T.C.

MARMARA ÜNİVERSİTESİ

SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ

İŞLETME ANABİLİM DALI

FİNANSAL PİYASALAR VE YATIRIM YÖNETİMİ BİLİM DALI

YÜKSEK LİSANS TEZİ

ELLİOTT DALGA PRENSİPLERİ VE ALTIN PİYASASI ÜZERİNE BİR

UYGULAMA

Serkan MANGA

İstanbul, 2015
 T.C.

MARMARA ÜNİVERSİTESİ

SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ

İŞLETME ANABİLİM DALI

FİNANSAL PİYASALAR VE YATIRIM YÖNETİMİ BİLİM DALI

YÜKSEK LİSANS TEZİ

ELLİOTT DALGA PRENSİPLERİ VE ALTIN PİYASASI ÜZERİNE BİR

UYGULAMA

Serkan MANGA

Danışman: Doç. Dr. Ayten ÇETİN

İstanbul, 2015
 İÇİNDEKİLER

Sayfa No.

TABLO LİSTESİ ........................................................................................................... iii

ŞEKİL LİSTESİ ............................................................................................................. iv
KISALTMALAR ........................................................................................................... vi
ÖZET ............................................................................................................................. vii
ABSTRACT .................................................................................................................. viii

0. GİRİŞ ........................................................................................................................... 1

1. ALTININ EKONOMİK TARİHİ ............................................................................. 4

1.1 İLK ÇAĞ’DA ALTININ KULLANIMI ................................................................ 6
1.2 ORTA ÇAĞ: MERKANTALİZM DÖNEMİ......................................................... 9
1.3 ALTIN STANDARDI .......................................................................................... 10
1.4 BRETTON WOODS SİSTEMİ ............................................................................ 11
1.5 ALTIN GÜNÜMÜZ EKONOMİSİNDEKİ YERİ ............................................... 14

2. TEKNİK ANALİZ .................................................................................................... 18

2.2 DOW KURAMI .................................................................................................... 21
2.2.1 Ortalamalar Her şeyi İskonto Eder ................................................................ 21
2.2.2 Piyasalarda Üç Fiyat Hareketi Bulunur ......................................................... 21
2.2.3 Ana Trendlerin Üç Aşaması Bulunmaktadır ................................................. 22
2.2.4 Ortalamalar Birbirini Teyit Etmelidir ............................................................ 23
2.2.5 İşlem Hacmi Fiyatları Desteklemelidir .......................................................... 23
2.2.6 Kesin Dönüş Sinyali Gelene Kadar Trend Aynı Kalır .................................. 24
2.3 TEKNİK ANALİZ METODU.............................................................................. 24
2.3.1 Grafik Türleri ................................................................................................. 24
2.3.1.2 Çizgi Grafikler ........................................................................................ 24
2.3.1.2 Çubuk Grafikler ...................................................................................... 25
2.3.1.3 Mum Grafikler ........................................................................................ 27
2.3.2 Trend Çizgileri ............................................................................................... 29
2.3.2.1 Destek Noktaları ve Yükselen Trend Çizgisi ......................................... 30
2.3.2.2 Direnç Noktası ve Alçalan Trend Çizgisi ............................................... 31
2.3.2.3 Destek ve Direnç Seviyelerinin Gücü ..................................................... 32
2.3.2.4 Destek ve Direnç Seviyelerinin Kırılması .............................................. 33
2.3.3 Sıkışma Alanları ............................................................................................ 35
2.3.4.1 Trend Kanalları ....................................................................................... 35
2.3.4.2 Grafiksel Formasyonlar .......................................................................... 36
2.3.4 Göstergeler ..................................................................................................... 44
2.3.4.1 RSI – Göreceli Güç Endeksi ................................................................... 45

i
3. ELLIOTT DALGA PRENSİPLERİ ....................................................................... 48
3.1 FRAKTAL GEOMETRİ ...................................................................................... 50
3.2 FİBONACCİ SAYI SERİSİ VE ALTIN ORAN .................................................. 52
3.3 ELLİOTT DALGA PRENSİPLERİ ..................................................................... 54
3.3.1 Dalga Dereceleri ............................................................................................ 55
3.3.2 Dalga Karakterleri.......................................................................................... 57
3.3.2.1 İtki Dalgaları ........................................................................................... 57
3.3.2.2 Düzeltme Dalgaları ................................................................................. 66
3.3.3 Emtia Piyasalarındaki Özel Durumlar ........................................................... 74

4. ELLİOTT DALGA PRENSİPLERİ İLE ALTIN PİYASASININ ANALİZİ .... 75

4.1 UZUN VADE ANALİZİ ...................................................................................... 76
4.1.1 Birinci Olası Dalga Sayımı ............................................................................ 76
4.1.2 İkinci Olası Dalga Sayımı .............................................................................. 79
4.2 KISA VADE ANALİZİ ........................................................................................ 80
4.1.2 Birinci Olası Dalga Sayımı ............................................................................ 81
4.2.2 İkinci Olası Dalga Sayımı .............................................................................. 84

5. SONUÇ ...................................................................................................................... 86

6. KAYNAKÇA ............................................................................................................. 88

ii
 TABLO LİSTESİ

Sayfa No.

Tablo 1 : Altın Rezervleri ve Merkez Bankası Rezervinin Payı .................................... 16

Tablo 2: Dalga Dereceleri .............................................................................................. 55
Tablo 3: Dalga İşaretleri ................................................................................................ 56
Tablo 4: Birinci Olası Dalga Sayımı Cyle Düzeydeki Dalgaların Detayları ................. 77
Tablo 5: İkinci Olası Dalga Sayımı Cyle Düzeydeki Dalgaların Detayları ................... 80

iii
 ŞEKİL LİSTESİ

Sayfa No

Şekil 1: Altının Kullanım Alanları Göre Dağılımı ......................................................... 15

Şekil 2: Çizgi Grafik....................................................................................................... 25
Şekil 3: Çubuk Grafik Özellikleri .................................................................................. 26
Şekil 4: Çubuk Grafik..................................................................................................... 26
Şekil 5: Mum Grafiklerin Özellikleri ............................................................................. 28
Şekil 6: Mum Grafik....................................................................................................... 28
Şekil 7: Yükselen Trend ve Yeni Direnç Seviyesinin Gösterimi ................................... 30
Şekil 8: Alçalan Trend ve Yeni Destek Seviyesinin Gösterimi ..................................... 31
Şekil 9: İşlem Sayısına Göre Desteğin Gücü ................................................................. 32
Şekil 10: Alçalan Trendin Kırılmasının Gösterimi ........................................................ 34
Şekil 11: Alçalan ve Yükselen Trend Kanalları ............................................................. 36
Şekil 12: Yükselen Bayrak Formasyonu ........................................................................ 37
Şekil 13: Simetrik Üçgen Formasyonu Gösterimi ......................................................... 38
Şekil 14: Yükselen Üçgen Formasyonu ......................................................................... 39
Şekil 15: Alçalan Üçgen Formasyonu ............................................................................ 40
Şekil 16: İkili Tepe Formasyonu .................................................................................... 41
Şekil 17: İkili Dip Formasyonu ...................................................................................... 42
Şekil 18: Omuz-Baş-Omuz Formasyonu ....................................................................... 43
Şekil 19: Ters Omuz-Baş-Omuz Formasyonu ............................................................... 44
Şekil 20: RSI Aşırı Satış ve Alış Noktaları .................................................................... 46
Şekil 21: RSI ve Alçalan Üçgen Formasyonu ................................................................ 47
Şekil 22: Dalga Dereceleri ............................................................................................. 56
Şekil 23: İtki Kanalı ....................................................................................................... 58

iv
Şekil 24: Uzatma Dalgaları ............................................................................................ 60
Şekil 25: Başarısız 5 No'lu Dalga ................................................................................... 61
Şekil 26: İlerleyen Diyagonal ......................................................................................... 62
Şekil 27: Sonlanan Diyagonal ........................................................................................ 64
Şekil 28: Sonlanan Diyagonal ........................................................................................ 66
Şekil 29: Düzeltme Dalgaları ......................................................................................... 67
Şekil 30: Zigzag Düzeltmeler ......................................................................................... 67
Şekil 31: İkili Zigzag ...................................................................................................... 69
Şekil 32: Basit Yassı Düzeltme ...................................................................................... 70
Şekil 33: Üçgen Düzeltmeler ......................................................................................... 72
Şekil 34: Aylık Bazda Birinci Olası Dalga Sayımı ........................................................ 76
Şekil 35: Aylık Bazda İkinci Olası Dalga Sayımı .......................................................... 79
Şekil 36: Haftalık Bazda Birinci Olası Dalga Sayımı .................................................... 81
Şekil 37: Günlük Bazda Birinci Olası Dalga Sayımı ..................................................... 83
Şekil 38: Haftalık Bazda İkinci Olası Dalga Sayımı ...................................................... 84
Şekil 39: Günlük Bazda İkinci Olası Dalga Sayımı ....................................................... 85

v
 KISALTMALAR

M.Ö. : Milattan Önce

Y.Y. : Yüz Yıl

V.B. : Ve Benzeri

ABD : Amerika Birleşik Devletleri

USD : ABD Doları

SBE : Sosyal Bilimler Enstitüsü

T.C.M.B. : Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası

S.P.K. : Sermaye Piyasası Kurulu

vi
 ÖZET

Geleneksel finans teorileri, klasik iktisadi görüşün temeli olan rasyonel tercihler
varsayımı üzerine inşa edilmiştir. Rasyonel Tercihler Hipotezi, karını maksimize etmek
isteyen bireylerin kararlarını mantıksal hesaplamalar üzerine aldıklarını varsaymakta ve
duyguların karar alma süreci dışında tutulduğunu savunmaktadır. Bu bağlamda,
geleneksel finans teorileri, piyasa davranışlarını yatırımcı duygularından bağımsız olarak
analiz etmektedir. Ancak yatırımcılar, finansal kararlar alırken duygularının etkisi
altındadır.

Görsel bir analiz yöntemi olan Elliott Dalga Prensipleri, yatırımcı duygularını
içsel değişken olarak kabul ederek piyasa trendlerinin hareket dinamiklerini açıklamaya
çalışmaktadır. Bu bağlamda Elliott Dalga Prensipleri, geleneksel finans teorilerine
alternatif bir yaklaşım olarak görülmektedir.

Bu çalışmada, altın piyasasında Elliott Dalga Prensiplerinde belirtilen dalga

karakterleri incelenmiştir. Altın, binlerce yıl boyunca parasal sistemin temelini
oluşturması nedeniyle toplum tarafından doğal para olarak kabul edilmekte ve bu yüzden
insanların altına karşı yoğun duyguların etkisi altında olduğu bilinmektedir. Sonuç olarak,
fiyat hareketlerini yatırımcı duygularını baz alarak analiz eden Elliott Dalga
Prensiplerinin izlenebileceği en uygun piyasa olarak altın piyasası kabul edilmiştir.
Prensiplerin oluşumuna ilham kaynağı olan Dow Teorisi ve teknik analize değinilmiş,
Dalga Prensiplerinin bilimsel temelleri olarak Fraktal Geometri ile Fibonacci Sayı Serisi
üzerinde durulmuştur.

vii
 ABSTRACT

Traditional finance theories were built on Rational Choice Hypothesis, which is

the fundamental of classical economics. Rational Choice Hypothesis assumes that each
individual willing to maximize their profit, makes their decisions on logical calculation
and he excludes their emotions in decision making process. In this context, traditional
finance theories analyze the market behavior freely from investors’ emotions. However,
investors are significantly affected by emotions on their financial behavior.

Elliott Wave Principles, as a form of visual analyzing method, tries to explain

movement dynamics of financial market by accepting investors’ emotions as endogenous
variable. For this reason, Elliott Wave Principles can be seen as an alternative approach
to traditional finance theories.

In this study, Elliott Wave Principles are examined on gold market. Owing to be
the fundamental of monetary systems for centuries, gold is considered by society as a
natural currency and so it’s known that people are under the influence of intense emotions
towards gold. Consequently, gold market is considered as the best place for tracking
Elliott Waves, which analyzes price movements on the basis of investors' feelings. Dow
Theory and technical analysis, which has inspired the principles, are mentioned and
Fractal geometry and Fibonacci Series, which are the scientific basis of the principles, are
emphasized.

viii
 GİRİŞ

Finansal varlıkların alınıp satılmaya başlandığı günden bu yana yatırımcılar,

gelecekteki fiyat hareketlerini tahmin etmek amacıyla çeşitli çalışmalar yapmışlardır.
Joseph De La Vega’nın, 1688 yılında yayınladığı “Karışıklığın Karmaşası” adlı eseri,
borsalar üzerine düzenlenmiş ilk çalışma olarak kabul edilmektedir. Joseph De La Vega,
yayınladığı eserinde, menkul kıymet fiyatlarını tahmin etmeye çalışmanın bir çeşit
büyücülük olduğunu ifade ederek, fiyat hareketlerini tahmin etmenin mümkün olmadığını
belirtmiştir.

Fransız broker Jules Regnault, 1863 yılında yayınladığı çalışmasında menkul

kıymet fiyatlarının rastlantısal olarak oluştuğunu savunmuştur. Fransız matematikçi
Louis Bachlier 1900 yılında hazırladığı doktora tezinde, piyasadaki fiyat hareketlerinin
rastlantısal olarak oluştuğunu matematiksel olarak ifade etmeye çalışmıştır.

Borsalar üzerine yapılan ilk çalışmalarda, menkul kıymet fiyatlarının rastlantısal

olarak oluştuğu, bu nedenle gelecekteki fiyat seviyelerini tahmin etmenin mümkün
olmadığı savunulmuştur. Ancak, bu önerme, dünya finansal tarihinde birçok defa yaşanan
finansal balonların, benzer biçimde ortaya çıkmasını açıklamakta yetersiz kalmıştır.

Piyasa hareketlerinin tesadüfi gelişmediği yönündeki görüşlerin ortaya çıkışı 20.

yy. başlarına rastlamaktadır. Finansal gazeteci olarak çalışan Charles Dow’un, yazdığı
makalelerden oluşturulan “Dow Teorisi” menkul kıymet fiyatlarının belirli bir düzen
içerisinde hareket ettiğini, fiyat trendlerinin güçlerinin ve yönlerinin tespiti halinde
gelecekteki fiyat seviyelerini tahmin etmenin mümkün olduğunu savunmuştur.

Süregelen düşüncelerin tam tersine menkul kıymet piyasalarının belirli kurallar

çerçevesinde analiz edilmesinin ve gelecekteki fiyat hareketlerinin tespit edilmesinin
mümkün olduğunu savunması nedeniyle Dow Teorisi çeşitli çevrelerden insanları, bu
konuda araştırma yapmaya teşvik etmiştir. Dow Teorisi’nden etkilenerek teknik analiz
üzerine çalışmalar yapanlardan biriside Ralph Nelson Elliott’tur.

1
 Sağlık problemleri nedeniyle profesyonel iş yaşamından emekliye ayrılan Ralph
Nelson Elliott, tedavisini geçirdiği evinde zihnini meşgul etmek amacıyla toplumda
popüler hale genel New York Borsası’nı gözlemlemiştir. Dow Teorisi’nin yayınlanması
ile bu teoriyi inceleyen Ralph Nelson Elliott, teorinin eksiklikleri bulunduğunu, menkul
kıymet fiyatlarının yatırımcı duygularından etkilendiğini, insan davranışlarının ise yukarı
ve aşağı yöndeki iki uç arasında dalgalandığı yönündeki fikrini, “Dalga Teorisi” adıyla
dünyaya duyurmuştur.

Ralph Nelson Elliott’un Dalga Teorisi, yayınlandığı dönemde yeterli ilgiyi

görmemiştir. Ancak, onun fikirlerini geliştiren ve Dalga Teorisinin, insan davranışlarının
yönlendirdiği birçok alanda uygulanabileceğini ileri süren başta Robert Pretcher, A.J.
Frost ve Hamilton Bolton olmak üzere birçok öğrencisinin çabaları ile Dalga Teorisi
günümüzde yoğun ilgi çeken bir analiz metodu haline gelmiştir.

Çalışmanın ana hipotezine göre; binlerce yıl boyunca parasal sistemin temelini
oluşturması nedeniyle altının bir tutku ikonu haline geldiği, bu bağlamda altın fiyatının
insan duygularından etkilendiği ve Elliott Dalga Prensibi yardımıyla altın fiyatlarının
gelecekteki seyrinin tahmin edilebileceğidir.

Literatür taraması yapılarak hazırlanan bu yüksek lisans tezinde; altının tarihi,

teknik analiz, Elliott Dalga Prensipleri’ni konu alan kitap ve makalelerden yararlanılmış,
altın fiyatları ile insan davranışları arasındaki ilişki Elliott Dalga Prensipleri ile ortaya
koyulmaya çalışılmıştır.

Bu yüksek lisans tezi dört ana bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde; altının
ekonomik hayatımızdaki yeri tarihsel süreç içerisinde anlatılmıştır. Ekonomi tarihi ile
insanlık tarihi arasındaki sıkı ilişki göz önüne alınarak, altının insan karşısındaki
çekiciliği nedenleri ile belirtilmeye çalışılmıştır.

İkinci bölümde; çalışmamızın temelini teşkil eden Elliott Dalga Prensibinin,

teknik analize davranışsal bir yaklaşım olması nedeniyle teknik analiz detaylandırılmıştır.
Teknik analizin, Mum Grafik Tekniği ile başlayan, Dow Kuramı ile devam eden gelişimi
ve teknik analizin temel yöntemleri anlatılmıştır.

2
 Üçüncü bölümde, Elliott Dalga Prensiplerinin dayandığı bilimsel temeller
anlatılmıştır. Dalga Prensiplerinin referansları, Ralph Nelson Elliott’un biyografisinde
verilmiş, özellikle Dalga Prensibinin matematiksel alt yapısını oluşturan Fibonacci
Sayıları ile Altın Oran anlatılmış ve yakın geçmişte duyurulan bir bilimsel çalışma olan
Fraktal Geometri ile Dalga Prensibinin arasındaki benzerlikler irdelenmiştir. Dalga
Prensibinin temel ilkeleri zaman, hareketin dinamiklerini oluşturan kurallar ve Fibonacci
Oranları ile ilişkilendirilerek anlatılmıştır.

Son bölümde ise, altın fiyatları üzerinde Elliott Dalga Prensipleri analiz edilmiş
ve gelecekte oluşabilecek fiyatlar üzerine tahminler yürütülmüştür.

3
 BİRİNCİ BÖLÜM

ALTININ EKONOMİK TARİHİ

Binlerce yıl önce yeryüzüne çarpan bir meteorun dünyamıza taşıdığı bir metal
olan altının hikâyesi, dünya parasal sisteminin hikâyesi ile paralellik arz etmektedir.
Dünya parasal sisteminin tarihsel gelişimi takip edildiğinde ise ulusal ve uluslararası
ticaret hacmindeki gelişimin, parasal sistemin evriminde katalizör olduğu
anlaşılmaktadır.

Sert iklim koşullarının yumuşaması paralelinde artan tüketilebilir ürün çeşidi ve

miktarı, tarafların gönüllü olarak ürün değiş tokuşuna dayalı mübadele ekonomisini
ortaya çıkarmıştır. Mübadelede kullanılan eşyaların, taşınmasında ve saklanarak bir başka
değiş-tokuşa konu edilebilmesindeki zorluklar, insanoğlunun problem çözme yeteneğini
ortaya koyarak parayı icat etmeye yönlendirmiş ve böylece ekonomik hayatta yeni bir çağ
açmıştır 1.

Altının para olarak kullanılması fikri, metallerin para olarak kullanımının

başlaması ile gündeme gelmiştir. Metal para üretiminde ve kullanımında altının tercih
edilmesinin nedeni altının ilk çağlardaki simgesel yerine bağlanabilmektedir.

Tarihin ilk dönemlerinde; refah, iktidar ve Tanrı’ya yakınlığın simgesi

konumundaki altının üretim ve kullanımı, krallar ve ruhban sınıfı tarafından kontrol
edilmiştir. Antik Yunanistan’da yaşamış şair Pindar’ın, altın için kullandığı “O Zeus’un
çocuğudur. Ne güveler, ne de pas onu yok edebildi.” şeklindeki ifadesi, altının ilk
çağlardaki simgesel anlamını kavramamıza yardımcı olmaktadır 2.

Çeşitli ağırlıklarda basılan altın paraların, standart ağırlıkta basılması, ekonomik

sistem içerisinde yarattığı karmaşayı engelleyerek altının para olarak kullanımını

1
Edwin Walter Kemmerrer, Gold And Gold Standart: The Story of Gold Money, Past, Present and
Future,1.Baskı, New York ve Londra:McGraw Hill, 1944, s.6
2
Peter L. Bernstein, Altının Gücü: Bir Tutkunun Olağanüstü Tarihi, Levent Konyar (Çev.), İstanbul:Scala
Yayıncılık, 2008, s.14,19

4
yaygınlaştırmıştır. Makedonyalı İskender’in, geniş topraklara yayılan imparatorluğunda,
ulusal para standardını uygulaması, dünya parasal sisteminin altın üzerine oturmasında
önemli etken olmuştur. Makedonyalı İskender sonrasında kurulan ve geniş toprakları
yöneten Roma İmparatorluğu’nun, ekonomik sistemini gümüş para üzerine kurmasına
karşın ilk fetih yıllarında lejyonerlere ödül olarak altın dağıtması sonucu altın ekonomide
değişim aracı olarak kullanılmaya başlamıştır.

Doğu medeniyetlerinde ise durum batıdakinden farklı değildir. Doğu

devletlerinde, para basılması hükümdarlık simgesi olarak görülmüş ve bu ritüel için
zenginliğin simgesi olarak altın kullanılmıştır.

Orta Çağın etkin iktisadi görüşü olan Merkantalizm, servetin tanımını, sahip
olunan altın stokuna bağlayarak altının, toplum zihnindeki yerini sağlamlaştırmıştır.
Coğrafi keşiflerin etkisiyle genişleyen küresel ticaretin ihtiyaçlarına cevap vermek
amacıyla değişen finansal sistem, paranın evrimine de katkı sağlamıştır. Altın temsili
olarak ticari bankalardan alınan ödeme taahhütlerinin ticari hayatta kullanımının
yaygınlaşması, sanayi devriminin etkisiyle artan küresel ticaretin ihtiyaçlarına cevap
vermiş ve altın temsili kağıt paranın küresel parasal sistemde kullanılması Bretton Woods
Sisteminin resmen çöktüğü 1973 yılına kadar varlığını sürdürmüştür.

Ekonomi bilimine önemli katkıları bulunan John Maynard Keynes, altını “barbar
kalıntısı” olarak görürken, bazı ekonomistler altının, günümüzün istikrarsız döviz
kurlarının neden olduğu problemlere çözüm olabilecek nitelikteki varlık olduğunu ileri
sürmektedir. Elliott Dalga Prensibine önemli katkıları bulunan Robert Precther, banknot
kullanımının devlet otoritesi tarafından koşulmuş bir zorunluluk olduğunu ifade etmiş ve
bireylerin para olarak kullanmak istedikleri metayı özgürce seçebilecekleri bir ortamda
altının, geçmişteki gibi parasal sistemin merkezine oturacağını belirtmiştir 3.

Ancak altının, yaşadığımız global ve kompleks ekonomik hayat içerisinde para

olarak kullanımı düşük seviyededir. Günümüzde altın karşılığı ödemeler, ekonomik
ambargo altındaki ülkelerin dış ticaret işlemlerinde kullanılmaktadır. Altın, günümüzde

3
Robert Precther on Gold & Silver, (t.y.), http://www.bullionworks.com/images/Gold_Silver_Ebook.pdf (20 Nisan
2014)

5
daha çok yatırım aracı olarak kullanılmaktadır. Ancak ekonomik, sosyal ve siyasal
hayatta yaşanan şokların insanları binlerce yıl boyunca para olarak kullanılmasının
yarattığı algıyla tekrar altına yönlendirdiği görülmüştür.

Çalışmamızın birinci bölümünde, altının ekonomik tarihi detaylandırılarak,

insan psikolojisindeki önemi ifade edilmeye çalışılmıştır.

1.1 İlk Çağ’da Altının Kullanımı

İlkel çağlarda, soğuk iklim koşulları altında yaşamak zorunda kalan insanoğlu,
mağaralarda toplu halde yaşamış ve birlikte yaşadığı topluluğun, temel ihtiyaçlarını
karşılamak amacıyla avcılık ve toplayıcılık yapmıştır. Tarihin bu dönemlerinde, sert iklim
koşularına bağlı olarak üretim seviyesi düşük düzeydedir 4.

Ekonomik hayatın, dinsel ve töresel nedenlerle insan topluluklarının birbirilerine

hediye değiş tokuşundan ibaret olduğu ilk çağlarda, çeşitli aşındırmaların toprak yüzeyine
çıkarttığı altın, güzel görüntüsü nedeniyle gücün ve Tanrı’ya bağlılığın göstergesi olarak
ziynet eşyası üretiminde kullanılmıştır 5.

İklim koşullarının yumuşaması ile insan topluluklarının yeryüzüne yayılması

sonucu tüketimlerini çeşitlendirecek yeni ürünler keşfedilmiş ve tüketilebilir ürün
çeşidindeki artış ile birlikte ürünlerin gönüllü takasına dayalı ekonomik hayat başlamıştır.
Tarımsal üretimin başlaması, yaşam için gerekli ürünlerin tedarikindeki zahmeti
azaltmıştır. İnsanoğlu, verimli su kenarlarında kurulan şehirlerde toplanmış, tarımsal
üretimin artan insan gücü ile birleşmesi, üretim miktarını ve çeşidini artırmıştır 6.

Tarafların ihtiyaçları doğrultusunda belirlenen göreceli fiyatlara dayalı takas

ekonomisinde, gerek takas yapılabilir ürün sayısındaki artış ve gerekse birey sayısındaki

4
James Bredford De Long, “Estimates of World GDP, One Million B.C., Presents”, (1998),
http://delong.typepad.com/print/20061012_LRWGDP.pdf (22 Şubat 2014)
5
Glyn Davis, A History Of Money: From Ancient Times to The Present Day, 3.Baskı, Cardiff:University of Wales
Press, 2002, s.11
6
Leonidas Zelmanovitz, “Money : Its Origin and Esssence”, Criterio Libre, 2011, Vol.9, No.14,
http://dialnet.unirioja.es/descarga/articulo/3696814.pdf (23 Şubat 2014), s.69

6
gelişime bağlı olarak her bir ürün için farklı değiş-tokuş seviyesi belirlemenin zorluğu
ortaya çıkmıştır.

Takas ekonomisinin işleyişinde ortaya çıkan zorluklar, insanoğlunu ticarette

ortak bir değer birimini, yani parayı kullanmaya yönlendirmiştir. Ekonomist Geoffrey
Crowther; “Para, insanoğlunun bilinçli muhakeme gücünün etkisiyle basit mübadele
sisteminden, parasal sisteme adım atabilmek için icat edilmiştir.” diyerek, paranın takasa
dayalı ticari hayatta yaşanan aksaklıklara çözüm olarak icat edildiğini ifade etmiştir.
Ticari hayatın devamlılığını sağlamak, paranın icat edilmesi ve ilk parasal sistemin
kurulması ile mümkün olmuştur. Paranın icat edilmesi sonrasında dünya ticaret hacminde
büyüme yaşanmıştır 7.

Herhangi bir nesnenin para olarak kabul görmesi için nesnenin ödeme aracı
olduğuna dair toplum nezdinde genel bir kanının olması, nesnenin fiziki olarak dayanıklı
olması, taşınabilir olması ve küçük tutardaki ödemelerin yapılabilmesi için bölünebilir
olması gerekmektedir. Deniz kabuğu, çiftlik hayvanları, kil tabletler gibi çeşitli
materyaller para olarak kullanılmış, ancak bu materyallerin taşınmasında, korunmasında,
bölünmesindeki zorluklar, metallerden üretilmiş paranın ticarette yer edinmesine neden
olmuştur.

Metal para üretiminde ve kullanımında altının tercih edilmesinin nedeni altının

ilk çağlardaki simgesel yerine bağlanabilmektedir. Krozyona karşı güçlü yapısı ve
kimyasal tepkimeye girmemesi nedeniyle parıltısını koruyan altın, değiş-tokuş aracı
olarak ilk defa M.Ö. 1100 yılından önce Çin’de kullanılmaya başlamıştır. Çinliler,
üzerine herhangi simge basılmamış, dikdörtgen prizma biçimindeki saf altını, değiş tokuş
birimi olarak kullanmıştır. Çin ile ticari ilişkileri bulunan Perslerin, Yunan şehir devletleri
ile gerçekleştirdiği ticarette altını para olarak kullanması ile altının para olarak kullanımı
Yunan şehir devletlerine sıçramıştır. Yunan şehir devletleri, kendi sınırlarında gümüşten
yapılmış paraları kullanırken, dış dünya ile gerçekleştirdikleri ticarette altını
kullanmışlardır. Altın para ile gümüş para arasında, iki metalin ağırlıkları üzerinden bir

7
Geoffrey Crowther, An Outline of Money, 2. Basım, Londra: Thomas Nelson and Sons Ltd., 1940, s.15

7
değişim oranı (kur) belirlemiş, böylece iki metal paranın birbiriyle değişimini sağlamıştır
.
8

Para olarak kullanılan materyal üzerine otoriteyi temsilen bir simgenin

damgalanması, M.Ö. 550 yılında, Lidya Kralı Kroisos (Karun) ile başlamıştır. Kroisos
sonrasında hükümdarlar, kendi adına para basmayı bağımsızlığı simgeleyen bir saltanat
emaresi olarak görmüş ve bu teamül günümüze kadar ulaşmıştır.

Altın para kullanımının dünyaya yayılması, batıdan doğuya bir imparatorluk

kurmak için fetihler gerçekleştiren Makedonya Kralı İskender sayesinde gerçekleşmiştir.
Metal paranın kullanımındaki en büyük zorluk, para olarak kullanılan metalin farklı
ağırlıklarda üretilmesinden kaynaklanmaktadır. Altın ve gümüşün ortak kullanıldığı
metal para sisteminde, gümüş paranın altın paradan ağır üretildiği durumda, insanlar altın
para yerine gümüş parayı kullanmaya yönelmiştir 9.

Makedonyalı İskender, yönettiği topraklarda çeşitli ağırlıklarda üretilen altın

paranın, tek bir ağırlık üzerinden basılmasını hükmederek, altın para sisteminin
yaygınlaşmasını sağlamıştır. Büyük İskender’in ölümü sonrasında, onun komutanları
Makedonya İmparatorluğu topraklarında birçok devlet kurmuş ve altın para sistemini
kullanmayı sürdürmüşlerdir.

Dünya topraklarının büyük kısmına hükmetmiş diğer bir imparatorluk olan

Roma İmparatorluğu, altın para sistemi ile İtalya yarım adasının güneyine ticari sefer
düzenleyen Yunan tacirler sayesinde tanışmıştır. Yunan şehir devletlerine benzer biçimde
sınırları içerisinde bronz parayı ve dış dünya ile gerçekleştirdiği ticarette altın parayı
kullanan Roma İmparatorluğu, Kartacalılarla giriştikleri Pön Savaşları’nda, lejyonerlerini
ödüllendirmek için altın para dağıtmıştır 10. Zamanla devlet geleneği haline gelen altın
ödül dağıtımı, sınırların genişletilmesi için gerçekleştirilen fetihler sonrasında
lejyonerlerdeki altın birikimini artırmış ve yerel piyasada altın para kullanımının
yaygınlaşmasına neden olmuştur.

8
Kemmerrer, s.3-8
9
Davis, s.82
10
Kemmerrer, s.16

8
 Çin hükümdarlığı coğrafyasına yakınlıkları nedeniyle altın paraya aşina doğu
toplumlarında, kralların zenginliklerini ve bağımsızlıklarını simgelemek amacıyla altın
para basmaları hükümdarlık alameti olarak görülmüştür. Bu gelenek yüzyıllar boyunca
sürdürülmüştür.

1.2 Orta Çağ: Merkantalizm Dönemi

İlk Çağ’da, altının Müslüman tüccarların hâkimiyetinde, Afrika Kıtası’na ait bir
maden olduğunu düşünen Avrupalı tüccarlar, Akdeniz ticaretinin Doğu’ya açılan önemli
limanı olan İstanbul’un Müslümanlar tarafından fethedilmesi sonucu doğudaki ticaret
noktalarına ulaşabilecek alternatif deniz yolları aramaya başlamışlardır 11.

Doğuya doğru uzanan yeni deniz yolları bulmak amacıyla başlatılan yolculukları
sonucunda, güncellenen dünya haritası küresel ticaret hacminin artmasına imkan tanımak
suretiyle tüccar sınıfının yükselişine ve bu bağlamda geçimlik tarımsal üretime dayalı
ekonomik yaşamdan, katma değeri yüksek ticari malların üretimine doğru
evrimleşmesine neden olmuştur. Üretimin topraktan, sermayeye doğru kayması, altının
önemini artırmıştır. Nitekim dönemin egemen iktisadi görüşü olan Merkantalizm,
toplumların zenginlik, refah ve güçlerini artırmasının ya da devam ettirmesinin sahip
oldukları sermaye birikimini, yani altın stokunu büyütmek ya da korumakla mümkün
olabileceğini savunmuştur.

Merkantalist düşüncenin benimsenmesi kıtalararası ticaret hacmini artırırken,

uzun mesafeli ticari yolculuklarda altının güvenli biçimde taşınması problemini ortaya
çıkarmıştır. Roma İmparatorluğu döneminde, çeşitli bölgelerde üretilmiş metal paraların
birbiriyle değişimini sağlamak üzere şehir meydanlarında kurdukları tezgahlarda faaliyet
gösteren kuyumcu-emanetçiler, Orta Çağ’a gelindiğinde deniz yolculukları süresince
tüccarların emanete bıraktıkları altına karşılık ödeme taahhüdü vermeye ve deniz
yolculuklarının finansmanı amacıyla kambiyo senetlerini iskonto ederek kredi vermeye
başlamıştır 12. Ödeme taahhütlerinin, uzun süren deniz yolculukları sırasında güvenli

11
Jacques Adda, Ekonominin Küreselleşmesi, Sevgi İneci (Çev.), 6.Basım, İstanbul: İletişim Yayınları, 2010, s.28.
12
Neil Ferguson, Paranın Yükselişi Dünya Finansal Tarihi, Barış Pala (Çev.), İstanbul:Yapı Kredi Yayınları, 2008,
s.40

9
biçimde taşınmasındaki kolaylık, kağıdın altın para benzeri olarak parasal sistem
içerisinde yer edinmesine olanak sağlamıştır.

Para, karşınızdakinin onun için vermeyi kabul ettiği şey kadar değerlidir. Çin
İmparator Hien Tsung (805-820 yılları), ülkesindeki bakır madeni eksikliği nedeniyle
ülkesinin resmi parasını kâğıttan üretmiştir. Orta Çağ’da ticari bankaların müşterilerine
verdikleri ödeme taahhütlerinin, banknotların, ticari hayatta kullanılmaya başlanması, bir
sonraki bölümde anlatılacak olan altının temsili olarak resmi kağıt paranın
kullanılmasında ilham kaynağı olmuştur.

1.3 Altın Standardı Sistemi

Altın Standardı; çeşitli standartlarda tedavüle sunulan paraların, ticarette

yarattığı karmaşıklığı engellemek amacıyla her ülkenin kendi para biriminin resmi
değerini, altın bazında belirlemesi ve beyan etmesi temeline dayalı parasal sistemdir. Bu
haliyle altın standardı sistemi, sabit kur sistemidir 13.

Altının yüksek tutardaki ödemelerde kullanılması, gümüşün ise günlük

işlemlerde kullanılması nedeniyle altın ve gümüşün birlikte tedavülde kaldığı Çift Metal
Para Sistemi, İngiltere’nin gümüş tedarikinde yaşadığı sorunlar nedeniyle kaldırılmıştır
. Ticari bankalarca, altın temsili olarak dolaşıma sunulan ödeme taahhüdü ve kredi aracı
14

olan kambiyo senetlerinin günlük hayatta kullanımı, ulusal ve uluslararası ticaret

hacmindeki büyümeye bağlı olarak artmıştır. Ancak, ticari bankalar tarafından tedavüle
sunulan altın temsili kâğıtların, ekonomi içerisinde serbest dolaşımı, para benzeri bu
kağıtların kontrolünü zorunlu hale getirmiştir 15.

Esas görevi, savaş zamanı banka hisseleri karşılığında, devletin ihtiyaç duyduğu
kredi imkânını sağlamak olan İngiltere Merkez Bankası; uluslararası ticaret yoluyla
ülkeye giren birden fazla standartta basılmış altın sikkenin ve altın temsili kâğıtların, tek

13
M. Göknil Vural, “Altın Piyasası ve Altın Fiyatlarını Etkileyen Faktörler”, (Uzmanlık Yeterlilik Tezi, T.C.M.B
Piyasalar Genel Müdürlüğü, 2003), s.8
14
Richard M. Salsman, “Gold and Liberty”, American Institute for Economic Research, 1995, Vol.35, No.4,
http://www.docunator.com/bigdata/1/1367465717_9edbff2b6e/wg.pdf (21 Şubat 2014) s.42
15
Davies, s.285

10
bir standart altında toplanması amacıyla tedavüldeki paranın kontrolünü sağlama yetkisi
ile donatılmıştır 16 .

İngiltere Merkez Bankası’na, mevcut altın varlığı karşılığında banknot tedavüle

sunma yetkisi verilmesi ile Altın Standardı Sistemi, ulusal anlamda uygulamaya
koyulmuştur. 19. yy.’da birçok Avrupa ülkesi, İngiltere Merkez Bankası’nın uyguladığı
Altın Standardı Sistemini benimsemiş, böylece Altın Standardı Sistemi, uluslararası
nitelik kazanmıştır.

Altın Standardı Sistemi, merkez bankalarının sahip oldukları altın rezervine, eşit
değerde kağıt parayı tedavüle sunması temeline dayalı mutlak rezerv bankacılığı ilkesi
üzerine inşa edilmiştir. Ancak, 19 yy.’da yaşanan ekonomik büyümenin mal ve hizmet
talebini genişletmesi, para arzının artırılmasını zorunlu kılmıştır. Para arzının sabitlendiği
altın rezervinin, ekonomik büyümenin gerisinde kalması, para talebindeki artışın altın ile
karşılanamayacağı endişesini doğurmuş ve tam rezerv bankacılığı ilkesini tartışmaya
açmıştır. Para arzının belirli oranında altın karşılığı bulundurulmasının yeterli olacağı
düşüncesinden yola çıkan İsviçre Merkez Bankası, kısmı rezerv bankacılığını ilk defa
uygulamıştır.

20 yy. başında ortaya çıkan Birinci Dünya Savaşı’nın yarattığı yüksek

finansman ihtiyacı merkez bankalarından borçlanmayı zorunlu hale getirmiş ve ülkeler
altın standardı sisteminin uygulamasını askıya almıştır 17.

1.4 Bretton Woods Sistemi

Birinci Dünya Savaşı’ndan ekonomik ve siyasi olarak güçlenerek çıkan ABD,

global ekonomideki gücünü kullanarak, 1919 yılında altın standardı sistemini tekrar
yürürlüğe koymuştur. Savaş sırasında altın standardı sisteminin askıya alınması, para
arzını kontrolsüz biçimde artırmıştır. Yüksek enflasyonist koşulların giderilmesi ve

16
Ferguson, s.45
17
Vural, s.6

11
savaşın olumsuz etkilerinin giderilmesi amacıyla ABD tarafından birçok ülkeye kredi
verilerek, ülkelerin tekrar altın standardı sistemine dönmeleri gündeme getirilmiştir 18.

Savaş sonrası dönemde uluslararası parasal sistemin yeniden işlerlik kazanması

amacıyla 1920 yılında Brüksel’de ve 1921 yılında Cenevre’de toplanan uluslararası
nitelikte konferanslar sonucunda birçok ülke tekrar altın standardı sistemini uygulamaya
koyduğunu beyan etmiştir. 1927 yılına gelindiğinde, altın standardını uygulamaya koyan
ülke sayısı geçmişten daha fazla olmuştur 19.

ABD’nin altın stoklarının artması, para miktarının genişlemesine neden olarak

ülke içerisinde faiz oranlarının düşmesine ve borsadaki spekülatif işlem miktarının
yükselmesine neden olmuştur. 1928 yılında düşük faiz oranlarının, üretim faaliyetleri
yerine borsada spekülatif işlemlere kaydığını anlayan ABD merkez bankası yetkilileri,
para politikasını sıkılaştırmaya başlamış ve ABD ekonomisi resesyona girmiştir.
ABD’den borç alan ülkelerin borçlanma maliyetlerinin yükselmesine bağlı olarak ABD
ekonomisindeki durgunluk, diğer dünya ülkelerine sıçramış ve 10 yıl süren Büyük Buhran
dönemi başlamıştır 20.

İkinci Dünya Savaşı sonrasında ABD ve İngiltere’nin liderliğinde, küresel

likidite sorununun çözülmesi, uluslararası ödemeler için araç belirlenmesi ve Avrupa’nın
yeniden yapılandırılması için kredi sağlanması sorunlarına çözüm getirmek amacıyla
çeşitli toplantılar yapılmıştır.

1944 yılında, ABD’nin Bretton Woods kasabasında, 44 ülkenin katılımıyla

gerçekleşen toplantıda alınan kararlar uluslararası parasal sistemde “Altın Kambiyo
Sistemi”ni uygulamaya koymuştur.

Altın Kambiyo Sistemi, ABD para birimi doları, altına karşı konvertibilitesi
bulunan tek para birimi olarak kabul etmiş ve 1 ons altının değerini 35 USD olarak
sabitlemiştir. Diğer para birimlerinin altına konvertibilitesini kaldıran Altın Kambiyo
Sistemi’nde, diğer ülkelerin para birimlerinin değeri, ABD doları temel alınarak

18
Barry Eicnhengreen, Golden Fetters : The Gold Standard and The Great Depression 1919-1939, 2.Baskı, New
York:Oxford University Press, 1995, s.14
19
Kemmerer, s.111
20
Eicnhengreen, s.14

12
belirlenmiştir. Altın standardı sisteminin geliştirilmiş hali olan Altın Kambiyo Sistemi ile
ABD doları uluslararası rezerv para haline gelmiştir 21.

Altın Standardı Sistemine benzeyen Altın Kambiyo Sistemi, sabit kur anlayışına
dayanmakta olup ABD ekonomisindeki enflasyon, Bretton Woods Sistemi yoluyla diğer
ülkelere sıçramıştır. 1960’lı yıllarda birçok dünya ülkesi, ABD hükümetinin uyguladığı
sosyal reformların ve Vietnam Savaşına bağlı olarak oluşan bütçe açığının
finansmanında, merkez bankasından borçlanması sonucu global enflasyonun
yükseldiğini tartışmaya başlamıştır. Ülkelerin, portföylerindeki dolar karşılığında, ABD
merkez bankasından altın talep etmeleri nedeniyle ABD, Bretton Woods kararları ile
verdiği 35 USD karşılığında, bir ons altın verme yükümlülüğünü kaldıramamıştır. Bunun
sonucu olarak altın fiyatlarında aşırı dalgalanmalar meydana gelmiş ve 1971 yılında
ABD, USD’nin, altın karşısındaki konvertibilitesini geçici olarak kaldırılmıştır 22
.

Altın Kambiyo Sistemi’ni yeniden canlandırmaya yönelik olarak 1971 yılı

Aralık ayında Smithsonian Anlaşması imzalanmıştır. Bu anlaşma ile bir ons altının değeri
38 USD’ye yükseltilmiştir. Ancak USD üzerindeki spekülatif işlemlerin artması sonucu
Bretton Woods Kararları tamamen kaldırılmış ve dalgalı kur rejimine geçilmiştir 23
.

Bretton Woods Sisteminin kaldırılması ile altının para olarak kullanımının sona
ermesine karşın, birçok ülke merkez bankası altınını rezerv olarak bünyesinde tutmaya
devam etmiştir. Merkez bankalarının altını rezervlerinde bulundurmasının temel sebebi;
altının değerinin, döviz ya da diğer menkul kıymetler gibi merkez bankası dışındaki
politikalardan direk olarak etkilenmemesi, yani değerinin evrensel olması ve altın
fiyatlarının kısa vadede dalgalanmasına rağmen uzun vadede satın alma gücünü
korumasıdır 24.

2008 yılında yaşanan küresel finansal kriz ve 2009 yılında başlayan küresel
ekonomik durgunlukla birlikte birçok ekonomist ve politikacı, uluslararası parasal

21
David Hammes ve Douglas Will, “Black Gold : The End of Bretton Woods and The Oil Price Shocks of the 1970s”,
Independent Review: A Journal of Political Economy 2005, Vol.9, No.4,
http://faculty.washington.edu/dtwills/resources/Black-Gold-IR.pdf, (20 Nisan 2014), s.503,504
22
Hammes, s.504
23
Peter M. Garber, “The Collapse of Bretton Woods Fixed Exchange System”, University of Chicago Press, 1993,
http://www.nber.org/chapters/c6876.pdf (20 Nisan 2014), s.463
24
Vural, s.25

13
sistemin yeniden düzenlenmesi ve Bretton Woods Sisteminin revize edilerek, yeniden
uygulamaya koyulması gerektiği yönündeki düşüncelerini beyan etmiştir.

Yeni bir Bretton Woods Sisteminin kurulması gerekliliğini önerenlerin başında

eski Dünya Bankası Başkanı Robert Zoellick gelmektedir. Robert Zoellick, referans
noktası altın olan yeni uluslararası parasal sistemin kurulması gerektiğini belirtmiştir 25.

Fransa Cumhurbaşkanı Nicolas Sarkozy ve İngiltere Başbakanı Gordon Brown,

Robert Zoellick’e benzer biçimde yeni bir Bretton Woods sisteminin uygulamaya
koyulması yönünde dünya ülkelerine çağrıda bulunmuştur 26.

Altın Standardı Sistemini savunanlardan bir diğeri ise iş adamı Steve Forbes
olmuştur. Forbes, ABD’nin 5 yıl içerisinde altın standardına geri dönerek, mali ve
finansal olumsuzlukları engelleyeceğini ileri sürmüştür.

Altın standardına ılımlı biçimde geri dönüşün mümkün olacağını düşünenlerin

yanı sıra bu fikre karşı çıkanlar da mevcuttur. Ekonomist Paul Krugman, altını para
çukuru olarak nitelendirmiş, toplumların servetinin toprak altındaki altına
bağlanamayacağını dile getirerek, insanlığı 17. yy.’a geri götüreceğini savunduğu altın
standardı sistemine geri dönme önerisine karşı çıkmıştır 27
.

1.5 Altının Günümüz Ekonomisindeki Yeri

Günümüzde altın; merkez bankaları tarafından rezerv olarak saklanmakta,

kuyumculukta ziynet eşyası üretiminde kullanılmakta, sahip olduğu fiziki ve kimyasal
özellikleri nedeniyle birçok sanayi kolunda girdi olarak üretime katılmakta ve tasarruf
aracı olarak talep edilmektedir. Altının para olarak kullanımı sınırlı düzeyde olup
uluslararası ambargoya maruz kalan ülkelerin dış dünya ile ticaretinden ibarettir 28.

25
Zehra Vildan Serin ve Beyza Oktay, “Küresel Kriz Sonrası Küresel Yönetişim ve Bu Süreçte Türkiye’nin Yeri”,
(t.y.), http://iys.inonu.edu.tr/webpanel/dosyalar/1427/file/VildanSerin.pdf (20 Nisan 2014)
26
James M. Boughton, “A New Bretton Woods ?”, Finance and Development, 2009, Vol.46, Nu.1,
https://www.imf.org/external/pubs/ft/fandd/2009/03/pdf/boughton.pdf (20 Nisan 2014), s.46
27
Paul Krugman, “Bits and Barbarism”, New York Times, 22 Aralık 2013,
http://www.nytimes.com/2013/12/23/opinion/krugman-bits-and-barbarism.html (20 Nisan 2014),
28
Barış Erkaya, “Ambargonun Altından Rekor Çıktı”, Habertürk Gazetesi, 31 Ağustos 2012,
http://www.haberturk.com/polemik/haber/772556-ambargonun-altindan-rekor-cikti (20 Nisan 2014)

14
 Dünya Altın Konseyi tarafından 2008 yılında yayınlanan rapora göre; dünya
altın rezervinin kullanım alanlarına göre dağılımı aşağıda verilmiştir :

Altının Kullanım Yeri (%)

60
Kuyumculuk
% 52
50

40

30
Rezerv
Amaçlı Yatırım
% 18 Amaçlı Sanayide
20 % 16 Kullanılan
% 12
10
Bilinmeyen
%2
0
Kuyumculuk Rezerv Yatırım Sanayi Bilinmeyen

Şekil 1: Altının Kullanım Alanları Göre Dağılımı

Kaynak : http://dollardaze.org/blog/?post_id=00479&cat_id=20, (24 Mayıs 2014)
Merkez bankalarının rezerv olarak, bireylerin ise birikimlerini değerlendirmek
için altın talep etmelerinin nedeni, altının “son güvenli liman” olduğu biçimindeki algı
olarak gösterilmektedir. Bretton Woods Sisteminin kaldırılması sonrasında altın talebi ile
enflasyon, döviz kurları, faiz oranları, menkul kıymet fiyatları ve siyasal gerginlikler
arasındaki ilişkiyi ortaya çıkarmak için düzenlenen birçok araştırma, altın fiyatları ile
bahsedilen diğer değişkenler arasında negatif ilişki bulunduğunu göstermektedir 29.

31.12.2013 tarihi itibariyle ülkelerin merkez bankalarının sahip oldukları altın

miktarı ve bunların uluslararası rezervler içerisindeki payı Tablo 1’de verilmiştir.

29
Ayhan Topçu, “Altın Fiyatlarını Etkileyen Faktörler”, SPK Araştırma Raporu, 2010,
http://www.spk.gov.tr/yayingoster.aspx?yid=1016&ct=f&action=displayfile (20 Nisan 2014), s.2,3

15
 Tablo 1 : Altın Rezervleri ve Merkez Bankası Rezervinin Payı

Altın Rezerv Merkez Bankası

Ülkenin Adı Miktarı Rezervlerinin Payı
(Ton ) (%)

Portekiz 383 % 84
Yunanistan 112 % 75
Venezüella 368 % 72
Amerika Birleşik Devletleri 8.134 % 70
Almanya 3.387 % 66
İtalya 2.452 % 65
Fransa 2.435 % 65
Hollanda 613 % 51
Avusturya 280 % 47
Belçika 227 % 33
Avrupa Birliği Merkez Bankası 502 % 26
Lübnan 287 % 23
İspanya 282 % 23
Kazakistan 144 % 23
Türkiye 520 % 15
Diğer Ülkeler 9.526
TOPLAM 31.320

Kaynak : http://en.wikipedia.org/wiki/Gold_reserve, (t.y.) (14 Mayıs 2014)

Tasarruf amacıyla altın bulundurmak isteyen tasarruf sahiplerinin en çok

kullanıldığı yöntem fiziki olarak altının satın alınması ve saklanmasıdır. Özellikle çeşitli
ağırlıklarda oluşturulmuş altın külçeleri, saflık ve ağırlıklarını temsil eden sertifikaları ile
birlikte altın yatırımcılarına sunulmaktadır. Metal para biçiminde basılmış altınların satın
alınarak saklanması, altın yatırımcıları tarafından tercih edilen diğer bir yöntemdir.

Altını fiziki olarak satın almayı ve saklamayı, birçok nedenden ötürü riskli bulan
yatırımcılar, altını temsil eden belgeleri güvenilir kuruluşlardan satın alarak altına yatırım
yapmaktadır. Ticari bankalar tarafından sunulan altın sertifikaları ve altın hesapları

16
hizmetlerinin satın alınması, vadeli işlem borsalarından altına dayalı türev sözleşmelerin
portföye dahil edilmesi ve faaliyet konusu altın madenciliği olan halka açık şirketlere ait
hisselere yatırım yapılması, altının fiziki olarak satın alınmadan yatırım yapılmasının
birkaç yolu olarak gösterilebilmektedir.

17
 İKİNCİ BÖLÜM

TEKNİK ANALİZ

Menkul kıymet piyasalarının kuruluşundan günümüze kadar geçen sürede,

yatırımcılar ve bilim insanları, menkul kıymetlerin gelecekteki fiyat hareketlerini tahmin
etmeye yönelik çalışmalar yapmıştır. 17. yy.’da, Amsterdam’da yaşamış tüccar ve şair
Joseph De La Vega’nın, 1688 yılında yayınladığı “Karışıklığın Karmaşası” adlı kitabı,
spekülasyonun tarihi, borsa yatırımcılarına ait detaylı tasvirler ve menkul kıymet borsa
yatırımcılarına sunduğu tavsiyeleri nedeniyle menkul kıymet borsaları üzerine yazılmış
ilk eser olarak kabul edilmektedir. Joseph De La Vega, bahsedilen kitabında, menkul
kıymet fiyatlarını tahmin etmeye çalışmanın bir çeşit büyücülük olduğunu ifade ederek,
fiyat hareketlerini tahmin etmenin mümkün olmadığını belirtmiştir 30.

Borsalar üzerine gerçekleştirdiği gözlemlerden yola çıkan Fransız borsa simsarı

Jules Regnault, menkul kıymetlerin getirisi ile menkul kıymetin portföyde bulundurulma
süresi arasında pozitif ilişki bulunduğunu ileri sürmüştür. Jules Reganult 1863 yılında
yayınladığı çalışmasında; bir menkul kıymet ne kadar uzun süre portföyde bulundurulsa,
fiyat değişimlerinin menkul kıymetin getirisine etkisinin o derece güçlü olacağını
savunmuş ve menkul kıymetin fiyat değişimini, menkul kıymeti portföyde bulundurulma
süresinin karekökü ile ilişkilendirmiştir 31.

Menkul kıymet borsalarındaki fiyat davranışlarını matematiksel olarak

açıklamaya çalışan Louis Bachlier; rastlantısal olarak hareket eden parçacıkları ifade eden
Brownian Hareket’nden yola çıkarak, borsalardaki fiyat dalgalanmalarının nedenini,
rassal oluşan menkul kıymet fiyatlarına bağlamıştır. 1900 yılında yayınladığı

30
Paul Held, “The Confision of Confusions”, Concentric: Literary and Cultural Studies, 2006, Vol:32, No:2,
http://www.concentric-literature.url.tw/issues/Who%20Speaks%20for%20the%20Human%20Today/5.pdf, (01
Temmuz 2014), s.116
31
Martin Sewell, “History of Effiecient Market Hypothesis”, UCL Departmant of Computer Science, 2011,
http://www.cs.ucl.ac.uk/fileadmin/UCL-CS/images/Research_Student_Information/RN_11_04.pdf, (01 Temmuz
2014), s.2

18
“Spekülasyon Teorisi” adlı doktora tezinde Louis Bachlier, kurduğu istatistiksel model
ile menkul kıymet fiyatlarının rastlantısal hareket ettiğini ispatlamaya çalışmıştır 32.

Yukardaki çalışmalar, günümüz finans biliminin merkezindeki önemli

önermeler olan “Rassal Yürüyüş Teorisi ve Etkin Piyasalar Hipotezi”nin atası olarak
kabul edilebilir. Klasik finans teorileri içerisinde yer alan Rassal Yürüyüş Teorisi;
piyasaların unutkan olduğu, bu nedenle gelecekteki menkul kıymet fiyatlarının,
geçmişteki menkul kıymet fiyatlarından bağımsız olarak rastlantısal biçimde oluştuğu
görüşüne dayanmaktadır 33.

Temel dayanağı Rassal Yürüyüş Teorisi olan Etkin Piyasalar Hipotezi; kar amacı
güden birden çok yatırımcının yer aldığı menkul kıymet piyasalarında, bağımsız biçimde
piyasaya akan bilgilerin, yatırımcılar tarafından özgürce ve maliyet kaygısı olmadan
edinilmesi nedeniyle menkul kıymet fiyatlarının hızlıca yeniden düzenlendiği görüşüne
dayanmaktadır. Etkin Piyasalar Hipotezi, piyasada oluşan fiyatların, geçmiş ve
gelecekteki bütün bilgileri yansıtması nedeniyle menkul kıymetin gerçek değerine yakın
ya da eşit olduğunu belirtmektedir 34.

“Tarihin kendini tekrarladığı” düşüncesinden yola çıkarak, geleceğe dair

tahminlerde bulunmak, insanoğlunun geçmişten devraldığı bir davranıştır. Örneğin:
Antik Babil Devleti’nden kalan kil tabletlerde, pazardaki emtia fiyatlarının sistemik
biçimde kaydedildiği ve bu kayıtların, emtia fiyatlarındaki değişimin tahmininde
öngörülerde bulunmak amacıyla kullanıldığı görülmüştür 35.

İşte teknik analiz, finansal piyasalardaki fiyatların rastlantısal olarak belirdiği ve

bu nedenle geleceğe dair tahminde bulunmanın imkansız olduğu fikrine alternatif olarak,
geçmişteki fiyat verilerinin temel alınması ve analiz edilmesi yoluyla gelecekteki fiyat
hareketlerinin tahmin edilmeye çalışılması olarak ortaya çıkmıştır.

32 Mark Davies ve Alison Etheridge, Louis Bachlier’s Theory of Speculation, Princeton University Press,(t.y.),
http://press.princeton.edu/chapters/s8275.pdf, (01 Temmuz 2014)
33 Halime İnan, “Momentum Yatırım Stratejisinin İMKB’de Test Edilmesi”, (Yüksek Lisans Tezi, Çukurova

Üniversitesi SBE, 2011), s.5

34 Frank K. Reilly ve Keith C. Brown, Investment Analysis & Portfolio Management, Ohio:South Western College

Pub., 2002, s.179

35 Andrew W. Lo ve Jasmina Hasanhodzic, The Evoluotin of Technical Analysis: Financial Prediction From

Babylonian Tablets to Bloomberg Terminals, New Jersey:John Wiley and Sons. Inc., 2010, s.IX

19
 Rassal Yürüyüş Teorisinin tersine, piyasa davranışlarının geçmiş deneyimlerden
etkilendiğini savunan teknik analizciler; piyasa mekanizmasının her türlü bilgiyi içerecek
biçimde menkul kıymetleri fiyatladığına inanmakta ve bu nedenle geçmiş fiyat
davranışları incelenerek, gelecekteki fiyat hareketlerinin tespit edilmesinin mümkün
olduğunu düşünmektedirler 36.

Teknik analizci Ali Perşembe’nin ifadesiyle teknik analiz; “gelecekteki fiyat

yönünü tahmin etmek amacıyla öncelikle fiyat grafiklerinin kullanılması vasıtasıyla
piyasa hareketinin incelenmesidir” 37.

Teknik analiz, temel analiz gibi kalitatif bir yöntem değildir. Teknik
analizcilerin, analizlerini menkul kıymet fiyatlarının yansıtıldığı grafikler kullanılarak
gerçekleştirmesi nedeniyle bazı yazarlar ve yatırımcılar, teknik analizi “görsel analiz”
metodu olarak da nitelendirmektedir 38 39.

Teknik analiz konusundaki en eski çalışma, 18. yy.’da Japonya’nın Sakata

şehrinde yaşayan pirinç tüccarı Muneshima Homma tarafından, Osaka’da kurulu emtia
borsasındaki pirinç fiyatlarını tahmin etmek amacıyla kullanılan Mum Grafik Tekniği
olarak kabul edilmektedir. Homma, günlük olarak emtia borsasındaki pirinç fiyatlarını,
açılış, kapanış, en yüksek ve en düşük fiyat biçiminde, sistematik olarak takip etmiş ve
bu verileri kullanarak oluşturduğu şekilleri analiz ederek tahminlerde bulunmuştur 40
.

Teknik analiz yöntemine kuşkusuz en önemli katkıyı Charles H. Dow

sağlamıştır. Mesleki hayatına gazete muhabiri olarak başlayan Charles H. Dow, ilerleyen
yıllarda finans muhabiri olarak çeşitli gazetelerde çalıştıktan sonra iş arkadaşı Erward
Jones ile birlikte, New York, Wall Street’te, Dow Jones & Company şirketini kurarak,
halen yayında olan Wall Street Journal gazetesini piyasaya sürmüştür. Charles H.
Dow’un 1851 ile 1902 yılları arasında, yazdığı yazılar, kendisinden sonra William Peter

36
Reilly ve Brown, s.198
37
Ali Perşembe, Teknik Analiz mi Dedin? Hadi Canım Sende! “Birinci Kitap”, 4.Baskı, İstanbul:Scala Yayıncılık,
2010, s.26
38
John J. Murphy, The Visual Investors: How to Spot Market Trends, 2.Baskı, New York:John Wiley & Sons Inc.,
2009
39
David Vilson, Visual Guide to Financial Markets, New Jersey:John Wiley & Sons Inc., 2012
40
History of Technical Analysis, (t.y.), www.chesler.us/about/about%20files/tahistory.pdf (20 Nisan 2014), s.12,13

20
Hamilton tarafından derlenerek, “Dow Kuramı” olarak finans dünyasına duyurulmuştur
.
41

Dow Kuramı, 1929 yılında ortaya çıkan Büyük Buhran’ı tahmin etmesi
konusundaki başarısı finans dünyasında yankı bulmuş ve başta çalışmamızın konusunu
oluşturan Elliott Dalga Prensibi olmak üzere teknik analiz konusundaki birçok çalışmaya
temel teşkil etmiştir.

2.2 Dow Kuramı

William Peter Hamilton tarafından derlenen Dow Kuramının ilkeleri aşağıda

verilmiştir 42 :

2.2.1 Ortalamalar Herşeyi İskonto Eder

Charles Dow, 1884 yılı Temmuz ayında, 11 şirketin ortalamalarından oluşan bir
endeks oluşturmuş, böylece endeks kavramı finansal literatüre girmiştir. William Peter
Hamilton’un ifadesiyle “temelini insan doğasının oluşturduğu ve yükselme ile düşme
biçimindeki piyasa döngüsünü insan davranışlarındaki aşırılıklara bağlayan” Dow
Kuramı; endekslerin piyasadaki yatırımcıların umut, hayal kırıklığı, beklenti ve
hırslarının toplamını ifade ederek piyasanın nabzını gösterdiğini varsaymaktadır.

2.2.2 Piyasalarda Üç Fiyat Hareketi Bulunur

Piyasalarda, birincil, ikincil ve üçüncül trendler bulunmaktadır:

Birincil Trendler; “Ana Trend” ya da “Major Trend” olarak da ifade

edilmektedir. Birincil Trendler, piyasanın genel görünümünü ifade etmekte olup bu
bağlamda diğer trendlere göre daha uzun vadelidir. Zamanın trendlere gücünün
tespitindeki ana etken olduğu düşünüldüğünde, birincil trendler diğer trendlere göre daha
önemlidir.

41
Stephen J. Brown, William N. Goetzman ve Alok Kumar, “The Dow Theory: William Peter Hamilton’s Track Record
Reconsidered”, The Journal Of Finance, 1998, Vol: 53, No: 4, s.1312,
http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=58690 (21 Nisan 2014),
42
Brown ve Diğerleri, s.4

21
 Birincil Trendlerin yükseliş eğiliminde olması; boğanın boynuzlarını yukarı
doğru kaldırarak kendini savunmasına ithafen “Boğa Piyasa”, Birincil Trendlerin düşüş
eğiliminde olması; ayının pençelerini aşağı doğru savurarak kendisini savunmasına
ithafen “Ayı Piyasa” olarak adlandırılmaktadır.

İkincil Trendler; Birincil Trendlere göre daha kısa vadelidir ve Birincil

Trendlerin aksi yöndedir. İkincil Trendler, 3 hafta ile 3 ay arasında değişen zaman
dilimini kapsamaktadır 43.

Üçüncül Trendler; “Günlük Hareketler” ya da “Minor Trendler” olarak da

adlandırılmaktadır. Birincil Trend ile aynı yönde hareket edebileceği gibi aksi yönde de
hareket edebilmektedir.

2.2.3 Ana Trendlerin Üç Aşaması Bulunmaktadır

Ana Trendler; birikim, hareket ve aşırılık olmak üzere üç aşamalı yaşam

döngüsüne sahiptirler.

Birikim Safhasında; piyasa yatay ve durağan seyirdedir, işlem hacmi düşük,

işlem aralıkları azdır. Hakim psikolojinin tersine, yatırımcıların geneli tarafından sahip
olunmayan bir bilgiye sahip küçük yatırımcı grubu tarafından alış-satış işlemi
yapılmaktadır. Piyasada arzın ya da talebin yüksek olması nedeniyle öncü nitelikteki bu
yatırımcıların satın alımları ya da satışları fiyatlarda önemli değişimler yaratmamaktadır.

Hareket Safhası; piyasadaki trend takipçilerinin, profesyonellerin ve teknik

analiz yapan yatırımcıların, birikim safhasında piyasa tersine işlem yapan öncü nitelikteki
yatırımcıların davranışlarını fark etmeleri ile başlamaktadır.

Aşırılıklar Safhasında; geleceğe yönelik olumlu ya da olumsuz beklentiler

toplum geneline yayılmaktadır ve menkul kıymetlere yönelik talep ya da arz artmaktadır.
Bunun sonucu olarak menkul kıymet fiyatlarında aşırı yükseliş ya da düşüşler
yaşanmaktadır.

43
Leigh Stevens, Essential Technical Analysis, New York: John Wiley & Sons Ltd., 2002, s.45

22
 2.2.4 Ortalamalar Birbirini Teyit Etmelidir

Çalışmalarında endekslerden, “ortalamalar” şeklinde bahseden Willim P.

Hamilton, piyasalara güvenilmemesi gerektiğini, varlığı tespit edilen birincil trendlerin
mutlaka birbiri ile bağlantılı iki farklı endeks tarafından da teyit edilmesi gerektiğini ifade
etmiştir.

Örneğin; sanayi endeksi yükselirken, taşımacılık endeksinin, bu yükselişi teyit

edecek biçimde yükselmesi gerekmektedir. Böyle bir durumda sanayi endeksinin birincil
trendi yükseliş yönündedir denilebilmektedir.

Teknik analizde kullanılan, hacim, fiyat, endeks, gösterge v.b. araçların

birbirilerini teyit etmemeleri, yani birbirlerine zıt hareket etmeleri durumuna
“uyuşmazlık” adı verilmektedir. Uyuşmazlıklar piyasaların yönü hakkında özellikle trend
değişim zamanlarının tahmini konusunda önemli ip uçları vermektedir.

Uygulamada, düşüş yönündeki trendin, bir başka teknik analiz aracı tarafından
teyit edilmemesi durumuna “pozitif uyuşmazlık”, yükseliş yönündeki trendin, bir başka
teknik analiz aracı tarafından teyit edilememesi durumuna “negatif uyuşmazlık”
denilmektedir.

Örneğin; yukarı yöndeki bir trendde, fiyatlar artarken trendin gücünü gösteren
RSI göstergesinin, bu fiyat artışını destekleyecek biçimde artmaması, aksine düşmesi,
negatif uyuşmazlık bulunduğunu göstermektedir. Negatif uyuşmazlık, menkul kıymet
fiyatındaki artışın temelsiz olduğunu bir süre sonra fiyatların düşüşe geçeceğine işaret
etmektedir.

2.2.5 İşlem Hacmi Fiyatları Desteklemelidir

İşlem hacmi, trendin yönüne piyasanın katılımını göstermektedir. Bu nedenle

işlem hacminin artıp, azalması trendin yönünü belirlemek açısından önem arz etmektedir.
Fiyatlardaki artışa karşın, işlem hacminin bu artışı destekleyecek biçimde yükselmemesi,
bir önceki başlıkta bahsedilen “negatif uyuşmazlık” durumunu ortaya çıkartmaktadır.
Negatif uyuşmazlık durumunda, menkul kıymet fiyatları bilinçli şekilde farklı bir algı
oluşturmak amacıyla yükseltilmektedir.

23
 2.2.6 Kesin Dönüş Sinyali Gelene Kadar Trend Aynı Kalır

Bir trendin yönü, aksi yönde bir emare görülmediği sürece varlığını
sürdürecektedir. Örneğin; bir yükseliş trendinin sona ermesi için yeni fiyatların, eski
fiyatların altında oluşması ve diğer bir teknik analiz aracının, trendin yönündeki değişimi
onaylaması gerekmektedir.

2.3 Teknik Analiz Metodu

Teknik analiz, menkul kıymetlere ait fiyat-zaman verileri kullanılarak

oluşturulmuş grafikler üzerinde, grafiksel araçların ve deneyimlerle belirlenmiş
metotların uygulanması ile yapılmaktadır.

2.3.1 Grafik Türleri

Görsel analiz metodu olması nedeniyle teknik analiz grafiklerden faydalanılarak

düzenlenmektedir. Teknik analizde kullanılan grafiklerin dikey düzleminde o menkul
kıymete ait fiyatlar, yatay düzleminde ise işlem tarihleri gösterilmektedir. Menkul
kıymetin işlem tarihindeki açılış fiyatı, kapanış fiyatı, ulaştığı en yüksek fiyat ve
gerilediği en düşük fiyat bilgileri, belirli yöntemlere göre çizgilerle teknik analize uygun
hale getirilmektedir.

Teknik analizde kullanılan birçok grafik türü bulunmasına karşın günümüzde en

yaygın olarak kullanılan grafik türleri; Çizgi Grafikler, Çubuk Grafikler ve Mum
Grafikler türleridir.

2.3.1.2 Çizgi Grafikler

En basit grafik türü olan çizgi grafikler, menkul kıymetin belirlenmiş zaman
dilimindeki kapanış ya da ağırlıklı ortalama fiyatlarının birleştirilmesi ile elde
edilmektedir. Günlük fiyat hareketlerinin yarattığı karmaşıklıktan uzak Çizgi Grafikler,
günlük fiyat dalgalanmalarından arındırılmış olmaları nedeniyle daha çok uzun vadeli
yatırımcılar tarafından tercih edilmektedir 44.

44
Stevens, s.61

24
 Şekil 2: Çizgi Grafik

2.3.1.2 Çubuk Grafikler

Menkul kıymetin, istenilen zaman aralığındaki; açılış fiyatı, ulaştığı en yüksek

fiyat, gerilediği en düşük fiyat ve kapanış fiyatı bilgisinin, dikey çubuk üzerinde
gösterildiği grafik türüdür. Yaygın olarak kullanılan Çubuk Grafikler, menkul kıymetin
seçilen zaman dilimi içerisindeki izlediği fiyat hareketlerini göstermesi nedeniyle daha
çok kısa vadeli teknik analizler yapmak amacıyla kullanılmaktadır 45.

Şekil 3’te gösterildiği gibi; dikey çubuğun sol tarafındaki yatay çizgi, menkul
kıymetin açılış fiyatını, sağ tarafındaki çizgi kapanış fiyatını göstermektedir. Dikey
çizginin alt ucu, menkul kıymetin gerilediği en düşük fiyatı, üst ucu ise menkul kıymetin
ulaştığı en yüksek fiyatı göstermektedir.

45
John L. Person, Technical Trading Tactics, 1.Baskı, New York: John Wiley & Sons, 2004, s.35.

25
Şekil 3: Çubuk Grafik Özellikleri

Şekil 4: Çubuk Grafik

26
 2.3.1.3 Mum Grafikler

Teknik analizde kullanılan en eski grafik türü olarak kabul edilmektedir. Menkul
kıymetin belirlenmiş zaman aralığındaki, açılış fiyatı, ulaştığı en yüksek fiyat, gerilediği
en düşük fiyat ve kapanış fiyatı bilgisinin, mum figürü kullanılarak gösterildiği grafik
türüdür.

Mum grafikler “gövde” ve “gölge” olmak üzere iki bölümden oluşmaktadır.

Mumların gövde kısımları asıl fiyat değişimlerini, gölge kısımları ise fiyatlardaki
dalgalanmaları göstermektedir 46.

Mumların gövde rengi, menkul kıymetin seçilen zaman dilimindeki açılış ve

kapanış fiyatları arasındaki farkını göstermektedir. Seçilen zaman diliminde, menkul
kıymetin açılış fiyatı, kapanış fiyatından düşükse mum simgesinin içi beyaz ya da
boşlukla gösterilmektedir. Böyle bir durumda, söz konusu menkul kıymetin, seçilen
zaman dilimi içerisindeki talebinin arttığı ve fiyatının yükseldiği biçiminde yorum
yapılmaktadır.

Eğer menkul kıymetin seçilen zaman dilimindeki açılış fiyatı, kapanış fiyatından
yüksekse, mum simgesinin içerisi siyah ya da dolu olarak gösterilmektedir. Böyle bir
durumda, söz konusu menkul kıymetin, seçilen zaman dilimi içerisindeki talebinin
gerilediği ve arzının artmasına bağlı olarak fiyatlarının düştüğü şeklinde yorum
yapılmaktadır.

Seçilen zaman dilimi içerisinde, menkul kıymetin açılış ve kapanış fiyatında

herhangi değişim bulunmuyorsa, işlem zamanını temsil eden mumun gövdesi
oluşmamaktadır. Mum grafik tekniğinde özel bir yere sahip olan gövdesiz mumlara
“Doji” denilmektedir. Doji’ler piyasadaki kararsızlığı göstermektedir. Bu nedenle mevcut
trendde olası değişikliğe işaret etmektedir. 47

46
Steve Nilson, Japanese Candlestick Charting Techniques, ABD:New York Institute Of Finance, 1991, s.23
47
Nilson, s.24

27
Şekil 5: Mum Grafiklerin Özellikleri

Şekil 6: Mum Grafik

28
 Bilinen en eski teknik analiz yöntemi olan Mum Grafik Tekniği, yıllar içerisinde
geliştirilen kendine has kuralları ile trendin varlığını, ufkunu ve dönüş noktalarını tespit
etmek konusunda teknik analizciler arasında sıkça kullanılır hale gelmiştir.

2.3.2 Trend Çizgileri

Trend çizgileri, piyasada egemen durumdaki görüşün ve beklentinin grafik

üzerinde gösterilmesi için menkul kıymet grafikleri üzerinde, belirli kurallara göre çizilen
çizgilerden elde edilmektedir. Yatırımcıların geleceğe dair beklentilerinin iyimser olduğu
durumda trendler yukarı yönde, yatırımcıların kararsız olduğu durumda trendler yatay
konumda ve yatırımcıların beklentilerinin kötümser olduğu durumda ise trendler aşağı
yöne doğru hareket etmektedirler.

Piyasa analizinin en basit yöntemi olarak teknik analizciler arasında kullanımı

yaygın olan trend çizgileri; minimum 3 adet destek veya direnç noktasının bir çizgi
yardımıyla birleştirilmesinden elde edilmektedir 48.

Hemen belirtmek gerekir ki, trend çizgileri fiyat grafiklerinin yanı sıra menkul
kıymetin fiyat ve işlem hacmi gibi parametrelerini kullanarak düzenlenen indikatörler
üzerinde de tatbik edilmektedir. Teknik analizciler, indikatörler üzerindeki trend
çizgilerini trendlerin teyidi ve takibi amacıyla kullanmaktadırlar.

Özellikle yazılım teknolojisindeki gelişmeler, teknik analiz konusundaki

çalışmalara kolaylık sağlayarak, çalışmaların gelişiminde katalizör etkisi yaratmıştır.
Günümüzde birçok teknik analiz programı Gann Açıları, Regresyon Kanalları, Fibonacci
Yelpazesi, Andrew’s Pitchfork Kanaları, Quadrant Kanalları ve Elliott Dalga Analizi gibi
birçok karmaşık destek, direnç ve trend çizgileri tespit yöntemini, basit biçimde
uygulamaya imkan tanımaktadır.

48
Michael C. Thomsett, Support and Resistance Simplified, 1. Baskı, Columbia:Marketplace Books, 2003, s.52

29
 2.3.2.1 Destek Noktaları ve Yükselen Trend Çizgisi

Menkul kıymet fiyatının yeterince düştüğüne kanaat getiren alıcıların, yeni

alımlar yaparak piyasaya egemen olduğu ve fiyatların artık yükselmeye başladığı fiyat
düzeyine, “Destek Noktası” denilmektedir 49
.

Destek noktalarının bir çizgi yardımıyla birleştirilmesinden “yükselen trend”

çizgisi elde edilmektedir. Destek noktalarında, alıcıların piyasaya egemen olması
nedeniyle yükselen trend çizgisine “talep doğrusu” da denilmektedir 50.

Destek seviyelerinin geçilmesi ile birlikte yükseliş trendi tamamlanmakta ve

yerini düşüş trendine bırakmaktadır. Böyle bir durumda yükselen trendin direnç
seviyeleri, yeni oluşan düşüş trendinin direnç seviyesi haline gelmektedir. Şekil 7’de
görüldüğü üzere mevcut yükselen trendin kırılması ile birlikte fiyatlar düşmeye başlamış,
eski yükselen trendin desteği, yeni alçalan trendin direnci haline gelmiştir.

Şekil 7: Yükselen Trend ve Yeni Direnç Seviyesinin Gösterimi

49
Perşembe, Birinci Kitap, s.114
50
Adam Grimes, The Art And Science of Technical Analysis, 1.Baskı, ABD:John Wiley & Sons Ltd., 2012, s.85

30
 2.3.2.2 Direnç Noktası ve Alçalan Trend Çizgisi

Menkul kıymet fiyatının yeterince yükseldiğini düşünen satıcıların, yeni satışlar

yaparak piyasaya egemen olduğu ve fiyatların artık gerilemeye başladığı fiyat düzeyine
“Direnç Noktası” denilmektedir 51.

Direnç noktalarının bir çizgi yardımıyla birleştirilmesinden “alçalan trendler”

elde edilmektedir. Direnç noktalarında, satıcıların piyasaya egemen olması nedeniyle
alçalan trend çizgisine “arz doğrusu” da denilmektedir. 52

Direnç seviyelerinin geçilmesi ile düşüş trendi tamamlanmakta ve yerini

yükseliş trendine bırakmaktadır. Böyle bir durumda düşüş trendinin direnç seviyesi,
yükseliş trendinin destek seviyesi haline gelmektedir. Şekil 8’da; alçalan trendin kırılması
ile fiyatlar yükselmeye başlamış ve eski alçalan trendin direnci, yeni yükselen trendin
desteği konumuna gelmiştir.

Şekil 8: Alçalan Trend ve Yeni Destek Seviyesinin

Gösterimi

51 Perşembe, Birinci Kitap, s.114

52 Grimes, s.85

31
 2.3.2.3 Destek ve Direnç Seviyelerinin Gücü

Destek ve direnç noktalarının gücünün tespit edilmesi, bu noktaların

birleştirilmesi ile elde edilen trend çizgilerinin geçerliliğinin anlaşılması açısından önem
arz etmektedir. Destek ve direnç noktaları güçlü trend çizgilerinin, kırılma olasılığı zayıf
olarak kabul edilmektedir. Güçlü bir trendin kırılması durumunda ise oluşacak fiyat
hareketlerinin yüksek dalgalanma içereceği varsayılmaktadır.53 Teknik analistler destek
ve dirençlerin gücünü; söz konusu fiyat seviyelerinde gerçekleşen işlem sayısını, bu
seviyelerde oluşan işlem hacmini ve bu seviyelerin geçmiş ile bağlantılarını göz önüne
alarak tespit etmektedir. Bu kriterler aşağıda detaylandırılmıştır 54:

a) Destek ve direnç fiyat seviyeleri, uzun süre işlem olmasına karşın değişmeden
kalıyorsa, söz konusu destek ve direnç seviyelerinin kuvvetli olduğu düşünülmektedir.
Destek ve direnç seviyesine yaklaşan ancak bu seviyeleri kırmaya yetmeyen satış ya da
alış yönündeki piyasa hareketi, bu seviyeleri güçlü kılmaktadır.

Şekil 9: İşlem Sayısına Göre Desteğin Gücü

53
Perşembe, Birinci Kitap, s.124
54
Ferhat Özçam, Teknik Analiz Ve İstanbul Menkul Kıymetler Borsası. 1. Basım, Ankara: SPK Yayınları, 1996,
s.84-86

32
 Geçmişte işlem görmüş fiyat seviyelerinin, yeni fiyat seviyelerine göre destek
gösterme veya dirençte bulunma potansiyeli daha yüksektir. Şekil 9’da görüldüğü üzere
trend başlangıcı 2012 yılı Mayıs ayında başlamış ancak 2012 yılı Haziran ayında başlayan
ve 2013 yılı Haziran ayına kadar süren aşağı yöndeki dalgalanmada destek görevini
görmüştür.

b) Destek ve direncin seviyesinde gerçekleşen işlem süresi kadar bu

seviyelerdeki işlem hacmi de destek ve direnç noktalarının gücünün tespitinde göz
önünde bulundurulmaktadır. Piyasanın, trende katılımını ifade eden işlem hacminin,
destek ve direnç noktalarında yükselmesi, yatırımcıların destek ve direnç noktalarına olan
inancını göstermektedir.

c) Trendlerin açıları, trend çizgilerinin kırılma olasılıkları konusunda, teknik

analizciler için önemli ip ucu sağlamaktadır. Teknik analizciler, trend çizgilerinin
mümkün olduğunca 45 derecelik açıya sahip olmasını arzulamaktadır. Trend çizgilerinin
45 dereceden dik olması, takip edilen trendin kısa süreli olduğuna işaret etmektedir.

2.3.2.4 Destek ve Direnç Seviyelerinin Kırılması

Destek ve direnç noktalarının kırılması, takip edilen trendin yönündeki değişimi

ifade etmektedir. Dow Teorisi’nin mevcut trende karşı durmamak varsayımından yola
çıkarsak, trendin yönündeki değişim, yatırım portföyünün gözden geçirilmesi anlamına
gelmektedir. Trendlerin yönünün değişip, değişmediğini bazı gözlemler yaparak tespit
etmek mümkündür 55.

Dow Teorisi, bir trendin varlığının işlem hacmi ile desteklenmesi gerektiğini
varsaymaktadır. Benzer biçimde bir trendin tamamlanıp bir başka trendin başlayıp
başlamadığının tespitinde yine işlem hacminden yararlanılmaktadır. Destek veya direnç

55
Perşembe, Birinci Kitap, s.195

33
seviyelerinin kırıldığı zaman diliminde oluşan işlem hacminin, ortalama işlem hacminden
yüksek olması, mevcut trendde bir dönüş sinyali olarak değerlendirilmektedir.

Şekil 10’da görüldüğü üzere; işlem hacmi trend çizgisi, aşağı yöndeki fiyat trend
çizgisine ters yönde hareket etmektedir. İşlem hacmi, alçalan trendin kırıldığı zaman
diliminde, işlem hacmi trend çizgisinin üzerine çıkmıştır.

Şekil 10: Alçalan Trendin Kırılmasının Gösterimi

Teknik analizciler, destek ya da direnç seviyesinin kırılıp kırılmadığının

tespitinde, trend çizgisi altındaki işlem süresini gözlemlemektedir. “İki Gün” kuralı
olarak adlandırılan bu yöntemde; menkul kıymet fiyatının destek ya da direnç seviyesi
altında iki işlem günü kapanış yapması durumunda, teknik analizciler o destek ya da
direnç seviyesinin kırıldığını kabul etmektedir.

Destek yada direnç seviyesinin kırıldığı, iki işlem günü kapanışı ile teyit
edilmiyorsa, söz konusu durum “trend ihlali” şeklinde ifade edilmektedir. Trend ihlalleri,
teknik analiz jargonunda “ayı tuzağı” yada “boğa tuzağı” olarak adlandırılan minör

34
trenddeki değişimlerin tespiti açısından önem taşımaktadır. Teknik analistler, menkul
kıymet fiyatının, destek yada direnç seviyesinin % 3 yada % 5 kadarlık aşağısında ya da
üzerinde işlem görmesini ve bu seviyelerde iki işlem günü kapanış yapmamasını trend
ihlali olarak değerlendirmektedir.

Şekil 10’da görüldüğü üzere; fiyatın alçalan trendi bir defa kırılmıştır. Trendin
kırıldığı işlem periyodunda işlem hacmi seviyesi, ortalama işlem hacmi düzeyindedir.
Ancak bir sonraki işlem periyodunda, gerçekleşen satışlar nedeniyle fiyat, alçalan trendin
altına inmiştir. Bu işlem periyodunun işlem hacmine baktığımızda, işlem hacminin
ortalama işlem hacminin üzerine çıktığını görebilmekteyiz. Sonuç olarak, alçalan trendin
üzerine çıkan işlem periyodunda bir “boğa tuzağı” oluştuğunu söyleyebilmekteyiz.

2.3.3 Sıkışma Alanları

Fiyatlar ister yatay doğrultuda, isterse yukarı ve aşağı yönde ve isterse özel
şekiller boyunca hareket etsin, alt sınırdan üst sınıra sonra yine alt sınıra doğru hareket
ettikleri alan için “sıkışma alanı” terimi kullanılmaktadır 56.

Sıkışma alanları; alış fiyatı-satış fiyatı aralığının tahmin edilebilmesi, sıkışma

alanını temsil eden trendlerin kırılması durumunda oluşacak fiyat hareketlerinin
hesaplanabilmesi ve bazı durumlarda trendlerdeki kırılma zamanının öngörülebilmesi
açısından, nitelikli teknik analiz konsepti olarak görülmektedirler.

Sıkışma alanlarının aşılması durumunda fiyatın, sıkışma alanının genişliği kadar

değişeceği varsayılmaktadır.

2.3.4.1 Trend Kanalları

Fiyatların bir yöne doğru gidip trend çizgisine çarpması ve yönünü değiştirerek
diğer trend çizgisine çarpması ile bir trend kanalı ortaya çıkmaktadır. Birbirine paralel iki
trend çizgisinin arasında kalan bölgede bir sıkışma alanı oluşmaktadır. Sıkışma alanını

56
Perşembe, Birinci Kitap, s.114

35
temsil eden trendler kırılana kadar fiyat, trend kanalı yönünde hareket etmeye devam
etmektedir.

Teknik analiz çalışmalarına dayalı olarak karar alan yatırımcılar, fiyatların trend
kanalı üst çizgisine yaklaştığında satış yada açığa satış, fiyatların trend kanalı alt çizgisine
yaklaştığında ise alış işlemi yapmaya dayanan yatırım stratejisini kullanmaktadırlar.

Şekil 11: Alçalan ve Yükselen Trend Kanalları

2.3.4.2 Grafiksel Formasyonlar

Özel şekillere sahip sıkışma alanları olarak grafiksel formasyonlar, sıkışma

alanından çıkış zamanının tahmin edilebilmesi ve sonrasında oluşabilecek fiyat
hareketinin hesaplanabilmesi bakımından yatırımcılara öncü veriler teşkil etmektedir.
Gelişmekte olan bir grafik formasyonu tespit eden yatırımcılar için bu şekiller geleceğin
ayak izleri olarak kabul edilmektedir.

36
 Sıkça karşılaşılan bazı grafiksel formasyonlar aşağıda verilmiştir:

a) Bayrak Formasyonu

Belirli bir yönde ilerleyen menkul kıymet fiyatlarının, kısa süreli olarak mevcut
trendin tersi yönde bir trend kanalının içerisine girmesi ile ortaya çıkan görüntünün bir
bayrağı andırması nedeniyle oluşan formasyona Bayrak Formasyonu denilmektedir.
Bayrak formasyonunun genel davranışı, trendin başladığı nokta ile kısa süreli trend dönüş
noktasındaki fiyat hareketi kadar, fiyat hedefi oluşturmasıdır.

Şekil 12: Yükselen Bayrak Formasyonu

b) Üçgen Formasyonları

Menkul kıymetlere ait fiyat grafikleri içerisinde en sık rastlanan ve tespit

edilmesi kolay sıkışma alanları olan üçgen formasyonlarında, menkul kıymet fiyatları
yükselen trend ile alçalan trend arasında sıkışmaktadır. Fiyatların üçgen içerisinde
sıkışmasının sebebi yatırımcıların, trendin yönü konusunda kararsız olmasıdır. Bu
bakımdan üçgen şeklindeki sıkışma alanının kırılması, yeni bir trendin başlangıcı

37
olabilmektedir. Üçgen formasyonları; simetrik üçgen, alçalan üçgen ve yükselen üçgen
olarak 3 adettir.

Simetrik Üçgen Formasyonunda; son yüksek fiyat seviyesi kendisinden

önceki yüksek fiyat seviyesinin aşağısında, son düşük fiyat seviyesi ise kendisinden
önceki düşük fiyat seviyesinin üzerinde belirmekte ve işlem hacmi gözle görülür biçimde
düşmektedir 57. Sonuç olarak yükselen ve düşen trendler arasındaki sıkışma alanı bir
üçgen şeklini almaktadır.

Şekil 13: Simetrik Üçgen Formasyonu Gösterimi

Yükselen Üçgen Formasyonunda; artan menkul kıymet fiyatları belirli bir fiyat
seviyesinde, satışlar ile karşılaşmaktadır. Bu nedenle direnç seviyesi yatay biçimdedir.
Formasyonun destek seviyesi ise yükselen trend biçiminde olup düşük fiyat seviyesi,

57
Philip S. Chua, Day Trade Your Way To Financial Freedom, 2. Baskı, ABD:John Wiley and Sons, 2007, p.99

38
kendisinden önceki düşük fiyat seviyesinden yüksektir. Alıcıların, direnç seviyesini
aşamaması durumunda formasyon aşağı yönde kırılmaktadır 58.

Şekil 14: Yükselen Üçgen Formasyonu

Alçalan Üçgen Formasyonu ise; yükselen üçgen formasyonunun tam tersi

biçimde oluşmaktadır. Satışlar belirli bir fiyat seviyesinde karşılanmakta ve bu nedenle
destek seviyesi yatay biçimde oluşmaktadır. Destek seviyesinden başlayarak alıma devam
eden yatırımcılar, alçalan direnç seviyesinde satışla karşılaşmaktadır.

58
Thomas N. Bulkowski, Encyclopedia of Chart Patterns, 1. Baskı, ABD:John Wiley and Sons, 2000, s.31

39
 Şekil 15: Alçalan Üçgen Formasyonu

c) Tepe – Dip Formasyonları

Tepe ve dip formasyonları, süregelen trendde değişikliğe işaret etmeleri

nedeniyle teknik analizcilerin dikkatle gözlemlediği formasyonlardır.

Tepe formasyonlarında; menkul kıymetin fiyatı yükselen trend içerisindedir ve

trend piyasanın katılımı ile desteklenmektedir. Bir süre sonra kar satışları başlar ve
satıcıların piyasaya egemen olmaya başlaması ile işlem hacmi düzeyi en yüksek seviyeye
ulaşmaktadır. Formasyonun ilk tepesi böylelikle oluşmaktadır.

Destek seviyesine kadar satıcıların egemen olduğu piyasada, fiyatların yeterince

gerilediğini düşünen alıcıların, menkul kıymet alımına başlaması ile fiyatlar tekrar
yükselmeye başlamaktadır. Menkul kıymet fiyatları bir önceki tepe seviyesine
geldiğinde, oluşan direnç seviyesinin aşılamaması durumunda, fiyatlar bir önceki tepe
seviyesinde olduğu gibi tekrar düşüş trendine girmektedir. Destek seviyesinin kırılması

40
durumunda oluşan formasyonu bir tepe formasyonu olduğu teyit edilmektedir.
Formasyonun şekli, Şekil 17’de görüldüğü üzere “M” harfine benzemektedir 59.

Şekil 16: İkili Tepe Formasyonu

Tepe formasyonlarının muhtemel fiyat hedefinde, fiyat tepesinin uzunluğu baz

alınmaktadır. Buna göre, tepe formasyonlarındaki potansiyel düşüş trendinin, destek
seviyesinden tepenin uzunluğu kadar sürmesi beklenmektedir.

Dip Formasyonları; tepe formasyonları gibi mevcut trendin yönündeki

değişime işaret etmektedir ve tepe formasyonlarının tersi biçimde oluşmaktadır. Düşüş
trendi içerisindeki menkul kıymet fiyatları, belirli bir seviyede piyasaya alıcıların egemen
olmaya başlaması ile yükselişe geçmektedir. Fiyatların yükselişe başladığı zaman
periyodundaki işlem hacmi, ortalama işlem hacminin üzerine çıkmaktadır.

59
Robert Fischer ve Jens Fischer, Candle Sticks, Fibonacci and Chart Pattern Trading Tools, ABD: John Wiley &
Sons, 2003, s.45

41
 Bir önceki trendin yatırımcı davranışları nedeniyle satıcılar tekrar piyasaya
egemen olmakta ve menkul kıymet fiyatının yükselen trendi kısa sürmektedir. Böylelikle
formasyonun ilk dip seviyesi oluşmaktadır. Fiyatların bir önceki dip seviyesine gelmesi
ile alıcılar tekrar piyasaya egemen olmaktadır. Menkul kıymet fiyatının bir önceki direnç
seviyesini kırması durumunda, dip formasyonu oluşmaktadır. Dip Formasyonları, tepe
formasyonlarının tersi olduğu için şekilleri “W” harfine benzemektedir 60.

Şekil 17: İkili Dip Formasyonu

d) Omuz Baş Omuz Formasyonları

Teknik analizin en bilinen ve en güvenilen formasyonları olan omuz-baş-omuz

formasyonları yükselen trendde görülebildiği gibi alçalan trendde de tespit
edilebilmektedir. Olumlu temel ekonomik verilerle desteklenen yükseliş trendine katılan
yatırımcılar, belirli bir seviyede başlayan kar satışları ile ilk şoku yaşamaktadır. Ancak
söz konusu kar satışları, yükseliş trendinin neredeyse kemikleşen kalıpları nedeniyle

60
Fischer, s.45

42
derinleşmemekte ve fiyatlar tekrar yükselişe başlamaktadır. Bu noktada formasyonun
“sol omuz” şekli oluşmaktadır.

Bir önceki trendde satışların görüldüğü fiyat seviyesinin aşılmasına karşın

trendin etkisi uzun sürmemekte ve fiyatlar tekrar düşmeye başlamaktadır. Bu noktada ise
trendin “baş” bölümü oluşmaktadır. Yatay destek seviyesinde alışların gelmesi ile fiyatlar
yeniden yükselişe geçmekte ancak “sol omuz” şeklini oluşturan direnç seviyesindeki
satışların karşılanamaması nedeniyle “sol omuz” ve “baş” şekillerinin destek seviyesi
kırılmaktadır. Düşüş seviyesinin, “baş” ve “omuz” seviyeleri arasındaki fiyat aralığı
kadar olacağına inanılmaktadır. Omuz-Baş-Omuz formasyonunda dikkat edilmesi
gereken nokta, “sol omuz” ve “sağ omuz” şekillerinin simetrik olması gerekliliğidir. 61

Şekil 18: Omuz-Baş-Omuz Formasyonu

61
Tuncer Şengöz, Uygulamalar ve Tartışmalarla Elliott Dalga Prensibi, 1.baskı, İstanbul:Cinius Yayınları, 2014,
s.136

43
 Şekil 19: Ters Omuz-Baş-Omuz Formasyonu

2.3.4 Göstergeler

Teknik analiz çalışmalarının tartışmasız yardımcıları olan göstergeler, menkul

kıymetlere ait fiyat, işlem hacmi bilgilerinin, istenilen işlem zamanındaki istatistiklerini
parametre olarak kullanan matematiksel formüllerin sonuçlarını, görsel olarak grafiklere
yansıtan araçlardır. Teknik analistler için karar destek sistemi olarak değerlendirilebilen
göstergeler, bilgisayar teknolojisindeki gelişmelerin, binlerce istatistiki veriyi kullanan
matematiksel formülleri kısa sürede sonuçlandırmaya imkan tanıması ile birlikte, sayıca
artmıştır. Ancak temel mantıkları itibariyle göstergeler “trend takip edici göstergeler” ve
“aşırı alış –aşırı satış göstergeleri” olarak iki gruba ayrılmaktadırlar.

Elliott Dalga Analizinde, dalga sayımlarının tamamlayıcı unsuru olarak bazı

göstergeler kullanılmaktadır. Elliott Dalga Prensipleri doğrultusunda analiz
gerçekleştiren uzmanların tercih ettiği göstergelerin başında RSI (Göreceli Güç Endeksi)

44
göstergesi gelmektedir. Bu nedenle, çalışmamızda diğer teknik göstergelere yer
verilmemiş, RSI göstergesinin çalışma ve analiz prensipleri anlatılmıştır 62.

2.3.4.1 RSI – Göreceli Güç Endeksi

Makine mühendisi olmasına rağmen daha çok teknik analiz konusundaki

çalışmaları nedeniyle tanınan J.Welles Wilder tarafından formülleri oluşturulan Göreceli
Güç Endeksi; bir menkul kıymetin ya da herhangi bir endeksin, belirlenen zaman
periyodundaki aşırı alım ve satım seviyelerini göstermektedir. Göreceli Güç Endeksinin
formülü aşağıda verilmiştir 63:

𝟏𝟎𝟎
𝑹𝑺𝑰 = 𝟏𝟎𝟎 − ( )
(𝟏 + 𝑹𝑺)

𝒀𝑼𝑲𝑨𝑹𝑰
𝑹𝑺 =
𝑨Ş𝑨Ğ𝑰

YUKARI = 14 periyotluk zaman dilimi içerisinde bir önceki periyottan yüksek

kapanışların aritmetik ortalaması

AŞAĞI = 14 periyotluk zaman dilimi içerisinde bir önceki periyottan düşük

kapanışların aritmetik ortalaması

Yukarda verilen formül ile ilk RSI değeri hesaplanmaktadır. Fiyat verileri
yenilediğinde ise RS değeri aşağıdaki şekilde yeniden oluşturulmakta ve RSI göstergesi
yeniden çizilmektedir:

a) Yukarı kapanışların toplamının ortalaması için yukarı kapanışların ortalaması 13

ile çarpılır ve varsa yeni eklenen periyot içerisindeki yukarı kapanış miktarı
eklenerek, toplam 14’e bölünmektedir.

62
Şengöz, Uygulamalar ve Tartışmalarla Elliott Dalga Prensibi, s.127
63
Ali Perşembe, Teknik Analiz Mi Dedin ? Hadi Canım Sende ! “Üçüncü Kitap”, 4. Basım, İstanbul:Scala
Yayıncılık, 2010, s.133-134

45
 b) Aşağı kapanışların toplamının ortalaması için yukarı kapanışların ortalaması 13
ile çarpılır ve varsa yeni eklenen periyot içerisindeki yukarı kapanış miktarı
eklenerek, toplam 14’e bölünmektedir.

RSI göstergesi, 0 ile 100 arasında değerler almaktadır. Teknik analizciler RSI
göstergesini, 30 ve 70 değerleri arasında yorumlamaktadır. Buna göre; RSI değerinin
30’un altına inmesi, piyasada aşırı satış olduğunu işaret ederken, RSI değerinin 70’in
üzerine çıkması piyasada aşırı alış olduğunun göstergesi olarak kabul edilmektedir.

Şekil 20: RSI Aşırı Satış ve Alış Noktaları

RSI göstergesi üzerinde oluşan formasyonlar, çoğu zaman fiyat grafiklerinden

daha erken belirginleşmektedir. Bu nedenle birçok teknik analizci RSI göstergesini destek
ve direnç noktalarının tespitinde kullanmaktadır. Bu şekilde teknik analizciler RSI
göstergesini erken uyarı sinyali olarak da yorumlamaktadır.

46
 Şekil 21: RSI ve Alçalan Üçgen Formasyonu

Bazı durumlarda, RSI göstergesi, fiyat grafiğindeki hareketi teyit etmemektedir.

Bu tür uyuşmazlık çoğu zaman trend dönüş sinyali olarak değerlendirilmektedir. Örneğin:
fiyatların artmasına rağmen RSI göstergesinin aşağı yönde hareket etmesi, yani söz
konusu artışın teyit edilememesi durumunda fiyatlardaki artışın bir balon olduğu yorumu
yapılmaktadır.

47
 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

ELLIOTT DALGA PRENSİPLERİ

Menkul kıymet piyasalarındaki hareketlerin, piyasa dışı kuvvetler olarak kabul

edilen politik ve ekonomik gelişmelerin etkisinde ortaya çıktığı temelindeki
değerlendirme uzun yıllar finans piyasalarında kabul görmüş, siyasi ve ekonomik
gelişmelere ait haber akışının düzensizliği nedeniyle menkul kıymet piyasalarında kaotik
bir yapının hakim olduğu ve bu bağlamda rastlantısal olarak yükselen ya da düşen menkul
kıymet fiyatlarını tahmin etmemin mümkün olmadığı görüşü savunulmuştur. Ancak,
klasik finans yaklaşımı, finansal piyasalarda birbiriyle aynı döngüleri izleyerek ortaya
çıkan fiyat balonlarını ve borsa çöküşlerini açıklamakta yetersiz kalmıştır 64.

Bu noktada, Charles H. Dow tarafından ortaya atılan teknik analiz ile fiyat
tahmini yürütme önermesi, çeşitli çevrelerden insanı harekete geçirerek, teknik analiz
üzerine düşünmeye yönlendirmiştir. Dow Teorisi’nden etkilenerek finansal piyasa
davranışları üzerine çalışmalar yapanlardan birisi de Ralph Nelson Elliott’tur.

Profesyonel iş hayatının ilk yıllarında, demiryolu sektöründe hat teknisyeni,

telgraf operatörü, stenograf, tren memuru, istasyon memuru olarak görev yapan Elliott,
ilerleyen yıllarında birçok sektördeki kuruluşta, muhasebe ve yeniden yapılanma
bölümlerinde yönetici pozisyonunda çalışmıştır. Birçok departmanda ve çeşitli
pozisyonda çalışmasının sağladığı avantajla iş süreçlerini gözlemleme ve analiz etme
imkanı bulmuştur. Bu bağlamda, yönetici pozisyonunda görev yaptığı, mali sıkıntı
içerisindeki şirketleri, finansal güçlükten kurtarabilmiş ve bu nedenle iş süreçleri
yönetimi konusunda uzman olarak itibar kazanmıştır 65.

Yakalandığı hastalık nedeniyle ev hapsine mahkum kalan Elliott, 1920’li

yıllarda popüler hale gelen ABD hisse senedi borsasının tarihini incelemeye başlamıştır.
Bu noktada belirtmek gerekir ki, Elliott’un ilgisini çeken şey salt olarak menkul kıymet
borsalarının vaat ettiği kar değil, toplumları etkisi altına alan sosyal trendlerin özellikleri

64
Ferguson, s.101
65
Robert R. Precther, Major Work Of R. N. Elliot, 3.Baskı, New York:New Classic Library Inc., 1990, s.7

48
ve oluşum sürecidir. Menkul kıymet borsalarındaki verilerin, sosyal trendleri tespit etmek
açısından, ulaşılabilir doğru ve düzenli bilgiler içermesi nedeniyle Ralph Nelson
Elliott’un sosyal trendler konusunda araştırmasını, menkul kıymetler borsası üzerinden
gerçekleştirmiştir.

Robert Rhea’nın, Dow Teorisi üzerine yayınladığı çalışmayı inceleyen Elliott,

hisse senedi piyasasındaki fiyat değişimlerini, çeşitli zaman periyotları üzerinden
gözlemlemiştir. Dow Kuramının eksik kalan yönleri bulunduğunu ve tamamlanması
gerektiğini düşünen Elliott, yaşamı boyunca ilgilendiği matematik, botanik, dinamik,
fizik ve felsefe gibi birçok bilim dallarından elde ettiği bilgileri kullanarak, ABD hisse
senedi borsası üzerine gerçekleştirdiği gözlemlerinden elde ettiği sonuçları yorumlayan,
Elliott’un çalışmalarını “Doğa’nın Kanunları – Evrenin Sırrı” adlı kitabıyla kamuya
sunmuştur.

Herhangi bir insan etkinliğini insan duygularından bağımsız olarak açıklamanın

mümkün olamayacağını savunan Elliott, etrafımızdaki her nesne ve olay üzerinde tesiri
bulunan değişim yasasının, insan duyguları içinde geçerli olduğunu ve piyasada var
olduğunu düşündüğü döngülerin sebebini insan duygularındaki değişimin piyasaya
yansıması ile açıklamıştır 66.

Bu noktada Elliott Dalga Prensibi’nin piyasa davranışlarını açıklamakta insan

faktörünü ön plana çıkarttığı görülmektedir. Charles J. Collins’in ifadesi ile Ralph Nelson
Elliott, ekonomi üzerindeki çalışmalarını insan duyguları üzerine kurgulayarak itibar
kazanan kişiler arasında olduğunu belirtmiştir 67
.

Elliott’a göre; insan davranışlarındaki değişim, birbirine zıt karakterlere sahip,

yapıcı ve yıkıcı duygular tarafından ortaya çıkmaktadır. Bir değişim etkisiyle başlayan
hareketin tamamlandığı noktada, kendisine zıt bir başka değişimin etkisiyle yeni bir
hareket başlamaktadır. Döngülerin büyüklüğü ve süresi ne olursa olsun, takip ettiği
adımlar bir önceki döngü ile benzerlik göstermektedir. Elliott, insan duygularındaki

66
Tuncer Şengöz, Elliott Dalga Prensipleri, 1. Baskı, İstanbul: Scala Yayıncılık, 2002, s.20
67
A. J. Frost ve Roberts Prechter, Elliott Wave Principle Key To Market Behavior, 10. Baskı, Georgia:New Classic
Library, 2005

49
değişimin etkisiyle başlayan bu döngüsel hareketi ifade etmek için “dalga” kelimesini
kullanmıştır 68.

Bireyler yatırım kararı alırken sosyal iletişim ağı içerisinde yer alan diğer
yatırımcılara ait geri bildirimlerden etkilenmektedir. Bu geri bildirimler geleceğe dair
beklentilere ait korku, coşku v.b. duyguların aktarımı şekillerde olabilmektedir.
Duyguların bir insandan bir başka insana yayılarak hareket etmesi, bireysel değişim
hareketini kitleye taşımaktadır.

Bu ifadeden yola çıkarak Dalga Prensibi için bir tanım yapmak gerekirse; Dalga
Prensibi, yatırımcıların kurumlaşmış davranış biçimlerini baz alarak finansal
piyasalardaki fiyat hareketlerini açıklamaya çalışmaktadır. Bireysel yatırımcıda başlayan
ve iletişimin etkisiyle kitleye doğru aktarılarak genişleyen değişim hareketini, yani
dalgaları, menkul kıymetlerin dakikalık ve yıllık ya da daha uzun zamana yayılmış
grafikleri üzerinde tespit etmek mümkündür. Her iki grafik, zaman anlamında farklılıklar
içermesine karşın dalgaların hareket dinamikleri arasında benzerlikler bulunmaktadır.
Elliott teorisyenleri, mikro zamandaki fiyat grafikleri ile makro zamandaki fiyat grafikleri
arasındaki benzerlik ilişkisini ve zaman dilimlerinde oluşan fiyat dalgalanmalarının,
büyük resmin bir parçası olduğunu açıklamak için Fraktal Geometri’den
yararlanmaktadır.

3.1 Fraktal Geometri

Latincede, parçalı anlamına gelen fractus kelimesinden türetilen fraktal yapılar,

kendisine benzeyen ya da en benzerlik özelliği bulunan küçük parçaların bir araya gelerek
oluşturduğu şekillerdir. Doğada biçimsiz olarak görünen birçok cisimde, cismi oluşturan
parçalar ya da bileşenler, düzensiz olarak biraraya gelmiş gibi görünmesine karşın bu
parçalar daha küçük ölçeklerde incelendiğinde cismin kendisine benzer bir desene sahip
olduğu anlaşılmaktadır. Fraktal yapıya sahip cisimlere en basit örnek olarak kar taneleri
verilmektedir.

68
Robert Prechter, Jr. ve Robert Rougelot (Ed.), R. N. Elliott’s Masterworks, Georgia: New Classics Library, 1994,
s.192 Aktaran: Şengöz, Finansal Piyasalarda Çılgınlık ve Çöküş, s.109

50
 İlk defa matematikçi Benoit B. Mandelbrot tarafından ortaya atılan fraktal
kavramı, matematik, fizik, akışkanlar dinamiği gibi birçok bilim dalında kullanıldığı gibi
bizzat Mandelbrot’un kendisi tarafından, finansal piyasalarının davranışlarını
açıklamakta da kullanılabileceği ifade edilmiştir. Mandelbrot, 1999 yılında Scientific
American adlı dergide yayınlanan makalesinde fraktal yapıların, finans piyasalarının
davranışlarını açıklamakta kullanılabileceğini şöyle ifade etmiştir 69:

Bir fraktal her biri bütünün küçültülmüş ölçekteki bir

versiyonu olan parçalara ayrılabilir geometrik şekildir. Finansta bu
kavram temelsiz bir soyutlama değil, piyasa inanışının ayakları yere
basan teorik yeniden formülasyonudur. Daha açık ifade etmek
gerekirse, bir hisse senedi ya da kurun hareketleri, fiyat grafiği
büyütülerek ya da küçültülerek aynı fiyat-zaman skalasına getirilirse,
hep birbirine benzer görünür. Gözlemci hangi verinin haftadan
haftaya, günden güne ya da saatten saate olduğunu söyleyemez. Bu
özellik, grafikleri fraktal eğriler olarak tanımlar ve pek çok güçlü
matematiksel araç ve bilgisayarla analiz edilmelerini mümkün kılar.

Manderbrot’a benzer biçimde, Elliott da, menkul kıymet grafiklerinin zamandan

bağımsız olduğunu, yani yıllık hatta asırlık zaman dilimine sahip grafiklerdeki fiyat
hareketlerinin, daha küçük aylık, saatlik veya günlük zaman dilime sahip grafiklerden
oluştuğuna dikkat çekmiştir.

Fraktal geometri, Öklid geometrisinden farklı olarak iki nokta arasındaki

hareketin doğrusal oluşmadığını varsaymaktadır. Mandelbrot’a göre hareket, aşağı ve
yukarı salınımların olduğu en az 3 parçadan oluşmaktadır. Ancak menkul kıymet fiyatları
her zaman aynı hızda değişmemektedir. Bu noktada Mandelbrot, hareketin herhangi
parçasındaki gerilme ya da sıkışmanın, kendisinden sonraki parçanın alanını daralttığını
ya da genişlettiğini varsaymaktadır.

Mandelbrot’un fraktal yapıdaki piyasa modelinde, hareketin yönündeki salınım

sayısı, harekete ters yöndeki salınım sayısının her zaman 2 kat fazladır. Yani, yukarı

69
Şengöz, Uygulamalar ve Tartışmalarla Elliott Dalga Prensibi,, s.42

51
yöndeki bir hareket, 2 adet yükseliş ve 1 adet düşüş şeklindeki döngüden oluşturmaktadır.
Bu, döngü içerisinde, hareketin tersi yöndeki salınımın boyu, hareket ile aynı yöndeki
salınımın boyundan küçük olmak zorundadır. 70

Dalga teorisinde salınımların ulaşacakları seviyeler, yani dalgaların boyları,

farklılık arz etmektedir. Dalga Teorisi’nde dalgaların boyları, Fibonacci Sayı Serisi’nden
yararlanarak tespit edilmeye çalışılmaktadır.

3.2 Fibonacci Sayı Serisi ve Altın Oran

12-13 yy. yaşamış, İtalyan matematikçi Leonardo Fibonacci tarafından

kazandırılmış olan Fibonacci Sayı Serisi ve bu sayı serisinden elde edilen altın oran;
matematik, geometri, mimari, ekonomi ve sanat gibi geniş bir yelpazede kullanılmaktadır.

İtalya’nın Pisa kentinde dünyaya gelen Leonardo Fibonacci, babasının

çalışmakta olduğu Cezayir’de geçirdiği zaman diliminde, Müslüman matematikçilerden
ders alarak, Hindu-Arap sayı sistemini öğrenmiştir. 1201 yılında yayınladığı “Liber
Abaci” adlı matematik eseriyle Hindu-Arap sayı sisteminin mükemmelliğini savunan
Leonardo Fibonacci, kitabında aritmetik, matematik ve ticaret hayatı arasındaki
bağlantılara yer vermiştir. Bu eserin önemli noktası Orta Çağ matematikçi dünyasında
popüler olan “tavşan problemi” çözümü, yani Fibonacci Sayı Serisi’dir.

Tavşan problemi, yavru bir erkek ile dişi tavşandan oluşan basit bir sürünün, her
ay yeni bir tavşan çiftini dünyaya getirdikleri ve yeni doğan çiftin bir ay içerisinde
yetişkin hale gelerek yeni bir çifti dünyaya getirdikleri varsayımı altında, bir yıllık zaman
diliminde, söz konusu tavşan sürüsündeki tavşan çiftlerinin sayısının tespitini ifade
etmektedir.

Birinci ayın sonunda, sürüde bir çift tavşan bulunmaktadır, ikinci ayın sonunda
ise sürüdeki tavşan çifti erişkin hale gelmekte ve üçüncü aydan itibaren yeni bir tavşan
çifti dünyaya getirmektedir. Bu bağlamda Fibonacci Sayı Serisi aşağıdaki şekilde
oluşmaktadır;

70
Şengöz, Uygulamalar ve Tartışmalarla Elliott Dalga Prensibi, s.49

52
 1, 1, 2, 3, 5, 8, 13, 21, 34, 55, 89, 144, 233, 377, 610, 987, 1597, 2584, …

Sayı serisi incelendiğinde; ilk iki sayı sonrasındaki sayıların, kendisinden önceki
iki sayının toplamından oluştuğu görülmektedir.

Fibonacci Sayı Serisindeki, ardışık sayıların birbirlerine oranlanması sonucunda,

oranlamanın 0,61803 sayısına yaklaştığı görülmektedir. Bu sayı, basamakları
tekrarlanmaksızın sonsuza kadar uzanan irrasyonel bir sayıdır. Matematikte “Fi Sayısı”
olarak ifade edilen bu sayı, etrafımızı çevreleyen birçok nesne ve olay içerisinde
kendisine yer bulması nedeniyle genellikle “Altın Oran” olarak bilinmektedir.

Ressam ve bilim insanı Leonardo Da Vinci’nin Mona Lisa ve Vitruvius Adamı

adlı eserlerinde, insan yüz ve vücudunu altın oranı baz alarak resmettiği bilinmektedir.
Mimaride ise altın oran kullanımına verilebilecek örnekler ise Mısır’daki Gizza
Piramitleri, New York’ta bulunan Birleşmiş Milletler binası verilmektedir. Ünlü besteci
Mozart’ın pek çok sonatının iki bölümden oluştuğu ve bu bölümlerin birbirlerine oranın
ise altın oranda yazıldığı tespit edilmiştir. Benzer biçimde, Beethoven, Schubert, Bach,
Bartok ve Satie bestelerinde altın oranı kullanmıştır.

Matematikçi Norman William Gowar, Altın Oranı 71 :

Belirli bir sayının, birbirinden bağımsız olarak hem matematik

hem de estetik bilimlerini ilgilendiren bir çekiciliğinin bulunması,
insanı çileden çıkartacak derecede ilginç bir husustur. Üstelik Altın
Oran, insan tasarımından kaynaklanmaksızın doğada da ortaya
çıkmaktadır.

şeklinde ifade ederek, Altın Oranın yalnızca matematik için ilginç olmadığını, sanat,
mimari ve diğer bilim dalları için de merak edilen bir konu oluğunu dile getirmiştir.

Altın Oranın doğadaki örnekleri arasında; bir bal kovanındaki erkek arıların
sayısının, dişi arıların sayısına oranı, ayçiçeğinin merkezinden dışarıya doğru sağdaki

71
Şengöz, Uygulamalar ve Tartışmalarla Elliott Dalga Prensibi , s.186

53
çekirdeklerin soldaki çekirdeklere oranı, deniz kabuğunun eğriliği, salyangoz kabuğu yer
almaktadır.

Altın oran, teknik analiz içerisinde de kullanılmaktadır. Teknik analizciler,

menkul kıymetlerin geri çekilme seviyelerini tespit ederken, düşüş dalgalarının % 38,2,
% 50 ve % 61,8 seviyesinde geri alış yapmasını beklemektedir. Güçlü bir yükseliş
trendinin minimum geri çekilme seviyesinin % 38,2 ve zayıf bir yükseliş trendinin
maksimum geri çekilme seviyesinin % 61,8 olacağı kabul edilmektedir.

Dalga Teorisi içerisinde Fibonacci Sayı Serisi ve Altın Oran’ın kullanımı dalga
kalıplarının anlatıldığı bölümlerde verilmiştir.

3.3 Elliott Dalga Prensipleri

Dalga analizlerini; dalgaların dereceleri, itki ve düzeltme dalgalarının hareket

karakterleri ve bu kurallar içerisinde önemli yere sahip olan Fibonacci Oranları olarak 3
bölümde incelemek mümkündür.

Her dalga, göreceli olarak daha küçük zaman diliminde ortaya çıkan dalgaların
birleşiminden oluşmaktadır. Daha açık bir ifade ile küçük zaman diliminde oluşan
dalgalanmaların bir araya gelmesi ile daha büyük zaman dilimindeki dalgalanmalar
ortaya çıkmaktadır. Dalgaların ölçeklendirilmesi bağlamında, dalgaların süreleri önemli
rol üstlenmektedir. Küçük dereceli dalgalanmalar, kısa vadeli yatırımcıların
davranışlarının değişimi, orta dereceli dalgalar moda ve yaşam unsurlarındaki değişimi
ve büyük dereceli dalgalar ise siyasi ve temel ekonomik, yani makro düzeydeki
değişimleri göstermektedir.

Süreye paralel olarak dalgaların dereceleri değişmekle birlikte dalgaların hareket

ederken izledikleri yol aynıdır. Dalgaların hareket karakterlerinin, kendini sürekli olarak
tekrar eden döngüler oluşturması nedeniyle dalgaların hareket davranışları, kural halini
almaktadır. Bu bağlamda, dalgaların hareket kurallarını öğrenmek ve grafikler üzerinde
dalgaların hareket kalıplarını dikkatlice takip etmek analizin sonuçları açısından önem
arz etmektedir.

54
 Ralph Nelson Elliott, Dalga Prensiplerini oluştururken; Elliott, Charles J.
Collins’in tavsiyesi üzerine Fibonacci Sayı Serisini incelemiştir. Fibonacci Sayı Serisi ve
Altın Oran’dan etkilenen Ralph Nelson Elliott, dalga hareketlerinin kat edeceği
mesafenin tespitinde Fibonacci Sayı Serisinden türetilen, Fibonacci Oranlarından
yararlanmıştır. Fibonacci Oranları, dalgaların hareket kuralları içerisinde yer almaktadır.

3.3.1 Dalga Dereceleri

Göreceli olarak daha küçük zaman dilimi içerisinde meydana gelen dalgalar
birbirine eklenerek daha büyük dalgalar oluşturmaktadır. Bu nedenle dalgaların süreleri,
yaratacakları etki bakımından ölçeklendirilmiştir. Zaman temelli bu derecelendirme
sistemi aşağıda detaylandırılmıştır 72:

Tablo 2: Dalga Dereceleri

Dalga Adı Temsil Ettiği Zaman Aralığı

Grand Supercycle Yüzyıllar ile bin yıllar arası döngü
Supercycle On yıllarla yüz yıllar arası döngü
Cycle Bir yıldan, on yıllara kadarki döngü
Primary Birkaç aydan, yıllara kadarki döngü
Intermediate Birkaç haftadan, aylara kadar
Minor Haftalar
Minute Günler
Minuette Saatler
Subminuette Dakikalar

Anlaşılacağı üzere dalgaların güçlenmesinde, zaman faktörünün önemli etkisi

bulunmaktadır. Orta vadeli dalgalar olan “Minor”, “Primary” ve “Intermadiate”
düzeydeki dalgalar, toplumdaki moda ve pop kültür algısındaki değişimleri gösterirken,
daha uzun vadede görünen ve bu bağlamda gücü yüksek “Cycle”, “SuperCycle” ve
“GrandSuperCycle” düzeydeki dalgalar, ekonomik, siyasi ve sosyal yaşamdaki köklü
değişimlere işaret etmektedir.

72
http://elliottwavestockmarket.com/mweb/ewsm.wavenotation.pdf (t.y.), (15 Şubat 2015)

55
 Dalga Prensibinde, itki dalgaları sayılarla ve düzeltme dalgaları ise harflerle
gösterilmektedir. Dalgaların grafik üzerinde işaretlenmesi amacıyla kullanılan sistematik
Tablo 3’te verilmiştir:

Tablo 3: Dalga İşaretleri

Dalga Adı İtki Dalgaları Düzeltme Dalgaları

Grand Supercycle ((I)), ((II)), ((III)), ((IV)), ((V)) ((a)), ((b)), ((c))
Supercycle (I), (II), (III), (IV), (V) (a), (b), (c)
Cycle I, II, III, IV, V a, b, c
Primary ((1)), ((2)), ((3)), ((4)), ((5)) ((A)), ((B)), ((C))
Intermediate (1), (2), (3), (4), (5) (A), (B), (C)
Minor 1, 2, 3, 4, 5 A, B, C
Minute ((i)), ((ii)), ((iii)), ((iv)), ((v)) ((a)), ((b)), ((c))
Minuette (i), (ii), (iii), (iv), (v) (a), (b), (c)
Subminuette i, ii, iii, iv, v a, b, c

Dalga derecelerinin tespiti ve bu dalgaların grafik üzerinden gösterimi,

çalışmamıza konu olan altının aylık bazdaki fiyat-zaman grafiğinde, ideal biçimdeki 5
basamaklı “Primary” düzeydeki itki dalgası olarak Şekil 22’de gösterilmiştir.

Şekil 22: Dalga Dereceleri

56
 3.3.2 Dalga Karakterleri

Dalga Prensibine göre menkul kıymet piyasalarındaki hareket, 5 aşamalı itki

dalgaları ve bu dalgaları takip eden 3 aşamalı düzeltme dalgalarından oluşmaktadır. İtki
hareketi ile başlayan dalgalanma, düzeltme hareketi tarafından takip edilmekte ve bu
döngü sonsuza kadar tekrarlanmaktadır. Analist, itki ve düzeltme dalgalarının tespit ve
takibinde, bu dalgaların aşamaları içerisinde yer alan davranış kalıplarından yani
dalgaların hareket kurallarından yararlanmaktadır.

3.3.2.1 İtki Dalgaları

İtki dalgaları, ilerleyiş yönlü hareketi ifade etmektedir ve grafikler üzerinden

sayılarla gösterilmektedir. Beş dalgadan oluşan itki dalgaları; hareketin ana yönü ile aynı
yönde hareket eden üç adet ve hareketin aksi yönünde hareket eden, tepki biçimindeki iki
adet dalgadan oluşmaktadır.

Menkul kıymet fiyatlarını yeni tepe noktalarına ya da yeni diplere taşıyan

dalgalar, itki dalgalarıdır. Ana trende paralel yönde ilerleyen 1, 3 ve 5 no’lu dalgalar, ana
trendin aksi yönde ilerleyen dalgalar 2 ve 4 no’lu dalgalardan oluşmaktadır. İtki dalgaları
düzgün kanallar içerisinde hareket etmekte olup bu kanal 1-3 ve 2-4 no’lu dalgalar
arasında çizilen çizgilerle elde edilmektedir. 5 no’lu dalganın 1-3 no’lu dalgalar arasında
çizilen çizgi ile elde edilen üst banda yaklaşması, savrulma olacağının sinyali olarak
kabul edilmektedir.

57
 Şekil 23: İtki Kanalı

Kurallar:

 İtkisel dalgalar içerisindeki yer alan ve itki dalgalarının yönüne aksi biçimde
hareket eden 2 ve 4 no’lu dalgalar, tepki dalgalarıdır. Tepki dalgaları, itkinin
yönüne hareket eden 1 ve 3 no’lu dalgaların tamamını geri almaz. Böylece
trend mesafe alabilmektedir.

 3 no’lu dalga her zaman 1 no’lu dalganın bittiği yerin üzerine çıkmalıdır.

 4 no’lu dalga, hiçbir zaman 1 no’lu dalganın fiyat seviyesine kadar

gerilememelidir.

 1 ve 5 no’lu dalgalara kıyasla 3 no’lu dalga en kısa dalga olmamalıdır.

Rehber İlkeler:

 İtki dalgaları içerisinde, trend ile aynı yönde hareket eden 1, 3 ve 5 no’lu
dalgalardan birisi genellikle uzamaktadır. İtkisel dalga kalıbı içerisinde
yalnızca bir dalga uzatma yapmaktadır.

 3 no’lu dalganın uzaması durumunda, 5 no’lu dalganın 1 no’lu dalganın

boyuna eşit olması beklenmektedir.

58
  3 no’lu dalga, 1 no’lu dalganın genellikle % 161,8 ve % 261,8 oranında
uzamaktadır. İstisnai olarak 3 no’lu dalganın boyu, 1 no’lu dalgaya göre %
423,6 yada % 685,4 oranında uzama yapmaktadır. Bu oranlar Fibonacci
Oranları içerisinde yer alan Altın Oranın katlarıdır.

 Genellikle 2 ve 4 no’lu tepki dalgaları birbirinin almaşığıdır. Dalgaların

birisi basit yapıda ve diğerinin ise karmaşık yapıda olacağı düşünülmektedir.

 2 no’lu dalgaların, 1 no’lu dalganın % 61,8 yada nadiren % 78,6 oranında

keskin düzeltme yapması, 4 no’lu dalganın ise 3 no’lu dalganın % 38,2 yada
% 23,6’sı oranında yatay bir düzeltme yapması beklenmektedir. 2 no’lu
dalganın, 1 no’lu dalganın % 50 ve altında düzeltme yapması güçlü bir 3
no’lu dalganın sinyali olarak kabul edilmektedir.

 2 no’lu dalganın muhtemel hedefi, 1 no’lu dalganın içindeki küçük

derecedeki itkisel dalganın 4 no’lu dalgasıdır. Diğer bir ifade ile 2 no’lu
dalga, 1 no’lu dalga içerisinde yer alan itkisel dalganın 5 no’lu dalgasını geri
alır.

 5 no’lu dalga, 4 no’lu dalganın % 61,8 oranında yükselmektedir.

 3 no’lu dalga içerisindeki küçük derecedeki itkisel dalganın 5 no’lu dalgası

genellikle başarısız olamaz.

 3 no’lu dalga uzatma yaptığında, 5 no’lu dalga yeni bir tepe noktasına
ulaşamaz. Yani, 3 no’lu dalgadaki uzatma, 5 no’lu dalganın hareketini
kısaltmaktadır.

Uzatma:

İtkisel dalganın ilerleme yönünde hareket eden 1, 3, 5 no’lu dalgalardan

birisinin, diğerlerine göre belirgin biçimde uzun olmasına uzatma denilmektedir.
Uzatmaların tespitinde işlem hacimlerindeki dramatik değişimlerden ve kısa zamanda
doldurulamayan fiyat boşluklarından yararlanılmaktadır.

59
 Dalgaların uzatma hareketine emtialara ait grafiklerde sıkça rastlanmaktadır.
Emtia grafiklerinde özellikle 5. nolu dalganın uzatma yaptığı görülmektedir. Şekil 25’teki
altının haftalık bazdaki fiyat-zaman grafiğinde 5 nolu dalganın uzatma yaptığı
görülmektedir.

Şekil 24: Uzatma Dalgaları

Başarısız 5 No’lu Dalga :

İtkisel dalga içerisinde, trendin yönünde hareket eden 1 ya da 3 no’lu dalganın
uzatma yapması, 5 no’lu dalganın kısa kalmasına neden olmaktadır. Başarısız olan 5 no’lu
dalga grafik üzerinde ikili tepe ya da ikili dip benzeri bir formasyon görüntüsü
yaratmaktadır. Başarısız 5 no’lu dalgaları karmaşık düzeltme dalgaları takip etmektedir.

60
 Şekil 25: Başarısız 5 No'lu Dalga
Eşitlik ilkesi:

İtkisel dalga içerisinde uzatma yapmayan iki dalganın fiyat (ve çoğunlukla
zaman) ekseninde birbirine eşit olmasının beklenmesidir.

Almaşıklık İlkesi:

İtki dalgaları içerisinde, trende aksi yönde hareket eden düzeltme dalgaları olan
2 ve 4 no’lu dalgaların birbirinden farklı biçimde ortaya çıkmasını ifade etmektedir.
Almaşıklık İlkesine göre ;

 Dalgalardan birisinin karmaşık ve diğerinin daha basit yapıda olması,

 Dalgalardan birisinin zigzag ve diğerinin yassı ya da üçgen kalıpta

oluşması,

 Dalgalardan birisi paralel ise diğerinin paralel olmaması,

 Dalgalardan birinin % 61,8, diğerinin % 38,2 geri alış yapması,

 Dalgalardan birisinin, diğerine göre daha uzun zamanda tamamlanması

61
 beklenir.

Diyagonal Üçgenler:

İtki dalgaları gibi fiyatı belirli seviyelere taşıyan formasyonlar olan diyagonaller,
itkilerden farklı olarak gücü zayıf hareketler olarak görülmektedir. Momentumu düşük
seviyedeki diyagonallerde, itki dalgalarından farklı olarak, 4 no’lu dalga, 1 no’lu dalganın
bölgesine sarkmaktadır.

Diyagonal üçgenler, ilerleyen ve sonlanan diyagonaller olarak ikiye

ayrılmaktadır.

İlerleyen Diyagonal:

İlerleyen diyagonallere genellikle yeni bir trendin başlangıcında rastlanmaktadır.

5-3-5-3 kalıbında hareket eden ilerleyen diyagonallerdeki 1-3 no’lu dalga ile 2-4 no’lu
dalgalardan oluşan kanalın, daralan üçgen formasyonunda olduğu görülmektedir. Bu
formasyonları takiben hızlı düzeltmeler başlamakta olup alınan fiyat mesafesinin önemli
bölümü geri verilmektedir.

Şekil 26: İlerleyen Diyagonal

62
Kurallar:

 2 no’lu dalga, 1 no’lu dalganın, 4 no’lu dalga 3 no’lu dalganın tamamını geri
almaz.

 1 ve 5 no’lu dalgaya kıyasla, 3 no’lu dalga en kısa olmaz.

 3 no’lu dalga, her zaman 1 no’lu dalganın sona erdiği seviyeyi geçer.

 1 ve 3 no’lu dalga ile karşılaştırıldığında, 5 no’lu dalga en uzun dalga olamaz.

 5 no’lu dalga 4 no’lu dalganın % 38,2 kadarlık kısmını geri alır.

 1 ve 3 no’lu dalgalar itkisel dalgalardır. 5 no’lu dalga, itki, ilerleyen ya da

sonlanan diyagonal olabilir. 2 ve 4 no’lu dalgalar herhangi bir düzeltme
kalıbındadır.

Rehber İlkeler:

 2 ve 4 no’lu düzeltme dalgaları, en az % 23,6 oranında geri alış yaparlar.

 1-3 ve 2-4 no’lu kanal ya yakınsayan ya da nadiren uzaksayan bir kanaldır.

Kanal bantlarından birisi yatay olmaz, paralel kanal nadiren görülmektedir.

 İlerleyen diyagonal 1-3 / 2-4 kanal çizgileri birleşmeden sonlanır.

 2 ve 4 no’lu dalgalar genellikle almaşıktır. Genellikle 2 no’lu dalga keskin

ve 4 no’lu dalga yatay kalıptadır.

 5 no’lu dalga genellikle 4 no’lu dalganın en az % 61,8’i kadardır.

 5 no’lu dalganın kanalın üst bandından savrulması nadiren görülmektedir.

Savrulma en fazla 5 no’lu dalganın % 15’i kadardır.

 Nadiren 3 no’lu dalga üçgen kalıptadır.

63
  2 no’lu dalganın geri alışı genellikle % 61,8 ya da daha fazladır.

İlerleyen diyagonaller, klasik teknik analizde takoz formasyonuna

benzemektedir. Klasik teknik analizciler ile Elliott analizcileri arasında en fazla ayrılığa
düşülen konu takoz-ilerleyen diyagonal konusudur. Klasik teknik analize göre; takoz
formasyonları ana trendin aksi yönündeki formasyonlardır ve takozun alt bandı
kırıldıktan sonra trendin, kaldığı yerden devam etmesi beklenmektedir.

Elliott analizcileri ise takozun yapısının 5 dalgadan oluşup oluşmadığına göre

karar vermektedir. Eğer takoz 5 dalgadan oluşuyorsa bu bir ilerleyen diyagonaldir ve alt
kanalın kırılması sonrasında ana trendin diyagonalin yönünde değişeceği
düşünülmektedir. Eğer takozun yapısı 5 dalgadan oluşmuyorsa bir takoz olarak
adlandırılır ve klasik teknik analiz önermesi kabul edilmektedir.

Sonlanan Diyagonal:

Uzun süren trendlerde tükeniş aşamasında görünen sonlanan diyagonalleri, hızlı

düzeltme dalgaları takip etmektedir. Sonlanan diyagonallerin iç yapısı 3-3-3-3 kalıbında
olup yakınsayan 1-3 / 2-4 dalga kanalı içerisinde ilerlemektedir. 4 no’lu dalga 1 no’lu
dalganın fiyat bölgesine sarkmaktadır.

Şekil 27: Sonlanan Diyagonal

64
Kurallar:

 1 ve 3 no’lu dalgalar, üçgen haricindeki bir düzeltme kalıbı içerisindedir.

 2, 4 ve 5 no’lu dalgalar, herhangi bir düzeltme kalıbı olabilir.

 2 no’lu dalga 1 no’lu dalganın, 4 no’lu dalga 3 no’lu dalganın hepsini geri
almaz.

 3 no’lu dalganın fiyat mesafesi, her zaman 2 no’lu dalgadan fazladır. 1 ve 5

no’lu dalgalarla karşılaştırıldığında 3 no’lu dalga en kısa dalga olamaz.

 4 no’lu dalga 1 no’lu dalga bölgesine sarkar.

 1 ve 3 no’lu dalgalarla karşılaştırıldığında, 5 no’lu dalga en uzun dalga

olamaz.

Rehber İlkeler:

 Düzeltme dalgalarının geri alışı en az % 23,6 oranındadır, çoğunluklar geri

alışlar bu oranların üzerindedir.

 1-3 / 2-4 kanalı çoğunlukla yakınsak niteliktedir ve nadiren ıraksamaktadır.

Bantlar paralel ya da yatay biçimde olmazlar.

 Kalıp, 1-3 / 2-4 kanal çizgileri birleşmeden sona ermektedir.

 2 ve 4 no’lu dalgalar genellikle almaşık karakterlidir. Genellikle 2 no2lu

dalga büyük geri alış yapan zigzag ve 4 no’lu dalga yataydır.

 5 no’lu dalga 4 no’lu dalganın % 61,8’i kadardır. 5 no’lu dalga başarısız

olabilir.

 5 no’lu dalganın üst banttan (1-3 bant çizgisi) savrulması nadiren

görülmektedir. Savrulma, en fazla 5 no’lu dalganın % 15’i kadar olabilir.

65
  Nadiren, 2,4 ya da 5 no’lu dalga üçgen olabilir.

Şekil 28: Sonlanan Diyagonal

3.3.2.2 Düzeltme Dalgaları

Düzeltme dalgaları, itki dalgalarından farklı yönde yani trendin aksi yönünde
hareket eden ve itki dalgalarının belirli bir yüzdesini geri alan dalgalardır. Dalga yapıları
olarak itki dalgalarından daha karmaşık yapıya sahip olan düzeltme dalgaları, itki
dalgaları gibi 5 adımdan oluşmamaktadır.

Düzeltme dalgaları;

 Zigzag Düzeltme Dalgaları (5-3-5)

 Yassı Düzeltme Dalgaları (3-3-5)

 Üçgen Düzeltmeler (3-3-3-3-3)

 Birleşik Düzeltmeler

66
 şeklinde adlandırılmaktadır.

Şekil 29: Düzeltme Dalgaları

Zigzag Düzeltmeler (5-3-5)

En sık karşılaşılan düzeltme kalıplarıdır. Trendin aksi yönde ilerleyen ve

kendisinden daha büyük dereceli bir dalga içerisinde kendi içlerinde bir düzeltme kalıbı
ile bölünmüş iki itki dalgasından oluşmaktadır. Zigzag düzeltmeler genelde yakınsayan
ya da ıraksayan kanallar içerisinde gözlemlenmektedir.

Şekil 30: Zigzag Düzeltmeler

67
 Zigzag düzeltmeler, itkisel ve ilerleyen diyagonallerin 2 ve 4 no’lu dalgalar
içerisinde, sonlanan diyagonaller içerisinde herhangi bir dalga içerisinde, yassı dalgaların
A ve B konumunda ve üçgenlerin A,B,C,D ve E konumlarında görülmektedir.

Kurallar :

 A dalgaları genellikle itki, nadiren ilerleyen diyagonallerdir.

 B dalgası herhangi bir düzeltme şeklindedir.

 C dalgası itki ya da sonlanan diyagonal biçimindedir.

 B dalgası her zaman C dalgasından daha kısadır.

Rehber İlkeler:

 C dalgası genellikle A dalgasına eşittir. C dalgasının ideal hedefleri A

dalgasının % 62 ya da % 162’si kadardır.

 Eğer, C dalgası A dalgasının % 162’si kadar ise ilerleyen kalıbın bir itki
olması olasılığı yüksektir.

 C dalgasında momentum zayıflamıyorsa, kalıbın ikili ya da üçlü zigzag olma

olasılığı yüksektir.

Şekil 30’da, A, B ve C dalgaları, zigzag düzeltme dalgalarıdır.

İkili Zigzag (3-3-3)

İlk zigzag düzeltmenin başarısız olması, yani zaman ve fiyat bakımından yeterli
geri alışı yapamamış olması durumunda ortaya çıkan uzatma biçimindeki hareketlerdir.
İkili zigzag kalıplarında ilk zigzag ”W”, iki zigzag bölen dalga “X” ve ikinci zigzag “Y”
ile gösterilmektedir.

68
 Şekil 31: İkili Zigzag

Kurallar :

 W dalgası üçgen kalıpta olmaz.

 X genişleyen üçgen hariç, herhangi bir kalıpta olabilir.

 X dalgası, W ve Y ile karşılaştırıldığında ya ikisinden büyüktür ya da

ikisinden küçüktür.

 Kalıbın yönü W dalgası ile aynı olmalıdır.

 Y dalgasının boyu genellikle W dalgası kadardır.

 X dalgası, W dalgasının en az % 23,6’sı, en fazla % 261,8’si kadardır.

Rehber İlkeler :

 İkili zigzag, genelde uzatma yapmış 5 no’lu dalgadan sonra görülmektedir.

69
  X dalgası, genellikle bir zigzag düzeltmedir.

Üçlü Zigzag (3-3-3-3-3)

Nadir görünen bu düzeltme kalıbı, 5 dalgadan oluştukları için diyagonallere

benzemekte olup diyagonallerden farklı olarak paralel kanal bantları içerisinde hareket
etmektedirler. Kuralları ve rehber ilkeleri ikili zigzaglar ile aynı olan üçlü zigzaglar, W,
X, Y, X, Z harfleri ile gösterilmektedir.

Yassı Düzeltmeler (3-3-5)

Adından anlaşılabileceği gibi yatay düzeltme kalıplarıdır. Yassı düzeltmeler,

büyük dereceli itki dalgaları içerisinde aynı tepe ve dip noktaları arasındaki iki düzeltme
ve bir itki dalgasından oluşmaktadır. Yassı düzeltmeler; düz, hızlı veya ikili yassı
formasyonundan oluşmaktadır.

Basit yassı kalıplarda, A ve C dalgaları yaklaşık olarak aynı fiyat

seviyelerindedirler.

Şekil 32: Basit Yassı Düzeltme

70
 Hızlı Yassı Düzeltme:

Hızlı Yassı Düzeltmede, C dalgası A dalgasının üzerinde sonlanmaktadır. Hızlı

yassı düzeltme nadiren görülmektedir. Genellikle kuvvetli itkiler öncesinde görünen bu
kalıp bir sonraki dalganın uzatacağının işareti olarak kabul edilmektedir.

Kurallar:

 A dalgası üçgen dışındaki bir düzeltme kalıbından oluşmalıdır.

 B dalgası, herhangi bir düzeltme kalıbından olabilmektedir.

 B dalgasının, A dalgasının tamamını alması beklenmektedir. Ancak

tamamını geri almadığı durumda en az % 38,2’lik kısmını geri almalıdır.

 B dalgası, A dalgasının % 261,8’inden az olmamalıdır.

 C dalgası, itki, ilerleyen diyagonal ya da sonlanan diyagonaldir.

 C dalgası ile A dalgasının ortak fiyat bölgeleri olmalıdır.

Rehber İlkeler:

 A dalgası genelde herhangi bir zigzag kalıptadır.

 A, B ve C dalgaları ya eşittir ya da C dalgası, A dalgasının en az % 38,2’si

kadardır. Genelde C dalgası A dalgasının % 161,8’i oranındadır.

 B dalgasının, A dalgasının % 61,8’ini geri alması beklenir. B dalgası, A

dalgasının % 161,8’nden azdır.

 B dalgası nadiren yassı bir düzeltme ve C dalgası nadiren sonlanan bir

diyagonaldir.

71
 İkili Yassı Düzeltme

Oldukça nadir olarak görünen bir yapı olup fiyat ve zaman ekseninde yeterli geri
alışın yapılmadığı durumlarda oluşmaktadır. X dalgası, genellikle W ve Y dalgalarından
kısa sürmekte ve zigzaglar herhangi bir kalıpta oluşabilmektedir.

Üçgen Düzeltmeler (3-3-3-3-3)

Piyasadaki alıcı ve satıcıların birbirlerine üstünlük kuramaması durumunda

görünen üçgen düzeltmeler, zigzag ve yassı düzeltme kalıplarından farklı olarak 5 adet
dalgadan oluşmaktadır. Bu dalgaların tamamı düzeltme dalgası biçimindedir. Üçgen
düzeltme kalıplarına, 4 no’lu dalgada ya da B konumunda ve nadiren X konumunda
rastlanmaktadır. Üçgen düzeltmelerin ardından “thrust” denen hızlı dalga takip
etmektedir. Üçgen düzeltmeler, daralan ve genişleyen üçgen düzeltmeler olarak
görünmektedir.

Şekil 33: Üçgen Düzeltmeler

72
Kurallar :

 Üçgeni oluşturan dalgalardan, sonuncusu hariç diğer hepsi üçgen dışındaki

bir düzeltme formasyonuna sahiptir.

 Düzeltme kalıbı A-C / B-D çizgileri birbiri ile birleşmeden tamamlanmalıdır.

Savrulma genelde görülmez ancak var olması durumunda son dalganın %
15’inden fazla olamaz.

 A-C / B-D kanal çizgileri paralel olamaz, kanal çizgileri yakınsak olursa
daralan ve ıraksak olursa genişleyen üçgen düzeltmesi oluşmaktadır.

 B dalgası, A dalgasının en az % 38’i ve en fazla % 161,8’i kadardır.

 Daralan üçgenlerde D dalgası C dalgasından, E dalgası da D dalgasından

daha kısadır. En kısa dalga her zaman E dalgasıdır.

 Genişleyen üçgenlerde ya A ya da B dalgası en kısa dalgadır.

Rehber İlkeler:

 Üçgeni oluşturan dalgalar, genellikle kendisinden önceki dalganın %

50’sinden fazlasını geri almaktadır.

 A-C ve B-D çizgileri genellikle birbirine ters yöndedirler. Çok nadiren iki
çizginin aynı yönde olduğu görülmüştür.

 Genellikle aynı yönde hareket eden dalgaların birbirine oranı % 61,8 ile %
78,6 oranları arasındadır.

 Genişleyen üçgenlerde dalgalar birbirleriyle genellikle % 138 ile % 162

arasında oranlara sahiptir.

 A dalgası ve B dalgası çoğunlukla almaşık yapıya sahiptir.

73
 Birleşik Düzeltmeler

Çok nadir görünen bu düzeltme dalgalarında zigzag, yassı veya üçgen

düzeltmelerden en az iki tanesi aynı düzletme içerisinde yer almaktadır. İkili üç ya da
üçlü üç olarak adlandırılan birleşik düzeltme dalgalarında, ardışık dalgalar genellikle
birbirinin almaşığıdır.

3.3.3 Emtia Piyasalarındaki Özel Durumlar

Emtia piyasalarında oluşan dalgaların karakterleri, hisse senedi piyasalarındaki

dalga karakterleri ile bazı durumlar hariç örtüşmektedir 73.

Hisse senedi piyasalarındaki itki dalgalarının sonucunda fiyatların yeni bir

tepeye varması beklenmektedir. Ancak, emtia piyasalarında bazen itki dalgası sonucunda
fiyat, yeni bir tepeye ilerleyememektedir.

Yine hisse senedi piyasalarındaki dalga karakterlerinden farklı olarak yükselen

emtia piyasasında, “Primary” ya da “Cycle” düzeydeki bir dalga derecesinde, 5. dalga
uzatma yapma eğilimindedir. Bunun sebebi hisse senedi piyasası ile emtia piyasasındaki
5. dalganın farklı duygulardan beslenmesinden kaynaklanmaktadır. Hisse senedi
piyasalarında 5. dalganın uzatma yapmasını, yatırımcıların umutları, emtia piyasasında
ise yatırımcıların enflasyon, savaş v.b. korkuları tetiklemektedir.

Emtia piyasalarında 5. dalgada görünen uzatma genellikle, 4. dalganın üçgen

düzeltme biçiminde tamamlanması sonucu beklenmektedir.

Uzatan 5 no’lu dalga genellikle; 1 no’lu dalganın dip noktası ile 3 no’lu dalganın
tepe noktası arasındaki yüzdesel farkın, altın oran olan 1,618 ya da altın oranın katı olan
2,618 ile çarpımı ile elde edilen oranın, 4 no’lu dalganın sonlandığı fiyat seviyesi ile
çarpımı şeklinde elde edilmektedir.

73
Frost ve Precther, s.64

74
 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

ELLİOTT DALGA PRENSİPLERİ İLE ALTIN PİYASASININ

ANALİZİ

Tarihsel altın fiyatları incelendiğinde, ekonomik, siyasi ve sosyal dinamikleri

değiştiren savaşların etkisindeki geçici değişimler ayrık tutulduğunda, küresel olarak
benimsenen Altın Standardı Sistemi ve Bretton Woods Sistemi’nin altın fiyatlarını
kontrol altına alması nedeniyle fiyat yatay seyir izlemiştir 74.

Altın piyasasına hükümet iradesinin egemen olması, Dalga Prensiplerinin

“piyasada çok sayıda alıcı ve satıcının bulunması”, şeklindeki temel ilkesine aykırılık
teşkil etmektedir. Bu nedenle altın piyasası üzerine düzenlenen analiz, altın fiyatlarındaki
hükümet iradesinin kalktığı ve fiyatların serbest piyasa koşullarında belirlendiği 1970
yılından itibaren başlamaktadır.

Aylık veya yıllık bazdaki grafiklerin baz alındığı fiyat-zaman grafiklerinde

hazırlanan analizler daha çok Cycle, SuperCycle ve GrandSuperCycle seviyedeki
dalgaların tespit edilmesi amacıyla düzenlenmektedir. Daha önce de bahsedildiği gibi bu
seviyedeki dalgalar, siyasi, sosyal ve ekonomik sistemdeki temel değişimlerin altın fiyatı
üzerindeki etkilerini grafiksel ortama yansıtmaktadır.

Haftalık ve günlük bazdaki fiyat-zaman grafikleri üzerinde hazırlanan analizler

ise Primary, Intermediate veya Minor düzeydeki dalgaların tespiti amacıyla
düzenlenmektedir. Büyük seviyedeki dalgaların, küçük seviyedeki dalgalardan oluştuğu

74
Lawrence H. Officer ve Samuel H. Williamson, "The Price of Gold, 1257-Present" (t.y.),
http://www.measuringworth.com/gold/ (07 Mart.20015)

75
varsayımına dayanarak, devam eden ya da tamamlanan küçük dalgaların hedeflerinin
belirlenmesi, büyük dalgaların hedeflerinin tespitini kolaylaştırmaktadır.

4.1 Uzun Vade Analizi

4.1.1 Birinci Olası Dalga Sayımı

Elliott Dalga Prensiplerine dayanarak altının aylık bazdaki fiyat zaman grafiği
üzerinde tespit edilen, Birinci Olası Dalga Sayımları Şekil 35’teki grafikte verilmiştir.

Şekil 34: Aylık Bazda Birinci Olası Dalga Sayımı

Birinci Olası Dalga Sayımında; yıllardan on yıllara kadar uzanan dalga boyları
“Cycle” düzeydeki “I, II, III, IV, V” etiketleri ile işaretlenmiştir. Şekil 35’teki “Cycle”
düzeydeki itkisel dalga kalıbının detayları Tablo 4’te verilmiştir :

76
 Tablo 4: Birinci Olası Dalga Sayımı Cyle Düzeydeki Dalgaların Detayları

Dalga Derecesi/No Zaman Aralığı Fiyat Aralığı (USD) Fark ( %)

Cycle I 30.01.1970-03.04.1974 35 USD–179,50 USD % 413

Cycle II 03.04.1974-25.08.1976 179,50 USD–101 USD % 43

Cycle III 25.08.1976-23.10.1980 101 USD-729 USD % 621

Cycle IV 23.10.1980-25.08.1999 729 USD-252,50 USD % 65

Cycle V 25.08.1999-30.09.2011 252,50 USD-1921 % 660

USD

Elliott Dalga Prensiplerine göre uzun vadeli zaman dilimini temsil eden fiyat-
zaman grafikleri üzerindeki dalgalanmalar, ekonomik, sosyal ya da siyasal yaşamdaki
değişimlerin sonucunda oluşmaktadır.

Şekil 35’te yer alan ve Tablo 4’te detayları verilen altının aylık bazdaki fiyat-
zaman grafiğinde işaretlenen Cycle düzeydeki itkisel kalıbı oluşturan dalgaları tetikleyen
tarihsel olaylar aşağıda detaylandırılmıştır:

Cycle I; Altın fiyatı üzerindeki kontrolün kaldırılması ve fiyatın piyasa

tarafından belirlenmeye başlaması,

Cycle III; 1976 yılı Ağustos ayı ile 1980 yılı Ekim arasındaki dönemde, petrol
fiyatlarındaki yükseliş ve yaşanan savaşın etkisiyle küresel ekonominin stagflasyon
sürecine girmesi,

77
 Cycle V; 2008 yılında yaşanan finansal kriz öncesi ve sonrasında finansal
piyasalarda yaşanan kredi bolluğu ve parasal genişleme, dalgaların ilerlemesinde önemli
rol üstlenmiştir.

Altının aylık bazdaki fiyat zaman grafikleri üzerine kurguladığımız birinci olası
dalga sayımına göre; 1970 yılında başlayan Cycle düzeydeki itkisel dalga kalıbı, 40 yıl
boyunca ilerledikten sonra 2011 yılında ulaştığı tepe noktasında sonra ermiştir.

Birinci olası dalga sayımında verilen Cycle düzeydeki dalga sayımı aynı
zamanda bir başka olasılığı ortaya çıkartmaktadır. Bazı analistler, Cycle V dalgasının
tamamlandığı 2011 yılındaki 1921 USD fiyat seviyesi ile altın fiyatlarının SuperCycle
düzeydeki dalga seviyesine ulaştığını varsaymakta ve bu bağlamda Cycle V’in
tamamlandığı fiyat seviyesini, SuperCycle (I) dalgası olarak etiketlemektedir. Bu
olasılığa göre altın fiyatını etkisi altına alan ayı piyasa, SuperCycle (II) olarak
işaretlenmesi gereken tepki dalgasıdır.

Dalga Prensiplerine göre; 2 nolu düzeltme dalgası, 1 nolu dalganın % 61,8 ya da

nadiren % 78,6’lık kısmını geri almaktadır. Eğer, düzeltme dalgasını 1 nolu dalganın %
50’si veya azı geri alır ise bu 3 nolu dalganın keskin biçimde yükseleceği şeklinde
yorumlanmaktadır.

78
 4.1.2 İkinci Olası Dalga Sayımı

İkinci Olası Dalga Sayımına ilişkin altının aylık bazdaki fiyat zaman
grafiklerinde etkilenen dalgalar Şekil 36’teki grafikte verilmiştir:

Şekil 35: Aylık Bazda İkinci Olası Dalga Sayımı

İkinci olası dalga sayımında, Cycle I dalgasının 1970 ile 1980 yılları arasındaki
yaklaşık 20 yıllık sürede hareket ettiği varsayılmaktadır. Basit zigzag biçimindeki Cycle
II düzeydeki dalga, 1980 yılında başladığı hareketini 1999 yılında tamamlamıştır. Cycle
III düzeydeki dalga ise keskin bir yükseliş hareketi yapmış ve 2011 yılında % 621
oranında yükseliş seviyesinde hareketini sonlandırmıştır. Bu bağlamda Cycle V
düzeydeki dalganın, başarısız beşinci dalga olması güçlü bir ihtimal olarak kabul
edilmektedir.

79
 İkinci olası dalga sayımında yer alan Cycle düzeydeki dalgaların detayları Tablo
5’te verilmiştir:

Tablo 5: İkinci Olası Dalga Sayımı Cyle Düzeydeki Dalgaların Detayları

Dalga Derecesi/No Zaman Aralığı Fiyat Aralığı (USD) Fark ( %)

Cycle I 30.01.1970-23.10.1980 35 USD–729 USD % 413

Cycle II 23.10.1980-25.08.1999 729 USD–252,5 USD % 43

Cycle III 25.08.1999- 252,5 USD-1921USD % 621

30.09.2011

Cycle IV 30.09.2011- ? 1921 USD- ? % 65

Şekil 35’te yer alan ve Tablo 5’te detayları verilen altının aylık bazdaki fiyat-
zaman grafiğinde işaretlenen Cycle düzeydeki itkisel kalıbı oluşturan dalgaları tetikleyen
tarihsel olaylar aşağıda detaylandırılmıştır:

Cycle I; Altın fiyatı üzerindeki kontrolün kaldırılması ile başlamış ve küresel

ekonominin stagflasyon sürecine girmesi ile devam etmiştir,

Cycle III; 2008 yılında yaşanan finansal kriz öncesi ve sonrasında finansal
piyasalarda yaşanan kredi bolluğu ve parasal genişleme, dalgaların ilerlemesinde önemli
rol üstlenmiştir.

İkinci olası dalga sayımına göre 2011 yılından itibaren altın fiyatlarını etkisi
altına alan düşüş hareketi, Cycle IV düzeydeki tepki dalgası olarak kabul edilmektedir.

4.2 Kısa Vade Analizi

Kısa vadeli dalga analizi altının haftalık bazdaki fiyat zaman grafikleri üzerinden
yapılmıştır. Dalga sayımları iki olasılık üzerinde kurgulanmıştır. Birinci olasılık; altın
fiyatını etkisi altına alan ayı piyasaya ait dalgaların beş dalgadan oluşan üçlü zigzag

80
biçiminde düzeltme kalıbı olduğu kabul edilerek hazırlanmıştır. İkinci olasılık ise ayı
piyasasının, 5-3-5 kalıbında basit zigzag düzeltme olacağı varsayımına dayanarak
düzenlenmiştir.

4.1.2 Birinci Olası Dalga Sayımı

Birinci olası dalga sayımına ilişkin altının haftalık bazdaki fiyat zaman
grafiklerinde etkilenen dalgalar Şekil 37’teki grafikte verilmiştir:

Şekil 36: Haftalık Bazda Birinci Olası Dalga Sayımı

Birinci olası dalga sayımında, 2011 yılı Kasım ayından itibaren altın fiyatlarını
etkisi altına alan düşüş trendinin, beş dalgadan oluşan üçlü zigzag biçiminde bir düzeltme
kalıbı içerisinde hareket ettiği varsayılarak düzenlenmiştir.

İtki dalgaları, fiyatı yeni yüksek ya da yeni düşük seviyelere taşıma kabiliyetine
sahip dalgalar olarak tanımlanmıştır. İtki dalgaları sonrasında ortaya çıkan düzeltme

81
dalgaları, belirli kar seviyesine ulaşan yatırımcıların kar satışlarını barındırmakta olup
düzeltme kanallarının düzlem doğrultusunda hareket eden ve daha çok yatay açılara sahip
dalgalar olduğu kabul edilmektedir. Bu bağlamda, trendin açısı herhangi bir menkul
varlığa ait fiyat-zaman grafiği üzerinde itki ve düzeltme dalgalarını ayırt etmekte önemli
bir ipucu olarak analiste yardımcı olmaktadır.

2011 yılı Eylül ile 2013 yılı Nisan ayı arasındaki 18 aylık süreyi kapsayan ve
Primary düzeyde ((W)) ve ((X)) ile etiketlenen bölgede, her bir yükseliş trendi, nerdeyse
kendisi kadar düşüş trendi ya da tam tersi biçimde her bir düşüş trendi neredeyse kendisi
kadar bir yükseliş ile karşılanmıştır. Fiyatın ilerleme kaydedemediği bu dönemde yatay
trend kanalları içerisinde yön bulmaya çalışan altın fiyatı sonunda yatay trendi aşağı
yönde kırarak hareket etmeye başlamıştır.

Üçlü zigzag düzeltme biçimindeki dalga kalıbının, ((Y)) fazında, Intermediate

düzeydeki (A,B,C) dalgaları, genişleyen zigzag düzeltme dalgaları ile hareket etmiştir.
2013 yılı Haziran ayında düzeltme kalıbının Intermediate düzeydeki (C) dalgasının
tamamlanması ile birlikte üçlü zigzag düzeltme kalıbının Primary düzeydeki ((Y)) bacağı
da tamamlanmıştır.

İtki dalgalarında ikinci dalganın birinci dalganın tamamını geri almaması

gerekmektedir. Ancak, Primary ((Y)) dalgasının tamamlanması ile ortaya çıkan beş
adımlık dalga kalıbında, ikinci dalga birinci dalgadaki yükselişin tamamını geri almıştır.
Bu nedenle Primary ((X)) olarak işaretlenen beş dalgalık hareket kalıbı, bir üçgen
düzeltme olarak değerlendirilmiştir.

Primary ((X)) dalgası, beş dalgadan oluşan üçlü zigzag biçimindeki düzeltme
kalıbının dördüncü dalgası olarak kabul edilmiştir. Üçlü zigzag düzeltmenin son dalgası
olan Primary ((Z)) düzeydeki dalga ise 5-3-5 dalga sayımına sahip basit zigzag
biçimindeki bir düzeltme kalıbını alarak hareket etmiştir. Primary ((Z)) sonrasındaki
dalgaların sayımlarına dair altının günlük bazdaki fiyat zaman grafiği üzerinde yapılan
dalga sayımı Şekil 37’de verilmiştir.

82
 Şekil 37: Günlük Bazda Birinci Olası Dalga Sayımı

Birinci olası dalga sayımına ait altının günlük bazdaki fiyat zaman grafiği
incelendiğinde; üçlü zigzag düzeltmenin tamamlandığını ve altın fiyatını yukarı yönlü
olarak hareketlendirecek itkisel dalganın başladığını varsaymaktadır. Düzeltmenin
tamamlandığı 2014 yılı Kasım ayında, altın fiyatı, 5 dalgadan oluşan bir ilerleyen
diyagonal çizerek, 2015 yılı Ocak ayında 1306 USD seviyesine kadar yükselmiştir. Bu
fiyat seviyesi Şekil 37’de Primary düzeydeki ((1)) dalgası olarak işaretlenmiştir.

Birinci olası dalga sayımının geçerliliğini koruyabilmesi, Primary ((1)) dalgası

sonrasında başlayan ve Primary ((1)) dalgasına ters yönde hareket eden dalganın, Primary
((2)) dalgasının tamamını geri almaması, yani 1132 USD seviyesine ulaşmadan
tamamlanması gerekmektedir. Bu olasılığın gerçekleşmesi ile Primary ((2)) dalgası
tamamlanmış olacaktır. Primary ((2)) sonrasında fiyatları yukarı taşıyacak olan ve beş
adet Intermediate düzeydeki itki dalgasını barındıran Primary ((3)) dalgasının 1306 USD
seviyesini aşması gerekmektedir.

83
 4.2.2 İkinci Olası Dalga Sayımı

İkinci olası dalga sayımına ilişkin altının haftalık bazdaki fiyat zaman
grafiklerinde etkilenen dalgalar Şekil 38’teki grafikte verilmiştir :

Şekil 38: Haftalık Bazda İkinci Olası Dalga Sayımı

İkinci olası dalga sayımı, 2011 yılı Kasım ayından itibaren altın fiyatlarını etkisi
altına alan düşüş trendinin, 5-3-5 kalıbındaki basit zigzag düzeltme olacağını
varsaymaktadır. 5-3-5 biçimindeki basit zigzag düzeltme kalıbının birinci ayağı olan beş
adımlık dalga 2014 yılı Kasım ayında tamamlanmıştır. Tamamlanan kısım, Şekil 39’de
Intermediate (5) ve Primary düzeydeki ((A)) ile etiketlenmiş olan seviye olarak kabul
edilmiştir. Primary ((A)) dalgası, daha uzun süreye yayılmış basit zigzag biçimindeki
dalganın ilk etabı olarak kabul edilmiştir.

Düzeltme dalgaları hakkında verilen rehber ilkelerde bahsedildiği üzere Primary

((A)) dalgasına ters yönde hareket edecek olan Primary ((B)) dalgası, herhangi bir
düzeltme kalıbı şekline bürünebilmektedir. Primary ((B)) dalgasının hangi düzeltme

84
kalıbı içerisinde olacağının tespiti için Primary ((B)) dalgasını oluşturan Intermediate
düzeydeki dalgaların tespit edilmesi gerekmektedir.

Şekil 39: Günlük Bazda İkinci Olası Dalga Sayımı

Şekil 40’da yer alana altının günlük bazdaki fiyat-zaman grafiğinde, Primary
((B)) dalgasının içerisinde yer alan Intermediate (A) dalgasının Minor düzeyde bir
ilerleyen diyagonal şeklinde oluştuğu görülmektedir. Intermadiate (A) dalgasının
tamamlanması sonrasında altın fiyatı düşüşe geçmiş olup neredeyse Intermediate (A)
dalgasının tamamını geri almış olması, Primary ((B)) dalgasının yassı düzeltme kalıbı
şekline bürünebileceği olasılığını güçlendirmektedir. Primary ((B)) dalgasının yassı
düzeltme kalıbı içerisinde olabilmesi için; Intermediate (B) dalgasının 1.132 USD fiyat
seviyesini aşağı yönlü olarak geçmemesi ve Intermediate (B) dalgasına ters yönde
gelişecek olan Intermediate (C) dalgasının 1.306 USD fiyat seviyesini geçmemesi
gerekmektedir.

85
 BEŞİNCİ BÖLÜM

SONUÇ

Çalışmamızda emtia piyasalarının davranışları Elliott Dalga Prensipleri

kullanılarak yorumlanmaya çalışılmıştır. Teknik analize davranışsal yaklaşım olarak
görünen Elliott Dalga Prensipleri, bir emtia olarak altın piyasasında incelenmiştir.
Binlerce yıl boyunca parasal sistemin temelini oluşturması nedeniyle altın, insanoğlunun
bilinçaltında doğal para olarak kabul edilmiştir. Bu nedenle çalışmamızda emtia olarak
altın seçilmiştir.

Altın Standardı sisteminin küresel olarak benimsenmesi nedeniyle altın fiyatı

uzun zaman boyunca devlet kontrolünde kalmış, bu nedenle finansman ihtiyacının arttığı
savaş dönemleri hariç tutulmak kaydıyla altın fiyatında önemli değişim yaşanmamıştır.
Altın fiyatı üzerindeki devlet kontrolü Bretton Woods Sisteminin çökmesi ile ortadan
kalkmış ve altın fiyatı serbest piyasa koşullarında belirlenmeye başlamıştır.

Elliott Dalga Prensiplerinin uygulanabilmesi için varlığın fiyatının serbest

piyasa koşulları altında belirlenmesi gerekmektedir. Bu nedenle altın üzerine yaptığımız
Elliott Dalga Analizimiz, altın fiyatının serbest piyasa koşullarında belirlenmeye
başladığı 1971 yılı ile günümüze kadar uzanan zaman dilimini kapsamıştır.

Elliott Dalga Prensiplerinde, dalgaların nerede başlayıp nerede tamamlanacağı

kesin çizgilerle belirtilmemiş, bunun yerine Fibonacci Sayı Serisinden türetilmiş,
Fibonacci Oranları baz alınarak bazı referans kriterler tespit edilmiştir. Dalgaların
başlangıç ve bitiş noktaları konusunda kesin kurallar bulunmaması nedeniyle aynı grafiğe
bakan iki analistten farklı dalga yorumları ortaya çıkabilmektedir.

Çalışmamızın, uzun vadeli analizinde iki adet ve kısa vadeli analizinde iki adet
olmak üzere toplam dört adet olası dalga sayımı üzerinde durulmuştur. Uzun vadeli dalga
analizinde, SuperCycle, Cycle ve Primary düzeydeki dalgalar araştırılmış, kısa vadeli

86
dalga analizinde ise Intermadiate ve Minor düzeydeki dalgalar tespit edilmeye
çalışılmıştır.

Sonuç olarak altın piyasasındaki fiyat hareketlerinin Elliott Dalga Prensiplerinde

belirtilen dalga özelliklerini taşıdığı görülmüştür. Nitekim, kısa vadeli analizde
belirtildiği üzere 2014 yılı Kasım ayı ile 2015 yılı Ocak ayı arasındaki zaman diliminde
oluşan beş adımlık dalga hareketi 1.306 USD fiyat seviyesinde tamamlanmıştır. Bir
dalganın tamamlandığı yerde bir başka dalganın başladığı önermesine bağlı olarak 2015
yılı Ocak ayı ile 2015 yılı Mart ayları arasındaki zaman diliminde üç dalgalık basit zigzag
biçiminde düzeltme hareketi ortaya çıkmıştır. Bahsedilen basit zigzag biçimindeki
düzeltme kalıbı, kısa vadeli analizin geçerlilik koşulu olan fiyatın 1.132 USD seviyesine
eşit ya da aşağısındaki noktaya ulaşmaması şeklindeki önermeyi sağlamış olup altın fiyatı
2015 yılı Mart ayında en düşük 1.142 USD seviyesine kadar gerilemiş ve bu fiyat
seviyesinden sonra tekrar yükselmeye başlamıştır.

Günümüzde borsalar, bilgisayar ve internet teknolojisindeki yeniliklerin

sağladığı avantajlarla dünyanın her yerinde, haftanın her günü ve günün her saatinde
işlem yapabilecek yeteneğe sahip olarak, gerek hammadde maliyetlerini sabitlemek
isteyen üretici ve gerekse spekülasyon amacıyla işlem yapmak isteyen yatırımcıların ilgi
merkezi haline gelmiştir. Emtia fiyatının gelecekteki seyrini tahmin etmek konusunda
üretici ya da yatırımcıların bir pusulaya ihtiyacı bulunmaktadır. Elliott Dalga Prensipleri,
fiyat değişimlerini tahmin etmekte kullanılabilecek önemli alternatifler arasında yer
almaktadır.

87
 KAYNAKÇA

KİTAPLAR

Kemmerrer, Edwin Walter. Gold And Gold Standart: The Story of Gold Money, Past,
Present and Future. 1.Baskı. New York ve Londra:McGraw Hill, 1944.

Bernstein, Peter L. Altının Gücü: Bir Tutkunun Olağanüstü Tarihi. Levent Konyar
(Çev.). İstanbul:Scala Yayıncılık, 2008.

Davis, Glyn. A History Of Money: From Ancient Times to The Present Day. 3.Baskı.
Cardiff:University of Wales Press, 2002.

Crowther, Geoffrey. An Outline of Money. 2. Basım. Londra: Thomas Nelson and Sons
Ltd., 1940.

Adda, Jacques. Ekonominin Küreselleşmesi. Sevgi İneci (Çev.). 6.Basım. İstanbul:

İletişim Yayınları., 2010.

Ferguson, Neil. Paranın Yükselişi Dünya Finansal Tarihi. Barış Pala (Çev.).
İstanbul:Yapı Kredi Yayınları, 2008.

Eicnhengreen, Barry. Golden Fetters : The Gold Standard and The Great Depression
1919-1939. 2.Baskı. New York:Oxford University Press, 1995.

Reilly, Frank K. ve Brown, Keith C. Investment Analysis & Portfolio Management.

Ohio:South Western College Pub., 2002.

Lo, Andrew W. ve Hasanhodzic, Jasmina. The Evoluotin of Technical Analysis:

Financial Prediction From Babylonian Tablets to Bloomberg Terminals.
New Jersey:John Wiley and Sons. Inc., 2010, s.IX.

Perşembe, Ali. Teknik Analiz mi Dedin? Hadi Canım Sende! “Birinci Kitap”.
4.Baskı. İstanbul:Scala Yayıncılık, 2010.

Perşembe, Ali. Teknik Analiz Mi Dedin ? Hadi Canım Sende ! “Üçüncü Kitap”. 4.
Basım. İstanbul:Scala Yayıncılık, 2010.

Murphy, John J. The Visual Investors: How to Spot Market Trends. 2.Baskı. New
York:John Wiley & Sons Inc., 2009.

Vilson, David. Visual Guide to Financial Markets. New Jersey:John Wiley & Sons Inc.,
2012.

Stevens Leigh. Essential Technical Analysis. New York: John Wiley & Sons Ltd., 2002.

88
Person, John L.. Technical Trading Tactics. 1.Baskı. New York: John Wiley & Sons,
2004.

Nilson, Steve. Japanese Candlestick Charting Techniques. ABD:New York Institute

Of Finance, 1991.

Thomsett, Michael C.. Support and Resistance Simplified. 1. Baskı.

Columbia:Marketplace Books, 2003.

Grimes, Adam. The Art And Science of Technical Analysis. 1.Baskı. ABD:John Wiley
& Sons Ltd., 2012.

Özçam, Ferhat. Teknik Analiz Ve İstanbul Menkul Kıymetler Borsası. 1. Basım.

Ankara: SPK Yayınları, 1996.

Chua, Philip S. Day Trade Your Way To Financial Freedom. 2. Baskı. ABD:John
Wiley and Sons, 2007.

Bulkowski, Thomas N. Encyclopedia of Chart Patterns. 1. Baskı. ABD:John Wiley and

Sons, 2000.

Fischer, Robert ve Fischer, Jens. Candle Sticks, Fibonacci and Chart Pattern Trading
Tools. ABD: John Wiley & Sons, 2003.

Şengöz, Tuncer. Uygulamalar ve Tartışmalarla Elliott Dalga Prensibi. 1.baskı.

İstanbul:Cinius Yayınları, 2014.

Precther, Robert R. Major Work Of R. N. Elliot. 3.Baskı. New York:New Classic

Library Inc., 1990.

Frost, A. J. ve Prechter, Roberts. Elliott Wave Principle Key To Market Behavior. 10.
Baskı. Georgia:New Classic Library, 2005.

Şengöz, T., Elliott Dalga Prensipleri. 1. Baskı. İstanbul: Scala Yayıncılık. 2002.

Robert Prechter, Jr. ve Robert Rougelot (Ed.), R. N. Elliott’s Masterworks, Georgia:

New Classics Library, 1994, s.192 Aktaran: Şengöz, Finansal Piyasalarda
Çılgınlık ve Çöküş.

89
 TEZLER

Vural, M. Göknil. “Altın Piyasası ve Altın Fiyatlarını Etkileyen Faktörler”. (Uzmanlık

Yeterlilik Tezi, T.C.M.B Piyasalar Genel Müdürlüğü, 2003).

İnan, Halime. “Momentum Yatırım Stratejisinin İMKB’de Test Edilmesi”. (Yüksek

Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi SBE, 2011).

MAKALELER

Zelmanovitz, Leonidas. “Money : Its Origin and Esssence”. Criterio Libre. 2011, Vol.9,
No.14, ss.69. http://dialnet.unirioja.es/descarga/articulo/3696814.pdf (23 Şubat
2014).

Held, Paul. “The Confision of Confusions”, Concentric: Literary and Cultural Studies,
2006, Vol:32, No:2, http://www.concentric-
literature.url.tw/issues/Who%20Speaks%20for%20the%20Human%20Today/5
.pdf, (01 Temmuz 2014).

Salsman, Richard M. “Gold and Liberty”. American Institute for Economic Research,
1995,Vol.35,No.4,ss.42.
http://www.docunator.com/bigdata/1/1367465717_9edbff2b6e/wg.pdf (21
Şubat 2014).

Hammes, David ve Will, Douglas. “Black Gold : The End of Bretton Woods and The Oil
Price Shocks of the 1970s”. Independent Review: A Journal of Political
Economy 2005, Vol.9, No.4, ss.503,504.
http://faculty.washington.edu/dtwills/resources/Black-Gold-IR.pdf, (20 Nisan
2014).

M. Garber, Peter. “The Collapse of Bretton Woods Fixed Exchange System”. University
of Chicago Press. 1993. http://www.nber.org/chapters/c6876.pdf (20 Nisan
2014).

Sewell, Martin. “History of Effiecient Market Hypothesis”. UCL Departmant of

Computer Science, 2011. http://www.cs.ucl.ac.uk/fileadmin/UCL-
CS/images/Research_Student_Information/RN_11_04.pdf, (01 Temmuz 2014).

90
Davies, Mark ve Etheridge, Alison. Louis Bachlier’s Theory of Speculation, Princeton
University Press, (t.y.). http://press.princeton.edu/chapters/s8275.pdf, (01
Temmuz 2014).

Boughton, James M. “A New Bretton Woods ?”. Finance and Development. 2009,
Vol.46, Nu.1, s.46.
https://www.imf.org/external/pubs/ft/fandd/2009/03/pdf/boughton.pdf (20
Nisan 2014).

Brown, Stephen J., Goetzman, William N. ve Kumar, Alok. “The Dow Theory: William
Peter Hamilton’s Track Record Reconsidered”. The Journal Of Finance,
1998,Vol: 53, No: 4, s.1312.
http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=58690 (21 Nisan 2014).

Krugman, Paul. “Bits and Barbarism”, New York Times. 22 Aralık 2013.
http://www.nytimes.com/2013/12/23/opinion/krugman-bits-and-
barbarism.html (20 Nisan 2014).

Erkaya, Barış “Ambargonun Altından Rekor Çıktı”, Habertürk Gazetesi. 31 Ağustos

2012. http://www.haberturk.com/polemik/haber/772556-ambargonun-altindan-
rekor-cikti (20 Nisan 2014).

İNTERNET KAYNAKLARI

Robert Precther on Gold & Silver. (t.y.).

http://www.bullionworks.com/images/Gold_Silver_Ebook.pdf (20 Nisan
2014).

Bredford De Long, James. “Estimates of World GDP, One Million B.C., Presents”.
(1998). http://delong.typepad.com/print/20061012_LRWGDP.pdf (22 Şubat
2014).

Serin, Vildan Zehra ve Oktay, Beyza. “Küresel Kriz Sonrası Küresel Yönetişim ve Bu
Süreçte Türkiye’nin Yeri”. (t.y.).
http://iys.inonu.edu.tr/webpanel/dosyalar/1427/file/VildanSerin.pdf .

Topçu, Ayhan. “Altın Fiyatlarını Etkileyen Faktörler”, SPK Araştırma Raporu. 2010,
http://www.spk.gov.tr/yayingoster.aspx?yid=1016&ct=f&action=displayfile
(20 Nisan 2014).

http://en.wikipedia.org/wiki/Joseph_de_la_Vega, (t.y.), (01 Temmuz 2014)

91
History of Technical Analysis. (t.y.). www.chesler.us/about/about%20files/tahistory.pdf
(20 Nisan 2014).

Lawrence H. Officer ve Samuel H. Williamson, "The Price of Gold, 1257-Present",

(t.y.). http://www.measuringworth.com/gold/ (07 Mart.20015)

92