Download as pdf
Download as pdf
You are on page 1of 29
Boaventura de Sousa Santos (org.) Democratizar a democracia: os caminhos da democracia participativa ode co rege rach Jodo de Swat Late SoteaTo con Denese DELVROS RY ser The de ce ‘San an 2 le ga “ole ons ead, Pi eli, smseraenso ‘nied ps de Ese gq eo em a wets defo pn Porap eo d ao Poe eMizacko waka ‘ibfstinoxa RECORD DE sERVICDS DE MUPRENSA 5. esa pce, Re ay Bs 300 (Gra 2052 Ree on = 2022970, lege Sumétio snanonugho cea Acauegho 13 sotmusswosto topes 14 2 asmowglo os eens soem 18 2. atenwmglosachuncongoeoca, 22 se conesio 25 rrerhoocovoune 29 wrncouto Para amplia ocioone democritico 29 1. AconcioHubnce DAEEMECHCANASEGINOAMEHEEODSECUO A 43 2 sconces Wo-nnNGWENS DASTIECMCMESLGNOAMEREEDDSECUE 5D 2. oapenicunimemmaronnrostcxaxn $5 rs vonunanioubs AseooosnesoaMETEMNGIO. 58 f-acrovincuctscamamaingio «5 Mowers S008 ASRAGAD DEMECRATA #9 corn t “Micromovimentosnafndia: para uma nova politica de democracia particpaiva #5 rmoougo 67 Lovecono cacinicacio $1 ‘ ooncasa com os moos 9 ‘anouarodrensos owes 102 f mourzanpeiemownewro 103 S-romaataceuccacarcNk 110 2 avoiea roimacica mancednACos MOMENTS 112 sconeiso. 125 curren (O reinvenar da democraiapartcpativa na Africa do Sul 139 sarong 135 fa tngo oA anes OUDCEANEARAAMKA DOS DE 2 cRNA AMA EAS ONCS EAS ACASSEOREA 45 Damion macinas 16 2 wns HabeRANS 19 2.3. eoonbucn uronic carom eoxsONAS 150 2 e omndcxsuoca aenon 152 2.7 wowmnnes uncos hos 152 ae counsocuciclo 159 214 eaennes tons 0 auonnanD co searino 153 die oweooonniisho 154 {i counauciocosnreacraa MMANEiCtNOAPOSNOKAISNOEENECHTEO. 155 “ecu occ aon DURANTE ATO tA A SOCEEAD reanimen 158 ‘tromecionvmartangto orm sancrnen 165 {A politica do reconhecimento e da cdadania no Putumayo ena Baita Bota (Caana:o caso do movimento coclero de 1996 171 ‘covoSes HaKo MO OS MCN OCMC BE I7E {Lasrowgs man oreo conausta 177 PestnesMEND WIE PO RGUNO NA cHGANONO EAS NIE COCALENAS 18D | sss oe cA cinco eat ORANG GMMR AOR run nsrooa uatagio sta 18S ‘:antcocgho Ego aa conro}AN EATEN SAN ACOAMOMEAT 2A unona wou CoRacAgies 19 ‘Annan on RmesHDS BSED LENO MOWED COCAEROE A ‘mswarun no aorae wes 192 >. Amoci 8 cng cA ANS OA CONSTO OE UMA CASRN DD ‘ecco eaorwoencansmetsn 197 conic go subouatccnice 204 [Emancipaio social em um contexto de guerra prolongada 0 caso da ‘Comunidade de Paz de San Joxé de Apart, Colombia 217 socio 219 ‘ocowrowrosonencuenco/Autooenmucsosocnt 220, 2 sant x masta no conte ro Po sah—a TRO HO OE rere serine 25 tana oF anTan6—uMAnTRADE LDA NESHAEACoRCMNENGO SOCAL 230, 5 oman eco oxotcanapcecommcue kar 233 f+ netcanano coun carseouo 242 13 panera cas ox CURA ACOMINDAOL OLR 244 43. congannes eoso0mcro 248 44 aotceser acon voutbnuseriacas 247 45 novannaagho soon rauica oacouvDise 248 “Casas decentes para 0 poro": movimentos urbanoseemancipagio ey Portugal 255, mous 257 {os mtr. of onion EAmneHigh TEA. 259 2. Anouo roman De 2475 CO CONTE GAORTNGO SAM 262 2. acrenbrono aANOHTE AuarAnMergio rw ourERoDD cEACELKSO. 265 2 emayrunacoMomssio0 256 52 umncownatnca ceavonscoroniess 267 2. oucmoss aca oreanns sa 276 2 4 oma muro cts oc mancrigiosorn COLSeDCMCKICRNA 279 25 nomglosomectsosian 282 «Aa 4 F/O 0 ALNOATE UM ELRS BAARENANCAO OA ramemgior 284 InsTMUGDEs E ADORE Los. 295 ‘Tribunal Consituconal eemancpasio socal aa Coldmbia 297 tpi eure een swriopiclo 299 fora rnco 300 2 wsmsicroo mmo nocisstAzO aN 305 9.ewor 310 2 encwerro waco 310 2.2 owouneama sae 31 2.4 oTemuna Cos aon rTEhnos um 7 4 roe nancrmno onnRAcOnTTUCDANL 320 1 Aide 5 e565 SERSSTHS TREN 32D 1123 orators pa otesto wso ak esmatcn Hora 327 sconcstes 200 (0 teritro como expago de ago cole: paradoxos e posbilidades do “jogo estratgico de atores” no planejamento testrial em Portugal 41 rscougo 343 1 onntauenroe Asso uaa arnoot coun roo tsar BEANE 343 11 omern ces ruincaereronas 242 1-2 eascor wommoso: cuousomasoc comme 15 1 Acoumuto paso coud 246 1.4 onto to uma come nao emutoeD Be ATO” 247 1-5: ainosTos 0 roma AL BOK TENA OC AC omENTS" 4B 2. bso msreioa os rensnenccas. 3S 2.1. awomaouauneno ceReWnocag? 251 2. mamas startco uro0e MATOS IROGGEKS 354 224, nesta earner cooeT 35 222. ODS: RAMEAETO AAD MANO ETAT OA NO DELO cotta vob 356 2 osmnovos As roesaAGes DA ENGOSOCML 365 2. unennco vssuswacngho 366 2.2 oc ummoeenca oto atunoReNCA EPO 268 Empress e esponsabildade soil 0s enredamentos da cidadania no Brasil 373 ove 378 2 ASToFOMUGH SAMSON SOL 38S ramsoons mensiners 404 connos Poder politico e protagonismo feminino em Mogambique 419 ‘ence imoougio 21 2. testo 00 FOR: b0 munis CLE EA CONTRO SOCAL eres 404 4 acinar acorn ov conuDHco MAHMNCAO MILO FNC) 437 DEMOCRAOA PATCHAINA AGH 459 comnoe (Orgamento Participativoem Porto Alegre: para uma democracia redistibutva 455 swronuo 457 I avouncaimanocaconeroMDAeN 458 ot xcmceoesomDat 62 2 oxgauetoemeno tromo acne 465 2 ms oF engho 467 2 2 omc mameantno 471 2: nosing 0s ncUSs ce vestueMo-METOOLRIAE CAMEOS IAA 2: Aevum ox EAI SOO ANHENORAGE BASEIBCRICA amc 500 «ong pumeanrno MAA SEUBCREAKDSTREUINA. S12 4.4, mec, wtcocaca ensrcso. 512 {42 enantio nancene CAS PSDs 516 42 aonanaecoctso 526 4.5 famaosoi nso omaueno rsncinno EACIEA OE ERACONS $41 sconce emmrorssazo conan 545 Modelos de Deliberacio Democritica: una anise do oramento Participative no Brasil Sst rougto S63 {1 ADtuociTENOMMLEACAEMCGENGKDANOWGAO AD ve CASCERDAGE S69 2 nowglosocuLeAcHEctcno orGAUATORNMCIHS $72 > Seago mincmaNoritoMOMKEREE RIOHOREOTE 576 dronoauaae 576 24. MERA ORDA OEASNLAS GORA 577 4112 mowoanrewenusince Aas Oca 578 313. couscve es oKaMoe aR. 579 2.2 miovonzone $81 52 canna 4s onanoes S82 2a romsoemontsoe roots S82 4 corgsniao acon EAMUMUCRODASCRRAMAA NILE 583 S.mimcgta connuonee MoNronOW NO 582 6 mow sock £A5 ORS COMA EGEMONEASASTIBCCARNETESRIRA 592 © perfil politico «institucional da Democraca artipativs lgbes de Kerala, India 599 meg 601 2orunmsancewocaci ema nao 605 2 eeocucar unwvemossocae wea 69 {nena rora RUA BCCITPARAGiO DORAN 513 {+ moeane ASU DK RFOMS ALDACOMS 61S 42. onaMaurte cue mute Dewommenciosocm 616 {ensimoccnuzcio 621 s:romwugiocmmetanaco oc RANGA De ATCO. 622 4. musinos ssunanoror pean 625 4 enor oe rane bho se moses 25 4 5 poeumos coos oo RANEAMeNTS 627 $< moctonerosmmancenas 629 5.7 surgloses ins 630 mancunne caCORE SSE 6 2 Aromcho toseues 632 6 a mauris 6H 4 quamuneoxunInn 635 fs comando tnoorane 637 6 s mowngiopacouoase 638 comonrh cinal 647 Para outs democraias 649 2 oamsstnc assess. 655 2. saencanmemmnacseuearens 657 “cette 08 Minos 661 {psc rina arociuangio serouncn sc Fee it IntrdugSo Geral & Coleco reantura de Sousa Santos A globalieasiosekberal éhoje um ftr explicativo importante dos proces 05 econdmicos, sii, pics e culurais das soiedadesnacionai. Con- tudo apes dems importante ehegeménica, esta globakzagio nko € Unis. De par com el can grande met por reago a ea est emergindo una ‘out globaizasis consti plas dese sang ransfroneinga etre ‘morimentos, uss oganizagSes loess ou nacionase que nos diferentes cantor do lobo se mbit pars lute conta exclusio socal precariasio do trabalho, o dedi das politics pblicas, dstuigho do meio ambiente e da biodversiddo desemprego, ax volagdes dos dceitos humanos, at pandemias, os és interétnicos produrides dicta ou indiretamente pela lobalzago moberal 14, asin, an globalizag alterntivs,contachegemnica,orgaizada a base para otap das socedades. Fata globalizagio € apenas emergent, sas mais antgaqe a sua maifestaio mais consistent hoje, aealizz ‘80 do primer Fram Socal Mundialem foto Alegre em janeiro de 2001. © tema desoleio de livros € a globalizago alterativa, Apresets cmtelivososaultadosprinpais de um projeto de penis ntslado “Reinventar a Enncipago Socal: Para Novos Maifesos. Realzado em seis paises — Afra do Sol, Bra Colmbi, fia, Mocambique e Portogal ete projet wou anal inciatwss, onganizagBes movimento pro: gress em cno dominios soci: democraciapariciptva sistemas 2 ternaivs de prog; multiculturalism, justia cidadaniacleras; lata pelabiodversid entre conhecimentos vat; nova internacionalsme ope rio. Alm de eador de centsas soci ede ientirtas sine ita, foram recolidatevss com eres e atvsas de movimento 065, tum subprojeto ae fo dado o nome gerl de Vaer do mundo. este projto fo inanciada peta Fundagfo Calouste Gulbenkian que, mais tama vez, apoio generosamenteo trabalho de pesquisa realizado pelo Cen. trode Estados Socais da Faculdade de Econorna da Universidade de Colm bra, apoio que muito agradego. ‘Outta congo da execus deste projeto fi ter podido disp de coor: 1mnica de democracia, que foi a forma como a burocracia e sua indie pensabldade foi sendo tazida para o centro da toria de democracia, A ‘origem deste debate também remete ao priodo entre guerra ¢ 20 debate ‘entre iberaismo e teoria marnst. Mar Weber inaugurou essa linha de ‘questionamento da tora sia ds democracia so colocar no interior do Aebate democritic do inicio do sul a ineitabldade da perda de con troe sobre 0 process de decisio politica e econdmica pelos cdadose seu controle crescente pot format de organizasio burocrtiea. O motivo pring pal pelo qual aconcepsio de Rousseau de uma gestiopariipativa no pre- Yalece fia emergénca de formas complexas de administastoexatal que levaram a conoldasio de burocracis espciaizadat a maior part dae nas grids pelo Estado moderno. Para Weber, °aseparacio do tabalhador ‘dos meos materiais de produgo, destruiio,administagio, pesquisa aca- ‘retold polite ost propo formar epics de deco, Ssade nr caf ssbutado pide do conse, 806 por a gum mecanimo rao de storage "hcp forma de usc du questo depress mete a sua lle quo du caputade a oma de repent de prestaen duis dat opine ve soca ar Mil ‘embla cnt uma miata do claro eva ambi repre Stave caper de expres endécnJomiantes J trad, Tl ‘Eordagem levou«conrptohegenic de decries ear 9 neds stems eer a repreetagi doelctrao Lar 1984). ‘Ronee hegemie da democrat, 2 abordaro problems da epe- sn meinen loa en oa teprocmaglo ever pelo menos ts dine ada aon da ‘depade cada pesto de cots ima ntoduia no debate Amowcomutorecnemete) See verdad gue a storasio warp Saas fact exerci da democracs ema amplinds como =r mets Dal verdad taming presets ita slo das daw coves quote a presae de conten dacs de al Spl lentdad Apes io gras, plo metodo da tomada de Acs por maior, qe eats mint ter expe ade Guns no partment repeat ao dra presto de cont em Sin procene de capes do petentante nitro wm oso “Ere oem pte ngs es un oni a Spano gn mani nn a ‘sim pn nie pane od poi aaa ‘pesmayn melons prc rspc ape pt eine (DicGeaee iene uss rspgno com em wo gS de questi, também dificult a desapregacio do procsso de prestagio de contas(Atato, 2000; Paeworki tal, 1999; 32) Desse modo, chegamon a um terceiro limited tovia democrtica hegemnict: 4 diiculdade de re- presentar agendas identidads especifins.Voltaremos a esse ponto na pa te inal desta introdust. E pose, portato, perecber que ators hegemnica da democracs, ‘no momento em que €reabertoo debate democritico com fim da guerra fri aprofundamento do proceso dpglbalzago, et frente a um com junto de questes io resolidas que remetem a0 debate entre democracia representative democraci partiiatva Este questess colocam de modo mais agudo naqueles pases nos quai existe maior dversidade étnis; entre agueles grupos qu tem maior dfcaldede para ter os seus direitos recone ‘ido (Benabib, 1996; Young, 2000); nos paises noe quai a questi da d= veridade de interesses se choca com 0 particularismo de elites econémicas (Géron, 1994). Na eso segunte, procuraremos recuperataquilo que de- nominaremos uma "concepio nio-hegemdnica da democracia,tentando mostrar como os problemas apontados nessa seo podem se articlados partir de uma Sica diferente. 2. AS CONCEPGOES NKO-MEGEMONICAS DA DEMOCRACA NA SEGUNDA 1MerAve Do sEcuL0 xx 0 periodo pés-gucrra no asin apenas formacio e consoidasio do eliismo democritico. Ao largo da formacio de uma concepsio hege- ‘monica da democracia como pric resrta de legitimasSo de governor, ‘surgi também, no perodo pérguerra, um conjunto de concepgoesal- ‘ernativas que poderiamos denominar de cntra-hegem@nicas. A msioria

You might also like