Trí tu nhân t o và ch ng ng 50 n m

L CS NGÀNH TRÍ TU NHÂN T O

Tr c h t xin nói v ch ‘trí tu nhân t o’, v n c dùng r ng rãi trong c ng ng công
ngh thông tin (CNTT). Trí tu nhân t o (TTNT), ti ng Anh là artificial intelligence hay
ch vi t t t c dùng ph bi n là AI, còn có th hi u bình dân
h n là ‘thông minh nhân t o’, t c là s thông minh c a máy
móc do con ng i t o ra, c bi t t o ra cho máy tính, robot,
hay các máy móc có các thành ph n tính toán i n t . Trí tu
nhân t o là m t l nh v c c a khoa h c và công ngh nh m
làm cho máy có nh ng kh n ng c a trí tu và trí thông minh
c a con ng i, tiêu bi u nh bi t suy ngh và l p lu n gi i
quy t v n , bi t giao ti p do hi u ngôn ng và ti ng nói,
bi t h c và t thích nghi, …
Mong mu n làm cho máy có nh ng kh n ng c a trí thông
minh con ng i ã có t nhi u th k tr c, tuy nhiên
TTNT ch xu t hi n khi con ng i sáng t o ra máy tính
i n t (MT T). Alan Turing nhà toán h c l i l c ng i
Anh, ng i c xem là cha c a Tin h c do a ra cách
hình th c hóa các khái ni m thu t toán và tính toán trên
máy Turing m t mô hình máy tính tr u t ng mô t b n
ch t vi c x lý các ký hi u hình th c có m t óng góp
quan tr ng và thú v cho TTNT vào n m 1950, g i là phép
th Turing.
Phép th Turing là m t cách tr l i câu h i ‘máy tính có Alan Turing (1912-1954)
bi t ngh không?’, c phát bi u d i d ng m t trò ch i.
Hình dung có ba ng i tham gia trò ch i, m t ng i àn ông (A), m t ng i àn bà (B)
và m t ng i ch i (C). Ng i ch i ng i m t phòng tách bi t v i A và B, không bi t gì
v A và B (nh hai i t ng n X và Y) và ch t các câu h i c ng nh nh n tr l i t A
và B qua m t màn hình máy tính. Ng i ch i c n k t lu n trong X và Y ai là àn ông ai là
àn bà. Trong phép th này, A luôn tìm cách làm cho C b nh m l n và B luôn tìm cách
giúp C tìm c câu tr l i úng. Phép th Turing thay A b ng m t máy tính, và bài toán
tr thành li u C có th phân bi t c trong X và Y âu là máy tính âu là ng i àn bà.
Phép th Turing cho r ng máy tính là thông minh (qua c phép th ) n u nh bi t cách
làm sao cho C không th ch c ch n k t lu n c a
mình là úng. Tuy phép th Turing n nay v n
c xem có t m quan tr ng l ch s và tri t h c
h n là giá tr th c t (vì con ng i v n ch a làm
c máy hi u ngôn ng và bi t l p lu n nh v y),
ý ngh a r t l n c a nó n m ch ã nh n m nh
r ng kh n ng giao ti p thành công c a máy v i
con ng i trong m t cu c i tho i t do và không
h n ch là m t bi u hi n chính y u c a trí thông
minh nhân t o.
Tr n tr v nh ng chi c máy tính thông minh ã thôi thúc nhi u nhà khoa h c trong nhi u
n m ti p theo, r i TTNT v i t cách là m t khoa h c c l p ã ra i ch ch ng 10
n m sau khi nh ng chi c máy tính u tiên c t o ra dùng chính cho vi c tính toán
(th c hi n các phép tính s h c c ng tr nhân chia và so sánh b ng nhau khác nhau).
Ng i ta v n l y h i ngh
mùa hè n m 1956 t i tr ng
Dartmouth M làm s ki n
ra i c a ngành TTNT. H i
ngh u tiên này do Marvin
Minsky và John McCarthy t
ch c v i s tham d c a vài
ch c nhà khoa h c, trong ó
có Allen Newell và Herbert
Simon. B n ng i này luôn John McCarthy Herbert Simon Donald Michie
c coi là nh ng ng i sáng l p c a ngành TTNT. Nhi u ng i tham gia h i ngh
Dartmouth sau này ã tr thành nh ng th l nh v nghiên c u TTNT trong nhi u th p k ,
trong ó có giáo s Donald Michie, m t ng i tiên phong v TTNT châu Âu, ng i ã
l p ra phòng thí nghi m TTNT n i ti ng t i i h c Edinburgh Anh. Chính t i h i ngh
Dartmouth, McCarthy ã ngh tên g i ‘artificial intelligence’. M c dù còn tranh cãi
trong m t th i gian, tên này v n c th a nh n và dùng cho n nay.
Ba trong b n ng i sáng l p ngành TTNT u tu i 29 vào mùa hè 1956 t i Dartmouth
(tr Herbert Simon, ng i nh n gi i Nobel n m 1978 v nh ng óng góp trong nghiên
c u v quá trình tr giúp quy t nh trong kinh t , n m ó 40). Nh ng ng i sáng l p
ngành TTNT u l n l t c nh n gi i Turing c a ACM (H i Tin h c l n nh t th
gi i) c xem là gi i Nobel c a Tin h c, m i n m th ng ch trao cho m t ng i:
Minsky (1969), McCarthy (1971), Newell và Simon (1975). Tính t phá c a tu i tr và
tài n ng ã thôi thúc h ngh n, t ra và i tìm l i gi i cho nh ng v n n n t ng c a
TTNT, nh xu t Dartmouth
cho nh ng ng i làm nghiên c u
v TTNT: “M i khía c nh c a
kh n ng h c t p c ng nh m i
tính ch t khác c a trí thông minh
u có th mô t c th t chính
xác sao cho có th làm ra máy
th c hi n chúng”, ho c gi
thuy t c a Newell và Simon tiên
oán b n ch t c a trí thông minh
là vi c i u khi n ký hi u: “M i
h ký hi u hình th c u có các
cách c n và th c hi n các G p Minsky PRICAI-96, Cairns 1996
hành ng thông minh ph quát”.
M t chuy n c quan tâm n a là li u máy có mô ph ng c b não con ng i? M t s
ng i khi này ã qu quy t r ng v m t công ngh hoàn toàn có th sao chép y chang b
não ng i vào ph n c ng và ph n m m máy tính, và do v y b não mô ph ng trong máy
tính h u nh hoàn toàn gi ng b não th t. Nhi u h l p lu n t ng quát hay các h hi u
ngôn ng con ng i (th ng c g i là ‘ngôn ng t nhiên’) nh ELIZA hay SHRDLU
(tên này c ghép t sáu ch cái xu t hi n nhi u nh t trong ti ng Anh) c phát tri n
trong th i gian này. R t l c quan, n m 1965 Simon tuyên b : “Máy móc trong vòng hai
m i n m n a s có kh n ng làm t t c m i vi c con
ng i làm”, ho c n m 1967 Minsky tiên oán: “Quãng
m t th h n a, vi c t o ra trí thông minh nhân t o s
c b n c gi i quy t”.
Tuy nhiên nhi u mong i ã không n. Nh ng tiên
oán này và nhi u tiên oán khác ã không thành s
th t. Các h thông minh v n n ng d a trên l p lu n
hình th c ã không thành công. Sau h n m t th p k
c a nh ng h ng kh i và lãng m n, th p k 70 c a th
k tr c là nh ng n m thiên h th t v ng tràn tr v
TTNT. Chính ph M và Anh ã c t b nhi u tài
nghiên c u trong l nh v c này. Li u máy tính có mô ph ng c b não
con ng i? Và n u v y, máy c ng s có
Nh ng nh ng th t b i giai o n này c ng giúp gi i c trí tu nh con ng i?
nghiên c u hi u rõ h n nh ng h n ch tính toán c a
các h logic hình th c, h n ch v nh ng gì máy có th làm c nh ã ch ra b i nh lý
Gödel v tính không y , phát bi u n m 1931, r ng v i m i h hình th c u có nh ng
m nh úng không th ch ng minh c. Con ng i c ng hi u rõ h n kh n ng tính
toán b ng máy ph thu c r t nhi u vào ph c t p tính toán c a t ng bài toán. R t nhi u
bí n v n thách th c phía tr c. Câu h i ‘P = NP?’ v ph c t p tính toán do Stephen
Cook t ra n m 1971 ã tr thành m t trong
b y bài toán thách c a th k 21 do Vi n
Tôi không tìm cm t Toán Clay công b ngày 24.5.2000. (Nói
thu t toán th i gian a th c
gi i bài toán SAT, nh ng nôm na, P là t p h p các bài toán có th gi i
t t c nh ng ng i n i trên máy v i th i gian là m t hàm a th c
ti ng này c ng th .
c a kích th c d li u, còn NP là t p h p
con c a t p non-P các bài toán c d oán
là ch gi i c v i th i gian hàm m c a
kích th c d li u, nh ng có c i m là ta
có th ki m ch ng trong th i gian a th c
xem các nghi m d oán c a m i bài toán
trong NP có th t s là nghi m hay không.)
R t nhi u v n c a TTNT liên quan n
bài toán này.
Nh ng n m u th p k 80 c a th k tr c
ã ch ng ki n s b t u c a m t giai o n quãng 15 n m c a s h i sinh, bùng n và thi
ua qu c t trong ngành TTNT. Ý t ng c b n phát tri n TTNT khi này là s thông
minh c a máy tính không th ch d a trên vi c suy di n logic mà ph i d a c vào tri th c
con ng i, và dùng kh n ng suy di n c a máy khai thác các tri th c này. C t lõi c a
TTNT có th di n gi i b i công th c
TTNT = Tri th c + Suy di n
Thành qu và n l c tiêu bi u trong giai o n này là s phát tri n c a các h chuyên gia
(expert systems). M i h chuyên gia v c b n g m hai thành ph n: m t c s tri th c
ch a các tri th c c a chuyên gia trong m t l nh v c và m t c ch suy di n logic nh m
v n d ng các hi u bi t này gi i quy t các v n c th , v i hi u qu nh chính các
chuyên gia gi i quy t. Các h chuyên gia c nghiên c u và xây d ng kh p n i. Hai h
tiêu bi u là DENDRAL và MYCIN. H DENDRAL nh m giúp các nhà nghiên c u hóa
h c h u c xác nh các phân t h u c ch a bi t d a trên phân tích ph c a chúng và
các tri th c hóa h c. DENDRAL do Edward Feigenbaum m t h c trò c a Simon, ng i
c coi là cha c a các h chuyên gia và c gi i Turing n m 1994 và ng nghi p
làm t i i h c Stanford t cu i nh ng n m 1960. MYCIN là h chuyên gia có c s tri
th c ch ng 600 lu t v y h c có tính n y u t b t nh. T quãng nh ng n m u c a
th p k 90, khái ni m h chuyên gia c nhìn r ng h n thành khái ni m các h d a trên
tri th c (knowledge-based systems) theo ngh a c s tri th c không nh t thi t c n h n ch
v i tri th c chuyên gia. Ý th c c vai trò c a tri th c trong các hành vi thông minh c a
máy, con ng i l i ph i i m t v i bài toán làm sao có c tri th c máy dùng. Tr
ng i này v n luôn luôn là i m ‘t c’ trong s phát tri n TTNT.
Quãng 15 n m này là th i phát tri n sôi
n i nhi u n i dung c a TTNT: v x lý
ngôn ng t nhiên, nh vi c d ch các
v n b n t m t ngôn ng này sang m t
ngôn ng khác; v s th ng hoa c a các
ph ng pháp m ng neuron, v n ra i t
1957 d i d ng các perceptron n gi n
nh ng b h ng h khi con ng i nh n ra
các h n ch c a chúng; v tính toán ti n
hóa, tiêu bi u là các gi i thu t di truy n;
v các tác t t tr và thông minh, nh ng
th có vai trò r t l n v i TTNT trong Máy tính th h 5 PIM/p: suy di n và hi u ngôn ng
nh ng n m v sau, ...
M t chuy n áng nh trong giai o n này là cu c thi ua qu c t v TTNT, kh i ngu n t
án máy tính th h th 5 FGCS (Fifth Generation Computer Systems) c a Nh t B n do
B Ngo i th ng và Công nghi p (MITI) phát ng. FGCS kéo dài trong 10 n m (1982-
1992) v i kinh phí ban u 450 tri u USD vào n m 1982. án FGCS nh m làm ra các
h máy tính có kh n ng suy di n và giao ti p b ng ngôn ng t nhiên trên n n tính toán
song song. M c dù cu i cùng b ánh giá là th t b i do không t c các m c tiêu,
án FGCS ã kích thích m t cu c thi ua qu c t trong giai o n h i sinh c a TTNT, t ra
và thách th c nhi u v n cho gi i nghiên c u trên toàn th gi i. N c M ã dành m t
kinh phí t ng ng v i FGCS trong các d án TTNT c a DARPA (c quan qu n lý các
tài nghiên c u tiên ti n c a qu c phòng). Các c ng qu c khoa h c châu Âu nh
Anh, Pháp, c c ng có nh ng u t r t l n cho TTNT.
T 1956 n nay ã là ch ng ng 50 n m. Ba giai o n ta v a nói trong 40 n m u có
th g i tên là ‘m c’, ‘th t b i’ và ‘h i sinh’. V y h n m i n m qua TTNT ã ra sao?

khai phá d li u,
máy tính TTNT h c th ng kê,
ngôn ng tác t Web ng ngh a,
i nt ra i PROLOG thông minh
u tiên tin sinh h c,
h chuyên gia s s ng nhân t o, m ng xã h i,
u tiên AI phân tán ASIMO, …

1941 1949 1956 1958 1968 1970 1972 1982 1986 1995 1997 2000 2005 …

gi i thu t
di truy n, Robo
máy tính SHRDLU thách th c
m ng Cup DARPA
th ng n ron
m i u ngôn ng LISP án máy tính h TTNT h
tiên th h th n m vô ch c vua
Không th nói n s phát tri n c a b t c l nh v c nào trong Tin h c và CNTT n u không
liên h v i hai s ki n ‘ i i’: m t là s ra i c a công ngh vi m ch và máy vi tính vào
cu i nh ng n m 1970 và hai là s ra i c a Internet và s hòa nh p c a CNTT và truy n
thông (ICT) vào u nh ng n m 1990. Trong m t ch ng m c nào y, t h n m i n m
qua có th m r ng công th c c b n c a TTNT thành
TTNT = Tri th c + Suy di n + Môi tr ng
ây ‘môi tr ng’ là Internet, là các thi t b liên l c không dây, là các thi t b tính toán và
l u tr thông tin ngày càng nh h n và m nh h n.
Có th th y hai c tr ng chính c a TTNT
trong h n m i n m v a qua. Th nh t là t
nh ng thành b i trong giai o n h i sinh, con
ng i ã th y r ng TTNT v n ch trong
bu i u c a s phát tri n, và bài h c l n
nh t c a nh ng n m 1980 là TTNT không
th phát tri n m t mình, mà ng c l i nh ng
kh n ng c a TTNT c n ph i và ã ch p
tác phát tri n trong các h th ng c a CNTT
và các khoa h c khác. Th hai là nhi u l nh
v c m i c a TTNT ã ra i và ti n tri n sôi ng theo s thay i c a môi tr ng tính
toán và ti n b khoa h c. Ch ng h n s xu t hi n c a nh ng h d li u l n v i quan h
ph c t p nh d li u Web, d li u sinh h c, th vi n i n t , … ã là ng l c ra i các
ngành khai phá d li u, Web ng ngh a, tìm ki m thông tin trên Web. Thêm n a, TTNT ã
thâm nh p t các khoa h c vi mô nh góp ph n gi i các bài toán c a sinh h c phân t (tin-
sinh h c) n các khoa h c v mô nh nghiên c u v tr , r i c khoa h c xã h i và kinh t
nh phát hi n các c ng ng m ng trong xã h i hay phân tích các nhóm hành vi. C ng có
th ch ng g i nh ng n m v a qua c a TTNT là giai o n ‘hòa nh p’?
Trong các thành công c a TTNT giai o n này có s ki n máy tính thông minh tranh tài
v i các k th c vua, và c bi t máy tính Deep Blue c a IBM v i trí tu nhân t o ã
ánh b i nhà vô ch c vua th gi i Garry Kasparov vào n m 1997, và cu i n m 2006
máy tính Deep Fritz l i ánh b i nhà vô ch Kramnik.
M t l nh v c tiêu bi u c a TTNT trong giai o n này là các tác t thông minh. Tác t
(agent), theo ngh a chung nh t, là m t th c th có kh n ng hành ng th c hi n nh ng
nhi m v c giao. M t ng i a hàng, m t lu t s hay m t i p viên là nh ng tác t .
M t robot c u ng i sau ng t hay m t
robot hút b i trong nhà là nh ng tác t .
M t ch ng trình c cài trên máy tính
l c th rác hay m t ch ng trình luôn x c
x o trên Internet tìm nh ng thông tin
m i v m t ch là nh ng tác t . Nói
nôm na, tác t thông minh là nh ng tác t
bi t hành ng v i các ph m ch t c a trí
thông minh, tiêu bi u là bi t nh n th c môi
tr ng xung quanh và bi t h ng các hành
ng t i vi c t m c ích. M t robot hút
b i s là thông minh n u bi t tìm n các Ng i máy ASIMO a u ng cho khách theo yêu c u
ch b n trong phòng hút b i và không i (http://world.honda.com/ASIMO/)
t i nh ng ch ã làm.
Nhìn nh n các ph ng pháp và phát tri n TTNT theo quan i m tác t thông minh ang tr
nên ph bi n trong nh ng n m v a qua. Nhi u ng i tin r ng, thành công các h TTNT
c n ph i có kh n ng t hành ng và hành ng linh ho t trong m t môi tr ng thay i,
không d oán c tr c, ch ng h n nh Internet ( ây chính là các yêu c u c b n c a các
tác t thông minh).

VÀI L NH V C C A TRÍ TU NHÂN T O

Có nhi u n i dung nghiên c u và phát tri n c a TTNT, t cách máy có th suy di n
logic và nh n th c, cách ra quy t nh và gi i quy t v n , cách bi u di n tri th c con
ng i trong máy, cách l p k ho ch hành ng, hay cách máy bi t t h c t o ra tri th c
m i, … n d ch t ng các ngôn ng , tìm ki m thông tin trên Internet, robot thông minh.
Ta nói v m t vài l nh v c c a TTNT có nhi u thay i trong nh ng n m v a qua.

X lý ngôn ng t nhiên
Là vi c làm cho máy có th nh n bi t và hi u ti ng nói và ngôn ng c a con ng i.
Li u máy có th nói c nh ng i?
ây là bài toán t ng h p ti ng nói, t c vi c làm cho máy bi t c các v n b n thành ti ng
ng i. Có th hình dung n u ta a cho máy các lu t phát âm các âm ti t, bài toán này s
là vi c áp d ng các lu t này vào các âm ti t trong m t t t o ra cách c t này. ã có
nhi u h th ng t o ra c gi ng c t nhiên c a con ng i ho c c gi ng gi ng m t
ng i nào y, nh t là cho các ngôn ng c nghiên c u nhi u nh ti ng Anh. Nh ng
v n c n r t nhi u th i gian làm c nh v y cho các ngôn ng ít c nghiên c u nh
ti ng Vi t, ho c làm cho máy th hi n c bu n vui m ng gi n khi nói nh ng i.

Li u máy có th nh n bi t c ti ng ng i nói?
ây là bài toán nh n d ng ti ng nói, t c vi c làm cho máy bi t chuy n ti ng nói c a ng i
t microphone thành dãy các t . D th y ây là bài toán r t khó, vì âm thanh ng i nói là
liên t c và các âm quy n n i vào nhau, vì m i ng i m i gi ng, vì có các âm thanh khác
nhi u vào microphone, .... V i ti ng nói chu n, các h hi n i c ng m i nh n d ng úng
c kho ng 60-70%. i th , máy m i nh n bi t t t ti ng nói c a t ng ng i riêng bi t
v i l ng nh t v ng và ph i ‘t p nghe’ v i chính gi ng c a ng i ó. V i các ph ng
pháp h c th ng kê trên các kho ng âm t t, ta có th s m hy v ng vào các h nh n d ng
ti ng nói thông minh và chính xác.

Li u máy có hi u c ti ng nói và v n b n c a con ng i?

Hi u ngôn ng là m t c tr ng tiêu bi u c a trí tu và vi c làm cho
máy hi u c ngôn ng là m t trong vài v n khó nh t c a TTNT
nói riêng và CNTT nói chung. Ta l y thí d c a Marvin Minsky n m
1992 khi lý gi i t i sao v n này l i khó và l nh v c này ti n ch m:
“Xét m t t , ch ng h n ‘s i dây’. Ngày nay không m t máy tính nào
có th hi u ngh a t này nh con ng i. Ta có th kéo m t v t b ng
m t s i dây, nh ng không th y m t v t b ng s i dây. Ta có th
gói m t gói hàng ho c th di u b ng m t s i dây, nh ng không th
n s i dây này. Trong vài phút, m t a tr nh có th ch ra hàng tr m cách dùng ho c
không dùng m t s i dây, nh ng không máy tính nào có th làm vi c này”.
 hi u ngh a m t câu, máy không ch c n bi t ngh a t ng t , mà tr c h t ph i bi t phân
tích c câu này v m t ng pháp. làm vi c này, i th máy ph i tách câu thành các
t n l hay c m t , nh n bi t chúng là các lo i t gì, r i xác nh c u trúc c a câu, oán
ngh a c a t ng t , và gi i ngh a c câu. Ngôn ng th ng nh p nh ng a ngh a và i u
này tr nên vô cùng khó v i máy. L y m t thí d quen thu c c a câu n gi n ‘ông già i
nhanh quá’. V i hai cách phân tách t và c m t thành (ông già)( i)(nhanh quá) và
(ông)(già i)(nhanh quá), v i các ngh a khác nhau c a ng t ‘ i’, c a c m t ‘ông già’,
… ta c ng có d m cách hi u câu nói trên. Làm sao máy t ng hi u úng ngh a m t
câu nói b t k còn là m t thách th c lâu dài c a ngành TTNT.

D ch t ng
N u ch a bi t c n m th ti ng Anh, Pháp, Nga, Nh t và Hàn, b n có th hy
Liên quan n hi u v ng m t ngày g n ây máy s d ch và b o b n r ng các câu này cùng n i dung
ngôn ng là vi c
d ch t ng t • We meet here today to talk about Vietnamese language and speech
processing.
ti ng này sang ti ng
khác, ch ng h n • Aujourd'hui nous nous réunissons ici pour discuter le traitement de
d ch câu ‘ông già i langue et de parole vietnamienne.
nhanh quá’ sang • M ,
ti ng Anh. Vi c .
d ch này òi h i • .
máy không nh ng •
ph i hi u úng .
ngh a câu ti ng Vi t • Hôm nay chúng ta g p nhau ây bàn v x lý ngôn ng và
mà còn ph i t o ra ti ng nói ti ng Vi t.
c câu ti ng Anh
t ng ng. Nhi u d án d ch t ng ã c theo u i t hàng ch c n m qua, và ch c
còn ph i ti p t c nhi u ch c n m n a có c nh ng h d ch t t. Tuy nhiên, nh ng ti n
b g n ây c a các ph ng pháp d ch th ng kê trên các kho ng li u l n và t t có th cho
phép n m t ngày ai c ng nh máy c c sách báo t hàng ch c th ti ng.

Tìm ki m thông tin trên m ng

ây là l nh v c có s chia s nhi u nh t gi a TTNT và Internet,
và ngày càng tr nên h t s c quan tr ng. S s m n m t ngày,
m i sách báo c a con ng i c s hóa và lên m ng hay các
th vi n s c c l n. Gi s ta mu n tìm nh ng tài li u liên quan
n vi c ‘trí tu nhân t o óng góp vào vi c nâng cao thành tích
th v n h i’. N u dùng Google tìm v i các t khóa ti ng
Anh ‘artificial intelligence’, ‘performance’ và ‘olympic’ hay
dùng m t h nào ó nh Xal (http://www.xalo.com.vn/) tìm
v i t khóa ti ng Vi t ‘trí tu nhân t o’, ‘thành tích’, ‘th v n h i’, ta s nh n cr t
nhi u tài li u không ph i th ta mu n tìm, c ng nh có nhi u tài li u liên quan không c
tìm ra.
Có ít nh t hai cách TTNT óng góp vào vi c gi i bài toán này. M t là h tìm ki m cho
phép a vào câu h i d ng ngôn ng t nhiên, phân tích hi u ngh a câu h i và có c
ch tìm ki m các v n b n trong th vi n theo ngh a này. Hai là h tìm ki m s mô hình các
t ‘trí tu nhân t o’, ‘thành tích’, và ‘th v n h i’, m i mô hình là m t t p h p nhi u t
khác kèm theo phân b xác su t c a chúng theo nh ng quy lu t th ng kê. Thay vì tìm
ki m trên m ng hay trong th vi n v i ba t khóa, h s tìm ki m v i ba t p h p t . V i
các ph ng pháp ‘thông minh’ này, ta s s ng d dàng h n trong không gian Internet
mênh mông y bí n.

Robot á bóng và robot lái xe

RoboCupTM là m t án nghiên c u qu c t t 1995 nh m phát tri n TTNT, robot thông

minh và các l nh v c liên quan. Ch n thi u bóng á gi a các i robot làm ch
nghiên c u, án này h ng n các sáng t o công ngh có nhi u ý ngh a trong xã h i và
công nghi p. V i m c tiêu này, RoboCup t ra nhi u bài toán quan tr ng òi h i ph i tích
h p nhi u công ngh , nh nguyên lý các tác t t tr , h p tác a tác t , nh n bi t chi n
l c, l p lu n th i gian th c, công ngh robot, nh n d ng và x lý các chu i hình nh liên
t c trong th i gian th c, … M c tiêu dài h n c a án RoboCup là n n m 2050, s làm
c m t i ng i máy có th th ng i bóng á vô ch th gi i. M t trong các ng
d ng chính c a các công ngh RoboCup là gi i thoát n n nhân trong các th m h a. Có th
xem tin, hình nh và video c a RoboCup t i http://www.robocup.org/.
S ng i ch t h ng n m M do
tai n n ôtô ch ng sau s ch t do
b nh tim và ung th . Ch t o c
ôtô t lái và an toàn cao là m t
m c tiêu c DARPA kh i
x ng và h tr d i d ng m t
cu c thi mang tên ‘thách th c l n
c a DARPA’ (DARPA grand chal-
lenge). Cu c thi c ng h ng n
sáng t o các công ngh tích h p c a th giác máy, robot, l p k ho ch t ng, h c máy,
l p lu n, … ôtô có th t ch y an toàn. Cu c thi b t u n m 2004 v i yêu c u xe t i
150 d m qua sa m c Nevada M . Có 106 i tham gia, nh ng xe i xa nh t ch c7
d m. Cu c thi n m 2005 yêu c u xe t i qua 132 d m c a sa m c, ng khó h n v i
h m h p, d c núi. Có 195 i tham gia, và sau 6 gi ua, hai i c a i h c Stanford và
Carnegie Melon ã v nh t và nhì. Tháng 11.2007, cu c thi chuy n qua lái trong thành ph
v i các v n ng ph c t p nh tránh xe khác, xe
trong bãi, qua ngã t , … t i Victorville, California
v i s tham gia c a 35 i, thi qua nhi u vòng
trong 8 ngày. K t thúc cu c ua, các i c a i
h c Pittsburgh, Stanford, và Blackburg l n l t
giành các gi i nh t, nhì và ba.
S n m t ngày, nh ng chi c ôtô ch y trên ng
không c n ng i lái. Ch nói n i mu n n, xe s
a ta i và i an toàn.
 TRÍ TU NHÂN T O S IV ÂU?
ây là câu h i không d tr l i, vì 50 n m qua ngành
TTNT ã làm c r t nhi u và c ng không làm c
r t nhi u nh ng gì ã d oán. D ng nh nh ng
ng i làm TTNT là nh ng ng i lãng m n nh t trong
c ng ng CNTT. H hay m c, t ng t ng và
thách th c v i nh ng th c a t ng lai xa, và vì v y
c ng th ng th t b i. Nh ng có i u to l n nào khi t
c l i không c n nh ng con ng i nh v y?
Nh ng b phim vi n t ng c a Hollywood hay t p
trung vào ng i máy. y th ng là nh ng ng i máy
do con ng i trong m t t ng lai nào y t o ra nh ng
l i v t ra kh i t m ki m soát c a con ng i, thay th
con ng i và th ng tr th gi i. Ho c nh n u ã xem
b phim A.I. c a Steven Spielberg m y n m tr c, h n
ta không th quên chú bé ng i máy David, tuy có trí
tu nhân t o v n luôn khát khao v m t tình yêu c a con ng i: “M i, hãy làm cho con
thành m t a tr th t”.
Nh ng gì TTNT ang t o ra u th k 21 này không làm con ng i ph i s hãi, mà
ng c l i ang t ng b c i vào cu c s ng hàng ngày c a con ng i. Hi u rõ v quá kh ,
con ng i ang thi t k và th c hi n nh ng ch ng trình nghiên c u l n và nh h ng,
nh khoa h c v b não. Nh ng gì Alan Turing nói n m 1950 v n có ngh a trong th k 21
này: “Chúng ta ch có th nhìn th y m t quãng ng ng n tr c m t, nh ng chúng ta có
th th y r t nhi u vi c làm”. Và v i nh ng gì con ng i ang làm, chúng ta có quy n
ngh n m t ngày máy s qua c phép th Turing, tr c khi TTNT i h t ch ng ng
m t th k .

H Tú B o
Vi n Khoa h c và Công ngh Vi t Nam
Vi n Khoa h c và Công ngh Tiên ti n Nh t B n