'rrfr

m.:,mi
;^iih;';

'/•'1,'j '•''>;"''

^^^^^';'!' ;''-:,(•!;:

!':',,. I
:«;•.,::, u,.-

:i.i.;:»l :';':-!'

v?I \}i'V''t':-:->''

7J«V^fiv,ivW>''t''''rSj':(*''t''/^:>^^':r'','^'K;',';::': ,,::
.:.,.:.. 11. :' .:,,,./; ,,.;, .::,.M ^. ,. |, ';• ..

t.i.Mt, ',lLrJi
 Digitized by tiie Internet Archive
in 2011 with funding from
University of Toronto

http://www.archive.org/details/sanctieusebiihie05jero
 CURSUS GOMPLETUS
SEU BIBLIOTHECA UNIVEKSALIS, INTEGRA, UNIFORMIS, COMMODA, OECONOMICA,

OMiMM SS. PATRUM, DOCTOllli^I SCRIPTOROMOUE ECCILESIASTICORUM.

SIVE LATINORUM, SIVE OB.BGORUM,

QUI AB yEVO APOSTOLICO AD TEMI>ORA INNOCEiVTIl III (ANNO 1216) PRO LATINIS
ET CONCILII FLORENTINI (ANN. 1439) I'n0 G/i.ECIS FLOItUERUNT :
RECUSIO CIIRONOLOGICA
OMNIUM QU^ EXSTITERE MONUMENTOKUM CATllOLIG.E TRADITIONIS PER QUINDECIM PRIORA
ECCLESI^ S.ECULA,
!CSTA EDITIONES ACCURATISSIMA9, INTBR SE CUMQUE NONNULI.IS CODICIBUS MANU3CHIPTI3 COLLATAS, PERQUAM DILIGEN-
IIB castigata; dissertationibus, commentariis, vabiisque lectionibus continenter illustbata; omnibus
CPEBIBU9 POST AMPLISSIMAS EDITIONES QU.« TRIBUS NOVISSIMIS S.*:CULI9 debentur arsolutas detectis, aucta ;

INDICIEUS PABTICULARIDUS ANALYTICIS, SINGULOS SIVE T0M09 9IVE AUCT0RE9 ALICUJUS MOMENTI SUBSEQUENTI-
bu9,donata;capitulis intba ipsum textum rite dispositis, necnon et titulis singularum pagina-
PUM mabginem superiorem distinguentibus subjegtamque materiam significantibus, adorna-
TA OPERIBUS CUM DUBII9, TU.M APOCRYPHIS, ALIQUA VEBO AUCTOBITATE IN ORDINB
;

AD TBADITIONEM ECGLESIASTICAM P0LLENTIRU9, AMPLIPIGATA ;

l/OOBNTIS ET AMPLIUS LOCUPLETATA INDICIBUS AUCTORUM SICUT ET OPERUM, ALPH ABETICI9. CHR0N0L0QIGI9, STAII»
iTICIS, SYNTIIETICIS, ANALYTICIS, ANALOGIGIS, IN QUODQUE RELIGI0NI3 PUNCTUM, DOGMATICUM, MORALE, LITUR-
OICUM, CANONICUM, DISCIPLINAPE, HISTORIGUM, ET CUNCTA ALIA SINE ULLA EXGEPTIONE; SED PH.ESERTIM
DU0BU3 INDICIBUS IMHENSIS ET GENERALIBU3, ALTEBO SCILICET REFiU.M, QUO CONSULTO, QUIDQUID
NON SOLUM TALIS TALISVE PATER, VERUM ETIAM UNUSQUISQUE PATRUM, NE UNO QUIDEM 0M1S90,
IN QUODLIBET THEMA SCBIPSERIT, UNO INTUITU CONSPIGIATUR ALTERO SCRIPTUR/E
;

SACR.1-E, EX QUO LECTORI COMPERIRE SIT OBVIUM QUINAM PATRE3 ET IN QUIBUS OPERUM
SUOBUM LOGIS SINGULOS SINGULORUM LIBRORUM S. SGRIPTUR.E VER3U3, A PRIMO
GENESEOS USQUE AD NOVISSIMUU APOOALYPSIS, COMMENTATI SINT:
EDITIO ACCURATISSIMA, C.«TER1SQUE OMNIDUS FACILE ANTEPONENDA, SI PERPENDANTUH CHARACTERUM NITIDITAS
GHART.« QUALITAS, INTEGHITAS TEXTU9, PERFEGTIO CORRECTIONIS, OPERUM REGUSORUM TUM VAR1ETA8,
TUM NUMERUS, FORMA VOLUMINUM PERQUAM COMMODA 9IBIQUE IN TOTO PATROL0GI.« DEGURSU CONSTANTER
SIMILIS, PRETII EXIGUITAS, PR.45SERTIMQUE ISTA COLLECTIO, UNA, METHODICA ET CHRONOLOGICA,
SEXGENTORUM FBAGMENTORUM OPUSCULORUMQUE HAGTENUS HIC ILLIC SPARSORUM, PBIMUM AUTEM
IN NOSTRA DIBLIOTHEGA, EX OPEBIBUS ET MSS. AD OMNES .ETATES, LOCOS, LINGUAS FORMASQUE
PEBTINENTIBUS. COADUNATOBUM.

SERIES LATINA,
IN QDA PRODEUNT PATRES, DOCTORES SCRIPTORESQUE EGCLESl^ LATiN^E
A TERTULLIANO AD INNOCENTIUM III.

AGGURANTE J.-P. MIGNE,

Eiibiioliieese Cleri anivcr.«ie,
sm CURSOU.M rnMPi.ETnnini in snr.ui.os scif.nti.c FncLEsi\sTin.« ramo:» EDiTont.

PATnOLOGl.E LATiy.E TOMUS XXV.

S. EUSERIUS HIERONYMUS

PARISIIS
APUD GARNIER FRATRES, EDITORES ET J.-P. MIGNE SUCCESSORES
IN VIA «ICTA- AyEM'E DU MAI^E, 189, OLIM CH.ilSSliE DU ilAIXE, 127.

i«8i
Clichy. — Ex typis PAUL DUPONT, via dicta Bac-d'Asaieres, 12. 1.56. 11. 8S.

1K£ IKSTITUTE CF KEDI.afVAL STUOIES

10 ELMELE/ PLACE
TCi-.ONTO 5, CANAOA.

D£G 51931
a oa.s
 TRADITIO GATHOLICA.
S.-ECULUM \'. ANNUS 420

SANCTI EUSEBil

HIERONYMI STRIDONENSIS PRESBYTERI

OPERA OMNIA,
POST MONACHORUM ORDINIS S. BENEDICTI E CONGREGATIONE S. MAIHI

SED POTISSIMUM D JOANNIS MARTIAN>EI

RESENSIONEM

DENUO AD MANVSCRIPTOS ROMANOS, AMBROSIANOS, YERONENSES ET MULTOS ALIOS,

NEC NON AD OMNES EDITIONES GALLIGAS ET EXTERAS CASTIGATA,
PLURIMIS ANTEA OMNINO INEDITIS MONUMENTIS
ALIISQUE S. DOCTORIS LUCUDRATIONIBUS SEORSIM TANTUM VULGATIS AUCTA,
NOTIS ET OBSERVATIONIBUS ILLUSTRATA,

STlDrO F,l LABOBE

VALLARSII ET MAFF/E II VERON/E PRESBYTERORUM,

EDITIO PARISIORUM \0\ISSIM.\,
JUXTA SECUNDAM AB IPSIS VERONENSIBUS ITERATIS CURIS RESENSITiM
TYPIS REPETITA,

ACCURANTE ET DENUO RECOGNOSCENTE J.-P. MIGNE,

BlBL!OTHEC.£ CLERI UMVERS.f:,
SIVE

CUHSDUM COMPLETORUM IN SINGULOS SCIENTI.E EIXLESIASTIf.t; RAMOS EDITORE

>-®-<a-®->

TOMUS QUiNTUS

PARISIIS
APUD GARNIER FRATRES, EDITORES ET J.-P. MIGNE SUCCESSORES,
IN VIA DICTA: AVENUE DU MAINE, 189, OLIM CHAUSSEE DU MAINE, 127.

1884
 TRADITIO GATHOLICA.
S.^CULUM V. ANNUS 4i0

ELENCHUS
AUCTORUM ET OPERUM QUI IN HAC TOMI XXV PARTE I COTINENTUR.

S. EUSEBIUS HIERONYMUS, STRIDONENSIS PRESBYTEIl.

Commenlariii in Ezechielem. Col. 15

Coninjenlaria in Danielem. 491
'rranslalio llomiliarum Oiigeni.s in Jeremiam et Ezecliielem. 'JSi

In Lamentaliones ,leremia2 tractatnsr. 787

 PRyEFATlO
Qulntus exsuperat in Kieronymianoruni partitione operum tomus iste, qiicm ex argu-
menli, quod propositum babet, ingenio, commentariorum scilicet in reliquos duos majores
prophelas, Ezechiclem ac Danielem, in unum cum quarto compingere constitueram : fecis-

semque adeo, nisi et illius aucla voluminis sub prelo materia in abnormem excresceret
molem, et quai maxime buic obtigit longe prolixior, eaque aTrx? 4tcX(V. necessaria germana-
rum scriptionum, quibus vulgatae antea editiones carebant, accessio disperliri coegissct in
duos. liac aulem de causa tantum abest, ut nogotii aliquid facessisse lecturis videar, quin
potius mullam inierim ab iis gratiam quando et major multo labor exanllandus, ut corum
studiis consuleretur, et nc qua sui eliamnum parte male mulctatus sanctissimus Paler subi-
ret conspeclus hominum nihil non fuerit milii otii impendendum alque operae. Nam illud
quidem ex tota liquetcolleclioiiis hnjus oeconomia, non id magis cura2 fuisse nobis, ut Hie-
ronymianarum lucubrationum, totura veluti orbem una complecteremur, quam ut alienig,
iis tamen quee abesse nullo ejus leclionis ac dignitatis impendio poterant, onerari ne pa-
teremur. Indicio ipse ille fuerit, qui ejusmodi scriptionibus abundat tertius tomus, a quo ta-
men inutilia qusedam qufe Parisiensem editionein oneiabant, amovinius puta illud Ilexa- :

plorum Origenis specimen, qure ut nihll fore ad Hieronymum, ita proprio opere duobus in
folio tomis postmodum luculenlis.-ima prodiere lum unum atque alterum dc hcbraicis
:

Nominibus, non antea editum monimentum, quod lalcre in schedis nostris salius duximus.
quam alienae farraginis molem aecrescere. Qum buic igitur tomo nunc primum accedunt,
duodetriginta sunt homilia^ quas ex Origenis Grreco in Lalinum S. Docloi' converlit: sunt-
que explanationum ire prophrtas Jeremiam atque Ezechielem pars nobilissima, non ea tan-
tum decausa, quod maximi Scripturarum interprelis studio adornantur Uomanis auribus, ab
eoquc laudantur in suorummel operum catalogo verumeliam quod, jam deperdito maximam
;

partem Grseco Auamantii texiu, ipsse in Lalino archctypi gloriano propemodum solse susti-
neant. llias partim ab Huetii, partim a Genebrardi editione huc ascivimus mirumque
; dictu
est, in illopraesertim editore, cujus et eruditionem suspicimus, et maxime delectamur inge-
nio, non eam in edendis Ilieronymianis lucubralionibus diligentiam deprehendisse, quse
suam ut in cfeteris fidem satis pra^sliterit, cum tol passim viliis edilio iila scatoat, quorum in-
gentem vim nos eluimus, ut quo nunc pacto integritali pristinaj rcstituuntur, in publicum
prodire videri nunc primum possint. Dislulimus vero illas in quintura usque tomum tam- :

etsi priores qiiatuordecim, qufe Jeremitequajdain capita prrepostero confusoque ordine edis-
serunt, ad superiorem uuaitum pertinuissent. Cansa dillerendi palmaris luec est, quod cum
simul fiiciintab ipso sanctissimo interprele sub nna tintum prffifatione ad Vincenlium pres-
byterum singulari libello cunjuncla:. divelli ab invicem, sive a posterioribus tnlidem, qua?
Ezecliielem interprelanlur, et ad hunc proprie non poterant. Id cum
lomum speclanl, juro
summi viri Erasmus atque Huetius minime singularum hunc librum in duos
atlendisscnt,
lemere dividentes, multa, eaqne a veritale lougius abhorrc^ntia de prologo, quo liomilia) in
Jeremiam male mulctarenlur, opinali sunt. Atque ille quidem in censura librorum Origenis
miratur primum quid rei sit, cur liicronymus alias creber in pra3fa'ionibus, nihil in homi-
lias in Isaiam (quas nos inter suppositilia ad superioris tomi appendicem amandavinius), tum

hasce in Jeremiam fuerit pra-fatus. Su.spicatusdf inde esl, prologiim ab his suhlalum, ad quos
scripserat, postquam Origenis nonien factum est Homanis invidiosum, ct verosimile sit, in eo
Hieronymum magnifice projdicasse Adamanlii ingenium. Contra Huetius, singulis quidem
libris Origenis a se expositis prologos prajtcxuisse Ilieronymum, non difritetur, cum id as-
seral Gennadius in Calalogo virorum illustrium at quus tractatilius in Isaiam et Jeremiam
;

prcctexuit, non de industria, sed casu et librariorum oscitantia censet sublatos alioquin :

sublati quoque fuissent alii, quibus Origenem Prologis impense laudat, ut est ille ad Dama-
sum homiliisin Ganficum Ganlicorum pra^fixus, et iste alter ad homilias in Ezechielem. Ve-
rum sua iili iinKjiift sp^eiKiide opinalio fallil ; nam ncque de industria, iitind cpiscopiis Abri-

Patrol. XXV. 1
H PR^FATIO. 12

ccnsis monct, noquc, quod ipse aulumal, casu et describenlium incuria pra^fationes illfe

deperierunl. Nempc quam somniant pra^fixara homiliis in Isaiam, nusquam exstitit, nedum
ab eo translatore concinnala est, quem forlasse Rufinum, Hieronymum certe non fuisse evi-
cimus : cvicimus autem caetera post argumcnla, quie in superioris prrefatione tomi con-
gessimus, ex hoc ipso, quoJ nullo homiliae illfe munitse sint prologo. Exstat econtrario
ho-
miliarum inJeremiam praefalio, hrecque ipsa est, quam solis putant homiliis in Ezechielem
pr;efigi, verissime autem utrisque, scilicct et prioribus in JerLiniam una junctis, sub
uniuslibri nuncupatione, prsetexitur ab ipso interprele. Qiiis id nos docet prmfationis ejus
non indiligens lum qu;e sub una recensione tit in Catalogo viginti octo homiliarum
lcclio :

mentio, ut alia piffitermittam rationum momenta, nullum rehquum faciunt dubitationi

locum, doctorumque hominun», qui in adversaria opinione versantur, judicium palam
refellunt. Scd ut eo, quod coeptum est dici, revcrtamur, cur ad quinlum hunc tomum
dlfTerrentur homilicB istae, causa fuit insuper nobis ipsa scriptionis indoles : ejus nempe
quam non suopte ingenio cudit Hieronynius, sed ab alio accepLam auctore, Adamantio videlicet,
adornare Latinis auribus ad aliena debuit vestigia: ipsamque ideo interpretationem
decuitmagis primigenium, ut ita dicam, S. Doctoris In eos prophetas commentariorum laborem
pone sequi.
Ad Grtecum quod pertinet aliquot ex his homiUarnm textum (sunt vero duodecim tan-
lum ex his quce Jeremiam, plane deperditis qua3 Ezechielem explicant) animus aliquando
fuit hunc quoque
regione Lalinaj interpretalionis appouere
e jamque nonnulla fuerant :

nobis ad eum
emendaliorem, sive claiiorem exhibendum auimadversa. Verum quod
sive
bono cepisse videbamur consilio, cum raanus operi fuit admovenda, meliore id sensimus
prDetermittendum. Enim vero cum sit Origenes in hisce tractatibus exigua pars ipse sui, et
desiderium leclori magis, quam Hieronymo augcat dignitatem, illud operis, quod si inte-
grum suppeteret, aut majori saltcm cx parle, commodo atque ornatui fuisset cditiiwi nostrte,
nunc male mulctatum imperfectumque ut apponerem a me ipso impetrare non potui. Si
obtinuissem, ipsarum duodecim, qus sola3 supersunt in Grteco, homiliarum invertere or-
dincm oportebat. Kimirum Origencs supra quinque et quadraginla homilias in Jeremiam
elimaverat, e ;quarum ingenti strae qualuordecim sibi delegit Latine refundendas Hierony-
mus easque ^non ducto a prioribus initio, continenti serie, sed ut se quaeque obtulit, sal-
tuatim ita est interpretatus, ut ne dicam Oiigeniano proposilo, ne ipsius quidem JeremiaB,
quem enarrat, ordini consentaneus in vertendo fuerit. Ab ea quae et penes Adamantium
primaest, gradum ad postremas duas, decimam tertiam et quartam fecit: nescias enim quem
secundaet tertia Hieronymiana locum tcneant in Graco archetypo, in quo penitus deside-
rantur quartam, qu;u decima; septimce Origeniana; respondet, post reliquas omnes recen-
:

suit. Exinde alice, quee subsequuntur a quinta ad duodecimam, sin minus ad Grseci exem-
jilaris regulam, recta ad invicem serie explicavit, lantum quod septinife octavam prfeposuit.
Servandus autem iu Latina edilione nostra prteposterus hic ordo erat, qui etsi paulo confu-
sior, Hieronymianus est taraen, quod ipse minime diffitelur in prfefatione eoque debuit, :

quo institutus ab eo, est, modo reprc-esenlari nam sfcpe alibi ex sententia sua mavult non
;

tam interpres audire, quam novi operis conditor. Demum non Adamantium nobis proposi-
tum est, sed Hieronymum recognoscere, atque abstinere, quoad fieri potest, alienis scriptis,
ab ea enim quc-e nunc aliquos vexat, inclarescendi per chartfirum plauslra libidine, ingenium
nostrum abhorret immane quantum.
Ut vero, quod nnslrarum est partium, de singulis, qufE hoc tomo conlinentur, Hieronymi
lucubrationibus quidpiam ex ordinc prajnolemus, Commcntariorum in Ezechielem, qui pri-
mum Obtinet locum, quatuordecim Hbri sunt. lis adornandis, non unum aut filterum, sed
quatuor ferme annos exegit Hioronymus, non quod alacri ad miracnlum usque ingenio,
tanti labor hic steterit, sed quod interpellato, minimeque continenti studio nunc hoc, nunc
illud segmentam operis per intervalla diclaverit. Incoepti-s labor vixdum absolutis in Isaiam

Commentariis, anno videlicet undecimo supra (jufidringentesimum sed in i/jso dictandi exor- ;

r//o, quod ipsemetcausaturin prologo, et iu epist. 126, ad Marcellinum

et Anapsychiam, ita

animo conslernalDS obslupuit snlulo nunlio de Pammachii et Marcella; mor'p. tnm Occiden-
alium provinciarnm, ct maxime urbis Romanse vastatione, in incoeplo abstinere, diuque
13 PR^EFATIO. 14

tacere compulsus ejusanni finem, sive ad subscqucnlis initium itcrum ab exordio ad

sit. A(l
tertium usque laborem repcliit, cum denuo, ut ipse ait modo lau-
librum intermissum
data ad Marcellinum epistola Hoc aimo subitus impetus Barbarorimi stc Mgypti liinitem,
:

Pahestinx, Plixnicis, Sy7'ix percucurrit instar torrenlis cuncta secum trakens, ut vix eoram
ipse manus poluerit evadrire, nedum aniraum, ([uem fere despondcral, ad scribendum ad-
vertere. Nihilosecius, lentescente per tempus doloie, masime vero opus urgente Eustochio,
lucralivis, immo noctium horis anni quadiingentesimi decimi tertii, hycme propin-
furtivis
quante, quod ipse profitetur in septimi libri prrefatione ad Nonum usque perseculus est, cura
aliis subinde occupalionibus de toto illuc orbe fugientium distinerclur. Exinde qui subse-
quunlur ad finem usque operis, insequenti decimoquarto supra quadringentesimum ascri-
bendos, nibil est dubiiim. Et vero sub initium Noni libri, Heracliannm Afric-c comitem nb-
rER poenas iuisse perfidise refert ;
quic lemporis nota satis manifesto designat priorem hu-
jusce anni partem, quo Luciani V. el. collega in consulatu Heraclianus fuit, et sub Auguslum
memem, Novarum, utProsper ait, in Africa rcrum reus honorftn amisit et vitam. Buos vero
poslremos libros, qui visionem edisserunt templi, cum ad eam partem delubii pervenisset,
in qua Sancta Sanctorum, ac Thymiamatis Altare describitur, se maluisse parumper inter-
mittere, datis ad virginem Demetriadem litteris profitetur, ut, quod ipse ait, Dc Altari transi-
re< a^/ A//a'V. Eain porro epistolam, quce in nostra recensione locum obtinet lljt), ad huncce
annum quadringentesimum decimumquarlum pertinere, certis aigumentis suo loco osten-
dimus.
Hisce commentariis septennio prior esl, qui ad Scripturarum seriem subsequilur, in Da-
nielem singularis liber, cui annuin tribuinius (juadringenlesimum scptimum. Cum nempe
animum ad eum scribendum appulit sanclus doclor, jam (quod ipsemet iu hujus pra^fatione
libri luculenlissime duodecim prophetas minores exposuerat, fueratque adeo annum
prodit)
quadringentesimum sextum prastergressus, cujus postrema; parti poslrcma item ex illis ex-
planatio, qure est in Aiiios, ex ipsa sexli consulalus Arcadii Augusti et Anitii Probi nola-
lione certo ccrtius affigilur. Rursus annum . anteverlebat quadringentesimum . oclavum,
cujus mense Augusto Stilichonis patrala estautem Hiero-
inlerfeclio. Calumuiabantur
nymiance glorice invidi homines, suggillatum ab co barbaium Uomani exeicitus ducem,
cum in explanatione magnse illius statuaj, quam pcr visum Nabuchodonosor viderat, de
pedibus ferro, teslaque ex luto compactis mjsterium cxponens, in eo dixit Romanum
significari impcrium: Sicat enim in principio nihil Romano imperio furlius el dui-ius fuit,
ita in fine rerum nihil imbecillius : quando et in bellis civilibus, ct adversum diversas nationes
aliariim gentium barbararum indigemns auxilio. Quam poslea malevolorum suspicionem
purgans undecimi in Isaiam libri prffifalione Non sic inquit, adulandum est principibus,
:

ut sacrarum Scripturarum veritas negligatur : nec generalis disputado nnius personx (Stili-
chonis) injuria est ; qux cuni benigno meorum studio carelur, Dei judicio repente sublata est.
Omnino igitur quando illa excudi calumnia potuit, atque adeo pobtquam in Danielem com-
mentarii in vulgus editi sunt, advivebat Slilicho, primasque obtinebat Romanarum virium :

quem opinari minime par est, simulat(]ue illa exposilio, ad vulgi aurcs devenisse e vivis
sublatum ;
quin potius non ita parum intercessisse temporis, qiio et sanctus Pater ab ini-
quis observari, calumnioseque traduci, atque ex advcrso a sui studiosis benigne excipi,
bonamque in parlem posset exponi. E\ hoc temporis inlervallo rcrumque serie planissime
colligas, ipsum opus, quod diximus, ita ad annum pcrtinere quadringentesimum septi-
nium, ut vix potuerit subse(|ucntis priorem parteni atligissc.
Duodetriginta homiliarum, quce nunc primum acccdunt, quamquam, ul diximus, singu-
laris est liber, non una tamen planeque eadem (st cetas, sive non uno illte tempore, eodem-
que impetii ex Grceco Origenis tcxtu rcfusa3 sunt in Latinum.-Cum igitur in suorum ipse
operum catologo sanctusinterpres sub una omnes recensione ponit: Jn Jeremiam, inquiens,
et tnEzcchielem Homilias Origenis viginti octo, qtias de Greeco in Latinum, verti, ita acci-
piendus meo quidem judicio est, ut cum editionis celebiitale, cum Romano sermone
culluque donalfe sunt, notet. Priores enim qiiatuordccim, sive qure .Ier.^miani inlerpretan-
tur, Latinas mullo antea 'ecerat, quam icliqnis in Ezechielem manum ailmoveret; cujus
rei locuples ipse testis accedit, in eo quem huic translationi prsefixit ad Vincentium Pro-
 IS S. RUSEBII IIIERONYMI. 16

logo : Post (jualiwrdpcim, inquil, HonuUas in Jeremiam, quas jampbidem confuso ordine
i7tlerpretalus eum, et has quaimrdecim in Ezechielem per intervalla dictavi. Jam vero quo
temporc utrasque simul una junxcril, emiseritque iino liliro, ex eo licet intelligere, quem
in laudalo Catalogo locum teuenl. Nempe hinc Eusebiani Chronici inlcrpretationem, inde
epistolam in nostra recensione 18, ad Damasum, de Seraphim, media^ intcrjacent: cumque
prior duabus islis lucubrationibus ad annum trecenlesimum octogesimum certissime
illa e
spectet, altera ad insequentis medium, ut suis locis probn.lnm esl nihil jom laborandum, :

ut certo scias, quo temporis ipsse intervallo circumscribantur, ila tamen ut vehs ad trecen-
tesimum octogesimum primum propius arccdcre. Numqnam pro^^cclo nssentiaris cl. Tille-
montio, qui posteriores quatuordecirn in Ezechieiem ad nnnm usque trecentesimum octo-
gesimum sextum ditiert. Hoc illi satis infirma ratio persuasit, quod in hujusmet libri
prffifatione Origenem vocet sanctus doctor, hominem juxta Didymi videntis sententiam alte-
rum post apostolos Ecclesiarum magistrum laudari enim abs Hieronymo Didymum, eumque
:

videntem dici ante hunc annum, quo illum de ore noverit Alexandriaj, neuliquam potuisse
arbitratus est. Non erat vero tanti isttec facienda conjectura, cui ct tola Hieronymianarum
scriptionum series, ct quod rei caput est, ipsiusmet sanctissimi inlerprelis testimonium ea,
qua continenter suos libros in Calalogo ad temporis rccenset prajrogativain, ratione ad-
versatur.

STRIDONENSIS PUESBYTERI

COMMENTARfORLM
IN

Kij^r\
EZE< ?M' PftOl Wa
LIBRl QUATUORDECIM.

LIBER PRIMIJS.
1-2 Finitis in Isaiam decem et octo Esplanatio- A. pendeo, aliorumqueS-Jlmalis meerucio. Postquam
num voluminibus, ad Ezochiel, quod tibi, etsanctre omnium lumen exstin-
vero clarissimum terrarum
memoriae matri tua) Paulae, o Virgo Cliristi Eusto- ctum est,immo Romani imperiitruncatum caput:et
cliiura, saspe poUicilus sum, transire cupiebam, et ut verius dioam, in una Urbe totus orbis interiit,
exlremam, ut manuni operi imponero pro-
dioitiir obmuliii et humiliatus sum, et sinii a Iwnis, et dolor
photali : et ecco subitomors mihi Panmiachii atque meus rciiovutus esl : concaluit cor meuni inlrame,et
Murcellaj, Romanfc urbisobsidio, multorumque fra- in mcdilatione mea exarsit ignis [Pml, xxxviii, 4) :

trum et sororum dormilio nuntiata ost. Atquc ila ncc putuviillam sentontiam no^c^Hgendam -.Musicain
consternatus obstupni, ut nihil aliud dirbus acno- luctu importuna nurralio{Eccli. xxii, 5). Verum quia
ctibus nisi de saluto omniuni cogitarom : meque in et tu indcsincntor hoc nagilas, el magno vulneri ci-
sanctorum pularem esse captivum, ncc
caplivitate catrixpaulatim obducitur .{h) Scorpiusqueinter En-

possem prius ora rosorare, nisi aliquid ccrlius dis- celadum ct (c) Porphyrioncm Trinacria; humo pre-
cerem dum inter spem etdcspcrationcm sollicitus
: mitur, ct llydra multnrum capitum contra nos

(a) Ad oosdcm mss. codices, ad quos superiorcs illos doscripsit, moro contulimus.
tomiquartioommontarifis.hnsquotiucin Ezechielem [h) Ruiinus in Sicilia morluus.
ac Danielem exogimus. Sanctum prnUorca Grego- p (r) Ex ingenio quidem, corta tatncnemendatione,
rium coguomento iMagnum, qui suaa ir. Ifeechieloni " suh^Vduo l'oriilii/rioneiii,pro quo mendose haclenus
hon.ilias cdiiscclliprnnymi cnmmontariis magnam obtinuit Porphijrium. Constat vero fabuiam Gigan-
partcm derivuvil, ct Halianuni, ipiu tutidcm vorbis luni .illiuii, quointn altor Encoladiis oiiuiiiiin ma-
17 COMMENTARIORUM IN EZECIIIELEM LIB. I. CAP. I. 18

aliquando sibilare cessavit datumque tempus, quo : A ^is rcgis Joachin, Captivum sedisse populum super
non haereticorum respondere insidiis, sed Scriptu- flumina Bahylonis, David prophetat in spiritu : Su-
rarum expositioni incunibere debp.amus, aggrediar pcr flumina Uabiiloiiis ibi scdimtis el flevimus (Psal.
Ezechielprophetam, cujusditfi",ullatemnebraiorura cxxxvii) Chobarautem, aut nomen estfluminis, aut
probat traditio. Nam nisi quis apud eos a?tatem sa- certe, juxla interpretationem suam. [c) qua in grare
cerdotalis ministerii, id est, tricesimum annumim- vertitur, Tygrim signiflcat et Euphratem, el omnia
pleverit, nec princi~ia Geneseos, nec Canticum magna et gravissima flumina qua; in terra Chaldc-eo-

Canticorum, nechujus voluminis oxordium et finem ruraesseperhibentur, Apertosquecoelosnondivisio-

legere permitlilur, ut ad prrfectam scientiam, ct no flrmamenti, sed flde crodentis intellige : eo quod
mysticosintellectuSjplenumhumanfEnaturffitcmpus coelestia sint illi reserata mysteria. Unde et in bap-

accedat. Quod opus si per Domiui uiisericordiain tismatcSalvaforis, quando Spiritussanctusinspecie

ad calcem usqueperduxero, transibu ad Jeremiam, columba3 descendit supor eum, apertos coelos legi-
qui in Lamentationibus suis, sub typo Jerusalcm m\is(MaUli. iii), quibus reseratis, panduntur visiones
quatuor plagas inundi, quadruplici plaiigit alpha- Dei non una visio, scd plures, diccnte Domino per
:

beto. 1'rophetam Eyo visiones (d) muUi}ilicabo,el in mani-

:

bus Prophctanimassimilatus sum (Osee xii, 10). Ista;

B
(Cap. I. — Vera. i.) Et factum cstin tricesimo anno sunt visiones quas omnis Ezechielis prophetia con-
iii quarto, in quinta mensis. Tricesimus annus non, texuit. Signiflcantiusque juxta HebraBOS et caeteros
ut plerique jestimant, «tatis prophette dicitur, nec Interpretes transmigratiodicitur Joachin,etnonca/)-
annus reniisslonis: sed a duode-
(a) Jubilffii, qui est iivitas, quod l-XX transtulerunt. Non cuim captus
cimo anno Josi.-e regis Juda, quando inventus e;jt urhe superata ; sed voluntate se tradcns, ductus est
liber DeuteronomiiintemploDei,usquead quintum in Babylonem. Igitur Joachiu, id ost, Jechoniffi di-
captivitatis annum Joachin cognomento Jechoniffi, catur prima transmigratio Sedeciffi autem secun-
:

qui cum matre ductus est in Babylonera, et cum da vel extrema captivitas.
Danicle tribusque pueris, et Ezechiol (qu;c ost tribus (Vers. 2.) Faclum est vcrbum Domini ad Ez-ecfiiel
Jud;eprimacaptivitus)quando stillavit ira Dei super lilium Duzi, saccrdoteni, in terra Clmidxorum, sectis
Jerusalem (IV /,<?(/. .xxii ; II Par. xxxiv ; IV Ilcg. llwmen Ctiobar. Et Danieli et Ezechieli, qui in Baby-
xxiv). Secundum anagogen vero prajflguratur Do- loneerantjuxtaflumina.futurorum sacramentapan-
minus atque Salvator, qui triginta annos natus duntur super atiuas, immo in aquis purissimis, ut
venit ad bapiismuiii {Luc. iii), homine por-
quce in baptisinatis potentia monstrarctur. Alioquin et apo-
fecta a;tas est. Unde et in stolus Pauliis quando ali AnanialotusinDominoest,
Nuraerorum voluminc
juxta Hebraeos, non, ut in LXX G tegentibusprius oculos ejussquamis, caruitca-citate
conlinctur, a vice-
simo(/') quintoa;tatisanno,sed atricesimoincipiunt (Act. ix). Et in Genesi, prima quai viverent, de
sacerdotes in tabernaculo ministrare {Num. ivj. In aquisegressasunt. llludquoqueinlelligeiidum,quod
quod signum prajcessit et Joseph, quando in JE- in tricesimo ajtatis su;e anno Dominus 6 ad ba-
gypto esurienti populofrumenta largitus cal(6enes. ptismavencrit : in qiiarto mense, quiapud nosvoca-
xLi), et Joannes Baptista venit ad fluenta Jordanis, tur Januarius, et est in anni primus exordio, praater
pra3dicavitque baptisniLim po^nitentias (Liic. iii). Nisan mensem novorum, in quo Pascha celebratur,
Quodque 5 scriptum est, in quarlo, pendente sen- Apud Orientales enim populos, post collectiunem
tentia,subauditur mense. Statim enim sequllur, in frugum, quando decimaedeferebantur
et torcularia,
quinta mensis. Quod ut maniiestius fieret, supraad- in tcmplum, October erat primus mensis, etJanua-
didcre Septuaginta. rius quartus. Quintam autom diem mcnsis adjungit,
(Vers. 2.) Cuni, essem in medio captivorum ju.vta llu- ut signiflcet baptisma, in quo aperti sunt Christo
vium Cliobar, apcrti sunt ciuti, et vidi visiones Dci iit cocli.etEpiphaniorumdies hucusquevenerabilisest,
quinta mensis : ipse est annus quintiis transmigratio- non ut quidam (/>) putant Natalis incarne,tuno enim

ximus,alterPorphyrionstaturainsolentioretminax, (b) Infra vcro in cap. hujusmet propheta; xxvi Ad :

in Siciliae insula a Jove pcrcussi sunt. Vidc Glau- D sacerdotule, inquit, ojjicium non post viccsimum quin-
dian, in Gigantomachia. Elegantissimeautem Hora- luni xlutis aniium, sed post Iricesimum accjdunt. Ubi
tius lib. III, od. 4: nempe Num. iv Hebraicaveritas scribit a tricesimo
anno sumi ministros in tabernaculo focderis, LXX a
Sed quiil Typhipus, et validiis Mima?, vicesimo quinto verterunt. Hic pro in labernaculo
Aut quid minael PonruvmoN stalu, Rabanus legit in templo.
Quid Rhcecus, evutsisque truncis Victorius
(c) ut .r/r«rf significet, legendum es-
ait,
Encclaclus jaculator audax ? etc. sc Chohad "^;, forteT et T similitudo mutationem
et
induxit, nisi potius grave pro potenti, ac multo,
Porphyrium, quod logcbatur antea, non gigantis, quod est ~T'2 Hieron. vocem accepit.
sed ethnici philnsophi, quod nihil ad remVacit, cst ((i)IdemH;H//i/)/!Va!'7maluit,juxtMGr.'EC.,ETr).Ti6uva.
nomcn. Rulinum vero hic aoriter perstringi in Si- ^c) E Gra^cis pra^cipue, quos interS. Epiphanius,
cilia fatofunctum. ac duobus monslrisEncelado ac qui H.Tres. 51, §24, sexto Januarii die Natalem
Porphyrioni junctuin dici ncmo non videt. (iliristi cunsignal Cum cnim, inquit, Januarii mcnse
:

(n) Penes Raban. et Palat. ms., nec non jubilxi ; ct natus cssct, oclavo idus Januarii, qui est apud Roina-
mox, duo devicesimo pro duodecimo. nos Januarii dies sextus, etc.
 ;

19 S. EUSEBII HIERONYMI. 20
absconilitus cst, ct non apparuit. Quod liuio tcmpori A. eniui visio guinto anno transmigrationis regis Joa-
congruit, quando dictum cst Hio est Filius meus dile-
: chin, qui et Sedecis regnanti in Jerusalem quintus
Ctus. inqv.omihicflmplaciii {Matth. iii, 17). l'orro Buzi erat, quem legimus post sex simililcr annos, id est,
in lingutim nostram vertitiir, spretus atque contump- anno undecirao imperii sui, urlie capta. ductum in
tus : rohoralusa Deo. Qnod sic Dominocoa-
Ezociiiol, Babylouem. Hisergoquihabitabant prope flumen(c)
ptabitur,utdicamusCrcatorem mundi, qui Paterest Ghobar, etsponteseregi tradiderant, revelaturquod
Salvatoris, ab omnibus hjcreticis sperni atquecon- bencfecerintobedire sententiffiDei. Inbrevi enim et
temni, qui vctus non recipiunt Testamenlum. Nec urbem Jerusalem essc ca-
Judffiam provinciam et
mirum robustum Dei esse Dominum oumipsesit : piendam. Quodque nubes magna describitur, intel-
Dei virtus Deiquo snpientia. ligamus eamimbrescversionum superJudseam.plu-
Et farla esl super eum ihi mamis Domiui. LXX Et : viasque allisionuni portare. Bt involutus ignis mon-
facta cst super me mamis Domini. Ut cernere visiones strat ventura supplicia, et captivitatis mala. Splen-
Dei etintelligere possimus, manu ct fortitudine Doi dorque in circuitu ejus significat Dei aperta judicia.
super nos opus est (I Cor. i). In qua manu et braohio Qui autem in contrariam partem sentiunt, hoc est,
eductusest populuslsracl de.Egypto cujus fortitu- ; bonam, spiriturn aufcrentem, sivc 8 c.xtollcntem.
dinis partem etiain Magi iiitellexerunl dicentes : Di- „ Spiritum sanctum iutelligunt, qui aulerat ab homi-
gitus Dei est {E.vud. vni). Et Salvalor in Evangelio : nibus vitia atque peccata, sive jacentes attollat ad
Si ego in digito Dci cjicio diemonia {Matth. xii, 28). sublimia, laciatque recedere ab Aquilone vento fri-

Pro quo in altero Evangelio scriptum est : Si ego in gidissimo, a quo exardescunt mala super omnem
spiritu Dei cjicio dmmonia {Luc. xi, 20). terrarn {Eccles. xliii) ; et in Jeremia, olla illaterri-
(Vers. 5.) El vidi, el ccce ventus turbinis vcnicbat bilis a facie Aquilonis accenditur (Jerem. i). Nubem
ab Aquilone, ct nubes magna, et iijnis mvotvens, ct quoque magnam ad personam Chritti referunt, qui
splendor in circuilu (jus. Et de medio cjus quasi spe- venitin /Egyptumhujussfficuli supernubem levem :

cies eleetri, id est, de medio ignis. LXX : Et vidi, et magnainque proprie dici ad comparalionem mino-
ecce spiritus aufercns (sive attollens) veniebat ab Aqui- ruin, prophetarum videlicet, et apostolorum om-
lone, et n.ubes magna in eo, et ignis micans, et splen- niumque sanctorum, de quibus scriptum est Etve- :

dor in circuitu ejus. El in medio ejus guasi visio elcc- ritas tua 'isque ad nubes {Ps. xxxv, 6) et Mandabo ; :

medio iynis ~ el sptendor in co ,. In consola-

tri in nubibus ne pluant super Israel imbrem {Isai. v, 6)
tionem populi transmigrantis, et rcvelationem sen. et alibi Nubis pulvis pedum ejus {Naum i, 3) et
: ;

tenti,i3 Dei, propheta videt maximam ? visionom, In iteruin : Nubes el caligo in circuitu illius {Ps. xcvi,
cujus interpretatione omnes synagogie Judffiorum 2). Ignem quoque micantem et splendorem in cir-
mutaBsunt, ultrahominemesse dioentium,ct dehac, Ci cuituejus,juxtaillud accipiquodscriptum est Deus :

et (le a^dificationc templi, quod in ullimo prophetia;
hujus scribitur,aliquid vclle
a majoribos acccpimus, ct ju.xta
nostri, spiritualibus spiiitualiacompardnles, suspi-
ignisconsunmis est {Dcut. iv, 24). Ad quem mitten-
conari.Nos autem qua? dum super terram Salvator venisse se dicit, et in
modum ingenioli nobisomnibusquecredentibusarderedesiderat(LHe.
xi) qui cum terrorem peccatoribus inferat atque
;

magispossumusquam explanare, benivoliscre-

cari supplicia, tamen splendore rutilet, et lumine ac ful-
demus fidisque \Al. iidelibusque] lectoribus, veniam gore sit plenus. Idcirco nos oxcoquens, ut puris at-
d^preoanlps ut lemeriiati, immo fidci nescienti mou- que purgatis tribuat laitiora.
suram suam, ravoantmagisquamirascantur. Acpri- (Vers. .5.) El in mcdio cjus similitudo quatuor ani-
mum sciendum, spirituin aulerenloin, sive attollcn- malium, ei Idcaspeclus eorum : simililudo Iwminis in
tem, quem nos ju.Kta Aquilam interpretati sumus, Quodque sequitur, Et splendorin eo, obelo pra3-
eis.

ventum turbinis, et juxta Synuiiachum etTheodotio- notandum est. Nisi addidisset Scriptura, dicens Id :

nem [latum ac spiritmn lcmpestatis, abaliisin bonain, est, de medio ignis, propler ambiguitatem verbi er-
abaiiis in contrariam partem accipi. Verbum enim rare poteramus,autputaremus spociem,velvisionem
Hebraicum rua nll pro locorum qualitate, vcl spi- clectri csse in medio venti, vol spiritus Ergo hoc
ritus, ve\ anima,\o\vcHtiis a.nci-pit.ur. Spiritus, ut ibi :
j) sentiendum, quod in medio ignis et tormentorum
Emitte spiritum luum ei creabuntur {Ps. ciii, 30). Dei, electri similitudo sit, quod est auro argentoque
Anima : Egredielur spiriiusejuset reverteturin terram protiosius ; ut post Judicium atque tormenta, qua3
suam {Ps. cxLv, 4), Venlus : In spiritu {a) violento patientibus trislia vidontur et dura, pretiosior elc-
conteres navcs 'fluirsis {l's. xlvii, 8). Et alibi : Ignis ctri fulgor ai)parcat, dum providenlia Dei omnia gu-
et sulphur, al spirilusprocellarum, pars calicis corum bernaiitur, et quie putatur pccna, medioina est. j

{Ps. X, 7). Qui ventum et flatuin tempestatis legunt, (Vcrs. 6.) Et in medio ejus similitudo qualuor ani-
hocscntiunl:iram et furorem Oei venire ab {b) Aqui- malium, et liic aspeclus eorum: simititudo hominis in
lono, hoc estNabuchodonosor, et Jerusalem post eis.In medio ejus, subauditur quidem, electri sed :

sex aunos hujus visionis esse capicndam. Ccrnitur melius utignem intelligamus, quioredentibus lumen

(n) Al .
, In spiritu vehcmenti ronfringcns nuves, ctc. (c) Duo mss., proptcr ftumcii Cliobur, eto. Leviora
(//) Penes Uabaii., venire a tiabijtone, hoc est Nabu- quaidam infra emondamus.
chodonosor, ctc.
 COMMENTARIORUM IN EZECHIELEM LIB. I. CAP. 1. 22
21

incredulis supplicium est. In hujusergoignismedio A lyp?i Joannis (Cap. iv) horum animantium species

erat 9 similitudo quatuor animaliuni, similitudo, ac noniina referuntur ad quatuor Evangelia [Al.
non natura quatuorque animaliura, qufe postea di-
;
Evanglistas]. Quibus quomodo possitomnium ani-
cuntur quadriformia, unasimilitudoesthominis, ut malium descriptio coaptari, tentabimus suo locodi-
omnia in mundo rationabilia demonstrentur:Ffl«'rt- ccrc. Alii vero qui philosophorum stultara sequuntur
mus enim, inquit, hominem ad imaginemet simililndi- sapientiam, duo hemisphteria in duobus templi Che-
nem noslram (Genes. i). Imago autem et similitudo rubim, nos Antipodas, quasi supinos et cadentes
Dei non est corporis forma, sed mentis descripta : homines suspicantur. Plerique, juxta Platonem, ra-
ad similitudinem ver;u imaginis Christi, qui est tionale animee, et irascitivum, et concupiscitivum,
quod ille ).ov.y.ov et O-jp.^y.ov ct;-'.0'jjrr,T'.-/.ov vocat,
ad
imago Dei invisibilis. Hae rationales creatura in qua-
tuor versantur locis, sive propter quatnor cardines homincm, leonemao vitulum rcferunt rationem
et :

mundi, quilius orbis includitur, sive propter quatuor et cognitionem, et mentem, et consilium, eamdem-
loca crelestium, terrestrium, et infernorum, et su- que virtutem atque sapientiam in cerebri arce po-
perccelestium, de quibus et Paulus apostolus loqui- nentes leritatem vero ct iraoundiam atque violen-
:

tnv: Ut in nomine Jesu omne ijenu fleclaiur, cales- tiam in loone, quos consistat in felle. Porro libidinem
tium, lerrestrium, et infernorum (Pliilip. ii. 10). De „ lu.xuriam.et omnium voluptatum cupidinem in je-

tribus. Paulitestimoniumest. "Videamusetquartura. core, id est in vitulo qui terra; operibus hsreat.
Laudate dominum, ccelicidorum, et(a)aqua ^iuxsuper Quartamque ponunt quae super hfec et extra ha3C
cxlos est, laudet noraen Domini (Psal. cxlviii, 3). tria est, quam Grajci vocant a^jvT/^pT.Ttv, quae scin-

Rursumque ab Aposlolo alia dicuntur cffilestia, et tillaconscientia3ini^;Cainquoquepsctore,postquam

alia superccelestia (/ Cor. xv). ejectus estde paradiso, non extioguitur, et quavicti
(Vers. 7.) Quattior facies uni, et quatuor pennx um, voluptatibus, vel furore, ipsaque interdum rationis
et pedes eorum pedesredi, et planta pcdis eorum quasi decepti similitudine, nos peccare sentimus. Quam
planta pedis vituli. et scinlillie quasi aspeclits seris can- proprie .\quila3 deputant, non se miscentem tribus,
dentis. Et manus hominis subpennis eorum in qucduor sed tria errantia corrigentem, quam in Scripturis
partibus. L\\ Et quatuor facies zmi, et qualuor alse
: interdum vocari logimus spiritum, qui inlerpellat

uni, el crura eorum recta, el pennati pedes eorum. pro nohis yemitihus inenarrabitibus (PiOm. viii, 2(3).
Et scintillx quasi fulgurans cVramentum, et levespen- Nemo enimscitea qux hominis sunt, nisispiritus qui
nxeorum, etmanus hominis suh pennis corum in qua- in eo est (I Cor.,ii, 11). Quem et Paulus ad Thessalo-
tuor parlihus eorum. De quatuoranimalibus, quorum nicenses 1 1 scribens, cum anima et corpore servari
aspectus erat similitudo hominis (ita dumtaxat ut integrum deprecatur (/v). Et tamen hano
Thess.

singula haberent quaternas facies, et quaternas alas, C quoqueipsam couscientiam, juxtaillud quod in Pro-
pedesque rectos, elplantam pedis, quasi vestigium verbiis scriptum est : Impius cumvenerit inprofun-
dum pcccalorum, contcmnit (Prov. xviii), 13) cerni-
pedis vituli, sive, ut interpretatus est Aquila, rt)/u«- :

dam, quod LXX penitus omiserunt), de scintillis mus prrccipitari apud quosdam et suum locum
quoque aeris splendore rutilantibus, et de levibus amittere, qui nc pudorem quidcm et verecundiam
pennis eorum, quod in Hebraico non habetur, de habent in delictis, et merentur audire :Facies me-

manu quoque hominis sub alis eorum in quatuor retricis facta est iihi, noluisti [X\. 7tescis]
erubescere

partes, et reliquis quse propheticus sermo describit, {.lerem. 3),Hancigiturquadrigamin aurigas mo-
iii,

conabimurquid nobis videatur dicere, cum opiniones dumDeusregit, etincompositiscurrentemgradibus

singulorum breviter strinxerimus.Quidam quatuur
Evangelia, quos nos quoque in procemio commen-
tariorum Matthffi secuti lOsumus, horum anima-
lium putant nominibus designari Matthaei, quod
quasihominem
descripserit : Liher generationis Jcsu
Christi, filii David.filii Ahraham. Leonis, ad Marcurn
referunt Initium Evangelii Jesu Christi Filii Dei,
:
sicut scriptum est in Isaia prophcta : Vox clamantis
in deserto ,P arate viam Domini:
ejus (Isai. xl, 3). Vituli,adLucae
a Zachariae incipit sacerdotio. Aquilae, ad Joannis
exordium, qui ad excelsum evolans ccepit /«/jrm-
cipio erat Verhttm, Verhum erut apud Deum, et
et
Deus erat Verbum. Super quod quid nobis videretur,
in supradioto opere diximus, pleniusque inApoca-
refrenat, docilemi[UH facit, et suo parcere cogit
im-
perio. Quara disputationera partium anima;, id est,
hominis, qui minor mundus ab iisdem philosophis
simpli-
: appellalur, etiam nos attingemus. Sunt qui
quatuor animalibus, juxta Hippocratis sen-
citer in
tentiam, quatuor arbitranturelementamundimon-
strari, de quibus constant omnia ignem, aerem. :
D
aquam, terram. Qua; qucmodo sibi misceantur, et
rectas fucite semitas cum singula sint, juncta videantur, inviccmque
sibi
quatuor
Evangelium, quod se tangant, et in una persona animantium
operis.
species habeant ac figuras, non est propositi
: Quatuor quoque rotas de terrenis ad sublimiacon-
surgeDtes,singulisctquadrirormibusjunctasanima-
libus, vel eorumdcm elementorum commixtionem^
circulum, qui
astimant, vel quatuor temporura

(rt) Victorius^plurium numero, d aquxquxsuper gendum pro Cuin. Cscicvum apu(\B.a.h^n., peccatore
ccelos sitnt, laudent, etc, cx Gnoco. pro pectore scribitur.
(6) Videatur .Adam qui ejectus de paradiso est, le-
 : : : :::
:

S3 S. EUSEBII HIERONYMI. U
ternis conflcitiir mensibus, annumque vertentem, A ad sacerdotalem tribum extra quaj ait
et leviticam :

qui ab eo (a) qwoA semper vertatur et in se redeat, facies aquihc, vindicla et ultio Dei de ccelo cuncta
nomen acceperit. Do quibus pulchre uno versiculo prospiciens, et qua3 paratasitlaniare peccantem, de
dictum est qua et in Osee dicatur : Sicut aquila super domum
Ver, (Estas, aiiUuunus, hyeuis, et measis, et annus.
tS Dci (O^e. templum, lit in hoc
viii, 12, id est,
eodem propheta (liifra xvii), aquilam magnam ma-
Quodque dicitur : Erat rola, in rnta, anmim in anno gnarum alarumolunguium, quaehabeat ductum in-
siynificari putant. De qno aliua pocta (Virgil. ii
trandi in Libanuin, Nabuchodonosor intelligi, quem
Georg.) :
et nunc significet esse venturum, ac super hujusce-
Atijue in se sua per vestigia volvitur aunus. modiquadrigam instar auriga3 sedere Doum,et fa-
cienda, vel non facienda pra!cipere. Hoc autem,
Firmamcnli etiam similitudinem crystallo conipara-
inquil, populo dicitur, qui in Babylonc versatur,
tam, ccElum hoc quod suspicimus intelligi volunl:
quod Deo coUa subjecerit, ipsiusque parueril reti-
si
sub quo volvuntur ct transeunl quatuoranimantia.
naculis, rursum ejus mereatur auxilium, et terram
Thronumque ooloris sapphiri, et sedenteni desuper
quam amiserat, recipiat.
hominemsubhumanasimililudino.imperiumcunc-
(Vers. 8, 9.) El facies et pennas per quatuor partes
taregentis oniniaqueliabentis subpedibussuis, om- |3
liahcbant : jimctccque crant pennx ejus [Vulg. eorum],
nipotentiac Dei describi autumant dicique ad extre- ;

Non revcrtebantur cum incedcrent

atlcrius ad alterum.
mum Hxc visio similititdinis <jlorix Dei per qua;
: :

sed unumquodque antc faciem suam ijradiebalur.

quasi perpicturam quamdam et '12 iraaginem,pio-
Juncta sibi sunt Evangelia hojrentque mutuo, et
videntiam demonstrari.Quodquepedesanimantium
in toto orbe volitantia huc illucque discurrunt
recti esse dicantur, et planta pcilts vituli, seu rotun-
nec habenl finemvolafus, necaliquandosuperantur
da, tcrrenaqufeque ad coclostia suljvolare, et omni-
et recedunt, sed semperad ulterioraprocedunt. Unde
bus angulis amputatis, rotunditatem sequi, qua?
et Paulus dicit : Prxteritoriim obliviseens el in futu-
omniura figurarum pulcherrima est. Scintillas ruti-
rum ine cjcleiideas (Pliilip. iii, 13). IIoc idem et de
lantes, cuncta plena luminis indicare, et manus ho-
virtutibus animi possumus dicere, et de volatu tem-
minis sub pennis tam ipsius hotninis, quamleonis,
porum, commixtionequeelementorum, quod pr«te-
et vituli, et aquila; : ut ratio cuncta sustentet, ac
rita relinquenlcs, semperad priora festinent. Quod
de bumilitate terrena ad ccclestia sublevet. II;ec ct
aulem tempora labantur et fugiant, brevi versiculo
ad Evangclia et ad cuncta qua3 supra posuimus re-
ferre possumus. Audisse me memini quatuor per-
demonstratur (Virijil. m Georg.):

turbationcs, de quibus plcnissimo Cicero in Tuscu- Sed fugit intereu, fugit irreparabile tempus.
p
lanis disputat, gaudii, a^gritudinis, cupidinis et Et in carmine lyrico (Horal. Carm. od. 14)
timoris, quorum duoprKsentia, duofulurasunt per
Heu, lieu, fugaces, Posthuuie, Posthume,
quatuor signilicari animalia, de quibus et Virgilius La])untur auui !

breviter (yEneid. lib. vi)

(Vers. 10.) Similitudo uulem vultus eorum, facies
Hinc metuuDt, cupiuntque, doleut, gaudentque :

hominis el facies leonis. a dextris ipsorum quaiuor

qus regi dobeant rationc,etpotcntiaDei ;quibusque facies autem bovis a sinistris ipsorum quatuor
opposita; sint, immo imposita?, virtutes quatuor, et facics aquike dcsupcr[Wu\g. silet dcsuper]ipsoruni
Prudentia, Juslitia, ^"'orlitudo, Temperanlia, utha- (yi(a(MO;'.FaciesprincipiadicitEvangeIiorum,equibus
rum gubernentur arbitrio. Qua; quomodo vultibiis homoetleo, hocest, nativitasChristi^etprophetsevox
hominis, leonis, vitulique et aquilae coaptentur, lonantisineromodexlraspartestenent.VituIiautem,
omnino tacuerunt. Supcr quibusidem philosophus id est, victimarum et sacerdotii Judasorum, in sini-
el orator in tribus ad lilium oriiciorum libris dispu- trisest :quodabolitumtransivitadsacerdotiumspiri-
tat. Legi et cujusdam Catina^ quem Syri XsTrxov, id tuale, de quo dictiim est Tu es sacerdns in xternum
:

est, aculuNi ct inrjenivsuin, vocanl, brcvem disputa- sccundum ordincm Melchisedcch (Ps. c.ix, 2) ; ita dum-
tiuiiculam, putantis caslrorum ordinem duodccim £) taxat, ut oniniasibi ha)reant,unoque(fr)corporecen-
tribuum describi insolitudine, ad Orientem et Occi- seantur. Aquila autein, quce et super nativitalem et
dentem, Septentrionem et IMeridiem, itua; sibi in- super prophetiam est, quse Domini explotur adventu,
vicem, el charitate, et consanguinitate sociautur, et etsupcr sacerdotium quod praiteriit, 14ctcstra
hoc esse rotam in rota, qua; ducantur a spiritu, et h.tc omnia est, de nativitate reterens spirituali,
nube protegantur in cremo et columna ignis illumi- quoinodo Pater in Filio, et Filius in Patre sit. De
nentur in nocte; neo revertantur in jEgyptum, scd qua rectissime dicitur : Gensraiioncm ejus quisenar-
semper ad terram repromissionis ire festinenl. Ele- rabit (Isai. 8)? ista sunt juxla Apocalypsim
liii,

ctri autem in medio similitudinem, inlerpretatur {Cup. iv), ut ante jam diximus, quatuor animalia
Sancta sanctortm, faciemque hominis relert ad piena oculisanle et retro, quoruni unum animalsi-
totum Isracl leonisad regalesccptrumJudte; vituli
; niile leoiii, et secundum siinile vitulo, ct tertium

(a) Deerat quod vocula, sine qua sensus laborabat. admonito.

Hujusmodi alia subinde emendantur, lectore non (a) Antca crat imoquoquc, contra mss. fldem.
 25 COMMENTARIORUM IN EZECHIELEM LIB. I. CAP. I.

habere faciem quasi hominis, et quartum simile A verbiis in eodem loco scriptum est
Ne respondeas :

aquilffl volantis. Ibique dicuntur in modum Sera- stulto secundum suam,ne fimilis fias{Prov.
stultitiam
phim senas habere alas, duabus faoiem, et duabus wvi, 4, 5) et rursura ponitur quod nobis videtur
;

pedes operientia, duabus autem volantia, et nec in esse contrarium: Respondc slu!to serundum stultitiam
die nec in nocte ccssantia atque diccntia SancUis, : suam, nc s^ibi sapicns esse videiilur ; ot utrumquc pro
sanctus, saiwlus Dotninus, Dcus oinnipotens, qiderat, temporum etpersonarum diversitatecoacordat,dum
ei qui esl, cl rjui venturus est (Apoc. ix, 8). et slultus contemnitur,quia non recipitsapicntiam ;

eorum et pennx eorum e.vleii-

(Vers. 11). El facies et stulta superbia alia decutitur stultitia,juxta quod
tcV desuper, dux pcnnx sincjuhrum junrjcbantur, el et Apostolus dicit : Factus sum insipiens, vos me co-
diix tegebaiit corpora eorum. Et supra di.^iimusjun- egistis (II Cor. xu, 11): hoc loco debere
ita et in

cta sibi esse Evangelia et tempora, et omnes ratio- nos ([uajrere, quare supra secundo dictumsit Non :

nales creaturas,quatuorque virtules, ita utqui uua revertebanturanimalia cum ii(r«;('/Y«/,-etnuncsemel,

caruerit, omnibus caroat. Quodque ducB e.vtentas animalia rurrebant elrever'.ebanlur.Vti^?X(\wc\\xsisiio
sunt,et in altum se elevant, prasdicationem ccoles- nisi sequeretur,m similitudinemfulgnris coruscantis
tem significat,et omnia ad Dei tendere majestatem. quod Hebraico sermone dicitur bezrg (p"2), et in-
Duaj autem quibu? tegunturcorpora.humana exclu- n terpretatus cst Symmaclms, quasi species radii ful-
ditur scientia. nec perlectus praibctur intuitus, dl- gfUcw.Quomodo igitur crcbris iiiical ignibusffitber :

centc Apostolo : E.v parte cognoscimus, et e.c pnrtc et in ictu oculi atquc momento discurrunt fulgura
proplietainus. Curn aulein venerit quod perfectum cst, etrevertuntur,non amittentia matricem, et, ut ita
destruentur ea quse ex parte sunt (I Cor. xm, 9). dicam, fontcm ignis atque materiam ita et hsEC :

(Vers. 12.) Et unumjuodque coruni facie sua ijra- animalia cum inoffenso pergant pede, ad priora
diebatur. Ubi erant impelus spirilus, illuc gradicban- festinant. Sin autem conatui E6 suo aliquid obsi-
'
tur,nec revertchaniur, cum ambularenl. Qui aratri tum viderint,non tam revertuntur, qunm contra-
stivam tenet,non debet respicere post tergum {_Lue. hunt se, extendenda rursum, et praibitura lumcn
IX, 62),nec imitari uxorem Loth {Genes.wa), ne in- quod parumper absconderant,ut dent servis cibaria
cidat in plagam Deuteronomii (Cap. xix), et percat in temporc suo, nec tribuant sanctum canibus, nec

07T'.5-:oT0v(|) insanabiii, quoceoiditet Heli.quia vitio mittant margaritas antc porcos(il/nH/(. vii). Unde et
filiorum otfenderat Ueumquanto ma-
(IV /{fiy. iv) :
Paulus dicit : Lac vobis polum dedi, non escam, ncc-
gis quatuor animalia qua; plenaerant lumine atque dum enitn capere potcratis (1 Cor. iii, 2). Electioque
pennata, qu» sequuntur Spiritum sanclum prffice- Juda?,et Saulis unctio non arguunt Deumignoran-
dentem : quaj ita per orbem tiae futurorum,sed pr;esentium monstrant esse ju-
volitant, et se ad ex-
celsa sustollunt, ut corpora sua protegant pennis ^ dicem {Matl/t. x). Unde et Apostolis prtccipitur, ut
historii-c, nec nobis aspectum tribuant pleniorem ? si indignam domum saiutationc perspoxerint.cxcu-

Quod autem secundo dicitur Non revcrtebantur cum

:
tiant prius pedes; ct pax quam domui dederant,re-
incedercnl,ulTmsque instrumenti indicat sacramen- vertantur ad eos.Carbones autera ignis ardentis et
tum, quod in quatuor istis aniraantibus, et Lex, et lampades in medio animalium discurrentes,de illo

Evangelium ad futura festinent 15 et nunquam ;

loco interprelataa sunt Isaias : Jlt comctlet ignis sieut

retro iiiotuin aocipiant. fvnutn maleriam, el sunctifteabo eos m igne ardenle

(Vers. 13, 11.) Et .nmilitudo animalium, cl [Vulg. (Isai. V, 24. l)e quibus ct alibi scriptum est : Ca-
absque cl] eorum quasicarhonum ignis ardcn-
aspectus dent super eos carbones ignis (Ps. cxxxix, 11). Et
lium, et quasi aspecttis iampadarum. Hxc erat visio contra labia dolosa, in alio psajmo dicitur: Quod
discurrens in m.cdio aniinaiium, splcndor ignis.ct de delur tibi aut quid apponatur tibi ad linguam dolosam '?

ignc fulgur cgrediens.Et animalia ihantet rcverteban- Sagilt;e polcntis aeut;e, cum curbonibus desolatoriis
tur in simililudinem fulgiiris cormcanlis. hW : El in
(Psat. cxix, 3, 4). Et in alio loco : llabcs rarbotics

medio animalium visio, sicut carbonum ignis arden- ignis,sedcbissupraeos;lii erunt tibi in adjutoriutn(hai.
titim, sicutfaeies lampadarum discurrentium in medio XLvii,14).Quamcumque creaturam aspe.xerimus,ful-
animalium Su^^at Dei notitiam,dum ex creaturis Creator agnos-
; et splcnUor ignis.et de igne egredicbalur D
quasifulijur.Q\xoA<iue,s(i(-\u\iuv:EtanimaUacurrebanl citur. De medioquc animantium splenior ignis,
et revertcbantur quasi speeies bc\,er,Aa editione Theo- et fulgur cgreditur. Si enim Evangelia sibi collise-
dotionis in Septuaginta additum est qui,nccontra :
ris, in medio litleraj vilisque histori», Spiritus san-
priorcsduussententiasprophcladicercvideretur.hoc cti sacramenta reperies.
quodputabantessecontrarium,ide3t,c/a«.jm«7/rtrM7-- (Vers. 15 eeqij.) Cutnque aspiccrem animalia, up-
rebant eti-evertebantur, silendum putaverunt, ne lc- paruii rota una super lerram juxta animalia habentia
genti scandalum facerct.Mcliusest autera in divinis [Vulg. Iiabcns] quatuor facies. El aspectus rotarum,
libris transforrequod dictum est, licet non intelii- el opus earum,quasi visioniaris, et utia siinilitudo ip-
gas quare dictum sit, quam auforre quod nescias. sarum quatuor, el aspectus carum et opera, quasi sil
Alioquin ct multa alia qu;e ineffabilia sunt.et huma- rota in rnedio rolx. Per quuluor paiics eariitn euntes
nus animus capere non potest,hac licentia delebun- ibant, et non reverlebuntur eum ampularent. Htatura
tur.Nos autem hoc dicimus, quod quomodo in Pro- quoque erat rolis,ct altitudo, el horribilis aspectus, et
 ,

27 S. EUSEBII HIERONYMI. 28
totum corpus plcinm oculis in circuiiuipsanim qua- A raentorura est.quod indicat scalaJacob(Gen. xxviii),
toor.LXX FA vidi, ct ecce rota una super terram se
.•
et forceps Isaiae {Isai. vi),et gladius bis acutus : vel
quens animalia qttafuor.FJ aspectus rotarum,el factu- Evangelia sibi coh.Trentia, quorum cursus et statura
ra earum, quasi species iharsis. Et simihtudoin.qtia- tenditad ccclum,paululuraquequid attingit in terra,
tuor:el opus carum sicut solel esse rota in rola. In et seraper properans.ad excelsa festinat. De quibus
quatuorpartesearumambidahant,etnon revertehantur et alibi dicitur; Lapides sancti volvunlur stiper ter-
cum ambularent.Et dorsa earurn, et altiludo eral eis. ram [Zach. ix, 16; ex quibus ffldificatur coelestis
Et vidi eas,et dorsa carum pleiia oculis in circuitu Jcrusalem.IIoc ipsura putosignificare et illud quod
t/wrtnimf/Ma/aor.Hucusquequatuoranimantiumquae in psalmo canitur Vo.r tonilrui ttii in rota [Psal.
:

17 quatcrnashabebant facies, pictura describitur, Lxxvi, 19). Et alibi : Qux inflamtnat rolam nativilatis
sequentium spiritura, et nubem,qu;B erat in medio (Jac. III, 6).Qua' testimonia,quem sensum in suis lo-
spiritus,nunc per singula animalia singulw ponun- cis habeant, non hujus est temporis.Totum autem
tur rotae, quae non erant junctaj animantibus, sed corpus et dorsa plena oculis approbabit, qui viderit
sequebantur ea. Sive una rota apparuit super ter- nibil essc in Evangeliis quod non luceat,et splen-
ram, quaj, divisa per quatuor, tot habebat facies, dore suo mundura illuminet, ut etiam qua; parva
quot aniraalia sequebatur.Tantaque similitudo erat •n putanturet vilia, Spiritussanctifulgeant majestate.
rotarum quatuor sequentiura aniraalia quatuor, ut (Vers. Cumque ambularent animatia,
19 seqq.)
una rota verissime crederetur. Opusque earura erat amlndabant pariter et rotmjuxta ea.Et cum elevaren-
atque faotura,quasi visio tharsis, quam nos in mare lur animalia de terra, elembantur siniul et rota'.Quo-
vertimus.Aquila(a)/i//anHi/i,wmposuit;quilapiscoBli cumqtie ibat spiritusjlluc etinte spirttu, et rotse pari-
habet similitudinem.Aspectusque earum erat quasi ter levabantur, sequentes eutn ; spiritus enim vitxerat
rotainrota,utnon unam rolam rrederes, sed alte- in rotis. Ctim euntibus ibant, et ctim stantibus sla-
ram alteri copulatam. Per quatuor partes ibant, et bant : ct ctim clcvatis a terra, pariter elevabantur et
non trahebantur.nec revertebantur retrorsura. Qui rolx seqiientes ea : quia spirilus vitse erat in rotis.
enim fieri poterat, ut reverterentur, cum sequeren- Qualuor animalia spiritum sequebantur, et nubem
tur animalia,qu8e semper ad priora se tenderent? quc-c erat in spiritu.Rursumque rotte cum animalia
Staturaquoquerotarumet altitudotant lerat, utmi- sequerentur elevantia se de terra, nequaquam ani-
raculumvidentibusfaceret.Totumquecorpusetdor- malia, sed spiritum sequebantur, ut ostenderent
sa erant plonalucis in circuitu, ut nullura merabro- propriam voluntatem : quia spiritus vitx erat in ro-
rumaspiceresquodoculosluminisnonhaberet:qua- tis. Tria autein et in animalibus el in rotis pariter
lemque describunt fabula; poetarum Argum fuisse indicantur, cum starent, cum arabularent, cum
centoculumsiveraultorumoculorum, quem Juno in '-' elevarentur^quK et animalia, et rotae in commune
pavum vertitob negligentemcustodiam,utquod mi- faciebant. Neque enim stantibus animalibus rotae
raculuni est conditoris Uei, hoc condemnatio esset poterant arabulare,nec ambulantibus super terram
inulti adulterii.Omniacoelestia, etterrestria,etquid- animalibus, elevare se rots, 19 sed quorum una
quid sub humanam cadit intelligenliam, Solisrotis erat actio,una erat et requies, etcursus, et eleva-
volvitur.Solisannuumcirculum.persingulosmenses tio. Secundoque dioitur, ([uia spiritus vita; erat
luna decurrit. Lucifer qui ipse vesper est, dum ad in rotis : ut nequaquam vas aliquid arbitremur
Orientera,etadOccidcntem rutilusmicat.etnoctisle- rotarum, (/)) quas in carpontis plaustrorum rhe-
nebras parvo temperat lumine, duobus anniseum- darumque curruum aspicimus, sed animantia,
et
dem conficit cursum :aliaque astra quatunr qus vo- immo super animantia. Animalis enim homo non
canturerrantia,et quidquid fulgct incoolo, segetum percipit ea qum spiritus sunt. Istoe ergo rotaj, in
quoque et arborum, herbarumque varietates per quibuserat spiritus vilm, omnia ordine faciunt at-
quatuortempora suiscurrunt rotis, nihilqueaspici- que mensura. liabentque cum animalibus concor-
mus quod ante non fuerit,G;y;-a»s (jyrando vadit spi- diam, sequentes ea, et per ea Spiritum sanctum ;

ritus,et in circulos suos revertitur.Omnes torrentes va- immo mediis pr;etermissis, sancti Spiritus societate
dunt in mare,ct mare non adimpletur (Eccles. i, 6, 7). gaudentes.Quae omniajuxla priorem intelligentiam,
])
Quare? quia ad fontes 18 suos de matrice abysso variaj interpretationi prudens lector poterit coap-
revertuntur. Evangeliorum autem, id est, quatuor tare.
aniraaliuni qure spirant,vivunt, inlelligunt, si quis (Vers. 22 seqq.) Et similitudo super caput anima-
rotani cursunique consideret.in brevi tempore vide- tium firmamenti quasi aspectus crystalli horribilis, et
bit mundum esse corapletum sermone Apostolico. extenti super capita eorum dcsuper. Sub firtnamento
Rota quo(|uo in rotu, vel duorum junctura Testa- autem pemix eorum rectae alterius ad atterum.Utmm-

(fl)Atvero Symraachum, non Aquilam
hyacinlliutn, episL in nostra recenslone ?,'i, ad Mar-
cellain, num. 1, etc, in hoc ipso Coramentar. in
Ezechiel. infr. cap. xtradit. Quod etiara discas cx
Gregorio Neocicsariensi in Ezechiel qui Gommenta-
;
riusfalso ascribitur Nazianzono, tura ex Theodore-
to,etex cod.exaplari ms. Jesuitarum Parisiensium,
vcrtisse teste Montfauconio,ubi S. toi; 6'paai? uavcivOov. Sym-
machus, quasi species hyacinthi, legitur. Atque adoo
opinor autlapsumhic meraoria sanctiss. doctorem
aut viiiatum a librariis locum, et Aquila;, qui chry-
soUthum vertit,non liyacinthum, pro Symmachi no-
minc substiUilum.
(/')Hactenus Vulgati iiuasi in carpenlis, pro quas.
 COMMENTARIORUM IN EZECHIELEM LIB. I. CAP. I. 30

quodque duabus alis velabat corpus suum, et aitcrum A Evangelio ; Homo quidam plantavit vineam, et loca-
simUiter velabatur. Elaudiebamsonumalarum, quas vit eam agrieolis {Matlh. xxi, 33). Et post paulum :

sonum aquarum multvum, qiiasisonnmsuhliiuis Dei. Uisit servos etsuper omncs filium suum {Ibid., 37).
Cum ambularent, quasi sonus eratmultitudinis.ut so- Rursumque tlomo quidam fecit nuptias filio suo
:

nus castrorum, cumque starcnt, demiltebanl ur pcnnx {Mattb. s.xu, 2). tion quod filius excludatur a re-
eorum. Nam cum fierct vox supra jirmamenlum quod gno, de quo scripsil Isaias Vidi Dominum scden- :

erat super caput eorum, slabant et subm.itlebant alas tem super thronum exceisum et elevatum {Isai, vi, 1).
suas. El super firmamenlum quod erat imminens ca- Et Joannes IIxc autein, inquit, dixit Isaias, quo-
:

piti eorum quasi uspectus lapidis sappbiri, similitudo niam [Al. quando] vidil (iloriam Fiiii Dci {Joan. xii,
throni, el supcr similitudineni. ttironi, simiiitudo quasi 41) sed quod in Patre regnet et Filius. Omnia enim
;

aspectus hominis desuper. Ubi nos posiiiiniis, pennx Filiis Patris sunt, quiesl imago DciPatris invisilAlis

eorum rectx, et quasi sonum, vel vocem sublimis Dei, Coloss. I, 15). Nam et in Daniele Deus Pater se-
LXX transtiilerunt, alas eorum exlenCx el volantes ; dens inducitur {lian. vii), ?1 et offertur ei Filius
et qnasi vocem fortis : quod in Hebraioo dicitursAD- hominis, ut aocipiat regnum. Et in Apocalypai Joan-
DAi (m^). Multaque et in hoc, et in aliis capitulis nis, eadem de Filio soribuntur {Apoc.\u,\i\). Et
ab ob longitudinem po- u ad pugnam primi martyris Stephani, cernilur stans
eis praetermissa sunt, quje
nere supersedi. Quod autem nos manifestius inter- ad dexteram Patris. De quo canitur in psalmo :

pretati sumus, alterius ad altei'um : unumquodque Dixit Dominus Domino meo; Sede ad dexterammeam,
duabus alis velabat corpus suum, et altei'tun similiter Donec ponam inimicos tuos scabellum pedum tuorum
velabatur, pro quo in Hebr,B0 scriptum est, muiie- {Psal. cix, I, 2). Sicut autem crystallo purissima
ris ad sororcm suam, vir duabus ulis veiabat corpus quffique atque lucentiain ccelestibus demoiistrantur
suum, et vir velubaiur similiter ideo post muliercm
: qucB nostrum oculalum corpus illuminant sic in :

virum posuit in persona eaden, ne sexum in crelo- sapphiro, id est, in throno Dei, et supor lirmamen-

stibus putaremus: cum in uno atque eodem juxta tum quod coelum accipimus, absoonditaatquesecre-
proprietatem Hebraioam, idem et vir et mulier ap- ta et incomprehensibilia Oeisacramentamonstran-
pellatur. Videtur autem siiper 20 quatuor aniina- tur : Qui posuit tcnebras latibulum suum {l'sai. xvii,

lia et rotas totidein, similitudo nrmanienti, quod 12), el in nube videtur et in caligine. Undo et in
nos appollamus cxilum, habens speoiem crystalli, Exodo soribitur : Et sub pedibus Dei erat quasi opus
quod est purissimum, et ex aquis mundis atquehi- (/') iateris sapphiri, et sicut species firmamenti cwli
cenlibus, nimio frigore (a) concresceredicitur : in- mundissimi {Exod. xxiv, 10). Unde et sponsa pul-
tantum ut etiam gelu constricta aqua, Grfeco ser- chritudinem sponsi describit in Cantico Venter :

mone xp'jcrtaX),o<; nominetur. Decebat autemin su- C cjus quasi tabuia eliurncu sttpcr lapidcm sappbirtim
perioribus esse eximiam puritatem, qu;e cuncta {Cnnt. V. 14). Etin Joannis Apocalypsi primura fun-
protegat, id est, rationales sapientesque virtutes, et damentum jaspidis, secundum sapphiri scribitur
quatuor temporum cursum,et mundiplagas, et re- {.ipoc. xxi). Et in rationali pontificis , in vcrsu et
rum omnium ordinem, et Evangelicam pra^dicatio- ordine lapidum singulorum, secundus ordocarbun-
nem, quK ex parte intelligitur, et ex parte velatur, culumhabet, et sapphirum, et jaspidem {Exod.
Voxque auditur alarum volantium, quasi vox aqua- De quihus ex parte lapidibus, in Isaia? Ex-
xxviii).
rum multarum, quae juxta Apocalypsim Joannis planationibus diximus.
{Cap. xvii) populos significant, paulatimque profi- (Vers. 27, 28.) Et vidi qtiasi specicm eicctri, velut
ciens dicitur quasi vox castrorum, etquasi voxsu- aspectwm ignis intrinsecus ejus per circuitum alumbis
blimis Dei, quod Hebraice appellatur SADDAi,ct jux- ejus et desupcr. Et a lambis cjus nsque deorsum, vidi
ta LXX, vox verbi; ut universa quL-e pr.cdicantur in qtiasi speciem iyiiis splcndentisin circuilu, velutaspe-
mundo, vocem Filii Dei esse credamus. Stantibiis ctum arcus citm fuerit in nubein diepiuviie. Hic erat
autem animalibus,demittebanturala!eorum. Vooem aspeclus spiendoris per gyrum. IIxc visio simiiitudinis
enim Dei Omnipotenlis resonantem in ccelestibus glorix Domini. Similitudo horainis qui sedebat su-
ferre nonpoterant, sed stabant, et mirabantur; et per similitudinem throni, qui thronus habebat si-
£)
silentio suo, Dei polentiam demonstrabant, qui se- militudinem lapidis sapphiri, a lumbis et desuper,
debat super firmamentum. Quod firmamontum his electro oomparatur. Quod electrum, ot intrinsecus
qui deorsum erant, habebatsimilitudinem crystalli et extrinsecus habebat quasi ignisaspeotum. A lum-
his autem qui supra, instar lapidis sapphiri videba- bis vero et deorsum ignis erat resplendens in cir-
tur. Qua; similitudo sapphiri, thronuserat ejus qui cuitu ; ut ostenderet ea, quaj supra lumbos sunt,
sedebat in similitudinemhominis. Ex quo intelligi- ubi sensus versatur et ratio, non indigere igneneo
mus, firmamentum, etorystallum, et sapphirum,
et flammis, sed pretiosissimo metallo et purissimo.
et hominem in similitudine, non in veritato mon- Ea vero quai a lumbis dcorsum, ubiooitus, ubi ge-
strari. Hominemautem DeumPutrem deberpintelli- neratio, ubi incenliva viliorum purgalione 2? in-
gi multa docent testimonia. E quibus illud est in digere llamraarum, utcum purgatal'uerint,habeant
la) Quidam msa. penes Victorium congelascere. juxta Hebra3um et Graecum exeraplar. In Latino/a-
{b) Hffio inquit Victor. est vera et antiqua lectio pidis pro lateris nos habemus.
 :

31 S. EUSEBII HIERONYMI. 32

sicut arcus similitudiuem, qma vulgo Iris dicitur, A ea Salvatoris e.^^spectal adventum. Et in Evangelio
cum fueritin nube in die pluvioe. Iris enim qu»in secundum Joannem, quiad comprehendendum ve-
sanctaScriptura vocatur arcus, et in Apocalypsi nerant Dominum,postquam ille respondit Ec/n sttm :

Joannis eodem nomine Iris dicitur (.4poc. iv), nisi ceciderunt reirorsum in lerram {Joan. svin, 6) ;
ser-

in pluvia, etinaqnosa nube non potcst app:ircre, monem ejus, qui Moysi dixerat : Vadc, du' filiis

diversoruni coloruui, et pulchciiiinorum,et sensim Israel : Qui esl, misit nie ad vos {Exod. iii, 14), mi-
in alios transeunlium. Unde el poeta (Virgil. iv niuie sustinentes.
/Eneid.) Et dixil ad ma : Fili hominis, sta super pedes tuos,

Miile rapit varios adversa luce coiores. et loqiiar libi [Vulg. tccum]. Jacens sermonem Dei
audire non poterat, sed audit cuni Moyse 7;/ vero
Sed et morem idem poeta Cnm Inhit
vulgi sequens :
:

inquit, awKS. Kx qnn signiflcat numquam arcnm

hic sta mucum (EMd, xsxiv, z). Quod et Danicl sibi
accidisse commemorat {Dan. x).
apparere, nisi in nube etinaquis.Hicarens signum
est clementite, et testamenti Dci, quod fecit cuin (Vers. 2.) Bt ingress^is eslinme spiritus, postquam
hominibus ut quando apparueritin nube, sciamus
:
locuttis esl milii, et statuit me supra pedes meos. Et
nos, secunduiu antiquitatis exeraplum,nequaquam audivi toqncntern ad me, et dicentem : Fili hominis.

perituros esse diluvio (Gcnes. ix). Ex quo ostendi- jj LX\ : Et vcnil ad mc spiritus, et assumpsit me, cl

tur past poenas atque supplicia, et purgationem elevavit, et statuitme supcrpedes meos: elaudivieum.
peccatorura, futuram misericordiam, durataxat in loquentem ad me, et dixit mihi : Fili hominis. Prs-
his qui Doum u^.eruerint videre rcgnantera. Unde ceperat prophetaj sermo divinusetjusserat : Stasu-
dicitur : Uic eral aspcclus splendoris per gyium. Per per pedes tuos {Psal xxxix, 3) ; sed sine auxilio Dei
gyrum Dci, vel throni, vcl omnium qua3 peropecta et adveritu Spiritus sancti stare non poterat : prop-
sunt. Et hiEovisio gloriaesimilitudinisDei : nonquo terca ingreditur in eum, sive assumit et suscitat,

glorlam Domini viderit, sed similitudinem gloria3 ut lirmo sit gradu, et possit dicere Sla tuil supra :

ejus. Visio autem oranis ha;c est spiritus elcvans. :

petram pedesmeos (Ephes. xi, li). Nullumque pec-
et nubes magna. et quatuor auiinalia, et rota; to- catoreni stantem legiraus, sed ad sanctos dicitur ;

tidem sequentcs animalia, et spiritumquffi sub (ir- Staleergo succincti lumhos vestros. Peccator autem
mamento Dei esse meruerunt. Qua; postquam ele- iilud Deuteronomii24moretnr audire :iVo;! e;'i7s/a-

vata sunt, ct audierunt vocem quasiaquarum niul- bilc vestigium pedis tui (Deut. xxvin, 56). Crebro ad
tarura, et quasi verbi sublirais Dei, vocemque ca- Ezechiel dicitur : f i7i ^jomtwts (il/a///(. viii, 20), et

strorum demiserunt alas.et stuporem

et exercitus, ad Daniel raro quorura uterque in persona ejus
;

silentio demonstrarunt apparuitque sedens super

:
qui dixerat : Filius aulemhominis nonhabet ubi ca-
similitudiiiemsapphiriquasisimilitudohominis,qui ^ put suum reclinet, captivum populum consolatur, et

a lumbis supra habebatspecicm elcci.ri.eta lumbis relrahit ad pconitentiam.

deorsum speciem ignis in circuitu. Post quem ter- (Wers. 3). Mitto ego te ad filios Israel, ad gentcs
rorem datursignum misericordias velut aspcctus ; apostatrices, qux recesserunt u me. Ipsi etpatres eo-
arcus cum fuerit in nube in die pluvia».. De bac vi- rum prxvaricati sunt jiactum meum usquo ad diem
sioneprolixius dixiinus quia et obscura est, et a lianc. Nequaquam populum Dei Israel, sed gentes
multis varie exponitur. In reliquis quantum fieri apostatrioos vocat eos, qui a Domino recesserunt,
'
potest absquedamno sensuum,|)ropter rnagnitudi- non solum patres, sed Neo peccato patrum et filii.

nem voluminis brevitali studebimus. filii videreutur obnoxii sed ut par et patrum et ;
j

(Cap. 11. — Vers. i.^l^Elvidi, el cecidi in faciem filiorum esset impietas Porro quod LXX transtu-/
meam, el audivi voccm loquenlis. Non est elatus vi- loruat, irritantes me, sive in amaritudincm conver-
sionummagnitudine,sedconscientialragilitatid hu- quod Deus benignus et dui-
tcnlcs, illud sigoificat,
man;e procidit in faciera suam. Unde et apostolus cis uatura nostris vitiis mutetur in amaritudinem.
Paulus post ascensionem coeli et paradisi, et audi- Sicut enim sanctis dicitur Gustate et videtc quo- :

tionein vcrborum inelfabilium, datumsibi dicitan- niam suavis est Dominus (Psal. xxxin,9) sic pecca- ;

gelum satan<B, qui se colaphizel, ne extoUeretur D tores eumamarum sentiunt.Unde ct Apostolusbo-

(7 eor. xii). Et Abraham cecidit in faciem, post- nitatem cl severitatein Dei super sanctos ct pccca-
quam audivil sermoncs Dei. Rt tamen quia non torcs refert (llom. xxi). Et de peccatoribus qui ja-
peccato, sed liumilitate corruorat.a Dominosuble- ccbant, Bcripliira est Dominus erigit elisos, Domi-
:

vatur, et verba ejus jubctur audire (Gen. xvii). nus diligit justos, Dominus solvit compeditos (Psat.
Sciendum quoque, quod aliud sitin faciem cadere, CXLV. 8). Sanclis vero stantibus prKmia pollicetur.
aliud retrorsum. Abraham, postquara audivit de (Vers. 4.) Et filii dura facie, et indomabili corde
uativitate Isaac, ceciditin facieni; el risit (/ Reg. iv). suiit, ad quos ego milto te. Uoc in LXX non habetur.
Holi autem, qui peccavcrat, retrorsum cooldit. Et Magnffiquc clemcntiae ost ad tales Deum mittere,
de Dan in Genesi scriplum est :Fiat Dan coluhcrin neo desporare eoruin salutem ; et confidenti/c pro-
scmita niorden% plantam cqui, el cadet eques relror- phetalis, quod ad tales quoque ire nontimeat. In-
sum, salulem cxpedansDci {Gen.xux, 17, IS).Quia doraabili autem corde, et dura facie, justa illud de-
eniin ad inorsiim colubricecidcral ex equo,propter. bemus accipere quod peccatori dicitur Nervus fer- :
33 COMMRNTARIORUM IN EZF.nniELEM LIB. I. CAP. II. 34

rctis collum tuum, et frons tua xnca{lsai. xlviii, 0). A |Vulg. quxcimque loquor] adte. Non ergo cessan-
Oui ct in consequcnLiijus arguuntur eordis lapidei, dum, liccl raali sint. quibusloquimur; quin secun-
c|uod Deus evulsurum esse so clicit.ot pro illo car- dum Apostolum (II Tim. iv), opportnnc, importune
nouni redditururn : ut mollitie sua, Dei prfecepta vcrbum Dei prajdicemus, quia potCKt '26 ficri, ut
suscipiat. et durus corrigatur ad moUiliem, ct qui obediens
(Vers. 5.) El dices dd eos : Hmc dicit Dominus est, mulatavoluntate non audiat.

Deus : .S« fortc vel ipsi audiaiil, et si forte qiiiescant Noli esse exasperans, sicut domus c.rasperatri.t est.
qunniamdomvs exaspprans est,ct scientqnia prophela Semel dixiraus exusperationem, sivo irritationem,
fveril in medin enrum. Simile quid in Jeromia scrip- Sepluaginta amariiudinem ponere. Quod ergo dicit
tum est : Si forle audiant et agant pvnifenliain {.ler. hoc est Non debes eos imilari, ad quos corrigen-
:

XXVI, 3). Et in Evangelio : Forsitam fi,lium meum vc- dos raitteris,ne peccatnm simile similem mereatur
rehuntur [Malth. xxi, 37). Loquitur autem hecc ct poenam.

Deusaml3igentisaffectu,(n)utliberumhominismon- Aperiatmim eicommedc quxecjo do <rt?'.Dignum(e

stret 55 arbitrium,ne prfescientia futurorum mali inquit, prfebe scrmonibLis nieis, et cibum suscipe
vel boni immutabile laciiitquodDeiis rulurnm nove- spiritualem, ut quomodo in Evangelio dicitur : Qui
rit. Non enim quia ille ventura cognoscit, necosse p hahcl aurrs audiendi, audiat [Luc. viii, 8) ; et hic

est nos facere quod ille pra3scivit sed quod nos

: dicatur Qui habet apertum os ad comedendum,
:

propria voluntate sumus facturi, ille novit futurum comedut. Unde et Psalmista; Dominus loquitur :

quasi Deus. Aperi os tuum ct implcho illud {Psal. lxxx, H). Et

(Vers. 6.) Tu ergo. fdi hominis, non limeas eos, ille repondit : Os meum aperui, ct allraxi spiritum
ncque (Vulg. ne) sermoncs eorum melvas, quoniam {P.wi. cxviii, 131). Et apostolus Pauhis, qui habe-
increduli et subversores sunt tecum. LX.X Et lu. fili : bat in so thesauros sapientia) et scicntire,et in qno
hominis, non timeas eos, nec a facie eorum formides: Christus Dominus loquebatur, scribit Corinthiis :0s
quoniam insanient, et eongregabuntur contra te 'in meum apertumest ad vos o Corinthii {II Cor. vi, il).

circuilu. Licet duracervice sint, et corde indoina- Et de Savatore Matthanis refert : Aperiens os suum,
bili, tamen mca sunt fortiora prajcepta. Nec te doccbat discipnlos [Malth. v, 2).
putes esse deceptum, si mittaris ad eos qui tc lo- El vidi, ct ccce manus missa ad m.e. Pro manu
quentem nonaudiant. Ecce pra;dico tibi quod insa- missa,ex/CTt/aTO Septuaginta transtulerunt.Qucemit
nianl, et congregentur adversum te, et circundent titur et extenditur ad eos,qui beneficia consequuu-
te, nullum tibi eflugium relinquentes. (loc aiitem tur. Contrahitur autem ab his quibu.s loquitur per
facient, quia increduli prophetam
siint, ct Dei Numquid abrcviala ct contructa cst
imperia con- :

tomnentcs. L manus Domini (Isa l, 2) Et in Psalmo Ut quid '?

:

Et cum scorpionihus habitas. Verba eorum ne ti- avertis manum tuam,et dexteram luam de medio sinu
meas, el vullus corum ne formides, quia domus e.vas- tuo in fincm {Psal, lxxiii, 11) ? Denique extendit in
perans est. Qui possint ferire, qui arcuato percutere passione pennas suas, suscepitque discipulos, et
vulnere,et aculeoiistulato,ut cadem plaga etcutem portavit illos in humeris suis, et locutus est Tola :

aperiat, et venena diffundat. Unusquisque pro mo- die e.vpandi nianus mea ad populum non credentem
ribus suis sortitur vooabulum.Scribis et Pharisffiis {Isa. Lxv, 2), ut congregaret filios Israel, sicut gal-
dicitur : Generatio viperarum{Matth. xxiii,33). Etde lina congregat pullos sub alas suas : et extensione
Herode qui versipellis erat Ite et dicite vulpi liuic : manuum Moysi, Israel superat Amalec (Exod, xvii)
{Luc.XIII, 32). Et pseudoprophetse in hoc eodem (Vers. 9.) In qua crat involutus liber, ct expandit
Propheta vulpibus comparantur. Et nunc cordc illum corammc, et{Vu]g. qui) crat srriptus inlus el
indomabili scorpiones esse dicuntur. Unde et in foris : ^(ripUeque eranl in eo lamcnlaliones, ctcarmen
Evangelio legimus ; Omnes qui ante me venerunt, et va-. Et dixil ad me : Fili h.omini'!, quodcumque in-
fuerunt fures el latrones et non audierunt eos oves vcneris, comede. Pro involuto libro, Sepluaginta
{Joann. x, 8). Et qupniodo oves perditee domus Is- capitulum <?7/)7' transtulerunt. In manu Domini se-
rael audierunt adversarios ? Ex quo ostenditur,eos n deiiti supcr thronum, quaa missa est et extenta. De
qui audierint fures et latrones, ovium vocabukim quo et in Psnlmis dicitur In capilc libri scripium :

perdidisse,et alia assumpsisse nomina,ut non quasi cst de me {Psal, xxxix, 8). Capituhim '3? intelliga-
oves perierint, sed quasi viperaj, .vulpes ct scor- mus exordium. Iste liber involutus atque signatus,
piones. scriptusque intus ct foris, vel anto et post, tantae
(Vers. 7, 8.) Kt loqucns vrrha mea ad eos :si forlc difficultatis fuit, ut nullus pntuerit neque in ctelo,
audiant,eltimcanl,ih) vel quicsrant,quoniam irrilatorcs neque in terra, nequc siibtusterram aperire illum
sunt. Tu autem, fili hominis, audi quod ego loquor et lcgere nisi solus lco de tribu Juda, radix David

(fl) ConferRabanumubihunc exHieronymo locnm quod onim ait Ilebraice est iSin"', Ilieron. vertit
laudat in Epist.ad Heberardum comitem contrahre- quic.icriit ; LXX, veru Porro T:-0T,fli7'.v, timeanl.
resim Gothescalchi. liieronymianaminterprotationemSeptuagintavirali
(i) \'ictor.,i;ivc!-so ori]in,>,u/ quiesca)ii,vd iimcanl: rontinuo facit prfficedere.
35 S. EUSEBII HIERONYMI. 36

et Jesse, queni Joannes in Apocalypsi devorasse se A eloquia lua, supcr met ori meo {Psal. cxviii, 103).
dixil non totum, sed in capitulo, id cst,
{.\j)OC. v), Et alibi : Judicia Domiui vera, {a) dcsidcrabiha super
in prineipio. Neque enim fieri potest, ut bumana auruin ct lapidem preiiosiim multum ; el dulciora sti-

natura totos libri hujus thesauros devoret. Et ex- per mel el favum (Psal, xviu, 10, 11). Et Samson
pandit illum coram propheta, et legendum cogno- favum mellis in ore leonis invenit {Judic, xiv) ; et
scendumque pra3l)uit, qui in Isaia populo non cre- Dominus post resurrectionem partem assi piscis
denti dicitur osse signatus (/,««2 xxix). Usque hodie comedit et favum {Luc. ii). Et Proverbiis de ape
ii\

enim vclamen Judasis in vetcri positum est Testa- dicitur quamquam hoc Hebi-ffia non habeantexora-
mento. Scriptusque erat ante ct retro de futuris ; plaria : Vade ad apem el disce quomodo opcratrix sit,
et de prajteritis. Vel certe foris, in historioa littera, et opus suum castum faciat cujus hihoribms : reges et
intus, intelligentia spiriluaii, de qua et Psalmista: imperiti pro sanitate uhutuntur {Prov. vi. 8,sec.LXX)
Omnis, inquit, (jloriafilix rcgis 'ih intus (P.s«L xliv. quod operati sunt Moyses et propheta?, ct evange-
14). Scripta;que erant in eo tam intus quam foris apostoli
lisla;, et ut quicunque rex fieret, cujus
;

lamentationes, et carmen, et vo?. Lamontationcs.et cor in nianu Dei est, dulcibus fruatur cibis. Qui
de his qui ad pccnitentiara provocantur, siout Sa- vero simplex et absque serpentis astutia habet in-
muel et Apostolus Paulus plangebant atque luge- T> nocentiam columbaruni, simplici fide credat atque
bant Saul et Corinthios, quos saivare cupiebant salvelur quia ubique insidi» sunt,et sffipe diabolus
:

(II Par. XVI II Cor.xii). Carmcn super his, qui Dei

; transfigurat se in angelum lucis (II Cor. ii) melque :

digni sunt testimonio,et quibus P^Liliiiistapr»cipit distillat de labiis mulicris raeretricis,dulcia repro-
Canlale Domino canlicum uovum {Psal. xcv et xcvii, mittensut venena interserat {Prov, v),

1). Porro V8B super illis qui penitus desperantur, (Vers, 5.) Et dixit ad me ; Fili hominis, vade et
et cum venerint in profundura pcccatorum, con- ingredere (in Vulg. non est et ingredere) ad domum
temnunt [Prov. xviii). lsrael,et loqueris verha mea ad eos, Cui dicitur '.Vade
(Cap. III. — Vers. 1.) Comede volumen istud, cl ct ingrcdere nd domum Israel, oslenditur non fuisse
vadc (Vulg. vadens], loqucre filiis (Vulg. ad filios) cum populo peccatore licet in eisdem videretur
;

/iTiii,'/. Nisi' ante comederimus apertum volumen, super llumen Chobar flnibus commorari. Scriptum
docere non possumusfilios Israel. Dcniquoct David est enim: Et ego eram in medio transmigrationis ju.vla
postquara ipse misericordiam consecutus est Do- : flumen Chobar. Soparata enim erat prophetae con-
reho, inqiiit, iniguos vias iuas cl impii iniquorum offendebatur aspectu. Hoc
ad lc conver- versatio, et
lenlur (Psw/. i, 15), idcm facicbal et Moyses (E.wd. xxxiii ), procul a
Vers 2.) El aperui os meum cl ribavit me voiu- castris multitudinis figens tabernaculum '29 quod :

mine illo. El dixil ad me : Hli hominis. Ego, inquit C cura fuisset ingressus,descendcbat columna nubis,
aperui os meum, quia mihi dictum est Aperi os et stabat ante ostium tabernaculi. :

tuum,et comede. Et,ap6rto ore,Dominus largitus est [Vers. 5, 6.) /Voii eni^n ad populum pi^o/undi ser-
cibos ; ut initia voluntalis in nobis sint, et perfec- moni<, et diffic.itis (Vulg. ignotx^linguse lu mitteris,
tionem beutitudinis a Domino conscquamur.A'o)( est addomum Isracl. ncque ad populos multos.{b) etignoli
enim volentis neque currenlis,sedmiserentis Dei {Paim scrmonis quorum non possis audtre sermonem. Et si
IX, 16). /Vttamen et velle ct currere, nostri arbitrii ad illos mitterem te, ipsi audirent /g.Quoniam iJli ad
est. Pro a;jm«'.Septuaginta transtulerunt, aperuit, te nolunt venire, tu perge ad eos. Non enim habent
ut 28 subaudiatur Deus quia ipse et aperuit os : sani opus medico, sed male habentes {Luc. v, 31).
prophetffi et cibavit eum. Neque potes dicere: Non possum loquiad cos,quia
Vcrs 3.) Ventcr luus comedcl : et viscera lua com- linguasalteriussunt.etinvicera nobis barbari sumus
plcliuntur volumine illo quod ego do tilA. LXX .•
Os ncc mutuum possumus audire sermonem. Quid
tuum eomcdet ei. venter tuus implclntur capilulo isto loquar de uno populo ? Si ad diversas te mitterera
tihi dato. Principio lectionis, et simplicis histori», nationes, tamen auctoritas el potentia meaomnem
esus voluminis est. Quando vero assidua medita- difficullatem vinceret. Atque utinara tempus insta-
tione in memoria; thcsauro librum Domini condi- n quod ad omnes missurus sum nationes, quo et
ret,

derimus. impleUir spiritualiler venter noster, et linguarum daturus sum gratias, ut praidicent apo-
saturantur viscera,ut habeamus cumapostolo Paulo stoli raei,ettolura mundum a diversitatelinguarum
viscera misericordia; {Coloss. iii), et impleatur ille una fide meo subdant jugo ; facilius illi audirent,
venter, de quo Jeremias loquitur : Ventrem tneum, profundi sunt altique sermonis, et nihil habent de
ventrem meum cgo doleo : cl sensus cordis mei contur- levilate Judaica sed gravi et solido ingrediuntur
bant mc {Jercm. iv, lU). pede, et cum ignola? sint lingua:, notaa fidei sunt.
Et comedi illud et farlum est in ore mco sicut mel Unde sequitur Et si ad illos mittcrem lc ipsi audi-
;

dulce. I.oquitur et David Qua^n dulcia yutturi meo

: rcnt te. Denique pustea misit, et omnespariter cre-

(a) Interserit Victor, jnstificata in scmetipsa, ex et ignotse lingux impressamquc lectionera contendit
psalmi textu. mancam esseet mutilam.Mss.vero riostri nihilpree-
(//) Victor., cx IlfbivEo et Vulgala Hieronymi edi- lerea habent.
tione, restituit ad populos mullos profundi sermonis
37 COMMENTARIORUM IN EZECHIELEM LIB. I. CAP, III. 38
diderunt. Uode Paulus
Barnabaa loquuntur ad et A post tergum relinqueret. Tale quid ot in Exodo legl
Judffos [Al. eos] Vobis quidem opoHueral prmlicari
.•
mus {Exod. xxix), quando Pharao el omnis oxer-
verhuin Dei sed quia noluisfis suseipere scrmonem,
: citusejuspersequebaturIsraeI,etangi'lusincoIumna
ecce convertimur ad gentcs {Act. xiii, 46), Et de een- nubis deseruit priora caslrorum venitque post ;

turione dicitur : Neque in Isracl tanlam tidcm inveni tcrgum, et lola nocte stetit inter Israel et^v^Egyptios :

{Mattli. viii, (0). 31 ut, perterritis adversariis, audiret Israel : Bene-

(Vers. 7.) Domtis aidem Isracl nclunt audire te, dicta gloria Domini de loco suo. Locus aulem Domini
quia noiunt audire me. Omnis quippe domus Isracl est omnis inquibus hospitium invcnit. Aut certe
alirita fronle esl ct duro corde. Ne oonlristeris, ait, Filius locus est Patris, sicut et Pater iocus cstfilii
si te audire noluerint. Idoireo te non audient : quia dicente Domino Salvutore : Eyo in Palre, et Palcr
me audire contemnent juxta quod et Salvator aie- : in me (Joan xiv. II). IJoo idem significat et Mi-
bat Qui vos non recipit, me non recipit {Ibid., x, 40).
: chfcas : Ecce Dominus cgredietur de loco suo, et
In quoaperteliberum monstratur arbitrium. Et duae descendcl supcr e.v.elsa terrae, et commovebtmtur
reddunturcausffi, quare non audiant quia perversM, : monles subler eum, et vallcs tabescenl sicul cera a
inquit, sunt voluntatis, et attrita fronte, sive, ut fucie iynis, et sicut agua qux defertur in prxccps
Septuaginta yQvi&T\xvLi,contentiosi sunl : et subaudi- -n {Micli. i, 3, 4). Desoendente enim Domino Salva-
tur, quod seepe ad salutem provocati, noluerunt tore, et proficiscente de Patre, excelsa terra; mon-
audire. tesque commoti sunt, etinferioravallium liquofacla.
(Vers. 8, 9.) Ecee dedi faciem itiam valenliorem Potestlocus esse gloria Domini ct lux inacccssibilis, ,

facicbuseorum,etfronlemtuamduriorem 30 frontibus de qua Apostolusloquitur: Qui solus habelimmorta-

eorum. Ut adamantem, et ut siliccmdedi faciem luam. lilatcm, et lucem habitat inaccessibilem (I Tim. vi, IG).
Ne timeas eos, neque metuas afacie eorum, qtiia do- Quaudo prEeleritajudicia Domini animorevolvimus,
mus exasperans est. Et dixit ad me. Domus Israel audimus vocem post lergum commotionis magnaj.
attritcT! frontis est, et procacis audaoia;, etdurasic Quando fulu.^a corde meditamur, auditur vox de
corde, ut scorpionibus comparetur. Ideo dedi tibi prioribus, et ex his qu.-c ante sunt.
vultum durissimum, et frontem quK nullo pudore (Vers. 13.) Et vocem alarum animalium pcrcidien-
superetur. Ex quo discimus, interdum gratifc csse lium ulleram adalleram, et vocem rotarum sequentitm
Dei irapudentise resistere, et cum (a) res poposcerit etvocemcommolionis magnx. Pro eo quod
anirnalia,
frontem fronte conoutere. Hoc autem tribuitur, ne subauditur «tio zoivou juxta Hebraicum audiviposl :

nostra verecundia et humanus pudor pertimesoat me voccm commolionis magnx, el audivi vocemalarum
insidias femulorum. animanlium, ct vocem rolarum, addidcre LX.\ Etvidi :

(Vers. iO.) Fili hominis, omnes sermoncs meosquos Ci vocem alarum animalium percuticntium idteram ad
loquar ad te, assume in cor luum, el aiiribus audi. Iste alteram, et reliqua ju.xta illud quod in Exodo legitur:
cst cibus voluminis, et hasc sunt verba quibus pro El videbal omnis populus vocem Dci {E.ml. xx, 18)
diversitate audientium, vel lamenla, vel carmen, ut vocem qua? veniebat post tergum, audierit pro-
hominibus loquitur [Al. loquimur]. Et tamcn
vel vi: pheta qvsa autera ante se crat, viderit. Sed mclius
:

notandum, quod aate sormones Dei in nostro oorde ot verius est, auditam vooem intcllexisse, quam
oondendi sunt audiendique ct intelligcndi diligen- visam, tam alarum percutientium so mutuo, quam
tius ; et sic ad populum proferendi. rotarum, de quibus supradiximus, et commolionis
(Vers. li.) Vade, ingredere ad transmigrutioncm inagns quoa Dei iram supor Israel populum ventu-
(sive caplivitatem), ad filios popuH tui, et loqticris ad ram esse monstrabat.
eos, el dices eis : ILvc dicit Dominus Dcus : si forte (Vers. 14). Spirilus quoque lcvaviime, el assumpsit
audianl el quiescant : Et Dominus noster venit ad me, et ahii amarus in indigncUione spirUus mei. LXX :

populum Juda?orum, mittente Patre, ut pra;dicaret Jit spiritus elevavd me, etsuscepii me, el abii sublimis
captivis remissionem, et implereturin eo quod scrip- in impetu cpirilus mei. Postquam elevatus a spiritu
tum est: Jscendens in altum, captivam duxit caplivi- est, etassumptus ab eo, tunc in iiidignationes ct ia
tatem : dedit dona hominibus {Psal. lxvii, 19). amaritudine spiritus sui abiit quo ferobuUir, inlelli-
j)
(Vers. 12.) Et assumpsit me spirilus, elaudiii post gens indignationcm Dei, et quid significaret visio,
me vocem commotionis magnx Benedicta gloria Do- :
mente pertractans. 82 Sive sublimis ipsc spirilus
w»iirfe/oeosMO. Deusdequoscriptumest Assumens : suiimpctu ferebatur, cupiens ire quo Dominus im-
mansuetos Dominus (Psal. cxlvi, 6), ipse assumpsit porabat.Spiritumautcmejus,nonSpirilumsancUini,
et prophetam, qui non erat in carne, sed in spiritu, sed spiritum hominis intelligamus, dequo in multis
et ambulans in spiritu, oarnis opera non implebat locis dicitur, ut in Isaia : Denocte cnnsurgit spiritus
spiritus enim Dei eratin eo. Quamobrem ct terrena meus ad Deus
ie, (Isai. xxvi, 9). Transferturque
contemnens rapitur a spiritu, et audit post se vocem propheta (non ut quidem «stimant) in spiritu, sed
comraotionis magns,
praiteritorum obliviscens, et in ipso corpore, quod et de Abacuc juxta Tlicodo-
in futurum se extendens, et inimicorum insidias tionem legimus {Dan. xiv).

(«) Penes Haban., ct cum locus poposceril.

 ,

39 S. EUSRBII HIERONYMI. 40

(Wers. 15.) Manus cnimDomiiiierat nwrumcoiifor- p^a]iccu\niove, et in sua impielate moritur : cujus
lans me. Et vcni ad Irantimiyralioncrn ad m:nnm sanguisdcspeculalovisqurcritur manibus. Alter, cui
novanimfruyum, ad eus qui ladiituhanl ju.da jhwien spcculator annuntiat, ct ille audire conlemnens, suo

Chobar. Et sedi ubi illi scdehanl, et man.n ibi scpicm vitio moritur ; ita dumtaxat, ut speculator a culpa
diehus mcerens in medio eorum. LXX Elmanus Do- : alienus sit. Ex quo intelligimus ideo Dominum im-
mini facta cst super me fortis, et intravi ad caplivitutem pio comminari, et dicere : Morle morieris, ut aver-
suhliinis. Et circuivi liahitanlrs siipcr fluvium Chobar, taturavia sua iinpia, et vivat. Comminatio enim
(jui erant ibi Et scdi ibi scplcm dictms ronver.sans in
: non iuhomines, sed in peccata[/Ii. poccatores] est,
medio eoruin Pro eo quod nos vorlimus, acervnm neo in cos qui convertuntur avitiis, sed qui in pec-
novarum frugum, Aquila, Symmaohus, elTheodotio cato permanent. Magnumque disorimen est, Dei
ipsa vorba posuere llebraica tiiel abib a^ax Sn tacere sermones, ob triplicera causam : vel propter

quod Septuaginta transtiilerunt, sublimis et circuivi; timorem, vel propter pigritiam, vel propter adula-

meliuscssecredentes aliquiddicere, quamimponere tionem. Unds et Isaias : Vx, inquit, mihi misero,
quod lectori faceret quKstionem. Nos auloin ab quia tacui {Isa Tu autem
vi, 5). Quodque sequitur :

Hebr.Bis (a) didicimus, Thel abibsignificare, quando aniin.m tuam Apostolicum sonat Si
lihcrasii, illud :

nova frumenta, vel bordea congreganlur, et post ,

cujus opus arseril, damnumputictur, ipse autem sa.lvus
famem et penuriam ,antequam terantur in area spem ,
'
erit sic taincn quasi per iyncm (I Cor. iii, 14)
: ut ;

ciborum aliquam repromittunt. Ila et Israel parvua (c) probetutrum speculatorexternus a causasitmor-

et tenuis, qui habitabat in ripis Chobar fluminis, tis cjus qui periit, an reus. Opus enim magistri, sa-

quasi reviviscens, ortusque de tcrra, sementcm lus discipuli est.

Judaici populi promitlebat. Manus autem Domini (Vers. 20, 21.) Scd cl siconversus jiistus ajustitia

flt super prophetam, confortans eum, ut possit sua [d) fcceril iniquitatcm, ponam offendiculum coram
nomen speculatoris acoipere, et docere quod didicit eo. Ipse morietur, quia non annimtiasii ei ; in peccato
Septemque prius diebus versatur inter cos, videns suo morielur, et 34 non erunt in memoria juslitix ejus
cuncta quK gererent, ut postea sciret quae corri- (luas fecitsanguinem vcro ejusde manu tua requiram.
:

peret. Moeret autem, sive conversatur in medio Sinaulcm tu annuntiaveris juslo, ut non pcccetjustus,
eorum, vidcns scelera, et justam Dei pro pcccato- ct iile ncn peccaveril; vivens vivet, quia annuntiasti

ruminiquitatesententiam.Proeo quod nos di.\imus, ei, ct tu animam tuam liberasti. Sicut impios, vel

marcns, etin Ilcbrajo scriptum est masmim {Q112'Ci)2) iniquos duos legimus Unum, qui non audivit, et :

Theodolio transtulit, admirans, ut stuporem Pro- periit : alterum, qui audivit, et perseveravit in ne-
phetffl eorum cerncntis exprinieret.
iniquitates quitia sic duo justi sunt, unus qui non audivit. :

Aquila; sccunda edilio, quam llebrasi x.aTa C et (cj pcriit; altcr qui audivit, et conversus ad pa?ni-
vero
ay.i(l&zt.m nominant, transtulit r]ps.ixJ.:^wi, id est,:tcntiam,salvavit animamsuam.Notandumquequod
quiescens, et scorsuiii posilus, ut 1'uisso quidom in possit justus cadere et si habuerit magistrum, ad ;

medio 3S captivorum, sed ab eis soparatum men-
te monstraret.
(Vers. iQi,\l .) Cum autcm pcrtransisscni scptcmdies
factum est verbum Domini ad me, dicens : Fili ho-
minis, spcculalorem dcdi tc iloniui Israel, ct audies
incliora converti. Bt bona igituropcra indigent as-
siduo pra?ceptore, ne lapsus ab optimo cursu, re-
trahat pcdeni. El impius quidem, vel iniquussi con-
versus non luerit, in impietale et iniquitatc sua
morietur. Justus autem si fecerit impietatcm atque
pcccatum, non statim moritur sed ponitur olTendicu- :

de ore meo verbuni, ct annuntiabis eis e.v me. Qui

lum corameo, sivctormentum;etulTheodotiodixit,
speculator fulurus est, et Dci verba populo narra-
infirmitas : ut torqueatur, et planam viam non inve-
turus, multo tempore debet quiescere, otdolerc ad
niat, ct intclligatselanguidum, dequibus ct Aposto-
ea quae videat:nihilquchabereeorurninconscientia,
lusdicit Ideo infirmantur multi apud vos, ct dor- :

quae in aliis correpturns est.

miunt multi {Ihid xi, Sii. Prodest enim justo intel-
;

(Vers. 18, l'J.) Si diccnte mc ad impium : Morie ligere deliotum suum, conscienticeque tormentum,
morieris, non aiinnnliavcis ci, ncque locutus fueris n ot dicere cum Psalinista Convcrsus sumin serumna :

ut avcrlatur a via sua impin, el vivat : ipsc impiiis in mea,dnm mihi infiyitnr spina {I's. xxxi, 4). Et quo
iniquitatc sua morictur : snnguinein aulcm ejus de modo impio non sunlobvia; iniquitates, si avertatur
manu tua rcquiram. Si autem unnuntiavcris impio, a via sua impia etvivat : sicjustonoii prosuntanti-
et iilc nnn lucrit conversus ah (6) iniquilale, et a via qure justitiiT, si novis facinoribus opprimatur. Quod
sua impia quidem in iniquitate sua morieiur, tu
; ip.ie autom intulit : Ipsemorietur, quianon annuntiasti ei,

autem animam luam lihcrasti. Duo sunt impii, sive subauditur, potuisse eum vivere, si speculator ma-
iniqui, ut LXX transtulerunt. Unus qui nihil auilit a gistorque docuissct.

(fi) Vitiose antea crat dicimus. tibus.

[h) Victor. cum Vulgata, ah impietale tua ct, otc, ((i)Ad VulgatcTcditionis finem roscribit Victorius :

negans, ab iiwjuilatc,\ectionem esse Ilieronyrai sed ; ajustilia .<<ua fiicril, ct fcccril, ctc.
hXX. TT,? avo;j.'a; sOtoo.
: (e) Apud Uaban. cura interposita negandi particu-
[c) Idem, probetur ulrum speculator e.rternus causa la, el non periic.
siC.morlis, ctc, Nullis quod sciam mss. sullVagan-
41 COMMENTARIORUM IN EZECHIELEM LIB. I. GAP. IV. 42

(Vers. 22.) Et facLa esl ibi [Vulg. tacet ibi] super p^ (Vers. 25, 26.) Et tu, flli hominis : eccc data sunt
me rnani„s Domini, et dixit ad me : swciens eqredere supcr te vincula, et ligabunt non egredieris
te eis, ct

m cainpum, el ibi locjuar lecum. Quod ex Hebr»o de [Vulg. in]medioeorum, etlinguamtuam adtixrere
transtulimus, ilji,et in LXX non habetur, significan- fociam pulato (vel gulturi) tuo, et eris mulus, nec ut
ter posiUmi est, nec dubium quin locum significet. vir ohjargans eos [ A Vulg. abest eos] : quia domus.
Supraenim legimus •.Et vcniad iransmiijralionem ad exasperans Quod in domo clauditur, quod vin-
est.

acervum novarum frugum, ad eos qui hahitaban t juxta culis alligatur, quod non egred itur ad eos, inter quos
fJuviiimChobar^Supi-a^nijib^.Recieqaeeiia) cuidi.xe- habitat, sedinter multitudinem captivorum, solitu-
rat, jubetur ut surgat. Et qui ingressus fuerat
seili, dinem carceris patitur (ut supra di,\i) obsidionis in-
ad transmigrationem, audit, cjredcre.: 35 non in diciumest, quodclausa Jerusalematquecircumdata
confragosas valles, non in prferuptas rupes, sed in ab exeroitu ChaldcBorum, nulliim habitantium foras
carapi latitudinem iju;e possit capere gloriam Domi- cxire permittet. HiBC est olla de qua Jeremas loqui-
ni. Undo et Corinthiis dicitur; Dilatamini [l Cor. vi, tur [Jerem. i), et ipse hic consequen- Propheta in

13). Quando ingreditur ad captivos, de quibus di- tibus : inqua carnes populi consumuntur. Quod au-
ctum est, quod insaniant et perscquantureurn, forti tem lingua Prophetre palato vel gulturi cohceret et
manu indiget, ut possit resistere, et furorem pcrse-
p mutus effectus, auctoritatem non habetincrepantis,
quentium sustinere. Quando autem egreditur in causa perspicua est quia 'mc[ml,domus e.vasperans :

campum, fit quidem super eum manus Doinini est. Et est sensus Tant® sunt (b) amaritudinis, et :

quia absque illius adjutorio exire non poterat, tantae adversus Deum contentionis, ut objurgantem
<

sed non additur fortis. Ad videndam enim glo- non mereantur audire. Ex quo perspicuuni est, ubi
riam Dei, non ad pugnandum egreditur. Et hoc multitudo fuerit peccatorum, indignos esse pec-
animadvertendum, quod in medio captivorum se- cantes, qui a Domino corrigantiir.
dentium, ipse sedens Prophcta gloriam Domininon (Vers. 27.) Cum autem locutus fuero tibi, aperiam
viderit. os tuum, et dicesHxc dicit Dominus Deus
ad eos :

(Vers. 23.) El surrcxi [Vulg. surgens] et cyressus Qui auu:t., audiat : et qui quiescit, quiescat : quia
sum campum, et ecce ibi gloria Domini stabat,
in domus exasperans est. Illud quod in Ecclesiaste legi-
quam vidi juxla fluvium Chobar. Jubentc
quasi ijloria mus : Tempiis taccndi, et tempus loquendi (Eccles.
Domino, ingreditur, ct jubenteegreditur, sedetque iii), etiam in sermone propbetico comprobatur :

cum sedentibus ;
qui stantem illum numeruscapti- quod ejusdem sit sapientia; et facere et loqui pro
vorum audire non poterat.Egressusque in campi la- tempore, et dare conservis suis in tempore suo ci-
litudinem,vidit stantem gloriam Domini,quam prius baria. Unde et Isaiaa ad populum non credentem:
viderat ambalantem, et elevantem se, et interdum C Tacui, numquid scmper taccliol dicit Dominus (Isai.
stantem.Quiajuxtalluvium sa:culi hujus Cliohar,(\u.\ Lxv). Qui igitur obmullitudinem peccatorum diu
inlerpretari potest[.-l/. interpretatur] gravissimus, clausum os tenuil: quia vidit
aliquos posse con-
gloria cernebatur : quod significat, omnem mundi verti,de quibus dictum est: Quiaudit audiat, et qui
hujusgloriam prceterfluere, etgradum stabilem non a malis quiescit quiescat, et desinat : idcirco aperto
habere. Gloriaautem Domini stans, et perseverans, ore, et non propria voluntate, sed Domini jussione
cum stante Proplieta videtur in campo : qua3 in loquiturad populum. Id autem quod nos posuimus :

medio captivorum, nec stare polerat, nec videri. Qui auilit andiat ct qui quiescil, quicscat
: pro quo :

(Vers. 2i.]Et cecidi in faciem meam, el ingressus est LXX interpretati suni : Qui audit audiat : et qui in-
in me spiritus, et slatuit me supcr pedes meos et lo- : credulus est, incredtdus sit : seounda Aquil;B edifio
culus est mihi, el dixil ad me Ingredere, et inctu- : ita transtulit : Quiaudit&7 audietur : etquirelinquil,
dere in medio domus tuse. Stantem gloriam Domini relinquctur. Et est sensus : Qiii liabct dabitur ei
ferre non sustinens, cecidit in faciem suam, ut ab qui aulemnon liabet, eiiam id quod videtur habere
ingrediente in eum spiritu levaretur. Qui spiritus auferetur ab eo (Marc. iv, 15).
statuit cum super pedes suos, et locutus estei, di- (Cap. IV. — Vers. i,Z.)Ettii,, filihominis, sume,
cens : Intra el includere in medio domus luie. Et est n tibi laterem, et fwnes eum coram, te, etdescribes ineo
sensua Quia corroboratus es aspectu Dominicfe
; civitalem Jerusalem, el ordinabis advcrsus eam obsi-
majestatis,nullumtimeas,necaliquemperlimescas; dioncm, ct xdificohis munitiones, et comporlabis ag-
sed reverlere in domum tuam vel ad necessitales : gerem, el dabis contra eam cnslra, el pones arietes in
corporis, ut quidam putant, vel in signum futurffi giro. Sicut prius diximus : Intra et includere in medio
obsidionis. Et quomodo Isaias discalcialus et nudus domus tusp, ct ecce data sunl superte vincula, el liga-
(Isai. xx), trium annorum oaptivitatem, et nudi- bunt non typum
te, et egredieris, csse prophetam fu-
tatem 3C populi nuntiavit, ita et tu clausus domo, lurifi obsidionis urbis Jerusalem ; ita nunc Geome-
opere ipso propheta vicinam obsidionem urbis Je- trica jubetur in lalere arle describere, ipsumque
rusalem. laterem poni in conspectu prophetffi, ut postquam

(a) Antea vitiose erat, qui dixcrat. contcntionis reponimus concinniori sensu ; pro quo
(6)Cum Victorio ex Florent. codd., amariludinis et antea erat amariludines et contentiones.

Patrol. XXV,
43 S. EUSRBII HIEItONYMI.
descripserit in pulvcreJerusalom,omncm adversiim \ molleni suo viliofeccrunt essc durissimuni.Sartago
cam pingat obsidionem ; adunilirans munitionos, ct quoque dicitur medius intor populum ct Donm mu-
comportatos aggci'es, et coronam vallantis exerci- rus opposilus, nt ostendat omneni raullitudidemin
omnia urbes oapi
tus, ot arietes in circnitu, pcr qu.T brevi esse frangondam, redigendamque ad nihilum.
solent. Munitiones dicuntur, quibus urbs claudi- ObOrmatio autetn vultus contra urbom, severitatis
tur.nequis obsessorum possit ofTugere comportali ; indicium est juxta illud quod alibi scriptum legi-
:

aggeres, quibus vallum fossffique complentur ca- : mus Facies Domini super jacienlcs mala ; ut dispcr-
;

stra,militum cuslodi;E per circuitum:arictes quibus
murorum fundamenta quatiuntur, et lapidum jun-
ctura dissolvitur. IIoc aulera dicitur, ut signincetur
urbis Jerusalem subSedeoia vicinacaptivitas :cujus
anno undecimo et rex, et civitas eapta est. Pro la-
Grxce dicitur gonerc fominino
tere, qui TiXivOo?,
dal dc tcrra memoriam eorum {Ps. xxiii, 17).
(Vers. 4 seqq.) Et tu ilormies supcr latus tuum si-
nistrum, et poiies iniquilates domus hrael. super eo,
Humero dierum quidus dormies super iltud, et assumes
iniquitatem corum. Eyo autem dedi tibi annos iniqui-
r^ taiis eoruni, numero dierum trectntos et nonacjinta

Syramachus manifestius interpretatus est TtXivOirjv, dies, et portabis iniquitatem domus Isracl Et cum

quem nos latcrculum et abacum appellare possum us. compleveris lixc, dormies super lalus luum dextrum
In cujus pulvere solent geometro3 Ypap.|j.7(;, id est, p,
sccundo, et assumes iniquilatcm domus Juda quadra-
Uneas radios que describcre. E.k quo quidam volunt, (jinta diebus. Diempro anno,diem, inquam, pro anno

non absurdum esse etiam hujus doctrina; habere dedilibi. Queeramus qui sint anni treconti nonaginta
scientiam(illaexempla replicantes, quod Josusfdius qui prodiobus totidem supputcntur, quibus in sini-
Nave exploratores miserit, qui terram describeront strolatere propheta dormieritvinctus atque oonstri-
{Jos, u) qu.B proprio vocatur Geometria : et Aiige- ctus :itautin latusscalterumnon moveret, captivi-
funioulumGeometricum ad
lus inZaoharia habuerit tatem et miserias decem tribuum, id est, Israelis

Jerusalem rnetiendam {Zach. n}. Et quod nuno ju- ostendens. Et qui alii quadraginla anni, quibus pro
beturProphetaJerusalemin pulvero describere(qu8e Juda et iniquitatibus ejus in dextro jacuerit latere,
apudcosproprie(a;appellaturc7/./-|Vi-jY?a'^''a)possumus sive ut narrat sancta Soriptura, dormicrit, de Isracl

laterom et in sugillalionem Israelis accipcrc, quod hoo dioendum ost, SJ) quod sub rege Phacee filio

Pharaoni {Exod. i). Sive

in luto, et latere serviorit Romelia3, qui undevioesimus regnavit in Israel an-
ut urbs, quam putabant csse firmam et inexpugna- nis viginti, venit Teglatphalasar rex Assur(lV Rey.
bilem, fragilissimo latericomparetur, quiadtactum xv), ct cepit Ajon, et Abel, domum Maacham, et

aquae illico solvitur, ut de qua prius dictum est Janoe, ct Cedes, Azor et Galaad, et Galilasam, et
numquid pclra 38 durissima, vel [Al. quia] deserli univcrsam torram Nephthalim, cl transtulit eos in
mons csl fHise Sioii, vertatur in laterem, qui inun- n Assyrios. Post quem regnavit in Israol Osoe filius

dationeBabylonia corriimpatur ;
juxta illud quod Ela annis novcra, captusiiue est cum omni Samaria
scriptum est : Propterea adducet Dominus supcr nos a Salmanassar rege Assyriorum,et translatus estin
aquas multas et fortes, regemAssyriorum{lsa. viii, 7). Elam,et Abor fluvios Gozam in oivitatibus Medo-
sume libi sartatjinem ferream,:
(Vers. 3.) Et tu et rum. Sexto autem Ezeohia! regis anno, ut sancta
pones eam murumlWa]^. in murum] ferreum intcr te, Regum narrat historia [md.,\\u), captus est Osee :

et intcr civilatem, ct obfirmabisfacicm tuamad eam, a quo si per nrdinera snpputemus, qnot annis Israel
et erit in obsidionem., et circumdabis eam. Siymim fueritin angustia etjugopressus captivitatis, sio in-

doniui Israel est. Quod supra diximus, et ipsum pro- venire poterimus. A sexto anno usque ad vioesimum
phetam, et desoriptionem lateris, munitionibus, ag- nonuiD (tot enim Ezechias regnavit annis) suppu-
gerc, arietibusqucciroumdantem [Al. circumdatis], tanturanni viginti quatuor cui suooessitManasses,:

in signum pr.Tecederc obsidenda; Jerusalem, hoc regnavitqueannisquinquaginta quinquo. Post hnnc

nunc manifestius dicitur, post multa qua) media Amon rognavit annis duobus. Post quem Josias an-
sunt : domui Israel, sartago ferroa, qua
Sicjnum est nis triginta ot {b) duobus. Cui sncoessit Joacim, qui
instar muriinterprophctameturbemponitur, gran- et Eliacim cognominatus est, et regnavit annis un-

deni iram domonstrat Dei,qua3 nullis precibus fa- rv decim. Post quem Joachin cognomento Jeohonias,
tigetur, neo lleotalur ad miscricordiam. Sicutenim qui statim ductus est in captivitatcra, regnavitque
omnia metalla forrnra domal, nihilqueeo duriusoit, pro eo Sodooias annis undooim, sub quo capta est
sio incrcdibilia scolera Jerusalem, Deum natura Jerusalcm teraplumque destruolum. Fiuntitaquea

(a) Hoc modo legunt mss. codices ; editi autom li- si adimeretur unus. Eo enim adempto non 16'i, sed

bri axio-c:atpioi pro T/.TiVOYpacf ta rotinent. Est autem neo 13.5, sed 134, esscnt, et ita prophctico nu-
lG;i,

scenograpliia ox Vitruv. Frontis et laterum absce-

:
moro 390 unus deesset annus. Nec propterea putes
dcntium adumbralio, ad circiniqucccntrum omnium li- sanctissiraumvirum lapsummemoria,iraperfectum
nearam responsus : qund perreote convenil loco pr.nc- enim annura pro poriecto snmit et ea est causa, :

senti Ezechielis describcntis
(fr)Victoriusait:Trigintaet uno.non trigintaduo-
bus annis Josias regnavit, IV lleg. xxii II l'aral.
XXXIV, apud omnos. Vcrum nihil immulatum, quia
numerorum,quos supputat, ratio non responderet.
Jerusalem in pulvere. quod in totius summa non annos 3!lO, sed 380 et
Ma rt. nienses qnaluor supputat. At Scriptura sacra inte-
gros tantum in vita Regum.non autem imperfectos
;
numerat annos. Vixisse autcm Josiam nienses ali-
quol super unum et trigesimum annum, aliunde vir
sanotus historiam hausit.
45 COMMENTARIORUM IN EZECIIIELEM LIB. I. CAP. I\. 46

prima captivitate Israel, qure taola est sub rege A Medorum : qui juxta prophetiam Isaia? (/.««'. xlv).

Phacee usquod undeeimum annum Sedeciao, quo quinquaginta ferme hominum millia de tribu Juda
Temphim desolatum est, anni centum sexaginta remisit in Jerusalem,et vasatempli, quae Nabucho-
[.-l/.septuaginta^quatuor. A secunda, quandocaptus donosor asportaverat, et ca;tera quae Ezrae narrat
estOsee. etomnis subversa Samaria, anni centum historia (III ['sdrx i). Sicut igitur in Israel, hoc est,
triginta quinquef/lLoctoginta]. l"ueruntquo desola- decem tribubus a Phacee regelsrael, sub quo Sal-
tionis templi anni septuaginta, qui additi primiB ca- manasar Israelitici populi multa vastavit, usquo ad
ptivitati,f'aciunt annos ducenlos triginta quatuor.In quadragesimum annum Assueri,supputamus annos
secundo enim Darii regis Persarum anno templum Irecentos nonaginta,quando universi Judaici populi
exstructum est a Zorobabel filio Salalhicl, et Jesu persecutio mitigata est sic a primo anno Jechoni»,
:

filio AggKO et Zacharia, qui

Josedec,prophetantibus
regnavit annis triginta sox unoque sublato, ad-
: bylonem, usque ad primum Cyri regis Persarum
duntur anni ejustrigintaquinque.Post quem regna-
vit Xerxes filius Darii,annis viginti. 40 Post quera
Artabanus mensibus septem.Et (a) Xerxcs, qui co-
gnominabatur Moc/.poycip, annis quadraginla. Post
p
quem Xerxes mensibus duobus.et Sogdianus mensi-
bus septem [,-1/. qmtuor]. Cui successit Darius co-
gnonientoNoOo;,qui regnavit annisdecem et novem.
Post quem Artaxerxes cognomento Mvt^ixwv \[Al.
Memnon]. Darii et Parisatidis filius, regnavit annis
quadraginta, qui ab Hebnieis .-Xssuerus appellatur;
sub quo Mardochei et Eslher narratur historia
quando magna pars Jerusaiom tn\nslata est in Ba-
annum. qui desolationis templi erat annus tricesi-
mus, supputantur anni quadraginta, sub quo Ju-
da!orum laxata captivitas est. et libertas populo
reddita.Quidam trecentos nonaginta annos Israelis,
e quadrnpinta Juds jungentcs, faciunt annos qua-
dringentos Iriginta, et volunl eos impleri a baptis-
mateSalvatoris.usque ad consummationem mundi.
Aliivero,et maxime Judsi, a secundo anno Vespa-
siani,quando Jerusalem a Romanis capta,templum-
que subversum est.supputari voluntintribulatione,
et augustia, et captivitatis jugo populi constituti,

(Esther vni) : quando omnis populus Jud;eoruni de annos quadringentos triginta ;etsic redire populum
mortis periculo liberatus.recepit pristinam libcrta- ad pristinum statum ut quomodo filii Israel qua-
;

tem.Fiuntque a secundo anno Darii usque ad ex- dringentis triginta annis fuerunt iUiEgypto, sic et
tremum annum Assueri.anni centum quinquaginta ineodem numero finiatur extrema captivitas scri- :

quinque. menses quatuor. Qui additi superioribus ptumque esse in Exodo Habitatio autem tiliorum :

annis ducentis triginta quituor, Taoiunt annos tre- Israel, qiia hahitavcrunt in terra .Efjypti, anni qua-
centos ootoginta novem,et menses quatuor. Dextri dringenli triijinta. Et iterum : Factum est post annos
autem lateris dormitio,id est annorum quadraginta, quadringenlos Iriginta, cgressus esl omnis exercitus
facilesupputantur. Post Eliacim enim qui cogno- C Domini nocte. Satisque miror cur Vulgataexempla-
minatus est Joacim.regnavit filius ejus Joachin co- ria centum nnnaginta annos habcant, et in quibus-
gnoraento Jechoniasmensibus tribus.Quo regnaote, dara scriptum sit, centum cjuinquaginta cum per- :

"ascenderuntserviiNabuchodonosorregisBabylonis, spicue et Hebraicum, et Aquila, Syramachusque et

in Jerusalem, et circumdata est munitionibus : ve- Theodotio, irecentos nonaginta annos [b) teneant ; et
nitque Nabuchodonosor rex Babylonis ad civitatera, apud ipsos LXX,quitamennonsuntscriptorum vitio
cum servi ejus oppugnarent eam. Et egressus est dopravati, idem numerus reperialur. Difficillimam
Joachin rex Juda ad regera Babylonis, ipse et ma- qua3stionem,etne dicam superbe, a nullo 4'2 expla-
tei ejus,et servi ejus, et princeps ejus, et eunuchi natam,non tam nostri scientia, quam Dominigratia
ejus,et suscepit eum rexBabylonis anno octavo re- exposuisse nos credimus, impleto illo, quod ipse
gni sui, et protulit omnes inde thesauros domus pollicitus est : Quicrite,el invenietis : pctite cl accipie-
Domini, et thesauros domus rcgife. » Et post pau- tis : pulsate et aperiefur vobis {Matth. vii, 7).Qui au-
lulum « Transtulit oranem Jerusalera.et universos
: tem volueritsupputare a priiua captivitatequaj facta
pvincipes, et omnes fortes exercitus, decem raillia sub Manahen filio Gaddi regc Israel.qui regna-
est
iii vit in Samaria annis decem (IV Reg. xv)
captivitatera,et omnera artilicem,et inclusorem. quando :

nihilque relictum est, exceptis pauperibus populi n venit Phul rcx Assyriorum in terram Israel, etmille
terrfe (Ibid.). » Quo capto cum infinita populi mul talenta accepit argenti et post eum alios duos an- ;

titudine, et cunctis opibus Jerusalem, regnavit Se- nosPhacee, quos[/t/. quij regnavit in Israel, inve-
decias annis undecira:subquo oapta urbs.templum- nict, vicesimo ootavo anno regis Assueri compleri
que destructura est.Cujus solitudo usque ad sccun- trecentos nonaginta annos, quando Esther fertur
dura Darii annura, permansit annis sepluaginta. historia quod et credibilius est.Neque enim finito
:

4B Tricesimo autem desolationis templi anno, iraperio Assueri, sed adhuc regnante eo, Israel
Cyrus regnavit in Persis, subverso Astyage rege jugum gravissima; servitutis abjeoit.

(a)Hic notior sub Artaxerxis est nominc, quo il- obtinot.lectio Evvsv7(-/.ov:a xai ly.ocrov T|jj.spa? nona-
lum Hieron. ipse in cap. Daniel. vn vocat. gintn et centum dies, sed in aliis codd. et cum pri-
(i) Iinmo dies, non annos habent ad Ilcbneura, niis Complutensi, -upiay.oTtcov ponitur ante ivvsvr,-
D",iniy\iTiimN^--C-S\:-,taraetsidiesproannishaben- '-'•''='•• Consule edit. Homan«! in hunc twv LXX lo-
dos non infioior.CoBtefum deLX.Kquae eorum nunc cum notas.
47 S. EUSERIl HIERONYMI. 48
(Vers. 7.) Et ad obddionem Jcrnsalem convertes A. et inopiam populi Israel opcre dcmonstrare. Sicut
facicm tuam, ct b?-achium tuum eiit cxcrtum [Vulo'. enim in rerum omnium penuria, non quasruntur
extentum],el proplietabis adversum eam,LXX : Et ad ciborum diversitates et delicia; sedquomodo ven- ;

conclusionem Jernsalem parabis facicm tuam, et bra- ter impleatur sic nuno propheta frumentum, et
:

chium tuum roborabis,cl proph.etabis super eum. Pra:- hordoum, fabam, lenlem, oL millium, avenamque
paratione vultus opus pst ac robore, et conllrma- niitlit in unuin vas, facitque trecentos nonaginta

tione exerli brachii atque nudati, ut non solum panes, quos per singulos dies comedaL qui panes :

voce, sed et gestu, ot habitu prophetantis, urbis hahenL vicenos siclos. id est, stateres. Siclus au-
obsidio demonsLretur. tem, (6) id cst, stater, habet drachmas quatuor.
(Vers. 8.) Ecce circumdedi tc vinrulis, et non tc Drachniffi autem octo.Lutinam unciam faciunt ita :

convertcs de lalcre tuo in latus alterum, doncc com- ut unus panis decera uncias habere dicatur, quo
pleas dies obsidionis (vel conclusionis) tu,r. Sinistr» Irahiturmagis animaquain suslenlatur.Sterilitatera
partes, quia sine templo, ct notitia Uei fuerant in cibi, aqua3 auget sterilitas. Sexlam enim partem
Samaria, dclegantur Israeli; dextrae, Judae, in quo mensurce Hebraicae, quaj appellalur hin, jubetur
[Al. qua] Dei cultus et religio. Et notandum quod per singulos dies bibere. Porro hin duos -/da? At-
in altero sit pcena peccantiura, in altero virtutis _ ticos facit 44 quos nos appellare possumus duos
:

excrcitatio.Nec converlit se de altero in alterum sextarios Italicos. ita ut hin mensura sit Judaici
latus.ut nulla cruciatuum requies indicelur ;donec sextarii, nostrique casLrensis, cujus sexta pars fa-
irapleatursupradictorumdierumperfecta conclusio. partem sextarii Italici.Qui cibus et potus
cit tertiara

Quod dies propheta;, hoc annus est patientibus juxta inclytum Oratorem non vires tribuit, sed
{Genes. xxix). Et quos annos putabat Laban, Jacob mortem probibet. Quod autem dicit ^4 tempore :

erant quasipauci dios. Non solum aulem in suppli- usque ad lcmpus comedcs, vel bibes, illud, a vcspere
ciis varietas est pro diversitate meritorum ; sed in usque ad vespei'am significat licet quidam male ab
:

bonorum quoquo relribulione, agni in dexLra. et anno usque ad annum inlolligi putent. Ipsique pa-
hasdi stant in sinistra. Unde et in alio loco scriptum nes insLar hordeacii panis subcinericii liunt. Dici-
est : Cor sapicntis in dextra ejus, cor autem stulli m turque ei,ut humano stercore operiat eos, non igno-
sinistra ejus (Eccli. x, 1). Alia sunt Domini vincula. rantibbs his qui comessuri sunL (solet quippe insci-
quibus in salutem ligamur .flS alia diaboli, qui-
;
tia miserias temperare) sed videntibus.et in oculis
bus decem et octo annis ligaverat mulierem in corum, ut ante aspectus korrorem, quam gustus
Evangelio {Luc. xiii). Unde et fttnibus pccralorum nauseam sustineat. Notandum quoque, quodjuxta
tuorum unusquisque constringitur {Prov. v, 22). Qua3 numerum dierum sinistri lateris,treccnti nonaginta
solvit Dominus per typum Lazari susoitati, qui C subcinericiipancsjubeanturrieri,etpersingulosdies
fasciolis, et institis vinctus jacuerat in sepulcro comedi et de quadraginta dieruin doxtri lateris
;

{Joan. xi). panibus omniuo taceatui ut occulte sancta Scri-

:

(Vers. 9 seqq.) Et lu sume libi framentum, cl hor- pLura insinuet, non eamdem pojnara populi esse
deum, et fabam, el lcntcm, et millium, et vitiam :
peccatoris, si tamen noLiliam halicat Dei, ot cjus
el mittes ea in vas unum, et facies tibi panes nu- i]ui a religione veri Dei omnine discesserit. Possu-

mero dierum quibus dormies super latiis tuum : Ire- mus autem et hoo dicere juxta intelligentiam spiri-
centis et nonacjinta diebus comedes illud. Cibus aiitem tualcrn, quod Judaicus populus post offensam Uei
tuus quo vcsceris, erit in ponderc viginli stalcrcs in usquehodiesubcincriciospanescomedat mixtosfru-
die: a tempore usque ad tcnipus comcdes illud. Et mento. hordco, faba, lente. millio. et avena quo- ;

aquam mcnsura bibes scxtam partem Hin, a tem-

in rum altor hominum.alLer jumcntorum cibus est.In
pore usque ad tempus bibesillud. Et quasi subcineri- eo enimquod videniur in unum Deum crcdere, ha-
cium hordeaeeum comedes illud, el stercore huynano bent aliquid et frumenti. Quod autcm Filium ne-
operies iltud in oculis eorum.Quaim nos viliam inter- gant,hordeo jumentorum pascunturet fabis,quibus
pretati sumus, pro quo in llobrceo dioilur ghas.\- conieilontium venter inflatur, et mcns opprimi di-
MiM (DDD^id) SepLuaginla Thcodolioque posuerunt
:
Tv citur intantum ut PythagoriBis quoque cibus dete-
:

SXupav, quam alii avenam, alii sigalam {a) putaiit. stabilis sit.Propter lentem Esau primogcnita perdi-

Aquilfe autem prima cditio ct Syramachus ?4o(c, A\i{Genes. xxv. )Miliura ru8ticorum,et agrestium,
sive ?e!a^ interpretati sunt: quas nos vel /hr, vcl et allilium cibiis cst. Avcna, sive vJtia et olyra,

gentili Italiffi Pannoniffique sernione, spicam, spcl- bruta pascuntur animalia. Quod autem scribitur,
tamque dicimus.In vase quoquc SepLuaginta addi- juxta LXX, Elias fugiens Jeziibol invcnisse panem
dere^ciz7j,jubeLur autem propheta famem futuram, {'j\-j-A~r{i, suhcincricium (III Rcg. xix), perseculionis

(a) In aliis libris secalem, ms. Sangerm. anliquiss.

tum, unde sponle ruit illa pr;pcipue Rabbinorum
sicalam. Vid. superiori tomo in Isai.xxviii. 25. Con-
senlcnLia dc duplici siclo prolano eL sacro, quem
fer et Lexica votora.et prcTcipue llesychiura. Dru-
duplo majoris preLii fuisse putant supra vulgarem,
sius ex Rab. David in lib. Uadvcum n",:!!!:':?, snclta.
de quo hio loci liieronymum loqui conlendunt. At
Et in Gomment. in hunc locum. Di^^DD, vulgo, in- isLud discrimcn neoue Hieronymus.ncque Josephus
quit, bj^UV id est, secale. agnovere; neque ex ipsa Scriptura exLundi satis
{b) Gonsentit Josephus lib. iii, cap, 9, Antiquita- commode potest,
49 CQMMENTARIORUM IN tiZECHIELEM LIB. I. CAP. IV. 50

et penuritB signum estUnde et a (a) corvis pascitur A propter carnem et ventrem. et torrfe hujus bona
ut quia 45 cibum non invenerat in Israel, natio- operantur, secundum quod dicitur : Qui fccerit ea,

num immundae erant, pasceretur

quae alimentis. vivct in eis (Levit. xviii. 5 ; Deu!. iv),Nos autemter-
Lex quoque ipsa quam legunt, et non intolligunt, rena contemnimus, et non solum humani stercoris

subcinericius panis esl,et opertus liumano stercore calcamus cihos, ac terrenas delicias putamus esse
Quamobrem et Paulus apostolus liicra Legis, et pro nihilo, sed comedimus panem qui de cmlo de-
prislinarum CKremoniarum observanliam dicit se scendit (Joan. vi), et fruimur illo cibo, de quo Psal-
habuisse sicul stercora, ut Ghristum lucrifaceret mista decantat : Panem Angelorum comedit homo
[Philipp. iii). (Psal. Lxxvii, 25) ;nequaquam yEgyptiis carnibus,
(Vers. 13 seqq.) El dixit Dominus: Sic comedenl sed manuce tenuitate viventes.
filii pancm stiwn pollutnm iiiler (jenies, ad
Israel (Vers. 16, i7.) Et dixit ad mc : Filli hominis,ecce
ejiciam eos. Etdi.vit, uh, ah, ah, Domine Oeus Ecce : ego conleram haculum panis in Jerusalem et comeden
anima mea non cst polluta,et moriiciniurn,el lacera- panem in pondere,etin sollicihidine,ct aijuam in men-
tuma bestiis non comedi ab infantia mea usque nunc- sura ct angusiia hibent ; ut deficientibus pane et aqua
et non est ingressa in os meum oimiis caro immunda corruat unusquisque ad fratrem suum et contabescant
El dixit ad me : Eccc dedi tibi fimum boum pro stcr- „ in iniquitutihus suis. Verbum Hebraicum MATE^rTQQ
coribus humanis et facies panem tuum in «o.Prophe- primaAquila3editio/(rt<'M?!(»i,secundaetSymmachus
tas juxta Zachariam [Zach. iii) viros esse portcnto- T\\e.oAai\oqasi-.if-M[i.a,K\csi,firmamentum interpre-
sos, qui suis operibus futura porten(1ant,et de qui- tati sunt. Quod autem operefuturum essemonstra-
busloquitur Deus: hi manibus Prophetarum assimi- verat, et sermone demonstrat omnisque sinistri et
latus sum (Osee xii, 10), in multis locis creljerrime dextri laterisdormitio et subcinericii panis,sexque
legimus, Sicut igitur Ezochiel panem comedit in specierum varietate commixti, mundi mala signiii-
stercore : sic et lilii Israel, vel omnis populus Ju- cans, illo tcndit, ut indinm ciboriim in Jerusalem
dseorum, sive ut alii putant, decem trihuscomedent et aqu.c penuriam incredibilem protestetur itaut :

{Al. comedebant; panem pollutum in nationibus
licet ad eos non sit comminatio, qui jam ejecti sunt
sed ad eos qui ejiciendi sunt de terra repromissio-
nis. Quod cum Propheta didicissel, juxta Aquilam
tertio detestalus est. ali,ah,ah,
: unusquisque corruat ad fratrem suum,ab alio auxi-
liuir sperans,quod in se esse non pervidet(,l/.prae-
videt). Natura enim hominum est, ut prementibus
malis et angustiarum pondere. in proximo magis
Juxta Symmuchum quam in se habeant liduciam contabescuntque in :

vero et LXX, respondit |xr,oa;ji.w;, quod Latine dici- iniquitatibus suis,dumpro iniquitatibus cnnctapa-
tur nequaquam. Pro quo Theodotio transtulit liuntur. Vereorque ne ista panis contritio etiam in
:

Domine Ne putemus eum contradicere nomini C nostra inveniatur Jerusalem,in qua visiopacis cer-
/)«!(«.

imperio sed causas reddere, imo deprecari, cur

; nitur, quem conterit Dominus quando irascitur,et
hoc facere non possit .Denique inpetratquod roga- indignos nos suo judicat pane.Atque utinam saltem
vit et sentenlioB austeritas mitiori inperiolemperata inpondere eum etsolliciludine mcreamur accipere,
est. Quceritur cur Ezochicl faciliora renuerit ; et etarentom linguam nimia siccitate.extremus Lazari
Osee scorto statim fuerit copulatus (Ibid.. i), nec 47 digitus irroret (Luc. xvi). Deficiente autem
contradixerit immo nec respouderit,castum habere pane et aqua Ecclesite, corruet vir contra fratrem
se corpus,neque commixtione merelricis debere ma- suum, et ubique discordir est, scindentibus nobis
culari dicente Apostolo : Qui adluvret mcrctrici,unum Christi tunioam,quam nec milites in passione Salva-
cum ea corpus cffwilur (l Cor. vi, i'.'>),Ex quo oston- toris scindere ausi sunt (Joan.xix) ; et contabescen-
ditur figuram fuisse Synagogffi, vcl non
Ecclesice, tibusininiquitatibusnostris,duml)eijustititiamnon
vere juxta litteram perpetratum : quod ipsum ex- habemus. Scriplum est in Jeremia, quod parvuli,
ponentes prophetam plenius disseruinus. Mortici- id est, vulgus Ecclesisc petierint panem,et non fue-
nium dicitur, quod absque effusionesanguinisamit rit qui eis frangcret (Tliren. iv, 4). Paulus vero
tit vitam, et in quo morituranima. laceratum a be qui vir 48 (6) EcclesiK erat,et sciebat Christura pa
stiis,quod Grasce appellatur 46 flv-ipiaXto-cov. Quod r\ nes fregisse legales,ac dodisse discipulis erogandos
autem pro humano stercore,boum conceditur fimus \oqu'\la<c conRdenter Pancm quemfran(iimus,nonne
:

leviora sigiiificanlur mala dum jubentur quidem : communicatio esl Corporis Cliristi ? (I Cor. x, 16.)
cootum in bubulo stercore comederc pancm sed ab ; Baculumque vel fortitudinem panis comedere non
humani stercoris longe esse immundilia et usque ; possunl qui lactc infanfiffi indigent,nec valent acci-
hodie in populo Juda;orum servatur ista sententia, pere solidum cibum.Nihilque ita vescentis animum
ut noncomcdant panem suum in humano stercore. roborat, quoinodo panis vit;e,de quo scriptum est:
Nequeenim idolisserviunt,nec variadtemonum por- Et panis conjirmat cor hominis (Psal. clxxiii, 15).
tenta venerantur ; scd in fimo bubulo : dumomnia

(a) Confer Commentarios in cap. xv Isaias, ubi tavimus.

corvos illos aves negare videtur fuisse, sed homi- (/)) Vox Ecclcsia in aliis libris desideratur.
nes.qui Eliam pasti sunt, Vide et qu;e ibi nosanno-
Sl S. EUSEBJl HIEIiONYMl. 52

LIBER SECUNDUS.
4? Secundi explanationum in EzeclTiel volumi- A. concitaverit, et multa alia quaein eadem soribunlur
nis, virgoChristi Eustochiium.istud est exordium historia, et in Josephi voluminibus, pr.Tcipueque
(Cap. V. — Vers. 1 seqq.) El iu, lili lioniinis, disscnsione llircani et Alexandri,per quorum occa-
sumelibi(jla(linmttculuni,{aquasininHiculum tonsorum sionem Cneus Al. consul) Pompeius cepit Jeru-
(

(sive) radentem pilos), {h) et trahe pcr caput tuum, et salem, et Romanaj ditioni subdidit posteaque(.'lL :

barham tuam, et assumes libi stateram ponderis, el quoB postea) sub Tito et Vespasiano urbs capta est,
divides eos. Tertiam partem icjne combures in medio templumque subversum, Et post quinquaginta an-
civitatis ju.vla conplectionem dierum coaclusionis [Vulg noSjSub jElio Hadrianousque ad solum incensa ci-
obsidionis), ct terliam partcni concides gladio in, cir- vitas atque deleta cst, ita ut pristinum quoque no-
cuitu cjus ; tertiam vero alinm disperges in vcntiim, men amiserit. Quomodo autem in caesarie et barba
et yladium niidabo post cos.Et siimcs inde parvum nu- pulchritudinis ac virililatis indicium est,qua3 sira-
merum,eili(jabis eos in summitale pallH,et ex eis rur- dantur, fccdanuditas apparet, et universi corporis
sum tolles, et projicies eos in medium ignis,et combu- pars extrema,atque ut ita dioamemortua, in capil-
res eos Ex eo egredietur ignis in omnem domum Is- lis atque pilis est : ita Jerusalem et populus ejus
rae/.Pro triljus partilaus capillorum etpilorum,qua- emortuus, et a vivo Dei corpore separatus, fami ac
rum una comburitur in medio civitalis, alia conci- _ pestilenlias et cwdi, et gladio, captivitati ac disper-
ditur gladio in circuilu ejus,tertia vento tiuc illuc- De quadispersiono.sub flgura capil-
sioni traditur.
que rapienda dispergitur,de qua parum assumitur, lorum aliqua pars ligalur insummitate pallii,utmo
et ligaturinora pallii.et rursurn modicum quid par- dicum quid rursum tradatur incendio, de quo in-
tis tertiaj ignem, de quo egreditur
emittitur in fmita flammaacpene universadevastans.egreditur
flamma inomnem domum Israel,LXX quatuor par- in omnem domum Israel.

tes interprctati sunt. Cumque dixissent Quartam : (Vers. 5 seqq.) Ilxc dicit Dominus Deus : Ista

partem igni comburcs in medio civilalis, et (luartam est Jcrusalem : in medio ijentium posui eam, et in
concides gladio in 48 circuilu ejus,et quartam disper- circuituejuslerras ; et coni-empsit judicia mea utplus
ges in ventum, quia remanebat eis quartapars alia, esset impia qunm genles, et jirsecepta mea ultra
addiderunt de suo Et (juartam partem assumes, et
: quam terrse (juw in circuitu ejus siint. Judicia cnim
combures eam in medio civitalis quasi non sit ipsa : mea projccerunt, ct non ambulave-
in prwceplis mcis
qucc prima et aliuri quid in prima dixerit, aliud in runl. Jerusalem in medio mundi sitam, hio idem
ista qua3 addita est. Denique et in consequentibus Propbeta testatur, urabilicum terrse eam esse de-
asnigma capillorum in tres partes divisorum, ipse monstrans.Et Psalmista nativitatem exprimens Do-
Dominus edisseritperProphetam, d\cens:Terliatui mini veritas,\nqmt,de terra orCa est {Ps. xL\m,i2)
:

pars pcste morietur et fame consumetur in medio tui, C Ac deinceps passionem Operatus est, inquit, salu- :

famom et peslilentiam ignem esse significans el tem in medio terrie (Ps. lxxiu, 12), A partibus enim
;

tertia tuipars gladio cadet in circuitu tuo, foris caides Orientis cingitur plaga quas appellatur Asia. A
ac bella describens. Tertiam vero, inquit, jmrtcm partibus Occidentis, ejus quaj vocatur Europa. A
tuam in omncm ventum dispergam, eos esse demon- meridie et austro, Libya et Africa. A Septentrione,
slrans qui ducendi sunt in captivitatem. Post quos Scythis, Armenia atque Perside et cimotis Ponti
dicit se nudare vel effundere gladium suum,utnec nationibus. In medio igitur gentium''50 posilaest
caplivitas novissimum sit malorum ;sumereque dc ut qui erat notus in Juda^a Deus {Ps. lxxv), et in
ipsis dispcrsis atque captivis,etligarc iu summitate Israel magnum nomen ejus, omnes in circuitu na-
pallii sui eos qui de captivitate redituri sunt in Je- tiones illius sequerentur exempla, quaa gentium
usalem, et ex ipsis quoque tollere aliquam partcm circase positarum impietatem secuta vicit etiam ip-
et igni flammaque consumere,significans Macedo- sas in soelere suo. Quod pulchre interpretatus est
naSjSub 40
quibus habitatores Judxifi,et pracipue Symmachus Hxc, inquicns, jerusalem; quam in :

Jorusalem dura perpessi sunt.Quod autem Aic\l,cx medio nationum posui, ct circa cam rcgiones, commu
co, id cst, populo Juda30rum sive. juxta L.XX, cx tavil judicia mca impiet(dibus quas didicit a cjcntibus
;

ea ut aubaudiatur urbe ieTusa.\em,egredietur ignis n et iustificationes meas a regionibus qux sunt in cir-
;

in ommnem domuin Isracl Machabaiorum narrathi : cuilu ejus (juia leyitima mea reprobaverunt,cl inju- :

storia, quod quasdam pars Judeeorum se tradiderit diciis meis non ambulaverunt. Illud autem quod
Antiocho Epiphani, eteum ad persecutionem populi dixere Sepluaginta Justificationes ineas inique e.v :

(a) In VuIg.Hieronymi versioncverba (jiiasi nova- dicibus confirmalur. Similiter paulo post verbum
culam tonsorum non sunl. assiimens, in en vorsu, cl cissumens tertiam partcm:
(ft)Supplet ex Vulgat.edii.Viclorius^e/rts.w/iM-seos et vocem, n/!,cnm dicilurc/ ligabis eos in summilate
ei tralie ; ctc, quaj lectio ex Hebraico.Griecoque co- pallii tui, iisdem suppotiis restituit.
 COMMRNTARIORUM IN EZECHIRLEM LIO. IL CAP. V. S4
83
gentihus. et legiiima mea de regionihus^ qux sunt in A eo quod sanctum meum violasti in omnibus offen

nrntitu ejus, non iiabere consequentiam, etiam me sionibus tuis, et reliqua. Attaraen notandum, quod
tacente, perspicuum est. ubi decora sunt et honesta,ac pro meritoeorum qui
(Vers. 8, 9.) Idcirco limc dicit Dominus Deus : ea sustinent,seipsumDeusfacere profitetur.Ubi au-
Quia superastis gentes qux in circuitu vestro sunt: in tem tristia et non digna Deo,dicit quidem fieri.sed
prxceplis meis non ambulaslis,et judicia mea non fe non a se, ut in prwsenti Ideopatres comedent filios :

cistis, et juxta judicia fjenlium qvx in circuiliivestro in medio lui, et filii comedent patres suos. Non enim
sunl non estis opcrati .- idco hxc dicit Dominus Deus: dixit, ego faoiam ut patres comedant filios suos in

Ecce ego ad faciam in medio tui judi-

te, et ipse cgo medio tui, et filii comedant patres suos. Quod au-
c.ia in oculis gentium.Et faeiam in te qux non feci tem deoorum erat, nec Dei maiestati videbatur in-
et quibiis similia ultra non faciam propter omnes dignum, ipsum se dicit facere. Sequitur enim Et :

abominationes tuas. Pro eo quod nos interpretati Faciam inte judicia et ventilabo universa reliquas

sumus Quia snpcrnstis gcntesquxin circuituvestro

: tuas inomncm ventum. Tale quid et in malediotis
sunt, Symmaohus transtulit Quia multiluno veslra : Deuteronomii invenire poterimus, et pra;cipue in
/uit c.x gentihtis. qu3P in circuitu veslro sunt. Aquil» loco illo ; Glorificantes me glorificaho qui autem
secunda editio Po quod numerati eslis in gentibus me despiciunt. ad nihilum deducantur (Deut.
.• _ ...
quss in circuitu vestro sunl.
_
:

__j..- . r. (._.-A
Porro tseptuaginta
:_i_ n..,*„
.
.•
Quia
t)
xxvnij. Eos
\ t:,__
enim qui
: — : „„ ™l„„;fi„„„* :«„„ ....Xn^ir.nnt
se glorificant, ipse glorificat.
occasio vestra de gentibus qux in circuitu veslro sunt. Qui autem eum
dcspiciunt, non a Domino despi-
Et est sensus..vel superasse Jerusalem sceleribus cienlur, veldeduoentur ad nihilum (hoc enim se-
suis cunctas in circuitu nationes,vel multitudinem quebatur ut diceret) sed absolutc, dedncentur ad
ejus, non populum Isi-ael, sed turbam cicterarum nihilum non a Deo. 5? sed pro meritis suis
:

gentium esse dicendam.Aul certe in numcrum cee- atque peccatis. Legimus in Regum volumine, fa-
terarum gentium qu6e in circuitu ejus sunt, eos mis necessitate cogente, a matre filium devoratum
esse conversos, sive omnem occasionem habuisse (IV Reg. VI.). Josephus quoque in obsidione Jeru-
de gentibus, quas magis in bonam partem docere salem , multa hujuscemodi facta commemorat,
debuerint. Quid, inquit, causer quod in pra;ceptis Quando autem patres filios comederint, vel filii

meis non ambulaveritis, et judiciamea non feceri- patres, nulla narrat historia, nisi forte in multis
tis, cum eliam omnes in circuitu nationes viceritis necessitatis malis.eliam hsc facta esse credendum
scelere ve.stro; et non feceris qua; illi naturali lege sit. Potesthoc ipsum referri etad nostram Jerusa-
scripta in cordibus suis saepe fecerunt? Idcirco non lem : quando magistri contra discipulos, id

per Angelos, neque per aliquos ministros, sed ipse est, patres contra filios, et discipuli contra magi-
egofaciamin te judieia mea videntibus cunctis qum C stros, id est, fllii adversum patres,seditione mutua
ante 51 non feci, et ultra non faciam. Uicens au- concitantur, et impletur illud quod per Aposto-
tem judicia, ostendit sententis veritatem, ne ira lum dicitur Si autew. invicem mordetis et accusa- :

mensuram pojnarum videatur e.^cedere. Nec fecit tis, videte ne ah invicem consumamini [Gal. v, 15).

in ulla nationc talia qualiafecit in Jerusalem Quia Unde etPropheta mystico sormone cantabat Cum : :

scrvus qui novit voluntatcm domini sui et non faat oppropinquarent adversum me qui affligunt mc. ut
cam, vapulahit multis [Luc. xii, '18). Polentesque comederent curnes meas [Ps. xxvi, 2). Et Job simile
poienter tormenta patienlur [Sap. vi, 7). Et similia quid loquitur Si autem dixerunl ancillw mese:Quis :

inquit, ultranon faciam. Pulchre disit, similia non det nohis de carnibus cjus iit comedamus (Job. xxxi) ?
faciam. Multo enim post interfeotionem Chrfsti du- Et super magistris.qui lucra sectantur de discipulis
riora facturus est..^liud estenim coluisse interdum salutisque eorum nullam curam gerunt, dicitur :

idola propter qua? ante puniti sunt, et aliud Dei Qui dcvorant pupulum mcum sicut cibum panis [Ps.
Filium trucidasse. Lii, 4). De quibus [a) et Apostolus Et comedunt, :

(Vers. 10.) Idcirco patres comedent filios in me- inquit, domos viduarum {Luc: xx Malth. xxii). ,

dio lui, et filii comedcnl patres suos : et faciam in te Possumus patres qui comederint fiiio3,et filios qui
judicia, et ventilaho universas reliquias tuas in om- n comederintpatres.non solum in Babylonia,sed et in
ne7n vcnlum. Ad id quod supra dixerat Quia su- Romana obsidione intelligere.IUud autein quoddici-
:

perastis gentes qurein circuitu vestro sunt,sive,pro tur : Et vcntilaho unive^^sas reliquias tuas in onmem
eo quod occasio vestra estex gentibus quas in circui venlum magis ad Romanam pertinet captivitatem,
tu vestro sunt, in prfeceptis meis non ambulastis, quando in toto orbeterrarum dispersi sunt.Ethasc
et judicia mea non fecistis, tertio retulit ideo, cst in omnem venlum capillorum barba^que di-
Primum ita : Ideo hcec dicit Dominus Deus : ecce spersio.
ego ad te, et ipse ego faciam in medio tui judicia. (Vers. 11.) Idcirco vivo ego, dicit Bominus Deus :

Secundo : Ideo patres comedent medio tui fllios in nisi pro eoquod sanclum mcum violusli in omnihus

Tertio : Ideo vivo ego,dieit Doniinus Deus nisipro ; oftcnsionibus tuis,et in cnnciis abominalionibus ttiis :

[a) IWarianus castigat editionem Erasmi, ac pro ronymi relinquimus potuit enim sanctus vir non :

voce Apostolus posuit Evangelium at hoc rnodo ;

Paulum, sed Matthoeum intelligere nomine Aposto-
cum legant mss. codices, intactum contextum Hie- lios. Mart.
 .

53 S. EUSEBIl HlEllONYMI.
eyo rjiwqne conjringam (sivejuxta LXX,aft/!C(am) tc, A supra diximus,nunc omittendum videtur. Hoc tan-
el non parcet oculiis rneua^etnon mUerehor.Pro^tTie, hoc tum addam, quod necessarium est in eo quod ait:

ad Jerusalem dicitur,quia sancta mea violasti me de Et impleho furorem meum, el requiescerc faciam in-
sercns, et in templo meo idola coluisti, ego qui^que dignationem meam in eis, el consolahor,et scient quia
confringam omnia idola tua.et conteram atquecon- ego Dominus locutus sum in zclo mco, cum implevero
cidam,sivc aljjiciani te,quia prius abjecisti me : et indignationcm meam in eis ;
quomodo sentiendus sit
non parcet oculus meus cum tevidero, fami,gladio furor, et indignatioet zelus Dei, sKpe exposuimus,
servituti coUa submittere neo miserebor quia mi- :
;
quod humanis Deus loquatur alfectibus non quo :

sericordiam meam non mereris.Scriptum est enim ipseirascatur,sedquo nosperpajnasatque cruciatus

Beali misericordcs quoniam ipsi misericordiam consc- Deum -ientiamusiratum.Zelusautemsubmetaphora
quentur {MatUt.\\l)5<S Uocidemet in Fcclesiaintelli- viri ct uxoris accipiendus, qui quandiu uxorem di-

gendum est,quodmagistrisetSacerdotibus.qui ege- ligit, zelotypns est si negle.xerit. dicit illud quod
;

rint negligenter, possit tJeus quotidie dicere : Quia in consequentibus dicturi surnus Zelusmeus rece- :

sancla mea violastis in cunctis offensionibus vestris, dei a le : et ullra non irascar tibi (Infra, lxi, 42),
etinuniversis abominationibusqu;eegistis,egoquo- Quodque jungitur Et scienlquia ego Dominus locu-
:

que vos conteram atque conlringam,reddamque per r> tus sum in z.elo meo, non illi qui consumpti sunt fa-
me quod in meumpopuluniperpetrastis.De quo con- me et pestilenlia, nec qui gladio ceciderunt in cir-
tra pastoreshioidemPropbetapleniusloquitur{/«/ra cuitu civitatis, sed illi qui dispergentur in omnom
ovium operianturetlacte vescantur
.xxxiv),quod lanis ventum,aliorum mortibus suisquemiseriis sentient
etcaseo,elfractumpecusacmorbidumnonrequirant. iralum Deum quem clementem sentire noluerunt.
(Vers. 12, 13.) Tertia tui pars peste morictur, et (Vers. 14.) Et daho ie in desertum : quodque se-
fame consumetur in medio tui,ct tertia lui pars gladio quitur:e< in opprohrium gcntihus qux in circuitu tuo
cadet in circuitu tuo. Tcrtiam veropartem tuam in sunt, in Septuaginta non habetur : pro quo ad-
omnem ventum dispergam-, et gladium evaginaho post didcrunt de suo, ct jilias luas in circuitu tuo.

eos. Et implebo (Vulg. compleho) furorem meum, et llursumque juxta utramque editionem, in con-
requiescere faciam indignationem meam in eis,et con- spectti omnis prxlereunlis. Prodest auiem Jerusalem

solahor, et scienl quia ec/o Dominiis locutus sum in omnia in ea vitia desolari, et ad desertum redigi,
zelo meo cum imptcvcro indignationem meam bi eis. et sua eam peccata cognoscere, ut quae ca;teris

Septuaginta quia supra quatuor partes posueranl, genlibus in exemplum virtutum esse debuerat, sit
quas in descriptione incendii,gladii et dispcrsionis exemplum miseriarum.Filias autem ejus,urbes vel
tres tantum esso sermo propheticus approbavit, ut viculos intelligere possumus, sive Ecclesias in toto
superfluo una pars inoendii in duas partes divide- C orbo dispersaSjUt quicumque hujus peregrinus est
retur, in hoc quoque loco earadeni primam partem sfficuli,et dicit cuui Psalmista Advena sum, et pere :

diviserunt in duas, ut dicerent quarta pars tui yrinus sicut omnes patrcs inei (Ps. xxxvni, 12) etde
: ;

morle attcretur, et quartapars tui fameconsumeturin quodicitur Non di.verunl qui prxteribant Benedictio :

medio iui et quarta pars iui cadet in circuitu luo, et Domini super vos [Ps. cxxvni,&),videat opprobrium
quartam partem lui in omnem ventum dispergam : li- ejus et doleat.
cet hoc quod posuimus Et quarta pars luiin gladio
: (Vers. 1.5.) Et eris opprohrium et blasphemia,
cadet de Theodolionis editione sub asteriscis addi- cxcmplum ct .stupor in genlihus in circuitu tuo s«)i/.Pro
tum sit. Perspicuum est autem ut Hebraia veritas quo in Septuaginta h'gitur: Et (h) crit j-:sva-/.T^r,,id est
continet, tres esse partes. De quarum prima dica- gemihilis. Et de Theodotione additum est, 55 •/-«!
tur Et tertia tui pars peste morietur, et fame consu-
: (c) o^/iXaitxT-Pi^cujus verbi notitiam non habemus. Pro

metur inmcdio ^uj.Multoque melius fuerattransferre quo tres alii interpretes, 6/osp/tmiam transtulerunt,
quod scriptum est, quam lei male translatas patro- quK inHebraico dicitursEDDCPHA (nDnj).Sequitur
cinium qua;rere. Nco hoc dicimus ab illis factum, Cum fecero in te judicia in furore, et indignatione
quibus vetustas aucloritatem dedit sed per multa : ct in incrcpationihus irx (rf) qux cgo Domtnus lorulus

ssBcula scriptorum atque lectorum vitio depravatum j)

sum. Ciemitu autem dignam Jerusalem,cum ofTen-
QuamquametAri,=teus(H)et Josephus,etomnisscho- deret Deum.nt faceret in eajudicia in furore etin-
la Juda;orumquinquetantum librosMoysi aSeptua- dignatione, testatur et Paulus, qui dicit : Eramus
ginta 54 translatos asserant. De quo capilulo quia naiura filii irx, .'•iculet cxtcri (Ephes. ii, 3).Et ite-

(a)Scilicet Aristeasleclascoramrogetantumnarral rcre, non ex suo, sed ex vulgari sensu loqualur.

Scripluras Lcgis Josephus vero luculentissime in
: (/;) Victor., eris ; ex Gr.TCO, erf,

Proajm. Antiquit. Legem dumtaxat communicatam (c) Vitiose erat of,Aai(7TT,,nec benereposuerat Dru-
oi tradit. o'jrA •rj.o •Jii^av excOKjs 'iz^fir, Amiiy ziy ava- sius if-r.y.is-r,. pro OT,Xa'.7T-f,quod meliurisnota! Hie-
.'.•ii' _.'_i '..'.... -••-.r ..'...!.
TP?'f''
'.,-j;:;
iXX' wj~i |j.rjva TaTouvojxou •napsooTxv oi^ ronymiani mss. pra^ferunt cum nostri, tum quos
-irOivT;; ztA z-t^'1 £,;'/^]yr|a'.v s'- tt,v 'A}.£^avSps;av, AV(/He Monllauconius iaudal.Sic paulo inferius if|Xai7T-f,v
cnim totam Scripluram (iccipcrc illi contigit, scd Le- vel or,}va!av roscribiraus,pro quo mendose obtinebat
gcm solam ci tnididerunt, quiad caw. inlcrpretandam. A-flXaiiTTTiV. oa,.a;av.
missi fucrant .\lc.vandria)n.Vi\r\!\.W\s\vAhci nosterin {(/) Voeulam (y((tPVictor expungitiiegitque praepo-
Micha;ae cap,n,atquo alibi . ut si quando univcrsum sito puncto, Ego dominus etc, ex Hebraio codice,
opus Scripturarnm a LX.\ translatumvidetur asse- Vulgata et Grceco.
57 COMMENTARIORUM IN EZECHIELEM LIB. II. CAP. VI. 88

rum : Qui sumus iii lioc tabcrnaculo, ingemiscimus A vocabulis Dei, et signifieat Dominum,quo sa>pe el in
agcjravati (d Cor. v). Loquimurque cum Jerusalem : hominibus utimur.Denique etSaravocans Abraham
iram Domiiii sudincbo quoniam peccavi ei. AviXaVtj^v^v dominum suum, hoo vorabat nomine (Gen. xviii).
quidam injelicem et miscram : alii per-
vel 3r,Xci[av, F;t ubi dicitur Domine mi rex, Adonai (E.xod. xxviii)

spieuam et e.vpositain ad miscnas intelligi volunt. scriptumest. Quando icjitur duo, Domini et Domini
(Vcrs. 10.) Quando misere sagiltas fainis possimas juncta sunt nomina, prius nomen commune est,se-
[Vulg. addit in eos] quae erunt mortifero' : el quas cundum proprie Dei.quod appellatur appr,Tov (mn'')
mittam ut disperdam vos, et famem congregabo super id est,inef[abile,quod etscriptum fuitin lamina au-
vos,et conteram (a) firmamentum (vel baculu7n) panis. rea, qufB erat in fronte pontifiois. Montes autem
Famem et pestilentiam.etbestias pes9imas,et quid- Israel, qui simulacris dai^monum fuerant occupati,
quid aliud malorum sustinemus in siBCulo, propter non auribus,sedimperioac potentia conditoris suum
nostra venire peccata manifestum est.Unde et fames audiunt et intelligunt Creatorem. Quomodo mare
illa, quffi facta memoratur in Ruth {Huth i), et in vidit et fugit,Jordanis conversus est retrorsum (Ps.
Regum volumine sub Elia quando
(III Reg. xvii), cxiii) non utique carnis oculis quibus carebat. Et
tribus annis, et sex mensibus ca^Ium olausum est, ad mare dicitur : Tace, olitumesee (Marc. iv, 39). Et
etsub Eliscco (IV Reg. vi), cujus incredibilcm ino- n v«?ntorum flatibus imperatur juheturque vermi, ;

piam repentinaabundantia compensavit.Dei judicio qui Jon.T percussit umbraculum (Jon. iv). Et deea-
missa est.Quod non solum tuncin Jerusalem factum dem terra scriptumest Qui respicit ierram,et lacit :

ost sed et in nostra flt Jerusalem, in qua propter eamtremere (P.s. ciii,32).Ad quos Propheta loquitur
masnitudinem peccatorum, primum fames mittitur indicans idola destruendaet aras, universasque cee-

audiendi sermonem Dei.Oeinde famem mors se^iui- remonias 5 7 quibus prius idolis servierant conte-
tur; ut (jui non audivimus Gustate ct vidcte quoniam : rendas. Possumus montes Israel et principes acci-
suavis est f)ominus{Ps. xxxiii,9), postea sentiamus : pere eos, qui potentia, sapientiaque, et scientia ac
Mors peccatorum pessima est (Psal. xxii). De firma- divitiis prcecellebant.Ethoc animadvertendum,quod
mento et baculo panis, supra diximus (Supra, iv). obfirmatur quidem facies,et ponitur contra montes :

(Vers. 17.) Et immittain iii vos famem, et bestias sed nequaquam solis montibus,sed et collibus loqui-
pessimas iispue ad tnternecionem : et pestitcntia, et tur,et rupibus et vallibus, in quibus inferior digni-
sanguis traiisilmnt per inducam .niper
te, et gladium tas, et gradus prudentia? scienticf que coguoscitur.
te ego Dominus locutussum.Bestia.s pessimas indu-
: Videntur mihi tropologice montes esse,qui ad per-
ci super terram solitudinis, qure fame et gladio, et fectara scientiam pervenerunt ; colles.qui paulo in-
peste vastata est, prEesenlia quoque ostendunt tem- nullamhabentesscientiam, feriores sunt; rupes.qui
pora quando familiaria animalia canes [.1/ familia- ^ et tantum in conversatione fidentes, aliqua sibi de
:

re animal canis], in dominorum carnes rabie conci- Scripturarum interpretatione prajsumunt, habentes
tantur [.1/. concitatur], el ursis ac lupis cunclisque .juxtaApostolumzelumDei,scdnon secundum soien-
aliis generibus bestiarum 56 terra completur tiam (l\om. x; Jacob. iii.) valles autem appellari
: ;

pestilenliamque et sanguinem transire per eam,
morbum gladiumque significat. Sed et in nostram
Jerusalem mittuntur bestire pessimce, quando tradi-
mur in passiones ignominiaj, et reprobum sensum
et conscientiam peccatorum, qure oxcruciant atque
dilacerant animum nostrum(/(om. i). Dissensiones,
hffireses, schismata, a^mulationes, invidiffi,tristitia3, et disperdam etcelsa vestra. Et demoliar aras veslras,
detractiones, desideria mala, avaritia,quce est radix
omnium malorum (II Cor. xii),bestife pessima? sunt.
Quas cum fuerint in nobis, meremur audire : Corri-
novissimos in Ecclesia, qui et vita el scientia infe-
riores.tamen de conventu ('/) familias Dominioae non
recedunt. Quiomnes verbum Doi jubentur audire.ut
unusquisque pro suo modulo, et sensu intelligat
quid Dominus prciecipiat.
(Vers. 4, 5.) Ecce ego inducam super vos gladium,
et confringentnr simulacra vesira; et dejiciam inter-
fectos vestros unte idola veslra. Et dabo cadavcra fi-
liorum Israel ante faciem simulacrorum veslrorum :

piet te prcp.varicatio tua (.ferem.) Precamurque etdi- et dispergam ossa vestra circa aras vestras in omnibus
cimus : Ne tradas hcstiis anim:im confitentcm tibi (Ps. D habitationibus vcstris. Montibus dicitur [^4/. diuit]
LXXIII, 19). Israelquod disperdat Deus excelsa eorum,in quibus
(Cap. V(. — Vers. 1 seqq.) Et factus est sermo adorabant homines fictos deos,et aras simulacraque
Domini nd me dicens : Fili Iwminis, ponc fti'iem confringat,et cultores corum in conspectu fanorum
tuam ad montes Israel, et prophetubis ad eos. Et di- interfici faciat ; ut jacrant cadavera mortuorum
ces : Montcs israel, audite vcrbuin Domini Dei. Hcec ubi prius jacebant hosti;e ; et disperganturossa,non
dicit Domiuus Deus montibus et collibus, rupibus ct montiuin, sed eorum qui jacebant in montibus, in
vallibus. Quod sspe in hoc Prophetadicitur Adonai circuitu ararum, et in cunctis urbibus viculisque
Dominus, propter Gra^cos et Latinos, qui IIohrKffi Israel. IIoc juxta litteram. Alioquin et super eos
liugute non habent scientiam, breviter exponendum qui criguntur in superbiam.et de quibus Apostolus
videtur. Adonai (i:tn) unum nomen est de decom loquitur : Scientia inflat, eharilas aufcin xdificat

(n) Idem interserit in nobi.s,ex Hebr. et Vulg. odi- (h) Penes Rcaban., de conventu Dominico non rece-
tione. dunt.
 ;

S9 S. EUSEBII HIRRnNYMI. 60
(I Cor. VIII, i), induciturgladius,ut omniaeorumsi- i inquibus captivitatis tempore ver»abantur. Potest
mulaora, qu» de suo finxerunt animo,conterantur, autem et hoc dici. quod ideo aliqui de captivitate
et intcrfecti jaccant, et morluos se esse sentiant, Judaioa reservati sint [Al reservandi sunt], ut iu
nihil simulacra sua atquo flgmenta prodesse
silji gentibus reoordarentur nominis ejus, iiliusque po-
cernentes. Quodque dispergere se dicit ossa moii- tentiam pr.edicarent. De haereticorum quoque po-
tium circa aras, tortissimos quosque eorum a se pulis, qui evadere potuerint gladium perditionis
mutuo 58 indioat separandos. Prodest enim per- eorum, et pessimam factioncm, qua; contra Deum
vers» soienlis malos a malis dividi. Et ut illi qui fuerat conoitata, huc illucquo dispersi,recordabun-
consensu pessimo a;dificabanl turrem, pro utililate tur nominis Dei, agentes poenitentiam, et captosse
propria dissipati sunt, divisajque linguas eoriim a viris ecclesiastiois exsultabunt.
{Gen. xi),ne consensuspessimus pejores eos taceret (Vers. 9, 10.) Quia conlrivi cor eorum foi-nicans el
itaossamontium dispergentur[/4/. disperganturj,ut recedens a me, et oculos eorum fornicantes post idola
vanos conatus suos inlelligant. Hoc quod nos po- sua. Et displiccbunt sibimet super malis,qux fecerant
suimus cadarem fihoram Israei ante fa-
: Et daho in imiversis ahominalionibus suis. El scient quia ego
ciem simulucrarum vestrorum,ia Septuaginta non ha- Dominus non frustm locutus swn, ut jaccrem eis ma-
betur. , ium hoc. Mullade hoo oapitulo a LX.X pratermissa
(Vers. 6), 7.) Urbes desertx erunt,et excelsa demo- sunt, illudque mutatum, juravi cordi eorum forni-
lienfur ; el dissipahiintur et interihunt arx vestr3e,et canti : pro quo nos posuimus contrivi cor eorum for- :

confrinrjentur el cessabunt idola vestra, et contcrentur nicans. Juravitautematquedeorevitsefacturum esse

deluhra vestra, et delehuntur opera vestra. Et cadet quffi opere monstravit; sive contrivit Ibrnicans oor
interfectusinmedin vestri, et scietis quia ego Domi- et reoedens aDeo.eorum de quibus per Osee Domi-
nus. Causa perspicua cur urbes raontium desorendcB nus loquitur : Spiritu fornicationis seducti sunt
sint : ut demoliantur excelsa, arceque et
scilicet [Osee IV, Et ooulos fornicantes post idola, per
12).
idola destruantur, et delubra pereant, et omnis si- quorum fenestras msrg. intrasse perhibetur. Quam
mulacrorum cultura desistat cadantque interfecti ; ob causam et in Daniele duo presbyteri prffioeperunt
in medio niontium ot soiant quoniam ipse sit Do-
;
revelari Susannam, ut nudati corporis decore frue-
minus. Per qu;e occasio nobis datur, spiritualem rentur (han. xiii). Neofrustra looutus est Dominus,
magis intelligentiam sequi, ut urbes haereticorum, ut faceret raalum vel mala, quando ad comminalio-
quae interpretantur Ecclesic-e, et excelsa superljicTs nem ejus agunt poenitentiam qui sententise subjace-
eorum, perversorum dogmatum confringan-
et arse bant. Sinautem cor durum sit et indomabile,ne per
tur, et idola perean(,qua;de fuo silji corde simula- pcenas quidem sentiens beneficia corrigentis,dicitur
rant, et conterantur delubra.non templa,qu;B oon- » ad eos ; Sinc caiisa percussi filios vestros : disciplinam
tratemplum Doininisurrexerant,Gr.-Ecoquesermone non recepistis. [Jer. ii, 30). Prodest autem et h«re-
appellantur TS|j.ivr| , id est, fana atque delubra et ticis, ut conteratur oureorum, thesaurus pessimus
omnia opera montium conterantur, quse [Al. quia] dogmalum perversorum, quia recessit a Domino.et
non opera Dei sunt.sed magistrorum falsci; soientiae. fornicantesoouli post adinventiones suas. Qui cum
Cumquececiderint inlerfeoti in medio montiura,vcl Doniini fuerint recordati, displiccbunt sibi in uni-
quos ipsi montes interfeoerant,vel Ecclesiastici vii-i, versis abominationibus suis, et intelligentes ver»
qui eos male viventos in salutem suam occideranl :
lidsi veritatem, scient quia ipse sit 6© Dominus.
tunc finis erit montium superborum.ut cognosoaut Qui idcirco sspe infert tribulationem, qua3 patien-
quod ipse s't Dominus. Potest autem fleri ut de tibus perniciosa videtur et pessima,ut ad poenitudi-
uno populo montium Israel, aliis inlerfeotis, oo- nem convertantur.
gnosoant alii. I'estilcntc cnim llagcUato, siullus astu- clicit Dominus Deus pcrcute manu (Vers. 1 1 .) llxc :

tior erit [Prov. xix, 15). pcdem tuum, et dic lieu ! ad omnestua, ei aiiide :

(Vers. 8.) El rciinquam in vobis eos qui jugerint abominationes malorum domus tow/.Magnitudinem
gladium in gentibus, cum dispersero vos in terras et peccatorum jubetur 1'ropheta manibus pedibusquc
:

recordabuntur mei liberali vestri in gcntihus, ad quas D ac sermone monstrare,utges[u corporis ao (a) indi-
captivi ducti simt. Illud quod Dominus loquitur ad gnatione voeis, habitum stupentis mirantisque et
Eliam Reliqui milii seplcm miilia virorum qui non
: plorantisostendat.Quomodo enim si quando novum
curvcrarunt geiiu Daai. (Ill Reg. xix, iS) et Paulus aliquid mirandumque conspicimus, tam corpore
:

apostolus scribit Et nimc in lioc tempore reliquix

: quam animoperhorresciraus.ita ut coniplaudamus
secundum eiectionem gratice 50 salvx facix sunl manus,et pedes allidarausad tei'ram,etvocem incli-
{Rom. XI, 5), potest huic capitulo convenire. Et nemus ad fletum sic nunc ocuUs animi propheta ;

Apostoli enim, qui erant de seraine Israel, et gla- cernens ventura supplicia,ad universas abominatio-
dium fugerant, idcirco sunt reservati, ut disperge- nes malorum doraus Israel loquitur qute sequuntur.
rentur in terras [/1/. terris],et in gcntibus Evange- Percutinius spiritualiler manu.quando a malis nos
lium pra3dicarent,ac recordarontur in gentibus Dei, operibus sep;n'amus. AUidimuspedem, quando non

(a) Duo quibus utiiuur mss., tum Brixiani aliquot Victorio inspecti, inclinaiione hic habent pro indi-
gnaiione.
61 COMMENTARIORUM IN EZBCUIELEM LIR. II. CAP. VII.

gradimuritinerepeccatorum. Pkngimusatque plo- A bonorumoperum nonhabebant quieranlsub omni ;

ramus, quando nobisdisplicent quae geruntur. Quod quercu frondosa, qutO non affert fructus hominum,
ostenditur verbo, heii. Pro quo Aquila interpretalus sed porcorum ubiaccenderuntthurarcdole/itianon
:

est a a, Symmachus ays-)-taaov, quod ."ignificat Deo, sed idolis suis. Nec dicere poterant quod de
lamentare, vel plange. LXX et Theodotio i^yt, quod Noe scriptum est Odoralus estdominus odorem honse.
:

magis insultantis est quam plangentis. fragranlix {Gen.vm, 21) etid quodPaulusloquitiir: :

Qui glailio, famc ctpeste ruituri sunt. Hxc est au- Clirisli honus odor sumus Deo in omni loco (II Cor.

tem causa plangendi, quod habitatores montium, et u, 1.5). Quomodo autem sanctus odoresuo delectat
ararum idolorumque cultores gladlo, iame et peste Deum : sic peccator ex cujus persona psalmus ille

ruituri sunt. Qui variis ducuntur erroribus, ct quo- cantatur : Computruerunt el corruptx sunt cicatrices
tidie mutant fidem, circumferunturque omni vento mex a facic insipientix mex {Ps. xxxvii, 6), ac-

dootrinoe : isti Ccsduntur gladio, et dividunUir in cendit idolis suis thura fojtentia.Id quod nos inler-
partcs, unitatem EcclesiasticfE fldei reb'nquonte8. pretati sumus, in cunrlis ©5 summilatibus monlium
Qui verospiritualesnonhabetcibos,fame(a) moritur, et post paululum :Etsuhter universam quercxm Jron-
nesciens eum qui dixit Ego sum vila {.Joan. xiv, 0).
: dosam, LXX reliquerunt.
Porro qui vel singulis, vel pluribus dcditus vitiis, (Vers. 14.) Et e.vtendam manum meam super eos,
p
ab eis non potest separari, quasi quondam veterno ct faciam terram desolatam, et destitutam a deserto
pestilentic-e [Al. quadam uterina pestilenlia] cor- Dehlatlia. in omnihus liabitalionibus eorum et scient

ruit. quia cgo Dominus. montes Israel, cum intcrfecti

(Vers. 12.) Qui longe est, peste morietur : qui antem vestri cociderint in medio araruin idolorumque ve-
propc cst, gladio corrnet, et qui relivtus fucril alque strorum in omni colle cxcelso, in cunctis montium
circumdatus [Vulg. fame morielur, et
et obses.uis], summitatibus; cumque complevero lucos vestros ca-
impicho [Vn\g. compleho] indignationemmeam ineis. daveribus mortuorum, in quibus quondam accende-
Qui obsidionem urbis effugerit, et ad deserta migra- runt tbura idolis suis redolentia, tunc extendam
verit, peste morietur qui prope fuerit, cadet 61
;
manum meam ad ultioncm, qu.-e fuerat huousque
hostium gladio. Quem autem circumdederit hostilis contracta, et redigam universam terram israel in

exercitus, fame interibit et penuria in hisque omni- : solitudinera, a deserto Deblatha, qua3 est in terra
busimplebiturindignatio Dei, ut cognoscant qui re- Emath, qucB hodie vooatur Epiphania Syriee, in
manserint, quia ipse sit Dominus. Qui ab Eoclesia cunctis habitationibus eorum ut omnibus pateat ;

quoque recesseril, statim peste morietur. Qui scio- nihil esse inter solitudinem et raare Magnura, quod
lussibi videtur et diligens, nisi caverit, gladio ferie- non hostilis mucro oonsurapsorit. Multi putant
tur inimici. Qui siraplicicontentus fide, instar bru- C eumdem esse locum, de quo in Jereraia scriptum
torum animantium versatur quidem in Ecclesia,sed est Et apprehcnderunl Sedeciam in deserto quod esi
:

tamen in nullo bono opere proficit; nec imitator juxta Jericho, es omnis comitatus ejtis difjugit ah eo.
est formica3,qu.-B in messe prfeparatsibi cibos atque Cumque comprehendissent regem, aiduxerunt eum ad
comportat, iste fame morietur, el in his omnibus regcm Bahijlonis in Uchlutha, qjwe est in terrr, F.maih
implebitur ira Domini. {.lcr. XXXIX, 5). Potest et ob vicinam similitudinem
(Vers. 13.) El scietisquia ego Dominus,cum fucrint DALETH et RES, T, 1, Hebraicarum littcrarum, qua;
interfectivestriinmedioidolorumvestrorum.percircui- parvoapicedistinguuntur,velDeblatha vel Reblatha
tum ararum vestrarum in colle exeelso [Vulg. in omni autem intellectus,extendit
appellari. Juxta raysticos
colle] : in cunctis summilalihus moniium, et subtcr DorainusmanumsuamsuperomnesquihcTereticofue-
omne lignum nemorosum, et suhler univcrsam quer- ranterrore decepti,utterrameorum,qu». interpreta-
cuni frondosam : locum uhi accenderunl thura redo- tur Ecclesia, faciat desolatam a deserto Deblatha,
tenliauniversis iiolissuis. Perspicuum estjuxta littc- quodinlinguanostraTtaXa6/-|V,hocest,mttwam/icorM»!
ram, et interpretatione non indiget, quod inmonti- sonat, caricarumqueinter se oompactarum,ut post-
bus Israel, et in exoelsis collibus, inter ipsa idolo- quam simulata dulcedine, quoe non erat terrae
in
ruiTi altaria lucosque quia appellantur ligna nerno- cultcc, sed solitudinis, araaritudinem, repererint,
D
rosa, Israeliticus sit ctesus exercitus, ut ubi pocca- tunc cognoscant, quia ipse sit Doniinus. Mel enim
verant, ibi punirentur. Juxta anagogen sequamur distillat de labiis mulieris merelricis, qux ad tempus
ordinem propositum. Quando magistrihffireticorum impinguat vescentium fauces, et postea amarius felte
ab Ecclesiaslicis viris, qui instruoti sunt scientia reperitur {Prov. v, 3, 4). Hoc significant etduo cala-
Scripturarum, contriti fuerint atque superati, vii.lc- thi ficorum, qui positi sunt in Jeremia contra faciem
mus interfectos perversorum dogmatum jacere inter templi {Jcr. xxiv) : unus licurum optimarum, et unus
simulacra quaj fin.xerant, et eos qui se elevabant pessimarum : quorum alter ad Ecclesiam Christi
contra scientiam Dei, stratos in montibus collibus- refertur, alter ad congregatiouem malignantium.
que subtus omne lignum nemoros um quihabebant ;
(Gap. VII. — Vers. 1,2.) Et factus esl sermo Domini
verba pompatica, umbramque foliorum, et poma ad mc, dicens : Et tu. fili hominis,hxc dicit 63 domi-
(a) Antea, morielur. Et oci, inquit Victor. continentia vocera bene emendatam ostendit, sie emm idem
semper servatur tempus.
 63 S. EUSEBII HIERONYMI. 64
niisl)ensien,rhrael: Finis, (a) venit finis supcr riun- A nis : iit jurlicet eam seoundum vias suas, et osten-
tuor Quas nos plagasmundi interpretati
al(ts lcrr.T. dat illi omnes abominationes suas ; ut recordetur
sumus Oriontem videlicet etOccidentem.Meridlera
: operum suorum, ct intelligat quid male [Al. mali]
et Septentrionem. De quibus alis et Isaias loqnitur : gesserit. Quod autem dicit: Non pareet oenlusmeus
Domine, ali alis sive fmibus ierrx portenta awUvimus supcr ie, et non miserehor, quasi clementissimus me-
(Isa. XXIV, 1()), qua3 in toto orbe per aposlolos e;e- dicus incidere cupiens putridas carnes, et cariosa
rebantur.Et do sanctis scriptum est Si dormierilis : vulnera adurere cauterio, non parcit, utparcat non :

inler medios rleros pennx coiumbx dcnrgenlaix, ct miseretur, ut magis misereatur ; ne quid putridum
posteriora dorsi ejus in pallore auri (Ps. lxxii, 14). vivasque carnes sui vicinia corruptum, remaneat
Unde et Dominus cuni appropinquasset et vidisset in corpore. Percutit autem Dominus quem diligit, et
Jerusalem. flevit et dixit : Quotics volui congregarc casiigal omnem fUium qucm recipit [Hebr. xii, 6).
filios luos, sicut (/nllina congrcgat pnllos suos suh alns Cujus intelligentia-^ illud est : Ego percutiam, et ego
suas,et noluisti (Mallli . xxin,37)?Iste estquiin Deute- snnaho {Deul. xxxii, 3'.)). Omnis enim medicina ad
ronoraii canticoexpandens alas suas suscepit eos, tempushabotamaritudinem,sed posteafructusdolo-
et assumpsit eos
in humeris suis {Deul. xxxii).Qui- ris, sanitate monstratur. Tale quid et per Amos lo-

dam spirituales alas terrce, quibusad coelestia sub- n quiturOeus Quoniam vos cognovi de univer.tis tribu :

volamus,quatuorponit generacredentium domum bus terrx : idcirco ulciscar super omnia peccata vcsira.
:

Aaron, et domum Levi, et domum Israel, ettimen- Novil enim Domiaus eos qui ejus sunt {Amos iu,2).Et
tes Dominum. De quibus et Psalmista canit vias [.1/. egressum],inquit (II Tim. ii), illius tolius- :

Domus Isracl, benedicite Domintim : domus Aaron, que vitas grcssum,abominationesque,etmaculas po-
benediciteDominum : domus Levi,benedicile Dominum; nam in medio ejus ut ante oculos peccatricis quae :

qui timetis Domimmi, benedicile Dominum {Psal. prosanitatepunitur,pristinap6ccataponantur.Cum-

cxxxiv, 19-21). In Aaron
in Levi, que hoc fecerit Dominus, scient qui craciati sunt,
sacerdotium ;

aedituos et ministros cunctum populum

; quod ipse sit Dominus. lloc ipsum sonat et illud te-
in Israel, ;

in timentibus Dominum proselytos intclligens. Nos stimonium Ulciscar Jacob secundum vias suas, et :

autem simpliciter explanandum pulamus,quod post ju.vla adinvenliones ejus reddam illi {Osee xii. 2).
comminationem montium Israel, ad omnem terram Vers. 5,6). Hxc dicit Dominus Deus : Afflictio una, (

Israel, sive decem, sive duodecin tribuum scrmo afflictioeccevenit:finisvenit,venitfinis.Evigilavitadver-

propheticus dirigatur et nequaquam prophela fu- : sum ie,ecce venit.Venit contractio[\'\i\g.contritio]sv,per
tura pra3nunliet, sed jam ingruentem videatcaptivi- ie,quiliabilas /«/crm.HajcinSeptuagintanon haben-
tatem. Quinto enim anno Sedeciae coepit Ezechiel in tur, sed in editione eorum de translatione C5 Theo-
Babyloneprophetare captivis; etannonono venitNa- C dotionissub asteriscis additasunt.Nos autemsequa-
buchodonosor et obsedit Jerusalem cepitque eam mur Hebraicum.Pro a/'/hc<WHC, quamjuxta Symma-
:

anno undecimo SedeciEB. Exquibus perspicuum est chum, qui interpretatus est xixwaiv perspicuitatis
venisse finemet appropinquassse,non supermontes causa posuimus et in Hebraico etin Gr»co xo(x(a, :

etcolles rupesqueet valles,scd superquatuor plagas vel Trovr,p'!a scribitur : id est, maliiin. Dicitur [/l/.t)i-
terra3 ex orani parte Israel non omnis terroe:quod ; oit]autem quod extremum peccatorum terrae Israel
si dixisset, de toto mundocredi poterat ; sed lerrae tcmpus advcnerit utjara non cffugiat sententiam
:

siinpliciter,quod significat Israelis. Sic enim ccepe- Dei, quam longo tempore merebatur. Et quia nec-
rat : Haec dicit Dominus Deus terrx Israel : Finis, dum compleveratpoccatasua.proptereadifferebatur
venit finis super quatuor plagas lcrra'. supplicium ;secundumilludquodscripturaest :Ncc-
(Vers. 3, 4.) Nunc ftnis siiper le, etmiltam [Vulg. dum cnim completa .mni pcccata Amorrhasorum {Genes.
emitlam] furorcm mcum in te, iudicaba le ju.vta vias XV, 1(3). Unde et Dominus ad Judasos Et vos, ait, :

luas, el ponam omnes abominationcs luas.

conlra te implelc mensurampatrum vesiroruin (M<Ulh.xxm,32).
64 Et non parcel oculus meus super te, ct non misere- Venittibi ergo raiseria ; venitafflictio,venitquecap-
bor : sed vias tiias ponam super te, et abominationes tivitas. Et ne putes me rursum futura rainitari,os-
iux in medio iui crunl : ct scielis qnia cgo Dominus. n tendo digito atquedemonstro.Ecce venit, linis venit.
In hoc capitulo juxta LXX Interpretes ordomulatus venit finis. Qui hucusque dormitare tibi videbatur
est atque confusus prima novissima sint, et
: ita ut et quiescere, evigilavit contra te repente atque sur-
novissima, vel primavel media,ipsaque medianunc rexit. Venit conlractio, quae in Hebraico dicitur
ad extrema,nuncad principia transferantur. Exquo SEPHPHIRA (miBi"), et quam Aquila interpretatus est
nos et ipsum Hebraicuin et caeteros secuti inter- TtpotjxoTiTicf.v ,id est,contc)nplaiioncm et prospectioncm.
pretos, ordinem posuiinus veritatis. Ad terram igi- quamseraperpavidatibi venire metuebas ; et quara
tur fsrael scrnio dirigitur, quod venerit super cara intcrpretatus ostTheodotio nXrjzrJv, id est, ordinem
linis et consuraniatio, et emittat Dominus furorem conte.xtumque malorum oinnium. Porro quod dici-
suum in cam,non injustum.et tantumde indigna- tur super te qui habitas in terra, juxta illud Apoca-
tione venientem sod plenum aequilatisatque ratio-
; lypseos Joannis deberausaccipere Vx super omnes :

(a) Victor., Finis vcnil, venit finis ; verbum venit ex Vulg. editione, et Hebraico replicans.
C5 COMMENTARIOHUM IN EZECIllET.EM LIB. II. CAP. VII. 66

(/!(/ hahilanlin Irrra [Apoc. 13). Sanclus eniiii

viii, A nationes tuas sentire to faciat. Po'-' uimus autom et

non est habildler terra^. sed advena atque pereg;i'i- de extrem.a captivitatc dicere,qiiu:.l post iuterfcclio-

nus ; dicitque : Adiiena suni cl pcrcijriiius,sicul omncs nem Chrisli, quando vcnit eis (inis et evigiiavit ad-
palres mei (Psal. xxxviii, 13). Quamobrem et Abra- versum eos peccatum, implctum est iilud, quod
ham Ilebraeus, id est, -KEpiir^i et peregrimus trans- scriptum est ^unc pervenil in cos
: ira Dci in finem
itorque memoratur ne praeaenti sseculo ad futurum
;
(F Tliess. I, {(>). Qiiando a Tito
Vespasiano Jeru- ot

transire festinans. fossumus hunc locum, et spiri- saloin circuradalaest,otadvenit desolaliocju3,©7 et

tualiter interpretari contra populum Judffiorum, impletura est Eccc rclinqactur vobis ilomus vcstra
:

suporquem venit fmis et consummatio a sanguine dcseria [Matlh. xxiii, 3^). Tuuc judicali sunt juxta
Abel justi usque ad sanguinem ZachariK filii Bara- vias suas,et blaspheniias,quibus Dominum negave-
chis, quem inlerfecerunt mter templum et altare runt; etsenserunt furorem l)ei : oL omnis indignatio
(Malth. xxiii). Quamdiu enim non miserunt manus e.jus super illos effusaest,recoperuntque scelorasua,
in Filiiim Dei, dormitavit sententia eis Domini, et utpermaneat deletio templi usquead consummatio-
dilata est. Quando vero interfecerunt hc-eredem, ut nem.
oeriret haireditas tunc evigilavit adversum eos, at-
: (Vers. 9.) El non parcel ocuius nieus, neque nii-
que surrexit omnis ordo miseriarum 66 atque per- „ serebor ; sed vias tuas imponam (sive dabo) tibi, el
piexio ;
quia non qu«sierunt ccelestia, sod terrae abominationcs luie in medio lui erunl, el seietis quia
ha;rere cupierunt. cgo sum Dominus perrutiens. Causas severitatis et
ansteritatis.sive, ut Hosretici putant,crudolitatis Dei
(Vers. 7.) Venit tcmpus, propc cst dics occisionis, quod non paroat oculusojusneo misereatur,subjecit
elnon ylorix montium. Verbum Hebraicum adarim dicens : Vias tuas daho libi, el abominutiones tux in
quod nos in duo verba divisura, primum ad ~t\, mcdio tui erunl ; ut sentias qua3 fecisti,et videns abo-
secunduro arim D'in, justa Theodotionero, gloriam, minationes tuas vel in conspectu tuo, vel in medio
monlium interpretati sumus, Symmachus verlil in omnium positas, emendos errorem pcenitudine, et
recrasiinalioncm,A'\x\\.(\ae : Et tcmpus propc estulies recedens a pristinis operibus, cum odoris qua3 fe-
fcsiinaiionis, el non recrastinationis . Porro LX.X ita cisti, tuno sentias quod ipse sit Dominus (lleh.xn).
transtulerunt : Yenit tempus,appropinquavil dics,non Qui ideo percutitut emendet.et castigat omnem h-
cum perlurbatione, neque cum doloribus, Theodotio : lium, quem rcoipit.
Fcnit tenipus,prope famis el non glorix mon-
esl dies (Vers. 10, 11.) Ecce dies, ecce vcnit, egressa esl
tium. Occisionis autem tempus, et famis nunc quo- (b) conlraclio : jloruit vivga, germinai il .mpcrhia. liii-
que iu Judaico popuio comprobatur, non habente quilus surrcxit in virga impieiatis, non e.v eis, ct non
prophelas neo verbum tJei, quo anima credentiuin C e.v populo, neque ex sonilu eoram et non erit requies :

pascitur. Montes autem magistros intellige, et qui eis. LXX Ecce dies purit, ecce finis venit, egressa est :

habeant notitiam Scripturarum. De quibus ct in alio complcxio, et floruit virga, genninavil supcrbia,susci-
locodiciiur: lUuminans lumirabiliter amontibus xter- tala esl injuria, et conleret fortitudincm iniqui,cl non
nis(P.tal. Lxxv, 5). Porro Septuaginta qui dixerunl cum pcrlurhafione ncquc cum feslinaiionc ,ci non ex ip-
non eum perturhationc, non cum doloribus, illud si- sis sunt, neque putcliritudo in cis Contracta est, in
gnificant,quod tantum habeant ignorantis [.l/.tan- quit, dies et abbreviata.instatque vicina captivitas,
tam ignorantiam] Dei et animi cajcitatem ut nec Floruit virga quae multo vobis tempore minabatur,
;

turbentur in sceleribus suis, nec poenitentiae dolori- et do flore fructum plagarum parluriit [/U.parturit].
bus crucientur. Superbia vestra germinavit quod merebamini,ut su-
por virgamimpietatis vcstra3,(f)qua subjectos vobis
(Vors. 8.) Nunc de propinquo effundam iram impie caedebatis, consurgat iniquitas, qua3 non est
meam super le,et (a) rcplicabo furoi-em meum in (c,et ex miserabili populo, neque ex eis qui instar bruto-
judicabo te juxla vias tuas. Si a quinto anno Irans- rum animantiumducunturamagistris,nequeex cla-
migrationis regis Jechonis usque ad nonum annum raorecorum et sonitu, quo frustra vociferabantur,
regni Sedeciae, quando venitNabuohodonosor,ot ob- a sacordotibus Pharisa3isquoseduoti,iitoonsonavoce
j^
sedit Jerusalem, supputare voluorimus, tres anni clamarent et dicerent : 68 Crucij]gc,crucifige talem
erunt mcdii. Unde reotedicitur : Nunc de propinquo (Joan. XIX, 6), Unde non sed «ter-erit eis requies,
effundam iram meam super te. Nequaquam tibi ven- na oaptivitas. Porro Septuaginta juxta illum sensum
tura proBdicam, nec comminabor qua3 longe post in quo scribHur neque enim scilis quid ventura pa-
:

futura sunt nunc in te complebo furorem meum.

: riat dics (Prov. xxvn, )1, dixerunt : Ecee dies parit,
Qui furor et ira nequaquam absque .judicio est sed : quod multo ante conceperat venilque iinis,et egressa :

ul reddat vias tuas in caput tuum,et omnes abomi- esl complexio, qua3 mala vestra omnia coraplectatur

Ex subnexa Hieronymi expositione,ubi etnunc,

(a) (/)) Itaretinondum,ot9ubnexaexpositio probat, et
inquit, in te comhleho furorem meum, videatur oura Hebr.m-DJ:n.<:p-nd circulwm sonat. hi Hieron.autem
Victorio legcndum complcbo, pro rcplicaho, maxime edit. con[raciio scribitur.
cum ita et Vulgata Hieron. editio habeat, et He- (() Sic nostri.et quatuor, quos Victor. laudat,mss.
braeus textus in^Ss, Graecusve ^ciiilhoj assen- codices habent. Maitiau,, post Erasra., quia.
tiatur,
 ,

67 S. EUSEBII HlERONYMl. 68
et tenoal, sive iit Symmachus intorpretatus est,»i- A. tuaginta non habetur. Pro populo potest multitudo
spcctio, ut omnia vidoat Deus quas fecistis.et consi- juxtaHebraicum accipi hoc enim significat
cti«/'irt ;

deret opera vestra,et reddat unicuique quod mere- AMONA (njian). Causaque perspioua est quod id-
tur. In 00 autem quod ipsi similiter transtulerunt, circo qui emit,gaudere non debeat,et qui vendit,
floruil i'»'3a, illo teslimonio uti possuraus : Nc au- lugere desistat.quia ira Dei in brevi ventura sit su-
fcras rirgara a fdio tuo [Prov. xiii. 13). Et Aposto- per omnem multitudinem torra; Jud»w,sive Jerusa-
lus : Q>iid vultis'.' In virga veniamad vos, an m clia- lem.ExsupcrioribuseniiTi intelligitur,in quibusscri-
rilate et spiritu mansuctudinis (l Cor. iv 21) ? Sed ptum est : Hxc
dicit Dominus Dcus terrx lsr<iet,eic.

et Deus ore Psalmista; resonat : Visitaboin, virga ini- (Vers. 13.) Quiaqui vendil,ad idquod vendiditnon
quitatci eorum, et in flageUis pe:cala eorum : miseri- /riJijr/eiiir.Juxta Hebraicum morem loquitur. Omnis

cordiam auicmmcamnon auferam [A\.dispergam\ ab enim emptio ad venditorem revertebatur quinqua-

eis {Psal. lxx.xviii, 33,34). Ideo ergo Dominus visitat gesiraoanno remissionis,i|ui apud illos vocatur ju-
et peroutit,ut (a) oriatur et pateat omnis snporbia, bilfeus. Anle igitur quam annus remissionis adve-
quco diu latebatinclusa ; et susoiteturinjuriacontra niat, quando possessiones ad priores dominos re-

ortametgcrminantemsuperbiam.conteraturquefor- vertuntur, ingruet captivitas,qu3e omnem urbis au-

titudo iniqui, non cum perturbatione, neque cum •n feret consuetudinem.Porro quod Septuaginta trans-
festinalione. Finis enim florentis virgie, sanitas est tulerunt :Qitm qui emei, ad venditorem nonrevcrtettcr
atque correctio, qua3 non eorum merito venit, qui cum juxta historiani penitus non cohrereat, juxta
corripiuntur,nec piilchritudine,quam i;i senonha- anagogen hunc sensum habere potest utdicamus :

bent, sed misericordia Domini. Locus difficilis, (t eum qui hajrctico fueraterrore deceptus,cum intel-
inter Hebraicum et septuaginta multum discrcpons lexerit magistri fraudulentiam, nequaquam reverti
quibuspIeraquedoTheodotioniseditioneadditasunt ad venditorera,id cst,ad mngistrum sed eum despi- :

ut aliquam hahere consequentiam videronfnr cere atque contemnere.

(Vers. 12.) Venit tempus. apprcpinquavit (hes.Non 30 £f adhuc in viventibus vila corum,quia visio ad
solum ad Jerusalem dicitur,quod venerit ei ternpus omncm muliitudinem ejus non regredietur. Ouomodo
captivitatis,et appropinquaverit dies quo Bab.ylonio possessio non reverletur ad priorem dominum,
sit vallanda exercitu ; sedet ei qui exstructis et di- cversione urbis instante : sio visio et comminatio
latatis horreis exsultabat, Dominus loquitur Stullc : prophetalis.qiia; ad omnem multitudinem urbis di-
liac n ocle auferctur anima tua a le qux aulcm prxpa- : rigitur,nequaquara regrcdietur, et irrita flet sed ;

rasli, cujus erunl [Liic. xi, 20) ? Unde et Aposto- rebus cxplebitur,vivontibus adhuchis,ad quospro-
lus : Tempus, ait, ahbreviatum est (I Cor. xii, 29). phetalis sermo dirigitur. IIoc autem ait, ut osten-
Et in [b) alio loco : Prxtcrit enim figura liujus miindi C dat imminentem captivitatem,nesecundum consue-
{Ibid., 31). Notandum quod non in futurum distu- tudiiiom dicerent : Visio hsec in longos dies erit,et
lerit, sed de prajsenti dixerit, prxlerii, et quotidie post tf-mpora multa complebitur.Possumus et hoc
labitur figura raundi.Numquam cnim in eodem statu dieore, quod postquam recesserit a Judajis visio
permanet; sed sempercrescontiumetdecrcscenlium prophotalis Lex enimet prophetx usque adJoanncm
:

figura prffitervolat ©9 et miitatur.Uadc et Dominus Uaptisium (Math. xi, 13), post interfectionem Sal-
Ccp.lum, inquit, et terra prxteribit (Matlli. xxiv, 35). vatoris nequaquam regrediatur ad eos,nec ultra me-
Sin autem ha;c quibus omnia qua; in mundo sunt reantur habere prophetas. Significanterque ad om-
(c) continenlur,pra3tereunl atque petranseunt, .quid nem, inquit, multitudinom visio non regredietur.
potest in hum;niis rebus esso perpetuumV Ergo regredicturad eos qui ex Judajis Domino cre-
(Vers. 13.) Qui emit, non Ixtetur, ct qui vendit, diderunt. apostolos videlicet, et reliquias populi
non /ujeai.Naturale est in posscssionum emptione Judaici, qu^ ex Israel salvffi faotre sunt.Sed nec isti

laetari:in venditione lugere. Cnm autem insletser- duo versus habentur in Septuaginta editione.
vilus atque captivitas,et gaudiumet tristitia inutro- Ll rir in iniquitalevitxituxnonconfo)'tabilur.LXX:
que sunt vana.Unde ot Apostulus : Tempus abhrevia- Et homo in orulis vitxsux non obtinehil. Et est son-
tiim est : de cxlcro; qui habcnt uxores, sic sint quasi
D sus juxta Hobraicum Non proderit homini iniqui.
:

non hubeunt,et qui flent, quasi non fleant, ct qui gau- tas sua,nec ei praibobitaliquam forlitudiDem.Juxta
dent, quasinon gaudcant,etqui emunt,quasi non pos- Septuaginta : Et homo,(rf) qui desideravit quod in
sideant, el quivtunturmundo isto,quasi non utanlur mundo putavit esse pretiosum, non obtinebit ; sed
(I Cor.vii^^^sijryiy.l.Nam et diluvium ementosoppres- libertate pereunte.amittctur omne quod pulchrum
sit atque vendentes, ut Doininus loquilur in Evan- est.Ambiguitas autem llebraicarum litterarum iod i
gclio [Mallti. xxiv). etVAU T,qua)tantum magnitudinediscernuntur,fecit
Qida ira spucr omncm populum cjus. Hoc in Sep- alios iniquitatcm, alios oculos interpretari.

Pencs Rabanuni, atque in uno Vatic. ms., mo-

(a) ((') In alii.s Iibris,quibus fere concinit et Rabanus,

riatur : quod scioius non nomo de suo scripsit. Sin aulcm hxc omnia,quse in mundo sunt continenter
(/)) Cuni hicc testimonia juncla sibi^ sint. Victor. prxtcrcunt, etc.
rescripsit in eodcm, pro alio loco. Simile quid et (d) Ex emendatioribus Victorii mss. qui[yro quod
paulo inferius aiidct. restituimus.
69 COMMENTARIOnnM IN EZECIIIHI.KM LIB. II. CAP. VII. 70
(Vers. l-'i. ) Caiiile luba, prseparentur omnes.ljXX: A legimus:quorum quisalvusfuerit,transibit ad mon-
ClaiKjHe luba et judicale onmia.De tubarum clangore tes,et instar mussitanlium colunibarum,sua trepi-
et sonilu in multis locis legimus, ut ihi : Sicut tiiba dus peccata deflebit. Tropoligice vero sicaccipien-
e.valtavocem luam {Isai. lviii,!) etalibi Clangite : : dum, quod qui in agro et campo, est,j extra flnes
in neomenia tuba in insigni die solcmnilalis [a) nostra'. Doirinic.TS civilatis, qua3 interpretalur,Ecclesia,ad-
(Ps. Lxxx,3) et in Apostolo Quoniam ipsc Dominus
; : versariimucrone feriatur,nui autem in civitatcege-
in jussu.et in voce archangeU,et in tuba Dei descendet rit nRgligentor, noc praBparaverit sibi oibos,dequi-
dc cxlo (l Thess. iv, .5). Et in Evangelio : Nolite luba bus in Provorbiis scriptum esi: Qui opcralur terrani
clangere ante vos [Malth. vi, 2). Et tubas ductiles suain, veplebiHir (Al. salurahitur) paribus (Proc.xn,
atque argonteas Numeroruni narrathistoria {^um. 11,) iste fame moriotur et pestilenlia. Pauci autem
X el xxxi), 31 quge sermoni prophetico comparan- quivel hajreticorum gladium, vel desidiffi suoe fa-
tur.et doctrin.-c Apostolicffi.PrKcipiturque nunc, ut mom, morteraque vitaverunt non salvabuntur nisi
omnes ad signura clanfroris,et buccince,pri-Eparcn- montibus, et nisi assumpsorint alas oolumbffi, et
tur ad bella. Porro quod dixere LXX, ct judiculc avolaverint, et requieverint. Qua3 columbK quam-
omHza,nullidubiumest quinapostolorum conveniat diu in vallibus sunt, trepidant et ad singula refor-
potestati. Qui.postquam cecinerit angelorum tuba, „ midant quarum praecipimur imitari innocentiam :

judicatiiri suntin duodecim thronis duodecimtribus et de quibus in psalmo scriptum est Si dormiatis :

Israel. Quorum Pauhis loquebatur Angelos judica intermcdios cleros pennx coiumbx dcargcnlatx,et po-
:

bimus {I Cor. vi, 3) et (6) alibi In vobis judica-

;
slcriora dorsi ejus in pallore auri {Ps. lxvii, 14]
: in :

bitur mundus (Ibid., 2). Juxta praesenteir, autem cujus speoie descendit Spiritus sanotus, et mansit
sensum jubentur per ironiam hi qui huic oincio superDominumSalvatorem.PuIchrequejuxtaTheo
mancipati sunt,tuba elangere,ut omnes canlra Ba- dotionem voeahimus columbam meditantennJ/n/;/i
bylonium parentur exercitum. iii); cum qui in lege Domini dieac noctc mcditatur
El non est quivudat ad prxlium. Ira eniin mcu su- et dc quo scriptum est Os jusli incdilabitur sapien :

pcr (c) omncm multitudinem cjus. Et hrec in Septua- liam {Ps. ixxvi, 30).
ginta non habentur. Prajceperat Deus [Num. x) ut (Vers. i~.) Omnes maniis dissolvenlur, cl oiiinia
tuba canerent ad exercitum prffiparandum, qui Ba- gcnun fluent aquis.Et accingenl se cilicin,etoperiel eos
byloniorum posset resistere Ibrliturtini sed nihil ; jormido.Vro genibus aquis fluentibus, Septuaginta
proluit imperasse,cum non sit in populo qui audeat humore.Cum autem
translulerunt,/(')?!0?v/ polliienliir
ad bella procedere.Idoirco autem enervutus cst po- omnes trepidaverint, et ad montana eonfugerint,
pulus,et caret viribus pr£Bliandi,quia omnis iraDei manus omnium dissolventur, etnullus contra ho-
super omnem
multitudinem ejus,subauditur urbis C stes poterit resistere, pavorisque magnitudine,
Jerusalem, sive terra; Judi-es. Sed et in nostra terra urina poUuet genua nec valebit profliientes aquas :

et Jerusalem,quando nos vel persecutio publica,vel vesicacohibere. Accingent sc cilioiis, et tremor

variorum incentiva vitiorum superarenituntur, fru- omniapossidebit.Hoc in illopopulo faotum est.non
stra magistris canunltuba,etpra;parare nos adbella solum sub Babyloniis, sed et sub Romanis,quando
festinant,cum nulla sit in populo fortitudo,quce id pervenit ineosusquead flnem iraDei. CaHerum et •

oirco subtracta est,quiairam Dei priBsentia meruere innostraJudaeainquaestDominiconfessio,quando

peccata. multiplicatc-efuerint iniquitates,etrefrigueritmulto-
(Vers. 15, 16.) Gladiusforis,peslis et famcs inlrin- rumcharitas.omnes manusbonorumoperum dissol-
secis. Qui in agro cst gladio morietur : et qui incivi- ventur,et33 ounota genua.sive femora fluent aquis
fame devorabunlur. Et salvi erunt
tale, peslilenlia et eorum qui illioitos quaesierunt ooncubitus, et quos
qui fugerint eruntque inmuntibus quasi co-
e.v eis : in lege Yovopp'j£ic,id esi,flu.vum seminis sustinentes
lumba: convallium omncs Irepidi : unusquisque iniiii- et immundos Soriptura cognorainat.Unde qui tales
quilale S7((i.Septuaginta,co/)«n/yn,s coHi;o//»<m,sive,ut sunt,debent sc accingere oiliciis poenitentia3,etven-
Theodotio transtulit, mcdilantes,omn\'aoia.mevwx\i. turum judioiiim forraidare. Quod qui fecerit,mere-
Hocque quod nos interpretati sumus, omnes ircpidi bitur Isaiam audire dicentem: Confortamini,manus
jj
unusquisque in iniquitate sua, Theodotio transtulit dissolulx : et genua debilia roboramini {Isai.x\xv,3).
ita :omnes mussitantes, unaquxquein imqnitate sua; (Vers. 18.) !n omni facie confusio, ct in universis
ut sub metaphora columbarum meditantium,signi («/j!7//»i«((/)("a/i77n«».Ruborvultus,pudorisindicium
ficet unumquemque de populo suum flere peccatum est et conscientiapeccatorum lucct in facie spes- :

et intelligcreatque sentire cur ista patiatur. Tres que salutis est,quando delictum sequitur verecun-
autem partes aliorum quiin urbe pestilentiaet fame dia. Unde ad eam qua; corde duro in suis peccatis
JSmoriantur^et •\liorum quos gladius foris interfl- gloriabatur, dictum est Pacies meretricis factaesl
:

ciet,et eorum qui captivitatem fuga evaserint,supra libi, noscis cruhescere {Jcr. iii, 3). Calvitium quo-

{a) Alias editi, Victorio,qnem sequimur.excepto, (i) In vulgata U\oi'o\^.C(\\l.,super univcrsuin popu-
vestrx praiferunt.
liiin cius in IlebrKo autem M;v^n-S;-S.\', quod
:

{b) Iterum Victorius legi vult in eodem /oco, pro proprie turbas, ac gentium multitudinom sonat.
alibi, quod juncta sibi mutuo hasc sint testimonia. (r/) Apud Rabanum, Summa, inquit, capila.
 :

71 S. EUSEBII HIERONYMI. 72
que capilis, hictus est signum.quando perdit deco- A sidentium in die furoris Domini : sed aslernam eos
rem Cicsaries, et pulchritudinem comarum amitti- hpbere famem, et inani ventre cruciari, ostendit
mus. Denique et ad Jerusalem dicitur : Pro orna- illud testimonium in quo dicitur : Redemptio animx
menlo capilis tui habebis calvitium, propter opera tua viri, propriic divitix {Prov. xiii, 8). Propri^e divitias
{Isai. III, 17). Et alius propheta ,•
(a) Oinnia, inquit sunt, quas nos Christi veritas docuit {Luc. xvi),
eapita in omni loco attondentur et omnibus bai-bi( qui prfficepit, ut faciamus nobis amicos de iniquo
radelur [Jer. xlviii, 37). Michaeas quoque ad eam- mammona,quis nos recipiantin asterna tabernacula
dem Jerusalem : Decalvare, ait, et tondere super fi- Quia scandaium iniquitatis eorum juclum esl Ideo,
lios dcliciarum tuarum, dilata calvilium tuum sicut inquitjpossidentiumaurum etargentum nec anima
aquila {Mich. i, 16). Et super mortuis jubetur salurabitur, nec venter implebitur,quia hoc ipsum
fieri calvilium. Soli autem sancti, hoc est,Nazaraei aurum et argentum, scandalum scelerum eorum
etquiad pontificalum Domini meruerunt pervenire factum est.Signilicat autem idola.qua; auro argen-
non radunt oapita sua [Num. vi). Neque enira ha- toque fabricata, suos condcmnant (iLcontemnunl)
bent mortis opera, nec immundi sunt, quia Naza- 75 artinces. Pro quo Septuaginta transtulerunt :

raii, id est, sanctiDomini sunt. Quod si ju.-cta eos quia cruciatus iniquitatum eorum fuif.ut in suo ini-
quispiam mortuus fuerit, omnes dies pristini non qui errore crucientur, et se intelligant male Dei
reputabuntur sanctilicationi eorum. Samucl Dei munera in blasphemiain convertisse.
sanctus erat.et proptereaceterna capitis ornamcnta (Vers. 20.) Et ornamenium moniliuin suorum in
possedit : audivitque illud de Cantioo Canticorum: superbiam posuerunt,et imagincs abominationum sua-
Cincinni tui nigri sicut corvus [Cant. v, ii). Porro rum et simulacrorum fecerunl c.v eo. LXX Eteeta ,-

Samson quiaperdidit curaam,perdidit lonitudinem mundi in superbiam posue.ruiit,et imagincs abomina-

(Judic. xvi) : paulatimque renascentibus capiliis, lionum suarum, et offendinila sua posuerunt ex eis.
vires rediere pristina^, ut multo plures moriens Quse ego, inquit, dederam in ornamentum possi-
quam vivens occideret. ElisKus vero licet corporis dontium atque divitias, illi verteruut in superbiam
haberet calvitium, tamen quia Nazara;us Doinini utdequibus poterant pereleemosynas ct bonaopera
erat, cincinnis capitis fruebalur. Undc parvuli(.^/. suam animam liberare, ex illis haberent materiam
pueri), quia parvuli erant, et nec dum ad «tatem arrogantia3. Denique ex auro et argento fecerunt
viri pervenerant, illudentes calvitio e.jus atque di- idola, et mea inunera in daemonum simulacra vcr-
centes : Ascende,cali'e : ascende ,caU'e {IV quod dixere LXX, Elccla mundi in
A'i'(y.ii,23). lerunt. Porro
'i & ferarum laniatisuntmorsibuH;quarura saltusac supcrhiam posuerunt, ad aurum argentumque refe-
silvre sunt habitaculum. rendum est quibus in raundo nihil putatur esse :

(Vers. <9.) Argeiiium eorum foris projicietur, ct C pretiosius. lUudque quod sequitur Ofjendicula :

aurum eorum in sterquilinium erit. LXX Arcjcnlum eorum sciamus de Theodotione additum. Facilis
:

eorum inplateis projicietur, et aurum eorum critcon autem scnsus est juxta tropologiam, quod aurum
temptui. Kuga et captivitate cogentc divitias ct auri et argentum. sensus et eloquia Scripturarum quaj

argentique ponderu projicient in plateis suas tan- : elocta sunt raundi, et quaj nobis in ornamentum
tum animas servare cupientes,ne sint ponderi quae data sunt, ha:retici posuerunt in fomentum et ma-
anagogen,
prius fuere Iuxuria3. Alioquin et juxta teriam superbia!,etimaginesdiversorum dogmatum
captivorum atque fugientiumde Jerusalem omnear- et abominationum atque ofTendiculum suorum fe-

gentum projicietur in pluteis,in lata et spatiosa via cerunt ex eis : ut per quEE poterant colere, et ado-
quae ducit ad mortem.quia angustam salutis semi- rare Deum, ex his Deum oflenderint.

tam reliquerunt.Sed etomnc aurum erit contemp- (Vers. 21.) Propter hoc dcdi eis illiid in immun-

tui, vel in sterquilinium atqueimmunditiam repu- ditiain ;cldabo illud in manus alienorum ad diripien-
tabitur. Non enim potest habere munditiam, qui dum : et impiis terrx in prxdam, et comtaminabunt

extra Domini Ecclesiam est. illud: LXX ^Propter hoc dedi ea illis in immundiliam
Argenluin corum, ct aurum eorum non valehit libc- ct tradam ea in manus alicnorum, ut diripiani ea, et

rare eos in die juroris [)omini,E{, hoo inSeptuaginta
non habetur.Nulli autemdubium quin obsidioniset
famis tempore,aurum argentumque esurientes non
liberet et illisi pretiosissimo metallo dentes,instar
:
durissimi lapidis retundantur. Denique sequitur
Animam suam non. saturabunl, ct ventrcs corum
non ?''7/)/e/)H)!(uc.Pra38entibus loalis
tos divites inter sericum, gemmas,
que pondera egestate confectos, habuisse exitum
mendicantium. Argentum autem et aurum eorum,
qui extra Ecclesiam sunt,non liberare animas pos-
n pesiileniihus terrx in pi-edam, et pollucni ea : Quia
cx auro et argento, et ornamentis monilium qiune
dederam eis.imagines sibi abominatiouum suarum
simulacrorumque fecerunt, propterea dedi eis illa
inimmunditiam etin stercora.Pro quibus Symma-
chus interpretatus est, nauseam, volens idolorum
didicimus mul- sordes exprimcre. Et tradam, inquit, ea in manus
et auri argenti- hostium, ut diripiant omnia, et non lam contami-
nem quam contaminata esse demonstrem, quae
prius videbanturessesanctissima.Nosquoquetradi-
mur in V6 manus iniraicorum et alienorum a Deo

(a) In vulg.recte additur ra;'i(»,juxtaHebr. DiTwNI.

-3 COMMENTARIOllUM IN EZECHIELEM LIB. II. CAP. VII. ^4

quandofacimiisornaraenta nostrasimulacradapmo- A sumiis Dei, et Spiritus sanctus liabitat in nobis

num, et omnis gloria nostra possidetur ab impiis, [lCor vi) possidebuntpessimidaBraoneSjSifueritterra
sive pestilentibus terra^, ut nos sua.'. subjiciant po- noslra plena sanguinibus, et habitatio plena ini-
testati. quilatis.
(Vers 22.) Et avertam faricrn mtam ab eis : el i'io- Et (juiescere fariam superbiampolenlium : et possi-

labimt arcanum meum:el inlroi'. unt inillud emissarii dehunt sancluaria eorum. LXX : Et avertam fremi-
(sive ut Sepluaginta Iranstulerunt temcre ; ve! ut tum fortiludinis eorum : et polluenlur sancta eorum.
Symmachus et Theodolio, irrumpentes, et pestilens) Omnis superbia Deum. Propterea pessimi
offendit
et conlaminabunl illud. Cum, inquit, propter supe- gentium possidebunt domos potentium et superbo-
riorescausas abominationem populi avertero fa- rum, et obtinebunt sanctuaria eorum, quia locum
ciem meam ab cis, et nequaquam cos dignos meis sanctimonicB spurcus ingreditur, et sua eum conta-
oculis judicavero tuno violahunt arcanum meum,
: minat immunditia. Signilicantcrautemquia pollula
quod significat Sancta sanctorura, pro quo Se- fuerant sanctuaria Dei, et violatum arcanum ejus,
ptuaginta, visitationem transtulerunt (ut in sanctis non dixit, possidebunt sanctuaria mea, sed san-
Dei fuisse prajsentiam demonstrarent) et irrumpent ctuaria eorum: qn'\a. post contaminationem mea esse
in ea impii et pestilentes terrae : quae exceptis sacer- -p cessarunt.
'''
dotibus soloque pontificc nullus alius audebat in- ingiislia adcsl.
'
LXX : Propiliatio venict.Ju\ia.sn-
trare. Quod sciir.os ct a Babyloniis, et a rege An- periorem ordinem, reote Aquilact Theodotio inter-
tiocho Cneoque Pompeio, et ad extremum factum pretati sunt, adesse angustiam Symmachusque, :

esse sub Vespasiano et Tito, quando templum ca- mxrorem. Septuagintaautem inmediouniversorum
ptum atque subversum esl, et omnia perpetrata quae tristium, verbum posuere Itetitias : ut lugentis ani-

sequensprophetae sermocomplectitur.(a) Ad uostra mu3 sustentotur. et speret inter adversa, meliora,

quoque mala opera avertit Deus faciem suam et : Dominuraquc propitium ; de quo scriptum est Do- :

quia aversa est facies, ideo Dci violatur arcanum, miniis rriijit allisos {Fs. cxlv, 8). Nos autem juxta
ut pro sacerdotibus et sanctis Dei pestilentes ingre- Symmachum priorem sentenliam cum posteriore
diantur, et universa contaminent : ut qui locus esse conjunximus, ut diceremus :

debuit sanctitatis.fiat locus immunditia;,juxta illud (Vers. 25.) Anguslia supervcniente, requirent pa-
Evangelicum Domus Palris mci domus orationis vo-
: cem, el non erit. Quod juxta Scptuaginta omnino
cabilur vos autem fecislis illum spelunram lalronum
: stare non potest. Si enim propitiatio veniet, quo-
(Matlh. XXI, 13). modo
non invenient'?QuaBretau-
qusereni. parcera,et
(Vers. 23.) Fac conclusionem, quoniam lcrra plcna non inveniet, qui audivit ab apo-
tera ille pacera, et
est judicio sanguinum, et civitas plena iniquilalc. C stolis Pax huic domui [Matlh. x, 12), et non serva-
:

LXX Et adducam pertubationcm, quia terra plena vit eam, nec fecit In sua raente requiescere, sed
:

jmlicio sanguinum, et civitas plena, iniquitatum. Ver- malis fugatam operibus non potest invenire. Ipsa
bum (/)) Hebraicum ahethic (pimn), Aquila con- est 7 8 autem pa.r qtuv e.vsuperat omnem sensum) Phi-
clusionem, Symraachus et Theodotio xaO-rjXcoff.v id lipp. IV, 7), et quam ad Patrem victor ascendens

est, conjixionem interpretali sunt. Pro quo Septua- Salvator, apostolis dereliquit (Joan. xiv).
ginta posuere (pupiAov, quod nos in pertubationem (Vers. 26.) Conturbatio super conturbationem ve-
vertimus. Igitur, o propheta.iram meam superter- niet, et auditus stiper auditum. LXX Vie super V3e :

ram Judaeam, et super urbem Jerusalem brevi ser- erit, et nuntius supcr nuntium. Quomodo sanctis di-

mone conclude, ut qucraodo terraplena estjudicio citur Gaiidete, iterum dico gaudete (Pfiilipp. iv, 2)
:

sanguinum, omnes enim in sanguine judicantur, et de ipsis seriptum est Ibunt de virtute in virtutem :

fundcntesinnoxiumsanguinem quod et in Nabuthe : (Ps. Lxxxiii, 8), ut praesentia bona futuris bonis cu-
persona 7 7 fecisse JudaeosScripturacommemorat: mulcnt sic et his super quos venit angustia, et qui ;

sic ipsorum quoque fundalur cruor, et plena ini- quassierunt pacem et non invcnerunt eara, veniet
quitatis civitas demonstretur. Nam et sub Manasse conturbatio super conturbationera, sive vre super
repleta est urbs Jerusalera a porta us^jue ad portam n vae, juxta quod et in .«Vpocalypsi scriptum est vae :

sanguine prophetarum (l Beg. xxi). Venietque unum abiit, el vse allerum veniet cito (.ipoc. ix, 12).
eis conclusio, et perturbatio atque confixio, ut nul- Et auditus veniet super auditura, nuntiusque super
lus de imuiinentibus miscriis possit evadere. nunlium juxta illud beati Job Cum adhuc uniis ;
:

(Vers. 24.) Et adducam pessimos de genlibus, el
possidebunt dumos eoriirn. Et hcecin Soptuaginta non
habentur. Pro sacerdotibus et prophetis, pessimos
cunctarum gentiura adducara Babylonios, ut domos
vestras possideant, vosque subjiciant serviluti. Sed
et nostras doraos, id est, animas (templum enim
loqucretur, vcnit ulius nunlius (Job. i, 16), raala au-
gens malis, et appropinquantis Babylonii fremitum
turbaraque describens.
El quxrent visionem dc Propheta : et le.r peribit a
Sacerdole, et consilium a senioribus. Proprie singula
qu.-eruntur a singulis. Vaticinium futurorura quae-

[a) Facilc Victorioassentiat exingeniorescribenti, loc cuni Ilollera, pimn juxta contcxtum hodiernum
Obnostra,pvo Ad nostra. Sed rass. non sutTragantur. Hebraicum, Martian.
(6) Mss. legunt Arethic cum iod in finc, non harat-

Patroi. XXV.
 :

75 S. EUSEBII HIERONYMI. 76
ritur a propheta. Legis interpretatio, sacerdotis of- A £' manus populi tcrrsc conlurhahuntur sive,juxta
,

ficium est. Prudens consilium aelas raaturaperqui- Scpluaginta, dissolvenlur. Quando visio non fuerit
rit ;
juxta illud quod scriptum esl : hi consUio san- in propheta, ot Legis scientia in sacerdote, et con-
ctorum [Al. juslorum] et congrcgatione,macina opcra silium in senibus: rexqueluxerit, et princeps fuerit
Domini [Ps. c\, 1, 2). l];co autem nonsolum eotem- in mcerore, sive in interilu. conseqnenter et populi
pore,quando Babylonius contra Jerusalem venio- manus conturbabunlur, suum perdentes ordinem,
bat exercitus, a prophctis, sacerdotibus et seniori- sive dissolventur,antiqi)amfortiludinemnon haben-
bus qua;rebantur ; sed quolidie in Ecclesiis requi- tes. Pulchreqiic non pnpulus Dei dicitur,cujus tur-
runtur. Qua^ si visionem, legcm, consiliumque per- babuntur roanus, et ciijus non est municipatus in
diderint, frustraprophotaset saccrdotes.et seniores crrlo sed populus terrce, do quo scriptum est
; Re- :

habore se jactant. cedentcs a te super lerram scrihentur {Jerem. xvii,

(Vers. 27.) Re.r Imjebit, cl princcps induclur mw- 13).
rore, sive, juxta Secundum viatn eorum faciam eis, et 80 secundum
Septuaginta, interitu : qui nescio
quid volentes, hoc quod de Hebraico sermone ex- eorum judicabo eos, sive utSeptuaginta trans-
judicia
pressimus, rex lugebil, ornnino lacuerunt. T.uxisse tulerunt, ulciscar eos. Peccatoribus reddit Deus
autem Sedeciam, et omnes principes populi Juda;o- «juxtavias suas, ut teneat judicii veritatera. CEete-
rum fuisse ma;rore cunfectos, sancta Scriptura com- rum in sanctis cxcedit modum clementi». Neque
memorat. Pcssumus aulem, quamquam hocprima enim condignx sunt passiones temporis hujus ad fu-
fronte videatur esse blasphcmum,regem lugentem turam gloriam qux revelabitur in nobis {liom. viii,
nostra vitia atque peccata, Chrislum dicere, qui lo- 18). Stipcndia enim peccati mou.{Ibid. vi, 23), quam
quitur in Psalmis Qux utilitus in sanguine mco,
: recipit peccatorjuxtavias suas etoperasua.CKtcrum
dum descendo in corruptionem {Ps. xxix, 10) ? Et ap- justorumvirtu3fruifurDominilargitate,dc quaPau-
propinquans Jerusalem ilevit super eara, et dixit lus loquitur Doinun Dei vita ;elcrna. Quodque ad-
: :

Jerusalem, Jerusalem, ijux occidis Proplictas, et la- didit et scrun lum jrulicia eorum judicabo eos, illud :

pidas missos ad tc : quoiics volui congrejare filios Evangelicum sonat in quo judicio judicavcritis,ju- :

tuos, sicut gallina congregat sub olas piillos snos, ct dicabitur de vohis {Matlh.vii, 1). Et Apostolicum In :

noluisti {Malth. xxiii, 37) ! 39 Principes quoque vel quoenim judicio judicas allerum,ieipsum condemnas.
in bonam partem apostoli erunt, qui lugent pecca- Eadem cnini operaris qux judicas (Rom. ii, 1).

tores : vel in contrariam,illi quibus dicitur : Jifrfz/e Et scient quia cgo Dominus. Istc versiculus fre-
verbuni Domiui, principcs .Sodomorum [Isai. i, 11). quenter in hoc propheta ponitur, quod supplicia
Indueturque, juxta Septuaginta, intcritu, qui non atque cruciatus sequatur scientia Dei, utquera non
habet armaturam Dei,nec indutus estChristo. (Juo^ C intelligebant per beneficia, per tormenta cogno-
quot enim in Christo hapliiatisnnl.Christuminduerunt scant.
{Galal. III, 27).

LIBER TERTIUS.

39-80 longum cst quod ridern habct, et

Nihil dium omisiraus,Scripturarumquecupimus verbain
omnis retrotemporum series transacta non prodest opera vertere, et non dicere sancta, sed facere.
nisi forte bonorum operum sibi vialicum pr.Tpara- Unde rursus a le commoniti, o virgo Christi Eusto-
verit, qua; seinperad futura, immo ad ceterna respi- chium,intermissum laborem repetiinus, et tertiura
ciunt.et nuUis terminis coarctantur. Vera sententia volumen aggrcssi,tuo desiderio satisfacere deside-
est : Omnia orta occidunt, et aucta senescunt. Et ramus : illud ct te ca;teros qui locturi sunt de-
alibi : Nihil est enim opere ct manu factum, quod precantes, ut non vires nostras, sed votum consi-
non conficiat et consumat vetustas. Quis crederet ut derent, quorum alterum fragilitatis humanse, alte-
totius orbis exstructa victoriis Roma corrueret, ut rura sanctffi est in Domino voluutalis.

ipsa suis populis et mater fieret ct sepulcruin : ut 8S (Cap. VIII. — Vers. i.)El faclum cst in anno
tota Orientis, /Egypti, Afrioa! littora olim domina- sexlo, in sexto mense, in quinta mensis, ego sedcbam
tricis urbis, servorum et ancillarum numero cora-
in domo mea,ct senes Jida sedebant coi-amme. Quini.o
plerentur : ut D anno
quotidie sancta Bcthleem, nobiles
transmigrationis Jeehoniae, quarto raense,
quondain utriusque sexus, atque omnibus divitiis quinla mensis, suporiorcm visionem factara ad pro-
affluentes,susciperetniendicanles?Quibus quoniam phetam legimu s. Ha3C autem quam nuno exponere
opem ferre non possuraus, condolemus, et lacrymas volumus, sexto anno cjusdem regis, scxto mense,
lacrymis jungimus occupatique sancti operis sar- quinla mensis facta memoratur.Ex quoperspicuum
cina, dum sine gemitu confluentes videre non pati- estpostannumet duos menseshascfacta quaescripta
mur, explanationes in Ezechiel, et pene omne stu- sunt, et vel intermissam per annum et duos menses
77 COMMENTARIORUM IN EZECHIELEM LIB. III. G\P. VIII. ?8
prophetiam, vel per tolos quatuordecim mcnscs A profundo sunt, plantas igneorum pedum tenere cre-
gesta, qu33 suporior sermo contexit. Sexto autem dendi sunt.
anno et sexto raense, et quinta die mensis, qui nu- (Vors. 3.) Et emissa simililudo manus apprehendit
meri ad fabricam mundi referunlur, el [Al. adj car-
me in rincinno rapitismei LXX Et exlendit similitu-
;

neos sensus, qui terrena conspiciunt, el necdum dincni manus, el assumpsit me iii fimbria verticis mei.
ccclestia contemplantur, factam prophetiam non mi- Bt hic similitudo manus, non ipsamanus exlendi-
rabitur, qui ad presbyteros Juda sermonem dirigi
tur. neque enim in Deo aliquid corporale est. Vide-
intellexerit. E quibus scptuaginta tenebant thuri- turque manus et membrum humani corporisatque
bula, et viginti quinque in templo adorabanl solem, consueti, nequaquam terreateum qui assumilurat-
sedebatque propheta in donio sua fugiens frequen- que comprehenditur. Si enim in colubri, vel in qua-
tiam mulliludinis ; et senes Juda sedebant coram libet alia bestiarum similitudine tetigisset propbe-
eo, vel propheta; verba audire cupientes, vel insi-
tam, ipsa dissimililudo membrorum terruisset as-
diantes sermonibus cjus. Significanterque dicuntur sumptum.ParBquocomprehenditurcapillorum.quia
senes Juda, ut nihil ad Isiacl, hoo est ad decem tri- totius apprehensionem capitis, humana natura non
bus, quae prius captse fuerant, sed ad eos qui de sustinet. Pro cincinno, Septuaginta 83 transtuie-
tribu Juda cum Jechonia ducli erant in oaptivita- runtxpaameSov, id est /im/)mm quorum alterum
g . in
tem, dici intelligamus capitis, alterum in vestibus accipi solet.
(Vers. 2.) Et cecidit super me ibi manus Domini
Dei. Et vidi, el ecce similitudo quasi aspectus ignis ab
Et elevavit mc spiritus inter terram et cadum.Pri-
aspcciu lumborum ejus^ cl deorsum ignis : et a liimbis
mum similitudinemanus apprehenditur postea ele-

ejus el sursuni, quasi aspeclus splendoris, ui visio ele-

vatur a spiritu, qui spiritus non eum statim ad
mc manus Adonai Do- ccelum Icvat, sed inter terram et coelum, utlerrena
ctri LXX ; Et facta est super
mini : et vidi et ecce similitudo quasi species viri a
interim dcrelinquens, festinetad ccolum. Possumus
iumbis ejus, et deorsum ignis, el a lumbis ejus, et sur-
autcm hoc dicere, quod propterbona opera, pro-
et
pheta similitudine manus Dei apprehensus sit, et
sum quasi ^ visio au?-!e'. quasi visio electri. Virum,
propter scientiam rerum gpiritualium elevetur a
Hebraeus sermo non oontinet. Visioncm autem au-
spiritu.
rx, qua3 in Septuagintanonhabetur, dcTheodotione
addidimus. Etproeoquod nos diximus. cecidit super (Vers. 4). El addu.vitme in Jerusalem in visione Dei,
me manus Domini, Syramachus transtulil, incidit juxta ostium interius quod respiciehat Aquiloncm, ubi
mihi 82 manus Dominzquod in Hebraico dicitur(a) erat statutum idolum Zeli ad provocandam asrnulatio-
TEPHPH0L(S2n). Manusautem ivipYitocv, id est, opera nem. Et ecce ibi cjloria Dei hrael, secundum visionem
significat, utvisionis possitsacramentaoognosoere. tl quam videram in campo. LXX Et adduxit me in Je- :

Et hoc considerandum, quod non ipsas videat veri- rusalem in visione Dei ad vcstibulum portx qux respi-
tates ; sed similitudinem ignis, quia a lumbis usque cit Aquilonem ubieral stalua possidentis El erce erat
: .

deorsum lumbis sursumquasi

ignis apparuit ; et a ibi gloria Domini Dei Israel secundum visionemquam

aspeclus splendoris, ut visio electri. Pro splendore, vidi in campo. Hoc autem quod in quibusdam codi-
qui in Uebraioo dicitur zor (im), auram Theodotio cibus reperitur ^
Et in stalua imaginem {b) Ze-
transtulit, ut in supernis Dei relrigeria demonstret. U '. de Theodotione additum est. Reliqua similiter.
Denique et in Regum volumine beatus Elias adven- Quando dicit : addu.vit me in Jerusalcm in visione Dei,
tum Domini non in tempestate contemplatur et tur- ostendit senon in corpore, sed in spiritu esse trans-
bine, non in ignis ardoribus sed in aspectu aura; ; latum. Juxta quam visionem possumus et ccclos, et
tenuis atque lenissimse, ut Dei Omnipotentis man- profunda maris, etinfernaconspicere, dum rationes
sueludinem comprobaret. Opera autem coitus, qua; singulorum cogitatione complectimur. Primum au-
signilicantur in lumbis, usque deorsum, ignc pur- tem venitadveslibuIum,quodrespicit adAquilonem,
gantur. El opera virtutura. qua; a lumbis ad supe- ut ibi videatstatuamidoIiZeIiadprovocandama3mu-
riora consurgunt, splendorem habent atque iulgo- lationem ut de illo looo possit ad interiora pene
;

rera,et tamen, necignis usque adpedesdicitur;nec j) trare, et cernere reliqua, quee postea describuntur
splendor electri usque ad caput, sed deorsum et sur- Statuam autem idoli Baal in templo Dei positam,
sum, ut tam in peocatoribus quam in sanclis, pro narrat historia. Pulchrequo appellatur n/t)/«m Ze/i.
diversitate meritorum, alius usque adillud et illud quiaad«mulationem etzelum Dominum provocat
membrum alius usque ad illa et illaperveniat. Et
; juxta illud quod in Deuteronomio dicitur Ipsi me :

quomodo qui sanctitudinis perfectionem tenent, ad provocaverunt ad zekun in eo qui non erat Deus et ego :

verticem usque perveniunt, sio qui in peccatorum provocabo eos ad xelum in cjente qux non est (Deut,

(rt) Antea,TEPHPHOL,initioabsqueaspiratione.Cod. ment, quoque in Sophonia; cap. In lantam, in- i :

Sangerm. anliquiss., apud Montlaucon., theppol. quit, Judas, et Henjamin vcnerant impictatem, ut in
[b) Hactenus manifesto errore obtinuit in vulgatis Tcmplo Doirini, ju.vta quoil scribit Eiecliiel, et Re-
libris cceli pro x-eli, quod emendare non dubitavi- (jnorum quartus libcr ostendil, staluam Baal, quam
mus, cogente subnexas expositionis contextu, atque imayinem Zcb Dominus vocat, staluerint cl in eodeni
ipsaTheodot. versioneTfic; si/.ovcKj-c/u^/jXoj. InCom- wicluarioidolu «iDominum^ariler veneratisint, etd
 ;

79 S. EUSEBII HIERONYMI. 80
xxxii). Porro quia zelus et possessio quor! 34 He- A me : Fili hominis, fode parictcm. Etcum perfodissem
braice dicitur cena (n.vjp), eodem (n) appcllantur parietem., apparuit ostium unum. Et dixit ad me : In.-
nominc pro slalua Zeli, Septuaginta, .stoiurtm possi- gredere, et vide abominationes pessimas, quas isti fa-
dentis interpretati sunt. Denique quando natus est c.iunt hic. IIoc quod transtuli : El vidi, et ecce fora-
Cain, Possedi, inquit parens, haminem per Deum m.en unum in pariele, in Septuaginta non habetur.
{Genes. iv, 1), possessione hominis, adCain nomen Et quia omnia quasi imagine picturaque monstran-
alludcns. [bique erat gloria Dei Israel, non quod tur, unum in paricte foramen vidisse se dicit, jube-
delectaretur tali vicinia ; sed ut sui praisenlia ido- riquc sibi ut illud perfodiat, et amplius faciat, quo
lum Zeli, templumque deleret Unde et subversio videlicet aperto foramine, latius possit intrare et
urbis templique post breve tempus scquitur. Et in viderc. quK foris positus videre non potcrat. Per
Isaiascriptumcst, quodlectusangustusncquaquam quod ostenditur, tam in Ecclesiis, quam in singulis
duos capiat, et pallium breve utrumque operircnon nobis, per parva vitia majora monstrari, et quasi
possit {Isa xxviii) significante Soriptura illud Apo-
; per qu.-edam foramina, ad abominationcs maximas
stoli : Qiii consensus Cltristo ct ISclial '!
Templo Dei et pcrveniri. Ex fructibus enim arbor cognoscitur
idolo {II Cor. vii, 25) ? {Matth. xii, 33, 3'i) ; et ex abundantiacordis, os lo-
(Vers 5). El dixit ad me
Hli hoininis, lcva oculos
: quilur. Pro signo sunt interioris hominis, verba
P
tuos ad viam sitjuilonis. Et levavi oculos meos ad viam crumpentia:quomodolibidinosum, quia sua callide
Aquilonis: et ccce ab Aquilone porlx allaris, idolum celat vitia, interdum turpis sernio demonstrat et ;

Zeli in ipso inlroitu. Pro eo quod nos posuimus : avaritiam latentem intrinsecus parvulas rei cupido
Ah Acjuilonc portx altaris, idolumZeli in ipso introilu, signiflcat.Minoribus cnim majoramonstrantur, vul-
Septuaginta transtulerunt Ab Aquilone ad portam
: tuque el oculis dissimulari non potest conscientia,
Orientalem, quod in Hebraico non habetur cgelera ; dum luxuriosa et lasoiva mons lucet in facie ; et
qu8e ibi scripta sunt relinquentes. Dixit, inquit, ad secreta cordis, motu corporis et gestibus indican-
me, vel gloria Dei,quam in campo videram.vol spi- tur.
ritus qui me intor cffilum levavit ac lerram. Lo- (Vers. 10.) El ingressus vidi: et ecce omnis simili-
cutusqueestmihi,postquammetranstuIitinJerusa- tudo reptilium, et animalium abominalio : etuniversa
lem,et fecitvel urbem, vel templum videre, et im- idola domtis Israel depicta erant in pariete in circuitu
peravitullevaremoculosadviamAquilonis.Ibi enim per lotum. Non solum idolum Zcli stabat in introitu
statua Baal posita erat, quam vooatidolum Zeli, in port.T Aquilonis, sed ct omnesTempIi parietes di-
ipso port;e introitu. Qui autem idoluai Zeh', sive versisidolorumimaginibuspingobantur:utnulIaes-
possidentis,adgloi-iamDei,veIadspiritumrefcrunt, set 86 bestia, quam non parietis pictura monstra-
impie faoiunt, personam idoli, Dei majcstale mu- C ret.Hoc in delubris idolorum, fanisquc gentilium
tantes. hucusque perspicimus, quod omnia genera beslia-
(Vers. 6.) El dixit ad me : Fiti liominis, putasne rum adorot stulta religio. Unde et Virgilius ait :

videstu quidisti faciant alwminaliones magnas quas

OmiilgeDuiiuiue (6)deum moustra,
:
et lalrator Anubis.
domus Israel facil hic : ut jirocul reecdama sanctuario
Quasi non et illa sint monstra qua; laudat.
meo ? Et adhuc conversus, vidcbis abominaliones majo-
res. Ne me, inquit, putesinjuste templum deserere, Contra NeptuQum et Venerem, contraque Slinervam.
et subvertendam relinquere civitatem, aspice quaj Possumus et in nostri templi [Al. nostris tempHs]
in templo faciant. Cumque illa conspexeris, non parietibusidulamonstrarcdepicta,quando omnibus
putes finem esse scelerum, 85 adhuo inajora con- vitiis subjacemus, et pingimus in corde nostro pec-
spicles. Quod quidem potest et de nostra Jerusalem, catorumconscientiam,imaginesquediversas.Dequi-
nostroque templo intelligi, quando in exempium bus et in Psalmo [Al. Psalmis] dicitur : Domine in
Ophni et Phinees {II Rcy. ii) idolorum scelera ope- civitaletuaimaginemipsorumdissipal)is(Psalm.Lxxn,
ramur in tabernaculo Dei ; et fornicamurcum his, 20). in alio loco
Et Vcrumtamen in imagine peram-
:

qua; [.M. qui] sc militire et ministerio Dei voverint
et sacrificioruni ejus primitiva
inusum clientum atque famulorum,et omnia lucri
causa facimus. Sin autcm hKc tam magna sunt quse
dcccrpimus, dantes
hul.at homo (Psalm. \\x\ni, 7). Quod scilicet nullus
J)
hominum sit qui aliquam imaginem nonhabeat sive
sanctitatis, sive peccali. Quaniobrcm furiosis dici-
tur et iracundis Furorillis securdum similitudinem
:

videmus quanto majora existimanda sunt quaj hu- serpenlis sicut aspidis surdx et obturantis aures suas,
:

raanam effugiunt conscientiam ? quse non e.vaudiel voccm incantantium {Psal. lvi, 5).
(Vers. 7 seqq.) Et introdu.vit mc ad oslium atrii: Et de hominibus ncquam : Generatio viperarum,
et vidi, et ccce loramcn unum in pariele. Et dixit ad quis ostendit vobis fugcrc a ventura ira {Malth. iii 7) ?

Notatum et Montfauconio, vocem cena, seoun-

(«)
dum similitudinem soni, non litterarum dici abs
Uieronymo zelum oiposscssioncm sonare, aliter enim
possess7oy:p dicitur, non nN:p et a N;p deduci-
quihus sonumtantummodo ac pronuntiationem at-
teudit, non litteras.
(b) Virgilii versus utcrque est siib finem Libr. oc-
: tavi yEnoidos satisquc miror quid in montem Mar-
:

tur, non a njp. Nec desunt hujusraodi alia apud tiana;o vonerit, qui ex Ovidio, lib. ii Amorum, ele-

Ilieronymum cxompla Hebraioorum verboriim, gia 13, laudari illos annotavit.

in
81 COMMENTARIORtJM IN EZECHIELEM LIB. III. CAP. VIII. 82

Et de versipellibus ao rraudiilcntis : Uc,dicite uulpi A gregati.ostenditur quid unusquisqueincubiculo suo

huic [Luc. XIII, 32). .\c de amatoribus ieminarum : facial. Sed secundum anagogen melius intelligi po-
Equi insanieiiles in fcminas facli sunt mihi unusqxds- : test. quod nonulli principes Ecclesiarum faciant in
que ad uxorem proximi sui hinnicbat [Jerem. lviii). tenebris, quae diclu quoque lurpia sutit. Iste est
De brutisquoque ac vccordibus Nolite fieri sicut : absconditus oordis homo,de quo dicitur Ingredere :

equuset mu lus,qu, bus non est intelliijenlia.Et iterum: in cubiculum tuum (jl7!c/t.vi,l).Et rursum:Quj videt

/)( canoet freno maximillas eorum conslringe,quinon in (b) ahsconditoS^ reddel tibi. Recolat unusquisque
appropinquanl ad te [Ps. xxxi, 9}. Et multa hujusce- conscientiamsuam,etopera tenebrarum recordetur
modi. Hoc autem quod posuimus El ccce omnis si- : intenebris,sciatque scriptum Omnis quimala ope- :

militudo reptilium ei animanlium,\n Septuaginta non rutur, odit iucem,et non venit ad lucem, nc arguatur
""
habetur. a luce [Joan. iii, 20 ; I Thess. v). Et in se illud intel-
(Vers. H.) Et sepluaginta viri de senioribus domus liget esse completum Qui : inebriatur,nocte inebnatur
lsrael,el icxonias filius Saphan stabat in medio eorum (Prov. II, 25). Quod.juxta litterarn stare non potest,
stantium antepiciuras^et unusquis'/ue habebal tliuribu- Quanti enim in prandiis conviviisque dierum ine-
lum inmanu sua,et vapor nebulxdc ttiurc consurgebat. briantur ^Sed quia ebrietas cordis olfendens Deum,le
Quando dicit septuaginta viros fuisse dc senioribus „ nebrarum est,et nonlucis, propterea quicumquein-
domus Israel,quitenebantthuribulamanibus,osten- ebriatur nocte inebriatur. Cum autem seniores ,

dit multos alios fuisse presbyteros,qui lioc non faoie- domus Israel fecerint mala in tenebris et in absoon-
bant,sedforsitanpeccatisaliistenebantur: unumque dito cubiculorum suorum, et putaverint se Deum
nomine JezoniamfiliumSaphanstetisseSJ in medio posse celare, lunc consequenter dicent : Non videt
eorum, quasi principeiu sceleris oorum,atque sacri- nos Dominus, dercliquit Dominus terram. Multique
legii, qui omissa religione Dei, colebant idola,et in sunt peccatores et ambulantes juxta oogitationes
templo, non adorabant Deum, cujus erat templum, suas, qui Deum non aestimant curare morfalia, nec
sed picturas parietum. Pulchreque dicitur Slabat : ad illum nostra vitia pertinere. Gerte quando peo-
Jezonias fitius Saphan, hoc est, judicii et condemna- camus, si cogitaremus Deum videre et esse prae-
tionis suK in medio stantium presbyterorum,quia et sentem, numquam quod ci displioet, faceremus.
princeps,et hi quorum princcps erat, firmo in soe- Porro quod sequitur, Dereliquit Dominus tcrram,
leribus stabant gradu,nec fluctuabant inmalo; sod quorumdam etiam philosophorumsententiaest,qui
robustissime persislebant : vaporque nebulse et con- ex siderum cursu atque constantia,suspicantur esse
fusionis ac turbinis,qui surgebat ex thure.offeren- in c^elestibus providentiam, et terrena contemni,

tium sacrilegia demonstrabat. Hoc factum sit eo dum nihil recti nec juxta ordinem in terris ge-
temporc juxtalitteram. (jajterum ct nobis orandum C ritur.
est.nesenioresdomuslsrael scptenarium numerum, (Vers. 13, 1-1.) Et di.vit ad me adlmc conversus :

quiest sanctus,per septem decades multiplicantes, videbis abominationes majores, quas illi [Al. istx]
stent in erroribus suis et adorent picturas idolorum, faciunt. Et introduxitme per ostium poHie domusDo-
vaporque sacrilegii ascendat sive consorgat resi- mini quod respiciebal ad Aquiloncm' ; etecce mulieres
stens Deo.Quando viderimus plebem pessimamcon- sedentes [Vulg. ibi... sededant\ plamjentes Adonidem.
gregatam,de qua jcriptumest Odivi Ecclcsiammali- : Quem nos/t(/oMi(/e?ft interpretati sumus, et Hebraeus
gnantium (Psal.xxv,0);etpejoresplebe(a)pra!positos, et Syrus sermo thamuz (ncn) vocat unde quia ('-') :

nequioremque principem,quiprcefectus estplebi at- ju.\ta gentifem fabulara, in mense Junio amasius
que presbyteris.dicamus Jezoniam stantem antepi- Veneris et pulcberrimus juvenis occisus,et deinceps
cturas, et singulos habere thuribula in manibus revixisse narratur,eurnciem Junium mensemeodem
suis, non Dei majeatatera, sed proprias sententias appellat nomine, et anniversariam ei celebrant
adorantes, et nequaquam odorem boms fragrantife solemnitatem, in qua plangitur a mulieribus quasi
ad Deum, sed fffitorem ad idola pervenire. rnortuus, et postea reviviscens oanitur atque lauda-
(Vers. 12.) Et dixil ad mc : Certe vides, jili homi- tur. Consequentcrque S9 postquam principeset se-
nis. qux seniores domus Israel faciunt in tcnebris, n niorcs domus templo ac te-
Israel quid feoerint in
unusquisque m ubscondilo cubiculi sui. Dicunt enim : nebriscubiculisi|ucmonstratumest:etiainmuIierura
Non vidct Dominus nos dercliquit Dominus terram.
: vitiadescribuntur,qu;eplangunt amatorumsocietate
Ex eo. inquit, quod in templo faoiunt pariter con- privatae, ct cxsultant, si eos potuerint obtinere. Et

Legit in suo exemplari Rabanus presbyteros et

(a) : tiores exponunt,dequo Plularchus librum integrum
moxquidem Hieron. presbyteros opponit plebi. scripsit. Et Tibullus, lib. I, eleg. 8 :

(/)) Idem,»s absconso, quam Latinorum oodicum

antiquam fuisseIectionem,ad eum Mattha;ilocumin Barbara Memphilem plangere doota bovem.
commentariis ostendimus.
(c) Eaque vulgo recepta sententia est.quam alibi, Vide Plin. lib. viii, cap. 46 Solinum, in Polyhist. ;

et prffioipue epist. 58, ad Paulinum, num. 3,Hiero- rap. 36; Pompon. Melam lib. i, cap. 9; Strabon.
nymus laudat, atque alii Ecclesiastici tractatores lib. XVII Certuni porro est, Juda^os tuno temporis
oonHrmant. Attumen ^^gyptiorum
Graeci Latinique serviliter/Egyptiisadulantesreligioniscultus impios
hunc cultum deOsiride et Api bovepleriquerecen- perindc ac mores civiles aemulatos.
 83 S. EUSEBII HIERONYMI.
quiaeademgentilitashujuscemodifabulaspoetarum, A caenaculi sui, adorabat Dominum contra templum^
quae habent turpitudinem, interpretatur suhtiliter, quod erat in Jerusalem. IIoc juxla litteram fuisse
interfectionem et resurrectionem Adonidis.planctu sacrilogii, nemodubitat. Secundum anagogen, om-
etgaudio prosequens: quoriira alterum in seminibus, nes hc-creticos pejores esse prioribus, id est, idolo
qua? moriuntur in terra, alterum in segetibus,qui- Zeli pictisque in pariete figuris animantium, et
bus mortua semina renascuntur,ostendi putat; nos planctu Adonidis, per qus idololatria voluptasque
quoque eos qui ad ssculi mala et bona, vel con- monstratur, ille scire poterit, qui intellexerit pro-
tristantur,vel exsultant, mulieres appellemus, moUi phetam dicentem : Tu autem odisti discipiinam, et
et efTeminato animo : dicamusque plangore eos projccisli sermoncs meos posl te {Ps. xux, 17). Et in
Thamuz,ea videlicet qu» in rebus mundi pulantur alio loco : Verlcrunt conlrc me scapulam recedcnlem
esse pulcherrima. [Jercm. ii,27),An ignoramus Marcionem et caeteros
(Vers. 15, 16.) Et dixil ad me : Certe vidisti, jili hoereticos, qui velus laniant Testamentum, con-
hominis : adhuc conversus videbis abominaliones ma- tempto Creatore.id est, justo Deo,aliiim quemdem
jorcs his. Et inlroduxit me in alrium domus Do)iwii bonum Deum colero et adorare.quem de suo cordc
interius,et eccc m ostio tcmpli Domini inter vcstibulum finxerunt Omnesque nostri temporis
'? hferetici, qui
el altare quasi viginli quinque viri, dorsa tiabentcs g Dci Filium prasdicant creaturam, et tamen adorant
"
contra tempium Domini, ct /acics ad Orienlcm,etado- eum, templo et
relicto, divinitatis post tergum ha-
rabant ad ortttm solis.Qod nos vestibulum juxta Sym- bito, ipsi confessionesua creaturam adorare se di-
machum interpretati sumus, qui Tipomlm posuit, cunt. Nos autem sic adoramus solem justitia3, ut
pro eo quod LXX
Theodotio ipsum verbum He-
et Deum adoremus in templo veteris Testamenti, ubi
braicumtranstulerunt(n)/ELAM(DSix):Aquilreprima Lex Prophetas, ubi Gherubim et propitiatorium
editio, rpoTtioa: secunda,.ELAM templi interpretata est.Quos nos viginli quinquc viros transtuliinus, LXX
est,quam nosporticum templi exprimere possumus : posuerunt, viginti et in quibusdam exemplaribus,
;

sive intectum alrium, quod intertemplum etaltare quinque de Theodotione additi sunt.
erat.Etquia supralegimus,post idolum Zeli.quodad 91 (Vers.l7.) Et dixit a me : Certe vidisli, flli lia-

portam Aquilonis apparuit Adbuc conversus videbis : minis : numquid lere est hoc domui Juda, td facerent
abominationes majorcs ; ostensisque per parietem abominationcs istas, qnas fecerunt hic, quia replentes
picturis omnium bestiarum.quas adorabantseptua- tcrram iniquiUde, convcrsi sunt ad irrilandum mC/ Et
ginta presbyteri, el Jezonias Ulius Saphan,tenente3 ecce applicant ramum ad nares suas.Vvo eo quod nos
thuribula in manibus,secundo dicitur : Adhuccon- diximus : Et ecce applicant ramum ad nares suas,LXX
versus videhis ahominationes majores, quas isti faciunt transtulerunt :ei ecce ipsi sicuti subsannanles, qmhMs
eo quod sederent mulicros plangentes Adoniden ;
^ de Theodotione additum cst, Exlcndunt ramum ; ut
post tertium quoque peccatum dicitur : Adliuc con- si totum pariter Et crce ipsi cxtendunt rumum quasi
versus vidcbis ahuminationes majorcs his. Qxite est subsa)inanlcs.PTO quo interpretatusest Symmachus,
autem 90 major abominatio superiorum trium sce- quasi {c) emittcntes so)iitum in similitudinem cantici per
lerum '?
Videlicet quartaquee sequitur: Eccein oslio nares suas. Significat autem viginti quinque viros,
templi Domini inter vestihulum etaltaTe quasi viginti qui in quadrum solida statione fundati sunt, et a
gninque viri dorsa habentcs contrii templum Domini, quinque sensibus per quinquiesqninque, quadran-
et facies ad Ortcntem,et {a)adorahanl ad ortum solis, non solum templum habere
guli ligurain efliciunt.
eo quodjComtcmpto Domino, id cst, Creaiore, ado- post tergum, sed instar idolorum applicare ramum
rarent solem,id est,Domini,creaturam, prfficipiente ad naressuas hauddubium quin palmarum.quas
:

ipso Domino per Moysen quod nequa- {Deid. xii), Gra;co sermone potia vocant, ut per hoc eos idola
quam in morem gentilium contra Urientem Deum adorare significet.Deniquc et Job inter Cc-eteras vir-
adorare deberent sed in quacunque fuissent orbis
: tutes etiam hoc habuisse se dicit, quod numquam
parte, sive ad Oricntem, sive ad Occidentcm, sive aspiciens coelum et solem, et lunam, el astra ful-
ad Meridiem.sive ad SeptentrioDcm,adorarent con- gentia, osculatus sil manum suam {Job. x.«i), id
tra templum.ubi sancta sanctorumhabitare Domi- J) est, adoraverit crcaturas. Symmachi autem inter-
nus credebatur Quod quidem et Danielem in Baby-
: pretatio.fcnedum raucumque sonitum denaribus pro-
lone fecisse legimus {Dan. vi), qui apertis fenestris cedentem in Dei contemptum significat.Omnesque

(a)NonnSlN t/'fi»i,in suo exemplarillebraicolege- video : alterum /Elam secundcT editionis

sicque
bat Aquila.et Hieronymus,sed dS'N Ela)n,i)er alpeh Gnecis litteris scribi a'.).i;j..Sed neque illud difficul-
et!0(i,qurediphthongumenioiunt ex eodemllierony- tate sua caret, quod in ejns lectinone vocis ad He-
mo.Hinc videas nullam variantem lectionem llebrai- braicum exempiar Thendutioni ait consentire Sep-
ci contextus colligi posse ex Erasnio et Mariano.qui tuaginta, cum lumen ille cuXaiji, a!Xa,u., hi qu» et
ubiquenobis obtruduntHcbraicaverbapunctisIMas- socunda3 editioiiis versio est, legerunt.
sorethicis distincta haud jiaucas vero hujusmodi
; (Ii) Legebatur in futuro, ct adorabunt orliim sohs :

lectiones ex nostrapPiTsenti nova editioneHieronymi renuentibus mss. et sacro textu.

fore colligendas. Mart. —
In Hcbraico archetypo (() llic quoque vitiose legebaturojirt/ow.cum ta-
dSin VkDn scribitur per vau, non iod, ut .V.iam La- nien Symmachus to? aif.evTe;, quasi cmitlcntes,
tinis lilteris reddas: quamquam hanc vocom hio pe- plurium numero verterit.
nitus omitti malim, quod ot Montfauconio probari
85 COMMENTARIORUM IN EZECHIELRM LIB. III. GAP. IX. 86

hiEretici, qui repleverunt terrain iniquitate, et con A roccivilvinim,qui indiUus eratlineis;et airameniannm
versisuntad falsinominisscientiam,utDominumafl scriptoris hahehat in lumhis suis. Vro lineis,(\noA nosj u-

iracLindiam provocarent, cestimandi sunt quando : xta 93 Syramuciium interpretati sumus, LXX. Tto-
laudare voluerint Deum magis turpi sonitu blasph-:'- o/^pr, ; Theodotioipsum verbum Hebraicum baddim
mare vel Testamenti veteris !)eum parvi dicere, (nn^); Aquila,pra?c!pua,interpr8tati sunt. Rursum
irridere, contemncre, ubi nos d\\imas,et atramenlarium scriptoris ad renes
(Vers. 18.) Errjo et ego [aciam iii furorc nonpar- : ejus, LXX posuerunt : Et zona sappliirina superre-
cel ocitlus meus,ncc miserehor.Et rum clamavcrint ad nes ejus ; Theodotio, y.i^z^j scrilix in manu ejus ;

aurcs meas voce magna, non e.vaudiam eos.Quodque Aquihi, ij.iXavoooyEtov, id est, atramentarium scrihdR
sequitur, efcum clamaverint ad aures meas voce marjna ad lumhos ejus ; Symmachus lahulas so-iptoris ha-
non e.mudiam eos, in Septuaginta non habetur.Pro hebat in renibus suis.Et ubi nos transtulinus, /ime»
his, ait, omnibus qua3fecerunt,eo faoiam in furore domus Septuaginta et Theodotio, to aiGpiov, id est,
et non parcet oculus meus, nec miserobor. Quod sub divo posuere vcsiihulum.Pro vase quoquo inte-
audientes veteresh,Tretici,Creatorem calumniantur ritus, quod singuli viri habebant in manibus, soli
quasi crudelem et sanguinarium;uec cogilant Apo- Septuaginta securim inlerpretati sunt.Ad hominum
stoium Paulum, qui oerte boni Dei (ut ipsi volunt) n igitur peccata delenda, qui in sexta die fabricatio-
apostolus est, scribere 9? ad Gorinthios, Si venero nis mundi facti sunt, veniunt sex viri, et descen-
rursum, non paream {![Cor.\v,2]\ ut virga corripiat dunt de porta superiori, sive ut LXX transtulerunt
deliuquentes, et erranles retrahat ad salutem. Qui e.rcelsa ad .A.quilonem. Et habebat unusquisque se-
enim non inteilignnl quod sibi prosit, ct orant fre curim in manibus, de qua Joannes loquitur Jam :

quenter contraria, cxpedit eis ut non exaudiantur
a Domino. Unde et in oratione Dominioa dicimus
Fiat voluntas tua (Maltii. vi, 10). Non voluntas no-
stra, quae errare consuevit sed voluntas tua, quae
:
futuracognoscit.Magnffique intordum felicitatis est
ad pr;esens misericordiam non mereri Et istis igi-
tur, qui sunt de dumo Juda,et a confessione Eccle-
sia3 recesserunt,non parcet Dominus. Cumque cla-
maverintvoce magna,de quaDominus dixit: Clamor
eorum pervenit ad me {Gcnesxvm) tamen Dominus
cnim seeuris ad radices arhorum posita est.Omnis ar-
:
hor quae fructum. non facil,excidetur et in ignemmit-
lctur {Halth. in, Luc, iii, 9). Eratque in medio sex
virorum unus, id est, septimus, in habitu pontifl-
cis vestitus lineis indumentis, et habebat atramen-
tarium scriptoris ad reaes suos, quo omnium pec-
cata doseriboret, et sanctorum a peccatoribus nu-
merum segregaret:sive zonam sapphirinam coloris
lapidis sapphiri,qui in ornamentis est principis sa-
:

cerdotum. Egressique sunt sex viri, et steterunt

non exaudiot eos ut malis coacti, intelligant quid
:

juxta altare Ecneum. Duo enim erantallaria unum

fecerint, ^ :

thymiamatis, aureum intrinsecus et alterum ante

(Cap. IX, — Vers.l.) Et clamavil in aurifms ticis
;

tcmplum.ffineumholocaustorum.juxtaaltare autem
voce magna dicens : Appropinquaverunt visitaliones
stare diciintur parati ad jnbentis imperium.ut cu-
urbis.Vro visitationibus,i(rtzo««m Septuaginta trans-
juscumque viderint ibi non esse peccata dimissa,
tulerunt. Mitii enim vindictam et eyo relrihuam:clieit
sententice Domini et interfectioni eum subjacere
Dominus (Deut. xxxn, 35). Omnisque ultio visi-
cognoscant. Gloria quoijue Dei Israel ascendit,sive
tatio est quasi .egrolantis, quasi habentis vul-
ad subdivum atriidomus atque vestibuli, quod ne-
nera.quasi medicas exspectantis manus,juxta illud
quod alibi soriptum est Visitaho in vinja iniqui-
;
(luaquam tccto prcmitur,sed aeris fruitur libertate

tates eorum, et in jlaijellis peccata eorum : miseri- QuK ipsa gloria Domini virum, qui erat in habitu
cordiam autem meam non aufcram ab eis {Psal, pontiflcis,habebatque 94 atramentarium in lumbis
Lxxxviii, 33, 34), Recteque (ut supra diximus) vi- suis, vocavit, et dixit qufp Scriptura testatur. Qui-

sitatio vel ultio appropinquare dicitur captivitatevi dam sex viros, .=ex interpretantur Angelos. qui Dei
cina. pareant voluntati :ipsunique unumqui habebatin-
Et unusquisque vas interfectionisliabelin mavu sua dumenta pontificis, Salvatorem intelligunt ;
juxta
Non dixit, habebat, ut Septuaginta transtulerunt. £)
quod Sacerdos est et magni consilii Angelus,
ii'.

Neque enim narrat prBeterita, sed pr<.esentia futu- iiludque quod dicitur^TM es saeerdos in xternumse-
raque demonstrat. Qui igitur malos peroutit in eo cundum ordinem Mclchisedcc {Psal. cix, 4,). IloSr^prj
quod malisunt, et babet vasa interfectionis, utoc- auteii!,quod Septuaginta transtulerunt,una ex octo
cidat pessimos, minister est Domini. veslium est pontificis, qute Latine dicitur talaris ;
(Vers, 2, 3, ) Et eece sex viri veniebant de via portw et ex eo quod ad pedes usque descendat,hoc sortita
superiorts,qux respicit ad Aquilonem,et unuseujusque vocabulum est.De veste pontificis ante annos pluri-
vas interilus in manu ejus. Vir quoque unus in medio mos scio edidisse me librum, ad cujus explanatio-
eorum vestitus lineis, et alramentarium scriploris ad nem milto lectorem. Ncque enimpossum omnia in
renes ejus : ingrcssique sunt et slclerunt ju.vta all.arc omnibus locis dioere, quodque Aquila; prima edi-
ceneum, Et gtoria Dei (\'u\g. Domini) Israel assumptu tio et Theodotio dixerant zii-r^j pro quo in He-
est de Gherub,qu(e erat super eum ad limen domus.Et lirico legitur cesatii (nDp).cum ab Hebra;o quaa-
(«)

o) Ipsa haec OrigenisaDrusio laudati sunt verba O^joivYipVp^J-»' t^filJ^s^^vs^flodTictp^EXXriatv ix -f,<; xa^xu
 87 S. EUSEBII HIERONYMI.
rerem quid significaret, respondit mihi Grwco ser- \ per mediam civilatein in medio Jcrusalem; et signa
moncappellari /.o(Xoijj.c(pi.o'j, aljeoquod iuillo calami Tn.vu super frontcs liirorum gementium cl dolcntium
recoudantur. Nos (itramenlariiim ex eo quod atra- super cimctis abominationibus, qux fiunt in medio
mentum habcat, diciraus.MuUi significantius thecus ejus.Et illis dixit audiente me : Transite per civilatem
vocant, ab eo qnod thec<B sint scribentium calamo- sequenlescum et parcut,te ; non parcat ocutus vestcr;
rum. De quatuor Cherubin, unus Gherub mittitur nequc misereainini.Seni!m,adolesceiitulum. cl virgine
agloria Dominico majestalis loouturusad cum,qui parvulum el mulieres inlerficite usque ad inlernecio-
pontificisindumentis indutus crat. Et quamquam nem. Oxnem autem supcr qucin videretis vn\v,neocci
pleriquetiyEpouSsijjineutraligencre.numeroqucplu dalis : el a sancluario meo incipite. Praecipitur (a)ei
'rali dici putent,nos sciredebemus singulari numero qui indulus erat vestes talari,sive linea, et sacerdo
Cherub, generis masculini,et plurali ejusdem gcne- talem habitum pra^ferebat, ut ponat signum super
risCherubim non quo sexus in ministris Dci sit,
: frontes virorum gementium et dolentium, super
sed quo unumquodque juxta lingua; sua^ proprieta- cunclis abominalionibus, qua3 iiuntinmedio Jeru-
tem diversis appelletur goneribus.Angcli vocantur salem. Pro signo quod Septuaginta, Aquila etSym
numero plurali Malachim, et C/icrubim,et Seraphim machus ipsum verbum
transtulerunt, Theodotio
ejusdem generis et numeri. Porro sa6flo//i. quod in- n Hcbraioum posuit THAU,qua2 extrema est apud He-
terpretatur militiaruni, sive exercituum atquetuVhi- bra30S viginti et duarum litterarum,ut perfectam in
tum, dicuntur genere femino, numero plurali, et viris gementibus et dolentibus scientiam demon-
desinunt in extremam syllabam oth (m) Qui autem straret. Sive, ut llebnei autumant, quia Lex apud
volunt sub figura pontificis intelligi Salvatorern,de eos appellatur thor.\ (min), qu» hac in principio
Apocalypsi Joannis utuntur xeemplo, in qua scri- nominis suilittera scribitur ;illi hoc accepere signa
ptumest Et converti me,et vidi vocem quse loquebaiur
: culum, qui Legis prscepta compleverant. Et ut ad
mecum. Et convcrsus aspexi septcm 95 candclabra nostra veniamus, antiquis Hebr.-corum 96 litteris,
aurea : et in mcilio candelubrorum similem Filio lio- quibus usquo hodie utuntur Samaritani, extrema
minis (Apoc. ii, 12, 13), et ca;tera. THAU,littera,(6) crucis habet similitudinem,qua3 in
(Vers. 4 seqq.j Et dixit Domiiius ad eum : Traiisi Christianorum frontibus pingitur. et frequenti ma
tpiovji<;,To)v oi 'ESpaiwv xi^ EXEXsTOzaXouiAsvov )iaXa|xa- Interrogatis aute^n Helrceis, num quam a majoribus
piov E'.vat To za7T'j.Khilautcm voce y.ii-.-j apud Grx- sibi Iraditam circa Thau notitiam haberent. hxc au-
cos significari piito ; llcbiwus autem quiilaiii dicebal divimus. Unus quideni diccbat, Tliuu unum esse ex
casty essc id, quoddicilur calamarium. Qute nisi ab viginti iluobus Hcbrceoruin clementis, ipsumque ulli-
eo descripsil Hieronymus, mirura id sit,utrumque mum secundum ordiiiein litteraruin suaruin ; ideoque
pariter et ignorasse eam vocera et IIobro:um rna- p ultimum elemenlum propositum fuis.se ad declaratio-
gistrum consuluisse,idemque accepisse rcsponsum ^ nem perfcclionis eorum qui ob insitam virtutem geme-
quod in Greeco resonaret. Neque enim alienum est bant, ct de pcceatis populi dolebant, et concidebant
quod LX.X, Arabs ot Syrus vertunt, einguluiii, ne- cum delinquentibus (id cst nc coneidcrent.) Aliu& au-
que quod aliis placet, ipsum atramentuin.Cielerum tein diccbat. Thau sijmbolum toriim esse, qui Legem
in Hieronyniiano textu emendamus, quoil in illoca servaverant, quoniam apud Ilebrxos lex thora vo-
lami recondantur, pro recimlanlur.quod vitioseerat catur cl primum vocis liujus elementum est Thau :
antea. quaproptcr si/inbolum cst eorum qui secundum Legem
(a) Hanc quoque variam T hau signi, aut ]itter;B vi.xerant. Tertius, e numero coruin qui in Cliristim
expositionem ex Origene sumpsit Ilieronymus, cu- crciiiderant, aicbat velera elcinenta Thau crucis formse
jusut conferas,Gra3caipsa vcrba describcuius.prout siinile liabcre, ac prophetice cnuniiari signum, quo
suiit integriora, in roisliniano codice, nec non Christiani frimlibus insigniendi eranl qiiod saiieom :

in Regia bombycino apud Montfauconium.Ol ;j.Vv ()' iies, qui in Clirislumcrediderunt cfformare solcnt ini-
T(u EvocO'jaivtij 'iaji tt.v T:oo/pT, Tioo^TETaOai iro ty.c lio cujusque operis, inaximc autem orationum et le-
00^-/;? TO'j K'jpto'j, aTiijLEtov oo'jvat ETrt Ta |j.ETt07ra Ttov clionum sacraruiii.
xaTaaTEvai^ovTtov y.xt Ttov zaToouvto|jiEV(ov7ruvOavo(jiEvtov (b) Hierouymo Origenem, quem fere ad verbum
OE Ttjov 'ESpattov, StTl TtaTplOV e'"^oiev -TTEp! Toij Oa'J ),E- transtulit iniposuisse, dum scribitThau Samarita-
YEiv u.aOf^|jta, TauTa r|y.O'j!Ta|j.Ev. Ttvo; [j.ev tpaTXovTOc, num siniile luisse cruci, Scaliger.aiiique posteum
OTt TO Oalj £v Tt7jv Trap' 'ESpatoti; £'.'xo5t 0'jo CTOf^Ettov docti viri contendunt, in eoque culpant, quod neu-
ia-\, To TEXE'jTaTov to^ ~po? ty,v irap' a^jTof; Ta^tv Ttiv tiquara consulto Samaiitanorum alphabeto,hic ejus
To TsXEijTaTov ouv EtXyjTiTat CTOf/ETov, e{<;
Ypa[j(.|JiaTtov" D secutus sit fidem, qui noque ipse viderat, sed ex
TtapatTTaoiv tyj? TEXEtoTrjTot;, Ttiv Ota tyiv ev auToTi; apE- aliena scripserat fiile. In siclis enim antiquissimis
T^fjv (rtEva^fjVTtov,'/,^! dojv(jjij.Evojv etii toTi; aijtapTavoixE- qui supersunt, cum ca'dein incisa; sint litterfe,qua3
voii; Ev Ttjj Xatjj, •/.xi (T'j|j.T:TatovT(ov toT? Trapavojxoijfft. ia scriptis Samarilanis lcguntur.nullaque adeo (ut
"ETEpoc CE eXeye, a'j|j.SoXov elvat to Oxij Ttov tov v()ij.ov coUigunt) dubitandi ratio sit, alias Samaritano-
•r£Tr,pr,y.(jT(ov ETTEi7tEp6v(j|j.o?T:ap''E6pa(otcO(opaxaXET- rum fuisse littcras, quam quae in illis siclis vi-
Tat, xat t6 TtpiuTov auTou aT0ty_ET6v EaTt t6 flaij' xai suntur ; non inveniunt tamen in horum alphabeto
(JlJ|J.fioXov 0'JV ETTtTtJijV XaTaTOV v6|J.0V psSltOXOTtOV Tpt- aliquara crucis figura similitudinem. Verum
cum
TO? OE Tl? (paTX(OV, T(OV Xat Et? TOV TtOT^/jpa TtE7ttCTTEUX'j- in illis ipsis nuinmis aut siciis, i|Uos jactant, per-
Ttov, eXeye Ta ap/aTa aTOf/ETa £|j.(pEp£? ^Vstv t6 Oau specta adeo ad crucis decussat» .\ formam Thau
T(pTO'JTTaupOU-y(apaXTf,pfXai-:tpO(iT|TEU£'JEC70at TtSptTOU littera^ figura est.ut quid ad eorumfidem provocant
YE".IO|J.£VOU EV ypiaTtavoT; E7tiT0'J |J.£Tt67tOU !TT,|J.EtOU,67t£p miniine ipsi illos consuluisse credcndi sint, Ter oc
TtOtOUtTlV Ot 7tE7tt!TTEUx6TEs TtavTE.; 0'JTtVOtrOUV 7tp0XaTap- currit in uno Simonis P. M. ethnarcha; Judffiorum
/0|j.£vot TtpaYJJ-aTo;, -/.at t>.i'/.'.^-y. £u-/tov, tJ a.Yttov tiva- qucra Piheiircrrlius laudat, in quo aoiius priinus
Yv(o!T|AaT(ov, etc. Scptuiiiiinla dirunl, ei qui liilari rccepta; liberlalis notatur, terque hoc Thau X si-
veste indulus cral, a ijloria Domiiii pnvccpluin fuiisc, gnuni pingitiir, Rabbi quoque Azarias in Meor
ul siiinum daret in frontibus gementium etdolenlium ennaiim hanc alteram ad mstar crucis decussataj
89 COMMENTARIORUM IN EZECHIELEM LIB. III. CAP. IX. 90

nu3 inscriptioae signalur. Sunt qui putent, ex eo A tutcm ;

pro his qui erant inurbe, ipsam url>em ap-
quodsecundumHebraicumalphabetumistaextreraa pellantes.

sit littera, deraonstrari in multitudine peccanlium, (Vers. 8.) Elcxdc complela, remxinsi ego ruique :

reliquias superesse sanctorum. Gementes igitur do- super faciem meam,

et clamans aio Hcu [Vulg. :

lentesque salvantur; qui non solum malis non con- Heu, heu, heu[,Domine Deus. crgo ne disperdas omnes .

senserunt operibus, scd et aliena planxere peccata, retiquias Israel, effundens furorem tuum super Jerusa-

secundum quod et Samuel planxit super Saul (Wl lem? Cunctis, qui signaculum non habebant, cMsde
Reg. xvi), et apostolus Paulus super his qui post, prostratis, corruit propheta in faciem suam, pro
peccatum non egerunt pocnitentiam. Unde et ipse interlectorum multitudinc, nullum prfeter se arbi-
dicebat : Qui sutnus in hoc labci-iiaculo, ingcmisci- trans remansisse. Quod quia videbatur esse contra-
mus (II Cor. v, 2). Etalibi : Tristitiamiki estmagna, rium ei sententi<B, quajusserat Dominus signatarum
et incessabilis dolor cordis mei [Al. cordimeo]. Prae- frontium viros non esse cjedendos, propterea in
cipiturque sex viris ut praeter eos qui possunt Vulgata editione subtractum 9S est.Nos autem se-
dicere : Signatum est super nos lumenvullus tui, Do- quentes Hebraicam veritatem, posuimus, remansi
mine (Psal. iv. 7), cunctosinterficiant, nonseni par- ego. Notandumque quod non dixerit, so/ws quod si :

cant, non juveni, non virgini, non parvulo, non g dixisset, videbatur esse contrarium sed remansi ;

mulieri. Secundummysticos intellectus, senes sunt f(;o,utsubaudiatur cum caeteris,qui frontes habuere
in Ecclesia de quibus dicitur Cani hominis pru- : signatas. Ut autem sciamus signanter hocdictum,
dentia ejus (Sap. iv, 8) ;
juvenes qui sunt ad fidei remansi ego. in Regum volumine, quando Elias lo-
bella promptissimi ; virgines, qui pudicitiam tota quitur ad Deum : Altaria tua demoliti .;unt, et ego
menteconservant parvuli,qui lacte potanturinfan-
;
reiictus sum solus, et quierunt animam meam, auferre
tiae,et necdum percipiuntsolidumcibum mulieres, ; (lU solum posuit, quia remansisse
Reg. XIX, 14) ;

qui [Al. qua] fragilitate sexus.anima; imbecillitatem alios nesciebat.Quidam putant expersona Domini,
testantur.Quibus universis 97 non parcitur, si abs- ia oujus typum prfficessit Ezechiel, posse hoc intel-
que Cbristi signaculo aliquid esse se credunt. ligidepopulo Judoeorum quando omnes declinave- :

Quodque sequitur: El a sanctuario meo incipile, sive, runt, simul inutilcs facti sunt (Psal. xiii). Et Pro-
utSeptuagintatranstulerunt, el asanclismci incipile, pheta testatur: Salvum Domine quoniam me fac, :

vel sacerdotes signilicat, qui versabantur in templo defecit Sanctus {Psal. ii, 1). Solus enim inventus est
et adorabant idola ; vel eos qui pro sacerdotii merito Dominus. qui peccatum non fecit, neque inventus
sancti vocabantur in populo, et qui fuerant in po- est dolus in ore ejus (/ Petr. ii). Quod autem intu-
puliscausapeccati,primimerueresupplicia.Tempus lit effundens furorem luum super Jcrusalem, verbum
:

enim est (/ Cor.viij^utjudicium incipiat adomo Dei. '

effusionis, pronarum ostondil magnitudinem, ut
(Vers. 7.) Cceperunt crgo a inris senioribus, qui alibi legimus : Ejfusa est despectio super principes
erant an/e faciem domus. Eldixit adeos •.Contaminate (Psal. cvi, 40). Et iterum : Pene effusi sunt gressus
domum : lmp\ere atriain-
et implete alriainterfectis. mei (Psal. lxxii, 2). Et in bonam partem. Charifas
terfectis. Pro atriis, quee Hebraice dicuntur Asic- Dei cfl'usa est in cordibus noslris (liom. v, 5). Et :

BOTH miiTI LXX posuere vias. Ocoiduntur autcm Effusa cst gratia in labiis tuis (Psal. xliv, 3). Et in
viri seniores, de quibus supralegimus quod habe- contrarium Effunde furorem tuum super gentes,
:

rent Ihuribula etadolerent idolis incensum. Nec est qux tenon inteUe.verunt, et super regna quse nomen
ulla templi religio : quia offenso (a) religionis Deo, tuum non invocaverunt (Jei-em.x; Ps. lxxxviii, 0).
contaminata sunt omnia, ut unde peccatum, inde Et Effunde frameam, et conclude ex adverso eoruni,
:

judicium sit. Atriaque cadaveribus complentur in qui persequunlur me (Psal. xxxiv, 3).
templo, et non viaj, qu« utique foris erant, nisi (Vers. 9, 10.) El di.vit ad me : Iniquitas domus Is-

forsitan vias intelligero possimus [Al. possumus] racl ct Juda magna cst nimis valdc. Et rcpleta est
plateas civitatis. Nec audere poterant Angeli con- terra sanguinihus, et civitas repleta estaversione. Di-
taminare templum sanguine mortuorum, in quo xerunt enim Dominus terram, et Dominus
: Dereliquit
prius habitabat gloria Dei, nisi hoc recedentis [,1/. D non vidc.l. meus non parcct oculus, neque
Igitur cl
credentisl glorise Dominus praicepisset. Omnisqui miserebor : vias eorum supc.r caput corum rcddam. Vi-
peccato mortuus est, contaminat atria templi, et dens Dominus prophetam suum flere pro populo, et
vias urbis Domini, in quibus vivit : qui cum Christo admirari indignationis magnitudinem, reddit cau-
resurgens, mortuus essedesistit. sas:utnonutiIleputabatinjusti,vel excedentis mo-
(b)Etegressi sunl, et perculiebant eos, qui erant in dum supplicii,sed merita? justreque sententiffi.Iniqui-
civitate. Sive, ut alii transtulcrunt percuticbant : civi- tas,inquit, decemtribuum Israeletduarumtribuum

Thau iitteram tradit olim in Samarita-exstitisse lib. vi.

norum alphabeto, et qui illam a Christiano ali- ((() Penes Rabanum, ojfcnso Deo, absque religionis
quo effictam suspicatus est, ut Hieronymianaj do- verbo.
ctrina; consentiret, eum arbitror insanire. Ca2- (b) Pr«ponitVictorius,suppletqueex Vuig., Egre-
terum vide Morini Exercit. 2 in Pentateuchum dimini, etc. In Hebraico quoque est. "S"!"!! INi'
Samaritanum, et Montfauconii Palceographiam
91 S. EUSEBII HIERONYMT.
Juda tnagna est, et non sohim magna, sed magna A per civitalem. De firmamento, quod erat super Che-
nimis. Neclioc dixissp sulficit, sed rcpctit, valde, ut rubim, et de lapidc sapphiro, qui habeliat similitu-
promagnitudine iniquitatis, magniludnsupplicii sit. dinem throni.etde rotis quas aniraaliasequebantur,
Ex quo discimus, non utplerique a;stimant, et-99 supra dixisse sufficiat, et illorum lector explana-
maxime Stoioi, paria esse peccata sed vel magna ; tione contenlus sit. Nunc autera quod jubetur ille,
vel parva, ct pro qualitate mensuraque peccantium, qui indutus erat lineis, pro quo Septuaginta in hoc
diversitateni esso judicii punientis. Ikplcta cst, in- loco stolam interpretati sunt, ut tollat prunas ignis
quit, terrasanguinibu';, sive, utSeptuagintatranstu- de medio Ghcrubim, et effundat sive spargat super
lerunt, poindis : ot civilatis esl replela aversione ; aut, civitatem, illud mihi vidctur ostendere, quod post
utVulgatahabeteditio, iniquitateelimmvndilia :non interfectionem csdemquemultorum,et in viis cada-
modioas sanguiselfusus est, sed de porta usque ad vcra mortuorum, prunarum ignis assumitur, ut pu-
portam el oranis civitas declinavit a cultu Dei, et
; niat, sive mundet Jerusalem juxta illud quod in :

pro co plena est iraraunditia, idololatri;e videlicet Isaia scriptum est: (b) Sanctificavil eum imgne ar-
sordibus. Causa autem tantorum scelerum illa est, dente, et devorabit sicut feniim materiani {Isa. x, 17).
quod pulaverunt providentiam non esse super ter- Isti sunt carbones, quos in remedium linguffi atque

ram, nec Deura curare mortalia, juxta illud quod n mcndacii desolantes vitia atque peccata, Propheta
alibi legimus [VirQil. I. iv, jEneid.) : interrogatus exoptat : Quid detur tibi, et quid appo
Scilicet is superis labor est, ea cura quietos natur tibi ad linguam dolosam? Sagillx potentis acu-
Sollicitat. t;e cum carbonibus desolatoriis {Psal. cxix, 3, 4).
Quia igitur illi vel pulaverunt non esso providen- Multaque istiusmodi in Scripturis sanctis invenire
tiam vel quK ante fucrat in populis, hoc tempore
: poterimus de quibus crebro diximus. Hoc tantum
;

suum populum reliquisse propterea et Dei non : notandum est, quod in Isaia, qui tantum in sermone
parcet oculus, nec miserebitur: ut contra vitia sae- peccaverat, et immundalabia habere se diierat, ad
viens, placabilis sit virtutibus: viasqueeorum atque purgandum unus forcipe carbo comprehenditur.
peccata reddat super oapita eorum, vcl super prin- Hic vero quia erat civitas plena iniquitate, et post
super principes po-
cipale (riY^iiovy.ov) cordis, vel suppiicia cadaveribus mortuorum, plures assuraun-
puli, juxta Numerorum librum, in quo oapita popu- tur carbones ignis, etnon unaraanu, sed ambabus,
lorum principes esse dicuntur. ut omnispurgetur Jerusalera. Quamquam ethoc in-
(Vers. II.) Et ecce vir, qui indutus erat liueis, qui telligendum sit, quod non ad purgationem, sed ad
habeliat alramen taritm,in(a) lumbis suis ,responditdi- pccnas atquecruciatus,pruna; ignisassumendcesint,
cens : Feci sicut prxccpisii mihi. LXX : Et ccce vir, qu.T elTundantur super Jerusalem.
qtii indulus erat podere (idest, vestctalari)ctacrinctus C (Vers. 3 seqq.) Inyressusquc cst in conspectu meo.
zona lumbos suos, et respondit verhuni dicens : Feci Clicrubim autem slabant a dextris domns eum
sicut mandastimi hi.lpseeslvir, oui jussumesttrans- ingredei^etur vir, et nubes implevit atrium interius.

ire per mediara Jerusalem, et ponere signum in Et elevata esl gloria Domini desuper lOl Cherub_
frontibus virorum gernentium et dolentium super ad timen donius, et repleta est demus nube, et

cunctis iniquitatibus corum. Dicit ergo se Domini atrium repletum cst splcndore glorix Domini. Et
prfficepta complesse, et signaculo th.^u litterajfron- sonltus alarum Cherubim audiebatur usque ad
tes signasse [Al. armasse] lugentium. Scx autem atriuni e.tlerius, quasi vo.v Dei omnipotentis loquen-
viriquibus praeceperat Dominus, diccns Transile : tis. Cumque prxcepissel viro, qui indutus erat lineis,
per civitatem sequentes eum, et petcidilc nulliusque : dicens Sume ignem de medio rolarum, qux sunl in-
:

misereamini usqucud inlcrtiecioncm, uibil tale renun- lcr Cheruhim : ingrcssus ille sletit ju.vta rotam. Et e.v-
tiant.Neque enim Ia3titia3, sed mau-oris iiuplcverc lcndit Chcrub nuinum dcmedio Cherubim, ad ignem
sententiam, qu;e non sermone.sed opere probatur. qui erat inter Clicrubim, et sumpsit cl deditinmanus
Et in hoo loco pro Tcooyipvj.id esi. vestetatari, quam ejus,qui indutus eral iincis. Quiaccipiens egressusest,et
interprelati sunt Septuaginta, Theodotioipsuir ver- appartiilin Clierubimsimilitudo manus hominis sublus
bumllebraicum posuit baddiM (Dni); Symmachus, ri pennas corum. Vidente prophcla, ingreditur vir, qui
lincam ; Aquila, prwcipuam, sive slotam. BOO Pro indutus erat talari veste vel linea, et ut L.XX nunc
•xona quoqueSyramachus,(«i«ias Aquila, alramen- ,• interpretationem commutant, stola sancta, cum
tarium ; Theodotio, v.i.i-j posuerunt. apud Hebra30sunus serrao habeatur b.iddin (Qifa),
(Cap. X. — Vers. 1, 2.) Et vidi, et ccce in firma- etcasteriinterpretesincoeptatranslationepersistant.
mento quod erat supcr caput Cherubim quasi lapis sap- Ingreditur autem, ut secundo dioitur, in medio ro-
phirus quasi spccies similitudinis solii apparuit super
: tarura, quaj sunt subter Cherubira ;
utimpleatma-
eam [Vulg. ea]. Fl di.rit ad virum, qui indutus crat nus suas igneis carbonibus. Qui cum esset ingres-
lineis, et ait : bujredere in medio rotarum, qux sunt sus, stetit tantum juxta rotam, et vel ob tristitiam
subtus Chcrub [Vulg. Cherubim] : et imple manus tuas punienda3 Jcrusalem, vel ob gloria; magnitudinem
prunis ignis, qu:e sunt intcr Cherubim : et effundc su- stupens, manum ad ignem ipse non misit, sed unus

(a) Hieron. versio, in dorso suo, respondit verbum, (b) Viotor., sanctificabit, ex GrBeco «.-^i.iitv

dicens.
93 COMMENTARIORUM IN EZECHIELEM LIB. III. CAP. X. 94
de Cherubim,id est. Clierub misit manum, et tulit A tur ; licet in Hebraico, et supra, et hic thaiisis
ignem, qui erat in metiio Cherubim, et dedit in scriplumsit: quod Aquila clirysolitum,
{•li^iwin)

manum ejus, qui indutus erat vestibus lineis. Qui Symmaclius. Iii/acinthum transtulerunt.Rursumque
accipiens egressus est ; et tamen Scriptura non di- ubi nosverlimus: Et omnc corpus earum ,quod sub-
cit,egressus quid fecerit narrationem
: ut tristis rei auditur rotarura,ia Hebraeo scriptum est El omnes :

intelligenti» potius nostrie relinqueret,quam ooulis carnes earum,et colla, elmanus, etpenme, et circuli.
subjiceret.Introeunte autem viro,qui indulus erat Nota carnes appellari in supernis virlulibus, ut
vestibus lineis,Cherubim stabant a dextris domus, quando legimus Caro et sanguis reynum Dei non
:

ut sanctae supernasque virtutes de.xteram donius Dei
partem tenere viderentur, etillEB qufe mittuntur ad
supplicia,de quibus scriptum est Imnmsioncm per
ncquc corruptio incorruptionem (I Cor.
possiilehunt,
xv), sciamus non substantiam carnis, sed opera
: condemnari basar {Tu"!) enim quod in hoc loco
:

angelos pessimos {Psal. lxxvii 49), sinistras partes scribitur,non corpus,sed carnem significat. Circulos
possidcre credantur. Cumque elevala esset gloria lOSaulemrotarum, cantos(Sic) ferreosappellavit,
Domini de Cherub.qui carbonos ignis viro traditu- quibus lignorum rotunditas arctaiur et stringitur.
rus erat et transiissetad limen domus,statim nube, Rot;e aulem ists non solum carnes habent, vel cor-

"'"'
;

tenebris, et caligine atrium impletur interius. Ne- -n

pus,aut membra sed et oolla,et manus.et pennas,
;

que enim, prssente Domini majestate, exercentur ut efficientias rerum in singulis, non membrorum
supplicia,et gloria Domini videtur in atrio, de quo imagincs sentiamus. Rota? quoque ipsa; appellatae
scriptum esl Sonitus alarum Cherubim audiebalur
: sunt lingua llobraica gelgel (S:iSj), quod Symma-
usque ad alrium e.vterius. Pro sonilu in HebrK0,(i(W chus, volubiles, Aquila, rotam interpretatus est.
ponilur quae vox habebat similitudinem vocis Dei
: Porro quod sequilur: Audiente me, usque ad eum
109 Omnipotentis loquentis. Pro quo Septuaginta locum ubi scriptum est Eleviti [Al. elevata] sunt :

transtulerunt sicut vox Dei saddai (^TC) ; quod A-

: Clierubim, in L.X.X non habetur sed de Hebraico ;

quila, Symmachus, et Theodotio ixavov, quod for- additum est.Inquoobservandum,quodnequaquam,

tcm potentemque significat, transtulerunt. Nota, le- ut supra dicitur,- Facies hominis, et facies leonis
ctor,in quibus superior, et haec Visio concordent, (a) a dextris quatuor,et facies viluli a sinistris qua-
sive discordent, ut ex collalione utriusque
absque tuor et facies aquilaj quatuor
:
ut videlicet alia a ;

nostro admonitu, divina intelligas sacramenta, et sinistris.alia a dextrisesse credanlur : sed omnium
illud quod ante commonui, quoniam et [,4L si] in aequalis ordo describitur, dicente Scriptura Qua- :

firmamento, et in throno,et in manu hominis non tuor aulem facies habebat unum Facies una, fa- :

veritas, sed similitudo dicatur. facie ad Neque enim

cies Cherub,el facies seounda, facies hominis
et :

faciem revelato vultu, gloriam Domini contempla- C in tertio facies leonis et in quarto facies aquilae :
;

mur ;sedinsimilitudine omnia videmus etimagine, ut primaetsecunda, ettertia, etquarta facies, non
quamdiu fragili et corruptibiH, et mortali circum- locorum diversitate dextri et sinistri, sed uno per
damur corpore (I Cor. xiit). gradus ordine describatur.Unam autem taciem, id
CVers. 8 seqq.) Et vidi, et ccee quatuor rotx est primam,appellavit Cherub, pro qua supra di.xe-
ju.Tla Cherubim. Hota una ju.vta Chcrub unum,et rota ral,facies vituli. Ex quo intelligitur lacieni Gherub
alia juxta Cheruh unwm. Species autem erat rotarum esse faciem vituli.Quorum omnium sensum,pra;te-
quasi visio lapidisclirijsolithi,et aspectus earum,simi- rilaj visionis e.xplanatio continet.
litudounaquatuor, quasisitrota in mcdio lOtx.Cum- (Vers. 15 seqq.) /p.swm est animal, quod videram
que ambularent in quatuor parles qradiebantur,et non juxtu fluvium Chobar.Cwnqueambularcnt
Cherubim,
reveriebantur ambulantes, seil ad locum ad quem ire ibant pariter ct rotx ju.cta cos [M. ca].Et cum
eleva-
declinabat qux prima erat,sequcbantur et cseterx.nec renl Cheruhim alas suns,ut cxaltarentur de
terra, non
convertehantur. Et omne corpus earum, et colla, et [b) resistebant rolas:sed et ipsx juxta erant.Stantibus
manus,et pennx, et circuti, plena erant oculis in cir- iliis slabant,et cum elevatis
elevabantur.Spiritus enim
cuitu quatuor rotarum.Et rotas istas vocavil volubiles, vitx erat in eis. Omnia vivunt Deo.et suum
sentiunt
audiente me.Quatuor autein lacieshahehalunum. Fa- ]^Crea.\.QT&m. Non est enim Deus mortuorum
sed
cics una, facies Cherub : ct factes secunda, facies ho vcntium [Matlh. .xxii, 32). Unde et omnia corpora
minis, et in tertio, facies leonis et in quarto, facies rolarum plena sunt oculis (Supra
; i). El in psalmo
aquilx, el elevati [,4/. elevala] sunt Cherubim. Ob- dicitur Cieli enarrant gloriam Dei,
:
et opera manuum
serva quse prius fuerit, vel quot species rotarum, ejus annuntiat firmamentum. Dies diei eruct ut verbum,
juxta LXX, (/uasi visio tharsis : nuno autem juxta etnox nocti indicat scicntiam (Psal. xviii, i, 2). Sol
tosde.m, quasi visio carbunculi ; ut pennarum per quoque et luna, 104 niare et flumina,
montes et
ignem, qui abCherub traditur,similitudo monstre- colles laudant Deum,et in suum circulum perannos

(a) Voces a dc.ttris, qua; antea post aquilse

nomen ^TOiesidebant,qvioA prsfert Vulgata Hieronymi
subdebantur.cum Victorio huc revocavimus, junxi- ver-
musque leonis nomini ad sacri textus.et cumprimis sio,textusqueHebra;us12C nS, et prol)atum Victo-
GrseciTwv L.\X sup. cap.
no est.lcgatur resistebant sed quando ferme idem
1 fidem. ;

est sensus, mss. vero non suffragantur,

Factum pridem videatur scribarum nihil duxi-
(6) errore,ut mus immutandum.
 :;

S. EUSEBII HIERONYMI. 96

singulos elemRiitn volvunlur.ccolorunique ratiunem A per se ad cam ire non poterat, elevatus a spiritu
in terris deprehendimus.ut antlqunj legis ordinem est,et ductus ad camdem portam domus Domini
conservantes volvantur ct currant ; ct niliil novum Orientalem, qute respicit solem justiti.e, de quo
cernamus super lerram.Quod autem Ipsum dicitur ; scriptum est: Ecce vir : Oricns nomen ejus IZach. vi,

est animal, quod videram juxta fluvium Chobar {Ec- 12) : ut nequaquam remanere.t in templo,quod erat
cles. i). Scriptura demonstrat eadem nos debere nube confusum scd stans in porta do-
ignorantiffi ;

intelligere in expositione animalis.quaj supra intel- mus Domini Orientalis,quffi sequuntur sacramenta
leximus. cognosceret.
(Vers. 18 seqq.) Et egressa est gloria Domini a (Vers. 2 seqq.) Et ecce inintroitu portx viginti et

limine TempH. et slelii super Cherubim. Et clevanles quinque viri, et vidi in medio eorum Jezoniam fi.lium
[Al. elevantia el cxaltata] Cherubim alas suas, cval- Aiur, et Phalliam filium Danajx principes populi.
tali sunt a terra coram me.Et i'lis egredtentibus,roix Dixilque ad me: Fili hominis,hi viri,qui cogitantini-

quoque subsecuix sunt. El stetit in introilu porlse do- quitalem, pessimum in urheisla,
et tractant consilium

mus Domini Oriciitalis,ct gloria Dei Israel erat super dicentes Nonnc dudum xdificalx sunt domus? Hxc
:

eos [Al. ea]. Ipsum est ani^nal, quod vidi subter Deum est lebes,nos autem carnes. idcirco vaticinare de eis,

juxta fluvium Cliobar et inlellexi, quia Che- vaticinare, hominis. El irruit in me spiritus Do-
Israel, :
P fili

rubim Quatuor, per quatuor vultus uni et

essenl. :
mini, et dixit ad me, loquere: Hxc dicit Dominus :

quatuor alx uni,ct similitudo manus hominis sub alis Sic locuti cstis domus Isracl,ct cogitationes cordis vc-

eoruni et similitudo vultuum corum, ipsi vultus quos

:
stri ego novi. Plurimos occidistis in urbc hae, et im-
videram juxta lluvium Ctiobar, ct intuitus cortim et pleslis vias ejus interfeclis. Propterea hxc dicit Domi-
impctus singulorum ante faciem suam ingrcdi. Gloria nus Deus : Intcrfecti vcstri, quos posuistis in medio
Domini,sivema.jestas,quse steterat intemplilimine, ejus,hisunt carnes, et hsec est lebes,et edueam vos de
stetit super Cherubim. Qui elevantes [.1/. Quae ele- medio ejus. Gladium metuistis, et gladium inducaiu
vantia et cxaltata] alas suas, propheta cernente, super vos, ait Dominus Deus, et ejiciam vos de medio
exaltati sunt, rotis pariter sequentibus, et stetit in ejus : daboque vos in mami liostium.et faciam in vobis
inlroitu port« dnmus Domini Orientalis,paulHtim- judicia.Gladio cadetis : in finibus Israel judicabo vos,
que protectio Dei reliquit Israol. Primum fuit in et scietis quia 106c(/o Dominus. Hxc non erit vobii

templo, deinde stetit in atrio templi sive limine : in lcbctem,el vos non eritis in medio ejus in carnes.

qua recedente de templo, nubes et caligo implevit [n finibus Israel judicabo vos, et scietis quia ego Do-
templi penetralia. Rursumque ipsa gloria sedit su- minus. {a) Quod sequitur, in Septuaginta non habe-
perCherubim, ctillis stalim avolantibus, et ad ex- tur, sed de Llebr.i30 additum est : Quia in prxceptis

teriora abeuntibus, secutoe sunt rots. Et gloria ste- C meis non aynbulaslis, et judicia mea non fecistis : sed

tit in porta domus Domini Orientalis,non in janua juxta judicia gentium,qux in circuilu vestro sunt, cs-

templi, sed post atriuni et limen in introitu portK tis Assumitur propheta juxta illud quod
operali.

domus Domini Orientalis.Quod cum propheta vidis- scriptum est Assumens mansuetos Dominus {Ps.
:

set, ipsum est, inquit, animal, quod vidi subter cxLvi, 6) ; sive elevatur a terra, et introducitur ad

Deum Israel, juxta fluvium Chobar, ct intellexi, portam domus Domini Oricntalem, ut possitviginti
quia Gherubim essent. Quid cnim novi viderat. quod quinque virorum qui erant in introilu port.-e. et Je-
inlelligeret esse Cherubimjqu.^B prius non intellexc- zonia? fllii Azur, atque Phaltis filii Banajaj, princi-
tai'! Clierubim.mWnguanoslraiSrientix 105 mulli- pum populi sacraraenta cognoscere. Hi igitur qiii

tudo &si: sacramentorum

notitia Dei, cl thronus erant in introitu port<e domus Domini Orientalis.

ejus ac requies. IJnde ct in psalmo dioitur: Qui se- desperantes salutem.et scclerum conscientia parati
des super Cherubim, manifcstare {l's. lxx^x, i). Sem- ad interitum,nec volentcs pcr pcenitudinem peccata
per enim gloria Domini sedet in scientias multitu- corrigere,dicunt Licet nuper post primam captivi-
:

dine et tunc manifestatur, quando cuncta regi

:
tatcm ffidiflcatas sint domus quai ante corruerant,
providentiademonstrantur nec fortuitu quid tieri, ;
tamen scimus hanc civitatem esse instar lebetis,
nec dieere quempiam Dercliquil Dominus terram,
: rv nosquc pro carnibus, ut in ea consumamuret con-
et Dominus non vidct [Supru ix, 9). Undc et intui- crcmemur, juxta illud quod in Isaia scriptum est
tus Cherubim et appetitus eoruin.est oblivisci pr;c- Tempestas si Iransierit, non assumct nos (lsai.\\\n\,
teritorum, et iii futura se extendere {Philipp. iii). prophetam spiri-
15).Illis ista dicentibus, irruit in

(Cap. X\. — Vers. 1.) Et elevavit me spiritus, in- tus Domini et secundo pr»cipit ut vaticinetur, et
;

troduxit mc ad portam domus Domini Orientalem qux dicat Quoniam ista dixistis,et cordium vestrorum
:

rcspicit solis or/u»(. Quiaegressa estgloria Domini a me secreta non fallunt.cgo vobis interpretabor quo-
limine templi,et stetit super Cherubim ;
posteaque modo civitas in lebetem, et vos in carnes repute-
avolantibus Gherubiin.stetit ipsa gloria in introitu mini : non .juxta illum sensum quem locuti estis

port.-e domus Domini Orientalis, et propheta quia sed ju.xta alterum quem non timetis.Est quidem ci-

(o) Expunximus mss. ope subsequentcm versicu- tcxtus serie recitabatur, cum mox suo loco positus
lum, Quia in prxceptis meis non ambulastis, etc, sit.
quia hic nedum superfluo, sed et incommoda con-
97 GOMMENTARIORUM IN EZECHIELEM LIB. III. CAP. XI. 98
vitas in lebetis similitudinem, sed non vestris im- A ptorca audiunt.quod non ipsi sintoarnos pri-eterit»
plebitur oarnibus ; verum eorum quos intorfecistis. ct porditcT3 eivitatis, sed hi quos scandalizaverint,
Vos autem qui arbitramini vos in hac urbe moritu- et quos interfeoerint. Idcirooque super ecs gladius
ros, educamde medio civitatis, et tradam liostium induoitur,ut postquam in finibus Israel nequaquam
manibus:f'aciamque in vobis judicia ut cum cecide- ;
inter gentes, sed inter Ghristianos fuerint judicati,
ritis gladio,ncqiiaquam in urbe,nec extra terminos tunc oognoscant, quod ipse sit dominus seoundum
Israel, sed in llnibus vcslrco provinciae, tunc co- illud quod in Psalmis legitur Cum-intcrficeret eos, :

gnoscatis quod Cgo sim Dominus. Socundoquc dici- rcquirchautilliwi [Psat. lxxvii,3.1) ; uL quem perbe-
tur : lii linibus Israet judicabo vos, et sciclis quia er/o nelioia non senserant, per terraenta cognoscant.
mm Dominus. Hjcc autem universa patiemitii, quia (Vers. 13.) Et factuin esl cum yropketarem, Phal-
in pri-Eceptis meis non ambulastis et judicia mea ;
lias fitius /ionajx mortuus c.U : ct cecidi in faciem
non 107 fecistis, sed casterarum in circuitu gen- meam, ctamans magna, ct dixi: Heu. Iicu, heu,
voce
tium scelera estis oporati. Cumque secundum lilte- Domine Deus consummationem tu facis rcliquiarum
:

ram manifestum sitquo.l dioitur,omissis parumper Israet Vatioinante propheta, unus eduobus prin-
'!

.lezonias et Azur,Phaltia3 et Banajte nominibus,qu;e cipibus Phaltiiis lilius Banaj;o raoritur,qui interpre-
intempus aliud reservarnus, lioo dioendum est, j, tatur ruina declinansj&i est lilius structoris, sive cx-
quod usque hodie in Eooiesia, quffi est domus Do- mentarii : <j\Y.rio6iJ.rji emm
aliud in linguam nostram
mini, et ante portara, et in introitu, sive in via vertinon potest. Alter principum servatur incolu-
portcie, qu;o signifioat Salvatorem, pcr quem ingre- mis, Jewnia filius Azur. Jezonias aures ejus sonat,
dimur ad Patrem.sunt quinquo viri,ad son-
viginti quod subaudituraninKo. .Io«;-vero futcrum,sivead-
sus cuncta referentes. Et quantum non subtefugit jutorium. Qui igitur cadondo a Domino declinarat,
memoriam meam,numquam in bonam partem hunc et erat ;odificatioui3 pessimc-c, recte cadit, prophe-
numerum potui reperire : lioet in(a) Levitico ad sa- tante eo, quem confortavit Deus. Qui
pra;- autem
cerdotale ministerium a viginti quinquc annis ell- ceplis obedicbat Dei, et illius suste.ntabatur ac ful-
gantur; in Hebr.-eo enim non habot huno numerum, ciebatur auxilio,recle in imperio populi pormanet.
qui in soptuaginta dioitur, sed tricenarium, qui in Legimus in Exodo [Cap.ii), mortuo Pharaone rege
exordio hujus prophet;o,et Domini continetur state, .Egypti.ingemuisse
ab operibus luti,pa- filios Israel

quondo venit ad tluenta Jordanis,et a Joanne bap- learum ao laterum,et clamasse ad Dominum.quem
tizatus est [Luc. w). Sin autem in Evangclio quin- illo vivente.inclamare non poterant. Isaias quqque

que virgines prudentes, et quinque stult,T reperiun- {Cap. vi), mortuo Osia rege leproso, vidit Dominum
tur [Malih. xxv), soiamus huno numerum iu medio sedcntom super thronum cxcelsurn ct olevatum, et
positum, et pro qualitate utontium, vel ad bonam C Seraphimstantiaoircaeum;intelligensqueimmunda
vel ad malam partem posse conferri. Hi igitur viri, habere se labia,ethabitare in populo immunda labia
qui ounotaad sensus referunt,et habent duos prin- habente, merctur ut de altari carbo mittatur.et la-
cipes,de quibus supra diximus, duali numero con- bia ejus purget immunda. Hio aatom, prophetante
tinentur, qui soindit unitatem, et in secundc-e diei fortitudine Dci, princeps qui a Domini deolinave-
numero non videtur a Domino,ju.\ta llebraicam ve- ratservituto.cadituteleveturaChristo.Sionimresur-
ritatem Unde et in Arca Noe,binii et binaintrodu- reclio l)ominus,ruina diabolus est. In quo quseritur,
cuntur immunda (Genci.vi). Dominus auleni soissio- a©0 quornodo de Salvatore dicatur. Ecee hic posi-
nem in unum coarolans, fecit utrumque unum, et tus esl in ruinam, ct resurreclioiiem multorurn in Is-
solvit medium parietem, inimicitiiis in sua racl [Luc. ruinam "eorum, qui stabant
34). fn
carne ii,

condemnans [Ephes. n). Unde et augustius quid lo- pessime, ct resurrectionem eorum, qui ceciderant.
quitur atque sublirnius Ego et: Pater imum sumus Quod cum propheta vidisset.cecidit in faciem suam:
{Joan. X, 3), ut a Judaica dualitate, in unioncm non peccantis merito, sed plangentis affectu ; et
nos revooet fidei Christianai. Denique, pontifioatu vooe magna,quce de magno fidei ardore veniebat,
perditoJudcTeorum,Dominuspatiturnequaquamsub clamavit, et dixit,
tertio tlcu, lieu, kcu, Domine
uno principe,sed sub duobus, Anna ct Gaipha ut : Deus, consnmmationem tu facis retiquiarum Israel ?
J)
eorum scissum [Al. falsum] monstraret
religionis Et est sensus Etiam ipsaj reliquiffi,qu8e esse vide-
:

errorem.Sunt multi in hujus portffi introitu ante do- bantur in populo, te indignante, delentur.
mum Domini Orientalem, qui vitiis suisnatiouibus (Vers. l-i seqq.) Et factuin est verbum Oomini ad
comparantur, et pecoatorum oonscientia despercant ma, dicens Fiti liominis,
: fratres tui, fratres tui :

salutem, et dicunt qua verscamur,lebcs

Civitcas iu
: vii-i propinqui tui, et omnis doiiius Israet universi
est, et nosomnescarnes.etBabylonio consumemur quibus dixerunt habitatores Jcrusalcm Longe recedite :

108 ardore, cujus jacula ignita sunt nolentes : a Domino nobis data est terra in possessionem.Pro-
:

agere poenitentiam, et desperantes salutem

pro- ;
pterea hxc dixit Dominus Deus : quia longe feci eos

(a)Pro Levitici libro Victor. Hbrum

Numerorum mcdio Levitaruin pcr domos et familias suas a trice-
substituit;Est enim.inqiiit.testimonium hoc
Num. anno ct sirpra usrpic ad quinquagesimum annum.
siriio
V, ubi juxta llebraicam veritatem
Vulgata in edi- Quo in loco L.\.\ legunt, «t.q srxgii -/.ai uiv:;, id est
tione noslegimus : Tollc summam fiUorum Caalli de a viginliquingue annis.
 ;

99 S. EUSEBII HIERONYMI. 100

in ycnlilius, el quia dissipavi eos m lerra [Al. diapersi A. dc tcrris,in quibus dispersi estis, daboque vobis hu-
eos i/i lerris], ero eis in saiuiificatioiiem modicain in mum Israel. Et ingredicnlur illuc, et auferent omnes
terris.ad quus venerint [Vulg. venerunt]. LXX tit : offensioncs, cunetasque abomiiiutiones de illa [Vulg.
faclusest sermo Domini ad me,dicens Fili hominis, : addit ejus]. Et dabo cis cor unum (sive alterum) et

fralres tui et viri caplivitalis lux et omnis domus , spiritum novum tribuam in visceribus eorum. Et au-
Israel eonsummata est ; quibus dixerunt habitatores feram cor lapideum de carne eorum, et dabo eis cor
Jerusalem : Longe reccssistis a Domino : nobis data carneum, ut in prxceptis meis ambulent etjudicia mea
est terra in hxrcditatem. Proptcrea ait : Ikvc dicit custodiaiit, faciantque ea, et sint inihi in populum,et
Adonai Domiiins.quia repellam cosin (jcnics,el disse- cgo sim cis in Deuiii. Quoruiii autem eor post offendi-
minabo eos in omnem terram, et ero eis in sanctifica- cula el abominaiiones suas ambulat horum viam in :

tionem parvulam in regwnibus,ad quas ingressi fuerint capite suo ponam, Dominus Deus. Loquitur
dicit
illuc. Pritnum de interpretationis varietate dicen- sermo divinus ad eos,qui captivi erant in terra Ba-
dum est. Pro co quod in Hebrceo habetur.iiiW pro- bylonis, ad 1 1 5 fratres Ezechielis prophetffi, et ad
pinqui tui, (hoc enim signilicat goolatiiacii •inSNJ) propinijuos quibus dixerunt habitalores Jerusalem
LXX Iransiulerunt, viri captivitatis tuge. Deinde ubi [/1/. Isracl] : Longerecessistis a Domino,nobis data
sequitur: universi quibus dixeruni habitatorcs Jerusa- T> cst terraiu possessionem.Loquitur autem haec quce
lem pro universis, illi posuerunt, consummata est
;
sequuntur Congregabo vos de populis, et reddam
:

propter litterarumetverbi ambiguitatem: (n)GHULLO vobis terram Israel.Cumque ingressi lueritis, aufe-
(nSj) enim quod Aquila et Symmachus et Theo- retis cuncta idola, propter qua; offenderatis Deum,
dotio universos interpretati sunt ; illi vcrterunt,t'o»- et dabo vobis cor unum tiinoris, et servitutis Dei,
summata esl, quod juxta sensum oniiiiiio non reso- ut nequaquam diversis idolis serviatis,sive alterum
nat.Factus est igitursermo Domini ad Ezechielem, quam prius habuistis.Et spiritum novum tribuam
qui dixerat : Heu, lieu, heu, Domine Deus consum- in visceribus vestris, juxta illud quod scriptum est :

mationem tu facis rcliquiarum Israel ? In Phaltise vi- Cor mundum crea in me,Deus, et spiritnm reetum
eorum qui cum eo interlecli sunt,
delicet morte, et innova in visccribus meis (Ps. 12). Et auferam a l,

quod neqiiaquam illce sint reliquii-e, quas in .Jeru- vobis cor lapideurn, id est, cor durum, secundum
salem pulabat 110 propheta, sed hi qui in Baby- illud quod loquitur Stephanua primus martyr in
lone videbantur esse captivi. Et est scnsus fili : Cbristo Dura cervice, et incircumcisi corde (Acl.yn,
:

hominis, fratres tui de eadem tecum stirpe gene- 51). Et induratur cor Pharaonis, ne dimittat popu-
rati, fratres,inquam tui,quibus dixerumt habitato- lum Israel (E.vod. vii). Et dabo, inquit, vobis cor
res Jerusalem, vos recessistis a Domino, quia ca- carneum, moUe, et tenerum, et quod possit Dei
ptivi estis, et cum Jechonia vos tradidistis, nobis C mandata suscipere, ut scribantur in tabulis cordis
autem terra Israel data est in ffiternam possessio- cornalibus. Idoirco autem datur cor molle, et au-
nem. Dicergo eis,quod longe quidem eos fecerima fertur cor durum, ut in pra;ceptis meis ambulent,
terra Israel, et disperserim in nationes, et in alie- judiciaquecustodiant, et sint ia populo Dei Domi- :

nis terris esse prKceperim ; sed quia meae obedie- nusque,qui prius fuerat adversarius,sit eisin Deum.
rint jussioni.sim in eis futurus etiain in percgrinis Qui autem ncquaquam poenitentia priora peccata
et hostilibus locis in parvam sanctificationom : dum corrcxerint, sed ambulaverinl post abominationes
plerique inveniantur ex eis, qui idololatri;c nequa- suas retribuam, ait, eis, quod merentur,ut vioe eo-
quam colla submittant ; sed memores sint manda- rum ponantur in capitibus eorum. Haec sub Zoro-
torum Dei, sicut fuerunt Uaniel et tres pueri,etcM- babel filio Salathiel, et sub Jesu filio Josedec sa-
teros fuisse eredendum est.in similitudinem tanlo- cerdole magno,et sub Ezra ac Neemia accidisse tri-
rum principum quos Scriptura nunc commemorat bui Jud», et his qui cum eis reversi sunt, plerique
(Dan. Ex quibus universis discimus, non esse
iii). a^stimant. Ilabitatores quoque Jerusalem, qui sub
Insultandum bis,qui Dei judicio poenis tradiU sunt Sedecia rege Judae capti sunt,vel qui fugerunt cum
nec exprobandum homini converso a peccatis suis ; Jeremia in /Egyptum, in omnes terras esse disper-
nec pocnitentibus et egressis de Ecclesia aliquando j) sos, et nequaquam esse reversos in urbem Jerusa-
dicendum Lonye rccessistis a Domino nobis dala
: ; lem. Plena autem conversio eorum, qui captivi
est terra iii posscssioncm. Quia hfec dicit Dominus : erant, et reliquiarum Israel intelligitur in Christo,
Licet eo3 parumper a moa Ecclesia separavoritn, et quando reliquia; salva factm sunt,ct una die credi-
inter gentes disperserim ; tamcn ero eis sanclili- derunt tria millia, et quinque mWVvd. [Act.
iteaum
cationem modicam, dum meminerint peccatorum ii) ; et alii de quibus loquitur Jacobus ad apostolum
suorum, ut qui propter vitia recesserunt de loco Paulum : Yides, fratrcr, tanta millia credenlium Ju-
suo [Al. lerra sua], propter pa?nitentiam ad sedes dcVorum ? hi oinnes xmulatores Legis sunt (Act. xxi
pristinas redire festinent. 20).Sed et quotidie surbi 112 habitatores urbis
(Vers. 17 seqq.) Proptcrea loquere : Uxc dicitDo- Jerusalem, quorum cor post offendicula et abomi-
minus Deus : Conyreyabo vos de populis, et adunabo nationes suas ambulat, Dei merentur offensam, et

(o) Unus Vatic ms. cum vetustiss. Sangermanensi penes Montfauoonium, chollo.
101 COMMENTARIORUM IN EZECHIELEM IJB. IIII. CAP. XII. 102

hi qui foris erant, ablato corde lapideo, et accepto A. post aboiiiinationes suas, recipiuut quaa fecerunt.
corde mollissin.o. per p^xnitcntiam revertuntur ad Verba autem in Scripturis sanctis pro rebus dici
Ecclesiam et ambulant inprseceplis Domini,judi-
;
sajpc admonuimus.
ciaque ejuscustodiunt, fiuntque Domini populus,et (Cap. .\1[. — Vers. i seqq.) El factus est sermo
Dominus, quem prius ofTenderant, fit eis Deus. Domini ad me, dicpns : Fili homiiiis, in medio domus
(Vers. 22. 23.) Et elevaverunt Chembim alas sj.ias, c.raspcranlis tu haliitas : qui oculos habent ad viden-
et rolx cum eis, cl gloria Dei Uraol erat super eos dum, ct non vident : et uures ad audiendum, ct non
[Al. ea]. Et Domini de medio civita-
ascendit gloria audiciit : quiti doinus c.vasperans est. Pro eo quod nos
tis : slctitqtie siiper moiitcm, qui est ad Orienlem ur- vertimus In medio domus e.vaspcrantis tu hahitas,
:

bis. Paulalim gloria Domini reoedit de Jerusalem. LXX posuernnt In niedio iniquitidum eorum tu ha-
:

Primum templum deserens, stat in atrio vel in 11- bitas. Sed e.\ eo quod sequitur, Quia domus exa-

mine domus, et postea in introilu porf;e()rientalis ;

speraiis est, inlelligimus priorem quoque sontentiam

novissinie,sublatispennis rotisquesequentibus.stat huic versiculo convenire.Pro cxasperatione quoque,

superraontem, qui est ad Orientem urbis.haud du- dici amariludinem,crcbro docuimus, ut silsensus:

bium quin montem signilicet 01iveti,unde Salvator in raedio domus ad araaritudinem convertentis, tu
ascendit ad Patrem. Stabatque gloria Domini, quse „ habitas^qui-e t)cum natura dulcematque clementem,
de Jcrusalem urbe discesserat super montem Oli vitiorum suorum amaritudinc, amarum facit atque
veti, in signum resurroctionis et luminis, ut inde crudelern. Alioquin de Deo legimus : Gustate et vi-
perituramarsuraraquecernoret Jerusalem.Quodque dete quoniam suavis, sive dulcis est Dominus {Psal.
dicit Ascendittjloria de medio civitatis {Joan.xiv,3l.),
: xxxiii, 9). llabitatautem propheta in medio po-
aliisverbis loquiturDominusad discipulos: Surgite, puli Deum ad amaritudinem provocantis, qui habet
abearnus hinc (Liir. xin,35).Et ad Judseos : Relinque- oculos, et non videt aures,et non audit, non vitio:

tur vobisdomus vcslradeserta{Maith.wm). Josephus sensuum,sed pertinaciapravitatis.Unde etDorainus

quoqueirtjreferl auditam vocomin tcmploangelorum ad Jnda^os : Si caci, inquit, essetis, peccatuni non Iia-
et fortitudinum CLclestium, qure prius in urbis pra3- berelis {Joan. ix. -41) : voluntariam Cfficitatem in

sidio crant : abeamus ex his sedibus {Joscph. Antiq. illis arguens atque condemnans. Quia ergo oculos
Jud.).Miruraque in modum usque in prsesentem habent ad videndum, et non vident aures ad au- :

diem gloriaDoraini, quse deseruit teraplum, statsu- diendum, et 111-4 non audiunt, et tua verba con-
per raontem Oliveli, el in crucis signo rutilans, teranunt, doce eos per imaginem atque pioturam ;

speetatteraplum quondamJudaicura,infavillasetci- et sohematibus ostende corporeis, ut venturam ca-

neres dissolutum. ptivitatem non solum auditu.sed et oculis recogno-

(Vers. 2i, 25). El spiritus levavit me, uddu.ritqiw C scaut.
in Chaldxam ad transmigralionem in visione in spi- (Vers. 3.) Tu crgo,fili horninis,fac tibi vasa trans-
ritu Dei, et sublala est a mc visio, quam vidcram. Et migrationis : et migrabis [Vulg. transmiyrabis\ per
locutus sum atl transmigratioiiem omnia verba Do- diern coram eis. Mitjr-abis autcm de loco tuo, ad locum
mini, qux ostenderat niihi. Pro eo quod nos ex He- alterum in conspectu corum, si forte aspiciimt : quia
braica veritate transtulimus Et sublata at a me vi- : domus exaspcrans esi. LXX : Et tu, fili hominis, fac
sio, quam videram, LXX transtulerunt Et ascendi a : tibi vasa capticitatis ; ct caplivareper diem corum eis
visione, quam videram.Qno&ViiTMmquQ significat non el captivare de loco tuo in locum alterum. in conspectu
in corpore prophetam in Jerusalem de Babylone corum,tU videant quia ilomus e.xasperanscst. Nulli du-
translatum, sed in 113 spiritu,sublataque visione bium quin universaloci hujus continentia, futuram
qua; eum in spiritu duxerat Jerusalem, et universa captivitatem indicetregis Sedeciaj tribus Juda;,qui
raonstraverat, quaa superior sermo narravit, rever- captus est cum Jorusalera. Sed quoniam quidam
susestin scmetipsum,et locutusestad transmigra- volunt captivitatem SedeciiE, qui interpretatur jm-
tionera omnia quaa ei luorant demonstrata, ad eos stus Dominus, in typum praecedere Salvatoris,qui de
videlicet, de quibus supra scriptura est Ego seile- : cxlestibus ad lcrrena descendens, humanum cor-
bam iii domo mea, et senes Juda scdcbanl ju.cta me. n pus assumpserit,ot hajo esse vasa captivitatis : ideo
ct cecidit manus Domini Dci,et vitli {Su-
supcr ine ibi proemonendum puto prudentem cautumque lecto-
praviii, l).Mirumque in raodum sedentibus hisqui rem, et hso quidem nos ponere, ne quid praeterirc
ad sc venerant visitandum, visiones mysticas pro- videamur, sed non probare. Neque enim reximpius
phela cernebat, et absens erat ab his qui coram se in figurnm potest prfficedere illius, qui totius pie-
sederant, absque spiritu, pra^^sens corporc. Omnia- tatis exemplum est. Gaptum autera esse Sedeciam a
que fiunt, ut consolationem recipiant qui captivi Babyloniis atque ChaldKis.et Jeremias propheta et
erant,quod reducendi sunt in terraiu Israel, et ara- Regum narrat historia, et ductum de loco in lccum
bulaturi in prfficeptis Uomini, futurique popu- ei in {Jerem. xxxix, ct IV P,cg. xxv), hoc est, de Jerusalem
lum, et ille futurus sit eis iu Deura. Qui autera non in Babylonom, et cffitera quaa Ezechiel in conse-
fuerint conversi ad poenitentiara, sed ambulaverint quentibus loquitur. Qui autem referunt ad Dominum

(a) Videquaetum alibi saDpe, cum praeoipue tom, I, ad epiat. 18, num. 9, observamua,
 ::

103 S. EUSEBII HIERONYMI. 104

JesumChristum.captivilatemojuscttransraigralio- A. '««''o'''"«. c' '" sigrmm cui contradicelur [Luc.
nem de loco ad looum, decensionem ex coeleslibiis II, 24).
ad terrena significari putant. (Vers. 7, 8) Feci ergo sicut pnecepcrat milii : vasa
Vers. 4 seqq.) El cfferes foras vasa tua quasi vasa mea protuli quasi vasa migrantis [Vulg. transmigra-
transmigrantis per diem in conspectu corum. Tu autem tionis]per dicm,ct vespere perfodi mihiparictem mariu.
egredieris vespere coram cis, sicul egreditur migrans In caligine egressus sum, ct humeris 116 portavi
ante oculos eorum. Perfode libi parietem : et egredie- [Vulg. in humeris portatus] eorum. in conspectu
ris per eum in conspectu eorum. In humeris portabis LXX Et feci sic juxta omnia,qux mandaverat mihi
:

(Vulg. porlaberis] : in caligine effugies fVulg. cffere- vasaque protuli sicut vasa captivitatis per dicm : et
ris]. Fac.iem tunm velabis, ct nou viilehis tcrram : quia ad vcsperu7n perfodi mihi parietem manii, et abscon-
porlentnm dedi domui hrael. LXX FJ profercs
te : sum : supcr humcros assumptus sum
dilus egrc.^isus
vasa tua eaptivitatis per diem in oculis eorum. Et tu in conspectueorum. Qunj supra jusaus est facere,
egredieris vespere in conspectu eorum, sicul egreditur opere se complesse testatur, nec interpretatione in-
captivus. Perfode tibi parietem, et transibis per eum diget juxta utramque sententiam, quod supra expo-
in conspectueorum. In humcris porlaberis,cl abscondi- situm cst. Illud autem notandum, quod uno atque
tus 'egredieris. Faciem luam non videbis p eodem tempore Jeremias prophetabat in Jerusalem
operics, et
terram : (juia domui hracl. Facere
portcnlum dcdi te et Ezechiel in Babylone, et illius prophetia mitte-
115 jubetur prophetain ligura, qusSedecias factu- batur ad captivos ethujus ad eos,qui habitabant ;

rus est in veritate. Gollige, inquit, sarcinas tuas in Jerusalem ut unius in diversis regionibus Dei ;

(haec enim vasa sunt transmigrantis) viilentibus eis. providentia probarctur. et intelligerent audien-
Et postquam vicferint qua; facturus es, egredieris tes, qucecuraque accidebant populo, nequaquam
vespere in similitudinein transmigrantis. Legimus idolorum potestate, sed Uomini jussione consi-
Sedeciam nocto muro suffosso fugissc a deserta stere. 1

Jordanis, ibique a Babyloniis esse comprehensum, (Vers. 9.) Et facltis est sermo Domini mane ad me
et hoc significare perfossum parietem. Quod autem dicens : Fili hominis, numquid non dixerunt at te do-
dicit In humeris portabis, subauditur sarcinas tuas,
: mus Isracl, domus e.xasperans, quid tu facis? Dic ad
et quidquid ad viaa solatium fugientcs portare con- cos U,TC dicit Dominus Deus. Si te, inquit, interro. :

sueverunt. In caliginc ejfugics [.\1. cffcrcs]; ne vi- gaverit domus exasperans : Qiiarc ista facis ? Vel
dearis a quoqua.-:n. Facicm luam vclalns,ve\ Ccecitate secundumSeptuagintacliam si noninterrogaverint,
qua; ei accidit, erulis oculis a Nabuchodonosor; tu ingredere, ut sciant cur ista feceris. Dic ad cos
vel ne cognoscatur quod ipse sit rex, et major fiat ILvc dicit Dominus Deus.
cura servantium.Qiiodque sequitur : Et non vidcbis C (Vors. 10 seqq.) Super (n) principem onus istud,qui
terram,iUuii signilicat, quod cfficusductussit in Ba- est in .lcrusalcm ; el super omnem domum Israel qux
bylonem, eamque non viderit. Quia portenlum dcdi est in medio eorum. Dic : Ego portentum vcstrum :
te, inquit, domui hracl : in signum enim et figuram, quomodo feci, sic fiet illis. In Iransmigrationem et in
prophetarum tam dicta quam facta sunt. Unde et captivitatem ibunl. Princeps autem, qui est in medio
in Zacharia, viri portentosi vocantur, quod futura corum, in humeris portabitur, in caligine egredietur;
portendant [Zach. iii). Et in Osee loquitur Deus : parietem perfodient, ut educanl eum ; facies ejus ope-
In manibus prophetarum assimilatus sum (O.ice xii, rietur, ut non videat oculis [Vulg. ocido] ierram. Et
10). Qui autem volunt in Ezechielis persona Chri- e.vtendam rete meum super cum, ct capietur in sagena
stum intelligi, vasa captivitatis, humanum corpus mcfi, et adducam eum in Babylonem in terram Chal-
accipiunt, et perfossum parietem, quo infornorum d,9forum, et ipsam non videbit; ibi morietur. Et omnes
claustra perfregit, et resurgens a solis credcntibus qui circa eum sunt, prsssidium ejus et agmina illius di-

visus est : portatusque in humeris, quando cum an- spergnm in omncmventum: et gladium evaginabopost

gelicis poteslatibus ad ccElum victor ascendit ; et eos, et scicnt quia ego Dominus, quando disperscro dlos
quod absconditus egrcditur, et velat faciem suam. in gcntibus ct disseminaveroeos in terras [Vulg. terris].
ne in carne mortali videatur divina majestas,ct non j) Et relinquam ex eis viros paucos a gladio, et fame, et
videt terram, ne oculis ill'us illustretur, quoe ejus pcstilentia ; ul tmrrent omnia scelera eorum in genti-
non meretur aspectum. Oculienim Domini superju- bus, ad quas ingrcdientur , et scient quia ego Do-
stos [Ps. xxxiii, 16),etavertit faciem suam ab impiis. niinus. Primum exponamus historiam. Dic, in-
Hmc autem,inquiunt,omnia fecisse narratur, utpcr quit, ad eos, o fili horainis, qui vel interro-
similitudinem hominis, dura ad fidem Israelitici gant, 117 vel non interrcgant. Quid tu facis
populi corda converteret. Et in portentum da- lucc? quod super ducem onus illud et visio sit,
tur domui Israel ;
juxta illud quod scriptura est : qui est in Jerusalem, ducem significans Sede-
Ecce hic positus est in ruinam et resurrectionem ciam. Et dic : Ego portentum vestrum, sive ut Se-

(n) Ad Vulgatae edit.ndera raavult Victor. hic legi cst inmcdio, etc, quod ex ipsa Hieronymi repetita
Ducem; nam principem exGra3co LXX ap-^ovxi deri- lectione in Commentario asserit.
vari senlit. Sicque legit et paulo post,fli(.'B autem qui
 105 COMMENTAHIORUM IN EZEGHIELEM LIB. III. CAP. XII. 106

pluaginta transtulerunt, Ego qui porlenta facio ; ut A per eos crediderant, quod ipse sit Dominus, et id-

ex pr«sentibus futura cognoscantur. Quomodo feci circo disperserit eos in gentibus, et disseminave-
sic fiel illis, duci et cunctus qui in comitatu ducis rit in terras, ut raultum fructum facerent. Et reli-
sunt. In transmigrationem Babyloniam eaptivi du- quit ex eis paucos viros, sicut Joannem Apostolum,
centur, et dux qui est in medio eorum in humeris et caeteros, a gladio, et fame, et pestilentia libera-
portabitur, vel juraentorum,veI torum qui cum eo tos, etpersecutionum impetum declinantes, ut nar-
fugerant. In caligiue, 5t in noctis tenebris egredie- rent scelera Judaeorum et iniquitates cunctarum
tur : murumque suHodient socii ejus ut educant gentium ad quas ingressi sunt, ut acta pconitentia,
eura. Facies illius velabitur, vel timore fugientis, scirent quod ipse esset Dominus. Hsc diximus, le-
vel caecitatis injuria, ut cicus terram non videat ctoris arbitriojudiciumrelinquentes.CKterum nulla
Babylonis. Et ego extendam retemeum superillum, dubitatio est, periculosum esse regisimpii captivi-
sagena mea. Concedente quippo Do-
et capietur in tatem et necem, sacramento Domini comparare.
mino a Babyloniis eapLus est et haec qun; ab ho- :
(Vers. 17 seqq.)£( faetus estsermo Domini ad me,
stibus passus est fieri, Ductusquc
se fecisse testalur.
cliccns : Fili hominis, panem tuum in conturbalione
in Babylonem, terram ChaIda3orum non videbit,
comede [Vulg. addit. sed] et aquam iuam in festina-
,

ibique captivus morietur. Omnes autem socios ejus, mxrore

B tione et bibe. Et dic [Vulg. dices] ad popu-
et adjutores et comites fugae, cum ille fuerit com-
tum tcrr,T Uxc : dicil Dominus Deusad eos qui habi-
prehensus, huc illucque dispergam, nec securos tant Jerusalcm, in terra Israel Pancm suum in solli-
:

abire permittam: sed in manibus hostium evagina-

citudine comedent, el aquam suam in desolalione bi-
bo gladium meum ; ut quando dispersi fuerint in
hent, ul desoletur terra a multitudinc sua proplcr ini-
gentibus, intelligant quod ego sira Dominus, et quitatem omnium qui habitant in ca. Et civitates qu^
mea cuncta voluntale sint facta. Et relinquam, nunc habitantur, desolatx crunt, tcrraque dcserta : et
inquit, ex sociis ejus qui cum eo fugerint, scielis quia erjo Dominus. LXX : Et factus esl sermo
et qui evadere potuerint, paucos. qui gladium, Domini ad me, dicens ; Fili hominis, panem tuum
et famem, et pestilentiam evaserint, ut cum rum dolore comedes, et aquam iuam cum lormento et
vel fuga, vel captivitate ad diversas pervenerint anguslia bibes. Et dices :ad populum terrx Hxc dicit
regiones, narrenl omnia sermone,
scelera sua vel Adonai Dominus habitaloribus Jerusalem supcr terram
vel exemplo propter quae tanta meruerint mala,
;
Israel : Panes suos cum egestate comcdcnt 1 19 et ,

et intelligant quod ipse sim Dominus. Qui autem

aquam suam cum dissipatione bibent, ut dissipetur
tropologiam et Cffiptam exi)Ianationem super Salva- lerra el plenitudo ejus. In impietale enim omncs qui
tore conatur exponere, ducem qui est in medio
hahilant in ea, et civitatcs eorum qtue habitantur, in
Jerusalem, ipsum interpretatur, qui in portentum '-'
desolalionem erunt,et terra d;ssipabitur,et cognoscelis
signumque praecesserit, quod et ipse et socii ejus quia eijojum Dominus. Post principis et sociorum
captivi istius raundi sint, et ab inferis victor ascen-
ejus prophetiam, quo3 sub corporali imagine mon-
dens, in humeris portatus sit angelorum in cali- populum quidquid prophetae
:
strabatur, venit ad : et
gine egressus, ignotus incredulis, destructo medio
dicitur,per prophetam refertur ad habitatores Jeru-
pariete,fecerit utrumqueunum : facies illius operta, salem, quodin obsidionis malo, panem suumcome-
ut terram non respiciat Judasofim {Ephes, Nec
ii).
dant in angustiaet egestate, et aquam suam nequa-
mirum si Dominus celaverit fiaciem suam ; cum quam in abundantia, sed cura torraento bibant, et
usque hodie ante vultum Mojsi velamen positum tribulatione. Haec autem, inquit, o propheta, tibi
sit populo non credenti. 118 Extenditque Domi-
dicuntur, ut tu loquaris ad populum terras tuae, et
nus rete suum super illum, juxta id quod de eo Dominus habitatoribus Jerusalem,
Hrec dicit
dicas :

sponsa loquitur in Cantico Cantioorum Ecce iste :

qute est in terra Israel Obsessi a Nabuchodonosor
:

post parietem nostfum prospiciens pcr fenestras, ap-

atque a Ghaldoeis,famis et sitis sustinebitis malum;
parens per retia (Cant. ii, 9). De quo et Jeremias :
ut oranis terra cum sua plenitudine (.1/. multidine)
Spiritus vultus noslri Cliristus Dominus, captus est in deleatur, habitatores significans per qua; inha- eam
peccalis nostris (Thren. iv, 20). Et : Cum nonfecis- D bitatur. Et hoc evenire sine causa
ne putent sibi
set peccatum, pro nobis peccatum [actus est (II Cor. v, Dic, inquit, eis, quod propter scelera eorum et im-
21). Et adducetur, ait, in Babylonem, confusio- pietates, omnes urbes JudfBae ad solitudinem redi-
nem istius mundi, in terram Chaldsorum qui in- gendre sint, et universa terrac culturadispereat, ut
terpretantur, qitasi dxmonia, ut eos qui daemonibus cognoscant Deum saevientem, quem miserantem
fuerant mancipati, retraheret ad saiutem et capti- ; cognoscere noluerunt. Possumus juxta anagogen
vam duceret pristinam captivitatem. Ipsamque, habitatores Jerusalem credentes Christo dicere, qui
inquit, terram, Chaldaiorum non videbit, et ibi habitant in Ecclesia. Et si per peccata illius ofTen-
morietur ut omnes nos sua morte vivificet. Cun-
,
sam meruerint, coraedant panem cum egestate, et
clos autem adjutores
ejus et sooios, apostolos et bibant aquam cum moerore et anguslia non cibum :

apostolicos viros dispersit in universum orbem. Et panis, nec potum aqu», sed faraem sermonis et
evaginavitgladium post oos, ut variiscoronarentur doctrina Dei sustinentes [Amos viii). Quando enim
martyriis, et tunc intelligerent vel ipsi, vel hi qni vel vitio principum, qui capiendi sunt et tradendi

Patrol. XXV.
 107 S. EUSEBII HIERONYMI. 108
liabyliHiiis, vel nostra dnrilia, ppnliilerimns sermo- A quod no^i amliii/uum (Vixm.us, ut decipientiaaudien-
nem Dei.aquasque non meruerimus habere vjtiles : tes suos prophetarum vcrba noscamus. Esl autem
tunc in dolore ctpenuria, nostrum sumemus cibum, sensus omnis capitulihic: Supraprophetaveratcon-
etterrapcrdetmultitudinemcpcdentium,etcivitates, tra principem qui erat in Jerusalem, deinde populo
qua; in toto orbe intelliguntur Ecclesiw.desolabun- famam et ardorom sitis nuntiaverat esse venturum.
tur, et terra deserta erit, ut omnes scianl quia of- Quod multitudo non credens, vclus assumebat tri-
fensa Domini. Quod quidem
sit et in persecutionis tumque proverbium In longum tempus dilfertur :

tempore intelligere possumus. eomminatio prophetarum, et omnis visio peribit,

(Vers. 21 seqq.) Et fiwtus est scrnio Domini luhne, duiu frustra cernitur : vel jnxta Symmachum Sia-
dicens : Fili hominis, quod cst proverbium istud vobis TtvEUTEi, iii esi,in ventum cA uuramtenuemdissolvetur.
in lerra Israel dicentium : In longiimdif]erentur dics, Dic ergo, inquit, nis, quod nequaciuam mea com-
etperibit omnis visio '!
Ideo dic ad eos : Hxc dicil Do- minatio differatur, neo divina falsa atque ambi-
minus Deus : Quiesccre fuciam proverlnum istiid : ne- gua profcralur in populos quoe linom habcat incer-
que vulyo dicclur ullra in Isracl. 12® Et loquere ad tum, ut alio dicatur tempore, alio impleatur sed :

eos,quodayypropinquavcrint dieset sermo onmis visio- Dunc, vivente te, qui loqueris, et his qui audiunt,
nis. Non enim eril ultraomnis visio cassa,neque divi- „ verbum quod locutus sum, compleatur. Significat
natio ambigua in medio filiorum Israel. Quia ego Do- autem vicinam captivitatem urbis Jerusalem, ctSe-
minus loquar, quodcumque locutus fucro verbum, et deciam cum
populo Juda jamjamque capiendum.
fiet.Non prokmgabiiur amplius ; sedin dicbus vestris, Non solum autem illo tompore, sed usquc hodie
domus exasperans, loquar '.'erbum,et faciam illud, di- vulgusincredulum et dura corda mortaliumprophe-
cit Domiuus Deus. Et factus esl sermo Domini ad mc, tiam Dei non recipit sed omnia quoe prophetaj :

diccns : Fili hominis, ecce domus Israel diccnlium : comminantur, quaa pra^dicat Evangelium, in aliud
Visio quam hic videt in dies mullos, ct in lempora longa tempus a^stimant differenduni. Sciamusque hic pa-
istc prophelat. Propterea dic ad eos
11,-ec dicil Domi- : rabolam, quie a Septuaginta ponitur, accipi pvo pro-
nus Deus Non prolongahitur ullra onmis scrmo
: quod in psalmo logimus ct fa-
verbio, iuxl& illud :

meus ; verbum quod locutus fuero, complebitur : dicit c.tus parabolam [Psal. lxviii, 12). Ut in
suin eis in
Dominus Deus. Quod nos cUximus, proverbium,juxta. hoo eodem propheta Quid est vobis parabola ista
:

Symmachum, omnes parabolam

alii interpretes, in populo Israel, dicenlium : Patres comederunt
transtulerunt,quoeHebraiceappellaturMASAL(Suo). uvam acerbam, el dentcs filiorum obstupuerunl (In-
Rursum ubi a nobis editum est Nequeorii divinatio : fra xviii, 2)? Manifesta perstringimus, ut in obscu-
ambigua,\eiieTe Septuaginta,wec divinans ju.vta gra- rioribus immoremur.
tiam : pro quo omnes, lubricum interpretati sunt, c

LIBER QUARTUS.
t^l-fi^ Vellem, si fieri possct, Eustochium, (Cap. XIII. — Vers. 1, 2.) Et factus est scrmo Do-
explanationos in Ezechielcm per singulos libros mini ad me, dicens : Fili hominis, vaticinare adpro-
propriis lexere prophetiis, et quod vaticinatione phctas Israel qui proplietant, ct dices proplielantibus

conjunctum est, nequaquam oxpositionc dividere : de corde suo : Audilc verium Domini : IIxc dicit
ut facilior essetcursusdictantis paritcr etlegentis; Dominus Deus. Hoc quod nos posuimus Qui pro- :

longumque et immensum inlerpretationis iter ccrtis phetant, ct diccs prophctantibus de corde suo, omi-
spaliis separare, ut quasi titulis et indicibus, et, ut sere LX.X, et pro eo quod non habetur in Uebrseo,
proprius loquar, argumentis ostenderem quid libri addiderunt, et prophctabis, cl dices ad eos. Est au-
singuli continerent. Sed quid faciam, cum ali» tem serrao contra pscudoprohetas, qui decipiebant
prophetiae breves sint, aliae long£B ut saepe neces- " populum, et, oonlra Dei mandata, aliud propheta-
:

sitate cogamur et plures in unum librum coarctare, bant.Ncc quempiam moveat, quod propheta; appel-
et unam in multos dividcre? Uude et nuno contra lantur hanc enim habet sancta Scriptura consue- :

prophetas et prophetias, ad soniores quoquepopuli tudiaem, ut unumquemque vatioinationis suk et

Israel etad lerram superquam inducuntur qualuor sermonisprophetam nuncupet sicut prophetee ap- :

plagsc pessimae, et de ligno vitis, quod cum fuerit pollautur Baal, et prophct;e idolorum,ct prophetae
ahscisum, inutile est intcr omnia ligna silvarum, coiifusionis. Unde et apostolus Paulus pootam Grae-
catalogum etiam vitiorum Jerusalom volumus quarto cumprophetamvocat Dixitquidamproprius eorum :

libro comprehendere. Quem quia unius voluminis propheta Cretenses scmper mendaces, maUe be- :

non patitur angustia, altt-ram partem ejus quinto stia3, ventres pigri (Tit. i). Et in Oseo logimus : Si-
volumini reservamus prudentissimi lecloris sollici-
: cut propheta insaniens homo portans spiritum {Osee
tudinem pra^monentcs, ut sciat quid nobis in hoc IX, 7). Quidquid autem eo tempore Israelitico po-

explanandum, et quid sibi legendum sit. pulo dicebatur, hoc nuuc rcferlurad Ecclesiam ut :
 109 COMMENTARIORUM IN EZECHIELEM LIB. IV. GAP. XIII. 110
propheta^ sanctisint aposlolici ctapostoli A vulpium similes sunt, quotidio dome-
viri. l'ro- plietae Israel
phetse autcm mendacos atque furiosi, omncs l:a;re- sticarum avium furta facientes: qui habitant,juxta
tici quorum principes e.xsuocordeconfingant qui
;
Aquilam ct LXX, in descrtis juxta Symmachum et ; ;

autem ab eis seducti sunt, uJiorum mendaciis ac- Theodotionem.Mi parietinis atque ruinosis qui non :

quiescant. possunt ascendere ex adverso, neque murum pro

(^'ers. 3). Vx prophelis insipicutikis, qui sequun- donio Israel opponere, Legimus Aaron adversum
tur spirilum suum,-et nihil vidcnt. LXX: Vx his qtii ignem populum devorantem occurrisse et
Israelis
prophetant de corde suo,et omnino non vident, relin- stetisse medium, et opposuisse murum pro salute
quentes iliud quod a nobis propositum est, quise- populi {Niim. xvi). Jeremia5 quoque dicitur, ne oc-
qnunlur sjiirituin suuni.Gum prophetarum nomen sp- currat Domino.neque stet contra iram ejus orationis
cundum regulamScripturarumbonismalisquecom- persevorenlia (.lc>-em. vii), Sicut enim murus hosti
mune sit, in eo differunt, quod boni prophotM csse opponitur, et adversario occurri solet cx adverso
183 dicuntur sapientes, mali autem stulti et insi- conlraque venienti itaDei sententia sanctorumpre-
:

pientes : quorum alterum referturad ecclesiasticos cibus frangitur.Unde et Moysi dicitur : Dimitte me,
viros, alterum ad omncs h;creticos, qui Dei spiri- et delelio popuhim istum. Gui enim dicitur Dimitle :

tum relinquentes sequuntur spiritum suum quia : jrj

"«<' {E-Kod. xxxii, 10), ostenditur quod tenendi ha-

nequaquam divino instinctu, scd proprio corde va- beat facultatem. Isti stare non possunt in prffilio in
ticinantur undc et nihil vident. Qui autem sapiens
: die Domini, ut pro populo prccibus dimicent et re-
est,non cordis sui cogitationes, sed Dei spiritum sistant obsecrationibus sententiee Dei. Quia igitur
sequitur, juxta illud quod ct in superioribus {Su- vana conspiciunt, et divinant mendacium, et a Do-
pra, i) animalia et rota3 spiritum Dei sequebanlur. mino missos esse se dicunt, cum non sint missi ab
Et propheta dicit : Po.U Dominum Deuni luum am- eo, et perseverant in erroribus, et suuni cupiunt
hulahis (Psal. xxvi, 11). Et in alio loco Deduc me : firmare sermonem arguuntur quod omnia sint;

in semitam rectam {Ps. cxlii, 10). Et iterum : Spi- cassa quoB proedicant, suum mendacium Domini
ritus iuus honus ipse dcducet me in terram {Psal. lix). sermcncm esse dicentes. Porro juxta Septuaginta
Et populo Dei, columna ignis et nubes crat duxin hic sensus est : Omnes hffirctici propter fraudulen-
solitudine {E.wd. xiii). Et Jeremias loquitur : A'o» tiam ac nequitiam vulpium similes sunt, de quibus
lahoravi sequcns te {Jerem. xvii, 16). Quis aulem Salvator loqiiilur : Vulpes fovcas habent, et volucrcs
hoereticorum qui sequilur spiritum suuni, non im- cceli nidos {Matlh. viii, 20). Et de Herode scriptum
pigat in tenebris, et caecus Cfficos ducat in foveam ? est : Dicite vulpi huic {Luc. xiii, 32). Et de eisdem
Unde licet sibi in mysteriis, immo orgiis suis plura vulpibus quae parvulos simplicesque decipiunt, et
eoclesiasticis doctoribus videre videantur, tamen ''
populantur vineam Christi, Salomon loquitur : Ca
nihil omnino vident : quia solem justiti;c pcrdide pitc nobis vulpcs purvulas,dissipautcs vincus {Caut.ii,
runtjfrustraque imitantur eos,qui priusvocabuntur 15). Et in psalmo super his qui eorum fraudulentia
Videntes,et quibus dicitur : Qui vides vade : reccde supplantantur canitur Introibunt in inferioraterrx, :

in terram Juda ; et in Bethel non prophetabis {Atnos tradentur in manus gladii. partcs vulpium e)'unt
VII, 12, 13). Quamobrem visio Isai» et Abdi» po- {Psal. Lxii, 10, 11). Hi prophetc-e qui vulpium similes
nuntur in titulis. Et Dominus apostolis prarepit sunt, non steterunt in firmamento ; nec cum Petro
Levate oculos veslros el videte {Joan. iv, 3.5). Et pro- audire mcruerunt : Tu cs Pclrus : cl supcr hanc pe-
pheta suppliciter deprecatur : Itevela oculos mcos, el tram xdifcabo Ecclesiam mcum {Matth. xvi, 18).Nec
consideraho mirabilia de leqe lua {Ps. cxviii, LS). Moysi similes sunt,cui dictum est: Tu vero hic sta
(Vers. 4 seqq.) Quasi vulpes in dcserlis prophetx mecum {Deut. v, 31). Nec illius qui dicit: Slaluit su-
tui, Israel, crunt [Vulg. crnnt]. Non ascenditis ex pra petrampcdesmcos ; sed flucluaverunt omni vento
adverso, nequc opposuislis murum pro domo Israel, doctrin». Nec steterunt in iirmamento, de quo in
ut starelis in prcvlio in die Domini. Vident vana, et octavo dccimo psalmo 195 legimus Coeli enarrani :

divinant mendacium, dicentes, ail Dominus : cim gloriam Dei, et opera manuum ejus annuntiat firma-
Dominus noa miserit cos, et perscvcraverunt confir- D mej?/Mm.Isticongregaverunt irrationabiles quosque,
mare sennonem. Numquid 7ion visionem cassam vidi- et propter nimiam innocentiam pecudum similes,
st.is,et divinationem mcndaccm loculi estis^ ct dicitis, contra domum Dei. Unde nunc dicitur: Et congre-
ait Dominus, cum cgo non sim locutus. LXX .
Sicut gavcrunt greges super domum Israel : nec surrexerunt
vulpes in desertis prophetx tui, Isracl [Al. addit. erant ipsi,nec alios suscitare potuerunt , sed quacumque
aut erunt]. Non steterunl in finnamenlo, et conijrerja- egerunt et agunt, pli-na mendaciis sunt. Quodque
verunt greges sjiper domttm Israel. Non i-esurre.vcrunt sequitur Et civpcrunt suscitare sermonem, illud
:

qui dicunt in die Donvai ; videntcs mendacia, divinan- signiflcat, quod velint quidem consurgere, et se ad
tes vana, qui dicunl, dicit Dominus, ct Dominus non escolsa sustoller ; sed quod cupiant, implere non
niisil eos ewperunt suscilare sermonem. Nonne vi-
: et possint : diciturque eis : Nonne visioncm falsam vi-
sionem falsam vidistis, et divinationcs vanas locidi distis, ct divinationes vanas locuti estis ? Quodque se-
eslis ? Et diccbatis, dicit Dominus, et t24i cgo non quitur, et dicebatis, dicit Dominus, et ego non sum
sum locutus. Uicamus primumjuxtaHebraicum.Pro- loculus, in Sepluaginta non habetur.
111 S. EUSEBII HIERONYMl. 112
(Vers. S,9.j ProjjtereahxcdicHDominusDeus : Quia A biiur fundamentwm ejus,ct cadet el consumetur inme-
loculiestis varia,et vidislis mendacium, ideo ecce ego ad dio ejus : quia ego sum Dominus. Et com-
et scielis

vos :Dominus Deus.Et eritmanus mca super prophe-

ait pleho indignationem meam inpariclc,ct in his qui li-
ias,qui vident vana,et divinantmcndaciiM. In concilio niunt cum ahsquc tcmperamenlo : dicamque vobis : non
populi mei non erunt, ct in scriptura domus Isracl non csl paries : ctvonsunt qui lininnt eum. Prophetx Israel
scribentur : nccin terram Israel imjredicntur.Et scie- qui prophctant atl Jerusalcm:et videnteivisionempacis:
tis quia ego Dominus Dcus. LXX .• Ideo dic : Hxc ct non est pax,dicit Dominm Deus. LXX Quoniam
: de-
dicit Adonai Dominus. Quoniam verba veslra menda- ceperunt populummeum,dicentes : pa.x, pax, elnonerat
cia,el divinaliones vestrx vanse : idcirco ecce ego super pa:c:et iste (a]a;difi.cabat parielem,etisti linunt eumstul-
voSjdicitDominus Deus.et extendam manum meam su- lilia.Dir ad cos qui linunt stidlitia, cadet. Erit pluvia
per prophetas qui vident mendacium, ct qui hiquuntur inundans : ct daho lapides magnos in juncturas eorum
vana in disciplina pnpuli mei nonerunt, nec in scri-
: et cadent.Et spiritus auferens, el disrumpetur. Et ecce
ptura domus Israel scribenlur, clin lcrramisraet non cecidit parics : ct (b) non dicenl ad vos, uhi est litura
intrabunt: el scienl quiaego Adonai DornmMS.Sub pro- vestra quam livistis ? Propterea hsec dicit Adonai Do-
phetarum persona, sermo contra haereticos est, qui minus: 127 Et disrumpam spiritum auferentem in
loquuntur vanaet vident mendacium,et perseverant T) furore meo,el pluvia inundans in ira mea erit : et la-
suam flrmare doctrinam quod ipseDominus contra : pides magnos in furore inducam inconsummationem,
eos veniat atqueconsurgat,ete.\tendat manumsuam et suffodiam parielcm quem iivistis. et cadet. Et po-
super illos ad percutiendum, non contrahat adet nam eum super terr:tm, el revelabuntur fundamenta
parcendum ;et comminatur.quod non sint in concilio ejus,etcadet. Et(c) consumcmini cum increpalionibus,et
populi Domini futuri, nec in Eoclesia ejus, sed in cognoscetis quia ego Dominus. Et complebo furorem
synagoga diaboli, nec scribantur in domo Israel. mcum super purietcm:ctsupcr eos qui linunteum,cadet:
De quibus in alio loco dicitur Super terram scri- : di.vique ad vos : Kon est paries, neque qui li-

bantur (Jerem. xvii, 13) non in terram Israel qurn

: nunt eum Prophetx Israel ; qui propheiant super
terra viventium est, 126 de qua nunc dicitur, nec Jerusalem, et qui vidcnt illi pacem : non est pax
in terram Israel ingredientur : sed in lerram mortuo- eis, dicit Dom.inus Deus. Propheta; Israel, qui non
rum et umbram mortis, ut postqnam ista perpessi erunt in concilio populi Dei,nec scribentur in seri-
fuerint.separati a ccetu populi Dei, intelligant quod ptura domus Israel, nec terram repromissionis in-
ipse sit Dominus. Pro eo quod nos verlimus, in ron- trabuntjideo ista patientur, quia dcf eperunt popu-
cilio populi meinon erujii^Septuaginta transtulerunt, lum meum, pro rigore poanitentiEB et conversionis
in disciplina,sive in correptionepopulimeinonerunt. injuria, pacem eis et prospera nuntiantes,secundum
Alia enim adversariorum, alia flliorum correptio C illud quod alibi dicitur Pa.r, pax, uhi est pax [Je- :

est. Unde et Jeremias Corripe, inquit,«o.s, Domine,

: rcm. VIII, 11)? Deus itaque metapliorice aediflcabat
verumtanien injudicio,et iion in furorc,ut nei]uaquam eis per iegis mandata sanctorumque prophetarum
paucosnos facias. Ej^unde furorem tuum supcr gcntes cloquia et comminationes, maceriam. Hoc enim
qux te ignoraverunt ; et super regna qiise nomen iuiim verbum Hebraicum significat nis (yn) ut omnem ;

non invocaverunt [Ibid. x, 24, 25). ab incursionem bestiarum et hostilem impetum

illis

(Vers. 10 seqq.) Eo quod decoperinl populum submoveret, dum conversi ad Deum, hoc quasi
meum, dicentcs : pa.v, etnon estpa.v.Et ipse xdifica- muro et pariete flrmissimo cingerentur.Pseudopro-
bat parietem : illi autcm liniebant eum lulo ahsque phetc-E vero non semel,scd frequenter pollicebantur

paleis.Dic ad eos qui liniunt ahsque lcmperatura, quod eispacem.hoc enim repetitus pacis sermo signiflcat.
casurus sit.Erit enim imber inundans : et dabo lapides Ipsumque parietem qui in sequentibus cir (iip)ap-
prcegrandes desuper irruentes, et ventum procellx dis- pellatur, liniebant pseudoprophets absque tempera-
sipantem. Siquidem et ccce cccidit paries. Numquid mcnto,ut interpretatus estSymmaohus.hoc est,puro
non dicelur vohis, uhi est litura quam livistis ? Pro- luto, et quod paleas non haberet, ut nec prabere
ptcixa hxc dicil Dominus Deus : Et faciam erumpere posset aliquam ibrtitudinem.Ut vero((;)LXX et Theo-
spiritumtempcstalum in indignalione mea ct imber : T\ dotio,linunl eum stultitia : Aquila autem verbum
inundans injurorc meoerit, et lapides grandes irx in Hebraicura TiiAPHEL(S3ri)interpretatusest (e)avaX()j,

consummationem. Et deslruam parietem quem livistis quod significat absque sale,de translatione transiens
absque lcmpcramento,et acquaho cum terrx : et revela- ad aliam translationem, ut quomodo cibus absque

(o) In instanti (gdificat, mss. ac Rabanus logunt. cditor ille ad eam normam immutet,qua cum Hie-
Quin etiam Graocus oixo3o|j.eT. Vid. in flne hujus ca- ronymianorum codicum sufTragio careant, minime
pitis. nobis probantur.
(/)) Viclorius,qui versiones ad suum quemque ar- (c) Iterum Victorius parum consulto immutat con-
chetypum rcflgere continuo studuit,hicnegandipar- sumctur, quod in Gra;co Aldino exemplari legerit
ticulam expungit ad Gr;cci ejus,quo utebatur, puta (TovTsXstjOr^iTET:, cum optime alia, et pra3cipue Vati-
Aidini, codicis fldem.ubi y.il Iprrjn:, et dicent, scri- canum praeferat TJv-cAscrOrJcfejO;.
bitur. At pleraque alia exemplaria Greeca, et cum (d) VideturintelligendumdeHexaplaribus LXX;in
primis Vatic, ojz interserunt. /.:(• o'j/. spoo^i.rt non nno enimComplutensi codiceest ioprjTM-^,stultitia.
diccnt,quod est omnino retinendum. Lectorem vero [c) In aliis libris est xvxaov, aut avaXa,
admonitum voluimus.quod hujusmodi alia passim
 m COMMENTARTORUM IN EZECHIELEM LIB. IV. CAP. XIII. 114
salenullum habet saporem : ita ellutum absque pa- A volandum. El disrunipam cervicalia vestra : liberabo
leis quibus firmaturet stringitur, ni) roboris possit populum meum de manu vestra : neque erunt ultra in
pr£ebereparieti.Dic,inquit, adeos 028 qui iilisvana manibus vestris ad prwdam [Vulg. pra;dandum] : et
promittunt, et cassum pollicentiir auxilium. quod scietis quia erjo Dominus. Pro co quod mairere fecistis
casurus sit iste paries et hoec maceria, et immittam cor justi mcndaciter,quem eijo non contristavi, et con-
imbrem vehementissimum, hostes videlicet sa^vissi- fortastis manus impii ut non reverteretur a via sua
mos. Babylonios autem Chaldceosque significat et ;
mala et viveret proplerea vana non videbitis, et di-
:

eosdem lapides(n)grandinis desuperirruentes, om- vinationes non divinabitis amplius : et eruam populum
nia per metaphoram, quo instabilcm maceriam subi- meum de manu vestra : et scietis quia ego Dominus.
tus turbosubvertat et subruat; etpnstea dicatur eis, LXX Et tu, hominis, objirma faciem luam super
: fili
id est, pseudoprophetis, Ubiest lituraquam levislis, filias populi tui, qux proplietant de corde suo : et
et ubi est quod auxilium ? Quidquid
polliciti estis propheta super eas et dices : Hcec dieit Adonai Domi-
autem de pseudoprophetis diximus, et ad haere- nus. Vis liis quse. consuunt cervicalia sub omni cubito
ticos referri quod omnia eorum Dei ira
potest,
manus : et faciunt velamina super omne caput uni-
figmenta solvantur et asdificatio pessimorum do-
:
versx atatis, ut pervertant animas. Animx subversx
gmatum, qua; Spiritus sancti non habet condimen- sunt populi mei. El animas salvabant
tum,corruat, et usquead fundamcntaetpulvoremdi-
B : et contamina-
bant me ad populum meum propter pugillum hordeiet
labatur, et adasquetur ipsa maceria lerrae, et cadat,
fragmentum panis : ut occiderent animas, quas non
et consumantur prophetae qui promittebant, et po-
oportuit mori el salvarent animas quas non oportuit
:

pulus cui promittebatur in medio ejus ut postquam :

vivere: dum loquunltir populo audientivanos sermones.

compleverit indignationemsuam, et dixerit eis: noii
Propterea hcec dicit Doniinus Deus : Ecce ego super
est iste paries, hoc est, non est veslra defensio et ;

non sunt qui linunt eum, sed omnia vana sunt et

cervicalia vesira, super qux vos cellicjitis animas, et
disrumpam ea de brachiis vestris.Et dimittam aninias
in nihilum proficientia : tunc opere ccgnoscatis
quas vos pervertitis, animas eorum in dipersionem
quod ego sim Dominus. Ut autem sciamus qui
et disrumpam velamina vestra, et liberabo populum
sint isti qui linunt parietem, sequitur, Prophetw
Israel, hoc cst, pseudopropheta?, qui proplietunt ad meum de manibus vestris : et non erunt ultra in. mani-
Jerusalem, et vident ei visionem pacis, isti sunt causa bus vestris in congregationem : et cognoscctis quia ego

peccati et ruin;i2, et stultffi securitatis. Non enim Dominus. Pro co quod pervcrtebatis animam justi ini-
erit
pax, dicit Dominus, quia Dominus non misit que et ego non pervertebam eum : et confortabatis
:
eos,
nec est locutus ad eos. Hoc quod LXX transtulerunt manus iniqui, ut penitus non converteretur a via sua
ct super juncturas eorum, in Hebraico non habetur. C pessima et viveret. Propterea mendacia (c) vestra ultra
Significat autem juncturas lapidum in pariete, vel non videbitis ncquaquam divinabitis
: et divinationcs

adminicula lignorum, quibus parietes roborantur. 130 adhuc popuium meum dc manu
: ct liberabo
Nec non illud quod supra legimus ipse cedificat (b) :
vestra, et scieiis quia cgo Dominus. Supra ad pro-

paneim ; plerique ad populum referunt Israel, qui phetas divinus sermo direclus est, qui luto linelsant
vanum sibi vel .Egyptiorum, vel pacis promittebat parietem, quod paleas non haberet, nec ullum possit
auxilium. parieti sive macerire robur tribuere : nunc adversus
(Vers. 17seqq.) Et tu,fiti hominis, ponc faciem tuain filias populi prophetissasjubetur faciein suam pone-
ron.tra filiaspopuli tui qus; prophctanl de cordesuo: re, sive dirigere,et,ut L.X.X transtulerunt.obfirmare.
cf
vaticinare super eas, et dic : Hcec dieit
Dominus Deus : Vm Quomodo autem adversum prophetas, alii pseudo-
1 29 hisqiue consimnl puiviUos sub omnicubito manus prophetaj subverterent, ita adversum Prophetissas,
el faciunt cervicalia sub capite univcrsa' wtatis ad ca- qualis fuit Dcbbora {Judic. v. et Olda (IV Heg. xxii),
piendas animas : et cum caperent animas populi mci. etin Actibus apostolorum Philippi evangelistffi qua-
vivificabanc animas eorum. Et viotabant me ad popu- tuor filioB prophetantes, inspirabaatur daBmoniaco
lum, meum propler pugillum hordei,
et tragmentwn spiritu (Act. xxi), aliffi etiam ejusdem sexus, qua-
paiiis: ut interfieerent animas, qux non moriuntur :
p rum fuit Prisca et Maximilla, quse vaticinatione
et vivificarenl animas qiue non vivunt mentientes po- : mendacii fldem subverterent veritatis. Has autem
pulo meo crcdenti mendaciis. Proplerea hoic dicit Do- dicunt Hebnci maleficis arlibus eruditas per necro-
minus Deus Ecce ego adpulvillos vcstros, qiiibus vos
:
manlias et pythicum spiritum, qualis fuit illa quae
capitis animas volantes : et disrumpam eos de brachiis visa est suscitasse animam Samuelis (I Reg. x.xviii)
vestris: et dimittam animas quas vos capitis, animas ad et in Actibus apostolorum, cujus divinatio multos
(rt)VuIgata, inquitVictorius, editio j/rcmte, sive
(6) Additur penes Rabanum, vel wdificat: atque in
prmgrandes lapides constanter legit, verum quia He- prssenti quidem in Grfeco esse, superius observa-
braice legitur ri^jSx ';2N' . et Hebrffii verbum mus.
C^jSn, pro grandine exponunt, pregrandesque la-
((') Malim utiuue amoveri hinc vocem vcstra, quam
pides grandinis hic signiflcari existimant, nihil est ipsi L.XX, nedum
Hebrffius textus, aut Latinus in-
immutatum. Ostendit autem Ilieron. se vim vocis terpres ignorant. Addit Victorius, nec in Floren-
Hebraicae non ignorasse, quamvis grandcs tantum, tinis, aut Brixianis codicibus invenire. Nostri autem

non grandinis, ipso sacro in codicc sit interpretatus. constantcr habent.

 : :

IIS S. EUSEBII HIERONYMI. 116

dominisreditus acquirebat, dequaad apostoli Pauli A insiarrctium volantcs animascapiunt, ut postquam
imperium immundus ojectus est spiritus (Act. xvi). rupti fuerint, liberam volandi habeanl facultatem.
Nos auteni ita dicemus, alios h.-Broticos falsitatc Et soindent velamina, sive cervicalia, in quibus prin-
dogmatum suorum prisdicare virtutem. Quorum cipale anima3 recumbebat, et quibus deceptorum
fuit Pythagoras et Zeno, a quo Stoici Indorum : capitaoporiebantur.CumApostoIus doce at virorum
Brachmancs, etyEfciopum Gymnosophistfe, qui ob capita non velanda, sed revelata facie Domini glo-
victus continentiam, miraculum sui gentibus [Al. riam contcmplandam (H Cor. iii). Vos enim, inquit,
gentilibus] tribuunt. Recteque dicuntur parietem li- falsis lerroribus servientium Deo aniinos frange-
nirc, aliquam fortitudinem polliceri
et ; sed quia batis, ct promissionibus fraudulentis, impiostene-
Christi non habcnt condimontum,vanus est oorum batis inclusos, ne agentes pcenitentiam, vitam reci-
labor, et peritura Kdificatio. Nisi enim Dominm mlifi- perent quara perdiderant. Propterea vanas nequa-
caverildomum,invanumlaborani,\K\.laboravenmt]qui quam videbitis visiones ; nec vocabo 132 vestra
xdificanl cam {Psal. cxxvi, 1). Alii autem voluptatum mondacia prophetias sed divinationes, de quibus
;

libidinisqucdoctores,dicunturconsuerepulvillos.et scriptuin est Non cst angurium in Jacoh, neque di-

:

poneresub oranicubito manus, Epicurei, etPyrrho- vinalio in Israel {Num. xxiii, 23) ut eruam popu- :

nii,etapud nos Jovinianuset Eunomius, qui dicunt T> lum meum de manibus vestris, et opere cognoscatis
Manducemusetbibamus,crasenimmoriemur. Jube- me essc Dominum, qui perditos liberavi.
turergoprophetaponcre,siveobfirmarefaciemsuam (Cap. XIV. — Vers. 1 seqq.) El vcnerunt ad me
contra fllias populi sui. Primumque dicendum, quid viri (/)) seniores Israel, et sederunt coram me. Et factus
sibi vclit posita facies sive directa et obfirmata. esl scrmo Domini ad me, clicens : Fili hominis, viri
Nempe illud quod de Domino scriptum est : Facies isti posuerunt immunditias suas in cordihus suis : et
Domini supcr facienles mala, ut disperdat de lerra scandalum iniquitatis sux slatuerunt c.ontra fanem
memoriam corum (Psal.xwni, 17). Sicutenim 131 suam : numguid inlerrogalus respondebo eis ? Propler
liquescit cera a facie ignis : sic pereunt peccatores hoc loquere eis, et dices ad eos : IIwc dicit Dominus
a facie Dei. Secundum quem sensum
hoc eodem in Deus : Ilomo homo de domo Israel, qui posueril im-
propheta dicitur Fili hominis ohfirma faciem tuam
: munditias .^uas in corde siw, cl scandalum iniquitatis
super Theman el Darom el Nagcb {Infra, xx, 46). Et sux slaluerit ei [Vulg. tacet ei] contra faciem suam
iterum Factus esl scrmo Domini ad me, dieens :
: et venerit ad proplietam interrogans (c) eum per me :
Fili hominis, ohfirma faeiem luam.tuper filiis Jeru- ego Dominus respondebo el in muliiiudine immundi-
salem (hifra, xxi, 2). Et post paululum Factus csl : iiarum suarum : ul capiatur domus Israel in corde
sermo Domini ad me, dicens : Fili hominis, obfirma suo, quo recesserunt a me in eunctis idoiis suis. Pro-
faeiem luam super filios Amon {Infra, xxv, 2). Et ^ pterca dic ad domum Israel : Hxc dicit Dominus Deus :

rursum Ohfirma vultum luum super Pharaonem

; Converlimini et rccedile ab idolis vcslris el ab uni-
regem .Eijijpli [Infra, xxix, 2). Et iterum Fili lio- : versis contaminationibus vestris averlite fac.ies vestras.

minis, obfirma faciem luam super Gog et Magog. Et Quia homo homo de domo Israel, et de prosehjtis qui-
in alio loco Firmabo faciem meam super hominem
: cumque advena fucrit in Israet, si alienalus fuerit (d)
illum, etponam illumin desertum, ctin dissipationem, in Israel a me, et posuerit idola sua in corde suo, et
et aufcram cum de mcdio populi : ct scictis quia ego scandalum iniquitalis sux stalucrit mntrafaciemsuam.:
Dominus {Infra, xiv, 8). \m igitur his hffiresibus, et venerit ad prophctam ut inlerroget per eum me :

hisque dootrinis, quas requiem pollicentes, omnem ego Dominus respondebo ci per me. Et ponam faeiem
ffitatem sexumque decipiunt, ut capiant animas mi- meam .super hominem illum; et jaciam cum in exem-
serorum, contaminenl (n) mead populum meum,
ct plum el in proverhium ; el disperdam eum de medin
dum credor diligere voluptalem et hoc non propter : populi mci : et scietis quia ego Dominus. Et propheta
corura, et hemicorum hordei, ut in Osee legimus cum crraverit, ct loculus fuerit verbum : cgo Dominus
(Osee v), sed propter pugillum hordei, quo brata deeepi prophetam illum et extendam manum meam
:

vescuntur animantia, et fragmentum panis. Non super eum ; et delebo eum de medio populi mei
panem integrum nec [Al. id est] solida testimonia Israel. Et poHabunt iniquitatem suam ju.tta ini- :

Scripturarum,sed qure hffiroticapravitate fracta, et quilatcm interrogantis, sic iniquilas prophetx erit :

decurtataatqueimminutasunt; ut sanctos quosque ut nou erret [Vulg. addit ultru] domus Isracl a
dicipiant, et ad mortein trahant ct peccatores ; me, ncque polluatur in universis prwvaricationibus
vanispromissionibusvivificarecontendant. Propter- suis ; sed sit mihi in populum : el ego sim cis in
ea clcmcns et misericors Deus non ipsas prophe- Deum ait Dominus exercituum. LXX Ei venerunt ad :

tissas inlerficit, sed disrumpit pulvillos eorum, qui me viri de senioribus Israel, et sederunt ante faciem
(a)Apud\\a.ha.n.,conlamincniom.ne}ipopulummciim. quod verbis istis respondeat hoc loco, sed semcl
(/))RescribcndumvideturcuinVictor. .s-6'«/o?'!(»j,ad infra vcrs. 7.
Hebrajum i:j:V2 CiifJX et Grnecum avSps? onto twv
,
{d) Has duas postremas voces, hi Isracl, Vic-
7rpoTS'j-EJ(,jv ;
quibus
Vulgata Hieronyini versio,
et tor. dclet,propterea quod nec in ilebraica nec
ipsiusque historic-e veritas concinnunt. Ora;ca,Latinave editt. reperiantur, cisque Brixi»
(() Kcontrario est in Vulgata, inlcrrogaus per eum mss. codd. careant. Uabout vero quibus nos uti-
tne. Nihil vero immutamus, cum nihil in Hebrceo sit, mur mss.
117 COMMENTARIORUM IN EZECHIELEM LIB. IV. CAP. XIV. 118

meam. Et factus esl senno Domini ad me, diccns : A habeuLes ruinani, iniquitatis conlra faciein suam
1 33 Fili hominis, viri isti posuerunt eoyitationes sucis atque tormentura, dum meliora desperant. et parati
in eordibus suis et tormcntum iniquitatum suarum
: suntad supplicium, et sic mea per te cupiunt verba
posuerunl anle faciem stiam : si respondens respon- cognoscere Quia igitur perverso ad te corde vene-
.'

debo eis 1 Projiterca loqiteris eis : et die ad eos : IIxc runt, responde eis non ex persona tua, ne levis sit
dicit Adnnai Dominus : Homo homo de domo Israet qui auctoritas rcspondentis ; sed e.K meo imperio, et
posuerit cogilationes suas in corde suo, el tormenium Dominus Deus. Est autem dices ad eos : Ilxc dicil
iniquitatis sux posueril anie faciem suam : et veneril totius loci, ut latam explanationem brevi sermone
ad proplietam, ut interroget eum in me : ego Dominus comprehendam, ista sententia Homo homo non :

respondebo ei in his quibus tenelur mens ejus : ut
averterel domim Israet secundtim corda eorum qu;e
abalienata sunt a me cogilationibus eorum. Propler-
ea dic :id domum Isruel : Ikcc dicit Dominus Deus :
Convertimini, et recedite ab inventionibus vestris : et
aliarum gentium, quaruni error potest habere ve-
niam, sed domus Israel, qui cum pristinis vitiis,de
quibus supra diximiis, ad prophetam veneritscisci-
landum, ego respondebo eijuxta cor, et immundi-
tias suas, ut juxta quod vult et crcdit, ita et audiat.

ab omnibus impietatibus veslris, et eonvertitc lacies ve- Non enim meretur corr<^ctioneni, qui non discendi,
strasadme : Quiahomo homo de domo lsrael,etdead- n sed tenlandi animo interrogat. Recesserunt enim a
venis qui peregrinanlur in tcrra lsrael:qui abalienatus me, idola sunt secuti. Brevisque ista est commi-
ftterit a me,et posuerit cogilaliones snas incordesuo : natio, ut recedant ab idolis cogitationibusque per-

et tormentttm iniquitatis sux posuerit ante faeiem versis, et convertanlur ad me, priora \Al. propria
sitam; et venerit ad prophetam ut interroget eum in scelera relinquentes. Non enim meretur audireve-
me : ego Dominus respondebo ei iti eo quo tenetur, et ritatem, qui fraudulenter interrogat ; sed suo corde
abfirmabo faciemmeam super hominem illum : etpo- capiendus est : socundum quod Scribc-e et Pharistei
nam eum in desertum, et in exlerminium : et auferam interrugantes Duminum,immo tentantes, audiunt
eum de medio populi mci et cognoscetis quia ego : Quid me tcatalis? Et rursum
Nec ego dieam vobis,
:

Domintis. Et propheta si erraveril, et loctilus fuerit in qua virtutc hxc faciam (Matth. xxi, 27). Qui autem
verbum : ego Domintis errare feci prophelam illum. Et homo talis est, et sic interrogat, ponit Deus faciem
extendam manum mexni stiper eum, et exterminaho suam super illum, sive confirmat ut austeritate ;

illum de medio populi inei Israel. Et aecipient iniqui vultus frontisduritia mollialur, et sit in exemplum,
tatem suam secundum iniquitatem interroganlis, el et in proverbium, sive in solitudinem, et in inte-
iniquitas similiter proptietx erit, ut nequaquam erret ritum, ut illo perdito de populo Dei, cognoscant
domus Israel a me, non polluantur adhuc in cun-
et Cffiteri quod ipse sit Dominus 135 qui cordis ar-

ct^s delictis stiis. populum : et ego ^ cana cognoscit, et perversitatem mentis intelligit
Et erunt mihi in
;

ero eis in Deum, dicit Adonai Dominus. Postquam nec considerat verba loquentium, sed corda. Quod-
locutus est ad prophetas qui prophetabant in cor- que sequitur, et videtur facere quajstionem : Pro-
de suo, parietcm absquo tcmperamento
et linebant pheta cum erraverit, et loculus fucrit verbum, ego Do-
et ad prophetissas qua; consuebant cervicalia, et minus deeepi prophetam illum, non putemus de vero
ponebant sub omni cubilo manus, faciebantque ve- propheta dici, sed de pseudopropheta, qui ajvtovj-
lamina, et operiebant capita universse retatis (per |jio-)C propheta appellatur. Et de illo Scripturarum
qu.-Bperversorum dogmatum doctrina monstratur), quando Achab rex Israel vadens
loco solvi potest,
venerunt ad prophetam, non omnes senos, ne cuncti ad prtelium, non vult audire Micha;am prophetam,
viderentur errare sed quidam seniorum Israel,et
;
sed pseudoprophetarum consiliisacquiescit (III7?f(7.
scderuntcoram propheta quam ob causam venis- :
xii). Dicitque Michajas, quod viderit Dominum se-
sent interim silentio differentes statimque Dei ;
dentem in solio, et erroris spiritum ultro se obtu-
sermo factus est ad prophetam, indicans cur ades- ad decipiendum regem. Diabolus quoque in lissc
sent.Nequeenim natursehominisestquamvissancti, volumine Job circuiens terram, stare dicitur in
cordis arcana cognoscere. Unde dc B34 solo dici- conspectu Dei, et in substantiam primo Job,deinde
tur Salvatore Videns autem Jesus cogitationes D in corpus ejus accipere a Domino potestatem (Job
:

eorum, dixit : Vt quid cogitalis mala in cordibtis ve- et ii). Sed ct Dalaam hariolus a Domino mittitur,
stris (Matth. ix) ? Et est sensus Fili hominis, isti ut decipiat Baluc filium Beor (;Vh)h. xxii). Hoc
:

viri qui coram te sedenf, posuerunt immuuditias

autemtotum dicitur. nopscudoprophetarum fortitu-
suas in cordibus suis, sive cogilationcs ot. juxta ;
dini rcputetur,quod decipiturpopulus, elmagisvult
Symmachum et Theodotionem, idola el scandalum, audire mendacium, quam veritati aurem accom-
id est, ruinam alque tormentum iniquitatis suee, po-
modare: sedquod Dei ircesit,utperversus populuset
suerunt contra faciem suam,etsic ad sciscitandum incredulus.magigpseuiloprophetasaudiatquampro-
Domini venere sermouem. Numquid hujuscemodi phetas.IJcniqueextendit manumsuamsupereum,su-
hominibus debeo respondere, qui cum cogitationi- bauditur,prophelam,ctdeIeturdemediopopuIi ejus,
bus pristinis ad me veniunt ne hoc quidcm tem- : ut portel iniquilatein suam, quia similis erroris.et
pore impietatis su£e scelera relinquentes, sed cre- pajna consimilis sit : ut tam ille qui iiiterrogat,quam
dentes idolis, ct divinationibus fraudulentis et ; illc qui interrogatur,portentiniquitatem suam,et ne
 ;

119 S. EUSEBII HIERONYMI. 120

quaquamdomus Israel eorumqui Dei verba audire A ram illam, cl dixero rjladio : transi per terram, et
voluerint, perversis vaticinationibus illudatur ; sed inlcrfecero de ca Iiominem ct jumentum, et tres viri
sitpopulus Dei,et ipseDominum habere mereatur. isii fucrinl in medio cjus, vivo ego, dicit Domi-
In eo quod dixit Ego Dominus dccepi illum, Salo-
:
nus Deus, non tiberalmnt ftlios neque filias : sed
monis verbaconsentiunt, qui de Deo disputans,ait ipsi soli liberabuntur. Si autem ct pcstilentiam
El illitsorilms itludct {Prot<. iii, 34) : illudque testi- 13 J immisero supcr terram illam, etc/fudero indigna-
moniuni : Si amhulaverint ad me pcrversi ; et ego am- tionem meam super eam in sanguine, ut auferam ex ea
bulaho contra eos in jurore perverso [Levit. xxvi, 27, hominem, ct jumentum, et Noe et Daniel et Job fuerint
28). Quodque secundo dicitur, homo homo filiorum in medio ejus, vivo ego, dicit Dominus Deus, quia fi-
Jsrael, ctadvenarum qui juncli sunt cis, duplicom in lium et lUiam non libcrabunt ; sed ipsi in justitia sua
nobis ju.xta Apostolum ostendit hominem, exlerio- libcrabunt unimas suas. Quoniam hsec dicit Dominus
rem et interiorem (I Cor. xv). Multi enim habentes Deus : Quod si quatuor judieia mea pessima,gladium,et
hominis faciem corporalem, diversarum 13S be- famem.,elbestiasmalas.etpestilentiammiseroinhrusa-
stiarumassumunt imagines,quasdissiparipropheta lem,utinterficiamde eahominemet pecus : tamen relin-
cupiens, deprecatur : Domine, in civitate tuaimagi- quetur in ea salvalio cducentium filios ct fUias.Ecceipsi
ncmcorum dissipabis (Psalm. lxxii,20). Jlii de quibus „ cgredienlur ad vos,et videhitis viameorum, et adinven-
nn«,"v,+.,.«
scriptum est
.^,,)-
Ilomo cuni /„
it^.^..^ „.. t I..•.1.1
in honore esset, non intel-
^ .• . . . • . 1 .
:
Iio7ieseorum,eteonsolabiminisupermalo quodinduxiin
lexit, comparatus est jumetilis insipientibus ct similis Jerusalem in omnibus qux importavisuper eam: Et con-
factus est illis (Psal. xlviii, 21), non sunt homines solabuntur vos cum videritis viam eorum,et adinventio-
homines.sed homines suntjumenta. Rursum quiin nes eorum : el cognoseetis quod non frustra fecerim
'^\B.r\g&\\oa.\\Ahmi,Scrpentesgcniminaviperarum.quis omnia qux feci in ca, Dominus Deus. Quatuor pla-
ostcndil vobis fugerc a vcntura ira (Midth. xxm, 33)! ga3 induncuntur super ierTa.m prxvaricatricem,s\ve,
non sunl homines bomines, sed homines (a) serpen- ut:SeptuagintatranstuIerunt,pecco<ncem.'fames,be-
tes.Et de quibus scriptum est : Vulpesfoveas habcnt, stia,gladius, pestilentla, quarum si singulae perpar-
et volucrcs cwli nidos (Matth. viii, 20) : ac de Herode : tes inducta3 fuerint singulis regionibus, et tres viri
Dicite vulpi Iruic [Luc. xiii, 32),non sunt homines ho- istiNoe etDanielet Job.quorum justitia Scriptura-
minessed homines vulpes.Qui vero utruraquehomi- rum vocibus prasdicatur, pro terrapecoatrice fuerint
nisvocabulumpossident, sierraverint, ideoper sup- deprecati, non solum illain salvare non poterunt,
pliciacorriguntur, utintelligant quod ipse Domi-
sit sed ne filios quidem, ot filias suas, si terrs pecca-
nus. Nec non quod juxta LXX posuimus : Homo, qui tricis opera perpetrarint tantummodo ; sed seipsos
ahalienatus fuerit a me, et posuerit cogitationes suas in poterunt liberare. QuaBritur cum et Abraham et Isaac
corde suo, ct tormenlum, sive, supplicium iniquitatis et Jacob, Moyses quoque et caeteri patriarchce et
sux antc,faciem siiam,\\\\ testimonio convenitquod prophet.-ejustifuerint ; cur horum tantummodofiat
in Isaia scriptum est: .\mhulale in lumine iijnisves- mentio. Quod facile solvitur :Noe enim imminens
tri, et flamnm quam succendistis (Isai l, 11). Unus-
in orbiterrarum [Al. terrce) diluvium, quia omnis ter-
quisqueenim ipse sibi flammarum succendit ardo- ra polIueratviasDomini^prohibere^.-lLdifferre] non
res, paratque supplicia, dum non vult pa;niludine potuit (Genes. vi, vii) ; sed filios qui forsitan ejus-
errata corrigere, sed permanet in crroribus, qui demvirtutiserant^ff^obseminarium humanigeneris
flammarum meretur inoendium. habuit reservalos. Daniel quoque imminentem ca-
(Vers. 12, 13 seqq.) Et factus est scrmo Domini ptivitatempopuliJuda5orum,nuIIisfletibusmitigavit
ad me, dicens : Fili hominis : terra cum peecaverit {Dan. i). Sed et Job non ob peccata, sed ob proba-
mihi ut prxvaricetur prxvaricans, extendam manum tionem, necdomuro nec filios liberavit (Job. i). Alii
[Al. addit meam] super eam, et conteram virgam panis aulem dieunt, quia hi tantum tres viri,!et prospera
ejus, ct immittam in eani famcn, et intcrficiam de ea et adversa, et rursura prospera conspexerunt : id-
hominem ct (b) jumenta. Et si fuerint tres viri isti in circo pariter norainatos ; et hoclatenter significari,
medio ejus, Noe et Daniel et Job, ipsi justitia sua li- ut quomodo illi et bona et mala.et rursura iKtavi-
berabunt animas suas,ait Dominus exereituum. Quod j) derunt : sic et popukim Israel, 138 qui prius bonis
siel beslias pessimas induxero super terram, ut vastam fruitusfuerat,et posteacaptivitatis sustinuitjugum,
eam, et fuerit invia,eo quod non sit pertransicns pro- si egerilpffinitentiam,redire ad pristinam felicitatem.
pter bestias, tres viri istisi fuerint in ca, vivo cgo, dicit Quod si Noe el Daniel et Job pariter congregati et ;

Dominus [Vulg. addit Deus], quia nec filios nec filias in uno loco positi, peccatricera terram, hocest, eos
liherabunt : sed ipsi soli libcrahuntur ; terra aulem qui in terra (d) habitant, non possunt irae Dei subtra-
desolabitur. Vel si gladium induxero super ter- here quid dicendum est de his.qui putantmerito
:

(a) Inepte erat, atque scrpcntes, taraetsi eam copu- homines homines sumus; id quod in Levitico scriptum
lam Brixianorum codicum opc Victor. anteasuslu- est : llomo, homo filioram Israel, etc.
lerat. Casterura pene ad verbura ex 0'igenisHomiI. Minori numero, ex Uebrajo Vulgataque edit.,
{b)
in Ezech. iii, ex his quas ipse Hieron. Latine ver- jumentum, Victor. hic atque infra substituit.
tit, nosque huic tomo aiineotimus, sumpta sunt, (tf)VocuIara('ipostVictoriuraexpungimus,utsen-
qua; de duplici homine hic edisseruntur. Omnes, in- sus constet.
quit ille, hominesnati sumus liomines, sed non omnes ((/) Unus Vatic. \nierseriipeccatrice, quod et Brixiaj
ISl COMMENTARIORUM IN EZECHIELEM LIB. IV. CAP. XV. 122

pareiitum atque virtutibuspossefilios peccatnres do A de qua scriptum est : Mon peccalorum pessima est

gehennae ignibus liberari ? Undc nec peccatorem -11. ]

[Psal.xxxiu, 22). Et : Animaqux peccaverit,ipsa mo-
praevaricatorum] filium, martyr [.4/. justusj pater ; Si sic separal amara mors [Infra xviii,4)?
rictur. Et

poterit liberare ; nec sanctae conversationis mater, De quibus cunctis nec spiritualium parentum,quos
impudiceefiliic dabitprjrmiapudiciti;p.Etecontrario, magistros intelligimus (/ T',cg. xv), doctrina, nec
parentiuii vitia liliis anima quxjicc-
non nocebunt ; sed principes non poterunt liberare.nisi filiorum fuerit
caverit, ipsa morielur {Infra,xYn, 4).Lot in Sodomis assensus,et illorum obsecrationcs suisconatibus ju-
habitanSjSed et spiritu,etcarne peregrinus,uxorem verint.Justitia enimjusti erit super eum,et iniqui-
quia posttergum respexerat,non liberavit sed tan- : tas iniqui inipRocommorabitur^f/wws^mf/ttepeccato
tum filias,quK forsitan non pecoaverant (Gencs.wx). proprio niorietur ,el justitia sua salvabitiir (Dcu/.xxiv,
Et Josias vir sanctus,non solum peccatorem popu- 16. Frustraquc dicunt Judffii Abraham. pater noster :

lum suis virtutibus non salvavit,sed et ipse in pec- {.loan. vinj.cum opera Abraham non habeant. Quod
catis illius mortuus est (IV Reg. xni). Quod si ali- si in aliquo fiducia est,in solo Domino confldamus

quando propter Abraham et David in posteros eorum Maledictus enim omnis homo quispemhahet in homi-
misericordiam suamDominuspollicetur :notandum ne [Jercm. xvii, .5), quamvis sancti sint, quamvis
quod non his parcat, qui [Al. si] in sceleribus per- g prophetfe. Legimus Nolite confulcre in hominihus :

severant sed qui agunt po3nitudinem,ut merita pa-

; {Psal. cxLV, 2). Et iterum Bonum est conMcre in. :

trum, filiorum adjuvet(n)conversatio.Cum, inquit, Domino,quam confidere inprincipibus {Psal. cxym,Q).

haec se ita habeant,et terrampeccatricem a singulis Non in principibus tantum sfeculi.sed et in princi-
plagis tantorum virorum non salvet deprecatio sic pibus Ecclesiarum,qui suas tantum animas si justi
:

dicil Dominus Deus.qnia Jerusalem nefanda pecca- fuerint, liberabunt. Filios autem ac filias, quos in
vit, qnatuor simul plagas inducam super eam gla- Ecclesia genuerint, si fuerint negligentes, salvare
:

dium.quo ab hostibus trucidatur et famem,quam non poterunt, et tamen .^postolus loquitur S; cu-
; :

iii obsidione sustinet; et bestias.quibusfugientes in jus opus arserit, ipse salvus tamen quasi pcrerit : sic

desertis, et saltibus devorantur ; et pestilentiam, ignem (I Cor.ni,25. 15).Manus autem super terram
quae semper famem ac penuriam sequitur. Pro qua prajvaricatricem 1 40 cxtenditur,ut virga sive forti-
Vulgata mor/em transtulit.Hac autem,inquit,
editio tudo panis conteratur.Qu;e extenta,minatur plagas,
inducam super eam, ut nec homines in ea rema- nolente qui eam extendit, et sublevat pcocantes per-
neant, nec jumenta. Et tamen pro mea clementia cutere,sed extensione terrere.et territos conservarc.
quatuorsimulimminentibusplagis,etcunctavastan- (Gap. XV. —
Vers. 1 seqq.) Et factus cst sermo
tibus,relinquamineaaliquos,quieducantfiliossuos Domini ad me, dicens : Fili hominis, quid fiet ligno
et filiaset captivi huc veniant, hoc est,in Babylo-
; vitis cx omnibus tiijnis nemorum qux sunt inter ligna

nem,et in Ghaldteam,ut cum videritis eos,et opera silvarum"^ Numquid tolletur de illa lignum.,ut fiat opus:
ipsorum perspexeritis,tunc intelligalis juste eos ca- aut fabricabitur de ea paxiUus,nt pcndeat cx eo [Al.
ptos,etmeam justam fuisse lSt> sententiam,et ha- ea]quodcumque vasl eccc igni datum est in escam :
beat consolationem vestra captivitas; dum intelligi- utramquc partem cjus comumpsit ignis : ct medietas
tis idcirco me eos de gladio, fame, bestiis,el pesti- ejusredactacstinfavillam.Numqiudulileeritad opus ?

lentia liberasse, ut eorum perversitate discatis,me- Eliam cum esset integrum, non erat aptum ad opus :

ritoeorum subversam Jerusalem,templumquesuc- quanto inagis cumignis illuddevoraverit,el combusse-

censum, et populum ductum essecaptivum,prfeter rit, iiihil ex eo fiet opcris ? Propterca ha;c dicit Domi-

eos quos gladius,fames, bestia;,pestilentiaque con- nus Deus : Quomodo lignum vilis intcr ligna silvarum,
sumpserint. Haec dicta sint de illa Jerusalem, cui quod dedi igni ad devoraiidum sic tradam : [Al. tra-
prophetante Ezechiele apud Ghaldeos, appropin- didi] habitatores Jerusalem ; et ponam faciem meam in
quabat captivitas.C£eterum et super nostrum terram eos. De ignc egredientur : et ignis consumct eos. Et
cui dicitur : Terra es,et in terram ihis (Gencs. ui,l9) ;
scietis quia ego Domin.us,cum posuero facicm meam in
etsupernostramJerusalemsingulosquecredcntium, eos,et dedero terram inviain,et desola.tam,co qaodprx-
siOei mandatacontempserint,etprsvarioatoresmc- D varic.atores exstiterint, dicit Dominus Dcus. Pro eo
ruerint appellari,inducetur fames; non fames panis, quod nos interpretati sumus :utramque partem ejus
neque sitis aquaj, sedfames audiendi verbum Dci. consumpsit icjnis, et mcdietas ejus ritdacta est in fa-
Inducetur et gladius,de quo legimus Tradenfur in : ii!7/a)tt, Septuaginta transfulerunt : Annuam purga-
manus gladii : partes vulpium erant [Al. erunt] {Psal. tioncin eius consumil ignis, ct dimittit in finem. Rur-
Lxii, H). Et ad Mariam : Tuam quoque animam pcr- 3um nbi nosdixignus : Cumposucro taciem meam in
Iransibit gladius {Luc. Inducentur etbestice,
ii, 35). eos, illi verterunt, cum obfirmavero. PrEvaricatio-
quibus ne tradatur justus,postulat Ne Iradas bcstiis : nem quoqucrfc/frfum interpretati sunt.Variis autcm
animam conftlenlem ibi [Psal. lxxiii, (9). Inducetur similitudinibus, quas Grfflci parabolas vocant,pra3-

et pestiIentia(proqua L.XX mor/e)« interpretati sunt) nuntiatur subversio urbis Jerusalem. Et quomodo

codd. habent, Vlctorio teste, Terra, inquit, pecca- (a) In aliis libris, ac penes Haban, conversio.
trix pro iis dicitur, qui peccatsres in terra sunt.
 ;

123 S. EUSEBII HIERONYMI. 124

supra(/l(i cap. iv) in sartaginc, in qua carnes po- A ^^2? fed proevaricatores exstiterunt.AliuH estenim
quo muniraenta.et
puli frigeb.intur, et in latere in negligere quod ignores alud contemnere quod co-
:

aggeresarictum ac vinearum machinEpingebantur, lueris.Possumus vineam el Jerusalcm ju.xta iatelli-

ejusdcm urbis obsessio famesque descripta est, et gentiam spiritualem,intelligerecredentiummultitu-
postea in hoc eodem leeturi sumus: in Jeremia quo- dinem.Quaj si negligens fuerit,et culturam pristinEe
que scriptum est (Jerem. i. 1.3), Ollam quM a facie religinnis amiserit, ncc attulerit fruges virtutum,
Aquilouis accenditur, siguificarc urbem Jcrusa- nec vinum fccerit quod lajlincat cor honoris, a;ter-
lcm ; saltusque Xagcb, ct Theman, ct Darom, suc- nis tradetur ardoribus, ct in nihilum reputabilur
cisus, hoc ipsum prajnuntiat sic in prtesenti : Serviis enim, qui scil volunlatemdomini sui, et non
loco eadem
Jerusalcm vinere et viti fruetifera; faciteam, vapulabit mulfis (Luc. xii, i?). Tale quid
comparatur. Dc qua in alio loco scriptum cst : et Uominus loquiturin Kvangelio secundum Joan-
Erjo lc plantavi vincam Iruyifemm, omnem (n) nem
vera ; et Pafer meus agricola.Om- : Ego .«(m vitis
veram quomodo conversa es in umaritudincm vi-
: manel in me, et non facit fruetum,
nis palmes, qui
tist^t alienxUJerem. ii, 2\.) Et in Isaia Plan- tollet illum Patcr. Et omnis qui affcrt fructum,purga-
:

tavi, inquit, viiicam sorec (haia. v. 2) quod electam bil eum, tit Iructum plus afferit (Joan. xv, 2, 2). Si

et pulchram sonat. Et in Psalmis legimus fineam n autem Salvator vitis est, et nos palmites, et Ucus
:

e.v JEijiiplo translulisli : cjecisli gcntes, et phmtasti [Al. dicitur] Pater agricola.quamdiu Dei praecepta
eam : Du.c itmeris luisli in con.ipcctu ejus (Psal.t.xxiK, servamus,sempcr cxcolimur,et cullura nostra pur-
9).Etmanifcslius discimus.Scriptura dicente^K/wert gatio est Non cst enim volenlis neque currentis, sed :

autcm Domini sahoaili donius est Israel (Isai. v, 7). miscrentis Dei (liom. ix, 16. Quod si afferentes
Hajc vinea quamdiu alfert fructus, in omnibus fructura,purgamur a Patrc,ut fructus ampliores af-
lignis saltuum nihil ea pretiosius; sin autoi.n uvas feramus.ostenditur oranem nostrum conatum,adju-
habere desierit,in nullo utilis erit nisi ut cum ra- ; torio Dei,pervenire ad finem,et fructum facere ple-
dice,et propaginibus suis tradatur inccndio.Castera nitudinis. Qui autem palmes fruges non fecerit,tol-
ligna silvarum (ut de pomifcris arboribus taceani. letur a Patre. Et cum sublaius fuerit, quid de eo
quarum et Scripturamodo nullamfacit mentionem) Pater faeiat,Scriptura non dicit : nisi forteseparatio
cum poma non habeant, succisaplurimam prajbent a Christi corporc, pcena perpetua est, et interitus.
utilitatem, in omnem agriculturam, et in usum Quod in vinea et vite intelleximus, sub alia figura
armorum proficiunt dum altenuantur in scuta, ra-
: Salvator docct in Evangelio : Bonum est sal : si au-
dunturinhastilia,oluduntforibos,continonl(t)arma- teni sal infaluatum fucril, ad nihil est ulile,nisi ut fo-
riis, risco, loculis ; dmnemque damus tribuunt su- ris projiciatur,et ab liominibus concutcetur (Marc. ix,

pellectilem. Vitis autem si semcl uvas afferre ccssa- 49). Et oculus qui lotum corpus illuminat,si fuerit
verit.intantum inutilis est,ut ne pasillus quidem ex excfecatus,audit a Domino : Si lumenquod in teest,
ea posslt rieri,dequoaliquid pendeat. Cumque mal- tenebrx sunl : ipss: tcncbrx quanix [Al. quotcB crunt
lcolos excideris. utnunque partem eorum priraum (i)/a/tf(. VI, 23 13)? Comparatione quippe pra^vari-
ignis arripit,deindc flamraa consumit tantumque : catoris,ejus qui confessum prius negaverit Deum,
nihil prodestcum reducta fuerit in favillara,utetiam eorum, qui numquam Dei habuere
levior poena est
cumintegrasit,absque frugibus nullam praabeat uli- autem saltuum, sive silvarum, se-
notitiam. Ligna
litatem.Ambiguitas autemverbi Hiebraici s£ne(Uv?) cundum varietatem in qua non solum vasa au-
;

quod tribus littcris scribitur.siNU et nun j et jod i rea, et argentea siint, sed lignea et fictilia ; alia in
si legatur sene, duo signicat : si s.\ne. annos. Unde honorem. alia in contumeliam (II Tim. n).
factum est, ut prn duabus suminilatibus, quod
nos interpretati sumus utramquepartem cjus; Scptua- (Cap. XVt. — Vers. 1, 2.) El faclus est sermo
ginta interpretarentur, annuam. purqalioncm ejus : Doniini ad me, dicens : Fili hominis, notas jac Jeru-
eum Aquila dixerit,rfuo novissima e;jus ; Symmachus salem 143 abominationes suas, et dices Hxc dixit :

et Theodolio, duas .mmmitatcs ejus. Et ordo : Dominus Dcus Jerusalem. LXX Et facliis est sermo :

Sicut vitis infructuosa incendio tradilur in nuUam D Domini ad riie, dic.ens Fili liominis^lcstificare Jeru-
:

utilitatom : sic et Jcrusalem,irarao habitatoresejus salcm iniqnilatcs suas,ct clices ad eam : Hxc dicit Ado-
tradcnturardoribus, utegrediantur, de igne,etignis nai Dominus. In quibus brevis erat singularum pro-
ronsumat eos,id est, etiamsi de urbe evaserint,fo- phetiarum circumscriptio,tota capitula posuimus,
consumentur; et qui remanserint,
ris hostili gladio quid nobis videreturillico subjungentes. Hic autem
ipso miseriarum prcssi pondere,me esse F)nminura quialongusad Jerusalem scrmodirigiturtestificantis
recognoscent cum posuero sive oblirmavcro faciem
: et docenlis eam peccataqua! fecerit et peneusque ;

meam super eos, el dedcorillos in felernam solitu- ducentornmvcrsuum numeruraestenditurvati-

((^)ad

dinem. Non cnim pcccatores sicut astcrffl gentes, cinium, usque ad eum videlicet locum in quo scri-

(n)Vatic., omne semen verum.inm aliena, proalic- nisdividitur in sexagintaet tresvers quadivisione ;

nx Viclorius probat ex LXX, iiATrilo; 'Alo-:p!.i. ionge distat a numeroquem hic assignat Hierony-
7)1 Apud Haban., annariis. scriniis, ac tocnlis. mus. Igilurut divisionem antiquam perspectam ha-
c)Totum integrumquecapitulumVulgati-eeditio- beas,consule Bibliothecam divinam S. Hieronymi a
123 COMMENTARTORUM IN EZEGHIELEM LIB. IV. CAP. XVI. 126

ptum ;CMm poacatustnero tibi in omnilni^ qu,v fc- A

est est (Joan. vin, 5i).Unde el in toto orbo hujus anti
cisti, Dominus Deus, necesse habemua omnem
dicit quis patris famosum vocabulum est,et multosver-
prophetiam per partes ponere et his qutB propo- ten inamentiam. Pra3cipiturqueJerusalem vcl juxta
;

suerimus, explar.ationes debitas coaptare. Sub per- litteram, vel juxta spiritum,ut relinquat antiquum

sona mulieris meretricis qua; primum viri fuerit patrem, ct dicitur ad eam : Audi, fitia,et vide,etin-

consortio copulata,Jcrusalem et ortus,et educatio, elina aurem tuam populum tnum, et

; el obliviscere

et pubertas, et nuptiae^et adulterium, et repudium, domum patris lui et cnncupisccl rex decorem tuum
:

et rursum revocatio eontexitur ; ut et clemenlia vi- [Psal. xLiv, 11). lit promittitur ei si post peccatum

ri atque judicium,et adulterae atque meretricis sce- ad verum voluerit patrem reverli Piestiluam te sicut :

lera cognoscantur,dum post universa supplicia sus- fuisti qaando naia M.Cujus tanta nobilitas,ut urbis

citat ci pactum sempilernum:

ul recordctur iniqui- Jorusalem quaj do Abraham, Isaac et Jacob slipe
confundatur, et non sit ei ultra aperire
tatis suae, et desoeudens Deum habuitpatrom ? ot tamen quia
os prie confusione sua, cum placatus fuerit illi in peccavit, et verura reliquit parcntem, meretur au-
omnibusquoefecerat.Multumnamqueprodestpecca- dire Radix tua, et generatio tua dc lerra Chanaan :
:

toribus scire quid fecerint.Unde ct poenitens loqui- Pater tuus Amorrhxus, ct maler tua Cfiethcea. Si illa
tur Quoniam iniquilatem meam ego co(jnosco,elpcc-
:
„ hoc audivit qui de nobis flet qui vocati ex gontium
:

catum meum coram me esl sempcr {Psat. l.,4), Qua- sordibus, omncm maculam in lavacro Salvatoris

tuor autem modis intelligi potest Jerusalem : 'Vcl amisimus,sipolliierimusindumcniumChrisli,ctnon

haec quae Babylonio et Romano igne snccensa est : habucrimus in convivio vestem nuptialom ? Utique
vel cmlestis primitivorum ; vel Ecclesia qua; inter- illud,ut vinctis manibus pedibusque.ajternis trada-
pretatur visio pacis;\e[ anim» singulorum quaj fide mur ardoribus,in quibus estflotus oculorum etstri-

cernuntDeum. Uludque quod plerique de ccolesti dor rtentium {Matth. xxii.

Jcrusalera interpretandum putant,Ecclesia uon re- H45 (Vers 4, 5.) Et quando nata es, vidie orlus
cipit,ne omnia qua; in praesenti prophetia conlexun- tui non est prxcisus umbiticus tuus, et in aqua non cs

tur.ad coolestium forlitudinum ruinas atque crucia- lota in salutem, nec sate salita, nee involuta pannis.
tus,et restitutionem in pristinum statum susoipere Non pepercit super te oculus, ut faccret tibi unum de
compellamur. his, misertiis tui : sed projecta es .supcr faciem tcrrx,
(Vers. 3.) Radix tna rjenenitio tua de le terra Clia- in atijectionem animx tuic, in die qua nata es.LXX :

naan [Vulg. Chananxa]. Putertuus Amorrhxus, elma- Et (jeneratio tua, in die qua nata es, non tiijavcrunt
ler tua Chellixa Wagna fldes, et granrtis audacia mamillas tuas, et umhiticus luus non est prxcisus, et

prophetarum,unum hominem,totam urbem ignobi in aqua non es tola in salutem,nec sale saiita,et pan-
iitatis arguere.Mirabilis Daniel.qui ad presbyterum C nis non es involuta : nec pepercit super tc oculus luus.
delinquentem, et jungentem homicidium
adulterio id facerem tibi umim e.v omnibus istis, ct palcretur
puer ausus est li-i dico.re:Semen. Chanaam,etnon quidpiam supcr te, et projccta es super faciem campi
Juda, .species dccepit lc [Dan, xiu, Magnus et
5'.). [a]pravilate animoctux in diequii nata cs.Juxta ordi-
Isaias,qui clamat ad principes et ad populum Judffio- nem lectionis de singulis disseramus. Quando nata
rum : Audite verbum Domini, principes Sodomorum, est Jerusalem Amorrh<EO et matre Che-
de patre
auribus percipite verba Domini, poputus Gomorrlix tha3a,et elfusa ex utero, non est prBecisus umbili-
{hai. I, 10). Sed non minor Ezechiel, qui ad totam cus cjus, quo fetus aluntur in ventre instar arbo-
urbcm loquitur confidenter: P,adi.c tua, et ijeneratio runi et virgultorum,qua: per rarticos huraore lcrrfe
lua de lerra Chanaan : Pater tuus Amorrhxus,et ma- nutriuntur occuUo. Et quomodo virorum semina-
ter tua Chcthxa, Quamquam
Stephanus primus et rium signiflcatur in lumbis itagenitalia : feminarum
martyr Evangelii,ad insanientem populum sitlocu- honesto serraone juxta consuetudinera Sripftirarum
tus {Act. VII, 51) : Diira cervice,et incircumcisi cordc, umbilious vocantiir, testimonio Job, qui sub figura
vos scmpcr sanclo Spiritui restitislis [W. resisiilis]. draconis loquitur de diabolo : Virlusejus in lumbis
Et possimus radicem Jerusalera,et generatio-
licet ejus : et fortitudo iilius in umbilico vantris [Job. xl,
nem ejusterram Chanaan,secundum illud aocipere j) 11). Isteenim draco coluber antiquua, qui vocatur
quod in TEgypto vocatus sit populus, et ibi multo diabolus et Satanas, et decepit orbera terrarura,
tempure habitaverit (Cham quippe pater Clianaara adversus viros virtutera habet in lurabis, adver-
pinceps fuil gentis ^gyptiie) tamen juxtascelerum sus feminas in umbilico. Ilocautem significat de
similiturtinem, radicem Jerusalem torram .(Egypli Jerusaleni : quod non statim legem acceperit, nec
esse dicemus Unde elpater illius appellaturi/HO-
: eipudenda; nativitatis exnrdia sint abscisa sed :

rhseus,(\u\ interpretatur XaXou|j.Evo?,id e.5i,mutto ser gentllem primum vixerit vitam pro quo Septua- ;

mone mater tua Chethma, id est, i;'.-

celebratus. Et ginta intcrpretati sunt : In dic qua nata cs, non al-

qud vel ipsainsanit,ye\ alios mittit in araen-

(rcwTa: tiijavcrunt mumillasiuas (Exech. vii), hanc habente
tiam. Omnis enim qui facit peccalum,de diabolo natus scriptura sancta,consuctudinera,utprocordc, pectu-

nobis editam.sive tom.I editionis nostraecol. 673 el capitulo xvi invenire et scire polcris. Mart.
seqq., ubi numerumpene duoentorum versuum in {a) Victor., pravitatiex LXX, ifi (TxoXioTr|T'..
 :

121 S. EUSEBII HIERONYMI.

sculum sive pectus [Levil. x;!\'iim. xviii),etmamil)as A snlum terri^^nn, ct quoque suo
inferna, snd coelestia
nominet: ut uiiicuiqueloco congruum videi-it.Sacer- sapore oondiverit : utimpieatur illud quod scriptum
dotes in quibus deijetesse doclrin.i,ot legem requi- est : Gloria in cxcelsis Deo, el super terram pax tio-

runt ex. ore eorum,accipiunt pectusculum. Joannes minibus bonx volunlatis {Luc. ii, 14). Quartum est
super pectus recumbitDomini.utde fonte uberrimo ncc involuta pannis. Et Salvator pannis est involutus
hauriret fluenta sapientiae {.loan. xiii). Virginis in infantiiE, et omnis qui nascitur per involucra pan-
Cantico Ganticorum dute mamillcE sunt, quasi duo norura, protectione indiget Dei. Naturale est, ubi
hinnuli gemioi capre;e,qui pascuntur in liliis, do- tamen parentum non deest diligentia, ortis infanti-
nec respiret dies, et amoveantur umbrs (Cant. iv). bus primum praecidi umbilicum deindead eluen- :

Mater diligens,146 stalim ut nata fuerit infantula, dum sanguinera lavari eos aqua. Tertio, humorem
ligat mamillas cjus.ut a tenero tumore (a) desistant, corporura parvulorum, salis adjectione siccari.
et pulchritudiuem custodiant virginalem. Cum mu- Quarto, ut tenera infantium corpora pannis invol-
tem ad iBtatem vcnerit pubertatis, dicitur de ca ; vantur, duplicem ob causam, ut et sale siccelur
Nunquid oblivisreUir sponsa ornalus sui ; aid virr/o corpus,quod pannis ne defluat, servatur et stringi-
fascix pectoralis sux (Jerm. ii,32)"? Sequitur:£< w tur et membra tenerrima ne facile depraventur.
;

aqua non es lota in sa/u(em. Cruenta infantium cor- Tj Unde et corpora Barbarorum, Romanis corporibus
pora, statim ut emittuntur ex utero,lavari solent : rectiora sunt. Usque ad secundum enira. et tertium
ita et generatio spiritualis lavacro indiget salutari. annum,semper pannisinvolvunlur.Sed non talis Je-
Nulius enim muiuius a sorde, nec si xmius quidem rusalem,cujusnocumbilicusabscisus,necligatasunt
diei fuerit viti cjus {.fob. sxY\, M i5.) Et in Psal- ubera, neo aqua lota est in salutem,nec sale salita,
mis legimus ; In iniquitatibus conceptus sum, et in neque involuta atque constricta pannis infantia;.
delictis concepit me mater mca Secunda {Ps. l, 6). Cur autem nihil horum meruit, sequens Scriptura
nativitas solvit primam nativitatcm. Scriptum est testatur. Non pcpercil super te oculus ut facerel tibi :

enim : Nisi quis rcnalus fuerit ex aqua, el Spiritu unum de lus misertus tui. Pro quibus LXX posue-
sanclo, non polest intrare in regnum Dei {.loan. iii, runt Non papercit super tc oculus tuus : ut facerem :

5). Multaque sunt lavacra quae Ethnici inmysteriis tibi unum ex omnibusislis. Et necesse est,ut duplex

suis, ot hajrelici poUicenlur qui omnes lavant editio duplicem habeat intelligentiam. Priorhoc si-
: :

sed non lavant in salutem. Propterea additum est gnificat Non pepercit super te oculus, ut faceret
: :

et in qua non cs lola in salulem. (Juod quidem non tibi unum de his misertus tui.Et est sensus Nul- :

solum de hff!reticis,sed de Ecclcsiasticis intelligi po- lustui misertus est, olTenso Deo nullius super te ;

test, qui non plena lide accipiunt baptismum salu- mota sunt viscera, ut de quatuor superioribus sal-
tare. De quibus dicendum est, quod acceperint C tera unum tibi laceret quia omnia simul non mere- ;

aquam, sed non acceperint spiritum sicut et Si- baris accipere. In altera dicitur Non pepercit su-
: :

mon ille IMagus, qui pecunia volebatredimcre gra- per te oculus tuus, ut facerem tibi unum de his
tiam Dei.baptizatus quidem est in aqua,sed nequa- misertus tui. Et hunc habet sensum Ita egisti, et :

quam Laptizatus est in salutem (.lc/. viii). Tertio sic in peccatis nata cs, ct in delictis concepit te
dicitur 7iec sale salita. Tenera infantium corpora
: mater tua.ut ne ipsa quidem lui miserearis. Cum-
dum abhuc uteri calorem tenent, et primo vagitu que sic gesseris, ut adversum te per raala opera
laboriosae vitaj testantur exordia, solent ab obste- crudelis exsisteres ego quid tibi potui facere,14S :

tricibus sale contingi, ut sicciora sint, et restrin- qu32 ne unum quidem superiorum acoipere merue-
gantur. Porro Jerusalera, quie de malis pareiitibus ris ? Quia igitur nihil horura quse fieri infantibus so-
nata est, nihil saporis nihil diligenti;e consecuta lent, in te factum est et hoc non sine causa nec ;

est. Qui autem renascuntur in Christo, dicitur ad absque judicio, sed tuo vitio atque peccato,qu« ne
eos : Vos estis sal lerrx [Maltli. v, 5) ; et prajcipitur ipsa quidem tui miserta est : ideo projecta es in fa-
eis ab Apostolo : Sermo vesler sempcr in gratia sale ciem tcrr.-B, sive campi et projecta propter pravi-
;

sit conditus {Coloss. iv. 6). Unde et vulgo sapientes tatem anim.-G Ium in die qua nata es. Oremus ne
salbi, et stulti vocantur insulsi. Et in Levico lege j)
pravitale anim;c projiciamur in faciem campi, in
sancilur : Omne sacrificium vcstrum sale salielur. quo lata,ct spatiosa via est quffiducitadmortem;in
Non cessabit sal Testamenti Domini de sacrijieiii ve- quo Chalda3orura debacchatur cquitatus. Simulque
stris : in cunctis muneribus veslris sal offerclis [Levit. considerandum,quodnullusin diequonascitur,pra-
II, Quidhoc sale conditus fuerit,et omnem pu-
13). vum aliquid committere potes,nisi lavacri tempore,
torem humoromi[ucnoxium hujus admixtionesioca- quando sapiens generatio fide credentis assumitur,
verit, ultra non dicet : Compulrucrunl cl corruptx (Vers. 6, 7.) Transiens autem per te : vidi tc con-
sunl cicatriccs mex a facie insipientix 1 4? mex {Ps. culcalum in sanijuiiie tuo. Et dixi tibi cum esses in san-
XXXVII, 6). Scio me legisse in quodam volumine De guine tuo, vive : dixi, inquam, tibi, in sanguine tuo,
Domino Salvatore,quod ipsesit sal CQ?leste; etnon vivc. Mulliplicatam quasi gemen agri dcdi te, {b) et

(a) Duo mss., lumnrc rcsistaiit. - plet ex Vulgata Hieroynimi edit. et llebraico, quin
(/^lExciderit llbrariorumincuriaversiculus,e/)nu/- etiam ex LX.\, in quorum Latino eodice legitur,e<
liplicata es, el grandis ejfecla, quem Victorius sup- multiplicala es, el magnificata es.
120 COMMENTARIORUM IN EZECHIELEM LIB. IV. CAP. XVI. 130

ingresM es, et pervcnisti ad munduni muliebrem. A tem rursum invisit, et quia erat nuda, et confusionis
Vhcra tua iniumiicrunt, ct pilus luus (jcrminavit : plena,rursum venit et visitat, et ccce tempus ejus,
et eras nuda, ct confasionis plcna. LXX : El Iransivi tempus amantium : sive juxta Sepiuaginta diverlen-
per te,et vidi le mi.vtam in sanyuine tuo,ct di.vilibi, etsivejuxta interpretationem AquilcT, secun-
iiuni,

de sanguine iuo vita multiplicare, sicut ortum agri dam sponsalium videlicet, et temporis.
(T'jvaX),aYV|?,

dedi te, et miilliplicala es, et magnilicata cs, et in- nupliarum juxta primam vero ejusdem editionem
;

gressa es incivilalcs civitatum. Ubcra tna erectasunt, et Theodotionis, \j.a<3-i<ii, quod interpretatur ube-
el pilus tuus autcm eras nuda, plena
orfus est : tu rum : pro quo Symniachus vertit a-,'5"r'fi;, quod di-

ignominiw. Poslquam projectaes in 1'aciem campi, lcctionem sonat. lilud igitur tempus erat, quando
sive super faciem terrK, propter pravitatem animjc possunt mulieres viris sooiari, et sustinere coitum
tuae, meum ultranon merebaris auxi]ium:attamen maritalem. Attamen misericors Dous expandit alas
transiens per te vidi te conculcatam, sive commix- suas, et suscepit eos, et 150 in humeris suis por-
tam in sanguine tuo, id est,ream mortalium crimi- tavil eos, juxta illud quod in Evangelio scriptum
num : et provocavi te, tribuens posnitentiam, dixi- est : Quotics volui rongregare filios tuos sicut gailina
que tibi : tamen vive con-
Licel sis in sanguine, congrcgat pullos suossubalassuas, et noluisli (Luc. xii,
versa;tantaquefuitin te omnium rerumabundanlia, „ 34) ? Sive amictum e;ipandit pro aliis hoc enim :

ut agri uberrimi haberes similitudinem, etbenedi- interpretatur jiTEpj-c.^JV, quo operta est et Ruth ad
ctionem Jacob, qua benedixitei pater suus, dicens pedes dormiens Booz {liuth. iii). Et in ora, id est, :

Ecce odor filii mei sieut odor agri pleni, cui benedixit T.-z-yj^lioj vestimenti noslri, jubemur hyacinthinas

Dominus (Genes. xxvii, 27) et intrares penetralia fimbrias alligare. Hosc autem fecit ut oporiret igno-
;

Domini, diceresque cum sponsa Inlrodu.vit nie rcx miniam Jerusalem genitale feminarum sub hoc no-
: :

in cubiculum suum (Qant. i, 3) et ad mundum mu- mine corpus ostendens. Etenim juxta Apostolum-c
;

liebrem pervenires, pro quo Septuagintatri^nstule- Inhonesla corporis nosiri majore honore circumda-
runt: et ingressaesincivitatescivilatum: utquomodo mus (I Cor. xii, 13). Unde et Psalmista canit :

CanticumCanticorum,etsa;culumdiciturS-fi9sa;cu- Beali quornm rcmissx sunt quorum iecla

iniquitales,cl
lorum;itacivitates appellenturcivitatuni. Dequibus sunl peccata (Ps. xxxi, 1). Qua3 Gham quia non pro-
in Evangelio dicitur : Habeto potcstatem super decem, texit in patre, ;eterna maledictione signatur (Gc-
sive super quinquc civilales (Luc. xix, 17, 18): ut non nes. ix). Quod de Jerusalem diximus, referamus ad
solum civitas, sed metropolis civitas appelleris.se- animam nostram, qus quamdiuin infantia consti-
cundum illud quod in Isaia legitur : Mater urbium tuta est, peccato caret. Cum autem ajtatis ejus tem-
fidelis Sion (Isa. i, 26, 27). Porro quod interpreta-pus advenerit, multi sunt amatores dffimonum et
tus est Symmachus, ct pervcnisli ad ornalum mulie- L ha^rcticorum, perversorumque dogmatum, qui ad
rum, sive ut Theodotio, et ingressa es ad ornalum eam cupiunt declinare. Qui proteclione Dei repel-
ornamentorum, pro quo nos secuti sensum Hebrai- lunlur ; ut non satellites diaboli, scd ministros Sal-
cum diximus et pervcnisti ad niundum mulicbrcm,
: vatoris recipiat. Pro divertentium, dileelione, et ube-
tempus pubertatis ostcndit, quando puellie nubiles rum, in Hebraico habetur dodim (Dnn), quod se-
appellantur, et possunt maritorum amplexibus co- cundum lingua; eorum proprietatem, omnia quae
pulari. Denique sequitur: ilheratua inlumucrunt,et supraversasuntsignincat.Potesttempusdileclionis,
pilustuus germinavit. Honeste adolescentularum ma- et uberum siveamatorum Dei,intelligi Abraham.et
turitas indicatur, quando intumescunt ubera sive Jacob quando eis pollicitus est Dominus
Isaac, et :

eriguntur, et germinat pilus. Cumque parata esset post ^Egyptiam servitutem, suum popiilum libe-
ad nuptias, et haberet pulchritudinem corporis, randum.
vestimentorum tegmiuanon habebat, nec Dei pro- Et juravi tihi ; ct ingressus sum pactum lccum, ail
tegebatur auxilio. Si quis Christi non habet indu- Dominus Deus. LXX : Et juravi tibi, ct ingressus siim
mentum, nudus est. Si quis non cst indutus visce- in leslamentum tecum, dicil Adonai Dominus. Quia
ribus nriisericordiaB,bonitatis, humilitatis.pudicitise, expandi amictum meum, sive alas meas super te ;

mansuetudinis,patientia;, jacet superfaciem terrce : n et operui confusionem tuam propterea juravi tibi, :

et pulchritudo ejus confusione, et nudilate (ii) tur- et ingressus sum pactura,sive teslamentum tecum :

patur. ut mihi potius quam otcteris, qui ad tcvolebant di-

(Vers. 8.) Et iransivi per te, et vidi te : et eccc vertere, jungeris, juxta illud, Juravit Dominus
tempus tuum, tempus amantium. El expandi amictum et non pcenitebit eum : tues sacerdos in aiternum, se-
meum super te, et operui ignominiam tuam. Septua- cundum ordinem Melchisedec {Ps. cix, 4 Hebr. vi). ;

ginta : Et transivi per te, et vidi te, et ecee tempus Omnis enim controversia^ finis estjuramentum. Et
tuum, tempus divcrlenlium : et e.xpandi alas nieas su- vivo ego, dicit Dominus nisi malo pffinitentiam :

per te, et operui ignominiam tuam. Quanta clementia! peccatoris, quam mortem (Ezech. xviii). Tempore
Non sufTecerat semel vidisse eam conculcatam in san. igitur nuptiarum, Isracl juramentum accipit Dei,
guine, et ad paenitentiam provocasse : sed peccan- pro omni dotali 151 inunere. Et quia David de

(a) Antea incommodo sensu erat turbatw .-

pro quo iurpatur rescribimus.
 ;

131 S. EUSEBII HIERONYMI. 132

se dixerat Mcnieiito, Dominc Darid, el omiiis man- A dcxlris tuis iii vcstih^ deaurato, circumdala varietate
sucludinn efiis (Ps. cxxxi, 1): qui juravit Domino, (Ps. xLiv, 10). Hoc
vcstimentum de quo et
est
votum vovit Deo Jacob et ipse Dominus jurat ei,
; Apostolus ioquitur Induite novum homincm, qui
:

Scriptura dicenie Juravit Domiiivs David vcrHatem,

: renovatur in cognitionem jiixta imaginem Creatoris
et 11011 [rustrabitur eum (IbicL, 11). (Ephes. IV, 24). Volumus scire qua3 sint varia ve-
(Vcrs. 0.) E/ facta cs mihi, ct lavi ctmun- le ar/ua, stinicntd? Idcm nos Apostolus doceat, Credentibus
daoi saiiguiiiem tuum c.r le, et muci te oleo. Quia ex- scribens : biduimini ergo visceritnis mi,ierieordix,bo-
pandi alas meas, et operui ignominiam tuam, et nitalis, liumititatis, mansuetudinis, patienlix (Co-
juravi tibi, et ingrossus sum pactum tecum pro- ;
toss. III, 12).Quid hac varietate pulchrius ? De qua
pterea mea es facta possessio : ut quK aliena eras, et Job loquebatur: Quis dedit mulieribus lexturx sa-
quandovidebarisimmunda, meaessecceperis, quan- pienliam, aul varietatis discipiinam (Job. xxxviii,
dopaetummeoiiitecumjuramcntofirmavi.Sivojuxta sec LXX) ? Et pontifex semel in anno, quando pro
consuetudiiicm prophetarum lacta es mihi, ait, populo adolebat incensum, ingrediens in Sancta
:

pro eo quod est, mco conjugio copulata cs ot lavi sanclorum, variis vestibus ulebatur (E.cod. xxxix
:
;

te, iiKjuit, aqua baptismi salutaris. A'wz enimquis

, llebr. ix). Certe si divitioe varietatem vestium, etnon
renatus fuerit ex aqua, et Spiritu sancto, iwn potest p sanctitas faceret diversitasque virtutum, Pharao et
inirare in regnum Dci (Joan.m, 5).Et alibi legimus: Nabuchodonosor hffic vestimenta habuisse scribe-
Ipsevos liapti%al itin Spintusanclo etigni (Marc. i, 8). rentur, et non Joseph,qui sub peregrinoet pastorali
Do quobapismate et [saias loquitur,dicens: Lavabit patre,vestes discoloresetregias haberenonpoterat.
Doiiiinus sordes filiormn ct filiarnm S-i?!,- et samjui- Et calciuvi tc janthino. L.\X : Et calciavi te hya-
iiem mundabit dc medio eorum, spiritu fudicii, et spi- cintho \k\. Iiijacinthino]. Aquila et Symmachus,
ritu combustionis (Isa. iv, 4). Cum autem laverit, janthina : Septuaginta et Theodotio, hyacinthiiia
et mundaverit sanguinem : (n) sicut alfj.oppoorav, transtulerunt. Pro quo in Hebrffio scriptum estxHAs
qune diioderim annis cruore manabat, fimbria; sa- (unn). Et quia pulchre ad Jerusalem sermo diri-
iiavit attactu (Marc. v) : non sufficitei lavare aqua, gitur, et sub persona feminffi, omnis ejus ornatus
ct mundare sanguine, nisi oleo quoque unxerit: exprimitnr, hyacinthina, sive janthina calciamenta
juxta quod Samaritanus, qui interpretatur custos, narrantur, qua; virorum person» non conveniunt.
seminecis vulnera primum olei infusione linivit, Denique facturis paschapr£ecipitur,absque uUa co-
doinde vini austeritate conipescuit (Luc. Uomi-
x). loris varielate, ut accinctis lumbis, et pedibus oal-
nus autem noster alio unctus est oleo, quod non do- ciatis sint. Isla sunt calciamentade quihus et Apo-
lorem vulnerum mitigaret, sed la;titiam Iribueret, slolus scribil calciati pedes in prxparatione Evan-
:

dicente ad eum Spiritu sancto Proplcrca un.xit te : C gctii pacis. Philo vir disertissimus Juda;orum,hya-
Deus, Dcustuus, oleo exsultationis prx consorlibus tuis cinlhon in vcstibus pontiflcis aeri comparat, per
(Ps. xLiv, 8). Habent ct contrari.-e fortitudines simu- quem superna atquecoslestia 15S significari arbi-
lati olei lenitatem,dulcia per ha;reticos pollicentes ;
tratur. Nec prius Jerusalem calciatur hyacinthinis,
qua; vertuntur in amaritudinem, et quiC detestatur nisi lavetur aqua. Unde et Apostolorum, quibus
propheta commemorans Oleum autem pcccatoris
: priuspra3ceperatDominusut excuterentpedum suo-
non impiguet caput meum (Ps. cxl, 5). Sin autem rum pulverem (Mallh. x), lavantur a Salvatore
ab unctione uRctuSjid cst, Christus appellatur,vide pedes. Et sponsa dioil in Cantico Canticorum Lavi :

quanlum profecerit Jerusalem ut ct ipsa uncta oleo : pedes mcos, quomodo inquinabo itlos (Cant. v, 3) ? Et
spirituali, Christi nomen acccporit; juxta quod ct Moysenet Jesumdivinussermo((j)testalur(£.rO(i. iii),
"SS? in Psalmis de Abraham legimus : Notfc ut solvant corrigiam calciamenti sui, quia locus in
tangere christos incos, ct in prophelis nicis nolite mali- quo stent sanctus sil. Cum autem loti fuerint pedes,
gnari. et omni sorde purgati, calciantur hyacinthinis,sive
(Vers. 10), Et (b) vcstivi te di.^coloritjiis LXX : Et janthinis quod ulrumque aerii et xuavsoj coloris
;

induite i'«ms;Legis cicremoniis.quarum occupala est ut rapianlurin occursum Domini in aerem, et

:

studio, idola derelinqueres. Ista sunt varia vesti- n ad regna festinent.

cojlestia
menta, quibus indutus cst Joseph : nec potucrunt Et ein.n bysso. Jerusalem non solum vestitur
te

cum fratres vendcre, nisi prius eum tunicffi varie- discoloribus, el calciatur hyacinthinis, sed et bysso
tate nudassent (Gen. xxxvii). Et de sponsa dicitur accingitur, do quatenuissimain vestepontificis fila

in qnadragcsimo qunrto psalmo Astilit rcgina a : texuntur. Et uxor in Provcrbiis, quao viro suo duas

(a) Pularunt Erasmus etMarianus Hcmorrhoissam quein positum hic abs Hioronymo nihil est dubium,
dictam fuisse sanctam a P>. Hieronymo unde pro ; cum ct LXX versionem subdat, cui Hebraicam vcri-
particula etiam Latina, Grsecum nomen xy'*"' sup- tatem conlinentcr pr^ponit, et infra in Commen-
posuerunt contra fldcm excmplarium mss. Mart. — tario notet, Jerusalein, inquiens, non sotuin vestitur
Pro sicul, quod noslri pra^ferunt mss. ac Rabanus, discoloribus, ct catcialur hyacinlhinis, sed, etc, Nos
duobus verbis Martiananis legit qiio ctiam; corrupte cx mss. et Rabano suffecimus.
vero editi vetustiores quo ^•['.ci^i, id iisl, sanctam ((') Rescribendum meaquidem sententia est, obte-
al;).opio'j7av, etc. stalur, aut quid siiiiile.
(6) Ueerat vorsiculus istc, ht vestivi te discoloribus,
133 GOMMENTARIORUM IN EZECHIELEM LIB. IV. CAP. X\I. 134
lcxuit chtamydps, et praesentis sisouli et futiiri,sibi ^ ct coronam ct rcliqua, quffi ornamenta tribuit Je-
de bysso, purpura fccisse dicitur vestirrenta
et rusalcm, et in Isaia dicitur,quod vitio suo universa
{Prov. xxxi). Hac bysso accinguntur rcncs, quotics perdiderit.Scriptum est enim Pro eo quod elevatse :

pinguia libidinis incentiva tenuanda sunt, nihilque sunt, hoc est, superbierunt filix Jcrusalem, el am-
in cis crassi humoris [.1/. crassa; Vcneris] relinqui- bulaverunt excel.m cervice {Isa. iii, 16, 17), etreli-
tur ; et implemus prc-eceptum Apostoli diccnlis : qua : pro zona accinctaB sunt funibus, et pro
Slale argo succincti lumbos veslros in veritaie {Eph.es. ornatu cupitis, calvitio doturpata?, ct pro pul-
VI, 1-4) ;
quasi aliis verbis diceret,ii/wo.Et Dominus chria et mollibus indumentis, cilicii asperitate
'
ad Apostolos loquitur : Sint lumbi vestri prxcincti, circumdata;.
cl lucernx ardentes in manibus vestris {Luc. xxn,55). Et dedi armillas iii r.mnilius tuis. f.XX : Et circuni-
Nisienimastrinxerimusflucntialumborum reumala, dcdi armillis manus
Quando "155 nobis bona
luas.
iucernas in manibus habere non possumus.Undo et opera dederit Deus, circumdat armillas manibus
ad Job loquitur Dous Accintje sicut vir lumbosiuos
: nostris. Undo et in manibus prophelarum assimila-
lob. xxxvni,3). Et comessuri agnum,calciati pedes, tum esse se dicit {Osce xiii),et crebro in manu Ag-
tcnentes baculum, stantes in Evangelii veritatc, et ga?i sive Jcrerais et reliquorum factum scrmonera
ad Christi sanguinem prasparati, lumbos accinctos legimus {Agcj. i). Job quoque draconis labiiim
In
habere dicuntur {Exod. xiil.Qua zona mortificante perforalur armilia, omncsquc cjus venenati siljili,
lumbos,Elias quoqueet Joannes Baptisla accingun- qui in perversis intclliguntur dogmalibus,bonorum
lur(IV l\eg. i; Marc. i) De quibus et poenitens fle- operuni circulo perforantur {3ob xl.)
bililer ingeraiscit, dicens Quoniam lumbi mei im.
: El torquem circa collum luum. Pro torque, quam
pleti sunt itlusionibus {Ps. xxxvii, 8). nos juxta Aquila; secundam editionem et Symma-
Et indui le subtilibus. LXX : Et circumdedi et chura interpretati sumus, Septuaginta et Theodotio
Pro quo aquila
trichapto. florido, sive falpabiti : xaOj;j.atraustulerunt,quod non solum hio,sed et in
Synimachus, indumcnto^ : 154 Theodotio ipsum Isaia scriptum est Auferet Dominus gloriam vcsli-
:

verbuin Hehraicum posuit (a) messe (vi^o^.Cumque menti earnm, et murcnulas, et corymbos, et circulos,
diligenter inquirerem, quid sibi vellet vocabulum el /.y.%v^-j. {Isa. iii, 18). Puto autem y.aOjjjta ab eis
LX.X transtulerunt; et a nulloGra;-
;/|)D7cAa/Jii,quod dictum, ex variis gemmis inpectus mulierura mo-
corura nec usum.nec etymologiam possem iiivenire nile descendens, qui et ipse ornatus pulclierrimus
sermonis : tandem didici a LXX esse compositum mulierura cst.
(rebus enira novis nova figenda sunt nomina) quod maurem supcr os, sive narcs
(Vers. 12.) Et dedi
tantae subtilitatis fuerit vestimentura.ut pilorura et tuas. Verbum Hebraicum nezem (D13),excepto Sym-
capillorum tenuitatera habere credatur.Unde et ego C macho, qui interpretatus cst l-tppivtov, omnes in-
volens tenuitatem exprimere vestiraonti, pro /;(- aurcm transtulerunt nonquo inaures ponanturin :

chapto, subtilibus transtuli,quod lenui stamine atque naribusqua^exeoquod deauribus pendeant inaures
subtegminetextura erat. Et congrue iliis,de quibus vocantur sed quo circulos in similitudinem factus
:

increpans dixerat : Incrassatum est corpopuli hujus inaurium, eodem vocabulo nuncupetur, et usque
et manducavit, el bibit Jacob, et saturatus esl, et in- hodie inter cffiteraornamenta raulierum,soIentaurei
crassatus, ct calcitravit dileclus, et dereliquit Deum circuli in os ex fronte pendere, et imminere nari-
factorem suum {Dcut. xxxii, 15), nunc tenuitus ve- bus.Quostuncaccipimusjuxtamystirosintellectus,
sliumcondonatur. Nimet in libro Sapientia;, quia quando cum Apostolo possum dicei-e. Chris/i bonus
quibusdam Saloraonis inscribitur.spiritussapientis odor sumus in. his qui saivi fiunt, et in his qui pereunt.
unigenilus et muItiplex,tBnuis et mulabilis appella- Aiiis quidem odor mortis in mortem aliis aulcm odor :

lur {Sap. vii). Et manna de quo scriptum es\..Pa?iem vitx in vilam (II Cor. ii, 15). Quando vivimus et de
angelorum manducaviL homo (Ps. i.xxvii, 25), tenuis- nobis dici polesl, Non mortui laudabuntfc, Domine,
simum in sirailitudinem pruin£e,et semenlis corian- sed nos viventcs {Psal. cxiii,l7), tunc odoratur Deus
dri fuisse narratur {E.wd. xvi). Possumus juxta odorem
in- sacrificii nostri bona; fragrantia3,et aureum
terpretationcm secundte editionis Aquilffi,qui flori- circulum sensuum ac dogmatum divinorum habe-
jj
duni interpretatus est,vestimentum, ubertatem terra; mus in naribus.Quando vero mortui sumus.ct ver-
Judajaj per
metaphorara intelligere,vel divini cultus samur in cccno atque in sordibusturpitudinura,ha-
pulchritudinem. bemus illam inaurem in naribus, de qua scripsit
(Vers. 11.) Et ornavi te ornamento. Generaliter Salomon Sicut inauris aurea in naribus porcx sic
: :

ornamenta nunc ponit.de quibus inconsequentibus mulieri malc moratx pulchrititdo {Prov. xxi, 22).
per partes enumerat, armillas et torquem, inaures Elcirculos in auribus luis. LXX Et ISiB rotulassu- :

In uno c nostris rass. est il/e.ss/,quemadmodum

(a) VY, ;j.aTOs' \i^^-->..'Jt Ix yp-jaoO otajtoowv
~t\--i \a^i\za..
et infra legitur.
Plexus quo capilii compilicantur.Trichaptum autem
(/») Docet vero Theodoritus,pIexum esse e
capillis dicit, quod cx auro concinnalutn est,- qua.si dical ex
factum, qui capiti raulierum circumponitur. Et aureo fi!o. Loquilur autcm e veslc (i'juns animalium
Schohon inCoisIiniano codicepcnesMautfauconium, cx atiro intcrtcxta. lluiesiniiie piillium Hieronymus
itXeJt^^TiTtvt al -pfys; Tj;j.7rX£y.ovT:a:.Tptyx7r-:ov os )iyEi ipse Epist. 107, ad Lastam statuit pudicitiffl signum
e.\stilisse.
 135 S. KUSEBII HIEflONYMI. 136
pcraurcsltia^. Qui claudit aures siias,neaudiat judi- A Joannes post pueros (I Joan. ii),et juvenesqui pos-
cium sanguinis, et sepit cas spinis, ne paticeps fiat sunt dicere Qnando eramparvulus,loquehar uipar-
:

invidis, et detractoribus, de quibus scriptum est : vulus, sapiebam ut parvulus,cogitabam ul parvuLus :

Cum detracloribus ne commiscearis, quoniam repente quando autem factus sum vir, destruxi ea quse par-
veniet interitns corum, et riiinam lUrinsque quis novit vuli sunt (I Cor. xili, li).
[Prov. XXIV, 21, 22)? tam videlicet ejus qui detraliit (Vers. 13.) El ornala es auro ct argento. Crebro
quam illius qui libenter auscultat: iste circulosha- diximus aurum ad mentem,argentum ad eloquium .

bet,et rotulas in auribus,non rotas ciucB sequuntur pertinere. Tribuatque nobis Dominus, ut divinum
Cherubim (illud enim angelicarum fortitudinum est), sensum accipere meroatur atque sipientiam,et id
sed rotulas diminutive, qua; humanffl conveniunt quod mente conoipimus,eIoquii venustate proferre
fragilitati. Quamobrem et ad Deum dicitur : Vox et nequaquam ex his facere idolum sicut faciunt
tonilrui tui inrota (Psal. lxxvi, 19). In his enim qui hffiretici, de quibus scriptum est Dedieis aryentum :

terrena pertranseunt.et vix modicis vestigiis contin" el auruin ; ipsi vero c.v argento,et auro ^ecerunt Daal
gunt terrara,de quibus scriptum est Lapides sancti : (Osee 11, 8). Et hoo magis, juxla intelligentiam spi-
volvantur super terram [Zach. ix, 16), vox tonitrui ritualem, ornatui aptum est feminarum. Alioquin
Domini, excelsorum dogmatum personat. Qui „ argenti vilior materia,rusticarum et pauperum an-
et
autem erroribus ducuntur humanis,et non habent cillarumque ornatus cst, qui nou convenit .leriisa-
solida vestigia,sed circumferuntur omni vento doc- lem, quac in reginam dicitur profecisse.
trinffi [Ephes. ii), et ejecti de paradiso i^.Liiitatis, ha- Et vestila es bysso, et pohjmito, et mulliroloribus,
bit in regione Naid, qua3 interpretatur llucluaiio, LXX : Et amictus tui byssini, et trichapta et versico-
merentur linguae mcndacis ferre sententiam, qucB /ona. Verbum {b) Hebraicum mesi (iun),ethioTheo-
inflammat rotam nativitatis nostr» (Genes. iv). dotioipsum ut supra posuit, Aquila 5(vO'.|jirjv, Sym-
Es coronam dccoris in capite tuo. LXX Et coro- ; machus polyniitum. Nos autem quod supra. subtile,
nam Decorem juxta
glorialionis super raput tuutn. hic juxta Symmachum. polymitum diximus ; LXX
Symmachum ob sensus elegantiam interpretati su- zp'.yyi~~:o: transtulerunt, servanles interpretationem
mus. Alioquin et in Hebrajo thopheiitii (m.ssn.et prseteritam : ut ad similitudinem capillorum tenuia
in reliquis translatoribus y.a^j/r^nic, glorialio dicitur. vestimenta monstrarent. Omnis autem ornatus de-
Ornamenta caetera, membrorum sunt singulorum. scribitur feminarum, ut lavetur, ut mundetur, ut
Capitisornatus,totiuscorporisdignitasest.Coronam ungatur oleo, et discoloribus vestiatur, cilcietur
autem vocat diadema feminarum, quo capillurum hyacintho, accingatur bysso, induatur trichantis,
stringinturetornaturambitio.Volumusscire quaj sit sive subtilibus, accipiat armillas, et torquem au-
oorona dcooris in capite Jerusalem, revolvamus C ream, circulos in ora pendentes, et rotulas in au-
Esodum, in qiio scriptum est : £< fecit taminam ribus,158 d iadema in capite, auro argentoque de-
auream, ct scripsit in ea litteras deformatas sigillo coretur : quamquam argenti vilior sit materia, et
sancliftcationis Domini, et postiit supcr caput Aaron post omnia inferatur : Veslita es bysso, et polymilo,
xxxix,29).Signum Dominicoj sanotificationis,
{E.vod. et versicoloribus ; sive,ut Septuaginta transtulerunt,
nomen est omnipotentis Dei, quod quatuor lilteris amiclu et paUiis,hoc enim -TrEpiSoXaioc 9ignificant,ut
Hebraicis scribitur apud eos vocantur
(nTri''), et non solum cultu corporis esset ornata, et omnia
fabile, dum nomen ejus non potest dici. Cujus ma- haberet monilia feminarum.sed strati quoque ejus,
jestatcm etiam gentilitas non ignorat,et Athenien- et lectuli sollicita essct diligenlia maritalis,ut post-
sium testalur aTa,{a)lgnolo Deo. Undc et Apostolus: quam ista compIesset,veniret ad ciborum delicias,
Quem vos, inquit, ignolumcolitis,hunc nos annuntia- et ne in his quidem aliquidei deesse pateretur.Quae
mus vohis [Act. xvii,23). Istam puto coronam esse, omnia juxta superiorem explanationem aptabimus
15 7 de qua et Psalmista dicit Signatum est super : intelligentire spirituali : ut byssinis operiaturatque
nos lumen vultus tui,Domine {Ps. iv, 7). Et Aposto- subtilibus,ne delicata conjugis membra gravi pal-
lus loquebatur : Cursum consunimavi.fidem servavi, liorum onere prsegraventur, sed et usum pariter
dc cselero reposita cst mihi corona justilix,quam red- exhibeant, et decorem.
del milii juslus judcx (II Tim. iv, 7, 8). Et in alio Similam et mel el oleum comedisti, et decora facla
loco ad Credentes Gaudium meum, et corona mea
: es vchementer nimis. Post vestitum,ciborum curam
[Phil. IV, -I). Gloria enim patrum, filii. Et in Salo- gerit,utcomedat Jerusalem similam etmeletoleura,
mone scribitur : Corona glori.v seneclus {Prov. xii, vel per partes, ut plerique «stimant, vel commix-
0) ; corum videlicet qui destruxerunt ea qua3 parvu- tione trium, duleiorem panem, qui panis de ccelo
lorum sunl, et post astatem perfecti viri, venerunt descendit {Joan. vi) ; ac sub tribus nominibus, ut
ad senectutem,et ad patrum nomina,quibusscribit nonnulli putant, sacramentum indicat Trinitatis :

(a) Si OEcunienio credimus, ejusmodi inscriptii

tio, (/))SicIegunt codices mss.hocloco licel supra re- ;

fuit S-ot; "Aaia; /.o(! E^jpoj-r,; y.y.\ .ViS^jr,:;, avvojTT

:
,
tineant Mcssc, vel Mse. Hino videas verbum 'trn
xai fjv(|j- Dis Asi;e Europa>quc et Liby;e, Dco ignolo a'c Hebraicum ct Mssc, et Me.ii legi potuisse,cum esset
peregrino. Gonfer autem Hieronyraum in Commen- punctis vocalibus destitutum. Mart. Archinteus —
tar. in Epist. ad Titum cap. i. Mediolanensis, quo nunc uti incipimus ms., Msi.
 137 COMMENTARIORUM IN EZECHIELEM LIB. IV,CAP. XVI. 138

non quo alia atque alia substantia sit; sedquodi- A {Galat. iv), mater nostra cst mater autem nos- ;

versis, similK et meliis, et olci nominibus, Patris tra Ecclesia est consequenter Jerusalem Eccle-
:

et Filii et Spiritus sancti una dulcedo monstretur. sia est, mater primitivorum qui descripti sunt in
Et hoc animadvertendum, quod in multis sacrifi- coelis.

medulla frumenti atquepuris-

ciis ofTeratur simila, (Vers. 14.) Et egressum est nomen tuum in gentes

sima, de qua scriptum est Et lic adipe frwnenii sa-

: propter speciem tuam, quia perfecta eras in decore
twaviteos (Ps. lxxx, 17) non de hordeo, nec de fa-
: meo quem posui super te, dicit Dominus Deus. LXX:
rina, quse tuncsolum olfertur, quando maritus zelo- Et c.rivit nomen tuum in gentes in specie tua quia com- :

typiae spiritu commovetur. In Judicum volumine pletum erat in pulchritudine quam posui 160 super
Debboram legimus (Judic. iv), quae interpretatur te. dicit Dominus Deus. Hunc locum manifestius inter-

ajiis, cujus prophetia [Al. prophetiae] mella dulcis- pretatus est Symmachus Et egressum est nomen :

sima sunt, et refertur ad Spiritum sanctum, qui luum in gentes, quod perfectum erat pi-opter digtiita-
apudHebraeos appellatur gcnere feminino RUA(nn)- tem meam, quam posueram super te, dicit Dominus
In Evangelio quoque Hebrseorum, quod lectitant Deus. Et est sensus : Meis beneficiismeaque incre-
Nazara;i («), Salvator inducilur loqiiens : Modo me dibili largitate ad regin» vocabulum pervenisti, ita

arripuil mater mea, Spirilus sanctus. Porro simila, n ut de te omnium gentium sermo loqueretur, et (b) es-
quae de frumento conficitur, refertur ad Dominum, ses non tuis meritis atque virtutibus, sed mea libe-
qui de semetipso ait. Nisi granum triiici ceciderit, ralitate perfccta. Nisi enim Dominus cedificaverit

et in terra morttium fuerit, ipsum solum manet. Sin domum, in vanum laboraverunt qui cedificant eam.
autcm mortuum fuerit, multum fructumaffert (Joan. Nisi Dominus custodieril civitatem, frustra vigilat
xn, 24). Oleum vero, quod lassorum 159 mem- qui custodit eam (Ps. cxxvi, 1, 2). Qui plantat enim
bra sustentat et reficit, et est luminis nutrimentum, et qui rigat, nihil est, nisi Dominus dederit incre-
etquo in tabernaculo Dei juge lucernfe lumen ac- mentum (I Cor. iii) ;
quia non esl volenlis neque cur-
cenditur, Patri dicitur convenire. Quae omnia unam rentis, sed miserentis Dei (Rom. ix, 16) : ut postquam
credentibus tribuunt gratiam, dicente Apostolo : Di- omnia fecerimus, dicamus : Servi inuliles sumus :

visiones sunt yraliarum,unus autem spiritus, et dwi- qux dcbuimus facere, fecimus (Luc. xvii, 10). Non
siones minisleriortum unux auteni Dominus, et divi- quo ex beneficentia Dei, liberum homini tollatur
siones operalionum, unus autem et idem Deus (1 Cor. arbitrium, sed quo ipsa libertas Dominum habere
XII, 4, 5). Qui talem comederit cibum, el hoc dul- debeat adjutorem.
cissimo, et suavissimo pane oleique splendore ful- (Vers. 15.) Et habens Hduciam in pulchritudine
gente pastus fuerit ac nutritus, vertetur in deoorem tua : fornicata es innominetuo, ct e.vposuisti fornica-
et fietpulcherrimus: non semel, sed repetito,n!ni!s, C tionem luam omni transeunti, ut ejus fieres. Grande
nimis. Duplicatum enim adverbium pondus facit discrimen, non in Dei clemcntia, sed in suo decore
orationis quo ad pulchritudinis magnitudinem addi
: confidere. Quantoque quis sublimior fuerit, debet
ultra nihil possit. timere ne corruat, et fornicetur in nomine suo.
Et profecisti in regnum. Hoc in Septuagintanon Adversariae siquidem potestates solitos contemnunt
habetur, qui forsitan Alesandrije in Graecum sermo- cibos, et peregrina alimenta desiderant. Unde de
nem Scripturas ex Hebraica verilate vertentes, ti- diabolo dicitur : EsCcV ejus electx (Abac. i, 16). Non
muerunt hoc edere, ne regem Mgypii viderentur vult quemlibet decipere. Saul regem qui electus a
offendere, dum a Deo Jerusalem debitum regnum Domino est, et Judam apostolum supplantare festi-
esse commemorarent:quamquam eruditi solos quin- nat. Non ergo confidamus in propria pulchritudine,
que libros Moysi ab eis interpretatos probent (Yid. nec Dei liberalitatem, nostram putemus esse virtu-
sup. cap. v). Post ornatura ergo multiplicem, post tem sed potiusaudiamus: Neglorierisincrastinum:
:

coronam, post auri et argenti abundantiam, post nescis enim quid ventura parial dies (Prov. xxvii, 1).
indumeanta palliaque pulcherrima, post decorem Et in alio loco Fratres, si prxventus fuerit homo in
:

incredibilem proficit in reginam, quia civitas est aliquo peccato, vos qui spirituales estis, perficite liujus-
magni regis, de quo scriptum est Deus judicium :
j) cemodiin spiritu mansuetudinis, considerans teipsum.
tuum regi da, ct justitiam luam filio regis (Ps. xvii, ne forte ct tu tenteris {Galal. vi, 1). Neque expona-
1). Et in Apocalypsi Joannis Jerusalem quasi sponsa mus, sive effundamus, fornicationem nostram omni
ornata atque composita describitur viro suo (Apoc. transeunti, ut non Dei, in quem credimus, sed ejus
xxj). In Psalmis quoque de cadem dicitur Astitit : fiamus a quo polluimur. Qui cuncta recipit vitia, et
regina a dextris tuis in vestiiu deaurato, circumdata diversorum peccatorum spiritum transeuntem suo
varietate (Ps. xliv, 10). Gmne autem quod dicimus suscipit gremio, et divaricat pedes suos omni trans-
de Jerusalem, ne in singulis haereamus, et librorum eunti, iste elfundit fornicationem 161 suam, et
magnitudo taedium legentibus faciat, referamus ad ejus incipit sustinere dominatum, cujushospes ex-
Ecclesiam. Si enim Jerusalem, juxta Apostolum stiterit.

" (o) Confer quae tum alibi, tum prscipue in Admo- (h) In Vat. ms., quocum et Rabanus legit, quoi
'"-
I nitione Dialogis contra Pelagianos prsflxa de Naza- csset, non tuis meritis.,.. sed mea liberalitate prO'
raeorum hocce Evangelio diximus. fectmn.

Patroi. XXV,
139 S. EUSEBII HIERONYMI 140

(Vers 10.) C/ sumens dc veslimentis liiis, fecisli libi A (Vers. 17.) Et lulisli vasa decoris iui de auro meo
excelsa liinc inde consuia, el fornicala es super eis, sicul atrjue urgento mco quod [Vulg. quse] dedi tibi ; el fe-
non est factum, neque ftduruin est. L.XX : Et tulisli de cisti iibi imagines masculinas, et fornicata es in eis.

veslibus tuis, et fecisli tibi idola consuta, et fornicata Juxta litteram Dominus Lege prsecepit, ut fierent
essuper eis, et non inf/redicris, ncque fiet. Symma- thuribuLa, phialre, candelabrum, arca Testamenti,
chus hunc locum ita inlerpretatus cst Cumque lu- : cunctaque vel aurea vel deaurata, et alia ex argento,
lisses de vestibus tuis, fecislitibi e.vcelsamulticoloria, qu;e omnia conflavit Jerusalem et vertit in idola Be-
et fornicata es in eis, non facta neque futura. Pro con- lis, Chamos et Astaroth, et Melchora.
sive Baalis,
sutis et versicoloribus et excelsis, sive idolis. Aqui- Juxta intelligentiam spiritualem, et de auro et ar-
ia et Theodotio transtulerunt, quod si-
e;j.6oXiatj:axa gento sanctarum Scripturarum idola facimus, quan-
gnificat diversospannos hinc inde consutos, et in- do gratiam sensus et eloquenti» hoeretica pravitate
star emplastri factum idolum, quasi To),'ippaoov ve- corrumpimus, etponimus increloos noslrum,et lin-
stimentum. Vestivi, inquit, te versicoloribus, et gua nostra pertransit in tcrram. Masculinfe autem
induta es bysso, et polyinito, et multarum varietate dicuntur imagines in quibus omnis ha;resis fornica-
formarum. Tu autcm vestimenta tua quibus mea tur, ex eo quod unusquisque se putat robustissima
largitate donata es, tulisti et fecisti tibi idola, vel n colere, et habere quse finxit, nec ulla posse oppu-
:

excelsa, quaj Hebraice dicuntur bamoth (mQl), gnatione subverti. Ha2 sunt imagines quas de no-
quod numquam ante factum est, neque fiet utqufe stro corde confinximus, et qu.i? in Ccelesti Jerusa-
;

acceperis ad ornatum, transtuleris ad injuriam do- lem destruenda; sunt, de quibus Propheta pronun-
natoris. Quod super Jerusalem juxta litteram tiat Domine, in civilate tua imugincm ipsorum dissi- :

intelligi potest, ut omnia prsBcepta Legis, et pabis (Ps. Lxxii, 20). Quicumque enim homo est,
divitias ac rerum omnium abundantiam idolis de- et Dei nomen amisit, dicitur de eo Verumtamen :

putaverit, quod gens alia non fecerit, nec fac- in imaginc perambulat homo vertimtamen frustra con- ,

tura sit. Omnes enim nationes quae a princi-
pio idolis servierunt, non tanti criminis rea;
sunt. Nostra autem Jerusalem, quae interpreta-
tur, lisiopacis, ab hffiriticisscinditur, quando unum
et alterum testimonium Scripturarum de propriis
lurhalur (Ps. xxxvii, 7). Nos autem unum habemus
virum, et unam veneramur imaginem, quK est
imago invisibilis et omnipotentis Dei.
(Vers. 18.) El sumpsisti vestimenta tua multicoloria,
et operuisti illas : subauditur imagines masculinas :

carpentes locis, conantur assuere his, quibus non ut omnem cultum quem acceperat ad utendum, ver-
queunt coaptare. Ad quos et supra dictum in hoc teret in blasphemiam. Hoc autem facimus, quoties
eodem propheta legimus : Vw his qui consuunt cer- prudentia, tomperantia, fortitudine, justitia, cun-
vicalia sub omni cubito manus, et faciunt opcrimenta C ctisque virtutibus haireticam circumdamus pravita-
super caput universx cetatis [Sup. xiii, 18) : quod tem, sub occasione earum, simplices quosque deci-
Dominus fieri prohibens, loquitur in Evangelio : pimus; ut videntes mella virtutum, vitiorum venena
Nemo assumit commissuram panni rudis in vctcri vesli- non caveant.
inento. Alioquin tollit dc pleniludinc ejus, et pejor seis- Et oleum meum, cl thymiama mcum, posuisti co-

sura fiict : ncc mittunt vinum novum in utres vetercs ram eis. panem metim (sive ut LXX transtule-
Et
(Matth. IX, 16, 17). Tales sunt Nazaraei, qui veteris runt, panes meos,t63 quem dedi tibi ; similam, et
Legis observanliam, Evangelicae gratisi aptare co- oleum, ct mel, quibus enutrivi te, posuisti ea in con-
nantur. Et omnes haeretici, qui testimonium in suo spectu eorum in Oleum de quo su-
odorem suavitatis.
loco alteri sensui congruens, alteri nituntur assue- pra diximus, et thymiama, sive incensum, de quo
re : cum Dominica tunica desuper texta pertotura, Psalmisla proclamat Dirigalur oratiomea sieut in-
:

scindi omnino non possit, sed texta Spiritu sancto censum et panes pro-
in con.ipectu tuo (Ps. cxl, 2) ;

nuUam recipiat 16^ scissionem. Quod autem dici- positionis, quos Deo jubemur offerre similam :

tur juxta LXX, el non intrabis neque erit, hoc si- y quoque, sensum purissimum 164 Soripturarum, et
gnificat : cum tibi idola feceris perversorum dog- mel, quod gustavit Jonathan, et aperti sunt oculi
matum, qu;e arbitraris excelsa : et fornicata sis ejus et confortatus est (I Reg. xiv), posuit misera
super eis, credens in his qua; ipsa finxisti, iemplum Jerusalem in conspcotu idolorum, sive coram ima-
Dei intrare non poteris. Et simulacra tua substan- ginibus masculinis, ut essent hia in odorem suavila-
tiam non habebunt, neque eruntin perpetuum, di- tis, quae natura sua dulcia sunt atque suavissima:
cente Apostolo Scimus enim quia nihil est idoium
: sed dum offeruntur idolis falsisque doctrinis, ver-
in mundo (I Cor. viii, 4). tuntur in amaritudinem.

LIBER QUINTUS.
163-1(>4 Ne librorum numerus confundatur, luminum ordo vitietur, prajfaliunculas singulis li-

et per longa temporum spatiadivisorum inter se vo- bris prKposui : ut ex fronte tituli statim lector
 m COMMENTARIORUM IN EZECHIELEM LIB. V. CAP. XVI. 142

agQOScat, quotus sibi liber legendus, et quac nobis A si ha?retica fraudulentia supplantata fuerit, tollit fi-

prophetia explananda sit.In prreterito igitur volumi- os suos,qui((/)robustiores sunt in fide.et filias quse
ne, id est, quarto, partem proDhetise contra Jerusa- non habent tantam fidei fortitudinem. Aut certe fi-

lem, cujus istud exordium est Radix tua etgenera- : ]U<3, qui mystica quaeque cognoscunt : filias quae
tio tua de terra Chanaan, usque ad eum locum, ubi simplicem sequuntur historiam ettradit d«moni- ;

scriptum est : Similam et oleum cl niel, quibus enu- bus devorandos, et cum interficiat eos, vivificare se
trivi te, posuisti in eorum in odorem suavi-
conspectu credit, et placare simulacra, quorum occisione satu-
tatis,ui potui brevi sermone disserui.Nunc ejusdem rantur. Quodque dicitur juxta Septuaginta, hoc est,
prophetiae pars reliqua cum cseteris quaj sequuntur, super omnem fornicationem tuam, et abominationes
quinto volumini, et tuo, Eustochium, nomini de- tuas, illud significat, quod cunctis peccatis et forni-
dicatur. In quo nihil ex arte rhetorica, nihil ex cationibus pejor sit doctrina daemonum : immo in-
composilione reperies, et venustate verborum : sed terficiet eos, quos vel multo labore genuerat Deo,
curajQ simplicis et solertis diligentiaj, ut ista ct sola vel Huos fecerat filios, quos in fornicatione gene-
laus mea sit, si prophet» per rae dicta intelligas. ravit.
(Vers -'3 seqq.) Et accidit post ooviem malitiam
p. tttam: vx, vxlibi,dicit Dominus Deiis. Etxdificasti
(Vers. 20 seqq.) Et faclum est, ait Dominus Deus, til)iiupanar,et fecistitibi prostibulumincunctis pta-

et tulisti filios tuosct filia^ tuas, quas gemiisti [Vulg. ^cis. Adomne caput cix ^vdificast isignum prostitutio-
gcnerasti] mild : et immolasti cis ad devorandum. nis tuse, et abominabilem fecisfidecoremtutim, ctdi-
Numquid parva est fornicatio tua, [a) immolanlis filios visisci [A\. c/imisisti] pedes fuos omni transeunti, et
meos? et dedisti illos consecrans eis. El post omnes muttiplicaslifornicaliones tuas. Et fornicata escutn
abominationes tuas et fornicationes, non es recordata filiisEgijptivicinisluis magnarum carnium. etmulti-
dierum adolcscenlix tux, quando cras tiuda et confu- plicasti fornirationem tuamad irritandum me.LXX :
sionis plena, conculcala in sanguine, tuo. LX\ : Et Et factum cst post omnes malitias fuas'^ vx,vse
factum estpost fixc, dicit Adonai Dominus, ct tulisti libi: dicit Adonai Dominus. Et xdificasti tibi ha-
filios tuos, et filias luas quas genuisti, et immolasti eis bitaculumfornicationis.etfecistitibi prostitutionem
in consumptionem,quasi parum fornicata sis,lh) et in- inomniplatea.Elinprinapioomnisvix .Tdificasf i for-
terfecisti fitios tuos, et dedisti eos cum offerres illis, nicafiones tuas : et corrupistidecorem 1C6 tuum.et

hoc est, super otnnem lornicationcm tuatn ct abomtna- divaricasti crura tua omni transeunli,ct mu tfiplicasti
tiones luas, et non es recordata diei injanlix tua,', fornicationemtuam et fornicataescum filiis .Egi-
:

quando cras nuda ct ignominiosa : mi.vta in sanguine pfivicinistuis,qui sunt mci y narum curniutn et , mut-
tuo vixisti. Quod filios suos, et filias Jerusalem, de ^' tipliciter fornicataes ,ut me adiractiudiam provoca-
quibus scriptum est : Filios gcnui et exaltavi : ipsi res. Hoc quod secundo dicitur, vx, vx, tibi, Vulgata
autem spreverunt me (Isa. i, 2) ; idolis immolaverit, editio non habet, sed de Theodotionis editione addi-
sancla Scriptura commemorat : Immolaverunt filios tura est. Rursumque ubi nos A\x\m-as:Et xdificasti
suos et fiiias suas dxmonibus {Ps. cv, 37). Etiterum '//)/ lupanar, pro quoSeptuaginta transtulerunt Et :

Efjuderunt sanguinem innocentem (Ibid., 38,) 165 xtificusti tibi habitaculutn fornicationis, Symmachua
sanguinem filiorum suorum, et jiliarum suarum,quas et Theodotio TcopvElov interpretati sunt Aquila vo- ,•

immolaverunt $culptilibus Clianaan [Exod. iv,22).Suos lens exprimere etymologiam sermonis Hebraici gob
autem vocat juxta Hebraicum.Ipse enira de eisdixe- [2i), posuit [iiiO'jvrjv. quod nos dicere possumuSj/b-
rat : [c)Filius primogenitus meus Israel. Sive juxta veam ut significet ganeam ac defossum specura at-
:

Septuaginta, tuos, quos de fornicutione genuisti.In que tenebrosum, in quo prostitutarum libido ver-
eo autem loco in quo nos posuimus, et dedisti illos satur. Quodque sequitur Et fecisti tibi prostibulum
:

consecrans eis, pro quo Septuaginta transtulerunt, in cunctis platcis, pro quo Septuaginta transtulerunt
et dedisti eos ad placandum, si\e e.vpiandum, Aquila, [e) ExfiEaa, in Ilebraico habet rama ettara Aquila, :

Symmachus, Theodotio posuerunt, transtulisti et

et quam Symmachus et Theodotio, e.vcelsum sive su-
Iransduxisti eos quia ethnioi per ignem filios
:
J) blime interpretati sunt. Denique et in consequenti-
suos, vel transferunt parvulos, vel adultos transire bus, ubi scriptum est : Ad omne caput vix xdificasti
compellunt. Cum non es recor-
haec, ait, feceris, signum proslitutionis tux, pro signo et fornicatione,
data infantice tuae, quando tuli te conspersam san- rursura in Hebrieo habet rajia (nai), quod-nos vel
guine et lavi, et posl multa qua3 propheticus sermo prostibulum, vel signuni interpretati suraus, cura
narravit, copulavi mihi. Nostra quoque Jerusalem, apud Hebra!OS unum vocabulum sit. Hoc aulera po-

[a) Ex Hebraico lanum, et vulg. edit. reposuit runt, et dedisti cos adptacandum, sive expiandum,eic.
Victorius imttiotasti. (() Penes Rabanura, de eis dixerat, Filios meos,sive
(/))Locum hunc ita refigit Victor. etdedisti eos ad : ju.vla Septuagiiita, tuos, etc.
placatidum iii illis, ex LXX, qui habont y.-A zot.oY.ci.i (rf) Apud eumdem, qui subtitiores sunt, etc.
auTa Ev ~.vi) a.Tzr,-zprjT.'.i!ii^<>7.'. ev «'jtoT; : cui lectioni ((') Polychronius, Ey.OE;j.a liyz'. oiov to TzpoxyM-iiov
Hieronymus quoque in Corament, sulfragium addit. EvOa Ti; -opva:; -.pi'i-.'.-i ElojOaTi, Ecthema dicit quasi
ubi In eo aulem, inquit, loco, ubi nos posuimus, et
: proslibulum, ubi solenl scorta alere.
dedisti illos consecrans eis, pro quo LXX transtule-
 ;

143 S. EUSEBII HIERONYMI

nilur, quod exoelsus sit ; ut volentibus fornicari, A. quotidie, et per virtutes attenuantur : ita ut noqua-
'

procul appareat fornicationis locus, et non necesse quara caro appelletur, sed spiritus: et loquatur in
sit quajri. Quod semel et iterum atque iterum dixi- psalrao: Silivit animarnea ad te,Dcus,quammulti-
mus, in perpetuum dixisse sufficiat, sub persona pliciler tibi caro mea (Psal. lxii, 2) : sive (ut qua3-
mulieris pcst multa mariti beneficia fornicantis, dam habent (a)exGm])\s.r\o.)quomodo consumptaest
describi fornicationem Jerusalem, quomodo a Deo 168 caro mea: biterra deserlael invia et inaquo-
recesserit, et juncla sit idolis, nec occulta fuerit sa: sic in sancloappirruitihi (I Cor.\). Quamobrem
fornicatione contenta ;sed jedificaverit sibihipanar, et Corinthius fornicatur traditur in interitum car-
et in omni via signum transeuntibus posuerit, ut nis, ut spiritus salvus Hat. De hac carne scriptum
venirent ad scortum, et saliarent libidinem, non est : Omnis caro fennm, omnis gloria ejus quasi
et

tam suam, quam ejus qua3 divaricavit crura sua flos feni. Aruit fenum, et flos ejus decidit: verbum

omni transeunti, et pulciiritudinis magnitudinem aulem Domini mancl in xternum (Isa. xl, 6, 7). De
fornicationis magnitudine deLurparit : et inter cae- qua etAposlolusloquebatur: Garoet sayiguisregnum
tera eliam iEgyptiis vicinis suis amore magnorum Dei non possidebunl ([ Cor. xv, 50). Et in Genesi
carniumprostratasit. Etutomne genusturpitudinis loquitur Deus : Nonpermanebit spiritus meus inho-
demonstraret, multiplici spurcitije genere defor- t> minibus quiacaro sunl (Gen.vi, 3). Et ad cre-
istis,

mata sit. Nulli autem dubium, quod /Egypto vicina dentes dicitur Qui in carne sunt, Deo placere non
:

sit Palaistina, dicente Uoraino 16 J ad Abraham : possu7il. Vosaiilem nonestisin carne,sedinspirilu

Dabo libi omnein terram afluvio ^Egypti, iisrjuo ai (Rom. viii, 8, 9). Alia autem caro sanetorum est, de
fluviuni magnum Euphratcm {Gen.xv, 18), utex una qua scriptnm est Omnis caro videbit salutarc Dei
:

parte vEgyptios, et ex aUera habeat Assyrios, cum (Isai. XL, 5).

quibus et in posterioribus dicitur fornicata. Forni- (Vers. 27. ) Ecce egoe.rfcn(li\\\i\g. extendam]ma-
catioautem Jerusalemcum^EgyptiiSjidololatria; eo- num meamsuperle, et auferamjuslificationem tuam
rum imitatio est. Ad nostram autem Jerusalem, [Vulg. JMi tuuvi], et dabo te animis [Vulg. inaiiimas']
sive Ecelesiam, sive crodentium animas, si fuerinl odientiuni te, fdiarum Paia'stinaruin, gux erube-.
negligentes, etomnibusvitiis patuerint.duplexma- scunt [Al. ardescunt] in via tua scclerata.LXX : Si
sermo dirigitur, ut audiant Vx, vx tibi,
ledictionis : aulem extcndero manum meam super lc, et auferam
ait Dominus Deus, juxta illud quod in Apocalypsi legitima tua,ct dabo te in animas odicnfiumle filia-
'

Joannis.scriptum est Fxsiiper omnes Itahitatorcs

: rum alieniqc-narum,qux tedeclinare fecerunlde via
terrx {Apoc. viii, 13). Si enim sanclus dicit Ad- : Quodque sequitur: i^jior^^sri.i; lioc est, impie egisti, ,

vena sum, etpcregrinussicutonincspatres mei{Psal. juxtaSeptuaginta sequenticapitulo coaptatur.juxta

XXXVIII, 18): quare non peccator habilator terrce '-' CEeterosfinissuperiorisest. Extendit autemDominus
esse dicitur? iEdificat autem sibi lupanar, qui tota super Jerusalem manum
suam, ut corrigat delin-
frontislibertatedelinquit ;Juxtailludquod scriptura quentem, et uuferat legitimaejus,qua! quamdiuDei
est : Peccalor cum venerit inprofunduminiquilatis, pr.-ccepta servabat, legitima Domini dicebantur.

conlemnit (Prov. xviii, 3). Et cxstruit altissimuin
locum in cunctis plateis: Lataenun et spatiosa via
est quxducit admortem. Etinomnicapite vioe eedi-
ficat; ut nullapeccatorum genera derelinquat; sed
imitans soortum Proverbiorum, manifeste in pla-
Quando veroadoravit idola, et religionem inimpie-
tatem mutavit, nequaquam (6)Iegitimaillius appel-
lantur.Quod non solum in lege et caeremoniis,sed
in sabbatisquoque et diebus festis et neomeniis
accipiendum est. Dans enim legem, ait Sabbata :

teis et in angulis platearum, prffitereuntes stultos mea et dics/cstos jjieos.Quando autem receserunt a
juvenes ad suos invitet amplexus, et polluat deco- Deo, dicitur eis . Keonienias veslras, ct sabbala, et
rem animaB, quem pro beneficio a Deo conditore diem magnum non(c)recipiam Jejuniumetotium.et :

sortita est (Prov. v et vii). Et omnia ilinera ejus sokmnilates vcslras odit anima mea (Exod. xxxi
plena sunt turpitudinis, eunctisque cogitationibus Deut. v,- Isai. i, 14). Quod et de populo scriptum
quK vitiorum incentiva suppeditant, aperit cor est (Deu^vii).Qui enim prius Dei populus vocaba-
suum, et crura divaricat, et fornioatur cum /Egy- D tur, postquam recessit a Domino, dicitur de eo ad
ptiia vicinis suis, qnorum exerapla sectatur, ethni- Moy seniPeccavifpopulustunsqnaneduxistidc terra

cis videlicet, qui in suis turpitudinibus gloriantur, JEgiipli (Exod. xxxii, 7). Qu.-e bic manus, extensio
et tam nefaria est, ut ipsos quoque superet in tur- alibi elevatio, sive visitatio dicitur. Quando enim

pitudine. Et hi-ec omnia facit, ut Deum ad iracun- peccantera nonoorripit Deus,contrahitmanum 169
diam provocel. Magnarum autem carnium ^Egyptii suam. Sin autem peccaverit, et in Dei lege cosperit
esse dicuntur, sive ob turpitudinis raagnitudinem, ffigrotare, mittiturad eum visitatio ; juxtailludquod
sive obpeocatorum deformitatem. Unde sanctus, in psalmo canitur : Si dereliquerttnt filiiejus legem
carnium dicitur parvularum, quK in eo decrescunt mea7n,etin judiciis mcis non ambulaverinl tvisitabo

(a)Utramquelectionem,qu<EpenesLXXerat,recole (b) Ex nostris et Viotorii mss.utpote neoessariam

inferius in cap. xnv, ubi Hieronymus Attenuala, negandi cocem nequaquam supplevimus.
mqu\l, jejuuiiscaru, ct cirruincisacontincnlia, fugil (<) Reponit Victor, recipio, ex LXX, ouxavs)(o[j^ai
opprobrium lEyyptiorum, etc.
445 COMMENTARIORUM IN EZECHIELEM LIB. V, CAP. XVI, 146

in virga iniquitates eorum (Psal. lxxxviii, 31, 32). A. nuan. el Clialdccorum ; cl neque in islis explctacs. Su'
Et in hoc propheta scriptum est Terra si peccarerit : pra scriptum Jerusalem fornicatam cum filiis
est,

mihi ut delinquat delictum, exlendam manum meam ^Egypti vicinis suis, qui sunt magnarum carnium :

super eam, et conteram firmamentum panis ejus, et hic altera Assyriorum vicinitas indicatur. Et prop-
reliqua. In quo qucerimus, quid sit inter extensio- ^reautrisque tradunturgentibus, quia utrarumque
nem manus, et eraissionem ejus. Loquitur autera simulacraveneratisuntjingredientesque Chaldaeam,
diabolus ad Dorainum Miltc manum tuam cl tange
: qua3 esl terra Chanaan, iraitati sunt eorum errores
omnia qux habet: nisi in facie benedixerit tibi {Joh. quorumimperiosubjacebanl.Secundumtropologiam
II, 5). Videturque mihi mitti manus, ad probatio- de aliis peccatis ad alia saepe transimus. Cumque
nem eorum quibus mittitur extendi autem, ad pcc- : non egerimus priorum scelerum poenitentiam, auge-
nas eorum qui merentur supplicia. Neo solum es- mus delicta delictis, et nullo errore satiamur, sed
tensio et immissio sed expansio manusDei dicitur,
;
quasi fune longo et corrigia jugi vitul», trahimus
Isaia ex persona Doraini proclamante Tota die ex- : peooata, et testamentum nostrum, sive fornicatio-
pandi manus nieas ad populum non credcntem, el nemmultiplicamus in terraC/in »ann, quas interpre-
contradicentem (Isa. t,xv, 2). Sanctus quoque levare tatur, quoii fluctuatio, et cum Chaldffiis, qui etipsi

narratur manus, Scriptura dicente Elevatio ma-

P : nobiscum sonant, quasi dsemonia (Psal. xxxix, 3).
nmn mcarum sacrificium vespertinum (Ps. cxl, 2). Semperque vestigia habemus in salo, et numquam
Sublatis autem legitimis Dei a popuio Judasorum, possumus (//cere; slaluil supra petram pedes meos.
interrogemus eos quam habeanl legisobservantiam. HaBreticorumquepravitatibussubjicimur,quihabent
Victimas sublato templo atque subverso offerre non similitudinem djemonum sive ipsisDsmonibus, de :

possunt nec adulterarum lapidatio. caeterorumque

; quibus Paulus scribit Non eslnobis piujna adversus
:

criminum lege concessa exerceri potest, et vacatio carnem et sanguinem, sed adversum rectores tenebra-
terra^anno remissionis, et caetera hujuscemodi. Da- rum istarum, adversum spiritualia nequitix in ccele-
tur autem in animas odientium se filiarum Palaesti- slibus (Eplies. vi, 12).
narum.quando traditur Pal£estin;s,quos indiiferen- (Vers. 30, 3L) In quo mundabo cor luum, ait Do-
ter Septuagintaa;!Vn!!/«!«svocant quas intelligere : minus Deus, cum facias hxc omnia opera mulieris
possumus, urbes vel oppida Palcestinse. Nostra quo- meretricis, et procacis ? Quiafabricata es lupanar tuum
que Jerusalem, si pra;terierimus cjeremonias Dei, in capite omnis vise, etctcelsumtuum fecisti in omni
et extenta fuerit manus ejus super nos, et ablata platea: ncc facta es quasi meretrix fa-^itidio 171
cuncta legis observantia. tradetur liliabus PaL-esti- augcns prelium. LX.K .•
duid faciam cordi tuo, dicit
noe et non filiis. Neque enim primum
fortioribus Adonai Domiaus, cum feceris hxc omnia opera mulie-
suppliciis tradimur, sed juxtapeccatorum qualita- C ris fornicarix,ei impudentis'7 -^ et fornicataes tripli-
tem, inferioribus: ut correpti in minori, majora citer in filialms luis quando xdifcasti lupanar tuum ',

cruciatuum tormenta vitemus. Philislhiim, hoc est, in principio omnis vix, ct basim tuam fecisliinomni

Palxstini, prima litterarumparte mutata, interpre- platea: et non fuisli quasi mej-elrixcongregans merce-
tantur cadentes poculo, sive fraclura [Forte actura]. f/es. Quodque dixcre Septuaginta: Et fornicata es
Per quae significatur tradendos nos adversariis po- tripliciter in fdiabus tuis, in llebraico non habetur,
testatibus, quajbiberunt de calice Habylonis, et nec aliorum Interpretum quispiam posuit. 'Eiiairo-

corruerunt, et quarumopera perversa sunt. Tanta- pr|-:r/.(u; autem h«c omnia ad Jerusa-
(contentiosc)
que erit miser;e Jerusalem correptio atque igno- lem loquitur Deus, quod invenire non valeat, quo
minia, ut erubescant etiam 170 ipsa; adversarioj aegrotantem et seminecem possit curare medicami-
potestates super nostrorum magnitudine peccato- ne juxta illud quod scribit Isaias Quid est quod
;
:

rura.Quod nos interpretati sumus juxta Symma- debui ultra facere vinex mex et non fecerim ei (Isa.
chum, scelerata : Th&oAoWo ipsuni verbura Hebrai- v, 4) ? Et Osee : Quid tibi faciam, Ephraim? quid fa-
cum posuit(a) zE.MMA[n3~).Sublatisautera Ct-ererao- ciam ma-
tibi. Juda ? Misericordia vestra quasi nubes
niis Dei apopulo Judeeorum, ad nos cum sacerdotio mane pertransiens (Osee vi, 4).
tutiiia, ct quasi ros
transit et legislatio, dicente Scriptura: Constitue, n Idololalria enim tua nonin occuho, sed totaliber-
Domine, legislatorcm supcr cos (Psal. ix, 21). Et tale commissa est, ut in omnibusviarum principiis
in alio looo : Legem pone mihi, Domine, in via tua et compitis poneres aras, et basim, sive excelsum
[Psal. XXVI, \i). tuum, de qua supra diximus, faceres in omni platea.
(Vers. 28, .)29 Et fornicata es in fdiis Assyriorum : Nec imitata est callidas meretrices, qua; solentdif-
eo quod necdum fueris cxpleta, et postquam fornicata ficultate augere libidinis pretium, et ex hoc magis
es, nec sic es satiala. Et multiplicasti fornicationem amatores ad insaniam provocare. Sive justa Septua-
luam in terra Chanaan cum Chaldseis, et nec sic sa- ginta Non fuisti quasi meretrix congregans merce-
:

tiata es. LXX; Impie egisli, ct fornicata es infilios des, sed dedisti qucG accipere debueras, ut nec in
Assur; et nec sic satiata es: et fornicata es, et non es 80 quod fornicata es, et secuta daemones, eorum
repleta ; ct multiplicasti lestamenta tua ad terram Cha- protegereris auxilio, sed variis oppressa captivita-

(o) Martiana;us cum jod. intermedio, r^ry' ; est autem x.emma ut plurimum cogitatio in malum.
 . ; ;

147 S. EUSEBII HIERONYMI 148

tibus, sentires calRmitatcstuas. Quod qiiidem el ad A est. terlia ot sublimis sacraque intelligentia, juxta
omneni animam Ghristianam rcferri potest, qua3 de- illud ejusderaS^S Apostoli : l'ropterca relinquel
serto cultu Dei, vitiisse, (a)luxuriaeque permisit, et homo patrem et matrem, el adhierebit uxori suse. Sa^
saecularem secutavilam.ne in eaquidem egit felici- cramentum hoc macjnum est. Ego aut^m dico in Chri-
ter, sed et divitias religionis perdidit, etmundi di- sto, et in Ecclesia (Ephes . v, 31, 3'i). Filiae autem
vitias non acoepit ; nec in constupranda ea fuit ali- sunt Ecclesiaj fornicantis, credentium prius, etpo-
qua difllcultas, sed ipsa se ingessit amatoribussuis. stea deceptorum in hoeresi anima;,quarumculpa re-
Est autem et alia fornicatio spiritualis, quando de- fertur ad matrem.
serentes Ecclesiam, haereticis jungimur, et ffidi- (Vers. 32 seqq.) Sed quasi niulier adultcra, qux
licamus lupanar nostrum in capite omnis viae, qui- super virum suum inducit alienos. Omnibus meretrici-
bus prKcipit sermo divinus State in viis,-et quse- : Inis dantur mercedcs : tu autem dedisti merccdcs cunc-
rile semilas Domini sempiternas, clvidete quse sit via lis amntoribus lui^. ct donabas eis ut inlrarenl ad le

honaet ambulate in ea [Jerem. vi, 46), Moysi vide- undiquc ad fornicandum tecum. Factumquc esl in te
licet, Jesu, Judicum et Regum
Isaiaque et contra consuetudinem mulierum in fornicaiionibus luis
libris,
Jeremia, et aliis prophetis. T72
omnibus via- et post te non eril jornicatio. In eo enim quod dedisti
In
principiisfabricatur lupanarsuum, qui ad per- _ mrrcedes, ct mercedes non accepisli : factumest in le
Ar^^t^:^..^ ;.^ „.,;:„ 1„ „K..i:t i> ,.,.>.,/„..«.,..,, «*..;, — ^.i..ii
vv. Mulicr „..,..;.„ ......
,'f.i»rtr^^
versitatem doctrina?, +.^^1 male contrarium. tLXX adultera '^ similis tui : a_
.

testimoniis abutitur
.

Scripturarum ct dicit lla^c aitlsaias: bt-ec dicit

: viro suo accipicns mctcedes: omnibus qui jornicaban-
Osee hi-ec locutus est Moyses h«c Daniel. Etpul-
: : tur cum ea dabat mercedes: et tu dedisti merccdes
chre non in mediis viis, nec in viarum terminis po- cunclis amaforibustuis,et onerahasillosut venirent
nit lupanar suum, sed in principio. Si enim ad adfe,percircmlum itifornicalioncfua. Etfactumest
scientiam, et profunda divinorum venerit librorum, tn tc perversum contra mulieres in fornicafioiie tua,
errare non poterit. Excelsum quoque suum, sive ctposf le nonsunl fortiicalie :ineo quoddaresmerce-
basira, facit in omni platea, Ethnicorum se, et im- des, ct inercvdesnonsunt datxlibi: et factutn est in
piorum lasciviaj vitiisque permittens, etiam inter teperversum.Yioac[\ioA'm LXX : scriptumest,ii7?i!7is
ipsos hffireticos cum ab eis fuerit deturpata, non hii, in Hebraico non habetur, et lectionis conturbat
habens gratiam, sed patens contemptui, quia facile non minimam quaestionem, quae ordinem, et facit
prajteritam fidei perdidit castitatem. Hoc autem mulier, cujussimilis sit: cum Jerusalemipsamulier
quod (ut supra diximus) in Hebraico non habetur adultera esse dicatur. Tulitigitur Jerusalem rerum
:

Fornicata es tripliciter in filialms tuis, sive ad Jeru- omnium abundantiam, qua fuerat viri liberalitate
salem juxta litteram dicitur, quod omni genere in donata,et dediteam alienis, daemonibus videlicet et
suisoppidis,fit viculis fornicatasit ;etnullus renian- C idolis, juxta illudquod scriptum est inOsee :Ethxc
serit angulus vel platea, ubi non idololatria; signa non cognovit, quiacgo dedieitrUicum, etvinum, et
condiderit : sive Ecclesiffi credentibusque deceptis, olcum,ctargcnlHmmultiplicaviei:ipsaveroargentea
qui non audierunt illud Apostoli : Ipsc aulem Dcus et aureafecit Haalim [Osceu, 8.) Undoiratusstatim
pacis sanctificet vos peromnia, ul inleqer spiritusvc- Mert: Propterea convertatn, etauferam trificum
ster, et anima, cl corpus sinc querela in die adveritus meuminlemporesuo,etvinum meumin tempore suo ;et
Domini nostri Jesu Christi scrvelur (I Thess. v, 23) lollam vestimcnla mea,et linteaminn mea.ut noti lc) ope-
sed omni genere fornicati sunt tl corpore, et anima, riani ultraignominiatnejus:etnuncrevelaboitnmun-
et spiritu. Legimus inProverbiis {b) Tuautemsrribe : diliantejus in conspectu amaforumitlius, et nemo
ea tripliciter, nt respondeas scrmones veritutis, qui eruet eamdemanumca. Cumque omnes mulieres
proponuntur libi (Prov. xxii, 20, 21). Et jubetur no- fornicantessoleantaccipcremercedesab amatoribus
bis, ut eloquia veritatis, id est, Scripturas sanctas, suis,Jerusalemfecitcontrarium,ulmagisdaretquam
intelligamus tripliciter. Primum, juxta litteram ;
acciperet.Et ut largitatem mercedis ostenderet:One-
secundo, medie per tropologiam tertio. sublimius, ; rabat(.4/.Honorabat),inquit,174 eos ut venirentad
ut mysticaquceque noscamus. Secundum lilteram, se per circuitum ;ne quis esset vicinus qui ejus igno-
illud est : Nequc fortiicctnur, sicut quidatti corutti for- n miniffi non misceretur.Et quidem Jerusalem in hoc
nicati sunt, et ceciderunt una die viginli tria millia quoque vicit alias raeretrices,ut non solum sua da-
(I Cor. X, 8). Et: Nolite murmurare, sicutquidam ret, quae pro ritu turpitudinis labore qussiverat
de murmuravcrunt et pcrierunt ab cvlerminatore
eis sed et munera maritaliaamatoribus, et stupratori-
(I C6r. X, 10). Medie autera et juxta tropologiara, bus suis tribueret.Tantaquo fuit expositio adulterae
quando recedimus a littera, etpaululura adaltiora ad omnem turpitudinis magnitudinem, ut non so-
conscendiraus, dicente Apostoio : Scriptum cst : lum praesentibus, sed etiam futuris meretricibus
Non alligabis osbovi triluranti. Statimque sequitur: praeferatur. Unde et nos juxta Symmachum inter-
Numquid de bobus cura est Dco ? An propter nos uli- pretati sumus F.t post le non erit fortiicatio. Golla-
:

que locutus esi? I Cor. ix, 9). Extrema autem, id tione enim tui, omnis deinceps fornicatio levior

(o) In Vatic.|ms.;cui etRabanus concinit,i')7m *e (c) RescribitVictorius, o;)erjare/, ex Tou |j:r)xaXoT:TEtv

lrt.ru rix pollui 'pertn is it Graeci textus, ut sibi videtur, signincatioue.
[b) AL. Describe auletn libi tripliciter.
i4d COMMENTAHIORUM IN EZECHIELEM LIB. V, CAP. XVI. 130

existimabitur. Quidquid de Jerusalemdiximus, re- A luwn. Ei idciscar te ultione adulterariim et effunden.'

fertur ad Ecclesiam animasque credentium, quae tiicm sanguinem, etponam fe in sanguine furoris et
munera maritalia, aurum vidclicet in sensu, et ar- ettradam le
zeli, in manus eorum et suffodient lupa-
:

gentura in eloquio, et vestimenta, quibus fo^ditas nar tuum, etdestrueni basim tuam, et nudabunt le

nostra ac turpitudo velatur, dant amatoribus suis; vestimeniis tuis, et tollent vasa gloriationis tuse, et de-

vel contrariis fortitudinibus, vel magistris dogma- relinquent te nudam et plenam ignominix, et adducent
tum perversorum, quando asserunt nihil nocere super te multitudinem, ci lapidabunt te lapidibus, et

luxuriam, passivam libidinera, juxtacorporis ge-

et truncahuni te gladiis suis. Et succendent domos tuas
nitalia, coitum naturali lege deposcere cibisomni- : igni, et facieni in tc ultiones c.oram midieribus pluri-
bus indifferenter utendum, qui ad hoc facti sunt,ut mis : et avertam ie a fornicatione, et mercedes ultra
sumantur. Prudentiam in eo tantum necessariam, non dabis : et immiitam furorem meum super te, et
ut sibi prosit; nec justitiam habere locum, quse si auferetur zelus meus a te, et requiescam, et non ero
vaIeat,mendicandumsit,etca?terahujiiscemodi.Quffi ulira soUicitus:quia non es recordatadiei infantiastuos,
accipiens misera Jeriisalem, in qua visio pacis esse etconiristabasmcin his omnibus.El ecce ego vias tuus
deberet, acumen ingenii et eloquii venustatem ver- in caput tuum dabo djcitAdonai Dominus ctsicfecisti ;

tit in turpitudinem. Et pro amatoribus suis adver- p iniquitatem super cunciis iniquiiatibus tuis. Primum
sum maritum ornata processit his ornamentis, in historiaifundamentajacimus.Quiahsecetilla fecisti,

quibus in boni abusionem a viro fuerat ornata. qua3l76superiorsermocomprehendit:idcircoaudi,

Quodque sequitur : £/, rforta/;a« e(5 ul intrarent ad meretrix, quas feceris, et qua; passura sis. Effudisti
te undique ad fornirandum tecum, omnegenus signi- aes tuumquod a me acceperas.et dedisti mercedem
ficatpeccatorum,ut non unosit contenta delicto.sed amatoribus tuis, quae acciperedebueras,et interfe-
peccandi sustineat famem,et contra juranaturi-eom- cisti filios tuos, dum eos offerres idolis : ut non so-
nibusturpatamembris usquead verticem polluatur. lum adultera, sed et parricida exstiteris. Idcirco
(Vers. 33 seqq.) Propierea, meretrix, audi verbum congregabo super te omnes amatores tuos, cum
Domini. HcCC dicit Dominus Deus: Quia clfusum esi
quibus fornicata es, tam eos quos dilexisti, quara
ses tuum, et revelata est ignominiatua in fornicatione illos quos oderas, et adulterarum te lege nudabo,

tua (Vulg. fornicationibus tuis) super amatores tuos,e( ut omnesvideant turpitudinera tuara, et genitalia

super idola abominationum tuarum in sanguinc filio-

propter quae prius amoris amentia ferebantur.Haec
rum tuorum, quos dedisli eis. Eccc ego congregabo autem omnia per metaphorammuIierisaduIteraB et
omnes amatores tuos, quibus commi.ria cs, cl omncs bomicidffi, quaenon solumcontravirumsuum forni-

quos dile.xisti cum universis quos oderas, con- cata sit, sed et filios interfecerit, dicuntur ad Je-
t15 et

gregabo eos super te undique, et nudabo ignomiuiam ^ rusalem, et quodcongregandaj sint universsgentes
tuam corameiset videbuntcmnemturpitudinemtimm. adversum eam, quaruin adoraverit idola, et omnia
Et judicabo te judiciis ndidterarum, ct cffundvntium Dei munera in cultum eorum converterit, et de-
sanguinem, et dabote in sanguine (Vulg. savguinem) struatur templum Baal,et aras omniscivitatisincen-
furorisel zeli, ctdabo te in manus eoruni,, etdestruent dio subvertantur, nihilque in ea remaneat. Et sicut
lupanar tuuni, et demolientur prostibulum luum, ct solent contra adulleram omnes lapides jacere, et
denudabunlle ves'.imentis tuis, et auferent vasa decoris trucidare meretricem,ut singulorum vulneribusoc-
tui. et derelinquent te nudam, plenamque ignominia. cidatur : ita ut omnes mulieres poenam videant for-
Et adducent super te multitudincm., et lapidahuni te nicariffi : sic in conspectu aliarum in circuitu civi-
lapidibus, eltrucidabunt (k\. iriincabunt) te gladiis tatum,etomniumnationumdeserendam Jerusalem.
suis. Ei comburent domos tuas igni, et facient in tc Et hoc fieri, ut desinat fornicari, ct non det ultra
judieia in oculis mulierumplurimarum, et desines for- mercedes amatoribus suis, et requiescat indignatio
nicari et me>-cedes tdlra non dabis.Et requiescet indi- Dei, npc irascatur ei quam amare desierit. Ex quo
gnatio mea in te, et auferetur zelus mc.us a te, et quie- perspicimus grandem offensamesse,nequaquamcu-
scam, nec irascar amplius : eo quod non fueris recor- rae haberi a Deo, sed permitti hominem sceleribus
data dierum adotescentix tuse, ei provocasti me in D suisatque pecoatis. Auferetur, inquit, zelus meus a
omnibus his. Quapropter ei cgo vias luas in capite tuo te, et requiescam, nec irascar amplius, quasi alienae,
dedi, ait Dominus Deus, et non feci juxtascelera tua et quffi ame recesserit, etquam aeternae tradiderim
in omnibus abominationibus luis. LXX : Propterea, nuditati. Si autem hoc passa est Jerusalem., quia
meretrix, audi verbum Domini Hssc dicit Adonai Do-
: cura idolis fornicata est, quid eam passuram puta-
minus Quia effudisii ms
: tuum, revelabitur igno- mus, quando Dei Filium trucidarit? Et h®c, ait,
minia tua in fornicatione tua ad amatores tuos, et in universa fecisti, oblita beneflciorum pristinorum,
omnes cogitaliones iniquilatum tuarum, et in sanguine etme ad iracundiam provocasti, sive contristasti
filiorum tuorum. quos dedisii eis. Ideo ecce ego super me, qucm bonis operibus debueras ad gaudia pro-
te congregabo omnes amaiores tuos, quibus commi.xta vocare. Propterea. et ego reddidi tibi opera tua
es, et omnes quos dile.visti cum univcrsis quos oderus, in caput tuum. Et cum te subvertero, o adulte-
et congregabo eos super io per circuitum, et rcvelabo ra, tamen minus in te irae meae exercebo, quam
malitias tuas ad eos, et videbunt cunclam ignominiam meruisli quo etin hoc divina clementia deinons-
:
 : :

181 S. EUSEBII HIERONYMI 152

tretur.ut malora sint peccataquam poeniE. Juxla tro- A (]uid enim dixerint in defensionem illius testiinonii,

pologiam, 17 J omnis anima accipit a Deo pecu- hoc nos in satisfaclionem prffisentissermonis apta-

niam spirituaiem, secundum illud Evangelii {Mat. bimus.

XXV, Luc. xix) quod dicitur in parabolis quinque et (Vers. 44.) Ecce omnis qui dicit vutgo proverbium,
duum,et unius talentorum,et servorum decem mnas in te assumct illud, dicens : Sieut mater, ita et fitia

singulas accipienlium, quicumegerint negligenter, ejus. Fitia matris tuse es, quae projecit virum suum, ei

debitores fiunt quinquaginta decem] denario-

\Al. fitiossuos, el soror soronim tuarum tu,qux projece-
rum et quingentorum, et propter hoc praesentibus runtviros suos,et filios suos. LXX : Hxc sunt omnia
amatoribus, quos da;mones, contrariasque virtutes qux dixerunt contra te in parahola, dicentes : Sicut
intelligimus, revelatur ignominia Jerusalem, velin maler, et filia. Filia malris tuse tu cs, qux reputit vi-
die judicii, vel in tempore po^nitentiae quando cor- rum suum, et filios suos : et sorores sororum tuarum
ripiuntur. Et priusquidem solus omnipotens Deus quse rcpulerunt viros suos, et filios suos. Post y.azako-
cernit occuita, dicente sermone Evangelico Ei Pa- : -(ov vitiorum et correptionis [/IL correptiones] Jeru-
ter qui videt in abscondito {Mat. vi, 6). Et in alio salem, per quam retrabilur ad salutem, aptatur et
loco : Scmtans corda et renes Dcus (Ps. vii, 10). Et tritum vulgi sermone proverbium, sive ut Septua-
inRegumYolumine :Tu solusnosti corda tunctorum .^ ginta transtulere, parabola Qualis mater, talis et :

filiorum hominis (IV Reg. viii). Quando vero fuerit Mater autem Jerusalem, sicut et supra et in
filia.

expletum Non est absconditum quocl non mauileste-

: consequentibus scriptum est, Chethcea appellatur,
tur, etopcrtum quodnon rcvetelur {Lticxn, 2). Et interprotaturque insaniens, sivein atnentiamvertens
in alio loco Nolile ante tempus judicare, donec ve-
: per quae saeeuli hujus incentiva monstranlur, quae
niat Dominus, quiilluminahit abscondita tenebrarum, captivam animam ducunt ad interitum, et a viro
et manijestabil consilia cordium, ettunc laus unicui- separant (haud dubium quin verbum Dei doctrina-
gue erit aDeo {I Cor. IV, 5) : et cum corruptionis que dicatur). Et soror sororum suarum, ut post
tempus advenerit,tuncimplebitur illud Osee : Niiw, paululum lecturi sumus, Sodoma vocatur, etSama-
circumdederunt cos cogitationcs suse {Osee vii, 2). ria quarum altora gentilem vitam luxuriamque si-
:

Et in alio laco : Inter se cogitationibus accusantibus,hKreticorum decipulas. Porro quod

gnificat, altera
sive defendcntibus, tn die quando judicabit Deus ahs- (a) sorores sororum tuarum,
in Septuaginta legilur :

condita hominum [Rom. ii, 15). Et rursum Ecce qux repulerunt viros suos, et filios suos, non habet
:

homo, et opera cjus ante faciem iltius: Et videbunt sensum. Quas enim alias sorores habebant Sodoma
omnes turpitudinem ejus qui prius cum eafuerant et Samaria, quae sorores sunt Jerusalem? Et hoc
fornicati, et dabit eam Deus in sanguine furoris et quKrendum, 179 quos virosSodoma Samariaque
zeli. Plenus est enim furorviri oontrauxorem adul- L dimiserint, et quos projecerint filios ? Nisi forte

teram, et nullo pretio potest redimi. Sanguis autem possimus hoc dicere, quod semper errantium fluc-
filiorum sic intelligi potest, ut filios appellemus Je- tuent pedes, nec sint solida vestigia qua3 (6) contra
rusalem loy.ijixoii xaXou?, id esi,co(/itationes honas, veritatem sunt; sed huc illucquediscurrant, et cir-
quffi a Deo hominibus insita; sunt quos interficit cumferantur omni vento doctrinaa, dum defalsitate
;

adultera, quando ad mala operadeclinaverit. Prod- transeant ad aliam falsitatem {Ephes. iv). Et cum
est quoque Jerusalcm, ut suffodiatur lupanar ejus, in primis frustrase sudasse cognoverint,ad secunda
et omnis fornicationis ejus seminarium destruatur. tertiaque transcendant.
Gum enim hoc factum fuerit, mercedes ultra non (Vers. 45 seqq.) Mater veslra Hethxa (Al. Che-
dabit, et requiescet Dei indignatio, et nequaquam ihxa), etpater vester Ammorrhxus,etsorortuamajor
eam zelabitur, deillius castitate securus : videlicet Samaria : ipsa et fitix ejus quse habitant ad sinistram
juxta eos qui in bonam partem accipiunt quae di- tuam. Soror aulem tua minor te, qux habitat a dex-
cuntur. Alii vero, 178 ut supra diximus, ad con- viis earum
tris tuis, Sodoma et filix ejus. Sed nec in
trariampartem referunt, ut magnaj irje Dei sil non ambulasti, nequc sccundum scelera earum fecisii
irasci, cum semel contempserit fornicantem, et de paulo [Vulg. pau,vitlum]minus : pene steleraliora fe-
salute illius desperaverit.Sin autem haeretioi qui ve- n cisti illis in omnibus viis tuis. LXX Mater veslra :

tus non recipiunt Instrumeutum, juxta Septuaginta Chethsea, et paler vcsler .Amorrhseus, soror vestra se-
editionem, in hoc looo reprehenderint illud quod nior Samaria : hxc ct filix ejus quse liabitant a sini-
dictura est Et conslritahas me in omnibus istis ; eo
: stris tuis et soror tua junior le, qux habitat a dextris
quod Deus non solum iram recipiat, sedetmoerori tuis, Sodoma et filix ejus : et nec sic quidem in viis
snbjaceat atque tristitiae,interrogemus eos quomodo ejusambidasti,nequesecunduminiquitates illius egisii

illud suscipiant.quod certe boni Dei mandatum est paulo minus, et transgrcssa es eas in omnibus viistuis.
Nolile contrislarc Spiritum sanctum Dei, in. quo «;- Supra dixerat Patcr tuus Amorrhxus, el maler tua
:

gnati estis in dieredemptionis(Ephes. IV, 30). Quid- Chethxa hicordine etnumero commutato
;
Maler :

(u) Distinctis verbis,alioque adeo sensu, hic et su- LXX plurium numero,xaia8sX(faT xibv dSEXtpwv ooo,
pra Martianajus legit, soror es. Nec diffiteor, quod ctsororcs sororum tuaruni habet, et subnexae Hie-
et Nobilio notatum est, in aliquol Graicis libris, ct ronymiana-^ cxpositionis series sic legi postulat.
penes Theodoritum haberi aosXtfTi. Veruniet textus {b) Duo mss., quse proprie verilalis sunt.
 COMMENTARIORUM IN EZECHIELEM LIB. V. CAP. XVI. 154
153
vestraChetlim,ctpatcrvesterA)noniuvus.Cumen\mPi_peri non porrigehant. Et ekvatx sunt, et fecerunt
scelera profecorint, scindunlur in partes et unione abominationes coram mc,et nbstidi eas sieut vidisti[Al,
;

deserta,in turbam proficiuntac multitudinem.quae vidi]. Et Samaria dimidium peceatorum tuorum non

cum Jesu nonvaletad montana conscendere. Soro- 181 peccavit;sed{h)vicislienvisreleribustuis,etjuslifi-

res autem Jerusalem Samariam, et Sodomam qua- casti sorores tuas in omnihus ahominationibus tuis quas

rum altera a sinistris,altera a dextris est, etiam se- operata es. LX\: Vivo cgo,dicit .Uonai Dominus : sic

cundumintelligentiam corporalem si detemplo Je- fecit Sodoma soror tua hxc, et filix ejus sicut fecisti
rusalemOrientemaspic!as,approbabis(rt).Marjorque tu ct fHite tur. Verumlumen fuit iniqxdtas Sodomx
dicitur Samaria, quia prior peccavit,et ab Assyriis sororis tux superbia in saluritatcpanum, et in abun-

ducta est in oaptivitatem et minor ac junior So-

: dantia. Deliciis affiuehalipsa et filix ejus ^ hoc habe-

doma.quas refertur ad gentium turbam. Alioquin eo bat ipsa et filix ejus \ et mantim pauperis et egeni non

tempore Sodoma nonerat,qucc prius quam in Scri- assumebant,et gloriabanttir magnifice, et fecerunt ini-

pturis legaraus Jerusalem,cum Gomorra, Adama et gnitates in conspeclu vieo, ct abstuli eas sicut vidisti.

Seboim. divino fuerat igne deleta (Genes. xix). Me- Et Samariadiniidiumpeccatorumluorum non peccavit,
dia autem duas sorores Jerusalem, qua3 alio
inter ctmulliplicasti iniquilalcs tuas super eas:etjustificasti
nomineappellatur Juda,a Chaldaeis ductaest in Ba- ^ sorores tuas in omnihus iniquitatihus tuis, quasoperata
bylonem; multoque Jerusalem soeleratiora peccavit es.Quod posuere LXX, hoc habebat ipsa et filix ejus,
quam Samaria etSodoma, in 180 templo adorans in Hebraico non habetur. In veteri Testamento Dei
idolum Zeli, et postea Dei Filium internciens. Porro juramentum est Vivo egojUcil Dominus {Num.xiv,
:

Becundum tropologiam, Samariaet Sodoma, id est, 21).In novo autem Amen, amen dico vobis {.foan.
:

hsretici et committunt, quam

Ethnici.sfEpe leviora \m, 16). Sin autem hoo commune cum csteris est
hi qui putantur Jerusalem, hoc est, Ecclesiastici. Deu"! Abraham,Deus Isaac,et Deus Jacob, non est Deus
Unde adCorinthios dicitur, qui credebantquidem in mortuorum, sed viventium {Marc. xii, 16, 27). Et
Christum, sed malis operibus premebantur Om- : inalioloco.- Placebo Domino in regione viventium
nino auditur intcr vos fornicalio, et talis fornicatio {Psal c\iv 9)
. quterimus, qua ratione commune
, :

qualis nec inter genles quidem, ita ut uxorem patris vocabulum proprie sibi vindioet Deus.Sed quomodo
guis habeat (I Cor. v, l),et cstera. Solent haeretici, dioitur, arbor bona, et bonushomo, et bonus pastor,
qui tamen vetus suscipiunt Instrumentum,tres na- et bonus servus {Luc. xviii) nemo autem absolute ;

turas hoc loco intelligere,spiritualem,animalera,

e.x Deus: sic cum angeli csBterajque
bonus, nisi solus
atque terrenam. Et spiritualem referunt ad Jerusa- virtules.patriarcha? quoque et prophets!,atque apo-
lem ; animalem,ad Samariam terrenam, ad Sodo ; stoli sint viventes comparatione Dei omnipotentis.
mam. Quoa breviter interrogemus, quomodo tres C mortui appellantur. Quis cst enim homo qui vivit.
naturae, spiritualis, animalis.et terrena, quae utique et non videbit morlem (Psal. lxxxviii, 49) ? Unde
inter se diversae sunt, unam matrem et unum pa- et apostolus Paulus de Deo Qui solus,'mquit,habet :

trem habere dicantur? quod figmento eorum non immortalitalem.et lucem hahitat inaccessibilem (I Tim.
congruit. Et quomodo animalis, et terrena natura, VI, 16). Et de fonte viventium : Vila, inquit, noslra

juxta hunc eumdem prophetam restituantur in anti- abscondila est cum Christo in Deo (Coloss. iii, 3).

quum statum,id est in spiritualem? quod et ipsum Iste igitnr qui,jurat,et loquitur: Vivo ego, dicit Do-
eorum rationibus contrarium est. Quod autem Sa- minus, describens Sodomae,et filiarum ejus scelera,
maria intelligatur in ha3resibus,etin Oseepropheta, primam superbiam posuit, proprium diaboli, pri-
et in multia aliis locis, prajcipueque illo testimonio mumque peccatum.Unde idem Apostolus : Ne infla-
comprobatur: Voe qui despiciunt Sion, et qui confi- tus, ait, supcrbia. in judicium incidat diaholi (1 Tim.
dunt in tnonte Samarix, vindemiavcrunt principia III, 6),propterquam de ccelo corruit. Dixerat enim :

genlium [Amos vi, 1). Omnes enim haeretici despi- Fortitudine faciam, et sapientia intelligentix auferam
ciunt Sion, quae interpretatur, specuia, et refertur terminos gentium,ct robur earum devasfabo,et commo-
ad Ecclesiam ; etconfidunt sibi in monteSamaria;, veho civitates hubitalas, et orbem terrarum totum ap-
in superbia videlicetdogmatum porversorum. qui-e Q prehendam manu sicuti nidum,et sicut confractn 189
putant esse sublimia,et per has pnedicationes frau- ova auleram {Isai. x, 13, 14). ¥A : Superbis Deus
dulentas, vindemiant atque populantur prinoipia resistit ; humilibus autem dat gratiam {Jacob rv, 6).
gentium ut miraculo doctrinarum,potentes quos-
; Legimus.et in alio looo Quidsuperbis,terra et cinis ?
:

que gentilium ad errorem hajreticum pertrahant. Et Evangelium refertPhariscei superbiam, publicani

(Vers. 48, 49.) Yivo ego, dicit Dominus : quia non humilitate superatam {Luc. viii) cujusseminarium :

fecit Sodoma soror tua ipsa et filix ejus, sicut fecisli est saturitas panum,et rerum omnium abundantia,
tu el filix tux. Ecce hxc fuil iniquitas Sodomse soro- et otium ; sive ut LX.V trsnstulerunt,deliciarum lu-
ris tux superbia, saturitas panis, et abundanlia, et xuriaeque opulcntia. Dives ille in Evangelio purpu-
etium ipsius,et filiarum ejus ; el manum egeno et pau- ratus (Luc. xvi) nihil aliud refertur habuisse crimi-

(a) Vatican.ms.cum Rabano, approbabis, quod ma- mam et Samariam : sicque plurium numero in He-
jorsitguse dicitur Samaria, guia, etc. braica, Grajca, Latinaque editt. habetur.
[b) victorius,.sef/ei vicisti ea5,sorores scilicet,Sodo-
m S. EUSERII HIERONYMI 186
nis, nisi qiiod opibus et divitiis affliiens, in tantam A ilalietmanifestius:Fingealiquem in sacerdotali cul
eruperat sujierbiam, ut manum egeno et pauperi mine constitutum non bene vivero, et deturpare
Lazaro non porrigeret : et sic oblitus sit conditionis operibusdignitatem.Nonneimitationevitiorumejus,
suae, ut ne hoc quidem misero darel, quod prqji- laicus frater corrumpitur? Nametqui unum de mi-
ciendum erat.Ob quam causametin alio loeo scri- nimis scandalizaverit, molacollo alligata,pra!cipita-
bitur Omnis qiii se exaltat., hvmiliabitnr ; et qui sc
; tur in profundum {Matth. xviii, 0). Sorores quoque
humiliat, cxallabiliir [Luc. xiv, H). Superbia, satu- Jerusalem Sodoma, et Samaria justificantur non :

litas panis.rerum omnitim abundantia,otium et de- quo per se justoe sint,sed ut diximus,comparatione
licia?, peccatum Sodomiticum est, et propter hoc pejoris.
sequitur Dei oblivio,qua3 priesentia bona putat esse Ergo et tu confundere ct porta ujnominiam tuam,
perpetua,et numquam sibi necessariis indigendum. qux justificasti
:

sorores iuas. Septuaginta: Et tu con- I

Quapropter et lege prKcipitur : Altende,ne conmlcns fundere, ignominiam tuam : eo quod justiH-
et suscipe
et bibens el saturatus,xdificalis domibus ojiiimis, Im- cavcrissororestuas.Gonfuslonem sequiturignominia:
bensque ovcs et boi<cs,argenlum,et aiirum, obliciscaris ignominiam correplio correptionem consolatio
: :

Domini Dci tui {DeiU. viii, 11). Et in alio loco de consolationemsalus juxta illud Apostoli Tribulatio : :

Israel scriplum est: Manducavit et lnbit,et saturatus „ operatur patientiam : patientia prohationem : probatio
est, et impincjuatusM calcitravit dilectus (Deut.xwu, spcm : spes autem non confundit (Rom. v, 3-5). Haud
15).Quod seiens etsapientissimusomnium Saloroon dubium quin in futurum quiainpraesentiarum sua :

in Proverbiis deprecatur.- Trihuc inilii ncccssaria cl pcr confusionem pccoata delevit.Tale quid et(a) illud
quce sufficiant : ne suturalus mcnda.v fiam, ct dicam : Evangelii sonat : Est confusio qtix ducit ad morlem,
quisme videbit? uul pauper effectus,furer et pejerem et est conjusio quse ducit ad vitam (Eccli. iv, 25).
nomen Dei mei (Prov. xxx, 8, 9). Quodque sequi- Spiritusquoquesanctuspeccatoreshortatur in Psal-
tur : ct justificasti sorores tuas in cunclis nhominatio- mis Confundanlur et revereantur omnesinimici mci:
:

nibus tuis, quas operata es, non simpliciler justas convertanlur rctrorsum,etconfundanlur valdc velociler
Sodomam et Samariam esse decernit, sed coinpara- (Psal. XXXIX, 15). Scriptum est 184 et alio in loco :

tione deteriorum quomodo et Publicanus, de quo

: Dic tu primum pcccala lua, ut juslificeris {Isa. xliii,
supra diximus,non absolute justus dicitur,sed col- 6, sec. LXX). Et rursum : Justus accusalor sui est
tamen cum tales sint Sodoma et
lationepejoris. Et in principio sermonis {Prov. xviii, 17). Non igitur
Samaria, ne dimidium (,4/. dimidiam) quidem pec- mirum si provocetur Jerusalem ad confusionem,et
caverunt comparatione Jerusalem. Servus enim (/ui ignominiam ;
qua? intantum peccaverit,et jusllcaret
scit voluntatem domlni sui,et non facit eam,vapulabit sororessuas : ouideinceps dicitur :Ettu,et fiiix tux
multis (Luc. XII, 47). Et : Potentes potenter tor- C {h) revertimini in anliquum statum.
menla palientw (Sap. vi, 7). Porro quod pro deli- (Vers 53, 54). Et convertam rcslituens cas conver-
ciis (Al. divilUs) otium in Hebraico continetur, scien- sione Sodomorum cum filiabus suis,et conversione Sa-
dum ad illum sensum pertinere In 183 desideriis : mariae, el filiarum ejus et ronvertam reversiimcm [Al
:

est omnisanimaoliosi; quod videlicelsemper aliquid convcrsionem] luam mcdio carum,ui portes ignomi-
in
agendum sit:ne agerpectoris nostri, oessantemanu, niam tuam, ctconfunderis [Al. confundari.<] in omni-
malarum cogitationum sentibus occupetur. bus qure fecisti consolans eas. LXX Et convertam con- :

(Vers. 52.) Enjo el tu porta confusinnem tuam, versiones earum conversione Sodomorum et filiarum
qux vicisti sorores tuas peccalis tuis,sceleratius agens ejus,converlam eonversionem ^amarise ,et filiarum ejus,
illis [Al. ab eis] ijustificatx enim sunt a te. LXX : Et et convertam conversinnem iuam in medio earum, ut
iu sustinetormcnUn/i tuum in co quod corruperis soro- portes tornienlum tnum : ct habeas ignominiam c.v om-
res tuas in peccalis lnis,(]uibus inique eijisti super eas, nihus qu3ffecisti, ut me ad iracundiam provocares.
et juslificasli illas supcr te.S<icmvia.\)ost naufragium Grandis profectus Jerusalera,ut post confusionera,
tabula est,cum peccaveris,erubeEcere et non illi sub- ; et ignominiam,quam illatam sibi Dei judicio liben-
jacere increpationi, qua; contra Jerusalem dicitur: ter exoepitatque portavit dicens: IramDomini susti-
Facies meretricis facta est tibi : nescis crubesccre {.Jc- ncbo,quoniam peccavi ei,\)Tom\lia.\\iT ei restitutio in
j)
rm.iii, 3).Portat autem tormentum suum,quipro- antiquum statum.Sed tamenquoniamcomparatione
priatorquetur conscientia.et in isto sseoulo sustinet scelerum ejus, justihcata est Sodoma, et Sarnaria,
propria voluntate cruciatum, ne fcterna tormenla <]uarum altera a dextris, altera a sinistris est ;
pri-
sustineat (Geties. iv.) Gorrumpimusque fratres no- mum restituitur conversio, Sodoms, sive captivitas
stros,vel sorores peccatisnostris,quando per nostra ul interpretatus est Aquila secundo cop<Hi2tas Sama- .•

peccata ad majora scelera provocantur. Quod dico, riae,ut idem Aquilaet Symmachus transtulerunt : et

(a) Erat forte ha:c sententia in aliquo Evangelio hiEC est eorum verborum sentenlia : Est enim confu-
apocrypho, vel in exemplaribus antiquas Vulgatc-c sio adduccns peccatum, et esl confusio adducens glo-
addita fuit, sicul ot alia bcne multa quir modo non riam ct graliam. Et II Cor. vii Qux enim sccuudum :

legunturapud eos. Mart. Arcliinteus liher, tale — Deumtrisliliaest.poenilcuiiam insalutem stabilem opc-
quid cl in Evanuelio sonal.\\cXov\us\ocen\ Evangelii ralur, swculi aulcm tristiliamortem opcraiur.
delct,nihil euiiu Uile in hodiornis saltem Evangolio- {b) Posl Viclorium legimus ad saori lextus fidem,
rum codicibus reperitur.Respici autem videtur, ubi reverlemini, pro quo erat revertimini.
1S7 COMMENTARIORUM IN EZECHIELEM LIB. V, CAP. XVI. 158

novissima restituelur Jerusalem, quos majoreluerat A iuos siaU priiis, cl consiliunos luos sicul a princtpio,

iniquitate depressa, et peccatrices sorores compa- et post hxc vocabeviS civitas justilix, matcr civitatum
ratione sui justas esse monstravorat. Gui enim du- fidelis Sion (Isa. 1, 26) ; et nostra loquatur Apoca-
bium, quin inter tres peccatores,immo impios, gen- lypsis (Apoc. xxi) : Et David cantat : Bciie fac, Do-
tilem, haereticum, ecclesiasticum, multo majoribus mine, in bona votunlatetiia Sion, ct scdificcntur inuri
pcenis dignus sit, qui majoris fuerit dignitatis ? Po- Jertisatem [Ps. l, 20). Etin alioloco : Aidificabuntur
tenles enim, ul diximus, polenter tormentapatienlur civitates Judx, et tiabitabunt, et commorabuntur ibi,

(Sap. VI, 7). Qui aulcm minimus fuerit, dignus est ctscmen corum in xternum dirii/clur (Ps. lxviii, 36).
misericordia El serous qui scit voiuntalcm domini Nos aulem horum perfectam scientiam, Dei judicio
sui, ct non
eam, vapulubit multis [Luc. xn, 47).
facit relinquentes, immo liquido conllteiUes |.l/. confi-
Unde et Petrus Tempus, inquit, estut incipiat judi-
: dentes] post secundum ad ventum Domini Salvatoris,
cium a domo Domini (/ Pel iv, 17). Et in hoc eodem nihil humile,nihilfuturumesseterrenum ;sed regna
propheta praecipitur secures habentibus .V san- : ccclestia qu.-c primum in Evangelio promittuntur,
ctismeis incipile{Supra ix, 6), ut extremaJerusalem, hoc dicimus, quod in Ecclesi» statu, cuncta cora-
185 sororibus ante conversis et restitutis in pris- pleta sint,et quotidie compleantur.Sodoma reverti-
tinum statum, portet ignominiam suam, et confun- t. tur in antiquum statum.quando naturn? suaj reddita
datur, et erubescat super his qus peccaverat, st in gentilis prius, et impia anima intelligit Creatorem.
omnibus consoletursorores suas, dum graviora sus- Samaria recipit antiquam beatitudinem, hajretico-
tinet {Jerem. vi). Vel certe ideo confundalur et eru- rumerrorecontemplo,etjuncladoctrina3,etfidei Ghri
bescat,quia Deum ad iracundiam provocarit. Ex quo stianffi. Cumque illa3 revers» fuerint, et Jerusalem,
perspicuum non esse naturalem irani Dei, sed
est, visio pacis, qufe interpretatur Ecclesia reverteiur in

nostris vitiis clementissimum et mansuetissimum pristinum statum. De qua scriptum est Factus est :

Deum ad iracundiam provocari, dicente Apostolo :

in pace locus ejus[Psal. lxxv, 2) ; et Jeru.salem quae :

An divitias bonilatis ejus, et sustentationis , et palien- xdificatur ut civitas ; cujus participatio ejus in idip-
tisecontemnis: ignorans quia bonilasDci ad pceniten- sum [Ps. cxxi, 3) ; et in Apostolo : Qux autem sur-
tiam te provocat? Secundum duritiam uutem tuam, et sum est Jerusalem, libcra quw cst mater nostra
cst,

imp'£nitens cor, tltcsauriias libi iram [Rom. ii, 4, 5), (Gulat. \y, 2b) ; et in eodem Acccssistis ad Sion
:

quam Deus naturaliter non habet. Unde et in alio montem, et ad civitatem Dei viventis Jcrusatcm cmles-
looo scriptum est : Emisisti iram tuam,guas devorauit teni, etmilitia angelorumfregueniium [Al.frequentiam
eos sicut stipulam [E.vod. xv, 7]. Quod enimconjunc- (f/ebr. XV, 22). Et revertitur cum flliabus suis,
tum est, et in uno corpore copulatum, mitti non quae in toto orbe dispersae sunt. De quo plenius in
potest, sedillud quod extra corpus est. Verbi gratia Isaiae explanationibus disseruimus.
lancea,telum,sagitta, gladius.LegimusetinEvange-
(Vers. 56 seqq.) Non fuitautem Sodoma soror tua
lio (Mattli. x,15] tolerabilius fore terrae Sodomorum audita in ore tuo in die supcrbix tux anteguam reve-
in diejudicii, quam ei quKapostoIos nonreceperit. laretur malilia tuu, sicut hoc lcmpore in opprobrium
(Vers. 55.) Et soror tua Sodoma et filix ejus rever- fiHarum Syrice, et cuncturumincircuitutuo filiarum
tentur ad antiquititatem suam. El Samaria,et filixejus Paliestinarum, quse ambiunt te per girum. Scelus
revertentur ad antiquitatem suam. Et tu et filix luas tuum, ignominiam tuam tu portasti, ail Dominus
et

revertemini [k\.revertimi»i] ad anliquilateni vestram. Deus. LXX

Nisi fuissent Sodoma soror lua ad au-
.•

LXX Et soror tua Sodoma, el filix ejus-restituentur

: dicndum in ore tuo in diebus superbix iua'. antequam
sicut ferant a principio : et Samaria, et filix ejus re- rcvclarenturmaliliae tuse, sicutnunce.-itfiliarum Syrix,
stituentur sicut fuerant a principio.Et tu ctfitix tuie re- et nisi hoc fuisset,quidfaclumessettibi,etomniumin
stituemini, sicut fuistis ab initio. Judaei inter caeteras circuitu tuofiliarum alienigenarum, qux circumdant te
fabulas, et interminabiles genealogias, et delira- peryiruml impietutes luas,ct iniquilutes tuas tuporla.
mentaqute fingunt, etiam hoc somniant, in adventu Symmachus hunc locum ita interpretatus est:
Christi sui, quem nos Antichristum scimus, et in 183 Quia non fuit Sodoma soror tuuin uuihluper os
mille annorum regno, Sodomam esse restituendam tuum in die superbix tua_\ antcijuam rcvclaretur igno-
in antiquum statum, ita ut sit quasi paradisus Dei, minia tua, sicut in tempore opprobrii fdiarum Syrice,
et quasi terra ^gypti etSamariampristinam reci-
; et omnium. qux in circuitu tuo sunt filiarum Patoesti-
perefeIicitatem,utdeAssyrii3revertanturin terram narum, qux lc nmbiunt pcr gyrum. Scclus tiium et
Jud£eam(/f' Reg., xvii, xviii). Legimusenim decem ncfus luum tu ji)o;-/fl6i;;.Theodotio hoc modo Et non :

tribus captas a Phul, et Salmanassar, et Teglulh- erut Sodoma soror tuu in auditu oris tui, in die super-
phalassar regibus Assyriorum, et usque hodie ibi bix lux, antequam reveiarcLurmalitiatua : sicuttem-
esse captivas. Jerusalem quoque tuncesse fabrican- pus opprobrii fHiarumSyrix,etomniurnpercircuitum
dam, et omnes filias
ejus, urbos videlicet, et viculos, cjus fdiarum alienigenarum, qiix abominanlur te per
et castella, quae sub ipsiusfuturasintpolestate.flo- ijqrum.Fornicationc.m tuum, ct contundnationes tuas,
rituras ut prius floruerunt, etipsam Jerusalemauro tuportasli, dicit Adonai Dominus. Editioni AquiU-e
et argento, et prctiosis lapidibus e.xstruendam, de congpuit nostratranslalio quas omnes posui, ut ex ;

qua 1§6 et Isaias vaticinetur: Constituam judices coUatione cunctarum, alicujus sensuspossimusre-
 , .

139 S. EUSEBII HIERONYMI 160

perire VGstigium,et interim absqiie alioruni prajju- A. paoli moi, quod olim tecumhabui. Et suscitabo tibi
dicio, sic nobis videtur lectionis ordo reddendus In : pactum, nequaquam Legis quod pr;eteriit, sed pac-
diebus superbiffl tuae quando peccabas, non es re- tum Evangelii sempiternum ut cura recordata :

cordata eversionis Sodoma; sororis tuae, antequam fueris viarum tuarum,et receperis sorores tuas ma-
pateret malitia tua. qui-e hoc lemporc revelata est in jores,vel minores Samariam et Sodomam earumque
tantum, utcuncti.s urbibus Syriffi et Palestina3 quee socias,tribuam tibi eas in filias,sive in probalionem
in circuitu tuo sunt, fieresopprobrium. Quiaigitur (o/iorlc/ eniin (/ Cor.xi,19) el hxreses esse. utprobati
vicisti in scelere sororem tuam, nec ejus e.Kcmplo cuique manifesli nonex tuo merito,sed exmea
fianl),

territa es, ne similia sustineres, et prohiberes pe- misericordia,et tuacsciasquod egosimDominus ;et
dem tuum : nunc autem revelalaest ignominia tua recorderis beneficiorum mcorum, et confundaris, et
Dei ausculta sententiam. Vel porla juxta Seplua- dicasjuxta Apostolum Qui non sum dignus vocari
:

ginta : vel;wr/«.s7i, ju.\.ta.^quila:n,ct Theodolionem : Aposlolits quia pcrseciitus sumEcclesiam Dei (lCor.
:

vel portaliira cj, juxta Symmachum, scelus etigno- XV, 9). Et non sit tibi ultra aperire os pra; confusione
miniam tuam,utpostquam poenasprosacrilegiosus- tua. Sanctorum enim estaperire os juxtal89 Apo-
tinueris, veniam non es pacto tuo, sed ex mea cle- stolum qui ait Os mcum ad vos patet, o Corinthii
:

mentia consequaris. Syria Hebrteo sermone dicitur j, (// Cor. vi, \\): et Domini Salvatoris, qui apcriens

ARAM m.S(), quc-c interpretalur, <!(/)/?>«!<((«. Et Juxta os suum,docebat eos{Matth.\'), dicenset in psalmo :

explanationem iUius lociquo Isai^e prophela;, in Apcn'am,\nqu\t,inparabolis os meum {Ps. Lxxvn,2).

Aram, et Ephraim consentiunt contra Judam, et Peccalori autem dicitur -.Peccasti: quiesce {Oenes.iv)
Jerusalem, ethnicorum arguta sapientia, et qua3 sibi Et : Ut fjuid tu assumis teslamentnm meum per os
sublimitatem scienti;e repromittat, juncta malitiae tuum {Ps. xLix, 16) ? Et No?i est pulchra la'cdatio in
:

hKreticorum.impiignat Judam.in quo veraconfessio orepeccatoris (Eccli.w, 9).Sanctusque meretur au-

est, etnon potest prmvalere. Hic quoqueeadem ar- dire .Aperi os tiium, et implebo illul{Ps. lxxx, 11).
rogantia Syria?, id est, philisophorum cum filiabus Ex quo inlelligimus, etiara cura per misericordiara
alienigenarura, in quibus raulliplex diversorum in Dei receperimus pristinam gloriam,immo acceperi-
gentibus dograatum error ostenditur, illudit Jerusa- mus pactum Evangelii s8mpiternum,postquam pla-
lem, et opprobrio habet eam, cujus vitiis superata catus fuerit nobisDominusinomnibusquae fecimus,
est. raeraoriara pra^teriti nos habere peocati, et seraper
(Vers. 50 seqq.) 8 88 Quia hirc dicit Dominus os claudere, quia non ex operibus nostris, sed ex
Deus : E( faciam tibi sicut dcspe.eisti jiiramentuni ut Dei gralia salvati sumus.
irritum facercs pactum. Et recordabor egopacti mei (Cap. XVII. — Vers.l seqq.)Et facluin esl verbiim
iecum in diehus adolescentiie tux : et suscitabo tibi •-' Dominiad ine,dicens : Fili hominis,propone xnigma.
pactum sempiternum. Et recordaberis viarum tua- narraparabolamaddomumlirael, etdices:Hxc di-
rum,etconfiinder/scumrcceperissoresfuastecumma- cit DomimisUcus: Aquila grandis magnarum ala-
jorcscum minnrihus tuis: cldaho tihicas infilias, sed non rtiin,loni]omeinbrorum ductu,plctia pluinis ctvarie-
expacto tuo. E/ suscitabo (a) tibipactum meuin lecum fate ccnit ad Libanum,ettulitmedullam ccdri.Suin-
etsciesquiaeijoDomiims,ut rccordcris,et confundaris, mitatemlrondiumcjusevellit.cttransportaviteainin
et non sit tibi ultra aperire os prx confusione tua : terramCltanaan,inurbe negotiatorum posuit illam.
cum placatus jueru tibi in oinnibusqusc fecisti,ait Do- Et tulil dc scmine terrse,et posuit illud in terra pro se-
viinus Dcus LXX ; livc dicit Adonai Doininus : El fa- minc ut firinarct radices super aquasmultas, insu-
ciam in te sicut fccisti, sictit despecisli h.Tc, ut pr.r- pcrficiepusuif iltud. Ciimque germinasset ,crevH in vi-
terires testamentum meuiii. El rccordabor ego testa- ncam laliorcm humili stalura respicieniilms ramis :

mentimei.quodfeciteeumindiebusadolescenliaituae. ejusadeam et radices ejussub illa erant.Factaest er-

elsuscitaholxbitesfamentumsempilernum.etncorda go vinca.cl fructificatit in palmiles,et emisit propa-
berisvLTtu,T,et despicieris citin reccperissororestuas gine.i.LW :El facttts est sermo Doinini adine ,dicens :

temajores cumjuniorihus narra narrationem, ct dic parabolam

tuis, ctdaljoeastihi ivpro- Fili hominis,
hationem, et non ex tcstamcnto tuo,et snscitaho cgo D addomum [.•irael.et dices: HxcdicitAdonaiDominus:
testamentum meum (ecum,et cognosces guia ego Do- Aqiiilamngnamagnaruinalarum, longoductuptena
minus: utrecordcris, ct confundaris.et nonsit tibi uiKjaiumquir habet ditctum intrandiin Lihaiium, et
ultra aperire os a facie ignominix fux,cnmpropitius tulil electa cedri. Summitatestcneriludinis avcllit,
fuerotihiju.vtaoinniaquxfecisti,dicitDominusDcu5. ct atlulil casinlerra Chanaam. In civitale murata
Ideo tibi dixi : scclus tuura et igriominiam tuamtu posuit illud, et t u lit de semine terrse, et dedit illud
porta, sive portasti, aut portatura es, ut reoipias in cainpo planlationem super aquas multas:utrespi-
quod mereris quiadespexisti juramentum meum, et
: cerctur posuit illud : ortumque est, ct factuin in vi-
irritum fecisti pactum meum. Cum autem fuerit neam infirmam et parvulam magnitudine, ut tan-
expletum, cgo occidam,et cgo vicificabo;egopcrcu- tum apparcrcnt 190 rami ejus sub ea, et radices
tiam,ct cgo sanabo (Deiit. xxxii, .J5); tunorecordabor illius subter illain erant. Et facta cst

ad Vulgatam editionem, ipsumque He-

(rt)Victor. ratione paulo superius rescripserat, cum receperis
braicum.ei suscitaho cgopaclum meum tecum Eadem sorores tuas temajores, pro lccum majores.
161 COMMENTAHIORUM IN BZEGHIELEM LIB. V, CAP. XVII. 162

in vineam magnam, ct fecil propagincs, el exlendil ra- A. rami cjus, ut videretur quidem habere regnum, sed
mossuos. Quando prophetae dicitur: Propone xni- ipsum regnum ejus humile atque infirmum, Babylo-
yma, narra parabolam, sive ut LXX transtulerunt nii principis regeretur arbitrio. Hoc intcrim depra;-

narra narraiioncm., eldic parabolam, ostenditur ob- senti capitulo, cui subnectamus et reliqua.
scurum essequod dicitur. Nulli enim dubium, ajni- (Vers. 7 seqq.) Et facta est aquila altera grandis,.
gma, et parabolam aliud proferre in verbis, aliud te- magnis atis, mutlisgue plumis. Et ecce vinca isla quasi
nere in sensibus. Et Salvator enim ad populum mittens radices suas acl eam, palmites suos extendit ad
loquebatur in parabolis, quas secreto apostolis illum, ut irrigaret cam de areolis germinis sui. In terra

dissercbat. Ergo tfinigma, et parabolam ita debemus bona, stiper aquus multas (b) plantavit cam : ut faciat

intelligere, quasi snigma.et parabolam.DuK autem frondes, et portcl jrurtum, et [Vulg. ul] sit in vineam
inpraisenti Ezechielis prophetia Aquikc proponun- grandcm. Dic : II,vc dicit Dominus Deus : Ergone
tur.De prima nunc dicendum est de altera in con- : prosperabitur ? Nonne radices ejus cvellet, et fructum
sequentibus disseremus. Et interim simplicem car- ejus distringet, et siccabitomnes palmites germinis
pamushistoriam.Aquilagrandismagnarumalarum, non in brachio gy-andi, neque in po-
ejus, et arescet, et

longo membrorura ductu, plena plumis et varietate, pulis multis [Vulg. populo multo] ut cvelleret cam ra-
sive ut vertere Septuaginta, pkna wujaium, Nabu- dicitus 1 Ecce plantata csl, enjonc prospcrabitur ? Non-
chodonosor rex Chaldsorum est, de quo et Osee lo-
B ne cum letigcrit eam venlus urens, siccabitur, et in
quitur Quasi aquila super domum. Dci (Oscviii, 1).
: areis gcrminis sui arescet ? LXX : Et facta est uquila
Iste multis imperans nationibus, et innumerabili altera grandis magnarum alarum, plurimis unguibus :

vallatusexercitu, venit supor domum Dei,hauddu- et ecce vinea hxc implicata erat ad eam, ct radices ejus
biumquintemplumsignificet: siveutnunc Scriptura ad illam, et ramossuos e.vtcndit ad illam,ut irrigaret
dicit, ad Libanura, de quo loquitur Zacharias Aperi : cam ctim gleta planlalionis sua'. In caynpo bono, super
Libane, portas tuas, el comedal ignis ccdros tuas.Ulu- aquam mullam ipsa impinguata est : ul faccret germina
la, abies, quia cecidit cedrus, quoniam magnificivastaii et afferret fructum, et esset in vineam grann em. Propter-
sunt (Zach. xi, 121. Et crebro teraplura quod erat ea dic : Hxc dicit Adonai Dominus : Si dirigctur'!
inclytum atque(«)sublime,in Scripluris sanctis Liba- Nonne radices tencriludinis cjus, et fructus illius com-
nus appellatur. Tulitque medullamcedri, et suraini- putresccnt, ct aresccnl omnia qux ex ea orta stint ? Et
talem frondium ejusevellit, et transportavit eam in non in hrachio 192 magno, nequc in populo multo,
terram Chanaan, in urbe negotiatorum posuitillara. ut evellat eam a radicibus .suis cl ccf-c impincjualur. :

Pro negolialoribus, sive negotiationibus, muratamSep- Numquid dirigetur ? Nonne statim ut tetigerit eam vcn-
tuagiiita transtulerunt. Indicat autem Jechoniam re- tus urens, arcscet, ac siccabilur aridilate ; cum gleba
gem Juda, quera cepit Nabuchodonosor cum matre C gcrminis sui arescet ? Aquila secunda, id est, altera,
sua et principibus populi, cunctisqueopibus Jerusa- et ipsa magna, plena plumis, multorura unguium,

lem, et vasis templi et translulit in Babylonem,

; propter rapacitatom, el vastationem gentium pluri-
quae est in terra Chanaan, ibique consenuil. De cujus marum, rex.Egypti est Pharao. Etecce vineaista
postea genere, sicut Matthisi Evangelista? Scriptura subauditur rex Sedecias, qui a Nabuchodonosorin
testatur {Matth. i), Dominus et Salvator nosternatus Jerusalem fuerat constitutus, ccepit, inquit, mittere
est per Salathiel 198 et Zorobabel. Qui protulit de propagines suas ad eam, id cst, ad regem ^Egyptio-
semente ejusdem tcrraB, id est, de stirpe regia, Mat- rum, icgatos dirigere, et ab eo contra regem, cui
thaniam patruura JechoniK, cujus vertit nomen, et subditus erat, auxilium postulare. Hoc est enim
vooaviteumSedeciam,etposuitregcm in Jerusalem, quod Scriptura nunc dicit, ut irrigaret eam de areo-
multisque pra;fecit populis. Et tamen in superlicie lis germinis sui. Quae in terra bona a Nabuchodono-
posuit illum, nec potestatera pjus altaimperii radice sor plantala erat, ut faceret frondes, et alferrct fru-
firmavit : sed posuit eum, ut respiceretur, etsub po- ctura, et cresceret in vineam latiorem propterea :

testateessetBabyIonia,sivehumiIisfatura,respicien- jubetur propheta:, ut loquatur ad vineam, qua3 a

tibus ramis ejus ad eam : ut prceesset quidem popu- Nabuchodonosor plantata fuerat, et ramos suos ad
lis Judffiorum ; sed respiceret ad Babylonii jubentis r. aquilam .'Egyptiara miserat numquid prosperabitur
:

imperium. Hocestenim quod Scriptura dicit : //«- quia hoc facere conata cst, et non stalira omnes
milistaiura, respicicntibus ramis ejus ud cam, subau- propagines cjus, ct palmites siccabuntur ? Et non,
dialur,aquilam.Quod apcrtius vetere Septuaginta, inquit, in brachio grandi, neque in populo multo ?
ortumque est quod plantatum fuerat, et factum est in Fugiens enim Sedecias, et regis /Egyptii auxilio de-
vineam infirmam et parvulam ut tanfum apparcrcnt : stitutus, a ducibus Nabuchodonosor in desertis Hie-

(n) Atque h»c quidom congrua magis est ratio, Zachariffilooum eadem convenientia ad teraplum
quamobrem templo in prophetis Scepe Libani nomen usurpavit Rabban Jochanan Ben Zaccai, cum sponte
tribuatur sicut enira continuo nivibus splendebat,
: ipsrtratas teinpli fores conspiceret, quod portentum
eratque prse oranibus aliis PalffistinaB montibus su- Joscphus quoquc ct Tacitus narrant; preedicensim-
blimis Libanus, ut Theodor. notat in ps. lxxi, 10 ;
mineretcmpus. quo a^dcs sacra conf.agraret Apcri, :

sic templum Josephus tradit, eminus conspectum o Libanon, porlas tuas, ut consumatigniscedros tuas,
instar montis procerrimi et nivei sive splendentis ; {b) Victor. plantata est, Sid Vulgata; lectionem,
apparjaisse. Laudatiun in hano rem ab Hieronymo
 :

163 S. EUSEBII HIEKONYM) 464

richontiis [.1/. Hierichuntis] comprehensus est : et A. auxilium non quo Pharao eum expugnaverit, vel
:

huc illucque dispcrsi sunt, sicut

ciincLi ejus socii hoc alicubi Scriptura testetur sed quo expugnatio ;

in volumine Regum et Paralipomenon, et Jeremia2 Nabuchodonosor, per occasionem sit facta regis
scriptum est (IV Reg. xxv, Jerem xxxix). jEgyptii nec iste visus sit expugnare Jerusalem,
:

(Vers. 11 seqq.) El laclum est vcrbum Domini ad qui obsidebat, sed ille in quo Sedecias frustra spe-
me, dicem : Dic ad domimi exasperanlem : Nescilis raverat. Ecce, inquit, 194 dedit manum suam
qiiid ista significcnl? Dic : Ecce lenil re.v Dahijlonis regi ^gypti, et tradidit se ; et perjurii contra
Jerusaiem, et assumel regem et principes ejus, ct ad- Deum comraisit sacrilegium.Numquid, ait, proderit
ducel eos ad sametipsum in Dabylonem. Et tollet de ei ? Et cum omnia non efTugiet.
haec fecerit,
semive regni, ferietque cum eo fcedus, et accipiet ab eo (Vers. 19 hxc dicit Dominus
seq.) Propterca
jusjurandum sed et fortes terrx tollet, ut sit regnum
: Deus: Vivo ego, quoniam juramentum quod sprcvit,
httmile, et non elevetur, scd cuslodiat paclum ejus, et et fiedus quod prxvaricalus est, ponam in capul ejus.

servet ilhid. Qui rccedens ab eo, misil nunlios a.l E- Et extendam [Vulg. expcndam] super eum rete
gyptum, ut darct sibi equos el populum multum. Num- meum, et comprehendelur sagena mea : et adducam
quidprosperabitur,{a] vel consequetursalulcm, qui fecit eum in Dahylonem, et judicabo illum ibi in prxvari-
hxc? Et qui solvil pactum, numquid effugiet? Vivo „ catione qua dcspexit me. Et omnes profugi ejus, cum
ego, dicit Dominus Dcus : quoniam in loco regis qui vniverso agmine [Vulg. addit«Mo] in gladio cadent, re-
consliluil eum regem cujusfccitirrilumjuramenlum,ct
, siduique inoinncm venlumdispcrgentur : et scielis quia
quod hahchat cumeo in r::c:l:o Dnhylonis
solvil paclum , cgo Dominus lonitus sum. Sententia sajcularis est
morielur.^9'AEtnoninexercitugrandi,nequeinpopulo dolas, aa virtus, quis in hostc requiral?
multo faciel contra eum Pltarao prxlium in jaclu a;j- Quam solent nobis opponere, qui dicunt hostes
geris, et in e.Tiructione vallorum, id interti.cial ani- fraudedecipiendos.Cuiutacquiescamus,muItopejus
mas multas. Spreverat enim juramenlum, ut solveret fecitSedecias:nonenimhostemdecepit,sedamicum
fmdus.Et eccc dcdil manum suam et cum omnia hxc : cui fffidere Domini fuerat copulatus. Ergo quandiu
feccril, non cjfugict. Hoc est aiuigma, hsto, est pa- non jures, etpactum non ineas sub nomine Domini,
rabola, quod sub duabus aquilis et vinea, duos re- prudentic-e est, et fortitudinis, vel decipere, vel su-
ges Babyloniset/EgyptiSoriptura monstrarct ;et re- perare adversarium utcumque potueris. Cura autem
gemSedeciam,quicontrajusjurandum,desertaami- te constrinxeris juramento, nequaquam adversa-
Nabuchodonosor, se ad regem ^Egyptium trans-
citia rius, sed amicus
est qui tibi crodidit et sub occa- :

tulit. Feriet, inquit, cum eo fccdus, et accipiet ab sione jusjurandi, id cst Dei nuncupatione, deceptus
eo jusjurandum, ut custodiat pactum ejus, et servet cst. 1'ropterea Scriptura nunc dicit Juramentum :

illud. Uui pactum, numquid cfTugiet? C quod sprevit, et foedus quod prKvaricatus est, po-
dissolvit, ait,
Ex quo discimus, eliam inter hostes servandam fi- nam in caput ejus. Ac neputaremus juramentumet
dem, et non considerandum cui, sed per qucmju- foedus, et pactum, regis esse Babylonii, vel Sedeciae
raveris. Multo enim fidelior inventus est ille, qui qui fecerat. soquitur hi prevaricalione qua de- ;

propter nomen Dei tibi credidit, et deceptus est, te spe.vit me. Ergo qui contemnit juraraentum, illum

qui per occasionera divinffi majestatis hosti tuo, despicit per quem juravit : illique facit injuriam,
immo jam amico, ea molitus insidias. Quoniam, cujus nomini credidit adversarius. Propter quam
inquit, in loco regis qui constituit eum regem, cu- causam expandam, inquit, super eum meum,
rete
jus fecitirritumjuramentum, et solvit pactum quod et comprchendetur sagena mea, ad addueara eum in
habebat cum eo, in medio Babylonis morietur. Le- Babylonem, et judicabo eum illic. Quidquid igitur
gimus enim Sedeciam captum, ductum essein lie- contra Scdeciam fecit Nabuchodonosor, non suis fe-
blatha,ibiqueinterfeclisriliisexcfficatunr,etinslarfe- cit viribus, sed ira Dei, in cujus nomine fuerat
rajclausumcavea, translaturain Babylonem [W Reg. pejeratum. Secundum anagogem, licet violenta vi-
xxv). Unde et Scriptura cum videatur sibi esse con- deaturinterpretatio, hoc sciendum, quod quomodo
traria, tamen in utroque verissima est. Dictum enim cajlera animantia, et ad bonam et ad malara partem
eTaiiadSe(iec\3Lm:ElintrahisDahylonem,ctaou vidchis n referri solent ita et de aquila, et de leone. In bo ;

eam [Jcrem. xxxiv, .4). Intravil enim, quia ductus nam partem dicitur: Calulus leonis Juda [Gencs.
estBabylonem, et non vidit, quia fuerat excKcatus. XLix. 9). In contrariam : Adversarius nosler diabolus
Hoc autera quod sequitur Et non in exercitu grandi,
: quasileorugiens c»ri«'<(IlP£;/r.v,8).Et illud in psalmo:
ncqueinpopulomultofacietcontraeumPharao pradium hisidiatur in 195 absconditis, sicut leo in cubili
injactuaggeris, et in exstructionc vallorum, ul intcr- suo : pauperem {Ps. ix, 9). In
insidiatur ut rapiat
ficial animas mullas : dupliciter intelligitur. sive rex bonam partem de aquila dicitur, quod justusdives
Nabuchodonosor regera Babylonis
.iTSgyptius contra effectus faciatsibialas sicut aquilae, utpossitreverti
veniens,, non poterit proBliari, neque cum parvo in domum praicessoris sui. Et in Isaia scriptum est,
exercitu tantffi resistere multitudini : sive ipse Se- quod justi pennas afferanl sicut aquih-e^/sa. xl) cur- :

deoias expugnabitur a Pharaone, a quo speravit rani et non lassentur ambulent, et non esuriant.
:

(fl) Hs3C antea, quasi alia ab Hebra^o, interpretatio inclusa, alioque erat characlere praenotata.
165 COMMENTARIORUM IN EZEGHIBLEM LIB. VI, CAP. XVII. 166

Recte autem ille qui dixerat : Forlitudine faciam,ct A "we facio aynum aridwv..Ego Domiiius tocutus sum
sapicnlia intellioentia; auleratn termmo.i gcntiuin,etvi- et facio. Hoc quod in Septuaginla legitur : Et dabo
res earumdeprxdabor: et commovebo civitates qux ha- de capite ramorum ejus, de Theodotionis editione ad-
bitantur, etorbem terrarum universum apprehendam ditum est. Rurfumque quod sequitur : El rami ejus

manu quasi nidum, et sicut confrac/a ova [Ibid., x, restiluentur, obelo pr.^enotandum est, quia in He-
13, 14),nunc sula persona aquilce descriljitur quod : braico non habetur. Verus Nabuchodonosor prop-
nequaquam velit de Libano, qui intefpretatur can- terea sumit de medulla cedri sublirais, de vertice
dor, et refertur ad thymiama,parvula atque humi- ramorura ejus, ut sit regnum ejus humile, el non
liavirgulla perstringere, sed summitates cedrorum, elevetur. Dominus autom Deus Pater omnipotens,
et de principibus, ao de stirpe regia, juxta illud qui locutus est ad Ezcchielem, toUit de stirpe re-
Abacuc Esca; ejus eledas [{Abac. i, 16). Ponitque
: de genere David el plantat super montem
gia, et ;

testamentum, cum his quos ceperit, ut regi Baby- excelsum et eminentom, qui loquitur in psalmo :

lonio collasubmittant, et impleant illud quod Apo- E(fO autcm constitutus sum rcv ab eo super Sion mon-

stolus loquitur Quoi tradidi Satanx,ut discanlnon

: tcm sanclum ejus {Ps. n, 0). Delecerat enim prin-
blasphemare {l Tim. i, 20). Et in alio loco Quoslra- ceps de Juda, et dux de Israel, donec venirct cui
:

didi,inqml,Satanseinintericumcarnis,utspiritussalvus t. repositum est et ipse erit exspectatio ge.itium :

fiat (I Cor. v). Non debemus ergo.si forsitan ob ali- {Genes. xlix). Iste erupitin germen, etfecit fructum,
quod peccatum decongregationefratrum et de domo et cedros omnes sua sublimitate superavit ita ut :

Dei ejicimur, reluctari sed fequo animo latara in

: habitent sub eo oranes volucrcs cff'li, et cuncta vo-
nos ferre sententiam, et dicere cum Propheta latilia illius protegantur uaibraculo. De quo dicit

(Mich. VII, 9), Iram Domini sustinebo, quoniam Abacuc Cornua in manibus ejus, ibi abscondita est
:

[Al. qui] peccavi ei, donec justificet causam meam, et fortitudo ejus {Abac. iii) el qui congregare deside- ;

caetera. Et frequenter evenit, ut alteri subditi ad rat quasi gallina puUos suos sub alas suas {Matih.
alterum transeamus, qui nobis suum repromittat xxiii) ut omnia rcgionislignacognoscanl quod ipse
:

auxilium;nec faciatinpristinasententiapermanere. sit Dominus. Tropologiee de credentibus loquens :

Quod omni ratione vitandum est, ne siccentur pal- Iste est qui Israel quondam sublime lignum humi-
mites nostri et germina arescant et contra pac- liavit, et exiiltavit hurailem gentium populum, qui
:

tum Dei facere credamur. exsiccavit lignum viride Judccorum, florens et ger-
(Vers. 22 seqq.) Hxc dicit Dominus [Vulg. addit minans in Lege et Prophetis et frondere fecit ;

Deus] Et sumam ego de medulla cedri sublimis, el

: lignnm aridum nationum ut quod semper locutus :

ponam de vertice ramorum ejus ; tcnerum distringam, est, opere compleret. IIoo idem signilicant [.il. si-
et planlabo supermontem e.rcelsum et eminentem: in^ gn\fic,a.ns] Simonis in Evangelio verba dicentis :

monte sublimi Israel plantabo illud. Et erumpct in Eccehicpositusest in ruinam, etresurrectionem multo-
germen,et faciet fructum,et eril in cedrum magnam, rum {Luc.u, 34).Etgranumsinapis, quodcum mini-
et habitahunl sub ea omnes volucres universum vula-
: mumsitomnibusseminibus,postquam 19 J creverit
tile sub umbra frondium ejus nidificabit. Et scient avium habitaculum est (Matth. xiii. 32).Quidam ali-
omnia litjna regionis, quia ego Dominus humiliavili- ter interpretantur, lignum sublirae hurailiatuni, et
gnum sublime, et elevavi [Vulg. e.vattavi] liijnumhu- huraile exaltatum,referentes ad passionem Doraini
mile, et siccavi lignum viride, et frondere fecitignwn Sa.lva.tons. Qui cum in forma Dei esset,7ion cst rapinain
aridum,ego Dominus locutus sum 8 96 eC fcci. hW
arbitratus xqualem se esse Deo: sed exinanivit se, for-
:

Quia hxc dicit Adonai Dominus : Et auferam ego de na)nserviacripiens{Philipp.\m.6,l)\ et postresurre-

electis cedri de vertice J^ et
dabo de capite ramo- ctionem, ipsum lignum postca sublimatum est, quod
rum ejus *. decorde
eorumauferam.et plantabo super 198 prius vircns, morte siocatum,et postea revi-
montem e.vcelsum, et suspcndam illud in monte sublimi viscens, pristinum receperit virorem. Alii Judaice
Is7-ael,etplantabo,etafferel germen,et faciet fructum,et utrumque referunt ad Israel ; quod prirao adventu
erit in cedrum magnam, et omnis
requiescct sub ea humiliatus sit et arefactus : et secundo reslituatur
avis,etomne volatile subumbraejusrequiescet -rct rami £) inpristinura statum,impleto illo quod dioit .Vposto-
ejus restittientur *. et scient omnia ligna campi, quia lus Paulus : Cum intravcrit plenitudo gcntium, tunc
ego Dominus qui humilio lignum e.vcelsum, et e.valto omnis Israel salvus fiet {Deut. v, 9, 10).
lignum humile : et arcfacio ligmtm viride, et gcrmi-

LIBER SEXTUS.
197-198 Putabam quod, raedio serpente con- sant : et hsereticis Dei percussis manu, ne tenta-
fosso, non reviviscerent hydroe novella plantaria, et rentur, si fieri potest, eliam eleoti Dei {Matth. xxiv),
juxta fabulas poetarum, Scylla mortua, nequaquam non moritur, ha;reditariis contra nos
haeresis ipsa
in me ScyllKi saevirent canes, qui latrare non ces- odiorum suorum catulis derelictis, qui nostra sinui-
 ;

167 S. EUSEBII HIERONYMI 168

lantes, genitricis antiquae, et pellacis Ulyssis vene- A alium peccare, et alium luere peccata. Si enim red-
na non deserunt labiaque tantum melie circumli-
: dit peccatapatrum superfilios in tertiametquartam
nunt; et juxta eloquiaScripturarum {Ps. Liv),mol- generationem, injustum videtur ut alius peccet, et
lieruntvcrbasua super oleum ipsi autem suntja- : alius puniatur. Sed exeo quodsequitur hisqidme :

cula, et jacula ignita, qua? scuto fidei repellenda si- orf(,Tu»/,comminationis,sivepraeceptiscandalum3ol-

muletexstinguendasunt.Haecdixi.filiaEustochium, vitur. Non enim ideo puniuntur in tertia et quarta
ut laborantem in me
opere prophetali, et hcereticis generatione, quia deliquerunt patres eorum, cum
resistentem, orationibus juves, et sextum volumen patres potius qui fuerunt peccatores puniri debue-
Explanationum in Ezechiel, meo ore, suo sensuDo- rint; sedquia patrum exstiterunt aemulatores, et
minus cxplicet ejusdemquo Spiritu gratia, quo
: oderunt Deum
haereditario malo, et impietate in
prophetis revelata sunt quoe soriptalegimus, nobis ramos quoque de radioe crescente. Solent in hoc
quoquedisserentibusrevelentur,utpossimusdicere: loco ha;retici,qui vetus non recipiunt Instrumen tum,
Os niciim apcrui, et attraxi spiritum {Psal. cxviii, contra creatoremdicere: Quam bonus etjustusDeus
d31). Legis et Prophetarum, qui quiescens, et silens ad
peccata patrum, reddit his qui non peccaverunt
(Cap. XVIII. Vers. 1, 2.)Et factus eslsermoDo- „ immo quantain suam usque
eo crudelitas,ut iram
"''
" ''' estquodinter /-!---
'

miniadme,dicens : Quid vos parabolam

'
^(j tertiam ct quartam extendat generationem {b) !

proverbium istud in terra Israel, dicentes :

vertiiis in Quibus nos respondebimus.et in hoc Dei Creatoris
Patres comederunt uvam acerham., ef d"n'.cs filiorum clementiam demonstrari. Non enim truculentias est,
obstupuerunt [Vulg. obstupescunt]'? LXX : Et factus et severitatis. iram tenere usque adtertiam et quar-
cst sermo Domini ad mc, dicens : -r Fili hominis : tara generationem,sed signum misericordire pojnani
qux est parabola hsec in filios Israel dicentium : Pa- differre peccati. Quando enim dicit Domine Deus:

tres comederunt uvam acerbam, et dentes filiorum obs- viiserator,etmisericors,patiensetmultiemiseralionis ;

tupuertmt Hoc quod Septuaginta dixerunt, fili ho-

? et infert : ?00 reddens iniquilatcm patrum super fi-
minis,\n Ilebraiconon habetur.&Ionet autem divina lios, et filios filiorum, hoc indicat, quod tantse mise-
Scripturailkid quod in Exodo dictum esi Ego sum : ricordire sit. ut non statim puniat, sed sententiam
Dominus Deus tuus, Dcus semulator, quircddo peccata differat puniendi. Sin autem vindicta peccantium
patrum super filios,usque ad tcrtiam el quartam gcne- diiferturin tertiametinquaitam generationera,cum
rationem his quioderunlme,el facio misericordiam in justis sanctisque quid amplius facit. Sequitur : Et
milha his qui diligimt me, et custodiunt prxccpla mca servans iustitiam et misericordiam in multamilUa, his
{E.vod. X, 5; Deut. v, 9, 10). Et iterum Descendil qui custodiunt mandata ejits,et faciunt pra^ceptaillius.
:

Dominus innubc et astitit ju.rta Moysen, et invocavit C Scriptum est in Proverbiis .Sicutuva acerba denti- :

Moyses nomen Domini, et iransiit Dominus ante facicm bus no.na est, et fumus oculis : sic iniquitas his qui
ejus, et invocavit {a) eum, dicens : Domine Deus misera- utnnlurea {Prov. x,26). Ex quo perspicuum est.non
tor et misericors, patiens et multa; misericordix, et aliorum dolere dentes et obstupescere, sed eorum
vcrax,et}ustitiam servans,et miscricordiam in millia, qui uvam acerbam comederint.Est autem loci isLius
auferens iniquitates, et injustitias, et pcccala : ct non hic sensus ; iiuomodo si quis velit dicere : Patres
emimdabit 19J> iniquitates patrum siipcr flios el su- uvam acerbani comcdcnmt, ct dentes filiorum obstu-
per filios lilioru)n,in tcrtiam ct quurtamgcnerationcm puerunt, ridiculum est, et nullam habens consequen-
{Exod. xxxiv, 5 seq.), sic accipi debere, quasi pro- tiam : siciniquum est atque perversum peccarepa-
verbium, et parabolam, ut aliud in verbis sonet, tres,etfilio3nepotesque cruciari. Sunt quihocquod
aliud in sensu teneat quod inparabolaquoque dua-
; in E.xodo lieddens iniquilates patrum
scriptum cst :

rura aquilarum supra diximus. Unde et Dominus in supcr fiiios quartam generalionem, ita
in teriiam et
septuagesimo septimo psalmo y/periam, inqiiit, »;: edisserant, ut ad animara liumanam sententiam re-
parabolis os meum : loquar propositiones ab iniiio {Ps. ferant, patrem in nobis levem [.-l/.lenem] punctum
Lxxvii, 15). Etin Evangelio parabolara seraentis, et sensuum etincentivavitiorum essedicentes ; filiura

lolii, et sinapis, quod cum sit minimum omnium n vero, si cogitatio peccatum conceperit; nepotes, si

seminum, in magnam consurgit arborem {Matlh. quod cogitaveris atque conceperis, opere perpetra-
xiii), ita proponit, ut aliud prretendat in verbis, aliud veris pronepotem autem, hoc cst.quartam genera-
;

in sensibus teneat. Etnos usquein prcesentem diera tionera,si non solum feceris quod malum est etsce-
putabamus duo testiraonia Exodi, qua3 supra {Isa. lestum, sed in tuis sceleribus glorieris, secundum
xxix) posuimus non esse parabolam, sed simplicem illud quod scriptum est (/ftjrf.,xviii,3) Impius cum :

cxplicaresentcntiam.Et quamquam non auderemus im profimdum malorum vcnerit,contcmnit\ .41. contem-

quidpiam dicere, nec vas fictileloqui contra figulum, netj. Deus igiturprimos et secundos stiraulos cogita-
quare ita, vel ita me fecisti tamen scandalum pa-
: tionum, quas GrtBci -KpoTtaOsia; vocant, sine quibus
tiebamur occultura, quod injustia videretur Dei, nuUus hominum esse potest,nequaquam punit; sed

(a) Duas socas,, eum diccns,cuvLi neque penes LXX. que adjutus mss, sulfragio. delet.
neque in Hebreeo sint codice, Victoriua suorum quo- (6) Vitiose Martian. legerat gubermlionem.
 169 COMMENTARIORUM IN EZECHIELEM LIB. VI. CAP. XVIII. 170

si cogitata quis facere decreverit.aut ipsa quae lece- A Quid significet, Vivo ego, dicit Dominus,et parabola,
rit, noluerit corrigcre pcenitentia. Unde scriptum vcl proverbium^^w^va. plenius diximus : quae nequa-
est ; Nullus hominum sincpeccato,necsi unius qiiidem quam dicitur in Israel, sed in his qui Dei notitiam
diei fuerit vita ejus.Nnmerabiles autcmanni vilx illius non habent,ncc possunt perspiscere veritatem.Om-
(Prov. x.K, 9). Et in alio loco : Quis gloriabitur cas- nes, inquit,anima3 meas sunt juxta creaturam,noa ;

tum se hattere cor? Et rursum : quoque non sunt

Astj-a juxta meritum utMoyses appellabatur homo Dei,
:

munda in conspectu ejus : el adversus Angclos suos per- de quo scriptum est Oratio Moysi hominis Dei :

versum quid e.ccogitavit {Job xxv, 5). Sin autem su- {Dcut. xxxiii, l).Et Elias qui ad quinquanginta mi-
blimisilla natura peccato non caret,quid dicendum litum principem loquehatur : Et si liomo Dei ego
est de hominibus, qui fragili carne circumdati, de- sum, descendat ignis de ccelo super te, et super quin-
bent loqui cum Apostolo 20B Miserego liomo,quis : quaginta a viros (IV Reg. i, 12). Homo vero peccali
me liberabit de corpore mortis hujus (Rom. vii, 24) ? et filius iniquitatis,non vocatur homo Dei.sicut ser-
Et illud,ut oum omnia fccerimus.debeamus dicere : vus et famulus Dei hi appellantur, de quibus dici
Servi inuliles sumus : qnod debuimus facere, fecimus non potest Omnis quifacit peccatum,servus estpec-
:

(Liic. xvii, 10). Et Nisi Dominus xdificarerit do-

: cati {Joan. viii, 34). Et iterum A quoenim quisvin- :

mum, in vanum laboraverunt qui 3sdificant eam : nisi ^ citur,cjus et servus esl (II Pelr. n,19). Sicut peccata
Dominus custodierit civitafem,frustra vigilat qui cus filiorum non nocent patribus,sic peccata
patrum ad
todit eam Ad probationem autem
(Psal. cxxvi, 1, 2). filiosnon redundant sed anima quae peccaverit, ;

hujus rei, ncquaquam primus pulsus cogitatio- ipsa morietur non abolitione substantife, sed es
nis, immo parvus mentis instinctus puniatur a Deo, ejus consortio, qui dioit ; Ego sum vila (Joan. xiv,6).
sed quod mente conceperis, opere consumes, il-
si Etalibi loquitur Omnisqui vivilet credit iii me,non
:

lud de Genesi proferendum est Cham peccavit,ir- : moriatur in xternum (Ibid. xi, 26). Et Amen, amen :

ridens nuditatem patris; et sententiam non ipse qui dico vobis : qui sermonem meum custodierit, mortem
risit, sed filius ejus suscepit Chanaan Maledictus, : n<vi videbit in sempiternum. Vita enimnostra ahscon-
ait, Chanaan; icrvus erit fratrum suorum (Genes.w). dita est cum Christo in Deo (Ibid. viii, 51) : quia
Quse Gnim justitia est, ut pater peccaverit, et in fi- [Al. qua] vioturi sumus quando Christus apparuerit
lium sententia proferalur? Necnon quod in contra- vita nostra in gloria (Coloss, ni 3) ; et implebitur
riam partem ponit Apostolus (1 Tnn. ii),salvam esse illudquod scriptum e,i[,:Amen amen dicovobis qui :

mulierem, si filii ejus permanserint in fide,et sanc- sermonem meum audit,et credit ei qui misitme,habet
titate, et pudicitia, videtur sententia justitiam non vit.imxternam: etinjudicium non venit.sed transibit,
habere,ut si filii boni fuerint et nepotes, salventur iemortein vilam (Joan. v, 24). Illud autem quod a
parentes. Quanti enim parentes sancti sunt,et ma- C Balam dicitur : Moriatur anima mea in animabus
los habent filios : et e contrario quanti parentes pec- justorum [Num. xxiii, 10) : huno habet sensum, ut
Ergo se-
catores, justos et sanctos filios generant ? cupiat mori saeculo atque peccato, ac vivere cum
cundumhuncsensum cuncta accipienda
supra qu.Te justorum animabus, quorum vita Christus est, et
diximus, pcccata parentum atque gencrantium, in possunt cancre : Placebo Doniino in regione vivenlium
ramiSjUon in radice puniri.Hoo interim de prover- (Ps. cxiv, 9). Non
enim Deus mortuorum, sed vi-
est
bio sive parabola dixisse sufficiat quod Lex et Pro-
: vorum Balaam, ut (/)) verisi-
{Maith. xxii, 32). Et si
phetas, hoc est,Exodus et Ezechiel,immo ipse Deus mile est,in linguam nostram translatum,i;a)!Mmpo-
qui et hic ibi looutus est, nequaquam in sententiis pulum sonat perspicuum est quod vanusprius gen-
:

discrepare videatur aut hic corrigere,quod ibi male tium populus desideret habere consortium cum
di.xerit. Si quis autem vel meliorem, vel alterum animabus justorum, Abraham, Isaac et Jacob, qui
sensum potuerit reperire,qui contrariorum ini,erse sOOi;, id cst, rccti et 903 justi nuncupantur. Unde
testimoniorum scandalum tollut, illius magis ac- ct Geneseos liber, ex eorum vocabulo (c) nomen ac-
quiescendum sententiae est. cepit.
(Vers. 3, 4.) Vivo ego, dicit Dominus, si erit vo- (Vers. 5,6 seq.) Et vir si fucrit justiis, ci fecerit
bis ultra parabola hoec in proverlnum in Israel. Ecce judicium et justiliam ; in montibus non comederit, et
j)
omnes animx mex sunt : ut anima patris,ita et ani- oculo.-i suos non levaverit ad idola domus Isracl ; et
ma filii mea est. .\nima qux peccaverit,ipsa morietw. ii.vorcm pro.cimi sui non violavcrit, et ad midierem
LXX Vivo ego, dicit Adonai Dominus,si juerit ultra,
: menstruatam non accesserit; ethominem nonconstris-
iit dicatur hxc parahola in Israel : quia omnes animx taverit ; pignus debitori reddideril ; per vim nihil ra-
mex sunt. Quomodo anima patris, ita anima filii puerit ; panem suum esurienti dederit ; el nudum ope-
202 inea est. Anima qux peccaverit ipsa morietur. ruerit vestimento ; et ad usuram non commodaverit ;

_((i) Pro viros, inquit Victor..apud omnes est suos, sonat et nomen wjii.
sicque habenl aliquot ms. codd.
(c) Scite in eam judaeorum opinionem concedit,
(ft) Sic putare malim scriplum ab Hioronymo,quam
Genesis librumdenolari.ubi Liber rccti laudaturJo-
verissimum,(\\iod. in Vatic. quidem est ms. et Victo-
suex, 13, et Samuel I, xxviii. Paria habet in caput
rius probat. Vorissime enim non vanum popidum,
Isaiae xliv Vnd^ et liber Geneseos appclatur i'J)i'.^,
:

sed absorplionem, sive perniciem ab Hebraico id est justorum, Abruam Isaac et Israel,
j/ba

Patrol. XXV.
171 S. EUSEBII HIERONYMI 172

et amphus non accepcrit ; ab iniqvilate averterit ma- A. nia judicarit,ut non accipiat personam pauperigin
num suum ; judicium vcrum fccerit inler virum ct vi- judicio,implobit prKceptum Domini : Sicutminorcm,
rum ; in prxccptis mcis ambulaverit, ct judicia mca sic ct majorcm judicabis [Prov. xviii.) audacter di-
custodierit, ut faciat veritatcm : hic jusius est.vita vi- cens Dcsideravit anima mea dcsidcrare judicia lua in
:

vct dicil Dominus Dcus. LXX : Homo autem qni omni lcmpore [Ps. cxviii, \Q). Et iterum Viam veri- :

Juerit jusius, qui facit judiciim et justitiam ; supcr iatis elegi, judicia tua non sum oblitus (Vers. 30). Et

monles non comederit, non levaverit ad

et oculos suos in eodem psalmo Cognovi quia juslitia [Al. jusla]
:

cogilationcs domus non

Israel; etu.vorempro.vimi sui judiciatua {\'ers. 75) etin tantam proncict beatitu-
:

contaminaverit,et ad mulierem jtuentcm sanijuine non dinem,ut intelligat judicia Domini.quse sunt abys-
accesserit ; et hominem non oppresserit ; piynus debi- sus multa; et dicat cum Apostolo profxmdum di- :

tori reddiderit; et rapinam non rapuerit.panem suunt vitiarum sapienti;e et scientix Dei,quam inscrutabilia
esurienti dederit ; et nudum operuerit vestimento ; et sunt judicia ejus, et investigabites vix iliius [Rom.ii,
pecuniam suam ad usuram non dederit ; ct amplius 33). Et in oratione commemoret : Quoniam judicia
non acceperit ; ab iniquitate averterit manum suam ; lua jucunda {I'sal. cxviii,39). Postjudicium sequitur
juslum judicium fecerit intcr virum et intcr pro.vimum justitia,quam qui habuerit,Ghristum liquido possi-
ejus ; in prxceptis meis ambulacerit, justificationes ^ dehit qm ^uxin A^ioslQlum factus est nobis jus
meas custodieril ut faciat eas : hic juslus est, vila vi- titia, et sanctificatio, et redemptio (I Cor. i) ; ut
Adonai Dominus. Vultis,ait,scire hoc quod
vet, dicit faciatjustitiam veram.nec persona3(a)reeipiatinju-
dictum est Peccata patrum reddam in tertiam et
: dicio sed do sua sciat in aliorum judiciojustitia ju-
;

quarlam gencralioncm {Deut. v, 9), non id sonare dicandum. 905 Tertium est in montibus non co-
quod pleriqueexistimant necesse simile huicsen- ; medere, quod Jud;.i?i existimant ad idololatrise per-
tentia3 : Patres comederunt uvam acerbam, ct dentes tinere peccatum. Crcbro enira legimus in Regum
filiorum obstupuerunt {Jerem. xxxi, 29) : audite quee et Paralipomenon libris Verumtamen ab excelsis :

illaturus sum : si fuerit paterjustus,qui haec fecerit, non recessit. Adhuc poputus immolabat in excelsxs
et illa non fecerit,et habuerit filium pessiraum,qui, adolebat incensum in sublimibus {Ul Beg. xv, 22;
desertis virtutibus patris, se (lagitiis manciparit ;
Paral. hoc Scriptura significante, quod in
xx).
nonne et iste vita vivetquiajustus est; et ille morte raontibus lucisque, idolis hosfias immolaverint, et
morietur.quia omnia perpetrarit,qufe pater vitando thura succonderint. Nos autem dicemus comedere
justus cffectus est? Videamus catalogum virtutum eum in montibus, qui dioit cum Pharisaeo : Gratia
patris,qua3 mihi videnturin septem partes decem et ago tibi,Dcus, quod non sum huic similis publicano :
dividi. Quorum primum est,fecisse judicium secun ; jejuno bis in sabbato decimas do omnis substantise :

duni huic simile, judicio copulasse justitiani ; ter- C mex {Luc. xvin, ^2), etc. Et e contrario Publica-
tium, non comedisse in montibus; 204 quartura, nus audiens eum, qui dixerat : Discite a me, quia,
oculos non levasse ad idola, sive ut LXX transtule- mitis sum et humilis corde {Mattk. xii, 29), percutie-
runt,a(i cogitationes domus Israel ; quintum,uxorem at pectus suum manu,hoc
pessimarum cogita- est,

proximi sui non violasse Sextum,menstruala3uxoris tionum thesaurum,et oculos ad coelum non audebat
vitassc complexus.Soptimum.hominem non contri- extollere. Sed et illud quod alibi dicitur Majora :

stasse, sive, ut LXX odiderunt, opprcssisse per po- te non rcquiras, non scruteris {Eccli.ui,
ct lortiora te

tentiam octavum,pignus dobitori reddidisse; no-

; 22), omnes hairolicos arguit in montibus comedere
num,pervim nihil rapuisse,vel,juxta LXX,rapinam superbiae et Ecclesiasticam despicere simplicita-
nonrapuisse ;d&cm--.um, panem suum csurienti de- tem, et nescire de se scriptum Deus superbis resis- :

disse undecimum, nudum operuisse vestimento

; ;
tit, humilibus autem dat gratiam (Jacob. iv, 6).
duodecimum,adusuram pecuniamnondedisse ter- ; Quarto loco ponitur, et oculos suos non levaverit
tiumdecimum,nihilcxhisqua;dederitampliusacce- ad idola domus Israel, proquibus Septuaginta co-
pisse; decimumquartum,abiniquitateavertissema- gitationes transtulerunt.Idola autem, id est, simu-
num suam; decimum quintura, quod simile videtur lacra qua; de suo corde flnxerunt, omnes haeretici

primo, sed in parte diversum est, judicium verum j.

faciunt, ad quae levant cordis oculos.qui falsitatem
fecisse inter virum et virum.sive proximum suum; eorum atque mendacium putaverint veritatem.Do-
decimum sextum, in pr.-eceptis Domini ambulasse: mus autem Israel simulacra dicuntur,qu8e repe-
decimum septimura,judicia,et justificationes illius riuntur in Ecclesia ; et per occasionem falsi nomi-
custodisse. Quorum singula quid velint,dicemus in nis scientite, simplices quosque seducunt,ut philo-
consequentihus. Si fucril,a.it, vir juitus elfeceritju- sophorum dogmata introducant in domum Israel,
dicium. Scriptum est in Proverbiis : Cogitationes jus- eorum scilicet qui Deum mente conspiciunt.Quinto
torum judicia {Prov. xii,5). Qui hanc virtutem pos- loco ponitur :et uxorera proximi sui non violaverit,
sederitjUt nihil sine ratione faciat et judicio,potest sive contaminaverit, quod aperte adulterium qui-
illud propheticum dicere : .ludicia Domini vera,justi- dem prohibet sed ex eo quod additur, proxirai
;

ficata in semetipsis {Ps. xviii, 10), et cum recte om- sui, nisi omnis homo proximus intelligatur,videtur

(a) Antea, eodem tamen sensu erat, respiciat.

«73 COMMENTARIORUM IN EZECHIELEM LIB. VI. CAP. XVIII. 174

esse praceptum, ut ab amicorum nos abstineamus A Romanisoonoiliaret auribus. Sequiturinlooo septi-

306 uxoribus inimicorum vero, et ignotorum
; mo : Et hominem non contristaverit, sive, ut LXX
conjuges libere polluamus. Proximus ergo omnis translulorunt, non oppresserit per potentiam. Quo
homo hominis accipiendus, juxta parabolam Evan- vitio atque peccato nesoio quis alienus sit. Et M-
gelii, qusB a Salvatore proponitur, cujusdam homi- gyptii enim opprimebant Hebra^os per potentiam.
nis qui Jericho [Al. Hierichum] descendens, a la- Unde et Abacuc queritur, quare impius opprimat
tronibus vulneratus est : (luando interrogat Phari- justum {.\bac. i). Atque utinam de solis his dicere-

saeus, qui fuerit proximus ejus, docens illum esse tur qui furis sunt, ot non de his qui intus. Solent
proximum, qui bene fecerit. Potest juxta mysticos enim et principes Ecclesiarum opprimere plebem

intellectus uxor intelligi sancti viri, sapientia, di- per superbiam. De quibus scriptum est Principem .•

cente Salomone : Ama illam, el amplexabitur le :

te constiluerunl, ne elevevis : eslo inter cos quasi

dilige illam, et custodiet te (Proo. iv, 6). Quam con- ums ex ipsis {Eccli. xxxii, 1). Et salvator pricce-
taminare desiderat, qui aliorum benedicta repre- pit : Qui vult inler vosesseprimus, sit omnium mini-
hcndit, et facibus accensus invidii-o, sancla violat, mus [Al. novissimus] {Matlh. xx, 27). Quod autem
Sextum Et iu\tal{ebra.icumdic\ivc,dliomineninoncontristaverit,
casta corrumpit. pura contaminat. est :

ad mulierem, sive uxorem menstruatam non acces- ApoaloUco congruH tealimomo: NolitecontristareSpi-
B
serit. Per singulos menses, gravia atque torpenlia
rilum sanctum, qui habilat in vobis {Eplics. iv, 30). Et

mulierum corpcra, immundi sanguinis effusione re- in Evangelio quod juxta Hebraeos Nazaraei legere con-
levantur.Quo tempore si vir coierit cum muliere, sueverunt, inter maxima ponitur crimina, qui fra-
tris sui spiritum contristaverit. Si autem tristitia al-
dicuntur concepti foitus (a) vitium seminis trahere :

terius interlicit contristantem,quid de iniquitate et

ita ut leprosi et elephantiaoi ex hac oonceptione
tyrannica mento dicendum est, cui illud convenil:
nascantur, et foeda in utroque sexu corpora, parvi-
Quid ylorialur terra et cinis {Eccli. x, 9)? ut oblitus
tate [Al. pravitate] vel enormitale membrorum,
conditionis sufe quomodo plenus pituitis, felle, ster-
sanies corrupta degeneret. PrKcipitur ergo viris,
coribus, et post paululum vermibus exarandus, po-
utnon solum in alienis mulieribus, sed in suis quo-
nat in ccelum os suum, et lingua ejus pertranseat
que,quibusvidenturlegeconjungiScripturadicente:
usque in terram, et dicat cum vero Nabuchodono-
Crescileet multiplicamini, et replete terram {Genes. i,
sor Ascendam in ctvluin, super sidera cadi ponam
;

28),certa concubitus norint tempora, quando co-

Ihronum meum, et ero similis AUissimo {Isa. xiv, i2).
cundum, quando ab uxoribus abstinendum sit. Quod
Octavumest: Pignus debilori reddiderit. Non omni
quidem et Apostolus et Ecclesiastes sonant Tem- :
'•
debitori, alioquin multis occasio recipiendorum pi-
pus ample.candi, et tempus longc jieri a complcxibus (]
gnorum, fiet divitiarum materia sed ei debitori, :

(Eccles. III, 6). Caveat ergo et uxor, ne {b) forte viota

de quo in lege scribitur, quod pauper sit, et pro-
desiderio coeundi illiciat virum, et maritus, ne
vim prium opposuerit vestimentum, et ante solis ooca-
faciat omni tempore subjectam sibi
uxori, putans
sum oporimentum recipere debeat {Deut. xxiv),
esse debere conjugii voluptatem. Unde et Paulus :
908 ne cruciatus frigore, clamet ad Dominum, qui
Ut noveril, inquit, unusquisque possidere vas suum
autem juxta ea qua3 se-
ullor est ejus injurisB. Sin
in sanclitate et pudicitia Tliess. iv, 4). Pulchre in
(I
quuntur, panem esurienti dare debemus, et nudum
Xysti Pythagorioi sententiolis dicitur Adulterest(f) :
operire vestimento {Exod. ii) quanto magis suum :

uxoris proprice, amator ardentior. Quem librum reddere, si tamen debitoris indubitata paupertas
quidam inLatinam linguam 207 transferens, mar- est ? Possumus quoque pignus reddere debitori,
tyris Xisti nomine voluit illustrare non considerans quandoci, cui dilectione conjungimur, etquinobis
:

in toto volumine, quod in duas partes frustra divi- debetmutuam charitatem, reddimus pignus suum,
sit, Christi nomen et Apostolorum omnino reticeri. nihil deljili ejus apud nos ultra retinentes. Nonum
Nec mirum, si gentilem philosophum in martyrem possidet locum Per vim nihil rapuerit, sive juxta :

Et RomaucB urbis episcopum transtulerit cum Eu- Septuaginta,rapinam non rapuerit. De raptoribus et
:

sebii quoque Ca^sariensis primum pro Origene li-

D Apostolus loquitur, quod inter cceteros peccatorea
brum, Pamphili martyris vocabulo commutarit, ut ne vesoendura quidemoumhujuscemodi sit: omnis-
facilius tali laudatore libros impiissimosTTEp"! apywv que rapina mixta violentis est (I Cor. vi). Nisi
_(«) Huc refer illam Ainex. Gazensis sententiam in quo laborat, menstruo.
Dialogo ante medium, iT.ti a-x\ Tfov 'ESpa!ow -.ht ^6- (() De hoc Xysti libello, quem Rufinus Latine ex-
(J.OV 7rpoa(£ij.ai, etc, quie sic habent Ijatine, Nam et plicavit, recole quoB in Epist. 133, num. 3, et Cora-
Hxbrxorum legem admitlo, qux corpore fiede vitiati ment. in Jerem. cap. xxii, replicatS. doctor, quae-
hominis patrcm adjudicavit layidalioni, co quod ob que nos ibi annotavimus. Que haec ejus laudatur
inlemperantiam puryutionem conjuqis non exspeclave- sententia sub numero 13S, ita effertur Adulter :

rit, unde maleria: rcd.undanlia, ct turpissimus prolis cliam proprix uxoris eftimpudicus omnis, velamator
morbus exslitit. Vid. Levit. xx, 18. ardeiilior. I^aria habet Athenagoras Legatione pro
{b) Huno, ubi se cundis curis recognovit Martia- Christianis, et Clemens Alexandrinus in Pa^dagogo
naeus, locum in Sup plemento post tomi v Pra^fatio- II, cap. 10. Quin et Publius Syrus exethniois. Dic-
nem, ex cod. Gorbeien si litteris Longobardiois, ut tum quoque illud de Othone notissimum est,
ipsevocat, exarato ante annos octingentos, sicmu-
tat, ne desiderio coeundi celet virum; de eo scilioet Uxoris raoechus cceperat esse suae,
 ;

i75 S. EUSEBII HIERONYMI 176;

enim vis fucrit illata, rapina nou prolicit. Kst aiUcm A piinis. lloc quod loquimur, si tamen Christi sumua
et sancla violentia, rapinaque optabilis, de qua scri immoquodprophetacommeinoratpaniscrcdentium,
bit et Evangelium : A diebus Joannis Baplistx re- est et esurientium. Qui omnino non dandus est his,
gnum cwlorum vin patitur, el violenii diripiunl iltud qui manducaverunt et biberunt et saturati sunt, et
(Maltli. XI, 12). De qua
Judas frater Jacobi lo-
et incrassati calcitraverunt, de quibus dicitur: Vx qui
quitur : Et alios quidem de igne
(a) rapite : aliorum suturati estis nunc, quia esurietis {Luc. vi, 25), ne
i'ero qui judicantur miseremini {Judx 23). Et e con- cvomant illum dicente Salomone : Evomet enim el
trario adversari» potestates in perniciem eorum conlaniinabil sermones tuos bonos{Prov. xxiii.) Quod
quos rapiunt, pra^dam rapere festinant. Quod signi- aliis verbis Salvator loquitur : IVt' detis sanetumca-
flcat ct Jacob, dicens : Destia mala comedic ciim : nihus : ncque mittatis margarilas vestras ante porcos
bestia mala
rapuit Joseph {Genes, xx.wii. 33). Unde {Mallh. vii, G). Undecimum possidel locum Et nu- :

et oves Domini qua3 sequiintur eum, non rapiuntur dum operuit vestimento.Qui sermojuxtasuperioris
de manibus ejus. Et ipso dicit Paler quod dedit versiculi explanationem, duplieiler disserendusest:
:

mihi, omnihus majus cst, el nemo potest rapare de ma- ut et nudis tribuamus operimentum, Salvatore di-
nu [Al. addit mca] Palris mci {Joan. x, 29). Ex quo cente Nudus eram, et operuistis me (Matth. xxv), et :

perspioitur, una Patris Filiique potestas, virlus at-

P nudis fide atque virtutibus tribuamus vestimentum
quo substantia. Si enim de Filii manu, qute dedit Ghristi, de quo scriptum est Quotquot enim in Chri- :

Pater, nemo potest rapere, et hma eadem in Patris slo baptizati cstis, Chrislum induislis {Galat. iii, 27).
manu sunt qufe non rapiuntur ab eo, liquido com- Hoc vestimento nuduslSlOerat.qui vestem non ha-
probatur, omnia Patris et Filii esse communia, bens nuptialem, prqjectus est de convivio. De hac
et in Filii manu tenere Patrem, sicut Patris nuditate, et ad Jerusalem Dominus loquitur: Tu au-
manu teneatur quae Filii suat. Decimum est : lem eras nuda et confusione [Al. confusionis] plena
Panem suum esurienti dederit. Per quod docemur {Supraxvi, 7). Duodecimum numerum tenet : Et acT}
eleemosynam non saturis faciendam, sed esurienti- usuram non commodaverit, sive ut LXX transtule-'
bus : neo dandum panem his qui ructant plenilu- runt, pccuniam suam ad usuram non dederit. In He-
dine, sed his qui inanilate cruciantur.In pane braico cunctarum specierum usura prohibetur in ;

autem omnis continetur cibus. Et significanier di- LX.X tantum pecuniuT. Juxta quod et in quarto deci-
citur, s'Mm : ne de rapinis, et usuris et alieno malo mo psalmo scriptum est Qui pecuniam suam non
:

quoBsitum panem, vertamus in misericordiam Re- : dedil ad usuram {Psal. xiv, 5). Et quomodo dioitur :

demplionem enim animx viri {Prov. xiii , 7) ,

FatiH tuo non autem fenerahis
fenerabis, alicno
^09 prori;e divitiee .Quod inultos facereconspicimus, ^Dcul. ,Kv, G, et xxiii, 10). Sed vide profectum In :

clientes et paupcres, et agricolas taceam de mi- : ut C principio Legis a fratribus tantum fenus tollitur; in
litantium et judicum^ violentia, qui opprimunt per propheta ab omnibus usura prohibetur, dicente Eze-
potentiam, vel furta committunt, ut de multis parva chiele Pccuniam suamnon dedit ad usuram. Porro
:

pauperibus tribuant, et in suis sceleribus glorientur. in Evangelio virtutis augmentum est, prEecipiente
Publiceque diaconus in Ecclesiis recitet offerentium Domino Feneramini liis a quibus non speratis reci-
:

{h) nomina: tantum offert illa, tantum ille pollicitus jicre (Luc. vi, 35). Sequitur in terlio decimo loco :

est, placentque sibi ad plausum populi, torquenteeos Et amplius non acceperit. Putant quidam usuram
conscientia. Damusque materiam miseris, ut gau- tantum esse in pecunia. Quod prxvidens Scriptura
deant, ad ea quaj tribuunt, et non lugeant ad ea quae divina, omnisrei aufert superabundantiam, utplus
rapuerint. Melius autem est ut intelligamus panem non recipias quam dedisti. Solent in agris frumenti
justi eum esse qui dicit : Ego sum panis viuus, qui etmilii,vini,etolei, cajterarumquc specierum usurae
de caio dcsccndi {Joan. vi, 51) ; et quem sermo divinus, abundantix :
in oralione exigi, sive ul appellat
nobistribui deprecamur: Panemnostrumsubstan- (c) demus decem mo-
verbi gratia, ut hyemis tempore
tivum, sive superventurum da nobis {Matlh. vi, 11) dios, et in messe recipiamus quindeoim, hoc est,
ut quera postea semper aecepturi sumus, in proe- amplius partem mediam. Qui justissimum seputave-
senti sa5culo quotidie mereamur accipcre. Hunc pa- n rit, quartam plus aocipiet portionem, et solent ar-
nem justus esurienlibus tribuit, de quibus scriptum gumentari ac dicere Dedi unum modium, qui sa- :

est lieati qui esuriunt ct sitiunt {Maltli. v, G). Quia

: tus fecit decem modios. Noiine justum est, ut me-
qui justus est, communem omnium panem, suum dium modium de meo plus accipiam, cum ille mea
facit proprium, qui defecerat in Judcea, propheta liberalitate, novem etsemisde meo habeat? Nolite
dicente Aujeram ab eis fortitudinem, sive baculum
: errare, inquit Apostolus, deus non irridetur {Galat.

(a) Penes Rabanum, de iijncrapientes, aliis-autem Francof'ordienseconciliuman.794instauravit, edito

miseremini in limore.
(fr)QuamhicHieronymussuggillatconsuetudinem,
recitandi olferentium nomina, ctiam per id
temporisInnoccntiusIepistol.adDccrntiuin,num.5,
improbavil, edicens ut lidelium oblationes Doo, non
populo, iiec publica diaconi rccitationr, sed tacita
sacerdotis m(<!0)!c commendentur. Ejus pra^ceptum
dccreto, de non recitandis nominibus antequam obla-
tio olJeratur.
fere Subslantivum hic vocat et superventurum panem,
(c)
quem alibi snpcrsubstautialcm, pccidiarem, pra'cipu-
nmel craslinum intelligit. Vide hac dc recommenta-
rium eruditissimum inMatthffii caput scstum Mart.
 177 COMMENTARIORUM IN EZEGHIELEM LIR. VL CAP. XVIII. !78

Vi,7). Respondeat eniranobis brevitcrrenerator mi- \ ct prxccptum Domiui lucidum, illuminans ocidos {Ps.
sericors utrum habenti dcderit, an non habenti Si
: "? xviii. 9). Inquo qusritur, quomodo in hoc eodem
habenti, utique darc non debuerat, sed deditquasi propheta dixerit Deus Dedi eis juMificationes non
:

non habenti.Ergo quareplusexigitquasiabhabenle? bonas, in quihus non vivant in eis {Infra xx, 28). Fa-
Alii pro pecunia fenerata solent munuscula accipere cilisque responsio est plenior in consequentibus,
diversigeneris,et nonintelligunt(a)usuramappelIari non vivere Judffiossequentes occidentem Iitterara,et

etsuperabundantiam,?BBquidquidilludest,siabeo vivere Christianos intelligentes spiritum vivifican-

, qu od dederit,plus aoceperint. QuarUis decimus gra- tem. Longum est. si voluerimus probare testimo-
dus .Ab iniquitate,ait, uverterit manum suam, ut
: niis, ubi prKcepta Domini, et ubi justificationes
omni opere fugiat iniquitatem. Non enim solum esse dicantur, et quibus singula, vel diversitatibus,
manu, sed et aliis membris committitur iniquitas, vel obscuritatibus involvantur. Unde et in prasenti
dicente Salomone : Iniqua labia prorul a te remove loco infertur: Hic justus est, vita vivet, ait Dominus
{Prov. IV, 2-4). Et in Psalmis : Iniquitatem in excelso Deus.Qm hffc fecerit. etillanon fecerit, nequaquam
locuti sunt 8). Pes quoque currit ad
{Ps. Lxxii, punietur delictis patris.sed suis vivet virtutibus.
iniquitatem,et oculus alienam mulierem concupi-
si (Vers. 10 seqq.) Quod si genurit filium latronem,
scat, nec sit ejus imitator, de quo dicitur Iniqui- „ effundcntem sanguinem, et fecerit unum de istis (sive
:

tatem non fecit, et dolus non est invcntus in ore ejus ut LXX transtuleruntjC^ fecerit peccata: invia patris
(/m. Liii. 9).Unde et de iniquo mammona jubemus suijusti nonamhulavent),ethxcquidem omnia nonfii-
iacere nobis amicos, qui nos in ffiterna recipiant ta- cientem, sed in montibns comedentem, et uxorem pro-
bernacula.Quintum decimum est Judicium verum : ximi sui poUucnlem, egcnum et pauperem contrislan-
fecerit inter virum et virum, sive proximum suum. tem{sive opprimenlem),rapientem rapinas,pignus non
Qui videtur idem sonare quod primum, ubi scri- reddentem,et ad idola levantem octdos suos, abomina-
ptum est : Si fuerit justus, et fecerit judicium ; sed tionem fucientem, ad iisuras dantem, et amplius acci-
addita veritate quod facit inter virum et
judicii : pientem.numquidvivet(l))?Cuniuniversadetcstandahsec
virum,sive proximum suum, i-J-onvt cernitur habere fccerii, morle morietur : sanguisejusin ipso erit. Pro

Tirtutum.UndeetinProverbiorumexordiOjpostraulta latrone in Ilebraico scriptum habet pharis (y-S),

praecepta, correptio infertur judicii. Scire, inquit, quod Aquilae secunda editio, peccatorem ; Symma-
sapienliam et discipUnam, el inlellirjere verba pruden- chus, transgressorem, Scptuaginta et Theodotio pe-
tise. suscipcre versutias sermonum, et nossc justiliam stilentcm interpretati sunt.Quoinodo autem pestilen-
veram.et post omnia corrigere judicium {Prov. i, 2,:-!). tia raorbos creat,et passim regiones in quibus incu-
Quaraobremet Apostolus (1 Cor. vi) reprehenditeos buerit, vastare consuevit, sic pestilens homo uni-
qui in Ecclesia constituti sunt, quod habeant inter C versa populatur. Dicarausque primum juxta histo-
se judicia, minimusque eligitur, atque contemplus, riam, ut sciatis iniquitates patrum non redundare
qui juxta Evangelium primus est,utjudicet inter vi- ad filios. Si justus fecerit quc-c superior sermo per
rum et virum, qui destruxit ea quae parvuli sunt, et nrdincm texuit, vita SBS vivet. Quod si genuerit
pervenit usque ad perfectum virura ettamen ma- iilium recedentem a Domini servitute, el patris
;

jori sententia indiget, ut possit ad veritatera judicii virtutes vitiiscomrautantem, ut faciat quae ille
pervenire. Sequitur in sexto decimo loco: In pra;- non non faciat quse ille operatus est num-
fecit, et :

ceptis meis ambulaverit.Et in decimo septirao : Ju- quid vivere poterit ? Certe non vivet, sed erit reus
diciaet justificationes meas custodierit, ut (aeiat ea, sanguinis sui. Porro juxta intelligentiam spiritua-
factaque custodiat.Quorum utrumque multiplicem lem.justus vir Ecclesiasticus, si fidem Evangelicam

habet intelligentiam,si velimusomnialegis mandat.-i pra3dicaverit,et filius ejus atque discipulus hceretico
replicare, in quibus prcecepta Domini, et in quibus De quo
fuerit crrore deceptus, vocabitur peslilens.
justificationes esse dicuntur. Plenus est prs- 282
primo psalmo scribitur Et in cathedra pesti-
et in :

ceptorum et justiflcationum centesimus octavus de- lentix non sedit (PsaLi,l).Et in proverbiis.confidens
cimuspsalmus.et ex parte octavus decimus, in quo etprocax, et superbus pestilens appellatur (Prou.
soriptumest: Justitix Dominirectx,laetificantes corda, n xxxiii).Iste effudit sanguinem deceptorum,et omnia
(a)In eoigitur usur8eeenseturiniquitas,quocJ quis nymiano geminum S.Leonis Magni testimonium ex
supra quod dedit accipiat. Verissima hsc autem Sermone 10 Injusta, inquit, el impudens avaritia,
:

sancti doctoris sententia tot supra atque infra exem- qux beneficium se dicitpnvslare cum decipit 7ion cre- ;

plis atque argumentis munita penitus everlit novi-
tium dogma, de libera fenerandi per civicas, quas
vulgo Camhiales vocant litteras facullate, omnes-;
que frivolas et a Christiana charitate alienas ratiun-
culas, quas su* obtendunt avaritiae (quod summo-
pere dolendura est) nuperi feneratores Christiani,
nihil esse ostendit. Ut enim se a legum pcenis cal-
lide eximant simulatis contractibus, Deus, inquit
Hieronymus ex ore Apostoli, non
appellatur supcratmndantia, quidquid illud est, si ah
60 quod dederint, plus acccperint. Jam vero audianl
dit Deo veraciter promiltenti, ct crcdil homini irepide
pacisccnti : dumque certiora existimat pra^sentia quam
futura, merito in hoc frequenler incurrit,ut ci cnpidi-
tas injusti lucri.non injusti causa sit damni.Unde qui-
lihetsequatur evenlus.mala semperest rutiofenerantis,
cui pccuniam et minuissc, et auxisse, peccalum cst
ut aut miser sit amittendo quod dcdit,aut miserior ac-
cipiendo quod non iledit. Fugienda prorsus csl iniqui-
irridelur. Usnra tas fcnoris,et lucrum,quod omni curet liumanitate, vi-
landum .'.st...Fenus pecunix funus cst animx.
Addit.juxta ilcbruicumVulgata, jVoh vivel,c[\xoi
(1))

qui fortunas suas fenoribus quotidie augent, Hiero- et Rabanus olim legit, et Viclorius de more sufiicit.
 :

179 S. EUSEBII HIERONYMI 180

insepeccatacongeminat;comedensinmontibussu- A est. ut quomodo peccator in suo scelere moritur;
perbicB,etEcclesiam proximi sui pollnens, egenos et sic justus in suis vivat virtutibus : et moriatur
pauperesinscienliaScripturaruracontristans.oppri- anima quo? peccaverit ; et vivat quae Dei praecepta
mens alque supplantans rapinam rapiens, eos : custodierit.
quos de Ecclesia seduxerit pignus non reddens, : (Vers. 21, 22.) Si autem impiiis egeritpanitentiam
quod a magistro acceperat, ut impleret quod scri- ab omnibus peccatis suis qtix operatus est,et custodie-
ptum est : Gratis accepistis,gmtis clate (,')/«///(. x, 8). Et rit universa prxcepta mea,et fecerit judicium et justi-
ad idola atque simulacra, quae de suo corde finxit, tiani :vita vivet,et non morielur.Omnium iniquitatum
levans oculos suos, cunctasque faciens abomi- ejus quas operatus est,non rcrordabor.ln
tantum, ait,
nationes et dans ad usuram pecuniam,ut errorem
: peccatapatrum adfilios non redundant,nec justura
magistri (,n)discipulorum augeat diligentia et repe- ; filium sceloratus prsegravat pater neque alii pro :

tens ab his quibus tribuit, amplius quam dederat : aliorum sceleribus puniuntur, ut ipse unus atque
certe vivere non poterit, sed in suo sanguine mo- idem qui prius impius fuit atque peccator,si postea
rietur. egeritpa;nitentiam,et ad mcliora conversus pristina
(Vers. liseqq.) Quodsi geinterit filium. qiii vidcns peccata deleverit, non judicetur vetustate peccati
omnia peccata patris sui qux fec.it, timuerit,ct non fe- -p sed in meum suscipiatur gregem.innovatione virtu-
cerit simititcr [Vulg. simile eis] : super montes non tis.Simulqueconsiderandum,qualemimpiumetpec-
comcderit, et ocutos suos non ad idola do- levaverit f.atorem suscipiat prenitentem. Si ab omnibus, in-
mus Israel, et uxorem proximi
non violaverit, et sui quit,'iI5 peccatissuisquaeoperatusest,averteritse,
virum non contristavcrit, piqnus non retinuerit.et ra- et custodierit universa praecepta Uomini, quo scili-
pinam non rapucrit ,panem suum csurienti dederit. et cet omnia crimina derelinquat, et cunctas virtutes
nudum operuerit veslimento.a pauperis injuria averlc- sequatur si omnia bona fecerit.et cuncta deserue-
:

rit manum suani, usuram et superabundantiam non rit mala et ego omnium iniquitatum ejus,quas ope-
;

acceperit, judicia mea feceril, in prxceptis meis am- ratus est, obliviscar.
btdaverit : hic nonmorietur in iniquitatepalris sui,sed quam operatus est, vi-
(Vers. 23). In juslitia sua,
vita vivet.Pater ejus. (b) qui calumniatns, ct vim fccii jifii.Non tam mea quam suavivet justitia licet jus'- :

frairi, ct matum opcralus cst in mcdio populi sui: hic titia3 mea; sit, bonis bona, et malis mala reddere.

mortuus esi in iniquitaie x!(fj.Nec,inquit,miremini,si Numquid voluntatis mex est mors impii, dicit Do-
justi viri filius declinans ad vitia atque peccata, minus Deus : et non ut convertutur a viis suis,et vivaV!

morte morietur.Cum econtrario filius peccatoris et (I. rHn.n).Ergo Domini voluntatis est, omnes salvos
impii,?l.fsivideritperversitatemviarumpatrissui, fleri,et ad nolitiam veritatis venire.Ubicumque au-
etconverteritse,ulmalanonfaciatetfaciatbona,reus C tem Dei videtur severa et truculenta sententia. non
paternorum scelerum non tenealur.Quod el in nobis homines, sed peccata condemnat.
accipi potest,quibus in Psalmis dicitur : Audi, fdia, (Vers. 24). Si autem averterit se justus a justitia
et vidc.et inclina aureni tuam. ei obliviscere poptdu7n sua.et fecerit iniquiiatem secundum omnes abominatio-
iuum, et domum patris tui : el concupiscet re.z deco- nes quas operari solet inipius : numquid vivet ? Omnes
rein tuum (Ps. xliv, ii). Et qui de gentium sumus justitix ejus quas feccral non erunt in memoria [Vulg.
stirpe generati, ut relinquamus parentum crimina, recordabuntur]. In prxvaritione qua prxvaricatus
et fajiamus judiciura atque justitiam, et vivamus in esl, et in peccato suo quo [Vulg. quod] peccavit, in
ea.Repetit itaquo supra latius prosecuti sumus.
qui-e ipsis morietur. Sicut justum antea peccatorem non
Et ideo breviter cuncta percurrimus, ad illa quae praegravant antiqua delicta : sic peceatorem qui
obscuriora et nova sunt transire cupientes. prius justus fuerit,non juvantveteresjustitiK.Unus-
(Vers. 19, 20.) Et dicilis : Quarc non portavil [Al. quisqueenim quo invenietur, in eo judicabitur.
in
portabil] fdius iniquitatem patris? Videlicet, quia (Vers. 25.) Et dixistisNon est xqua via Dotnini. :

filius judiciam etjustiiiam operaius est, omnia prx- Audite [Vulg. addit e;'(/o], domus Israel: Numquid
cepta mea custodivii el fecit ilia : vita vivet. Anima via mea non est xqua et non magis vix vestrae pravx
:

quse peccaverit,ipsa morictur.Filius non portabit ini- p suntl Reddit causas quare Doraini justa sententia
quiiatem patris : et paier non portabit iniquitalem fi- sit. palrum red-
Putatis me, ait iniquum, ut peccaia
lii. Jusliiia justi super cum erit,et impictas impii erit dam filiis oomedentibus uvam
(Deut. xxiv) ; et aliis

super itlum. Solvit qufestionem, quam e contrario acerbam,aliorum dentesobstupescant (Jerem.xxxi) I

poterat auditor opponere. Soletis, ait. dicere : Ecce unusquisque in suo peccato moritur,et in sua
Quare filius justus non portavit iniquitatora patris ? justitia vivificatur;inutroquenonprtBterita, sedprse-
Ad quae ipse respondet : Videlicet, quia fllius bene sentia[judicatur] (c).Quin potiusvestra iniqua sen-
operatus est, et patris delicta non fecit. Justumque tentiacst,qui putatis parabolam non esse parabolam:

(a).\nteaminuscommodosensu, et adversantibus ((•) Victorius verbum,.;(((/('('((((<i((',quo sine imper-

mss. erat discipuioruniquc. fecta sententia videbatur, ipsiusmet Hieronymi ope
(Ij) Rabanuset Victorius,(7((;V(,cum Vulgata et He- supplet acceplum ex cap. xxxv infra, ubi : Deus
braico, ex quibus itidem libris mox Victorius eccc, non prxicrita in uiroquc judicare, scd prxsentia,
liic legit. dicifrur.
 181 COMMENTARIORUM IN EZECHIELEM LIB. VI. CAP. XIX. 182

sed sic eam accipitis,quasi historia; voritatem.ut .\ est : Converttmim, ei agite pxnitentiam, super per-
aliorum scelera in aliis puniantur. sona accipere Judeeorum, quos non vult mori, et
(Vers. 26.) Cum enim averterit se justus a justiiiu quibus nunc loquitur quare moriemini,domus Israel,
:

sua et feceril iniquilatem, morietur ineis. In iniqui- qui habetis patres Abraham, Isaac et Jacob, de
tate [Vulg. injustitia] quam operatus est morictur. quibus scriptum est : Deus vivorum, non mortuo-
et

Potest et hoc intelligi : Justus prius populus Israel, rum (Marc. xii, 27). Cur vestro vitio moriemini,
avertit se a justitia sua, quia justiti» reliquit aucto- qui patrum merito, et mea debetis vivere mise-
rem, et fecit iniquitatem, Dei Filium 816 dene- ricordia?
gando. In pecoato alquescelere quod operatus est (Vers. Quia nolo mortem morientis (Pd.pecca-
.32.)
morietur: non in pluribus, sed in uno, hajredem toris), Dominus Deus : revertimini, etvivite.
dicit
interficiens, ut perderet h<Ereditatem. Nolo, inquit, vos mori, quos in salutem genui. Fi-
(Vers. 27, 28.) Et cum aiertcrit se impius al> im- tios enim genui, et exaltavi: ipsi autem spreverunt

pietate sua quam operatus est, et fccerit judicium at- me (Isa. i, 2j. Revertimini crgo,et vivite. Non dici-
que justitiam, ipse animam suam vivificabit. Consiilc- tur revertimini, nisihisqui prius cum Deo fuerant,
rans enim vertit [Vulg. et averlens] sc ah omnibus et postea ejus deseruere comitatum. Et vivite per
iniquitalibus stiis quas operatus est, vita vivet, et non t> poenitentiam qui estis mortui per peccatum. Igitur
morietur. E contrario, ait, gentium populus non ha- IsraeI,quianon revertiturad pristinumstatum,mor-
bens notitiam Dei, et impius, si se averterit ab im- tuus esse credendus est.
pietate sua,quam prius opcratus est in idololatria,ot (Cap. XiX. — Vers.
1 seqq.) Et tu assume plan-
fecerit ea quK Israeli lege prcecepta sunt : ipse prius ctumsuperprincipes lsrael,ctc/ices:Quuremater tua
mortuus vivificabit animam suam. Vidensque se in- leoena inter leones cubavil'1 in medio
leunculorum enu-
terisse in iniquitatibus quas operatus est, credet in trivitcatulossuos.Et ediixitunum de leunculis suis,
eum qui dioit : Ego sum via, veritas etvila (Joan.xiv, leo factus est.el didicit capere prxdam, hominemque
6) : vita vivet, et non morietur. comedere. Et audierunt dc eo (jentes,et non absque
(Vers.29.) Et dicunt filii Israel Pion est xqua vulneribus suisceperunt cum, et adduxerunteum in
:

'
via Domini.Numquid viie mex non sunt scqux, domus catcnis in terram jEgypli.Quxcum vidisset quoniam
Israel : et non magis vix vestrx pravx ? Usqne hodie infirmataest,etperiitexpectatioejus, lulit unum de
Israel blasphemat Deum,curpopu!umsuum relique- leuncuUs suis,leonem conslituit eum.Qui incedebat
rit,et gentium assumpseril mulLitudinem.Quos ar- inter teones. eC factus cst lco. Didicit capere prx-
guit Dominus.quod viae eorum pravaj sint, Domini dam,et Iwmincs devorare. Didicit viduas facere, et
autem justa sententia,ul perditis colonis prioribus, „ civitate.i corum m deserlum adduccre,et desolataesC
alios in vineam suam m.ittat agricolas. Quod intelli- terra,et plenitudo ejus,a voce rugilus illius. El con-
gentes in Evangelii parabola, dixere Judffii Non venerunt advcrsum eam genlcsundique de provinciis
:

erit istud (Luc. xx, 16). et expanderunt super eum rcle suum : in vutneribus
(Vers. 30.) Idcirco unumquemque juxla vias suas earum captus est. Et miserunl eum in caveam, in
judicabo, domus Israel, uit Dominus Deus. Sive de calenis adduxerunt eum ad regem Babijlonis,mise-
gentium multitudine, sive de Israel populo sint runtqtie eum in carcerem ne audirelur voxejus ultra
qui judicantur Non est personarum acceplio apud
: supermonles Israel.LXX: El lu accipe lamenlumsu-
Deum (Coloss. ii, 25), aed unusquisque sua coro- per principem Israel,el dices:Quidmater tua calulus
nabitur fide : et impietate atque infidelitate dam- %tHinmcdio lconumfacta esf/inmedio leonummut-
nabitur. tiplicavilcatutoss-uos.Etexsilivitunusdccatuliscjus:
(Vers. 31.) Convertimini ct agite panntentiam ab leo factus esl,et didicit rapere rapinas homines co- :

omnibus iniquitalibus non erit vobis in rui-

vestris,et medil,et audicrunl contrueum genCes.In corruptione
nam iniquitas.Projicite avobis omnes prxvaricationes earum captus est,et adduxci-unt in chamo interram
vestras,in quibus prxvaricati estis. Proprie ad Israel ^f^gypti .Et vidil quoniam ablattis essel abea,et peris-
istesermo dirigitur,ut agant pccnitentiam,ct relin- set substanlia cjus.et lulil atium dc calulis suis, leo-
quant iniquitates,sive prffivaricationes suas,quibus D nemconsliluit cui/i:ct convcrsabattir itimedioteonutn-
inDeumprffivaricatisunt.Polcstautem et ad utrum- Leo fnclusesl,cl didicil rapcre rapinas hominesco- :

que populum intolligi ut et Israel, et gentium

:
turba, sua vitia derelinquens, convertatur ad cum
qui possit sanare contritiones suas.
Et facile vobis cor novum, etspiriium ?17 novum.
tnedit,ctpascebalurinaudaciasua,etcivitalescorum
ad deserlum addu.xit.et vastavit terram et plenitudi-
nemejusa vocerugitussui. Et dedit super eum gcnles
per circuitum dc regionibus et expanderunt super :

Ut vetustatem litterae deserentes,vivatis in novitate eumri:iiasua.lncorruptioneearuincaptusest,(itpo-

spiritus. Cor novura Israelis, est credere in eum suerunleumincliamo, etin caveavenitadregemBa-
quem prius negaverat. Cor novum gentium,et idola bylotiis,et inlroduxcrunteum in carccrem ul non au- :

derelinquere,et mortuorum cultura contempta, cre- direlur cox ejus ultra super tnontes Israel. Scio me
dere in eum qui eht Deus vivontium. in hoc loco multiplicem legisse explanationcm, et
Et quare moriemini, domus Isracl ? Melius est, ut tantis obscuritatibus impeditam, ut non tam ape-
supra diximus,exhortationemhancin qua scriptum ruerit, quam involverit lectionem, dnm universa
 : :

183 S. RUSEBII HIERONYMI 184

quce soripta sunt, refert ad contrarias fortitudines, A. et in fovea capereat, et mitterent eum in caveam,
et in cffilesti Jerusalem leones et bella describit et in calenas, non quod hoc JechoniK faotum sit,

quomodo alter eorum caplus sit, et rursum in lo- ipse enim se tradidit regi Babylonio,et in Chaldeam
cum ejus aliiis constitutus,m.ultaque ponit testimo- asportatus est ; sed ut leonis servetur translatio,
nia : diabolum, et comites ejus, leones appellari qui capitur in foveis, catenisque constringitur, et in
solere,ut est illud de apostolo Petro : Advtrsariits caveis reservatur. Alioquin juxta historiam: hoc
vosler diaholus quusileo rugiens circuH,et. quxril quo- de Sedecialegimus.qui post Jechoniam rex Jerusa-
modo possit inlrare (I Petr. v, 8); et de Psalmis: lem constitutus est. Et h;EO feoit oocasio, ut quia
Ne tradas hestiis animam ronfitentem titn {Psat. oaten;e loguntur, et caven?, et carcer nominatur, Se-
Lxxiii, 19). Gerte ubi ad historiam venit, dicit Jo- deoiam potius quam Jechoniampleriqueintelligant.
hanan filiumCareae duotum in iEgyptum qui quo- : Servatus igiturin oarcere est, l^iO neo interfectus,
modo fugiens cum paucis leo appellatus sit, scire et tantummodo sublatus e regno. Caeterum Sede- I
non possum : et alterum loonem Sedeciam, qui et ciam ca3cum ductum in Babylonem, ibique statim
ipse ductus in Babylonem sit. Nos autem isliusmodi oocisum, narrat historia.
explanationeslectoris arbitrio relinquentes,dioemus (Vers. 10 seqq.) Mater tua quasi vinea in san-
captivitate vicina, prophetam non tam futura vati- . guine tuo super aquam plantala: fructus ejus et fron-

cinari, quam narrare prasterita. Post sextum enim des ejus creverunt ex aquis multis. Et factx sunt ei

Sedecia; annum (siquidem statim in consequentibus virgx solidx in sceptra dominantium, et exaltata esl
legimus : anno scptimo, in quinto
Et factum esl in statura ejus (a) in frondes. Et vidit altiiudinem suam
inense,decimamensis) a.ssumHuTiAanctuaswpcv prin- in mullitudine patmilum suorum : et cvutsa estin ira,
cipes, vel principem Israel, et dicitur Quare maier : in terramque projccta, el venlus urenssiccabit fructum

tualewna inter leones cubavit?'P\s.nc\ns igitursuper ejus : emareuerunt,ct arefactx suntvirgx roborisejus,
principes est, omnes videlicet qui de Josiee stirpe ignis comedit eam. Et nunc transplantata est in de-
generati sunt. Mater principum Jerusalem lesnaap- sertum in terra invia Et egressus est ignis
et silienti.

pellatur, qua? leunoulos ^l» genuit et nutrivit: de virga ramorum ejus, qui fructus ejus eomedit, et

unumquede leunculis suis eduxit, et fecit leonem, non fuit in ea virga fortis, sceptrum dominantium
Joachaz significans filium Josise, (|uem Nechao Pha- planctus est, ct erit in planclum. LXX: Mater tua
rao duxit in iEgyptum, et pro eo constituit Joacim. quasi vinea,sicut flos in malis granatis in aqua plan-

Quo mortuo, Jeohonias filius ejus rex constitutus, tata. Fructiis ejus et germen illius factum est ex aqua
cum matre et optimatibus oivitatis aNabuohodono- multa.Et facta est ci virga fortitudinis in tribum du-
eor duotus est in Babyloncm dequo nascitur Sala- : cum : et exaltata estmagnitudine sua in medio propa-
thiel, pater Zorobabel, qui ex eo quod in Babylone (] ginum. Et vidit magnitudincm suam in multitudine
natus est, nomen accepit (IV Heg. xxiu). Perspi- palmitum suorum, el confracla est in furore : in ter-
cuumque est sub metaphora leajns, leunculorum, ram projecta est, et ventus ureiis arefecit electa ejus,
et leonis, rursumque altorius leonis, illa describi Vindicati sunt, et arefacta est virga forlitudinis ejiis.

quE eo tempore jam facta orant, quo ha!o propheta Ignis comsumpsit eam, ct nunc plantaverunt eam in
dicebat. Postquam enim Jorusalem eduxit de stirpe deserto in terra sine aqua,etexivit ignis devirgaetecto-

regia Joachaz filium Josia;, et constituit in regem, rum ejus, et comedit eam, et non eral in ca virga forti-

tam crudelis in brevi exstitit tempore, ut tro- tudinis. Tribus inparabolam lamentationis esl, et erit
pologice cepisse praedas, et homines devorasse in planctum. Diversis sermonibus una res dicitur. Et

memoretur. Ad quem cum venisset xEgyplius, ce- quomodoinsuperioribuslegimusJerusalempulchraD

dit eum non absquc vulneribus, sive in fovea, ut mulieri comparatam, et rursum lea^naj qua; in cu-

propric in Hebraico oontinetur : ut oonservet bili3U0 leones nutrierit, sic nunc viti vel vinea;
tropologicam captionem leonum.qua semper in fo- pulcherrima; comparatur,qufE super aquas plantata
veis capi solent. Et adduxit eum in chamo sive in sitmultas,et idoirco humore nutriti palmites intan-
catenis in terrani ^gypti. ibiquc mortuus cst. tum increverint, ut unus palmes, quem Scriptura
Quod cum vidisset matcr ejus Jerusalem, qua? virgam solidissimam, sive fortissimam nuncupat^
eum genuerat, qu» nutricrat, quai constitue- profecerit in sceptra dominantium. Pro quo vertere

rat in regnum, quod perisset expectatio ojus, tuli Septuaginta,ni tribum rfMc;i)»,ut scilioet regesexea
de aliis regibus Jeohoniam,filium Joaoini, et consti- fierint. Tantas autem erat ipsa vinea pulch ritudinis,

tuit in regem. Qui et ipse prasccssoris imitatus cru- utsplendor viroris ejus,floribusmali punici coaequa-
delitatem, sub leonis feritate describitur, quod ho- retur, quod in Hebraico dicitur quasivineain san-

mines devorarit.multas viduas fecerit,ad desertum guine tuo,ruboreflorum sanguini comparato,exaIta-

adduxerit civitates et ad vocem rugitus ejus fer-
;
ta?*2I ergo vinea erecta Quia superbis Deus rcsistit,
:

rita sit universa provinoia, ita ut convenirent ad humilibus autem dat gratiam {Jac. iv, 6), evulsa est
eum gentes, et expanderent super eum rete suum, in furore Domini in terramque projecta, ut ruinas

(a) Pro m Victor. inter rcscribit ex Hebr. •t^-hv, et Vulg. Gra3coque h p.£<j([). Paulo quoquepost siecavit,

pro siccabit, quemadmodum et Rabanus.

m COMMENTARIORUM IN EZECHIELEM LIB. VI. CAP. XX. 186

Jerusalem.elegansvitistranslatiocuslodiret.Quam- A in qua solo ci-le, ea quaj germinaverant, aestuavc'

vis enim pulchra sit vinea, et longis propaginibus vunt, et repente siccata sunt [Marc. iv) ; ita ut vix

extendatur, si hastilia calamosque subtraxeris, ramaneatunusepalmitibusquiconsurgatin virgam,

terra; juncta, arescit calore, maxime si ventus urens, et dignus populi princeps fiat. Quod aliis verbis lo-
quem Gra;ci xx-Jaw(j.a vocant, siccaverit fructum quitur Amos : Inducam famemetsitim siiper tcn-am :
ejus, ut emarcescat, et quasi ignis creraetur ardori- non famem panis et sitim aqux, sed famem audiendi
hus. Quod aulem inSeptuaginta additum est: Viridi- sermones Dei {,4mosviu, 11). Unde debemus plan-
calisunt, pro eoquod inHebraicoscriptumest,emH)'- gere, et lamentari super principes Israel, quorum
cuerunt,quam consequentiam habere possit, scire vitio et superbia Juda^a deserta, et capta est Jerusa-

non valeo. Illa igitur vinea tant;c ubertatis, et l'ru- lcm.

ctuum, tantneque pulchritudinis, quomodo nunc (Cap. XX. — Vers. 1.) Et facium est in annosep-
transplantata est in desertum, in terra invia et si- timo, in quinto, in decima mensts, venenmt viri de se-
tientiV Significat autom terram Babylonis ad quam nioribus Israel, ut intcrrogarent Dominum, et (l>) sede-
translati sunt, vel ^gyptum, quo confugerunt, aut bant coram me. Post undecim menses, et quinque
ipsam. terram Judsam, in qua pauci pauperes reman- dies superiorisvisionis, rursum sermo flt ad prophe-
serunt, quibus praefectus erat Godolias [Al. Gotho- t» tam, postquam venerunt viri de senioribus domus
lias], ut congregaret et regeret reliquias populi Israel,ut interrogarentDominura et sederunt coram
(IV Reg. xxv). Contra quem surrexit de slirpe regia, eo. Hanc autem fuisse consuetudinem populi Israel,

et de virga ramorum vineae Ismael, qui interfecit ut quidquid scire cupiebant a Domino, qUcErerent
eum in Maspha [Al. MasephaJ, ct comedit oranem per prophetas, multa exempla testantur. Saul qure-
fructum vines, et exinde non fuitin ipsa vinea vir- rensasinas, pergit ad Samuelem, accepitque consi-
gafortis,etsceptrumdominantium (Jerem.xLetxLi). lium a puero ut quartam partem
offerat prophetre
Nullusenimremansitderegibusqui populumguber- sicli. jEgrotante
Jeroboam, mittiturin Sylo ad
filio

naret, sed cum Joannam fllio Careie ad iEgyptum Achiam [Al. Abiam] prophetam uxorejus, deferena
confugerunt. Idcircoplanctusest,etparabolaiamen- munuscula, panes et coUiridas, uvaset lagunculam
tationis, ut plangatur regium genus quod in Judoea mellis, ut de filii infirmitato cognoscerel (I lleg. ix,
ultra cessavif, donec veniret cui repositum est Et : III Reg. xiv). David
quoque propheta alium interro-
ipse eral ctpectatio gentium [Gcncs. xlix, 10). Ex gat 223 prophetam Nathan, utrum templum Domi-
quo perspicuum est,etsuperiorem Iectionem,in qua no ajdiflcare debeat (II Heg. vii). Et Achab sciscita-
dicitur: Quare mater tua leicna inter leones cubavit? tur ascendat an non in Ramoth Galaad (III Reg. xxii).
et hanc in qua scriptum est Mater tua quasi vinea : In Isaia quoque (Isa. xxxvii), et in Regum volumine
in sanguine luo snper aquam plantufa, ad Jerusalem C {[Y Rcg.xix.), quasSennacherib venturasint nuntian-
pertinere, qua? perdidit leones et palmites suos, et tur. Nec mirum si in veteri Testamento, singulis
non remansitin ea virgaqua? consurgeretintribum, qu£e ventura sunt prophetfe annuntient, cum Aga-
sive in sceptra dominantium. A planctu enim inci- bum legerimus qua; Paulo ventura sunt, prophetare
pit, el flnitur in planctu. Assume planctum super (Act. xxi). Soriptum cst in Deuteronomio Gentes :

principes Israel. Hoc est, in principio et nunc in quas perditurus est Dominns in con.spcclu tuo, islx
fine, planctus est ; et lamentatione, planctuque pa- (c)somnia et divinationes audient : tibi autemnonsic
raboloe stirps regia prosequenda. Porro secundum dedit Dominus Deus tuus (Deut. xviii, 14). Gentium
922 anagogem, quod alii ad ccclestem referunt Je- enim est adire Chaldsos, harialos, aruspices, divi-
rusalem, ut dicant ex ea in istam vallem lacryma- nos,sortiIegos,oracuiadaBraonum,quibus errori ea-
rum plurimos corruisse, et reges esse desisse, et vi- rum illuditur. Unde et nunc seniores Israel prohe-
neam quondara pulcherriraam vento urente sicca- tam adeunt, ut interrogent per eum Dominum, et
tam, ita ut nullus in ea virentium palmitum reman- tamen de interrogatione silent, ipso qui interrogan-
serit, quam posteasuburbisfiguraplangatJeromias, dus erat sciente quid interrogarent, utet in eo mi-
nos intelligiraus (Matlli. xxiv) super Ecclesiara, eo raculum sit scire cur venerint, et ad ea respondere
quod in novissimo tempore multiplicata iniquitate, quae tacitus sermo in animo continebat
j)
refrigescat [.-i;. refrigescet] charitas multorum : ita ut (Vers. 2, 3.) El factus est sermo Domini ad me,
probentur si fieri potest etiam electi Dei, et princi- diccns : Fili Iwminis, loqucrc scnioribus Rtrael, etdi-
pesejus capiantur retibus diaboli, qui non sit unius ces ad eos : Hssc dicit Dominus Deus : Numquid ad
regis captione contentus, sed quotidie reges et prin- intcrrogandum me vos venistis ? Vivo ego, quia non
cipes capere leslinet, secundum illud quod scri- respondebo vobis, ait Dominus Deus. Sanctis et con-
ptum est : Escx ejus electx (.ibac. i, 16). Palmites gruainterrogantibusdaturpromissio,adhucloquen-
quoque EcclesiE qui dudum floribus et rubori san- te te dicam Ecce adsum. Peccatoribus autem, qua-
:

guinis «quabantur, postea vento (a) siccentur. Quara les fuerunt seniores Israel, et quorum scelera in
expositionem et Evangilii quoque parabola sonat. consequentibus propheta describit, non datur res-

(a) Addit cum Rabano Vatic. ras. nrente. (() Reponit Victor. omnra, pro somnia. ex Gri-ec.
[b) VictoriusabVulgataetestum,s«/fru?!<.Hebrai- zXr,oovia|j.(ov. Hebraicus quoque augures et pr«sti
ce est 13\j?i1. giatores sonat.
 :

187 S. EUSEBII HIERONYMI 188

ponsio; sed increpatio pro peccatis ct addit jus- :
A «'' eos : Qui est misit me (E.rod. iii, 13, H). In
jurandum vtvo ego, ut firmior sit sententia dene-
:
jEgypto igitur notua factus est populo, et semini do-
Quod autem dixore LXX, si respondero vohis:
gantis. mus Jacob: 9?5 quando levavit manum suam pro
Symmaclius manifestius transtuiit, von respondeho eis contra /Egyptios, et dixit : £170 sum Dominus
vobis.
Deus vester, et elegit eos ut educeret de terra
(Vers. 4.) Si jiidieas eos si judicas, fdi
: Iwminis. .Egypti, ad terram fluentem lacte et melle. Necdum
LXX uUus eos fuero ultione, fili hominis Uli qui-
: si : enim capere poterant solidum cibum : sed quasi
dem ad interrogandum me venerunt, cupientes dc parvuli alque lactentes, melle et lacte indigebant in-
his, quibus ambigunt, et futura cognnscere tu au- ; fantiaj. Juxta litteram vero inclytam esse terram
tem, fili hominis, judica eos, ut non prophet» sit Juda3, ot cunctis terris fertiliorem, dubitare non po-
responsio, .sed sententia judicantis pro iniquitatibus qui a Rinocorura usque ad Taurum montem,
terit,
quae fecerunt, et patrum secuti sunt scelera. Vcl etEuphratem fluvium cunctam consideraverit ter-
certe, si ullus eos fuero ultione, ut sit sensus : Tanta ram, et urbium potentiam amoenitatemque regio-
iniquitate cooperti sunt, ut ne emendalione quidem, num, PalKstinam vidolicet et Pha;nicen, Arabiam,
et «24 correptione sint digni, secundum illud quod Syriam CKlen, Ciliciam, et cceteras regiones, quas
in propheta dicitur Non visitabo (a) ultra filias
:
ves- T. Israeli, si Dei prxcepta servasset, Dominus repro-
tras, et nurus vestras, cum marhatx fucrint{Osee
iv). misit, quas (c) qui non accepit, vitium fuit incredu-
Unde et pecoatores, qui in profundum venere
pec- litatis ejus. Nam et in ipsa PaIo3Stina Judi-eaque pro-
cati, dimittuntur ut faciant desideria cordis sui vinciagentes plurimae remanserunt, quaj non sunt
{Prov. xviii).
ejecta;. Neque enim sponsor in crimine est, si ille cui
Aborninationes patrum suorum ostende eis, et dices repromittitur, indignum se fecerit sponsione pras- :

ad illos. LXX : Iniquilates patrum corum conlestare sertim cum proponatur optio promittentis Si vo- :

eis, et dices ad eos. Si peccata patrum non redun- luentis et audieritis me, qux bona sunt terrx come-
dant ad fllios, quomodo abominationes, et iniquita- detis. Sin autem nolueritis , gladius devorabit vos. Eli-
tespatrum nunc senioribus ponuntur? Hac videlicet guntur ergo praesentia nec statim qui eligitur, ten- :

causa, ut ostendantur similia parentibus agere, et

tarinon potest, nec perire quia et Saul electus in ;

haereditario malo, longissimum funem trahere pecca- regem, et Judas in Apostolum, suo postea vitio cor-
torum, ut quorum imitantur eorum
vitia, supplicia ruerunt. Elevatio autem manus, sive extensio, habi-
pertimescant.
tum percutientis ostendit : ut percuteret pro eis
(Vers. 5. 6.) /tec dicit Dominus Deus : In die qua ^gyptios, et populum Israei de ^Egypto liberaret.
elegi Israel, el levavi manum meam pro stirpe domus ^Vprs. 7.) Et cH.ti ad eos : llnusquisque offensiones
Jacob, et apparui eis in terra /Egypti, et levavi C oculorum
manum suoruni ahjiciat, et in idolis .'Egijpti nolite
meam pro eis. diccns Ego Dominus Deus vester. In :
pollui : ego Dominus Deus vester. L.XX ; Et dixi ad
die illa levavi manum meameducerem eos pro eis, ut eos : Unusquisque abominationes oculorum suorum
de terra .Egypti in terram quam provideram
eis, fluen- projiciat, et in adinventionibus JEgypti non polluatur
tem lacte et melle qux esl egregia inter omnes terras. Pro offensionibus, quae
:
ego Dominus Deus vester.
LXX Uxe : dictt Dominus Deus Ex qua die elegi do-
:
Hebraicedicuntur secuse (linpiu), Symmachusin-
mum Israel, et notus faclus sum semini domusjncoh, lerpretatusest^Knif.^t^ns.Aquilsesecundaeditio^nicz.s-
el cognitus eis in terra jE.gypti. susccpi eas dicens: ab oculis lippitu-
ct siones, ut significarent abjiciendas
tgo Dominus Deus vester in die illa apprchendi eos non solum aspectum
:
dines, et quasi nauseas, qua;
manu mea diccns ut educerem eos de terra Mgypti
:
impediunt sed et contra cernentibus vomitum
;

in terram quam paravi eis, terram flueuteni lacte Gelule (^SiSj) quoque verbum Hebraicum,
et creant.
melle : favus est ultra omnem terram. Pro eo
quod est, quod LXX adinvcnliones ; Aquila primo editio.
dixere Septuaginta, /«1«^ cst ultra cmncs tcrrus. pro inquinumcnla : 226 sccunda, Symmachusque et
quo nos interpretati sumus, cgregia esl inter omnes Theodotio,!rfo/ainterprelati sunt: quosetnosinprre-
tcrras. Aquil» prima editio, posuit,
firmamcntum sentiarum secuti sumus. Pra;cipit autem exeuntibus
secunda, inclytum; Syrr machus, regioncm; Theo- {h)
D primum de ^Egypto, ut obliviscantur idolorum, qui
dotio, /oriitedmm quod videlicetomnium
; terrarum bus multo tempore servierunt, immo abjiciant ea ab
ista sit fundanientuni, quod in ea
Dei religio sit, et oculis suis, ut ne aspectu quidem digna habeant et :

templum, et ceremoniffi, et notitia Dei et in tantum
populus Israel in .«gypto constitutus ignorabat
Deum, ut missus ad eos IMoyses Si interrogaverint,
ait, mc, quis, misit te? quid dicam eis? Dic,
inquil,
; quibus multo tempore polluti sunt, ultra non acquie-
scant. £30, inquit, Dominus Deus vester ; non por-
: tenta^gyptia,'.nonvariorumfigmentamonstrorum.
Sed et nobis, quando eximus de ^gypto, jubetur ut

((i) Idem ac
Ilebra;um. Vulgatumque Interpretem (c)HucreferTheodoritiQua;stionem59inExodum_,
quibus revera assentilur ct Graicus, hunc ita <j idihi ixiypiToO 'Eutppaxoi» tou
relixit Hoji; t-y.-iftt'.\kit.i-4rj-
looum Non visilabo super fihas vestras cum uotpaowTEiv a'jToTc vr|V Yriv.ouxEir y^piMiyt •zr^'^
:
fornicatx T.'j-za.\>.o~j
ftierint, et super sponsas vestras cum mxchatx fue-
'
uTtoa/Ecjrv Quamohrem Deus, qui promiserat se datu-
:

rint.
rum .fudieis tcrram usqur ad Euphratcm, promissis non
{b) Grasce vero habet Symmachus axoiTiv, qua; vox stetcrit. Gonfer et llieronymi nostri Epist. 129, ad
propne stationem sonat. Dardanum.
189 COMMENTARIORUM NI EZECHIELEM LTB. VI. CAP. XX. 1%
offenslones oculorumnostrorum abjiciamus rje sci- A describit.Qua?. sequuntur,egressis dc ^gypto locu-

licet his delectemur, quibus antea deleolabamurin tus est.

saeculo, ne simulacris ^Egyptipolluamur, adinven- (Vers. lOseqq.) /yecie;-(/o eos de tcrra yEgijpti,

tionibus videlicet philisophorum atque hffireticorum eteduxiindesertiim,etdedieis prxcepta mea,etju-

quae recte idolanominantur. A spectaculisquoque, dicia mea oslendi illis, gux faciat liomo, etvivatiii

immo offensionibus .'Egypti, removeamus oculos, eis. Insuper el sabl>atamca dedi ut esset signum
eis,

aren», circi, theatrorum, et omnibus quK anima; iiiler ine et eos, et scirciit, fjuia egoDominus sanctifi-
contaminant puritatem,et per sensus ingrediuntur cans eos. Et irritaverunt me domus Isruclindeserto

ad mentem impleturque quod scriptum est Mors

; :
in pruxeptis meis non ambutaverunt, eljudiciamea
intravit per fenestras vesiras [Jerem. ix, 21). projecerunt, rjux faciet humo etvivet I^Vulg. faciens
(Vers. 8.) Et irritaverunt me. LXX : Et recessenw hnmovivet) in sabbata meaviolaverunt vehe-
eis, st

a me. Sive ut Symmachus interpretatus est ISon :

nicnter Di.ri erijout efjunderem furorein ineum super
.

acquieverunt mitii. Statimqne vocati recedunt a Deo, eos in clescrlo, et consumcrem eos el fccipropterno-
ut nullum sit spatium inter vocationem, et reces- men ineum iie coram genlibus, dequibus
violaretur
sionem. Et hoc notandum,quodnemo recidita Deo, ejeci eos iti conspeclu carum. Haec ad eos dicantur
nisi qui antecum eo fuerit. Unde et draco in Job n quieducti sunt de^Egypto in desertum: ut /Egy
volumine, apostata, pr«varicator, et recedens ap- ptiorum vitiis liberati facilius in solitudineprKcepta
pellatur (Job xxxiv). 998 Deicomplerent,et judiciaejus facerent, etsab-
Noluerunique audire me. Unusquisque abominalio- batacustodirent. Qusinsipnumdata suntintereum
nes oculorum suorum non projecit, nec idola /Egypli qui dedit, et eos quibusdatasunt,Scripturadicente:
reliquerunt. LXX : Et noluerunl audireme. Abomina- Et locutusest Domiiius ad Moysen,dicens : Et tu prx-
tiones oculorum (n) non projecerunt, et adinveniioncs cipefitiis Israel. dicens.-Videte, et sabbata meacusto-
JEgyplinon reliquerunt. Propterea. inquil. irritave- dile,quodcst siijnum inlermc et vos ingencralionibus
runtme, et recesserunta me,quia noluerunt audire veslris ; ut seiatis quodegosuin Douiinus quisanctifico
me, dum liberum homini servatur arbitrium et : vos,elcustodit€sabbatuin,quoniamsancluinestvobis.
fecerunt omnia, quae ne facerent lege prsecepi sla- : Quiviolaveritillud,mortemorietur.Omnisquifeeerit
tim desperantes salutem, et mussitantes contra in eo opus. interficietnr anima illademediopopuli
Moysen, Deique repromissionibus diffidentes. Unde sui [Exod. .XXXI, 13, 14). Ergo sabbatum etcireum-
sequitur cisio in signum data sunt veri sabbati, etvera; cir-
Et di.vi ut effunderem indignalionem nieam super cumcisionis :ut sciamusnobis in perfecto, et aeterno
eos, et implerem iram meam in eis in mcdio terrx sabbato requiescendum a seeculi operibus, et non
JEgypti. Statim ut prscepi eisrelinquere, sive abji- G prieputium, sed cor circumcidamus. Unde in sex
cere 997 olTensiones oculorum suorum, et in idolis diebus operanLes, die septimo requiescimus,ut ni-
iEgypti nequaquam polUii, irrilaverunt me, et no- hil aliud dieac noctc faciamus, nisi omne quod vivi-

luerunt audirequa? dixi,sed econtrario feceruntquai mus, deberi Domino noverimus,et redeunte hebdo-
nonfaciendapr»cepi.[deodecreveram,ute£funderem made, lotos nos ejus nomini consecremus. ut per
in eos furoremet indignationem mearn,et implerem sanctificationemdiei, recordemur Domini qui san-
iram meam quam menteconceperaminmedio ^Egy- ctificat nos.Hffic prKcepta et juslificationes,et obser-
pti,quia necdum egressi fuerantde/Egyplo.Sequitur vantiara sabbali dedit Dominus in deserto, ut fa-
enim infra .Ejeci ergo cos de te>ra /Egypti, el eduxi in cienles illa viverent in eis : non de illis ad majora
desertum. Ex quo ostenditur, ncc dum eos fuisse transirent, sicut in Evangelio promissum est. Quae
egressos de ^Egypto, quando effundere voluit in- illi violaverunt,non semel nec parum.Sed vehemen-
dignationem suam,et implereiram suamsupereos, ter, ut violationis ETtiTaac?
monstraretur. Dixit crgo
et percutere eos inmedio terrae /Egypti. et insuamentedecrevit.uteffunderetfurorerasuum
(Vers. 9.) Et feci propter nomenmeum, utnon vio- super eos in deserto, et consumeret eos, quando
laretur corain gentibus,in quurum medio erant,ctinter locutus estadMoysen Dimittcme, et iratus furore
:

quas apparui educcrem cos de terra /Egypti.

eis ui
[)
Quod facere cogitabam propter justitiam, non feci
propter clementia; magnitudinem, ne pollueretur
nomen meum,et viderernon potuissecomplere quod
Israel repromiseram. Peperci igitur nomini meo, ne
haberent occasionem blasphemandi nationes, inter
quas notus factus sum eis in terra /Egypti. Hucus-
que quid eis promiserit in terra jEgypticonstitutis,
etquomodo statim olfenderint, et quid contra eos
Dominus cogitaverit; et tamen nonfecerit, propheta
conira eos, dclcbo illos(Exod. xxxii, 10). Sed noluit
facere, parcens vEgypliis, et caeteris gentibus, ne
scandalizarenlur, etipsis quorum misertus est ex-
spectans pomitentiam conversorum. Notandumque
quodquando(;))constitutisin.Egyptoloquebaturpost
olTensara .Feci,B.\i,proplernomenmeum,utnon vio-
larelur coram gentibus[c) de quibus ejeci eos in con-
spccai earMm. Tuncenimadhucin medio erant.quia
neoduni exierant. Nunc autem postquam egressi
sunt, dicitur, de qnibus ejcci eos in eonspectu earum.

(a) Addit Viotor. iuorwm ex Grjeoo otsOa), iawv «otojv (i-j Viotorius.ms.utait, opeadjutus.suppletm 7U(Z-
[b) Cum Vatic. ms.legimuspost Victor,co»5/i7i((i.s rum inedio erant quaj tamenverba in
: nostrismss.
pro quo antea QTd.ij:onstitutus. aut alias editis libris non sunt.
 191 S. EUSEBII HIERONYMI 192
(Vers. 15). Ego igifur levavi manum meam super A. tico Ego inlerficiam,et ego vivificabo. Deut. xn,39).
:

eos 229?» dcserto,nc («) edncerem eos in lerram (juuni Possumiiset hoc juxta litteram dioeroquod non de-
dedi eis, flucnlem laclcetmeHc : prxcipuam lcrramm leveril eos,nequeconsumpserit cum stirpesuaatque
omnium, quia judicia mca proj ecerant ,ct in prxceplis progenio, sed interfeclis patribus, pepercerit liliia,

meisnonamhulaverant,elsatjbatameaviolaverant.Post quos terram repromissionis iuduxit.

in
idola enim cor corum gradiebalur , et pepcrcit oculus (Vers. ^8 seqq.) Dixi autem ad fitios eorum inso-
meus supercos, ut non inlerficerem eos. nec consumpsi litudine : In pra'ceptis {sire legitimis) patrum vestro-
eos in deserto. LXX .El egolevavi mnnum meam super runi nolite incedcre,necjudiciaeorum cuslodialis,nec
eos in deserto, ut omnino non introduceremeos in ter- idotis{s'wecogilationibus)eorumpolluamini.EgoDo-
ram quam dediierram flueniem lacte el melle
eis : : minus Deusvester.Inprxceptis meis ambulate ,et ju-
favus est ultra omnem terram : eo quod justifimliones diciamea custodile ,et facil e ca,et sabbolamea sancti-
meas repulerunt, et in prxceptis meis non amhulave- licate,itf sit signum inter meet vos, et sciafur (sive
runt, ct sahbaia mca violaverunt, et post eogiiationes ut scicitis) quia ego sum Dominus Deus vesler. Post
cordium suorum ambutaverunt .Etpepercit oculus mcus interfeotionem patrum qui in eremo corruerunt,
super eos, nc delerem. eos, et non intcrjeci eos,in con- pra3cepta datfiiiis, in quorum salute misertus est

sumptionem indeserlo. Uecreveramquidem uttotum -n patrum. Et pepercit, inquit, oculus Domini super
furorem meum etTunderem supereos, et delerem il- eos ne omnino interOceret eos atque deleret sed
:

losatqueconsumerem :sedrecipropternomenmeum patres in filiis reservaret : eademque testatur, quae

ne violaretur in gentibus, Amalecitis videlicet et et patribus est loculus ; ut postquam in prasceptis
reliquis (E.vod. xviiI\um. xiv), quM contra eos in
; illius ainbulaverint, et judicia illius custodierint,
soliludinedimicaruntjUt nequaqunminducerem eos etsanctificationem sabbati quod signum datum est,
in terram, quam eis pollicitussumfluentem lacte et reservaverint : tunc sciant quia ipse sit Dominus
melle, qut-e prxcipua terrarum oinnium est, sive fa- Deus eorum. Preecepta autem, et legilima pa-
vus. Gausaautem pQ3iia3estistiusquesententi(Te,quia trum, et judicia eorum, errorum inolitum signifi-
judicia mea projecerant, et in prffloeptis ineis non cat ne peccata eorum imitentur,quorum tormenta
:

ambulaverant,ctsabbatameaviolaverant.Ipsius que perspiciunt.

causffi haec causaest, ut istanon facerent, quia cor (Vers. 21, 22.) Et exacerhaverunt me fitii, in prx-
eorum ^Egypti idola sequebatur. Pepercit autem, ceptis ineis non ambulaverunt, et judiciamea non
ait,oculus meus ne intorricercm eos atque delerem, custodicrunt, iit facerenf ea, quxcum feccntliomo
nec omninoconsumerem.In quoqu.-erilur, quomodo vivet in eis, et sablHifa. inea violaverunt. Ef coiinnina-
eis pepercerit, quorum cadavera in solitudine cor- lus sum nt effunderenifurorem nieuinsupereos 2SI
ruerunt, et excepto Jesu Nave. et Galeb Jepho- ^ etimpleremirammeamineisindeserlo.Averliautem
filio

nas, terram repromissionis nullus ingressus est. Ex manuni meam, ei feci propternomen ineum, ulnon
quo intelligimus vivere eos, nec aeternis suppliciis viotareturcoramgentibus de quibusejecieosinoculis
reservatos, nec deletos esse de libro viventium. nec earuin. Sed et filii, inquit, parentum scelera sunt
consumptos anle faciom Domini.Si enimexeo quod secuti, feceruntque omnia qu.'B illi fecerant unde :

nonsuntintroducti interram repromissionis.perisse ct similem meruere sententiam sed eadera qua et ;

credendi sunt: ergo et Moyses periit, qui vidittan- patres eorummisericordiaB meae magnitudinereser-
tum terram repromissionis, et non est ingressus in vati sunt, et ob easdem causas, quibus et patrum
eam.De quo in libro Jesu Dominus loquiiur Moijses misertus sum ut unus atque idem Creator ambo-
: :

faniulus 7ncus morluus est {Dcut. xxxiv,5). Et in Ma- rum simili iram meam patientia mitigarem. Mani-
lachia : Memenlote Lcyis Moijsi scrvi mei(Ma'.ach,\v. festa percurrimus, et ad obscuriora transimus.
4). Et in 2SOJoremia, quasi de ainico, etfamiiia- (Vers. 23, 24 seq.j Iteruinlevavimanummeamin
rissimo suo loquitur Deus : Si slelerinl Moyses el eos in solitudine, utdispergerem illos in nationibus
Samuel in conspectu tneo Alioqum et fJereni.xv,i). [Vulg. nationes],ct ventilaremin terras : eo quod ju-
Moysi preces exauditas esse credendum esl, quando diciameanonfccissenf,ctprxceptameareprobassent
pro populo interpcllans, ail : .S; dimittis eis pccca- [) et sabbata meaviolassent, ct post idola{s\\ccogita-
tum , diin ittc ; sin aulcm non vis,mc dele de libro tuo tiones) patrum suorum fuissent oculi eoruin. Ergo et
quem scripsist i {E.cod. xxxii, 32, 33). Utautem scia- ego dedieispriccepta non bona, et judiciain quibus
mus sententiam Dei in filios et famulos, non ad nonvivent,clpolluieosinmuneribussuis cum offer-
perditionem, sed emendationem fieri, audiamus rent (sive transdueercnt, omne quod aperit vulvain
testimoniaScripturarum.Fi7!V«cfOH/n".s7e;7'.s«f/f/(,sfi- propter delicta sua (pro quo LXX transtulerunt, ut
ptiiiam Dommi .ncque d efwias quando ah eo argneris delerein cos et quod illi pr^Btermiserunt) : et scient
{Prov.m, 11). Quem cniin diligit Doininus, corripit : quia cgo Dowinus. Ubi in veteri Testamento contra
flagellataulemomnem fdiuin quem recipit{llebr.xn. fllios eorum, qui in solitudine corruerunt, Dominus
6). Et in alio loco : Cam interfice7'eteos,tunc quipre- levaverit manumsuam, volens eos dispergere in na-
banteumiP.iat. lxxvii, 34),Ht inDeuteronomii Gan- tioncs, Scripturanon dicit: sed ex eo quod hic re-

(o) Scilicet hinc educerem in terrara, etc, neque adeo erat cur Victorius muta.ret inducerem.
 COMMENTARIORUM IN EZECHIELEM LIB. VI. GAP. XX. 194

fert.factum esse credendum est.Sivehoc significat, A et iacere in toLo orbe peregrinns, dare cogitasse
quod postquam terram repromissionis intravcrint, non dedit:utibi Dci praecopta bona,vitio suo
{(/;'qiiae

variis temporibus ob multa peccata diversis traditi non bona facerent, dum idolis exhibent quae Deus
sunt gentibus regibusque,et eo tempore qua; natura sibi prajceperatexhibenda. Potest et hoc dici, quod

sua bona erant prscepta Domini, et.judicia in qui- ante (e)olTensani,decalogum tantuin accepcrint;post
bus possent credentes vivere, facta sint eis non idolololriam vcro.et ^33 blasphemiam multiplices
bona, dum nequaquam valent in captivitate legis legis ca?reraonias, ut Deo potiiis olferrent victimas,

praecepta servare,et facere quae divinus sermoman- quffida^monibus oirerebant,etcoraparatione sacrile-

davit.Neque di.\it, non
dedi eis pra^ccptamala : sed, gii, quod non erat per se bonum.etne-
levius fieret

iona.Non enim statim sequitur.ut quod bonum non quaquam malum, quia Deo olferebatur, et tamen
est.sit malum siout et 239 Apostolus docet, bo-
:
nou bonum, quia buni auclorem offenderant.
num esse homini uxorem vel mulierera non tangere; (Vers. 27, 29 seq.)Quamobrem loquere acl Uomiim

sed propter incontinentiam(a)unumquemquepossi- Israel,fdi lw)ninis,el dices ad eos : llxc dic.il Domi-
derevas suum insanctificatione et castitate (I Cor. nus Deus.Adhuc el in koc blasphemaccrunt me patres
vii).Quod si non feeerit, nec bonum neo malumest. vestri,cumsprevisseiiCme contcmncntes,et,induxissem
Dedit ergo eis Deusdispersis in gentibus prwcepta „ eos in tcrramsuper quayn levavimaniim mcoin ,xu da
non bona,hoc est, dimisit eos cogitationibus, et de- rem eis [Vulg. addit Ula>n\ : viderunt omncin collem
sideriis suis, ut facerent quaj non conveniunt. Et excelsiim,etoinnclignumnemorosum,etimniiddve7-unl
polluit eos in muneribus suis:sicut Sacerdoslepro- ibivictimassuas,el dederunt ibiirrilationau obtatio-
sos de populo separans, et eos pollutos esse de- nissux, et posuerunt ibi odorem suavilatissux,et li-
monstrans dum idolis offerunt qu.e Deo offerre de-
,• baveruntibi\Vu\g.[a.celibi\libationessuas. Et di.vi ad
berent.Et transducuntomne quod aperit vulvamper eos:Quidestexcclsumadquodvos ingredimini? El vo-
ignem (b) Baali, id est, primogenita ; ut poslquam catum cst nomen ejus cxcelsum usque in liunc diem.
deserti fuerint a Deo,et idolorum cultui traditi, tunc L.XX .•
Idcirco loqucre addomum lcrael,fiti hominis,
intelligantquod ipse Dominus,quera suo vitio ad
sit el dices ad eos : Hxc dicit Adonai Doitnn.us:Usque ad
iracundiam concitaverunt.Hunc locummanifsstius hoc me ad iracundiam provocavcrunf patrcs veslri in
interpretatus est Symmachus,pro prMterito ponens deliclissuis.quibuscorrueruntin me,et introduxi eos
futurura. Igilur et ego dabo eis prxcepta non bona, el iii terram super quam levaci manum meamut t rade-
judicia propter qux non vivcnt, el polluam eosproplcr remeamillis.Viderunlqueoinnemcollemexcelsum, et
munera sva,quia consecrant,et Iransducunt omnequod omnelignumnumerosum,etimmolaveruntibidiissuis
aperitvidvam.uldeleam eos,et scientquiacgo Doniinus. et posucrunt ibifurorcmmimerum suorum, etposue-
Et estsensus:Quia vidi filios patrum sceleribusadie- •
j runt ibi odorem fragrantix eorum, et libaverunt

quari, et eadem facere propter qu» illi offenderant in libamina sua. El di.ri ad eos : Quid est ab-
Deum, volui illos dividere in nationes, et in toto bana, quia vos intratis illuc Et vocaverunt no-
'!

orbe dispergere,et dare illis praecepta non bona ; et men ejus abbana usque in hodiernum diem. Volui,
judicia in quibus non viverent,ut polluerem illos in inquit, eos in solitudine delinquentes in cunc-
muneribus suis,quia omnia primogenita idoliscon- tas dispergere nationes, et dare illis praecepta non
secrabant, et delerem eos in perpetuum, et soirent bona, ut quod mihi offerre debuerunt, idolis im-
quod ego essem Dominus. Per quae ostendit non se molarent, et omne primitivura [.-i;. primogenitum]
dedisse (c) eis praecepta non bonaquiineremomora- suum consecrarent eis per ignem, ut interfloerem
bantur.sed his quos dispergere voluit in nationes, eos atque delerem. Quando autem dioit, volui, os-

Ra.hanus:unuynquemque suam uxorem

(a)Interserit
habere bonum cst.
(6)In uno Vatic. Kachalim legimus, ex quo reO-
gendumsuspicati sumusi)'«('/i!U'»«,quodhanc vocem
e vestigio Hieron. interpretari videretur, id cst pri-
mogenita, atque Hebraice quidem liachurim
primogeniti appellentur. Yerum cum ad ignem re-
ctius vox Baali, sive idoli Baal, referaiur, nihil est
immutatura.
(c) Antea minus perspicuo sensu eTat,ostenditeis,
non se dedisse prxcepta, etc. Hujusmodi aliasubinde
laciti castigamus.
((i)Martianceus post Erasmum coegisse retinuit,pro
cogilasse, quae tamen antea Victorius sibilo explo-
dendum errorem di.xit,triumque Florentinorumco-
dicum ope emendavit. Cogitavi, inquit, illis dai'e
pra;ceptanon bona ;sednon feci.Constantque etiam
ex proxime superioribus verbis Vokd itlos dividcre :
in nationes, et in toto
orbe dispergere, ct dare illis
cum Exodi sententia cap.iii ubi emitti prscipiuntur
Hebrasi utDeo ilmmolent. Utique post vitulum con-
llatum patribus, durioribusque observationum vin-
culis populum pervicacem Deus obligaverit ;verum
et ante |ioj//jTou2-/ cultum eodom ferme modo Deo
maa redditum,ii]ultosque legalesritusfuissepopulo prae-
D oeptos, cum primis vero sacrificia et victimas,totus
Scripturaj contextus probat. Et scio tamen nedum
hio loci, sed et in Jcreraic-e cap. vii, col. 895, sen-
sissc Hieronymum,non nisi posl vituli adorationem,
rnactare Deo victimas Israelilis permissnra. Afant-
fe,ste, inquit, inteltigifur, quod primum Decalogum
dederitin Tabulis lapideis scriptumdigitoDei,ctpost
o/1'cnsam idololatrixca/iulrjue vituli ea jusserit sibi
magis fieri.qua m dxmonitms, aufercns puram reli-
qionem mandatorum Dei,etconcedens sanguinemvic-
timarum, carniumque desiderium. Neo deraum
ignoro hanc fui^se vctustiorum quoquePatrumnon-
nullorum sentenliam puta Lactantii lib. iv, cap.
:

prxcepta non /)ona,eto.,veram unara esse lectionem 10. etChrysostomi orat.2 advers.Jud»os, et homil.
quam reposuimus.
coyitasse,^ 17 in Act. Aposlol., in quam et multo post Anasti*-
(6)Equidemhoc nescio, quo conciliari pacto queal sius abbas a Canisio vulgatus concessit.
igs S. EUSEBII HIERONYMl 196
tendit se non fecisse quod voluit.Illudque quod se- A cnim Nolumus csse sub Domino.nec populus
: illius
quiiuT : Et, scient quia ego su7)iDominus, in LXX appellari : sed siout cunctae in toto orbe sunt na-
non habetur. Non enim eis videbalur consequens tioneSjCt unaquaique gens suo vivit arbitrio,ut colat
per interfectionem nosse, quod ^S4ipse sit Domi- 'igna, et lapides, et idolis serviat, etiam nos una
nus. Sed tu, fili hominis, rursum ioquere ad eos, gens erimus e pluribus.Ad qua; respondet Deus, ju-
hoc est, ad seniores domus Israel, qui te interro- ratque per semetipsum etdicit :Nonvos relinquam
gare venerunt Patres vestri, de quorum vos stirpe
: neque contemnam, ut fugaces servos domini negli-
descendistis, etiam in hoc blasphemaverunt me, et gentes solent contemnere, sed ad meum retraham
du.xere pro nihili postquam introduxi eos in terram
;
imperium, et brachio extento ac percutiente ac fu-
quam meafortitudine possederunt,quam ego adpos- rore effuso, in pristinam vos redigam servitutem,
sidendum dederam,illi verterunt ad exasperandum et regnabo super vos :ut velitis noIitis,me habeatis
me. Gum eiiim vidissent omnem collem excelsum, regem,et sentiatis regem iratum,cujus clementiam
lignuraque nemorosum, sacrificabant in mnntibus, neglexistis.
immolabant,
et in lucis et saltibus,et idolis victimas (Vers. 34.) Et educam vos de populis, et congre-
et liba fundebant.quod cum vidissem, dixi ad eos: gabo vos de ierris in quihus dispersi estis:in manu va-
Quid est, bama ? hoo enim inlerpretatur excelsum : _ lida et bracliio extento, et in furore effuso regnabo
aut cur ingredimini istiusmodi locum quem vobisin super vos. Nec vos, ait,patiar esse in gentibus, nec
cunctis collibus elegistis, ita ut usque hodie istius- a3terna captivitate retineri, sed educam de popu-
modi loca appcllentur bamota, et antiquis error Iis,etcongregabo deterrisinquas vosad serviendum
nomen pristinum teneat'?Pro bama, quod nos in ex- hostilis necessitas huc illucque dispersit.Haec autem
celsum vertimus,in Septuaginta editione error obti- faciam, nou ut perdam vos et deleam, sed ut rex
nuit, ut scribatur(aja6Q:(va,quod Hebraico sermone vestersim. Ex quo intelligimus etiam eam quam
nil bama Qi"il3a, si utramquc sylla-
resonat. Potest appellant hseretici Crealoris crudelitatem, sonare
bam induo dividas verba, significare, iii quo ; sed clementiam dum ad hoc irascitur, et desasvit, et
:

preesenti loco sensus isto non congruit. Ubicumque totum clfundit furorem, ut retrahat eos ad regnum
autem in Regum,et Paralipomenon libris scribitur: suum,qui da^monum tyrannidem ad serviendum
Adhuc populus adolebal im'cnsum,et immolabat in ex- elegeruni.
celso : bama singulariter, et bamoth nna plurali- (Vers. 35, 3(3, seq.) Et adducam vos in desertum
ter excelsa signifloat. populorum. et judicabor vobiscum ibi Jacie ad /aciem.
(Vers. Sq, 31.) Propterea dic ad domum Isracl : Sicul judicio contendi adversns patres{h) 336 in de-
Hxc Dominus Dens (Vulg. pranponit Certe] : In
dicit scrto tcrrx ^ijgpli, sic judicabo vos, dicit Dominus.
via patrum vestrorum vos poUuimini, et posl offendi- C Et subjiciam vos sceptro meo, et inducam vos in vin-
eula eorumvos fornicamini.Et in oblatione donorum cuiis faederis,et eligam de vobis transgressores et im-
vcstrorum, cuni traducilis filios vestros perignem, vos pios de ierra incolaius eorum educam illos, et in ter-
poltuiminiin omnitius idolis vestris usque hodic, et ego rum Israel non ingredicntur, et scictis quia ego Domi-
respondebo vobis, domus Isracl ? Vivo cgo.dicit Domi- nus. Faciam, ait Dominus, vobis qui estis in Ba-
nus Deus, quia non respondebo vobis. Patrum vestro- bylone, et nunc servitis idolis, quod feci patribus
rum imitamini vitia,et per easdem inceditis vias, ut vestris in ^Egyplo, ut educam vos in desertum po-
delicta similiasimilem mereantur et posnam, et in pulorum et ibi judicer vobiscum facie ad faciem,
lantum scelus profecistis,ut filiosvestros perignem sicut adversus illos judicio contendi, quando egressi
dsemonibus consecretis nec scmel hoc fecisse suf-
: sunt de ^Egypto. Et postquam vosjudicavero, sub-
ficiat, sed usque in prajsentiarum ?35 agatis ea- jiciam vos sceptro meo et imperio,et inibopaclum
dem. Non quod hsc seniores in captivitate faciant, vobiscum,et inducam vos interram vestram in vin-
sed quod illi qui Jerosolymis morabantur,et quibus culis charitatis,ut ligati amore meo, nequaquam a
captivitas imminebat, hoec omnia facere non ces- me possitis reeedere. Transgressores autem et im-
sent. Et cum tantis flagitiis obligati sitis.rcsponsio- pios, qui cordis duritia in malis operibus perseve-
nem, inquit, meam quaeritis ? Vivo ego,dicit Domi- n rant,eligam de vobis, non ad possidendum, sed ad
nua Deus, ct juro per mometipsum, quia non res- alijiciendum. Et educam quidemeosde terra inco-
pondebo vobis, quodque sequitur latus eorum, ut educti non ingrediantur terram Is-
:

(Vers. 32, 33.) Neque cogitatio mcnlis veslrse fiet, rael •sed in diversis pereant regionibus et distinc^ :

dicentium, erimus sicut gentes, ct sicut cognationes tione bonorum et malorum, cognoscaiis quia ego
terrx, ut colamus ligna et lapides. Yivo cgo, dicit sum Dominus, qui facio cuncta judicio. Ad reliqua
Dominus Deus, quoniam in manu forti, et in brachio iestinat oratio, breviterque percurrimus singula,ut
extento, et in furore efjuso regnabo super vos. Huno sensum tantum legentibus prajbeamus.
habet sensum Ne putctis cogitatidnes vestras qui-
: (Vers. 3d.)Etvos, domus Israel,lurc dicit Dominus
bus contra me basphematis posse compleri dicitis Deus : singuli post idola vestraambulate,et servite eis.
;

(a)Nunc obtinet a6atjia sed et Nobilius in pleris-

; pretatur.
queGrfficisexemplaribus aSavirepcrit.etvetusScho- (/') Addit Victor. vestros, et in versicul line Deus,
lon, 'ASSkv» MOoi; $p|.irivEU5Tai, Abbana, Inpis inter- ex Vulgata et Hebraico.
197 COMMENTARIORUM IN EZECHIELEM LIB. VI. CAP. XX. 198

Qtiod si et in hoc non audicrilis ine, cl nomen meum A ascendc qni annunlias Sion :eteva efc.valla vocem litam
sanctum pollueriiis ullra in munerihus vestris, et in qui evangelizas Jcrusalcm [Isa. \l). Quem montem
idolis vestris. LXX : Et vos, donius Israel, liivc dicit Sion, aut Ecolesiam intelligimus ^38 quae inter-

Adonai Dominus : Unusquisquc adinvcnliones suasau- pretatur specula,ei in altitudine sanctorum dogma-
feral ;et post hxc si vos audierilis me,et nomen mcum tum constitiila est aut ipsum Dominum Salvato-
:

sanctum non pollueritis ultra in munerihus veslris,et rem, inquo et primitias, et decimce, et omnis cul-
in studiis vestris.Eunc locum manifestius interpre- tura in odorem vertitur suavitatis ut omnes in cir-
:

tatus est Symmachus : Unusquisque idolis suis euntes cuitu nationes videntes populum Domini esse sal-
servite, quia noluistis audire me nomen autcm mcum
:
vatum, glorificent Deum, et cognoscant qui salva-
sanclum nolile ultra jiolluere per munera vestra utque ti fuerint, quod ipse sit Dominus.

simulacra. In monte vero sancto mco,in monte cxcelso (Vers. 'ti-^Cum induxcro vos ad terram Israel: in
Israel,aitDominus Deus,ihi servietmihi omnis domus terram pro qua levavi manuni meam,
darcm eam ut

Israel. Symmachi translatio hunc habet sensum : patribus vestris.Tunc scietisquod ego sim Dominus,
Quia mihi servire non vultis, ite et servito idolis,et quando induxero,ait, vos in terram Israel, pro qua
simulacrorum vestrorum calcate vestigia. Me enim lcvavi manum meam, ut inducerem in^eam patres

audire non vultis, ut nequaquam mihi hostias im- t>
moletis. 237 nec adoleatis incensum, nec meus
populus appellemini.Mihi enim nequaquamin lucis,
et fanis, et idolorum locis servient cultorcs mei,
quod vos facitis :3ed in monte sancto meo,in monte
vestros,quam illi suo vitio perdiderunt, ct vos non
tam vestro merito,quam mea clementia recepistis.
(Vers. 43,44.)iiirecor(ia/«'TOmf[VuIg.intcrserit ibi]
viurum vestrarum,et omnium scclerum vesirorum,qui-
huspollutiestisin eis .el displicchitis vohis in fonspcctu

excelso Israel.PorroSeptuagintapropriumexpIicant vestro in omnibusmaliliis vestrisjjuas fecistis,ct scietis

sensum- Derelinquite cogitationes vestras pristinas, quia ego Dominus,cum bcnefcccro vobis proptcrnomen
et malarum adinventionum auferte peccata et si : meum :non secundum vias vestras malas, et secundum
post haec audieritis me, et nomen meum non pol- sceleravestrapessimadomus hrael, ait Domiiius Deus.
lueritis in muneribus vestris atque simulacris tunc : Non possumus recordari scelerum nostrorum atque
in monte meo sancto offeretis mihi victimas,etser- vitiorum,nisi inducti fuerimusin terram Israel,ibi-
vietis,o omnisdomus Israel-Aquila veroSymmacho que positi dicamus cum Apostolo : Qui non sum di-

ex parte consentiens,in parte discordat ://e,inquit, gnus vocari Apostolus,quia persecutus sum: Ecclesiam
post idola vestra,et servile cw,quia indigni estis meo Dei (I Cor.xv, 9). Et displicebitis, ait, vobis in con-
imperio,nec me vestra cultura delectat.Quod spectu vestro in omnibus malitiis vestris quas feci-
si et in

hoc nequaquam audieritis rr.e.sed nomen sanctum stis.Siveut interpretatus est Symmachus.Ei parvuli
meum pollueritis, dum mihi oiferre simulatis quae C vohis videhimini propter omnes m.alitias vestras quas
otfertis idolis, et nomini meo tantum blasphemiam cstis operati{3ac.ob. iv), ut postquam excelsi fuerint,

facilis, ut qui idolorum cultores estis,meos vos esse humiles se esse credant: quia Dominus humilibua
dicatis hoc scitote, quod in monte sancto meo, in
; dat gratiam.Et in alio loco scriptum est Antecon- :

monte excelso Israel,ibi servitura sit mihi omnis trittonemia) c.taltahitur cor viri,elante altitudinem hu-
domus lsrael,non vos qui servitis idoIis:sed omnis milialur {Prov.wm, 12). Superbiam enim contritio,
domus Israel qus postea creditura est. et humilitatem sequitur exaltatio. Et scietis quia ego
(Vers- 40, 41.) monle vero [Vulg. silet vero]
In Dominus, cum benelecero vobis. Et Dominum Sal-
sancto meo,in mont« cxcelso Israel,ait Dominus Deus: vatorem tunc magis cognovimus,quando benefecit
ihi serviet mihi omnis domus Israel :omnes inquam in nobis, et passus est pro peccatis nostris,et portavit
terra in qua placebunlmihi,et ibi requiram primitias iniquitates nostras,et pro nobisdoluit ;non pro ali-
vestras,et initium decimarum vestrarum, in omnibus quo merito eorum qui salvantur,sed propter nomen
sanctificalionibus veslris,in odore suavitatis suscipiam suum. Alioquin viae nostraj^et scelera pessima,non
vos, cum eduxero vos de populis, el congregavero de misericordiam meruere, sed pojnam. Quidquid au-
terris in quas vos dispersi estis, et sanclificahor in vobis tem de populo diximus Israel.qui liberatus de /Egy-
in oeutis nationum, et seielis quia ego Dominus. De j) pto.insolitudinc multa commisit, et olTendit Deum,
hoc monte in quo servitura est Deo omnis domus et postea in terram repromissionis inductus,venera-
Israel, Isaias et Michfeas pari voce cocinerunt : In tus est idola.Iignaque et lapides coluit, et posteaDei
mons domus Domini
7iovissimis diehus crit mnnifestus clementia conscrvatus est referamus ad oos qui
:

in verticemontium, etelevahitur super colles.el [lucnt de .'Egypto siECuli hujus manu excclsa Domini libe-
ad eum omnes gentes, et ibunt populi multi,et dicent: rati sunt,et introducti in vitiorum solitudinem.rur-
Venite asesndamus in montem Domini, el in domum sum /Egyptumsuspirarunt, etfecerunt ea, per quae
[AI. 7nontem\ Dei Jacob, et docehit nos vias suas, et puniri del.uerant :sed nihilominus per pcenitentiam
ambulahimus in scmitis ejus.De Sion enim exihitlex, non suo merito, sed Domini clemontia conservati
el verbum Domini Jerusalem. {Is. n seq. ; Mich. iv,
sunt.
1, 2)' Et rursum Isaias : In 'montem,inquit,excelsum

(a) Victor,,in insUnti, exaltatur, ad Gracum ui^/oiJTai.Mox ^ro altitudinem Vatic.ms. exaltationem,
 :.

199 S. EUSEBII HIERONYMI 200

LIBER SEPTIMUS.
239-940. Olim {a) tam fa-
pueri legimus :Nihil A Austri, et stilla ad Africum. et propheta ad saltum
cile est, quin quod invitus faoias. Fa-
diflicile fiat, agri meridiani Et dices saltui meridiano :Audi ver-
teor me explanationes in Ezechiel multo ante tem- bum Domini :hxc dicit Dominus Deus -.Ecce egosuc-
pore promisisse, et occupatione de toto huo orbe cendam in te ignem,et comlntram in te omne lignum.
venientium, implere non posse dum nulla hora, : viride, et omne lignum aridum : non exstinguetur
nullumque momentum est,in quo non fratrum oc- flammasuccensionis,ctcombureturin eaomnisfacies
curramus turbis, et monasterii soliludinem, hospi- ab Austro usqite ad .-Iquiionem. Et videbit universa
tum frequentia coramutamus :intantum ut aut clau- caroquiaegoDomimis succendi eam,nec exstinguetur
dendum sit nobis ostium, aut Scriplurarum, per Et di.vi,ah,ah,ah,Domine Deus: ipsi dicunt de me

quas aperiendee sunt fores, studia relinquenda.Ita- Numquid non per parabolas loquitur iste ? LXX Et :

que lucrativis, iramo furtivis noctium horis, qu;e factus est sirmoDomiui ad me,diccns Fili hominis,
:

hyeme propinquanle, longiores esae cceperunt,ba:c ohfirmafaciem tuam superTliemam,etrcspiceadDa-

ad lucernulam qualiacumque sunt diclare conamur, rom.vaticinare super saltnm ducem Mageb, et dices
et £Estuantisanimi tKdiuminterpretatione digerere. saltui Nageb :.\udi scrmonem Domini, hxcdicitDo-
Necjactamus, ut quidam forsitan suspicantur,fra- niinus : Ecce ego succendam in te ignem,et devorabit
trum susceptionem.sed moraru;i. j^iasas simpliciler _ hi teomne lignum viride,et lignuni aridum.Non ex-
confitemur prassertim cum Occidenlalium tuga,et
: tinguetur flamma succema,et ardebit in ea omnisfa-
sanctorum locorum constipatio,nudiLalo atquevul- cies a meridic usque ad Aquilonem: el cognoscet omnis
neribusindigenlium,rabiem pr.-eferat Barbarorura. caro quiaego Dominus succendi illam : nonexstin-
(ft) Quod absque lacrymiset gemituvidere non pos- guetnr. Et dixi : Nequaquam, Domine, Domine ipsi :

sumus,illam quondam potentiam et{c) ignorationem dicunt ad me: Nonne /jarabola est qux dicitur hxc ?
divitiarum ad tantam inopiam pervenisse, ut tecto Quid signincetpon(?,veI ohfirma faciem tuam, supra
et cibo,et vestimento indigeat;et tamen nequaquam plenius diximus.Obfirmationeenim vultus opus est,
duriquorumdam (</) atque crudeles animimolliun- et frontis duritia, ut quasimperantur Prophetffl, lo-
tur, dum pannulos eorum et sarcinulas discutiunt, quatur intrepidus, raaxime cum ad totam populi
aurum in captivitate qu;erenles. Acccdit ad hanc di- multitudinem tristianuntiatasint.r/imawtaulcm et
ctandi ditficullatem,quod caligantibus oculissene- Darom et Nageh el rursum Nageb, pro quo LXX
;

ctute,et aliquid sastinentibus beati Isaac(Gc«.xxvn), aTCr,Xui)Tr,v interpretuti sunt,quid sonent in Ilebraeo,

ad ndcturnuralumonnequaquam valeamusHebroeo- espressit nostra translatio.Quodque dixere, ducem

rum volumina relegere,qu;c eliam ad solis dieique Nageh, melius habet in Hebrso agri, vel regionis

fulgorem, litterarum nobis parvitate cKcantur.Sed meridianx.^on enim sARE(,TTvi'),utputaverunt LXX,

et Graecorum oommentarios, frairum tantum voce C quod verbum ducem et principem sonat, sed sade
cognoscimus. Nullique dubium.quod alienis denti- scriptum est.quod proprie agrum, regionemgue si-
bus commoliti cibi, vescentibus nauseam faciant. gnat, et propter daletu et res litterarum similitu-
Unde obsecro te, filia Eustochium, ut ista qu» nota- dinem,error inolevit.Loquitur autemsermo divinus
riorum stylo cudimus, et ad qua3 emendanda spa- permetaphoramsaltuscontraJerusaIem,qua3bestia-
tium vix habemus, id est,aeptimum incipias, 241 rum, 2.12et ferociumhominumhabitatioest quod :

et ut antejam dixi,si librorum brevitas vel longitudo succendateam[.l/.eum], omniaque ligna illius con-
inter se fuerintinffiquales,visionum,immoi7roO=aEwv crementur nequaquam arbores vocans quse fruc-
:

brevitati imputoa ao longitudini,dum et junctano- tibus indigebant, sed ligna quasi incendio pra;pa-

lumus separare, et dissonantia in unam coarctare rata.Primumque coraburit in eo lignum viride, se-
congeriem. cunilum quod in hoc eodem Propheta legimus Et a :

sanctis meis incipite et postea aridum, quod nihil

;

(Vers. 45 aeq.) Et factus est sermo Doniini ad me, in se polerat habere vitale: sanctos videlicet simul
dicens: Fili liominis, pone faciem. luam conlru viam ct peccatores, ut alii captivitalis mala, morte efTu-

(a) Archinteus ms. Olim lcyimus, absquc pueri Liquet vero, ignorationera vocari divitiarum, quod
voce. D tol, tantc-equeessent, ut a propriis dorainis earum
(fc) Antea erat prc-efixa parenthesi {ijuos, etc. magnitudo ignoraretur. Olim erat ignorantiam,
Hoo modo legunt onmes codices nostri mss.
(0) pro quo maluisset Erasmus arrogantiam.
Erasmiana editio relinet in oontextu,!'/ ignoranliam {d) Heraclianum Africc-c comitem notat,qui ad se
divitiarum In margine autem hc-ec addita reperi le- : transfugas e Barbarorum ghadiis Romanos post cap-
gendum arbitror anogantiam.Sed fulsa est et impe- tara cab"4IaricoUrbem,obinfamemavaritiam crude-
rita conjoetura.quia llieronymus ut magnituilinem lissirae vexabat, ut si quas fuga abduxissentsubs-
diviliarura demonstrel in llomanis,vocat illam igno- tantioIas,miseris eriperet. Vide epist. 130 ad Deme-
rationcm,eo quod ignorarent domini suaruni divitia- triadem.num.T.ubi avaritiam crudelitatemque ejus
rum thesauros et posscssioncs.IMART. Florentini — horainis exaggerat, atque exsecratur.
quoque ms.,Victorio teste tjnorationm, prsferunt,
204 COMMENTAUIORUM IN EZECHIELEM LIB. VU. CAP. XXI. 202

giant; suppliciis Iradaulur seLeniis. (Juodque

alii A. |Vulg. W scias\ omni caiv, quia ego Dominus cduxi
infert Ah Auslro usquc ad Aquilonem, hoc indicat,
: gladiwn meum [Al abest meum] dc vagina sua irrevo-

ab Jeriisnlem usque ad Babyloncm ut omne iter : cabVcm. LXX Et : scrmo Domini ad me,
factiis est

pergentium in captivitatem, gladio, fame,pestilon- dirciix : Idrirco vatirinare. fiti hominis : et olifirma
tia ruentium compleatur. His enim qui in Babylone faricm tuam conlra Jerusalem, et aspice ad sanrta co-
sunt, Jerusalem ad Austrum sita est quomodo ;
rum, et prophela super terram Israel, et dircs adtcr-
e contrariooUainJeremiaqua} significat Jerusalem, rum Israel : Hxc dicit Dominus Deus : Ecre ego ad
afacie Aquilonis, id cst, Babylonissuccenditur [Je- eduram gladium meum de vagina sua, et inlerfi-
te, el

rem. i). Et pulchre in principio : stiUa, inquit, ad ciam e.v tc iniquum ct injustum. Sic egrcdielur gladius

Africum ; ut non tota Doi ira videatnr effusa, sed meus de vagina sua supcr omnem carnem a Meridie
stilla quaedam et pars. Sin autem stilla tantcB srevi- usque ad Aquiloncm, ct cognoscet omris caro quia ego
ti<E est quid in totis imbribus ffistimandum est
: : Dominus edu.vi gladium meum dc vagina sua : non re-

Ut omnis caro, qute visura est salutare Dei.per verielur ultra. Quia supra dixerat : Ipsi dicunt de
silvarum incendium et lammam, qu;e nullius ex- mo, numquid non por parabolas loquitur istc ? et
stinguitur auxiIio,cognoscat quod ipsesit Dominus. apertam populus flagitabat sententiam idcirco id :

Quod Prophcta respondit, «/i, n/i, fl/),

intelligens t> quod nominus per melaphoram sive parabolam, et
Domine Deus : vel ut Septuaginta transtulerunt, ne ut alii vertere, proverbium, 2-1.1 est locutus, nunc
quaquam, Domine, Domine. Et infert Et ipsi dicunt : manifestius loquitur, saltus Nageb et Darom et The-
ad me : Numijv.ul nonper paraholas loquiiur iste? vel man esse Jerusalera,et lemplum illius, sanctasan-
parabola estisia qux dirilur :'
Et est sensus : Planius ctorum,et omnem terram Judae.-e flammamque qu£e ;

loquere, non intelligiinus per parabolam quid lo- combuslura sit saltum, intolligi gladium devoran-
quaris:aperto sermone Dei nobispandesenteiliam. tcm, qui eductus sitde vagina sua, ut interliciat ju-
Potest autem tropologice Theraam Nabeb et Da-
et stum et impium. Hoc est enimlignum viride ct li-
rom, [a) /Egyptus intelligi : legimus enim in Daniel gnum aridum. Unde et Dominus Si in ligno, ait,
:

crebro Austrum pro ^iigypto accipi [Dan. xi ). viridi lanta faciunt : in sicco quid facient {Luc. xxiii,
.^gyptus autcm referturad mundi istius angustias. 31) ? Pro quo, nescio quid volentes, LXX iniquum et
Prophetat igitur Ezechiel qua? mundo ventura sint injustum interpretati sunt quasi non idem utrum- :

mala, quem saltum vocat, pomiferas arbores non que significet. Quodque ibi dixerat. Et videlrit uni-
habentem. sed habitaculum bestiarum. De quo et in versa caro, quia cgo Dominus succendi eam, hoc est,
vigesimo243octavopsalmodicitur: Yo.vDominipcr- silvam, sive flammam, nec extinguetur, hinc aliis
firientis ccrvos,etretevabil condensa sitvarum(Vers.9). verbis loquitur : lU sriat omnis caro ,
quia cgo Domi-
Istffi sunt silvse, et saltus, qui plus devoraverunt in C nus cdu.vigladiummeuinde vagiiiasua irrevocabilem.
pra3lio de exercitu Abessalon, quam interfecit gla- Vereenim contra Jerusalemnon est flamma sopita,
dius Succenditurque in saltibus pri-
(II [{eg. xviii). noc exsti.nctum incendium, nec revocatus gladius,
mum lignum viride, et sic aridum, hiqui vivuntin quia modicum tempus in medio, et Jerusalem cum
malo, et hi qui justitia; mortui sunt. Quodque dici- templo suo, Babylonio igne succensa est.
tur Et romburelur in ca omnis facies ab Auslro us-
: (Vers. 6, 7.) Et tu, fili hoininis, inqemisce iii con-
que ad Aquiloncm, hoc dicit Ab his qui fervente : triiione lumborum, et in amaritudinibus ingemisce co-
spiritu videbantur,usque ad eos qui cresocntc ini- rain eis. Cumque dixerint ad te : Quare tu gemis ? di-
multorum, calorem
quitate, ct refrigerata charitate ces Pro auditu, quia venit, et iabescet omne cor, et
:

pristinum perdiderunt ita ut omnis caro perspiciat; dissolventur universm manus,et infirmabitur omnis spi-
flammam Domini non exstmgui. Precaturque pro- rilus, cl per cuncla gciiua flueni aqux. Ecce venit et
phcta ne fiat quod Dominus comminatus est hoc : fiel, ait Dominus [Vulg. addit Deus] LXX : Et lu,
est, no succendatur saltus, ct ligna oinnia concre- fili hominis, ingemisce in coniritione iumboruin iuo-
mcntur utauL adhuc accipiunt locum poonitentiaj,
; rum, et in doloribus geme in conspectu eorum. Eritgue
aut sibi non iinponaturnecessitas tristia nutiandi si di.cerint ad te Quare tu gemis ? et dices Propter : :

prsesertim cum populus ea non intelligat, et obscu- n nuntium, quia venit, et comprehendctur pavore omne
ritate dictorum, magis ad insaniam provocetur. cor, ct dissolventur universx manus,el c.mniinahilur
(Gap. XXI. —
Vcrs. 1 seq.) El faclus cst scrmo Do- omnis caro el omnis spirilus,et omiiia fcmora polluen-
mini ad me, dicens fili hominis, pone faciem tuam
: tur humore. Ecce venit et erit, dicit Dominus Deus.
ad Jerusalem, et stilla ad sanciuaria, et propheia con- Primum dixerat vaticinare, vel slitla ad Auslrum,
:

Iraliumum Israel, et dices terrs Israel : Hxc dicit Africum et Meridiem, et ad sallum nicridianum. Quod
Dominus Deus : Ecce ego ad te, el ejiciam gladium quia videbatur obscurum,otdicta propheta3 populus
meum de vagina sua, el occidam in te juslum ct im- nesciebat, sccundo ponitur manifestius saltum me-
pium. Pro eo aulem quod occidi in tejuslum ct iinpium : ridianum esse Jerusalem.ct onines infructuosas ar-
idcirco egrediclur gladius meuf de vagina sua ad om- bores ad quarum radices securis posita sit [Mat. iii,
nem cariiem, ab Austro usque ai Aqtiilonem. Et sciet Luc. ni), intelligi habitores ejus: gladiumque inter-

{a)lx\ie.vsQv\iW.ahw[\Ms,quodSeptuagintaposuerunl,

Patrol. XXV.
 20:i S. KUSKDII HIRIKtNYMI. 204
prel.ari prn inocujio. TcrLio juijtilur pi-opliclac, ut ta- A maxime ubi aut nulla aut parva distantia est. Po-
i:entibusillisnocinterrogiintibus,cni'istavaticinatus nain igitur nonnuUa qiiaB disoropant. Pro eo quod
sit faciat perquae intnrrogetur,el rcsponrlcat quae Do- nos diximus : Qtii moves scepirumfilii mei,succidisti
minias locutus esl. Ingeniisoe, S-35 inquit,ejulare, omne lignum, illi Iranstulerunt : Interfice, coniemne,
non necdoloromofierato, scrfinoontritione
levi voce, repelle onnic /?ynMm. Rursum ubinns diximus : Qui
lumborum, ut gemitus tuus ex imis visceribus et fuijcranl, ijUtiUo Iraditi siml, et illi et alii transtule-
amariturlinc animi proferatur. Et hoo facies coram runt. Ilospitcs riiei, sive habitatorcs. Et ubi nos dixi-
eis : ut cum te intorcogavorint our tanto gcmilu mus : Plaude sitper fcinur, illi pnsuerunt Percute :

conferaris, et quid tibi mali aociderit ut sio inge- inanu. Et ubi transtulimus : El hnc c.um sceptrum
uiiscas, tu eis meo serraone rcspondeas : Idcirco subvcrtcri!, illnrum
habot editio Tribus rcpulsa cft. :

plango,et doloremcordis meidissimulare nonvaloo, Loquitur autera ad gladium Nabuchodonosor, ut

quia auditus qui seraper meis auribus insonuerat, vcniat ooulra Jerusalem, ut cxacuatur atque lime-
opere complotur et venit : imminens videlicet Ba- tur, multos cnim esso oajdendos et ad ipsura apo- ;

bylonii furentis exercitus. Qui cum veneritet valla- slropham facit. Tu es qui mnves atque subvertis
verit Jerusalem, tunc tabesoet omne cor, et dissol- fceptrum filii mei, imperium videlicet populi Isracl,
manus ut, oocupante pavore rncn-
ventur universiE :
rj et omne lignum succidis, universam populi multi-
teshominum,nullusaudeatrepiignare. Infirmabitur tudincm. Dedi, inquit, istum gladium, utteneatur
enim omniumbcUatorum spiritus, et tanta cunctos manu Nabuohodonosor et sit in manu viri robu- ;

occupabit trepidatio atque formido, ut, timore co- stissimi. Unde, o propheta, clarr.a et ulula, etmala
gente,artus et viscera dissolvantur, et vesica humo- instanlia vocis lamentatione testare. Hic gladius
rem tenere non valeat : itaut urinagenua polluan- nulli pepercit,nec aliquem imminentium malorum
tur. Naturale est enim,ut timore cogcnte, vesioa la- reliquit expertem. Faclus est in populo, factus est
xetur, et adversus hominis voluntatem humor do- iii ducibus Israel,factus in hospitibus meisac sacer-
fluat.Quod quidem et in morborum magnitudine dolibus, qui habitabant in lemplomeo. Idoiroo per-
aocidare solet, ut postquam vires defecerinl cegro- cute femur, sive manum, et habilum plangentis as-
tantium,non solum genua.sed et leotuli poUuantur. sume. Hic enim gladius proLatus est mihi, et hoo
Eoce, inquit, venit, quod sajpe prajdixi, et opere ouiii sceptrura meum regnumque subvertorit, quod
oompletur ao iiet quod non ego, sed Dominus locu- ultra non erit, et in Scdecia roge finietur. Iteruni
tus est. Soio quemdam in contritione lumborura, et tibi, prophola, jubeo, ut qui lemur percusseraspro
fluentibus aquis, multa tostimonia replicasse, ut stupore ct miraculo, percutias et manus, ut non
prophetae castitas impleretur, ct aiiKuitudo anirai solum semel, sed secundo ac tertio gladius veniat
etdolormentisinternus.quodaquffiseminum genua C ^d interfioiendum. Primo enim venerat Nabuchodo-
poUuant. Sed h£ec expositio ad prassentem non per- nosor, quando tulit Jeohoniam et secundo, quando :

tinet looum. regnabat^-iJ" Joacim tertio, quando Sedecias.Et :

hic est gladius triplicatus, quando faota est magna

(Vers. 8 seqq.) Et factuy csl scrmo Domini ad occisio, et intantum multiplicavit ruinas, ut obstu-

me, dicens : Fili hominis, prophcia el dices ILtc pescerent animo, ot corde tabescerent, et in omni-
:

dicit Domiiius Deus, loquerc Glndius, gUtdius bus portis eorum daret conturbationem. Prajcipitur
:

cxacutus cst ct liinatus, ut cvdat viclimas, cia- orgo illi, hoc cst, gladio acuto etliraato ad fulgen-
cutus cst, el ut splendeat, limatus est : qtti moves dum, arnictoque et cxpedito, et paratoad caidem, ut

sceptrum filii mei, succidisli omne lignuin. Et dedi vadat sive ad de.\teram voluerit, sive ad sinistram.
eum ad levigamlum, ul tcneatur uianu : iste exa- Quocumque, ait, faciei tua; placuorit, audacter in-
cuius est gladius, et iste limatus cst, ttl si in inanu grederc, rae habens duccni, me adjutorem. Ego
interftcicntis. Clama et ulula, ftli lioininis, quia liic plaudarn manu ad manum, ut Sicviontem te contra
faclus csl inpnpulomco, hic in cunctis ducibus Israel. alvcrsariod meos, quasi fauLor tuus et exhortator
Qui fugerant, gladio Iraditi snnt cum populo meo :
instigcra. Ne dubites, ne (ormides, et pati timeas
idcircoplaudesuper fe7nur,quiaproiatusest,ethoccum D quod passus est Sennaoherib ego Dominus sum :

sceptrum 'iubverterit, et non eril, dicit Dominus Deus. locutus, mecB ministeres voluntatis, meam coraple
Tti crgo, fili hoiniiiis, ?4C propli.eta. el perctde manu sententiam (l\ licg. \\x). Pnssumus juxta anagogen,
ad manum, etduplicetur yladius ac triplicetur gladius gladium aculum paratumquead cajdem acoipere dia-
intcrfectorum. Hic cs/ gladins occisionii nnignx, qtii bolum, de quo ait Aposlolus Tradere httjusccinodi :

obstupesccre cos facit, et corde tabescere, et inttllipli- Satanx in intcritum carnis, ut spiritus salvus fial
cal rtiinas. In omnibtis portis eorum dedi conturia- (I Cor. V, 5). Et in alio loco : llijmen3eu,s et Ale.van-

lionem gladiiaculi ctlimati ad fulgenihim amicti ad : der : guos tradidi Satano', ul discant non blasphe-
cxdem. Exacuere, vade ad dc.der.im sive ad sinistram, marc (I Tim. i, 20). Et in 1'salmis scriptum est :

quonimquc facioi tu.v c^t appctitus. Quin et cgo plau- Misit fttrorem., ct iram, et angusttain. imissioiiem
dammanti ad manum ci iinplcho indigualionem ineam, per angclns pcssimos [Ps. lxxvii, 49). Ilunc quidam
cgo Dominus locutus ,<:um. Multum est si utramquo pulant gladium et in manu fuisse angeli, quando
ponameditionem,etlibrorumextenditurlongitudo ; sub David percutiebatur Jerusalem (II Reg. xxiv).
 203 COMMENTAHIORUM IN EZECHIELEM LIB. Vil. CAP. XXI. 206
Alii autem etde illu dici gludio suspicantur, de quo \ ram Jerusalem ; et priinu quidem, ut videatur ei
in Evangelio scriplum est : Noti veni pacem miltcre nihil agerp, et frustra conari. Illo vero recordante
super terram, scd ijladium {Matth. x, 34) ; et divi- iniquitates eorum, qui in Ecclcsia commorantur,
derc inter se omnom consanguinitatis afTectum, ut iniiuo malis operibus reducunt adversarias potesta-
mali corruant, et sancti resurgant. Sed hoc impium tes in memoriam scelerum pristinorum, patefiunt
est credere de gladio Salvatoris, et nou potius de omnia peccata populi et cogitationes eorum, et id-
diabolo, qui Domini in Erclesia sceptra subverlit, circo capiuntur, quia novis vetera delicta curnula-
qui interficit cunctos in popiilo, et duces, et hospi- runt. Htec alius dixerit, nobis ccept» historioe veritas
tes Dei : et tunc a Dominu comprobatur, quando 949 persequenda est. Cnm, inquit, dixisset mibi
Judam proditorem et similes ejus subverterit {Joan. sermo divinus Propheta, lili hominis, etloqueread
:

Qui poslquam comedit buccellam, intravit in

xiii). gladium ot dio Gladius, gladius, et caetera quae
:

illum Satanas. Duplicaturque ct triplieaturgladius prophetia gladii continentur secundo factus est ad ;

interfectorum, ut solvatur peccalum Jerusalera, me sermo Domini, dicens Vis, fili hominis, scire :

quia suscepit de manu Duinini duplicia pcccata sua. quis iste sit gladius, et apertius personam discere
Gaudet autem Dominus et exsultat, et hortator est gladii saivientis ? Ausculta quiP dico pono duas .•

f,-ladii sasvientis, ut vadat sive ad dexteram, sive ad vias, ut per illas gladius venit regis Babylonis,
sinistram, et quocumque eum faciei sua3 tulorit ap- qui egredieturquidem uno itinere ChaldEorum, sed
petitus, ut remaneant boni, et
interfectis malis, cum venerit per dosertum et solitudinem ad bivium
imploatur iliud quod scriptum '248 est Quid pa- :
terrce Arabife, qua; appellatur filiorum Ammon,
lcis ad Irumentum ? dicil Dominus Jcrem. xxiii, quarum una Jerusalem duoit ad dexteram par-
via
32). tem, sinistra vero ad Rabbath filiorum Ammon, qu«e
(Vers. 18 seqq.) El factus est sermo Domini ad me, nomi-
est civitas metropolis, et hodie Philadelphia
dicens : Et tu, fili hominis, pone tibi duas vias, et natur memor, inquit, internccionis quM accidit
:

[Vulg. ut\ veniat (jladius rcgis liabylonis. De ierra una regi Assyrio quando centum octoginta quinque mil-
cyrcdientur amho [Vulg. amba:], cl manu rapict con- lia, una nocte sunt Cc-esa, formidabit ad partem

jecturam: in capile vix civitaiis conjicict. Viam pones, dexteram declinare, et ire contra munitissimam
ut veniat gladius ad llabbalh fUiorum Ammon, et ad Jerusalem ; sed stabit in ipso compito, etritu gen-
Judam, et ad JerusalemlXulg. in Jerusalem] munilissi- oraculum consulet, ut mittatsasittas suas in
tis su.X'

tnam. Sletit cnim rex Babi/tonis in tivio, in capite pharetram, et commisceat eas inscriptas, sive
duarum viarum divinalioncm (juxrens, commisccns si^natas nominilius singulorum, ut vidcat cujus sa-
sayitlas. Interrofjavavil idola, e.vla consuluit. Ad dc.iie- gitla cxeal, et quam prius civitatcm debeat op-
; ejus fucta cst divinatio supcr Jerusalem, ut ponat C pugnare.Hanc autemGrffici p£Xo;j.avTiav, sive pa6So-
arictes, ut aperiat os in cmdc, ut elevet vocem in ulu- jAav-fav nominant. Interrogavit igitur idola exta ;

latu, ut ponat urietes contra portas, ut comportel agije- consuluit. .\d dcxteram facta est divinatio ejus, ut
rem, ul asdiflcct munitiones. Eritque quasi consulens pergeret contra Jcrusalem, et oppugnaret eam,
fruslra oraculum in oculis eorum, et sabbatorum aggeres comporUiret, arictes poneret, cediflcaret
olium imitans, ipse auleni recordabitur iniquitatis ad muiiitiones, urberaque concluderet, et in cisde
ca/jlC7idnm. Idcirco hwc dicit Domimis Deus : Pro eo aperiret os suum, et fremitum exsultantis et ululan-
quod in memorium revocastis iniquitates vestras [Vulg. tis exercitus eoncitaret. Hoc, inquit, faciens, vi-
recordati estis iniquitatis vestrx], et revetastis prxva- debitur habitatoribus Jerusalem oraculum frustra
ricationcs vestras, ct apparuerunt peccata vestra in consulere et quasi sabbatorum otium (a) terere, lu-
;

timnibus cogilationibus veslris ; pro eo, inquam, quod dere videlicet, et nihil operis perpetrare. Rcx autem
in memoriam revocastis [Vulg. recordati estis], manii Babylonis, non in sua fortiludine, sed ininiquitate
capiemini. Scio me in hoc loco juxta Septuaginta in- populi confisurus est, qua eos scit offendisse Deum,
cujusdam multiplicem legisse expositio-
lerpretes, et peccr-ila patrum novis cumulassecumulare] [.IL
nem, Rabbath filiorum Aramon, referentis ad gen- delictis, etpraevaricationeseorumomnibuapatuisse;
tium populum Judam vero et Jerusalem ad eos qu;
.•
n et idcirco non dubitabit de victoria, quia confidet
sub Christi nuraine cungregantur, et faotis dent no- de iniquilate Jerusalera. II<eo juxta Hebraicum, a
minis dignitate,mregemque cunfusionis diabolum quo Septuaginta non tam sensu quam vcrbis inple-
stare in omni viarum capite, et insidiari in occulto risque discordant.
;

impleriqueillumversiculum Juxta semitam scanda- : (Vcrs. 25 seqq.) 550 Tu autem, profane, impie
lum posuerimt mihi (Ps. cxxxix) et starc eum in ; dux Israel, cujus venit dics in tcmporc iniquitalts pras-
bivio, vel eos qui sui sunt tenere cupientem, vel finila. ILrc dicit Dominus Deus : Aufcr cidarim : tolle
nuvumsibi acquirereservitium etaddexleram sem- ; coronam. Nonne hxc cst qux humilem sublevavit, et
per pergere, ad eos scilicel qui in dextera parte suut suhlimem liumiliavilHniquitatem, iniquitatem, iniqui-
positi, ut expugnet eos, ut exultet in cajde, ut arieti- tatera ponam cam et hoc non {b) fiet donec veniat
:

bus et congestione operum terrenorum capiat mise- [Vulg. vcnircl] cujus est judicium, et tradam ei.

(a) Ita trium ope mss. Victor. rescripsit. Ante erat {h) Ex Vulgat. Edit. Vietorius, factum Qst. In Hebr.
(«Tjfre, quam lcctionem et Martianceus sequitur. GrsBcoque sirailiter, non fuit,
 :

207 S. EUSEBII HlEliONYMl. 208

LX.\ : Et lu, prufuiu', iidquii dux Israel, cujus venil A (Vers. 28 seqq.) El tu, fili hominis, proplwta, et

dies, in tempore iniquiiatis jinis. Hxc dicit Dominus dic : Hxc dicit Dominus Deus ad fihos Ammon, et ad
Deus : Abstutisti cidarim, et posuisti coronam. Hxc opprohrium corum. Et dices Mucro, mucro, evagina :

non erit similis. Humiliasti excelsum, et sublevasti to ad occidendum lima te ut interficias et fulgeas.
:

humilem. Iniquitafem, iniiiuilatcn ponam eam : nec Cum libi viderenlur vnna, et divinurcntur mendacia,
h.vc talis erit, donec vcnial cui debelur : ci daho ei. ul dareris super rolla vulncratorum impiorum, quo-
Symmachus hunc locum ita interpretatus est : Tu rum venit dies in tempore iniquitatis prxfinila. Be-
autcm, profane, inique dux hrael, cujus venit dies vertere ad vaginam tuam, in locum in quo creatus es :

in temporc iniquitatis constiliUus : Hxc dicit Dom.inus in terra nativilatis tux judicabo tc. Ft effundam su-

Deus : Ahstulit ridarim, ct tulil coronani : ncque hoc per te indignalionem meam, in igne furioris meisuf-

ncque illud-.liumHcm subievahit , el sublimem humilia- fllabo in le : daboque te in manibus hominum stutto-
hit. biiquitatem., iniquitalcm, iniquitatem faciatn illud. rum, ct fabicanlium corruptioncm [Vulg. intcritum].
Et boc non fuil iste, cujus judicium est, qucm daturus Ignis eris cihus ; sanguis tuus crit in medio ieirx :

sum. Post urbis Jerusalem subversionem ct capti- oblivioni traderis, quia ego Dominus locutus sum.
vitatem populi, ad ducem Israel sermo dirigilur, Gladium regis Babylonis stetisse in capite duarum
quem neniini dubiura est significari Sedeciam, in p viarum, eompito dexter£e et sinistros, quarum al-
in

quo regura Israel de stirpo David imperium finitnm tera ducebat Jerusalem altera ad Rabbath filiorum ;

est. Venit, inquit, tibi dies, quae longo tempore praj- Animon, et exisse sortem, ut pergeret prius contra
finita est in te, et propter te sacerdotium et regnum Jerusalem, supra legimus. Qua expugnata et capta,
intcriit populi JudaBorura. Cidaris enim insigne pon- regnum quoqueetsacerdotiumejusina;ternum per-
tifiois est corona, hoc est, diadoma, regis indi-
:
isse prainuntiat. Residuum erat filiis Ammon, et

cium. Nonne h(BC est cidaris, et hajc corona quK ipse divisionis ordo poscebat, quid de sinistra via

nihil fecit judicio sod ad imitationera regis Baby-

;
factum esset. 252 Unde imporatur propheti', ut

lonii, quos volebat exaltabat, quos volebat hu- et loquatur ad filios Ammon, et ad opprobrium eorum,
miliabat ? Propterea non semel, neo juxta Septua- quod et ipsi capiendi sint, et ad euiadem gladinra

ginta bis, sed tertio iniquitatem ponam tibi in per- sermonem dirigit : mucro, mucro, qui paratus es
ad ca;dcm, qui limatus, ut fulgeas et interflcias
petuum, qua3 non statim tibireputataest, sed donec :

licet tibi idola responderint, et vanam sit omne

veniat Christus, oujus estjudicium, et tradat ei
quod a d»monibus rcspondetur, ut videlicetvulne-
sacerdotium, vel Ecclesiam de
Pater regnura et
Non enim judicut Pater ratorum cervicibus immineres, ct per te complere-
gentibus congregatam :

tur quod multo Dominus terapore fuerat commina-

qucmquam secl omne judicium dedil Filio {.loan. v,
;

Dcus, juAicium tuum regi

^ tus lamen cxpleto opere tuo, quod egisti contra
22). Et in alio loco ait, ;
:

filios Ammon, revertere ad vaginara tuam, id est,

da, et justitiam tuam. filio rcqis [Ps. lxxi, 1). Istc
in Babylonera, ad locura in quo factus cs et creatns
est cui repositum est imporium, et sacerdotium
ut in terra nativitatis tua3 judiccm te, et effundam
sempiternum, do quo loquebatur et Jacob Non :

super te indignationem meam, etMedorum atque

deficict princeps ex Juda, neque dux de 251 femori-
Persarum virtute capiaris. Quod plenius in Isai»
bus ejus, doncc veniat cui rcpositum esl : et ipse erit
ijcntium [Gen. xlix, 10). In eo looo ubi voluminedicitur, in visione contra Babylonem Ecce :
ex^pectatio
Nonne hxc est, pulchre ego suscitalio super eos Mcdos.Et post paululum Et
nos interpretati sumus
:
:

crit Uabylon ilta gloriosa in rcgnis, inchita in supcrbia

transtulit Symmachus, ncquehoc, ncqucjtlud. Qu\o.

.iufer cidarim, tolle coronain, subjun- Uialdxorum, sicut subverlit Dcus Soiiomam et Go-
enim dixerat :

regnum cessabit, morrham non habitabilHr usque in fmcm {Isa. xiii,

:

xit, ncque hoc neque illud, id est,

17 ct scqq.). Et quia semel sub persona gladii de
et sacerdotium. Unde qui postea usque ad advcntum
rege, immo regno Babylonis loquebatur, servat |xe-
Christi reges fuerunt pariter et sacerdotos, quorum
T-/'iopav. hi igne, inquit, furoris mei .iufflabo in te ;
unusUyrcanusponlifoxdiademacapilisuoimposuit,
ut laciam te igne consumi, et tradam te in manibus
frustra sibi ct hoc et illud voluit vindicare, cum
hom'num stultorum et imperitorum, qui artem non
regnum ei non deboretur post Sodeoiara, sed illi y)

habent cudendi gladios et acuendi ; ut nequaquam

cui repositum crat, el qai fuit exspectatio gentium,
ultra acuaris, limeris, et fulgeas ad occidendura;
de quibus loquitur et Malachias Vos, sacerdote^, :

sed sis ignis cibus, sanguisque tuus, quem fudisti

qui contaminatis nomen meum {l\Ial. i, 6). Et post
cunctia spectanlibus, in tc potius redundet cl tra- ;

paululum Non est voluntas mea in vobis, et vielimas

:

daris teternKoblivioni, et pcreas in perpetuum, quia

non suscipiam de manibus vestris. Ab ortuenimsolis
ego Dominus locutus sum. cujus dixisse, fecisse
usque ad occasum, magnum est nomen meum m gen-
est.
tibus: ct in omni loco sacrip.catur ct offcrlur nomini
meo oblatio munda. Qua; munda oblatio, sine san- (Cap. .X.KII. — Vers. 1 seqq.) Et factum est ver-
guinehircorum,arietum,atquetaurorum(P.s.XLix), bum Domini ad me, dicens : Et tu, fdi hominis, noitne

in Ghristi completur adventu, quando venit deside- judicas [Bis est in Vulg. nonnc judicas] civitatem

ratus gentibus, et ortus est sol justitiae, in cujus sanguinum, et ostendis ei omnes abominationes suas ?
pennis est sanitas {Agg. n). Et dices : Hxc dicit Domiiius Deus Civitas effundem :
20(1 COMMRNTARIORUM IN EZECHIELEM LIB. VII. CAI'. XXII. 210

sanguinem in medio stn,ut veniat lemfus ejus,et quse A rueres. Et Interim, ut CKtera prtetermittam, pauoa
fecit idola contra semeptisam, ut pollueretur. In san- numeraljo qu;e in te fuerint. Principes tui non ju-
guine tuo qui a te effusus est, deliquisli, et in idolis stitia, sed roboris et bracliii fortitudine judicantes,
tuis quai fecisti, poUula es, et appropinquare fecisti fuderunt in teinnoxium sanguinem. .Wn patrem et

dies tuos, ct addu.visli tvmpus annorum tuorum :pro- matrcin conlumeliis atTecerunt, sive maledi.^^erunt
pterea dcdi tc opprobium gentihus, ei irrisionem pai'entibus,Scriplura dicente ; Qui maledixcrit patri
universis tcrris. Quse juxta sunl, et quae procul a te, et matri, morle moriatur {Exoi. xxi, 17). Advenam
triumphabunt de te (sive illudent tibi), sordida no- et peregrimum oppresserunt in medio tui : quasi non
bilis,yrandis inleritu. Ecce principes hracl,singuli in illissufriceretpro omniangustiaperegrinatio et exsi-
?53 brachio suo fuerunl in te ad effundendum san- lium Pupillum et viduam contristaverunt,
patriee.

guinem.Patrem et matrem contumcliis affecerunt itiie sive oppresserunt apud te uc quorum omne praj-
:

(sive 2>atri et matri malcdiverunt). .Advenam calum- dium estin leguni justitia, non solum contristaren-
niati sunt in medio tui. 1'upiUum el viduam contrista- tur, sed opprimerentur a te. Sanctuaria mea, sive

vcrunt (sive oppresserunt) apud te : sanctuaria mea sancta contempsistis,et sabbata mea polluistis ut :

.''prcvistis [Vulg. sprevisti el polluisti], sabbata mea non discerneretis inter sanctum et pollutum, inter
polluistis. Viri delrartores (sive latrones) fuerunt in te t» decretum religioni diem,otiumque sabbati ad cultu
ad ejfundcndum sanguinem, ct super montes comcde- ram Dei, et caeteros dies, quibus operari et servire
runi in te. Sceius (sive ut signilicanlius in Hebri-eo carnis necessitatibus lege permissum est. Viri de-

habet zemma (nai), hoc est, incestum) operati sunl tractores, sive juxta Symmachum et Theodotionem,
in medio tui. Verecundiora patris discooperucrunt in dolosi, quod in HebrEeo dicitur rachil (^"^iDl^jet ho-
te, etimmunditiam menstrualx humiiiaverunt in te, micidas erant in te, ut blasphemarent Deum, sive
cl unusquisque in uxorem pro.vimi sui operatus est cunola dola agerent, aut violentia. Et comederunt
abominationem, et sorer nurum suam poiluit nefarie. in montibus alta sapientes, et elevftti contra Deum
Frater sororem suam.filiam palris sui,oppressit (sive superbia, scclus, sive incestum,operati sunt in me-
humiliavit) in Munera acceperunl apud te, ad cf-
te. dio tui : ut quodin angulis quoque et secreto raro

fundendum sanguh.em. Usuram et superabundantiam fit,quandoamalis conseientioehominumdevitantur,

accepisti, et avarc pro.vimos luos caiumniata cs (sive hoc tu in propatulo feceris. Quid sit autcm incestus,
et complebo consummationem malilix tuse in oppres- sequens sermo significat Verecundiora patris nu-
:

sionetua); meique oblita Dominus Dcus. Ecce

cs, ait daverunt in te, noverc;e contrafas et licitum copu-
complosi nianus meassuper avaritiam tuam quam fcci- lati, et immunditiam menstruata3 humiliavernnt in

sti, etsuper sanguinem qui eflusus est in medio tui. non parcentes naturae, nec inducias dantes tur-
te,

fiunquid sustinebit cor tuum,aut, prxvalebunt manus C pitudini, et ad uxorem proximi sui adhinnientes
tux in diebus quos ego faciam libi?Ego Dominus locutus Quodque hoc sceleratius est,socerexarsit in nurum,
sum,et faciam. Et (a) disperdam te in naliones, et vcn- et frater sororis jura noscivit ut non uterinam,sed :

tilabo te in terras, et deficere faciam immundiliam de eodem patre violaret sororcm.Acceperunt mune-
tuam a te, et possidebo te in conspectu gentium (sivc ra ut innocentem 255 sanguinem funderent.Ne- :

juxta Aquilae primam editionem,et Theodotionem cessitatem pauperum verterunt in lucrum, ut usu-
:

Et conlaminabo le veljuxta Symmachum Etvul-

: ram acciperent,et superabundantiam
: et propter ;

nerabo te ineonspcctu genlium):et sciesquia ego Do-
minus. Et tu, ait, iili horainis (utar enim consueto
ad te vo'cabulo). judica civitatem sanguinum,et os-
lende illi omnes abominationes suas,ut sciatse ira-
minentem captivitatera merito sustinere.et in mul-
tis sanguinibus adduxisse tempus ruin» suge.Pri-
avaritiam amicos calumniati sunt. Hoc autem, in-
quit, fecisti, o Jerusalem, quia moi oblita es. Me-
moria enim Dei excludit cuncta flagitia. Unde habi-
tum Domini irascentis assumpsi,et complosi manus
meas contra avaritiam tuam, et contra sanguinem
qui effusus est in medio tui ut intelligas,et mente ;

mum omnium scelerum.proDeo idolavenerataes;et cognoscas, utrum vel animo, vel manibus possis
adorasti opera manuum tuarum,et appropinquare mcam iracundiain sustinere. Ego enim Dominus
fecisti tempus aunorum tuorum, quod mullo tem- £) locutus sura,et egofaciam et postquaracapta fue- :

pore dicebatur, et differebatur. ut ageres poeniten- ris,]erusalem,dispergam te in nationes, et venti-

tiam. Tu autem secundum impoenitens cor tuura> lem in aerem, quasi inutiles paleas huc illucque
thesaurizas iram in die iriE {Rom. ii). Idcirco
tibi rapiendas ; tanteeque clomentiffi sura,ut Sffivitiamea
dedi te opprobrium gentibus.et illusionem univer- vertatur in misericordiam. Omnia enira faciara, ut
sis terris,qua; in circuiti tuo sunt, 'J54 tam juxta, deficiat immunditia tua a te, et recipias pristinam
quam procul : quostriuraphabunt de te,sive illudent puritatem. Quam cum receperis, possidebo te in
tibi.Sordida, nobilis, grandis interitu.Sordida,quia conspectuomniura gentium ut cum a me possessa :

munda esse desisti. Nobilis in malo,qua! quondam fueris, tunc intelligas quod ipse sim Dominus. Sin
in bono cunctas urbes nobilitate superabas.Grandis autem interpretationem Symmachi et Theodotionis
interitu ut quanto sublimior eras, tanto fortius
: sequimur. quorum alter ait Et vulnerabo tc, sive :

(a) Victorius ait, dispergam, est vera lectio non : subnexa expositione Ilieron. In Gra3C0 autem oia-
disperdam; sicque e.x viHebraici verbi replicat in
2n S. EUSRBII HlERnNYMI. 212
confndiam : alter : Contaminaho ie in cnnspeciu gen- A. des filiorum et fUiarum Sion, et sangxiinem mundabit
tiiim, malum parlcm cuncta rnferenda sunt
ad : de medio eortim, spiritu judicii, et spiritu cnmbustio-
quamquam illud huic sensui contrarium sit, quod nis (Isai iv, 4). Et puto illud sonare, quod in Psal-
supra dicitur Et deficere fariam immundiliam tuam
: mis dicitur : Prnba me, Domine, et tenta me [Ps.
a /c.Defectio enim immunditiiC,restitutio puritatis XXV, 2). Post quod infertur : Ure renes mcns et cnr
Utramque cditionem paritcr
est. disserui,ut liliro- meum : ut universa lumborum noxii in me humoris
rum magnitudinem declinarem. pituita scelera sua, et velamen quod positum SSI
(Vers. \1 seqq.) Et faclum est verbnm Bomim ud est siccetur.Quod dc Jerusalem intelleximus.intel-
me dicens : Fili hominis, versa est mihi dnmtis Israei ligamus de animarum statu, qn.-c pura3 a Deo con-
in scoriam. Omncs isti.a^s, et stannum, et ferrum, et ditffi sunt aurumquc in sensu atqui? sapientia, ct
:

plumlium in medio fornacis : seoriaargenti jacti sunt. argentum in sermone atque eloquio susceperunt,ut
Prnpterea lixc dicii dt.minus Deus Eo quod versi : quod mente conceperint, verbis explieent. De ar-
eslis omnes in scoriam : idcirco ecce ego congrcgalw gento legimus Einquia Dnmini, einquia casta ar- : :

vos in medio Jerusalem rongregatione argenti,et .rris, gcnlum. igne examinatum., prohatum terrx,purgatum
et ferri, ct stanni et plumhi in medium fornacis, tit septuplum (Ps. xi, 5). De auro similiter et argento,
succendam in ea ignem ad confinndum. Sic eongrcga- P sexagesimus septimus continet psalmus, in quo
bn in ftirnre meo.et in ira mea, et reguiescam.et con- scriptum est Si dnrmiatis inier medins cierns pennse :

succendam vos in igne furnris mei, et

flaho vos, (a) et cntiimhx deargcntatx, el posicriora, sive interiora
cnnflahimini in medin ejus ul cnnflatur argentum in dorsi ejus in virnre, aut pailnre auri (Ps. lxxvii,
medio fornacis : sic eritis in medio ejus,et scieiis quia l'i). Omnis enim glnria fdix regis inlrinsecus (Psat.
256 egn Dominus [Vulg. addit eiim] effuderim in- XLiv, 1
4), qua3 loquitur in Cantico Canticorum :

dignaiionem meam Verlium Hebraieum

super vos. Introduxii me rex in ctibiculum sunm [Cant. i,3j.yui
siG (jiDJ.f^) Symmachus scoriam, Aqmlx prima edi- inter duo dormierit et requieverit Testamenta,sta-
tio axi|j:'yjXov et -ciYapTuv^quod utrumque acinumvi- tim assumit pennas columbffi deargentatas,aurique
nacii signifioat, interpretati sunt. Secunda autem in cordis thesauro fuigore irradiabit. Ad hunc sen-
ejus translatio, et Septuaginta vertere, commixiio- sum reor et illa esse referenda, quod peccatoribus
ncni. Porro scoria, sordes ct purgamenta metallo- et qui meruerunt oifensam Dei.cojlum a3neum,terra
rum sonat; utconsequcntercaptivitate vicina,immo sit ferrea, et maxirae terra .Egypti, de qua educit
jam imminente urbis excidio, ignis adhibeatur; ut Dominus Israel,quasi de fornace ferrea.ln Zacharia
sub translatione conflationis, purum argentum re- quoque iniquitassedet supertalenlum plumbi (Zach.
maneat, quod sre, stanno, ferro, plumboque mix- v). Et in Exodi cantico dicitur Demersi sunt quasi :

tum fuerat atque violatum quarum tria, a!s,stan- C plumhumin aqua vioientissima {Exod. xv, 10). Gravi
:

num,et plumbum, fusilis materia^ sunt, et igni sol- enim peccatorum pondere prernebantur,el loqui po-
vuntur. Ferrum vero inter incudem ot malleum turant Qtiasi ottus grave gravatx snnt supev me (Ps. :

mollescit atque tenuatur,etdiversas accipit Ibrmas, xxxvii, 6). Quomodo autem auri speciem adulterina
prout voluntas artilicis fuerit. Sicut igilur argentum asris similiiudo mentitur,sicargenti candorem slan-

quod supra dicta metalla violarunt.in fornacem mit- num simulat, quod simplex et rusticus non facile
titur.ut ablatis sordibus,et adulterinis materiis,pu- dignoscit.Et sajpe accidit, ut aurum et argentum
rum remaneat ita, inquit, oongregabo vos in me-
: hffiretica pravilate commixtam,igne Spiritus sancti
dium Jerusalem,etBali,vloniaobsidionecircumdabo. et Domini judicio separetur,etpurum aurum rema-
ut Buccendam in vobis ignem ad conflandum.Quod- neat et argentum, do quo propheta dicit Dedi eis :

que ibi facit flammarum ardor immensus.hic fames argetitum et aurum, ipsi autem fecerunt ex eis Baal
et pestilontia faciet ut postquam congregavoro vos,
: (Osee II, 8). Cui simile est Eduxi eos in argenio et :

atque succendero in igne furoris,tunc requiescam.et auro, et non erat in iribubus eorum infirmus ( Psiii.
contemptus dolorem, pa!narnm vestrarum ultione civ,37) finisque pffinarum omnium sit.nosse quod :

compescam. Et hoc totuni faciam, ut postquam cf- ipse sit Dominus.Lapidem stanneum, sive massam
fudero indignationem meam supervos, (inis vestri n stanneam, et in Zacharia legimus (Zach. iv) quse :

cruciatus, mei notitia sit et sciatisquod ego siui

: quid signilicet, suo loco interpretati sumus.
Dominus judex omnium et retributor. Quod autem (Vers. 23 seqq.) Et factum est verbum Domini ad
dicatur esse conflator,et in multis quidem aliis lo- me, dicens Fili liominis.dic ci : Tu csferra immunda, :

cis, sed maxmie in Mahichia,et Isaia legimus,quo- ei non compiula in die furnris.Cnnjuraiinprophclarum

rum alter Ecce, inquit, Dominus egrediiur quasi

: in medio ejus, sicui leo rugiens rapiensque prxdam :
ignis cnnflatnrii et sicut herha lavantium, et sedehit animas devoraverunt, opcs cl prclium acccperunt,
conflans [c) qtiasi iniriim ct urgentum, cl confiabit filios viduas ejus muitiplicaverunt in 268 tnedio illius.Sa-
Levi{Mal. ui, 1, 3). Altor : Et iavahit Oominiis sor- cerdntes ejus cnmtempserunt icgem meam,et pnlluerunt

(a) Victcr. inlerserit,(?i congrcgaho vos.es. Vulgata, inquibus cst 312.

Hebraico, GrMcoque loxtibus. Supplet Victor. cx Gra!co tcxlu, confians cl
(r)
(b) Atquc itaj^a. Sig, rcpnni debcre monet Mas- emundans quasi argentum ct aurum,ct emutidahil /ilios \

sorethica nota in hodicrnis Hebraicis exemplaribus, Levi.

213 COMMKNTArtlOllUM IN EZECniELRM MD VII. CAi>. XXIII. 214

$anctuaria mea.Inlcr sniidumcl profnnuinnon liahvere A pru])hetaset8acerdotcsmediusDotninu9inquinatur,

distanliam, et rnler vollutim et mundum non inlelkxe- de quo scriptum est : Medius autem inter vos stat

runt, et a sahbatis mcis averterunl oeulos suos, el quem vos ignoralis [Joan. i, 26). Prophetae igitur,
coinquinahar in medio eorum. Principes ejns in medio siveduces, leonibus comparantur. Principcs autem
illius quusi lu]n rapientes prcCdam ad effundettdmn san- quosinfcriorisgradushominesintelligimusluporum
guinem, et perdendas unimas, et avare ad sectanda imitantur rapinam,ut efTundant sanguinem non cor-
lucra. Proplietii' autcm ejus linehant eos ahsquc tcm- pornm, sed animarum, ct avaresecfanturlucra, ne-
peramento, videnies vuna,el divinanlcs mendacium cis quaquam illo oonlenti : Qui .%crviunlaltari,vii'ant de
dicenlcs Ikec dicil Dominus Dcus. cum Dominus non
: ultarfo [lCor. ix, 13) : sed postquamad ministerium
sit loculas. Populum lcrne calummabanlur calumnia Dei accesserint/irccci divitias congreganl. Prophetaj
[Vulg. Populi, etcalumjiiam], el rapiebunt violetiter : quoque illi qui ventura prasnuntiant, liniebant eos
egenum etpauperem affiigebant, etadvenam opprimc- absque temperamento, de quo et siipra diximus, va-
banl calumnia ahsque judicio. Elquxsivi de cis virum, ticinautium prophetarum, ([ui absque commixtinne
qui iiilerponeret maceriam, et staret opposilum contru palearum linierunt parietcm.qui imbribus dissipa-
me pro lerra, ne dissiparem eam, el non invcni. lU tur. Istiusmodi videntvana, et non tam prophetant,

effudi super eos imlignationem meam, in igneirxmex ,, quam divinant mendacium, dicentesterrae misera-
consumpsi eo.<. Viam eorum in caput eorum rcddidi, bili Ha^c dicit Dominus, Dominus ista promittit
:

ait DominusDeus.Potersd diligensauditor inquirere, cum Dominusnon sitlocutusadeos. Populusautem

qua; esset scoria quaj argenti violaverit puritatem, terr;.e nequaquam Doi, sed terrenorum operum,
et c-ere,plumbo, stanuo, ferroque miscuerit. Quod princi[>um ac sacerdotum ;emulator existens, per
ibi igitur sub persona urbis, etforiiacisespressum calumniaraetpotentiamcunctafaciebat:nondivites,
est, et huic sub specie terra?, quae non sit rigata, sed pauperes opprimens, de quibus scriptum est
Dec pluviam susceperit, pr.Edicatur. Pluvias illas Pauper autem non sustitiet comminutionem. Et Dc- :

debemus inlelligiTe, de quibus scriptum est Man- : deinplio animx viri proprix diviiia' [Prov. xiii, 8).
camimhrem {Isa.\, 6)
daho nubihus ne pluant super : Advenam quoque et pcregrinura, qui necdum civis
quem cxspeclamus, quandodalurnobis pluviatem- EccIesiiT fucrat effeclus, sed tantum auditor, et
poranea et sei'ulina, de qua scriptum ast: Pluviam habens initia fidei, opprimebant calumnia utpost- :

voluntariamsegrcgabis,Deus,hxredilatiiuse{Ps. lxvii, quaincircuissent mareet aridam,(a) fecerentunum

10). Dies autem furoris est, quem sibi unusquisque proselytum.et facerenteum filium gehennaB. 9fiO
conciliat multitudine peccatoruin. Soire cupinius Inter tanla autera vitia et scelerum mullitudinera
qu« sit urbis scoria, qui terr;e durissima; et plenaj
quffisivi de eis virum quiira; me;e possel resistere.
veprium sentiumque squalor. Conjuratio, inquit, C et instar IMoysi et Aaron, et Samuelis, igni meo et
Prophetarum, sive juxta LXX, ducum in medio ejus incendio se opponeret et non potui reperire. Unde ;

habentium similitudinem leonis, de quo scribil et loquebatur ad Moysen Dimitte me, tt deleho popu- :

Petrus Adversarius noslcr diubolus, quasi

: leo rwjiens islum (Exod. xxxii, 10). Et quia resistentem
Itiin

circuit (/ Pelr. v, 8). Qui lco omnesque ejus socii mihi, retinentemque me, non potui reperire pro- :

non qu;crunt corpora devorare, sed animas, acoi- pterea totam super eos effudi indignationem meam,
piuntque mercedes, et pecunia cuncta dijudicant. et consumpsi illos, non absque mensura atque ju-
Quod quidem tempore accidisse populo Ju-
in illo dicio, sed ut redderem vias eorum incapitaillorum,
dseorum, nulli dubium est. Proplersacerdotes eaim vel propria peccata quaj fecerant, auctoribus tri-
etprincipes et prophetas adduxit Dominus supereos bucns, vel certe in capila populi ducis, principis,
malum. Sed in nostra Jerusalem hoc sajpe conspici- ac prophelarum, quorum nullus fuit irascenli
mus qui juxta Septuyginta devorant animas in
: Domino audcrct resisterc, ct quorum causa terra
potenlia, et 259 pretium accipiunt, ut multas vi- squalida atquc deserta imbrem Domini suscipere
duasfaciant, qua sponsum Dominum perdiderunt. non meruit.
Horum autemprophetarum factioest, et conjuratio, (Cap. XXIII. •— Vers. I seqq,) Et factvsesl sermo
ut invicem sui fautores sint, et omnia turpis lucri j) Doniini ad me, diccns : Fili liominis, dux muliercs
gratia faciant. Sacerdotes qui pnosules templi esse filixmalris unius fuerunl,et fornicalx sunt in /Egypto,
deberent,et ex quoruin ore notiiiaLegis inquiritur, in. adolcsccnlia sua fornicalx sunl. Ibi subacla sunt
violant sanctuaria, nullamquc intersanctuni et pro- uhera earum, et Iraclx sunt mamnix puberlatis earum
fanum, nisi pecuniuj habent distanliam. Avertunt (sivc, ut in I.XX continelur, Ihi ceciderunt uhera
oculos a sabbatis, et Dei requicm qu« in notitia earum, et ibi devirginalx sunt). Nominaearum, Oolla
Scripturarum est, non recogitant nec dicunt cum : major (sive scnior), et Ooliba soror ejus. Etfiabuieas
propheta P,evcta oculos mcos, ct consideraho mira-
:
sivc factie sunt milti), et pcpcrcrunt filios cl filias.
bilia de lege tua (Psal. cxvxii, 18). Neque illud Ei nornina carum, Samaria Oolla, et Jerusalem
Apostoli Nos autem omncs revelata facie gloriam
: Ooliba. Fornicata est igilur Oolla super me, et insa-
Domini contemplamur (/ Cor. iii, 12). Inter tales nivil (sive ahiit) ad umatorcs suos in Assxjrios, qui

(a) Duo ms3. jU facerent unum prosclytum,facerent eum, elc.

 ;

215 S. EUSEBIl HIEnnNYMI. 216

appropinquahanl [Vulg. appropinqnantes] ei, veslilos A au.xilium. Qui venerunt et polluerunteam, utquid"
hyacinthinis[Vu]g.liijacintho\,principesefnia(jistralus, quid in adolescentia feceral in .Egypto, 9©^ non
iuvencs cupidinis (sive etectos) universos equites ascen- relinqueret. Nam
concubuerant cum ea
et i€gyptii
sores cquonm. Et dedit fornieationes suas super eos in adolescentia ejus, quorum simulacra venerata
electos filios Assyriorum universos, el iti omniljus est; ibique devirginata, et confracta suntubera il-
super quos insanivit in immunditiis (sive adinventio- lius et tanta fuit fornicationis abundanti§, ut non
:

nibus) eorumpolluta esl.lnsuper et j orniculiones suas fornicaticum ea, sed fornicationem suam superil-
quas habuerat in JEgypto, non reliquit. Nam et illi lam effudisse dicantur. Propterea tradita est ipsis
dormieranteumeainadoleseenlia ejus,et illi confre- amatoribus suis, Phul et Theglathphalassar, etSai-
gerant tiherapulicrtalis ejus (sive et ipsi devirginave' manasar, in quorum insanivit libidinem, et ipsi
ranteam) -.et ejfudenmt fornicalionem suamsuper eani discooperuerunt ignominiam ejus, :poTToXoYi"/,oJi;,
Propterca tradidi cam in manus amatorum suorum- quasi mulieris meretricis (IV Rcg. xvii et xviii,
in manus fitiorum Assur, super quorum insanivil iihi^ 1 Paral. autem urbis, captivitas est,
v). Revelatio
dinem. Jpsi discooperuerunt ignominiam ejus filios 4\ : qui filios et filias earum duxere captivas, et ipsam
filius illius tiderunt ; et ipsam occiderunt gladio\ gladio trucidarunt, ita ut in omnium mulierum
Et factx sunt famospc malieres (sive facta es •n exemplum jugulata sit et in malam partem cun- ;

in sermone mulierum) ; ct judicia (sive ultiones cturum sermone celeljretur. Qui judicia et ultiones
8©1 feccrunt in ea. Duodecim tribus Israel qufe fue feceruut in ea, ut nihil in illa salutis relinquerent
runt junctae in ^gypto, postea esse divisasin duas sed usque hodie decem tribuscaptivgeteneantur in
et decem tribus, appellatasque Judam et Israel, montibus etin urbibus Medorum,ad quastranslat*
Regum Paralipomenon Scriptura testatur. Juds
et sunt. Juxta anagogenin Oseeprophetaquidsignifi-
regnavit de stirpe David,Roboam (ilius Salomonis in cet Joseph, Ephraim. Samaria, Jezrael, et Israel,
Jerusalem,ubi erattemplumetsacerdotes, etmagna et quomodo contrariae sint domui David, et Jerusa-
parstribus Levi. Decem autem tribubus inSamaria lem, quae significatEcclesiam pleniusdisseruimus.
Jeroboam lilius Nabatde[JL Nabadi] tribuEphraim Dequibusetseptuagesimusseptimuspsalmussonat:
et Joseph quarum Samaria nunc appellatur Oolla,
; Filii Epliraim intendentcs tt mitlenles arcum, conversi
quodin !inguanoslrasonat/aftm!fin(/wm: Jerusalem sunt relrorsum in die belli [Psal. lxxvii, 9). Et ile-
vcro Ooliha, hoc est, tahcrnaculum meum in ea. Si- rum : Pcpulil tahernaculum Joscph, et clegit irihnm
quidem et in decemtribuluserat tabernaculum non Juda(Ihid.,67). Elegit enim Deus domuin confes-
Dei, sed idolorum. Aureos enim Jeroboam, ut po- sionis Ecolesiam, et repulit tabernaculum Joseph,
pulum averteret a cultu Dei, vitulos collocarat in quod interpretatur augmentum. Qui, praetermissa
Dan et Bethel. Dicamus ergo de singulis. Dujeistce Lege Dei, aureos culturae sum vitulos addiderun
mulicres, Samaria et Jerusalem, filiae luerunt ma- tahernandum, non Dei
et appellantur Oolla, id est,
trisunius de Israel slirpe generatae, et fornicatas sederroris etdKmonum. Et soror major se senior,
sunt in .Egypto in adolescentia sua. Nequeenim ac- propter multitudinem et captivitatem ab Assyriis
cepissent Legem educts de /Egppto in monte Sina, fornicata est contra Deum, quia dereliquitfidei ve-
prohibentem eas venerari idola, nisi .Egjfpto fuis- ritatem, et insanivit in hKreticorum principes ama-
sent.Egyptia portenta veneratK. Potest autem ma- tores suos, qui vestiti erant hyacinthinis, excelsa
ter ambarum esse Chethffia, dequasupra legimus: illi et coslestia promittentes ; et ascensores, dequi-
Pater vestcr Amorrhxus, ct matcr vcstra Chclhxa bus dictum est: Hi in curribus, et in equis (Ps. xix,
{Supraxvi, 3). Sed et quantlo dicitur: Unusquisque 8), electos filios Assyriorum et duces ac magistra-
ahominationes ^gypli aufcral uh oculis suis, hoo si- tus.qui scientiam sibi eteloquentiamrepromittunt.
gnificat, quod in /Egypto Israel idolis servierit, et Iloc autcin proplereafecit, quod easdem fornicatio-
ibi ceciderint, sivo fracta sint ubera virginitatis nes quas habueras in /Egypto, id est, antequam

ejus ; majorque Samaria dicitur et senior vel pro- crederet, et adhuc in saeculo versabalur, etiam in
pter multitudinem decem tribuum, vel quia post haeresi exercuit.Et devirginata est[AL devirginats
mortem Moysi de Epbraim tribu, Jesus flliusNave D sunt] a viris Asryriis qui in malitia perseverant,
populo prMfuit unde
Jeroboam, qui scidit eas,
: et ?®3 sive ultoribus. Adversarius enim noster dia-
a domo David fuisse legimus (IllZ^ejr.xii. Et habuit bolus, ipse est inimicus et uMor [I Pclr, v). Ilii

eas Deus, sive factce sunt ejus, quando ingemue- confregerunt ubera Samaria3 ; et virginitatem ejus
runt ab operibus .Egypti, luto prius et lateri ser- quam habuerat in Ecclesia, perdiderjint. Propterea
vientes. Qua3 postea illi filios et filias, vel in solitu- tradita est amatoribus suis, juxta Apostolum qui
dine, vel in repromissionis terra genuerunt. Pri- scribit : Tradidi cos Satanx, ut dicant non blasphe-
mumque fornicata est Oolla, id cst, Samaria, super mare {I Tim. i. 20). Et : Tradidi eos in interitum
Deum, quando insanivit in Assyrios, qui vestiti carnis, ut spirilus salvus fat (lCor. v, 5). Illidiscoo-
ejus hyacinthinis, et non quoslibet de populo, sed peruerunt ignominiam misera3Samariae,et omnem
duces et magistratus, nec ajtale confectos, sed ju- illius oslenderunt turpitudinem, filiosque et fllias,
venes omnes, cquites oleotos, quorum secuta est qiii dc illa generati sunt, scientia praeditos, et sim-

idola, et a.quibiis contra jussionem Dei postulavit plices atque imperitos duxere captivos, et ipsam
217 COMMENTARIORUM IN EZECHIELEM LIB. VII. CAP. XXIII. 218

interfecerunt gladio spirita)itotiusque mundi in : A ea, ut quae sororis scelera vicerat, pcenarum quo-
malam partem sermone celebrantur, et flunt famosa! que sororem magnitudine superaret. Oum tantae
inter cuncta saculi dogmata, ut in exemplum om- procacitatis fuit, ut cunctos errores adolescentiae
nium feminarum turpitudo illius puniatur. sua; in graviori jam tetate committeret: et ^Egyptia
(Vers. 11 seqq.) Qtiod cum vidisset soror ejus Chaldceorum quoque libidine sectarctur.'
vitia, in

Ooliba, plusquam illa insanivit libidine: et fornicatio- quondam in concubitu .Egyptiorum,

Insanivil enirn
nem suam super fornicationem sororis siue ad filios quorum carnes sunl ad similitudinem asinorum, et
Assyriorum frxbuit impudenter : ducibus ac macjistra- tam largusscminum fluxus.sive verenda tam gran-
tibus ad se venientibus, indulis veste varia (sive pre- dia, ut equorumsuperent deformitatem. Nec cessa-
tiosa); equilibus, ijui vectabantur equis, etadolescenti- vit scelus adolescentiae ejus : immo reversa et post-
bus, forma cunctis cgregia. Et vidi quod pollula essci quam facta est mihi, ut et in eremo et in terra re-
via una ambarum..et auxit fornicatioues suus. Cun^quc promissionis (a) superarot antiquam libidinem, in
vidisset viros depictos inpariete, imacjines Clialdxorum qua dcvirginata est, et fracta sunt ubera ojus, et
expressas coloribus, et accinctos baltheis renes,el tia- omnis decor periit virginitatis. Porro secundum tro-
ras tinctasin capiiibus eorum : /brma [Vulg. fornium pologiam, difficilis intelligentia, quomodo Ecclesia
et simihtudinem] ducimi omnium (sive Iristatarum n haereticam vincat Iibidinem,nisi forte possimus hoc
omnitim) simiUtudine fiUorum Babylonis, terrxquc quod servus qui scit voluntatem Domini sui,
dicere,
Clialdxorum in qua orli sunt : el insanivit supcr eos etnon facit eam, vapulabit muUis (Luc. xii, 47) et :

concupisccntia oculorum suorum, et misit nunlios ad quod hajretici 265 foris nefanda committant, et
eosin Chaldseam. Cumque venissent ad eam filii Baby- extraarcam Noe naufragio pereant Ecclesiastici :

lonis ad cubile mammarum{sive divertentium). pollue- autem si veram fidem sequentes, Assyria atque
runt eam stupris suis, et poUuta est in eis,ct saturata (;halda;a imitentur vitia, et discolores sequantur
est (sive recessit) anima cjus ab illis. Denuduvitque imagines peccatorum, majoribus digni sint crucia-
fornicationes suas, et discooperuit ignominiam suam : tibus. An non mittimus nuntios ad Chaldieos, qui
et recessit anima mea ub ea, sicut recessit anima mea a interpretantur^wa^i da'mo»e5,quando pandimus eis,
sorore ejus. Multiplicavit enim fornicationes suas, re- atque prsbemus eis frangenda ia pectore ubera,
cordans dierum adolescentix sum, quibus fornicata esl ut mentis hospitium est, et saturati voluptatibus,
in terra ^EgypU.Et insanivit libidine super concubitu ab aliis transimus ad alias et non tam fornicatio- ;

eorum. quorum carnes sunt ut carnes asinorum : et nem, quam meretricum numerum dcsideramus, ct
sicut flu.vus equorum, fluxus eorum (sive vcrenda ad tantam venimus rabiem, ut post multa tempora
equorum, verenda eorum). Et visitasti scelus adolescen- Dominicffi servitutis revertamur ad yEgyptum,et ea
tix tux : quando subacta sunt in jEgypto ubera tua, C faciamus, quaB in saeculo fecimus, antequam nomen
et confractse sunt 264 mammx pubertatis tux.
Juxta fidei acciperemus '?

litteram facilis interprctatio est, quod vidensOoli- (Vers. 22 seqq.) Proplerea, Ooliba, hxc dicil Do-
ba, id est, Jerusalem, in qua erat Dei tabernacu- minus Deus : Ecce cgo suscitabo omnes amatores tuos
lum, plagas sororis non est exemplo commonita, conlra te, de quibus satiata eU anima tua, et congre-
ut retraheret ab errore pedem suum sed auxit ger- ; gabo eos adversum te in circuitu : Filios Babylonis,
manae fornicationem. llla enim semel et foris idola et universos Ghaldxos, nobiles, lyrannosque et princi-
fabricata cst iu Dan et Bethel : ista autem crebro in pcs, omnes filios Assyriorum, juvenes forma egregia.
excelsis, et in templn Dei adoravit statuam Baal,et duces el magistratus, univcrsos principes principum,
cum Assyriis fornicata est.Idolum
autem Baal.sive et nominatos ascensores cquorum. Et vcnient super tc

Beel, et (ut aperlius dicam) Belis, Assyriorum reli- instructi curru ct rota mullitudo populorum : lorica et
gio est, consecrata a NinoBelis fllio in honorem pa- clypeo et galea armabuntur conira te undique. Et da-
tris. Et fornicalionem suam AssyriisprKbuit impu- bo (6) eisjudicium, cl judicabunt tejudiciis sins, et po-
denter, ducibus et magistratibus, qui induti eranl nam zclum meum in te, quem e.vcerccnt tecum in fu-
veste varia, et multicolori, equitibus et adolescen- rorc. Nasum tuum et aures iuas prxcident, et qux
tibus forma cunctis egregia : ita ut ambarum soro- remanserint, gladio concidcnt. Ipsi filios tuos et filias
J)
rum una fieret fornicatio. In eo autem auxit Jerusa- tuas capient et novissimum tuum devorabitur igni, et
lem fornicationes suas, quod videns in parietibus denudabunt tc vestimentis tuis, et tollent vasa glorix
imagines ChaldKorum, insanivit libidine, et forma lux. Et requiescere (c) facient scelus tuum de te, el

eorum vestituque decepta, misit ad eos nuntios, fornicalionem luam dc terra ^Egqpli : nec levabis ocu-
auxilium postulans qui venerunt, et polluerunt
: los tuos ad eos, et .EgypU non recordaberis amplius.
eam. Et quia volupfas non est perpetua, sed cito LX.X : Propterea, Ooliba, lixc dicit Dominus Deus :

affert satietatem : polluta et saturata iu eos, reces- Ecce ego suscitabo amatorcs tuos contra te, a quibus
sit ab eorum ftedere. Unde et ego cernens turpitudi- recessit anima tua, et adducam eos adversum te per
nes et fornicationes omnibus publicatas, recessi ab circuitum fdios Babylonis, ct omms Chaldxos (poc/.ouO

(a) Penes Rabanum, suspirai ct, pro superare. ((•) Denuo Vietor., faciam, ex Hebrso inSTiTn, La-
Maluit Victor., coram eis,
(b) quemadmodum est tinaque Hieronymi editione fecit.
in Hebrceo, Gra3co, et Vulgata.
m S. EUSKBII HIEnONYMI. 220
et TJE et -/000, et omnes filios Assyriorum cum eis, ju- A garitae dependent : ita dignitas regis et judicum,
venes, electns, duces, ct mngislralus, omncs trisialas, qiiKi in ore auribusquosignatur, corum gladio prce-
et niiminatos cquitanles in cquis. Ciincli vcnicnl super cidelur. Ipsi fllios tuos et filias tuas oapient. Tuos,
te ab Aquilone, currus et rol.v, ^CQ cunimullitudine inquil, ct toas, non ineos et meas, quia de adulte-
populorum, chjpei et peltx, el mitlenl custodiam supcr rio gencrati sunt, et castera vorabuntur incendio.
te in circuilu. Et dnbo anle faciem eorum judicium, Et denudabunt, inquit, te vestimentis tuis, quibus
et judicabunt te judiciis suis, et clabo zcluni meum in to ornaveram, et vasis glorioB tuae, qua; tibi ad cae-
te, et facieut lecum in ira furoris. Nasum tuum et au- remonias templi aurea argenteaque conoesseram,
res tua'! aufercnl. ct reliquos luos gladio dej'cienl. de quilius scriptum est Eijo dcdi eis uurum et ar-
:

Ipsi filios tuos ct filius tuas loUent, et residuos tuos gentum, el ipsi feceruntea Uanl {Osee n, 8). Hoec au-
devorabil ignis, ct dcmidabunt te veslimento tuo, el tem omniafaciam.ut perditapulchritudine etvullu
assument vasa gloriationis tux, el nvertenl im.pietales venefico [Al. veneficio] deturpato, quicscat aliquan-
tuas a te, el dn scclus tuum,et fornicatip quam didicisti et exer-
fornicntionem luam de terra .Egxjpti, et

non clevabis ocutos luos ad eos, et ySgijli non rccor- cuisti in /Egypto ut postquam nasum auresque per- :

daberis amplius. Quia iEgyptiarum Ccarnium rccor- dideris, nequaquani audeas oculos tuos levarcad
data es, et imitata turpiludinem gentis iiiiniund;e, n Chaldffios, ft amatoribus pristinis ostendere. fcedi-
qus oranium bcstiarura simulacra veneratur pro- tatem tuam nec rccorderis amplius ^Egyptiorum
: :

pterea adducam contra te amatores tuos,qiiorum sa- libidinis, quorum magnitudine carniura dclectaba-
tiala coraplexu, rocessisti ab eorum foederc ut ris. Qua; universa dicunlur sub translatione adul-
:

quantus prius amor fucrat, in tanta odia vertereris. terK, et propter adulterium deturpata; ut nequa- :

Filios, inquam, Babylonis, omncsque Chuldajos, quam ultra glorietur in decore suo sed erubescat ;

nobiles, tyrannos et principes pro quibus in Hb- in lcEditate, quara magnitudinc mcruitvoluptatum.
;

braico habetur,PHACUE(-ip3)ot sue(vtd') et cuE(j?ip), Quidquid de Jerusalem -cpoTrizioc dicitur, et ad ani-

quasmultigentesOrientalesintelhgunt,cumhujusce-
modi nomina,ncc in Regum voUimine,nec iii Parali-
pomenon, noque in Jeremiaquidein, quidescribunt
capfivilatem .lerusalem.aut in aliquo locoScriptur.-c
sanclffi invcniaraus. Nec niirum, si Septuaginta ipsa
mam referri potest, quse virtutibus, Dei juncta com-
plexui, postea adultcravitin vitia, et recessit ab eo,
et patefectis universis sccleribus e.jus, denudataest
atque turpata et ostensa omnibus, ut a scelcre suo
aliquanto desistat neo glorieturin nominis digni- :

Hebraica posuerunt nomina, cum Symmachusquo- tate, sed pro mali conscientia et recordatione iEgy-
qu3etTheodotioineadem verbaconsontiant.Omnes, }iti, oculos ultra ad ccelum non audeat tollere.Unde

inquit, Assyrios, equites, et juvencs, (brma egrcgia, et nusus ei pra;ciditur, et aures amputantur, quia
ducesetmagistratus,sive trislatas, quos nosprincijies C odorera 568 bonce fragrantice verterat in fetorera,
principum intcrpretati sumus. De quibus et in Exodo et audierat judicium sanguinis, quod non solum de
legimiis (E.vod. xv, 4). Eleclos ascensores iristatas odore et auditu, sed de visu quoqne intelligimus,
(ipiTxa-ot^), pro quibus Lalina simplicitas, ternos quo, quia male fuerant abusi, Samson et Sedecias
(a).^to(om transtulit. Tristalae autem nomen est apud privantur. Sttrdum quogue Dcus et mutum fecit [Exod.
GrMcos, secundi gradus post regiam dignitatem. IV, 11) ne lingua corum pertranseat usque ad ter-
:

De quibus scriptura est : Verumlamen ud Ires primos rum,et tactus omnis auferetur in his qui vitam pe-
non pervenil, qui principes equitum pedilumque cranl nitus pordiderunt. Et hsec fient, ut igni cuncta pur-
et Iributorum [Al. tribunorum] (I Par. xu, II Reg. gentur, ct pcrcat ^Egypti fornicatio : uecultraocu-
xxxiii) quos nos magistratus utriusque militia3,et
: los suos ad mala possit attollere.
pra;iectos annonarii tituli nominaraus. Omnes, in- (Vers. 2S seqq.) Qui tixc dicil Dominus Deus :

quit, in curribus et in equis, lorica arinati, galea ct Ecce ego tradam le in vmnus eorum, quos odisti : in
olyppo, obsederunt te per circuitum, et dabo eis manusdc quibus salinla est anima tua. Et agent tccum
2C7 judicium, ut quos reliqueras, et quorum irri- in odio, ei tollcnt omncs labores tuos, et dimiltent te

tura feceras pactum, ab hisjudiceris; el judicabunt nudam, et ignominia pLenam, (b) ei revelabitur igno-
adulteram. Et ponam, inquit, D minia fornicalionum tuarum. Scelus tuum, et fornica-
te judiciis suis ([uasi
zclum mcuni iii le, qucm exercent lecum in furore. tiones tu.t fccerunt lixc tibi : quia fornicala es post
Zelus cnim meus cst inter hosles, Odci etiam non gentes, inlcr quas pollula es in idolis earum. In via
servata?. Nasum, inquit, tuum et aurcs tuas pra3ci- sororis luse amhulasli : et dabo calicem ejus in mnnu
dent, quasi adulterai et deprehonsae in stupro : ut tua. Hxc Dominus Deus
dicit : Calicem sororis luse

deformata placere dcsistas. Quomodo enim in facie bibes profundum ct latum. Eris in dcrisum el in subsan-
omnis pulchritudo oris in narium decore consistit, nalionem qux est capacissima : ebrictate et dolore re-
et in auribus, c quibus in feminis uniones et mar- pleberis, et calice ma-roris ct tristitix, calice sororis

(a)Mendoseetiam postVictoriiemendationemMar- (b) Hanc alteram hujus versiculi p-Mlem, ctrcvcla-

tianeaus rctinuit slratorcs, quod non secundi post bilur ignominia fornicalionum tuaruni, qux deerat,
regiam digniLalem gradus, sed inflmi polius officii suffecimus ex mss. et Rabano. Victorius quoquean-
est nonicn, ab equo insternendo derivatum. Slntorcs tca suppleverat more suo ex Hebraeo,Latinaque ver-
vero nostri qiioquc praefcrunt mss. sione, et Grsco.
221 COMMENTARIORUM IN RZF.CHIELEM LIR. VII. CAP. XXIII. 222

ux Samarix. Et bibes illum, el epolabis wsi/uc arf A iem, quae calicem SaraariaB sororis suae bibitnovis-
fxces, el fragmenta ejus devorabis, et ubera tua lacc- sima, et quasifffices tormentorumejususque adfun-
rabis (sive ut LXX transtulerunt : festivitales et dum epotavit.
neomcnias cjus auferam) ; quia egn loculus sum, ait fVers. 3P, 37 seq. [Et ait Dominui ad me dicens :

Domiiins [Vulg. aiidit Deus]. Prnpterea hxc dicit Fili hominis, numqtiidjudicas Oollam et Ooliham, et

Dominus Detts. Quia oblita es mei, et projecisti me annuntias eis scelcra (vel iniquitates) earuni : quia
post corpus tuum : tu quoque porta scclus tuum etfor- adiJterx fVulg. adulteratxl sunt, ctsanguis in mani-
nicationes /(((is.ProdestJsrusaleminimicitiashabcre bus earum, et cumidolis 270 (sive adinventionilms)
contra Assyrios atque Chaldseos, et ncquaquam suis fornicntx sunt : insuper et filios suos quos gcnuc-
jEgypti recordari ; sed tradi eis manus ad punien- rant mihi,ohtulerwit eis ad devornndum (sive Iruns-
dum. qui illam oderant : quibus ante non traditur, duxerunt) per iijnem. Sed ct hnc fccerunl mihi,polluc-
nisi satiata fuerit de eis postquam
anima ejus, ut runt sanctunrium meum in die illa : et sabbata mea
poenitucrit veterum peceatorum, tuncpurgetursup- profanavcrunt. Cumque immolarent filios suos idolis
pliciis, et perdat omnes labores quos arte meretricia suis, et ingrederentur sanctuarivm meum in die illa,

conquisivit : videatque nuditatem suam et ignomi- utpolluerunt illud, etiam hxc jeccrunt in medio domtis
niam ; et sciat quod hsc universa non ei Dominus -p, mea^. Miserunt ad viros vcnicnles dc longc. ad quos
fecerit, sed fornicationes surr, quibus fornicata est nunlium miserant. Uaque ccce venerunt, quihus te la-
per gentes quas supra enumeravit, ut earum coleret visti (sive, cum ven-^ssent, statim lavabaris) : et circum-
simulacra. In viis, ait, sororis tuse Samariffi ambula- Uvisti[N-a\^. didiAii stibio] oculos tuos, et ornata es
sti: propterea debes calicem illius bibere, 260 cu- mundo muliebri. Sedistiin leetulo pulchro, et tnensa
jus peccata sectata es. autcm, quod sa?pe ac-
Cali.ic ornata [Vulg. ordinala] est ante te. Thiimiann meum
cipitur pro pmnis atque multa e.^s.emplasuppliciis, el unguentwn (a) meum posuisti supcr eam, et vox mul-
sunt, e Cali.v in manu Domini vini
quibus illud est : titudinis e.vsultantis erut in ea (sive et voce compo-
meri plenus mixto, et inclinavit ex hoc in lioc verum- : sila persultabnt) ; Et in viris quidem (b) multitulines
tamen fx.v ejus non est exinanila, bibent ex eo omncs hnminum udducebanlur , et vcniebanl de deserto (sive
peccatores terrx (Psal. lxxiv, 9, 10). Et in IsaiaCa- ebrii de deserto) :
posuerunt armillas in manibus suis,
poculum fiiroris dicitur [Isa. li,
lix ruina?, et 17). et coronas speciosi%simas in capitihus suis. Et dixi
Et ad Jeremiam loquitur Dcus .iccipe calieem : vini ei qu.v atlrita est in adulterio : Nimc fornicabiLur in
meri de manu mca, ctpotabis omnes gcntes, ad quas fornicationc sua ctiam htec. Et ingressi sunt ad
eam :
ego mittamte, et bibent, etvoment. et insanient[Jerem. quasi mulierem mereiricem, sic ingrediebnnlur ad
cid

XXV, 15). Sicut enim quajdam dantur cathartiea, ut Oollam et Oolibam mtUieres nefarias (sive utfacerent
noxiushumorqui inest corporibus egerntur sic et :
f" tnii/'"''''^™) I'"'' ^''ff" jasti [Vulg. interserit !.!<!]

Dominus dat paliccm tormentorum meracissimum, sunt : lii judicabunt cosjudicio adultcrarum, etjudicio
ut quidquid fellis amariludinisque est, auferat a offundentium sanguincm, qtiia adulferx sunt, et san-
peccatoribus, et pristincc eos restituat sanitati. Et giiis mnvibus enrum. llxc enim dicit Dnminus
in
ipse calix erit profundus et latus. Profundus, pa3- Deus : .Adduc nd eas multitiidinem, et trade eas in
narum magnitudine latus tempore : captivitatis. tumultum et in rapinam, et lapidentur tapidibus po-
Quando autem, ait, incbriata fueris et dolore com- pulorum. et confodiantur gladiis eoruni filios et filias :

prehensa, et biberis calicem usque ad fasces, et in- earum iuterficient, et domos earum igni succendent, et
tantura hauseris, ut fragmenta quoqueipsiuscalicis auferam scelus (sive itnpielalam) dc terra, el discent
devores : tunc tcedebit te fornicalionis prisfinre, et omnes mtilieres ne facianl secundum scelus (vel impie-
lacerabis ubera qua^ fracta fuorant in yEgypto, et latem) earum. Et dahunt scelus (sive impictatem) ve-
qua; amatoribus tuis subactaatquecoljisasunt sive : strum super vos ; et peccata idolortim vcstrorum porla-
omnes neomenias tuas auferam, ut
festivitates, et bilis, et scietis qtiia can Dominus Dctis. Ut sa?pe com-

pro solemnitate atqup Lttitia, reternum planotum
habeas et moerorem. Quia igitur ista fecisti, etoblita
es mei, et projecisti me post corpus tuum, sive re-
trorsum, propter corporis
quibusturpiludinisfcEditasindicatur:proptereapor-
ta scelusetimpietatemtuam,videlicetsuppliciaquae
propter impietatem et scelera meruisti. Potesthoc
monui, parvain quibus Septuagintaeditio discrepat
ab Hebraico, ex latere copulavi, lectoris fastidio
providens. Consequens autemerat, utquiSamariset
j)
vitia, vel post genitalia, Jerusalem adulteria separatim descripserat, pariter
earum supplicia nuntiaret. 271 Omniaautem dicun-
tur quasi ad adulleras, et faclaanacephalajosi, bre-
viterearum scelera propnnuntur ut recte juxta Le- :

quod dicilur: Et potabis tisque ad fxces, et fragmenta gisimperium in adulteras [.1/. adulteris] lapidatio
ejus devorabis, significanter inlelligi super Jerusa- populiconsequatur.Quiaigituradulterffisunt,justam

(a) Pro unica xocemeum, quam ad mss. lidem cum Tlnjmiama meum, et unijuenlum, quod milii specialiter
Rabano substituimus, Marian. post Erasmum reti- jusserain Sic autem opinor, ciim pro un-
ficri, etc.
nuit duobus verbis et olcum. Repositama a nobis guonto oleum L.\X interpretafi sint, ulramque le-
lectionem probat Hebraeus quoque textus, et Latina ctionem, fisse annotatam eo, qui tam sa^pe occurrit.
versio, qu» testimonia Victoriuscum primis laudat, modo tinguenlwn (sive oleiim) tncum pox:iisli, etc.
:

Nec sane aiiter ex llebrfeo saltem [.'ositurii ab Hie- (b)V\clov\us,qt(idemultittidine:eip^u\oposiadttt-

ronymo, ipsa ejus expositio perusadet, ubi uit : teriis pro adutterio, ex Hebraico,Greecoque fontibus.
 :

223 S. EUSEBII HIERONYMl. 22 i

deprome sententiam. Sunt enim mcechataB in idolis, A concremarint : interfecti sint populi (6) qui pro Deo
et sanguis in manibus earum, eorum videlioet quos dffimonum simulacravenerali sunt. Possunt hajc et
idolis immolarunt ut filios qnos mihi genuerant,
: postadventum Christi intelligi, quod virijusti de
dsomonibus consecrarent. Nec hoc fecerunt foris et populis nationum ipsi Samaritanos et Judceos com-
in montibus, ao luc.is, ut sffipe facere consueverant ;
paratione sui judicent, et tradant eos ad devoran-
sed ad extremum poliueiunt templum meum, ut dum, quibus Dominus dixerat {Mattli. xxiii, 38)
statuam Baal in eo ponerent. Et sabbata mea pro- Relmrptrlur vobis domus vestra descrta. Et : Quando
fanaverunt : ut nec loci, neo temporiscustodiretur circumdari ab exercitu Jerusalem, scitote
viderilis
apud cosrcligio.Sed necprassentibus tantum adul- quia appropinquat desolutio ejus (Luc. xxi, 22).
neque suJTecit eis, quod filios
teriis contenta; erant, Usque hodie eniin adultcrat;:e sunt, et totius orbis
meos immoluverunt idolis suis vel diemonibus sed ; lapidibus opprimuntur. Quoniam miserunt nun-
peregrinis quoque voluptatibus lascivientes, Assy- tios ad eos qui erant procul, et dicere non po-
riorumatque ChaldcEorum simulacraveneratsesunt. terant : Eyo Deus appropinquam,
et non Dcus de

Qui cum venissent, Ooliba (n) Jerusalem, omnem Dominus [Jerem. x.xiii, 23) :et prajparave-
longe, dicit
adulterae habitum implesti super eos, ut lavares runt se amatoribus suis dojmonibus ; et omnem
corpus, oculos stibio linires vit assumercs cultum p : cultum atque ornatum quem a Deo acoeperant na
muliebrem, sederes in lectulo libidini pi-iTparata turali bono,verterunt in cultum diemonum,et opera
[.il. prcsparato], epulas proponeres, quibus fractas sua decoremque, quem in armiles et diademate in-
ad libidinem vires reparares amatorum tuorum ;
telligimus, adulteris amatoribus prKbuerunt quo-
thymiana ineum et unguentum qiiod mihi specia- rum poina gentibus timor est, immo his qui ex
jusseram fieri [Exod.xxx), et exterminari ani-
liter gentibus crediderunt, ne similia patiantur, si eafe-
mam illam do populo, qua? in privalos usus hoc cerint qua; fecitSamariaet Jerusalem. Aquibustunc
facere voluisset, tu offerresidolis ; ut congrcgares auferentur impietates, cum receperint 97 S scelera
frequentiam populorum, sive omni genere musioo- sua, et velamen quod positum vultum Moysi
est ante

rum caneres ut non solum visu, sed et audilu et

." [Exod.xxxiv). abstulerint ab oculis suis, utcogno-
odoratu, et cunctis sensibus plaoeres amatoribus scant quod ipse sit Dominus Jesus Christus, quem
tuis, qui venerunl ad te ebrii non urbana3 alicujus : Dei Filium negaverunt (II Cor. m).
elegantic-e, sed de deserlo ao solitudine, rustioorum (Cap. XXIV. Vers. 1 seq.) Et facium est verbum
ac latronum habitum prajferenles. Et in tantam Dominiadmein anno nono, in mensedecimo.decima
exarsislis. o sorores pessimaj, insaniain voluptatum
: Fili hominis, scribe tibinomendicihu-
mensis, dicens
ut armillas vestras et discriminalia imponerelis qua con/irmatus esti-exBabylonisadversumJeru-
us in
manibus et capitibus amatorum vestrorum, sive C salcmhodie. Etdices per proverbium addomumirrita-
vobis ipsis, ut pleucB ornatu turparemini. Quamob- tricem parabolam, et lorjucris ad cos Haec dicil Do- :

rem dixi ei, vel Jerusalem, vel Samaric-e, vel utri- minus Dcus Pone ollam. ponc, inquam, ct mitle in :

que : Sic attrivistis frontem, ut nequaquam secreto eamaquam. Congere frusta cjus ineam,omnemparteni
polluamini, vel mariti, vel hominum vitetis aspeo- bonam, femuret armum,electaetos.nbusplenaPinguis-
tum sed instar
;
meretricum publice 25 9 prostitua- simum pecus assume compone quoque strues ossium
:

mini, qui ingressi sunt ad vos, quasi ad meretrices, sub ea : efferbuil coclio ejus, et discocta sunt ossa illius
certatim vos polluere cupientes. Tradam igitur vos inmcdio ejus. Proptcrca hxcdicil DominusDeus: Vxci-
ad puniendum his quibus ultro Iradita? estis ad de- vitali sanguinum, ollx cujus ruhigo in ca csl, et rubi

turpandum. Justi enim viri sunt, in eo quod adul- go ejus non exivit de ea : per partes, et per partes suits
teram et parricidam, me jubente, discruciant. IIkc ejice eam non cecidit super eam sors. Sanguis enim
:

enim dicit Dominus Deus Monitu voois tuaj con-: ejics in medio ejus est, super limpidissimampetram ef-

grega ad eas, o propheta, multitudinem populorum, fudit illum, non effudit illum super tcrram, utposnt
et primum diripiatur earum universa substantia ;
opcriri jiuhvre. Ut supcrducercni [Vulg. superinduce-
deinde lapidentur et confodiantur gladiis, et filii rem] indignalionem mcam: el vindieta ulciscerer \ de-
earum et filiae trucidentur, et domus ardeant. Et n di sanguincm ejus super peiram limpidissimam, ne
haec omnia fient, utauferatur de terra impietas et operirelur. Propler hxc dicit Dominus Deus Vx ci-
; :

discant omnes mulieres universsque provinoiae pro- vilati sanguinum, cujus ego grandem faciam pyram.

cul positffi, poonis earum similia devitare ut post- Congerc ossa quic igne succcndam, consumenlur car-
:

quam receperitis qua; meremini, et portaveritis nes, ci concoquciur universa compositio, et ossa tabe-
scelera idolorum vestrorum : tunc oognoscatis quod scent.Pone quoque cam super prunas vacuam, ut inca-
ego sim Donnnus. Ha!C autem omnia tropologice, medio [Vulg.
lescat et liquefiat ses ejus, el confletur in
et subtypoadulterarumdicta suntcontraSamariam interserit ejus] inquinamenlim ejus, et consumatur
ct Jerusalem,quod Assyriistraditte atque Chald;eis, rubigo cjus. Multo labore sudatum est ; et non exivit
ducta3 sint in captivitatem, et urbes carum inoendio dc ca nimia rubigo eius,neque per ignem. Immunditia

(a) Penes Rabanum, Ooliba, hoc est,]Jerusalem. et contextus respuit.

(/))Amovimushincvocem/i«', quammss.ignorant,
225 GOMMENTARIORUM IN EZEr.HIELEM LIB. VII. CAP. XXI' 226

tua cxsecrabihs, quia emiindarc te volui, el non cs A saiem.et vallare cam exercitu ; ct ohsidionem istam
mimduta a sordibus itiis ; sed ne mundaberis prius, per paraboiam describe atque proverbium, qu;e in
doncc quiescere faciam indignationemmeaminte.Ego pr.ipsenti loco metsphoram translalionemquesignifi-
Dominus locutus sum : venit, et faciam : non transiho cat. Pone.inquit, ollam seneam, id est, lebetem, et
[Vulg. transcam]. nec parcam, ncc placahor. Ju.ita mitteineamaquam,etpinguissimorum animantium
vias tuas et juxta adinvcntioncs tuas{a) judic.avi tc.di- omne corpus in frusta concide, tam femur, quam
eit Dominus. LXX : Et factus cst sermo Domini ad me crus et arraum,oarnesque diligenter ah ossibus se-
in anno nono,in mense decimo,decima mensis, dicens para, et carnihus missis in lebelem, ossapone vel
Fili hominis, scribe tibi diem ab hac die,qua ohfirma- compone sub lebele, et fac strues, et cumulos os-
tus cst rex Dabiilonis supcr J eruxalem ab hodierna die sium,ut effervescat noti semel,set! frequenter coctio
et dic ad domum e.raspcrantcm jiarabolam,ct dices ad lehetis, et discoquantur carnes intrinsecus, et ossa

eos : Hsec dicit Domiiius Deus -.'•17^ Ponc lcbetem et subter inecndio concremcntur.Vis autem scire,pro-
infunde super eumaquam,etmiUe in eum divisiones: phata, quis sitiste lebes, vel qua; carnes autossa?
omnem incisuram bonani, crus, et liumcrum carnihus Loquerehajc,dicit Dominus Deus : Vx civitati san-
separalis ab ossibus de cleclis pecoribus assumpta, et guinum, id est Jcrusalem, lebeti cujus rubigo, id

incende ossa subcis : ferhuit,et sunt cocia ossa cjus in n "st malitia nimia est, et licet ignis supposilus s it,
„ ,«
inedio illius. Propterea lisec dicit .idonai Dominus :
,,.,
>»
'
D L ^.,1,: — .,;.-^
tamen rubigo .:i j
ejus non exivit t» — •

de ea.Perseveraveruut ._ . .

civitas sanguinum,lebcs in quo estrubigo ineo,el ru- enim etiam capti atque cruciati in pristino scelere.
higo non est egressa e.x eo : per partes suas protulit :
Per patres, et singiilatirn consumite eam, nemo re-
non (ecidit super eam sors,quia sanguis ejusinmedio maneat in salutem. Non supeream, sors ut
cecidit
illius est. Supcr levissimam petram posiii illum : non alii perirent,et alii salvarentursed cunctis commu-
effudi ilium super tcrram,ut operirelur terra.Ul asccn- nis venit interitus.Sanguis enira ejus, id est,homi-

deret furorin uUioncmvindictx : dedi sanQuinem ejus medio illius sunt. Quem
cidia, et filiorum neces,in

super limpidissimam pelram, ul non operietur.Pro- sanguinem effLulit super limpidissimam petram,ut
lerea hxc dieit Adonai Dominus : Yx, civitas sangui- pateret omnibus, nec terra operiretur aut pulvere
num, et ego magnificabo terrorem, et multiplicabo li- ne transiret videlicet indignatio mea, sed super
gna,el succendam ignem,ut tabeseanl carncs et immi- apertissimum sanguinem ultio properaret. Naturae
miatur jus,et ossa roncrementurct stct super carbones est enim,ut si sanguis fundatur in terram,corabibat
suos.Incensa est ut cxuralur cl frigatur xs ejus ,ct con- humus humoremsanguinis,vel paulatim terraope-
crcmentur in medio illius immunditia ejus,ctdeficial riatur et pulve. Cum autem super limpidissimam
ruhigo ejus. Ilumiliabilur rubxgo, et non e.xict de ea petram nullam habentem foveam,sanguisfiierit
et

multa rubigo ejus : confundetur rubigo illius : immun- effusus, labitur et latam obtinet sedem. Hoc autem
dilia tua ze:m.ma, pro eo quod contaminata es lu,etnon indicat.quod non occulta, sed publica fecerithomi-
cs emundala ab immunditia tua.El quid erit si non fueris cidia.secundum illud quod dicitur ad Gain Sanguis :

emundata ultra donecimplcamfurorem meum in te? Ego fralris tui claniat ad me [Genes. iv, 10) : propterea
Dominus locutus suni,et veniet.et faciam : non differam, non unius sanguinis, sed sanguinum
dic civitati,
nec miserebor,nec deprecabilis ero.Secundum vias luas multorum Ecceego grandem in te pyram faciam,
:

et secundum adinventiones tiias judicabo te,dicit Adonai
Dominus. —
Proplerca ego judicaho tc juxta sanguinem
tuum, et juxta cogitationcs tuas judicaho te,immunda
atque famosa, et nimia ad irritandum : Quorum
pleraque de Theodotione addita sunt, et ver-
bum Hebraicum zemma (rrai) pro quo nos
e.xsecrabileni immundiLiam intcrpretati sunius. II-
ludque ab eis additum est, quod in Hebraico
non habetur, et obelo prajnotandum est Propterea
ego judicabo te ju.vta sanguinem tuum, el juxta co-
gitationes tuas judicabo immunda atque famosa, el
te,
nimia ai tm7an(?um. Dicamus ergo de singulis. Nono
anno captivilatis regis Joacim (quinto enim exorsus
sive educam torrem, quem 276 vulgus titionem
vocat, et non solum carnes in to molles et teneras,
sed durissima quoqueossa sic succendam.ut nihil
in te remaneat quod non cremetur incendio. Cum-
que et carnes et ossa consumpta fuerint et cremata,
,
ipsum lebetem vacuum pone super prunas.ut aes quo-
queillius [h) incalescat et consumatur, et aere con-
gumpto,rubigo quoque illius pereat, id est, civitate
: ncendio concremata, malitia cum urbe dispereat.
J) Sed quid prodest fecisse quod jussum est ? Ne per
ignem quidem rubigoatque malitia lebetis.et urbis
potuit auferri ; sed permanet in ea immuditia sce-
lesta et exsecrabilis hoc enim icmma significat.Et
:

est prophetare) et decimo mense ejusdem noni an- apustropham ad ipsum lebetem, id esl ad ipsam
ni, decima die raensis decimi, factum est verbum urbem, facit. iVIundare te volui,et non es mundata
Domini ad Ezechiel prophetam, in 275 Babylonis sordibus tuis, nec ultra poteris emundari,donec in
regione constitutum, et dixit ei : Fili hominis,scri- te compleam indignationem meam.Ego Dominus lo-
be tibi hanc eamdem diem,et scito quod rexBaby- cutus sum,et sententia mea non potest prasterire.
lonis hodie in regione Judaea obsidere creperit Jeru- Venit jamurbis obsidio,faciam quod minatussum:

(n) In Hebraeo est pTDSU?, judicaverunt te, quod Graeca.

Victorius corruptum arbitratur,substituitquc libere {b) Vitiose legebatur invalescat. Ra.hoLnu3,tabescaU
judicabo , pro judicavi, ex versionibus Latina et
 :

227 S. EUSEBII HIEHONYMI. 228

nec lra'isibo,sicut soepo feci, soelera tua ct ultra
non parcaua, nec placabor tibi etiam si multiplica-
veris preces ; sod vias tuas, et
reddam tibi,immo judicabo lejuxta opcraet cogita-
tiones tuaSjUt in hoc quoque ostendam clementiam
; A. dealbatis:qu3eintusplenasuntspurciti,a,eloisibustnor-
iworwwi (i)/aW/i. XXIII, 27), nuncdicaturquodrubigo sor-
adinventiones tuas dosquemundicomsumpttcnonsint,sodetiampostju-
dicii severitatom malitiaremaneat.Quod iacile solvi-
tur,si intclligamusiilud Apostoli Conclusit Deus om- :

meam instar medioi,qui putridis non parcit carni- niusi^bpeccato,ulomnihusmisereatur{Gaiat.ni22).f(ini-

bus, ut sana membra(rt) salvenlur non parcit, ut
parcat ; (:rudelisest,ut misereatur
patientis dolorem, scd vulnoris sanitatem,juxta
ud Evangelieum magis volens unum perire mom-
brum,quam totum corpus interflci (Mdtlh. v). No-
tandum quoque quomodo aprincipio prophetiffi us-
: kiticmmcreatura subjccla esi(/iom.viii,28).Etponilur
; nec considerat sangui.-quielTususetinpropalulocrealuraiuniverScB,
il- utomiiinmscelerapateant.Petram autemlimpidissi-
mam possumus ?7f4 accipere, et Dominuin Salva-
toreui,qua; sequebatur insolitudinepopulum Israel.
de qua soripium est Dibcbant autem despiritali con-
:

q ue ad praesentem diem, quando obsideri c^pit, sequente eos petra petra aulem erat Cliristus (I Cor,
:

Jerusalem, per ordinem captivitas veniat. Primum X, 41 quod in illo revelentur omnia et impleatur
: :

gladius provocatur deinde du» via; pouuntur,Am-

; quod scriptum esi: Ni/iil occullum quod nonreveletur.
nionetJorusalen"i,quarum ad dcxteram partem sors j, Uicitquo se Dominus non misereri,nec mundi prae-
cadit Nabuchodonosor conflatur argenlum in civi
; teriro poccata ncque parcere impiis, nec placari,
;

tate, ;es, stagnum, plumbum et lerrum terra quo- ; ut via; poreant impiorum, secundum illud quod in
que noii compluitur,sed sentibus occupatur postea : primi psalmi fine ponitur:£/, iier impiorum pcribit.
sub nomine duarum sororum Oo'.I.i; ot Oolibie, Sa- (Vers. 1.5 soqq.) Et faclum cst vcrbum Domini ad
mariae et Jerusalempeccata narrantur,quomodo illa inc direns : Fili liominis, eccc ego toHo a tc desidera-
sit capta,et ista capienda.Adextremuni nono anuo, Liite oculorum tuorum ia ptaija, ct non planyes, ncque
decimo mense, 9^7 decima dio mcnsis,in captivi- plorabis, ncquc jlucnt lacrymai tux. Ingcmisce iacens,
tate posito Ezechiel et his qui cum eo erant.ettra- mortuorumluctuninon facies. Corona tua circumligata
diderant se cum rege Jechonia, ostenditur qua die sit tihi, et calciamenla tua erunt in pedibus tuis : nec
urbs cceperit obsideri, et similitudo lebclis ponitur ; amictu o) a velabis, ncc cibos lugentium comedcs. Lo-
ut quomodo cariies et ossacongesta in lobetera,in- ciUus sum ergo ad populum manc, et morlua cstuxor
cendio concremantur.sic cuncta civitas cum suis in mea vcsperi, fccique [^'ulg. fccilque] mane sicut prse-

teritura sit civibus, ot nullus romaneal eorum qui reperal mild. Et dixit ad me populus : (Juare nnn in-
obsessi sunt,quin fame, gladio, pestilentia consu- dicas nobis quid ista siijnificent, qux tu facis ? Et dixi
mantur, et pars roliqua captiva duoatup in Babylo- ad eos : Sermo Domini factus est ad me dicens : Lo-
nem Potost hKC eadem prophetiaet ad terapus per- C quere domui Isract : llxc dieit Dominus Deus
tinere Dominic<E passionis, propter quam exorcitu Eccc cgo poUuani sanctuarium meum, supcrbiam im-
circumdata ost Jerusalem, et interfecti filii ejus.et pcrii veUri, et clcsiderabile oculorum vcstrorum, et

obsidente Tito filio Vospasiani, ad salutem nullus super quo pavct anima vestra, el filii veslri, et filioe

evasit.templumque subveraum est;et post quinqua- quas retiquislis ,

gladio eadenl. Et facielis sicutfeci
ginta annos sub Hadriano,civitas a:terno igne con- ora amictu non velabitis, et eibos lugenlium non co-
sumpta est. PrMsentem autera captivitatem quando medelis. Coronas hahebitis in capitibus vestris, et cal-
Ezcchiel in Babylone ista cerncbat, et Joreiiiias in ciamcnta inpcdibus: non plangclis,neque flchiiis : sed
principio ponit voUiminis sui : Quid tu vides, Jere- tabescelisin iniquitatibusv eslris.ef unusquisquc gcmet
mia '!
Qui respondens,ait, Ollam succensam, ct Oiriem ad fratrem suwn. Eritquc Ez.echielvotns in portentum,
ejus a facie Aquilonis [Jerem. Sunt qui ju.\ta
i, 13). ju.vta oninia qux fecit ,facietis cum veneritistud,et scie-
tropologiam,totum locum istum ad consummatio- fii quia cgo Dominus Dcus. Et tu, fili hom.inis,eccc in
nem mundi[/l/.saeculi)transrerantnonumquenunie- dic quo toltam ab cis fortitudinern eorum,ct gaitdium
rum,qui in Scripluris sanctis dnlorum
peenarum dignitatis.et dcsidcrium oculorum eorum super quo rc-
et

est et seniper sequitur justitiam, dccinii mensis ot quicscunt animx eorum,filios et filias eorum.In die itla
diei decimse clcmenlia temperant. Idcirco enim ad- n eum venerit fugiens ad ie,ut annuniiet tibi in die in- :

hibentur eegrotantibus pceuoe, ut dolorera aanitas quam, illa: aperietur os tuumcum eo qui fugit,et lo-
consequatur. Mundus crgo qui in. maligno positus est queris, et non silebis ullra, erisque eis iti porlentum,
(I Joan. V, 10), dio judicii divino igiie succnuditur el sciclis quia ego Dominus LXX Et factus est sermo
;
:

etcivitas sanguinuin ponitur supcr carbonos ignis, Domini adme dicens : Fiti hominis ecce cgo auferam
ut impleatur illud quod scriptum est in Isaia llabes a te dcsiderabilia oeulorum. tuorum in acie (sive in
:

carbones ignis,scdibus super cos : erunt tibi in adjulo- prxparatione) ; non ptanges, neque flcbis, nec venient
rium [Isai. xlvii, l--5).lllud quedifficile est,quomodo lacrymx tibi, gemitus sanguinis, renum luctus est.
cumcarbonesetossaoonsumanlur,quibusplonisunt Erunt crimes tui 919 colUgati super te,cl calciamenta
etiamPharisa3i,quibusDominus loquiturinEvange- tva in pcdibus tuis, ncc consolaberis in lahiis eoruni,
\\o:VxvobisScribxeLDharisxiquisimilcseslisseputcris etpanem homiuum non comedcs Locutus sum ad po- .

(a) Erat supino qiiklcm erroro,scnsuque contoxtui Nos ncgandi particulam ad mss. fldemj
5((/i'('»/»r.
ao Hieronymi nienti contrario,ui sana niembra non olamabat vero res ipsa, delevimus.
229 COMMRNTARIORUM IN EZEr.MIFJ.RM LIR. Vll. HAP. XXIV. 230

pulum mane,sicul prieceperalmihi, ct nwrliia esliixor A saloii liliuni lugions, cl jioenitens super nece Uria?,

mca vexpcri, feriiiuc mune sicut prxreptum csl iniki. nudis peclibua inccrlit (/ lieg. x'i, xv, xviii). Aiunt
Et dixit ad me popu.lus non annuntius nobis quid : Ilebrfci hucusqiic B;ibylonios magistros Legis prae-
sunt haec qux tu facisl Et dixi ud eos,Sermo Domini cepta servantert,decaloguin [a) scriptum in membra-
factus est ad me,dicens : Dic ad domum Jsrael llxc : nulis circumdare capiti suo, et haec esse quae ju-
dicit Adonai Dominus : Ecce ego contaminaho snncta beantur ante oculos et in fronte pendere,ut semper
mea, superbiam forliludinis vestrx, desiderdhilia oru- videant qu;e pr.ecepta sunt. Et quia Ezechiel sacer-
lorum veslrorum,cl qnibus parcunt animx vestrx. Fi- doserat, nequaquam eum deboredeponere coronam
tii vestri cl f\iix vestrx quoi reliquistis, in yladio ca- gloriationis, sed li';atam habere in capite. Ilocilli

dent, et facietis siculfeci. Ore eorum non ronsolahi- dixerint. Nos autem, juxta LXX, coronam capillo-
mini, et panem virorum non comedetis,et comx vestrse rum intelligamiis CKsariem.- licet et ipsorum inter-
super capita vestia, et calciamenta vcstra in pcdibus pretalio nequaquam vim Hebraici serraonis expres-
vcstris. Non plangetis nec fleliitis, et consumemini in serit. Nec amictii, inquit, ora velabis, neociboslu-

iniquitatihus vestris, et consolabilur iinusquisque fra- gentiura capies,qua3Solent in luctufieri, utoperiant

trcm suuin, et eril Jex-echiel vobis in portentum. Se- vultum, et quM Greoci TCspiosfreva vocant, a consola-
cunduin omnia quse fecit facietis. Cjtmi^MC yoiccmi r» toribus accipiant. Locutus sum, inquit, ad populum
hcec, cognoscetis quoniam cgo Adonai Dominus. Et tu, mane, qua; mihi Dominusimperarat, et vesperi mor-
fili hominis, nonne in die quando abstulcro fortitu- tua est uxor mea, oculorura desirtorabile, lumbo-
nem ab eis,elationem gloriationis eoruin, dcsiderabilia nimquc et sanguinis luctus. Statimquo die altera
oculorum eorum, el ctationcm animx eorum, filios et maue feci omnia quaj mihi fuerant imperata inter- :

filias coruin. Iii dic illa vcnict qui salvus factus fucrit 1'ogavitque mo populus, cur contra rnorcm omnium
ad c : ut annunliet in aurihus tuis. In die illa apcrie- fecerim. Causasque quajrentibns lant») patientiae,
tur os tuum ad euin qui fugcrit, etloqucris,ct nequa- respondi Serrao Domini qui ad me factus est, ut
:

quam ultra reticebis, et eris eis in portenlum, et co- ad popnlum Israel loquerer, ista pra;cepit: Ecceego,
ynosccnt quoniam cgo Domiuus.SufrsL olhe lebetisquc 9.*»I id esl.jnm nunc polluam sanctnariuin mcuin,
succensio, obsidionem urbis ostenderat, nunc ca- iil incendatur templum et cunclis alienigenis pateat
ptam eam atque deletam,elomnem populura,vel in- ac profanis, et in quo habebatis superbiam, id ea,
terfectum gladio, velductum in captivitalem, pro- coufidentiam ctspem ao desidcrium salutis vestrae'-

phctalis scrmolestatur. Et primum juxta oonsuetu- rtt ad cujus obsidionem vestrae anima; formidabant:
dinem nostram,historia3fundamenta jaciamus.Fili, et filios quoqueot filias quos vobis fames ac pesti-
inquit, hominis, ccce auforamde conspectu oculo lentiareliquos fccerant, consumam gladio. Quidquid
rum tuorum quidquid tibi dcsiderabile cst, et aufe- ^' ego foci, et facietis. Quindo consuctudo sorva
vos
ram in plaga, sive, ut LX.X verterunt, in prxpara- tuo in luctu, medius dolor est quando autem tanta;

tione : ut videlicet prfepares te ad ea non facienda, malorumincumbitnecessitas, utomniploratumajor

quae solent in luctu fieri. Non planges,neque plora- sit, unusquisque de sua neoessitate sollicitus ad
bis,nec fluentes lacryma? dolorom cordis 5S0 os- aliorumquamvis sintproximi miseriasnoningemi-
tendent sed si forte nimio fiieris mxrore supe-
: scit. Nihil, inquit, facietis quod soletin luctu fieri
ratus, tacitum habeto gcinitum, nco prorumpat in sed urbe temploque succensis, stupebitis ad malo-
verba.Mortuorum luctum non facies.vel, ut vertore rum magnitudinem. Non attondebitis, nec nudis in-
LXX, gemitus sunguinis lenum luctus est. Per quod cedetis pedibus, nec plangetis, nec amictu ora vela-
ostondituxorem ejus esse morituram. Statim enim bitis, necciboscapietisaconsolantibus :sedtabesce-
scquitur : Et mortuaest uxormca vcspcri (Prov.\i\) tis, et consumemini in iniquitatibus vestris, et vix
quod proprie ad coiijunctionemrenum pertinet.Ni- libcrum habebitis gemitum, neofTendatis victorum
hil enim viro uxore boiiaamabilius, quae a Deo ho- snporhiam.sipublice flore videamini ;itautEzechiel
mini providetur, et cui Domini lege conjungilur.et propheta sit vobis in portentum, et omnia, quae Ille

unum cum ea corpus effioitur. morteuxoris sus, vos in eversione ur-

Quodque sequitur: non feoit in
Corona tua circumligata sit libi, ct calciamcnta lua n bis ct templi non faciatis. Et adhucapertuis: 0, in-
eruntin pcdibus /)(/s,hoc significat Habebis comam quit, fili hominis, in tcrapore quando abstulero ab
:

quc-e tondolur in luctu, et caloiamenta in pedibus, eis fortitudinem eorum, templi, ut diximus, confi-
quac lugentes solent abjicere. Unde et David Abos- dentiam etgaudiumdignitatis, etin quospemsolam

(())Paria habet sub initium libri qnarti in Mat-
th.oiira cap. xxiii.ad illud Dcuteronoraii pnBccpluin,
Ligabis ca inmonu lua, Dlc Hoc, inquit, 1'harisxi
mule interpreluntrs scribebanl in mcmbranis Decalo-
guin Moij.-ii, id cst, decein vcrba Lcyis, coinplican'cs
ca,ct ligantes in fronle,ct quasi coronam capili facicn-
tes, ut seinper ante oculos movercn/ur, quod usque ho-
die Inili, ct l'ersj', ct Babijlonii faciunt, et qvi hochu-
buerit,quasi rcliyiosas in pojjulis judicatur.VOiiendum
iiihilogeoius,siquaR,abbinisres suas narruntibusfi-
des ost,et siquidhabet auctoritalis, qua; hodiernum
apud oos obuncl consuetudo, non Decalogura, quod
llieron, tradit, scd alif|uot Scrinturo? textus, duos
videlicet Exodi.totidemque Ueuteronoraii,solitos He-
brieos in membranis describore^alque instar diade-
m;ilis fronti obligare, vittis utrinquo diffluenlibus:
qu;e lanta ost ineptientis populi superstitio. Vocant
vcro nsrra frontalia, q uoru m
un u olegantissimum m
el si qiiod uspiara antiquum, apud ni^e est.
 ;

231 S. EUSEBII HIEHONYMI. 232

habebant, ac desiderium in quo requiescebant ani- 1 mane, qux completasunt vcsperi, etrursummano
m.-ceorum, insuperfilios eorumet filias. subauditur in secundo adventu facta probavit quM ventura proe-
es superioribus, abstulero eo, inquit, temporc, : dixerat,sanctuariumJud£Eorum,etquoddesiderabiIe
cum vencrit ad to de Jerusalem fugiens, vcl qui habuerant in ooulis, et super quo tremebant animae
evaserit, urbem esse subversara, tunc qui
dicens eorum, esse polluta : .niios quoque eorum et fllias
prius tacueras etgemitum liberum non habebas, el Romano gladio concidisse. Quod autem dicitur Co- :

tantff! eras patientiaj, ut in uxoris nece et lumborum
dolorc, lacrymam non emitteres, aperies os tuum,
non ad eum qui venorit, sed cum eo
et loqiieris,
ut quaicumque tu venlura prtedixeras, 28? ille
nunliet jam perfecta, et ultra non tacebis sed ar-
ronam habehilis in capitilms veslris ,el calciamenta erunt
in pcilihus, ad illam partem rcferemus, quod nequa-
: quam lugere debeant, nee signa luctus assumere,
postquam pro umljra reccperint veritatem,el Naza-
; rffii quidam facti fuerint,et unusquisquesuperfralre

gues eos, et dices ouncta illis merito provenissc : ita suo consolabitur : ita ut Ezechiel quem oonfortavit
ut sis illis in portentum, juxtaillud quod in Zacha- Deus Pater, sit eis in portentum, ventura praenun-
ria scriptum est : Proplielas viros esse porteiiilcntes tians, ct postquam subversa fuerit Jerusalem, tem-
[Zarli. III. Dominus alibi loquitur inmanihus
8). Et : plumque succensum, et hoc totus mundus audierit,
prophetarum assimulatus sum [Osee xn, 10). Ha3c jux- et disporsio Israel, quEB orbis terminos colit tunc
•

ta historiam dicta sint. Veniamus ad anagogcn (si B verba Domini opere completa, habeant libertatem,
tamen violenta non fuerit visa cauti lectoris pru- et polluto sanctuario ejus, Lege oompleta, vel de-
dentia;). rilium hominisdiciDominum Salvatorem, structa secundum occidentem litteram, aperta sit
nulli dubium, qui extrema hora, hnc pst, ad vespe- Evangelii gloria, et cognoscat Israel, quod ipse sit
ram mundi hujus, uxorem pristinam perdidit, nec Dominus et Deus, qui hsc mano ventura prasdixerit
Ilevit eam,neoamictu ora velavit, nec rocepit ullam ct vcsperiatqueinconsummationemundi esse com-
hominum consolationem, et ha3C ventura prsdixit pleta, suo probaril adventu.

LIBER OCTAVUS.
283-284 Quid aliis prosit in prophetas nostra propriosvertentium quae pcritura conservant IHcBC»
dictatio, Dei judiciiest, eorumque conscienti<c, qui, virgo Christi Eustocliium, cx cordis abundantia os
omissis dcclamationibus ac plausu ct compositione _ Iocutumsit,et pauloliboriusquamhumilitati nostrae
verborum, cupiunt scire quid eorum sermo, vel nar- convenit, dixerimus. Gffiterum octavus in Ezechie-
re.t praeteritum, velprassensarguat, vel prasdicatesse lem liber, qui filiorum Ammon et gentium ca^tera-
venturum.Nobis interim((7) prodest: dum enim hoc rum increpationem continet, et vaticinum futuro-
facimus, ct nihil aliud cogitamus, in modum furti rum, hoc habebit exordium.
explanationes aggredimur, et dicrurnmiserias, noc-
tiumstudiocompensanius pascitur animus, etobli- : (Cap. XXV.) Et fattiis esl sermo Domini ad mc, di-
viscitur saaculi calamitatum, quod in extremo fine ccns: Fili hominis, pone (s*ive obfirma) faciem tuam
jam positum congemiscit et parturit {11 Tliess. ii), conlra ftlios Ammon, et prophelahis cleeis, el dicesfi-
donec quitenetde medio fiat, et pedes statunequon- liis Ammon .4udite verbum Domini Dei, hxc dicit :

dam ferrei, fragilitato digitorum fictilium conteran- Dominus Deus Pro eo quod di.xistis, cuge, cuge su- :

tur. Gadit mundus, et cervix erecta non flectitur. pcr scmctuarium mcum (sive qtiia gavisi estis super
Pereunt divitia?, et nequaquam cessat avaritia. Con- sanctuarium meum),quia pollulum est,et super terram
gregare festinant,qu« rursum abaliis oocupentur. hrael, quia de.wlata est, .super domum Juda, quia
Aruerunt lacrym», pietas omnis ablata est. Muiti ducti sunt in captivilatcm : idcirco ego tradam te filiis

qui petant, pauci qui tribuant. Nec orubescimus, Orientalis (sive Crdem) in hxrcdilalem, et colloca-

paupertatem vili palliolo pra?ferentes, Craesi opibus D hunl caulas suas in te, et ponent in le tentoria sua :

incubare;(/i)famemqueetinteritumplurimorumno- ipsi comodcnl fruges suas, ei ipsi bibent lac [Al. addi-
stris custodire thesauris, secundum illum diviteni tur tuum] (sive uberlalem luam) daboque Ilabbath m
purpuratum, qu ut nihil aliud i feccrit, neque enim ra- habitaculum camelorum (sive civitatem Ammon in pa-
pinasejusetiniquitates Scripturatestatur(Z,?(c.xvi), scua camclorum) : ct filios Ammon in cubile pccorum,
orudelitas cjusatquesuperbianon habcbatmodum et scielis quia ego Dominus. Quiahxc didt Dominus
Lazaro ante foros jacenti atque semineci, neea qui- Deus : Pro quod ptausisli manu, et percussisfi (sive
dem jussit dari quaj canibus projiciuntur. Quanti insonuisli) pede, et gravisa es e.v toto affectu (sive
nunc Lazarijacent,et(c)quantorum purpuraidiversis insullasti e.x animo tuo) super tcrram Israel : idcir-
vestium coloribus proteguntur, ne in usus quidem co [^'ulg. addit ecce] cgo extendam. manum meam
(n) Penes Rabanum, Nohisintcrimprim.umprodest. thcsauros.
(b) Placuit Vietorio ex lirixianis oodicibus, in fa- ((•) Pradert idem ex iisdem mss. et quanti purpu- :

memque el interilum plurtmorum nostros custodire mti.... in usus quidem proprios vertentes.
233 COMMENTARIORUM IN EZECHIELEM LIB. VIII, CAP, XXV. 234

super le, 985 ct trndam te in direptionein gentium, A lulura prgedixit, et ut fierent imperavit. Nec hoc
et inierficiam perdam de terris,
te de populis et suffecit filiis Ammon, ut insultarent, et dicerent
el conteram, et scies quia cgo Dominus. Capta vel Euge,euge super templo et sanctuario Doraini,quod
obsessa Jerusalem, poatquara venit in Babyionem pollutum erat diversarum introitu nationum sed ;

qui poterat [/1/. potuerat] evadere, et nuntiavit tantafuit insultandilascivia,utcunctus simul popu-
urbemjam jamquecapiendam.vel cum templo esse lus manibus et pedibus concreparet, eto " toto cor-

subversam, juxta consuetudinera omnium prophe- dis clamaret affectu : eo quod terra Israel esset de-
tarum adversum cceteras in circuitu nationes, solata. Propterea non per Angelos, neque per alia
quffi insultaverant ruinae Jerusalem, templique in- ministeria, sed ipse Dominus, extendens manum
cendio, sermo convertitur prophetalis,primumque suam ad percutiendium,tradet eam in direptionem,
contra fllios Ammon,qui habebant raetropolira no- nequaquam camelis et ovium gregibus,sed manife-
mine Rabbath, qux' hodiearege /Egypti Ptolemajo stius gentibusut de populorura numero penitus era-

cognomento Philadepho, qui Arabiam tenuit cum dicetur,et pereat.et redigatur ad nihilum : etpost-
Jud8ea,Philadelphia nuncupata est.Fili inquit, ho- quam contrita fuerit, tunc intelligat quod ipse sit

minis, pone, sive obfirraa faciem tuam contra filios Dominus qui cuncta dijudicet, et in omnes terras
Ammon.qui de Loth stirpe genorati sunt,et dices ad n habeat potestatem. Possumus juxta tropologiam fi
eos :
TT 1- ., T^
Haecdicit Dorainus Deus (non sunt
•
i^ / i .__•_
enim pro
-D i:„„
ios
A_, „„_
Ammon ;„i„ll: —
intelligere, qui de Lot in
: ^^ j „1. 1 „«
spelunca ge-
phetae verba, sed Domini. De obfirmatione vultus, nerati sunt semine, et generati in ebrietate et in-
in hoc eodem propheta plenius disputaviraus) :Pro cestu, omnes hsreticos, de quibus Scriptura dicit
eo quod dixistis Euge, Euge, sive insultastis, et
: et Apostolus Joannes : E.c nobis exierunl, sed non
gavisiestis,quia templumetsancluarium raeura ho- fuerunt ex nobis. Si enim fuissent ex nobis, perman-
stium ingressione poUutum est, et super terram sisseiil utii]ue nobiscum {Joan. ii,19). Isti enim de in-
Israel, quoniam desolata est, et specialiter super cUnatione ort\auTit,hoc enimLo/in linguam nostram
domum Juda, id est, duarum tribuum, qusn nunc vertitur : Quia omnes declinaverunt, sinml inutiles
ductae suntin captivitatem : proptereaetego tradam facli sunt :non est qui facial bonum, non est usque ad
te filiis Cedem [Al. Edem],quos Orientales interpre- wnMm (Ps.xiii,3).Adversumho3ponitur,siveobfirma-
tati sumus. Nullique dubium,est Madianitas,et to- tur,faciesprophetalis:uteos9uaauctoiitateconterat,
tam eremi vastitatem adjacere terriie Arabias, qui et dicit eis : Quia insultastis Ecclesiee mea; tempore
habent camelorum greges, oviumque et caprarum persecutionis:(a)eo quod diversorum vitio poUutum
multiludines, et his opibus victitant.Quod et terrw esset sanctuariura meura,sive eorura vitio qui mihi
Israel in Judicum serviebant^^SS sive hostium crudelitate,qui meos
libro accidisse narrat historia
(/(/(/ic. vi,)quando venerunt C persequebantur (ft)terram quoqueIsrael,sensusvi-
Madianaei, et depasti :

sunt, usque Gazam oranes regiones eorum.M=Tacso- dentes Deum, esse desolatam virtutum choro et ;

piy.ro; ergo per Madianfeos. Israaelitas et Agarenos, quomodo filii domusJuda,id est,Denm confitentis,
qui nunc Sarraceni appellantur, assumentes sibi in qua est vera fides et recta confessio, ducti sunt
falso nomen Sarae, quo [Al. quod] scilicet rfe inge- [Al. sintj in captivitatem, et servire Domino desie-
nua et domina videantur esse generati,Scriptura si- runt [Al. desierint] idcirco.o omnis insultans,tra- :

gniticat diciturque de rege Nabuchodonosor et

: deris filiis Orientalibus qui de vero lumine sunt
omni ejusexercitu,quod veniat et capiat urbem Rab- profecti et traderis in hfereditatem.ut tu quoquedi-
bath,qua; vel proprie hoc appellatur nomine.vel ob scas Dominumconfiteri.Etpertranslationeradicitur,
magnitudinem. Rabbatli enim maxima dicitur Etne quod fllii Orientis ponent super eos caulas suas,et
dubitemus Nabuchodonosor subvertisse Arabiam, figant tentoria.et bibant lac, et comodant fruges.et
postquam capta est Jerusalem, supra Scriptura te- civitas quondam superbiae habitaculum came- fiat in

statur Et tu,fih hominis,ponc tibi duas,vias,Ammon

: lorum, qui possint, deposito onere peccatorum,in-
2S0 et Jerusalem, et veniet gladiusrcgis Babylonis. trare per foramen acus(]l/nW/i.xix),et in cubile peco-
Et iterum vix civitalis coiqiciet, et vinm
: In capite rum,qut8 reguntur a pastore hono (Joan. x),utcum
pones, ut veniat gladius ad Rabbath filicrum Ammon, n hoc fecerint.mixti et traditi Orientis pastoribus,in-
et ad Judam in Jerusalem mnnilissimam [Supra. xxt, telligant quod ipse sit Dominus. Rursumque expro-
19, 20). Et rursum Hxc dicit Dominus Deus ad fi- brat eis, quare insultaverint nimio cordis affectu
:

lios Ammon, et ad opprobrium eorum (vers. 28). Ve- ruinis populiDei,et terram Israel putaverintomnino
nient ergo fllii Cedem, et collocabunt caulas suas, desertam pro quo mereantur manum ulcisccntia :

quasi pastores, figentque tentoria. Ipsi vastabunt Dei,ut (]ui excesserant raodura exsultationis et gau-
fruges tuas,et bibentlac,et ubertatem terrae,immis- dii superruina domus Judae,nequaquam tradantur
sis gregibus camelorum et omnium populorum ita filiis Orientis, sed sint in direptionem cunctarura
:

ut sint filii Ammon in cubile pecorum, et malorum gentium, et interficiantur de populis,et pereant,et
necessitateintelligant.quod ipse sit Dominus qui et oonterantur, et nequaquam de stirpe Abraham,sed

(o) Victor. diversorumque vitiorum, quod pollu-

: videntcs Deuin, essel desolata virtutum choro, et quoi
lum, etc. sicque olim et Rabanus legit.
; filii domus Jiulae, etc.
(6) Victor. et quod domus Israel, hoc est, sensus
:

Patrol. XXV. 8
233 S. EUSEBIl HlERONYMt m
de cunctis nationibiis essecreueuLi 8int,ettunc ma- A 9§f> fontem, et Cariathaim, civitatem maritimam :

Jorum cognoscanl magnitudiue, et contritione sua,' tradiiurque et ipsa cum filiis Amraon filiis Orientis,
et interfectione populi.quod ipse sit dominus.Quod Babyloniis,videlicet,juxta illum sensum quem con-
generaliter de Ecclesia intclleximus, super unum- tra filios Ammon interpretati sumus. Et dabo, in-
quemque sanctorum intelligi potost.ad quorum rui- quit, Moab in h;Ercditatem, ut quomodo filiorum
nam gaudent sajculi homines.et adversariM potesta- Ammon non est memoria ultra in gentibus,sic et in
tes,simulti temporis perdiderint pudicitiam dum : Moab ultiones faciam atque judicia : ut cognoscant
mali consolationem suorum scelerum putant,si plu- quod cgo sim Dominus, qui Judam tradidi pro pec-
rcs habeant consortes crireiinnm atque supplicii : et calo, ct in filios Ammon. et in Moab ultor existam.
hoo nemo faciat, nisi fuerit lilius Ammon, hoc est Usque hodie autem ii/o«/),qui mterpTeialur ex patre
fdius populi, qui in declinatione gencralus est. ct Seir, qui in pilosum verlitur ct /iirsutum,desp\cii
(Vers. Dominus Deus Pro eo
8 seq.) H,vc dicit : et contemnit domum Juda,in qua veraconfessio est,
quoil dixerunt Moab et Seir, ecce siciit omnes gentes et putat tam facile eam possesubverti, quam caete-
domus Juda idcircoecce ego aperiam humerum Moab,
: rarum subvertuntur urbium munimenta. Unde et
de (a) civitatibus inquam ejus, S88 cl de finibus cjus Dominus comminatur aperturum se,sive dissolutu-
inchjta terrx Bctli Jesimot/i, ct Bcclmcon, cl Cnria- -j, rum cmnem fortitudinem Moabitarum ut oivitates :

thairn : ptiis Orientis cum fitiis Ammon, et dabo eam habere desistant, et nequaquam in dialectica arte
in hxreditatcm.ut non idtra memoria Jiliorum
sit Am-
confidant [.1/. confidere] sed ouncti illius termini, :

mon in gentibus, et Moab faciam judicia, et scient

in. quos pro illisione fluctuum vocant promontoria,de-
quia ego Dominus. LXX Hacc dicit Adonai Dominus:
: struantur et inclytae atque elect.-e terrs Beth Jesi- ;

Pro eo quo dixit Moab "^ ct Seir l ecce sicut omues moth, quae interpretatur domus solitudiyiis atque
gentes domus Juda Idcirco ecceego dissolvam hume-
: deserla, et Beelmeon, quae et ipsa vertitur tiabens
ram Moab de civitatibus promontoriorum ejus,elcctmn jontcm, sive ('') super fonlcm, et Cariathaim, quam
terram domum Betli Jasimulh,sup(.r lonlem urbis ma- LXX civilalem maritimam transtulerunt, pereant.
ritimx., filios Orientis super filios Ammondediei hx- Quamvis enim habeant robora pugnatorum, et in-
reditatem,ut non sit memoria fdiorum Ammon in gen- clyta pergant ad pra;lium arte pugnandi,et ex omni
tibus, et in Moab faciam ultiones, ct cognoscent quo- parte circunisopti munitique gradiantur tamen in- :

niam ego Dominus. Hoc quod nos interpretati sumus clyta eorum terra non est domus habitationis, sed
et Scir, in LXX non habetur, sed de Theodotionis domus solitudinis. Quoque se putant habere fontem
editione additum est. Ridiculam vero in hoc bco scientise, et urbem maritimam, quae cunctas susti-
nebraeinarrantfabulam.Postquamurbsaperta,tem- nere possit sKculi tempestates. patientiam sibi et
plumque reseratum est, flliique Ammon, et Moab, et C fortitudinem promittentes tamen illuc converten- :

Seir ingressi sunt templum, videruntque Cherubim tur.ut et ipsi tradantur flliis Onentis,veri in Christo
protegentia propitiatorium.ct di.xerunt Sicut cun- luminis sicut traditi sunt fllii Animon, qui sibi in
:
;

ctcB gentes colunt simulacra; ita et Juda habet suae hipretica multitudine confldebant. Et consideremus
religionis idola; et idcirco,iaquiunt, iralus estDo- profectum,atque in ipsa comminatione clementiam
minus,et tradidit eos captivitati. Nos autem hoc di- Dei, ut tradantur cum flliis Ammon filii Orientis in
cemus,quodet isti insultaverinldomui JudK,quando hjereditatem etnequaquam hajresisullanominetur :

a Chalda3is capta est,putantes sicut in CiTteris genti- Ingentibus; sed factis in Moab judiciis suis,et ultio-
bus non ibi esse auxilium Dei,et ideo reguum JudK, nibus pro arrogantia.rerum fine cognoscant Domi-
et Jerusalem Dei pra!sidiodestitutum,patuissoBaby- nuna esse qui cuncta 590 dispenset. Ad approban-
loniae potestati.Idcirco non multo post tempore,sed dum autem quod Moab in prcesenti loco super
inprffisentiarumDominuscomminatursehumerum, Philosophorum intelligatur superbia,de quibus di-
robur videlicet et fortitudinem Moab de civitatibus citur : Perdam sapientiam sapientiuni, et intelligen-
ejus dissoluturum.sive aperturum.ut ad ipsos quo- tiam intelligenlium, rcprobubo {lCor. i,19),pauca de
que Babylonius viclor introeat, et civitates in Moab prophetis exempla replicanda sunt.Amos loquitur :

esse desistant, et m finibus ejus ac terminis urbes r. Haecdicil dominus : Suver tribus impietatibus Moab
inclytse destruantur : quarum ponit nomina,Beth Je- et super quatuor non aversabor eum, pro eo quod
simolh,et Beelmeon et Cariathaim : pro quibusne- comljussit ossa regis Idumxx in cineres [Amos ii, 1).
scio quid volentes LXX inlerpretati sunt, domum Vere enim quidcjuid in sseculo dogmatum perverso-
Beth luiimidh, cum hoc vocabulum villam descrtam rum est,quidquid ad terrenam scientiam pcrlinet,et
signiflcet : Beelmeon quoque usque hodie in Moab putatur esse robustum, hoc dialectica arte subver-
vicus sit maximus ,
quem illi verterunt, super litur, et instar incendii in cineres favillasque dis-

(a)Viclor voees de civitatibus,ex Hebraico et lliero- inchitx destruantur.

nymi editione bis rcpetit.moxquc inchjlas logit pro (b) Sic Brixianorum codicum opeVictorius resti-

inchjta, concinente subnexa Hieronymi expositione, luit super, loco per, quod Martian. post Erasmum
qui ad civitates verbum illud refcrens ait Ut ad :
retinuit perpcram. Vox enim ipsa S"2, ex qua no-
ipios quoquc Babiitonios viclor inlroeat,et civitatesin. mcn nyoSvi Beelmeon connatumest,nonper sonat,
Uoab esse desislant,ul in fmibus ejus ac terminis urbes sed pra.
237 CCHMMENTARIORUM IN EZECHIELEM LIB. VIII, CAP. XXV, 388

solvitur ut probetur nihili, quod putabatur esse

; A pristini doloristenuit.ut ultionem de eis caperet, a
fortissimum.Sed Isaia superbiam arguit Rloab, di- quibus in utoro supplantatus est. Idcirco non per
cens : Audivimus contmneliam Moab contumcliosm : Angelos, neque per alium quemlibet : sed ipse Do-
estnimis: superbiam ejus abstuli(ha. xvi). Jeremias minus manum e.xtendens
super Idumseam, abstulit
quoque, contra onmes vatioinans nationes, proprie de ea homincm etjumcntum,etcivitates illiusredegit
loqui tur ad Moab Quoniam confidehas in munilionibus
: in desertum, id est r/ima?w, quam nos in Austru77i
tuis (Jerem. post paululum Uabcbis
xlviii, 7). Et : vortiraus : de qua et de alia urbe Dedan, interfecti
fidueiam in (jloria lua. Et iterum Quomodo dirilis, : gladio cadent. Cumque illi se de Juda ulti fuerint,

fortes sumus ? Ac deinde Jiixta est dies Moab ut ve-

: ego dabo ultionem super Idumaeos per manum, sive
niat, el malitia ejus veloxnimis (Ibid. 14, 16). Etma- in manu populi mei Israel : ut ab his opprimantur,
nifestius : Dicilc quomodo contrilus est baculus glo- in quos exercueruntvindictam. Qui facientin Edom,
riosiis, virga rnagnificcntiie (Ibid., 20) ? Et iterum : sive Iduma;am, juxta iram et furorem meum, ut
Contritum cst cornu Moah. Uxc autem dicuntur, ut mcam expleant indignationein, et per manus populi
sub nomineMoab, stulta sa?culi increlum seefferens mei inimicam gentem mea ira dessviat,
Israel, in
superbia conteratur. et intelligant contra iniquam ultionem Idumoeas,
(Vers. 12, 13, seqq.) Wa^c dicit Dominus D(7!(s: t. meam justam fuisse vindictam, dicit Adonai Domi
Pro eo quodfecit Idunia^aultionem, ut se vindicaret de nus.Secundum tropologiam, hic mihi sensus vide-
liliis Juda peccavilque dcli>'quens, et vindictani cxpe-
: tur. Mumam tcrrena appellatur et carnea, quK con-
tivit deeis. Idcirco lixc dicit Dominus Deus E.vtendam : surgit contra 292 spiritum, ut non faciamus ea
manum meam super Idumxam, et nuferam de ea ho- qu.^e spiritus sunt, et animam inmeditullio positam
minem et jumentum. Et faciam eam desertam ab .-lu- ad se retrabere festinat vultque ultiones reddere,
;

stro, et qui dcsunt^Vu^g. sunt] in Dedan, gladio cadcnl quibus prius subdita fuerat, filiis Juda, et recor-
Et dabo ultionem meam
hiumxam, permanum super datur doloris antiqui, quod non proprioe fuerit po-
populi mei Israel, ct (a) jaciam in Edom juxla iram. testatis, et ideo vindictam expctivit de eis, qui re-
ir.eam, el furorem meum, el scient indignationem cedentos a carne spiritum sequebantur. Proplerea
meam, dicit Dominus Deus. LXX.- Hase dicit Adoriai ipse Dominus filiorura Juda ultor existens, extendit
Dominus : Pro co quod fecit Idumxa, ut ulciscerentur manum superlduma3am,et aufert de eahominem et
ultioncm dedomoJuda, etmemoriam retinucrunt mali, jumentum,quidquid vel rationis videturhabere, vel
ct ulli sunl ultione: proptcrcu lixcdicitJdonai Domi- simplicis fidei.ut eam redigatin solitudinem. Et de
nus : Exlendam manum meam super Idunuvam, el in- Theman, qute interpretatur c/eficiens,Gt Dedan, qu»
terficiam de ea hominem et pecus, ct ?9B po et ipsa cognalionem sonat, omnes gladio interfecit.
nam eam desertam: et de Themum jurjientes gla- C quem posuit in manu populi sui Israel,ut subver
dio Cddent. Et dabo uitionem meam super hlu- talur et iram Domini sentiat ac furorem, et
Edom,
mw.am, in manu populi mci Israel, et facient in vindiclam ejus ad hoc profecisse, ut ser-
intelligat
Idumxa ju.vta iram meam, et furorem meum. ct viat domui Jud;c.Hoc est illud de quo et Apostolus
cognoscent xdtionem nioam., dicit Adonai Dominus. disputat scribens Jacob ditexi, Esau autem odio
:

Supra duo proposuerunt, pro eo quod dixerunt habui (Rom. ix, autem Jacob, quia car-
13). Diligit

Moab et Seir, et postea de Seir tacens, contra Moab neum atque terrenum supplantat etsuperat, et be-
tantum locutus est:nunc roddit cojptum problema, nediotiones illius meretur accipere. Primum cnim
quid Seir, hocest,Iduma?a fecerit. Quod autem Esau juxta carnem,el postea secundumspiritumvivimus.
ct Scir, et Edom, ct Iduma^a, ct Duraa, una gens Anle vitia,deinde virtutes.quibus vitia subruuntur,
appcUentur, non ambiget qui scientiam habuerit quia appositumcorhominis ad malitiam apueritia,
Scripturarum. Et ut de eaeteris prophetis taceam, erroresque adolescentiaj «tas matura condcmnat
Isaia, Jeremias, Amos, qui contra Idumseam, et Du- (Gcnes. vin).Unde et David Delieta, inquit, juven-
:

mam, et Edom vaticinati sunt : Abdias propheta lulis nwFi', ct ignorantias meas ne memincris (Ps.

totam prophetiara contra hanc dirigit iiationem. xxiv, 7).Et tamen sciendum quod Jacob primam ac-
quem utpotuimus olim disseruimus. Arguiturigitur j) cepit benedictionem, Esau socundam. Et quod ad
Seir,quiquiahispidus erat, pilosinomen accepit, et extremum dicitur de eo : Servus eris fratris tui (Gcn.
Edom sanguinarius, quiob lenticulajrufaecoctionem xxvii, -iO^.hoc significat, quod postquam caro spi-
primogenita perdidit, et ab eduliosortitus vocabu- ritui subjectafuerit.illique conjuncta,caro esse de-
lum est (Gen. xxv), Esau quoquc facla interpretan- sistat, et Iduma;a transoat in Judaeam.
tur. Et hoc sciendum, quod in Uebrceo numquam (Vers. 15, 16.) llxc dicit Dominus Deus : Pro eo
scribatur Idurasa, sed senrper Edom, quem Idu- quod fecerunt Palxslini in vindicta [Vulg. vindiclani],

maeam expressitGra;ca translatio. Nequaquam ergo etultisuntse toto animo intcrficientes, et imptentes
Idumaja [Edom], ut Moab locutus est, sed fecit ul- inimicitias veteres.Propterea hsec dieit DominusDcus
tionem de filiis Juda peccavitque, sive memoriam
: Ecce ego e.xtendam manum mcam super Pihvstinos, et

(a) Victor. facient, juxla Vulgatam edilionom, et codicum sonsum mox quoque vindictam pro indigna,'
Hebraeum 1U?5?1, Grcecumque 7:o'.-/i!7(jyff',v, Ad quorum lionm substituit,
239 S. EUSEBII HIERONYMl 240
inlerficiam inlcrfectorcs, ctjicrdamrcliquia^ maritiinai A (Cap. XXVI.) Et factum cst inundecimo anuo,pri-
regionis, faciamque magnas, argcns in
in eis jMoiicS ma (sive una) mensis, faclus est scrmo Domini ad me,
furores, et scient quia ego Dominus, cum dcdero vin- diccns: Fili hominis, pro eo quod dixit Tyrus (sive
'dictam meam supcr eos. LX.Y .•
Propterea hsec dicit Sor) dc Jcrusalem : Euge, confractsa sunt portx popu-
Adonai Dominus : Pro quod fcccrmit alienigenx
eo lorum (sivo gentcs): conversa est admc, implehor,de-
ultionem, et snscitaveriint vindirtam insultantcs, c.c serta est (sivc qu.T fuit plena, deserla esl)\ propterea
animo, ut delercnt usque in xternum : proplcrca 293 hxc dicit Dominus Deus: Ecce ego super te, Tyre
hxc dicit Adonai Dominus Ecce cgo e.vtendum : mamm (sive Sor) : et ascendere faciam super te [Vulg. ad te]
meam supcr alienigcnas, et dispcrdani.sive interficiam gcntcs multas, sicut ascendit mare jhictuans. Et dissi-
Cretenses, ct perdam reliquas littoris maritimse, et fa- ])almnt muros Tyri, et destruent turrcs ejus, et bra-
ciam in cis ultiones magnas in inndicta furoris, et co- dam (sive vcntilabo) pulvcrcm ejus de ea, et dabo
gnoscent quia ego Adonai Dominus, cum dedcro ultio- eam in limpidissimam (sive nitidissimam) petran,
nem meam super eos. Post filios Ammon, Moab, et Siccatio sagenaruni erit in medio rnaris,fjuiaego locu-
Seir, qui et ipsi sunt Iduiric-ci, et per Lot et Esau
Dominus Deus,et erit in dereptionemgen-
tussum, ait
populo Israel, et domni Juds cognatione socianlur, tilms. Filise quoque ejus qux sunt in agro (sive in
venitadPhilisthim quos Septuaginta aX)>ocp'j>,rjuc, id
P campo) gladio interficicntur. ct scient quia cgo Domi-
est alicnigcnas transtulcrunt, non generali nomine nus. Consequenter prnpheti.c ordo contexitur. Lo-
omnium gentium, qu» non sunt de genere Judaso- cutus eratcontra filiosAmmon ct Moabet Seir,qui
rum, sed spcciali gentis suas, quaj nuiic dioitur Pa- ctipsisuntIdumsei,etPhilisthiim qui suntinlittore,
Ineslina, mutata phe Httera, juxta Graecorum consue- et in iuniculo maris eumdem liraitem tenent. Post
tudinem, in pi (i:), sicut et apud nos prn Ilebraico Paloestinos enim succedit Phainicis regio, cujus me-
pnASE(nDD). Graecum et Latinum /jnsc/incelebratur. tropolis cstcivitas Tyrus, quaeappellaturHebra;oSy-
Philisthiim interpretanturfa(/6'»/M pocuto, quietipsi roque sermone sor ("ni*). Et quia capta Jcrusalem,
de aureo Babylonis calice inebriati sunt, et sa;viunt, ctiam ipsa gavisacst, et iiisultavit ac dixit: Con-
et toto aninio insultant, inimioitiarum contra Israel fractx stmtpoi-ta' populorum, ego portum tutissimum
veterumrecordantes, quibusa Dei populo divisi sunt. habeo, illaque subversa, ad me omnis multitudo
Cumque dominus (iics.i:Miliii'indictam, eietegorctri. conversa est, quiE illius regebatur arbitrio, et quia
buam (Deut. xxxii, 35), ipsi se ulciscuntur interfi- illa deserta est, idcirco ego implebor, sivc qus; plena
cientes, et implentes antiqua odia. Propter quo3 ex- fuit ante, redigetur in soiitudinem. Quia igitur ista
tentam super se manum Domini sentient, qua; dixisti, etruinis Jerusalem, qua; Deijudicio propter
interficiet interlectores. peccata sua subversa est, insultasti, propterea non
Pro quo LXX, nesoio quid
volcntes. Cretenses interpretati sunt, cum
Aquila C pernuntios, nee per quoslibel alios, sed ego ipse
et
et Symraachus, et Theodotio ipsum verbum Ilebrsi- ero adversum te, Tyre, ct instar fluctuum maris
cum cHoneTiiiM (Qiniis), vel intcrfcctores, vel inter- ascendere faciam contra te Babylonios cum plurimis
fectionem verterint,non solum in pra^senti loco, sed nationibus, quarum 295 oppugnalione muri tui et
etiara in Sophonia, ubi contraPab-estinos ista dicun- turres destruentur, intantum ut usquc ad solum
tur Gaza direpta erit, et Ascalon in perdilionem, et
: concidant, el pulvisillius radatur, sive in partesva-
Azotus (a) et Accaron eradicabuntur Vce habitaloribus . rias ventiletur, et sic humiliabitur, ut petra; nitidis-
funiculimaris, arcolx Crclarum, verbum Domini supcr simae comparetur : tantaque eritin urbe, quondam
vos Canaan terra alienigenarum,et disperdamvos ex frequentissima, solitudo, utsagen» piscatorum ex-
pabulum pastorum, et cu-
habitatione, eterit Crela in pandantur et siccentur in medio ejus. Ego enim Do-
bileovium {Sophon. ii, 4 seqq.). Et hic onim cum minus locutus sum, cujus verba irrita esse non pos-
Septuaginta Crctam verterint, cjcteri translatores sunt, cttradam eam in direptionemgentibus. Filiae-
aXE6pov[Al. xcippov ] , id est interfectionem, vel pcrdi- quoque ejus, quse sunt in agro sive in campo, hoc
tionem, interprelati sunt. De quo in supradicto pro- cst in Phamicis littore, urbes et oppida, vici atque
pheta, Deo prsstante, quod nobis visum est, dixi- castcllainterficientur gladio : metaphoric(os,quiafl-
mus. Unde etdnarum legionum David, quariim una r> lias appellavit, interfectionem ponitgladii, ut rerum
appeilabatur Phclethi, et altera Cerethi {II Hcg. xv), fine cognoscant meesseDominun, quifieriistaprae-
ultima ab eo quod interficerent atque jugularent, cepi. Potest juxta tropologiam quiaso? nomen He-
Chorelim [ Al Cheretim], hoc est, intcrfec'orum 294 braicum vertitur in angustiam, omnis anima quae
nomen accepit. Perditque Dominus omnes reliquias pcrturbationibus occupata est, Sor appellari, quse
marilima3 regionis, qua; salsis [/1/. falsa] tundilur quando viderit pro suisvitiis atque peccatis Deiju-
fluctibus, et vindictasnon parvas, sed magnas faciet dicio subverti Jerusalem, inqua fuit templum etpa-
in furore, ut furor ejus finem habeat misericordiffi, cis visio, exsultat et ad se putaturbisquondam in-
et postquam ultionem fecerit, arguens eum furore, clytae imperiura transferendura.Quodetincontrariis
tunc cogaoscant Paleestini, quod ipse sit Dominus. dogmatibus accipitur, et in horainibus sajculi,

(a)SuppletVictoriusexipsoT(ovLXXtextuadhunc eradicabitur
modum : et AiioHts in meridie ejicietur et .iccaron (b) Vitiose erat tradam pro radam.
241 COMMENTARIORUM IN EZECHll-^LEM LIB. V. CAP. XXVI. 242

quandoviderinthominemsanctumpernegligentiam A littore civitates et castella Bubvertat, et postea obsi-

esse prolapsura et gaudent et exsultanl, quasi alio- deri faciat Tyrum, valletque eam exercitu,etaggere,
rum ruina, sua sit resurreotio. Propterea Dominus et munitionibus, vineisque [Al. clypeisque] et arieti-
comminatur.quod ipscoontrahujusoemodihomines bus impugnct muros et destruat, et tanla sit multi-
dimicet, et ascendere faciat contra eos instar mari- tudo equitum ejus, ut pulvere equitatus, et sonitu
norum fluctuum plurimas nationes, quse destruant ululantis esercilus, rotarumque strepitu et 297
in eis quidquid munitissimum et firmum videtur, et equorum hinnitu, urbis fundamenta moveantur, et
ita omnia eorum argumenta subvertat, ut in pulve- sic ingrediatur civitatem dissipatis muris, quasi de
remredigantur.Sagenas quoqueetretiaquibus prius campo securus ingrediens, tantaque seourilas sit
deceptam mullitudinem piscabantur, cessare faciat, vincentis oxercitus, ut plateas Tyri conculcentequo-
et in desertae urbis solo, expandi alque siccari, ut rum ungulas, et omnis populus in medio corruat civi-

pro illis alii subeant piscatores, quos Dominus ad tatis, et statuae quondam nobiles, sive uni^ersa sub-
piscandum misit. Sed et filias ejus, qua; prius quasi stantiain terram corruat, nihilque pristinarum divi-
in thalamo servabantur.et pro mysticis secrelioribus- tiarum in expugnata urbe servetur, sed cum muris
que doctrinis nulli facile credebantur, processuras clomus quoque nobiles destruantur, et tanta sit vi-
protrahendasque in publicum, et Ecclesiastico mu- _ ctorum sa3vilia, utlignaetlapides, quiresidui inceU'
1 i„„ ..L i-.ii: i j ^:i r\.^
crone truncandas, ut intelligant quod ipse sil Do
; — r. ^ j:.,i'.
dio fuerint, in
-t :„ ^^
..,.,.^1:
medium, mare— — ..::«: i ——
projioiantur, .,*,,«! tvt«
etvel Na-
minus, qui et Jerusalem pro peccatis parumper re- buchodonosor, vel ipse Dominus quiescere faoiat
liquit, et Tyri pro insiiltatione ejus et gaudio muni- universam urbis lastitiam, qua prius in canticis et
menta destruxit. psalleriis porsonabat, et ad soium usque subversa,
296 (Vers. 6 seqq.) Qnia Dominus (a)
hxc dicil : sit siccatio sagenarum. Quodque sequitur Non edi- :

Ecce ego abducam ad Tijrum (sive ad sou) Nahu- le ficaberis ultra, videtur facere quaestionem, quomodo
chodonosor regem Baby lotiis ab Aquilone, regem reguni, non sit sedificata, quam hodie cernimus Phcenicis
cum equis, etcurribus, elequitibus, et caitu populoque nobilissimam et pulcherrimam oivitatem. Ex quo
magno. Filias luas, qux sunt in agro, gladio intcrfi- quidam volunt in ultimo tempore hffic Tyrum esse
ciet, et circumdahit tc mimitionibus, et comportabil ag- passuram, quas postea non sit ffdifioanda. Sed quo-
gerem in gyro, et levabit coutra leclypeum, et vineas, ct modo Nabuchodonosor personam servare poterunt:
arietes (sive lanceas) lemperabit in muros tms, ct tiirres priEsertim cum legamus in consequentibusNabuoho-
tuasdestruetinarmalurasua.lnundationeequorumejus donosor oppugnasse Tyrum, et labori sui non acce-
operiet le pulvis eorum, a sonilu equiium, et rotarum, pisse mercedem : et proplerea tradi ei iEgyptum.
et curruum movebimtur muri tui, dwm ingressus fucrit quia Uei sententia! in Tyri oppugnatione servierit?
portas luas quasi per introitum urbis dissipatx (sive C GrfficasetPhceiiicummaximequeNicoIaiDamasceni,
quasi ingrediens urbem de campo). Ungiilis equorum et alias Barbarorum aiunt se, qui huic historise con-
suorum conculcabit omncs plateas tuas populum luum : tradicunt, legisse historias, el nihil super oppugna-
gladio ccedel, et statux lux nobiles in terram corruent tione a Chaldsis invenisse Tyrise civitatis, cum pro-
(sive substantiam jortiludinis tuse in terram deducet). bare possimus multa dici in Scripturis faota, quae in
Vaslabunt (sive vaslabit) opcs luas, diripient negolia- Gra3cis voluminibus non inveniantur neo debere nos ;

tiones tuas (sive spoliabit subslanliam tuam) ei dc- eorum auctoritati acquiescere, quorum perfldiam et
slruenl (vel destruet) mwos luas, et domos tuas prx- mendacia detestaraur. Potest ergo quod dicitur, nec
claras (sive desiderabiles) subvertent (sive vertet) el la- oedificaberis ultra, sic accipi, quod nequaquam ultra
pides tuos et ligna tua et pulverem luum in medio aqua- sitregina populorum, nec proprium habeat impe-
rumponent {sive medio maris iniiciet.) Et requiescere rium, quomodo habuit sub Hiram et cseteris regibus
faciam multitudineni cantormn [Vulg. canticorum\ tuo- sed vel Chakkeis, vel Macedonibus, vel PtoIem»is,
rum (sive dcstruam multiludinem musicorumluorum), et ad postremum I-iomanis regibus servitura sit.

et sonitus citliararum tuarum

organorum tuo-
(sivevo.r Nulli autem ambiguum juxta anagogen Nabuchodo-
rum) nun audietur amplius. Et dabo te in Impidissimam nosor regem Babylonis, qui venit ab Aquilone, dia-
(sive nitidissimam) petram. Siccalio sagcnarum eris, ]) bolum intelligi, cuicum sit ventus durissimus et si-
nec xdificaberis ultra, quiacgo locutus fwn, dicitDo- nister, nomine de.iter vocatur, prajsumens sibi
minus Deus. Utramque editionem ex more conjunxi, nominis dignilatem,et estrex rcgum 298 omnium-
et in quibus discrepant, ex lalere copulavi, brevi- que regnorum, qufe oslendit Domino, dixitque ad
tati voluminum providens. Ergo quod dixerat, Asoen- eum Ilxc omnia mihi tradita sutit, qux dabo tibi si
:

dere faciam ad te gentes multas sicut ascendit procidens adoravcris me (Matlh. iv, 9). Iste habet
mare fluctuans, et erit Tyrusin direptinnem genti- equos de quibus scriptum est
et ourrus, Fallax :

bus, tunc ponit manifestius, quod Nabuchodonosor equus insaluiem [Ps. xxxii, 17). Et Dormierunt om- :

regem Babylonis adducat Dominus ab Aquilone, re- nes qui asccnderunt equos [Ps. lxxv). Et in alio
gem regum, curn equiset ourribus, etcum inflnita loco : Equum et asceasorem projecit in mare (Exod.
exercitus multitudine, qui prius subditas Tyro in XV, 1). Iste filias Tyri, animas in angustia et in quo-

(a) Addit Victorius Deus, ex Vulgata Hebraicoque texlu.

 243 S. EUSEBIl HIERONYMI 244
dam poccatorum carcere positas, inlerficit in agro A sensum dictorum operientes. Hxc dicit Adonai Do-
campoque latissimo.etcircuradatTyrummunitioni- mimis Tyro, qu;B Hebraice appellatur sor (ijf):
bus suis, ut clausam teneat, et nullus ex ea Baby- Numquiil in dieruinas tuao, quando Nabuchodonosor
lonii regisevadere possit imperium. Destruct mu- oppugnante, corrueris, gemitu vulneratorum,
et in
ros turresque subvertet, et quidquid forte habuit in medio tui, non
sive interfectorum ,qui occisi fuerint in
dogmatibus, inundatione equorum ejus et sonitu commovebunturinsulffi? Et descendentomnesrjges
oquitum rotarumque et curruum strepitu pertremi- de sedibus, sive soliis suis, et principes maris qui
scet, et ingredietur portas ejus, nullo prohibente, et diversis imperant insulis, et auferent diademata de
plateas civitatis : Qiiia laia cl spatiosa via cst qux capilibus suis, omnem regnandi gloriam deponentes
ducil ad mortcm {Malth. vii, 13), equorum ejus cal- et vestes pretiosissimas, et incredibili varietate ful-
cabuntungulfT, universamque substantiam sive sta- gentes, abjicient a se, et stuporis magnitudine ver-
tuas nobiles, quibus sibi imagines finxerant falsita- tenturin amentiam, atque humilitate dejecti, sede-
tis, de quibus scriptum est: Domine, in civilate lua bunt in terra, et cum te viderint corruisse, sibi si-
imagmes corum dissipnhis {Ps. lxxii, 20), ad ter- milia formidabunt : nihilque putabunt in terras bo-
ram dejiciet, et destructis muris, domus quoque no- nis esse perpetuum sod ; e conlrario assumentsuper
bilcs subvertentur, quas sibi paraverat, et in quibus „ te lamentum, et flebile canticum commemorabunt.
essultabat, atque in tantam desolationem veniet, dicentes Quomodo peristi quae habitas (4/. habita-
:

ut lapides ejus et ligna quibus Bedificaverat muros,
et caementa construxerat, projiciant in profundun^,
cantioa que ejus ct musica, quibus sibi in sapientia
hujus SKCuli confidebat, et omnis cilbararum soiius
bas) in mari, urbs inclyta, sive laudata ? Tyrura
enim fuisse insulam, et nulllum habuisse de terra in-
troitum, in Gra3cis, Latinisque, ct Barbaris historiis
legimus sed postea a Nabuchodonosor rege Chal-
:

non audietur amplius, et piscatio ejus cessabit, et dajorum, vel, ut nonnulli affirmant, ab 300 Ale-
erit humilis, ita ut siccatio sagenarum, etultra non xandro, rege Macedonum, jactos esse aggeres, et op-
ffidificetur, quia ad Domini sententiam tradita Nabu- puguatione vineisque, et arielibus locum praepara-
chodonosor, omnino subversa est, juxla quod et tuni, ac de insula factam esse peninsulam. Tu igi-
Aposlolus dicit: Quos tradidi Saianx, id discant non tur, Sor, o Tyre, quffi quondam fuisti in cunctis
blasplicmare (I Tim. i, 28). Loca difficilia sunl, et fortissimainsulis,sivcin urbibus omnium voce lau-
prudens lector ac diligens debet ignoscere labori datacumhabitatoribus tuis,quosuniversitimebant,
meo. Aut si melius quid potuerit invenire, et ego in quomodo subito corruisti ? Nunc stupebunt, sive
ejus transibo sententiam dummodo noverit veniam
: pavobunt super te insulx, et ut melius habetur in
quam mihi tribuet, se ab aliis accepturum. Hebraico, navcs, in die pavoris et ruinaj tufe, et tur-
(Vers. 15 scqq.) Hxc dicil Dominus Dcus Tt/ro : C babuntur insukc in mari. Unde consequentius est
Numquid non a sonitu ruincc luic, et (jemitu in/crfo- supra naves legere, ne socundo ponantur insulx; eo
ctortm iuorum, cum occisi fucrinl in medio lui, com- quod nullus egrediatur ex te, sive, ut Septuaginta
movcbunlur insulx ? Et dcscendcnt de sedihus suis om- transtulerunt, in die egrcssionis tux : quandofueris
nes principcs maris : et auferent cxiivias suas, et vesti- ducta captiva. Hsec interim quasi quasdam historiee
mcniasna varia ahjicient, el indnentur^99 sluporc In jaota sint fundamenta nunc spirituale nitemur cul-
. :

tcrra scdchunt, et attonili super rcpcntino casu luo men imponore. Fingealii|uem,diu servatapudicitia,
admiranbuntur, et assumcnies super te lamentum, di- niultis floruisse virtutibus, et postea in aliquo gravi
cent tibi: Quomodo peristi qux tiahilns in mari, urbs mortalique peccato esse collapsum nonne ad soni- :

inclyta, qux juisti forlis in mari cum liabilatoribus tum ruinas ejus intorfectarumquc virtulum omnes
iuis quos formidahanl universi? ISunc stupchunl naves insula3movebuntur:hi videlicetquisalsisamarisque
indiepavoristui^el larhahuntur insulx in mari, eo quod hujus sfficuli tunduntur fiuotibus? et desccndent de
nullus egrcdiatur ex te. LX.X Q^iia hxc dicil Dominus
: throno superbiffl sua?, oinnes qui in saeculi hujus sal-
Deus Sor. Nonnea voce ruinx ium cum ingemuerint vul- sugine principcs videbantur, et humilitate dejecti,
nerati lui, cum evaginatus fucrit gladius in medio tui, auferent diaderaata de capitibus suis, quae videban-
commovehuntur insulx, et descendent dc sedibu.t suis f)
tur bonis operibus possidere, et vestimenta varia
amnes priticipes maris, ct aufercnt coronas suas, etve- diversitate virtutum abjicient et induentur stupore,
stimentis suis variis nudahantur? Fiirore insanicnt: in sive timorismagnitudine quodammodo videbuntur
terra sedebunt, cl formidabunt perditionem suam, ct insani scdebuntque humi, et stupentes super re-
;

gement super te, el assumeni super te lamenlum, et di- pentino casu ejus admirabuntur intantum ut om- :

cent tihi : Quomodo peristi et dissipaia es in mari, nesassumantplanctumetlamentationemsupereum

urhs lauilala, qux fuisti jorlis in mari ipsa, et hahita- qui corruit, et dicant Quoraodo peristi, qui prius
:

tores ejus, qux dcdit timorem suum omnihus hahitato- salvus eras ? quomodo corruisti, qui tanto tempore
ribus suis ? Et formidahtint instdx in die ruiif-e tux, steteras, qui in mari hujus ssculi inter omnes in-
et turhabuntur insutx in mari in exilu tuo. Primum clytos putabaris, qui eras cunctorum opinionc ro-
ipsa historia3 verba pandamus brevissiraa iJ.iTatppaasi bustus? ot habitatores (n) tui, hocest, cogitationes

(a)ProiMi, quod Yaticauims.ope restitiumus, vi- tiose, nulloque, aut incongruo sensu eral, Tyri. Li-
245 COMMENTARIORUM IN EZECHIELEM LIB. VIII. CAP. XXVIf. 24(1

fortissimae adversum omnuiignitadiabolijaculare- A num, etultra non eris, secundum illud quod in
sistentes, qua3 prius erant formidini omnibus adver- alio psalmo scriptum est: Dimitte mihi utrefricjerer
sariis, verso; sunt in sLuporem. Scdetnaves, omnes priusquam abeam, et amplius non ero {Ps. xxxviil,
videlicet sancti, qui hujussEculi fluctus transeunt, 14). Non quod esse desistat qui in pcenis est sempi-
obstupescent cum te viderint concidisse. In die pa- ternis sed quod qui Deo non vivit, in Scripturis
:

voris et ruinae tuaj turbabuntur insulee, ne et ipsae sanctis dicatur non subsistere. Undeet Esther con--
301 similiasustineant. Aliorumenim ruina3 exem- tra idolaloquens Pfe tradas, inquit, sceptrum luum
:

pla justorum sunt, dum omnes infirmoet imbecilo his qui non .ntnt {Esthcr xiv). Utique erant quibus
statu fluctuantiquc vestigio in isto sa;culo commo- obsecrat ne tradatur; sed Deo non erant, qui vir-
ramur, et numquamestnostracertesecuraquevicto- tutibus, et viventi Deo esse cesserant. Et hoc no-
ria : quando egredientur ex te qui prius steterant; tandum, quod qua3ritur Tyrus ab eo qui venit quas-
vel in exitu tuo, in flneet consummatione tua. Non rere, et salvum facere quod perierat, et nonaginta
enim ex prajteritis, sed ex pr;esentibus judicamur. novem ovibus in montibus derelictis, qua^rit unam
Cavondumqueest, et sempertimendum, ne veterom erroneam ovem [Luc. xix). Mulier quoque quee
gloriam et solidam firmilatem, unius borK procella unam draohmam perdiderat, qua^rit, et invenit, et
subvertat. „ vicinas convocat ad hetiti.T! societatem {Ibid., 15).
(Vers. 19 seq .) Quia hsec dicit Doininus fVulg. addit Sin autem requisita non invenitur Tyrus, non est
Deiis]:Cum dedcro te urbemdesolatMnsiculcivitates qux quisrentisvitium, sed ejus qui boni pastoris fugerit
non halntantur,et adduxero superte afjyssum,et operue- manum. Elultra, inquit, non eris in sempiternum ;

rint le aqux multx, et detra.vero tccum Iiisqui dcscen- sive ut («) in Hebraico lolam dSt>S, ct in Graeco
dutitinlacum(s'\\'e adeos quidescendunt in foveam) ad a'(ov, scribitur, unum sa;culumsignificat,juxta illud
populum sempiternum, et colloeavero te in terra,novis- Isaire,qui postsoptuaginta annos dicit Tyrum resti-
sima{s\vci in profundo terrarum) sicut solitudines ve- tuendam in integrumstatum (/,?«. xxiii). Aiunt au-
teres,cumhisquideducuntur in lacmn (sive rfesccn- tem unum ssculum, id pst, humana; lempus aetatis,
dunt in foveam), tit non hahiteris, ct [Vulg. Porro septuaginta annorum numero supputari. Psalmista
cum] dcdero gloriam in terra vivenHum (sive ut non dicente Dies annorum nostrorum, in ipsis septua-
:

resurgas in lerra viventium), ad nihilum rediqam te ginta anni. Sin autem in potentibus, octoginta anni,
{sive perditionemdabote) etnoneris, et requisita non quidquid sapra, labor et dolor esl (Ps. lxxxix, 16).
invenieris [Vulg. addit ulira] in sempiternum, dicit Hoc metaphrasticoji; breviter de Tyro diximus.Quod
Domiuus Deus. Cum superioribus junge qua3 dicta et ad eos referri potest quiinangustia hujuss»culi
sunt. Quando te dedero, o Tyre, urbem in perpe- constituti, deducuntur ad inferos, et operiuntur
tuum desolatam, sicut civitates suntalias qua; om- C abyssis fluctihusque pa3narum,et trahuntur ad infe-
nino non habitantur, et adduxero superte abyssum, riora terraj, et his copulantur qui in veteri solitu-
et operueritit te aquae multce, vel hostium infinitae dine sunt, et deducuntur in lacum, sive in foveam
multitudines, vel certe qui ad insulamloquitur etad sempilernain, ut ultra non habitentur a Spiritu
urbcm conslitulam tropologice adversa-
in insula sancto. De quibus scriptum est Impius cum cecide-
:

riorum frequentiam abyssi fluctibus comparat et : rit in profundummalorimi, contemnit {Prov. xviii, 3).
detraxero te cum hisqui descendunt in laoum,sive Nec de castero erunt in terra viventium, sed peri-
in foveam, ad eos qui in inferno sunt, de quibus et bunt, etredigentur ad nihili, et Deo esse cessabunt.
in Psalmislegimus : Introibunt in inferiora tcrrx Quibus testimoniis abutuntur, quidicuntimpiorum
tradentur in manus vulpium erunt
gladii, partes (6) et non pecoatorum poenas esse perpetuas qui :

(Ps. Lxii, 10, li) ad populum sempiternum, ubi

; qufesiti a Doo, non sunt inventi, 303 et in a!ter-
est fletus oculorum, et stridor dentium, et posuero num esse cessarunt quia suo vitio perdiderunt
:

te in terra novissima, in qua antiquus draco consti- eum qui dicitEgo sum vita{Joan. xiv, 6).
:

tutus est, etsicutveteres solitudines atque descrta, (Cap. X.XVIl. Et faclumest vcrbum Domini ad me,
)

ubi nullabonorumrecordatio, sed poenas erunt sem-

Tu ergo, fili liominis, assume super Tyrum
dicens :

piternse, neque te fecero suscitari in lerra viven- n lamenlum, ct dices Tijro qus' habilat in inlroitu maris
tium, de quascriptum est licali milcs^quoniam ipsi
: negoliationi populorum ad insulus multas (sive «6
possidebunl tcrram (Matth. v, 4). Et in alio loco insulis multis.). Hsec dicit Dominus Dcus, Si voluero
:

Placebo Domino 301 in regione vivorum {Ps. cxiv, totam prophetiam contraTyrum, sive super lamen-
9) : tunc redigeris in nihili, sive peribis in aeter- tatione Tyri, uno sermonecomprehendere, et lon-

quet Hieronymum insistere Scriptura; verbis ad Ty- tingni oportere ad Ilieronymi mcntem, quorum
rum, qUcV fuisii jortis in mari cumhabitatorihus tuis, alios, quos ille impios vocat, «ternis, alios quos
quos lormidabant universi. peccatores, sive quos aut peccatorum poenituerit,
{a) Omittunt editi libri particulam b, lamed, le- aut lcviora criniina obstrinxerint, flniendis aliquan-
gentes dSiv, quod sine lamed non potest sonare do cruoiatibus dcputat. Confuso autem antea atque
in sempiternum. Mart. incommodo sensu legebatur, qui dicunt impiorum
(6) Pluribus hac de rein finecommentariorumin atquc peccatorum pa^nas no7i esse icrpetuas. INobis ad
Isaiam diximus, et ad dialog. 1 contra Pelagian., veram lectionem restituendam suppetias tulere Va-
num.28.Duplicem nempedamnatorumclassem dis- ticauK Chartae et Rabanus.
247 S. EUSEBII HIERONYMI 248
gumfaciam,etsensumlectorisobscurum;dumom- A (Vers. 4, 5.) Finitimi tuiqui te xdificaverunt, im-
nia simul noii potest mente retinere, prascipue in plevenmt decorem luum. Abietibus de Sanir extru-
quibus ab Hebraico in hoc loco LXX editio discre- xerunt te cum omnibus tabulatis maris. Cedrum dc Li-
pat, boc est, quce addiderint, quaeve subtraxerint. bano tulerunt, ut facerenttibimalum.^b^PToquone-
Itaque nostra erimus interpretatione contenti, et scio quid volentes, ita LXX transtulerunt : Beelim
sicubi dissonant, sx latere copulabimus, perfectam filii tui circumdederunt tibi dccorem : cedrus de Sa-
omnium Deo («)scientiamreliquentes et quid no- : nir eedificata est libi : tcnues tabulas cypressinas de
bis videatur iu singulis, breviter admonebimus. Qui Lihuno tutcrunt, ut faccrcnl tihimalos abiegnos. Ser-
plangitur, adhuc curoe estei a quo plangitur. Unde mo enim Beclini, in hoclocoapud IlebrKos penitus
et Samuel flobat atque plangebat super Saul (II non habetur, sed pro Bcelim scriptura est gebulaic
Reg. XV). Et apostolus Paulus lamentatur et luget (CSllJ), quod significat /^minos luos. In eo quoque
super his qui fornicati sunt et non egerunt poeni- quod dixerunt, filii tui, verbi ambiguitate decepti
tentiam (II Cor. xir). Et Jeremias Lamentationes su- sunt, etscriptura; similitudine,dum pronuntiatione
perevcrsione Jerusalem quatuor scribit alphabetis. diversa ejBdem litterae, csementariorum, (c) et filio-

Habitat ergo, juxtalitteram, Tyi'us,sive Sor, in in- rum, BONAicHetDENAicn(~|i:i)leguntur. igiturTyre,

troitu maris : vel quod prius insula fuit, vel quod t> qua3 dixisti per superbiam, Perfecti decoris ego
portu tutissimo de alto venientes recipit naves, et sum, siveego decorem mihi circumdedi, cum sis
est negotiatio populorum ad insulasmultas, sive dc sita iu medio mari, audi quanta tibi Dei largitate
insulis multis.Quod quidem usque hodie perseverat, collata sint. Finitimi et contermini tui, qui non de
ut omnium propemodum gentium in illa exerccan- longinquis, sed de vicinis suntregionibus, ipsi im-
tur commercia.Gceptam autem interpretationem se- ploverunt decorem tuum, et tu putas tuum esse
quentes, quidquid de Tyro dicitur, referamus ad quod alienum est? Et loquitur quasi ad navem
auvo^i^^v, id est, angustias istius mundi,quiin mali- TpoTr[-/.(b(;, urbis significans pulchritudinem, et re-
gno positus cst, et variis perturbationibus quasi rumomnium abundantiam,ut postquam universam
fluctibus coarctatur atque percutitur. De hujusce- illius suppellectilem descripserit, malum, ante-
modi negotiatoribus psalmo mystico sermone
et in mnas, 305 remos, vela, proram, carinam, funes,
narratur : Qui descendunt mare in navibus, facientes opertoria, pelles, et cffitera quibus navium optime
opcrationes in aquis multis, ipsi viderunt opera Do- instructorum usus indiget tunc tempestatem illi, :

mini,etm.irabiliacjus in proftmdo (Ps. cvi, 23, 2-4). et ventum austrum, quo fluctus maximi commove-

(Vers. 3.) Tijre, dixisti, Perjecti decoris ego sum buntur, venire donuntiet, et eam subjacere nautra-
(sive dixisti, Circumiiedi 7nihi eyo Per quse significat urbis Tyris eversionem a
decorem) et in gio.
cordc maris sita. Primum crimen est Tyri, si quid C rege Nabuchodonosor, sive, ut multi pulant, ab
videtur habere boni, non Dei putare, sed suum, et Alexacdro rege Macedonum, qui sex mensibus
304 omnem pulchriludinem, quK illi de diversis ipsam urbem obsedisse, et cepisse narratur, post-
venit regionibus propriie a3stimare diligentia; atque qam Darium vicit in Lycia. Juxta mysticos vero
virttitis. Dixit enim Pcrfccti decoris ego sum sive
: intcllectus, abietibus sive cedris de Sanir, navis

ego mihi rircumdedi decorem, cum sit in corde, Tyriffi tabulata caeduntur, quibus texitur atque

hoc est, inmedio maris sita, et quasi insula mo- compingitur, et cedro sive cyparisso deLibano ma-
veatur, et fluctuet, et undarum illisionibus confrin- lus ejus :(af) abietibus propterlffivitatem [Fl. levita-

gatur. Quod autem cor maris, medium significet, tem] juncturasque tabularum mollius invicom se
et ille propheticus serrao demonstrat Proplerea non : tenentium atque mordentium sive cedris, quod :

timebimus cum conturbata fucril terra, el translati lignum imputribile est. De Sanv autem dicitur,
tnontes in cor maris. Sonuerunt et iurbatxsunt aqux quod interpretatur via tucernse aut ut nos verius ;

eorum Sed et Dominus noster in

(Ps. xlv, 2, 3). arbitramur, dens vigiliarum, eo iiuod omnis navis
corde terra:, hoc est, in medio, ad [Al. et ad] infe- prosperitas, et illustratio venerit ex vero lumine.
ros dicitur descendisse. Vera autem et perfecta Sanir autem mons juxtalitteram ipseestquiet Her-
pulchritudo in nullo hominum, nisi in Ghristicor-
J)
mon, quem alii vocant Sanior. Lege historiam. Li-
pore, quod interprotatur Ecclesia, ct multorum banus interpretatur candor, sive dealbatio : quod
sanctorum virtutibus congregatur. Unde et ipse et ipsum ad gratiam pertinet aliunde venientem.
loquitur ad sponsam TotopM/c/fra e5,p?m7nmniert,
: (Vers. 6.) (Juercus de Basan dolaverunt in remos
et macula non est in te{Cant. IV, 7). tuos : transtra lua fecerunt tiln ex cbore Indico, et

(a) Sic habent post Victor. mss. quoque nostri. non legunt priroam bonaich, qu« caimentarios, sive
Martianajus, post Erasmum, sentcul ianv tamen mss. codi-
sedijicdtorcs luos sonat. Distincte
(b) Qui suo looosubsequitur ex LX.X interpreta- ces retinent voces a nobis editas unde lacilis est ;

tione versiciilus,hic quoque irustra, atque inoom- conjectura, nulla manuscripta excmplaria contu-
modo ad seriem orationis respectu ponebatur.quem lisse mox citatos auctores ad restitutionemHebrai-
nos ad mss. fidem expungimus, et suo sen:ol loco corum verborum. Mart.
recensemus. ((/) Supplet Victor, quorumdam opemss. verbum
(c) Legunt iidem editoros'^Erasm. et Marian., se- eriqilur.
cundam vocem/i^jmiWi, ({uss filios tuos significat; sed
S49 COMMENTAKIORUM IN EZECHIELEM LII3. VIII, CAP. XXVH. 230

prcetoriola de insulis Italise. LXX : Be Basan fecerunt A suspenditur malo, et operimentum illius, quod in
remos tiws, et tcmpla liia, et fcccrunl libi cx eborcdo- solis calore atque tranquillo nautis atque vectoribus

mos silveslres de insulis Chettiim. Quanto pulchritudo pra^bet umbraculum, de hyacintho et purpura fit

navia, et supellcctilis ejus, ut remos haberet ocdri- quce sunt de insulis Elisa, lonii maris sic appellans
nos, non undelibet, sed de Basan,et transtra ebur- insulas. Porro juxta Sepluaginta de bysso in stra-
nea, et prfetoriola, sivo cellaria, in quibus merces tum,ctin requiem Tyri;c navisvclamenta texunlur,
pretiosissimajreponuntur, de insulis Cheltiim, quod ut his operta gloriosior sit,et circumdata amictum
nos in Italiam vertimus ; ex ea regione quaj Graj- habeat pulchriorem. Byssum autem referri ad ter-
cis propinquior est, omnes Ocoidentalium insula- ram,quia ex terra oritur, et hyacinthum ad aerem,
rum partes intelligentes. Dicamus ergo juxta anago- purpuram ad mare ex quo conficitur, addito coccinu
gen, remos fieri navis Tyri» de Bazan, de qua etin bis tincto, quibusPontificis vestimenta 307 texun-
Psalmis scribitur Di.vil Dominus, de Bazan conver-
: tur,sffipeadmonuimus quod quatuor elementa signi-
tam de profundo maris {Ps. lxvii, 23). Basan in lin- ficent terram, ignem, aerem, et aqua3,ex quibus
:

gua nostra interprotatur ignominia. Eos igitur qui constant omnia,qua3 sibi assumit Tyrus,utDei crea-
fuerunt in profundo maris, et ignominia peccato- turis non utatur cum gratia, sed dicat Perfecti :

rum, convertit Deus, et convertit in remos, ut cum „ decorisego sum vel decorem mihi ipsacircumdsdi.
:

Apostolis navigantes, possint ad torram, et 306 ad (Vers. 8, 9.) Habilalores Sidonis, ct jiradii fucrunt

littora pervenire ; et fiunt transtra de ebore, cum rimiges tui. Sapientes tui, Tyre, facli sunt guberna-
mortificaverint corpora sua : vel usum dentium ad tores tui. Senes Biblii et prudentes ejus praihucrunt

laudes Dei contulerint, et prffitoriola, sive cellaria nautas ad ministerium varim supeUectilis tuas. Omnes
de insulis Ghettiim, qua juxta Hebraici sermonis nuves maris, ct nautx earum fuerunt in populo nego-

etymologiam vertitur in pcrcnssam,n\. plagis diaboli tiationis tux. LXX : Principes tui hahitabant in Si-

non tam interfecta sit, quam probata. Possumus ex donc, el .Aradii fuerunt remiges tui Snpientes tui

ebore, et silvestres domosdicere de insulis Ghettiim, Sor qui erant in le, isli gubernatores tui. Senes Biblii,
quas heeretici non in domo Dei, sed in navi Tyria et sapientes ejus erant in ie : isti confortabant consi-
fabricare conantur. Et ipsi habentes ebur suum ser- lium tuum, et omnes navcs maris, et remiges earum
monis, et lingu£e ajdificantes templa Dei templo fucli sunt tibi in Occidenlem Occidcnlis. Dixerat su-
contraria, et domos silvestres, habitacula bostiarum pra : Finimiti tui qui lc xdificaverunt, impkvcrunt dc-
cum Scripturadicat indomo Dei nemora, et silvas, coremtuum antequanm veniant ad eos qui longe ha-
;

ac lucos non esse plantandos {Deid. xii). bitant, proximarum provinciarum describit auxilia.
(Vers. 7.) Byssiis varia de /Egiipto te.rta est tihi in Habitatores, inquit, tui, sive principes Sidonis et

velum, ut poneretur in malo ; tiyacintlius el purpura G Aradii, quee vicina est insula, remiges tui. Sapien-
de insulis Elisa, facta sunt opcrimenlum tuum. LXX : tes tui, Tyre, facti sunt gubernalores tui. Ad sa-
Byssus cum varielatcde .'Egypto facla csl tibi instra- pientes enim proprie pertinet gubernatio, Scriptura
tum, ut circumdaret tibi gloriam, et opcrirel te hya- dicente Quibus non est gubernalio, cadent quau fo-
:

cintho, et purptira, do insulis Elissa facta sunt oper- lia {Prov. xi, sec. LXX). Senes sive seniores (a) Bi-
toria lua. Quia dixerat Tyrus, Perfecti decoris ego prudentes ejus pra;buerunt nautas ad m-ini-
blii, et

sum, vel circumdedi mihi ipsa pulchritudinem , argui- sterium tuum, sive confortaveruntconsiliumTyri,et
tur quid a singulis acceperit regionibus, secundum variani supellectiiem praebuerunt : omnesque naves
illud Scripturse Quid habes quod non accepisli? Si
: maris, et nautfe earum fuerunt in populo negotia-
aulem accepisti, quid gloriaris quasi non acceperis tionis Tyriae, sive in Occidentem Occidentis. Hoc
(I Cor. IV, 7) ? Describitur ergn quid unaquKque interim secundum litteram. Caeterumjuxta mysticos
mittatprovincia,secundum illudVirgilianum(Gt'o;'{7., intellectus quia Sidonii interpretantur venatores, et
lib. i) : Aradii, deponentes dicemus Tyrum gloriosam, et
:

ludia mitlit ebur molles sua Ihura Sabcei

: :
superbissimam civitatem, qua3, vento flante, postea
At Calybes duri ferrum, virosaque Pontus conterenda est, habere cives,sive principes venato-
Castorea,
D res, de quibus scriptum est 308 Anima nostra :

Byssus in iEgypto quam maxime nasci-

et caetera. quasi passer erepta cst dc laqueo vcnantium. \Jbi enim
tur, ex qua conlextum est Tyria" navis velum,quod nos legimus vcnantium, {b) in Hebrffio scriptum est,

(ft) Consule Scaligerum in Append. ad librum de confisus su«, Hebraicum exemplar consulere prae-
Emendatione Temporum. Victorius quoque ISihlii termisisse.In omnibus enim librishoc loco habetur
supra atque infra legi vult ad Hebrceum Saa, fa- in Hebrajo Jocesim, Q''u?pT', non,ut ipse a.il,Sidonim;
ctumque errore librariorum penesLXXB^.SXJojv.pro Ei Joces quidem aticcps ; vcnator a.ulera V^ Saiad
rtSXtdJV. At vero qua^stionem praecidit omnom flie- proprie dicitur. Quamobrcm rectius in libro Nomi-
ronymus in Eusebanio Libro Lecorum ad B litteram num, Sidon, interpretatur venator ma^roris. Verum,
ex libris Regum, Biblos, inquiens, civitas Phxnicts inqnit Victor., adeo constanter Ilieron. hoc semper
cujus meminii Ezechiel, pro qua in Hebraico conti- asserit, ut non eum lapsum memoria, sed mutatum
netur GOBEL. lidem itaqueBiblii suntatque Giblii. codicem Hebraicumjam credam. Infra cap. xxviii
Vid. III Rsg. V, in fine. Sidonii, inquit. intcrpretanlur venalores, de piibus et
(6)Hoc Psalmi testimonium laudans S. Dnctor,ut in Psalmis scriptum est Anima nostra sicut passer, :

probet Sidonios in venatores verti, memorife videtur etc. Et cap. XXXII In Hebraico verius positum est,
:
 2S1 S. EUSEBII HIERONYMI 1^53

Sidoninrum. Isti venantur incautas animas in subli- A memorantur, et ad lerrendos hostes scutaet galeas
mibus conslitutas, ut ad terrena deducant, et effi- inter murorum propugnacula suspendisse. Spiritua-
ciuntur remiges, ut ducant eas ad naufragia. Sa- lisautera inteiligentia illud sonat, quod Persx, qai
pientes autem Tyri,qui in malam partem acoipiun- interpretantur tentanles, sive tentati ; et Ltjdi, quos
tur, per quam filii tenebrarum a
sapientiores sunt gencralos intelligimus ; et Libyes. qui Hebraico ser-
filiis gubernant Tyrum naufragio pra;pa-
lucis, ipsi mone appollantur puut ('C'3), et vertuntur in os (ab
ratam {Luc. \vi). Seniores Biblii et prudentes ejus ore,non ab osse),frustraTyrum nilantur dgfendere,
prKbuerunt nautas Tyro ad ministerium, sive con- cum tentatione superentur, etgenerationi ao libidini
fortaverunt consiiium ejus. Sacra narrat historia, serviant, cassaque tantum verba multiplicent, non
seniores plurimos fuisse a Domino reprobatos, et habentes galeam salutis, neo soutum fidei (Ephes.
juniores electos in typum Synagogaj et Ecclesi». vi) ; sed gloriam tantum strepitumque sermonum
Senior Cain abjicitur, et Abeljunior eligilur (GrHCs. prajtendant ad ornatum illius.
iv) Ismael filius Abraham alienus a patre est, et
: (Vers. 11.) Filii Aradii cum exercitu tuo [Al. suo]
Isaac junior ha;reditatem accepit(Ge?se«. xxi)."Filio- erant super muros liios in circuitu : sed et Pygmasi gui
rum quoque Isaac senior Esau venator est,etvaga- erant in (a) turribus tuis,pharetras suas [Al. tuas] sus-
tur in saltibus, junior Jacob simplioiter ha.hhBLt n penileriint iiimuris tuis per gijrum,ipsicomplcveruni
J ://> \rT-J ... ,. »ri ,. D ,, .. ,. ,,.,. U.,..,
domi (Genes. xxv).Undesoriptum estetinMalachia
, ,

pulcliritudinem luam. LX.X Filii Aradiorum, etfor-:

Jacob dile.vi Esau autem. odio habui {Mal. i, 2). Et

: titudo fua super muros tuos, in circuitu custodes in
reote juxta Apostolum {Rom. ix, 13), nihil in matris turribus tuis erant. Phurelras suas suspenderunt super
utero constiluti boni vel mali fecerant, neo habe- propugnacula tu'i per gyrum. Ipsi perfecerunl decorcm
bant meritum nec offensam, ut alter eligeretur, et tuum. Verbum gamadim (Diina), Aquilse primaedi-
alter abjiceretur, nisi quod intypo, ut diximus, Syn- tio, Pygmeos: Symmachus,(6) Mcdos Septuaginta, :

agogae et Eoolesia;, senior repellitur, et assumitur custodes : Theodotio Gomadim, ipsum Hebraicum,
junior. Omnes, inquit, naves maris et nautaB earum interpretati sunt.Aradum insulam qua; totasit civi-
fuerunt in populo negotiationis Tyrfe, sive in Oooi- tas, et contra se positum oppidum Antaradum ha-
dentem Occidentis. Quomodo dicitur Canticum beat, vicinaque sit Tyro, et prstendat in Pha8nicis
Canticorum, et saeculum [.U. sajcula] sa?cuIorum, et littore 310 continentis terrce, usque hodie cerni-
operaoperum; ut canticum majus aliis eanticis sit, mus : hi sunt in exercitu urbis Tyriae
custodesque
et saeculum prolixius aliis sasculis, opusque OKteris turrium ejus,et suspenderuntpharetras suas pergy-
operibus utilius : sic appellatur Occidens Ocoiden- rum,complenlque pulohritudinem ejus, ut sagittarii
tis, ut magnitudinem Ocoidentalium partiura signi esse doceantur,sive pygmaei sunt,hoc estbellatores,
Et pulohre naves maris, et nautae earura, et
flcet. ^ et ad bella promptissirai,a-;:6-cT;;~'JYiji.-fic,quae Graeco
remiges qui in Tyriae navis auxilio sunt, non per- scrmone eertamen vertitur. Sin autom Aradii de-
in
gunt ad Orientem, nee ad ortum luminis, ubi sol pone»/(!s sonant, omnis qui preetendit falsi noininis
ad Occidentem Occidenlis,ubi
justitia; nascitur, sed scientiam, et habet in phraretra pectoris sui ignita
lumen ocoumbit, 309 et ubi tenebrarum exordium diaboli jaoula.quibusdeoeptorum corda vulnerat at-
est. que succendit,Aradius appellandus est.Cupit enim
(Vers. 10.) Persx et Lydi [Vulg. Lydia] et Libyes deponere eos qui nituntur ad alta conscendere, et
erant in exercitu tuo, viri bellatores tui : cly- complet pulchritudinem Tyri, de qua in Proverbiis
peum et galeam suspenderunt in te pro ornatu tuo scriptum est Non tc decipiat pulchritudinis deside-
:

(sive peltas. et galcas suspenderunl in le ipsi dedcrunt rium, ne capiaris nculis ttiis {Prov. vi, 25). Et iterum :

gloriani tiiam).Vers3LS fuisse fortissimos.quorum rex Sicut inauris in naribus porcx, sic rnulieri malemo-
Cyrus, ut Isai.-e vaticinio pra^dicatur (ha. xlv), ratse pulcliritudo {Ibid. xi, 22).
subverso Astyage.rege Medorum, Babylonemcepe- (Vers. 12.) Carthaginenses negotiatores tui amultitu-
rit, et sacra, et sKcularis narrat historia. Lydos dine cunctarum divitiarum, argento, ferro, stanno,
quoque tempore inter gentes robustissimas re-
illo phmbnque replcvcrunt nundinas luas. Non solum in
putatos. quorum rex Crassus ab eodem Cypro captus D pra;senti Iooo,sed et in Isaia,ubi scriptum est: Ululate
sit, Xenophon scribit plenissime. Et Libyas cum naves Carthaginis {Isai. xxiii, 14), caeteri Interpretes
Troglodytis et^^Dthiopibus venissecontraJerusalem, verbum Hebraicum transtulerunt tharsis {xiiXllVi)
in Paralipomenon volumine legimus (II Par. xii) : quamcoloniam esseTyriorumnuIlidubium est. Ipsi
qui quiaillis temporibus florentissimi erant, faraosi deOooidentispartibusargento,ferro,stannoetpIura-
ad prailia pugnatores, Tyria; urbis defensores esse bo, Tyri nundinas repleverunt. rnrsw in lingua nostra

iinivcrsi Sidnnii, quosnos in venatnrcs verlimus, juxla retinuit.

illud qucd scriptum est : Anima nostra erepta est sicut
passer dc laqueo venantium, pro quo in Ilcbraico posi- (6)Duobus facile verbis D'1D D3, Gam madim, pro
tum csl Sidoniorum. uno Gamadim legerit Symraachus, qui aXXi xal
(a) Ad mss. fidem restituimuspost N'ictorium tur-
Mox Archint.
Mr,ooi, scd et Medi, est interpretatus.
ms. Thcodolio Gomodim ipsum, etc.
: Theodotio —
ribus, iuxia Hebrsum -,imSnam,etLatinam Hiero- legebat Gomadim, non Gammadin, ut falso ponitur
nyrai versionem. Martian;eus cum Erasmo urbibus in antea editis libris. Mart.
 253 COMMENTARIORUM IN EZECHIFXEM LIB. VIII, CAP. XXVII. 254
son&t exploratio gaudii. Exploratores autem hic non A plantent. De domo quoque Thogorma, quod inter-
in bonam partem debemus intelligero, quales Moy- pretatur pcrajrinus ei advena,iid forum etnundinas
ses miscrat ad explorandam terram reproraissionis ejus equiadducentur, etequites et muli, de quibus
{Num. xiii), sed iu conlrariam, quales et Apostolus scriptum est Fallax cquus ad salutem (Ps.xkxu, 17),
:

vitare se dicit; Proptcr sulnnlroduclos jidsos fratres, Et in alio loco : Dormitavcrunt omnes qui ascendcrunt.
qui intrmerunl e.vplorare libertatem nostram quam ha- equos [Ps. Lxxv, 7). Et in Psalmis : Notite fieri sicut
bemus in Christo {Galat. ii, 4) : et de quibus Joseph equus et mulus, quibus non cst intcllcctus (Ps.
loquitur : Exploralores eslis : considcrare vesligia re- XXXI, 9). Quamobrera et Doeh 3B2 accusator et
gionis vcnistis (Gcn. xlii, 9). Fratresquo ojus intcl- intcrfcctor saoerdotum, pr^fectus multorum fuit
ligentcs crimeri esse non modicum aliena per in- (II licij. hos esse de domo advena; atque
xxii), et
sidias explorare, respondcrunt Non sunt e.vplora- : peregrini,qui non comedunt carnes agni, de quibus
toresscrvi lui. Isii ergo nundinas Tyri non auro, nec scriptum est Advena et mercenarius non comedent
:

lapidepretioso, sed argento, ferro, stanno, plumbo- ex eo (E.vod. xii, 43) ut omnes nundina; Tyri his
;

que multiplicant, habentes eloquii venustatem, et mercimoniis compleantur.

armaad expugnandum ; et in stanno eloquii simili- Filii Dailan negotiatorcs tui. Pro quo nescio quid
tudinora quod mentitur argentum ;et in plumbo im- ti volentcs Septuaginta, filio lihodiorum interprelati
pietatem gravissimam,31B juxta Zachariam (Zac/i. sunt :
nisi forto prima3 litteraj falsi similitudine
v), in quo mulier sedit super talentum plurabi, et (1 et 1), ut pro Dadan legerent Radan, qufe ct ipsa
^gyptiideraersisuntin profundumsiout plumbum. Gycladum ma.'iima mari quondam
est, ct in lonio
Longa singulorura dispututio metallorum, sedbre- urbs potentissima, navalique certamine gloriosa, et
studendum est.
vilati propter tutissiraum portura raercatorura omniumre-
(Vcrs. 13, 1-4.) Gnecia, Thubal, et Mosoch ipsi in- ceptaoulum.Et quia lihodii in linguam nostram ver-
stitores tui, mancipia et vasa xnea [Vulg. serea] ad- tuntur videntes judicium, de his nunc tropologice
diixerunt populo de domo Thogorma equos et
iuo : dicitur, qui oernunt judicii veritatem, et ipsi non
equites, et mutos adduxerunt ad forum tuum. LX.X faciunt, dioenle Apostolo : Propter quod ine.vcusubi-
Grxcia universa, el adjaccntia cjus, ipsi vcgotiatores tis es, homo omnis, qui jmlicas.ln quo cnim judicas
tui in animabus hominum,ct vasa a'nea dederunt mer- atium, teipsum condcmnas. Eadem enim facis quse ju-
calum ttium : de domo Thorgama, eqiios et equitcs, et dicas (Rom: ii, 1). Sed melius est Dadan alterius
mulos dcdcrunt nundinas tuas. Jones, inquit, qui He- loci noraen accipere, utetin Hcbraico, etapudcK-
braice appcllantur Javan, et Thubal, id est, Iberi teros interpretes habelur.
Orientales, vel de Occidcntis partibus Hispani. qui (Vers.15, 16.) Lmila- mult.v ncgotiatio manustux:
ab Ibero flumine hoc vocabulo nuncupantur,et Mo- C dentcs eburncos hebeninos commidaverunt in pretio
et
soch.quos Cappadooas inteIIigiraus,quorum metro- iuo.Syrus neijotiator tuus, propter multitudinem ope-
polis quaspostea ab Augusto Cssare Cajsarea ap- rum tuorum, (c) guttam, purpuram, et scutulata, et
pellata est, usque hodie lingua ipsorum Mazaca byssum et sericum, et CliodrJiod [Vulg. coccum] propo-
dicitur : isti pretiosum Tyri fecere commercium,ut suerunt in mercatu tuo. LXX Ex : insulis multiplica-
mancipia, et asnea vasa ex Corintho adduoerent Ty- vcrunt negotiationem tuam dcntes elephantinos, et :

rum, et de domo Thogorma, id est, de Phrygia his qui inlroducchantur rcddcbas mcrcedes tuas.Homi-
equos, et equites et mulos, quorum quondara illa ncs ncijotiationem tuam amultitudine mercatus tui : in
provincia maximam habuit copiam. Aiunt Hebriei aphec, stacten, et polymita de Ramoth et Tliarsis et
Gra!ciam,id est,(a) Javan, interprctari (/)) cst,ct non Clwdchod dedcrunt in nuudinas /uas.MuItum ab He-
est: quod proprie refertur ad sapientiam ssecularem, braico in prKsenti loco Septuagintaeditio discrepat
in quasi recte aliquid reperiunt, esl appellatur si ;
ideo juxtautraraque pauca dioenda sunt;nein Tyri
in contrariam partem, non cst. Multa enira naturai mercimoniis occupati, ad reliquas prophetias tar-
hono[Al. bona] et ipsi deserunt de officiis, de con- dius transeamus. Filii Dadan negotiatores Tyri, de
tinentia, de opibus contemnendis quod proprie : multis insulis multiplicaveruntnegotiationem ejus.
sibi Stoici vindicant, videntur animas utdentes elephantorum darenthis qui veniebant
et hominum D ''*
quos decepp,runt,hioril'acere habentque vasa .xmca, ad commerciurn ejus, haberent homines
: et in nun-
quibusmentiunturauri similitudinem,quce ingerunt dinis propter negotiationis multitudinem.liaberent
populis Tyri, ut eos falsM doctrina? opinione sup- autem 313 in Alphech,(d) quod de Theodotionis edi-

(a)Dehacvocis/amwetymologiaetinterpretatione MartianKusanimadvertit..MonendumverovioIentam
Hieronymiana cum nonnulla dixissem tom. 11, col. hanc falsamque esse etymologiara,nomenque suum
338, Plautinee prudentiM Joannis Clerici placcre
Javan trahere ex pxi, oujus radix est n.Vjquod pul-
haud potui sed mea nonrefert hujusmodiadversa-
;

rio displicuisse,raodo ut placeam studiosis

chrum essc significat.
ac bene-
(() Mavult ad VulgatcC ingenium Victor., gemmam
volis lectoribus. Mart.
legi. Hebrceura -jsj, infra, cap. xxvii, vertitur
pro
(Ij) Non igitur suo sensu,sed ex Hebra30rum sen- carhunculo, sicque alibi.
tentia ita exponi ait nomen Javan, est el non. He- ((/) Theodotio vero transtulit h }iyi':-i-/^,in Naphcch
bfKi, gcns excogitandis etymis nata, utcumque nam quod Latine legitur in Alphech, et Gr.-ece ;';
extuderinl ex v\ est, i, ct, ]n, non ; quemadmodum Acps/,cum Naphcch legendumsitjuxta Hebra3um, ex
 m S. EUSEBII HIERONYMI 2S6
tione in Septuaginta additum est : pro quo Sym- A faJsi nominis scieatiam,multas varietate3,et stacten
machus Stacten quoque, pro quo
vertit, jiolymita. odoris optimi repromittens, etpurpuram regi» di-
omnesaliip!»'p!«'((minterpretati sunt,qua3 Hebraice gnitatis, et scutulata ex arte dialectica, et byssum,
dicilur ADGAMAN ('I^ZmIN') :eivaric!ales cx Tharsis,pro pro qua Sepluaginta Tharsis interpretati gunt terrK
quo in Hebrffio biiS (yis) dicitur, quas ab omnibus operibus dedilus et sericum, pro quo in HebraBo
:

in bijssiim translata est. Tharsis autem in prL-esenli scriptum est ramoth (m^SXIjiquod interpretatur vi-
loco penitus non habetur. Et ramoth, inquiunt, et sio morlis. Omnia enim opera
terrena ad interitum
chodchod dederunt in nundinis Itiis ; quod ita habetur properant chodchod, quidquid illud est quod
; et
in Hebraeo. nisi quod pro ramot.h, Aquila serica, vel intclligitur,proponens in nundinis Tyri. Dadan hu-
iM/)/;7w(, interpretatus est. Chodchod vero oranes in- temex his mercibus qua? a negotiatoribus ejus insu-
terpretes.ita ut in Hebrffio positum est (7:~d), trans- lisque dicuntur alTerri, vel Indias regio intelligenda
tulerunt. Igitur,juxta Septuaginta, filii Rhodiorum est, vel Idumasorum ac vastK
solitudinis, ut non-
negotiatores Tyri,de insulis plurimis multiplicive- sonatque cognationem, ut similitu-
nulli ffistimant,
runt negotiationem ejus : juxta Hebraicum, post fi- dinem divinorum dogmatum in haereticis cogno-
liosDadan negotiatores ejus, insulae quoque diver- scamus.
sarum gentium auxerunt in mercimonium ejus,affe- -n (Vers. 17.) Juda et terra Israel ipsi institorcs tui,
««.,*^., J^„ + „^ -.1, „.. T_ j:_ _i. I! ,_ _i. -D • r. ^.. i, „...• !...;._ .1 ., .. ...
rentes dentes eburneos ex India, et ligna hebenina,
•

in frumento primo .

: balsamum ct
i
mel,et oleiim, et re-
qua? nigri coloris pretiosissiraa sunt, et comrauta- sinam pi-oposuerunl in nundinis Judas et tuis. LX.X :

verunt cum aliisTyri mercibus. Syrus quoque fuit filii Israel, isti negotiatores tui in frumenti commercio

negotiator Tyri pro quo in HebrcEO positum est

: et unguenlis: pritnummel et oleum, ct resinam dede-

ARAM (mN),in cujus looo Septuaginta homines inter- runt in nnndinis tuts. Verbum Hebraioum phanag
pretali sunt, pro aram legentes ."Vdam, et res et da- (5;3) Aquila,Symmachus et Thcodotio ita, ut apud
LETH litterarum, sicut supra, decepti similitudine. Hebrfeos positum est, transtulerunt : pro quo LX.X
Usque hodie autem permanetin Syris ingenitus ne- unguento, nos balsamum vertimus. Dicitur autem,
gotiationis ardor, qui pertotum mundum lucri cu- quibus terra Judasa, quas nunc appellatur Palseslina,
piditate discurrunt,et tantam mercandi habent ve- abundet copiis,frumento,balsamo, melle et oleo, et
saniam, ut, occupato nunc orbe Romano, inter gla- resina,315 qua? a Juda, et Isracl ad Tyri nundinas
dios, et miserorum neces quaerant divitias. et pau- deferuntur. Cumque manifesta sit littera, juxta spi-
pertatempericulisfugiant.Istiusmodihominesnego- ritualem sensum dicemus, non debere terram con-
tiatores Tyri sunt, qui polymita, purpuram et scu- fessionis,et sensum cernentis Deum qui refertur ad
tulata mercantur : byssum quoque et sericum, et Ecclesiam, deferre Tyro primum triticum,quod ca-
chodchod proponunt in mercatu ejus. Pro purpnra, ^ dens in terram multiplicatur, et accipitur pro verbo

quam omnes interpretati sunt ; startcn.\d est, gut- Dei Non cnim in panc solo vivit homo, sed in omni
:

tam, Septuaginta transtulerunt. Chodchod autem sermone Dei (Deut. viii, 3). Deinde balsamum quod
quid significet, (a) usque in praesentiarum invenire nascitur in vineis Engaddi.sive unguentum, de quo
non potui.Aiunt Hebraei.omnes pretiosissiraasmer- scriptum est : Sicut unguentum in capite, qitod de-
ces hoc nomine significari, vel speciem quamdam scendit in barbam, barbam Aaron iPs. cxxxii, 2). Et
esse pretiosarum mercium, quam Romanus sermo mel super quo loquitur et Salomon Mel invenisti :

non resonet, vel communi vocabulo 314 scruta comedc quantum satis est.Si enimjilus comederis, evo-
vendentium. De multisauteminsulis,ut transeamus mes illud {Prov. xxv, 16), dum saturitate nimia mel
ad anagogem.quag salsis[.'I/. falsis] et amaris hujus vertitur in absynthium. Oleum quoque de quo in ta-
saeculi tunduntur fluclibus, deferunt negotialorcs bernaculo Dei lucerna accenditur, ne aptetur nobis
Dadan dentes eburneos,candorem eloquenti.-e polli- illud prophelicum Oleum in yEgijplo venundabas
:

centes de quibus scriptum est A domihuseburneis

; : (Osee XII, 1). Quod si in .'Egypto, ct in Tyro fuerit,
ex quibus dclectavcrunt te filix regnum in honore fuo vertetur in contrarium, et dicetur de eo, Oleum au-
{Ps. Liv, 9). Sed non sunt candidi, nec imitantur tem peccaloris non impinguet caput meum (Ps. cxl.
sponsam de qua dicitur Qux est ista qux ascendit
:
[) 5). Sed et resina lenis [Al. levis] est, apta corpori-
dealbata, innitens super fratruelem stiutn [Cant. viii, bus, etpro medicina accipilur. Unde et in Jeremia
5) verum hebenini nigri coloris, qui non
.' pos.sunt scriptum est Numquid rcsina non est in Galaad aut
: :

Buam mutare nigredinem,Jeremia dicente : Simu- medicus non estibi? Quare non asccndit curatio filix
tabit /Ethiops pcllcm suam,et pardus varietatem suam populi mei (Jcr. vin, 22). Hanc resinam habebat et
(Jer. xiii,21). Syrus quoque, id est, Aram, qui in- Jacob,quam mittebat filio suo Joseph cum melle, et
terpretatur excelsus, et tumet superbla, negotiator terebintho, nucibus thymiamate, et stacte (Gen.
Tyri est,et in multitudine operum Tyriorum defert XLiii).Ismaelita!quoque qui emerunt Joseph de terra

concursu duarum N factum est.quarum alteram li- Chodchod, quod solus Si/mmachus xap/iSoviov trans-
brariiperperam omisere. Et vero recentiores plerique interpretes lapi-
lulil.
(a) Ipseinterprelatusest/Vi,?p/(/(')n in Isaias liv, 12, dem preliosum designari autumant. Victorius, qui
qua de re in commeiitariis'; (i'6(,inquit, nos jaspidem, Saphirum interpretatur, magis probat.
sequentes LXX, diximus, in Hebraico scriphm habet
257 COMMENTARIORUM IN EZECHIELEM LIB. VIII, GAP. XXVIl. 258

Israel, haBC in .Egyplum porlabant thymiamala, A !/'"'« osciih, prEsenti non convenit loco. Frequenter

et resinam de Galaad, ct stacten [Ibid., 37). Et ut enim nebrasa nomina pro diversitate accentuura,et
manifestius scire possimus quid sit fruraentum, mutatione litterarum vocaliumque,vel maxime quac
balsamura,mel et oleum resinamque ad mercatura apud illos habent proprietates suas, varieinterpre-
ferriTyri, audiamus Domini verba dicentis ISolile : tantur.
dare sanctum cnnibus : ncquc margnrilns vestras mit- (Vers. 19). Dan et Grsecia et Moiel in nundinis
talis anlc porcos {Matlh. vii, 6). Mulieri quoquc Gha- luisposncrunliVulg^.proposuerunt^ferrumfiihrefaclum:
nanaeae.quaa pro filia preoabatur.dicens : Filia mea slacle 3B7 rf calamusin negotiationc tua, LXX ;
JK
tnale vexatur a dxmonio, respondit Dominus : ISon Dan et Javan cl Mozel in nundinis tui \ quo; in

opertet tollere panem filiorum, ct dare eum canibus editione eorum de Theodotione addita sunt. Fwum
Sed quia exierat de flnibus Tyri
(Matth. XV, 22, 26). factum opere, et rota in commi.vtione tua est. Ex no-
et Sidonis, et propinquabat terr.TB Israel, idcirco mine patriarchcB Dan et tribus, et locus in quo ha-
quod rogaverat consecuta est. bitavit trlbus, noraen accepit, ubi hodie Paneas,
(Verg. 18.) Damascenus negotiator tutis in multi' qua3 quondam C.-Esarea Philippi vocabatur. Unde et

tudine operum tuorum : in copia [Vulg. mulliludinc\ Jordanis fluvius sortitus ostvocabulum,(6) /or,rivus
diversarum opum: in vino pingui,in lanis coloris opti- videlicet; Han, qui fluit de Libano. Jovan autem
mi. LXX : Damasciis ncjotiator SJO luus in multitu- GrKciam sonat, quas intorpretatur, ut diximus,esf,
dine operum tuorum.e.v multitudinc omnis fortiitidinis et non est. Pro Mozel quoque Symmachus transtulit
lux vinum ex Chelhon, et lanas de Mileto. Pro vino
: dclcrens,ut sit sensus : Dan et Grfficia detulerunt in
pingui, quod interpratus est Symmachus, et a)md nundinis tuisferrum fabrefactura,et Ccetera,Aquila
Aquilam et Thodotionem, et in ipso Hebraico ha- vero pro Mosiel, posuit de Uzal. De quibus creden-
bet, vinum dc iielbon (lliSn). Rursumque ubi nos dum est regionibus,ferrum et stactem et calamum

posuimus lanis coloris optimi, sive splendcntilnis, et ad Tyri nundinas deporiata.Dicamusquequod Grae-
Aquila et Theodotio transtulerunt in lanis Soor. cia, id est, Javan, ferrum habeat fabrefactum,ct ad

Signiflcat autem quod inler Cccteras negotiationes bella proraptissiraum, dialecticaque arte construc-
Tyri,ad nundinas ejus de Damasco deferebatur vi- tura jactans se cunctajudicio et ratione proferre:voca-
num pinguissimum, et lana prfficipua : quod usque iemque sonum,qui interpretatur in calamo, et sta-
hodie cernimus.Sin autem Damascus interpretatur cten odoris optimi repromitlat, sive ferrum fabre-
sanguinem htbens, et Hebraeorum vera traditio est, factum, rotam quffi verborum corapositione vol-
et

oampum in quo interfectus est Abel a parricidaCain vatur, et oursum habeat orationis.
[Gen. iv), fuisse in Damasco, unde et locus hoc in- (Vers. 20.) Dadan instilorcs tui, in tapelihus ad
signitus vocabulo sit, juste et Paulus post interfe- •C sedendum. LXX Dedan ncgotiatores tui, cum jumen-
:

ctionem Stephani primi in Christo martyris perrexit tis electis ad currus. Multum Hebraicum et Septua-

Damascum,ut credentes in Christo vinctos duceret ginta in prssenli loco discrepant,pra;ter nomen re-
Jerusalem : Deique misericordia,qui fecit videntem gionis quod vicinum est Dc<(a?!, et Dadan. Inflnita
et c;ecum,oculos carnis amisit.ut raentis acciperet: quippedistantiaintapetibusadsedendum,etjumen-
cecideruntque squama; draconisex oculis ejus,qui- iis eleotis ad currus:necdubiumquin quadrigascur-

bus lumen perdiderat veritatis,ut iret ad vicum qui rus et equi,in malam partem accipiantur,3i terreni
appellatur rectus,et inveniret Anayiiam. qui in lin- sint. Alioquin et Elias ad coelestia curru rapitur,
gua nostra interpretatur obediens [Act. ix.) De hac appellaturque ab Elisfeo pater,pater,auriga ct currus
igitur terra, oui dictum est Maledicta lcrra qux : Israel (IV Jieg. ii, 12). Et Gezi aperiuntur oculi, ut
aperuit os suum,el hausit sanguinem [ralris tui [Gcn. currus in monte,et equos videatsine ascensoribus,
IV, 11). Tyri nundinas congregatur, et vinum pin- sessioni Domini pr«paratos [Ibid. 6). In tapetibus
gue,(fl) et lana; splendentes : sive vinum de Chelbon autem,sermonum pulchritudo monstratur in qui- ;

quod interpretur lacteus. Septuaginta pro lanis bus vehuntur et requiescunt institores Dedan sessio-
coloris optimi, lanae de Mileto, sive Soor senserunt. ne composita, venientes ad nundinas Tyri.
Miletum in Hebraico non habetur ; sed quiaindela- [)
(Vers. 21.) .Arabia et univcrsi principes Cedar,ipsi
nffi prt-eoipua; deferuntur, pro Soor, Miletum inter- 31 S negolialores manus lux, cum agnis,et arietibus
pretati sunt. Ex quo perspicuum,quod Tyrus lacte et hxdis iJ(??i(?rM)if odte (c.)Pro agnis,arietibuset h«-
vescatur infantiEe,et vestimenta non habeat propria, dis, Septuaginta camelos et arietes, et agnos inter-
sed aliunde ot ex variis congesta provinciis. Illud pretati sunt. Arabia autem et principes Cedar (quae
quod Damascus interpretatur sanguis cilicii, ct san- hodie Sarraconorum regio est,sicut in Jeremiae ser-

(o) ConcinniorhaBC est. quam reposuit Victorius, Joannes Antiochenus iTEp! 'Ap^^aioXovfa- sed confer ;

Rabaanus ex parte consentit.Martian.

lectio, cui et quoe ad epist. 78, de Mansionibus, mans.4i in fine
post Erasmum, vinum pingue,sive lanic splcndentes. observamus.
Vinum de Ckelbon inlerpretatur, etc. [c) Suppet Victor.ad Vulgatae versionis fidem,77e-
(i)In hanc sententiam Joseptius Antiquit. iii, 11, gotiares tui. Pro vencrunt autem, Hebraice est D)l,
laudatur, haud scio tamen, quam vere. Concinunt et GrKce, Iv ow.
quidem reoentiores aliquot Graici, Philo3torgiu3,et
 :

259 S. EUSEBII HIERONYMI 260

mone,qui adversura Cedar scribilur,(/i) pleiiissime A looo invenire potui, nec qu£e regio sit,quidve signi-
demonstratum est) abundanthis animanlibus,agnis Hoet ;nisi quod manifestum est.et ex eo quod jungi-
videlicet, et arietibus, et hsedis, et Tyri nundinas tur, Saba vicinam huic provinoife esse regionem.
hao illatione multiplioant {Jcrem. xlix). Sed et ca- Vers. 23, 24.) ylmw, el Channe, et Eden, negotia-
melorum fertillissima regio est ob pascuorum [Al. tores ttii Suba, Assur, Clielmad, venditores tui : ipii

pascuarum] eremi latitiidinem,aerisi|ue temperiem, ncgoliulores lui multilariam involucris hyacinthi, et

quibus hoc animal delectatur. Arabia autem inter- polymitorum gaz-arumqae preliosarum, quse obvolutx
pretatur vespera : et Cedar, tenebrse. De qua et in el astrictai eranl funibus. hXX Charran, et Chana, :

Psalmis dicitur Habitavi cum habitantibus Cedar

: et Edne, isli negotiatores tui Sabba, Assur, et Chal-

{Ps. cxix, .5). Qufe regiones deferunt Tyro camelos, man, inslilores tui, deferentes negotiationem >i;. in
*
gravissimis peccatorum oneribus prKgravatos. sive ilachalimet ia Galima l hijacinlhumjet^^polymita
agnos, et arieLes,et h.ndos,quos immolantin altari- Ihesauros electos funibus calligatos.El istfe gentes di-
bus suis,qu£e de iniquo ac rebelli corde simularunt. versnrum locorum nomina continentes.Quod autem
Sed et in hoc eodem propheta in visione pastorum, de Theodotione in Septuaginta additum est, Afa- m
arietesaquas purissimas conlurbant6s,et impingen- chalim, et in Galima, Symmachus interpretatus est
tes lateribus oves, et oornibus dimicanles legimus n pretiosis rni^o/Kfrjji.PoIymitaquoque.qua; Theodolio
(/«//•a xxxiv) hffidos quoquc,qui ad sinistram stare
: varia interpretatus cst.de Aquila et Symmacho ad-
consueverunt,et agnos qui mentiuntur agnum [Mal. didimus.Tam prctiosfe autem vestes negotiatorum
xxv) de quo scriptum est Eeoe agnus Dei,ecce qui
: : involucris ferebantur,ut lunibus hyacinthinis strin-
tallit reccata 29). In bonam autem
mundi {Jom. i, gerentur.Aran,sivc,ut Septuaginta dixere, Charran,
partem camclos scribit Isaias (Isa. lx), de Madian, in nostra lingua sonat foramina : Channe,/)ra?;)ora-
quod interpretatur Dotnini judicium, venire Jerusa- lionem : Eden,((c/?VMis ; pro quo apud Septuaginta
lem, et Epha, et arietes de Nabajoth, et Sjba defe- &/»(', quod in Hebraico non habetur,qui sonet igno-
rentes aurum et thus :quorumduo ultima etiam a ramus : nominis etymologiam querere non
et ficti
Magis ofTeruntur Domino {Matlh.u), Islique cameli, debemus.In negotiatione ergo Tyri per oarneos sen-
deposito onere peccatorum, possunt intrare arctam sus qui indicantur iu foraminibus,totasaeculi homi-
et angustam viam,qu£e ducit ad vitam (Maitli.wi et num pra'paratio est qui solas delicias putant si au-
XIX). geant Tyrise De Saba supraurljis commercia. 390
(Vers. 22.) Vcnditorcs Saba ct Rcama [AI Hema], diximus, Assur interprctatur, dirigens : Ghelmad,
ipsi negoliatores tui cmn universis primis aromatibus, sive utin quibusdamexemploribus continetur,C/te)'-
et tapide pretiosissimo [Vulg. pretioso,] ct auro quod ?;!n,transfertur in vineas : haud dubium quin Sodo-
proposuerunt in mercatu luo. In Psulmis ubi scriptum C morum, qui veniunt in mercatu Tyri,ut pravadiri-
est :ftcges Arabum, ct Saha niuiicra ojfercnt tibi{Ps. gant,immo arguant pccnis.ct corrigant quaj fuerant
Lxxi,10,) in Hebr?eo habot, ivges Saha et Saba mu- dcpravata, juxta illud qund in Psalmis dicitur Ut :

nera ofjerent tibi : quorum unum Saba per sin litte- deslruas inimicum et ultorcm (Ps. viii,3).Habentque
ram scribitur, alterum pe sAMEcn,que nostrwlitle- multifariam supellectilcm, et incredibili varietate
rae similis est. Quia igitur Saba interpretatur con- distinctam, quas involuoris hyacinthi astricta est ;

vcrsio,\\oa dicendum est.quod in prassenli loco non sive thesauri eorum funibus constringuntur, quos
conversionem signillcet, sed avcrsionem, 3B9 de thesaurizaverunt sibi in terra,juxta illud quod scri-
quaTyromuneradeferunturcumuniversisaromati- ptum est Funibus pcccalorum suorum unusquisque:

bus,et odoribus optimis, et lapide pretioso,et auro consiringilur {Prov.\,22]. Nec habuerunt negotia-
qua; omnia in Tyri nundinis proponuntur. Etipsi tionem liberam.sec ounctapeccatorum vinculis in-
enim mentiunturodorem optimum,Iapidemquepre- nexuerunt. Involucra hyacithina, proptcr coloris
tiosum, quo exstruere pervcrsitatis suaj nituntur, similitudinem.referamus ad aereas potestates, quas
Ecclesias, et aurum quod pollicelur in sensu, om- thesauros suos Sceculi nundinis largiuntur.
niaque perversa sunt.Nihil enimgratuito accipiunt, Cedros quoquc habebant in negotiationibus tuis. ^'a-
nec gratis tribuunt, sed universa mercantur, cum D vcs maris (sive ut in Ilebraico continelur, Tharsis}^
reges Arabum, et Saba gratis Ghristo munera offe- principes tui in negotiationes tua. Pro cedris.Septua-
rant. Ili sunt qui omnia turpis lucri oausa faciunt ginta cyparissos franstulerunt. Et quia supra de
etab co ha;c munera susceperunt,qui dicit in Evan- utroque diximus, supcrfluum est lectoris augere
gelio llxc cnim tradita sunt milii
: quxdabo tibi.si :fastidium.
procidens adoraveris me (Malih. iv, 0). Reama, sive (Vers. 2.5.) Et repleta es,et glorificala (sive aggra-
juxta Septuaginta Rhegma,\n nullo alio Scriptuarum vata) nimis in corde maris. Nihil, inquit, tibi defuit

(a) Legendum lcmonstralur,y& demonstrubilur, non XLix,vers. 28,morte prc-eoccupatus complere potuit.
demonstratum est,i-um llieronymus scripseritin Je- Marsian. — Putat ab ipso Jcremia,non in Ilieronymi
remiam post absolutos omnea commentarios in in cum Prophetam Commentariis,quos diu postclu-
Isaiam. Ezechielem el Danieleni.ut ipsc nos docuit cubravit, immo nec ad cum usque sermonem adver-
prffifatione commentariorum in Jercmiam,quos no- sus Cedar, cap. xlix. vers, 28, morte intercedente,
que adsermonem adversutn Cedar.qui legilurcap. perduxit.
 261 COMMENTAFtlORUM IN EZEGHIELEM LIB. VIIi,CAP. XXVII. 262

quod ad divitias pertinct insularum. Quae tamen A. bus jam dictum est ; etjuxtaeditionem Septuaginta
glorificatio,fuitaggravatiopossidentis,dum non po- consiliarios Bybli, quaj Hebraiee appellatur gebal
tes modcrale ferre divitias.quamquam et(rt)pauper- (S23) : qeoque bellatores ejus^Persas, Lydos,
viros
tatissjepe tentatiosit {Prou. xxx). Unde el Salomon et Libyas, qui omnes cadent, et essenihirmonslra-
necessaria tantum postiilat ; etdivitias, et pauperta- buntur, cum ceciderit Tyrus, et' universa gloria
tem pariter detestatur, ne in altcro superbia, in al- ejus finem haberit ruinarum. Multitudinem autem
tero subrepat impatientia atque mendacium. quam commiriioncm Septuaginta transtulerunt, ex-
^Vers. 26.) hi aquis mullis addiixerunt te remiijes absque norai-
ceptis principibus.vulgus significat;qui
tui. Supra remigesTyricc civitatisSidonios legimus, ne dignitatum,S22 siraili.judicio conferentur.Mix-
et Aradios, quorum alteri venatores, alteri interpre- taqus prophetia est iiiter urhem ptnavem,ut exalte-
tantur doponentes. Venantur enim eornn"' animas, ro alterum intelligas et tamen utrumque ad con-
:

quos inter sseculi hujus fluctus suo ducunt arbitrio, summationem s.eculi pertineat, atque in naufra-
et non ad excelsa sublevant,scdin profundademcr- gium.
gunt nec imitantur eos qui usque ad matutinam
:
(Vers. 28, 29.) A sonitu clamoris gubernatorum
vigiliam navigantes,fregeruntinsanosmarisfluotus, tuorura conturbabuntur classes, et descendent de
et Dominum Salvatorem suscipere meruerunt.sta- t» navibus suis omnes qui tenebant rcmum. Nautae,
timquetali vectore etcomitepcrvenerunt ad portuni et universi gubernatores maris (c) vcctorcsque et
quietis. De quo in Evangclio plenius scribitur. proreta;] in terra stabunt, et ejulabunt super te
Venlus Auster contriuit te in corde maris (Matih. voce magna, et clamabunt amare : et superjacient
xiv). 3?! Omnes divitiasTyri, Austro flante disper- pnlverem capilibus suis, ct cinere conspergentur
eunt, qui signifioantiusC/)) cadim (D^7p), Grjpcev.a-j- (izoecinerem stornentsibi). (d) Quod autem sequitur:
(jojv interpretatur ;
quem nos in ventuni urcntem Et radent super te calvitium,et accingentur ciliciis:

transferre possumus. De quo dicebat sanctus David: et plorabuntte in amaritudine animajploratu ama-
Per diem sol non uret te, neque luna per noctem (Ps. rissimo, et assument super te carmen lugubre, et
I cxx, 6). IIoc vento Jacob exustus erat, et tamen plagent Septuaginta non habetur, sed de
te, in
non contritus, dum loquitur : Ftii per diem exustus Thcodotionis Editione additum est. Quando Tyrus
xsru, et gelu noctis (Gencs. xxxi, W). Illi quoque qui ccciderit, gubernatores illius turbabuntur, descen-
ab hora prima conducti sunt,totius dentque de classibus, et reiniges vectoresque ao pro-
diei calorem et
aestus tulerunt, et tamer. accipiunt denarium, quia rettB sive nautK. etuniversi gubernatores marisja-

exusti sunt, et noncontriti. Unde et sponsadicitin ctati fluctibus, stabili aliquando consistent gradu ;

Cantico Nigra sum, sei formosa, quia despexit me

: et ejulabunt super ea voce magna, quam prius suis
sol (Cant. I, 4) sive, ut meliusin Hebraico contine- ^ locupletabant mercibus. et mentis amaritudinem
:

tur, decoloravit me sol. clamore signabunt pulverem quoque sivc terram :

Divitix tuae et thesauri tui, et nndtiple.v instru- jacient super capita sua, pro terrenis operibus agen-
menlum tuum. IMulti ita legunt in corde maris di- tespcenitenliam.Etcinere conspergentur vel vitul»,
:

vitix tux et thesauri tui, et multiple.v instj-umentimi juxta Legem (Num. xx), ut purificentur vel :

tuum; ut omnes Tyri divitiee et thesauri, universa- certe substernent cinerem sibi,ju.xta illudquod di-
que substantise in corde maris sit posita, et siBculi citurad Jerusalem: Sparge terram super caput tuum,
fiuctibus obruatur, nihilque habeant stabile habita- et cinerem substerne tibi, et fac planctum (Jerem.
tores ejus atqueperpctuum,impleto illo Evangelico: VI, 16). Et in Evangelio scriptum est Si ia Tyro :

Stulte,huc nocle auferent animam luam a te,qua: autem et Sidone facta essent signe hsec^olim in sacco et ci-
pr.vparasti cujus erunt (Luc. xii, 20 ? Et illo aposto- nere egissent pa;nitentiam (Luc. x,13). Et Psalmista
lico Qui volunl diviles fieri,incidunl in lentationem et
: dicit Ginerem quasi panem manducavi {Psal.ci,iO).
:

muscipulas multas, et trahuntiir in profundum (I Tim. RadentquesuperTyrocaput,etfacienlcalvitium,quod

VI, 9). Manifesta est historia et propterea singu- ; in luctu fieri solet, eo tempore quo magnitudo do-
lis pene versiculis breves sententiolas coaplamus. loris omnem excluserit Istitiam. Apostolorum vero
Jam enim ad finem libri festinat oratio.
D capillinumcrati erant, quia crinem suum instar
(Vers. 27). Nautx (sive remiges) tui, et gubernato- Nazaraenorum Domino consecrarant (Matth. x ;

res tui, qui tenebant supelleetilem tuam, et populo tuo Luc. vi). Et Samson quamdiu crines habuit. posse-
prxerant : virique hellatores tuiqui erant in tc,cum uni- dit fortitudincm ablata vero Ccesaric. captus est
versa multitudine lua qux est in medio lui, cadctit in ab Allophylis (Judic. xvi). Quando autem dicitur, et
corde maris in die ruinx tux. Remiges sive nautas accinijenlur ciliciis, vetus lumborum libido 3%3
urbis Tyriie, Sidonios legimus et Aradios, de qui- damnatur, ut qui vixerant in deliciis, postea poeni-

a) In Vaticms., quamquametpaupertas, sxpe,e,ic. /.at rjX-pbipiXi, annotata; : quibus adeo prKponas de

b) Penes Rabanum, significantius Hebraice Cadim, more ilisjunctivam parliculam sive.
etc (d) Qui subsequitur versiculus.Ei Irnilent, eic hic
{c)\oce3vectoresque etprorelx,qi\ns uncinis inclu-
^
quoq\ie incommoda scrie orationis contra inss. fi-
simus, in Hebraico, aut Hieronymiana versione non pem ponebatur.
sunt videnturque es LXX interpretatione ImSiw
;
 :

263 S. EUSEBII HIERONYMI 264

tentes vivant in austeritate atque duritia. Ninivit» A acnoctibusperituranuufragio congregares?Iraplesti
habuere saccos {.lon. ni). El iterum ad Jerusalem quidem populos multos, et opibus tuis locupletastii
dicitur Piange ad me quasi sponsa acoincta cilicio
: regcs, de quibus scriptum est : Astiterunt reges
super virum suum virginalem [.Joel i,8).Et plorabunt terrs, et principesconvenerunt in unum,adversum
te,inquit,in amaritudineanima; ploratuamarisaimo. Dominum et adversus Christum ejus {Psal. ii, 2).
Melius est enimingredi in domum luctus.quam in Sed nunc contrita es in raari, et in aquarum pro-
domum convivii (Ecdi. vii) ut plangant Tyrum, et
: fundis, juxtaillud quod de Pharaone scriptura est
carneni lugubre congeminent, quod sequens Scri- Currus Pharaonis, et fortitudinem ejus projecit in
ptura subjungit. Ut autem sciamus profectum esse mare {E.vod. xv, 4). Qui demersusest in profundum
eorum, qui plangunt ruentem, etqui prius in raaris quasi lapis et dicere poterat : Veni in profundum
corde, et in medio illius versabantur, prophelae nos maris, et tempestas demersit me {Ps. xiv, 4). Om-
doceat exemplum qui et ipse plangere jubetur
: nes insulae, vel habitatores insularura, quae saeculi
Tyrum, ut, expleto temporo poenitentis, restituatur hujus fluctibus verberantur, stupebunt super te, et
in anliquum slatum, et, assumpta cilhara, Domino reges earum.tempestatc perculsi,sentient interitum
personet. Lego Isaiam. Quidam ridicule (sed tamen suura, imitantesque vocem colubri, sibilabunt et
quod legimusest dicendum) gubernatoresepiscopos n dicfint : Ad nihilum deducta es, sive facta perditio
hasreticorum, consiliatores presbyteros, prorctas non naturam perditionis habueris, sed vo-
es ; ut
archidiaconos,remigesatque nautas diaconos inter- luntatem. Et non eris. Quod si hucusque dixisset,
pretantur, vectores vero ad cunctum populum refe- magna quKstio nasceretur, quomodo non esset,
runt, quod si addidissent naucleniTTi diabolum,im- quam nunc videmus exstructara. Sed ex eo quod sc-
plessent tragcediam. Qui omnosejulabunt pariter,et quitur Usque in saeculum, unius s»culi tempus os-
:

flebuntamarissime, etagent pcenitentiam,poslquam tendit, quod juxta aetatem hominis annorum se-
naufragium senserint navissua;,et in terrasteterint, ptuaginta circulo supputatur. Sive non eris Deo, di-
omnemque deoorem falsi nominis scientiffi amise- centc Apostolo Qui vocavit ea quae non erant
:

rint; et pro gaudio atque lictitia, in cordis amaritu- {Hom. IV, 17). Et Isaias propheta Ecce confunden- :

dine pffinitentiam moarore signaverint. tur, et erubescent omnes adversarii tui. Erunt enim
(Vers. 33 seqq.) Qua; est ut Tyrus,qua3 obmutuit quasi non sint {Isa.xhi, 11) Et Esther juxta Se- :

(sive conticuit) in medio maris? (Quod in L.XX ptuagintalnterpretesrNe tradas sceptrum tuurahis
non habetur.) Quse in exitu negotiationum tuarum qui non sunt {Eslher xiv. 11). Et in psalmo Di- :

(sive quam invenisti mercedera) de raari, implesti
populos raultos. In multltudine divitiarum tuarum,
et populorura (n) ditasti reges raultos. Nunc con- C sensu accipiendasint, supra diximus. Oraniaautem
trita es a raari [sive in mari) in profundis aqua-
rum opes tuae {sive) negotiatio tua) i't omnis mul-
titudo tua, qua; crat in medio tui cecideruot. Uni-
versi habitatores insularum obstupuerunt (sivc
contriti sunt) super te, et reges earum omnea
terapestatc pcrculsi (sive versi in amentiam) mu-
taverunt vultus {vcl (leverunt). Negoliatores {b) gen-
raitte mihi ul refrigerer priusquam abeam, et am-
plius non ero (P.s. xxxv, 14). Quae testimonia quo
ho;c ad haereticorura possuraus referre personam,
qui in contritione Tyri atque naufragio, 325 sen-
tient errorera suum, et in medio maris positi, libe-
rare suas animas concupiscent, plangentquo male
divitias congregatas, quibus multos ditaverant
reges, patriarchas videlicet suos, et vulgus igno-
bile, quorum opes in medio corruent mari. Habita-

tium {sive populorum) sibilaverunt super te, ad ni- tores quoque omnium insuralum [si tamen volueri-
hilum deducta ea^.sive facta perditio es et non eris
: mus ad bonam partem referre quae diota sunt]
394 ultra [Vulg. tacet ultra] usque in saaculum obstupescent supercontritione Tyri, et reges insu-
{sive 'in pcrpetuum). Gubernatores, remiges, pro- larum 3?C oranium, vel ipsi quasi tempestate per-
reta;, atque veclores, in planctu Tyri isla memo- culsi, mutabunt vultus, vel certe oordis raccrorem
rabunt, quae alia civitatum ita conticuit, ut loquendi fletu, et lacrymis indicabunt, stuporisque magnitu-

fiduciamnonhaberet ;et audiretillud Evangehcum, dinem, admiratione et sibilo testabuntur quomodo

Tace, et obmutesce (Marc. iv, 39). Et de Psalmis n nihili facta sit, et perierit quae salutem multis
:

Peccatori autera dixitDeus, Quare tu enarras jusli- gentibus promittebat. Et ultra non erit, nequaquam
tias meas, et assumis testamentura meura per os certo teraporo, ut aluva interpreteraur in sacculo.;

tuura {Ps. xLvi, lOj? Quantis mercibus, o Tyre, sed in perpetuum : quia idem sermo utrumque
ditata es ? Et quid tanto labore qua;sisli, ut diebus signiricat.

(a) Addit Rabanus et Victorius tuorum., Tum hic (b) Ordine inverso, Victor, negotiatores populorum,
pro voce mullos, legit terrx, cx Vulgata, llebraico, vel gentium. Nam, inquit. Hebra;um D'?3y2, Hiero-
Grfficoque textu quibus et codices aliquot rass.
: nymus verlit, populorum, LXX
vero JOviov genlium;
et subnexam Hieronymi expositionem ait consen- debetque adeo illa, qucB Hieronymi estversio, prae-
tire. cedere.
263 COMMENTARIORUM IN EZECHIELEM LIC. IX. CAP. XXVIIL 266

LIBER NONUS.

395-396 Consequens orat, lilia Eustochium, A « sapientior es Daniele ? Sapientes non erudierunt
ut prophetiam Tyri, et principis Tyri,uno volumine « te disciplina sua : numquid in eruditione tua, aut
comprehenderem, ettam locis quam vaticinatione « prudentia tua fecisti tibi fortitudinem, et fecisti
conjunctos,nequaquam librorum ordinesepararem. « aurura et argentura in thesauris tuis, autin multa
Sed quia plura sunt quae dicuntur, et modum pro- « eruditione tua, 327 etncgotiatione tuamultipli-
lixitatis excedunt nonum librum dilata esl
; ideo in « casti fortitudinem tuam ? Elatum est cortuumin
explanatio, quam orationibustuis omniumque san- « fortitudine tua, propterea hffic dicit Dominus
ctorum ad calcem credimus perventuram :ut contra' < Deus ? Quia dedisti cor tuum quasi cor Dei,
Pharaonem quoque, et universam ^'Egyptum, quiE « propter hoo ecce ego adducam super te alienos
in Ezechiel scripta sunt, disseramus. Quoe et ipsa « pestilentcs de gentibus, et evaginabunt gladios
nobislongitudine,sui, inlibrum decimumdividenda « suos in super pulchritudine doctrinaa tuae, et
te

sunt : quo ct voluminum inter se mensura servetur « humillabunt pulchritudinem tuam in perditione,
et divisus diotandis, scribenlisque, etleeontis labor « et deducent te, et disponent te, et morieris
respiret in partibus. « morte vulneratorum in corde maris. Numquid lo-
« quens dices, Deus ego sum, in conspectu interfl-
(Cap. XXVIII. — Vers. 1 seqq.) « Et factus est „ « cientium te? Tu autem es homo, et non Deus,
" serrao Domini ad me, dicens : Fili horninis, dic « in multitudine vulnerantium te. Mortibus incir-
" principi Tyri : Haec dicit Dominus Deus Ego quod :
'< cumcisorum morieris in manibus alienorum,
<• elevatum est cor tuum, et dixisti Deus ego sum, : «quia ego locutus sum, dicit Adonai Doniinus. »
« et in cathedra Dei sodi [Vulg. sedeo) in corde ma- Ubicumque juxta Septuaginta secundo ponitur, Do-
« ris : cum sis homo, et non Deus, et dedisti cor minus, Dominus,-pnmum (t)nomen tetragrammaton
« tuum quasi corDei : ecce sapientior es tu Daniele? est (mni) quod propriead Deumperlinet, et ineffa-
« Omne secretum non est absconditum ate.tn sa- biledicitur: secundura commune (S.S') quod sa;pe
c< pientia et prudentia tua fecisti tibi fortitudinem in hominibus invenitur. Quomodo autem Tyrias ur-
« et acquisisti aurumetargentum in thesauristuis. bis sub flgura navis primum diviti;e, deinde ruina
« In multitudine sapientias tute, et in negociatione planctusque descriptus est : sic ad principem Tyri
« tuamultiplicasli tibi fortitudinem,etelevatum est primum quod erectus sit per
serrao flt prophetalis,
« cor tuum Do-
in robore tuo. Propterea hsic dicit superbiara, nec bene abusus opibus quas habe-
« minas Eo quod elevatum est
(Vulg. addil Deus) bat deindeluctus et lamcntatio, de quantis bonis
: :

« cor tuum quasi cor Dei idciroo ecce ego addu- ad mala quanla pervenerit. Primum igitur prima
:

« cam super te alienos robustissimos gentium, et dioendasunt.Scriptum estin Isaia (/sa.Xiv)ad regem
« nudabunt gladios suos super pulchritudinemsa- C Babylonis Nabuchodonosor, quod se Dei potentis
" pientice tuae, et polluent decorem tuum. Interfi- coaequarit, et in tantam elatus sit arrogantiam, ut
« cient et(a) tradent te, et morieris ininteritu occi- auderetdicere : Super sidcra cceli asccndam, et cro
« sorum in corde maris. Numquiddicens loqueris : similis Allissimo. Peecipitatusque de solio, meruit
« Deus ego sum, coram interficientibus te,cum sis audire ; Quomodo manc oriehalur 7
cecidit Liicifer qui
« homo et nonDeus, in manu occidenlium te?Morte Et de Pharaone in hoc eodem propheta Mea sunt :

« incircumcisorum morieris in manu alienorum, flumina, et ego leci ea(bjf7-a xxix, 9). Et deprincipe
« quia ego locutus sum, ait Dominus Deus. LXX : Tyri, quod elato corde di.xerit arroganter : Deusego
i. Et factus est sermo Domini ad me, dicens Et ; sum, et in cathedra Dei sedi, sive in habitaculo Dei
« tu lili hominis, dic principi Tyri Ha3C dicit Do- : kabitavi, oum
homo, et non Deus. Qui^e quara-
sit

« minus Deus Pro eo quod exaltatum estcor tuum,

: quam vldeantur vires humana; fragilitatis excedere
« et dixisti Deus ego sum, habitationem Dei habi-
: et non tamhominum verba essequaminsanientium
« tavi in corde maris tu autem es homo, el non : daemonum, tamen hyperbolen debemus accipere,
« Dcus, et dedisti cor tuum quasi cor Dei,nuraquid quodintantum intumuerint,etnescierintmensuram

(n) Victor.ot delralient,na.m ctVuIg. edit.italegit, proprie Dei, qufld appellalur iippri-zQ^, id est, ine/fa-
et onat Hebnoum -jmvet Graec zaTaSiSijojji at- D bili, et qtiod scriptum fuit in lumina aurca, qux erat
(/>) ImmoaIterum,siveseoundum lclragrammaton in frontc pontifuis. Atquc ha;c certe in Ezechielis
primum vero commune nec porro dubito, quin
est, :
prophetia perpclua obtinet consuctudo sed non ;

sitmcndum hocce veterum librariorum incuriccascri ignoramus,in aliis iiiterdum libris,pra;cipue autem
bendum,qui numericas notastemere commutarunt. inPsalmispassim tetragrammaton pra;poni -CoAdo-
SuuT; enim rectse scriptionis ipse fldojussor Hierony- nai quae causa est, cur in propositoHieronymiano
:

mos est in hoc ipsoCsmmenturio paulosupcriussub textu nihil mutemus. Vide qua; infra in Homilias 4
init. cap. vi (_)iianilo, nujuit, dito Domini Domini
: et i2Qrigenis in hunc ipsumprophetam annotamus.
juncta sunt nomina : prius commune est, sectmdum

Pathoi.. XXV.
 :

267 S. EUSRBII IIIERONYMI 268

snani, 3*2S ut olati fclicitale SKciili, ct rcgni po- A alLcrius jussione pendere,quali3 nuper lleraclianus
tentia, dum praisentia bona putant esse pcrpetua, /Al. Ilcradianus) in Africa fuit, erecti sunt mente
homines se esse nescierint, et ajternum sibi impe- tyrannicacontra regem etDominumsuum:ut intoto
rlum vendioarint. Licetsuh lypoprincipum, regiim, orbe dispersi, sub nominibus idololatriae, deorum
etsingularum {Al. singularium)urbium,vel provin- sibinomina ussumerent, ct inflati superbia, injudi-
ciarum, potestates adversariai denionstrentur, de oium diaboli inciderent et laqueum. De quo etSal-
quihus soribit et apostolus Paulus Non cst iiobis : vator locutus in Evangelio est : Vidi Satanam quasi
pufjna ailveisum carnein, cl aangninem, scd contra [ulgur cailcntcm de cudo [Luc. x, 18).
principes ,ct potestates rectoresijuetencbraramistarum, (Vcrs 11 seqq.) El facius est sermo Domini ad
ei spiritualia nequitix in ca:lestihus[Ephes. vi, 12). me, dicens : Fili horninis, leva planclum super regem
Et in alio loco Sapientiam ioquimur intcr peifeclos :
: Tyri. et diees ei : Hxc dicit Dominus Dcus : Tu signa-
Sapientiam vero non munili hujw:, negue principum cnlum similituilinis,]denussapientias, et pcrfcctus de-
sa^culi islius, qui destruuntur {[ Cor. n, G). Et itorum core: indcliciit paradisi Deifuisti. Omnislapisprelio-
de sapicntia disputans, quamnullus de principi-
ait, sus, operimenlum luum: sardius, topaiius, el jaspis,

bus liujus mundi cognovit Si enim cognovissent,num-

. chrysolythus, onyx, et berillus,sapphirus, carbunculus.
quam Dominum gloriie crucifixissent {I Cor. ii, 8). P et smaragdus. Aurum opusilecoristui,elforaminatua
In Danielis quoque prophetia perspicue legitur, in die qua condilus es, prxparatasunt. TuCherub ex-
Princeps Israclitici populi Miohael, etprinceps Grfe- teiitus et protegcns, et posui te iwmontc sanctoDci. hi
ciffi, princepsque Porsarum {Dan. x). Et Moyses mcdio lapidum ignitorum ambulasti : perfcctus inviis
apertius scribit in Deuteronomii Cantico : Quando tuis, a die conditionis tuce :donec invcnta est iniquitas
dividebat Altismnus genles, el disseminabat filios in te.ln multittidine negotiationis tux repleta sunt in-
Adam, constituit terminos nationum, juxta numcrum teriora lua iniquitatc, et peccasti, et ejecitede monte
angclornm Dei (Deul. xxxii, 8) sive ut melius ha- ; Dei, etperdiditc.o Chcrub, protcgens de medio lapi-
beturin llebraioo ju.rla numerum filiorum Isracl.
: dum ignitorwn. Et lcvalumesl cor tuum in dccorctuo:
Et facta csl pars Domini populus ejus Jacob.funi- peniidisLi sapicntiam inpulcliriludine tua[\'u\g. tuam
culus hfureditatis ejus in Israel. Noomirabimur in in decore tuo], in lerram projecite : ante faciem regum
parte contraria pessimos rcges in typo prtEvarioa- dedi le, ul cernerent le. In multitudine iniquitatum
torum pra!cedere principium, cum optiraos reges tuar'm et iniquitate 33<i negotiationis tux poUuisti
David, et Salomonem, et Josiam, et patriarchas, sanclificationem tuam. Producam ergo igncmde medio
ac prophetas, in figura Domini Salvatoris prsces- tui, qui comedut te, el dabo ta in cinerein suptr terram,
sisse doceamus. Igitur juxta utramque intelligen- in conspectu omnium videnlium lc.Omnes quividerint
tiam, regum pariter superborum et apostatarum C te in gentibus; obstupesccnt super te. Nihili factus es,
principum, qu» soripta sunt, disseramus. Ait ergo etnon eris in perpetuum LXX Et factus est sermo :

{Al. Cum sit, ait) Lioet in medio inaris, et insulae

: Domini ad me, diccns Fili hominis, sume planctum
:

tenearis angustiis, plus dioam.oum sishomo, et hu- super principem Tyri, et dices ei: llxc dicit Dominus
manoB carnis IVagililate cirouindatus,tumore oordis Dcus ; Tu signaculimi similitudinis, plcnus sapicntia,
elatus, in solio Dei, in occlis tc habitare arbtiratus ctcorona decoris : in deliciisparadisi Dei fuisli. Omni
es. Simulque quia jaotas sapientiam, in tantum ut lapide bono circumdatus es: sardio et topMio, etsma-
regni tui homines, Salomonem snigmatibus provo- ragdo,et carbunculo: etsapphiro,etjaspide,et argenlo,
carent : numquid sapientior ps Oanielo, qui Dei ct uuro, et ligurio, et actiate, etamethysto et chrysoli-
gratia vicit omnes magos et harioios, S^fi et nuno tho, et berillo, et onychino, et auro replcsti Ihesauros
in Babylone sapienlissimusest ? Sivo ita intelligen- tuos, et horrea tua in te, a die qua conditus cs,para-
dum Etiam si sapientior sis Daniele, qui omnium
: verunt cum Cherub uncto (a) a Deo, et habitante in ta-
confessione sapientissimus acpo- bernaculo, dedi te in monte sanclo Dei: factus es in
est, et ilivitiarum
tentiae magnitudine Dei te cupias potentia; co«quare mcdio lapidum ignitorum. Fuisti immaculatus in dte-
tamen oapieris ab adversariis, et urbo perdila.mul- bus tuis, a die qua creatus es : doncc invcntxsunt ini-
tis confodieris vulneribus et ultranon djces, Dcus n quitatcs in te, a multitudine ncgotiationis twe replesti
:

ego sum sed doctus interitu, hominem te esse co-

: ccllaria tua iniquitaie, et peccasti, et vulneratus es a
gnosces, non Doum. tdn autem voluerimus princi- monle Dei, et adduxil te Cherub ohumbrans de medio
pem Tyri eamdem discere potestatem,cui a Deo tra- lapidum ignilorum:Elatum estcor tuumindecore tuo :
dita est ipsa oivitas, sivc provincia, illud assuma- corrupta esl disciplina tua cum dccorc iuo.Proptermul-
mus testimonium. Ego di.ri, dii estis, et fllii E.vcelsi titudinempeccatorum luorum in tcrram projeci te : in
omncs. \'ns antcm sicul Iwmincs moricmini, et sicul conspccturcgumdeditc,utdehonestitreris.Prapler mul-
unus de principibus cadetis (Psal. l\xxi, 7). Tradit.-e titwlincmpeccatorumtuorum,etiniquitatesnegotiationi
enim illis sunl ad regendum provincicB quasi judi- tuxcontaminavisanctatua.Eleducamignem{b)inmedio
cibus ab Imperatore. Qui obliti honorem suum ex lui,hic devorabitte Et dabo tc iu cinercmsuper tcrram in

((() Vocos a Deo, inqiiit Viotoi-iiis, snpertluK sunt, Gr.Tco ; verum exstitissc olim, crinj.ci cx Ilebraico
qua; nec hlebraice habcntur, neo Cir.eoe. Tum illffi, potest, et Hieronymi Commentario.'
tmcto, el habitanle intabernaculo, desunl hodic in {b) Victor, dc medio tui, ct Graeco iy. |j.5tov wj,
269 COMMENTARIORUM IN EZRCniELEM LIB. IX. CAP. XXVIII. 270
conspecta oiimium vidciuiwn te,el omnes qui noverunt A 333 habere se jactant. Quo sermone dcmonslrat,
te in genlibus,contristabunlur siiperte.Perditio factus nequaqwam hominem esse de quo scribitur,sed con-
es : et non eiis iillra in sxculMn.QuiSL diximiis,qiii sit trariam fortitudinem.qcce quondam in Dei paradiso
princeps Tyri,et quomodocorruerit pcr superbiom, commoratasil : licet Judaii hoc per TpoTrov, qu» ap-
lamentationea ejus super pristina gloria cognosoa- pollutur UTiepSoXT; de Hiram rege Tyri £estimcnt
mus.Primum commonetur quid fuerit,ut doleat se prophetari. Cui autem dicitur : In deliciis paradisi
Tu inquit, signaculum si-
perdidisse quod habuit. Dei fuisti, sive factus es, quid habuerit, ostendit,
militudinis juxta illud, quod proprie de Salvalore
;
quidve perdidorit. Porro quod habitationi paradisi
dicit Joannes Evangelisla : Uunc enim Dcus signa- copulatur,omnislapispretiosus operimentum tuum,
vit Pater {.loun. \i, 27). Et de hominibus Signa- : sive oolligatio tua,ct circumdalio, sardius, topazius,
vit, quoniam Deus verax fst {Joan. iii, 33). Et in ctjaspis, chrysolilhus, et onyx, et berillus, sapphi-
Psalmis Signatumest super nos lumen vultus tui,
: rus,et carbunculus, et smaragdus, sive, ut in LXX,
Domine (Psal. iv, 7). Et in alio !oco Charissimi, diverso ordiuc nominibusquealiis,duodecimlapides
:

nunc fliii Dei sumus.etnec dum 331 apparuitquid contincntur,hoc observandum est, non omni lapide
futurisumus. Scimus quoniam cum apparuerit, si- pretioso regem Tyri fuisse circumdatum,sive oper-
miles ei erimus {I /<;«);. ni, 2). Unde et ad Deum
p tum, et ut Symmachus transtulit vinctum atque
dicitur Quis similis erit tibi ? {Ps. xxxiv, 10)
:
constrictum .•sedomnemlapidem quemhabuit prin-
Aliud est enim similitudo,aliud iequalitas.Unde sai- cepsTyri,fuisse pretiosum. iVlioqLiin multisuntpre-
vissima heeresis est, quE
tantum Patris
in Christo tiosilapidcs quos in prEesenti loco Scriptura
non no-
similitudinem conritetur,aufcrt naturam.Nosautem minat, chalcedonius, sardonyx, chrysoprasus, hia-
in P'ilio non solum similitudinem dicimus.seda^qua- cinlhus, crystallus quoque, et pretiosissimum
litatem.Propterea enimeumpersequebantur Juda;i :
margaritum.Sed etSymmachus ac Theo-
et Aquila
quia non solum solvebat sabbalum,sed etsqualem dotio in praisenti loco multum inter sc, et LXX
se faciebat Deo {Joan. v). Ubi autem aequalitas est,
Interpiefcs non solum ordine.sed et numero discre-
ibi eadem natura unaque substantia. Hoc est illud
pantatqueuominibus.lnApocalypsiquoqueJoannis,
quod de similitudine loquitur et Apostolus Filioli :

ubi de vivislapidibus Jerusalem exstructa memora-

mei, quos iterum parturio :donec Christus formetur
tur,paululum in extremispartibusordine commuta-
in vobis {Galat. iv, 19), ut recipiatis, videlicet si-
to,iidem in fundamentis ejus ponuntur lapides, ita
militudinem ejus, quam vestro vitio perdidistis. Et
ut porta; illius crystalli lumine scribantur ajdificata;
quia in Latinis codicibus pro signaculo, resignacu-
(Apoc. xxi). Sed ct in pcctore pontificis, per qua-
lumlegitur, dum y.azoi^rp.wc; verbum e verbo expri-
Q tuor ordines in liationali {E.vod. xxviii), iidem la-
mens, quj interpretatusest juxta Septuaginta trans-
pides describunlur, et in humeris ejus duo lapides
lationcm iroTCpaYtiixcx^idcst, resignaculum posuit.
onychini,in quibus duodecim patriarcharum scripta
Unde quidam sicintelligunt.quod signaculum Deiet
suntnomina, quos verus pontifex, do quo scriptum
figuram qus velut in cera mollissima expressa sit,
est: Tu es sacerdos in aiternum,secundumordinem
rexTyri resignaveritatque perdiderit, ut pro signa-
Melchisedech {Ps. cix, 4), portat in pectore, por-
culo feceritresignaculum.ncquaquam habensimagi-
tat in duodecim lapidibus apostolo-
humeris, ut in
nem etsimilitudinem Dci.juxta quam et primiis ho-
rum numerum ;elin duobus utriusque Teslamenti
mcf conditus est, dicente Dco Faciamus hominem :

sacramenlademonslret,quorum unus Joannes Evan-

ad imaginem et similitudinem nostram {Gcnes. i,
gelista recubuit in pcctore cjus,ut hauriret flucnta
26). Et notandum, quod imago tunc factasit tan-
sapieiitiaB,ct posset dicere:In principioerat Verbum,
tum, similitudo in Christi baptismate complcatur.
et Verbum erat apud Deum, etOeuserat Verbum :
Et consequenter ei cui dictum est ; Tu signaculum
similitudinis, jungitur, plenus sapientia, perfectus
hoc erat in principio apud Deum (Joan. i, 1, 2).

decore, sive, corona decoris. Ubi enim sirailitudo Isti sunt vivi lapides,dequibusa;dificaturEcclesia,et

Dei est,ibi et plenitudo sapientia;, et perfectus dc 333 de quibus scribit Apostolus Petrus Si crcdi- :

cor, sive quasi diversis floribus ornata, atque com- D J'sUs, quia f.uavis est Dominus ad quem acceden- :

positacorona virtutum, quam proprio studio auget tes lapidem viventem,ab hominibus quidem repro-

diligenSjdum naturae bonum nutritinriustria.et ne- batum, a Deo autem electum honorabilem, ct ipsi

gligens minuit, juxta illud quod in Proverbiis sub sicut lapides vivcntes, a-dificamini domus spiritua-
figura mulieris pulchrje, et male moratai dicitur :
las in Sacerdotium sanctum, olTorre spiritualcs vi-

Sicut inauris in naribus porca;, sic mulieri malo ctimas placentes Dco perJesum Christum quoniam :

moratce pulchritudo (Prov. xi, 22). Sequilur : In dicit Scriptura {Isa. xxviii. 16) Ecce ponam in Sion
:

deliciis paradisi Dei fuisti : pro quo in Hehraico ha- lapidem angularem, eleclum, pretiosum, et qui ere-
betur EDEN (ny) quod et Geneseos narrat historia. dit in eo, non confundetur (1 Pelr. ii, 3 etseiiq.\ Su-
Eden autem vertilur in delicias. Etpulchread dis- pcr quo el vas electionis pari voce consenlit, dicens :

tinctionein paradisum Doi nominat;utostendatesse super a?dificati in funJamento apostolorum et pro-

et contrariuin paradisum non Dei,apud cos qui ve- phetarum,ipso angularilapideChristo Jesu Domino
ritatem mutant mpndacio {liom. i), et paradisum noslro, in quo omnis eedicatio constructa, cresoit
 :
,

271 S. EUSEBII HlERONYMl

in lcmplum sanctum (a) Doi [Ephcs. ii, 10). Ili sunt A dit ; et vondit omnia qure habet, et emit agrum il-

hipides, de quibus ct in alio loco legimus : Lapides lum {lizrf., 13). Apothec» autem sunt, sive horrea,
sancti volvuntur super terram instar rotarum {'/.arh. de quibus in alio loco scriptum est : BenedictKapo-
IX,16),paupulum tangentes humum, et volubilitate thecsetuffi, etreliqui;e tua; [Deut. xxviii, 5). (c) Post
sua ad coolestia festinantes. Dequibuset Scriptura ha2c dicitur, juxla Hebraicum Tu Chcrub extentus :

commemorat Ecce ego prajparo carbunculum lapi-

: et protegens, subauditur arcam Dei et propitiato-
deni tuum
fundamenta tuasapphirum,et ponam
: et rium, vel juxla Septuaginfa, quod ipse cum Cherub
propugnacula tua jaspidem,ct portas tuas (b) lapide unctus sitet crcatus. Ex quo ostenditur ad homi-
crystallo,et murum tuum lapidibus electis : et om- nom urbisTyriteprincipcmhooportinerenonposse :

nes filiostuos doctosaDeo, et in multa pace filios sed ad sanctam quondam et praecipuam fortitudi-
tuos,et in justitia Ecdificaberis [ha. liv, il-13). Su- nom, quffl urbis Tyriae princeps posita sit. Et posui
per quo quid nobis videretur,in ejusdem prophetse [Al. arlditur te], inquit in monte sancto Dei haud ;

explanationibus diximus.De hujuscemodi lapidibus
ct vigesimus psalmus canit Domine, in virtute tua
lastabitur rex, etsuper salutare tuum exultavit ve-
hementer. Desiderium anima; ejus Iribuisti
dubium quin paradisum significet, ad quem post
: ctjclum tertium Paulus apostolus raptum esse se di-
cit(I Cor. xii). Cherub autem generemasculino, nu-
ci, et „ mero singulari et plurali dicuntur Cherubim, qui
:

voluntate labiorumejusnonfraudastieum.Quoniam interprctantur scientias multitudo : super quibus re-

prrevenisti eum in benedictionibtis dulcedinis : po- quiesoit, etsedc.t Deus, et hoc curru utitur, dicente
suisti in capite ejus coronam ds lapidc pretioso propheta 3S5 ad cum : Qui sedes supcr Cherubim,
[Psal. XX, 1 scqq.). Ista; sunt margarit;e propheta- manifeslare [Ps. lxxix, 2.). Et in alio loco: Ascen-
rum etapostolorum qu:e comparatione Christi, om- ditsuper Cherubim, et volavit : volavit super pen-
nes venundantur in Evangelio [Malth. xiv), ut ema- nas ventorum, {Ps. xvii, 11). Iste autem Cherub,
tur pretiosissimum margaritum,6t iapsis de quo Za- sive creatus cumCherub, extentus
protegens sa- et
charias scribit, quod septem habcat oculos, id est, cramenta, posilus est in monte sancto Dei, de quo
septcm gratias Spiritus sancti [Zach. m et iv). Lcge crebro diximus.Et Paulusapostolus loquilur, si quis
Isaiam. Et ponitur per apostolura Paulum in fun- tamen ad Hebra;os Epistolam suscipit : Accessistis
damento EcclesiaB, super quo iedificentur aurura, adSionmontem et civitatemDei viventis, Jerusalem
argentum, et lapidcs pretiosi (I Co)\ iii) : quorum coelestcm, et millia angelorum [Hebr. xii. 22). Vel
colores atque naturas etelficientias singulorum,non certe mons sanctus Dei, paradisus (ut diximus) in-
est hujus temporis disserere,sed proprium volumen telligcndus est.Ambulavit quoque in medio ignito-
desideranl: ilaut inEzechiel, et inExodo, etinApo- rum lapidum, doquibus scriptumcat: Qui facit an-

calypsi et in Isaia, SS-ft sibi omneslapides, et lapi- C gelos suos spiritus, et ministros suos ignem urentem
dum ordines comparati,magnametlegenti,et disse- [Ps.ciii, 4). Et non solum Deus qui vocatur ignis
renti faciantquajstionem. Super quibus et virsan- consumens, fenum, ligna, stipulamque consumat
ctus Epiphanius episcopus proprium volumen mihi [Dcut. iv): sed etangeli qui vocantur igniti lapides,

praBsens tradidit. Et xxxvii liber PliniiSecundi, Na- spirituque ferventes. Unde el Dominus: Ignem, in-

turalis llistorise, post muitiplicdm omnium rerum quit, veni mittere super terram, et quam volo ut
scicntiam,de gommis et lapidibua disputat. Ad quo- ardeat [Luc. Quodque sequitur: Perfectus in
xii).

rum notitiam diligens a nobis mittendus est lector. viis tuis quoposuereLXX
a die conditionistuaB(pro :

Porro Symraachi intcrpretatio,istu m principem Tyri Fuistiiinmaculatus in diebus tuis, a die qua condi-
quasi pretiosissimum monile lapidibus scribit esse tus donec inventa est iniquitas in te, ostendit
es),

distinctum. Deniquo auri tympanum vocat, in quo omnem crcaturam bonam a Deo conditam, et'per-
nfixi sintlapides.UndeetjuxtaHebraicumscquitur fectam habuisse virtutem,el per hoc principem quo-
Aurum opus decoris tui,et foramina tua in die qua que Tyri fuisse immaculatum, ut deinceps macula
conditus es, pra^parata sunt. Pro quo posuere Se- non naturee sit,sed voluntatis. Donec inventa est
ptuaginta Auro roplesti thesauros tuos et apothecas
: iniquitasin te.InventaaDeo, quas in thesauris pec-
tuas, ad sensum mentcmque referentes, quod cogi- toris tui por superbiam et abusionem polestatis
q
tatio ejus divinis patuerit sacramcntis, et congrega- quara acceperas, tenebatur inclusa. In multitudine
verit sibi divitias spirituales, de quibus Dominus quoque negotiationis ejus repleta sunt interiora il-
prsBcepit Thesaurizate_ vobis thesauros in coolo
: : lius.sive oellaria, iniquitate. Dum enim raulta con-
ubi nec airugo, nec tineademolitur, ncc fures effo- quirit, et non est conlentus scientia quam accepe-
diunt etfurantur. Ubi est enim thesaurus tuus, ibi rat, nec potestale qui prc-epositus erat, replevit cel-
est et oor tuuiii (Matth. vi, 21). Iste esl thesaurus laria, ot interiora poctoris sui : ut saturatus, et in-
abscondiius,do quo et in Evangelio loquitur :Simile crassatus calcitraret contra Creatorem suum. Man-
est rcgnum cceiorum thesauro abscondilio in agro, ducavit onim Jacob, ot saturatus est, et rocalcitra-
quem qui invenerit,abscondit,et prae gaudio suo va- vit dileclus, incrassatus et impinguatus, ot dilata-

[a) Victorius, sanctum in Domino. cutio sit.

(t>)Idem, lapidcs crijstalli el muros tuos lupides ele- [c) In Vatic. m?,„porro quod dicitur.
clos :ad textum LXX, utquc concinnior Latina lo-
273 GOMMENTARIORUM IN EZECHIELEM LIB, IX. CAP. XXVIII. 274

tU3, et dereliquit Deum qui fecerat eum {Deut. xxxii, A scriptum esl :Omnes aiiulterantes quasi clibanus cof'
<5). Et de corde procedunt oogitationes nessimse da eorum [Osee) De quo igne loquitur et Isaias
{Muttfi. XV, 19) : propter quas dicit Deus Peccasii, : .imbulale in lumine ifjnis veslri, et in jlamma ijuani
et ejeci te de monte Dei, sive vulneratus es a monte succendistis {Isai. l), ut foras egrediens. devoret
Dei, quod legentes, timere compellimur. enim Si possidentem, juxta illud quod in eodem Isaia scri-

Clierub extentus et protegens, positus in monlc ptum est : (b) devoravitsicutfenummateriam (Isai v).

sancto Dei, et in medio 336 ignitorum iapidum Indie illa exstinguentur montes.et coIles,et saltus,
perfectus, et immaoulatus,propter multitudinem ne- etdevorabit ab aniu'»^ usque ad carnes. Hunc ignem
gotiationis repievit interioria suainiquitate, et pec- qui alienus appellatur, Nadab et Abiuad altarc Do-
cavit, et ejectus est de monte Dei, iioc est, de liabi- mini obtulerant, et idcirco divino igne consumpti
tatione paradisi, sive vulneratus a monte Dei, qui sunt {Levit. x). Unde et Moyses ait : Roc est ver^

perspicue Ghristus intelligilur, aut certe in monle bum quod di.rit Domi)ius: In liis, qui appropinquant
Dci constitutus et habitans, a semetipso vulneratus mihi sanctificabor. Sanotificatio autem Dei est poe-
est, et conscieuli» compunctus malo, dum se intel- na peccantium. Post haec dicitur Et dabo te in ei- :

ligit habitatione montis indignum : quid de nobis nerem, ut omnia quaa superaBdificasti, malae con-
cestimandum est? Propter quod dicitur ei: Et per- „ scientia; tuae ignis absumat. Qui cum debueras rB'
didi tc, Ghorub, protegens de medio lapidumigni- quiescere in sabbato, et nequaquam opus facere
toram ut nequaquam inter ignitos lapides consi-
: servile, ligna in sabbato collegisti ut haberet :

steres, sed perires. ipse Gherub, sive Cherubim quod in pectore tuo devoraret incendium. (f) Per-
(a)quite protegebat, eduxitedemediolapidumigni- det quoque omnia mala opera, convertens in cine-
torum juxta illud quod et de Adam scriptum est:
: rem, ut ignis noxius penitus extinguatur, ut om-
Ejecit Adam, et constituit eum(Vi. Gherubim)con- nes conspiciant et obstupesoant perisse regem Ty-
tra paradisum delioiarum {Genes.m, 24).Gausasque rium, et niliili factum esse, non in multis sfficulis,
reddit, cur eductus sit, sivo projectus de mediola- sed in uno, vel certe in perpotuum, ut impleatur
pidum ignitorum. Elevatumestenim cortuuminde- illud quod soriptum est ISon parcam tibi, ct non :

core tuo dum tuum putas esse quod Dei est. Unde
: miserebor. Solent Hebroei intercteteras fabulas suas
et apostolus, stimulum carnis et angelum Satanae etgenealogiasatqueinterminabiles quaestiones, hiBC
accepisse sedicit, qui eum colaphizaret, no revela- contra Hiram regem Tyri dicta intelligere, cum a
tionum magnitudinesuperbiret, et injudicium inoi- Salomone usque ad Ezechielm anni sint plurimi,
deret diaboli (U Cor. xii). Et idcirco corrupta est in- quos eo tempore homines non vixisse perspicuuni
quit, doctrina tuacum decore tuo, sive, perdidisti est et sic pronuntiare, quasiper ironiam proplieta
:

sapientiam tuam in decore tuo ut dum plus vis C ad eum loquatur Numquid tu es signaculum simi-
: :

esse quam conditus es, et magis sapere quam a Deo liludinis Dei, plenussapientia, et perfectus decore :

acceperas, etiam id perderes quod habebas, et pro tu cunctis ornatus lapidibus, tu Lhorub, vel crea-
pulchriludineatquedootrina, deformitas te etstulti- tus oum Cherub : oum econtrario pecoaveris, et in
tia possideret: undein terramprojectus es, qui ante cinerein dissolvendus sis? Adduntque fabulae suae
habitabas in monte Dei. De quo et Isaias scribit niiraculum, ut338 contra Soripturam, immosine
Quomodo cecidit Lucifer, qui mane oriebatur [Isa. Scripturs auctoritate, dicant, Hiram mille vixisse
?Et Salvator in Evangelio Videbam,inquit,
xiv, 12) : annis. Verum hsc quam violenta sit intorpretatio,
Satanam quasi fulgur de coalo cadentem {Lnc. \). absque nostro judicio prudens lector intelligit.
Quod et Jeremias loquitur ad Jcrusalem. Quomodo (Vers. 20 seq.) F.t jactus csl sermo Donini ad me,
obscuravitDominus in ira sua filiam Sion projecit : dicens : Fili hominis, pone (sive obfirma) facieni tuam
de interramgloriam Israel (Thren. ii, 1) ? Pro-
ccelo contra Sidoneni, et prophetabis de ea, et dices: Hxc
jectusesautem in conspectu omnium regum, uttuo dicit Dominus Deus : Ecce ego ad te, Sidon, {d)et glo-
terrerenturexemplo,velbonornmregum,quorumcor rificabor in te (sive in medio tui) : et scient quia ego
in manuDei est {Prov. xxi), vel malorum,quorumre- Dominus, cum. fccero in ca (sive in te judicia, et san-
gnaostendit diabolusSaIvatori(iU«///(. iv) quioccu- :
Q ctificatus fuero in le (sive «i ea). Et immiltam ineam
rerunt regi Babyionio, dicentes: Et tu captus es siout (sive in te) peslilentiam, et sanguinem in plaleis ejus
nos, atqueinternos reputatus es. Quamobremetpol- (sive tuis) : et corruent interfecti (sive mdnerati) in
luitsanctiricationem337suamquamhabueratquan- medio ejus in gladio (sive in gladiis) per circuitum, et
do habitabatinmonleetoonversabalurininedio igni- scient quia ego Dominus. Et non erit uJtra domui Is-
torum lapidum.Sequitur: Producamiijnem in mcdio rael oHendicutum amaritudinis, et spinadolorcm infe-
tui qui devoret te. Istum ignem in Tyri regis oorde rens undique per circuitum eorum qui adversantur eis
succenderat ille cujus ignita sunt jacula, et de quo (sive qui fecerint contumeliam) : et scient quia ego

(a) Rescribit Victorius qui protegebas, arcara enim opera convcrti in cinerem, etc.
et propitiatorium Cherubiin protegebant. {d) Victorius glorificabor in mcdio lui {aive in te)el
{b) Ideiii mavult devorabit: cum tamen in Grfeco scienl, etc. Et mox, sanctificalus fuero in ea (sive in
sit in instanti (fayExai, icvorat. te). Nain in tc LX.\ interprctatio est, vi m:, eam-
(c) Penes Rabanum : Prodest quoque omnia mala que adeo Hieronymian» subjicit.
 27^ S. EUSEBII HIERONYMl 276
Dominus Deus : ILvc (hnit Domnius Dens : Quando A minatur? Ecce ego ad te ipse veniam, et glorifica-
congregavcro domum Israel, de populis (sive de gen- bor iu eum te interfecero, el seient omnes qui
te,
tibus), in r/uilnis dispcrsi stint, sanclificahor in eis co- vixerint, quod ego sum Dominus, cum tibi reddi-
ram gcntibus. Et habilabunt in tcrra sua, quam dedi dero qucB mereris; mittamque pestilentiam, etsan-
servo meo Jacoh, et habitabant in ea securi (sive in guinem in plateas tuas. Recteque platea; dicuntur
spe): xdifieaburtt domos, et plantalmnt vineas, et Sidonis.- Lata enim et spatiosa via esl qux dueit ad
habitabunt conftdentcr{s'we in spe) cum fecero judicia mortcm (Matlh. vii). Et corruent interfecti qui male
in omnibiis (juiadiiersaniur[Vxi\g. add\ieis]percircui- stelerant,gladioper circuitum : illogladio quem ve-
tum (sive fecerint eis eontumcliam) : et scient quia nit Dominus mittere super tcrram, ut male juncta
ego Dominus Deus eorum. Quodqiie sequitur justa quod ipse sit
dissociet, et sciant qui remanserint,
LXX Et tu Deuspalrum eorum, in Hebraico non lia-
:
Dominus. Cumque S-lOilli cessaverint, nequaquam
betur. Consequenter autem post Tyrum, sermo fit ultra erit ofTendiculum araaritudinis, et spinadolo-
ad Sidonem unius enira utraque urbs provinciae
; compungens et vulnerans populuraDei. Omnia
ris
est. Et in Evangelio Tyrus et Sidon pariter nomi- autem ha3C dicuntur contra adversarias potestates,
nantur: Si in Tyro et Sidone factx e^scnt virtates quod in extremo tempore deleantur, et sit a;terna
qux factiB sunt [Al. fuerunt] in te [Mallh. xi, 31). n securitas, quando congregaverit Dominus domum
Unde et Chananaea, cujus filia a dff.monio vexaba Israel, eos qui sensu cernunt Deum : et sanctifica-
tur quia cgressa estde finibusTyri elSidonis,quod tus fuerit ineis, etcomplebiturillud quod scriptura
postulaverat, impotravit [Ibid., 1.5), Prredioit au- est: Sancti cstolc, quoniam ego sanctus sum (Levit.
tem sermo divinus quod a Babyloniis, ei ipsa ca- XIX, 2). Et habitaverint in terra sua, dequa et alibi
piendasit Dominus:cumjudicaveriteam,et sanctifi- legiraus; Credoviderebona Domini in lerra viventium
catus fuerit in illa, et fameeam ac pestilentia, gla- {Ps. XVI, 13).Quam dederat Jacob, qui priorem
dioque consumpserit : ita ut eorruat in plateis illius, supplantaverat fralrem,et primitiva ejus meruerat
et nequaquamultra sit inoffendieulum populo Dei, accipere. El habitabunt in ea securi, sive in spe, et
S39 nec cos frequenter impugnet. Cuin autem hoc ffidificabunt domos, plantabuntque vineas, ethabita-
factum fuerit, revertatur populus Israel, quosin di- bunt secundo in spe, juxta illud quod legitur in
versas disperserat nationes, iu terram suam, et san- Isaia : Qtd ablaciati estis a lacte, qui abstracti ab
ctiflcetur in eis, nequaquara ut in Sidone in malam ubere, tribulationem super tribulationem exspectate,
partem, sed in bonam, cum eis misertus fuerit, et
spem super spem (l.m lx). yEdificabunt autem et

habitaverint in terra, quam domos, quas et in Evangelio aedificat, qui non super
dedit patri eorum Jacob,
et«habitaverint securi, et in Domino confidentes, et arenam, sed super petram fundamenta constituit
sedificaverint domos, etplantaverint vineas,cumsua ^ (Matlh. vii). De quibus scriptiim est: Nisi Dominus
promissa compleverit et tunc cognoscant quod ip-
: H^dificaverit domum, in vanumiaboraverunt qui xdifi-
se sit, Dominus, cujus promissa fiirmissiraa sunt. cant eam (Ps. txxvi, 1). Et in Exodo, juxta Septua-
Quod raulti ad tempus relerunt Zorobabcl, Ezrae, ct ginta: Quia timebant obstetrices Dominum, feccrunt
Neemiffi, quandoreversusestpopuluslsrael, ethabi- sihi domos (Exod. \, 21), et multa hujusmodi. Cum
tavit in terra Juda3a. Alii vero in ultiinotemporeet in autem fecerit Dorainus judicium contraeos qui ad-
milleannis sperantessc complendum. Porro secun- versantur, sive contumeliis afflciuntlsraelin circui-
dum intelligentiam spiritualem, hic nobis sensus vi- tu: tunc omniscreaturacognoscetquodipsesitDomi-
detur.Sidoniinterpret8ntur!i«ia/om,dequibusetin nus, oujus vera judioia sunt, etjustificata in semet-
Psalmis scriptum est Anima nostra .ficut passer ei-ep-
: ipsis.
ta e.rf dc laqueo venantium [Psal. cxxiii, 7). Et in Pro- (Gap. XXIX. — Vers. \,2.) In anno decimo (sive juxta
verbiis: Octdus mere.tricis laqueus est peccatoris LXX, duodecimo), in decimo mCT5e(sive juxta Ilebrai-
(Prov. xxm, 27). Sunt autem et in bonam partem cum,(a)duodecimo), in prima (sive una) mensis dic, fa-
his contrarii venatores, de quibus scribit et ,1ere- clum est verbum Domini ad me, dicens Fili homitiis, :

mias: Ecce ego tnillam piscatoros el venatores, qiii pone(s\yeobfirmafaciomtuamcontraPliaraonemregem

venenttir vos de omni colleet monte (Jerem. xvi, ^6): J)
j^Egypti, el prophelabis de eo, et de /Eggpto universa
quos et Dominus mittit ad piscandnm, etrfaoit eos loqueris, etdiccs: llxcdicit Dominus Deus.Posi Sido-
depiscatoribus piscium.piscatores hominum {.Matlh. nem, quae et ipsa in Phccnicis littore constitutaest,
iv). Unde et viculus Petri et Andreae hoc appellatur sermo flt ad prophetam decimoanno captivitatisre-
vocabulo: Bothsaida enim in lingua nostra inter- gis Joacim, etduodecimo mense, et una die mensir,
pretatur, domtis venatorum. Adversuni hos igitur ut ponat faciem suam, sive obfirmet contra Pharao-
pessiniosvenatores, Dei sorraodirigitur, et impera- nem regem ^gypti, et ioquaturde eo,et de univer-
tur prnphetaE, ut ponat sive obfirmet faciem suam sa /Egypto, sive ad omnem v4)gyptum: exaliaenim
contra Sidoncm.et nequaquam fluctuetomni vento parte Judajs in eodera littore constituta j5?gyptipro-
doctrinie: sed in veritateconsistent, interficiat suos vincia est 341 et quie illi ventura sint, prophelet.
venatores. Quae suntergoquss Sidoni Dominuscom- Sin .-xutera oportet de nuraeris aliquid dicere, quem
[? (o) Hebrajus, utnS m'y DiJ"i2;2 i")Crya, in decimo, in duodccima die mensis. Confer oomment., iufra,
cap. 30.
 COMMKNTARIOHUM IN RZECHIELb^M I.IH. !X. CAP. XXIX. 2-8
277
lecum habeat inter decem dics una: unde et in prin- A tiiorum .iquamis (sivc. pcnnis) tuis. et extraham ie de

cipio Geueseos non est dictum Fadum est vcspere ; medio jluminum luorum : et universi pisces Im.squa-

et mane dies prima, scd una (Gen. i), ut eamdem mis tuis adhxrcbunl. Et projiciam (sive deponam)
diem revolvi semper dnceat eumdem ordinem in- : (a) le vclociter (sive in desertum) : et omncs piscesflu-

ter decem dccadas, lioc est, centenarium numerum minis tui, super faciem tcrrx (sive tui) cades campi
decimus nuraerus possidebit, quod ad victimam Nec colligeris, neque congrcgaberis : bestiis terrae et
agnus assumitur, ut immoletur die quartadecima, volalilibus cieli dedi te ad devorandum. Et scient om-

atque hoc mndo usque ad mille etdecem millia,et nes hdbilatorcs .^Ajtjpti, quia djo sum Dominus : pro
centum millia, et ultra per decadas suas numero- eo quod factus es (sivc fuisti) baculus (sivc virgaarun-
rum ordo procedit. Post decimura autem annum, dinem) domui Israel, qucmdo apprehendcruni {s\\e ap-

inensis duodecimus^ ponitur, utperfectus duodecim prchendit) lemanu sua[V\jL\g.i^ceisua],etconfractus

apostolorum ac prophetarura (qui in uno volumine es, et laccrasli omncm humerum eorum,et innitentibus

continenlur) nuraerus deraonstretur.
LXX, deciraus mensis qui Hebraice appcllatur te-
BETH (n2T2), et apud ^Egyptios tuS!, apud Romanos
Januarius dicitur, eo quod apud illos anni sit janua
omni calore sublato hiberni frigoris conlinet prin-
cipatura. Hoc de numerisdixisse sufiiciat. Cneterura
illud vcl maxime requirendum est, utrum ipse sit
Pharao qui in Exodo, et Isaia, et .Jeremia, et Eze-
chiel, multisque aliis in locis, utin Canlico Canti-
corum nominatur Equitalui meo iii curribus Pha-
: colendam ^'Egyptiis gentibus tradens. Loquiturque
raonis assimilavi te proxima mea {Cant. i) an.alius
atque alius ? Videturque mihi non esse unus, sed
apud .:Egyptios hoc vocabulo demonstrari regiam
dignitatem, sicut apudRomanos, caBsares et augusti
Porro juxta eis te, comminatus csl ct dissolvisli{s\\a confre-
supcr
gisti)omnes renes eoruni. Studiobrevitatis editionem
utramque miscemus, ubi non mullura inter se di-
screpant. Alioquin ubimagnadiversitas est, utram-
''
que proponimus. Dicit autem contra Phaiaonem
principem .Egypti, et sub figura ejus magnam lo-
quitur potestatem, cui .Egyptus tradita est ad re-
geudum, et nihilominus superbit contra Creatorem
suum, sibi dominationem terra; vendicans, et se
: juxta situm provinciae, quasi ad regem, quod in
Nili inundatione conOdat, et pluvias de ccelo non
magnopore desidoret,auctoremque sui seipsuiii pu-
tet, vel fluvios, hoc est, oiojpj7:tc;, et rivosNili a se

reges eorum appellantur a primo Caio CiEsare, et Non, inquit, Angelura mittam
factos jactitet. 343
secundo adoptivo ejus Octaviano, qui postea Au- sed, 9 draco magne. qui cubas et resides in medio
gustus est nominatus :etapud Syros, Antiochi,apud fluminura tuorum, ipse ad te veniam puniendum.
Persas, Arsacida;, apud Philislhiim, Abimelech, el Ausus es enim dicere Meus est Nilus tluvius, et :

posl Alcxandrum in j4igypto Ptolemaii usque ad ego mei conditor sum vel, ipsc feci flumen, quo :

Cleopatram, qua victa apud Actium, .Egyptus I!o- C omnis /Egyptus irrigatur. Cumque venero, ponam
mana est facta provincia. Ergo in pisesentiarum ad frenum in maxillis tuis sive constringam laqueis :

versum unumquomlibet regem vEgypti sermo lit os tuum, quo m.agnifice loquebaris, etomnes socios
Domini, qui interpretatur (ii.aT/.tla.iz-T^c,, interfector ac duccs tuos, quos pisces vocat, adhaerere faciam
videlicet et lacerator, el gladio cuncta concidens et peniiis, vel squurais luis, ut extractus e flumine,
dividens. Quod juxta myslicos intellectus referon- projiciaris, sive deponaris.Niinium enimte extule-
dum est ad eara potestatem, cui subjecta est ^Egy- ras in deserto. Et cades super facicm campi, vel
ptus. Nunquara enim homo auderet dicere mea terr* tuas, eo quod yEgyptus campestris provincia
:

sunt 349 flumina, et ego feci illa, nec draco ap- sit. Neccolligeturcadavcrtuum,nec congregaberis,

pellaretur magnus, et sedens in medio fluminum id est, nequaquam sepeliris, sed bestiis et volati-
suorum jEgyptus autem Hebraice appeliatur mf.s-
; libus cffili dabo te devorandum, ut cum hcec viderint
RAiM (niii"2), et in linguam nostram vertitur i/OX'!- in te [b) mea judicia perpetrata habitatores /Egypti,
6o'jaa, coangustans \'\dG\icelet tribulans eos,qa\ sibi cognoscant quod ipse sira Dominus. Ha?o autemtibi
subditi sunt : et non dimittens oculos ad ccelum le- evenient,quoniara populummeum Israeltuo auxilio
vare sed juxta Evangelium et exemplum mulieris decepisti, ut nequaqnam Deo creatore suo,sed in
in
quam decem et octo annisdiabolus incurva-
illius, te conliderent. Kuistieis baculus arundineus juxta
semper ad terrena demergcns {Luc. xiii).
verat, Isaiam {hai. xxx), vel virga vacua, et calaraus fra-
Videamus igitur quae sit comminalio contra Phara- gilissiraus,cui innitentescassuradeprehendere pra;-
onem et omnem iEgyptum. sidium,ita ut incurabentibus illis frangereris.et la-
(Vers. 3 seq.) Ecce eyo ad te, Pliaruo re.v /Egypti, cerarcs humorum, et manum
qua tencbaris,etdum
draco magne, qui cubas (sive sedes) in medio flumi- in te securisunt, comminuerentur omnes lumbi eo-
num tuorum, et dicis: Mcus est fltivius, et ego feci rum cadentiura in terrara, et pro auxilio accipien-
memetipsum (sive eo,$). Et ponam fremun (sive la- lium vulnera. Il£eoautem permetaphoram dicuntur
queum) inmaxillis iuis, et agglutinabo pisces jluminum quasi ad regem jEgypti, eo quod et ipsa provincia

(o) Victor. te in desertum (sive veloeiter) et omnes prreponenda. Eadem ralione mox legit Pro eix^wod :

pisces, etc. ex eo scilicet quod velocitcr xwv LXX

; faisti (sive fnclm es) baculus arundineus (sive virga
versio sit, qui reddiderunt, bi tdyst. In deserlum arundinea) domui, ctc.
I
vero Hieronymi cxUebr. rraTOn, iKecque adeo illi {h) Apud Raban., meo judicio pcrpctrata.
 ;

279 S. EUSEBII HIERONYMI 280

neqLiaquamadversariafueritIsraeli,seJdummagna A 3J5 flumen draco.^gyptius, sed mulla flu-
lia^cl.
promittit, a Dei eos auxilio separaret. Draconem mina, quibus irrigat .Egyptum humilem atque de-
autem.juxla anagogen, contrariam potestatem SKpe jectam nihil in se habentem inontium: neo aquas
legimus. Unde ot Pharao dicitur v.aT/.soxjTr.c;, quod Siloe qua; vadunt cum silentio, sed turbidas et coe-
a Deo separet atque sejungat, et .ffigyptus, id est nosas Unde et extrahit eum Dominusde
{Isa. viii).
MESRAiM (D^ili^a), in tribulanles el affligenles verti- medio fluminum suorum,utnequaquam eisincubet,
tur, eos videlicet quos sibi potuerit
subjugare. Iste neo sedeat in eis et omnes pisces squamis illius
.

draco est prKvaricator, de quo .lob plenissime lo- adhcereant, pro qualilate vitiorum per totumcorpus
quitur {Job. \l, 41). Et in Psalmis scriptum est Tu :
draconis, vel capiti, vel ventri, vel caudaB, etextre-
confregisti capila draconis, dedisli eum escam po-
in mis partibus adhaerentes ; ut extraoto dracone,
pulis jEthiopum {Ps. lxmii, 14). Et draco magnus pisces quoque.qui adhi-erent ei, pariter extrahan-
ad comparationem minorum draoonum dicitur, de tur. Et : Piojiciam te, inquit, in desertum, ut ne-
quibuscaniturin psalmo Tuconfregisti capita draco- : quaquam reperiasquos decipias.Vel certedeponam
num in aquis [tbid.) iit in alio loco : S-I-t Hoc mare tc dc culmine superbias tuaj.et deponam velociter,
magnum et spatiosum manibus. Illic reptilia quorum juxta illud Apostoli Deus autem pacis conterat Sa-
:

non esl numerus : animalia pusilla cum niagnis, iltic g tanam sub pedihus ve.firis velociter {Rom. xvi, 20)
naves pertraiuibunt : Draco quem formasli ad il
iste ut dracone contrito atque deposito, pisces quoque
ludcndum ci{Ibid., ciii, 25 seqq.) De quo et in alio fluminis illius deponantur, et cadat auctor crimi-
loco dicitur : Ipse est re.v omnium qui in aquis sunt, num, qui prius stare se arbitrabatur, et in toto
et principiuvi figurationis Domini, qui factus est, ut orbe discurrere. Cadat autem super faciem terra;
illuderetur ab Angelis ejus {Joh. xli, 24, sec. LXX) ad quani de coelo pra3cipitatus est, ut nequa-
suaj,
Sedet autem, sive cubat, in medio fluminum suo- quam ultra inhiereticorum Ecclesiis colligatur,ne-
rum, non unius fluminis, sed multorum, qua; in que congregetur, sive sepeliatur in his qui credide-
diversis hiercsibus accipimus, per quas fluxit in rint ei, cum ab eo fuerint liberati, sed detur ad
v55gyptura sajculi istius, et irrigavit animas seduc- devorandum bestiis terrae, et volatilibus coeli. Bes-
torum, non pluviis de coelo venientibus, sed de tiis, de quibus scriptum est : Ne iradas bestiis ani-
terra aquis turbidis, quas biberenon prohibet Je- mam confitenlcm tibi {Ps. lxxiii, 19). Et volatilibus
remias dicens .• Quidtibi el vix jEgypli, ut bibas aquam cceli, quK juxta viam sementem comedunt, et a
Geon {Jcrem. xi, 18) ? Pro quo in Hobraico sior salvatore interpretantur esse diaboli {Matth, xiii).

(nnu") scriptum est, quod verbum in aquasturbidas Non solum enim princeps malitiaj, sed et discipuli
transfertur atque cwnosas. Ut autem intelligamus I
ejus, diabolinominantur, ju.\ta illud quod de Juda
qua; sint ^Egyptii draconis flumina, ex contrariis '

dicitur: Nonne ego vos duodecim elegi, et unus de

scire poterimus. Dominus loquitur de fluminibus volns diaholus est {Joan. vi, 71)? Coeli autem vo-
suis : Qiii credil in nic. flnmina de ventre ejus fluent cantur volalilia, quia sibi sublimiarepromittunt,ut
aquse vivx {Joan. vii, 37). Et ad Samaritanam Qui : postquam draco cum piscibu.s suis depositus fuerit
biberit de aqua quam ego d-j lero ci, non sitict in atque projcctus,et tradilus ad devorandum bestiis
xternum : sed fiet in eo fons aqux salientis in vi- terra;,qUfB nihil in se habent mansuetudinis, ethis
tam xternam {Ib. iv, sunt flumina de
13, 14), Ista qui circumferunturomni ventodoctrinffi [Ephes. iv),

ccelo vonientia, de quibus David canit F/u»m'»w : tunc inLelligant omnes habitatores islius ssculi,
impctus Uvtificat rivilatem Dei{Ps. xlv, 4) haud du- : quod ipse sit Dominus. Omiiis autcm causa pcena-
bium quin Ecclesiam significet.Consideremus ergo rum est, quod frustra domui Israel promisit auxi-
qu£e draconis poena, quodve supplicium lium, et fuit eivirga, vel baculus arundineus, va-
sil. Sequi-
tur : Et ponam frcnuni, vel laqueum
cuus etinanis, nihilque in se habens plenitudinis,
in tnaxillis tuis.
Cui simile est illud Job Adduccs autem draconem: quia non poterat dicere: Nos autem omnes de ple-
in liumo, et pones capistrum circa narcs ejus.Confidit nitudine ejus accepimus {Joan. i, 16) ^cum Scriptura
quod introeat Jordanis in os ejus : in oculo suo susci- prajceperit SJG Non apparebis in conspeclu Do- :

pietillum. Perforabit aulcm nares ejus armilla, et^ mini Dei tui vacuus, aut inanis {Exod. xxm, 15).
labia illius (Job, xl, 19). Ponit autem Dominus in Quod autem non debeamus ab jEgypto auxilium
maxillis draeonis istius frenum, et perforat labia postulare, et alibi Scriptura testatur : Vce eis qui
ejus atque constringit anniilffi circulo, quando per descendunt in /Egiiplnm ad au.vilium {Isa. xxxi, 1).

Ecclesiasticos viros, qui in Scripturis sanotis oru- De istiusmodi baculo arundineo et Hahsaces frustra
diti sunt, imponit et silentium, et universa per- exprobrat Ezechi» regi Judae dicens : Ecce confidis
versitatis dogmata dissolvuntur. Agglutinatquepis- in virga arundinea atque conjracta ista,super /Egypto:
ces fluminumejuspennisipsius,vel squamis,quibus cui : jui innixus fuerit, ingreditur in manuni ejus.
hffiretici per superbiam ad alta festinant, ut et ipsi Sic cst Pharao rex /Egyptiomnibiis [\\. et omncs] qui
vincti cum dracone,ununi ci;m eo corpus efficiant, confidunt in eo {Isa .xxxvi, 6). Et ille quidem de
et copuleuUir ei vel in erroris consortio, vel in poe- justo rege mentiebatur ista commemorans,quiinter-
n.i' siinilitudine : quoinodo qui adhxret Domino. pretalur multus poculo, Inebriatus enim erat de au-
unus spiritus est {l Cor. vi. 17). Neque vero unum reo calice Babylonis, et idcirco qua; sua erant,
281 COMMENTAUIORUM IN EZECHIELEM LIB. IX. CAP. XXIX. 282

ingerebal populo Dominura confitonti. Ilic vcro ex- A mum]. El r,on clcvahiliir uUra super nationcs, et im-
probratur Pharaoni, quod fuerit domui Israel, minuam eos, ne impcrent gentihus (sive ne plures sint
virga, sive baculus arundineus, vanum eis et fra- mier (jentes). Nef/ue erunl uUra domui Isruel in confi-

gile etcito comminuendum auxilium repromitlens. denlia (sive in 'spe) docenles iniquiiatem, ut fuijiant,
Ut autem scire valeamus, qui sit baculus arundi- et scquantur eos (sive reducant ens in mcmoriam ini-'
neus, super quo domus Israel confidero non debeat, (luilntis ut sequantnr illos) et scienl quia ego sum Do-
ex contra."io baculo et virga Domini intelligere po- niinus Deus. Junge priorilius qu;c sequuntur. Quia
terimus, de qua ad Dominum dicitur Virga tuaet : fuisli baculus arundineus domui Israel, et non so-
haculus tuus, ipsa me consolata sunt [Psal. xxii, 4). lum confractus es iii manu ejus, sed juxta Isaiam
Hanc virgam habuit el Aaron, qur-c dracones /Egy- [Isai. xxxvi), perforasti manum ejus, et non lace-
ptios devoravil, et quando percussit aggeres Nili, rasti humerum, comminutus es, et inniten-
et ipse

et Gyniphes in tota ^Egypto generata; sunt (E.wd. tium super te dissolvisti lumbos idcirco ego indu-
:

VII, viii). Moyses quoque, juxta LX.X, extendithanc cam super te hostium gladium, et eum hominibus
virgam, et levavit in ccclum, et Dominus induxit jumenta vastabo, et redigetur tcrra ^Egypti in soli-
venlum austrum super terram toto illo die et tota tudines, et secundo scient jEgyptii quod ego sum
nocte, et mane levavit ventus, et adduxit locustas t» Dominus. Nec hoc ero (ine contentus sed quia in ;

super omnem terram /Egypli. De hac putp virga tantam prorupit blasphemiam, ut suos esse diceret
soribi et in Numororum libro, quod floruerit, et nu- fluvios,etoninemabundantiam.Egypti:ideoetipsum
ces sive amygdalas germinarit (Num. xvii). Hanc auferam 3.48 qui se dixerat Creatorem, etflumina
habebat et Apostolus cum dicebat Quid vullis, in : qua; a se creata jactaverat, et rodigam terram
virga veniam ad vos (I Cor. iv, 21) ? Et qui Pascha jEgypti in longissimam solitudinem, et gladio dis-
celebrabant, baculos tenebant manibus, sine quibus sipatam, a turreSyeneusque ad terminos.^thiopice.
imbecillitatem humani corpcris sustentantibus, car- Pro turre qu» Hebraice magdal ("775^2) dicitur,
nes agni comedere non poterant. Hkc est virga de LXX loci nomen posuerunt, iit (/') MxyoxAov scribe-
radice Jesse, super quam septem spiritus requieve- rent. Turris autera Syene usque hodie permanet,
runt. Sed non talis Pharao, nec baculus /Egypti et castrum ditioni Romanffi subditum, ubi sunt Nili
virga arundinea quse decipit apprehendentes se, et cataractx, ot usque ad quem looum de nostro mari
lacerathumeros eorum, id est, fortitudinem. Et Nisus navigabilis esl. Totam igitur j^Egyptum dicit
quicumque super eam fuerit innixus, dissolvuntur esse depopulandam usque ad terminos .Ethiopi»,
lumbi ejus et stare non potest nec accinctus reni- : quibus extreraa /Egypti regio jungitur, ita ut pes
bus Pascha celebrare. Quod his congruit, quorum hominis in /Egypto non pertranseat, neo jumenta
scrutatur corda et rencs Dcus. '-'
reperiantur in ea, et non habitetur per quadraginta
(Vers. 8 seqq.) 347 Propterea liax dicil Dominus annos. Paroitur enim /Egyptis, et quia hospites
Deus : Ecce ego adducam super tc gladium, el intcrfi- quondam fuere Israel, brevior temporis condemna-
ciam dc te hominem ct jumentum. Et crit terra ^Egy- tio est. Tyrus sabbatizavit sabbata sua per annos
pti in desertum {s\\g perditio) el («) soliludo : el scient septuaginta, et sic in antiquum statum restituta est.
quia cgo sum Dominus : co quod dixerit (sive dixcris) Captivitas quoque Judaj.-E, templique subversio,
fluvius meus est, el egofeci eum (sive fluvii mei sunt. usque ad Cyrum regem Persarum septuaginta com-
et ego feci illos). Idcirco ecce ego ad te ct ad flumina plevit annos. Potcntcs enim potenler iormenta patien-
tua : dahoque terram /Egypti in solitudines, gladio tur [Sap. VI, 7). Quod auteni dicit Dabo terram :

dissipatam (sive disjierdilam) a turre Sycnes (sive a yEgypti desertam iu inedio icrraruni desertarum, Pa-
Magdalo cl Syene) usque ad terminum Mlhiopix. lcestinos significat, Idumceos et Moabitas, omnesque
Non transibit per eampes hominis, ncquc pes jumcnti alias regiones, adversum quas supra Prophetce va-
gradietur inea, etnon hahitabi/ur guadraginta annis. ticinium ost. Tunc disperget, sive disseminabit
Dahoque tcrram jEgypti desertam in medio terrarum j^ilgyptios in nationes, et ventilabit eos in terras. Et
desertarum, cl civitates cjus in medio iirhium suhversa- quia clemens miserator est Dominus, patiens, et
et
rum erunt [Vulg. et cruut] dcsolata; quadraginla un- £) multarum miserationum, post quadraginta annos
nis. Et dispergam (sive iisseminaho) Mgyptios in na- /Egypti restitutio est, et reducetur in antiquum so-
tiones, et veniilaho eos in Quia hcec dicit
lerras. lum universa captivitas, et collocabitur in urbe me-
Dominus Deus : Post finem quadraginla annorum, tropoli, quce appellatur Phaturos, ubi orta est, et
congrcgabo /Egyptum (sive JEgyplios) de populis (vel unde profecta est ita dumtaxat ut pro utilitate sua
:

gentibus) in quibus dispersi juerant. Et reducam capli- amittat antiquam superbiam, et sit in regnumhu-
vitatem /Egypti, et collocaho eos interraPhatures, in mile, immo humillima omnium nationum ut non :

terra nativitutis sux qua assumpti

(sive in lerra de elevetur ultra gentes, noc in eas habeat imperium ;

sunt), El erunt ibi in regnum (sive principalum) hu- sed redacta in paucitatem, nequaiiuam decipiat
milc, intcr regna cxlera crit hnmillima [Al. humilli- domum Isracl sui confidentia, noc doceat eos ini-

(a) Victor., in soliludinem, ad Hebr. Vulgat. edit. nymus scripsit mngdol, pro mugdal. Nam et hiec
ipsuraque Ilieronymum in commentario. vox uppellative sumitur pro turri.
[h) Alibi, |AXYow),rjv. Etforte,inquitDrusius,Hiero-
 :

283 S. EUSEBII HIERONYMI

quitatem ;
sive redigat eos in memoriam iniquita- A civitales ejus in medio terrarum et urbium subver-
tis, quofl dcserto Dei auxilio, ^^Egypti quc-esierunt ad- sarum,qua3 non sunt extructa; de lapidibu8,sed la-
miniculum. El Iikc omiiialient, ultertio cognoscant tere et paleis, ut dispergatur /Egyptus quaj male sibi
349 /Egypli, quod ipse sit Dominus. Hffic brevi fuerat copulata, et ventiletur in terras, quo scilicet
sermoneperslrinxiinus,liistorio3fundamenlajacien- frumenluin a paleis separetur, et quadraginta anno-
tes. Nuno allegori.-c nubilum disscrendum est, ct rum fine complelo, sit restitulio ^Egypti, et reduca-
eadem brevilate vitaras conabiinur et hujusexplana- tur captivitas ejus, ct collooctur in terra Pkatures,
tionis longitudinem. Ad draconcm sermo est, qui qu;e iutorpretatur panis conculcalus ; ubi panis ille
dixerat: Jl/cfl sunf flumina,elerjofedlea{Supra, cod.) qui dixerat Ego sum panis qui de ccelo descendi
:

quod inducat supereum ipse Domiinis gladium, de (Joan. VI, 5), pravitate hsrotica conculcatus est ut :

quo in Isaia scriptum est: Inebriatuseslgladiusmeus cum venerint ad Ecciesiam, habitcnt in pane con-
in ccelo nunc dcscendet in tcrram, ut pcrdat cx ca ho-
: culcato, et nequaquam eleventur in superbiam, sed
rninem et jumentum{Isa. xxxiv, 5), quidquid vel ra- sint in regnum humile. Et ut etiam cum restituti
tionis vidclur habere, vel simplicitatis et perdat, fuerint in pristinum statum, se perhumilitatemde-
:

non absolute, sed draconi, ut draconi pereant, et vi- jiciant, quod in ^^igypto vi5:erint, et latericias ex-
vant Deo, et flat y^sgypti terra perditio, secundum n struxerint civitates, et inter multa regna Eccles
superiorem sensum, quod [Al. quo, aut quid) dra sint humiles, et sciant in queni peccaverint, et ul-
coni pereat, et post perditionem redigatur in solitu- tra non elevetur iEgyptus super Ecclesias in toto
dinem, pessimum hospitom habere desistens. Et orbe divisas, sed redigatur in paucitatem, etpauci
tunc cognoscent homines et jumenta, et terra dis- in ea remaneant inter gentes, juxta illud quod scri-
perdita quod ipse sit Dominus illo sensu (|uo in : ptum est Da illis, Domine. Quid dabis illis ? Da illis
:

septuagesirao septimo Psalmo scriptum est Cum : viilvam stcrilcm, et ubera arentia [Osee ix, 4) : ut ne-
inter/iceret illos, lunc quxrehant eum (Ps. lxxvii, 3k). quaquara gaudeant et extollant se in multitudinem
Umnis enim qui qua>rit, inveniet. Dci quidem mise- deceptorum, sed redigantur in paucos Multi enim :

ricordiw est, ut mundi hujuspereat abundantia, et vocatt, pauci vero elecli (Matth. xx). Et ultra non de-
^gypti fluenta siccentur, immo terra eorum sit in cipiant domum Israel, id est, Ecclesiam nec vanam ;

solitudines, et sententia Domini dissipetur a turre eis spem confidentiamque repromittant, docentes
Syene, quae interpretatur gyrus: ut nihil in se recti iniquitatom, ut fugiant Ecclesiastioam disciplinam,
habeat, usque ad terram /Ethiopum, qui humilcs ap- et soquantur ^Egyptias voluptates. Hffic autem flent,
pellantur ut videlicet omnis superbia qua^sccon-
: ut tertio cognoscant .'Egyptii, quod ipse sit Domi-
tra Dei scientiam erexerat, destruatur, et humilietur nus. Quod mihi propterea videtur dici, ut cognitio
in salutem suam. Nec pes hominis, hoc est, ratio- C prima .-Egyptiorum in carnesit, secunda in anima,
nale quippiam transeat per iEgyptura, neque pes tertia in spiritu. Primo, super terram, secundo,
jumenti gradiatur in ea ut simplices quosque non
: mundi hujus conversatione finita, tertio, post resur-
teneat, quosdiraissishominibus, Pharao in ^ii^gypto rectioneui.
tenere cupiebat. Moyse contradicente, etvolenteju- (Vers. 17 seqq.) 351 Et factum est in vicesimo el
menta quoque rie.Egypti captivitatc liberari.a non, seplimo anno, in primo, uua et die mensis, factmn est
inquit, hahilahitur quadraginta annis, qui numerus verbum Domini ad mc, dicens : Fili hominis, Nabu-
semper afflictionis et po^naB cst. Unde etMoyses, et cliodonosor re.e Bahijlonis servire fecit exercitum suum
Elias, et ipse Salvator, quadraginta diobus jejuna- servitute magna advcrsum Tijrum : omne caput decal-
verunt et noctibus, et per quadraginta annos popu- vatum, et omnis liumerus dcpilatus cst, et merces non
lus erat in solitudine, ut postea circu'ncisus in Gal- esl reddita ei, neque c.rercitui ejus (a) super Tgro,pro
galis, opprobrio et ignominia ^gypti liberaretur servitute qua servivit mihi adversum eam. Propterea
(E.vod. xxxiv IFI Rcg. ix Mattli. iv Num. xiv). In
; ; ; haec dicit Dominus Deus : Eece ego daho Nabuchodo-
cujus numeri sacraraento, et hic idem propheta pro nosor regem Bahrjlonis in terra /Egypti, et auferel
tribu Juda quadraginla diebus dormit in dextro la- [Vu Ig. accipiel] tnullitudinem ejus,eldeprxdabitur ma.
tere, et quadringintis annis populus serviturus
n nuhiasejus,et diripict in spoliaejus, cteril (b)in merce-
^Egyptoniinliatur(G«n.vii): qui faciuntquadraginta dem e.vcrcitui illius et operi, pro quo servivit mihi ad-
350 decadas, quatuor Exa-covTioa?. Pluviaj quo-
sivc versum eani: dedi ci lerram /Eggpti, pro eo quod labo-
que diluvii quadragintadiebusinferuntorbinaufra- raverunl\y\i\g. lahoraveril] mihi, ait Dominus Deus.
gium.Justumenimerat.utqui perquatuorelementa In dic iilo pullulaljit cornu domiis Israel, ct tihi dabo
mundi,quibus omniaconstare dicuntur, dum ea di- apcrlum os in medio corum, et scient, quia ego Domi-
ligitet fovet, Deura offendat, in ipso numero punire- fZHi.Quseritur quomodo postdecimum annuin supe-
tur : et Israel qui peccaverat in sabbatura, septora rioris serraonis, statim vicesimus et septimus pona-
decadarum, hoe est, septuaginta annorum suppli- tur annus, et in consequentibus decimus duodeci-
cium sustinerot. Daturque tcrra .£gypti dcserta, et musque, et in extreraa descriptione terapli, vicesi-

(a) Victor., de Tyro, ex Vulg. editione, ct Hebrai- scrvivit advcrsum eam, dedi ci terram Augypti. Ad
00, ni5;<2, nam i^l Tjpou dixerunt L.X.X. Vulgatain editioneni et Ilebraicura et quod pra;te- :

(h) Idem, et critmerccs c.rercilui illius, et operi quo rea voces, pro et mild, in Grceco quoque desint.
 EZECHIELEM CAP. XXX. 286
285 COMMENTARIORUM IN L1T3. IX.

mus quinlus. Sed facilis solulio est. Quia enim de A runt,quandoputatetEliamesseventurum.Nosautem

iEgypto et superior, et li,'cc quEe nuno dicitur, pro- rornu Doraini super (Al. pro) Christo intelligentes,
phetia conlexitur, licct diversis sit facta tempori- pr;escnlem carpimus historiam.Cumque,ait, o Pro-
bus : tamen quia do una provincia prophetatur, phela,hoc priusfueritexplctnm,353 tunc apfirietur
junctffi sibi sunt.Quod et in Jeremia crebro legimus os tuum,et vaticinium tuum nequaquamdubiapro- .

ut praepostero ordine tcmpora describantur. Prius missione pendebit,sed ccrnetur opere perpetratum:
enim Sedecife in quibusdam gesta referuntur, et ut sciant omnes qui audierunt,me esse Dominum,
postea Joachim qui ante eum fuit.in I>salmis autem cujus dixisse.fecisse est.| HtEC secundum lilteram,

quia carmen non quKri-

est lyricura,historise ordo immo juxta veritatem dicta sint prophetia;. CKte-
tur. Dicamus ergo prius juxta literam,Nabuchodo- rum ex eo quod Nabuchodonosor mcrcedcm acce-
nosor cum oppugnaret Tjrum,et arietes,machinas, pit boni operis,intelligimus etiam cthnicos,si quid
vineasque eo quod cincta esset mari, muris non boni fecerunt.non absque mercedeDei judicio praj-
possetadjungere,innnitamexcercitus multiludinem perJeremiamNabuchodonosorcolum-
teriri.Undeet
jussit saxa et aggeres comportarp.et explcto medio ba Dei appellatur,eo quodadversum populum pec-
mari,imniol'rctoangastissirao, vicinumlittusinsulai catoremDei servierit voluntati. Et ndi/wfam,inquit,
fecit contlnuum [A\.C07itujiiumY Quod cum viderent „ seruum meum Naliuchodono.ior (Jercm. xxv). Ex quo
Tyrii jam jamqueperfectum,ot percussione arietum perspicuumest condemnari nos comparatione gen-
murorum fundamentaquaterentur.quidquid pretio- tilium, si illi lege faciant naturali.quae nos etiam
sum in auro, argento, vestibusiiue, et varia supel- scripta negligimus.De quo plenissime ad Romanos
lectili nobilitashabuit.impositum navibus,(fi) ad in- Paulus apostolus disputat.Ac ne aliquid prajterire
sulas 352 asportavit ita ut capta urbe, nihil di-
: videamur sccundum intelligentiam spiritualem,
gum labore suo inveniret Nabuchodonosor.Et quia qua^rimus ubi hunc numerum, hoc est, vicesimum
Dei in hac parte obedierat valuntati, post aliquol septimum legerimus.In Geneseos libro Scriptura
annos captivitatis Tyriae, datur ei jEgyplus mul- testatur {Genes. vii), sexcentesimo anno vitae Noe,
;

toque {b) sasvior Tyrus jEgypto. lUa enim opugna- secundo mense,vicesimaseptima die mensis secun-
bat Jerusalem hcPC vanum pollicebalur auxilium.
; di, supcr facicm tcrra? aquas inductas esse diluvii,
Aliud est enim spe imbccillitatem decipere aliud et poslea septimo mense ejusdem anni.qui vicinus
:

adversum populum Dei dimicare.Hoccst ergo quod est sabbato, et vicesima septima die ejusdem men-
dicit Nabuchodonosor rex Babylonis, in oppugna- sisseptimi,aquas cessasse diluvii,et sedisse arcam
tione Tyri suummihi servire fecit exercitum;ut im Noe super montes Ararat, qui interpretatur Arme-
plerem volunlatem meam:Omne caput ducalvatum nia^.Ex quo intelligimus^medium esse numerum et
et omnis liumerus depilti.tus est, gestantium cophi- C ad utrumque posse conferri, quando in hoc et ira
nos terrs et lapides quibus radunlurhumeri,6t de- Dei incipit a diluvio, et clementia ejus septimo
calvatur caput et tamen nec ipse, nec exercitus
; mense in eodem dierum numero demonslratur. Et
ejus aliquid dignum invenit in Tyro.Et cum in hoc quia apud Hebreeos mensis, qui apud nosKalendis
mihi servierit, et meam contra Tyrum impleverit et Nonis Idibusque devolvitur,secundum lunae cur-
voluntatem, idcirco dabo ei lerram ^'Egypti. Quod sum supputatur unde et GroBCo vocabulo |j.T]vr),id :

quidamdicuntsubNabuchodunnsoressecompletum est, luna, a mense nomen acccpit, hoc dictum est

alii sub Cambyse tilio Cyri,qui iEgyptum usque ad in vicesimo septimo Inn.-c die parum quid luminis

jEthiopiam vastayit,ita utApim interficeret, et om-
nia illorum simulacra deleret.Quam ob causam pu-
tant eum versum in amentiam casu equi,et proprio
pugione confossum.Penissime hanc historiam nar-
rat Herodotus: ubi et omnis .Egyptus per pagos et
castella et vicos describitur, et Nili origo gentisque
illius populi,et mensura terrse percircuitum usque
ad desertum ^thiopiaBetlittora Magni maris,LibiK n
que et Arabiae confmia demonstrantur.Causa autem
ira; Domini contra yEgyptum, illa est, quod popu-
remansisse, ne penitus ira ejus absque misericor-
dia sit.Quando autem totus lunae orbis impletur,
tunc et pascha celebratur, ct omncs maximoe so-
lemnitates. Quod strictim posuimus,ut sciamus in
hoc numero, et bona ct mala pariter contineri.Bo-
na Nabuchodonosor,cujus laboris raerces redditur:
mala 354 .Egyptiis, quorum vaslitas nuntiatur.
(Cap. XXX. —
Vers. 1 seqq.) Et faclum est ver-
bum Domini ad me, dicens : F:li hominis, propheta,
ct dic ; Uxc dicit Dominus Deus : Ulutate, vx, vse

lum Dei suo deceperit auxilio, nesperaret in Dcum diei : quiajuxta est dies, et approqual dies Domini,
et illum adiracuudiam provocaret. In illo,inquit, dies nubis, tempus gentium erit. Et veniet gladius in
die quo ^Egyptus capta fuerit, pullulabit cornu /Egypfum, et erit pavor in Mthiopia, cum ceciderint
domus haud dubium quin regium genus
Israel : vutncrati in JEqypto, et ahlata fuerit multitudo illius
significet. Quod quidam {Al. quidem) ad Zorobabel et destrucla Jundamenta cjus. yEthiopia et Libya, et
fllium Salathiel,qui per Jechoniam de David stirpe Lydi, et omne reliquum vuhjus, et Chub,ct filii tcrrse
generatus est, alii ad ultimum tempus refc- fxderis cum eis gladio cadent. Hxc dicit Dominus

Marshamus,in Can..Egypt, legcndum conten-

(a) mum historia; vcritas asscrunt.
ditminori numero, ad insulam. Imprcssani vero {b) In uno Vatic. ms. scnior, pre sxvior et pau-
lectionem mss. editique libriomnes,atque ipsa de- lo post, spei imbecillitatc decipere.
 287 S. EUSEBII HIERONYMI 288
Deus : Et cormcnt fulcienlcs .Egxjplum, et destmetur A ccce veniet. H:ec dicil Dominus Deus. Et disperdnn
superbia imperii ejics, a turre Syenes (Al. Soeties] multitudinem /Egyptiorum per manum Nabuchodo-
gladio eadcnt in ea, ait Dominus («) exercituum. Et nosor rcc/is Rahytonis ipsius, el populi ejus cum eo,
dissipahuntur in medio lerrarum desolalarum,et urbcs peslilenlcs qui de gentihus missi sunl ad perdendam
ejus in medio civilatum deserlarum crunt. Et scicnt terrani. Et evaginabunt omnes gladios suos super
quoniam ego Dominus, cttm dedero ignem in Mgypto, /Egyplum, et replehitur terra vulneratorum. Et dabo
et ailriti fuerint omn.es auxiliatores ejus. In die illa fluvios eorum desertos, et tradam terram in manu
cgredienlur nuntii a facie mea in trierihus ad eonte- pessimorum,et disperdam terram,el plcniludinem ejus
rendam .Elhiopix confidcutiam, et erit pavor in ei in in manibus alienigenarum cgo Dominus locutus sum.
:

die ^'Egypli, quia absquc duhio vcniel. Uxc dicit Do- Quia h-£c dicit Domiuus Dcus : Et pcrdarn abomina-
minus Deus : Et cessare faciam mullilwiinem .Eejypti tiones, et deficere de Memphis, et
faciam oplimates
in manu Nabuchonosor regis Bahylonis : ipse el prineipes de terra Mgypti, non eruntullra. Et dabo
ei

poputus ejus cum eo foHissimi genlium adducenturad terrorem in terra rEgypti. et disperdam tcrram Pha-
dispcrdendam terram, Et evaginahunt gladios ,$uos tures, et d^ibo ignem super Taphnim, et faciam ullio-
super /Egyplum, et implebunl terram interfectis. Et nem in Diospoli, etef]undum furorem meum sxiper
faciam alvcos fluminum aridos, cl tradam lerram in n Sain, robur .-Egypti, el disperdum multitudincm
manupcssimorum,el dissipabo terram et plenitudinem Memplieos. Et dabo ignem super JEgyptum, et eontur-
ejus in manu Ego dominus locutus sum.
alioiorimi : balione eonturbalitur Sais, et in Diospoli erit scissura,
Hsec dicit Dominus Deus : Et disperdnm simulacra,et et diffitndentur aquse. Juvenes Heliopoleos et Bubasti
cessare faciam idola de Memphis, cl dux [h) in tcrra gladio cadent, et muliercs capliva ducentur, e'<. in
JEgypti non crit amplius, et dnbo terrorem in terra Taphnis lencbresccl dies, quando 356 contrivero ibi
JEgypli.Etdispcrdam lerram Phnlures cl dabo igncni in sceptra /Egypti et peribil ibi conlumelia fortiludinis
Taplinis, ctfaciam judicia in Alexatidria,ct effundam ejus, et ipsam nubes operiet, et filix ejus ducentur,et
indignationem meam super Pelusium ?-obur JEgypti faciam judicia in lEgypto et seient quoniam ego sum
etinterficidm multitudinem Alexandrix,et dabo ignem Domimts.Posi vicesimum et septimum annum capti
in .Egyplo. Quasi parturiens dolcbit Pelusium, et vitatis regis Joacim, revertitur ad prwsens tempus
Alexandria eril dissipala, ct in Memphis auguslia; quando contra /Egyptum Cffiporat prophetare,idest
quotidianx. Juvenes Heliopoleos et Buhasli (Al. Bti- ad annura decimum,et decimum mensem.undecima
gasti) gladia cadent, et ipsx eaptivx ducentur. El in mensis die, et dicit sibi praeceptum a DominOj ut
Taplinis nigreseet dies, cum contrivero ibi sceplra loquatur ad omnes nationes,et cumomnibus specia-
.'Egypli.el defecerit in ea superbiapote7itia;ejus:S5S liter ad /Egyptum. Qua? sunt ergo quae loquitur ?
ipsam nubes operiet, filise aueem ejus in caplivilatcm ^ Ululnle, vx, vx diei, qttiajuxta est dies,et approquin-
dueentur. Et faciam judicia in jEgypto, ct scient quia quut tlies Domini: non claro sole rutilans.sed opera
ego Doniinus. LXX ; Et faelus esl sermo Domini ad nubibus,et Baliyloniamafferens tempestatem.Cum-
me, dicens : Fili hominis, vaticinare, et dic tixe : que cojperit gladius vastare /Egyptum,pavor eritin
dicit Adonai Dominus : o dies : fjuoniam ju.vta cst ^thiopia, quK vicina est yEgypto, ne ad se usque
dies. ct juxla ina Domini ; dies nubis, finis gentium Babylonius mucro porvoniat.Cadentenim in iEgypto
erit. Et vcniet gladius super .Egyptios, ct cril conlur- vulnerali,et auferelur multitudo illius, et usquead
hatio in .Elbiopin. El ciident vulncrati in /Egyplo. cl fundamenta omnia destruentur : ita ut si quis in
auferent mttltitudincmejus ,el concidentur fundamcnla viJgyplo reperiatur dc ^thiopia, ct Libya.et Lydia,
illius. Persx, et Cretenses,et Lydi. et Lilnjes et omnes et in commune de variis populis et Chuh, quod
commi.rti, et dc filiis Tcstamenli niei qlndio cadenf. (c) Symmachus Arabiam, et de fiiiis terraa
vertit in

Hxc dicit Adonai Doininus. Et coucident sustcnlacula foederis, hoo est, de populo Judaeorum, cum illis

jEgypti, e.l dcsccndent conlumclia forlitudinis ejtis a gladio cadat. Pro quibus gentibus LXX posuerunt
Maydalo itsqtte ad Syenem gladio cadent in ea dicit Pcrsx, et Cretenses, et Lydi, et Lihyes, et omncs eom
Adonai Dominus.Et desolabitur in medio regionttm mixli, et fiiii Testamenti mei gladio cum ipsa cadent.

desolatarum et civitates ejus in medio urbitim deser- [) Et ut sciremus has omnes gentes fuisse in auxilio
tarum critnt, ct scicnt qttoniam ego sum Dominus, ^gypti, sequens sermo demonstrat : Et corruent
quando dcdcro iguem stiper .Egyptttm,et contriti ftte- fulcientes .'Egyplura, sive sustentacula iEgypti, id
rint omnes qui auxiliantttr ei. hi ilie illa egredientur est, socii, et omnis superbia imperii,sive conlume-
nuntii a facie mea. festinantes disperdere ASthiopix lia fortitudinis illius destruetur ac deponetur a turre
spem, et erit conturbatio in eis die .-Egypti, quia Syene,quam in extremisfinibus /Egypti sitaradixi-

(a)Victor. Deus. pro exercituum \eg\t,ex Hebrso, biam cum sit, ejus interpretatio-
longe credibiiius
mn' iJIN, Ipsa autem llieronymi versio utrumque nem, y.ai 'ApaSta, respicere duo proxime
Kiiix r,

prfefert Detis c.rerciluuni.. prcecedcntia verba, ailTH SjI, qua; proprie el omnc
{b) Idem, de tcira cx llebr, yi,S)3, consentiante vulgus interpretantur, sed radicem nominis Arabi»
GrEeco sx 7?,;, et Vulgata, non speolat. Niliiloniinusct paulo inferiua idem re-
{c) Sunt qui ipsum hic falli Hieronymum putent petit Hieron., et Chub, id esl, Arabes.
cum vocem Chub dicit a Symmacho versam in Ara
 COMMENTAlllOUUM IM EZECHIELEM LIU. IX. CAP. XXX. 290

mus, sive Malgado usque ad Syenem, sicut LXX A transtulerunl. Morisautcm/Egyptiorumest,propter

transtulerunt-.omnescivitates.EgyptidesertKerunt. nundalionemNili,cxcclsosaggcresconstruercadri-
ut cognoscant Dominum, quandoignisClTaldffiorum pasNili.Quisicustodumnegligentia,velriimiaaqua-
universa vastaverit, et attriti fuerint universi auxi- rum magnitudine rupti fuerint, subjacentes campos
iiatores ejus, el pervcnerint nuntii juxta Aquilam et nequaquam rigantaqui-e, sed opprimuntatquepopu--
Theodotionem siim (Diii'). quosSymmachus trans- lantur. Per quodsignificantur, sicGhaldaeorumexer-

tulit, festinantes : nos in tricres verlimus ; itaenim citu ofcupandam.Egyptum, quomodoinundantibus

ab Hebrreis accepimus.- ut omnis /Ethiopia; liducia Nilioquis, et superniodum crescentibus operiri so-
conteratur, et quando fuorit vicina provincia S57 let atque corrumpi. Pro inundatione aquarum, et

desolata, pavor teneat proximam. Ut autem scire- irruptione atquo scisuia aggerum, in Hebrceoposi-
musquis esset istegladius, qui vastaret /Egyptum tum est : Et eriml in.Memphisangiislix quolidianse, ut
et terreret /Ethiopiam, sequitur manifestius : Et unde Nilus dividitur, et ubi Apis templum est, et

cessare faciam multitudinem ^Egypti inmanuNabu- consulta respondent oracula, ibi quotidiauM angu-
chodonosor regis Babylonis, qui non solum veniet, stiajfiant, JuvenesquoqucHeliopoleos,qua3Hel)raice
sed veniet multis comitatus nationibus,ita ut omnis appellantur on {y>ii) [M. Aven.], et Bubasti alterius

/flgyptus interfectorum sanguine compleatur,tanta- civitatis, gladio corruent : ita ut ipsa3 urbes, hoc est,
p
que erit ira Domini, ut siccentur alvei flnminum, habitatores, sive mulieres earum ducantur in capti-

hoc cst, Nili o'o)pjy;c;, usque ad solum, et in manu vitatem, qui sexus injuria; subjacet. In Taphnis ve-
pestilentium, sive hominum pessimorum plenitudo ro qUt-E cst regia civitas, conterentur sceptra ^Egy-
/Egypti desoletur. Mea enim verba irrita esse non pti, id est, omne regium genus. Cumque potenlia
possunt, illucque proficiet indignatio, ut simulacra ejus, inteifectis principibus, defecerit, tunc nigres-
/Egypti disperdantur, et cessent idolade Memphis, cetdies, et caligineactenebrisomniacomplebuntur,
quae usque hodie metropolis est superstitionis ^Et^y- ita ut ipsa urbs operiatur nube mceroris ac liictus,

ptiffi, sive optimates et principes de Memphis, et dc et filioe ejus, id ost, oppida reliqua dicantur in ca-

terra .Egypti. Tantus autem terror cunctam iEgy- ptivitatem;utpostquamfecerojudiciain .Egypto, et

ptum possidebil, ut terra Phatures omnis pereal, et me cunctis judicem demonstravero, tunc sciant
ignis vastet Taphnis, sive ut Septuaginta (ranstule- /Egypti quod ego sumDominus. Hoeo quasi parvuHs
runt, Tanim. Faciamque, ait, judicia in Alexandria, elemcnta dcscripsimus, ut por litteras, syllabas, no-
qua; hodiesic vocatur. Caeterum pristinum nomen mina, verborumque contextum, possint ad lectio-
habetNO, quod Aquila, Symmacbus, et Theodotio, nem pros» vel carminis pervenire. Nunc aggredia-
sicut in HebriBO positum est, transtulorunt. Pro quo mur tropologiam, et latissimum disputationis pela-
nescio quid volentes Septuaginta dixere Diospotim, ^ gus, brevi, quasi pictura; tabula, demonslrcmus.
qucB ^Egypti parva civitas est. Nos autem pro No, Sermo Domini qui erat semper in Patrc, factus est
Ale.mndriam posuimus, per anticipationem, qua: ad prophetam, et vooat eum nequaquam nomine
Gra5ce ojp6Xr,i]>i; appellatur, juxta illud Virgilianum suo, sed filium hominis. Quod in Scripturis sanctis
[^Tjteid. lib. iv) :
in bonampartemsemperaccipitur, dumtaxat nume-
Laviaaque venit ro singulari, ut inhoc eodem propheta, 359 et in
Lillora :

Daniele, et in Evangelio. Alioquin plurali numero

non quo co tempore quando venit /Eneas in Latium, in contrarium legitur; ut est illud : Filii hominum,
Laviniadicerentur ; sed quae poftea Lavinia nuncu- denles eorum anna el sagilUT : el lingua eorumgladius

pata sunt, et manifestior locus fleret lectoris intelli- aculus (Ps. Lvi, 5)? Et rursum : Filii hominum us-

gentic-B. Et efTundam, inquit, indignationem meam quequo gravi corde (Ps. iv, 3) ? Leo enirn rugiet et

superSam,quam nos in Pelusiuniwnviimus. et robur quis non timebit ? Dominus locutiis est, et quis non

appellatur /Egypti, eo quod portum habeat tutissi- proplicl.ahit ?(.imns. iii, 8). Ulula, inquit, va3, Vc^ diei

mum,etnegotiationesmarisibi velmaximeexercean- quia justa cst dies, et appropinquat, dioit Dominus,

tur.UndeetpoetaPelusiacamappellatlentem(rn'3!7. dies nubis, tempus sive finis gentium erit. Duplex

I Georg.), non quodibi genushocleguminisgignatur, D consummatio

est, aut generaliter omnium, quando

vel maxime sod quod e Thebaida et omni /Egypto

;
finis advenerit, aut specialiter singulorum, quando
per rivum Nili illuc plurimum deferatur. Et inter- tempus mortis institerit. Juxta autem dicitur, quia
ficiam, ait, mullitudinem Alexandriaj, qu.T rursum in reternitati comparatum, omno tempus breve est.

HebrKO positaestNo, pro quanequaquam Diospolim, Undeet Jacob centum et trigintaannos quibus dixe-
ut supra, sed Memphim LXX transtulerunt. El ut os- rat : pauci, inquit, et pessimi siint dies mei (Gen.
tendat populosam jam illo tempore fuisseSSS ur- xu'ii, 9). Et Psalmista de universi generis humani
bcm, Perdam, ait, multiludincm no (xj) ct daho ;
fragilitate disputans, ai l : Dies nostri quasi umbra per-
ignem, hocest, regemBabylonis in /Egypto, qui instar Iransicrunt (Ps. cxliii, 4). Quod reputantes, necpo-
ignis cuncta dcpopuletur. Qunsi parlunois doiebil tentia erigemur, nec divitiis incubabimus, nec fcli-
Sain, \d esi, Pelusium : sive conturbalione turbabi- cilate lajtabimur, cito omnia aufereuda noscentes.
tur ; et in Alexandria, id est, in No, erit scissura, Pulchreque dies dicitur Domini, quando omnissce-
et diffundentur aquo! pro qua ruraum LXX Diospolim culi conversatio dcstruetur, et errore suhlato, una
291 S. EUSEBIl H1ER0NYM1 292

veritas apparebit, diesque nubis et nebul». NuUus A. (ut supra di.Kimus) Magdalus, magnificentiam, et
enim intrepidus ineertusque de sententia, absque Syene, gyrum sonat, perspicuum est quod i£gyptiae
pavore judicem prajstokitur. Et tcmpus sive fmis opes, etcontumeliosa rortitudo et iuagnificeutia, id
gentium erit, non unius gentis Aigypi\^, sed uni- e.st, jactantia, et exaltatiose.s (a) vi pereant, usque
versarum, ut manifestuni fiat de cunctis gcntibus ad gyrum /Egypti, ubi nihil stabileest; sed in-
prophetari. Sequitur, veniet in i£gyptum gladius, certo SGB volvitur lapsu, et pervenit ad ruinam.
gladius versalilis flammeus, sermo divinus, qui bo- Tunc dissipabuntur .(Egyptiae civitates, et terra de-

nos a malis dividat, et pessimos suo igne oonsumat. scrta erit, etmulta cor.gregatio ramanebit, habens
In /Egyplum aulem hujus saeculi, ita ut pavor sit in aliquid firmitatis, ut rerum (ine cognoscant quod
.^ithiopia, qui trans /Egyplum in noote erroris,».' ipse sit Oominus, quando miseritignem in yEgypto,
tenebris commorantur, et quorum nigredo in can- quem Dominns ardcre, desiderat, ut fenum, ligna,
dorem, aut dilficulter, aut nequaquamoonvertitur. stipulae, qus supra fundamentum Ghristi cedificata

Cadentquo viilnerati in ^gypto, qui male steteranl sunt, concrementur, et omnes auxiliatores perver-
in nequitia. Et auferelur multitudo /Egypti. Lala sorum dogmatum conterantur. Fx quo intelligen-
enim et spaliosa est i'ia qua^' diicit nd mortem {Mallh. dum, falsi nominis scientiam, et eos de quibus scri-
VII, l?>). Et fundamenta illius destruentur: ut nihil j, ptum est : Dissipa gentes qnx bella volunt (Ps. lxvii.

in jEgypto prislina; resideat firraitatis : sed desertis .32). socios et auxiliatores ^'Egypti nuncupari. In die,
rundamentispessimis,ponaturf'undamentuinChris- inquit, illaegredientur nuntii a facie Dei.de quibus
superquo aedificeturEcclesia.OmnisquippepIan-
ti, scriptum est in Evangelio Angeli eorum semper
:

tatio, quam non plantavit ccolestis Pa';: , cradicabi- videnl faciem Pairis mei qid in ckUs est {Matth. xviii,

tur 360 Unde et Jeremias destruere

(Jlatth. vii). 20). Et in sementis parabola, messores Angeli, id

jubetur quK constructa eraut, ut ;edilicet meliora est, qui nuntii sunt, mittuntur, ut universa scan-
(Jerem. i). Peribunt quoque in /Egypto ^Ethiopes, dala congregent, et mittant ea in caminum ignis,

Lihyes, et Lydi, sivejuxtaSeptuaginta, Persre, Gre- ubi est fletus oculorum, et stridor dentium (Ibid.

tenses, et Lydi, et Libyes,etChub) id est, Arabes, xiii).Festinabuntqueimplore praeceptum, utdeter-

et omne reliquum vulgus, quos Hybridas atque mix- reant, siveconterant ..Ethiopi» confidentiam,quiad

ticios SepluaginLa transtulerunt. Quos omnes pro summum malitia! verlicem pervenerunt ut in ever-
diversitate viliorum et interpretatione nominum, sione jEgypti /Ethiopia eonteratur, ct paveat eo
qUc-G in visione Tyri posuimus, diversas possumus quod dies Domini sit ultionis atque vindictse, qua
intelligere nationes. Unde et Aposlolus : Vos, inquit, fugentur tenebraa peccatorum, et lux virtutum re-
genles in carne, qui dieimini Prxputixim (Ephes. u, maneat. Et cessare, inquit, faciam mullitudinem
If). Numquam enim dixisset in carne gentes, nisi C .'Egypli in manu Nabuchodonosor regis Babylonis,

essenl alioe in spiritu, ut in alio loco : Videte Israel cui traditi sunt ad puniendum. Ipse est cnim inimi-
secundum earnem. Unde magnopcre providendum cus etvindex qui etiam mercedem accepit, eo quod
est, ne corde rcvertaraur in ^Egyptum, de qua se- servierit in expugnatione Tyri, vEgypti multitudi-
mel exivimus, et inter cajteras gentes inveniamur; nem : ut raulti in xEgypto essedesistant, qui semper
et pereamus gladio, de quo in consequentibus dici- in ea sunt. Sin autem aliquis opposuerit, quomodo
tur : Juvciies Hcliopolcos et Hubasti gladio cadenl, illud dicatur in Deuteronomio : Is scptuaginta ani-

maxime cum jungatnr, et fdii terrx [aderis, sive mabus descenderuiit patres vestriin .'Egijplum : nunc
Tcstamcnli mei simul mucrone fericntur, de quibus aiitem faeti estis ut slcUx cadi in multitudine (Deut.

scriplum est .•
Vx qui dcscendunt in/Egyplumad X, 22) : facile solvitur. Neque enim exemplum ter-

auxilium, iii eqiiis el currilus confidentes (Isa. xxxi, I). rena; multitudinis posuit, sed ccclestis, quae virtu-

Sinautem caiterarum gentium homines trucidantur tibus fulgeat, et plena sit luminum, super quam

in jl^gypto, quanlo magis lilii lerra; Iroderis et Te- muUitudinem /Egypti, adducuntur fortissimi gen-
stamenti Dei, qui contemnentes Angelorum panem, tium, ut disperdant lerram, pro quibus Septuaginta
.(Egypti peponum, et ceparuin, etalliorumet cucu peslilcnles, interprelati sunt. Quod nescio quomodo

merum recordati sunt (yum. xi). Tunc corruent Q conveniat iis qui adducuntur a Domino, nisi forte
sustentacula et fulcra /Egypti, qua; eam in nequitia juxta illud exemplum,immissiotiem per Angelos pes-
sustentabant, dialecticorum argutiac, et philosopho- siinos (Psal. sxxvii, 19) qui evaginabunt gladios :

rum stropha3. Contumeliosum quoque ac superhuni suos super /Egyptum, el implebunt terram 362
imperium destruetur, qui omnia loquuntur perar- interfectis, sive vulncralis, ut occisos vulneratosque
roganliam. et Ecclesiasticam simplicilatem ducunt esse se sentiant, et in tantum jEgyptum essc de-
pro nihili. A turre enim Syenes cadont in ea quaa structam, et ad nihili pervenisse, ut omnia flumina
in extremis terniinis /Egypti,.Ethiopiffi Blemmya- cloquentiaj quibus errores /Egyptii, juncus et cala-
rnmque confiniseft : ubi Nilus innavigabilis est, et mus rigabantur, arefiant, et tradantur in manu pes-
cataractarum fragor, et omnia invia plenaque ser- simorum qui eos torqueant, et plenitudo terrae
pentum, et venenatorum animantmm. Sin autem iEgypli, quaj male creverat, deleatur iri manu alie-

(a) Legit liabanus, cui ferme oousentit Vatican. ras. cxaltationes viiufiercntur, qui ad gyrum JEgypii
verlinent, ubi, eto,
293 nOMMENTAFllORUM IN RZKCHIELF.M LlB. LX. CAP. XXX. 294

norum a Deo N^que enim boni, sed mali Angeli
tormenlis pnepositi sunt.IL-EC necesse est ut sciant,
quia looutus estDominus. Quod frequenterassurni-
tur, ut soiant qui audiunt non prophetce verba
sed Domini,cujus pr.Tcepla irrita essenon possunt.
Seqnitur dispcrdam simulacra, qu;B abominatio-
: Et
nes. Septuaginta transtulerunt Et cessare faciam
idola vel optimates de Memphis, et dux, siveprin-
ceps in terra /Egypti, non erunt amplius. Clemen-
A Juvencs quoque Ueliopoleos, et Kubasti gladio ca-
dent. Heliopolis Hebraice on dicitnr. quod interpre-
tatur ilolor. Bubastus autemjuxtalinguam /Egyptia.
esse, cara, oris experimentum. Omnes isti qui dolorem See-
culi ferre non poterant, sed delicias Diospoleos
9ec1abantur,et confidebant sibi in volubilitate ser-
: monum et adversum CKtera dogmala dispulantcs,
babuerant experimonta victoria', gladio sermonis
Dci concident et qui nequaquam juvenes, sed im-
:

tissimi enim Domini est, male ficta subvertere, ut bccillitate mentis muliercs appellantur, captivi du-
nulla similitudo quae mentiturimaginem ventatis, centur. Sive ipsaj urbes, dolore et orisjactantia,
remanoat in -^igypto optimatos quoque pereant de
:
ducentur in captivitatem. Et in Taphnis, inquit.rii-

Mempliis quoe interpretatur c.v ore de quo omnia ;

grcscet dics. Taphnx interpretatur, ceclentes ori,

idola conli.Kerunt,ut truncatiscapitibus et raagistris subauditur diaboli cui qui cesserint, amiltenl lu-
:

idolorum, non sit princeps in /Egypto, etterrore ac men \-eritatis,et diem in noctem mulabunt,et scep-
perditione omnis Egyplus compIealur.De cujus ur- -n tra ^gypti, atqueomne imperiumsentient in Taph
bibus dicitur : El disperdam terram Phalures^etdalw nis esse contritum, ita ut deficiatin eacontimieliosa
ignem in Taphnis, sivo in Tanin, etfaciam judiciain forlitudOjSive superbia potenti» ejus, et solisjusti-
No, quam Soptuaginta Diospolim transtulenint ct .• tia; radii in nube cecentur.et nequaquam mulieres,
effundam indiynationcm meam snper Sain, rnhur sed filiffi ducantur in caplivitatem ; faciatquc Do-
JEgypti. Phatures interpretatur, panis conculcatio : minns non unum judicium, sed mulfa judicia in
Taphnis, mandatum humile Diospolis, pro qua in : /Egypto. Sicut enim bonorum apud Patrem 364
Uebrso posita est no, requies. Sain, lentatio qui- : diversae sunt mansiones : itaet.(EgyptisuppIiciorum
bus nominibus diversa ha?reticorum el omninm diversa judicia; ut cum hmc omnia facta fuerint :

mendaciorum conciliabulademonstrantur qui con-
culcantpanem ecclesiasticum atque contemnunt, et
sequuntur mandatum humile, et ad coelestia non
perducens,et deliciis vacant, et sunt in requie qua-
lem inEvangelio legimus divitem purpuratum {Luc.
: cognoscant jEgypti, quod ipse sit Dominus, cujus
judicia veru justificata in semetipsis.
(Vers. 20 seq.) El farlum est in undecimo anno,
: in primo [Vulg. addit mense], in septimamensis, fa-
ctum cst vcrbum Domini ad me, dicens Fili hominis, :

x) ; et tentatoribus [.1/. tentationibus] inserviunt.' hrachium Pharaonis ^-egis /Egiipti confregi, et ecce
quorum unus expetit a Domino, ul tcntandi Job ha- non est obvoiutum. utrcstilueretur ci sanitas, et liya-
beret potestatem. H«c omnia Dominusdisperdet at- rctur paniiis, cl [a) sarcireturlinlevlis{s\ve utacciperet
quesuccendet et effundet super ea indignationem 7nalagma) : et accepto rohori;, posset lenerc gladium.
suam, et robur ^Egypti dissipabit, utredacti ad nihi- Propterea hxc dicit Domimis Deus : Ecce ego ad Pha.
lum, nequaquam populum Doi sollicitent, et in suo raonem regem .-Egypti, et commimmm hrachium ejus
sperare faciant auxilio. ut dcsortaveritate, quKrant fortc. scd confractum (sive hrachia fortia, el dispo-
mendactum, et quasi a baculo arundineo sic suo sitas : el dcjiciam gladium de manu ejus, et disper-
363 pr;esidio vulnerentur. Post haec dicitur: Et gam (sive disseminaho) /Egyptum in gentihus, et ven-
intcrficiam sive disperdam multiludinem Mempheos, tilabo eos hi terras [Vulg. tcrris]. Et confortabo bra-
pro qua in Hebraeo habet no, quam supra iidem chia regis Babylonis, dahoque gladium meum in manu
Sepluagxnla. Dio.^ipolim transtulerunt, qua; interpre- ejus, et confringam bruchia Pharaonis, et gement ge-
tatur,7Y'fy?</M.MuIticnim sunt qui qu.Truntrequiem, mitihus interfecti coram. fticie ejus (sive ut in LXX
et jacere volunt suporlectos eburneos, ct comedere continetur : Et inducct yladium supcr Ji^gyptum, et
agnos lactentes. Siva juxla Septuaginta, qui inter- populahilur prxdas ejus, cl spoliahit spolia illius. Se-
pretati sunt Mempheos, multi sunt qui loquuntur quitur) ; Et confortabo brachia regis Dabylonis, et
aliis Dimitte ut auferam festucum de oculo tuo,c\.\m
: brachia Pharaonis cadent : et scicnt quia ego Domi-
ipsi trabes habeant in suo. Daturque ignis in »Lgy- £) nus, cum dedero gladium meum in manu regis Dahy-
pto,qui verboaitates atquedelioias suo ardoreconsu- lonis,et e.vtcnderit cum superterram /Egypli,ct disper-
mat. Delebit universa tcntatio, et in Diospoli, quse dam [Vulg. dispcrgam] jEgyptum in nationes, et ven-
rursum no ponitur, erit scissura ut ef-
in Hebraeo ; iitabo eosinierras, etscient quiaegoDominus. Reverti-
fundanturaquaeomnisquepessimacongregatiodissi- tur ad ordinera prophctiae post vicesimum enim et ;

petur, et huc illucque dispereat. Vel juxta Mebrai- septimumannumnunoponitundecimum.Quffiquaes-

cum in Memphis erunt angustiae quotidiana', ut pro tio etiaminsuperioribusconlinetur.Cumenimsermo
omni verbo otioso reddant rationem, ut intelligant DominicontraTynimfactussitinannoundecimo.qui
nihil dictorum snorum Domini judicium prsteriro. priuspositusest.in consequentibus loquitur ad Pha-

(a) Rescribit Victorius,S((7r»-e/M»%f|iiod propriusad in cxpositione subnexa Hieronymus Drachium, in-

Vulgata; lcctionem est, fasciarctur. eique satis bene quit, ejiis confregisse se dicit. ct non isse obvohdum,
respondet..quod est iu Hebi'aicoverburanw'2nS.Nam nvqiw Ugiilum,nec sarluiu liiilcolis. llux pro accepto,
U?an signilicat alligare, Exod, x.xvn, Isai, xxx, Sio idem \ lolov.recepto ex Vulgata posuit.
 295 S. EUSEB II UIERONYMI 296
raonem anno decimo rursumque ponit vicesimum
:
A quoque et Esther, Samuel et Malachim, Paralipo-
septimum.ut diximus,etnuncundecimum.Ut ca^tcra menon liber et Ezr«, juncto Nehemia,
sibi pariter
prajlermittam quce in psalmorum ordine continen- praeposteramnarrationem nequaquam reperiri.Ua3c
tur quasritur, quomodotertius psalmus praBpona-
: de annorum ordine dixisse sufficiat. Nunc videamus
tur his psalmis in quibus mutavit faciem suam quffi 366 sive de Pharaonc pro-
contra Pharaonem,
David coratn Abimelech, et de Doec Iduma^o, et phelia Rrachium ejus confregisse se dioit, et
sit.

quando inventus est in spelunca, ot quinquagesi- non esse obvolutum neque ligatum, nec sartum
mus painitentia;, in cujus titulo demonstratur, inteolis, nec accepisse nialagma, juxta illud quod
quod introierit ad Bethsabee uxorem Uria;, S65 scriptum est Non est malayma imponere. nec oleum,
:

cum priores sint isti psalmi tertio, in quo fugere nec alligaturas {Isa. i, sec. LXX). Quod si factum
notatur a facie filii sui Abessalon. Sed in Psalmis fuisset, utique recepta fortitudine, posset tonero
faoilis carmon esse lyricum, et in
responsio est, gladium, et ad bella procedcre. Idcirco clemens et
hujusceraodi opere non qujori ordinem historia; -, misericors Dcus rursum comminuit brachium ejus,
sed factorum carmina singulorum. In historia vcro sivebrachia, ut penituscadat gladius de manu ejus,
illud dicendum est, ea qua; de unare diversissunt et in gcntes ^flgyptus dispergatur, et ventiletur in
dicta temporibus, oon debere oratione dividi, scd terras.Fn brachio autem robur (a) accipe et forlitudi.
P
unius looi narrationeconcludi. Verbi gratia, ut qua; nem, dicente Scriptura Contere bracliium peccato-
:

de vEgypto dicta sunt alio atque alio lempore, uno ris ct maliijni iPsal. ix, 1.5). Quod conteritur in ad-
lectionis ordinecognoscantur. Cum liros Jixerimus, versariis nostris, quando nos persequuntur qui-
manet nihilominus quEslio (Jur in hoc eodem lo- : dem, sed opprimere nequeunt. Et pro saluto servo-
co primum factus sit sermo Domini ad Pharaonem rum Dei adversus Pharaonem rex Babylonis sajpe
anno undecimo, etpostea vicesimo septirao,et deiu- ccnsurgit, ut potentem opprimat. potentior, et mali
cepsannodecimo,cum utiquejuxta ordineni,primo tradantur pejoribus, confortante Deo brachia pessi-
decimus,secundo undecimus tertio, vicesiraus se- morum, ut sciat qui liberatus est, quod ipse sit
ptimus annus, singulis prophetiis debuerint prajno- Dominus profectum autera esse virtutis, scire
:

tari. Ad quod illud possumus respondere pro- : quodipse sit Dominus.Econtrario possumus dicere;
fundum divitiarum sapientice ct scientise Dei, quam FiliiHeli, filii pestilentix, nescientes Dcum {I Reg. ii,

inscrutabilia judicio ejus et inve.sligabiles vix ejus 22). Et in bonam partem de regibus qui rectum
{Hom. II, 33). Et in alio loco : Abyssum ct sapien- fecerunt in conspectu Dei scriptum est, quod nove-
tiam quis investigabit [Eccli. i, 2, 3). Possumus au- rint Dominum.Illud autem quod in L.K.X dicitur : Et
tom hoc dicere, quod et in Prophetis nequaquam conteram brachia ejus fortia et disposita, quod Graece
historia; ordo servetur, dumtaxat non in omnibus, C dioitur TeTaY|Ji£va,scriptorum vitio depravatum est
sed in quibusdam locis, neque enim narrant prae- IUi eniin interpretali suntnontETaYI-'^-"''''^!^)^^^ ts-ra-

terita,sed futura prffinuntiant, prout voluntas Spi- jiivct, non deposita, scd extenta. Pro quo
hoc est,
ritus sancti fuerit. In historia vero, ut sunt Moysi juxta consuetudinem suam alii interpretes c.rccte
quinque libri, et Jesu, et Judicum volumina, Rulh posuerunt.

(a) Vatic, rchur accipi, et forlitudo potcst, dicentQ codices hic retineant Latino charactere fetomewrt, id
Soiptura, etc. est, porrecta, a verbo tj!vw Mart.
(i)EditiIeguntconfictamvocemxoTsi|j.iva,curaniss.

LIBER DECIMUS.
Vellem, ut antejam dixi, prophctias contra unam chium, eleva cum Moyso manus ut nostra vic-
provinciam, aut unum regem, iisdem explanare toria tuarum orationum fructus sil. Non est
nequaquara sensura lectoris dividere. Sed
libris, et enim volentis neque currentis, sed miserentis
quid faciam longitudini, quas nisi dividaturin par- {Rom. IX, l6),Dei qui loquitur ad prophetam Aperi :

tes, modum voluminis egrcditur , et inlinita conge- os tuum adimplebo illud (Ps. lxxx, llj prophe-
et ;

ries,tam dictanti, quam legenti 367-36!i molo- ta ad Dominum respondente: Aperui os meum, et
staest? Itaque poat serraonem contra ^gyptura et D attraxi spiritum {Psal. cxviii, 331) ;
qui ubi vult
planctum ejus, regemque j^EgypU.de cujus brachio spirat. Ubi autem spiritus Domini. ibi libertas
nequaquam obvoluto, neque restituto pristinse sa- 8;
{.Joan, III, //
17), Cor. donavit
iii, qua libertate
ultima partenoniIil)ri diximus, transimus
nitati, in nos Doniinus. Quam frustra se Juda;i habere jac-
ad principium decimi libri contra eumdeni Pharao- tabant dicentos Seinen Abrahaj sumus, et neniini
:

nem regem .Egypti, qui comparatur regi Assyrio, servivimus umquam {Joan. viii, 33), multis vitiis
et post longissimain prophetiam, lamentatio supor peccatisque subjecti, et ignorantes illam scnten-
eodera assumitur, et deinceps contra omnem ^Egyp- tiam a quo quis vinoitur, ejus et servus est
:

tum. In quibus dissereHdis, o virgo Chrisli, Eusto- [IlPetr., II, 19),

297 COMMENTARIORUM IN EZECHJELEM LIB. X. CAP. XXXI. 298

(Cap. XXXI.) Et fuclum cst in undecimo annujcr- A verunt) omniavolatiliac(eli,etinrainisejus fuerunt

lio mense, una mensis.factum est rerbum Uominiad unice?'s:e besiix regionis. Quumobrem non elevabun-
me,(/icens : Fili homi)iis,dicPliaraoni re-ji /Egypliet lur in altitudine suaomnia lignaaquurum : nequepo-
poijulo ejus:Cuisimilis factus es in magniludinetua/ neut sublimitalemsuam internemorosa alquefrondo-
Ecce Assur quasi Cedrus (sive Cijparissus) in Lihano, si, (sive innubibus):necstabuntinsuhtimitale[ya\g:
pulclicr ramiset frondibu% riemorosus, excets^tsque eorum]suaomniaqucCirrigaiUuraquis:ijuaomnestra-
allitudine,ct inter condensusondes (sive in medio dilisuntinmorleinadterramullimam,inmcdiofilio-
f:
nubium)clev'Uum est cacumcn ejus. Aqu;e nutrierunt ruin Iwininuin adeos qui descendunt in lacum.Hxc di-

illum : Abyssus elevavil { Vulg. exaltavit] eum : flu-

cit S69 Dominus Ucus : in die quando descenditud in-
minaejusmanahanl in circui/u radicum ejus,et rivas feros, indixi [kX.induxi] lactuin (sivc luxit cuni
abyssus):operuieuinabysso,etprohibuifluminaejuset
suosemisil adunioersa liyna reijiouis.Vrnvtcrea ele-
cocrcuiaijuas7nultas.{e)Cuntrituses/(s\vccontenebra-
vala est allituu'o€jussuperomniatignaregionis{aive
/us]su2ier eiim Lihanus,cl omnia ligna uyri concussa
campi) et muiti/ilicalumnt urbuxta (sive rami), et
:

A sonitu ruinx ejus conimovi

sunt{S:i\e defecerunt).
{a)elevatisunt ramiejuspi xaquismultis.Cumque ex-
(sive commolx sunl) gentes,cum {f) Ueducerem eum
tcndisset umbramsuam,in ramis ejus fecerunt nidos
, ,.,. ,.,,..
omHiavolatitiacORli,et sub trondibuscius gcnuerunl
omncsbeslix saltuum,et subumbra[VvL\'^.umbraculo]
,
,',
T>
a
{Bive eam)adinfernumcuiiihisquidescendebant{s\\e
, ,,.,
,' ...
descendun/)in lacum et consolalasunt inlerrainfir-
;
. ..

maomnia ligna voluptatis (sive deliciaru?njegregia

illiushabitabatciCtusgeutium[b)universarum.Erat(iUC
atque p^-xcla?'^ in Liba no universufjue irrigabiintur
:

pulcherrimusinmagniludine sua,et indilatationi{si-

aquis^ Nam etipsicumea {swecum eo) descendent
ve multitiidinc)arbtislorum{\'o\ ramorunAsuorum: (c)
(sive descenderunt .) ad infernum ad inferfeclos
eranlenim rudices illiusjux/a af/iuis.Cedri{s\\'e Cypa-
(sivc vulnei'atos) gladio,el brachium (sive semen)
rissi)nonfucrunt altiores illo in paradi.w Dei,ctabietes
nniusciijusijue {g) habilantium subumbraculoejus,in
{si\-epini)nonadiEquaveruntsummitatemejus,ctpla-
medio natiotium{s'\vevit;e susc)pe?ierunt .Cui assiini-
lani{\'e\abietes)nonfuerunl!jeijUX (ve\similes)frondi-
latus cs,o inclyte,alq lesublimis inlertigna volupta-
6Ms)sive ranns)illius,Omne lignum parudisi Dei{sivo
lis! Ecce deducttis cs cum lignis voluptatis ad lerram
inparadiso Dei)nonest assimilahim cie/ pulchriludi-
nltimam,in medio incircumcisorum dormies,cum his
niejus/iuoniam speciosam[\u\'g.spceiosum]fecicain
guiinterfeclisuntgladio.{h)SicPharaoeto??inismulti-
[\u\g.eum],etmultiscondciisisque,frotulibus,etxmu
tudo ejus,dicit du,rAnus Deus. Utramque editionem
latasunteamomnialignavoluptatis{sivedeliciarum)
ex inore conirnisciii,ulji tamen plurimum discrepa-
quxerant inpnradiso[\ulg.a.i\(iiLDei.]Prop/erca hxc bant,ne duplex propositio augeret librorum magni-
dicil Dominus Deus : Pro eo qtiod sublmala a^.subli- C
ludinem. Ac primum sciendum, quod quaecumque
\

inalus]<st in altitudinem,et dcdit
virentem alque cundensam (sive
elevatum esl cor ejus in alliludine sna tradidi eam
(sive eum) in manu fortissimi{sive principis)genl ium
faciens faciet ci : (sive et facium perditionem ejus)
juxtu impietatsm ejus ejcci eam.{d) Et succident cam
alieniet crudelissimi nationum (sive pestilentes gen-
summitatem suam dicuntur de rege Assyriorum futurn terapore, in
inmedio nubium),et LX.K quasi transacta memorantur, et sic vel ad ar-
:
borem, vel ad principem loquitur Assyriorum, ut
tam,masculino quam feminino genere de una per-
sona intelligatur, dum et arbor relertur ad Assy-
rium,et Assyrius in arbore nominatur. Nec de rege
Babylonio in praesenli sermone uUa fit mentio na ;

tium),et projicient cam super moutcs, ct in cunclis videatur contra captivum populum positum {.-l/.po-
convallibus corruenf rami cjus,ei confringenlur ar- situ.sj in Chaldsa, dominorum atque regnantium
busla cjus in uytiversis ?-upihus (sive ca?npis) tc?-r:e,et iracuudiara provocaru.sed dicitur de rege Assyrio-
recedent de timbraculoejus om?ics /opuli lerrai,et re- rura.qui eo jam tempore captus fuerat aChaldceis,
linquent eam.Inruina ejus h(?bitaverun/{s\ve requie- et omne robur Assyriorum Babylonio subjacebat

(a) Haec verba, et elevali sunt ?-ami,e-s. Vatic. ms. Vulgata reponit,atque Hebraao npNl, quod aut ob-
etRabano sutfecimus post Victorium,qui ad Scrip- tof6ma"significat aut fo»tnsfan.Alterum,quod est
tur« dumtaxat testimonium suppleverat Martia- : L) contritmn verterunt LXX.
nseus cum Emsmo praetermisit. (f).\ntea erat dcilucerent.^^os Victorio hic assenti-
(6) Victor,(/t:K(!um plurimu?-uin,ad Vulgatse instar, mur pneler Scripturae textus, Brixianos mss. codi-
HebrffiOjipsaque subnexa Ilieronymi expositione as- ccs proferenti.
sentientibus- Nam universarum proprie est LXX Pro hahitantium, Rabanus.et Victorius ad Vul-
(;/)
Ttiv ttAy.Boc EOvibv : nisi si llieronymus utramque gatae exemplar scdefrrt. Legitque mox {sive in medio
posuit lectionem, gentiitm plwimarum (sive utiivc?-- vitx suie perierimt) ipso vcrbo perierunt, utpote twv
saruin). LXX intra lineas recepto, suffectisque vocibus, in
Idera ad vulgat® rursum atque Hebraei textus
(c)
medio, exeorumdem interpretatione ; nihil enim in
fidem, erat enim rafli.v iliiusju.vta aquas muItus.Sed Hcbra;o est qui verbum Graecum i-wXov-o perie-
etRabanusconsentitin ea quara suppletvoce multas. runl. respondeal.
((/) Rescribimus post Victorium succident. Mani- (/i,)!terum cum Rabano Victorius,//MC est Pharao.
festo enim, inquit, fcedoque errore succeclent lege- Gui lectioni subnexa comprimis Hieronymiaua expo-
batur antea nara succident habent Hebr., tirKc,
:
sitio suffragatur,ubi S.Patercum Septuagintavirali
Vulg. et commentarius ipse llieronymianus. propriam versionem componit.
(c) Victorius Contristatus est, etc. pro contritus,ex

Pathoi. XXV. 10
299 S. RUSEBII HIERONYM 300
imporio. Unde
decem Iribus, hoo est, Israel,
et A ounctis oonvallibus corruunt rami ejus, et confrin-
Assyrii capiunl duas autem, hoc est, Judam et
; guntur in rupibus,et acunctis derelinquitur popu-
Bcnjamin, 370 Chaldrei superant, et urbem sub- lis, hoc est, volatilibus cceli et bestiis campi, et in

\ertunt Jerusalem. Diclurus igitur contra Pharao- tantam veniet perditioncm, ut omnes arbores quK
nem regem .'Egypti, et populum ejus sermo divi- pulabantur excelsK comparatione Assyriae arboris,
nus, adversum illum esl usus c.xordio
tali Cui : suo exemplo elevari.et in sublime erigi ultra desi-
similis factus es in magnitudine tua ? Ecce Assur stant, nec stent in allitudine sua, sed illa sucoisa,
quasi Cedrus in Libano. etreliqua. Et est sensus : omnes meUi pariter Quodque per
sucoidantur.
Non mireris si a Babyloniis vincendus atque per- translationem dictum Omnes,
erat,rit manifestius.
iturus, et tuum perditurus imporium, omnesque ait, traditi sunt (subauditur reges in mortem) ad
opes yEgyptiee destruendccsint,cum .\ssur multo te terram ultimam (hoc esl,ad internum),in medio fl-
fortior, eodem Chaldeo superante, deletus sit. De- liorum hominum (nequaquam inter arbores) ad eos
scribitqiie potentiam rcgisAssyriisubfigura arboris qui desoendunt in lacum.Haud dubium quin inferna
Cedri, ju.xta Ilebraicum, ju.xta LX.\, Cyparissi, in significet.Post succisionem arboris Assyriip, sive in
rnonte Libano constitutfe, qua; die quando dcscendit ad inferos Assyrius.et induxit
sit pulcbra ramis et
condensa frondibus,etad nubesusquesubrecta,quse n [Al. indixitj Dominus luctum, rursum per trnsla-
idciroo tantum crevit,quod non aquis, sed abyssis iionem de eo loquitur,quod opertus sit abysso,jux-
hocest, aquis abundantissimis irrigetur. Abyssus ta illud quod scriptum est Veni in prolundum ma- :

enim multitudosonitus aquarum itautomnesaves ris,et tempestas demersit me(Pi.Lxviii,3)

: et omnia ;

nidos fecerint in ramis ejus, et sub frondibus illius numina,omnes videlicet nationcs, eum ultra ngare
genuerint omnes bestisesaltuum.Et nedubilaremus cessaverint, et oontristatus sit, sive contenebratus
quae essent cceli volatilia, quffi silvarum bestiffi, super eam,id est, arborern, vel eum, id est.Assy-
apertius posuit Et sub umbraculo ilius habitabat
: rium, Libanus. Ac ne pularemus de arbore esse
csetus gentium plurimarum. Gedri, inquit,(a)et cy- sermonem.sequitur A sonitu ruinae ejus commovi :

parissi, abietes, sive pinus etplalani, sive cypa- gentes. Quce enim tanta ruiaa esse unius arboris
rissi, non fucrunt ;equa; ramis illius. Et ne sigilla- potest,ut ad sonitum ejus universie commoveantur
tim de cunclis arboribus iliceret, et omnia, inquit, gentes ? Cum deducerem [.4/. deducerent], inquit,
ligna paradisi Dei non sunt assimilata illi, et pul- eara ad infernum, ju.xta litteram, arbor ad inferos
critudini ejus. I^er quas nonnulli intelligunt non deduci non potest cum aliis qui in lacum,id estjad
de rege dici Assyrio, sed de oontraria fortitudine, 37 2 inferos descendebant. Et consolata sunt in
qua; in sermone Tyri inter Cherubim dioitur esse terra inflma,in corde videlicet terr£e, omnia ligna
generata, et pretiosis distincta lapidibus, et postea C voluptatis, sive deliciarum, quod Ilebraioe appella-
ad terrena suo vitio conoidisse, qui et in Isaia ca- tur EDEN (ItN), ut nemorosos-saltus, silvasque si-

dens, Lucifer appellatur (Isa. xiv), et in Evangelio gnificet egregias atque prsclaras, quae fuerunt in
signatur a Domino Videbam Satanam quasi ulgur
: f Libiino, et irrigabantur aquis.Nam et ipsae arbores
de ccelo (Luc. x, 12). Sed nos h»c omnia
cadentem cum eo, hoc est, Assyrio descendent in infernum,
ut interim sequamur historiam hyperbolicws dicta ad interfectos, sive vulneratos gladio. Ligna gladiis
intelligamus, quod tantaj Assyrius fuerit potenlia% non vulnerantur,sed cffiduntur, nec descenduntad
et sic ounctas oppresserit nationes,ut se Angelorum infernum. Et braohium, inquit, sive semen (quo.
fortitudini compararit. Omnia autem metaphorice niam apud sermo zARA(S"n),(6) utrumque
Ilebrffios

sub altissima cedra, sive 311 cyparisso dicuntur signifloat), requiescet in umbraculo ejus in medio

ad Assyrium,interfectioque illius appellatur suoci- nationura, nequaquara silvarum, sed gentium. Ad

sio.Quodque sequitur Tradidi eum in manu for-: extremum fit apostropha ad ipsum Assyrium, sive
tissimi gentium, regem Babylonium vocat,ulquod ad Pharaonem. Cui assimilatus, o inclyte, atque
vicit Assyriura,non propriffi fortitudinis,sed divina; sublimis inter ligna voluptatis ? Nulius tibi,inquit,
intelligat potestatis. Juxla impietatem, inquit, ejus par luit, sed omnes reges potentia superasti, et ta-
ejcci eam,ut oculte Babylonium moneal,non debe- ])
men cum ca;teris regibus,qui erant in comitatu tuo
re esse crudelcm, nec opprimere populum Dei, qui ad terras ultimas,id est, ad inferos deductus es,
silii traditus sit,ne similia patiatur ab .Assyrio, qui dicenle Scriptura Ingredienlur ad extrema terr»,
:

crudelis et impius fuit. Et succident illara alieni.et tradcntur in manus gladii, partes vulpium erunt
crudelissimi nationura ; sive, juxta L.XX, pestilen- {l's. Lxii, 10, 11). In medio, ait, inoircumeisorum
tes quod nuraquam diceret [Al. voluit dicere) po-
: dormies cum his,qui interfecti sunt gladio. Osten-
situs in Chaldaja.ne illum adversum gentem suam dit quae essent ligna, qus cedrus, sive cyparissus
commoveret. Projioitur quoque super montes,et in gladiis vulnerata, et jacens cum imcircumcisis. Et

(a)Contendit Victor.legendum,.seM cyparissi nam : Commentar. in Daniel. xi, 31, ubi et variaejus vo-
vocein Hebraicam }i\eTon,cedros seraper vertit,LXX cis apud Veteres interprelatio annolatur quod :

vero ciiparissos. enim vulgo habetur, El hrachia c.v co slabunl, alius

(fc) Nimirura diversitate lectionis; nam vooalium interpretatus est, Et semina ex eo stabunt.
quae olim aberant.nuUa est hic ratio.Videsis infra
301 GUMMENTARIOHUM IN EZECHIELEM LIB. X. GAP. XXXI. 302

ut extrema anterioribus jungorut, quia supra Jixe- A titudine et ad nubes usque erexerit caput, ad quas
rat : Cui similis factus es in magnitudine tua : ecce secundum David (Psal. xxxv) veritas Dei perve-
Assur quasi Cedrus in Libano, pulcher in ramis et nit, et quibusmandatur nepluant374super Israel

frondibus, et reliqua, nunc infert : Sic et Pharao, imbrem. Pulchritudo quoque illius prsDdicatur, quae
et omnis multitudo ejus, dicit Dominus. Quomodo, 'n turpitudine pravavoluntatemutataest^Px.Lxxvii);
inquit, Assyrius, cedrus et cyparissus, Babylonio ita utdicatur de eo Confringet Dominus cedros
:

succidente, dejectaest : sic Pharao et populusejus, Lilmni (Ps. xxviii, 5) et excelsus ipse in altissimo
:

hoc est ipsa arbor et rami illius a Babylonio succi- montium Libano constitutus,quanto sublimior fue-
dentur. Haec interim juxta historiam dictasint, quas rat, tanto fortius caderet. Cujus Scriptura sancta
plerique in consummationc mundi futura intelligunt volens altitudinem demonstrare, appellat cedrum
et regem Pharaonem, hoc est eam potestatem cui magnam, quam nutrierunt aqua;, non aquas Si-
jEgyptussubjectasit,comparari regi Assyriorum po- loe quao vadunt cuinsilentio (/.v. viii), sed aqua^ Ra-
tentissimo,id est,antiohristo : quod si iile corruerit, sin, ct aqui-e /Egypti, de quibus scriptum est Quid :

utique et alii rectores tenebrarum istarum et princi- tibi ut bibas aquas Geon {Jerem u, 18), sive Sior?

pes mundi facilius corruant. Dicamus ergo de singu- quod aquas turbidas sonat.Abyssus quoque exalta-
lis,breviteromniaperstringcntes,ulnon tamdissera- P vit eum supor quam in principio mundi tenebrae fe-
mus 373 explanemus obscura, quam explanare
et rebantiir (Ge«e.!. i), et ad quam in Evangelio d;emo-
cupientibus materiam dedisse videamur. Primum- nes ne mittantur, rogant {Luc. viii). Fluminaejus-
quediscutiendum, cur undecimo anno, tertio mense, dem abyssiin circuitu radicumejuserant, de quibus
una die mensis, factum esl verbum Domini ad Eze- dicitur: Quidtibi etviae Assyriorum,utbibas aquas
chielem.dicens Fili hominis, dic Pharaoni ^Egypti
: fluminum {Jerem. ii, 18) ? Et in alio loco Ecce :

et multitudini ejus. Locuturo ad Pbaraonem, unde- Dominus inducet super vos aquam fluminis fortem
cimo anno sermo fit Domini necdum enim venerat : et multam, regem Assyriorum el omnem gloriam
ad duodecim, qui numerus plenae consummat;cque ejus {Isa. VIII, 7). Rivos quoque suos cmisit abyssus
virtutis est. Unde et duodecim sunt fllii Jacob ad universa ligna regionis, ut non solum principem
{Genes xxxv), a quibus postea duodecim nomina mundi hujus, sed etsocios illius irrigaret. Propterea
Prophetarumuno volumine continentur. Et Apostoli elevatus cst.et super omnialigna altissima succre-
duodeeim sunt {Luc. vi), quorum quia unus Judas vit,et multiplicata sunt arbusta ejus,et totius orbis
proditor fuit, in locum ejus Mattiiias eligitur. Et possedit imperium dicens : H«c omnia mihi tradita
archisynagogi [.4Larchisynagogse]flliaannorumduo- sunt [Mallh. iv, 9). Et elevati sunt rami ejus, qui
decim a Domino suscitatur (Mmr. v). Hemorrhou aquisabyssi fuerantirrigati. Qui extendit, sive dila-
sa quoque anno duodeoimo recipit sanitatem. Sed C tavit umbraculum suum, ut omnes subjiceret suae
quiacornpiturPhara'o, et postea plangitur, propter- ditioni. In ramis ejus fecerunt nidos omnia volatilia
ca tertius mensis et unus dies undecim annorum coeii. Omnis enim qui facitpeccatum [Joan. viii,34),

numero copulantur. Unde et in consequentibus duo- de diabolo natus est, et de ramorum ejus numero
deciino anno, mense duodecimo, una mensis, fit computatur. llla autem volatilia fecerunt nidos in
verbum Domini ad Ezochiel, dicens Fili hominis, ramis ejus, quaj juxtaviam Evangelicam comedere
:

assume planctum super Pharaonem regem iEgypti,et sementem {Matth. xin), sive quia omnes peccave-
dices ad eum. Qui enim plangitur, ideo plangitur ut runt, et indigent misericordia Dei (Rom. iii), de
intelligat quanta bona perdiderit; et tamen quia quilius dictum est Omnes declinaverunt, simul :

Pharao erat, et brachium ejusnecdum fueratcolli- inutiles facti sunt (P^. xiii, 3) Idcirco in ramis :

gatum, nec pristinam rcceperat fortitudinem pro- ejus fecerunl nidos.Sequitur Et sub frondibusejus
: :

pterea in anno et in mense duodecimo,viginti novem genueruntomnesbestiK saltuum, quae Christi man-
dies adhuc remanent,utduodecim annorum numerus suetudinem perdiderunt.etsub umbraculo illiusha-
compleatur. Uno igitur mensis die, sormo fit Domini bitabal ccetus gentium plurimarum, ut nullus esset,
adProphetam,etpriecipitureiutloqualurregi.Egypti quL non cjus («) tegeretur umbraculo, prster eum
et multitudini ejus. In quo mirandum quod quatuor n qui dixit Ecce venit princeps mundi istius et in- : :

inlerpretesnon populum dixerint.sed multiludinem. venict in mc nihil {Joan. xiv, 30). Per unum enim
Multi enim vocati, et pauci electi {ilatth. xxii, 14). hominem peocatum intravit in mundum, et 375
Et in lege scriptum est Non eris cummultiludine
: per peccatum mors (Rom. v, 12); et sic in omnes
in malo. Diciturque ad regem yEgypti Cui similis homines mors pertransit.in quoomnes peccavimus,
:

factus cs in magnitudine, sive in altitudine tua ? et in Adam omnes morimur, cunctiquepeccavimus,

Quod et ipse se exaltaverit, et subjaceat illi senten- et indigemus gloria Dei (I 6'or.xv).Et tamen in ipsa
tiae : Omnis qiii se exaltat, humiliabitur {Luc. xiv, habitalionc diversa conditio est. Alii habitant in
11) : sed tamen non sit ejus altitudini similis, qui ramis ejus quasi volatilia, scientiam sibiin philoso-
quasi cedrus, sive cyparissus in Libano fuerit, pul- phia, et haereticorum dogmatibus pollicentes. Alii
cher ramis et frondibusnemorosus ; excelsusque al- quasi bestiae fer£e, iramites atque crudeles : alii

(a) Cum \'ictorio regeretur, ex mss. Brixianis, legimus, Martian. cum Erasmo, langeretur,
 303 S. EUSRRII HlEnONYMI 304
quasi nuiUitu(JogenUuiajjlurimdruuj;utcoinmixtos
A. sivein tbveam sempiternam.Cum autem ille descen-
divorsis vitiis signilicet atquo pcccatis. Er-it autem derit ad extrema terra;, ot pars vulpium fuerit a
Assur pulcherrimusin magniludine sua, etin dila- quibus lacerandus est: tuno luctus erit vel omnium
tatione arbuslorura suorum, qui aquis nniltis radi.x sooiorum ejus, vol sanclarvim fortitndinum, quse il-
ejus riii;rat tantum ut in paradiso Dei
irrigata, in lum dolebunt ad inferos descendisse. Unde dicit
nuUa cedrorum cyparissorum esset altior, nec
et Dominus Operui eum abysso, cujus aquis fuerat
:

abietes pinique adaequarent sublimitatem ejus siVe ante nutritus,etprohibui flumina ejus,id estabyssi,
;

piataninon essent_;cqua3 frondibus illius. Idcirco ot coercui aquas multas,ne eum irrigarent, sedma-
nullaarborum in paradiso (dantarum ei 1'uerat ad- gis opprimerent. Contristatus est super eum Liba-
;equata,quiaomnelignum paradisi Dei non estassi- nus, in quo fuerant exaltatus, et ornnia agri ligna
milatum iili etpulchritudini ejus. Ncquuquam enira concussa sunt, succisionem similem formidantia. A
sunt per superbiam, sed scierunt humilita-
erecta; sonitu ruinas ejus commovigentes,ut nullus perdi-
tem suam, neque similitudinem Dei sacrilego sibi tionem illius ignoraret, et dcductionem ad iDferos
animo vindicaro sunt^Quodque sequitur
conatffi : cum ceeteris sociis ejus. Acceperuntque conso-
Et asmuiata sunt eara omnialigna deliciarum qiico lationem omnia ligna voluptatis, id est, paradisi :

erant in pnradiso, sic cdisserimus : /Emulata sunt dum vident ct mala malis, ct bona bonis restitui.
ligna paradisi multitudincm ramorum ejus : Multi Hmc autem ligna Libani sunt, aquis irrigata .1u-
enim vocati, et pauci elccti {Malth. xx, 16). Et Lata : minum Domini, in quibus et illa arbor fuorat irri-
et spatiosa via qu;e ducit ad mortem {Ibid. vii, 13). gata qua2 corruit. Sivc omnia ligna, qua; quon-
Cupit enimtantos haberfiin salutem.quantosAssur dam fuerunt bona. et irrigabintur aquis, et in
habuitinperditionem. Unde quia Assur.sublimatus Libani allitudine morabantur, accipient consola-
estinallitudine ; etdedit sublimitatcir. suam viren- tionom, S?? qiiando principem suum similia
tem atque,condensam,siveAisqucadnubes cacumen vidcrint suslinero tonncnta. Et ipsa enim desoen-
erexit.et elevatum est cor ejus ut diceret Ero simi- : dent ad inlernum ad interfectos gladio Domini, et
lis Altissimo {Isa. xiv, 14), propterea traditus estin omnis umbraculo
fortitudo lignorum habitabitsub
manu fortissimi gentiuni : quam intclligimusaliam ejus, id est, in pocna, in medio omnium nationura
detestabilem potestatem, cui traditur ad punien- quKclaustris inferni tenebuntur. Posthasc ad ipsum
dum ipseestenim inimicus ct ultor utAssurin-
:
; Pharaonein sermo convertitur, cui dictum fuerat in
telligatur Antichristus, ct fortissimus gentium cui principio, cui similis factus es in magnitudine tua ?
traditus est, Satanas, juxta illud Apostoli. Quoa et diciturad eum : Cui assimilatus es, o inclyte,at-
tradidi SatanaB,ut discant non blaspbemare que sublimis inter iigna voluptatis Nempe Assyrio
([ Tim. ii ?

20) Qui faciens faciet ei quwcumqueei a Domino

:
G qui corruit Et tu eras inclytus atquc sublimis inter
fuerint imperata.Ista autera cyparissus ejecta cst de ligna Eden, hoc est, doliciarum et paradisi, et ecce
paradiso Dei propter impietatem suam et succident ;
dcduclusessicutAssyrius,cum omnibuslignis, qua;
illam alieni et crudcles,sive pestilentes ingcntibus, quondam fuerant in deliciis, ad terram ultimam et
utSJCimpleaturillud quodscriptum csl:Pestilentc ad inferos, dormies non in requie, sed in poonis
el
flagellato, stultus astutior fiet {Prov. xix, 2.5). Et in inodio incircu:r,cisorum, hoc esl, immundorum,
iterum : Jam securis ad radices arboris posita cst et cum his qui in gladio Uomini conciderunt. Et ut
{Maltk. III, 10) : qui(«)pr;ecidenteam siipermontes, sciamus qui sit ille cui dixerit:0 inclyte,atqucsubli-
ut corruatin superbiasua. In cunctisautera conval- misinter lignavoluptalis, ponitmanilestius: Ipse est
libuscorruentramiejus utad tartarumdeducantur
: Pharao, et omnis multitudoejus. Sive juxta Septua-
oranes, qui in ejus fuere comitaiu, et recedant do ginta, sic est Pharao, et omnis multitudo ejus, ut
umbraculo relinquanleam:ut volatilia cocli
illius,et quomodo supra Assyrius succisus est, et corruit, sic
et besti;B terra, qufe prius sub illa fuerant, et illius et jEgyptius subruatiir.
umbracuio tcgebantur, postea pmna; ejus participes (Cap. XXXII. — Vers. 1 seq.) Et fac.tuin est duo-
sint. Cumquo viderint cffitcra ligna silvarum, sive decimo anno, in mense duodecimo (sive decimo), in
paradisi,Assur oyparissum sentcntia Dei corruisse, q una die [Vulg. tacet die] mensis, factum est vcrbum
non elevabuntur in superbiam, nec se csse aliquid Domini ad me, dicens : Fili hominis, assume lamen-
aestimabunt, nocirrigationem aquarum suarum pro- tum super fharaoneni reijeni /Egypti, et dices ad
prias arbitrabuntur divitias eo quod omnes rami :eum Leoni geatium assii/iilalus es, et draconi qui :

et volatilia coeli, et bestia; terrte, qus erant sub im- e.U in mari, et ventilubas cormi in fliiminibus luis,
perio Assur, deducanlur in morte ad terram ulti- et conturbabas aquas pedibus luis, ei cow.ulcabas flu-

mam. De quibus scriptum est In conspectu ejus : mina earum [Vulg. 'eorum[ (sive tuu). Propterea hsec
cadent omncs qui descendunt in terram {Ps. xxi, dicit Dominus Deus : E.vp^mdam super te rete metim
30). Et in alioloco Ingredientur ad cxtrema terra?
: tn multiludine populorum multorum, et e.ttraham te
{l's. Lxii, 10) et erunt neqiiaquam cum Angelis,
: in sugena mea (sivo extraham te in hamo). El pro-
sed cum flliis hominum,qui descendunt in lacum, jiciam (sive CKtrahani) in lerram super laiiem agri :

(a) Maluit Victor projicienl i

L\\ superiori]inrerioriquc,'^ul'sibi vidctur, context
S03 COMMENTARIORUM IN EZEGHlKLEM LIB. X. CaP. XXXII. 306

abjiciatii le (sive campi replebuntur lui) : el hahilare A perbiam, quffi cornu vocatur, et multitudine exer-
(sive sedere) faciam siiper te omnia volatilia caili, ct cilus sui, omnes aquas transiens poterat contur-
saturabo de le hestias uniuersx terrx, et daho carnes bare : idcircn expandere se dicit rete suum super
tuas stipcr montes, et imptebo coVes [Vulg. addit multitudinem ejus,et extrahere eum sagena suavel
tuos] (sive valles) sanie tua (vcl smquine tuo) et ir- hamo, et projicere, sive extendere eum supcr ter-
rigabo terram {siveirrigabitur terra) putore [Vulg. ram,quiquasicolubermultisspiris fuerat involutus,
fetore ; al. pxdore] sanguinis tui (sive stcrcoribus tuis) ut a cunclis cceli volatilibus devoretur. Cumque non
supermontes. el 37S valtcs implcbunlur ex tc. Et ope- solum aves, sed omnes bestia; terra; eumlacerave-
riam cum extinclus fueris, ca'lum,et mgresccre faciam reliquE carnes ejus, montes et valles cam-
rint,
stellas cjus Sotcm nube tcgam, el lunam non dabit
: posquecomplebunt,ilaut cuncta vermibusscateant.
lumen suum. Otnnia luminaria cwli mxrere jaciatn Ha;c aulem loquitur permetaphoram, ut postquam
(sive contenebrescent) super te: ct dabo lenebrassuper volatilia cceli et bestiae carnibus ejus fuerint satu-
terram tuam, dicit Dominus Dcus. El irritabo cor po- rata?, id est e.xercitus ejus, et universa multitudo
pulorum multorum cum induxero conlritionem (sive reliqua pars in vermes et saniem convertatur. Tunc
captivitatem) tuam in ijcnlibus super lerras (sivc iti inquit, cffili tenebris obvolventur ; sol, et luna, et

terra) quatn nescis. Et slupescere faciam (sive cotttri-

P c,-etera luminarianondabunt lumen suum,sedsuper
stabuntur) svpcr te [u) populi : (vel gcntes multx) ct te cuncta nigrcscent : nihilque tibi Iffitum erit, et ad
reges eorum horrore nimio formidabunt super te, cum tuum interitum omnes populi et cuncti reges eorum
volare coeperit gladius mcus super facies eorum, et ob- horrore nimio formidabunt conspicientes gladium
stupcsccnt repetile siuguli pro anima suaindie ruinx meum huc illucque volitare et nulli parcere, et in
(sive exspectanlcs ruinam suam a d'e ruinx) tux. Quia tua ruina, ruinam similem pertimescent. Ut autem
h,rc dicit Dominus Deus Gladius rcyis Balnjlonis vc-
: sciusquisiste sit gladius,audi manifestius : Gladius
nicl tibi. in gladiis fortium (sivo giijanlium) dejiciatn regis Babylonis veniet tibi : in gladiis fortium, sive
midtitudinem (sivc fortitudinem) tuatn : inexpugna- gigantiura dejiciamomnemmultitudinem tuam.Qui
biles gentcs omnes hx (sive pestilentes de cjentibus gigantes, inexpngnabiles gentes sunt, qua; Baby-
cunclis) : et vastabunt (sive pcrdent) superbiam (vel lunii regis tenebantur cxercitu. Isti vastabunt sive
injuriam) JEggpti, et dissipabitur midtitudo ejus(s\ve disperdent superbiam Egypti, et omnem multitudi-
conlcrclar oinnis Jortitudo illius). £1 perdam omnia nem ejus nihilque in /Egypto remanebit, sed cum
:

jumenta ejus qtix eratitsuper aquas plurimas {siye ab hominibus, et jumenta brutaque animalia pariter
aquis multis) ctnon conturbabit eas pes hominis ultra,
: auferentur. Et tantaerit solitudo in /Ep;ypto, ut nec
neque uttgulajumetitorum turbahit {s\ve calcabit) cai. pede hominis, nec ungula jumenti aquae illius con-
Tunc purissimas reddam aquas eorum (sive ut ali- C turbentur,sod quieta sint omnia :et aqu£B fluminum
quando quiescant aqnx corum) ct flumina eorum ejus quasi oleum fluant purissimc-e ac nitentes,
quasi oleumadducatn{s\we titoleum flucnt),mt Domitius nullo per eas franseunle, nec earum fluenta tur-
Deus, cum dedero lerram ALgypii desolatan (sive bante. Hoc autem fiet propter .Egypti solitudinem,
perditam). Deseretur aulem terra a plenitudine sua qua^redigetur in desertum abomni multitudinesua:
(sive cumplenitudine) quando percussero (sive disse- quando habitatores ejus Dominus 380 percusserit,
minavero) omnes liahitatores ejus : et scient quia cgo utintelligantqui remanserintquodipsesit Uominus.
sum Dominus. Planclus est, et plangcnt cum fdix Idcirco planctus esl Pharaonis, el plangent eumfi-
geiitium{b) siipcr /Eggptum et super multituditietn cjus liaj gentium incircuitu.Non solumautemsuper illo,

(sive otnni forlitudine illius) plangent eum, ait Dotni- sed et super multitudine ejus, quae, Domino va-
nus Deus. Editionem utramque miscemiis, in his H*c super simplici littera cursim
stante, deleta est.
dumtaxal in quibus discrepant. Alioqiiin ubi unus veniamus ad intelligentiam spiri-
dixisse sufficiat,
sensus est, Heiiraiouni sequimur. In mullis autem tualom. Necputo magnopcrelaborandum nosse qui
exemplaribus, ju.xla LX.\, duodeoimus annus ot sitPharaorex .Egypli,cun^ suprapleniusdixerimus,
mcnsis decimus ponitur; juxtacieteros auteminter- eam videlicct potcstatem, cui /Egyptus credita
pretes, decimus annus et duodecimus mensis, ut j) esl ; vel una provincia, vel ^gyptus totius mundi,
vel jam capta sit Jerusalcm, et gaudium Pharaonis, qua; non est leo condita, sed proprio vitio assimi-
malis ST9 sibi imrninentibus, auferatur vel certe : lala leoni gentium. Homo cnim cum in honore
capienda, et suis magis miseriis doleat, quam esset, non intelligit ; comparatus est jumentis in-
aliorumcaptivitateh-etetur. Etinterim breviter qu33- sipientibus,et similisfactusestillisfPinLxLViii, i3).
dam fundamenta jacicntes, quid Hebraei
historii-e t)e hoc leoae et Petrusloquifur ; Adversarius noster
super hoc looo intelligant percurramus. Leoni com- diabolus quasi leo rugiens circuit, quserens quem
paratur Pharao, non unius gentis, sed multarum devoret (i Petr. v, 8). Etin nono psalmo {Vers. 9)
gentium; sivedraconi in mari, ut terram aquasque scriptum est Insidiaturin abscondito qua^i leo in
:

possideat qui irrigatione fluminum erigebatur in su- speluncasua;insidiatur ut rapiatpauperem.Etin Je-

(«) Vic[ov. .populos tnultos,velgcntcs tnullx,a.d Vul- (/)) Idem repetit voces, plangcnl cum, qus bis in
gata; pra;cipue texlus lldem vixquc uno vcrbo tnul- : UebrEO, ct Vulgata quoque odilione sunt, quia
tas pro multx Ilabanus abludit. etiam penes LXX.
 ; :

307 S. EUSEBII HIERONYMI 308

remia Spiritus sanctus ait : Leo de silva peroussit A tur, velbestia3 terrffi(i)/fitt/i. xiii; Duc. viii). Volati-
eos [Jer. v, 6). Draconem autem dici diabolum (pro lia, sementem, utdiximus.juxtaviam rapiunt.
qua;
quo Aquilainlerpretatus est Leviathan.nomen dra- BcstiK terr;e, vitiis elTerata!, quod ad ha;reticos at-
conis exponens) juxta superiorem explanationem quegentiles referri potest. Quod autem sequitur:Et
multis testimoniis doeui,qui dixerat : Measuntflu- dabo carnes tuas supcr montes, et implebo coUes
mina et ego feci ea.Iste igiturdracofluminibus suis tuos sanic tua sive, implebo valles sanguine tuo,
;

quasi cornibus ventilabat plurimas nationes : quae hunc habet sensum ut volatilia cocli et bestias
:

super Marcione, Valentino, Ario, Eunomio, ta3te- terra;, deceptorum populos intelligamus, crudelita-

risque hffireseon principihus intelligere possumus, temque gentilium, montes autcm ad principes refe-
qui imitantur ecclesiasticos viros, dicentes ad Do- ramus hojreseon, qualis fuit Valentinus et Marcion,
minem Salvatorem In te inimicosnostrosventilabi-
: collesque successores eorum qui saturantur sanie
mus cornu (Ps.xxiii,6): etnon ventilant ad salutem, draconis ; sive valles, qua3 implentur draconis san-
ulde terra ad ccelum levent, sed ut in profundum guine, inferiores quosque credentium. Aut cerle
abjiciant. Denique sequitur : Et conturbabas aquas montes adversarias potestatcs, quae in aere 382
pedibus tuis; juxta illud Apostoli : Qui autem eon- discurrunt, et valles, qu;e inferna penetrant, et
turbat vos, portabit judicium [Gal. Non vult
v, 10). T. eeternis suppliciis mancipatassunt. Porro quod dici-

enim aquas Siloe bibere, qua vadunt cum silentio tur ; Et irrigaboterram putore[/l/. psdore] sangui-
(Isa. viii), sed aquas /Egypti turbidas atque cmno- nis tui super montes, sive, irrigabitur terra de ster-

antequam pedibus conculcarentur draco-

sas, quae coribus tuis super montes, et vallcs implebuntur ex
suo fluontos ordine: postquam
nis, purffi erant, et te, illud significat quod omnis superbia et arrogans
autempedibus illius conturbat;esunt, cursus suior- h;ereticorum tunior, non tam vitali et puro, quam
dinem perdiderunt. Neque enim utuntur hsretici putridoatque sanguine compleatur, juxta il-
fetenti

testimoniis Scripturarum sibi coha^rentibus, sed lud quod scriptum est Pone eos sicut slercus terree
:

conturbant omnia.Etquia ipse est inimicus etultor, [Ps. Lxxxii, 11). De quo sanctus a Domino libera-

non solum aquas alienas draco /Egyptius conturbat tur Qui suscitat de terra inopem, et de stercore
:

pedibus suis, sed conculcat flumina sua, ne par- erigit pauperem. Ut coUocet eum cum principibus,

cate is, quos semel in suam redegerit potestatem. cum principibus populi sui (Ps. cxii, 7, 8). Valles

381 Quod devitare cupiens justus, precatur Non :

autem ima depressK, ut supra diximus, aut in-
in

veniatmihi pes superbi;e (Ps. xxxv, 12). Et in alio ferna significant.authumilem heereticorum sensum

loco, conculcatus petit ne iterum conculcetur Mi- propter voluptatem et terrenas opes cuncta facien-
:

serere, inquit, mei, Domine, quoniam conculcavit tium. Quod autem jungitur Et operiam cum ex- :

me homo (Ps. lv, 1). Inimicus autemhomo diabo- ^ stinctus fueris, ccelum, etnigrescere faciam stellas
lus est, de quo et alter psalmus loquitur Dt non ejus solem nube tegam et luna non dabit lumen :
:

magnificetur ultra homo super terram. Propterea suum, omnia luminaria coeU moerere, vel tenebre-
hffic dicit Dominus Deus Expandam super te rete
:
scerefaciam super te, et dabotenebras super terram
meunijin multitudinem populorum multorum (/*i. tuam, ait Dominus Deus, si sequamurlitteram,pe-
IX, 18). Rete Domini veteris et novi Testamenti ra-
nitus intelligi non potest. Quando enim interfecto

tione contextum, mittitur super draconem, qui ha- Pharaone. sive dracone sol, et luna, et stella: non
bitat in populoru,nmultitudine,et semper turbis et dcderunt lumensuum, et coelum opertum esttene-
populorum multitudine delectatur :utextrahat eum bris, juxtaillud poeticum (Virgil., i Georg.)

in sagena sua, sive in hamo suo. Ista est sagena, Impiaque aeternam timuerunt saecula noctem.
quae inmare bujus sajculi mittitur, et exlrahit pis-
ces multos alios eligcndos, et alios abjiciendos Ergo hoc dicendum est, quod exstincto Pharaone,
(Mallli. Mii). Sive iste est hamus, de quo in Job qui transfigurabat se in Angelum lucis, de quo in
scriptum est . Adduces autem draconem in hamo,et alio loco scriptum est : Lux impiorum exstinguetur
circumdabiscapistrum circa nares ejus {Job xl, 19) {Job xvin), ccclum sive coeli operientur tenebris.
proquo interpretatus est .\quila Extrahes Levia- D : De quibus et PauIusloquitur:Et spirilualia nequitias
than in hamo, et funibus coUigabis linguam ejus. in coslestibus (Eplws. vi, 12). Et nigrescere faciet
Extrahitur autem draco, sive Leviathan de mari Dominus stellas ejus, vel draconis, vel ccBli. Super
hamo, vel sagena Domini, ut projiciatur, sive ex- quo et Judas Apostolus scribit Sidera errantia, :

tendatur super terram, etomnes spir£e ejus, quibus quibus caligo tenebrarum in ceternum reservatur
suas insidias occultabat, apcriantur et proferanlur (Jwtx xiii). Sol quoque nubo tegelur, sol iniquitatis,
in publicum, et in lerram alijiciantur, et jaceat qui qui contrarius cstsoli justitia3, nubeautem, vel ipse
in cceIo posuerat os suum, et se Atissimo similem Domino Salvatore, quidescendit in /Egyptum super
esse jactabat. Unde sequitur Et habitare, sive se- : nubem levem {Isa. xix), nullo peccatorum pondere
dere faciam super te omnia volatilia cocli et satu- praigravatam, vel prophetis et apostolis, de quibus
rabo de te bestias universa? terros, secundum illud lcgimus :Mandabo nubibusnepluant supereamim-
quod scriptum cst Dedisti eum escam populis
: lirein (Isa. v, 6). Et in Psalmis Veritas tua uSque :

jEthiopum (Ps. lxxiii, i-'i). Qui vcl volatilia vocan- ad nubes {Ps. xxxv, G). Cum autem sol iniquitatis
309 COMMENTARIOHUM IN EZECHIELEM LIB. X. CAP. XXXII. 310

fusritobscuratiis,lunaquamhaereticorumsentimus A omniajumenta illius, quae erantsuper aquas pluri-

Ecclesiam, et qu.-p a sole 383 iniquilatis lumon mas, et non conturbabit eas pes hominis ultra. Si
putabatur accipere, non dabit lumen suum, nec de- enim beatus qui seminat super aquas. ubi bos et
cipiet credenles falsi norainis scientia. Omnia quo- asinus calcat {Isa. xx.\ii) : e contrario infclix qui sim-
que luminaria et quidquid videlur in hajreticis esse plices quidem suo ultra poterit errore retinere, ita.
doctrinas, exstincto dracone, siccabitur, sive mis- ut pes hominis non calcet in eis, quo ne signum
rebunt, piincipe pcrdito, ita ut ipse Dorainus ter- quidem sapienti;c atque rationis aquae^gyptiai in so
ram ha;roticorum operiat tencbris, ignoranlia scili- habere, videantur. Uugula quoque jumentorura non
cet veritiitis, ut c;Bci caioos ducanl in foveam, ct turbabit eas, ut de limpidissimis atque nitentibus
habitatores terro; mittanlur in lenebras exleriores, faciat turbidas atque cojnosas. Tunc redduntur non
ubi est fletus et stridor dentium. Post haec dicitur : ab alio, sed ab ipso Domino, aquffi purissim», qua
Et irritabo populorum multorum, cura induxero
coi' draconis fuerant dominatione turbatae : ita ut flu-
contritionem, sive captivitatem tuam in gentibus mina earuin labanturquasi oleum, et sint veri lumi-
super terram quam nescis, nutriinentum. H;ec autem fient, cum dederit
ut qui prius Phai'aoni nis
servierant, irascantur contra eum, videntes capti- Dominus terram /Egypti desolatam, et perdiderit
vitatem ejus ad aliam terram, quam draco nescie- P mullitudinem ejus, et percussi fuerint omnes habi-
bat csse, perductam. Nccdebemus ambigere bonas tatores illius, ut isto profectu scire possint quod
esse terras, quas Pharao nescial, scilicet quando ipse sit Dominus. Quod autem jungitur Planctus :

captivitasPharaonis aliacaptivitate mutatur, dequa est, et plangent eum filiic gentium super yEgyptum,
dicilur ad Salvatoreui Ascendens inallum, capti-
: et super inultitudinem ejus plangent eum, ait Domi-
vam duxit caplivitatem : accepit (sive, juxta Apo- nus Deus, perspicum est animas oinnium gentium,
stolum [Eplws. IV, 8), dedit) dona hominibus {Psal. qua; prius oppress» fuerant sive earum gentium
Lxvii, 19). Et stupescere, inquit, faciam super te quse nequaquam in jEgypto morabantur, sed in re-
populos multos, ut qui prius Pharaonis admiraban- gione viventium, interfectura draconem plangere,
tur potentiam, postea eum adrairentur de suo cul- et omnem multitudinem ejus iion spesalutis, sed :

mine cecidisse. Reges quoque populorum horrore quod de tanta potentia suo vitio et superbia dejec-
nimio formidabunt super eum, quorum regna Do- tus sit in ajterna supplicia.
raino diabolus ostendit, et de quibus in psalmo di- (Vers. 17, seqq.)" Et factum est in duodecirao an-

citur : Astierunt reges terrae, et principes convene- i< no, in quinta decima mensis, factum estverbum
runt in unum {Ps. ii, 2). Hoc autem fietcum volare « Domini ad me, dicens Fili hominis, cane lugu-
:

Cffiperit gladius Domini super facies eorum, subau- « bre super multitudinem /Egypti, et dctrahe eam
ditur regum, sive populorum. Gladius autem Do- C « ipsam, et filias gentium robustarum ad terrara
mini intelligendus est vivens sermo Dei, et cfficax, <> ultimam, cum his qui descendunt in lacum. Quo
et acutus super omnem gladium ex utraque partc >< pulchrior es, descende, et dormi cum incircum-
acutum, qui volat atque discurrit et perstringit cer- « cisis. In medio interfectorum gladio cadent gla- .•

nentium oculos vultusque deterret, ut obstupescen- « dius datus est: attraxerunt eam, etomnes popu-
tes super ruina Pharaonis, se iu illo videant esse « loseJus.Loquentureiinpotintissirairobustorura de
dejectos. Et Domini quidem gladius, dc quo scri- « medio inferni, qui cura auxiliatoribus ejus [al.

ptum est : Ecce hic positus est in ruinam et resurre- « suis] descenderunt, et dorraierunt 385 (n) cum
ctionem multorum {Luc. ii, 3'i), jacentes elevat, et « incircumcicis, interfectisque gladio. Ibi Assur et
male erectos, humilitate commutat. Gladiusautem « omnis multitudo ejus, in circuitu illius sepulcra
regis Babylonis veniet super draconem /Egyptium, « illius, omnes interfecti, et qui ceciderunt gladio,
ut in gladiis (ortium, sive gigantium dejiinat Domi- « quorum data sunt sepulcra in novissimis laci et :

nus multitudiuem ejus, qui regem .Egypti sectaba- « facta est multitudo ejus pergyrum sepulcri ejus,
tur. Inexpugnabiles, inquit, sive pestilentes de gen- « universi interfecti cadentesque gladio qui dede-
tibus omnes isti, ut 3S4
mali ad puniendum tra- « rant quondam tormidinem in terra viventium. Ibi
dantur pejoribus, de quibus scriptum est Immis- : n « j5<;lam et omnis multiludo ejus per gyrum sepulcri
sionem per Angelos pessimos {Ps. lxxvii, -19). Et " illius [Vuhj. sui] : omnes hi interfecti ruentesque
Apostolus Quos tradidi, inquit, Satana?, ut dis-
: « gladio, qui descenderunt incircumcisi ad terram
cant non blasphemare, vel in interitum carnis, ut « ultimain : qui posuerunt terrorera suum in terra
spiritus salvus iiat (I Tim i, 20). Cum autem per « viventium : et cortaverunt ignominiam suam cum
hujuscemodi ministros dejecta fueril superbia « his qui descendunt in lacum. In medio interfe-
iEgypti, et multitudo illius dissipata, perdentur « ctorum posuerunt cubile ejus in universis populis

(a) De more Victorius cura Vulgata et Hebraico, amplius opus non erat immo magis conveniebat ut
;

donnieruiit iuciirumiisi iiUcrfccli (jludio Et sensus, pxponeret pnstea, quinam essent incircumcisi isti,
inquit, ipsos potentissimos robustorum descendisse cum quibiis dormire debebat,potenlissimi,inquiens,
et doriiiissc incircumcisos, interfectosque, non cum robuslorum, qui incircumcisidormierunt, intorfecti-
incircumcisis intertectisque. Iloc cnim cum supra ;|ue sunl. Iinpressa autem lectio magis LXXquam
dixerit illis verbis, Donni cum incircumcisis, rcpetere Hieronymi est.
 :

311 S. EUSEBII HIEUONYMI 312

i< ejus : in cirruitu ejussepulchrum illius. Omnes hi A <iio. (Et iterum de Theodotionis Editione sub aste-
« incircumcisi, interfectiquegladio. Dederant [ru/fjf. riscis additum est: Qui dedenmt sepulcra ejus in
<> Dederunt] enim terrorem [VuUj. addil suum] in lateribus laci; -jK et facta est congregatio in circuitu
« lerra viventium, et portaverunt ignominiam suani sepulcri ejiis. 545 Omnes isti vulnerati, cadenlesque
« cum his qui desccndunt in lacuni : in medio inter- gladio. Post quoe posuere Septuaginta) Qui dede- :

« fectorum positi sunt. Ibi Mosoch et Thubal, et runl timorem suum in terra vitw. Ihi Ailam, ct omnis
« omnis multiludo ejus in circuitu illius sepulcra forlitudo ejus in circuituseptilcriejus, omnesvulnerati,
« ejus. Omnes hi incircumcisi, interfectique caden- et cadentes gladio : el qui descendunt incircumcisi in
« tes gladio, [a) qui dederunt forraidinem suam ia terrx profundum, qui dederuntterrorem suum in terra
« terra viventium. Et non dormient cum fortibus, vitx, ct acceperunt tormenlum suum cum liis qui de-
« cadentibusque, et incircumcisis, qui descende- scendunt in foveam in medio vulncratorum. Ibidali sunl
« runt ad internum cum armis suis, et posuerunt Mosoclt, ct Thubal, et omnis fortitudo eorum in cir-
« gladios suos sub capitibus suis : et fuerunt iniqui- cuitti sepulcri cjus, omes 387 vulnerati cjus, uni-

« tates eorum in ossibus eorum, quia terror fortium versi incircumcisi, et vulnerati gladio, qui dederunt
« facti sunt in terra viventium. Et tu ergo in medio terrorem suum supcr terram vitx, et non dormierunt
« incircumoisorum contereris, et dormies cum in- Tj cum gigantibus qui ceeidcrunt ab xterno : qui descen-
« terfectis gladio. Ibi IduniKa, et reges ejus, et om- deriint in infernum cum armis quibus ulcbantur ad
« nes ducesejus nui dalisuntcum exercitu suocum bella, el posuerunl gladios suos sub capitihus suis, ct

« interfeetis gladio, et qui cum incircumcisis dor- jactas sunt iniquitates corum in ossihus eorum, quia ter-
« mierunt, et oum his qui dcscenderunt [Vulg. de- ruerunt gigantes in vita sua. Et lu in medio incircum-
« sccndunt] in lacum. Ibi principes Aquilonis omnes: cisorum conlereris, et dormies cum vulneratis gladio.
« et universi Sidonii [aivc venatores) qui deducti Ibi Edom, et regesejus, ct otnnes principes Assur, qui
« sunt cum interfectis paventes, ct in sua fortitu- dcderunl fortitudincm ejus in vulnerc gladii : isti cum
« dine [h) confusi, quia [Vulrj. qui] dormierunt incir- vulneratis dormierunt cum
qui desccnderunt in fo-
liis

« cumcisi cum inlerfectis gladio, et portnverunt veam. Ibi principes Aquitonis omnes universi magislra-
« confusionem suam cum his qui descenduntin la- tus Assur, qui descenderunt vulnerati cum terrore suo,
« cum. Vidit eos Pharao, et consolatus est super ct in forlitudinc sua conjusi dormierunt incircumcisi
« universa multitudine sua, qua; interfectaest gla- cum vuineratisgladio, et ctbslulerunt tortnenttim suum
« dio, rharao, et omnis exercitus ejus, ait Domi- cum desccndentibus in foveam. Videbit eos Pharao, ct

« nus Deus. Quia dedi \al. dedit[ terrorem (c) meum consolationem accipiet super omni forlitudine eorum
« in terra viventium, et dormivit in medio incir- vulnerati gladio Pharao, et omnis fortitudo ejus, dicit
« cumcisoram cum intorfectis 386 gladio, Pharao C Dominus Deus. Quia dcdit formidinem ejussuper ter-
« et omnis multifudo ejus, ait Dominus Deus. » ratn vitx, et dormiet in mcdio iitcircutticisorutti cum
Multum in hoc loco Septuaginla interpretum editio, vulneratis gladiu, Pharao el omnts midtitudo ejus, di-

et ordme quasdam in ca
et translatione discordat, et cit Dondnus Non ignoro, fastidiosam fore de-
Deiis.

de Theodotione addita sunt. Unde necesse habuimus licato lectori tantum inter duas editiones discrepan-
et ipsam poncre, ncquaquam parcenfes longitudini, liam.Sed quid faciam calumniatoribus meis, qui si
et studiosi lectoris diligentiae servientes. aliquid dc LXX interpretum translatione subtraxero,
LXX. Et faclum cst in diiodccimo anno in qtiinta me sacrilegum et absque timore Domini vociferan-
decima mcn%is : lacttis cst sermo Domini ad me : di- tur, maxime qui cum in fidei veritafe discordent, et

ccns: FilihominiSfplangesupermultiludinetnyEgtjpti, Manicha;orum sequantur errores, in eo imperitorum

et deducetit filias ejus gentes mortuas in profundum animas commovent, si de veteri quidpiam monstrare
terrx, ad eos qui descendunt in foveam (Porro sub potucrint mutatum consuetudine, libentius errare
asteriscis additum est :
l': De aqua pulclierritna de- cupisntes, quam aliquid ab asmulo verum discere.
scende; '^ctdormicumincircumcisis ',
Rursum ordo Etinterim juxtahistoriam manifesfus est sensus. In
sequitur) : In medio vulncratvrutn gladio cadcnt ctim eodeni enim anno duodesimo, et in eodem, ut pu-
co, ct doriniet omnis fortitudo cjus, et dicetit libi gigan- jj tamus, mense, sed non m una, ut supra, mensis, ve-
tcs, in profundo fovex, descende, quo melior es, de- rum in quinta decima die, nequaquam superPha-
scende, et dormi cum incirctintcicis in medio vulnerato- raone, sed superforfitudine, sive multitudine /'Egypti
rum gladio. Ihi Assur, ct omnis congregatio ejus. planctus assumitur, qui defrahitur de superbia sua
(Quodque sequitur :
-f Omnes vulnerati ihi dati sunt, cum universis fdiabus suis,sive gentium robustarum
-r et scptilcrum cjus in profiitido fovcx, >— et farta est ad terram ultimam, id est, in profundum inferni,
congrcgnlio ejus ', in Hebraioo uon habetur, sed a diciturque ad regem /Egypti : Quo melior es, ut mor-
Septuaginta additum est. Rursum dicitur) : /h cir- tem merearis evadere? Cum enim Assur, et jElam,
cuitu sepulcri ejus oranes vulnerati qui cecideranlgla- idest, Persse, etMosoch, qui interpretantur Gappa-

Idem quia pro qui maluit ex Hebrreo ij.

(a) tum subnexa expositione Hieronymus.
tfistatur in
Piescripsimus, post Victorium. /bW//i((//H(.', pro
(h) Tametsi ambigua in Hebruo vox est, Vulgata
(c)
quo erat formidtne ; nam praHer Vulgat. et Hebr<Eum aufem tnciim pra;I'erl \'ictor., suum, ex Greeco auToi,
;

texlum, sic olim ct Rabanuslegit, sicque a seposi- maluit.

3t3 COMMENTAniORUM IN EZECHIELEM LIB. X. CAP. XXXII. 314

doces, et Thubal, quos alii Iberos, alii Italos intel- A ejicitur de Ecclesia, etdicitur ad eum De aqua pul- :

ligivolunt : 3.SS Idumaji quoque et principes Aqui- cherrimadescende, et dormi cum incircumcisis,id
lonis, ac Sidonii cum universis exercitibus suis, est,r;um immundis, juxtaillum sensum quem ponit
quorum auxilio horrorem cunctis gentibus pr.-cbue- Apostolus Nos sumus oircumcisio {Philipp. iii, 3),
:

runt, mortui sint, et Interfecti gladio, et posuerint qui in spiritu nenservientfs.etgloriantcsin Domino,
gladios suos sub capitibus suis,quod dictum Eijnpati- et non in carne confitcntPs.Hi omnes in mcdio vul-

accipiendum rst,tusolus poteris noneadem

•/.(ixEpos) ncratorum, sive interfectorum cadent cum Pha-
sustinere ? Quin potius cum videris tantam tecum raone,illo gladio quem venit mittere Dominus super
apud inferos multitudinem dormientium,nt sepul- terram.Sicut enim Christi gladius bonos a malis se-
crum tuum tortissimorum quondnm principium cir- parat, dicens: Non veni pacem mittere superter-
cumdari memoriis, habcbis consolationem, leviora ram, sed gladium (Malth. x, 34) sic hcereticorum :

tormenta oestimans consortio plurimorura. Hkc in- gladius omnes truncat f/1/. trucidatj populo3,etvul-
terim juxta simplicem sensum strictim dixissesuili- neralos ad infernum deducit. Isti sunt gigantes po-
ciat. Nuno eadem brevitate, quantum explanationis tentissimi, et robelles, et ponentes in excelsum os
patitur difficultas, spiritualis intelligentiaj summa suum,et quanto per superbiam se ad excelsa sustol-
qu.Tque carpamus.Supra una mensis die factus est n lunt,tanto ad profundum foveoe, etinferni novissima
senno Domini ad Prophetam hic (luinta decima.ln detrahuntur, qui omncs intcrfecti suntgladio. Et ut
:

primaautem eis, hoc est,in kaleniiis, mensis exor- sciret vel Pharao, vel omnis ^'Egypti tortitudo, qua;
dium est in quinta decima,quando totus luna? or-
: ad inferna detracta est,quoshaberet inpoenissocios,
bis impletur, et siquidem primus mensis fuerit, sequens sermo demonstrat :Ibi Assur,etomnismul-
azymorum estprimadies sin autem septimus.sce-
; titudo ejus.vel synagoga ejus. Princeps enim ha;re-
nopegiarum, quando figuntur tabornacula (qure so- ticorum diabolus, cnjus vere congregatio synagoga
lemnitates apud Hebra!os,vel maximesunt). Fit au- est,de qua in Apocalypsi dicitur Qui sunt synago- :

templanctussuperfortitudinem/Egypti, utfortis in gae Satan» (Apoc. ii, 9). Sequentes autem versicu-
malo esse desistat et recipiat infirmitatem, et
: los, qui (a) obelo praenotantur, prajtereundos puto,
quando inflrmiorfuerit, tuac lotliov.Pro forUtudine dicendumque quod habeturin Hebraico : In circuitu
MgYpV], in Ilebraico habotm!(;/!()((i(Hem. Lata eniiu illius, sepulcra eorum, videlicet deceptorum ab eo.
et spatiosa via est quaj ducitadniortem,et multi in- Qui omnes vulnerati, vel interfecti sunt gladio, et
grediuntur per eam [Mattti. vn,13) : sicute contrario ideo corruerunt, quorum sepulcradata sunt in no-
dicitur ad Israel : Vos autemestis pauci intor omnes vissimis laci. Quod autem lacus vocetur infernus,
gentes (Deut. xxxiii) se.mper enim virtus rara est
: perspicue psalmus ille demonstrat, in quo poenitens

etarctaetangusta viaquae ducit ad vitam, et pauci '-' loquitur:Assimilatussumcum hisquidescenduntin

snntqui ingrediuntur peream. Quod autem ^Egyp- lacum390(P,^n/. xxvii,!). Quem nequaquamdebe-
tusplangitur, et mortua; filiiB ejus, juxtaLXX, sive inils juxta Latini sermonis proprietatem eum intelli-

gentium robustarun! deducunturad torrarnultimam gcre qui Gra3ce)vi|j.vri dicitur.ut cst lacusTyberiadis,
in lacum, sive in foveam profundissimara, signifi- et lacus Larius,et Benachus,multique
alii, sed quas

canturanima! in .-i^gypto hujus seeculi commorantiis non solomus appollare cisternas. Quos lacus, quia
qua2 perdiderunt eum qui dicit :Ego sum vita(/on>i. aquas refrigerant.et omnem ab eis calorem spiritus
XIV, 6) et peccatis mortuse, pondere eorum ad in-
: auferiint peccatores cunctique ha;retici fodiunt, ct
feros detrahuntur, diccnte pcccatore : Quoniam ini- quantum in mea memoria est.nullum sanctorura la-
quitates mete supergressae sunt caput meum, et sic- cum, id est, cisternam fodisse, Scriptura testatur ;

ulonus gravc gravata; sunt superme (Ps. xxxvii,5). sed omnes peccalores, quorumfuilOzias rexlepro-
Istee sunt de quibus scriptum est in alio loco : Ingre- sus et qui pcrsuam superbiam corruit,de quo scri-
dientur iu inferioraterr£B,tradentur in manusgladii, bilurquod homo fuorit terra; operibus incubans, et
partes vulpium erunt (Ps. lxii, 10).Qui enim fodit fo- multas superbia; turres a^dificaritin angulis,et lacus
veam,incidet in eam (Ecdi. xxvii, 29; Ps.vn, 16). Un- foderil (11 Par. xxvi). E contrario ad justum dici-
de 389 legimus Lacum aperuit, et effodit eum,
et :
j) tur Bibe aquam de tuis vasis, et de puteorum tuo-
:

et inciditin foveam quam fecit. Quodque sequitur : rum fontibus (Prov. v, 15). Et rursum Fons aquae :

Quo pulchrior dormi cum i^icircum-

es descende,et tu» sit proprius.Unde loquitur et Dominus Me de- :

cisis, proprie ad Pharaonem regem /Egypti sermo reliqueruntfonleinaquffi vivffi,et foderunt sibi lacus,
dirigitur, sive ut in LX.\ de Theodolione addituni id est, citeruas, qua; aquas continere non possunt
est, ad ipsam .EgyptumDe aqua pulcherrima de- : (Jer. III, 13). Sequitur: Et facLa estmultitudo ejus
scende,et dormi cumincircumcisis.Quod specialiter per gyrum sepulcri ejus. lli omnes cingunt Assy-
ad eum pertinet,qui in baptismate Christi renatus, rium,et est eorum plurima multitudo, qui univorsi
et audiens cum Ecclesia : Quae est ista qufe ascendit vulnerati sunt et interfecti,et cadentes gladio.Nemo
dealbata,innitens super fratruelem suum (Canl. viii, enim eorum stare potest cum-Moyse, nec audire :

5)'?posteavel fornicatione, vel aliis vitiissordidatus, Qui statis in domo Domini (Psat. cxxxiv, 2) ;

(a)Legit Rabanus(7M! aimd LXX ohelo, etc,

 315 S. EUSRBII HIERONYMI 316
sed omnes vulnerati interfectique sunt, et caden- A cum fortibus,sive gigantibuscadentibusque, et non
tes qui quondam dederant formidinbm in terra circumcisis, qui dcscenderunt ad infernum cum ar-
viventium, forniidinom autem his qui erant Ec- missnis:etposueruntgladiossuGssubcapilibussuis;
clesiis priepositi, ne in terra viventium faceront po- et luerunt iniquitates eorum in ossibus eorura ; quia
pulos mortuorum, et simplices quosquedeciperent. terror fortium S9? faoti suntin terrariventium. Hi,
Unde ct Paulus aiebat Timeo autem, ne forte sicut
: inquit, qui hffireticorum prinoipes exstiterant, ad
serpcnsdccepitEvam malitiasua, ita corrumpanlur tantum maliti;o pervenereculmen atqne cruciatum,
sensus vostriasimplicitate quieestin Christo(l[6'or. ut nec cum fortibus attiuegigantibus, qui a principio
XI, 3).Sed hic timorspeDominimitigalur,dicente Ec- corruerunt, similia mereantur terre supplicia. Qui,
Dominus illuminatio mea, et salus
clesiasticoviro : nequaquam erroris sui acta pcenitentia, descende-
mea, quem limebo Duminus protector vitasme8e,a
'?
runt ad inferos cum armis suis, rebelles contra
quo trepidabo(Ps. XXVI, 1,2)? Poslh8ecdicitur:Ibi /E- Deum, et Ecclesiam ejus ; secum arma deferentes,
lam [,•!/. Assur], et omnis multitudo ejus per gyrum de quibus scriptum est : Filii hominum dentes eo-
sepulori ejus, haud dubium quin Assyrii. .Elam in rum arma et sagitto3 {Psal. lvi, 5) ; et posuerunt,
linguam nostram vertitur, ascensus eorum. Omnes aitgladios suos sub capitibus suis, requiescentes
enim qui Christi humilitate contempta, diaboli as- ,. in anirao perduelli ; et pro summa victoria, senten
cendere superbiam, et se in falsi nominis scientia tiarum suarum jacula complexantes : in tantum ut
esse aliquid astimaverunt, yElamitae sunt nnncu- iniquitates eorum fuerint in ossibus eorum.hoc- est,
pandi,qui Assyriis regis sepulcrum ambiunt, 391 fortissima figmenta,et erroris sui dogmata possiden-
et interfecti sunt vulneratique gladio.Et iicet in ex- tes. Quia terror fortiura faoti sunt in vita sua, sive
celso posuerint os suum, lamen descenderunt im- jn terraviventium. Quod quarto dicitur, ut fortissi-
mundi,et incircumcisi ad terram ultimam,ut quan- mosquosque, et hnbentes seientiam Scripturarum,
to sublimius fuerant elevati,tanto fortius caderent. et qm essent deregione viventium, sua perversitate
Isti posuerunt terrorem suum non semel, sed se- terrerent, dum descenduntad infernum cum armis
cundo in terra viventium. Ouis enim Ecclesiastico- suis,etponunt gladiossuos subcapitibussuis,el ini-
rum ab hujuscemodi ^lamitarum terrore securus quitates eorum usque ad ossa perveniunt. Post hKc
estjft non aliquem suiperdidit gregis? Pulchrcque scriptum est Et tu ergo in medio incircumcisorum
:

Ecclesia Christi appellatur terra viventium.ut e con-
trario hffireticorum conciliabula mortuorum lerra
essecredantur. Etportaverunt, inquit, iguorainiam,
sive tormentum suum cum his,quos secum detraxe
contcreris {Rom. xvi, 20), quod vel ad Pharaonem,
vel adfortitudinem, sivemultitudinem iEgypti dici-
tur, etquod ipsa conteratur, juxtaillud quod scrip-
tum est Deus autem conterat Satanam sub pedibus
:

runt in lacum,etin profundum inferni:quorum cu- ^ vestris velociter. Et dormies, inquit, cum interfe-
bile inmedio interfectorum est:eorumvidelicet quos ctis gladio.somno perpetuo. Ibi cum Assyrio,et cum
suomucronejugularunt, et circumdantur hujusce- yEgyptia multitudine eritldumsa.et regesejus, om-
modipopuIis.Hipopuli.Assyrii regispopulisunt,etIi- nes qui terrenis operibus servierunt, sive sanguine
celcircumcisosesse se jactent : tamen incircumcisi delectati sunt.Etenim Idumaea, et terrenam, etsan-
interfeclique sunt gladio,ettertio dederunt terrorem guinariam sonat.Omnes reges et universi p?'incipes
atque forraidinem in terra viventiura.Unde portave- dequibus crebro et Apostolus loquitur (P hil. ni),
runt tormentum suum atque supplicium in medio terrenis.operibus incubantes, et elfundentes quoti-
eorum,quos suis fraudibus deceperunt. Ibi quoque die sanguinem eorum quos sua fraude deceperint, i
est.id est, juxta Assyrium Mosoch, ct Thubal, et cum incircumcisis et immundis dormierunt,et cum
omnis multitudoejus in circuitu sepulcri ejus: om- his qui descenderunt in lacum, de quibus supra di-
nes incircumcisi intcrfectique, et cadentes gladio, ximus. In ipso comitatu erunt, et principes Aquilo-
qui dcderant formidinem suam in terra viventium. nis,a quo exardescunt mala super terram. Et a quo
Pro i\losoch etThubaI,Symmachuset Theodotio in- vel in Jeremia {Jcr. i), vel in hoc eodem prophela
terpretatisunt(a) eubile eorum, ut ostenderentcubi- (Supra xxii), olla illa plena carnium ossiumque
lia hasreticorum, immo foveas sempiternas, Assyrii j) succenditur. non solum principes Aquilonis, ve-
l*)t

regis esse supplicia. Mosoch interpretatur insania : rum omnes S93 magistratus Assur,pro quo in He-
Thubal, conversio,nonin bonum a malo.srd de bono braico verius posituin csl,nniversi Sidonii, quos nos
in inalura ; sive universa,ut olfendat omnes hc-ereti- in venatores vertimus.juxta illud quod scriptum est;
cos insanire, et pari studio ad pejora converti (Ro7)i. Anima nostra siout passer erepta est de laqueo vc-
xii). Nec mirum si insanientes, etcoacervati in ma- nantium {Ps. cxxiii, 7), pro quo in Hebraico posi-
lum habent multitudinem, cum Egyptii regis socii tum est, Sidoniorum. Qui Sidonii, sivo venatores,dc-
sint,qui gaudet multitudine.Omnes hiinterfectigla- ducenturadinferospaventes,insuaquondam(/')con-
dio qui dederant formidinera suaiu. non serael, nec fisi fortitudine, et dormient imraundi, et portabunt

secundo, sed tertio in terra viventium, de quibus confusionem sive tormentum suum,habentes malae
siipra plenius diximus. Sequitur Et non dormient : conscienlia; poenitudinem sempiternam:ita ut ignis

(a) Legerint vero pro San "jua.uno vorbo Draj"CC. quod Victorius reponii. Confer superiorem annota-
(/OAdsacritextusfldemlegendunivideaturfO?; /'»*?, tionem in hunc locum.
 317 COMMENTARIORUM IN EZECHIELEM L'B. X. CAP. XXXIIL 3l8

eorum non extinguatur {hai. lxvi), et vermis co- A spicias, intelligis similia quidem esse sed non ea-
:

rum non moriatur (Marc. ix). Quos omnes cum vi- dem, dum in plerisque discordant. Ethoc in omni-
derit Pharao, consolabitur, vel habensadhuc mali- IjusScripturissanctis obssrvaredebemus,ubividetur
tiam pristinam,et muUos pccn« su» socios habere se aliqua similitudo esse senlentiae, non in omnibus
cernens, vel certe consolatus est, videns et illos con- eadem dici : sed vel subtrahi pleraque, vel addi,et
fundi in suppliciis et tcrroribus suis super universa singulorum interseverborum discrepantiumhabere
mullitudine sua quae interfecta est gladio, Pharao- rationem. Et interim priusquam ad altiora venia-
nis scilicet, vel omnium sociorum ejus, praecipueque mus, brevis est explicanda sententia. Si speculator
Assyrii regis, et Thubal et Idumffiorura,
Mosoch et fuerit constitutus in populis ut annuntiet gladium
et principum Aquilonis,et Sidoniorum. Hi enim do- Dornini iramque venientem. et, annuntiante eo po-
derant terrorem suum in terra viventium.Quod quin- pulus audirc noluerit.speculator liber erit, et ille
to dicitur,ut omnesistiusmodi nationescavere.etfu- qui oppressus est gladio, ipsc sanguinis sui sustine-
geredebeamus,quiecunctisnossensibusdeceperunt, bit realum :quod si audierit.salvabit animam suam.

et scire esse horribiles, nec facile posse vitari,nisi

autem speculator non sonuerit buccina, et popu-
Si
omni custodia servaveriaiuscor nostrum.Dormivit, venturum gladium nequaquam 395 se
lus ignorans
inquit.et ipse Pharao cum sociis suis interfectis gla-
g observaverit, populus quidem in sua morietnr ini-
dio,qui socii, multitudo ejussunt, per latam.et spa- quitate, attanien sanguinem morientis de specula-
tiosam viam pergcntcs ad supplicia sempilcrna. toris rcquirammanu. Etut scire propheta Ezechiel

(Cap. X.KXIII. —
Vers. \ seqq.) El faclum esl ver- generalem dispulationera ad se potissimum perti-
bum Domini ad me, dicens : Fili hominis, loguere ad nere. Et tu, inquit, fili hominis, non a terra et a po-

filios i-wpuli tui, el dices ad eos : Terra cum induxero pulo terrae, ut supra dixi, sed a nie constitutus es

super eam gladium, et tulerit populus terrx virum speculator domui Israel. Si ergo rae dicente ad im-

tmum denovissimis suis (sive homimm tiuum de suis), pium Impie, morte morieris, non fueris locutusad
:

et constituerit eum super se speculatorem : et ille vide-

eum, ut se custodiat, et deinteritu liberetur:et ille
rit gladium venientem super terram : et cecinerit buc- quidem in sua iniquitate raorietur,quarn prius cora-
cina, et annunliaveril populo. .-iudieni auiem quisquis miserat,de qua si annuntiasses, potuit liberari; san-
ille cst sonitum buccinx, et non se observaverit : vene- ginem autem ejus de raanu tuarequiram.Quod si tu
ritque gladius, el tulerit (sive comprehenderit) eum :
annuntiaveris atque praeceperis impio ut con vertatur
samjuis ipsius super caput ejus erit. Sonitum (vel vo- a viis suis pessirais, et ille hoc facere noiuerit: ille

cem) buccinx audivit,et non .w observavit,sanguis ejus quidem in sua iniquitate morietur;tu autem liberasti

in ipso erit : siaulemse custodierit, animam siiam. sal- „ de interitunegligentiaeanimamtuam.Exquibus ver-

vabit. Quod sispeculator viderit yladium 394 venien- bisdiscimus, posse hominem quamvis iniquura.et
tem,etnon. insonuerit buccina :et populus non se custo- impium,si magistriverbaaudierit.etegeritpmniten-
dieritjVeneritque gladius, ettulerit dehis [Vulg. eis] tiam.a sua impietate salvari nec minus magistrum
:

animam : quidem i7i iniquilate sua captus est, san-

ille
guinem autem ejus de manu speculaloris requirum.Et
tu, ftli hominis,speculatorcmdedi tc domui Israel. Au-
diens ergo e.x ore mco sermoncm, annunliahis cis c.v
me. Si me dicente ad impiam, impic, morte morieris,
non fueris locutus, ul sc custodiat impius a via sua.
ipse impius in iniquitate suamorielur sangtiinem au-
teni ejus de manu tua requiram.Si autem, annuntiante te
ad impium,til a viis suis convertalur.
sus a via sua, ipse in iniquilate sua morietur :porro tu
animam tuam liberasti. Rursum ad prophetam
Domini,qui aliquando siluerat tempore, eo quod
fit
non possit propheta, nec humana fragilitas juge ad
seatquecontinuumsustinere vaticinium etloquitur
subirc discriraen,si docere noluerit,vel timore discri-
minis.vel desperatione peccantir:dum reus est san-
guinisejus qui liberari potuit, et de morte erui, nisi
magistri silentio concidisset, et in utroque liberum
servari arbitrium.dumet inmagistri voluntateestvel
tacere,vel loqui.et in auditoris arbitrio vel audire,et
: facereatquesalvari,velcontemnere,et proprio perire
contemptu.Necstatimsequitur:utquiaprophetapr.-E-
non fuerit convcr- dicit.veniat quod prajdi.xit.Non enim prc-edicit ut ve-
niat,sed ne veniat : nec quia Deus loquitur, necesse
serrao est fieri quod minatur.sed ideo comminatur,ut con-
vertaturad painitentiamcui niinatur,etnonfiatquod
D futurum est si verba Domini eontemnantur. Possu-
;
mus autem tripliciter locum istum disserere ut :

eadem quie in superioribus continentur. Fili horai- terra quae sibi speculatorem conslituit, vcl ju.xta lit-

nis, speculatorem dedi te domui Israel, et audies ex teram, terra Judaea sit.vel juxla spiritualem intelli-
ore meo verbum, et comrainaberis eis ex me, in eo gentiam, Ecclesia, quae sa;pe de novissimis populi
quod dicara iniquo, morte morieris, et non annun- sui speculatorem eligit, illum videlicet, quem et
tiasti ei, neclocutus esut annuntiaresiniquo,etcon- Apostolus scribens ad Corinthios assumit judicem
verteretur a viis suis et viveret, iniquus ille in ini- (/Cor. xv), vel certeamiraa credentis, qute mentem
quitate sua morietur, et sanguinem ejus de manu atque rationem praeponit populo ac turbae cogitatio-
tua requiram. Ettu si annuntiaveris iniquo, et non num 396 suarura ut non omnia cogitationum in-
:

conversus fuerit ab iniquitate sua, et a via sua, ini- centiva suscipiat, sed judicet atque discernatqua
quus ille in iniquitate sua morietur, et lu animam sectanda sibi,qusve fugienda sint. Speculator terraa
tuam liberasti [Al. liberabis]. Quae si diligenter in- Judajt-e, vel rex potest intelligi, vel propheta : spe-
 ; ;

Sid S. EUSEBII HIERONYMI 320

culator autem Ecclesia?. vel episcopus, vel presby- A prophetiaosse, qu£e supra in qua dicitur : Numquid
ter, quia a populo eleclus esl, et Scriptuiarum lec- volens cupio mortem iniqui, dicit Dorainus, nisi
tioneeognoscens, et preevidens quK fulurasint, an- converti eura a via sua mala et vivere(SM/)?'fi xviu,
nuntiet populo, et corrigat delinquentem. Unde 23) ?Etin fine ejusdem prophetiae : Gonvertimini et
magnopere formidandum est.ne ad hocoffioium ac- redite ab universis impietatibus vestris,et non erunt
cedamus indigni et assumptia popuio, negligeutis vobisin tormentum (b) iniquitates (Ihid,, 8).lbi enim
nos deraus atque desidiaj et quod his pejus est, : ad eos sermo flt, qui volunt agere pcenitentiam, et
deliciis ventrique et otio servientes, hunorcm nos justitia pcccata delere.ut cura fiduciaconvertantur.
accepisse putemus, non rninistcrium. Siquidem Fi- et pleno animo agant pcenitontiam. Hic autem ad
lius horainis non venit ministrari, sed minislrare eosloquitur quimagnitudinepeccatorum,immo ira-

(Malth. XX, 28) pedes discipulorura lavit (Joan.

: et pielatum suarum, desperant salutem ctdicunt:
xiii),ut osteniieret omnessordcs etvitiaa magistris Iniquitates nostra3,et peccata nostra supernossunt,
indiscipulis debere dilui atque purgari. Nec statim et in ipsis tabescimus : quomodo ergo vivere pote-
respondearaus.quid prodcst docere,si nolitauditor rimus ? Et est sensus Ciim serael nobis raors pro-
:

facfcre quod docueris? Unusquisque enim ex suo posita sit, ct vulneribus nostris nullamedicinapos-
animo atque oflicio judicatur.Tu si locutus non fue- P sit restituere sanitatem, quid necesse estlaborare,
ris ille si audire contempserit.De magistris negli- et frustra consumi, et praesentem vitara non cum
gentibus Salomon loquitur : Sapientia abscondita, desperatione transigere.ut saltera hac fruaraur,quia
et thesaurus ocoultus, quae utilitas in utrisque futuram perdidirnus ? Quibus respondet Deus, non
[Eccli. XX, 32). Tale quid signifioatur ct in Evan- vello se mortera im])ii,spd ut revertatur et vivat. Et
gelio ()larc. ix), quod qui scandalizaverit unum de aposlrophara facitad impios desperantes Conver- :

minimis Ecclesia2,e.xpediat ei ut alligclur ad collum timini a viis veslris pessimis. Atquo ul sciamus qui
ejusmolaasinaria.et abjiciatur in prorunduni,qiiam sint impii ad quos loquitur, sequens sermo demou-
in specula constitutus, plurimis noceat. strat Quare moriemini, doraus Israel? Vitaautem
:

(Vers' 10 seqq.) Tu crijo, ftli Iwinims, dic ad do~ et morsinhoc loconon ha;o significatur, quaomnes
muiti, Israel,sic loculi cstis dicentes .Iniquiiatcs nostrx, communi cum bestiis lege naturae vel vivimus, vel
el peccata nostra super nos sunt, el in ipsis nos tabesci- morte dissolvimur ; sed illa de qua scriptum est,

mus, quomodo ergo vivere yolerimus'/ Dic ad eos : Placobo Domino in regione viventium (Psal. cx!v,9)
Vivo ego, dicit Dominus Deus Nolo mortem impii, : et, 3t>8 Anima qufe peccaverit ipsa morietur. Et a
sed ut revertatur impius a via .lua, et vivat. Converli- spociali commonitione quialsrael domuiloquebatur
mini (a) a viis vcsiris pcs,simis : El quare moricmini, ad geiieralem transit disputalionem,quod etjustum
domus Israel ? Tu ilaque,fili hominis, dic ad filios po- C praetoriti-e non salvent justitiai, si novis sccleribus
puli tui : Justitia justinon liberabit eum,in quacum- fuerit occupatus, et peccatorem vel impium antiqua
que dic peccaverit ; ct impietas impio non nocebit ei, peecata non perdant, si operibus justitia; veteres
in quacumque die conversus fuerit ab impietate sua, emendarit errores Deumque non praeterita in
:

el justus non poterit viverc iujustilia sua, in quacum- utroque judicare, sed pra:sentia. Si dixero, inquit,
que die peccaverit. Etiam si di.rero justo, quod vita justo, vita vives, et ei prffimia justiti* poUicitus
vivat; et confisus in justitia sun fccerit iniquitatem, fuero, conflsusque ille peccaverit, oranes juslitia?
omnes juslilix ejus oblivioni tradentur, ct iii ejus pristince oblivioni tradentur, et pr<Esenli ini-
iniquitate sua quum operatus cst, in ipsa 39 J quitate morietur : nec mea est rautata sententia,
morictur. Sin autem dixero impio, morte morieris cumnon possim in((;)eodem hominepeccatore red-
et cgcrit pcrnilcntiam de peccalo suo, fcceritque ju- dere quod justo promiseram. E contrario si pecca-
diciurn ct justitiarn, pignus i'estiluerit [Vulg. addit tori, et impio fuero comminatus et dixero : Adhuc
illc impius], rapinamque reddiderit, in mandalis vitx tres dies, et Ninivc subvertetur ; et ille egerit pa;ni-
ambulaverit,nec fecerit quidquam injustum,vita vivet, tentiam,bonisque operibus veterem emendarit erro-
et non morictur. Omnia peccata [Vulg. addit ejus], rem, ita ut judicium facial, et justitiam, pignus
quse peccavit, non imputabuntur ei judicium et : justi- ri restituat, rapinamque reddat, in mandatis vit» ani-
tium fccil, vita vivct : Etdi.rcrunt filii populilui :J^on bulet, nec facial quidquara injustum nonne debet :

est xqui ponderis via Domini, el ipsorum via injusla nequaquara niori,
vita, qua3 Christus est vivere, et
est. Cum enim reccsscrii jusius ajuslilia sua.feceritque cum comminatio peccaloris justura punirenon de-
iniquitates, morietur in eis. Et cum rccesserit impius beal?TaIequid loquitur sermodivinus adJeremiam
ab impictale sua,fereritque judicium et justitiam.,vivel quando descendit in domum flguli, et audit vel pro-
in eis. El dicitis : Non esl rccla via Domini. Unim- missa, vel comminationem Dei idagere, ut vel ho-
quemque juxta vias suasjudicabo de vobis, domus Is- mines provocent ad salutem, vel deterreant a pec-
racl. Si negligenler legamus, vidctur nobis eadem cato (Jercm. xviii). Undequi dicunt Nonesta^qua :

(a) Repetit Victorius vcrbum co7ivcrtimini,qnod ct (c) Ita habent et nostri, et quos Victor. consuluit
in liebnco bis legitur, conversionc convcrlimi. codices Florcntini. Martian. post Erasm. retinuit
(b) Praeferrem cum Victorio iniquitalis in gignendi eidem liomini.
casu ex Grffico textu !ioi/,(a!;.
321 COMMENTARIORUM IN EZECHIELEM LIB. X. CAP. X.XXIIL m
viaDomini, arguunturquod ipsoruiusiL iuiqua sen- A ergo Jerusalern alque subversa, aperitur os Doraini
tentia, habentium oculum pcssimum, ct nequaquam 80® per apostolos, etapostolicos viros, qui pnssunt
nova, sed vctera judicanlium. Quibus omnibus de- dicere: Osmeumapertumestad vos o Corinthii ;et
monstralur, ncc peccatorcm salutemdesperare de- Apertum est mihi ostium magnum et efficax (11 Cor.
bere, si agat pajnitentiam nec juslum in sua con-
: VI, 11). Et illud: Os meumaperui, etattraxispiritura

fiderejustitia, si pcrdidorit negligenter quod magno (Psal. cxviii, l:U),quodnumquam tacerepoterit, nec
labore quajsierat.Manifestatranscurrimus, ut inob- audire cuni Israel : Audi, Israel, et tacc : sod in toto
scurioribus immoremur,quibus autem prresens
in orberesonabit,fitChristiEvangelium pandetj.l/.pan-
prophelia discrepet a prsterita, ct in quibus loqua- detur]gentibus.Uiidejuxtahuncsensum etduodeci-
tur similia, coDatio utriusque potorit indicare. Porro mus annus ad dundecim referturtribus, et decimus
quid sit judicium facere et justitiara, pignus reati- mentis ad tempus propitiationisJudaicae,qu8eGroe-
tuere, rapinam reddere, in mandatis vitie ambulare cediciturl/.a7ij.ci;:etquintadiesmensisadsensuscar-
et ca;tera, in hoo eodem propheta supra diximus. neos, qua; omnia, capta Jeru?alom,et Evangeliosuc-
(Vcrs. 21, 22.) Ei factum esl in duodecimo anno, in cedente, deleta esse, et transisso monstravimus : et
399 decimo mense [Vulg. tacet mense], quinta niensis consummatione mundi factam
vespere, hoc cst, in
transmigrationis (sivc captivilatis) nostrx : venit ad „ inanum Domini ad vcrum Ezochiel, qui futurag
me qui fugerat (sive qui snlvatus fuerat) de Jerusalcm, ruinas urbis cccinerat per prophelas, et niane im-
dicens. Vastata (sive capta) est civtliis. Mcuius avtem plctas esse monstravit.
Domini farta fuerat ad me vespere antequam veniret
qui fugerat apcruitque os meiim donec veniret ud me
: (Vers. 23 seqq.) El fartum est verbum Domini ad
mane et aperto ore meo non silui amplius. Undecimo me, dicens : Fililiominis, qui habitanf in ruinosis tiis
anno regni SedecifE, quinto mense, capla est civi- super humum Israel loquentes, aiunt : Unus erat Abra-
tas Jerusalem. Hsc autem prophetia, duodecimo haw, ct (ci) possedil terram : nos autem multi sumus
anno, deoimo mense, quinta mensis captivitatis, [Viilg tacet .«(miwl, nohis data esl terra in posses-
sive transmigralionis, (|uando captus est Jechonias, sionem. Idcirco dices Dominus
ad eos : Uxc dicit
i.li. curn Jechonial Ex quo ostenditur, post unum Deus Qui in sanguinc comeditis, et oculos vestros
:

annum et quatuor menses, et viginti quinque dies, lcvatisad immundilias vestras, et sanguinem funditis.
capta Jerusalem, venisse Babylonem unum civium 7iumquid (Al. numquam) terram hsereditate possidebi-
Jeru^alem^qui nuntiaret eaptamurbematque vasta- tis? Stetistis in gladiis vestris, fecistis aljominatioyxes,
tam, Ante unum autem diem quain veniret qui ista et unusquisque u.vorem proximi sui polluislis, el ter-

narraret, vesperi facta est manus Domini ad Eze- ram hxreditaie possidebitis ? Hsec ilices ad eos : Sic
chielem prophelam, qu;c aperuit os ejiis quod diu C dicit Dominus Deus : Vivo ego, quia qui in ruinosis
clausum quidquid erat iile dicturus, hic
fuerat, et hahilanl gladio eadenl, el qui in agro est, bestiis Iradc-
factiim ante replicavitnec siluil amplius, vidcns
: tur ad dcvorandum : qui autem in prxsidiis et inspe-
propheliam suam opore completam, et nequaquam tuncis sunt, peste morientur. F.t dabo lerram in solilu-
dubitarc populum qui erat in Babylone, vel eos qiii dinem, et in desertum, el deficiet supcrba fortitudo
capli erant de vaticinio prophotali. Tuncenim ape- ejus, et desolabuiitur montes Israel, eo quod nullus sit

rilur os prophetae, quando quod prius nuntiaverat, qui per cos Iranseat. Etscient quia ego sum Dominiis,
opcre monstrarit effectum : et tota libcrtate procla- cum dedero terram eorum (Vulg. tacet eorum) deso-
mat, qui nequaquara futura, sed vel prcesentia, latam et Uesertam, pi-opter universas ahominationes
vel transacta demonstrat. IIoc secundum litteram. suas, quus operali sunt. Et tu, Vi hominis, ftlii populi
Cseterum juxta anagogen, si Ezechiel interpre- tui (Vulg. addit. qui) loquuntur de te ju.vtamuros, et
tutur fo7iiludo Dei : Chrislus aulem est Dei vir- ia ostiis domorum, et dicunt unus ad alterum, vir ad
tus et sapientia (I Cor. i 24), hoo inteliigendum, proximum suum loquentcs : Fcnitc, et audiamus qui
quod capta Jerusaleni etsubversa, quicuraqueperfi- sit sermo egrediens a Dontino. Et veniunt ad te, quasi
diam JudKorum potuerit evadere, quales fuerunt si ingrediatur populus quomodo populus con-
(vel
apostoli, et reliqus quaa aa.\\s is.c\.?& swwi, \pBQ n grecjatisolel) : etsedcnt coramte populusmeus, ctau-
Christo nuntiat oranescffiremonias Judccorum csse diunt 4011 sermones tuvs, et non faciunt eos, quia in
subversas, quas quidam usque hodie observandas canticum oris sui verlunt illos ; et avarilium suamse-
putant, non audientes illud Apostoli : A gratia exci- quitur cor eorum (sive ut in LXX continetur : Quo-
distis qui in Lege justificamini {Galat. v, 4). Miror- niam mendacium in ore eorum ipsi faciunt, eipost abo-
que hominumpertinaciam, id velle serinone defon- minationes eorum graditur. Sequitur)
suas cor
dere, quod opcre implere non audeant, nisi forte Et es eis quasi carme.n musicum quod suavi dulcique
sub pelle ovium, Christionarum, iupi cekin-
id est, sono canitur, ci audient verha tua, etnon facienl ea,
turJudaici. Quid defensor [.1/. defensores ct perso- et cum venerii quod pnedictum est, ecce enim venit :

nant] sinagogaiinChristi Ecclesiis personat? Capta tun.cscientquodprophetaib)sit in mcdioeorum. Primum

(n) Supplet Victor., hwredilalc ex ITebr.T0 textu : [h) Pcncs Rabanum, et Vulgat. Prophetcs, vel
quain quidem voccni et Uabanus olim hic legit et Propheta fuerit intcr eos. Falliturporro Drusiusdum
Hieron. in subnexa expositione innuit posuisse, pro oc(o, quolversiculos Hieron. tradit penes LX.\
323 S. EUSEBIl HIERONYMI 324

sciendum, (u) quod octo plus vel minusversus ab eo A sceleratior, quod amici, et proiimi poUuerit u.xo-
loco quem posuimus : Qxu in sangiiine comeditis, el rem. Et cnm haec, inquit, faciatis, arbitramini vos
oculos veslros levalis adimmundilias vestras, usque ad terram hcereditate retenturos ? Responde igitur eis,
eum locum ubi scriptum est : U3ec clices ad eos, sic o propheta, ethancsupereose.xmeo sermone prome
dicit Dominus Deus, ia LXX non habetur, qui cum senfentiam. Juro per memetipsum, quod qui habi-
multis aliis, et h;pc prtetermiserunt, sive interpre- et qui
tantin ruinosis,etparietinis, gladio cadant :

tata ab eis, scriptorum paulatim sublata sunt vitio. in agris sunt, sive in campo, a bestiis devorentur:
Et Latini nostri, immo invidi Ghristiani, et ut aper- et qui in rauratis, sive in prssidiis ac speluncis, Dei
tius dicam, (b) Grunnianee factionis haBredes, adver- iram vitare non possint, sed farae moriantur, et
sum nos latrant, cur justa Hebraicum disseramus : pestilentia. Et dabo, inquit, terram Judeeam in soli-
quasi nolentibus ingerendi sintcibi, et non his epu- tudinem, et deliciet superba forfitudo ejuSj quae
loe prKparentur qui eas cum gratiarum actione sus- quondam fuerat fortitudo. Superbis autem resistit

cipiunt. Certe nobisnonhabent fidem, legantaliaa

si Deus, et Mon-
homiiibus dat gratiam {Jacob. iv, 6).

editiones, Aquilce, Symmachi, et Theodotionis in- ; tes (luoque, etomnia deserentur, et in tantam ve-
terrogent Hebrajos non unius loci, ne eos a me rc- nient solitudinem, ut nuUus per eos transeat, et
deniptos jactitent, sed diversarum provinciarum ; „ tunc nequaquam confldentin multitudine siia pauci
el cum errori meo vcl imperiti;e cunctos videi int quiremanserant sed cognoscentsolitudinismagni-
,

consonare, tunc se intelligant nimium esse pruden- tudine quod ego sim Dominus, qui dedi terram in
tes, et magis cupere dormiro quam discere ; habi- desertum propteromnesabominationesquasoperati
tentque in aeptuagintaccllulis Alexnndrini Phari, ne sint. H--EC dicta sint adversus eos qui, capta J03
vela perdantde navibus et funium detrimenta su- JerusalemomniqueJudaeorumregionevastata,pauci
spirent.Ilaeccontrainvidos:nuncquodproposuimus habitabant in ruinosis, et in desertis urbibus villu-
disseramus. Capfa, ut di.\.imus, Jerusalem templo- Nunc veniamusad tropologiam, etjuxtacon-
lisque.
que subverso, pauperes terra?, dcquibus scribit Je- suetudinem nostram, latara disputationem stringa-
remias {Jerem. .xxxix), soli relicti fueranl in Jeru- mus potius quam disseramus. Oinnis hsreticus in
salem, qui vineas et agros colerent, et in ruinis in- parietinis habitat, etdesertis et possidere se putat
censffi urbishabitarent. Curaque deberenl agere poe- terram Israel, dicitque Si Abraham fide sua unus
:

nitentiara supcrhis propfer quae captivitas venerat, homo in tantam venit bcatitudinora, ut semen ejus
seipsos cassa spe decipienfes loquebantur: Unus multiplicaretur sicutarenamaris, etsicutastraccEli:
fuit pater nosterAbraham, et tamen hanc terram quando magis nos plures terram Israel, hoc est,
haereditate possedit, non quod ipse possederit, sed cernentium Deum, et Judasam confessionis Domi-
quod semenejus terram repromissionis ^CS acce- C nicaj possidebimus? Quibus respondit Dominus :

perit. Si igitur ille unus in tantos mulfiplicatus est llle possedit terram fidei merito vestra autera infi- ;

populos, nos multo plures qui relicti sumusin terra dclitas, immo blasphemia terram Israel, id est Ec-
Judaja, et habitamus in urbibusdesertisacruinosis, clesiam possiderenon poferit. Primum enim corae-
utique multo amplius multiplicabimur,utpossidea- ditis in sanguine, effundentes eorura sanguinem,
mus plures quod unus illepossedit.Quibus respon- quos scandalizatis. Deinde oculos vestros levatis ad
ditDominus Abraham unum flde possedisse ter-
: imniunditias vel abominationes vestras, quas de ve-
ram repromissionis. Gredidit enim Abraham Deo ; stro anirao conlixistis: cumdebueritis imitarieccle-
et reputatum est ei ad jusfifiam (Genes. xv, 8). Is- siasticum virura, et dicere : Ad te levavi oculos
tos autem incrodulitate, et sceleribus occupatos, meos, qui habitas in cqjIo (Ps. cxxiii). Terfio san-
etiam si plures sinf, possidere non posse. Simulqne guinem fundifis, non vivilicantes eos quos seduxis-
enumerat quid facientes offendant Deum, sex videli- tis, sed interficientes. Nec vobis sufflcit tria ista
cet genera peccatorum. Qui in sanguine comeditis, fecisse, sed statis in gladiio vestris, hocest, porse-
et oculos vestros levatis ad immunditias, hoc est, ad veratis in pravitafe sententia;, et parati estis ad
idola ycstra, etsanguinem funditis, hoc est, homi- cffides, et fecistis abominafiones, ea agentes in cu-
cidium perpetrafis: numquid isfa tacientespoteritis n bilibus quffi turpe est loqui, et uxorem proximi ve-
terram hcereditate retinere? Nec hoc estis scelerum stri polluistis, ecclesiasticam videlicet conversatio-

flne contenti, scd statis in gladiis vestris quotidie, nem, quotidie de complexu Ghristi deceptos rapere
parati ac occidendum, et imitantes Esau, quistetil, festinantes. Etcum haec feceritis, putatisvos ter-
et vixit in gladio suo, facitis abominationes incre- ram Israel hffireditate tenturos ? Quibus loquitur
dibiles, videlicet libidinum turpitudines, ct unus- Deus,quod quicumqueinruinosishffireticorunihabi-
quisque uxorem proximi sui polluit; ut in co sit taverit conciliabulis, gladio cadat Ecclesiastico, de

desiderari, rescribendura contendit duos ad parti- hoc est, tom. I, editionis nostr», ubi leguntur
tionis hodiernE instar, non animadvertcns, fuisse ocfo versus, quorum hic numerum indioat doctor
olira apuds:cculum llieronnymianumversiculnsper- egregius. In Vulgata nostra duo tantum nuraeran-
quam brevissimos, ut ferme ex illis octo, duobus tur. Mart.
Vulgatffi divisionis respondeanf. {b) Discipuli Rufini notantur.
(a) Gonsule Bibliolheoam divinam S. Hieronymi,
32S COMMENTARIOUUM IN EZECHIELEM LiB. XL CAP. XXXIV. 326
quo scriptum est : Gladii ancipites in manibus eo- A quinta mensis,([uando venit qui fugerat de Jorusa-
rum [Ps. cxLi.x, 6). Et in Kvangelio : Non veni lem, et quando locutus est propheta ad eos qui
pacem mittere, sed gladium (Malth. x). Et servus, erant in terra Judcea, et .•eterna; possessionis sibi
qui se luxur^ae tradit ; et otio, dividetur, id est, mu- spem pollicebantur, et jubet prophetse ut dicat po-
crone ferietur, et pars ejus ponetur cum infidelibus pulo qui in Babylone versatur, et habitat cum eo,
{Luc. xit). Et qui in agro sive in campo est, bestiis et arguat eos super insidiis blandientibus, qui pro-
tradetiir ad devorandum, quas propheta vilare desi- phel.-E verba audire desiderant, non ad animae sa-

derans, deprecatur Ne tradas bestiis animam con-

: lutem, sed ad aurium voluptatem. Isti juxtamuros
fitentem libi {Ps. lxxiii, 19). Qui autein in prKsidiis sedebant, etin ostiis domorum nequaquamin
: sen-
et ia muratis est.de quibus scriptum est: Civitates sum prophotaj intraro cupientes ; sed mutuo se hor-
firmas ascendit justus, et destruxit munitiones ea- tantur et dicunt : Venite et audiamus qui sit sermo
rum, in quibus conlidebant impii {Prov. xxi, 22) ;
egrediens a Domino et sic veniunt quasi populus
;

404 et versaturin speIuncis,dequibusdicitur:Scri- qui ingrediatur Eoclesiam Dei, et sodont coram te,
ptuin est, DomusPatris mei domus orationis voca- populus meus, qui meum esse se dicit, et nolunt
bilur : vosautem fecistis eamspeiuncam latronum facerequod audierunt. Istiusmodi mihividentur eo-
(Matth. XXI, lame sermonis Domini, et _ rum similes, qui theatralibus luduntur carminibus
3.3) : iste :

peste morietur, et dabitur omnis terra haereticorum et vel tragcedos audiunt, vel comoedos, et ibi cum

in solitudinem, ita ut frangatureorum superbia, et voluptatepalpantur: ita utcum egrcssi fuerint ate,
redigantur montes in solitudinem, qui sibi altitu- replicent ea, et decantent, et dulci sono se deci-
diaem scienticB promittebant. Qui montes vocantur piant. Et audient, inquit vorba tua et non laoient
Israel, quia sub Chrisli nomine deceptos quosque ea. Tales sunt usque hodie multi in Ecclesiis, qui
supplantant nullusque per eos transibit, nec di-
: aiunt Venite audiamus illum et illum, mira elo- :

cere poterit quod Moyses Transiens videbo visio- quentia prtedicationis sus verba volventem plau-
: :

nem hanc magnam {E.rod. iii, 1) habitatores enim susque commovont, et vociferantur, et jactant ma-
;

sunt perversorum montium, non peregrini, et ac- nus, et qua; operibus neglexerant, postquam
coLt; : ut cum hirc passi fuerint, tunc cognoscant, advenisse eognoverint (necesse est eniin evenire
quod ipse sitDominus, qui dederit terram eorum in quod propheta Dei sermone pronuntiat), tunc inci-
solitudinem propter abominationes quas operati pient approbare, et nosse,
quod cunctaquae audie-
sunt. Sequitur Eadem quidem die, et eodem tem-
: rant,non iuerint hominis verba, sed Domini, qui
pore, hoc est, duodecimo anno, decimo mense, in perprophetam, et virum ecclesiasticum looutusest.

LIBER UNDECIMUS.

405-40C Undecimus in Ezechielem explana- C ignobilis, ad Imperaterem scribens, super hac na-
tionum exlrema sui parte contra Goj,' ct
liber in tione dixerit Gog iste, Gothus est cui qua ratione : ;

Magog vaticinium continebit, et usque ad exordium possint omnia quw in ea scripta sunt coaptari, non
civitatis inmonteposilE, ettempliineasiti veniet(a). est meum, sed eorum qui hoc putant, dissorere.
Quem si, adjuvante Domino, et sua mysteria dis-
serente, potuero ad calcem usque perducere, diu (Cap. XXXIV.) El fnctum est verbum Domini ad
mihieritmultumquedubitandum,utrumad spiritale me,dicens : Fili hominis,propheta,de pastoribus (sive

templum debeam miltere manus, an aperte ignoran- ad pastores) Israel, prophcta, et diccs pnsloribus :

tiam confiteri : prssertim

apud JudKos, et cum et HcVC dicit Dominus Dcus : Vx pasto?-ihus Israel qui
apud nos super interpretatione ejus grande silen- pascebant semclipsos. (Sive: Opaslores Uriiel,numquid
tium sit aliis in futuro tempore exstruendum esse
: pascimt pastores .mnctipsos?) 'i^onne greges pascun-
censentibus aliis bonoquidemanimo,sedimperito,
:
tur apastoribus? (Sive nomiii oves pascunt pastores ?)
scientibus spiritualia esse qu<E dicuntur, et tamen Lac comedebatis, ct lanis operiebamini, et quod cras-
ipsa spiritualia, quomodo disseri debeant, nescien- sum eral occideljalis : (jregem autem meum non pasce-
tibus. Et interim, ut prffisentis operis cnra nos te- batis. Quod infirmum fuitnon solidastis (^'weconfor-
neat, scias, o virgo Christi Eustochium, orandum ^,
lastis): et quod xgrotum,non sanastis: guod fractum,
tibi esse pro nobis. In prophetia difficillima illud non. alligaslis, et quod abjectum erat (sive errabat)
breviter admoneo, quod (6) vir nostra; satatis haud non reduxistis ; quod perierat, nonquxsistis : sed cum

(a) Addit Martianaeus, post Erasmum Jerusalem, supra ponendum erat, hoc modo Et usqitead exor- :

quam vocem jure Victorius, duobus Brixioe mss. co- dium civitatis Jerusnlem in monte posilx, et templi in
dicibus, tertioquo typisexcuso suffragantibus, dele- ea siti veniet.
vit. Nam.inquit, pra'ter quod infra, cap.XL, descri- {!)) S. Ambrosius, lib. ii de Fide ad Gratianum
bitur tantum,non autemdeterronaJeorusalem illud Augustum, c. 16,
interpretatur, si poneadum erat noraen,nonhic,sed
 327 S. EUSEBIl HIERONYMI 328
.austeriluto imperabalis eis, el. cuisi poUiUia {aiveqmd A et cornibus vcstris ventilabatis omnia infirma pecora,
forte eral, afflixistis labore). Et dispersx sunt oves donec dispergerentur foras. Salvabo gregem meum,
mex, eo ijuodnon esset pastor (sive pastores), etfuclx 408 et non erit ullra in rapinam, el judicabo inter
sunl in devorationem omnibus bestiisagri, et dispersx pecus et pecus (sive inler arietem et arielem). Et su-
sunt. Erraverant ijreges mei (sive oves) in cunctis scitabo super eas. [Vulg. ca liic atque infrai (sive
montibus, cl in univcrso cotle excelso, et super omnem eos) pastorem unum qui pascat eas (sive cos), servum
faciem terrx dispersi sunt greges mei (sive oves) et msum David : ips^ pascel eas (sive eos) : et ipse erit
non eral qui reguireret : non eral, inquam, qiii require- eis in pastorem. Ego autem Dominus ero Deum,
eis in
ret (sive qui rcduneret). Propteret, o pastores, audite el servus meus David princeps in medio eorum. Ego
verbum Domini : Vivo ego. dicit Oominus Deus, quia Dominus loc7itus sum. Et faciam cuin eis paclum (sive
pro €0 quod facti sunt greges mei (sive oves) in rapi- lestamentum) pacis, et cessare faciam beslias pessimas
nam, et oves mex in devorationcm omnium bestiarum ile terra, et qui habitabant jVulg. Iiubitant\ in ilescrto

agri, eo quod non esset pastor (sive pastores) : neque sccuri dormienl in saltibus. El ponam eos in circuitu

enini quxsierunt pastores iVulg. addit meii gregem collis mei bcnedictionem, et deducam (sive dabo) im-
meum, sed pascebant 40'!' pastores semetipsos, ct brem in tempore suo, pluviie benedictionis erunt. Et
greges meos non pascebanl. Propterca, pastorcs. aii- n lianum agri (sive dabunt ligna camporum) fru-
f'«'"''
-'-' n. .,..-...•
'
dite verbum Domini
7.„. .}.-.-. r.......
hwc r> r....
dicit Dominus Deus : Ecce
.
:
— ctum suum, el terra dabit germen suum {si\e fortitu-
ego ipse super pastores rcquiram grcgem meum de dinem): et ermit{sive liabitabunt)in terra sua absque
manu eorum, et cessare eos faciam., id tiltra non pas- timcre{sive in spc pacis) : el scient quia ego Dominus,
cant grcgem meum [Vulg. taoet ::.^':::,i[ ; nec pascant cum contrivero catenas (sive torquem) jugi eorum, et

amplius paslores scmctipsos (sive oves), et libcrubo eruero eos de manu imperanlium sibi (sive servire cos

gregem vieum (sive oves) de ore eorum, non crunt

ct
facientium). Et non crunl ullra in rapinam gentibus :

ultra eis in cscam. Quin hicc dicit Dominus Dcus : neque bcstise terra; devorabunt eos : se i liabitalmnl
confidcnter (sive in spe) absque ullo terrore. El susci-
Ecce cgo ipse requiram oves meas, et visitubo eas
iabo ei.s germen nominalum (sive plantationem pacis :
sictd visilat pa.stor gregcm. sunm in die qiiando fuerit
el non crunt ullra imminuti (sive pereuntes) fame in
in medio ovium suarum dissipatarum (sive quando
terru, neque portabunt amplius opprobria gcnlium. Et
fuerit caligo, ct nuhcs in medio ovium suarum separa-
tarum) : sic visilubo oves meas, et tiberabo cns de om-
scient quia ego sum Dominus Deus eorum cum eis, et
nibus locis, in quibus dispersx fuprant in dienuhis et
ipsi pnpulus nieus ilomus Israel, dicit Dominus Deus.
Vos aulem gregesmci, grex [Vulg. grcges\ pascux mcx
caliginis. Et educam eas (sive cns) de populis (sive
(sive oves) homines estis, et ego Dominus Deus vesler.
de genlibus), et congrcgabo cas (siv3 eos) de lerris
., , . , , . , . , C iHcit Oominus Deus. Sxpe commonui editionem rae
swe regionilmsi, et tnducam eas {swe eos) tn terram ^ ,.,
utPamquemiscfirc,utnbrorumvitemmagnitudincm,
suam, et pascam eas (sive cos) in monlibus Israel, in
in his dumlaxat, quae non multum a se transla-
rivis et in cunciis sedibus terrx. In puscuis uberrimis
tiorie discordant. Post captam Jerusalem, postquam
paseam eas (sive eo.s'), et in montibus e.vcelsis Israel
annuntiavit in Bahylone qui fugerat, locutus est de
erunt pascuu earum (sive ovilia corum) : ihi requics-
his qui habitabantin ruinosis Jerusalem, et deinde
cent in lierbis vivenlihus. et in. pascuis pingaibus pus-
ad eos qui in captivitate positi, niliilominus perse-
centur super montcs Israel. Ego pascam oves mcas, ct
verabant in malitia. propheta; verba audiro nolen-
eijocas accubarc furiam (sive requicscerc), dicit Domi-
tes : nunc ad pastores, id est, ad principes sermo-
nus Deus. Quod pcricrat, rcquiram, el quod abjectum
nem dirigit, quorum vitio oves, id est, populi dissi-
fuerat, alligabo, et quod infirmum crat, consolidabo
pati notfmdum, quod a duodecimo
sunt. Et hoc
(sive conforlaho) : et quod pingue et fortc, custodiam,
anno, decimo mense, quinta mensis transmigratio-
et pascam illas in judicio {sive cum judicio). Vos au- nis,sivc captivitatisJechoniae,etqui cumeocapti fue-
tem, greges mei (sive oves mesg), hxc dicit Dominus rant,usque ad vicesimum et quintum annum,quando
Deus : Eccc ego fudico inter fccus, et pecus, arielum 409 super montem urbis ajdificatas templum
et hircorum.Nonne satis vobis erutpascua bona [Vulg. n o.xstruitur, et incredibilia Ecclcsi;c sacramenta pan-
pascuam bonam[ depasci ? Insuper rl rcliquias pascua- duntur, nullus in medio annus, nuDumqiie tempus
rum vestrarum conculcabatis [Vulg. conculi astis\ pe- est positum ; sed simpliciter dicitur Factus est
:

dibus veslris, et cum purissimatn aquam hiherel.is, re- sermo Domini ad nie,dieens : Fiii bominis.loquere
liquam pedibus veslri^s turhahalis jAl. turbastis[. Et ad illas et ad illos, ut intelligerc debeamus omnia
oves mex his qux conculcata pedihus veslris faerimt, quce legunturtredecini annis, diversis dicta tempo-
pascebantur, et qu;e pcdes vestrilurhaverant, iixcbi- ribus ; et tamen certa inter so spatia temporum non
bebanl. Propterea hxc dicit Dominus Deus ad eos habere. Ad pastores autem Israel sermo dirigitur,
IVulg. vos[ Ecce ego ipse iudico inter pecus pingue,
: quos vel reges, vel principes,Soribas et Pharist-eos,
et macilentum (sive iider pecus forle et infirmum) : ao magistros Judaici populi debemus accipcre. Vel
pro eo quod lateribus,ctliutne.ris{u)vestris impingebatis. certe in Evangclico populo, episcopos,presbyteros.

(a) Additum vestris, quod tantum eit penes LXX, Victorius expunxit.
329 COMMENTARIORUM IN EZEGHIELEM LIB. XI. GAP. XXXIV. 330

et diaoonos : aut juxta mysticos intellectus,Angclos A bestiis agri, de quibus scriptuna est : Posuisi tene-
singularunn Ecolcsiarum.ad quos scripsit Joannes in bras,et faola est nox in ipsa pertransibunt omnes
:

Apocalypsi sua [Apocal. quorum Angeli quo-

i), et bestia3 agri, catuli leonum rugientes, ut rapiant,et
tidie vident faciem Uei {Matth. xviii). Primumque qua;rant a Deo cscam sibi {Ps. ciii, 20, 21). Et di-

dicitur : Va3 pastoribus Israel,qui cum gregem Do- sperguntur,eterrantincunctismontibus,quielevan-

mini pascere debeant,et saluti iliius providere,pro tur contra scientiam Dei, et universo colle excelso,
sua festinant luxuria. Unde magiiopere cavendum qui perhffireticam superbiam,Ecclesiasticam despi-
est, et observanda illa prajcepta . Ne quceras judex ciant simplicitatcm. Et super omnem faoiem terrae
fieri, ne forte non possis auforre iniquitatos {Ecdi. disperguntur tcrrena,non ccolestia requirentes.Et
;

VII, 6). Et itecum Quaiito major es,tanto magis te

:
non erat quirequireret.nec qui reduoeret: quia de-
humilia, et in conspectu Domini invenies gratiam liciis occupati, gregis Domini [Al. dominici] damna

[Ibid. III, 29). Et rursum : Ducein te constituerunt, non curant. Unde ad malos paatores sermo fit Do-
ne elevaris : sed esto iiiler cos quasi unua ex illis, mini,quia isla, et ista fecistis, quc-e supraexposui,
{Eccli. XXXII, l). Unde et Aposlolus, quasi parvulum et qufesecundo enumerat Ecce ego ipse ad pastorea
:

atque lactentem inter discipulos esse se dioit veniam,et requiram grcgem raeum de inanu eorum,
(I Cor. Quodque sequitur: Lao comedebatis, et n
iii). quibus expedit,ut mola asinaria alligetur ad collum
lanis opcriebamini, per metaphoram pastorum ad (MnW/i.xviii),quam ut minimumscandalizent de po-
prineipes loquitur,de quibus et in alio loco scriptum pulo meo. Et hsc erit eoruai pcena vel maxima,ut,
est Qui devorant plebem meam sicut escam paois
: ultra non pascanlgregem meum ne sub occasione :

(Ps.Ln,5).In lacte omnes escas intelligere in lanis, 41 E ovium seipsos pascant, et opes congregent
: :

multiplioem vestium varietatem. Quod autem dici- Et liberabopopulum meumde oreeorum.Requiram,

tur : Et quod orassum erat,oocidebatis,de divitibus inquitjde manu,et liberabo de ore,quod avidislau-
populi loquitur,quos mali principesin Ecclesiis ju- oibus devoratur.Gum autem requisierit oves,visitat
gulare narrantur, dum eos [.1/. eis] praedicant, et eas quasi njgrotantesatque maoilentas,etpastorum
vitiaeorum increparenon audent. De quibus etpro- negligentia dissipatas et liberabit de : omnibus locis
pheta dicit: Populus meus,qui beatos vos dicunt, in die nubis, et caliginis, de qua loquitur et Joel :

seducuntvos,et semitam pedumvestrorum supplan- Adest dies Domini, et propc est dies tcnebrarum et

tant {Isa. iii, 12). De quibus et Jaoobus loquitur caliginis, et dies nubis, et nebulae {Joel. ii, 1, 2).

{Jacob, II, 3),quod oum ingressi fuerint ad eos pre- Tunc eduoentur de terris, ut inducantur in terrara
tiosis circumdati vestibus, et annullo aureo, bono- suam quae est terra viventium ipse eas pascet in
,
:

rantur ab eis,et sanotis pauperibus dicitur monlibus Israel,de quibus loquitur David Levavi
: Tu vero :

sede in soabello,sive in terra, aut sta. Isti quod in- ^ oculos raeos in montes,unde veniet auxilium mihi
firmum est, non confortant, sive consolidant.Unde {Ps. cxx, l).Et non solum in montibus,sed in rivis,
et Paulus loquitur :Susoipite infirmos(/io«i.xiv, 1). et in cunctis sedibus terrie,in pascuis uberrimis.et

Et inlirmum 410 in fideassumite.Et Multi inter

:
in monte excelso, de quo Isaias.et MichKas plenius
:

vos infirmi, et .rgrotantes. Ad quos mittitur sermo vaticinantur(/.sa ii ; Micli,i\, vii) : sive in raontibus

divinus, de quo scriptura est in Psalmis : Misit ver- excelsis Israel.Ibi requiescent in herbis virentibus
bum suum, et savanit eos, et eriquit eos de corru- et dicent: Dominus pascitrae,et nihil mihi deerit
plionibus eorum {Ps. cv, 10). Et quod fractum est, in loco pascu£e ibi me,collocavitSuper aquas refe- :

ait, non alligant ; nequaquam mortalia in populis ctionis educavit me Etpascentur in

{Ps. xxii, 1,2).
considerantes vulnera, qualis est adulter.homioida, pascuis pinguissimis super montes Israel. Estinfl-
sacrilegus. Et quodabjeotum est, sive quod errare nita promissio, spesque beatitudinis, quando ipse
viderint, non reduount.perraittentes eos ab hrereti- Dominus pollicetur dicens Ego pascam oves meas; :

cis decipi.Et quud perierit,non requirunt, non tam committam malispastoribus, et et noquaquam eas
perditos salvare cupientes, quam eos, qui sunt in ego cas aooubare faciam,dicit Dominus Deus,ut re-
Ecclesiis devorare sed oum ausleritate imporantes quiescant in sinu Abraham, Isaac et Jacob. Tuno
:

eis, et oum potentia, quod proprie ad supercilium D quod perierat ingentium populis,requiretur:et quod

episcoporum pertinet,eorum videlicet,qui operibus eraaverrat in haereticorum persuasione,reducetur:et

dedec()ranlnominisdignitatem,et prohumilitate as- quod confratum fuerat,alligabitur et quod contri- :

surauntsuperbiam.uthonoremsoputentconsecutos, tum, atque infirmum,consolidabitur ut impleatur ;

non onus et quoscumque in Ecclosia viderint prce-

: quod scriptum est:Qui sanat infirmitates eorum,et
potentes,et Dei haberesermonem,opprimere nitun- alligat contritiones eorum {Ps. ii. 3). Cor enini oon-
tur. Unde juxta Septuaginta scriptum est Et quod : tritura et humiliatam Deus non 3pernit(P5. l, 19).
forte erat,affligebatis labore.Et dispersus est popu- Unde et sanotus loquitur Sana me, Domine, quo- :

lus Dei, vel vitiis, vel errore heereticorum eo quod : niam conturbata sunt ossa mea {Ps. vi, 2). Et in
non esset pastor bonus, qui poneret animam suam trioesirao septimo Psalmo {Vers. 4) poenitens Non :

pro ovibus: sed omnes mercenarii,quilucra tantura est, inquit, pax ossibus meis a facie peccatorum
de gregibus considerant.et cum lupum viderint,fu- meoruin et quod pingue,ait et forte, custodiam
: :

giunt.Quarum negligentia,grex Uomini devoratur a ne voretur a bestiis.Et pascet oves suaa in judicio,

Patrol. XJ^V. 4i
331 S. EUSEBII HIERONYMl 332

sciens cui ovi quae pascua debeantur.DiversEe enim A. iv),qui dicit : Pacem mcamdo vobis pacemmeam :

sunt mansioncsapud Patrem (/()a».xiv.)Et Non ju- : relinquo vobis {Joan. xiv, 27). Et cessare faeiet
dicat Pater quemquam sed omne judicium dedit : bestias pessimas de terra, vitia,vel perturbationes,
autem adversum pastoros locu-
Filio {Ibid., v). Ha;c quibus aninia; vexantur humana; : vel adversarias
tus est nunc loquitur ad oves, id est ad populum
: potestates,a quibusimpugnantur.Et qui habitantin
et ad utriusque pecoris gregem,id est ovium 412 deserto,securi dormient in saltibus.Dominus enim
et caprarum et non solum ad oves et capras,sed et
: revelabit condensa silvarum, et in templo ejus om-
ad arietes et bircos,qui sunt in gregibus principes, nes dicent gloriam {PsaL sxviii, 9). Ejectis autem
quibus ait Nonne vobis satis erat, quod bonis
: bestiis,et redactaterra in solitudinem,ab istiusmodi
Scripturarum pascuis vescebamini sed insuper re- "? animantibus securi dormient, et dicent : Dominus
liquas pascuarum vestrarum conculcabatis [concul- illuminatio mea,et salus mea, quem timebo {Psal.

cabitis] pedibus.Et cum aquam eloquiorum Dei pu- XXVI, 1) ? Et ponet eos, qui securi dormient in cir-
rissimam biberetis, reliquas aquas pedibus turba- cuitu monlis, vcl collis sui et erunt benedictio.
batis, ut populus meus conculcata a vobis pasciia, Tunc dabit imbrem
tempore suo,et pluviae bene-
in
et turbidas aquas manduceret et biberet, et vestro dictionis erunt,quas in Deuteronomii benedictioni-
vitio, quod per se bonum erat, corruptum viola- g bus pollicetur (Dcuf. xxviii).Et dabit,inquit,lignum
tumque susoiperent.Quod et omnes quidem haeretici de quo in Genesi scriptum est {Genes. ii)
vitffi, :

faciunt,ut carpanteloquiaScripturarum.et quantum lignumque sapientise^de quo dicitur, Lignum vitffi

in se est, maculent. Sed et ecclesiastici viri qui^ estomnibus qui assumunt eam {Prov. iii,18).Dabit
dogmatum non cuslodiunt voritatem, sed de suo autem fructum suum, quando et terra dederit fru-
corde confingunt, magistramque habent pra3sump- ctum suum:sivelignaregionum,sanctorum plurima
tionem suam.simili errore retinentur. Qui cum po- multitudo. Et terra dabit germcn suum Veritas :

pulo persuaserunt veraesse qua;fingunt,et in thea- enim de terra orta est {Ps. lxxxiv, 12). Et erunt in
tralem modum plausus coucitaverint et claraores terra sua absque timore, sive in spe pacis, in terra
immemores fiunt imperitia; sua>, et adducto super-
viventium, in terra mansuetorum,de qna scriptum
cilio, libratisque sermonibus, atque trutinalis, ma- est Beati mites quoniam ipsi possidebunt terram
:
;

gistrorum assumunt auctoritatem. Vidcamus,

sibi
rerum omnium felicitate cognoscant
(/k/aH/i.v,4):ut
igitur.quod sitjudicium interpecus et pecus et quo quod ipse sitDominus quando contriverit catenas,
:

judicio judicet eos bonus pastor et verus,qui acce-

vel circulumferreum jugi eorum,quo quasi gravissi-
pit omne judicium a Patre. Ecce inquit, ipse cgo
mo premebantur imperio, et eruerit eos de manu
judico inter pecus pingueet macilentum,sive inter
impprantium,sive servitute affligentium eos.Servus
forte et inflrmum.Fortesenimlateribus,et humeris C
est enini unusquisqiie ejus a quo vincitur.Et nequa-
suis impingunt atque collidunt infirma pecora, et
quam ernnt uUra in rapinam dcemoniacis gentibus:
cornibus ventilant, nescientes in lege taurum cor-
necbestiffiterra; devorabunt eos de quibus diximus:
nupetam debere puniri {Exod. xxi). Impingebant
sed habitabuntconfldenterabsqueullo terrore,juxta
autem lateribus, cornibus ventilabant, donec dl-
superiorem expositionem. Et suscitabo, inquit, eis
spergerent et ejicerent oves foras. Superbia enim
germen nominatum, sive plantalionem pacis,414
majorum, et pra?positorum iniquitate, frequenter
qua: loquitur in Evangolio Ego sum vitis vera(Joa7!. :
pelluntur de Ecclesia ut dispcrgantur a Domino,:

XV, l).Et non erunt ullra imminuti fame in terra.

quos ipse salvavit. Sed non dimittet eos ultra Do-
Ergo fames in terrenis est fames autem audiendi
minuH in rapinam.et judicabit inter pecus et pecus :
:

sermonem Dei, quae sub pastorc bono, et germine

non inter nomina dignitatum, quibus tument pra;-
nominalo,atque omnium sermone colebrato,ei plan-
positi sed inter hominem et hominem, juxla id
;

Tuncsuscitabitpas- tatione pacis, nequaquam erit in terra neque am-

quoduterqueservus estDomini: ;

plius opprobriis gentium subjacebunt, ut dicant

dicit in Evangelio Egosum paslor
:
loremunum,qui :

servum suum David secundum Ubi est Dominus Deus eorum {Psal. cxiii, 12) Et "?

bonus(,/oan. x, II);
assumere {Phi- D scient posthajc omnia,quod non solum ipso sit Do-
Id quod formam servi dignatus est
manu Ipse minus, quod el supraquoquo dixcrat; sed cum ad-
lip. ii) : qui David interpretatur, fortis.

Dominus erit eis in Deum, vel Fi- ditamento, quod Dominus omnium proprie Deus
pascet eos,
lius etPater.vel certe pastor juxta assumptam car- eorum sitcum eis.qui dicitin Evangelio adAposto-
413 Dominus autem,et Deusjuxta Verbum los Ecce ego vobi&cum sum cunctis dlebus, usque
nem :
:

quod apud Deum.Qui David,profl-

erat in principio ad consummationemsreculi {Mallh. xxviii,20). Cum
cientibus pecudibus in rationale animal,nequaquam autem fuoril ipse Dominus Deus eorum,tunc etipsi
pastor vocabitur,sed princeps in medio eorum, de erunt populus ejus non quilibet.sod qui meruerint

quo scriplura est Medius autem vestrum stat,quem appellari domus Israel.Ac ne putaremus universa

vos ignoratis {loan. i, 26). Tuno ponet cum eis pac- quae dicta sunt, ad pastores, et oves hircosque et

tum pacis, nequaquam bellorum, atque discordiae, arietes perlinere,soIvit a-;nigma,immo metaphoram,
quia est in pace locus ejus {Psalm. lxxv), sed et ponit maiiifestius : Vos autem oves me.-ie,et oves

pacis Christi,qu» exsuperatomnem sensum(P/i!7jp. pascuas meas homines estis.Omnisigitur serrao di-
333 COMMENTARIOHUM IN EZECHIELEM LIB. XI. GAP. XXXV. 334

vinus de hominibus est, ad quos dioit: Ego sura A quod additur, et manentem in eo, nisiab aiiis non
Dominns Deusvester, dicit Dominus Deus. numquamrecederet. Alioquin etadMoysen loquitur
(Gap. -XXXV.) Et factus est sermo Dotnini ad me Deus Auferam de spiritu qui est in te (Num. xi,
:

dicens : Fili hominis, pone (sive converte) facicm 17) quem utique non habcret,nisi adcuraa Domi-
:

tuam adversum montem Seir. et prophetabis de eo no descendisset. Omnis autem istius capituli pro-
(sive ad eutn) et dices illi, hxc dicit Domimis Deus phetia est contra montem Seir, flliorum videlicet
Ecce ego ad te,motis Seir, et extendam manum tneam Esau et Edom, quiGrieca et nostralinguaappellan-
super te, et dabo te desolatam, alque deserlim. Urbes tur Iduma?i, eo quod tempore necessitatis et angu-
tuas demoliar (sive in urbibus tuis faciam solitudi- stiai, quando Judas capiebatur a Babyioniis, insul-
nem) : et tu deserlus eris, et scies, quia ego sim [Vulg. taverint eis, et ejpfto populo Judfnorum, sibi puta-
tacet sim] Doininus \eo quod fueris inimicas sempilcr- verint terram traditam ad possidendum,et non so-
nus, el concluseris filios Israel in manu [.M. nianus] lum nonsusceperinti8i6f'ratres(a)suos.filiosvideli-
gladii (sive ct assederis domui Israel frandulenter in cel Jacob sed persecutisint, et concluserintin ma-
;

manu gladii), in tempore afflictionis eorum, in tem- nusgladii.UndemanifestiusinterpretatusestSymraa-

pore iniquitalis extremx. Proplerea vivo ego, dicit Do- chus,Sangtiinemtuumodisti,etsanguispersequeturte.
us Deus, quoniam sanguini tradam te (sive quo- -n Prophelatur autem quod el ipse capiendus sit,et re
niatii iti sanguinc peccasti) cl sanguis te perscquitur digendus in soiitudines sempiternas, et rerum fine
etcum sanguinem odcris, sanguis persequitur te. Et cognoscat esse judicem Deum,eo quod di.xerit : Dua3
dabo monlem Seir desolatum et desertum, el aufcram gentes, et duD2 regionesmeae sunt ; IdumKorum
vol
de eo euntem et redeuntem (sive homines eljutnenta). et JudBBorum, vel certe Judae et Israel, duarum vi-
Et implebo montes ejus occisorum suorum (sive vuhic- delicet etdecem tribuum.Etlocutus es de montibus
ratum) : in collibus luis, et in vallibus tuis, alque Israel, dicens Deserti nobis dati sunt ad devoran-
:

torrentibus interfecli gladiocadent. Insuliludines sem- dum, non considerans quodha^ccontraDeum blas-
piternas tradam tux noti habitabuntur
te,el civilates phemiaredundaret.Unde sequilur: Lxtanteuniversa
el scietis (s\ve seies) 415
quoniam ego sum Domi- terra, in solitudinetn te redigatn. Et estsensus : cum
nus [Vulg. addit Deus]: eo quod dixeris: duas gentes omnis terra Judrea receperit pristinum statum, tu
et dUcV terrx (sive rcgiones) meir erunt, ct hscreditate permanobis in solitudine sempiterna : Quodque in-
possidcbo cas, cutn Dotninus essel ihi. Proplerca vivo fertur : Sicuti gavisus cs supcr hsreditate domus Is-
Dominus Deas quia faciamjuxta iratn (sive
ego, dicit :
quod fuerit dissiputa, sic faciam tibi, in LXX
rael, eo
inimiciliam) luam el secundum zelum tuatn, quem
:
non habetur,sed sub asteriscis de Theodotionis edi-
fecisti, odio habens eos, el twtus officiar tibi [Vulg.p^r tione additum est. Omnisautem iraDei illuc proficit
eos] cutn judicavero te, et scies quia ego sum Dotni- C contra montem Seir, ut cum fuerit dissipatus, et
nus. .iudivi universa oppropria tua (sive vocem bla- Idumrca cognoscanl, quia ipse sit
ipse, et universa
phemiarum tuarum) qux loculus es, (sive quia locutus Dominus. Ha;c juxta historiam, et sensum magis
es) de montibus Israel, dicens, deserti nobis dati sunt quam verba cursim dixerim. Transibo ad anagogen,
ad devorandum, et insurrexistis [Vulg. surrexistis] et studio brevitatispauca perstringam. Pone, inquit
superme ore vestro{sive magnifice locutus cs super tne sive converte faoiem tuam adversum montem Seir,
ore tuo) : et derogastis adversum me (sivc vociferati Et significanter ait, converte, ab alia prophetia ad
eslis contra me) verba vestra : ego audivi. llxc dicit aliam prophetiam.Faciam autem non corporis, sed
Dominus Dcus Lxtante universa lerra,in solitudinem
:
animi, de qua dicit et Apostolus : Nos autem omnes
te redigam sicuti gavisus es super hcereditate domus
:
revelata facie,gloriam Dominicontemplantes(II Cor.
Israel, eo quod fuerit dissipata ; sic faciatn tibi : Dissi- III, 18). MonsautemSew-, qui interpretatur hispidus
palus (sive deserius) eris, mons Seir : et otnnis Idu- et pilosus, contraria fortitudo accipienda est, qua;
tnxa, et scient, qiiia ego sum Dominus. Illud autem pnesidebalgcnti liliorum Esau,et se contra populum
quod in LXX. additum est, et consumcntur, in He- Juda, id est, confessionis et vera; fldei erexerat.
braico non habetur. Si semper in prophelis esset Quod si prudens lector opposueril.quomodo in isto
sermo Dei, et juge in pectoreeorum haberet hospi- D loco Seir,hoo est. hispidus et pilosus, intelligaturin
tium, nunquam tam crebro Ezechiel poneret:Et fac- malam partem,cum Eliasquoque vir pilosus dictus
tus est sermo Domini ad me dicens.Sed quia ob huma- sit (IV Reg. i) brcviterrespondebo,deEsau scriptum :

nam fragilitatem, et vitae hujus necessitates, inter- esse, quod rufus luorit,et quasi pellis hispidis (Ge-
dum recedcbat ab eis, propterea Joannes Baplista nes. xxv) de Elia vero quod vir tantum pilosus. In
:

loquitur : Qui misitme baptizare, ipse dixit mihi Esau qui sanguinarius et cruentus, pelli hispidse
Superquem viderisSpiritum sanctum in specie co- 4S7 comparatur, mortalium operum, et ipsius
lumbo3 desccndentem et manentem in eo, ipse est mortis indicium est,JnElia virilitatis argumentum
(yoa?!.i,33).NumquamenimpropriuraessetinGhristo Quamobrem et habitatio ejus in solitudine et con-

(ii) Legimus cum Victorio, ad mss. codicumvetu-

Esau, non dc ipso Esau, cujus frater erat Ja-
filiis
stiorumque editionum (idem.Martiansuscum Eras- cob. sermo fit. Eranl aulem illi fratros filii Jacob,
mo incommodo scnsu,suscepenntfllios,vidclicetJacob utpote es duobus orti germanis.
(ratris sui, sed, etc. lNam,inquitlaudatusVictor., de
335 S. EUSEBII HIERONYMI 336
versationis austeritas, non soluni viruin, sed etvi- \ ludiuc.m atquo desertum, cognoscant quod ipse sit
rum demonstrabat. Porro Jacob qui
fortissimuni Doujinus. Nec surfioit niouti Seir tanta dixisse,qua3
supplantaverat Esau,et primogenita ejus acceperat prffiteritus sermo narravit sed hoc quoque per :

{Gcnes., x), quia simpliciler habitabat domi,et non superbiam locutus est Duk gentes, et duae terrae, :

erat venator, sicut gigasNemrod idcircolevis ap- : sive regiones mea3 sunt, Idumea videlicet et Judasa
pellatur et nitidus.Videamus ergo quid dici pra3ci- et ha3reticos,et Ecclesiasticos possidebo pariter. Et
piat Deus ad montem, sive contra montem Soir. hoc, inquit, dixisti,cum Dominus esset ibi, qui suo
Ecce ego ad te, mons Seir, non mittam Angelos, populo prajsidebat. Propterea jurat Dominus, et
nec aliis utar rainistris, sed ipse ad te veniam, et dlcit : Dominus Deus, quod juxta
Vivo ego, dicit
extendam manum meamsuper te,ethabitum percu- iram tuam, qua sa!viebas in populum Dei, et zelum
tientis assumam,et dabo te desolatum atque deser- tuum quo persequebarisChristi familiam, odio ha-
tum,ut qui male habitaris, et plurimoshabebas im- bens eos quos possidere cupiebas, cum te percus-
pietatis tua3 socios,intantum'ut et urbes exstrueres, sero et Judicavero,tunc tibi notus efficiar, et soies
imperiumquo tibi proprium vendicares nunc deso- : quod opprobria tua el bhisphemias non alio refe-
latus cum urbibus tuis, quas et Jeremias destruere rente, cognoverim sed ipse audierim qua3 locutus
:

jubeturatquo suffodere (Jt'mn. i, li), ut bonas pro- g cs contra montes Israel, dicens Deserti nobis dati :

eis exstruat civitates, in eo proflcies, ut scias quod sunt ad devorandum. Montes Israel, Moysen, pro-
ego sim Dominus.quem ante solitudinera tui nosse phetas et apostolos debemus aocipere, quos hasre-
non poteras. Omnis autera causa peccati est, quod tici et hsreticorum princeps diabolus sibi putant

fueris iniraicus sempiternus.Unde dicit etpsalmus: devorandum: quando aul rarus,aut nul-
traditos ad
Irascimini, et nolite peccare {Psal. iv, 5), ut cito possit pugnare pro
lus in Kcclesia reperitur, qui

conciliemur inimicis, et odia charilate mutemus. montibus Domini, et eorum lacerationem sua voce
Sed non talis mons Seir, qui superinimicitias sem- defendere. Et insurrexitis, inquit, super me ore
piternas conclusit, sive obsedit fllios Israel dolo in vestro, sive magniflce locuti non ut putatis estis,

manugladii. Ex quo intelligimus,'quorl quicnmque contra montes, sed per illos adversum me, et ro-
gladium arripuerit contra'fllios Dei, et dolose ali- gastisf/i/.. derogastis[, siveolamastis adversum me.

quid egerit, et obsederit eos.tradatur in manus gla- 419 Omnes enim preces vestnB, o mons Seir, et
dii, sicut mons Seir in tempore iniquitatis extre- socii montis Seir, de quibus supra dictum est {Su-

ma3, quando dies pessirai sunt,et mundus in mali- pra, eod.) Implebo raontes ejus, et colles, et val-
:

gno positus est (I Joaii. l), et multiplicata iniqui- les, et campos, sive torrentes, fucrunt adversum

tate, refrigescit charilas me nequaquam preces, et orationes, ut putatis ad

multorura. Est autem et :

aliudpeccatum montis Seir: quoniam oderat ^ Deum, sed clamores, vociferationes,atque blasphe-
ut
sanguinemjustorum.quem singulispersecutionibus m\x. Unde et Duminus comminatur, et dicit: Sic-
cupiebat effundere, ab ipso sanguinesustineat per- uti gavisus es superhoereditate dorausIsrael,quan-

secutionem. Unde ei sub allari sanclorum animai do tuis percutionibus dissipata est, atque lacerata
clamitant, et':ultionem a Domino sui sanguinis de- ot in toto orbe dispcrsa sic faciam tibi. Lastante:

precantur {Apoc. Etauferuntur de monte Seir,

vij. enim universaterra viventium,terratque sanctorum
euntes et redeuntes, id est, omnis habitator, sive et omnibus conversis ad servitutemDei,tu dissipa-

homincs et jumenta qua3 salvantur in Ecclesia, de tus eris,mons hispide,mons piloae,et omnis Idumea
quibus scriptum est: Horaines ct jumenta salvos opera videlicet terrena, ct cruori et sanguini dedi-
Domine {Psal. xxxv,
facies, 5). Quod in raonte Seir ta, ut tunc cognoscas quod ipse sim Dominus, qui

utrumque deletur. 418 ut et hi qui videntur ali- alibi sura locutus Ego sum Dorainus Deus vestor.
:

quid habere rationis etllli qui simplici fide con-

: (Cap. .XXXVI. — Vers. 1 seqq.) « Tu autem, fili

tenti sunt, Deo jubente, dispereant. Et implenlur « hominis, propheta super montes Israel, et dices:
monte.3 ejus vulneratorum et occisorum. Et non so- « Montcs Israel, audite verbum Domini : haec dicit

lura raontes, qui ad impietatis verlicem porvcne- « Dorainus Deus, eoquod dixerit inimicus de vobis,
runt: sed roUes quoque, hoc est, infericres disci- D « engc, altitudines {sive solitudincs) sempilernae

puli montis Seir, et valles qua; in ima depressae « in possessionem [Vulg. hasreditatem] ,data3 sunt

sunt, sive torrentes, qui turbidas habent aquas, ot « nobis, propterea vaticinare, et dic : hiec dicit Do-

hinc inde collectas, venienlesque de superbia, vel, « minus Deus : Pro eo quod desolati estis,et con-

juxta LXX, campi [/1/. medii inter

campos], qui « culcali per circuilum (sire pro eo quod dispersi

coUes et valles sunt. Hi omnes intcrfecti cadcnt (( estisab his qui in cirouilu vestro sunt), et facti
gladio Domini, et extenta3 manus ejus, atque percu- « in hc-sreditatem {sive in possessionem) reliquis

tientis, ut redigantur in soli-tudines scmpiternas ; « gentibus, et ascendistis super labium lingua3, et

et si qua! erant civitates, hoc est, conciliabula raa- « opprobrium populis {Vutg. populi) (sive genti-
l£B habitationis, et ipsa3 dispereant, et desinant in « bus), Propterea, montes Israel, audite verbuni

malara partem habere consensum, et dividantur .< Doinini Uci H»c dicit Dominus Dcus montibus
:

collibus, torrentibus, vallibusque et desertis

lingua3eorum {Genes. xi) ne turrem blasphemice « et

contra Deum possinl exstruere et redactae in soli- « parietinis [sive dissipatis) et urbibus derelictis
;
 S37 COMMENTARIORUM IN EZECHIEI.EM LIB. XI. CAP. XXXVI. 338
« qus depopulatae sunt, el subsannuta; {swe con- A briumessetis cunctis gentibus : propterea hfficdicit
« culcata;) a [/4L et] reliquisgentibusper circuitum. Dominus Deus, non solum monti Seir, sed et mon-
« Propterea hiEC dicitDominus Deus : Quoniam in tibus ejus et collibus, torrentibus, vallibusque,
« igne zeli mei locutus sum de reliquis gentibus, et 33 S ct descrtis atque vastatis, et urbibus dereli-
« de Idumffia universa, qui dederunt
[Vulri. quc-c] ctis quoniam igne zelisui,etadversumomnes qui-
:

II terram meam sibi in hcereditatem cum gaudio dem gentes, scd pr,x>cipue contra Idumaeam locutus
« (.4/. gladio), ct toto corde, et ex anirao, et ejece- sit, qua; cum caeteris, inquit, gentibus tenuit terram
« runt eam nt vustarent {sivc cum odio despicien- meam inpossessionem,etpossedit gladio,ettotocor-
« tes animas, ut subverterent eas in vnstatione). de possedit, ut ejicerethabitatores deea,terramque
« Idcirco ait \Vulg. taccl aitj, vaticinare super ter- vastaret. Propterea loquere, ait,propheta,super ter-
« ram Israel, et dices montibus et collibus, jugis et ram Israel, et dicas montibus, etcollibus, et jugis
« vallibus, hcBc dicit Dominus Deus Ecce ego in : (pro quibus Septuaginta xals viTToc.i; interpretati
« zelo meo, et in furore meo locutus sum, eo quod sunt.quffi nos nemorosa intelligimus loca) ct valli-
« confusionem {sive opprobria) gentium sustinue- bus. IL-ec dicit Dominus Deus : in zelo, et infurore
« ritis. Idcirco ha!C dicit 430 Dominus Deus [sivc meo, opprobrii vestri ultor existam, et levabo ma-
« Adonai Dominus) : Ego levavi {sive levabo) ma- n num meam, ut gentes quae in oircuituvestrosunt
« num meam :ut gentesquc-eincircuitu vestrosunt ignominiam et confusionem suam portent vos au- :

« ipsa; confusionem {sivc ignominiam) suam por- tem, montes Israel, secundum pristinum statum
f tent. Vos autem, montes Israel, ramos vestros germinetis virgulta, ramosque mittatis, sive, juxta
« {sive uvas vestras) germinetis, et fructum ves- LX.X, affcralis uvas, quibus populus raeus saturetur
« trum afferatis populo meo Israel propeest enim : Israel. Quod non putetis post longum tempus futu-
« ut veniat. Quoniam ecce ego ad vos, etconvertar rum, prope est, instat, et veniet tempus. Ac nevo-
« ad vos {sive respiciam vos), et arabimini,et aoci- bis videaturhoR esse difflcile, ipse ego veniam ad
« pietis sementem, et multiplicabo in vobis homi- vos, et qui a vobis recesseram, oonvertarad vos, ut
II nes, omnemque domum habitabuntur
Israol, et pristinam culturam recipiatis, et seraente omnia
II civitates, et ruinosa instaurabuntur [sive deser- compleantur, multi in vobis sint homines, et
ita ut
II ta aedificabuntur). Et replebo vos hominibus et habitentur civitates, quas prius destructae fuerant.
« jumentis, et multiplicabuntur, et cresceut, et ha- Et non solum hominesmultiplicabo :sed etjumen-
« bitare vos faciam siout a principio, bonisque do- taaeque mulllplicabunturetcrescent,ethabitare [Al.
IInabo majoribus quam habuistis ab initio :et scie- habitari] vos faciam sicut a principio,quandoMoyse
« tis quia ego sum Dominus. Et adducam {sivc^a duce, trans Jordanem dua; et semis tribus accepe-
IInerabo) super vos homincs, populum meura C runt posssssionem, trans Jordanera {Nu7n. xxxii),
« Israel, ethsredit<atepossidebunt te {sive Yoa), et et sub Jesu fllio Nave, aliae novera et semis tribus
« eris (sive eritis) in possessionem {Vulg. haeredita- terram Judaeam possederunt^Jos.i^eixiii) :bonisque
IItem), et non addes ultra,,ut absque eissis {sive et vosdonabomultomnjoribus,quamhabuistisabinitio
n non addetis ultra, ut absque liberis vos faciant), priusquam caplivitates varias sentiretis. Et cum
n Haec dicitDominus Ueus :Pro eo quod(n)dixerunt hoo vobis fecoro,tunc cognoscotisquod ego sim Do-
II de vobis {sive tibi), devoratrix horainum es et minus. Et impleberis, inquit,o terralsrael, populo
IIsuffocans gentem tuam propterea homines non
: meo, qui te haereditate tenturus est, eteris eis pos-
« comedas araplius, et gentem tuam non necabis sessio, et non addes ultra. ut absque Dliis sis. Cum
« ultra, ait Dominus Deus nec auditam faciam in autem multiplicatus fuerit vester habitator, omon-
:

IIte {sive in vobis) amplius confusionem {vel igno-
« miniami, gentium, el opprobria populornm ne-
« quaquam portabis {sive portabitis), et gentem
« tuam non amittes amplius {sive genstua absque
tes Israel, tunc nequaquam dicent inimici vestri,
contra vos.quod hoinines devoretis, et absquelibe-
ris sit vestra possessio; sed e contrario multiplicetis
423 homines etlargissimam prolem vestra poste-
:

« liberis ultra non erit), dioit Dominus Deus. » Su- ritasgcrminet Nec audies. inquit, amplius, nec sus-
pra ponitur prophelce faoies, sive convertitur ad- [) tinebis confusionem gentium, sed necamittes gen-
versum montem Scir hic filius hominisloquitur ad
: tem tuain, utaliquandosustineascaptiviiatem.quia
montes, sive super montes Israel,qui jubentur Dei Dominus locutus est, Hkc -apaiipaT-i/.io; more Ju-
audire sermonera. Et ut parumper ditferam tropo- daico dixerimus, quae illi exspectant in milleanno-
logiam, totius ad montes Israel prophetia; breviter rum regno, quando civitatem Jerusalem asserunt
hic sensus est : Quia insultavit vobis inimicus, hoc exstruendam, et templum, quod in fine hujus volu-
est, mons Seir, et putavit quod in perpetum ipse minis describitur, et rerum oraniura felicitatem,
vos pos8ideret,et altitudines quondamDomini nunc quorum nonnulli arbitrantur
sub Zorobabel haec
desertas oessisse sibi in ha;roditalem,et non solum fuisse completa.Sed quomodostare
poterit hoc quod
dixit, sed et aliquanto tempore vos possedit : intan- dicitur Et habitare (.-IL habitari) vos faciam sicut
:

tum ut superbe loqueretur contra vos, quod oppro- a principio, bonisque donabo majoribus,quara ha-

(n)ln instanti rfuwu cumVulgata Hebraeoquc textu legendum Viclor. constituit; nara dixcrunt ex LXX
tiirav esse arbitratur.
 :

339 S. EUSEBII HIERONYMI 340

buistis alj initio ? Sub Zorobabel enim, Ezra, etNe- A ejecerunteam de sedibus suis, et vastaverunt. Sed
honnia pauci de populo sunl reducti, cl ipsi otiedien- quid profuit nationibus,quidjuvithaereticorumgen-
tes Medis ac Persis, et deinceps Macedonibus et tes insultasse terrae Domini cum Dominus loquatur
:

^gyptiis atque Romanis, usque ad Titum et Vespa- ad eam, et montibusillius collibusque acjugis sive
sianum diversarum gentium regibus servierunt, et ncmorosis locis, quaj amsenitate vircbant paradisi
iisque hodie serviunt ut stare omnino non possit
: et coUibus, de quibus supra diximus, in zelo et in
hoc quod in extrema dieilur prophetia Et appro- : furoro suo locutus sit : et pro opprobrio gentium
brium populorum nequaquam portabis, et gentem levet manum suam contra adversarios, qui Ecele-
tuam non amittes amplius. Etquialongum estnunc siam persecuti sunt,ut portent confusionem etigno-
adversum dogma Judaicum, ct beatitudinem ventri, miniam suam ? Tunc persecutoribus interfoctis, et
et gutturi Judaico servientem, qui omnia terrena pace montes Israel, Apostoli vide-
Ecclcsic-c reddita,

dcsiderant, et dicunt Manducemus et bibamus, de

: licet el Apostolici viri, germinabunt arbores suas,
quibus et Apostolus loquitur Esoa ventri etventer
: etextendent ramos, uvasque afferent calcandas in
escis: Deus autem et huncetillam destruet(/ Cor. prffilo Domini,de quibus musta funduntur, quae ine-

VI, 13),in brevi explanatione dicere nunc ad spi-: brient credentium 4?4 populos, et exprimitur vi-
ritualem intelligentiam transeamus, juxtaquamet p num quod Iffitificat corhominis {Psal. ciii) ut om- :

Isaice extremas partes interpretali sum.us. Neque nis fructus montium, de quibusconficitur panis de
enimjuxtaJudaicasfabulas, quaa illi o='j-c-pw7;i;ap- cffilo descendens, comedalur a populo Deilsrael.Et

pellant, gemmatam, etauream de ca?,lo expectamus ne forsitan desperemus in persecutionibus,additur :

Jerusalem :nec rursum passuri circumcisicnis inju- Prope est tempus ut veniat. Veniens enim veniet, et
riam, nec oblaturi taurorum et arietum victimas, non tardabit (Abac, ii,3). Unde suum ad montes,
nec sabbati otio dormiemus. Quod etmulti nostro- et ad eos qui in tribulationibus perduraverunt, pol-
rum, et praecipue Tertulhani liber.qui inscritur, de licetur adventum. atque promittitquod postperse-
Spe jidelium,ei Laotantii Institutionumvolumensep- cutionis ardorem exerceatur terra prius decerpta
limum pollicetur,etVictoriniaPetabionensis episco- Christi vomere, et omnem virtutum sementem reci-
pi crebra! expositiones, et nuper Severus noster in piat, de qua nascantur et multipIicenturhomines,et
dialogo cui Gallo nomen imposuit. Et utGra;cos no- omnis domus Israel. Cumque civitates, hoc est, Ec-
mineni, et primum extremumque conjungam, Ire- clesic-e credentium fuerint inhabitatae reduntibus
naeus et Appollinarius.42S Nos ergo montes Israel, turbis,tuncnequaquam solum hominesquipollebant
prophetaset apostolos esse dicemus, qui audiunt {Al. pollebunt)scicntia Scripturarum : sed et jumen-
verbum Dei, etquibus diabolusinsultavit inimicus ta, simplices quique credentium, multiplicabuntur
dicens Euge, excelsi quondam montes, de quibus C atque succressent, et habitabunturEcclesiae sicut a
:

scriptumest :Montes in circuitu ejus, etDominus in principio, hoc est, priusquaniesset persecutio bo- :

circuitu populi sui {Ps. cxxiv, 2), mihi dati sunt nisque florebuntmajoribus,quam habuerunt ab ini-
in possessionem,quandoperseculionis angustiisde- tio,martyrum victoriiscoronata>.Et tuncscientquod
solali sunt, cl conculcati per circuitum, ut facti in ipse sit Dominus.qui restituit plebein suam pristino
hosreditatem reliquis genlibus, et ab omnibusblas- statui,qua3possideatEcclesias,etipsasitEcclesiarum
phemati. Propterea loquitur Dominus conculcatis ha3reditas,etnequaquaniultraabsqueliberissit,quos
monlibuset desolatis, et non solum montibus, sed inpersecutioneperdiderat.[Jndejubeturprophet8e,ut
et infcrioribus ac per singulos gradus in terra Jo- loquatur ad terram mansuetorum,terramqueviven-
dffia, hoo est, in inontc Ecclesiffi constitutis, de qua tium,sive ad monteslsrael, etdicat : Persecutorum
scriptum est:Non potestcivitasabscondi supermon- ultranonpatierisopprobrium.neo insultabunt jugc-
tem posita (Malth. v, 14) et collibus atque torren-
; latumpopulumtuum,sicutovesoccisionis.Paceenim
tibus, quorum hyeme persecutionum, ettempestate reddita,opprobriauniversacessabunt,necsustinebis
pressura? augctur fides. Vallibus quoque his qui in confusionem,etignorainiaminterdiversasincircuitu
humilitate depressi sunt, et deserfis Ecclesiis,el pa- nationes,sed gentem tuamhabebis et populum,quia
rietinis,atquein totoorbe Eeclesiarum conciliabulis n veritas promissionis, Domino loquente, firmata est.
dereliotis qualissub Diocletiano et Maximiano in
: (Vers. 16 seqq.) Et faclimi est verhum Domini ad
toto orbe persecutio fuit, per quamproscriptae sunt me dicens : Fili hominis, domus Israel habilaverunt
Ecclesiae atque vastatae quando subsannaverunt
: (sive habilavit) in terra stia, Gtpollue7-unt eaminviis
Ecclesiam omnes gentilium, et hseretioorum gentes suis,et instudiis (sive idolis) suis : ju.xta immunditiam
per circuitum, quod in ignezoli furoris sui locutus menslruatx furla cst via eorum coram me. Eteffudi in-
sit,etproprie adversum IdumKam qua3terrenis ope- dignationcm meam (sive furorem nieum) super eos,
ribus volebat omnes, deposita imagine ccelestis^por- pro sanguine quem fuderuntsuperterram: in idolissuis
tare imaginem terreni {Cor. xv). Illi enim dederunt polluerunt eam, et dispersi eos in gentes, et ventilati
terram Dei sibi in haereditatem, ct ex toto corde at- sunt{sive ventilavi eos) in terras (sive regiones) juxta
que ex animo Ecclesiam Domini persecuti suut,et vias eorum,et adinventiones{s\\e peccata)eorum judica-

(a) Confer librum de Viris Illustribus cap. 74. Tertulliaui aulem liber de spe Fidelium intercidit. Vide
queead Pra;fationem librixvminlsaiam annotamus.
341 COMMENTARIORUM IN EZECHIELEM LIB. XI. CAP. XXXVI. 342
vi 425 eos, et ingressi sunt ad gentes,ail quasintro- j^ Perspicua sunt qufe dicuntur,et omnis sensus mon-
ierunt, et polluerimt nomen sanctum meum, cum tium Israel, qui prius deserti fuerant.et postea re-
diceretur de cis Populus Domini iste est, de terra Btituti,nunc manifestius ponitur.Reddiique causas
ejus egressisunt. Et pcperci nomini meo sancto (sive Deus quare populum Israel captivitati tradiderit.et
peperci eis proptcr noinen ineum sanctum) quod pol- propter suam clementiam poUicetur reducturumse
luerant domus hrael in gentibus, ad quas imjressi eos in terram Judceam, et multoampliora tributu-
siint. Idcirco diccs domui Israel, hxc dicil Dominus rum, quam abstulerat. Quod quidam Judaeorum
Dcus Non propter vos ego faciam, domus Israei : sed
: referunt ad Zorobabel tempora, quando.Cyro rege
propter nonien moum sanctum, quod polluistis in Persarum laxante captivitatem eorum, de tribu
gentibus ad quas inlrastis. Et sancti/icaho nomen Juda,et Benjamin plurimi reducti sunt in Judaeam
meum magnum quod quod
pollidum esl inter rjentes, Alii vero ad milieannorum regnum relerunt.quando
poUiiislis inmcdio earum, ut sciant (Vulg. addit. sub Ghristo, quem putant esse venturum.ut civitas
gentes), quia ego sum Dominus, dicit Dominus exer- exstruatur Jerusalem, et sedificetur templum, de
cituum, cum sanclificalus fuero in vobis coram eis. uo in ultima parte hujus prophetiae dicturi sumus
Tollam quippe vos de rjentibus, et congregabo (Vulg. Et interim, ut Judaicas fabulas relinquamus, et
addit vos) de tmiversis tcrris et adducam vos in t^r- interminabiles genealogias, juxta consuetudinem
ram vestram. Ec elJundam (sive aspergam) supcr vos nostram, breviter ~tp:y.o-i,; hujus capituli percu-
aquam mundam,ct mundabimini ubomniuus inquina- ramus, et quid nobis videatur,juxta ecclesiasticam
mentis vestris, ei ab nniversis idolis vestris mundabo intelligentiam disseramus. Domus Israel, hoc est,
vos et dabo vobis cor novum, et spiritum novum po- populus Judgeorum habitavit quondam in terra sua
nam in medio vestri (sive dabo vobis) ct auferam cor hoc est,in terra Judccae,quando educta estde iEgypto
lapideum de carne vestra, et dabo vobis cor carneum. sedpolluerunteam inviisetinstudiis,siveidolissuis
Et spiritum mcum ponam in medio vestri (sive dabo et intantum exstitere pollutl ut immunditia; mu-

vobis) ct faciam ut in prseceptis meis (sive juslifica- lieris menstrualae comparati sint.Propterquod Deus
tionibus meis) ambuletis, ct judicia mea custodiatis, effudit indignationem suam super eos,pro sanguine
et operemini (sive facialis) ea (Vulg. tacet ea ). Et prophetarum atque justorum.quem fuderant super
hahitulntis in terra quam dedi patrihus vestri,ct eritis terram, dicente in Evangelio Salvatore Jerusalem :

mihi in populum, el ego ero vobis in Deum. Et salvos Jerusalem^quffi occidis prophetas,etlapidas eos qui
vos (W.salvabu vos) faciamex universis inquinaincntis ad te missi sunt {Matth. xxiii, 37). Et iterum {Vers.
(sive immundilis) vestris et vocabo frumentum, et 35): Amen, amen dico vobis ; requiretur sanguis
multiplicabo (a) illud, ct non imponam (sive dabo) qui 427 effusus est a generatione hac a sanguine
vobis famem, et multiplicabo fructum ligni, et geni- C Abel justi, usque ad sanguinem ZacharieB Clii Ba-
mina agri ut non porlelis idtra opprohrium famis iii rachiae, quem effuderunt inter altare et templum.
genlibus Et recordabimini viarum vestrarum pessi- Non solum autem effuderunt sanguinem, sed ct
marum, studiorumque non honorum, et displicebunt polluerunt terram sceleribus suis (II Paral. xxiv).
vobis iniquitates vestne, et scelera vestra.Non propter Quamobrem dispersit eos, vel sub Bab^^Ionia capti-
vos faciam, ail Dominus Deus, nolum sit vohis. Con- vitate, vel sub Romana : quando vere efTuderunt
fundimini et cruhescit supcr viis vestris, domus Isracl sanguinem Christi, et ventilati sunt in terras,quo-
Hsecdicit Dominus Deus : In die qua mundavero vos modo paleae ventilantur, et juxta vias suas, et
ex omnibus iiiiquitalibus vcstris et hahitari fccero inventiones pessimas judicati, ita ut in gentibus
urbes et instauravcro ruinosa, et terra descrla fuerit quoque ad quas captivi ducti fuerant, polluerent
exculta, qux quondam erat desolata in oculis omnis nomen sanctum Dei:eo quod per irrisionem dicerent
viatoris, dicenl : Terra illa inculta (sive deserla)facta universK nationes : Ecce populus Dei iste est, qui
est ut hortus voluptatis, et civitates desertse, 42© et se jactabat proprie nosse cultum Dei. Quod cum
destitutx atque (Vulg. quxcumque) sufjoss.v munitoe vidissem, ait, non propter eos, sed propter nomea

sedcrunt. Et scient gentes qux derelictx fucrunt in meum sanclum (Crealor enim omnium sum) pe-
circuitu veslro, quia cgo Dominus xdificavi dissipata, n perci eis, et sanctificavi illos, ct gloriae pristina;
et planlavi inculla : ego Dominus locutus sim, et fece restitui, ita ut super credentes, et ab errore con-
rim. Hxc dicit Dominus Deus: Adhuc in hoc inveniet versos,eirunderem aquam mundam Baptismi salu-
me domus Israel (sive quxrar domui Israei) id faciam taris, et mundarem eos ab abominationibus suis,
eis [Vulg. in eis].Multipiicaho eos sicut grcgemliomi- et ab universis erroribu.?, quibus fuerant occupati
num (sive ut ovcs liomines) ut gregcm sanctum sive ut et darem eis cor novum, ut crederent in Filium
oves sanctas) utgregem (sive oves) Jerusalem in solem- Uei, et spiritum novum,de quibus David loquitur:
nilatibus ejus:sic erunt civitates desert3S,plenx gregi- Cor mundum crea in me,Deus, et spiritum rectum
bus (sive ovibus) hominum ,et scient quia ego Domiiius. innova in visceribus meis {Psal. l, 21). Et conside-

(a) Reposuimus frumeidum ne dum a Victorio, positum. Multiplibahitur, inquit. eis frngmcntum,de
qui Vulgata llebrieoque textu nitebatur sed a Va- quo cfficilur ccclcstis panis, el non jiatientur ultra fa-
tic. quoquo ms. et Rabano adruonili.Erat priterea memscrmonis /)ci.Nihilosecius Martian.cumErasmo
manifestum ex S. Patris expositione illud ab eo Teiinmi fructum.
 343 S. EUSEBII HIERONYMI 344
randura, quod cor novum, et spiritus novus detur A Invcnietur enim a domo Israel, qui multotempore
pereffusionem etaspersionf aqua3. Quando autpra m [uoesitus fuerat, et non inventus. Et postquam in-
cor novum datum fuerit et spiritus novus, tuno veneriteum,multiplicabiteos siout oves:non bruto-
auferetur de corde Judaioo omnis duritia, quas la- rum animantium, sed oves hominum,quae rationis
pidi comparatur, ut pro lapideo oorde sit cor car- confessionisque sunt plenas, sicut oves sanctas
neum, molle et tenerum quod spiritum Dei in se et greges Jerusalera, in qua proprie Dei cultus,
possit recipere, et inscribi litteris salutaribus.Tunc et visio paois est, in soleranitalibus ejus 4^9
ambulabunt in prcoceptis Domiiii, ct custodient quando coraedimus azyma sinceritatis et veritatis
judicia ejus, et habitabunt in terra confessionis, (l Agni carnibus vescimur et oruore po-
Cor. v), et
quam dederat patribus eorum Abraham, Isaac, et tamur, septem hebdoraadibus et in taberna-
et in
Jacob, et cunotis sanotis ao prophetis, et erunt in culis hujus Sc-eouli Dominioa festa celebraraus, ut
populum Dei, et Doninus crit eis in Deum, quod civitates quondara desertae plena; fiant gregibus
pr.-Bsenti tempore oomprohatur. Cumque salvati hominura, et hac ratione cognoscant,quod ipse sit
fuerint,vocabit Dominus frumentum.et multiplica- Dominus, qui cuncta praestiterit.Haeo juxtahistoriae
bit illud. Nisi enim granum tritici cadens in terra veritatem, immo juxta fidem quomodo
prophetiffi :

mortuum fuerit, ipsum solum manet (/oan.xii,24).

g populus integrum statum, et
Israel restituatur in
Et nequaquam patientur famem (Anws. vin, 11) : reliquias populi Judworura. .\postolo Paulo docente
non faraem panis et sitim aquaj, sed famem au- {Rom. IX, H), salvse sint in Apostolo, et in omnibus
diendi sermonem Dei, quam passus est ille qui a qui ex Juda^is in principio crediderunt, et usque
Patre profectus, omnem quam acceperat substan- hodie redeunt ad Ecclesiam, breviter dixisse suf-
tiara dissipavit : quando 428 famis necessitate ficiat. Nunc tropologic-e eadem brevitate aperiendus
cogente, porcorum pastus est siliquis (Luc. xv). est sensus. Quioumque de domo est Israel, et cer-
Tunc multiplicabitur fructus ligni,hoc est, sapien- nit pacem Christi, quffi exsuperat omnem sensum
tia3,de quo scriplum est:Lignum vitaj est omnibus habitat in terra sua, hoo est,Ecclesia, vel in carnis
qui requirunt eam {l'rov. iii, 18J et geniminaagri : hospitio, quod ei a Deo traditum est. Sin autem
in similitudinem Jacob, cujus odor erat quasi odor pollueril utramque terram in viis sui pessirais, et
agri pleni,cui benedixit Dominus (Genes.xxvn, 27). immunditiffimulierismenstruataefuerit oomparatus
Nec ultra portabunt opprobrium famis in gentibus effundit Deus indignationem suam super eura,pro
quod hodieque Judffiorum patitur inoredulitas sed : sanguine, vel suo,vel eorum, quos scandalizaverit,
postquam beatitudinem fuerint consecuti, imita- super terram, et perversis cogitationi-
el effuderit
buntur Apostolura qui dicit:Non sum dignusvocari bus quibus polluit eam. Tunc dispergetur in gen-
Apostolus, quia persecutus sum Ecclesiam Dei (I tes,ut incredulis coffiqueturjet ventilabitur in terra
Cor. xv,9).Et recordabuntur viarum suarumpessi- instar palearum, ut a frumento Ecolesite separetur
marura, et studiorum non bonorum, quibus offen- et judicetur seoundum vias suas. Quod si nec sic
derant Deum : et displioebunt eis iniquitates sUcB, senserit peocatum suum, sed poUuerit noraen san-
et soelerasua quibus prius erraverant.Hajc autem ctum ejus dioent omnes inter quoshabitarit : Ecco
omnia tribulurus est Dominus,non propter eos qui populus Dei, ecce qui egressus est de terra ejus,
proprio errore perierunt sed propter nomen san-
; iramo projeotus. Sin autera egerint poenitentiam,
ctum suum, Unde provooatdomum Israel, ut con- et sanotificatus fuero in medio eorum, tunc omnis
fundatur erubescat super prioribus vitiis,et suum
et gentilium turba cognoscet; quod ego eos tollam de
intelligat Creatorem. Postquam autem niundaverit terriSjin quas dispersi erant,ef reducam m terram
credentiumex Juda^ispopulum abiniquitatibussuis Ecclesiae, etefTundam super illos nequaquam aquas
el habitari fecerit urbes Ecclesiaj, et instauraverit Baptismi salutaris,sed aquas doctrina^ et sermonis
ruinosa quas in synagogis conoiderant, et terra Dei ; et mundabo illos ab omnibus inquinamentis
confessionis fuerit exculta cajremoniis Dei, qua; suis, et ab universis idolis atque erroribus quae in
quondam visa est desolata omnibus sanctis, qui suo corde simulaverant. Et dabo, inquit, eis cor
terrense conversationis opera prajtereunt: tunc om- D novum,quod per peccatum perdiderant,et spiritum
nes dicent : Quomodo terra Judsa qua= quondam reotum tnnovabc in cordibus eorum. Et auferam
fuerat inculta, nunc habet similitudinem paradisi cor lapideum, cor videlioet incredulum et dabo ;

Dei ; et civitates Jud»» qu« desert;e fuerant et cor carneum,molIe,et tenerum quod Dei prffioepta
;

destituta3,et sua incredulitate suffossw.nunc ereotae susoipiat ; 430 ita ut ambulent in praeoeptis meis,
et munita; sunt in confessione el noraine Domini et facianl judicia ;
qua? prius neglexerant, et habi-
Salvatoris omnis creatura cognoscat,
? ita ut et tent in terra quam dederam patribus eorum, magi-
multitudines Angelorum, qua; terram ambiunt atque doctoribus:et rursum sit popu-
Is- stris videlioet
rael,quod Dominus dissipatas aedificaverit civitates lus Dei, el Dominus eis vertatur in Deura, quem
et inciltas plantaverit regiones, et quod polllcitus_ prius offenderant. Tuno salvabuntur ab universis
fuerat per prophetas, opere oonpleverit. Neo hoc iniquinaraeutis suis,et muUiplicabitur eis fruraen-
erit liberalitalis suas in populum quera salvaverit tum de quo effioitur coileslis panis: et non patien-
contentus, munere ; sed multo majora prajstabit. tur ultrafamcm sermonis Dei et multiplicabitur :
34S COMMENTARIORUM IN EZECHIELEM LIB. XI. CAP. XXXVII. 346

in eis lignum genimina in eorum pe-

sapientiie, et ^ xerunt: .ftetrruntque super pcdes suos ezercUus gran-

ctore complebuntur. Nec erunt ultra opprobrium dia nimis valde. Et dixit ad me : Fitli liominis, ossa

in gentibus sed postquam misertus fuerit eorum hoT universa domus Israel esl. Ipsi dicunt : Aruerunt
;

Deus, reoordabuntur viarum suaruir. pessimarum ossa noslra, el periit spes nostra, et ahscissi sumus.
et scient ubi fuerint.et displicebunt sibi in inquitati- Propterea vaiicinare, et dices ad eos : hasc dicit Do-

bus suis. Quod dicit Dominus, non propter illos, minus Deus : Ecce aperiam tumulos vestros, et du-
sed propter suam se facere clementiam. Unde et cam vos de sepulcris vestris, populus meus, et indu-
cohortatur erranteSjUt confundanlur.et erubescant cam vos in terram Isracl et scielis quia ego Dominus
:

in viis suis, ct restituantur in urbes EcclesicE, quaj cum aperuero septdcra vcstra.et edu.vero vos de tumu-
rursum habitcntur ab eis, ct omnia qu.i? in eis cor lis vc^tris, populus mcus et dedero spiritum meum in

ruerant, aedificcntur :et ad pristinas redeant csere- vobis, et vixcritis, el requiescere vos faciam super hu
monias, et terra quondam deserta, qu.nj accolis et mmn vestram,et scietis qiua ego Dominus locutus sum,
peregrinis, et raundi hujus conversationem trans- etferi,ailDominus Deus. LXX; et facta est superme
euntibus visa fucrat desolata, revertatur in pristi- manus Dommi,et edu.vit me in spiritu Domini,ct posuit
num statum omnesque mirentur.et dicant Terra
;
: mein medio campi,et hic eratplenus ossium hominum
iUa inculta, terra deserta,in qua omnes quondam n et circumduxit me super ea per gyrum in circuitu, et
periere virtutes, nunc facta esl quasi hortus volu- ecce multa nimis super faciemcampiet arida vehemen-
ptatis et paradisus Dei et civitates quondam de- ; ter,el dixit adme: Fili hominis,si vivent ossa hxc?Et
sertae, qu» Dcum hospitem non habebant,et desti- dixi : Vnde, Domine, Domine, tu nosti hxc. Et dixit
tutae erant a Spiritu sancto, et suffoss.i; creduli- ad me : Fili hominis, propheta superossa ista et dices
tate, munitcB erunt flde Christi: ut sciant omnes in eis : Os,'.aarida audile verbum Domini :'hxc dicitDo-
circuitu,quod Dominus ffiriificaveritanimas dissipa- minus Deus ossibus istis: 432 Eccc ego adducam super
tas, et plantaveit in eis, atque conseverit ounota- vos spiritum vitas:et dabo supcr vos nervos.etinducam
rum virtutum arbores ; et ipse rebus praistiterit, super vos carnes,et extendam super vospellem,et daho
qussermonepromisit.Rursumquecohortalursermo spiritum meum super vos,et vivetis:et cognoscetis quo-
propheticus pcenitentes, ut etiam cum regressi niam ego sum Dominus. El p.opliclavi sicut prxcepit
fuerint in Ecclesia,semper requirant Dominum,et mihi:ct facta estvoxcumego prophetarem,et ecce com-
inveniantcum: ut multiplicentnr redcuntium turbis molio. et accedebantossa ad ossa ad juncturani suam,
greges Domini: non jumentorum et brutorum ani-
Et vidi, et ecce supcr ea nervi, ec carnes oriebantur,et
mantium, sed greges hominum, qui fidei rationis ascendebant super ea pelles desuper, et spiritus non
que sint pleni, greges sanoti, greges urbis Jerusa
eratin eis. Et di.vitad me:Prophe.la.fiU hominis,pro-
lem, in cunctis soloranitatibus, quas Dei clementia C pj^gi^ super spiritum et dic spiritui :hxc dicilDomi
receperunt; ut postquamcivitates Domini hujusce
nus Deus:A quatuor spiriiibus veni,spiritus,et insuffla
modi gregum multitudo conpleverit tunc soiant
super morluos istos et vivant.Et prophetavi sicut prx-
omnes, quod ipse
sit Dominus.
vixe-
ccperat milti et ingressus est in eos spiritus, et

(Cap. XXXVII. — Vers.l seqq.)43I Factaestfuper runt, clstetcrunt in pedihus suis : congregatio multa
me manusDomini.et eduxitme in spiritu Domini et di : vchemcnter nimis. ^Et lociitus est Dominus ad me,

misil me in medio campi,qui erctt plenus ossibus,et cir dicens : Fili hominis, ossa hxc omnis domus Israel
cumduxit nie per ea in gyrum JVulg. in gyro]. Erant est. Ipsi dicunt : Arida facta sunt ossa noslra : periit
autem niulta valde super faciem campi, siccaque vehe spes nostra. desperavimus : propterea vaticinare,
menler. Et dixit ad me : Fili hominis, putasne.vivcnt et dic ad eos : hsec dicit Dominus Deus : Ecce ego
ossa isla ? Et dixi, Doniine Deus, tu nosti. Et dixit apcriam memorias vcstras. et rcducam vos de sepul-
ad mc : Vaticinare de ossibus istis, et diccs eis : Ossa cris vestris popidus meus,et introducam vos in terram
arida, audite verbum Doniini : hxc dicit Dominus Israel et cognoscctis quoniam ego sum Domihus, cum
Dcus ossihus his : Ecce ego intromittam in vos spiri- aperuero sepulcra veslra, ut educam vos de sepulcris
tum, et vivelis:et dabo super vos nervos,et succresccre vestris,poptdusmcus,ct dabo spiritum meum in vobis
faciam super vos carnes. cl supere.vtendam in vobis D ponam vos supcr ierram veslram, et co-
et vivetis, et

cutem, etdabo vobis spiritum, el vivetis etscietis quia gnoscetis quia cgo sum Dominus locutus sum ct fa- :

ego Dominus. Et prophetavi sicut prxceperai milii : ciam, dicit Dominus Deus. Famosa est visio, et
/actusque est [Vulg. factus est autem] sonitus,prophe- omnium Ecclesiarum Christi lectione celebrata:ob
tanie me, et ecce commotio, et accesserunt ossa ad quam vel maxime causam ulramque edilionem ex
ossa : unumquodque ad juncturam suam, Et vidi, et integro posui ; ne qua nobis ab Hebrais calumnia
ecce super ea nervi, et carnes asccnderunt, et extcnta saltem in verbis aliquid discreparent. So-
fieret, si
est in eis cutis desuper et spirilum non habebant. Et lent enim ridere de nobis, et attoUere supercilium
dt.vit ad me : Vaticinare ad spiritum : Vaticinare,fiti et inflatis buocis ructare scientiam Soripturarum,
hominis, et dices ad spiritum : hxc dicit Dominus sinon dioam sensuumdiscrepantiam (quse sifuerit
Deus: A qnatuor ventis veni,spiritus, et insuffla super jure reprehenditur), si verborum dissonantiam in
interfectos istos, et reviviscanc. Et propheldvi sicul nostris codicibus potuerunt domonstrare. Qui ergo
pr.xcepcrat mihi, et ingressus esl in ca spiritus et vi- putant de resurrectionejquae ab omnibus et Jud8eis,et
347 S. EUSEBII HIERONYMI 348
Christianis creditur, Dei esse sermonem, haecsolent A habetur, grandis exercitus; eoquecompleturtempo-
dicere : Facta est superprophetam manus Domini, re:Emiltc spirituui tuum et creabuntur.et renovabis
hoc est, Dorainus, atque Salvator, per quom Pater faciem Quod autem sequitur Et dixit ad me
terra^. : :

cunctaoperatusest.Oinniacnimperipsumfactasunt, Filihominis, ossa h«c universadomusest Israel, vi-

etsineipso factumestnihil quodfactumest(a).Etedu detur iacere quapstionem,eo quod non de generalire-
xit me, 43S inquit, in spiritu Domini, subaudi- surrectione, sed proprie de resurrectione dicatur do-
tur, manus Domini. Eduxit autem eum in spiritu : mus IsraeI,quaD dicat: Arueruntossa nostra,etperiit
non in corpore, sed extra corpus, et posuit illum, sumus a terra nostra, sive
spes nostra, et abcissi
sive dimisit in medio campi, qui plenus erat huma- omnino desperavimus quibus ista dicenlibus, tertio
:

nis ossibus .•
nec eum est passa roquiescere, sed Ezeohielprophetarccompellitur,etdicereossibusari-
ossa omnia circuire, qucE non erant operla
fecit dis Ha3o dicit Dominus Deus: Ecce ego aperiam tu-
:

humo, sed super campum jacentia nec solum : mulos veslros.In quo quKritur: Si aperit tumulos,
multa, sed multa nimis, ot propter temporis vetus- quomodo supra dixerit Erant autem multa valde
:

tatem arida siocaque vehemenler, et nihil in se super faciom campi, siccaque vehementer. Et edu-
humoris habentia. Cumquo interrogasset eum sermo cam, inquit, vos de sepulcris vestris, populus meus.
divinus, utrum aestimaret haec ossa posse vivere ? „ secundum illud, quod scriptum est in Evangelio
respondit Domine Deus, tu nosti, qui plenam
: Venit hora quando qui in sepulchris sunt, audient ;

habes scientiam futurorum. Dixitque ad oum Do- vocem Filii Dei, et exibunt qui bona egerunt in re-
minus Vaticinarede ossibus,sive super o?sa haec,
: surrectionem vita; {.loann. v, 2). Et iterum Qui :

et dicos ad ea Ossa arida, audite verbum Domini.

: audierint vivent (//«'d.). Et si, sicut {Al. ut) nonnulli
In quomirandum quomodo adossaaridasit looutus, arbitrantur, de gonerali resurreotione dicit sermo
quae ante nervos, carnes, et eutem, et spiritum vi- divinus, quid necesse fuit specialiter dici : Et indu-
audiresermonem. Primum-
vificantera, Dei possent cam V08 terram Israel, cuni in omni orbe terra-
in

que ossa cum aliis ossibus nervorum vinculiscolli- rum resurgere debeant mortui ex his locisin quibus
gantur deinde implentur carnibus, et desuper ob
: sepulti sunt? Cumque, ait, eduxero vos de tumulis
pulchritudinem cxtenditur cutis.qu?; nudarum car- vestris, et dedero spiritum meumin vobis, et vixe-
nium operiat fojditalem et tunc accipiunt spiritum,
; ritis, tunc requiescere vos faciam super humum

qui vivere ea faciat, et posquam vixerint, tunc co- vestram ut postquam requieveritis in terra Israel,
;

gnoscant, quod Dominus. Dicente itaque

ipse sit tunc cognoscatis, quod ipse sim Dominus, qui pro-
propheta quod ei fuerat imperatum, statim est facta missa mea opere complcverim. Qui ergo de generali
commotio, ossaque in suam sunt applicata compa- resurrectione hseo dicta intelligunt, illud quod vi-
gem, astricta nervis, plena carnibus, pelle coo- C detur facere quajstionem Ossah;ec universa domus :

perta jacebantque humana corpora spiritum non

: est Israel, ad sanctorum resurrectionem referunt,
habentia. Idcirco propheta vaticinatur ad spiritum, de qua 4S5 et Apostolus Joannes in Apocalypsi
et ait Hiec dicit Dominus Deus
: A quatuor ventis loquitur Beatus et sanctus, qui habet partem in
: :

veni, spiritus a quatuor vedelicet mundi plagis,ut

: resurrectione prima, super eum secunda mors non
quomodo in prima conditione hominis, insufflavit habet potestatem {.ipoc. xx, 6) quod videlicet alia :

Deus in faciem ejus, et factus est in animam viven- sanctorum, alia peccalorum sit resurrectio. Unde
tem {Genes. ii, 7) sic et secunda conditio, id est,
: et in psalmo primo dicitur Non resurgent impii in :

resurreclio mortuorum, insufflante spiritu, vivili- judicio, neque peccatores in consilio justorum. Ter-
cetur qui ingressus est humana 43 S corpora, sta-
: ram autem Israel quam resurgentibus Dominus pol-
timque vixerunt, steteruntquo supor pedes suos. licetur, illam esse confirmant, de qua scriptum est :

Undeetresurrectiodicitur mortuorum,congregatio, Beati mites, quoniam ipsi possidebunt terram,

sive Ecclesia multa {Psal. ciii, 30), et ut in lIebra;o {Matth. v, .'i). Et : Placebo Domino in regione vi-

(o) Constanler Hioronymus hunc Joannis looum
sub hac legitiiiterpunctione ac sensu, quoties eum
laudat, laudat vero srepius, tametsi lectorem bac
de re antea non admonuimus. Vetus autem est qus-
stio jam abipso S. Patris 03vo agitata, utrLim verbis,
quoil. faclum esl, subjungcnda nintuna seric, inipso
vita crat .B.n alius ex his sensusinchoandus. Hiero-
nymus, ut vides, hanc alteram lectionem continuo
prcetulit, quam ex antiqua Vulgata interpretatione
expressisse, non dubium est. Cum co faciunt vete-
res alii Patros, et cum primis Gr«ci dissentiunt
nefarie ex hoc textu iis quie facla sunt, annumera-
bant. Orthodoxi una omnes, quod par crat, sese
' '
impie huic expositioni objecerunt, ea tamen, quam
quisque antea usurpaverat, lectiono retenta. Hoo
unum Fidelesmonet.\ugustinus,ne cum Manich;eis
ita distinguerent t/uod jactum cst in ipso, vita erat,
sed cum Ecclesia legerent, quod factum est, in ipso
vita eral. Ceeterum quamcumque praeferrent hffire-
tici oTifiv, sive orationis distinctionem, falso eam
ac temere suo senpui,accommodare,ostcndit S.Am-
; brosius lib. ludc Fidc : Unde, inquiens, nec illud
<<

vero alii, Latini pariter et Gra^ci, quibus legi placet, verendum, quod solent Ariani Sffva interpretatione
Quod faclum cst, in ijiso vila crat. Verum hanc le- componere, dicentes factum esse Dei Verbum ; quia
ctionem Ariani ao Macedoniani in hajreticum sen- scriptum est, inquiunt, quod factum est inipsovita
sum detorquebant, ut cum h.ec verba. Quod factum cst, ctc... Deinde unde possunt docere, sic pro-
est in ipso vita cnil, a praTedentibiiK distincta, pro- nuntiasse evangelistam plerique enim docti et Fi-
:

priam sententiam rcdderent, de Verbo ao Spiritu deles sic pronuntiant Omnia per ipsumfacta sunt,
:

sancto essent intelligenda, quas divinas personas. et sine ipso factum est nihil quod factum est. »
349 COMMENTARIORUM IN EZECHIELEM LIB. XI. CAP. XXXVII. 350

ventiurn (Ps. cxiv, 9). H;cc loquuntiir. qui de ge- A babel, ut pi-ius flixi, expleta confinnant, quando
nerali, ut disimus, resurrectione Ezcchielem scri- mi:gna cst facta commotio et regnuni Chalda3orum :

psisse autumant. Qui autem taliter interpretantur is- in Medos, Peraasque translatum vel in prsesentia :

ta, non debent nobis facerc invidiam quod istum lo-,

Christi sui, quem putantesseventurura. Nos autem
cum aliter cxponentes, resurreclioncm negare vi- spiritualiter post crucemnominiSalvatoriscompleta
deamur. Scimus enim multo robustiora testimonia, mcmoramus ; et quotidie fleri in his vel maxime;
et in quibus nuUa sit dubitatio, in Scripturis san- qui instar Lazari peccalorum suorum fasciis colli-

otis reperiri, ut est illud Job : Suscitabit ( Al. susci- gati, ad vocem Domini suscitantur [Joan. xi) et ;

tabis) pellem meam, qua; ista sustinet (Job. xix). vere suntdomus Israel, arens .quondam, et nuUam
Et in Daniel Multi qui dormiunt in terr» pulvere,
: spem habens salutis sed intrante in se spiritu gra-
:

resurgent isti in vitam a^ternarn, et isti in oppro-

;
tise, et porrigente Domino manum, de profundoin-

brium, et in confusionem i-eternam ( Dan. xii, 2 ). Et feriliberentur et qui prius dixerant DomineDeus,
: :

in Evangelio : Nolite timere eos, qui corpus interfi- tu nosti hiTc, postea audiant liberati : Modi-ja^ fidei,
ciunt, animam autem non possunt occidere ; timete quare dubilastis [Matth. xiv, 31)?
autemeummagis,quipotestetanimametcorpusper- (Vers. 15, seq.) « Et factus est sermo Domini ad
dereingehennam(i1/f(///i.x,28).EtapostolusPaulus: t> c<me, dicens Et tu, fili horainis, sume tibi li-
:

Qui rt) ( vivificabit mortalia vestra
habitantem spiritum ejus in vobis ( Itom. viii. 1 ),et
multa alia. Ex quo perspicuum est, non nos resurre-
ctionem negare, sed hc-ec non scripta de resurrectione
contendere, et per resurrectionis parabolam, de re-
corpora propter in- « gnum unum,et scribe super illudJudffi.et flliorum
1 « Isracl sociorum ejus, ct tolle lignum alterum, et
i< scribe super illud Joseph lignum Ephraim, et
« omnisdomusIsrael,sociorum ejus.Et adjunge illa
" unum ad alterum tibi in lignum unum 437 ;

stitutione Israel prophetari qui eo tempore captivus « et erunt in unione in manu tua. Cum autem di-
eratinBabylone.Necstatim hsreticisoccasionemda- «xerint ad te filii populi tui, loquentes : Nonneindi-
bimus,si haec de resurrectione communiintelligi de- c( cas nobis quid in his tibi velis ? I.oqueris ad eos :

negemus.Numquamenim(?;)poncretursimilitudore- « hi-Ecdicit Dominus Deus:Eccee,£roassumam lignum

surrectionisadrestitutionemlsraelitici populi signi- « Joseph, quod est in manu Ephraim et tribus ;

ficandam,nisistaretipsaresurrectio,etfuturacrede- « Israel, quae junctfe sunt ei : et dabo eas pariter

retur ; quia nemo de rebus non exstantibus iacerta « cum ligno Juda, et faciameas[r?(/(/. addit in] 11-
confirmat. Totaque nostra illo tcndit assertio, quod « gnum unum, et erunt unum in manus ejus.Erunt
quomodo videtur incredulum,quod ossibusaridis,et cc autem ligna super qu.Te scripseris in manu tua in
multa vetustate confectis,futura resurrectio promit- cc oculis eorum et dices ad cos Hkc dicit Domi-
: :

tatur :et tamen futurum est quod promittitur; sicet C « nus Deus Ecceego assumam filioa Israel de me-
:

restitutiopopuli Israel,quiductusest incaptivitatsm « dio nationum, ad quas abierunt congregabo : et

436 et in toto orbe dispersus, videtur quidcm in- " eos undique, et adducam
suam, eos ad humum
credibilis his qui Dei non norunt potentiam, sedta- « et faciam eos gentem unam in terra in montibus
men futura est : quia ego, inquit,Dominus locutus « Israel, et rex unus erit omnibus imperans. Et non
sum, et faciam sicut pollicitus sum. Denique et in « erunt ultra duee gentes,nec dividentur amplius in
anteriori prophetiaj in qua montibus Israel antiquus « duo regna neque polluentur ultra in idolis suis,
;

repromittitur status, dicit ad eos Dominus Et con- :

cc et in aborainationibus [Vulg. addil suis], et in
vertar ad vos, et arabimini, et accipietis semen- » cunctis iniquitatibus suis. et salvos eos faciam de
tem.et multiplicabo in vobis in homines, omnemque cc universis sedibus suis, in quibus peccaverunt, et
domumlsrael [Sup)-axx\\'],9, 10) rursum, quod
: et « mundabo eos, et erunt mihi populus [Vulg. in
domus Israel habitatura sitin terra sua quaE quon- « populum], et ergo ero eis Deus [Vulg. in Deum],
dam inculta, postea futura sit quasi hortus volunta- '< Et servus meus David rex super eos, et pastor
tis, et civitates desert», etdestitutae muniantur; et « unus erit omniura eorum in judiciis meis ambu- :

multiplicetur in eis domus Israel, sicut grex ovium, « labunt, et mandatamea custodient, et facientea,
sequuntnr ad eumdem sensum perti-
et cffitera quse T\ « Et habitabunt super terram.quam dedi servo meo
nere, quinunc sub tropologia et parabola dicitur <c Jacob : qua habitaverunt patres vestri, et ha-
in
aridorum ossium, et penitus nullum humorem vita; « bitabunt super eam ipsi et filii eorum, et filii fl-
habentium, impleto illo quod in Evangilio scri- « liorum eorum usque in serapiternum et David :

ptum esl Quae apudhomines impossibiliavidentur,

; « servus meus, princeps eorum in perpetuum. Et
apud Deum possibilia sunt {Malth xix, 26). Ejecti . ci percutiam illis fciduspacis: pactumserapiternum
sunt autem de sepulcris suis, de sepuleris capLivita- cc fundabo eos, et multiplicabo eos [Vulg.
erit eis.et
tis, et vinculis quibus servitute Babylonia teneban- " tacet dabo sanctiiicationem meam in medio
eos],et
tur astricti. Sed h«c omnia Judrei, vel sub Zoro- « eorum in perpetuum. Et erit tabernaculum meum

(fl)SuppletVictor. integrumtestimonium"hocmo- cap. 30, ubi ha;c prascipue ratio Hieronymiana est
do ;Qui suscitavit Jesum Christum a mortuis, vivi- gemina : Nam etsi figmentum
veritatis in imagine
ficabit mortalia, etc, ex Florentinis codd. est, imau'o ipsa inveritate est sui, necesse estesse
(/>) Confer Tertulliani lib. de Ressurrectione Carnis, prius sibi, quo alii configuretur, etc.
 ;

351 S. EUSRBII HIERONYMI 352

« in eis, et cro eis Deus, etipsi enint mihi popuhis. ^ JuiJa ct Israel adversum se hHbuisse certamina,
« Et scient gentes qnia ego Dominus sanctificator propriisqiie paruisse regibus (/r Reg. xxv) pri- :

(I Israel, cum medio eo-

fuerit sanctilicalio mea in masque dccem tribus captas ab Assyriis, 439 et
« rum in perp etuum. LXX et lactus est sermo : post aliquantum temporis eas qus appellabantur
<( Domini ad me, dicens Et tu, fili hominis, assume
:
Juda,a(:huldaeisin Bobylonem duetas essecaptivas,
« tibi virgam unam, et scribesuper eam Judam, et et tribum Juda post annos septuaginta, antiquae
« filios Israel qui appositi sunt ei, etvirgam secun- terra? redditrim : decern autem tribus qua; vocaban-
« dam assumes libi, et scribes super eam Joseph, tur Israel.usque hodie in monlibus,urbibusqueMe-
« virgam Ephraim, et omnes filios Israel qui appo- dorum servirecaptivas (/F Reg'. xxv). Prffisens igi-
« siti sunt ci, et conjunges eas invicem libi in vir- tur prophetia bsc ex ore Domini poUicetur, quod
« gam unam, ut copules eas, eteruntin manu tua. utrumque sibi jungaturimperium, hoc est, regnum
« Et erit quando dixerint tibi filii Israel loquentes: Judoe, et rcgnum Israel tollalurque virga Ephraim,
;

« Non indicas nobis quid sint ista tibi ? Et dices ad qui deJoseph stirpe generatnsest, cum reliquis tri-
« eos : Ha3c dicit Dominus Deus Ecce ego assu-
: bubus, qu.-B ei sociat.e sunt, etjungaturvirgcB Juda.
« mam (a) in tribum -838 Joseph per manum ut nequaquam vocetur Juda et Israel, sed uno no-
« Ephraira tribus Israel, qua: adjuncts snnt ei, et mine appellentur Juda etsub figura prophetcB,qui
:

« dabo eos omnes super tribum Juda, et erunt m praecedit in typo Domini Salvatoris, nei|uaquam
« virgam unam,et erunt unain manu Juda.Eterunt duabus manibus, sed una Ghristi teneanturmanu.
«virgfequasinscripsistisicin manu tuacoram eis: Dicit enim se assumere filios Israel de medio natio-
« et dices eis, hsc dicit Dominus Deus Ecce ego : num,ad quas caplivi ducti sint, et reducturum eos
« assumamomnemdomumlsraeldemediogentium, in terram et in montes Israel, de quibus supra le-
« ad quas ingressi suiit et congregabo eos ex om-
: gimus et appellandam unam gontem,uniusque re-
:

« nibusquiincircuitni ejus sunt,et inducameos in gis regendam imperio ut ultra non polluantur in
:

« terram Israel, et dabo eos in gentem unam in idoIis,etabominationibus suis ; sed cum fuerint de
« terra mea in montibus Israel, et princeps unus captivitatis scdibus liberati, in quibus peccaverunt,
« erit omnium istorumin regem. Et nonerunt ul- mundandos.et futuros populum
omnibus vitiisesse
« tra in duas gentes nec dividentur ultra in duo
: sit Deus eorum. Et servus,in-
Dei, ita ut Dominus
« regna,ut non polluantur ultra in.idolis suis et in quit, meus David rex super eos {Luc. i). De quo et
« oCfendicuIis suis, et in omnibus impietatibus suis. Angelus loquitur in Evangelio, quod regnaturus sit
« Et eruam eos exomnibus iniquitatibus eorum, in super domum Jacob, etregni ejus non sit finis tan- :

« quibus peccaverunt.et mundabo eos eleruntmihi taeque erit clemcntia;, ut non solum rex, sed et pas-
« in populum, et ego ero eis in Deum. Et servus C tor appelletur, eo quod superbum nomen [AL voca-
« meus David princeps in medio eorum, ct pastor bulum] imperii,pastoris vocabulo mitiget.Qui post-
« unus erit omnium istorum,quia in prff>ceptis meis quam fuerint in gentem unam, et in terra Israel ac
« ambulabunt,et judicia mea oustodient, ot facienl montibus habitaverint, ambulaturi sintin omnibus
« ea. Et habitabunt in ferra sua quam dedi scrvo judiciis Domini, ct prn;ceptaillius custodituri;habi-
« meo Jacob, ubi habitaverunt patres eorurn,et ha- taturi autem non in alia terra, sed in ea quam dedit
« bitabunt in ea ipsi et filii eorum, et filii filiorum servo suo Jacob, in qua habitaverunt patres eorum,
« eorum usque in sempiternum. Et David servus Abraham, Isaac, et Jacob, et reliqui sancti, et non
« meus, princeps eorum erit in perpetuum. Et dis- solum ipsi habitaturi sint, sed etfilii eorum ac ne-
« ponam eistestamentum pacis, lestamentum sem- potes juxta illud Virgilianum (.Eneid. lib. iv) :

« piternum erit cum eis ct dabo eos, et multipli-

:

Et nati natorum, et qui nascentur ab iUis:

" cabo eos, et ponam sancta mea in medio eorum
« in perpetuum, et erit tabernaculum meum in eis. habitentquenon adbreve tempus,sed inperpetuum.
« et ero eis Deus, et ipsi erunt mihi populus. Et Vultis autem, ait, scire quis sit iste rex et pastor?
« scientgentesquiaego sum Dominus qui sanctifico Ipse cst de quosupra dixi, servus meus David. Qui
« eos, cum fuerint sancta mea in medio eorum in rv cum in forma Dei esset, non est rapinam arbitralus

« perpetuum. » Regum narrat historia (/// licg. xii), esse se Kqualem Deo sed se exinanivit, formam ;

sub Roboam filio Salomo'nis duodccim tribus fuissc servi 440 accipiens, et factus est obediens Patri
divisas, et duas, hoc est, Judam et Benjamin cum usque ad mortera, mortem autem crucis (Philip. ii,
Levitis ac sacerdotibus secutas esse Roboam,quire- 6 seq.]. Cumque sub tali rcge fuerint, percutiam illis
gnavit in Jerusalem,et regnum ejus appeliatum e.st focdus pacis nequaquam ut in veteri Testamento :

Juda. Alias vero decem tribus qu;e dixerunt Non certaminum atque bellorum, sed pactum pacis,qu«
:

est nobis pars in Uavid, neque ha;reditas in lilio exsuperat omnem sensum,de qua Salvator loquitur
Sai [.4/. Jesse], Jeroboam filio Nabath de tribu ad Apostolos Pacem meam do vobls,pacem meam :

Ephraim, qui fuit filius Joseph, submisisse cervices, relinquo vobis (Joan. xiv, 27). Et propheta dicit
et servisse ei apellatasque ex inagna parte populi
: Factus est in pace locus ejus (Ps. lxxv, 2). Quos
antiquo nomine Israel et multo tcmpore regnura
; cum in Ecclesia fundaverit,et stabilierit, ita ut pos-
(a) Delet Victorius ad Grffioi textus fidemvoculam in, cui Vulg.quoque Jet Ilebraic. sufTragantur.
 353 GOMMENTARIORUM IN EZECHIELEM LIR. XI. GAP. XXXVIII. 354

sintdicere: Statuit supra pelram [jccIcs nieos i7's. A rusalem.exstruendunilemplum.cLinctasLegiscaere-

XXXIX, 3) : tuncmultiplieabunLur veluredeuliumuu •
uiuniasexercendas, obsL!rvu:uluiubabbatum,accipi-
mero, vel multiplicatione virtutum. Et dabu, inquit, endum circumcisionis injuriam, manducandum et

sanctificationem sanetuarium in medio

meam, sive bibcndum, et divitiarum abundantiam pro summa
eorum in perpetuum, quod Judmi de templo intcr- beatitudine et cunctis opibus ajstimandam, cum'
pretantur, quod sub Zorobabel exsLructum cst. Scd Apostoius dicatEsca ventri, et ventor escis Deus
: :

quomodo stare poterit hoc quod dicitur, iii perfc- autem hunc etillas destruet (I Cor. vi, 13). Quo-
et

tuum : cum templum illud quod aZorobabel exstru- modo autem in typo resurrcctionis superior sermo
ctura est et postea a multis instauratum, Romano propheticus resurrectionem. Judaici populi demon-
igne succensum sit? Quae omnia referenda suntad stravit, non carnalem, sed spiritualem sic et ista :

Ecclesiam, et ad tempora Salvatoris, quando taber- prophetia nequaquam ad carnis, sed ad animae per-
naculum ejus positum est in Ecclesia ubi lactusest : tinet feliciLalem, etad Christifldem, quamundamur
Deus noster, et nos populus ejus. Prolectusque om- in bapLismaLe, cujus regnum in perpetuum esL, ut

nium est, ut sciant quod ipse sit Doininus et ipse : non exspectemus ventura quae transacla sunt, et
non juxLa cainem, sed juxtaspiri-
sanctificet Israel, qaolidie transigi novimus.
tum:quando medio credentium
sanctificatio ejus in ., (Cap. XXXVIII.) « El factus est sermo Domini ad
factaest in perpetuum. QuoauLemDorainus abjece- ((me, dicens Fili hominis, pone faciem tuam con-
:

rittribum Kphraim, et elegerit tribum Juda, el in » LraGog, terramMagng, principem capitis(.s(('eros)

Psalmis legimus, in quibus scriptum est Et repulit : « Mosoch, et Thubal,et vaticinare de eo. Et dices ad

tabernaculum Joseph, et tribum Ephraim non ele- <( eum : Hccc dicit DominusDeus Ecceegoad teGog :

git : sedelegit tribuniJuda(Pi'. Lxxvii, 07,58), dequa « principem capjtis {sive ros) Mosoch, -fi JS ct Thu-
scriptuin est Non deQciet princeps ex Juda, neque
: « bal, et circumagam te, et ponara frenum in maxil-
dux de femoribus ejus, donec veniat cui repositum " lis tuis, et educam {siue congregabo) te, et omnem
est et ipse erit exspectatio gentium (G(;h. xlix, 10).
:
i( exercitum tuum, equos et equites vestitos loricis
Vere enim in advenLu Domini Salvatoris, rf/(;i; inrgx, " universos, mullitudinem magnam, hastam et ciy-
etutinHebraicopositumest,rfMO/n/?(ainunumjuncta « peum arripientium, et gladium {sive pejtas et ga-
sunt sceptrum,et in baplismate Christi dudum sepa- « leas, et gladios) : PersaB,/Ethiopes,et Libyes, cum
rata sociantur :utfiant inunumnovumhominem,et « eis omnes scutati et galeati Gomer, et universa :

inunamgentcm.nequepolluanLurultrain idoliseta- « agmina ejus domus Thogorma, latera Aquilonis

:

bominalionibus;sed mmdilavacro, sintpopulusDei, « (sive ab extremis -\quilonis), et totum robur ejus,

etimpereteisChristus, et habitent superterram mi- (( populique (a) (szyegentes) multa? tecum. Praeparaet
tium, terram viventium, quam dederat servo suo C (( instrue te, et omnem multitudinem tuam quae
Jacob, qui populum Israel in matris utero supplan- (( coacervata ad te, et esto eis in praece-
est
tavit. Sin autem voluerimus juxLapropheLiamOsee, H ptum (sive et eris mihi in custodiam). Post dies
441 qunc pene omnfs dd decem tribus dirigitur, id « multos visitaberis in novissimo [Al. novissimis]
;

est, ad Joseph ct Epbraim, et Samariam, et Israel, « annorumveniesadterram quae reversa(s(t'e(ft)per-

nominis scientiam, et divcrsas tur-
intelligere falsi (( versa) est a gladio : ct congregata est de populis
bas hsereticorum, hoc dicemus, quod in ultimo tem- « multis ad montem [.il. montes] (sive terram)
pore quando subintraverit plenitudo gentium, et " Israel, qui fuerunt descrti jugiter:hKC de popu-
omnis Israel salvus fuerit(/iom. xi), tunc eliam ad- « liseducla est et habitabunt [.il. habitaverunt in
versarii populi, qui contra domum Judie et con- « ea confidentur universi. Asoendens autem quas
fessionem Ecciesice pugnaverunt, tradant se eccle- (( tempestas venies, quasi nubes, ut operias ter-
et
siasticae fidei, et universis erroribus derelictis, et « ram tu et omnia agmina
tua, etpopuli (sivegen-
principibus mundi istius qui destruuntur [AL. de- (( tes) multi tecum. Haec dicit Dominus Deus In :

struanturl,etpatriarchissuis,quieosinbIasphemia- « die illa ascendent sermones super cor tuum, et

rum barathrum deduxerunt, consurgant, et relin- (( cogitabis cogitationem pessimam, et dices A- :

quant idola sua, et abominationes suas, quas de suo n (( scendam ad terram {sive super terram) absque
corde confinxeranl, etde cunctissedibussuis, inqui- (( muro {sive abjcctam) veniam ad quiescentes :

i bus peccaverunt, transeant ad ccclesiasticam fidem (( habitantesque secure {sive in pace) : omnes [Vulg.
et mundentur, et sint populus Christi, et ipse sit « addit hi] habitant sing muro, vectes et portae
Deus eorum quae plenius in Osee propheta dictasse
: (( non sunt eis : ut diripias spolia : et invadas prse-
me novi. Quod si Judiei etChristiani Judaizantes, (( dam : ut inferas nijinum tuam super eos qni
haec ad milleannorum voluorint referreregnum, ne- « descrli fuerant, ct pcfstea super po- restituti, et
cessitate coguntur, ut suscipiant omnes qui salvi (( pulum qui est congregatus es gentibus,qui pos-
fuerint habitatores in terra Israel, Eedincandam Je- « siderecQjpit, etesse habitatorumbiliciterraeSaba

(n) Vict., populique muUi, sive gentes, etc, quod Gog expugnandam, qus reversa est, sive averso a
supplet. ex Vulg. et Hebr. gladio. In Ilcbraic. quoque n2::V-'C. Mox etiam
(/)) Idem, aversa pro perversa, ex subnexa Hiero- projeclam pro ahjectam ex eadem expositione prae-
nymi expositione, ubi Ad quorum terram... venit
: fert.
 335 S. EUSEBII HIERONYMl 356
« etDodan,etnegotiatoresTharsis(iuit? Carthaginen- A in terram Israel, quando aidificatio templi deacri-
c( seset omnesleone3vilia3)ejusdicenttibi;Numquid bitur, et ca^remoniarum ejusordo narratur. Deinde
« ad sumenda spolia tu venis? Eccead diripiendam observandum est, quod ponitur, sive obfirmatur fa-
« prcBdam congregasti multitudinem tuam, ut tollas cios propheta3 contra Gogterram, sive terram Ma-
« argentum etaurum,etaulerassupellectilem atque gog. Obfirmatione enim 444 et multa considera-
« substantiam, et diripias manubias infinitas. Pro- tione vullus opus est, ut quae dicuntur, nosse possi-
<t pterea vaticinare, flli hominis, etdicesadGog:Hffo mus secundum illud Apostolicum : Nosautem om-
" dicit Dominus Deus Nuaiquid non in die illo
: nes revelata facie gloriam Domini oontemplantes, in
« cum habilaverit populus meus Israel confidenter eamdom imaginem reformamur, agloriain gloriam
« (ijwe in pace) scies {sive consurges)? Et vfenies 18) Igitur Judsi et
quasi a Domini spiritu (I Cor. iii,

« deloco tuo alateribus(snjeanovissimis) Aquilonis, Gog gentes (6) esse Scythi-

nostri Judaizantcs putant
« tu et populi multi tocura, ascensores equorum uni- cas,imnianesetinnumerabiles, qua!transCausasum
« versi, -flJS coetus magnus, et exercitus vehe- montem, ct Mffiotidem paludem, et prope Caspium
« mens. Et ascendens superpopulum meum Israel mare ad Indiam usque tendantur et has post mille ;

« quasi nubes, ut operias terram. In novissimis annorum regnum esse diabolo commovendas, quae
< diebus eris (s!('e erit) et adducam te super terram „ veniant in terram Israel, ut pugnent contrasanctos.
« meam utsciant omnes [l^ulg. tacet omnes] gen
: multis secum gentibus congregatis. Primum, Mo-
« tes me, cum sanctificatus fucro in te in oculis soch,quosJoscphusinterpretaturCappadocas, dein-
« eorum, o Gog. Hkc dicitDominus L)^us Tu ergo : de Thubal, quos idem Iberos, vel Hispanos, Hebraei
« ille es, de quo locutus sum in rtiebus antiquis in Ital 'S suspicantur, habentes seoum in exercitu Per-
« manu servorum meorum prophetarum Israel, qui sas, Mhiopas,et Libyas Gomerquoque et Thogor-
:

« prophetaverunt in dicbus illis atque temporibus ma, quosGalatasetPhrygasinterpretantur; Sabsos

« [Vulg. illorum temporum] (sii'e annis) ut uddu- : quoque ct Dedan, ot Carthaginenses, sive Tharsis,
« eerem te super eos ? Et crit in die illa, in die ad- ethooest, quod Joannes quoque in sua ponit Apo-
« ventus Gog super terram Israel, ait Dominus calypsi : « El cum finiti fuerint mille anni, solvetur
« Deus ascendet indignatio mea in furore meo. Et
: cc Satanas de oustodia sua, et egredietur ut seducat
« in zelo meo, in igne iraj meae locutus sum, quia cc gentes in quatuor angulis terree, Gog, et Magog,
« in die illa erit commotio magna super terram Is- « ut oongreget eos ad bellum, quorum numerusest
« rael, et commovebuntur a facic mea piscos maris, cc sicut arena maris. Et ascendorunt super latitudi-
« etvoluores cocli, et bestia; agri (sive campi), et (c nem terra!, circumdederunt castra sanctorum,
et
« omne quod movetursupcr humum cun-
reptile : c( et civitalem dilectam. Etdescendit ignis a Deo de
« ctique homines qui sunt super faciem terrK, et C K ooelo, et devoravit eos et diabolus qui seducebat
:

ic subvertentur {siue scindentur montes, et cadent « eos, missus est in stagnumignis etsulphuris, ubi
« (a) sepes {sive valles) ot omnis murus in terram
: cc eral bestia et pseudopropheta et cruciabuntur :

cc corruet. Et convocabo adversum eum in cunctis (c diebus etnoctibus in sfficula Sccculorum {Apoc. x,

K montibus mois gladium (sice omnem formidinem « 7 scqq.), » non-intelligentes totum volumen Joan-
cc gladii) dicit Dominus Deus. Gladius uniuscujus-
: nis, quod Revelationis titulo prcenotatur, esse
« q\ie{sive hominis) in fratrcm suum dirigetur. Et mysticum, et revelationis nos indigere, ut possimus
(c judicabo eum peste (sive morte) et sanguine, et cum propheta dicere : Revela oculos meos, et conci-
« imbre vehementi immensis {sive
et derabo mirabilia de lege tua {Ps. cxviii, 18). Alii
lapidibus
« grandinis). Ignemet sulphur pluam supereum, etvero terrenum sensum relinquentes, et Judaicas at-
« per exeroitum ejus {sive super omnes qui cum eo,
que aniles fabulas quffi noxiK sunt (I Tim. iv),
« sunt, et super populos multos qui sunt cum eo. et acquiescentes sibi, detrahunt in profundum,
« Et magniflcabor, et sanctificabor, et notus ero in nimium ad alta conscendunt, et multo pejores fin-
« conspectu [Vulg. ooulis] gentium multarum, et gunt, ut in ccelesti Jerusalem, diaboli et omnis
« scient quia ego sum Dominus. » Primum his- exercitus ejus bella desoribant, et sub zoTzoloyla'.^
toriaj fundamenta jacienda sunt, sciendumque quod ctymologiis) gentium singularum interpre-
Q (.4/.

ad Ezechielem prophetam iste extremus sormo sit
Domini.Nequeenimposthuncsimilequidpossumus
invenire, prster illud quod in vioesimo quinto
anno
scriptum est transimigrationis Jechoniffi Factaest
supermemanusDomini, et adduxit meilluc, hocest
tantur spiritalia nequitia^ in ccelestibus. Quae nos
445 omnia leotoris arbitrio ooncedentes, non tam
aIienadamnare,quaraecclesiasticaaiexplanationem
: affirmareconabimur. A Gog(r) Gr8Bcosermone8o|j.a,
Latino tccluyn dioitur. PorroMagoginterpretatur,de

(a)Exmss. exRabano.cie/.icssubstituimus; proquo alios alienigenas, et a Romano jure sejunotos. » Re-

antea, tametsi eodern sensu, erat maccrire. cole Prffifationem hujusmet libri, et QufestionesHe-
Sanotus quoque Augustinus 1. xx de Civit. Dei
{h) braicas in Genesim.
c. 11 « Gentes, inquit, ista3, quas appellat Gog, et
: {c) Idem laudato libro de Givitate Dei Horum, :

Magog, non sio sunt aocipiendK, tanquam sint ali- ait, interpretalionem nominum esse comperimus. Gog
qui in aliqua parte terrarum barbari constituti, sive tectum ; Mmjoq de tecto, tanqiiam domus, etipsequi
quos quidam suspicantur Getas, et Massagetas, pro- proeedil de domo.
pter litteras horum nominum primas, sive aliquoa
 357 COMMENTARIORUM IN EZECHIELBM LIB. XI. CAP. XXXVIII. 358

tedo. Omnis igUursupuibia et faloi nounuis scien- A tes inimicae adversariaiquc sanctoruin, egrediuntur
tia, quae erigit se contra notitiam veritatis, his no- ab angulis terra;, rectam lineam relinquentes, et
minibus demonstratur.lsta suntteota, de quibus et disposilionem castrorum Dei qu<B narratur iaNu- ;

Isaias loquitur in visione contra vallem SionQuid ; meris, et illud teslimoiiium nescientes Multi de :

tibi factum csl nuno,quoniam ascondistis omnes in Oriente, ct Oocidente, et Soptentrione, et Meridie
tecta vana (Isa. xxu, 1) ? Tectumque interpretabi- venient,et discumbent cum Abraham.Isaac.et Jacob
mur haereticorum principes ; et de tecto eos, qui in regno Dei {Matth. viii, 11). Et in alio (c) loco : Di-
illorum suscepere dootrinas.Et pulchre postmultas cam Aquiloni, affer ; Ad-
ct Afrioo, noli prohibere.

et mysticas in hoc volumine prophetias, cxtremum duc filios raeos delorra longinqua, et filias meas ab
valicinium est contra Gog et Magog. Si enim tcm- extremo terrfc, omnes qui vocati sunt nomine meo
pus judicii est, juxta Petrum, ut incipiat a domo {Isa. XLiii, 0). Sed non tales anguli tcrrffi, de quibus

Dei, et juxta hunc eumdem Ezechielem, qui

ait Et : egrediuntur Gog et Magog ju.xta quos angulos stat :

a sanctis meis incipite {Supra novissimus ix, 0), et merotrix in Proverbiis (Prov. xxiii), quce prffiter-

inimicus destruelurmors {I Petr. iv) in Isaia quo- ; euntes stultos juvenes per plateas, per latam vide-
que primus sermo fit contra Jud;eam,in qua confes- licet et spatiosam viani quffi ducitad mortem, deci-
sio IJomini est, et extremus contra quadrupedes, t. pere fe^tinat.Scribre quoquc otPharisaii orant in an-
qua; in deserto sunt {Isa. u) : recte et hic novissi- gulis platearum,ut ab hominibus videantur,qui re-
mus sermo fit contra Gog
Magog,qui oppugnantet ceperunt merceden suain {Matlh. vi). Qua;est igitur
civitatem Dei,quam fluminis impetus Iffitificat {Ps«/. contra Gog comminatio? Gircumagam te sive oon-
XLv). Kt qua3 in Isaia dicit Ego civitas {a] prima,
; vertam,et ponam frenum in maxillis tuis.Primum,
qua3 oppugnatur {Isa. xxvii, 10). Et de qua in Evan- a sententia tua fluctuare te faciam atqueconverti.Et
gelio scriptum est Non potest civitas abscondi su-
; ponam frenum in maxillis tuis.de quo scriptum cst:
per montem posita {Matth. v, 14). Et plenius in In camo et freno maxillas eorum constringe,quinon
psalmo Jerusalem qus eedificatur ut civitas,cujus
: approxiniant ad te {Ps. xxxi, 9) ut indomitus equus ;

parlicipatio ejus in idipsum {Psal. cxii, 3). Montes atque lascivienset corruens per prKcipitia, freno Do-
in circuitu ejus, et Dominus in circuitu populi sui mini subjugetur;ad quem prophetadicit:447 Ascen.
{Psat. cxxiv, 1). Porro quod in exercitu Gog, sive desuperequostuos,ctequitatiotuasalus(,liflc. 111,8).
Magog.qui juxta Septuaginta,Symmachum,etTheo- Et ad Job per nubem et turbinem dicitur Tu cir- :

dotionem, princeps est Ros, Mosoch, et Thubal cumdedisti equo fortitudinem {Job. xxxix, 19) ? Ta-
:

primam gentem Ros, Aquila interpretatur caput, les erant equi et equitcs quorum multitudinem ;

quem et nos secuti sumus,ut sit sensus Principem Joannes vidit in ccelo {Apoc. vi). Dicit ergo ad Gog
: :

capitis Mosoch, etThubal. Et revera,nec in Gencsi, C Educam, sive congregabo te, et omnem exercitum,
nec in alio ScripturfB loco, neo in Josepho quidem, vel fortiludineni tuam. Qui educitur, et de disper-
quiomnialIebraicarum(6)gentiuminprimo.\ntiqui- sione congregatur,retrahitur ad salutem.juxta illud
tatum libro exponit nomina, hanc gentem potuimus quod in lego promittitur Si fuerit dispersio tua a :

invenire. Ex quo manilestum est, Ros non genlem summitate cceli usque ad summitatem ejus,indecon-
significarc, scd caput. Illud quoque breviter anno- gregabo te {Deul. xxx, 3). Equos quoque (rf) ejus et
tandum,-846 quod in Ezechiel Gog, princeps terrae cquites vestitos loricis, qui imitantur armaturam
Magog esse dicatur.Apocalypsis vero et Gog et Ma- Apostoli,et loricas justitifc habere sc jactant (£;;/!«.
gog nationes esse comniemoret {Apoc. x),qure egre- vi) : multitudo nimiaest,omnesque arripiuntcontra
diuntur de quatuor angulis terree. Et quomodo a Eoclesiam clypeum et gladium, et sunt gentes sae-
I Jacob quiposteaappellalusest IsraeI,omnis populus vissimae et inimicae Israel, Persas, /Ethiopes, et Li-
Hebrsorum Israel sortitus est nomen {Genes.xwn), byes : quorum adversum populum Dei in Scripturis
et ab Aram Syria, a Mesraim .Egyptus, quorum in sanctis bella narrantur. Gomer quoque et domus
Genesi scripta sunt nomina {Ibid., x) sic et a prin-
Thogorma, qui veniunt de lateribus.-Vquilonis, qui
:

cipeGog omnes qui ei subditi sunt,Magog appellan- est ventus frigidissimus, et nomine Dexter vocatur,
iwv.Mosoch autem interpretatur, amentia et Thu- n totumque robur Magog, et omnes qui subjecti sunt
:

bal,tota vel omnia. Princeps igitur et caput super- ei popuIi,venient cum illo ad prslium. Cui dicitur
bientis amentia;, et omnium malorum, juxta illud per ironiam : prcepara te.instrue. et omnera multi-
quod scriptum est : Mundus in maligno positus est tudinem tuam quae tuis paret imperiis coscerva ad
(I Joan. V, 19),Gog ct Magog appellantur. Qum gen- to et scilo quod postdies multos visitaberis, juxta
;

(a) Restituit Victorius /Jrma ex Graeco o/upi quod ne prster LXX apyowa 'Pioi;,Symmachus, Theodo-
est munita. lion, et Proculus "episcopus apud Socratem, hist.
MaUctBochartus//('6?'(i?ca.Cui necsatis firmum
{b) 1. vn, c. 43, accipiunt.
Hieronymi argumcntum videtur ad negandum Re- {c) Vocem deerat,ex mss. post Victorium
/oco, qua;
gionis^autpopuli lilios nomcn esse. Multa cnim alia sulfecimus.
sunt in Ezechielo locorum nomina, qu;e alibi nus- ((/) Viclorius expuncta hic voce«;'us,quae in Bibliis
quam invenias Clwbar, Gammudiii, Chetiiuul, Ctiui.
; non habetur, mox siipplet quorum, id est, quorum
Chctoii, Sibraim,-dique his similia.Quin proprie lilios mullitudo, etc.
putat Araxen fluvium esse ; pro gentis autem nomi-
 :

359 S. BUSEBII HIERONYMI 360

illudquodscriptumcst: Visitaboin virga iniquitates A locum tuum ne derelinquas(i'tY:/c. x, 4). E contrario
eorum et in verberibus peccata eorum (Ps. lxxxviii, autem insancti cor ascendit Deus, de quo scriptum
33).In novissimo, inquit, annorum venies. Unde et est Asccnsiones in corde suo disposuit (Ps. lxxxiii,
:

Joannes loquitur : Fiiioli mci. novissima liora est 6).Dicitque Gog Ascendam ad terram absque mu-
:

(I Joan. 11, 18). Et populus gcntium hora undeoima ro,siveprojectam, hoc est, quaj Dei auxiliodestituta
ad operandam conducitur vineam (MaUh. xx), ad est,nec dialecticorum argumentatione munita ve- ;

quorum terram,id est, terram mitium, terramque niam ad quiescentes, habitantesque secure, sive in
sanctorum, quiD affert centenos, et sexagiinos, et pace. Rex enim noster pacificus est, et in pace lo-
trioenos fructus,venit Gog expungnandam, qua; re- cus ejus {Psal. lxxv). Omnes, inquit, habitant sine
versa est.sive aversa a gladio. Soit enim seriplum : muro, vectes et portje non sunt eis. Hoc diabolus
Dissipa,Domine, gentesquce bella volunt (P5. lxvii, princeps hsreticorum loquitur, quod nulla babeat
32). congregata est de po-
Et in pace consistit, et munimenta Ecclesia ; nec sapientam saecularem,
pulis et gentibus multis:ut nationum errore con- qua; apud Deum stultitia est, ut diripiat spolia, et
tempto, veniretad montes Israel, patriarchas vide- invadat prsdam Ecclesiee, et inferat maiium suam
licel et prophetas,qui fuerunt quondamdeserti jugi- super eos qui deserti fuerant, quando Dei notitiam
ter sine lege et prfEceptis Dei : cui postea dicitur: y,
non habebant et postea restituti per Christum, ve-
:

Plures filii desertffi magis quam ejus qua; habct vi- niant ad Patrem, cui loquitur in Evangelio : Pa-
rum {Isa. liv, 1). Ista sunt deserta et inaquosa, in ter, revelavi nomen tuu.Ti hominibus {Joan. xvii, 6).
quibus diabolus locum 44S invenire non poterat, 449 Et ut sciamus populum qui desertus fuerat,
quia vocati fuorant ad salutem, et po._LLa assump- etpostea restitutus, significare populum Christia-
tis aliis septe:n dajmonibus nequioribus se, reversus nuin, sequitur Et super populum qui est congre-
:

est in domum soam {Mallh. xi),ad gentem videlicet gatus ex gentibus (Ps. lxxiii, 12). Qui populus pos-
Israel.Hceo, inquit, de populis educta est, subaudi- sidere ccepit haereditatem Christi, et esae habitator
tur terra : sive hic de gentibus eductus est, ut intel- umbilici terrse. de qua scriptum est Operatus est :

ligatur credentium populus qui habitavit in pace, et salutem in medio terrae.Veritas enim de terra orta
contidit in Domino.Ascendens autem Gog cum omni est {IMd. Lxxxiv, 1) qu» dicit in Evangelio Ego
;
:

exercitu suo,quasi tempeslas veniet,et quasi nubes, sum via el vifa, et veritas {.Joaii. xiv. 6). Hsec illo
ut operiat terram credentium. Quis cnim haretico- cogitante. atque dicente, et possessionem Ecclesiae
rum,quorum princeps diabolus non quasi tem- est, rapere festinante, gentes qu» ab errore pristino
pestas venit contra Ecclesiam, et nube verborum conversa3 fuerant ad saIutem,Saba et Dedan,et ne-
suorum,simpIices quosquecredentium opprimereet gotiatores Tharsis, Carthaginis, sive maris qui in-
operire festinat ? Unde dicitur ad enm Quantutr
: in C ter sa:cuIihujusDuDtusbonisoperibus quffirunt mer-
etomnia agmina tua, et po-
te est.cuncta operies tu cimonia, et omncs villa3 earum, sive leones, aut

puli multi tecum. Pulchrcque ascendens Gog non catuli leonum ut in Hebraico continotur, loquentur
habet pluviam voluntariam, non imbrem tempora- oi qua3 sequuntur.Ut autem pro catulisleonum. qui
neum serotinum, qui arentia arva lajtificet, sed
et HebraicedicunturcAPHiR(1'DD),SeptuagintaetTheo-
tempestatem et caliginem,ut cuncta tenebris et er- dotio ponerent villas, error perspicuusest. Si enim
rore confundat. Propterea ba^cei loquitur Dominus per chi litteram scribas, appellatur catulus leonis :

Deus:In illo tompore, hocest, in diebus novissimis, sin autem per cc, quaj Hebraice dicitur coph, ager
ascendent sermoncs super cor tuum, et cogitabis appellaturet villa. Unde et Capharnaum, ager pul-
cogitationem pessimam,Scripturadicente Si spiii- : cherrimus dicitur. Dicent ergo Saba et Dedan, et

tus potestatem habentis ascendere voluerit super te, negotiatores Tharsis, et omnes sancti, qui leouum
(a) Huuc locum Erasmus hac conjectura sequenti una est, causanda videbatur : unde Erasmus ad li-

mutandum voluit : Forsitan, inquit,Iegendimi est bri margincm,quemadmodumessetemendanduslo-

Si eni7n yz^ per :: littemin in pnmactf m ullima cus,ascripsit Si eniin "iirD pcr 3 lillcram in priina,
:

rululus leonis. Sin autem

siillaba scribas, ajqiettulur et in ultima syltaba scribas, appellalur calulus leo-
sine 1, 133, aqer appctlatur el villa. Quam notam nis.Sin autem sine i, 122. agcr appctlatur et villa.
marginalem Krasrni in ipsum llieronymi contextum U Quam Ifictionem nedum calculo suo Victorius pro-
Marianus perperam derivare ausus est, ut sic lector bavit, sed textui inseruit, rejecta vetere impressa.
simplex illusus putet, Hieronymum scripsisse quod Verum obstat codicum mss. iides. quorum ingens
posteum tanta sajculorum intercapcdine Erasmus, copia ad hunc locum est in consilium adhibita,mi-
vel quis alius pro eo, excogilavit. Error itaque ho- rusque omnium repertus in hac lectione consensus:
rum edilorum perspicuus est.qui non intellexerunt quam proinde Martianeus jure censuit retinendam.
nomen 67»ip/i!>,scriptum por r/(/,Bigni(icarec!i/H/)(»i Nec inliciar, vocem illam per cop/i numquam scribi,
leonis scriptum autem per c, caphir. vel rapher, nihilque fere esse in Hebraica lingua. Hoc opinor
signilicare agrinn, aut viltain, ut Capharnauni scri- sibi voluisse Hieronymum, non litterarum diversi-
ptum per K Gra>cum
quort Graecum K. et C Lati- tateuijSed soni, sive pronuntiationis annotare, quse
num aequivalent
;

coph littcroe HebrKorum. M.\rt.
Sciunt yero Hebraice, periti,per eamdem litteram 3
chaph, sive ce Latinum, nomen utrumque incipere,
neo aliud esse inter ea discrimon, nisi iod, quse in
Chaphir, id est leoncuto, sonat, non est autem Cha-
phar.^id est villa. Atque heec quidem diversitas,qu83
— tum temporisesse aliqua potuit, utalterum nomen,
tametsi per idem 3 scriptum, efferretur per K, vel
cc Latinum, ut hoc ipsum est KaiTEpvaoyv, alterum
per .\,sive c/w',ut est XEpov6![A, Xavaav atque his si-
milia.
361 COMMENTAKIORUM IN EZEGHIELEM LIB. XI, CAP. XXXVIII. ,362

catuli nunjLipantur, vel ccrlevilla; habitutionesque A qu^ sunt super laciemlerrae. Quod manifeste de ha-
credentium : Gog,numquid idcirco venis ut spo- bitatoribus Ecclesim demonstratur quorum alii.ut
:

lia rapias Ecclesiee, et ideo multiludinem congro- pisces maris ; alii, ut volucros cceli ; alii, ut bestiae
gasti, ut Ctirisli possessio tua liat haereditas ? Aut agri, et omr.ia reptilia,qua! moventur superterram
putas te argentum et aurum,quod in eloquio sensu- alii, utretinentes hominis dignitatem, habitantsu-

que intelligitur, Ecclesi» possessurum, ut auferas per faciHmterraa.Quodautem morumdiversitas, va-

stupellectilem omneraque subbtantiam, et diripias riis signctur nominibus, et Apostolusscribit ad Co-

manubias inlinitas, Christi viotoriis congrogatas ? rinthios, qui alia corpora post resurrectionem :licit

Propterea, o Propheta Ezechiel, quiin typoChristi esse ccelestia, alia terrena (I Cor. xv) ; et aliud
appellaris iilius hominis, loquere ad Gog,etdicei corpus piscis, aliud volucris, aliud bestiarum,aliud
HcBcdicit Dominus Deus, quando tolius mundi er- reptilium,et aliud hominum, qui nomen pristinum
rore sublato, populus meus Israel qui rnente cernit scrvaverunt.Inactibusquoque apostolorum linteum
Deum, habitaverit 450 in Ecclesia confidenler, ilIud,quodquatuorprincipiistertioPetroaposto!ode-
sive in pace titnc scies, sive consurgcs, et venies
: monstratur(.4c^x),varietatemcredentiumsignificat,
de loco tuo. Qui sit autem locus hffiroticcB pravita- quM in Arca quoque diluvii continetur. Tunc autem
tis, sequens sermo demonstrat A lateribus Aqui- :
t. a facieDomini,et a conspectu majestatis ejus sub-
lonis, qui omnem calorem credentium refrigerare vertentur montes, qui se elevabant contra scien-
conatur. Venientque cum eo populi muUi, omnes tiam Dei: etcadent sepes sive valles.quae vel hu-
ascensores equorum.de quibusscriptumest:Equum militate sensus ad ima demersE sunt:vel certe mu-
et ascensoremprojecit in mare(£iorf. xv, I) ca- : nitiones, qurc aliquid pollicentur, utimltentur Ec-
tus magnus et exercilus vehemens, cum quibus clesiam Dei, de cujus sepibus dicitur : Qui destruit
ascendens,ait, super populum meum Israel quasi nu- sepemmordebit eumcoluber(£cc/i. x, 8). Et om-
bes et caIigo,ut operias terram meam,de qua supra nes muriin terram corruent. Cum enim Ecclesia-
dictum est : In novissimis diebus eris,quandoEvan- stici sermonis apparuerit fortitudo,omnia hKretico-
gelica praedicatio : et adducam te super terram rum corruent munimenta. Et vocabo, inquit, eum
meam.Oportet enim haereses esse,ut probati qui- adversum illum, hoc est, h;ereticorum principem
que manisfesti fiant (/ Ct»/-. ix, lOjjet Dei voluntate Gog,incunctismontibus ejusgladium, ut principes
(a^aYwviaTTjcdiaboIus etomniaperversitatisdogmata exercitus ejus gladio Domini conficiantur.Tunc hae-
derelictasunt ut sciantomnes gentes,et intelligant
: resis dimicabit adversum hsresim, quarum interse
me, cum sanctificatus fuero te in ocuiis eorum, compugnatio, nostra victoria est. Et judicabo, in-
Gog, hoc est, cum pcenis tuis me intellexerint quit, eum morte, vel pesle, et sanguine, et imbre
judioom.Etfacitapostrophamad ipsumGog Nonne C vehementi, etlapidibus irnmensis, sive grandinis
;

tu ille es de quo locutussum indiebus antiquis, in ^4/. grandinibusJ.Judicaturautem 452 Gog morte

manibus servorum meorum prophetarum Israel ? sua, et sanguine quem effudit^et imbre vehementi,
Moysi videlicet, qui ait in Numerorum libro, dum- sermonibus eruditi etperfecti viri, et lapidibusim-
taxat juxta LXX Egredietur homo de semine ojus,
: mensis, qui eum obruant testimoniis Soriptura-
et dominabitur gentium plurimarum, et elevabitur rum, sive grandinis,qui calorem illius faciant re-
Gog regnum ejus, et crescet regnum illius {Num. frigesoere Omnes enim adulterantes, quasi chba- :

xxiv, 7). Gaiterum juxta Hebraioum ita soriptumre- nus corda eorum (Ostv vit. 4). Ignem,inquit,et sul-
peri Tolletur (i) propterea Agag [Yulg. Gog] rex
: phurpluamsuper cum per quae demonstraturpoena :

ejus, et auferetur regnum illius eo quod regnum judicii sempiterni.Etnon solumsuper eum,qui auc-
:

Israel in Saule propter Agag regem Amalech de- torporversitatisfuit.sodetsuperomnem exceroitum

structum sit.Et in alioloco Mundabitterram populi
sui (Joel. iii). Joel quoque in valle Josaphat,hoc est
judicii Dei,describit populos congregandos.Et Isaias
omnesque prophetae, in quorum manibus,et bonis
operibus sermo fit Domini. Cum igilur veneris su-
j) destruotishc-creticorumprincipibus,magnificaturDo-
per terram Israel, ascondet indignatio mea in fu-
rore meo contra te, et in zelo
meo. In igne irc-e meae loculussum, qui omnia \i-
tiorum tuorum lignaconsumat. lllo, inquit, tem-
poreeritmagna commotio super terramlsrael. Im-
mittentc enim diabolo.crebracontra Eoclesiam per-
: elmultitudinemejus, et super populos multos, qui
suntcumeo.Pluresenimhabenthaeretioi socios, im-
mo diabol us principes eorum infinita multitudinecir-
cumdatur.Omniqueerroresublato, et punitis atque
minus,etsanctificaturincredentibus, et notus fit in
meo pro populo451 oculisgentiummultarumjquc-eilliusfideicrediderunt
ettamexbeatitudinesui,quamexadversariorumpoe-
nis scient, atqiie cognosoent,quod ipse sit Domi-
nus. Haec ut potuimus interpretati sumus,obed)en-
tes illi praecepto Nequead dexteram.neque ad si-
:

secutio fiot : quando sopita

quae fuerit, et Dei victa nistram deolinabis, sed via regia ingredieris (Deui.
prcesidio, tunc commovebuntur a facie ejus pisces xsvfii, 14). Si quis autem nostra reprehendit aut :

maris, et volucres coeli, et bestis agri, etomne rep- meliora proferat, qua; sequamur.aut si nihil volue-
tile,quod movetursuperterram, cunetiquehomines rit dicere, perfectam Deo scientiam derelinquat

(a) In Vatic. av^yM-.n^^; fortasseautemavtavwvi- (/)) Rectius fere Victor.,ex Vulgata Versione,pro-
<r:^ii est reaoribendura. pter, pro propterea, legit,

PATROt. XXY. 12
 363 S. EUSEBII HIERONYMI 364
dum tamensciat nequaquamin nobis viresjsed ani- A « minis, statuont juxta illud titulum, donec sepe-
mum judicandum. " liant illud pollinctores in valle (sive ge nij) mul-
(CAP. XXXIX. — Vers. 1 seq.) « Tu autem, fili « titudinis Gog. Nomen autemcivitatis Amona(sive
« hominis, vaticinare adversum Gog, et dices :
cc Polyandrion) ct mundabunt terram (sive munda-
:

'< Ha;c dicit Dominus Dous : Ecco ego super te Gog « bitur terra). » Et hffic Judaicai traditionis hsere-
" principem capitis (sive nos), Mosoch ct Thu- des, et discipuli interminabilium fabularum, post
c( hal ;
et ciroumagam (sive congregabo)te et(a) re- ; mille annorum rognum futura contendunt interfi- :

" ducam (sive deducam) te et ascendere [Vulg.

: ciendumque Gog prinoipera Ros, Mosoch, et Thu-
« additte] faciam de lateribus (sive de novissimis) bal in finibus Israel etabomnibus volatilibus, et
;

« Aquilonis ; et adducam te super montes Isrnel. Et bcstiis devorandum et habitatores urbium Israel
:

" percutiam (sive pcrdam)"arcum tuum in manu septemannis lignorum usum nequaquam habituros
« (sivede manu) sinistra tua, et sagittas tuas de de succisione silvarum,sed dearmis Gog, scutis vi-
« manudextera(A)tua; et dejiciam te super montes delicet et hastis, sagittisqueet baculis sive contis:
« Israel, et cades tu et omnia agmina tua,et populi ipsum autem Gog sepeliendum in valle, quce He-
« (sive gentes) quaj tecum sunt. Feris, avibus,'om- braice dicitur ge (n'1J), et numen sepuleri illius ap-
« nique volatili, et bestiis terri» dedi te devoran- pellandum 45 J ;)o?i/««ci/'/on ;ubi scilicet multitudo
« dum.Super faciem'agri(sivecampi) cades quia B horainum sit sepulta.Septem autem mensibus eum
:

« ego locutus sum, dicit Dominus Deus. Et emit- sopeliendum a domo Israel, ut terra mundetur [eX :

« tam ignem in Magog, et in his qui habitant inclytam futuram di6m,quando interfectussit Gog,
« in insulis confidenter (sive et habitabuntur 453 constituendosque qui ossa diligenter inquirant et
« insulae in pace) : et Dominus.
scient quia ego sepeliant,quo soilicet nihil in terra remaneat inse-
« Et nomen sanctum meumnotum faciam in medio pultum. Post menses autem, sive in mensibus se-
n populi mei Israel, et non polluam (sive non pol- plem peragrandam terram et sicubi os hominis ;

« luetur) nomen sanctum meum amplius etscient
(1gentes quoniam ego sum Dominus sanctus Israel.
« Ecce';venit, et factum est (sive et scies quoniam
« erit), dicit Dominus [Vulg. addil Deus] hKC est
« dies dc qua locutus sura.Et cgredientur habitato-
" resurbium [Vulg. de civitatibus) Israel, et suc-
« cendent et comburent arma, clypeum et hastas
« (sive peltas et contes), arcum et sagittas,baculos
; jaceret perspexerint, tituloprope posito demon-
strandum, ut postea sepeliant illud, qui huic operi
prffipositi sunt : nomen autem civitatis appellari
: Amona, qu;e Gra3C0 dicitur ToX'jvivop'.ov,hoc est niul-
titudo hominum sepullorum; et sic terramesseraun-
dam. Hoc illi dixerint. Nos autem cceptse explana-
tionis sensum tenentes, singula qua; proposuimus,
disseramus. Habet Goget ipse trinitatera suam :

« manuum {Vuhj. manus) et contos(sive lanceas):

: Ros, Mosoch. ct Thubal ; caput, videlicet, et insa-
« et succendent ea igni septem annis. El non por- niam, et universa; vtnuWumail \\ih\m, quod non

« tabunt (sive non assument) ligna de regionibus in Gog possessione consistat. Iste educetur sive :

« (sive de caropis),neque succident desaltibus: quo- circumagetur, et palpabitur, sive lactabitur : ut

" niam arma succendent igni, et deprajdabuntur sperans victoriara,occidendus ducatur ad praelium.
« eos quibus prnxl.ie fuerant; et diripient vastatores Et ascendet delateribus, sive denovissimis Aqui-
« Dominus Deus. Et erit in die illa, dabo
suos, ait lonis, ex quo exardescunt mala super oranem ter-
" Goglocum nominatum scpulcrum in Isracl val- : ram {Jerem, i).Et ab eo ipso adducetur supermon-
« lem viatorum ad Orientem obstupo- niaris, qua; tes Israel : quos apostolos et apostolicos viros, at-
« scere facit^Fw/j.faciet) prsptereuntes(sive -oXuiv- que ecclesiasticos intelligere debemus, ut postquam
Spiov eorum qui venerlnt ad mare, et ;Ediflcabunt adductus fuerit ad montes Israel, tunc percutiatur
cc percircuitum os vallis et sepelient ibi Gog ct
; arcus, qui est in raanu sinistra ejus, et sagilta;,quae
« omnem multiludinem ejus et vocabitur vallis ; raanu tenentur dextera. Et ipse enira .Jmitatur ad
cc (sive GE Nia) multitudinem Gog. Et scpelient eos interficicndos eos quos deceperit, habere arma asi-
" domus Israe!,ut mundent terram(sive ut munde- nistris et dextri3,per bonara et malam famam.Istae
tur terra) septera mensibus. Sepeliet autcm eos J)
sagittce sunt, et hascjacula, de quibus et Psalmista
« (Vulg. taeet eos) omnis populus terra;,et erit eis loquitur Ecce enim peocatores intenderunt ar-
:

cc nominata dics, in qua glorificatus sum,ait Domi- cum paraverunt sagittas suas in pharetra, ut sa-
:

cc nus Deus. Et viros jugiler constituent, lustrantes gittent in obseuro rectos corde {Ps. x, 2). Quae-
« (sive circumeuntes) terram, qui sepeliant et re- ignita diaboli jacula scuto fidei restinguenda sunt
cc quiranl eos, qui remanserint ()'!(/(/. rcmanseranl) {Ephes. vi). Dejicietur autora, sivo cadet Gog, qui
cc super faciem terrje, ut emundenteam : postmen- ascenderat super mohtes Israel, in ipsis montibus
« ses autem septem quajrcre incipient. Et circui- cum omni exercitu suo cunetisque agminibus; et
« buntperagrantes terram : curaque viderintosho- crit in escara feris, avibus, omnibusque volatilibus

(a) PenesRabanumf(/((crtm :Victoriusst'(/(ccn»(, ad omnia agmina tua. ct populi tui (sive gentcs) qui te-
VulgatK exemplum praatulit. cum snut. Et paulo post, immiltam pro emiltam.
(6) Iterum Victor. ad Vulgatam refixit, de manu Sulfragalur vero et subnexaS. doctoris expositio.
de.vlru tua dejiciam. Super monles Israel cades tu, et
365 GOMMENTARIORUM IN EZECHIELEM LIB. XI, CAP. XXXIX. 366

etbcstiis terroa : adversariis videlioet potestatibus, A. illa, in claro prsdicationis lumine : Dabo, inquit
quse juxta viam comedere sementem, et sanguina- Gog locum nomincUum sepulcnm in Israel : juxta
riisbestiis. QLiomodoenim scripturn est de dracone : Hebraicum, vallem viaiorum udOrientem maris, qus
Dedisti eum escam populis jEthiopum (Ps. lxxiii, obstupesccre facitprKtereuntes. Cujus sermonishic
^ 4) : sic decepti quique ab hcerelicis, dfcmonum sensus cst Sepulcrum Gog non erit in montibus,
:

cibi sunt. Cadet autem Gog, velin campi latitudine, sed in depressis vallibus, etinconfragosislocis,quaj
455 vel in agro, qui cultus est a Dei agricolis. Ne- Hebraice appellanturcE (NU), quaj hajretici, cum
que enim lieri potest, ut Domini verba sint irrita. in Occidente sint,Orientis loca esse confingunt; ut
Tunc mittetur ignis in Magog, in eos videlicet qui decipiant viatores,eos videlicet qui sa;culum istud
Gog suscepere doctrinara, et in eos qui ad simili pertranseunt, et non sunt habitatores, sed pere-
(udinem insularum sajculi fluctibus verberantur,et grini, dicentes illud propheticum Advena sum
:

putant se debere esse securos ille ignis de quo : ego, et peregrinus, sicut omnes patres mei (P*.
Dominus loquitur Ignem veni mittere super ter-
: xxxviii, 12). Quis enim prsetereuntium, de quibus
ram : et quam
quemj volo ut ardeat [Lvc. xii,
[/11. scriptum est Et non dixerunt qui prmteribant, :

49) ut sciant omnes et intelligant quod ego sim

: benedictio Domini supor vos {Ps. cxxviii, 8), non
Dominus, etnomen sanctumrneum notum fiat in n admiraturet obstupescit cum vallem viderit viato-
medio populi mei, quinequaquam Gog auctoritate rum, quse viatoribus vallis, habitatoribus mons vi-
seductus est nequeultra per occasionem falsi no-
:
detur? Hoc juxtaHebraicum. Cajterum Septuaginta
minis scientiae poUuatur nomenmeum inhsereticis; transtulerunt, polyamlrion eorum qui venerint ad
et sciant gentes, qu.-e in circuiti sunt, quod ego sim niare ; el xdificahunt in circniluinlroitum vallis. La-
Dominus. Quod autem sequitur : Ecce venit, et bor enini est eorum qui egrediuntur de urbibus
factum est, de judicio Christi dicitur : Qui veniens Israel, ut nomen introitum et exitumhKreticcepra-
veniet, et non tardabit (/Itec. ii, 3). Et ipsaest dies vitatis qui venerant ad mare, et amaritudine illius
pcenarum atque vindictce, de qua per omnes pro- delectabantur,undarumque molibus et crudelitate
phetas locutus est Dominus. Et egredientur habita- naufragii, claudant et circumMdificent, et in vora-
tores urbiumIsrael,credentiumpopuli urbesautem ; ginibus terrffl sepeliant, ne ultra exire valeant, et
Israel intelligimus Ecclesias recta; fidei. Etsuccen- aliquos sua fraude decipere.Ibi ergo sepelientGog,
dent, etcomburent arma, de quibus etin alio looo et omnem multitudinem ejus, qua semperhaeretici
3criptumest:Arcum conteret, et confringet arma, et delectantur. Et vocabitur nomen vaUis illius.inqua
scuta comburet igni [Ps. XLiii.lO), clypeos et hastasi Gogsepultusest,muWrti((/»i!'s (/(;,sive-o),uavop'.ov,hoo
arcumetsagittas,baculos manus, in qiiibus perver" est, sepulcrum plurimx muUitudinis. Elqaomodoau-
sum Pascha celebi'abant:lanceas,sivecontos,quibus pra diximuB, per septemannosadversariorumarma
lata el insanabilia inferebant vulneradoctrinarurn: succendi sic per septem menses sordibus ha;re-
:

clypeosque, arcusetsagittas,dequibussupradictum ticorum terra mundabitur. A primo enim mense,

est. Quodque sequitur :et succendenteaigniseptem quando pascha Domini celebramus, et extermina-
annis, de Exodo et Levitico cxponendum est(£.t;orf. torcm .Egypti, agni in postibus nostris cruore,
XXI .•
Levit xxv), in quibus Legc preecipitur, ut sep- 457 vitamus, usque ad exitum anni, hoc est,
limo anno remissionis, quando servis Hebra;is li- usque ad seplimum mensem, quando taberna-
bertas redditur, et debita cuncta solvuntur, et ad cula figimus, et inter ca;teras frondes palmarum
dominos redit antiqua possesio, et quies terra; tri- quoque ramis protegimur: ut perfecta contra hostes
buitur,et omnesfrugespauperibuscondonantur,quo victoria demonstretur festivitates omnes comple-
:

scilicet inseptem annis numero sacrato atque per- mus nec solum magistri, sed et omnis
in populis :

lecto haereticorum armatura dispcreat, et ecclesia- populus hoc certatim faciet, ut sepeliat Gog, et
stici viri nequaquam ligna succidant de campis et terra operiat et nequaquam aerem liborum ca-
;

.regionibus, silvisque et 'saltibus gentium,quos ma- perepermitlat. Post necemautemetinterfectionem,

Mgis salvare cupiunt quam perdere sed de heretico- ; sivesepulcrum Gog, eligentur viri Ecclesiastici,qui
jrum, quos vicerint, clypeis, hastis, sagittis, bacu- D hochabeant ne quid in terra Israel maneat
studii,
lis, contisque et lanceis. Habcnt enim et ipsi ad im- sordium pristinarum, ne quid morticinum qui :

pugnandam Ecclosiam Christi tela diversa, quic ab lustrent terram, et requirant mortuos, et sepeliant,
ruditis hominibus igne sancti Spiritussuccendenda ut videlicet mundetur torra Ecclesis. Sin autem
sunt ; sermone 456 videlicet ecclesiastico, quem post septem menses, quando debent esse cuncta
qui habuerit, potcrit dicere : Nonne cor nostrum purgata, hi quiterram peragrant atquecircumeunt,
Brat ardens in via, cum aperiret nobis Jesus Scri- in aliquo os hominis, hoc est, duritiam ha;reticas

pturas ILuc. xxiv, 12) '.'

Nec possumus plenam ha- morticinum quid doctrinee pristina
pravitRtis, sive
bere pacem, et habitationisconfidentiam, nisi cun- viderint remansisse, ponent juxta illud, sivecedifi-
Btamadversariorum suppellectilem depra;demur:ut cabunt, titulum ut postquam notati fuerint, qui
:

Ipereant omnia, et in cinerem concrementur; etde- hujuscemodi sunt tunc vel emundentur, vel sepe-
:

nraedemur eos qui nos fuerant anteprffidati, et va- liantur cum Gog, et in tumba [.4/.turba] sepulturfe
stemus illos quivastaveruntpriuaEcclesiam, Indie illius retrudantur. Nomen autem civitatis, ubi ser-
367 S. EUSEBII HIERONYMI 368
vorum Domini vicioria est, et jacent adversarii, et A mus jiixta HebrMOs, ct conyrcgaho eos super terram
omnis inimicorum ejus multitudo prostrata est,ap- suam, etnon dcrelinquam (juemquam cx eis ibi, in
pellabitur amona sive polyandrion: ut finis om- LXX non habetur. Rursumque,quod juxtaHebrffios
nium, restitutio puritatis sit. Denique sequitur : pro benedictione in ultimo ponitur, eo quod effudc-
El mumhdiunt lerram; haud dubiumquinhi dequi- rim spinlum mcum, LXX transtulerunt, furorem,
bus supra scriptum csl .Quxrcreincipient,cl circui- qui ad iram pertinet, prffiserlim quod in Ilebraeo
bunt peragrantcs terram. RUHi (iTlffn) positum quod proprie sonatspin-
sit :

(Vers. n seqq.) « Tu ergo, fili hominis, liKC tum meum et noqua.qua.m lurorem meum. Omniaau-
« dicitDominus Deus ; dio omni volucri( et univer- tem usque ad cum locum, in quo succedit templi
« sis avibus, cuntisque besliis agri (sive campi) : ,'odificatio, hi quos supra diximus Judreos, et nos-

« Convenite et properate : concurrite undique tros Judaizantes ad ultimumtempusreferunt: quod

« (sive per circuitum)advictimammeam quam ego carnibus Gog cnnctique ejus exercitus, quasi pin-
immolavi immolo] vocis,victimamgrandem
[Fu/g. guissimis hostiis volucres besti;eque 459 saturan-
« supermontes'[F!(i(/.montem]Israel, ut comedatis daa sint et restituatur Israel in pristinum statum, :

« carnem, et bibatis sauguinem. Garnes fortium et nequaquam ultra a gentibus expugnefur, sed ef-

(I(sive gigantium) comedetis, et sanguinemprinci- n 1'undat spiritum suum super eos Deus, ut habitent
« pum terrffi bibetis arietura, agnorum, et hirco- :in terra sua nori omnesgentes, sedproprie domus :

" rum, taurorumqne altiliumetpinguiumomnium. Israel. Nos autem Cttptam tropologiam sequentes,
« Et comedetis adipem in saturitate, et bibetis san- hoc dicemus, quod omnesvolucresetuniversasbes-
« guinem in ebrietate, de victima quam egoimmo- tias convocet Dominus, ut tradat eis ha;reticorum

«lavi[F«/3. immolabo] vobis. Et saturabimini su- prinoipes, quasi pinguissimas hostias devorandos.
« per mensam meam de equo, et de cquite forti Volucres autem et bestiae, vel propter celeritatem
« (sive gigante) : et de univcrsis viris 458 bellato- in omnia discurrendi, vel propter feritatem et cru-

« ribus, ait Dominus Deus. Et ponam (sive dabo) delitatem appellantur, quibus traduntur adversarii
M gloriam meam in gentibus (siva in vobis) et vi- : in interilum carnis,utspiritussaivusfiat,et discant
« debunt omnes gentes judicium meumquod fece- non blasphemare (/ Tim. i). Comedent autem gran-
« rim, etmanum meam quam posuerim (sive in- dem etpinguissimamvictimam; nonalibi,sedsuper
« duxerim, super eos. Et scient domuslsrael, quia montes Israel, quos prophetas ct apostolos,et sanc-
« ego sum Dominus Deus eorum a die illa ct dein- tos viros intelligore debemus. In illis enim contra-
« ceps. Et scient omnes [Vulg. tacet omnes] gentes riorumdogmatummagistricorruunt, etab ipsisper-
«quoniam(a)propter iniquitates suas capta sit domus eunt vulnerati, super quos aidificatur Ecclesia et :

« Israel, eo quod reliquerunt me, et absconde- C ut verius dicam super montium moiitem, de quo
« rim (sive averterim) facicm meam ab eis, et tra- Isaias loquitur et Micheas Venite ascendamus in :

<i diderim eos in manus hostiuminimicorum (sive montem Domini.etin domum Dei Jacob, et annun-
« eorum) et ceciderintin gladio universi. Juxtaim- tiabit nobis vias suas [Isa. ii, 3; Micti. iv, 2). Istae
« munditias eorum et scelera (sive iniquitates) eo- autem aves et isla3 bestioa celeres atque crudeles
« rum feci eis, et abscondi (sive averti) faciem comedent carnes etbibent sanguinem, quae regnum
« meam ab dicit Dominus
illis. Propterea haec Dei possidere non possunt carnes fortium, sive
:

(c Deus Nunc reducamcaptivitatcm Jacob,etmise-

: gigantium, qui contra Dei scientiam rebellabant,et
« rebor omni domui Israel et assumamzelumpro : sanguinem principium, non cffili, sed terras bibent,
« nomine meo sancto, et portabunt confusionem quicuncta terrena sapuerunt sanguinemarietum, :

« (sive ignominiam) suam,etomnem pra3varicatio- et agnorum, ethircorum, sive juxta Septuaginta,

« nem, qua prajvaricati suntin me, cum habitave- arietum vitulorum, et hircorum, ut tria significent
« rint in terra sua confidenter (sive in pace), nemi- animantia, quae inOeivictimisimmolantur. Imitan-
« nera formidantes, et reduxero eosdo populis (sive tur enimet haereticiecclesiasticammansuetudinem,
« gentibus) et congregavoro de terris inimicorum
;
sed oblatio eoruni non in Deicultum, sed in daemo-
« suorumde regionibus gcntium), et sanctifi-
(sive q num cibum prolicit, quao est pinguissima hostiaeo-
catus fucro ineisinocuIis(sivein conspectu) gen- rum,et quasi adipe saturantur,etbibuntsanguinem
« tium plurimarum. Etscient, quia egosumDomi- deceptorum usque in ebrietalcm. llanc autem vic-
« nus Deuseorum, cum[r»/(/.eoquod]transtuIorim timam Ucus immolat per ecclesiasticos viros, ut
« eos in nationes )sive cum apparucro eis ingenti- multitudine deceptorum saturentur conviva; pessi-
« bus et congregavero [Yulg. ccngregaverim ]eos
:
mi, et bibant usque ad vomitum et ebrictatem.
« super terram suam, et non dereliquerim quem- Ouando vidcris sanctos viros, et Scripturis divinis

« quam ex eis ibi. Et non abscondam (siveavertam) eruditos truncareequos hajreticorum et ascensores,
« ultra faciem meam ab eis, eoquodeffuderimspi- de quibus scriptum est : Equumet ascensorempro-
.-1 ritum (sive furorem)meumsuper omnemdornum jocit in mare (Exod. xv. \), et omnes rebelles
« Israel, ait Dominus Deus. » Hoc quod transtuli- et gigantes suo mucrone concidere, et cunc-

(fi) IsthffiC LXX lectio cst, oii tok; aij.apxiai; au-wv. Hebraeus vero in iniquilale sua habet : quarehaoiQ
testum recepta; illam de more Victorius eliminat.

\'\
369 COMMENTARIORUM IN EZECHIELEM LIR. XII, CAP. XL. 370

torum 460 bellatorum falsi nominis soientifc san- A ethabitaverint confidenter,sivein pace, nequaquam
guinem fundere :tunc scito mensam Domini protfpa- hajreticorum insidias formidantes {Psal. vi). Tunc

ratam, ut ponat gloriam suani in cunctis gentibus, reducentur de populis, ct congregabuntnr de terris
quae illius credunt nomini, et intelligant Ecclesiaj inimicorum suorum in terramsuam, et sanctilicabi-
sanctorum judicium, quod fecerint super ad-
illius tur Dominus in eis in conspectu gentium plurima-
raanum fortem qua eos percusserit et
versarios, et : rum, quff! et ipsas crediturse sunt Domino: fmisque
sciant domus Isrucl atque cognoscant, quod ipse sit sitbeatitudinis,scire atquecognoscere,quod ipse sit
Dominus Deus eorum, qui locutus est Ego sum Do- : Dominus Deus eorum : eo quod apparuerit eis iu
minus Deus vester, a die victoriae Domini usque in gentibus.sive transtulerit eos de nationibus.etcon-
perpetuum et recogitent idcirco captam esse quon-
: gregaverit super terram suam, terram Judceam.ter-
dam ab hfereticis domum Israel, et in toto perver- ram confessionis,terram mitium, terramque 461
sorum dogmatum orbe dispersam, quod reliquerint viventium, et ne unum quidem reliquerit hffireticae
eura, qui parumper abscondit, sive avertit faciem pravitati et ultra non abscondat faciem suam ab
:

suam ab eis, et tradiderit eos in manu hsre- eis, ncc aversetur illos, eo quod elTuderit spiritum
ticorum, et ceciderunt illorum muorone confossi. gratia; su£o, de quo et Joel propheta loquitur : In
„ novissimis diebuselfundamdespiritumeosuperom-
—
propter immunditias et iniquitates suas
„„ „,.„*;t;t
causa .,f
exstitit, ut absconderet et averteret
qua3
r.\,c„^^A^..r.t „f o,„^„>.,„„f f„
fa
:

nem carnem (/oc/. 11, 28) :effuderit autemsuperom-

ciem suam ab eis. Expositis autem rationibus, nem domum Israel. Sin autem pro spw'rt«,juxta LXX,
secundum illud quod scriptum est Oportet et hae- : furorem legerimus,qui inHebraico non habetur, sic
reses esse, ul probati quique manifesti fiant sentiendum est, quod ultra non abscondat faciem
(/ Cor. XI, 19), caplivitas Israel, videlicet Ec- suam ab eis, in quos furorem suum ante effuderat.
clesiffi, qua habitant cernentes Deum nunc pol-
in : Hucusque in Ezechiel prophetam, Deo, ut optamus
licetur, quod reducat in Ecclesiam captivitatem et credimus, auxiliante et 469 aperiente os no-
Jacob,qui Judaicum populumsupplantarat,etpostea strum,locuti sumus:nonaliorum,siquiscripserunt,
ha?reticorum fraudidus supplantatus est : et mise- vel deinceps,si scripturi sunt,sententiam destruentes
reatur omni domui Israel, non juxta carnem, sed sed asserentes qualiacumque sunt nostra. In ajdifi-
juxta spiritum. Et assuman,inquit,zelummeum pro cationeautemtempli,etordine sacerdotum,terrteque
nominesanctomeo,quod blasphemabatur in genti- sanctae divisione et flumine egredientedetemplo, et
buspropterhjereticos: utpostquam eos liberaverim, de arboribus ex utraque ripa semper virentibus, et
erubescant et confundantur, quare fide Ecclesia- per singulos menses afTerentibus fructu m, et reliquis
stica derelicta^prffvaricatisiiitinme. Confundantur quM usque ad finem prophetico volumine continen-
autem et erubescant valde velociter, cum habitave- C tur, aperteimperitiamconfitemur: melius arbitran-
rint in terrasua, terramitium, terraque sanctorum, tes interim nihil, quam parum dicere.

LIBER DUODECIMUS.
Trepidationem meam in explanatione templi lecturo, illud in explanatione templi tota libertate
Ezechiel, immo tacendi perseverantiam, tuic, filia denuntio, ut si veritatem dcsiderat, qua^rateam ab
Eustochium,preces et Domini promissa superarunt, aliis. Nos autem ea.quas in opere difficillimopossu-
dicentis: Petite,et accipietis : quierite, et invenietis, mus suspicari, simpliciter confitemur alque diota-
pulsate, et aperietur vohia {Matt. vii, 7). Et qua nos mus, gratias acturi Domino, si non in omnibus,
excusatione usi sumus, ut in calce anterioris volu- quod impossibile est,sed in plerisque nobis aperue-
minis diceremus, melius est nihil, quam parum rit fores scientiai. Prima enim; ut aitsublimis ora-

dicere ; tu eam vertisti in contrarium, ut referre tor. » QuEeque sectanti, honestum est etiam in se-
putes saltem parum, quam nihil dicere : quia in oundis tertiisve consistere. »

altero voluntasprompta, in altero totius operis de-

speratio est naturamque hujuscemodi hominum
:
'-'
(CAP. LX. — Vers. 1 seqq.) « In vicesimo et
esse commemoras, ut non tantam graliam habeant n quinto anno transmigrationis nostras (sive captivi-
pro his quK tribueris, quantum dolorem super bis, « tatis) in exordio anni{sivein primo mense)decima
quae negaveris. iVIinore enim studio virtutes lauda- « mensis, quarto decimo anno postquam percussa
mus, quam vitia reprehendimus etquamvis pulchra : « (sive capta) estcivitas : in ipsa hac die (sive in die
sint corpora, uniuspravitate acdeformitatemembri « illa) factaest super me manusDomini,et adduxit
insigniora flunt. Obsequar igitur voluntati tuaj, et <( me illuc. In visionibus (sive invisione) Dei, ad-
flante Spiritu sancto, vela suspendam, ignorans ad « duxit 46JI me in terram Israel, et dimisit (sive
qua3 sim littora perventurus, et cum hoc eodem « posuit) me super montem escelsum nimis, super
propheta clamitans, Aquatuor ventisveni, spiritus; « quem erat quasi Kdificium civitatis, vergentis ad
fastidiosoque lectori, immo animo perduelli nostra « Austrum (sive e regionej. Et introduxit me illuc :
371 S. EUSEBII HIERONYM! 372
« Et eccevir, cujus erat species quasi species^oeris A civitas (IH Esdr. v), juxta mysticosintellectus
qua-
« (sive seris splendentis); et funiculus lineus (sive tuordecim significat generationes: quibuscompletis
« cmmentariorum) in roanu ejus, et calamus men- aDavid usquead nativitatem Christi,urbisrestitutio
« sur.ne in manu ejus. Stabat autem in porta : et promittitur ab eo, dequo scriptum est Ipseaedifi- :

« locutus est ad me idem vir : Fili hominis, vide cabit civitatem meam, et captivilatem populi mei
« oculis tuis, et auribus tuis audi: et ponecortuum rcducet iha. xlv, 13).Etiterum : Venit ut prsdicaret
« in omnia, qua3 ego ostendam tibi(sive pone incor caplivis remissionem, et ciEcis visum : dicens his
« tuum omnia, quse ostendero tibi) quia ut osten-
: qui erant in vinoulis, exite, et qui erant in tenebris,
« dantur tibi adductus (sive ingressus) es huc: et revelamini (//)zd., Lxi, \). Fit autem super eum
« annuntia (sive monstrabis) omnia, qu.-u tu vides manus Domini,ut juxta carnem inBabylonepositus,
« domui Israel. » Si quinlo anno captivilatis, sive in spiritu ad terram veniret Israel et nequaquam :

transmigrationis rogis Joacldn, in quarto mense,in iii visione, sed in vislonibus Dei poneretur super
quinta mensis aperii sunt cceli Ezechiel prophetfe, montem excelsum nimis, de quo Isaias et Michajas
juxta fluvium Chobar, et vidit visiones Dei, nunc vaticinantur:Venito,ascendamusinmontem Domini
autem dicitur, quod in vicesimo et quinto anno ad domum Dei Jacob {Isa. ii, 3 Mich iv, 2). Qui ;

transmigrationisejusdemf((j./er/tom!t-cinexordioanni Ti mons excelsusestnimis,adcomparationemmontium

deoima mensis facta sit supereum manus Domini, c.T3terorum, de quibus propheta testatur, dicens :

adductusquein terram Israel,et positus super mon- Levavi oculos meos in montes,unde venietauxilium
tem excelsum nimis, ut videret a^dificium civitatis mihi (Ps. cxx, l).Et in alio1oco:n)ontes in cirouitu
vergentis ad Austrum.nulli dubium est.quin decem ejus, et Dominus in circuitu populi sui(Pj;.cxxiv,2).

et novemannis,novemquemensibus etquinque die- De quo et Isaia; dicitur : In montem excelsum ascende

bus annivicesimi complelis. omnis illius prophetia tu,qui evangelizasSion(/5a.xL,9).Super huno mon-
contexta sit. Quod si juxtaTheodotionem,qui in eo tem ostenditur ffidificiuni civitatis.juxta LXX et Aqui-
loco ubi nos posuimus, in exordio anni, interpreta- lam,e regione,et ex adverso Aquilonis, unde ad ter-
tus est, in novo anno, dccima mcnsis (novus autem ram Israel propheta veniebat juxta Theodotionem ;

annus apud Hebrajos vocatur mensis septimus,qui vero et Symmachura,vergentis ad Austrum,ubiple-

apud eos habet vocabulum tjiesri ('rm),ut Kalen- numlumen siimmo ccelivertice
est, etsoljustitia; in

dis mensis septimi, sittubarum clangor, et decima positus. Unde etinCantico Canticorum Ex-
dicilur :

diesejusdem mensis, diesjejeunii ct placationis ; surge,Aqui!o,et veni.Auster^perflahortum meum.et

quinta decima veroquando totus lunmorbisexpletur fluent aromata illius(Cnra/.iv, 16). Fugatur enim de
dies scenopegiarum)datur intelligi,quoddeoiraadie hortoDominiAquiloventusdurissimus,ne refrigere-
placationis DominicM monstratum fuerat Ezechieli C tur 465 dilpctionis calor, floreaque marcescant.
ffidincium civitatis.Et quomodo restitutionem po- Quandoautemdicitur: QuasiKdificium civitatis,non
puli, immo vivificationem in ossibus campi sub re- vero civilas, sed civitatis similitudo monstratur de
surrectionis imagine demonstravit; sic nunc instau- qua scriptum est : Gloriosadicta sunt de te, civitas

rationem urbis qu.'E Babylonio fuerat ante annos Dei (Ps. Lxxxvi, 2) :Jerusalem aBdificata ut
qua3 est
quatuordecim igne deleta, sub descriptione ejus civitas, cujus participatio ejusin idipsum, etinqua
Dominus pollicctur,utsicutcaptivitateniet eversio- magnus Dominus et laudabilisnimis.in civitate Dei
nem, olL-c succens.na a facio Aquilonismonstraverat nostri, in monte sancto ejus (Ps. xlvii). Et in tur-

typus,et prophetiffi veritas opere comprobata est : ribus civitatis isfius Deuscognoscitur,quandosusci-
ita ex pr.-eteritorum ride,futurpea3diricationisveritas piet eam. Dequaetalibi Fluminisimpetuslaetiflcat
:

vaticinio probaretur. 464 Nec hoc de illo tempore civitatem Dei [Ps xlv, 4). Et : non potest abscondi
dicitur, quod quidam imperiti Juda!orum volunt, civitas super montem posita [Matt. v. 14), quae lo-
quando sub Zorobabel et sub Jesu, filio Josedec, quitur in Isaia : Ego civitas firma civitas qua3 op-

saoerdote magno, templum exstructum est.prophe- pugnatur (Isa. xxin). Non dixit qu,T3expugnatur,sed
tantibus Aggseo et Zacharia- Hoc enim templum oppugnatur qua3 .'cdificata est super petrara, et
:

quod nunc describitur, et ordo sacerdotii,terrffique [) nulla tempestate concutitur. Sequitur: Etintroduxit
multo augustius est,quam fuit
divisio et fertilitas, mc illuc, subauditur, manus Dei. Illuc autera, hoc
quod Salomon exstruxerat. Illud autem quod ajdili- est quasi ad .-cdiflciuracivitatis, ut mihi cunctaquae
catum est sub Zorobobel,in tantum parvum crat.et erant intrinsecus demonstraret. Et ecce,inquit, vir
prioris comparatione nihili ut qui prius templum
: cujus er.it spocies sive visio, quasi species «risful-
viderant, et postea hoc aspiciebant,ejularcnt,doIo- gentis.illevidelicet.de quo scriptum est Ecce vir : ,

remque suum lacrymis multomajor

testarentur, et Oriens nomen ejus {7Aich. vi, 12). Habebat autem
esset clamor ululantium, quam clangor tubarum. speoiem nequaquam electri, ut in principio hujus
Lege Ezrae librum. Porro quod additur, quarto voluminis dicitur, nequeaccinctus erat zona aurea,
decimo anno postquam percussa (sive cap/a) est iit in Joannis Apocalypsi continetur (.\poc. i) sed :

(o) Editi pro nomine hxJionix, retinent Joachim; Caveant ergo lectnres vitia scriptorum, qui prn ]e-
sedbinomius fuit isleyortc/H»;, quem principes Na- chonia, sspius scribunt Joachim, el editi Joakim.
buchodonosor captivum duxerunt in Babylonem. MART.

I I
S73 COMMENTAUIORUM IN EZECHIELEM LIB. XII, CAP. XL. 374

habebat speciem juxta Hebraioum quasi aeris. Ha3C ^ rem, facit et cordis oculis pra^paratum, ut memori-
enim materia cunctis metallis vocalior est, et tin- ostendenda sunt, quia ut oninia
ter teneat qua3 sibi
nitu longe resonat. Unde et in Daniel, in imagine ostendanlurtibi,adduotu3 es huc.Quo dicto oslcndit
quae erat ex auro, argento, sere, ferroque compacta, specialitcrnihil Ihcoriaetscientiadulcius.quaui pro-
regnum Alexandri atque Gra3Corum in asris simiii- pheta desiderat.diccns :Unam potivi a Domino,hanc
tudine demonstralur(Dfo»'e/. ii) ; ut Grffica^ lingu;e requiram, ut inhabitem in domo Domini per omnes
eloquentiasignaretur : per quam manifestum est, dies vit;e Utvideam voluptatem Domini, et
mea3.
adhuc eos indigere doctrina, qui templi spiritualiter visitcm 467
tem.plum ejus {Psal. xxvi, 4, 5). Unde
sdificandi necdum plene novere mysteria. Funiou- jungit, etloquilur: Domine, dilexidecorem domus
lus quoque crat lineus, CcEmentariorum in
sive tua3, et locum habitationis gloris; tu;o. Annuntia,

manu ejus.de quo in Zacharia scriplum cst{Ziich. ii). omnia quae tu vides domui Israel, ut qui per
inquit,
quod funiculum habuerit geometricum, utlatitudi- non possunt, per tedisoant, qua; tibi a
se videre
nem et longitudinem urbis metiretur. Csementario- Dominodemonstrantur.Domui autem Israelbis qui
rum autem, vel angelorum qui Dei imperio mini- mente conspioiunt Deum, de quibus erat et Natha-
strabant, vel Moysi.et omnium prophetarum, atque nael, qui Christum studiosissime requirebat, et
apostolorum, qui «dilicant civilatem Dei, et adjuto- meruit audire Eooe verus Israelita, in quo dolus
P :

res vel ministri sunt Dominicas voluutatis. Unde et non est {Joan. i, 47).
Paiilus apostolus loquebatur : Dei agrioultura, Dei (Vers. 5 seqq.) « Et ecoe murus forinsecus incir-
aedificatio sumus (7 Cor. iii, 9). Quodque sequitur : « cuitu domus undique, et in manuviri calamus

466 Et calamus mensur»
gnat gratiam prophetalem,
in quadragesimo quarto psalmo
mus scribse, velocitur scribentis (Psal. xliv,
de Joanne prophetaatque baptista: Quid existis in
desertum videre, calamum vento (a) agitari (MaU.
XI, 7) ? Quem calamumimitari cupiunt, quiscriben-
tes scribunt iniquitatem, et quibusimprecatur pro-
pheta Increpa feras calami (Ps. lxvii, 31). Stabat
: « limen portee juxta vestibulum portoe intrinsecus
autem in porta quia per ipsum ad Patrem ingredi-
;
mur, et sine ipso civitatemDei inlrare non possu-
in manu ejus, desi- « mensuras sex cubitorum et palmo, ei mensus est
de qua scriptum est " latitudinem a^dificii calamo uno, altitudinem quo-
: Lingua mea cala- « que calamo uno.Et venit ad portara qua? respicie-
2). Et « bat viam Oricntalem, et asoendit per gradus ejus,
« et mensus est limen porta3 calamo uno latitudi-
« nem, id est, limea unumcalamo uno in latitudine,
« etthalamum uno calamo in!ongum,et uno calamo
« in latum, ei inter thalamos quinque cubitos, et
« calamo uno. Et mensus est vestibulum port® octo
« cubitorum.et frontem ejus duobus cubitis: vesti-

mus, utdignos susoipiat, indignos abjioiat. Inporta buIumautemporta3erat intrinsecus.Porro thalami

quoque judicium est. Unde el propheta dicit: Ode- C « portae ad viam Orientalem, tres hinc et tres inde.
runt arguentes in porta {Isa. xxiv, 24). Et in alio « mensura una trium, et mensurauna frontium ex

loco :Non confundetur cumloqueturinimicis suis in « utraque parte. Et mensus est latitudinem liminis

porta {Ps. cxxvi, 5). Hio vir locutus est ad prophc- « porta3 decem cubitorum, et longitudinem portae
tam, incujus manu erat funioulus, et cujus erat « tredecim cubitorum. Etmarginem antethalamos
species quasi «ris, et qui calamutn tenebat manu. n cubitl unius, et cubitus unus finis utrinque tha-:

Looutusest ad Ezeohielem verus architectus,quem « lami autem sex cubitorum erant hino, et inde. Et

imitabatur et Paulus apostolus, dicens Quasi sa- : «mensusest portam atecto thalamiusquead teotum
piens architeclus fundamentum posui (/ Coc. iii, 10). « ejus, latitudinem viginti et quinque cubitorum,
Sapientem autem vocat architectum, ad distinctio- « ostium oontra ostium. LXX Et ecce murus
:

nem illius qui stultus est, et in Zacharia pastor in- « extra domum per gyrum, et in manu viri
sipiens appellatur ; locutus est autem quaesequun- icoalamus mensuras cubitorum sex, et palaestes,
tur : Fili hominis, vide oculis luis, et auribus tuis « et murum mensus est, latitudinem ;equalem
audi {Zach. xi) non oculis carnis, sedspiritus neo
: ;
« calamo, et altitudinem ejus mensura;. Et in-
auribus corporis,sed animaj. Levate, inquit, ooulos « gressus est portam, qua3 respiciebat Orientem,
vestros, et videte, quia messes jam albae sunt ad j)
« septem gradibus.et mensus est J/iec-r sex hinc.et
metendum Qui habet aures au-
(Joan. iv, 35). Et : « sex inde l aelam portK fequalem oalamo longitu-
diendi, audiat {Luc. viii, 8). Videtur autem aediflca- « dine, et aequalem calamo in latitudine, et aelam in
tio civitatis,et auditur ordoca3remoniarum etsacer- « medio theclath oubitorum sex, et thee secundum
dotum, lerrcEque descriptio. Nec suHicit pra3cepisse « a3quaIemcaIamo in latitudine, et aequalem calamo
ut cerneret oculis, et audiret auribus ; sedadjecit: « inlongitudine, etaelamcubitorumquinque. Et thee.
Et pone cor tuum
omnia in ; sive,et pone in corde «tertiumsequaIemcaIamoinIatiludinetrium,eta3qu-
tuo omniaquas ego ostendam tibi. Nihilenimprod- « alem calamoin longitudine trium,et Elam portae qui
est vidisse etaudisse, nisiea quasviderisetaudieris, « juxta aelamport» octo cubitorura,et aelamduorum
inmemoriiorcposuoristhesauros.Quandoautem di- »cubitorum,eta3lamport;Binintreseous,etf/i(,'t'portae
cit,omniaqua;egoostendamtibi,intentumfacitaudi- «e456regione,treshino,cttresinde,etmensurauna

(a) Victorius agitatum es Gra;co prssertim testu,aQ(Xsu6jjiev

375 S. EUSEBII HIERONYMI 376
« trium.-mensuraunafelam hincetinde. Mensus est A. tendum me templum beati Ezechielis, quod saecula
» latitudinem introitus porta; deccm cubitorum,]et cuncta tacuerunt,non temeritate velle disserere, sed
« latitudinem portffi cubitorum tredecim, et cubitus flde et timore Dei, eonjecturam animi mei cupere

«unus redigebalurinconspectu i'iem cubitiunius, legentibus demonstrare utsi ego in tabernaculum

;

« et cubiti unius terminus hinc inde, et //icc cubito- Dei pelles caprarum pilosque obtulero, undepecca-
« rum sex hinc,et cubitorum sex inde.Et mensus est torum spina3 et aculei protegantur, et arceantur
« portani a muro (/lec.usque ad pariotem (/iee,latitu- pluvias et tempestater: alius qui dives est.proqua-
« dinem viginti quinque cubitorum.Hacc porta contra litate meritorum, vel ferrum, vel aES,vel argentum,
« portam. » Dum essem Romae puer, et liberalibus aurumque pretiosissimos lapides offerat, et non
et

studiiserudirer,solebamcum ca;terisejusdema?tatis nostra, quia sunt minora, contemnat sedpropriis ;

et propositi,diebu9 Dominicissepulcra apostolorum gaudeat opibus. Nisi onim imafuerint, summa esse
et martyrumcirouire; crebroquecryptasingredi,qu« non poterunt et ut majora laudentur, minorum
:

in terrarum profunda defossc-e^ex utraque parte in- comparatione succrescunt. Videamus igitur, quid
gredientium perparietes habentcorpora sepultorum ingressus Ezechiel aedificium civitatis vergentis ad
et ita obsoura sunt omnia, ut propemodum illud Austrum primum viderit, deinde audierit : Et ecce
propheticum compleatur Descendant ad infernum : tj inquit, miirus forinsecus in circuitu domus imdijjiie,
viventes (P^.liv. 10) et raro desuperlumen admis-
: Pro muro, quem Aquila et Theodotio interpretati
sum, horrorem temperet tenebrarum, ut non tam sunt,Symmachus et Septuaginta posuere TrsptSoXov.
fenestram, quam foramen demissi luminis putes : Murus ergo,siveTrsp't6oXo(;, exomniparte domum,
rursumque pedetentim acceditur, et caeca nocte hoc est, templum Domini circumdabat, habebatque
circumdatis illud Virgilianum proponitur (JEneid. vir cujus erat species quasi species aeris, non so-

lib. ii) : lum funieulum geometricumetca2mentariorum,sed

et calamum tenebat in manu, cujus supra mensura
Horror ublque animos, simul ipsa silentia terrent.
tacita est, et nunc ponitur cubitorum sexet palmo,
Hoc mihi dictum sit, ut prudens lector intelligat, qui rectius Graece dicitur naXaia/;, et estsexta pars
quam habeam sententiamsuperexplanatione templi cubiti. Alioquin palmus (a) a7riea|A-i^v sonat, quam
Dei in Ezechiel, de quo scriptum est Nubesetca- : nonnuUi pro distinctione pa/muTO porro raXataTv', :

ligo sub pedibus ejus {Ps. xcvi, 2). Et rursum Te- : ;)fl/»(i(m appcllare consueverunt. Hoc igiturcalamo

nebraelatibulum ejus (P.?. xvii, 12): UndeetMoyses mensus est latitudinem et altitudinem muri, et
nubem ingressus est et caliginem, ut possetDomini utrumque, hoc est, latitudo etaltitudo unofuereca-
mysteriacontemplari, qua3 populus longepositus,et lamo, hoc est, senis cubitis et palmo uno. Cumque
deorsum manens, videre non poterat (E.i-or/.xxiv et essent porta3 plurimas, noluit per aliasintrare por-
xxxiv). Denique post quadraginta dies,vultum Moysi tas, sedper eam, 470 qua^ respiciebatad Orienta-
vulgusignobile,caligantibusoculis,non videbat,quia lem plagam. Et quianonerat requalis locus, et mu-
c/lorificala erat, sive ut in Hebraico oontinetur, cor- rus enim per circuitum, et ipsa c-edes Dei in excelsio-
nuta facies Moysi. Itaet mihilegenti^desoriptionem ribus locis sdiflcata erat, propterea per gradua
templimystici (quodJudffiisecundumlitteramin ad- ingreditur, immo conscendit quos soli LXX septem :

ventu Christi sui, quem nosesseAntichristum com- nominant. cum et in Hebraeo, et in caeteris transla-
probamus, putant fedificandum, et nos ad Christi toribus gradus tantum absque numero legerimus.
referimus Ecclesiam,et quotidie in sanctis ejusicdi- Ingressusque portam,statim mensus est limen por-
ficari cernimus) accidit, ubicumque oculus cordis ta3, quod LXX Oe£ nominant pro quo in Hebrceo :

aperitur, et me aliquid videre aistimavero et scriptum est SEPH.Et diligentem et studiosum lecto-
tenere sponsum, et gaudeus dixero : Inveni rem admonendura puto si tamen scientiaScriplu-
:

quem qussivit anima mea, tenebo eum, et non rarum,etnon vanisoratorum declamationibus duci-
dimittam eum (fn??/. III, -1) ; rursum me descrit tur,ut sciat oinniap'rope verba Hebraica,et nomina-
sermo divinus, fugitque sponsus e manibus, et quffi in GrKca et Latina translatione sunt posita,

469 clauduntur oculi Ccecitate, ita ut cogar dice- D nimia vetustate corrupta, scriptorumque vitio, de-
re : profundum divitiarum sapientiiie et scientiae pravata, et dum de inemendatis scribunturinemen-
Dei ! quam inscruslabilia sunt judicia ejus, etinve- datiora, de verbis Hebraicis facta esse Sarmatica,
stigabiles via3 illius(fioj?i. xi, 33) ! Et quod alibi scri- imo nullius gentis, cum et Hebri-ea esse desierint,
ptum est : Judicia Domini abyssus multa {Ps. xxxv. et aliena esse non cceperint. Limen igitur portas, si-
7).Et De profundis clamavi ad te, Domine, Do-
: ve Ois, immo seph, quod Symmachus ouoov :Aquila
mine, exaudi vooem meam (Ps. cxxix,"!): et illud et Theodotio TtpiOupov interpratatisunt, habebatca-
Elistei, qui raptum ase magistrum cordis oculis se- lamum unum, hoc est, sex cubitoset palmum in la-
quebatur.dicens : Pater, pator; currus Isracl et au- titudine: pro quo nescio quid volentes LX.X addi-
riga 8Jus^(IV rtcg.u, 12). Simpliciter igitur est fa- dero de suo, sex liinde et sex inde. Post limen autem

(fi) Martiana!uscnriOo([XTJv hicatque alibi. Norainis et Ilebi-Ki in aliquot templi rebus cubitos adhibilos
originem^derivat Eustathius Tiapa to Oxij.a r!Tj.;zM'x'. fuisse palmorum quinque, in aliis sex.
Touc; oaxTuXoui;, TouT£axtvix-etv£aOa'.. Tradunt porro
377 COMMENTARIOUUM IN EZECHIELEM LIB. XII, CAP. XL. 378

porta;,juxtaHebraicum,mensus est thalamumsive A victimas acceptabiles Deo per Jesum Christum

cubiculum,ut Symmachus trasntulit, Tcapaaxaoa? id (I Petr. 11,3 sefjq.). Ex quo perspicuum est, Domi-
est, postes ex utraque partc calamo uno, tam in num SaIvatorem,qui verus architectus est,probare
longum, quam in lalum. Quod et ipsum LXX cVlam lapides qui possint poni in templi fundamentis,qui
(a(),a[ji) transtulcrunt.quod in consequentibus Sym- in raedio, qui in superioribus locis, et inferioris

machus anteliminare interpretatus est.Inter thala- 4^2 mensurro, vel non tam soIida3 firmitatis in

nios autem duos,sive cubicula, et rapaaiaoai; erant muro, et extra templum in circuitu to"j rrip^.SoXo^j
quinque cubiti,et aliud prolimen porta; juxta vesti- collorari. Non est enim parvi roboris nec minimBe
bulum intrinsecus calamo uno.Tertium quoque ve- firmitatis,impositos desuper lapides sustinere. Un-

stibulum port.-c octo liabebat cubitos, et in fronte de soribit Apostolus ad crodcntes : Invicem onera
ejusdem, sivo in marginibus duos cubitos. Quod vestra portantos [Galal. vi, 2). Et in alio loco scri-
vestibulum ne quis putet idemesse quod supra.ad- ptum est non debero nos pondus assumere, quod
:

didit Vestibulum autem erat portae interioris pro

: :
ferre non possuraus. Calamus autem mensura.qui
quibus LXX primum,et sGcundum,et tertium vesti- habebat sex cubita,et palmum unum,illud signifi-
buIumtranstulerunt.ThaIamiautera,idest,cubicuIa, cat, notam esse Deo conversationem nostram, quae

qufepost portam Orientalcm erant iediricata investi- Tj in scx diebus in quibus miandus factus est contine-

bulis,respioiebantad viam Orientalem.Etutsciamus tur, et notam esse rationem operum singuIorum,ut

quod fuerint 47 t thalarai.jungitur,tres hinc,et tres aliud ad opera perlineat,aliud ad mentem. Unde et
inde ad Septentrionem videlicet et Meridiem re-
:
latitudo asqua est altitudini quorum latitudo ad :

spicientes,et ad Orientalem viam unaquemensura : opera, ut diximus; altitudo refertur ad animum,qui

frontium erat ex utraque parte.Mensus est quoque ad altafostinat.Illud autem semel monuissesufficit:
monsuram in latum liminis portre,et reperit decem nosse me cubitum, et cubita neutrali appellari ge-
cubita, et in longum tredcoira cubita, et in unum ncre,sed pro simplicitate,et facilitato intelligentiffi,
cubitum arctabantur extrema thalamorum, vel ut vulgique consuetudine,ponere et genere masculino.
Symmachus transtuIit,TTapa3Ta8tov,et utraque frons Non enim curce nobis est vitare sermonum vitia,

singulos habebat cubitos.Thalarai autem,sive irapa- sed Scriptura; sanctffi obscuritatem quibuscumque
oTaoEc,et ut LX.X de suo posuere Oeri)>aO,ex utraque verbis disserere.Ingrediturigitur vir,oui Oriens no-
parte sena habebant cubita. JVIensusque est portam men per portam Orientalem, ut illuminet eos,
est,

a tecto thalami,sive •napaTxaSoc^usque ad tectum si- quos prima vestibuli fronte repercrit,sive in ipso
in

ve ad parietem ejus, et invenit inter tectum et te- introitu port» non per unum, sed per plures gra-
:

otum, latitudinis viginti et quinque cubita. Tantura dus, quorum siletur numerus,ut ascensionis appa-
enim erat spatii inter ostium et ostium, sive inter ^ reat dif(icuItas,etquotcumquegradus tibi proposue
portam etportam. Ha;c breviter divinantis m.agis, riSjScias minus esse ab eo,quod dubiura derelinqui-
quam explanantis animo dixerimus, volentes juxta tur. Istam arbitror portam.de qua et in Psalmis ca-
litteram obscuram,et pene non apparentem adum- nitur : Haec porta Domini, justi intrabunt per eam
brare picturam. Cajterum pauca, qua; possumus {Ps. cxvi[, 20).Mensusque est limen portc-e,ut scire
suspicari, strictim, dubitantesque [Vulg. dubitan- valeamus omnia patere notitiaj Dei. Quod limen in

terque] ponemus. Apostolus Paulus volens Ephe- latitudinc unius dicitur calami,et de altitudine sile-
sios {Cap. m) sacratiora cognoscere, imprecatur tur ac longitudinc. Vir enim est et introitus,et per
eis, ut repleantur sapientia et charitate Domini, cam ad interiora pergendum est (licet in hoo loco
ut radicati atque fundati, scire valeant, et compre- Septuaginta superfiue longitudinem,\e,\,\ii in pleris-
hendere qua3 sit latitudo, et longitudo, et altitudo, quecodicibuscontinetur,n/izted!nm,dixerint) cubi- ;

el profundum divitiarum ejus, et ad eosdem loqui- cula autem («),id est,thalami et TTapaTrao;!; tam in
tur Ergo nequaquam estis peregrini, sed
: cives longum,quam in latum singulos habeant calamos,
sanctorum,et domestici Dei,a3dificati supra funda- sed inler thalamum et thalamum,quinque tantum
mentum apostolorum, et prophetarum, ipso angu- suntcubita,utinterioracubiouIorumplenamhabeant
lari lapide Jesu Ghristo, in quo omnis asdificatio D mensuram calami, id est, sex cubitorum, et palmi
compacta crescitin templum sanctum inDomino unius,dum opera 473 pariter ratioque consentiunt.
in quo et vos superosdifioati estis [.l/.coaedificarnini] Eaveroqua3extrinsecussunt,hccest,interthalaraum
in habitaculum Dei et in Spiritu sancto(£/)/(M.ni,2). et thalamum.quinquo oubita : necdum enim Ghristi
Petrus quoque apostolus eisdem pene verbis, quia secreta penetrarunt,nec possunt dicere : Introdusit
eodem spiritu,in Epistola loquitur Si quidem cre- : me rex in cubiculum suum {Cant. i, 3). Et alibi :

didistis quoniam bonus Dominus, ad quem acce- Oranis gloria filiaj regis intrinsecus {Ps. xliv, ) 4).
dentes lapidem viventem,ab hominibnsquidem re- Sed discipulis cum Chrislo domi commoranlibus,
probatum, a Deo autem electum, et honoratum, et mysteria ejus audire non possunt, et foras ad se
ipsi ut lapides viventes »dificamini domus spiritua- cupiunt Dei exire sermonem, et proplerea quinque
lis in sacerdotium sanctum, offerentes spirituales cubitorum mensura in eis ponitur, ut ad sensua

(a) Apud Rabanum, cubicula autem dixe7'int tlialamum ; ct mox, quinque sint cubila.
379 S. EUSRBII HIERONYMI 380
quinque omnia referre dooeantur.Limen quoqueal- A quia in Christo recapitulantur omnia. Undedicitur:
terlus porta3,.sive ut in Septuagiiita continentur.so- Et ciihitus wius finis utrinqite dum et vetus et no-
:

cundi vestibuli ct tertii,ejusdem calami unius men- vum Testamentura unaChristi mensura coraplecti-
suraB est. Post quod vestibulum ejus, hoc est, li- tur, et altitudinem triginta cubitorum arcK Noe

men portaj, in introitu oclo ponuntur cubita, ut unus cubitus includit. Tlialami aiilcm, inquit, sive
interiora vcstibuli nequaquam seplenarium nume- ut Septuaginla posuere Ihau, vel thee, vertentcs ai-

rum, et sex cubita, et palmum unum, sed octona- quemutautespersingulaloca,ut voluerunt Hebraica
rium teneant, quid ad resurrectionis et diei Domi- nomina,sescubitorum erant ex utraque parte.quod
nicw pertinent sacramenlura. Et in fronte, inquit, dicitur,/tu7cet»2(te,etnequaquam habebantpalraum
ejusdem vestibuli duo erant cubita, qua3 vol ad neo rationem dcsupor additam, qu^ prassentem
utrumque pertinent fnstrumentum,vel ad litteram, conversationem ad futuram beatitudinera provoca-
et spiritum,vel ad mysterium forcipis, qua in Isaia retjSed tantum sex cubita.Unde sequitur Et raen- :

de altari carbo comprehenditur,et deferlurad pro- sus est portam a tccto thalami usque ad tectum,
pbeta3 labia purganda. Et ut aciamus, quod sit hoc sive parietera ejus : et invenit latitudinis viginti et

vestibulum, quod octo et duobus cubitis tormina- quinque cubita ;

qui et ipse numerus,Iicet quadrus
Vestihuluin autem porlx mit
tur.ponit manifestius : j. sit t.imen referlur ad sensus. Si enim quinos cubi-
quod pervenimus ad templum Dei.
intrins'jcus,'p6r tos contra se quinquies ordinaveris, vicesimura et
Thalami quoquo, et cubicula quae erant ad viam quintum numerura effioies qui est inter tecturn
:

portae Orientalis, pro quibus Septuaginta Elaii {a) thalamorum eftectum;et tamen utrumque e regione
scribunt, tres erant hinc, et tres inde, mensurs sui positum,475 a sumrais partibus habet ostium
unius, id est, calamo uno, qui sex cubita, et unum contra ostium. Ha?c non frivola videantur esse lec-
palmiim habebat, de quibus supra dictun: est Et : tori, licetet rnihi ipsi qui dico displiceant,sentiens
a!Xa|j. uno calamo in longum, ct uno calamo in la- me clausam eum venia
pulsore januam sed legenda
:

tum, et inter thalamos quinque cubitos. Ne igitur sunt :alioquin potui simpliciter ignorantiam confl-
putaremus duos tantura esse thalamos, ternos ex teri, et omne studiosorum amputare desideriura.

utraque parte posuit ut senarium numerurr. de-

: Sicut enim a perfecta scientia procul sumus,levio-
monstraret, qui et in hydriis Evangelii indicatur ris culpa3 arbitramur saltem parum, quam omnino
(Joan. vir),in quibus aqu;o in vina mutat;c sunt, et nihil dicere.

quotidie Judaici latices verluntur in vinum, quod (Vers. 14 seqq.) « Et fecit frontes per sexaginta
la;tificat cor hominis : et Christi cruore fitdulcius. « cubitoSjOt ad frontem atrium portae undique per
Mcnsuscst quoquelatitudinem liminis [.-/l. limitis] « circuitum. Et anto faciem portce,qua3 pertingebat
porta3 decem cubitorum,qui perfectus est 4? 4 nu- C « usque ad faciem vestibuli porta3 interioris, quin-
mcrus.et vel Decalogo continetur,vel Evangeliorum « quaginta cubitos, et fenestras obliquas in thala-
quatuor sacramento. Qm ab una incipiens, ita ad (< mis, et in frontibus eorum quaj erant intra por-
quatuorpervenit,utdenarium(/>) impleatnumerum. « tam undique per circuitum. Similiter autem erant
Cujus longitudo habebat tredecimoubitos pro qua : « et in vestibulis fenestree per gyrura intrinsecus :

in Septuaginla rursum ponitur latitudo, quod mihi (I ot ante frontes pictura palmarum, LXX : Et sub-
vidcturscriptorum negligentia depravatum. Neque « divo aelam portas sexaginta cubitis,et theim atrii
enim in uno loco latitudinem.et rursumlatitudinem " porta3 per circuituui.Et sub divo atrii extrinsecus
decem, vel tredecim cubitorum Scriptura dixisset. « aslam porta3 interioris quinquaginta cubitis : et fe-

Potest autem porta liminis,in quo sacratus est nu- 11 nestra3 absconditaj super theim, et super »lam
merus veteris et novi Testamenti, vcl ipse Domi- « intra portam atrii per circutum. Et similiter ela-
nus intelligi, qui dicit Ego sum ostium (Jonn. x.
:
« moth, et fenestra3 in circuitu intrinsecus,et su-
9) ; vel certe omnes sanoti.per quos ingredimur ad u per a3lam palm.ie hincet inde. » Symmachushunc
notitiam Dei,quorum apostolus Paulus loquibatur: locura ita interpretatus est : Et fecit T^toinzi-jns,

Os meum patet ad vos,o Corinthii et Dilatamini ; : quasnoscn'(;i(?»s^()!i/a.spossurausdicere:proquibus

et vos (II Cor. vi, 11). Tredecim autem cubiti post n In Hebraico habet elim (D^CjIN), quae Aquila iater--

octonarium numerum,librorum Moysi continent sa- pretatus est, /.p((oij.a, et nos frontes verliraus.
cramentum.qui et in quinque monstrantur panibus Rursum ubi Septuaginta posuere theim airii.m He-
{Maltk. xiv,) et in Saraaritana Evangelii (Joan. iv), braico habct el (S^X), nuraero singulari,quod Sym-
quae arguitur quod quinque habuerit viros, et sex- vaa.ch\\s propc alrium, Aquila y.piojiicK, id esi frontcm
tura quem non habebat et ta-
se putabat habere, : atrii, transtulerunt. Sub divo quoque xlam porlx,
men octonarius et quinarius numerus, uno cubito, Xqn\\a.,ante facieni postiumporlx Symmachus.coH-
;

id est, quarto [Al. tertio] decimo oonsummatur : tra faciem vestibuli portas, interpretati sunt. Fenes-

((() Antea Gr;ecis litteris eXs^i; sedctlAsrrjinvenias (/y)Exponit Victorius,quod ex quatuor singillatim
in Graecisexemplaribus.Latine autem hicpra^ferunt numeratis decem signantur nam cum in quatuor :

mss.fi/nu.Sic paulo post pro a'.Xi|J. erat E.)>a[J. sae- : sint I, 2, 3, i, si in unum hos redigas numeros,de-
pius autein scriptionis vitia eraendamus.lectorein- cem prodibunt.
consulto.
381 COMMENTARIORUM IN EZECHIELEM L1B. XTL CAP. XL. 382

iraa ahsconditas qux Hebraice appollanlur atemoth A et in interiori verus jubilseus, in quo omnia nobis
(nV2UX) Symmachus, zr/-r/.iq Iranstulit. Et ubi debita dimiltuntur,instruat 0-o).oY'"J'.v,et introducat
dixere Septuaginta, super lheim,et supcr xlam, idem ad Sancta sanctorum.Notandum quoque quod inte-
Symmaohus postes posuit,et «'reiwnstoreiw5 : Aquila, rius atrium plures fenestras habeat,non directaset
thatamos, et frontes eorMm ; pro quibus in Hcbraico aequales, sed obliquas, et angustas exterius, et se
scriptum est thrim (D\><n) et rxE (iSs) Porro ela- intrinsecus dilatantes, ut per parva quaidam fora-
MOTii.quod Septuaginta ctTheodotiosimilitor trans- mina possimus ad interiora penetrare,et ad claris-
tulerunt : Symma.chus circumslanlias, Aquila [ron- simi luminis,quod versatur intemplo,plenitudinem
tes, interpretati sunt. .'Elam autem, pro quo in He- pervcnire. Denique post sexaginta et quinquaginta
bra!o scriptum estEL [Mss. ulI, ostium vel porticus cubitos, et thalamos, et portiou-s, et frontes porli-
appellatur.Propalmis quoque in Hebraioo scriptum cuum, et fenestras plurimas per cirouitum,paIma-
est THAMARiM (D'T3n),numero plurali : quia singu- rum nobis caelatura vel pictura monstratur, ut de
laris numerus,;)a/;««H!, tiiamar (nan) vocat. 476 mundo victoriam possidentes, digni efficiamur pal-
HtBo fastidioso leotori soio molesla fore: sed volui mas videre virtulum.
breviter ostendere, quautum temporis longitudine,
CVers. 17 seqq.) « Et eduxit me ad atrium exte-
immo scriptorum vitio, et ut apertius loquar, impe- ti
« rius.et ecoe gazophylacia,et pavimentum stratum
ritia,ab Hebraica /eritatedisorepet antiqua transla-
« lapide in atrio per circuitum : triginta gazophyla-
tio : prfficipueque in Hebraiois nominibus, qure nos
« pavimenti.Etpavimentum in fronte
cia in circuitu
de aliorum editionibus in Lalinum sermonem cx- (< portarum seoundum longitudinem portarum erat
pressimus,non tam explanationemdictionum,quam
« inferius. Etmensus est latitudinem a facie porta;
suspicionem nostram simplioiter indioantes. Puto
« inferioris usque ad frontem atrii interioris extrin-
autem inter murum tcmpli extrinseous per circui- « secus, oentum cubitos ad Orientem,et ad Aquilo-
tum, et ipsam aidem in atrio, hoo est, in medio, « nem.LXX: Et introduxit me in atrium interius,
quajdam fuisse propterornatumpositajquffiSymma- « et eoce thalami, et intercolumnia atrii per circui-
chus interpretatur (7')rHm.sto»/m, idest, stantiaqnse-
tum, triginta thalami per columnas, et porticus
«
dam, et terraa solo ereota in sublime, et hajc sexa-
postjanuasinlongiludinemjanuarumantecolum-
«
ginta cubitorum obtinerespatium.Rursumque egre-
" nas inferius. Et mensus est latitudinem atrii ab
dientibus de porta interiori adfaciemvestibuli,quod
« eo loco quierat sub divo portio exterioris usque
respiciebatportamexteriorem.quinquagintaoubitos « ad interius sub divo port» interioris quae respi- :

obtinuisse locum,in quibus fenestrai erant obliquaj « ciebat exteriora, cubitos centum, et vergebat ad
quasSeptuaginta afoco"(/i'tas, Symmachus •tofizic; « Orientem. » Pro thalamis triginta, quos vertere
vocat. Et hae fenestroe erant in thalamis,hoc est, in ^
Septuaginta, sive gazophylaciis atque cellariis, ut
cubioulis singulis, et porticibus quae ante cubicula
interpretatus est Aquila.Symmachusposuit a;iopa;.
tendebantur, obtinentes cubitos quinquaginta.QuaB
Et procentum cubitisexterioris spatii,qui tendebant
fenestra; obliqua; sive Totiy.ai, idoirco a sagittis vo-
usque ad portam Orie.ntalem,in Hobraico idem cu-
cabulumpra3ceperunt,quodinstarsagittarumangus-
bitorum numerus, et ad Aquilonem tendere dicitur,
tum in ajdeslumen immittant, et intrinseous dila- in Septuaginta vero nomen .iquilonis ablatum est.
tentur ; omniaque per cirouitum plenaeranthujus-
'Vir orgo ille qui habebat funioulum ca;mentariorum
cemodi fenestris.Et ante frontes,inquit,porticuum, stabat in
in raanu, et calamum mensura;,et porta,
piotura sivc cselatura palmarum : per qua; ostcndi- intercaBtera quaa prophetae monstrabat aspectui,
tur in introitu porta3,statimque ingredientibus mu- post atrium sexaginta cubitorum, et aliud vestibu-
rum, sexaginta occurrere cubita oum variis orna- lum portse interioris quod tenebatquinquaginta cu-
mentis,qu£e referunturad conditionemmundi,ut cx bitos, eduxit 47S prophetam ad atrium exterius
creaturis Greator intclligatur et omnia ordine, et
:
sive ut in Scptiiagintacontinetur,introduxil adatri-
ratione currentia, ostendant mundi varietatem, qui um interius.Satisque mirorju.xta litteram et Septua-
apud Grtecos •/.ojjxo;, ab ornalu nomen acoepit : et ginta, quomodo post exteriora atrii, sexaginta et
in sex diebus faotus est, ut per singulos dies, deca- D quinquaginta oubitos tenentia, interius sit atrium,
dessingulas supputentur,quem perfectumnumerum quod in latitudine centum cubitorum tendatur spa-
supra diximus.Postha;cingredientibusnobisatrium tiis : nisi forte juxta mysticos intelleotus, et pro-
interius,occurrunt ante ipsum vestibulum portffi in- fectus ingrediontium^qu.Tinteriora in doctriniafue-
terioristhalami cumobliquisfenestris.quinquaginta autem atrium
rint, latiora sint.Introductus in inte-
cubitorumtenentesspatium,qui et ipse sacratusest rius.sive ductus ad exterius atrium, ut inHebraico
numerus. Et post septem hcbdomadas plenas festi- continetur, statim intuitus est trigintathalamos vel
vitatis et gaudii,Ogdoadis prima incipit dies, quie gazophylaoia, siveut Symmaohus interpretatusest,
est resurrectionis, et introducit nos ad vioiniam cxedras, qucehabitationi Levitarum atc(ue sacerdo-
templi. Gum enim omnia fccerimus, 47 7 agentcs tum fuerant prffiparata;, et pavimentum vivis stra-
prioris erroris pcenitentiam : tuno vicini et proximi tumlapidibus sive intercQlumnia^[i4/. intercolum-
efficimur Deo, ut in exteriori atrio,notitiam Crea- nasj, ut ostendatur intcrius atrium vel exterius
joris creaturarum ordo nos doceat atque constantia, habere ante fores ordinem columnarum, et pavi-
383 S. EUSEBII HIBRONYMI 384

mentum in fronte portarum, sive porticus postter- A sum, et peregrinus sicut omnes patres mei {Psal
gum portariim.In quibus porticibus puto columnas xxxvni, hordeum sevisse, et centesimam fru-
13),

ordine fuisse dispositas,ut ante gazophylaciaessent gem messuisse narratur.Necdum enim granumtri-
porticus, et in frontibus porticuum columnae porti- tici mortuum fueratinterra.quod multas fruges fa-

cus sustinentes. Pavimentum autem quod stratum ceret (Matth. xiii, 3oan, xii), ettamen Judaici po-
erat lapidibus, et anteporticus atrii tendebatur,in- puli audiendi sermonis Dei, saturaret eo pane qui
ferius erat in ascensione porticuum.et eamdem ha- de cffilo descendit (.1»!05 VIII, Joan. vi). Ouomodo
bebat longitudinem quam thalamorum ffidificatio autemcentumcubiti non solum ad portam Orienta-
possidebat.Mensusqueest idem vir, in cujusmanu lem fuerint, sed et ad portam Aquilonis, sequeus
erat funiculus et calamus, a facie portoe inferioris testimonium demonstrabit.
sive ut Septuaginta voIunt,exterioris,usque ad fron- (Vers. 20, 21.) « Portam quoque, quK respicie-
tem atrii vel porta; interioris, centum cubitos ad n bat viam Aquilonis atrii extcrioris mensus est
Orientem, ct ut in Hebraico dicitur, et ad .\quiio- » tam in longitudine quam iu latitudine,et thala-
nem.E.^cquibusintelligimus illudEvangelicumquod » mos ejus tres hinc, et tres inde, et frontem ejus,
a Salvatorc narratur (Mallh. xv), missa; in agrum « et vesfibulum ejus, secundum mensuram portae
sementis in terram bonam, quae multiplicet fruges •n « prioris, quinquaginta cubitorum 480 longitudi-
pro varietate virtutum in tricenarium,et in sexage- « nem ejus, et latitudinem viginti quinque oubito-
narium,et centenarium numerum, hujus loci vati- « rum. Fenestrae autem cjus. et vestibulum,et scul-
cinio convenire.Ethic enim tricesinus, et sexage- « pturae,secundummensuram porta3qu;erespiciebat
simus.et centesimus numerusponitur,ut his quasi « ad Orientem.Septem graduumeratascensus ejus,
gradibus ad perfectam scientiam pervenire valea- « et veslibulum ante eam. Et porta atrii interioris

mus -^itadumtaxat ut adinterioraEcclesisquinqua- « contra portam aquilonis, et Orientalera. Et men-

genarius nos perducat numerus, qui flnito septem « sus est a portausque ad portam centum cubitos.
hebdomadarum sabbato,in diem resurreclionis eru- « LX.X Et introduxit me ad Aquilonem, et ecce
:

pit.Gazophylaciaautem appellantur qua3 plenasuut « porta respioiens atriumexterius. Et mensus est

spiritualibusdivitiis,dequibusscriptumest Redem- : « eam in longitudine,et in latitudine, et thee ejus

ptio animx viriproprix divilix (Prov. xiii, 8). Super « tres hino, et tres inde, et elau,et elamoth (quod
quibus Paulus apostolus gratulatur 479 discipu-
et « in Hebraico non habetur,et palma ejus) : et fac-

lis suis,quod pleni sint omni verbo et onini scien- " tum est seoundum mensuram porta3,quce respicit

tia (Philipp. i).(a) Gaza autem lingua Persarum di- « Orientem: quinquagintacubitorum longitudoejus
vitiae nuncupantur. Vel certe thalami, qui Grc-ece « et latitudo ejus viginti quinque cubitorum.Et fe-

dicuntcr7ra7Totpopta,ostenduntsponsi adventui cubi- C « ncstrae ejus, etelamoth et palmae ejus sicut in

cula praeparata, qua3 fuere triginta numero,ut per- « porta quae respiciebat Orientem ; et in gradibus
fectam statem habitantium demonstrarent.Et pavi- « septem ascendebatur ad eam, etelamoth intrin-
mentum stratum erat lapide ne luto, et terra, et
:
« secus, et porta atrii interioris respiciens ad por-

pulverepeocatorum habitantium polluerentur vesti- <i tam Aquilonis(ct quod in Hebraico non habetur,
gia sed ut super vivos incederent lapides, quibus « sicutporta qua3 respicit ad Oriantem). Et [men-
;

sedificatur templum Dei : Sive intercolumnia erant « sus est atrium a porta usque ad portam centum
impositum desuper « cubitorum :» Quid significent verba Hebraica
ante thalamorum fores, qua3
SBdiflcium sustentarent.Istaa sunt columna?, do qui- thee (nxn), et clau (iSn') et elamoth (m^^SN), su-

bus et Paulus apostolus scribit Dextcras dederunt :

pra plenius diximus sedetin praesentiarum coUa-
:

mihi et Barnab8e,Petrug et Joannes qui videbantur tione sui dooebit nostra translatio. Mensus est au-

columneB esse (Ga/.n,9).Etin alio looo Golumna et :

firmamentum veritatis(I Tim. iiii, 15). Et in Joan-
nis Apocalypsi legimus Qui vicerit,faciam eum co-
:
lumnam in templo Dei mei,et foras non egredietur
amplius (^poc. iii, i2). Pavimentum ergo quod
temvircujus funiculus in manu erat, portam quo-
que Aquilonis atrii exterioris, sive introduxit pro-
phetam per porlam Aquilonis ad atrium exterius.In
quo considerandum,quod primum introducaturper
j)
portam Aquilonis: secundo, per portam Austri ;

erat in fronte portarum, de quo jam diximus, sive tertio, per portam Orientalem. Ab Aquilone cnim

porticus posttergum portarum, quffi habitatores
defendebat.erat inferius.
thalamorum ab imbribus
Semper enim qua; inferiora sunt in altioribus collo-
cantur, ut ad mysticaatque seoreta, et plena divi-
tiis spiritualibus,ascensu et gradibus pervenire pos-
simus.PIenusqne numerus atque perfectus in decem
decadarum numero est, qui et sementemlsaaooen-
tena frugc multiplicat {Gcn. xxvi). Sed quia in
exardescunt mala super habitatores terrs (Jerem.
I, 14). Pulchreque qui habitator terraj est, et non
advena atque peregrinus, patet jaoulis ejus qui ve-
nit ah AquiIone,oujus ignita sunt jacula, quee juxta
Apostolum scutofidei restinguuntur (£/)/(«. vi). Et
ad Aquilonem exterius atrium nominatur :ad meri-
diem vcro,hoc est,ad Austrum non exterius,sed in-
terius.DicitenimScriptura:£^m/TOf(!i.r/<?Hearfrt<rmm

terra erat, et adhuc dicere poterat ; Advena ego interius adporlam Australcm,quod etin Orientali atrio

HesychiusPersishanc voccm signifloarescribit stathins ad ver9.9<0 Dionysii Perieg..Ti5;?av rl 'A^av,

(a)
BaaiXiiv rJTO'ji; sx xwv uoXXwv (fspo|j.Evou<;(popo'j?;Eu- KaYouTi oi ouTco? o! IlipTai Ta y^pvi |j.aTa.
385 GOMMENTARIORUM IN EZECHIELEM LIB. XII, CAP. XL. .386

scriptumsimiliterinvenitur. Primusenim ud virtu- jV cst, tfive interius. Xec solum una porta est Aquilo-
tem ingressusestjAquilonem calcare pedibus^etper nis, qu89 supra porla. appellatur exterior sed et :

quinquagenarium,48l etvicesimumetquintumnu- altera interior, quse habet similitudinem portK

merum, ad summitatem centenarii pervenire:dein- Orientalis, ut manifestius dixore Septuaginta. Et
de introduci ad Australem plagam. et Aquilonis fri- porta atrii interior respiciens portam Aquilonis, sic-
gus expellere: et tunc ad periectam venire virtutem, ut erat porta quce respiciebat ad Orientem. Men-
id est, ad portam Orientalem.in qua oritur sol justi- susque est a porta exteriori .A.quilonis
usque ad por-
per quam solus ingreditur ponlife.x. Ex hoc
tia;, et tam ejusdern Aquilonis interiorem centum cuhitos :

ohscrvandum, quod cum quatuor plagaj sint, de
Occidentali porta taceatur de quain principio se.xa-
gesimi septimi psalmiscriptumest Iter faciteciqui
ascendit super Occidentcm,
{Psal. VII, 5) ; ut postquam
ut his quasi gradibus atque mensuris, recedentes a
porta exteriori, ad interiorem pervenire valeamus,
: de cujus numeri sacramento supra dictum est.
Duminus nomon ejus (Vers 24 seqq.) « Et eduxit me ad viam Austra-
nohis prneparantibus « lom, et ecce porta qua; respiciebat ad Austrum.

iter et illud implentibus quod Joannes Bap-

Domino, « Et mensus est frontem ejus et vestihulum ejus,

tista clamat in eremo Parate'viam Domino, rectas

: i< juxta mensuras superiores, et fenestras ejus, et
facito semilas ejus (Mallh. iii, 3), possimus audire « vestihula in circuitu, sicut fenestras casteras : (b )in
quod cxtremaparteejusdem psalmi dicitur: Can-
in « qua erat quinquaginta cubitorum longitudo, et la-
tate Deo, psallite Domino, qui ascendit super ccclum « titudo viginti quinque, et in gradibus septem
Cffili ad Orientem [Ps. lxvii, 32). Quod autem di- « ascendebaturad eam, etvestibulum ante foresejus,
cuntur thalami tres hinc, et tres inde, hoc docet, « ct cffilatffl palmae erant, una hinc, et altera inde
quod tam littera quam spiritus, et utraque intelli- « in fronte ejus. Et porta atriiinterioris in via Au-
gentia, et historiaa et tropologiae, ad Trinitatis sa- <c strali, et mensus est a porta usque ad portam in
cramenta pertineant. quod dicitur El Illudque : « via Australi, centum ciihitos. Et introduxit me in
fronlem ejus, el vestihulum secundum mcnsuram por- « atrium interius ad portam Australem, et mensus
tx prioris. Orientalem portam significat, qua; prior i< est portam juxta mensuras superiores, thalamum
non ordine, sed merito nuncupatur. Et habehat in- K ejus.et frontem ejus, et vestibulum ejus, eisdem
quit, quinquaginta cuhitos in longitudine, et viginti 11 mensuris, et fenestras (e) vestihulorum in circuitu,
quinque in latitudine ut (a) in quinquaginta post; 11 quinquaginta cubitos longitudinis, et latitudinis
septem hehdomadas a;terna requies demonstretur : « viginti quinquecubitos. Etvestibulum per gyrum
tendens per diem resurrectionis ad regna ccelorum, " longitudine viginli quinque cubitorura, et latitu-
in quihus verarequiesest. In vigintiquinque autem. dine quinque cubitorum. Et vestihulum ejus ad
de quonumero ante jam diximus,quinque sensuum C «atriumexterius, etpalmasejus in fronte, et octo
per quinqueordines quadranguli mensura servetur, gradus ejus erant, quibus ascendebatur ad eam. »
quorum alterum longitudini, alterum latitudini co- 483 Septuagintain eadem verba consentiunt, pree-
aptatur ; ut in longitudine requies, et delectatio ter (/(('(' (nxn), et (</) etau (iS.x), et elamotk (m^SN),et

sacratioris scientia^ : inlatitudine pr;cGentium qua; (;/n?rt(aSlN), proquoin Hebraeopositumesttt/aw. Thee

ad sensus pertinet, ratio demonstretur. Quodque autem interpretatur limen, sive frons ; elau, circa
infertur : Et feneslrx ejus, et vestibuta, et .mdpturse eum, si\e sustentacula ; elamoth, propyla, sive vesti-
sive ut Septuaginta addicere, palmse erant jiixta bula ulam Trpo-oXciv,
; id est, ante fores. Illud autem
mensuram portx qux rcspiciebat ad Oricnlem, hoc quodjuxla Hebraicum posuimus : Et vestibulum,
suhtiliter indicatur, quod quicumque in introitu sive, -rrpo-j/.-jv, in circuilu per gijrum lonyituilinis vi-
virtutum positus, tres et Ires thalamos fuerit ingres- ginli quinque cubitorum, et latitudinis per quinque cu-
sus,frontemque et vestibulum mensurs porta prio- bitos, in Septuagintanon habetur. Sed ethoc notan-
ris agnoverit, ad ea parveniat, illaque 482 con- dum, quod in Australi porta ju.xta Septuaginta non
spiciat, quae et in porta Orientali plenissime gusce- dicaturvia, sedsimpliciter, : et duxit me ad .\ustrum,
pturus est. Porro quod sequitur : Et septcm rjraduum eteccepoiia qux respiciebat ad .lustrum. Per sincu-
erataseensus ejus, et vestibulum ante cam, sivc inte- n losigitur introitus Ezechiel, quem confortavit Deus,
rius,hunc habet sensum, quod per septem gradus hoc enim nomen ejus sonat, ducitur, et de porta
hebdomadis, et olte quae a facie Aquilonis accen- Aquilonis transit ad portam Australem, cujus fron-
ditur, et caeremoniasJudajorum quibus dedit Deus tcs, etlimina rpci7:'j).aia, sive vestibula fenestra;que
prfficeptanon bona, et justiflcationes in quibus non per circuitum similes habebant mensuras, quinqua-
vivant in ois. scandamus ad altiora et ad vestihu- gintacubitorum longitudinem, et viginti quinque cu-
lum ejus, id est, portaj pro quo Septuaginta ela- bitorum latitudinem, et per gradus septem ascen-
molh transtulerunt. Quod vestibulum antc portam debatur ad eam, id est, ad portam Australem, et ve-

(rt) Rabanus, in quinquagesima, scilicet die. etc, juxta vulgatam editionem.

Victorius, fenestras cxleras qidnquaginta ctibi- (d) Hoc nomen apud Septuaginta in diversis
(/') Exem-
torutn lonyitudine ct latiludinc viginti quinque cubi- plaribus diverse legitur, iXsoi scilicet, et D.sO, cum
torum. in HebraicoscriptumsifSN, vel lS'N. Id est,' ekM,
(c) Idem, fenestrasejusetvestibulumejusincircuitu, ut hic legit Hieronymus, Maht.
 :

387 S. EUSEBII HIERONYMI 388

stibiilum cjus, hoc est, elamoth, ante fores ejus :
A 15). Et in Joannis Epistola dicitur : Quod audivimus
duifi quoque palmaj cajlatae, de quibusin Septentrio- et vidimus, manus
nostrffi palpaverunt de Verbo
et
nalis plagae porta diximus. Et hoc tantum admo- vitffi [IJoan. Dt ad extremum nequaquamutin
i, 1).
nuisse sufficiat, quod quaecumque ibi ponuntur, .«optentrionali plaga septem tantum gradus suffi-
juxta inteliigentiam Yiliorem,hocest.justalitteram, ciunt scd post septem octonarius ponitur nume-
:

in moridiana porta intelligimus juxta spiritualem, rus, ut de Synagoga ad Ecclesiam, de veteri in-
sensum. Eisdem enim lineis, ethistoriacurritettro- strumento ad novum, de terrenis ad ccelestia trans-
pologia: sed illa humilior est, ista sublimior illa : eamus.
hferet terrse, ista ad ccelestia subvolat. Et in circuitu (Vers. 28 seqq.) Etintroduxit mo in atrium inte-
per fenestras cuncta plena erant luminis. Singula rius perviam Orientalem et mensus est por- :

enim -rpoSAr^aaTahabentterminossuos, etproprium tam secundum mensuras superiores thalamum ;

per ilUiad animam credentislnmeningreditur: prt-e- « ejus, 4§5 et frontem ejus, et vestibulum
sertim si longitudo vita3 ejus quinquagenarii anni, « ejus (a) sicut supra, et fenestras ejus etvestibula
hoc est,jubil«i mygterio fuerit protelata, el ad di- « ejus in circuitu, longitudine quinquaginta cubito-
vinioris sensus latitudinem potuerit pervenire. In « rum, etlatitudine vigin'i quinque cubitorum. Et
qua latitudine etplateis agit sapientia confidenler. j. " veslibulum ejus, id est, atrii exterioris (pro >>

et cum sublimi voce clamitat : septemque gradibus quo Septuaginta et Symmachus, intcriorem, posue-
ingreditur, ut perveniat ad vestibulum, etperpal- runt); « etpalma3ca;lat,Tinfrontemilliushincetinde,
inas propositi sui atque conatus, victoriam teneat « etinoctogradibusascensu3ejus.»DeSeptentrionali
sempiternam. Et ne putaremus uuam esse ad Au- plaga, in cujus atrium septem lantum ascendebatur
stralem partem atrium,do secundo dicitur atrio:E< gr;idibus, transit ad Australem portam el atrium
poiia alrii inlerioris in via 48 J Aiistrali : el mensiis ejusdem plaga^, ad quod non solum septem, ut su-
esl a porta usque ail portam. iii via Ausirali ccnlum pra, sed octo gradibus ascenditur: videlicet ut per
cubilos ;
ut post hebdomadis et Instrumenti veteris vetera transeamus ad nova : et ut loquar manife-
sacramenta, ad terram bonam et Evangelii gra- slius, per patriarchas et prophetas, veniamus ad
tiam perveniret. Nec solum in porta Australi secun- apostolos: ut in altero hebdomas, in altero ogdoas
dum atrium est sed tertium dequo nuncdicitur
: : : sit. Nunc autem venit ad ultimum, immo ad sum-
Et intnvluxit me in atrium interius ad porlam Auslra- mum, prophotam per viam porta; in-
et introducit
lem,et tnensus estportam ju.i-ta mcnsuras superiores, terioris, sive per atrium, ad quod itur per viam
etc.Singulaenim atria habent mensuras, etordines Orientalem. Via juxta Septuaginta in hoc tantum
suos, etin eisdem mensuris diversagratia est, dum habetur loco ; in Septentrionali, et Australi plaga
easdem res aliter in principio, aliler in profectu, C omninotacita est, ut possimus intelligere in Orien-
aliter in flne cognoscimus. Hoc vero quod in Septua- talilantum porta illam intelligendam viam, quoe
genta non habetur, et restilntlum, sive~,^o-n:j),ov, per dicit Ego suin vio, vcritas et vita {Joan. xiv, 6).
:

gijrum longitudine viginli quinquccuhitorum,e.tlaiitu- Per ipsum enim venimus ad Patrem, et de ipso
dine guinque cubitorum, videtur faccrc quaastionem, scriptum est : Beati immaculali in via [Psal. cxviii,
propter quod in veteri interpretatione non positum 1), qui nihil de Christo sinistrum sapiunt, sed
est, quomodo post profectum tertii gradus viginti fides eorum pura est, etnequaquam hffireticorum
quinque quinque ponantur. Sed tollit am-
cubiti, et sordepolluta. Idemque numerus thalamurum, fron-
biguitatem illud quod sequitur Et vcstiliulum ejus ad : tium et vestibulorum, et fenestrarum, et luminis
alrium exterius : et palmas ejus in fronle ; ut sciUcei earum,eteademmensuraIongitudinis,etlatitudinis:
hoc alrium quod habebat in longitudine viginti quin- quinquaginta videlicet,etviginti quinquecubitorum
que cubitos, et in latitudine quinque, non interio- sacramenta conservans, et vestibulum ejus portae
ris, sed exterioris atrii sit, ut prioris atrii latitu- sive atrii interioris. quod juxta Hebraicum exterius
dinem, hoc est, viginti quinque cubitos, exterioris ponitur, ut Orientali lumine omnia teneantur inclu-
atriipossideat longitudo, et in latitudine quinque sa, secundum illud quod scriptum est -.Nec est qui
cubitos tcneat. Quas mensuras, id est, viginli j) se ahscondat a calore ejus (Psal. xviii, 7). Sin au-
quinque et quinque, et eosdem sensus referimus, temet exterius, et interius accipimus atrium : sic
visum videlicet, et audilum, gustum, et odoratum, intelligendum quod Deus et circumfusus sitet
est,
et tactum, quas si ad altiora conscendiraus, quin- infusus, dicens per prophetam Qui tenet cwlum :

quiesduplicamus, etdecarnalibus sensibus facimus palmo, ct terrain pugiUo [Isa. xl, 12) ut omnia ab :

spirituales, ut est illud : Levate oculos vestros, et illo videantur includi. Etrursum Ccelummihi Ihro- :

videte, quoniam jam messes albs sunt ad meten- nus est : terra autem scabellum pedum meorum {Isa.
dum (Joan. iv, 35). Et : Qui habet aures audiendi, Lxvi,l), ut intra omnia esse credendus sit ju.xta :

audiat {Luc. viii, 8). Et : Gustateet videte, quoniam illud Virgilianum {.Eneid. lib. vi)
suavis est Dominus (Psal. xxxiii, 8). Et Chrisli bo-
:
48G Principio Cfrlum :ic terras, tamposque liquentes
nus odor sumus Deo in his qui ercdunt (11 Gor. i. Luceutcmque globum luua', Titaniaque Astra,

(a)De more Vict. ad Vulgataj lectionem et vcslibulum cjus in circuitu quinquaginta cubitos longitudinis,
et paulo post in fronte pro in fronlem.
389 COMMENTARIORUM TN EZECHIRLEM LIB. XII. GAP. XL 390
S|jirituS iDlus alit tutauique iufusa per aiius,
.
A " super mensas 487 autcm carnes oblationis. »
Meus agitat moleni, et ujagno se corpore miscel,
Multum hoc testmionio Hebraica Veritas a Se-
in

Cumque per armajustitiee a dextris et sinistris, ptuaginta Interpretum editioncdiscordat. Hocenim

per gloriam et ignominiam, por bonam et malam quod diximus Ihi lavahunt liolociiustum, el in vesli-
:

famam, pcr landeset vituperationes, victoriam dc bulo porlx (lu.T mcnsxhinc, et rursura Ut immolclur
:

isto soeculo ceperimus (11 Co)\ w) tunc palma? : super eas holocausium et pro peccato, in Septua-
nobis dantur ex utroque latere,quo3 necgaudia mu- ginta non habetur sed in plerisque codicibus de
:

tavere, nec mceror, nec prospera, nec adversa supe- Theodotione additura est. Rursum ubi nos diximus:
rarunt et noquaquam per septem {Al. octo) gradus,
: Et labia earumpalmivnius reflexa inlrinsecus pereir-
sicut in Aquilonis plaga, nec per seplem et octo, CMr7i()H,Septuagintatranstulcrunt,{a)^<(yi.5M)n;wnVTOi
sicut et in meridie continetur: sed per octo {Al. se- habentesdolalumiiilrinsecus per circuihnn.Quod ver-
ptem) tantum gradus ad summa conscendimus : bum,utrum IIebrrcum,{/))an Grrccum sit, scire non
eo quod sufficiat nobis octonarii numeri, id est. possumus, nisi hoc tantum quod pro giso, Symma-
Evangelicum saoramentum ut possiraus juxta : chus et Theodotio, /aiw, Aquilae prima editio itti-
Apostolum dicere Et si noveramus seciinclum car-
: tTTaTEtc, numero plurali, secunda, labia transtule-
nem Christuin, scd jam nunc non novimus eum (II runt : pro quo in Hebr.TO habetur {c) asephatiiaim
Cor. V, 16), subauditur juxta carnem. (TlSii""). Et ubi nos diximus, mensas aulem s«;)C)'

(Vers. 35 seqq.) « Et introduxit me ad portam cariics oblalionis, Septuaginta posuere de suo, et in

« quK respiciebat ad Aquilonem, et mensus est se- mensis desuper tceta,ut, operiaiiiur a pluvia et sicci-
<i cundum mensuras superiores thalamum ejus, iate. Illud autem quod Hobraais nominibiis ediderunt
<( frontem ejus, vestibulum ejus, et fenostras cjus Thce cl F.lau, el Elalainolh, ei/Elani,(]mA significet,
« percircuitum longitudine quinquaginta cubito-
;
etsupra admonuimus, et e regione ostendero potest
« rum, et latitudine viginti quinquecubitorum. Ve- nostra translatio nec necesse est super hoc sspe
:

« stibulum ejus respiciebat in atrium exterius, et admonere lectorem, et prudentiee ejus studioque dif-
« caalatura palmarum in froute illius hinc et inde, fidere. Introducitur ergo rursum ad portam quae
« et in octo gradibus asconsus ejus. Et per sin- rospioiebat ad Aquilonem sed nequaquaT. ut supra :

« gula gazophylacia ostium in foribus [Vulg. fron- ad atrium extorius, sed interius. In eo enim quod
« tibus) portarum ibi lavabunt holocaustum. Et
: in consequentibus dicitur: Ycslibulumcjusrespiciehat
« in vestibulo portae,dua!mens.'c hino,etdua3 mensaj in atrium exterius, ostenditur hoc atrium fuissein-
« inde, immoletur super holocaustum, et pro trinsecus. Per quoe profectus ingredientis oslendi-
(I peccato, et pro delicto. Et ad latus exterius. tur ; dum in singulislocisnominamensursequesunt
« quod ascendit ad ostium portee qua; pergit ad C propria?, ct fenestra! per circuitum luminis plena
« Aquilonem, Ause mensaj, et ad latus alterum scientia; universa monslrantes, etper quinquaginta
« ante vestibulum portaB, du» mensse. Quatuor et viginti quinque cubitaremissionisdivinorumque
« mensae hinc, quatuor mensaj inde per latera
et : sensuum sacramenta sunt posita, ut in vestibulo
« portae, octo mensaj erant, super quas immola- atrii interioris positi, exteriora 488 videamus :

« bunt {Vulg. immolabant) quatuor autem mensaj : praeteritorum et praBsentium notitiam contemplan-
« ad holocaustum dc lapidibus quadris exstructae, tes, per quam vcniamus ad
duplioes palmas atque
« longitudine cubiti unius et dimidii, et lalitudine victorias, ct octograduura mysteria cognoscaraus,
« cubiti unius et dimi.:lii,et altitudine cubitiunius, introgressi gazophylacia, in quibus templi divitits
« super quas ponent {Vuhj. ponant; vasa in quibus continentur, etlavantur oraliones nostrK ab omni
n immolaturholocaustum etvictimffi.Etlabiaeorum sorde peccati mensKque ex utraque parte binae
:

«palraiunius, reflexa intrinsecus per circuitum : sunt positae, ut primum immoletur holocaustum,

(«) De noraine YE^"'''';. id esi, giso, pauea diximusin Armeuti vigilem patrio de more sequuntur,
libro llebraicorum Nominum, scd ibi scribitur -(-(i!!- Gesaque, latratorque Sydou, eti;.
soi;, sivo -^'XKjfj^, et signilicat clijpeuin, aut orgaimm Nonnius, Gessa,
tcla Galliarum ; qui etiam ex Var-
bellicum, non labium monsK, ut LX.Y voluerunt rone Gallos cum binis gessis describit. Paria habent
Quamquam ^v.iWt sit quoque septum et lorica, yif- D et Servius ad xEneid. vii, ubi alpina gcssa dicun
aos porro agricola dicitur; et ^(O.i^j., sive '(v.ar,: sunt tur, et Cajsar de Bell. Gall. iii, et Propertius de
partes tecti promincntes, quibus stillicidia a parie- ^'irdomaro Ciallorum Ilege lib. iv. Denique et
tibus arcentur. Mirum quod hanc operam nostram Claudianus lib. ii in Eutropium, itemque secundo
non antevorlerit Criticus, sive Cleritus sycophanta Stilichonem. Sed jam audi S. Augustinura in
in
adversus llieronymum sed sulTicit ct exultaro in
: Josue: « Quid, inquit, dicat Gessa, non facile in-
locis communibus, et prretermittere ea qu.-e pos- telligitur. IJoc interpres Symmachus scutum appel-
sunt iacere qua^slionem. Mart. lasse perhibetur. Septuaginta autem interpretes,
(6) Quin potius Gallicum vetus est, sicenim Galli sccundum quos ista tractamus, qui posuerunt ges-
jaculuni appellabant, a quibus Grjecos et Roraanos son. miror si in Grojca liiigua hastam, vel lanceam
vocabulum accepisse, pronum est opinari. Statius (Gallicanam) intelligi voluerunt: ca quippe dicun-
Thebaid,ivGraecisvetustissimis perprolepsintribuit tur gessa. « De vocabuli ortographia parum con-
Hsec manus Adrastum uumero ter mille seouti venit inter Grajcos, quiet y«'-''o; et yatTOs Y''^'^' et
Exsultant, pars gesa mauu, pars robora llammis Ya't7ov scribunt, atque inter Latinos quibus sque
Imlurata diu. etc. probatur gxsuni, ijiessum, gcsum. jessum.
Qua item licentia Silius lib. u Pojnia ascribit f^^{c) Omittunt editi libri articulum n, sive A,
Omnia Poenum quam litteram retinent omnes ms, codioes, Mart,
 :

391 S. EUSEBII HIERONYMI 392

quod totum sacer ignis assumat, deinde pro peo- A lonis. Et dixit ad mc Hoc est gazophylacium
:

cato, et ad extremum pro ignorantia: qiiod vel i< quod respicitviam meridianamsacerdotumLFH/iy.
scientes commisimus, vel ignorantes. Ad lalus c< addil erit], qui excubant in custodiis templi.
quoque exterius juxta Septuaginta erat rivus fa- « Porro gazophylacium quod respicit ad viam
brefactus, qui holocaustorum cineres, et carnium « Aquilonis, saoerdotum erit qui excubant ad mi-
virulentias {Al. jurulentias) efferebat exterius « nisterium altaris Isti sunt filii Sadoc qui acce-
:

sive erant duse mensaB, et ad latus alterum vesti- n dunt de filiis Levi ad Dominum, ut ministrent ei.
buli ejusdem porta; duaB mensffi, id est, ex utraque « Et mensus est atrium longitudinc oentum oubito-
parte quaternK, quatuor hinc, et quatuor inde, et « rum, et latitudinc centum cubitorum per qua-
post lergum, sive ad latus earum alioa octu men- « drum, et altare ante faciem templi. Et introduxit
sffi : ut simul faciant mensas sedecim quo nume- : ^ me in vestibulum templi et mensus est vestibu-
:

ro prophetarum mysteria demonstrantur :utquid- « lum quinque cubitis hinc, et quinque cubitis
quid per Evangelicam offerimus dignationem,pra;- « inde et latitudinem portae trium cubitorum hinc,
dictura eorum vaticationibus approbemus. Quod- « et trium cubitorum inde. Longitudinem autem
que inferuntur quatuor mensK de lapidibus qua- « vestibuli viginti cubitorum, et latitudinem unde-
dris cTStructa;, et haj ipsaa ad sacriflcium et holo- „ « cim cubitorum,et octo gradibus ascendebatur ad
caustum (Al. holocaustorum), isti suntvivi lapides « eam,et columnfe earum(Sic. mss. Vulg. crant),ia
qui volvuntursuper terram,et habent secum angu- « frontibus, una hinc, et altera inde. » 490 Pro
larem lapidem, quo vcteris, et novi Instrumenti pa- (jazophylaciis, Septuaginta exedras transtulerunt. II-
rietes continentur. Quatuor autcm r.umerus Evan- ludque quod nos diximus e.ccdrx, sive (jawphylacia
gelica sacramenta demcinstrat,longitudine et latitu- rantorum, ab eis praetermissum est. Rursumque
dine habens unum cubitum et dimidium, id est, per post mensuram vestibuli quinque cubitorum hinc,
quadrum,qu£B simul juncta Ires cubitos faciunt,qui et quinque cubitorum inde, addidere de suo, etla-
tres cubiti cubitum unum, ut
habent in altitudine liludo portcT cubitorum quatuordecim, cum in Hebraeo
mysteria Trinitatis unius cubiti, hoc est divinaj ma- tantum positum sit, ct latitudo portse trium cubito-
jestatismensuraoonservetjdicenteDomino ad disci- rum liinc, et totum cubitorum inde. Haec leotorem ad-
pulos Ite, baptizate omnes gentes in nomine Patris,
:
monui, te translationum diversitate turbetur, sed
etFilii etSpiritus sancti (Ualth. x.wiii, 19). Nomen ut in praesenti Ioco,et maxime in mensuris templi,
autem Dei, quasi unius(/l/. unus) altitudinis cubitus Hebraico veritate oontentus sit.Igitur post murum,
est, qui 489 trescomplectitur proprietates,etholo- quera •nspiSoXov Septuaginta transtulerunt, qui to-
causta oblationem nostrorum semperassumit. Su- tum templum per quadrum ambiebat in ciroiiitu,
per istas autem quatuor mensas holocaustorum vi- L
introductum prophetam legimus in atrium interius
vislapidibus exstructas, quarum longitudo,et lati-
et deinde ad Aquilonem,et ad Austrum,et ad por-
tudo,et altitudo descripta est, ponentur vasa inqui-
tam Orientalem,el rursum ad Aquilonem de qui- :

bus immolaturholocaustum martyrum, de quibus bus, ut poluimus, diximus, et in quorum diversita-

dicitur Pretiosa in conspectu Domini mors sancto-
:
tibus, vel nominum, velmensurarum, quid nobis
rum ejus (Ps. cxv, 5) ; et eorum victima!, qui conti-
videretur, pr£eteritus sermo monstravit quorum :

nentia et corporis sanctitate, animas suas immolant

sensum testimonium Salvatoris breviter ostendit
Domino. Mensarumque istarum nomine, puto in
dicentis : In domo
Patris mei multm sunt mansio-
Matthaeo, etLuca, Marco etJoanne apostoliscontine-
nes (Joan. xiv, Quibus expletis, ingreditur tem-
2).
ri ;
quarum corona desuper flexa intrinsecus, pcr
plum, hoo est, Sancta sanctorum, de quibus nunc
circuitum margines ambiebat, ut holocausta con-
dicitur, et intra portam interiorem, gazophylacia,
tineret intrinsecus, et non passim fluero permitte- sive exedra; cantorum. Ad quos illud imperium
ret, teneretquecarnes oblationis,sive ut LXX trans-
est Cantate Domino canticum novum (Ps. xcv, 1).
:

tulerunt : E/ ijisx mensx teclx erant rfesuper, propter

Qui cum Angelis olamitant Gloria in exoelsis Deo,
:

imbrium violentiam, et .-Estivi solis nimiam siccita-

et supertorram pax in hominibus bonae voluntatis
tem:utcarnesdesuperposita3,possintdicere, cumD
^Q^^^^^^i^,^j^j^^i^g^^^j^ij^„,i^ l^.
,

propheta Per diem sol non uret nos, ncque luna

:

tere portce, qua; respiciebat ad Aquilonem, et ad

per noctem (Ps. cxx, 6). Quorum alterura, nimiis
Austrum, et ad Orientem, ut semper meminerint
pluviis, et tempestatibus tribulationum dissolvit
cantores Domini, et qui angelorum officio detinen-
oblationes alterum vehementi a;stu persecutionum
tur, per quos gradus ad summa pervenerint et
:
;

arefacit quidquid oblatum est. Ignosce, lector, dif-

mysteria singulorumlooorum diligcnter agnoscant.
ficultati locorum aut si melius quid invenire po-
:

Denique vir ille cujus calamus, et funiculus erat

teSj docc libenter discimus quod nescimus.
:

in manu, introducto propheta in atrium interius

(Vers. 44 seqq.) « Et extra portam anteriorem
« gazophylacia cantorum in atrio intoriori, quod
« erat in latere port;i3 rcspiciontis
« cies eorum contra viam Australem una ex latere
« Portie Orientalis, qu® reapioiebat ad viam Aqui-
quod respiciebatviam meridianam, haec locutus est,
Hoc est (jawphylacium sivc e.redra; et ul Theodo-
Aquilonem,et fa- tio posuit, thalamiii, qni habitationi sacerdotum
: scparatus c^t, observantium in excubiis templi.
Porro gazophylacium quod respicit ad viam Aqui-
393 COMMENTARIOHUM IN EZECHIELEM LIB. Xil. CAP. XL. 391

lonis, sacerdotum erit,qui excubant ad miiiisteriuin _\ tus. Uui lernus numerus, una porta est eoruni qui
altaris.In quo nolandum, quod sacerdoles quibus post baptismum Trinitatis perveniunt ad salutem.
custodiee templi delegat» sunt, habitant 491 in Quod autem scquitur Longitudo : veslibuli viginticu-

gazophy]acio,quod respicitad viam meridianam, in bitorum, ci latitmlo undecim culjitorum, videtur fa-
qua lux plenissima est. Ili autem qui excubant ad cere questionem,quomodo dualis numerus qui re-
ministeriura altaris, in quo ofTeruntur victima; pro fertur ad duas decadas, et undecimus qui unum vi-
peccato, in gazophylacio sint quod respicit viam detur habere minus, ut sacrum numerum expleat
Aquilonis, eos qui ab Aquilone veniunt, etofferunt duodecimum,in vestibulo templi esse dicatur.Quod
victimas pro peccatis, suscip^^re et salvare cupien- plerique sic solvunt Quamvis sancti sint sacerdo-
:

tes. Qui utrique pro ofQciis suis Domino servientes tes et in templi ministeriis colIocati,et quotidie vi-
appellantur fllii Sadoc, qui interprelatur jtistus, ctimas offerant Christo : tamen quiain hoc mortali
sive /!(s;//!V'(i«s,omnipotens videlicet Deus, de quo fragilique corpusculo, et fegrotationibus vitiisque
scriptum est.-Jusius Dorainus, et justitias dilexit: subjecto commorantur, vicenarium halient nume-
requitatem vidit vultus ejus (Ps. x, 8). Isti autem rum ct undecimum Unde . dicebat et Apostolus Mi- :

filiiSadoc de filiisLevi^qui interpretatur flSiWHipto : ser ego homo, quis me liberabit de corpore mortis
et ipsi assumuntur a Domino, ut accedant ad cum hnjus (fio/n. vii, 2i)? Non quod iuxla saevissimam
et nequaquam de solo dicaturMoyse Moyses acce- : hajresim, abolenda corpora esse credamus sed ;

debat ad Dominum alii vero non accedebant

; quod voti nostri sit supervestiri, non spoliari, ot
(Exod. xix) scd et omnes qui serviunt ei, et mi-
; mortale hoo accipere immortalitatem, et corrup-
nistrant, Dominu appropinquare dicuntur. Iste au- tivum induerc incorruptionem. Illud autcm quod
tcm vir qui introduxit Ezechielem in atrium inte- sequitur:Et octo gradibus ascendebatur ad eam
rius, et ut ita loquar, ad Sancta sanctorum, men- (1 Cor. xv), id est, ad portam interiorem, scienti-
sus est ipsum atrium.in quo erant duffi exedr.-e sive bus Ilebrajam linguam.facit magnam difficultatem.
gazophylacia custodum templi, sive altaris habita- Oenique Symmaohus, quem in hoc loco secuti su-
culis delegata, et reperit longitudinis, et latitudinis mus, octo gradus posuit : Septuaginta, clecem:
per quadrum centenos cubitos : ut Sacerdotes Dei Theodotio et Aquilffi secunda editio, undecim ;
pri-
ministerio servientes, qui per arctam, et angustam ma autem nullum numerum posuit, sed absolute
viam intraverant,habeant deambulacra Iatissiina,et ait, et gradibus in quibus ascendebatur ud eam : ut
iu perfecto consummatoque virtulurn numerocom- vel juxta consuetudinem priorum portarum, octo
morentur. Et in ipso atrio erat allare ante faoiem intelligamus gradus,sicut intellexit etSymmachus,
templi : ut numquam sanotorum ad Deum cesset vel certe quos habebat porla interior, quorum nu-
oratio.Supradictus quoque vir introduxit Ezechie- C merum Scriptura non dixit (pro («) quo in Uebraeo
lem in vestibulum, siveTipo-oXov templi,quod men- positum est, urob (smi), id est et latiludo, aste
sus est quinquc cubitis hino, ct quinque cubitis (Tlw"), ESRE (mujr). Quod si ita legatur, undecim
inde : quoniam qui introductus est.divinis sensibus significat : 493 sin autem pro esbk, hoc est, de-
fuerat eruditus, et nec doxteram noverant, nec si- cem, legamus eser (Ti^N), non significat decem,
nistram, sed via regia ingrediebalur. Latitudo au- sed pronomen qui). Heec Hebraei sermonis experti-
tem ipsius portc-e, per quam introitus erat ad vesti- bus deliramenta videantur : sed nunc non contro-
bulum templi.habebat ternos cubitos hinc et inde. versias scribimus,aut orationes,in quibus ludi solet
In quo ScripturiE sancta; observanda elegantia compositione verborum, sed explanationes,et com-
quod non di.xerit a dextera et sinistra, ne videretur mentarios Hebrajorum voluminum. Verum redea-
ia Sanctis sanctorum sinistrum aliquid 493 no- mus ad C(Eptum. Oclo sive decem gradibus qui per-
minare sed hinc et inde, id cst, ex utraque parte.
;
fectus estnumerus, aut undecim, de quo jam disi-
Statimque prudens lector intelligit, trinum nume- mus, aseenditur ad portam sanctorum, in cujus
rum ad Trinitatis mysterium pertinere, quee porta frontibus columna; erant, una hinc, et altera inde.
est ingredientium ad Deum, dum et Pater in Filio Non dixit, duje, ne in dualem incurreret numerum,
est, et Filius in Patre, el inutroque Spirilus sanc- p. sed una et una, qui perfectus est numerus, et

(a) Falso legunthic libri ante nos editi,p(;s(/HHi. est debatur, et quos Hisron. exponit, sed pro ejus-
verohab, etc, cum llieronymus legat in mss. codi- met versiculi priori parte posita sunt, et cubiculi
cibus UROB juxta morem antiquorupi, et non juxta ipsius latitudo cubitorum undecim dicilur quae ad :

punctalionem hodiernam. Consequenter in manu- propositam dilficultatem nihil faciunt. Non adeo ta-
scriptisexemplaribus scriptum roperio, sed pro no- men hajc temere intrusa pericope suppositaque tex-
nien sermonis, etc. vel, scd pro nomen quibus Hc-
; lui Hicronyraiano putanda est, sed raanca potius ac
br;ci, etc. Qu»
depravaliones sunt vetorum libra- deformata veterum scribarum mendis ; siquidem
riorum, qui et ipsi expcrtes fuerunt Hebr;i;i sermo- el verba ipsa S. Doctoris ingeniurn probe referunt,
nis. Mart. —
Quatuor hog versus uncinis inclusos et maxime subnexa orationis series, id genus ali-
Victorius delet, eruditiorum, ut ait,judicio fretus, quid ex Ilebrffio observantum antea, persuadet.Fa-
quod nec sensum sanctissimi viri assequerentur, cilequidam excidit versus quem supplere quidem
nec interpretationis diversitatera, qualisnam vera ex ingenio possim, nolim vero cummss. suffragiis
esset attingerent. Equidem verba Lrob, Aslc, Esre caream.
in HebrKo non pro graduum numero quibus ascen-

Patrol. XXV. i3
 393 S. EUSEBII HIERONYMT 396
unionc sui imitatur Deurn. Istas aulcm erant cokim- A et latitudincm viginti cubilorum.sive ut meliusest
n;B duffi, de quibus et in Apocalypsi dicitur Qui : longitudinemaclatitudinem quia supratan-
porlffi :

vicerit, faciam eum columnam in templo Dei mei, tum de latitudine,et humeris e.jus dixerat. Quod au-
non egredietur (Apoc. iii, 12). Et Petrusac
et foras tem vioies quadraginta octingentesimum numerum
Joannes columna^ appellantur Ecclesias {Galal. ii), faciat,quivicinusestoctonario,nullidubiumest.Un-
per quos ingredimur ad Sancta sanctorum, et dein Ecclesiastc pro?cipitnr: Dapartes septcm :daet
quorum doctrina, ad Cliristum noster introitus octo {Eccl. XI, 2). De ciijus numerisacramenlo cre-
est. bro dispulasseme novi.sive quia per tribulationes,
(Gap. XLI. — Vers. 1 seqq.) » Et introdu.xit rae et angustiashu.jus saecuH intramus ad sanctuarium
« in templum, et mensus est frontes sex cubitos \ U. sanctum atrium]Domini:idcirco longitudo por-
« latitudinis hinc, et sex cubitos latitudinis inde,la- t;o habebat cubitos qiiadraginta, qui numerussem-
« titudinem tabernaculi. Et latitudo
port.-n decem per in labore positus est. Unde et Moyses, et Elias
<icubitorum cral, et latcra {sive humeri) portaj quadraginta diebus non comedunt panem,et aquam
« quinqno cubilis hinc, et quinque cubitis inde. Et non bibunt {Deut. i /// Reg. xix Deut. xxix) et ; ; :

« mensus est longitudinem ejusquadragintacubito- annis quadraginta populus Israel vexatur et proba-
« rum,etlatitudinem viginti cubitorum. » Post miil- _ tur in solitudine, et per multos laboros terram re-
ta mysteria, variosciue introitus, ctlocorum singu- promissionis ingreditur et DominusatqueSalvator :

lorum proprietates, tandem aliquando vir,cujus fu- secundum assumpti corporis fragilitatem quadra-
nicuius camientariorum, et mensuraj calainus in ginta diebus tentaturin solitudine,utpostvictorlam
manu erat, ezechielem prophetam introducit in accedant angeli, et ministrent ei {Matth. iv) Cum :

templum, et mensus ost frontem templi: pro quo autem per tribulationes, et angustias poterimus
xlam, Septuaginta et xlim Theodotio et in circuilu
; dicere illud Apostolicom In omnibus tribulati,sed
; :

Symmachustranstulerunt. Et ex utraque partelati- non coangustati (// Cor. iv, 8). atque illud pro-
tudo tabernaculi senum cubitorum erat, sacramen- pheticum In tribulatione dilatasli mihi {Psal. iv, 1), :

tum crcaturarum omnium continens in sex enim tunc nobislatissimusaperitur inlroilus, qui viginti
:

diebus mundus est consummatus. Per quorum noti- cubitorum habet 495 latitudinem, ut superatis
tiamcausasqueconditionisatquerationemintramus mundi certaminibus atque terrenis.quiet ipsedua-
ad templum Dei, et e.x creaturam ordine atque lis est numcrus, ingrediamur templi penetralia, et
constantia cognoscimus Greatorem. Latitudo autem audiamusimperantemdiscipulisDominum •.Confidi-
porta3 templi eratdecem cubitorum,qui sacratus et munilum (Jonn. xvi, 3-4).
te: cijo vici
perfectus est numerus.et in quo mensc soptimo, die (Vers. 3, 4.) « Et ingressus intrinsecus Csive in
decima mensis,jcjunium et propitiatio est. Decima C « atrium intcrius) mensus estin {a) fronte {sive selam)
autem die mensis primi, qui appellatur Nisan, ad « porttE duo9 cubitos, et portam sox \Al. decem] cu-
immolationem, 494 et pra^parationem Paschas I' bitorum, et latitudinem portaj septom cubitorum
agnus assumitnr. Septimo igitur mense.decima; of- « {sive et humeros septem cubitis hinc, et
portfe
feruntur in Dei horrea, sivc, ut Scriptura appollare " septem cubitis est longitudinem
inde). Et mensus
consuevit, torcularia. Unde dicit et Apostolus : Di- « ejus (sice ostiorum) viginti cubitorum etlatitudi-

latamini et vos (// Cor. vi) ; ut postquam per decem n nem viginti oubitorum antc faciem templi. Et dixit

portae cubitos templum quis fuerit [Al. qui fueratj « ad mc Hoc est Sanctum sanctorum. » Quantum-
:

ingrcssus.ex utraque parte porUc ipsius latera, sive vis proficiamus, semper nobis major profectus ape-
ut proprie inHebraico dicitur.humeri mensurentur ritur. Unde post introitum templi rursum ingredi-
qui semperreferuntur ad opera.Undeet Isacharde- mur intrinsecus sive «t Septuaginta transtulerunt,
sideravit bonum {Gen. xnx), requiescens inter me- interius atrium, in cujus fonte, sive jel, pro quo
dios cleros, vidensque rcquiem, quia bona est, et Symmachus, Theodotio .«i.AM,Hebrai-
circa portam,
terram,quia pinguis, supposuit humerum ad labo cum UL (SlN),AquiIa 05ft'ttm, nosfmiYgminterpretati
randum,et factiis est vir agricola. Et in veste ponti sumus, duo erant cubiti: ut juxte superiorem sen-
ficis, humerale cum rationale stringitur, ut rationi p, sum per dualom numcrum ingrediamur ad eum lo
operaoopulentur,et possitdicere vir Ecclesiaslicus: cum^ubi sunt Sancta sanctorum. Unde et ipsa porta
Amandatis tuis intellexi {Ps. cxviii. ^Oi). Qui hu- sex cubitorum erat, per quam ingressi, a;ternam re-
meri utraque parle, quinas habebanl por-
portffi,ex quiem possidemus, quae in septenario numero de-
ticus,ut per terrenos sensus atquo divinos, super monstratur. Pro quo Septuaginta transtulerunt, et
quorum dilTorentia s;cpe scripsimus, ingrediamur lalitudincm porim septem cuhilorum Iiinc, ct septem
adyta templi,cujus mcnsus est virilie, qui ductor cubitorum inde, is Hebraio et c;Eteris editionibus
prophett-Eeratjlongitudinem quadraginta cubitorum semel tantum septem cubiti, in latitudine portap, po-

Locus dcpravatissimo editus apud Erasmum et

(o) Ubi nihil reperio Hieronymianum, cum pro .el po-
Marianum qui hoc modo legunt In cujus fronte
: : suerint aiAi|x, vel elau Grasca verba Symmachi ad-
;

sive a!.)vi(j. {Er. elau) pro quo Sijmmachus r.ipl ^7,7 diderint de suo et pro lectionc Theodotionis xlam
;

Oupav, id est, cira portam Theoc/otio HebraicumhiH,

: ctHobraicoM/, SliS',substituerint Hebraicum hodier-
et ; Aquila ostium, nos frontem inlerpretati sumus. num Mart.
Sit< ail, sive el,
 397 COMMENTARIORUM IN EZECHIELEM
sunt.Quod autem sequitur:i,7. inensus est lonrji-
sili
tudinem ejus,sive utSeptuaginta traastulorunt,o«h'o-
rum viginli ciibitorum, ^ro quo in plerisque codicibus
juxta Septuaginta quadraginla cowimcxiiviy: latitudi-
nem quoque viginti culjitorum ante 1'aciem templi,
illud significat, quod ante templi faciera, et introi-
tum ejus, prceteriti laljoris atqu:i certaminis nobis
mensura semper Quam enim
rationem in
ooourrat.
singulis numeris duplox numerus possidet,eamdem
ducE habent decades. Et hoc considerandum, quod
ingressus intrinsecus per portamduorum in fronte
cubitorum, et sex habentem cubitos, septemque in
latitudine ex utraque parte.et viginti cubitos in lon-
gitudine, 496 totidemque in ipsis templi foribus,
doceatur propheta qui sit ille locus, vel quo appel
letur vocabulo. Dixit enim, inquit, mihi Hoc esl : -n
Sanclum sanctorum.Sia autem ante templum,sive
utSoripturacognominat,antefaciemtempliSanctum
sanctorum est,quantam beatitudinem in templi ady-
tis, et in interioribus ejus existimare debemus !De
qua propheta loquitur Hoc labor est in conspeclu
: et sub.jicientes 30
nieo, donec ingrediarin sanctuarium Dei,et inleUiyam
in novissimis eorum (Ps. lxxvii, l(i, 17). Sed et hoc
notandum,quod in descriptione tabernaculi dicun-
tur Sancta sanctorum, plurali numero; hic autem
Sanctum sanctorum,numero singulari,ut post san-
cta veniamus ad sanctum:quomodo post multa can-
tica pervenimusad Canticum canticorum,quod om-
nium carminum carmen est, et quod cancntes,
sponsi copulamur amplexibus.
(Vers. 5 seqq.) « Et mensus est parietem domus
« sex cubitorum,et latitudinem tateris quatuorcu-
<( bitorum undiquepercircuitum domus.Latera au-
« tem latus ad latug, his triginta trium [Vulg.in'd].
« et erant eminentia quco ingredercntur per parie-
« tem domus in latcribusper circuituin,ut contine-
« rent,et non attingerent parietem templi.Et platea
« eratin rotundumascendens: sursumper cochleam
« et in cffinaculum templi deferebat per gyrum.
« Idoirco latius erat templum in supcrioribus,etsic
« de inlerioribus ascendebatur ad superiora in me-
« dium m
et de mediis ad tristega ct Thrael » :
Quod autem in LXX ponitur,K de mediis ad tristc-
ga, id est, ad tria canacula, et Thrael,, in Hebraico
non habetur. Pro Thrael quoque (quod nescio quid
signilicet; («) nequeenim habetur in Hebrt-eo) legitur
apud URAiTHi OniNil), quod et nos, et CiBteri
illos
transtulerunt, et vidi, ut sequatur ordo testimonii,
(Vers.8 seqq.) « Et vidi in domo altitudinem per
« circuitum fundata lateraad mensuram calami,sex
« cubitorum spatio,et latitudinem por parietem la-
« teris forinsecus, quinque cubitorum, et interior
« domus in lateribus domus, et inter gazophylacia
« latitudine viginti cubitorum in circuitu domus
[a] Victorio autemisthaec lectio impressaadeo vis
est intelloctu dlffilis et corrupta, ut de suo rescri-
bere non dubitarit,?(esc!o quid significct apud itlos:in
Helirxo legitur Uraithi, qitod,clc. lioc voro planissi-
me ex Hieronymo constat,quod lilteraram Hebrai-
LIB. XII. CAP. XLI 398
A « undique. Et ostium lateris ad orationem (quod
« in Sepluaginta non habetur), ostium unum ad
« viam Aquilonis, et ostium unum ad viam Au-
« stralem, Jl)7 et latitudinem loci ad orationem »
(quoiletipsumSeptuagintanontranstulerunt),«quin
« que cubitorum in circuitu.Et cedificium quod erat
« separatum versumque ad viam respicientem ad
« mare, latitudinis septuaginta cubitorum paries :
« autem aedificii quinque cubitorum latitudinis per.
« circuitum, et longitudo ejus nonaginta cubitis ».
Postquam pervenit ad Sanctum sanctorum, de quo
supra diximus,vir ille venerabilis mensus est Sancti
sanctorum parietem,qui propter frabricammundiet
omnem visibilem creaturam qua; insex diebuscon-
dita est, sex habebat cubita, et latitudinem unius
lateris quatuor cubitorum non ex uno latero, sed
;
per circuitum.Quatuorautemcubitatenebat percir-
cuitum domus latitudo, ut quatuor elementamon-
straret, ex quibus universa compacta sunt,et maxi-
me humana corpora,contra quae sancti dimicantes,
animoe potestati,interiora meren-
tur intrare, et Domini arcana cognoscere. Ipsa au-
tem latera quce in circuitu domuserant,et quatuor
cubitorum spalio a templiparietibus separabantur
juncta sibi erant: itaut unum latusaliudlatus con-
tingeret, et haberet in longjtudine non triginta et
tres cubitos, sed histriginta tres, hoc est,sexaginta
sex. Vetus in Levitico loquitur Testamentum, in
ortu maris post unam hebdomadam, et illa quae
gonuit.et illum qui genitus est triginta tres explere
dics, ut veniant ad purificationem (tciiji. xn),Porro
si genuerit feminam, duplicem observarinumerum
id est, sexaginta sex.Et quia,utveniamus ad sancta
sanctorum.non solum prima indigemus nativitate,
sed et secunda,ut nati in carne,renascamur in spi-
ritu idcirco non sexaginta sex, sed bis triginta,et
:
trium ponitur numerus ; et utraque nativitas Deo
auctoridebeaturilliusqueclementi«,etduplicimuro
circumeant latera domus quae templi fulciunt fedifl-
cium.Quodque sequitur juxta Hebraicum:oEt erant
« qui-edam eminentia qufe egrederentur per parie-
< tem domus per latera in circuitu,ut continerent
« et non attingerent parietem templi.D illud signifi-
cat quod sancti viri in multitudine credentium
:
crumpant per parietera templi, per omnia videlicet
latorain circuilu,etcontinoantEcclesicc fundamenta
D et tamen non tangant parielem templi : 498 tan-
tum vidisse contenti,et do longe inenarrabilia ado-
rasse mysteria.Nuncenim videmus per speculum in
aenigmate,etplonissimam tangereatquocomprehen-
dere non possumus veritatem. Quod autem platea
erat in rolundum,ascendens sursum percochleam,
et in cnnaculum templi deferebat per gyrum :et id-
circo latius erat templum in superioribus.et sic de in-
carum similitudine decepti LXX pro verbis irTN^I
n'2) legerint, .junxcrintque aliter n'2 ^ix^m Ve-
Ihrael, sive et Tliracl, domus, quE vox neque He-
braica e.=t, neque in Hebra;o habetur, sed pro ea
legitur Uraithi, Et vidi, etc.
 399 S. EUSEBll HIERONYMI 400
ferioribus ascendebatur ad supcriora et medium :
A. v),oremus sine cessatione,et dicamus cum Jeremia
puto perspicuum esse leotori,semper augustiora esse Non sileat pupilla oculi mei {Tliren. n, 18),' vel

quffi deorsum sunt in jejuniis, ya[;.£'jv!ats,ot victus pra?sentia malavitare cupientes,vel agentes gratias
continentia,pauIatimquedum ad summaconscendi- pro pra;teritis.Quamdiu enim in labernaculo corpo-

mus, latiorem nobis aperiri viam et impleri quod , rishujus sumus,ingemiscimus,dicimusque Miser :

scriptum est:in tribulatione dilatasti mihi (Pi.iv,!). ego homo,quis me liberabit de oorpore mortis hujus
Per rotundum autem et per cochleam ascendimus (Bom. VII, 24) ? Sed et ad viam Australem erat

templi ccenaoulum,qua2 figura inter omnia c7-/r;;j.aTa
a philosophis quoque hujus sseculi pulchrior appro-
batur dum et cojlum, et sol, et luna, et astra C£e-
:
tera,etpunctum terrse,in corporibus quoque
nis,oculis,quasi altera sidera, et flguraoapitis,quod
ostium, et ipsum juxta Hebraicum babens locum
orationis etquinque tendens cubitis per circuitum.
Post frigus enim Aquilonis ad Australem transimus
huma- calorem,et tamenrursumorationis quaerimuslooum
in Aquilonis ostio.ut evadamus pericu!a: in Australi

omnium sensuum receptaculum est,teretesque digiti ut agamus gratias pro prseteritis,et sit nobis victo-

et femina, et brachia hano prailerunt rotunditatem secura possessio. Quinque autem cubiti, et in
rise

Porro crenaculum templi adquod de angustioribus
ad altiora consccndimus, illud puto osse, qund in
regum volumine Elias habuit, et Elisjeus, et in apo-
stolorum Actibus, Tabilha, id est: oopxa; et
nostra possedit,qu£e bonis operibus ad summacon-
scenderat (III Reg. xvii IV Reg. iv ; .-Irt.ix; Act.\).
;
Apostolus autem Petrus,superquem DominusEccle-
hoc loco divinos indicant sensus, per quos de ter-
j. renis ad altioraconscendinius.Et t-edificium,inquit.
quod erat separatum versumque ad viam respic:en-
damula tem ad mare, latitudinis septuaginta cubitorum:ut
post labores et pericula,et saeculi istius fluotus at-
quenaufragia,et annos septuaginta,de quibus Jere-
mias soribit,et Daniel.et Zacharias (Je>,xxv e< xxix;

sifefundamentasolidavit.transoenditcffinaculum.et Dan. verum et legitimum septem de-

IX, Zac/i. ix);

venit ad tectum,quodsignificantius Graece oioij.adi- cadsrum sabbatum 500 conspquaraur:utsit nobis

citur id est,teotisolarium:et incognita prius ssculo aeterna requies, et per quinque cubitorum latitudi-

Ecolesifflsaoramenta cognovit.Salvator quoquege- nem veniamus ad longitudinem nonaginta oubitorun

neris humani pascha fecit in ccenaculo, et magno in qua aetate de repromissione fijium Sara generavit
laloque coenaculo atque omni sorde purgato strato- qua3 nonaginta annorum, id est,novem deoadarum,
que, et ad spirituale convivium pra?parato,ubi my- peperit Isaacjuncta .^braham eenlenario (Gcw.xxi),

sterium corporis et sanguinis suislradiditdiscipulis deccm decadarum habenti mysterium. Qui

id est,

etffiternam nobis agni immaculati reliquit festivita- numerus quid significet sequens. Scriptura mon-
slrabit.
tem. Quodque addidit:£i de mediis adlristega,id est
tertia cwnacula et Ihracl, videturmihi obeloprajno- C
" (Vers.13 seqq.) Etmensusestdominus longitu-
tandum.Quid enim nccesse est dubiaet non scripta
disserere:oum in ea qu» HebrKorum tenentur libris « dinem centum cubitorum.Et quod soparatum erat
debeamus imoumbere? Sequitur: « Et vidi in domo « todificium, et parietes ejus longitudinis oentum
« altitudinem per circuitum fundata 495) latera « cubitorum.Latitudo autem ante faciem domus,et
ad mensuram oalami, sex cubitorum spatio et lati- :
« ejus quoderatseparatura oontraOrientem,oentum
citudinem per parietem lateris forinsecus quinque « cubitorum. Et mensus est longitudinem aBdificii
« cubitorum, et intergazophylacia » (qux Symma- « contra faciem ejus,quod erat separatum ad dor-
chus e;i.5pa? vocat) « laliludinem cubitorum viginti « sum. (n) EK0ETAG [id esl,em'menim) ex utraque
« per circuitum domus. Quibus numeris ostenditur i< parte centum cubitorum:Et templum interius,et

quod demundo hoo, et de tcrrenis sensibus, et de « vestibulaatrii.Limina et fenestras obliquas EK6E

duali duarum deoadarum numero, qui refertur ad « TAC,in circuitu pertres partes contrauniuscujus
viginti non solum in sancta sanctorum, sed et in « que limen, stratumque ligno per gyrum in cir-
csnacula eorum mereamur ascendere, ct scmper « cuitu terra autem erat usque ad fenestras
: Et :

habere in memoria, quod per sex dies conditionis « feneslra; clausaa.Super ostia,et usque ad domum

nostrae, et per quinquesensus,et per viginti cubita « interiorem:Et forinseous per orancm parioterain
j)
latitudinisasoenderibus ad caenaculum templi, et « oircuitu intrinseous: Et forinseous ad mensuram
terrenam humililatom,sensumquelittera;relinquen- « Et fabrefaota Cherubim et palma3; Et palma inter

tes.transierimus ad summitatem Ecolesiff,Spirilus- « Cherub ctCherub: duasquefacies habebat Cherub

que Sancti consortio gaudeamus.Et ostium.inquit,
laterisad orationem contra viam Aquilonis [Jcr, i,
14), a quo exardesount mala super omnem tcrram
et quem Dominus abaoturum se a nobis pollicctur
dicens: Et eumqui ab Aquilone cst,abigam a vobis
« faciem hominis juxta palmam eshao parte,et fa-
c< cicm leonisjuxtapalmamexaliaparte:expressam
« per omnem domum in circuitu.De terra usque ad
« superiora portcB Gherubim ctpalmae ca^latajerant
« in pariete templi.Limen quadrangulum erat Et :

(I /oe/. 11,20). Pulchreque in ostia contra Aquilonem « faciessanctuarii aspectuscontra aspectum altaris
locus orationis est,utsecundum Apostolunnl r/icM. « lignei, trium oubitorum altitudo ejus Et longi- :

(a) InLat, Hier y ers. ecthetas : in aliis libris ethecas quod idem est derivatum vocabulum ex Hebraico
 401 COMMENTARIORUM IN EZECHIELEM LlB. XII. CAP. XLI. 402
« tudo eju3 duorum cubitorum Et anguli ejus, et : A talis autem pars non habebat fenestras, quia ipse
i< longitudo ejus, et parietes ejus )ignoi. LXX Et : introitusclarum immittehat luraen intrinsecus, et
« mensus est — contra", domum longitudinem cu- cuncta interiora templi, januarum lumine 60*
« bitorum ccntum et reliquaetseparantia et paris-
: complebantur, itaut per singulas fenestras et can-
« tes ejus, in longitudinem cubitorum centum Et : cellorum foramina intro quis posset aspicere. Et
« latitudinem contra faoiem terapli.et reliquaecon- nonsolumexterioraerant strataligno.sed tantaerat
n tracubitorum centum.Etmensusestlongitudinem lignorum copia per circuitum.ut et pavimentum et
« separantis contra faoiera reliquorum, qua3 erant depavimentousque ad fenestras, lignis omniajun-
« post torgum domus illius,etreliquahincetindecu- gerentur. Ouae fenestra; juxta Septuaginta aperie-
« bitorum centum longitudinem.Et templum et an- bantur tripliciter ut apertis eis, triplex in templo
:

« guli, et /Elam exterius strata ligno, et fenestra; in Dei intelligentia monstraretur,juxta illud quod alibi
« modum retis factae tres,ad lucendum,ut prospice- dicitur Tu autem describe ea tripliciter {Prov.
:

« retur per eas. Et domus, et ea qure proxima erant, xii, 20j. Prospicitur autem per eas non solum in-
« strata ligno per circuitum : Et pavimentum, terius,sed et exterius : ut qufe inleriora sunt, invi-
« 501 et de pavimento usquead fenestras.Et fene. sibilia; quc-e exteriora, visibilia cognoscamus : ut
striB aperiebautur tripliciter, ut prospicerclur per t» aliud menlem,aliud carnem,aliud spiritualem intel
« eas :etusque ad domum interiorem,et exteriorem, ligentiam, aliud simplicem monstret historiam, et
« et per omnem parietem in circuitu intrinsecus et per omnes parietes in cirouitu, tam intrinsecus,
« estrinsecus mensura, et cslata Cherubim, et quam extrinseous, erant mensura;. Nihil eniin
« palmoB inter Cherub et Gherub. Duic facics Che- absque ratione et mensura
templo Dei,et maxime
in
« rub : hominis ad palmam hinc, et facies
facies in sanota [.4/. sanota] sanctorum a Deo factum est.
<c leonis adpalmam
inde ca^latus omnis paries per : Cmlata quoque erant Cherubim, haud dubium quin
« circuitum a pavimento usque ad laquearia Cheru- in lignis, de pavimento usque ad fenestras pertin-
« bim, et palmas caelataj. Et sanotuarium et tem- gentibus, et tam fabreractaj erant caelaturas, ut non
« plum aperiebatur per quatuor angulos contra fa- sculptK, sed appositas viderentur. Chcruhim inter-
« ciemsanetorum visio quasi species altarislignei:
: pretantur scienlix muUittido. Igitur intrinsecus in
« trium cubitorum altitudo ejus, et longitudo cubi- interioribus templi post scientiae multitudinem cae-
« torum duorum et latitudo cubitorum duorum: et
: lantur et palms, in quibus signum victoriae est, di-
« cornua habebat, bases quoque et parietes ejus cente Apostolo Persequor autem ad statutum bra- :

« lignei. » V crhum contra, quod LXX transtulerunt vium supernfe vooationis Dei, in Christo Jesu
in principio testinionii, ubi scriptum est Et rnen Philip. III, 1 i). Qua; palmfe erant inter Cherub et
:

sus cst contra dornum, in Hebraico non habetur, et C Cherub,ut unum Cherub duarum palmarum lateri-
idoirco obelo prKuotandum est ut sit rectius et ve- bus vallaretur: quod Cherub nequaquam, ut in
:

rius,e/ mensusest domum longitudine cubitoruw. cen- principio hujus prophetae legimus, quatuor habebat
<uw, et reliqua. Describuntur autem Sancta sancto- facies, hominis scilicet, et lconis, et vituli, et aqui-
rumettemplum interius, quod post nonaginta cu- lae sed tantum duas, hoc est, hominis et leonis, ;

bitos, ex tribus partibus centenos oubitos habere quorum primum ad rationem pertinet, sequens ad
dioatur,(a)perrectumvidelioetuumeruradeoadarum tLirorem,qui signillcantius Graece 0'j|xcn appellatur.
decem ut et mente, et sermone, et operibus Do-
: Furorem autenj dioimus,non eumquiperturbationi,
mino serviamus, recordantes illius Apostolici exem- et vitio proximus est sed qui mentis consolidat :

pli in quo ait Ut soire possimus quas sit latitudo,

.• moUitiem, et fortiorem facit animum dimioantis.In
et longitudo, et profundum, et altitudo {Eplics. iii, principio enim subjacemus concupisoentia;, qujB
18). Quod autem in Mebraico dicitur, njdificium se- refertur ad vitulum, propter terrena opera et alia ;

paratum et parietes ejus, LXX reliqua interpretan- sunt carnalia, alia spiritualia, quorum extremum
tur et separantia, quae non hffireant parietibus lem- aquihie deputatur. Cum autem intraverimus sanota
pli,sed propinquoset suoshabeant parietes. Ipsuni sanctorum,et interiora templi possederimus,nequa-
quoque templum et anguli ejus, et .Elam, id esl, j)
quam alia re indigemus, nisi ratione atque fortitu-
TtpoT:vXrju,sive vcstilndum,exleY']us erantstrata ligno, dine, SOSquorum alterum ad sensum atque pru-
sapientia videlioet, quod lignum vit;B situm in pa- dentiam, alterum refertur adanimi perseverantiam.
radiso Scriptura oommemorat {Genes. ii). Fcnestrae Omnisigitur pariospercircuitumtempliapavimento
quoque erant facta; in modum retis, instar oanoello- usque ad laquearia, Cherubim hatebat, et palmas
rum ut non speculari lapide, neo vitro, sed lignis
: mira arte cajlatas post qua; aperiebatur sanctua-
:

interrasilibus et vermiculatis clauderentur : pro qui- rium et templum per quatuor angulos contra faoiem
bus in Hebraico obliquas fenestras habet, qua; in sanotorura.Prius enim habemusscientiae multitudi-
tribus tantura erant partibuslompli.ad dexterara vi- nem,per quam victoriam de hoste consequimur, et
delicet et sinislram, et posl lcrgum, id est, ad Me- postea nobis sanctuarium aperitur et templum,quod
ridiem, et ad Aquilonem, et ad Occidentem. Orie.i- habet quatuor angulos, et stationem firmissimam,

(a) De hac dcpravatione jam dixi in annotationibus Consule locum.et videsis falsam Mariani restitutio-
ad caput istud Ezechielis tom. I, col. 713 et 714. nem. Mart.
 :

403 S. EUSEBII HIERONYMI 404

etquse in nullam partem deolivior sit. Hanc enim A. sicut in parietibus quoqueexpressx erant. Quamol)rem
habetnaturam mensura quadranguli,ut stabili con- et crassiora [Vulg. grossiora] eranl ligna in vestibuli
sistatbasi, et in mystico numcro, qui prudonti le- fronte forinsccus : supcr quse fcneslrx eranl obliquse,
ctori elemcnta quatuor, ex quibus
perspicuus est, et similitudo patmarum hinc atque imle in humerulis
constant omnia, solida perpetuaque possideat. Et vestibuli, secundum lalcra domus latitudinemque pa-
cuncta contra faciem sanetuarii aspiciebant ante : rietum. Multum in hoc loco Septuaginta editio ab
quod sanctuarium, sive in quo sanctuario erat spe- Hebraica veritate disoordat.Unde hoc solum admo-
cies altaris lignei trium cubitorum altitudine, et nebo quod pro orassioribus lignis, !T7ro'joaTa,hoc est,
longitudinc cubitorum duorum, latitudine cubito- neccssaria,s\ve cura digna transtulerint, et pro obli-
rumduorum,quijuncti laciuntseptemcubitos.Quod quis {enesins,abscondilas, et quodin flne testimonii

altare habebat cornua et tam bases quam parietes

;
positum est : et mensus est hinc et inde laquearia su-
ejus, hoc est, latera erant lignea, in quo Scriptura? perliminaris, sive vestibuli,el [Al. per] lalera domus
sanctfe mysteria, humanus sermo non potest expli- compacta, sive conjuncta, quae illi dixerunl, lZ,vftx)-

care quomodo altare, in quo ignis succendendus

:
[jiiva, pro quibus possumus xqui ponderis vertere.
erat,measa videlicetthymiamatis nihil ab igne pa- Vir ergo ille qui prophetam in abditatempli intro-
tiatur,sed ut ita dicam, igne purius fiat. Sicut enim „ duxerat,etinterca3tera ostenderat ei altare ligneum,
sanctorum opera, de quibus scribit Apostolus quod et angulos et cornua juxta LXX, et parietes
Uniuscujusque opus quale sit,ignis probabit (I Cor. habebat ligneos,dixit ei Hoc altare quod respicis, :

III, 13), non pereuni, sed per ignem puriora mon- ipsa est mensa coram Domino, qua3 insimilitudine
strantur, ita et altaris ligna quaa de lignis paradisi rubi ardet, el non comburitur de qua sanctus lo- ;

sunt, non cremantur igne vicino sed puriora red- quiturad Deum :Parasti in conspeotu meo mensam,
duntur.Nec mirum hoc de sanctuario,et de interio- adversus eos qui tribulant me {Ps. xxii, 5). Duo
ribus templi et altari thymiamatis credere, cum quoque ostiaerant in templo et in ipso sanctuario,
etiam(a) c(ij.!avTov,quod linigenus est,vel linihabens per qua3 utriusque instrumenti saoramenta mon-
similitudinem, quanto plus arserit, tanto mundius strantur, et in duobus ostiis ex utraque parte bina
inveniatur.Ignosce,lector, difficulLati, et veniam tri- erant ostiola,qua3in se invicemplicabantur: ut et in
bue pauperi intelligentia^. Per fencslras enim obli- historia spiritualem habeas intelligentiam,et in tro-

quas et in modum retis faotas, et quje seraper clausaj pologiahistoria;veritatera, quorumutrumquealtero

sunt,vixusque ad interiorem domum cordis nostri indiget, 505 et si unum defuerit, [lerfecta caret

oculum possumus intromittere,ut omniaquoi cerni- scientia. Quod autem sequitur; Bina erant ostia
mus, in umbra videamus et in imagine, et cum e.v ulraqueparleostioruni, juxta litteram perspiouum
504 Apostolo clamemus prolundum divitiarum C : est. Solentenim in majoribustrioliniisbinasibi hae-

sapientife et scientiao Dei ! quam inscrutabilia sunt rere atque conjungi major introitus nequaquam
: ut
judicia ejus, et investigabiles viee illius {Rom. xi, duobus et sed quatuor rainoribus
ingentibus,
13) ! Et : Quis cognovit sensum Dei {Isai. xl, 13), claudatur, vel aperiatur foribus. In quibus ostiis
nisi ille qui est magni consilii angelus, et sua potest terapli, sive sancti sanctorum caelata erant Gheru-

dignis aperire mysteria autem Romte ap-

?(!)) sxOita? bim, de quibus supra diximus, et sculpturas palma-
pellant solaria de cmnaculorum parietibus eminen- rum, ut post scientia; inultitudinem, viotoria in-
tia,sive [Meniana ab eo qui ea primus invenit, quae trantibus pra^beretur. Qui soulptura palmarum in
nonnuUi Grajcorum (c) ^ioaTpa? vocant. omnibnsquoque parietibus Templi erat. Redditque
(Vers. 23 seqq.) Et loculiis cst ad me Hxc
: est causas quare ca3lata3 [At. cajlata] fuerint Cherubim
mensa corani Domino, cl duo oslia erant in templo cl in ipsis ostiis, et palmarum expressaa similitudi-
in sanctiuirio,ct in duolnis osliis ex ulraque parte bina nes. Unde et crassiora [.4/. grossiora] erant ligna in
eranl osliola,qux in sc inviccm plicabantur. liina cnini vestibulo porta; forinsecus : ut et lirmitatem habe-
oslia erant ex ulraque parte osliorum,cl cadata erant in rent, et ctelaluram possent reeipere. Pulchreque
ipsis ostiis templi Cherubi^n et sculpturx paimarum, juxta inlelligentiam spiritualem, firmiora et caelata

(a)Amiantus lapis in Cypro nascilur,soissili alu- D reperiet, quee nos carpere noluimus, nomini ejus
minis similis,quo,utpoto lento, telas conlioiunt.quce parcentes el fastidioso leotori. Qnid sint porro me-
in ignem conjecta3 aocendnntur quidem agunlque niana non ab alio discere debuit Marianus,quam ab
flammaSjSed nullaamissa partenitidiores evadunt. ipso Hieronymo dicente in epistola ad Sunniam et
Hei3c R. Constantinus ex Dioseor. lib. v, cap. 148; Fretellam A(o;j.a: m
Oricntalibus provinciis ipsumdi-
Plin. lib. xxxvi,cap. 10. Hujusmodi partem lapidis, cilur qiiod apud nos teotum in PaUcstina enim et :

sive lini asservavi ob curiositatem, oum e Pyrenffiis /Egijpto.... non habent in lcctis culmina, sed Aw(j.a-
montibus ad nos delatiessentlapidesamianti.MART. XX, qux Romx vcl solaria, vel meniana vocant, id
(/') Alili Ethcras : zy.<\izo.i, quod ipsum nx voce He- est, plana tccta qux transva-sis Irabibus sustcntan-
braioa Nnipinx, quie hichabetur (signilioatque an- tur El quando prxcipitur nobis ut faciamus do-
gutos ejus) videtur exprcssum. De Menianis recole raati nostrotoronam,hoc pnccipitur, ut in lecto facia-
qua3 in epist.106, ad Sunniam et Fretellam, obser- mus per circuitum quasdam eminenlias, ne facilis in
vamus pag. 661. Denique Viotorius 'EtioTcoai; pro prxceps lapsus sit. Meniana itaque a Menio censore
iqwi-prx^ legit. dicta, erant i/.OiTxi 'i^Coj--j :>.'., de csnaoulorum pa-
(f) Qui Mariani notas in huno, et superiorem lo- rietibus eminentia solaria. Non legas Mediana in
cum legere voluerit, multa falsa neo sutis erudita epistola ad Suti. etFretel.sed meniana. Mart.
405 COMMENTARIORUM IN EZECHIELEM LIB, XIII. CAP. XLII. 406
sunt ostia,ut et flrmitatem habean t el pulchritudini- A in Evangelio scriptum est Qui le percusserit in :

nem, ne quis insanotasanotorum simiiis Ozias pos- dexteram msxillam, prajbe ei et alteram {Mallh. v,
sitirrumpere.et sibi sacerdotiumvendioare (II Par. 29). Numquid dicere non potuit, et sinistram ? Sed
xxvi). Super quEB ostia erant {'enestrte obliqus.sive quando percutitur dextra, prKbetur alteradextra :
absconditae^utipsum quoquelumen quod proebeba- quia in sancto viro utrumque dextrum, utrumque
tur intrinsecus, non haberet perfectam scientiam, perfectum est. Et in humerulis vestibuli secundum
nec clarum lumen et cunotis patens : sedplerisque latera domus, latitudinemque parietum : pro quo
506 exparteesset absconditum.Nunc enim vide- LXX transtulerunt, in laquearibus /Elam, hoc est,

mus in aenigmale (I Cor. xiii, 12) et nec dum novi- ; propyli [.4/. 7:po7:jXo'j], et latera domus, aequalis
mus siout oportet nos scirc : cum autem venerit ponderis, sive menstirx : per quse latenter ostendi-
quod perfeoturn tunc quod exparte fuerat,de-
est, tur, et postes superliminaris, sivo vestibuli (hoc
struetur. Et erat similitudo palmarum hinc atque enimhumerulividentursignificare) et lateradomus,
inde. Eleganter in interioribus Templi, etinsanotis et latitudinem parietum, cuncta rationis plenaesse
sanctorum non posuit dexteram et sinistram ne : atque niensura!, ct nihil in toinplo Domini reperiri
quid Binislrum in his qu.T3 magna suntet aroana di- quod absque mcnsura et sapientia constitutum
cero videretur ;sed hino atque inde,juxtaillud quod sit.

LIBER DECIMUS TERTIUS.

505-506 Tertius decimus Explanationura in B xiii,2)?Igiturgranum hoc sinapis,etiamsimodicum
Ezechielem liber, seoundus est cxpositionistempli, fuerit,in magnam succrescit arborem, et volatilia
quem et quartum decimum, opitulante Salvatore cccli habitant in r.amis ejus {Liic. xiii). Quamobrem
nostro, ad flncm usque diotare cupio,illudejusdem tibi, filia Eustochium, quae nostro qualiacumque
numeri cumDavidinquartodecimopsalmo canens fuerint libenter accipis, contestatum volo, et illud
DGmine,quishabitabit in tabernaculo tuo:aut quis rhetoris Victorini brevitor adraoneo, ut obsourita-
requiescet in monle sanototuo {Psnl. xiv, lj'?Quod tem voluminum ex tribus rebus fleri scias, vel rei
et pro difflcileet pro impossibili deberaus accipere. magnitudine, vel doctoris imperitia, vel audientis
Unde et in alio loco quasi virdesideriorum enixius duritia : quorum primum et secundum liquido in
deprecatur ac dicit : Unum
Domino,hoore-
petivi a hoc opere confitebor tertium, acumen ingenii tui
:

quiram,ut inbabiteiri in domoDomini omnibusdie- et desiderium Scripturarum facile renuit: quas pri-
bus vitce mea?, ut videam jucunditatem Domini, et vilegio virginali, et victus continentia, non dicam
visitem templum sanctum ejus (Psal. xxvi, 4, 5). frequentera, sed jugem hospitem possides Deum.
Et rursum : Quam clilecta, inquit, tabernacula Igitur tertium decimum in Ezechiel arripiamus li-
tua, Domine virtutum : conoupiscitet deficit anima brum, cujus hoc principium est;
mea in (a) atriis Domini {Psal. lxxxiii, 1). ^Emulo- r
rum maledicta praevenio, 507-50§ qui non quid (Gap. XLII. —
'Vers. 1 seqq.) « Et eduxit me in

ipsi possint, sed quidegonon possim,considcrant 11 atrium exterius per viam ducentem ad Aquilo-
et oum nostra dijudioent, sua jndicanda non praj- <i nem, et induxitme in gazophylaoium quod erat
bent: numquam in agone pugnantes, sed de pu- u contra separatum ajdificium, etcontra sedem ver-
gnantibus otioso, immo superboanimo judicantes. < gentem ad Aquilonem. In faoie longitudinis cen-
Facile est dare dictata de populo, et singulos iotus « *um cubitos ostii Aquilonis : et latitudinis quin-
calumniari, ac de alieno ridere sanguine, et ubi « quaginta cubitos, contra viginti cubitos atrii in-
vulaus infigi debuerit, imperiti lanista? moredisse- « terioris : et contra parvimentum stratum iapide
rere.Ego in explanatione templi Ezechielis, et ca3- « atrii exterioris, ubi erat portious juncta porticui
terorum quK ad finem ipsius voluminis pertinent, « triplioi. Et aute gazojihylacia deambulatio decem
feteor me pro rei magnitudine nihil dignum scri- « cubitorum latitudinis, ad interiora respiciena viee
bere, etin paucis, si quatamen accipere meruero, « cubiti unius et ostia eorum ad Aquilonem, ubi
:

gratias agere Salvatori. Soriptum cst enim Nisi : « orantgazophylaoia insuperioribushurailiora,quia

credideritis, non intelligelis {Isai vi). Etin alio lo- « superportabant[KM/j. supportabant]porticus quee
co : Si habueritis fidem ut granum sinapis, et dixe- « ex illis eminebant de inferioribus et de mediis
ritis monti huic, transmigra et transplantare in D « a;dificii. Tristega enim erant, et non habebant

mari, Ret{Malth. xvii, 19). Et quomodo Apostolus n columnas, sicut erant columnffi atriorum pro- :

granum sinapis non modicam fidei portionem, sed " plerea emincbant de inferioribus etde mediis {Al,
totara fldem esse commemorat dicens: Etsi totam « (i(Min(r atriis) a torracubitis quinquaginta. Et pe-
fidem habuero, ita ut monles transferam {! Cor. i< ribolus exlerior secundum gazophylacia, quaj

{a) Maluit 'Victor, in atria, ex Gr^co xwv LXX et Hieronymianis aliquot mss.
407 S. EUSEBII HIERONYMI 408
« erant in via atrii exterioris ante gazophylacia ;
A lioc loco posuimus: El (b)eduxUme in gaxophyla-
« longitudo cjus quinquaginta cubitorum.Ouia lon- cium, quod erit contra separalum xdificium, et contra
« gitudo eratgazophylaciorum atrii exterioris quin- xdem vergentem ad Aquiloncm pro quo habetur
<iquaginta cubitorum ei longitudo antefaciem tem- inLXX.-E< eduxil me: et eccc exedrx quinque
« pli centum cubitorum. Et erat subter gazophyla- de reliquo xdificio el juxta separatum ad Aqui-
« cia haec introitus ab Oriente ingredentium in ea lonem : pro separato, quod Aquilee et Symma-
« de atrio exleriori inlatitudineperiboli atrii quod
: chus transtulerunt, secunda Aquilee editio, et
« erat contra viam Orientalem infaciemicdificii se- Theodotio ipsum verbum posuere, gazera (nTiJ),
« parati. El erant ante
tedincium gazophylacia, et in omnibus locis similiter exprimentes multaque :

K via antefaciem eorum juxtasimilitudinem gazo- alia qu;n in praesenti loco posita sunt inler Hebrai-
« phylaciorum, qua3 erant in via Aquilonis, seoun- cum et LXX non 510 solum ordine, sed et numero,
« dum longitudiuem eorum, et sic latitudo eorum. et verborum interpretatione discordant, ut si vo-
« Et omnisintroituseorura,etsimiIitudines, etostia luerimus hajrere in singulis,et diversitatem eorum
« eorum, secundum ostia gazophylaciorum, quai quasrere, et explanare rationem, multum aberre-
« erantinvia respicienteadAustrum[Fu/f7. Notum], mus a proposito. Volueramque desperationeet ma-
K ostiumincapiteviffi.quM {Vutg.addit\\a.) erat ante -n gnitudinereipr.Tsenstestimoniumsilentiopra^terire
« vestibulum separatum perviamOrientalemingre sed melius arbitratus sum quodcumque dicere,
« dientibus.LXX :Et eduxit me in atrium exterius •r quam omnino Socraticum iliud assu-
nihil dicere.
« ad Orientem ^ contra portam Aquilonis.etintro- mens:Scioquodnesoio [.ILnesciamJ.Parsenimscien-
« dusit me, et ecceexedrffiquinque^ajjuxta partem tia3 est, scire quod nescias. Postquam igitur ea quae
« ccdiflcii, et prope sediflcium soparatum ad A- erant intus, propheta diligentius contemplatus est,
« quilonem 509 etcontra cubilis centumlongilu-
: eduxit eum vir, cujus funiculus et calamus erat in
« dinis ad Aquilonem ,et latitudinis qninquagin lacu- manu, ad atrium exterius, per viam ducentem ad
« b'tis descriptffi sicut porta3 atrii interioris, ct Aquilonem, quod et supra jam viderat, antequam
« sicut columnaj atriiexterioris.per ordinemcontra interiora ponetraret. Sed aliter videmus perfectam
« faciem porticus terna?, et contra exedras dearabu- habentes scientiam, aliter in principio deciplinae.
« latio cubitorum decem lalitudinis, per cubitos Et necesse cst,ut qui interiora conspexerit, secun-
« centum longitudinis in interiorem viam cubiti dum eamdem formam atque mensuraset recondita
« unius, et hostia earum ad Aquilonem. Et deara- sacramenta, etiam quae exteriora sunt, videat.
« bulationes ccenaculorum similiter, quoniamemi- Eductus autem est in gazophylacium siveutSym- ;

« nebant columnaa a columnis inferioribus, et spa^ machus e' LXX transtulerunt, e.rerf?'am, vel Theo-
tium simile erat. Et porticus triplices erant, et ^ dotio, •KaTLOtpopiov, quod in //;fi/rtHi»m vertitur: quod
« columnas non habebant sicut columnaj in exte- erat contra separatum ajdiflcium. Quod autem LXX
« rioribus proptereaeminebant ab his qu« erant
: addidere pro gazophylacio, cxedras quinque in
« inferius, et in medio de terra quinquaginta cubi- Hebraico non habetur. Quod gazophylacium erat
« torum, et lumen exterius sicut exedrarum atrii contra separatum aediflcium, de quo supra jam di-
« exterioris, quo^respiciebant contra exedras Aqui- ximus, GAZERA. Separatum autem erat, eos susci-
« lonis, longitudine cubitorum quinquaginta. piens qui ab Aquilone veniebant, et erat contra
" Longitudo enim exedrarum respioientium in c-edem vergentem ad Aquilonem, id est, respi-
" atrium exterius, erat cubitorum quinquaginta. cientem quidem Aquilonis partes, sed nonin Aqui-
« Etha;c sunt contrafaciem suam, omnes cubitorum lone positum, ut facilior esset transitus his, qui
« centum et hostiaexedrarumistaruraadintroitum Aquilonis frigora relinquebant, a quo exardescunt
< Orientalem, ut ingrediatur per eadera inatrioex- mala super terram [Jer. i).Legimus inNumerorum
«teriori, secundum lumen quod erat in principio libro, tribus Dan et Nephtalim, et Aser tiliorum
« deambulationis ad Austrum contra meridiom et Bala3 et Zolph--c ancillarum Rachelis et Lis, ad
« faciem reliqui asdiflcii, et separati.Et e.xedrce et Aquilonis plagas castra tenuisse. Nunc quoque in
« deambulatio contra faciem suam,juxta raensuras ]) facie longitudinis ostii Aquilonis centum fuissecu-
« exedrarumet viam ad AquiIonem,ctIongitudinem bitos, et latitudinis quinquaginta ; utex decem de-
«earura,etlatitudincmearumet omnisexitusearum, cadis, quadrangulus numerus atque perfectus,et ex
« et introitus, et luminaria, et ostia exedrarum septemhebdomadibus, quiremissionisestnumerus,
« contra Meridiem, et introitus ab initio deambu- et in principium unionis, id est, ogdoadis erumpit,
« lacri ad luminare spatio calami : et ut ad Orien- sacerdotalia in templo Dei spatia monstrarentur
« tem Hoc quod LXX transtulerunt
iretur per ea. » Illudque quod 211 juxta Hebraicum jungitur, ton-
ai Orientem, in Hebraico non habetur, et supor- tra viginti cubitos afrii interioris, -pro quoLXX tran-
fluum esse manifestumost.Quomodocnim educitur stulerunt, descripta crant sicuti porlx atrii inte-

ad portara exteriorem ad Oricntom, cum sequatur, rioris, hunc habet sensum

quod cxterioris atrii
:

conlra porlam .iquilonis. Illud quod et supra, ct in centenarius etquinquagenarius numerus, eamdem

(a) Rescribit Victorius,

quinquc dc rcliquo .rdificio in Comment. Uieronymo.
et prope, etc, ad Grajcum textum, non dissentiente Idcm introduxit ad Gra;c,
[b) ix^sicc^^^z.
409 COMMENTAHIORUM IN EZECHIELEM LIB. XII. GAP. XLII. 410

vim habeat, quam vicenarius atrii interioris. Si A '''"". subauditur, c.rcdrarum, sive gazophylaciorum
enimquatuorquinquiessuppntesjin numero vicena- do quibus Fermo supra fuil. Qu.tj gazophylacia erant
rio, utrumque reperies Testamentum ut et Lex te- : in superioribus, id est, in coenaculis humiliora. Quae
neatur in Evangelio et Evangelium de Legis radioe ccEnacula ascendit Elias et Elisaeus {Reg. iii, 17 ;

nascatur. Pro quo numero LXX, simuliludinem alrii IV, l''i)Dominus cum discipulis Pascha facturus
: et

inlerioris, interpretati sunt, forsitan formidantes (Marc. xiv), et Thabita quK et fide Apostoli et virtu-
vicenarium nuraeruni, in quo offerunlurEsau mune- tum suarum merito suscitata est {.ict. ix). Ista sunt
ra, in atrio interiori ponere. Sequitur: El contra ccenacula, de quibus in psalmo scriptum est : Qui
pavimentum slratum lapide atrii exlerioris : iM eral rigat montes de cccnaculis [Al. superioribus] suis
porticus, juncla porliculi triplici ; pro quo LXX {Psal. ciii,13). Nisi enim quis mons fuerit effectus,
transtulerunt : Et sicut columnx atrii exterioris per et ad altiora surrexerit, pluviis Domini non irriga-
ordinem posilx, contra faciem porticuum triplicium. bitur, qui pro diversitate meritorum de primo, se-
Signilicat autem, quod pavimentum atrii exterioris, cundo, et tcrtio irrigatur cccnaculo. Ipsa quoque
vivo fuerit stratum lapide : ut nec sstatis pulvere, gazophylacia, hoc est, thesauri gazarum Domini in
nec lulo hyemis, sacerdotum vestigia polluantur. superioribus humiliora sunt {Ephes. iii). Quanto
Unde et Dominus ascensurus ad Patrem, Apostolo- g enim quis excelsior fuerit, tanto cum Apostolo hu-
rum lavat pedes [Joan. xiii), utmundatis purgatisque militate dejicitur. dicens, Qui non sum dignus vo-
vestigiis scandant regna ccelorum et imperat apo- : cari Apostolus, quia persecutus sum Ecclesiam
stolis, ut in quamcumque ingressi fuerintcivitatem, Dei (I Erant autem ipsa gazophylacia in
Cor. i, 95).
et non susceperint eos, excutiant pedum suorum ccenaculis humiliora, quia supportabant porticus
pulverem(Ma/i/(.x;e<iW«)'cvi): quo soilicet nihil mu- quae ex illis eminebant de inferioribus et de mediis
nerum terrenorum ab eisapudse remanerepatiantur. aedificii. Redditrjue causas cur gazophylacia in coe-
Non solum autem pHvimentum stratumeratlapide : naculis posita, hiimiliora fuerint. Quia supporta-
sed et porticus erat juncta porticui tripliei. Una Por- bant,inquit,porticus,(iua;libertateaerisfruebantur,
ticus ab imbre et Kstu protegens sacerdotes, et jun- et eminebant de inferioribus, et de mediis aedi-
cta porticui triplici demonstrat mysterium Trini- Ocii ut secundum coenaculum pavimento infe-
:

tatis,quod cum Patris et Filii, et Spiritus sancti di-
vidaturnominibus,tamen unasibidivinitateconjun-
gitur. Erat quoque ante gazophylacia, sive exodras,
velthalamos, dearabulatio decem cubitorum latitu-
dinis, ad interiorarespiciens viKcubiti
rioris513 domus esset eminentius, et tertium
coenaculum secundo esset excelsius, et quanto quis
ad superiora conscenderet, tanto altiori uteretur
ccenaculo,quod humilitate crescebat, dicente Do-
unius.Quod- mino Qui vultinter vos major esse, fiat omnium
:

que a LXX additum est : Per cubiios longitudinis minimus {Marc. ix, 34). Neque enim columnis aliis
ccntum, superfluum est : quia in Ilebraico nnn ha- portabantur, sicut in atriorum columnis legimus;
betur. quod ponentes, tulerunt id quod habetur in sed eminebant de inferioribus et de mediis a terra
Hebrffio, ad interiora respiciens vise cuhiti unius, cubitis quinquaginta, numero remissionis omnium
quod nos de Hebraica veritate transtulimus. Signi- debitoruna. Haec sunt autem tristega, de quibus prae-
flcat autem,quod ante fores gazophylaciorum om- cipitur : Describe ea tripliciter, consilio et scientia,
nium, sive exedrarum, et thalamorum fuerit deam- ut respoiideas sermonibus veritalis his quas propo-
bulalio, latitudinem habens cubitorum decem, 51? nuntur tibi {Prov. xxii, 20, 21). Inferiora igitur et
qui et ipse perfectus est numorus, vel propter Deca- exteriora, columnis indigent ;
quK autem altiora
logum, vel propler Evangelii sacramentum. Si enim sunt et interiora, columnarum, id est, alieni auxi-
ab uno per duos et tres ad quartum numerum ve- lii usu non egent. Post haec dicitur Etperibolus ex- :

nias, decenarius [Al. denarius] Evangeliorum nu- terior secundum gawphylacia, quse erant in via atrii
merus efTicitur in cujus latitudine deambulant sa-
:
exterioris ante gaiophijlacia, longiludo ejus quinqua-
cerdotes,ante singula gazophylacia gra dentes : ita ginla cubitorum : quia longiludo eral gawphylaciorum
dumtaxat ut semper ad inleriorarespiciant vi;eejus. alrii cxlerioris quinquaginta cuhilorum, et lonyitudo
qu« ducit ad cubitum unum, ad cultum, videlicet D anle faciem templi, centum cubitorum. Peribolus
unius divinitatis, dicente Filio ad Patrem Revelavi : murum significat qui erat exterior, et cingebat ga-
nomen tuum hominibus(/oa«. xvii, 6). Ipsa ost enim zophylacia in via atrii exterioris, habens in longi-
via, interiora respiciens, qute dicit in Evangelio : tudine quinquaginta cubitos : de cujus numeri sa-
Ego sum via.etvita, et veritas {Joan. xiv, 6) quia : cramento crebro diximus. Porro longitudo ante fa-
nemo venit ad notitiam Patris, nisi per Filium. ciem templi, nequaquam quinquaginta cubitorum
Sequitur Et ostia earum ad Aqtiilonem, ubi erant
: erat, ut ante gazophyla.cia sed centum cubitorum ;

gaxophylacia in superioribus humiliora : quia suppor- ut post remissionrm omnium peccatorum, perfecta
labant porticus qux ex illis eminebant dc inferioribus prMmia in centenario numero prffistolemur [Levit.
et mediis sedificii. Tristega enim erant, et non halje- Pro peribolo, sive muro, quodHebraice dicitur
xiil.
bant columnas sicut erant column;e atriorum GADER TiJ LXX lumen interpretati sunt, quod ve-
propterea eminebant de inferioribus et de mediis a nit extrinsecus, et illuminat curdis nostri oculos
terra cubitis quiuquaginta. Quod jungitur ostia ea- : non sufiiciente natura nostri luminis quod versatur
 411 S. EUSEBII HIERONYMI 412
in sensu, perfectum soientiaj habere fulgorem, nisi A. vesci sacerdotibus licet, vel non licet, et de hisip-
extrinsecus pcr Dei gratiam introeat. Quod primum sis quos licet, in oibos sumere, non in omnibus su-
oculos nostri cordis illuminat, et omne alrium ex- muntur locis, nec ab omnibus, nec omni tempore.
terius, quod quinquaginta cubitorum latitudine ten- Gazophylacia Aquilonis Austri puto esse, qua; vel
ditur, 1'acit clarescere. Postea vero cum veneri- hislori;E contineant simplicitatem, vel spiritualis
mus ante facii^m templi, perfecta in centenario intelligentiffi sacramenta, ut per Aquilonem venia-
numero recipiemus prcemia. Erat autem subter mus ad Meridiem. Neque enim sic legenda est lit-
gazophylacia introitus ab Oriente ingredientium in tera, ethistorice fundamentajacienda, utnon venia-
eade atrio cxteriori. Oporlet enim Dei nos possi- mus ad culmina nec ita pulcherrimo cedificio lecta
;

derc divitias, et de atrio exteriori subter gazophyla- ponenda ut nequaquam fundamenta sint solida.
cia Oricntis introitum reperire, et per latitudinem Sacerdotds autem qui vescuntur in cellariis, in qui-
periboli, qui respicit viam Orienlis, venire 514 bus multaj divitia3 continentur, ipsi sunt qui appro-
ad aedificium quod sanctis est separatum, ante quod pinquant adDominum de quibus Scriptura testatur
:

sunt gazophylacia, et in ipsa via similitudo gazo- (E.vod. xxiv),quod IMoyses appropinquaverit ad Do-
phylaeiorum, quae erant in via Aquilonis. Licet minum, et cjeteri accedere non potuerint. In a;di-
enim ad Oricntis perveniaraus introitum, tamen licatione templi mystici,et in Ecclesia; sacramen to
majorum est in minoribus, et non pos- ''
similitudo multi sunt sacerdotes et apostolici ' •
viri qui accedunt
sumus ad Orientis pervenire lumen, nisi per viam ad Dominum, et non in quolibet loco, sed in sancto
Aquilonis, id est, per minora et humiliora ad ma- sanctorum. Quodque juxta LXX dicitur : FjVm 5a-
jora et altiora tendamus. In ipso autem introitu (/of, qui interpretatur /iw/iis, in Hebraico non ha-
similis latitudinis, id est, eadem
longitudo erat betur. Ibi, inquit, sacerdotes ponent sancta sanoto-
mensura perquadrum omnisque ingressusetsirai-
:
rum, et victimam holocausti,
oblationem, hoc est,
litudines, et ostia eamdem habebanl mensuram et ut non solum ju-
pro pecoato, et pro ignorantia ,

et similitudinem quam gazophylacia qua; erant in ge offerant sacrificium, sed pro diversitate tempo-
via respiciente ad Austrum. Per Orientem quippe rum, et qualitate peccati, atque ignorantiffi, sciant
Aquilonis frigora restinguentes, pervenimus ad plaoare Dominum, quia ipse locus sanctus est, et
Austrum, inquosponsus recubat in meridie, et in sacerdotalis in eo dignitas commoratur, qus possit
pleno versdtur lumine. In capite auteni ejusdem rogare pro cffiteris. Quando autem procedendum est
hoc est, Orientalis qua3 patet ingredientibus
viae, ad eos, qui non possunt templi adyta penetrarej
ostiumest, quod nisi apertum 1'uerit ab eo qui di- nec divinaj scienti» arcana cognoscere egredian- :

cit Ego sum ostium (Joan. x, 9) et qui habet clavcm

:
tur, inquit, foras ad eos sacerdotes in atrium exte-
David, ad vestibulum sanctorum virtutibus separa- C rius nequaquam cum liisvestimentisquibusintrin- :

tum, etquodabAquilonevenientessuscipit,nonpos- secus induti erant, viscera videlioet misericordiffi,

sumus pervenire {Isa. xxii). Superfluum est juxta et Dominum Salvatorem, de quibus scriptum est :

LXX singula loci hujus verba disserere cum et InduiminiDominumJesumGhristum(/Jom.xiii, 14);

:

h»c qu£e dicla sunt, obscuritate non careant, et illa

nec his utantur sermonibus, de quibus loijuitur
quee reticemus, similia prope sint his qua; di-
Deus Mysterium meum mihi etmeis: ne incurranl
:

ximus. in illudquod Salvator prohibet, dioens Nolite dare :

(Vers. 13, 14.) ht dixit ad me : Gax-ophylacia sanotum canibus, neo projiciatis margaritas ante
Aquilonis, et gazopliylacia Austri qux sunl anie xdi- porcos (Matlh. xii, 6). Sed ponent vestimenta 516

ficium separatum, hxc sunt yax-oplnjlaciu sancta in sua intrinsccus, quibus induuntur, quando mini-
quibus vescuntur sacerdotes qui appropinquanl ad Do- strant in lempli adytis ; sancta enim sunt, et ad eos
minum in sancta sanctorum. Ibi ponent sancta sancLo- qui perfeclam non habent sanctitatem, non debent
rum, et oblalionem pro peccato el pro deliclo locus :
proferri : accipientque alia vestimenta, et sic pro-

enim sanctus est. Cum autem ingressi fuerint sacerdo- cedentad populum. Sic, inquit, loquentur ad popu-
tes, non egredienlur de sanctis in atrium e.xteriu>:, ei lum, quomodo potest audire populus. Unde et Apo-
ibireponentvestimcntasua in quihus minislrant. quia D stolus Gorinthiis loquebatur (I Cor. v), in quibus
sancta suni : veslieniurquc veslimcnlis aliis, ct sic pro- audiebatur fornicalio, et talis fornicatio, quaj nec

cedcnt ad populum. Vir ille qui ductor prophetai inter gentes quidem : Lac vobis polum dedi, non es-

fuit, postquam eum duxit in atrium exterius, et cam, id est, solidum cibum necdum enim capere
:

monstravit orania quaj prffteritus sermo narravit, poleratis ( I Cor. iii,2). Ad quos rursum dicit: Fi-
gazophylacia quoque, sive exedras, in quibus diu- lioli moi, quos iterum parturio, donec Christus for-
tissime commoratus est, dixit ad cum : IIkc sunt metur 19). Parvulis enim atque
in vobis [Gat. iv,

gazophylacia, vel exedra;, thalamique ad Aquilo- lactentibus non solum non prodest solidus cibus,
nem et ad Auslrum, quaj sunt antc sedificium sepa- sed interficit eos, qui porfcclaj ffitatis hominibus
ratum, et appellantur sancta gazophylacia, in qui- congruit. Illud autem quod a Septuaginta additum
bus vescuntur sacerdotes, qui appropinquant ad est : Propterea non egredientur in atrium exterius sa-
Dominum 515 in sancta sanctorum. Ex quibus cerdoies, ul sempcr sancii sini qui offcrunt, obelo
discimus, multas ciborum esse diversitates, quibus prDsnotemus, quia in Hebraico non habetur.
413 COMMENTARIORUM IN EZECHIELEM LIB. XIII. CAP. XLIII. 414

(Ver?. 15 seqq.) Cumrjue complessct menmrns do- A bus. Prudens lcctor et diligens legat librum Jesu
tnus interioris, edu.vit me per viiiniportie qiix respi- Nave,et inveniet quomodoin suburbanis haec men-
ciebat ad viani oricnlalem el mensus est eam undique
;
sura servetur.Unde et legiodaemonum, huncnume-
per circuitum (sive simUitudincni domtis percircuitum rum porcorum [Luc. viii), ut
elegit in sufTocatione

in ordinc) Mensus est autcm contra ventutn Orienla- qui servientibus Deo, prtccepto Domini separatus
lem (sive et stcti post tergum portrv respicieniis ad est, in contrariam partcm referatur ad perditionem
Orientem) calamo mc,nsune{a)per circuitum quingentos eoruin qui vitam cceno dignam, et sordibus con-
calamos,in calamo mens urse per gyrum CVulg. circui- sectantur. Omnis autem murus qui est exterior.et

tum). Et mensus cst contra ventum Aquilonis quin- habet spatiosissimam longitudinem et latitudinem
genlos calamos, incalamo mensurx per gyrum. Et per quadrum, apostolorum contiaet iiumerum, id
ad venlum Australem mensus est quinyenfos calumos, est, duodecim 518 millium ut singulis apostolis :

in calamo mensurx pcr circuitum. Elad venlum occi- millenus numerus deputetur,et tamen ad mensuram
dentalem mensus est guingentos calamos, in calamo plenitudinis Christiet perfecti viri non veuiat, nisi
mensurpc. Per quatuor venlos mensus cst (Vulg. jungantur ei et TTa).o!i(jTTj,qui trecenti trigintaet tres

addit !7/Mf/)mMrMm ejus undiqueper circuitum, lon- cubiti sunt. et cubiti tertia pars; per quae sanctjeet
gitudine quingentorumcubitorum. et latitudinc qmn- venerabilis Trinitatis mysterium demonstratur,qufB
gentorum cubitorum, dividentem inter sancluarium et B cingit etvallat omnia, et habitores templi sui

vulgi locum.Sciendum quod post ventum Orienta- praestattutissimos.Undetrecentornmcubitorum ar-

lem et Aquilonem, in vonto Australi et Occidentali ca Noe habet longitudinem, et triginta cubitorum
apud Septuaginta ordo prffiposterus sit. Illi enim altitudinem, quae consummatur in uno cubito
primum posuerunt, Occidentalem, id est mare et ; [Gen. v). Quod autem ibi adduntur quinquaginta
postea Australem, cum apud HebrKos primum po- cubiti in latitudine, remissionis (ut sfepe diximus)
natur vcntus Australis,et postea Occidentalis.Quod- significat sacramentum. Unde et Dominus triginta
queScripluranuncdicit: cumquecomplesset mensuras annorum venit ad baptisraum,et hic ipse propheta
domus 517 inlerioris, eduxit meper viam portie quse inprincipiovolnminis sui annumponittriscesimum:
respicit ad viam Onen/fl/em, ostendit cunota qure su- qui trecent6simus,et tricesimus numerus, tribus
pra dicta sunt,et forinseous, et intrinsecus et in additis et tertia parte completur.Illud autem quod
interioribus templi,hoo est, sancti sanotorum,pro- per simplicitatem interpretationis, dum parum at-
prie ad templi a;dificium pertinere, et templi inte- tendiinus celeritale dictandi,et Septuaginta habent
rioris. Undenunc me pcr viam
sequitur: Eduxit et nostratranslatio, murum cjus undiquc per circui-
portcB, quffi respiciebat viam Oriontaiem, et
ad timjougiludine quingcntorum cul)itorum,et latitudine
mensus est eamundiquepercircuitum, sive simili- C quingcnlorum cubitorum, llobrsus sermo non conti-
tudinem domus.Per quod demonstratur,non ipsam net sed simpliciter,longitudinem quingentorum,et
:

domum.sedsimilitudinemdomusessequfficernitur latitudinem quingentorum,utsubaudiatur, calamo-

quia nunc per speculum videmus in ffinigmate :cuni rum sicuti quarto supra diclum est.adOrientalem
:

autem venerit, quod perfectum est, tunc quod cx ventum.et ad Aquilonem.et ad Austrum et ad mare
parte est destructur (I Cor. xiii). Unde et Moyses quingentis calamis.murum partium singularum ad
in tabernaculo, et Salomon ina;dificio, non verita- 60 qui tenebat calamum fuisse dimensum.Quingen-
tem tentorii templi, sed similitudinem figuramque tesimus autemnumerusqui vicinus est quinquage-
fecerunt ;ut per ha3cqua3 minora sunt et terrena, nario,quod ad remissionem pertineat omnium per-
ea quffi in co3lcstibus,et in spirituali cedificio sunt, catorum, non solum vetus Scriptura (Levi/. xxv),
intelligere possimus.Vir autem qui prophetam edu- sed et Salvatoris iu Evangelio verba deraonstrant,
xerat,nequaquam in atrium exterius, sedperviam dioentis Duo debilores erant feneratori cuidam
: :

portae, quae respiciebat ad viam Orientalem, pri- unusdebebat denariosquingentos,et alius quinqua-
mum mensusest oontra ventum Orientalcm,id est ginta (Luc. VII, -41). Et murus dividit inter sanctua-
ad Orientalem plagam quingentos calamosper gy- rium et vulgi looum. Ex quo intelligimus, omnem
rum secundo, Ad Aquilonem tertio, ad Austrum; ^. supra templi descriptionem, Sacerdotum, qui sunt
; ;

fii::t^".i — f.,;...,«^,:.,;„t„-;.„ .^ni„„„t„„, Hunc o„(om

quarto, ad mare, id est, ad Occidentem, per qua- fllii Sadoc,fuisse ministeriis delegatam. u„r,.^ autem
tuor videlicet ventos, murus in circuitu,tam in lon- murum, qui tanto spatio dilatetur, et universa
gitudine,quam in latitudine,hoc est;per quadrum. circumeat, separare sanctuarim et vulgi looum.
qui murus simul habebat duo millia calamos. bm (Cap. XLIII. —
Vers. 1 seqq. ) « Et eduxit (I- «/<;.
autem oalamus ses cubitorum erat,et (6) TaAatTT-ri « duxit) me ad portam qu;e rcspiciebat ad viam
uno, qui TtaXaiiTv^ sexta pars cubiti est,perspicuum Orientalem et ecoe gloria 519 Dei Israel jngre-
(I :

est murum exteriorem habuisse per circuitum oala- « diebatur perviam Orientalem:et voxerat eiquasi
mos duo millia,qui faciunt cubitos duodeoim millia « vox aquarum multarum et terra splendebat a
:

trecentos triginta tres, ettrientemde duobus milli- « majestate ejus.Et vidi visionem secundum speciem

(a)DelelVictoriusVuIgat»edit.et llebraicjcodicis A\\.\ir per gyrum.

auctoritate hac verba per circuitum, qu.-e ex eo (b) Victorius sequiori genere, TaXatjT -^? unius qux
etiam, ait, coQstat superflua esse, quod statim ad- TraXaijxr',
 ; :

An S. EUSEBII HIERONYMI 416

« quam videram,qiiando venit utdisperderetcivita- A. quasivoxaqmrummuUarumtqaoAeXiomwisivi sua
<i tem ; et species secundum aspectumquem vide- conflrmat Apocalypsi, Septuaginta posuerunl Et :

ci ram juxta flavium Gtiobar, et cecidi super faciem vox castrorum quasi vox geminantium multorum
« meam.Et majeslag Domini ingressa est templum [Apoc. xiv). Tertio in llebraico habetur Vidiviaio- ;

« per viam porta3, qus respiciobat ad Orienlem. Et nem secundum specieniqunm viderum, quando venit,
« elevavit me spiritus.et introduxit mein atrium ut disperderet civitaiem.y e,mi autem ille qui in prin-
« interius : et ecce repleta erat gloria Domini do- cipio hujus prophetJB vestitus erat lineis, et atra-
« mus. Et audivi loquentem ad me do domo. Et vir mentarium habcbat ad lumbos, cum aliis sex, ut
« qui stabat .juxta me, dixit ad me : Fili hominis, dispcrderet civitatem, non nt ungeret, quod Sep-
(c locus soiii mei, et locus vestigiorum pedem meo- tuaginta transtulerunt, qui quarto dixere : Et visio
« rum, ubi habito in medio filiorum Israel in aeter- currus quam !n'(/frrtm,quod in Hebraico non habetur.
« num. Et non pollent ultradomus Israel nomen Dicamus strictim de singulis,quantum ex explanatio-
« sanctum meum,ipsi et reges eorum in fornicatio- nis patitur difficultas ne dum studemus brevitati,
:

« nibus suis,et in aninis regum suorum, et in ex- volamentum non solumMoysi,sed et prophetae Eze-
" celsis :qui iabricati sunllimen suum juxta limen chielis remaneat in nobis.qui cupimus revelata fa-
« meum,et postes suos juxta postes meos: et mu- „ cie veritatem Domini contemplari (Exod. xxxvi; II

« rus erat intcr me et eos : et polluerunt nomen Cor. ii\). Gloria ergo Dei Israel ingreditur per viam
« sanctum meum in abominationibus quas fecerunt Orientalem,per quam et egressa fuerat, quando ci-
« propterquod consumpsi eosin ira mea.Nunoergo vitasDomini furore peroussa est.Ingreditur autem
« repellant procul ibrnicationem suam, et ruinas immo regreditur ad eam quia templum Domini »di-
a regum suoruma me ethabitabo in medio eorum
; ficatum in montemonstraverat.Et tamen multo plus
« semper. LX.\ Et adduxit : mc ad portam, quas est quod inconsequenlibns dicitur:Levavit me spi-
« respiciebat contra Orientem-f' et eduxit me : et ritus, et introduxit me in atrium exterius: et ecce
« eccegloriamDeilsraelvenicbatper viam Orientis domus. Hic enim gloria : repleta erat gloria Dornini
« etvox castrorum quasi vox geminantium multo- tantum Dei Israel ingreditur ibi autem dicitur, :

« rum ; et terra resplendebat quasi (a) fulguraglo-quod plenitudo gloriaj Domini fuerit in Templo
«riaper circuitum. Et visio quam vidi sec un- de qua et Isaias scribit Vidi Dorainum sedentem :

« dum visionem quam videram quando ingrediebar super thronum excelsum et elevatum et plena ;

« ut ungerem civitatem -t Etvisio currus quam vidi erat domus gloria ejus [hai. vi, 1) quando ;

«* secundumvisionemquamvideramsuperfluvium revelata facie gloriam Domini contemplantes,

« Chobar: cecidique in faciem meam. Et gloria reformamur in imaginem Creatoris. Vox quoque
« Domini ingressa estdomum per viam portffi,qua; C erat Dei, quasi vox aquarum multarum, om-
« respiciebatad Orientem.Etassumpsitme spiritus, nium 52B scilicetin totoorbe populorum.ut Joan-
« et introduxit mein atriuminterius : et ecce plena nes Evangelista interpretatur {.\poc. xiv) sive :

« gloria Domini domus. Et steti_,et ecce vox de do- quasivox castrorum,etsicutvox geminantium mul-
« mo loquentis ad me : etvir stabat juxtame,et di- lorum,ut exercitus Dei sacramenta cognosceret.
« xit ad me; vidisti, fili hominis, locum mei
solii Quod intelligens Jacob, vocavit noraen illius loci,

« et locum pedummeorum, in
vestigii quibushabi- castra {Genes. xxxni). De quibus et alibi scriptum
H tabil nomen meum in mediodomnslTael in sem est Currus Dei decom millium multiplex, millia
:

« piternum. Et non contaminabunt ultra domus la;tantium (Ps. Lxvii, 18). Una autem vox dicitur
« Israelnomen sanctum meum,ipsi et duces eorum castrorum et mullitudinis, propter unum in Dei
« in fornicatione suaet in homicidiis ducum in me- patri,et fllio, et spiritui sancto ; Sanctus, sanctus,
« dio sui, cumponerent limenmeum in liminibus laude consensum. Geminaturque vox canentium
« suis, et postos meos juxta postes suos. EL dede- sanotus Doininus Ueus Sabaoth,plenaest terra glo-
" runt parietem meum 520 quasi connexum inter ria ejus {Isia. vi, 3). Sequitur ; Et terra splen-
" me et se et conlarainaverunL nomen sanctum
; debat a majestate ejus {Psal. xviii). Quod proprie
« meum in iniquitatibus suis quas faciebant. Et n in adventu Christi factum est ;
quando in omnem
« contrivi eos in furore meo et in occisione. Et terram exiit sonus apostolorum, et in fines orbis
« nune abjiciant fornicationem suam, et homicidia terrae verba eorum {P,om. xvni) : quotidieque im-
« ducum suorumame;et habitalio in medioeorum pletur in oredenlibns,et adperfectum complcfbitur,
« in sempiternum. » Primum de translationis va- quando corruptivum hoc induerit incorruptionem,
dicendum est.Hoc quod ponunt Septuaginta;
rietate et mortale istud fuerit immortalitate vestitum
Elcdnxit me,\n. Hebraico non habetur. Si enim ad- (I Cor. xv). Quod autem infertur;fi/ vidi visionem
ductus fuerat ad portum,qua3 respiciebat Orientem, secnndum spcciemquam videram,quando venit ut dis-
« quid necesse fuit ut educeretur.cuin ideo inductus perderet civiiatem : pro quo Septuaginta transtu-
sit,ut viderct quid in porla fierct Oricntali ?Dcinde lerunt quando ingrcfsus sum, ut uncjcrem civitatem,
;

ubidicitur: \'o.c cral ei., haud dubium quin Dei, cum juxta llebraicum perspicuum sit juxta Sep- ;

(a)Victor., fulgor pro fulgur, ex Grffico (f sf y°?-

 417 COMMENTARIORUM IN EZECHIELEM LIB. XIII. CAP. XLIII. 418
tuaginta plurimam obscuritatem habct qiioiiiodo :
A enim raens oirendil Dcum
humilis ad misrricor- :

Ezechiel ingressus sit ut ungcret civitatem ad cu- ; diaiu provocat. Qui posl supcrbiam, injuiu pcr su-
jus prophetiam comminationemque ceciderit nisi : perbiam,l'abricati sunt limen suum juxta limen Dei,
forte illud dicamus, quod correptio propheta\ sit et postes suosjusta postes illius.Audiant hffic ju.xta
unctio civitatis, et unctio olei e.xsultationis sacer- /" litteram muliercul» oneratic peccatis, quaa circum-
dotalis, et regii, quod qui libenter receperint, et feruntur omni vento doctrinae, semper discentes,et
audire voluerint,efficiuntur uncti domini, de qui- numquamad scientiamvcritatis pervenientes; men-
bus scriptum est : Nolite tangere Christos meos : tem junctam Deo, non vicinitatem Ecclesiarum, et
et in prophctismeis nob'te malignari [Ps. civ, 15). habitationem 5?3 proximam, Dei in se provocare
Ille autem potest juxta anagogen ungere civitatem,
cIementiam;quinpotiusindignalionemDominicom-
de qua scriptum est Gloriosa dicta sunt de te, ci-
: moveri, quando in consecratis f)eo locis, indignus
vitas Dei (Ps. lx.xxvi, 2) ;
qui vidit visionem currus habitator est. Fabricati sunt, inquit, limen suum
et mysteriorum Dei, quam intuitus est Ezechiel juxta limen meum,ut nihil interesset inter sacrum
super fluvium Chohar,qu\ onus pondusque signiflcat. et prophanum, et postes suos juxta potest meos,
Quid enim gravius lluminibus Babyloniis, super ut unus laicorum et sacerdolum esset introitus.
qua; David sedit et flevit cum rccordaretur Sion "? Unde et Apostolus dicit Probet autoin se homo,et :

De quibus scriptum e.st : Pr;cterit enim flgura hu- sic accedat ad corpus et sanguinem Domini (I Cor.
jus m\iaA\{Psal. cxxxvi). Nihilque puto in sajculi XI, 28). Et ut gravius facoret quod dicebat, se-

hujusconfusioneesseperpetuum:sedomniapra:ter- quentem jungit versiculum Et murus erat inier :

ire et fluere (I Cor. vii, 31). Qu» qui considora- me et eos ; ut sacerdotalia sacrificia et loca saora-
verit, cadet super faciem suam intcUigcns quam mentornm corporis et sanguinis Ghristi, brevissi-
procul sit a majestate Dei, et fleotet genua ad Pa- mus murus divideret. Et polluerunt,inquit, nomen
trem in nomine Jesu Christi. 51% Cumque, ait, sanctum meum.in aborainationibus quas fecerunt.
ego corruisscm,majestas Domini ingressa est tem- Quid prodest habitationis vioinia, et medius inter
plum per viam portffi,quae respiciebat ad Orientem, cellulam nostram et altare Domini paries, cum in
statimque me elevavit spiritus (ipse enim jacens his qu«
secreto facimus, et qucB turpe est etiam
pergere non volebam), et introduxit me in atrium contaminetur et polluatur nomen Oomini ?
dicere,
enim cecideram et ecce, qui prius
interitus, fors ;
Ego hoc arbitror,quod non polluat nomen Doraini,
conspexeram gloriam Dei Israel venientem per viam nisi ille qui visus est noinini ejus credere et illius
Orientalem, vidi repletam gloria Domini domum censeri vocabulo.Et quomodo tollit membra Christi,
ejus, et vocemad me de domo loquentem interiori et facit membra meretricis, qui prius Christo cre-
audivi. Qua; quid sit locuta, Scriptura non narrat, didit sic ille polluit nomen Dei, qui prius nomini
:

nisi forte illud Apostoli : Et audivi verba inefi^abilia ejus fidcm susceperit. Alioquin ethnicus,et Jud^us
,

quffi non licet homini loqui (II Cor. xii, 4). Vir au- cum sint polIuti,etcontaminati,iramo
contaminatio
tem, inquit, qui stabat juxta prophetam, dixit ad ipsa atque pollutio, nomcn Dei poUuere et conta-
eum quem perspicue Dominum intelligimus. Cui
: minare non possunt quod illi polluunt.ad quos
:

enim alii poterit convenirc quod sequitur : Fili dicitur : Nomen meum per vos blaspheraatur in
hominis, locus solii mei, et locus vcsligiorum pcdum gentibus [liom. ii, 24). Propter has igitur causas
mcorum, ubi habito in meciio tiliorum Israrl in xter- oonsumpsi eos in ira mea, quia hfflc fecere qu®
mim, nisi illi qui habitat in Ecclesia in medio filio- dixiraus. Et tamen clemens Dominus rursum pro-
rum Israel cernenlium Deum, et habitat in perpe- pheta; praicipit, utjubeat eis procul a se removere
tuum, non secundum templum Salomonis ad tem- fbrnicationes pristinas,et ruinas regum suorum ao
pus ? Et loous ejus est ille de quo scriptum est :
principum derelinquere et repellere non tam a se,
Et factus est in pace locus ejus (Ps. lxxv,
2), quaj
quam a Deo et boni operis statim premia polli-
:

exsuperat omnem sensum Et locus vnstigiorum :

cetur dicens : Et liabilabo in medto eoriim,de quo in
pedum illius, Apostolis dicentibus : Adoremus in
Evangelio dicitur : Medius inter vos slat quem vos
loco ubi steterunt pedes ejus (Ps. xxxi, 7). Et pul- '^''^"^tis [Joan. i, 26) et habitabit non parvo tem-
D :

chre dixit, stetcrunt : in Ecclesia cnim stant pedcs pore, ut in Synogoga ; sed in perpetuum, quod ia
Domini, in synagoga ambulant et pretcereunt. Ut Christi Ecclesia comprobatur.
autem sciarnus hoc dici do Ecclesia, jungitur E( :
(Vers. 10 scqq.) Tu aufcm, fili hominis, cstende
non polluent ullra domus Isracl nomen sanctum
domui Israel templum confundanlur ab iniquita-
: el
meum : quod proprie ad eos pertinet, qui sancta) tibus 524 .mis, et metiantur [AI. meditentur] fabri-
conversationis in Ecclesia commorantur. Qui sint
cam, et eruliscantcx omnibus qux fecerunt. Figuram
autem qui polluerint prius nomen sanctum Dei,
domu< fabriae ejus, exitus et introilus, et omnem
et
ponit manilestius : Ipsi ct reges corum, tam populus descriplionem ejus, et universa prxcepta ejus : cun-
quam sacerdotes, in fornicationibus suis quibus a ctumque ordinem [Vulg. addit ejus,] et omnes leges
Deo fornicati sunt ruinis regum suorum, qui
:
ejus ostende eis, et scribes in ocutis eorum,
ut custo-
frustra sibi per superbiam, regium nomen assu-
diant omncs distribuliones [Vulg. descriptioncs] cjus,
munt, Denique sequitur : Et in exelsis. Arrogans et prxcepta illius,et (aciant ea. Isla est lex domus iri
419 S. EUSEBII HIERONYMT 420
summitaU: montis : Omnes fines [Vulp;. Omnis jinis] ^ transtulorunt,qua;nontamadnaturamdomus,quam
ejus in rircuif.u. Sanctmn sanctorum crit [^'ulg. cst]. ad supclleetilein pertinet atque divitias.Et universa
Hxc est crrjo le.v domus. LXS. : Et lu, fili hominis, prsecepta,ounctumque ordinem,et omnes legestem-
ostende domui Israet domum, et cessalmnt a peccatis pli ostendes ei8,qui portaverunt tormentum iniqui-

suis, et visionem ejus, et dispositionem illius : et ipsi tatum suarum, et cessaverunt, sive confusi sunt
sustinebunt tormentum suum pro omnibus qu3s fece- super hisquoB antegesserant. Idoirco autem ostende
runl. Et describcs domum et prxparationem ejus, et ei, ut custodiant omnia qu.T! preeoepta sunt. Nihil

exitus alque introitus ejus, et substanliam ejus cl om- enim prodest scire desoriptionem domus et omnes
nia prxcepta illius, et omnia lcgitima ejus et omnes distributiones ejus,de quibus soriptumest : Multx
leges ejus ostendet illis, et describes coram eis : ct cu- mansiones apud Palrem meum [Joan. xiv, 2). Et ite-
siodient omnes justificationes et omnia prxcepta m.ea, rum : Statuit terminos gentium secundum numerum
et facienl e.a,et descriptioncm donius in vcrtice montis, filiorum Israel, sive angelorum Dci {Deul. xxxii),
onines terminiejus in circu,tu.Sancta sanctorum sunt. sunt.Dominus autem etlex nisi feceris qua; praecepta
Ista cstlc.v omniu'n pr;Bceptorum Dei, et urbs qufein summi-
domus. Non parvi aperis cst,quod oculis
carnis, vcl mente conspexeris audientibus demon- tate montis est oonstituta, illa credenda est,de qua
strarc, ut et ipsi tecum vidisse videatur. Quamob- scriptum est Non potest civitas abscondi super mon- :

rem soribit et Josephus, eos qui ad desoribendum " tem posita [Mallh. i,14). Et Ftuminis impetus Ixtifi- :

terram missi sunt ab(a)Jesu filio Nave,fuisse yjojjI- cat civitalem Oci (Ps. xlv, 4) quae perspicue refer- :

Tpac, et artem qua3 nuno philosophorum propria tur ad Ecclesiam, et sita est in eo monte, qui in
est,habuisse GeometricB.Domui igitur Israol,eorura vertice omnium montium est, et a quo vulneralus
qui animo conspiciunt Deum,ostenditur domus,hoc est princeps Tyri: omnesquefines et termini doriius
est templum quod Ezeohiel situm in monte con- hujns,sancta sanotorum sunt. In illa domo,hocest,
spexit,et non solumin monte,sed sioutnunc dicitiir, in tabernaculo quod fabricatus est Moyses, et in
in summitate montis quam neiiuaquam illam pu- templo quoda Salomone oonstructum est,interiora
:

temus, qute a Salomone construola narratur in Re- tantum, ubi erant S'?© Cherubim, et propitiato-
gum et in Paralipomenon libris. Illa enim alterius rium, et arca testamenti, et mensa thymiamatis,
ordinis atque mensurae est, et in singulis magnam appellabantursancta sanctorum.Inhac autemdomo
habens diversitatem tantumque inforior templo,
: qu<B monstratur Ezechieli, et quse in summitate
quod nunc ostenditur Ezeohieli, ut non solum cul- montis est constituta, omnes termini ejus rcpu-
tores ejus,et ajditui; sed et ipse fabricator ejus Sa- tantur in sancta sanotorum. Quodque infertur :

lomon pecoaverit, et olTsnderit Deum, licet postea Ha^c csf lex domus, vel ad practerita pertinet, de
egerit poonitentiam, soribens Proverbia, in quibus C quihus jam dictum est,vel ad ea qus dicenda sunt
ait novissime ego egi pcenitentiam, et respexi ut postca.
eligerem disoiplinam {Prov. xxiv, 2). Ista autem (Vors. 13 seqq.) « Iste mensurae altaris in cu
quae Ezechieli, et per Ezechielem domui Israel <i bito verissimo qui habebat cubitum et palmum
ostenditur, talis est ut qui eam 5?5 mente: « (sive 710)1 a'.cjT7;v) in sinu cjus erat cuhitus : et cu-
conspexerit, ab iniquitatibus suis
cesset non : « bitus in latitudine : et delinitio [P^ulg.addit ejus]
quibusdam.sed omnibus sive ut in Hebraico con- : « usque ab labium ejus in oircuitu palmi unius
tinetur, confundatur etsustineat tormentum suum <c [Vuig. palmus unus]. Ha;c quoque erat fossa al-
pro omnibus qufe fecerit. Sustinet autem tormon- « taris. Et dc sinu terr.iB usque ad crepidinem no-
tum iniquitatum suarum, qui cessat prc-ptorit.^i fa- « vissimam duo cubiti, et latitudo cubiti unius, et
cere peeoata multumque prodest ei, qui ante
: peo- (( a crepidine minoriusquc ad cropidinem majorem
cavorit, videre dnnium Dei, et omnis fabricao pjus " quatuor oubiti,et latitudo unius cubiti.Ipse autem
nosse ralionem ut peocare disistat,elhabens iilius
;
<( ariel quatuor cubitorura et ab ariel usque
,

desiderium, dioat ad Dominum Domine dilexi : (( sursum [Vulg. ad sursum] cornua quatuor. Et
decorem domus tux et locum liabitationis glorix tux
: i ariel duodecim cubitorum iDlongitudine,per duo-
(Ps. X.XV, 8). Et iterum : Unum petivi a Domino, lioc ri " decim oubitos lalitudinis, quadrangulum [Vulg.
rcquiram : ut inliabiicm in domo Domini omnibus die- (I quadrangulatum] mquis lateribus.Et crepidc qua-
bus vitix mcx (Ps. xxvi, 1), oum cocpero vivere et <• tuordooim cubitorum longiludinis, per quatuor-
esse cum Christo,qui est vita credenlium.Sequitur: " decim (6) latitndinis, in quatuor angulis ejus, et
Exitus ejus et introitus, subauditur, domus. Exitus « oorona in circuitu illius dimidii cubiti, et sinus
autem eorum qui egrediuntur ad eos qui foris sunt, (( ejus unius cubiti per circuitum. Gradus autera
et introituseorum quiper maicistrorum disciplinam « ejus versi ad Orientem. LXX : Et hajc mensura
ad interiora penctrant. El oranem, inquit, desori- « altaris in cubito perfeclo cubitus et TiaXaKTTYi?,
ptionem ejus.sive substantiam Rjus,ut Septuaginta M sinus illius altitudo per circuitum et cubituslati-

(a) Ad terrara ulique Jericho,non Sanctam,ut alii Antiquit. lib. v, oap. 1, eos, quos Josue raiserat,
notant, doscribendara hi enim a INloyse, non aJo- ; geometricae artis peritos tradit.
sue exploratores laissi sunt,c quibus unus ipse Jo- (b) Victor.supplet hic quoque vocemcMfcjfoi exHe-
gue tuit. Num. XIII. Sed neque eo in loco Josephus braeo et Vulgata.
521 COMMENTAIIIORUM IN EZEGHIELEM LIB. XIII. CAP. XLIII. 422
« turfinis etgisuspcrlabiiim cjusin circuilu palriii
: A riora iuilcm et arl crcpidinem, sivc proi^ilaliciriiim
« unius. Et hrec est altaris alLitudo a proLuiiclo porvoiii(?nlia, quod Theodotio ipso Hobraicu uorninG
« exorcJii in sinu ejns uscjue ad propiliatorium appelhivit(e)AZAn,\ (m77J, uniuscubili habent lati-
« magnum, quod erat sulHcr cubitorum duorum.et tudinem, ut dualis numerus transeat ad solitarium;
« latitudo cubiti. Et a propitiatorio minore usc|ue et bonum nuptiarum, quod inferius cst, ad unionis.
« ad propitatorium majus cubiti quatuor et la- : perveniat beatitudinem 528 Quodquesequitur : Et
« titudo cubiti ct ariel cubitorum quatuor et ab : a crepidine minori usgue ad crepidineinmajorem,(iua-
<i ariel usque ad superioracornuum cubitus.Fpsum tuor cubitorum, et lalitudo unius cabiti, pro quo in
« autem ariel duodecim cubitos habebat in longi- Soptuaginta positum est Et a propitialorio minori
:

« tudine: ctduodeoim cubito.-? in latitudine quatuor usque ad propitiatorium majus et Theodotio in ;

« angulorum per singalas partes ejus : et propitia- utroque AZARA traaslulit, illud est intelligendum
« torium quatuordecim cubitorum in latitudine per quod propitiatorium minus, lapis sit e.xcisus de
« quatuor partes ejus et gisus ejus per circuitum
:
monte sine manibua, et propitiatorium majus,ipse
« gyrans illud dimidio cubito et circuitus cjus : lapis qui crevitinmontera magnum.et implevituni-
« cubito : per g,vrum et gradus ejus rcspicientes ad versum orbem {Dan. n).Sive ju.vta alterum sensum
" Orientem. Scriptum esl Abyssum et sapientiam: t> propitiatorium rainus est,quando exinanivit se for-
» quis investigabit (Ecc/. I, 2)? Et : profundum mamserviaccipiens (P/i;7?'pp. ii), et propitiatorium
n sapientiee et scientis Dei (Hom. xi, 33) : » cujus majus,quandoreocpit gloriam, quamhabuit apud
alta profunditas, et quisinveniet eam ? Multum est Patrem antequam mundus fieret(/oa?j.xviii). Prius
si voluerimus templum Salomonis huic teraplo,5*2? enimChristi humillora cognoscimus, etsicaddivi-
et omnes parles ejus et tabernacula comparare. nitatisejusaltitudinemporvenimus;eltamenutrius-
Quod quia difficillimum est, interim in praesontia- que naturaj propitiatorium, hoc est, minoris atque
rum altare, quod Ezeohieliostensurn est,altariquod raajoris, ad unius altaris pertinet sacramentum.
in Exodo legimus, ex parte modica conferamus Inter duo autempropitiatoria, minus atque majus
(B.m/.xxxvin). quinque cubitorum in
Ibi altare quatuor erant cubita, quatuor mundi elementa si-
longitudine et quinque cubitorum in latitudino, id gnantia, qu.-e etipsaperveniuntaduniuscubiti alti-
est,quandrangulum,ettriumcubitorumiiialtitudinc tudincm.Et hocanimadvertGnduinquod inmensura
describitur hic vero recedens a sensibusquinque,
: altarisprimus cubitus in latitudinenulli copulatur,
tendit ad unionem, in qua cubitus perfectus, sive sod sua unione perfectus est:secundusautem lati-
verissimus ponitur, cui jungitur palmus, id est, tudinis cubitus, post duos cubitos crescit ad sura-
TraXatjTT,, sextam, ut supra diximus, habenspartem mum, postpropitiatorium minus
et lertius cubitus,
cubiti. In siuu autem cjus, hoc est, altaris, erat '-' et ma.jus per quatuor eiememta aduniuscubitimy
cubitus, qui scilicet ea quK igno consumebanlur sterium lendit; etunusest alter,ettertiuscubitusin
suscipiebat, ct in latitudine ejus alius cubitus : ut altare Domini, nequaquam primus, seoundus, et
interiora hoc est, secreta, et spatia altaris quce in tertius sed unus et unus.et unusesse dicatur.Ipse
;

latiiudine demonstratur, uno cubito finirontur autem ariel quatuor cubitorum erat, et ab ariel
Quod autem sequitur usquead labium
! Et deflnitio usqne sursuin cornua quatuor siva ut in Septua- :

ejus pro quo .'Kquila, Symmachus

Theodolio po- et ginta dicitur, ab ariel usque ad suporiora cornuum
suerunt <cv7;«'«ii»(, Septuaginla rursum gisum in- cubitu3 unus..b'/t'/(b!s'i"lN')ut pleriquecestimant in-
terpretati sunt. Cujus verbi,(a) utantejam di.\i,non terpretatur, lux mea Deus. De quo et in Isaia pro-
possum scire rationem neccujuslinguce sitdicere
; phela, ubi scriptum est ; Vs tibi, civitas Ariel,
coinrulenter nisi hoc admonere lectorem,quod ubi
: quam expugnavit D.avid. sive circnmdedit, ple-
nunc definilioncm\nicT[^TeVAlussum(b)supr&coronam iiius diximus [Isai. xxiv, 2). Ut autem ego arbi-
transtulerira. llludque breviter dcmonstratur,quod tror, leo vel fortis Dei : quod nomen refertur
in cireuitu ipsius altaris, id est, in margine.et cir- proprie ad altare, in quo vcl illuminatio Uei est,
culo repandum fuerit labiuin, et quasi corona in vel leo et fortitudo ejus, dicente Jacob ad Judam :

modum lilii, habens in aspectu plurimam venusta- D Catulusleonis Juda.ad praedam^fili rai, ascendisti:
tem. Quse de/inilio, sive gi.sus per circuitum palmi requiescens accubuisti ut lco, ct quasi 520 leasna,
unius, sive TraXaii-v,; latitudine tendebatur. Fovea quis suscitabiteum [Gen. xlix, 9) ? Cubitorura au-
autem altaris, sive profundum qua et allitudo, pro tem quatuor est,et cornua habet quatuor ; sive su-
in Hebraico ponitur gab (aj), de sinu terrcB usquo periora quatuor cornuum, uno cubito finiuntur; ut
ad crepidincmnovissimam, vel usqueadpropitiato- Evangeliorummensuraet in totum orbem fortitudo
riummaximunijduobuscubitiserat, et latitudoejus discurrens, sub illuminatione Dei et leonis fortitu-
cubiti unius. Inferiora enim ct profunda et tcrrce dinedemonstretur, adunumquecubitumperveniant
coh8erentia,duali numcro,qui et in immundis ani- Et ut paulatim obscuritas pra-
divin.TC confessionis.
malibus positus est, conlinentur(G(?j;cs. vii) supe- : sentis loci manifestior fiat, sequitur : Et Aricl duo-

((()Reoolequa3pauIo superius annotamuscol. 597, nitionem postea vertit coronam.

(b) Immo /»/"»«, inquitVictor.;estenirapaulo post {c) Alias, rt,;tva. Grcoc. Theodotionis, a?«pi.
ubi verbumipsumHebraicum riTOa, qiiodhio defi-
423 S. EUSEBII HIERONYMI 424
deiim rnhilonm m loiigihulinc.per ihmlccim ciihilos \ ritus saneti, inquo vera nobis daturpropitiatio. Et
latiludinis, auadraiignl um .cgiiis
lalciibus.Quodnemo ut dicamus apertius, propterea graduum numerus
dubitat ad duodecim tribus pertinere,qua5 in Joan- incertus relinquitur, ut quantocumque studio ad
nis Apocalypsi scriptee sunt, et ad Apostolorum altiora scandere potuerimus, in inferioribus nos pu-
numerum, de cujus sacramento siipra dixisse me temus collocatos, et cogitemus illud Psalmistce :

memini {Apoc. vii). Per quatuor aulem latera mun- Ibunt de virtute in virtutem {Ps. lxxxiii, 8).

di, duodeni cubiti simul efflciunt quadraginta octo (Vers. 18 seqq.) Et dixit ad me : Fili ltominis,hsec

cubitos sacerdotalium civitatum, ut istis quasifun- Dominus Deus Hi sunt ritus altaris, in gua-
dicil :

diimentis in toto orbe divisis,Ecclesite fortitudo so- cumque die fuerit fabricatum, ut offeratur stiper illud
iidetur. Porro crcpido, pro qua Septuaginta propi- holocaustum, ct effundalur sanguis. Et dabis saccrdo-
tiatoiiuin, Theodotio ut supra azara ; Symmachus tihuf, Levitisqui sunt dc seniine Sadoc, qui accedunt
hoc est f»r»!'(»Hiinterpretati sunt,qua-
'7rsp'.opo;j.T,v. ad mc, aitDominus Dcus : ut olferant mihi vitulum
tuordecim cubitorum erat longiludiuis per quatuor- de armento propeccato. Et assumes de sanguine ejus,
decira Iatitudinis,in quatuorangulis ejus,et corona pones super qualuor cornua [Vulg. additejus], el super
in cirouitu ejus dimidii cubiti; pro qua rursumSe- guatuor angulos crepidinis, et super coronam in cir-
ptuaginla g/suminterpretati sunt.et .?i»MS,sive juxta cuitu : et mundubis illud et e.vpiabis. Et tolles vitulum
Symmachum coiisummatio ejusatque/)e)7ft'/u),cubiti qui oblatus fueiit pro peccalo, et comhures illum in
unius per circuitum,illud latenter ostendit, quod separalo loco domus e.vtra sanctuarium. Et in die se-
Dominus noster,qui vere propitiatorium diciturnon cunda offeres liircum caprarum immaculatum propec-
solum pro peccatis nostris, sed pro omni mundo, cato, et expiabunt altare sicut e.xpiaveru7it in vitulo.

per quatuordecim generationes venerit ab Abraham L.XX : 531 Et dixitadme: Fili hominis, lixc dicil,
usque ad David el rursum per alias quatuordecim
; l>ominus Deus : llxc sunt priecepta altaris in die qua
usque ad captivitatem Jechoni.-G.et ejusdem numeri factum fueril,, ut ojfcranlur super eo holocautomata,
sacramento ad torrena descenderit ut intertia-rt^- : et cffunilatur super illud sanguis. Ei dahis Sacerdoti-
aapaxato£-/.aoi,et divini numeri {Al. muneris) sacra- biis Levitis qui suntex seminc Sadduc, et appropin-
mento salvaret quatuor angulos mundi, de quibus quanl ad me, dicit Dominus Deus, ut ministrent mihi
scriptum est Multi ab Oriente ct Occidente, et ab
: vitulum de hohus pro peccato : et tollent de sanguine
Aquilone el Meridie venient, et accub:ibunt cum cjus, ct poncnt super quatuor cornua altaris, et super
Abraham, et Isaao, et Jacob in regno coelorum basiin ejus incircuitu,et mundabunt et e.rpiabuntiliud.
{Matth. Quodque sequitur, et rorona, sivc
VIII, 11). Et toltent vitulum pro peccato, cl comburetur in loco
gisus per circuitum ejus, 530subauditur propitia- separato domus extra sancta. Et die secunda toltent
torii, habebat dimidium cubitum, ot sinus ipsius C hxdos cluos de capris iinmaculatos pro peccato, et ex-

propitiatorii,siveconsummatioatqueperfectio,quam piahunt alture sicul expiaverunt iii vitulo. Postquam

Symmachus intcrpretatus est 7::piopo;j.f,v, habebat propheta monstravit altare, et cubitum ejus. cubi-
unum cubitum,illud significat quod et peccatores tof que duos et rursum cubitum et quatuor cubitos, ;

et justi Domini propitiatione salventur,dicenteapo- et tertio cubitum, duodecim quoque cubitos per
stolo Paulo Reconciliati sumus Deo in sanguine
: alios duodecim, et quatuor altaris cornua Ariel :

Filii ejus(/?o?n. V, 10). Etde peccatoribus dicitur, quoque duodecim cubitorum, per duodecim oubitos
quod dimidii cubiti monsuram habeant per oircui- et crepidinem,hoc est,propiliatorium quatuordecim
tum ;
qui tamen salvantur misericordia Creatoris, cubitorum, per qualuordecim cubilos coronam :

juxta illud quod in Psalmo scriptura est : Pronihili quoque illius, etsinum dimidio cubito(i)et uno cu-
salvos facies eos {Ps. lv, 8). Dejuslis : quod in uno bito per circuitum gradusque ad Orientem, quo-
:

galventur numero solitario atque perfecto,et imiten- rum incertus est numerus,locutus est vir,cujus ca-
tur unam divinitatem. dicente eodem Apostolo : lamus et funiculus erat in manu,et doceteum quo-
Deuseratin Ghristo, mundum reconcilians sibi modo, altaris opere porfeoto, altare debeat expiari
(II Cor. V, 19). Quod autem in line hujus testimoni et consecrari. Priniumque offerturvictima^et datur
ponitur, et gradus ejus versi ad Orientcm,gTAiius hu- ri sacerdotibus de gencrc Levi,qui sunt de semine Sii-
jus propitiatorii(a) vel viginti quatuor libris veterig rfoc,quem cur Septuaginta Sadduc nominent, scire
Instrumenli debent accipi qui habebant citharas
: non valei). Sadoc autem interpretatur ;MSi«5 ofTer- :

in Apocalypsi Joannis (6'a/). v), et coronas in capi- turque juxta Septuagintaet Theodotionem vitulus ;

tibus suis : vel sacramentum Patris et Filii et Spi- juxtaSymmachumffiH;-us,qui HebraicediciturpiiAR.

(a) Hunc quoque locum, quem vitiatum olim a apud llebrxos, nccde viginti qualuor senihus sunt,
scioliscriticisopinor.prfBstatimmutatum relinquere procul abjicicnda. Sed quid a^que est dissonum, ut
quando nullas rass. codices suppetias ferunt. Nain libros hiibere citharcs,et corunas in capitibus suis?
quod legit liabhnus, septuaqinta quatuor tihros Omnino igitur senum ingerendaest montio,adquos
dehemus accipcre.nec satisrestituendaeleclioni juvat isla relerantur quodque habet Rabanus, scptua-
:

et graviore cubat in mondo. Liquet vcro Hicrony- ginia quatuor, \e ierim senes viginti quatuor atque :

mum senioribus Apocalypsis viginti quatuor vcteris ila conjicio restituendum, velsenes viginti quatuor
Instrumenti libros conferre quemadmodum ct in ;
in lihris veteris Iiist>-umenti, etc.
prologo libri Ezrae l:^eQmi^quefiii,qussnonliabentur (4) Cod. Vatic. voeesct uno cubito ignorat.
42S COMMENTAIilOUUM IN FZECHIELEM LIH. XIII. GAP. XLllT 426

Vitulum autem qui pro nobis iinuioltitiis ost, ct A val,oi'.T.i'j.i.v/ quusi a!TO-n:oXiov,siquidem ixlr.o^ ,6X061-

multa Soripturarum loca,et priEcipueBcirnabse Kpi- sum, TroAiov jiVIss. TtoAstv, conversationem signiflcat.
stola.qua! habetur inter soripturas apocryphas, no- Porro altare Christiexpiatur sanguine, ul orationes
minat.Ethircuscaprarum sccundo otrertur die.Unde sanctorum raunda; perraeent ad Deum.Hoc quoque
et Pascha facturi assumunt de grege agnum et notandura, quod juxta Hebraicum ipse Ezechiel,
'

ha;dum,et quiprimum paschafacerenonpotuerunt, quasi sacordos vitulum jubetur assumere, et holo-

in secundomonsefaciunt iquorum alterurn adjustos caustum facere,et sanguinera ejus in circuitu asper-
pertinet.alterum ad pconitenles. Sin autem Septua- gerc,tara altarisquam angulorum et coronaj, sive
ginta nobis interpretatio placet qui di.xerunt dii; basis. Septuaginta autcm interpretes alios sacerdo-
aidem secundo tollent hxdos duos immaculatos 5S'i tes hoc facere deraonstrant, de quibusdictum est
pro peccalo, audax quidem est quod dioturi suuius, Dabis sacerdotibus Leviiis, rjui sunt ex seniine Sadoc,
sed tamen alioruni simpliciterponenda senlentia est, qui accedunt ad me.
qui aiunt dnos ha;dod immaeulatos post passionem (Vers. 23 seqq.) « Cumque complcveris expians
Domini oblatos esse ad allai-c Domini, Jacobum et « illud.offeres vitulum de armento immaculatum,et
Stephanura quorum alter de apostolorum numero,
: « arietem de grege immaculatum. Et offeres eos in
alter de septem electis in ministerium Domini prin- « conspectu Domini,et mittent sacerdotes super eos
ceps fuit {Acior. xxii). Iste est Jacobus qui transfor- « sal , et offerent eos holocauslum Domino. Septem
matum Salvatorera vidit in monte (//<((L,vii),qui re- « diebus facics hircum pro peccato quotidie,et vilu-
surgentem liliam nrf hisynagogi cum Domino Potro- « lum de arinento et arictcm de pecoribus imraa-
queet Joanno intuitus est (Matlh. xvn),qui in oata- <' culalos oifercnt. Septem diebus expiabunt altare,
logo apostolorum, in quo bina junguntur nomina, « et mundabunt illud : et implebunt manum ejus.
prior fratre ponilur Hunc intcrfecit He-
(Jl/a/r. ix). « Expletis diebus in die octavo et ultra facient Sa-
rodes [Matth. ix), et quasi haxlum immaculatum (( cerdotcs super altare holocausta vcstra, et quaB
post passionem Salvatoris in die iramolavit secunda « pro pace offerunt,et placatus ero vobis.ait Domi-
[yiarc. iii). Stephanum quoque (cujus sapiontia! et « nusDci;? LX.X: Et cura cumplcvcris expiationem,
doctrincB nullus poterat rosistere (Aclor. xiv), et qui i< bobus immaculatum, et arie-
olferent vitulura de
stantem vidit Filium ad dexteram Patris, et dixit « temde ovibus iramacuIatum,etofferetis coramDo-
(Act. XIV, 7) : Domine Jcsu, suscipc spiritum meum) « minOjOt aspergent sacerdotes super ea sal et of- ;

lapidibus obruere Judsei. Et quomodo quosdam cre- « Uomino Septera diebus facies
ferent ea holocausta .

dentium primitias Achaia; et Asiai Aposlolus nomi- « hffidum pro peccato quotidie,et vitulura ex bobus,
nat : sic et isti priraitia^ fuere raartyrum (I Cor. xvi), « et arietem de ovibus immaoulatuni facient septem
quos Christi postea confessio coronavit. Et hoc no- « diebus.Et expiabunt altare, et mundabunt illud,
tandum quod vitulus totus offertur in holocaustum, « et implebunt manus eorum, et consuramabunt
et crassitudo corporis ejus divino igne consumitur. « dies.Et erit a die octavo et ultra,facient sacerdo-
Etsi enim noveramus Christum (a) sccundum carnem : « tes supcr altare holocausta vestra, et pro salute
sed jam mwc non novimus cum secundum curnem (II « vestra, et suscipiam vos, dicit Dominus Deus. »

Cor. V, 16).Jacobus autem et Stephanus qui secunda Postquain altarc el mensura; ejus in montis vertice
die oblati sunt, sive hircus, qui ju.xta Hebraicum demonstrataj sunt rursumquo expiatio, et conse-
;

narratur oblatus, ofTerlur quidcm in victima, sed cratio illius prophetce ostensa est,per unum vitulum
holocaustum prKsentiae Domini reservatur. Quod imraaculatura et hircura, sive duos haedos.quorum
autem tollitur sanguis,de quo loquitur Petrus He- : primum ad Dominum Salvatorem.duo sequentia ad
dempti (b) sumus de vananostra conversalione paternx apostolos ministrosque reluiinius, ne in consecra-
Iraditionis prelioso sanyuine Christi (I Petr. i ; et tiono spiritalisaUaris et proprie ad Ecclesiam perti-
Paulus apostolus docet ; Pretio rcdempti estis (1 Cor. nentis, 534
lex et prophetas viderentur exclusi,
VII, 23) ; et in alio loco : Pacem faciens per sangui- propterea conscorato altari, vitulus immaculatus
nem crucis sux,sive in terra, sivesuper ccelos (Coloss. assuraitur et aries,et offcrtur ia conspectu Domini;
I, 20), illud significat, quod sanguine Salvatoris, q et filii Sadoc,hocest,justorum sacerdotes aspergunt
quatuor cornua purifioenlur altaris.id esl, quatuor super capita eorum sal,ut ct Lex et Propheta; sapore
munrti plagae aspergiturque corona propitiatorii,
: Evangclii condiantur. Noc ullum est sacrificium
sive bases per circuitum,ut universa purgentur, et (juxtalegis impcrium et interpretationem Apostoli,
flrma Propterea autem in secunda
sit propitiatio. qui ait (Col. iv, 0): Sermo vester sit sale conditus)

die, velduo ha5di,do quibus supra diximus.vel hir- quod sale careat. Utrumque autem offertur holo-
cus assumitur quia animal cst somper ad excclsa
;
causlum Domino, ut corpus pinguis litteroe, quod
festinans,et nihil periculi sustinens in 5S3 pra^ci- signilicatur in Lego, ct propheti;e nubilum, igne
pitiis, et ibi invenit viam, ubi cxteris animantibus Domini, hoc est, Spiritu sancto, de quo dioit
Unde et Graico sormone caprarum el
interitus est. Paulus, Spiritus ferventes (Itom. xii, 1 ),in spiritua-
hircorum grex, sublimiura conversatio dicitur, hoc lem et tenuem substantiara convertantur. Volu-

(n)In cod. vatic. veTha.secundumcarnemdes'LdeTan- (b) Violorius eslis ct vestra ad Graecum textum.
tur.

PATHOt. XXV. H
 : :

427 S. EUSEBII HIERONYMI 428

mu3 scire apertius qul sit vitulus de armento im- A gressus (ist (sive iiigredichir) per cam; eritque clausi
maculatus, et arics de ovibus purissimo vellere, piincipi.Princeps ipse sedehit in ea,ut comedat panem
intelligamus Moysen et Eliam [Nuvi. xn, III Reg. coram Domino. Per viam vestilndi (id est, jElam),
xix) quorumpriormansuetissimusfuitinteromnes
;
porta etjredielur et per viam ejus egredietur. Pro eo
homines qui versabantur in terra alter ardorc fidei ; quod in Hebraico scriptum est : ei-it clausa principi,
similis Moysi.Unde et audcbat diccre Ego relictus : LXX lranstulerunt,f)7Y clausa : (juia du.v ipse sedebit

sum solus. Quod autem in Hebraico scriptum est in ea. Multw sunt porUo quas in desoriptione templi
Offeres viluluin, in Septuaginla, ojjcrcut saccrdotes, Ezechielis Scriptura commemorat, tam intus quam
nulla sit quoestio. Etipse enim Ezechiel cui hfec di- foris.Altaris quoque figuram, et consecrationem et
cuntur, de numero saoerdotum est, plena? tetatis sacrificia sermo prffiteritus percurrit. Quo flnito,
atque perfectse sacerdotalem gradum prophetia?
; et venit ad portam sanctuarii exteriorem, quK respi-
au.vit gratia. Et Moyses et Elias videntur in monto ciebat ad Orientem, et crat clausa : statimque vir
cum Domino, id cst, lex ct prophetK, quieinuntia- ille qui erat ductor prophetae, et ci omnia demon-
bant qua> Jerosolymis passurus esscl. Expiato au- strabat, locutusest ad eum Porta haec quam re- :

tem altari.septemdiebus offerturhircus, sive ha;dus spioisclausam,semper clausaeritjCt non aperietur.

pro peccato quotidie, et vitulus de armento, et aries j, 53© nullusque virorum transibit per eam. Et red-
de pecoribus immaculatus,ul per ha3c sacrificia se- ditcausam cur clausasitsemper: quoniam Dominus
ptem dierum ad perfoctum expietur altare. In se- Deus [srael ingressus est,vel ingrcdietur per eam :

ptem diebus sabbatismus ostenditur qui juxta Apo-
stolum [Hehr. iv) populo Dei reservalur in quibus
aeternam veramque speramus requiem, et nequa-
quam servile opus faciamus \Al. faciemus] peccato-
critque clausa ju.xta Hebraicum, principi. quem du-
:
rem LX.X transtulerunt.Qui princeps et dux, id est,
NASi (xiu?3), sedebit in ea, ut comedat panem coram
Domino et per viam vestibuli portae ingredietur,
:

rum.In hirco autem, et vitulo, et ariete tria gene- et per ipsam egredietur. Quaenam ista porta est,
ralia deliotademonstrantur,quibusonincmortalium qua; semper clausa est, et solus Dominus Deus Is-
subjacetgenus. Aut enim cogitationibus, aut ser- rael ingreditur per eam ? Nempe illa de qua Salva-
mone, aut opere peccaraus. Cogilatio refertur ad lor loquitur inEvangelio Vae vobis, Scribee et Pha-
:

arictem, quK prima est omnium peccatorum, et ex

risaji hypooritce, et va3 vobis doctoribus legis, qui
qua duo peccata nascuntur.Hasdus autem, sive
alia tollitis clavem scientiae ipsi non ingredimini, et :

hircus, ad cloquium sive sermonera, qui semper de intrantes prohibetis {Matth. xxiii, 23). De hac sub
excelsioribus disputat. Opera vero proprie vitulo nomine libri scribit et Isaias Erunt verba libri :

deputantur: quoniam vomeri 535 et labori et ter- istius, sicutverba libri signati quem cum dederis :

renis operibus mancipatus est. Ha3C igiturimmacu- C homini nescienti litteras, et dixeris ei, Legc et re- :

lata per septem dies veri sabbati atque perfecti spondebittilii.nesciolitteras.Etdabuntilluinbomini

Deo offerre debemus, et expiare altare, ut oratio scicntilitteras,dicentes :Lege;et dicet :Nonpossum
nostramundaperveniat ad Dcum.Quod autem infer- legere, quia signatus est(/sa!. xxix, 11). Iste autem
tur Et mundahunt illud, ct implcbunl miinum ejus,
:
potest solvere et aperire si- liber est, cujus nemo
quod Hcbraicum et ca;teri intorprctes transtulo-
et gnacula, neque in ccolo, neque in terra, neque sub
runt, illud signiflcat, quod ipsius quoque altaris,
terra,nisi ille de quo in Apocalypsi Joannis dicitur :

pro cujus expiatione offertur sacrificium, dona com- Ecccvicitleodotribu Juda, radix et genus David :

plenda sint,sicut offertur pro sacerdotibus et populo ut aperiat librum et solvat signacula ejus {.ipoc. v,
atque pontifice ne quid vacuum stetisse videatur
;
Prius enim quara Salvator humanum corpus as-
5).
in conspeclu Domini. Pro quo posuerc Soptua-
sumeret, et humiliaret se, formam servi accipiens
ginta mimdabunt illud, et implcbunt manus suas,
{Phil. 11), clausa erat Lex et Prophetae, et omnis
: ct

ut subaudiatursficmioto.nui cum plcni fuerint bonis

scienlia Scripturarum,clausus erat paradisus.Post-
operibus.hoc enim plcna3 significant manus, trans- quam autem ille pependit in cruce, et locutus est
acto sabbato, veniant ad diem resurrectionis octa- ad latronem, Hodie mecum eris in paradisn [Luc.
vam, et dicant cum Apostolo.- Resurreximus cum est,et aperta
^ ^^^^^ 43),staiim velum templi scissum
Christo (Rom. vi, Coloss. iii) octavam ton-
et ultra
sun t omnia ablatoque velamine d ioimus Nos autem
;
; :

dant ad ca^lestia, et ofTerant pro nobis holocausta,

omnes revelata facie gloriam Domini contemplan-
sive quae pro paoc peccatorum nostrorum et salute
eamdem imaginem transforraamur a gloria
tes, in
sunt nostra ut per ignem Spiritus sanoti, omnia quoj
;
in gloriam(II Cor. iii, 18). Sin autem revelata sunt
cogitamus,loquimur, ct facimus.in spiritualemsub- omnia.in Christo enim juxta scrmonem Pauliomnia
stantiam convertantur et hujuscemodi Dominus
revelantur {Ibid., xin), quomodo porta clausaerit et
:

delectatus sacrificiis, nobis placabilis fiat.

non aperietur,et vir non transibit per eam ? Ex qui-
(Cap. XLIV. —
Vers. 1 seqq.) E( converiit me ad bus disoimus,quamvis ad summam scientiam vene-
viam portx sanctuarii exterioris, qux respiciebal ad rimus,comparatione divinte scientias. nunc ex parte
Orientem, et erat clausa. Et dixit Dominus ad me nos scire et exparte cognosoere ;quando autera vene-
Porta hxc clausa erit, et non aperictur, ct vir non rit,quod perfectum est, tunc quod ex parte est de-

ransi bit per eam : (luoniam Dominus Deus Israel in- struetur.Unde et in alio loco ipse Apostolus imperfeo-
429 COMMENTAHIORUM IN EZECHIELEM LIB. XIII, CAP. XLIV. 430

tum se esseloquitur, rursumqueperrcctum. Quodsi A Filiusqui est in sinu Patris, ipse enarravit (Jocm.
interpretatione caret, videtur esse contrarium. Dicit 18). Quasi aliis verbis dixerit Eritque clausa prin-
:

enim : Sifil Non quia jamaccepi.aut quia jam per- cipi.Princeps solus sedebit in ea, ut comedat pa-
fectus sum {«). Fratres, ego rne non arbitror com- nem perfectE et consummaloe scientia3. Nemo enim
prehendisse : Unum vero, posteriora obliviscens ct novit Filium nisi Pater, et nemo novit Patrem nisi
ad priora me extendens, statutiim persequor ad Filius, etcui volueritFilius revelare {Mattli. xi, 27).

bravium superna3 vocationisUei(P/i(/i/;p. iii, 12, 14). Pulchre quidam portam clausam, per quam solus
Cunique putaremus eum secundum professionem Dominus Deus Israel ingreditur, et dux cui porta
suam non csse jam perfectum, et magis quaerorc clausa est, Mariam Virginemintelligunt,qua3etante
quam invenisse quod verum, non solum se, sed et partum, et post partum virgo permansit. Etenim
alios dicit esse perfectos : Quotquot cvgo perfecti sti- temporequo angelus loquebatur Spiritns sanctus :

mus hoc sapianius. Est autern sensus hujus loci Ad

: veniet super te, et virtus Altissimi oburabrabit te,
comparationem ca^tororum hominum, qui curam quod autem nascetur extosanctum, vocabiturFilius
non habent notitiae Scripturarum nec raysteriorum Dei {Luc. i, 3.5). et quando natus est, virgo perman-
Dei, perfectum csse me fateor quantum autem ad ;
sit ajtcrna ad confundendos eos, qui arbitrantur
;

soientiam divina? majcstalis, nunc in ffinigmate vi- j,

eam post nativitatem Salvatoris habuisscde Joseph
deo et per nubilumet caliginem, et dico cum pro- filios ox occasiono fratrum ejus qui vocantur in
pheta : MirabiJis riicta est scientia tua ex me, con- Evangclio(iynrc. iii).Superquaqu.iestiuncuIa, Romae
fortata est, et non potero ad eam {Ps. cxxxviii, 6). adversum Helvidium illius temporis hc-ereticum, in
Haec igitur porta. quas omnibus clausa
est (vir enim adolescentia non grandem librum scripsisse me novi.
non transibitpeream),erit clausaprincipi.siveduci, { Vers. 4 seqq. El adduxit me per viam portas
)

adventu reserabitur, qui sedcbit in ea, ut

ct illius Jijuiloiiis iii conspectu domus, et vidi, et ecce impleve-
comedat panom coram Domino de quo ipse in : ral[\'\\\g. implevit) rjloria Domiiii domum Domini, et
Evangelio protitctur, dicens : Meus cibus est ut fa- cccidi{c) i.nte fuciein meain. Et dixit ad me Dominus :
ciam voluntatem ejus qui misit mo, ot complcam ponecor iuum, et vide oculis tuis, et au-
Fili hominis,

opus ejus {Jonn. iv, 3-4). Ipse est princeps, et pon- audiomnia quce ego loquar ad te de univer- ribus tuis
tifex secundum ordinem Melchisedech, et hostia et sis ceremoniis domus Domini, etde cunctis legibus ejus,

sacerdos, qui in conspectu Patris nobiscuin co:Ie- et pones cor tuum in viis templiper oinncs cvitus san-

stem comedit pancm, et vinum bibit,de quoloqui- ctuarii. Virqui ductor prophetae est, et quo cuncta
tur in Evangelio Non bibam de geiiimine vitis hu-
: intemplomonstrantecognoscit, poslquam elausam
jus, nisi oum bibero illud novuni in regno Patris ei ostenderat portam numquam reserandam, ct ta-

mei {Matth. xxvi, 29): in illo videlicet regno, de C men apertam ei qui clausis ingressus est ostiis, du-
quo et ipse et alibi ait Regnum Dei intra vos est
: citprophetam ad viam porla; 5S9 Aquilonis, quae
{Luc. xvii, 21). Clausaque erit porta. Nemo enim tamenetipsaesselinconspcctudomus.hauddubium
potest passionis Domini, corporisque ejus et san- quin templum significet. Cumque propheta e re-
guinis pro majestate rei sacramenta cognoscere. gione vidisset plenam domum Domini gloria Do-
Tantaeque bonitatis est, et clomentife princeps no- mini,eamdem videlicet quam in Aquilonis plaga po-
utcum solus sedeatin porta, qu» clausa est,et
ster, situs contra cernebat, statim ceciditinfaciemsuam,
panem coram Domino comedat,vcIit mensa; sus at- majestatem gloriae Dominiferrenonsustinens.Unde
que convivii plures habere consortes, et dicat Bcce : quiafuerat humilitate dejectus, dicit ad eum, ne-
ego sto ad ostium et pulso si quis aperuerit mihi, ; quaquam vir, sed Dominus : Fili hominis, poiie cor
ingrediarad eum etcojnabo cum iIlo,etipse mecum tuum, et reliqua. In consummatione tabernaculi et
{Apoc. iii, 20). Solus autem panem comedit coram a^diticii tenipli quod a Salomone constructum est,
Domino, quia substantia ejus divinaque naturaa apparuitgloria Domini, quae postea evangelicae gio-
cunctis creaturarum substantiis separuta cst. Ipse riffi comparalione dcstructa est dicente Apostolo :

per eamdem vestibuli portam ingreditur 5S8 et Etcuim non est glorilicatum, quod gloriflcatum est,
egrcditur quia (/') et instuset foris, hocestinfusus
:
j) in hac parte, propter excellentem gloriam. Si enim
etcircumfusus omnibus;ingrediensqueperportara, quod destruitur, per gloriam est malto magis :

utsecum introducateos,quiabsquedoctrinaet ejus quod manet in gloria est (f/ Co?', iii, 10).Cavendum-
auxilio intrare non possunt; et egredicns, ut rur- que ne destructionem prioris gloriaa abolitionem
sum alios introducat ; et loquatur eisquidifficiliora putemus sed sic sentiendum, quod postquamvene-
;

non capiunt. Quod autem porta Orientalis extra ter- rit quod perfectum est, id quod ex parte fuerat, de-
minos miindi semper clausa sit, et humano nequa- structur velut si solis radiis larapadem compares,
:

quam pateat aspectui, Joannis Evangelium probat autlampadis lumen lucerna; [.-//. lucernuIceJ.Quam-
dicentis : Deum nemo vidit umquam : Unigenitus obrem et de Joanne Baptista dicitur Ille erat :

SuppIelVictor, re\iq\ium\eTSum,sequor autem

(a) {/)) Victor. est roposuit pro ct.
si comprehendam,in quo et compirhensus suma Cliri- Idem pro ante, ad HebriEum, Graecum, Lati-
((')

sto Jcsu, quod commudius ad probandum quod numquo codicem tn restituit,

Hieron. intendit, videatur.
 ;
:

431 S. EUSERII HIERONYMI 432

lucerna lucens in domo{Joan. Postquam au-
v, 35). A Exodolocutus estMoyses
tuidire {Jer. vi, 10). Et in
tem venit sol justitiae, lucernae iumon absconditum in conspectu Domini dicens Ecce filii Israel non :

est, propheta aicjuo Baptisla: Illum

dicente ipso audierunt mc ct quomodo audiet mePharao? Ego
;

oportet crescere, me autem minui {Joaii. iii, .30). autem sum tardi sermonis (Exod. vi, 12), pro quo
Cecidit autem in faciem suam proplieta, ne."dum Septuaginta dixere: £710 o4 ^Xoyo? s.\iu quod me- ;

pluscernerecupitquampoteslhiumanarragilitas'in- lius babetur in Hebra?o Ego autem 541 in- :

tueri, etiam ipsumoculorumlumen amitteret. Unde circumoisus suin labiis, interrogemus eos, immo
l'a(miliarius eum
Dominus, filium iiominis
vocat ;
cogamus circuiiicidero aures, et labia desecare,
pra;cipitque ut ponat cor suum, et videat oculis, ct ut Scripturam implere videantur. Sin autem cce-
auribusaudiat. Primumenimadintelligendumquod perint circumcisionemaurium interpretari, quando
dicituraperiendus est aniraus: secundo, cordisin- nihil turpe et inhonestum audire nos patimur,

telligendum oculis, de quibus dicitur ad Abraham : et circumcisioncm labiorum, quando nihil inde-

Leva oculos luos, et vide stellas coeli(Gc)(. xv, u) cons loquimur dicamus eis, camdem expositio-
:

auribus audiendum,de quibus Salvatorait

lertio his nem etiam in
corde et in carne servare debetis.
Qui habet aures audiendi, audiat'_(Lue. viii, 8);ut Cor circumcidimus cultello Dei, et aufertur de cor-
possit cunclas templi ce.^-emonias et legitima cjus in- -n de nostro prosputium, quando turpes cogitationes
telligere, et ad extremum poncre cor suum in viis nequaquam exount de corde nostro, nec de nobis
templi ;
quia diversi ad (rt) Ddum introitus sunt. dioilur : Impinguatum est cor populibujus, et auri-
Sivc per vias templi,ceremoniarum ordinem signiti- buB suis graviter audierunt {Actor. xwin, 27). Ergo
cat,etesitussanctuarii.Proa;miumigiturest,et540 et caro similiter circumciditur, ut nequaquam fa-
praeparatio prophetse, ad intelligenda"qu33 postea ciamus terrena opera, quae pro necessitate corpo-
supertempli ordinecogniturusest. Ethocnotandum ris facere compellimur, cibum capere, etpotum et
"

quod in mundi hujus plagaquiin maligno positus somnum, et uti vestibus: qune tunc circumcidimus,
est, et in Aquilonis frigore constitutus, cajlestis si non ad delicias, et ad luxuriam, et ad inertiam,

nobis ceremoniarum ordo monstralur. sed ad necessitatem natura; et corporis islius sus-
(V. 6 seqq.) Et dices ad exasperantei/i nie domum Is- tentaculum cuncta faciamus. Qui bibit vinum mo-
rael : Ifxcdicit Dommus Deus : sufftciant vobis omnia dicum propter stomachum et frequentes infirmita-

srelera veslra,domus Israel, eo qnod inducitis filios alie- tes, et odit ebrielatem, circumcidit carnem suam
nos (sive alienigenas) incircmncisos corde et incircnm- (/ Ttm. v). Qui dormit quantum natura patitur, au-
cisos carne, ul sint in sanctuario meo, et pollua,nt do- diet a Salomonc : Si sederis, absque timore eris :

mummeam, el offertis panes mcos, adipem el sangui- Si dormieris, suaviter dormies, et non timcbis pa-
nem, et dissolvistis (sive prseteristis) pactum meum ^ vorem supervenientem neque impctus im-
tibi :

in omuihus sccleribus vestris;et non servastis prxcepta piorum supervenientes {Prov. 24). Et qui fugit
iii,

sancluarii mei et posuislis cuslodes observationum forniciitionem, et uxori debitum reddit revertens ad

mearumin sanctuario mco vobismelipsis.Quiiwdodml, id ipsum ne tentet eum Satanas (/ Cor. vii), audiet

sufficiantvobisomniascelera.sive iniquitatesvestraj cum populo Isracl : In hac die abstuli opprobrium

ad priorum peccatorum hortatur poenitentiam, ne .'Er/ypti a Vestibus quoque utetur, qua; frigus
vohis.

augeamuspeccatapeccatis,et materiam futuro pare- repellant; non qute tenuitate sui, corpora nuda de-
mus incendio ; sed audiamus iilud quod Isaias lo- monstrent. Attenuata .iejuniis caro et circumcisa
quitur : \'<s his qui altrabunt peccata sicut funiculo continentia (Jos. v), fugit opprobrium iEgyptiorum
longo, et sicut jugo corrigia; vituli iniquitaies (/««'. qui sunt magnis carnibus, et illud potest dicere

V, 18). Primumque peccatum est, quod inducunt li- quod juxtaeditionemSeptuaglnta legi-
in plerisque

lios alienos,sive alienigenas incircumcisos corde, et lur.-Quomodo contabuitcaro mca, in terra deserta,
incircumcisos carne, ut sint in sanctuario Dei, et invia, et inaquosa, sic in sancto apparui tibi {Ps.

polluant domum Dei.Modicum enim fermentum to- LXii, 3). Si quando ergo alienigenas introducere
tam massam corrumpit (/Cor. v. 6);et in quibusdam voluerinius in tempkim Dei, circumcidamus aures
cxemplaribu9rorturProverbiorum:Ncintro.iucasim- D eorum, omnem carnem, oculos
et labia, elcor, et

pium intabernaculajustorum.Urgentnosinhocloco que, gustum odoratum, ut omnia cumDei timore

et

Judffii et Ebionitoc, qui circumcisionem carnis acci- et ralione faciamus. Audiant boc episcopi atque

piunt:quomodopossumusprKSontcmlocumexpone- presbyteri et omnis ordo ecclesiasticus, ut non in-

ducant filios alienos incircumcisos corde, et incir-
re incircurncisos conlcet incircumcisos carne? quo
videlicetpostspiritualemintelligentiam.cliamcarnis cumcisos carne, ne sint54S in sanctuario Dei, et
circumcisionem susoipere debeamus. Sed qui lcgi- poHuant domum cjus. Si enim hoc fecerint, apla-
quod sequitur ojfertis panes meos,
musPaulumdicentcm:Conteslorautem omnem ho- bitur illis : J::t

minemquicircumciditur:quoniamsicircumcidami- panes videlicet propositionis in cunctisEcclesiis et

ni,Christusvobisnihilproderit(Ga;.v,2).EtilludJere- orbc terrarum, de uno pane puUuIantes, et non
mia3 :Ecceincircumcis;eauresvestra;,et(i)noluistis solum panes, sed adipem quoque de quo soriptum

(a) Antea erat ad eum.

[b)USi\mi\\ct.,etnonpossunt HM(/Hr,juxtareceptam lectionem.
 433 COMMENTARIORUM IN EZECHIEr.EM UB. XIII, CAP. XLIV. 434

est :Ex adipe frumenli saturavil eos (P«.lxxx,17), A. porlis domus,ct minutris domus.lsti immolabunt holo-
at sanguinom qui in Gliristi passione offusus esL, causta et victimas populo et isti slabunt anle populum
Legendumiiue ita et sic lectionis ordo reddendus : ut minislrent eis.Pro eo quod ministraverunl cis ante
Cum iilios alienigenos incircumcisos corde et cor- faciem idolnrum suorum, ct faclum est domui Israel
pore inducalis in sanctuarium meum, et poUuatis in tormentum iniquitatisipropterea levavimanum meam
domum meam, audetis oflerre panes et adipem et super eosjdicit Dominus Deus,el accipienl iniquitalem
sanguinem, mysticasacramcnta, et non intolligitis suam :et non accedent ad me,ut saccrdolio fungantur
quod solveritis. ot prjctergressi sitis pactum meum milii : neque ut offerant ad omnia sancla filiorum
in omnibus sceleriljus et impictatibus vostris, et Israal: nec ad sancla sanclorum meorum:et suscipienl
non servaveritis prajccpta sanctuarii mei neque ignominiam suam errore, quo erruverunt. El po-
posueritis custodcs ceremoniarum mearuin in san- nent eos ut servent custodias domus in omnia opera
ctuario meo. Omnis autem advcrsus eos est commi- ejus : et in universa quie lcrerunt in ea. Sacerdotes
natio, qui non audierunlApostolum pr<Emonentem Levitx filii Sadduc, qui cuslodicrunt custodias san-
Manus cito nemini imposueris: neque communioes ctorum meorum cum errarct domus Isracl a me. isti
peccatis alienis (I Tim. v, 22). Vel certe sic intelli- aeeedent ad me utministrent mihi,et stabunt ante fa-
gendum : Dissolvitis pactum meum in omnibus Ti ciem meam utofferant milii hostiam, adipem et san-
sceleribus vestris, ct non servastis prajcepta san- guinem, dicit Dominus Deus. Isti ingredientur in
ctuarii mei,et audetis indignos alienosque custodes sancta mea, et isti accedent ad mensam neam, ut
ponere in observatione sanctuarii mei vobismetipsi mini.strent nihi et ohscrvent custodias meas. Juxta
ut subaudiatur,non mitii.Et est sengus Qui vobis
:
utramque editionem posui testimonium,ut ex com-
in earnalibus serviant au ministrent ; ct ob vestra parationc earum quid LX.^i senserint, quid Hebrai-
refrigeria meum polluant sanctuarium. cura teneat, scire valeamus. Septuaginta hoc signi-
(Vors. 9, seqq.) Ilxc dicit Domimix Deux ; Omnis licant, quod alienigenee incircumcisi corde,et carne

alienigenaincircumcisus corde,el incircumcisus carne, qui habitant in medio filiorum Israel, ingredi non

non ingredietur sanctuarium meum :omnis filius alie- deboant sancluarium Dei : Levitoe autem, hoc est,

nus, qui esl in tnedio filiorum Isracl. Sed el Levilx sacerdotalis gradus,qui longe recesserunt aDomino
qui longe rfcesserunl a me in errore filiorum Israel, in errore filiorum Israel, et erraverunt post idola

et erraverunt a me post idola sua, portalmnt iniqui- sua, postquam receperint iniquitatem suam, stent
tem suam., qui erant in [Vulg. et portaveruut iniqui- in sanctuarioDomini ffidituiet janitores,ministrique
tatem suam, erunt in, clc.] sancluario nieo xditui et domus, et mactentholocausta 544 et viotimas po-
janitores portarum domus,et ministri domus ipsique „ P"'' etisti sint in conspectu eorum ut minisfrent
:
=

maciabanl holocausta et victimaspopulis,et ibi stabant eis quod ministraverint illis in conspectu idolorum

ante eo.s, tit ministrarenl pro illis. Pro eo ergo, quod suorum, et facti sunt domui Israel in tormentum
ministraverunt pro eis in [Vulg. tpsi maciabunt, iniquitatis :et idoireo manuin levasse se dicit super
stiibunt in conspeclu eorum, ut minislrent cis pro eo eos Dominus Deus ut non accedant ad eum, et :

quod ministravcrunt illisin, etc.] conspeciu idolorum sacerdoiio funganturiili nequc olferant illi in sancta
suorum, et facli sunt domui Isracl in oj]endiculum sanctorum porlentque ignominiam suam in errore
iniquitatis : idcirco levavi manum meam super eos, quo erraverunt ut scilioet ponantur in observa-
:

dicitDominus Deus, et portaverunt (Vulg. portahunt) tione custodiarum domus in omnia opera ejus, et
iniquitalem suam. Et non appropinquabunt ad me,ut in universa quae fiunt in domo. Quod si ita est,

sacerdotio jungantur mihi neque accedent ud omnc

; quomodo stare poterit,ut Levits qui longe recesse-
sanctuarium mcum juxta sancta sanctorum sed por- : runt a Deo in errore filiorum Israel, et erraverunt
tabunt confusionem suam et scelera sua qux fecerunt ab eo post idola sua, ipsi ministrent in domo et
Et dabo eos janitores domus in omni ministerio ejus, mactent holocausta et viotimas popuIi,et ipsi stent
543 et universis, qux fiunl (Vulg. fient) in ea. Sa- eorum, ut ministrent eis ? Quid enim
in conspectu
cerdoles autem Levitse filii Sadoc, qui cuslodierunt amplius facturi sunt sacerdotes filii Sadoo, qui cu-
ceremonias sanctuarii mci, cum errarent fdii Israel a D .stodicrunt cercmonias sanctuarii Dei, de quibus
me, ipsi accedent ad mc, «i ministrent mihi et sta- :
dioit : Ipsi accedenl ad me ut ministrent mihi,et sta-
bunt in conspeclu meo, ul offerant mihi adipem et bunt in conspcclu meo, t/i offerant mihi adipcm, et
sanguinem, ait Dominus Deus. Ipsi ingredientur in reliqua ? Hcbraicum autom buno habet sensum :

sanctuariummeum:etipsi atcedent ad mensam meam Omnis alienigena incircumcisus corde et carne,non

ut ministrent mihi, et custodiantceremonias meas. ingredietur sanctuarium meum, licet oum populo
LXX Propterea hxc dicit Dominus : Omnis filius
: Israel esso videatur. Levita; autem, hoo est, sacer-
alieniijena incircumcisus corde,et incircumcisus carne dotalis gradus,qui longe recesserunt a me in errore
non imjredietur in sancla me% inomnibus fdiis alie- fiiiorum Israel,et secuti sunt idola, portabunt ini-
nigenarum qui sunt in mcdio domus Isracl, sed etLe- i|uitateai suam, eo quod fucrint in sanotuario meo
vitie qui longe recesserunt a me cum erraret Israel a ministrantcs in officio portarum domus,etministri
me posl cogitaliones suas, et accipient iniquitalem ejus. Ipsi cnim olfciobant hulocaustuin,et victiraas
suam,et erunt in sanctis meis ministrantes,ostiarii in populi, etipsi stabantin conspeotu eorum,ut mini-
435 S. EUSEBII HIERONYMI 436
strarentpro eis.Quia ergo ministravorunt prr) illis A i'onsi.li?rans, rectius interpretatus ost, dicens : Po-
in conspectu idolorum suorum, et 1'uerunt domui sucram cnim eos cusludes januarum domus univcrsi
Isracl in olTenrliculum iniquitatis, proptcrea levavi ministcrii ejus et cunclorurn. qux ftunl in ca, ut non
manum meam super eos, dicit Dominus Dcus : et ad eos pertineat qui 54© futuri sunt in teraplo,
portaverunt iniquitatem suam,et non appropinqua- sed ad eos qui fuerunt.
bunt ad me, ut sacerdotio fungantur mihi neque : (Vers. 17 seqq.) Cumque ingredieniur portas atrii
accedent ad omno sanctuarium meum juxta san- inlerioris, veslihus (sive stolis) lineis induentur : nec
cta sanctorum ; sed portabunt confusionem suam, asccndet super cos quidquam laneum (sive et non in-
et scelera sua qua; fecerunt. Pro sacerdotali onim ducnlur laniliciis) quaudo ministrant in portis (sive
onicio.qui Iiolocaustum ot victimas omneque sacri" a porlis) atrii intcrioris el intrinsecus. Villx linese
ficium offorre consueverant,redigentur in ultimura erunt in capiiihus corum (sive cidares lineas hahehunt
gradum, et erunt janitores domus, in ignominiam super capiia sua) el feminalia linea erunt in lumhis
sempiternam ut ab universo populo videantur in- corurn, et non accinyentur in sudore (sive violenter).
trante ete.^eunte, dequa sublimi dignitate ad quem Cumque c<fredientur alrium e.tteiius ad populum,
ultimum gradum 545 pervenerint. Sacerdotes au- e.rucnt sc vestimentis (sivo stolis) suis, in quibus mi-
tem, mquit, id est, Levitiie, qui sunt filii Sadoc, n nistraverant, ct reponent ea (sive eas) in gax-ophyla-
hoc est, justorum, sive justi Dei, et qui tempore ciis [Vulg. gazopliijlacio] (sive exedris) sanctuarii
erroris universi Israelis, custodierunt coremonias (vel sanctorum) et vestient se vestimentis (sive stolis)
sanctuarii mei, ipsi accedent ad me, ut ministrent aliis, et non sanclificahuntpopulum in vestimentis
mihi, et stent in conspectu meo, et offeraTt mihi (sive stolis) suis.Caput aulcm suum non radent,ncque
adipeni, hoc est, pinguissimam hostiam ot sangui- comam nutricnt, sed tondcntes attondebunt capita sua
nem, vivam scilicetet placentem hostiam Deo, et (sive capita sua non radenl, etcomas non od prcssum
ipsi ingredientur sanotuarium meum, et accodent tondchunt : operientes operient capita sua). Et vinum
ad mensam meam, ut accendant thymiama mihi, non hihet omnis sacerdos, guando ingressurus esl
et omnem ritum sacrificii custodiant. Si autemhoc alrium interius. Primum verba pandenda
historife
ita est, ut qui in tempore erroris et persecutionis sunt.Inter cffitera quK sacerdotibus prfficipit sermo
idola sunt seouti, qus de suo corde oonfi.Kcrant, et Dominicus, h;oc quoque observandum jubet, ut in
non solum voce,sed etsubscriptione manus asserue- ipsis portis interioris atrii, vestibus, id est, stolis
runt Dei Filium creaturam, et servierunt creatur» lineis induantur:nec utanturlaucis indumentis tam
magis quam Creatori,qui est benedictus in sa3cula quam intrinsecus, hoc est
in portis atrii interioris,
quomodosibisacerdotaleelpontificaleassumuntfas- sanctorum :vitta3que sivecida-
in adytis sanctisque
tigium,et audentolTerrevictimas Deo.cultores qunn- C res lineoesintin oapitibus eorum,et feminalia linea
dam idoIorumVSed.utardontissimuspoctatestatur in lumbis. Quodque sequitur juxta Septuaginta : Et
Quidquid a luultis peccatur, iouUum est ; non acciwjcntur violenter, pro quo Aquila Sym-
et
IMuItitudo peccantium impelrabiliorem fecit im- maohus transtulerunt,m sudore : Theodotio ipsum
piis veniam, ut qui redacti in laicos pristina sacri- vorbum Hebraicum exprimens,posuit in Jeze^j;"!);
legii sui debuerant [Al. debuerunt] scelera doplo- Aquilas secunda editio, buza [AI buza] (VTIl) : per
rare, nunc resupini in pontificali solio sodoant ot quod significat, non eo3 violenter, arcte atque con-
ructentnobissimulat.e fidei nauseas.immofalopertffi stricte instar vinclorum esse cingendos, ne in mi-
perfidiEe apertacompendia. Audiant igitur saltem nistoriis sacordotalibus atque Leviticis inhabilcs
sero,et observent pra3cepta omnipotentis Dei.Omnis fiant, et tenere el cajdere victimas, attrahere quo-
alienigena incircumcisus cordo, et incircumcisus quc ncqueant atque discurrere. Et quia semel
carne, non ingredietur sanctuarium meum. Licet quibus vestibus uti deberent sacerdo-
prfficeperat
ille sit (ilius, licet cognatione sociatus, licet anti- tes, quando intrinseeus in ministeriis essent, rur-
qua nobis hsreal necessitudine si incircumeisus sus jubet ut egredientes in gazophylaciis, sive in
:

corde vel carne ost, non introducatur in sanctua- exedris sanctorum, exuant se pristinis vestibus, et
rium Dei ne ministros Christi, nostros faciamus n induantur aliis;nc si sanctas vestes habuerint.san-
:

ministros, et pro carnalibus refrigeriis, altaria Do- ctificent 543 populum foris positum, qui necdum
mini polluaraus. Pro eo quod nos posuiraus El : fuerit sanotificatus.noc se prKparaverit in sanctifi-
daho cos janitores domus in omni minislerio cjus et cationem templi, ut sit Domini Nazarajus. Por quoe
univcrsis qux fiunt in ea ; eos
Levitarum
videlicet discimus, non quotidianis et quilnislibet pro usu
qui longc reoesserunt a Deo in errore fiUorum vitK communis pollutis vestibus nosingredi debere
Israel,etsecuti sunt idolaquibus victimas immola- in sancta sanctorurn, sed munda conscientia, et
verunt. Symmachus ordinom lectionis sensumque muiidisvcstibustenereDoaiini sacramenta.(6) Quod

(fl) Rescnpsmius post Victorium opcrtx pcrfidix ab hino ad Pduli testimonium I Tim. v.
scilicet,
quod alteri isooolo, sinmlala fidei, concinnius re- Movet enimvero me
interrupta atquo hiulca expla-
spondet. Martian;eus nihilusecius rotinuit apertx. nationis scries, qiia?, repenle interniissa oratione
(b) Interpretatus est,si (juid vidco.lu.xalusqueper
de vostibus,nonnullade comarum cultu ingerit,quae
fermo quinquaginta vorsus subsequentos contextus ad soquentora versiculum spcctant.tum paucaqua:-
43? COMMENTARIORUM IN EZECHIELEM LIB. XIII, CAP. XLIV. 438

autem sequitur Capul autcni suum nan radent ^nequc A surn c;liristum [liom. xiii, 11). Et in alio loco In-
: :

coniam 7iutrienl,scd tondcnies aUondeljunt capilu siia duite vos viscera inisericordiaj, bonitatis, humili-
perspicue demonstratur, nec rasis capitibus, sicut tatis, mansuetudinis, et patientiae {Coloss. iii. 12).

sacerdotes,cultoresque Isidis alque (a)Serapidis nos Etiterum Exspoliati velere homine cum operibus :

esse debere nec rnrsum {b) comam demittere,quod

: ejup, et induti novo qui renovatur in scientiam,
proprie luxuriosum est,barbarorumque et militan- juxta imaginem Greatoris (I Cor. xv, 54) ;
quod et

tium; sed uthonestus habilus sacerdotum facie de- illud significare puto : Oportet enim corruptivum
monstretur. Pre quo dixero LXX, Cnpita sua non hoc indui incorruptionem,et mortale hoc indui im-
radenl, elcomas suas ad prcssiim non londebunl : sed mortalitatcm. Cum autem corruptivum indutum
operientes opencnt capita sua, juxta quod discimus, fuerit incorruptionem,et mortale hoc immortalita-
nec calvitium novacula esse faciendum, nec ita ad tem, tunc fict sermo qui scriptus est,ot reliqua.De-
pressum tondendum capul,ut rasorum similes esse sacerdotalibus vestibus in Exodo plenius scriptum
videamur, sed in tantum capillos dimittendos, ut est (Exod. xxviii) : et nos olim edidimus librum
operta sit cutis. Vel oerte sacerdotes semper ope- (Epist. Gi, ad Fabiolam), ad cujus interpretationem
rire capita sua debenl,juxta illud Virgilianum (.E- diligens mittendus est lector. Neque cnim possumus
neid. lib. iii) :
n latam materiam brevi sermone comprehendere.Haec
Purpureo velare comas, adopertus araictu. vestimentaproprionobislaboreconficimus,quKtexta
Sed hasc violenta interpretatio est. Vinum autein sunt desuper,qualem et Dominus,habebat tunicam
non solum in ministerio sacerdotes non bibent at- 5-14 qua; scindi non potuit (Joan.wu) quibu.s in- ;

que Levitas, sed ne ingressuri quidem sancta san- duimur.quando seereta Domini et arcana cognosci-
ctorum, ne opprimatur mens, et sensus crassior mus,et habemus spiritum qui sorutatur etiam allaet
flat. Unde et Apostolus Bonum est, inquit, vinum
: profunda Dei, quaj non sunt monstranda vulgo,nec
non carnem non manducarc {Rom. xix,
bibere, et proferenda ad populum, qui non est sanctiflcatus,
21). Et in alio loco Et vinum, in quo est luxuria
: nec Domini sanctitudini proeparatus ne si majora :

{Ephes. V, 18). 5-28 Manducavit enim populus ct sc audierint,majestatem sicientifB ferre non possint,
bibit, et surrexerunt ludore. Quodque concedit Ti- et quasi solido suffocentur cibo,qui adhuc lacte in-
motheo, ut vini paululum bibat, perspicue demon- fantiEc nutriendi sunt.Esse autem eeontrario pessi-
strabat [.l/.demonstratj cur hoc concesserit : propter ma vestimenta, docet Scriptura divina, ut est illud
stomaehum, inquit, et frequentes infirmitates (I quod in Psalmis de Juda proditore cantatur Indulus :

Tim. v). Vestibus lineisutuntur jEgyptii sacerdotes est maledictione sicut vestimento [Ps. cviii, 29). Et
non solum intrinsecus sed et e.xtrinsecus. Porro re- post paululum Fiat ei sicut vestimentum,quo cir- :

ligio divina alterum habitum habet in ministerio, C cumdatur,et sicut zona qua semper accingitur.Unde
(c) alterum in usu vitaquepommuni.Feininaliareote et Dominus qui pro nobis doluit,et nostra peccata

assumuntur, ut honestas decorque Kervetur:ne sci- portavit in Zacharia sordida dicitur habere vesti-
licet ascendentes altaris gradus,et in ministerio dis- menta,de quibus scriptum est Et Jesus eratindu- :

currentes, revelent turpitudinem. Rasa capita ha- tus vestibus sordidis (Zach.in,i) : qua; postea de-
bet superstitio gentilis. Vino autem quantum ad ponit, Scriptura dicente : Auferte ab eo vestimenta
meam scientiam [Al. notitiam] pertinet, non reor sordida ct induite eum podere, et reliqua. Quod
aliquem se abstinere gentilium. Quse universa quid autein jcquitur : Vitta;, sive cidares linnex erunt in
juxta sensum indicent spiritualem.sequentia verba capttbus eorum puto coronam ostendere graliarum,
monstrabant. Esse indumenta sancta et spiritualia, de qua scriptum est Goronam enim gratiarum sus-
:

dooet et Apostolus,dioens : Induimini Dominum Je- cipiet tuus vertex (Prov. iv, 9). Nec illud nobis de
operto ctnudocapite faciet qua!stionem,quod Apo-

dam de abstinentia a vino, tandemquo abrupte in

priorem recidit sermonem de vestibus,post quarum lata,lectorem de luxatione monuissesatis abundesit.
sane luculentam enarrationem.rursum de fugienda (a) Antea erat Scrapis. S. Ambrosius epist. ad Sa-
capillorum luxuria, atque ebrietate disserit. Nec binum Ipsi capita ct supercilia sua radunt,si quando
:

fore dubito, quin ita sentiat, quicumque totam D Isi<lis suscipiunt sacra.
hujusce capituli expositionem scdulo cxpenderit. (b) Mos hodiornus ccmas dimittendi,Barbarorum
Quo autem paclo ad pristinum rectumque ordincm fuit etluxuriosoruin et militantium non honestio- ;

restitui queat,non obscure docet llabanus.Amoven- rum virorum et Ghristianorum, quibus pr;ecipitur,
da primuin hincsi tota subsequens lacinia triginta nc comum nut''iant,MART.
novem versuum, ut pro illis e vestigio, atque una (c) Erant nempe laicorum vestes et clericorum
serie continuet Vestiius lineis uluntur .Egi/ptii
.-
primis Ecclesiaj saiculis communes, at clerici iis,
saccrdotes, etc.,ad fere medium col. ,5.50, post alte- quibusin vita communi.veslibusutebanturin sacris
rum locum e Proverbiis xx, 25. Tunc ipsa laoinia operandis, mundioribus alque optimis. Paria his
secunda in duas veluti partes, quaruin prima qua;; habet S. doetor lih. i contra Pelagium, vestium
de capillorum cultu agit, ibi inserendaasiiiio ad ea ornamenta improbantem. Qu;e sunt roijo, inquit,
verbapost Virgilii versum sed luec violenla inlcr- :
inimicitix contra Deum. si iunicam habuero mimdio-
pretatio est. Altera qua; temperantiama vino laudat, rem si episcopus, presbiiter, et diaconus, ct reli<iinis
:'

fini capitis subjungenda. Atque hoc quidein ordine ordo ccclcsiasticus in adminislratione sacrificioruni
Rabanus lcgit. Sed quando non etiam mss. prassto cum randida veste processerint Vide quee in hunc '!

est auctoritaSjimpressalectione nequaquam immu- locum annotavimus tom. II, col. 713.
439 S. EUSEBII HlEnONYlMI 440
stolus loquitur : Mulier debet vclamon liabere super A sunt (il/rt//t.x. 30).lllius capitis, de quo in Ecclesias-
caput, propter angeios.Si enim non velalur muliar, te scriptum est Sapientis oculi incapite ejus (Ecc/.
:

attondeatur.Sin autem.turpe est mulieri tonderi aut II, 14). Caput autem viri Christus est, quod pecca-

radi, operiatur. Vir onim non debet operire caput, lor conculcat et despicit.et ut ita loquar, radit no-
cum sit imago et gloria Dei mulier aulem gloria : vacula, ct aufert ejus pulchritudinem. Quod et filii

viri est (II Cor. xi, 10). Si enim virorum est non Aminon fecerunt his quos David legatos miserat
operire caput, videtur esse oontrarium, quomodo (II fieg. x). Sin autem legis pravaricatio inhonorat
nunc saoerdotes capita vittis, vel cidare operire ju- Deuiii, consequenter qui legis prKcepta conservat,
beantur. Sod sl leganuis diiigentius, ex prioribus honorat 55 3 eum : ut impleatur quod scriptum est:

solventur pr;esentia. Supra enim dicitur : Quatulo Ut omnes honorificenl Filiumsicut honorificant Pa-
minislrant in portis airii inlerioris et intrinsecus. Si trem [Jonn. v, 13). Porro quod sequitur : Ut omnis
enim ingrediamur ad sanota stemus ia conspectu et saccrdos quando ingressurusest atrium interius,vi-
Domini, capita nostra opcrirc debemus Quia non :
num non bibat, perspicuum est, in ebrietate et si-

justificabitur in conspectu Domini omnis vivens [Ps. cera statum mentis everti non plene nos sapere, : et

cxLii, 2). Et Ab infantia cor horainis appnsitum

:
quando vini satietate [Al. vino et satietate] animus
est ad malitiam.Denique et feminalibus intrinsecus Tj occupatur.Ebrietale autem non solum in potione vi-
ni, sed in omnibus rebus ostenditur, quibus et in
utimur, ne ulla in conspectu Dei pollutfe conscien-
tiffi el operis nuptialis appareat turpitudo. Quibus conctractibus et in negotiis s.-eculi, et damnis ac lu-

feminalibus accingi vult Salvator apostolos.dicens: cris, amore et odio mens inebriatur et fluctuat, et

Sint luuibi vestriaceincti.et lucern.-eardentes in ma. statum suum tenore non potest.Et quia fragili car-
nibus vestris (Luc. xiii, 35). Et Apostolus credenti- ne circumdamur,et cogimur pro victu atque vestitu
bus 5501oquitur : State ergo accincti lumbos ves- et necessariis, qua3 ad corpus pertinent, aliqua fa-

tros in veritate [Ephes. vi i). Et imitatores Christi

cere, qu» non debemus, saltem hoc a nobis
facere

audiuntillud,quod deeo scriptumest
accinctus lumbos. et varietate circumdatus latera
(Isa. XI, 5). Et hac ipsa zona, qui sanctus est et ad
virtutum culmen ascenderit, nequaquam violenter
astringitur: ne invitusbonum continentiaj observa-
: Erit justitia
8xigitur,ut quando in nos revertimur,et scimus our
nati sumus,et interiora atquoadyta templi ingredi-
mur, recedamusa vitiis sa;culi,etne minima quidem
peccata faciamus.Per quiB ostendituret peccare nos
pro necessitatibus carnis peccata levia et rursum
:

re videatur, et in sudore vultus sui comcdere pa-

esse teinpus quando atrium ingredientes interius,
ab omni ebrietate mundi atque alieni esse debemus.
nem, sed proeceptum Domini facere volunfate.Deni-
que quando foras egredietur, et miscet se populo, p (Vers. 22 seqq.) Vidiiamet repudiatam sive ejec-

sacerdotalia vestimentd deponit in gazophylacio,in tani)non accipienl uxores,sed virginem {Wu^g.virgines]

quo dominicae divitise conservantur: et aliis utuntur de semine domus Israel. Sed etviduam qux fuerit vi-
vestibus sfcerdotes, aliaque doctrina ad vulgus dua a sacerdote, accipient : et populum meum doce-
ignobile, ne sanctificetur populus in stolis eorum. bunt, quid sit inter sanclum et pollutum, et inter 7nun-
Grave est multitudini onus ultra vires suscipere, dum ct immundum ostendcnt eis.Et cum jucrit contro-
dicente Salomone : La(|ueus est viri, cilo quid de versia (ut in LX.X additum o^t, sanguinis) stabunt in
suis sanctificare .•
cum enim votum fecerif, surre- judicis meis, et judicabunt legcs nieas, et prxcepta
pit poenitentia (Prov. xx, 2.5, sec. LXX). Denique et [Vulg. addit mea] in omnibus solemntatibus meis custo-
Nazarsi sponte se ofTerunt : ct quicumque aliquid (/?>)!/. Omnishiolocusprffioeptacontinetsaoerdotum,
non impleverit,
voverit, et voti reus est. Unde et qui post multa qua? supra exposuimus,jubentur vi-
de viduis dicitur Cum luxuriatc-e fuerint,in Christo
: duam,etrepudiatam,sive ejectam,non accipere uxo-
nubere volunt habentes damnationcm, qui pri-
: res.\'idua et repudiataestsynagoga,id eslcongrega-
mam fidem irritam fecerunt (I Tim. v, II, 12). Me- tio Juda3orum,quoeDominum non recepit.Undeejec-
lius est enim non promittere, quam promittere et ta recle dicitur,sive vidua synagoga.Ejccta vero ha3-
non facere. Anna ohtulit Samuelem, qui in aeterna reticorum frequenli: ,qui exierunt a nobis,quia non
sanctitate permansit (I fieg. l). et Manue oblulit D erant ex nobis. S 1 virginem.inquit, de seminedo-
Samson tilium,sed sanctificationem capillorum ejus mus Israel, qus iiutrita est in domo Dei.in lege et
Dalilae libido turpavit [.Iiidic. xiii). Denique Dominus prophetis,de qua et Apostolus loquitur Volo : omnes
recessit ab eo, et cajcitate damnatus est, nisi quod vos virginem saiictam exhibereChristo(II Cor.xi,2).
posteacrescentibuscapillis,pristinumroburaccepit, Ista est virgo de qua sermo divinus
et alibi dicit :

et in typo Christi multo plures alienigenarum mor- Ama illam, et servabit cirrumda 55? illam.et
Ll- :

tuus quam vivus occidit. Vult aulem Dominus sa- exaltabitte honora eam, ut to amplexetur (Prov.
:

cerdotes suos capillos sanctilicationis habere perpe- iv,S). Qure sitaulem virgo qute amanda sit,et suum

tuos, ct operiri capita eoruin, non aliquo extrinse- custodiat amatorem, sciet qui illud legerit Hanc :

cus veIamento,sed sua naturaliquo CKsaric, non ad dilexi et queesivi ab adolescentia mea, et qusesivi
ornatniii atque liixuriam, sed ad hnnestatem. Unde sponsam ducere mihi, et amator )ui decoris ejus
ei capiili caiiilis apostolorum nuniorali sun,dioente (Si(/(/(;»,viii,3). Et iterum : Et omnium Dominus di-

Salvalore : Vestri antein capilli capitis numerati lexit eam. Non sokim aut virginem, sed et vi-
441 COMMENTARIORUM IN EZECHIKLEM LIB. XIIT, CAV. XLIV. 442

duam debent saoerdotes ducore, qua; taiiieu a'terius
sacerdolis usor fuerit ; scientiam videlicct, quam
alius Dei cullor invenerit. Neque enim nova tantum
contenti debemus esse doctrina, sed et velerem ex-
colere, etnoslro.jungere comitatui, tameninsacro
si
cultu fuerit erudita. Sacerdotis quoque ofncium est
docerepopulumqiiidintersancturuetpollutum,inter
munduui ct inimundum sit: ut prius rcferamus ad
A. Evangelio scriptum est : Sacerdotes in templo sab-
batum violant, et absquc culpa sunt {Matt. xii, 5 :)
non sabbatum Dei, sed sabbatum litlera;, sabbatum
Judc-Eorum, quod recte violant qui sunt genus ele-
ctum, regale, sacerdotale. Porro sabbatum quod
sanctificatura est, illud intelliganuis, quod et Apo-
slolus docet, relictum esse populo Dei.de quo dici-
Si intrabunt in requiem meam(Pi'. xciv, 11 :)
tur :

dogmatasocundumado[)craquiBpercarnemefrioiun- quod Ilebraice (li) mhbatum nominatur. Sanctincat

tur. Delicta enim quis intelligit {Ps.viu, 1.3)'? Et cum autem sabbatum Dei, qui non portat onus peccati
fuerit controversia de omni re, sive ut Septuaginta in sabbato, nec dicit Sicut onus grave gravatte sunt
:

transtulerant, sanguitiis, hoc est quod ad mortale super me [Ps. xxxvii, 5.) Qui talis est, non colligit
pertinet crimen, stabuntsacerdotes in judiciis meis, ligna in sabbato nec superfBdificat fundamento
;

ut non judicent secundum honorem, nec accipiant Jesu Christi, ligna, fcnum, stipulam (f Cor. iii): nec
persoriam pau[\eris, sive divitis in.judicio: sed stent accendit ignem qui inutilem consumat materiam, et
in judiciis Dei, et recordentur illius psalmi Deus n die sabbati in uno permanet loco nec foras egre
: :

"' '" ' i- t-v.: ....

stetit in synagoga deorum, in medio autera deos '"'

ditur, sed quasi columna in 'templo Dei positus per-
'

dijudicat (Ps. lxxxi, \,) deos appellans qui habent manet, super quo Joannes scribit in Apocalypsi :

judicandi de hominibus potestatem qui in quo.ju_

: Qui vicerit, faciam illum columnam in templo Dei
dicio judicaverint, .judicabitur de eis (.!/«/. vii.) Le. mei, et foras non egrodietur amplius (/l/)oc. iii,12.)
ges, inquit, meas et pra^cepta mea in omnibus so- Ouodque sequitur: Et ad morfuum hominem non
lemnitatibus meis custodient, ut sciantquomodo, ingredientur, ne polluantur: proprie sacerdotalis
nobis Ghristus Pascha sitimmolatus; quomodo sep- officii est, morticinanon tangere.ut qui pro aliorum

tem hebdomadas implere debeamus gaudii atque vitiis deprecatur,ipse ad aftare mundus accedat. De

lcetitia;,et humiliarc animas nostras in jejuiiio;clan- quibus mortuis et Salvafor loquitur in Evangelio :

goremque tubarum intelligerc et scenopegias spiri- Dimitfe mortuos ut sopeliant mortuos 55-4 suos
tuales, in quibusdicimus Advcna sum ego et pcre-
: (Matth. vin, 22.) Isficonfaminantur in pafre mortuo,
grinus sicut omnes patres mei [Ps. xxxviu, 13.) Hee quanio relinquunt Creatorem suum et in matre :

sunt verfB solemnitates Dei,quas consequentius quis mortua, de Ecclesia recedentes in fllio quoque et :

Pentateuchum disserens interpretabitur. Prima vir- filia, quod aliud ad cogifationes, aliud ad opera per-

tus est sacerdotis, non tantum dooere qu» noverit, tinet, quod significantius Grffice dicifur -.X vortx -/.a'.

sed omnes Dei fesfivitates eustodire, ut possit aliis C a!crflr,Ta. Fratrem quoqae et sororem, qui eodem
custodienda prajcipere quce et ipse observaverif. Sa- renafus est spiritu, si pufaverif morfuum, contami-
cerdotum autem officium esse legis habere notifiam, natur in eo ita dumta.xat si soror virgo permanse-
:

et in Malachia discimus, qui ait : Labia sacerdofis rif, nec ullius viri fuerit maculata complexu. Ex

custodient scientiam,etlegem rcquirent exoreejus quibus intelligimus privilegium virginale, quod cu-
:

quia angelus Domini exer^-ituum est (Mal. ii, 7.)
(Vers. 25 seqq.) Et sabbnta mca sandi firabunt,et ad
553 mortuum hominem non in,gredientur,ne potluan
lur (pro quo Septuaginfa transtulerunt, el super
anim,am hominis non ingredieiilur, ne poHuantur :)
juslibetviri contacfus, perfeotam auferat puritafem,
qu.T utrum rccte, perperam ne dicta sint, lectoris
ai bitrio relinquamus.Nafuroe quoque super hoc pro-
batur aftccfus, ut ordine charifatis juxta quod sori-
ptum est Ordinate in me charitafem (Cunt. ii, 4,)
:

nisi ad patrem, inquit, et matrem, filium et filiam post rerum parentem Deum, carnis quoque pater
fratremet sororem qUcV virum non hahuit, (a) contnmi- diligatur et mater; filius et filia frater et soror ,•
;

nabuntur. El poslquam fuerit mundatus, seplem dies ita dumfaxafside domo non exierit,nec inalterius
numerabuntur ei, et in die introitus suiin sanciuarium transieritpotestatem.Postquam autem sacerdosfue-
el ad atriiim interius, ut ministret mihiin sanctuario. rit emundatus puriflcationis ordine,qua3 in Mosaica

offeret pro peccato suo Domino Deo (sive offeret pla- j) lege conscripta cst, septem dies numerabuntur ei,
cationem.) Non erit autem eis hxreditas : ego hxredi- vel perfectus numerus po;nifudinis, vel posf consum-
tas eorum, et possessiones non dabitis eis in Israel malionemmundi,quandoadveramtransimusogdoa-
ego possessio eorum. Adhuc sacerdofibus pr«cipilur: dem, ut introeat sancfa sanctorum (hoc est enim
in quibus observandum, quod non dixerit absohite: interius atrium) et possit ministrare in sanctuario
et sabbata sanctificabunt ; vel juxta Isaiana Neome-
: et sempcr ofTerre pro peccafo conscientia; victimam
nias et sabbata vestra odit anima mea (Isai. i, 13:) nec ullum tempus sit quo non rccordefur maculatum
sed cum distinctione, sabbata ntea. Unde et in se fuisse super patre et matre, filio et filia, fratre et

(a) \a\Q.,qtix alterum virutn non habueril: attamen ailDotninus Deus.

Hier. in subnexa exposifione, si soror, inquit, virgo (b) In Hebraico, inquit Victor., estnniO, nonsab-
pertiianxmt. ncr ulliiis viri fucrit maruluta rotnplc.m. batuin Veiniui llieron. ad vocern quiotis. qua?sabba-
Tum Haban.qunque.!» quHtus contaminabatur.P-dulo tum quoque significat, alludit, non vocem sabbati.
post Victor.ad Vulgafam lectionem,p7'0 peccato suo
 :

443 S. ETISEBII HIERONYMI

sorore. Multa qiiippe faopre compellimni' in s.touH
hujus angustiis constiluti, vcl conrlitione carnis,vel
fragilitalc natur.T. Qui autetn taiis cxsliterit.ut nii-
nistret in sanctuario, et atrium ingrcdiatur interius,
A mus ad lapsum. Non ost tanti gaudii excelsa te-
nuisse, quanti moororis de sublimioribus corruisse.
Neque enim solum pro nostris delictis reddemus ra-
tionem sed pro omnium, quorum abutimur donis,
:

et offeral semper Deo sacrilicium, ita ut verus sa- et noquaquam sumus de eorum salute soUiciti.

cerdos sil. immo imitator ejus. de quo scriptum est: (Vers. 31.) Omne morticinum et captum a beslia
Tu es sacrrdos in >-Bternum secundum ordinem Mel- de avibus, ct de pecoribus, non comedent sacerdotes.
chisedech (Ps.cix, i,) iste nullam habebit hKredita- El juxta litteram, omni generi electo, regali et sa-
tem, nisi !)eum qui esl htoreditas ejus nec accipiet : cerdotali, quod proprie ad Christianos refertur,qui
possessionem in Israel, hoc est, inter vulgus igno- uncti sunt oleo spirituali, do quo scriptum est
bile sed sacerdotalem, ut dicat de eo Dominus:Ego
; Unxit te Deus Deus tuus oleo exsultationis pra3 parti-
sum htTri'ilitas, 555 et cgo possessio eorum.Quem cipibus tuis {Ps. xliv, 8,) hcsc pra3cepta conveniunt,

cum invinerint. loquentur ac dicent : Tenebo eum, ul morticinum non comedat tam de avibus quam de
et non diuiiltam illum ; et psallent cum propheta: peooribus, cu.jus nequaquam sanguis eftusus est,
Pars mea Dominus {Ps, ii, 26.) quod in Actibus apostolorum dicitur su/focatuw., et

(Vers. 29, 30.) Victimam et pro peccaio el pro dc- Tj qua3(a)necessario observanda, apostolorum deJeru-
Ucto{sive jiro ignorantia) ipsi comedent, omne votum
et salemEpistola monot(.lc/o;'. xv :)et captum a bestia;
(sive separatio) in Isracl ipsorum erii. Ei primitiva quia ct ipsum similiter suffocalum est:et condemnat
omnium primogenilorum, ct omnia liliam^enta e.x omni- sacerdotes, qui in turdis, ficedulis, gliribus.et cieie-
hus qux olfcrunlur, saccrdotum erunt, et primitiva ris hujusccmodi,hBec aviditate gulae non custodiunt.

ciborum vestrorum dabitis sacerdoti, ul reponal bene- Possumusautemjuxtaanagogenmortioinumdicere,

dictionem domui sux (Vulg. lux) {sive utponat benc- in quo anima; sanguis emortuus est, et imitatur

dictiones supcr domos vestras.) Pro victima et sacrifi- Nabal Carmelium, qui interprctatur stullus et au- :

cio, quoil Tlobraicc dicitur manaa (nrua,) Aquila et dita iraDavid pavore contremuit, et mortuum est
Symmachus interpretati s\ml,donum. Rursum pro cor ejus in eo (I Picg. xxv.) Caplus aulem a besliis,
voto quod Septuaginta atpopiaijia, hoc tsi separatio- quarum ne morsibus lanietur, propheta suspirat,
nem transtulerunt.Aquila et Symmachus et Theodo- dicens : Ne tradas bestiis animam confltentem tibi

quod Hebraice dicitur

tio avaO/jjj-a interpretati sunt, {Ps. Lxxiii, 19,) ille dicendus est qui adversarii leo-
UEREM (Din.) Et considerandum quod omnia qua; nis morsibus devoratur et pardi qui non mutat va-
nuuc per prophelam Dominus loquitur, per Moysen rietatem suam, et urs.e quee raptis swvit catulis,et
ante jam dixerit. QuKrendumque cur eadem quaj luporum Arabi;c [.-U. rabie,] et reliquarum bestia-
dicta suntrepetat: Ut videlicet quaj in mentibus C rum,{b) quas in varietate dffimonum accipimus.Aves
hominum sunt,vel legendi negligentia, vel audiondi autem illas esse dicimus, qus ponunt in ccelum os
contemptu et oblivione deleta, viva vooeinnoventur, suum, et illa pecora, quoa prona in terramque ver-
qua; non sit scripta calamo ct atramento, sed spi- gontia, ventri tantum, et his qua5 sub ventre sunt

ritu et verbo Dei. Unde et Salvator nullum volumen serviunt.

doctrin;o suoe proprium dereliquit.quod in plerisquc (Cap. XLV. — Vers. 1 seqq.) Cumque cceperitis

apocryphorum deliramenta confingunt : sed Patris terram dividere in possessionem [Vulg. sorlito,] sepa-

et suoSpiritu quotidie loquitur in corde credentium. rate primitias Domino sanctificalum de terra longitu-
EthiTceritrosponsioadversumeosquicalumniantur dinis [Vulg. longitucline] viginti qiiinque millia : et la-

prophotas, cur quaj in Pentalcucho continenlur in titudinis [Vulg. latitudinc]decem. millia: sanctificalum

suis volumiuibus replicent. Victimam igitur, etpro erit in omni lcrmino cjus per circuitum. Et erit e.c Itoc

peccato, et pro delicto, sive ignorantia, comedant [Vulg. omniparie] sanclifi,caium, quingentos per quin-
sacerdotes, de quibus scriptumest Peccata populi : gcntos quadrifariam per circuitum,ct guinquaginta cu-
mei comedent (Osee iv, 8.) Nec tantum gaudendum biiisS&Tl [Vulg. add\t. in] suburbana cjus per gyrum.
est ad oblationem munerum, quantum timendum ad Et a mensura isia mcn.furabis longitudinem viginti
honoris condemnalionem, si eo abutamur indigno. quinque miUium, et latitndincm deccm niiilium, et in
D
Primitiva juxta litteram sunt animantium, et inani- ipso erit icmplum (sive sanciificalio) sanclumque san-
mantium prima nascuntur, ct qua3 primum
quaj clorum. Sanclificaium de terra erit sacerdotibus mini-

terra gignit. Primititequoque ciboruin nostrorum stris sanctuarii,qui accedunl ad minislerium Domini, et
sacordotibus olTcruntur, ut nihil gustemus novarum erit eis locus in domos,ct in sanciuarium sanctitatis.Vi-
frugum, nisi sacerdos ante gustaverit. Iloc autem ginti quinque millia longitudinis.et decem millialatiiudi
facimus, ut reponatsacerdosbenodictionem,el obla- nis.Levilxauicmqui[\u\g.cruntLcvitis,quietc.]mini-
tionem nostram in domo sua: sive ut ad impreca- strant domuidpsi possidebunt viginti gazophijiacia (pro

tionem suam Dominus benedicat domibus nostris. quibusSeptuagintatranstulerunt:z/)sz7c«eiwn/ca'!7o-

55® Grandis dignitas sacordotum:sed grandis ruina iemuthaliitent.)Etpossessionemcivitalisdabilisquinque
eorum si peccanl. La;temur ad ascensum.sed timea- millibuslaiiiudinis,ellongitudinisvigintiquinquemHli-

(a) Adito hujus loci interpretes, quorum recoquere (/)) In Valic. msquarum varietate dxmones accipi-
olissimas doctrinas non libet. mus.
445 COMMENTARIORUM IN EZECHIELEM LIB. XlII. CAP. XLV.
bus, secundum separationem sancluarii ninni domui A cnrrlntibiis, ap|iolhintur loc.-i separata et conseorata
lsracl.PrinciinquoquehincctinrIc{a)deseimraLioiu'[\e\ in ministoriuni, cl in suuctillcationem domui Israel.

primifiis,sanrtuarii in possessioncm civitatis cmira fa- Post quadrupliceni terrfe sancta; descriplionem, po-
ciem separationis sanciuarii,et eontra faciem posses- nitur quinta divisio. Princeps, sive dux populi acci-
sionis urbis a lateremaris usque ad mare, et a latere piat hinc et inde, hoc est, ex utraque parte sanctua-
Orientis usquo ad Orientem, longitudinis aulem juxta rii in possessionem suam, et in urbe versetur : re-
unamquamque partem a termino Occidentali usque ad spiciatquo ejus possessio ad separatum templo lo-
terminum Orientalem, terrx [Vulg. de terra] erit ei cum, et faeiera urbis : sitque a latere raaris, hoc est,
: ct non copuIal>unlur{s\vevastahunt)
possessio in Israel ab Oocidente, usque ad alterum latus maris, latitu-
ullra principes popidum meum : et [Vulg. sed] tcrrum dinem habens, quam inferius in descriptionem tri-
dabunt domui Israel secundum tribus eorum. Post ce- buum singularum propheta describit. Denique se-
remonias saccrdotum cullumque eorum et cibum, quitur In longitudine autem juxta unamquamque
:

quccdebeant sumoi'e,qua3 vitare: nunc terra^ sanctfc 5.'>9 partem, quamsingulx tribus nccipiunt, a lermino
facit, descriplionein, ct anlequam omnom in tribus Occidcntuli. id ost, maris, usque ad terminumOrien-
dividat, decunctis tribubus jubet eligi locum, qui in talem, qui ubi finiatur, in tribuum descriptioneno-
longitudine habeat viginti quinque millia, et in lati- r> scemus. Et hsec erit possessio ducis, sive principis
tudine decem millia. " '
...
..
El quia nonest positum cubi in terra Israel. Hffic interim dicta sint, ut simplex
torum sive pcdura aut ulnarum, subintelligi datur sermo noscatur. Caeterum
historioe si voluorimus
significare cularaum qui erat in manu viri,et habe- compararo spiritualibus spiritualia, et juxta quos-
bat raensurfe sex cubitos, et sexiam partem unius dam inlerpretcs adaltioia ccnscendere^quiasserunt
cubiti, id est,•TraXacT-:-/-//. Diligens supputct lector, figurara futurorum esse prKsentia, et omnia qus di-
quot calamimillepassus faciant, etquaramultamil- cuntur pertincre ad coclestem Jerusalem, qufe est
lia in longitudine fuerit, et latitudine. Post quam materomniumnostrum,et Ecclesiamprimitivorum,
descriptionem, rursus prfflcipit, ut de sanctificata non quidem difficile erit dicere qufe dicta sunt ab
terra, quK electa est ex oranibus tribubus Israel, id aliis sed veremur ne hujusmodi exposilionem pru-
:

est,viginti quinque millium calamorum in longitu- dens lector nequaquam recipiat. Unde ad pra>sens
dine, ct decem railliura in latitudine, eligatur ad terapus,etad Ecclesiam qua3 nunc laboratin mundo,
Bedificandum sanctuariura,id est teT.plum Doraini, etad ccelestia ire festinat, referenda sunt omnia, ut
alia intrinsecus terra quingentorum calamorum per de universo mundo eligantur alii in possessionem
circuitum, 558 hoc ost, duum millium.Et ne for- Dei,quisanotuni possideanf; alii.quiadmajora pro-
sitan .-edificio templi|a3des aliie jungerentur, priTci fecorint, tenoant sancta sanctorum. In ministris
pit ut quinquaginta cubitis per circuitum terra sit C quoque ordo diversus est sacerdolum etLevitarum
vacua in suburbana vel ut Symmachus et Theodo-
: quorum aliiorationibus suis atque virtutibus quoti-
tio et LXX transtulerunt, in terminum, etseparatio- diesacrificiaofferunt Deo alii in secundo, et minori ;

nem et spatium.Hac descriptione flnita, alia ex in- gradu sunt, ut eis ministrent, et pereos qui ad vir-
tegroseparandmsanctificationismensuraproecipitur, tutum culraina conscenderunt, etad extremum sit
utviginti quinquemilliumcalamoruminlongitudine, dux sive princops, quitanturapossit, utcontra unara
et latitudine decem millium, post superiorem men- tribum possessionora accipiat uniusque raeritum ;

suram terra alia metiatur, in qua nequaquam sit
templum, id est sanctum, aed sanctum sanctumque
sanctorum, et habitent in ea sacerdotes, qui acce-
dunt ad ministerium Domini. Habitent autem eo
tempore, quando sacordatoli funguntur officio, et
sitipsa,utdiximus,possessiovigintiquinquemillium
calamorum in longitudine, et decem millium
tudine. Porro Levitaj, qui sacerdotibus serviunt, et
habent propria ministeria,accipient locum ad aedifi-
canda viginti (laMphijIacia ;juxta Aquilara cxedras
componset merita plurimorum, etpriraumdum ver-
satur in saeculo, de mari usque ad mare latitudinem
possideat, deinde ab Occidente, sive a mari usque
ad Oricntera, ut pnesentia derelinquens, ad futura
festinct, el habeat certam possessionem suam, et
nequaquam principes aliena desiderent, ot unaquac-
in lati- que tribus suam partem teneat quod : proprie ad
episcopos etPresbyteros, referri potest,quibus dici-
j) tur,utnonvastentatque depopulenturultrapopulum
Dci, nec terram Israel haereditato possideant sed :

juxta Symrnachum thalamos : iu\isi Theodotionora, unusquisque habeat possessionem suam qu.Tgradui
gaxeras, sive ut LXX
transtulerunt, civitalem. Pcr illiusconstilutaest. Viginti quinque autem milliare-
quod separatum quemdam locum ad
intelligiraus, feruntur ad sensus, qua; quater posita sunt. Porro
habitationemLevitarum,urbis vooabulo nuncupari, decem millia ad perfectam scientiam, ut in altero
qui locus quinque millia habeat calamorum in lati- simplex tantum tenoatur historia, in altero etiam de
tudine,et viginti quinque^milliain longitudine.HiCc theologia, et supernis virtutibus disputotur : 560
autem omuia, id est, sanctuarium, et alterum san- quia deccnarius perfectusestnuraerus.Illud quoque
ctuarium,sanotumque sanctorum,et habitacula sa- considerandum, quod sacerdotes.qui in majori gra-
cerdotum, et domus Levitarum, qui ministrant sa- du sunt constituti, viginti quinque milliapossideant

(a) Victorius, hinc et inde in scparationem, vcl primitias svnctuarii, et in possessionem, etc, juxta Vulga-
tam, atque Hebraium textum, et Graecum.
 ;

447 S. EUSEBII HIERONYMI 448

in Iongitudine,et decom milliain latitndinc. Luvitac A plumnst:Dimitte makim,et facbonum ;.econtrario,

autem, gnidus, oumduin qnidr^m nu-
id est inferior Jiiilicium facitc ••itqup ju.=titiani [Ps. xxxvi,27), judi-
merum li.ibeat in longitudine, hoc est, viginti quin- cantespupilIo,etjustificantesviduam:separatevestra
quo millia sed lalitudo ipsorum quinario numero
: confiniaapopuIomeo,nevideIicetterminostranslera-
finiatur.Undeetvigintitanlum tenentgazophylaeia: tis.EtquiaipsaviciniaIa3dithumiIiorem,quisuperci-
in quo numero olieruntur muncra Esau. Princeps lium SS^S majoris et potentioris non potest susti-
vero qui vere princeps in populo est, ct meretur du- nere, (a)hinc perlsaiam dicitur Vse quiconjungitis
:

cis noniea accipere, hinc indeaccipit posse.ssionem domum ad domum, et agrum agro eopulatis usque
sanctuaiii exomnibusvidelicetquieivolur.tatcsub-
: ad terminum loci. Hoc interim dictum sit ad illius
jecti sur;, et urbis habitalor est, multorumque sa- tempijris populum. Caeterum et nostris principibus
lutem, suiim mercedem facit. In priori templo,quod praeceptum poterit coaptari, qui in morem Phara-
diciturs;mctuarium,quingentiper singulalatoeraca- onis, et /Egyptiorum opprimunt filios Israel per po-
lami desLTibuntur et rursum quinquaginta cubiti,
: tentiam,nec meminerunt scriptum Ducemtecon- :

quibusoinnis sacerdotum possessioseparatur.In sc- stituerunt.ne eleveris: sed estointereos quasi unua
cundoautcm sanctuario, ubisuntsanctasanctorum, ex ipsis (Eccl. xxxii, 1). Et illud quod in Evangelio
latitudo lempli et spatium non describitur, sed in- T> Y.TZ'x Aouy.av Si aulem dixcrit
Dominus loquitur :

certus nuinerus est.Quod quidera et in possessione servus ille suo,moratur dominus meus ve-
in corde
principis invenimus, qui absque ullo numero habet nire, et c^perit percutere servos et ancillas, come-
possessioneminpopulolsrael.dumprofectusuniver- dere et bibere,et inebriari,veniet 56S dominus servi
sorum re Lindatad principcm:etdiscipuIorum salus,
! illiusin die qua nou putat,et hora qua nescit,etdi-
pra;miuin magistrorum est. videt eum, et partera ejus ponet cum inlidelibus
(Vers. 9.) Hxc dicil Doininus Dcus : Sulficiat vo- [Luc. xii, 45, 46). Discipulos quoque euos in Evan-
bis, privcipes Israel : iniquitatem et rapinas iniermil- gelio secundum Mattho3um his prsecoptis erudit :

tite,etjii'iicium,et justiliam facite,etseparalc conjinia Scitis quoniam principes gentium dominantur eo-
veslra a }i^pido meo, ait Dominus Deus. Pro rapinis rum;et qui majores sunt,pot6statem exercentineos.
LXX mi-i.riam transtulerunt : pro confiniis, oppres- Non sic erit inter vos: scd quivoluerif (/')esse pri-
sionem. Esl autom sensus : Quia accepistis partem mus, sit oranium servus. Filius bominis nnn venit
vestram, o principes, Scriptnra dicente Principi : ministrari, sed ministrare, et dare animam suara
quoque hinc inde in separationem sanctuarii pos- redemptionem pro pluribus [Matth. xx, 25). Multa
sessionemcivitatis,si:bauditur dabitis ettantaest ; sunt si voluero de sacris Scripturis revolvere, ubi
vestra potentia, ut unius tribus partem accepcrit majorum superbia coercetur, et ad humilitatem om-
vestra possessio : idcirco pra3cipio atque commoneo, C nes Domini provocantur dicentis: Discite amequia
ut sufliciat huc usque iniquitatem fecisse et rapinas, raitis sura ot humilis corde [Mattli. xi, 29).

dum aliena invaditis atque diripitis. Et quia scri--

(a) Verba istaio, Hinc per
conjungitis domum acl
tisusque ad terminum loci, nos primum sufreciraus
integrando sensui, qui antea absque illis hiabat
manirestoenim(quod rairum est.neminembactcnus
Hieronymianorura interpretum animadvertisselquic
causali quia conjunctioni responderet, collecLiya
altera decrat. Supplevimus autem non ex ingenio,
sed RabanicEB leolionis auctorilate quamquc ille
longarn prKterea laciniam ex commentariis in lau-
baiam dicitur, Vx tjui datura Isaia;locum subdit, qua; minime erat ad rem
domum, ct agrumagro copula- nostram. Pronum quoque fuit opiniari, vocura simi-
litudine Iliuc et lloc, quarum allcra rcposita a no-
bis pericope, altera subsequens periodis inchoatur,
deoeptum veterem scribara, priora verba, qui solera-
nis est lapsus, properantibusoculis pnetermisisse.
(i)VidcluriuxlaRal)an.,quemadmoduraetinsacro
est textu, siipplendum, qui votucrit in voliis magnus
: esse, fiat minister ; el qui voluerit esse, etc.

LIBER DECIMUS QUARTUS.

561-56% Quod in prinoipio templi Ezeehielis D ego istarum Scripturarum ingressus Ocea-
Ita et

debui dicere, nunc pra;postero ordine in fine dictu- num, mysLeriorura Dei, ut sic loquar, labyrin-
et

rus sum, illius versiculi memor (Virgil. lil>. vi .£- thum, do quo scriptum est Posiiit tcncbras latibu-
:

neid.) :
lum sutmi; Et Nubes in circuitu ejus{Ps. xvii, 12)
:
:

Hic labor ille domus, et inextricabilis error. perfectam quidem scicntiam veritatismihi vindicare
De quo et in alio loco idcm poeta dccantat {JE- non audeo, sed nosse cupientibus aliqua doctrins
neid.) : indicia prajbuisse, non meis viribus, sed Christi

Ut quondam Creta fertur lubyriuttius iii alta : misericordia, qui errantibus nobis ipse dolos tecti
Piirielibus texiuin cictis iter, anci|)il,eui'|un
ambagesque resolvit, cccca regens SpiriLu sancto
Mille viis liabuisse dolum, qua signa sequandi
FaUeret indeprensus, et irremeabilis error. vestigia ;
quem sequentes, ad portum explanationum
U9 COMMENTARIORUM IN EZECHIRLEM IJR. XIV, CAP. XLV. 450
propheta; Ezcchielis pervenirc polerimus, in queiri A i'^'noljilej ct foris positum, neBciu.t quid dicatur.
extremus, id est, quartus decimus liber est. Quem Prfficipit crgo Scriptura divina, ut justa sint
si, orante te, virgo Ghisti Eustochium, ad finem us- pondera,dicens : Non erit in marsupio tuo mensura
que perduxero, et Dominus vita: hu.jus concesserit grandis et minor: statcra vera et justa erit vobis
spatium,transiboad Jeremiam,quiunusnobisrema- et mensura vera, et justa erit vobis [Al. sibi] {Le-
net prophetarum ; cujus interpi-etutio, rr.oi quidem vit. xi.K, 30).Et in Proverbiis dicitur Statera' :

laboris, ct tuarum orationum, sed propric Christi grandis et minor,abominabile est utrumque in con-
erit clementiffi. spectu Doi {Prov. 1). Q-uod quidcm non solum
xi,

563 (Gap..\LV.— .Vers. 10, seqq.)« Siaterajusta ia commerciis, et inusu quotidiana; vitas nobis est
« et ephi justum batus justus crit vobis. Ephi
et observandum,sed in omnibus custodienda justitia,
« ffiqualia], etunius mensuroe
etbatus Kqualis[l'»/(7. dicentri Scriptura Sermonibus tuia faciesstateram,
:

« erunt,ut capiat decimam partem cori batus.ct de- et appendiculum {Ercl. xxviu, 23), ut et in verbis, et
« cimam partem cori,ephi :juxtamensuram coricrit in opere, et cogitationibus, omnia pondere et ra-
« mqua libratio eorum. Siolus autem viginli obolos tionc faciamus.OboIum autem, hoc est, vicesimam
« h3.het [Vulg. habeat]. Porro viginti sicli, et viginti partem sicli,sive stateris, esse minimam portiuncu-
" quinque sicli, et quindecim sicli minam Caoiunt lam,in alio loco legimus: (ft) Ejus qui fidelis est,
« [Vulg. facicnt]. LXX : Statera justa, et mensura lotus mundus divitiarum : illius automqui inlidelis
' justa, et chtenix justus eritvobisad mensnrani, et est, neque obnlus {Prov. xvii, 6 .<:cc. LXX). Quasi
« chocnix similiterunus eritadaccipiendum.Decima aliis verbis dixerit: Infidclis nihil in mundo possi-
n pars gomor decima pars gomor, ephi.
chcenix, et det : sed etiam minima indiget porlione.De quoaliis
« Goraor erit 8equum(a) ad pondus viginti oboli. Vi- verbis Jn Evangclio dicitur Non egredietur inde, :

« ginti sicli quiuque et viginti sicli.et quindecim

: nisireddat novissimuin quadranleni [Malth. v, 26),
« sicli mina erit vobis. » Hic locus juxta LXX non hoc est,etiam o.xtremura nuramum et minutum.Le-
cohajret, ct pojnitus intelligi non potest, dum non gimns decem mnas sina;ulis servis ad negotiandum
solum numeros mensurarum, sed etiam nomina traditas {Luc. xix) : ct in alia parabola inter ser-
commutarunt. Pro ephinmm interpretati snnimen- vos talenta divisa et debitorem quingentorum de-
:

suram, generale nomea pro spcciali, et pro bato chm- nariorum, et quinquaginta {Malth. xsv) et opera- :

nica : pro homcr quoquo Hebraico, qui GriEce dici- rios vineai qui singuIosaooipiuntdenarios(L!(c. vii)
tur jcopo?, transtulerunt yomor rursumque pro bato
: et mulierem viduam,qua3 drachmam perdiderat,et
cliomira. Dicamus ergo ju-Kta Hebraicum et litteram, vix eam lucerna) accensione repcrit (Malth. xx,
et quid nobis videatur, in singulis aperlius explice- Luc. xv). Qua; omnia quem sensura habeant, non
lus. Statera quae llebraice dicitur mozene Ojt.xc), C est hujiis temporis disserere.
in his intelligitur quee appenduntur. Epha autem, (Vers. 13, 14). « Et has sunt primitia;
quas tolle-
quffi in Graeco serraone corrupte dicilur "Eoi, ad « tis sextam partem ephi de coro fruracnli, et
:

mensuram pertinet variarum frugum, verbi gratia, « soxtam partcm ephi de ooro hordci. Mcnsura
Iritici, hordei, Porro batux, qui He-
legurainura. « quoque olei: batus olei, decima pars cori est
braice bath (ni), eadem racnsura est qua; et cphi, « et decem bati corum faciunt: quia decem bati
et in speciebus tantum liquidis, vini et olei, et is- « implent corum. L.X.X : Et hoe sunt primitias
tiusmodi. Corus triginta habet modios, et in utra- « quas separabitis. Sextam partem mensura! de
que mensura,hoc est, tam aridarum quam liqucn- « gomor tritici, et sexlam partem Ephi de coro
tium fenet principiura.Decima parscori in his, quae < hordei,et pra;ceptum oloi (r) cotylem, id est, cya-
modio mensurantur, appellatur cpha, id cst, tres « thum,olei decem cotylcs, quiadecem cotyles sunt
raodii et decima pars cori in speciebus liquidis,
: « gomor. "SCSEthic mutatis nominibus mensura-
vocatur BaiMs sive Vadus : ut ejusdem meusuras sit rum in LX.\ editione confusa sunt omnia, ut quid
epha et batus. Porro siclta, qui Grasce dicitur axaxrip, dicatur non possit intelligi.Qui enim supra pro ephi,
viginti habet obolos. Mina vero qua; appellatur mna, inensuram, et pro bato, chccnica dixerant, et pro
habet siclossexiiginta: qui faciunt obolos mille du- j)
coro, gomor, pro siclo, appendiculum, et hic pro
centos. Quod autem dicilur, viginli sicli, et viginli ephi posuereme«s!H'am; pro fOTO,nunc.(7omor.- nunc
quinquesicli,etquindecirasicli minamfaciunt,Iecto- ipsumcrtrww et inmensura olei pro fta/o-/.o-'jXr,v,id
:

remturbare non debet.Idcirco enimdifficultasinnu- est,cj/fltt!(w.Dicamusigitur primura juxta litteram,

meris ponitur^utSfi^Sintentumanimumfaciat audi- o^y.aSa [Al. osxaoac], hoc bst decimam partem om-
toris.Unde et multa dicunturin paraboIisetaBnigma- niuinfrugum, Loviticaj tribui populus cxlegedebe-
tibus,ut qui habet aures audiendi,audiat (/.mc. viii). bat.Rursum ex ipsis deoimis,Levit=e,hoc est,inferior
Omnisque prophctia in obscuritate continet verita- ministrorum gradus, decimas dabat sacerdotibus :

tem, ut discipuli intrinseous audiant : vulgus et ha;c cst quce appellatur osu-£poo£v.aov].Eranl quo-

(n) Pro ad pondus Victorius juxta GraBcum substi- sub finem.

tn\t,el appendiculum, nam et Hieron. pro siclo LXX {c) Viclorius, cotylam,id esl cyathmn olei dedecem
vertisse appendiculum, tradit. cotylis, quia decem colyla, etc., ad Griecum exem-
(ft) Videsis quoe de hao sententia diximus ad ep, 53, plar.
 :

451 S. EUSEBII HIERONYMI 452

que et ali» decimai, quas unusquisque de populo A. il>i mo collocavit : super aquas rcfectionis cducavit
Israel in suis horreis soparabat, ut comederet eas me{Ps. xxn, 1, 2).Qui autem rationalia pascit ani-
cum iret ad templum in urbc Jerusalem,etinvesti- mantia, vertit sententiam, et dicit : Prajparasti in
bulo templi,et sacerdotes ac Levilas invilarent ad conspcotu meo mensam adversus eos qui tribulant
coiivivia.Erant autemet alice decima3,quas pauperi- me.Et postquam olei et viniobtulerit primitias.jun-
bus recondebant, quoe Grajco sermone appellantur git ot loquitur:Impinguasti in oleocaput meum, et
TT-wyooExaoat.At vero primitiva qua3 de frugibus offe- calix tuus inebrians quam prKcIarus est, illo oleo
rebant,non erant speciali numero dennita, sed olTe- quod absque l';cce mundissimum, ad luceruam Do-
rentium arbitrio derelicta. Traditionemque acoepi- mini pra^paratur.Quod qui pra?paraverit,exhilarcitur
mus Ilebrajorunuion lege prKceptam, sedmagistro- facies ejus in oleo ; uleo exsultationis, quo unctus
rumarbitrioinolitam qui plurimum, quadragesi-
: est Christus pree participibus suis : et effectus oliva,
mam partemdabatsacerdolibus;quiminimum,sexa- cum propheta cantabit : Ego autem sicut oliva fruc-
gesimam:interquadragesimam et sexagesimanilice- tifera in domo Dei {Ps. li, 10). Et illo vino, quod
quodcumque voluissent. Quod igitur in
bat ofTerre redundat in torcularibus Salvatoris, di-
de vera vitc
Pentateueho dubium dcrelictum est, hic specialiter conte Domir.o ; Ego sum vitis,vosautem propagines.
denniturproptersacerdotiimavaritiam,neamplius a ^ Pater meus agricola {Joan. xv, 5). De his torcula
populo exigantin primitiis deferendis,idest,utsexa ribus tres psalmos legimus, octavum,et octogesi-
gesimam partem offerant eorum, quae gignuntur e mum,et octogesimum tertium,qui omnes ad Eccle-
terra. Si enim corus, qui Hebraice aiJpcilKtur iiomer siae sacramenta referuntur.Et in veteri quidem lege,

(lQn),eta LX.Vdicituri/omor, trigintahabct modios, absque mensura erant. et numero priraitiaj non :

taminaridig spcciebus, qiiam in Iii|uentibus: epha
quoque ct balus juxtaquod supra diximus,decima
parsestcori, pr«cipiturque ut sexta pars lam ephi,
quam bati detursacerdotibus inprimitiisofferendis,
quee de tribus modiis dimidium iacitmodium, pers-
enim ad mensurain Deus spiritum dabat.567 In se-
cunda autem sadilicatione templi, quod Ezechielis
prophetia continet,certa mensura est, id est, sexa-
genarius numerus, quo mundus expletur,ut dicitur
nobis In qua mensura mensi fueritis, remotietur :

pioue supputatur, scxagesiraampartemprimitiarum vobis {MaUh. vii, 2).

sacerdoles acoipcre debcre. H;ec interim.juxta litle- (Vers. 13 seqq.) Et arielem unumdeyref/e duccn-
ram,et juxla licbraicam vcritatem et sensisse, et au- lorum, de his qiwe nnlril [Vulg. nutriunt] Israel in
dissesuflicial.Nuncrevertamuradintelligentiamspi- sacrificiuni, ei in holocaustum, et in pacifica, ad e.v-
ritualem, 566 in qua primum quaerendum quomo- piandum pro eis, ait Dominus Deus : Omnis populus
do dicatur:Honora Dominumde tuisjustislaboribus. tcrrx lenebilur primiliis liis principi in Israel. Et su-
et da ei de fructibus justitia; tua; : ut irapleantur G per principe[\u\g. ])rincipem]erunt Iiolocatista, ct sa-

ccllaria tua frumeuto, et vino torcularia tua rodun- crificiiim,et libamina in. solemmlatihus,ct in kalendis,
dent {Prov. iii,9) ut postquam obtuleris primitias
; ct in sahhatis, cl in universis solemnitatibus dotnus
laborum tuorum atque virtutum, et dixeris Lcce : hrael. Ipse faciel pro peccato sacrificium, et holo-
nunc ego attuli tibi primitias frugum terrce, quas causlum, et expiandvm pro domo Isracl.
pacifica,ad
dedisti mihi,Domine: merearis audire Benedictus : Supra dixit quota pars eorum quas appenduntur,
tu in civitate, et benedictus tu in agro : bencdicli meiisura; quoque tani aridarum specierum quam li-
tilii genimina terrffl tuae, et fructus ju-
uteri tui, et qucntium,debeat olferri principi nunc eumdem pri- :

mentorum tuorum {Deut. xxviii, 3), et cajtera, et mitiarumin animantibus ordinem tenet ut unum :

possidoas, juxta Apostolum {Eplies. i), omnem be- de grege ducentorum arietum jubeat afferri^quos
nedictionem spiritualiumin ccelestibus in Christo : nutrit Israel,in sacrificium et in holocaustum, et in
dum quidquid habes, non tUEe putas esse virtutis, pacifica, ad expiandum pro populo Israel, ait Do-
scd ejus misericordia!,qui fruges dedit. El siquidem minus Deus.Quod nos interpretati sumus,(te his ijux
tantum habuerimusscientiamScripturarum.utmys. nutril Isracl, in Hebraico scriptum cst memmasce
tica qua;quc paudamus, et doceamus homines, id (np^i^aa), quod AquilaetSymmachus interpretan-
est, rationale animal, damus primitias frumenti [) tur,(a) a-ito twv uSa-iwv^Septuagintaet Theodotio.aTto
nostri. Si autem post anagogen, puram tantum se- Toiv iTOTKjtrjpiwv^quorumalterumdeirriguiSjalterum
quamur historiam, qua; simplices nutrire potest, decanalibus sivepiscinissonat : ut videlicet prinii-
juxla illud quod scriptuin est : Homines et jumenta tia3 principis non alibi nisi in irriguis nutriantur. Et

salvos facies,Domine (P.«. xxxv,7),damus primitias quomodo in superioribuslegimus sexagesimampar-

hordei nostri, quod hordeum sevit Isaac, sed in ter- tem debere do his quae appenduntur
offerri principi

ra alienigenarum, et ortumestei centuplum {Gen. ct qute mensuroB subjacent: sic nunc ducentesima
xxvi).Qui hordei dat primilias, potest dicere : Domi- pars animantium jubetur olTerri, et hujusmodi le-
nus pascit me, etnihil mihi deerit, in loco pascufe gis praeceptis omneni populum esse subjectum, ut

Suffecimus hic prspositionem aTro.qua; deerat

(a) vero legendum,primum Drusiiconjectura.tum San-
tum lectiouom ulteram tira'cam,quic antea fercliat : germanensis cod. a Monllauconio iaudatu?,demum
T:off|piiov castigamus,substituentes -OTiuTYjpitovSic "quiE penes Rabanum esl leclio, monuerunt.
453 COMMENTAHIORUM IN EZECHIELEM LIB. XIV, CAP. XLV. AU
offorat fluci sive principi, quod videlicet per illum A ('') comcdent. Et facict princcps in dic illa pro se, etpro
liolocausta, et sacrificia, ot libamina in singulis so- univcrso populo terrx vitulum pro pcccato. Et inscp-
lemnitatibus offerantur pro populo, et expietur do- tem dierum solemnilate faciet holocaustum Domino
mus Ex quo animadvertendum, quod quomodo
Dei. septem vitulos, et septem arietes immaculatos quolidie
populus debitor est primiliarum offerendarumprin- septem diebus, et pro yeccato fiircum caprarum quo-
cipi : sic princeps debitor est populi offorrc pro eo tidie, Et sacripcium ephi [Mss. OEphi] per vitulum',
victimas, quem juxta tropologiam non alium intel- ct cpki pcr arielem faciet : et olei hin pcr singula cplii.

ligere possumus, nisi Dominum Salvatorem. Iste est Septimo nibnsc, quintadccima die mcnsis in solemni-
qui de ducentis 568
animantibus suscipit arietem, talc, faciet sicut supra dicla .nint pcr septem dies :

sive ut significantius Hebraious sermo demonstrat, tam pro peccato, quam pro holocausto, et in sacrificio
po!Txr|ij.a, quod ad canctaanimantia, et non proprie et in olco. Totum capitulum posui, ne divisum per

ad arietem referri potest, et suscipit animal vel singulalcgentisanimum conturbarot. Et primum de

arietem, qui nutritus est in iocis irriguis,sanctarum, interpretationis varietate dicondum est. Ubi nos in-
videlicet Scripturarum, ot potest dicere : Dominus terpretali sumus, in quatuorunijuliscrepidinis altaris.
pascit me, et Hihil mihi doerit : in loco pascuce ibi me LX.X transtulerunt, et super quatuor angulos tcmpli,
collocavit, superaquasrefectioniseducavitme{Psa/. „ ct super altare. Et ubi nos diximus, pro unoquoque
XXII, 1, 2). Ha!C erant irrigua, immo hioanales, ad qui ignoravit, et errore deceptus esl illi posuerunt, :

quos et Jacob ducobat pecora sua, ut in ipsis bibe- pro ignorante, et pro parvulo. In eo quoque ubi nos
rent atque concipercnt, etjuxta virgarum colorem, diximus, et sacrific.iuin ephi per vitulwm, ct cplii per
fetus ederent Domino [Gencs.xxx). Prosacrincio,hoc urietcm laciet : ct olei Iiin per sinyula ephi : illorum
8StO'j!Ti^,AquilaetSymmachus(/t))ni)ninterpretantur: editio tenet; et sacrificium, et coclionem vitulo, et
quod in Hebraico dicitus manaa (nnJQ), et proprie coctionem arieli dahis, et oleihincoctionis. In extremo
non pertinet ad hostiam, sed ad ea qua ex simila, quoque versiculo, ubi nos diximus : in sacrificio et
et polenta et oleo ofTeruntur in sacrificio. Holo- in. oleo : illi manaa, sicui in oleo In
dixerunt, siciit in :

caustum vero est, quod totum ofTertur Deo, ct sacro primo, inquit, mense ct prima die monsis (haud du-
igno consumitur. Pacijica, quando rcoonciliamur bium, quin Nisan signi(icet) sumes vitulum dc ar-
Deo et pro nobis Apostolus loquitur Precamur
; : mento non qui domi nutritus sit, sed qui in ar-
:

pro Christo, reconciliamini Deo (II Cor. v, 20). Et mento, hoo est, de grego et numero plurimorum.
in alio (a) loco : Deus erat in Christo, mundum recon- In septima quoque ejusdem mensis die quee duae :

cilians sibi (Ibid., 19). Iste autem princeps, cui pri- solemaitates, hoc est, primi mensis prima dies, et
mili;e de animantibus offeruntur, ipse cst et rex : ejusdem septima, in lcge Mosaica non haljentur.
et in crucis quoque titulo demonstratur Hebraicis et C Quartumdecinium autem diem mensis, quo Pascha
Grasois litteris ao Latinis. Nitentibusque Judajis, ut celebratur, et Moyses praicepit observandum, quan-
deponeretur titulus triumphalis, gentiumin Pilato do septem diebus azyma comedimus. Quartam vero
turba rospondit Quod scripsi,scripsi (Joan. x. 22).
: solcmnitatem, dc qua dicit septimo mense quin- :

Sub principe, inquit, erunt. Pulchrc sacerdotalis tadecima die mensis in solemnitate (Exod. xii), et
dignltas commonetur, cui subjecta sit officio ; ut csilera, videtur raihi 5?0 signilioare scenopogiam,
sciat se sacrifioium. et libamina quK offerunturex quam hic sine nomine posuit. Gurramus ergo ad
vino [Al. humo], pro populo offerre debere in eunc- sicgula, et quidnobisvideatur, breviterdisseramus.
tis solemnitatibus : tam videlicet in kalondis, id ost, Esse solomnitates spirituales, et Apostolus docet
neomeniis, quam quando tenebris
in sabbatis : Ne ergo quis vos judicet in cibo et potu. aut in
cuncta operientibus, lunaris oxordium luminisest, parte solemnitatis aut noomeniae, aut sabbatorum,
et in requiesabbatorum ut faciat videlicetpro pec-
: quae sunt umbra futurorum (Coloss. ii, 16). Et sic
oato, ad e.^piandum pro domo Israel, qua3 est Eocle- per Isaiam loquiturDeus:Neoraeniasvestras,etsab-
siaDeiviventis,columna,etfirmamentaturaveritatis. bata veslra, et diem raagnum non suscipio : jeju-
Ista estenira domus Dei viventis, et doraus Israel, nium, et lerias, et neomenias, et solemnitates ves-
quae expiatione suorum indiget pcccatorum. T\ tras oditanima mea (Isai. i, 13). Manifestum est
(Vers.18 seqq.) ILrc dicii Dominus Deus primo : In quod qui solemnitates oderit JudKorum, suas dili-
mense, iina mensissumcs vitulum dearmento immacula- gat, sabbatum videlicet quod rolictum est populo
tum, et e.rpiabis sanctuarium. Et tollet sacerdos de san- Dei ut videamus qus a Deo donata sunt nobis, et
:

guine 569 quod erit pro peccaio, et ponct in postibus loquamur, non in doctis liumanaB sapienticB verbis,
dcmus, el in quatuor anyulis crepidinis allaris, et in scd in dootrina spiritus, spiritualibus spiritualia
positus portx atrii interioris. Et sic facies in scplima oompurantos. In pra!sonti enim sa'culo quod in ma-
mensispro unoquoquc qui ignoravcrit. [.\1. iynoravil], ligno positum est, dies bonos videre non possumus,
et errore deceplus cst, ct e.vpiabitis [Vulg. e.vpiabis] sed in novo : de quibus diebusin carmine Mosaico
pro domo. In primo men.se, quartadecima die mensis, Spiritus sanctus canit : Memento dierum antiqui-
erit vobis paschx solemnilas : septcm dicbus az.yma tatis.' intollige annos generationis generationum

(a) Resoribit Viotorius, Et in eodem loco : quod (/') Idem maluit comedentur, ex Vulg, et mss,
haeo ibi junota sint testimonia.
Brisiens. In Hebraeo est bsNi.
 455 S. EUSEBII HIERONYMI 456
[Deut. xxxn,'7j. De quibiis etSunclus loqiiebaturin A Pascha? solcmnitas esl:dequa scriptum est : Ete-
psalmo: Nocte in corde meo meuitabai' {/'i'. lxxvi, nim Pascha nostrum iiiimolatus ost Christus (I
7). Et iteruui Lt annos eeternos in menle habui, et
: Cor. V, 7).Tuno comedimus septem diebus azyma
nip.ditatus sum {Ibid ., 6). Qui istum nou suscipit iii requie et securitate rerum omnium, quando fer-

intellectum, respondeat quo possil illud exponero nientum malitiK, etnequitiaidestruentes, manduca-
quod Isaias dc iuturo, et iiovo Sceculo valioinatur: mus azyma sinccritatis etveritatis, principe nostro
Erit mensis ex mense, el sabbatum ex sabbato : cunota ba;c pro nobis offerente, et primum pro
et veniet omnis caro adorare Dominum (Isai. l.xvi, seipso. Suscepit enim corpus humanum, et per pec-
23) quando veri adoratorcs nequaquam adorabunt
: catum deslruxit peccitum, qui pro nobis dolet, et
in monte Garizim, nec in Jerusalem, sed in spiritu, portat infirmitates nostras : deinde [Vulcj. proinde]
et vcritate {Joan. iv) quando erit cojlum novum, et
;
pro domo iua, quod in LXX scriptum est ; sod in
terra nova, et liberabitur omnis crealura a servitute Hebraico non habetur, id ost, pro Eoclesia, et
corruplionis, in libertatem filiorum Dei, et sol scp- pro omni populo terrs, 572 universo videli-
ties taiitum lumen accipiet, et luna soli compara- cet huiiiano genere. Salvalor est enim omnium
bitur {lium. vm, Isai. l\v). Accessimus enim ad hominum, et maxime fidelium, et ipse est propi-
montem Sio7i, qui interpretatur spccula, et ad oivi- t> tiatio propeccatis nostris ;etnon solum pro nostris,
talem Dei viventis, Jerusalem Cffilestem, ot ad millia sed pro omni mundo. Oblato autem vitulo pro uni-
angcIorumsolemnitatps.Dequasolemnitateloquitur vorso populo terra?, in septem diebus reliquis Do-
et aiius propheta Quid facietis in diebus congrega-
: minioa: passionis septem vilull, ct septem arietes
tionis, et in diebus solenmitatis Domini 'f>ss. ix,5) ? immaculati offeruntur quotidie, ut holocausto et
Hoc est illud quod et alibi dicitur, Celebra, Juda, igne Dominico concrementur. Septem autem vituli,
festivitales tuas : redde vota tua (/Vum. i, 15). Si et septem arietes sunt, qui connguranlur Dominicas
ergo didicimus solemnitates spirituales, conso- passioni, ut imitentur vorum vitulum, et verum
quentordocebimuretvictimasspirituales.Assuraitur arietem, sanguinem martyrum pcr septem diesto-
vitulus dc armento, sive taurus, ut interpretatus est tius mundi peccata purgentur. Hircus quoque ca-
51 a Symmachus, liber et nullo pressus jugo, hoc prarum offertur pro pcooato quotidie, septem vide-
est, onere pecoatorum, et immaculatus qui pecca- : licet diebus. Attendendumque diligentius, quod in

tum non fecit, nec dolus inventus est iu ore ejus, sacrificio ephi per vitulum, et ephi per arietem, et

vitulus novoUus, cornua eiforons, otungulas ut in : olei hin ofTeruntur qu;c Lege pr;ecepta sunt. In obla-
ipso mundetur, et espietur sanctuarium. Et tollet, autem hirci, neo ephi, nec (ut Septuaginta tionc
inquit, sacerdos de sanguine ejusquod orit pro poc transtulorunt) coclio ponitur, qui pro ephi iTS|ji|j.a,
cato omnium qui aliis verbis agnus appellalurin C hoo est, coctionem interpretati suut. Hin vcro quae
:

Exodo, ct in Evangelio, Baptista Joanne dioente olei certa mensura est, de qua ante jam diximus, :

Ecce Agnus Dei, qui toUit pecoata mundi {Joan. i,
20). Sanguis autem ipse est pretiosus iu quo redi-
mimur in passione Doniini Salvatoris cujus car-
nibus alimur, et cruore potamur; quo tangunlur
quatar anguli crepidiuis altaris, quod Thoodotio
ipsum verbum Ilebraicum
templi, ut LX.X transtulerunt
assumiturin saoriliciovitulictarietis: utibmenlum
luminis sempiterni, et requiem laboris, et lassitu-
; dinis sanitatem, postplacationem peccatoruin aoci-
pere possimus. In septimo quoque mense, quintade-
cima mensis die, hoc est, scenopegiarum, (a) idem
posuit, azaua (mT"), sive oblationiset sacrificiorum ordo servandus est, tara
: ut sanclificetur do- pro peocato quam pro holocausto, et in sacrificio, et in

mus Universa cnim mundi elemonta hoc

et altare. oleo ; ut festivitateni Domini, fugatis tenebrisetorto
sanguine sanotilicanlur ut cum quis expiatus : lumine consequamur clarioresque haboamus
olei, :

fuerit atque mundatus, ingredialurportam atrii in- solemnitates, in quibus omnia pe.ccata donantur.
terioris, et possit Domini arcana cognoscere, el (Gap. XLVI. —
Vers. 1 seqq.). Hxc dicit Dominus
oonsequenterveniroadsepliniamdiemmensisprimi, Deus : Porta atrii interioris qux respicil ad Orientem,
et oonsequi requiem, et Uomino oirorro sacrificium erit claiisa sex cliebus, in quibus opus fit: aulcm

tam pro ignorantia, de qua David loquitur Deiiota n sabbaii apcrielur, sed et in die kulcndarum apcrielur
:

juventutis mea3, et ignorautias nieas ne nioraineris El inlrabit princeps per iam vestibuU port,c dejoris, ;

{Ps. xxiv, 7), quam pro parvulo, qui cum ad per- et slabil in limine portm et facient sacerdotes tiolo- :

fecti viri mensuram pervenerit, dcstruet ea qua3 cuustum ejus, et pacifica cjus, et adorabit supcr limen
parvuli sunt, et loquotur conlidenter Dum esseui porlx, el egrcdictur porta autem non claudeliir us-
: :

parvulus, quasi parvulus loquobar, quasi parvulus (jue ad vcsperam. Et adorabit populus terrx ad ostium

sapicbam (il Cor. xiii, 11). Sive pro eo qui crrore portx iliiiis in sabbalis, el in Lalcndis coram Domi-
deoeptus est, et non tam voluntate, quam boni opi- 710. Holoeauslum autem hoc offerct princeps Domino

nionepeccavit. Completis autem duabus solemnita- iii die sabbati ; se.v agnos immaeulatos, et arictem
tibus primi mensis, hoo est, prima; diei, et septima; 5?S£ immaculaium, et sacrijxciwn eplii per arietem:
ejus, venitad quartunidecimumdiem mensis, inquo agiiis [Vulg. in ugnis] autem sacrificium quoddederil

(n) Sic post Victorium emendamus : perperam cum Erasmo Martian, retinuit id est.
457 COMlVfENTARTORUM IN EZECHTELEM LIB. XIV. CAP. XLVI. /t58

manux cjiis, et olei hiii pcr .wiijula ephi : !n die aiitcm A cel, scx ngni iinmaculali, ct ariesimmaculatus, ci sa-

kalendarum vitulum de armento immuculatum, etscx crificia eoruni.ritum sabbati possidebunt: ita dunta-
agni, et arietes immaculati erunt. Et ephiper vilulum, xat, ut sicut inarietecphi ofTcrtur sacrificii \F.le(j.sa.-
ephi,quoqueper arietemfacietsacrificium.: agnis iVulg. crificiumi.id est, simil.-B ethinolei,itaolTeratur, etin
de agnis[ autem sicut inveyierit mnnus ejus, et olei hin vitulo.Hfficperspicuitatiscausasintposita:nuncspiri
per singula cplii. Ubi nos interprclali sumus epki,
tualem sensum,Dominodonante,reseremus.Sexdie-
qum cst decirna pars cori, LXX trnnstulerunt tt=(j.|j.7,
busquibusoperamurin mundo, portaOrientalisatrii
quod in nostra lingua coctionem sonat. Et ubi nos intcrioris clausanobis est. Postquam autem veneri-

di.Kimus, sacrificium, illi ipsum Hebraicum posuerc mus ad diem septimum, id est, ad diem sabbati, in
verbum manaa (nn:n), quod Aquilla, doninn, vpl quo a;terna requies est, sive.ad diem kalendarum,
sacrificium, Theodotio, sacrificium Iranstulit. Et quando post cfficam noctem et horribilos lcnebras,
interim priusquamquid istasignificent.disscramus, lucis exordium est, aperitur nobis porta Orientalis :

ipsa Seriplura; -apy-ipaaTr/.w; vcrba pandenda s unt. et si quis nostrum pcr merita virtutuni, ducis nomen

Porta, inquit, atrii inlerioris sex dicbus, dcquibus et dignitatem fuerit consecutus per viam vesti-

scriptum est Sex diebus operaberis, et facies om-

: buliportae deforis, hocest,permundi hujuslabores:
nia opera tua (Exod. xxiii, 12), erit clausa nec p et portam Ecclesicc, qua; adhuc in terrenis finibus
;

qurelibet porta, sed qu;s respicit ad Orientem, unde posita est, ingredietur: non interius atrium, hoc
oritur sol justitiee. Porro die sabbati, id estseptimo, enim in prssenti loco scribitur; sed ad limcn porta;
in quo requies est, aperietur per singulas hebdo- interioris, et stabit in ea. Sin autem princeps in
madas, et rursumcomplctisdiebus triginta, quando prffisenti Scriptura non ingreditur atrium interius,

alterius mensis finis, et alterius exordium est, id sed stat in limine ejus, nulli dubium est, nunc ex
est, neomenia, die videlicet kalendarum, aperietur, parte nos videre, et ex parte cognoscere et necdum ;

ut quod privilegium habet septimus dies in hebdo- revelata facie gloriam Domini contemplari (I Cor.
mada, hoc habcat privilegium mensis exordium. Cur xiu). Denique stante principe in limine portae atril
autem aperiatur die seplimo, et die kalcndarum interioris, caoteri sacerdotes, quibus hoc offioium
porta interioris atrii qua3 respicit ad Orientem, delegatum est(quos possumusSyft intelligere vir-
sequens sermo monstrabit. Et intrabit, inquit, prin- tutesangelicas),facientproipso holocaustumetpaci-
ceps per viam (a) vestibuli porta; deforis, atrii fica. [ndigcmus enim misericordia Dei, et omnis

videlicet exterioris : et stabit in limine portfe inte- creatura ad comparationem Creatoris immunda est,

rioris atrii, quae respicit ad Orientern : nec ingre- et divino igne purganda, quo ot IsaiiB prophet» pur-
dietur atriura interius, sed illo stante, alii sacerdo- gata sunt labia : ut postquam per sacrificium pacem
tes facient pro ipso holocaustum, quam oblalionem C recoperit, tunc in limine constitutus, adoret omni-
interpretatus est Symmaohus : etpacifica, sive qus potentiam Dei, et se atrii interioris ingressu fateatur
ad salutem pertinent, ut postquam hostiaprincipis, indignum, et statim ingrediatur {Isai. vi). Postquam
sacro igne fuerint concremata, et dux rcconcillatus autem qui primus est, fuerit egressus, non claude-
Deo, tunc adorare possit super limen porttE interio- tur usque ad vesperam hujus ssculi ipsa porta inte-
quo steterit, el egrediatur. Quid igitur
ris alrii in .''
rioris atrii, sed aperta erit ut populus quoque terrae
:

Post cgressioncm principis statim porta claudetur? sit ad ostium, et adoret ad eum : nequaquam omni
Nequaquam) sed usque ad vesperam ut
apert.i erit ; tempore, sed quando requieverit a peccatis, et fuga-
post principem, omnis populus terr;E adoret contra tis lumen acceperit. Hoc au-
tencbris fidei, scientice
ostium porta3 illius : adoret autera in sabbatis, et in tem ipsum holocaustum quod offertprincepsper sa-
kalendis 5 7.1 quando aperitur porta. Et quia supra cerdotes in die sabbati, sex agnorum imniaculato-
dixeral : Facicnt sacerdotes holocaustura cjus, et runi numero terminatur pro sex vidclicet diebus in
;

paciflca ejus, nec signifloaverat holocaustorum nu- quibus operamur in mundo, et arietem immacula-
merum nunc ; infert : Holocaustum autem hoc ojjerct tum, qui princeps gregis est ; ita ut per singulos
princeps Domino in die sabbati. Offeret autem non arietes offeratur in sacrificio ephi, id est, decima
per se, sed per sacerdotes, de quibus scriptura est : n pars cori. agnorum autem sex sacriflcio, ccrta
In
El facient sacerdotes liolocaustum cjus, cl pacifica ejus mensura non ponitur sed quantumcumquc dederit
:

scx, inquit, agnos immaculutns, et arielem immacu- manus ejus qui offert, hoc est, pro opcrura quali-
ialum ita ut sacrificium arietis mensura ephi sit,
: tate atque mensura [Matth. xxv). Olei autera hin
qua; Hebraice appellatur epha (n3\S'). Sex aulem offeret per singula ephi,hoc est,oleura quod sibi quin-
agnis sit sacrificium quod offerre potuerit manus que virgines prMparaverunt ut ungat similam, sive
;

ejus qui offert ; el per singula ephi, erit
sura qua; appellatur hin. Kalendarum autcm, hoc
ost, neomeniarum dies, hoc habebit privilegium
amplius a die sabbati, ut vitulus immoletur de ar-
mento, sive taurus immaculatus. Cmtera autem, hoc
olei raen- commisceat, et omnis oblatio Dei plena sit lumine
veritatis, et exhilaretur facies offerentis oleum. Die
autcm kalendarum, hoc cst, die tricesimo, quando
primogenita et Levits numerantur in Lege, pra^ter
omnem Israel, de quibus supra diximus, offertur vi-

(a)IterumcumVictoriovocem('e«ftftu/isupplemus es mss.

Patroi.. XXV. i5
 :

459 S. EUSEBII IIIERONYM 460

tuhisimmaoulatusde armento, supeiquo pleuius iu ^. Lura, ulintelligamus iUud Evaugelioum :Etvoscum
priori capitulo disseruimus, et agni sex, et arietcs omnia feceritis, dicite, Servi inutiles sumus quod :

immaculati, et caitera qu;B offeruntur in sabbalis, ut debuimus facere, fecimus {Luc. xvii, 18). Unde et
aeternam requiem consequamur, et mereamur au- Apostol us in eadem Epistola de duabus loquitur per-
dire ; Euge, serve bone, quia in paucis fidelis fuisti, fectionibus quasi imperfectus enim scribit
: Non :

super multa te constituam, intra in requiem Domini quiajam accepi, aut quasi jam perfcctus sim: per-
tui {Malth. XXV, 21 ; Liic. xix, 17) ; ct non solum soquor autcm si approbendam, in quo et compre-
ad portam interioris atrii pervenire, sed etiam pene- honsus suni a Christo {Philipp. iii, 13). Statimque
tralia ejus intrare possimus, et illud opere posside- quasi pcrfectus loquitur : Unum autem postcriorum
re ; Plantati in domo Domini : in atriis Dei nostri obliviscens, ad ea quae in priora sunt me exlendens :

llorebunt (Ps. xci, 14). juxta propositum persequor ad bravium supernae

567 (Vers. 8 seqq.) Ciimque ingrcditur [Vulg. vocationis. Quotquot ergo perfecti sumus, hocsapia-
ingressns est] princeps. per cium vcslibuU forlx ingre- mus sapimus] {//)/(/. xiv).(/;)Quomodoenimpotest
[/11.

diatur, ct pcr eamdcm vium e.vcat. Et cum intrabit^ stare sententia, ut qui dixerat, Non quia.jam accepi
populus terrx in conspectu Domiiii in sotemnitatibus, autquiajam perfectussunt, audealdicere: Quotquot
qui ingreditur per porlam Aquilonis ut adoret, egredia- t» ergo perfecti sumus, hoc sapiamus? Ex quo perspi-
tur per viam porlx mcridianir, et qni ingrcditur per cuum est omnem hominem, et universam creaturam,
viamportxmeridianx, cgrediatur per viam portx Aqui- quamvis ad perfcctionem venerit, {c) tamen indigere
lonis. Non revertctur per viam portx, pcr quam in- miserioordia Dei, et plenam perfeolionem ex gratia,
gressus est, sed e regione itlius cgredietur. Princeps non ex merito possidere. Proscipitur itaque populo
autem in medio eorum, cum ingredienlibus ingredielur, terra3, ut si ingreditur per portam Aquilonis ut ado-
et cum egredientibus egredietur. Et in nundinis, et in ret, egredialur per viam porlK meridiana. Quis est
solemnitatibus erit sacrifwium ephiper vituium, et ephi iste populus cui hoo praecipitur? Nempe gentilium ;

per arietem. {a) Agnis autem erit .wcrificiinn sicut inve- ut qui dcrclinquens portam Aquilonis, a quo oxar-
nerit manus ejus: ct olci niu pcr singutacphi. Princeps descunt mala super tcrram, ingressus fuerit tcm-
ille, de quo supra dictum est : Et intrabit princeps plum, non egrediatur nisi perviam ports meridia-
per viam vestibuli porta^ deforis, et per eamdem n», ad portam luminis, ad portam caloris, ad portam
portam ingrediatur, et per eamdem egrediatur {Joan. in qua sponsus cubat in meridie {}er. i) Denique dici-
x), liberi enim arbitrii est, et potestatem habet po- tur in eodem Cantico canticorum Surge, Aquilo, et :

nendi animam suam, et rursum resumendi eam veni, Auster {Cant. iv, IG). Qui vero ingreditur per :

tamque ad nos veniens, quam ad ooelestia conscen viam porta; meridiana^, egrediatur per viam portae
dens, eademmajestatissuaa utiturlibertate. Denique C Aquilonis. Quisnamille est populus?scilicet Judmo-
non quasrit nundinas, nec solemnitates, nec differen- rum, qui dcrelinquens portam vioe luminis, vadit ad
tiam ullam observat dierum quia omne terapus ei portam Aquilonis, de quo dicilur Aquilo ventus
: :

festivitas est. Populus autem in nundinis tantum, et durissimus (Jer. i). Nam et olla Jeremise a facie
in solemnitatibus ingroditur et egreditur et non Aquilonis accenditur. Dicamus ct aliter: Per por- :

per eamdem viam, sed per alteram atque alteram. tam Aquilonis ingreditur, qui peccata dimittit, et
Scriptum est enim Et cuia intrahit populus terrx in
: cgreditur per portam raeridianam, qui virtutes se-
eonspectu Domini in solemnitalibus : qui ingreditur per quitur. Et contrario, si juslus lapsus fuerit in pec-
portam Aquilonisut adorel, egredialur per viatnporlie catis,ingrediturquidem perportammeridianam,sed
meridianx, cl qiii ingreditur per vianiportx mcridia- egredilur per viam port;E Aquilonis. 5 JS Princeps
nie, egrediatur per viam portx Aquilonis : non rcvcr- autem, inquit, in medio eorum erit, ingredienlum,
letur per vium portx pcr quam ingrcssus est, scd e re- scilicet, ct egredientium, juxta ilUul quod soriptum

gione illius egredietur. Quod non soluni bis proscipi- cst:Mediusintervosstat, quem vosignoratis(Jo((». i,
tur qui egredientur de Sodomis, et dicitur eis : Ne 26).EtApostolus: Anignoratis.quiaChristusinvobis
respicias retrorsum {Gen. xix, 17); neque illis qui est (11 Cor. XIII, 5) ? Sin autem ignorantibus dioitur.
manum mittunt ad aratrum, ut non respiciant ea n quod medius inlereos stet Christus: quanto magis
qua; posttergum sunt sed in domo quoque Domini: Ecientibus!•-
Sed cum inter soieatesChristus
- stetcrit: "
'

constitulis, jubetur ne post terga respiciant, et re- tunccorpus niortuurafietpropterpecoatum,etspiri-

vertantur ad egenaet infirmaelementa, etinoipien- tus vivens propter justitiam. Ingreditur autemprin-
tes spiritu, carne consumantur [Al. oonsumentur] cepscumingredienLibus,etegrediturcumegredienli-
sed ut despiritualibus quoquead majora procedant, bus, utrorumque virtutis atque peccati testis assis-
et dicant cum Apostolo Pra^teritoruni obliviscens,
: tens. In nundinis ergo, et in solemnitatibus, sabbato-
et in priora me extendons {Pldl. iii, 13) ut ne- : rumvidelioet,etkal6ndarum,etuniversa3 festivitalis,

quaquam ex parte oognoscant, et ex parte pro- de qua in antcrioribus loouti sumus, tam in vitulo,
phetent, 5'J7 sed veniant ad perfootum juxlaeam quaminarictepersingulaephiotfereuturinsacriricio.
tamenperfeotionem quam potest caperehumana na- In agnis vero non eritcertus numcrus, nco voluntati

((() Vulgata, Viclorius, atquc alii libri //(. agnis. (() Hic quoque vitioso crat tunc pro tamen. Utrum-
[b) Antea erat quo pro quomodo. que locum ms, Vatic, castigat.
 461 COMMENTARIORUM IN EZECHIELEM LIB. XIV. CAP. XLVI. 462
dirnissum arbitrinm ;sedviribii8quisutetur,etbono A fieri Ergo omni tDmporeholo-
solet in die sabbati.
conscientiao :quanlum potest, non quanlum vult
ut caustum.et pacificum, quod offertur voluntarie, re-
offerat, el super omnia olei hin per ephi singula, ut seratam habet portam Domini necobservat sabba- :

ungatur simila, et lucerna accendatur in conspectu tum,sed omnes diesei reputantur in requiem. Deni-
Domini; et qui eo utitur. possit dicere Ego : que postquan obtulerit holooaustum ct pacifica,
autem sicut oliva Iructifera in domo Domini (Ps. statim egreditur, et clauditur post eum janua, sive
LI, 10). claudit januam ut servetur principi privilegium
:

(Vers 12 seqq.) Cum mitem feceril princeps spon- suum,necsacrincia ejus populo misceantur. Et quia
taneum holoraustum, aul pacifica volunlaria Domino, generaliter dixerat,spontancum holocaustum, aut
apcrictur ei porta qux rcspicit ad Orienlem, ct jaciet pacificavoluntaria Domino, nec apporuerat taurum
holoi austum suum, el pacifica sua, sicuti fieri solct in sive vitulum, et arietem vel ovem, hircumque pro
die sabbati ; et eijredietur claudelurque porta post- peccalo,docet quodsitipsumholocaustum : Agnum,
quam exierit. Et agnum anniculum immaculalim fa- inquiens, anniculumimmaculatumfaciet holocaus-
cielholocauslnm quotidieDomino [Vulg. &dd\l seynpcr] tum : et non certis diebus, sed quotidic,nec quali-
mane et mane manaa)
facielittud. Et sacrificium (siYe bet hora, sed mane, 580 mane faciet illum per :

faciet super eo (a) manc, mane se.vlam parlcm ephi ., singula mane, quando, orto sole, lucis
videlicet
/™:..- „\ J^ .,;^„ — j.-.,^.,
. .,/ ^t
(sive mensurx) ; et de oteo tertiam. partem hin, et
* 1 I..-,, ^ exordi1: um est.
i t^ i-.
De quo mane David loquitur in psalmo
_ _ .
• , i _

[Vulg. ut] mufjafMr (sive juxta Symmachum,as/)(?r- Mane exaudies vocem meam mane astabo : tibi et vi-
(jatur) similx sacrifteium (sivemanaa),Dominolegiti- debo (Ps. V, 4). Et alio loco : Ad vesperum denio-
mum,ju(jeatqueperpeluuni(b)Facielisagnumetsacrift- rabitur fletus, et in matutino [Al. ad matulinum]
cium,et oleummanc,mane, hotocaustum sempiternum. xxix, 6). Et iterum
laititia (Ps. Deus, Deus meus, :

Ubi nos legimns,immaf((/a/i/»i,et in Hebraico scrip- ad de luce vigilo (Ps. lxii, \). Qui sit autem iste
te

tum estTH.\.Mi]M(Dian) :Aquilap(;/7e'''!"'*ifterpreta- agnus immaculatus, sive perfectus et anniculus,

tur,EtubiLXXMANAA(~n^)3):Theodotio,5ac;';7!(.'mm; Isaias plenius dooet,dicens : Sicut ovis ad victimam
Aquila et Symmachus, donum transferunt. Pro ductus est, et sicut agnus in conspectu tondentis se
eo autem quod nos diximus, spontaneum, LXX sino voce et non aperuit os sum (Isa. liii, 7). Et
oaoXoY''»'', in est, eonfessionem, verterunt: et Jeremias Ego autem sicut agnus innocensductus
:

579 pvo principc, (iucenijhoc enim nasi (niuj) si- ad victimam, non cognovi (Jer. xi, 19). Et Joannes
gnificat.Adhucautcm sernio de principe est, de quo Baptista Ecce agnus Dei, qui tollit peccata mundi :

Isaias loquitur Eccetestimoniumingentibus, dedi

: (Joan. I, 29). Iste est agnus qui immolatur in
eum principem et praeceptorem in gentibus (Isa .Egypto.decujussanguine armantur postes (c) fldei,
Lv, 4). Et Ezechiel Et ego Dominus ero eis in C et exterminator excluditur (E.iod. xii). Anniculus
:

Deum et David princeps in medio eorum (Ewc.

: aulem.quiaprajdicavitannumDomini acceptabilem,
XXXIV, 24). Cum igitur iste princeps feoerit sponta- et diem retribuiionis. Nec miretur lector,si idem et
neum, et dixerit Voluntaria, sive sponlanea oris
: princeps est, et sacerdos, et vitulus, et aries, et
mei beneplacita fac.Domine (Ps. cxviii, 108),spon- agnus,cuminScripturis sanctis pro varietate causa-
taneumautem holocaustum,uttotumse offerat Deo, rum legamus eum Dominum et Deum et hominem
et pacifica voluntaria,quod in prioribus noninveni- et prophetam, ctvirgam, et radicem, et florem, et
tur; scriptum est enim : Et facient sacerdotes holo- principem, et judicem, el regem, justum, et justi-
caustum ejus, et paciticaejus : et de spontaneis ac tiam, apostolum, et episcopum, brachium, servum,
voluntariis, quibus nunc dlcitur, omnino reticetur, unguentum, pastorem, filium, etpuerum, unigeni-
ut non necessitatefaciant, sed voluntate : post holo- tum, et primogenitum, ostium, viam, angelum,sa-
caustum oEferat pacifica, et reconcilietur Deo. Unde gittametsapientiam,etmultaalia,quorumomnium,
et virginitas major est nuptiis (/ Cor. vii), quia [Al. si voluerofostimoniadicere, proprio libro indigent.

quaj non exigitur, nec redditur, sed offertur. Pro In holocausto itaquc istius agni immaculati et anni-
pacificis, qu;e Hebraice dicuntur selamin (ainS"u), culi,qui mane semper ofTertur,faciet ipse princepa
LXX salularix interpretantur : ut ipsa veconcilialio n sacrificium, sivemanaa et similam, sive donum :

pacificorum,salus sit offerentis. Cum ergo hoc fece- mano.mane sextam partem ephi,subauditursimife.
rit princeps, aperietur ei porta : vel juxta Septua- Sexta autem parsephi.dimidius modius est.Si enim
ginta,aperiet sibi portam quae respicit adOrienlem ;
ephi, decima pars cori est, id est, tres modii :nulli
illam videlicet portam de qua scriptuin esl : llxc dubium, quin sexta pars ephi,dimidium faciat mo-
porta Domini.justiintrabuntpeream (Ps.cxvii, 20), dium.De oleo quoque mensura? hin.tertia pars offer-
et unde oritur sol justitia;. Et faciet, inquit, bolo- tur :utmisceatur,sive aspergatursimilaesacrificium
caustum suum,et pacifica sua : de quibus nunc dixi- Dco, legitimum.jugeatqueperpetuum, quod nulla
mus.Faciet autem,quia spontaneum sacriflcium est, intermittitiir die : sed omni tempore, orto sole,
et non alii pro eo facienl sacerdotes, videlicot sicut semper offertur, ut impleatur quod in fine capi-

(a) Vulg. et Rabanuscum hic, tum sequenti ver- b) Idem faciel,qviod et Victor.pr.-rtulitPxVulgata.
siculo,ubiOTfl'iebisrecurrit,prius eKevuntcatamnne. c) Ex aliquot rass. Vioitor. liUelium prasfert.
 :

463 S. EUSEBIl HIERONYMl 464

tuli luijus ponitur : Facicl agmini in A-fiw/^cnon :

A. gregalus, dispergetur in parte atque lacerabitur,
el olcum niane, mane Iwlocaustum seinpiternum. sive ju.Kta Legem, ne paulatim alterius hojreditas
581 (Vcrs. 16, 17, etseqq.) Hscc dicit Dominux transeat ad alium, et pereat funiculus divisionis,
Deus : Si dederil princeps (sivc diix) donum alicui de per quem forte ad unumquemque vcnit hcereditas.
filiis suis, hxreditas ejus fdiorum suorum cril: pos- Dispergit ergo populum Dei,et aufert ab eo posses-
sidebunt eam hxreditarie . Sin autem dcderil lcijalwn sionem fidci scmpiternam,qui allena dona vel bona,
de hxreditate sua uni servorum suoi^um, crit illius iis- vcl rapina, vel adulatione, vel blanditiis, vel prfe-
que ad annum remissionis (pro quo Theodotio ipsum testu religionis, filiis fratribusque,et consanguineis
verbum Hebraicum posuit, deror) sed rcvertetur ad derelinquit.
principem: liseredilas autem cjus filii ejus erit. El noii (Vers. 11' seqq.) Et introdu.xit mc per ingressum
accipiet princeps dc liscrcdilatc populi pcr violcntiam, ijui crat in latcre (vel post tergum) portx in gaxophy-
et de possessiono eorum : scd de posscssione sua lixrc- ad sacerdotes (sive in exedras ct tha-
lacia sanctiiarii
dilatem dabit filiis suis ut non dispergatur populus : lamos) qui respicicbant ad aquilonem et ecce ibi erat :

meus unnsquisque a possessione sua.Huc usque sermo locus vergcns ad occidcntem (sive ad niare et ut LXX :

de principe, nunc de hferedibus ejus prfecBpta tri- transtulerunt, separatus). Et dixit ad me : Iste cst

buuntur immo de donis,hcercditate atque legatis,

:
^» locus ubi coqucnt saccrdotcs, pro dclicto, et pro pec-
quibus dare dcbeat, et quorum sit vel ad terapus, cato (sive pro ignoraiitia ct proptcrea) ubi coqucnt sa-
vel ffiterna possessio. Si, inquit, filiis suis dederit crificium (sive manaa ct donum) ut noii cfjerant in
vel donum, vel hajreditatem.ipsipossidebunt eam: atrium exlerius, et sanctificetur populus. Et eduxit
quia eis successionis jure debetur, et de alio ad me in atrium e.vterius, et circumduxit me per quatuor
alium non potest transire possessio. Sin autem de- angulos atrii : et ecce atriolum crat in angulo atrii,

derit uni servorum suorum legati nomine, tam diu atriola singuta per angulos atrii. In qualuor angulis
habebitpossessionem,quaradiu vel septimus annus atrii atriola disposita, quadraginta cubitoruin per
remissionis, qui dicitur deror (im), vel jubilffius, longum, et triginla per latum.Mensurx unius qualuor
hoc est quinquagesimus, adveniat quando omnis : erant : et partes per circuitum amhiens quatuor atriola:
emptio atque donatio revertitur ad priores domi- et culinx fabricatx erant siibter porticus per gyrum
nos ita ut servus usum habeat pro tempore, ct
: (sive propter accubita qucc Aquila, iTiSioa? inter-
proprietalem possessionis filii principis. Quod au- pretalus est : Symmachus TrtofipaYaaxa, Theodotio
tem sequitur: Et non accipiet princeps de h;eredi- ipsnmverbuniHebraicum posuit(a)TUROrH). Etdi.vit,

tate populi per violentiam {Lcv. xxin),sive ut Septua- Rxc est doinus cidinarum, in qua co- inquit, ad mc :

ginta transtulerunt, ut opprimat eos, vel ut Aquila quent ministri domus inctimas populi[\u]g.Vidd\t Do-
etSymmachus, ut afffigat cos atque contristet: sed C mino (sive victimam) Hoc enim Hebra;ice signiflcat :

dejpossessione sua ha^reditatem dabit liliissuis: zEDA (nn) Vir qui calamum tenebat raanu et funi- :

suggillat non solum illius temporis sacerdoles, et culum cffiraentarii, quo sedificium 583 metiretur,
principes, scd nostri quuque, qui ditiores fiuntsa- introduxit, inquit, me pcr ingressum, qui erat ex
cerdotii dignitatc, et pr»ter ea quiie sibl Uomini latere ports, vel post lergum porlee. Necposuit cu-
dispositione debentur, tollunt a pauperibus per vio- jus portae, Orientalis, Australis, aut alterius plagae:
lentiam sub honoris nomine divites spoliant,
: vel sed reliquit incertura, ut irem ad locum sanctuarii,
ut ipsis quoquc filiis suis, quibus paterna debetur et in gazophylacia, sive in cubicula sacerdotum,
hsereditas, nil debeant derelinquere, nisi quod sibi qure respiciebant ad aquilonem et ad mare : ad sep-
a parentibus derelictum est.Ergo qui ditior est sa- tentrionem videlicet ad occidentem hano ha- et :

cerdos, quani venit ad sacerdotium, quidquid plus benlc Scriptura sacra consuctudinem, ut pro situ
habuerit, non filiis debet dare, sed pauperibus, et terrfe Judsae, semper mare Gccidentem vocet. Et

sanctis iratribus, et domcsticis fldei, qui vincunt considerandum quod locus sacerdotum,ubi prodc-
merita liberorum ut rcddat ea quK Domini sunl licto, sive ignorantia, et pro peccalo coquunlursa-

58? Domino suo, qui ioquilur in Evangelio : Quid criOcia, ne cruda offorantur, in atrium exterius ad
quid uni istorum lecistis, niihl fccistis (il/a?//!. xxv, n Aquilonem et Occidentem positus sit unde ventus
—
:

'^" ' --
enim '
pauperibus suscipitur hospitio
:-:i- -
1 !-- frigidissimus oritur, et ubi solis lumen occumbit.
40). Ipse in -
;

visitatur in carcere : nudus tegitur : sitiens bibit Ex quo ostenditur, quidquid ad eduliura perlinct,
saturatur esuriens. Ut non dispergatur, inquit, po- vol pro errore esse, vel pro peccato. Sin autem et
pulus meus a possessione sua.Si enim liccntiam ha- pro ignorantia offertur sacrificiura, quanto raagis
buerit princcps, vel accipere, vei rapere, vel sub pro dclicti conscientia ! Unde et Job offerebat raane
figura honoris tenerequasnon suntaua.et liberisde- quotidic hostiam pro filiis suis {Job. i), timens ne

relinquere, populus qui in nomine Dei fueratcon- per ignorantiamdeliqui.ssent.Quod autem sequitur:

(n) Tiroth cum Massorelbis legebat Hierony-

Non et prfficipue antiquiss.Sansorm.apudMontfauc., in
mus suo exemplari Hebraico.sed uM^Ti.Tliuroth
in Heljraeo non per n scribitur, sed ta tamctsi altera :

cum schourec, id est, cura 1 vav, vocali. IVlAnT. — /orf sit, non !'rtu littera mTTsn, et Theodotionis :

Martianaeus aspirat THUROTII, sicque rctinendum Graic. prajferat xjipwO,

contendit ; sed prtcterquam quod secus habent rnss.
i&& COMMENTARIORUM IN EZECHIELEM LIB. XIV. CAP. XLVIl. 466

Vtnon offerant in atrium exterius et,sanctificeturpo- A num.sed posttricp.siraum accedunt.Quamobrem et

pulm, qui sanct,ificationi non fuerat prsparatus, 11- Dominus trigenta annorum erat, cum venit ad ba-
lud signilicat,ne lacile non sanclificatis sancta tri- ptisraum et in hoc eodcm Propheta tricesimus an-
:

buamus neo mittamus, juxta Evangolium.marga-

: nus ponitur in exordio. Ubi igitur cibi, ibi et an-
ritas ante porcos.nec demus sanctum canibus [Uat. gustia atque tentatio, per quaj parantur cibi.Et ubi
vii). DeniqneMoyses tribus diebus abomni immun- in perfecti viri venerimus aetatem, ibi calcanda
ditia.et ab uxorum complexu vult populum sancti- sunt omnia,et dicendum Habentes victum et ves- :

flcari, ut acccdat ad montem Sina, et sanctificatus titum,his contenti simus (I Tim. vi, 8). Et Si de- :

sancta suscipiat (E.rorf. xix). Si autem aecessuri ad derit mihiDomicus cibum ad vescendum, etvestem
audienda et suscipienda verba Doi, sanctificari ju- ad operiendum [Gen. xxviii, 20). Vel certe illud :

bentur ab uxoribus, manifestum est in Lege illud Esca ventri, et Deus autem et hunc
venter escis :

Apostolicum contineri Nolite fraudale invicem,

: et illas destruet (I Cor. vi, 13). Neque enim in fu-
nisi forte ex consensu ad tempus, ut vacetis ora- turo inanducabimus et bibemus, sed illovescemus
tioni (I Cor. VII, 5): et ex consensu abstinendum pane qui de coelo descendit, de quo in Psalterio
ab uxoribus, ut vacemus oralioni, Post ha;c scrip- canitur Panem angolorum 5§5 manducavit homo
:

tuir, est Et ediixit me iii atrium cxlerius,et circum-

: T> (Ps. Lxxvi, 25). Et: Meus cibus est, ut faciam vo-
duxit me pcr quaiuor ancjulos atrii : et ecce atriolum luntatem ejusqui misit me (.toan. iv, 34). Quod au-
eral in angulo utrii atriola singula per angiUos atrii, tem mensura una atriolorum erat quatuor, quae atrii
in quatuor angulis atriialriola disposita. Ille vir quem majoris angulos possidebant, quatuor mundi signi-
sa;pe commemorat,eduxit eum de loco sacerdotum flcatplagas (Genes. ni) quod in sudore vultus nos-
:

qui vergcbat ad Aquilonem, (a) sive 584 qui erat tri comedamus panem.et omnis labor ventri ster-
separatus, ubi coquunt sacerdotes pro delicto, et corique proficiat : qua; quatuor atriola, vel unus
pro peccato,vel ignorantia eduxit autem in atrium : paries ambiebat. et culinae fabricatae erant subter
exterius. Ex quo intelligimus illud atrium de quo porticus per gyrum,vel propinqua habebant accu-
egressus est, fuisse interius, et multa esse atria in bita : ut ubi cibi,ibi et mensurarum prt-eparatio. Et
Scripturis sanctis de quibus legimus : Qui statis in ne forsitan ignoraretprophetaquid essent qufficer-
domo Domini, in atriis domusDei nostri i
Pi';. cxxxiv, neret, dixit ad eum Hxc est do>nus culinarum, in
:

2).Et in Joanne : Et alias oves habeo quaj non sunt qua coquent ministri Domini victimas pojiuli. Populi
ex hoc atrio, et illas oporte me adducere et vocem ; quidem victima;,qua; offerentur pro delicto, (d) sive

meam audient, et flet unum atrium et unus pastor peocato, et ignorantia, sunt alimenta, et refrigeria
(Joan. X, 15) : liocenim Grffice rjlr, signiflcat, quod sacerdotum : ut meminerint nihil se aliud debere
(ft)Latina simplicitas in ovile transtulit.Quando au- C appetere, cum etiam in templo carnes ad eorum
tem dicit, ex hoc atrio, ostendit esse et aliud : quod refrigeria prsparatas sint.
vel in gentium turba ad distinctionem Israel, vel Cap. xLvii. — Vers. 1 seqq.) Et converti [Vulg.
ia ccelisad separationem terreni atrii demonstra- convertit] me ad portam domus, et ecce aquse egredie-
tur et pro qualitate meritorum unicuique officio
: bantur subfer limen domus ad Orienlem. Facies enim
atrium delegatum.super quoin anterioribus plenius domus respiciebat ad Orientem.Aqux autem descende-
disputatum est.Hocautem atriumdequonuncsermo bunt in latus templi dcxtrum ud mcridiem altaris. Et
est, per singulos angulos quatuor habebat atriola, cduxit me per viam porta: Aquilonis.et convcrtil me ad
quaj LXX minora vocaut, et nos pro facilitale sen- viam foras portam e.vtcriorem,viam qusercspiciebat ad
sus inro-/.op!3-r/.WiC,«<no/a diximus. Quadraginta cu- Orientem, et ecce aquae rcdundantes a latere dextro
bitorum erant per longum, et triginta per latum, cum egrederetur vir ad Orientem, qui habebat fimi-
De quibus numeris in hoo eodem Propheta dispu- culum in iitanu sua, et mensus est mille cubitos. et
tasse me meraini, quod aliud ad tribulationesetan- iransduxit meperaquamusque ad lalos (siwe transivit
gustias, aliud ad perfectam referatur aetatem.Unde in aqua aquam remissionis). [{ursumque mensus est
quadraginta duebus Moyses, et Elias, et Dominus mille, et IransdiLxit me per aquam usque ad genua
atque Salvator in eremo jejunarunt [Exod. xxxiv ; i] (sive transivit in aqua aquam ttsque ad femora). Et
III Bcg. XIX ; Mat. ix; Luc. iii) : et ad sacerdotale nicnsas est millc, et tradu.vit me per aquam usqne ad
officium non post (c)vicesimum quintum fetatisan- renes (sive et transivit aquam usque ad lumbos). Et

{a)S\jpp\etYiGioT\us,ubi eratlocusvergens ad occi- mirum ubi non. 4 in Vulg. juxta Ilebraeum scribi-
dentem ex sacro codice, junctis LXX nam et verba, ; tur, a tricesimo anno sumi ministros in taberna-
inquit.siDi; ifuierat scparatus, :iWa.m interpretationom culo fcoderis, a vicesimo quinto verterunt LXX,
prscessisse donotant, eam scilicet Hieronymi, ver- quod et Victorio notatum et Martiana;o est.
gens ad Occidentem. Inverti mavult Viclorius verba hoc modo, pro
((()

(b) Simplicilatera hujusmodi Latinam non mu- delicto, sive ignorantia et pro peccalo, quomodo et
tavit S. Uoctor, cum jussu Damasi novum testa- supra scribitur: Et considerandum, quod locus Sa-
mentum Gra^cu; fidci reddidit. Maut. cerdotum, ubi pro delicto sivc ignorantia, el pro
Hoc propter LXX intorpretationem observat
(c) peccato coquunlur sacrilicia. etc. Praeterea vcrbuin
Hieronymus nam Numeroruin capile quarto ipsi
; llcb. •iT.S, quod utique delictum significat.usurpari
legunt a vicesimo quinlo, ubi juxtallebraioam veri- tamcn pro delicto per ignorantiam commisso, et
tatem legendum est, a tncesimo anno. Mart. Ni- — ignorantiam iaterdum appellari.
 .

467 S. EUSEBII HIERONYMI m

mensus cst mille torrenlem^quem non potui perlran- A ininis. Me deroliquerunt fontem aquae vivffi,elf'odc-
sire, quoniam intumuerarit aqun' profundx [Al. pro- ruiit sibi lacus, qui aqnam conlinere non
possunt
fundi] torrenlis, qui, non poterat \Vu\g. polest] irans- {Jer. n, 13). iSicut igilur legimusin bonam partera
vadari. Pro quo LXX Iranstulerunl Et mensus est : aquas qu» egrediuntur de limine templi, et refe-
mille, et non polernt perlransire quoniam ferelmlur
: runlur ad doctrinam Ecclesia! sicsunt aquaaama- :

aqua instar prsecipitis torrenlis, qui transiri non po- ra;, et aquee pessimaj ad quas Jeremias propheta
teii.Aquae ista quae egrediebantursubtcrlimen do- nos prohibet accedere, dicens {Ibid. 18) : Quid vobis
mus, id est tempH, non fcrebantur ad Aquilonem et vi.-E ^Egypti, ut bibatis de aquis Geoii ? quas Ho-
et ad 58C Occidentem sed et ad Orientcm, el in
: braico dicunlur sioit ("n.TC), id est, turbidaj atque
laterc templi dexfro,id est, ad Meridiem, ipsamque coenosre. De quibus iralus supcr hiereticis loquitur
Meridiom non cujuslibet loci, sed altaris. Ex quo Deus Ecce ego cibabo eos
: augustiis, et dabo eis
perspicuum fit, sacras esse aquas, et Salvaloris potum aquam feliis [Jerem. ix. 15) in qua draco ;

nostri significare doctrinara,,juxta illud quod scrip- regnat ^Egyptius, qui dicit Mea sunt flumina, et :

tum est De Sion egredictur lcx,et verbum Domini

: ego feci ea qui omne excelsum videt, et ipse est
;

de Jerusalem {Isai. ii, 3). Et in alio loco Repleta : rex eorum qui in aquis sunt. Unde vir Eoclesiasti-
sunt omnia scientia Domini, sicut aqua multaope- -n cus Dominum deprecatur, etdicil : Salvum me fac
riens mare [Isai. xi, 9), De his aquis et Zacharias Domine quoniam intraverunt aqus usque ad ani-
Propheta vaticinatus est, dicens In die illo egre- : mam meam. Infixus sum in limo profundi, et non
dietur aqua vivens de Jerusalem, et medium ejus est substantia, lempestas demersit me [Ps.
[c) ct
in mare primum: medium autem illius in mareno- Lxviii, 1, 2). Libera me ab his qui odo-
Et iterum ;

vissimum [Zach. xiv, iS).De his aquis et ad Saraari- runt mc, et de profundis aquarum non me prKci- :

tanam Dominus loquebatur Si scires quid estqui

: pitcttempestas aqua!,nec absorbeat meprofundum
dicittibi, Da mihi bibere, tu forsitan petisscseum neque urgeat super me puteus os suum [Ibid. xv, 16)
aquam viventem [Joan. iv, 10). Et
et dedisset tibi Et in alio psalmo : Nisi quia Dominus erat in nobis,
iterum Omnis qui bibit de aqua ista, sitiel denuo
: dicat nunc Israel : nisi quia Dominus erat in nobis,
qui autem biborit cx aqua quam ego dabo ei, non Cura exsurgerent homines in nos, forsitan vivos de-
sitiet in ajtornum [Ibid. \2). Et in templo clamaliat glutissent nos. Cum irasceretiir furor eorum super
atque dicebat Si quis sitit, veniat ad me,et bibat.
: nos,forsitan aqua absorbuisset nos [Psal. cxxiii.1-3).
Qui credit in me (sicut dicit Scriptura) flumina de Et Sponsa in Cantico canticorum : Aqua multa non
ventre ejus fluent aquaj vIvh;: hoc autem dixit de non de-
poterit re.stinguere charitatem, et flumina
spiritu quem accepturi erant crcdentes mergent eam [Canl. viii, 7). Ista est aqua, de qua
in eura
[Joan. vn, 37, 38). Ista: sunt aquaj de quibus pro- C dicit Osce Contempsit me Galaad civitas, qu» ope- :

pheta loquebatur in psalmo: Super aquasrefectionis ratur vanitates,conturbans aquam, et fortitudo ejus
educavit mc [Ps. xxii, 2). Et Ezechiel Assumam viri pirat<B {Osee vi, 7, 8). Qua3 aqua alio nomine
:

vos de gentibus f «) et de terris, et aspergam super vocatur mara, hoc est, amaritudo ; in quam lignum
vos aquam mundam, et mundabimini ex omnibus Crucis mittitur, et amara vertuntur in dulcia. Con-
immundatiis vestris [Ewcli. xxxvi, 2i, 25). Appa- sidcra legem Moysi,si intelligatur juxta sensum Car-
ruerunt onim fontes aquarum. Et in nonagesimo neum Juda;orum,quomodo amara sit, efl^odicns ocu-
secundo Psalmo canitur Elevaverunt fluraina, Do-
: lum pro oculo', dentem pro dcnte [E.x'od. xxi) (rf)vide :

minc, elevaverunt flumina voces suas [li) a vocibus in Thamar fornicationem (II lieg. xiii), et Oseejun-
aquarum multarum. Mirabiles elationes maris [Ps. ctum fornicariae, Jeremiffi TtEpi^wfjia (Osee i, Jerem.
xcii, 2, 3). Istffi sunt aquae Siloe, qus vadunt cum xiii), Moysi uxorero ^thiopissam, et interfectio-
silentio.de quibus loquiturlsaias Ilaurietis aquas
: nem yEgyptii, ct mllle alia, qure si intelligamus
de fontibus Salvatoris [Isai xii, 3). Et Psalmista juxta occidentem litteram.et non.juxta spiritum vi-
:

Benedicite Doraino de lontibuslsrael [Ps. i.xvii). Et vificantem, amara sunt, et leclorera suum non tara
idem Isaias dcDomino Salvatore Iste, ait, habita-: ffislincant quam destruunt [Num. xu,E.xod. ii). 5.SS

bit in excelsa spelunca petra; fortissima;. Panis in q Ist.-c igitur aqus qu;>; cgrediuntur de templo Do
dabitur,et aqua illius fldelis [Isai xxxiii, 16), Eru- mini, et pergunt ad Orientem, et dcscendunt in
pit enim in deserto aqua, et vallis in terra siticmti. latus Templi dextruin, ad altaris Meridiem, ubi
Diciturque credentibus: Noli tiincre, quoniam rc- sponsus convivas suas pascit,et accubat.Quod au-
demi te; meus estu,et si transieris per aquam, tem scquitur Et edu.vit me per viam portx Aquilonis, :

tecum ego sum [Isai.xLin, 1, 2). Et rnrsum Qui et convcrtit ad viani foras portam exteriorem, viam
:

sititis,ite ad aquam (/«i!'. lx, 1): Et per Jeremiam qux respiciebat ad Orientem, illud latenterostendit,
loquitur Leus(/.s«j,Lx,t):Duo malaSSJ fccitpopulus quod statim ad portam Orientalem pervenire non

[a) Integrando Victorius tostiraonio supplet, et [c) Iterum et tertio Victor. supplet, veni in alti-
comjregabo vos de univcrsis tcrris, ct adducam vos in tudinem maris.
lerram ve.Hram, el aspergam, ctc. ((/) Pro, vidc, olim erat Judam, pro qua maluit
(fc) Eadem rutione supplet hic quoque Victor, Victor. Judx, ut pondeat a superioriluis locutio, a
elevaverunt fluminu jhictus suos. verbo scilicet, considera, etc.
469 COMMENTARIORUM IN EZECHTELEM LIB. XIV. CAP. XLVIL 470

possumus, nisiper viiim porl;e Aquilonislongo cir- A '7"<'C non potui perlraiisiie: multo meliusqiiam Sep-
cuitu perveniamus ad eam. Nisi enim ventum frigi- tuagintaqui dixerunt, elnon poterat [Al. quem non

dissimum vicerirons calore fidei.etcalcaverimusre- potuit Iperlraiisirc. Prophcla enim et omnis humana
gionesejus:utimp]eaturillud innobis Aposlolicum natura, post lumbos torrentem eogitationum, et
Deus autem conteret satanam sub pedibus vestris incentiva in corde vitiorum, non potestpertransire.
velociter {Rom. xvi, 20), portam perquara egrediun- Vir autf-m ille qui indutus erat baddim, et ductor
turaquffi, et sunt alatere dextro, ingredi non vale- propheta;, liquido pertransiit : qui peccatum non
bimus.Et nota quod aqua; istffi quai ingrediuntur per fecit, nec dolus inventus est in ore ejus (Isai. lvi).

pottam Orientis.inlantum lajvas partes lugiunt.ut a Causasque reddit, cur prophota mille quartos [/11.

dextris altaris ad Meridiem pergere describantur. quarto] cubitos non potuerit perlransire : quoniam,
Vir aulem, inquit, ille qui habebat funiculum in inquit, intumuerant aquae profund<s torrentis, qui
manu, cum me duxisset per portam Aquilonis fo- non potest [.4/. poterat] transvadari. Et quomodo
rinsecus ad viam, qms respiciebat Orientem, et ipiie scriptum est, gloriante propheta Torrentem per- :

quoque essot in eodem loco, mensus est ejusdem transivit anima nostra(P5. cxxiii, 5) ? Sed facile sol-
aquaj mille cubitos : et transduxit me per aquam us- vitur,si sciamus pro hoc scriptum esse in Hebraeo :

que ad talos, quos Aquila et Symmachus, et Theo- r^ Torrcns pertransiit animam meam. Ue hoc torrente
dotio «TTpaYaXov; interpretati sunt.pro quibus LXS et Isaias loquitur : Ecce ego inclino super eos sicuti
transtulerunt:ettransivit [Al.sedir(M!srtf<]iQaquam, fluvium (6) pacis,et sicuttorrentem inundantem glo-
aquam remissionis:quod intelligere possumusprima riam {Isai. lxvi, 12). Et in tricesimo quinto psalmo
hominum significare peccata, qua3 ingredientibus desanctisdicitur: In protectioncalarum tuarumspe-
nobis aquas Domini dimittuntur.et baptismi osten- rabunt.Inebriabuntur abubertate domus tu», et tor-

dunt gratiam salutarem et initia sunt profoctuum, rentc deliciarum tuarum 590potabis eos;quoniam
tamen ipsa sublimia.Doni(|ue ad talos usque pertin- apud te est fons vitje {Psal. xxsv, 8, 9). Et in cen-
gunt,quiplanlaecalcaneoquevicinisunt,(a)qui patet tesimo vicesimoquinto: Converte, Domine, capti-
morsibus colubri, dicentc Domino :Tu ejus obser- vitatem nostram, sicut torrens in Austro {Psal.
vabis caput, et ipse observabit tuum calcaneum cxxv, 5). Et super Salvatore: De torrente bibet in
{(•cn. m, LXX). Etin Psallerio de Judadi-
15, sec. via {Ps. cix, 7). Quis enim hominum gloriari po-

citur proditore Qui edebat panes meos, magnifi-

: test castum se hahere cor {Prov. xx) ? vel ad cujus
cavit super me supplantationem {Ps. xl, 10), sive mentem peroculorum fenestras,mors concupiscen-
calcaneum, hoc enim Grascum Tz-ripv/) [Mss. iriripva] tia: non introibit [Al. introivit] (Jerem. iv), et (ut

significat. Post mille aulem cubitos qui perveniunt parum dicam) animi titillatio ?Mundus enim in ma-
usque ad talum, monsus est alios mille cubitos in C ligno positusest(l Joan. v, 19) et apueritia appo- ;

aqua, et transduxit me usque ad genua. Post re- situm est cor hominis ad malum, ut ne unius qui-
missionem siquidem peccatorum, et iter profec- dem diei a nalivitatis sua; exordio, sine peccato sit
tuum, quando paululum de terrenis ad altiora humana conditio (Job. xv). Unde et David confitetur
589 conamur ascendere, fleotimus Domino ge- in psalmo Ecce enim in iniquitatibus conceptus :

nua, diccnte .-Xpostolo Ut omcegenu Hectatur [Al.

: sum,et in peccatisconcepit me matermea(P5. l, 7).
flectat], coelestium, terrestrium el infernorum et Non iniquitatibus matris mea", vel certe meis, sed
:

omnis lingua confiteatur, quoniam Dominus Jesus in iniquitatibus humana; conditionis. Unde et Apo-
Christus in gloria est Dei Patris {Pliiiipp. ii, 10). Ter- stolusdicit: Regnavitmors abAdam usque ad Moy-
tio mensus est mille alios cubitos, et transduxit, sen, etiam super eos qui non peccaverunt in simi-
inquit, me per aquam usque ad renes. Hi enim gra- litudinem praevaricationis Adee {Rom. v, l'i). Quod
dibus ad sublimia pervenimus quaj tamen ipsa su- : cubitos genere masculino, et non neutrali, cubita
blimia usque ad lumbos ct renes perveniunt,ut om- dicimus, juxta regulam grammaticorum, et in sii-
nis in nobis ignobilis libido truncetur ; et possidea- perioribus docui, non nos ignorantia hoc facere,
mus sanctificationerri corporis, sine qua nemo vi- sed consuetudine propter simplices quosque et in-
detDeum. Unde et in hoc eodem propheta {Supra j) doctos, quorum in congregatione Ecclesiae major
vm) a pedibus usquo ad lumbos Deus igneus cer-
; est numerus.
nitur. Indigentenim igne,et purgatione operalum- (Vers. 6 seqq.) El di.iit ad me : Certe vidisli, fili

borum, diccnte justo Quoniam lumbi mei repleti

: liominis ; et edu.vit me, ct convertit ad rijiam torren-
sunt illusionibus {Ps. xxxvii, 8), pcr quos nobis et tis {s,iv(i Ihiminis). Cumque me convertissem (sive con-
in die, et innoctium phantasmateilludit inimicus. vertisset), ecce in ripa torrentis (sive fluminis) ligna
A lumbis vero usque ad caput et verticem, pretio- multa nimis (sive arbores multx nimis) ex utraque
sissimo metallo electri fulgore resplendet : ul nihil parle. Et ait ad me : Aqux istx quse egrediuntur ad
in sesordidum. nihit habeat vilitatis. Unde nunc tumulos sabuli Orientis [Vulg. Orientalis], el descen-
quarto dicitur Et mensus esi mille, subauditur,cu-
: dunt ad plana deserti (sive aqua ista qux egreditur
bitos, torrentem (quod LXX non transtulerunt) in Gaiiloeam, qux vergit ad Orientem, et descendii

[a) Victorius quod : ul referat ad calcaneum.

{b) Victorius ad GriBcum, sicut fluvius pacis, et sicut lorrens inunduns.
 :

471 S. EUSEBII HIERONYMI 472

ad Arahiam), intrahiinlmarc, el exibunt,et sanabun- A fertur more torrentis, et suscipit de coelo pluvias,
tur aqux.Etomnis anima vivens animalium) qux (vel de quo in praeterita diximus lectione, ipse a LXX
serpit (sive serpcnlium), qiwcunuiue venerii lorrens 599 appellaturnuvius,eo quodperpetuasaquasha-
(sive fluvius), vivet : et enmt pisccs multi satis post- beat:necdepluviishincinde collectas,sed de vivo et
quam vcnerint illue aqux istic ct sanubuntur, et vi-
: perpetuo fonte manantes. De quo fluvio multa in
vent omnia ad qux venerit lorrens (sive fluvius). Et Scripturis sanctis legimus; sed in prssentiarum
stabunt super illas piseatores ah Enguddi usque ad pauca dicenda sunt, ac primum illud Fluminis :

Engallim, siccatio sagenarum erit. Plurimx species impetus Iffltificat civitatem Dei [Ps. xlv, 4). Et in
erunt pisciuni ejus : sicul pisces maris magni, mulli- alio loco Flumen Dei repletum est aquis, prapa-
:

tudinis nimix.{a) In his autcm qux egrediuntur ripus rasticibumeorum,quiasicestpra;paratio (d) tua (Ps.
el sunt paluslria, 591 non sanabaniur, scd [Vulg. Lxiv, 10). Rursumque pluraliter Elevaverunt flu- :

quia] in salinas dabuntur. Et super lcrrentem (sivo mina, Domine, elevaverunt tlumina vocessuas,(e) a
fluvium) orietur in ripis cjus ex utraque parte omne vocibus aquarum multarum : Mirabiles elationes
lignum pomiferum (sive frugiferum), non defluel fo- maris (Ps. xcir, 2-4). Et in Isaia : Faciam in de-
lium exco (sive non invcterascet e.v eo) : elnon dehcict serto viam, et in invio flumina Qsai. xliii, 19). Et
fructusejus. Per singulos inenscs ajjerel primilia (sive p in alio ejusdem looo manifestius : Apparebit inSion
innovalmntur omnia) ; quia aqux epts de sancluario fluvius decurrens gloriosus in terra sitienti (Isai.
egredientur, et erit fructus ejus in cibum,et folia ejus XLiv, 3). Super hunc fluvium erant arbores plu-
ad medicinam (sive et ascensio cjus ad sanitalem). rimae ex utraque parte ripae ut inter duo scilicet
;

Totum capitulum quamquam prolixum sit, simul Instrumenta, vetus et novum, clausus currerel flu-
ponere volui, ne scnsuin legentis interrumpcrem, vius. Ligna autcm mulla, arbores plurimas et
vel
ordo divisus in partes. audientis intelli-
et lectionis multas nimis, illas arbitror quas in paradiso Scri-
gentiam conturbarot. Primumque diccndum, quod ptura commemorat pomis variis abundare; docetque
pro torrente in Hebraico dicitur nehel (Snj), et prophetam ductor prKvius et magister, et dicit
Graeco sermone ystiiappou!; appellatur, LXX llumen Aquae istae qua; egrediuntur, vel in Galilaeam gen-
transtulorunt. Deinde pro Galilcea, qua; Hebraice tium, juxta L.XX, vcl (ut verius in Ilebrffio conti-
dicitur galila (nS^i^J), Aquila(6) H^jac; interpretatus nctur) ad tumulos sabuli Orientalis, et descendunt
sit.quod tumulossignilicat arenarum ; Symmachus ad plana deserti, vcl ad Arabiam, intrabunt mare,
quod possumus transferrc confinium. Pro
p.sOopiov, vel ad e.xitus maris,et sanabuntur aquee. Aquas vel
Arabia quoque Syramachus,m/mfc!7a6t7m; Aquila;, baptismi gratiam.vel Evangelicam signiflcare doc-
; Theodotio, ((•) ^m/ia transtule'
/!!(m!7m vel p/anre trinam, dudum diximus. Quao si egrediantur de li-
runt.Dicamus ergo quid nobis videatur in singulis. ^ raine templi Domini, et Apostolicam teneant disci
Vir ille qui eratductor Ezechiolis, commonet pro- plinam, tumulos sabuli, stcriles prius, cl infertiles
phetam, ut diligentius intueatur et videat, et oc- faciunt esse frugiferos.et omniaplana atque deserta
culta mysteria oculis mentis attendat. Vocat autem ita irrigantur, ut exprimant in se Jerichontini fluvii
fllium hominis, vel in figuram Domini Salvatoris; sacramentum (IV Reg. ii) quem Elisaeus Evangelico :

et enim Ezcchiel interpretatur, forliludo, vel impe- et Apostolico curavitsale, intantum ut ubiprius ste-
rium Dci vel certead commoiionem fragilitatis hu-
: rilitas fuerat et mors, ibi ubertas esset et vita.Nec
manaf: ; ne obliviscatur conditionis sax, dum ei ma- solum deserta sanarunt, sed intrant mare Orien-
gna monstrantur: et commonitum duoit,atque con- tale,mare videlicel mortuum in quo nihil poterat
vertit ad ripam torrentis, ut quoniam mediam pro- essc vitale, et mare amarissimum, quod Grasce
funditatem transire non potuerat [//l. potorat], sal- J.iYVfjV (/') a5!faA-r'T!v, id est, stagnum bituminis vo-
tem ea quae in ripis sunt recognoscat. Cumque, ait, cant. 593 Mirumque in modum aquis Evangelicis
meconvertissem,sive illumeconverlisset, qui ductor sananlur morluaj, qure ab eo quod nihil in se
aquffi
erat et monitor coce in ripa torrentis, sive fluvii,
; vitalehabeant,nonien mortissortitce sunt. Non enim
ligna multa,vel arbores plurimaj nimis ex utraque noverant eum qui dicit: Ego sum vita et veritas
parte. Torrens iste qui pro aquarum abundantia £) (/oa». xiv, 6). Et revera juxta litteram huc usquc

Praepnnit huic versiculo Victor.alterum, quem

(a) ((/) Viotor, ejus pro fua ad Vulgatte exemplar. In
Hieronymianum csse probatex subnexa expositione. GrKCO neutrum legitur. Vid. epist. ad Sun. et
Sic vero legit In littoribus aulem ejus, et in patu-
: Fretel.
stribus, sive In his autem, etc. Qua; prior lectio et (e) Supplet hic iterum Victorius integrando tex-
in Vulgata est utramque vero abs Hieronymo re-
; Uu.elcvaverunt flumina fhictus suos.
ferri autumat, quippe cum utraque ejus sit, non (/) Antea erat
aj'jaAi-7,v pro auQaXTTiriv.Jam vero
altera LXX, illi enim aliter locum transtulerunt. liuic auTOTZTOj Hieronymi teslimonio de nimialacus
(b) Corrupte erat O-tvi; pro 0'vc(s, et paulo post amaritudine adde luculentissimum tialcni lib.v de
|j.3Top'.ov, pro |jL=Oop'.ov. Ms. Sangermanen. castigat. Simplicium medicamentorum falcutatibus,cap, 19.
Confer Coramentarios in Osee xii, 11. Atque ubi negat S. Doctor, ne cochloolas quidem
_
(f) Hactenus vitiosR lectuiu 6s{,Arabas,'i>ro Araba, inter ejua aquas vivero, scias Maundrolium a
sive lipaSi, qua voce Theodolion plaiiiliem, sivc Relando laudatum aliquot traderead liltus ejus re-
plana loca est interpretatus. Vide lom. lll, librum periri.
de Locis,adnomina Arabolh moah, et Araba, ctc.
 473 COMMENTARIORUM IN EZEGHIELEM LIB. XIV. CAi\ XLVII. 474
nihil qiiod spiret, et possit incedere, pra? amaritu- A enim populus impaliens,
"'> 22). Dixit et dolorem
dine nimia, in hoc mari reperiri potest : nec co- vulnerum suoruui diutius ferre non sustinens
cbleodffi quidem parvique vermiculi et anguillae, et Transivit ajstas, pertransiit messis, et nos salvati
animantiumsiveserpentiumgenera, quorum
caetera non sumus. Unde respondit eis Dominus: Numquid
magis corpuscula possumus nosse quam nomina. rcsina non est in Galaad, aut medici non sunt ibi ?
Denique si Jordanis auctus imbrilius pisces illuo in- Quare non ascendit sanatio filiaj populi mei (Jerem.
fluens rapuerit, statim moriuntur, et pinguijjus a- viii, 22) ? Et ipse Jeremias vociferatur, et dicil

quissupernatant. Gum hiEcitaquenihil utililatisha- Sana me, Domine, et sanabor salvum me fac, ct :

beant, ut simplex serrao testatur, etiam si facta salvus ero (/emn. xxvii, ^4). Denique angeli qui
fuerint, quod stulta JudiBorum superstitio credit, praisidcs erant populi Judaaorumeotemporequando
juxta intelligentiam spirilalem Domini torrentecu- clamavit niultitudo insipiens, et ait, Sanguis ejus
ratos, habebunt pisces plurimos, et vivcnt oirnia ad super nos, et super filios nostros [Matth. xxvii, 25}
qu;e torrens iste pervenerit ; ita ut piscatores stent et, Vclum templi scissum cst, et omnia [lebrreorum

super ripas ab Emjaddi, usque ad EiitjaUim : quo- sacrainonta reserala, responderunt pr.Toipienti Do-
rum prius /onlem, sive oculum hxdi : scquens fon- mino, alque dixerunt Curavimus Babylonem, et :

tem oculumve vitulorum sonat. Engallim enim in „ non est sanata relinquamus eam {Jerem. u,9)
——
:

; :„;^.,.,*™.,«:^ ?!»««(.,: ,,v,:t^«j :,^: i:i

principio est maris Morlui, ubi Jordanisingreditur.
**....u —
urbein,..:,!„(: „,,i r.- _:._:_ _» _.!_ tt
videlicet coufusionis alque vitiorum. Unde
— ,

Engaddi vero, ubi finitur atque consumitur. Mare et Josephus sua narrat Historia, quod postquam
in
autem Mortuum illud puto esse, de quo Zacharias Dominus et velum templi scissum
crucifixus cst,
loquitur In die illa egredietur aqua vivens de Je-
: est, sivo liminare templi fractum corruit, audita sit
rusalem, et medium ejus in mare primum [Zach. (b)vox in adytis templivirtutumccelestium, Transea-
XIV, 8). Uaniel quoque in hac verba consontit Vi- : mus ex his sedihus. lloo totum non superfluo, sed ne-
debam, et ecce quatuor venti cccli innitebantur in cessario diotum sit, quia mareMortuum, influente
mari magno {Dan. vii, 2). Et David Mirabiles ela- : in seflumine Domini, dicitur esse curatum. Super
tiones maris {Psal. xcii, 4). Et ex persona Salvato- hoc mare ab Engaddi, oculo et fontc hwdi, qui pro
ris in psalmo : Veni in profundum maris et tem- peccato semper offertur ad Engallim, fontem vitulo-
pestas deniersit me [Psal. lxviii, 2). Rex quoque rum, qui mactantur Domino, et imitantur vitulum
jEgyptijuxta eumdum Ezechielem dracoappellatur cornua efTerentem et ungulas, qui in typo Salvatoris
(Exech. xxxii), qui habitat in mari, et venlilat flu- adaltarc maclatur, erunt piscatores, quibusloqui-
minibus quasi cornibussuis. Et iterum, Hoc mare tur Dorainus Jesus Venite ad me, et faciam vos
:

magnum et spatiosum (Psal. ciii, 25). Quod quam piscafores hominum (Malth. iv, 19) de quibus et :

diu non susceperit in se aquas fluminis, sive tor- C Jeremias Ecce ego, inquit, mittam piscatores (Ji•er. :

rentis, omne quod in se habet, mortificat sed Do- XVI, 16). Et pIurimaB species, immo genera piscium
;

minus de quo dictum est, Percutiet, et curabit post erunt in mari quondam mortuo. Quos pisces ad dex-
duos dies, etin die tertio surgemus, et vivemusin teram partem jubente Doinino extraxil Petrus, et
conspeclu ejus (Osce vi, 23), ipse loquitur in eodem erant 595 centum quinquaginta tres ita ut pra; :

Propheta Osee Ego colligavi Ephraim, suscepl

: multitudine eorum retia rumperentur (Joan. xxi).
eum in brachio meo, et non cognoverunt, quia sa- Aiunt autem qui deanimantium scripsere naturiset
navi eos in (a) corruptione hominis (Osce xi, 9) qui proprietate, qui dXiEUT:r/.i tam Latino, quam GrKco
;

vulneratus est propter peccata nostra, 594 et in- didicere sermone, de qnibus (c) Oppianus Cilix est,
firmatuspro iniijuitatibus nostris. Disciplina pacis poeta doctissimuf, contum quinquaginla tria esse
nostree super eum, et livore ejus sanati sumus {Isai. genera piscium qufe omnia capta sunt ab apostolis,
Liii, 5). Ipse istud mare quod est salsissimum, et et nihil remansitincaptum, dum et nobiles etigno-
nimia amaritudine mortuum, sua morte sanavit, qui biles, divites et pauperes, et omne genus hominum
dicit per Isaiam Spiritus Domini superme, prop-
: de raari hujus sasculi extrahitur ad salutem. Quod
ter quod unxit me evangelizare pauperibus raisit
; autern sequitur In littvrilms ejus, et iti palustrihu.'!. :

me sanare eos qui contriti sunt cordo [Isai. lxi, 1).

;
j^
sive in his quK
extra littora egrediuntur. aqu.T i

Unde et per Jeremiam clainitat Convertimini, filii : sanabuntur, illud latenter ostendit, quod qui iuNoe
convertentes, et sanabo contritiones vestras (Jcrem. arca non fuerit, pereat regnante diluvio et quos :

(g) Cum Rabano ct Victorio legimus corruptionc Antonio Imperatori Severi filio obtulit, non sine
pro quo antea erat corrcptione. In GrKco autem textu doctrinm sua3 maxima commendationc. Mam'.
est ev O!0((p6opa, in corrupiione, ubi et avOpwiKov pro Mss. omnes Oppianicum, vel Appianicum vocant.
av6p(u7vov legitur. Vulgo autem O/jpwMu.saudit Anazarbffius, Cilix poe-
(b) Josephus lib, vii debello Judaico, cap. I2,nar- ta nolissimus. Id vero penjuam erudife, quod pis-
rat hanc vocem fuisse audilam: sed non loquitur cium tot gencraaptat llieronymus historia; Joannis
de passione Domini, unde benigne intelligenda sunt \xi, II, decenfum quinquagista tribus piscibus ab
verba Ilieronymi, non ad vivum resecanda. Mart. aposfofis captis et a Petrotractis in terram quo ;

(c) Codioes mss. legunt hoc raodo. dc quibus Oppia- nuniero et S. Augustinius in eum locum significari
nicus Cili.v est pocla doclissinius. Alii, Appianirus, etc. docet, cx omni genere, sorte ac statu hominum
Fuit porro Oppianus genere a Zerbo Cilicias civitate, electionem in coelestem patriam.
et scripsit aAis'jxi>ii elegantissimis versibus, quee
 ;;::

478 S. EUSEBII HIERONYMI 476

iste lluvius non attigerit, non suscipiimt Siiiiitalcrn ; A. habet, LXX translulerunt,augmentum funiculi. Ete-
sed in salinas, inquit, daluinlur, juxta illud qiiod nim Josepli interpretatur augmcntum rem intelli- :

scriptumest:Pestilenteflagellalo, stultus.sapientior gentespronomine,etleclorisanimumconfundentes.

erit (Proii. XIX, 25). Erudiunt enim bonos exempla Subtraota enim i evitica Iribu, et templi sacrificiis
pejorura. Sive in salinas dabuntur, juxta illud quod delegata, remanebanl undecim tribus, quarum tri-
in Evangelio scriptum est : Bonum est sal : si autem bus Joseph divisa est in duas, Ephraim, ct BJanasse,
sal infutuatum 1'uerit, in nihilestulilc(j1/a///j. v, 13) qui dixerunt ad Josue filium Nun Quarededisti mi- :

utin perpcluum frugibus careantet virore. Quod et hi .possessionem sortis et funiculi unius, cum sim
urbs post ruinam sale conspersa demonstrat. Super mihi Dominus ?
tantce multitudinis, et benedixerit
torrentem vero sive fluvium orietur in ripis ejus ex Quibus respondit Josue
populus multuses, as- : Si
utraque parte omnelignum pomiferum, sive ut om- cende in silvam, et succide tibi spatia in terra Phe-
nes voccconsonatranstulerunt,pp(6cri[j.ov [Al. Ppto|ji.a] reziEi et Raphaim, quia angusta est tibi possessio

quod cibum cl escarn tribuit, et quod mandi potest montis Ephraim (Jos. xvii, 14, 1.5). Et iterum Di- :

appellaturque lingua Hebraioa, (a) machal (S^xn) xitque Josue ad domum Ephraim et IManasse :

et nihil juxtaSeptuaginta veterascet in eo, sed quo- 593 l^opulus mullus es, et magnae fortitudinis :

tidieinnovabuntur fruges ejus, sive non defluet fo- „ non habebis sortem unam, sod transibis ad mon
lium ex eo, et uon deficiet fructus ejus jiixta illud tem, et succides tibi atque purgabis ad habitandum
;

quod in primo psalmo scriptum est. Eterit tanquam spalia, et poteris ultra procedere, cum subverteris
lignumquodplantatum estsecusdecursusaquarum, Chanana;um, quem dicis ferreos haberc currus, et
quod fructum suiim dabitin lempore suo, folium esse fortissimum {Ibid., 27). Hoc propterea dixe-
ejus non defluet {Psai. i, 3). Per singulos, inquit, rim, quia nuno Soriplura commemorat Joseph, hoc
menses afferet primitiva, sive ut in LX.X scriptum est, Ephraim etManasse duplicem habere funicu-
est : Fructus ejus in renovutione sui primiliva dabil lum. Singulas autem tribus juxta multitudinem
utomnescredentiumfructusprimiliaj sint, etsinguli suam, ajqualia accipiunt terras spatia, nequaquam
menses singulis aposlolis deputentur. Hoc autem arbitrio dividentis, sed sorte qua; in Domini pote-
eveniet, quoniam aqua; e.jus de sanctuario egredien- state consistit. Denique et ipse Josue qui divisor
tur Ne putomus riparum esse, vel arborum, iiut
: terra3 fuit, non propriam sibi separavit terram, ne
mensium, 586 tantarumfrugumabundantiam, red- optimam elegisse videretur ; scd accepit a principi-
dit causas ubertatis, ct infert: Quia aqujo ejus de bus omnium tribuum Thamnathsarcth in monte
sanctuario egredientur. Non ergo volentis neque Epbraim.
currentis, sed miserentis Dci est {Rom. ix, 16). Ho- (Vers. 13. seqq.) Ilic esl autem lerminus terrcc ud
rum omniumlignorumprincipatum tenetlignum vi- G joteijam St.7)/CT/rio?m/j, a mari magno, via Ethalon
tae, quod intelligitur sapientia, de qua scriptum est: venientibus Sadada, Emath, Berotha, Sabarim, qua; est
Lignum vita; est omnibus credentibus in eam {Prov. inter {c) mediumj)amasci, et confvnium Emath : atriuni
iii). Illudquc quod dicitur Et erant fructus ejiis in
: Thicon [Vulg. domus yJttichon], qux est ju.rta terminos
cibum. etfolivm ejus ad mediciiiam, divinorum libro- Auran (sive Auranittclis). Et erit tcrminus a mari
rum sacramenta demonstrat (|uoruni alterum perti- : usquead atrium Enon (sive Seraranan) terminus Da-
net ud lilteram, alterum ad spiritum: ut verbasim- mnsci, el ab Aquilone ad Aquilonem terminus Emallt
pliciaintelligamusin foliis, in fructibus verosensum plaga[\mg.et terminus Emath ; plaga autem] Se-
latentem.Sicut enim scientiaScripturarum duoitad ptentrionulis. Inter descriptionem terrac sanctiE
regna coclorum etprajbet nobis panem qui dicit
; : duodccim tribuum Josue nunc per
filiiNun,et quae
Ego sum panis, qui de ccclo descendi (70«». vi, 41) : Ezcchiclem fieri imperatur, hoc interest, quod ibi
sicfoliaejus moralem doctrinam continent, et tri- intcr trihus sorte terra dividitur, hic Domini juben-
buunt sanitatem, utpeccantium curent vulnera Pro tis arbitrio delegatur, In Numerorum igitur libro
foliis quae Hebraice dicuntur ale (nSj?), propter {Num. xxxiv), in quo omnis terra repromissionis
verbietvocis simililudinem,LXX ascensioiiem trans- per quatuor plagas brevi sermone dividitur, ab
tulcrunt, ipsum sic edissori potcst, ut post n Aquilone, id est, plaga Septentrionali ista descri-
quod et
cibos fructuum, verborum monitis ad co?leslia con- ptio est Porro ad Scptentrionatem partein [Vulg.
:

scendamus. plagam] a mari niagno termini incipicnt, pervenientes

(Vers. 13, i'i.) Hxc clieit Dominus Dcus Iltc est usque ad montem allissiinum, a quo venics [Vulg. ve-
:

terminus in quo possidebitis terramin duodecim tribu-
bus Israel, quia Joseph duplicem funiculum hubel.
Possidchitis autcm eam singuli ,rque ut frulersuus, (6)
in quam levavi manum meain, ul darcm pal ribus ves-
tris : et cadct terra kwc vobis in possessioncm. Pro eo
quod iios diximus, qnia Joseph duplicem funiculum
nient] in Emath, usque ad terminos Sadada, ibunt
confinia usque Zephrona ct villam Enam, sive Aser
Enon. Dicuntque Hebra?i Septentrionalem plagam
incipere a mari magno, quod PalffistinaB, Phoonicis,
et Syriaj quas appellatur Coele, Giliciaique pra;ten-
ditur littoribus, ct per yEgyptum tendit ad Libyam.

(«) In aliis libris ct fortasse rectius maachal. {c) Victor, inter lerminum Dumasci, ctc, ex Vulg.
{0) Ad Vulgatc-e excmplar Victorius supcr quam Hebraico, ipsoque Hieronymi Commentario.
nam in quam -(•>'/ LXX lectionem vult esse.
477 COMMENTARIORUM IN EZEGHIELEM LIB. XIV. CAP. XLVII. 478

Quod autem dicit : l'fn<cment lermini m(jn<;ad mnn- A in quo ot apostuliis Paulus [Acl. ix) a furorc Ju-

tem altissimum (A'mot. xxxiv, 7), iidem Hebrsei daico ct cirusione Ecclesiastici sanguinis, lumen
(a)autumant, vel Amanuin montem significari, vel cscifatc conspexit,et assumpto cilicio persecutionis
Taurum, quod nobis videtur 598 verius. A quo, veteris. Evangelium praedicavit, ut perveniret ad
inquit, venicsin E//uitk, qux nunc Epiphnnia nomi- atrium fontis jeterni, et in Aquilnne quondam posi-
tyrannorum no-
natur, ab Antiocho crudelissimo tus, apprehenderct terminum veritatis.
mine cominutato: nam cognomentum habuifn:-'.- (Vers. 18.) Por7V placja Orienlalis de medio Au-
!favi^?. Uscjue ad terminos, inquit, Sudada, qui locus ran, et de msdio Damasci, ct de medio Galaad, et de
et in prajsenti Ezechielis ibmt ponitur lectione, medio : Jnrdanis dislerminans,
terrie Israel ad mare
confmia iisquc Zcphrnna, quam urbein hodieZephy- oricnlalemcHemini[Vu]g. addit etiam] plafjamOrien-
riumoppidum Gilicia; vociint.(/()Hoc autem quod se- talem. Pro quo in Nuinerorum libro ita scriplum
quitur : Et villa Euani, pro(]uoin]:Iebraicoscriptum repori : Indc mclicnlur Hnes cnntra Oricntalem pla-
est,ASER FNON (piV "1^'n). sive /C»aH, et priTsens gam de villa Enan, hoc csl, Aser Enon, usquc Sepha-
continet locus. Etinterim secundum historiam bre- ma : ct de Sephama descendent lermini Bebla contra
viter strinxisse sufficiat, ettam Numerorum, quam fontem :inde pervenicnt contra Oricntemin marc Che-
Ezechielis descriptionem sibi ex latere copulasse : n usque ad Jo7xlanem, el ad ultimum
7iercth, ct tende7it

ut prudens lector intclligat, in quibus, vel eadcm, Supra dixerat: Et eiit tcr/ni^ius a
clauilcn tur 7nari.

vel vioina, vel diversa commemorarint. Nuncinter- mari usque ad Aser Eiion, tc/iiwius Da^nasci {Num.
pretatis nominibus singulorum, sequamur anago- XXXIV, 10, H). A fine igitur Septontrionalis p!agc-n,
gen, et quid nobis videatur in singulis, prffibente hoc est, atrio Enan, tendunt fines juxta Numero-
Domino, disseramus. Etlialon interprotatur, incuna- rum librum usque Sephama, quam Hebra;i Apa-
bula mwroris : Sadada, tatus ejus, a latere, non a miam nominant et de Apamia descendunt termini
:

latitudine intellige : Emalh, furor, qui Grrcce dici- in Rebla, qucR nunc Syrire vocatur Antiochia.Et ut
tur yoXoi; lierotlia, jmtci : Subarim, circuitus mon- scias Rcblam hanc significare urbem, quai nunc in
tium: Damascus, sanguis sacci et osculi, sive poculi. Syrio Ga;le nobillssimaest, sequitur: ContraJontC7n,
Domum autem, sive atrium Thicon, Symmachus quem perspicuum est significari Daphnem : de quo
interpretantur, atrium medium, quod pergitadter- fonte supradictaurbsaquisabundantissimisfruitur.
minos Auran. Igitur r/ticOM merfatm sonat Auran : Hic autem locus a Cneo Pompeio, qui primus Ju-
quam LXX in Grfficura vertere sermonem, Aurani- da3ain Rom9nosubcgitiinperio,nr.iIitarimanu(c;)con-
tidis, iracundiam -ixer., aulem Enon, quos est tcrmi- situs est ; ct abeojuxta fabulainpootarum, Daphnes
nus Damasci, in lingua nostra diciturn/n'Mm /())(/«. nomen accepit, ob lauros et cyparissos, qucE arbo-
Septentrionalis igitur plaga incipit a mari magno C res in ipso loco frequentissimK sunt. Inde, inquit,
per viam Ethalon, quod interprefatur incunahula pervenient termini contra Orientalem plagam ad
mwroris, et per pneniteiitiam venit ad Sadada, ubi mare Chcneroth, usque ad stagnum Tyl)criadis.
est ex latere declinatio. Intelligimusonim impen- Marc autemdicitur, cum haboatdulces OOOaquas,
dcntem nobis Emath, hoc est, indignationom Dci : juxta idioma Scripturarura, qua congregationes
sive Emath, veritate comperta, aperiuntur nobis aquarum appellantur maria. Et tendent, inquit,
putei Berotha, quos foderunt principes, Abraham, termini usque Jordanem, et ad ultimumclaudentur
Isaac, et Jacob longoque circuitu pervenimus ad
: mari, vel mari mortuo, vel ut alii putant, iingua
montes Sabarim, qui positi sunt inter Damaseum, maris Rubri, in cujus littore Ahila posita cst, ubi
hoc est, sanguinem cilicii, et confinium Emath, ut nanc moratur Legio, ct pra-sidium Romanorum.
supra diximus, vcrltatis. Sicut enim per mcororem Hocjuxta Numerorum librum dictum sit. Juxta
declinamus mala impendentia, et ex latere devita- Ezechielem vero de medio Auran quod est oppi- :

mus: sic post sanguinem, et cilicium vita; sangiii- dum Damasci in solitudine, et de medio Galaad,
naricB,antequam veniamus ad confinia Emath,599 qui mons Libani collibus copulatus cecidit in sor-
circuimus etpervenimusad montes, de quibus scri- tom Ruben, et Gad, et dimidicB tribus Manasse, et
ptum est Montes in circuilu ejus, Et Dominus in n
: est a torgo Phojnicis et Arabia:: ad quem montem
circuilupnpuli sui {Psal. cxxiv, 2). Qui locus appel- pervenit de Gharris profectus Jacob, et comprehen-
latur, atrium Thicon, hoc
atrium medium, ut est, sus est a Laban {Gc7i. xxxi), de quo et Jeremiaslo-
Interpretatus est Symmachus, juxta terminos Au- quitur : Galaad, tu mihi initiim Libani{Jerem. xxii),
ran, quod iracundiam sonat, et cum propheta dica- quain cepit de .Amorrhceorum regione Galaad filius
mus Iram Domini
: quoniam peccavi ci
sustineho, Machir,filii Manasse finisque hujus plaga;, Jorda-
:

{Mich. IV, 9). Et a mari usque terminos Damasci : nis fluvius disterminans, etmare Orientale,quod in

(o) Prorogant enim yebr.Tji hujuscelateris termi- hoc schelio sequenti : /iro quo inllebraico scriptu//i
nos, vel Amanum, vel Taurum intelligentes sub cst 'i;'';; Tisn Ilaser Emm, cl prxsens Incus cnnti/iet
altissimi montis vocabulo, quod veriusplerique in- olim, siue Ena/i. Certe nihil intelligit. Mart.
terpretantur de Libano, quamquam alilor hic sen-
(() At neque primimi a Pompeio consitum, neque
tit Hieronymus. ab 00, scd diu anioa, Daphnein appellatuin eumlo-
{b)Hunc locum depravatum legimus apud Maria- cum Vetorum testimonia probare possunt.
num, quiimperitecastigaviteditionem Erasmianam
 479 S. EUSEBII HIERONYMI 480
hoc loco mare Mortuum, non linguam maris Rubri A. Gen. xuii). Incipit autem ista possessio, et hi ter-
intelligunt.Dicamus juxta tropologiam Posttermi- : mini Thamar, a palma videlicet victoriaque vitio-
nosAquilonislongo circiiitu perEthalon,et Sadada, rum, usque ad aquas contradictionis. Semperenim
et Berotha. Sabarim quoque, Thicon, et Auran, et virtutibus contradicitur. Unde et praBdicationi Evan-
Damascum,et atriumEnon, ad Emath usque per- gelica», JudKi contraPaulumdisserentes,in totoorbe
venit orientalis plaga de medio iracundi^ Auran,
: asseruntcontradici [Act. xv). Et in Evangelio legi-
et medio Damasci sanguine videlieet pmnitentiaj, mus, Simeone dicente Hic erit in ruinam et rcsur-
:

et dc medio Galaad, quod interpretatur revelalio, rcctionem multorum,et in signum.cui contradicelur

vel tumulus lesliiiwnii: ut postiram et pojnitentiam, {Luc. II, 24). Omnis autem contradictio est sanoti-
spem salutis ostendat et de medio terras laracl,
: tatis, quod interpretatur Cades, dicente Psalmista :

qu® visionem continet pacis, usque ad dulcissima Goncutiet Dominus desertum Cades (P«. xxviii, 8) ;

Jordanisflucnta pertingat:qua3longe separato raari quodvidelicetprimumnon habebatDominisanctita-

lumen Orientis consequitur, ita ut fluvio Jordanis, tem sed concussum esl atque commotum, ut reci-
:

qui interprctatur riims judicii et Orienlis termino poret hospitem Deum, qui dicit Super quein ©02 :

(iniatur. Quod autem LX.K ponitur csotv.zwvo;, id

in rcquicscit[Al. Tc,q\\\&sc&i\spiritus meus, nisi supcr
t, pa/?neij, in Hebraico non habetur :pro quo nos,
est, T> humilem et quietum, el mea (Isa
Irementein verba
'ticmini mie,T^viiis.i\ sumus :Errorquemanifestus, lxvi, 2)? Post desertum Cades, u sque ad mare ma-
quod proTii.^jiODDU (man^litter» decepti similitu- gnum in meridie,plaga3 Auslralis torrens est,de quo
dine, daleth et res, legerunt (n) tiiamohru (mon). supra diximus ;
qui non dc terra, sed decojlo plu-
(Vers. 19.) Plaga aiUem Australis meridiana a vias habet diversarum virtutum variotate coUectas:
Thamar usque ad aquas conlradic.tionis (sive ad (Vers. 20.) Et plagamaris.maremagnumaconfinio
aquas Mariboth : hoc enim conlradictio, sive oiaoi- per directum., donec venias Emath, hxccstplaga ma-
xa!j|j.o?, hocestjHrjia sonat).C(i(te quoque etlorrens, }-is.Be qua manifestiuset breviusscribitNumerorum

usiiue admare ina!jnum[\u\g. plaga] hxc cstpkujaad liber. Plaga autem occidentalis a mari magno inci-
601 ineridicm Auslralis. Pro quo in Numerorum piet, el ipso lins concludetur, hoc est, de mari
libro ita scriptum est : Incipici a soliludine Sin qux ,
usque ad mare ad torrentem [Al. atorrente] vide-
:

est juxta Edom, et habebis terminos contra Orientem Rhinocorura3,qui influit in mare,usque ad eum
licet

mare[Ala.dd\iuTsalsissimum],quicircuihuntAustralem locum qui est contra Emath urbem Syrias, de qua

plagainpcr ascensum Scorpionis,ita ul Iranscant Senna, supra diximus.Occidens autemjuxta leges tropolo-
et penicnicnt in Mcridic usquc ad Cadesbaine : unde giae semper in mari est ; semper in salo et fluctibus,

eijrcdienlur confiniaad villamnomincAildar,ettcndent ubi quotidienaufragiasuscitantur,etmiserorumne-

usquc ad Ascmona: ibitque per Qyrum lerminus ((6 C ces, et diviliarum et merciura araissio, ct tamen
Asemona usgue ad torrenlem Aigypli, etmarismagni quum ha!Comnia patientia fregei'imus,venimus per
liltore finielur (Num. 34, 3, 4 et 5). Quod breviter directum ad Eraath, hoc est, ad Domini vcritatem,
hoo significat (ne per oocasionem Ezechielis, ad ex- qui victis persecutionibus, ajternanobis pra^miare-
positionem videaraur Numerorum transisse latissi- promisit.
mam), a solitudine Sin, qua3 est juxta Edom, et (Vers. 21 seqq.) Et dividctis lcrram istam vobis
mari Rubro terminum circuire, ct per ascensum per tribus lsrael,cl miltetis [Al. metielis] eam in hx-
Scorpionis, et per Senna et Gadesbarne, et atrium redilatemvohis,et advenis qui accesserunl [VuIg.aCijes-
Addar, et ab Asemona pervenire usque ad torren- serinl] ad vos, qui genuerint filios in medio vestri, ct
tem iEgypti, qui juxta urbem Rhinoenruram mari crunt vobis sicut indigenx inter filios Isracl: vobiscum
influit. Ilicvero terminus plag.-e auslralis, lioc cst dividenl possessionem in medio tribuum Israel. In
meridianKjincipit a Thamar, qua; urbs in soliludine Irihus aulem quucuinqiiefueritadvena,ulji dabilis pos-
est, quam et Salomon miris operibus exstruxit, et sessioncm illi, ait Dominus Deus. Perhoc capitulum
hodie Palmyra nuncupatur : Hebraeoque sermone discimus (et decutitur supercilium Juda3orum) nihil
THAM.Mi (T2n) dicitur, qua3 in lingua nosiTa.palinam inter Israel et gentium populum esse divisum. Si
sonat, usque ad aquas contradictionisGades,quam jj
enim advenis et alienigenis cum hisqui sunt de po-
in deserto esse non dubiura est,ettorrens ingredit-ns pulo Israel, hoc est indigenis, terra dividatur nulli ;

mare magnum,hoc quod /Egypti Palestin;equcpr;e- dubium eamdem esse ha3reditatem populi gentium
tendit littoribus, et hajc est plaga Australis ad Mo- ctpopuli Judosorum si tamen conversi fuerintad
:

ridiem. Post plagam ergo Aquilonis et Orientis, cultum Dei Israel, quod proprie nomen possidet
quando ortus nobis fuerit sol justiliaj, accipimusMe- Christianum, habentibus Judaeis Legis litteram, et
ridianam plagam, quando eorum nobis desuper nobis spiritum : illlsque tenentibus membranas, et
lumen infundilur, et cum Abraham inimus convi- nobis eum qui scriplus esl in raembranis. Etapud
vium {Gen. xix), et inebriamur vino, quod tetilicat Moysensorte terradividitur; hic autem,ut diximus,
cor hominis {Ps. ciii), cum Joseph etfratribus ejus Domini judicio delogatur unaque possessio est ad-
:

(a) Editifalsolcgunt n"n'ri1 Tliamarolh, pro Tlia- pro Dalelh : undc Thamorru, pro Thamoddu Mart.
marru quod mss. codices retinent. Error enim non In aliis libris Thomurru.
fuit in nomine, sed in mutatione elementi tiesch
481 COMMENTARIORUM IN EZECHIELEM IJB. XIV. CAP. XLVIII. 482
venoj ct Israeli.etin singulislriljulus ;Uiir li;i:iecU' A looo : Habitavi cum habitantibus Cedar,nuiltum [le^

tas, jubente Donino Deo. regrinata cst anima mea (Ps. ckix., 5).
(Cap. XLVIir. Vors. — 1 seqq.) Kl luer nomiim (Vers. 8, 9.) Et super iermimm Juda a plaga
tribuum, a finilms Aquilonis juxla viani Ethalon per- Orienlali usque ad plagamniaris,erunt primitix quas
genlibus 603 Ernatli, alrium Enon, terminus Dama- separahilis,viginli quinque millia lalitudinis et longi-
sciadAquilonemjuxta{a)Emalli,tteriteiaplagaOrien- tudinis : sicut singulif parles a plaga Orientali usqxte
tali [Vulg. plaga orientalis] mare,Dan una. Et a ter- ad plagam maris, et erit sanctuarium in niedio ejus.
mino Dan a plaga Orienlali usqiie ad plagarn maris, PrimiliiB quas separahitis Domino, longiludo viginti
Aser una. Ei super terminum Aser a plaga Orienlali quinque millibus, cl latHudo decem millibus. Super-

usque ad plagam maris, NeplUhali una. Et supcr ler- fluum est disserta dissercre,et in quibus supra la-
minum Nepkthali a playa Orientis usquc ad plagum boravimus, quasi non sint dicta, iterum laborare,
maris, Manasse una. Et super terminum Maiiassc a Post septem tribuum terminos,ab Oriente usquead
plaga Orientali usque ad plagam maris.Ephraim una. Occidentem describuntur primitia;; quarum latitudo
Et supcr tcrminum Ephraim a plaga Orientali usque teiiOat vigintiquinque millia calamorum longitudo :

ad plagani maris,l\uben una. Et super lerminum Hu- vero sicuti tenent singula tribus ab Oriente, usque
ben a plaga Oncnlali usque ad plagam maris, .hida n ad raarcoujuslongitudinisincertusestnumerus.Ne-
una. Desoripta terraj sanctK possossione,tam juxta que enim in singularum descriptione tribuum.men-
quam juxta Nu-
prassentem Ezechielis proplieliam, sura descriptaest. Sin autem latitudo habet vigin-

merorum lihrum:nunc singularum triljuum aplaga tiquinque millium calamorum.conjici datur,rnulto

OrientalijUsque ad plagam Occiclentis,icl est,maris majorem esse numerum
longitudinis, quaj semper
possessio describitur : et primum fines accipiunt ab major medio autem sanctuarium
est latitudine. In
Aquilone juxta viam Ethalon pergentibus Emath, ponitur juxta primitias,qua3 sunt Domino separats,
atrium sive Aser-Enon terminuni Damasci ad Aqui- longitudinis viginti quinque millium calamorum,et
lonem ju.xta Emalh, de quibus antejam diximus. latitudinis dcoem millium : qu» legens nihil aliud
Incipit autem primum tribus Dan secunda Aser : : possum dicere,nisi illud Apostoli : profundumdi-
tertia Nephthali quarta Manasse quinta Ephraim
: : : vitiarum sapientife et scientin; Dei ! quam insorutabi-
sexta Ruben septima Judse, hoc est 'a sinistra
: lia judicia ejus el investigabiles vi;e ejus (liom. xr,
parte, et completur numerus septenarius. Dcinde 33) I Et in alio loco : Ut possitis oomprehendere
primitia; sacerdotum.et Levitarum,et sanctuarium oum omnibus sanctis quse sit latitudo et longi-
Domini in medio,sanctumque saactorum.Urbs quo- tudo, et
etiam sublimitas, et prafundum : scire
que ipsa describitur per singula latera in quadrum, supereminentem scientias charitatcm Ghristi, ut
quatuor millia et quingentos habens calamos.Sub- C 605 impleaminiinomnemplenitudinem l)e[{Ephes.
urbana quoque sacerdotum et Levitarum pcr ordi- 111,18): Vigesimum quintumautem numerum referri
nem desoribuntur, elpossessio prinoipis. Rursum- ad scnsus,de quibus dictum est Sensum divinum :

que apartedextera succoduntquinque tribusaplaga possidebitis, et deoem millium, ad perfeotam con-

similiter Orientis,usque ad plagam Oocidentis,qua- summaiamque virtutem, quae Decalogo veteris In-
rum prima est Benjamin seounda Simeon, suam : strumenti,ad Evangelicum perveniat sacramentum,
specialiter habens possessionem, et nequaquam ut et prius brevi sermoneperstrinximus.ethic ex parte
prius mixtam cum Juda tertia Isachar quarta
: commonebimus.Sienira ab uno addens numero,ad
:

Zabulon quinta Gad porla^que civitatis tern» per

: : quatuorpervenias,denariumimplebisnumerum,at-
singulas plagas et nomen ip.sius civitntis,quod in
: que ita liat,ut etvetus Tcstamentum constringatur
fronte Pontilicis auri lamina continetur. De quibus in novo, et novum in veteri dilatetur.
universisinsuisdisseremuslocis.Hocquenotandum, (Vers. 10 seqq.) Ihvc autem erunt primiiia' sanc-
quodquadragintaoctocivitatum,qu<T3inNuraororum tuarii Sacerdotum ; ad Aquiionem tongitudinis viginti
voliimine tribui La3vitio;e dantur 604 ad habitan- quinquc millium,et ad mare latitudinis deceni millia,
dum oum suburbanis suis,hio silontur nomina.et ci- sed et ad Orientem laliludinis decem millia,el ad Meri-
vitates fugilivorum quarum tres trans Jordanem, p diem longitudinis viginii quinque millia et eritsanc-
:
:

Bosor videlicet, et Ramoth, et Gaulon in duabus et tuarium Domini i>c medio ejus.Sacerdotibus eritsanc-
dimidia tribudata: sunt et tres intra Jordanem,
: tuartum de filiis Sadoc, qui custodierunt cxrcmonias
Cades videlicet, et Sichen, et Cariatharbe. Neque meas, ei non erravcrunt cum errarent fiiii hrael, sic
enim opus erat in descriptione mystica, et habita- ut erravcrunt Levilx. Et erunt [Vulg. addit eis\ pri-
tione sanctorum, ct conversatione perfecta, fugiti- mitix de primitivis fVulg. primiliis] terrx sanctum
vorum describi auxilia.quibus Israel indiguit adhuc sanclorumjuxta terminum Lemtarum.Q\iaX\iov primi-
in terra positus,et per multos labores atque discri- tiarum sanctuarii describuntur plaga2,qua; non ad
mina ad lianc civitatem venire festinans.et in sin- populum.nec ad vulgus ignobile,noque ad Levitas,
gulis sanotis loquens:Advenasum atqueperegrinus inferiorem gradum,sed propric ad cuitum pertinent
sicut omnes patres mei {Ps. xx.xvin, 13). Kt in alio saoerdotum Aquilonis videlicct, et Occidentis, et
:

(a) Victorius, juxta viam Emalh : et paulo post, et super terminum Dan, ex Hebr. scilicet et Vulgata
Impressa autem lectio LXX est «~p opicov xoj Aav. '
 483 S. EUSEBII HIEKONYMI 484
Urieiilid, et Austri: et per partes profectuum ordo S. lo^cntur priniiiix terrx [A\& aulerenlur),qid sancti-
narratur, ut Aquilonis frigora relinquentes, vonia- Domino. Quinque mil lia auieni qux super-
ficnt'c stint

mus ad Occidentem: quod soilioet oooidant nobisvi- sunl in latiiudiae per viginti quinque millia,prolana
tiaatqueintereant, otinde transeamusadOrientem: crunl urbis in habilaculuni,ctiti suburbana :eleritci-
ortoqne nobis sole juslitiK.veniamus ad Meridiem, uitas in medio ejus. Quod nos vertimus in profanum,
in quo clarissimum lum6n,atque perfectum est et : pro quo Aquila ^i&r^hirt, Symmachus et Theodotio
tam ab Aquilone usque ad mare, quam ab Oriente Xa':xrjv transtulerunt LXX dixere^jipoTEr/iTij.-/ quod
;

usque ad Meridiem,viginti quinque millia longitudi-
nis.ctlalitudinisdeoemmillia sint: ut ubique eadem
mensura servetur.Sanc-
longitudinis, ol latitudinis
tuariura autem, id est, Templum Domini, in medio
erit primitiarum Sacerdotalium, et squo latcre ex-
omni parte vallabitur. Et quod dixerat llse autem
erunl primiti.v sancluarii Sncenloium, nc
vocabulo omnes Sacerdotes vindicarent sibi bujus
loci possessionem,et ciBremonias observandas.ponit
speoialiter inforens Saccrdoiiitis sancluarium erit de
: "
anlemiirale possumus dicere,Profanum autem 607
est et laicum.id est,vulgare,quod omni populo habi-
tarepassimlicet.Illudautem quoddixeruntLX.X:Nec
mensurabitur.nec auferetur, pro eo quod nos dixi-
mus, non mutabitur, nec transferetur, sensum non
: habere, perspicuum est.Describitur quoque Levita-
communi rum possessio.quM vicina quidem est finibus sacer-
dotum,et eadem liabet spatia in longitudine,{a)et in
latitudinepromultitudineLevitarum,quaBhabetpau-
citas Sacerdotum, scd tamen propriis utitur termi-

filiis Sadoc, 606 qui interpretatur, justus ; de quo gradu esse disjunc-
nis, et intelligit se Sacerdotali
dicitur: Justus Uominus,et justitL^o ^'.ilexit : aequita- tam ad deculiendam superbiam ministrcrum, qui
:

lem vidit vultus ejus {Ps. x, 8). Pro quo Sucloc, ignorantes humilitatcm status sui,ultra Saccrdotes,
LXX scribunt Snddiic. Islo Sadoc loquitur in Evan- hoc est presbyleros,intumescunt,et dignitatem non
gelio : Non enim Pater judieat quemquam.sed omne merito,sed divitiis (/') existimant.Lerte qui primus
judioium dedit Filio (Joan. v, 22). Et do hoc sub fuerit ministrorum, quia(^L qui) per singula con-

nomine Salomonismystice Prophetadecantat Deus, : cionatur in populos,et a Pontificis latere non rece-
judicium tuum regi da.et justitiam tuam filio regis dit, injuriam putat,si presbyter ordineturet non :

{Ps. Lxx, 1). llli autem sacerdotes Domini sanc- meminit mensarum viduarum minister,in obse-
et

tuarium possidebunt,etcustodientcKremoniasejiiB: quium sc eL ministerium non solum Sacerdotum,

qui non erraverunt cum errarent filii Israel atque
LevitK,de quibus in superioribus disputatum est
qui non offerunt victimas.sed privilegionominig, et
erroris sui humilitate contenti,sempor loquunlur in
corde ; Iniquitatem meam
sed {e) et viduarum,et pauperum delegafum.E/ non
: venundabun t,inqmi,ex eo,ncque mutabunt,\it perma-
neat Leviticfe distributionis ajterna possessio, nec
vinoatur pretio meritum dignitatis.nec ab alio trans-
egoagnosco,et peccatum (;
fcr.muis ad alium quia qua; sanctificata sunt Do-
:

meum contra [Al. coram] me est semper {Ps. l, mino, non eorum quibus data sunt, sed ejus cujus
.5). Audiat hoo sacerdotalis gradus, et Ariana; per- nomine possidentur.Quinque millia autem qua; su-
secutionis ardore superatus.ac veree postea fidei,ne persunt in latiludine,per viginti quinquemillia,sub-
opibus oareat, potentia colla submittens, suffioere auditur longitudinis,profanaerunturbis : ut cunc-
sibi si non expellatur ex templo,si pristini nominis tis habitarelioeat Israelitis,omnique de plebe : non
umbram quamdam imaginem toneat.et non resu-
et quod iramunda sint,aut aliquid in habitatione terrae

pinus ructans delioias,quasi immaculatus et purus sanola! conlaminalura, putridura putetur et sordi-
de excelso throno nobis imperitise suae, ct barbaroe dum ; sed quod prater Sacerdotes oranibus in eis
garrulitatis ructet nauseam Erunt,inqmt,eis prinii- habitare permissum sit.Perquaj intelligimus cuncta
lix de primitiis terrx, hoc est sacerdotibus etqui : quae referimus ad sensus,hoc est, ad corporis volu-

non erravcrunt.cum errrarent filii Israel et Levita;. ptates, qufe visu, et auditu, tactu, odore et sapore
autem de primitiis,sicut deoimarum deci-
Primiti.i! oapiraus, esse profana,et tcmpli s^nctimoniam non

mae, sanotumque sanclorum, juxta terminum Levi- habere, neo sacerdotale esse privilegium [/l/.saccr-
tarum ul habent quidem Levita; confinia sacerdo-
:
dotalis ei privilegii], sed laic.Te 608 vilitatis. Civi-

tum.sed umbilicum,id est, medium ejus, et ipsam tas autem erit in medio,de qua scriptum est : Flu-
^
possessionem tenere non valeant. minis impetus laitificat civitatem Dei (Ps. xlv, 4).

{Vers. 13 seqq.) Sed et Levilis similiter juxia ftncs Et: Non potest civitas abscondi super montem posi-

saeerdotum vitjitiii quinquc millia lonyitwlinis,et laii- la [Maiih. v, 14) : de qua dicemus in consequen-
tudinis deeeni millia ornnls longiiudo viginti quinque
:
tibus.l.IpoTsfy.aiJia, hoc est.antemurale, et otia-xri|ia.

millium, et ialiludo decem millium. Et non venunda. idest,spatium,quod LXX pTosuburbanis interpvelnti
bunt exeo,neque mutabunt (sive mclientur) ncc Irans- sunt,quem sensum in hoc ioco habeant,ignoraraus.

{«1 Vocos ei in latdudine Viclor. respuit. tur Innocentius l,epistola ad Alexandrum Antioche-
[b) Huc refer epistolam 146, ad Evangelum, at- num episcopum, num.i, uhi sacerdotcs ministrosque,
que illud oum primis,.s-; e.v diacono ordinaiur presbtj- quiinciviialc .«w^memorat. Qui tamen alibipresby-
ter,noverii sc lucris ininorei)i,sacerdoiio esse majorem. teros sccundos sarerdoics vocat.
Observandum quoquo obiler, Saccrdoluin voeabulo (c) Gur voces ct viduarum hic Victor. expungat,
sprffiter usitatum Antiquorum morem, presbyteros, non video.
non episcopos signilicari. Eo intelleclu hae voce uti-
 485 COMMENTAUIOHUM IN EZECHIELEM LIB. XIV. CAP. XLVIII. 486
(Vers. 16.) El hse mansurx cjus, lul i^luijaiii Se- X luiiide bis spatiis ad exercendum opera civitatis,
ptentnonalem, qidniienti et qualuor millia -.et adpla- capiendorumque fructuum haberelicentiam,sed va-
(jam Mcridianam, iiuingenti ct ijualuor millia, et ad carc ab usuotuperehominum utcireummiiraliaur- :

plaijnm Orirntalcm/iuingcnti ct qualuor millia : et ail bis,spnntenasoentiinnvirgultorum atque hcrbarum

ptagam Uceidentalem, quingenti et quntaor miltia. et ccelcronim qua; tcrra gignit, habeant amnenita-
Quod dicil: Et hae mensureE ejus,subaudiendum est tem.
civitatis.In fine enim pncteriti capituli positum est Quod autcm reliquumfuerit in lomjitudine secundum
Et erit civitas in medio ejus, id est,terra!.Primum- primitias sanctuarii, decem mitlia in Orientem,et de-
que a plaga Septentrionali incipit,et e regione ponit cem miltia in Occidentem erunt sicut primitia' sanc-
,

plagam Meridianam.Rursumquepar reddit pari: ut tuarii erunt fnujcs ejus in cibum {vel in panes)
: et

Orientali plagic e contrario ponat Occidentalem, id his qui serviunt {vc\ opcrantur) civitati. Seruientes
est, mare : singulaque latera civitatis habeant qua- autem {vcl operantes) civitati, scrvient (vel operabun-
tuormilliaet quingentoscalamos;quifaciuntsuppu- tur) ex omnibus tribubus Isruel. Omnes primitix vi-
tatim [/l/.supputalij undecim millia passuumetoc- gintt quinque miltium per vigvili qninque millia in
toginta quinquc ut simul omnis iirbs, sicut in (ine quadrum,separabuntur in primilia^ sanctuarii,ct pos-
hujus voluminis scribitur.per circuilum habeat de- scssioncm ciuitalis. l''ost urbis sancta; descri|]tionem
cem milliacalamorum,qui faciunt quadra-
et octo ct suburbaaa ejus, reliquam partem primitiarum
ginta quatuor millia passum, et trecentos quadra- sancluarii decem miilia calamorum in Orientem,et
ginta.Unde et quadragesimus quartus Psalmus,qui alia decem millia ad Occidentem tendentium,dele-
inscribitur, In finem pro his qui commiUabunlur, et gari vulthis, qui opera oivitatis exercent ad varios
pertinet ad Idida, id est, ad amabilem Domini, sive usus,quibuscumquc urbs indiget: ut scilicet soran-
utinterpretatus est Aquila,p;-o /!/«?s,Symmachusque tur,et ex frugibus qu;e in hoc terr;cnascuntur ©lO
pro [Joribus, Ecclesi», qua; urbs Domini cst, conti- spatio, vescantur operarii, qui vel moonia urbis ex-
net sacramenta, de qua scribiturin eodem psalmo: struunt, vel interrupta et ruinosa restituunt, ut ba-
Astitit regina a dextris tuis in vestitu deaurato,cir- beat civilas cultum suum, et sarta tecta, cum po-
cumdata varietate (PsaL xuv, 10). Et iterum : poscerit necessitas, instaurentur. Et ha?c [.1/. hoc]
Omnis gloria filite regis intrinsecus {Ibid., 14) ut : non solu-ni in Israel,vel in
psssessione terr« sancta;
non sit similis sepulcris forinsecus dealbatis.sed et spiritaliler Ecclesios mysterio continetur:sed in
Ro-
intus et foris omnia lavet paropsidis {Mattti.xxm). manoquoquefieriprobamusimperio,utquaidamvil-
Cumque recesserinius abJAquilone,vento frigidissi- la; sint pertinentes ad jura urbium,vel regia rauni-
mo,transimus ad meridiem,et post ortum in nobis Ucentia, vcl ha;reditatibus ei donatione f.l/. dona)
lumen scientiffi,occasum fortitudinum formidamus C multorum,nesoilicetpaulatim ;Bdificia collabantu
nequaquam609 praeterita,scd futura considerantes ot c-edes public.-c, qua; ornamento sunt civitati,longa
ncc habentes certam virtulis possessionem, sed vexenturincuria.Oporariiautem,inquit,sivequiser-
quotidie in oratione dicontos Na inducas nos in: viuntino peribuscivitalis,eruntex omnibustribubus
tentationem, quam fcrre non {«) possumus [Matth. Israel ut nullusseab operecivitatisimmunem pu- :

LXXXVI, 13). tet, sed omnes certatim extruant Ecolesiain. Quod

{Vers. 17,) Erunt aulem suburbana civitatis ad in labernaculo quoque factuiilegimus,ut pro varie-
Aquilonem, duccnti quinquariinta: et ad meridiem.,du- tate virium, alius aurum et argentum,coocum, bys-
ccnti quinquagint a ad Oricnlem,ducenti quinqua-
; et sum,el purpuram.variaqueet diversa subtegmina
:

ginta et ad mare, ducenli quinquaginla.Pro subur-

: aliipellesetcaprarumolferant pilos:etcum essent
banis,qu8e Hebraice dicuntur MAGRALBian.rursum dona diversa pro qualitate substantiae,unura donan-
LXX SiauTrjfAa, id est, s/;a<!Mm transtulerunt. Quod tium esse pra;mium;immo majus eorum qui parva
autem dicitur, ducenti quadraginta per singulas quidem obtulerunt,scd majora pro viribus,in exem-
plagas, subauditur calami, qui senacubita habent, plum viducc duo minuta in gazophyla-
pauperis^quc-c
et unumpalmun:;et per singulalatera faciunt pas- cii dona mittebat
Domini est judici laudata,dicen-
;

sus sexcentos decom et septem paulomiaus, et in

^ lis Vere dico vobis quia vidua hmc paupcr plasquam
:

oommuni mille calamos habentespassusduo millia -

omnes misit Nam omes hi ex abundantia sibi mtse-
.
:

quadringentos sexaginta ooto:quK spatia muros per runt in munera Dei: hwc autem e.v eo quod decst illi
circuitum ambiunt civitatis, ut inter urbem et ea omnem viclum suum quem habuit misit {Luc. xii).
qua; reliqua sunt, dividant. Ex hoc ostenditur nul- Sicutergodiximusdeoperibusoivitatis,sicilludbre-
(a)Ex hoc loco manifestum nobisestanliquitus cid descripsit Auctoris.sermone 84 in Append. Opp. S."
ditam fuisse in Orationc dominica hujusmodi cLau- Auguslini. Et sane luculentissime S. Ambrosiiis
sulam, (/iwm fcrre non /)0.?s!()?iH5 juxta verba Apo- « Vidc,iiiqnii,quid dicat;Et ne patiarisinduci
nosiii
stoli dicenfis Non patietur vos Deustentari supra
:
tantationem, quam ferre non possuraus. Non
id quod potestis. IMart. —
Alii mss. non possimus. non inducas in tentationem, sed quasi Athleta ta-
dicit

Porro quod ad Orationis dominic;c textum pertinue- lcmvuh tcntationcm quam fcrre possit humanacon-
rint haec vorba, non auteni, quod Cfcricus putat,ex ditio. » Addo quod totidem continuo
vcrbis.nisi in
plicationis gratia abs Hieronyiuo addita sint.evin- aliquibus libris pelitionis partem fecissent,"referri
cuntaliorumPatrunitestimon'ia;putaIlilariiinPsalm nnn potcrant.lhibenturetiamaliis apud S.Hieronvm
cxviii,lit.l Ambrosii de Sacram. lib. v, et qui eum
i locis, ut in Matth c. xsvi,
487 S. EUSRBII HIERONYMI 488
viterpersUnngendumcst,quod omnesprimiliiB Hun- A et Eleazar lilium Aaron, Judas possedit ab Auslro
ctuarii, ct possessio civitatis paritor suppulata per (Josue, xv) ; .et Ephraimj et Manasse tribus dimi-
quadrum contineat,millia ducenta quadraginta sex dia, ab Aquilone (Josue, xviii). Poslea vero de Silo
et partem tertiam. Si enim viginli quinque millia ea missis exploratoribus per singulas tribus,et descri-
lamorum,qui senos cubitoshabent otpalmuni unum ptione terr.T. allata ad Josue ct Eleazar, Benjarain
faciunt nostra, hoo est, llomana soxaginta, et juxtaJudam ab Austro, et juxta Ephraim et dimi-
unum milliu, et sexcentos sesaginta scptem pas- diamtribumManasseaccepitpossessionem.Secunda
sus nulli dubium est, h£BO in quadruplum sup-
: tribus Simeon haereditatem accepit in [Al. de) tri-
putata superiorcm efTicere numerum.GBl Exquo bu Juda ; ut impleretur quod scriptum ost de Levi
pcrspicimusomniaintelligeudaspiritaliter,Ecclesia; cl Simeon Dioidani eos in Jarob. ct dispergam eos
:

possessionem multo latiorem esse, quam quondam in Israel {Gen. XLix, 7). Tertia Zabulon Galilteam
fuit in Judrea, qui ne acceperequidem partes terra; accepit, in qua est mons Thabor. Quarta Isachar,
sanctffi sed ex singulis tribubus quadraginta oeto
: ubi est Jezrael, usque ad Jordanem. Quinta Aser,
civitatum, non ex pleno possessionem, sed habita- usque ad montem Carmelum.qui imminet mari ma-
tionem et hospitia susceperunt :ut ipsi quoque qui gno, Tyrumque et Sydonem,Sexta Nephthali,in Ga-
videnturlaici,nec pervenisse ad sacerdotalem et Le- j, lilc-ea usque ad Jordancm, ubi Tyberias, qua; olin

viticum gradum:tamen si operentur in Domini civ appellabalur Chenereth.SeptimaDan usque Joppem

vescantur de aancta terra,terra mitium,terraque
tate, ubi sunt (rt) turres Ailon, et Selebi, et Emaus, qua;
credentium, quorum unus loquebatur: Credo vide- nunc appellatur Nicopolis licet postea legerimus,:

re bona Domini, in terra viventium (Ps. xxvi,14). quod ceperint sibi, transcensis aliis tribubus, ur-
(Vers. 21, 22.) Quod autetn reliijuunt fueril, prin- bem Lcsem in tribu Dan,qua3 hodie appellatur Pa-
cipis erii ex omni parle, sive liinc, sive inde (Vulg. nciis.Cum ha;c se ita habcant,et inter priorem tri-

tacet sive hine, sive inde) primitiarum sanctuarii cl buum descriptionem nunc habetur.tanta di
et qua3

possessionis civilntis e regione (sivc eontra facieni)vi- versitas sit, faoc consideremus quomodo et in prm-
ginti quinqiiemiUiutnprimitiarum usque ad tenninum senti descriptione, et in prEeterita inter tribum
orienlalem, sed et a mari (Vulg. ad mare) e regione Juda Benjamin urbs,et Templum collocatum sit
et
(sive contra faciem^viginti quinque millium usque ad Et in priori quidem descriptione Judaseratab Au-
termimim niaris simUiler in partihus prinripis erit,et stro, et Benjamin ab Aquilone: hic vero econtrario
erunl primilix sancluarii et sanrluurium teinpli in me- fit, ut Judas sit Ab Aquilone, et Benjamin ab Au-

dio ejus. De possessione quoque Levitarum, et de pos- stro post quem secundus estSimeon, tertius Isa-
:

sessione civitatisin medio parliumprincipis erit intcr char, etquartus Zabulon,quintus Gad : quinquevi-
terminum Juda et inter lerminum Benjamin, et ad C delicet tribus, sioutin conscqucntibus dicitur;scri-
principcm pcrlinehil.Do hoc prinoipe supra plenius ptum est enim
disputatumest,olquod tantum solusacciperetquan- (Ver. 23 seqq.) Et reliquis Iribubus a plaga Orien
tum una tribus.Nunc autem aliud dtscimus,quod ex lali usque ad plagam Occidentalem,Benjamin una. Et
cunctis iribubus quidquid reliqunm fuerit,hic solus contra tcrminum Benjamin uplaga Orientali usquc ad
accipiat ut nulla tribus sit,qua; princlpi dona non
: plagamOceidentalemSimeonuna.ElsuperterminumSi-
offerat: non a!iunde,sed ex primitiis quac templo et mconis,a plaga Orientali usque ad plagam Occidentisl-
sanctuario et dolegalis urbis partibus serviunt.Hoo sacharuna-El.niperterminumhuchar,aplagaOricnlali
est en;m quod dicit: E regione, s\vo conlra facicin vi- usquc 6IS fi(/ plagam orcidentalcm,Zabulon una.Et
gintiquinquemiilium primitiurum usque ad tcrminuni supcr tcrminum Zuhulon, a plaga Oricntali usque ad
orientalem,s,\ve. usque ad terminum maris ut sint : plagam maris, Gad una, Et super terminum Gad ad
primitiae inter septem et quinque tribus,et in ipsis plagam Auslriin Meridiem,et erilfmis deThamar us-
primitiis civitas, et suburbana ejus, et in medio ci- que ad aquas contradictionis Cades : hxreditas eontra
vitatissanctuarium templi. Sed et dc possessione mare magnum. llxc cst terra quam metiemini (Vulg.
Levitarura et de possesione civilatis quidquid reli- mitteiis in sorlcm) tribubus Israel, et hx vartitioncs
quum est.principi deputabilur: eritque pars extre-
J)
earum, ait Dominus Deus. Quod in quinque et sep-
ma septem tribuum vicina primitiis et civitati, et tem tribubus semper in fine ponitur Mn«,3ubintel-
templo in tribu Juda; et pars extrema quinque tri- ligitur vel pars, vel possesio, vel hferedilas : licet

buum eodem jure quo supra in tribu Benjamin,ip- AquilaetSymmachus interpretenturgenereneutrali

sa extroma pars ad principem pertinbeit. Ex quo To ooiov.quod signilicat/c.sm/H!(m. Illudque brcviter
Scriptur.T; sancta; sacramenta miranda sunt, ct co- attendendum, in extrema quinquo tribuum,tribum
gitaudaCl^S magis, quameloquio proferenda (BaK Gad qua3 in priori descriplione fuit trans Jordanem
xxxii).In priori enim divisione terrarum trans Jor- poni in eam partem quam prius Judas tenuit, ad
danem per Moysemduabus tribubus Ruben,et Gad plagam videlicet Austri in meridiem, et esse termi-
et dimidiffi tribui Manasse terra divisa est IJosue, num de Thamar usque ad aquas contradictionisCa
xiu): intra Jordanem autem per Josue lllium Nun. des, ha^reditatem contra mare magnum : Thamar

(a) Gonjioit Relandus pro turres legendum urbes, vel, urbes trcs. Nihil vero contra mss. fldem audendum.
489 COMMENTARIORUM IN BZECH. UBER XIV. CAP. XLVIII. 490

ipsam, dequajam diximus.quamnunc Palmyram A demtribusincircuitutabernaculiita castrametatas,

vocant.et olim a Salomone constructa est palma :
ul ad Orientem fuorit Judas, Issachar, et Zabulon,
enim Hebra?o sermone Thamar appellatur, et ab oo filii Lia; : et ad Meridiern, Ruben,Simeon Gad, duo
quod ibi palmeta sint plurima, quidamputant hoc filii Li8a,et tertius filius Zelphae ancillae Lice. Ad
sortitam vocabulum. Quodque sequitur Ustjue ad : Occidentem veroEphraim,et Manasses.etBenjamin,.
aquax rontradictionis Cades, luvreditas contra mare duo videlicet filiiRachelis quia Joseph pro tribu :

marjnum ; pro quo LXX translolerunt de Theman,ct Levi.quK sacrificiis depulata est, in duas tribus
aqua MarilwUi,[Al. Marimoth] Cades, hxreditas us- EphraimetManasse divisaest.Ad Aquilonem autem
que ad mare magnum, illud cst observandum in He- DaD,et Aser,et Nephthali.quorum primus ettertius
braico eumdemsermonemNEHELA (nSjn), quia am- filii suntBala; ancilla; Rachelis,secundusfilius Zel-
biguus sit, et hxreditatem sonare, et torrentem : et pha; ancillfeLije ignobiles,etad Aquilonem positi :

hic magistom'»tonaccipi dobere.quam hxredilatem quippe qui exancillarumintersedissidentium stirpe

Iste est enim torrcnsqiii ingreditur
Rhinocorura3,utantc jam iliximus.Cades autcm quae
in libro Josue appellatur Cades-Barne, in deserto
est,quod extenditur usque ad
both vevo quodinterpretatur co«//'a(/!t'</o»/i,non vo
mare inagnum generati sint.Hoc juxta Numerorum librum, et de-
scriptionem tabernaculi,qua3, jubente Deo, Moysi
ore diotata est (iViHre.xxxiv).No3tra vero urbs, quse
urbem Petram :MaW- g est civitasOIS magni regi9,cujus artifex el condi-
tor estDeus, de qua et Psalmista canit Numquid :

cabulum loci 6st,ut plerique a3Stimant,sed aquarum Sion dicet homo.et homo natus est in ea, et ipse
in quibus popuKis Domino contradixit,et Moyses of- fundavit eam Altissimus (Pi.iLxx.xvi,5), aliam ha-
fendit Deum,dicente Psalmo Tentaverimt eum ad :
bont tribuum interra sancta descriptionem,et men-
aquam contradictionis,el afflictus est Moyses propter suram civitatiset possessionis ordinem, et plagas
eos {Ps. cv, 32).Omnisquo iercca sancta; hsreditas tribuum singulorum.Primum enim plaga? Aquilonis
ab Australi plaga juxta terminus /Egypti,Rhinoco- opponuntur tres portfe,siveexitus civitatis, quorum
rura ettorrente finitur. Et quia Gad interpretatur est primogenitus Ruben,et Judasregife stirpis auc-
tenlatio,\n possessioue ejus de palmetis transimus tor,et Levi super cujus nomine, in tabernaculo et
ad aquas contradictionis usque Cades,(\us: interpre- sacrornm descriptionenil dictum est ut primoge- :

tatur sancta,ui intelligamus nos etiam post victo- nita possidentes.quasi genus regale et sacerdotale,
riam mundi debere esse sollicitos,et semper in me- Aquilonis frigora contemnamus. Secundo vero ad
tu,614et recordari illius versiculi : Tentatio est Orientem est Joseph,Bonjamin, et Dan ambo fllii :

vita hominum super terram (Job. vii, 1); et ad san- Rachel, et unus Balfe ancillaj ejus. Ad Meridem
ctitatem, adversariis impugnantibas,pervenire:sic- vero Simeon, Issacharet Zabulon, qui tres Lis (ilii
que obtinerevictoriam,ute vicino torrentem ple- '^'
gunt.Porro ad Occidentem Gad,Aser et Nepthali
num imbrium contemplemnr. quorum priores duo filii Zelphs suntancilh-e Liae,

{Fcrs. 30 seqq.) Et cyressus civitatis a plaga Scp- tertius filius Balae anoilla3 Rachelis.Quis sapiens et
tentrionali quingentos ct quatuor millia mensurabis.Et intelligit haic : intelligens et cognoscet ea? Quia
portse civitatis e.t hominibus{A\. omn«fcMS,Vulg. in no- Domini,et justi ambulabunt in eis :prae-
recta3 viae

minibus) tribmim Israel : portx tres a Septentrione. varicatores vero 616 corruent in illis {Osee, xiv,
Porla Ruhen, una : porta Jud.v, una ; porta Levi,una- 10).Has duodecim portas, sive exitus, pro qualitate
Etadplagam Orientalcm quingcntos et quatuormillia, meritorum atque virtutum singulis tribubus sub
et portx tres. Porta Joseph, una : porta lienjamin, Apostolicis et Patriarcharum nominibus arbitror de-
una : porta Dan,una : Et ad plagayn Meridianam legatas:dequibus et in Apocalypsi Joannis apertius
quingentos el qualuor mJllia meticris, scribitur,et multa divinarum Scripturarum sacra-
et portx tres.
Porta Aser, una : porta Issachar, una : porta Za- menta testantur {Apoc.xxi). Et necesse est, utitalis
bulon, una. Et ad plagam Occidentalem, quingcntos civitas decem et octo milium per circuitum teneat
elquatuor millia, et portx corum tres. Porla Gad, calamorura sub quo numero,et in duodevigesimo :

una ; porta Aser, una : porla Nephthali, una : pcr cir psalmo lex naturalis estscripta,gratiaque Evangelii
cuitum decem ct octo millia,et nomen civitatis ex illa D describitur quibus Ecclesia,id est,urb9 Salvatoris ;

die, et Dominus ibidcm. De ambitu civitatis, quod exstructa est.Nomen quoque ipsius civitatis nequa-
per laterasingulain quadrum quatuor milliaquin- quam erH,utprius7c)Wo/)/?na,qua!interpretaturuwto
gentos calaraos habuerit, scrmo narra-
pr.-cteritus 7)«('!'i-,Sed ADO.VAISAMA [,4/.AD0NAISAN Ct ADONAISAMIA]
vit qui faciuntdecem et octomillia calamorum,ut
:
(n'2u' nini) quod Latinum sermonem vertitur, Do-
in praesenti capitulo quoque posilum est,id est,qua- minus ibidem,(\ui recedat numqnam ab ea,uta priori
draglnta quatuor millia passuum,et trecentos qua- populoantedicessit dicens ad discipulos: Surgite
draginta passus. Nunc scribiturper singula latera, abeamus hinc Etad Judaeos Relin-
(7on?(-.xiv,3i). :

hoc est,per undecim millia passuum et octoginta qr.etur vobis domusvestradeserta (jVa(ift.xxiii,38) :

quinque passus, ternas fuisse portas.quas Aquila, sedsternam habeatpossessionem,et 9it ei ipsepos-
8ymmachus,et Theodotio Stefoooui;, L.X.X oiszooXai; sessio,iisdem discipulis repromittens .-Ecce ego vo-
vocant : nos interpretati sumns,cgrcssus et cxitus ci- biscum sum usque ad consummationem saeouli
vitatis.llludque primum brevitcr admonendum.eas- (IMo(//t. xxviii. 20).

Patbol. XXV. 16
m S. EUSERII IIIRRONYMI 492

S. EUSEBII HIEmOMVail
STRIDONENSIS PRESBYTERI

COMMENTARIORUM "

IN i)ANIi<]LEM PEOPIIETAM
AD PAMMAGHIUM ET MAUCELLAM,
LIBER UNUS.

PROLOGUS.
617-618 Contra prophetam Danielem duodeci- A bor.et philosophia» artibus,immo malitiae sasculari,
mum librumscripsit Porphyrius,noleaseumabipso perquam quibus-
subvortere nititur veritatem, et
cujusinscriptus est nomine.esso compositnm: sed dam pra?stigiis clarum oculorum lumen auferre,
aquodam qui temporibusAntiochiquiappellatusest explanatione simplicicontraire.Itaque obsecro vos,
Epiphanes,luerit°in Judcea,et non tam Danielem Pammachi'ii)io;A«Oi(TTaxE,etMarcella,unicum Roma-
ventura dixisse, quam illum narrasse prasterita. nae sanctitatis exemplar,junctos lide et sanguine,
Denique quidquid usque ad Antiochum dixerit ve- ut conatus meos vestris orationibus adjuvetis ut :

ramhistoriam continero si quid autem ultra opi-

: Dominus alque Salvator pro causa sua, suo sensu
natus sit,quia futura nescierit,esse mentitum. Cui meo ore respondoat,c(ui loquitur ad prophotam :

solertissime responderunt Eusebius Coesariensis Aperi os luum,el impleho illud [Ps. lxxx, 11). Si
Episcopus tribus voluminibus,id est.octavo decimo, enim cum apprehensi fuerimus antejudices et tri-
et nono decimo.et vicesimo ApoUinarius quoque
; bunalia,monet ne cogitemus quid respondere de-
uno grandi libro,hoc est,vicesimo sexto, et [b) ante beamus (Litc, xn) quanto magis contra adversa- :

hos ex parte Methodius.Verum quia nobisproposi- rios blasphemantes, sua potest bella bellare, et in
tum est,non adversarii calumniis respondero, quae servis suis vinccre ? Unde et psalmi plurimi illud
longo sermone indigent sed ea qu;e a propheta n Hebraicum,quodintitulisponiturLAMANASSE(nyjaS)
:

dicta sunt nostris disserere,id est,Ghristianis, illud pro quo LXX transtulerunt, in fmem, magis pro
in praBfationecommoneo,nullum prophetarum tam vicloyia continent. Aquila enim inlerpretatus est
aperte dixisse de Christo.6 19-620 Non enim so- Tuj vr/.oTToit]), hoc est,et qui prxbet victoriam. Sym-

lum scribit eum esse venlurum.quod estcommune machus (f)£TTiv;-/.tov quod proprio triumphum pal-
cum cfeteris : sed etiam quo tempore venturus sit mamque significat. Sed cthoc nosse debemus inter
docet ; et reges per ordinem digerit, et annos enu- ca3tera,Porphyrium de Danielislibro nobis objicere,
merat,ac manifestissima signapraenuntiat.Quas quia idcirco illum apparere conlictum.nec haberi apud
vidit Porphyriusuniversacomplela,ettransacta ne- Hebrasos, sed Graeci sermonis esse commentum,
gare non poterat, superatus historiaj veritate, in quia in Susannffifabulacontineatur,dicente Daniele
hanc prorupitcalumniam,uteaqua! in consumma- ad{f() presbyteros,aTto TO'j cT'/£vo'j uyiaai, xai arJj x&O
tionemundi de Antichristo futura dicuntur,propter •Kp'!vo'j 7:p!aa',quam etymologiam magis Grceco ser-
gestoruminquibusdam similitudinemsub Antiocho moni convenire, quam Hebraeo. Gui et Eusebius et
Ephiphaneimpletacontendat.Cujusimpugnatiotes- ApoUinarius pari sententia responderunt/Susannae
timonium veritatis est.Tantaenim dictorum fides Belisque ac Draconis fabulas non contineri in He-
fuitjUt propheta incredulis hominibus non videatur braico,sed partem esse prophetloe Abacuc filii Jesu
futura dixisse ;sednarrasse praterita. Ettamcnsic- C de tribu Levi sicutjuxta LXX interpretes in titulo
:

ubi se_occasio inexplanatione ejusdem voluminis ejusdem Belis fabula; ponitur //omt) quidain erat :

dederit,calumniae illius strictim respondere cona- sacerdos, nomme Daniel, filius Abda, conviva regis
Dabijlonis cum Danielem et tres pueros de tribu
:

(a)Hanc quae uno libro continuaserie contexta est.
explanationem in Danielem Gassiodorus Instit.
c.3, tribus libris distinctam laudat. Nosullam ad
pervelustos codices ms. unum Vaticanuin, num
(/))Palatinus ms. voc&s an I e hos non agnoscit.
((')Valic. pra-ferre vidctur ettivixtjv.
(d) Additoptimum ac pervetustum exemplar Cor-
biense nomen Dei sic enim legit,GXlCHGEGI 6E0G,
:

333, alterum Palatino-Valicanum 175 praenotatos etc, pro a-^iaai; us., ay^inn. qs. 6so;,
exegimus ac recensuimus.
493 COMMENTARIORUM IN DANIELEM PR^FATIO. 494
Juda fuisse, sancta Scriptura testetur. Unde et nos A Christianum ? Gujus si opus displiceat, certe volun-
ante annos plurimos cum verteremus Danielem, has tas recipienda est. Verum jam tempus eit, ut
visiones obelo praanotavimus, signiricantes eas in ipsius prophetse verba texamus, non juxta consue-
Hebraicononhaberi.Et mirorquosdam jj.c|jn|/i|ioipo'j? ludinemnostramproponentesomnia.etomniadisse-
indicari mihi, quasi ego decurtaverim librum ; cum rentes, ut in duodecim prophetis fecimus sed bre- ;

et Origenes et Eusebius et Apollinarius aliique ec- viter et per intervalla ea tantum, quse obscura sunt
clesiastici viri et doctores Gr«ci.e has, ut dixi, vi- explanantes, ne librorum innumerabilium magni-
siones noQ haberi apud HebrKos fateantur, nec se tudo lectori fastidium faciat. Ad intelligendas autem
debere responderePoryphyrio, pro his, quee nullam extremas partesDanielis, muItipIexGrrecorum histo-
ScripturcB sanctEe auctoritatem prffibeant. Illud quo- ria necessaria est : Sutorii videlicet (i) Callinici, Dio-
que lectorem admoneo, Danielem non juxta LXX dori, Hieronymi, Polybii, Posidonii, Claudii, Theo-
interpretes, sed juxta Theodotionem Ecclesias lege- nis, et Andronyci cognomento Alipii, quos et Por-

re, qui utique post adventum Christi incrcdulus phyrius esse secutum se dicit Josephi quoque et :

fuit licet eum quidam dicant ebionitam, qui

: eorum quos ponit Josephus, prfficipueque nostri Li-
691-699 altero genere Judajus est. Sed et Orige- vii, et Pompeii Trogi, atque Justini, qui omnem [Al.

nesdeTheodotionisopereineditione(a)Vulgataastc- „ omnes] extremae visionis narrant historiam, et post

_.. ;a j j„r„: «Jj;t„ 1 „+
riscos posuit, docens defuisse quse addita sunt, et
^ Alexandrum
\i j „j n
usque ad
ft_._'
Caesarem Augustum, Syrias
• a

rursus quosdam versus obelis pra;notavit, superflua et .iigypti, id est, Ssleuci, et Antiochi, et Ptolemaeo-
quaequedesignans.CumqueomnesChristiEccIesiam rum bella describunt. Et si quando cogimur litte-
tam Greecorum quam Latinorum, Syrorumque et rarum saecularium recordari, et aliqua ex his dicere
iEgyptiorum hanc sub asteriscis et obelis editionem quffi olim omisimus, non nostr» est voluntatis, sed,
legant, ignoscant invidi labori meo, qui volui habere ut dicam, gravissimae necessitatis : ut probemus ea
nDstros, quod Greeci in AquilcB et Theodotionis ac quai a sanctis prophetis ante saecula multa praedicta
Symmachi editionibus lectitant. Et si illi in tantis di- sunt, tam Grcecorum, quam Latinorum, et aliarum
doctrinarum non contemnunt studia hominum
vitiis gentium litteris contineri.
Judsorum curLatina paupertas despiciat hominem
:

(a) Parum sibi constare hoc loco HieronymusMont- ra3 libros ex LXX Danielis vero ex Theodotione sibi :

fauconio videtur, quod cum modo dixisset, Danie- ascivisse, ut proinde Vuigata Danielis ipsa sit Theo-
lem nonjuxta L.XX, sed juxta Theodotionem Eccle- dotionis editio. Igitur proposito loco cum ait S.
sias legere, slatim subjicit, omnes Ghristi Eccle- Doctor, Origenem in editione Vulgata asteriscos at-
sias tam Graecorum, quam Latinorum, Syrorumque que obelos de Theodotionis opere posuisse, minime
et .^ilgyptiorum editione uti vulgata (quse utique
p omnium intelligi potest de singulari Danielis hoo
TU)v LXX intelligitur) ab Origene ex editione Theo- libro dicere qui enim in tieri potuit, aut quae :

dotionis aucta atque emendata cum obelis et asteri-
seis. Atque hoc quidem, inquit, si de ejus usu in
publicis Ecclesia; conventibus intelligendum sit,
perquam difficile est creditu quomodo enim duK
; scos. Est ergo quam quod maxime manifestum, de
ejusdem prophetee editiones indiscriminatim in om-
nibus Ecclesiis legebantur? Certum prffilerea quod
ipse Hieron. iterum in Comm. tradit c. iv, vers. 5, ju-
diciomagistrorum Eccleiix editionem twv LXX in hoc
volumine repudialam, et Tli.eodotionis vulgo legi,
quae et Hehrseo, el cceteris translatoribus coiigruit.
Sic itaque antilogiam coneiliandam putat, ut cum
dicitur, ab omnibus Christi Ecclesiis tam Graeco-
rum, quam Latinorum, etc, recognilam ab Origene
Vulgatam legi, intelligas, eam quidem prse mani-
bus omnium habitam, sed privatim, non autem in
publicis conventibus, ubi sola Theodotionis editio
obtinebat, saltem apud Gr£ECos, ut SS. Patres Grae-
ci, prffisertimChrysostomus ct Theodoretus indi-
cio esse possunt, qui non aliam editionem afferunt.
Verum non hanc fuisse Hieronymi mentem, nul-
lamque adeo inesse huic loco difficultatem conten-
do. Neque enim de
peculiaris libri Danielis Vul-
gata editione hic loquitur, quae cum in Cfeleris
libris tota Septuagintaviralis esset, in uno isto de
Theodotionis interpretatione sumpta est uta una ea-
demque plane res sit, cum de Daniele agitur, Vul-
gata ejus editio ac Theodotionis versio. Hoc nemo,
opinor, nedum cl. Montfauconius
manifestum quippe est, cum ex modo
moniis, tum ex tota hac praefatione, itidemque alia
inipsum Danielem ab Hieronymo Latine reddita,
Vulgatam editionem caeteros quidem omnes Scriptu-
tanta esset perrissologia, ut de Theodotionis editiona
ad Theodotionis editionem (neque enim Vulgata erat
ejus libri alia) Origenes obelos poneret et asteri-
universo Scripturae opere sermonem hic esse, ad
cujus Vulgatam editionem hoc impendit laboris A-
damantius, eamque ejus recognitionem Hexaplarem
et Hieronymus testatur, et nemo jam nescit fuisse
Ecclesiis tam Graecorum, quam Latinorum, Sy-
rorumque et .Egyptiorum probatam ac lectam in
sua quaque lingua. Inferior quoque contextus uni-
versam Scripturara, non unicum Danielis librum
laudari, perspicue probat. fc*cilicet occasionem arri-
pit Hieronymus ex Theodotionis incredulitate, ut
suum studiosis laborem impendio magis commen-
det, aut contra ceraulos tueatur. Nam si ejus hae-
retici diligentia tantum apud Ecclesias favoris sibi
t.^ proraeruit, ut Origene suffragante, nedum in Da-
" niele, sed et in reliquis libris utilis probaretur,
quanto magis ipse, Christianus homo, suscipi de-
beret, qui et imitatus Origenem, volebat habere
suos, quod Grxci in Aquilx, el Theodotionis ac
Symmachi editionibus lectitabitnt.
(/)) Antea Suctorium
: illud vero perperam, quod
: Sutorius a Cailinico, quasi duo auctores essent, dis-
tinguebatur. Est autem iste Callinicus Syrus, vel
Arabs sophista, qui sub Galieno floruit, et cum
ierit inlicias raonimenta alia,tumRerura Alexandrinarum histo-
laudatis testi- riam libris X ad Cleopatram scripsit, quos hic
Hieronyraus innuit. SouTiopio; cognominatus est, ut
Suidas annotavit.
495 S. EUSEBII HIERONYMI 496

INCIPIT LIBER
643 (Cap. I. — Vers. 1.) Anno tcrlio regni Joacini A feros et immortales animas, et unum bonum, hone-
rccjis Juda, venit Nabuchodonosor rex Babylonis Je- statem sed quia jungunt mendacium veritati, et
;

rusalem, et obsedii eam. Joacim filius Josiffi oujus naturffi bonum multis pordunt malis, ideo partem

tertio decimo anno prophotare orsus est Jeremias, vasorum domus Dei, et non omnia vasa integra at-
sub quo et Olda mulier propliolavit, ipse est qui alio que perlecta eepisse memorantur.
nomineappellatur Heliachim, etregnavit super tri- (Verf. 3.) Et ait rex Asphanez prxposito eunucho-
bum Juda et Jerusalem annis undecim cui suc- : rum suorum [Vuig. tacet suorum], (rf) ut introducerel
cessit in regnum lilius ejus Joachim, cognomento de filiis Israel et de semine regio et tyrannoi-um, pue-
Jechonias ;
qui tertio mense regni sui, die dccirao, ros in quibus nulla essel macula. Pro Asphanez in
captusestaducibusNabuchodonosor,ductusque cst editione vulgala aSp c£(Topi scriptum reperi, et pro oop-
in Babylonem, et in loco ejus constitulus estSedecias ()o(xjj.i.v, quod Theodotio posuit, LXX et Aquila, elecios
filius Josiie patruus ejus, cujus anno undecimo Je- transtulerunt, Symmachus Parthos, pro verbo, no-
rusalem capta atque subversa est. Nemo igitur putet men gentis intelligens, quod non juxta editionem
eumdem in Danielis principio esse Joacim, qui in Hebrasorum quas xa-i^axpiSiiav legitur, in tyrannos
Ezechielis exordio Joachin scribitur. Iste enim ex- vertimus maxime quia prfficedit, de reyio semine.
:

tremam syllabam Ckin habet, illo Cini. Et ob hanc Unde et arbitrantur Hebrfei, Danielem, etAnaniam,
causam in Evangelio secundum Mattha3um una vi- et Misael, et Azariam fuisse eunuchos, impleta iila

delur doesse generatio, quia secundaTscraapaoixa; («) prophetia quae ad Ezechiam per Isaiam prophetam
in Joacim desinit filio Josia;, et tertia incipit a Joa- dicitur : Et de semine tuo tolLent, et facient eunuchos
chin niio Joacim. Quod ignorans Porphyrius, calum- in domo regis [e) Dalnjlonis [Isai. xxxvn, 7). Si autem
niam struit (il/s.s. instruit) Ecclesi.ij.suam oslcndens do semine regio fuerunt, nuUi dubium quin de ge-
imperitiam, dum evangelistai Matthtci arguero niti- nere fuerint David. Nisi forte huic sensui illud con-
tur falsitatem. trariam sit quod sequitur Pueros, sive juvenes, in:

(Vers. 2.) (b) Et tradidit Dominus in nianu ejus quibus nulla essel macula, ut doceret eos litteras et
Joacim regeni Juda. Quodque traditus scribitur Joa- linguam Chaldxorum. Philo arbitratur linguam He-
cim, monstrat non adversariorum fortiludinis fuisse breeorum ipsam esse Chaldaicam, quia Abraham de
victoriam, sed Domini voluntatis. ChakhTeisfueril. Quod si recipimus, quc-erendum est,
Et partem vasorum domus Dei, et asporlavit ea in quomodo nunc Hebra^i pueri linguam quam nove-
terrani Sennaar, (c) in domum Dei sui, ct vasa inlulit in ranl, dooeri jubeantur nisi forte juxtaquorumdam
:

domumihesauriDeisui(Gen. xi). TerraSennaar locus opinionem duas Abraham linguas, et Hebrsorum

estBabylonis in quo fuit campusDura, etturris quam et ChaldcEorum scisse dicamus.

usque ad ccclum hi qui ab Oriente moverant pedes C (Vers. 7.) Et imposuil eis prxpositus eunuchorum
SU03, ffidificare conati sunt. Unde et a conlusione nomina, Dauieli, Balthasar : et Ananix, Sedrach :

linguarum locus nomenaccepiti(ftii//o»i, qua3 in lin- Misacli, Misac : ct Azarix, 625 Abdenago. Non so-
guam nostram tranfertur confusio. Siraul et animad- lum praepositus eunuchorum, sive magister, et ut
vertendum secundum anagogen, quod rox Babylonis alii Iranstulerunt, 6 apyio'jvou)^o; sanctis immutat
non potuerit universa Dci vasa transferre, ct in idolio nomina, sed et Pharao Joseph in ^Egypto appellavit
quod sibi finxerat collocare, sed partem vasonim (Gen. 41), {f) Somtonphanec, nolentes eos in terra
6^4 domus Dei, quae intelligenda sunt dogmata captivitatis vocabula habere Judteorum [.1/. Judaeae].
veritatis. Sienim cunctos philosophorum rcvolvas Unde propheta dioit in Psalmo Quomodo cantabi- :

libros, necesse ost ut in eis reperias aliquam partem mus canticum Domini in tcrra aliena {Ps. cxxxvi, 4) ?
vasorumDei.UtapudPlatonem,fabricatorcmmundi Porro Dominus in bonam partem nomina mutat an-
Deum, ul apud Zenonem Stoicorum principem, in- liqua, ct ex rebus imponit virtutum vocabula : ut

Notatum vero cst Victo-

(a) Palat. :EC7!rapa-/.ator-'.a;. gatK, sod ad trium quoquo mss. quos laudat fidem.
rio, Jechoniam vocari a Matthseo tam Joachim, {b) Reliquum Danielis toxtum subnexajexpositioni

in quo suId transmigrationcBabylonisdesinitsecun- neoessarium, mss. nostri peragunt. Porro Vatican.

da TEjtjapaoiy.a?, quam Joachim ejus filium, in quo D ABIJICAPl, Palatinus cum Sangermanem. penes
post dictam transmigrationem inoipit tertiiB, sicut Montfauc. Latinis litteris Abicsdri. Sic mox Vatic,
IV Reg. xxui uterque a LXX appollalur Joacim : 11OP0OMIM, ot cum Sangerman. Palatinus Por-
quod non animadvertens Porphyrius, dum in Mat- Ihommim.
thajo Jechoniam pro uno tantum accipit horaine, {c) Nomen
Babylonis nostri codices ignorant
unam deesse apud illum generationem dicebat, pro- Falso incditislegitur.';«/)/ifO'a<p/ia»efc,juxtaHe-
(/)
ptereave falsitalis oum arguere nitebatur. braicum, cum llioronymus hic ex LXX editione
{!>) Versiculo hocce Pro3termisso, cxpositionem posuerit samtonphanec. Makt. Mss. duo COM- —
Hieronymianam mss. nostri continuant. TO^ANI^C.
{c) Victorius, in Dei domum Dei sui, nedum ad Vul-
497 COMMENTARIOFIUM IN DANIRLEM LIBER. CAP. II. 498

Abram appellaret ^Arartm, et Sarai,Sa>'a {Gen.xvn). A tuerat, ut enutriti tribus annis, postea starent in
In Evangelio quoque qLiondana Simon Petri nomen conspectu regis.
accepit {Marc. iii), et fili Zebedaei appellati sunt, (Vers. 20.) Et omne verbum sapienlias et intellectus
filii quod non utplerique putant bounercjes,
toniirui : guod sciscHatus esi ab decuplum
eis rex,invenit in eis

sed emendatius legitur {«) bencrcem. supcr cunctos kariolos et magos qui erant in uni-
(Vers. 8). Proposuit autem Danielin corde suo ne verso rcgno ejtis. Pro liariolis et magis, vulgata edr-
poUueretur dc mensa regis et [Vulg. neque] de vi-
, tio sopliistas ot philosophos non juxta transtulit :

no potus ejus, et rogavit eunuchorum prxpositum ne hancphiiosophiametsophisticamdisciplinam.quam

contaminaretur. Qui de mensaregis et de vinopotus Grcec-orum eruditio pollicetur ; sed juxta doctri-
ejus non vultcomedere ne polluatur,utiqn6si sciret nam gentis barbara;, qua usque hodie ChaUtei
ipsamsapientiamatquedoctrinam Babyloniorumes- philosophantur.
sepeccatum,numquam acquiesceretdicerequod non Fnit autem Daniel usque ad annum primum Cijri

licebat dicunt autem non ut sequantur, sed ut ju- regis.VAcQmus in consequentihus,quomodo qui us-
dicent atque convincant.Quomodo si que ad annum primum regis Gyri hic fuisse descri-
quispiam ad-
versus mathematicos velit scribereimperitus (iaOv bitur, postea tertio anno ejusdem Cyri regit, et
[ji.aTo;,risui pateat, et adversum philosophos dispu-
g primo Darii fuisse memoretur.
tans si ignoret dogmata philosophorum. Discunt (Cap. II. —
Vers. 1.) In anno secundo regni Na-
ergo ea mente doctrinam Chalda3orum,qua et Moy- buchodonosor, vidit Nabuchodonosor somnium, el
ses omnem sapientiam{6) /Egyptiorum didicerat. conterritus esi spiritus ejus, et somnium ejus fugit ab
[Yers. 9). Dedit aulem Deus Danieli gratiam et eo. Si post tres annos pueri ingressi sunt in con-
misericordiam in conspeclu principis cunuchorum.&ic. spectu ejus, ut ipse praeceperat, quomodo nunc se-
Qui propter peccata mojorum ductus est in captivi- cundo anno regni somnium vidisse narratur ?
sui
tatem.propter virtutum suarum magnitudinem sta- Quod ita solvuntHebraei, secundum hic annum dici
tim mercedem recepit. Proposuerat enira in corde regni ejus,omnium 627 genlium barbararum,non
auOjUt non pollueretur de mensa regis,et epulis re- tantum etChaldaeorum^sed Assyriorumquo-
JudfficB
giisprsposuerat viles cibos idcirco gratiam et : que et ^Egyptiorum, et Moabitarum, et relinqua-
misericordiam in conspectu principis eunuchorum rum nationum, quas, Domino concedente, supera-
acoepit,Domino largiente.Ex quo intelligimus pro rat.Unde et Josephus in decimo Antiquitatumscri-
necessitate rerum,si quando diliguntur sancti ab bit libro : Post annum secundum ^^gyptise vastita-
infidelibus, Dei esse misericordiae [Al. misericor- tis rex Nabuchodonosor vidit mirabile somnium,
diam],non bonitatis hominum perversorum. et conterrilus esl spiriius ejus, et somnium ejus fugit
(Vers. 12.) Tenta nos,obsccro,seruos tuos diebus dc- ^ ab impius somniumfuturorum,utinter-
eo.Vidit rex
cem,(c)et dentur nobis lcijuminaad vescendum.et aijua protante sancto quod viderat, Deus glorificaretur ;

ad i!7)C«f/Hi».Incredibilis 62© fidci magnitudo non et captivorura Deoque in oaptivitate serventiumsit

solum sibi corpulentiani polliceri esu vilioris cibi, grande solatium. Ilooidemin Pharaone legimus,
sed et tempus statuere. Non est ergo temeritatis, non quod Pharao etNabuchodonosor videre merue-
sed fidei, ob quim regias dapes contempserunt. rint, sed quod Joseph et Daniel digni exstiterint,
(Vers. 17.) Pueris autem liis dedit Deus scieniiam qui interpretatione eorum omnibus praeferrentur.
el disciplinam in omni libro et sapicntia, Danieli au- (Vcrs. 2.) Prsecepit crgo rcx, ut convocarentur ha-
tcm intclligcntiam omnium visionum et somniornm. rioli, et magi, et malefici, ct Chaldxi, ut indicarent
Nota quod Deus dederit sanctis pueris scientiam et regi somnia sua. Qui cum vcnissent, steterunt coram
disciplinam sa;cularium litterarum in omni libro rege. Quos nos hariolos, caeteri enaoiSou^interpretati
et sapientia. Pro quo Symmachusinterpretatus est, sunt, id est, incantatorcs. Ergovidentur mihiincan-
artem grammaticam, ut cuncta qute legebant, intel- tatores esse, qui verbis rem peragunt.Magi, qui de
Ghaldceorum scientia ju-
ligerent, et spiritu Dei de {d) singulis philosophantur : Malefici,qui sanguine
dicarent. Daniel autem hoc extra tres pueros habe- uluntur et victimis, et Siiepe oontingunt corpora
bat insigne, quod visiones et somnia quibus per j) mortuorum. Porro in Chaldasis •(i'iS\'.'Ai';ryj^ [Al.
symbola qusdam et anigmata,futura monstrantur, YEvEOXioXoYoyi;] significari puto quos vulgus mathe-
sagaci mente cernebat ut quod alii videbant in
: maticos vocat.Gonsuetudo autem et sermo commu-
phantasmate, hic oculis cordis aspieeret. nis magos(e)pro maleflcisaccipit:qui aliter haben-
(Vers. 18.) Completis ilaque dicbus.post quos di.re- tur apud gentem suam, eo quod sint philosophi
rat rex ut introducerentur , introdu.vit cos prxpositus Chaldaorum, et ad artis hujus scientiamreges quo-
eunuchorum in conspectu Naburhodonosor. Comple- que ctprincipes ejusdem gontis omniafaciunt.Unde
tos dies, triennii tempus intellige, quod rexconsti- et in nativitate Domini Salvatoris ipsi primum or-

(a) Vatic, baneracm. Palat. banarehem. (e) Huc refer. S. Hilarii testimonium lib. IV de
(b) Palat., sapientiam Cham cl /Egyqtiorum, etc. Trinil. num. 37, et in Coramentaiio in Matthsum:
(c) Hic denuo reliquum vorsura mss. nostrisuffi- in quem Evangelistam vide auctorem Operis imper-
ciunt. fccti, auctorem quoque Quajstion. exN. T. qusst.
(d) Ex Brixianis mss. atquc editis vetustioribus 6H. Nam et plures sunt e Veteribus qui magos
libris praeferl Victor. de signis pro singulis. absolute pro maleficis accipiunt.
 .

499 S. EUSEBII HIERONYMI 500

tum ejus intellexerunt, et venientes in sanctam A. gos qui erant in universa Chaldffia, Daniel et tres
Bettileem, adoraveruntpuerum, stella desuper os- pueri saperent et intelligerent, celaverunt eos in-
tendente [Matth. n). terrrogationem regis, ne prffiferrentur sibi in inter-
(Vers. 3.) Et dixit ad eos rex : Vidi somnium el pretationemsomnii.Et ob hanc causam interrogavit
mente confususignoroquidviderim.VmhTa^ quffidam, Daniel de crudelitate sententiae, qui causam peri-

et ut ita dicam, aura somnii atque vestigium re- culi sui nesciebat.

mansit in corde regis : ut referentibus aliis, 6?8 (Vers. 16, 17.) Gum (d) ergo rem indicasset Arioch

posset reminisci eorum quas viderat, et nequa- Danieli, Daniel ingressus rogavitregem, ut tempus da-

quam eum deciperent mentientes. ret sibi ad solidionem indicandani regi.Et ingressus
(Vera. 4.) Responderunt Chaldxi regi Syriace. estad domum suam, .inanixque et Misaeli,et Azarise

(a) HuGusque qu® lecta sunt, sermone narrantur sociis suis indiravit negotium, etc. Daniel tempus
Hebrffio. Ab hoc loco usquead visionem anni tertii postulat : non quo tractatione et sagacitate mentis
regis Balthasar, quam Daniel vidit in Susis, He- occulta perauireret ; sed quooccuItorumDominum
braicis quidem litteris, sed lingua scribuntur Chal- precaretur. Et ideo Ananiam, et Misaelem, et Aza-
daica, quam vocat hic Syriacam. riam jungit ad preoes,ne solus de suo merito videan-
(Vers. 5.) Ntsi indicaveritis mihi somnium el con- Y, tur prassumere ut quorum erat commune discri-
:

jecturamejus: peribilis domus vestrx publi-

vos, el men, communis esset et oratio.
cabuntur, etc. Comminatus est prenam proponit et (VersIO.) Tunc Danieli per visionem nocte my-
prsemia : ut si potuerint somnium dicere, conse- sterium revelatum esl. Somnium regis suo discit

quenter credat etiam his quae incertasunt.hoc est, somnio : immo et somnium, et interpretationem
quid significet somnium. Quod si non potuerint ea ejus, Dei revelatione cognoscit, quod dajmones
dicere, de quibus rex in plerisque confusus poterat ignorabant, sapientia saeculi scire non poterat.Unde
recordari, etiam futurs interpretationis perdant fi- et apostoli mysterium, quod cunctis retro genera-
dem. Denique sequitur. tionibus fuerat ignoratum, Domino revelante, co-
(Vers. 9, iO.) Sonmium itague dicite mihi, ut ^ciam gnoscunt.
quod inlerpretalionem quoque ejusveram loquamini. (Vers. 20.) El Danicl liimedt.ril Deo cwli, ef locu-

{b) Respondetes ergo ChaUhei coram rege dixcnmt : tos, aif, etc. Ad distinctionem eorum qui versantur
Non est homo super terram qui sermonemtmim,rex, in terra, et dajmoniacis artibus atque praestigiis
possil implere, etc. Coniitentur magi, confitentur terrena deludunt, Daniel Deo cceli benedixit. Dii

harioli,etomnis scientiaseecularislitteraturae^prae- enim qui non fecerunt ccelum et terram, peribunt.

scientiam futurorum non esse hominum, sed Dei (Vers. 21.) El ipse mutat tempora et xtates, et

Ex quo probatur prophetas Dei spiritu loc utos,qui '-' transfert regna alqtie constituit. Non ergo rairemur,
futura cecinerunt. si quando cernimus, etregibus reges, et regnisre-
(Vers. 12, 13,) Quo audito, re.vin furore et irama- gna succedere, qua? Dei gubernantur et mutantur,
gna prsecepit, utperirent umnessapientes Babylonis. et finiuntur arbitrio. Causasque singulorum novit

El egressa sententia sapientes interficiebantur, (c) etc. ille qui conditor omnium est, et saepe malos reges

Quajrunt Hebrffii, curDaniel et tres pueri non sint patitur suscitari, ut mali malospuniant simulque :

ingressi ad regem cum aliis sapientibus, et prolata subostendit, et generali disputatione praeparat au-
sententia jubeantur perirecum cceteris. Quod ita ditorem, somnium 630 quovidit esse de muta-
edisserunt, ut eo tempore quo rexprajmia etdona, tione et successione regnorum.
et honorem maximum promittebal,ire noluerint,ne Dat sapieniiam sapicntibus, et scientiam intelligen-
impudenter divitias etdignitatem Chaldaicam vide- libtis discipiinam. Juxta illud quod scriptum est :

rentur appetere. Aut certe ipsi Chaldaei invidentes Audiet sapiens, et apponet sapientiam {Prov. i. 5).

gloriae eorum etscienti», soli ingressi sunt, quasi Qui enitn habet, dabitur illi {Matth. xxv, 29) ; et

soli prasmia percepturi, et postea in periculo vo- anim» qua? fervet amore sapientioe, libenter spiri-
luerint habere consortes quos in spe gloriae refu- tus Dei infunditur. In perversam autem animam
taverant. J) non introibit sapientia {Sap. iii).

(Vers. ^5.) Et intcrrogavit eum qui a rcge accepe- (Vers. 22.) /pse revelat proftinda et abscondita,
rat 6?9 p.otestatem ; quam ob causam tani crudelis el novil in tenebris constituta, et Itix cum eo est. Cui
sententia a facie regis esset egressa. Scientes Chal- Deus revelat profunda, et potest dicere : profun-
daei, quod decuplum super cunctos hariolos et ma- dum divitiarum sapienlix etscientiae Dei {Rom. xi,

(a) Amovimus hinc ad mss.nostrorumfidem sub- quein tu, Rex. qua^ris, gravis esl, necreperietur qtiis-
sequentes sacri textus versus, Rex in wternum vive: quam qui indicet illtmi in conspectu regis, exceptis
Sic somnium servis tuis, et inierpretatiorietn ejiis tibi diis, qiiorum non est ciitn liotninibus conversalio
indicabitnus. Et respondcns Rex ait Chaldxis Ser- : {c) Addunt mss. nostri, quxrebaturque Daniel et
mo recessit a tne qui perperam et contra S.Docto-
: socii ejus iU perirent.
ris raentem subjungebantur, cum Syriace ipsimet {(!) Priora hcecvcrba, Cumergoretn indicasset. A-

scripti sint,alque adeo excludendi. riorh Danieli tuin integer alter versus, Et ingres-
:

{h) Pro hisce verbis. Respondcntes crgo, etc, mss. sus estad dotnum suam, etc, in mss.nostris nonha-
xostri hseo alia sacri lextus substituunt, Sermo bentur.
801 COMMENTARIORUM IN DANIELRM LIBER. CAP. 11. m
33), iste, habitante in se Spiritu, scrutatur etiam A primum somnium quod se magi ignorare respon-
profunda Dei, et in profunda animai suas fodit altis- derant, et posteainterpretationem qufcrat som-
eimos puteos,et omnem terram egerit,quae profun- nii ut cum
: somnium audierit, et qua? viderat re-
das aquas operire consuevit : servatque mandatum cognoverit, tunc credat, et intergretalioni, quse va-
Dei.dicens; liihe aquani de tuisvasis, etde puteorum riam recipit conjecturam.
tuonim fontc {Prov. v, 15). Quodque sequitur jVo- : (Vers. 27). Mysterium quod rex interrogat, sa-.
vit in tenebris constiluta, et lux cum co est tenebr;c : pientes magi et harioli, ct haruspices non queunt in-
significant ignorantiam, et, lux scientiam atque do- dicare regi. Pro haruspicibus, quod nos vertimus,
ctrinam. Itaque Deum ut perversa non Ci-elant, ita in Hebrajo gazarenos habet,quod solus Symmachus

recta arabiunt, atque circumdant.Sive interpretan- (c) 0'jTa? interpretatus est, quos Greeci solent

dum est, quod tenebrosa mystica quasque et pro- >jT:otTOT-/.o-o'jc; appellare : qui exta inspiciunt, ut ex
funda significetjuxta illud quodlegimus in Prover- his futura prajdicant. IMysterium autem vocans or-
biis : Intclligit quoque parabolam, et lenebrosum ser- dinem somnii revelati, ostendit quidquid occul-
wionem, hoc ipsum signifleat quod in Psalmis le- tum est, et ab hominibus ignoratur, posse myste-
gimus tenebrosa aqua in nubibus acris (Ps. xvii,
: rium nuncupari. Tollit quoque regi pravam suspi-
12). Qui enim ad excelsa conscendit, et terrena de- cionem, ne humana sestimet inveniri posse soler-
serens, instar avium tenuissimum aerem et a;the- tia quod Dei solius notitia; reservatur.
rea qusque desiderat,iste nubes efficitur, ad quam (Vers. 28). Sed est Deus in ccvlo revelans myste-

veritas Dei pervenit, et qu.T? super sanctos pluere ria. I^^rustra igitur ab hominibus quarris [Al. qua;-

consuevit :repletusque multitudinemsoientiffi,habet quod Deus solus novit in cobIo. Et

rit], in terra,

multas aquasin cordesuotenebrosasetinvolutasca- occulte retrahens eum a multorum deorum cultu,

ligine,quam solus Moyses ingredilur [Exod. xxxiii), ad unius Dei notitiam dirigit.
et loquitur Deo facie ad faciem, de quo scriptum 63? Qui indicavit tihi, rex Nabuchodonosor, qum
est : Posuit tcnebras latihulum suum (Ps. xvii, 12). vcntura sint [Vulg. su7it in] novisssimis temporihus.
(Vers. 23.) Tibi Dcus patrum (a) m,eorum conjiteor. Absque adulationis vitio veritate sociata, blanditur
teque, laudo, quia sapicntiam et lortitudinem dcdisti ut regi quod illi a Deo mysteria est revelata quae
:

mihi. Ne sui videatur meriti, quod impetravit, re- novissimis temporibus sint ventura. Novissimi au-
fert ad patrum justitiam et ad veritatem Dei, qui tem dies, aut ex eo numerandi sunt tempore, quo
seminis eorum etiani in captivitatem rniseretur. Danioli somHium revelatum est, usquead consum-
Et nunc ostendisti mihi qux rogavimus te, etc. mationem mundi. Aut certe hoc sentiendum,quod
Quod quatuor rogant, uni 631 ostenditur ut et universa interpretatio somnii tendat ad finem, in
:

arrogantiamfugiat,ne solus impetrasse videatur,et C quoimago((i)statuaquequaecernitur,conterendaest.

agat gratias,quod mysterium somnii solus audierit. Somnium tuum et visiones capitis tuiin cubili tuo,
(Vers. 2-4). Sapientes Babylonis ne perdas. Intro- hujusmodi sunt. Non dixit, visiones ooulorum tuo-
duc mc in conspectmn [Vulg. conspectu] rcgis, et so- rum : ne quid putaremus esse corporeum, sed ca-
lutionem reyi narrabo, etc. Imitatur clementiara pitis : Sapicntis enim oculi in capite ejus (Eccl. ii,

Dei, qui pro persecutoribus deprecatur. et non 14) : in principali videlicet cordis, juxta iliud quod
vult eos perire propter quos fuerat periturus. in Evangelio logimus : beati mundo cordc quoniam
(Vers. 25). Inveni hominem de filiis transmigra- ipsi Deum videbuut (Matth. v, 8). Et Quid (e) cogita-
tionisJudx, qui sohUioncm regi annuntict. Dei gra- lis 4)? Alii vero ex hujus
in rordibus vestris (Ibid.,
tiam ad suam refert diligentiam, et invenisse se occasione capiluli To -f|YS|jiovixOT non in corde, sed
dicit,cum Daniel nltro se obtulerit, ut introduce- juxta Platonem in cerebro suspicantur.
returad regem: nuntiorum
in quo(fc)T,Ooi;ostenditur (Vers. 29). Tu, rex, cogitare ca;pisti in stratu tuo
qui cum bona nuntiant, sua videri volunt. Qui au- quid esset futurum post hsec. Pro eo quod est, post
tem solutionem somnii repromittit,utique ante nar- ha3C, soli LXX dies novissimos transtulerunt. Quod
raturus est somnium.Et notaquod defiliisJuda sit si ita legitur, sollicitius requiramus,ubi dies novis-
Daniel.non sacerdos.sicut in fine Belis fabuiacon- sirai scripti sunt [.1/. et redarguamus eos
sint) ;
j)
tinet. qui mundum non putant esse periturum.Nunquam
(Vers. 26). Putasne vere potes indicare mihi som- enim dies appellarenturnovissimi, simundus esset
nium quod vidi, etc. Servat ordinem qusestionis, ut ffiternus. Quodque dicitur : Tu rex, cogitare cocpisti,

(a) Sic habent Vatican. et Palatin. mss. sicque LXX in cap. ix, vers. 4 ra^apTjvobi; 8£ tou? xa; Bu-
:

olim ad Vulgatse et Chaldaici textus exemplar Vic- aiai; XsiToupYouvca?, 6'jTa; •('^p '''''^' ra^apT]V(ov QtiM-
torius restituit : ratus, haud scio tamen quam bono Sotiojv E^sowxEv. Ubi Theodotionis nomen positum
argumento, noslrorum, quod post Erasmum reti- pro Symmacho ex Hieronynio intelligas ms. San-
nuit et Martianaeus, de Theodotionis versione esse. germ. habet, eas, male..Mox quoque eorumque ope
(b) Pro -^eoi;, Latine habet Vatic. mos. Palatin. mss. emendamus pi-xdicant, cum esset antea cor-
typus. rupte prxdiccnt.
(c) Vitiose antea obtinebat 0'jac, quod emendant (d) Idem rass. imago statufe qux cernitur, etc.
mss. nostri, tametsi eiTAC pro QJtoi,- niinus recla (cj Supplet Victor. mala ex Fesulano ms. et Vul-
scriptura pari consensu pr»terant.Sic reponendum gata.
monuerat et Montfauc. ex scholio edit. Rom, xwv
 .

iS03 S. EUSEBII HIERONYMI 504

indicat causas somnii : quod idcirco ei Deus futuro- A. gnum Macedonum, suocessorumque Alexandri
rum mysteria revelarit,quia ipse rex voluerit scire Quod recte asneum dicitur: inter omnia enim me-
ventura,et nt Naliuciiodonosor divinse inspirationis talla a>s vocalius est, et tinnit clarius, et sonitus
miretur gratiam,non(n)solum quid in somnio viderit ejus longe lateque diffunditur, 634 ut non soluni
sed ante somnium quid tacitus cogitarit, cxponit. famam etpotentiam rcgni, sed et eloquentiam
Et qui revdal mysleria, ostendit tibi qiise venlura Grffici sermonis ostenderet.
sunt. IUud quod in Evangelio legimus ; Qui solem (Vers. 40). Et regnum quartum erit veluti ferrum:
suum malos et bonos (Matlli. v, 45),
oriri facit super quomodo ferrum comminuit et doniat omnia,sic com-
etiam superNabuchodonosorintelligimusesse com- minuel et conteret omnia hac, etc. Regnum autem
pletum.Tanta enim est clementia omnipotentisDei, quartum.quod perspicuc pertinet ad Romanos, fer-
ut etiam Nabuchodonosor dispensationis suje qua rum cst quod comminuit et domat omnia.Sed pe-
mundum regit, 633 raysteria revelaret. Interrogo- des ejus et digiti ex parte ferrei, el ex parte sunt
mus eos qui diversas asserunt esse naturas, cujus fictiles,quod hoo tempore manifestissime compro-
naturae Nabuchodonosor intelligant,bona; an malae. batur. Sicut enim in principio nihil Romanoimpc-
Si bonae .•
cur impius dicitur? Si malo3 (ut certum rio fortius et durius fuit, ita in fine rerum nihil (rf)
est) cur malo atque terreno, id est, /o[K((J sua T» imbecillius: quandoctinbelliscivilibus.etadversum
Deus sacramenta monstravit ? diversas nationes,aliarum gentium barbararura in-
(Vers. .30.) Mihi quoque non in sapienlia, qux esl digemus auxilio. In fme autem horum omnium re-
in me plusquam in cunctis viventibus, sacramenium gnorum auri, argenti,ffiris et ferri.abscissus est la-
hoc revelatum est : sed ut interpretatio regi manifesta pis Dominus atque Salvator, sine manibus,id est,
fierct, et cogitationes mentis lux sriVfs.Putaverat rex absque coitu et humano seraine, de utero virginali,
notitiam futurorum solertia mentis huraanae posse et contritis omnibus regnis, factus est mons ma-
comprehendi ; et ideo sapientes Babylonis interfici gnus, et implevit universam terram quod Judaji et :

jusserat. Ergo Daniel eos excusat qui dicere non impius Porphyrlus male ad populum referunt Is-
potuerant, et ipse invidiam fugit, ne quis ajstimet, rael,queminfmesfficulorumvolunte8sefortissimum
eum quae dicturus est propria dixisse sapientia. et omnia regna conterere, et regnare in aeternum.
Causa autem revelationis propheticce, regis est de- (Vers. 45). Deus magnus ostendit regi qux fulura
siderium, qui voluit ventura cognoscere. Ergo ho- sunt poslea ct verum est somnium,et fidelis interpre-
:

norat regem, quando propter illius scientiam sibi latio ejus. Rursura revelationera somnii,non sui di-
dicit a Deo mysteria revelata. Et hoc consideran- cit meriti,sed ut interpretatio regi manifesta fieret,
dum, quod somnia in quibus aliqua ventura si- et dooeret regem, quod Deus solusesset colendus.
gnantur, et quasi per nubilum veritas demonstra- C rex Nabuehodonosor cccidit in
(Vers. 46). Tiinc
tur, non pateant conjectoribus et humanffi raenlis facieni suam, et Danielem adoravit el hostias, et in- :

arbitrio, sed Dei solius scientia;. censumpr-xcepil ulsacrifcarentei.{e)Loquens crgo re.z

(Vers. 31). Tu re.r. vidcbas, ct ecce quasi slatua ait Danieli. Hunc locum calumniatur Porphyrius,
una grandis. (b) Pro statua, id est ivoptavTi, quod quod numquam superbissimus rexcaptivum adora-
Bolura interpretatus est Syramachus, caeteri imagt- verit, quasi non elLycaones ob signorum magnitu-
nem transtulerunt.volentes hoc nomine sirailitudi- dinem Paulo et Barnabae voluerint hostias iramolare
nem ostendere futurorum. Sequamur interpretatio- Error ergo gentilium, qui omnequod supra se est,
nem propheticam,et Danielis verba(f) inferpretan- deos putant, Scriptura^ non debet imputari (.4rfo;'.
tes,quffi ab illobreviterdictasunt,latius exponamus. xiv),qua3 simpliciter refert universa quae gesta sunf
(Vers. 38). Tu es ergo caput aureum. Caput,inquit Sed ef hoc possumus dicere, quod causas adorandi
aureura tu es, rex. Per quod ostenditur primum re- et immolandarum hostiarum, et incensi atque sa-
gnumBabyloniumauro pretiosissimo comparatum. Danielem crificii ipse rex oxposueril, dicens ad :

(Vers. 39). Et post le consurgct regnum aliud mi- deorum est, 635 (Vers. 57). Vere Deus vesler Deus
71US te, argenteum [Vulg. tacet]. Medorura videlicet
ct Dominus regum, et revelans mysleria, quoniam po-
atque Persarum, quod argenti habet similitudi- n tuisti aperire hoc sacramentum.Ergo non tam Danie-
nem, minus priore, et majus sequente. Iem,quara in Daniele adoratDeura,qui mysteria re-
Ei regnum lertium xneum [Vn\g.a:reuni\,quod im- velavit. Quod et Alexandrura magnum regem Ma-
perabit universx toTa? Alexandrum significat,et re- c9donum,in Pontifice Joaida fecisse(/)legimus.Quod
(a) Idem non enim pro non solum ex quatuor frf) Confer PraBfationem libri xi in Ezechielem.
mss. reposuit. [e) Rectius in Vatic. et Pilat. mss. verba, Lo-
{b) Sed alios integros sacri textus versus sub- quens ergo re.v ait Danieli, desiderantur.
jungunt nostri mss. Porro pro avopiavti ab avopia? (/") Et est quidem iterum lectu dignissima apud
nomjne, antea legebatur avopiavTr,. Ms. Sangerm. Josephum Antiquitt. lib. xi, cap. 8, nura. 5, facti
pro av8ptavT£ qua\ inquit JVlonfauc, si vera lectio
: ejus historia; et cumprirais Alexandri responsnm
sit, sane Hieronyraus voci Grfficae terminationem ad Parraenionem oO toGtov TTpoTEy.uvTjaa tov oe0e6v
:

Latinam dederit, ut cum praeposilionepro quadra- oij Tf| ap/.top0Jt7JvT| Tj-rji TSXtlXTjTat. NOU bUUC ailO-
ret. Palalinus posteriorem hic manum expertus ravi,sed Dcuni, cujus ille stmmo sacerdolio decoratus
andrianle pra^fert Latinis litferis. esl.
{c) Vatic. et Palaf., calcantes.
503 COMMENTARIORUM IN DANIELEM LIBER. CAP. III. 806

si displicet hoc, Nabuchodonosor si-

dicendum est A. Qui enim divites sunt ct potentes, dum timent ca-
gnorum magnitudine et stupore confusum,quid fa- rere divitiis et potentia, faciiius supplantantur.

ceret ignorasse, ut qui Dominum vcrum intelli- Seductis autem raagistratibus, subditi populi ma-
gebat et Dominum regum, et servum ejus adora- jorura exemplo pereunt.
ret, et illi adoleret incensum. (Vers. 4, 5.) Et prxco clamabat valenter: Nobisdi-
(Vers. -48.) Tunc rcx Danielem in sublime extulil, qua audieri-
citur,popnlis, tribubus etlinguis, in hora
et munera magna,et multaikdilci,{a) elconstiluit eum. lissonitumtuhcVMo.yonquo omncspopuli universa-
principcm super omnes provincias Ilahijlonis, otc. Et rum nationum in campoDura potuerint congregari,
in hoc calumniator Ecclesin; prophctam reprchcn- et adorare statuamauream, sed quo in principibus
dere nititur, quare non recusarit munera,et hono- cunctarum gentium, omnes gentes et populi ado-
rem Babylonium libenter susceperit non conside- : rasse credantur.Omnera Scripturam sanctam mente
ransideoregem vidisse soranium,etinterpretationis percurrens(nisitamen me fallit oblivio) nequaquam
mysteria perpuerum revelata, ut Uaniel cresceret, reperio, quod sanctorum quisquam Deum cadens
et in loco captivitatis princeps omniumfieret Chal- adoraverit sed quicumque idola, et da5mones, et
:

daeorum,et Dei omnipotentia nosceretur. Quod qui- resilliritas adoraverit.cadens dicituradorare, ut in

dem et in Joseph apud Pharaonem et.Egyptum fa- g prKsenti loco non semel, sed crebrius. Et in Evan-
ctum legimus {Gcn xli) et in Mardochi-eo apud . gelio diabolus loquitur ad omnia Dominum : Ilsec

Assuerum [Eslher, viii), ut in utraque gente habe- dabo tib),si cadens udoraveris Sed et me (Matih. iv, 9).

rent captivi et (b) peregrinantesJudaei solatia,viden- hoc dicendum omneshffireticosqui fulgore eloquen-
:

tes hominem gentis sure .Egyptiorura esse princi- tiae srecularis falsum dogma componunt, auream
pem vel Chaldaeorum. statuam lacere. et 637 quantum in se est, per-

(Vers. 49.) Danicl aulem postulavit a rege, ef con- suasione compellere, ut cadentes adorent idolum
stituit supcr opera provincix Bahylonis Sedrack, Mi- falsitatis.

sac, et Abdenago. Ipsc autem Daniel erat in forihus (Vers. 7.) Post hxc igitur statim ut audierunt om-
rcgis. Non obliviscitur eorum cum quibus Dominum nes populifonitum tuLv, futulie, etc.Eodem sensu
deprecatus est, et qui secum periclitati fuerant. accipiendum quo supra, ut omnes populos intelli-
Itaque facit eos judices provinciarum : ipse autera gamus in principibus. Neque enim adesse universffi
a regis latere non recedit [Al. recessit). simul poterant nationes.
(Gap. III. — Vers. 1.) Nahuckodonosor rc.v fccit (Vers. S.)Statim(iue et ipso tempore acccdcntes viri
staluam aurcam altttudinc cahiloruin sc,i'aginla,latitu- Chaldxi accusaverunt Juda:os, etc. Quos prfepositos
dine cubilorum sex. Velox oblivio veritatis, ut qui C in Baylone regis operibus invidebant, et offende-
dudum servum Dei, quasi Deum adoraverat, nunc bantur peregrino cultu.et aversione idoIorum,nacti
statuam sibi fieri jubeat, utipse adoretur in statua occasionem criminantur ad regera. Denique sequi-
Quodautem aurea636(c) sit, et infiniti ponderis, tur.
illud in causaest, ut stuporem videntibus creet, et (Vers. 12.) Siint crgo viri Judxi quos constituisti
res inaniraata adoretur ut Deus, dum unusquisque super opera regionis Bnbylonix, Sedrach, Misac, et
suam consecrat avaritiam.Daturautem per occasio- Ahdenago,quicontempseruntdeeretum [Vulg. viri isti
nem caplivorum barbaris nationibus salutis occasio conicmpxerunt, rex ,dccrctum]tuum. Et quodammodo
(Coloss. III) . ut qui primum per Danielis revelatio- sic loquuntur : Quosprretulisti nobis etcaptivos ac
nem potentiam cognovcrantuniusDei.in trium pue- servos principes esse recisti,hi elati in superbiam,
rorum quoque fortitudinediscant mortem contem- tua prtecepta contemnunt, deos tuos non colunt,et
nere [.4/. debere contemni], etidola noncolere. statuam auream quam erexisti. non addrant. Quod
(Vers. 1.) Et statuit eam in campo Dura provinci.v in principio hujusvisionis diximus,hic manifestius
Babylonis. Pro Dura, Theodotio, /)«>a. Symmachus approbatur, alios essc deos Nabuchodonosor, et
(d) Durau, LXX TreptSoXov transtulerunt, quod nos aliam statuam aurearaquamincultumsui jussiteri-
vivarium vel conclusum locum clicere possumus. n gi nam et in consequentibus ipse rex loquitur
: :

(Vers. 2.) Itaquc Nabuchodonosor rexmisit acl con- Dcos meos non colitis, et statuam aureani quam con-
gregandos satrapas, magistratus et judices, duces et 5/i<M!,;eo«adora//s?etc.AIiihancdicuntScriptur£esan-
tyrannos,etprxfectos omnesquc principcs rcgionum
ye) ctce c0nsuetudinera,utunumidoluraappelletplurali-
Excelsa periculosius stant, et citius corruunt qu;e ter, ut est illud in Exodo de vitulo : Isti sunt dii tui,
sublimia sunt. Principes congregantur ad adoran- Israel, qtti eduxerunt te de lcrra ^Egypti [Exod. xxii,
dumstatuam,utperprincipes seducantur et gentes. 4).Etin Regum volumine,Jcroboam ponens aureum

fa) Reliquum versiculum mss. nostri sufflciunt. tiquiss. Sangermanens. supraponitur Durau, cum
(ftjlidem mss peregrinantes e.r Judxis.
.
, tamen accentum ibi indices, non m. Verterit Sym-
Victor. fit,cx tribus Florentiffi mss. excudit.
Ic) machus Ao'joaO, Theod. A-ipa, Vatic. mss. Theodo- :

Antea eat Duraum, sicque revera et unus e

(d) tio, AKFPA Sym., AVPVM'
;

nostris mss. prc-eferebat. Placuit vero Montfauconii (e) Verba omnesque principes regionum. Vatic, et
sententia,qui putat feetum m. es lineola,qu85 in an- Palat. ms3. supplent.
 ;

807 S. EUSEBII HIBRONYMI 508

vitulum narratur (/// Reg.
in Bethel, idola fecigse
^^ (Vers. ^9.) Timc Nabuchodonosor repletus est fiiro-
XII).E contrario multa dajmonia singulari numero re, {b) Bl aspectus facici illius commutatus est. In qui-
appellantur.ut in Isaia : Inclinatse, et adorat iUud,et busdam psaimis tituli prsnotantur Pro his qui:

votum faciens dicii : Deusmeus es tu {Isai. .xliv, 17j. commulabuntur. Sermo igitur commutationis ambi-
(Vers. 14.) Prosternile vos,el adorate staluamquam guus esl,etdebono in malum,etde malo inbonum,
/ec;.Quamquam in furore prfficeperit adduc pueros, NequeenimcommutatiovultusNabuchodonosorbo-
tamon dat spatium pojnitudinis, ut si ceoiderint et nas parti poterit coaptari.Licet quidam et inscriptio-

adoraverint, prior culpa veniam consequatur sin :

nem Psalmorum de bono ad malum referant quod :

autem adorare contempserint, pra?sens poena sit hi qui naturaliterdebuerant intelligereDeum, con-
fornacis ardentis. tra 639 Christum et sanctos ejus perturbatione
mentis et furore mutati sunt.
fVers. 15.) Et quis estdeusquieripiatvos dc manu
mea? etc. Ille videlicetcujus servum dudum adora- (Vers. 29.) Et prsecepit ut succenderetur fornax
sti, quem vere Deum deorum, et Dominum regum septuplum, quam incendi consueverat : (c) et viris for-
esse dixisti. tissimis de exercitu suojussit ut ligatispedibus Sedrach,

638 (Vers. 16.) Nabuchodonosor rex, non oportet Misac, et Abdenago, miUercnt eos in fornacem ignis
nos de liac re respondere tibi. In Hebraeo non habet B ^rdeniis. Quasi non posset simplex et solitus ignis
regem, (a) sicutin L.\X,ne adulari viderentur impio, trium'puerorum consumere corpora sed furor et :

ira quffi insaniae proxima est,modum tenere non po-

aut regem vocare eum qui ad iniqua compelleret.
Quod si quiscontentiosus regem quoque legerit:di- test. Bt vult eos multiplicis poenK comminatione
cemus eo nonprocaciter regem ad effusionem sui terrere, quos paratos videbat ad mortem.
Banguinis provocare,sed ita reddere regi honorem (V Bvs. 2i.] Et confeslim viri illi vincti {d) braccis
debitum, ut Dei cultus non laedatur. Quod autem suis,et tiaris,et calciame?itis, etvestibus, missi sunt in
aiunt Non oportet nos de hac re respondere tihi. Ille
: mediumfor7iacis ignisardentis, etc^Pro braccis (SaiD)
sensus est non debes audire verba, quorum jam
: quas Symmachus ava^jpiooti; interpretatus est,Aqui-
rebus ipsis probabis fortitudinem atque constan- la ct Theodotio sarahalla dixerunt : et non ut cor-
tiam. rupteIegitur(f)5ara6ara.LinguaautemChaIdffiorum
{"Vers. il.) Ecceenim Deus noster quem colimus, saraballa crura hominum vocantur et tibix : et 6|j.(u-

potest eripere nos de camino ignis ardcntis et de mani-

vu[ji.a); etiara braccx eorum quibus crurateguntur et
tibiic.quasi cruralesei libiales appellatae sunt. Tiara
bus tuis, rcx, liberare. Unde se putaverat terrere
pueroSjindecernitin eis materiam fortitudinis.Nec autem verbum Graeoum est, et usu versum in Lati-

in longum diflerunt,sed in pra^sens sibi pollicentur °""^ ^'^ 'I"" '^* ^'''g'''"^ (^neid. vii)
C '

auxilium dicentes Ecce enim Deus noster quem

:
Sceptrumque sacerque tiara.

colimus, ipse nos et de eo, quod minaris incendio, Est autem genuspileoli quo PersarumChaldaeorum-
et de tuis potest manibus liberare. que gens utitur.
(Vers. 18. )
Qtml si noluerit : Pulchre ad id quod (Vers. 22.) Porroviros illos qui miserant Sedrach,
dixerant: Polest eripere nos,non'miyA\i contrarium, Misac. el Abdenago, interfeeit flamma ignis, Eos viros
si non potent,eed si noluet-it ut non impossibilita- : scilicet de quibussupra dixerat : Et viris fortissimis
tis Dei.sed voluntatis sit, si perierint. deexercitu suo jussit ut, ligalis pedibus Sedrach, Mi-
Notum libi sit,rex,quia deos luosnon colimus, ct sta- Abdenago, millercnt eos in fornaccm ignis ar-
sac, ct
tuam auream quam crcxisti, non adoramus. Sive ,';to- dentem [W.ardentis]. Non ergo fortuito quoscumque
toam,ut Syramachus, sive imaginem mream, ut cse- ministros perdidit Nabuchodonosor,sed virosfortes
teri transtulerunt, voluerimus legere, cuItoresDei de tcto exercitu suo et ad bella promptissimoa : ut
eam adorare non debent. Ergo judices et principes non solum miraculum [Al. miraculo] pertimesceret,
sfficuli,qui imperatorum statuas adorant, 3t imagi- sed exercitus sui damna sentiret.
nes, hoc se facere intelligant.quod tres pueri facere (Vers. 23.) Viriautem liit res [Vulg. addit id est]
nolentes placuerunt Deo. Et notanda proprietas, D Sedrach, Misac, Abdcnago ceciderunt in medio ca-
et
deos coli,imaginem adorari dicunt, quod utrumque mino ignisardcntis colligati. Et ambulahant in medio
servis Dei non convenit. flammx laudantes Deum, et benedicentcs Domino.

(o) Verba sictit in LXX. mss. nostri non agnoscnnt cis originem, quam a Persicalinguaplerique deri-
(fc) Hiec vero,
aspectus et facie.i illius commulatus vant, altius repetamus, Monuerat Drusius minus
est: iide.m mss. sufliciunt- recte scriptum esse in Hieronymo Sarafraf/a cum
(c) Qua3 hinc subsequitur, sacri texlus perieopen duplici,cum unicum dumtaxat sitin scriptura Chal-
mss. nostri ignorant, nec eam subnexa postulat ex- daica, NSl-D.Conferqua^annotavimus epistola pri-
positio. maad Innocentium num.9. Nam exvariahujus vo-
(rf) lideni mss. et Vulg., cuni hraccis.
cabuli scribendi ratione varia etiam orta interpreta-
{e) Corruplum XapiSapoi est ~wi LXX, Pollucis, signifi-
tioest. Isidorus lib. xix, c. 23, refert, aliis
Hesychii, Photii, aliorumque. Rectum aoipiSaXa A- care tcgmina capitum, aliis flu.va ac sinuosa vesti-
quil(c,Theodotionis atque Arabum. Nec est cur vo- menta, quod et ipsi placet.
 COMMENTARIORUM IN DANIELEM LIBER. CAP. III. SlO
809
Stans autem Abarias oravit sic,aperiensqiie os suurmn A runtJerusalem, quod animffi ad terrena dclapsae, et
medio 640 ignis ait: firande niiraculum,ligati mit- lacrymarum et confusionis posits, plangant
in loco

tuntur in fornacem, et cadunt in medium ignis prae- antiqua delicta, et c«tera quae prophetalis sermo

cipites ardent vincula quilms ligati sunt, et vincto-

:
compleclitur ; sed ha3C non recipit Ecclesia Dei.
rum corpora timens namma non tangit. Ilucusque (Vers. 39.) 641 Sed in anima contrita et spiritu
HebraBi legunt media qu» sequuntur usque ad fi-
: humilitatis suscipiamur, sicut in holocausto arietum et
nem Cantici trium puerorum, in Hebraico non ha- taurorum, etc. Et ex preesenti loco, et ex eo quod
bentur de quibus ne omnino prsterisse videamur,
: sequitur: Denedicite, spiritus et animx justorum, Do-
pauca dicenda sunt. mino. Et in Psalmis : Sacrificium Deo spiritus contri-
(Vers. 26.) Bencdidus es, Domine Deus patrum m- Imlatus, cor contritum et humilitatum Deits non despi-

strorum, et laudabilc [Al. laudabilis]] el gloriosum no- cit sunt (c) qui alium velint esse spiritum
(Ps. h, 19),
men tuum in sascula, quia justus es in omnibus qux in homine, exceptoSpiritu sanclo, et aliam animam.
fecisti nobis [Vulg. in nobis], (a) etc. Quando diversis Sed laborandum eis erit, quomodo ahsque carne et
premimur augustiis, ex toto cordis hoc loquamur gratia Spiritus sancti du« substantiffl, et duo inte-

quidquid nobis acciderit, juste nos susti-

affectu, et riores homines in uno homine esse dicantur.
nere fateamur, ut compleatur in nobis illud quod (Vers. 46.) Et non ccssahant qui miserant eos mini-
seriptum est Exsultaverunt et Ixlatx sunt filix Ju-
: striregis ^uccendere fornacem naphta, et slupa. Sal-
dse in omnibus judiciis tuis, Domine [Ps. xcvi, 8). lustius (d) scribit in historiis, quod naphta sit genus
(Vers. 29.) Peccavimus cnim et inique eyimus rece- fomitisapud Persasquo vel maxime nutrianturin-
dentes a te, el deliquimus in omnibus. Et certe tres cendia. Alii ossa olivarum qu« projiciuntur cum
pueri non peccaverant, nec ejus setatis erant quan- amurca arefacta, naphtan appellari putant unde :

do ducti sunt in Babylonem, ut propter sua vitia pu- et Grffice Trvpiur, dicitur ab eo quod -up, id est, ig-
nirentur. Ergo quomodo hi ex persona populi lo- nem nutriat.
quuntur : sic illud Apostoli legendum est : Non enim (Vers. 49.) Angelus aufem Domini descendit cum
quod volo, hoc ago : sed quod nolo, illud operor {Rom. Ax-aria et sociis ejus in fornacem, et excussit flammam
VII, 19), et cstera qua3 in eodem loco scripta sunt. ignis de fornace, etc. Oppressa perturbationibusani-
(Vers. 37.) Quoniam, Domine, imminuti sumus ma, et variis molestiis occupata, cum hominum
plusquam omties gentes, sumus humiles cl in universa desperaveril auxilium, et tota ad Dominum fuerit
terra hodie propter peccata nostra, et non est in lem- mente conversa, descendit ad eam angelus Domini,
pore hoc princeps, ct Propheta, et du.v. (b) elc. His scilicet, servo divinus, et excutit flammae aestuan-
versiculis utendum quando Ecclesia3 propter
est, si tis ardores : utnequaquam ignitajaculainimicicor-
peccatrt popuii, sanctorum virorum et magistrorum dis nostri arcana penetrent, nec illius fornaceclau-
qui in lege Dei doctissimi sunt, sustinent penuriam, damur.
etquandoinpersecutionibusnonoffertursacrilicium (Vers. 57, 58.) Benedicite, omnia opera Domini,
etoblatio. Quidam hunc locum et ad ccclestem refe- Domino : laudate et superexaltate eum in sxcula. Be-

(a) Addunt nostri mss., el univcrsa opera tua vera, quisquam, sstus excitat acriores incendiorum nec :

etvix lu-xrectx, et omnia judicia tua vera. Judicia ramedio ullo quam jactu pulveris consopitur. Para-
enim vera fccisti ju.vta omnia qux induxisli supcr nos. tur autem hocmodo Oleum ususcommunis herba
:

(6) Hic quoque addunt, neque holocaustum, neque quadam infectum condiunt harum rerum periti, ad
sacrificium, nequc oblatio, neque incensmn. nequelocus diuturnitatem servantes. et coalescens durant ex
primitiarum coramte, utpossimus invcnirc miscricor- meteria venK naturalis similis oleo crassiori. Quae
diam. species gignilur apud Persas, quam, ut diximus,
(c) Plotinus, et post eum Apollinarius episcopus Naphtham vocabulo appellaveregentili. «Etrursum
ejusmodi stultam sententiam effiitierunt, hominem eodemlibro. «Hicet Naphta gignitur, picea specie
scilicet ex tribus substantiis compositum fuisse, ex glutinosa. similisque ipsa quoque bitumini cui :

carne anima et spiritu, sive ut Nemesius refert etiamsiaviculainsederit brevis, prffipedito volatu,
in lib. de Nat. Hom. cap. 1. ex anima, corpore et submersapenitus evanescit, et cum hoc liquoris ar-
intelligentia. SedelDidymumquoquereprehenditS dere cffiperit genus, nullum inveniethumana mens,
Augustinuslib. de Eccf. Doem. cap. 20, quod spiri- j^ pra^ter pulverem. exstinguendi commentum. » Pli
*.,„,
tum, t..„t;„m „„;ri„;.,,,i in
tertium quidpiam {„ ^,nr,.;r,i=
hominis substantia n=oo
=„v,=inT,t;o esse u niusquoquelib.ii,(c)i95,cumdelimoquem_Mc-iltham
opinatus est. recole. Hioronyrai nostri epist ad He- vocant, dixisset,subdit:<>SimilisestnaturaNaphthae,
dibiam quaest. 42. Quod hic subdit excepto Spiritu ita appellatur circa Babyloniam, et in Austagenis
sancto, Catholicam infert doctrinam, in hominibus Parthiffi, profluens, bituminis liquidi modo. Huic
scilicet justis pneter animam inhabitare Spiritum san- magnacognatioignium, transiliuntque protinus in
ctum.. eam undecumque visam. Ita ferunt, a Medea pelli-
Minus, opinor, rectenostri mss. Napta Icgunt,
(d) cem crematam, postquam sacrilicatura ad aras ac-
autiV«pi/ia.Porroquod ait, in Sallustii historiis dc cesserat corona igne rapta. » His addas e Griecis
hac fomitis specie scribi, nulla hodie, neque in Strabonem lib. xvi, ubi ex Eratosthene, Asphalti
fragmentorumcoUectionesuperestmenlio.Jacturam tradit alteram esse speciem, quam Nc^phlham vo-
sarcire poterunt auctores alii, quos inter luculentis- cant, ejusque admirabilem vim flammeam descri-
sime AmmianusMarcellin. cui Oleum tnedicum dici- bit.Sed et Plutarch. in Alexandro. Xiphilinus ex
turlib. xxiii regione oleum conficitur
: « In hac, ait, Dione, Dioscorides lih. i, Procopius lib. v de Bollo
Medicum, quo illitum telum, si emissum lentius Vandal., Suidas non uno in loco, aliique d& Napli-
laxiore arcu (nam ictu exstinguitur rapido) h«serit tha loquuntur, quos describere non vacat.
usquam, tenaciter cremat et si aqua voluerit abluere :
 :: :

511 S. EUSEBII HIERONYMI 512

nedici(e,atigeli Domini, Domino: laudate etsuperexal- A. Christum, quiadfornacemdescenditinferni,inquo
tate, etc. Generali laudatione praimissa, quodomnis clausas, et peccatorum et justorum animae teneban-
creatura debeat huidare Dorainum, in consequenti- tur, ut absque exustione, et noxa sui eos qui tene-
bus per partes singulas oohortalur 642 angelos et bantur inclusi mortis vinculis liberaret.
coelos,aquas atque virtutes, solem et lunam, im- (
Vers. 93.) Tanc accessit Nahuehodonosor adoslium
brem et roiem, spiritum, ignem et eestum, frigus fornacis ignis ardentis, et ait : Sedrach,Misad, etAbde-
et cauma, et caetera quae longum est texere ita ut :
nagoservi Dciexcelsi, egredirnini et venite. Stalunque
fontes quoque et maria, et cete et volucres, bestias- egressi sunl Sedrach, Misac, et Abdenago de 7ne-
que et pecora ad laudem Domini provocet, et filios dioignis. Pavore perterritus, non per nuntios quae-
hominum, et post omne hominum genus Israelem, rit nomine vocat, servos
a pueris, sed ipse eos ex
et de ipso Israel sacerdotes ct servos Domini, spiri- Dei excelsi appellans, et petens ut ad se egredian-
tusanimasque justorum, sanctos et humiles corde :
tur quos vinctos in fornacem miserat.
Et ad extremum Ananiam, Azariam, Misaelem, qui
(Vers. 95.) Benedictus Deus [Vulg. addit eorum]
ad laudem Domini prssenti beneficio provocantur.
Sedrach [Vulg. additvideticct]. Misac,et Alidcnago,qui
Omnis autem creatura non voce, sed opere laudat misit angelum suiim, et cruit servossuos quicrediderunt
Dominum, quia ex creaturis consequenter creator
' ^
,. ., ^ . „ ., .
„
R
.
^,,^ ,„
!n (7um, etc. ri.,„™
Uuem „. „
supra /^i- n u-
filium Dei, hicangelum vo-
„ •
i

intelligitur, et in singulis operibus atque aflectibus

cat, quamquam [Al. qui] in superioribus similitudo
Dei magnificentia demonstratur.
filii non veritas appellata sit. Rursum ergo Na-
Dei
(Vers. 87.) Bcnedicite,sancti et humiles cordc, etc. buchodonosor Dei confessionem recipit, et damna-
Humilitatem cordis habere, et pra;sens versiculus tis idolis laudat tres pueros, qui noluerunt servire
docet, et illud quod in Evangelio dicitur Disatc a :
et adorare omnem Deum, excepto Deo «uo, et mi-
me quia mitis sum et humitis corde, et invenielis re- ratur quod sanctos Dei ignis tangere non potuerit.
quiem animabus vestris (Mat. xi, 29). Gordis autem Quod autem ait
illaest humilitas, quffi in alio loco paupertas spiri- (Vers. 90.) A me ergo proposHum jVulg. posilum]
tus appellatur : ut non erigamur superbia, nec ficta est hoc dccrclum : ut omnis populus, tribus ct lingua
gloriam humilitate quffiramus sed toto corde incii- :
quxcumque tocidus f%icrit blasphemiam conti-a Deum
nemur. Hucus(iue de Theodotionis editione pauca Sedraeh, Misac, et Abdenago, 644 dispereat, et do-
perstrinximus, confessionis etlaudum trium puero- mus ejus vastetur. Neque enim est Deus alius quipos-
rum non habentur inHebrffio:exindesequamur
quffi Quidam pessime ad diabolum refe-
sit ita salvaie.
Hebraicam veritalem. runt, quod in consummatione, et fine mundi etiam
Vers. 91.) Tunc Nabuchodonosor rex obstupuil, ^ ipse recipiat notitiam Dei, et omnes ad pconiten
et surrexit propere, et ait optimabus suis : Nonnc tiam cohortetur, et hunc volunt esse regemNinive
ires viros misimtis in medium ignis compeditos. Puni- qui novissime descendit de throno superbiae, ethu-
tis principibus, rex corripitur, ut vivens glorificet militatis praemia consecutus sit.
Deum. Interrogat autem optimates suos, quorum (Vers. 97.) Tunc rex promovit Sedrach, Misac ct
accusatione et consilio tres pueros in ignem forna- Abdenago in provincia Babylonis. Qui dicunt supra
cis miserat, ut, illis respondontibus se misisse tres tres pueros non judioes provinciarum, sed praBfec-
pueros in fornacem, iste eis (a) nuntiet et ostendat. tos operum singulorum fuisse in Babylone, hic vo-

Vers. 92.) 643 Qui rcspondcntes rcgi dixerunt ;

lunt etiam eos provinciarum .judices constitutos.

Vere rc.v. Bc.spondit rex. [^\i\^. tacet re.v], ct ait (Vers. 98 seqq.) Nabuchodonosor rex omnibiis po-
Ecce ego vidco viros quatuor solutos, ct ambulanles in pulis, gcntibus, ct linguis, qui habitant in universa
medio ignis : el nihil corruptionis in eis est, et species terra : pax vobis muhiplicetur. Signa etmirabilia fe-
quarti {b) similitudo filii Dci. Rursum dicam : quam eit apud me Deus exeelsus placuit ergo mihi prxdi-
:

sapiens ignis, quam inenarrabilis Dei potentia care ejus signa, quia magna sunt, ct mirabilia ejus,
vinculis stricta suntcorpora, uruntur vincula, cor- quia fortia, el regnum cjus, quia (Vulg. tacet quia) re-

pora non uruntur. .Speciem autcm quarti quem si gnum scmpiternum, el potcstas ejus in generatione et
milem dicit filio Dei, vel angclum debemus acci- " g-enera/wifm. EpistolaNabuchodonosorin prophetae
pere, ut Septuaginta transtulerunt, vel certe, ut volumine ponitur ut non flctus ab alio postea liber :

plerique arbitrantur, Dominum Salvatorem. Sed sicut sycophanta [Porphyrius) mentitur, sed ipsius
nescio quomodo rex impius Dei Flium videre me- Danielis esse credatur.
reatur. Ergo ju.xta Symmachum qui interpretatus ~ (Cap. IV. — Vers. 1.) Ego Nabuchodonosor quie-
est Speciem autem quarti simiiiludo fitiorum, non
: tuseram in domo mea, el florens inpalauo meo. Histo-
Dei, sed deorum angeli sentiendi sunt, qui etdii,
; ria quidem manifesta est et non magna interpreta-
et deorum vel Dei filii saepissime nuncupantur. Hoc tione indiget, quod ad offensam Dei Nabuchodono-
juxta historiam. Gajterum in typo praefigurat iste sor versus in amentiam, septem annis inter bruta
angelus sive filius Dei Dominum nostrum Jesum animalia vixerit, et herbarum radicibus alitus sit,

(a) Viclorius, quarhwi hic interserit, sive cis quar- (/)) Victor,. similis filio Dei ad Vulgatae lectionem,
tumnuntiet, etc. Sed mss. minime suffragantibus. suonexa e.xpositione tantum non renuente.
513 COMMENTARIORUM IN DANIELEM LIBER. CAP. IV. 5ii
ac posteamisericordia Dei restilulua iu regnuui, y^ LU'f et Nabuchodonosor visiones non ooulorum et

laudaverit et glorificaverit regem creli, quia omnia cordis, sed capitis noverit: quia propter gloriam
opera ejus vera ; et vi:e ejus judicia, et gradientes servorum Dei futororum iili mysteria revelantur.
in superbia potest humiliare.Sed qui voluntper Na- (Vers. 6.) Donec colleija imjressus esl in conspectu
buchodonosor contrariam inteliigere fortitudinem, meo Daniel, (//) cuinomen Raltltasarsccundum nomen ,

dequaDominusIoquilur inEvangelio Videbam Sa- : Dei mei. Exceptis LXX 64C translaloribus, qui ha;o
tanam quasi fuhjur cadentcm de cado(LiiC. x, 18). Et omnia nescio qua ratione pr;oterierunt,tres, reliqui,
Joannes in Apocalypsi, quod draco cadens in ter- {c)collegam interpretati sunt. Unde jddicio magis-
ram,tertiam partem stellarumsecum traxerit {Apoc. trorum Ecclesia;, editio eorum in hoc voluminere-

xn). Et Isaias Quomodo cecidil luctjer, qui mane

:
pudiata est ; et Thecdotionis vulgo legitur, quas et
oriebatur (hai. xiv, 22) ? asserunt nequaquam po- Hebrteo, et cseteris translatoribuscongruit. Undeet
tuisse fieri, ut feno per septem annos vesceretur Origenes in nono Stromatum volumine asserit se
homo qui nutritus est in deliciis, et septem annis qua; sequuntur ab hoc loco in propheta Daniele,
absque ulia laceratione corporis sui inter bestias non juxta Septuaginla interpretes, qui multum ab
quomodo amenti homini perseptem an-
vixerit. Et Hebraico veritate discordant, sed juxta, Theodo-
nos 645 imperium reservatum sit, regnumque po- tionis edilionem disserere.
tentissimum absque rege tanto tempore fuerit : aut Qui habet spiritumdeorumsanctorum in semctipso:
si alius iili successerit in regnum, cujus vecordiae efsomnium coram ipso locutus sum., ]eic. Pro eoquod
a;stimandus sit, ut cederct imperio, quod tanto bic dicitur, deorum sanctorum, lingua Ghaldaica,
tempore possidebal prffisertim cum historia2Chal-
: qua scriptus est Daniel, legimus elai.v cadisin
daeorum nihil talc contineant nec potuisse fieri,ut
; "nSNquod Deos sanctos, et non Deum
qui de minoribus scripserant, majora reticerent. sanclum significat, ut Theodotio interpretatus est.
Hmc autem omnia (a) qusrunt etreplicant utoum : Nec mirumsierret Nabuchodonosor et quidquid ;

historia non steterit, per Nabuchodonosor diabolus super se cernit, non Deum, sed deos arbitretur.
signilleetur. Quod nos nequaquam recipimus, ne Denique et in consequentibus: Ballhasar, inquit,
omnia quaa legimus umbra; videantur et fabulaj. quem ego scio quod spiritum
princeps liariolorum,
Quis enim amentes homincsnon cernat instar bru- deorum sdnctorum habeas in te. Balthasar princeps
torum animantiumiu agris vivere locisque sylvesti- harielorum sive incantatorum, ut aiii interpretati
bus? Et ut cuncta praeteream, cum multo incredi- sunt. Non mirum si princeps hariolorum omnium
billora, et Gra;CcB et Romanae historia; accidisse constitutus sit, qui ad pra;ceptum regis sapientiam
huminibus prodidorint; Scyllam quoque et Chime- didicerat Chaldseorum; et decuplum omnium sa-
ram, llydram, atque Centauros, aves et feras, flo- C pientior fuerat inventus. Qua;ramus ab his qui in
res et arbores, stellas et lapides factos ex homini- hac visione non recipiunt historiam, qui iste sit
bus narrent fabulie: quid mirum estsi adostenden- Nabuchodonosor qui somnium viderit ; et quis Da-
dam potentiam Dei, et humiliandam regum super- niel qui somnium ejua edissorat, et ventura prEB-
biam, hoc Dei judicio sitpatratum? Quietus eram dicat : et quomodo hic ipse Daniel, qui utique juxta
in domu mea, etflorensin palatio meo,siveH;. thro- eos, sancta intolligendaest fortitudo, a Nabucho-
no, ut inlerpretatus est Theodotio. Domum aulcm donosor princeps hariolorum ejus constituitur et
diaboli, qui sensum sequuntur contrarium, mun- collegaappellatur?
dum istum intelligunt. Dequo et in Evangelio ipse (Vers. 7.) Videbam, et ccce arbor in mcdio tcrrcp,
loquitur ad Salvatorem Uxc omnia mihi tradila
: ct altiludo cius nimia, etc. Non solum Nabucho-
simi {Mait. iv, D). Et Apostolus dicit Mundus in : donosor rege ChaldMorum, sed de omnibus impiis
maligno positus esl (I Joan. v). propheta loquitur: Vidi impium superexaltatum, et
(Vers. 2.) Somnium vidi quod pcrterruit me : et elemlum sicut cedros Libani [Ps. xxxvi, 35): qui
cogitationes mese in stratu meo, etc. Respondeant non virtutum magnitudine, sed sua elevantursuper-
qualesomnium viderit contraria fortitudo: nisi forte bia et ideo exciduntur, et corruunt. 647 Unde
:

omne quod in hoc mundo babere videtur, umbra jj bonumestilludsectariquodDominus docetinEvan-

et somnium est. gelio : Discile a me, quia niitis stim et humilis corde
Et visiones capitis mei conturbavervnt. me. Nota {Matth. xi, 29). Quod autem ait juxta Theodotio-

(a) Itaquibus utimurmss.etVict. ox vetustioribus codicibus ususparumemendatis, ut acciperetCT//c-

vulgatis pra;ferunt. Martian. cum Erasm., querant qam pro altero sive i-:a'ipov pro 'i-Eprr/ in Gra;co le-
el replicent. geret. Potuit vero Nabuchodonosor Danielem eo
Omisso reliquo versu, continuosubdit
(6)Palat. noininc collegam voluisse appellare, quia alteripse
L\X, qui hxcomnia nescio
Cseteri similiter, cxceplis et sccundus a rcge esset. Notum quippe illud Cle-
qua rnlione prxtcrierunt. Unde judicio, etc. mcntis Alexandr. effatum Cent. secundo o oi i-:aipoc
(c) Non collegam, sed alterurn.sive noni-uxJpovsed 'hz-jo- Jy,;,. DeniqueOrigeneshomil. iSinNumeros,
ETEpov legerunt veteres, et nominatim Chrysostomus Itelcgamus ca qu;e in Danielc scripla sunl de ipso
ac Theodoretus.Estque illa intorpretatio, sive qute Danicle, et tribus amicis cjiis scripserat Graece :

araicum aut collegam praefert, longiora Chaldaica sxaipoi,;.

veritate quare visus eat doctiis viris HieroDymus
;
515 S. EUSEBII HIERONYMI 516
nc.m, -ci xjTo,-, id est, altitudoejus, sive <) («) y.jptW, A superbifB, sed potentise videatur arguere.
ut postea ipsc interpretatus est, id est, dominalio, (Vsrs. 20.) Et vincialur ferro, et xre in herhis fo-
pro quo nos vcrtimus, aspedus ejus, iidem contem- ris, el rore cwli conspergatur : cum
feris sit pabu-
et

ptores historiaecalumniantur, quod nequaquam do- l.um ejus, donec septem lempora commulentur super
minatioNabuchodonosor regis orbem terrarumpos- cum. Et supra similiter scriptumest. Quferuntergo
sederit. Neque enim Grjccis et Rarbaris, cunotisque a nobis qui historia3 contradicunt quomodo in vin- :

Septentrionis et Occidentis nationibus imperavit, culo ferreo et ,-creo fuerit Nabuchodonosor aut :

sed tantum Orientis provinciastenuit, id est Asiam ;

quis eum vinxerit et compedibus alligaverit cum :

non Europam et Libyam. Ex quo intelligi volunt perspicuum sit omnes furiosos, ne se praecipitent et
cuncta ad diabolum referenda esse ; cumhaec om- alios ferro invadant, catenis ligari.
nia nos hyperbolice dicta debeamus accipcre, ob (Vers. 21. 22), Hxc estintevpretatio sententim .H-
superbiam regis impii, qui tantumgloriatur in Isaia tissi^ni, qux pervenit super Dominum meum regem :
{Cap. xiv), ut cojlum se tenerc jactet, et orbem Ejicicnt te ab hominibus.et cum bestiis ferisque erit

terrarum quasi nidum et ova volucrum. habitulio tua, etc. Austeritatem sentontiae, verborum
(Vers. 10, ii.) El ecce vigil el sanctus dc cwlo temperat blandimentis : ut [Al. et] cum dura prae-
desiendit, clamavitque forliter, el $ic ail : Succidite t. cesserint, mitioribus repromissis relevet [Al. re-
arhorcm, ct prsecidite ramos ejus, etc. Pro vigili levat]animam territi. Denique infert.
Theodotio ipsum Ghaldaicum verbum posuit iim, (Vers. 23.) Rcgnum tuum tihi manebit, postquam
quod per tres litterasAiN, iod etRES scribitur: signi- cognoveris polestatem esse coelestem. Unde hi qui
ficat autem angelos quod semper vigilent et ad Dei ; historiae contradicunt, et volunt diabolo reddi pris-
imporium sint parati. Unde et nos crcbris pernoc- tinam dignitatem, in hoc loco veliflcant quod post
:

tationibusimitamurangelorumofricia.EtdeDomino toraienta, post etferationem, post herbarum et feni

dicitur Non dormitabit, neque dormiet qui custodit
: septem annorum circulos, confiteatur Do-
cibos, et
Isracl {Ps. cxx, 4). Denique in consequentibus le- minum, et sit qui prius fuerat. Qui respondere de-
gimus. In sentenlia vigilum, hoc esi, angelorum, de- bent quomodo congruat, ut angeli qui numquani
cretum et sermo sanctorum et petitio. Consuetudo
: corruerant, eum rursus principem habeant qui per
autem Graeci (/') Latinique sermonis fpiv vocat, qus pcenitentiam sitreversus.
per multicolorem arcum ad terras descendere di- (Vers. 24.) Quamobrem, rcx, consilium meum pla-
citur. ceat tibi, et peccata tua eleemosgnis redime, 649 et

(Vers. 16.) Tunc Daniel cujus nomcn Balfhasar, pauperum, forsitan

iniquitales tuas miscrirordiis
cccpit intra semetipsum lacitus cogitare quasi fiora ignoscat Deus delictis tuis. Si prEEdixit sententiam
una et cogitationes eju% conturhabanl eum. Hespon- ^ Dei, quse non potest immutari, quomodo hortatur
:

densque rex ait Balthasar, somnium, el interprelalio

: ad eleemosynas et misericordias pauperum, utDei
ejus, non conturbet te. Respondit Dalthasar et dixit. sentontia commutetur.'Quod facile soIviturEzechia;
Tacitus intellexit Daniel somnium esse contra re- regis exemplo, quem Isaias dixeratesse moriturum
gem et timorem cordis vultus pallore signabat
: {Isai. xxxviii) et Ninivitarum, quibus dictum est:
: ;

dolebatqueproeo quietplurimumhonorisdetuIorHt. .idhuc quadraginta dies, et Ninive suhvertetur {Jonx

648 Et nevideretur insultare atque Itetari contra iii). Et tamen ad preces Ezechiae, et Ninive, Dei
hostem regem denique detestatus id quod intelli-
: sententiacommutata est non vanitate judicii, sed :

gebat, loquitur ad eum. eorum convcrsione,qui meruere indulgentiam.Alio-

Domine mi (c) somnium lioc his quitc oderunt, et quinetin JeremialoquiturDeusse malaminari su-
interpretutio ejus Iwstibus tuis sit. Videns ergo Na- per gentem (/<;/'. xxiii) et si bona fecerit, minas ;

buchodonosor eum metuerc ne sinistrum quid at- : clementia oommutare, Rursum bona agenti se asse-
que contrarium contra regem dicere videretur co- rit polliceri et si malafecerit, dicit se suam mutare
: :

hortatur eum ut simpliciter etvere loquatur quod sententiam non inhomines, sedinopcraquaimu- :

intelligit; nec quicquam metuat. tata sunt. Neque enim Deus hominibus, sed vitiis
(Vers. 17.) Arborem quam vidisli suhlimem alquc ]) irascitur quse cum in homine non fuerint, ne- :

robusiam, cujus altitudo pcrtingit ad ccclum, etc. quaquam punitquodmutatumest.Dicamusetaliter:

Absque regis injuria explicat veritatem :ut non eum Fecit quidem Nabuchodonosor juxta Danielis con-

(a) Palat.KVPIi)TEC,exquo malim profeoto reponi Hieronyraus doceat, non tamen ut ille ex eo quod
in textu /-jpio-rr,? pro /-•jpEia, minus proprio minus- sempcr viijHent, sed ex eo quod luceant, exponit.Ip-
que eleganti ad dominationem significandam vo- sum dcniqueiiN Jobi xxxvn 30,vertunt LXX in ve-
cabulo. tustiorc saltem Alexandrino exemplari -o^ov, id est
{b) Quasi nempein Chaldfoo scriberetur "iiN cum nrfwm.quem cffilestem,sive Iridempassiraaccipiunt
aleph, non Tiy cum bain. Veteres eam vocem in- loci ejus interpretes, Sed et in praesenti Danielis
terpretatisuntsp/exf^orem, aut lucem. Chrysostomus pro Ir Origenes /?•!« sive "Iptv legit.
in hunclocum opa,oij.(j'iv otp (jio; i.i.iYa,xa't XaijLTCrjOova. (() Ad Vatic. et Palat. mss.fidemexpunximus ad-
Vide Ir vocat lumen magnumet splendorcm. Et Suida ditum rex, quod etVictor. annotaverat in Vulgata,
eip ),aijn;r,o(ov, /)', splcndor. Unde et Nazianzenus, Chaldaico, GraBcoque codicibus nonhaberi.
quamquam angeloa significari quemadraodum et
517 COMMENTARIOKUM IN DANIELEM LIBER. CAP. V. 518
silium misericordias in pauperes ; et irlcirco usque A El lioc loquitur quasi homo sa;culi. Non enim quod
ad mensemduodecimumin eum estdilatasententia: vult.hoc facit sed quod bonum est, hoc vult
:

sed quia posteaambulans in aula BabyloniSjgloria- Dcus. Nabuchodonosor autem sic locutus est, ut
tur et dicit: Nonne hsec est Babylon{a) magna, qiiam dum potentiam Dei prffidicat,justitiam ejusvideatur
ego xdificavi in domum regni : in rohore fortitudinis arguere. quod immerito po^nas sustinuerit.
meas in gloria nominis mei f bonum misericordia3 per- (Vers. 33. )R optimalcs mei et rnagislratus mei
didit malo superbiae. requisierunl mc ci vi regnum meum restitulus sum:
Forsitan ignoscet Deus delictis luis. Gum bealus el maynificenlia amplior addila est mihi. Ergo juxta
Daniel praescius futurorum de senlentia Uei dubitet, eos qui historia contradicunt, omnes angelicae for-
rem temerariam faciunt, qui audacter pecoatoribus titudines requisiturae sunt diabolum , et in tantam
indulgentiam pollicentur.Et tamen sciendum quod crescet potentiam, ut qui quondam adversus Deum
si Nabuchodonosor bona operafacienti venia repro- superbierat,major, futurus sit, quam fuit ante pec-
mittitur multo magis aliis promittitur qui leviora
; catura.
peecata commiserunt. Legimus et in Jeremia prre- (Vers. 34.) Nunc igitur ego I^abuchodonosor laudo,
ceptum populo Judaeorum utorent pro Babyloniis ; ;
et magnifico,et glorifico regem cceli : quia omnia opera
quia in pace eorum, sit pax captivorum. n ejus vera,et vix ejtis judicia,et gradientes insuperbia
(Vers. 28.) Cum adhuc sermo esset in ore regis,vox yotesl humiliare. Intellexit Nabuchodonosor, quare
de copIo irruit : Tibi dicitur, Nabuchodonosor rex, re- septennii pa-nas sustinuerit ; et idcirco 651 se hu-
gnum tuum transiet [Al. transiit] a te ; et ab homini- miliatum, quia contra Deum superbierit.
te. Arrogans gloriatio statim punitur a
bus ejicienl (Gap. V. — Vers. l.) Uallhasar rex fecil grande
Domino.Et ideo non diflertur sententia, nevideatur convivium optimatibus suis mille : et unusquisgue
misericordia in pauperes minime profuisse.Sedsta- secundum suam bibebal xtatem. Sciendum est non
tim ut locutus est per superbiam, perdidit regnum huncesse lilium Nabuchodonosor, ut vulgolegen-
quod 650 ob eleemosynas fuerat reservaturn. tes arbitrantur;sedjuxta(f) Berosum,qui Chaldaeam
(Vers. 29.) Donec scias quod dominetur Excclsus in scripsithistoriam,etJosephum, quiBerosum sequi-
regno hominum. Magna miserise consolatio,quando tur, post Nabuohodonosor qui regnavit annis qua-
in tormentispositus, scit prospera secutura: quam- draginta tribus successisse in regnum ejus filium
quam Nabuchodonosor tanti furoris sitet amentiae, qui vocabatur Evilmarodach, de quo scribit Jere-
ut malorum tempore,bonorum quae ei Deus promi- mias,quod primo anno regni sui levaverit caput
in
serat, non fuerit recordatus. Joachin regis JudaE,et eduxerit eum de domo car-
(Vers. 31.) Ego Nabiichodonosor oculos mcos ad ceris {Jerem. lii). Refert idem Josephus, quod post
cadum levavi : et sensus meiis redlitus C mortem Evilmarodach,in regnum patiis
esl mihi. Nisi successerit
oculos levasset ad CQelum,,8ensum pristinum non filiusejus Neglisar post quem rursum : fllius ejus
recepisset.Quando autem dicit sensum sibi red- Labosordach quomortuoBalthasarfiliusejusre-
((/) :

ditum, ostendit non formam seamisisse, sed men- gnum tenuerit,quem nunc Scriplura commemorat
tem. quo interfecto a Uario rege Medorum, qui Cyci regis
Et regnum ejus in generatione et generalione . Si Persarum avunculus fuit, et Cyro Persa (quae duo
hoo quod in Scripturis dicitur, in generatione et regna Isaias ascensorem bigaB, cameli,
{cap. xxi)
gcneratione, simpliciter accipimus pro eo quod est, et asini vocat) destructum esse imperium Chaldaio-
in omnia futura iem/)om,nulla quaestio est.Sin autem rum. Quod quidem et Xonophon in Cyri majoris
(ut saepe diximus) generatio et generatio,duas ge- scribit infantia Pompeius Trogus, et multi t:lii
: et
nerationes significat,Legiset Evangelii,quKrendum qui barbaras scripsere historias. Hunc Darium in
est quomodo Nabuchodonosor Dei sacramenta co- Grascisvoluminibusquidam Astyagen[,IL AstyageaJ,
gnoverit.Nisi forte hocdicamus,quodpostquamocu- alii Astyagis fllium putant,elaiio apud eos appellari

los ad ccelum levavit, et recepit pristinum statum, nomine. Unusquisque autern prineipum vocatorum
et exaltavit et benedixitDeum viventem insempiter- juxta suam bibcbal aiatem : Sive ut caeteri interpre-
num, etiam hoc non ignoraverit. n tes transtulerunt : Bibebat ipse re.c vinum coramcun-
(Vers. 32.) Juxta voluntatem enim suam facit tam ctis prineipiius quos vocaverat.
{b) in virtutibusca:li,quaminhabitatoribus terrx, etc. (Vers. 2.) Prsecepii ergo jam temulentus, ui affer-

(a) Pro masfnn, quam vocem sacertextus tacet,Vic- avmiruius fuit.herosus aulem septimodecimo Nabo-
torius substituit civitas. nidiannoCyrum impetum in Babyloniam fecisse ;
(b) Mss. nostri, tam inca'lo -^uam in terra. unde fugatam Nabonidum inclusum fuisse in Busip-
Gonfor Berosi iocum apud Josephum lib.i con-
(c) pensium civitate, atqueinde exqulsum impetrasse a
traAppionera cap. 20. Hunc enira postremum re- victoris Cyri clementia, ut sihi daretur oi/.r.Tr^piov
gem, quem iVa6o?!t(/;tm vocat Berosus, Balthasarem K-)yiy.'iiy.'i , habitaculum in Carmania, ibique-:6Xo'.-:T6v
appellat Hieronymus, et filium Labosordachi facit. Tou yp(Jvo'j 6'.aYoV(iij.svo? iv ly.tviri tfi /(opa xatiTrssij/E
Berosus hominem quemdam dicit ex Babylone ex Tov fJiov, reliquum scilicel vitte'teinpus'e'xegil,in'ea-
eadem gente. Sed et major infra dissensio inter quo provincia diem obiit supremum.
utrumque ost, quod hunc S. Doctor interfectum a [d\ Palat. constanter hunc vocatto/^orwtfec/t; Va-
Pario rege Medorum dicit, qui Cyri regis Persarum tic, Laborsardech,
 ;

319 S. EUSEBII HIERONYMI 320

renttir rasa aurea alqiie argentea, qux axportaverat A. Videntur autem digiti iii pariete scribere contra
Nahuchonosor pater ejus de templo quod fuil in Je- candelabrum neetmanus,et id quod scribebatur,
:

rusalem, ut biberent in Tradunt Hebraii

eis rex,etc. longius a luraine non parerent. Et scribunt in pa-
hujuamodi fabulam ugque ad septuagesimum an-
: riete auife regise, ut intelligat rex ad se pertincre

num, quo Jeremias oaptivitatem populi Judceorum quod scribitur.

dixerat esse solvendam 65^ do nuo et Zacharias (Vers. 6.) June jacies reqis comnmtata cst, etc. Et
in principio voluminis sui loquitur, irritam putans hic notandum propter eos psalmos qui habent titu*
DeipollicitationemBalthasar,falsumque promissum los Pro his qui commutabuntur, quod immutatio
:

versus in gaudium,fecerit grande conAivium, insul- non solum sanoti,sed etpeccatoris quoque sit.Nam
tans quodammodo spei Judaeorum. et vasis templi et in consequentibus legimus Rex Balthasar satis :

Dei, sed statim ultio consccuta est. Quod autem conturbatus est, ct vultus illius iinmutatus esl.
BaUhasaris,patremNabuchonosorvocat,nonfaoiter- (Vers. 7.) Exclaniavititaque rex fortiter,ut introdii-
rDremsoientibus sanctfe Scripturte oonsuetudinem :
cerenl magos, Chatdceos et haruspices, etc. Oblitus
qua patres, omnes proavi et majores vocantur. Et eorum Nabuchodonosor acciderant, antiquum
qu£B
hoc considerandum, quod sobrius ista non faciat et inolitum su» gentis sequitur errorem ut non :

sed temulentus, oblitusquc pa3na3 qua) Nabuohodo- Dei prophelam, sed magos, etChaldffios et h;iruspi-
1- ._*
^
nosor proavum illius conseouta est. cesvocet.
(Vers. -4.) Bihebant vinum, et laudabant dcos suos Purpura vesiietur : et torquem aureum habcbit in
aureos, et argenteos, et xreos, fcrreos, licjneosque et collo.Rem quidem facio ridiculam, ut in e.xpositione
lapideos. Quanta stultitia ! in auicis vasis bibentes, prophetarum de verborum generibus quasi gram-
deos ligneos laudabant et lapideos. Quamdiu vasa maticusdisputem sed quia aquodam nihil sciente,
:

fueruntin idolio Bahylonis, non cst iratus Domi- et omnia pollicente reprehensus sum, our torquem

nus videbantur enim rom Dei secundum pravam

:
genere feminino transtulerim, breviter annotabo,
quidem opinionem,tamendivinocultuiconsecrasse: quod (6) Cicero et Maro torquem ia genere feminino,
postquam autem humanis usibusdivina contami- Titus Livius masculino dixerint.
nant,slalimpa;nasequiturpostsacrilegium.Laudant Et tertius in regno meo erit, etc. Vel tertius post
autem deossuos,insuUantes DeoJuda;orum;quod il- me, vel unus ex tribus principibus, quod alibi Tpt-
lis vicloriam tribuentibus,bibebantinvasisejus.Jux- crtiTa; legimus.
tatropologiam,ho3 dicendume8t:quod omneshffire- Regina autem,pro re qux acciderat regi el optima-
tici.et doctrina oontraria veritati, quae assumit ver- tibus ejus,doinum convivii ingressa est, etc.Hano Jose-
ba prophetarum : et testimoniis divinM Scriptura) phusaviam Balthasaris, Origenesmatremscribunt:
abutitur ad sensum suum et dat ; bibere his quos unde et novitpraelerita, qua; rex ignorabat. Evigilet
decipit, et cum quibus fornicata est: tollat vasa ergo Porphyrius, qui iiam Balthasaris somniatur
templi Dei,et inebrietur in eis : et non Deum cujus uxorem, et illudit plusscire, quam maritum.
vasa sunt, sed deos laudet aureos et argenteos, et (Vers. 10.) Est vir in regno tuo, qui spiritum deo-
aeneos, et ferreos, ligneosqueet lapideos. Aurei mi- rum sanctorum habet in se.Pnsier Symmachum,qui
hividentur(n)hi quisaeculari rationecompositi sunt. Chaldaicam veritatem secutus est, caeteri spiritum
Argentei, qui habeni eloquii venustatem, et rheto-
Dci interpretati sunt.
rioa arte constructi sunt.Qui autcm inferunt fabulas
Et in diebus patris tui sapientia etscientia inventx
poetarum,et vetustis utuntur traditionibus, hahen- sunt in eo, etc. Patrem vocat Nabuohonosor, ut
tesinter se multam vel elegantiaj vel stultitias diffe-
supra diximus,proavum ejus.secundum consuetu-
rentiam, 653 isti vooantur «nei et ferrei. Qui au-
dinem Soripturarum. Imitanda autem ct sanoti
tem penitus inepta proponunt,lignei appellantur et viri et inter barbaros conversatio, cum regis avia
lapidei. Quos omnes in duas parles Deutcronium
vel mater pro virtutum mfignitudine tantis eum lau-
dividit, scribens Malediclus qui facit sculptile, et
:
dibus elevet.
conflatile,opus manuum artificis,et ponit illud in abs-
'(Vers.,H.) //(i qux respondens Daniel ait coram
condito [Deut. xxxii. 15). Abscondunt enim omnes D ^^^^. ]^u^nera lua sint tibi: et dona domus tux al-
hffiretici,etoperiunt mendaciorumsuorumdograata, teri da, etc. .Emuleraur Danielem,Regi9 dignitatem
ut sagittent in obscuro rectos corde. et muneracontemnentem, qui absque pretioprofe-
{yeTS.5.) Ineadem horaapparueruntdigiti quasima- rens veritatem jara illo tempore prtneceptum Evan-
nus hominis scribentiscontra candelabrumin superficie gelicum sequebatur : Graiis aecepistis, gratis date.

parielis atdx regix.El rex aspiciehat articulos manus Alioqui, et tristia nuntiantera,indecen9 erat libenter
seribentis. Pulohre dixit In eadcm hora, siout et
: dona suscipere.
supra legiraus de Nabuchodonosor eum adhuc ser- : (Vers. 19.) Quos volebat, interficiebat, et quos vo-
mo esset in ore regis, vox de ccelo ruit ; ne ob aliud lebat, percutiebat : quos volebat, exaltabat, et quos

sibiillatasupplicia,sedobblasphemiaracognosoeret. volebat, humiliabat. Nabuchonosor proavi ponit

[a] In iisdem Mss. dii pro hi. exempla, ut est illud notissimum iii Offic, 31, da

[b) Invonias ccontrario saltem apud Clceronem Manlio, qui, lorque detracto,Torquati nomcn invenit.
S21 COMMENTAIUORUM IN DANIELEM LIBER GAP. VL 533

exemplum : ut et Dei justitiam doceat, et propter A (Vers. ^g.^eS» Tunc jubenterege indutus esl Da-
superbiam etiam pronepotem similia sustinere con- nicl purpurn ei circumdala est torques aurea collo ejus,
firmet. Si autem Nabuchodonosor quos volebat, in- et prxdicalum eH de eo, quod haberet potestalem ter-

terficlebat, et quos voIebat,percutiebat quos vo- ;

tius in regno.Sive tertiae partis regni.Accepit autem
lebat, exaltabat,et quos volebat humiliabat in hu- : insignc regium, torquem et purpuram,ut Dario qui.
juscemodi honoribus,ct percussionibus.exaltatione eritsuccessurus in regnum fieret notior,et per no-
et humiliatione, non est Dei providentia, nec pra- titiam honoratior.Nec mirum si Balthasar audiens
ceptum sed eorum voluntas percutiunt quos vo-
: praemium, quod pollicitus est. Aut
tristia, solverit
luerint, et exaltant, et reliqua. Quod cum ita sit, enim longo post tempore credidit ventura qus dixe-
quferendum est,quo sensu illud legatur : Cor regis r.it aut dum Dei prophetam honorat.sperat seve-
:

inmanu Dei : quocumfjue voliicrit, illud declinahit niam conseculurum.Quam si non impetravit,maju3
{Prov.xxi, 1 ), nisi forte sanctum quemquc dica- fuisse credendum est sacrilegium in Deum, quam
mus 655 regem, cujus non regnat peccatum in honorem in hominem.
mortali corpore, et cujus ideo servatur cor, qui in (Vers. 30.) Eadem nocte interfectus est Batthasar
manu Dei est {liom. vi)-Quidquid autem in manu Chaldsem.et Darius Mcdus successit in regnum,
re.v

Dei Patris fuerit juxta Evangelium,nullus potet ra- annos nattis sexaginla duos. Josephus scribit in de-
p
pere ex ea et quicumque raptus fuerit,inlelligitur cimo Judaicseantiquitatis libro,obsessa Babylone a
in manu Dei non fuisso. Medis et Persis, Dario videlicet et Cyro in tantam
(Vers. 22.) Tu quoque, fUius ejus Baltliasar, non venisse Balthasar regem Babylonis oblivionem sui,
huiniliasii cor tuum cum scires hxc ornnia : sed ad- ut celeberrimum iniret convivium,et in vasis templi
versum dominatorem cceli elevatus esl, etc. Proavus biberet.et obsessus vacaret epulis.Unde potest stare
tuu9,quia elevalum est cor ejus et spiritus illius ob- historiaquodeademnoctesitcaptusatquejugulatus:
iirmatus est ad superbiam, depositus est de solio dum omnes aut visionis interpretationisque pavore
regni sui et gloriaejus ablataest et reliqua {Jcr.iv). terrenlur, aut occupati sunt festivitate, et ebrietate
Et tu igitur cum hac de parente cognovisses, et convivii.Quod autem vincente Cyro rege Persarum,
sciresquod superbis resistit Deus,humilibus autem et Dario rege Medorum solus Darius successissein
dat gratiam, non debueras advcrsus dominatorem regno scribitur, ordo »tatis, et propinquitatis, et
cffili eievare cor tuum.et insultare majestati illius, regni est. Darius enim sexaginta duorum annorum
et ea facere qu« fecesti. Hunc locum quidam ad erat:majus regnum Medorum quam Persarum legi-
Antichristum relerunt.quod imitatuspatris sui dia- mus et avunculus qui prior erat jure naturaisuc-
:

boli superbiam, contra Deum erectus sit.Sed quae- cessor regni debuit numerari. Unde et in visione
rendum est ab eis, quis sit Daniel quis eis scriptu- C quae contra Babylonem in Isaia legitur, post multa
ram Dei interpretatur,et qui Medi etPersae occiden- quee longum est ponere,haec futura narrantur Ecee :

teseumetsuccedentesinregnumejus.Nullienimdu- ego suscitabo super eos Medos, qui argentum non

bium,quin post Antichristum sancti regnaturi sint. quxrant, ncc aurum velint : sed sagitlis parvulos in-
(Vers. 25.) Hxc est autem scriplura qux digcsta terj\ciant,ct lactantibus{h)uteris non misereantur{Isai.
est : hxc interpretatio ser-
M.1NE, Thecel, Phares. Et xiii, 7). Et Jeremias : Sanctiftcate, inquit, contra
monis : Mane, tiumeravit Deus regnum tuum,etcom- eam gentes, reges Medix, duces ejus,et universos ma-
plevit illud. Thecel, appensum [Vulg. appensus et gistratus ejus cunctamque terram potestatis illius {Jer.
inventus es]estin statc! a,et inventumcst minus hahens. Li, 28). Et in consequentibus Filia Babylon quasi :

Phares, divisum regnum tuum.ef dalum est Medis

est area tempus triturse cjus adliuc modicum, et veniet
:

et Persis.Tria. tantum verba in pariete {a) scriptura lempus messionis ejus {Ibid., 33). Quod autem in con-
signaverat Mane, Thecet, Phares, quorum primum,
: vivio capta sit 657 Babylon, quam hortatur ad
numerum, secundum, appensionem, tertium, di- pugnam.mamifestusscribitlsaias Bubylon dilecla :

visionem sonat.Non solum ergo lectione opus fuit, mea jacta est milii in miraculum pone mensam,con' :

sed interpretatione eorum qu« legerat ut intelli- tcmplare in specuta comedentes et bibentes surgite
:
:

geretquid ha?c verba praidicerent quod scilicet nu- n principes.arripite chjpeum {Isai. xxi, 4, 5).
:

merasset Deus regnum illius atque complesset, et (Cap. VI.— Vers. i seqq.) Placuit Dario, el con-
apprehendisset in statera judicii sui et ante eum sliluit supra regnum satrapas centum viyinii, ut es-
:

jugularet gladius, quam naiura dissolveret, et im- sent in toto regno suo : et super eos princtpes Ires ex
perium ejus Medos divideretur et Persas.Cyrus
in quibus Daniel titius erat. Josephus de quo supra di-
enim,ut ante jam diximus.rex Persarum,juncto sibi ximus, hujus loci scribens historiam, ita locutus
Dario avunculo, subverti imperium Chaldaorum. est Darius (c) autem qui Babyloniorum destruxit
:

)a) Ita Victorius restituit cx Brixianis codd.Mart. fifEijioviav ^).^xiKipo'Jxri\J<rj^;-^z^o\>i,'i-Oi r,v E$r,y.O(j-:ov
scripta cum Erasmo retinuit. oiuTipov, o-i -f,-) Ba6'jXiova eTXev, '6c "fiv 'AoTjiYou?
Victorius lactentibus tileri. Sic enim, ait.textus
(fr)
'jio,;, ETSor.v oi irapi •coT? '"EXXTjstv exttXeTto bvop.a"0«
vocat lactentes uteri infantulos. Fructum ventris xal Aav£r,Xov Tov Tzpoor^xr^^j Xabtov, aYavsv zXi Mr,o(av
est in Hebra>o. Nec de matribus,qus lac pr»berent Ttpds au-ov, xai Tziar^a auxti) "Ciijiric |jiETaoou? zTf.s suv
sed de parvulis qui illud suggprent, dicitur. """ E^rjxovTa
Tjxw Twv Tptdiv -cipTatpaTTdiv r|V,o'jc '^~' Ttov
^(c) Graeca Jose^)hi. Ub. Aiitiqq. x, c. fl, verba xa( xpiaxodiwv aaToaTiiaJv xaTsrcrjae.
Sio habent,Aapet(o ok -<^ xaTaXuaavxi -vfiv BaSuXiovJuv

Pawol. XXV. 17
S33 S. EUSEBIl HlERONYMl 324
imperium, juvante se, et pariter dimicante Cyro A quod fidelis esset, et omnis culpa3 suspicio non in-
propinquo suo, annum vilfc agcbat sexagesiraum veniretur in eo. Pro suspicione Theodotio et Aquila
secundum,quando cepit Babylonem : eratque lilius a(j.S/a-/.Yi(xainterpretati sunt,quaeChaldaice(t)dicitur
Astyagis, qui altero apud Graecos vocabatur [Al. ESSAiTHA. Cumque ab
Hebraeo quererem quid si-
vocatur) nomine : tulitque secum Danielem pro- gnifioaret,responditvim verbi sonare SiXeap.quam
phctam,et adduxit in Mediam, et unum facit e tri- nos illecehram sive atsaXixa, hoc est, errorem dicere
bus principibus,qui universoregno ejus praBcrant. possumus : Porro Euripides in Medea a|ji.7t)>ay.ia?,

E.-c quo intelligimus subversa Babylone,Darium re- per ir et non per [i. a;j.apTia?, id est. peccata ap-
versum esse ad regnum suum in Mediam,secumque pollat.

adduxisse Danielem in lionore eodem, quo a Bal- (Vers. 5.) Dixcruni crgo viri illi : Non inveniemus

thasar provectum [AL profectum] acceperal. Nec [Al. invenitnus] Danieli aliquam occasionem, nisi
ambiguuni est, audisse eum signum atque porten- forte in lecjc Dei sui. Felix conversatio in qua ini-

tum, quod Balthazar acciderat.et interpretalionem mici nullam roperiunt occasionem, nisi forte in le-

quam Daniel exposuerat,et quomodo Medorum ro- gitimis Dei.

gnum Persarumque prffidixerit. Nemo orgo portur- (Vers. 6.) Tunc principe.t, et sntrapx surripuerun
betur, quod nunc regno Darii, nunc in regno
in T. regi, et sic locidi sunt ei. Pulchre dixit, surripue-

Cyri,DanieI fuisse dicatur. Pro Dario, Septuaginta runt Non enim hoc locuti sunt, quod agere
:

Artaxercen interpretati sunt. Quod aulem ordo cogitabant,sed per honorem regis, inimico moliun-
pra;posterus2est, ut ante sub Dario narretur histo- tur insidias.
ria, quam sub -iBalthasar, quod postea leoturi su- (Vers. 8.) Nunc itaque, rcx, confirma sententiam

mus,qui a Dario interfectus est,illud videaturmihi et scribe decretum, ut non immutetur, 659 quod
in causa,quod statim historiam historiae copulavit, slatutum cst a Medis atque Persis. Perspicuum fit

in fme enim superioris dixerat Visionis EC Darius : [.\l. quod supra diximus, unum regnum fuisse
sit]

Medis sucMsail in regnum annos nalus scxaginla duos. sub Dario et Cyro Medorum atque Persarum.
Sub hoc igitur Dario, qui interfecit Balthasar, haec (Vers. 10.) Quod cum Daniel compcrisset, id est,

gestasunt quaa dicturi sumus. constitutam legem, ingressus est domum suam, et fe-
(Vers. A.) Porro rex cogitahal constitucre eum su- nestris aperlis in cKnacuto suo contra Jerusalem, tri-
per omnc reynmn, undc principes et satrapse quxre- bus temporibus in die jlcctebat genua sua, et adora-

bant occasioncni, ut invenirenl Danieli cx latere re- bat : conjitcbalurque corani Deo suo sicut ante facere

gis, etc. Pro principibus, 658 quod Symmachus consuevcral. De omni Scriptura sancta celeri me-

transtulit Theodotio •tazTivco');, Aquila a-yiv/.-iy.oli

:
moria congregandum est, ubi otojiotTa, qu» Latine
interpretatus est. Cumque quaererem qui essent C dicuntur(f))nf»ia vel lecta, si\e solaria,&i {d^mdiyjiin.,

isti principes TQc/.Tty.ot, vel a'jvr/.Ti/.o!, in Septua-

id eat,ca;nacula legerimus. Nam et Dominus noster
ginta editione legi manifestius, qui dixerunt : el Pascha celebrat in coenaculo (Mallh. xiv) et in Acti- :

duos viros quos constiiuit cum centum

eo, et satrap.r: bus Apostolorum super centum viginti animas cre-
viginti.Q\i\!i igitur inter duos principes, mter quos dentium Spiritus sanctus desoendit in ccBnaculum
hunc primum facere rex cogitabat,in- {Ac/or.i). Et nunc Daniel rogis.jussa contemnens,et
erat tertius,
insidiarum nata occasio est.(a) Quffirebant in Oeo habens fiduciam, non orat in humili, loco,
vidiae et
sed in excelso et fenestras aperit contra Jerusa-
occasionem ut inveniret Danieli ex latere regis. :

Et in hoc loco Ilebrcei talenescio quid suspicantur: lem, ubi, erat visio pacis. Orat autem secundum
praeceptum Dei, Dictaque Salnmonis, qui contra
latus regis, regina est, vel concubin» ejus c.-eteraa-
que uxores, qua; ex latere dormiunt. Quajrebant templum orandum esse admonuit.Tria autemsunt
ergo occasionem in rebus hujusmodi, si in ser-
tempora quibus Deo flectenda sunt genua tertiam :

mone, tactu, nutu, internuntio possent accusare horam,sextam etnonamecclesiastica traditio intel-
ligit. Denique tertiahora descenditSpiritus sanctus
Danielem. Sed nullam, inquiunt, causam et suspi-
cionem reperire polerant [Al potuerant] quiaeu- supcr Apostolos {Ad. iii). Sexta volens Petrus
:

nuchus erat, et eum in re stupri arguere non po- Q comedore, ad orationem ascendit in cosnaculum
{.4cL X.) Nona, Petrus et Joannes pergebant ad
terant. Hoc illi dixerint, qui propter occasionem
unius verbi longas solent fabulas texere.Nos inter- templum {Act. iii).

pretemur simpliciter,quod nullam occasionem ad- (Vers. 11.) Viri igitur ilti curiosius inquirentes,in-

versus eum reperirint, in qua regi noxius fuerit,eo vencrunt Danielem orantem, et obsecrantem Deum

(a) Prffiponit Victor., Lhidc principcs et satrapx (f) Menia legunt mss.codices Erasmus, meniana: ;

quxrebant. etc. consule supra annotaliones nostras in oap. xli Eze-

[b] Chaldaico legitur hodie nn^li-l Vscbclihitha, chielis. Mart. —
!la, vel cum dyphthongo mxnia

Legunt editi nnin"^ Uscbclihilluih ad

et coruptelani. habent mss. noslri. Nihilosecius malim cum Vi-
et
marginem, non intelligentes llieronymuni nun ci- ctorio post Erasraum substilui Mcniana cx uno ms.
tasse contextum Chaldaicum sed dixissc suspicio-
;
Brixicc, alteroquo olim edito libro. Vide quK supe-
nem Chaldaico sermono appellari Essailha, id est, rius in cap. xli Ezcchel. et epist. ad Sunniam et
nnTIun.quod sQV&corruplclam, etpravitalcin signi- 1'Vetel. observamus.
ficat.Hoequfi forte legebat in suo exempluri Hiero- {d) Non incongrue Palatin. ras. ava6aTa,id est as-

nymus. Mart. censibilia loca.

525 COMMENTARIORUM IN DANIELEM LIBER CAP. VI. 526

suum Ex hoc loco, disciuius, ne lemere nos offe-

: A eum, hominemquo 661 captivum habebat in ho-
ramus periculis sed quantum in nobis est, insi-
: nore mstximo.
dias dcclinemus. Unde et Daniel non in foro, non Allatusque est lapis unus,el positus super os laci,

in platcis faciebat contra regis imperium sed in :

qucm ohsignaoit rex annulo suo, ctc. Obsignavit an-

ahscondilo, ut veri Domini Dei omnipotentis jussa nulo suo lapidem,quo os iaci claudebatur ne quid :

non negligeret. contra Danielcm mollantur inimici. Credidit enim

(Vers. i2.) liex, numc/uid non conslituisti, ut om- eum Dei potentiae et qui de leonibus securus est
:

nis homo qui rogarel (juemqiiam de diis et hominibus de hominibus pertimescit.Obsignat autem et annulo
usque ad dies triyinla, nisi te [Al. a ie],rex, mittere- optimatum suorum,ne quid suspicionis contra eo3
turin lacumleonum? Ad quos respondens re.r ait: habere videretur.
Tacent de Danielis nomine, ut cum rex generaliter (Vers. 18.) Et abiit rex in domum suani, et dor-
sejussisse responderit, verbo suo teneatur: ne mivit inccenalus, etc. Quanta regis benevolentia, ut
aliter super Danielem faciat quam locutus est. cibum nec die nec nocte caperct ; somnum oculis
660 Verus esl sermo juxta deeretum Mcdorum nonconcederet : sed cum periclitante propheta ipae
atquc Persarum,quod prxvaricari non licel. Crebrius penderet affectu.Si autem rex nesciens Deum, hoc
annotamus, ubicuraque dicitur regnum Medo- n facit pro allero, quem vuit de discrimine liberari
rum atque Persarum ut solvamus difficillimam :
quanto magis nos pro peccatis propriis inedia et vi-
qua3stionem,qua nunc sub Dario, nunc sub Cyro giliis debemus Deumad clementiam flectere.
Daniel fuisse memoratur. (Vers. 19.) Tunc rex ^rimo diluculo consurgens,
(Vers. 13.) Tunc respondentes di.xcnint coram
feslinus ad li.cum leonum perrexit. Lacum vocat de-
rege Daniel de filiis captivilatis Jud;e [Vulg. Judx]
:
pressam in altum foveam, vel arentem cisternam,
non curavit de lcge tua,e\.c.\}l majorsil(rt) indignitas inqualeones nutriebantur.Festinus autem primo
contemnentis,eum qui regis jussa contemnit dicunt diluculo pergit ad ldcum,credens eum vivere.Lacus
esse captivum.
autom Latine,aquarum dulcium congregatio nun-
(Vers. 1 i). Quod verbum cum andisset re.v, satis
cupatur, ut lacus Benacus [.\l. Venacus],et Larius,
constristalus cit, et pro Daniele posuit corul liberaret
et Cc-eteri, quem Greci A!ij.vr;V, id est, stagnum vo-
cum. Intellexit se propria responsione esse dece- cant.
ptum et quod causa insidiarum esset invidia. Ita-
:
(Vers. 20.) Appropinquansque lacui, Danielem
que ne oontra suam legem facere videretur, non voce lacrymabili inclamuvit,ct affatus est eum. Cor-
auctoritate regia,sed ratione atque consilio vult
dis affectum lacrymis indicat; et oblitus regiae digni-
Danielem de discrimine intantum niti- liberare. Et
tatis, victor ad captivum, dominus currit ad ser-
tur, et laborat, ut rex potentissimus usquc ad so-
vum.
lis occasum cibum non accipiat: et illis tanta in
Daniel serve Dei viventis.Vixmicm vocat, ad dis-
malo pertinacia est.ut nec voluntate regis movean- tinctionem deorum gentilium, qui simulacra sunt
tur, nec injuria.
hominum mortuorum.
(Vers. 15.) Yiri aulem illi intelligentes regem, di-
Dcus luus cui tu scrvis scmper, putasne valuil libe-
xerunt ei : Scito, rex, qiiia le.c Mcdorum est atque
rare a leonibus ? Non quod dubitet de Dei poten-
te
Persarum, ut omne decretum, quod constitueril rex,
tia, de quo supra dixerat Dcus tuus qucm colis sem-
:

nonliceat immutari .Qicui rcx intelligebat principes

per, ipse liberabit te ; sed ambiguam sententiam
accusare propter invidiam : sic et illi intelligebant
temperat,ut cum Daniele ilU-esus apparuerit,quanto
regis animum, quod vellet Danielem de praesenti
res incredibilior est,tanto adversum principes ju-
morte eruere. Unde juxta legem Medorum at-
stior indignatio sit.
que Persarum, dicunt regis jussa non posse fieri
(\'ers. 21.) Rex,in xlernum i'U'e. Honorat hono-
irrita.
rantem se ; et ei vitam imprecatur eeternam.
(Vers. 10.) Tunc rex prxcepit, et adduxeriint Da-
(Vers. misil angelum suum, et
22.)669 Deus meus
nielem,et miserunt eum in lacum leonum. Di.vilque
lconum,et non nocuerunt mild, elc
^^'^'""^'''''^ora
rex Danieli : Deus tuus quem colis semper,ipse libe-
mfcz/ (e. Cedit multitudini, et consentientibus ad- Non leonum leritas immutataest sed riotuseorum, :

mortem amici [.•!/. inimici] non audet ne-

versariis, et rabies conclusa est ab angelo.et idcirco clausa,

gare: quodque ipse obtinerenon potuit, Dei tradi- qui propheta; bona opera praeoesserant ut non :

dlt potentia;. Nec ambigue loquitur : ut dicat, si

lain gratia liberationis sit,quam justiticC retributio.

potuerit, liberare le ; sed audacter, et confidenter :

Has aiitem voces, omnis sanctus vir proferat qui
licus, inquit, quem colis semper, ipse te libera-
tuus creptus est de ore leonura invisibilium, el de lacu
bil. Audierat enim tres pueros qui inleri&ris a Da-
inferni : quia credidit in Dcum suum.
niele gradus erant, ilammas vicisse Babylonias et ;
(Vers. 25.)Tunc Darius rex scripsit tiniversis po-
Danicli multa mysteria revelata.unde et diligebat pulis,tribubus et linguis habilanlibus in universa

(o) Victorius, ul major sit indiynat:o,comteninentei regem incitarent, contemnendo eum qui regis jus-
eum qui, ctc, part'm ex ms. partim ex edito libro sa contemnit, aiunt captivum ac veluti mancipiuiu
restituit. Ut nempe ad majorem indignationem iHum esse.
 —

527 S. EUSEBII HIERONYMl 528

terra :[a) Pax vobismuUiplkelur.A me cmslilulum A missa suntjuxla illud quod in Deuteronomio lege-
est decrelam, ut in universo imperio el regno meo, mus Quando dividcbat Alilissimus gcntcs quando
: :

Iremiscant el paveunt Deum Daniclis. Ipse est enim separahal Adam, constiluit tcrminos populorum
lilios
Deus vivens, et xternus in sxcnla, ct rccinum ejus ju.rtanumcriimangclorum Dei. Pars autem Domini
non dissipabiiur ,.ei potestas cjus usque in xtcrnum. populus ejus: Jacoh funiculmhxreditatis ejus{b)[Deut.
Ipse liberalor atque salvator,taciens signa, el mira- XXXIII, 8). Maroautera mundum istum.sajculumque
Danielem de lacu
bilia in ccelo et in terra,qui liberavit signiricat,salsis amarisque fluctibus redundantem :

lconim. Sicut Nabuohodonosor soribentem linguia sicut Dominus in parabola sagena; missa in mare
et gentibus.quidam interpretatus estin [contrarias iiiterpretatur (jl/a?//t xiii). Unde et draco rex dicitur
fortitudines, itaet Darium intcrpretalur, quod om- omnium quaein aquis sunt,et cujus secundum Da-
nes ad pcenitentiam provocet.Et quajrit [Al. qu.-e- vid in mari confriguntur capita [Psal, lxxiii). Et
ritur] utrum hoo in isto mundo futurum sit, an in in Amos legimus Si descenderil in profundum ma-
:

altero.vel certe post alios mundos. Quaj nos pro ris,ibi mandabo draconi,ct mordcbit eiim {Amos ix, 3).
deliramentis, et cassis ducentes fabulis, hoc solum Quatuor autem bestias,qu;c ascendebant de mari
dicimus ideo signa fieri per servos Dei apud bar-
: et erant diversi-o inter se, angelo disserente nosca-
baras nationes,ut unius Dei cultus,et i^eligio praj- raus. llx, inquit, magnx, qualuor
quatuor bestise
dicetur. regna consurgent de terra. Quatuor autem venti qui
(Vers. 28.) Porro Oaniel perseveravit usque ad re- pugnabant in mari magno, ideo venti cceli esse di-
gnum Darii,regnumque Cyri Persx.Hvgo quod supra cuntur quiaunusquisqueangelustacitproeo regno
:

legimus in line prim;c visionis: Fait autem Daniel quod sibi credilum est. Et hoc notandum,quod re-
usque ad annum primum Cijrircgis, non vitai illius gnorum 66-t feritas atque crudelitas bestiarum no-
tempus accipiendum est. Siquidem in ultima legi- mine demonstretur.
mus visione: Anno tertio Cyri rcgis Persarum, ver- (Vers. i.) Prima quasi lexna,el alas liabcbat aqui-
bum revelatum cognomcnto Ballliasar
est Danielis : Ix. Aspiciebam donec evulsx sunt alx ejus, et su-
sed hocsigniricatur,quod usquc ad primum annum blata est de terra,et supcr pedes qnasi liomo stetit [Al.

Cyri regis, qui Chaldajorum destru.\it imperium, slclcril),et cor ejus dalum esl ei. Regnum Babylo-
Daniel potens fuerit in Chaldsca : postea vero aDa- nium propter S8evitiam,et crudelitatem, sive prop-
rio in Medos translatus sit. ter luxuriam,et vitara libidini servientem,non leo,
(Cap. VIl. Yera.i.) Anno primo Balthasar regias sed lea^na appellatur.Aiunt enim hi qui de bestia-
Babijlonis DanieL somnium vidil. Visio autem capitis rurascripsere naturis,lea;nas esse ferociores,raaxi-
ejus in cubili suo. Et somnium scribens, brevi scr- me si catulos nutriant,et seraper gestire ad coitum
mone compreliendit suminiitimiiue pcrslriiujens, ait,
, Quod autem habebat alas aquil.E,superbiam signi-
Ha;c pericopeCSS quam nunc cunamur exponere, flcat regni potentissimi.cujus prinoeps loquitur per
et sequens, de qua dicturi sumus, priores sunt, Isaiam : Super sidera eoali ponamthronum meum et :

juxta historiam,quam duae superiores.Ista enim et cro similis Allissimo [Isai. xiv). Unde dicitur ad
sequens,primo et tertio anno Balthasar regis acci- cum : Si alle feraris ut aquila, inde te detraham
disse momorantur(Jt'r. xxxix).IIb autem quM ante (.4/i(//a).Alioquin, ut leo inter bestiiis, ita aquila
superiorem leota est,novissimoanno,immo novis- inter aves regnum lenet.Sedet hoc dioendura,aqui-
sima die regni Balthasar scribitur.Et hoc non so- lam mullo tempore vivere, et regnum Assyriorum
lum in Daniele,sed in Jeremiaquoque et Ezeohiele inultisa;tatibusfuisse dominatum.Quod autem evul-
legimus (Er.ec/i. xvii) : sioutin locis ipsis, si vita sa; sunt ala; ejus,id est,Ie8enae, sive aquilae, csetera
comes fueritjdocere polerimus.Sed in superioribus regnasignificat,quibus priusimperabat,et volitabat
ordo sequitur historia; : quid sub Nabuehodonosor in mundo. Et subiata est, inquit, de lcrra ; subverso
et Ballhasar,et Dario, sive Cyro mirabilium signo- ChaIda;orum.Quodquesequitur;
videIicet((;)imperio
rumacciderit.In hisveronarrantur somnia quoc sin- El super pedes quasi homo sletit,el corejus datum est
gulis sintvisa temporibus guorum solus propheta : ei,si de Nabuchodonosor intelligimus, perspicuum

conscius est,et nullam habent apud barbaras na- n est quodpostquamperdiditregnum,ct potentia ejus
tiones signi vel revelalionis magnitudinem;sed tan- ablataest,rursum in pristimum staturarestitutussit,
tum soribuntur, utapud posteros eorumqua; visa et non Iea;nam,sed hominem se esse didioerit, et
sunt, memoria perseveret. oor reoeperit quod amiserat.Sin autem generaliter
(Vers. 2, 3.) Videbam in visione mea nocte : et de regno Chaldceorura hoo sentiendum est, quodin»
ecce qualuor venti cwli pugnabant in mari magno, el perfeoto Balthasar,et Medis Persisque iraperio suc-
quatunr beslix grandes asccndcbant de mari diversx oedentibus,Babylonii homines,et humilis fragilis-

inter «e.Quatuor ventos coeli, quatuor arbitror an- que natura? se esse intellexerint.Notaordinem qui
gelicas potestates, quibus principalia regna com- inimaginecaputaureumdicitur,hicle»naappellalur
(a)Qua3hinosubsequuntursacriTextus verba nec (()Apponit Victor.nomcn/4Tac/ex Grsco textu,quo
subnexa;expositioni necessaria sunt, necin nostris sinedubiumatqueimperfectumsensum esseconten-
mss. habentur. Passim vero supra atque infra, si dit.
qua ojusmodi occurrunt.de quibus Leotorem mo- ((;)Vitiose antea legebatur impio : quod ms. ca-
nuisseparum intererat, in proponcndis Soripturae sligat.
locis,taoitiad conoinniorem mss.regulamesigemus.
 S29 COMMENTARIORUM IN DANIELEM LIRER CAP. VII. 830

(Vers. 5.) Et ec.ce heatUi alia simitis ur^u in parlc A rwW. El alu.s liabebat qualuor.HxhW enim Alcxandri
sletil, et tres ordines erani in ore ejus, et in dcnlilnis victoria velocius fuit, qui ab Illyrico, et .4driatico
ejus ; et sic dicebanlci : Surge, comcde carncspluri- mari usque ad Indicum Oceanum. et Gangem flu-
mns.Bestia seounda urso similis,ipsa est de qua in vium, non tam pra?liis, quam vicloriis percurrit.et
visione statuae legimus {Svpra ii, 32) : Pecltis ejus in se.xannis partem Europ6e,et omnem sibi Asiam
et brachia de argenlo,hssc ob duritiam,etferocitatem subjugavit.Quatuor autem capitaeosdem dicit duces
urso comparatur.Rigidum enim et parcioris victus ejus, qui postea successores regni extiterunt, Pto-
inmorem Laced.-cmoniorum, fe^5 regnum Persa- lom;cum, Seleucum, Philippum, Antigonuni. Quod-
rum fuit : ita ut in pulmentc/sale uteretur et car- quo additur Et poleslas dala est ei, ostendit, non
:

daino. Legamus Cyri majoris" infantiam (Educatio- Ale\andri fortitudinis, sed Domini voluntatis fuis-
nem sive inslitulionem). Quodque dicitur In parle : se.

una stelit, sic Hebroei interpretantur, nihil eos ad- (Vers. 7.) Post hoc aspiciebam in visionc noclis, et
versum Israelcrudeie gessisse.Unde et in Zacharia ec.ce bestia quarta terribilis alque mirabilis.et fortis ni-
Propheta, equi albi appellantur (Zach, i). Tres au- mis : dcntes ferros habehal magnos, comedens atque
tem ordines, sive versus qui erant in ore ejus,et in comminuens,et reliqua pedibus siiis conculcans,Qua.T-
dentibus, quidam sic interpretatus est, ut regnum „ tum quod nunc urbem tenet terrarura, imperium
Persarum in tres principes diceret fuisse divisum Romanorum est, de quo in statua dicitur Tibix :

sicut in Titftiy.oTZTi Balthasar et Darii legimus, tres ejus ferresE pedum qusedam pars jerrea, qmedam
:

fuissc principes,qui centum viginti satrapis prasfue- fictilis ; et tamen ipsius ferri ex parte nunc memi-

autem, tres reges post Cyrum fuisse Per-

rint. Alii nit, dentes ejus ferreos,et magnos esse contestans.

sarumautumanl, et (a)qu»illis sintnominareticont Satisque miror, quod cum supra leaenani,et ursum
Nos vero cum post Cyrum qui regnavit annis tri- et pardum,in tribus regnis posuerit.Romanum re-

ginta, sciamus apud Persas regnasse Cambysen gnum nulli bestiae compararit: nisi forte ut formi-
filium ejus, et fratres magos, et deinceps Darium, dolosam faceret bestiam,vocabulum tacuit,ut quid-
cujus secundo anno coeptum est fedificari templum quid ferocius cogitaverimus in bestiis.hoc Romanos
in Jerusaleni. Quintum, Xerxem lilium Dari ; sex- intelligamus. Hoc quod hic tacitum est. Hebrtei in
tum. Artabanum seplimum, Artaxerxem, qui |jia-
; cam aperdesilva Psalrais dictum putant: Devasiavit
xp6y£'.p, id est, lonyimanus cognominatus est: octa- eam (Ps. lxxix, 14). et smrjularis fcrus depastus esl
vum, (6) .Xerxem nonum, Sogdianum decimum
: Pro quo in Hcbraeo habet: Omnes beslix agri lacera-
.•

Darium cognomento voOovrundecimum.Artaxerxem verunt eam-.dum in uno imperio Romanorum,omnia

qui appellatus est [Avr]iAwv, id est, recordans duo- simul regna cognoscimus, quK prius fuerant sepa-
:

decimum, alium Artaxer.xem, qui et ipse cognorai- C rata. lllud aulem quod sequitur Comcdens alque :

natus est Ochus : tertium decimuni; Arsen, Ochi comminuens,cl rcliqua pedibus suis conculc.ans, s\gm-
filium : quartum deoimum, Darium Arsami filium ficat omnes nationes, vel interfectas ab eis, vel tri-

qui ab Alexandro Macedonum rege superatus est : buto, et servituti subjugatas.

Quomodo tres reges Persarum fuisse dicemus?nisi Dissimulis autcm erat cwtcris bestiis quas videram
forteeligamus aliquos saevissimos,quos ex historiis prius (\u\g. ante eam). In prioribus enim bestiis
reperire non possumus. Ergo tres ordines in ore singula formidinurn signa, in hao omnia sunt.
regni Persarum, et in dentibus ejus tria regna de- 667 El habebat cornua dccem. Porphyrius duas
bcmus accipere, Babyloniorum, Medorum, atque posteriores bestias,Macedonum et Romanorum, in
Persarum quK in unum redacta sunt regnum.
: unn Macedonum regno ponit, et dividit Pardum :

Quodque infertur. Et sic dicebantei : comsde carnes volens intelligi ipsum.-\lexandrum:bestiam autem
plurimas, illud tempus significat, quando sub As- dissimilem casteris bestiis, quatuor Alexandri suc-
suero quem Septuaginta .\rtaxorxem vocant, ad cessores,et deinde usque ad .\ntiochum cognomento
suggestionem Aman Agagitae.una dieomnos Juda?i Ephiphanen,decera reges enumerat qui fueruntsce-
jussi sunt trucidari {Esther. iii).Et pulchre non ait. vissimi ipsosque reges non unius ponit regni.
;

devorabat eos , sed, sic dicehant ei : ut conatus tan- rv verbi gratia, Macedonia;, Syriee, Asiae, et yEgypti,
tum fuerit, et nequaquam rei exilus sit conse- sed de diversis regnis unum efficit regnum ordinem
cutus. ut videlicet ea quaa scripta sunt : Os toqucns in.

(Vers. 5.) Post hoc aspiciebam et cccc alia gcnlia, non de .\ntichristo, sed de .\ntiocho dicta
[c) quasipardus,ct alcs habehat avis qualuor 666 per credantur.
se, et quatuor capita erant in beslia ei potestas data (Vers. 8.) Considcrabam cornua, et ecce cornu
est eiTertium regnum Macedonum, de quo in sta- aliud parvtdum ortum esi de medio eorum,et Iria de
tua legimus Ventcr et femora ejus ex xre, pardo
: cornihus primis el vulsa sunt a facie ejus, Et ecce
bestiae velocissiniK et opiAT^-rr/.fi comparatur, qua; oculi yuasi oculi hominis eranl in cornu isto, el os lo-
praceps fertur ad sanguincm, et saltu in mortem qucns ingentia. Frustra Porphyrius cornu parvu-

ffl) Palatin. ms. qui illi sint omnino retieent. (c) Iiiterserit Victor.^t/n.wex Vulgata et nebraico.
Ib) Idem ms. oclavum alium Xersem.
S31 S. EUSEBII HIERONYMI 532
lum, quod post decem cornua orlum est Ephipha- A. solus in thronosedet.Filius quoqu ehominis.qui ve-
nem Antiochumsuspicatur.ctdedecemoornibustria nit ad vetustumdierum.ipseest qui apud Joannem ,

evulsa cornua, (o) sextum Ptolemsum cognomen- leo dicitur de tribu Juda [Apoe. v) radix David,et
;
i

to Philometorem,septimum Ptolemffium Evergetem, caitera his similia:Hos thronos esse reor,dequibus

etArtarxiam regem Armenia!,quorumprioresmulto Paulus Apostolus loquitur \Sive throni,sive domina-
antequam Antiochus nascerctur.mortiu sunt.Contra lioncs [Coloss. i, 16). Et in Evangelio legimus Vos :

Artarxiam vero dimicasse quidem Antiochum nuNi-
mus: sed illum in regno pristino permansisse. Ergo
dicamus quodomnessoriptoreseoclesiasticitradide-
runt in consummatione mundi, quando regnum
: habitus demonstretur.Vestimentum ejus quasi nix
destruendum ost Romanorum decem futuros reges
qui orbem Uomanorum inter se dividant.et undeci-
mum surrecturum esse regem parvukim, qui tres
reges de decem regibus superaturus sit, id est,
jEgyptiorum regem, et Africs et ^thiopiae sicut
in consequenlibus manifestius dicemus.Quibus in-
terfectis, eiiam seplem alii regcs victori colla sub-
mittent Et ecce ait, oculi quasi oculi
in cornu Ne eum putemus juxta quorumdam
islo.
opinionem vel diabolum esse, vel daeraonem sed
unum dehominibus,i n quo totus satanas habitaturus
sit corporaliter. Et os loquens ingenlia (U
Est enim honio peccati, filius 66S
ut in templo Dei sedere audeat, faciens
autem sedehitis super duodecim Ihronos, judicantes
duodeeim tribus Israel {Matth. x, 28) Sedens autem
et vetustus dierum dicitur Deus, ut aeterni judicis
candidum,et capilli capitis ejus,quasi lana munda.
Et Salvator transformatus in monte.et gloriam di-
vinae majestatis assumcns,in candidis videtur vesti-
bus [Malth. xvii). Quodque capilli ejus lanae mun-
dissimae comparantur,parumostenditur sincerum-
„ que judicium, et nullam personam in judicando
reoipiens. Senex quoque describitur, ut maturitas
hominis erant comprobetursententiae.Thronus ejus tlamma; ignis,
ut peccatorestormentorum magnitudinem669per-
; timescant. et justi salventur, sic tamen quasi per
ignem. Rots ejus ignis accensus, sive currus ejus
Thes ii), El in Ezechiel quadriga^ sedens inducitur Deus
perditionis, ita {Ezecht i), et omnia Dei flammea sunt. De quo et
se quasi alibi dicitur Deus ignis consmnens esl {Deuti.\,2i):
:

Deum. ut lignum fcenum, stipulam, arsura in die judicii

(Vers, 9.) Aspiciebam donec throni positi sunt, noverimus. Et in Psalmis legimus Ignis ante eum :

et antiquus d'erumscdit. Vestimentutn ejus candidum prxccdet, et inflammahit in circuitu omnes inimicos
quasi nix, et capilli capitis ejus quusi lana munda. ejus [Ps. xcvi, 3). Fluvius igneus rapidiisque egre-
Thronus ejus fiummx ignis :rotx ejus ignis accensus: diebatur a facie ejus, ut peccatores traheret in ge-
fluvins igneus rndidusque egrediebalur a facie ejus, hennam.
Simile quid et in Joannis Apocalypsi legimus [Apoc. (Vers.lO.) Mitlia millium ministrabant ei,et decies
IV, 2 et seqq. Posl hiec statim fui in spiritu, et eece ^ millies centena millia assistebant et.Non quo iste mi-
Ihronus posilus erat in cselo.et super tlironum sedens, nistrorum Dei numerus definitus sit,sed quo majo-
el qui scdebat,similitu(linem iiiibebat lapidis jaspidis et rem mLiltitudinom humanus sermo explicarenequi-
sardini,cl iris erat in circuilu tlironi similis aspectui verit. Ista supt millia, et istffi myriades, de quibus

smaragdino,el eireatlironumalii throniviginti quatuor in Psalmis legimus:Citm« Dei deccm millibus,mul-

et super viginli quatuor thronos,viginti quatuor sencs tiptexmillia Ixtantium, Dominus in eis (Ps. lwu.
sedentes,amicti veslibus candidis,etsuper eapita eorum •18). Et in alio loco : Qui facit angelos suos spiritus,

(6) coronaaurea,et de throno egrediebanlur fulgura,et et ministros suos ignem urentem {Ps. ciii, 4). Duplex
voccs, et tonitrua- Et septem lampadcs ardentis ignis in autem angelorum ollicium est ; aliorum qui justis
conspectu ihroni, qux septem sunt spiritus Dei. El in projmia tribuunt.aliorum qui singulis pra;sunt cru-
canspectutlironi, sicutmare vitreum simile chrystallo ciatibus.
Multiigiturthroni quosviditDaniel,himihividentur Judicium sedit, cl libri aperti sunt. Conscientia!,et

esse,quosJoannesviginti quatuorthronos nuncupat opera singulorum in utramque partem,vel bona,vel

(c)Vetustusautem dierum illeest,qui3pud Joannem mala omnibus revelantur.Bonusliber illeest,quem

(a) Deerat Ptolemsus Philometor, et sextus pro quitur, pra;miorum scilicet ac poenarum ministris.
septimo Ptolemaeus Evergetesrecensebalur in antea D Eo sensu et superioris Commentarii in Ezechielem
vulgalis libris.quGS supplent emendantque pari con lib. IX, cap. XXX Nun honi, inquit, sed inali angeli :

sensu Palatin.et Vaticanus mss.et quibus verbaqua; tormeniis prxpositi sunt : quod de inferorum tor-
inter utrumque sunt Ptolemaei nomen expressimus: mentis accipias. Caeterum et S. Ambrosius epistola
idque ipsum visum est, fraudi fuisse antiquario, 1. V, epist. clim 38 An ipsos quoque, inquit,angelo :

quod vox eadem recurrerct, ut properandi oculo, quiin istius mundilaboritjus diver.sa sustinent ministe-
quod usuvenit, intermedia pr,Bteriret. ria, sicut in Apocalijpsi legimus Jnannis, non ingemi-
(6)Substituit Victor.plurium numero coronx aurai scerec.redimus,cum adhibentur pienarum ct e.rcidiorum
ex Brixianis codicibus. ministri,qui habentes vitum xlernam, mallent utique
(c) Sic nostri et Victorii mss.omnes rectius prasfe- cam in illo superiore trunquilitatis sux slatu currere
runt. Antea erat Vctus. quam nostrorum peccatorum pcenis ultricibusinterpcl-
(d) Pro crucirtibus prout editi ac mss. retinent lari. Et vetus Auctor Commentarior. in Epist. ad
libri, sunt qui civitatibus rcponi velint quorum le- Hcbr;pos inter laudati Ambrosii opera cap.i,vers.7:
ctioni S,Thom.B .^quinatis in hunc prophetam aiic- Potcsl, \nquit,dici quanilo lenia nuntiarc miltuntur,
toritassuffragatur.\'erumulalibi pnesidescivitatum angclo csse;quando ad vindictam mittunlur,ministros
angelos Hieroii. memoret, hic de aliis profecto lo- esse, id est, igncm ardentcm.
S33 COMMENTARIORUM IN DANIELEM LIBER CAP. VII. S34

ssepelegimus, liber viventium. Malus liber, qui in A (Vers. 17.) HcV quatuor bestix magnx, guatuor
accusatoris tenetur manu, qui est inimicus,ct vin- sunt regna qux consurgent [Vulg. quatuor regnacon-
dex, de quo et in Apocalypsi legimus : Accusator regnum sanctiDei
surgeni] de terra. Suscipient autem
fratrum nostrorum {-ipos. xii, 10). Liber iste terre- altissimi.Quatuor regna, de quibus supra diximus,
nus est, de quo etPropheta dicit : Interra scriban- fuere terrena. Omne enim quodde terra est, rcverte-
iur [Jer. xvii. 13). turinterram (£cd.iii,20): sancti autem nequaquam
(y <iTs. ii.) Aspiciebam propter vocem sermonum habebunt terrenura regnum, sed cojleste. Cesset
grandium, guos cornu illud /o(/uf/(nfar. Dei judicium ergo millo annorum fabula.
venit propter humiliandam superbiam. Idcirco Ro- Et obtinchunt regnum usgue in sxcxihm, et sxcu-
manum delebitur imperium, quia cornu illud lo- lum sxculorum, elc. Si hoc de Machaba^is intelligi-
quebatur grandia. tur, doceat qui ista contendit, quomodo regnum
Et vidi guoniam interfecta esset bestia, et perissei eorum perpetuum sit.

corpusejus. In unoRomano imperio propter Anti- (Vers. 25.) Et sermones conlra excelsum loquetur
chrislum blasphemantem, omnia simul regna de- (Al. /o(;!(!7ttr).Sive ut interpretatus estSymmachus:
lenda sunt, 670 et nequaquam terrenum impe- Sermoncs guasi Deus loquitur, \xi qui Dei assumit
rium erit, sed sanctorura conversatio, et adventus t, potentiara, verba quoque divinaesibi vendicet ma
Filii Dei triumphantis, de quo dicitur jestatis.
(Vers 13.)cum nubibus cceli guasi fiUus
Et ecce Et sanclos altissimi conleret, et putabit quod possit
hominis vemebat. Qui in somno Nabuchodonosor, mutare tempora et leges. Prse\\a.h\tur enim Antichris-
lapis scribitur aboissussine manibus,et crevissein tus contra sanctos, et superabit eos in (n) tantam- :

montem magnum,ct comminuisse testani, fcrrum, quc erigetur superbiam.ut leges Dei,et caeremonias
»8, argentum,et aurum, nuno sub persona filiiho- mulare conetur, et elevetur supra omne quod dici-
minis introducitur,ut assumptio carnishuman» si- tur Deus, religionem cunctam sua; subjiciens po-
gniflcetur in filio Dei,juxta illud quod in Actibus testati.

Apostolorum legimus: Viri Galilxi, quidsiatis aspi- El tradetitur in mauu ejus usgue ad tempus,et tem-
cientes in ccelum ? Ilic Jesus qui assumjitusest a vohis pora. et dimidium temporis. Tempus, annum signi-
in eailum : sic veniet quxmadmodum vidistis eum flcat. Tempora,juxta liebraici sermonis proprieta-
euntem in cwlum [Actor. i, i\). tera, quietipsi dualem numerura \\ahBni,duos annos
(Vers. ^4.) Et usque ad antiquum dierum pervenit Dimidium autera i&mfon?,,scxmenses:
prffifigurant.
et in conspeclu ejus obtulenint eum,el dediteipotesta- quibus sancti potestati Antichristi permittendi sunt,
tem, et honorem, ct regnum. Totum quod dicitur, ut oondemnentur Judffii,qui non credentes veritati.
oblatum eura omnipotenti Deo,et accepisse potesta- fl susceperunt mendaciura. De quo tempore et Salva-
tem, et honorem,et regnura,.juxtaillud Apostoli ac- tor in Evangelio loquitur.. ISisi ahhreviuti essent dics
cipiendum est Qui cum in forma Dci csset,non ''a-
: illi nequaquatti sulva esscl ottmis caro [Mal xxiv, 22).
pmam arbitralus est esse se xgualem Dco : sed semet- Non convenire hasc tempora Antiocho, in extrema
ipsum exinanivit,formam servi accipiens, in similitu- visione diceraus.
dinem hominum factus, et hahitu invcntus ut Itomo : (Vers6. ) Et judicititn sedehit, iit aufcratur poteti-
humiliavil semetipsum,factus obedietis usque ad mor- tia, et conlcratur, et Hoo de
dispercut usquc in finem.
tetn, mortem autetn crucis (Philipp. ii. 6-8). Quc-e Antichristo, id esl, de cornu parvulo,quod gran-
cuncta si hoeresis Arianorura pio vellet adverlere dia loquebatur, quia regnura ejus destruendum sit
sensu nequaquam Filio Dei oalumniam ineequali- in perpetuum.
tatis moveret. 672 (Vers. 27.) Hegtiutti autem et potestas, cl
Et omnespopuli [Al. ottine popuii],triljus, etlingiue magniludo rcgtii, ijux est subler otnne cccium, detur
ipsi servient. Polestas ejiis, poleslas xtcrna, qu:e tion populo sanclorum allissittii, cujus regnutn, regnum
auferetur, et regnutti ejus,gtiad noti corruitipctur,oic. setnpilernum est,etottiiicsrcgesscruietit ei,et obedient.

Hoc cui potest hominum oonvenire, respondeat noc loquitur de Ghristi imperio,quodsempiternum
Porphyrius aut quis iste tam potens sit,quicornu n
: est.
parvulum, quem Antiochum interpretatur, fregerit lluc usquc finis verbi. Istius verbi atque sermonis
atquecontriverit? SiresponderilAntiochi principes, quem mihi in praesenti visione Dominus revelavit.
a Juda Machaba?o fuisse superatos, docere debet (Vers. 28.) Ego Datiiel multum cogitationibus meis
quomodo oura nubibus cojli veniat,quasi filius ho- (h)cotiturbabar,et facics ttica mutala est in mcverbum
minis, et olferatur vetusto dierum, etdetur ei po- autetti in corde meo conservavi.WSiCiexixiB liberDanie-
testas, et regnum, et 6?t omnes populi, tribus ao lis Chaldaico Syriacoque sermone conscriptus est,
lingus 3erviantilli,etpotestas ejus ajterna sit,quffi Cajtera quae sequuntur usque ad finem voluminis,
nullo fine claudatur. Hebraioe legimus.

(a) Duo mss. In tantumgue erigctur superhia, ui fecimus ut scilicet liquido constaret,ad quem us-
:

eto. Et rectius paulo post, siipra oitine quod dicitur que termiiium Chaldaicus sermo procederet qui :

Deus et religio, cuncta sux, elc. videbalur in anlea vulgatis in verbo conturbabar ex
(6) Reliqua ad finem versiculi ex mss.nostris suf- Hieronymi sensu desinere,
835 S. EUSEBIl HIERONYMl S36

(Cap. VIII. — Vers. i.)Anno tciiio regm liaUhasar A qLiod Medoruiii atque Persarutn cernat impcrium.
regis,visio apparuii mihi. Eijo Danielpost id quodvi- (Vers. 5.) Ecce autem^ hircus caprarnm veniebat ab
deram in pri'mp;'o.Postduos annos superiorisreve- occidente super faciem totius terrai, et non tangebat
lationiSjhcTBC visio. Illa enim in prinio anno Ballha- terram, etc.Ne quis meputetpropriumsensum po-
sar : ha3c in tertio ccrnitur. Unde infert : Post id nero, Gabrielis exponentis visionem prophetaj,verba
quod videram in principio. dicamus Aries, inquit, quem vidisti haherc duo cor-
:

(Vers. 2.) Vidi in visione mea, cum essem in Susis nua, re.xMedorum est, atqve Persarum. Darius \-ide-
caslro,quod est inElam regione [Vulg. civilate]. Sive licet Arsami filius, in quo Medorum et Persarura
ut Symachus inlorpretatus est, civitate,& quaetiam regnum destructum est. Porro hircus caprarum.qui
regio nomen accepit, ut a Babylone, Babylonii, et veniehat ab occidente,ei propter nimiam velocitatem
ab Elam, Eiamitie,pro qua Septuaginta Elimaidem terram tangere non videbatur, Alexander cst, rex
regionem interpretati sunt. Susis autem metropolis GrcBcorum, qui subversis Thebis, in Persas arma
est regionis Elamitarum, in qua Daniel secundum corripuit, et apud Granicnm fluvium inito certa-
historiam (a) Josephi, turrim exstruxitexcelsam, et mine, Darii duces superavit,et ad extremumipsum
quadroa2dificatammarmore,tanta3que magnitudinis 634 percussit arietem, et duo ejus confregit cor-
usque in praesens videaturesse
et pulchritudinis,ut n nua, Medos, atque Persas misitque eum sub pe-;

nova. In eaque regum Persarum atque Medorum dibus suis, et utrumque cornu suo subjugavit im-
conduntur reliquia3, et custos sive eedituus, ac sa- perio. Co)'nu autem grande, ipse est rex primus
cerdos ejusdem loci Juda;us est.CMW essemin Susis Alexander,quo tricesimo secundo aetatis suse anno
castro. Non quo castrum ipsa sit urbs, ut diximus, mortuo in Babylone,surrexerunt pro eo quatuordu-
metropolis et potentissima, sed quo tanta firmitato ces ejus, qui sibi imperium diviserunt, j^Sgyptum
aedificata, ut castrum esse videatur. enim Ptolemajus Lagi fdius tenuit:JMacedonasPhi-
Vidi autem tn visione me esse superporlamUlai.Pro lippus, qui et Aridens [.4/. Arius] frater Alexandri:

quo Aquila transtulit, super Ubal Ulai : Theodotio, Syriam, Babylonem,et omnia regna Orientis,Se-
et

super Ubal ; Symmachus, super paludem Ulai : Sep- lencus Nicanor Asi» regnavit Antigonus, Sed non
:

tuaginta, {b) super portam f//n;.Sciendum est autem inquit, infortitudineejus. NuUus enim magnitudini
Ulai,nomeTi esse loci ; sive port.-e^ui in Troja, a/.aii Alexandri potuit coc-equari. Et post niulta tempora
porta, 67 3 et apud Horaanos, Carmcntalis dmim: Sgrix re.v impudens facie. et intilligcns propositiones
habenles singula3 ex propriis causis origines nomi- consurget Antiochus ETCKfavrJi; filius 8oleuci, qui et
num. Philopator appellatus est.Qui cum obsesfuisset Ro-
Et levavi oculos meos Quamvis in som-
et vidi. . rasi, et, nesciente senatu, per dolum cepissetimpe-
nis videntur, qua3 videntur
in umbra, vide- rium^contraPtolomfeum Philometorum dimicavit,
licet et imagine : tamenne ipsa quidem videre pos- hoc est, contra Meridiem,et contra ^tlgyptios, Rur-
sumus (..'). sumque ad Orientem,et contra eos qui res novasin
{VeTs.3.) Etecce ariesunusstabat antepaludem (sive
Perside moliebantur ad extremum contra JudKos
:

ante portam, quod Hebraice A\c\iuvvTiKL)habens cor- dimicans,capta Juda3a,ingressus est Jerosolymam :

et in templo Dei simulacrum Jovis Olympil statuit:

nua cxcelsa, et nnum e.rcelsius altero atquc succre-
scens. Arietom, Darium vocat avunculum Cyri, qui etusque ad jortiludincm ca^U^iA est.filios Israel.qui
post Astyagen patrem regnavit in Medis.Cornu au- angelorumvallabauturauxilio.erexitmagninccntian
tem unum excelsiusaltero atque succrescens,ipsum suam, ila ut de sanctis plurimos idololatria; subji-
ceret et velut stellas coeliconculcaretpedibussuis.
Cyrum significat, qui post Astyagen avum mater- ;

num cum avunculo Dario, quem Gra3ci /.'j7.fapEvvo- Atque ita factum est, ut Meridiem, etOrientem, id
est iEyptum et Persidemsuo teneret imperio.Quod-
cant, Medis imperavit et Persis.
que ait Usqueadprincipem. fortiludinis magnijicatus
:

(Vers. 4.) Postea vili ariem cornibus ventilantem

est, hoc significat, quod erectus sit contra Deum,et
contra [d) occrdcntem, et contra aquilonem, et contra
sanctosillius persecutus sit; ettulerit £v8£Xs-/it;jxov,
meridiem, etc. Non ipsum arietem, Cyrum videli-
^ .^ est,iM9«fl.m/i««m, quod'mane ofTerebatur.et ve
Darium, sed ejusdeni regni arietem,id est
cet, vel
spere, et polluerit atque dejecerit locum sanctifica-
Darium alterum, qui ullimus potenti» Persica3 rex
nis cjus. El hoc non sua virtute, sed propter pec-
fuit, et quem superavit AlexanderPhilippi filius rex
Atque ita factum est.ut veritas proster-
cata populi.
Macedonum. Qnod autem Darius iste rex potentis- cultu idolorum florente, Dei
neretur in terram, et,
simus, et ditissimus fuerit, tam Grscae, quam La-
religio conquiesceret.
tinae, ac barbarcTS narrant historiae.

£t ego iiUelligebam.Ex superioribus enim visioni- (Vers. 13). Et audivi unum dc sanctis loquentem:et

bus,in quibus secundum regnum per arietem et di.vilunus sanclus alteri nescio, cui loquenti. Pro altero
hircum significatum est, etiam nunc intelligit, nescio quo, quod Symmachus interpretatus est

(a) HaBC pene ad verbum ex Josepho descripta (r) Addunt duo mss.
sine oculis elevatis.
sunt quem videsis lib. X Antiquitt. cap. ultimo. Vatic. conlra Orieniem et contra Occidentem.
((/)

(6) P&la.t. ju.vtaportam, etc. Palat. Orientem dumtaxat pro Occidentem.

537 COMMENTARIORUM lil DANIELEM LIBER CAP. VIII. S.38

(a) Tiv! Tozi, quem et nos seeuti siiniuH Aquila et A El ecce stctit in conspcctu meo quasi species viri.

675 TheoJotio, et LXX (ijoSs) {(>) osAiiov!, ipsum Non enim viri sunt angeli,sed in specie videnturvi-
verbum Ilebraicum posuerunt. Nomenego angelita- rorum.Sicut Abrahamad quercumMambre tres visi

cens, generaliterunumquemlibetde angelis indica- sunt viri (Gen. viii), qui utique viri non erant ; e

vit. quibus unus adoratur ut Dominus. Unde etSalvatoc

Vsquequo visio el juge sncriflciiim, ct peccalum de- loquitur in Evangelio : Abraham vidit diem meum;
solationis qu;e facla esf, cl saiicluanum, et jortitudo vidil ct Ixtatus csl {Joan. viii, 56).

conculcahitur ? Unus angelus intcrrogat alterum an- (Vers. 16 et 17.) Etaudivit vocemviri inter Ulai,et
gelum usque ad quodtempnsDei judicio subAnlio- clamavit,etait : Gubriel, fac intelligere wtom [Vulg.
cho rege Syriae, templum futurum sit desolatum,et istmn] visionem.Et venil et stelitjuxta ubi ego stabam.
simulacrum Jovis staturum in templo Dei,juxta id Cumqne venisset, pavens corrui in laciem meam. Vi-
quod subjunxit, dicens Et saiictuariuin el fortitudo
:
rum istum quiprfficepit Gabrieli ut Danielem face-
concidcabitur. ret intolligerevisionem,Juda;iMichaolemautumant.
(Vers. 1-4.) Et dixitei: Usque advcsperain et mane Consequenter autem quia visio de prffiliis erat, re-
dicsduo millia ireccnti,et mundabUur sanctuariuin.
(f ) gumque certaminibus,immo regnorum successioni-
LegamusMachabffiorum libros,etJosephihistoriam, g bus,Gabriel,qui prffipositus est pra;liis huic officio
ihiquescriptumreperiemus, centesimo quadragesi- mancipatur.Gnt)7>i enim in linguam nostram verti-
motertioanno a Seleuco,quiprim.usregnavitinSyria Unde et eo tempore
tur fortiludo, vel rohustus Dei.
post Alexandrum, ingressum Antiochum Jerosoly- quo erat Dominus nasciturus, etindicturus bellum
mam,et universa vastasse,reversurnque anno tertio, d«monibus, et triumphaturus dc mundo, Gabriel
in templo posuisse statuam Jovis, et usque ad Ju- venit ad Zachariam, et ad Mariam {Luc. i). Et
dam Machabajum, id est, usque ad annum cente- postea in Psalmis legimus de Domino triumphante :

simum quadragesimum octavum,per annos vastita- Quis est iste rex glorix ? Dominus fortis et potens,
tis Jerusalem sex, contaminationis autem templi
Dominus fortis in prxlio ipse est rex glorix (Psal. ;

tres, duo millia trecentos dios, ettres menses esse XXIII, 8).Ubicumque autem medicina,et sanatio ne-
completos post quos templum purgatum est.Qui-
;
cessaria est, Rapliael mittilur, qui interpretatur
dam pro duobus millibus trecentis, duo millia du- ciiralio ; vel medicina Dci (e) : si cui tamen placetTo-
centos legunt ne sex anni, et tres menses super-
:
bia3 librum recipere. Porro ubi populo prospera
esse videantur. Hunc locum plerique nestrorum ad promittuntur, et cAa7ij.o;, quod nos vel propilia-
antichristum referunt, et quod sub Antiocho in ty- tioncm, vel 63 3 e.rpiationem possumus dicere,
po factum est, sub illo in veritato diount osse
(/") necessariaest,M?c/tae/, dirigilur, qui interpreta-
complendum. Quod autem infert. Munlabilur san- ^
tur quis sicut Deus '?
hoc videlicet nominis inter-
ctuarium.iuAi& Machabaei significat tempora,qui de
pretatione significante, quod in Deo sit medicina
vico Modin [d) fratribus ac propinquis secum an- vera. ,

nitentibus,ct multis de populo Judaeorum,Antiochi

Etait adine : Inteilige, filii lioininis, quoniam in
duces supra juxta Emaus,qu.'e nuncNicopolis dici-
tempore finis complebitur visio, etc. Ezechiel, et Da-
tur. Quod audiens Antiochus qui contra principem
niel, et Zacharias quia sa;pe inter angelos esse
principum surrexerat, id est, Dominum dominan- :

se cernunt. [Al. cernuntur), nc eleventur in super-

tium, et regem regum in Elimaide, qua; regio Per-
sarum templum biam, et angelicaB vel naturaj, vel dignitatis se
est, Diana; spoliare cupiens, quod
habebat pretiosa676donaria, quoque amisso etibi
esse credant, admonentur fragilitatis sufe, et filii

exercitu,sinemanibus contritus est, id est, tristitis hominum nuncupantur, ut homines se esse no-

morbo periit. Vespere autem et mane, successio- verint.

nem diei noctisque signiticat. (\'eT3. i8.) Ettctigit me ; et slaluit me in gradu

(Vers. i5.) Facium esl autem cum viderem ego Da- mco. Dixiiqtwmihi,etc.?ropheia. qui pavore lapsus,
niel visionem, et quxrerem intelligentiatn. Videbat quadrupes et pronus jacebat in terra ad taotum .•

visionem per picturam, et imaginem, et illius in- D angeli erigitur,ut possit absque formidine audire et
telligentiamnesciebat.Non ergo omnis qui videt in- inlelligere qua; dicuntur.
telllgit: quomodo si Scripturam sanctam legamus (Vers. 2&.)Tu crgo.signaVisionem: quia post dies
oculis et corde non intelligamus. multos m/.Exposita Gabriel Angelus Visione, quam
ms. TINnOTE, secunda manu tinijwte
((j)Palatin.
; n itcmii, 8. FratresJudaj MachahaBi.Siraon, Jose-
:

legebatur anteacum ciroumfloio TTviro-:;- phus et Jonathassunt.CaMprumetconferendusJose-

(6) Vatic.mss.quemadmodum et Sang.pcnes Mont- phus Antiquitt. lib. xn, c. 9.
fauc. LatinislitterispuELiio.Ni. aliilibri /)(';»(ci»(, aut (<) Huctransfert.Palat, ms. verb.i no- lioc videlicet
pelimoni. miiiis intcrpretalione sigiiificantc,
Hco sit qw>d in
{c) Vox
inquit Yictor. nec in Hebr«o, neque
rfiVi, vcKi medicina : {erme cum Erasmi Vicforiique edi-
in Brixianis codd. habetur adjecta autem fuerit vel
:
tionib.qua;Martian.adfincmcapitulirectiusdistulit.
ex Theodotione, velut subinteilecta e margine huc (/') Idem cum antiquis editionibus
:«f('M,wr!!i??je5i
translata. ut Michucl dvigatur. qui intcrprctalurQuissicut Dcus.
((/) Duo mss.vetustioresqueedili libri filiis pro/ra- Utscilirct tnlclligatnr, quia propilialionem, vel e.vpia-
tribus, quod pridem Victorius Florentinorum codd. tionemnullus possil conferre nisi Deus.
ope emendavit, ipsa cogente historia I Machabaeor.
S39 S. BUSEBII HIERONYMI 340
supra ut potuimus disseruimus, ponit in fine : Tu A. 1). In cinere igitur et sacco postulat impleri quod
ergo sigiiii Visionem : quia posl dies multos erii. Ex promiserat Deus non quo esset incredulus futuro-
:

verbo ostendons signaculi, obscura esse quae rum; sed ne securitas negligentiara,et negligentia
dicebantur, et non patere multorum auditui, neo pareret offensam.
posse ante intelligi, nisi rebus et operibus im- Obsecro, Oomine Dcus magne etterribilis. Adversus
pleantur. eos qui tua praecepta contemnunt.
(Vers. 27.) Et ego Daniel langui el xgrolavi per (Vers. 4.) Custodiens pactum el misericordiam dili-
dics. Cumqiie siirrcxissem.fucicbam upera regis. Hoc gentibus te, et mandala tua. Non ergo
cusiodientibus
estillud,quod in Gcnesi di^ Abraham legimus :quod quod polliceturDeus statim fulurum est sed in eos ;

postquamUominum audieritloquentem sibi,tcrram suapromissacomplet,quicustodiuntmandataillius.

et cinerem esse se dixerit (Gen. xvm). Ergo Daniel (Vers. 5.) Peccavimus^iniquc [a) eginius, impie egi-
ad visionis horroremlanguisse, et aegrotasse se di- nius, et recessimus, etc. Peccata populi, quia unus
cil : et cum surrexisset, fecisse opera qua3 sibi a e populo est, enumerat 6?9 ex persona sua,
rege fuerant imperata, reddens omnibus omnia, et quod et Apostolum in epistola ad Romanos facere
Evangelicum illud sciens : Iteddile qux sunt Cwsaris legimus.
Cxsari. el qux siint Dci Deo [Luc. xx, 25). (Vers. 7.) Tibi, Domine, justitia : nobis autem con-
Et stiipebam ad visionem.,etnon erat quiinlcrprela- fusiofaciei, etc.Juste enim patimur,quod meremur.
retur. Si non erat qui interpretaretur,quomodo su- (Vers. 8.) Tibi Domino Deo nostro misericordia, et
pra interpretatus est angelus? Sed quod dicit, hoc propitiatio : etc. De quo supra dixerat Tibi, Domi- :

est.reges audierat, et eorum nomina nesciebat : fu- ne,justitia ; nanc quia Dominus non solumjustus,
tura oognoverat, et quo tempore futura essenl, du- sed et misericors est, dicit :libi, Domine, misericor-
bius fluctuabat. Itaque quod solum faoere poterat, dia, ut post sententiam judicantis,eum provocetad
stupebat ad visionem, et Dei scienti» cuneta relin- clementiam.
(juebat. (Vers. \i.) Et stiUavit supcr nos. Non totam in nos
(Cap. IX. — Vers.
anno primo Darii filii As-
1.) /(( elludisti iram.quam ferrenon poteramus sed stil- ;

.sueri, de scmine Medorum,qui imperavit supcr C78 lam furoris lui, ut correpti in plaga, reverteremur
1 egnum Chaldxorum, anno uno rcgii.i ejus. Ilic est ad te.

Darius, qui cum Cyro Chaldaeos Babyloniosque su- Malediclio et detcslalio quxscripta est in libro Moysi
lieravit,ne putemus illum Darium, cujus anno se- servi Dei, etc. In Deuteronomio maledicliones etbe-
fundo templum aedificatum est (quod Porphyrius nedictiones Dei legimns(Z)eMi. xxvii), quae postea
suspicatur, ut annos Danielis extendat) vel eum qui dictssunt in monte Garizim, ct Hebal, justos super
ab Alexandro Macedonum rege superatus est.Addit C et peccatores.
crgo nomen patris, additque victoriam,quia primus (Vers. 13.) Oinne malum huc venit super nos : et
desemineMedorum,subvertitregnumChalda!orum, non rogavimus faciem iiiam, Domine Deus noster, ut
iit auferat propter similitudinem nominis,lectionis reverteremur ab iniquitatibus nostris, et cogitaremus
errorem. veritatcm tuim. Grandis duritia,ut in plagis positi,
(Vers. 2.) Ego Daniel intclle.ri in libris numerum Deum non rogarent, quod et si rogarunt, ideo non
annorum de quo factiis cst senno Domini ad Jcre- rogarunt,quia non suntreversi ab iniquitatibussuis.
',r.ia7nproptieiam,ut complcrentur dcsoUitioiiis Jcrusa- Reversio autem ab iniquitate est cogitare veritatem
lem septuaginta anni. Prajdixerat Jeremias septua- Dei.
ginta annos desolationis templi [Jer. lii, 29); post (Vers. 14.) Et vigilavit Dominus supcr matitiam,
quos rursus veniret populusin Judaeam, et Kdifica- et addu.vit eam super nos, etc. Quando propter pec-

rentur templum et Jerusalem ; qure res Danielem cata corripimur, vigilat super nos Deus, et visitat
non facit negligentem,sed magis provocat ad rogan- nos. Quando vero a Deo deserimur, et non judica-
(lum ut quod Deus per suam promisit clementiam,
: mur, indignique sumus correptione Domini, tunc
per hujus [.{1. horum] impleat preces,ne negligen- dormire dicitur. Unde et in Psalmis legimus Sur- :

tia superbiam.et superbia pariat offensam.Denique n rexit quasi donniens Dominus, et quasi (b) crapulalus
in Genesi legimus {Gen. ix), centum viginti annos a vino (Psal. Lxxvii).Malitia enim et iniquitas nostra
pcEnitcntifB conslitutos ante diluvium :qui quia tan- inebriat Deum qua; quando in nobis corripitur, :

to tempore, hoc cst, centum annis,noluerunt agere evigilare dicitur, et de sua ebrietate consurgere ut ;

p(Bnitentiam,nequaquam exspectat ut et viginti alii no3 peccato ebrios evigilare faciat justitiae.
ciimpleHntur sed inlert ante, quod postea fuerat
; (Vers. -15.) El nunc Domine Dcus noster, etc. Me-
commiuatus.Unde et ad Jeremiam dicitur, ob duri- mor est antiqui beneficii, ut ad similem Deum cle-
tiam cordispopuli Judffiorum Neores propopulohoc: mentiam provocet.
:

quia non exaudiam te (Jer.vn, 16) Et ad Samuel ; Us- (Vers. 17.) Et ostendc faciem tuani super sanctua-
quequo luges super Saull et ego abjeci eum (l Rcg. xvi, rium tuum, quod desertum est. Imple opere,quod ser-

(n) Unus Palatinus impic

gcssimus,pecculis polluti. giam. ad Vulgat. edit. scripsit iniquitatem fecimus
Qiiia tmus epopnlo Valican. itnpie fecimus.
cst, ctc. impie cgimus.
Peccata popuii, etc. Victorius ut vitaret perissolo- (b) Addit Victor. potens ex Psalmi textu.
641 COMMENTARIORUM IN DANIELEM LIBER CAP. IX. 342

mone polliwtus es : vicinum terapus desolalionis A oporlst, quorum oculi ignoranti» tenebris, et cali-
impletur gine vitiorum obca^cati sunt.
(Vera. 18.) Vopter temelifsumindino, Deus meus, (Vers. 2i.)Septuaginta heMomades abhreviatx sunt
aurem tuam, et ludi : aperi ociilos tuos, et videdesola- saperpopulumluum,etsuperurbcm.mnclamtuam;(c)ut
tionem uoslram, etc. 'Av0pwiioTra9 .:? 680 h«c loqui- consummciurprxvaricalio.elfincmaccipiatpeccalum,et
tur, ut quando exaudimur, inclinare Deus videatur deleatur iniquitas,et adducatur justitia sempilerna -.et

aurem suam quando respicere nosDeus dignatur,

: impleatur visio ungalur Sanctus san-
et proplietia, ct

aperire oculos suos quando vero avertit faciem

: ctorum. Scilo ergo ctunimadverte ab e.xitu sermonis,ut
suam, et oculis ejus et auribus videamur indigni. iterum .rdificelur Jc)'usalcm usquead Christum ducem,
(Vers. 20.) Cujnr/ne adhuc toqiierer, et orarem, et hebdomades septem, cl hehdomadcs sciaginta dux
canfiterer peccata mea, et peccata populi mei Israel : erunt : et rttrsum xdifieabilur plalea etmuri in angu-
ut [Vu/g. et] prosternerem preces meas in conspectu stia lemporum. Et post hebdomades sexaginta duas oc-
Dei mei pro monte sanclo Dei mei. Ergo ut supra cidetur Chrisius et non erit ejus (d populus qui eum
:

diximus, non populi tantum pcccata, sed et sua re- ncgaturus est), et civilatem, et sancluarium disupahit
plicat; quia unus e populo est :sive humiliter.cum populus cum duce venluro et finis cjus vastilas,et posl :

peccatum ipse non fecerit, se jungit populo peccato- belli statula desolatio Confirmahit autem pa-
P ftnem :

ri, ut ex humilitate veniamoonsequatur. Nota quod
hic dixerit, confitere peccata mca. In multis enim
sanctcB SeriptuTce loois confessio, non pcenitentiam,
sed laudem sonat.
(Vers. 21.) .l(Wi»c me loquente in oralione ecce
ctummultis hebdomada una : el indimidio hebdomadis
dcficiet hostia et sacrificiim. Et erit in Temploabomi-
nalio desolationis, ct usque ad consummationem. ct
fi-
nem perseverabit dcsolalio. Quia Prophela dixerat:
Edu.visti populum Itium, ct nomen tvum invocalum est
:

vir Gabriel quem videram{a)in visionis principio.Prin- supcr civitutem ttiam, et super poptUum tutim, pro-
cipiumvocat praeteritam visionem.quara haecsequi- pterea ex persona Dei loquitur Gabrlel: Nequaquam
tur. Et grandis orationis effectus est impletaque ; populus Dei est, sed populus tuus nec urbs sancta :

promissio Domini qui ait.- Adhuc leloquenle dicam, Dei, sed sancta, ut dicis [.4/.discas];tibi.Simile quid
ecce adsum [Isai. ijym, 9). y\Ae\.\iv auteni Gabriel, etinExodolegimus.quandoDeusloquituradMoysen:
non angelus velarchangelus,sed vir ut nequaquam : Descendc,pcccavit enim populus luus(Exoi. xxxii, 7),
sexum, sed nomen virtutis ostenderet. hoc est, non populus meus, quia medeseruit. Quia
Cito volans teligitme in tempore sacrificii vesperlini. igitur postulas pro Jerusalem, etoras pro populo
Volare dicitur, quia (.4^. qui) ut vir apparuerit, et Judceoruin.audi quid in septuaginta annorum heb-
in temporesacrificii vespertini :quia oratio prophe- domadibus futurum sit populo tuo, et urbi tuajqua;,
ta3 a sacfificio matutino usque ad sacriOcium ve- C sequunlur. Scio de hac quKstione ab eruditifsimis
spertinum perseverarat: et propterera Dei in se flexit viris varie disputatum, et unumquemque pro captu
misericordiam. ingenii sui di.xissequod senserat. Ouiaigitur peri-
(Vers. 22.) Et dociiit me, et lorutus est mihi, di.ril- culosum est de magistrorum Ecclesis judicaresen-
que. Tam obscura est visio, ut propheta angeli do- lentiis, etalterum praferre alteri, dicam quid unus-
ctrina indigeat. quisque senserit, lectoris arbitrio derelinquons, cu-
Daniel nunc egressus sum ul docerem te, et intclli- jus expositionem seqiii debeat. Africanus in quinto
geres.^Mnc adtcmissussum.et egressus (6)sum, non Temporumvolumine.deseptuagintahebdomadibus
afacieDei,ut abeo recederem, sedut ad te venirem. hsEC locutus 6<<*J ad verbum est. « Capitulum
(Vers. 23.) Ab e.vordio precum tuarum egressus est [e) quod inDanielede septuagintahebdomadibus le-

sermo ego autem veni, ut indicarem, quia vir de-

: gimus multa et mirabiiia continet, qua; nunc lon-
sideriorum es. Ut rogare coepisti, statim impetrasti gum est dicere ergo quod ad prassens opus pcrti-
:

misericordiam Dei et egressaest sententia, et ego

.-
net, de tetoporibus disserendum est. Nullique du-
idcircomissus sum.ut exponeremtibi quas ignoras biuin quin de adventu Christi praedicatio sit, qui
quia vir desideriorum es, sive amabilis,et Dei amo postseptuaginta hebdoraadas mundo apparuit, post
re dignus, ut Salomon appellatus est Idida [.il. Je-
D quem consummata suntdelicta.et finemacccpit pec-
dida], sive vir desideriorum, quod prodosiderio tuo, catum, et deletaest iniquitas et annuntiata justitia :

Dei secreta audire merearis, et esse conscius futu- sempiterna,qua; legisjustitiam vmceret et impleta :

rorum. est visio, et prophetia quia lex et Prophets usque

:

681 Tu ergo animadverte Sermonem, et intelligc ad (f) Baptistam Joannem (Luca, xvi). Et unctus est
visionem. Si Danieli dicitur diligenter uttende,
: ut Sanctus sanctorura:qu8B omnia priusquam Christus
audias et intelligas, quod vides : quid nos facere humanum corpus assumerct, sperabantur magis
(a) Palat. mss. in visione in principio, Vatic.
in [d) Isthsc parenthesi inclusa verba in HebrEeo non
principio tantum.
sunl.
(b) Vatic. et egressus sutn a facie Dei non ul ab
eo ((?)Fragmentum istud ex Opere Africani Grsce ha-
etc. In Palat. Verba et egresstis sum penitus
deside- betur penes Eusebium de Pnrparat. Evang. lib.vui,
rantur.
cap. 1.
(c) Subsequens pericope saori textus tota in nostris (/') In Vatic. usque nd baptismum Joannis.
Mss. vacat.
 643 S. EUSEBII HIERONYMI 544
quam tenebantur. Dicit autem ipse Angelus septua- A dum illorum supputationempossunt facereper sin-
gintaannorumhebdomadas,id est, annos quindrin- gulos mensos dies viginti novem [VI. viginti octo],
gentos nonaginta, ab exitu sermonis, ut resDondea- etsemis ita ut solis circulus per annos quadrin-
:

tur, el ut ffidiQcetnrJerusalem, vicesimum Artaxer-
xis regis Persarum annum habere prinoipium.Nee-
mias quippehujus pincerna (/V(;em.i),sicutinEsdra!
libro legimus rogavit regem,acoepitqueresponsum,
ut aedificaretur Jerusalem.Etiste egressusest sermo
gentos nonaginta plus habeat dies trecentos sexa-
ginla quinque, et quartam diei partem :etperduo-
decim menses singulorum annorum undecim dies
et quarta diei pars amplius reperiatur.Unde Grsci
et Juda!i,peroctoannostrium mensium iij.6o)v!<j|j:o'j?

qui extruendffi urbis, et circumdandae muris darot faciunt 6S4 Si enim quaitam
octies undecira, et
liccntiam qufe usque ad illud tompus vicinarum
: partem volueris supputare, nonaginta dies,hoc est,
gentium patebatincursibus.Si quidem ad Cyri regis tres menses efficies, et in quadringentis septuaginta
imperium, qui volentibus reverti Jerosolyraam de- [Al. quadraginta) quinqueannisoctonarii reperien-
derat potestatem, Jesus Pontifex et Zorobabel, et tur anni quinquaginta novem, et mensestres : qui
postea Esdras Sacerdos, et Cicteri qui cum eis pro- simul faciunt plusminusveannos quindeoim quos :

ficisei voluerant, Templum et urbera, etmuros ejus siquadringentis septuagintaquinque annis volueris
Bedifioare conati sunt, prohibentibus inoircuitu na-
P
addere, septuaginta annorum facies hebdomadas,
tionibus, ne implereturopu3,quasi hoc rex non jus- hoc simul annos quadringentos nonaginta. »
est,
sisset. Mansit itaque imperfectum opus usque ad HcBC Africanus eisdem verbis quibus expressimus
Neemiam, vicesimum annum regis Artaxerxis
et : locutus est.Transeamus ad Eusebium Pamphili.qui
[Ergo oaptivitas ante rcgnum Persarum annis 70.] inoctavolibroijaYYeAiy.-^^a-oositLOJctaleneacioquid
quo temporeregni Persarum, centum et quindecim suspicatur Xon mihi videturfrustra septuaginta
: i<

anni fuerant evoluti, captivitatis aulem Jerusaiem, hebdomadarum facta divisio: ut primum diceretur
centesimus octogesimus.et quintus annus erat tunc seplem, deinde sexaginta dux, et ultima adderetur
priraum Artaxerses jussit muros extrui Jerusalem : hebdomas una, quae et ipsa in duaspartes sectaest.
cuioperiprc-cfuit Neemias, et i-edificataest platea, et Scriptum est enim Scies et intelliges ab exilu ser-
:

muri circumdati : numerare

et ex illo tempore si monis : nl respondeatur, et xdifneiur Jcrusalem. us-
velis septuaginta 6S3 annorum hebdomadas usquc ijue ad Christum ducem hebdoniadas septcm, et Iiebdo-

ad Christum poteris invenire.Quod si harum princi- madas sexacjinta duas. Et post alia qu« narravit in
pium ab tempore voluerimus sumere,et lem-
(«) alio medio, ponit in fine.' conjirmuhit testamentum plu-
pora non concurrent, et multa reperiemus contra- rimishebdomada[Al.heb(loma.s\una.Es&c non frustra
ria.Nam si a Cyro, et primaejus indulgentia, qu.-e et absqueinspiralione Dei Angelumrespondissema-
JudiTorum esi laxata captivitas, septuaginta nume- C nifestum est.Quajobservatiocautamatquesollicitam
renturhebdomad.T.centum eteoampliusinvenieraus videtur expetererationem, ut lector diligenter at-
annos,qui statutumseptuaginta hebdomadarum ex- tendat,et causam divisionis (.1/. visionis,) inquirat.
cedant numerum: et multo plus si ex quadielocu- Sin autem necesse est nos discere quod sentimus,
tus est Danieli angelus additurqueamplior nume-
: juxta aliam expositionem, qufeinpraesenti versatur
rus,si captivitatisexordiumvoluerishebdomadarum lectione, in eo quod Angelus ait .16 e.vitusermonis :

habere prinoipium. Permansit enim regnum Peraa- ut rcspondealw ct xdificetur Jerusalem usque ad Chris-
rum, usque ad initium Macedonum, annis ducenlis tum ducem, non alios arbitramur quam principes,
triginta et ipsi Macedones regnaverunt annis tre-
: qui post hancprophetiara, et reversionem de Baby-
centis: atque exinde usque ad annum^izy.ai.oexxTov) lone Judaico populo preefuerunt, hoc est ipy lepEi?,
quintumdecimum Tiberti Gassaris, quando passus et Pontifices quo Christos, ab eo quod uncti sunt,
est Christus. numerantur annisexaginta, qui simul Scriptura cognominat quorum princeps fuit Jesus :

faciunt annos quingentos nonaginta, ita utcentum filius Josedec, Sacerdosmagnus et qui fueruntus- :

supersint anni. A vicesimo autem anno Artaxerxis
regis usque ad Ghristum, complentur hebdoniada;
septuaginta, ju.xtalunarem Hebraeorum supputatio- n monis: ul respondealur et sidificelur Jerusalem, us-
nem, qui mensesnonjuxtasolis, sed juxtalunai cur-
sum nuracrant. Nara a centesimo et quintodecimo
anno regni Persarum, quando Artaxerxes rexejus-
dem imperii,vicesimum regni sui habebat annum,et
erat octogesimasettertiaeOlympiadisannusquartus,
usque adducentosiraam [/li.centesimaml secundam
Olympi.idcm, ot secundum ejusdem Olympiadis an-
num, TiberiiqueCassaris annum quintumdecimum,
colliguntur anni quadringcnti soptuaginta quinque,
qui faciunt annos Hebraioos quadringentos
ginta,juxta lunares (ut diximus) menses. Qui secun-
que ad adventum Domini Salvatoris. Hosque signi-
ticat vatioinium prophetale, dicens: Ab exiiu ser-
que ad Christum ducem hebdomaix seplem, et
tiebdomadx sexaginta duse, 685 id est, ut
septem hebdomad», et postea sexaginta duae,
qua? faciunt annos quadragentos octoginta tres
a Cyro numerentur. Ac ne videamur procacem
tantum ferre senlenliam, et non probare qua; di-
cimus, numereraus eos qui post Jesum filium Jo-
sedec usque ad adventum Domini populo praefuerunt
Christi, id est uncti in pontificatum.Primumigitur,
nona- ut ante jam diximus,post Danielis prophetiam quffi-
iacta est sub Cyro rege, postquam de Babylone re-

(a) Duo mss. ab illo tcmpore noluerimus simere.

545 COMMENTARIORUM IN DANIELEM LIBER CAP. IX. 546
versus est populus.Jesus filius Josodec fuit, saccr- A et post cum rexit populum Simon frater utriusque
dos mugnus.et Zorobabel filius Salathiel,quitempli et cujus morte ducentcsimus septagesimusseplimus
fundamenta jecerunt impeditoque opercaSamari-
: regni Syri;e impletusest annus et usque ad hoc
:

tis.et aliis in circuitu nationibus,septem hebdoma- tempus, Macbabworum primus liber historiam con-
darum anni completi sunt, id est, quadraginta et tinet. Supputanturque a primo anno Cyri regis

novem, in quibus imperfectum opus templi fuit et : Peraarum, usque ad finem primi Machabajoruin
quas prophetia a reliquis sexaginta duabushcbdo- voluminis, et mortem Simonis pontificis, anni qua-
madibus separat.Denique et Jud.Ti in Evangelio ex dringonti viginti quinque.Post quem Joannes tenuit
hac opinione [.1/. opinationej loquuntur ad Domi- Pontificatum, annis viginti novem : quo mortuo
num Quadraginla cl sex annis xdificalum est ten-
: Aristobolus, uno anno pra;fuit populo :qui primus
plum hoc, el tu in tribus iliebussuscitahis illud{Joan. reversus de Babylone.diademainsigne regi;e potes-
11,20?) Tot enim anni sunt a primo anno Cyri re- tatis cum honorepontificaiusassumpsit. Hujus suc-
gis, qui libertatem dedit volentibus Judeeis reverti ccssor fuit Alexander, rex 687 pariter, et ponti-
in patriam.usque ad sextum annnm Darii regis, sub fex, qui rcxit populum annis viginti seplom : et
quo templiopus omne completum est. Porro Jose- hactenus, a primo anno Cyri regis, et oaplivorum
phus.et alios tres annos addidit, in quibus 7:zp'.o'j- „ reditu,qui in Judcearn venire voluerunt, supputan-
),o'. templi, et qusdam alia qu» remanserant per- tur anni quadraginti octoginta tres quos septem,
:

fecta sunt : qui additi quadraginta sex annis, faciunt et sexagintaduw hebdomadae, id est, sexaginlano-
annos quadraginta novem,id est.septem annorum vem simul efficiunt. Et hoc omni tempore pontifices
hebdomadas.Reliquas autem sexaginta duas hcbdo- rexcrunt populum Jud;Eorum, quos ego nunc arbi-
madas ab ejusdem Darii septimo anno enumerant. tror vocari Christos duoes.Mortuo autem novissimo
Quo tempore Jesus filius Jossdec,et Zorobabeljam eorum Alexandro, huc atque illuc in varias partes
majoris eetatis populo prffierant sub quibus prophe- : absque ullo duce gcns Judaorum seditionibus vexa-
taverunl Aggaeus, et Zacharias post quos Esdras : batur,in tantum ut Alexandra, qua3 et Salina voca-
et Neemias de Babylone venientes, muros urbis batur,ejusdem Alexandri uxor,obtineret imperium,
exstruxerunt, tenente pontificatum Joachim, filio et pontificatum quidem Hircano filio reservaret
Jesu, cognomento Josedec post quem successit in
: Aristobolo autem alteri regnum traderet,quod
filio

sacerdotium Eliasub, ac deinde IJoiade, et postea obtinuit annis decem.Pugnantibus autem contra se
Joannes post quem Jaddus,cujus ;Etate Alexander
: intestina seditione germanis, et gentem Juda:orum
rex Macedonum, condidit Ale.xandriam, 686 ut(u) in diversa studiatrahentibuK.supervenitCneusPom-
Josephus in .-Vntiquitatum libris loquitur venitque peius dux Romani exercitus, captaque Jerosolymas
:

Jerosolymam,et victimasin temploimmolavit. Mor- C usque ad adytatempli ingressus est, quae vocaban-
tuo autem Alexandro, centesima tredecima Olym- tur sancta sanclorum vinctumque {Al. victumque) :

piadc,anno ducentesimo trigesimo sexto regni Per- Aristobolum Romam misit servans triumpho suo, et
sarum quod cceperat primo anno quinquagesima;
: pontificatumHircano fratri ejus tradidit. Tunc pri-
quintse Olympiadis quo tempore Cyrus rex Persa-
: mum gensJuda^orum Romanisfacta est Iributaria.
rum, Babylonios, Chaldffiosque superavit, et post Post quem Ilerodes filius Antipatris,interfecto Hir-
mortem Jaddi sacerdotis, qui sub Alexandro templo cano, regnum Judajorum senatusconsulto accepit,
praefuit, suscepit pontificatum Onias
quo tempore : etprimus alienigena Judaeis prsfuit.Qui pontifica-
Seleucus, subjugata Babylone,diadema totius Syriae tum quoque nequaquamjuxta legem Moysi, mortuis
et Asiee capitisuo imposuit,anno duodecimo mortis parentibus,tradebat liberis,sed alienis,et nec ipsis
Alexandri.In quod tempus supputantur omnes anni multo tempore,(6) nisi obgratiam et pretium.divina;
a Cyri imperio, ducenti quadraginta octo. Ex qua legis jussa contemnens. » Ponit et aliam idem Eu-
retate Scriptura Machab.T;orum regnum Gra3corum sebius explanationem.quam si voluerimus in Lati-
enumerat. Post Oniam pnefuit Jud^is pontifex Elea- num sermonem vertere.extendemus libri magnitu-
zarus. Quo tempore Septuaginta interpretes Scrip- dinem.Haecest ergo interpretationis ejus sententia:
turas sanctas Alexandris dicuntur in Grfficum ver- A sexto anno Darii, qui post
Cyrum, et Cambysen
j)
tissesermonem: post qucm alterOnias,cui successit filium ejus regnavit in Persis,
quandotempli opera
Simon, quo regente populum, Jesus filius Sirach consummata sunt, usque ad Herodem, et Caesarem
scripsit librum qui Graece -a-/ap;-:oc; appellatur, et Augustum, numerat hebdomadas septem et sesa-
plerisque Salomonis falso dicitur. Cui successit in ginta duas, qus faciuntannos quadringentos 688
ponlificatura alius Onias,
quo tempore Antiochus octoginta tres : quando Christus,hoc est. Hircanus,
Juda30sdiisgentiumimmolarecogebat.Quomortuo, novissimus pontifex de gcnero Machabaeorura, ab
Judas Machaba3us purgavit templum, et idolorum llerodc Jugulatus est, et cessavit juxta legem Dei
simulacra contrivit. Cui successit fraler Jonathan: pontilicum successio. Civitatem quoque et ipsum

(u) Libro quidem xi, c. 8, Jorosolvmam venisse Alcxandriam. minime Josephus narrat.
Alexandrum tradil Josephus et in templo siicrifi- ;
(/<) Istud nisi nostri mss. non habent.
casse T(u ei(I) y.aTi TV' ToO 'Ap/j.ipLix):; Jtpv/r,j'v,tum Consule
Gra3cum textum.
vero temporis, sive Jaddi a;tate, conditam ab eo
547 S. EUSEBII HIERONYMI U8
saiictuariuin sub duce Romano, Romanus i-iL A uiimiau uoii cungruunt. Siquidem regni Persarura
exorcitus,sive ipsc IIcrocles,qui per Roinanos inrle- duoenti,et triginta supputanturanni,et IMacedonum
bitumin Judseos arripuitimpcrium.Quodque infcrt: usque ad nativitatem Domini,
trecenti,et post illos
Confirmabit enim pactum multis hchdomada (Al. heb- annitriginta, hoc est,ab initio Cyri regis Persarum
domadis. Una, et in dimidio liehdomadis deficiet usque ad adventum Salvatoris,anni quingenti sexa-
hostia et sacrificium, sic interpretatur, qnod et He- ginta.Novissimamquoquehebdomadamponitincon-
rode resnante apud Judseam, et Auguslo apud Ro- summatione mundi,quam dividitin/Elas tempora.et
manos, Christus natus sit, qui tribus annis, et sex antichristi,ut tribus et semis annis ultimce
hebdo-
mensibus juxla EvangpHstam Joannem Evangelium madis.Dei notitia confirmetur. De qua dictum est:
prKdicavit,et confirmavit veri Dei cultum multis : Confirmabit pactum multis hebdomada una {Da7i. ix,
haud dubium cum apostolis,et credentibus,quando 27) : Et tribus aliis annis sub antichristo deficiet
post passionem Domini in dimidia rursum hebdo- autem Christo, et
hostia, et sacrificium.Advenienle
mada defecit hostia, et saorillcium.Quidquid enim iniquum spirituorissui interficientcusque ad con-
in templopostea factum est.non fuit sacrificium Dei sunimationem,et finem perseveret desolatio. Apolli-
sed cultus diaboli,ounctisin commune olamantibus : narius autemLaodicenusamnipraeteritorum tempo-
Sanguis ejus super nos et super filios nostros (Matlh.
P rum se liberans qucBstione,votaextendit in futurum
xxvii, 25). Et : Non habemus regem nisi Cxsarem. et periculose de inoertis profert sententiam. Quae
Quem locum in Chronico ejusdem Eusebii, quem siforte hi qui post nos victuri sunt statuto tempore
anteannos plurimos Lalinam linguam vertimus,
in completa non viderint, aliam solutionem qusrere
diiigens lector plenius edissertum nnterit invcnire. compellentur, et magistrum erroris arguere. Dicit
Quod autom a pcrfectionc tompli usqiie ad decimum ergo, ut verbum e verbo interpreter, ne calumniara
Angusti imperatoris annum,quando,interfectoHir- videar facere non dicenti : In quadringentis nona-
cano Herodes Judaeam obtinuit,septem et sexaginta ginta annis peccata.et omnia 690 quae ex peccatis
dua: hebdomadK.id est, quadringenti octoginta tres oriuntur vit"a comprimenda post qute ventura sint
:

supputentur anni,sic possumus approbare sexage- : bona, et reconciliandum Deo mundum in adventu
sima3 sexta; (Lege utrobique septima;). Olympiadis Chrisli Filii cjus. Ab
enim Verbi, quando
exitu
primo annOjhoc est, Darii sexto, completaest tem- Christus de Maria generatus est virgine, usque ad
pli a;diricatio,6t centesimiE octogesim.Te sextaOlym- quadragesimum nonum anuura,id est^finem septem
piadis anno tertio, id est, Augusti decimo, Herodes hcbdomadarum, Israelis exspoctatam poenitentiara.
in Judaios cepit imperium : qui faciunt annosqua-
Postea vero ab octavoCiaudii Cfesaris anno, contra
dringentos ootoginta tres.per siiigulas Olympiades, JudffiosRomana armacorrepta.Tricesinoenim juxta
quadricnno supputato.Dicit idem Eusebiius.etaliam C evangelistam Lucam anno Ktatis sua; coepit in carne
opinioncm,quam ex parte non(a)reprobo quod ple- Dominus Evangelium prsedicare (Luc. i),et juxta
:

rique unam hebdomadem annorum in septuaginta Joannem evangelistam (Joann. v,et xi),pertriapas-
annos extendant, per singulos hebdomadis annos, chaia duos postea implevit annos,et exinde sex Ti-
decennio upputatio. Et volunt a passione Domini berii supputantur anni,et quatuor G. Caesaris cogno-
usque ad Neronis imnerium, annos esse triginta mento Caligute, et octo Claudii, id est, simul anni
quinque quando contra JudKOS Romana primum
;
quadraginta novem,qui faciunt hebdomadas anno-
689 arma commota sunt, et hanc esse dimidiam rum septem.Cum autem quadringinti trigintaqua-
hebdomadam annorum scptuaginta. Postea vero a tuor anni post hoc fuerint evoluti,id est,sexaginta
Vespasiano et Tito,et deinceps quando Jerosolyma duffi hebdomada3,lunc ab Elia,qui venturus est juxta
tcmplumque succensum usque ad Trajanum,
est, sermonem Domini Salvatoris (Luc. i), ut restituat
alios esse annos triginta quinque,et hanc esse heb- cor patrumad filios, inultimahebdomade aedificau-
domadem de qua angelus loquitur Danieli: Confir- dam Jerusalem.et templum,per annos tres et semis:
mabil aulem pactum multis hebdomada una.ln totum venturumque Antichristum, et juxta apostolorum
enim orbem per apostolos Evangelium praedicalum sessurum intemplo Dei (II Thess. ii), et interficien-
est,qui usque ad iilud tempus perseveraverunt,tra- n dumspirituDorainiSalvatoris.postquamcontra san-
dentibusocclesiasticis historiis Joannem evangelis- ctos dimicaverit atque ita ficri^ut media hebdomas
:

tamusquead temporavixisseTrajani.Sed nescio quo
modosuperiores hebdomadas soptem, et sexaginta
duas,per scptenos annos, hanc unam pardenos,
et
id est, scptuaginta possimus accipere. Hajo
annis
Eusebius. Hyppolitus autcm de eisdem hebdomadi-
busopinatus est ita(/)): Septem hebdomadas ante re-
ditum populi suppulat, et sexagintaduas post redi-
tum,usquead nativitatemChristi quarum tcmpora
confirmet tcstamcntum Dei cum sanotis,et rursum
media cessationemvictimarum esse pronuntict sub
Antichristo,qui ponet abominationom desolationis,
id est,idolum et statuam proprii Dei in templo, et
crit extreraa vastitas,et condcmnatio populi Juda:-
orum, qui spreta veritate Christi, rcceperunt Anti-
christi mendaoium.Assorit aulom idem Apollinarius
;
hanc se temporum capere conjecturam, quia Alrica-

(a) Vatic. 7wn reprubat Palal, qua e.v parte non

: (b) In Commentariis in Danielem, sive Opere de
rcprobatur tuin quod ptcnius hebdomadas annorum
: SusanniB historia.
%u septuaginta etc.
 349 COMMENTAIUORUM IN DANIELEM LIBER CAP. IX. 550

nus scriptor tetnporuin, cujus supra expositionem A decom et novein Artaxcrxes annis quadraginla;
;

posuiultimamhebdomadamin fmemundiesseteste- Ochus qui et Cyrus, annis viginti quatuor; (c) Argus
tur : nec posse fieri, ut juncta^ dividantur ajtates ;
anno uno. Darius alius, qui et Melasnominatus est,
sed omnia juxtaprophetiam Danielis esse tem-
sibi annosviginti(f/)unum. AlexanderMacedoannisduo-
pora copulanda. Glemens vir eruditissimus, presby- decim. Deinde post Alexandrum (qui et Medis, et,
ter Alexandrinae Ecclesi<e, parvipendens annorum, Persis regnaverat, quos devicerat, et in Alexandria
numerum, 691 a Cyro rege Persarum, usque ad regnura suum firmaverat, quando ot nominesuoeam
Vespasianuui, et Titum imperatores Romanos,sep- appellavit)((;)rcgnavitillicin AlexandriaSoter annis
tuagintaannorum hebdomadasdicitessecompletas, trigintaquinque:cuisuccessitPhiladelphus,regnans
id est, annos quadringenlos nonaeinta, additis in annistriginta(/Jocto.PosthuncEvergetesregnavitan-
ipso numero duobus millibus trecentis diebus, de nisvigintiquinque:deindcPhilopatorannisdecemet
quibussupradiximus:Persarumque,etMacedonum, septem,etposthuncEpiphanesannisvigintiquatuor.
etCiEsarum temporainhis hebdomadibus enume- Item alius Evergetes annis vinginti (g) novem. Soter
rare conatur.cumjuxtadiligentissimarasupputatio- annistrigintaoclo : Plolemoeusannistriginta(/() sep-
nem, a primo anno Cyri regis Persarum atque Me- teni.Cleopalra annis viginti raensibus (/) quinque.
dorum, in quo imperavit etDarius, usque ad Vespa- rt
ItemCleopatra conregnavit Augusto annis Iredecim.
sianum, eversionem tempii, supputentur anni-
et PoslGleopatrainAugustusaliisannisquadraginlatri-
sexcenti triginta. Origenescum profuisset hoo idem busimperavit.Nam omnes anniAugusti imperiifue-
capitulum, hortatus est nos, ut qusiramus quod non runt numero (/1/. anni) quinquaginta sex. Videaraus
intelligimus, et quia non habebat locum allegoria, (.1/. videmus)autemquoniam inquadragesimoprirao
in qua est libera disputatio, historiffi veritate conclu- annoimpcrii Augusti, qui post mortein(;')CleopalrK
sus, hi-EC in decimo Stromatum volumine breviter imperavit, 693nascitur Christus,etsupervixitidem
annotavit Studiosius requirenda sunttemporaa
:
i< Augustus, exquo natus est Christus.annos numero
primoannoDariifiliiAssueriusqueadadventumChri- quindecim. Et erunt reliqua tempora annorum in
sti, quot anni sint, et quce in illis gesta dicantur. et diem Nativitatis Christi,in annum Augusti quadra-
videndum est an ea possimusadventuiDominicoap- gesimuraprimum,postmortemCleopatr«, anniqua-
tare. « Tertullianus quid dixerit, ex eo libro quem dringenli triginta septem, raenses quinque. Unde
contraJudaeosscripsit, nossepoterimus,cujus verba adimplentur sexaginta duK hebdomades et dimidia,
breviter ponenda sunt « Unde igitur ostendemus
: quK efficiunt annos quadringentos triginta septem,
quiaChristusvenitintrasexagintaduas(aihebdoma- menses sex in diem Nativitatis Christi. Et manifes-
das .'Nuinerus a primo anno Darii, quoniam ipso tata est justitia a;terna, et unctus est sanctus san-
tempore ostenditur Danieli visio ipsa. Dioit enim ei C ctorum, id est, Christus, et signata est visio, et pro-
:

Inteliige, et conjice a [b) prophetatione 692 sermonis phetia, et dimissa sunt peccata, qua per fidem
respondere me tibi hxc. Unde a primo annno Darii nominis Christi oranibus in eum credentibus tri-
debemus computare, quando hanc vidit visionem buuntur. Quid est autemquod d\c\t, signari visumet
DanieL Vidoamus igitur anni quomodo impleantur prophetium? quoniam omnes prophetffi nuntiabant
usque ad adventum Ghristi. Darius annis regnavit de ipso quod esset venturus, et pati haberet. Igitur
(a) Penes Tertullianum intcr septmginta duas etdi-
luerunt anni quinquagiiita se.c. Mox apud Tertullian.
midia m hcbdomadus. Itcin adhuc Clcopalra conreqnavit suh Augusto, etc.
(b)LegitPomeriusaPameliolaudatus, w/t'//ii7e;)ro- (;) Pameliusait Quod hic et paulo post habot Au- :

phetationes sermonis hujus sed placet, inquil Paine-

: clor post mortem Cleopatrx, certe ad lapsum memo-
:

lius, vulgata lectio a profectione sermonis, etc. riffi pertinet, et tamen genuinum esse vel inde patet,
(c)Hunc plerique omnes appellant Ars^n. Canon quod computatione sequenti ann. CCCCXX.WII,
Matheraatic. Arogum vocat. computet et annos Clcopatr;e sub Augusto XIII, et
prxHera Augusti XLI, cum revera solum debuisset
((/) In Vulgatis Tertulliani annos viginti duos.

(e) Addunt nostri mss. editique Tertulliant codd.

computare (uti Glemens Alexandsinus) annos Augu-
Post eum, quas voces \'ictorius, utpote jam apposita
sti post Gleopalram XXIX. Atque adeo rursum hal-
parenthesi redundantes, expunxit. lucinatur, quum dicit supervixisse Augustum post
(/')Huncquoquealterumannumlargitur,siveannos n natura Ghristuin annos XV, qui alioqui secuniium
ponitmgmtonormvulgatusTertullianus, cui Pome- priorem ejus computationem non potuit vixisse post
riuset Glossa consentiunt. Atque adeo est, inquit Cleopatne an. 13, et suos 41, quam annos duos ;

Pamelius, etiam apud B. Ilieron. castigandus hic quippe quem fatetur juxtacommuneraomnium sen-
annorum numarus. tenliamimperasse dumtaxat annosnumero LVI,ubi
ig) Nostri mss. viginti septcm dumtaxat numerant, etiam hoc loco, additur vox numero, ex lectione
quemadmodum Pomerius.
et Pomerii, B. Hieronymi, ac Glossie ordinarioe, qui
(/i) Pamelius trujinlaoclo restituit,sicqueemendan- etiam lcgunt Eterunl reliqua tempora annorum in
:

dum contendit eliam apud Hieron.
constetnumerusannorum 436,
Eusebius Plolem;eo Cleopatroe lilio (si raendosus
non sit codex) octo, et Ptolemso Diuuysio triginta
annos attribuat, quos duos pro uno et eodem alii
connumerant.
(i)Idemrestituit se.v e\ Glossa ordinaria tum hic
tum postea, et ex tribus illis, deAugusto: annis qua-
etPomerium, ut diem natiiit'itis ctiristi et in annum Augusti \L\post
maxime.inquit,cum mortem Cieopatrx anni CCCCXXXVII, mcnses se.c ;
reclius raeojudicio, quam vulgali codd./n dicm va-
tivHatis Christianni .XLI. Elficiuntur uutem anni 157,
menses quinquc. Siculi etiam quod habct Pomerius,
remittunlur. magisplacetquam quod eTa.i,tribuuntur,
quiaimproprie dicorentur/n/n(//);(Y(i/(i, prodimitti.
Item ipso, pro illo ; ex iisdem legimus, ipse est si-
:

draginta tribus, pro quadrayiuta oclo nam tredecini : gnaculum. Perinde est autem, sive legas neque pro- :

I
anni oum Cleopatra, et quadraginta tres post illam, phetesest qui, sive neque prophetia est qua.
:
551 S. EUSEBII HIERONYMI 352
quoniam impleta est prophetia per adventum ejus, A terna.Etsignabiturvisio,etprophetia,utnequaquam
propterea signari visionem, et proplietiam dicebat, propheta inveniatur in Israel, et ungatur sanctus
quoniam ipseestsignacalumomniumprophetarum, sanctorum. De quo in Psalterio legimus Propterea
:

adimplens omnia quK retro de eo prophetiE nuntia- un.xit le Deus, Deus tuus, oleo Ixtitix 695 pras con-
bant. Post adventum enim, et passionem ejus {Al. sortibus tuis (Ps. xliv, 8). Qui et in alio loco dicit
Christi), jam non est visio, neque Prophetia (Al. dc se : Sancti quia et ego sanctus sum (Levi
estote,

prophetes) quee Christum nuntiet esse venturum. Et XIX, 2). Scito igitur quoniam a die hac qua hunc
pustpaululum : Videamus, inquil, («) quid alirosep- tibi loquor, et Dei sermone promitto, quod rever-
tem, et dimidia hebdomades qu« sunt subdivisae in tatur populus, et Jerusalem instauretur, usque ad
abscissione priorum hebdomadarum, in quo actu Christum ducem, et perpetuam desolationem templi,
sint adimpletae. Post Augustum enim, (h) qui super- hebdomadae numerentur sexaginta dus, necnon et
vi.xit post nativitatem Christi, anni quindecim effl- alim septem hcbdomadae, in quibusjuxta ordinem
ciuntur. Cui successit Tiberius Ctesar, etimperium suumdui-eresflent, de quibus et antejam dixi, quod
habuitannisvigintiduobus,mensibusseptem,diebus revertatur populus, et aediflcetur platea a Neemia et
(c)viginti octo. Hujus imperii decimo quinto anno Esdra. In flne ergo hebdomadaruin compIebiturDei
(d) patitur Christus.annos 694 habens quasi triginta Ti sententia in angustia temporum, quando rursum
Ires cum pateretur. Item Cajus Cassar qui et Cali- destruetur templum, et capietur civitas. Nam post
gula, annis tribus, mensibus octo, diebus tredecim. sexaginta duas hebomadas occidetur Christus, et
Nero annis novem, mensibus novem diebus trede- non erit ejus populus qui eum negaturus est, sive ut
cira. Galba mensibus septem, diebus (e)viginti octo. illi dicunt, non erit illius (Al. illis) imperium, quod
Otho mensibus tribus diebus quinque. Vitellius pulabant ((/) se retenturos. Et quid dico de Christo
mensibus octo, diebus (/) viginti ooto. Vespasianus occidendo, et populo penitus deserendo auxilio Dei,
anno primo imperii sui debellavit Judfeos, et liunt cum civitatem, et sanctuarium diseipaturus sit po-
anni numero quinquaginta duo, menses sex. Nam im- pulusRomanug, cumduce venturo Vespasiano?Quo
peravit annis undecim, atque ita in diem expugna- mortuo, transactisseptem hebdomadis,id est, annis
tionissuae, Judioi impleverunt hebdomades septua- quadraginta novem, yEiius Hadrianus, et quo postea
ginta pra;dictas a Daniele. » Hebra;i quid de hoc loco de ruinis Jerusalem urbs /Elia condita est, rebel-
sentiantbrevi sermone perslringam(^L perstrinxi), lantes Judffios, Timo Rufo magistro exercitus pu-
fldem dictorum hisaquibusdictasuntderelinquens. gnante,(/t) superavit. et tuncdeflciet hostia et sacri-
flcium, et usque ad consummationem mundi, et
Dicamus igitur irapotopacrTr/.o)^ ut sensusmanilestior
flat. quod a die hac qua tibi nunc
Daniel, scito finein perseverabit desolatio. Nec nos, inquiunt,
loquor (eratautem annus primus Darii, qui occidit G moveat, quod primum numerentur septem hebdo-
Balthasar, et regnum Chaldajorum in Persas Medos- madae, et postea sexaginta du», et rursum una, qus
que Iranstulit) usque ad septuagesimam annorum in duas partes dividitur. Est enim hoc idioma ser-

hebdomadam, hoc est annos quadi-ingentos nona- monis Ilebraici, et anliquorum sermonis Latini, ut
ginta, hocc populo tuo per partes accident. Primum anle(;) minorem numerum supputent,et posteama-
propitiabitur tibi Deus, quem nunc magnopere de- joreui. Verbi gratia, non juxta proprietatem lingus
precaris, et delebitur peccatum, et finem accipiet nostrae nunc dicimus Abraham vixit annis centum :

prEBvaricatio. Nunc enim urbe deserta, et templo septuaginta quinque Illi contrario loquuntur : :

usque ad frudamentadestructo, in luctu est populus Abraham annis quinque, et septuaginta, et cen-
vixit
constitutus: scd non post grande tempus instaura- tum. Non igitur ul legitur ita impletur,3ed ut tolum
bitur. Et non solum hoc flet in his septuaginta hcb- pariter supputetur, ita finem accipit. Necignoramus
domadibus ut .Tdificetur civitas, et templum instau- quosdam illorum diccre, quod una hebdomada, de
retur, sed nascatur Christus, id est, justitiasempi- qua scriptum est : 696 Con/irmabit pactum multis

(a)Superfluum quid Pamelius expungit. palerctur. Quin etiam juncto Palatino ipsiusque Ter-
(b) ms. quiliussupervi.>:it: moxanni quiudenm
Palat. tulliani codicibus non Iriginta tres, sed trigintala.n-
pro annis quindccim ex Vatic. aliisque mss. emen- D tum Christi annos computat. Apparet innui Evangelii
damus, interpunctione insuper castigata. Pame- testimonium, quod anno xv Tiberii baptizatus est
lius videtur, inquit, legi debere primiim Augusli Christus, quasi annorum triginta.
pro, Posl enini Augustum : quia isti anni xv ipsius (f)Pra!tulitPamelius«e,r pro viginti octo :qxi\a, in-
sunt Augusli. quit, imperavit dumtaxat vii mensibus et diebus pau-
(c) Penes Tertullianum viginti dumlaxat, in quem cissimis, nempe a iv idus Junias, usque ad xviii kal.
locum Pamelius, tametsi, inquit B. Hicronymus, Februarias.
Pomerius et glossa ordinaria legunt viginti oclu, pla- (/)lterum pro viginti oclo penes TertuIIian. decem
cet tamen vulgata lectio, maxime cum dies ,\uclor legitur, quod Pamelius exeo probat, quod A. Vitel-
non computet. Nam uti est in Fastis Consularibus lius imperarit a die xii kal. lllaias usque ad ixkal.
Goltzii anno ab urb. c. dcclxxxix. An xvii. kal.
: Januciriaa quo die ocoisus est, mensibus nempe oc-
APRIL. TIB. C.ESAR DIVI AUG. F. DIVI JULII XEPOS AU- to et diebus aliquot.
GUSTUs MORTUus EST. A mcnsc autem Augusto snpra- (</) Sic emendat. Vatic, ms. Antea
erat, quoi pu-
dictoanni v, o. 7GG, ad mensem usque Martium anni labalse redemplurum.
789, sunt duntaxat anni xxii, menses vii. (h) Fortasse superabit. Mox vero Vatic. defecit pro
(d) In Vatic. ms. buptiialur pro patitur, ferme cum dcficiel.
Glossa ordinaria, omittena et illud paulo post, cum (tj Adito conterraneum meum Gard. Norisium de
:i53 GOMMENTARIORUM IN DANIELEM LIBER CAP. X. SU
hebdomada una : dividatur in Vespasiano et in Ua- A sponsi luget abaentiam, noncomeditpanemdeside-
driano : qiiod juxta bistoriam Joscphi, Vospasianus rabilem, qui de ccelo descendit ; neque solidum capit
ot Titus tribus annis et sex mensibus pacem cum cibum, qui intelligitur in carne, nec bibit vinum,
Judajis fecerint. Tres autem anni et sex menses quod lietificat cor hominis, nec exhilarat faciem in
sub Hadriano supputantur, quando Jerusalem om- oloo, juxta illud quod in psalmis legimus : Utexhi-
nino subversa est, et Judajorum gens catervatim laret faciem in oleo {Ps. ciii, 15). Hoc autem (b) jeju-
CiEsa ita ut JudKae quoque finibus pellerentur. Ilicc
;
nio sponsa impetrabiles facit lacrymas, quando
loquuntur HebraM, non magnopere curantes a primo sponsus fuerit ablatus ab ea. Recte quoque Daniel
anno Darii rogis Persarum, usque ad extremam sub- audetDominum deprecari, quiajam ex parte primo
versionem Jerusaiem, qu» sub Hadriano eis accidit, aono regis Cyri, Judaeorum fuerat laxata capti-
supputariOlympiades centum scptuaginta quatuor, vitas.
id est, annos soxcentos nonaginta sex, qui faciunt (Vers. 4.) Die autem vicesima ct quarta mensis
hebdomadas Ilebraicas nonaginta novem, et annos primi, cram juxta fluvium magmm quiest Tigris. Et
tres :quando Cochcbas dux JudfBorum oppressus Ezechiel juxta fluvium Chobar vidit visionem ma-
est, et Jerusalem usque ad solum diruta est. gnam [Enech. i). Et Domino Salvatori, et Baptislae
(Cap. X. —
Vers. 1.) Anno tertio Cyri regis Per- „
O
Joanni super fluenta Jordanis aperiunturcceli (ilfa/.
_
sarum, ;,..
verbumrevelatum I. n. ....!.• t. n^i
, ,.,v /„» tt„j ,7_1: »_ i: i ^._-
iii). (c) Unde eorum deliramenta conticescant, qui
est Danieli, cognomcnto Bal
.

tliasar, et verbum verum,et forliludo magna : inlellexit- umbras et imagines in veritate quaerentes, ipsam
que sermonein. Inlelligenlia enim est opus in visione. conantur cverlere veritatem, ut flumina, et arborea,
Et quomodo in fine primee legimus visionis : Fuit et paradisum putent allegorise legibus se debere sub-
aulem Daniel usque ad annum prijnunt Cijri regis .' ruere.
Fuisse ergo eum apud Chaldaios in pristina dignitate (Vers. 5.) Et levavi oculos meos, et vidi. Eleva-
purpurabsysoquevestitum,usqueadannumprimum tione opua est oculorum, ut visionem mysticam cer-
Cyri regis intelligimus, quando subvertit Chaldaeos, nere valeamus.
et postea Cccpit ease cum Dario filio Assueri de se- Et ccce vir unus vestitus lineis. Pro lineis, quod in-
mine Medorum, qui imperavit super regnum Chal- terpretatus est Aquila, Theodotio baddim posuit,
di-eorum. Aut certe jam Dario mortuo, cujus anno Septuaginta, byssina, Symmachus [dj ifalpeiroi, id est
primo septuaginta hebdomadarum sacramenta co- pi-xcipua. Pro eo autem, quod nos juxta Hebraicum
noverat nunc tertio anno regis Cyri ha;c vidisse
: vertimus : eece vir, Symmachus posuit, quasi vir :

narratur. Et verum verbum, el torliludo magna. S\ve non enim habebat similitudinem.
vir crat, sed viri
Dei qui ista facturus est, sive propheti-e qui ha;c El renes ejus accincli auro obryso. Pro quo in He-
intellecturus est. C brffio legitur [e) T31X ophaz, quod Aquila ita inter-
(Vers. 2.) In diebus illis ego Daniel tugebam pretatus est : Et lumbi ejus accincti erant colore
Irium liebdomadanim diebus panem dcsiderabilem :

non comedi, cl caro, et vinum non introierunt in os 698 (Vers.

6.) Et corpus ejus quasi chrysolithus.
meum : sed neque unguento unctus sum, donec com- [f)Pro chrysolitho, qui unus est de duodecim lapi-
plerentur trium hebdomadarum dies. Hoc docemur dibus qui ponuntur in Logio Pontificis, in Hebraeo
exemplo, tempore jejunii a cibis delicatioribus abs- habet uiUIH Tharsis, quod Theodotio et Symma-
tinere (quod ego puto nunc dici panem desiderabi- chus eodem verbo inlerpretati sunt Septuaginta :

lem), nec carnem comedere, nec(a)vinum bibere: vero?Har«appeIIaverunt,juxtailIud quod in psalmo

©97 insuper et unguenla non quKrere. Qui mos legimus In spiritu violento confringes naves Tharsis
:

apud Persas et Indos hodie quoque servatur, ut pro {Ps. XLvii, 8), id est, maris. Et Jonas fugere cupie-
balneisutanturunguentis.Tresautemjungithebdo- bat non in Tharsum urbem Ciliciee, ut plerique assti-
madas animam suam ne transitoria et
affligens : mant, litteram ponentes pro littera, vel Indiae regio-
fortuita videatur deprecatio. Secundum Anagogen nem, ut (g) putat Josephus : sed absolute in pela-
vero hoc dicendum est quod qui in luctu est, et gua (Jon. i).
Epoehis Syro-Macedonum Dissert. iii. cap. 4, qui D ian. Aquilffi autem hanc interpretationem Palatin.
plura ad hunc Hieronymi locum illustrandum ex
ms. ascribit, non Symmacho.
Nummis confert. Sed et veteres inscriptionesejus- (e) Palatin. cumSangermanen. penes Montfaucon.
modi supputationis nonnulla; superant. ms. Opai, etpro Gra?co (o(sa$, quod subsequitur,
(rt) Sic Epist. c, siveTheophiliPaschalism,
n.6: latine ophax- legunt.
Nequaquam diebus quadragesimx, sicut lu.ruriosi di- {/) Post hsec vorba addunt editi libri De quibus in :

vites solent, vini poculum suspiremus. Et num.

8, explanntione Ex-cchielis plcnius infcrprelati sumus
jejuniorum lempore a vino ct carnilms abstinenduni. nunc de chrifsolytho pauca dicamus. Quem imperitis-
Vid. quE in eum locum observamus. Mox. Palat. simum commentarium nullus codicum mss. nostro-
ms., ct unguento non ungere. rum retinet, falsum quoque et supposititium agno-
{b) Duo ms. lloc autem jejunium impetrabiles, etc.
:
seimus, quia Hieronymus nondum scripserat in Eze-
omisso spons/e nomine.
chielem,cum Danielem commentariis illustravit.
(c) Tota subsequens periodus Unde corum delira- :
Mart.
Wienta,etc.oontra Origenistas in nostris mss.non ha-
Quod Josephum laudat, inutile est, inquit Dru-
[g)
betur. sius. Libro enim is, c. ii Antiquit. diserte ait Jo-
(d) Inaliis mss. sfafpsxav, et Latinis litteris exer
nam prophetam navigare proposuisseTarsum urbem
PATfiOt. XXV. 18
 :

55S S. EUSEBII HIERONYMI 556

(Vers. 7.) Vidi autem ego Daniel sobis viiio- A capLivorum omnis populus dimitteretur. Et forsitan
nem : porro viri qid erant mecuni non viderunt : sed cum prima die ex quo powait cor suum propheta ad
ierror nimius irruil super eos, el fugerunt in ahscon- intelligendum, exauditus sit a Deo, idcirco non sta-
ditum. Et Paulus apostolus simile quid in Actibus tim missus est angelus qui ei Dei indulgentiam
apostolorum passus est, ut, caeteris non cernenti- nuntiaret quia viginti at uno diebus restitit ei
:

bus, visionem solus aspiceret {Actor. xxn). princeps Persarum, enumerans peccata populi Ju-
(Vers. 10.) Et cccc manus tctigit me, el ere.rit doeorum, quod juste tenerentur captivi, et dimitti
me super genua mca, etc. In hominis figura videtur non deberent.
angelus, ethumanam ad prophetam jacentem mit- Et ecce Miehaelunus de principibus primis venit in
tit manum : ut sui generis corpus aspiciens nequa- adjutorium mihi [Vulg. mcum]. Resistente Persarum
quam paveat. angeloprecibustuis, ot meaj legationi,quiorationes
(Vers. il.) — Et dixit ad me : Danicl vir doside- tuas Deo offerabam, venit in adjuturium mihi ange-
riorum, etc. Congruenter vir desideriorum vocatur, lus Michael qui pr«est populo Israel. Principes au-
qui instantia precum ct afflictione corporis, jejunio- tem primos, archangelos intelligimus.
rumque duritia cupit scire ventura, et Dei secreta Et ego remansi ibi ju.vta regcm Pcrsarum. Regem
cognoscere. Pro viro desideriorum Symmachus in- Tj Persarum angelum, id est, principem vocat, et os-
terpretatus est, virum dcsideruhilcm. Omnis enim tendit quod juxta Michaelem sit paululum moratus,
sanctus habens in se animffi pulchritudinem, ama- qui contra principem Persarum loquebatur.
tur a Domino. (Vers. li.) Ve7ii autem ul doeerem le qux ven-
12.) Et di.rit ad me
(Vers. Noli metuere, Da- : tura sint populo tuo in novissimis dicbus. Quod Da-
niel quia ex die primo quo posuisli cor tuum ad in-
: niel deprecatus hoc a Deo meretur audire, quid
est,

telligendum, ut te affligcres in conspectu Dei [Al. Do- futurum sit populo Israel non in vicino tempore,
mini] tui, e.vaudita sunl verha tua, ct cgo cgressus sed 500 in novissimis diebus, id est, in consum-
sum ad verba tua [Vulg. veni propter sermones tuos] matione sa3culi.

Vicesima quarta die mensis primi, id est, Nisan^ (Vers. 16.) (o) Domine mi, in visione tua dissolu-
expletis tribus hebdomadibus, hoc est, viginli die- tse sunt eompages mex, etc. Sic Theodotio interpre-
bus et uno ccrnit hanc visionem et audit ab an- : tatus est, juxta illud quod in centesimo secundo
gelo, quod ex die primo quo orare cceperit, et afOi- psalmo legimus Benedie, anima mea, Domino, et
:

gere sein conspectu Uci, exaudita sunt verba ejus. omnia intcriora mca,nomen sanctum cjus. Prius enim
Quajritur, si statim exauditus est, cur non statim quam visionem Dei videre mereamur, interiora nos-
699 ad eum missus sit angelus. Data est ei per tra foras aspiciunt cum autem viderimus visionera
;

moram deprecandi ut ex eo C Dei, converlentur in nos interiora nostra, toti in

occasio amplius Ueum :

quod plus desiderat, per laborem plus audire me- illis sumus de quibus et in alio psalmo scribitur :

reatur. Quod auteni ait Et ego ingressus sum ad:Omnis gloria ejus filise regum (b) ah intus, in fimbriis
verba tua, hunc habet sensum : Postquam tu coe- aureis {Ps. xliv, 41).
pistibonis operibus, et lacrymis atque jejunio Dei (Vers. 19.) Cumque loquerctur mccum, conva-
invocare misericordiam, et ego aocepi occasio- lui, ctdixi: Loquere, Domini mi, quia confortasti

nem, ut ingrederer in conspectu Dei, et orarem me. Et ait. Nisi enim confortasset eum tactus quasi
pro te. fllii hominis, et pavor recessisset ex corde, sacra-
(Vers. 13.) Princeps autcm regni Persarum re- menta Dei audire non poterat, et idcirco nunc ait:
stitit mihi viginti ct uno diehus. Videlur mihi hic esse Quia conlbrtasti me, loquere, Domine. Tu enim fe-
angelus cui Persis credita est, juxta illud quod in cisti ut possim, et audire, et sentire quK loqueris.

Deuteronomio legimus : Quando dividebal Altissimus (Vers. 20.) Numquid scis quare venerim ad te ?

genles el disseminahal filios Adam : statuit terminos etnune revertar ut prxlier adversum principem Per-
gentium ju.vla numerum angelorum Dei (Deut. xxxii, sarum. Quod dicit hoc est Veni quidem ut doce-
:

8). Istisunt priiicipes de quibus et Paulus aposto- rem te exauditas preoes tuas sed reversurus sum :

lus loquitur Sapientiam loquimur intcr pcrfcclos,

: ]) rursum ut pugnem contra principem Persarum in
quam nullus principum sxculi hujus cognovit. Si enim conspectu Dei, qui non vult populum tuum de cap-
cognovissent,numquamDominumglorixcrncifixisscnt tivitate laxari.

(I Cor. II, 6). Restitit autem princeps, id est, ange- Cum enim [Vulg. crgo] cgrcdercr, apparuit prin-
lus Persarum, facienspro creditasibi provincia, ne ceps GrcVcorum ingrcdiens [Vulg. vcniens]. Ego, in-

Cilicios. Sed etlib.

i, c. ii Tharsis, inquit, e.st Thar-
: do, sicquc fortasse restituendum Non in Tarsum Ci- ;

sus. Sic antiquihus vocahatur Cilicia. Unde hodieque lici,v, ut pulat Joscphus, lillcram poncns p)-o litlera,
Tarsus apud eos maxima civitatum tolius provinciai vcl IndicT rcgionem, ut pleriquc e.tisiimant.
antiquum nomcn relinuit, in T mutato. Quia ipse (a) Nostri mss.: Domiiic, iii visione tua conversa swnt
quoque Hier. ubi Jona3 locum enarrat, sic habet inleriora mca in me.
tnde incitalus Cain, el rcccdcns a facic Domini, fu- {!)) Vatic.et Pa!atin.,ZH7nHWCUS,tacentque
prastcr-
gerc voluit in Tharsis, quam Joscphus interprctatur ea in fimbrii^ aurcis. Victor. ex Vulgata editione et
Tarsum Cilicix civitalem, prima lantum litteru commu- Gra:co fiHx regis ab intiis. Paulo ante vocem psalmo,
Proinde suspicatur hunc looum cubare in men-
tata. quas deerat, ex mss. sulfecimus.
557 COMMENTARU)IlUM IN DANIELEM LIBER CAP. XI. 858

quit, egrediebar de conspectu Dei,ut ubi nuntiarem A prophetarum est,repenle personas 702 introducere
qua3 vcntura sunt populo tuo in novissimisdiobus sine ulla praifatione verborum: utestillud in psal-
licet adbuo non sim securus, stante Persarum prin- mo tricesimo primo: cum enim rogasset Dominum
cipe, et contradicente tuis precibus ac meae legatio- proplieta et dixisset Tu es rcfugium meum a tribu-
:

ni. Et ecce princeps Grajcorum.id est, Macedonum, lationc [b) niea qux circumdedit me ; e.tultatio mea,
veniebat, et ingressus est in conspectu Dei, ut ac- erue mc a circumduntibus me, repente persona Dei
cusaret Persarum principem atque Medorum : ut in introducitur respondentis : Intellectum libi dabo, et
locum eorum, regnum Macedonum succederet. Et instruam te hacqua gradieris firmabo superte
in via :

revera mira sacramenta Dei laxato enim decapti-

; oculos tneos (Vers. 7, 8). Ergo et nunc narrante
vitate populo Judffiorum, Persarum regnum atque propheta Ab anno primo Darii Medi, stabam et de-
:

Medorum, interfecto Dario, subvertit Ale.\ander,rox precabar, ut confortareiur et roboraretur ejus im-
Macedonum, et princeps Graicoium vicit principem perium, Deus repente respondit :

Persarum. (Vers. 2.) — El nunc annuntiabo tibi. veritatem

Verimtamenannimliabo iiln quod expressum est in Estque scnsus Quiavis nossede Persarumregibus
:

scriptura veritatis. Hic orde lectionis est : Adhuc quid futurum sit, audi ordinem rerum, et ausculta
res in dubio est. Te enim precante Dominum,?©! P quod quceris.
et me offerente orationes tuas, stat e regione Eteccctres adhuc reges stabunt in Perside: et

princepsPersarum, et non vult populum tuum de quartusdilabitur opibus nimiis super omnes : el cum
captivitate laxari. Ego autem, quia venit princeps concitabit omnes adversum
invaluer.it divitiis suis,
Grfficorum, et interim pugnat contra principem Per- regnum Quatuor reges post Cyrum dicit in
Grsecix.
sarum, habens illicMichaelem in adjutorium,donec Perside surrecturos, CambysenfiliumCyri.et Smer-
illiinter se dimicant, referam tibi qua; Deus mihi den Magum qui Pantapten flliam Cambysis duxit
fulura praidixerit, et tibi narranda prfficeperit. Nul- uxorem. Qui cum a septem Magisfuisset occisus,et
lique oriatur scrupulus quare pro principe Macedo- inlocum ejus Darius suscepisset imperium, eadem
nom, principem Groecorum dixerit, hoc est, Pantaptes nupsit Dario, et ex eo Xerxen genuit
'EAXrjvojvAIexander enim rex Macedonum, primum fiIium,quipotentissimusrexet ditissimus,adversum
subversa Graiciaet subjecta potestati suk, in Per- Graiciaminnumerabilem duxit e.xercitum,etea ges-
sas arma corripuit. sit quco Grffioorumnarranthistoriae.Succendit enim
Et nemo cst adjutor meus in omnibus kis, nisi Mi- Athenas sub principe Callia, bellumque eo tempore
chael princeps vester. Ego sum, inquit, angelus ille gestum est in Thermopylis, etapud Salaminam na-
qui offero Deo arationes tuas, et nullus est alius qui vale certamen quando Sophocles et Euripides clari
:

adjutor meus sit rogandi pro vobis Deum,Mi- C habebanlur, et Themistocles in Persas fugiens,
nisi

chael archangelus, cui creditus est populus Ju' hausto taurisanguine, periit.Frustraigiturquidam
dffiorum. Et interim hoc tempore ego et princeps Dariumregem quartum,quiab Alexandrosuperatus
Graicorum communi labore adversum Persarum est, scribit qui non quartus, sed quartus decimus ;

principem dimicamus. RevoIvenda3 sunt veteres post Cyrum Persarum rox fuit quem septimo un- :

historia!,et (a) considerandum neforte illud tempus perii sui anno et superavit et occidit Alexander. Et
significet quando Persae aGrajcis victi sunt. Juxta notandum quod, quatuor post Cyrum regibus Per-
editionem Vulgatam usque ad finem libri una puta- sarumenumeratis,novem(c) praeterierit ettransierit
tur visio, qua; anno tertioCyri Regis Persarum ap- ad Alexandrum. Non enim eura; fuit spiritui pro-
paruit Danieli. Porro juxta Hebraicam veritatem, phetalihistoria;ordinemsequi,sed praiclaraquaeque
separata sunt quaesequuntur, etscriptaordine pra3- perstringere.
postero. De eujus causis supradiximus Non enim : 703 (Vers. 3.) Surget vero rex fortis, et domi-
sub Cyri anno tertio, sed sub Darii primo qui sub- nabitur potestatc multa : et faciet quocl placuerit ei.Et

vertit Balthasar, narrantur isla quas scripta sunt. cum stclerit eonteretur regnum ejus. Perspicue de
(Cap. XI. — Vers. 1.) Ego autem ab anno primo magno Alexandro rege Macedonum loquitur, qui
Darii Medi stabam, ut confortaretur et roboraretur. n Philippi filius fuit :hicenim IUyricis. Thracibusque
Ego, inquit Daniel, ab anno primo regis Darii qui superatis, victa GrKoia Thebisque subversis, trans-
subvertit Chalda^os, et me de manu inimicorum, ivit in Asiam : et fugatis Darii ducibus. urbem
quantum in se fuit, liberavit (ob custodiam meam Sardis cepit postcaquo capta India, el urbe Alexan-
:

etiamlacum lconumsuo signans annulo, ne me ad- dria condita, cum friginta et duos ffitatis haberet
versarii intcrficcrent), stabam in conspectu Dei, et annos, et duodecimumiraperii annum, in Babylone
rogabam cjus clementiam, proeo qui mediligebat, veneno periit.
ut confortaretur, vel ipsc, vel regnum ejus,et robo- (Vers. 4) Et dividetur in qualuor ventos cceli;
raretur. Cumque in oratione persistcrem, hEC, Do- scd non in posteros ejus, neque secundum potentiam
mino respondente, cognovi. Consuetudinis autem ilUiis qua dominatus est. Post Alexandrum in qua-

Nostri mss. ipseque Victorius ex Florentinis

(a) (c)Puta Arlaxerxen Longimanum,Xerxen,Sogdia-
sic legunt. Antea considerandx. num Oarium Nothum, Artaxerxen Memnonem, At-
(6) Abesta nostris mss. mea, quK vox nequc in taxorxen Ochum, Arsetem,Darium Codamanum qui
Graeco est texlu. ab Alexandro superatus est,
559 S. EUSEBII HIERONYMI 360
tuor ventos coeliorientem videlicet.etoccidentem,
:
A. quas nunoLiburnas vocant, mille quingentas ;alia3
raeridiem, el septentrionem,regnumillius divisum ad cibaria militum deportanda, mille auri quoque ;

est. In.Egypto enim primus regnavit Ptolemaeus et argenti grandepondus: ita utde .-Egypto persin-
Lagi filius, id est, ad meridiem. In Macedonia Phi- gulos annos quatuordecim millia, et octingentata-
lippus, qui et Arideus, frater Alexandri, id est, ad lenta argenti acceperit : et frumenti artabas (quae
occidentem.Syriaj et Babylonis, et superiorum loco- mensura Ires modios ettertiam modii partem habet)
rum, Seleucus Nicanor, id est, ad orientem. Asis quinquies etdccies centena milia.
et Ponticasterarumque in ipsa plaga provinciarum (Vers. 6.) Et post finem annorum faiderabuntur
Antigonus, id est, ad septentrionem.Ha3C socundum (sive, ut Thcodotio interpretatus est : Etpost annos
totius orbis plagasdicimus. Cajterum qui in Jud»a illius commisccntw). Filiaque adregis Austri veniet
est, ad Aquilonem Syriam, et ad Meridiem ^gy- regem Aquilonis, facereamieitiam: et non ohlinebit
ptum habet, Quod autem ait: sed non in postcros fortitudincm lirachii, nec stahit semenejus ;cttradetur
ejus, hoc signilicat, quod libcros non habucrit sed :
ipsa. ct qui addu.verunt eam juvenes [Vulg. adoles-
regnum ipsius in alienos laceratum sit : excepto ccntcs] cjus : qui confortabant cam in tcmporibus.
fratrePhilippo,qui Macedonastenuit. Neque secun- Primum Syris regnavit, ut diximus, Seleucus, co-
dum potentiam illius qua dominatus est. Divisum „ gnomento Nicanor. Secundus Antiochus,quiappel-
enim in quatuor partes regnum imbecillius fuit: latus cst Sother. Tertius et ipse Antiochus, 705
dum adversus se dimicant, et intestino furore bac- qui vocabatur (-)£'Jc;,id est, Deus. Iste adversus Pto-
chantur. lemaium Philadelphum, qui secundus imperabat
Lacerdbitiir [Al. delehiiur]enim ijxis regnum ctinm /Egyptiis, gessit bella quamplurima, et totis Baby-
in extenios : exceplishis. Pr^ter rcgna quatuor, Ma- lonis atque Orientisviribus din;icavit.Volensitaque
cedoniee, Asi», Syriae et yEgypti, etiam in alios Ptolemajus Philadelphus post multos annosmoles-
obscuriores, et minores reges Macedonum regnum tum finirecortamen,filiam suamnomine Berenicen,
laceratum est.Significat autem Perdiccam,elCrale- Antiocho uxorem dedit, quidcprioreuxore nomine
ron, et Lysimachum.Nam Cappadocia, et Arraenia, Laodice, habebat duos filios,Seleucum, qui cogno-
Bithynia, etHeraolia, Bosphorusque et ali» provin- minatus est Callinicus, et alterum Antiochum. De-
ciffi de polestate Macedonum recedentes, diversos duxitque eam usque Pelusium et infinita auri, et :

sibi reges constituerunt. argenti millia dotis nomine dedit Unde tpopvotprjpo?,
:

(Vers. 5.) Ef confortahilur rcx Austri. Ptole- id est, dotalis appellatus est. Antiochus autem Bere-
moeum indicat filium Lagi, qui primus regnavit in nicen consortem regni habere se dicons,et Laodicen
jEgypto, et vir prudentissimus fortissimusque ac in concubinaB locum, postmultum temporis amore
ditissimus fuit, J04 et tanta; potentia;,ut Pyrrhum ^ saperatus, Laodicen cum liberis suis reducit in
regem Epirotarum expulsum restituerit [^t/.resti- regiam. Quae metuens ambiguum viri animum, ne
tueret]in regnum, Cyprumque obtinuerit et Phco- Berenicen rcduceret, virum per ministros veneno
nicen : et victo Demetrio filio Antigoni, Selcuco interfecit. Berenicen autem cum fllio quiexAntio-
regni sui partem, quo3 ab Antigono fuerat ablata, cho natus erat, lcadioni et Genneo AntiochiMprin-
restituerit Cariam quoque obtineret ct multas
: cipibus occidendam tradidit: flliumque auum ma-
insulas urbesque et regiones, de quibus non est jorem Seleucum Callinicum in patris loco regem
hujus temporis scribere.Idcirco autem ca^tera regna constituit. Et hoc estquod nuncdicitur: Postmultos
dimittens, Macedonias videlicet et Asi», tantum de annos PtolemKus Philadelphus ct Antiochus Qtoi;
i^gypti et Syria; narrat regibus: quiain medio Ju- facient amicitias: et fllia Austri regis, hoc est Pto-
daea posita, nuno ab illis nunc ab istis regibus tene- lemaei, veniet ad regem Aquilonis, Id est, ad Antio-
batur. Et Scriptura; sanotaa propositum est, non chum, ut inter patrem ac virum jungat amicitias.
externam absque Judseis historiam texere, sod eam Et non poterit, inquit, obtinere, nec semen illius
quae Israeli populo copulata est. stare in regno Syria; ; sed et ipsa Berenice, et qui

El dc principibus ejus prxvalebit super eum : et eam adduxerunt, Rex quoqueAntio-

interficientur.

dominabitur ditione. Multci enim dommatio ejus.lsie D chus qui conforlabat eam,hoc est,perquem poterat
Philadelphus seoundus rex /Egypli, prasvalere, veneno uxoris occisus est.
est PlolemsEus
filius Ptolemaei superioris :sub quo LXX interpretes (Vers. 7-9.) Et stahit degermine radicum ejusplan-
AlexandriK Scripturam sanctam in Gra;cumdicun- tatio : et veniet cum exercitu, et ingredietur provin-
tur vertisse sermonem : qui et Eleazaro pontifici ciam rcijis .iquilonis, et ahutctur eis, et oblinebit. In-

multaJerosolymam,et in templi donaria vasatrans- super cl dcos corum, et sculplilia, vasa quoquepretiosa
misit cujus bibliolheoa; prfefuit Demetrius Pha-
: auri et argenti captiva ducet in /Egi/ptum : ipse prx-
lereus, idem apud Grascos orator, et philosophus : valcbit adversus regem Aquilonis. Et intrahit in re-
tantaeque potentia; fuissc narrantur, ut PtolmEum gnum .iustri, et revcrtetur ad terram suam. Ocoiaa
patrem vinceret. Narrant enim historia: habuisse Berenice, et mortuo Ptolema?o Philadelpho patre
eumpeditum ducenta millia.equitumviginta millia, ejus in ^Egypto, frater illius et ipse Ptolema^us co-
curruum vero duo millia, clephantos quos primus gnomonto Evcrgetes, tertius successitin regnum,d6
eduxit ex iEthiopia, quadringentos, Naves longas, plantatione et de germino radicis ejus, eoquodes-
561 COMMENTAHIORUM IN DANIELEM LIBER CAP. XI. 562

set germanus : et venit cum excrcitu magno, et in- A sus Antiochum Magnum, quem nunc regem Aqui-
gressus est provinciam 70© regis Aquilonis, id est, situm .^gypti et Judaeae provin-
lonis vocat, juxta
Seleuci cognomento Callinici,qui cum matre Lao- cia! idem enim locus pro qualitate regionis,alteri
;

dice regnabat in Syria,et abusus est eis,etobtinuit, ad Austrum, alteri ad Aquilonem situs est. Verbi
intantum ut Syriara caperet,et Ciliciam,superiores- gratia : Si do Judaja
dicamus, jEgyptiis ad aquilo-
que partes trans Euphruten, et propemodum uni- nem, Syriis ad austrum
est. Inito crgo certamine

versam Asiam.Cumqueaudisset in yEgypto seditio- juxta oppidum Raphia3,quod in foribus i?5gyptiest,

nem moveri,diripiens regnum Seleuci,quadraginta omnem Antiochus amisit exercitum,et per deserta
millia talentorum argenti tulit, et vasapretiosa si- fugiens,pene captus est. CumquecessissetSyria, ad
mulacraque deorum, dini milliaquingenta in qui- : extremum fcedere et quibusdam conditionibus pu-
buserant et illa qua3 Cambyses,capta /Egypto,etin gna Onita Et hoo est quod Scriptura nunc dicit
est.

Persasportaverat.DeniquegenSiEgyptiorumidolola- Dcjicict multa millia, Ptoloma;us Philopator sed ;

dedita quia post multos annos deoseorum re-

trias :
non prasvalebit. Adversarium enim suum capere
tulerat. Evergeten eum appellavit. Et Syriam qui- non potuit. Quodque sequitur.
dem ipse obtinuit; Ciliciam autem amioo suo An- (Vers. 13, M.) Et convertetur rex Aqiiilonis, et

tiocho gubernandam tradidit, et Xanthippo, aiteri jy

prxparabit multitudinem mullo majorem quam prius
duci, provincias trans Euphralen et in fine temporum, annorumque vcniet, properans
(Vers. 10.) Filii auicui cjus provocahuntw etcon- : cum e.vercitu magno et opibus nimiis.El in tcmporibus
gregalmnt multitudinem exercituum plurimorum ct : illis, multi consurgcnt advcrsumrcgemAustri. Antio-
veniet properans, ct inundans, ct revertetiu; etconci- chum Magnum significat, qui contempta Ptolemaei
tabitur : et congredietur cum robore ejus. Post lugam Philopatoris ignavia,eo quod deperiretAgathocleam
et mortemSeleuci Callinici, duo filii ejus Seleucus Agathoclidam] psaltriam, fratremque ejus, et
[.-1/.

cognomento Ceraunus, et Antiochus qui appella- ipsumAgathoclen haberctconcubinum,quempostea

tus est Magnus, provocati spe victori;o et ultione /Egypli ducem constituit,incredibilem de superiori-
parentis, exercitu oongregato adversus Ptolemajuni bus locis Babylonis exercitum congregavit. Et Pto-
Philopatorem, arma corripiunt. Cumque Seleucus lemaso Philopatore mortuo,adversum filium ejus,qui
major frater, tertio anno imperii esset occisus in tunc quatuor annorum erat, ct vocabatur Ptole-
Phrygia per dolum Nicanoris et Apaturii : exerci- meeus 'ETritpavr,?, rupto fcedere, movit exercitum.
Antiochum fralrem cjus cogno-
tus qui erat in Syria Tanta3 enim dissolutipnis et superbiaa Agathocles
mento Magnum de Babylone vocavit ad regnum. Et fuit.utsubdita! prius /Egypto provinciasrebellarent:
propterea nunc infert, quod duo quidem filiiprovo- ipsaque iEgyplusseditionibus vexaretur. Philippus
congregaverunt multitudidem exerci- C quoque rex Macedonum,et MagnusAntiochus, pace
cati sunt, et
tuum plurimorum. Sed quod unus Antiochus Ma- facta, adversum 708 Agathoclen et Ptolemsum
gnus venerit de Babylone in Syriam,qucB ootcmpore Epiphanendimicarent,sub hac conditione,ut proxi-
tenebatur a Ptolem»o Philopatore filio Evergetis, mas civitates regno suo singuli de regno Ptolemgei
qui quartus regnavit in .lEgypto ; cumque pugnasset jungerent. Et hoc est quod nunc dicit,multos con-
adversum duces ejus, immo proditione Theodotii surgere adversus regem Austri,Pto!ema>um scilicet
obtinuissetSyriam,qua3 per successionem jam a re- Epiphanen, qui erat a;tate puerili.
gibus .^gypti tenebatur, in tantam venit audaciam, Fiiii quoque prxvaricatorum populi tui extollentur,

contempta luxuria Philopatoris,et magicis artibus, ut implcanl visioncm, et corruant [Vulg. corrucnt].
quibus inserviredicebalur,ut ultro^gyptiis bollum Pugnantibus contra se Magno Antiocho et ducibus
conaretur inferre. Ptolcma?i, in medio Judffia posita in contraria stu-
)Vers. li, i2.) Et provocatiis rex Austri, egredie- dia scindebatur : Aliis Antiocho, aliis Ptolemajo
tur, et pugnabit aiversum regem Aquilonis : et prxpa- faventibus. Denique Onias sacerdos assumptis Ju-
rabit multitudinem nimiam, ct dabitur multitudo in daeorum plurimis fugitin ^^ilgyptum^et a PtolemEeo
manu ejus.Etcapict 707 multitudincm, et e.raltalnttir honorifice susceptus, (a) accepit eam regionem quae
eor ejus : quia[\ u\g et] dejiciel multa millia : sed non n Heliopoleos vocabatur et concedente rege.templum :

praevalcbit. PtolemEus enim cognomento Philopa- -

exstruxit in jEgypto simile templi Judasorum, quod
•

tor, amissa Syria, proditionc Theodotii, congrega- permansit usque ad imperium Vespasiani,annis du-
vit plurimam multitudinem,et ingressus est adver- centis (6) quinquaginta.Ipsaautem(c) urbs quae voca-

(ft) Tota h£pc de Oniae templo historia exJosephi phus : aTcozXeijivTou vaoO YeYovcbi;
•yjpovo; ^v el; TT|V
de Bello Jud. lib. vii, c. 10, translata est. Ille vero dTto ir^i xaTaT/.eu-i^? Tp(a xai TtTTapazovTa xat sTrj
fusius regionc.Tn, quam a Ptolemaio accepit Onias, Tpiaxouta. Rufinus vertit cccxxxiii legcndum vero ;

describens, oioioatv, ait, ccjttjj yiopav i/.a-ov Itv. Tot? nuperus Josephi cditor monet,ccxxxiii quod elau- :

o-COov^^^ovtaaTaoiot^aTri-^ouTaVjMsiJKpjcocvojio^os ouxo? sumfucrittcmplumilhidVespasianijussupaulopost

'yXiouTroXiTiri^xaXetxai, 'evOatppoupiov xaTa!nc;uaaa|X£- Jero?olymitanum excidiura ciroa annum U. C. 824.
voc 'Ov '.aLC,,-:m |xev vaov ou j( 6'|Ji.otov (Jj-/.oo(l|r/i(je zi'^ eo 'lepo- Vide Seldenum lib. de Success. in Pontif. Hebr. I

<joX'j|xotc, (iXXa TrJpYtjj TTapaTtXY^Ttov. Ubi vides abs C. VIII.

Hieronymo,qui a.\t,simile exstructum Judaicotem- (c)UndeaitJosephus templum exstructum ev x?,
'0-
plo,Josephum dissentire, qui dissimilc fuissc tradit. vto'j xaXo'j|ji.ivr|.
(b) Immo trecentos quadraginta trcs numerat Jose-
 :

563 S. EUSRBII HIERONYMI S64

batur Oniffi.dimicantibuspostea adversusRomanos A pretatus est Aquila,quem nos in hoc loco secuti su-
ad solum usquo dolcta est etneque urbis,
Judffiis, : mus, Theodotio ipsum Ilebraicum verbum posuit
neque templi,ullum restat vestigium.Sub ocoasione (d) aaSiv,pro quo Symmachua vcrtit, lerram fortitu-
ergo Oniae Pontiflcis, inCnita examina Judsorum dinis.
.iEgyptum confugerunt. Eo tempore etCyrenaeorum (Vers. 17.) El ponet faciem suam ut veniat ad te-
multitudine repleta esl. Asserebat enim (n) Oniase ncnduni univcrsuin rcfjtium ejus,el rccla facict cum eo.
Isaiae iniplerevaticinium scribentis : Erit aliare Do- Et filiam fcminarum dahit ci, ut evertat illum [Vulg.
mini in yEgyjHo, Domini in tcrminis ejus
et litutns illud]. Ut evertat illum, hoc est, PtolemiBum, sive
{Isai. XIX, ^9). Et hoc est quod nunc dicit Filii prx- : illud, hoc est, regnum ejus. Volens Antiochus non
varicalonim popiili tui, qui dereliquerunl legem Do- solum Syriam, etCiliciam, etSlOLyciara, et alias
mini, volentes in alio loco prsterquam jussum provincias,qu»Ptolema3i fuerantpartium,possidere,
erat,Deo victimas immolare, cxtollentur in super- sed in i^ilgyptum quoque regnum suum extendere,
biam, et visionem, hoc est, Domini proeceptum se flliam suam Cleopatram per Euclem Rhodium sep-
implere jactabunt. Sed corruent quia ettemplum : timo anno regni adolescentis, despondit Ptolemaeo,
et urbs postea destruentur.Gumque Antiochus tene- et tertiodecimoanno tradidit, data ei dolis nomine
ret Judajam, missus Scopas (i) /Etholus,dux Ptole- .j, omni Ccclesyria et JudKa. Filiamautem feminarum
maei partium, adversus Antiochum fortiter dimica- per TiX£ovaa|ji.6v vocat,ut est illud poeticum :

vit, cepitque Judajam, et optimates Ptolemffii par- Sic ore locuta est.
tium secum abducens, in /Egyptum reversus est. Vocemque his auribus hausi.
709 (Vers. 15, 10.) Et veniel rcx Aguilonis, el (Vers. 18, 19.) El non stabit,nec illius erit. Et con-
comportabit aggcrem, et capieturbes munitissimas,et vcrtct facicm suam ad insulas, ct capiet multas : et

hrachia Auslri non sustinebunt : et consurgent electi cessare faciet principem opprobrii sui, et opprobrium
ejus ad resistendum, ct non eril fortitudo. Et faciet ejus convertetur in eum. Et converlet faciem suam ad
veniens supcr eumjuxla placilum siium,el non erit qui imperium terrx non in-
sua;,et impinget,et corruet,et

stet conlra jaciem ejus : cl stahit in terra inchjla, el venielur. Neque enim obtinere potuit iEgyptum :

consumetur in manu cjus. Antiochus enim volens quia Ptolema3us Epiphanes et duces ejus, senlien-
Judffiam recuperare, eiSyriK urbea plurimas, Sco- tes dolum, cautius se egerunt, et Cleopatra magis
pam ducem Ptolemaji juxta fontes Jordanis, ubi
vertit se ad viri partes, quam parentis fovit. Unde
nunc Paneas condita est, inito certamine fugavit, et Asiam,et navali certamine adversum plurimas in-
cuni decem miilibus armalorum obsedit clausum in sulas dimicans, cepit Rhodum [Al. Hrodum], et
Sidone.Ob quem liberandum misit Ptolemasus du- Samum, ct Golophonam [Al. Colophoniam et Bo-
ces inclytos Eropum, etMenoclem, et Damoxenum C clam], et Phoceam, et alias multas insulas. Sed oc-
[Vulg. Damoxeum]. Sed obsidionem solvere non currit ei L. Soipio Nasica cum fratre suo Publio Sci-
potuit donec fame superatus Scopas manus dedit,
: pione Africano, qui Annibalem vicerat. Cum enim
et nudus cum sociis dimissus est. Quodque ait, consulNasicafrater Africanihcbetiorisesset ingenii,
Compoiiatnt aggcrcm, illud signiflcat, quod pra3si- et contra regem potentissimum senatus ei bellum

diumScopaBinarceJerosolymorum,annitentibus Ju- noUet credere,spontaneam legationem obtulit Afri-

dajis, multo tempore oppugnarit et ceperit alias eanus pro fratrisinjuria. Victus ergo Antiochus, in-
:

urbes, quae prius a Ptolemaei partibus tenebantur, tra Taurum regnare jussus est, etinde fugit ad Apa-
Syriae, et Ciliciae, et Lyci» [Al. Lydiae.] Eo enim miam, ao Susam, et ultimas regi sui penetravit
tempore captaj sunt Aphrodisias, et Soloe, et Ze- urbes. Cumque adversum Elimajos pugnaret, cum
phyrion, et Mallos,et Anemurium [Al. Anemurum]. omiii est deletus exercitu. Et hoc est, quod nunc
et Selenus, et Coracesium, et Coricus, et Andriace, Scriptura dicit,quod raultas insulas ceperit : etvin-
et Lymira,el Patara [Al. Patra], et Xanthus, et ad centeRomano, regnum Asi;e perdiderit : et oppro-
extremum Ephesus : de quibus universis et Gra;ca, brium ejua conversum sit in caput ejua : et ad ex-
et Romana narrat historia.Quodque intulit : Et sta- tremum de Asia fugiens, reversus sit ad imperium
bit in lerra incltjta, ct consumetur, sive perficietur in rv terrae suae, et impegerit atque corruerit, et locus
manu ejus ; terram inclytam, sive, ut Septuaginta ejus non sit inventus.
interpretati sunt, voluntntis, hoc est, quae compla- (Vers. 20). Et stabit in toco ejus vilissimus, et in-

ceat Deo, Judaeam significat, et proprio Jerusalem, dignus dccore regio : et in paucis diebus conleretur,
inquahonorifice(c)susceptos oos qui parliumScopa; non in furore, nec in prxlio. Seleucum dicit cogno-
erant, prosecutus est. Pro tcrra inclijla, quod inter- mento Philopatorem 711 filium Magni Antiochi,
qui nihil dignum Syris et palris gessit imperio, et
Hanclsaiae pra;diclionem alibi S.Doctor inCom-
(a)
ment.in illum Isaiae locura contra ipsuji Oniam et mox
pcrsccutiis pro prosecutus.
exagitatjlsaias quippe spiritale Christi regnum de- Verius.ut videtur, mss. Palatin. et penes Mont-
[d)
scribens dixerat in/Egyplum usquo propagatum iri. faucon. Sangerm. habent cum ?' et Latinis litieris
_(b) Nostri mss. AUItioli, sive Eptoli filius lcgunt. 5a/'»".SicTheodoritus Tivs? twv ttjv "E6pa(ujv «/(ovriv
:

Vidc Polybium lib. iv, cap. '.^6, etc. eis TViVEXXaoa aEiaSiSXrizd-cojv^YOVToi SaSsip xexXvj-
(c) Rescribit Victorius ex ingenio,sive ad superio- xatri.Videtur nihilosecius Theodotio posuisse XaSef,
_

ris conte.ttus seriem, suceptus, scilicet Antiochus vel SaSaeijji..

56S COMMENTARIORUM IN DANIELEM LIBER CAP. XI. 566

absque ullis praeliis inglorius periit.Porro Porphy- A usque ad mare,et a flumine usque ad terminos or-
riusnon vult Iiunc esse Seleiicum,sed PtolemKum bis terrarum, nec omnes gentes servierunt ei, ne-
Epiplaanen, qui Seleuco sit molitus insidias, et ad- que ante solem permansit noraen ejus : neo bene-
versum eumexercitum prKpararit.et idcirco vcneno dictae sunt in ipso omnes tribus terra;,neque omnes
sit interfectus_a duciljus suis. Quod cum unus ab gentes magnifioaverunt eum. Ex parte autem et

illo quaereret, tantas res moliens ubi haberet pecu- quasi in umbra, et imagine veritatis in Salomone
niam ? respondit, sibi amicos esse divitias. Quod prasmissa sunt, ut in Domino Salvatore perfectius
cum divulgatum esset in populis, timuerunt duoes implerentur. Sicut igitur Salvator habet, et Salo-
ne auferret eorum substantiam,et idcirco eum ma- monem, typum adventus sui:
et caeteros sanctos,in

leficis arlibus occiderunt. Sed quomodo potest in sic et Antichristus pessimum regem Antiochum,qui

loco Magni Antiochi stare PtoIema3us, qui hoc om- sanotos perseoutus est, templumque violavit, recte
nino non fecit : maxime cum L.\X interpretati sunt, typum sui habuissecredendus est.Sequamur igitur
el stabit de radice cjus planlalio, id est de germine expositionis ordinem, et juxta utramque explana-
ejus, et sc/nine, percutiens dignitatem imperii : el in tionem.quid adversariis, quid nostris videatur, bre-
paiicis diebiis conleretur ubsque ira et prxlio ? Ilobrffii viterannotemus. Stabit, inquiunt, in loco Seleuci,
vilissimum et indignumdeooreregioTryphonemin- P frater ejus Antiochus Epiphanes,cui primumab his
telligi volunt.qui tulor pueri arripuit tyrannidem. qui in Syria PtolemMO favebant non dabatur honor
(Vers. 21 seqq.) Et sabil in loco ejus despectus : regius, sed postea simulatione clementiae obtinuit
et non tribuetur ei honor regiiis,et veniel clam, et ob- regnum Syriae. Et brachia pugnantis Ptolemaei, et
tinebit regnum in fraudiilentia. Et brachia jjugnantis universa vastantis,expugnata sunt a faoie Antioohi
expugnabuntur a facie ejus, cl contcrentur insuper et atque contrita. Braohia autem fortitudinem vocat :

dux fxderis. Et post umicitias unde et manus appellatur cxercitus multitudo. Et

cum eo faciet dolum,
et asccndet,et superabit in modico populo. Et abun- non solum, ait, Ptolemaeum vicit fraudulentia,sed
dantes,ei uberes urbes ingredietur : et faciet qux non ducem quoque fa;deris,hoc est,Judam Machabaeum
feccrunt patres ejus,et patres patrum ejiis rapinas,et superavit dolis. Sive quod dicit hoc est Cum ipse
: :

prxdam,<>t divitias eorum dissipabit, et conlra firmis- obtulisset pacem Ptolemffio, et fuisset dux faederis,
simas cogitationcs inibit,el lioc usque ad tempus.Euc- postea est ei molitus insidias.Ptolemceum autem hic
usque ordo historite sequitur, et inter Porphyrium non Epiphanen signiflcat, qui quintus regnavit in
ac nostros [.-U. nosj, nulla contentio est. Castera iEgypto sed Ptolcmasum 713 Philometorem, ,

quae sequuntur usque ad finem voluminis,iIleinter- fdium Cleopatrae sororis Antiochi, cujus hic avun-
pretalur super persona Antioohi qui cognominatus oulus fuit. Et cum post mortem Cleopatraj Eu-
est Epiphancs, frater Seleuoi, filius Antiochi Magni, C laius eunuchus nutritius Philometoris, et Leneus
qui post Seleucura undecim annis regnavit in Syria, iEgyptum regeront, et rcpeterent Syriam quam An-
obtinuitque Judi-eam, sub quo Legis Dei persocutio tiochus fraude occupaverat, ortum est inter avun-
et Maohabaeorum bella narrantur.Nostri autem haec culum et puerum Ptolema^um praelium.Cumque in-
omnia de .\nlichristo prophetari arbitrantur qui ul- ter Pelusium et montem Casium praelium commi-
timo tempore futurus est.Cumque eis videatur illud si3sent,victi sunt duoes Ptolemaji. Porro Antiochus
opponi quare tantos in medio dereliquerit sermo
: paroens puero,et amioitias simulans,ascendit Mem-
propheticus, a Selenco usque,ad consummationem phim, et ibi es more /Egypti regnum aooipiens,
mundi respondent quod in priori historia ubi
: puerique rebus se providcre dicens, cum modico
de rogibus Persicisdioebatur,quatuor tantum reges populo omnem ^gyptum subjugavit sibi, et abun-
post Cyrum Persarum posuerit, et 012 multis in dantes atque uberrimas ingressus est oivitates. Fe-
medio transilitis, repente venerit ad Alexandrum citque quae non feoerunt patres ejus, et patres pa-
regem IMacedonum et hanc esseScripturfe sanctce
: trum illius. Nullus cnim regum Syri» ita vastavit
consuetudinem, non universa narrare, sed ea qua; .iEgyptum et omnes eorum divitias dissipavit et ; ;

majora videantur exponere. Cumque multa qua; tam callidus fuit, ut prudentes oogitationes eorum
postea lecturi et exposituri sumus, super Antiochi n qui duces pueri erant, sua fraude subverteret. Ilaeo
persona conveniant,typum eum volunt Antichristi Porphyriussequens,(«)Sutoriumsermonelaciniosis-
habere et qua; in illo ex parto pra;cesserint, in
: simu prosecutus est, qua; nos brevi compcndio di-
Antichristo ex toto esse complenda. Et hunc esse ximus. Nostri autem et melius interpretantur, et
moreni Seripturae sanctoe, ut futurorum vcritatem rectius : quod in fine mundi hasc sit facturus Anti-
pra;mittat in typis,juxta illud,quod de Domino Sal- christus,qui consurgere habetde modica gente, id
vatore in septuagesimo primo psalm o dioitur, qui est, de populo Juda;orum,et tam humilis erit atque
prajnotatur Salomonis,et omnia quaj deeo dicuntur, despectus, ut ei non detur honor regius,et per in-
Salomoni non valent convenire Neque enim per- : sidias et fraudulentiam obtineat principatum, et
mansit ille cum sole et ante iunam gencrationis genc- hrachia pugnkntis populi Romani expugnentur ab
rationum {Psal. lxvi) neque dominatus est a mari
: eo, et conterantur et hoo faciet quia simulabitse
:

(r) Antea Suclorium,a.lV\ libri Suturium : tum latis- jusoe Commentarii sub fin. nota 6.
simo pro laciniosissimo.Yide superius Prologum hu-
 :

867 S. EUSEBII HIRimNYMI 568

ducem esse foederis, hoo est, Legis, et Testamenti ^. tiochus expulsus ab j^Jgyptis, venisse eum in Ju-
Dei. Et ingredietur urbes ditissimas, et faciet quae dfeam, hoc est adversus Testamentum sanctum
non fccerunt patres ejus, et patres patrum illius. et spoliasse templum, et auri tulisse quamplu-
Nullus enim Judsorum absque Antichristo in toto rimum, positoque in arce praesidio Macedonum,
umquam orbe regnavit. Et contra firmissimas cogi- reversum in terram suam.Et post hiennium rursum
tationes sanotorum inibit consilium, facietque uni- contra Ptolema^um exeroitum 715 congregasse,
versa usque ad tempus : donec eurn Dei voluntas et venisse ad Austrum. Gumque duo fratres Ptole-
facere ista permiserit. mtci, CleopatrKfilii, quorum avunculus erat, obsi-

(Vers.25, 26.) Et concitahitur fortiludo ejns, el cor derentur Alcxandri», legatos venisse Romanos :

ejus adversus regem Austri in excrcilu magno. Et rex quorum unus Marcus (h) Popilius Lenas, oum eum
Austri provocabitur ad bellum multis auxiliis,et for- stantem invenisset in littore, et senatusconsultum
tibus nimis non stahunt, quia inibunt adversum
: et dedisset, quo jubebatur ab amiois populi Romani
eum consilia.Et condentes panemoum eo conterent reoedere, et suo imperio esse contentus, et ille ad
eum : exercitnsque ejus opprimetur, 714 et cadent amicorum responsionem consilium distulisset,or-
plurimi. Hfec Porphyrius interpretatur de
iiiterfecti bem dicitur fecisse in arenis baculo quom tenebat in
Antiooho, qui adversus Ptolemaeum saroris suae fi- p manu,et circumscripisse regem atque dixisse
Se- :

lium profeotus est cum exercitu magno. Sed et rex
Austri, id est, duoes Ptolemaci
bellum multis non po-
auxiliis,et fortibus nimis.ot
tuerunt resistere Antioohi consiliis fraudulentis;qui
simulavit pacem oum sororis filio, et comedit cum
eopanem,et posteaocoupavit iEgyptum. Nostri au-
tem secundum superiorem scnsum interpretantur
omnia de Antiohristo,qui nasciturus est de populo
Judeorum,et de Babylone venturus, primum supe-
raturus est regcm yEgypti, qui est unus de tribus
cornibus, de quibus antea jam diximus.
(Vers. 27, 28.) Duorum quoque regum cor erit
ut male faciant, ct ad mensani unam mendactxm lo-
quentur, et non proficient : quia adltuc finis in aliud perseouturus est.Unde multi [d) nostrorum putant
tenipus. Et rcvertelur in icrram suam cum mullis opi-
hus. Nulli dubium est quin Antiochus pacem cum C tium Neronem Antichristum fore.
Ptolemaeo fecerit, et inierit cum eo convivium, et
dolos maohinatus sit, et nihil profecerit quia re-
natus et populus Romanus praeoipiunt, ut in isto
provocati sunt ad loco respondeas, quid eonsilii geras. Quibus dictis
ille pcrterritus ait hoo placet senatui et po-
: Si
pulo Romauo, recedendum est, atque ita statim
movit exercitum. Peroussus autem dicitur esse,non
quod inlerierit,sed quod omnem arrogantiee perdi-
deritmagnitudinem. De Antiohristo nuUusambigit
quin pugnaturus sit adversus Testamentum san-
ctum, et primum oontra regem ^Egypti dimicans,
(r)Romanum protinus auxilio lerreatur.Hrec autem
sub Antiooho Epiphane in imagine prcoesserunt,ut
rex soeleratissimus, qui persecutus est populum
Dei, praifigurel Antiohristum, qui Ghristi populum
ob saevitiffl et turpitudinis magnitudinem, Domi-
Et revertetur, et indignabitur contra Testamentum
sanctuarii, et faciet ac revertetur, ct cogitabit de his
:

gnum ejus non potuerit obtinere, sed a militibus [\\i\g.aclversum eos] qui dereliquerunt Tastamenlum
Ptolema^i ejectus sit. Verum ex eo quia, Scriptura sanclua>-ii. Machabaeorum gestis le-
HtTC plenius in
nuncdioitduos fuisse reges,quorum oor fuerit frau- gimus (1 quod postquam eum de^Egypto
Mach.i) :

dulentum, ut sibi mutuo malefaeerent, hoo seoun- pepulerunt Romani, indignans venerit oontra Tes-
dum historiam non potest demonstrari. Ptolemaeus tamentum sanctuarii,et ab his invitatus sit qui de-
enimjparvus astate erat, et deoeptus Antioohi frau- Legem Dei et se cKremoniis miscuerant
reliquerant
do, illi malum cogitare quid potuit ? Unde volunt ethnicorum.Quod plcnius complendum est subAn-
nostri hffic omnia [a) referre ad Antiohristum et ad tichristo ,
Testamentum
qui indignabitur contra
regem jEgypti, quem primum superatus est. Dei, et adversum illos quos vult Legem
cogitabit
(Vers. 29, 30.) Et cor efus udversum Testamen- Dei derolinquere. Unde significantius interpretatus
tum sanctum, et faciet, et revertetur in toTam suam. est Aquila 7 16 Et cogitalnt, ut deseraiur paclum
;

Statuto tempore revertclur, et veniel ad Auslrum : sanctuarii.

et non erii priori simile novissinium.Et venient supcr n (\ors.3l.)Elbrachia ex eostabunt,etpolluent [Vulg.
eum trieres, ct Romani, et perculietur. Sive ut alius etpoUuant\sancluarium forlitudin is,ct aulerent jugesa-
interpretatus est : et comminalmntur ei. Et Gra3ca,et criHcium, et dahunt ahominationem in desolalionem,
Romana narrat historia.postquam reversus est An- Proiracftus,(e)aliusinterpretatusestsejnwa,utsigni-

(a) Victorius ex Brixianis oodd., referri, et mox tentiamproberefutat Laotantius de mortibus Perse-
superaturus est. cutorum cap.ii, in fine sed et Augustinus de Civi-
;

(/>) Nostri mss., Pompilius solemne autem est has : tate Dei lib. xx, cap. 19 Ambrosiaster in primam
;

voces oonfundi, unde et Pompilia lex et Popilia ad Garinthios iv, 9 Severus Sulpioius Hist. lib. ii.
;

dicitur, et PompUius Rufus, et Popilius llufus. c. 29, et Dialog. 2, oap. ultimo denique e Gra;cis :

(c) Concinnior h,-GO leotio est Eatic. ms., Romano-
rum protinus auxilio, etc. Ne male Va.lal., Itomano-
rum timore pro ejus, etc. Nullo autem sensu antca
erat Itomcuniruin pro cjus au.rilio.
(d) Itasane arbitralus est, ut aliquem de nomine
proferam, Victorinus in Apooalypsin quam sen-
Chrysoslomus Horail. i,)n secundam ad Thessalo-
: nicenses. Vid. Epist. 121, ad Algasiam. Qusst.ulti-
ma. Porro mss. Domilinnum pro i)oHi(7/i(m legunt
Vatic. Domilianum vcl yeroiicnt.
(e) Pro alius maluisset Victorius Aquiia, pront
: duos, quos laudat, mss. pra3ferebant.
569 COMMENTARIORUM IN DANIE[,EM LIBER CAP. XI. sirb

ficaret stirpem atque progeniem. Volunt autem eos ^ est in pra3lio Mathathias, et postea Judas filius ejus
significari qui ab Antiocho missi sunt post biennium qui vocabatur Machabffius, pugnans cecidit, etcae-
quam templum exspoliaverat, ut tributa exigorent tori fratres ejusadversariorum fraude decepti sunt.
a Judsis, et auferrent cultum Dei, et in templo Lege Machabieorum libros. Ha3C, ait, omniaidcirco
Jerusalem, Jovis Olympii simulacrum et Antiochi sunt faota, ut probentur et eligantur sancti, et deal-
statuas ponercnt, quas nunc ahominationcm desola- bentur usque ad tempus pra;flnitum, quia in aliud
tionis vocat, quando abblatum est holocaustum, et tempus erat dilata victoria. Sub Antiohristo parvum
juge sacriflcium. Qua? universa in typo Antiohristi, auxilium nostri intelligi volunt, quia congregati
nostri praecessisse contendunl, qui se sessurus est sancti resistent ei, et utentur auxilio parvulo, et

in templo Dei, et se facturus ut Deum. Judffii autem postea de eruditis corruent plurimi. Et hoc fiet, ut
hoc neo de Antiocho Epiphane, nec de Antichristo, quasi conflentur in fornace, et dealbentur, et eli-
sed de Romanis inlclligi volunt, de quibus supra gantur donec veniat tempus pra^finitum, quia vera
dictum est Et vcnicnt triercs, sive Itali alque Ro-
:
victoriain advenlu Christi erit. Hebra;orum quidam

mani, et humiliabitur. Post multa, inquit, tempora hffic de Severo, ot Antonino principibusintelligunt,
de ipsis Romanis, qui PtoIema;o venere auxilio, et qui Judaeos plurimum dilexerunt. Alii vero de Ju-
Antiocho comminati sunt, consurget rex Vespasia- Q liano imperatore quod quando oppressi fuerint a
:

nus, surgent brachia ejus, et semina, Titus fllius Caio Cffisare, et in captivitatis angustiis multa per-
cum exercitu, et polluent sanctuarium, auferent- pessi, ille oonsurgat, Judsos amaro se simulans, et

que jugc sacriflcium, et templuni tradent telerns in templo oorum immolaturum se cssc promittens :

solitudini. Siim (Diiy), quippe etcHETiiiM ('1:13) quos in quo parvam spcm auxilii habebunt, et applica-

nos trieres et Romanos interpretati sumus, Hebraei buntur illis 718 gentiliumplurimi.non in veritate,
Italos volunt intelligi atque Romanos. sed in mendacio. Pro idolorum enim cultu, ejussi-
(Vers. 32). Et impii in tcstamcnlum simuluhunt mulabunt amioitias. Et hoc facient, ut qui probati
fraudulentcr. Populus autcm sciens Dcum suum, obti- sunt, manifesti fiant. Tempus enim veraB salutis eo-
nchil et faciel. Et hoc in Machabacis legimus, quod rum, et auxilii futurum esse Christum, quem falso
quidem simulaverint se Legis Dei esse custodes, et (a) putant esse venturum cum sint recepturi Anti-
:

postea cum gentibus pactum fecerint : alii vero per- christum (L Cor. xi).

manserint in religione; quod et Antichristi tempo- (Vers. 36.) El faeiet juxta voluntatem suam rex, et
ribus futurum arbitror, quando refrigescetcharitas elevabilur, ct magnificahitur adversiim omnemdcum,
mullorum. De quibus Dominug loquitur in Evange- et ailversum Dcum deorum loquetur magnifica : cl di-

lio: Putas, Filiushominis venicns inveniet fidemsuper ritjet (Vulg. dirigetur) donec compleatur ira (Vulg.
terram {Luc. xviii, 8)? C iracundia), perpetrata quippe definitio est. Sive ut
Et docti in populo docehunt pturimos, et "iXl alius interpretatus est: inipso enim erit consumma-
et in flanma, et in caplivitate, ct in
ruent in gladio, tio. Ab iioc loco Judasi dici de Antichristo putant,
rapinadierum. Qaaui^iiudxi ab Antiochopassi sunt, quod post Juliani parvum auxilium surrecturus sit
Machabsorum libri referunt, et triumphieorumtes- rex qui faciat juxta voluniatem suam, ct clevetur
timonio sunt : qui pro custodialegis Dei, flammas, contra omne quod dicitur deus, et adversum Deum
et gladios, et servitutem, et rapinas, et pa;nas ulti- deorum loquatur(ft) magniflca :itautsedeatin tem-
mas sustinuerunt. Quae futura nemo dubitet sub An- plo Dei, et seipsum faoiat Deum, et dirigatur volun-
tichristo, multis resistentibus potenti» ejus, et in tas ejus,doneccompleatur ira Dei, quiain ipsoerit
diversa fugienlibus. Qua;Hebra!iin ultimaeversione consummatio. Quod quidem et nos de Antichristo
templi, quae sub Vespasiano et Tito accidit, inter- intelligimus. Porphyrius autem et ca;teri qni se-
pretantur, fuisse plurimos de populo qui scirenl quuntur eum, de Antiocho Epiphane dici arbitran-
Dominum suum, etpro custodia Legis ejus inter- tur quod erectus sit contra cultum Dei, et in tantam
fecti Bunt [Al. sint]. superbiam venerit, utin templo Jerosolymissimu-
(Vers. 34, 35.) Cumque corruerint, sublevahuntur lacrum suum poni jusserit. Quodque sequitur et :

auxilio panmlo, et applicabuntur cis plurimi fraudu- diriget,doncccomplealurira, quia in ipso erit consum-
j^
tenler. Et de eruditis ruent, ut conflcntar, ct eligantur, malio, sic intelligunt,tam diu eum posse, doneciras-
et dealbentur usque ad tempus pnvfinitum, quia adliuc catur ei Deus, et ipsum interfici jubeat. Siquidem
aliud tempus erit. Parvulum auxilium, Mathathiam Polybius et Diodorusqui (c)Bibliothecarum scribunt
gignificariarbitraturPorpbyrius, devico{.4i. monte) historias, narrant eum non solum oontraDeum fe-
Modin ;
qui adversum duoes Antiocbi rebellavit, et oisse JudKa^, sed avaritia; facibus accensum, etiam
cultum veri Dei scrvare conatus est (1 Much. 11). templum(iODiana: in Elimaido.quoderatditissimum
Parvum autem, inquit, auxilium vocat, quiaoccisus spoliare conatum oppressumque a custodibustem-
:

mss. quem falso speranl csse, ctc.

(a\ Palat. et Vatic. 57iO lAtav truvv)p|j.oz(i)i;Trpa-]';J.aTei«v fcajav t^|V icrroot-
\h)Victorius ad Vulgatae exemplum loquelur, et xr,v liioAioOvJxriV.
paulo post dirigetur. ((/) Confer et Machabaeorum 1. 1, cap. 7, et Appia-
(c) Est qui valde vclit rescribi et corrigi. Ribliothc- num in Syriae. qui templumistud non Diana}, sed
cas scribunthistoriarum, ex ipso Diodoriani operis ti- Veneris appellat ; DianaB vero, pr«ter Polybium ac
tulo, atque Eusebii loco Preepar. Evang. 1. i, c. 6: Diodorum, Josephus.
 :

871 S. EUSEBII HIERONYMI 872

pli etvicinis circum gentibus, etquibusdam phauta- A tatus est : Et aget hsec ut muniat prxsidia
cum deo
siis atquo terroribus versum in amentiam, ac pos- alieno: et cim eis ostenderit,
multiphcahit honorem,
tremum morbo interiisse, et hoe ei accidisse com- et dominari eos multis faciet, et terram dividet gratis.
memorant, quia tomplum Dians violare conatus sit. Pro/)»-,r6-?(ins,co)!/Hr;minterpretatusestSymmachus:
Nos autem dicimus, etiarasi accideritei, ideo acci- quod Porphyrius ita edisserit faciet hsec omniaut :

disse, quia in sanctos Dei multamexercuerit crude- muniatarcemJerusalem, etincffiteris urbibusponat

litatem, et pollueritlemplum ejus. Non enim pro eo pr^sidia, et Jud.sos dooeat adorare Deum alienum
qiiod 1\9 conatus est facere, et aota pffinitentia, hauddubiumquinJovemsignincet. Quem cum illis-
desivit implere, scd pro eo quod fecit punitus esse ostenderit,ot adorandum essepersuaserit tunc da- :

credendus est. bit deceptis honorem, ct gloriam plurimain, et fa-

(Vers. 37 seqq.) El Dcum patrum suorum non ciet caeteris, qui in Judsa fuerint dominati, et pro
reputabit, et erit in concupiscentiis fcminarum : ncc praevaricatione possessiones dividet, et dona di.stri-
quemquam deorum curabil, quia adversum universa buet. Antichristus quoque mulla deceptis munera
consurget. Denm autem maozim in loco .luo venerahi- largictur, et terram suo exercitui dividet quosque :

tur cl Deum quem ignoraverunl patrcs ejus, colct au-

; tcrrore non quiverit, subjugabit avaritia.
ro ct argento, et Inpide pretioso, rebusque prctiosis.Et (Vers. 40, k\ .) Et in tcmpore prxfinito prxliabitur
'
faciet ut m.uniat maozim eum deo alieno quem (a) co- adversum eum rex .^ustri: et quasi tempestas veniet
gnovit, et multiplicabil gloriam, et dabit eis potcstatem contra illumrex Aquilonisin curribus, etin equitibus,
in multis, et terram dividet gratuito. Proeo quod nos et in classe magna : et ingredietur terras, et conleret,
interpretati sumus, eteritin concupiscentiisfcmina- et pcrtransict. terram gloriosam, et
Et inlroibit in
rum, LXX transtulerunt, el concupiscenliisniuUcrum multi corruent. Pro (juo interpretatus est Symma-
non suhjucebit. Rursum pro Deo maozim (D''""^), chus et multa millia corruent: Theodotio, et multi
:

quod habetur in Hebraico, Aquila transtulit, Dcuni mfirmabuntur. Mu Itas autem corruerejuxta Aquilam,
fortitudinum; LXX, Dcum fortissimum. Quia vero in vel urbes, vel regiones, vel provincias intellige. Et
Hebraioo pro eo, quod nos diximus et erit in con- : hffic Porphyrius ad Antiochum refert quod iindeci- :

cupiscentiis fcminarum eimhigue positum est, dicente

, mo annoregni suirursus contra sororisfilium Ptole-
Aquila, qui verbum expressit e verbo : xai t-l eiv/ m<Bum Philometorem dimicaverit. Qui audiens ve-
TTXxipwv auzo~j ou a'jVY^(j£t, xat (6) ETii kmOjiJifav Y'-'-
nire Anliochum, congregavit multa populorum mil-
vaiy.iov, xai eiti itiv-a Oaov o6 (Tuv/;a3'., id est, etsuper lia. Sed Antiochus quasi tempestas valida in curri-
Deum patrum suorum non intelliget, et super concu- bu3, et in equitibus, et in classe magna ingressus
piscentiam feminarum, etsupcr omncm Dcum non in- sil terras plurimas, et transeundo universa vastave-
telliget. Quibus verbis intelligitur habero eum con- C rit: venerilquc ad terram inclytam, id est, Judsam,
cupiscentiam feminarum, et non habere. Silegeri- quam Symmachus terram fortitudinis interpretatus
mus, et intellexerimus a-Ko xoivuu, et supcr concupi- est : pro qua Theodotio ipsum verbum Hebraicum
sccntiamfeminaimmnon intelliget, deA.niichnstoia.ci- posuit SABAi [Al. SABAM ct SABi] (UV) ct arcem mu-
.'

lior interpretatio est quod ideo simulet castitatem,

: nierit de ruinis murorum civitatis, 7 21 et sic per-
ut plurimos decipiat, Sin autem ita legerimus.rf rexerit in iEgyptum. Nostri autem ad.^ntichristum
super concupisccntiam fcminarum, ut subaudiatur et ista referentes, dicunt quod primum pugnaturus
erit, Antiochi personaj magiscoaptabitur, qui luxu- sit contra regem Austri, id est, /Egypti, et postea
riosissimus fuisse dicitur, et inlantumdedecus per Libyas, et ^Ethiopas superaturus: qus de decem
stupra et corruptelas venisse regia; dignitatis, ut mi- cornibus tria contrita cornua supra legimus; et quia
mis quoque et scortis publice jungeretur,et libidi- venturus sit in tcrram Israel, et multc-e ei vel urbes,

nem suam, populo prajsente, compleret Deum vel provinciifi daturre manus.
MAOziM ridicule Porphyrius interpretatus est, ut di- Hxcaulem solx saivabuntur demanibus ejus, Edom,
ceret in vico Modin, unde fuit Mathathias, et filii ctMoab, ct principium filiorum Ammon. Antiochus,
ejus, Antiochi duces, Jovis posuisse statuam et : aiunt, festinans contra Ptolemsum regem Austri,
compulisse Judaeos, ut ei victimas immolarent, id j) Idumsos, et Moabitas, et Ammonitas qui ex latere
est, deoModin. Quod autem sequitur, et Dcum JudMo; [.-1/. Idumajffi] erant, non tetigit ne occu- :

qtiem ignoravcnmt palres ejus, colct, hoc magis An- patus alio proilio, Ptolemojum redderet fortiorem.
tichristo quara Antiocho convenit. Legimus enira Antiohristus quoquc Idumaeam, et Moabitas, ac fl-
Antiochura idolorum 7?0 GrffciaBhabuissecultum, lios .i^mmon, id est, Arabiara relinquet intactam:
etJudsosatqueSamaritas ad venerationem suorum quia illuc Sancti ad deserta confugient.
deorum compulisse. Necnon et hoc quod infert, ct (Vers. 42, 43.) Et mittet manum suam in terras,
(acictut muniat ukozmcumdeoalieno quemcognovit: et terra Mgijpti non effugict : et dominabitur thesau-
et muUiplicahit gloriam. et dahit cis jiotcstatem in rorum auri atquc argcnti, et in omnibus pretiosis
multis, et terram dividet gratuito, IheoAoiio interpre- /Egijpti. Per Libijas [Vulg. Libijam et jEthiopiam]

(a) Hic atque inferius ubi locus iste recurrit, cum [b) Supplevimus hic vocem It:\ ex ms. Vaticano,
negandi particula, quem non cognovit, in Palal. ms. qurc antea ob earumdem litterarum in subsequenti
effertur. verbo recursum, fuerat prffitermissa.
573 COMMENTAFUORUM IN DANIELEM LIBER CAP. XL 574

quoque Mhiopias transunt. Hsec Antiochum ex

et A sionc,ubi in Antiocho prophetia consummata est,

parte fecisse lcgimus. Sed quod sequitur, per Ll aliquid deAntichristodicitur?Dimittatitaquedubia,

bijas ct /Elhiopias Iransibit, magis nostri assorunt et in manifestis haereat : dicatque quis sit ille lapis,

Anlichristo convenire. Antiocbus cnim Libyam qui de monto abscisus sine manibus, creverit in
quani pleriquc Africam intelligunt, yEthiopiamquo montom magnum, et orbem impleverit, et quadri-
non tenuit nisi forte quia in ipso climate sunt pro-
: formem imaginem contriverit : qui sit ille fllius ho-
vincia; jEgypti, et longe per deserta vicina3, captis minis, qui cum nobibus venturus sit, et staturus
yEgyptiis, etiam ists provincia; conturbataj sunt. anle vetustum dierum, et dandum ei regnum quod
Unde non dicit, quod ceperit eas : sed per Libyas nullo fine claudatur : omnemque populi, tribus ac
^thiopiasque transieril. Iingua3,ipsi servituri sint, 723 Ilrcc quac manifesta
(Vers. 44, 'iS.) Et fama turbavit eum [Vulg. earn] suntpraiterit,et de Jud»is asserit prophetari, quos
ab oriente ot ah Aquilone. El vcniel in miiUitudinc usquc hodie scrvire cognoscimus. Et dicit eum qui
inagna,ut conterat et interficiat plurimos. Et figct la- sub nomine Danielis scripsit librum, ad refocillan-
bcrnaculum suum in Apedno : inter{a)duo maria super dam spem suorum fuisse mentitum. Non quo om-
montcm inciylum et sanctuni,et veniet usque aJ sum- nem historiam futuram nosse potuerit.sed quojam
mitatem ejus, ct ncmo au.viliabilur ei. Et in hoo loco facta memorarcl ct in ultimw visionis calumniis
:

Porphyrius tale nesoio quid de Antiocho somniat immoratur,numina ponens pro mari,otmontem in-
Pugnans, inquit,contra ^Egyptios, et Libyas .'Ethio- clytum et sanctum Apedno {/'),quem nbi Icgerit,nul-
piasque pertransiens, audiet sibi ab Aquilonc et lam potest proferre historiam. Nostri autem e.xtre-
ab Oriente prmlia concitari, unde et regrediens ca- mum Visionis hujus capitulum super Antichristo sic
piet Aradios resistentes, et omnem in littore Phae- exponunt, quod pugnans contra .'Egyptios Libyas-
nicis vastabit provinciam 5??
Confcstimque per- que, et iEthiopias,ettria cornua do decem cornibus
get ad Arlasiam regem dc Orientis
Armeni.ne, qui conterens, auditurus sit de Aquilonis et de Orientis
partibus movebitur, et interfectis plurimis de ejus partibus adversum se bella consurgere, quod ve-
exercitu,ponet tabernaculum suum in loco Apcdno niens cum magna multitudine,ut conterat et interfi-
qui inter duo latissima situs est flumina, Tigrim, ciat plurimos, flgct tabernaculum suura inApedno
et Euphratom. Cumquo huousque processerit, in juxta Nicopolim, quae prius Emmaus vocabatur :

quo monte inclyto sederit et sancto, dicere non po- ubi incipiunt Judfoa^ provincia3 montana consurgere
test quamquam inter duo mariaeum scdisse,pro-
: Denique inde se erigens usque ad montem Oliveti,
bare non potcst, et stultum sit duo Mesopotamias Jerosolymorum regio ascenditur et hoc esse quod :

flumina, duo maria interpretari. Montem autem in- nunc Scriptura dicit Et cum ^xerit tabernaculum :

clytum idcirco praeteriit, quia secutus est Theodo- suinn in montanjoprovinciajradicibus interduo ma-
tionis interpretationem, qui ait : inter mcdia maria ria.mare videlicet, quod nunc appellatur Mortuum
super montcm Saba sanctum. Cumque Saba nomen ab Orionte, et marc Magnum incujus littore C;csa-
montis.vel Armeni{6,vel Mesopotamiffi putct, quarc rea, Joppe, Ascalon, et (f Gazoe sitie sunt. Tuncve- )

sit sanctus dicere non potest eliam hac licentia : niet usque ad summitatem montis ejus, hoc est,
menliendi, possumus nos addere quod ille conti- montana; provincia3,id est, verticem montis Oliveti,
cuit : sanctum dici montem, quia juxta errorem Ar- qoi inclytus vocatur,quia ex eo Dominus atque Sal-
meniorum sit idolis consecralus. Et vcnict, inquit vator ascendit ad Patrem, et nullus Antichrislo po-
usque, ad summitatcm ipsius monlis,in Elimaide pro- terit auxiliari, contra se Domino sa3viente. Et asse-
vincia,qu* est ultima Persarum ad Orientem regio ;
runtibi Antichristumcsse pcriturum,unde Dominns
ibique volens templum Dianae spoliare, quod infi- ascendit ad ocdIos. Apcdno verbum compositum est,
nita denaria habebat, fugatus a barbaris est, qui quod si dividas,intelligi potest,6povou a'jToO,id est,
mira veneratione fanum illud suspiciebant, et solii tui. Et est sensus : Et liget tabernaculum (d)
mortuus est mcerore consumptus in Tabes, oppido suum thronum suum intor mariasuper montem
et
Persidis.Hmc ille in suggillationem nostri artificio- inclj^tum et sanctum.Hunc locum Symmachus J24
sissimo sermone composuit, quoe etiamsi potuerit n ila inlerprelatus est : zxl extev; ?xr,va; •coij \t:-

approbare, non de Antichristo dicta, sed de Antio- irotfTacrfou auToO ixExafu xiu 6aX aaaojv el<; to opo? lYJc
cho,qui ad nos,qui non ex omnlbus Soripturarum 0'Jva(A£(Os To aYiov xai 7,^=1 tio^ ay.po'j auTOj, quod in
locis Ghristi probamus adventum, et Antichiisti Latino sonat : et extendet [Al. extendit] papiliones
mendacium ? Pone enim hajc dici de Antiocho, quid equitatus sui inler maria, supcr montem fortitudinis
nocct religioni nostrce ? Numquid et in superiori Vi- sanctum, ct ve7iiet usquc ad verticem montis.Theodo-

(a) Expungit Victorius dtm, qua; vox tametsi in pric dictam intelligit, qure tamen aliquo spatio a
expositione subintclligitur,in nulla temen editione mari aberat. Sozomenus llist. lib. vii, cap. 21, pro-
sacri textus habetur. prio nomine etiam illam Gazam vocat, ct mariti-
(6) Hic vero ad superioris contextus seriem addit mam dicit 'Ev ra^Ti Tipo^ OaXajjav a-ip
: /.a! Ma(ou-
Victoris voces Sahin vocans. |;.iv ovojAa^GUTiv.
(c) Duo mss. Gaza, minori numero.Sed quod Palatin., tahernacuhmi
Ga- ((() tlironi .sui intcr duo
Eas plurali dicat S. Doctor, ex eo videtur, quod maria, qua3 postrema verba in Vat. penitus deside-
urbera utramque,Majuraam scilicet, et Gazam pro- rantur.
 875 S. EUSEBII HIERONYMl 876
tio: El (jget tabermcuhm siium in{a) Aphedano inter A ipsoque Antiocho in Perside mortuo, salvatus est
maria iii monle Saba snncto,etvvniii usque ail partcm populus Israel : omnes qui scripti erantin libro Dei,
ejus. Aquila El plantabit tabernaculum prxtorii sui
: hocost, qui Legem fortissime defenderunt, etecon-
in 'AtpaSavij) inter maria, in monte glorioso et sancto, trario qui deleti suntde libro, hoc est, qui praeva-
et veniet usque ad fincm ejus. Soli Septuaginta omni ricatoresexstiterunt Legis,et Antiochi fuerunt par-
se nominis qua;stione liberantes interpretati sunt: tium.Tuno, ait, lii qui quasi in terrre pulvere dor-

et statuet labcrnaculum suum tunc inter maria, et miebant,et operti erant nialorum pondere, et quasi
montcm consumma-
voluntalis sanctiwi,et veniet horo in sepulcris miseriarum reconditi, ad insperatam
tionis cjus.Quos ApoUinarius seculus, de nomine Victoriam de terrae pulvere surre.xerunt, et de humo
Apedno omninoconticuit. Hoc ideo prolixius posui, elevaverunt caput,custodcs Legis resurgentes in vi-
ut elPorpliyrii ostendamcalumniam qui l:a;c omnia tam ajternam,etpra3varicatores inopprobriumsem-
ignoravit.aut nescire se finxit,et Scriptura; sanctae piternum. Magistri autemet doctores qui Legis no-
difOcultatem : cujusintelligentiam absque Dei gra- titiam habuerunt,fulgebunt quasi caelum,et qui in-
tia et doctrinamajorum sibi imperitissimi vel ma- feriores populos exhortatisuntad custodiendas cs-
xime vindicant. Notandum autem, quod P litte- remonias astrorum splendebunt in
Dei, ad instar
ram Hebrfeus sermo non habeat, sed pro ipsa uta- r. perpetuas Ponit quoque historiam de
ffiternitates.
tur PHE, cujus vira Grfficum tf sonat. In ipso tantum Machabffiis, in qua dioitur multos Judaiorum sub
loooapud Hebrffios soribatur quidem(/;)pHE,sodloga- Mathathia et JudaMachabffio ad oremum confugisse
tur P. Quod autem Antichristus veniat usque ad etlatuisse in speluncis, et in cavernis petrarum,ac
Bummitatem montis sancti et inclyti, et ibi pereat, post victoriam processisse (I Maeh.u) Et hcBc |i.ETa-
Isaias plenius loquitur: Prxcipitahit Dominus in (popixwi; 726 de resurrectione mortuorum
quasi
monte sancto faciem dominatoris tencbrarum supcr esse prffidicta.Tempore autem Antichristi talem tri-
omnes ijentes, et cum qui dominatur cunctis poputis, bulationem fore, qualis numquam fuit es eo quo
et (c) unctioncm jme uncta [Al. qua U7ictus] est con- gentcs esse CHeperunt, verius intelligitur. Ponamus
tra universas nationes. enim Lysiam qui victus est, et penitus op-
vioisse
Gap. XII. — Vers. \ scqq. In tempore autem illo pressos Judsiosesse qui vicerunt:numquid fuit talia
consurget Miehaelprinccps magnus, qui Hat pro filiis tribulatio qualisoo tempore quoJerusalemcaptaest
poputi tui, et veniet tempus quale non fuit ex eo quo a Babyloniis,templumque subversum.et omnis po-
fVulg.n/ieo ex quo] gcntcsesse cwperimtusquc ad lem- pulus ductus in captivitatcm ? Oppresso igitur An-
pus iliud. Et in tempore illo salvabitur populus tuus : tichristo, et spiritu Salvatoris exstincto, salvabitur
omnis qui inventus fucrit scriptus in uibro. Et multi populus qui scriptus fuerit in libro Dei, et pro di-
de liis qui dormiunt in terrx pulvere, evigilabunt : C versitate meritorum, alii resurgent in vitam ffiter-
alii in vilam xternam, el alii in opprobrium, 725 nam, et alii in opprobrium sempiternum. Magistri
titvidcant scmper. Qui autcmdocli fucrint, fulge- autemhabebuntsimilitudinem coBli,etqui alios eru-
buitt quasi splcndor firmamenli, ct qui ad jttsli- dierunt,stcllarumi fulgori comparabuntur.Non enim
tiam crudiunt multos, quasi stellxin pcrpctuas x- suflioit scire sapientiam,nisi et alios erudias : taci-
ulcumquc setenuit,
terHilales.lia.ci2nua Porphyrius tusque sermo doctrin», alium non asdilicans^merce-
et tamnostrorumimperitus.quam suorummaleeru- demoperis (J/. otii) recipere non potest. Quem lo-
ditis imposuit : de hoc capitulo quid dioturus est, cum Theodotio ct Vulgafa editio ita espressit Et :

inquo mortuorumdcscribitur rosurreclio aliissus- : intclligcntcs fulgcbunt quasi splendor firmamenti, et

citatis in vitam felernam, ct aliis in opprobrium de justis pluriini (Al. plurimis) quasi stellx in setcr-
sempiternum ? Nec potost dicere qui fuerint sub num el ullra. Solent nonnulli quterere, utrum do-
Antiocho fulgentes quasisplendorfirmamenti,Gt alii ctus sanctus.et simplexsanctus eamdem mercedem
quasi stellae in perpetuas ffiternitates. Sed quid non habeant, et unam mansionem. Unde
in Coelestibus

facit pertinacia?Ouasicontrituscolubor elevat caput nuno juxta Theodotionem quod docti simi-
dicitur,

et moriturus ineos qui morituri sunt venena dilTun- litudinem cccli habeant, et absque doctrina justi,
dit.Et hoo, inquit, de Antiocho soriptum est, qui Q stellarum fulgori comparentur tantumque sit in-
:

vadens in Persidem, Lysiae qui Antioohas, et Phoe- ter eruditam sanctitatem et sanctam rusticitatem,
nicicB [Al. Phcenici) proeerat, reliquit exercitum, ut quantum coelum distat et stellas.

adversum Juda;ospugnaret,urbemque eorum Jeru- (Vers. Tu autem Daniei, claude sermones et si-
4).

salem subverteret quKomnia narrat Josephus bis-

,
torife auctor IlebraiO!, quod talis fuerit tribulatio,
qualis nunquam,ettempusadvcnerit quale non fuit
ex quo gentesessecGeperuntusquead itlud tempus.
Roddita autem victoria, et coesis Antiochi ducibus,
gna librum vsquc ad tcmpus statutum. Pertransibunt
piurimi, et mulliplcx eritscicntia. Qui Danielimulli-
plicem rovolaverat veritatcm,ipsa oocultaesse signi-
ficans qua3 locutusest, praecepit ut involvat sermo-
nes, et signet Iibrum,ut legant plurimi,et quaerant

(a)Noslri mss. Ephadano,ve,\ Epadno, reciius ab- ipse Hieronymus paulo post.
squei»pra3positionp.Ms.quoqueSangerm.EPAAANO (/() Pleriquc mss. absque aspiratione fe constan-
secunda raanu EPEANO, sicque mox ad Aquilam, ter habent.
Prxtorii sui, APEANO. Lectiones autem per P pro- ((•) Palatin., et junclionem, quie juncla est.
377 COMMBNTARIORUM IN DANIELEM LIBER CAP. XII. 516
historiae veritateni,et propter obscuritatis magni- a quodscptemtempora transicrint super Nabuchodo-
tudinem diversa opinentur.Quod autem ait ; Per- nosor, id est, scptem anni efferationis ejus, et in
transibtmt, id est, percurrent pluritni, multorum visione quatuor bestiarum scriptum est, leonis, et
significat lectionem.Solemus enim dicere : percurri ursi,pardi,et ulterius bestias, cujus nomen tace-
Iibrum,pertransivihistoriam.Quod quidem etlsaias tur,qua2 regnum significat Romanorum, et postea.
de obscuritate sui voluminis loquitur: Et eriintser- do Antichristo,quod (a)regeshumiliet, et sermones
mones libri isLius,quasi verba voluminis si(jnali,quod contra E.Kcelsum loquatur,et sanctos Altissimi con-
si dederint homini ncscicnti liltcras,dicentes ei, letje: terat,et putabit,ait, quod possit mutare tempora
i'espondcbil,7 "iTl nescio lilteras.Sin autcm dcderint et leges.Et tradentur inmanu ejus usque ad tem-
illud homini scienti litteras,et dixcrint. Lege librum pus, et tempora, et dimidium temporis. Et judi-
Respondebit,non possum legere : signatus est enim cium sedebit.ut auferatur potentia et conteratur,
(/sa. -xxxix, 11), Et in Apocalypsi Joannis liber vi- usque in finem. Et manifeste de ad-
et dispereat
detur signatus sigiilis septem inlus et foris. Cum- ventuChristiatquesanotorumdicit: Regnum autem
que nullus posset signacula illius solvere,ait Joan- et potestas, etmagnitudoregniquceest subter omne
nes Flebam nimis.Et venit ad me vo.v dicens : Ne
: coelum, detur populo sanctorum .\ltissimi, cujus
Eccevicit leo de tribu Juda radix David, ape-
plores :
P regnum,regnum sempiternum est,et onines regea
rire librum,et soivere signacula cjus [Apoc. v, 4). Li- servient ei, et obedient. Si itaque superiora quae
brum autem illum potest solvere qui Scripturarum pcrspicue de Antichristo scripta sunt, refert Por-
sacramenta cognovit,et intelligit cenigmata.et verba phyrius ad Antiochuni,et ad tres et semis annos,
tenebrosa proptor mysteriorum magnitudinem, et quibustemplumdicit fuissedesertum(SM/)mi): ergo
interpretatur parabolas, et occidentem litteram et hoc quod scquitur Hegnum ejus sempiternum, et
:

transfert in spiritutB vivificantem. omnes reges servient ei, et obedient, dcbet probare
(Vers. 5,6.) Et vidi cgo Daniel ct ecce quusi duo super Antiocho, vel ut ipse putat, super populo
alii stabant : unus hinc super ripam f\uminis,et alius Juda;orum:quod nequaquam stare manifestumest.
inde c.k altera ripa fluminis.Et di.xi viro qui indutus Logimusin Machabsorum libris, Josephus quoque
erat lineis, qui stabat supcr aquas fluminis :usquequo in eamdem consentit opinionem (Josepli, lib. xi,
finis istorum mirahilium '! Vidit Daniel duos angelos cap. iO).quod tribus annis templum pollutum fuerit
stantes ex utraque parte super ripam Babylonii flu- in Jerusalem.et in eo (/^) Jovis idolum steterit sub
minis,qui cum hic ponatur absque nomine, secun- AntiochoEpiphane,cenlesimoquadragesimo quinto
dum pra;teritam visionem putoeumesseTigrim,qui anno regni Macedonum, a Caslou mense ejusdem
Hebraice dicitur EDDECEL(Sp"n), ct tamen non in- anni norio,usque ad monsem nonum centesimi qua-
terrogateos qui stabant super utramque ripam,sed C dragesimi octavi anni,qui faciunt annos tres. Sub
eum quem in principioviderat.qui indutuserat ve- Anlichristo autem non tres anni : sed tres et semis,
stibus lineis sivcbyssinis, quod Hebraice dicitur hoc est,mille ducenti nonagiata dies, desolalionis
BADDiM (nill).Et hic ipse Angelus stabat super terapli sancti et eversionis futura; (Al. futuri) esse
aquas fluminis Babylonii,suo eas calcans pede. Ex dicuntur.
quo intelligimus superiores duos angelos,quos vidit El cum conipletafueritdispersiomanus T^Qpopuli
stantes super ripam,et non interrogat, nec putat sancti.complebuntur universa }u:C : Quando inquit
sciscitatione,condignos angelos esse Persarum atque populus Dei dispersus fuerit vel Antiocho perse-:

GrcECorum.Hunc autem esse angelum clementissi- quente, ut vult Porphyrius, vel Antichristo, ut
mum.qui orationes Danielis in conspeclu Dei obtu- nostriveriusprobant,tunch«comniacomplebuntur.
uno diebus
lerat (/l/.obtulerit),quando ci viginti et (Vers. 8 seqq.) £t £(/0 «i(rfu7', ef )io» intelltxi. Et
Persarum angelus rcsistebat.Intorrogabat (Al. in- di.ti ; Dominc mi,quid crit post hascl Et ait : Vade,
terrogat) autem hao mirabilia qui-e in pra>senti Vi- Daniel,quia clausi signatique sunt sermones usque ad.

sione dicuntur,quo complenda sint tempore, quod tempus(c)consummationis.Eligenlur el dealbabuntur

Porphyrius more suo de Antiocho,nos de Antichri- ct quasi ignis probahuntur mulli,et impie agcnt im-
sto interpretamur. r> pii : nequc intcllujcnl omncs impii : porro docti intel-
(Vers. 7.) El audivi virum qui indutus crat lineis, ligcnt. Vult propheta intelligere quod viderat, im-
qiiistabat super aquas lluminis,cum eievasset dexte- mo quod audierat, et futurorum cupit cognoscere
ram,ct sinistram suam in cailum, ct jurasset per vi- veritatem. Audierat enim regum bella diversa, et
ventem in 72S xternum,quia in tempus,et tcmpora, inter se prffilia,et multiplicem historiam : sed no-
et dimidium temporis. Tempu3,el tempora, etdimi- mina non audierat singuIorum.Si autem propheta
dium temporis.tres et semis annos interprefatur audivit,et non intellexit,quid facient hi qui signa-
Porphyrius,quod et nosjuxta Scripturarum sancta- tnin librum,ot usque ad tcmpus consiimmationis,
rum idioma, non negamus.Nam et supra legimus. multis obscuritatibus involutum, praesumptione

(o) Reponit WcioT.quod tres reges,qvi.od sic )oga- {b) Victorius, et in ro loco idolum, etc.
tur supra cap, 7,atque ita ibi interpretetur Hieron. Victoriusad Vulgatae leclionem pra^linitumpm
((•)

denique rass.aliquot suffrageniur. consummalionis.

879 S. EUSEBII HIERONYMI 580
mentis edisserunt ?Cum autem, inquit, fmis adve- A. quando et propheta surrecturus est.El frustra Por-
nerit, impii non intelligent, et qui docti fuerint phyrius,qua2 in typo Antiochi de Antichristo dicta
disciplina Dei, inteliigere poterunt. In perversam sunt,vult omnia referre ad Antiochum. Cujus ca-
eniin animam non introibit sapientia ncc potest se : lumni.T (utdiximus) plenius responderunt Eusebius
infimdcrc corporijinod percatis suliditnm est. Cresariensis.ot Apollinarius Laodicenus.et ex par-
(Vers. 11.) Et a tempore quo [Vulg. cnm] ablutum te discrtissimus vir raartyr Methodius,qua3 qui sci-
fueril jugesacri/icium,el posita fuerit abominaiio in re voluerit,inipsorum libris poterit invenire.^c^Huc-
desolationem ,dies mille ducenli nonaginta.Jios mille usque Danielem in Hebraeo volurainelegiraus cae- :

ducentos nonaginta dies Porphyrius in tempore tera quro sequuntur usque in flnem libri, de Theo-
Antiochi,et in desolatione templi dicit completos, dotionis editione translata sunt.
quam Josephus et Machaba3orum(ut diximus)]i-
et (Gap..\IH. — yers. i, 2.) Et erat vir habitans in
ber, tribus tantum annis fuissc coramemorant. Baljylone, et nomen cjus Joacim, et accepit uxorem
Ex quo perspicuum Dst tres istos, ct semis, an- nomine Siisannam filiam Heleiss,piilcliram nimis, et

nos de Antichristi dici temporibus,qui tribus el se- timenicm Dominum (Vulg. Deum). Expositis, ut po-
mis annis,hoc est mille ducentis nonaginta diebus, tui {Al. potuimus),quae in Danielis libro juxta He-
sanctos persecuturus est,et postoa corruiturus in
p braicum continentur,ponam breviter quid Orige-
monte inclyto et sancto.A tempore igitur v/Zilv/:- nesiiidecimo Stromatum suorum libro de Susanna;
a[ji,oG,quod nos interpretati sumus juye sacrificium, et 731 Belis fabulis dixerit.Cujus hsc verba sunt,
quando Antichristus orbem ]A/. urbem] obtinens, (d) quffi locis suis subnotabis.
Dei cultum(rt) interdixerit,usque ad internecionem (Vers. 3.) Et parentes ejus justi (Vulg. cum essent
ejus,tres et serais anni,id est,mille ducenti et no- justi erudierunl) cdocuerunt filiam suam ju.vta lcgem
naginta complebuntur. ]l/u;/Si.Hoc utendum est testimonio ad exhortatio-
730 (Vers. V2).Beatus (jiii e.rspeclat, et pcrcenit nem parentum.ut doceant juxta legem Dei, sermo-
usque ad dics millc treccntostriyinta quinque.Mcaim, nemque divinumnon solumlilios,sedet filiassuas.
inquit,qui, interfecto Antichristo,dies supra nume- (ysTS. k)Et{e)constituti sunt duosenes de populo
rum praeflnitum quadraginta quinque preeslolatur : (Vulg. tsLcei de populo) judices in anno ilto. Refere-
quibus est Dominus alquo Salvator in sua raa- bat Hebrffius istos esse Ahab et Sedeciam (Al. Al-

jestate venturus.Quarc autera post interfectionera chiam et Scdechiam),de quibus scribit Jeremias :

Antichrisli,quadraginta quinque dierum silentium Faciat te Dominus sicul Aliab et Scdeciam,iiuoi fri-
sit,divina3 scientite est : nisi forte dicamus : Dila- xit re.h Dabijlonis in igne,propler iniquitalem quam
tioregni sanctorura.patientias coraprobatio est.Por' fecerant in lsrael,et adulieraranl {k\.adulterabant
phyrius hunc locum ita edisserit, ut quadraginta G uxorcs civium suorum {Jerem. xxix).
quinque dies qui supor mille ducentos nonaginta (Vcrs.5.) Dc quihus iocutus est Dominus qiiia ;

sunt,victoric-e contraduces Antiochi tempus signifi- egressa est iniquiias de Uabyione a senibusjudicibus
cent quando JudasMachabfeus fortiter diraieavit,
: qui cidebatur rcgere popuium.Istifrequentabantdo-
et mundavit templura, idoluraque conlrivit, et nium Joacim, ,etc.Pulchre de presbyterispacoatori-
victimas obtulit in templo Dei.Quod recte diccret bus non ait Qui regebant populum sed, qui vide- : :

si Machabasorum liber,tribus et semis annis tem- bantur regerc. Qui enim bene prKsunt populo,re-
plum scriberet fuisse pollutum, et non tribus gunt populum qui autem tantum nomen habent :

(I Mach. iv). judicum,et injuste pracsunt populo, regere viden-

(Vers.13.) Tu auiem, {ii) Daniel, vadc ad pnvfini- tur populum,raagis quara regant.
tum,et requiesce [Vulg. requiesces] et stabis in sortc exarserunt in concupiscentiam{f) ejus,
{yeva.9i.)Et
lua in finem dierum.^Pro quo Theodotio ita interpre- et everterunt scnsum suum,et declinaverunt oculos
tatus est : Tu autem vade et requiescc,et resurgcs in suos,ut non vidcrcnt cxtum,neque meminissent jndi-
ordine tuo in consummationc dierum. Quo verbo os- ciorumjustorum.QuoA Graecivocant-iOo(;,nospcrfur-
tenditur omnem prophetiam vicinara esse resur- bationem magis quam passionem rectius interpreta-
rectioni {Al. resurrectionis) omnium mortuorum : n mur. Haec igitur perturbatio, et cupido libidinis ti-

(a) Duo Mss.,Dei cultui interdixerit,iisque ad inler- Origenissuntpeneverbain epistolaad Africanum de

fectionem ejus. Susannae historia nura.7: MiiAvrjjj.oit |j.iv toi ^ttfilo-
(ft^Nomen Daniel,quod in sacro Textu nonsit.Vic- aaOs"! 'E6pa!(ij, xaei •/prj[xo;xi^ovTt Ttap' auTo'?; Sotpoij
torius expungit. uiio..- tj'j|j.|x(^a? Tiept TvXctovtov' atp' 1J.V| aOs-
ou io?
(() Subscquens postrema periodus, subnexusque iTcopta?, l[j.av6avov xa(
•ro'J|xsvr;? XTi^TiEpt Sojo-avvT,?
capitis xiii e sacro lextu versiculus, in Piilat. ms Ta 'liov TTOiaSuTiptov ovo(jiaTa, (o? Tiapa t(o 'lzpt\xl!X
non habentur;in Vatic.autcmeorura loco isth;echa- y.sdj.ovaTooTov syovTa tov Tpo7rov'Ttotr5aat?EK'jptOs,etC,
betur epigraphe cx minio Incipit hisioria Susannx
: Mrmiiii ccrtc mccum studioso llcbrxo,vocatique apud
secunilum healum Uieronymum. illos viri sapieiiiis filio... coltacutum ah ipso pcr-
{d) Neque isthaec vcrba, (/WA' iocis suis suhnolaljis, indeac si Susanna historiavera sit, didicisse etiain
norunt rass. nostri. Porro ncc Hieronymus totidetn seniorum nomina pro utexstant injeremia,et hoc mo-
videtur (3rigonem verbis Latine expressisse. do sc habent: Tc faciat Dominus ut Sedeciam et ut
Prohocversiculo,quemrass.nostrisubstiluunt,
{e) Achiab, quos, etc.
alius proponebalur Erat auiem Joacim divcsvaide,
: denuo ut et sajpe alibi propositura Scriptu-
{()W\Q
et eral ei pomarium
vicinumdomui siue ; qui nihil ad rsetextum ex mss. fide ad subnexam expositionem
gubnexam expoaitionem perlinet. Cajterum eadem supplemus.
581 COMMENTARIORUM IN DANIRLEM LIBER CAP. XIII. S82

tillavit immo percussit corda seniorum. Sed ut iu A tras,(fuam peccare in conspectu Domini : sed abso-
animis eorum jaceret fundamentum, et cogita- lute :Bonum miliiesl non faccre maluiii el incidere
rent desiderata complere, ipsi everterunt sensum iii, manus vestras, ne peccem ia conspeclu Domiiii,
suum quo subverso,oculi eorum inclinati sunt,ut
: Et exclamacit voce magnaSusanna, cic.
(Vers. 24.)
ccelestia non viderent, nec recordarentur judicio- Magna vox crat, non aeris pcrcussicne, et clamore.
runi justorum, sive Dei, sivc honestatis, sivcnatu- faucium, scd pudicitiiB magnitudine,per quam cla-
rae : quoe oranibus ad bonum insita est. mabal ad Dominum.Unde etsanctaScriptura in ex-
Et ccce Susanna inambidabat,juxta consuctudincm. clamatione seniorura nonapposuit magnam vocem.
Antc jam dictum est quod facto mane inambularet Soqmtur en\m:Clamaceruntetsenes adversumeam.
Susanna.Nec incongruumest ad placandoseos739 {\'cTS.A2.) E.xclamavit aufemSusanna voremagna,
qui omniumquffigerimusde Scripturis sanctisqua;- etc.Cordis affectus, et mentis pura confes8io,et ho-
runt exempla, hunc inambulandi locura assumere: num couscienliK, vocem ejus fecerant clariorem.
quod recte quisad vcgetanduracorpusculum deam- Unde magna erat exclamatio ejus Dco, quK ab bo-
bulet. Quem locum,inquit, de Septuaginta editione minibus non audiebatur.
nunc posui quo dicto Origenes ostendit cffitera se
: (Vers. 44.) CMnque duccretitr admoiicmfSiacita-
non juxta Sepluaginta interpretes disscruisse. _ vit Dominus Spiritum sanctum pueri junioris. Quo
(Vers. 19.) Ingemniiquc Susanna el ail : Angustice sermone ostenditur.non intrasse in DanielemSpiri-
milii stmt undiiiue.Qm ad summitat.em perfecta3vir- tum sanctum sed eum qui erat in illo, et quiesce-
:

tutis venerit, nunquam

sibiimmincrc discri-
dicit bat propter a;tatis infirmitatcm,ncc sua polerat
men, si adulterorum raanus non effugerit, dicen- opera demonstrare, data occasione pro sancta fe-
tium : Assentire nobis, et commiscere nobiscum.Alio- mina a Domino suscitatum.
quin, noUeris, dicemus testimonium contra te,
et si (Vers. 46.) Et e.rclamavit voce magna : Mundus
quod fuerit tecum juvenis, et hac de c.aiisa dimiseris egosumasangniiiehujus,elc.S>uso\ta.lo'm se Spiritu
puellasa te. Humamo quippe fragilitatisest,moftem sancto.et qua; puerdeberct dicere suggerente, vox
timere, quae inferturpro justitianisi forte angus- : ejus magna erat. Et notandum sicubi in Scripluris
tiam interpretabimur, non imminentis mortis, sed sanctis,peccatoris vox magna vocatur [Al. dicaturj.

opprobrii et ignominis, qua perfundenda erat illis 7S4 (Vers. 58, 50.)Dic suh qua arbore videris
accusantibus atque dicentibus : Fuit cum illa juve- eos loqucntes sibi.Quiaitsub scliino,dixitquc ei Da-
nis, et idcirco dimisit pueltas. niel: Rectementituses incaput tuum ; ecce eiiimAn-
(Vers. 22.) Si enim hoc cgero, mors mihi est : si gctus Deiacccplascnlentiaabeoscindeftemcdium.Et
autcm, non, Peccatum mortem vocat. Sicutergo
etc. posl modicum alter senior ait,subprino, di.vitquead
ei qui facit adulterium, mors est adulterium sic C eum Daniel Rcctcmentilusct lu incaputtuum.Ma-
: :

omne peccatum quod ducit admorlem,morsappel- net autemAngelusDeigladium habensut seeetteme-

landum est. Et toties mori credimur,quoticspecca- dium. Quia Hebra^i reprobant historiam Susannae,
musadmortem. Unde econtrario toties resurgi- dicentes eam inDanielis volumine non haberi,debe-
raus et vivilicamur, quotiesvitce digna opcra faci- mus diligenter inquirere nomina, ^x r.pviou, ''''5'-' >'•<»'•

mus. qucB Latini iiiccm et lcntiscum interpretantur; si

(Vers. 25.) Sed nielius mihi est absque opere inci- sint apud Hebroeos,et quam habeant etymologiam,
dere in manus vestras, quam peccare in conspcclu ut a a-/iv(o, scissio, et a •jrptvtjj, sectio, sive serratio
Domini. In Graeco non habet, alps-ioTipov, id est, dicatur lingua eorum. Quod si non fueritinventura,
melius, sed alpzxm,
quod ()0?m/7k interpretari possu- necessitate cogeraur et nos eorum acquiescere sen-
mus. Undo eleganter non dixit Mciius milii est : tentia;,qui Gra?ci tantum sermonis hanc volunt esse
incidereinmanusiniinicommprcsh[iteroruin,quampec- iTEpiy.07t-;|v, quffi Grfflcam habeat taotum etymolo-
care in conspectu i)om;?n; nevidereturcomparatione giam,et Hebraicam nonhabeat. Quod siquisosten-
peccati,quod non erat bonum, hoe appellare me- derit (a) duarura
istarum arborum scissionis et
lius.Sed bonura est, inquit, mihi non facere ma- sectionis in llebr;co stare
etymologiam tunc pote- :

lum,et incidere in manusvestras,nepercam in con- rimus etiam hanc Scripturam recipere

q
spectuDomini.TSaNonergopercomparalionemle- (Vers. CO.) Exclamavit autcm omnis sijiiagoga
gendum cst Mclius milii est idcidcre in mai.us ves- (Vulg. cxtus)voce magna,et bcnedixeruiit
:
Dcumqui
Reclius multo colligit in laudata ad Africanum
(a)
pertura haberes, quo modo Gra:cequidemhfficcon-
epistola num 6 et 7, ubi ita proposita; objectioni sonarc contingat, Hehraice autem distent penitus.
respondet,ut quaniquam in Hebr;eoqui intercidcrat Ego vero etiamnum dubito.Nam et ego de hoo loco
textu illa etymologia duarum arborum scissioniset sollicitus, cum etipse dubius hsrerem,non paucos
sectionisexhiberinequeat,nihiltamendubitari velit, Hebr;cos consului, sciscitans quomodo apud ipsos
qui esse potuerit, cum id genus alii in Scripturis nominelur itptvo;, et quomodo dicant T:pt^=tv, item
occurant verborum lusus. Et vero libet qu;edara qua voce reddant yyio-i, arborem, et quomodo di-
ejus responsi saltem ex Latina interpretatione de- catureis <JX''?-'"-"li^"t«mtlicebantignorareseGr6e-
scribere. « Videamus, inquit, qua^ in oratione ipsa cas voces -Hptvo^j et s-^'rio'j, ct ipsas sibi poscebant
criminaris.Etprimumincipiamus ab oo quoddcter- ostendi arbores. ut scirent quasnamcistribuantvo-
rere queat, ne admitatur historia, nerape ab ea ees. Ego vcro nondubitavi(amicaenim veritas) ipsa
quam i.~o xoi Tipivoo Trpijt<;, et i~b -ioCi T-/tvo'j dYitJti; ligna in eorum conspectum adducere. Alius autem
habet,derivatione,de qua tu pronuntiasti,aosicora- dicebat qua nusquam nominata sunt in Scripturi^
583 R. EUSEBII HIERONYMl 584
salraf sperantes in se, eto. Si interfecit eos omnis A. laudabile est, nec magnidiscrimini3,sinonessetIi-
synaeoga, videtur illa opinio refiitari(a)de qua su- berata, sed quianon estinventa in ea res turpis.
pra diximus,seoundum Jeremiam(./t!reni.xxix),quod (CAP. XIX. — Vers. 1.) Stalimque cum aperuisset
ipsi ossent presbyteri Ahab et Sedecias nisi forle : oslia, aspiciens 736 rcx super mensam (Vulg. os-
hoc, quod scriptum est intcrfecemnt cos,si inter-
: tium iniuitus rex mcnsam), e.vclamavit voce niagna:
pretamur pro eo, quod est, regi Babylonis occiden- Magnus es, Bel, et non esl apud te ullus dolus. Hoo
dos tradiderunt. 735 Sicut et nos dicimus, quod quod Scriptura nunc dicit •.Exclamavit vocemagna,
Judsi interfecerint Salvatorem:non quoipsi perous- quia de idololatra et iguorante Deum, dicitur.vide-
serint, sed quo tradiderint oocidendum, et succla- tur observationem nostram subvertere,qua dudum
mantes dixerint Crucifige, criicifigc cum {Joan.
: asseruimus vocem magnam in sanctis tantum
XIX, 15). reperiri. Quod solvet facile qui hanc historiam
autemetuxorejus laudavei^unt
(Vers. 63.) Ilelcias in libro Danielis apud HebroBos dixerit non ha-
Deum pro sua Susanna, etc. Digne [Al. Digni]
filia beri. Si quis autem potuerit eam approbare esse
quasi sancti laudant Deum non quia liberuta est de
: (/') de canone, tunc qua;rendum est quidei respon-

manu presbytorum Susanna, hoc enim non satis dera deboamus.

se non posseafflrmarequemadmodumdicantur Ile- " stultitiam in Israel,et mcechati suntuxores civium

braice;in promptu autem esse, ut qui dubitat, Sy- suorum, quorum uni loquitur Daniel Inveterate
:

riacautatur voce loco HebraiCce.Item dicebat etiam dieruni malorum : Et alteri . Semen Chanaam,el non
a sapicntissimis dictionesnonnuilasaliquando qus- Juda, sperics dccepit te, ctconcupiscentiasubverlitcor
ri. Si ergo.inquiebat.alicubi pot^^a o=tondere nomi- tuuin... Sed illud quod in pra:sentiarum dicitur :

natam in aliqua Scriptura Prin.urii, vel SclLinum,\hi
certe invenietur quod qurerimus,et ea qua3 inde ori-
tur, nominum derivatio. Si vero nullibi nominata;
sunt,id quoque nos latet. Hoec igitur cum ab He-
brajts quibuscum consuetudinem habui, liistoriam
non agnoscentibus dicta sint, religio mihi est pro-
nuntiare utrum apud llebrieossimilisnommumde-
rivatio servetur necne. Tu vero cur non esse affir-
maris, fortasse nosti.»
(a) Hanc ex Ilebrasorum sensudifllcultatemurget
impendio magis Hieronymusin Gommentariisin Je-
remia? cap. XXIX, ad illud Prophetie, Fciciat te Po-
miiius sicut Sedcciam, et sicut Achab.elc. « Aiunt,
inquit, HebriEi hos esse presbyteros, qui fecerint
fjuos jrixil rex liabijlonis in igne, videtur Danielis
historiaa contraire. Ille enim asserit eos ad senten-
tiam Oanielis a populo esse lapidatos :hicveroscri-
ptum est.quod frixeriteos rex Babylonisin igne.Unde
et a plerisque ac pene omnibus Hebr«is,ipsa quasi
fabula non recipitur,neolegiturin synagogiseorum.
Qui enim,inquiunt,fieri poterat.utcaptivi lapidandi
principes etprophetas suos haberent potestatem ?
Et magis hoc esse verum affirmant,quodscribit Je-
remias, convinctos quidem esse presbyleros a Da-
niele, sed latam ineos sententiamaregeBabylonis,
qui in captivos, ut viotor et dominus, habebat im-
perium. "
(/') Recole Epist. ad African. num i et 5.

S. ^USBBII niEROHYMI
STRIDONENSIS PRESBYTERI

TRANSLATIO
HOMiLiAilUM OiilGENiS
IN JEREMIAM ET EZEGHIELEM,
AD VmCENTIUM PRESBYrERIUM.

PROLOGUS
741-749. Magnum est quidem, amice, quod Romanis auribus donem.Sed oculorum,ut ipse no-
postulas,ut Origenem faciam Lalinum, ethominem sti, dolore cruciatus,quem nimia impatiens lectione
juxta Didymi videntis sententiam,aIterumpostApo- contraxi, et notariorum penuria, quia tenuitas hoc
stoIum[iZ.apostolo], Ecclesiarum magistrum etiam quoque subsidium abstulit, quod recte cupis, tam

(a) Hic idem ille Vinconlius est,cui et interpretationem Eusebiani Chronioi Pater inscrip3it,et quem lau
datepist. 6i, adVigilantium, num. 3.
585 TRANSLATIO HOMILIARUM ORIGENIS IN JEREMIAM. HOM. 1. 586

ardenterutcupia,imp!ere nonvaleo.Itaque postqua- \ strinxit. Secundum homileticum genus, de quo et

tuordecim homilius in Jeremiam, quas jampridem praisens interpretatio Tertium quod ipse
e.jus est.

confuso ordine interpretatus sum,ethas quatuorde- inscripsitTo[ji.o'j<; nosvoluynina possumusnuncupare

cim in Ezechielem perintervalla dictavi,id magno- in quo opere tota ingenii sui vela spirantibus ventis
perecurans,ut idioma supradicti viri a simplicitate dedit,et recedens a terra in mediuni pelagus aufu-
sermonis,quae sola Ecclesiis prodest,etiam transla- git.Scio to cupere,ut omne genus transferam dictio-
tio conservaret, omni rhetorica; artis splendore nis : Hoc
prajmisi causam, cur facere non possim.
contempto; res quippe volumus,non verba laudare: tamen spondeo, quia si, orante te,Jesus reddiderit
et illud breviter admonens, ut scias Origenis opu- sanitatem, non dicam cuncta, quia hoc dixisse te-
scula in omnem Scripturam esse triplicia.Primum merarium est, sed permulta sum translaturus, ea
ejus opus Excerpta.quce GrBce uyoXia nuncupantur lege qua tibi saepe constitui,ut ego vocem prcebeam,
in quibus ea qua;sibi videbanturobscura.atque ha- tu notarium.
berealiquiddifficultatis.sumraatimbreviterqueper-

INCIPIUNT HOMILItE XIV IIV JEREMIAM.

HOIMILIA PRIMA. B et in Jeremia scriptum esse est enim annotatum :

tempus prophetifB ejus quandocccpit prophetare,et

Vcrbum Dei quod faciuin esl ad Jeremiam filium
Chelcix. etc. (Jerem. i, \). quousque.Ergo qui Scripturas Iegit,si lectioni dili-
genter (c) intendat, et requirat eorum quae scripta
748
Deus ad beneficiendum promptus est ad : sunt voIuntatem,dicere potest(rf) ex historiae super
puniendosautem eosquipoena dignisunt,dissimulat scriptione, quo tempore Jeremias exoraus sit, et
Cum possitquippe tacens sine contestatione venturi quod consummaverit prophetiam. Quid igitur ad
punireeosquossemeldignossuppliciojudicavitjuum me tempus historia; ? Legens didici, quia coeperit
quam hoc facit: sed etiam si condemnaverit,{a) di- prophetare in diebus Josice filii Amos regis
cit quod sibi semper dicerepropositum e3t,ut libe- Juda, usque ad annum tertium decimum regni
rentur a condemnatione per pcenitentiam qui con- ejus ; deinde prophetaverit
in diebua Joa-
demnati fuerant per delictum.Horum exempla cum chim, filii Juda, usque ad consum-
Josiae, regis
de Scripturis multapossimusaccipercsufficiuntad mationem 745 undecimi anni SedeciK, filii Josiaa
prresens incidentia.ut veniamus ad eorum qu» lecta regis Juda.Et legens didici quia per tres reges pro-
sunt, contemplationem. Ninivitai peccatores con- phetia ejus contempta sit,usque ad captivitatem Je-
demnati erant a Heo-.Adhuc enim (b) tres dies,etfu- r, rusalem inquinto mense. Quid ergo docemur per
turum ut Ninive subverlatur {Jon.m, 4).NoluitDeus hffic,si lectionisimus intenti? Condemnaverat Deus
cum silentio punire damnatos; sed dans eis locum Jerusalem propter peccata quse fecerat,et hac erat
poenitentiaeetconversionis,misit ad gentes Hebraeo- extrema sententia, ut captivitati (c) relinqueretur.
rum prophetam, ut dicente iilo : .idhiw Ires dics,et Verumtamen cum hominumsit amator,nec quem-
Ninive subvertctur, qui condemnati fuerant,non per- quam velit perire, antequam depopulationis tem-
irent sed agentes poenitentiam, impetrarent mi-
; pus instaret, misit et hunc prophetam, ut per ser-
sericordiam Dei, qui Ik Sodomis et Gomorrhisjam mones ejus ad pcenitentiam (f) converteretur; misit
744 ut manifestum est ex
erant exitio destinati, eumdem sub secundo rege post primum, misit
et
sermonibus Dei,quos locutus estad.^braham: atta- quoque sub tertio. Quid plura? jam captivitas im-
men quod erat suum,fecerunt angcli, volentes eos minebat, et adhuc adhortabatur Deus tribuens (ut
salvare qui se indignos salutejudicaverunt h;ccdi- ita dicam) et ante unam diem locum poenitentiae :

centes ad Lo\,h:Est tibi hic aliquis gener,aiitfilii,aut unde scriptum est, usqae ad captivitatem Jerusa-
filix (Gen. xix, 12) ? Neque enim ignorabant non Iem,et usque ad quintum mensem prophetasseJe-
esse eos seculuros Loth, sed ostenderuntsuam pa- remiam.Jam hostium vincula restrinxerant manus,
riter,et ejus qui eosmiserat,benignitatem in homi- et nihilominus hMC quodammodo dicebat DeusiEcce
nes et amorem. Horum quiddam simileinvenimus D captivi facti estis : agite. licet sero, poenitentiam ;

(rt) Verli iubctiluetius,jira;dieit ei,quod sibipropo- vam particulam non agnoscit Hieronymus, et sio
siitim est,cum in Grfeco sit, TipoXefst ixu-ciy t6 Tpoxsi- legit : siv TTpoaiyji ii\ avxYviociei xa! £;iTa^r,:optime;
|X£VOV. sic enim in flne periochoe hujue: iav T.i'jikyoi\}.-.'i zr^
(b) Ita LXX Arabs at Hebrfeus, et Jonathan,
et ; hii-r-iMit'.. Legendum quoque in Hieronymo: dicere
et Syrus et Valgata habent quadrarjinta, qua sccu- potest, non discere. Huetius.
tus est Hieronyraus in suis ad Jonam commentariis. (d) Ms. Reg. apud Huetium, historia super scripta
HUETIUS. est, quo.
{c) In Graco sub negandi forma est eav jjirj Tt^oni-p^ (e) Mss. Regii penes Uuetium, retinqucrentur.
T^ avo(Y'""'^' [J^-^iO^ "-^-^'"sll '^^ pouXifjiAa: quam negati- (/) Unus ms. R. penes eumdem, eonverterentur.

Patboi. XXV. 19
 S87 S. EUSEBII HlERONYMl 588
rogato rae,ot parcam vobis; possum eruero decap- A. Ex repromissiono n^tus cst Isaac,et tamon noque
tivitate.qui tradidi.Habemus itaquefa) quKdam ne- ad eum reperimus hunc dictum esse semonom. Et
cessaria ex superscriptione ista, quK continet tem- quid me necesse est per singulos currere? Jeremias
pora prophetia3,quia juxta suamclementiamexhor- prasciquum inter cunctos consecutusestdonum,di-
taturDeus semper homines ad salutem,ut,cessante cente Dommo:Priusqnam te plasmarem in utero novi
delicto, etiam captivitas conquiescat. lliec autem tc:et priusquam exircs de vulva,sanclificavi tc. Neque

et de nobis possumus inlelligere: si peccaverimus, vero ignoramus quosdam esse qui ista roferant,
et nos captivi futuri suraus. Etenim tradi peccato- quasi(c)majora Jereroia,super SalvatorenostroetDo
rem Satana; (I Cor.v^S^^nihildistatab eoquod Judaei niino Jesu Ghristo:sciendumque plurima ex his esse
sunt traditiNabuchodonosor.Utqueillos Deus con- qu£B747 possunt Salvatori convenire,quaeetiam nos
cessit adversario, propter froquentes impietates ; si intorponemus.Paucaautom eoruraquasad Jeremiam
no3 propter peccata quoc fecimus, tradimur spiri- dicta sunt, coarctant intellectum,quasi non possint
tali Nabuchodonosor : et quos t?-adidi,'mqn\[,Satan!B ut plnres existimant,ad Dominumreferri.Qufe sunt
ut discanl non hlasphcmare{\ Tzm. i,20).Apostolus de ergo quse possunt convenire Domino? Ad omnes ad
aliispeccatoribus.Putaquantum malum est pecca- quoscumque mittam te,ibis: et omnia qux mando tihi,
re, ut(i tradamur Satana; captivanti animos eorum loqueris.Ne timeas a fueie eorum,quia ego tecumstim,
P
quirelinqunturaDeo.Non746sine causaautem,ne- ul eruam te : dicil Dominus {Jer. i, 7, 8). Nec dum
que sinejudicio(c)Deusrelinquitquos desorit. Cum ista otiose videntur ad Salvatorem referri : ea vero
enim miserit pluviam super vineam,ctvinoa prouva quiB sequuntur : E.rtcndit Dominus manum saam ad
mandet nubibus,
attulerit spina3,quid faciet,nisiut mc, et teligit os meum, el dixitDominus ad me Ecce :

nepluant super eam imbrem?Quapropter in proximo dedi sermones meos in os tuum: ecce constitui te hodie
est propter delicta nostra,quorum nobis conscii su- super gentes et regna eradicare. et disperdere {Jer. i,

mus, nos captivari. Futurum est onim.ut trada-

et 9, 10) : de Jeremia difncilem faciunt interpretatio-
mur si non egerimus poonitontiam, Nabuchodono- nem:{f) quas enimgentes eradicavit Jeremias?qu»
sor, atque Babyloniis, qui nos sensibiliter excru- regnasubvertit, ut merito ei dictum sit Eccc con- :

cient. Istis jam adjacontibus, sermones propheta- slilui te hodie super gentes et suptr regna eradicare,
rum, sermones Legis, sermones Apostolorum, ser- et sujfodere quam habuit potestatera ad disperden-
mones etiamDomini etSalvatoris nostri JesuChristi dum, ut audierit:ei clisperdere^tQuos vero (3)«difiea-
hortantur ad poenitentiam, provocant ad salutem. vit, ut consequentor addatur, xdificarc ? Jeremias
Si aulem audierimus, credimus ei qui dixit.-£/ ego dixit Non profui nequc profuit mihi aliquis et quo-
: :

pasnitentiam agam de omnihus malis,quxlocutu$ sum modo data est ei ajdiQcatio atque plantatio ? Haec
facere eis [Jer. xviii, 8). Et hMC quidem in Prooe- C ut diximus,ad Salvatorem relata non coarctant in-
mium.Post procemium autem ita scriptum est:Fac- terpretantem.Jeremias enimin istis Salvatorisfigu-
lus est Domini sermo ad cum certum ost quia ad
: ra est. Sod el ea qua; sequuntur et (/1/, etiam) doc-
Jeremiam. Quid dicit sermo Domini ad oum? praj- tissimohominidirQcultatem expositionioimportant,
cipuum ac omnibus qua; prophotis diota sunt cicte- quomodo possint congruere Dom\no:Et dixit:{h)Qxd
ris.Hoc enim nunquam ad ullum prophetarum dic- cs, dominalor, Domme ecee nescio loqui{Jer.i, 6).Qui

tum invenimus. Abraham ((/)propheta nuncupatus est sapientia qui est virtus Dei, in quo plenitudo
est, in eo quod dioitur Paopheta est, et orabit pro
: divinitatis habitat corporaliter {Colos. n, 9), quo-
te {Gen. xx, 7) et tamen non dixit ad eum Deus
: modo huic aptari potest: Nescio loquil Sed et illud
:

Priusquam tc plasmarem in nlero, novi le et prius- Quia juvcnis cgo sum interciditur {i) ei, quasi non
: :

quam exiresde vulva, sanclificavi lc {Jer. i, 5), Sed bene responderit. Si etcnim ei dicit Dominus :Noli
postea in extremo jam tempore sanclilicatus est diccre, quia juvenis sum, manjfestum est quasi non
Abraham, quando egressus est de terra sua, et de bene dicenlem fuisse reprehensum. Ha3C sunt quaa
cognatione sua, et de domo patris sui {Gen.xu, 1). Salvatori videntur non convenire. Superiora autem

la) Idem ms., quidam necessarium. seruit : ex quo et nos reposuimus^^Majii majoraJe-
{h) Rursum idem ms., Iradar al. tradal. ; rcinia Sod et Graecus Origenis textus sic praeferUcb?
(c) Ms R. Dei relinqucutii : al. Deo relinquentc. Iisfi^ov 'hpsij.iou, iion (o; p.3!t(ov "Upsjjiia?.
(rf) Quin ct Adamo ipsi locum inter prophetas tri- (/)lnterserit Rabanusquafi Hierbnymi verba :Nisi
buit Origp.nes commontar, Gaalic. Intcr proplidas : forte accipiamus eo modo, quo supra diximus, nt ac-
autcm numcraiur cl Adam quia mugnuin myslcrium ccpcrit in manucaliccm mcri plcnum etjussus sitpro-
prophclavit iii Ghrislo ct in Ecclcsia, dicem Pro- : piuarc cunclis in circuitu nationibus,qum tamen nec
pter hoc reiinquet homo pairemsunmct malrem suam in Gr;r.co sonant.
et adhsereliil uxori sux, et urunl amho in. cierne una, {g) Huetius (^uxnam vcro, cura et ms. Reg.penes
Evidenler cnim de his diclis cjus dicil Aposlolus quia eumdem, etRabanus, quosvero legant:quemadmo-
mysicrium lioc magnum sil,ego aulcm dico in Chrislo dum, ctGrajco textu sufTragante, nos roposuimus.
et in Ecclesia. Huetius. (/() Idom rrtituit/yH! ccraonuilvcro rcponcndum
{c) Locum nos emaculavimus,ci)m nnteablasphe qui es, ut et Rabanus restituit.
mo sensu essei,quasi major sit Jercmia. Monuit
fere (/) Antoa erat iulcrdicilur enim quasi,elc,^os
cura
vero, qui hxc moninionta in portustis magisque Rcg. mss. et Rubano logi.nus ci pro «nfm.Rabanus
emendatis codd. olim logit, Rabanus, ac totidem prajterea qui pro quasi habet ; sed est in Gro300:ii)i;
• verbis describens suisinJeremiam commentarii in- Ai-Covxa.
589 TRANSLATIO HOMILIARUM ORIGENIS IN JEREMIAM. HOM. I. 590

iacili intellectu ad eum roferuntur. Dicerc vcro ulia A cunjuiigerc Salvatori ? Det mihi testimonium vetus
super Jeremia, super Salvatore interpretanda
alia Testamentum Quia priusquam agnoscal puer bonum
:

748 esse, non pessimum est. Sed qui bone Scriptu- ant malum {Isai. vii, 1G), et cajtera. Det etiam Isaias:
ras nosse eonalur, vehementer in isto instabit loco, Ecce Virgo concipiet in ulero, el pariet filium, et vo-
'

videns sub uno textu serraonis dividi intelleotum, et cahitur nomen. ejus Emmanucl {Isat. vii, 14) : ibique
dici, hcDC, quoniam minora sunt, non conveniunt additur : Priusguam coijnosc.at puer. Si autem et de
Salvatori, sed Jeremiae : illa voro, quoniam majora Evangelio accipere oportet testimonium, Jesus nec-
sunt, non Jeremia;, sed Chritsto. Ob id cuncta nos ad dum vir, sed adhuc infans, quia se exinaniverat
Jeromiam roterre tentabimus hoc est, et ea, qua3
: formam scrvi accipiens, proficiebat {Luc. n, 32).
cum majora sint, videntur conditionom ejus exce- Nemo autem prolicit, qui ost perfectus sed ;
ille

dere. Quicumque a Deo accepit verba, sumens gra- proficit, qui indiget profectu. Ergo proflciebat a;ta-

tiam coolestis eloquii, idcirco ea accipit, ut regna te, proficiebat sapientia, proficiebat gratia, et apud
gontesque eradicet atquo subvertat. Sed cum nomi- Deum, et apud homines. Nam si evacuaverat se
nentur gentes, et rcgna, omnis qui divina verba sus- ipsum ad nos descendens, et evacuans seipsum re-
oipit, nolo eum corporaliter inlelligere regna, et sumpsit iterum ea de quibus se prius evacuaverat,
gentes.sed considerans animaa hominum(a)rcgnatas xj quid indignum est profecisse eum sapientia, profe-
a peccato, juxta id quod in Apostolo scriptum est: cisse fetate, profecisse gratia apud Deum, et apud
Noii regnet ergo peccaiurn in vestro morlali corpore homines, et vera de eos esse ista qu^ dicta sunt
{Rom. VI, 12) : videns quoque multas species delicto- Priusqunm cognoscal puer bonum aut nialum {Isai.
rum allegorizet regna et gentes per {b) varia delicta, VII, 10), et ca quK de eodem interposuimus ? Sed

quae humanas animas possedcrunt : et haee erunt dicet mihi aliquis Etiamsi (f) potest de Salvatore in-
:

quaj evellentur atquc suffodientur a sermonibus Dei, telligi dictum esse quia nesciat, et cffitera hujus-

qui dati suntsive Jeremi;G, sivc coeteris sanctis. Ita modi quffi majora sunt, et si puerum eum accipias,
fiot, utprimaquee non videbannturcongruereSalva- nonne olTendis ista senliendo de unigenito, et pri-
tori, ad Jereraiam referantur et secunda ab eo qui : mogenito universa; creatura; de eo qui antequam ;

scit (c) figurate dicta quae dictasunt, Jeremia3 depu- conciperetur, annuntiatus est, loquente Gabriele :

tentur. Spiritus sanctus veniel super te, et virtus Altissimi

Dicet mihi aliquis auditorum, etiam alium pande obrumbabil te {Luc. i, 37) : et audes diccre quia ne-
sermonera, et cunota qua; scripto sunt supor Sal- sciat ioqui ? Quamobrem videbo si potero aliquid
vatore, quasi de {d) eo sint soripla, constitue : de dignum do Salvatore in hoc loco alTerre quod [Al.
secundis noli esse sollicitus. Apparet enim quia Sal- quomodo] queedam nesciens major sit, si ea ignora-
vator eradicaverit regna diaboli, et nationes subver- Vj verit, quam si scierit. Utamur voce ejus, quomodo
gentilem destruens vitam, In istis quod intel-
terit, sint aliqua qu» nesoiat. Respondit 760 eis, qui
lectum diflicilem facit, hoc est, quomodo possit Sal- sibi dicebant Nonne in nomine tuo comedimus, et
:

vator dicoro : Nescio loqui, quia juvenis ego sum, et in nomine tuo bibimus, et in nomine tuo dxmonia eje-
caetera. In hoc serinone interpretantes {e) coangus- cimus, et virtutes multas fecimus ? Discedite a me,
tantur.Jesum Ghristum scimus Deum quKrimus : non novi vos, {Mat. vii, 22). Putasne hoo quod ait
verba qua dicta sunt juxta persona exponere di- Non novi vos, minorem ejus virtutem approbat, an
gnitatem : quapropter necesse est nobis Scriptu- majorem atque mirabilem, quia malos periturosque
ras sanctas in testimonium vocare : sensus quippe nesoiat? Scit enim (y) ab his difforentias, scitmelio-
749 nostri et enarralionos sine iis tostibus non ha- ra, scit Dominus eos qui ejus sunt, el si quis ignorat,
bent fidem hoc quod dictum est In ore duorum
: et : ignoratur. Igitur (ut constat) peccator ignoratur a
vel trium testium stabit omne verbum {Mat. xviii, 16), Deo. Dicet mihi aliquis de auditoribus : ostendisti
magisconvenit ad interpretantisprobationem,quam quia nesoiat peccatores Deus, ostendisti quiaigno-
ad quorumcumquo hominum numcrum ut firmem : reteosqui opcranturiniquitatem, nequeenim digni
verbum intollectus mei, accipiens duos testes de sunt agnitione ejus quomodo approbabis magnum:

Dovo et veteri Testamento, accipiens tres testes de n etgloriosum esse quod ab eo dictum est Nescio :

Evangelio, de Propheta, de Apostolo. Sic enim sta- /051«'.'' Loqui (/i)humanumest,eteIoquiosemperuti-

bit omne verbum. Quomodo igitur valebimus ista mur, verbicausa, Hebr»orum voce, siveGraecorum,

(«) Rabanus, gubernatas pro regnatas ; contra ost in ijere, et paulo post, qux minora sunt.
Grascos [ia!jtXeuo|i£va?. Qu.-edam levioris momenti in- (;/) lnGra!Coest*Yvw Y''^p "^^ Siati£pov:axaixp£(TTova.
forius caatigamus. llic lapsus est Hioronymus Scit cnim ab his diffe- :

(/')UincrectemonetHuctius,emendanduminGrae- rentias, scit mcliora, scit Dominus eos, qui ejus

00 y.azk Ti tpTuXa prout Hieronymus logerat, pro xai sunt. Verte : Novit cnim prxstantiora et meliora.
:a tpaijXa, quod librarii est. mcndum.- LIUErius.
(c) Ms. fieg. apud Huetiun;, figuratequssdictasunt. (/() Pro Loqui, quod juxta Gr^cum to XaXeTv, ex
frf) lideni mss., de Dco. Rabano reposuimus, erat quod, et sxpe pro semper.
((,') Penes Rabanum, sermo interprctantis coangus- Scd ct illud paulo post, sive rcliquorum sermone,
tatur, pressius ad Graecum 6 Xoyo; dTsvo-^fo^jil-as. longius a Graico distat, quam quod legit Rabanus,
(/') Rabanus, etianuipotes illud de Salvatore inlelli-
duonmcwnque ergo sermone si ascenderis, etc.
 :

S9i S. EUSEBII HIERONYMI 592

sive reliquorum sermone, Ergo si ascenderis ad Sal- A. etnon dicit.plasmemus.Quandoautemaecepitlutum
vatorem, et scieris eum in principio apud Deum de terra, non est scriptum Fecit hominem, sed Pla- : :

Verbum, inspice quia nesciat loqui, cum humanum smavil hominem {Gen. ii, 7), et posuit in paradiso ho-
sit hoc quod dicitur loqui, si [Al. sed] ideo nesciat, minem quem plasmavit, operari et scrvare eum.
quia sint majora quaj noverit. Si autem et Angelo- Si potes intelligere differentiam facturaj etplasma-
rumlinguashumania oomparaverislinguis, etscieris tionis, cum dicens sive ad Jeremiam, sive ad Sal-
quia iste major sit (a) Angolis (sicul lestatus est de eo vatorem, non dixerit : friusquam ie faeerem in utero.
Apostolus in Epistola sua quam scribit ad Hebraeos Quod enim lit, non fit in utero, sed quod creatur
[Hebr. i,4,5],intelligens majoremeumet Angelorum de terrae pulvere, hoc plasmatur in utero. Prius-
lingulis fuisse, quando tantum Deus [.4/. Dei] Verbum quam te plasmarem in utero, scio ie. Si omnes novit
erat apud Patrem. Dicit ergo, et quodammodo ac- Deus, quomodo quasi prajcipuo [.1/. prjecipuum] a
cipitdisciplinam non magnorum,sed inferiorum ac caeteris Jeremia^ dicit: Novi te? An eos tantum scit
minorum. Sicut et ego balbutire disco, violentiam Deus qui scientia ejus digni sunt, et cognoscit eos
mihimetipsi faciens, quando cum parvulis loquor, quiejussunt; indignosvero IS^nescitnequePater,
neque Filius, dicens Non novi vos (Malt. vii, 23) ?
:
neque enim scio (ut ita dicam) infantiliter loqui, et
infraotis verbis jam grand^vus cum pueris sermoci- g ",°' '""^ ''"'"' homines,_si aliqua fuerimus prsditi
dignitate,aliosnostranotitiadignos,aliosjudicamus
nari : eodem modo Salvator in magnificentia qui-
[Al. judicavimusj indignos et quos scire nolumus,
dem gloria; Dei, et in Patre consistens, non loquitur ;

neque audire volumus, eos nescimus. Quid arbitra-

humana, nescit affari eos qui deorsuni sunt. Quando
ris de universitatis Deo ? Vult scire Pharaonem,
autem venit in corpus humanum, dicit in exordio :

vult ^iEgyptios nosse, sed indigni sunt notitia ejus

Nescio loqui, quia juvcnis ego sum (Col. i, 15)
;
ju- :

sed ipsi faciunt ut ignorentur. Scit autem Moysen;

venis, propterdispensationem senex,juxtahoc quod
:

scit prophetas, et si quis similis eorum est. Multum

primogenitus omnis creaturas juvenis, quia in con-
:

te oportet loborare, ut nosci incipiaris a Domino.

summatione jam sa^culorum, elinextremum hujus
Jeremiam quiilem,priusquam plasmaveritinventre,
vit» 151 tempus advenit. Dicit itaque Nescio :

cognovit alium vero de prophetis triginta anno-

:

loqui; scio enim quosdam majora loqui, scio quae-

rum alium quadraginla. Sermones sunt
ccepit nosse,
dam (b) majora isto sermone mortali. Vis me loqui ineffabiles de Salvatore, et non magnopere quae-
terrestribus? necdum assumpsi humanam fragilita-
rendi de Jeremia vero, eorum qui scientiam Scri-
:

tem, habeo eloquium tuum, Verbum tuum sum, pturarum habent,auribus(e) indigemus,quomodo di-
tibi scio loqui, hominibus nescio loqui, juvenis sum.
cat Priusquam le plasmarem in uiero, novi te : et
:

Noli dicere : Jiwenis eyo sum, quomam ad (c) omnes q priusquam exires dc vulva matris tux,sanclificavi te:
quoscumque mittam le, ibis. Deinde commovit ma- Deus sibi ipse sanctificat aliquos. Istum non exspe-
num ad tangendum os ejus, ut ei det verba, quibus ctat, ut sanctificet genilum, sed prius sanctificat
eradicet imperia. Neque vero indigebat Salvator quam de vulva egrediatur. Si ad Salvatorem (ut
verbis, ut ea acciperet, quando erat in Patre, nul- dixi) referas, non est malum dicero prius eum san-
lis in cffllo dignis, qua3 mererentur everti. Sed nunc ctificatum esse, quam natura. Sic de Dominointel-
accipit parva, [d) differens majora paulisper. Atque iigas (/), qui antequamdevulvaexierit, sanctificatus
ita ex hoc approbatur, sicut alibi gloriose di.\erat est, sed infinito ante tempore semper sanctus fuit:
Nescio vos, quia operarii estis iniquitatis(Lue. xni, 27), hic vero antequam de utero exiret, sanclificatus est.
et nunc verba gloriose accepisse, cum Deus sit, et Propheiam in geniibus posui te. Si (g) de Jeremia
juxta magnificentiam sua; dixisse gloris : Neseio lo- quffiris, quomodo sit propheta in gentibus positus,

qui, id est, humana non novi. Sive autem ad Jere- observa in consequentibus cum jubetur prophetare
miara, sive ad Salvatorem dicitur : Priusquam te ad omnes gentcs nam istius modi scriptio est, quod
:

ptasmarem in ulero, novi te (Jerem. i, 5) legens ; [Al. superscriptio est quae] prophetavit Jeremias
Genesim et observans ea qua? ibi de conditione super omnos gentes Elam, Damasci, Moab et ha- :

mundi scripta sunt, invenies quia Scriptura divina, r. bebis quia prophetaverit ad omnes gentes, juxta id
multuminsermonibuscauta,nondixerit: Primquam quod dictum est Prophelam in geniibus posui te,
:

le facerem in titero, novi te : quando enirn juxta ima- si tamcn volueris haec de Jeremia dicta sentire.
ginem conditio est, dicit Deus Faciamus hominem : Si autem intelligentiam ad Deum transferas, iste

ad imaginem et similitudinem nosiram (Gcn. i, 26), vere in universas gentea prBedicavit. Est quippe(/i)

Rabanus, 7najor sit ei ab Angelis.

(a) monucrunt.
(b) Penes Rab., meliora. Et pridem luxata valde (/) Laudatus ms. et Rabanus, deserens, al. di/ferens.

erat Hioronymi scriptura, scio quxdem islo sermone (e) Apud Raban., indigentes, ad Graec 8e!5[a£voi.
morlali vi.v eloqiii terreslribus, etc, quM Huetius (/) Idem, de Domino inielliyas noti solum antequam
restituit. dc vulva e.riret.
Reposuimus ad omnes quoscumque miitam, etc,
(c) Anteaerat: Si Jrrcmiasquxris. Raban.castigat.
(g)
pro quo erat antea ud omniu, ad quxcumque miltam, (/() Ms. Reg., teslc Iluelio, Esl quippe sicut
princeps
etc, Rabanus, tum Reg. penes Huetium ms., deni- Propheiarum, sic cl Proptiela. Raban., alia similia
que Grajcus textus, irpo; irivca?, oii; iit ifa-iiroaTst- pro multa.
Xw aa, et Latinus quoque non semel supra laudatus
S93 TRANSLATIO HOMILIARUM ORIGENIS IN JEREMIAM. HOM. I. m
sicut alia multa, sic ct propheta. Ul cst prin- A dicit Dominus ad Judsos. Etnecesse est eos qui vi-
reps sacerdotum, ut est Salvator, ut est S5S vere religiose in Christo cupiunt, omnigenereacon-
medicus ; Moyses annun-
similiter et propheta est. trariis virtutibus, per ea qus reperiuntur vasa, per-
lians de eo, non solum prophetam, sed admirabi- secutionem pati. Qua de causa nihil novum aut pe-
lem inter cunctos nominavit prophetam, dicens : regrinum vidcatur his, (e) qui in tribulationibus affli-.
Proplietam ex fralribus vestris snscilabit vohis, («) Do- guntur omnia qure prcecepta sunt faciant, tantum
:

minus Dcus, quasi mc audiie cum. El crit, quicum- orent ut perseculionis causa Ghristus sit ne propter ;

quenon, audierit prophetam illum, inlcribil de populo injuslitiam, ncproptcr dclicta, nepropter avaritiam
suo (Deuter. sviii, 15). Iste est prophetes constitutus deprimantur. Si quando autem propterjustitiam ali-

in genlibus, et accepit gratiam a Deo effusam in la- qu\sex<xg\iSiivir<iud\a.l:Beatiestiseu7nexprobrantvo-

biis suis, ut non solum cum pncsens aderat corpore, bis, etiierseqmtntur, et dicunt omnevialum adversum
sed etiam nunc cumadest virtute,etspirilu, prophe- vos,mcicausa:gaudcteetcxsultate,quiamercesvestra
tet ad omnes gentes, et prophetia sua cx toto orbe magna est iii ccclis. Sie enim perseciitisuntprophetas,
attrahat homines ad salutem.£/ (h) dixit: Quis esido- qiii v, 11). Quoniam tecum
fucrant ante eos (Matth.
minator, Dominc lEcce nescio loqui, quia juvenis ego sum cruam te, dicit Dominus el extendit ma-
ut ;

sum. Et dixit Dominus ad eum : Noli dicere, quia ju- num suam ad me Dominus, et teligit os meum, et
venis ego sum, quoniam ad omnes ad quoscumque te dixit Dominus ad me (Jer. i, 8, 9). Observa differen-
miltam, ibis(,ler. i, 6). SKpe diximus solere esse ali- tias Jcremia; et Isai?e. Isaias ait : Immunda labia
quem puerum, juxta eum qui intus est hominem,li- hahens, in mcdiopopuli innnunda labialiabentisego
cet etiam senil corporis sit Ktate
i et contrario frc- : habilo, ct regem Dominum sabaoth vidi oculis meis
quenter inveniri parvulum secundum cum homincm (Isa. VI, 5). Et quoniam confessus est non habere
qui extrinsecus est, etesseinteriusperfectumvirum. facta immunda, sed verba tantum (usque ad hunc
Talis erat Jeremias habens jam sibi concessam a enim finem peocatacommi3erat),non extonditDomi-
Deogratiamin ffitate corporis adhuc puerili, propter nus raanum suam, neque (/") unum ex Seraphim ma-
quod ait ei Dominus Noli dicere, quia juvenis suni.
: nus sua labia ejus tetigit, sed forcipe solum tangens
Signumque hujus rei, quia non sit juvcnis, sed vir ait : Ecce abstuli iniquitates tuas. Jeremiaj autem,
consummatus, (c) ostendit dicens Quoniam ad omnes : quia sanctificatus fuerat in vuiva, non forceps mitti-
ad quoscumque mittam te, ibis : et neque de altari carbo succensus; nihil quippe
juxta qusccumque tur,
mando tihi, loqueris : nec timcas a facie eorum. Scit habebatignedignum, sed ipsa manusDomini tetigit
enim eos sermo Dei, qui verbi legatione funguntur, 755 eum, propter quod dicit.- Extendit Dominus
incurrere ab iis poriculum qui audire contemnunt. manum .main ad me, cttetiijitosmcum.EtdixitDomi-
Increpatienimoderunt increpationes, coarguti inse- C nusadme: Eccededi scrmonesmeos in os tuum, ecce
quuntur arguentes. Omne quodcumque malum est, constitui te (g) hodie supcrgentes,etregnaeradicare
semper patiuntur prophctas Non est prophcta sine: (Jer. I, 9 10). Qui sic beatus est, ut regna multa
hmore, nisi in patria sua et dotno sua (Marc. vi, 4). qu® Christo diabolus ostendit, regna dffimonum,
Cujus rei ((/) nuper quoque fecimus mentioncm. Scit regna peccati eradicet, (/() opus habct iis qui ei dati
ergo (ut dicere coepimus) Dcus mittens prophetam, sunt a Deo scrmonibus. Scriptum esicnim: Eccede-
quanta discrimina perpessurus sit, 754 ideo ex- di sermones meos in os tuum. Eece constitui te hodie
hortatureum dicens iVeft'm«((s a facie eorum, quia
: super genles,et regnaeradicare(Jer. i, 10). Quomo-
ego lecum sum, ut eruam te, dicit Dominus (Jer. i, 8). do autem regna sunt plurima, plures sirailiter et
Quaecumque Joremias passus esl,scriptasunl :inla- gentos. Nec potest aliquod regnum dici, nisi quod
cummissusestluti,mansitibi cuniedenspanemdiei, sub se continet naliones. Verbi gratia dictum sit
et aquam tantum bibens, aliqua multa qua? pertu- regnat (ornicatio (in homine peccatore), necesse est
lit, in libro ejus continentur. Qucm autem prophela- ut regnuni fornicationis habeat gentes suas. Ipsum
rum non persecuti sunt patres vestri (Act. vii, 52) ? illud geueraledeliclum avaritiaj et fraudis, quo vix

(n) Expunximus hio verbum dixif, tum Jiostcrposi D mura annum a nolariis in litteras referri permisit,
Deus suffecimus vero, Et erit quicumqucjuxia Gna-
: quod ante semper veluerat. Vidc Eusebium, libro vi
cum textum ct Tlabani lcctionem. Hist. cap. oG. Eidem quoque huic conjcctura! facit
(/() Rcscribcndum vidcturJuxlaOr.-Kcuni, xoti cluot, vocula, jto(.or,v, qua^ non pridcm, ut a Cordorio, sed
'0 wv Etdixi : Quics. Hcbraic. Iiabct, Et di.vi A, iiujier vertendaest, ita ut verlit llieronymus circa
a, a, :

Domine Deus, etc. ideni quippo tempus in Matthxuin seripsit, ct hoini-

(c) Mss. Reg. penes lluetum, ostciiditur Quo- : lias suas cx ore conciouantis excipi passus est.
niam. HUETIUS.
(d) In GrcBco tantum estxai irpiiTiv l[AVT)|j.(jvs'jG|i;v : (e) Ms. Reg., qitod his tribulutionibus : alter, qui
legit vero Hicronymus o5 xa! Trpioviv EjjivT|;j.ovEuo;xiv, liis, etc. Ideni.
quod verumcst. Nonabsurde credideritaliquiscom- LegitHieron. |ji.t,oeev,
(/')Gr.TC. -rooE EVT(i)v !JEpa'.pi|x.
mentaria Origenis in Matthajum hic si^'nificari, in etc, ncqueunumex Scraphim ; quod verumest, et
quorum XL tomo locus hic, qui habetur Matth. cx Isaiac vi, 6, satis cxstat. Idem.
XIII, 57, prolixc cxplanatur. Quamvis enim in Mat- (g) Deerat vox hodie, quam Raban. et Graec. a-ijjjie-
thjBum tonios elucubrnre jam scxngenario major pov supplent.
Origines inoopcrit non prius tamen hornilias illas
: (h)\eThaopus habet Rabanus ignorat, neque in
ad populum habuit nam exco homiliarum genere
; GrKCO sunt textu, nec denique, quod Huetius opina-
sunt quas cum es tempore funderet, post sexagesi- tur, erat cur Hieronjmus suppleret in GrKCO.
m S. EUSEBII HIERONYMI 596
aliquis immunis est, habet rognum suum, et sub re- A nignitate Dei, ut eradicatio ipsa et subversio tota
gno uno multag possidet gente.s,por plurimas scili- dispereat. Diligentius lege quomodo eradioata per-
cet specics avaritia.', et ob id opus est sermonibus da.nluv:{e)Paleas autemcomburet igniinexstinguibi-
Dei ut istiusmodi regna cum suis gentibus evellan- li,Ei:Ligate uianipulosx.ix-a7iioriun,ettradi/eeosigni
tur. Salvator in Evangelio ostendit dicens: Omuis {Matth.III, 12, 30). Sic ea quae sunt cradicata
{f) dis-
•planlatioquamnonplantavilPatermeuscosleslis,ei-a- perduntur. Si aulem vis scire quomodo dispersio re-
dicabitur {Matth. xv, 13). Sunt quoedam intrinseous digatur in nihilum, quomodoasdificationis pessima
in animabus vestris (i(. animis nostris) insita, qua? {Al. pcssimai) materia in pulverem eomminuatur,
non plantavit ccelestis Paler. Omnes quippe oogita- domus ea qua^proptcr lepram deslrui jubetur(Le-
tiones pessimaj, homicidia, adulteria, fornioatio- uiV. xiv), cum fuerit pulvis effeota, extra civitatem
nes, furta, falsa testimonia, blasphemiae, plantatio- quidem ex ea residuus sit,
projicitur, ut ne lapis
nes sunt, quas non plantavit coelestis Pater. Si au- juxtaquod scriptum est:Similiter(g)ut lutumplatca-
tem vissoircoujus aitplantatioistiusmodicogitatus, rumdelebo eos{Ps.x\'u, 43). Oportet quippe peni-
audi qma.inimicus liomo lioc fecit q ui supcrseniinavit
,
tusinteriremalitiam.Subversumestaliquid,lapides
zizaniainmcdiotrilici {Malllt. .\iii, 25). Instatecce quoqueipsi qui destructi sunt, conterantur, ne ad
Deus, instat et Zabulus liabentcs semina sua. Si de-
p aliquam {Al. aliam) a^dificationem, quam diabolus
derimus locum Zabulo, inimious homo superserit ooncinnare potest, assumi valeant. Eradioatum est
plantationem, quam {Al. quoniam) non plantavit quippiam, invenit adversarius etiam inter ea, quaj
ccclestis Pater, utique eradicandam. Sin autem re- eradioata sunt, aliquam semenlem, quam ite-
pulso Zabulo, looum dederimus Deo, gaudens Dcus rum scminet. Propter quod jubet Doniinus ColH- :

super principale (/1/. sub principali) cordis nostri gilc,dicens,ct comburite ea igni, scilicet ut era-
sparget semon suum. Neo aliquis existimet (a) triste dioatio quoquo Zabuli, et ipsa subversio con-
quiddam 756 Jeremiam reoepisse, quiaconstitutus sumatur. 757 Verum non tantum in hoc stat ser-
sit ad eradicationemregnorumetgentium. Bonitatis mo divinus, ut eradicet, et destruat, et disperdat:
Dei istud est indicium, eradicare vitia por sernione?, esto enim, eradicata sinl omnia in me mala, do-
inimica ccclestis regni rcgna destruere, et bellantes struota et dispersa sint pessima, quid mihi prodest,
cum sua gente evertere nationes, erradioare et sub- si nonproeis quajeradicalactsuffossasunt, meliora
vertere. Est quffidam a^dificatio Zabuli, etestqure- in me plantenlur atque ajdificentur ? Propterea Dei
dam quod supcr arenam cxtruitur,
ffidificatio D.ei : verba primum faciunt, quod necosse est, eradicant,
hoc Zabuli est, super nullo enim stabili, (6) robusto- destruunt,perdunt,etpostha;caedificant,atqueplan-
que solidatur. Quod autom super petram .-edificatur, tant. Observavimus scmper in Scripturis sanotis,
hocDei est. Unde et his qui ejus sunt, dicitur Da C primum ea quaB videntur tristia nominari, deinde
:

agricuUura,Deixiil\cuUoestis{\ Cor. iii). {c) Super ea quffi hilariora sunt, secundo dici Ego occidam, :

gentes et regna eradicarc, etsubverterc,etdisperdcre. f<C(/Oi'iyi/!<;(z6o(De«?er.xxxui,39).(/i)Nondixit prias.

Si eradicatur aliquid, eteradicatio ipsa(rf) non dispe- Ego vivificabo, et postea, ocoidam. Impossibile (i)
riit adhuc permanet quod evulsum est. Si subrui-
: est enim, quod semel vivificavit Deus aut ab co
tur domus, et lapidesinruinasuntintegri: dissipata ipso, aut ab alio ocoidi. Sed ; Ego interficiam, cl ego
est domus, non tamen perdita. Opus est igitnr be- vicificabo.{j)Qnem interficiam?Paulumproditorem,
(a) Vt.6hs.nm,exislimet Deum trisle quiddam Jere- faciam, utflalPaulus aposlolus, etc. Utplanevideas,
mixprxccpisse,quiconstitulus, etc. Gra3oo textu re- non longiusrccederearbitratu suo Hieronymum;sed
fragante. ab eo, qui nunc superat, Graeco textu, eorumdem
(6) Vitiose antca erat, supernttlla enim stnhililur, verborum y.ai U^-i T.o'.-r,ni.i> occursu, intermedia, quae
abortumque non solidatur : et in fl. mss. pencs Hue- S. Dootor interprelatus est, exoidisse.
tium, ab isloqucsolidatur, vel ab istoquodsolidclur. (i) Quod hio habet Hieronymus inipossibile esse
:

OplimeRabanusleolionemmonuitrestituondam, su- quodscmel vivificavit Dcus.aut abeo ipso, aut abalio

pernullo cnim stabilirobustoqiie solidatur. Sic habct occidi, sic interpretor, eum qui vitas a;terna3 par-
etGrffiOus utt' ouSsvi -fip EoriipiK-ja'. Eopaitu y.y.1 piSaltij ticeps a Deo factus est, tam firmis a Deo foveri auxi-
xa! -^i-iiiiixbiM. liis,uteamnequaquampossitamittere.Interpretatio-
(c) Interseril Grsecus ol Hj^o'. toIvuv toG esoij, sermo- D nem nostram sequeutia oonfirmant, etquibus ad re-
nes ilaque Dci, (\uai Aui Hierohymus praHcriit, aut, surrectionem mortuorum ista rcferuntur. Quomodo
quod Huetius putat, excjusinterpretalionetemporis autcm in futura vita Beati a lapsii conlineantur, sic
diuturnitas erasit. Mox voces etregna suireoimus ex tradit ipse Origenes lib. v in Kpist. ad Rom. Quid :

Ilabano et GraBOO v.i.l paaiXeiod;. auleinsitquodinfuiurissieculistenealarbitriilibcrta

frf) Placuit legi cum Rabano dispcriit, ad Graacum tem,nerursumcorruatinpeccatum,breinnossermone
imlr^tct'. ; et Reg. ms. disperiil pro illo quod antea Aposlolus docct diccns : Charitas numqaam cadit.Id-
obtinebat dispcrgilur. circo cnim et fidc, ct spc mnjor clmritas dicitur, quia
{e) Vitinse erat, plutcas pro palens. sola cril. pcrquam delinqui u llra nonpolcrit..SieniiH
(/) Penos Rabanum, dispcreunt, el mo.v, quomodo inid animajicrfectionis asccndcrit, ul e.v totocordc
ct sidii-cr.sio redigatur, ctc, utroliiquo rcctiusad '<uo et c.v tota animu sua, el ex tofis riribus suis dili-
Oroccum. gat Dcuni,ct pru.umum suum tanquamseipsam, ubi
{g) Illud similiter suffecimus exRabano ct Graxo crit jicccati locus ? El paulo posl El ideo merito cha-
:

6[j-o'.tij;' ritus ,qu:c solaomnium ina.vima cst .omncmcreaturam

(/() Gra;cussubdit conlinun,Ttva aTro-/.T£voj;I,lau/ov contincbif a lapsu, lunccum erit Dcusomniain om-
Tov Trp'jOOTr|V, l,la'j).ov tov 0',(oy.TTjv" x.ai tflv Tznr/flM, "va ll.ibus. IiUETIUS.
Y£VY|Ta'. llauXoc (XTToaToXos, elc. id csi, ; quem occidam'! (,/)TQta hislsecpericope, quem inferficiam'! Paulum
Paulum proditorem, Paulampcrseculorcm : ct vivere proditorem, Paulumpersecutorem, ctvivilicabo, cum
S97 TRANSLATIO HOMILIAIIUM ORIGENIS IN JEREMIAM. HOM. II. m
Paulum persecutorem ; etvivificabo, ut fiatPaulus A est suffossa. Sicuti idolum in corda constructum
aposlolus Christi Jcsu. llecc si intclligerent iniscr- esl, illodeposito, a;dificetur templum Dei, et inve-
rimi (a) li.iiretici, numquam ad nos deferrent,crehro niatur gloria ejusin eo, ct fiat non infertilis, sive

ista dicentes Videsne Deum Legiset Prophetarum,

: locus exsurgens, sed plantatio paradisi ubi templ um ,

quomodo ferus est et inhuraanus ? quomodo dicit Dei sit in Christo Jesu, cui est gloria et imperium.
Ego ocridam, et ego vivificabo ? non advertentes in in sfficula sajculorum. Amen.
Scripturis annuntiatione suscitationis mortuorum, HOMILIA SECUNDA.
non considerantes resurrectionem jam ccepisse per De eo quod acriptum esl: Fugite de medio Babylonis
singulos Consepclimtir enim Chrislo perbaptismum,
: (Jerem. li. 6).

el consurgemus cnm eo {Rotn. vi, 4 Coloss. u, 12). ;

759 Quomodo corpus nostrum in aliquo terrae
A tristibus sempor, sed necessariis inchoat Deus, loco consistit, eodem modo et anima secundum sta-
veluti Ego occidam, et ego vimficaho
: ego perculiam, : tum suum in aliquo (rf) nuncupativo terrae loco est.
el ego sanabo. 758 Quem enim diligit Dominus, cor- Quod dico, sic fict manifestius, Corpus nostrum aut
ripit ; flagellat autem omnemfiliumqucmrccipitiHeb. in /Egypto est, aut in Babylone, aut in Palestina,
XII, 6) ; et post ha?c curat. Ipse dolorem facit, et ite- autinSyria, autcerte ubicumque. Similiteretanima
rum restiluit lajtitiam. Similitcr et in praesenti Do- •n in aliquoejusdem (e)terrae nominis loco est, alia in
minus ait : Constitui te hodie super gentes, et regna Babylone, alia iniEgypto, aliainAmmanitarum re-
eradicare, el suffodcre, et disperdere, ct xdificare, et gione et sic segregatim (.1/. sacrata) secundum
;

planlare. Verumtamen primum est, ut mala aufe- sententiamScripturarum.proqualitate vitaelocorum

rantur a nobis. Non potest in loco aedificationis diversitate (/") distinguitur. In Babylone est, quando
male aediUcare Deus Qux enim partieipatio justi- : confunditur,quando turbatur,quando, pacedeserta,
tiae et iniquitatis ? aut qux communicatio luci ad te- bellasu3tinet(/l/.sustinent) passionum, quando tu-
nebras (II Cor. vi, 14) ? Oportet malitiam ex imis multus malitiae circa eam fremit, tunc ut diximus,
sedibus eradicari : oportet et cedificationem pessi- in Babylone est. Et ad istam animam prophetalis
mam ab animabus {At. animis) nostris penitus au- sermo dirigitur, dicens: Fugite de medio Babijlonis,
ferri, ut postea sermones {b) Dei ffidificent atque et resalvate unusquisque animam suam. Donec enim

plantent. Possumus siquidem et aliter intelligere quisin Babyloneest, salvarinon potest.Quod(g)etsi

qu« scripta sunt : Ecce dedit sermones meos in os recordatus ibifuerit Jerusalem, ingemiscitet dicit
tuum. Et quid faciant sermones dicit : Eradicare, et Quomodo cantabimus canticum Domini in terra aliena
Sermones eradicant natio-
suffodere, cl disperde>-e. {Psal. cxxxvi) ? Et quia impossibile est inBabylone
nes.sermones regna aulTodiunt sed non regna ista ; constitutos Deo organis canere, otiosa quippe ibi
carnis et saeculi, (c) digna destruenlibus,digna era- C suntorganahymnorum Dei, propterea {Al. propter
dicantibus verbis. Ea quae eradicata et subversa eam) dicitur per Prophetam Super flumina Babylo- :

sunt senti, putas, in his quae dicimus modo non est nis illic (AI. ibi) sedimus, et flevimus, dum rccordare-
virtusquam Dominus tribuit,secundum quodscrip- mur tui, Sion: in salicibus in medio ejussuspendimus
tum est Dominus dabit verba evonycliiaiiti virtule
: organanostra. Suspensa sunt organanostra,quam-
multa {Psal.Lxvn, 12) ? virtus eradicans atque suf- diu in Babylone sumus in salicibus fluminum Baby-
fodiens, si qua quod mendacium, si
infidclilas, si lonum. Si Jerusalem, in locum
autem venerimus in

qua malitia, si qualuxuria, si qua discordia non visionis et pacis, organa,qua2ante otiosapendebant,

magno sensus dispendio deerat, nosque primumex larum, vidcte qualis sit. Ego, inquit, occidam, vivere
Rabano suCfecimus. Ostendimus autem superiori faciam ; pcrc.utiam. et ego sanabo et non est quicruat ,
'
nota h totidem haberi in Grffco verbis, xtvot arozTs- de manibus meis. Audiunt Occidam,elnon audiunt:
:

VCi); I|IauXoV TOV TtpG0OTT|V, l^xO),OV TOV OUUXTr,V,Xa! ^f|V Vivijicabo. Audiunt: Pcrcutiam, et audirecontemnunt:
:qu£BCuminLatinisHieronymicodd.Huetius
•r.otT|!jii) El cgo sanabo. Isliumnodi occasionibus Creatorem ca-
non invenisset, ab Origeniano exemplari Hierony- tumiiianlur. Huetius.
mum longius exspatiari dixil. (/)) Vitiose aberat vox Dei, quam ex Rabano Grae-

(a Basiiidianos, Valentinianos, Gerdonianos, Mar- coque textu, ot 'tJ)'(w. toO Heou otxo8o|ji.r|6u)atv, suffe-
cionistas, aliosque ejus farinaj h;ercticos suggillat. J)
cimus.
Origenes in Matth.xix ^riTrjjj'.; o£ roKTri^dyaOoTrj- : ((•) Ilegii ms3. \)6nes\\\xeX\vin\,digne deslrubntibus,

TO;; a'jTO'j ttveT X2t Ta |jLrj voo'jjx£va uuo twv, to ojov digne cradicantibus.
£a'jToT^,3'j'/,o'iavTO'jvTtov T^iv Tovi voijLOv €l£ov/,a; xaTri -
£tp" ((/jHoc vocabulo et paulo post utitur.Quare quod
YOpo'JVT(uv a'jTotj,a o'jos iTEpt avOptoTiov ziyx Xsyeiv E'j- diximusin pr;cl"atione touii quarti, ubide interprete
xoAov yip QeoO aYaOoTr|Toi; -Ttvoiv xa! to.
E!TT! iie'.Oo|jiai homiliarum iu isiam, uusquaiu illud in Hieronymi
'Eyw a-noxTEviuo^j-/, sXaTTOv
Tco. Kat 'riv T;o!f|tjoj"6;jtotoK scriptis inveniri, reseindi uno atiiue altero exemplo
0= xai To I^aTa;<o, o'j-/ ;(^TTov T([j, K^-,''" taaoait Qucres : cupunus.
autem quomodo bonitatem illiiiaca ctiam spirciit, qux ((?) Elegantius penes Haban., ejusdein cuiii tcrra
ab iis minimeintelliguntur, gui Dcum Lcgis,gnanlum nomints.
in se est, calumniantur, cumque lioc criminantw' no- (/) Antea erat, locorum diversitales distinguuntur.
minc. quo ne liominem quidcm reprcliendcrepromptum M'jiLor quamreponiinusllabaniest lectio,i/!t't')'ii7o/e
forcl.Sic cnim animum mcuin induco, non minus id distinguilur : id est anima, ad quain scnsum referri
Dei bonitalem significare : Eyo occidam ; atque illud : liquet.
Et ego vivere faciani : item et hoc : Pcrcutiam, haud ((/) Apud Ilaban., Qui ctiam recordatus ubi fuerit

secus ac : Et ego sanabo. Idem homil. 17 in Luc. : Jerusalcm.

Aiunt enim (Valentiniani) :Ecce Deus legis et Prophe-
 :

m S. EUSEBII HIERONYMI 600

tuncas3umunturinmanibus,tuncjugitor(n)cithari- A. Rabylonis consistere, ut ex omni parte aequale sit
zamus, et non est tempus, qucindo 760 non laude- spatium, etitain umbilico ejus, quasiin mediocor-
mus Deum perorgana, quK liabcmusin manibus. dis animalis,habitet. Sicuti enim aniraalis medietas
Igitur ut dicere cceperamus, semperanimain aliquo cor est,et in Evangelio secundum Lucam, corterrx
nuncupativo terraj loco est et sicut peccatores in
: (Luc. xvii) medietas terrge nominatur: sic mihi vi-
Babylone, sic econtrario justi in Judcca. Verumta- detur, et in Ezechiele dictum, in cor maris posita
men juxta qualitatem vita; etfidei, etin ipsa Judaa Tyrus (Ezech. xxvi), et nunc peccatores de medio
locis inter se variis separantur. Sive enim in Dan Babylonis, hoc est de corde ejus fugere debere. Fu-
est, queeextremaj JudaicTj partes sunt, sivein supe- gite ergo de medio Babylonis,ut (e) medietatem Ba-
rioribus paululum locis, melioribusque quam Dan, bylonis deserentes, in finibus ejus incipiatis esse,
sive in mediis finibus Judffiae, sive circa Jcrusalem non inmedio. Quod sicuivideturobscurum, sicfiet
et est omnium beatissima, quc^ inmedia Jerusalem manifestius quiaqui valde demcrsus est invitiis,
:

urbe consistit. Qui vero peccatorest, et nimiis (.4/. hic medius(/") habitator est.Quivero paulatimrelin-
nimis) sceleribus oppressus, hic in Babylone est. quens malum, et naturamsuam ad melioraconver-
Hoc autem modico minor,etnecQumusqueadsum- tens, nontamcocperitvirtutes possidere,quamcupe-
raum peccatorum culmen ascendens, in ^Egypto et re, iste licet ex medio fugerit Babylonis, tamennec-
j^
in partibus Mgypti commoratur. Et sicut qui in Ju- dum de Babylone discessit. Secundum istius modi
daea sunt non aiqualia cuncti possident loca: alius expositiones decet {Al. docet) sacras Litteras cre-
quippe in Jcrusalem est, et aiius in Dan, alius in dere, ne unum quidem apicem habere vacuum sa-
Nephtalim,alius infinibusGad sic (/)) omnes,quiin
: pientia Dei. Qui enim mihi homini praecipit (A\.
iflgypto sunt, non aequales ^gypti partesincolunt; prfficepit), 76*8 Nonappar-ebis ante conspec-
dicens :

alius in Taphni, alius in Memphi, alius in Syene. tum meum vacuus (Deut. xvi, Exod. xxiii), multo
alius in Bubasti habitat. Quaa loca prophela Eze- plus hoc ipse agit, ne aliquid vacuum loquatur. Ex
chiel plena mysteriis voce testatur, nomina quoque plenitudine ejus accipientes prophetceea,qu8eerant
partium ^gypti exponens, de quibus si quis lector de plenitudine sumpta,cecinerunt, et idcirco (g^^sa-
fuerat spiritualis dijudicans omnia, etipse anemine cra volumina spiritus plenitudine spirant.nihilque
dijudicatus, non solum majores regiones allegoriza- est sive in Prophetis, sive in Lege, sive in Evan-
bit, veluti Judajam, et /Egyptuiii et Babylonem, sed gelio, sive in Apostolo, quod non a plenitudine di-
particulas quoque Et quomndo in Jurtc-ca Jeru-
terrffl. vinaemajestatisdescendat.Quamobrem (A)spirant in
salcm Bethlehem,
csterasque civitates ita in : Scripturissanctishodieque plenitudinis verba. Spi-
jEgyptolegensDiospo!im,Bubcistim,Taphnim,Mem- rant autem his,qui habent et oculos advidenda coe-
phim, Syenem, pro intellecturerum figurabit. Quis ti lestia, et aures ad audienda divina, et nares ad ea
761 sapiens et intelligit ista ? aut quis intelligens qucT sunt plenitudinis sentienda. Haec dixi, quia non
et cognoscit Quis saltem in tenuiori sensu
ea ? sit simpliciter positum : Fugite de Babylone, sed
constitutus cognoscere potuit voluntatem quam Spi- cum additamentonecessario:F«(72<erfej7icd;'oBa6y-
ritus sanctus habet litterc-e ? Verum nuno aliud pro- lonis,ct rcsalmteunusquisque animamsuamVyimnm
positum est, quid his, qui in Babylone sunt, Dei oportet fugore de medioBabylonis, deinde singulos
sermone praecipiatur(^/. sermo prascipiat) Fugite : animas suas resalvare, cum fugerint. Neque vero
demedio Bahylonis. Nec gradatim, non pedetentim, dixit salvate, sed resalvate. Appositio syllabce signi-
&ed cum velocitate, cum cursu 1'ugite ; hoc est enim ficat sacramentum. Quia quondam gustantes salu-
fugere : Fugite de medio Babijlonis. Quicumque con- tem, et de ea propter peccata postea corruentes,
fusam habetis animam a variorum passione vitio- venerunt ad (/l/.venimus in) Babylonem. Cujus rei
rum,ad vosdirigitursermo :etmihiquoqueidip8um causa oportet (z) rosalvare animam suam,ut incipiat
jubetur, siquidem adhuc sum in confusione (t) inve- reouperare quodperdidit,secundum apostolum Pe-
teratus, et ideo in Babylone sum. Quid ergo prasci- trum dicentem ita {j)Reportabimus finemfidei salu-
:

pit Deus ? Non dixit, exite de medio Babylonis hoc ; tem, de qua salute exquisierunt ct scrutat! sunt pro-
enlm potest fieri et gradatim sed Fugite de medio; : pketa;,qui propter noslram prophetaverunf gratiam(I
j)
Bahylonis. Ego (d) quidem et in eo, quod diciturtk Petr. i). Verumtamen in nobis est 1'ugero de Baby-
medio, rationem quc-ero sermonis. Poteatquippe eve- positum est potestate, si velimus
lone, et in nostra
nire,utaliquis in Babylone sit; sed cum in extremis resuscitarequod corruit.Tertiummandatumest -.Et
ejus flnibuscommoretur,quodammodocxtra Baby- nequeprojiciaminiiHiniquitatemejus.Cumqu\s{k){\l
lonem esse videantur. Aliud autem et in mcdietate gerit injuslitiam Babylonis, ct non egcrit pojniten-

(a) Idem, tU7ic jugiterpsallimus,lunccontintia[im l(iom,idcirco sempersacravoiuminaspiritum

(g)
eittiarizamus. plenitudinis, spirant.
(b) Idem, sic cum Mgypto omnes sint, non etc. (b) Idem. Quumobrem spirant hodie,quxin sanctis
(c) Raban., in confusionesum mentis. Scripturis sunt, plenitudinis verba.
(d) Idem, Ergo et in eo, etc. (i) Idera, oporlet unumquemque salvare, ctc.
(e) Raban.. ut in medietate Babylotiis, elc. scili- finem
' (j) Vitiose erat, dicentem. Ista repor tavimus
cet esse.
etc.
(f) Interserit Rabanus Babylonis nomen, rectius. (lt)Ra.\3an.,CumquisfueritinjustitiaBabylonis,etc.
601 TRANSLATIO HOMILIAHUM ORIGENIS IN JEREMIAM. HOM. II.

tiam, tunc consequcns est ut projii'iatur. OLserva A menla monslratur ;

qui autem peccans corripitur,
vero Soripturam, quomodo licet ex Hebrsea lingua, nescio quid ei[.4l. ex] pcena. HKcpro-
excurrat pro
inGrrccam sit translata,nihilominus,quantum reoi- pter hoo quod dictum est. Quia tempus vindiclse
pere potest differentias verborum, significantur ex- ejus a Domino est. Sequitur Retribuiionem ipse re-. :

presserit. Dioil quippe in alio loco Elegi nbjedus :

in6u(;(«.NonperministrosretriljuctBabyloni Deus,-
esse in domo Domini [Psal. Lxxxm), et non ait pro- ssd ipse retribuet, quod merotur. Volo quiddam di-
jectus. In prfesenti autem non posuit,et ne abjicia- cere in additamento pronominis in eo,quod scribi-
mini in injustitiam ejus, sed, Ne projiriamini in in- im,ipse; ait enim : lielributionem ipse retribuet ei.

justiliam ejus. Aliud 763 est enim projici, aliud Non omnibus Deus ipse retribuet quod merentur,
abjici. Quod enim in despecfione est, et neglectu, sed sunt quidam,quibusperaliosrestituit, sive pu-
hoc non projicitur, sod abjicitur. Quod vero foris niens, sive medicans per dolorem, ut in Psalmis
a salute, ct boatitudinealienum, hoc projici-
(a) est continetur: Misit ineos iram indignationis sux,furo-
tur.Quod et in alio looo declarat Scriptura divina rcm., ct iram, et angustiam, immissionem per angelos

dicens : Duces populi mei projicienlur ex {bj domo de- pessimos {Psal. lxxvii). His enim non ipse restituit,
liciarum suarum, propfer pessimas voluntates suas. sed ad retributionem illorum ministris usus est an-
Cleri enim eorum non proderunt eis {Mich. ii, 9). Sed „ gelis pessimis:etaliisforsitan non per malosreddit,
et tu ipse poteris congregare. sicubi in Scripturis sed perbonos, utineis, qui pro sceleribus puniun-
projectionis, et abjectionis nomen invoneris, ut ex tur. Mullaque (c) itiusmodi, si Scripturas scrutoris,
comparationeverborum,magispossisconfidensferre invenies.Est autem quando, ministrorum {d) officio

sententiam. Quia dispensatio providenti», etiamsi refulato, rctributionem Deus ipse restituit,ut nuno
non magnopere curavit, ut disertitudinem, quoe in Babyloni.Timeo quiddam obsouri in loco manifesto
Gr.-cco sermone laudatur, GrKce interpretando se- interponere, quod mihi videtur latere si taceam.
qucretur: curavit tamen ea quai significantia sunt Verumtamen audendum est saltem pauca perstrin-
exhibere, et differentiam eorum explanare dikicide gere. Quando sunt vulnera prompta cura- facilia,et

his qui Scripturas diligentissime perscrutantur. Nc tio [.Al. curationij, servum suum,
medicus mittit

projiciamini ininiquitatem Babijlonis,quia tempus vin- mittit discipulum, ut [.4/. et] per eum languentem
dictx ejus est a Dominc. Miro sensu supplicia dicit ir- medicetur [Al. medicatur] neque enim magna sunt :

rogari propler cjus qui ea patitur ultionem. Quando vulnera. Evonit quoque aliquoties, ut sectionis et
enim quis non vindicatur, et relinquilur impunitus, ferri indigeat, qui sanatur: attamen non ipse me-

frequenter me dixisse memini id quod in duodecim dicus pergit ad oum ; sed eligens unum es disoipu-
Prophetis scriptum est Et non visilabo super filias
: lis, qui curare valeat, eo utitur ministro. Quando
vestras, quando fornicanlur, et stiper nuru,s vestras, C vero insanabiles plagsp sunt,ut,et (e) emortuacarne,
quando adulterantur [Al. adulterant] {Osee iv). Non putredo contabuerit, et intantum mala valetudo
ergo, ut quidarn esistimant, Deus peccatores punit est,ut non servi, vel discipuli, qui jam prope eum
iratus ; sed,si sic expedit loqui, magna ira est, aDeo per scienliam artis accesserunt [/1/. accessit], sed
tormenta non perpeti.Qui enim punitur, eliamsi ab ipsiusmagistrimanibusindigeat^tuncipse^/jmagnus
ea quae vocatur ira Dei corripitur,ad hoc punitur, 365 medicus prcecinctus lumbos, ad sectionem te-
ut emendetur.Domme.ait David, ne in ira tua arguas quando
terrimi vulneris concitatur. Similiter itaque
me, neque in furore tuo corripias me {Psal. ix). Sod sunt minorapeccata, non restituit Deus ipse peccan-
etiamsi argues, argue nos in judicio, et non in fu- tibus, sed aliis utitur ministris. Quando vero per
rore, dixit Jeremias. Inveniesautemetiamex repro- meritasua ingenshominemaegritudocomprehendit,
missione Dei in quosdam correptionem dari. Ideo utnuno Babylonom, qure gravibus propriae malitia;
cum [Al. Cumineoj peccantibus Ghristi filiis, pcena est {g) confossa vulneribus tunc ad retributionem :

promittitur,misericordia non denegatur [/1/. ne mi- Deus ipse festinat. Siniilia qusdam huicsi requiris
sericordia denegetur],ut scriptum est : Si derelique- invenies et de Jerusalem, quae ei acciderunt post
rinl filii ejus legem meam,et in judiciis meis non am- prophetas, ob id, quia insidiata sit Christo. Sic fi-

bulaverint ; meas profanaverint ,ci mandala

sijustitias T) nita est primi capituli continentia. Yideamuset cae-

mea non custodierint ,visitabo in virga lacinora eorum, tera : Calix aurevs Babylon in manu Dei (Al. Domini)
et in flagellis iniquilates 7 64 eorum, misericordiam inebrians omnem terram. Devinoejus bibcrunt gentes
autem meam non dispergam ab eis {Ps. Lxxxvui),Ista (Al.omnes gemtes), propter hoc commotse sunt gentes,
considerans, vide quomodo necdum poena dignus Babylon, et conlrita est. Nabuchodo-
et subito cccidit
sit,qui usquead pra;sens tempuscommittit scelera, nosor volens deciporo homines, per oalicem Baby-
nec punitur. Visitatio quippe Dei per visitati tor- lonis dolosum, non miscuit in vase fictili,(/i) quod

la) Yia.ha.n., foris penitm a salute, {e) Raban., et in cmortua carne alta pulredo conta-
(b) Sic ex eodom restutuimus extwv
et Graeco toxtu buit.
oix.ia)v Tp'j»7;; auTwv. Antea corrupte legebatur ex do- Idem, ipsc manibus mcdicus.
(f)
micilio rerum suarum. Corrupte antea legebatur confusa.
[g)
(() Antea, Mullaque similia istiusmodi per Scriptu- (/i) Rab., quam parabat potioncm: tum rectius et

ras, si scrutcris, etc. plenius, in paululum mcliore, ferreo scilicet et xrco

(d) Erat, offieium refutatur. vase, etc.
 :

603 S. EUSEBII HIERONYMI 604

parabat potari, sed nequeinpaulo meliore, etaareo A estaudenter loqui,dicitjusto Deusadhuoconsistenti
vase, vel stanneo, eL quod isla pracellit argenteo : superterram Coilum es, el in ccplum ibis. Portat
:

verum aureum, in eo poculuni tempe-

eligens vas enim imaginem cffilestis. Igitur ut concludam, calix
ravit, ut quis videns deeorom auri,dum radiantis aureus inebriat omnem terram,id est, omnes ab eo
metalli pulchritudine deloctatur, ct totus oculis hfc- inebriamur quamdiu lerra sumus. De (Al. a) vino
non consideret quid intrinsecus latitet,
ret in specie, ejus biberunt gentes, propier hoc commotx sunt. Siout
etaocipiens cah'cem, bibal nesciens calicem Nabu- in his, qui bibunt istum,qui in usu est, vini liquo-
chodonosor.(a) Intelliges autem calicem aureum in rem, si super sitim, et super mensuram biberint,
prajsenti nominatum,
animadvertas pessimorura
si videmus ebrii(/i) corporis molum.vacillantes pedes,
dogmatum verba mortifera qualcm habeant compo- caput ac tempora 36 J pra-gravata, os dissolutum,
Bitionem sermonum, qualem decorem eloquentia;, linguam significantem sermonesebrii,ethasrentibu3
qualem rerum divisionem et cognosces quomodo
: labiis verba pracisa : similiter est videre eos, qui
unusquisque poetarum,qui putanturapud vos diser- de calice aureo biberint Babylonis, quomodo mo-
aureum temperaverit, et in calicem
tissimi, calicem veantur, quomodo instabiles gressu sint, quomodo
aureum venenum injecerit idololatria;, et venenum debilitata mente,et fluctuante cogitatu [Al. conatu)
turpiIoquii,venenum eorum, qiia animam hominis t, nihilfirme(j/.firmi) teneant,sed semperin turbatiO'
interimunt dogmatum,venenum falsinominisscien nibusagantur incerti. Quamobrem Soriptura divina
tiae.Sed meus Jesus contra fecit, soiens aureum ca- de istius modi hominibus in alio looo ita ait Pro- :

licem Zahuli,et pra;cavens ne aliquis ad fidem suam pterea commoti siint.lnieTponamua aliquid mysterii,
veniens, suspicarotur etiam Christi talem esse cali- quid de peccatore dicatur Cain. Cum egressus est a
cem, qualcm esse (A) requirat, et per similitudinem facie Dei, habitavit in terra Naid, contra Edem
materiee formidaret errorem : ideoouravit 766, ut {Gen. iv). Naid in Gra;ca lingua interpretatur com-
haberemusthesaurumistumin vasis flctilibus.Sffipe motio. Qui enim derelinquit Deum, qui deserit sen-
vidi aureum calicem inpulchro sermonis ornatu,et sum de co jugiter cogitandi, iste in terra Naid ho-
dogmatura venena considerans,deprehendi calicem est, in tribulatione mali cordis, et
dieque habitat,id
Babylonis Cali.v aurcns Bahylon in manu Dei. Non mentis commotione consislit. Bibernnt gentes, pro-
semper calix aureus Babylon. Cum auteni venerit pterea commotx sunt, cl snbilo cecidit Babylon, el
ad vindictam, et in manu Dei posita fuerit, tunc contrita est [Luc. xvii). Quando dicit repente cecidit
efficitur terra, qua; quondam tacta est in Jubath. Babylon, videtur mihi prophetizare consummatio-
(/1/. Neque vero jugiterin manu Dei contine-
Job). nem mundi subito futuram.Quomodo (Al. quando)
tantum tempore, cura cceperit Do-
tur, sed ultionis enim diebus diluvii comedebant, et bibebant, eme-
minus ei restituere quod merotur tunc in manu C bant,et vendebant, plantabant, et sedificabant, do-
:

ejus (c) inebrians omnem aureus

terram iste cali.x neo venil (Al. veniret) diluvium, et tulit omnes, et
Babylon inebriabit. Quomodo autem universam ter- subito venit inundatio : similiter autem, et in dio-

ram inebriabit (/1/. inebriaverit) ; facile scies, si bus Loth, consummatio mundi non per partes
sio et
consideraveris omnes homines ebrios. Inebriamur fiet,sed repente. Huic conferendum existimato (/1/.
ira,inebriamur tristitia,inebriamur [d) mente, exce- aestimo), id quod scriptum est in Jesu Nave [Josue
dimus amorCjConcupiscentiis et vanagloria.Quanta vii), quando a voco sola tuba;, Jerico civitas cor-

pocula temperaverit,quot (c) inebriantes porrexerit ruenssubito disperiit: et juxta hanc similitudinem
calioes calix iste,quid necesse est dioere ? Calix au- Babylonem quoque in consummatione sfficuli casu-
reus,DabiiIon inebrians
, omnem terram. Animadverte ram esse,et subito conterendara, et hEC quidem de
omnem terram plenam esse peccatis, et non quaeres consummatione dicta sunt. Si vero veneris ad ad-
quomodo Babylon omnem terram inebriaverit. Sed ventum Domini raei Jesu Christi, et videris ejus
si forte (/) videris justura,cbrium non esse decalice magnum opus,quomodo subverterit omniagentium
peccatnrum, noli putare Scripturam esse mentitam, de idolis dogmata, ut credentes de erroris exiraeret
qua; dixerat : inebrians omnem terram,cum iste non
jugo, intelliges quia in tempore passionis ejus Ba-
inebrietur a Babylone, et tamen consistat in terra. q bylon exteraplo corruitet contrita est.Unusquisque
Audi quia justus non sit terra (Al. in terra) Om- nostrumconsiderelseipsum,etanimadvertatBabylo-
:

nem terram inebriat calix iste aureus. Justus vero nem in suo pectore corruisse.Si autem et in alicu-
cum super terram, conversationem in ooelis ha-
sit juscorde non cecidit civitas confusionis,huic Chris-
bet.Et propler hoc non oonvenit ulteriusjusto dici tus necdum advenit. Veniente quippe eo, Babylon
Terra es, et in terram ibis [Gcn.ni). Sed (g) si necesse ruere consuevit.Propter hoc ad orationum praesidia

(a) Subsequentem periodum pluribus locis misere ((/) Apud eumdem, inebriamur,el mente excidimus
deformatara, sensuquc laborantem, ad Rabanicam amorc, concupisc.enliis, eto.
leclionem excgiinus, ac rostituiraus. (c) Item, rjuot ebrietaiis porrexerit calices.

(b) Penes Itaban., qiialem reliquerit,sed neulra sa- (f)

Perperam Vulgati addunt te.
tis arridet lectio. {(j) Si voculam
Uabanus sufficit. Sunt vero ejus-
((•) Pleniiis apud lla.h-du.., inmanu ejus fictinebrians raodi nuilta,qu;e,lectore non admonito,restituimus.
omncm lcrram. Iste calix aureus Babylon inebriavit (/() Lectum antea,
corpus motum.
omnem lerram.
605 TRANSLATIO HOMILIAIIUM ORIGENIS IN JERRMIAM. HOM. III. 606

confugfentes.petiteutveniatJesusin cordavestra.et A est, credita nobis est a Deo medicina, ut animam

conleratBabylonem.ot faciat ruere omnemmaliliam curaremus humanam :adhibuimus adjutorium.me-
ejus, I6S et reajdificet prohis, qua; subversa sunt, dicinam (.1/. medicamina) imposuirnus multum :

et pro Babylone, quaj fuorat ante conslructa, in ipso contumax est, non vult obsorvare, quod dicimus,
principalicordis vestri [.•!/. nostri| Jerusalem civita- studium nostrum non soqwlar eKecius. flelinquanms
tem sanctam Un.Plangilc eam,claccipile rcsinam cor- eain, et abeamiis imu(juisque in terram suam, id est,'
rcplionis cjus,si fjuomodo sanahilur. Plaugite, ait, Ba- (u) domesticum Iocum,et proprium. Gave,homo, ne-

bylonem. Deinde quia omnis anima rccipere potest
salutem, et neque una apud Deum est insanabilis,
idcirco consilium dat his,qui possunt trausmigraro
[Al. Irausmigrationisjin Jerusalem ad testiraonium
[Al. et tcstimonii] habere resinam ad emplaslra
cienda,ut assumant medicamina, et quanto valent
studio,sanitati restituant Babylonem. Hoc experia-
mur et nos facere, deprecantcs Deum, ut de nobis
quando rclinquat te medicus.sivo Angelus Dei, sive
quicumquo hon]inuni,cuicreditaestcurasermonum
ad salutis medicinamdefercndam (^/. medicamina
deferenda). Si enim te dereliquermt et dixerint
fa- Ahcamus unusquisquc in lcrramsuam,quia appropin-
quavit in cmlum judicium cjus, manifestum estquia
abscessio eorum condemnatio tua sit,ut irremedia-
bilis, nolenlisque curari.Cum autem te deseruerint

resinam rationabilem {Al. rationalom], et de ratio- (Al. deseruorunt),quid tibi aliud eventurum est nisi
nabili resina discamus ei malagma imponero, et quod solet bis acoidere, qui a medicis desperantur,
oleum, etalligaluras, ctimponentes alligemus vul- utentes voluntale morbi sui,ut ad pejora demergan-
nera Babylonis, imitantes Samarilanum, et [Al. ut] tur? (6) Fiunlhis similiael in consuetudine istius
sanetur misera civitas,et curata desinat esse quod vitae a prudentibus medicis. Accedit aliquis eorura
(ucrat. Istud est, quod ait acoipere [/1/. accipe] resi- ad languentem, 7 70 quantumarspatitur,ct indus-
nam correptionis ojus si quomodo sanabitur. Ubi non cessat :sed si aut.Tgritudotan-
tria(c) medicin,-c
sunt ha>.retici? ubi sunt.qui naturas quasdam intro- tasit,ut repugnet curationi,autipseinvalidusperim-
duc9ntes,asscrunt csse naturam 1^.1/. materiam]de- patientiam doloriscontra faciatquamjubetur,relin-
sperabilem, quo3 penitus non rccipiat salutem ? si quitmcdicus,desperans(/l/.desperat)hujusmodiho-
estnatura, qua; pereat, qufe alia talis erit utBaby- minem,etrccidit neintermanussuasexspirans,cau-
lon?Attamon neque istam despicit Deus. Pra^cipit saminteritus ejus ad se retorqueat. Si ergo et nos,
enim medicis Dcus ut recipiant resinam superBaby- nein sanctorum angelorum manibus,qui ad noscu-
lonem, si quomodo sanetur. Quidam igitur eorum, randos a Domino destinati sunt, moriamur, relin-
qui mandatum acceperant, accipiontos rosinamcor- quunt nos desperantos animam nostram, et aiunt
reptioni {Al. corruptioni) BabyIonis,si quomodo sa- Noncstmala(jmaimponere,nequeolcum,nequealligatu-
netur, fecerunt quod fuerat imperatum, repererunt C ras, quia appropinquavit in ccelum judicium ejus, Et
(Al.acoeperunt) resinam ad correptionem (Al. cor- est usque ad aslra. Qui parvum habet pec-
clcvatum
ruptionem) ejus, audientes posse fiori, ut Babylon oatum,nonusquead ccelumct sidcrajudicium suum
reciperet sanitatern. F.t quia.quod putaverunt non effert (.ti. ejus affertur). Pusillum enim, et humile
effecerunt (/IL reperernnt), Bahylon quippe in pri- est. Quivcro cresoit in scelere, crescit et in judicio,
stina (.1/. proposita) malitia perseverans, noluitse simuli(ue cum vitiis augetur et poena et quia intan- :

curari,satisfaciunt boni medici, et dicunt ; Curaui- tumdelinquit (.•!/. deliquit), ut judicium ejus usque
7nus ISahijlonem, et non est sanata, Rclinquamus eam. ad cojlostia sublevctur,et per impictatem suam re-
Vide autem, homo, ne quando angelis prajcipiat sistens Deo ad superiora conscendat, profert Deus
Deus, ut ad languorem anim;e tuK medicaminum judiciumsuumin((/)humiliationemejusjudicii,quod
emplastra conficiant, si quomodo possisabasgrota- celatumesta peccatore,etproferensjudicium suum,
tione sanari, et respondeant angeli Curavimus Ba- : humiliat quidem peccatorem, retribuit autem justo
bylonem,istam ostendentes a passionibus confusam digna vitaaejus in Christo Jesu Domino nostro, cui
animam sum (Al. tuara), et non est sanata. Non est gloria et imperium in SKCula sfficulorum.
scientiarn artis sua;,ncque resinc-e vim criminantur ;
Amen.
sed te, qui praiceplis eorum obsequi noluisti, di- p.
HOMILIA TERTIA.
centes : Curavinius Babylonem, et non est sanata De eo quod scriptum cst : Et contritus malleus uni-
Relinquamus eam. Steterunt medici sub 7«>!> versx terrx (Jerem. l, 23).

magno medico angeli Dei, volentes curare imbe- 7S9Quomodo, ait, confractus,ctconlritusest mal-
cillitates nostras, volentes animam liborare de vi- quomodo factacst inc.iicrminium
leus univcrsx terrx'!
tiis, sed nos ipsi repellimus eos, dum consiliis co- Dahglon Quasrendum (e) intcrhiGC quis sit malleus
?
rum non acquiescimus. Vident se operara perdcre, universee tcrra?, quajvc cjus contritio unde ait :

cum loquuntur invicem, ct dicuni [{elinquamus : propheta, quiaantc confractusest quam oontritus,
eam, et aheamus unusquisque in terram suam. Hoc ut congregantes ea, quee alicubi de malleo scripta

(a)Penes l\oiha.n. ,domcslicum etp?-opriumnegolium. c.iallalum cst a peccalo. ct perfercns judicium suum,
Cave. liuniiliat quidempeccatum,relrihuit autem juslo digna
(b) Anlea erat, Sic et his simililer in, elo. vila cjus, elc.
((,') Lcgcbatur antea mcdicamina non cessant. [c) VcncsWah., Quwrendumiyiturquissil siiirUalilcr
(d) Apud Rabun.,/» humilialionc ejusjudicii,quod malleusuniversxterrx,ijuuiveejusconlritioprophetata
 eo7 S. EUSEBII HIERONYMI 608
sunl, cum invenerimus nomen ejus, investigemus A. ras,etqu;crcs,si quod potes invenire vestigium be-
etiam nominis vokmtatem ex his, qua3 afTerimus ne aDeopromittit,utmalleuspercutiendaperoutiat.
exeraplis. Donius quondam coraponebatur Dei, Verbi gratia diotum sit(ad intelligentiamenira obs-
730 juxta tertium Ilegnorum lilirum {ni Rf;/. vi), curiorum sumuntur exempla),si malleus nonesset,
et Salomon erat oonstruens, etsedificans eam. Ubi- non esset tubaproductilis, qua3 juxtaLegem ad so-
que quasi in laude dicitur de domo Dei, quia mal- lemnitates Dei exculiat, quae audientium animoa
leus et securis non sunt audita in domo Dei. Ergo clangore suo aecendit ad bcllum. Necessarius est
quomodo malleus non auditur in domo Dei sic : malleus, ut tuba productilis fiat. Multa cooperatus
quia domus Dei Ecclesia est, malleus in Ecclesia est i.ste malleus tuba; productili Paulo, uteum per
non auditur.Quis est iste malleus volens quantum varia tenlamenta producerot, et approbaret, quia
in se estimpedire lapides a-dificationis templi, ut illa?sus posset excudi, flguramque assumere tubae
contriti non conveniant fundamentis ejus? Vide(a) magnisonee, non incertam dans voeem in audientes,
nunc 7 71 Zabulum, si non ipse est malleus uni- ut prfeparentnr ad militiae bellum.Et quoniam mal-
versae terra;.Ego autem pronuntiabo confidens, es- leus invenitur contraria fortitudo, et draco incus
se aliquem, qui non magnopere curet de iiiallco producibilis, istius modi semper in Scripturis mat-
universa3 terrai.Et quoniam exemplum (b) assump- _ leo,vel quacumque alia materia compositum nomen
tum est de sensibili malleo quaero materiam malleo
,
assumens; instabo sermone ; Cain generavit filios,
fortiorem,qua; nihil ab eo percussa patiatur. Quam et de Gain ortus est faber aeris et ferri. Ergo ut Za-
quidem quffirens reperi (Al. reperiri) in eo quod bulus, qui omnium tentationum operator est, mal-
scriptum cst : Erce vir stan^ stiper muros aihimaiiti- leus dioitur: ita qui ministrat, malleator est filius
nos, el in manu cjus adamus. Relert autcm de ada- Cain.Quotiesoumquo enim in tentatione incideris,
mante hisloria,quia tbrtior omni casdenti se mal-
sit scito malleum Zabulum esse, et malleatorem eum,
leo, incontritus et inconvincibilis permanens (.1/. per quem teZabuIusinsequitur. Velut in proditione
perseverans). Licet supra stet malleus Zabulus, et Salvatoris malleus Zabulus,malleator Judas fuit. Et
suppositus sit draco,qui est quasi incusindomabi- multi erant malleatores in tomporo illo, quo Domi-
lis, tamen in manu Dei, et in conspeotu ejus
nihil nus passus est, claraantes : tolle de terra talem :

consistensadamas perpetitur. Duo itaque conlraria crucifige, crncifige eum.Omnia malleatoribusplena

suntadamanti isti,malleus,et incus improduoibilis. sunt.Quotquot enim inactusuoZabuIumsuspiciunt,
Jam quoddam est et apud nationes tritum vulgi ser- etministrant ei ad probandum justum,et injustum
mone proverbium, ut de his, coarguendum, omnes malleatores sunt. Idcirco si
qui anxietatibus et
ingentibus malis premuntnr,dicant malleum hori malleator eras,et in manu malleum continebas,
: Inter
sunt etincudem. Tu autem hoo refors ad Zabulum C nunc disoens,quia a Cain fralricidaoriuntur mallea-
et draconem, qui istiusmodi semper inScripturis torcs.projice malleum de manu tua, et transmigra
pro varietate causarum nominibus insigniuntur ; et ad malleatorum, quae spiritalis est, generationem,
dicis quia sanctus qui quasi murus adamantinus, sicut Enos et reliquorum, qui Scripturarum laudi-
vel in manu Domini adamas est non curet neque de bus efferuntur. A'erumtamen finis confractio est
malleo, neque de inoude ; sed quanto plus cssus atqueoontritio.Esl sciendum quidem,quoniam pro-
fuerit, tanto plus ejus virtutem splendescere. Aiunt phetalus nunc malleus Zabulus sit, malleus non
eos, quimercimonia lapidum exercent, cum volue- partis alicujus terrae, sed universo3 terras, pro eo
rintprobare adamantem, ignorantesutrumsit ada- quod in omni terra malitia ejus dispersa sit, et ubi-
mas,an non sit,quamdiu malleum et ineudem non que 7 716 malleus iste malum operatur. Est autem
invenerint tunc autem persuadcri csse verissimum
: etiam hoc dicendiim,Zabulum universae terra3 mal-
adamanlem, si indomitus lapis, si (Dcle aHcr si) leum esse,non cccli malleum. Neque enim tenuiori
inter incudem et malleum perseverat, si peroutien- substantia3 convenit malleus,sed crassiori.Si portas
tedesuper malleo,et inoude supposita, durior lapi- imaginem terreni,malleus te, quia terrenus es, per-
dum natura compingit.(c) Talis vir est ante tentatio- cutit ; si pecoas, et terra es, et in terram ibis, ex-
nes, ab his probare lapides nesciunt, ignoratur. {)
perieris malleum universs terrfe et in te operantem.
Certissime autem novitadamantinorum lapidum na- Juxta istum intellectum, quoque animadver-
illud
turam solus Deus plurimis ignoratam. Ego ipse ad- tendum csl,univcrsa3lerra3 malleum,quia adversum
huc nescio utrum, veniente malleo, et perou- ounota lerrena pofentium suara exerceat, Zabulum
tiente me, contringar et contcrar, convictus, quia esse :posse autem etiamminoremmalleumintelligi,
non sum adamas, an certe verus adamas oslendar, qui non universae terrae sit malleus, sed illius, ut
si ingrucntibus persecutionibus, periculis, tenta- ita dicam, et illius partis terrs. Et siquidem una
tionibus, tam contritus fucro ad iotus mallei, aliqua contraria fortitudo mihi repugnat, et col-
7 72 quam probatus. Et tu ipse percurre Scriptu- Iuotaturmecum,non valens eum universis simulho-
(«) Emendamus ex Rabano nunc, pro qua erat sanctum Spiritum.
milii. (c) II;Ecmisereluxatasunt; Gra3cus quoque textus
Pro a-^isumjilum, quod Rabani lectio substituit,
(h) qui suppetiasferat,hocloco desideratur. Utcuraque
manitbstoanliquarii maleveteres notas assecuti erro- resarcias si legeris, Talis vir est, qui ante lentationes,
re, tribus vcrbis erat in antea vulgatis libris, ad ut ab his qui probare, etc.
609 TRANSLATIO HOMILIARUM ORIGENIS
minibus congredi, ut Zabulus tunc est quidem
: ^.
malleus in me,sed non universa terree malleus;ve-
rum,utitadicam,meffitantummalliEiisterra;.Confra-
ctoautemel conlritomalloouniversa' terraG.quid no-
cesse estarbitraridcmalleo partiumtcrrj;?Simulque
existimoadmirationedignum,quoniumMnivcrs;eter-
rffimalleus.sit comminutus.Quid enimmagnum,
fractusfuisset,etcontritusmalleuspartiumterra!?Sed
vere nuncadmirandumest,quiauniversc-B terra^mal-
leusconfractus atque contritusest. F'ost ha;c
quis sitiste.qui universa^terrajmalleum confregerit
etcontriverit:et dicamMoysen non potuisseconfrin-
gere atque contereremalleum universa!terra!,neque
anteeum Abraham,neque post eum Jesum Nave,ne-
que aliumquemquamprophetarum.Quisergo potuit
talem,tantumque(rt)malleumunivers8eterra!Oonfrin-
gere,etconterere?Quis est iste? Jesus Christus con-
fregit,atquecontrivitmalleumuniversa! terra!.Et hoc
nuncadmirans inSpiritu Sancto prophetosait :Quo-
modoconfractus,elcontrituseslmalleiisu7iiversseterrai1
Primoconfractus(i)est,deinde contritus.Et quoniam
reperiSalvatorem esse,qui confregeritmalleum uni-
versaeterraeetcontriveriteum,veniamadEvangelium
utvideamprimamtentationem,quandodi.vitciZabu-
lus: 774 Isla omnia tibi dabo, si procidensadorave-
nswe,etreliqua :et dicam, quiainillo tempore non
contrivit(.-l^contriverit)Jesug raalleum universK ter-
ra?,sedtantumconfregiteum.Cum vero recessit [Al.
secessit)ab eo usque ad tempus,ettempore postea ve-
nitinstante,tunccoatritusest,nonsolum confractus
utprimum,malleusunivers8eterr8e.Etquiacontritus
est, qui fuerat ante confractus, malleus
terra!,idcirco per unumquemque nostrum
gitur quidem quando introducimur inEcclesiam,
prolicimus ad (.4/. in) lidem. Conteritur autem, et gentes,dum,creatore deserto, idola venerata! sunt
comminuitur,quandoad(c)profectumvenimus.Quod
sidubitesconteriZabulumad profectumvenientibus
nobis,Audi Apostolum benedictione quadam bene-
dicentem justum.atque dicentem Deus autem cvn- :
terat Satanamsuh pedibus reslris velociler {ltom.xv\). mits, mittebanturin Babylonem, et sic converte-
Animalis est iste malleus, fortasse nunc furit ad-
versum nos,et quaerit quia ista de eo pandimus, et
conteritur anobis(neque enim confringitur tantum
et non etiam conteritur per nos), confringere nos
econtrario etconterere.Et multos quidem contrivit
eos,qui nun attendunt sibi, neque custodia serva-
veruntcorsuum. Verum nos confldentes in Deo, q alterius capituli. .\peruit Dominus thesaurum suum,
_-,j-.L r,. „.
credentes in Christum Dei,non
., timeamus Zabulum
IN JEREMIAM. HOM. III. 610
Undcetmirabiiileret pra;claroordineprophela usus
cstdicens.Quomodoconfraclusestjet contrilus mal-
leusunicersxterrie?Quomodofactaeslinextermhiium,
/jai;//on?Quod primo factum est, primum enarra-
vit:quod secuudo consequenter e.xposuit. Et hoc
oporlet per singulos Scripturarum observare ser-
si mones. Quando itaijue fitinexterminium Babylon ?
Quando exterminantur omnes confusionea de anima
mea,neque ulterius me confundit mors filii, aut
qusro obitusuzoris :cum non est qui me irrilet, et pro-
vocct ad tristitiam.ad iram, ad concupiscentiam,
775 ad voluptatam, quando maneo inconfusus, ac
sumens rationem, qus me confirmet, et roboret,
tunc mihi accidit quod dictum est: Factaest in ex-
terminium Babyton,hoc est universa confusio.Fiunt
.
autem ista, id est, confringi, et conteri malleum
omnis terri-e^et demoliri Babylonem, cum^^gentes
suporponunturmalleo, et Babyloni. Scriptum est
m\m:lnrjenlibus superponunturtibi, hoc est, ii qui
de gentibus sunt superponentur tibi, o Babylon,su-
perponenturtibi,o mallee, ut confringaris et con-
teraris.Quando ista facta sunt ?ln adventu Domini
mei Jesu Christi.cum Evangelium cunctisgentibus
prsdicatum est.tunc superpositi sunt ,Pater et Fi-
liusetSpiritussanctus Babyloni,et malleo universaj
terraB,etimpletum esthoc quod scriptum est : In
gentihussuperponenturlibi,etcapieris.Babijlon,elnon
cognoscis.\}\.\na.m caperetur
Babylon et persiugiilos
nostrum. Ex anterioribus autem potest intelligi
captivitas Babylonis,quando capta sufToditur, sub-
vertitur,desolatur,nihil in nobis resideat confusio-
universaj C n\s.Et capicris,Babylon,et non cognoscis; inventa
confrin- es, et comprelicnsa, quia Doinino Ergone
reslitisti.
et sola Babylon Domino restitit, et non potius omnes
Dominorestiterunt? An flgulariter dicit omnem
animam contrariam Jerusalem.id estvisioni pacis,
Babylonem esse.Unde et Sancti in Jerusalem, pec-
catores in Babylone erant.Etsi peccabant Jerosoly-
bantur ad pcenitentiamin Babylone, consistentes.
SanctiveroregrediebanturinJerusalem.Capiturergo
Babylon,et noncognoscit. Babylonquippe legi non
subjicitur,nequeenim potest non inventa Babylon
comprehensaesse ;sedob id comprehensa est cum
inventa est, quia Domino restilit. Deinde exordium
etprotulitvasairxsux,guiaopusDominovirtutumin
.

TimorDeifacilnos nontimentes Zabulum,nihilque terraChaldxorum.Quoniam vcnerunt tempora ejus

ab eo perpeti,sed et dicere non tantum generaliter, aperire apolhecas ejus.scrufamini eain (piasispelun-
verum et de nobis ipsis: Quomodo confractus cst, ct cam,ct dispcrdile eam,ne sint ejus relUjuix. Exsic-
contritus malleus universx terrx ? Illo antem con- cateomnesfruclusejus,ct dcscendat in occisionem.
fracto, etcomminuto, Babylon fit extorminium : VcTcis.quoniam venit dies eorum.tempusvindicta; eo-
nec prius confusionis civitas dissipatur,quam mal- rum [Jer. l).Volens intelligere hoc quod dictum
leus universa; terra! confringatur, et conteratur. est :Aperuil Dominusthesaurum suum,et protulit

(a)Sic Rabanus restituit.In antea vulgatis erat,<a- (6)Antea legatur primo confractus,
; et contrilui
lem tantumque virum,et universx terrae matleum cst deinde.
confringere, etc. {c) Apud Raban,, adperfectum venerimus.
611 S. EUSEBIl HIERONYMI 612
? 76 vasatra? 5McZ',qiiacro do alia Scriplura ynsn ^ vusa attixu el. argentea,sedet lignea,et fictiiia :alia
irac Dei,'et invcnio arl pleniorcra comparationem qnidemin IwnorcmMliaforro in contumeliain (II
istius Scriptura; Scripturam Apostolicam, ibique Tim ii). Si igitur quis mundaverit semetipsum ab
invenio Aposlolum niihisubjicientemqucc sint vasa'! hi3,erit vas in honorera,et sanctincatum.utile
Do-
ir;B enim Si autcm volens Dcus ostcndere
Dei.Ait : mino.ad orane bonum opus projparatum. Putasne,
iram suam,et notam faoere potenliam suam, per- magna domus in prajsenti ost,et in ea sunt vasa in
tulitin multa pationtia vasa ira3 pr.f.parata ad per- honorem,et alia in conturaeHam?An in illa quaj fu-
ditionera.ut ostenderet divitias glorim su.tb in vasa tura est dorao,vasa quidem aurea et argentea, quae
misericordiae, quje pra^paravit in gloriara, quos et sunt in honorem,invenientur vasa esse misericor-
vocavit non solum ex Judo3is,verum etiam ex gen- dia3: reliqua autera,id est, mediocres homines, qui
tibus (Rom. ix). Generaliter Apostolus omnes ho- extra Ihesaurum sunt,ne sint vasa ir8e,seu miseri-
mines divisit bifariam,dicens quosdam esse vasa cordia;,hi poterunt juxta dispensationemquamdam
misericordia3,quosdam vasaira3. Verbi gratia, Pha- prorundamDei vasaesse in raagna dorao,qua3 raun-
raonem et jEgyptios vasa iraiirursusso qui primus datanon gunt,sed sunt vasa testea in contumeliam.
misericordiam consecutusost,et eos qui in tcmpore attamen necessaria domui?Videautem si volueroet
de Juda3is ct gentibus crediderunt, vasa misericor- hoo ipsum exemplura ex alio Scripturoe testimouio
^
dia^nuncupavit.Sunt
jpavi ergoin thesauro Deivasa irae. comorobare. Inhonoratus est,
comprobare. est. Jechoniaa.
inouit. Jechoniaa,
inquit,
Scriptumestenim:.4/;e;-i«7i)omm«5i'(e«awMW«uM?M, quasi vas cujus nullaest utilitas (Jerem.xxii). Non
et protulitvasairx sitx. Quis est iste thesaurus Do- ait, est quidem ejus utilitas,in contumeliamautem
mini,in quo vasa ira3 inveniuntiir ? Aliquis forsan ejus est utilitas :sed quia erat ex domo Dei, et pec-
quffiret,utrum in Ihesauro Doraini tantum vasa cavit,intotum non est ejus utilitas.Habeo et aliam
ira! sint, et thesaurus
qui cst thesaurus
Dei, Scripturam,in qua diciturdealioquodampeccatore:
omnium, non habeat habentj vasa mise-
(.4/ Et erit quasitesla, in qua attrahes aquae pusillum,
rioordiae :an aliud quid intelligi oporteat de the- et inqua carbonem bajulabis. Et rursum affirraat
sauro Dei,unde efferantur vasairffi ejus ? Thesau- non necessarium penitus,etex omni parte esse vaa
rum Domini crgo contidens dicam essc Ecclesiam inutilo.Numquid non igiturnos quiindorao ista Dei
ejus,et in isto thesauro, id est Ecciesia, sa^pe ho- sumus,quando aperire co^pcrit Dominus thesaurum
mines latitare, qui sunt vasa irs. Veniet igitur 7 7§ suum,incipiemusmundari,sitantumfuerimus
tempus,quando aperiat Dominus thesaurum Eccle- vasa misericordia3 projectis vasis a nobis irce ? An
sias :nunc enim clausa est Ecclesia,et vasa irae cum certe jam exordiumc est, oportere nos satagere,non
vasis misericordia3 inhabilant, et palea3 cum fru- solum ut non simus vasa ira3,sed ut ii quisunt pro-
mento sunt,et pisces perdendi ac projiciendi, cum ^ jiciantur a nobis?TaIe enim quiddam est hoc quod
bonis pisoibus.qui in retia inciderant, contincntur. Apostolus Paulus Corinthiis ait: Intanlum auditur
Quam cum aperueritjudicii lempore, et protulerit inter cos fornicatio/iux ncc in gen1ibui,ut uxurem
exindevasa ira3su<B,dicet forsitan is, qui est vas quidempatrisalijuis habeat,et non magi.tplaii.nstis
misericordia3,do egredientibus vasis ira3 .Exierunt ul aufcratur dcmedio vcstrum^qui hoc opus gcs.iit{l
ex nobis,notietiimcrimt ex nobis.Si ciiim. fuissentex Cor.y) : quasi diceret, aperto thesauro Dei, egre-
nobis,permaiisi.ssent ulif/uenobiscum.Scdidcoegressi diantur vasa irffi sua;. Aperuit siquidem Dominus
swnta nobis,xUostendcrctur,quianon erant omnesex thesaurum,et protulit vasa ira; sua3. Legi alicubi
nobis[lJoan. ii, 19). In quiddam cupit sermo
aliud quasi Salvatore dicente : ot qucT3ro, sive quis per-
prorumpere : quod autem audemus dicere, istius- sonam figuravit Salvatoris, sive in memoriam ad-
modi ost.In thesauro Dei vasair»sunt,extrathesau- duxit,an hoc quod dictum est Ait autem
verum sit :

rum vasapeccantia non sunt vasaira!,sed vasis iriTe ipsiSatvator:Qui juxla mc cst.juxtaignem est: qtd
minora sunt. Servi enim sunt ignorantes vo- longeesta me,longecst aregiio {Marc.vii).\]i enim
luntatem Dominisui,et non facientes voluntatem qui juxtameest,juxta salutemest,itaetjuxta ignem
TIT ejus.Qui autera ingreditur Eoclesiam, aut vas est.Etqui audiens me,et audilaprEevaricans,factus
iree est,aut vas misorioordia3. Qui extra Eoclesiam D est vas ira3,pra3paratum in perditionem, cumjuxta
est,neque vas misoricordiai est, noque ira3. Aliud rae est,juxta ignem est.Si vero quis cavens, quo-
quoddam nomen ejus iiiquiro,qui cxtra Ecclesiam niam qui juxta me est,juxtaignem est,Ionge factus
commoratur :et quomodo decerno oonfidens, non fuerit a me,nejuxta ignem sit,talis quidem longe
esse eum vas inisericordia3 :sic econtrario ex ratio- futurus est et a regno.Et quoraodo athlcta,qui non
nis veritate communilus aperte promo sententiara, est inagone conscriptus,neque flagclla motuit, ne-
nequo vas irc-e posse eura dici, sed vas in aliud que exspectat coronam,qui autom somel nomen
quiddam roservatum.Ergone potero de Scripturis profossus est,8i victus fuerit,verberaturatquo pro-
approbare,nec misericordiae cum esse vas,nec irae : jicitur; si vero vicerit,coronatur eodem modo qui :

ut et secunda expositio aliquid nobis utile in prx- ingressus est EccIesiam,o Gatechumene, ausculta ;

senti loco intorponat,et sane rursus audcat in id, qui aocessit ad sermonem Dei, nihil aliud quam
quod jamdudum conatur.sermo prorumpcre? Ait conscriptus estin cerlamine pietatis,et conscriptus
Apostolus ; !n domo uutem magna non sunt tantum si non legitime certaverit,c3Bdilur flegellis, quibus
613 TRANSLATIO HOMILIARUM ORlGENIS IN JEREMIAM. HOM. III. 614
non verberantur ii. qui non in prinripio conscripli A '^'^"s Alirnliam promnvons ad meliora dixit ni-.Ego
sunt.Si aulenn contenderit Ibrtiter ad fugicnda ver- sum qui te cduco de terra Cliuldxorum {Gcn. xv)
bera,et contumelias,non soluni injuria libcrabitur, Potena estonim Deus,qui et nobis tribuat de terra
sed ineorruptam glori;c accipietooronam. Oj)"s Do- Chald.Toruni exire.ut nullum alium absque eo esse
mino virtulum in terra Chaldeoritm. iuxtacWvPrsos credamus, qui dispensans universa,et regens vilam
intellectus terrenus locus multipliciter nominatur, nostram pro qualitalibus meritorum, accidentium
et quoniodo difTerenti inter se(a) notione plura Sal- diversamoderetur.Nequeenimmicans aliquodsidus
vator habetvocabula.cum unus in (b) subjacenli sit, vel Pbaetontis, ut aiunt, vel corrupti {d) catamiti
varius autem in virtutihus : sic et propter malitiam stella nostrorum cuusani continet negotiorum. Et
179 generis humani.- lerrena negotia, cum unum juxta unum quidein argumentum in terra Chal-
sint subjacenti, intellectus diversitate sunt pluri- daBorum est, qui siipradictis ratiocinationibus cre-

ma. Quod autcm dico sic fiet manifcstus,cum ex- didit juxta aliud vero ascendit quis super tecta,et
;

emplum, quod a Salvatore assumpsi,edisserens, ad veneratur militiara cccli. Invcnimusautem in Jere-

ea, qu!Bsunt subjecta, explananda, transcendero. mia multam ct his fieri comminationem,qui iibant
Unum subjacens est Domino meo Jesu Salvatori. militiffi Dei. Upus ergo Uomino virtutum in terra
Hoc unosubjacente.alio intellectu medicusest,juxta „ Chakb-Eorum quia venerunt tempora ejus. Aperite
quod scriptum est^yVt^n necesse habeiil sanimedicum apotliecas cjus. IMunifeslum est,(e) quia terrae Chal-
sed maie habentes {Mafth. ix, L«c. v).Alio intellectu dffiorum. Sunt autem apothec» Chaldffiorum, doc-
pastor,secundum quod irrationabilibus pr8eest..\lio trinKnativitatum. Scrutaminieaw.quasiapelancam,
intcUectu rex, secundumquod rationabilibus prin- et disperdile eam. Qui respml supputationem na-
oipatur. Alio intelleotu vitis vera, seoundum quod talium : qui veritatis sermoneutituradversumeara:
inserti in eam homines uberrimos aiFerunt fructus, qui ostendit nihil eorum, quae mathematioi dicunt :

etexculti a patre agricola, pinguedinein vitis verae verum esse qui docetinscrutabiliajudicia Dei, nec
:

ex unius radicisconsortioassumunt. Juxtaalium in- ea posse ab hominibus comprehendi:qui[/l/.quia]as-

tellectum sapientia,juxlaalium veritas, juxta alium serit, quia sidera non sunt causjs eorum quc-e fiunt

justitia.Verumtamen subjacens unum est.Quomodo super fcrram,minus autein eorum,qua3 nobis Chris-
ergo in Salvatore,uno subjaoente, plurimi intellec- tianis accidunt. iste exsequitur pra!ceptum Domini
tus sunt diversorum ejus nominum sic et terrena
: dicentis : Dispcrdit eani. Quid autein sic hoc quod
negotia, juxta subjacens quidem unum sunt, juxta sequitur, Non fiatit ci reliquix, quxrendum est. Ne
autem intellectum plurima. Frequenterallegorizan- aliqua,inquit,rescindatis Chaldaeorura,aliqua reser-
les Babylonem diximus negotia esse terrena, qua? votis. Ob id jubet,ne pusillum quidem relinquatur
semper confusa sunt vitis, iEgyptum siruiliter af- C in ea. Exciccate omnes fructus ejus. Quis ita beatus
fligentia.ChaldKorum vero terram,ob id,quia {e)plu- est, ut possit exsiccare omnes fructus terra: Chal-
rima, quae geruntur in terris, stellis consecrent, et dajorum, et dcscendant in occisionem ? Vie eis,
peccatorum nostrorum causa9,sive virtutem eorum quia venit dics eorum,et est tempus vindictx eorum.
qua; acciduntnobis,exearum motibusasserantfieri, Post ha;c rursus alterius capituli continentia P^ox :

eos esse diximus,quilalibus se superstitionibus de- fugientium, ct rcsatvatorum de terra Babijlonis,

dicaverunt. Omnis igitur, qui his credit, in terra VSa ab annitntiandum Domino nostro in Sioa vin-
Chaldaorum est. Si quis vestrum mathematicorum diclam. De his nunc prophetat, qui mores patrios
deliramenta sectatur, in terra Chaldffiorum est. Si- relinquentes,(/0 etleges gentium, etincredulitatem
quis nativitati9diemsupputat,et variis horarum mo- veterum,veniunt ad sermonem Dei.Tale enim quid-
mentorumque ratiocinationibus [Al. rationibus]cre- dam significatur in eo, quod dicit Vojc fugientium :

dens, hoc dogma suscipit,quia stellae taliter, et ta- etrcsalcatorum de terra Babylonis.Vlinam etvestra
liter figuratajfaciunt hominesluxuriosos,adulteros, Cateohumini, vox fugientium esset dc Habylone,
castos,aut certe quodcumque eorum, iste in terra fugientium vitia, fugiontium peceata. Vo.v enim fu-
Chaldseorumesl.Jamquidamexistimantexastrorum gientiumct rcsalvatorum. '^on sulficil fugerede terra
cursibus Christianosfieri.Quotquot autem ista sapi- n Babylonis, sed et resalvari ex terra Babjlonis ad
tis, quotquot, dictis istis creditis,in terra Chaldteo annuntiandum inSionvindictamDomino Deonostro
rum estis. Comminans ergo Deus, qui in terra utfugientesdeterra Babylonis veniatisad 6ion,spe-
Chalda;orumsunt,his spiritualiter780comminatur, culatorium [.-l/.speculatorum;Ecclesiam Dei. Ad an-
qui se ipsos genealogiis et fato consecraverint, as- nuntiandum in Sion, id est, Eoclesiani,vindiota ma
serentes cuncta,quK inter mortales fiunt.aut ex as- Domino Deo nosiro.Vindictampopuli cjus denuntia-
trorum molibus,aut exfati necessitatependerc.Sed tc inliabij lonemuUis,omni intendenti arcum. Signi-

(a) Cum Rabano legimus notione, oum minus pcccatorum nostrorum, sive virtutum corum, qitie-
recte antea esset raiione. quc accidunt nobis, ex earum
asserant nutibtis
Subjacens, quod et Gcnebrardo notatum est,
(b) jieri, etc. Tum pcrsuasionibus pro superstitionibus.
appellat subjectum sive suppositum. (d) Raban. de noinine vocat Ganimedis.
(c) Ferme rectius apud Raban. legas. ijuia piurimi {c)h\cm,manifc.itumqiiisi?itinterraChaldxorum,
eaquagerunlurin terris, stellis consecrent,et sice (/) laterserit liaban. et yenles.
 :

615 S. EUSEBII HIERONYMI 616

flcanter positum est, multis multi enim sunt, qui
;
A. sanctificatio nostra, sustcntatio Israel. Domine, omnes
in Babylone sunt, in Jerusalem vero pauci. Non qui te dereliquerunt, confundantur decedentes, super
enim idcirco, ait,dilexit vos Dominus Deus vester, terram scribantur, quia dereliquerunt fontem vitai
quia multi eratis, vos quippe estis pauci 78^ ab Dominiim. Sana me, Domine, et sanabor; salvum me

omnibus gentibus. Et bene his, qui ex parte Dei fac, ct salvus ero, quoniam gloriatio mea tu es. Ecce
erant, dictum est .Pauci eslis ab omnibus genlibiis. ipsi dicunt ad me : IJbi cst sermo Domini ? veniat. Ego
Intellige porro et hoc Paucisunt qnisalvan/ur, Sed
: autem non laboravi subsequens post te,el diem hominis
et illud : Contcnditeinlrare peraugustamporlam.ln non concupivi : tu scis. Ad famosam venimus 782
lataautemetpatenti{a)multiincedunt{Maltli.\\i,\\) qu£estionem,inspicere quid sit perdixde quoScrip-
Annuniiate in Babijlone multis,omni intendenti ar- tura nuncloquitur •.Ciamavit perdix,congregavitqux
cum Non sit ex ea qui salvetur:disperdite,intirfioite non peperit, laciens divitias suas,non cum judicio. In
omnia liabylonis. Nuper diximus de(6] parvulis Baby- dimidio dierum cjusderelinquent cum,ct in novissiniis
loniis, de viris Babyloniis, de semine Babylonio. suis insipiens erit [Jer. xvii, 12 scqq.) Ex natura vo-
Non sit et lucris dignum videtur quamdam historiam com-
qui resalvetur de semine Babylonis, re-
tribuite ei juxta opera ejus, secundum omnia quap. memorare, ut animal cognoscentes,scire possimus
fecit, et facite ei, quia Domino restitit,et adversum _ utrum ad bonam,an malam partem nunc nominati

Dominum Deum Sanctum Israel [.-//. sanctum Deum perdicis intelligentiam rcferamus, Dicitur(c) autem
Israel). Quamdiu habes in te cogitationes nequam hoc esse 383 animal malignum, fraudulentum,
resistentes pietati et fidei vera3,habf"9 in te Babylo- callidum, multumque decipiens venatores. Saepe
nios. Sed fac vindictam.et interfice omnes peccato- quippe ante pedes aucupis volvitur.et in medio ejus
res terra3, qua; in te est, id est, omnes Babylonios, canatu,quasijamapprehendenduselahitur. Praedam
ut possis mundatus in Jerusalem transgredi civita- sui ex vicinitate promittit ethocagit,ne ad nidum :

tem Dei in Christo Jesu.cui est gloria et imperium fcetuum ejus citus venator occurrat. Cumque jam
in saeoula sasculorum. Amen. senseritfugisse pullos suos.tuncet ipse illuso hoste
nOMILIA QUARTA. discedit.Sed nequitiamejus vincit((/)impuritas.Am-
De eoquodscriptumest Clamacitperdix,congre-
: bigendum non est de eo quod dicturi sumus,quod
gavit qux non peperil,faciens divitias suas non cum. ex iis qui mansueti in casis nutriuntur, veritas ap
judicio. In medio dicrum ejus dcrclinqucnteum, et probat : masculusin masculumconsurgit,oblivisci-
novissimis insipiens. Jerem. xvii, 11.
sitis erit tur sexum libido praeceps, pugnatur ad coitum, et
781 Ihronus gtorise exaltatus ab initio locus, unapaImavictorisestpoIIuiss8quemvicerit,Siigitur

(a) Verba 7)mlti incedunt ex Rabano suffecimus. p perdi.v ante venatorem,quasi jamjam capienda sit, et
Deerant vero antea manco imperfectoque sensu ^ sic liommem ad se, sui capiendie spe, allicit, doncc
:

quin potius conlra orationis seriem sic perperam singuli pulli profugerint : inlereaavolat ipsa,et pullos
haec jungebantur, in lala autcin ct patcnti annun- rursum revocat,ei mox :Quemadmodumanlcm dictum
tiate in habtjtonc, etc, perinde atque unum esset cst vafra est hxc avis, ct astuta. Eadem hauserunt
Scripturaj testimonium. indidem Plinius lib. x, cap,33,et ex Plinio Solinus
(6) Hunc quoque locum Rabanus castigat, subs- cap, 7, iEIianus lib. ix de Animal. cap. 16, Athe-
tituens parvulis, quo pro vulgati libri alii prffifere- naeus lib. ix Commentarius in Hexaem. Eustathio ;

bant parabolis. tributus Phile in lambis, et Aristophanis Scho- ;

((,')Origenes in Catena Gra;ca, quam Ghislerius liastes in Avib, IIuetius.

suis in Jeremiam Commentariis attexuit h t-^ Titrn [d] AuctorquoqueAristoteles locolaudato :6'Tav t^
:

^iocov iTTOpia \i-^izai xa/,0T,6iTTaT0^ ETvai 6 r.iooi^ Tztol dTroopatra ETtojd^r), ot dppEVE? XExpd-caat, xat |ji.d-;(OVTai
lolii Tiooa? yap a-pEm6jj.£V0s Tou xal tuu
8r|ps'jovTOi;, ouvtovTE?' xaXouut Setoutou? j^rjpou?' 6 0£ TjTXTjOEt; jj.a
aXoiJv eXirtoaoiooj^^aTTOdTtaTV^; zaXtav iauTOVjXai OTav ^6|J,£V0C dxoXouOEfTtO VtXvjaavTl^UTtO TOUTOU 6^£u6|J.EVOC
aTo^a^ETai Ktffj-^izT.^ tou? vsottou?, xa.\ auTO? dtpvt- |j.6vou" idvSE xpaTrjOr; Tti; uTto Tou OEUTEpou,rj 6Ttotououv
Si(ov atptTTTaTat. EOTt Si xat axaOapTOv (yp. dxaOapTo;) TouTO;; XaOpa oyvjtx^xt. uTto xpaTtaT£'jovTOi;,CM»j autem
ioaTE Toui; OYioEuovTa? (yp, y/iOEuovTa?) uovotiaYETv effugit, ut ovis incuhet, clamitant mares,
inter se et
aAATjAot^TCEpt TTjC |j.tfeoj?,xat aopeva |X£TavtX7)V ETttbat- decertant. Hos viduatos vocant. Qui vero fuerit in cer-
v£tv Tou appzvoi.lnhistoriaanimaliumfertur vafer- tamine inferior, viclorem scquitur, ab coque soto ini-
rimaesse perdix : circumpedes enim venatoris voluta, lur. Quod si a secundo etiam,vcl alio quovis,vincatur
et sui capiend.v spem dans, se nido .tuhdueit ct rcmo- D aliquis ah eo quoque viclore c.lam subigitur ; et lib.
;

vet ; el cum pullos aufugisse conjicit, tpsa quoque VI, cap, 8 ; xat to'j;veotto'j? oTav TtptoTov £;dYTi,6yE'JEi
repente evolat. Impura quoque et illa est, adeo ut auToui; 6 dppTjV, Pullos ctiarn,cum primum Joras cdu-
quas conjugc sua vuluatx sunt, singulari ccrlamine cil, mas mif,Antigonus Carystius in Paradoxis cap.
inviccmproconcubitudcccrtcnl, mas postvictoriam
ct 110, de Perdicibus: xai tou; veottou« oTav TtptoTov
marem incat. Quem locum exeane quam tractamus E;aYdY(oTtv, 6'j(E'jEiv a'jTou;, TOuc 8e Ttpoc dXXv^Xouc
Origenishomilia deprompseritCarenae concinnator, |j.dT(EaOat : et pullos,cum primum cducunt, subigereip-
et pro ejusmodi consarcinatorum morerecoxerit,an sos ; sinMlque deccrtarc. Quem locum non intellexit
aiiunde integrum transtulerit, incertum est, Id -X.vlander. Eadem habent
Plinius, Solinua,
haec
autem ex Aristotele petitura est, lib, ix Histor. yElianus, Athena^us, et Phile locis proxime lauda-
Animal, cap, 8 ottv os Ttc OT|pEU'f| Ks.pnzttsoD-j tt^
: tis, et ex Origene Hieronymus in eumdem hunc
VEOTTia, TrpoxuvXtvoeTTat tj TEpot^ tou OTjpuovTo;, lo; Jeremi» locum, et praeter eos Isodorus lib. xii,
iTitXETCTo; ouaa, xai ETitTTTaTat, toi; ),r|t[/6|jiEvov, etp' kau- Orig. cap. 7. At nos perdiees solum, sed galli
Tr|V, Eoji; iv otaopaa/) Tioa veottwv ExaaTOi;- xaTa oe etiam i'oedam hanc inter se libidinem exercent;
TauTa dvaiTTdaa auTrj, dvaxaXETTat TraAiv, Et mox nam qui vicloriam reportavit, non victi solum con-
loTCEp o£E!pr)Tat,xaxoT,0E(;T6 6pvE6vljTtxai uavoupYov, juges, sed ipsum etiam gallum subigit. Idem.
Cum aliqms venando in nidwn inciderit,provolvil sese
617 TRANSLATIO HOMILIARUM ORIGENIS IN JEREMIAM. HOM. IV. 618

malignum, si immundum, si rtolosum hoc animal A l\\.dimidio]dierumejusderelinquenteum{Jer.xvu,

est. impiumvideljitur(a)ad meliorem partem hujus il). Non omncs qui quondamfuimussub clamantis

referre nomen, et ad Salvatoris nostfi Jesu Christi poteslate perdicis (clamavit quippe non solum per
intelligentiam temperare. Magis autem convenit eos quos supra raemoravimus.sed peromnes gene-
malaZabulo adjungore, etsuper adversario lectio- raliter(e)qui quasi ad pietatem et ad rcligionemvo-

ncm intelligere pr;csentem si tamen 784 : totius
capituli nos sccula fuerit interpretatio. Incipiamus
crgoab eo quodscriptuiiiest: Claniavit perdix,con-
gregavit^pi.c non peperit. Non {b) propnas creaturas
canles sub contrario veritati dogmate clamaverunt)
nos, inquara universiin dimidio dierum ejus dere-
liquimus curn. Et omnes quidem(/') dies ejus, dies
hujus s;eculi sed quia eruit nos ex instanti sa2Culo
;

congregat Zabulus, non ea colligit quc-e ipse gene- nequam Dominus Jesus,idcirco in medio [.l/.dimi-
ravit: sed cum clamaverit,ab"enas congreganscrca- dierum ejus dereliquimus eum. Et novissi-
dio]
turas.facitcas suas. Glamavit perdi.K per Valenti- mum ejus erit insipiens{Jer.-^\u,ii).Q\ia.TiAo autem
num, clamavit per Basilidoin, per Marcionem, per sapicns fuit, ut novissiraum ejusmeritos insipiens
omnes(c) qui alien» a Deo gloria: cupiditato rapti fiat ? Sed dicamus cum fuissc sapientem : Serpens
sunt. NuUus enim eorum sonare vocem
poterat quippe sapicntior erat onmibus bcstiis super terram,
Domini Jesu : Mex oves mcamvocemaadiiml{Joan. quam [Al. quas] fccit Dominus Deus{Gen.ui,l). Sa-
X, 27).Sed erat voxChristi in Paulo,oral in Petro ;
piens fuit juxta idquod scriptum esi •.Adducamsu-
propter quod Paulus dieebat In expcrimenlum : per sensum grandemprincipem Assijriorum .Di.xit au-
quxritis ijiis qui in me loquitur Christus (II Cor. tein;Violentia iiica faciani,etsapientia intelleclusau-
XIII, 3) ? Vox autem congregantis quaj non peperit feram fmes Gentium{g]el virtulcs corum THGdepa-
perdicis, in illis est qui simplices quosque flde- scam,et commovebo civitates inhahitalas{lsai. x,12.
lium laqueo haeretica^ factionis impediunt. Cla- 131. Si quis potest, inlelligat, quomodo novissimum
mavit itaque perdix, congregavit qux non peperit, ejuserit stultum. Iste abeo quod fuitsapiens male
jacere delicias suas non cum judicio, dives (sapientior enim eratomnibusbestiis super terram)
faclus est perdiv. Ecce ejus quanta sunt millia, lit e contrario, e.o[.Al. flel conlrarioeijquod sapiens
ingens turba, multi sunt popuii captivorum, et fuit,male insipiens. Intelligcs vero quid sit No- :

JSS lacitdivitiassuas,non cogitansjudiciuro,neque vissimum ejuserit insipiens,s\ scias quomodo etiam

habensincordejustitiara,sedomniasinelegegerens; tibi per .^postolura praecipiatur, ut pro salute tua
merito arguitur non cum judicio fecisse divitias. insipientiam recipias Si quis, inquit, videtur sibi
:

MeusautemJesus facit divitiassuascumjndicio. (6)
Examinata est et delecta ejus opulenlia. hi tnedio
c
(ajEpiphanius tamon,in Phisiologo cap. 9, homi-
nem pium pordici comparavit. Idem.
(b) Pertinet id ad aliam perdicis proprietalem ab
Origene hoc loco neutiquam commemoratam. Fe-
runtsiquidem aliona eam ova furari, et incubare,
ac fovore. Ita Ilippolitus martyr in Catena in Je-
sapieiis esse in vobisiii isto ssecuIo,sluUus fiat (7 Cor.
III, I8).(/i)Solvit qui antcclamavit : stultus esto et
ditionis laudo cumulatissimo viroSamueliBncharto
dobere me proflteor.Id ipsearguraonturainluculon-
tissimo deScriptura' animalibus opere fusius per-
tractat. Ad h;ec nos illud quoque adjiciomus, qua;-
curaquo de Nllp Hebrsei etArabestradunt,universa
ferePico,quem o vjo-/.o),i—T,v appollant, convenire :

rem.,Epiphanius in Physiol.cap. 9, Ambrosiusl. vi nara et longiusculum gorit rostrum, et est eximii

Hexaem. cap. 3,et Epistol.49, Philastrius ProBfat. roboris, utpote quo arboros lundit, et excavat ;

in lib.de Hier., Phile in Jambis. Hieronyrnus in brevibus est podibus viridi coloro est
;
corporis :

hunc Jeromi.-Blo-jum.AugustinuscontraFaust.^l.xni' mole columbam non wquat montanusest edulis ; ;

cap. 12, Isodorus lib. xii Orig. cap. 6, ct Ruperlus est pluviamquc inter reliquas aves prsecipue prae-
:

Abbas lib, i in Deuter. cap.xiv.Ita et Chald;eusPa- nuntiat. Quodque animadversione dignissimum est,
raphrastes, Jerem. xvii, U.Quae ciim apud aucto- vel a np, fodit, effodit ; vel a mp frabs; stipes,
res Tou; l^toOsv, qui physioa tractarunt.non compa- truncuSflignum.Vicumiiy^p dictum non inepte quis
reant.verisimile est exhoo Jeremiffiloco profluxisse, argutari possit, cum rostro truncosperfodiat ;unde
ubi Nlip perdicem reddiderunt LXX.ex iisquereli- Quod si alienorum
et op'jozoAa-TTj; Gr.^Bcis dicitur.
qui quia cum vocem nullam haberent, qua avem
:
ovorumcuram,etincubilumPicotribuissetauctorali
illam Europa^is ignotam appellarent, quara simili- D quis voceNTipcumsigniflcari non dubitarem.frfcHi.
ma^, ot specie proxiraa'. avis nomen subsidioascive- (t)Pessimc id interpretatus estHieronymus per :

runt, perdicis videlicet. ojusque non propriffidictae, oinnesqui aliena' aDeo ijloria' rupiditale raptisunt.
sed quse Rustica, seu Rusticula, et xyP-^*- ^t ab ET£pooo;o; apud Ecclcsiasticos auctores opponitur
AristoteleaxoAoTra^nuncupatur,Ni1~onimillampr32- dp9'ooofi;),et vertere debuit per omncs quipcrrersis
:

longum rostrum opinionibus ndluTrescunt. Idein.

gerore, brovibus esse pedibus,co-
((/)Vitiose legobatur, E.rinanita est ct deleta. ab
lore viridi, edulem, montanam, infra rolumba;
ipso quod rairum ost magis, Huetio, quem adversa
magnitudinem.pluvia? prrrnuntiam Hebraei et .\ra-
bes scribunt, locupletes auctores,quorum in regio- columna Gra3ci textus.ubi ost •/.a! z£/p'.p.=.vo; l-n'.i b
-\vi~.h :,/.%: lz),sA£Yiji.ivo;,demendoadraoneredebuis-
nibus ea avis frequons est. ,\tque h.-ec omnia fere
utriquo communia sunt. In eopra:toreaulrique con- set.Non post Rabanum ad Grt-ecumexemplarlocum
emaculavimus.rescribcntcsE.caj/iiwatecs^ffrfc/erta.
venit quod a rostri longitudine nomen traxerunt
(e) Voculam qui contextui necessariam, Rabaaus
nam quemadmodiim i-oToOizoXo-TTo; dicitur szoAo-
supplct.
Tra? quod pali simile rostrum gerat itallebraice
: ;

(/') Hic quoquc voces dies ('j«5,quas pridem Hue-

mp est uxoXo']/, unde >S'ip. At non colorissolum vi-
tius desiderari siiboiuit, ex Rabano suCTccimus.
riditate ea a rustiea perdice discrepat, sedeo etiam Pencs Raban., depascar el vires eorum,
(f/)

quod aliena ova foveat, id quod de rusticula nemo Pro Solvit qui ante clamavit, Rabanus
{h) legit,
prodidit, Hoo porro, aliaque permulia eximia eru- Attmde,qu\a non solum non clamavit, etc.
Patroi. XXV.
619 S. EUSEBII HIERONYMI 620

fatuus, ut sapiens flas[/l/. fiat]. Si itaque ost quM- A mors tune eitreraa perdicis crunt et novissimum
dam sapientia culpabilis, juxta quam lilii sajculi ejus liet insipiens. Ha30 de pcrdice. Principium
hujus sapientores sunt filiis lucis in generatione vero capituli((()secundumistudlectum est : Thronus
ista, bonus est Deus qui contrariis diversa subver- (jlorise7S7 exattatus ab initio locus, sanctificaiio

tit, ut faoiat corapleri id quod dictum esi:Novissi- noslra,sustcnlidio Israel. Domine, omnes qui te dereli-
mum cjits eril insipicits. Quando novissimum cjiis queritnt confundimtur, dccedentes super ?,S8 terram
erit insipions, oporlct Chrislum regnarc, usijuo seritiantur, iiuia dcrctiquerwit fontem ril.c Domi-
dum ponat omnes inimicos ejus Dous sub pedibus num (Jerem. ,\vii, 13). Dixit Isaias {Cap. vi),

ejus.Gum autem omnia ci subjcccrit, novissiraus bcatus propheta videns Dominum, el regnum
inimicus destruetur mors ; cum destructa fuerit 385J ejus : Vidi Dominum Sabaoth scdentem super

(a)Et paulo infra, EvOiosiXT|;c -xal r; Ssuxipa t.i'j<.- lum divisiones obtinerent. Exemplaria duo an-
illa?

itareddidit Hieronymus
y,o-n:Y'j,quod sic finita est
: tiquissima LXX
interprelum editionis, quorura al-
cliam secundi capituti circumscriptio ; etHomiliain terura Roma- habetur alterum ab llesychio,ut vi-
;

Jeremiara, juxta Latinam dispositionem, tertia : delur, emondatum ,Alexandria Constantinopolim a

Deindcc.roritiitm attcrius capituli •..ipcruif Domiiius CyrillsLucarepatriarcha Constantinopolitano trans-
thesuuruin suum, etc.Idcm in [sai;G xxxii, 2 -.Hetnwi latuni,ad Carolum deindo Britannia3 regem trans-
cap'tuhim superius,in quo lcgilur : Vx qtii pnrdtiris :
„ missum in .Anglia servatur, utrumque annos raille
nonne et ipse pnrdiiberis, ct rctiqua usque atl liiicm,
" supraducentos exaratura,nullam capitum,aut ver-
etc. Quod capitulum dixit Hieronymus, aliquaiido suum, iramo no verborum quidem distinctionem
comma unum ost,sivc versusunus recentiorisiUius: pro3 se ferl, exceptis solum libris crTiyrjpoi,;, quos-
quam hodie sequimur,divisionis aliquando plures,: que per versusprimumabipsisauctoribus composi-
hic certe Origenem interprctans, quod jrspty.rjTtrjv tos fuisse credibile est, Job dico,Psalmos, Prover-
dixit 0rigene3,ipse capitulum reddit, quo versus bia, Ecclesiaslen, et Canticura. Cum hac autem in-
^3 etli capitis xvii Jcremiffi contincntur. Observa- terprclatione raaxima Patrum Gra!oorumpars,dum
tura est a nobis ad Homil. in I Reg. r.ip-.y.oTZT.^ illic Scripturam sacram commentariis illustraret.ulero-
appellasse Orignenem, qua3 in hodierna et recepta tur,unusqinsque contentum sacrum, quera eiacpoi;
distinotione pro capilibus habentur: etHumil.iSin appellabant, pro arbitrio et captu distinxit unde ;

Jerem. ix.lm Ttt;jiy.oiir,^i appellat, quidquid habetur a
septimo versuad duodecimum.Sedh.i'oquoclariora
fiant, rom altius repelemus. Biblia sacra non ita
olim fuisse sectaac distincta qucmadmodum nunc
sunt, notum est erudilis: sive Judaica exemplaria
intelligas, sive -Cri 0', ^ive Vulgala; editionis.
primum de Judaicis. ScribitEliasLevitauniversam
Legem versum unura olim fuisse.HieronymusPraj-
fat.in Josue, et Paralip. et Isaiam interpretaliones
suas novo scribendi genoresesedistinxisse testatur: C
unde proclivis conjocturaestab Hebraicis codicibus
nullam tum fuisse distinclionem pra3 casteris pro-
batani, ac vulgo receptam apparet. Neque in ca-
pita solum, sed in versus eliam, pro captu
suo vetusti illi Patresscripturamdistribuebant.tiri-
genes Hexaplasua in cola discreverat, ut est apud
Ac Euscb.lib.ivHistor.cap.16.Idin duodecim prophetis
fecisse se testatur Hesychius prosbyler Jerosolymi-
tanus oumque morem ab anliquis ducturaterapori-
bus tenuisse.Videturtamen OriKcnesProlog.inCan.
aliquain in ipso Cantici titulo dislinctionemjam re-
oeptam, et inolitara observasse sed vereor ne dc :

ejusmodi partitionom abluisso hanc vero ab Hie-

: suo Rulinus,interpresnuxa3 fidci.id adjccerit. Quod
ronymo pcr cola ct commata divisionem, vitanda:
confusioni, et sonsuum barbariei, adhibitam 1'uisse,
testis ipso est. In synagogarumautemusum distri-
buti sunt libri Mosis, idque non nno niodo. Cum
enim quotis quibusque sabbatis pars alii|uaLegisao
prophetarum populo pra;legenda csset, juxta sab,
batorum numorum Lex in lectiones distributa est,
qua3 yiv,:n3j appellantur, et ad Mosem a nonnullis,
ab aliis ad Esdram rereruntur. Talis videtur fuisso
quam 7rop'.o-/T,v zti^ YP^f"'!? appellat Luc. Act. viii,
32. Distinctiones ad heeBinvexcrunt quasdam,quas
Apertas et Clausas dixere^rnmrii! et nTSiriD indc-
que librorum suorum oram bis litteris 3 et D insi-
gniunL Ac demum in DiplDS sive versus,jam inde
ab antiquis temporilius Lex divisa esi, ab ipsoMose
si genuinus est locus, vetusto aliquo codice, suis
distinclionibusinslructo,eSymmachi fortasseBiblio
theca deprompto, usum Origenem fuisso dicendum
cst. Ordo ille quo dispositos habemus PsalmosLXX
Scnum diligentia? debetur si Hilarium Pictaviensem
audimus, Scribit enimille psalraos primum disper-
sos et inordanitos, ab Esdra deindo in unura volu-
raen fuisse collectos, et a Septuaginta dcmum inter-
prelibus in numerura et ordinem fuisse redaolos.
Iloc si sit, post Esdra; tcmpora in quinque libros
partitum fuerit Psalterium ab Hebra3is,queraadmo-
; i.lum factum refert Epiphanius lib. de Pondcr. et
Mens. cap. 5.1d commentum refellitHicronymusin
Prajfat in Psalmos juxta Hebraicara veritatem, ad
Sophronium Nos, inquit, Ilebneorum aucloritatcm
:

juxta nonnullos, ab Bsdra juxta alios, a Masorcthis sccuti, et ma.vime Apostolorum, tjui scmper in novo
juxta reliquos eorumque versuum Thalmudista! D
;
Testtimcnto Psntinorum librum noininant, unum asse-
meminerunt: Horum omnium, sed ct singularum rimus Psnlmorum rolumen. Gonciliabitur utcrque,
etiam lilterarum collectura numerum in line de- si in quibusdam Hebra^nrum codicibus hanc obti-
scribebant,hodiequc deseribunt.Quemin selaborem nuissedistinctionein dicamus, sccus in aliis. Nec
DilJDlD recipiebart. Prophela3 quoque in m'i"i23n quicquam evincit Ilicronynius hoc argumento.uni-
et versus jam olira .=ecti fuere. Haphtararum inven- cum esse Psalinorum voluiiien fatcbitur quippe :

tionera ari Antiochi Epiphanis tempora versuum Epiphaniusunicura esse volumen,at inlibros quin-
;

eliam ad antiquiorem Christo ajtalem, sed levibus quedistril.iutum.Quamdam inPsalterio Latino divi-
argumentis referunt.Addendum id quoquc,quod ex sionemobtinuisscsua^EtatnsatisindicatHieronymus
Origene refcrt Eusebius lib vi Histor. c. 25, librum initio epistola; 24. ad Marcellam;ea vero cujusmodi
Regum primum et sccundum unicum apud Hebrsos fuerit, incertum est Nntandura istud Hieronyml ex
volumen constituere : ac unum item, tertium et proocmioComraentariorumipsius in Psalmos:/'.sn/mi
quartum,etunum quoqueParaliporaenonutrumquc, \n(\m\ ,quipraHi tulnti cssenon videnlur. apud Ilcbnvos
unum etiam, Ksrlra; primum et socundum Jero- pro iino pstdmo liabcntur. Pra3teri)uiiituplicem istam
;

mi.:B itcra prophetiara cum LamentationibusctEpi- Psalterii divisioncm,in viginti partes sectum illud ex-
stola, unum.Qiiod ad LXXSenum interpretationem hibentvetcresGrascoruraLiturgiasetEuchologia.Par-
pcrtinet, cum in Synagogis.luda^oruin Hcllcnista- tosilla3xaOicx|j.aTaappollantur, quasi dicas Sessioncs.
um prffilegeretur, probabile esl hos cam in usus Nec Latina Veteris Tcstamenti editiocertam habuit
uos distribuisse, sed ita tamen utin synagogis so- divisionem.Eaquasnuncusurpaturperversusdistin^
621 TllANSLATlO IIOMILIARUM ORIGENIS IN JEREMIAM. HOM.
sedem excelsam et eleralam. Vidit el
modo Dcus regnat, propter quod glorificans
ctio recentissima est, et hodie vel heri nala anti-
quiordistinctioporcapitaPriorillainLatinosprimum
inducla liljros, Ilehrajos, Gr.-ecosque pervasit pos-
lerior ha;c a Latinisne, an Gra"'is profecta sit, non
liquet. E.x antiqtiis Palribus nallus plane Scriptu-
raj loca depromcns. vcrsuum vel capitum hodic re-
ceptorura numerum notavit, Augustinus quidem ita
Bibliorum versus videtur distinxisse, ut sex dictio-
nes unusquisque versus contineret sed id Augusti- ; vangolium in 85capita distribuit Euthymius Am-
niano oodici videtur fuisse peculiare, non omnibus
communo.LibrosScripturffiplerosque,etf(irtasseom-
nesperversusdistinxitHicronymus.sedhodiernajdis-
tinctionis nulla apuJ ouin exstaat vestigia. Quod si
recentis per capita divisionis, qus tota inscdil 15iblia,
mtatem qua-ras, ante sexcentos annos reportam
eamresponderim. Eam certe tenuit Theophylactus,
qui ante undecimi St-eculi finem floruit, ut decla-
rantsxOiTEi;, quasEvangcliispricfixit ct illam etiam ;
hac cBtate vetusti pra^ferunt manuscripli. Hicrony-
mo tamen receutiorem putamus. Eamdem ferc ac
Hebrffii individendo Veteri Testamento rationem
servarunt Syri, Samaritani et Coptit», sed peculia-
rem suam sibi distinctionem habent. Genesim in
153-i versus distribuunt Hebraei Syri in 4509. Sa-
;
maritanorum, etCoptitarum divisionem notavitKir-
cherusin ProdromoCopto.Uixide VeteriTestamento,
accedamusadNovum.VetustissimamNoviTestamen-
tiGnoci di\isionem eam esse reperio, qua; estper Ti-
tulos, qui et lT.'.-'^^%'ii\, et l-/iij.[XTzti. Tituli divide-
banturinxi!piXata, seUT;pr/.07;ic,7tEp'.y.o-a'. in j-rJyoui;
seu commata, seu cola. qua; et incisa et ca.'sa.
Sti/ot autem, seu versus sensu fere defmiebantur,
ita ut breviores essent nonnulli, alii longiores, et
summam demum rciywv in linelibri collecta, quem-
admodum et IvSifS'.;, Ttov ').r^i>.[i.i-wt initio, annota- p dividendorum versuum, et coUigendorum rationem
ba.tur. Quod in variis autem codicibus tj-L'.yo[j.iTp!ai
variant, ex eo evenit, quod pro captu suci librarii
sententias ultro, citrove defmirent, et interductu
distinguerent. Tilulus integium aliquod argumen-
tum compleclebalur /.s!sa),a'.ov certam aliquam ar-
; quamidfereabillisobscrvatimivideaSjUtiniJiAotoTTc-
gumenti hujus partera aTiyot; periodum ab alia
;'
distinctam, delerminalamve sententiam. Falluntur
mulli, qui quotiescumque ir;p'.-/.o-v/ aliquam desi-
gnantPatres, ad divisioncm tum tcmporis vulgo re-
ceptam eos respexisse putant s»pissime enim the-
: sensu determinasse.et ejusraodiversuum numerum
mata a reliquo cohtextu, ad libitum ac pro tempore
divulsa hac voce nuncupabant. In vulgatis codicibus
certi erant tituli in aliquot capita distributi, qu;e ca-
pita versuum numerum detcrminatum ejhiberent.
Rem exemplum illustrabit. Mattha-i liber divisus gulas lineas, proindeque nescire se addit quid emo-
est in titulos lxvui. Hi Tituli •/.scpa^.aLa quoque ab
Euthymio, et OEcumentio, aliisqueappellantur, etin
manuscriptis, et excusis quibusdam libris suo ordi-
ne editi exstant. Primus est itEpi -wv ;xa-ctov,aUer Tsp!
Tuiv avaipEOiv-djv Trat^Juov et reliqui dcinceps xE(sa-
)a'.a autemhabuit ccclv, juxta Ammonium, Eu'se-
liium, et Tatianum. Suidas, MaxOaio? eyEitiTXou!; \-/],
/;ia),a-:a -:vi. STiytov autem varium numerum varii
'
cprKsentant codices alii (io', alii p-f ;'. Neutiquam
; sive mutata priore senlentia, sive oblivioni data
crgo audiendiis Casaubonus.' qui Veteribus idem
fere xstsaXa^.ov fuisse docet, ac nobis hodie versicu-
lum. Quamvisenim zs-iaXaiov.et capitulumaliquan-
do pro versu uno sumatur, vel ?i proprieloqui de-
cct versum unum complectatur, e.jusmodi tamen
/.i-iaXaia hic non intelligit Casaubomus, sed illa in
i;u'a! Novi Testamenti tituli distributi
lum autemversiculorum numcrusantiquorum/.E-ia-
Aaiwv numerum triplo circiter superat. At Vetenlm
hodiernis breviores erant. Eustathius Anlio-
<jTr/o'.
chenus libro De Engastrimytho a Joan. viii,5!), ad
X, 31, cr:(yo'j; numerat 135, cum rooentior partitio
72 solum habeal. Origenes apud Eusebium scribit
posteriores duas Joannis Epistolas cenlum versicu-
IV. 622
Jeremias quo- A ait: Tlironus glori!e,exallaluiabinitio locus, sancti-
eum /ifa^ioHoitra.SivedeChristovoluerisistaiiitelligere,
: los vix absolvere, cum partilio hodierna 29 tantum
versus complectatur. At Novi Fccderis jTf/oaETpiat
'
: sccunda; Epistohn triginta, tertia; quatuorettriginta
tribuunt. Recentior vero divisio et Latinis codicibus
prufeota Gr»co3 demum occupavit. Sane tota haec
distinguendi ratio ex Auctiirum, librariorumque ar-
bitrio pependit. Libri quidam peculiarem nobis re-
prt-Bsentant Evangeliorum distinclionem. Lucae E-
;
monius in capila343; distinctio Latina vetus in ca-
pita 107 hodiernain 24 Ambrosius in titulos 1G4
; ; ;
Beda in capita 195. Hcceptissima tamen et vetustis-
sima distinctio ea fuit quam invexit Ammonius,
qu;eque apud Suidam expressa est, eam quippe
Cffisarius Nazianzeni frater, et Epiphanius agno-
g scunt. Eadem quoquc in reliquorum Novi Testa-
menti librorum distinctione varietas reporitur. La-
tina porro Novi foedcris distinctioni coaeva videtur.
Id vero I.atinis moris fuit, ut longiora Novi Testa-
menti capila in septem partes, breviora in quatucr
distribuerent easque partes litteris alphabeticis si-
:
gnarent id quod in oxcusis etiam Novi Foederis
:
libris Sffipe servatur. Dixi aTt/oixETp^iai librorum
Novi Testamenti fuissesolitametascribi. Hoc
colligi
in Veteri quoque Testamento a Syris, Samaritanis,
Jud;pis, Grfficis, et Latinis factum est. Nec in saoris
soluni libris, sed in exoticis etiam GrKcis et Latinis
usurpatum. Id erudite probat Salmasius in Prole-
gom. ad Solin. id quoque declarant lemmata prffifi-
;
xa.iVsconii Pediani commentationibus in Cornelia-
nam, aliasque Tullii orationes declarant etprajfa- ;
tiones Digestorum Justiniani Aristotelis, Zenonis,
Chrysippi, aliorumque libros per versus fuisse dis-
tinctos et Laertio notumest. Traditam sibi a Judajis
Arabes quoque retinuerunt. Alcoranus per capita et
versus divisus est versuum et litterarum numerus ;
in fine collectus et ascriplus sed prior ille variat, :
nec eumdem semper codices pra; se ferunt. Quam-
cijTasinguliversusdesinant,nulla;cqualitatisillorum
ratione habita. Hic autem magno Salmasio neuti-
quam assentiri possum, qui postHenricum Stepha-
nuraetCasaubonum,etHebra;oset.Vr5besversussuo3
in fme subduxisse scribit Latinos autem ct Groecos ;
sententiam unam in plures, paucioresve lineas pro
codicis angustia dispescuisse, !JTtyo'ji; vero seu ver-
sus appellasse, non totamillam sententiam, sed sin-
lumenti Gra^ci, Latinique ex hac linearura collectio-
neceperint, ciim pro angustiis codicis variaverint.
Mirandum profecto foret illud, si ita esset quod ;
certe non est nam ut versum lineam aliquando si-
:
gnificare fatear, summa3 certe illae versuum, non li-
:
neas singulas, seu ductus, seu sulcos librorum, sed
totas sententiascomplectebantur:idquodipseagno-
vit tandera Salmasius in Epistola ad Sarravium,
Intcrluniquippe, \nqu\t, diws,inlerdu7Htres,autplu-
res linca.^i si)iguli\crsns occupabanl. Gra^ci TTtyoui;
a/ipcllahant. Opcraaulcm ipsa numerabanturperver-
sus.fjuorum summain finc libri subducta notabatur.
/;ic/e-oXJTTtyov fitCX^iov^ctc.lL-ccnoneocommcmoro,
quo de viri supra fidera eruditi, acdemeolimoptime
sunt : nostro- mcrili laude quicquam dcminutum velira, nam.
"AXXotjiv ijOXoTi; tovo' aTrajflETxat iJioYOv.
Una ergo fere fuit llebrajorum, Arabum Grsco-
rum et Latinorum, cum in sacris, tum in exoticis
libris,versuum subducendorum, et notandorum ra-
tio.Quod cum omnes tamen non facerent, immo li-
bros suos una serie nonnumquam scriberent, ii pos^-
 623 S. EUSEBII HIERONYMI 624
non peocabis, sivo dc Patre, non impie senties: A saurizaverit 791 sibi in cffilo, ipse sibi caiisa est,
cst onira tlironiis gloriffi [,4L charitatis| excelsus, et ut scribatur in
ca^iis. HiBc propter id quod scriplum
aprincipioSalvatorest. Tlironns gloria:^ est propter est:Supertcrram .icribanlur ; ca.ussLmque comme-
quod («) cxcelsumregnum ejus. Sanctifioationostra morat quia derelinqucnmt fontem vilx Dominum.
:

Chvis[,u8esi:Qiiiaetistesanctificans,€tnossanctifwati (Jer. r, 13). fct in principio ipse propheta cx por-

ex%moomnessiimus{Uel)r. ir, H). Sustentatiolsrael. sona Domini il/c dereliquerunl fonfem vitae :
dioit :

Sicutipse.justitiaChristus, ipse verifas, ipso sancti- (c^e[.nui]c:Quiadercliiiueeunl/onlemvitwDominum.

ficatio, similiter csl ipse etiara sustentatio. Et non Dicarerus ergo ct nos, si nolumus derelinquere fon-
cstaliquiil justum ncque sanctum
(6) sine Christo, lcmvitffi Dorainura, vnoc proximorum Jesu Cbristi
sine eo, nequepatiens, quodin se non habct Chri- discipulorum, qua loouti sunt ad magistrum, cum
stum ipse cst enira sustentatio Israel. Si autem ad
:
cis diceretNuiiquid et vos vullisrecedcre. Quid igi-
:

Patrem et hoc retuleris, non irapie intelligis. Do- tur dioomus ? Domine, ad queui ibiinus ? ve)'ba vitx lu
7iiinc, omnes qni tc derclinquunt, coiifumJavlurdisce- Ii.abes (Joan. vi ('8). Sic finita cst etiam secundi ca-
denlcs (Jer. xvri, 13).Uuusquisquc nostrunr quando pituli circumscriptio. Sequens oratio cst isla conti-
peccat, per ea qua; pcccat, Christum rclinquit: re- irons :Saname,Dowiue, et sanabor, salmmme fac,
linquens autem Filium, rcliquit et Patrera. Injustus _ ctsalvus ero : quoniam gloratio mea tues. Ecce ipsi
a justitia longe est, pollutus a sanctimonia, belktor dicuntadmc: JJbicstscrmo Domini? venial. Egoau-
a pace, etqui sub potestatc iirirarci esse irrcipit, a lem noii laboravi subsequcns post te et diem honiinis
rcdemptiono fit alienus, et qui extra sapientiam nonconcupivi, lu scis (./er. xvii, 10, 15, 16). Soli,
J90 Dei est, sapientiam (c) Dei derelinquit. Docens qui proptcr raale haljcntes venit, rnedico diocnti :

itaque nos propheta, quid de omnibus, qui Dorai- ISon indigenl sani nicdico, sed niale habenles [Matth.
nurn deserunt, sit futurum, ait Vniversi guite de- : dicendum est confidenter ab eo qui aigrotan-
rx, 1).
rtlinquunt, confuiidantur discedentes,hoc est.quan- tem suam anirnam vuit salvari ; Sana me, Doniine,
tum deserunt, tantum confundantur discedentes. etsanabor. Etenim illa in Evangelio rnulier sangui-
Superterramscribanlur. Omncshommesdescnbun- nera lluens, oninem substantiam saam expenditin
tur, sancti in co?lo, pocoatores supcr tcrram. Dicit medicis (Luc. viii, -43), neo potuit a quoquam
ad diseipulos Jesus Gaudete a.utcm, quia nomina
: Eorum sanari : ad nullum quippe ex eis dignum erat
vestra scriptasunf in coelis (Lux. x, 1). Igitur opor- d.\ci:Sana me, domine, et sanabor, nisi ad solum
tetlffitari si talis quis fuerit, ut nomcn ejus scriba- cui sufficit vestimenti tantum fimbriam tangere, cui
tur inccelis. Et quomodo justorura nominain supe- ego um iicMo. : SanameDomine, el sanabor. Tunc
rioribus consoribimtur, sic ccontrario eorum qui si Christus
siquidera raedicinam sanitas scquitur,
conversantur terrene, qui non pertranseunt terram C curare dignetur Salvum me fac, ct salvus ero. Fal- :

Edom, sed agros terrai Edom et vineas possidcnt, sus equus in saiutem (Psal. xxxii, 17). Propterea ei
scribuntur nominaquasirelinquentiumDeum super dicam Salvum me facet salvus ero. Et hoc ita gau- :

iermm.Confundanturdiscedcnles,siq)erlerra>nscri- deboloqui.si omni renuntians gloria; soBOularipo-

bantur. Quo eniin melro mensi sunt, rcmctielureis tero et reliqua diccre : Quoniam gloria [Al. laus]
ipsis (Matth. \u, 1). {(/) Sibi urrusquisque causa cst, mea lu es : aut cum complevero mandatum in quo
ut scributur super terrarn, si non coslestia requirat prajcipitur : Non glorictur sapiens in sapienlia sua,
in terra, si semper anima ejus de istius mundi ne- ncque fortis in virtule [
Al. forlitudinr] sua, neque di-
gotiis aistuet, quis videntur sa3culo bona. Si vero ves indiviliis, scdin istoglorictHrquigloriatur, iatel-
audiens Jesum loquentem : Nolitevobis thesaurix-are ligereet scire, quia ego sum Dominus (Jer. ix, 23).
the.uiurossuiicrterrain,ubilinca ct vermcse.vtermi- Beatus itaque qui rcnuntiaverit omni 39? gloricB
nant,etubi fures cfludiunl et faranlur,.scd Ihesaiiri- quce deorsum est, veluti supcr nobili genere super
zale jobis thcsauros in cado (Mat. vi, 19) : qui the- pnlehritudine et oorporalibus bonis, super divitiis

modum capitaab indoctislibrariisdistracti sunt, p. libro quem in Epistolain PauliaposloU ad Jitum scri-
in
uude immanes s.Tpe oplimis auctoribus errores, ^ psil, de cocapiltdo, in quo dicil .\postoius : hxreti-
spissreque tenebiVT3 etfusic sunt. Quin eteo audacias cum hoinincm posl trinamcorrcplioacmdevila,scicns
sunt progressi, ut ineptissima Ipmmatacapitibusaf- quiaperversu.i est, et pcccul, qui cst a semctipso dam-
fingerent. Atque ha5c labes maximum bonorum sori- natus Nec aliter Philastrius llx.v. ito Qux auteni :

ptor-um partcm pervagatu est. Scd hxc suntalterius quasidehoininedicuntScripti:rx,euaccipitcapitula:

loci.Nunoredeamusadpropositum. Patot cxsupra- ctllar. 50, Isli ulunlur capitulis Scriplurarum, qux
dictis frustra in hodierna Scriptui-.-e divisione ratio- de Cliristo, velut de homine cdiceni. HuF.Trus.
nem qua;ri TrjpixoTrwv Origcnis, et Gapilulorum Hie- (a) Legimus cum Rabano in aliis editis sub di- :

ronymi.n^pr/.ciT:/-;-/ di^it Adamantius certum aliquod versa intcrpunctionc et sensu erat, propter quod re-
Scriplura: membrura ad libitum determinatum et gnumcjus,etsonctificatio7iostraChristuse.st:Qu\a,etc
oircumscriptum. Capitulum eodem scnsu usurpavit (b) Dcerant h33C verba, sine Christo, naque saiicttm
Ilieronymus ncnipc pro co quod Gallioo dioimus
; sine co, quffl mos ex Habano sufferimus, cogente ipso
:

un passage. Ita scxcentis locis accipitur apud Rufi- GrKCO textu. /topi; XpiTToi, ojt; Sy'.'jv '/(opic; auToO.
nunr : yolul oura ait in interpretatione Apologin; Raban. Dci nomen hic non agnoscit.
(c)
^&m\)h\\\ : Inluis pra-cipueihhvis) in. quibiis pliircs f/) Idem paulo concinmus, Ipse sibi uiiusquisque.
uniuf! capituli intcrpretationes c.xponit. Et
mox : Po- (c)Desuntin Genebrar'di cditione verba, c« 7tunc,
nemus exemplum quod illi superiori conveniat ex eo qnia dereliguerunt fontem vitcV.
623 TRANSLATIO HOMILIARUM OIUnKNlS IN JEREMIAM. HOM. V, 626
etjactatione.Beatua qui,(a) contempta vana gloria, A {Ccn. iii) ; necessariam habemus fortitudinem Del,
dicit ad Dominum .Quoniamgloriatio(k\.laus]mea quia absque ea impossibile nobis estexsequi quod
tu es. Ecce ipsi dicunt ad me Uhiestsermo
: Domini'! carni rcpugnet.Cumautem raorti.lcata fuerintmem-
veniut. Ego autcm non lahoraiii siihseijuens post te bra super terram, tunc parent spiritus voluntati.Si-
(Jer. XVII, 15, 16). Jesus tibi dixit: Tolle crucem quidem juxtaapostolum, spiritugestacarnis morti-
luam, ei veiii, sequerc me {iHal. XVI, 16). Et: Qui ficantur {Col. Rom. ym). Dominu.i ergo qui fecit
iii).

non reliqueril patrem aul matrem, ct seculus fuerit terram in forlitudine 5ua. Si autem et ad hanc terram
(Al. non fueris) me, non est dirjmis meus esse disci- venias, et consideres id quod in Job scriptum est
pulus {Luc. XIV, 26). Si igitur talis fueris, ut sem- {Joh. xxvi, 7), juxtaemendatissima tamen exempla-
per Chrislum sequaris quanto plus secutus fueris, ria.quomodo slatueriteam super nihilum,inveniens
tanto minus iaborabis. Non cnira lassitudo erit in fortiludinem Dei in medielate mundi, terrajlibram
Jacob.nequeapparebit dolorin Israel. Proplercadi- sustinere. Veniam vero ad orbem tcrrarum, qui
xit,utnon laboremus ulterius, laborantes antequam Gra^cooizoujxEvrinuncupatur.idest.^ftjzn/iofti/afa.Scio
incceperimus eum sequi Veniie ad me,omnes quila-
: animam meam inhabitatam,scio animam desertara.
boralis el onerali estis, et ego reficiam vos {Matth. Si enim non habet Filiura dicentem: Ego el Pater
XI, 28). Si laborantes venerimus ad Jesum, et cura -p, meus veniemtis ad cum [Al. eam\ ct mansionem apud
fuerimus secuti, tunc dicere poterimus Ego autcm : cum faciemus (Joan. xiv, 23) si non habet spiritum ;

non lahoravi suhscquens post te, et diem, hominis non sanctum, anima deserta est. Habitata autera est,
concupivi. Est qua^dam dies hominis est quaedam : quando plena est Deo, quando habet Ghristum et
dies Domini, id est, dies resurrectionis, quam om- Spiritum sanctum.Verumhaec differenteret variein
nis sanctus dcsiderat, non illam de qua scriptum Scripturis dicuntur in anima hominis Palrem et Fi-
est : Vx eis qui desiderant diem hominis. Nam dies lium, et Spiritum sanctumcommorari. Nam etDa-
ista est non lu.v {Amos v, 18). Quis est
tenehrx, et vid in psalmo confessionis tres spiritus postulat;di-
qui possit dicere Et diem hominis non concupioil
: cens : Spiritu principali confirma me. ©9J Spiritum
Explanatio verbi convincit nos,quia diem concupi- recluminnova in visccribus meis. Spiritum sanclum ne
scamus hominis. Frequenter quippe tegrotantes, auferas ame (Ps.l). Quisunt istitres spiritus?Prin-
cum in phantasmale esse febrium coeperimus, et cipalis Spiritus,Pater est : Spiritus rectus,Christus :

morlis limine urgeri,ad eos qui nos visitanl fratres Spiritus sanctus, Spiritus sanctus est. IIkc ad pro-
lassas manus allolliuius, orantes eos.ut pro nobis bationem ejusrei diximus,quod (c) habitatus estor-
Dominumdepreccntur,atquediccnles:Rogamihi ali- bis lerrarum in sapiontia fabricantis eum. Supientia
quod vit» spatium,rogautaliquantisperin hac luce quippe aiixiliabitur justo super decempotestatem{d)ha-
permaneain.Istamemorantes,non diemsanctumDo- C benti civitates {Eccl. vii, 20). Sapientiam autem etdis-
mini, sed diem hoiuinis desidcramus. Quapropter, ciplinam qui ahjicit, infeli.c est, et vann spes ejus et :

longK vit.-eamorcdeposito, et desideriohumanaidiei laborcs ejus insensati, et inutilia opera ejus {Sap. iii,
quaeramus illam diem videre, in quaparticipes cjus 11), ait Sapientia, quffilituloinscribitur Salomonis.
beatitudinis, quaj in Christo est, efliciamur, cuiest Idcirco quantum possumus, laborare [Al. labore]
gloria et imperium in ssecula saiculorum. Amen. nitaraur, ut habitata (e) nostra a sapientia Dei eriga-
HOMILIA QUINTA. tur. Cecidit quippe, et desublirai corruit, venienti-

De eo quod scriptum est : Qui fecit terram iti forti- bus nobis in locum islum miseriarura.Cecidit habi-
tudine sua (Jerem. x, liij. tata (/"^nostrapost^iuam peccavimus,inique fecimus,
793 Tres quodammodo virlutes assumens pro- injusteegimus, impiegessimus,etpost ruinamindi-
pbeta forlitudinem, sapientiam, atque prudentiam, get erectione. Si aulcm non vis ista sententia ad-
unicuiqueearuinpropriaoperadistribuit;l'ortitudini duci, communem totiusorbis quaeramus ruinam,ut
terram,sapientia!orbemterrarum,prudcntisrGclum postcasumejus consequenterDeuserigens prfedice-
Audi quippe Scripturffi ordinem: Dominus qui fecil tur. Quicuraque est in isto orbe, anle erectionem
terram in forlitudine sua ct erexilorbem in sapientia eecidit. Si autem cecidil, consequenter erigcndus
suaetin suaprudcnliaexstenditca;lum.]ilnQsii:,]lurin j) fuit : nemo quippe sine casu sublcvatur. Si autem
nostra tcrra(dictumestquippe ad Adam; Terra es erectus est, videarausqua3ruinaprfficesserit. Omnes

(a) In Gra>co apy.o'i;j.£-/oi;. VertitHieronyinus qui : mis lectioni Grfficus, trjv oiy.oujj.ev/;v oux aXXw? yivo-
contempta vana fjloria, ; quod ipsum habetunus Re- |JI.EVT|V T; EV T;i^ aOlpia TOU 0EO'J.
gia; Biblioth. codox. Alter habet qui contcmnens : ((/) Rabanus su/ier decem potestatem liabentes in
vanam gloriam. Quod silogamus qiii : coiitentus una e«)(7n<e,pressiusadGrKCura 'jrip oizai^o^jTii^ovxa?,
gloria ? Sane id oratio GrKca postulat, et facilc inde xoj? ovxa; iv TY) Tro).£r
Vulgata lectio detorta est. IIuetius. (e) Kxpunximus binc vocem n.'!?m«,quara vulgati
{h) Vulgati inhahitatus. At sequiori genereRaba- libri contra auctoris mentem interserebant. Haiii-
nus juxta Grfficnm, ut st Origenetn et Hieronymum tutani wOis/rnmvocatOrigenes mundum nostrum,nec
continuo accepisso inferius conslabit. inticiorproprie raentem, sive animam debere intel-
(c) Penes Raljan, quod habitala, id est, orhisterra- ligi,ain autem,neque in Gra^cobaberiil^u/v', neque-
rum in sapientia Dei fabricata nt. Nec valde ablu- iu Lalina Hieronymi interpretatione lectum a Ra-
dunt R. mss. pencs Huctium, orbis tcirarum in sa- bano animain.
pientia Dei fabricaius sit. Concinit Rabanicic irapri- (/") Iterum vocem anirim hinc amovimus, quam
627 S. EUSEBII HIERONYMI 628
corruimus per peooatum in orbem [Al. orbe] ter- \^ ram ibis (Gcn. iii, ^O), cur propter coelestem, ei qui
rarura. EtDominus qui erigit elisos, elevavit nos imagincm coelestis portat, non conveniat dioi Goe- :

jacentes {Psal. cxliv). In Adam omnes raorimur : lura es, et in coBlum ibis ? Unusquisque autem no-
atque ita corruit orbis terrerum, et indiget ereotio- strum-, aut ooelestia factahabet.aut terrena si ter- :

ne,utin Christo omnesvivificcmur. Igitur duplicom rena faota sunt, ad cognatara sibi terrara deducunt
intcllectum deorbetradidimusninum quomodosin- eum qui Ihesaurizat ea in lerra, et non in ccelo.
gulcB anima!,authabitata3 sint, autdescrtiE : alterum Rursumque ha3C qua» juxla virtutem gesta sunt,thc-
quomodo universus orbis 395 orbis pariter cecide- saurizatorem suum ad proquinquas sibi ccclorum
rit. Et in sua prudentia extendit ccelum. Non fortuito regiones subvehunt. Et junxit : Educens nuhes ab
sapientiain coeliextensione [.-l/.ostensionejassumpta extremo terr» (Ps. cxxxiv, 7). Istiusmodi disputa-
est : invenies et in Proverbiis dictum :Dominwi sa- Psalmo nuper inoidit, et dictum est a nobis
tio et in
pientia fundavitterram, prccparavit ra'los prudcntia quomodo Deus eduxerit nubes ab extrerao terrx.
(Prov. iii, 19). Est ergo aliqua prudentia Dei, quam Quod quidem nuncrursumcogimur retraclare,uthi
nolo ut extra Christum requiras. Omnia quippe qua? qui audieruntjpIenissimequaBsciuntrerainiscantur,
suntDei, Christus est : ipsesapientia ejus, ipse for- et hi qui non interfuerunt, aut obliti sunt, textum
titudo, ipse sanctilicatio, ipsejustitia, ipse sanctitas T, serraonisagnoscant,quera tuno,prout valuimus,exi-
et redemptio, ipse, ut ad pra;sens voniam, etiam buimus. Diximus autem sanctos essenubos.Etenim
prudentia.Sedoum sitununi insubjacentipro varie- hoo quod scriptum est Veritas tua usque ad nuhes
:

tatesensuum diversus vocabulisnuncupatur. Aliud (Ps. XXXV, 6), non potest referri ad inanimales nu-
significat sapienlia, aliud justitia. Quando enim sa- bes sed veritas Dei usque ad illas nubes est, quae
:

pientia (a) dicitur, disciplina ista divinarum rerum audiunt mandatumDomini,et noverunt quo pluvias
humanarumqucinslilutio,quandojustitia, distribu- (/) deferant, et a quibus eas suspendant.De his nubi-

tor et judex mcritorum significatur. Quando sancti- bus dicturn est El mandabo nubibusmeis, ne pluant
:

tas illa virtus describitur, qus credenles Deoeffioit super eam imbrem {Isai. v, 6). De his enim qua; ex
sanotos.Ilaergo(()) mihi etprudentiaejusintelligitur denso (/4/. densato) aere dicuntur oonstare, si non
doctrina et demonstratio bonarum ac malarum re- fuerit pluvia, non pri-ecipit Deus ne pluant super vi-
rum, neutrarum, atque in liunc modum exten-
sive neam ,aut quaraouraque regionem imbrem;sed omni-
disse nunc dicitur coelum in prudenlia. Quomodo noapparent,ut in tertio Regnorum libro legimus
aulem extendatur ccelum, extondcnteeum pruden- (Ill/iri/. xviii) quando in tempore siocitatis nubes
:

tia Audi ijuoniam exlcndit verba, et noii inlendisti

: nulla apparuit,ct postea juxta prophetiamEliae futu-
[Al. attendisti] (Prov. 24). Asserit quippe, exten-
\, ree pluviae signuui in vestigio hominis ostensum est,

sionem quamdam verborum similiter ut nunc C atque ita post nubera conglobataraimberdescendit
esse
dicitur coeli juxtaillud quoque quod in alio )oco
: ad terras.Istisveroquasisubsistentibusnubibus[.I(.
scriplum est Qui c.rtendit caium ut petlcm (Psal.
: nebulis) jubotur pluviam continere, cum indigna
cin, 2). Extenditur aulem anima nostra, quffiprius fuerit anima imbre ccelesti et dicitur Mandabo :

fuerat oontracta,ut possit capax esse sapienti» Doi. 796 nubibus ne pluantsuper eam imbrem. Itaque
Verum ut adpropositumrevertaraur, diximus quod (.4/. unusquisque sanotorura nubesest. Moyses
Ita)

prudentia (c) ejus ccelum faotum sit,etnunc afflrma- nubes erat, et quasi nubes loquebatur Attende, cie- :

museos quiocclestem hominera portant,esse((ij coe- lum, et loguar, et audiat terra sermones cx ore meo.
los. Si enim ad pcccatores dicitur; 'lerra cstis, etin Exspectcntur (AI. E.vspectct) ut pluvia verba mea
terram ihitis, quare non dioaturad justum cujusest (Deut. XiXii). Si non fuisset nubes numquam di-
regnum Cojlum es, et in coelum ibis ?
ooelorura, xisset : Exspcclentur ut pluvia verha mea, el dcsccii-

(e)Aut sipropterohoioum dicitureiquiportatimagi- dant ut ros eloquia niea. Quasi nubes dioehat : Ut
nem choici, 39© id est terreni ; Terra es, ct in ter- imbres super gramen, utpruina (Al. pluvia super

neque Origenes. neque Hieron.juxta puriorem Ra- jaclum sit. Evicit autem ita rescribendum cum ora-
bani leclionera haliet. Quid i\X liabitata nostra iu\ig. tionis series, tumpraecipueGrfficus Origenis textus,
Origenis sensura dixiraus. ^ i\k-('i\xz^ TTspl To'j Tov o''jpavov £v opov/ijEi Y^YOvevai.
(a) Reclius poncs liaban, quando snpientia dicitur, ^ ((/) Ita Rabanus, quin ipse etiam Origones xai
disciplinis tedivinarum liuinanaruinque rerum insli^ a^JTO' tKTM oopavoc;. Falso antca legebatur, cai.estes.
tuit. Gra;ce est ot; \i.bi •(i.p Wi\m, tvJv £7ti(TTv^|j.-/;v
.•
(e)lstha!0 verba,a(t( si proptcr clioicMn,quoi in vul-
Xa|A6dvEii; Twv Oeuov zai avOpcoTrtvwv, ad verbum: gatis hactenu') deerant, ex Rabano suftecimus, co-
Quando .uqiicntiam, disciplinam arcipis humanarum gontc ipso Grasco Adaniantii textu, fi o'.a \xz'i tov
divinarumque rerum. /oix.ov Paulo post glossema, icl est tcrrcni, rectius
(b) Mss. R. teste Huetio, et Rabanus lcgunt Ita : oram amandabis. C;i'tcra etiam cjus periodi
a'b libri
ergo liic pruAenliam cjus inteltige cum doclrina csl el vcrba cx iisdem Rabano et Gr;eco eraendamus. Pro
demonslratio : omnino proprius ad Griecum et cur propter cielestem ei, erat quapropter coilcsli ct :

verius. tum convenil pro non conveniat, sub interrogandi

(c)Anlea incongruoatquoAuctorismcnti contrario nota.
sensu lcgebatur, quodpruilenlia tiujus sxculiin ma- (/') Vitiose penes Rabanum qnod pro quo, etpcnes

lum sil. Lcctionem, i|iiam nos rcstituimus, quod Huctiuui dilfcran.t pro dcfi rant ; qux ipsa menda dc
prudenlia cjiis caiuiii [acluin sii, suppcditavit Ra- restituonda lectionc nos monuerunt: optime vero
ban, probatqueunusajiud Hiietium [legiusms;alter Grajcus tou exT:£jj:Tro'jaiv auTov
enim paululum abludit, jiuod pruUenlia sxculum
 629 TRANSLATIO HOMILIARUM ORlGliNlS IN JERKMIAM. HOM. V. «30
fenum,q\iia nomcn Z)o)«mz»u'ocni'z.SiniiIiteret Isaias A ris Dei,fortitudinis,et dilectionis et charitatis. Poles
ut nuhcs ioquebatur: Audi,ciulum,ct uuiibus percipc, et ipsedc Scripturis hos ventos congrcgare, et isto-
terra,quoniam Dominus locutus cst {Isai. i). Et quia rum spirituum invenire thesauros. Ubi aunt isti

ipse nubes erat, et sciebat alias nubes comprophe- thesauri ? utiquc quo sunt thesauri scientiaj
[e) in

tantes sibijidoo vaticinans aiebat Mandabo nubihus :

absconditi : in Christo sedem habent.Inde oriuntur
meis,nc pluant supe^r eam imbrem.Si autem jarn di- hispiritus, ul alius sapiens sit, alius fidelis, alius
dicimus qui sunt nubes, videamus quomodo Deus eruditus, etaliusaliud [Al. quodcumque] donorum
educat nubes ab extremo terrse. Ait Salvator Qui :
Dei possideat..4/tt enim pcr spiritum datur senno sa-
vull in vobis esse primus,sil omnium novissimus (Mallh. pientix, alli sermo scientise juxta eumdem spirilum
ix). Servavit hoc mandalum Paulus, elfuit novissi- alii Hdes m eodem spiritu (I Cor., xii). EUuJcit ergo
mus in hoc mundo diccns : Pulo cnim Deus nos apo- nubes ab exlremo terrat,et fulgura in pluviam fccit,et
stolos novissimos oslendit,quasi mortificatos ;
quia [Al. eduxit ventos dc thesauris suis, et juxta misericor-
quasi speclaculum facti sumus in hoc mundo amjelts diam Dei ad hos thesauros nos occursuros speramus
et hominibus (I Cor. ivj.Si quis ergo sanclus custo- [Al.putamus]. Et quia plures sunt thesauri, forte
diens proBceptum Salvatoris faclus fuerit in hac vita juxta ordinem resurgentium erit etrequies in the-
novissimus.isto sil nubes et educit Dominus nubes
; j,
sauris Dei. Quod autem dico istiusmodi est Resur- :

non a primis terrre.non a consulibus,non a (a) duci- rectio morluorum in quibusdam ordinibus futuraest.
bus,non a divitibus lieati enim pauperes, quoniam
: Ait quippe apostolus : Unusquisque autem resurget in
vcstrum est regnum cadorum (Matih. v). Vides quo- suo ordine (I Cor., xv), et non ut liber miscentur
modo ab extremis educat Deus (b) et corporet nebu- ordines resurgentium : alius ordo erit in illo et in
las? Propterea si volumus nubes fieri,ad quas per- illo thesauro Dei.et alius ordo in alio etin alio the-
veniat veritas Dei,novissiini omnium fiamus, ettam sauroDei.Istiomnesthesauriunumhabent J99the-
affectu, quam opere [.-1/. ore] dicamus Puto enim : saurum,») quo sunt tliesauri supicnlix et scienlix abs-
nos Deus apostolos novissimos ostcndit. Quod si non condili (Coloss. ii, 3). El quomodo possideo unam
sim apostolus, liceltamen mihifleri extremum, ul et pretiosissimam marguritam per plures alias mar-
educens nubes Deus ab extremo terrae, educat me. garitas: sic venio ad thesaurum thesaurorum,etDo-
Et fulgura in pluviam fecit (Ps. cxxxiv, 7).Aiunt na- ininum dominorum, et regcm regum, cum dignus
turaliumcausarumscrutatores, quialulgura ex nu- fuero spiritibus in Dei thesauris commorantibus,
bium oollisionegenerentur,in morem silicum durio- Eduxit enirn ventosde thesauris suis (Psal. \ui).lnfa-
rum,quos cum cornploseris sibi, medius ex his e)a- tuatus esl omni$ horno ab tcientia (.lcr. xx, 14). Si
biturignis ; atque ita cum fulgure pariter et toni omnis homo infatuatus estabscientia,et Paulus ho-
trua mugire ; tonitruo scilicet sonitum indicante C mo est,Paulus infatuatusest ab scientia.&p«rfe eo-
(c) concussus, et fulgure 598 excussi luminis clari- gnoscimus,etcxpartcprophctanms (lCor.xm).ln(a.iua.-
tatera.Si intellexisti e.xemplum : considera nunc nu- tus ab scientia.videns per speculum,vidensinffinig-
bes rationales.Moyses nubes eratJesusNavenubcs : mate, portiunculam quamdam videns, et si sic ex-
erat : secum loquantur [,//. colloquantur],
isti si quoque portiuncultE partem mi-
pedit dicore, ipsius
ex sermonibus eorum fulgura micant. Jeremias et nimam recognoscens.Econtrario autem (/) intelliges
Baruch nubes erant,sermocinenturinvicem,et vide- quid sit : Infaluutus est omnis honio ab scientia. Com-
bitis rutilare fulgura.Potes et tu ipse de Scripturis paratione pecoatorum Jerusalem, Sodomorum pec-
sanctis inhunc modum (d) invenire concursus, ex catum justitia est. Justiftcata est enim, ait, Sodoma
quibus ignis emittatur.Ut autem ad novum Tosta- ex te Quomodo ergo non habent justi-
(Matth. x).
mcntum veniamus,Paulus et Silvauus dure nubcs in tiam Sodomorum peccata per se,sed ad collationem
unum convenerant,et eccc totum mundum Epistolae, majorum scelerum justificantur; sic econtrario
eorum fulgore illurainant Fulgura in pluviam fecit,
: scientiaPauli ad illam coclestem scientiam, ad illum
et edu.rit ventos de thesauris suis (Ps. cxxxiv, 7). Er- consummatum rationis [.1/. lectionis] intellectum
gone super terram perflant in thesauris
hi venti qui stultitia rf.putatur.Z(/('!>ro infatualus est omnis homo
Dei sunt, et non horum est natura manifesta, quo- ab scientia. Talc quiddam Ecclesiastes, ut arbitror,
J)
modo et qua ratione subsistant ? Sod sunt quidam dcprehcndens elTatus est : Di.vi,(a) sapientiaefficiar,
ventorum thesauri,lhesauri spirituum,Spiritus [/1/. et ipsa clongavit se a me longius quam erat, et [Al. o]
thesauri] sapicntio! et intellectus, spiritus eonsilii alta profundilas, quis invcnict eam (Eccles. vii, 14)?
et virtutis,spiritus scientiajet pietatis,spiritus tinio- Volumus quiddam (si licct) audenter (Al. audenter

Hactenusobtinuit ;!trfi«fc«s,dissentiente Graeco

(a) lim sonilu pro sonitum.
et vetereRabani lectionc.
(XTio -f|Youij.£';iov, (d) Uaud male interserit Rabanus HMftmm. Aliaest
(6) Falso et incongruo scnsu vulgati hactenus pr<e- in Gr;cco sententia.
ferebant lias corporcaa nebulas, pro et corporet ne- (e) Ha.hi\n. utique in eo,in qno sunt thesauri sctentix
bulas, q\iod ex Rabani testimonio nos substituimus ah^.conditi.
clamanteGrffico.\damanliixai(;cu[jiaT07toi=T,quodest, (f)
Mss. Regii penes Uucimm, intelligeret : ipseau-
iyi corpus cogat, sivc corporel. tcin intelligis legit,
(c) Scilicet concussionis, sive collisionis. Rabanus ((/) Pcncs Raban. i'«;;ieHS cfficiar. In Groeco est ao-
concursus legit:antea erat concussum; tum vero ma- (fttiSfiaojjta;.
 : ::

631 S. EUSEBII HIERONYMI 632

licet] dicere : quoniam lioc (|uor! dcsconilit in \ videatur acerrimus.ratuum eum et insipientem esse
mundum, evacuavit seipsum, ut evacuatione ejus convincam? Sic igitur ad mundi sapientam stulti-
mundus compleretur. Si aulem hoc quod descendit ficandam non est opus sapientiara Dei descenderc,
in mundum evacuavit se, evacuatio ipsa sapientia ct cura ca colluctari, quas deorsum est sapientia,
est : quoniam quod fatuumesl Dei, aajnenlius est ho- 8©? sed suHicit latuum Dei quoniani fatuum Dei
:

minibus (I Cor. i, 25). Si ego [Al. ergo) dixissera sapientius est .Iwminibus, et infirmum Dei fortius lio-

800 fatuum Dei, qnomodo aucupes sermonum minibus,et omnia contraria Salvator raeus et Dcmi-
meorum, et semper dediti ad criminandum, vene- nus assumpsit, utcontrariis dissolvat contraria, et
natas in me linguas vibrarent ? Nunc vero Paulus nos confirmemur ab infirmitate ejus (Al. Jesu) et
quasi sapicns, et poteslatem halDcns apostolicam, sapientes efficiamur a fatuoejus,et in hoc [Al. hsec]
ausus est dicere, omnem sapientiam terrenam, qufe introducti possimus scendere ad sapientiam et vir-
in se,qu« in Petro, quas in caeteris apostolis erat, tutem Dei,Jesum Christura Dorainum nostrum, cui
quffi in istum mundum descenderat, stultitiam esse est gloria et iraperium in sascula saeeulorum.Amen.
Dei ad comparationem quippe illius sapientia;,
: HOMILIA SEXTA.
quamterrenus non capit locus ad illam sapientiam :Sermo qui facttis e.^t ad Jcremiam a Dotnino, dieens
quae ccelestis est, qua3 mundi limitem excedit, hoc _ Au(Ji verba Testamenti hujns (Jerem., xi, 1); Us-
quod descenditad homines fatuum Dei est. Verum que ab locum in quo dicitur: Convcrsi sunt
idipsum fatuum Dei sapientius est hominibus qui- ad iniquitates patrum suorum (Ibid., 10).
:

bus hominibus ? non utiquestultis,sed sapientibus 808 Juxta historiae quidera veritatem non nega-
dicas licet((() sapientes saBculi istius,sive principos, mus pra;sentiam Domini nostri Jesu Christi corpo-
sive vates istis sapientibus saculi, hoc quod expo- raliter factara, et lotimundo illuxisse, quando Ver-
suimus: Fatuum Dei sapieutius est hominibns. Mira- bum caro faclum csl,et hahitavit in nobis [Joan. i, 14).
bile quiddam volumus inserere quoniam sapientia : Oportet autem nosse, quoniam et antequam corpus
mundi stuUitia est apud Deum (I Cor. i, 25), et infa- assumeret ad sanctos quoque descendit et post :

tuavilDeussapientiam mundi.{A) Nam in sapientia hanc prKsentiara corporalem ad coelos victor ascen-
suainfatuavit sapientiam mundi nec potest capere : Si vis hujus rei capere
dens, rursus ad nos veniet.
sapientiam Dei sapientia mundi, ut esse stultitiaar- arguraentum, ausculta quod dicitur Sermo qui fa- :

guatur.Neque enim dignatursapientiaDeiad mundi ctus est supcr Jercmiam a Domino, dicens : Audi, et
sapientiam (e) convincendam tota desccndere, sed reliqua. Quis enim est hic sermo qui factus est a
potius (d) modicum quod necessarium fuit,quod fa- Domino, sive ad Jeremiam, sive ad Isaiam, sive ad
tuum Dei erat, ut hoc parvo et fatuo Dei infatuare- quemlibet prophetarum ?An illeest qui eratln prin-
tur sfficuli sapientia. (e) Non enim valebat sajculi sa- C cipio apud Deum ? Ego nescio aliud verbum Domini
pientia magnitudinem in se vonientis sapientias im- pra;ter ipsum, de quo dicit Evangelista /;; prinei- :

potens sustinere. Verum e.Kemplum interponamus, pio erat Verbum [Al. sermo], et verbum erat apud
utperspicue possit inteiligi quomodo fatuum Dei Deum, et Deus crat Verbum (Joan., i, 1). Hoc au-
stultam fecerit sapientiam mundi fingara paulisper tem soiredebemus.quia haecsit utilitas credentium,
:

me,quialiquidputor(/") nosse,cum insipientealiquo, si sermo ad singulos quosque (lat. Quid mihi enim

etineruditoconferresermonem,quinihilintolligat,ni prodestsi descendat in mundum.et ego ipsura non

hil 801 acutK disputationis interroget. Numi|uid- habeara ? E diverso autom cliam si ad universum
nam opusmihieslad illiusstuUiliam((7)arguendara, mundum non veniat, et ego similis fuero prophe-
dialecticam calliditatem, et profundorum sensuum tarum, habeo ipsum. Dicam autem,quiaet ad Moy-
acumen adhibere? Nonne ad unius sermunculi ja- sen,et ad Jeremiam, et ad Isaiam, et ad singulos
ctum viliset modici, qui tamen illius intelligentire quosque «anctorum 809 idem serrao commeaverit
(n) Sic prffipter Raban. mss. quoque Rogiipencs .sapfCH^/am (suppl. Dei) ut stultitia csse arguatur, sa-
Huetium legunt tametsi : ille vulgatam lectionem re- pienlia mundi. Quamobrem et mox sullecimus ex eo-
linuit, sapienlitms sxeuli istius,sifc prineipiljus, sive dem Rabano voces sapicnliam Dci, qu:e deerant, in-
navis is[is,eic., qua; utin ca^teris bonehabeat, in eo commodo sensu atque hiulco nunc prEeter Rabani
:

certe falsa cst, quod

vanis pro vates legit. Oplime
enim Grsecua textu3,"<c:fv Tousff'J'-po'j; eittti^ toO auuvo?
To^jTov, e"t£ SpyovTa? s'(t£ Ttpotpr^Ta.;, Ttov apyji-^iw)
TOJ akovo; TO'JTOv To [jLdjpov TOj Hsoj, etc.
(i) Istha^c pericope,A'((m insapientiasua infaluavit
sapientiam mundi,\n hactenus vulgatisdeeral.estque
inprompluarbitrari(]uodobGJU3dem>HH«f/i,inquam
vocem desinit, reoursum, ab Antiquario fuerit solem-
nilapsn pnoiermissa.Manifesto enim neduniRaba-
nus legit,sed et mss. Rcgii penes Huetium: quam-
D testimonium Gra3ci(|ue textus auctoritatera ipsa ora-
tinnis series optimc restitutum locura probat.
(c) Gorrupte in vulgatis obtinebat commiscendam,
pro convincendam.qMoA ex Rabano restituimus,cla-
mante Gra;co textu"va lAJYy"ii-
((/) Mss. Regii penes Huetium,5e;(p()/!'Mi modicum,
lioc estjincarnationis sacramcntum. Quid necessarium
fuit.
((')Sufficiunt hffic verba qu.-c in anteavulgatis de-
eraut imperfecto aut nullo sensu non cnim valebat
:

quamhi gravius in sequentibus peccant. Expressc sreculi sapientia, post Rabanum mss. quoque Regii
auteiii,quod rei caput est, in Gra^co scripsit Origc- pcnes Huetium,Grn3co ipso texlu sulfragante.
nes, apa ev m-^icj; e|j.(6pav£ t/jV aotpfav Toii xojjj.o-j, itai (f) Antea
legebatur«se,dissentienteGra;coec8Evai.
0'j 0'JvaTai y(op'?jaaiTr,v (jo'p'!av,'.v'EXsY/(0/i [J^wpa slva'.-)] Rabanus castigat, nosse.
((/) Apud Raban. ad illius
T!)o zoTjxov avpia. Ou.-c reddas Latine, ulique in sa- siultitiam coarguendam
pienlia infatuavil sapicniiam mundi,ncc potesl capere dialectiex artis ct profundorum, etc.
633 TRANSLATIO HOMILIARUM ORlfiENIS IN JEREMUM. HOM. VI. 634

ct illud quod a iJomino discipulisdicl,um esL Ecce : A qui in Ecclesia habitant. Hseo est civitas magni lle-

ego vohisrum sum ommbus diebxis usque ad consumma- gis ha;c est visio pacis. Pax quippe in nobis, si ta-

tiotiemsieruli (Malt. xxviu),opcre servatum est ante men filii pacis sumus, multiplicatur ot cernitur./lu-

advenlum suum, quem omnibus manifestavil.Erat (lite ergo rcrlia testamcnli iwjus,el loquimini ad viros
quippecuraMoyse,cum Isaia, cum omnibus sanctis. Juda,et inhahitavtes .lenisalem, et dicetis ail eos : Htec

Quomodo enim poterant effari sermonem (a) Dei sine dicit Domimis : Maledictus homo qui non audierit

ipsius sermonisadventu?Hcec autcm nosqui Eccle- verba testamenti hujus, quod mandavit patrihus ve-
siasticisumus,magis debemus advertere.qui volu- stris(Jer. xn, 2, 3}. Quis magis audit verba testa-

museumdem Deum esse legis, et Evangclii, ipsum menti, quod mandavit (f?) Deuspatribus ?Nosqui in
Dcum et antiquitus, et nunc, et in omnia SKCula Christo crcdimus,an illi qui neoMoysicrediderunt,
Sfficulorum, Amen. Sunt quidam qui opinione sua dutn in Christo non crcdunt? ad quos Salvator ait :

veterem divinitatem ab ea quee in Christo annun- ,Si crederetis Moijsi, crederelis idique et mild, de me

tiatur, dividant. Nos unum novimus Deum, et in cnim ille scripsit : Si mdem litteris illius non ereditis,
priEterito, et in prajsenti, unum Christum et tunc quomodo verbis meis rredituri estis (Joan. v, 46) ? Ita-
et modo similiter,et unum Spiritum sanotum, cum que illi Moysi (Al. Moysen) non creiliderunt,nos vere
Patre, et Filio sempiternum.Hajc propter hoo,quod „ credentes in Christo, crediraus testamento, quod
t _. o _.j -i... ._j .•

leotum est Sermo qin factus est super Jercmiam a

. _ _

:
i> t i;i
tradilumI —t n.T
.-
.,* „j j:„;i
est per Moysen, et ad nos dicitur,ne ma-
,.

Domino dicem quid ergo dicat, et nos audiamus.

: ledicti flamus Malediclus homo qui non audieril :

.\udite vcrlm icstamenti hujus, et loquiinini ad viros verba testamenti 8©4 hujus, quod mandavil patrihus
Juda, et inhahiUintes (Al. inhabilatores) Jertisalem. w.sfrz.s.Ergo illi maledicti sunt, neque cnim audie-
ViriJuda nos sumus propterChristum.nec dubium runt lestamentum, quod mandavit Deus patribus:
est,quod (quia) Dominus noster ex Juda ortus sit. In die, inquit, qtia eduxi eos de terra /Egijpti,de for-
Nomen quoque ipsum Juda si juxta Scripturas pro- nace ferrca.(e)Ei nos eduxit Deus de terra/Egypti de
bavero ad Christum rclerri, (b) viri 80S Juda non fornace ferrea maximejuxtaintelligentem id quod
:

erunt increduli Christo Juda-i, sed nos qui in scriptum est in Joannis Apocalypsi, quialocus,ubi
Christo crcdimus. .Jtida, te collaudant fratres tui crucifixusest Dominus.vocetur spirilualiterSodoma
manus tu:e super dorsum inimicorum tuorum (Gen. et.Egyptus. Si enim spiritualiter/Efiyptusquispiam
xLvin, 8). Me laudant. Non illum Judam filium Ja- nominKtiir, et non est .Egyplus secundum intelli-
cob fratres sui laudeverunt, sed nunc Judam lau- gentiam corporalem : haud dubium est, quin si in-
dant fratrcs sui. Ait quippe istc Judaa : Narrabo tellexeris .'Egyptum spiritualem, etexieris de ea,
tiomen luum fratrihus meis, in medio Ecclesix (c)ean- tu sis egrediens ex terra ^gypti de fornace ferrea,
taho tihi(Ps. xxi, 23) Dicitur ad illum Judam : Ma- C et libi dicatiir. Audite vocem meam, et fucile juxla
nus tii:i> supcr dorsum inimicorumliiorum..l]\^\ rcpe- hxc otnnia. DeindercpromissioDei esladaudientes,
riturille Judas super dorsum inimicorum suorum si fccerintqu.-ccumque prasceperit Dominus dicens :

manus suas posuisse ? Historia nihil de eo tale con- Et eritis mihi in populum, et ego ero vobis in Deum
scripsit. Si autem consideres adventum Domini mei (Jer. XI, i.) Non omnis qui se populum Dei dicit
(AI. nostri)Jesu Christi, destruenti Zabulum, ex- esse, populus Dei est.Judsorum populus populum
spoliantis prinoipatus et potestates (/ Cor. \v, 21), se venditans Dei, meruit audire. Quia tion populus
ostontui eos facientis, et triumphantis in ligno,vi- meus vos et dictum est adeum Non popidus meus.
: :

debis quomodo superistumJudam complcta sit pro- Et rursum iste populusvocatus est (/"jnon populus :

phetia dicens Manus tuse super dorsum inimicormn

: Ipsi enim ximdati sunt me, inquit, super non Deum
tuorum. Et nunc cum ad viros Juda sermo flt,nulli (DeiU: XXXII, 21). De illis dicit; Irritaverunt me in
dubium est quin ad Christianos sermo fiatpropter semtdabor eos super non gentem.In
idolis stds, et ego
Christum, qui ex tribu Juda natus ett. V\t quoque genlcm autem insipicntem irritabo eos. Nos igitur in
sermo ct ad inhabitantes Jerusalem, scilicet ad eos populum Dei factisumus,et annuntiaturjustitiapo-

(a)Vulgati hactenus manco atque imperfecto sensu dua; pcriodi, nuUo constanle sensu,
in unam co-
sermones sineDei ip^iusudventu : nos, scrmones Dei, D aluerant.Recursusejusdem vocis fcrrea, ut qua; in-
sineipsius sermotiis advcntu restituimus, facem prfe- ter utramquo sunt verha Anliquarius solemni er-
ferente Gr.neco tcxtu, T.Ci^ SuvxTai v/.t~ivfji Xoyov (-)eo'j rorc pncteriret, in causa fuit. Vcruin ut nihil do
XeXaXYjXEvai, toO Xoyo'j iou 0eo5 STriorjar^aavTo; a'j- aliis Editoribus dicam.Huctium saltem monerede-
zoli; et Rabanototidem verbisrepositam lectionem bucrat Gra!cus, quem in adversa columna excudit,
approbante. textus, Kat T||xa? eff)YaY£v 6 Qioi ex zv^i; AiyjTiTou,!)'.
(h) Supplevimus vocem viri, quas deerat, tum ex Trj; •/.ajj.ivou •:?;;; a:ryr,-:,iz,ixil:iZ3.y.-x-i, etc. Qufe toti-
Rabani lectionc, ct Grsco, avops? 'louoa, cum ex dem verba Latine sonant, El nos edu.rit Deus, etc.
ipsiusmetHuotii conjectura. Nos ex Rabano praHerea suffecimus et superius :

((') Penes Y{a.baTi.,h!iinni sacrificabo te, lcg.fort. uno quoquc Scriptura; testimonium pristinis integritati
verbo hijmnificabo, ad Gra3C. u;j.v/^(to). reddidimus.
(d) Dcerat nomcn Dcus,q\xoi\ Raban, et Grsic. sup- (/'jNihil dubitavimus ad rei veritatem, et S.Uoc-
plent. Levia qua:dam id genus sajpe alihi restitui- toris menteiii,quin ipsumquoqucOrigenemin
Gras-
mus. co Xao?, quffi deeral.negandi particulam, «OHpo-
o'j
(e) Verba,£/ nos cdu.ril Deiis de terra .Egtjpti, de pulus, hic supplere tamctsi illam ia Latinis codici-
:

fornace ferrea, cum in hactcnus vulgatis deessent, bus non invenerimus.

 :

m S. EUSBBII HIERONYM 636

pulo, qui nascetur de gentibus. Iste enim populus A qui non audierit verba testamenli hujus. Et dix\t Do-
subito nascitur: et in prophela scriptum cst : Si minus ad me Lege verba ista in civiiatc Juda, ct crlra
:

nata est gens in semel. Quando Salvntor ascendit Jerusalem {Jer. xi, 6). {«)Kt his qui 806 Ibris sunt,
ad ccclos, et crodidorunt una die quinque millia legimus verba divina, provooantes eos ad salutem.
{Act. IV, 4), et alia die addita sunt tria millia : vere Verbatcstuincnli liujus,el faeite illa. Etdi.vit Dominus
tunc fuit cernere semcl natumsermone
populum in ad me Inventa : est colligatio in viris Jada et in habi-
Dei, et repente sterilem, parlurientem, ad quam tantibusJerusalem.Si peccaverimus nos quipropter
dicitur Lxture, sterilis, fjux non paris; eriimpe
: Christum (b) Christiani vocamur,etinventi fuerimus
et clama qu,v mm paiiuris : i]nia plures ftlii deserla: in numero peccatorum, et de nobis dioitur : Inventa
magis quam ejusiiu:e Iiahct virum [Gen. iv, 27). De- estcolligulio in viris Juda.et in habilantibus Jerusa-
serta Ecclesia a Lege, deserta a Deo erat. Ilabens lem {Jer. xi, 0). Cum in Kcclesia Dei tales sunt in
autem 805 virum synagoga Legem habebat et quihus reperiatur laqueus iniquitatis, et vincula
Deura.Quid ergo pollicetur Deus?£ri7w mihi inpo- peccati, in tantum ut id quod de peccatore dicitur,
pulum, et ego ero vobis in Deiim. Non est omnium eis valeat convenire Vinculis peccatorum suorum :

Deus, sed eorum tantum quibus se largitus est, unusquisque constringitur {Prov. v, 22), tunc dicit
quomodo patriarchae illi ad quem dicii Ego sum „ Deus Invenla est colligalio in \'iris Juda. Verum :

Deus tuus {Gen. xvii, 1): ot rursum alii E/jo non invenietur colligalio innobis. Quomodo autcm
:

Deus ero Deus tuus {Exod. xxix, 45) ; necnon de°aliis non invenietur colligatio in nobis, si usque ad hanc
Ero, inquit, Deus eorum. Putasne aliquando horara colligatio in quibusdam est. Sed :So/('e omne
consequimur id quod per singulos dico, ut Deus vinculum iniquitalis,dissolveobligalionesviolentarum
omnium fiat Deus noster. Si autem vis plenius di- commutationum,omncm conscriptionem iniquam dis-
scere, quorum sit Deus, et quibus vocabuluin sui sipa. Franrje csuricntibus panem tuuni {Isai, lviii,

nominis largiatur Ego, inquit, Deus Abraham, cl

: 6). Inventa est ergo coiligatio in viris Juda, in ha-

Deus Isaac, et Deus Jacob {Exod. iii, 6): idque bitantibus Jerusalem. Conversi sunt ad iniquitates
ipsum exponens Salvator ait Deus autem non est : patrum suorum priorum {Jer. xi, 10). (c) Conversi
mortuorum, sed vivorum {Luc. xx, 38). Quis est sunt ad iniquitales. Quorum ? Non ait simpliciter,
mortuus ?Utique peccalor.quinonhabet dicentem : patrum, scd cum addimento, palrum suorum prio-
Ego suni vila {Joan. xi, 25), qui habent mortua rum. Diximus ha;c de nobisdici,et hisqui in nobis
opera, qui necdum pcenitentiam egit ab operibus sunt peccatores. Quoinodo igitur qui inter nossunt
mortuis de quo {Al. quibus) Apostolus ait Non
: peccatores, conversi sunt ad iniquitates patrum,et
:

rursum fundanicntum jacienles poenitentix ab ope- patrum suorum priorum?Dupliceshabemuspatres,

ribus morluis {Ilebr. \[. i). Si ergo Deus non est C et una species est pessimorum palrum. Siquidem
Deus mortuorum, sed vivenlium ct scimus essc antequam crcderemus, diabolus pater noster fuit,
:

viventem eum qui conversatur in Christo, ut fiat ut sermo Evangelicus ostendit, dicens Vos de patrc :

particeps ejus et si voluraus ut et Deus noster sit,

: Zubulo nati cstis {Joan. viii, 44) cum autem credi- :

renuntiemus opcribus mortuis, ut pollicitationem dimus, facti sumus filii Dei. Si ergo post ha^c pec-
suam in noh\scomp\eaidicens:EterovobisinDeum, caverimus, convertimur ad iniquitatespatrum non
ulslatuam {Al. suscitem lestimonium, etc.) juramcn- simpliciter, sed patrum priorum. Ad probationem
tum meum^qtwd juravi palribus veslrisdare (Al. da- autem hujus rei, quia duplices habemus patres,
turum me) illis tcrram fluentem lac et mcl {Jcr. xi, utimur et David testimonio,in quadragesimo quarto
4). Observa qui dicat Statuam juramentum, quod
: psalmo ita dicentis Audi, fllia, et vide, ct inclina :

juruvi patribus vestris, dare illis terram fluentem lac aurem tuam, 80J et obliviscere populum tuum, et
ct nicl. Hkc enim non est terradc qua Salvator Jo- domum pntris tui {Ps. sliv, 11). Quasi pater quippe
cuit dicens.- ^c«/? niitcs, quoniam ipsi possidebunl crepit Aiidi filia. Ergo duplices nostri patres sunt.
:

ter''am {Mult. v, 4). Deinde ad ha;c quc-e dixerat Sed obliviscerc.inquit, domura patris tui prioris. Si
Deus propheta respondit, id est ad id quod ait igituroblitus doraum patris tui prioris rursus lueris
Maledictus homo qui non audierit verba teslamenli n ad peccata conversus,incidisti in id quod nunc di-
hujus {Jer. xi, 3) ct dicit
: Et respondi, et dixi
: citur pcccatum, Conversi sunt ad iniqnitates patrum
Fial,Domine. Quid est quod ait Fiat Dominc'/ Uti- : 4-Mo™m;»'wntm.DicehamusdudumZabulum patrem
que id quod pronuntiavit Deus Malediclus Iwmo nostrum fuisse, antequam Dcus factus sit pater, si
:

(a)Antealegebatur continuaserie quasi Scripturaa
testimonium, ct liis, qni foris sunf. Audilc vcrba di-
vina provocunlia nos ad salulem : s\ve.Leqimus verba
divina provoranlia eos ad .vrt/jt/cm.cui lectioni Gnecus
cum primis texlus hic rctragatur, Kai •coT; zqM dva-
Yiv(oay.oij.sv toj; XofousTou Bso^i, TTpo7/.aXo'j|i£vo'. au-
TOJC ^TTi a(uTr]pto(v,To'j(;XoYOJsT?j? oiaOr^xr|C,etc.Favet
vero, simulque cum Gr;cco huic ooncinit quam re-
posuiraus unus ms. R. pcnes lluctiuiu Etiam bis
qui foris swil, lcgimus vcrha divinu, jirovoruntcs eos
ad saiulem. Yerba lestamenti liujus, etc. Male alias
quoque erat,eodem Huetio teste : Etiam et hisforis
sunt. Auditc vcrba divma provocantis vos adsalutem,
vcrba tcstamvnti hujus, etc.
(i) Mss. Regii p^ines Iluetium, viriJudavocamur:
etinvcnti fucrintin nohis nodipccculorum : cui lcctioni
fcre proprior est GrKCUs textus.
(()Qua; hinc subsequunlur ad linem usque perpe-
ram nona; in Isaiam Homiliae, qua; Hieronymum
: intcrpretem mentiuntur.sunlque a nobis in Appen-
dicc quarli Tomi edita;, subjuncta sunt totidem
verbis ad ejus mutilationem supplendam.
637 TRANSLATIO HOMILIARUM ORIGENIS IN JEREMIAM. HOM, VII. 638

tamen nuno non habemua etiam Zabulum palrem A post adventum Jesu Christi impleta esse quae dicta
quod etiam de Joannia epistola approbamus, in qua sunl mortificatis membris nostris super terram, cum
ita scribitur Omtus qui peccatiua facit, ex Zabulo
: jam non operetur [.il. operatur] terra opera sua, non
natus esl [Joiin. iii, <S). Toties ex Zabulo nascimur, fiant apud justum ea, quibiis antea caro fovebatur,
quoties peccanius. Infelix iste qui semper generatur nonfbrnioatio,non immunditia,non(4)uItraIuxuria
a Zabulo. Rursumque multum beatus qui semper non idolorum servitus, non beneficia. Dominus lo-
ex Deo nascitur. Nequc enim semel dicam justum quitur : Quid putatis, quia veni pacem mitterc siiper
ex Deo natum, sed per singula virtutis operasem- lerram Non veni pacem mittere, sed (iladium (Mall.
?

per justus nascitnr 808 ex Ueo. Hoc autom ut anlequam ille dcscenderet, non erat gla-
XXXI v). Vere
plenius possit probari, etiam de Salvatoris nostri dius super terram, neque oaro concupiscebat 809
quotidiana nativitate dicamus, liquido id in justis adversusspiritum, neque spiritus adversuscarnem.
obstinentes quod in Domino pr»cesserit. Salvator Quando autem venit, et edooti sumus, qua; oarnis
noster splendor est gloriffi, splendor autem non qusve sint spiritus, et doctrina ejus quasi gladius
semel nascitur, ct deiaceps desinit nasci : quoties- immissus divisit carnem, id est terram a spiritu, et
cumque ortum fuerit lumen (a), ex quo splendor exterminavit eam (II Cor. iv, 10), quia mortificatio-
oritur, toties oritur et splendor gloria;. Salvator „ nem Jesu Christi circumferimus in oorpore nostro,
noster sapientia est Dei. Sapientia vero splendor et non vivimus ultra j uxta carnem, vivit autem spi-
est lucis Eeternae. Sic igitur Salvator semper nasci- ritus, et seminamus non in carne, sed in spiritu, ut
tur, et idcirco dicit : Anic omnes colles gcnerat me, non metamus oorruptionem de carne, sed de spiritu
non, ut quidam male legunt, generavit. Si semper vitam feternara {Gatat. vi, 8). Dicitur autem peoca-
ex Patre nascitur Dominus, etiam tu in similitudi- toribus : Scminatis trilicum, el spinas metitis iJer.
nem ejus tantum adoptionis scriptum habens, sem- Qui enim neque juxta voluntatem Scriptu-
xii, 13).

per generaris a Deo per singulos intellectus, per rarum, neque juxta fidei veritatem profert eloquia
singula opera, et officeris fllius Dei in Christo Jesu, Dei, seminat triticum, et metit spinas. Hoc haere-
cui est gloria et imperium in Scecula saeculorum. tici faciunt qui legunt Scripturas, et spinas
non de
Amen. sed de propriis sensibus metunt. Cleri
libris sanctis,

HOMILIA SEPTIMA. eorum non proderunt eis. Ha3C ante me alii exposue-
De eo quod scriptum est E.cterminata est e.ctermi- :
runt, et quia non improbo interpretationem eorum,
nio omnis lerra ct in istud Cinctorium (Jerem.
; : consentiens eamdem profero, non quasi ipse repe-
xii, 11, et xxii, 1). rerim, sed reperta jam repetens, ut mihi pariter,
807 Quis est iste qui dicit : Propter me e.tter- vobisque conducat tamen qua; dicenda sunt, in-
: si

menala est extcrminio omnis ten-a '/

Christus ha3C lo- G tentus animus excipiat. Nos qui putamur aliquid
quitur : nam ante adventum ejus multa quidem pec- esse, id est, qui in clericatus vobis ordine pra;side-
cata fuerunt in populo Israel, sed Dominus voniens mus, intantum ut quidam de minori gradu ad hunc
prohibuit talia, ut penitus relinquerentur, et in locum cupiant pervenire, nosse debetis non statim
longam traderentur captivitatem. Quando autem in eo esse salvandos, quia olerioi sumus ; multi
compleverunt mensuram patrum suorum, et addi- enim et presbyteri pereunt, et laioi beatissimi re-
derunt ad ocoisionem prophetarum, perseoutionem- periuntur; sed si ordinem clericatus et mereamur
que justorum, et Salvaloris interfectionem, tunc paritcr, et habeamus.Quia igitur sunt quidam ole-
completum est : Dimittctur vobis (tomus vestra dcserta. rioi non ita viventes, ut et ipsi ex ordine capianl
Et quia iste ab eis, qua; in Evangelio scripta sunt, fructum, ornamento suk sint dignitati idcirco
et :

passus est idoirco nunc dicitur Exterminio ex-

: : aiunt qui exposuerunt prophetam (c) nunc dicentem :

terminala est omnis terra. 808 Quod si subtilius Clcri coruw non prodcrunt eis (Jer. xii, 13) utilitas ;

volueris intelligere ; Propter me exterminata est c.v- quippe clericatus non in eo est, si aliquis in agmine
terminio omnis terra : considera eam qua; in te est sedeat presbyterorum, sed sijuxtalocum suum, et
quomodo exterminata sit terra, et tunc videbis, juxta pra3cepta Domini dignus incedal. Verum, cha-

(a) Eadem, annotante Huetio Origenianorum lib. D sul)stantia Patris. Augustinus ipse comparatione ea-
2, num. 2'i,utitur similitudine Tertullianus Apolo- dem generationem Verbi explioat lib. vi de Trinit.
get., cap. 21 Etiam cum radius cx sole porriqitur,
; ipso initio, sed non eadem inde colligit Ipse Arius, ;

portio ex summa. Scd sot crit in radio, quia solis esl inquit, di.risse fcrtur Si filius esl, natus cst si natus : :

radius, nec scparalur sub,<:tantia, scd extenditur. Ila est, tcmpus quando non cral Filius ; non intelli-
crat
de Spiritu spiritus, et de Deo Deus, ut lumen dc Id- gens, etiam natum essc, Deo sempiternum esse, ut sit
mine ascensum : manet integra ct indefccta malcria coivtcrnus Patri Filius, sicut siitendor, qui ijignitur
matrix, etsi plures inde Iraduces qualilatis mutucns. ah iijnc, alque difjimditur, coxvus ilii est, etesset co-
Ita etquod de Dco profcctum esl, Deus est, ct Dei .Ttcrnus, si esscl ignis xternus.
Filius,et unus ambo. Quibus hccc adsonant e libro (/') l'ro tdira luxuria, quod ex nabaiio hic rescri-
contra Praxeam cap. 9, l>alcr lota subslantin cst. psimus, vitiose in vulgatis obtincbat, adultcrii lu.ru-
Filiiis verii derivatio totius ct portio, sicut ipsc profi- ria. Dissentiebat vcro et GrKCus, ojz oijilyiia., ipsa-
tetur : Quia Pater major mc est. Unde liiiuet quo que orationis series ralio cnncinnicr.
sensu dixerit Patrem ci Filium ct Spirilnm sancliDn
;
ic) Mss. Regii apud Hurlium, qui c.rposuerxmt ea,
unius esse substantia', et unius slalus, ct unius pole- qu;c prophela uunc dixit. Rabanus, qui e.vposuerunl
stalis, et Filium non aliundc dcducerc se quam dc propketam hunc, di.cil.
 :

639 S. EUSEBII HIERONYMl 640

rissitni, nolite putnrc hou SIO tantnm de nobis A inquit, sapiens in sapientia sua, ncc fortis in fortitu-

esse dictum ; et nos, et vos commonot divina maje- dine sna, nec dives in divitiis suis ; sed in isto gloric-

stas,utjuxta Scripturarum pr;ecepta vivamus, et si tur (jui fitoriatur, intelligere elseire quia ego sum Do-
sic expedit dicere : Potcntes potenler tormentri patieii- minus (.lerem. ix, 23, 24). Vis gloriari, et gloria-
tur [Al. patiuntur]. Plus a me exigitur quam adia- bundus non audire? Confundimini a gtoriationc ve-

cono [Mss. Reg. Zacono], plus a diacono quam a stra. Gloriare ut apostolus [Al. additur Paulus), et
laico. Qui vero totius Eoclesias arcem (a) obtinet, pro dic : Milii autem absit gloriari, nisi in cruce Domini
omni Ecclesia reddet rationem. Propterhoc aposto- mei .Jcsu Christi, per [Al. propter] quem mihi mundus
lus Pauius (videlicet ut is cui fuerant multa com- crucifi.rus cst, et ego mundo (Gal. vi, 14). Vis glo-

nr.issa) aiebat Sic nos c.vistimet homo ut ministros

: riari et non audire: Conlundiraini a gloriatione vestra,

Christi, ct dispensatores sacramcnlorum Dei. U>c jam audi Pauluni gloriantem, et disce cum loquitur : Li-

quseritur intcr dispen.mtorcs, ut Melis quis inienia- bentcr gloriahor in infirmitatibus meis, ul inhalritet in
tur (I Cor. iv). Intantum rarum est bonum dis- me virtus Christi. Audi quae sint gloriiB, in quibus
pensatorem invenire, ut Jesus, qui antequam ori- se ((') vir efferat : In lahoribus ahundanter. Quishoc
rentur ea qua) erant futuracognoverat, loqueretur: potest dicere : In carceribtis supra modum, in morti-

Quis putas esl fulelis dispensator et sapiens, guem con- n bus ssepe, a Judieis quinquies quadrageiias una minus
stituit Dominus super familiam suam, dare in tem accepi, ter virgis csesus sum, semel lapidatus sum, tei
pore cibaria conservis suis'/ [Luc. xn, 42.) Et post nautragium pa.ssus sum (II Cor. xi, 23-25)? Dicamus

pusillumcausatusdequibusdam dispensatoribusin- differentiasgloriaruni,etnonnullosessequisuperhis

tulit diccns : Si aulcm incipia'. maliis scrcus diccrc: glorientur, qua? rubore digna sunt, quorum gloria

Moratur domin.us mcus venire, et cwperit civdere ser- quippe gloriantur, qufe cum
est in confusione. In his

voset ancillas, et comedere, et biberc, et inebrinri, ve- faciunt, latebras, et secreta perquirunt (Phil. iii,

nit dominus servi illius in die qua non sperat, et hora 19). Post hoec consideremus quid de cinctorio pr^-

qua nescit, et dividit itlum, et partem illius cum infi- ceptum sit. llxc dicit Dominu.t : Vide et accipe tibi

delibus ponit (Luc. xii, 4.5, 46). Hsec in eo quod scri- cinctorium lineum, et circumda lumbos tuos, el per
ptum est : Clcri Videamus
corumnon prodcrant eis. (d)aqiiam non transibis. Et accepi cinclorium sccundum
autem et reliquis nocessariam correptioncm, quam, vcrbum Doinini ad me dicens Accipc cincturium, :

ut mihi videtur, in morali loco debemus accipere : quod circa lumbos tuos est, et vade ad Euphratem, et
Confundimmi a gloriatione vestra, ab opprobrio in con- absconde illuc in caverna petrse (Jer. xiii, 4). Post
spectu Domini (.ler. \n, 13). Multa sunt in quihus dies venit propheta, et accepit cinctorium de loco
gloriantes insipientiam nostram ostendimus. Vorbi ubi infoderat illud, et ecce computruerat, quod
gratia, si qui in inultis possessionibus gloriantur, j nulli usui essct. Etne quis juxta voluntatem animi
dicitureis : Confundimini a gloriatione vestra. Si qui sui de hoc loco sibi prtTSumeret intellectum, dans
gloriantur in genoris nobilitate, dicitur ad eos Dominusinterpretationioccasionem,addiditdicens:
Confundiminiaglorialionevestra. Si quijactaburidi in- Sicut enim adhxret cunctorium circa lumbos hominis,
cedunt [.4/. quis la;tabundus incedis"! super pretio- sic agglutinavi ad me domum Israel, et omnem do-
sissimis vestibus, super domo multis exornata divi- mum Juda, ut fercntmihi inpopulum nominatum, et

tiis, aliena cst quippe (b) hffic gloriatio a gloriatione in e.rsultatioticm, ct gloriam, non ohaudieriint me et

sanclorum, dicitur ad eos Confundimini « 81 M glo- : (Jercm. xiii, II). Igitur propheta in loco pro Deo
rialione vestra. Verum hoc parum est. Audi quid lo- accipiatur, circumdans lumbos suos cinctorium li-
quatur in Jeremia scrmo divinus, jubcns ut ne in neum, id estpopulum Deus, Agglutinavi quippe, ait,
sapicntia quidem nostra glorieraur Ne glorietur, : ad inc domum 812 Israel, et quodammodo cincto-

(a) Plaoet dissercntis in hunc locuni verba Sluetii rit, perihit regnante diluvio. Similia habct Ambro-
desoribere. Loci, ait, quidcm illius, in quo porora- siaster in cap. iii ep. ad Tim. Ut cum totus mun- :

bat, episcopum, vel metropolitam Origenes videtur dus Dei sit, Ecclesia tamen domus cjus dicatur, eujus
signiflcassc. Uas autcni homilias Gaesareaj Palujstinffi liodie reclor est Damasus : Romanum itidem ponti-
fuisse recitatas verosimile est. Ita vel Theoctistum fioem a llunno designari probabile cst, cum ait in
episcopum CKsariensem, vel certc Babylam Antio- D inlerpretatione homiliae 17 Origenis in Genes. Non :

chenum patriaicham dcsignavit. Quamquam Ty- deficiet princps ex Jiida, id est, hic qui post ressurrc-
rumne jam tum coneesserit, certum non habeo. Id ctionem ejus Ghristi ) Eeclesiarum princeps ordi-
(

vero Hieronymum convertisse verosimile est ad llo- natur.

manum pontilicem (ut ejus verba indicat) qucm (b) Voces ha^c gloriatio ex Rabano suffecimus, con-
summum saccrdotom appellat pr;cf. in Evan. ad Da- sentiente Grceco lextu, aXXoTpfot Itzvi % yTjyr,T.i
masum, et de cujus potestate multis disserit in ep. ya'J7(^aoto; aY''(ov.Tum diciturexusc]em reposummus
ad eiimdem. Quuinquam, inquit, tui me lcrreat ma- pVo dicit. Rabanus praiterea eum pro eos cohsrenler
gnitudo, invital tamcn humuiiiHis. A paslore pnesi- legit.
dium ovis Ihigilo. Facessat invidia : liomani culminis (c) Mss. Regii penes Euetium, quibus se vir sanctus
recedat amhiiio cuin successore piscatoris et discipulo
: clfcrcbas.
crucis ioquor. Ego nulluin primum, nisi Christnm sc- ((/lAnnotatHuetiushaberiapudLXX.ouSisXEoiTETai.
qucns, beatitndi.nitu.T, idest, calhedrx Pctri commu- Vulg., et in aquam non inlcrcs illud, quod Uebr.-co
nioiie consodor. Siiper illam petrain irdiliratam Ec- consonat. Hajc eodem recidunt, nam si cinctu re-
clesiam scio. Quii-umque c.vlra lianc ilomiim agnuin vinclus aquam subeat, subire quoque cinctum ipsum
comederit, profanus est. Si quis in arca Noe non fue- necesse est.
641 TRANSLATIO HOMILIARUM ORIGENIS IN JEREMIAM. HOM. VIII. 642

rium Dei homo justus efrioitur. Quteres quam ob A color generationis in lino est.alius cum fuerit opcra
causam Lege lizecliielem, et intelligc quomodp
".' mundatus[.-y/.opcre mundatumJ.Generationis color
Dfius videatur in corporc,et quamotirpm a lumbis obscurior cst, et nigrior \.4l. et nigrum dicimus],
ejus usque ad pedes ignis appareat, ot a lumbis operis aulem lucidior.((3) Tale nescio quid et nobis
usque ad caput electrum {Ez-ech. i, 17) tunc pote- : in oxordio evenit : nigri enini sumusquando rege-
ris eliam pr:i'sentia Scriptura; invenire rationem, neramur, quando crcdinuis,quando in Canticorum
quamobrem Inferiores Dei partesigneae sunt.Renes Cantico dixinms Niyra sum ct speciosa {Caiit. i,4).
:

generatiune.et lumbi igne cfinsentur.Omnia quippe iEthiopibus similem habemus animam^/^^indecorem:

qu;o ox coitu.et voluptatc sunt,indigenlpurgati(ine, abluiniur ut fiamus candidi,ut nitorein qui nobis
et ipsa purgatio immixta est supplicio.Ea vero quffi insifusexnaturanonf'uerat,diligentiaconsequamur,
a renibus in suporiora consurgunt, libidinis opera juxta illud.quod in eodom loco scribitur : rt;(,T cst

sua virtutc transcendunt, quasi quaadam maleria isla qu:c asrcndit dcalbata '!
et elficiaraur linum 814
purior ad electri similitudinem referuntur.Dicitur candidum (r/) purumque.Atque ita cum digni fueri-
quippe electrura auro esse protiosius. Quid igitur mus socictate Dei,in cinctorium pjus plicamur [,l/.

oxemplis Scriptura utitur, ut ostcndat supernum plectimurl, ncque ab eo aliquando deponimur, si

Dei corpus esse raagnificum,et inferius vilius? Id- r. tamen caudorcm, quem nobis conccsserat, semper
circo nunc introduxit (n) Dominum ex igne et ele- haboamus.Cum itaqucJudcEi,et oranis dorauslsrael
ctro subsistentem. Ex quo unusquisque nostrum indigni exstiterint Deo.et projecti sint ab eo, nobis
juxta exordium nalivitatis sua; ad ignom rcfertur : pro illis aocinctus est. Ncque enim putandum est,
juxta studium vero et profectum, Dei corpus effici- cinctorium abjicicntem mansissoincinctum: statim
tur illud superius, illud ex electro.ab igne nobis, ut illos projecit,alios sibi contexuit.IIoc cinctorium
a pccnis, a cruciatu abscedentibus. Adjunge ergo Ecclesia est deGentibus congregata : qua3 sciro de-
circa lumbum tuum cinctorium lineum. Gur?ut bet, quia si prioribus non pepercit Dous. nec sibi
ostendatur populus rcgnum esse Dci.Adversum eos parcet, si cum dereliquerit, si non fuerit digna
quippequi volunt Dei accusare providentiam, resi- lumbo ejus,si non adh;Brens Domino,unus spiritus
protegit Dei sui opera, nec sinit aliquid in-
stlt et fuerit in Christo Jesu.cui estgIoria,et imperium in
decens de majestate ejus narrari.Sed cum peccave- sfficula sfficulorum. Amen.
rimus.ut cinctorium illud propheta deposuit,et ab-
HOMILIA OGTAVA.
jecit illud in Euphratem fluvium,ut ibidem compu-
De eo quod scriptum Notttm fac niihi, Domine
est :

tresceret nos abjiciet a lumbis suis Deus,et

: sic et et coijnoscam. (Jer. xi, lbl.(usque ad eum locura in
projectos relinquet ad Euphratem fluvium Mesopo- quo ait : Itc, conijreiiata omiies bestias agri (Jer.
tamicB, ubi Assyrii habitant inimici Israel, ubi Ba- G xn,9).
byIonii,ct ibi putrcscemus. Gur enim tantis in toto 813 Si Oei eloquia sunt in Lege et Prophetis,
orbe fluminibus pra3termissis,de Judaia ad Euphra- Evangcliis et Apostolis, oportet disoipulum Dei di-
lem propheta transmitlit,nisi ut sacraracntura juxta vinorum sorraonum magistrum Deum ascribere.()wi
vim nomiuis doceat intollectum ? Post ha3c qua;- enim docet liominem scientiam {Ps. xcni,IO), secun-
rimus quare cinctorium lineum dicalur.(ft)Linum ex duin Psalmistara, Deus est. Salvator quoque perhi-
terra nascilur; nam cum seraen ejus in huraum fue- bet testimoniura,nulIura debero superterras magi-
rit abjectum, primum in grarainc pullulat, doinde strum nuncupari,dicens Et vosnolile vocare magi- :

ut inlinita prffiteream, demessum transfcrtur do- slrum supcr lcrram. Uitus quippc csl majisler vjstcr,
mum, pectitur, lavatur, teritur, tunditur,et ingenti Pater qui iii ca-lis csl {Malth. \\\i\, 8) : Fater autem
(ut ita dicani) opera excutitur, quo tale fiat ex quo qui est in erudiet [Al. erudit] homines sive
coelis,
81S possit cinctorium (c), aut aliud quid in usus per se, sive per Filium,sive per Spiritum sanctum :

necessarios operari. Et nos ergo universi qui gene- et utad minora veniaraus, erudit per Paulura, per
rationem haberaus ex terra,((;) qui id cinctorium Dei Petrum, per alium quemlibet sanctorum tantum :

plectimur, multa cura indigemus, ut pectamur, ut Dei [Al. DeusJ spiritus, et Dei serrao descendat et
Iavemur,ut colorem terne abjiciamus..'\Iius quippe £) doceat.Cur ha;c diximus? videlicel quia propheta :

(a) Mss. Ileg., inlrodu.ril Domini corpus e.v ignc et (e)Hic quoqueRabanum describerepotius fuit:pro
electro. hisce enira verbis, ncscio quid ct nobis, una erat in
{b) llaud recle penes Uabanutu, Linum de trrra Vulgatis \oca.\m\aqitid. Luculenter veroGrmcustex-
pascitur. Et p:iulo post de mcssc pro deiiicssum. tus TCtoo-rov o'jv t'. y.at e~t r',ii.i;.
((,') Mss. Regii, cinctoriuin componi,atit aliud qtiid Vocera indecorein rectius hincamoveas, neque
(/)
in. usus nece.isarios coaptari, pro quo ultimo vorbo enim aut Rabanus novit, aut in Gr;eco est textu.
Habanus habet comparari. Pro uno autem verbo subsequenti, abluimur. Icgit
((/)Hanc placuit,qu;c et in vetustis oodd.obtinobat, Rabanus deiitde ciir eiuimtir Grajcus fere concinit '/

lectionem cx Rabano reponere, qui in cinctorium sTxa a7totj'[,iLYj)foiji£0a.

i)(?t/j/(?f/(mHr,utpole(irfficoOrigenistoxtuiconsonam (g) I.egebaiur &nf.e&,purHmque aijua. Ita cum, etc.

magis et commodiorem, /.tcI t,|jijTs oiiv Trivr;; -rrjv Nus ad Rabani lectioncm c.vpuncla voec aqiia, qua;
YsvEfftv E-/o|j.sv, (o? Tr£pi^co|j.a -uoo 0soo,etc.Antea erat, abundat.ncque est in Gra:co, oxordimur, .\tiiue tta,
out linum,qnod in cinctorium Dci pectitur : rmus ms. etc. Sic et Origenes sTtx xat,
penea Huetium,!// linum quod, etc,
 643 S. EUSEBII HIERONYMI 644
Notuni fac mihi, ait, Doniine et cognoscmn. Neque A VeteriTestamento ad tactum ligni dulcis effecta est.
enim scire possum.nisi tu mihi revelaveris.Sin au- Ego quippe aio, Legem non intellcctam, amaram
tem, demonstrante te, S14L potero [/1/. potuero] aquara esse.Cum autem veneritlignum JesuChristi,
nosse, quod nescio,tunc videbo cogitationes singu- et sermo Salvatoris mei descenderit in eam, tunc
lorum, et cognoscam quid unusquisque gerat, et dulcoratur, et fit suavissimi saporis, intellecta pa-
cujus sit voluntalis [.1/. volunlasj. H.ijc prophela. rileretlecta lex Moysi. Dicentes igitur Venite, :

Deinde vidoamus quid Salvator loquitur in propheta: miltamus lignum in panem ejus, etiam hoc addunt,
Ego ut agnus innoccns dtictus ad immolandum, et et conteramus eum 816 a terra viventium,et nomen

nesciebam. Adversum me cogitavcrimt consiliiim di- ejus non memorabilur amplius {Jerem. xi, 29). Sic
centes : Venite, mittamus lignum in pancm ejus, et enim illum interfecerunt,quasi nomen ejus penitus
conteramus cum a lerra vivenlium,et nomcn ejus non eradicarent [.1/. eraderent]. Sod Jesus scit quare et
memorabitur amplius {Jcr. xi, 19). Isaias quoque, quomodo moriatur. Propter quod ait Nisi granum :

quod Christus ut ovis ad victimam ductus sit.et ut frumenti cadens in terram mortuum fuerit, {b) ipsum
agnus coram tondento se sine voce,sic non aperuit solum manet si vero mortuum fuerit,multum fructum ;

os suum,pronuntiat et ibi quidem ille de Ghristo,

: affert {Jer. xii, 24). Ergo mors Jesu Christi,
hic vero de se ipse Christus Ego inquit, ut agnus „ spica frumenti faota est, soptuplum et mu Ito am-
:

innoccm ductus ad immolandum, el nesciebam {Isai. plius restituens quam fuerat serainatum. Fln-
LUi, 7). Nec addit qus non cognoverit. Non enim gamus enim paulisper non fuisse eum cruci-
dixit Non cognovi mala, non cognovi bona, non
: fixum, neque post mortem ad inferos descen-
oognovi peccatum, sive injustitinm 815 vcrum disse:sequitur ut solum granum maneat frumenti,
;

simpliciter, non cognovi. Tibi igitur dereliquit, ut et multi non nascuntur ex eo. Attende diligenter
quajras, quod noscierit. Lege Apostolum Qui cum eloquia divina, quid in se velint intclligi. Granum
:

peccalum non cognovisset pro nobis peccalum fecit ,

frumcnti si non cadens interram morluum fucril,non
(I[ Cor. III, 2i).Peccatum quippe nosse,peccare est: muilum fruclum affcrt {Joan. xii, 14). Mors Jesu is-
ut justitiam no3se,juste est agere. Ex quo manife- tos omnes fructificavit. Si autem raors tantas attulit
stum est, eum qui justitiam praedicat, et non agit fruges, rcsurrectio cujus futura est ubertatis ? Do-
juste, nescire justiliam. Adversum me cogitaverunt mine virlutum,judicans justa, probans renes,et corda,
consilium dicentes : Venilc,mitlamus lifjnum in panem videam qux e.v te est, vindirtam dc eis {Jer. xi, 20).
ejus. Crucifixum esse a Judaeis Dominum, Dulli du- Prophetice orat, ut videat vindictam de eis apud
bium est et cum hoc tota libertate pra;dicamus,
: Patrem circumdata est quippe ab exercitu Jeru- ;

quomodo aptabimus ei,quod dicitur Adversumme salem, et appropinquavit subversio ejus, et id quod
:

cogitaverunt consilium dicentes hoc quod inferunt: dictum ad eam fuerat Ecce dimilteiur vobis domus
: ' :

Venite, millamus lignum in panem cjus, mm\i& diffi- vestra deserla {Mallh. xxiii, 38), completura est.
cultatis est. Panis Jesu quo nutrimur, sermo ejus Videam ergo qux e.v te est.vindictam de eis; quia ad
interpretatur.Quia igitur docentc eo.voluerunt qui- te rcvelavi jmiificationem meam. Propterea hxc dicil

dam scandalum ponere doctrinoe ejus.crucifigcntes Dominui in viros qui sunt in Anathoth, qui quxrunt
eum dixerunt Venite, : mittamus lignum in panem animam meam, qui dicunt : Non proplietabis in no-
ejus (Jerem. xi, 19). Gum enim verbo Jesu et disci- mine Domini, alioquin morieris in manibus nostris,
plinae ejus conjungiturmagistri crucifixio,in panem Ecce visitabo cgo in eis : juvenes eorum gladio eadent,
lignum mittitur.Et illi quidcm(rt)insidiantes dicant: et filii eorum ct ftlix morienlur in fame, rcliquix

Venite ,mitl.amus lignum in panem ejus. Ego vero ad-
mirabilequiddam inferam. Lignum missum in pa-
nomejus, pancm focitmeliorem.Exeraplumacoipede
Jege Moysi.Sicut lignum,quod missum est in ama-
ram aquara, fecit dulcem sic lignum passionis
Christi missura in doctrinam ejus,fccit pancm illius
duloiorem. Antc enim quam immittereturlignum in
eorum. non erunt. Quoniam inducam mala super in-
habilanies in Analhoth, iti anno visitationis eoru/n
{Jerem. xi, 21-23). Figuraliter nunc [Al. nunc]
nomen Anathothassumilur.Totum autemJudaicum
: sacramentum in eo est. Tntcrpretatur quippe Ana-
thoth, obcdientia : Quia ergo obedicntia Dei in illo
j)
(c)populo fuit,sicut regnum ejus et factum est de
:

panem ejus, quando tantummodo panis erat, etnon regno id,quod novimus pra:dictum: Aufereiur a vo-
erat lignura,in universam tcrrara non exierat sonus bis regnum Dei, et dabitur genti facienti (ruetus ejus

ejus postca vero quam assumpsit fortitudinem per

: {Matth. xxi,43) nunc quoque viri qui sunt in Ana-
:

lignum, tuno universum orbem passionis ejus thoth, 817 hoc est in obedientia, qusrunt ani-
disseminatus est sermo. In cujus figura etaquain mam, non Jeremi», neque enim hoc historia ulla

((!).\d hunc modum cxRabani lectione emendavi- luiim fueril,non mullumfruelum affert Nos e Rabano
mus, insidianlcs dicanl, cum hactenus turpi sane restituiraus ipsoque,ut ab Origene laudatur, Ora^co
mondo obtinerct, nisi dantes dicunt. Gra3cus quoque textu^a^jTo^ ixovo; ixh/ii- tm ok iitoOivri, TtoYXT,v,etc.
arohetypus ita monuit restituendum ; habet cnira, ((?)Vocem populo, qurc in antea vulgatis deerat.ex
ij.Ev"£f £— '.oo'j),vi; [io'jXt'j7i[Asvot Xey^^wscv, etc.
sy.iivoi Rabano sutfccimus et Grxco archetypo, ev EXEivqj
Dcerant pridera islhajc sacri contextus verba,
(6) l^ T(o Xato. Alia infcrius, quae levioris momenti
ipsum iolum manel; si vcro morluum fucrit : legebatur sunt castigamus.
autem, nisi grunum frumenli caclens in terrclm mor-
C43 TIIANSLATIO IIOMILIARUM OHIGENIS IN JEREMIAM. HOM. VIII. 646

coramemorat, quia viri Analhoth quajsierunt [.-1/. A fiioens : Procreaverunl lilios, ct fccerunl fruclum
qiiMrunt] animam ejus.Habemus Regnorum libros : Prope es tuori eorum,et longea renibus eorum [Je-
meminit ibi Soriptura Jeremi^e, nihil tale consori- rem. xi, 1). Nominant Jesum, et non habent eum,

bitur. Habemus Paraliponienon, et ipsum, quod noque cnim illum confilentur ut Christuin. Et tu
nuno interpretatur volumen Prophetse, nihil locuti Domincnoati {e),cl probusli cor mcum in conspectu
sunt viri .inathoth : sed Christi quairunt animam tuo.Sanclifica illos in die interfectionis eorum [Je-

Domini me.\,quidicunt: Non prophelabis in nominc Quid laoiam ut hoo exponam? Tor-
;rHi. XII, 3).

/>f))».int.Legimus et hoo[.l/. hic| a Judaiis proiiibi- raenta sanotificationom vocatcorum qui torqucnlur.
tum,ne docerot Christus :.l/!07)(/)i murierisin ma- SdnclifictKiuippe f'<5,ait.«n dieinlerfectionis eorum,
nibus nostris.Ecce ccjo visilabo in ei.ijuvenes eorum id fist,pcrhoc, quod interficis eos, sanotifica eos.
gkidio cadent,el filii eorum,et filix morientur fame Quem eniindiligit Dominuscorripil; flagellatautem
(Amos \\n, H). Non JeremiiE temporibus gladio omnem filium quem rccipit {llebr. xu, (5). Quousque
oocubuerunt,sed post adventum Domini tunc et : lugcbitle7'ra,etfenumomneagriareseelamaliliaha-
fames venit in eos,non fames panis, neque sitis bitanlium intcrra 'f)Jerem.\ii,!k.)Qu-<x%\{f) animal sit
aquffi, sed fames audiendi sermonem Dei. Jam terra,sicnunc luquiturpropheta, dicens higereeam
quippe apud cos ultra non dicitur ; Uxc dicit Domi- t> quando inali sunt habilatores,qui in ea commoran
/ _\ rk ... . _ _.
7ius{a)Deusomnipotens.lsta. {a.mcs est
T_» . 1. -. i ,

(b)
I \
prophelicT
i_ _ I - '^ ).,„ n,^ „.,..., ..^^
tur.Per ^
unumquemque — :.«
enim nostrum 1
lcrra, aut
I

cessantis in eis.Scd quid loquar de Prophetis? Ne- liftatur in virtutibus accolarum,aut luget in vitiis.
que magistri.neque doctores in Jud;ea aliqui rc- Si autein terra, oonsequenter et elementa cajtera,
manserunt et licet sint innumerabiles.qui sibi sa-
: px quibus et aqua,id est.angelus qui super aquam
pienliam vendicent.non cst jam sermo Dei in eis. constitutus est.Nequeenim aliter possum lugentem
Completum est enim illud vaticinium Auferct Do- : terram cxponere,seu la;tantem nec sensus recipit,
:

ininusa Judxa,et ab Jerusate77i validuinetvalidum, ut insensibile corpus sentire credamus nisi ut in- ;

virtutem panis,et virlutein aqu!e,gigantcmforicm, et telligamus, omnibus rebus angelos prajsidere, tam
cl{c)hominembcllalore77i,cljudicem,etprophelam, et terrae et aquaB,quam aeri et igni id esl, principari

arbilru7n,ut senioreinquinquagcnariuM ,el aibnirabi- elementis,et hoc ordine pervenire ad omnia ani-
lem C07isilialorc7n,ctsapiente7n arcliitectii7ii,ct intelli- malia,ad omne germcn,ad ipsa quoque astra ccele-
(jentemauditore7ti'(lsai.\\i. l).Jam non esl apud eos stia.Alius angclus pr;cpositus est terris atque :

(\u\poss\l(i'iccre:Quasisapieiisarchitectusfu7idameii- ita omncs ii angeli,cum quibus versamurin terra,

iumpos7d{lCo?-. III, 10). Migraveruntabeis architeoti, gaudent quando.jusle agimus quando peceavimus
venerunt ad Ecclesiam, posuerunt fundamentum lugent.Lwoe6i7 SWH terraab omnibusinhabilantibus
Jesum Christum. Huic supcrc-edificant quicunque iuca. Eodcmnomine angelum lerraj appellant.quo
post cos credidernnt.In famc ergo ills populus de- ipsa nuncupatur. Qiiomodo enim hoc quod manu-
TeV\ciusesl:.li!duca7nquippemalasuperinhabil(mtes faclumest cum maledioatur, maledicifuret ipse qui
Anathoth,in anno visitationis enru7/i {Jerem. x\, 23) feoit illud,non quod malediotum sit, quod anima
Jusluses,Do7nine,i]uiaexcusabo7neapudle.Vcrumla- ac sensu caret,sed idem dicitur maledictus, qui
menjudiciatoqtiaradte. Quid est ,quod via peccato- assistet inseusibili simulacro, codeni vocatus no-
rum pro.ipe7'atur Ahundaverunt 07nnes, Cjui spreve-
'f mine.quo vocatur id quo manufactum est sic et :

runtconteimientes {Jerem. xii, 1). Quffiramus 818 nunc tcrraappellatur is angelus qui prajpositus est
an bonus sitDeus.qui l.egeni prophetasquelurgitus tjrroB. Neo hoc tantum acoipias in terra et aqua; ;

est,videntes viamimpiorum prosperari,et nihil eos etiam Angelusejus vocabulo nuncupatur,juxtaillud

ab eo pro mcrito sustinere. Abundaverunt enim quodinalio loco dicitur : Viderunt le aquxet timue-
omnes qui[rf)spreverunt contemnentes,ii qui adver- ru7il furliatx suntab^j.ssi.Mutliludo sonitus aquarum
sum conditorem rabidis faucibus latrant, qui eum coceiiidedei-untnubes,elenimsa(jiltn'lu;elraiisierunt
blasphemis sermonibus Deretiqui domummea7H,dimisi hxreditntem 7/icam
oriminantur:.-lfeunrf(ii;er«rtr
plantati sunt,el radiccm miserunt :procreavcru7il {Psal.Lww, 17). Dedi dilectin/i anima/n mcam, in fi-
lios et fecerunt fruclus.Qua.r\lo9 fructus Marcion fe- n >nanus inimicorum ejus (Jer. \i\,7). Vide mihi eum

cit procrcans filios infidelitatis ?quantos Basilides? qui in forma Dei consistebat in coslis.Vide domum
quantos Valentinus? Dehis quippe na3, prophetat ejus, Thronos, et exoelsas quasque Virtutes. Si

(a) Rectius cum Grsco textu vocera^Deiij.ignorat admndum et apud Rabanum, et in Vulgata legas,
hoc loco Rabanus. 7i9sli me, vidisli ine, ct pi-obasli.elc
(6) Penes Rabanum, /'««les esl prophelica vocis ces- \f) Huctius ait,Cum terram inanimatam esscde-
santis, etc. liniathoclocoOrigene3,animatam autemnon aliter
(c) Sic et Rabanus habct,et Grnacus ipse ab Ori- dioi posse, quam per angelum, tamquam formam
gene laudatus textus y<Y'''''^''
''°"' ""/'Jov-a Y.ai av- assistcntem,non informantem, satis inde evincitur
OpCOItOV TZrjXz\X'.Sr]'l non liuic enm penitus adh-Tsisse errori, quein ei
(c/)Hujusinterpretationis(inquit Hnetius)rationem oljiciunt Hieron.in epistolis.ad Avitum et Pamma-
comminisoi ncutiquam pogsuin,est enim in Gra?co chuim,ct Justinian. epist. ad Menan, astra videli-
xavTs? 01 (iOsxouvtec; aOs-YJ]ji,aTa. Recte Corderius : cct non anim.-\ta solum esse, sed pocoare etiaiq
Omties qui prxvaricantur prn^varicalioncs. posse,ac salutem exspectaro.
(e) AdditOrigenes, ixt ;tum istud,;iSi? iji;;quem-
 S.EUSEBII HIERONYMI 648
647
A (Jcrem. iii, 12),usquo ad illud Et deduceiU ocuH
autem visaliquid sublimius intelligere propterhoc
:

vestrilacri/mas,quiacontrilusesf grex Domiiii (Je-

quodail: EtioinPatre^et Paterin me -.vide domum rem. xiii, 17).
ejus Patrem Deum. Reiinijuit patrem suum,et ma-
Quod a DeoprophetK jubetur ut dicat, debet di-
trem suam cojlestem Jerusalem, venitque in hunc gnum esse imperio Dei.Sed non videtur dignum,si
terrcnum locum.etait: licliqui domum meam, di- mancamusinlittera.et nihil altiusrequiramus,821
cjus,
misi hxredilalem meam. Illa erat hcereditas intantum ut si quis rudis auditor exstiterit, dicat
possessiones Angolicaa.et sanctarum ordovirtutum.
ineptum csse Scripturis aurem accommodare,et ea
Dcdi dilectam animam mcam in manus inimicorum cognoscere qua3 in eis lectitantur. Hoc est dictum
meorum. Tradidit animamsuara in manusinimico- animalis : Animatisquippe homo noii percipilea qux
rumsuorum, in manus Jud;oorum interncienliiim
sunt spirilus Dei. StuUitia enimeiest (I Cor. ii, 14).
cum,in manusprinoipumcongregatorum adversum Considereraus ergo Dei sermonem quid jubeat: Et
s&,mm&x\m TCgnm,(\aoms.ra Astiterutii llegencrrx :

dicesud populum sermonem istum: Hxc dicit Domi-

elprincipesconvenerunl in unum adoersusDoinimm,
nus Dcus Quod dicit Dominus Deus Isracl,
Israel.
ct adversus ChrislMn ejus{Psal. uj). Facla est lix-
dignum quKso sit Domino Deo Israel. Omnis uler
redilas mea milii.sicut leo in silvajer. sii, 8). Isla
implebifur vino. Eritque, si dixerint ad te Numquid :

qu.B supcr terram erat liffireditas ejus quam sibi B cognoscenfes [Forte et] non cognoscimus [Al. cogno-
S*JO elogerat in possessionem,qua; pars ejus fue- scemus],qiiiaoiiniisurerimplcbiturvino?Esecrcsi->on-
rat,efferata cst advcrsus eum,et facta est ha;reditas
dentes,si tanluin litteramsequuntur,etdicuntnosse
ejus, id est.Judaei quasi leo in silva.Acc mirandum
se, quia omnis uter implebitur vino, talluntur.Non
est si tara [Al. tunc] truci belluae
comparata sit :

enim necessario sequitur,ut omnes utres implean-

usque ad prssentem diemleones sunt in silva.ana- tur. Sunt ulres oleo pleni sunt alii a qualibet :

thematizantes Dominum Jesum, et blaspheraantes
illum, ct insidiantes credentibns
nomini ejus,Frtria esf hxreditas mea mihisicut leo in
silca.Dedil super me voceiii suam, ideo odivi eam
Nuwquidspelunca csl hijKnse kxreditas mca mihi {Je-
rem.xu, 8) ? De sua hoereditate prmnuntiat, quod
spolunoa hyajnas futura sit,bestia3rabid8B ct ferocis,
mortuorum cadaveribus viventis, quffi scmper se-
pulcrisetossibus \ncuha.t.Numquidspelunca hyoenx
spelunca in circuitu ejus
mea miln,aut speluncain
hxreditas mcamihi,aut
(Jer. XII, 9.) Quoniam tales sunt,impero
vobis, an- ^
congregetis bestias,et tradatis eos
geli, ut eatis,et
ad di\acerSinAum.Ue,congregiite omnesbcslias agri,
veniant,elmandueenl eos. Venernntbestice agri,de-
liquentisnatura; materia vacui,aut certe iion pleni.
[Al. crcJontes]
Doininusautemdicitomnemutremimplendumvino:
etpopulus rcspondit: Numrjuidcognosceiitesnon co-
f/noscimus{i\\.cognosccmus)quia omnis uter implebi-
tur viiWlQnsi quidern juxta paupertatem ingeniimei
sic poterunt interpretari, si prius vini ditferentias
perspexerimus (/1/. prospexerimus), ut tunc conse-
quenter(6) tractemus.verum esse quod dictum est,
quia omnis uterimplcbitur vino.Sive enim quis bo-
^^^ ^^^ .^^ ^^ .^^^^ ^^^^^^^ ^^^^ implebitur
vino bonitatis
bonitatissu.T^
su.ne : sive malus juxta hoc.quod ma-
.iuxta hocquod
Quomodo ergo pos-
lus est, malo vino implebitur.
sumusde Scripturisaccipere differentias vini ?Su-
por malo vino ista conscripta sunt Dc vinea Sodo- :

voraverunt populum Judffiorum. Vide exesa cnrda morum.{c)vineaeorum,clpalmeseorumde Gomorrha,

omnium a (ortitudinibus contrariis. Si illis Deus
uva {W.uvx) eoramuva {A\.uVce)jellis,hotrusainari-
non peperoit,sed alt Ite rongregate beslias, qnanlo
:

tudinis in eis, venemum draconum vinum eorum, et

magisnobis nonparcet? Si non lecerimus legem virus aspidum insanabile[Deut. xxxiii, 32). De bono
ejus, si sermoncm Evangclii nogle.\erimus,rursum quamprxclarus
h;oc dicuntur :Calix tuus iiiebrians
dicet: Ue,congregale bestias,ctfradite{a) eam. Sed {Psulm. XXII, 5)? Etsapientia convocal ad cra-
est
nos conQdamus in Domino,et in oratione dicamus: terem suum,dicens : \enito,manducate panesmeos
Netradasbestiisaniinamconfifenfemtibi{Psal.-L\^m)
conh-
82? ef liibitc viiium, quod miscui vohis{Prov.}x,5),
Agamus pffiuitcntiam super peccatis nostris,
Est ergo vinum dc Sodomis, et esl(f/) vinum, quod
teamur delicta qua; fecimus, et bestiis non trade- miscuitSapientia.Rursumque:rmert/(2Ctaey<rf«Vccto
mur quin potius angeli venient, qui nos in sinu
:
(AI. dilcctio) in cornujn loco ufcerj.plantata a Deo,
suo gestantes,de terrenis locis ad coclestia transfe- D qu.-E vocalur vinea Sorec,electa {c) quaedam et inter
rant,et de prMsenti sfficulo in perpetuam collocent omnes vineas mirabilis. Est autem alia vinea ^Egy-
Kternitatem.in Ghristo Jesu,cui est gloria et impe- ptiornm, quam percutit Deus, secundum id, quod
rium in sMCula SKCUiorum. Amen. scriptumest grandine vineas eorum.et
:Percu.i.iit in

HOMILIA NONA ficus eorum in gelu (Psalm. lxxvii, 47). Considere-

Deeoquodsoriptumcst OmnisxUerimplebitHrvino : raus ergo omnes homines figuraliter capaces esse
aaxwv, xXr, |J.a-cU auTwv.
Antea,ei tradite eos, dissentiente Rabano, et
y.ixl T)
(a)
{d) Deeratvox h.T3C altera,vmM»!,quain etRabanus
Grffico textu xx( TrapaorjTS auxv^v.
(6)InterseritRabanus,d<?M«rJft!«.-idque verius ad legit.pt Gr.-ccu textus.
"(e) Legebatur anica.clectaquidem inler
omnesvi-
Grcecum saltem archetypum laxoXojOw; aCpToTs iispt

T(ji)v a<Jxio'j i'\ir'i[i.'J)a, axi aXr/li?, eto. ncas mirabilis aulem est rt/i«,otc.,dissentiente Ra-
;

baniconcinniorcadmodumlectioneetGrc-cco^sy.XsxTr)
Integrando textui,qui antea mancus crat, ex
{c)
vjsy.Y.rv. Oa'jjj.acJTy, Irsxi oi tk y.ai a;j.Tu;Xos, etc. ut
Rabano verba suffccimus, viiica eorum, ct palmes T'.4

corum, quoe et in GrcecoOrigene? laudat, r, a;j.i:5Xo; minime ad jEgyptivineamwjraftiiis appositum.refe-

649 TFIANSLATIO HOMILIARUM ORIGENIS IN JEREMIAM. HOM. IX. 650
vini, neo aliud eis possumus nomen iniponcre, («) A oos qui penitus a piclato discedunt,et ex omni parte
qui cap.ices vini sunt, quam utrium, ot dlcete religioni adversantur, (.4/. religionem aversantur)in
quia nequam homo plenus sit vino de vinea Sodo- tantum ut fortuitu et pecudum more vivant, biben-

morum jEgyptiorum,plenus vino inimicorum Is-

et tes calicem vini meri quem de Jeremias libro protu.
rael sanctus vero et is qui in virtutibus proficit,
: limus : eos vero qui non penitus recesserunt, sed
pleniis sil vino dc vinea Sorec,vinodequo soriptum cum sint peccatoros, el indigni judicentur calice
est : Calix tiitts incbrians quam ]»\Tclarus csl (Psal. novi tcstamenli, et faciant sa;pe bona opera, saepe
XXII, 5),vino iiMC quidom
quod miscuit Sapientia.Et contraria,bibentes calicem mere m\xium. hielinavit
secundum nequitiam atque
intellecta (6) mihi sint enim Deus cx hocin iilud. Quid est quod oM,ex hoc
virtutem, utagnoscamus quomodo omnis uter im- in illtid, duo pocula video. Inclinavil ex hoc inillud,

plebitur vino. Si autem nequilia,seu virtutibus im- verumtamen fa;x ipsitts non est exinanita [Psal. xliii,9).
pleantur utres, consequens est, ut suppliciis im- (g) Animadverte calicem bonorum tuorum ope-
pleantur ob nequitiam, benedictionibusoljvirtutem. rum in una manu Domini. Sin autem pateris ali-
Exhibeant sacras litlera? lestimonium qiio pactotor- quid me audacius dicere, sit in dextra manu ejus
menta seu repromissiones vinum nuncupetur [Al. calix virtutum, sit in sinistra vitiorum. Gum igitur
naacupsintnr] Accipe calicemviiiimeriistitts et pola- ccoperis propterpjccata torqueri,quia et bona opera
^
Itis omnes gentes, ad quas ego (e millo {.ferem.xxm, fecisti, calix in manu Domini est vini meri plenus
•15). Jeremias autem hcec loquitur ; super quod in- mixto, et inclinavit cx hoc in illud : id est de eo
fert : El bibent, el [c] voment, et insanient, et eadent. qui erat in dexlera,in illum qui in sinistra contine-
Igitur supplicia in pra^senti loco vinum meracum batur.Neque enim potes bonorum tantum calicem
nuncupavit. Quidam bibunt meraca vina, id est {cl) tantummodo feceris: neque rur-
bibere,quasi bona
meracis cruciatibus digni sunt: alii autem bibunt sum peccatorum tantum, quia et bona aliquando
supplieia vina quidemnon pelitus meraca, sed ex
: ex 824 hoc in illud, ut
gossisti. Ideirco inclinavit
parte aliqua temperata: Cali.Kcnim inmami Domini jiixta compensationcm operum tuorum misceatur
vini mert ])leiittsmt.rlo,elinclinavil e.r lioe in illud,ve- tibi supplicium aquatius, scu meracius, et secun-
rumtamen joex cjus non est e,rinanita,bibcnt e.v co om- dum morita tua,aut obtundaturirae divinaiaculeus,
nes pcccatores terrx (Psal. lxxiv, 9). Si vis et bene- aut exacuatur. Si vero bonus fueris.et Dei mandata
dictionis calicem (e) perspicere, 828 quem bibunt servaveris, attende quid dicas : Caliccm salutaris ac-
justi, licet sufficiat Sapientiai testimonium, in quo eipiain et nomen, Domini invocaho (Psal. cxv, 13).
ait : Biliite viniim qitod miscui vobis [Prov. ix, 5), Omnis igitur uter,sivebonussive malus,implebitur
tamen vide Salvatorem ascendenlem die Paschs, vini qualitatissua;,nec oleum mittetur (,-l/.mittotur)
grande coenacalum stratum atque mundatum, et C in eum, aliudve quid liquens, nisi vinum Sodomo-
agentem diem festum cum Discipulis suis,illumque rum, aut Sorec. Deinde docet, interim ut litteram
eis calicem propinantem, de quoin Bvangelio [Luc. sequamur propter eos qui peccaverunt in Jerusa-
XXII, 12), (f) quod miscuerit eum, et ita tradiderit; lem, et in Juda;a illo tempore morabuntur, quali
Jcsus enim laitificans discipulos meracum cis po- vino istiusmodi utres implendi sunt.Sequitur enim:
culum propinat, et dicit Accipite el bibite : llic esl Si dixerint ad te : Nttmquiil cognoscentes non cogno-
:

sanguis meus qtii pro vobis effundcturinremissionem scimtis, quia omnis uter implebitttr vino 1 dieesad eos:
peccatorum {Matth. xxvi, 27). Hoc facite, quotieseum- Hxc dicit Dominus Ecce ego impleo omnes inhabi- :

que bibetis,in meam commcmoralionem [I Cor. xi, 24). tantes terram istam et regc^. et filios David qtti se-

Et : Amen ilico vobis, non liibam illud amodo,donec dent sttper sedem ejtts et sacerdotes ebrielate {Jcrem.
bibam tlitid vobiscum novitm in rcgno Dci (Matth. XIII, 12). Nulli parcit (.1/. parcet) qui puniturus est
XXVI, 28). Vides calicem novi Testamenti ? vides ca- peccatores. Non quia prophetes, non
quia sacerdos
licem suppliciorum quem supra exposuimus, vini quisvocatus est,a suppliciis liberabitur. /tec aulem
meri plenum esse ? Est et alius calix,qui pro com- de illis commcmorantur, ut ait Apostolus scripla :

pensatione bonorum actuum,seu malorum tibi mis- sunt propter nos, in qtios fines sxculortim devenerunt
cetur et traditur. Intellige (.1/. intelligisjenim mihi n (I Cor. X, 11). Si quis ergo et in his Sacerdotibus,
(a) Hic iterum vitiose lectum est hactcnus, quam atque unuspaulo posi, supplicianonpeniltts nieraea.
capaccs vini, quamulrem,et dtcere, elc. Veram lec- {e) Vulgati, Si vis ad benediclionis calicem respi-
tionem restituit Rahanus, cui assentitur et GrKca eere minus recte ad Rabani lectionem et Grsecum,
sententia,tametsi paululum abludat in verbis. In- Et OiXei; y.ai Tzo-z-r]p'.0'i rjXoYiai; tostv.
ferius quoque quKdam alia levioris momenti res- (/) Lcgendum omnino est contrario sensu, sup-
tituimus. plendunique ita de qito scriplum est,non quod tnis-
:

(6) Pro mihi, corrupte lcgebatur ibi. rcnuente cucrit cum. Cogit enim vero Grcecus toxtus, -opt otl
Graco, n/oeiuOw caoi y.a-a t/jv, etc. et vctore lectione '(i-[p:ii-iai, i}<jy o-i ixipacx^v. Penes Rabanum autem
Rabani. Pauli quoque post imperfecto sensuj ut tres intcgri versus subsequentes non habentur, le-
particula deerat, quam idem Rabanus suffecit, et git cnim : de quo in Evangelio scriplum est: .iccipite
GrKCus '.'li, et 1'ibitc, etc.
[c) Perperam et venient legebatur pro el voment.
(fl) Sic et Rabanus et mss., Reg. penes Huetium
Rabanus et Grcecus uterque tcxtus, •/.ai i;s|jiE!jovTai, legunt erat tamcn antea, Amodo adrcrle
: Grcece :

restitucrunt. est vkt. Mox quoquc addimimus ex iisdem tuorum

(d) Mss. Reg. penes Huetium, bibent meraca vina quod deerat,

Patroi. XXV. 21
6»1 S. EDSEBII HlERONYMl 652

in nobis clicopresbytcris,sivein his qui circumslant A cundum soripturam diccntem : fcr omnem dolorem
populum LevitiSjid est diaoonibus (Ms. Zaoonibus), ct flagclliim cmendabis Jerusalcm. Ut igitur crescat
peccaverit, sustinebit supplicium, quod nunc per dolor pcona; oorripientis,ii qui corripiuntur, ab in-
prophetam Dominus comminatur : quomodo eoon- vicem separantur. Nam quodammodo levius iit sup-
trario iiu.edam sunt sacerdotales benediotiones, de plicium,si plures in eodem looo constituti, mutuis
quibuSjDeo tribuente,post istius looi expositionem, so consolenlur alloquiis.Si autem necesse est aliam
cum ad Numerorum librum vontum fuorit,disputa- quoquo ralionem divisionis malorum introducere,
bimus : ibi quippo de sacerdotibus qufedam scripta ctiam hanc exhibobimus. IWali cum simul fuerint,
sunt : lil saccrilolcs iyitur, ct prophclas, ct Jiidum, S'5© ca qua;! inala sunt cogitant,et in pristina ne-
et omnes hahitantes Jerusalem testatur Deus dc vino quilia perseverantes, augcnt peccata peccatis :quo-
inebriandos, et dispergendos virum a fratrc sjio, et inodo econtrario boni cum simul fuerint,de hones-
patres a filiis {Jercm. xiii, 11, 19). Qua3 quidem (ut tis sermocinantur. Dissolvitur ergo, et ad nihilum
mihi videtur) sic sunt intelligenda justos qui- ;
deducilur nequamcogitatio,cumnon habuerit allo-
dem congregat Deus,et peocatores separat.Denique cutionem alterius nequioris.Idcirco perdispensatio-
idcirco quamdiu non sunt commoti ab oriente ho- nem Dei providetur, pessimos a pessimis separari,
mines, non sunt dispersi [Al. dissipati). Quando (rf)in suum quoque oommodum, ut a pristinis scele-
autem sunt moti ab oriente, et ait homo ad proxi- ribus ipsa solitudineet penuria consortii aliquando
mum suum : Venile, xdificemus civitalcm ct 8?5 desistant. Ha3C de eo,quod diotum est : Eldispergam
turrim, cujus (a) capiit pertiiigat usque ad avlum illos, viriim et fratrcmejus, ct palrcs eoruni, et filios

[Gen. XI, 4). Deus locutus est, dicens : Vcnite, de- eorum in idipsum dicit Dominus Non requiram, et :

scendamus,elconjundamus ibi linguas eorum [Gcn.w non parcam et non miserehorab interitu eorum (Jer.,
7, 9). Et post pusillium subinfer Et : (Al. Eccc) di- : xiii, 14). His et istiusmodi sermonibus haeretici as-

spersit eos Deus inde a jacie omnis terrx. Populus surgunt dioentes Videsne qualis sit(c)Creator,pro-
:

quoque Israel antequam pecoaret, in Juda;a erat, phetarum et legisDeusquod loquatur? /Voh parcam,
postpeccatainuniversum orbem dispersus est.Tale ct non misercbor ab interitu corum Quomodo polest

mihi quidam et de (6) nobis omnibus inteliige. Est iste bonus esse ? Accipiam ergo exemplum judicis

quaedam Ecclesia primitivorum, eorum scilioet qui boni pro utilitatecommuuiquibusdamnonmiseren-

consoripti sunt in co3lestibus,ubi mons Sion,et civi- tis,utperspicerepossumus,quompdo multisparcens
tas viventis Dei Jerusalem celestis. Beati qui illuc uni non paroet. (Al. parcat) Deus : acoipiam et me-
congrcgabuntur. Peccatores autem dividentur ab dioi, ostendens eum uni membro non parcere, ut

invicem,ut etiam in hoo exoruoiatione pariter tor- membrisomnibusparoat. Verbi quoque gratiadic-
queantur. Scio quosdam reges.eos qui imperio suo C tum sit: Habent judex propositum, quietem civitati,
insidiati sunt ad desertas insulas deportare solitos, et pacem genti,cui preesidetjprovidere. Huic si ofTc-

et pro magnis supplioiis hoo jubere,ne in unoloco ratur (Z) latro honesta forma, aetate satis integer,ex
exsilii penuriam (.!(. pffinam) suslineant, sed in alio latere mater expansis crinibus deprecetur, ut
aliam partem orbis uxor, in aliani liberi extcrmi- scncctulis su» misereatur,et ex alio uxor ne virum
nentur, ut ne in calamitatibus quidem suis per- suum interliciat,lacrymabili voce deploret, ciroura-
fruantur solatio, aul mater liiii,aut mater filia3,aut stent et parvuli liberi cito orbi futuri : quid faciet

frater fratris. Simili modo et peccator per quamdam judex? miserebitur latronis, annon ? (6) quid in
dispensationem Dei amariora (/ILmajora) solitudi- communeexpedit civitati ? Si misertus fuerit,rever
nis tormenta perpetilur,si solus in exsilium relege- tetur homioida ad pristinum scelus sinveroinju- :

tur, ut emendatus in statum pristinum redeat. Et diciaria severitate permanserit.unus homo interibit
quomodo tu propinquos vel liberos tuos non (c)for- et universo populo providebitur.Sic Deus si peper-
tuita, nec irrationabili ira, sed per verba reducere ceril peocatori, et miserans ejus, noluerit eum pu-
quaerisaberrore.inquem inoubuerant : sic Deus eos nire pro scelere, 827 quis non aocipiat licentiam
qui non poterant [Al. potuerunt) sermone converti, ('i)maIorum?QuinuncsaItemproptersuppliciaterre-
doIoribusettormentisadidretrahitquodfuerunt,se- j^
tur, nonne invadel tempus ut expleat quEecumque

[a) Apud Rabanum, cujus sit caput usque etc. lis sit crror Prophetarum, pro qualis sH creator Pro-
Grajce, ovj saTOC. rj •/.i':^a.'kr] £(0s to'j oupavou. pbclarum ct Lcgis, eic.l^oi.um hoc foisse Valentini
[b) Vitiose legebatur antea. cl ile nobis homimbns et Basilidis blasphemum dogma, Creatorem ac vo-
intelluje, pro cl de nohis omnihus intcllige, quod re- teris Testamenti Doum malum exstitisse idque :

stituimus ex Uabani lectione, conscntiente Grajoo est, quo de nunc Origeiirs loquitnr. Rectissime
teXtU, V0£'. Y.a\ T.Z0\ -ivT(OV T|[Ji(OV. adoo restituit Rabanus crentor pro error, nam et
[c) Anteaediti libri, non in jorti icluet irrationa- in Grffico est 8r, ;xio'jpY(5v.
bili, etc. quos llabanus atque ipsi pones Iluetium (/) Prajfert Rabanus, homicida pro latro. GrKce
R. mss. castigant,»()» jorluila ncc irralio>iat>iU,eic. etiam Origenes scripsit cpov:'jc;. Tum
illud, xlate
Legit deinde Rabanus, <cd pcr verbera reduecre cu- satis integra pro integer.
pis ab crrore pro pcr verba rcduccre quxris. Grajous (g) Rabanus, qiiocL in commune cxpedil civilati ex-
tametsi idem in sensu estvcrbis tantisper abludit. sequctiir.
[c) Ita Rabanus legitproprius ad Gr. textum: erat (b) Anteac rat.(/a(s non accipiat Ucentiam quis ma-
tamen autoa, Ji(s/»»i quoquc ct commodum est nt, e,ic. lorum, qui niinc saUem propter supplicia ierrentur,
(c)Obtinuit liactenus sibiio explodendfi Iectio,y!m- non invadet, etc.
633 TRANSLATIO HOMILIARUM ORIGENIS IN JEREMIAM. TIOM. IX. 654

II.tc autcm in
voluerit,et pr£ecep3 feratur in vitia '?
A 'uus subsequens Scriptura qui doceat Audite et :

Ecclosia sffipe possumus considerare.

accidentia auribus percipite,etnoli/e exlolli,.quoniam Dominus
Peccavit quispiam, et post peccatum poslulat [Al. locutus est. Date Domino Deo vestro gloriam prias-
postulet] communionem. Si ei conceditur quod ro- quam ohsciiret, et priusquarn ofjendant pedes vestri
gat.in inrommodum omnium vcnia procedit,et la- super montes tenebrosos : et sustincbilis lumen, et

.xatis frenis, scelcribus panditur via. Sin vero cum il/ic umbra mortis, ct ponentur in tcnehras. Si non
rationabili delibcratione, non («; ut immisericors. audicrilisocculle,plorahilanimaveslra a jacic contu-
nec rursum ut crudolis judex.sed et quasi uni pro- meli;c,et deducent oculi vestri lacnjmas.quia contri-
videns, et de omnium salute pertractans,considera- tus est ip-ex Domini [Jer. xiii, 13, IG, 17). Eosdem
vcritpopuli damnum
unius venia, haud dubium
in vult audire,et auribus non contentus,
percipere,
est ('_;) quin faciat ejiciunum de Ecclesia, ut multos neque auditione soIummodo,neque aurium percep-
salvet incoIumcs..\ge nunc considera mihi et medi- tione propter quod aM Audite et aurilms pcrcipite,
;

cum, si cossaverit a sectione ejus vulneris, quod et qund his rnajus est, nolite extolli, et reliqua qu.-n
secandum est, si non usscrit id, quod indiget cau- sequunlur.Quid est ergo audire,et quid est auribus
terio, videlicet propter dolores qui ex talibus re- percipere, ex ipsis sermonibus consideremus. Au-
mediis consequuntur, quomodo crescat infirmitas, ribus percipere est (ut mihi quidem videtur) au-
et in deterius (c) veternus exuberet. Si vero (ut ita ribus qua; dicuntur audire.Quod autem prfficedit,
dicam) temerarius ad(rf) vulnus sector accesserit, et Auditc, si ad distinctionem ejus praecepti dicitur,
inusserit plagam,ciirat eum qui secatur et uritur, (/)quod posteainfertur,nMr!7n««j)fm/j/tehocimperat
quiapaululum severitatis assumpsit, licetvisusfue- ut in mentem et sensum ea qua: dicuntur,excipiant.
rit ajgrotantis ad horam non misereri. Ita et Deus Neque vero hoe solumin loco, sed inomniSriptura
non unum hominem, sed universum curat orbem, sunt qua;dam et facilia et prompta ad intelligendum,
ccelestia atque terrena, et omnia ubiquedispensat. qune statim ut lecta fuerint,utilitatem legentibustri-
Et cum hoc provideat, quod uni commodum sit, buunt.Suntaliasecretiora (f/)et ineffabilia. et (ut ita

multo magis providet quid toti mundo conducat et dicam ,quibusdam obscuritatibus involuta.De his gi-

hominibus universis. Providet quidem et ea quM tur 8^9 qua3 iaient,et expositione indigent,arbitror
uni expediunt, verum ita, ne unius [At. illius] uti- nunc diotum esse Audite de his autem quae sine
: ;

litas omnium damno sit. Idcirco et ignis ieternus scrupulo interpretantis auditorieommoda sunt -.Au-
prsparatus est, et gehenna, et tenebrffi exteriores : rihus percipite. Percurramus universas Scripturas,
quas omnia non tamob eumquipnniendus est,quam nummularii effecti dicamus, hoc audire
et probati
propter universoshomines constituta sunt.Siaulem debcmus,hocauribuspercipere.Deniquecum audie-
vis hujus rci testcm accipere Scripturam, quod in C rimus et perceperimus auribus quK dicuntur, non
aliorum eruditionem, licetjam desperabiles sint elevemur Omnis quippe qui se liumilat e.valtabitur
:

peccatores,etacuratione penitusalieni,torqaeantur, {Luc. xviii, 14). Et Salvatornoster, dicens : Discite

audi Salomonem in Proverbiisdicentem : Festi/ente a me quia milis sum, ct liumJtiscorde,et invenietis re-

fli.iijeilalo, imprudcns cal/idior erit [Proc. xix, 25). quicm in animabus ceslris [Matth. xi, 29) docet nos :

8*28 Non eum qui flagellatur dixit callidiorem fu- ne extoUamur.Nam cum multis vitiis genus vexetur
turum,et sapientiorem proptercastigationemsuam, humanum, hoc peccato vel maxime premilur. Nec
sed insipientom a stultitia ad prudentiam converti unus est modus superbia;. Alius irralionabiliter (.1/.

propter supplicia pestilentia hoc quippe ex ipso no-

: irrationabili),et stultorum more in iis effertur.quae
mine callidatiss ignificantur,et converti eum a cal- magis pudore digna sunt,aut certe modum elationis
liditate, dum alios cernit propter ea, a
quibus ipse e.xcedunt {.U. excedit). Alius quasi [b) verisimili ra-
obnoxius est,peccata cruciari. Igitur prodest nobis, tione seductus super iis elevatur, qua; sibi digna
tamen digni .sumus salute, utaliiin utiiitatem
si (e) gloria putat, cum et in talibus periculosum sit glo-
nostram torqueantur. Et quomodo utile fuit pecca- Exemplumassumam,quofit manifestius.Sunt
riari.
tum Israel in salutem gentium,sicutilis estquorum- quidam in eo se jactanles, quia filii (z)ducum sunt.
dam pcena aliorum saluti.Et ideobonuset cleraens j) etnobili familianati.Istiusmodihominesneumbram
Deus No7i parcam, inquit,e? non miscrcborab in/e-
: quidemet imaginem elationis sua:' possunt ostende-
ritu eo/-iiJH.Gircumscriptoaulemhoc capitulo,videa- re.Sunt alii qui de eo sublevantur;quia potestatem ha-

(a)EcontrarioVulgatiantealibri,no)iMMni,se?-e"co«: dit, si modo pcr aliorum punitioncm digni salute effi-

dissentit yero vclus Rabani lcctio, et cumprimis cimur, Hieronymiana versione improbata.
Gr.TCUS, av i). = r] lidiv (/) Mss. Rcg"ii, teste Huetio, ut postea inferat,
liaudduliiumcst quid faciat cjicit
(b)]XahB.n-as, : Raiianus, quod poslca infert.
unum de Ecctesia, ut multos rescrcef, ctc. (!/)Rab.,saoio;-a;forte«if)-a/20?'a.. GriEC,, irjcmzio-
((') Duobus verbis cral,cf/«.s lnimor,pro quibus ex Tspa.
Rabano et Regiis penes Huelium mss. restituimus [h) Vulgati libri, quasi vcrisimulatione scductus,
vete)-nus. Copcinnius apud iiaha.n,qua.H verisimili ratione,eic.
{d) Hie quoque vitiose legebatur, cuttus,pTo vul- ct in Gncco quidem est, |j.oTi -'.'bvoTT,-:^?.
nus, quod Rabanus castigat. (i) Pro ducum, quod nomen ex Rabano substitui-
(e) In GraBCO siv '^t acoTTjptoc; i;iov ysvoijisOa 8i mus, legebatur antea rcf/iu», Grajco ipso archctypo
«XXwv xoXa^o(Jiivwv,quoeHuetiusfidus interpresred- dissentienle : 'jio; tjy^jjiotwv, fllii ducum.
 :

655 S. EUSEBII HIERONYMI 656

bent occidendi bomines, et, ut ipsi putant, ca fiilti \ in kiraine,quasi jam non possit gloriam praedicare,
suntdignitate,utquorumvelint,oapitasecent.norum cum tenebrfe ortse fuerint, Quando tenebrescit, et
gloria in confusionc sua est. Alii super divitiis sibi quando non sunt tenebrae ?Operaminidoneo lumen
applaudunt.non hisveris.sed iis divitiis qus deor- est in vobis. Lumen in te est, si habes in te di-
sum sunt. Alii superbiunt supor domo splcndida, centem : Eyn sum lumen mimdi {Joan., viii, 12).
superpossessionibusmultis :in quibusuniversisnon Quamdiu tibi lux ista oritur,clarifica Deum, 831
est penitus gloriandum. Quod autem vorisimile et sciens quia fulura; sun, tenebr». Nec tibi expedit,
dignum judicatur {Al. videtur), ut quidam putant, ut eas opperiaris ; sed antequam
da gloriam fiant,
(a)gloria,illud est,cura aliquis ob sapienliam suam Dco. Forsitan intelliges praisens capitulum, si de
elevatur, aut conscius sibi est quia decem jam Evangolio sumpseris exemplum, quod ita oontexi-
annis (h) res venereas non tetigcrit,8iveab infantia tur : Operamini donec dies est venit nox quando nul-
integer, catusque permanserit. Rursumque alius lus potest operari {Joan. ix, 4). Diem ibi saeculum
quia vincula pro Christo portaverit.Recta
erigitur, istud nuncupavit, et nccessario apposui ibi. Scio
quidem videntur h;cc 830 omnia,et(c) subjicicntia quippe in aliis locis dissonantia praesentibus ex
quamdam persuasionem ad gloriandum sed ncin ;
diei vocabulo significari. Diem itaque nuncupavit
his qiiidem (si tamen sequimur veritatem) rationa- sKOulum istud, tenebras vero et nootem, oonsum-
biliter quis effertur, quiaet in rebus bonis (rf) glo- mationem mundi, propter supplicia quae futura
riari, non est sine discrimine. Paulus habuitmate- (.1/. ventura) sunt. Ut quid enim nobis desiderare
riam elationis {Al. gloriationis), habens in sevisio- diem Domini ? Et isla est tenehrx et non lux {Amos
nes, revelationes, signa, virtutes, propter labores V, 18), Amos inquit prophetes. Si consideres post
quos Christicausa perpessus est, propter Ecolesias consummationem mundi lugubre illud, quod pas-
quas constituit, contendens, ubi Ghristus non erat surum est universum pene hominum genus pro his
nominatus, ibi jacere fundamentum. H«c omnia qua; peccavit,vidobis quomodo tenebrs occupaturae
materiae erant gloriationum, et si sic expedit di- sint omnia, et nullus possit in iUo tempore glorifi-
cere, verisimilis causa honestam subjiceret qua; care (,l/. clarificare) Deum. Si quidem et justis in
jaclationem. Sed quia ne in talibus quidcm sine Isaia jubetur : Vade, populus meus, in promptuaria
periculo est sublevari, benignus et providus Pater tua ititra, claude ostium tuum,ct abscondere pusiUum
quomodo ei largitus-est revelationes,et gratias dif- quantulum, donec Dei ira transeat (Isai xxvi, 20)
ferentes,sic ad tuilionem donorum suorum tradidit Simul autem et in his qui potest observet, quare
Angelum Satanae (// Cor. xu. 7), ut eum colaphi- dixitpusillumquantulum:^^) quippehocquantulum
zaret {.41. colaphizot), ne extoUeretiir, et propter quod pusillum est,non est pusillum hominibus. Et
hoc ter Dominum rogavit, scilicet ut ab eo disce- C debemus quomodo singulis aut parum sit
inspicere
deret Angelus Satana;, qui juxla dispensationem aliquid, aut magnum. Ad quod probandum etiam
ei appositus fuerat. Sed respondit ci Dominus exemplo utimur. Unicuique animalium pro natura
(dignus quippe eratresponsione Domini Paulus) et et modo ma-
corporissui,aut parvulus est cibus.aut
dixit ad euni : Suffteit tibi qralia mea ; virtus enim gnus quod alii pusillumest,aeque id ipsum alii
: et
in in/irmitafe perficitur {II Cor. xn, 9j. Super nuUo multum est. Quid de animalibus loquar? in ipso
igitur gloriandum est. Sequitur quippe ruina ja- quoque homine rerum differentia; sunt. Quod viro
ctantiam,Scriptura dicente : Ante contritionem ele- parum est, hoc infanti superfluit. Atque in hunc
vatur cor viri, et ante gloriam Immiliatur (Prov. modum omne tempus vita; humance, etiamsi cente-
xvni, 12). Et haec quidem dicta sunt do co quod ait nariam excedat ffitatcm, ad comparationem ceterni-
Audite et auribus percii)ite,et nolite exlolli, quoniam tatis breve est unde pusillum Dei nobis multum
:

Dominus locutus est {Jer. xii, -15, l(j); Videamus est, ct vicissim universa sa^cula M Deum relata
autera et ctetera. Date Domino Deo nostro gloriam, brevissima sunt. Sic ergo dicittir : Vade, populus
priusquam obscurcl, ct priusquam ojfcndant pedes meus, intra in promptuaria tua, claude ostium, ab-
vestri super montes tenebrosos, et sustinebitis in lu- scondere pusiilum 83^ quantulum. Quantulum pu-
men. Eum qui daturusest gloriam Deo, vult dare n sillum illud non ad illius naturam refertur, qui

(a)Perperam in hactenus impressis gloriandum
est. Nos Rabani lectio de mendo monuit. Constat
vero cx sensu, ipsaqueorationisserierestituendum,
uti fecimus, duobus verbis, ijloria (scilicet, quod
dignum judicatur) illud est.
(b) Legit Rabanus, muliercs pro res venereas
Grffico autem proprie est, o'jy'v];aT'j a^^pootTicov
910« iiligil res vencreas seu, vcnere abstinuit. :
?'iandum, eic. Eadem mox recurrit sententia.
(rf) Gontrario, sive potius nullo sensu editi libri
fereioant, gloriandum est siiio, etc. Clamat res ipsa
hanc luisse scriptoris mentem.ut inferret, neque in
bonis rebus gloriari, csse sine perioulo. Sio et
in : paulo post, ne in lalibus quidem sublevari, sineperi-
.•
culo cst. Hanc aileo leotionrtm ex Rabano reposui-
mus in Gra:oo enim textu nihil est, quod huic
:

(c) Antea erat minus recle, subjicicnda quadam senlentia; respondeat. Leviaquaedam inferius casti-
persuusione. Optime econtrario viin GrKci textus gantur.
iri6avoTr|i; |j.sv ettiv svTxOfla i77oSa).)>o'jiT3(,OTi S'j/oy"'? (c) Unus ms. Reg. penes Euelh\m,Quantulum pu-
Ti? eiTaipsTai, et Latina; interpretationis sermanum sillum quantiilam pusillum est Domini,
ijiiippe hoc,
sensum hrcc refert.quam cx Rabano suhstituimus, pusillum lioiiinitbus. Alius; Quantulum pusil-
noii cst
lectio, subjicientia quamdam persuasionem ad glo- lumesti non est pusillum hominis.
G37 TRANSLATIO HOMILIARUM ORIGENIS IN JEREMIAM. HOM. IX. 6S8
in promptuaria sua jubetur intrarc, sed ejus qiii X monti isti, do quo qussistis, de quo proposuistis :

jubet, cui pusiilum est hoo oinne quod grande est. dicelis monti huic : Transmii/ra hinc, ct transmigra-
Si enim doneo portranseat ira Dci,oportet quosdam bit, Id est ab homine ad locum definitum sibi. Qui
intrare promptuaria sua sunt autem alii, quibus ; ergo offendunt, non offendunt super montes lucen-
non suntdimittenda poccata, non solum in pra;senti tes, sed super montes tenebrosos, si fuerint cum
saeculcsed etiam in ruturo,manifestum est,pusillum zabulo, et angelis ejus moiitibus tenebrosis. Etsus-
ad eadeferendum qusc diximus. Date iUiquc Domino tinehitis in lumen. Potest quidem aptari huic quod
Deo vestro gloriam (Jer. xiil, Ifi). Quomodo damus dioitur : Uutc qloriam Domino Deo nostro (Jcrem.
Domino Deo nostro gloriam ? non verbis ct vocibus xin, 10), hoo quod modo infert Et sustincbitis in :

tantum glorificandus est Dominus glorifioa [M, : lumcn. Si dcderitis Domino Deo vestro gloriam, an-
claririca hic et infra] eum in castitate, et justitia, et tequam confenebrescat, et antequam offendant pe-
beneficentia : glorifica eum in fortitudine,patientia, des vestri super montes tenebrosos, haud dubium,
pietate, sapientia, caiterisque virtutibus. (a) Sic au- quin etiamsi oontenebresoal, et sustineatis lumen,
tem est glorificandus Deus, si contraria intulero, vos suscipiat. .Alius vero dicat, nescio utrum recte
nolo me arbitremini blasphemare. Exhibeo quippe an perperam, quia ct hi qui oflendunt super montes
Soripturam scnsus mei testem,quomodo castus glo- Tj tenebrosos, exspectant aliquando miserioordiao lu-
rilicet, luxuriosus inhonoret Deum [h) : Templum men. Hoc enim videtur ostendere Et sustinebitis in :

enim ejus, quasi Nabuchodonosor, destruit atque lumcn.Si autemquis veneritad montes tenebrosos,
corrumpit, et secundum Apostolum per prsvarica- vide quid ibi inveniat. Est illic umbra mortis, ibi
tionem Deum inhonorat (llom. u, 23). Igitur
legis, tenebrosi montes,ibi umbra mortis ex ipsis monti-
glorificat Deum justus, contumeliis afncit quicum- bus procreata. Et ponentur in tcnebras. Et nisi au-
que peccator est. Nam et illud quod quidam dubi- anima vestra a facie contu-
dieritis occulte, gloriabit

tant,an sit providentia Dei,nullam aliam ob causam melix De his qui audiunt, quidam
(Jer. xiii, 17),

nisi obvitia nascitur. Aufer ca, abstulisti pariteret occulte audiunt quidam vero cum audiunt, non oo-
:

causas providentifedestruend;e sursum ac deorsum. culto audiunt. Quid est itaque occulte audire ?
Qui adversum providentiam dispulant, hascdicunt. nempe illud : Scd loquimur sapicntiam Dei in mijs-
Quare tantiadulteri?quare tantimolles?quare tanti terio ahsconsam : quam prccdestinavit Deus ante ssB-
sacrilegi?quare tanti irreligiosi sunt? Atqueitacon- cula vvijtoriam nostram (II Cor. ii, 7). Et rursum
tumelias in providentiam, et offensas in Deum, et alibi dicitur, quia piura operum Dei sunl in absconsis
criminationes in Creatorem peccatores generant. Ex (Eccl. XVI, 22). Si Budio legem, aut occulte audio,
quibus liquido apparet alios dare Deo gloriam,alios aut non oooulte. Jud.Bus quia Legem non audit oo-
convicium facere.dum passionibusetvitiis serviunt. C culte, in manifesto oircumoiditur, nesciens 834
Date gloriam Domino Deo vestro antequam tencbrescat, eum qui in manifesto circumoiditur, Judaum non
el anlequam offendant pedes vestri in montes tene- esse,neque eam qu;c in palam est in carne circum-
brosos [Jer. xiii, 16). Sunt alii montes tenebrosi, cisionem. Qui auditorest autem circumoisionis oc-
alii lucentes. Verumtamen quia utrique montes cultiP, et in occulto circumciditur. Qui audit Legem
833 sunt magni, montes lucentes sunt angeli Dei ooculte de mysteriis Pascha:, ove vesoitur Ghristo ;

et prophetE Moses famulus ejus, aposloli Jesu

: Pascha quippe nostrum immolatus est Clmslus (lCor.
Christi, de quibus arbitror dici Fundamenta ejus : V, 7) ; soiens oarneni Verbi Dei vere cibum esse,
in montibus sanctis (Ps. lxxxvi, 1). JMontes tene- vescitur ea. Ocoulte quippe de Pasoha audivit. At
brosi sunt qui eriguntur adversus soientiam Dei vero miserabilis JudaDus idcirco Dominum Jesum
(11 Zabulus mons tenebrosus est. Prin-
Cor. X, 5). etusque in |)r»sentem diem reus estmor-
interfecit,
cipes saeculi hujusqui destruuntur, montes sunt te- tis ejus, quia non audivit oooulte Legem et prophe-

nebrosi. Dffimonium lunatioi, raonserat ettenebro- tas. Si quando leges de azymis potes audire oocul-
sus : mons erat de quo Salvator ait : Si di.veris te, potes audire manifeste. Quicumque de vobis

monti liuic (Mat. xvii, 19) : de lunatico quippe daj- (propc quippe cst Pascha) azyma celebraverit, id
monio sibi quEstio inciderat ; et dicentibus disci- n est,azyma ha3c((;) corporalia,non audivit mandatum
pulis : Non potuimus ejicere illud, respondit Salva- dicens : Ntsi audieritisocculte,plorahit aninta vestra.
tor : Si habucritis fidem ul granum sinapis, dicctis Et de sabbafo quoedam inulierculffi non audientes

(a)PrffiponendamMconjunotionemsuspioaturHue- inhonorat, cum anfea esset, prxvaricalur cl Deum

tius, ut hijcc subsequenti jungatur sentenfi.-c,cstquc
revera in Grdeco z\ 5=. tocjtoi ojti.j;
: 8yi'., x.a!
o'Jx(o oo^dtijEfc.i;Osov^Eav z'~m -i £vo('/~!x,etc. Raba-
t6'.i
nus atem aliter dividit, legitque sic uutem clarifuan-
dus est Deus. Si contraria intulcro, nolo mc arhitre-
inhonorut. I^rffislo auteni fuerc post Rab. testimo-
niuia niss. quoqiie Regii. qiios laudat Huetius.qui-
que in eo tautuin a Habani lectione abludunt,quod
: voccni lcgis non agnoscunt.Sed prffi ctBteris Grajcus
concinit textus tov -/ip vaov-iouSsovi (o^Naoouyooo-
:

viini clarificare, sed blasphemare. Exhibeo quippe v(5cTop /'.aTajTpEtfti, xa: (p9£(pEi...7.aiO'.aTTi!;T:apaSi7Ew;
Scripiuram, etc. ToO 5'<|j.o'j T'Jo Woov aT'.|xi^Ei ; As^'.s etti /.at a^jTr] aTTO-
Expunximus hic vocem qui, sane contextui
(/') aToX f/.r]
reliquo inoommodam, totamque periodum ad Ra- (c) Corrupte antea legebaturco;';)07'n.Graec. aco(jia-
banicse lectionis e.vegimus normam, atque ibi cum- Tixa.
primis,ubi legimus per prxvaricationem lcijis Deum
:
 639 S. EUSEBll HIERONYMI 660
prophetam, non audiunt occulte, sed palam die A cupantur Christiani? de quibus hic sermo est : Ve-
sabbato lavantes se.et itcrum revertentes ad egena, rumtamen veniens Filius hominis, putas inveniet fi-
et inflrma elementa, quasi nondum descenderit (lem super terram {Luc. xviir, 3)? nonne de nobis ?
Christus, et nos baptismo suo laverit a Legalibus Idcirco provideamus attentius, ut per singulos dies
initiis Evangelicam perfectionem. Idcirco dili-
in iste gi'ex Domini melioretur, convalescat, integer
gentius attendamus, si quando Legem legimus, et perverseret, ut [,1/. et] omni contritione ab anima-

prophetas, ne incidamus in maledictionem, quaj bus nostris [At. vestris] recedente,((i)efficiamurper-

nunc dieitur Nisi andieritis occulte, plorabil anima
: Christo Jesu, cui esl gloria et
fecti in imperium in
vcstra afacie contumelix.Quicumque jejunium Ju- sKcula saeculorum. Amen.
daeorum, quasi ignorantes redemptionis diem post
adventum Jesu Christi observatis, non auditis re- HOMILIA DECIMA
demptionem occulte' sed tantummodo palam. Ab- Quis, parcet supcr te, Jei-iisalem ? etc. (Jerem. xv,
5 et seq.).
sconsa quippe est propitiationis auditio, scire quo-
modo posuerit Jesum Deus propitiationem pro pec- 835 Ea quas ad Jerusalom cum ingenti commi-
catis nostris,et quia ipse csl propiliatio pro peccatis. natione dicuntur,volumus intelligere, ita sehaben-
non solum nostris, verum etiam totius mundi (II Joan. p tia. Qui parcet super te, Jerusalem ? aut quis contri
.. o\ n..„.^i...i „.,™1 1.... •„!-._._
II, 2). Parabolae quoque cum legunturin Evangelio,
1. O .^_..._ __ __ . _n ^ .

stabitur super tel Quis converletur rogare ea quse tn

et est auditor extranaeus, nonpotesteas occulte au- paccm sunt tibil Aversata es a me, dicit Dominus.
dire. Si vero audilor fucrit Apostolus, et unus eo- Retro ambulalns, el e.xtcndam manummeam super (:,
rum qui ingrediunturdomum Jesu,accedit ad eum, et dispcrdam te, et ultra non sinam te, et dispergam
interrogat de obscuritate parabolaj, et si interpreta- illos in dispersione. Dixi : Sine filiis effectus sum :

tus sitquee audivit, intelligens Evangelium audit

ei eqcstas ienuit me. Exemplum accipiam : Hostis quis-
ea occulte, ut non ploretanima ejus. Eorumquip- piam(tf)ac perducUis contra Imperatorem hujus ter-
pe,qui occulte non audiunt plorabit anima.(o)Quam raBJudicalus [.1/. adjudicatusj est : ab hoc oranis
admirande non ait : Plorabitis, nisi occulte audieri- misericordiaaufertur; scilicet ne dum damnato quis
tis, verum Plorabit anima vestra 835 est quippe
: : miseretur, incipiat offendere condemnantem. Sunt
solius anims fletus; et forsitan iste sit, de quo Sal- etiam [Al. autem] nonnulli qui adjiciunt ad severi-
vator ait, Ibi eril ftetus et stridor dcntium [Matlh. vi, tatem, ut ne [Al. non] contristentur quidem super
quoque comminatio, qua ridentibus luctum
25). Illa 60, id magnopere devitantes, ne per mojrorem
lacrymasque denuntiat, de hoc fletu est, quem vultus monstrentur judicio regis offendi. Si intelle-
commemorat propheta (/)) nunc, dicens Nisi audie xisti, (</) consideramihipropter peccatamulta 836
:

ritis occulte,plorabitanima vestraa facie contumelix C a Deo condemnatum peccatorem, et vide quomodo
[Jcr. XII, 17). Cum enim fueritis passicontumeliam, innumerabilibus angelis humano generi pra;sidenti-
tunc plorabitis, et deducent oculi vestri lacrymas, bus,ne ab uno quidem misericordia dignus judice-
quia contritus est grex Domini. Si consideremus tur.SinguIi(/() quippe angelorumperspicientes,quia
statum, (c) in quo modo sunt Judaii, et comparemus Deus est qui condemnavit, quia Creator est qui
illum antiquaj felicitati, videbiinus quo pacto con- aversatur, et tale esse peccatum, ut misericors et
tritus sit grex Domini. Fuit quippe aliquando hic clemens(?) Deus quodammodo necessitatem passus
grex Domini, et quia indignos se judicaverunt sa- sit super [/1/. ut super] eum sententiam promere
lute, conversus est sermo Domini ad Gentes. Si ergo \Al. promeret], non parcunt, non contristantur,ne-
grex illo contritus est, nos oleaster, qui contra na- que miserentur, non revertuntur, ut rogent pro eo
turam inserti 836 sumus in bonam olivam Patriar- pacem. Jerusalem igitur,quffi[.4/.quia] ad priorasce-
charum (/iow. xi, 24), nonne plus debemus vereri, leraetiarahocadjecit,utcrucingeretDominummeum
ne et iste grex Domini conteratur? Futururn quip- Jesum,et in tantum surrexit scelus,ut deeadiceret
pe est ut aliquando et iste grex conteratur, juxta Salvator : Jerusalem, Jerusalem, quse occidis Proplie-
illud quod a Salvatore dictum est : Cum multiplica- tas, et lapidas missos ad te, quoties volui congregare
tx fucrint iniquitates, tunc rcfrujescct charitas multo-
Q fiUos tuos,quasi gallinacongreganspullos suos sub alas,
rum de quibus enim hoc dicitur,
(Matt. xxiv, 12) : et noluistil Ecce dimiltetur volns domiis vcstra deserta
refrigcscct charitas multoruni ? nonne de his qui nun- [Mat. xxiii, 37; Luc. \ni, 34), idco dimissa est, ct usque

(o) Penes Raban. Et notandum, quam admirando, penitus non invcniri,legique continenter,(;//icmr?iMr
etc. m Christo, etc.
(/') Illud nunc quod et in Grsco sonat, et apud ((')Intersecit Rabauus, irhellis.
Rabauum, in antea vulgatis libris deerat. (/} Apud Xia.haLnum, nc per crrorcmvultus pulentur
Legebatur antea, quomodo sit, JwLrorum. No-
(c) judicia rcgis offcudi. Unus ms. Reg.penes Huetium,
bis verior visa Ilabani est leclio,quam reposuimus, nc pcr mivrorem, Judicium recjis offendant.
et qu;v propius accedit ad Graicum, iav Kti vuv ti« {ij) Idem addit,t'.r(:'m/)/!«?( ; tum icgii, considera tunc
Tx 'louoaV/.a, etc. ob peccata, etc.
((/) recripsimus ex Wahano, clficiamiir pcrfccli,
Ita (/() Edili, singuli quidem angclorum prospicientes.
cogeiite Gru3ci arohetypi verbo tsa£uoOu)ij.:v. Antea Paulo ijuociue puat, advcrsatur \}V0 avcrsntur.
lectum vulgo est, cffjcimur gre.v Domim, quas duas (?) Vocera Deus, quas deerat, Rabanus Grscusque
voces gre.v Domini annotarat Huetius in Reg. mss. textus restituunt.
661 TRANSLATIO HDMILIARUM ORlGRNI'? IN JEREMIAM. HOM. X, m
837 adpraesenstempusdestituta.Angeli quippe ut A spirituigratia!,quis parcot superte? quis coiilrista-
semperausiliabanturei,per qiiosetiamlexMoysitra- bitur super te?quis revcrtetur rogare eaquae in pa-
dita esljdisposita pcr Angelos in manu medialoris cem sunttibi? Ipsum Jesum qui rogabat pariter,et
(Galat. III, 19), deseruerunt eam,et dixerunt: Mul- praestabat ea quae erant in pacem^prodiditi^/^janima
tis facinoribua oppressa est,Jesum interfecit, ct in peccatrix,quis potest ullra rogare,conversus ad ea
Dominum nostrum misit manus. Quamdiu minora quas sunt in pacem tibi ? Scientcs ergo qma.impossi-
peccavit, potuimus rogaro pro ea, potuimus obse- bile esl eos qui seinel illuminati sunl,gustaverunt etiam
crare Dominum,potuimus parccre ei : [a) super isto donum ca'leste,et participes sunt facti Spiritus sancti,
vero quis parcat?Si peccans pcccaverit virin virum gtislavcrunt nihilomimts bonum Dei verbuin,virtutes-
exorabitur pro eo ; si autera peccaverit in Deum, que sicculi venturijCl prokipsi simt,renovari rursus ad
quis orabit pro co fGrande piacubim commisil Jeru- pa;nilentiam,iterum crucifigentes in semetipsis (Al. si-
salem, grande perpetravit nefas, ideo in cemmotione himetipsis) FHiumDei,et habentes ostentui (Hehr. vi.
facta est (Thr.i, 8) : Et dicitur ad eam : (h) Quis par- 4), omni labore nitamur, ne et de nobis dicatur :

cet super le, Jcrusalem, aut (juis conlrislalntur super Quis parcet.niper te,Jerusalem'! aut quis condnstabi-
tet Nos non contristamur [/l/.contristabimur]super tur super te ? aut quis rererletur rogare ca qux iupa-
Jerusalem,et calaraitatibus ejus, et omnis populi r> cem sunt libi''! Ad reliquam autem interpretationem,
illius.Illorum quippe delicto salus nobis facta est ad quod sequitur convenit: Ta aversata es me,dicit Do-
<emulandum eos.Et quia sic peccaverit ut voce Do- niinus, retro ambulahis (Jerem. xv, 6). Quia aversata
mini diceretur : Quis parcet super tejcrusalem? ego es Filium Dei,et perhoc etiam a Deo Patre reces-
quoque dico ad inlerfeotricem Domini mei: Quis pai'- sisti, retro ambuIabis.Quid autem necesse est ma-

cet superie, Jerusalem ? et quis
/e?Transcendam autem ad spiritalem intellectum ab
hurailitate litterae, viam mihi pandente ratione, ut
(.4/. et) videam quomodo unaquajqne anima, digna
pacc Dei Jerusalem nuncupetur. Post disciplinam
contristahitur super nifesta replicare? Jerusalemquae quondam in Judeea
erat, a qua figuraliler universi Judaai intelliguntur
quia aversata est Christum, ideo retro ambulat.
Fuit quippe tempus quando non ambulaverunt re-
tro nunc vero ambulant.et conversi sunt corde in
:

quippe divinam (c) facta es, Jerusalem, quc-c prius ^Egyptum, ut roti-o ambuIent(.U. ambulant). Quid
fueras Jebus. In historia refertur,quud nomcn loci autem sit, retro ambulare, sive extendi in priora,
istius fuerit Jebus, et postea, commutato vocabu- considera.Justus eorura quae retro sunt obliviscens
]o,nuncupata sit Jerusalem. Jebus autem Hebrso- in prioraexienditur^P/ti/jp.iiij-IS^.Peccator posterio,
rum posteri tradunt interpretari. Conculcatam. Je- rum meminit,priora non appetens.Qui autera 839
bus ergo (.\l. autem) conculcata a fortitudinibus posteriorura raeminit,pra!varicatur in legera Jesu
contrariis anima nostra transmutata est, et facta L dicentis Ne convertatur rclrorsuin tollere vcstimen- :

Jerusalem.l'i,s!0/)«m. Siitaque post demutationem tum suum(Marc. xin,26): Inobediens est dicto ejus :

(/lLdiminutionem)a Jebus in Jerusalera peccaveris, Mementote u.voris Loth (Luc.xyu, 32), (^)contemnit
etsanguinem testamenti,sicutquidam,ettucommu- imperium Salvaloris dicentis : Nemo mittens manum,
nem existimaveris,dicetur(,l/.dicilur)et de te : Quis super aratrum.et rcspiciensretrorsum aplus est regno
parcct super te ,Jerusalem,et quis contrisiuhilur superte Dei (Luc. Lege quoqiie scriptum esse re-
IX, 62). In

Quis enim constristabitur, si talis fueris ut tradas perimus, angelos ad Loth egredientem de Sodomis
Jesum ? Uiiusquisque nostrum, (d) quando pcccat, dixisse Ne respe.veris rctro,et ne steterit in lola re-
:

838 maxime quicumque peccat ingentia,in Jesum gione ; in monte salvum te fac, ne forte comprehenda-
peccat.Si autem et recesserit a fide ,haec facit spi- ris (G(;re.xvi,17).Habes et hunc intellectum dignum
ritaliler Christo,quaB corporaliter fecit Jerusalem. spiritu Dei : Ne, inquit, respexeris retro, id est in
Quamobrem quanto plus arhilramini deleriora mereri priora, extende. Diraisisti Sodomam, no revertaris
supplicia enm,(iui Fiiium Dei conculcaverit, et san- in Sodomam. Dimisisti vitia atque peccata, ne re-
guinem tesLamenti (AI. novi Teslamenli) pollutum grediaris ad ea. Nesteteris in tota rogione.Etiamsi
duxerit in quo sanctificatur (Al. sanctificatus est), et prajcedens imperiura custodieris, de quo 840 di-
spirituigralix coutumeliam fecerii (llebr. x, 29) ? Si J) citur Ne re^pexeris retro, non tibi sufficit ad salu-
:

conculcasti Jesiim Filium Dei,(e) fecisti convicium tem. nisi et consequens observaveris Nc steteris :

(a) Minus recte vulgati antea, super ista quis,elc. bis, Rabanus restuit, Grscusque Adaraantii tex-
Rabanus emondat,et Grfficuseri tojt(u.Mox quoque tus,i'/,o(iTo; Tj;j.tbv ii;:apTiv(ijv, za! [AaX'.3Ta ei |j,e!^ova
vocem peccans, qu;c deerat ex iisdem sulTocimus. t\i 'lr|7rj-jv a[j^apTavs'..
Desideralialurin antea vulgatis versiculus iste
(h) c) Prsponit Rabanus, si, conjunctionem.GraJCUs
Quis parcct superle,Jerusalem,aul (^uis conlristabilur habct -/.ai, elc.
super te? quem ex Uabano.Gr;Bcoque Origenis suf- (/) Male antea erat, pcrdidit, castigat Rabanus,
fecimus,ut pote contextui cMm primis necessarium. prodidif, prout et Graecus habet, KpOiSojy.sv, atque
(() Apud Rahanum, factus est Jerusalam,qui prius ipse deinum lluetius rescribcndum conjecerat.Mox
fuerat Jehut. llisloria rcjert quia nonicn, ctc. que rcctius legil Rabanus, rogare eonversus ea
((/) Nullo fere sensu, aut ccrte niininra impedito qu;c, etc.
legerant vulgali haclenuslibri.joHfsv/jns^Mi;! nostrum (;/l Dclcvimushicsuperfluam conjunctionem,CH»i
quandoc/ue peccat.maximc (lux cum pcccat iiigen tia iii , a.lliabani et Graici tcxtum fidem. Pleraquc aulem
Jesum peccal.W era.m lectiouem quam sponie proba- alia levioris momentisupra atque infra emendamus
 663 S. EUSEBII HIERONYMI 664
iti tola regione; non enim expedit incipienli prolice- A i'uil,corripiens peccatores,et convertere (6)volens a
re, utstelin rcgionibus Sodomorum.Et si Sodo- vitiis ad virtutes.llli vero cum deberent eaquae diee-
mam transcendisti, et a Satanffi regione discedens, banturaudire,econtrarioaccusabantprophetamapud
incipis,liber esse suppliciis. expedit ut salveris in judicesS-Ilsim.iles sui.Exquod factum est ut sem-
monte. Ne respexeris rclro,nec sleteris in tota rcgiotie perin calumniis et in trislitiis fuerit Jeremias,(c)eo-
in nwnte salvum te fac, ne forte comprehendaris.Si rumperversitatis,quantumin se fuit, curamgerens.
vis a Sodomorum ruina non comprehendi.ne con- Juxta propriam autem incredulitatem adhuc aegro-
eorum, ne ad
vertaris retro, ne steleris in regione tantibus isliusmodi aliquando loquitur.-£< dici :

alia pergas loca, sed cum inde discesscris, asoende Non loquor,nequenomtnabo tiomcn Doniini. Et fa-
in montem, in quo solo salus est, nomcn Jesu ctum cst ut ignis ardens in ossibus meis, et dissolutus
Christi, cui est gloriaet imperium in soDCula skcu- sum undique,et ferre tion possum. Aliquando autem
lorum. Amen. videns se maledictis semper clamoribus et injuriis
HOMILIA UNDEGIMA insectari : Heu mihi,mqmt,mea mater, ut quid me
Ab eo locoin quo scriptumest .Ueumild ego mater genuisti virum., qui judicer et discernar omni terrx^i
(Jerem. XV, 10), usqueadlocum in quo ait: Si Et quia agrotantes bene consulentem,et juxta me-
convcrsits fueris, rcstituam te (Jerem. xv, 19). T> dicina; disciplinamaudirecontempserunt .Non pro-
829 Medioi corporum,8egrotantibus assistentes /MZjinquit.Rursusque quia illo spiritales pecunias

et juxta discipliuam artis sua; volentes curare eos commodante, auditores accipere noluerunt, ututi-
qui ininfirmitatibus constiluti sunt,(a)vident tristia litatem consequercntur.et fructum ex his qu» acce-
injucunda pertractant, et in alienis calamitatibus perant, rediieTsni,a.\i:Neque profuit mihi quisquam.
mceroru proprio conficiuntur: sempcrenim convor- Verum h^c anticipanslocutus sum, priusquam ex-
satio eorum in gemitu, semperin curis est, num- ponerem : Non
profui, neque profuit milii quisquxm
quam cum consortiumhabent cum vulnera-
Istis : {Jcr. XX, Duplex quippe scriptura est nam in
9). :

tis,cum hisquorum carnes incommodis variisdebi- multis exemplaribus continetur Non projuit,neque :

lilantur, qui febribus asstuant, qui dolore torquen- profuit mihi quisquam. In his vero qua; e.xemplaria
tur, jugi servitio perseverant.Et si quis eorum vult veriora sunt,et cum Hebrasis consonant, hobetur :

implere medicinam, non indignalur, non oblivisci- Non debui ,ncque dcbuil mihi qmsquam. Oportet igi-
tur propositi artis suaa, postquam cum his fuerit tur et id quod in usu cst, atquein Ecclesiis legitur,
quos sermo prEEfatus est. Haec idcirco in proffimio exponere et hoc quod in Hebraeis codicibus inve-
,

diximus, quia et prophetoe medici quodammodo nitur,intactum non praeterire.Prj?dicavit Jeremias

sunt animarum, et illuc serr.per ire jubentur, ubi mandatadivina :nemohis qua; pra?dicabanturatten-
languentes sint Non cnim nccesse liabent sani medi-
:
t* dit.Quamobrem quasi medicus libens ac promptus
cum, sed ii qui se male habcnt (Luc. ix, 31). Quod- medicaraina languentibus tribuit,et illis non secun-
autem a deliciosis aBgrotantibus medici patiuntur dum artificium curantis,sedjuxta voluntatem suam
hoc sustinent prophela; ao magistri ab his SJlOqui agentibus dicit .Nonprofui, nequeprofuit mihiquis-
curarinolunt.Odio quippe habentur quasi prKci- quam. Quodammodo enim beneficium consequitur
pientes adversum desideria languentium.quia pro- ipse qui curat, fructum sui laboris in ffigrotante
si

hibent deliciis et oibis variis uti eos, qui cum sint conspiciat,et per laetitiam mentisetiam ipse conse-
infirmi,nolunt escisinfirmorum vesci.Fugiunt ergo quitur utilitatem, secundum illud. quod alibi dici-

inobedientes atque languentes medicos,et maledic- tur: Bcatusqui loquiturin aures audientium.}ia.nc,\g\-
tis atque injuriis repellunt, eaque prorsus iis fa- tur utilitdtem(rf)quamconsequitur magisterabaudi-
ciunt,qua; faciatquis inimicis et hostibus suis.Abo- audiendo,dum fructus ex
toribus suis siproficiant
minantur enim eos quasi inimicos venire,quasi eorum cousequitur.quodammodo SJSJere-
id saluto
tantummodo desiderantes quomodo dolores et vic- miasvidensde Judaeis non habere se,dicit Non :

tus parcimonia, ex eorum dispositione nascantur profuit mihi quisquam. Si enim debet auditoribus
:

quomodo acutissimo ferro corpora secent ex exse- prodesse, quod loquor- auditores vero quae dicun-
;

crantureos quasi auctores tantorum cruciatuum,et D tur.abjiciant et ego dico Non profui, [neque pro- : :

nonsanitatisquas exdoloribus redditur.Populusigi- fuit mihi quisquam : quia hanc utilitatem non sum
tur a^grotabat variis languoribus,ct misit illis me- consecutus, quam coiisequilur is qui beatus elfici-

dicos prophetas Dcus.Unus exmedicis et Joremias tur,duminauresloquituraudientium.Potest autem

(a) Unus ms. Reg. apud Huetium vidcntcs eos ve- priam autem incrcdulitatem adhuc n^grotabant.PiUer,
xari,tristantur, injocunda, etc. oh eorum pcrvcrsitatem.qui tuntum m sc fuit, curam
Ex GrKco textu (1oijX6|jlsvcis, rescribere in La-
(ft) gerebat eoruni, jiuvtapropriam autcm incredulitalem,
tino non dubitavimus, volcns, pro quo anlea salis adhuc illis legrotanlibus istiusmodi, etc.
incongrue erat, vidcns. Aiictur porro sum,ut bu- (rf) Apud Habanum, ovans consequitur magistcr ah
jusce homilia; procemium cuin illo conferas, quod audiloribus suis, si proficiant audiendo,dum fructus
pra?ponitur Abbreviationi illi suppositiLi;e,quani ex- e.v saiute eornni quodammodo mctit. Jcrcmias in
cudiniusin Appendicoquurli lomi ex Veroiiensi ms. Judxis non habere se locuiii. dicit.ldeo inquit,non pro-
i^ (c)Unus apud lluolium Reg. ms. ,corum pcrvcrsi- fuit, cetc.
ate, qui_,qmnlum in se fuil, curati erant ; juxta pro-
663 TRANSLATIU HOMIF.IARUM ORIGENIS IN JERRMIAM. HOM. XI. m
et aliter intelligi. Quicumque disclpulis pracipit, A rnum debemus 6.\ponere): Heumihi,mater quare mfi
iste, si ingeniosos, et audienlis natura; haboat au- genuisti virum,rjui judicer ctdiscernar ab omni terra?
ditores, quanto plus pra;cipit, tanto plus proficit, Quidam autem tiunc locuminterpretans.ait prophe-
illis interrogantibus, et de eo quod dicit sffipo quae- tam non ad matrem corporalemhffic locutum fuisse
rentibus, qui sit sensusin dicto.qui ordo^quc-e scri- sed ad eam qu;o gcneret(/))prophetas;necaliamesse
pti voluntas. Unde ccontrario aitNon profui, ne-
: matrem prophetarum,nisi sapionliam Dei.ad quam
que profuit mi/ii quisquam.Quia. autem et alianobis sit Ileii milii, mater mea
: quasi dicat :Curmege- :

e.xpositio residua est, propter exemplaria certiora, nuistijO Sapientia?Filio3 vero SupientifEet alibi le-
in quibus contiiietur : Noii debui, neqiie debuit mihi gimus,Scripturadicente Amittit Sapientia fdiossiws.
:

guisquain, cthunclocum considercmus. Quiomnibus Heu mihi,inquit,malermca, Sapientia,quasi dicat :

omnia timorcm ti-

restituit, cui vcctigal vectigat^cui Cur me genuisti virum qui judicer?Quis ego sum qui
morcm,cui Irihutum tributum, cui honorem tionorein in hoc natus sum,utjudicer atque discernar propter
[Rom. XIII, 7), et universis omnia reprssentat, increpationes, propter correptionem, propter ma-
nulli debcns aliquod officium, verbi gratia, ho- gisterium, dum corrigere nitor habitantes super
norans parentes, fratres ut fratres, filios ut filios terram ? Si Jeremias dicit : Cur me virumgenuisti
episcopos ut episcopos, presbyteros ut presby- n qui Judicer,- et discernar terra3? non possumus e.x-
teros, diaconos ut diaconos, fideles ut fidelos, ponere quid sit, omui terrx , ncque enim ab omni
catechumenos ut eatechumenos si omnia om- : terra dijudicatur Jcremias, nisi forte violenter
nibus reddat, nuUi debet officium. Si vero red- Scriptura trahentes, dicamus positum esse, omm
dere debet, et non reddit, non potest dicere : Non terrx,^4:A pro omni Judfea. Necdum quippe pro-
debui cum enim debuerit,non exsolvit.Quodautem
; phelia ejus illo tempore inuniversam terram perve-
sequitur Non dcbuit mihi quisquam, sic intelligen-
: nerat : nisi forte sicuti et in aliis multis locis osten-
dum est Ego quidem fenerari volui et spiritales
: : dimus Jeremiam pro Domino nostro Jesu Christo
pecunias commodare,sed illi averterunt auressuas positum, sio et in praesentiloco interpretemur.An-
ab iis quee dicebantur, neque voluerunt pcKbere se notavimus in principio hujuslibridictum Prophe- :

dociles, ut mihi deberent qu» audiebant. Idcirco tam in genlibus posuite, regna eradicare, et subver-
non debuit raihi quisquam. Si quis enim voluerit tere, et di^pcrdcrd, et xdifieare, et plantare. Porro
sermones qui dicuntur audire,debitor fiteoruni, et Jeremias ista non fecit.sedDominusmcusJesus qui
quasi debitor etiam usuras reddereexigitur.Exquo eradicavit regna peccati, et ffidificatione nequitia3
magis expedit auditoribus accipere disciplinoB verba subversa, fecitin animabus nostris justitiam,veri-
cum fenore, et fieri debitores, quam non accipere, tatemque regnare.Quomodoigilur magis illa conve-
nec debere. Accusantur quippe tales, dicente pro- C niunt Christo quam Jeremi;e, sic, arbitror, et alia
pheta Non debuil mihi quisquam. Quod ait
: Heu : plura et nunc dicuntur ad Dominura sunt
ha;o qua;
mihi,mea mater.quareS^lS me genuisti virum, qui referenda. Et primo quidem videndumestan possit
judicer et discernar omni terrx {Jerem, xv, 10)? non id quod incongruum,et blasphemumvideturessesi

sic existimo convenire aliis prophetis ut Jeremiae ;

referatur ad Dominum, id est Heu milii,mater,Sa.l- :

multi siquidem prophetarum postaliquod spatium vator noster dicere miserans alios.Adquod proban-
primo mali, etjampostpeccataconversi,prophetare dum exhibendasunttestimonia.quce manifesle nulli
cceperunt Jeremias vero apuero sumpsitvaticina-
: alii quomodo videns Jerusa-
apta sintnisi Salvatori :

tionis exordium. Et hujus rei possumus de Scri- lem fleverit super eara,quia dixerit : Jerusalen;, Je-
turis accipere testimonium. Isaiasnonaudivit An- : susalem, qux occidis prophclas, el lapidas eos qui ad
tequam te plasmarem in utero, novi te, et antequam te missi sunt, quoties volui congregarc filios tuos
e.xires dc vulva, sanctiftcavi te, et prophctam incjenli- {Mallh. xxin,37), et reliqua. Nec non et illa qus
bus posui te : neque ait : Nescio loqui, quia juvenis manifeste a Salvatore dicuntur Heic mihi,quoniam :

ego sum : sed, visione sibi revelata.ait: Vsrmihimi- factus sum sicut quicoUegit slipulam in messc,et sic-
sero, quoniam compunctus sum, quia immunda laliia ut racemos iii vindemia, cum non supersit botrus ad
habens in medio popuH immunda lahia hahenlis cgo j) munducandum uva? primitiva. Heu mihi, anima,quia
habito,ct regem Dominum Sabaoth vidi oculis meis, ct pcriil revercns a terra, ct qui corrigoi inter homines
missum est ad me unum de Seraphim, ettetigit labia nonest. Omnes in sanguine judicanttir. {Mich.vu,i).
mea,et dixit : Ecce abstuii iniquitates iuas, etpeccata Venit enim ut meteret fructus, et quasi stipula in
tua purgavi {Isai. v, 5).(a) Pristina igitur peccata segetc reperta propter plurimos peccatores, ait :

purgata sunt.etdignuselTectusSpiritu sanctolsaias Heu 7nihi,quoniamfactus<ium sicutqui colligit slipulam

prophetavii. De aliis quoque similiasi qusras, re- in m(?s.S(;.Venit vindemiarebotros uvEe in hominibus,
peries.At nontalis Jeremias:abipsis enimcunabulis et in inesse sccleribus inventia.dicit : Et siculracc-
Spiritu sancto plenus prophetare orsus est:propter mos in vindemia,cum non supersit bolrus uvx ad man-
quod ait (secundumcommunemquippcscnsum pri- ducundum primiliva. In alio quoquo loco similiahis

(a) Mss.Reg.qnos laudatlluetius,;)0.s/;)r!4ii«fl igi- (/)) UnusapudeumdemHuetiumReg.mss.PropAe-

tur peccata dignus esl effectus Sancto Spiritu. tas,Dci sapientiam.nec alia, etc.
 667 S. EUSEBII HIERONYMI 668
ad Patremloquiturdicens -.Qnx utililus in sanguvie A rcligionem? Quis Gentilium saltem transitorie non
mcOyihm desceiido in corniplionem ? Quod antoperc excutiteam? quis Juda;orum non deChristianislo-
nominibus profui, qui nec in sanguine meo, qiiem quitur? quis de philosophis ? quis de imperitis?
fudi pro eorum salute, profecerunt ? qua3 utilitas (e) Ubique Christuscondemnaturatque discernitur:

845 in sanguine meo, dum descendo de cnelis, et ab aliis quidem condemnatur, ab aliis non con-
dum venio in terram, dum contumeliis affector demnatur. Si autem non condemnatur, exoipitur
[Forle afficior], dum porto corpus liumanum ? quid [Al. excipietur], aperis [Al. aperies] et ostium et
his omnibusdignuminterhominesperpetralumest? ingreditur [Al. ingredietur] ad te credis in eum, ;

Qu.T ulilitas in sangmne meodnmilesccndo in corrup- vescitur tecum. Si vero de religione audiens Chri-
tionemf! Numquid confilehitur tihi jiulvis, aut anmin- stiana non susceperis [/1/. cceperis] eam,nihil aliud
tiahil veritatemtuanil'Va.\ecrgo est quodin Jeremia facis [Al. facies] quamcondemnas(/i^.condemnHbis)
dicitur Heu rnihi matcr mea,quare me genuisti vi-
: Jesum,ut mendacem,ut seductorem (/")hominum,ut
rum ? Non juxta quod Deus Salvator est,dicit: Heu in errorera mundum detrahentem. Quasi quem me
mihi,matcr, sed juxta id quod modo est, sicut in rjenuisti virum,qui judicer et discernar onini lerrx.
alio propheta //t'(t m(/«', inquit,
: unima mea quia Quicumque penitus ei non credunt, condemnantil-
reverens pcriit a terra. Anima autem hominis est p lum.Qui autem credunt, et adhuc ambigunt, diju-
qus conturbatur,el tristisest usque ad mortem.non dicant illum.[)uo igitur apud homines Christusper-
Verbum quod erat a principio apud Deum, quod petitur ab incredulis condemnatur,ab ambigenti- :

numquam moeret, numquam turbatum est, num- bus discernetur. Si portasimaginem coelestis.depo-
quamdixit: //(')( m!7«:nequeenimVerbum [.^i.Sermo) sita imagine terreni non es terra condemnans eum
sustinel mortem.sed homo qui istos patitur afTectus, neque(f/) terra in qua judicatur atque discernitur
ut s;ope exposuimus Quarc me gcnuisti virum qui
: (/ Cor. XV, 49) Virlus meadcfccit in his, qui male- :

judicer et lUscernar omni terrx 1 {Micli. vii, 2.) Si dicunt mihi {Jer.xv, 10). Apostolus loquitur de Sal-
consideres(a) ubique martyres condemnatos, et de vatore nostro, quio crucifixus ex infirmitatesit. Cui
singulis Ecclesiis exhibitos adtribunal.videbisquo- prophetes testatur similia dicens : Domine, quis cre-
modo persingulosmartyres JesusChristuscondem- didit auditui nostro, et brachium tuum, cuirevelatum
netur. Ipse enim est qui in perhibentibus(/y)veritati est? Annuntiabitur corum eo sicul infans, sicut radix
testimonium judicatur : et hoc fideliter suspicies, in terra silicnti. Non esl species einequc gloria ; vidi-
[At. suspiciens],quia non te dixerit esse in carcere, mus eum et non habchat speciem nejjue jormam, sed
cum fueris in careere :non te esurire,cum esurie- spccies ejus inhonorata et defi,ciens circa filios liomi-
ris : (c) cum sitieris, non te sitire,sed semelipsum. num. Homo in plaga et dolore, sciens ferre infirmita-
In carcere, inqu\i, fuiet venistis ad me : esuriviet de- C tem, quia aversa esl facies ejus, depreliatus csl nec
di.Uis milii manducare: siviti ct polasli mc {Matth. computatus. Hic pcccata wstra fert, ct pro nobis do-
XXV, 36). Itaquesi condemnatur etiam Christianus, let ; el nos e.vistimavimus in dolorihus cum esse,et in
non pro tamen re, neque pro sceleribuis suis,
alia plaga ctin vexatione. Ipse autem vulneratus et inHr-
sed pro hoc tantum quod Christianus est, Christus matus est proptcr iyiiquitatesnosfras. Doctrina pacis
estqui condemuatur, ex quo efficitur, ut in omni nostrx super eum : livore ejus sonati sumus {Isai. liii

terracondemneturJesus.quotiesoumqucisaddicitur Iseqq.). Igitur 847 suscepit infirmitates peccato-

qui pro eo condemnatur.Non solum autem apud ju- rum nostrorum, etportavit ('() nos, et venit ad eos
dices sajculi et trihunalium potestatesChristus ad- qui maledicecant sibi, et virtus ejus defecit ab eis
dicitur, sed etiam si calumniam Christianus ab ali- qui malodicebant ecoBlestibusdescendentem.Simul
quo patiatur [Al. patitur et provocalu:'],etprovoce- enim etassumpsit servi formam.-Verbum caro factum
tur ad Iilem,tuncquoque(6)ChristusdijudicaUir in- Apostolumdicentem :E.vinani-
exinanivit se,et.juxta
juste: Quasiquemmegenuisti S4C virum.quijudicer vit scipsum formam serviaccipicns.{PliiUpp.n,l),nunc
et disccrnar omni tcrriC.Possunmsel aliterintelligere quoque loquitur Virtus mea dejecil in iis qui maledi-
:

quomodoJesuscondemnetur,et dijudiceturin omni CM ?!/»((/((. Videamusautem(z)ipsonobistribuentesen-

terra.Quis improborumnoncondemnatChristianam j) su,etsermone, sipossumusetaliud quid manifestius

(n) Vitiose legebatur antea, utique,quod Rabanus hanc esse Scriptoris mentem,u/ uftijue, sive inomni
castigat, ubiquc, concinente Gr;eco textu Trav-ayoO. terra ex proposito Jeremiffi textu Christum adjudi-
Mox quoque deerat nomen Cliristus. cari et damnari probet.
(6) Ilic quoque exRabano restituimus,(v')v7(i/(,co- (f) Vocem
/(()»(()( (fm suffecim us exRabano ipsoque
gente Gro^co ipso archctypo, Trl alrfizia. pro quo Origene, w? iiAav/ijavTa -cou; avOpto-Tiou?. Alterum
antea legcrant vulgati libri divinitati. quoque ut ex iisdem supplemus.
(r) Verba cum siiicris. qure deerant suffecimus ex ((/) erat in antea vulgatis, neque in terra tua
l''also
Rabano, probante Origenein Graico.oTav rj iisivai;. juiUcatiir,pro,nequeterra m
quajudicatur quemad- ,

((/) Pro Christus, male praeferebant vulgati,ut an- modum restituit Rabanus, scripsitque olim Orige-
tithesim captarent,;j(4/i(s:est vero inGrajco XpitrTo^, nes, ooo"i eT yti ev v^ -/.a-aoizai^ETai.
et pcnes Rabanum, ut reposuimus sericsque ora- ; (/() Rescripsimus, j(os cx Grffico 'i;j.a<, et Regiis
tionis postulat, Clmstus. mss. apud Huetium, antea erat, eas.
(f) Iterum, ubiquc cx Rabani lectioiie, ct Gneco, (i) in GrKco est verbis
Totidem Iowijlcv ei auxoO :

Ttavxayou, roseripsimus pro M/;(/Me.Liquelenimvero Si56v'coi;i:ouX6YOuouva(j.e6axai SXXo aotfi(Ji:ep6vTi,etc.

 IN JEIlEMIAM. HOM. 670
669 TRANSLATIO HOMILIAKUM ORIGENIS XI.

abeisqus dicta.diceTe. Eratlux vera qux illuminat A exsurrjat inimicus eyo aslititibi pro eis (/ Joan. ii, :

2). Quis autemest inimicus noster,

iiisizabulus.qui
omnem hominem venientemin hunc munduin(Joan. i,9)
Lus veraFilius estDei,quffiilluminat[/l/.illuminavit tribulabat nos, ct jugo servitutis prcmebat adver- ;

omnem hominem venientemin hunc mundum. Qui sum quem aslitit Patri Salvator, et de captivitate
cumque rationalis cst particeps verae lucis eflicitur nos libcrans, reddidit libertati. Hasc prophetice Do-
Rationalis[.lL llationabilis] autem est omnis homo minus dixerit. Potest autem de [[oHe et] propheta
Cum igitur omncs homines rationalessint,in quibus eadem dixisse pro populo, et in tempore malorum
damvirtus rationalis augetur,in quibusdam minui- eorum. Super quem respondit Deus, ct loquitur ad
tur. Si videris animam viliis («) plenam,et pertur- populum,quia Salvatore sivcpropheta fuorataccu-
bationibus servientem.videbis quomodo virtus Verbi satus,dicens .Ferrum et operlorium xrexm virlustua
deficiat in ea si videris sanelam et justam, videbis
: diira indomahilis quas molliri non quxrit, qux vix

quod [Al. ut] per singulos dios virtus Dei proficiat et producatur [Jer. xv. 12). Ferrum et opertorium
crescatin ea.'et hocquodscribiturdeJesu,aptabisei. ffireum virtus tua, id est secans ct dividens, et bene
Neque enim tantummodo in se Jesus proficiebat
(/') coraposila disturbans,maledicta virtus. Divitias tuas
sapientia, el astate, et gratia apud Deum ct homincs cl thesauros tuos in deprssdationem dalm gratis

[Luc. II, 52) ; verum et in singulis profectum sapien- t, {Jer. xv, -(3). (c) Concedit Deus, etdateos commuta
.1
tiae, etffitatis,
..i_iT_ _i *;__ i!i_ : n.'L
.

et gratia: recipientibus, proficit

T
Jesus
xi^.,.. —
..^nAnfnn
tionern propter
.^n..nCn
omnia Ti n otn
peccata o m Ulrumne
eorum.
rt rt TT(r.nmni
rt r. 1 1

apud Dourn et homines.

sapientia, ictate, et gratia hos quos sibi in terra thosaurizaverint ? unusquis-
Sermo ergo Filius Dei qui erat Deus Verbum, qui que enim hominura thesaurizat sibi ; si est pec-
habitat in dicente Heu mihi, matcr mca, et reliqua,
: cator, in terra ; sijustus, in coolo, ut nos docuit
juxta naturam majestatis suae loquitur Virtus mea : docet] Evangeliura. Aut [Al. an] quod dicit,
[/1/.

defecit in maledicentibus mihi. Si quis maledixerit 84Sistiusmodiest: Ecce unus thesaurusJeremias,

Verbo, statim recipitvicem,et tormenta perpetitur. aliuslhesaurusestlsaias;lhesauruseratetMoyses,et
Virtus quippe Jesu defecit ineo.cumratio minuitur. reliqui. Hosthesauros abstulit Deusa populo, et per
Si quis econtrario benedixerit et recepit Jesum, Christum qui dixit : Auferelur a voljis rcynum Dei,

virtus ejus diversa, quam estin maledicentibus ei, et dabitur genli lacwnli fructus cjju, largitus est no-
passa, perpetitur, ut enim in maledicentibus defc- bis.Dabo ergo propter peccata tua thesauros tuos
cerat ; sic in benedicentibus 848 crescit : Fiat indepra^dationem.Deditnobisthesaurosilliuspopuli
Domine, dirigentihus eis, si non astili tihi in tempore Dominus,quiapriraumilliscrcdita suntcloquia Dei,
matorum eorum [Jer. quod di- etnobis deincepsattributa.Idquequod scriptum est:
xv, 11). Qiiid est hoc
citur Fiat, Dominc, qui postest ex ipso sermone
: iufcrctur a cobis rcgnum Dci.et dabilur genli facienii
consideret. Hisipsis, Domine, dirigentibus,quima- C fructus ejus [Matth. xxi, 4'), asseruimus [Al. asse-
ledicebant mihi, virtus quse deficiebat in eis, fiat in rimus]jamessecompletum. Non quod Scriptura ab
eis, cum ad pccnitentiam conversi post maledicta eis ablata sit habent quippe Legem et Prophetas, :

quibus me persequebatur, ambulare cmperint rec- habentvoluminadivinaruralitteraruin .(d) sed quod

tam viam. Fiat, Dominc, dirigcnlibus eis, si non non inlelligant. Atciue ita regnum Dei ablatum
astiti tibi. Reddit rationem quare, iis qui malcdioe- est ab eis, dum Scriptura; sensus aufertur. CKSavit
bant sibi, postulat directionem atque virtutem di- apud eos Legis etProphetarum interpretatio :legunt
cens : Si non astiti tihiin tempore malorum eoriim. omnia, etnon intelligunt. Expleta[.4/. jam] esl illa
Astiti Patri propitiatio pro peccatis nostris, et de- post adventum Domini prophetia Dic populo huic : :

precatus est eum

tempore maiorum nostrorum
in : Auditione atidietis, et non intclligelis et ccrnentcs vi-
neque enim astitit post tempus afflictionis nostras, dcbitis, et non scietis, incrassatum est cnimcor populi
sed cuni adhuc peccatores essemus, Jesus Christus Necnonet illudquod ab Isaia
htijus. [Matlh. xni, 14).

pro nobis mortuus, est. Si non astiti tihi intcmpore dicitur Auferet Dominus a Judxa, et ab Jcrusalem
:

malorum eorum, et in tempore Iribulationis eorum. validum et valiJam,gigantemethominem bellatorem.

Totidem et Rabanus Latine legit, satis commoda cata luo..Quosthesaurospeccantium in deprxdalionem

sentontia, atque expedita. Sensum. sive sermonem D concedit Deus. etc, quaj sub interrogandi nota le-
hic accipe ipsum, ad queni continuo interpretatio- genda sunt. Absque hi ccrte pr«missis minus co-
nem suam rcfert, X&yov, siveVerbum. Erat vero in hajret inferior conte.xtus sunt vero illa et in Gra;co
:

antea vulgatis libris, Vidcantus autcm, ipso nobis archetypo, m\iWT{[t.'x fjii. r.ani:, xac, a[j.apTt2s i^'J.
sensum irilmcnle.si ex hoc scrmone possimus et aliud Tivo(sOT|ra'jpo'ji;T(Ji)v a|JiapT«v'jv:(i)v5!0(o5'.v='.i;':rpovo|j.Tjv
etc. Nec minus male in uno Rcg. ms. penes Huo- X.Ve-
6 6£!3s, -aA oioojaiv ajToui; !ivT6).XaY;J.a Siii z- x.
tium, ipso nohis sensumtribuentescrmoncm, si possu- rum ex hoc ipso Grsci tcxlus conspectu pronun-
mus et atiud
quid manilestius, clc. tiarim, obearumdem vocura avTaXXaYij.a oiiaTajac,
[a)Istud /j/t'«am,neque Rabanus novit, ncque ipsc etc, quibus ea conckulunlur, recursum,in eo ipso,
Origenes. qiio Hieronymus utebalur, Gricco exeraplari fuisse
[b) Supplemus ex Ilabani lectionevocestw se,qux solerani scribaruni lapsuprirtermissa,nequeenimin
et cuntextui necessariiB, et ab ipso Origene prolbct;o Latinotantapotuitverborumsimilitudofraudifuisse
sunt, ou -^ip x«fl' iotvTov iiiyr/ 6 'I'?i(Jou^, etc. amunuensibus.
((') Duo verba gratis et conccdit videii
inter lia,'c ((/) A[iud Habanum, .5f(/ absquc inleUiijcntia, atque
possunt exHieronymianis codicibus excidisse hrec ita, etc.
authissimiliaincommutationempropteromniapec-
 671 S. EUSEBII HIERONYMI 612
etjudicem,et prophetam,et arbitrum,{a) etprudeniem
A revera non fuit patiena Deus si cnim consideres ;

arcldleclum, ct sapicntcm awlitorcm {Isai. iii, l).IIa?c [/l/.consideras]temporapassionisDominicae,elruin8e

omnia abslulit ab illis Deus.et nobis qui ex gentibus Jerusalem, quando subversa est, videbis quomodo
sumus, si tamen accipere voluerimus, tradidit. Et non in patientia abusus
quinto deci-
sit eis Deus. A
thesauros tuos in deprxdationem daho,conunulationcm mo quippe anno Tiberii Cajsaris usque ad subver-
propter omnia peccata tua in o-nnibus finilms tiUs. sionemTempli(f)numerantur anni quadraginta duo
Ouod dicit tale est : Istaoinnia {b) propter peccata quiaoportuerat modicum aliquid interessetemporis
tua, quc-e in universos iines tuos provenerunt, 851
tibi (/) in pffinitentiam derelinqui, proptereos qui
reddita sunt. Nullus quippe finis illius est populi persignaatqueportenta apostolorumcredilurierant
qui non peccatis ejus repletus sit : 850 nec potorat Scitoquomodo accepi propter te opprobrium a contem-
non omnis peccatis eorura linis repleri qui,quantuin nenlibus scrmones luos. Potest fieri ut prophetes hoc
in se fuit, interfecere [Al. eo interfeciljjustitiam, si dicat contemptusapopulo peccatoresuperq his qua!
est Christusjuslitia, interfecere sapientiam, si est priEdicabat ait quippeet alibi .Complevidies meos
:

Christus sapientia ; interfecere veritatem, si est in irrisione{Jer. xs, 7). Opprobrium ergo patiturab
Christus veritas. Unde propler crudeles contra Fi- his qui sermones Dei audire contemnunt, et depre-
lium Dei acclamationes hajc omnia perdiderunt. Et catur ut Dei habeat auxiliium dicens Scito quomo- :

resurgens Dominus meus Jesus Christus non appa- do acccperim propter opprobrium a contemnentibus
le
ruit ultra interfectoribus suis, sedtantum credenti- sermoncs luos.Con$umma[A\. Consummavi) eos {Jc-
bus sibi ex mortuis victor ostensus est. Et dabo le rem. xv, 16). Prophetes potest hoc dicere, sed ma-
in semtudincm inimicis tuis,in tcrramquam ncsciebas gis convenit Salvatori, cujus post passionem venit
{Jer. XV, 1-4). Servivit populus Judaeorum inimicis consumptio Jerusalem et interfectio populi Judaeor-
suis, et dispersus est in terram quam ignorabat. um.Post haecquiamultapassi suntprophetoepropter
Quoniam iqnis accensus est in ira mea super vos ar- (/()legationem verbi et increpationes Dei,quas ad po-
dchit.Post ista qu<B exposuimus, et comminalionis pulum proferebant,oportet auditores pauci commo-
verba ad populum, ille qui superius oraverat, com- neri de vita eorum, atque promissis, et nostra
pletorationem.etprioribus quaj sequuntur, adjungit voluntate,ut juxta possibilitatem virium,si volumus
Tu co(/novistiDo7nine, memor csto mei, et visita me : requiem consoqui ciim prophetis, etiam opera eo-
innocenlem me fac a persequentibus menoninpatien- rum facere nitamur. Quodautem loquoristiusmodi
Et Prophetes potest hoo dicere, per-
tia {Ibid., 15).
est : frequenter in oratione dicam : Deus omnipo-
secutionem passus ab his quos increpabat, qui ve- tens, da nobispartem oum prophetis, da cum apo-
ritatem audire nolebant, inimicus quippe eisfactus inveniamur ad vestigia
stolis Ciiristi tui, tribue ut
est vera dicens.Potest autem et Salvator h«o dicere, C Unigeniti tui.Hffic loquentes non sentimus qu« peti-
usque ad crucem persecutionem passus a populo, mu3 re enim hoc dicimus Fac nos sic odio ha- : :

Non inpalientia. Quid est hoc quod ai: Non in pa- beri, ut odio habitisunt prophetae, et danobisverba
:

tore<w(f)'?Longanimis fuistisemperhuic populo de- talia super quaj persecutionem patiamur da in is- ;

linquenti ;sed super hoc((%uod etiam adversum me tas incidere calamitates quas apostoli sustinuerunt.
erexit temeritatemsuam, noli esse longanimis. Et Dicere quippe, da mihi partem cum prophetis,no-
(a)Exciderat vox.prudentem quam Rabanus atque sic habet : Atp'oij 8e£7i:a6£v(Kupto?)etoi; T^^xaTatjTpotpri?
ipse Origenessupplent xa! tjocfov ipyi.TixTova.
: 'Hcin\niXr^\i. '(ho-tzii ett, \xo- [atJve? y' Haec nimirum
(/'jSicet Rabanus, proptcr pcccata.' et Origenes eoruni ratio, qui Ghristum anno Tiberii Lv.pas-
fuit
8ta Ta? aiAapTiac pr;ofe]'unt, sicque rectus postulat sum
crediderunt, et anno circiter uno prcedicasse.
sensus. Erat lamen in hactenus vulgalis libris satis Origenes lib. iv f.lEpI 'Ap-/(ov cap. I.Christum ait,
mendose,/.s/ao»»!m/;erra/(i,etc.Subsequentem quo- anno cl aliquol mensibus docuisse, ei Homil. 32 in
que contextum non uno in loco loviter hiantem sir- Luc. ju.rta siinplicem intelligentiam aitmt uno anno
:

cimus. Salvalorem in Judxa Evanyelium prxdicasse, el hoc

{e) Glossema, lior est, palicntia, perperam in esse quod dicilur, Prxdicate annum Domini acccplum
vulgatis antea libris intrusum hinc amovimiis:quod et diem relrihutionis. At in 3.n. 18 Tiberii mortem
neque in Grc-cco esset archetypo, nec in Latina in- ejus confert Eusebius,cum postannns 40 excisa do-
terpretatione Rabano cognitum.necdenique oratio- n cet JerosolymaHist. lib. iii, cap. 7. Utraque opinio
nis contextui sit nisi incommodiim. magnis seseauotoribus tuetur. Minime autem stare
((/)lmperfectoobscurosquesen3ulectum hactenus potest Phlaegontis Tralliani sententia quem in Olym-
sedpcr hoc ctia)n,eic. Pristinam integritatem Raba- piadicis sive Ghronicis scripsisse refort Origenes a
ni vetus lectio, scd supcr hoc quodciiam, eto, resti- 15 Tiberii anno ad Jerosoiymitanam aX(0Ttv 40 an-
tuit comprobat et Gr^ecus Adamantii textus, kr.l
: nos intercessisse.
Oz ToT? xwt' e;ao'j TEToA(ji,f|ijLsvo;s, etc. Falso excusihactenu8libri,m patientia dereli-
(f)
((7)Penitusdeerantverb3isth;ec,qua3 pnecipuacon- quit, cum
ei GrcBcus praeferat TJY'/'opTiOT,vat eU |j.ETa-
textus sunt, nwmcranlur anniquadraijinta (/(((), quare votav eL Rabanus, in pwnitcnliam derelinqui, quse
:

et subsequens sensus laborabat. Ad Rabani lectio-
nem, Grfflciqiie archetypi (idem TcJTapay.ovTa xai oiio
•it£Tt)>rjp(0Tai £T/,, pristinc-e integritati locum reddidi-
mus. Adrtit Huetius locum Origenis lib. iv contra
Gelsum, TEaaapixovTa yap ETri y.ai 0'Jo o![Jiai, (itp' oil
EOTaupojcrav tov 'lr|(70'jv,YEY0VEvaii7t( tiJv 'lEpoaoAu[ji.(.jv
xaeaipEaiv. In eoque,ait,pra3ceptorem suum Glemen-
tem Alesandrinum secutus est, qui Stromat. lib. i.
eadem Latine sententia est, prout et nos reposui-
mus, verissime legerit. Leviora inferius nonnulla,
lectoro inscio, castigamus.
{g) Apud Rabanum, super quem prsedicabat ea,
Gra;co abludente.
(/() Mss. Reg. penes Huetium, legationem et in-
crepationes f^erbi Dei.
673 TRANSLATIO HOMILIARUM ORIGENIS IN JEREMIAM. HOM. XI. 674

lentem pati id quod prophetoo, omnium injustissi- A euni. Non scdi in cmiciUo Inilenlinm. Si quando vi

mum est direre, da milii partem cum apostolis,

:
debat prophetes nonsollicitoruiii cuncilium,sed lu-
nolentem ex affectu Pauli vcre loqui In lahoribus :
dentium,fugiebat illud.Unde oportet nosse difleren-
plurimum in pkujis ahundanter, in carcerihus supra tias conciliorum, solliciti atque ludentis. Si hoc
modum cl in morlihus sa'pe (I Cor. vi, 2a), et reli- concilium noslrum sollicitum est, siomnia cum
qua omnia iniquissimum.Si itaque volumus re-
est Ecclesiastica diiigenlia qu<Trit,si sermo cum disci-
quiescere cum Prophetis, consideremus vitas pro- plina, si vitasoilicita cst.si negotia cum 853 cau-
phetarum, quomodo ex eo, quod increpabant et tela, consilium est, non ludentium, sed sollicito-
arguebant delinquentes, judicati condemnatique rum. Si autem dereliquerit studium religionis, et

sunt (a) Lapidali,secti

: in occisionegladii occubuenmt, vacaverit kisibus mundi istius, qui veniunt a pra-
circumeunles in melolis et in cnpri'iis pcllihus, in eges- vitate, ut concilium ludentium. Ait itaque prophe-
tate,in Irihnlatione et miseria,insolitudinihus erran- tes : Non, sedi in concilio ludenlium scd timeham a

tes {Joh. XII, 37). Eo tempore quo erant synagogae facie manus lux. Cum duo raihi essent proposita
plurima; in Israel, nihilominus illi in desertis, et sedere in concilio ludentium,et i)ffendere majesta-
852 montibus, etspeluncis, et cavernis petrarum tem tuam,aut certe surgere de eo, et ea facere quse

latitabant. Quid ergo est ? Si quis vultimitari vitas r> tibi plaeitaerant, magiselegi surgere decongrega-
._ _. 1 L 1 ; _(„<: " i: l...i..„4; /..>..i * ^ ^^<.^^^ ^.,,.^mn,^«
essem,quamcon-
tione Iudentiuni,(c)utamicus tuus
_ 1 :
prophetarum,increpet,arguatque peccatores,statim
odium merebitur,statim ei detrahetur,statim patie- trariafaciens, inter eos,qnihostes sunt, computari.
tur insidias. Quod etiam nunc in Ecclesiissaepe vi- Non scdi in concilio ludentium,sed,timebam a faciema-
demus aceidere. Peccaverit quodlibet quispiam :[is nus /««.Et Salvator noster non sedit in concilio lu-
qui prKsidet populo,et regitEcclesiasticam di..jcipli- dentium, sed surrexisse sedocensait: Dimitteturvo-
nam,ejicit eum de congregalione sanctorum :ilHco his domus !'csin(rfMnWn(tMr.xiii).Reliquitcnim ser-
ille circuit civitatem, lacerat eum qui, quantum in nio (rf) divinus concilium Juda30ruui, et aliud sibi

se fuit, Ecclesiam vindicavit. Verum nos non pra;- concilium ex gentibus congregavit. Solus sedebam.
beamus aurem,quipropterexcommunicationem
his Et ipse tantura sine expositione sermo cedificat au-
sui tara prsepositos.quam omnemEcclesiaj conven- dientes, quando est multitudo peccantium, necsu-
tum vesano ore dilacerant. Beati vero apostoli omni stinet,secuinjustumpie^.l/.justepium)vivere,(e)non
adrairatione digni innumerabilibus propter verita- indecens est fugere congregationem eorum, et imi-
tem injuriis affecti loquebantur : Propterea compla- tari prophetam loquentem solus scdeham imitari : :

ceo mihi in infirmilatihus, in contumeliis in necessita- (/^Eliara miserabiliter conquerentem : Domine,pro-

tibus, in persecutionibus et angnstiis pro Christo (11 phelas tuos occidcrunt allaria tua sujfoderunt, et ego
Cor. xii, 10). Hoc tantum laborare convenit, ut C relictus sum solus el quxrunt animam meam accipere
pro nullaalia re nisiproChristosustineamuscontu- illam [Rcg. xix, 1-5). Si autem voluerimus sacratius
meliam. et necessitatis causa sit Christus. Id opte- aliquid accipcre in eo quod dicitur Solus sedcbam,
:

mus ut maledictaperpessi, pro veritate nos male- forsitan invenicmus dignam inlerpretationem Spi-
dici sciamus, qui eam defendimus,et Scripturarum ritu sancto. Quando vitam raultitudinis imitamur,
voluntate omni cum fiducia eam praedicamus.Igitur nec conversatio nostra a populo melior, nec, con-
quantum possumus,ad vitam prophetaru m et aposto» temptojudice Deo, ab horainura malitiis separatur,
lorum conversationemimitandam nos exteudamus, non possumus dicere Solus sedeham sedemus
: ;

molestias et pericula non vitantes. Athleta enim si quippe cumplurimis.Quandoautem vita nostra fue-
difficultatera certaminis fugerit, cum l^etitia non rit istiusmodi,ut nullus nobis((;) sensu.sermone ge-

coronatur,etlaudis gloriaranon consequitur. Et erit stis coffiquetur tunc possumus dicere: Solus sede-
:

sermo tuus mihi in Ixtiliam. Non ait, Est sed, Erit ;

bam. Licet ei qui non est presbyter, aut episcopus,
siquidem in proesenti tempore carceres,essilia, con- aut diaconus, aut alia qualibet decoratus Ecclesis
tumeIias,aclabores mihi tribuit,sed horum omnium dignitale, bene 854 viventi dicere : Solus sede-
fmiserit laetitia. El eritscrmo tuus mihi in laiiliam. ham, quia amariludine plenus sum (Matth. vii, 14).
et gaudium cordis mei,quia invocatum est nomen tuum j) Si arcta et angusta est via qua; ducit ad vitam,ex-
super me, Domine {b) pater omnipotens [Jer. xv, 17). pedit tibi ab omni dulcedine recedenti,ut amaritu-
Etiamsi Christus hoc dicit,non abhorret ab intel- dine in praesentisteculocompIearis.An ignoras quo-
lectu nomen quippe Patris invocatum est super
: niam solemnitas Dei adjunctisamaritudinibus cele-

(a) lidera apud Huetium mss., Serraii, sccli. etc. Rabanus in suis olim legit exeraplaribus, quemad-
(b) In Grceco et penesRabanum nomen,;jrtier,non raodum restituimus, non indcccns cst fugere, ctc,
habetur. corrupta autem et falsa ha;c erat vulgata lectio,
(c) Unus ms. Reg. ab Huetio laudatus, ct amicus tunc iudigcns est fugere, etc.
tuus esse. Pro Eliam, quod et in GrKCO est nomen, et
(f)
(rf) Vitiosa perissolagia excusi antea libri, sermo penc.-* Rabanum, et loci postulat sensus, deridiculo
Dei divinus. in Graeco tantum est, tovj Heo-j, penes errore legebatur, ctiam.
Rabanum, quod retincmus, divinus. (g) Reg. unus; Huetio testc, ms., sensus vel ser-
(e) Ita ad verbumGrajcusOrigeiiestextus.ws 'vjoev mo pcccantis coxquetur.
"OittSv iOTi oiJY'^''"* "^'^ :j'jviopiov, etc. op time adeo
 :

67S S. EUSEBII HIERONYMl 676

bratur? Ait qiiippc sermo diviniis Cnm liahucrilis :
A lians vulnera : et juslus qui post plagas recipit sa-
diem feslum azyma^a^sujieruinuritudinemmanducabi- nitatem. Facta est mihi (subauditur plaga) .^icut
tis (Exod. XII, 8). Simul autemconsiderandum puto aqua menda.v non hahens fdein {Jer. xv. -18, 19). Si

quid agentem pascha

veiit hfec jussio,qu3e prtEcepit quidem plaga mea non manet, 854 sed super me
Dei azyma cum amaritudinibus manducare. Et do Dominus Si conversus fueris, i-es-
transit. Ideo dicit :

azymis quid est mea interprotatio,Apostolus Paulus tituam le. Ad omnes hsao loquitur Deus, quos re-
exposuit. De amaritudine vero quod sequitur, ne- verti vult ad salutem. Videtur autem quiddam si-
cesse est ut aliquid Apostolicre disputationi simile gnificare mysterii in eo quod ait reslituam te :
;

(6) roddatur. Do azymis itaque Apostolus ila dicil: nemo quiqpe restitui potest,nisi in eum locum unde
Festa celehremus non in fermento veteri, neque in ante discesserat, ut puta si membrum corporis mei
fermento malitiae et nequiliie^sed in azrjmis sincerita- fuerit acompage'disjunctum,medicus illud inpristi-
tis et veritatis {l Cor. v, 8). De amaritudinibus ne- num locura restituere conatur. Si aliquis separatur
cesse est ut talis ratio reddatur,qua3 doceat sio eas e patria, in exsilium mittitur, et postea per indul-
celebrandas, quomodo azyraa conicdantur. Ilabeto gontiam corumquipossunt exfules solvere,redditur
sinceritatem et vcritatem,etamaritudinostesequen- libertati redit undefuerat expulsus. Miles quoque
:

tur, et manducabis azyma curasinceritateet verita- ,, abjeclus ex ordine suo,restituitur ordini,si accepe
te. QuiaPaulusistiusmodi azyma comedebat,seque rit veniam. Ita et nuncdiciturad morLale genus,id

batur eum amaritudodicentem inimiciis iwbisfactus : est ad nos homines, qui a Deo fueramus aversi
sum vera diccns {Galat. iv, 16).Manducabatamaritu- Si conversi fucritis, restituam vos.Finis quippe re-
dines in dolore in labore, in vigiliis frequenler, in promissionis restitutio est, ut in Actibus apostolo-
fame et siti (II. Cor. xi,27), extra cajtera quaj pro, rum legimus : Usque ad tempora rcstittitionis om-
totius mundi salute pandebat,etquo2 cum faciebant niimi qux loeutus est Deus per os sanclorum prophe-
pra3sidem veritatis azyma cum amaritudinis man- tarum suoru7n, in Christo Jesu, cui est gloria et
ducare. Et Lexquidem htec dic\t Axymacumuma- : imperium in sMCula ssculorum. |Amen.
ritudinihus comedite et implcmini, siout et alio loco
dicitur dequibusdam
HOMILIA DUODECIMA.
Manducate ct implelc vos.
:

Propheta vero non ait Amaritudinem comedi

:
;
De eo quod scriptum est: Ecce ego mitto piscatores
multos, dicil Dominus, etc. (Jerem. xvi, 16).
sed : Amaritudine repletus suni : hoc est, in mo tan-
tum seeculi persecutionum pondus incubuit [/1/ in- 855 inEvangelio quod secundumMatthaeum est,
cumbit], ut plenus amaritudine fierem. Quaro qui scribitur Salvator noster venisse juxta mare Gali-
me contristant, confortantur »i ??(('? Multa passus est l.Ea3, et ibi vidisse Simonera et Andreara fratrem
Jeremias ab his qui veritatem audire nolobant, et C ojus mittentes retia in mare.Erant quippe piscato-
erant illo in hoc sfficulo fortiores, quoniam 855 res. Ibique additur: Yidcns nulem eos Jesus di.cit
non est regnumDei de sa^culo isto,sed de aliaqua- eis Venite post me, et faciam vos piscatores Iwmi-
:

dam viventiura regione, ut Salvator ait Si esset de num.Et relinquens sua retia secuti sunt eum {Mattli.
:

hoe mundo regnum meum ministri mei laborarent ut IV, 18). Et fecit eos Salvator de piscatoribus pis-
non Iraderer Judxis {Joan. xviii, 30). Gonfortantur cium, piscatores hominura. Alios quoque duos fra-
ergo advorsus eum in skcuIo isto. Et quod justus tres invenit Dominus, Jacobum Zebedaei, et Joan-
debilior sit a persequcntibus se,vidoraartyrurapas- nem fratrem ejus, in navicula cura patre Zebedseo
siones. Judex in altistribunalibus sedet ad ructum reficientes retia sua {Malth. iv, 21) Quos cum sirai-
et ad delicias (c) sententias promens: Christianusin liter ad Evangelii ministerium provocasset, pisca-
quo Christus habilat,judicatur plenusamaritudine, tores hominum reddidit. Si quis ergo juxta hano
et ad raortem usiiuo sabjectus,contbrtatis inimicis historiam consideret discipulos Salvatoris, ut ha-
suis adversum se. Pliuja mea finna cst Qui contbr- beant non solum gratiam sermonis, ita Scriptura-
tantur in me, vulnera inferuntmihi et plaga me a : rum ratione contextam ut retia, quae possint super
firma est. Sive de cruce Domini pra^dicatum, sive humanas animasgyroartificis superfundi, et consi-
de justis, sive speoialiter de Jeremia volueris acci- y> deret hocipsum cum summa ratione fldei, videbit
pere, non abhorrebit a sensu. Plaga mea firma est, quomodo non tunc tantum Salvator, 856 sed et
unde sanabor? Et Salvator potest dlcere^undc sana- usquo ad prfEsentem diem mittat hominum piscato-
bor? resurrectionem suam post clavorum annun- res, instituens eos animas liberare de mari,et ex
(f) Huetius ait; LXX reddiderunt |xi-:i 7:r/.piotijv, pe, quod deterius est Lactucaj genus. LXX autem
quod Mebraice est Dma
vh- Jonathan nao Hieronymus secutus est.
1in jy, cum partlienio ct iatijbis. Hieron. cum lactu- {!)) Iterura unus mss. Rcg. apud Iluetium similc

cis agrcslihus, Gyprianus cum jiicridibu,'., Amhrosius repcriatur.

cum amarituiline, quemadmodum ot plerlque inter- (() Pro duobus bisce verbis, tentenlias promens,
pretes.ltulinus hoiniliam Origcnisxxiii in Nuraeros qua; cx Rabano substituimus cogente recto sensu,
intcrpretaturj»a?;(/(i('n/;?(!;> cnim aiima cum ainari- ipsoque Origene scribente, 6 SizaTTT,.; xTHi^;'»-
tudine iive picriis aiina generalo nomen est, quo Sty.ai^tov, y.ott Tpij-ituv Iv xt^jj ciX(zaTrjpJt|j. In antea vul-
amara omnia, et si esus nientio sil, amara omnia gatis libris null(3 sensu aut certe incongruo lege-
edulia continentur. Id aulem his locis ad certam batur, prominens.
spec:em LXX interpretes revocarunt uixp(o(xi; nem-
 677 TRANSLATIO HOMILIARUM ORIGENIS IN JEREMIAM. IIOM. XII 678

acerbissimis fluctibus ad auram producerc liberio- A reliquasseptcm bealiludines.Nequcvero(/;) putesli-

rem. Verum illi pisces cum sagenis, relibus atque corc his venatoribus, aliunde hominos, nisi de mon-
bamis estractideaqua fuerint, mcriuntur. Apud nos tibus ac collibus capere, et quod sequitur, de cavcr-
vero cum aliquis fuerit serraonis rete comprehen- nispelmrum. Unde possum [Al. possumus] intelli-
sus, et eductus de mari sa;culi : moritur quidem et gerepetras? unde cavernas petrarum ? Venio ad
ipse, sed peccato, sed mundo : ut consurgens Chri- Exodum : qua^ro aliquara inlerpretationis occasio-
sto, vivat Dco. Si ergo possis, ad inlelligendum neni, ibiquc invenio volenlem Moysem videre Do-
sensum quem conamur exponere, animo inducere, minuin, S5.H ct Dominum eidem proniittentem, at-
pisces de niari c.\tractos aliam rursus vitam assu- quc dicentem Ecce pono le in caverna pctr.v, ct con-
:

mero, corpus induere, tunc scies quo nobis

ct aliud posteriora mea, faciem autem meam non videbis
sjiicies

profecerit exemplum. Nemo blasphemet, nemo male {Exod. xxxiii, 22). Si consideres quid [Al. qui] ibi

non vocetur crimen quod ab alterius ab-

laceret, petra dicatur, el foramen petra;, (e) in quo Moyse3
ductum est intelligenlia. Kt tu igiturcum do Sccculi super pctram stans, et de petra; caverna intuens,
islius fluetibus per discipulos Doraini fueris exLrac-videatDeum perforamcn potra!, intelligensetccteras
tus, muta corporis vitia, muta sensum anima; pelras, ot petrarum foramina. Qu<b igiturest petra?
non sis ille piscis qui in salsis versabaris undis, n Uominus Jesus Gbristus; Bibebant enim de spirilali
sed 85 7 de profundo gurgite erutus ad meliora con sequente eos pctra (I Cor. x, 4). Et super pctram sta-
vertere, sccundum il lud Apostolicum : Nos autem om- tuil pcdes meos, in trigesimo nono psalmo dicitur
nes, reveUUa facic, yloriam [Al.f/ariVa/cmhicetinfra] Quod cst foramen petra;? Vide Deum
(Ps. XXXIX, 3).

Domini contempkmtes, in eamdem imaginem transfor- [.1/. apud Deura Patrem, Verbura Deum, vide-
eura]
mamur de gloria in gloriam, quasi a Domini spiritu his integram petram: videdispensationemassumpti
{ (II Cor. iii, 18). Et cum fueris ab apostolis ac dis- corporis.videbis foraraen petra3,per quod posteriora
cipulis Jesu marinis fluctibus liberatus, noli qucerere Dei juxta possibilitatem irabecillitatis suce humanus
profundura, sed in raontibus sit conversatio tua ; ut intuetur aspectus. Hoc enim est quod ait : Videbis
jam non habeas opus piscatoribus, qui te rursus de posteriora mca (Exod. xxxiii, 23). Inveni unam ca-
flucLibus extrahant, sed aliis quibusdam, quos ve- vernam unius petras, quffiro alias petras, et alias ca-
natores Scriptura nuncupat, qui te postea venentur vernas : chorum Prophetarura atque Apo-
venio ad
demonte,decolle,delocisaltioribus:ibisitdeambula- stolorum, transcendentium sanctorura Angelo-
el

tio tua,ibi mens,gressuset statio: obliviscere maris: rum, et dicoquiaomnesimitatoresChristi petr.-esint

obliviscerevalliumac profundorum : veniad raontes, [.4/.sunt|,utpetraestillequidocuit.Etsicutistehabet
Prophetas ; veni ad colles.justos [.-(/. ibi]; in ipsissit foramen per quod videntur posloriora Dci eodem :

conversatio tua; ut cum dies mortis advenerit,mittan- modo unusquisque nostrum((/)qui per sermones su-
tur venatores, alii quidara a piscatoribus, qui super- osviam panditad intelligendum Deum,facit et se[ii.
assumptionemconstitutisunt{a)animarum,ettecum se fecit esse] foraraen petrs. Si autem aliter visin-
Cc^teris sanctis de colle et de raonto, de altiori loco ac- telligere petram, et pelrffi foramen, videper Moyscn
cipiant. Vide autem si non sacrata voce in eadera sen- Legem per Isaiara prophetiam: per Jeremiam alia
:

tentia Propheta consentit dicens : Eccc ego mitlo pis eloquia divina. Sin vero Angelus fuerit et loquatur
catorcs mullos, dicil Dominus, et piscabuntur eos : Et in homine, juxla illud Propheticum: Angcius qui lo-
post luec niiltam venatores multos, ut capiant eos supra quebatur in me (Zach. ii, 3), asto in Angelo, et per
omnemmonlemetcollem (Jer. xvi, 16). Si vis et tu ab foramen ejus Angelice videoDeum. E.xemplumha-
his venatoribus capi, cave ne verseris in valhbus, beo necessarium, ut docearn quomodo possit aliquis
ne in alia humili regione consistas. Quaere colles, inAngelo consistens videre Deuin. Scriptum est in
quc-ere montera, in quem, viso populo, Dominus as- Exodo Apparuit Angclus Domini in flamma rubi
:

cendit, et secuti sunt euni discipuli, ex quo aperiens Moijsi, vidcbat Moijses quia ardebal rubus, et non com-
08 suum docuit eos, dicens : Beati pauperes spiritu, burcbalur (Exod. iii, 1). Et 859 non sicuti cocperat
quoniam ipsorum est regnum cmlorum (Mattli. v) et Scriptura in eo quod dixerat: Apparuit Angelus Do-

a) Deerat vox, ««Httflram, in antea vulgatis libris, ^ gtc. Nos de mutilationc looi primum Rabanus ad-
quam ex habani lectione ipsoque Origenis textu 01 monuit, cujus lectionem religiose descripsiraus,hic
ETt'.-:£Ta-|-'J.ivo'. Ev! tou 7iapxXot|ji6iviiv Ti^ 'yy/ic,, ad que inseruimus. Tum vero asseruit Origenes ipse,
sensum' qui muliluserat, integrandum sulfecinius. cujus hc-cc ipsasuntverba, iiv vor^Tr,; v/.ii -},'/ T.i-^xi,
(/)) Apudllabanum, «(,'</ (te vero potcst liccre. InGri-e- xai "oTi; ezsTtTiV a7TT|V tt;.; TTSTpa;;, Tivi TpoTtov etti tT|<;
co lantum est, Pro eo autem quod
oiy. e^etti ^s, etc. TriTipa? 'tTTa? xai tt,v ottt^v tT|V iv zr^ TisTpa ioiiv pXiTTSt
paulo postlegimus, capere, juxta llabani lectionem Tov e=6v oii TTJ; ottt;; tt;; Ttkpa;, oi|/=i te xai T-i;
ipsumqueOrigeneminGrc-eco^TuXXaSsTv^minusrecte -oXXa,- TtiTpa;, etc. QucT3 ad verbuin Lati ne sic habent,
lectum cst antea, quxrere. Si considcres itn pclram, el videris ibi foramen pelrx,
(c) Trium fere subsequentiura versuum hic lacu-
quomodo (Rabanus legcrat in llierouymianis exem-
nam implevimus, qui solemni .Antiquariorum lapsu plaribus, in qiio Moijscs) supcr pctram stans, et quod
ob earumdem vocum, foramcn pclrx, recursum ex cra' in pctra foramcn videns, viilel Dcum per foramcn
editis antea libris exciderant, coruinquc defectu, aut
pelr.c : multas pelras, etc.
inleltiges et
uullus, aut ad reni non erat pra;sentis periodi scn- Apud Habanum,
((/) uinisqui.u]uejustorum,\nGTiecQ
sus. Siquidem lcgebatur Si considcrcs quid ibipctra
:
dumtiixat est, unusquisque, s/.ajTOi,
dicatur et foramen pelrx, intelligis et (Wteras petras,
 ::

679 S. EUSEBII HIERONYMI 680

mini, sio fit in reiiquis snbsociit^ ost, iit dicerct A. cic Dci, H habilavit in terra Naid (Geu. xli, 16). Si
Ego Angelus Domini ; sert ail : Ego Deus Abraham, ad malorum comparationem venias, meliusestab-
et Deus Jacob (Exod. ni, 6). Erat ergo
Deus Isaac, et soondi a facie Dei, quam fugereeum. In alio quippe
ijji Ueus in Augelo visibilis, et per foramen ejus ap- conscienticB vulnus inflictum [Al. inflxum] tenebras
parcbant postcriora ejus. Quia igitur nescis quo et secreta perquirens, levare oculos non patitur ad
tempore mittantur venatores, cave ne aliquandode coolum. In alio autem ex desperatione nala contu-
montedescendas, ne relinquas colles, ne de cavernis macia negligit Dominum. ISon se ahscondcrunt ergo
pctrarum exeas. Si enim foris fucris inventus, di- o facie mca, neque absconditx [Al. abscondcrunt] sunt
centur tibi ea quee ii, qui foris sunt, mercnturau- iniquilates eorum contra oculos meo5. Justi super quas
dire : Slulte, hac nocte (a) animam tm7>: repctenl a te injustitias non se absconderunt a facie Dei ? Ali-
qux autem parnsti rujus erunt (Luc. xii, 20) ? Dicen- quando fucrunt in pecoatis, quando erant in mari,
tur autera tibi ista, si dixeris : Destruain apotliccas, ex quo a piscatoribus extracti sunt. Ne itaque suspi-
et majores scdificaho, et dicum animx mex : ./nima, centur, quia non ex misericordia Dei, sed ex pro-
habes bona reposita m annos multos;requiesce,comcde, prio inerito((;)dc profundo ad montesvenerint,com-
bibe, Isetare. Animadvertis de montibus et collibus monens [Al. commonet] illos sermo divinus, et in
descendentem ? animadvertis consistentem extra pe- „ illis nos (d) delicti prioris, et idcirco post prospera
trae foraraen quomodo erret et ea putet bona esse
'?
atque felicia, Iristia inferens [Al. infert] dicit Neque :

qu;e nulla sunt, dicens Dicum animx mex : Anima, : absconditx sunl miquitatcs eorum contraoculos meos.
Itabes mulla hona reposita frumentum et ubertatem Quffi sequuntur diflicultatem nobis interpretationis
:

[i4/.ulilitatem] terrenorum fructuum ossearbitratus objiciunt sive enim intelligamus eacohcerere supe- :

est bona, nesciens quiaverabona non nascuntui in rioribus, nihilominus de retribuendis suppliciis per-
maledicta terra, sed in ccelestibus regionibus the- limescimus sive videtur non ha;rere cum superio-
: :

saurizavit sibi in terra, qiiia in tcrra esse Ihesauros ribus, quae de piscatoribus et venatoribus diximus,
arbitratusest, Si quisautem,sublatacruco,sequitur et sic non modicum nobis sorupulum generant. Et
Dominum Jesum, et thcsaurizat sibi in ccelo, non retribuam illis primum duplices injustitias eorum, et
dicitur ei : Slulte, hac nocte animam luam repetenta pcceata ipsorum in quibus contaminaverunt terram
te : sed venientes venatores, et quaerentes animalia meam, in morticinisabominationumsuarum,et iniqui-
de monlibus, de collibus, de cavernis petrarum, tatibus suis, quibus impleverunt hxreditatem meam
etiam illum cum eis pariter accipient de venatione (Jcrem. xvi, 18).Quod ait, primum, sivc non
sublimi, et ad sublimiora beatitudinis regna porta- intelligentes, quidam quod scriptum cst, abstule-
bunt. Quia oculi mei supcr omnes uias eorum {.hr. runt : sive Septuaginta interpretes, sicut et Ci-e-

xvr, 17}- Superomnes vias istiusmodi hominum qui C tera, secundum dispensationem suam 8G1 au-
in montibus conversantur, in collibus ambulant, in ferre (e) voluerunt, Deus viderit. Nos istum looum

oavernis habitant petrarum, habet oculos Deus. Non cum CKteris editionibus conferentes invenimus
se ahsconderunt a facie mea. Qui sancti sunt, non se positum : Et lelribiiam illis primum duplices in-
abscondunt a facie Dei qui autem injusti, absoon- ;
justitias eorum : ut ostendatur quia etsi ex posterio-
duntur a facie ejus. Adam post transgressioncm cce- ribus factis digni effecti sunt beatitudine Dei, atta-
lestis mandati audivit vocem Domini Dei ambulantis men quia aliquando pecoaverunt, et humanis vitiis
in 860 paradiso post meridiem, ct abscondit se(Geii. non carebant, primum oportet eos recipere sua de-
III, 8). Sanctus hoc non faoit, sed conscientia ac- licta. Et vide si non vera sit ratio, quis peccata non

tuum suorum habet fiduciam ad [Al. apudj Dcum : recipit? nempe ille qui post credulitatem et baptis-
Si enim conscicntia nos non rcprchcndcrit, f\duciam mum audierit Dominum dicentem Dimissasuntlibi :

habemus ud Deum, el quodcumque pelierimtis, acci- peccata (Matth. ix, 2; Joan. viii, 11), nec ultra pec-
piemus ab eo (I Joan. iii, 21). Verum Adam, quamvis caveris [Al. peccaverit]. Si autem post lavacrum et
peccaverit, tamen non usque [.!'. usquequaque] veniam delictorum rursus ad pristinas sordes fueri-
ad perfectam maliliam mens ejus corruil [/(/. eor- mus reversi, et adhuc imperfecto sensu ab aposto-
ruerat], et ideo absconsus [Al. absconditusj est a n lorum vestigiis recedentes, aut injusta gesserimus
facie Dei. (/)) Gum autem peccavit impiissimus fratri- aliqua, aut cerle in ipsa justitia sint aliqua mi.xta [Al.
cida, animadvertite quid fecerit Egressus est a fa- nata]peocata,quidnobisfiat consideremus,utrumne
:

(a) Goheerenter ad Graecum textum ut ab ipso lau- ; Voces, dc profundo, ex Rabani vetere lectione
(c)
datur Origene, ar.ai.zo\J^i tT|V '[^'jyrjv ffou aTto aou, re- et mss. Regiis apud Huctium, non renuente Grajco
posuimus cx llabani lectione, animam tuam repclent textu sufTeoimus.
ale: quemadmodum recurrit hic locusctpaulopost. ((/) Denuo oxRabani lectione suffecimushic verba,
In antea vulgatis erat, anima tua repenlc axifcretur delicti prioris, quo(\ etOrigenesscripsit,T(uv TipoTipwv
a te. a[AapTr|[J.aT(tjv.
(b) Conoinnior Rabani leotio vidcatur, Cumautem (e) Hic se Interpretibus LXX parum a^quum prsbet
impiissimus fratricida animadvcrtilquidfcecrit^eures- Ilieronymus quodque mireris, cum cos ad libitum
;

sus est, eto. In mss. vero Iloj,'. apud Huetium, Tu omnia et temero detruncare conqueritur, Origeni
aulcm, impiissimus parrieida, animadvcrtc, quidfecc- ipso aliona et spuria aflinxit, voces iilas nimirum:
rit, mendose. sicut et cxlerx. Huetius.
681 TRANSLATIO HOMUJABTIM ORlGr.NIS IN JRaEMIAM. HOM. XII. 682

egredientes de prresenti sa3Culo, pi hHliiipriniiis vitia A J^"' iifKnilfinliam convertuntur, Scriptura dicente:
rccipiemus pro virtutilnis praemiu, et
vcl virtutes, i\i'uiip)-opci'Cs viro coiivcrtenli a peccalis {Ecclcs. viii,
dimittentur nobis ea qua; scientes pecoavimus an ; 0). Opprobriiiin rion accepit adversus proximos suos:
plectemur pro delictis, neque recipiemus pra;mia ail nildtum dcductus esl in conspeclu eius matignus,
pro virtutibus. Sed neulrum horum verum est, quia limenles autcm Dominum magnificat (Ps. xvi, 3-4).

etpro peccatis lorquebimur, et pro justitia recipie- Omnes igitur quicumque materiam illius ignis habe-
muspraeraia quffi meremur. Si enim postfundamon- mns in nobis.primumrecipiemus nostradelicta.Sed
tum Jesu Christi, non solum in tuo corde aurum, dicet mihi aliiiuis de audientibus, expone etid quod
et argentum, et lapidem pretiosum (si tamen habes sequitur : Diiplices injustitias eorum. Esto quippe,
aliquid auri vel argenli) superasdilicaveris ; verum recipio mea [Al. recipere me] peccata, ut coroplea-
et ligna, fenum, et stipulam, quid tibi vis fieri cum tur id quod ab Apostolo dictum est : Si cujus opus
animasejuncta^.-IL seducla] fuerit acorpore? utrum arscril, dctrimentum patietur ipse autem 863 salvus
:

nam ingredi in sancta cum lisnis tuis, cum fono et eril, sic tamen quasi per ignem (1 Cor. iii, 15) cur :

stipula, ut[.4/. et] polluas regnum Dei : an propter vero duplicia rccipio peccata? Cui respondendum
lignum, fenum, et stipulam foris residere ? et pro est, quia scrvus qui scit voluntatem Domini sui, et

auro, argento, ctlapide pretioso nihil mercedis ac- r>nonfaciteam,plagisvupulal)it multis (Luc.xu, 47):
cipere?Sed neque hoc aquum est. Quid igitur se- dignum siquidem est eos qui de Gentibus [/i/. gen-
quitur, nisi utprimumpropterlignaignistibidetur, les] sunt, simplicia recipere peccata, et nos duplicia,
qui consumat lignum, fenum, vel stipulam ? Dous dicente Apostolo : Foluntarie peccanlibus nobis post
quippe noster apud eos qui possunt intelligere di- cogniiioncm vcritatis jam ultra non remanct pro peccato
vina, ignis dicitur esse consumens. Et cum dicat hostia. Ilorribilis aulem quxdam c.tspectatio judicii
propheta Deus noster ignis consumens est (Deut. iv,
: igni,s zeius comedere habens adversarios (Hebr. x, 26,
24 Hebr. xii, 29), non apposuit quid consumat,
; 27). Prophetatum est de his qui a pecoatoribus et
tibiderelinquens de manifestoribus intellectum Ne- venaturibus de profundo in montibus sunt abstracti,
queenim 86? id quodadimaginemetsimililudinom c]uomodo recipiant primum duplicia peccata sua.
suam permanet, ignis iste consumit, non proprias Posthajc de vocatione gontium prophetatum est, non
creaturas : sed superajdificata ligna, fenum, slipu- eorum qui necdum cognoverunt Christum, sed qui
lam. Locus estdiQcilis.et ad interpretandum nimii jam vocati sunt, ut sciant laudeg referre pro gratia :

sudoris egens, ut cum primis seouudaconsentiant. etin Ecclesia consistentes, confiteantur, et adorent
Repromissiones legimus, et post prospera repente nomen ejus : Domine fo)'litudo mea, et adjutorium
tristia prasdicantur : El rctribuam, inquit, illis pri \Al. robur^ ct refugiam meum in die malorum, ad te
mum duplicet injuslitias eorum inecassario^a^SLpposi- C gentcs venicnt ab cvtrcmo lerrx, et dicent: Quoniam
tum est, pr»Hi«ft : primum quippe propter injusli- falsa posscderunt patres noitri simuiacra, nec est in
tiastormenta perpetimur, deinde propter justitiam illis utilitas Quomodo ab extremo
(Jerem. 19).
coronamur. Neque enim econtrario ante tribuenda terrae venerunt Gentes ad Dominum, et dixerunt
suntjusta, et sic reddenda peccata, ut cessantibs Quoniam falsa possederunt patres nostrisimulacra, nec
bonis viliaeBternapermaneant, sed ante recipiemus Quinam isti qui veniunt ab exlre-
esl in illis ulilitas ?

mala, et deinde bona, ut, sublalis vitiis, virtutes mis Sunt alii primi terrae, sunt alii novissimi. Qui
?

permaneantin aaternum. Observaomnem thesaurum sunt primi ? Sapientis sreculi, nobiles, divites: opti-
Scripturarum, et invenies semper Deum ea primum mates. Qui sunt extremi ? Stu Iti mundi elegit Deus,
comminantem quae tristia sunt; et ea deinceps infe- ut confundat fortia, et ea quai non erant, ut de-
rentem quae Istitiam pra;bant audientibus, Occidit, struat quaj sunt. Ve7iie7it Gentes ab e.vtremo terrcB
et vivificat percutit et sanat
: ipse dolorem facit,; quasi dixerit de his omnibus qui sunt novissimi
:

et rursum restituit, percussit, et manus ejus sana- super terram, de fatuis, deignobilibus, de abjectis.
verunt (Deut. xxxii, 39). Super his ergo, quijustus Et dicent •.Quoniam falsa possederunt patres nostri
est, intellectu pio considerans quas dicuntur, inge- non quia *era sint
sinmlacra, nee est illis utilitas :

miscat, et dicat ; tabema- n idola, ad quorum distinctionem nunc falsa dican-

Dornitie, quis halntabit in
culo tuo, aut quis requiescet in montc sancto luo ? Qui lur, sed idola qua falsa sunt per naturam, nulla est
ingreditur, inquit, sine macula, et operatur juslitiam, in eis utilitas. Si faciet sibi homo deos, et isti non
qui loquitur veritatem in corde suo, qui non egit dolum sunt dii. Non solum de corporeis simulacris faciunt
in lingua sua, nec fecit proximo siio inaiutn, et op- sibi homines deos, sod et de corde confingunt qui :

probrium non acccpit advcrsus proximos suos (Ps. xiv, enim possunt simulare alium creatorem extra uni-
1-3). Nos etiam non his opprobremus qui a peccatis versitalis Deum, (b) alium Scriptum sanctum, alium

(n)Notam ex hoc prKcipue loco Origeni inurunt,
quod piacularibus modo, non ceternis addixisse pce-
nishominum scelera videalur constet vero ex fide
post resurrectionem et judicium nullam supresse
emendationis spem. Confer in hanc rem Bellarmi-
Origenianor. lib. ii, auaest. 11, num. 17.
((i) .\ddidimus ex Rabani lectione et Gi-kco textu
: vocem alium, qufe deorat. Paulo quoque infra, ho-
mincs, substituimus pro omnes ex iisdem Rabano et
Graco pleraque autem his similia passim taciti
:

num, lib. ii Purgatorio cap. 9, atque Huetium, cagligamus,

Paxrol. XXV.
 :

m S. EUSEBII HIERONYMI 684

Chrislum, alia SMCula pxtra lurc qu.T ccrniiuus, ii X sculptaj sunt. Atque ita universa spectanliura [At.
hominesfeceruntsibi864dGos,etadoraveruntopera poocantiumjmultitudolegetin poctore meo signataa
manuum suarum. Omnes philosophi qui varia dog- imaginespeccatorum§COyV!7u7enira absconsum [Al.
mata prodiderunt, omnes ha;retici qui auctores ad ahfconditum], quod nonrevetahitur. Elinterseinvicem
aliter credendum de Dco miseris mortalibus cxstile- coijitationim accusanlium sive defendcntium [Rom. ii,

runt, fecerunt sibi idola, et animi [/1/. aniniKj vo- \h), Et : Notite anto tenipusjudica7-e, donec veniatDo-
luptatem putaverunt Deum, et conversi adorave- minus,et illuminel abscondita tenebrarum et manifestet
runt opus manuum suarum, putantesveraesse quae consilia cordiuni (II Cor. 4, 5). Cui manifestabit [i/.
finxerant. Omnes igitur tam de visibili materia, manifestetur] ? ulique non sibi, qui antequam fiant
quam de dogmatibus fingentes sibi deos, cor-
falsis cuncta cognoscit sed his qui cum illo venturi sunt,
:

ripit nunc sermo divinus dicens .S; facict silu homo : et propter puritatem mentis et corporis Agnum se-
deos, el isli non siint Dii ;
propterea manijestabo illis quentur [.1/. sequuntur], ostendet delicta in corde
in tempore isto opusmanuuni mearum, ostendam illis peccatoris expressa ut resurgant justi in gloriam,
virlutem meam {Jer. xvi, 20) in quo tempore, nisi : peccatores vero in opprobrium etconfusionem a;ter-
in isto, quo Salvatornosterassumpsitcorpushuma- nam ; a quibus liberet nos Deus resurgentes cum
num ? Etscienl quia ego siim Dominus. Deinde alia „ Christo Jesu, cui est gloria et imperium in saecula
sequitur prophetia (quam nescio quare apud Se- sKCulorura, Amen.
ptuaginta non^invenienles in ceteris editionibus,
HOMILIA DECIMA TERTIA.
quffi cum Hebraeo consentiunt sermone reperimus), De eo quod scriptum est : Quomodo conversa es
quae plena est necessariis rebus, et tam utilibus, ut in amuritudinem aliena (Jerera II, 21, 22), usque
possit, si animus fuerit attentus, a vitiis revocare ad eum locura in quo ait : Maculata es in conspectu

Lectorem. Sio autem sequitur Peccatum Judacon- :

meo in iniquitatibus tuis, dicit Dominus.

scriplum est stylo ferrco, in ungue adamanlino,scul- 865 Deus mortem non fecit, neque delectatur in
ptum superpeclusrordiseo)'um(Jer.xvui, 1), Quoniam pcrditione viventium. Creavit enim utessent omnia, et
difficile est aliquera se malum confiteri, ideo Judaji salutares (6) generaliones mundi, necestin eis venenum
(a) qui exemplaria nonnulla falsarunt, etiam in hoo morlis,ncque inferni regnumsuper terram {Sap. i, 13).
loco pro peccato Juda, peceatum eorum posuerunt. Deindepaulumultraprocedensreperioundesitraors
Sed si figulariter consideres (ut saspe ostendimus) Invidia aulcm diaboli mors intravil in orbem terra-
Judam Christum nuncupari,forsitanpeccatumJuda3 rum {Sap. ii, 24). Omnia igitur bona in nobis et
peccatum nostrumest, qui credimusin Christumde propter nos condidit Deus, sed nosmetipsi (e) ma-
tribu Juda, et ex ejus secundum carnem stirpe nas- litiam atque peccata propria in nobis attraximus vo-
centem. Si autem volueris sacratius intelligere de C luntate. Unde et in praesenti lectione per prophe-
proditore Judadictum Peccatum Judse scriplumest
: tam nunc queritur Deus, etquodammododubius in-
in stijlo ferreo, in ungue adamanlino, sculptum super quirit, quomodo in (juibusdam amara sit anima,

peclus cordiseorum, repugnabit tibi quod sequitur, quam dulcera ipse condiderat et ait Quomodo con- :

Eorum. Igitur (ut supra disimus) super nos qui pec- versa es in amaritudinem vitis aliena? Quod dicit
camus ista conveniunt, quorum peccata non forin- tale est, Ego feci pedes, quibus ingrederetur mor-
secus alicubi conscribuntur, sed in cordis conscien- tale genus qua causa factura est ut claudicent plu- ;

tio, stylo exarata ferreo, sculpta ungueadamantino. rimi?Egofeci omniamembra valida, atque integra ;

Quod autem peccata nostra scribantur in pectore, quoraodo video in multis debilia atque inutila?
ex his quffi sequuntur, intellige. Antequam pecca- Itaque non solum primihominis aniraa, sed et uni-
tura faciara nulla in corde meo peccati imago versorura ad imaginem et similitudinem Dei facta
versatur cum aulera conscientia peccati ima-
: est ( Gen. i, 26), 866 et antiquior est haec iraago
865 ginem sumpserit, habeo formam illius, et qua; Dei est, imagine Zabuli, quam postea nobis in-
semper ante oculos cordis mei delicti pompa depin- duimus ob peccatum. Unde debf-mus magnopere la-
gitur. Et siquidem esset peccatum meum atramento borarc, ut quomodo delinquentes portavimusima-
conscriptum, forsitan delerem illud nunc autem jj ginera tcrrestris ita ad pocnitentiara conversi por-
; :

scriptum est in styloferrco.etinungue adamantino, temus imaginera coclestis, ad quam et universa pri-
scriptura [Al. sculptum] est super pecLus cordis mei, raura condita creatura est, ob cujus in malum con-
ut mecum ad tribunal veniat, et compleatur illud versionem nunc peccantes sermo corripiens ait
quod a Christo prophetatum est Nitiil ahsconsum, Quomodo convcrsa es in amaritudinemvitisalienalEgo
:

quod non manifestabilur et nihil occullum quod non

, autcm plantavi camfructiferam,universamveram. Et
palam fiet [Mat. x, 26). Nudabitur pectoris mei con- anto diximus, et nunc eadom plenius ut intelligatis,
scientia, et aperto corde, videbuntur litteriB pecca- repetimus, quia Deus bonam plantavit horainis ani-
torum, quae in stylo ferreo, in ungue adamantino mara, sed ipsa vitio suo adversus conditoris depra-

(a) Confer Hieronymura in Commentar. in hunc tiones.

locum tom. iv, col. 156, et qu» ibi a nobis anno- (c) Unus ex iisdera mss., malitia atque peccato pro-
tata sunt. prio nobis attraximus mortem.
{b) Regii apud Huetium mss. salutares fecit genera,-
685 TRANSLATIO HOMILIARUM ORIGENIS IN JEREMIAM. HOM. XIV. 686
vata sit voluntatem. Ego
aidcm plnlavi lc iv7(7rt A [''^cciitfjruni.per Isaiam Dominus dicit : t(n''i/'/' /)o-

frucliferam, universam vcram ii(in cx pjirtn vfrain : niintis siirdcs filiorumSion (in sanguine). Emuiidahit
etmendacemex parteplantavi,sed universamveram SOS de medio eorum spiritu judicii,et spiriiu combu-
Quomodo contra planlationem meam conversa es in stionis sordes et sanguinom [U. iv, 4). Sordes spiritu
amaritudinem,et facta es vitis aliena? Post haoc se- judicii.sanguinem spiritu combustinnis.Sipeccasti,
quitur : Si ahlula fueris niiro, ct muUiplicavcris lihi et peccatoruin sorde pollutus es, lavabit Dominus
herbam{a) poam, maculata est in conspectu 867 meo sordes filiorura, et filiarum Sion, et sanguinem
in iniquitatibus tuis,dicil Dominus. Ergone lioc arbi- emundabitde raedioeorum. Si autem mortalc pec-
trandum est, quia anima peccatrix nitro conata sit catum est,non possumus nitro poaque mundari,sed
purgare maculas suas.et assumcns poam^qure ori- spiritu judicii, spiritu combustionis et PccnK. For-
tur ex terra,immunditiam delictorum a se mundare sitan et Jesus baptizat Spiritu sancto(6)et igne(L!(C.,
contenderit ? Unde nunc ad eam loquitur sermo di- III, 16) : non quia eumdem in Spiritu sancto atque
vinus : Si ahluta fueris nitro, et mutliplicaveris tibi igne baptizet ; sed quo sanctus baptizetur Spiritu
poam, maculala cs in conspectu meo,in iniquitatilms sancto, et is qui post fidem et (c) magisterium Dei
tuis, dicit Dominus. An id quidem verius existiman- rursum ad scelera conversus est.cruciatu purgetur
dum esl,quia ut sacra volumina omni virtute sunt _ incendii.Beatusqui lavacrumaccepitSpiritussancti,
plena, ita et Dei serrao omni virtute sit plenus, et et ignis lavacro non indiget. Miserabilis autem et
habeat istiusraodi fortitiidinem^qurB possit purgare omni fletu dignus,qui(postlavacrumSpiritus)bapti-
vitia,et, sordibus, defricatis.ad colorcm pristinum zandus est igni.Utrumque siquidcm habet baptisma
revocare ? Vivus csl quippe sermo Dei, et efficax, el Jesu Exit tiamque virga de radice Jesse, et flos de
:

acutus super amnem gladiumutrimque acutum (Hebr. radice ejus ascendit (Isai. xi, 1) virga peccatoribus ;

IV, 12), et reliqua.Ex quibus diximus pro passioni- (fios justis). sic Deusetignis consumens, et lumen
bus anima; remedia habere sermonem, esse in eo in Scripluris dicitur (llebr. xii, 20, I Joan. iii, 5),
nitrum.esse poam, quibus sordes abluantur. Neque ignis peccatoribus, lumen sanctis et Beatus qui : :

vero omne peccatum nitro sermonis et poa potest haljct partctn in resurrectione prima. Si quis servave-
emundari,sed sunt aliqua delictajquc-c non indigeant rit lavacrum Spiritus sancti, iste in resurrectionis

faoili curatione, nec ad nitrum et poara tantum primae parte communicat. Si quis vero in secunda
abluta discedant.Sic nunc dicitur St ablueris te ni- resurrectione servatur, iste peccator est,qui ignis
:

tro, et mulliplicaveris ibi poam, maculalu es in con- indiget baplismo,quicomliustionepurgatur,ut quid-

spectu meo in iniquitahus tuis, dicil Dominus. Et quid habuerit lignorura.feni, et stipula;, ignis con-
quomodo sunt qutedam vulnera quK malagmalibus, sumat.Quamobrem cum talia postmortera nobis re-
et oleo, et alligaturis redduntur prislinae sanitati G sidere videamus, Scripturas diligenler simul reci-
:

alia vero sunt istiusmodi, de quibus dicatur Non tantes, reponamus eas in cordibus nostris, et juxta
:

est malagma imponere,neque oleutn, nec alligaturas, earum vivero proecepta nitaraur,ut ante excessionis
sed terra veslra dcserta, civitates vestrx igiie exustx diem,si fieri potesf; peccatorura sordibus emunda-
(Isai. i, 6, 7) : sic sunt quffidam peccata qua3 ani- ti cum Sanotis valeamus assumi,in Ghristo Jesu cui
mamsordidant,etindigenthominequi habeat poam, est gloria et imperium in sa3Culasasculorum,Amen.
nitrique sermonem; alia verotalia sunt,ut non pos- HOIWILIA DECL'/IA QUARTA.
sint supradicti sermonis virtute curari,neque enim
De eo quod scriptum est Et dixit Dominus ad me
:

sordibus comparantur. Idcirco sciens differentias in diebus reyis Josise (Jerem. ni, 6),usque ad eum

{a)l{ieTonymus:etmulliplicaveristibiherbampoam: cum Tiiiav /i(;ri(jm,reddiderunt LXX,saponariara her-

et tota hacHomiJia.Tri^xv nonalitervertit,quam,/)ocim: bam intellexerint;quara cura propria vocc appellara
atHebroea habentJerem.il. 22. n'n:,ubi id LXX red- non poss ent, generali, roxv, nuncuparunt utpote ;

diderunt7:oav,Hieronymus,/iec6am/i(V!7/t.ItaMalach. cujus detergendis vestibus tritissimus esset etno-

in
III, 2, nilll niD23Q vertunt LXX u/ja ttX'jvovt(ov, tissiraus usns, dubioquo locura non relinqueret.
Hieronym. herha fullonum. Quit sit nilia, multifa- Thendoretus inhunc locum,-oc(v,-ci a-Tto y^s ti'j<i;j.£va
riam disputatur alii sraegma esse volunt,et quid-
: pjtj.ijiara frioii.i^i:.Hcrb(im appeltat, qux detergendivi
quid detergendi facultate pollet, a 113, expuiyare D prxdita e lerra proveuiunt. Forro ex roa factum est
Syrius exponit,5u/p/i«?v alii saponem; alii.oTpo^jOiov, Raljbinicnra, nX"S,quod Rubiara tinctorura signifi-
herbam a Latinis lanariara dictam sive radiculam; ; cat. Usurparunt quoque Arabes GpcTci reddunt,
:

alii herbara eara quae saponaria appeilatur.quaque
expurgandis,et detergendis pannis ntunturfullones.
Verisimillima haec est postremasentcntia.quamtue-
tur Hieronymus in Jerem. ii, 22 Pro herba Iwrith,
inquit, quam nos ut iii liebrxo posila cst, vcrtitnus,
L\\ translulerunt roav, ut sxgniftcarcnt herbam ful-
lonum,qua jtixta ritum provincixPalcstinxin virenti-
bus humectis nascitur locis,etad lavandas sordes eam-
el
dem vim habsl,quam et n!>um.Mattha!us Sylvaticus
inPandectis,voce,F»//()n£'s ; Saponaria vocatur herba
fullonum, quod cx ea lavant.et abstcrgunt pannosful-
lones, borith, burilh .-itaet in liorich, ct in Guaisdo;
ita eatR, Jona. Undedubitandum minirne est,quin
lp'jOp(joavov. Ilinc Philo in libro, Tt.; 6 -(ov 0;!(ov
y.X/ipovoao?' (So'ja os Ep'jflpov £pij.T,v:'j£-at. Origenes,
Horail. 2 in Exod., Pfiua, qux apud nos Ijubcns vel
: Vcrccunda dici potest. Hieronyraus de Nom. Hebr.
in Exod., Fua rubrum. Huetius.
(/)) Contrariura porro docet Origenes homil. 24.
inLuc.eosnimirnmdumlaxatigneonumineaChristo
baptizatum iri.qui aqua et spiritu fuerint haptizati
et purgatione cguerint At homil. 6 in Exod. ct ho-
rail,25 in Num. et hom. 3 in psalm. xxxvi, unum
quemque igne purgandum pronnntiat.ut a nobis lu-
sius in Origenianis explicatur. Idem.
[c) Ms3. Regii apud Huetium, mysterium,
687 S. EUSEBII HIERONYMI 688
ocum in quo ait : Jtislificavit animam siiam Isracl A ^iL justior. Et dedi ei libellum repudii in manus.ejus,
a peccalrice Juda (Jerem. iri, 11) ct non timuit prxvaricalrix Juda soror cjus sed abiit,
8C9
Ipsum primum lectionis sermonem, qui ct fornicata esl ct ipsa, etfacla est fornicatio ejus in
perobscurus esl, debemus excutere, et postca, si nihilum, et mwcliahatiir in Ugnum et lapidem : et in
Dominus.dederit viam inteiligendi,ad altiorem sen- his omnibus non cst conversa ad me prxvaricatrix Ju-
sum venire. In Regnorum libris lertur historia, da, ex toto corde suo, sed in mendacium {Ibid., 10) .•

Salomonis interitum, temporibus

quse docet post nec timuit ex his quae fecerat Israel,ut toto corde
Roboam duodecim tribus fuisse divisas id est in : converteretur ad me, et deposito mendacio, in quo
decem tribus regnasse Jeroboam, et vocatas eas perseverabat, vere ageret pcenitentiam. Et dixit
esse Israel : duabus vero praefuisse Roboam, et vo- Dominus ad me, justificavit animam suam Israel a
catas eas esse Judam. Quse («) discretio populi juxta prxvaricalrice Juda (Ibid., 11) : Peccata Israel cum
fidem libri, usque ad pr.-csentem diem permanet. Juda3 vitiis comparatajustificant quodammodoani-
Neque enim in aliquibus voluminibus invenitur ubi mam ejus. Vade et lege sermones islos ad Aijuilonem
Israel et Juda sub uno rursus imperio redigantur. (Ihid., 12). Si intellexisti historiam, videamus quid
Primusitaque peccavit Israoi sub Jcroboam,et cae- in his scrmo mysticus significet. Vocatio gentium,
teris successoribus ejus; et tanta peccavil,ut aDeo „ esspeotatio Israei, habuit exordium, ut testantur
traderetur captivitati, et serviret apud Assyrios apostoli.post annuntiationem quam Juda;orum prs-
usque ad prajsentem diem.Et Juda peccaverit,tradi- dicaverunt Sjnagogis : Ad vos, dicentes,erni missus
tusque est Babyloniis, non usque ad hodiernam sermo ; sed quia indignos vos 871 judicatis seternx
diem, sed (ul Scripturatestatur) septuaginta annis, vitx,ecce convcrtimur ad gentes (Act. xiii, .'i5). Pau-

de quibus Jeremias prophetavit, et Daniel. Si in- lus quoque sacra voce loquitur : lHorum pcccato
tellexisti historiam qua? in Regnorum libris gcripta salus gcntibus facta est nd zelatidum eos [Rom. xi,ll).
est, considera verba prophet», et videbis eumdem Igitur multa peccata illius populi fecerunt eum a
expr'mi sensum.Accusatur Israel et dicitur:Audiens Domino derelinqui,et nos ad spem salutis venire,
congregatio Juda,quod ob peccata sua Israel tradi- qui alieni eramus testamentorum, et repromissio-
tus non egit pcenitentiam, nec con-
sit captivitati, nis. Unde etenim mihi nescio ubi extra sanctam
versa est ad me sed intantum peccata peccatis cu-
: terram nato, nunc de repromissionibus disputare,
mulavit, ut adcomparationem vitiorum ejus justior et credere in Deum patriacharum Abraham, Isaac,
inveniatur Israel. Deinde propheta praedicare ju- et Jacob,et in Jesum Christum qui omnium prophe-
betur ad Israel, ut quia Juda pejor illo factus sit, tarum vocibus prajdicatus est?(6)Si intellexisti duos
convertatur ad Dominum, et Israel, et Juda sub populos, Israel et Gentium, intellige transmigra-
uno imperio futurosesse, et ad pristinam redituros C tionem Israel de [Al. in] popuio Judsorum,et deeo
concordiam. Quod ut planius fiat, ipsius Scripturae scriptum esso Dimisi cam,cl dedi ei libellum repudii.
:

verba ponenda sunt Et di.vit Dominus ad me in

: Dimisit enim vere Deus populum Israel,et dedit ei
diebus Regis Josix : Vidisli quid fecit mihi habitatio libcllum repudii, ut sequens firmat exemplum.
(c)

domus Israel [Jer. iii, 6,7, 8)? Non dixit Juda, sed Jubet lex Moysi mulieri displicenti vero suo dari
prius Israel./liHi subtus omnem motitem cxcelsum, libellum repudii,et dimitti eam,et tunc viro licere,
ct subtus omne lignum 870 ncmorosum, cl fornicata ut alteram ducat.Juxta hunc sensum intellige acci-
est illic et dixi, poslquam fornicata cst hwc omiiia : pientes JudKOs libellum repudii, et omnino dereli-
Convertereadmc,elnonesiconvcrsa.Etaudivitprxvari- ctos a Domino. Ubi enim jam apud eos prophet® ?

calionem ejus,id est populi Israel, prxvaricatrix Juda. ubi signa virtutum ?ubi manifestatioDei? Non tem-
Etviderunt,id csl,ii qui erant dc Juda,quoniam de om- plum, non victimae, non alius quilibet cultus volu-
nibus comprehcnsa est in quibus mxchabalur habitalio minibus Legis expressus. Ejecti sunt de regionibus
Israel. Dimisi eamet dedi eilibellum ?'epudii. Dimisi suis,atqueitadeditDominus libellumrepudiilsrael.
eni m populum Israel, et ejeci eos in Assyrios : vocamur (Ju-
Et Post eos nos qui in Scripturis Judsei
dedi ei libellum rcpudii in manu aulem propter tribum Juda, ex cujus Salvator
ejtis, et non timui^ doei

prxvaricatrix Juda (Jer. iii,9). Post tanta quae passa n stirpe descendit) conversi sumus [Al. simus] ad Do
est Israel, dimissa aDeo,accipiens libellum repudi: minum, et novissima nostra^qus utinam saltem in
In manus suas, debuerat a vitiis Juda converti, e, hoc tempore non complerentur,similia futura sunt
per aliena peccata correpta,sibi similia praicavere. pecccatis Juda, immo psjora. Et ut credas in con-
qua; non solum peccarenon desiit,sed pristina sce- summatione saculi deteriora nobis eventura quam
lera duplicavit,intantum ut ad comparationem ejus evenerunt Judaiis, audi Salvatorem in Evangelio
congregatio Israel, quao prius fuerat ipsa damnata' pra;dicantem : Cwn multiplicalse fuerinl iniquitales,

(a)Unus Reg. ms. apud Huetium, quie discessio. Y^p oTi e^ 'Io'j8a oivaTjTxXxEv 6 KtJpioi; Ti|AU)v,et homil.
(b)Hieronymus. .S; intcllcxisti duos populos.lsracl> 16, OiXa' liv \OTl? TOTTlXWi; XeXojXSVOV TOV Xpt(JT6v.|A7)-
ct genlium : sententiam retulit, a verbis discessit- TTOTS a|AapT'.a 'lojoa /jJlWV ls~'i, TWV JtlOTSUOVTWV ETtl
Orit!enes paulo inferius : ti~y. ItixtXi "looSa, "looSa 8' Tov XptoTOv Tov Ex tpuXfis 'Io'j8a- HUETIUS.
OiaTOv 5totf,p5( t$ 'loJoa (fjXv)!; 4vaT£.!XavTa. et homil ((') Apud Rabanum,M( relinquetis firmet exemplum.
9; ifvSpe? 'IS'jO«T5(J.5'i? 65|AEV OIOCTOV XpiTtOV, TtpdSvjXo'^
689 TRANSLATIO HOMILIARUM OHIGENIS IN JEREMIAM. HOM. XIV. G90

refrigescet charitas multonm.Qut autem perseverave- A veritatem ob delicta : sicque benignus est, et se-
ril usfiue in finem,hic satus erit {Mat. xxiv, i2). Et verus,et loqnitur ad nos per Prophetam dicens Vi- :

in alio loco : Ficnl [.-U. faciet] signa et prodirjia in disti quid fccit mihi habilatio domus Israel (Israel in

coelo el in terra^ad decipiendos.si fieri pofest [.il. pos- praesenti pro Judasorum populo accipe) alnit super
set] etiam electos (Ibid., 24).- 872 tantaque incre- omneni montam e.vcelsum, el subiit usque ad oninem
dulitas in universo humano genere futura cst, ut lignum nemorosum.Si consideres Pharisoeum ascen-
Salvator noster (qui omnia quas sunt ventura co- dentem templum cum superbia,ctnon percutientem
gnoverat) loqueretur Putas veniens Filius hominis
: pectus suum, neque mala propria sentientem, quo-
inveniei fidem super terram (Luc. xviii, 8) ? Vere modo dicat : Gratias tihi ago.quia non sum ut cxteri
quippesijudicemus fidem (a) et veritatem,nonmul- homines, raptores,injusli,adulteri,et sicut iste publi-
titudinem, et respiciamus voluntatem hominum, eanus : jejuno bis in sabbato,decimas do de substantia
non congregationera, videmus in tanto numero Ec- mea (Luc. xviii, ll).Vides quomodo ascendit super
clesiarum(6)fidelemdifficitereperiri.Tuncerantverc omnem montem exoelsum,Gt inflammatus arrogan-
fideles, quando martyrum victima? feriebantur, tia ista praBsumat. Sunt autem alii qui ascendunt
quandocruentas exsequias prosecuti, tristesad Ec- super colles,et flunt subtus omne lignum non fructi-
clesiam (c) revertebamur, omnis erat multitudo lu- P ferum, sed nemorosum : siquidem alterius natura;
gentium.quando catechumeniinprimastatim(ft)fide estlignum,quod ubertate fertile est, alterius quod
pro ferendo martyrio docebantur, quando mulier- tantum abundat fronde foliorum. In nemoribus et
cul» et infirmior (/l/.infirmus) sesus usque ad mor- lucis ncmo plantat ficum, nemo vineam, nemo ar-

tem manebat(.-f/.permanebat) intrepidus.Tunc vere bores fertiles, sed oblectationi visus tantum ligna
signade corIo, tuno flebant portenta de terra.Tunc frondentia. Tales sunt haereici,qui orationem suam
erant pauoi quidem, sed vere fideles, angustam et verborum decore componunt, non ut convertant au-
arctam ingredientes viam,quae ducit ad vitam. Nunc dientes a vitiis,sed ut delectcnt.Igitur qui istiusmo-
vero quando faoti sumus plures (quia difficile est di seductione persuasus est, abiit subtus omne
plures esse bonos, neque enim mentitur Jesus di- lignum.Simulque attende quare non dixerit, omne
cens Mulli vocali, pauci autem clecti (Mat. xx, 16)
.• lignum, et tacuerit, neque rursum addiderit omne
ex tantis Christianam fidem pollioentibus pauci sane ligiium fruotiferum,sed signifioanter adjeoerit : sub-
(Al. satis) reperiuntur qui habeant fldem,et (e) veri- tus omne lignum /^/•orado.sum.Quamobrem si intelligas
tatem, et beatitudine digni sint. Si itaque dioit cur preecipiaturin Lege: No» plantabis omne Hgnum
Primum propler peccata dimisi Israel, et reliqui juxla altare Domini Dei tui, nec faiies nemus (Deut.
eum in cummigrationem (/1/. comminationem) :Ju- XVI, 21) nominatim quippe interdicitur ne lucus
:

das autem audiens ea qua acciderant IsraeI,noluit C planteturintemplo,si observaverisquarediotumsit:

ad me converti : de nostris loquitur peccatis, qui Fornicata est illic, et dixi postquam fomicata est hasc
legentes ea qus passus
populus Judseorum^non est omnia: Ad meconvertere, et non est conversa. et vidit

timeraus, neque dioimus Si naturalibtis ramis non : prsevaricationem cjus prxvaricatri.rJuda ,Ae nobis dioi
pepercit, quanto magis nec nobis parcet Deus ? Si illos intellige, qui derelinquentcs 874 paotum, quod
gloriantes esse se olivam bonam.at de radice (ALra.- cum Deo fecimus, non servamus,neque respioimus
dicem patriaroharum, Abrahara, Isaao, et Jacob, priorem populum,testamcntuin,et repromissiones,
Christus (/"^olementissimusDeus pro suo merito era- et nobilitatem generis per peooatura simile perdi-
dioavit,quanto magis neque nobis paroet,si similia disse.52 essetis filii.ibraham,opcra patris vestri face-
feoerimus ?Vide benignitatem et severitatemDei.No- retis (Joan. viii, 39) dicit eis Dorainus. Et in alio
:

que enimbenignustanturaest,et nonseverus:neque locoJoannesBaptista: Ne incipialis,\nqu'd, dicere in

severus tantum.et non etiara benignus.Si benignus vobis,quia patrcm habemus Abraham dico enimvobis, :

873 esset tantumraodo, bonitatem ejus conterane- quiapolens est Doniinus cxlupidibus istissuscitare filios
remus si severus tantum, desperatio nos salutis,
: Abrahce(Luc. iii,8) .'lapides esse nossignificans quia

propler peccata qufe feoimus, prt-ooipitarct in vitia. ad similitudinem lapidum obdurantos cordanostra
Nunc vero quasi (g) Deus,necessarium quippe haljc- n renuimus veritatem.Et vere omnipotens Deus susci-
mus homincs bonitatem ejusob pcenitentiam,et se- tabit fllios Abrahaj de lapidibus,si permaneamus in

(a) Legit Rabanus, fidem nostram, et non mullitu-
dinem.
(b) Legebatur antea, fulem : Rabanus juxta Grfc-
cum, fdelem, substituit, qui et mox, ficbanl, legit
pro, feriebantur. GrsBoe quoque est, h^livtzrj.
(c) Sic habet Rabanus et Cra)ous T,pj6fy iOa antea,
revertebantur, erat in vulgatis.
(d) Idem, inprima statim fidei perceptione de diffe-
rendo martyrio docebantur, quod postremum verbum
resoribere in tcxtu non dubitavimus, cum minus
bene antea esset, duccbantur coegit onim ct Gra;-
cum verbuin >caT-<)j(o5vTo-
(e) Rabanus, et vera beaiitudine dignam,
(/') Interserit Rabanus,(jrM/ siiavis, etc.
Legimus oum Rabano,unoque penes Huetium
((/)
ms. Reg., quasi Deus, nccessariam quippe habcmus
homincs bonitatem, eto.,cui lectioni conoinit Graicus
textus vjv 0£ (o? Qzoi aijLiiOTspov jys^ypY^^oijicv yip o!
; a^flptoTioi [jiETavooiJvTEcetc.Tantum ex eodem Grajco
malim suppleri prsterea looum ita, quasi Deus
ulrumque habet, necessariam, etc.Nihilosecius prae-
feroada hEec leotio fuerat alteri hactenus impressae,
quK non uno laborat mendo.^ims! dans necessaria,
: quippc habemus omnes bonitatem ejus ob panitentiam,
etc.
Si, etc.
891 S. EUSEBII HIERONYMI 692
adoptioiiccjus.etspirifumperquemadoptatisumus, A credidimus in Chrislum,legamus Scripturas.vidoa-
custodiamus in nobis. Vidit ergo prffivaricationem mus quis justificatus sit, quis offenderit Deum, et
Israel prasvaricatris Juda.quse non servavit pactum cum omni observatione nitamur ea facere quas j ustos
quod cum Deo fecerat : Et vidit quoniam de oimiihus, legimus fecisse,et caveamus in hoc incidere in quaa

in quibusmccchalmtur, comprclicnm est illa gencratio. inciderunt hi qui traditi sunt captivitati,et ejecti de
Omnia quippe qua; passusest Israel.nos qui sumus ha^reditato Doi. Etnon limuil pr^tvaricalri.r Juda, sed

Juda, legentes in sacris voluminibus, invenimus (Al. ('/) ahiit,ct fornicala est et ipsa.Vosi fornicatio-

quoniamdeomnibus(a)quibus comprehensa ost, in nem, in qua prius (Al.prinius) corruit Israel,forni-

quibus mccchabatur hnbitatio Israel,dimisiteam Uo- cata est etiam Juda.£/ jacla estjornicalio ejusin ni-
minus.et dodit ei libelluni repudii. Et cum debere- hilum, et nuvchabatur in tiyno (Al. tignum) et lapide
mus ex his qua; illi passi sunt nos ad meliora con- (Al. Iapidc7n). Quando peccamus duro oontraUeum
verti.et inspicerct quod [/(/. quia] illi propter peccata corde, nihil aliud faciraus,nisi cum lapide fornica-
traditi sunt captivitati, et interfecti ab inimicis,et mur.Ouando in (/;) voluptate peccamus,moBchamur
civitates eorum igni exustae sunt : cum itaque, ul subtus omne lignum nomorosum.£i inhis 836 om-
diximus,ha3cnobiscum deberemus(/l/. debuerimus) uibus non est conversa ad me prievaricalrixJuda ex tolo
reputare,quia siDeusnaturalibus ramisnon peper- corde suo,sed in ynendacio.Ei nos convorsi sumus ad
cit,quantum raagis nec nobis parcet? si illos qui de Dominum , sod quia non ex toto corde conversi,di-
patriarcharumgeneredoscendobant,sic propterpec- citur : Non est conversa ad me prxvaricatri.x Juda ex
catadimisit,quid nosnecesse sit vocatosexgentibus toto cordesuo, sed in 7nendacio. '^eque vero ait : Non
pati nihil horum reputamus, et ideo nos vocatos
) estconversa ad me prsvaricatrixJuda et tacuit:sed,
ut illi incitenturad zelum,videntos servos aliquan- No7i cst, inquit, conversa ad me prxvaricatrix Juda
do [Al. quondam], liberos, ignobiles aliquando, ex toio corde suo, verum in mendacio : ut ostenderet
nunc Dei fllios.Si autem illi tanla passi sunl, quanto eos qui convertuntur, non ex toto corde conver- si

magis nos, si peccaverimus, pejora patiemur ? In tuntur, in mendacio, non in veritate converti.Qua-
quibus mcechabatur habitatio domus Israel, dimisi propterlcgamus vetorisTestamenti historias,et pro-
eam, et dedi ei libellum repudii in manus ejus, et phetas,etsiquos justiiicatos invcnerimus,imitemur
nontimui praevaricatrix Juda ha;c. quse fecit habi- ea,per quae illi justificati sunt. Legamus Evangelia,

tatio Israel, quia dimisi oam, 875 et dedi ei libel- et omne novum Testamentum. Legaraus apostoli
lum repudii. Nec timuit pra^varicatrix Juda, ut ne Pauli Epistolas universas, ot scribamus in cordibus
ipsa propter peccata sua.similiasustineret. Si quis nostris,viventes juxta prajcepta ccElestia,ut non tra-
nuper emptus domum
emptoris et domini fuerit in- datur et nobis libellus repudii, sed cohKredes {At.
gressus, sciscitatur ab aliquo converso, quis de C ha3redes)efficiaraur eum Christo Jesu, (cjet videbi-
prioribus servisofrendorit dominum, quid prome- mus quod plenitudine gentium Ecclesiam Dei intro-
ruerit et si voluerit in domo domini perseveraro,
:
cunte,in novissimis salvetur Israel,secundum illud
cavet ea facere, qus eos focisso audit (,t/. audivit), eloquium . Cum autem plcnitudo gentium i^itroierit,

qui verberibus et tormentis, et relegatione digni tunc 07nnis Israel salvus unus erit,et fiet uyius grex.et

exstiterunt.Deindo diligentissime inquirensquid fe- pastor (Ro77i. xi, 25 docens in com-

; Joa7i. x, 10),

ceruntilli qui libertatem a domino meruerunt,omni mune populum suummagnificareomnipotentem(rf)

labore nititur,ut ea faciat,qua; eos focisse cognovit. Dominura cura Christo Jesu, cui est gloria et im-
Etnositaque qui non eramus servi Dei, sed idolo- periura in ssecula saeculorum, Araen.
rum,etdffimonum,et postea ex gentibus congrogati

(a) Mutilus sensus,aut veriusnullus erat in antea ])

(b) Rabanus, voluntate, quod et mss. Reg. penes

vulgatis libris.f/c omnibus 7n(tchabatur habitatio,elc. Huetium prseferunt tum ersil. pcccavimus, pro.pec-
:

prtBtermissis hisce, qua3 ex Rabani loctiono substi- camus in Grajco est, Sxav a|j.apTavio|ji.6v.
:

((•) Mss. Ueg.apudiiucXium, et plenitudinegentium

tuimus, quibus comprcliC7isa est, in quihus 7na'clia-
balur. etc.Restitutara hoc pacto lectionem compro- Ecclcsiam Dciinlrocuiife, novissimus salvctur Israel.
bat Graicus ipse archetypus.Sti TrEpiTraMTtuv ibv xax- (d) Confer HuetiumOrigenianorum lib.ii Qua;st. 2,

SYf^fOfi f|zaxoix(a tou 'lapaTjX, h oTi; l|j.oi)(^aTO. num. 29, sub finom.

INCIPIUNT HOMILI^ XIX IN EZECHIELEM.

HOMILIA PRIMA. chodonosor,atqueeiectade terra sancta, in Babylo-

De pri7na visione Ezechielis (Gap. i).

niam usque perducta sit:paucitamenjusti,quierant
in populo non obculpamsuamsustinueruntcaptivi-

8? 7. Non omnis qui caplivus est propter pec- tatem.sed ob id no peccatores.qui fuerant jugo cap-
cata sustinet captivitatera.Nam cum oranis multi- tivitatis oppressi, omnino subsidium non haberent,

tudoJudaeorumcausa peccati derelicta fuerit a Deo, Fingamus quippe, peccatoribus iu Babyloniam ab-
ductis, justos in antiquis finibus reBodisse fiebat
et captivitatem sustinens comprehensa sit a Nabu- :
693 TRANSLATIO HOMILlAnUM ORIGKNIS iN EZECHIELBM. HOM. I. 694

ut nunquam peccatores remedium consequerentur \ adhiberetormentapeccantibus.nunquammisericors

Disposuit igitur clemcns et benignus, et hominum et benignus Deus pcenis scelera puniret: sed quasi

amator Deus intersupplioia quibus pcccatores punit indulgentissimuspaterob hoccorripit lilium,uteru-

etiam visitationis suae miscere pietatem,nec immo- diat:qua3i providentissimus magister ita severitate
derata poBna miserospremere.Semper talis est Deus frontis lascivum discipulum castigat, ne amari se
noster.excruciat nocentes,sed quasi pius patertor- sentiens pereat. Vide Salomoncm sapientissimum
mentis clementiam sociat. Si autem vis agnoscere. omnium, quid de Dei correptionibus suspicetur :

vera esse, qua; dicimus, vide quid accidcrit in Fili noli csse pusillaminis in disciplina Dti neque
.lEgypto a fame. Si voluisset interlicero tantura deftciat correptus uli eo (Eccl. vii), Qucni enim dilifjit
jEgyptios, et puiiire cruciatos in septennali fame, Dominus corripit-.fiagellat autem qmncm fLlium quem
fecisset utique quod voluerat, neque Josoph in recipil. Nullus est enim, inquit k^os\.o\u.s,fillius,qui
^gyptum descendis3et,neque Pharao vidisset som- cumpcccavcrit, non flagelletur a palre.Ei ad hoc mi-
nium de his, quas iEgypto fuerant eventura, nec rabiliter addidit dicens : hi disciplina perseverate.

regi fuisset ostensum a principe vinariorum, ossc Tamquam fliis vohis ofjert se Deus {llc.b. xii). Quis
quemdam, qui possit regi somnium interprulari. enim filius,quem non corripit pater? Quod siextra
Nunc vero, Deus flagellat quasi pater, „ disciplinamestiscujuspartioipesfacti sunlomnes(a'
ut cernis,
parcit autem 878
non solum Israel, verum et adulterini, et non filii estis. Sed sit [.\l.s\] forsitan
^gyptiis, cum alieni sint ab eo propter propriam aliquis, qui ipso nomine irae offensus criminetur
mansuetudinem. Et manifestum est quia boni Dei eam in Deo. Gui re3pondebimus,non tam iram esse
opus super eos exerceatur, dum Joseph descendit iram Dei, quamnecessariam dispensationem. Audi
in ;f!gyptum,dum Pharao somniis admonctur,dum quod si opus irae Dei, ut arguat. ut corrigat, ut
princeps vini interpretem indicat, dum interpretes emendet Domine. ne in iratuaarguasme, nequein
:

disserit vasa atque ita ubertatis tempore, frugibus furoretuo corripias mc (Psal. vi). Qui boec loquitur
congregatis, posterioris famis penuria vincitur. E scit Deifurorem non esse inutilem ad sanitatem,
quibusomnibusperspicuum est non esse immodera- sed ad hoc adhiberi ut curet Mgrotante3,utemendet
tam iram qua; ab hasreticis in Creatore rcprehen- oos, qui sermonem ejus audire contcmpserunt.
ditur. Poteramus quidem multashistorias relexcrc Idcirconeodeprecaturnetalibusremediisemendetur
ad haec probanda quae dixi,sed ne videar a proposito ne cum poanali medela recipiat pristinamsanitatem
recedere, compendium facio sermonis. Propositum quasi si servus jam inter flagella positus, 880 Do
quippe mihi est explanare de eo,quod propter poc- minum precetur reproinittens
imperata factu ei se

cata sua caplivus abductus sit populus Israel.Et ne rum et dioat: Domine,nein ira
tua arguas me,neque
forte aliquis arbitretur peccatores a Deo traditos C in furoretiio corripiasme. Qmn\a. quaj Dei sunt,bona
ab eo ulterius non gubernari,et aemel in captivita- sunt, et meremur corripi. Ausculia quid dicat:;lr-
tem redactos, ultra dispensationem ejus,et miseri- yuam eos in audilu angustix eorum.lAeo audivinius
cordiam non mereri, prKsentem locum diligentius ea, quae de tribulatione sunt,ut emendemur.In ma-
considcremus; Daniel non peccavit, Ananias. Aza- ledictis quoqee Levitici scriplum est : Si post ista
rias, Misael a peccato immunes tamen
fuerunt, et non obcdierint neque convcrsi fuerint ad me, oppo-
captivi effecti sunt, ut ibi positi captivum populum nam eis ptagas septem super peccata eorum.Si axitem
consolarentur et per exhortationem vocis sua; pa;- post hxc conversi non fuerint, emendabo eos (Levit.

nitentes in Jerusalem restituerent castigatos pro x.xvi).Omnia Dei,quae videntur amara esse,in erudi-
tempore. Septuaginta quippe annis servitutis sup- tionem etremediaproficiunt.Medicusest Ucus.pater
plicia rependerunt, ac sic deinde in sedes proprias estDeus, dominusest, non asper, sedlenis est domi
reversi sunt, quia sanctus prophetaruni sermo de- nus. Si veneris ad eos, qui puniti sunt secundum
jectos animos sublevaverat. Verum non solum ii eloquia Scripturarum,compone Scripturas Scriptu-
quatuor 879 in captivitate prophetas exstiterunt, ris,ut et te Apostolus docet,etvidebis ibi dulcissima
sed et Ezechiel unus ex eis fuil, et Z.icharias fllius csse, ubi amarissima existimantur.Scriptum est in
BarachitB captivitatis tempore sub Dario rege ceci- n propheta Non : vindicat bis in idipsum in judicio
nit.Invenimus etiara AggKum multosque alios pro- (Num. i). Vindicavit semel in judicio por diluvium
phetarum iisdem prophetasse temporibus ex quibus (Gen, VII, 19),vindicavit semel in judicio super So-
indicatur, Deum non tantumodo punirepeccantes, domam et Gomorrham.vindicavit semel in judicio
verum et misericordiam miscere suppliciis.Quod si super .(Egyptum, et se.xcenta millia Israelitarum
dubitas.audi voces tormenta patientium,quomodosa (Exod, xiv). Noli existimare quod haec ultio pcsna
cratim,et in cruciatibus suisclementiam Dei eloquan- tantum fuerit peccatoribus) quasi post mortcm, et
tur : Cihabis nos pane lacrymarum, ct polabis nos in Eupplicia iterum a supplicio excipiendi sint.Puniti
crj/jn!S«<TOme»WM;'fl.Nonait inditTerenter,inlacrymisi sintin prassenti, ne in futuro jugiter punirentur.
8ed,m lacrymisci nMnowitra.Misericordiaquippe De Cerne pauperem in Evangelio squalore et penuria
inpondere, Si non essetutileconversionipeccantium premitur, et poster in Abrahs sinu requiescit.

(a) Corrupte adfiUeri legebatur pro adulterini, et mos si pro sit.

 69."
Recipn mala sua in vita sua [Luc. xvi) Unde scis A. 'lon quod Deus vere electrum sit. Et quomodo non
an receperint qui in diluvio sunt necati, mala
sua in vita ? Unde nosti utrumne restituta sint
Sodomee et Gomorrlia; malasuain vita sua ? ''udi
testimonium Scripturarum. Vis Testamenti veteris
testimonium disoc-re ? vis novi edocero? Rediluetw-
Sodona in antiqiium : et adhuc dubitas an bonus sit
DominuspuniensSodomitas?Tolerabiliuserit
S. EUSEBII HIERONYMI 606
est taie eiectnim Deus,quaie vedebatur:sic non est
talis ignis.quaiis a reniljus usque ad pedura finem
apparuit. Ignis istc consumit,et non est appositum
quid consumat, ut tu qui-erens reperias.quid sitil-
lud, quod a Dei igne consumitur.88? Deus noster
ignis consumens est (Dfuf.ivl.Quid consumit («) ig-
terra; nis isle Non ligna qua; cernimus, non sensibile
.'

Sodomorum et Gomorrhmorum in die judicii, dicit fenum, non stipuiam. qua? videtur sed si super- :

Dominus miserans Sodomitas (Mar. vi). Bonignus ffidificaveris fundamento Jesu Ghristi opera peccati
ergo est Dous clemens est Deus. Solem suum vere ligna, opera peccati fenum, opera pecoati inferiora
oriri facit superbonos et malos:et pluit veresuper stipulam, venit ignis, et universa ista examinat
justos et injustos non solum hunc, quem ooulis
: (I Cor. iii). Quis est iste ignis, quem Lex prffidicat,

cernimus solem, sed et illum solem, qui oculis et Evangelium non tacet?UniusGujusque opus quale
mentis aspicitur, Ego malus eram, et ortus est sit,ignis probabit. Quis est,Apostole,igni3,iste, qui
881 mihi sol justiliae, Ego malus eram ct venit -n probat operanoslra?Quisestignis istesic sapiens,ut
super me pluvia ju»titi.i5(]l/n«/i.v). Bonitas Dei est custodiataurummeurautargentum meum splendi-
etiam in his, qua; amara existimantur. Igiturinci- diusostendat,utilloesumrelinquateum,quiinmeest
vitate constitutusest Prophetes.et cerne quae videat lapidem pretiosum,utmalatantumconsumatquaBre-
ne dolores sentiat captivitatis {Eiecli, i). Doorsum ci, quffisupera3dilicaviligna,fenum,stipulam ? Quis
videl labores, sed sursum elevans ocuios, apertos est iste igmstlgnein veni miltere super terram,et {h}
suspicit co^los, cornit sibi reserata ccclestia, videt quamvolo ul acceniliitur,{Luc.xu).iesus Christus di-
similitudinem gloriaiDei, videt quatuor animalia, c\t. guamvolo ut jani accendalur. Bonus enim est, et
de quibus multus sermo, et difricilis interpretatio novit quia si ignis iste fueritaccensus.malitia con-
est.Cernitaurigamquatuoranimalium.Cernit rotas sumetur. Scriptum est in Prophetis : sanctificavit
seinvicem continentes.Aurigaquatuor animalia non eum tanquam fcnum sil-
in igne ardenli. et voi-avit
totus est igneus, sed pubot<^r.us a pedibus, et ex- vam {Zach. xiii). Et rursum Emitlit Dominus Sa-
:

inde usque ad summum electri fulgore rutilat.Non baoth in tutim honorem, contumeliam,et in tuam glo-
enim solum tormenta habet Deus; sunt in eo etiam riam ignis ardens accenditur, id est, ut tu glorilice-
refrigeria. Punit peccatores ; sed per ea mysteria, ris emittitur ignis in opera peccatorumtuorum.Vis
quaa deorsum sunt.Neque enim Propheta ignem vi- adhuc a Prophela discere, quia tormenta boni Dei
membris, qua3 a lumborum
dit in capite aut in his ^i sint ad utilitatem eorum, qui ea sustinent, consti-
conrinio ad summa consurgunt.Ignous est Dominus tuta ? Ausoulta eumdem prophetam dicentem :

sed a renibus usque ad pedes, ut demonstret eos, llabes carboncs ignis,sedebis super eos : li erunt tibi

qui in generatione versantur, igne indigere. Renis adjutorio {Esai. lvii). Hsbc oportebat abscondere,
quippecoitus significatioest.Adhucinlumbis Abra- et in medium non proferre,sed (c) hoeretici nosim-
ham palris erat l.evi, quando ei occurit Melchi- peliunt, ut crcdenda efferamus in publicum, quia
sedcc {Mebr. vn.) Et in psalmo dicitur De fructu apud eos,qui adhuc parvuli juxta
tecta sunt utiliter
lumbi lui ponam super sedcm meam {Ps. cxxxii). Ig- animaBKtatem sunt,qui metn indigent magistrorum
neus est a renibus usque ad deorsum Dominus.Ge- minis et terroribus coripiendi sunt et possint con-

rationis enim et libidinis opera gehenna; suppliciis sequi bonitatem, ut per amara remedia a vulneri-
corripiuntur. Igneus est Deus sed non totus est
; bus peccatorum aliquando desistant.883 Sernper
igneus:suporiora ejus electrum sunt.Electrum non caim sacramenta Dei propter parvulos auditores ve-
solum argento verum et auro pretiosius est. Elec- laminibusquisbusdamoperiuntur. Qwrtmmng^aamu/-
trum autem pro cxemplo fulgoris Scriptura posuit titudo dnlcedinis tux, Domine, quam abscondisti

(a) Paria habet lib. I, de prinripiis ca.p.i,qux huc
referr.-e opere prctium ost : Quid enim, inquit,co«-
sumel Dciis secundum hoc. quod ignisest ? Numquid-
nam putabitur consumere maleriam corporalem ut
est ligiium vcl feniim vel stipula: cl quid in hoc dig-
num de Dei taudibus dicitur, si Dcus igiiis est liujus-
modi malcrias consumeiis ? Sed si co?isideremus quia
Dcus consumit quod e.vlerminal : si consumil maliis
mcntiiim cogita.iones, consumit gesta turpia consu-
et nitiilominus lux in quo tenebrse non sunt, tux sine
D dubio justis, ct ignis efficitur peccatoribus, ut con-
sumiii incis omne. quod in anima eorum corruptibi-
litalis aut frafjilitalis invenerit.
(6) Confer qua; inferius ad hunc Evangelii locum
in honiilia 5laudatum observamus.
(c)Puta Simonis, Valentini,Cerdonis aliorumquo
id genus hajreticorum asseclas, qui duo principia,
sive duos deos statuobaiit alterum malum,tamet-
:

mit dcsidcria peccali, cum sc credentium mentibus iii- si justum, mundi conditorera, Legis opiiicem bo- :

seril cl eas iiniinas, qux verhi ejus ac sapienlix cf- num altcrum, Christi patrem, el novi Testamenti
ficiiinlur capaccs, iiim ciim Filio suo inhabitans sc- auctorem. Advorsus horum vesaniam cum alii Ph
cundum qiwd dictum est l''.go el palcr vcnicmus, et
: tres, ut Irena?ns, tum prsci-
sunt Tertullianus et
mansioncm apud eum faciemus, omnibus eorum viliis pue Grigenes passim velitatur ut illi demmand® ac
pasainnibusque consumptis sibi eas sequ' dignum cf- confulaud.e solertissimus audiat ab auctore dialogi
ticil lcmplum. Ila et liomil. 2 in Cantio. Cantic.:D('- de recta iji Dcuin Fidc,
nique ob hoc Deus noster ignisdicilur esse consumens,
«97 TRANSLATIO HOMILlARUM ORIGENIS IN EZECHIELEM. HOM. I. 098

timmtihuf te. Legis et Prophetaruin Deus abscon- A qui mane oriebatur, contritus est super terram
dit multitudinem bonitatis suae nou diligentibus, [Isa. xiv). Videbam Salanam, quasi
Jesus loquitur :

sed timentibus se. Parvuli quippesunt,nec possunt fulgur de eaio cadentem (Luc. xviii). In quo diCfert
cum emolumento suo discere quod amentur a Patrc, dicere fulgur aut luciferum de coelo ruentem ? Quod
ne dissolvantur, ne despiciant bonitatem Dei. Qua- ad rem pertinet, omnis consonantia dc cadente est.
propter cum audieris de populi captivitate, credere Deus quippe mortem non fecit, nec malitiam ope-
quidem vere accidisse eam juxla historiae (idem.sed ratus est. Liberum arbitriumet homini, et Angelo
in signum rei alterius prfficessisse, et subsequens ad universa permisit.Hic.jam intelligendum est,quo-
signiticasse mysterium. Nam et lu, qui vocaris fide- modo per arbitrii libertatem, alii ad bonorum con-
lis, qui conspicis pacem, Christus quippe pax nos- scenderint summitatem, alii corruerint in maliticB

tra est, in Jerusalem commoraris. Si autem pecca- profundum. Tu vero, homo, quare non vis arbitrio
veris derelinquette visitatio Dei.et tradtris captivus te tuo derelictum ? Quare aegre fers niti, laborare,

Nabuchodonosor, et traditus duceris in Babylonem. contcndere, et per bona opera teipsum causam (b)
Cum enim confusa fuerit anima tua a vitiis, ot per- tua; ficri salatis? An magis te delectabit dormien-

turbationibus, abduceris in Babylonem, quoniam tem, et in otio constitutum a^terna prosperitate

Babylon confusio interpretatur. Etsi rursum poe- -n requiescere ? Paier meus, inquit Dominus Jesus
nitentiam egeris, et per conversionem veri cordis Chrislus, usquemodo operatur, et ego operor {.loan

misericordiam Dei impetraveris, mittitur tibi Es- xv); et tibi displicent operari qui ad opera natus es ?

dras, qui te reducat, et <Bdificare faciat Jerusalem. Non opus tuum fieri justitiam, sapientiam, ca-
vis

Esdras quippe interpretatur adjulor, et mittitur stitatcm?Non vis tuum opus esse fortitudinem,
tibiverbum juvans, ut revertaris in patriam tuam, aliasque virtutes ? Igitur in captivitatem ducuntur,
Sacramentum est et id quod in ainigmate et a Daniele qui propter peccata sua servitutis meruere suppli-
dicitur, etab Apostolo abscondenle pariter et re- cia. Et venil Jesus Chrislus prxdicare captivis remis-
velante narratur In Adam omnes morimm\ ct in
: sionem, et cmcis visum (Lue. iv). Iste clamat eis, qui
Christo omnes vivificamur (I Cor. xv). Fuit quippe sunt in vinculis : Egredimini, et iis, qui versantur
Adam in paradiso, sed serpens captivitatis ojus in tenebris : Videte.Et nos fuimus in vinculispecca-
causa exstitit, et fecit, ut ejiceretur sive de Jeru- versabamur in tenebris,
toruin, et nos aliquando
salem, sive de paradiso, et veniret in locum hunc adversum reotorestenebrarum mundi istius concer-
lacrymarum. Serpens hostis est contrarius veritati. tantes venit Jesus omnium prophetarum vocibus
:

Contrarius autem non a principio creatus est, ne- prcedicatus, dicens ligatis Exite et constitutis in : :

que statim super pectus, et ventrem suum ambula- tencbris Aspicite. Si autem vis audire Ezechielem
:

vit, neque fuit ab iiiitio raaledictus. Sicuti Adam C filium hominis in captivitate prajdicantem, et iste

etEva non statim ut facti sunt,(a) non peccaverunt: typus crat Ghristi Ideo faclimi est, ait, intiigesimo :

ita et serpens fuit aliquando non serpens, cum iu anno in quarto mense, in quinla mensis, et ego eram
paradiso deliciarum moraretur. Unde postea cor- in medio caplivilatis secus flumen Chobar, et aperti
ruens ob peccata meruit audire Tu signaculum sunt caii. Secus fluvium ergo Chobar Ezechiol cum
:

similitudinia ,corona decoris inparadiso Dei nahiscs, triginta esset annorum apertos vidit ccelos. El Do-
donec invenla csl iniquitas in te, ambulusli inimarula- }?i;«M.s885 Jesus Chrislusinripiens erat quasi triginla
tus in omnibus 884 viis tuis (Ezcch. xviu). De quo annorum sccus fluvium Jordanem, et aperti sunt coeli
etiam Job memorat, quia in conspeotu omnipoten- (Joan. i; Luc. iii). Et per omnem prophetiam Eze-
tis Dei superbierit : Cecidit quippe de cmlo lucifer, chieli dicitur : Fili hominis.Qais autem (c) filius ho-
qui mane oriebatur, contrilus esl super terram (Job minis, ut Dominus meus Jesus Christus. Respon-
xi). consonantiam prophetici Evaugelicique
Vide deantmihiha3retici,((/)qui nativitatcmilliusutphan-
sermonis. Prophetes dicit Cecidil de coelo lueijer
: tasma eludunt, quare Ghristus Olius horainis appel-
(a)Rectius hinc amoveas alteram negandi parti- qui in parabolis appellalur homo, et aliquo modoeffi-
culam, ut sensus constet. cilur. Nec sane homo aliquis quxrendus est, ipsiusque
{b) Pr<elusisse Origenem Pelagio, notum suntque : filius dicendus esl Servator, sed hac Dei nalione
adeocautecum hoc tum ejusmodi aliaejus legenda ^ stando,el parabolasqux ipsum hominem essc sciscunt,
dogmata. sequendo, prudenier et eaule intelligendiis est, cum
(c) Audi ipsurr Origenemhujusappellationis,qua Filium hominis te ipse appellat.
xax' l\'ixA'^ Christus Filius hominis dicitur, causam
edisserentem in commentar, in Mattha^um cap.xxii, (d) Cum Docitarum haeresim tam sape Origenes
ex Latina interpretatione Causam reperire possu-
: insecteturelidatquevalidissimisargumentis.mirum
mus, propter quam utov tou ivOsdiTruj (Filium honii- plane est hoc ipsum illi oiijoctum, quod ementitum
nis) vet, u'.6v xoii avSpwTtou {Filium hominis) se ipsc Christi corpus,et speeie tenus apparens, non verura
sospitalor Irequenler appcllal, quod quemailmodum crediderit. Quarta, inquit Pamphilus in apologia,
hominum euram ijcrens Deus homo in porubolis diri- criininalio, posl islus est, qu;v istis omnibus adversatur
lur, et quodammodo fortasse efficitur : ita et Servalor, (coeca eniin est nwlitia) quod dicutit eum dicerc Soy.r^-
qui Filius Dei primn et prxcipue est, Dcus qunque o-c,id esl, putative tanlum, et per allegoriam non
est, ct Filiusamoris ipsius, el imago Dei invisibilis, etiam secundum ca. qux ju.cta hisloriam rcferuntur,
sed in eo quod primo ipse praripue est, non perma- gesta esse omnia, qux a Siilvalore g'sta sunt. Neque
net ; al juxla illius adminislralioncm, qui hoino, in cuim dccedit a vero alibi. Upera; pretium est sua?
parabolis dicitur, revera autem Deus est, Filius ho- ipsumUdejussorem audire,tum aliissexcentis locis,
minis effieitur, imitando Deum, eum homines regit. cum praBcipue homil. 14 in Lucam ex ejusdemmet
 699 S. EUSEBll HIERONYMI 700
latur ? Ego affirmo niium hominis eum fuisse.Nam A nos Januariua nuncupatur, baptismum Domini fa-
qui passionesassumpsithumanas.necesseest utante ctum csse cognosoimus,qui est mensis quartus ab
passionem suaceperit nativitatem. Nequeenim potuit anno novo juxta supputationem Hebraiorum.Et quia
humanos affectus, verba, consuetudines, crucem, de quatuor elementis raundi subsistens corpus as-
mortem recipere, si non reciperet humanitatis exor- surapserat, recipiens etiam sensus humanos, ideo
dium. Et consequens erat,nativitatera cjus auferen- forsitan et in quarto mense, et 887 in quinto die
tes, aulerrent etiam passionem, et simpliciter di- mensis eram in medio
est intuitus visionem. Et cijo
cere : Non est cruciflxus Jesus. Nunc vero cruceni captiintalis. Videtur mihi ironicws dictum Et cgo :

conflteris, et non erubescis. Judaeis scandalum pra3- eram inmedio captivitatis. Ei ego, quasi si dicatjuxta
dioas crucifixum, et gentibus stultitiam (I Cor. i), historiam quidem propheta,et ego qui non tenebar
et minus scandalum passione vel morte, erubescis in peccatis populi,eram in medio captivitatis:juxta
Nimirum minus scandali
nativitatem ejus confiteri. allegoriam autem Ghristus, et ego veni in locum
est, Jesum natum fuisse, quam mortuum, aut si captivitatis, veni ad eos flnes, ubi servi, ubi captivi
scandalum Christiana non veretur, cur times
fides detinebantur.Habes istiusmodiSalvatoris nostri vo-
dicere minora, qui [Al. quia] majora ausus es con- ces in Prophetis.indignantis, quia non faciamus ho-
fiteri? Prajsertim cum nativitas illiusnon ex semino t> mines digna dispensatione ejus, etmaximenos,qui
viri, et mulieris somno convenienti esse credatur, in eum putamur credere. Dicit quippe ad Patrem
sed juxta prophetaeeloquium dicentis : Ecce virgo in suum Qux ulilitas in sanguine
: meo, dum descendo
utero concipiel el pariel filium, et vocabitur nomen in eorruptionem Numquid confitebitur tibi pulvis,aut
'!

ejus Emmanuel {Isai. vii). Hoc quod dicitur, Em- annuntiabil veritatem tuam {Psal. xxix). Invenio
manuel,nou unum nomen sonat.sed rera signiflcat. quoque et aliam istiusmodi vocera, qute ex Salvato-
Adveniente quippe Jesu, dicimus, nohiscum Domi- risnostri personadicitur per prophetara quasrentem
nus. Non frustra ergo in trigesimo anno prophetat animas plenas justitife, plenas sensuum divinorum,
Ezechiel. Nara et nomen ejus flgura Christi esl. In- plenas sanctorum fructuum,et quaerentem veritatis
terpretatur quippe Ezechiel, imperium Dei irape- : veros botros, sed invenientem plurimos peccatores,
rium autera Dei nullus estnisi Christus Jesus. 886 et inferaces bonorum, et idcirco dicentem : Heu
Filius quoque Buzi scribitur, quod interpretatur, mihi, quia factus sum sicut qui colligit stipulam in
contemptus. Si venias ad haereticos, et audias eos messc, et quam nonsu-
sicutracemos in vindemia, ad
spernentes, et pro nihilo ducentes Creatorera, et persit tiotrus ad manducandum primitiva. Heu mihi
insuper etiam crirainantes, videbisjuxta illos con- [Mich. vii). Quod dicitur, /jeit mihi, non est pnirao-
temptissimi CreatorisFiliuinDominum nostrum Je geniti totius creaturae, non eat divinitatis vox, sed
sum Christum. Quod si quis reluctatur,et non vult C humanffi animse, quam suscepit, unda infert Heu :

exposuimus, quasi prophetiam recipere,

haec, qua; mihi, anima mea,quiaperiit revertcns a terra et qui :

qua;ram ab eo cur scriptura est, in trigesirao anno corrigai inter homines non est. Omnes in sanguine
vitiB Ezechielis apertos fuisse coelos, et vidisse eum judicantur, unusquisque proximum suum tribulat.
eas visiones, qufe in libro ejus continentur. Quid Hffic idcirco memorata sunt, quia ait prophetes : Et
mihi prodest annorum numerus, nisi hociitdiscam, egoeram in medio captivitatis juxla flumen Cftobar :

trigesirao anno et Salvatori,et prophetaj coelos fuisse quod interpretatur gravitudo. Gravis autem est
reseratos et spiritalibus spiritalia comparans, co- hujus saeculi fluvius, sicut et alibi sacrate dicitur.
gnoscam universa, qua; scripta sunt, ejusdem esse Et juxtasimplices quoque historiara explicat: juxta
Dei sermones ? Quippe verba sapientium ul stimuli, eos vero,quispiritaliterScripturas audiunt,deanima
etquasi clavi in altum confixi quia compugentibus dcUi signiflcat, iiuae in vitse istius inciderit turbines. Su-
sunt a pastore uno (Ecel. xii). Ego et hoc quod di- per flumina Babylonis ibi sedimus, et flevimus, dum
citur, in quarto mense, quinla mensis,]\ntla. possibi- recordaremur Sion : in salicibus, in medio ejus sus-
litatem sensus mei invostigans, precor a Deo, ut pendimtis vrgana noslra, quia illic interrogaverunt
idipsura po3simintelligere,quodScripturarum ejus nos, qui captivos du.verunt 888 nos, verba cantico-
congruitvoluntati.Novusannusimminet.jamJudcBis, ^. rum {Ps. cxxxvi). Ista sunt flumina BabyIonis,juxta
' '""
et
'
primus raensis apud eos a novi anni numeratur '
quffi sedentes, et reminiscentes patriffi ccclestis, lu-
esordio. Agitur autem pascha de numero novi anni. gent atque deplorant, ubi suspendunt organa sua,
Principium mensium iste vobis erit in mensibus anm in salicibus Legis et mysteriorum Dei. Scriptum
{E.xod. xii). Ab hoc anno numera mihi quartum est in quodara libro, qua salignam omnes creden-
mensem, ct intoUige baptizatum Jesum in quarto tes accipiant coronam. Et in Isaia dicitur Orietur :

mense novi anni. Eo enim mense, qui apud Roma- quasi in mcdio aqux fenum, el salix super aquam

Hieronymi interpretatione : indulus vcsti-

.lesus crat cjus fucrit, respondeant quare potuerit spiritale corjms
hus sordiiiis. Qund quidcm adversus eos facit, qui
et esse sordidum, aut quomodo lioc interpretentur, quod
ncgant Dominum nosirum, Immanum Imbuisse corpus, posuimus Jesus erat indutus vestibus sordidis ? Pa-
:

scd cirleslitiusel spintulilius fuissc conlc.vlum. .'^i cniin ria habet et 1. ii dc Principiis cap. 6, et lib. v in
de caHestihus, ct utlilli faiso asserunt,dc sidcribus, ct epist. ad Rom., ct lib. contra Celsum, c. 2, qus)
alia quadam sublimiori spirilalique natura corpus laudat Huetius, tostimonia.
901 TRANSLATIO HOMILIARUM ORIGENIS IN EZRGHIELEM. HOM. I. 702

puentem {Isai. xuv). Et insolemnitate Dei, quando A Apostolicas interpolaverunt, istiusmodi sermones
tabernacula ejus componuntur, salignos ramos in inesselibris eorum, quibus possit Creator Christus
tabernaculorum fixione constituunt. Secus Ihivium approbari, exspectat tamen oranis creatura filios
Chobar. Secus flumen istud gravissimum saeculi.Ef Dei.quandoliberentur a delicto, quando auferantur
aperti sunt cceli. Clausi erant coeli, et ad adventum [Al. auferentur] de Zabuli manu, quando regene-

Christi aperti sunt, ut reseratis illis, veniret super rentur a Christo. Verum jam tempus est, ut de
eum Spiritus sanctus in specio columbae. Neque praesenti loco aliqua tangaraus. Vidit Propheta non
enim poterat ad nos commeare,nisi primum ad suk visionem, sed visiones Dei. Quare non vidit unara,
naturae consortem descendisset. Ascendit Jesus in sed plurimas visiones ? Audi Dominum pollicentem
altum, captivam duxit captivitatem, accepit dona in atque dicentem Ego visiones multiplicavi [Osee mi).
:

hominibus. Qui descendit, ipse est, qui ascendit super Quinla mensis Hic annus quintus captivitatis
omnes ccelos, ut impleret omnia. Et ipse itedit alios regis Joachim trigesimo anno setatis Ezechielis,
:

apostolos, alios prophetas, alios evangelistas, alios et quinto captivitatis Joachim, Propheta mittitur
pastores et magistrosin perfectionem sanctorum(Eph. ad Judajos. Non despoxit clementissimus pater, nec
iv). Aperli sunt cwli. Non sufficit unum coelum ape- longo tempore incoramonitum populum dereliquit.
riri, aperiunturplurimi, ut descendant non ab uno, -o Quintus est annus. Quantum temporis inlercessit ?
sed ab (a)omnihus ccelis Angeli ad eos, qui salvandi Quinque anni interfluxerunt ex quo captivi serviunt.
sunt. Angeli qui ascendebantet descendebant super Statira descendit Spiritus sanctus, aperuit ccelos, ut
filiumhorainis, et accesserunt ad eum, et ministra- hi qui captivitatis jugo premebantur viderent ea
bantei. Descenderunt autem Angeli, quia prior de- qua; videbantur Dicente quippe eo
a propheta. ;

scenderat Christus, metuentes descendere prius- ciK/7,quodammodo et ipsi intuebantur

et aperti su?)/

quamDominusvirtutumomniurarerumquepraecipe- oculis cordis, quae ille etiam oculis carnis aspe-

ret;quando autem videruntprincipera militia; crales- xerat 890 Et factus est sermo Domini ad Exechie-
:

tisinterrestribus locis comraorari.tunc per apertam lem filium Buxii sacerdotcm. Sermo Domini, qui in
viam ingressi sunt sequentes Dominum suura, et prinoipio erat apud Deum Patrera, Deus Verbum,
parentes voluntati ejus.Qui distribuit eos custodes sermo qui credentes efficit Deos.Si enim dixit illos

credenlium nomini suo. Tu heri sub dajmonio eras, deos, ad quos sermo dei factus est, et non potest
hodie sub Angelo. Nolite, inquit Dominus, contem- solvi Scriptura, ad quoscumque sermo Dei factus
nere unum de minimis istis, qui sunt in Ecclesia. est, facti sunt dii. Ezechiel quoque Deus fuit, quia
Amen enim dico vobis, quia Angeli eorum per omnia factus est sermo Dei ad eum Ego : dixi : Dii estis, et
vident faciem Palris, qui est in cmlis [Matth. xviii). filii altissimi omnes. Vos vcro ut homincs moriemini,
Obsequuntur saluti tuae Angeli, concessi sunt ad L et quasi unus cx principihus cadetis (Ps. lxxxii). Ubi
'

8§9 ministerium filii Dei, et dicunt inter se Si habetis in novo Testamento istiusmodi repromissio-
:

ille descendit,et descenditin corpus, si mortali in- nem?Sioportetinstrumentadistinguere,etdicerein-

dutus est carne,et sustinuit crucera, et pro homini- ter se dissidentesdeos,quod quidem nefasestetiam
bus mortuus est,quid nos quiescimns ? quid parci- susjucari, sed juxta abusionem diciraus, audacter
mus nobis ? Eia omnes Angeli descendamus e ccelo. profecto dicam,raulto majorem in veteri Testamento
Ideo et multitudo militia! coelestis erat laudantium, ostendi humanitatero, quam in novo Ego di,vi, Dii :

et glorificantium Deum, quando natus est Christus. estis et filii altissimi o7?i»t'5.Non ait,quidara dii estis,
Omnia Angelis plena sunt : veni, Angele, suscipe et quidam non estis verum omnes dii estis. Si
:

sermone conversum ab errore pristino, a doctrina autem peccaveritis,ausculta quidsequitur: Vosvero

deemoniorum, ab iniquitate in altum loquente, et ut homiaes moriemini. Non est hicc culpa vocantis
suscipiens eum quasi medicus bonus, confove atque ad salutom, non ipse causa mortis, qui invitat ad
institue : parvulus est, hodie nascitur senex repue- divinitatem, et ad ca>Iestis naturajadoptioncm, sed
rascens : et suscipe tribuens ei baptismum secundae in nostro peccato, el in nostro scelers consistit
regenerationis, etadvocatibi alios socios ministerii quoddicitur: Vos autem ut lio>nines moriemini, et
tui ut cuncti pariter eos, qui
aliquando decepti sunt, quasiunusdeprincipihuscadelis.^\i\i\ principes erant
J)
erudiatis ad fidem. Gaudium enim est majus in ccclis et unus ex eis corruit, de quo et in Genesi scribitur :

super unum peccatorem pcBmtentiam agentem, quam Ecce Adani factus esl, non, quasi nos,sed quasi unus
supra nonaginta novem justos, quihus non esl opus ex nohis (Gen. iii). Ergo quando peccavit Adam,
poenitentia {Luc. xv). Exsultat ojnnis creatura, col- tuncfactus est quasi unus. Et factus est serrno Do-
Iselatur, et applaudil his qui .lalvandi sunt. Nam ex- mini ad Eiechielem ftlium Bici.Etiamsi de Salvatore
spectatio creaturce revelationem filiorum Dei e.vspcc- haec dicta volueris intelligere, ne timeas, habet et sic
tat [Rom. viii). Et licet nolint ii, qui Scripturas allegoria intellectum suum : venit sermo Domini ad
(a)In aliis libris e.iX,plurimis. Videtur vero Grige- hodie sub Angelo. Et locugletius paulo post. Confer
nes tumibi,cura niaximesubsequenti contextu, non quae in hanc rem congessit Uuetius Origeniarum
quidem omnibussingulisquehoininibus, sed sanctis lib. II, qua;st. 5, nura. 18. Sed et illud ammadver-
tanturamodo,qui Christi fidcm prnfilerentur, cuslo- tendum, distinctionem hancpluralis iiumeri a sin-
dem Angelum assignare. Di.ftribuit, ait mox, custo- gulari Hebraeam linguam minime pati.
des credentium nomini suo. Tu heri sub dxmonio eras.
 703 S. EUSEBH HIERONYMI 704
eum, qui rte Virpine nascebatur, id est. hominein, A mala vero foras projicient. Oportet ergo in eagena
sermo semper in Patre manens, ut iierent utraque totius Ecolesis esse et bona et mala. Si jam uni-
unum, et consooiaretur homo, quem ob sacramen- versa mundasunt, quid derelinquimus judicio Dei ?
tum et salutem univcrsffi humanitatis indueret, di- Et.juxla aliam paral^olam, et rrumentum et paleae
vinitati ejus et natura; unigoniti Dei. Factus est sermo in area continontur.cumlVumentumtantumin Chri-
Domini ad Ezectiielem filiumBwJ sacerdolem iu terra sti horreacongregandum sit, et discernantur paleae

Chaldxorum. Ghalda;i de ccclestibus disputant : ab eo,cujus ventilabrum in manu ejus, et mundabit

ChaldaBi nativitates hominum ratiocinantur. /n aream suam,et congregabit frumenium in horreum,
terra Chaldxorum, quasi si dicat, eorum qui asse- paleas vero consumet in igne inextinguibili (Luc.m).
runt fatum, eorum qui causas universitatis astro- Neque onim assero aream totum esse mundum, sed
rum circuitu vcndicant. Iste ergo nuno error, et aream intelligo esse ccetum populi Christiani. Quo-
891 ista mentis perversitas figuraliter in Chaldajo- modo unaquasque area ciroumsoribitur, et est plena
rum terra signilicatur. hi tcrra Clialdxorum secus totum frumentum est, nec
1'rumento, vel paleis, neo
flumen Cliobar. El faeta est iltie sitper me manm Do- totum rursum palea sio in Ecclesiis terrestribus II
:

tnini, Bt sermo Domini factus est ad prophetam et alius est frumentum, alius est palea. Verum ubi
manus, ut et factis ornaretur et verbis. Et vidi Tj nonsuaoausa,nec per voluntatem pales sunt(neque
visioncs. Aliqua perslringam, et licet pro angustia enim ex proprio arbitrio frumentum est) hic vero
temporis ea, quoe dixi, possint suffioere, tamen in tua poteslate positum est ut sis palea,vel frumen-
etiam de totocorporevisionissummaqua;quelibabo. tum.Ha;c nos doceredebent, ut si aliquando aliquia
Et vidi, et ecce spiritus surgens veniebat ah Aquilone. in congregationibus nostris viderit peccatorem,non
Diligenter considerarerumnumerum quffidlcuntur: scandalizetur, neque dicat: Ecce pecoatorin coetu
Spirilus snrgens, sive auferens veniebat ab Aquilone, sancto est.Si hoc licet, si hoo conceditur, quare et
ecce una res. Et nubes maijna crat in co : eooe duae. ego non pecoem ? Dum in praesenti sfficulo sumus,
Et sptcndor in circuitu ejiis : eoce tres. Et iynif reful- id est in area et in sagena, et boni ct mali in ea
gens : ecoe quatuor. Etinmedio ejus sicut visio elec- continetur. Quando autem venerit Christus fiet
triin medio ignis: ecce quinque. Et tumeninco: discretio,et implebitur illud quod ab Apostolo dici-
ecce sex. Post lisec similitudo quatuor ammatium, el tur : Omnes nos oporlet assistere ante tritnmal Christi,
visio corum,el narralio visionis : ecce septera. El in ut reportel unusquisque propria corporis sui, quse ges-
medio unimalium, quasi carboncs ignis: ecce octo. mala (I Cor. iv). Haec in proromio
sit sive liona siie

Qui potest ista minutatira exponere ? Quis ita est de interpretationibus visionum festuens anirausest
capax spiritus Dei, ut haec Saoraraenta dilucidet? loous, et arabigens qu3B sileat, qus proferat, quae
Oportebat accusatores Greatoris, et Dei propheta- C leviter tacta dimittat, quae ex iis raanifestius, quae
rum primum intelligere quae dicuntur a prophetis, obscurius exponenda sint, si tamen poterimus im-
et postea criminari. Qui enim vere acousat, ea de- plerequod cupimus. Primum ergo videtur spiritus
bet accusare, quoe novit. Si vsro haeretici ne prope auferens: id quod paulo antcdiximus,quiaDominus
quidem sunt intelleotui divino, quomodo rationabi- noster ignis consumenssit, eliara nunc repetimus,
literaccusant,quos eos nescire convinciraus ? Dis- et dioimus huic testiraonio congruere. 893
cant,quis in hao visione sit sensus. Primum appa- Quomodo ponitur spiritus auferens? Deus spiritus
ret spiritusauferens ; secundo nubes magna in spi- est [Joan. iv), ct spiritus auferens cernitur. Quid

ritu auferente ; tertio splendor in circuitu spiritus a me aufert, et ab anima mea, ut merito auferens
auforentis ;
quinto in medio
quarto ignis refulgens ;
praidicetur? Utique mala: ettuncsentio bonitatem
ejus sicut visio electri, haud dubium quin in medio ejus,si a me pessima qua^que sustulerit.Nequevero
ignis ; sexto splendor in eodem electro. Conflteor putandum est finem esse beatitudinis, si a raalis
libenter a sapiente,et fideli viro dictamsententiam, liberemur, initium felioitatis est carere pecoato ; et

quam De Deo et vera dioere periou-

srepe susoipio. • n Jeremia soribitur(omnia quippequajin Prophetia
lum est.Neque enim ea tantum perioulosa sunt qua; scripta sunt clementissirao Deo vendico) : Ecce dedi
falsa de eo dicuntur sed etiara qua; vera sunt, et
: t\ sermoncs meos m os tuum,eece constitui te super gen-
non opportune proferuntur.dicenti perioulura gene- tes et regna eradicare, et suffodcre, et disperdere, et

rant. Margarita vera est, sed si perverse, discrimen xdificare, et plantare Benignus est Deus,
[Jer. i).

ejus est, quod (a) dioit pedibus eorum. Et ut juxta
nos aliquod ponamus exemplum, collectiones ista;
non solum in /Elia, non tantum Roma', non in
Alexandria, sed in omni serael orbe 892 similitu-
dinem referuntsagena3,quaeex omni genere piscium
capit. Non possunt universa bona esse qu» inoidunt
in eam. Ait quippe Salvator Cmn e.xtraxerinl et
secus litlus scderinl,etiyent bona
: ,
quidcm in vasa sua,
dans sorraones ad eradioandum. Verum quid est
quod eradicari debeat,et subverti ? Si qua plantatio
in animo raala est:si qua secta nequam, hanc era-
dicat, hanc subvertit sermo prophetious. Utinam
autem oontingat ut mihi talis serrao donetur, qui
eradicet hroreticorum semina,et doctrinam exZabuli
fonte manantem, qui de ejus anima, qui nunc pri-
mum Eoclesiam ingreditur^idoiolatriaeauferatplan-

(a) Sic otGenebrardietBasilecnsis vetustior editiu aut mutilum sed quando veteres
, libri suppetias
habent. Nec dubito tamen, corruptum locum esse, non ferunt, ex ingenio refigere non libet.
705 TRANSLATIO HOMILIARUM OniGENIS IN EZECHIELEM. HOM. I. 706

ta.imnem. Dedi sermones meosin ostuum. Ecec con- A ignis ad ijurgandiim.ldeoquesollicilo providcndum
slitui te eradicarc, et suffodere : scilicetut si qua sedi- est,ut cum venerimus ad ignem istum,securi trans-
ficatio pessima est, destruatur. Quam vellem etego eamus per eum,ad instarauri argcntique,et lapidis

suffodere.quidquid Marcionin auribus deceptorum
oedificavit, eradicare, et subvertere, et
ut Jacob disperdidit idola.Usque ad hodiernum diem
est disperdereet aedilicare. Haeretici disperdere el
subvertere tantum audierunt,in Kdificationisautem
plantationisque sermone surdas aures averterunt.
Neque cnim volunt inspicere,quia tristia quajque
prima dicuntur,et secunda quas laeta sunt. Quare
nunc istamemoramus?Videlicetut manifesteturDei
sermo subvertere mala, etffidificare optima, cradi-
carevitia,quasiagricolabonus,ut in purgatooampo
pretiosi,quae sine foco adultera sunt, vel qui sine
disperdere, fooo adulterisunt : non tam'uramur incendio,quam
probcmur.£ci;e spiritusauferens veniehat nli Aquilone
Et hoc quod ab Aquilone venicbat spiritus auferens,
et postea redit,habet 895 rationom. Ab Aquilone
quippc cxardescunt mala super habitantcs terram.
Aquilo violentissimusvontu3,quemalionomine Dex-
trum vocamus, qui in quatuor cardinibus cceli, de
quibus venti spirare dicuntur, frigidior est atque
vehemcntior.Ncc non et illud qiiod dc ordine castro-
rum apud
Numeris scribitur(/Vum,i),hujus
Israel in

uberrimavirtutum messis oriatur.llaic propter spi- enim castra ad Aqui-

rei obtinet figuram.Novissima
ritumauferentem.Vidit enim primum spiritum au- P lonem ponuntur Dan prima castra Juda ad Orien- ;

ferentem,deinde nebulammagnam in eo. Quando lem, deinde pone eum Rubcn, postea secundum
purgatus fucris abauferentespiritu.tantum ulaufe- mere Effrem,inextremo,ut diximus, ad Aquilonem
ratur omne malum a te, et omne quod in tua anima Dan.Et olla,qua; succcnsa desoribitur, a facie Aqui-
ncquitiseversatur,tunoincipiesetiam magnanebula lonis accenditur.Aquilo quippe figuraliter dicitur
frui,quae in spiritu auferente consistit.Quas nebula contraria fortitudo,id esl,Zabulus,qui est vere du-
proxima estei nebulfe, quam in Evangelio legimus rissimus ventus.Fe?»'^enim ab Aquilone spirilusau-
de qua venit vox Hic est filius meus dileclus,in quo
: ferens,el nuhes magna in eo vitia ab eo esse expo-
:

benc complacui{Matth. ni). S94 Spiritus vero aufe- suimus. Et splendor in circuilu ejus,et ignis julgcns.
rens.deinde nebula magna in eo.posteasplendidissi- Potuitdicere,ignisexurens,verumpiguitScripturam
mumlumenincircuituejus.Ablatum estatemalum. tristitiam nominarcet opus ejus ascribere, ideoque

Dataestjtibinebulamagna,utpluatimbrumsuper vi- pro penali visplendorem tantum apposuit. Et in

neam tuam.Secundum illud,quod alibi dicetur:¥fi?!- medio ejiis, quasi similitudo quaiuor animalium. Ista
dabo nuhibus,ne pluant super eam imbrem{l.sai. v),su- visio eorum. Similitiido hominis in iilis. El quatuor

per pessimam videlicetvineam.Siautemhocdemala facies uni,el quatuor pcnnx uni,el crura corum recta
jubetur,haud dubium est quin econtrario si bona et peitnati pedcs eorum.WAea qualia sint qu» regan-
vinea fueris, pluat super te nebula. Et splendor in '-'
tur a Deo, utibi : Qui sedes super Chcrubim appare.
circuituejus.Deinde: Ignis futgens,et in medio ejus Cherubim interpretati, plenitudo scientise, et qui-
guasni!s;'oe/fCh'!. DuplioiteraufertanobismalaDeus, cumquescientiaplenusest,efficiturCherubim,quem
spiritu et igni. Si boni et intenti ad praecepta Dci regit Deus.Quid sibi autcm volunt quatuor facies ?
simus.et sermonibus illius erudiamur.spiritu mala Quae salvanda sunt genuflectunt Domino Jesu,etab
nostra aufert, secundum illud,quod scriptum est Apostolo tripliciter nominnntur,»/. in nomine Jesu
Si autemspiritu operacarnis morli(ieaveritis,vivetis. omne genu flectatur cmleslium terrestrium et inferno-
Sivero spiritus mala nonabstulerit anohis, purgatione runi{Phil.i\). Quk autem genuflectunt DominoJesu
ignis indiijemus {Rom. viii). Idcirco diligentcr ob- subjecta sunt ei.Et quae subjecta suntdicunt •..\onne
serva conjunctiones singulas. Prima cunjunctio est Dco suhjectaest animu mea?.ipudipsum cnim salutare
spiritus et ncbulae, secundaignis etluminis.tcrtia meuni {Ps.hxi). Et .Oportet eum regnare cionec ponal
clectri et splendoris, ac singula,quaB quasi tristitia omnes inimicos suos sub pedihus ejus (I Cor.xv). Quid
videntur, jucundiorum vicinitate pensantur. Sive est ergo quartum? Coelestia, terrestria, etinferna
enim spiritusoritur, statim sequitur nebula : sive tria tantum sunt. 896Nempe illud : Laudate Domi-
ignis apparet,adjunctum est ei lumen:sive eiectrum mim,cceli cccloriim,et aqua, qux super cceloscsl, lau-
praecedit, splendor in circuitu ejus est. Oportet D (teMiomm Dowzjiz (Psn/.cxLviii). Omniaista rcgun-
quippe nos quasi aurum in fornace, et electrum ve- tur a Deo,et ducuntur a majestate eius.Quocumque
hementissimo igneconflari.Etin hoc;propheta,quem spiritus ibat,ibant et animalia. Hec ipsa animalia
nunc exponimus,habes sedentem Dominum in me- habenl similitudinem super se hominis, cum sint
dio Jerusalem, et conflantem eos, qui raixti sunt quatuor facierum.Necdictum est in principio, quia
argento ctstanno,ct ffiramento,et plumbo, qucrula faciorum quatuor sint,scd quia interquatuor facies
voce causantem de his.qui habentinsc commixtio- cminet.et principiura tenet facies humana, descri-
nemmateria; vilioris. Argemtuni,inqmt,commi.vtum bitur,et qua; dicitur facies humana, et faeies leonis
faeti estis,et tamquamgranumde uvareprobumargen- a dexlris quatuor partium,et facies vituli a sinistris
tum Qnando enim creaturas
lacti estis (Esec. xvi). quatuor,ct facies aquiloe a quatuor partibus.Videa-
Dei,qua3 ab initio bona est,superinducimus de malis mus ergo an tripartitam animam significct, de qua
nostris vitia ac passiones: tunc argenlo ct auro .cs, etiamaliorumopinionil)us disputanduiuest, ut ani-
etannum plumbumque miscemus,et necessarius est mffitripartitaialiaquartafortitudoprasideat.Quseest
 707 S. EUSEBII HIERONYMI 708
iii|i!irtitio anima3? Por tiominem rationalo ojusinrli- ^ liul.Si me arguat Dei sermo,tentabo converti, nec
culur.per leonom iracundia, per vitulum oonoupi- quin adversum me aliqua dicuntur,qui videor doc-
scentia.Spiritus vero qui pra3sidet ad auxiliandum, tor esse Ecclesiae.debeo tacere verum mihimetipsi:

non est a dextris,uthomo,vel leo non est a sini-

: non parcens.cuncta revelabo, quae diota sunt, ut
stris,ut vitulus sed superomnes trcs facies consi-
; convertar a vitiis,utfiam non ex his quosScriptura
stil.Aquila quippp, in alio loco nuncupatur, ut per nunc corripitjSed ex hisqui sermonom Dei veris-
aquilam, spiritum prmsidentem animsB significet. sime prffidicantes, in Ecclesia exstiterunt magistri.
Spiritumautemhominisdico,quiineoest. Atque ita Propheia super prophelas Israel, qui prophelant, et
omnia ducuntur nutuDei, ccelestia.terrestria etin- dices prophetis. Quomodo898(n)opus prophetarum
ferna,et ea qucc super coelos sunt : et efflcimur nos erat h»c spiritu praedicere quae videbantur: sic eo-
omnes Cherubim,qu<B sub pedibus Uei sunt,quibus dem spiritu opus est ei,qui exponere cupit ea, qusB
conjunctcB sunt rotas.et subsequimur ca. Non sub sunl latenter significata,ut monstret(6),non ad eura
rota.neque sub saeculi ditione rebusque versam.ur, fieri prophetiam,qui contra Dei docet voluntatem,
cum jam per passionemChristi sumusamuudi ne- qui prophetat de cordesuo.Juxtasimplicemquidem
medio rolae. Si consideres
gotiis liberati. Et rola in intellectum,quidam prophetarumde divino spiritu,
quomodopercontrarioseventussalvatur universitas p loquentes,non de corde suo locuti sunt, sed de
rerum,sive in his, qui putantur errare,sive in his sensu Dei:quidam vero simulantes se prophetas,
qui ab errore dicuntur alieni,videbis quomodo rota atque dicentes Hxcdixit Dominus, liommo non lo-
:

in medio rots sit.Ufec autem regit omnia,et quo- quente in eis, pseudopropheta^ exstiterunt. Potest
curaquevulttorquettotiusuniversitatisDeusinChri- autem et super eos,qui docent in Ecclesii3,si aliter
stoJesu,cui est gloriaet imperium in Scecula saecu- quam poscit veritas, docent, prassens sermo con-
lorum, Amen. gruere. Si quisenim ea,quce,Jesus Christus Domi-
HOMILIA SECUNDA. nus locutus non de corde
est,(c)ipsa ceque doceat,
suo,sed deSpiritu sancto loquitur sermones Filii
. De 00 quod dicitur Fili hominis ,prophcta siiper pro-
:

phelas lsrael,qui prophctant de corde iuo,usque :

Dei Jesu.Si consentit Sanctus spiritus voluntati
E.vlendani manum meam ad prophelas, qui vident ejus.qui in Apostolis locutus est, non decorde pro-
vana, et divinant mendacia (Cap. xiii). prio loquitur,sed de corde Spiritus sancti, qui est
897 Nullam speoiem peccatorum Soriptura reti- locutus in Paulo, qui est locutus in Petro.et in cae-
cet, de qua non docoat logentes.Oportuit onim ver- verolegons Evan-
teris apostolis ostlocutus.Si quis
bum Dei missum ad sanandos eos.qui audiebant, gelium.proprium sensum aptat Evangelio, non ita
omnem spiritum peccatorumperstringere,et univer intelligens,ut Dominus locutus est,iste falsus pro-
sis hominibus loqui,ut nemo fraudaretur remediis C pheta est,loquens de corde proprio in Evange-
salutaribus,et his medelis^qua; vulneribus possint lio.Et de haereticis quidem nihil absurdum est
prodessc curandis.Quomodo ergo dicuntur alia de hc-ec dicta intelligere. Disserunt quippe quasi in
populo, alia desacerdotibus magnis,et quaedam de Evangeliis, et quasi de Apostolis, auoMiov suo-
presbyteris,ac nonnulla de dispensatoribus,et qui- rum fabulas proprio corde exponentes, non in
dembonis dispensatoribuslaus^malisvero culpaas- oorde Spiritus sancti. Neque enim possunt dicere:
cribitur :ut alii exhortationem accipiant ad mcliora /Vo? autem sensum Christi habeamus,ut videamus ea,

alii vero ut in pejora non corruant sic oportet de

: qtix a Deo donata sunt nobis (lCor.xii). Cum autera
falsis ac veris prophetis divinam edoceri disoipli- et super me venerit,qui dicor ecclesiasticus, qui
nam,ut prophetcTB quidem aceipiantur in eam domum accipio librum sanctum.et nitor eum interpretari,
partem,qui verbis Dei ministrant per pseudopro-
: hoc quod de hsreticis intelligi potest, quaeso au-
phetas vero designenturKcclesiarum magistri, qui dientes,ut diligenter attendant, et accipiant gra-
non recte,8eu sermone,seu vita congruunt ei,quam tiam spiritus de qua A\cium Gsi:Discretio spiriluum,
praidioant,disciplinae.La3ti quapropler simus,si nos ut probati trapezits facti, diligenter 899 obser-
Scriptura commoneat,docens utrecedamusa vitiis vent quando falsus sira magister,quando vero praa-

magisautem siordinis nostri aliquosDeisormo per- n dicem qua; suntpietatis ac veritatis. Si itaque in-
stringat,volentes sanari.et converti a pecoatis no- venio in IVIoyse,etin Prophetis sensum Christi,non
sXns.Factus esl scrmo Domini ad prophetam Eze- de corde proprio, sed de spiritu sancto loquor. Si
chielem dicens ei,Fili hominis, prophcla mihi super autem nihil congruum inveniens.mihimetipsi con-
prophetas Isracl. FucTunt quidera et prophot» Israel figor quffi loquar, fluctuans in sermonibus.qui sunt
nomine potius quam veritate.Sunt autein et hodie alieni a Deo, de meo potius corde, quam de Dei
in vero lsrael,id est.Ecclesia, quidam pseudopro- sensibus loquor: Prophela, et dices prophetis, qui
phet8e,et falsi magistri, quibus hic sermo prsnun- prophctant de corde iuo. Non ait simpliciter decorde:

(a) Legisse videtur Rabanus quomndo opus pvophe- phetant de corde suo.
tarum crat h!Bcdiccre,quce jubebantur, sic eodemspi- {c) Denuo \dem,quxJesus Chrisius Domimis tocutus
rrtu, etc. cst,ipse qui docuit non de corde suo, sed de Spiritu
(b) Idem contrario fermosensu, ut monstrct,nunc sanclo.
d. m lieriprophetiam,qui contra Dei voluntatem pro-
709 TRANSLATIO HOMILIARUM ORIGENIS IN EZECHIELEM. HOM. II. 710

sed de corde suo. Et prophetabis, etdirrs ad roi Au- :

A simiis otiam ea, qu.-c cnnlniria sunt, cdnsiderare.

dite verbum Domini. Ha?c ad me, hacc ad cum dicun \postulus loquitur : Oratio spiritu, urubo et sensu.

tur, qui doctorem se esse promittit, ut timor Dei Qui sensus in corde habet habitaculum : Psatlam
major oriatur in nobis, ne pericliteraur quasi sub spirilu, psallam scnsu (I Cor. xiv). Igilur etspiritus

commentario scripto non ab hominibus, sed ab An- est et sensus in nobis. Et quomodo sanctus orat spi-
gelis Dei, sic proferre sermonem. Novi quippe quia ritu, oratetsensu : sensu :
psallit spirilu, psallitet

cum injudioio illo ordo consederit, de quo prophe- sic istc qui est falsus prophetes de corde proprio
tavit Daniel (Dan. vii) : et libri fuerint aperti, omnes prophetat, et ambulat non post spiritum Dei, sed
mei conatus, omnes meas expositiones proferentur post spiritum suum. list quippequidam spiritus ho-
inmedium, sive in justiflcationem, sive in condem- minis, qui versalur in eo, post quem procul absit ut
nalionem meam. In justificationem quidem mihi ego ambulem ; sed intelligens sanctumSpiritumDei
erunt,qu5e benedicta sunt in condemnalionem vero,
: post Dominum Jesum meum ambulem. Itaque pro-
ea quae secus quam veritas poscit explanata. Ex phetiE, qui prophetant ambulant post
de corde, et

sermonibus, inquit, luis juslificaberis cl c.v sermonihus spiritum non tam Dei, quam suum, omnino, quod
luis condemnaberis {Matlli. xii) quasi habenti non
: Grffice dicitur non vident, et est ambigua ex
omnes sermones, de quibus justificaretur, neque sermone sententia. Sivcenim ea, qua; sunt genera-
rursum omnessermones, de quibuscondemnaretur. lia id est, generalia non vident, licet quadam ex

Si aliquis a sermonibus purus est alienis, et eis qui parte conspiciant, sive (quod ego melius reor) om-
possint reprehendi, ex sermonibus suis justiOcabi- nino non vident,licet sibi exparte quadam videan-
tur, et non condemnabitur. Si autem numquam recte tur videre. Alii quippe in nobis oculi sunt meliores
locutus est, sed semper protulit prava, es sermoni- his, quos haboinus in corporc. Qui oculi aut Jesum
bussuiacondemnabitur.etnon justiflcabitur.Verum Dominum vident, qui eos ad se intuendum creavit,
quia nos, qui non sumus ex omni parte perfecti, aut certe casci sunt. Si peccator sum, nihil video, nec
neque sic dicimus ut semper justiflcemur^neque sic possum veritatis lumen aspiceTe. In judicium quippe,
econtrario sumus peccatores, ut sempor condcmne- ait, 901 in inunduni istum veni, utnon videntes vi-
mur, el habemus alia verba ex quibus justiflcemur, dcant,et videnlcs rxci ftant{.Joan. ix). Si autemjustus,
et alia ex quibus condemnemur Deus super sta-: accipiogratiamaDeo,etdemequoquedicituriij(/(;H5.
teram suam utraque ponens, expendit diligenter, Prophetaa enim vocabantur ante viiientes.Et: Quivi-
etjudicat inquibus justussim,etinquibussermoni- des, ait, vade, dcscende in terram Juda, et ibi commo-
bus condemnandus. Quod autem in sermonibus fa- rare, et ibi prophelabis. In Belhcl autem, jam non
cit, hoc idem facit et in gestis. Necesse est enim, ut adjicics ul prophetes {Amos vii). Et rursum alibi: Visio
sint alia facta in quibus justificemur, et alia in qui- C ijuam vidit Isaias jUius Amos {Isai. i). Beatus cui reve-
bus condemnemur. Neque enim sic perfectus sum, labit Dorainus oculos ad videnda mirabilia de lege
ut omnia facta habeam, in quibus justus existam : Dei, juxta obsecrationem propheta; dicentis : Revela
neque sic peceator, ut talia cuncta facerim, qua? me oculos meus, el considerabo mirabilia de lege tua {Ps.
omni ex parte condemnent. Esse aulem et alia facta cxviii).Videamus autera et alium sermonem, per
istiusmodi, 900 et alia istiusmodi, ex hoc manifes- quempseudoprophetffi,etfalsimagistricorripiuntur,
tum est quod dicitur Quorumdam hominumpcccata
: a quo quseso ut, orantibus vobis, ego purus inveniar.
manifesla sunt, prxcedenlia adjudicium quorumdam : Quffl est ergo igitur [F. ista] correptio ? Sicut vulpes
aulem et subsequuntur [Rom. ii). Similiter autem et in dcierto prophetx tui, Israel. Animal vulpes nequam
bona facta manifesta sunt, et quae aliter habentur, est, versutum, indomabile est, ferum cst. Dicile,
latere non possunt. /Eque de intellectibus. Propter ail Salvator, vulpi isti : Ecce sanationes perjirio ho-
quod et inter se invicem cogitationum accusanlium, die, et cras, ct tcrtia die consumor {Ezech. xiii Luc. ;

sive satisfacientium j udicium me exspectat de omni- xiii). Ilas vulpes necessarias habuit adversura alieni-
bus, quffifacio, qum intelligo, quae loquor, et incer- genasSamson, quarum caudis cum (a) igne vinctis
tus opperior, quidnammihi in illo judicio futurum (trecentas enim ceperat) in perditionem eas frugum
sit. Quantoque magis timor Dei mihi incutitur ad n misit hostilium. Istiusmodi sunt falsi raagistri, ver-
recipienda cuncta quc-e feci, tanto raagis custodire suti, maligni, et bestiis similes. Si talis
sum, vul-
medebeo utinam quidem ab omnibus peccatis, sin
: pos sum, sed non simpliciter vulpes, verurn vulpes
autem hoc non possum, saltem queara a raaximis. in desertis, vulpes in parietinis, vulpes in rupibus,
Hffic de eo, quod proposuimus de prophetis, qui pro- ha3c enim in diversis(/') sensibus continentur. Versi-
phetant de corde suo, ad quos dicitur Auditc ser- : pelles isti et nequam seraper in desertis, semperin
monem Domini, hwc dicit Adonai Dominus, v(e iis- solitudinibus morantur. Ubicumque enim anima ha-
qui prophetant de corde suo, qui ambulant post spiri- bitatur a Deo, et Spiritu sancto plena est, ibi non
tum suum. Duo peccala sunt, unura cordis, aliud potest hivreticorum doctrina penelrare, nec valet
spiritus. Primum de meliori parte videamus, ut pos- eorum sermo perrurapere.Ubi autemsolituJoChria-

(a) Legit Rabanus fune pro igne. Vid. Jud. xv, 4. (/)) Idcra, in divcrsis scditionibus continentur versi-
eeq. pelles. Versipelles isli, eto.
n\ S. EUSEBII HIERONYMI 712
tibi, uIjI desertum justitisc, ibi nequissinin- discipli- A lil('rcii clir
: Hxc dirit Dominus pro eo quod sermones
nso venena versantur. Idciroo : Sirut vulpcs, ait, in veslri mcndaces sunt. Oratc pro nobis, ut sermones
desertis prophetse tui, Israel. Non stelerunt in firma- nostri non sint falsi. Licet quidam homines igno-
mento. Si considerare volueris (a) magistros, videbis rantia judicii eos asserant falsos, Dominus non di-
eos infirmos, instabiles, et non valentes dieere : cat, et recte nobiscum agetur. Si vero mille homi-
Slaluit supra jiclram pedcs meos, cl dire.vit yressus num eos dixerint voros, judioio porro Dei fuerint
meos (Ps. Lxxiii) et quia non sunt tales ut stelcrint,
: falsi,quid mihi proderit? Dicunt et Marcionitae ma-
robusta radice fundati ideo non steterunt in firma-
: sermones, dicunt et Valentini
gistri sui veros esse

mento, sed dilexerunt movere pedes suos. Est au- robustissimam sectam, qui fabularum ejus com-
tem et hoo grande peocatum saltem paululum 909 menta suscipiunt. Quae utilitas ? Qui plurimi Eccle-
pedes movere, ut David psalmista canit Quam bo- : siffi heretica pravitale deoepti in eorum conspiravere
nus IsraeL Deus rcctis corde : mei vero pcne moli sunt sententiam, hoc est quod quferitur, ut Dominus ser-
pedes. Beatus Tiultumque felix, cui robustissime
ille monum meorum testis assistat, ut ipse comprobet
consistenti firmos animaj pedes habere concessum qu£B dicuntur sanctarum testimonio Scripturarum.
est, qui audire a Ueo dignus est Tu vero sta mecum. : Propter hsc ergo ad nos dicit Adonai Dominus Ex- :

Verum non tales pseudoproiihetae, non tales falsi tendam manummeam. adprophetas, gui vident menda-
magistri neque enim sic steterunt in lirmamento.
; cia.Ece comminationes sunt adversum falsos magis-
Et congregabant gretjes filiorum Israel, quos docent, tros, et eos, qui loquuntur mendacia. Videamus
quos instituant sive haeritici dogma impiura praedi- autem quid de his comminetur In disciplina 904 :

cantes, sive falsi magistri decipienles eos, quorum populi mei non erunt. Non uno modo a Domino pec-
aures pruriunt, colligunt greges schismatum adver- catores corripiuntur. Aliter arguitur populus Domi-
sum Ecclosiam Dei, adversum doinum Isvael. Non ni, aliter alienus ab eo Fili, ne neglexeris discipli-
:

surre.vcrunt quidiccrcnt. In die Domini : faisa vidon- nam Domini, ncque fatigeris, dum argueris ab eo.
tes hi non surrexcrunt. Isti vero surgentes dicunl: Queni enim diligit Dominus custigat : flagellat autem
ConsepuUi sumus Chrisio per baptisma, ct consurre,Ti- omnem quem recipit
filium, [Prov. ni). Argue nos,
miis ei [Rom. vi). Habemus quippe ut pignus Spiri- Domine, verum in judioio, et non in furore : ista

tus sancti, quem accipicmus ad plenum postquam correptio populi est. Gorreptio peccatoris et alieni
venerit quod perfectum est sic pignus resurrec- : illa, est, quam justus renuit dioens : Notnine, nein
tionis, quia in resurrectione perfecta nemo adhuc ira tua urguas me nequc in furore tuo corriptas me
resurrexit de nobis. Verumtamen resurreximus, (Psal. vi). De falsis itaque magistris, et de pseudo-
Paulo dicente Consepulti sumus Christo pcr baptis-
: prophctis dicitur In disciplina populi mei non erunt. :

ma,eiconsMrrea;!mus«.Nondumergoresurrexerunt, C neque in scriptura Domus Israel scribentur. Sicut et

hoc est, necdum resurrectionis baptisma consecuti alibi Deleantur de lihro viventium, et cum justis non :

sunt falsi propheta;, et falsi magistri, qui dicerent. scrihantur. Et nuno Scriptura ait In domum Israel :

(/)) In die Domini, videntes qua3 falsa sunt,, neque non scribentur, ct in terram Israel non intrabunt. E.x-
aliquando possunt conspicere veritatem. Acoipe trarepromissionis terram haeretici morabuntur, quae
e.xemplum. Qui Scripturam legit, et aliler quam est terra valde bona, et in quam, ut introducamur,
scripta est accipit, Scripturara mendaciter videt. oramus, in libro viventium ante conscripti a Jesu
Qui vero audit Scripturam, ut (c) se veritatis intel- Christo, cui cst gloria etimperiumin saecula saecu-
lectus habet, et sic eam interpretatur, videt verita- lorum, Amen.
tem. Et sanoti quidem non divinant. Non enim divi-
natio in Jacob, Peccatores vero divinant falsa, di-
HOMILIA TERTIA.
centes : IIxc dicil Dominus : et Dominus non misit De eo quod scriptum est Fili hominis, obfirma fa- :

eos. Audi haereticos, quomodo traditionem apostolo- ciem tuam super filias populi tui, qux proplietant
de corde suo, usque Obfirma faciem meum super
:

rum habere se dicant. Audi falsos magistros, quo- hominem ittum, ct ponam illum desertum (Cap. xiii).
modo alfirmant doctrinam suam Domini esse doctri-
nam, sensum (rf) suum congruere prophetarum, et n 903 Primum de eo, quod dicitur Obfirma fa- :

dicunt Hxc dicit Dominus, et Dominus non niisil cos.

: ciem tuam, requircndum. Deinde si Dorainusdede-
Non visionem fatsam
Et cseperunt suscitare sermonem. rit, investigare debemus filias populi prophetantes

vidistis enim volunt in defensio-

(Num. xxni). Et hi de corde suo, et facientes ea, in quibus eas Dei
nem sui quemdam pro se suscitare sermonem sed ; sermo corripiat. Et quod sit alia facies prster hano
arguit eos Dominus, et 903 dicit Non visionem : corporis nostri faciem, licet ex multis manifostum
falsam viilistis, ei divinationes vanas locuii cstis, et sit,attamen et ex his, quK Apostolus memorat,
dixistis, dicit Dominus, et ego non sum locutus ? Pro- indicatur Nos vero omnes revelaia facie gloriam Do-
:

(a) Interseri malim falsos oum Rabano,s(>on.s«/e- (c)Apud eumdem, f i sicut veritatis intellcctushabet,
rare volueris falsos magislros : dc illis enim proprie sic eam inlerprelulur.
sermo oontcxitiir. ((() Supplenda voxs^-HSiu^quemadmodum
etRaba-
(l) Penes Rabanum, quai dicunt a Domino vidcntes, nus habet, sensum suum sensui congruere prophela-
falsa 3unt, neque, etc. rum.
 713 TRANSLATIO HOMILTATlUM ORIGRNTR IN EZECHIELM. HOM. IV. 714
mini spectilanteSjineamdemimniiitirin Irdii.tfoniiiimiir .\ (riinpi firri, nmni cubito manuum, sivc manus. Qui
a 'iloria i7iijloriain,quasi a Domini .spiniu [11 Cur. ia viclu corporis occupati sunt,ot nc pcr somnium
iii). Hauo laciom corporalcm omiics homines habe- quidem spirituales videre dclicias,quas nos habere
mus revelatam,nisi forte calamitatibus et angustiis vult scrrao divinus dicens: Deleclare in Domino, et
preminur.Vultus autam ille, de quo sermo Apo- (lahit tilii petitioncs cordis tui; quin6n noverunt vo-
stoli est,in multis lccttis est, et in paucis revcla- liinlatom beatorom, de qua scribitur: Torrenle vo-
tus.Quicnim fiduciam hubet in \ ita iinmaculata,in liijitatis tu,T polabis eos : requinint quasi amatores
sensu sano,in lide vcra, iste taiitummodo non ha- luxuriaj,et non amatores Dei, semper in corpora-
bet confessionis,fraudulentiffi,pecoatique vclamen; libusesse Signum autem mihi videturvo-
deliciis.
sed propter puram conscientiam,90.4 revelata fa- kiptatis carneaa, sub cubito manuum cervieal assu-
cie gloriam Domini conteraplatur.Procul autem ab- tum.Quia eniraintemporediscnmbendi ad bcnencia
sit a nobis.ut velatam habcamus hanc faciem.IIioc oorporalia videraur uti consutis quibusdam, et acu
pauca de facie, ut possimiis intclligere quid sit, pictis sub cubito 900 raanuura nostrarum, forsi-
quod sequitur •.Obfirma facicm luam saper filiaspo- tan sermo divinus per istius raodi figuram etargu-
puli tui. Ista facies, id est, principale {fiyt[j.o'i'.yJjM) mentum eos culpat magistros,qui per vaniloquen-
cordis nostri, nisi obfirmata fuerit super eo, quod t> tiam,et beatas quasque repromissiones, mullitu-
" "
intelligendum est, ut quomodo videt, sic annuntict dinem
" audientium libidini, vitiis,
' voluptatique
gentibus, illud quod aspicitur,non videtur. Irapos- permittunt. Dcbet onim Dei verbum, et Deus homo
sibile quippe est,ut aliquis sine obfirraationc vul- ea proferro, qure saluli sunt audienti, qua3 illum
tus,vagus,fluctuabundus, ciroumlatus omni vento hortentur ad continentiam, ad conversationem sa-
dootrinae,videatquod debet, videat utdebet. Opor- norum actuum.ad cuncta,qua8 homo studiosus la-
tetenim volentera intelligere habera faciem, in eo borura, et non libidinum, debet incumbere, ut
quodintelligere nititur.obfirmatam :hoc hano sem- possit ea consequi, qu»
Deo sunt reproraissa.
a
percausamprophetaturisprimumjubctur,ut faciem Cura crgo aliquis aptus moribus populi, ut placeat
suam obfirment; ut nostrara autera et nos pos- eis.quibus aures pruriunt, loquitur qua; gratanter
simus obfirmare faciem in Kvangelio, in Lege, accipiant, loquitur quae vioina sunt voluptati, talis
in Prophetis, in apostolis, obfirraa eam super magister oonsuit cervicalia sub omni cubito manus
905 Christo, et non super siECuIi negotiis. Sed Sequitur hoc peccatum habentem, ut
etiam faciat
cum in mundialibus curis aniraa nostra versetur, amictus ad velandum caput omnissetatis.Cujus au-
cum semper ardeat habendi farae,non obfirmamus tera rei figura sit etiara velaraen, cautius conside-
faciem nostram super oa,qua3 imperavit Deus, sed remus.Quifiduciara habet, et vere vir est, vola-
super ea,qu8e Deisunt adversa praeceptis. Quis, pu- ^ mcn non habet super caput suum,sed intecto capite
taSjin nobis immundus estob obfirmationem faciei orat Dominum,intecto capite prophetat per si- :

super his, quce inierdiota sunt?Quis intantum sol- gnum corporalisrei etiam spiritalem latenterosten-
licitus ct cautus, ut dicbus ao noctibus in ea obfir- dens, ut quomodo non habet velamen super caput
met cordis sui faciem.quai jubentur? Nunc quoque carnis su;e,itanon habeat velamen super principale
si intelleoturi fuimus pra^sentem scripturam quo- cordissui.Si quis vero confusioni^ velaraen gerit,
modo propheta: dioatur:(X)/irma faciem tiiam super et peccati, iste quasi muliebria velaraina habet
l>tias populi <u(,utvideat ea quaj dicturus est. debe- super caput suum.Itaque cum aliquis docuerit ea,
mus obflrmare intelligentiara,plenum in intenta- quce aurera populi mulceant, et strepitum potiua
tione cordis habere tractatum, quod sithoc, quod Iaudatorum,i|uam gemitum moveant, si blandus
significetur.ut tandem ratione superati, recedamus inimicus palpaverit polius quam secuerit vulnera,
a littera.Ac secunduraooinmunem quidera intellec- talis hora.o amiotus contcxitin capite. Cum autem
tum,videntur quaedam filiffi populi prophetantes hoc in luxuriosara orationcm dicentis se sermo fuderit,
quod sequitur admisisse peccatum.Assumentescer- et in lascivum persullaverit eloquium, contexit ve-
vicalia consuebant ;consuenti's non ponebant ea sub lamen super caput omnis retatis non raodo puero- ;

capite sed sub cuhito audientiura. et velaminibus D rum el juvenum, verum et senum. Quomodo euim
quibusdam tegebant capita universEe aitatis. Hkc faciat signa et portenta ad decipiendos(si fieri po-
sunt,quK prophetantibus flliabus populi reputantur test)etiam electos falsus Christus, et falsus pro-
quasi magna peccata. Quis autem potest in verbo pheta similiter,et hi,qui ad voluptatem meditata
:

ronsistens dieere, quia si quis cervicalia consuat, deportant.et ista semper inquirunt, qua? delectent
et consuta sub cubito ponat altcrius, delinquat, et potiua audientes, quam convertant a vitiis, faciunt
a Deo corripiatur? Quispotcst asserere,quiasi quis velamina super caput non modo puerorum et juve-
velamina faciat ad tegondum caput universaj c-etatis, num,sed (si fleri potesl) senum quoque etpatrum,
impic agat ? Invitis nobis ab ipsa Scripiura neces- intantum ut etiara eos decipiant,qui juxia laborem
sitas iraponitur,ut ab apicbus litterje recedenles, aniraa; in spiritali setate et senio processerunt. Et
verbum et sapientiam,et voluntatem ejus requira- 907 potuit quidcm dicere propheta super fllios
mus ad aperienda peccata.qu;c clausa sunt,ad illu- populi tuijijui prophetantiSed quasi homines, qui
minanda quse caIiganl,utpossimus a maledicto e.\- velamina contexantj et cervicaiia consuant sulj

Patrjl. XXV. 23
71S S. EUSEBII HIERONYMl 716
omni cubito manus, mulieres nullus inter A. iniiiadisnunpam.Qux sedisrupturum esse testatur?
sint, et
eos viri noniine dignus haljeatur, ait propheta In non sulumcerviculia, verum et velemma. Ideo jau-
:

filias populi sni, qux prophetant de conle suo, cl ea tem disrupturum,ut caput nudum flat, ut accepta
'

faciunt, quse sequuntur. Efferainataj quippe sunt fiducia.et revelatanon solum facie, sed etiam ca-
eorum magistrorum et janimcB, et voluntates, qui pite,constanter vir ecclesiasticus possit orare. Dis-
semper sonantia,semper canora componunt,et (ut rumpum velanuna veslra,et liberado populum meum
quod verum est dicam) nihil virile, nihil forte, dc tnanu i'M/)Y(.Licet vos subvertatis animas per
nihil Deo dignum est in his, qui juxta graliam et cervicalia, et velamina,ego ista disrumpens libe-
voluntatem andientium prajdicant idcirco omnes : rabo populum meum.Liberat autem populumDeus
filias potius, quam filios dixit assuentes cervicalia. per conversationem austeram,et a voluptatibus re-
Et observa proprietatem verbi, assuenles, ait, non cedentem. Et ullra non eruntin iminibus vestris in
contexentes.An ignoras quod Domini tui
lunica inmanibus vestris, qui decipitis au-
subversionem :

Jesu nihil in se habeat consutile,sed ex omni parte dientes,jam non erunt ista cervicalia Et cogno- :

contextasit ? Ist« ergo consuunt dictadiclis frau- scelis quia cgo Dominus.Si non conscissa fuerint cer-
dulenter et callide, assuentes potius quam con- vicalia,si non velamina disrumpo, non cognoscetis
texentes:et faciunt cervicalia, non in quibus ca- n quia ego Dominus. Deliciffi quippe etotium, et re
pita reclinent,sed in quibus cubitum id est, ut
: solutio non sinunt cognosci eum, qui dicit Ego :

manu3.'eorum non sint in labore,non in opere las- sum Dovainus. Pro eo quo evertisti cor justi inique.
sescant,sed sint in requie,sint in otio, sint in his Quomodo in loco signorum dictum est, quia deci-
gestis,quaj voluptatibus serviunt.H.-co autem qua piant etiamelectosDei: siccvenit Scepeutjustos quo-
diximus,ita se habere ut a nobis intellecta sunt, que hsretici supplantent.Amant enim homines vo-
sequens sermo propheta; lucidius ostendit, dicens ; luptatem:quiastatimutapparuerit,tranquillaest, et
Hxc dicit Adonai Domtnus Ecce ego ad cerviculia 909 lasciva, et deleotana sensum, et provooans
:

vestra, in quibus vos convertitis illic animus in disso- nos ad usum sui- Fugimus amara, licet salutaria
lutionem. Aperuil aenigma quod lalebat, perspicue sint, et nolumus laborare voluptatibus deliniti,
ostendens consuta cervicalia in dissolutionem ani- nescientes quia impossibile est,eumdem amatorem
marum fieri. Quis autem potest super sermonem esse Dei Propter quod Apostolus ait de pessinis,
qui legitur, audiens Deum comminantem,quia ipse quia sint amatores voluptatis magis,quam amatores
disrumpat talem subtelam,et talia cervicalia? Ait liBi{l\ Tim. \u).Et ego non avertcbam ad confor-

enim: Ecce ego, non jubeo, sed ipsa disrumpo cer- tandas manus iniqiiorum. Ego non avertebam, sed
vicalia consuta sub omnicubito manus. Dei opus omnia (jux erant,a:dificatiouis dispensabam. Istfe vero
est, omnem arguere texturam et dissolvere univer- C prophetissae effeminatae animee avertebant ad con-
sara fictionem pessimam,qua; nocet his,qui nolunt fortandaa manus iniqui, hoc est, ut fortior manus
manibus operari,sed otiosus eis uti.Ef disrumpam iniquitate fieret, ne omnino averterctur de via sua
ca a hrachiis vestris, id est, cervicalia, ne ulterius niala,et |vivificaretur, id est, nullus penitus con-
ea cubitis vestris subjecta habeatis. Et cmittam verteretur a via sua pessima,et vivificaretur. Prop-
908 anima9,quas vos subvertitis, animas eorum. tcrca falsa uon videbiiis, qui docelis jalsa. Jam vos
Quae ergo subversioest consucre cervicalia, et sub- non faciamultra conatu prospero pergere,ut possi-
jicerecubitis? Sed ut|sermonis sacramentum intel- tis insinuare quae dicitis et divinationes non divi-
:

ligas, videbis grandem subversionem esse, delica- nabitis amplius;£( liberabopopuluynmeam demantt
tum hominem juxta corpus efficcre. Talia autem yMf;'a.Oremus,ut et nos liberet Deus de nianu ta-
sunt verba hsreticorum, ubi non est conversatio lium manistrorum,qui ubicumque fuerint, ao vo-
rigida. Invenies disoipulos Valentini morihus dis- luptates audientium loquentes, scindunt ao divi-
solutos ad nihil forte.ad nihil virile tendentes , si- dunt EDclesiam, quia plures sunt magis amatores
militer et sectatores Basilidis.Dooent insuper et voluptatum,quam amatores Dei. Et scielis, quia
negare inverecunde, quasi pracepto (») quod de ego DonJnus. Si convertero divinationes vestras, si
eorum martyrio est. Non id docentquod ostendunt q feoero silere mendacia, tuno scietis quia ego Do-
Ecelesiastici, parati tollere crucem,et sequi Sal- minus. Ikec prior prophetia sequitur et alia,qu8e, :

vatorem.Disrumpit ergo,quiha!C comminatursermo ita contexitur Et venerunt ad me viri scniorum.Is-

:

Filius Dei, consutiones nequissimas. Prassta mihi, rael,'et scderunt ante facicm meam [Eiech. xiv).

Christe.ut disrumpam oervicalia in animarum con- Omnia Dei sermo perstringit, ct nullam speoiem
suta luxuriam.Sed quid aliud sequitur ? Et vela- ordinum, qui in Ecclesia eonstituti sunt, dimittit

(rt) Ilajc nempe erat nefaria Basilidis doctrina.li-
cere persecutionis tempore idola vcnerari, dum
id specie tenus,non ex animo facias. lloc ipse Ori-
genes expressius notatin fragmento oujusdam Ilo-
milire in psal. lxxxu, ex Latina Henrici Valcsii in-
terpretatione, Docct. inquit, prxtcrca, indiljerentem
rem esse Chrislum abnegarc, et eum qui sapit, ore
quidem knus in ipso discrimine negalurum esse, sed
non ex animi sententia. Confcr S. quoque Epipha-
nium ha:res. 19, cap. l.etqui ejusmodi infidelita-
temaPriscillianislispostmoduniadoptatamconfutat
S.Augustinus lib. dellaeresibus, daranatque exem-
plo S. Pelri.qui tametsi Christum ore tenus, non
vero ex aiiirno negavorit, gravioris tamen peccati
reus fuit, quod amaris lacrymis lavit.
in TRANSLATIO IIOMILlAltUM OIUGP.NIS IN EZECHIELEM. HOM. IV. 718

intactam verum universa iJBicunuiis,

;
iiios sa- .\ Spi'iiiluris quomodo quirlani homines non sinl tio-

nare desidnrat, veluti nunc qusedani ad presbyteros mines. Homo in honore positus non intelle.xit, com-
loquilur. Ea enini quK proeccsserunt dicta sunt de paratus est jumentis insipicntilms, assimilatus eis
magistsis. Idcirco ronsidcremus et de presbyteris {l'sal. xux). fste non est homo homo, sed homo
quid dicatiir, excutientos nnsmetipsos, ne quis jumcntura6'c'»cra/to vipcrariim, qtiis uslcndil vohis

nostrum presbytcr talis sit,qi:alis iutVa exponitur, fwjcrc ah ira vcnlurti (Matlli. iii) ? Talis non cst-

Et vencrunt ad mc viri scvionim Isracl, et scdcrunf homo homo, sed scrpens homo. E^j/i in fcmiiias

ante facicm mcam. Etfactns cst sermn Doniini ad mc insanientcs farli sunt,unusquisque super uxorem pro-
dicens : Fili Videamus 910accusationem,
hominis. .rimi sui liinnicbat. Et iste non est homo homo,
ut scirepossimus,utrumnecam in nobisdeprehen- sed homo equus. Absit igitur a nobis, ut talcs si-

damus.An non viri isli posueruntcogilationes suas mus, qui mereamur audire. non csse nos homines
in cordibus suis, ot pcenaminiquitatumsuarum po- homines sed aliud quid prKter homines. Si cnim
:

suerunt ante laciem suain? Numquid respondens boni et mansucti sumus, duplicamus hominis no-

respondebo eis Beati gui muado suni cordc {Malth.

: men ut sit in nobis non simpliciter homo, sed
:

v). Qui enim mundum habent oor, cogitationes homo homo. Considera an venire valeamus, (^uid
suas non ponunt in condibus suis, sed magis ha- n sit illud quod nomen hominis duplicet. Quando

bent in sermone Dei. Qui autem laborant in siccu- istehomo,qui est extorior, homo fucrit, eo qui eet
laribus curis, ct nihil aliud requirunt nisi quomo- interior homo, serpcntc existente, non est in nobis
do prsesentem transigant vitam, hi cogitationes homo homo, sed tantum homo. Quando vero inte-
suas ponunt in cordibus suis,ut puta si viderisho- rior homo juxta imaginem perseveraverit condito-
minem nihil aliud cogitantem nisi mundi negotia, ris,tunc nascitur homo,Pt lit istiusmodi sccundum
lucra corporalia, et ciborum abundantium ex his cxteriorem, et interiorom
.•
hominem, bis homo
qua; indiguerit, in quibus sollicitus est, in quibus hoino. Porro si quis in hoc vocatus, ut fiat homo
suspirat, futuram tantum alimoniara cum dolore homo, posucrit cogitationes suas in corde suo, et
conquirens,poenam cogitationum suarum posuitin pccnam suam ante faciem suam, et venerit ad pro-
corde suo. Arguens igitur quosdam presbyterosis- phetam Ego, inquit Dominus, respondcho ci in his
:

lius modi ait ad prophetam sermodivinus: Yiri isti, quibus dctinclur mens cjus. Docet nos sermo pra;-
id cst, supradicli presbytcri, posucrunt Cixjilalioncs scns, quomodo poterat singulis respondore, nec
suas in cordibus suis, pivnam iniquilatnm suarum
cl importuna admoverc mcdicamina,sed pro qualitate
posueruul aiite lacicin suam.J^emo vestrum existimet morborum congrua quajque proferrc. Animadverte
cruciatns nobis ab alio,quama nobisirrogari. Deus quod dicimus. Ad medicum decem vadunt dccem
non facit poenas, sed ea quae patimur ipsi nobis '-'
habontes spocies innrmitatum. Non omnes eodem
prKparamus. Itaque testimonio.quo frequenter usi modo curat, sed alium isto, et alium illo, ut puta,
sumus,etiam nunc opportune utamur.Ambulatc in sanal cmplastro, alii aliud tribuit medicamenlum
lumine ignis vestri, et in llammaquam accendistis nonnullis quod cauterium nuncupatur imponit,
Non est ignia alterius nisi vester,qui iigna, qui sti- alium amara, alium dulci temperal potione.ciijus-
pulam, qui materiam futuro incendio coacervastis. dam vero vulnera crassiore unguine delinit. Sie et
Dicit ergo de presbyteris, procul autem absit a no- sermo Dei pro qualitatibus hominum loquitur, nec
bis. Visi isti posuerunt coijUationcs siias in cordihus passim sapientiffi sua; ingerit sacramenta. Ait itaque
suis, etpirnam iniquitatum suarum posucrunt antc Eqo respondcbo ci in his quibus dclinetiir mcns ejus.
faciem siiam. Sed rcspoiidens respondcbo eis : Num- Ut ista videlicet curct, in quibus 919 mens ejus
quidnam digyium est istis me responderc, qui venc- detinetur, ut non faciat declinare domum Israel.
runt ad te proplietam volentes discere sermones mcos? Quicumque se ipsum exemplum non praebet bonae
Propter hoc loquare ad eos, el dic eis : llxc dicit vitfe, sed perversus incedit, iste per suam pravi-
Adonai Dominus.llomo, homo ex domo Isracl. Umnes tatem, dura ad hwc qua; non debet, inclinatur, fa-
(«) homines nali sumus homincs, sed non omnes cit quodamraodo etiam Dei populum declinare se-

horaines homines sumus, 911 sicut sapissime D cundum corda eorum.quas abalienata sunt a me.Et
nolavi, id quod in Levitico scriptum est Homo, qui hoc facit, socundum alienatum cor a Dco, in
:

homo, filiorum Israel aut advenarum, qui appositi cogitalionibus suis facit. Proptcr quod respondetur
sunl in nohis. Estote homines,homines scilicet.quia eis, in iis, in quibus detinetur cor eorum, et dici-
non omnes homines homines sunt. Ostendamus de tur Dic ad ilmnum Israel llwc dicit Adonai Do-
: :

(a) Apponcnda hic sunt qux tolidcmfere nerbiscom- factus est illis, non siiiit homines, scd homines ju-
mentatur Hieron. in Ex,cchielis cap. xiv. quxquc cx menta. Rursum qui in Evangelio audiunt,.St'r/)('«/es
hoc Origenis loco descripla apparciU. u Multi, inquit, geniinina viperarum. quis oslendil vobis fiigere a
habentes hominis faeiem corporalem, diversaruul venlura ira non suut homines horaines, sed ho-
'!

bestiarum assumunt iraagines, quas dissipari pro- mincs, scrpentcs. Et dc quibus scriptum cst Vul- :

pheta cupiens, deprecatur Dominc, in civilaie

: pci fovcas liabcnt, cl volucrcs cicli nidos ; ac de He-
sua imiigincm corum dissipabi.t. Illi, de quibus rode: Oicitc vulpi huir; non siint horaines bomi-
scriplum csl ; lloino cuin iii honorc esset iton intel- nes, sed horaines vulpes,
lexil ; compmdus est jumentis insipienlibus et,similis
 :

7<9 S. EUSEBII HIERONYMI 720

ininus, Converlimini, ct avcrlite vos a stuiliis vealris. ^ quatuor ul/iones meas misero in terram peccatricem,
Quia pollicitus cst locuturura se eis ea, quibua fuerint autem isti tres viri Noe, Danicl, et Job in ter-
dctinclur cor eorutn : ideo nunc quasi peccatoribus ra peccatrice, ipsi soli salvi erunl. In comminatione
loqiiitur dicens: Convertimini,ct avcrtite vos a stu- priraa, in qua pcenam farais a pccnis cajteris ape-
diis veslris, el averlite facies vestras. Nonne tibi vi- ruit, llliorum ct filiarum noraina tacuit.In eo vero
detur hoc facere '? ^"'acies vestro! obrirmatt-e sunt sermone, in quo beslius malas rainatus cst terrae,
super ea, qu» non debent ; convertite eas, et ob- ait : Sifiliict fiti.x coruin salvi fienl,scd ipsi soli sal-
flrmate in ha;c, quno vestro sunt emolumenlo. vabunlur, lerra aulem, ct cum paululum reticuisset
Propter quod homo homo dc domo Israel, et de adjecit:/s/ erit in in?roi7u.Rursumin comminatione
proselytis qui adveniunt in Israel, quicuraque aba- gladii : Non libcrabunf, ait, fdios, aut filias. Et in
lienatus fuerit. Potest (icri ot homincm hominera, morte similiter est locutus : Non dcrelinquenlur
sivccreatum homiiiem liorainem: seu pcrfcctura sui filii aut filiiX eorum, scd ipsi soli Noe, el Daniel,et
hominera liorainem offeclura abalienari contingit Job liberabunt animas suas.lngcna igiturnobis cura
siquidem et juslus secundum eumdem Ezechieiem expositionis incumbit, et ob id diligenter debemus
convertitur aUquando a justitiis suis, et peccat. Si atlendere, et obsecramus auditores, ut quasi ad ali-
ergo istius modi horao posuerit cogitationes suas in n quod grandespectaculum confluentes faciera mentis
corde suo, et pa;nam iniquitatis sum antc faciem intondant, no obscuritas,relaxatis sensibus, elaba-
suam, et venerit ad prophetam, ut interrogel eura tur. Non dixit in pr.-csenti, si peccavcrint civitatis
in me Ego, inquit Dominus, respondebo ci in. ipso
: aut loci alicujus accolff, sed si terra peecaverit. Et
in quo detinetur: el obfirmabo faciem meamm liomi- scio, quia simplicior quisque cum audierit,si terra
nem illum. Considera quomodo in principio spo- peccaverit, statim ad proclivem fcratur intelligen-
ponderit clementcr se responsurum, ac deinde tiam, ut lerram dicatnominatam pro his, qui mo-
quomodo,si rursus venerit, necdum eur;itus, prio- rantur in lerra verum sequenlia Scripturai istam
:

ribus verbis, oblirmabo, dixit faciem meam super statim eximcnt expositionem. 914 Cum enim pec-
hominem illum, et ponam illura in desortura. Si caverit terra, et in sua peccata corruerit, extendi-
enim non obedierit serraonibus commonitionis,sed tur manus non super habitantes terram,sed super
in delicto perseveraverit, desertum ponam eum in ipsam terram prima correptione conleritur, ut vi-
:

et in exterminium, et tollam eum de medio populi delicotabea firmamcntum panis auferatur. quasi
mei.Nc auferas nos, Deus omnipotens,de raedio po- poona sil ierne. si famesin ea obtineat,ut fruges se-
puli tui, verum conserva nos in populo tuo. Juste mini denegentur.NamJquomodohomopeccator sine
autera projicitur, qui digna facit abjectione, utau- prole, et sterilis inter maledictos punitur, juxta id
feratur a populo Dei, et eradicetur ab eo, et tra-C quod in quodam loco scriptum est (ex contrariis
datur Satanre. Et in prcosenti quidem potest quis enim contraria intclligunlur) et de justo dicitur,
egrediens de populo Uei, rursum per 9BS pmnl- non erit sino prole, ncque sterilis in vobis, et pec-
tentiam reverti ; si vero cradicatus fuerit illoexpo- catores sine liberis, et posteritate sui isterna infer-
pulo, de quo in quadam paralioladicitur vcnisse et damnantur, ut in dorao Abimelech factum
tilitate

recubuisse, et introisse quemdam,qui non habebat est (Gen. xx),etearum quarum clausit Deusvulvam
vestimentura nuptiale,dicente ad eura patrefamilias propler peccatura, quod in Isaac commissura cst:
Amicc, quoniodo liuc intrasti,non liabens vcstem nup- sic et terra quodammodo sine proleet sterilis relin-
tialem [Matth. xxn) '? atque ita pra;cipiente minis- quitur, fame missii in eara. Putas,verura est,quod
tris, ut vincientes eura manibus et pedibus, 9B4 assorere sermo pra;ludit non de habitatoribus terrs
mitterent in tenebras exteriores, difflcillime in lo- sed de ipsa terra dicitur? Possum paulisper ad al-
cuin pristinum revertetur. Sod nos non cradicabi- tiora conscendens Scripturarum testiraoniis appro-
mur verum
; et in prajscnti, ct in futuro snjcuio in bare quomodo peccator terra dicatur. Dicitur enim
Domino nostro Josu Cliristo plantabimur, et in eo
ad Adara Terra es, et in lerrani ibis [Gen. ni).Pos-
:

fructus uberrimos aiferemus, cui est gioria et im- sumusdicere,quiaelnuncdelinquensterrapeccator

perium in sfecula sfficuloruin. Amen. D sit. Sod econtrario latissimam Scriptur» silvara re-

ccnsens,coarctor ad suspicandum,quia animalissit

HOMILIA QUARTA. quod scri-
terra isla quara cernimus. Si eiiim hoc,
De eo, quod scriptum cst: Terra cum pccraveril
ptum est: Qui aspic.it eam tre-
super terra, ct facit
mihi,ut prxvaricclurprxvaricans.c.vtendcnsmiinum
incain siipcr cam, usque ad id,quod dicitur Etsi : mcrc (Ps. ciii), juxta id quod seiiptura est volumus
fucrinl Ircs viri in mcdio cjus Noc, Diinicl, ct Joh, acciperc, intclligimus ad aspectum Dei terrse motus
ipsi justitia sua tibcrabunt unimas suas (Cap. xiv).
concitari non quos Juda;i suspieantur. Nam illi
:

SlSSermo Domini,qui factus est ad prophetam asserunt Iremorem terrffi coramotioncm 9B5 ejus
de peccatrico terra loquitur, quomodo propter do- csse, verilatc divcrsum cst. Et nos
quod longe a
licta sua variis sit excruciata suppliciis, farac, bo- quippe trcmentospropter peccata nostra
solliciti et

stiis malis, gladio, morte, morte aulera rfpentina, in terra sumus, nec taracn tremor nostcr eorpus
quoe aut ex corrupli aeris vitio sit creata,aut ex quo. concutit ad tremendura :sicuti et in alio loco dici-
cumquo acciderit eventu, et dicitur : Quod si cliam tur : Super quem respiciam, ait Dominus, nisi super
721 TRANSLATIO HOMILIARUM ORIGENIS IN EZECHIELEM. HOM. IV. 722

humilcm cl quictum, ct trementem scrmones meos \ etco7idolet{Iiom.vni}.Siomm3CTeaLlura.congQmiscit

Ex quo inanifestummansuele et est et condolet, est autem creaturarum pars terra, et
(Isai. ult.) ?

humililer Doo servienteni ad sermones ejus mcnte cffilum, et cQotera quffique, qu.-c sub cffilo sunt, et

potius treracrc, quam corpore. Et haic quidem in quc-B super coelos, el liberabilur omnis crcatura a
medio diclu sunt satisfactione ejus testimonii, quod servitute corruplionis in libertatera gloriai filiorum
intulimus Qui aspicit lcrram, el facil caiii trciiicre.
:
Dei ;
quis scit et de terra, an secundum naturam
Accipe autem alia dicta de tcrra Offcnditur tcrra : suam in aliquo peccato tcneatur obnoxia? Si enim
ali Ids qui insident in, ea. Quomodo olfcnditur lerra, animal est, si rationabilis est, si indiget auditione
etquando aversatur ab his, qui in sc commorantur? sermonis prophetici dicentis Attende, coelum, et lo- :

Quando fuorint peceatores. Accipc aliud o.xemplum quar, el audiat terra verba oris mei : Et Audi, cx- :

Complaccbit sibi terra in sahbatis suis. Econtrario lum, et auribus rercipe, terra : cur non dicamus, ut
enim quajdam tcrra; sabbata nuncupantiir, in qui- inter homincs est homo audiens et faciens vcrba,

bus sibi complaceat et la;tetur. Necdum dico : At- quK jussus est facere, et alius est qui audit, et non
tende, ccctum, cl loquar, et audiat terra verba oris mei implet, quod proBcipitur, sicut et Angelus praevari-
(Isai. i). Neque aliud : Audi, civlum, ct aurihus pcr- catur ? Angclos enim non custodientes principatum
cipe, terra. Sed nec Jeremite prophetiam Teira, : suum, sed descreiites proprium habitaculum stium in ju-
icrra, audi verhum Domini, scrihc viruiii islum ab- dicio imujme diei v incul is sempiternis suhtenebris scrva

dicatum {Jerem. xxii). Multa nos latent propter bit{Judx i).Qaa.ndo orgo Angeli(/)) praevaricantur^et
paupertatem memoriae, propter ingenii tardita- alii sunt, qui Dei prKcepla custodiunt, et judicium
tem. Multa sunl qua3 condidit Deus rationabilia, ct non solum hominum, verum etiamDei,
prffistolantur
sunt capacia, non solum principalus ct polestates, 917 tam do his, quae in Apo-
ut frequenter diximus
ct reotores tenobrarum istarum, verum etiam et in calypsi conscriptasunt, quam etex aliis innumera-
meliore parte thronos, dominationes, et caetcra, quee bilibus quare, inquam, non terra; et aeris judicium
;

in nostro intelleotu Apostolus reliquit dicens : Et sit futurum ? Si autem non putas huic dispulationi
super onine nomen, quod nommalur non solum in consentiendum, per quam asserimus omnem creatu-
sxculo isto, verum et in futuro {Ephes. i). Aer quo- ram judicandam, audi et aliud testimonium de ter-
que animalibus plenus est, secundum ejusdemApo- ra. Interrogat Deus Cain, qui occidcrit Abcl fratrem
stolitestimonium prajdicantis In quibus uliquando : suurn et post multos sermones quos in Genesi le-
:

ambulaslis secumhim sxculum mundi hujus, secundum gimus, ad extremum de terra dicit Maicdicta tcrra :

principem potestatis et aeris spirilus, qui nunc opera- qux aperuil os suum ad cxcipiendum sanguinem fra-
tur in filiis diffidentix. Est ergo terra, et universa tris tui de manu lua {Gen. iv). Ego nec illud praeter-

916 animalia, ct per partes anirnalium varietatos. 60 : Malcdirla terra in operibus tuis : et econtrario
Quando enim rursum complacet
offenditur terra, et si quando bonedicilur. Legimus maledictam, et et

sibi in sabbatis suis, non omnis oflendilur, non om- benedictara Dei vocibus terrara. Vides ergo, quia
nis exsultat. Quodammodo enim orudita est cum ha- raerito dicitur Congcmiscil omnis crcatura. Etutad
:

bitatoribus suis, et didicit sabbata sive in umbra> prajcedens reverlar exemplum, offonditur terra in
sive in veritate juxta naturne suae agere qualitatcm. insidentibussibi.Puto quia terranosut mater susti-
Unde sacratiore quadam intelligentia sabbatismus nens, et iKtotur super bonis filiis, et doleat super
exercetur post septem annos terra^ sanctie, donec peccatoribus. Ita quippe patri (ilius insipiens dolor
complaceat Deo in ea habitarc. Si vero peccatores est, et ei matri, quic gonuit eura. Et non solum huic
in ea fuerint. jam non uUra per seplimanas anno- patri et matri, dc quorum semine orimur, sed et illi

rum, sed per septuaginta terra sabbatum gerit. Ila- matri, quae vere mater nostra est. Accepitque Deus
bemus sermonem de septuaginta annis tam apud humum de terra,et plasmavithominem.Igiturterra
Jeremiam {Jcrem. xxv), quam apud Daniclem {Dan.\x\ maternostra esl: la^tatur quando filium justum sus-
sanctis lilteris consignatum, ct futurum est ut in die tinet. Lajtabatur terra fercns Abraham, Isaac et Ja-
judicii non solum homo, sed etiam (a) univorsa con- cob. i ^clabatur tcrra in adventu Domini nostri Jesu
ditio judicctur. Oinnis quippe crcatura congcmiscit, n Christi, dignam se cernens filii Dei sustentatu. Quid

(a) Nempo sideribus ipsis atque elementis Origenes Excusare autcra iUum nititurS. Thomas, p. i, qu.
bene vel malo agendi potestatom aflinxerat. Vid. 113, art. 7, et Genobrardus in Collectaneis, quasi
Huetium, Origenianor. lib. u, qua;st. 10. id sibi voUierit, Angclos duci in judicium pro pec-
(/)) Soleranis hic orrorest Adamantii. Angelos ve! calis houiinum, non quasi rcos. scd quasi lestes, ad
nobis gubcrnandis delegatos, vel Ecclesiarura regi- convincendum homiiies dc eorum ignaria. At vero
mini adhibilos, pro hominum sibi conimendatorum Angelis ouinibus, ut Huetius notat, primam gra-
beno gestis mercedem, aut pro pecoalis damnatio- tiam morte sua promeruisse Christum, et iis qui in
nem, et culpam recepturos. Errori ansam dedisse intogritate perscverarunt, bcneficium illud sanguine
apparet pravc inlclloctus locus in j\pocalypsi, ubi suo itnpetrasse, per Ecclcsiara credere licet. Quod
Asianarum Ecclesiarum Angeli, qui non alii quaui quidemCyrillus, lib. ix de Adorat., Augustinus lib. i

episcopi sunt iisdoni Ecclesiis prKfecti, laudibus,
aut reprehensionibus,pro raeritis cxcipiuntur.Sicut
ct ille I Cor, VI, 3: Nescitis quoniam .inijelos judi-
cabimus : ct ex Petri altera ii, 4 Angelis peccaidi-
bus non pepercit, atque hissimiles in Scripturis alii.
de Consensu Evangelistarura cap. .3.3, aUique Patres
videntur consuisse. Vide eunidem Iluetium, Orige-
nianor. lib. sccundo qua;st. 5, num. 14, et 21 et
: seqq.
 !

723 S. EUSEBII HIERONYMI 724

necesoc eet dicere de Apostolis, ct prophcliB, cuin A ^' jiLatores terr.-c, iit qiiidam pulant, nunc pro

de Domini advenlu scriptura sit : Omuis tcira rlamat terra 919 (n) nominat. Si enim habitatores terra?
cum Ixliiia '/
Coudlcntur et miserabiles Judiei tioec per lerram accipi vclit, superfluum fuerat dicere :

de Ghristi prKsentia praedicari, sed stulte ign.irant Auferam ex ea hominem et pecus. Gaudet enim terra
personam cui videant impleta quffi dicta sunt.Quan- quando plena "ist accolis mocretcum id quod dici-
:

do enim terra Britanniae anto adventumChristi uniiis lur, acciderit Auferam ab ea hominem el pccus. De
:

Dei consentit rcligionem? Quando terra Maurorum, quibus si Dominus, vobis oraiitibus, ministraverit
quando lotus seir.el orbis? Nunc vero propterEccle- sensum (si tamen scnsus Domini eapaces fuerimus
sias, qua; mundi terracum
limites tenent, universri effoctij.volumuspaucadisserere.Quomodopoenama-
lajtitia clamat ad Dominum
etcapax estbo- Israel, tris est in exsilium destinata; privari filiis, aut certe
norum secundum fines suos. Statui/que fmes genlium fllios suos ad aliam videre provinciam destinari sic :

juxla numcrum [iliorum hrael, ct facla est pax Do- quodammodo matcr nostra terra flagellatur pro pec-
mini populus cjus Jarob, funiculus hxreditatis cjus catis suis a lleo, quando aufertur ab ea homo et pe-

Israel {Dcut. xxxn). Capax cx, la?tatai- quando homincs habet, magis autem
inquam, ut animal cus :

juxta partium qualitatfs, ct quando habet homines optimos, et in Dei studiis vi-
bonorum actuum, et
malorum in quibus^flS autlaudcm mereatur, aut n ventes, sicut supraexposuimus. Dicitur ergo, (/unre-
poenam. Cum igitur dicitur Terra, qu,T peccaverit : do lerra peccaverit, quasi dicatur, si quando pecca-
mihi, ut delinqxuit delictum, mysterium quoddam si- verit mater, auferam de domo ejus filium sic et :

gnificatur. Aliter quippede habitatoribus, aliterde nunc auferam de ea hominem. Laetatur quippeter-
ea dicitur.qua? inhabilatur:C.('/«»i et tcrra pcrlrans- ra non super bestiis et feris rabidis, sed super pe-
ibunt [Malt. xxiv). Cur coelum prajtergreditur, cur cudibus, qui placida et mansueta animalia diligit.
terra pertransit, nisi quia transitus sui quaBdam di- Et auferam de ea hominem et pecus. El si fuerinl
gna fecerunt? Et alio loco Corrupta est, ait, omnis
: isti tres viri, de m^dio ejus. Quoraodo potestin terra

tcrra {Gcn. viV Quando c-orrupta nst ? ante diluvium, peccatrice trium istorum pariter numerus commo-
non quod per inundationem diluvii sit corrupta Ait rari ? Quomodo tam diversis temporibus, viventium

ergo : Tcrra quvc. peccaverit mihi, ut delinquat dcli- potest inter se vita conjungi ? In pra;sftnti legimus
ctum, extcndam manum meam, ct contcram ejus fir- in peccatrice terra eos pariter consistere, id est,

mamentum pa7iis. Extendens Deus manum suam su- Noe, qui in diluvio Danielem, qui in capti-
fuit, et

per peccatricem terram, famem immittit in earn. vitate Babylonis commoratus est, et Job, qui tem-
Possum et aliter interpretari, quia terra aliquando poribus patriarcharum et Moysi vixisse perhibelur.
delinquat. Terra quippe est aniraa nostra, ut in pa- Hoc enim tempus invenimus vitae Job. Quid ergo
rabola Evangelii significatur {Matt. Anima pe- L possumus dicere? IVIeminissc debemus(uts8epe jam
xiii).

tra, anima terra bonaet fertilis
tiam.Ista igitur terra ssepepeccal ,saepe non pcccat.Et
siquidem peccaverit, extendit raanum supor eam, et
conterit omne firmainentum panisejus.Neconteras,
OmnipotensDcus, lirmamentura panis ab ista terra
nostra, quin potius largire nobis semen tuum, ut fa-
ciat in nobis fructum centuplum. Et emittam in eam
per multam patien- diximus) quia ut homo horainem generat, et Isracl
generat Israel. Israel quippe cum esset Jacob, gene-
ravit Israelpopulum. Et invenimus in Scripturis,
Israel nomen tara in uno homine quam in universo
populo dici. Si non solum Israel Israel, verum et
Ruben generatRuben,et SimeongeneratSimeonem,
et Levi Levi, et Judas Judam, et reliqui omnes,. qui

famem, et toUam de ea hominem et pecus. Quomodo in tribu Juda sunt ab illius stirpe venientes, Judaa
possum tam reconditas res in publicum proferre? nuncupantur et replicata; sunt ScripturaB in tribu
:

unde uiihi ut exponere valeam, cur fames, cur fer- JudahominibusJuda.Eaqu,-Bin9?Obenedictionibus

tilitas, cur abundanlia, cur egestas terrai accidanl ? Jacob,perMoysendeRubenet Siraeon etLevi et Juda
prolunduin diritiarum sapientix et scientix Dci dicuntur(Gt«.xi,ix),etC£eteris nonsicconveniuntpa-
Utrura propter homines et animarum malitiam im- triarchiSjUthisqui cognomineseorum propterfami-
mittatur fames ? an propter Angelos, quibus sunt liaj radicem exstiterunt. Benjamin lupus rapaxadma-

commissa lerrena, si peccaverint, accidant ea quK r\ tutinumcomedit,ctadvcsperamdahitescam. Benjarain

videmus accidere? Si aiitem sunt quidam ccclestis ille numquam fuit lupus rapas. Benjamin ill« num-

dispensatioiiis minislri.qui fructibus pra;sunt,forte quam invesperaindeditescam sed is,qui natusestex

;

el propter illos infertilitas terrfe eveniet. Pturima tribuBenjamin,lIebra3UsexHebra;isjuxtalegemPha-

enim opcruin ejus in absconsis sunt. Non possuinus risa;us,circumcisusoctavodie, Benjamin prEedicaba-
magnitudinem sapienlix ejfari. Arenam mariset pla- tur lupus rapax ad matuliaum comedens,quando ju-
vise stillas, et dies sxculi quis dinumerahil ? Altitudi- veuisfuit,etin vesperamdanse.scam,quandocredens
nem cwli, et lalitudinem terrie, ct profundum sapicn- cibum a se Ecclesiis inslitutis.Igi-
spiritalem piv-ebuit
tix quis iiivestiijabit (Eccl. i) ? Varie ergo mittilur Benjamin geoerat.Quomodoergo homo
tur Benjainin
fames supcr peccatricem terram. Et aujcram, inquit, exhomine,Benjamin ex Benjamin, sic JudaexJuda,
ex ea Iwininem ctpccus. Alius estterra, aliud horao. Ruben cx Ruben nascitur, Ruben quippe vivat et

((() Expunximus hic alterara negandi particulam perperam iatrosam.

m TRANSLATIO HOMILIARUM ORIGENIS IN EZECHIELEM. HOM. IV. 726

non moriatur, et sit multus in numero, Intantuin ^ quippc liiio.s liuljucrit Noc, quomodo filii Danielis,
non erat de patriachia sormo, sod dc populo, qui, docebuntur,qucm ennuchum fuisse Judaji tradunt ?
dc patriarclia doscensurus erat.Gur h,TC dicta sunt '? Verumquiafertilisetsanctafuitanima illius, et pro-
videlicct ut prvsentcm locum exponerem de Noe, et pheticisdiviniaque sermonibus multos liberos pro-
Daniele, et Job. Quoraodo enim Israel Israel gene- creavit,idcirco dicitur : Si fuerint in tempore illo,\e
rarat.et Job Job, et Ruben Ruben, reliqui reiiquos ;
isto,ut Noc ct Daniel et Joh, el ipsi soli salvabuntur.

sic Noe Noe. Et dicam quia de filiis Noe, Sem Noc Et nos ergo possumus fleri Daniel, et ut non enume-
fuerit. Cham vero non fueritNoe : noque enim ha- rem omncs sanctos, possum esse Paulus, si fuero
buit similitudincm patris sui.Et utnonomnes, qui imitatorejus diceniis Imitatoresmeiestotc(l Cor.xi);
:

exAbraham Abraham.licet sint de semineejus,

filii si cauterium, quos signatus est Paulus,habuero ; si

non quoniam peccatores sunt: sic

suntfilii ipsius, eamdem figuram, qua ille figuratus est in Christo,
hi qui habent similitudinem factorum Danielis, Da- possedero, per quam,utbonus pater,aiebat : Filioli

niel sunt ; qui imitantur patientiam Job, Job fiunt. mei, quos iterum parturio, donec Cliristus formelur in
Noli ergo dicere BoatusNoe,quoniamdignus etfcc-
: vobis [Gatat. iv). Si vcro ex dissimilitudinesignaculi
tusest, ut in diluvio solus eligeretur a Domino, et 911 coarguor, quia aliam formam habuerit Paulus
caeteris inundalione pereuntibus, jumsuis servare- _ quam ego in anima habeam, me ipsum decipio di-
tur incolumis sed considera, quia si et tu feceris
: cens Filius meus es tu, semen Pauli. Noli mirari
;

ea, quaj fecit Noe,erisNoe. Audi Salvatorem dicen- quod filius Apostoli fias.Habeto virtutes.et eris filius
tem Si essetis filii Abrahx,opera Ahi-ahx faceretis
: Christi. Filioli,m(\m\., adliuc pusillum vohiscmn sum
{Joan. viii).Igitur si quis fllius est Abraham,facit ge- [Joan. xiii). Gum autem fueris Christi, eris et omni-
sta Abraham si quis filiusest Noe,facit opus Noe
; potcntis Patris,quia unum sunt, unitaeque naturae.
:

si quis filius est Danielis, facit id quod fecit Ad hoc laborat justus, in hoc studium suum omne
Daniel. Si quis sequitur per quod gloriosus ef- convertit, ut Danielis et Job, et Noe,et Abraha; fi-
fectus est, ut puta omnis qui substantiam suam lius ostendatur ad adoptionem Dei,el jam non voce-
perdit et sustinens
; patienter tam jacturas re- turhominum nominibus,sed vocabulis filiorum Dei.
rum 9^1 familiarium,quam mortes filiorum.dicit: Sjergo fucrinl tres viri w/z. Non indiget Spiritus
Dominus dcdit,Dominus ahsbdil ut Domino visumest, ; sanctus, ut etiam nunc Noe etDanielem, et Job os-
ita factum est : sit nomcn Domini hcnedictum in sxcula tendiit;Tm' viri isti in mediocjus. Dicit mihi eruditus
{Job, i) : qui incenditur corporis malis,et fiagollatur auditor Tres in praesenti nominantur, sermo vero
:

vario malorum suorum dolore, et nihilominus in tuus plurimos affirmat,et Daniel ot Job, etNoe. Gui
ipsis suppliciis glorificat Dominum qui potest re- sic respondebimus:Omnis multitudo similium unus
spondere divina,et inter cruciatua propheticam vo- C est, et non plures,qui similes sunt. Non plura cor-
cem emittere,qualememisit Job,imitatorest Job.At- pora.sed unum corpus omnessumus, juxta id quod
que ita i.i hunc modum cl Noe.et Daniel, et Job in scriptum est: Vos aiitem estis corpus Christi,ctmembra
eodem possunt tempore reperiri. Quia autem nunc e.v parte.Et Salvalor noster vcnitquierereetsalvarcquod

Ezechiel non de his dixerit, quos in Scripturis lecti- perierat (I Cor. xii), in sacramento nonagintanovem
tamus,videlicet quos auttranslatio,aut mors de prae- ovium non errantium.etunius perditae. Kfraz/quippe
sentivita subtraxeritjde alio quoque loco approbare filius hominis quserere eisalvare quodijerierat.Qnomo-

conubimur. Danielqui traditusestEnnuchorumprin- do enim unum corpus plura sunt corpora, et una
cipicum Anania, Azaria, Misaele (a) enuuchusfuit, ovispluressuntoves,qua3 perierant,hoc pacto omnes
et est in pra3senti dictum -.Noe cl Danicl\et Job, fiiios Noe,Daniel, et Jobin unum Noe, Jobet Danielemre-
et filias non liherabunt [Dan.i), el reliqua. Fingamus diguntur./pii injustitia sua salvabuntur,dicit Dominus

(a) Hebraeorum ha;c proprie sententia est,quam et le^imus : Et di.vtt rcx Asphanex, principi cnnuchorum,
studiose promovent,ut hac de causa Danielem c pro- ut inlroducerctdc filiis cajitivitalis lsrael,ct desemine
phetarum numero excludant, juxta Moysen, qui rcijio, el dc phorlhunimim pucros, in quihus non essel
eunuchos a coclibus Israelitarumjussit cxsulare, R. macula, pulchros facic, et intclligcntcs sapientia. Et
Eliezer,in Plrkecap. 52: n Isti aulem fucrunt Daniel. '
argumeniatur.si de scmine regio electi sunt Daniel
Chanania,Michael,et Azaria, qui iaeti sunt ennuchi et tres pueri de semine autera regio ennuchos fore
;

in palatio regis Baboi,neque generarunt lilios. » Ori- Scriptura prxdixit,hos esse,qui ennuchi facti sunt.»
genes paulo inferius ex ipso Danielis libro ronstarc Quin etiam in Gommontar.in Danielcmi,5:<iUndeet
hoc ait " Quid respondebis mihi de Daniele?Ethic
: arbitranturHebra^i, Danielem, Ananiani et Azariam
ante captivitatem in patria iloruil nobilitate, et fuisse eunuchos impleta illa prophetia, qua; ad
:

dcinceps in Babykmem translatus ennuchuseffectus Ezechiam perlsaiamProphelamdicitur: Etdesemine

estjUtmanifcsteexlibroipsiusintelligipolest. »Quod tuo iollcnt el facicnt cunuchosin domo regis. » Aliorum
rursum luculentissimeexponit ex Hebneorumtradi- quoque Patruni hffc videtur luisse sententia, ex lau-
tionibus in Gommont. in Matth. Sed et Hieronymus Sanctus tamen Epi-
dato IsaUt valicinio derivata.
nosterconcinit lib. i in Jovinianum « Superfluum : phaniusinvitaDanielis,euinproennuchohabitumob
autem est de Daniel dicere, cum Hebraii usque ho- morumtantunmiodo castitatem atque integritatem
dieauturaent,etillum ettrespueros fuisse enuuchos. putat in quam sententiam plerique alii postmodum
;

ex illa Dei senlentia, quam Isaias loquitur ad Eze- concessere. Josephus non ipsum de nomine Danie-
chiam Et de filiis his, qui nascentur ex te, lollent et
: lem,sed aliquot ex his,quos sibi pueros Nabuchodo-
facientennuchos indomo rejw.RurBumque in Daniele nosor selegerat,ejus fuissejussu essectos tradit.
 :

727 S. EUSEBII HIERONYMI 728

Adonai. Prius(a) nomenDei quatuor litterarutn est, A Dei esse asserunt veritatem, et fcequenter dicunt
quod interpretatur naturaliterDeus.923Ergo emit- Futurum est ut unusquisque nostrum precibussuis
titur propter pecoata terrfe fames. Terra vero se- eripiat quoscumque voluerit de gchenna et iniqui- :

cundumomnes sensus quossiipradiximus.ct quos- tatcm introducunt ad Dominum.non videntes,quod

cumque intclIigentiiT auditorum rolinquimus.ut ex justitia justi supereum erit.etiniquitasiniquisuper
nostris dictisipsi sibi alias intelligentiasreperirent. eum,et unusquisque in proprio peccato morietur,et
Videamus autem et aliud opus irae divina; emitten- mihi conduoit martyr
in propriajustitia vivet.Nihii
tis in terram peocatricem bestias pessimas. Aiunt Pater, non bene vixero, et ornavero generis mei
si

etiam Judaei, si quando lupi homines devoraverint nobilitatem, hoc est testimonium ejus, et confes-
impetum faoientes in domos, ct caiterM bestife, ut sionom,qua illustratusest in Christo.Nihil prodest
historia refert,leones quondam inhumanum genus Judaeisdicentibus: Nos de fornicaliouenntinon sumus,
immissos, tempore ursos,istiusmodi devora-
et alio unum patrem habemus Dominiim{Joan. viii),et post
tiones ex Dei indignatione descendere.Et hunc inte- modicum; /Ifcra/wim paler noster ci/. Quaecumque
rim sensum,ut sequamurlitteram ab altiori intellec- dixerint,quaecumque sibiassumere voluerint,si non
tu recedentes, num sequi videmus prophetam. Qui habuerintfidem Abraham, incassumgloriantur. Ne-
autem spiritalis est,judicans omnia,et anuUodiju- „ que enim ideo salvabuntur, quia suntfilii Abraham
dicatur, confidcnter dicit multas esse bestias,quas Quoniam ergo quidam non recte opinantur, neces-
emittit Deus in peccatricem terram,si tamen terra sario interposuimus etiamsensum litteriedicentis :

nostra peccaverit Advcrsarius nosicr diabolusut lco

: Filios el filias non liberabunt Noe, Daniel et Job, sed
rugiens amhulat quierens quem devoret (/ Pel. v.jllla ijisi soli saivi erunt. ^emo nostrum confidat in justo

quoque historia, qu» Scripturas diligenter obser- patre, in matre sancta, in fratribus castis. Beatus
vantibusin planum se prffibnt intellectum,istiusmo- homo,qui spem habet in semetipso, et in viareota.
dihabetsignincationom:quanduduoursiadparvulos Ad eos autem qui in sanclis fiduciam habent, non
missi sunt, qui contumelias faciebant prophetae,di- incongrue proferimus exemplum Maledictiis homo, :

centes Ascende, calve ; ascende,calve. Ursinamque

: qui spcm habet in homine (Jer. xvii). Etillud :Nolile
illi signum erant aliarum bestiarum, qua? vere ronfidere in hominibus. Sed et aliud :Bonum esl con-
fera;, vere sunt rabid*, quK mittuntur in hanc pec- fidere in Domino, quam confidere in principibus (Ps.
catricem terram. Procul autem absit a nobis, ut cxLV. cxviii). Quod si necesseestin aliquo sperare,
besliai ad nos pro Dci ultionc mitlantur,quin potius omnibus derelictis, speremusin Domino dicenles :

in oratione dicamus Se tradideris hestiis animam

: Si consliterint adversum me castra, non timebit cor
confitentem /zii.Egonovi perseverantes in fidejustos meum.i^nm haec se ita habeant,etiam alia nobis quaes-
feristraditos,etlaceratosabeisconsummassemarty- C tiaoboritur, quamdiligenter debemus excutere, ut
rium,nec tamen beatosessc desisse. Nonenimbes- Scripturarum veritaselucescat: Quarecumtantisint
tiisfuerant traditi spiritalilius et invisibilibus, qua; justi,nunctantummodotresnominantur,Noe,Daniel
lacerant animas peccatorum, ot dentes suos in im- et Job'?9?5 Audiviquondam aquodamHebra>,ohunc
piorum corda dcfigunt. Queraadmodum enim si locum exponente atquo dicente,ideo hos nominatos,
pastor ex ore leonum evellatduocruraovis, vel ex- quia unusquisque eorum tria tempora viderit, te-
tremum auricula3,ita evellcntur filii Israel.Traditur tum, triste, et rursum iKtum. Vide Noe ante dilu-
ergo aliquando, terra bestiis, ad eversionem,ut au- vium,considera mundum integrum,eteumdem,post
feratur ab ea homo rt pecus (Amos iii). Et ob.serva Noe in totius orbis naufragio solum cum filiis suis
diligenter differentias comminalionum. In prima etanimalibus in arcaservatum: considera quomodo
comminationefamis ait : Ipsj soli salvabuntur, 9?.| post diluvium egressus sit, et plantaverit vineam,
Noe, Daniel etJob. In secundavero, ubi bestiasim- quodammodo secundirursus orbis creatorexistens.
missurum se esse testatur, filii et filia; nuncupata; Talis est justus:vidit (A)mundum ante diluvium,id
sunt Verumlamcm ipsi soli salvi crunt,iicit Adonai
: est ante consummationem : vidit mundum in dilu-
Dominus Qui locus dupliciter Ac pri- intelligitur. vio,in corruptionc ct in interitu peccatorum, qua?
mum secundum communem sensumexponamus ob n in die sunt eventura judicii : rursum videbit mun-
nonullorum insipientiam, qui sensum animi sui, dum in resurrectione omnium peccatorum. Dicit

(a) Eumdem errorcm crrasse videturHieronymus,
sive ex Origene properanti calamo descripsisse in
Commentariis in Ezochiel. lib. ix, cap. 28 « Uhi-
cumquc, ait, juxta LX.\, secundo ponitur /*o/)?»(;(s,
/)o»?(7/(ws,primum nomcn tclra^;rammaton est, quod
Ueum pertinet, el ineffabilc dicitur:Se-
propric ad
cundum commune,quod sa^pe in hominibus invoni-
tur. "Uixinius vcroin euui lucuin,oumplaneconslet,
mutarint; nam alibi.sivc cap. 6, rectisime contra-
rium docet. AtOrigenis testimonio quam recte istht^c
: aptari possit modicina, non video, neque enim hic
Inntum expressisverbis.sed etinlerius, homilia 12,
satis luculenter idem asscrcndo fallitur.
(6) Redolet hic lucus scntentiam illam Origenis,
quae in cjus scriptis tam sspe occurit, finem im-
positumiri daranatorum poenis tura plenam om- ;

inEzechicli&,dequasermoe8t, prophelia, pcrpctuaui niuin i-Kwxzi-siTnvi, et porfeclam fclicitatem futu-

ecoiitrarioconsiietuilincm obtinere, utprinium cnm- ram, cum Dcus crit omnia in omnibus. Dicemus
muno, alteruin Ijei proprium sit nonien, vidcri non hacderepaulo fusius infra ad homiliae 10 per-
S. Doctoris, sed scribarum velerum hunc fuissela- quam similem locum.
psum, qui numericas notas 1 ct 2 temere ibi com-
729 TRANSLATIO HOMILIARUM ORIGENIS IN EZECHIELEM. HOM. V. ino

mihi aliquis : Concedo de Noe, ut tria tempnra vi- A tanlum est : in secunda vero et terlia, quam nunc
derit quid respondebil mihi do Daniele ? Et hic conamur exponere, filiorum ct filiarum nomen an-
anle caplivitatem in patri.i; lioruit nobilitatc, et nexum est, id est, in romphaia, qua corruunt, qui
deinoeps in Babylonem translatus, eunuchus elTec- ca;de ejus digna fecerunt. Quiest ergo iste gladius
tus est,ut manifeste ex. libro ipsius intelligi potest romphrea, quam nos formidare debemus,nc
id est,

vidit et revcrsionem in Jerusalem. Ut autem pro- quando mitlatur super tcrram nostram, super ter-
betur, quod ante captivitatem in .lerusalem lucrit, ram 927 quam figuraliter exposuimus, ut et no-
et post captivitatemeunuchus cfTectus sit assuma- bis neoesse sit transire pergladiuin duplex aliquid
mus id quod ad Ezechiam dictum est Accipicnl de : habentem in pccna'?Aabitus quipoeipsius gladiidi-
filiis tuis, el facient spadones in domo regis (Isai. vidit et secat eum, inlertur
in quem
si vero ad :

xx.xix).Ueinde post sepluaginta annos invenitur de- acumen etiam tactus ipse poenalis est,
aciei ejus

precans Deum, ut completo jam lempore captivi- dupliciter torquetur,qui hoc gladio puniendus est.
tatis, rursum ingrediatur Jerusalem.Habemus ora- Scriptum est enim Slaluil iijneatn rompheam, et
:

tionem ejus in volumineproprio conscriptam [Dan. Chcrubin cnslodire vinm liyni vitx {Gen.][i).El quo-
ix), nec tamen 926 possumus invcnirc ubi sit modo si gladius acutus et c«dcns inferatur in cor-
mortuus. Vidit ergo tria tempora.ante captivitatem t> pus.duplicem tribuit cruciatum adustionisot ceedis:
in captivitate, et post captivitatem,Talis justus est sic ct romphaea, qua3 ad custodiam Paradisi statuta
Videamus autem, an et Job tria tempora habucrit. memoratur, quam nunc ob ezposilionem gladii
Fuit quidem locuples: erant quippe ei ovcs septem pra3sentis assumpsimus, duplicia infert tormenta,
millia, cameli tria millia juga boum quingenta, et dum adurit et dividit. Ut autem necessarium ali-
supellc.v multa valde, filii septem, et filia; tres, quid, ex quibus Deus scnsum nostrum illuminat,
Deinde accepit potestatem diabolus adversus eum. in loco pra3senti interponamus, accipe excmplum.
Vide tempora commutata. Dives in liberis pater, Aiunt studiosi medicinalis diseiplince, ad quasdam
repente orbus efficilur divesin censu Dominus,ad
: corporum ourationes necessariam esse non solum
ultimam deducitur egestatem ecce duo terapora : sectionem ferri, verum etiam adustionem.Nam ad
Post haec apparet ei Dominus, et loquitur ei de eos, qui canceris veterno computresount, canden-
nube, et ipse Job ea, quaj sunt libro ejus scripta, tem sive novaculaj laminam,sive quodoumqueacu-
respondit (Joh. i). Igitur in primo tempore Dei lau- tissimi ferri genus adhibent, ut per ignem radioes
dibus praedicatur; in secundo tentationi traditur, et canceris evellantur, per incisionem autem putrida
sffivissimo ulcere percussusapedibususqueadcaput caro trunoetur, et via pateat medicaminibus inji-
tristia et dura perpetitur.Ad extremum fact» sunt ciendis. Quis putas,nostrum canceris,ut ita dioam,
ei oves quatuordecim millia cameli sex millia.juga C habet similepoocatum, ut non ei sufnciat,aut sira-

boum mille, asinaj pascentes mille, et nascuntur ei plex acumen ferri, aut sola ignis adustio,sed utra-
fllii septera et fili® (Job. ull.). Atque ita et in Job que adhibeantur, quo uratur, el secetur? Audi Sal-
tria tempora deprehendimus,qua3 in justis homini- vatorem rationem ignis et ferri in duobus loois si-
bus reperimus.Tria vident justi tempora jpraesens, gnifioantem. In alio loco ait Non veni mitlere pa- :

et commutationis, quando judicaturus est Deus.et ccm super lcrrani sed yladium (Matth, \). In alio ve-
futurum post resurreotionem mortuorura, id est, ro ]gncm veni mittcrc super tcrram, et (a) utinam
:

vitae coelestis perpetuitatem in Christo Je.su, cui
estgloria et imperiura in sa;cula sa^culorum.Amen.
HOMILIA QUINTA.
De eo quod quatuor ultionespessima3,id est, gla-
jam ardeat (Luc. xn).Igitur defert utrumque Salva-
tor, gladium et ignem,et baptizat, qu£e non potue-
runt Spiritus sancti purificatione purgari. Sacra-
menta divina sunt inlTeabillia, soli Deo cognita
:

dius, fames, bestia^ mala3,et pestilentia inducun-
lur super terram peccatrioem et de parabola
qua dicitur Fili hominis, guid fiet ligno vilis
:
(Cap. XIV et XV.
925 Fames, quae propter peccatricem inducitur
terramjuxta possibilitatem nostrarum virium dis-
plus tamen in gratiarura donatione, quam in tor-
: mentorum varietatibus constituta.Neque enim me-
dici cx disciplina artis suai rationabiliter eos, qui-
bus raedentur,secant,urunt,dantqu8 poculum araa-
J)
rissimi temperamenti, 928 multaque alia, prout
causa postulat, faciunt Deus autem universitatis
:

cussa est, et post famem de bestiis pesaimis dixi- Dominus sine rationabili quadam sapientia, el si-
mus, quas immittet Deus super peccatores. Qua- ne dispcnsatione digna m.njestatis sua; prrnas tan-
tuor enim ultiones in principio proposuimus.cqui- tum infcrt peccatoribus. Neque enim,ut existimant
bus reliquaj du;e sunt de rompha3a,et de morte.Et ad hoc tantum adhibet s-upplicia, ut torqueat, sed
in prima quidem filiorum cl 926 filiarum nomen quasi pater scit vulnera omnium nostrum: scit qua

(a)SoripseritOrigenes quemadmodum in cemmen- quod hodiernis codieibus scriptura est, /.'xl t!

in
tariis in Exodo, ubi hupc ipsum laudat Luo;c lo- OiXw Grutius ab Huetio laudatus ita
Et r,5r, tzvrJ-^Gr,;
CUm,lIUp T^XOUV fJ0(A),6Tv ETlt TT|V YV^/.aJ ELTE. tJS/j EXXri dislinguit, xctt ti 0£>,(o e! r,or| c(vr;oOr,,sicque expo-
;

Iqnem veni miltcrc in lerram, atiiue utinamjam ar- nii :Quid antcm csl quod oplo ? Ikiiiam jaiiijam ac-
sisset Quod si non ita conoeptus Luoa; textus ipse cendalur : ostenditque satis erudile st cum indica-
tunc fuerit, haec certe fuerit scntentia, quam probe tivo, Wmnm, apud Uellenislas signilicare.
retinuitjdum locum ex memoria recitat, Id ipsum
 731 S. EUSEBIl HIERONYMI 732
ex causa, quort uleus natum sit,qu;o putrrilu inin- x qiiuliinr ibidiclas mea pessimas, roniphxamet famen
licis aninic-e, ex quo ducatur exordio, qualis spe- et beslias pcssimas, et mortem inimisero. Quo ? non
cies doloris, ex quo peccalo veniat: scit cL formas, super terram, sed supcr Jerusalem. Terra enim si
modos, et iiumeros peccatorum qui semel, bis, ; puniatur, sufficit ei una correptio. Si autem corri-
terque peccaverit; qui inuna specie delictorum sae- piatur Jeru5alem,super quam invocatum est nomen
pe ruit, qui in diversis vitiorum speciebus singulis Dei(II /'f/r.ii),quatuor ei cruciatus pariter inferun-
tantum vocibus erraverit, Ha;comnia nos juxta sa- tur.Multo uobis utilius fuerat divino non credidisse
pientiam Dei quajrere [Sup. debemus), secundum sermoni,quam post credulitatem adhuc rursiam ad
illud, quod scriptum esl Scrutans corda el renes
: peccata converti,quffi ante commisimus. Considera
Deus, et supplioia, qu;e ab eo irrogantur, sic intel- enim quomodo Scriptura super terram singillatim
ligere quasi digna Dco, et convenientia dispensa- apponatquam terram
supplicia dicat inferri.et non
tioni ejus, nos vult non tantumodo cruciari. Om- quando vero ad Jerusalem veniatrSi autem et qua-
nia quippe ad hoc condidit, ut esstnt; et salutares tuor vindictas meas pessimas,rompha;am,et famem
fecit generationes mundi, et non est in eis medica- et bestias pes8imas,et mortera immisero in Jerusa-
mentum perditionis ; sed quia quod illevoluit nos lem;nos indicans Jerusalem,qul peccantes quidem
contemnendo non fccimus, et ille quod cupicrat, „ nos Jerusalem sumus qufo deslruitur;in prajceptis
non exereuit in nobis, disputatio nos coegit.ut ali vero permanentes, Jerusalem dicitur qua; salvatur
quid de po^narum specie diceremus,quae inferuntur Omnes lamentationes, quas legimus in Jerusalem
ad terram. Debemus autem nosse, quia non statim omnes qusrimoniK.quibuseam plangit Deus,930
ubi fames fuerit, sequatur et mors. Potest quippe ad nos pertinent, qui gustavimus sermonem Dei.et
fieri,ut aliquis famem sustinens perseveret in vila, posteamandatisejuscontrariafecimus.NonpIectitur
licet inedia, et squalore, et macie discrucietur,Po- Salomonis jura contemnens,nonsic puniturLycurgi
test fieri,ut, immissisbestiis malis,statim non om- scitadestituens.Aliud supp!iciumestejus,qui legem
nes pereant, fug.-c auxilio reservati. Potest evenire Moysem traditam conculcat,
Dei per el despicit :

ut, codente romphea, cesset interitus. IModo vul- maxima omnium est ejus psena, qui praecepta filii

nerantur quidam, et secantur,et, ut ita dicam,cre- Dei pro nihilo duxerit. Irritam enim quis faciens
bris ictibus (n) confunduntur. neclamen pereunt. legem Moysi sine ulla miserationeduobus vel tribus
Idcirco nunc poena novissima inenumeratione poe- lestibus moritur {Hcbr.x); quanto magis putatis de-
narum mortis infertur. Istiusmodi quiddam et sa- teriora supplicia mereri illum, qui Filium Dei con-
cratissimus Apostolus sentiens culcaverit Ait ergo; quos enumeravimus, Filium
loquebatur : No- !

vissimus inimicus destrueturmors (/ Cor. v), Au- Dei non conculcaverunt, sed tantum legem Dei in-
debo dicere, sed novissimus inimicus destruetur C gressi sunt maximeque hi qui ante adventum Do- ;

mors. Fuit quidam anle mortem inimicus, id mini fuerunt.Sed neque hi qui crucifixerunt Salva-
est 9^0 mortem inimi
romphaeatfuit quidam antc torem meum rei sunt ingentis poenaj, sicut hi,
cus, bestia? pessima^.^fuitquidam ante bestias pes- quibus ait Apostolus Filium Dei conculcans,spiri-
:

simas inimicus, fames.HEC omnia inimicasunt ro- tui gralix contumeliam faciens [Ibid. et si quid :

ligionis inimicis.Si enim nonvis amicusfieriDeo in- aliud significat in eo !oco in quo eorum peccata re-
vitanti te ad reconciliationem, et dicenli per Apo- plicat, qui post fidem in Deum pecoaverunt. Haac
stolum: Obsecro vos pcr Christum reconciliari Dco (I.I propter quatuorultiones pessimas, uajinducuntur
Cor.v), quid de Deo causari9,cum in causis sub ini- super Jerusalem. Et omnes quidem,qui didicimus
micorum imperio esse voluisti?An ignoras idcirco divinas Scripluras, sive bene, sive male vivamus,
Deum in ^Egypto immisisse furorem et iram, et an- Jerusalem sumus. Si vale vivimus,i!!a Jerusalem
gustiam, immissioncm per Angelos pessimos quia quK cruciatibus punitur, et sustinetquatuor ultio-
inimici illiuscrant, etabejusadversario regebantur ncs : si bene, illa Jerusalem, quce in Dei sinu re-
Proculautem absint a nobis quatuorsilarum suppli- quiescit. Et cst magna distantia ut in reliquaterra
cia pcenarum, fames, bestim pessimae, gladius. sicetin ipsa Jerusalem.Omesenim qui in Ecclesia
mors. Quidquid enim horum fuerit illatum, ad eos j)
peccatores sunt, quisermonem Dei gustaverunt,et
venit qui inimici Dei sunt:amicos ejus pra;terit,ne- transgrediuntur eum, merentur quidem supUicia ;

que ausum est eos contingere,qui deejus necessitu- verumpro modograduum unusquisquetorquebitur
dine gloriantur.Et quomodo de igue benc creditum Majorom pronam habct, qui Ecclesi» prcesidet, et
est, Scripturis tcstantibus, quia transeant per eum delinqnit.Au non magis misericordiam promeretur
justi,et non comljurantur: Uuiuscujusque cnimopus ad comparationem Catachnmenus?Non magis
fidelis

quate sit,lgnis probabil: sic et in his suppliciisinve- venia dignus cst laicusad diaconum conferatur?
si

niatur aliquis Danie!, Noe.et Job.et nihil poenarum Etrursumcomparationepresbyteridiaconus veniam

sustinebit.HffiC specialiter per singula supplioiaex- plus meretur ? Quk autem sequantur me tacente,
posuimus,quae in extrema parte in unum propeta cognoscitis.ldcirco formidans judicium Dei.ct ante
consocians ait : Adonai Dominus:Si autcm
llxcdicit oculos mihi proponens illum judicii ordinem,qui in

(a) Legendum omnino est, conjodiunlur.

 •733 TRANSLATIO HOMILIARUM ORIGENIS IN EZECHIELEM. HOM. VI. 734
Scripturis continetur, recordor dicli illius : Poiulus A tulci-o pruprios nuturc-o mea; fructus. Siquideui et
ultra le ne leves. Sed et quxrere fieri
illud : Noli Apostolusimaginemquamdam eoruravasorum,qu.-e
judex, ne non valeas aujerrc iniquitules. Quid mihi sunt in humana coeversatione, assumit dicens hi :

prodest quia prior sedeo in cathedra rcsupinus, ho- maijna autcmdomo, nonsunltantum [Al. autem] vasa
norem 931 niajorisaccipio, nec possum haberedi- aurca et urgcnlea,sed et lignea et lictilia {noU quia
gnitate mea opera condigna? Nonne majori prona vasa ligneanuncupaverit \etaliaquidemin Jionorcm,
cruciabor, quia honor justi mihi ab omnibus defer- alia vero incontumeliam (II Tim. ii). Ista vasa lignea,
tua, oum pcccator sim {Eccl.
Necessarium fuit
vii) ? quffi essein magna domo Apostolus prwdicat, non
diligentius retraclantem ea, qua; de quatuor terrcT sunt facta de vitibus, non de palmitibus vinearum,
ultionibus dicebantur: id addere, quod Jerusalem sed e.xaliislignis.qua; vilioris ordinis in nemoribus
quippe eratin tribuBenjarain etsacerdotes templi ;
fructificaverunt. Quantum ergo malum ast,et quale
et Levit», qui Dei rainisteriis serviebant, et coeteri discrimen, ut ligna quondam vilia inveniantur in
crdines, quos scripturarum sermo comprehendit,in magnapalrisfarailiasdomo,et palmes vitismea;ii u-
ea morabantur. Ha;c accipit quatuorultiones pessi- tilis in domo sit, et in ignem projiciatur? Hocenim
^ —
mas, quae
.j^w non
, ..^., sunt
.^«..v similes
^..wv^o ...
in his qui in
...o y^.jL ea habitant
..j .^u .....j.......^. —
scriptum
.j^vv.x. est,
v^o., annuam putationem
quia ctuiiuaiii
..juiu puucuiuuuiii ejus consu-
Neque enim eodem modo, et ad populum, et ad Le- t> niat Ezechielem. Salvator vero hujus
if;nis. H.-ec in

vitas fnmminatir»
vit-TS comminatio diricritlip Israelites onim
dirigitur. Tcpnolitoc enim nofnQno
peccans nnrnVinlaoconat^m in 1?..««™^];«
parabolsesensum Ir^ Evangelio :i i_.. •! 1-
ita perstrinxit,dicens
in Israeliticum delictum corruit.Quiautem major est Ego smn vitis, vospalmitcs, Pater meus agricola om- :

ab quanto nobilior fuerit in oriline idem

Israelita, nem patmitem, quiin me manct,et frudus al]ert,Pat^r
Levites, et sacerdos, tanto majora supplicia susti- mcus pulat, ut fructus majores afferat : patmitem, qui
nebit. Si autem princeps sacerdotum pcccaverit, manel in me, el fruclum non affert, Pater meus e.ixi-
dicitad eum lleli consacerdos suus Si delinquens : dit el inignemmittit{Joan.\v). Vides vicinitatem
peccnverit vir in virum, orabunt pro eo: si autem in utrorumque serraonum ? Vides quomodo Pater ex-
Dominumpeccaverit, quis orabit pro eo (I Reg. u) ? cidat, etin ignem jaciat? Nosinsensali, quasi
negli-
expositionem ejus sermonis,quo commina-
H.-ec in genda quidcm Scriptura sit, nolentes ea discere,
bantur etsinguhc specialiter in peccatricem terram qua; nobis incutiantmetum.sed eaaudire cupientes,
congregats in infelicem Jeru-
ultionis, et paritor qua; prurientibus auribus incutiunt voluptatem,
li-
saIem.VideamusautemetsequentiaScriptur.B. Qiii-e benter audivimus quaj nos subvertant, quse deci-
cum in parabola audierit propheta,nos tantum sen- piant. Qui dicit
prosimo suo.ignoscit nobis peccata
8um debemus exponere, ipsum testiinonii ordinem nostra Dcus, siquidem et in talibussacramentislu-
derelinquentes et auditorem mittentes ad librum: dimus vicissim nobis pollicentes, mappam mittet
Lignum vitis utin fructu est honorabiliuslignis om- ^ Deus. Et quia bonus est, omnium peccata dis-
nibus, maxime his qua; in saltu fructificant sic ad solvit, »33 oportebat nos sedere, etsollicito
;
corde
caetera operainulilius omnibus lignis est (Ezech.xv). dicere Si heripeccavimus, hodie pcenitentiam
aga-:

Et vascnla qusdampossunt fieri, etindiversaopera mus. Verum huic palmiti (animal quippe est)qui di-
necessarii usus ad ministrandum de palmitibus ;
cit: Potensest Deus, et bonus agricoIa,quinon
me
autem non solum vas aliquod, et in opus utile
vitis excidat, et in ignem mittat respondebit agricola
:
:

quid fieri non potest,sedneque paxillus quidemest Sed si talis est palmes,ut frustra
vite,numquid sit in
utilis. Ait ergo sermo divinus, quia ut palmes vitis poterit reliqui ? Nonne si dimittatur impediet
vitem,
honorabilior fit csteris lignis, si afferat fructus : sic ne pro sicco palmite, virides et fructum feracesaf-
ab omnibusinferiorjudicetur,siid non habeat,unde ferat paimites .''Quomodo enira boni agricols
est ex-
praecellit;atqueinhuncmoduraeos,qui imbuti sunt cidere, et amputare {.il. computare)qu.-e sicca
sunt,
eloquiis Dei, honorabiliores esse omnibus, et quo- et tradere in escam ignis infructuosos ramos sic :

cumquemodo in vinea; positodignitate^cumafferant boni Dei est, de omnibus vitibus infructuosos 934
fructus, botros salutis, de
qua scriptumest :£(;(? zwo palmites amputare, et igni traderein perditionem.
teplantavivineam fructifcram tolam vcram (Jer. ii). Verum nos ipsi nos ludimus, et decepli pariter
ac
Et alibi Vinca Domini domus Israel esl [Isai. v.) Et
: I) decipientes volumunusmagiserrare cura plurimis,
rursum : 03«
Vincam dc .Egypto transtulisti {Ps. quam ab errore converti: cum raagis id qua>rerede-
Lxxix), et reliqua. Si autem non attulerint
fructus,
beamus, quod .pdificct, quod timorem Dei augeat,
intantum ut a Deo dici possit Quomodo conversa quod ad pa?nitentiararevocet, quodin confessionem
;
es
in amariludinem wrtJS «/!>«« .nunc multo sceleris adducat, quod nos faciatdiebus ac
noctibus
deteriores
inveniri ab his lignis, qua; licet viliora
sint, tanien
cogitare, quomodo Domino placeamus,utfiamus in
suos afferent fructus. Quomodo enim pr;ecellunt vera vitc Ghristo Jesu fructiferi palmiles, et
radici
ligna silvarum vineas inferaces,eodem modo, intra ejus adh.-Erentes cui est gloria etimperium in
:
sffi-
quamdain dispensationem sapientia; divins, ex li- cula sa?cnloruin. Amen.
gnis vilioribus aliquadomuinecessariafabricantur. HOMILIA SEXTA.
Nequc vero turberis, putans nos extra Scripturas De eo quod dicitur : Fili Iwmiriis. nolas fac Jerusa-
tcm abflmuialwncs suas usque Effudisti forni-
aflirmare quod dicimus futurum esse, ut de ; :

lignis cadonem luam in amni transitu (Cap. xvi).

sHvse aliquid utile liat, id est, de me ipso
si non at- 933Gonsideranti mihi constantiam prophetarum.
733 S. RUSEBII HIEFIONYMI 736
miraculurn subit, quomorlo vcre rrcdentes Deo ma A ut civitas Dei ? Et tamen hsec ipsa sibi magua pro-
gisquam horainibus contcmpscrint mor^em. peri- mittens, quasi pro.xima Dei, et civitas ejus, quia
cula, contumelias et omniaquaj passi sunt ab eis: peceavit, arguitur a Spiritu sancto, ut degener, et
qui arguebantur.dumvoluntati Deiin prophetatione extranea. Paterenim ejus Amorrhsus, jam non
dcserviunt Admirabar quondam Isaiam antoquam Deus. Quamdiu non peccavit, patcrejus eratDcus:
compararem Ezochieli, et obstupescebam quoinodo quando vero peccavit, pater ejus Amorrhffius factus
diceret . Audite smnoncm Domini,principcs Sodoino- est. Quamdiu nou peccavit paterejus Spiritus sanc-
rum : atlcndite legem Dci, populus Gomorrhx. Qiio tus fuit quando peccavit, mater ejus Cetha;a facla
:

mihi mullitMlinem sanipciorum vestrorum ? dicit Do- est. Quamdiu non peccavit, radicem habuit Abra-

minus {Isa. enim hajc, cum posset dicere,

i).Dicebat ham, et Isaac, et Jacob: quando peccavit, radix
vel tacere. Neque enim (ut quidam suspicantur) miratus sum id, ejus Ghanan;ca facta est. S.^Bpe
mente excidebant propheta;, et ex necessitate presbyterum pecca-
spi- quod dictum est aOanieie ad
ritus loquebantur. Si alii, inquit Apostolus, '•cne- torem, cui pro peccato nomen imponens, Semen,
latum fuerit sedenti,prior taceat(\ Cor. xiv). Exq':o inquil, Chanaan, e<«o» J»rfa.Magnus quidemOaniel
ostenditur potestatem habere eum, qui loquatur, constanlissime presbyterum peccatorem seraen Cha-
cum velit dicere, ct cum velit tacere. Et ad Balaam n naan appellans ct non Juda {Dan. iii). Major vero
dicitur Vcrumtamen verbum, quod immitlo in os
:
comparatione ejus Ezechiel, non uni presbytero,
tuum, hoc observa loqui (Nu7n. x\ii) : quasi potes- nequeduobushominibus nativitatemobjicienscon-
tatem habentc eo, ut accepto verbo Dei, dicerct tumeliosam, sed, Radi.v, inquiens, tua, generatio
seu taceret. Quid estergo, quod in Ezechiele admi- tua dk terra Chanuan. Pater tuus Amorrhxus, et ma-
ror ? Qiiiacum ci fuisset imperatum,ut testaretur, ter tua Ccthxa. Quia Jerusalem multa peccata com-

et notas faeeret Jorusalem iniquitates ejus, non po- misit, ideo increpans illam propheta, non uno
suit antc oculos ejus periculum, quod ex prffidica- neque duobus, sed tribus nominibus insignivit.
tione erat secuturum ; sed ut Dei tantum prajcepta Septem in Genesi gentesenumerantur a Deo in uno
servaret, locutus est quaicumque 934 mandavit. loco, quem tradidit filiis Israel. Septem autem haa

Esto, sit mysterium, sit revelatio sacratK intelli- sunt, In terram, inqmi,Chananxorum,etAmorrhieo-
gentiffi de Jerusalom, et his qua^cumque super eam rum, et et Phercsxorum, ct Evxorum, et
Cethxorum,,
dicuntu r;attamen prophetans.et fornicationis illam Gergesxorum, Jehusxorum. Si possibilefuisset et
et

arguit, quia divaricaverit pedes suos omni trans- septem istas congrogare, ut per eas ignobilitatem
eunti, et maledica voce testatur, increpans scele- peccatricis Jerusalem exprobraret, fecisset utique
rum civitatem. Sed quia confidebat Dei se facere ^
propheta. Nunc vero quid fecit ?Amorrhaeumelegit
voluntatem, paratus mori et vivere, loquebatur
et •^
ex septem, etChananffium, et ait habere commu-
intrepidus. Videamus ergo ipsam prophetiam, et nionem peccatricem Jerusalem, quippe ad Chana-
primo quidem, quomodo in potestate sit positum nanim, juxta radicem, et nativitatem, proprie ad
prophetffi, utrum dicat an non, consideremus. Fac- Amorrhffium secundum 936 patrem, proprie ad
tus est sermo Domini adeum,dicens Fili liominis, : Gethaeam secupdum matrem. Si in Jerusalem tanta
testilicare Jerusalem iniqmtates ejus, et dices Hxc : dicuntur, de qna tam grandia, ettam mira con-
dicii Dominus, non in neoessitate aspirationis, sed scripta sunt,quo3 ei sunt repromissa, quid futurum
in voluntale dicentis Dominus posuit, ultestificare- est misero mihi, si peccavero ? Quismihi eritpater,
tur ad Jerusalem iniquitates ejus, et ait : Dices.QwiA aut quse mihi eritmater?Tanta3 talisque Jerusalem
dicesPllaecqusesequuntur.In prophetaeralaudiente, radix, et generatio de tcrra Chanana^ornm, pater
dices: utrum diceret necne, quomodo fuitpositum ejus Amorrhaius, et materCethsa nuncupatur. Ego
in Jona. In potestate quippe ejus erat audientis : si peccavero, qui in Christo Je=ucredo, ettanto nie
Dic, adliuc tres dies, ct Ninivcs suhverlctur {Jon. iii), magistro tradidi,quis mihi futurus estpater? Non
si velit dicere, vel taccre. Et quia in arbiirio ejus utique Amorrha^us, sed nequiorquidam pater. Quis
positum erat, et noluit dicere,videquantaeum sunt estiste ? Qiiicis, qui peccatum facit, e.v diaboto nulus
consecuta postea periclitataestnavisproptereum,
: D cst : Et iterum : Vos e.v pulrc diabolo estis (I Joan.).

forte repertus est latens, cetus devoravitabjectum. Si igitur Jerusalcm dicitur de radice, et nativitate
II i ergo prophetai, quicumque post Jonam fuerunl, terr;o ChananiCffi, quid dicetur adnos ? Inveniuntur

considerantes forsitan ea, quae venerunt ci, sive et nobis patres, qui nos generant in peccatis. Ut

aliis prophelis : 935 videbant quoniam ex omni enim si bonus fuero, et in optimo actu constitutus,
peHe angustiffieipimminebant :secundumsaeculum dicit mihi Jesu : Fili, dimillunlur tibi peceata tua
persecutio, si diccrent vera seoundum Dominum : Mtttlh. ix) mihi Paulus discipulus Jesus In
: dicit :

olfensa, si limentcs homines, proforrent falsa pro Ghristo cnimjcsu pcr Evangclium crgo vos genui ita
veris. Idcirco lcstilicatuscst Ezechicl, et notas fecit si factus fuero pcccator, generans me in pcccatis

Jerusalem iuiquitales ejus, et ilixit llxc dicit Do- : diabolus, et assumens sibi eam vocem, qua patcr
minus Rudix tua cl generaiio tua deterra Chanaan,
: Deus ad Salvatorem locutusest, dicit ad nie :Filius
Pater luus .\morrhxus cl mater tua Cethea. Qua; ci- meus es tu ego hodic genui te {Psal. iv). Et alii au-
vitatum sic fuit elevata, et altum sapuit in mundo, tem plures patres mei erunt, ad quos iturus sum
737 TRANSLATIO HOMILIARUM ORIGENMS IN EZECHIELEM. HOM. VI. 738

Unusquisque ad suos proficiscitur putrcs. Si qiiis ,\ ciililiir, sic in rcrninafrtliimbilious amputalur.Cum

est abAbraliam, dicitur ad eum Tu uutoui vade: enini pudica fuit mulier.et rnnndis usa rautalioni-
ad patrestuos.cum pacecducatusinscnectute bona. bus feniinarum,scilicet nc in sordidas res, et in
Si quis vero egreditur de seBculo non cura pace.sed peccatorum turpitudines i-uat, tuncumbilicus ejus
cum peccatorum bello,et scncctutc non bona,invc- abscisus est. Si vero peccaverit, non est umbilicus
teratus dierum malorum, utique dicitur ad eum : ejiis abscisus. Iiicrepat crgo Jcrusaleni quasl ^38 •<?

Tu autem vade ad patres tuoscum bello nulritusin mulierem, cui non sit pra^cisus umbilicus. Seplua- I

senectute mala [Gcn. xv). Doceraur a Dco sub aliis ginta interpretati sunt in hoc loco : iSon alliijave-

nominibus, quid faeere debeamus. In qua die nnta runt ul)cra tua, sensum magis eloquii exponentes,
es, von alligaverimt nianux tuas, sive non est exeisus quam verbum de verbo exprimentes. Ubcra autem
umbilicus luiis. In Hebra;o quippc sic habetur non : in Canticiscanticorum assumpta sunt incogitatio-
cst cxcims xunbilicuf luus. Allegoricc inducit Jcru- nura tuarum el mentis loco Quia bona uliera tua
:

salem quasi pucllam ab infantia genitani. IJua! super viuum (Cant. i). Et recubuit super peotus Je-
autera de Jerusalem dicuntur, sciamus ad omnes su i^Juan. xiii),ubi ubera tua sunt, isqui commu-
bomines.qui in Ecclesia sunt, pertinere. Primum nionem intellecluum ejus habiturus erat. Quando
p.jus tempus tale est, secundum quale describitur: ergo sensus est rigidus,ct nolio obstrictaatque so-
j,

procul autera absit a nobis ut tertium ternpus lida, nec defluit sermo,mani[estum est quiaalliga-
talehabeamus, (jualc dicitur ad Jerusalem. Om- ta sunt ubera tua.Cumvcroea qu;B dicuntur ilisso-
nes enim qui primumfuimus peccatores.Jerusalem luta siHit, et defluunt.non sunt ubera alligata..lc/«a
vocamur a Deo, et habemus ca quoo prima di- non cslotain sululcm. Videamus ea, qua; sunt in
cuntur. 987 Secunda autem si post visitationem Jcrusalem, ne forte et in nobis reperiantur. Verbi
et notitiam Dei perseveravimus in peccatis, ad nos grafia dictum sit Est quasdam mulier nunc lota,
:

pertinent. Tertiaveromalaquiepcnitus detcstamur, verura quffiritur an et in salulcra ?ut et nostimea-

secundura ordinera proscquemur. Nunc ut ad pri- mus proptcr hoc, quod ait, in salutem. Non lavan-
mum redeara, scriptum estquasi de Jerusalem -.In tur omnes in saluteui; Qui accepimusgratiam bap-
qua die nata es,i>.OH est excisus umbilicus tuus. Adju- tismi in nomine Christi, loti sumus : sed nesoio
torio Dei indigemus, ut possimus umbilicum non quis lotus sit in salutem.Simon lotus est,et baptis-
praecisum peccatricis Jerusalcm invenire,aut certe ma consecutus perseverabat in Philippi societate ;
pra?cisum umbilieum ejus, qua; non peccavit,cxpo- verum quia non erat lotus in salutem, condemna-
ncrc.Sive igitur Jerusalera,sive cujuscuraque alte- tus est ab eo, qui in Spiritu sanclo dixit ad eum :

rius de alia Scripturaquairoumbilicura.utspiritua- Pecunia tua tecumsit inperditioncm {.-lct. viii). In-
libus spiritualiacoraparans,invcniamquomodo non C geutis est ditficultatis eumqui lavatur,lavariinsa-
sit praecisus umbilicus Jerusalem. Scriptum est in lutem. Attendite, catechumeui, audite, et ex his
Job de dracone : Virtus ejus in umbilico, et fortitudo quse dieuntur: pra;parate vosmetipsos_, dum cate-
ejus super umlnlicumventris[.lob. •L\). Scio ex bis, chumeni estis,dum neodum estis baptizati, et ve-
qu;e mihi gratia divina largila est,cum pra^sentem niatis ad lavacrum,et lavoraini in salutera,nec sic la-
locum exponerem,me dixisso.quod draco sit forti- vemini ut quidam qui lotisunt.sed non in salutem
tudo contraria. Iste est enim draco, serpens anti- utqui accipitaquam,etnon accipitSpiritum sanctum
quus, qui vocatur diabolus, el Satanas, decipiens Qui lavatur in salutem,et aquamaccipitetSpiritum
orbem terrarum universum.Istius fortitudo inum- sanctura.Quia non fuit Siraon lotus in salutem, acce-
bilico est. Nec dubium nam principium malorum
: pitaquam,etnon acceptilSpirilum sanctum:putans,
omnium inlumbo versatur. Et ideoadhucin lumbo quiapossitdonumSpiritus pcouniacomparari.inqua
patris constilutus, quinasciturus erat, refertur, nonestlooutus[F.lotus),in salutem.Adomnem ani-
quia in lurabos seminahumanacolIectasunt.Forli- mam peccatricem,quKvideturcredere isla dicuntur
tudoergocontrariaubicumque sunt semina,ibi insi- qua!nuncdictalegimusadJerusaIeni,utnon939ad
diarum suarum vim conalur ostendere. A.dversum majoraconscendam,eteaqu«ram, qua; ultra meas
masculos virtus ejus inlumbisest adversum ferai- n viressunt olmgommn. Ncquesalesalita. Et hoc cri-
;

nas virtus ejus in umbilico ventris est.Et videquo- menestJerusalem.quianonfucratdignasaleDei.Ego

modo honeste viri mulierisquegenitali.aobtectis no- sicredideroDominomeo Jesu Christo, ipse me sal
minibus Scriptura nuncupaverit,ne perea vocabu- faoiet,dicetque mihi: Vosestissal terrx [Matlh. v).
la, qua; inpromptusunt.turpitudinem significaret. Si credidero spiritui.qui in apostolo locutusest,sa-
Si intellectum est exeinplum, quod protulimus de le condior, et possum prcTceptum oustodiredicens.
Job. intelligcmihi quiautinviropraopuliumcircum- Sermo vester sit semper in ijralia sale conditus (Col.

(a) Muliebrem innuit oircumcisionem.qu;c in iis mcnslruasumnnt c.fov/m. EtStrabo,lib.xvu ab .Egyp-

pr;ecipue regionibus, in quibus ipse agebat Ada-
mantius, sive in .Egypto oblinebat.Eam b. quoque
Ambrosius memorat lib. ii de .\braham cap. II
/Eijyptii quartodccimo anno circunicidunt marcs. ct
feminas codem anno circumcidi fcrunt.quodab eo vi-
pelieetannoincipiatlIagrarepassiovirilis,etfeminarun
tiis lradit,-:i tir,XiyLiy.-zki).-/iri fcminas f.iv/i/z.Videndi,
quosHuctiuslaudat,raedici insignes,Paulus/Egineta
: lib.vi,c.7(l,ctActius, Tetrabibl. iv, scnn. i, o. 103,
et qiii cam consueludinpiii hodicinicretinerenedum
.Egy[itios ferunt.sed ct Persas,Coptasque, IJellonius
liij.'ui Observat.cap.28,et LeoAfricanus lib. xxviii,
 :

7.39 S. EUSEnil HIEKONYMI %m

IV.) Grande opus est inaaliri.OLiisalo condilur.gra- y\. tc, tU fdcjret tibi unum exomnibus istis,utpatercrali-
tia plenus est.Namet in communi proverbio salsus quiil supcr te. Et quia talis effecta es, projecta es in
dicilur gratiosus,et econtrario insul3us,qui non ha- faciem carapi.Deus.nenos tales esse patiaris, ut
bet gratiam. Si igiturgratia nobis a Deo vcnit, et projicianiur a te ab Kcclesia tua in faciem campi,
complcmur dono eju3,sale salimur. Rursumpooca- sed magis ut ab angustiis sonsuum egrediamur ad
trixJerusalfmnonestinvulutapannis.Observaquod campum. Elprojecla es in faciein campi. Quare ?
dicimus Anima renascens et primum in lavacro
: Pravilalc animx lux in qua die nata es. Potestne
edila,involvitur pannis.Ipse Dominus meus Jesus aliquis in eadem die qua nalus cst habere ani-
pannis involutus est, ut scriptum refertur in Evan- nia; pravitatem ? Describit passlones nostras,
gelio secundum Luoam {Luc. ii).Oportet ergo eum et vitia humana, et solitas pravitatfis. Pravitate
qui renasoitur utique in Christo renascentem ratio- enim nostra, si non rectum fuerit cor, pro-
nabileet sincerum lac desiderare,et prius quamra- jiciniur in campum in die qua nascimur. Si
tionabile et sine dolo lac desideret,debel sale sali- post regenerationem lavacri, si post sermonem
ri et pannorum involucris colligari, ne dicatur ad Uei rursura peccaverimus, in die qua nas-
eum, non es salitus, et pannis non es involu-
sale ciraur, projicimur. Tales saapissime reperiuntur
tus. Quia autem ista Jerusalem sint crimina, non r. 94 B lavati lavacro secunds regenerationis, et
circumcidi eam umbilico,et sale non saliri.et pan- non facientes dignos fructus pa;nitenlife,neque ex-
nis non involvi, et aqua non lavari in salutem,ser- hilarantes mysterium baptismi timoremajoreab eo
mo indicat roliquu3,qui ita contcy:':Vdc:Neque peper- quem dum Catechumeni essent,babuorunt,et chari-
cit in te oculus tuus,ut facerel tibi unum ex omnibus tate ampliori ob ea,quam exercuerunt dum audito-
istis. Propterea nihil horum feci.ut paterer ali-
tibi res sermonis essent, et sanctioribus gestis, quam
quid super tc,dicit Dominus.Excmplumah hoiuini- ante gesserunt. Sequitur istius modi homines hoc,
bus accipiam: deinde si Spiritus sanctus doderit,ad quod dicitur 1'rojecta esin faciem campi pravitate
:

Jesum Ghristumet ad Deum Patrcm transmigrabo. animx tua; in dic. qua nata es. Sed vide miscricor-
Quando ad hominem loquor, et deprecor eum pro diam Dei, vide clementiam singularem. Licet pro-
aliqua re, ut misereatur mei, si sine misericordia jecta sit Jerusalem in faciem campi, non ita eam
est, nihil patitur ex his,quffi a me dicuntur: si yero despicit.ut projecta sit seraper non ita pravitati ;

molli est animo.S-aOetnihilineorigidicordisobdu- suse relinquit, ut in totum ejus obliviscatur, ut non

ruit,auditme,elmiserelurmci,etniolliuntur viscera ultra olevet jacentem. Atlende quid sequitur : Et
ejus ad measpreces.Talemihi quiddamintelligesu- Irunsivi per te. Projecta cs, ego tamen rursum veni
perSalvatorem.Descenditinterras miserans huma- ad te : visitatio mea non tibi defuit post ruinam.
num genus, passiones porpessus est. nostra sante ^ '
Et vidi te conspcrsam iu sanguine tuo. Quasi dicat
quamcrucempateretur.el carnem nostram dignare- vidi te ream honiicidiorum, ream sanguiniset raor-
turJS3umere.Siei.imnonfu'Ssetpassus,non venisset talium peccatorum.E;(/!.i.'//;/«' :De sanguine tuo vila
inconversalionemhuman£Bvita;.Primumpassusest, adimplere. Suge de samjuine luo, et adimplere vila.

deinde descendit,et visusest.Ou«est iste,quam pro Sicut liortus agri (Wf/tJ.Misertus sura tui,postquam
es: videte sanguine peccatisque consper-
nobis passus est,passio? Charitas estpassio. Pater projecta

quoque ipse, et Deusuniversitatis, longanimis et sam : elTeci te siculhortus est agri, et mulliplicala

multummisericorset miserator,nonne quodammo- es. Quia ad te veni ct visitavi te prqjectam, causa

do patitur{a)?An ignoras quia quando humana dis- tibi factus sum, ut multiplicareris. Et muliiplicata

pensat passionem palitur humanam ? Supportavit es, ct maynificata.Bcdi te in multitudinem etraagni-

enim mores luos Dominus Deus tuus, quomodo si tudinem, id est, cresoere te feci,etmultiplicari.Per

quissupportothomo filium suum.Igitur mores nos- id enim,quod crescimus, et multiplicamur.£< in-

trossupportat Deus.sicut pasaiones nostras portat trasti in civitatcs civitalum. Rursumerrores exponit
Jerusalem introeuntis in civitates civitatum. Quo-
Filius Dei. Ipso Pater non est impassibilis.Si roge-
tur,miseretur,et condolet,patitur aliquid charitatis modo autem ingressa sit criminosein civitatescivi-

et fit in eis,in quibus juxta magnitudinem naturae D tatum, consideremus. Si per singulas civitates, in
suajnon potest esse, et proptor nos humanas sus- quibus hasreses sunt et doctrinaa alienae a Deo, in-
iinei 'pSiSSionos. Non pcrpccil oculus luus, inquit in gredialur quispiam ecclesiasticus, et particeps fiat

(a) Huc referenda suiitqiuTj lib. n dc Principiis

habet cap.4: « Si vero proptcr illa qua; dicuntur in
veteri Testamonto,quod irascitur Deus, vel pccnitet,
vel si qua alia humani airectus passio designatur,
materiam sibi ad conlulandos nos prsberi putant
affirmantes penitus impassilcm Upum, alque his
.nnibuscarenlcmaflectibussenticndi.ostcndendun
defensionem^quieverbo tenus DeumChristi Patrem
bumanne conditionis affectibus obnoxium esse sta-
tuunt,iis ulcmur.qnaeDeum hominem appellant, et
hcereticos,qui quod consirailes veteris Testamenti
iocos non aniinadvertcrint, in Uoi legis ac prophe-
tarum, et mundi conditorisotfensionem incurrunt,
itacompellabimus Si juxta Evangelii parabolas
:

3st eis etiam lu eviuigclicisparabolis haberi similia
etc. » Sic ct in Cumiuoutar, iu Matth.oum cap.
XXII ; " Nobis maximaexemploruiTi copia cxEvange-
liis suppetit.in quibus juxta parabolas quasdam ho-
mini assimilatus esl. Ad earura ergo parabolarum
homini compnratur tieus, quare <-onsequonter his
parabolis, parabolain quoque osseiram.et furorem,
et pccnitenliam.et aversioncm vultus,et sessionem,
otstationem, et ambulationem Dei non vultis?»
741 TRANSLATIO HOMILIAKUM ORIGENIS IN EZKGHIELEM. HOM. VI. 742

talium civitatum, audit : IntrasU in civilales civita- A vult facere Dcus. Et indui te venicotoria. Quanta est

tuyn. Mummas tux erectx sunt. Post tanla crimina l)enignilas Oei in unami|uamque animarum Jorusa-
rursumlloruisli,etvenittiliitempus,ettcmimsdivertcn- lem non uniuscoloristunicam, sedmult.-evarietatis
!

(wm.Diciturmihi :Noli allegorizarc.noliperfiguram Hanc versicolorem tanicam

lagitur credentibus sibi.
e.^cponere. Respondeant qUcBSO Jerusalem mainmas : jam tuncin signum fecit Jacob, induensfilium suum
habet, et est quando non colligentur, est quando Josopb, et vestivit eum versicoloria (Gen. xxxvii).
erigantur, et umbilicum habet, et quia non est pra2- Si consideros intellcctiis sectas, factu bona, verc vi-
cisus, arguilur: quomodo possunl ista sine nllego- debis variam lunicam, quam visitatio Uei largitur
rica expositione intelligi ? Manimx tux 942 ercctx his qui vocatisunt in salutem. Legem intelligo, pro-
sunt, et capillus tuus e.rorlus esl. Cum omni hone- phetascomprehendo,agnoscoEvangclla,nonmelatet
state, ea qu£e solent virginum evenire corporibus, Apostolus ot cautus sum, justus sum, misericors
:

describit sermo divinus. Et capiUus tuus c.rorlus est, sum, et adhuc qi;a"ris aliam tunicam versicolorcm,
tu vero cras nuda ct dchoncstala. Qui non cst Jesum (juam induit Dominus Jerusalem dicens: El vcstivite
Ghristumindutus, hicnudusest quinonestindutus : versicotoria,ctcalceaviteliyac.inthos1'VuHca.\ceaLmeniai
viscera miserationis, benignilatis humilitatis, man- nostra esse florentia et beno tincta. Quce sunt calcea-
suetudinis, longaniraitalis, ut proximum sustineat, „ menta?AudiPaulumapertiuspraedicantem:C((/feaff-
iste dehonestatus est. Tu vero cras nuda ct dehone pcdes in prxparalione Evangelii pacis (Eph.v). Et prx-
stata, et transivi pcr tc. Secunda vice venit ad eam, cinxi tc /((/.sio.Manifcslius de hoo cinctorio Apostolus
vidit eam pcccantem, iterum propter peccafa disce- loquitur. Slantcs prxcincti lumhos vestros in veritale
dit, et tamen rursum revertitur, iterum visitat cle- (i6;V(.).Veritasonim pro bysso accipitur. Et operui
mens el benignus Deus. Et veni ad te, et vidi te, te trichopto.i<on inveniens neque intelligens quid
ct ecce tempus liaim, ct tcmpus divertcntium. Quid est essct trichiiptum, inveni in alia editione pro trieha-
hoc, quod aittempus tuum ? Tempus significat ado- pto, florcns, et in alia iudumcntam. Igitur induit nos
lescentium, in quo jam per ietatem possunt lorni- Deus postvariam vestem et florenti tunica. Etcrnavi-
cari. Et rursum Et tcmpus, inquit, diverlentium.
: tc ornamento, et imposui libi armillas circa manus
Qui sunt isti divertentes ? Dum sumus parvuli hi, tuas. Cumdederitoccasionesbonorumactuum',
raihi

qui divertere nolunt ad eos, qui nituntur evertere, armillas circumdat manibus meis. Et catcna circa
ut sunt Christiani pessimi, dMmonia immunda, an- collum tuuni. Si me post gesta justitiffi intellectu or-
geii diaboli, non habet locum, quomodo non pos- veril veritatis, mihi ornamentum nuptiale,
tunc
sint divertcre. Gum autem fuerimus oitate majore, tunc catena collo decora circumdatur. Etdedi inau-
etjam peccare possumus, qucerunt aditum ad nos 1-em circa narem tuam. Quando vera! possum suavi-
divertendi, et hoc tam Angeli Dei quam angeli Sa- G tatis et boni odoris sacramenta suscipere, tunc mihi
tana! Impossibile autem est ut utrique ad nos diver- ornat Dous inauribus narera. El. rotulas in auriculas
tant. Si peccamus, angeli diaboli divertunt ad nos tiias. Utnon solum auriculeo, scdetiamgrandisrota
:

si stamus lixo gradu, divertunt ad nos Angeli Dei. aurea sit circa auditum tuum, Aurea vero rota est,
Venit ergo terapus tuum, et terapus divertenliura. quse intellcctibus volvitur sacris. Et coronaglorifica-
Quia terapus venerat divertentium, et Dominus no- tionis super capul tuum. 94J Omnipotens Deus, et

ster Jesus Ghristus Deus noster rursum visitat raise- nobistribueutdignierficiamurcoronaglorificationis

ram Jerusalem, id est, peccatricem aniraam no- super caput nostrum. Et ornata es auro : id est divi-
stram. E.vpandi alas nteas super te. Consuevit Scri- nis sensibus : et argento. id est sermonibus sacris.
plura pennas [.\l. p(i;nasj nuncupare vestium sum- E/ opertoriatua bij.isina. Profunditas sensuum oper-
mitates: utinRuth, qua? venit abscondite,et, discoo- loriura est byssinum. El florcntia, pro quo verbo
pcrto pallio ad pedes Booz, dorraivitsub axilla ve- Septuaginta-cpfyaTiTaposuerunt^subtilemnimisami-
stimenti ejus (Hulh. iii). Deus ergo quasi veste lo- ctum, et quasi ad capillorum similitudinem altenua-
quitur indutus : Expandi alas mcas supcr tc, ct operui tam vestem significantes. Et versicoloria. Eccc lota
[.U. aperui] confusionem luam. Beatus cujus alis suis est Jerusalem protecta alis, vestita variis, ornata
Deus protegitconfusionem si taraen perseverave- D gemmis. Qiiid post hsec
: facit magnus et hominum
rit in beatitudine, in qua Jerusalem noluit perseve- amator Deus? Alit eara delicatis cibis. Similam, et
rare. Etjuravi tibi in testamenium, et intravi in testa- mel,et oleum manducasli. Non ait sirapliciter fari-
mcntum tecum. Post tanta, ob quse rursura reverti- nam, neque hordeaceum panem hoc quod modo :

tur, rursum rccedit, post tara frequcntem visitatio- ad vos loquimur, simila Sed miserabilis Jerusa-
csl.
nem, nunc primum ingreditur cum ea in teslamen- lem post similam, post mella, post oleum, rursum
lum. Etfacta es 943 milii, et lavi te in aqua. Post quasi meretrixincrepatur. Idcirco caveamu3 atten-
lixc omnia assumpsi te, et ipse lavi te insalutcm, et tius ne forte nos post verba munda similae, post ser-
ablui sanguincm tuum abs te. Uce.c intelligentes ore- mones dulcissimos prophetarum, post oleura, quod
mus, ut veniat misericordia Dei super nos, et abluat k-ntitk-at faciera, quo vnlumus perunpipre caput,
ut
sanguinem ab animabus nostris. Si quid enim morte nostrum aoccptabile liat, iterum delinqua-
j('juniuni
dignura fecimus, istud sanguisestnoster. Abluisan- mus. Non solum autem perungimur hoc oleo, sed
guinem tuum u tc, el unxi te oko. Et Christos nos et vescimur. Etfactaes pulchra valde nimis, Laudat
 :

743 S. RTJSRBII HIERONYMI 744

piilchritudinem ejus, laudat specietn, pradicat Ihr- rf.m, cl lihertatem a Domino promeruerunt : ita et
mam. Et directa Quantus proteetus, ut
es in retjnum. nosaudieiites, in quibusculpet Deussive Jerusalem,
etiam ad regnum dirigalur Et exiil nomen luum in I sive universam Judfeam, sive unam quamlibet ex
(jentihus. Hitic apta sunt oi, qui postquam libor esse tribubus specialiter delinquentem, non parum utili-

ccEpit amundo, in coiiversatione prolicions ad bea- tatis accipimus, ne et in haec corruamus, in qucE ca;-
tam vitam, nomen quoque gloriosum in saecuio con- teri corruerunt. Est autem principium. hodiem.-c le-

secutus est. Sod procul absit id quod sequitur: ad ctionis, quia vestes a Deo acceperit Jerusalem, et
lioc enim scriptum est, ut incutiut audientibus fecerit ex his sibi sutiliaquffidam simulacra, etfor-
metum. Post pulchriludinem, post nomen magnum nicata sit eis. De quibus juxta possibilitatem
super
Jerusalem misera fornicatur. Ideo neahrieris in rra- raeam sermone disserui, docens istos, qui
in priori
slinum ; non enim scis^ qnid parial advenicns dies. Et Scripturas lacerant, ct a verbis verba disrumpunt
alibi : Fratres, etiamsi prxocciipaius fuerit homo in consuenteseaetcommentitiadogmatacomponentes,
aliquo peccato, vos tit spirilales sustinete istiusmodi in servire idolis, quae earum vestibus induerunt. Non
spiritu mansueludinis (Galat. vi). Et rursum Consi-
: in tahcrnaculum meum inlrahis, foris es, et foris ma-
derans le ipsum, ne ct lu tenteris. Et exiil nomen tuum nehis. Scit Scriptura, sanctos intus, peccatores fo-
in gentihus in specie tua, quoniam conmmmatum erat n "^ 's esse. Igilur Jerusalem, quia talia 946 peccata
in decore speciei, quam conslHui in te, dicit Adoiuu commisit, ut non mereatur intrare repromissiones
Dominus. El confisa es in dccore tuo. Magna sapuit, Doi, et dicatur ad oam Et non intrabis caveamus
: :

et conscientia pulchritudinis sum erecta ost speciosa ne forte et nobis dicatur, et non intrahis, Neque fiet.
Jerusalem. tt quia alta sapuit, ncc so Iiuiniliavit, Non completum hoc, quod dicitur neque fiet, et
est :

nec glorificavit Deum, audi quid dicatur ad eam :

idoo subaudiendum exlrinsecus, ut sensus possit ex-
945 Et fornicataes iii noinine tuo, ct ejludisli loriii- pleri. Ea qua; tibi repromissa sunt bona, et accep-
calionem iuam in omni Iransi/u. Quid est hoc, quod tura eras, non fient. Sequitur aliud delictum : Et
ait, Effudisti fornicationem tuam in omni transitu? accepisti vasa glorificationis tux de argenlo tuo, ct de
Guircuit animas nostras fortitudo contraria, et varie auro tuo. ex quibus dedi tibi, et fecisli libi imagines
perlustrans, quajrit locum, per quem possit irrum- masculinas. Secundum communem sensum sic in-
pere. Ira suo nominc vult fornicari mecum juxta :
telligi potest : Vasaglorificationis^de quibusMoyses
con.juncta moribus mci.s suo nomine tristitia, et vult scripsitinNumeris,thuribula, phialas,candelabrum
me faoere moorentem sua parte avaritia infert desi-
:
aureum, arcam ab intus el.a foris deauralam (Num
deriumaurietargenti, etquorumcumque similium viii), et CEetera cepisli, et conflasti ea, et fecisti ef-

si me non custodiero, ot clausero ostium meum, sed figies masculinas, et fornicataesin eis. Secundum al-
suscepero omnem orationem inimici, dicitur mihi C jegoriam vero ita explanabitur Vasa aurea et ar
: :

Efjudisti fornicationein luam in oinni transilu, cl acce- gentca, id est, thuribula, phialas ot ciotera istius-
Ue his qui-
pisli vesles luas, el fecisli tibi idohi sulilia. inodi habemusin sacrislilteris ;
quandoergo lorque-
bus quibus 946 pulchra facta esj fecisti
te ornavi, mus sonsus Scripturce in alterum sensiim, qui est
tibi idola sutilia. Volo adhuo cxponere, quse sunt contrarius verilati, verba divina conflamus, el res-
idola sutilia, quiE quidem de vestibus consuerunt. Dei in alias mutamus effigies. Que facientes incidi-
Vestos divina3 Scripturoe sunt, et sensus, qui est in musinpeccatuin,quod nunccommiserat Jerusalem.
eis. Conscidcrunt has vestcs hffiretici, et consue- Vasa glurificationis nostrae sunt lex et prophetfe ;

runl, dictum dicto, vorba verbis jungentes, sed non super his exsultamus, in his efferimur. Quos cum ali-
cumopportunajuncturaaptaque, et oousuentes, im- ler exponimus 947, quam se veritas habet, con-
pia sibi simulacra fccerunt, quibus illcxcrunt quos- vertimus vasa gloriflcationis nostra; de argento ra-
dam cultumcorum, ct li-
credere, et consentire ad tionabilijOtdeauro sensibili, quod nobisdeditOeus ;

ctam suscipere disciplinam. Deus vero omnes nos et facimus nobisimaginesmasculinas, et fornicamur
ab his et aliis simulacris liberet, ut magnificemur jn eis. Sequitur Accepisli vcslimenta varia et operui- :

in Christo Jcsu, cui est gloria etimperium in sa;cula sli illa. Varia vestis est et hinc unus de Scriptu- :

saeculorum. Amen. D ris locus, quo induimur, assumentes viscera miser-

HOMILIA SEPTIMA cordia;, benignitatis, humilitatis, mansuetudinis,
De 00 quod dicitur Sumens de rcslinicntis nieis fe-
:
longanimitatis, ad sulferendum invicem. Has varias
cisli lihi e.vcclsa hinc indc consula usquo ; Et ne sic vestos, et pulchros amictus, quos nobis largitus est
saliala cs (Gap. xvi). Deus, si laceramus, atque couscindimus, et circum-
945 Catalogus peccalorum Jerusalem, uteumque damus falssB doctrinae ad deceptionem hominum,

fueriliiilelloctus^a-dificataudicntom.Quomodoonim nondubiumest,quinvariisvestibusoporiamusidola.
si in domo sua quonpiani dc familiaDominus corri- Intelliges autem hoc quod dicitur, si ipsam rem nia-
piat, et peocata e.jus exponat, alius qui nuper cm- nifestius dcscribamus. Vide mihi aliquem Marcioni-
ptus est sorvus, videns patris famili;e disciplinam, stam, sive discipulum Valonlini, aut certecujuslibet
quajculpet, quajve collaudet, instruitur ad non fa- bosresis defensorem, et considera, quomodo idola
cienda ca qua; priorcs fecero conservi, ot ad hoc sua, id est, ligmenta quas ipse composuil, mansue-
omni laboro feslinat, utea faciat,per quie alii hono- tudine et caslitate, vesliat, ut ia aures audientiuJH
 745 TRANSLATIO HOMILIARUM ORIGENIS IN EZEGHIELEM. HOM. VII. 746
facilius ex viUc bonitato ornatus scrmo subrepat.Et A quffiriraiis nobis culpabiles, ad aemulandum, ut cum
cum hoc fccerit, inteliige eum assumpsissc vestem dicamus : llle docet, et his qua; docct, facit ipse
variam morum, ot conversationis optimffi,et idolis adversum praeceptum Domini facimus,
contraria,
subjecisse, quas ipse construxit. Ac juxta mei qui- qui mandavit doctrinas magistrorum magis con-
dom animi sensum mullo nocentior est haorcticus sidcrari dcbere, quam vitas. Haec dicimus do eo,
bonae vitie,et plus in doctrina suahabet auctoritatis quod scriptum est : Arcepisti veslem liimn versico-
60, qui doctrinam convcrsatione maculet. Qui enim lorcm, et operuisli illa, id est vasa gloriticatio-
vit;e pessimas cst, non facilc liomines ad falsum do- nis, qus in idola commutasti. Sequitur : 949 Et
gma sollicitat.nec potest per umbram sanctitalis au- oleum meurn, ei iiicensum meum posuisli anie fa-
dientium decipere simplicitatem. Qui vero sermone ciem eorum (Apoc. vm). Scriptura docente, didi-
perversus est,et disciplinissiiluti contrarius, mores cimus, quia sanctorum oratio sit inoensum. Ait
autem compositos et ornatos habet, nihil facit aliud, enim : Incensum aulem oraliones sanctorum sunt.
nisi accipit indumenta varia instituti boni et con- Si ergo instituti ad orationem cum illam Deo de-
versationis quetu', ct ciiTumdat ea idolis suis, ut beamus offerre, id est, Deo legis et Prophetarum
magis decipiat audientes. Idcirco caveamus
sollicitc Deo Abraham, Deo Isaac, Deo Jacob, et Patri Jesu
hajreticos, qui conversationis optimae sunt,quorum g Christiofferiraus, qu.-pipsiconnnximus^intantum ut
forte vitam non tam Deus quam diabolus instruxit. incensum Dci proponamus idolis, facimus id quod
Namquomodo quasdamilleccbrascscarum aucupes dicitur in prajsenti Oleum mewn, el inccnsum :

proponunt.ut facilius aves capiant per oblectamen- meum posuisti anle faciem eorum. Verum iste de in-
tum giiL-c, sic audacius dicam) est qui-edam ca-
(ut censo sit intellectus. Quid respondebimus de oleo ?
stitas diaboli, id est, decipula humani-e animae,ut Oleum est, quo vir sanctus ungitur, oleum Christi,
per istius modi castitatem, et mansuetudinem, et ju- oleum sanctae doctrinae.Cum ergo accepit aliquishoc
stitiam, possit facilius capere, et falsis sermonibus oleum,quo ungitur sanctus, id est Scripturam san-
irretire. Diversis diabolus pugnat 948 insidiis, ut clam instituentcm quomodo opporteat baptizari : hi
miserum pcrdal hominem, bonam malis tribuit
et no::i>uc 1'atris, et Filii, et Spirilus sancti : et pauca
vitam ad decipiendos videntes, et malam bonis inu- commutans un.xerit quempiam, et quodammodo
rit conscientiam.Mihi ipsi.quiin Ecclesiapra;dico, dixerit Jam non es catechumenus, consecutus es
:

laqueos saepe tendit.ut totam Ecclesiam ex mea con- lavacrum secundae generationis talis homo accipit :

versationc confundat. Et ideo plus hi, qui sunt in oleum Dei, et incensum, et ponit illud ante faciem
mcdio, oppugnantur ab inimico,ut per rumam unius idolorum. Et panes mcos. quos dedi tibi, simila, et
hominis, qu» celari non potest, omnibus scandalum mellc. et olco cibavi te. Ecce panes nostri simila
fiat,etimpediatur fidesperconversationempessimam ^ mundissima in Scripturis,et mella apum
Propheta-
clericorum omnia, ut diximus, diabolus operatur, rum. Ista omnia dedit nobis Deus, et cibavit nos de
et ea qua! videntur esse bona, nec sunt et ea quaj panibus Prophetarum, ct de siraila Legis, melle
per naturam suam mala sunt, omnia adversum hu- Evangelii, e quibus cibati ponimus eadem ipsaido-
manamcommentatur animam. Unde qui curam ha- lis.Cumenim ex dogmatis falsisvolentes assumere
bet neque mansuctudine hsreticorum ca-
vitae su.-e, defensionem, dixerimus, scriptum est in prophcta,
pitur.ad consentiendumdoctrina;eorum,nequemeis testatur Moyses, loquitur Apostolus, quid aliud fa-
delictis, qui vidcor in Ecclesia prsdicare, scandali- cimus, quam accipientes panos veritatis, proponi-
zabitur; sed ipsum dogma considerans, pertra- mus eos simulacris, qus ipsi flnximus ? Marcion
ctans Ecclesiae fidem.a me quidem aversabitur, do- fecit idolum, et proposuit ei panes Scripturarum.
ctrinamvcrosuspiciet,secundumpr;eceptumDomini Valentinus,BasiIidescffteriquehaeretici fecerunt si-
qui ait : Super cathcdram Moysi sederunt Scribw et militer. Et posuisti illa ante faciem eorum in odorcm
Pharisxi. Omnia quxcumque vobis dicunt, audite et suavitatis. Naturaliter suavissimi odoris sunt haec,
facite: jiixta opera autem illorum nolite facere di- : quK nobis largitus est Deus.Quem odorem suavis-
cunt quippe, ct non faciunl [Matth. xxiii). Istesermo simum ante idola ponit, qui adversum potestatem
de me est, qui bona doceo, ot contrariagero,et sum D Scripturarum aut gerit, aut intelligit. £//(idum est
sedens super cathcdramMoysiquasi ScribaetPha dicil Adonai Dominus, el accepisti filios tuos, et filias
risajus. Pra:!ceptum, tibi
est, o popule, si non ha- ttias, quas gcnuisti, ct immolasti illos in consumptio-
bucris accusationem doctrina; pessiraffi et alienorum
nem. Cum genuerit peccatrix Jerusalem filios et fi-
aliEcclesiadogmatum,conspe.xeris veromcam cul- lias, finis eorum,qui nascuntur, occisio cst. Neque
pabilem vitam, atque peccata, ut non habciis juxta
enim salus 950 finis est possimorum. Idcirco
dicentis vitam tuara instituere, sed ea facere qua;
scriptum cst Imniolasti eos in eonsumplionem.
: Quam
loquor.Nullum imitcmur,et si volumusimitari quem- modica fornicata est : interjecisti natos meos, et de-
piain, propositus est nobis ad imitandum Cbrislus
clisti eos. Proprie ait : Accepisti fiiios tuos : signifl-
Jesus. Descripti sunlactus apostolorum, et prophe.
canterque addidit Occidisli natos meos. Qaicumque
:

tarum gcsta de sacris voluminibus agnoscimus il- : enim nascuntur in hffireticorum doctrinis, et ibi
lud exemplar firmumcst.illud propositum solidum,
fideisu;e principia sumpserunt, hi filii suntfornica-
quod qui sequi cupit, securus ingreditur si vero
; rioa et peccatricis Jerusalem. Qui autem natus est in
Patrol. '\.\V
24
747 S. EUSEBII HIERONYMI 748

Ecclesia, et decepUis postea fuerit hc-eretica falsi- A. gentos carnes habeant (et quidom honesle videtur
tate, iste cum Filius Dei sit, apprehensus est a pec- pudcndaeorum, immutato vooabulo, significa&se^id
catrice Jerusalem, et positus victima idolis ejus. est magnisoarnibus),sed quia carnei intellectusma-
Hoc SHpra omnem lornicationem luam, ci ahominaiio- gnarum nos carnium faoiant ; ut econtrario est quae-

nes luas. Filios Ecclcsire accipere, immolarc idolis, dam oaro deficiens, dc qua dxitur : Quomodo caro
hoc supra omne peccatum tuum est. Et non fuisti mea in ierra deserta, et invia, et inatjuosa,sic in sancto

memor diei infantix lux cum eras nuda, et turpiter apparui tibi. Fornicaturigilur Jerusalem superfdios
agens. Prafatus est de nuditate et turpitudine Je- yEgypti, confmes suos, et magnarum carnium. Et
rusalem.Oportuit ergo in iniquitate meminisse quo- muiliplicilcr, iuquit, fornicata es ad mc e.vaspcran-
modo pennasmeas expanderira superte,etassump- f/f((«.lVIultas species fornicationis ooramisisti ad me

serim te de sanguine tuo, et laverim te. Tu vero ho- concitandum. Quod si e.vtendero manum nicani inte,
rum omnium oblita fuisti. Ha30, qute condecent nu- auferam legitima tua, et iradam te in animas eorum
dam,etturpiteragentem,etcommixtam in sanguine qui te odcrunl filios atienigenarum. Vides quia in
suo. Et factum est post omnes malitias tuas Vx, vx : animas alienigenarum traditur,qua; indigna sit usu
tibi, dicit Adonai Domin^is. Et xdificasli tihi domum Legis et serraonura Doi. Qui te diverterunt de via tua,
merelriciam, et fccisti cxposilioncm in omni platcu. p impie egis'i, et Jornicata super filios Assur. Priraum
Si consideresanimam expositam amatoribus suis, su]ior filios iEgypti, deinde super filios Assur. Use
videbis quomodo faoiat domum meretriciam, et sus- species peocatorum sunt. Nam et cum captivos ac-
cipiatomnes, quos praadi.ximus amatores. Intellige coperunt Assyrii filios Israel, sanctum est quidem id
vero quod dicimus, ex sequentibus, id est, qui sunt quod Scriptura refert, scriptum est autem propter
amatores Jerusalem. Anima humana mullum spe- frequentcra nostram captivitatera quaj a spiritalibus
ciosa est, et mirabilem habet pulohritudinem. Arti- 95^ Assyriis perpctralur : de quibus Apostolus di-
fex quippe ejus cum eam primum conderet, ait : cit : Non est nobis certamen advcrsus carnem et san-
Faciamus homincm ad imaginem et similitudinem no- guinem, sed adversum spiritalia nequitix. Bi nec sic

stram {Gen. i). Quid hac pulchritudine et similitu- satiata es et non satiaberis. Quando
fornicata es, et
dine pulohrius? Quidam ergo adulteri, et sordidi quisnon impletur dolinquens sed seraper prioribus :

amalores,decoreejusillecti,desiderant eam corrum- peccalis nova peocata conjungit, colligans ut fune

pere et fornicari super eam. Quamobrem sapiens longo, et sicut looo jugi vitulas iniquitates, num-
vir Paulus dicit : Timeo autem, ne fone ut serpcns quam se ad melioraconvertens, neque pocnitentiam
decepit Evam in nequilia sua,sic corrumpanlur sensus agens super raalis suis, dicitur ad eum Et non sa- :

vestri (II Cor. xi). Sensiis nostri in fornicalione car- tiaberis. El muUiplicasti lcstamenta lua ad lcrram
nali corrumpuntur ;in spiritalibus verostupris sen- '-'
Ckanaam. Quando Deus ad nos facit testamenta, et
sus corrumpitur,et ipsa anima vulneratur. El con- nos consentimus ei,beati sumus quando vero for- :

taniinasti speciem tuam. Etiarasi non homo in pecca- nioamur ad spiritalia noquitice (Epli. vi), tunc con-
tismaximisconstitutus,tamenquiaingensestaniraa3 vertimus Dei tcstamentaad terram Ghanaam, pac-
pulchritudo, minorera quoque societate turpatur. luni {Al. factum)statuimus cum ea. Hoo autem mihi

Respice virtutes anima?, ®5 1 qua3 ei insita3 sint a intollige et in Chalda;is, et in ca;teris gentibus,
Deo, vide pulohritudinem ejus,inventionem, dispo- quando in quolibet aliquo peccato ,reprehendi-
sitionem,elocutionera,memoriam, pronunliationem mur. Et teslamenia ad Chahhvos, et nec sic sa-
cujus sit ingenii, quomodo primum intelligat, inde tiiita cs.Post catalogum peccatorum,ad peocatricem

ad sensus.ut raenti
intellecta dijudicet, ut incitetur loquitur Jerusalera. Quid constituam in te, dicit Ado-
sensa commodet, quos habet impetus, quos cogita- iini Doininus,cuni facias tu hxc oninia opcra mulieris
tus de Deo. Hff.c possidens magna; pulohritudinis 1'ornicarix procacis ? Ascendaraus paulisper eloquio,
est, sed hasretioorum seotis, et extranea rcligionis quia non semper utile est de fornicationibus loqui,
institutione corrumpitur. Et transienmt crura tua et procul absit, ut aliquis in Eoclesia sit, qui dehor-
per omnem transitum, ct multiplicasli fornicationcm tatoriis a fornicatione indigeat sermonibus. Nam si

tuam. Est [/1/. et] rornicatio a fornicatione differens: D quis necesse habeat audiro : Noii fornicaberis {Exod.
et quomodo in lurnicatione carnis est aliquis non x\), scd illud: Si quis templum Dci violaverit.dispcr-
nimia; fornioationis,et tamen fornioatione pollutus, dct illum Deus (t Cor. iii) : iste siraitis cst his,quos
alius vero multiplicans fornioationem suam sic et : Apostolus dicit : Justo Lc.x non est posita, sed ini-

in ea fornicatione, qua; animam suam sensumque quls, cl non subdilis, impiis, et pcccatoribus. Quo-
commaculat, ulius multitudine fornicationis obrui- modo ergo justo Lex non est posita, verum iniquis
tur, alius vero non tam a fornicationo ost seduclus. ot non subditis : sic doctrina ea qiia; a fornioatione

Idciroo qua raensuramonsi fuerimus reraotietur no- monel recedenduni,oasto non est posita.sed iniquis,

bis. Et fornicata es in fiiios Aiijypti confines tuos. Fi- et lornioatoribus, et inobsdioniibus. Non habemus
liiiEgypti contrariffi fortitudines sunt. Nec mirura itaque necessarium, utdiscamus a fornioalionedis-
est si confmes nostri /Egyptii dicantur confines : cedere, verum ad perfeotiora tendamus aprincipiis
jEgypti et Jerusalem in sua civitate sunt posili, clomefitorura Christi (/fo»!.xin).Etenim cura debere-
(juisunt magnis carnibus.Non quia isti jEgyplii in- tis, ait, magistriessepropterterapus, rursum indi-
 749 TRANSLATIO HOMILIAREM ORIGENIS IN EZECHIELEM. HOM. VIII. 750
getis, ut vos doceamini clpmcnla cxordii
quffi sint A diximus. Soquitur: Quando lupannr luiimxdifirusti
sermonum Dei, et facti cstis, quibus lacte opus sit, in capile omnis viai. et hasem tuam fecisti in oinni
non solido cibo (Hch. v). Omnis serino, qui prm- ptatea, et non es facta ut meretrix congregans mer-
cepit, Nonfornicaberis,nonadullerabi3,nonfurabe- cedes. Mulier, ([ux mxchatur similis tibi, a viro suo
ris,non solida esca est, sed quasi lac pracbeturin- uccepit mercedcs, et tu dedisti mercedes : omnibus
fantibus. Athletarum cibus est de omnipotenti amatorihus suis deditmcrccdcs, et tu dcdisti mcrcedes
Deo, de mysteriis ejus, quae tacta sunt, et iaten- flmnihus amatorihustuis, ct lionorohas eos, ul venirent
ter J>5S in Scripturis signinciUa sontiro. Vide quo- ad le in circuilu a fornicatione tua. Et homo ho-
modo adCorinthiosPaulusloquitur: Laclevospolavi, minem constituere potest, malus in malo, bonus in
non cibo, necdum enim potcratis, sed neque nunc po- bono. Corrumpunt enim mores bonos confahulaliones
teslis (I Cor. m). Et quia lacte adhuo indigebant, et pessimx. Nec dubium quin loquentis 054 sermo
discunt qu£e disccre parvuli solent : Bonum cst auditorem ad pejora sollicitet, cum hffireticus lo-
homini mulierem non tanyrrc, propter fornicalionem quens con&tituat audilorem suum in hffirelica pra-
autem(l 6'o/'.vii),etCcetera.Rursumqueinstiluuntur, vilate. Et utad moliora veniaraus, sipotestprodesse,
ne iramolatitia comedant. Ista oranis doctrina lac qni loquitur, et vita ejus cum sermone consentit,
parvulorum adhuc infantiura in Christo.
cst, et in bonis constituitauditorem suum. Nosqui minimi
g
Quomodo vero Ephesiis scribitur, solidum illis prse- sumus ioci, si audieriraus verbura de castitate pra3-
bet cibum. Non auditurquippe inEphesofornicatio, cipiens, consLitui super eos conaraur. Si ipsi loqui-
nonauditurin Epheso idolohitria, et esus imraola- mur de pudicitia, et nosmetipsi auditores statuimus
tionum. Ex quibus docemur quid sit solidus cibus, in pudicitia. Si dc justitia prKdioamus, ad justitiam
et quod rationabile et sine dolo lac moralis locus, impellimus. Si de fide, fidem insinuamus, utdigne
:

quod sit soliduscibus mysticus intellectus. Beatum majestati divinaB obediamusin Doraino. Si ergo nos
est igitur, ut festinemus ad ea, qu£e imperfectiora
homines cum simus raali, solemus constituere cor
sunt principia transeuntes. Et quod moralis locus
audienti?, sive in bonis, si boni sumus, sive in ma-
lac sit, Apostolus docet, cum jam aliqua de lacte
!is, si maleagimus putasne quod Deus noT habeat :

disisset addens Non rursum jacicntes fundamcntum

:

potestatemquenipiaminraelioribusconstituere?aut
pcEnitentix ahoperihusmortuis(Hcbr. vi). Tales omnes certe derelinquens 955 eum, fieri ei occasio, utin
sunt qui adhuc lacte potantur perfectus autem : aliis
pessimis constituatur? Multum utiquejuxta prffisens
indiget disciplinis. Haec in medio dicta sint, quia
eloquiura peccavit misera Jerusalera, quarn Scepis-
sermone conscenderam, 954 ne ab alterius expo-
sime voluitDeus porprophetassuos in melioribus
sitione foruicationis statim aliani fornicationera in-
constituere scd quianoluitconsiiia audire, noluit
:

currerem, quam nuno explanabo. Dicitur quippe ad C

Dei recipere prajcepta, dubitat Deus, et sedicit ne-
Jerusalem -.El fornicataes triplicitcr in fliabus tuis.
scire quod faciat. In quo conslituam cor tuum, dicit
Quid est quod ait, quod tripliciter fornicata est in
.Adonai Dominus :> Quid faciam ? in quo constituam ?
filiabus suis Jerusalem ? Dei inTligemus auxilio, ut
Multis pcccatorura vinculis stringeris, delicta tua
ipse nobis obscuritatem islius loci edisserat. El
prohibent vitara tuam,uta meis sermonibus consti-
quomodo Moses audiebat Deum, et deinde ea quas a
tuaris. Ego ipse frequenler conslituere volui, lo-
Deo audierat, profercbat ad populum sic nos indi- :

quens tibi per sanctos meos, et non audisti. Nunc

gemus Spiritu sancto loquente in nobis mysteria, ut
ignoro quid faciam, et dico tibi : In quo constiluam
orationibus nostris Scripturam possimus audire, et
cor luum, dicit .4donai Dominus, cum tu facias hxc
rursum quod audivimus, populis intimare. Quid est
omnia opera mulicris meretricis el procacis ? Sa;pe
ergo Tripiiciter fornicata es in filiahus tuis:' Si in-
:

diximus, quia fortitudines contrariaj araant pulchri-

telligas fornicationem carnis,et anim», etspiritus,
tudines anim« humana;, et quando suscipit anima
et videas aliquera fornicari in his omnibus, videbis
humaaa semina amatorum suoruni, quodammodo
fornicantem Jerusalem Qui vero tripliciter
tripliciter .

fornicetur cum eis: sed quia et in communi vita

castusest, iste abApostoIomereturaudire Deusau- :

sunt aliquoG meretrices, qu» fornicantur cum vere-

tem pacis sanctificetnosper omnia, ut inleyer spiritus v\
cundialaterocupientes: aliae vero, qusnonsolum
noster, et anima, et corpus sine quercla in adventu Do-
mini nostriJesu Clirisli servctur (II Tim. ult.), cui pst pudore delicta non velant, sed cum omni se proca-
gloria et imperium citateprostituunt:ideoassumpsitexeraplumanimaB
in s*cula s;i2culorum. Amen.
merctricis in pecoatricc ista Jerusalem, et aiteam
HOMILIA OCTAVA.
similcinfactamnHilierisfornicaiiffi procacis inforni-
De no quod scriptum est : In quo constituam cor
tuuni, ait Dommus Ueus, cum facias tu kiec omnia catione sua. Saspc a nobis talia committuntur. Qui
flpcra mcreiricis procacis? usque ad illud
Dedisli :
enim a religione non penitus recssserunt, vincuntur
mercedes omnibus amatorihus tuis. vero a peccato, et peccantes latere desiderant, si-
953 Qua3 primum lecta sunt, exposuimus hodie, milia faciunt meretrici erubescenti. Qui vero reli-
sumamus e.xordium ab eo, quod scriptum est hi : gionem penitus aversantur intantum, ut non curent
quo constituam cor luum, dicit Adonai Dominus, cum de episcopo, dGpresbylcris, do diaconis, de fratri-
facias tuhxc omnia opera mcrclricis procacis? Et bus, sed cum omni procacitate delinquunt, similes
forntcataes tripliciter in filiubus tuis Huousque
jam :
fiunt meretrici cum fiduqiaprostituts.Querilurergo
 :

731 S. EUSEBII HIERONYMI 752

in praesenti loco dc peccatricc Jerusalem Deus, quia A. decerpentiumdeScripturisvorbapaucissima.Etideo,
facit opera mulieris meretricis invcrecundse, ctdicit mcl dislillat de labiis mulicris mcretricis {Prov. \).
ad eam : Et fornicala cs iriplicilcr in filiahustuis. In capite ergo omnis via; ajdificat lupanar. Esto, in-
Exposuimus quando nobis dictum est JEdifi-
Iioc, : tellectumsitlupanar,interpretemuretbasem,quam
casti liqmnar iuum in capite omnis vix, ct bascm tuam in omnibus plateis posuit meretrix Jerusalem. Scri-

fecisti in omni platca. Volumus autemetnunc inter- ptumestin aiio loco, quomodo in plateis manifeste
pretari quid sit redincare lupanar, non similiter in advooat praBtcreuntes meretrix : varie quippe pecca-

omni via, scd in capite omnis via;, nc suffecissevi- tum nos ad se trahere festinat, sive por haoresim,

deatur aedificasse lupanar in capite omnis vias, sed sive per gentilem conversationem. Etper haeresim,
insuper et basem suam posuisse in omni platea. Duo quidem, quando .Tdificat lupanar in capite omnis

ergogeneralia peccata peccavit, cum a^difioavit lu- vi.-B ; per gentilem aulem conversationem, quando
panar suum in capite omnis 956 via;, etcum fccit basem punit omnibus plateis. Lata est enim, et

basem, et constituit eam in omni platea merelrix palens via quns ducit ad perditioncm {Matth. vn). Cum
Jerusalem. Quai sunt ergo istas viae ? Stale in viis, el ergo qufe dicit, et in quibus audientes instruere co-
interrogate scmitas Uomini xternas,et videle quxsit natur, de Scripturis asserit, ffidificat lupanar in ca-

via bona, et ambulate in ea. Multae sunt viae scmpi-

pite omnis vi». Cum vero moralis locus fuerit disso-

tern<B, siretinetis eam expositionem, quam fre-

" lutus, etluxuriosaprfecipiens, lascivumfeceritaudi-
torem, quidaliud lecit, quam basem posuit in omni
quenter exhibui. Scitis et Moysem viam esse, et
singulos prophetarum. Et quomodo multffi sunt
via ?Non cst facla ut meretrix, congregans merccdes.
margaritffl, quas necesse est possidere eum qui
Videamus meretricem mercedes congrcgantem, et
venturus est ad unam pretiosissimam raargaritam aliam rursus non congregantem. De hac enim
:

quKritur quasi de meretrice non congregante

sic oportet ingredimultas vias Mosi, et propheta-
mercedes. Cum videro esse meretriccm, quae non
rum omuiumeum, qui venturus cst ad dicentem :

congreget mercedes, et legero ad istam dic-

Ego sum via. Sed dicit mihi aliquis Quid ad propo- :

tum, quia facta sit ut meretrix non congregans

situm pertinet, quod locutus cs ? Cui sio respon-
mercedes, dioam congregari mercedes, esse pec-
debo jHdificavit in omni via Jerusalem lupanar
:

cando divitem ficri, peccando gloriam in saecula-

suum. Si consideravcris hrereticos omncs alienos a
ribuscomparare,peccandofeliciter in mundo agere.
veritate, a^difioantes domumes his sermonibus, qui
Quando per peccatum, ut dixi, ista nasountur, for-
in Mose leguntur, ex his quos in Isaia, et Jeremia,
nicatur anima, et congregac mercedes fornicationis
et prophetis reliquis invenerunt, intelligis novas
sua3, gloriam, divitias et reliqua quoi in perditio-
doctrinas fornicationem esse Jerusalem, quae aedifi-

cat lupanar suum in omni via, sed in capiteomnis

C nem anima3 suae conquisivit ; quando vero fornica-
tur, et non agit prospere in sKcularibus rebus, sed
viae. Si enim pra3ventus quis fuerit post principium
per hoc, quod peccavit, etiam infeliciter vivit in
Mosi, exordium prophctarum, ad profundum ejus;
saeculo. 958 meretrix est non congregans merce-
ct scientiam omnium pervenire, nihil polest facere
des, et contraria faciens, id est, fornicariis mercedes
ista meretrix aedificans lupanar in capitc omnis via;
ultro tribucns. Ettu dcdisti merccdes omnibus ama-
eum quKrit, qui primum Ecclesiam ingreditur, qui toribus ttiis. Nonnumquam anima divites facit ama-
fidei elemenla suscipit, qui rudis cst in sacramentis,
tores suos, iKtantes in co, quod acceperint merce-
eum, qui in exordio fidei constitutus est, vult intro-
des ab ea. Sed dicit mihi auditor Manifestius ex- :

ducere in lupanar suum, Kdilicans merelriceni

ponc quomodo fornicetur anima, mercedes tribuens
domum. Et quia frequenter fornicatio in Scripturis de rebus viri sui. Sic enim ait et in pra;senti, et in
nominatur, exponere volo sermonis istius causam.
aliis frequenter locis sermo divinus, quia sustule-
Ecclesiastici, qui in Ecclesia sunt magistri, moros
rit ea, qua3 sunt viri, et dcderit mcretrix Jerusalem
purganttam suos quam suorum, et exhac diligenlia umatoribus suis. Quid esthoc, quod largitusest ei
aedificavit domum Dei Ecclesiam, et opus eorum
vir suus, quaj postea facta adultera, omne quod ac-
ffidificatio Dei est. Hsretici asdificant lupanarin cepit, dbnat amatoribus suis ? Vir animae sermo Dei
omni via ut pula magister de offioma Valentini, " gsl, sponsus amator verus, qui dedit ei castitatem,
:

magister de coetu Basilidis, magisterde tabernaculo dedit justiliam, dedit cxtcra bona. Quando ergo
Marcionis et ca;terorum ha3reticorum, ajdificant voluerit anima scqui forliludines contrarias, id est
meretrici domum. Gongregatio cnim omnium mali- (ut planius dicam) decem annis pudice vivens ad
gnorum lupanarest. Sed quid dicit Scriptura?fi7i, extremum fuerit fornicata, aocipit bona viri sui,
ne intendas in malam mulierem ; mel enim distillat de quaj multo tempore cum labore quaesicrat, et dat
labiis mulicris meretricis (Prou. v). Unde ei mel ea amatoribus suis. Qui sanguinarii amatores ra-
distillat? Distillat eniin mel de labiis mulicris mere- piunt ad se virtutcs niiscne anims, et incedunt jac-
tricis. Ingressa cst ad Moaen,
ad Isaiam, ad Je- tabundi super divitiis ejus, et dicunt : Abstuli ei de-
remiam, et de Scripturis eorum
sibi mella colle- cennalem castitatem, eripui ab ca quinquenni ju-
git. 957. Vade ad hoereticos loqucntes Ilaec dicit : stitiam, vindicavi mihi fortitudines ojus oblitusest :

Moses, haec Isaias, haec Jeremias, et videbis quomo- omnium bonorum cjus Deus, quae aliquando fecit,
dodelabiiseorum non fiuant mella, sed dis lent quoniam comprebensa est in peccato, el oblitua es
 753 TRANSLATIO HOMILIAUUM ORIGENIS IN EZECHILLEM. HOM. IX 784

ejus, quia oonfessa est nobisamica nostra secreta, A ciroumscribat ; sed et de nobis dicipossit: Ego qui-
quM omnia hona nobis amato-
audiorat,et tradidit dem stim Pauli, egn vero Apotlo, ego vero Ceplix
ribus suis. Quas dicentes omni custodia scrvemus ([ Cor.i) ; ot adhuc a malitia scindimur,atque divi-

cor nostrum, et attendamus,ne quando ea quaa viri dimur.non sumus futuri ubi sunt illi qui redigun-
sunt tradantur amatoribus suis:quin potius invite- tur in unioncm. Nam ut pater et filius unum sunt
mus spor.sum sermonem et veritatem, ut nobisfa- sic qui unum spiritum habentinunionemcoarctan-

ciat ornamonta aurea variis expressa signis,per va- tur. Ait quippe Salvator Ego et Pater unum su- :

ria prfficepta, ct ornati elfecti pr;eparemur viro no- mus, Et : Pater sancte, roijo tit sicut ego et tu unum

stro Jesu Christo : cui est gloria et imperium in sumui, ita et isti in vobis (Al. nobis) uuum sint{Joan'
saecula sceculorum. Amen. -xvii). Etin Apostolo legitur: Donec oecurramus om-
nes in virum pevfectum,et in mensuram xtatis pleni-
HOMILIA NONA. tudinis in unitalcm Christi {Eph. iv), Et rursum ;

Super Ezechielem de eo quod dicitur Malervestra : Donec perveuiamus omnes in unitutem. corporis et spi^
CethcVa et pater Amorrhxus usque ; El manurn ,
riliis Chrisli. Ex quo significatur, quia virtus es
eyeuo et pauperi non porrigebat (Cap. .xvi).
plurimis unum faciat,et necesse nobis sit unum per
959
Qui legit in principioprophetiae Jerusalem, „ eam fieri, et fugere multitudinem. Et haec quidem
quomodo increpata sit, quasi habens radicem, et diota sunt, quia in prceterita lectione conscriptum
gonerationem de .terra Chanaam, patrem Amor- est : Pater tuus, ctmater tua,et radix generationis
rh;LHim, matremquc Cetheam is si legerit etiam : tua; ; Mater vestra, et pater ves-
in pra;senti vero :

heec, quK nunc interpretari nitirnur,putabit eadem ler. Ibinon didicimus, licet fuerit sermo de patre
repeti, et unumsermonemdupliciter prajdicari.Sed Amorrhffio et de matre Cetha^a, sorores habere Je-
qui diligens lector est, et ad curam ejus divins rusalem hic vero addit Mater, inquiens, vestra
: :

Scripturae signiflcantia pertinet,et confert prsterita Ccthxa, et pater vester Amorrhxus,et soror vestra se-
prsesentibus, el verbum verbo componit, videbit nior Samaria hxc et filia ejus.qux habilat a sinistris
dilferentiam nonfortuitam. Ibi quippe,rarfii'.inquit, tuis ct soror txui junior, qux habitat a dc.ictris, Sodo-
tua et (jeneralio tua de terra Clianaam: quod in pr»- ma. Quomodo virtus me facit filium Abrahffi, si
senti non dicitur : Puter tuus Amorrhxus, el mater secundum eam vixero : opera quippe Abraha fa-

tua Cethxa, quod nunc non signiflcatur. Et iterum ciens, filius est Abraham ; sic vitiafaciunt me fl-

ii ibi primum ponitur,pater tuus AmmorrhKus^secun- lium diaboli. Omnis cnim qui facit peccatum,ex dia-
dum, uiater tua Cethoea
hic vero mater vestra ;bolo natus est (.loan. m). Virtus me facit etiam fra-
:

Cetha^a et paler Amorrhfous. Ibi quasi ad

vester trem habere Christum, ut cumbonus ac bene mo-
unam sermo fit hic quasi ad plurimas. Neo enim G ratus fuero, dicat Patri suo Narrabo nomen tiium
: :

(ut superius dixerat) ait, mater tua, sed mater ves- fratribus, meis, in medio Ecctesiee cantabo te [Psal.
tra. Quando ergo ditfunditur peccatum et longius xxii). Et loquitur ad eam.quas nuntiare poterat ver-

malitia procedit,et peccatores sua inter se peooata ba ejus Vade, et dic jratribus meis. Quomodo au- :

discerpunt, tunc non peooator unus, verum in uno tem virtus Iratrem mihi facit Dominum Jesum,ita
sunt plurimi in exordio, quando erat prinoi-
; malitia pluriinos fratres acquirit, et hos peccato-
pium delinquendi, necdum eraut tanta;, quantK res et h»c ipsa tunc mibi Iratres generat, cum :

nunc sunt multitudines. Unde utile mihi videtur,a 961 oreverit. Siquidem quando exordium erat
praesenti sermone paululum recedentem, naturam peccatricis Jerusalem,necdum habebat sororem Sa-
considerare peccali atque virtutum. Ubi peccala mariam, necdumei erat germanaSodoma:cum vero
sunt, ibi est multitudo, ibi schismata, ibi hicroses, processit in scelere, ut pr;cteritus sermo monstra-
ibi dissensiones ; ubi autem virtus ibi singularitas vit, elfeota est media duarum sororum.senioris Sa-

ibi unio,exquo omnium credentium erat cor unum marice, et Junioris Sodomaj.Quaisunt istae duse so-
etanima una. Et,ut manifestius dicam,principium rores peccatricis Jerusalem ? Schisma et separatio
malorumomuium est multitudo:principium autem populi jecerunt Samariam. Siquidem eo tempore
honorum coangustatio, et a turbis in singularitem
j)
cum decem tribus cesserunt dicentes: iVore esi?!o6u
redactio ; ut puta nos omnes.sl salvandi sumus,ad par in Tiavid, nec sors in filio Jesse (lll Reg. xii),
unionem, ut eodem sensu, ot
perfecti effioamur in tune dua vacca3 aureaj constitutaesunt a Jeroboam,
id eadem sententia.et simus unum corpus et unus et facla est Samaria scissio: qu» magis post capti-
spiritus.Si vero tales simus,ut non nos unitasOCO vitatemdeceni tribuumcrevit,quando(a)custodesab

(rt) Paria habet Tom. XXVI in Joannem, quos sic
Latine sonanl Hebrxi Somer diciint custodem, sic-
: men, non ad custodiendam,sed ad replendam Ju-
quc Iradunt Samaritanos primum appcllatos fuisse,
quod missi juerunt ab Assyriorum rege acl custodiam
terrx Israel, post caplivitatem hraclis, qui divcrsus
eral a Juda, ctc. Ipse etianiHieronymus cuin aiibi,
tuui prascipuc; ex Lusebio in (Jhronico Sennach.e-
rib, rcx Clialdxorum, ad custodicndam reyionem Jii-
dxam accolas misit Assyrios qui, xmulatores Judxx
Samaritx nuncupati suut. Et constat ta-
legis facti,
da3am, et non Assyriorum tantum, sed diversarum
quoque nationum colonias missas. Quamobre et
Oriyenes, et qui euin seouli plerique deiuoeps sunt
falso pctunt a custodiendo Samaritani nominis ety-
: raologiam. Goarguit vero illos ct locus III Reg. .xvi,
"34, Emilquc (Aniri rox Israel) montem Samarix a
Somer dtiobus tulentis argenti, ct xdificavil cum, et
7S5 S. EUSEBII HIERONYMI 756
Assyriis ad Israelis terram missi simt,qui vocantur A IVagili vasculo contineatur, et quibus stercoribus
Samaritani. Somcr enhn cuxlos interpretatur lingua immersus sit,et qualia semper purgamenta de sua
Hebrajorum.Ergo (ul dieere cojperam) noodum soror carne projiciat? Quid enim ait Scriptura? Quid su-
mea est Samaria, quandiu a peccatis longe sum : perhit tcrra et cinis (Eccl. x)?et in vitaejus projecit
quando vero peccavero, crescunt mihi duaj sororcs, interanea ejus? superbia peccatis omnibus major
senior Samaria, et junior Sodoma. Qua; cujus ligu- est, et ipsius diaboli principale 9CS peccatum.
ram habeal consideremus. Quicumque promittunt Si quando Scriptura diaboli peecata describit,inve-
verba divina, et non sicut pollicentur, babentin se nies ea de supcrbiaj fonte manantia. Ait quippe :

praidicationis verilalem,hi in Scripturis figuraliter Virilms faciam, el sapienlia inlellectus auferam fines
Samaria nominantur. Va3,inquit,spernenlibus Sion, gentium, et eorum depascar, et commoveho
forliludine
ellidentibusinmonte Samariie(.lmo.s vi):viiidemiasti orbem terrarum univer-
civilales,qux inhabitantur,el
principatus gentium. Quasi dixerit : Vee his qui swn comprehendam, ulnidum, et quasi confracta ova
spernunt Ecclesiam, et confidunt super arrogantia aufcram [Isai. x). Vide sermones ejus,quomodo su-
et verbis tumentibus hn.'rcticorum. IIoc enim est perbi sint, quomodo arrogantes, et universa pro
spernere Sion, et confidere in monte Samaria;. Si nihilo ducant.Tales sunt omnes jactatione et super-
ergo peccamus et nos Ecclesiastici, non sunt a no- .. bia inflati. Materia superbicB, diviti»,dignitas, glo'
in dogmatum pravitate. Male
bis alieni haeretici ria sscularis.Frequenter causa superbiffi est ei,qui
enim quioumque peccat. Si conversationem
credit, ignorat habere Eoclesiasticam dignitatem,sacerdo-
malam habemus.Sodoma soror nostra est. Gentiles talis ordo, et Leviticus gradus. Quanti presbyteri
quippe sunt Sodoma.Atque ita fratres sumus hajre- constituti obliti sunt humilitatis: qualiidcirco fue-
ticorumatque gentilium,quando delinquimus; quia rint ordinati, ut humiles esse desisterent. Quin po-
Samaria accipitur in hceresi, et Sodoma in gentili- tius humilitatem sequi debuerant, quia dignitatem
tate. Ilabitat autem a sinistris pcccatricis Jerusalem fueranl consecuti, dicente Soriptura Quanlo nia- :

Samaria, a dcxtris Sodoma. Honorabilius quippe gnus fueris,tanto humilia tc /psum. Et dilectum Syna-
apud eam peooatum est quod facto oommittitur,et goga2 te facit,nobilius submitte caput tuum ducem :

ideo a dextris ejus 96*J Sodoma est. Rursumque te instituerunt, noli elevari, noli fleri ex eis, quasi

nec Samaria longe est,quia a sinistris ejus commo- unus ex ipsis. Oportet humilem, oportet esse de-
ratur, et increpatur,quia ambulaverit cum flliabus jeotum,oportet fuftere superbiam malorumomnium
etsororibus suis in omnibus iniquitatibus,et intan- caput. ConsideraEvangelium quasi condemnatione
tum ambulaverit,ut comparatio delictorum ejusil- Pharisaei superbia et jactatio feriatur. Stabat Pha-
larum iniquitales risa3us et talia iutra se orabat Deus,gratias ugo tibi,
feccrit justiliam. Uiide oportel :

agnoscere iniquitates Sodomorum, utedoclus cus- C quia non sum ut ciuleri homines, rapiores, iniqui,
todiam nie ab eis, nec capiar ignoratione.quao sunt adulleri et ut isle Publicanus jejuno bis in sabbato :

iniquitates Sodomorum.Feritmtome»? iniquitatcs So- (Luc. xvi).At vero Publicanus,humiliteret mansuete

domx sororis tux. Qua3 ini(|uitas.' Superbia./n .sa/(t- longius stans,non erat ausus neque oculos Ievare,et
ritatc panmn el in abundaiilia affluchant ipse, ct fi- dicebat : Propitius csto, Dcus, mihi peccatori. Et de-
liw cjus, cl manum jiaupcri.'! iiidigcnlis non suspicie- scenditin domum suam Publicanusjustificatus.Non
bant.Quod in.-equalia sint peccata Scripturis utenti- simpliciterjustificatus,sedjusliflcatu8comparatione
bus nuUi dubium est. Alia quippe magna.alia mi- PharisEei.Observandus quippeest diligentissimeom-
nora ab his esse dieuntur. Cum autem sunt ina^qua- nis ScripturK sermo,ordo junctura.AIiud est justifi-
lia, hoe est, parva, vel maxima, forsitan aliquis cari, aliudexalio justificari.SimileestPublicanuma
inquirat, quod inter universa peccata sit majus.et Pharisa30 justificatum fuisse,quod Sodoma ct yama-
proclive suscipitur,omnium peccatorum esse majus, riaexconiparationepecoatricisJerusalemjustiflcataB
sive fornicationem, sive immunditiam, sive quod- sunt.Et necosse est nos id scire,quia unusquisque
cumque inquinamentum. Sunt quidem et
libidinis nostrum in diejudiciiab aIiojustificetur,et ab alio

ista vcre abominabilia atque polluta, sed non talia condeinnetur. Etiam cumfuerimusjustiflcatiex alio,
quale hoc,qund nunc ah Scripturaquasi majus om- j) justitiailla nontamlaudis,quam criminisloco poni-
nium condemnatur, aquo nos observare dohemus. tur.Utpula,siinvcnlusfueroSodomiticiihabuerepec-
Quod crgo est peccatum niajus omnibus poccatis ? cata,ct alius protruhetur 964 in medium.qui du-
utique illud propter quod.et diabolus corruit.Quod plicia scelera commiserit, jusliflcor quidem, sed
est boc peccatum in quo tanta sublimitas cecidit, ut justiflccr non ut juslus,verum ut ex comparatione
elatus in judiuium incidat diaboli ? Ait Apostolus : cjus,qui plura commisit,judicor justus, cum a ju-
Inllatio, superhia, arroyantia pcrcalum diaholi csl (II stitia longe sim. Va3 illi homini, qui a multis pec-
Tim. ui) : et pIj b;cc deliota ad tcrras migravit dc catoribus justificatur:ut econlrario multum beatus,
caelo.Unde, Deu.s superhis rcsislil, humilihus aiitcm qui comparalionc justorum justus ostenditur.Inve-
dal yraliam.Et quid superbit terraet cinis,ut bnnio nimus in Scripturae laudibus positum, bonis esse
arrogantia sublevetur, ohlitus quid eri, et quam meliorcm : ut puta,nullus sic fecit rectum ante fa-

vocavit nomen icivitatis, quam e.vstruxerat, nominc Somer Domini monlis, Samariam.
757 TRANSLATIO HOMILIARUM ORIGENIS IN EZECHIELEM. HOM. IX. 758

ciem Domini, utille, ct illo, nuUus sic paschacele- A lud vcrum Solis justitiae resplendet, et clurum est

bravit ut Josias. Ex quo ostenditur comparalionem anle homines : cum autem Christus venerit ante
fieri justoruin, et illu:r. vere esse justum, quisicju- euni, contenebrescit. Dicitur et alibi : Lux in tene-

stificari mereatur. Utinam et ego collatus sapientibus bris lucct (Joan. i). Qua; est ista lux, quae lucet in
sapiens repcriar,et justisjudicerjustus! Noloquippe teuebris ? Justorum lux in tenebris lucet. In quibus
justificari ab iniquis,quia lalis juslitia criminosaest. tenebris ? ubi est nobis certamen adversus rectores
Hffic anticipans locutus sum quia in his quaj lecta tenebrarum istarum (£>/(. vi). Hkc qui diligentius
sunt, dicitur : JuslilicasU sorures tuas in omnibus longiusque discusserit, non poterit inflari, videns
iniiiuitalibus tuis, quas fecisti (II Par. xxv). Justili- lumon suum ad comparationem majoris luminis te-
cala; sunt enim Samaria et Sodoma ex iniquitatibus nebras repulari. Quid est justitia mea, etiamsi Pau-
Jerusalem. bt omnibus iniquitalibus tuis,quas fecisti lus Apostolus fiam ? quid castitas, etiamsi Joseph?
supcrtc. Idcirco diligentius attendamus, utpos-
illas quid fortitudo, etiamsi Judas Machabfflus exsistam?
simus agnosccre, oranes nos in die judicii a pejori- quid alia virtus sapientia;, etiamsi Salomon appa-
bus nostris justificandos, et rursum a nobis alios ream, ad comparationem Dei, et ad eorum qui
justificari. Unus solus est qui justificatur ab omni- meliores sunt? Ergo,ut dicere cajperamus, iniquitas
bus, et ipse nullum justificat. Utputa, Sodomaju- n justiflcat, et justitia aliorum comparatione condem
stificatur ab Jerusalem, quia ab se sceleratoria com nat. Idcirco Ut juslificeris in sermonibus tuis, et vin-
:

misit et forte Jerusalem ab alia aliqua, qua; se pe-

: cas cum judicaris {P.sal. l), dicitur ad Dcum. Si me
jor est, civitate. Sic est quidam justificandus ab vultsalvareDeusnonaffertinjudiciumlumensuum:
Antichristo, qui ad illum comparatur, et illius si vult esse incolumen, non defert lumen 966

iniquitate ac sceleribus minor reperitur. Pessimus Christi sui alioquin puniet me defert vero lumen
: ;

vero da;mon esl, et (ut aiunt) miscr, qui ab illo ju- minorum, comparans mihi inferiores quosque.
stificatur: forte et pater illius ab eo non justificatur, Quanto amplius majores mihi melioresque contule-
multo illo sceleratior repertus. Dominusvero meus rit, tanto plus juslus ero, si illi a me reperti fue-
Jesus Christus justilicatur juxta dispensationemcar rint minores. Similiter est illud intelligere, quod ab
nis, quam ob nostram salutem circumlulit, ab Apostolo dicitur : Alia (jloria solis, alia gloria lume,
Abraham, ab Isaac, ab Jacob, e a reliquis pro- et alia ijloria stellarum : enim a
stella stclla dil]ert in

phetis. Quando enim omnibus ^stis, ct pruphetis, claritate : sic resurrcctio morluorum {
I Cor. xv, 41).

ac beatis, quibusque in comparationem missis in- Verbi gratia : fulgens et illud sidus non in conspe-
venitur contrarium huic, quod dicitur de Sodoma et ctu lucidioris stella;, sed obscurioris micat. Quis
Jerusalem, magis glorifico Salvatorem noslrum. nostrum potest ad instar fulgere lun^? Quis luci-
Quod autem dico istiusmodi est, et Deo largiente, dioris siderum coruscare lumine? Secundum id
orantibus vobis, pr^bebo de Scripluris explana- quod scriptum est in Daniele Fulgebunt sicut stella :

tionem. Fecit Sodoma peccatum : Samaria quo- in sxcula {Daii. xii). Et ha;c quidem necessario dis-

que peccavit, iniquitatibus obruta est Jerusalem, putamus, ut procul a superbia reccdamus Sodo- :

995 sed minora peccata a majoribus justifican- miticum quippe peccatum est superbi iniquitas.
tur sub exemplo, quo Sodoma justificatur a so- HoBC Sodomorum sororis tua; superbiaunde nasca-
rore sua Jorusalem. Quomodo igitur iniquitas justi- tur, et quas habeat radices, adjungit In saturitate pa- :

ficat, si condemnat aliquando justitia. Verum, num, el in abundantia afftuebant {Gen. xiii). Si soli lit-

quffiso, exspecta paulisper, donec docearis quemad- terae attendas, multaabundantia antiquitus inSodo-
modum dicatur condemnare justitia. Iniciuitas mea niis fuit. Erat quippoterraeorum ut paradisusDoi,et
justitia est comparatione majoris iniqultatis. Sic et utterra.Egypti.Si autem acarnaliintellectu ad spiri-
justitia mea ex comparatione multiplicis jnstitife talem conscenderis,ut videas quomodo superbiaSo-
iniquitas reputatur. Propterea non justificabitur in domorum in saturitate panum et in abundantia fluxe.
conspcctu tuo omnis vivens {Psal. cxlii). Fuerit licet rit,utilitatemcapiesetadviteBofflcium,etadaliaqu8e-
justus Abraham, et justus Moyscs, justusunusquis dam majora majoribus corrigenda. Proponamus
que illustrium virorum sed ad comparationem
: D primum id, quod ante multos dies lectum est, di-
Christi non sunt justi. Lux eorum cum ejus luce vitem vestitum bysso et purpura, quotidie deliciis
composita tenebro; reperiuntur. Et quomodo lumen luxuriaque ketantem, et Lazarum vulnerum tabe
lucerna; ad solis radios obscuratur, et velut alia quse- etvermium pudore confectum,quaerentem,solatium
dam ca!ca materies contenebrescit : sic, licet fulgeat famis sua;, micas, (jua; de mensa ejus decidebant
justorum omnium lumen ante homines, non tamen {Luc. xvi). Opporlune autem nunc in hunc locum
fulget ante Christum. Luceat quippe lumen vestrum, exemplum istud incidit, ut perspicuum fiat quae
non simpliciter dictum est, sed luoeat ante homines iniquitas divitis fuerit. Locuples erat, abundabat
^Mattli. v). Ante Christum non potest lumen fulgere deliciis. Non enim accusavit eum Scriptura, quaai
justorum. Ut splendor \ume, et micantia coeli si- non eum crimina-
divitias in iniquitate possederit :

dera, priusquara sol oriatur in stationibus suisru- tus est sermo divinus, quod meretricibus dedit
tilant.orto voro solc, alisconduntur sic lumen Ec-
: non homicidam, aut aliud quodcumquo scelerum
clesiee, ut lumen luna;, priusquam oriaturlumen il- facientem. Sed si consideres hoc, quod in prse-
 : :

759 S. EUSEBII HIERONYMI 760

senti scriptum est, et illud quod Evangelio in A si divinum sermonem intellesero,si sapientior cffi-
dicitur, videbis quiaetillius inaximum peccalumin quippe infiat (I Cor. viii) non
teris fuero. Scientia :

ter universa peccata superbia fuerit : in saturitate pa- ego dioo, sed Apostolus. Et ideo vereor, ne et ipse
num et in abundantia affluens non habuit miseratio- sustollar. Dantur et charimasta ad id, quod expe-
nis affectum ad eum, qui ante portas suasOS? confe- dit. Si ad hoc dantur, quod expedit, quis est ille qui
ctus ulceribusjacebat : sed in tantam superbiamela- non expedit ? Et cur non expediat, audi. [nferior
tus est, despiciens paupertatem : ut non computaret sufOcit inflationem, et quamdam placitionem sui,
nequeinferorum supplicia,neque communia huma- dum S»pe igitur sa-
se putat inter Cfeteros eminere.
nitatis jura,quiaoporterethominem humanasapere, turitas panum, et abundantia matcria est arrogan-
et ih alienis calamitatibus pro simili condilioiie sui tiae. Sajpe autem et de spiritualibus donis superbia;

quodammodo misereri. Est igitur ot dives ille So- crimen exoritur, et non est ulrobique discrimen.
domita. Si enim talia erant peccata Sodomae, ut in Tantus vir Apostolus Paulus necessarium habuit co-
saturitatepanumet in abundantiafuerit.tatis autom laphum angeli Satana; uteum colaphizaret, ne ele-
estetdives, quiin Evangelio describitur, nulli du- varelurmultum (II Cor. xii) quia orans et depre- :

bium quin dives ille Sodomita sit. Quomodo au- cans Deum, impetravit pro multis ssepe, quod pe-
tem Sodoma, et fili£e Sodomorum superb;t; fuerunt, tiit : cum autem etiam pro hoc petiisset, nec esset
II
tales sunt arrogantes animae et filias Sodomorum, quod dictum est ei
potierat consecutus, Suffici^ :

qua;cumque nesciunt diotum : Otn7iis qui se exaltat tibi enim in injirmilate perficitur.
gratia mea, virtus
Immiliabitur, et qui se humiliat exaltabitur(Liic. xvin). Oportet itaque timere eum, qui adfauc in genere hu-
Hoc erat ejus. Dehinc sequitur aliud
ei et filiabus mano, et in hac preesenti luce versatur, non solum
Sodomae delictum, quod debemus dicere, ne in si- ea, quas bona putaatur in saeculo, sed etiam quce

mili crimine reperiamur: Et manum i<au]jeris ct egcn- vere bona sunt quia magna non possumus susti-
:

tisnon suscipiehat. Gonsidera diligenter "numera- nere. Exhibeo ad probationem pra3sentis sententia

tionem peccatorum Sodomaj. Ego ipse si juxta vires historiam David, in qua conscribitur in Uriara eum
meas manum pauperis et egentis non adjuvero, So- commisisse peccatum. Ante Uriam nullum dclictum
domitioum habeo peccatum.Sequitur alia accusatio reperitur in David beatus homo erat, et sine que-
:

rela in conspectu Dei. Quia vero conscius sibi vitae

Et superbe cjloriabatur. Et jactatio gloriae Sodomiti-
cum crimen ewt. Sunt autem quaedam /Egyptia pcc-
quaedam Sodomitica
cata,
immaculataj locutus est quod non debuerat, dicens
sunt alia Babylonica, Exaudi, Domine, jusliliam meam, inlcnde dcprecalioni
:

alia Assyria, alia Moabitica, et alia Ammantica, mCcV, auribus percipc orationem meam non in tabiis
Quis sapiens, et intelligit ista ? aut quis intetligens, et
dolosis : dc vulto tuo judicium meum prodeat, oculi
agnoscet ea (Ose. xxiv, 10)? Quotiescumque legimus tui videant sequilates : probasti cor meum, et visitasti

ea, quajdeSodomorum subvnrsione conscripta sunt,

nocte, igne me e.xaminasti, et non est inventa in me
non dicamus, miserabiles Sodomil;e, quorum ulte- iniquitas (Ps. xvi) : 969 et hasc dixit, quia visitatio

non affert miserabiles multum- Dei propterconsoientiam,elvitaibeatitudinemeidem

rius fructus terra :

pra!senlaretur, tentatus est, et nudatus auxilio, ut

que plangendi,qui tam lugubria et tam diraporpessi
sunt quin potius convertamus hunc in corda no-
videret quid humana possit infirmitas. Recedente
;

quippe pra^sidio Dei, ille castissimus, ille admirabi-

stra sermonem, scrutemur rcnes et cogitationes no-
lis in pudicitia, qui audierat Si mundi sunt pueri
stras.et tunc videbimus eos quos plangimus,in no-
:

quia Sodomitica, et ma.xime a muliere (I Rcg.) : el acceperat Eucha-

bis intrinsecus contineri, et
ristiam quasi rnundus, non potuit pcrseverare, sed
yEgyptia, et Assyria, et alia universa peccata, quae
in eo repertus est crimine, in quo sibi quasi conti-
castigans Scriptura enumerat, versentur in nobis.
nens applaudcbat. Si quis ergo conscius puritatis
suprasumus majus aliquid deScripturadic-
Polliciti
suee seipsum glorificaverit, non habens memoriam
turos.Sodoma! in saturitate panis, et in abundanlia,
illius dicti Quid autem habes quodnon accepisti?si
:

atque deliciis, et istius modi peccatis delinquenti

autcm acccpisti, quid gloriaris quasi non acceperis
\B-%.\oau\im: Atlendi tibi, ne comcdens elhibens re-
,-.„-,.„> ,. .. j , j- , .

pletus, el domos bonas xdificans, oi nbus tuis ct bobus D (^ ^°>'- '^' ' ®'® relmquitur, .
et derelictus discit ex^
perimento, quia in hi? bonis qucrum sibi conscius
tuis mulliplicalus tihi, argcnlo ct auro 96S multipli-
erat, nou tam ipse sui exstitit causa quam
Deus, qui
catus obliviscaris Dominum Deum. Et in alio loco :

virtutum omninm fons est.fcx quibus apparet et satu-

Manducavit et bihit, et saturatus est et incrussatus,
rilatem panum,etdonaspiritaliaei qui ea nonpotest
recalcitravit dilectus [Deut. xxxii). Similia his Salo-
sustinere,generaresuperbiam.IdcircofugiamusaSo-
mon in Proverbiis ait : Constitue [Al. c.onstituite]
doma ot peccatis ejus fugiainusaSamariaetcrimi-
:

milii aulcm necessaria et suffic.ientia, ut non replctus

nibus,quibus castigaturmiseraJerusalem.ut in uui-
mcndax fiam, et dicam : Quis me videt? autegcnsfu-
versisDco nobis fortitudinemministrante,humilita-
rer, el juraljo nomcn Dci. Sirnpliciterquedicendum,
teni el justitiam consequamur in Ghristo Jesu cui :

quia nihil sic in arroganliam clevel, ut divitias et

est gloria et imperium iu sa^cula saBCuIorum. Amen.
saturitas, et cibus opum pluriniarum, dignitas quo-
que et potestas. Est autem otiam ad altiora trans- HOMILIA DEGIMA.
gressum videre, quiasuperbiam frcquenter nutriam Supcr Ezechielem, de eo quod scriptum est : Ergo
761 TRANSLATIO HOMILIAHUM ORIGENIS IN EZECHIELEM. HUM. X. 762

el tu ignominiam tuam, usque

covfiindere, ct porta
Et suscitaljo eyo testamentiun metim tccum{Cap. xvi).
969 Primum quidem, est, nullum opus facere
confusionis ;aedomnia talia,quaepossuntDeum libe-
rafronte respicere.Quia vero (uthomines)sa!pepcc-
camus, sciendum secundam, ut ita dicam, navcm
post confusionis opera esse erubcscerc, ct pro sce-
leribus suis verecundos ooulos dejicere, ueque sic
procaci vultu incedere.quasi nihil omnino peccaveri t-
Bonum est quippe postconfusionis opcra confundi
quia ssepe et hoo malitia; artifex inoperatur, ne
peccalor ad posnitentiam redeat, et sic agal quasi
adhuc in justita perseveret. Videre possumus,et ex
quotidiana vita discere, multos hominum
cata sua non solum non lugere,quod fecerunt.verum
etiam procaci fronte defendere proprias ruinas.
Grande itaque benelicium in Jorusalem conserva
:
A guntur,et dolore depositionis suk congregantpopu-
losadscbismafaciendum.etsollicitanlinullitudinem
malignorum, non accipiunt inhonorationem suam
thesaurum in die
in praesenti, sed thesaurizant sibi
irai.Quiautem cum omni humilitatc sivedigne, si-
veindigne, depositisunt.Deojudicium derelinquunt
sustinent.nuod do se judicatum est,isti
et patieiiter
et a Deo misericordiam conscquentur, et frequenter
etiam abbominibusrevocanturinpristinumgradum
etin gloriam quam amiscrant.Doctrina ergo optima
est ; quomodo hoc quod dicitur : Et tu confundere,
sic et illud quod sequilur : El accipe iynominiam
tuam. Et haec dico, ut profundiorem aliquem sen-
post pec- sum de futura inhonoratione interponam. Et
ibiquippe erit aliqua ignominia his, qui dignum
t» opus ignominia fecerant. Siquidem resurgent alii
in vitam i-eternam, et alii in opprobrium, et con-

tur, si tamen credat diccnti Domino El tuconfun- : fusionem c-eternam (Dan. xii). Quid autem est boc
dere. Neque putes ad Jorusalem tantum ht-ec esse aliud nisi pomam infamiae sustinere ? Dum ergo ad-
dicta, et non ad singulos nostrum,qui delictis tene- huc licet nobis.debemus minorationem nostram pa-
mur obnoxii.Unusquisqueenim seipsum consideret, tienter ferre,ut cum hic tristitiam fortiter sustinue-
quid fecerit confusione dignum, quid turpelocutus rimus, in futuro saeculo moveamus (ut ita dicam)
sit, super quo non habeat audaciam quasi dicto viscera misericordia; Dei, et benignitatem cjus, ut
bono,quid cogilarit tale quod rubore dignum vide- nosrevocetin pristinumstatum,deignominiaotcon-
tur, ab eo qui cordis et renis ooculta considerat : et fusione : quomodo econtrario impossibile est lapidei
cum diligenter perviderit cogitationes, facta, 9?0 cordisaliquem,etpenitus non sentientem delictum
sermones, tunc audierit prophetam dicentem :El tu suum, et aute vultum Dei omnipotentis superbien-
quod aProphetajungitur Etaccipe
confundere. Post : tem,misericordiamconsequi. Videmus enim quos-
ignominiam tuam in eo, quod juslificasti sororcs tuas. dambonosquidcm libenter dese latamferresenten-
Sequitur confusionem ignominia, et dat Deus ei, tiam,et ob salutem
suam Dei justiOcare judicium :

qui confusione digna gessit, etiam ignominiam : malos vero blasphemare adversus providentiam
dixitque adeum, Et accipe ignominiamtuum.^Poicvis Dei, et dicere : Non sumdigne adjudicatus huic in-
autem intelligerequoddicitur,siconsideraveris quae famiaj.injuste ista perpetior. Si
justilicamus pro-
quotidie in civitatibus fiant. Inhonoratio civi est de videntiam,solvimus nosfram infaniiam. Si vero non
patriasuaexsulare.etinfamiadecurionieradidealbo recipimusjudiciaUei,multiplieamus9S2infamiam.
curias, etcujuscumque allerius conditionis homini Quomodo autem infamiam, sic et supplicia, sio et
relinqui quidem iu vita, sed cum ignominia,sive in cstera. Qure sunt enim huic, accidere consuerunt
operibus publicis, sive in insula aliqua solitudinis his qui a Deo pro deliotis propriis
condemnati
autem mihi justum judicem ei, qui
vivere. Intellige sunt. Et tu confundcre, et accipe ignominiam tuam
digna infamia fecerit, dicentem tu, qui poenfe
: quod justificasti sorores tuas. Plus mereraur
in eo,
reuses,noli exsilium tuum cum mcorore suspicere : ignominiam, quandotalia facimus,quibus peccato-
non enim mereberis misericordiam, si irasceris ad res ahi justiticentur, ut comparatione delictorum
poonam quin potius intellige digne te pati quod
: meorum, malorum scelera antiquitus condemnata
pateris; etcum te humiliaveris,atquedixerisjustum misericordialiberel,eo quod ego subsequens pejora
de factum esse judicium,forsitan misericordiam
te commiscrim. Dicitur ergo ad peccatricem -Jerusa-
consequeris ab eo,qui potest post oonderanationem lem Accipe ignominiam tuam in eo, quod justificasti
:

ad pristinum statum revocare. Quomodoenimlicct D sOTorM /?(ns. Deinde si quis complevit hoc, quod
magno principi liberare aliquem de insula, ct de scriptum est Confundere si qais prosecutus est : :

exsilio, et de publicis vinculis ; mullo magis lieet sententiam Dei sequentem: Accipe ignominiain tuam
universitatis Deo eum, qui 9J I inhonoratus est, in eo, quod fustificasti .sororcs tuas : videat etiam
in honorem pristinum restituere, si tamen sentiiuis gratiam, quomodo pro confusione vicissitudo cle-
delictum suum confessus fuerit digne se sustiniiisse mentia3restiluatur,quia nnn contempserit quod de
quod passus est. Dabo et aliud exemplum de Eccie- Dei, secum omni humilitale susceperit quod de
siastica consuetudine. Infamia est a populo Uci et se fuerat judicatum.Quid ergo repromittitur ? ,icer-
Ecclesiaseparari. Dedecus est in Ecclesia surgere tam aversioncseorumaversioae Sodomorum,ct sororum
deconcessupresbytcrii,projieii dediaconatusgradu ejiis in co quod juslificasti sorores tuas, Sodomam et
Et quidem eorum qui abjiciuntur, alii seditiones Samariam. Sodomam minorcin, et Saniariam senio-
commovent, alii vero judicium in se factum cum rem,utin pra>teritis diximus. Avertam aversionem
omni humilitate suscipiunt. Quicumquc igitur exi- eorum, id est,trium,quarum averterat aversionem
 :

763 S. EUSEBII HIERONYMI 764

ad meliora convertit : primo Sodomorum, deinde A iram liiam, el comedit eos {Psal. LxxviT).Nemo quod

Samarit-fi, tertio vero Jerusalem. Cum autem, ait, sibi socium est ct cognatum emittere potest, verum
avertero aversionem Sodomorum, et SamariiC et emittitur quod aliud cst ab eo, qui emittit. Sic et
Jerusalem,tuncin antiquum restituentur :primum nos peccando O? 4 irritamus Deum ut millat iram,
Sodoma,cujus priores averterit u.versiones secundo : quam ipse non habet. Post heBC, id est, post aver-
Samaria, quam &ecundo converterit : tertio Jerusa- sionem dicitur Sodoma, soror lna et filix ejus res-
:

lem.cuitertiajaversionestribuuntur.Igitur sanitates tituentur sicut erant ab initio. Vcnio ad imagines et

peocantibns in aversione Sodomorum, ot filiarum figuras, et video quanto temporoexcruciataSodoma
ejus,in aversioneipsiusJerusalom:et tribuuntur his, reslituatur in antiquum. Si autem id quod per flgu-
qui magis amantur aDeo, tardius. Sodoma quippe ram dictum est, ita se habet, quid de eo fiet, qui
justificataabJerusalem, prima consequitur miseri- vere Sodoma fuerit ? Statim post diluvium decima
cordiam,idest,!jentiles.Samariavero,hocest,ha;reti- generatione passa est Sodoma ea qus inOenesi le-

ci, in secundo locoaccipiuntsanitatem. Tertin vero, guntur (Gcn. xiii). Erat enim prius quasi paradisus
quasi indigni velooiorismedelae in pristinum statum Dei,et quasi terrajEgypti : verumtamen factum est
restituuntur,quifueruntdoJerusalem.Antecrgogen- Sodoiiia? id quod etiam nunc vestigiis regionis ejus
tiles, antehaeretici clementiamconsoquentur quam t> perspici licet. Ecce quanti jam temporum circuli
nos:sitamen fuerimusimpii,sietnospeccatadepres- transierunt.ecce triamillia annorum sunt, et Sodo-
serint.Quanto enim propiores fuerimusDeo,et ad bea- manondum esl restituta : non illa Sodoma, qu» in
titudinemS^Sviciniores, tanto cum peccaverimus signo et in ;enigmate ponitur, sod illa,quiE in veri-
longius fiemus ab ea, proximi terribilium maxima- latis ratione perspicitur.Aiunt Hebrffii Sodoniam in
rumque pccnarum.Justum est quippe judicium Dei, eumdemstatum(a)restituendam,inquoetanteacon-
tormenta patiuntur {Sap.w). Qui
et potentes potenter stitit, ut rursum paradiso Dei et terrae .^gypti com-

autem minimus meretur citius misericordiam.

est, paretur. Si hoc se sic habet, et sive futurum est,
Minima est Sodoma et post eamin comparatione
: sive non quserentur enim istiusmodi res apud eos
:

Jerusalemmininia,non tamen sicutSodomaSamaria qui doctissimi sunt ;utautem fiat quod dicitur,com-
est: et ideo primum illarum avertit aversiones, et plebuntur mihi annorum tria millia, et tunc resti-
post Jerusalem Averlam et aversionem
dicens : tuetur excruciata [Al. excruciatur] tribus millibus
tuam. Tertioenim gradu hoc dicitur ad Jerusalem. annorum Sodoma,id est, anima mea: Sodoma,meis
Unum quando avertitaversionem meam.si inventus poena peccatis. Grande intervallum temporis inter
fuero Jerusalcm, et peccator in medio sororum restitutionem etruinam positum est. Etiamsi resti-
mearum. Cum audiero : Vt feras tormeiitutn tiiiiin. tuarisitaut antiquitus erase,vidc quanta exhaurias
Ideo tertio loco ait : Avcrta^n aversioncm ;««?«, et C mala,quantisprimumcalamitatibusopprimaris.Hoc
post omnes : tormcntum tiium, et delioncsle-
Ul feras autem quod de Sodoma diximus, et de Samaria
ris de omnibus quse fecisti.Est quaedam mensura pec- quoque intelligere debemus.Et ipsa quippe neodum
cati, quam unusquisque recipiet pro eo, quod pec- est restituta, sed ex eo tempore, quo decem tribus
cavit.Sihabueroquinquagintapcccata.quinquaginta ejeota3Sunt de Judaaaetde Samaria, et captivitatcm
habebo ignominias:si centum,duplicabiturmihi pcc- sustinuit, et nomen accepit, non habens accolas
na pro factis,et pro magnitudine dolictorum tribue- suos. Bestituetur autem et illa, s>cut in principio
turmihiignominia.Maximispeccatismagnuscrucia- fuit, cum decem tribus fuerint reversae, ut solvatur
tusadjungitur.DeusautemsolusverusJudexmagni- id quod scriptum est iCaptivus ductusest populus in
tudinespeecatorum,et ignominifequalitates, etpec- Assyrios usque in hodiernum diem (IV Reg. xvii). Si
catinumerumpotest pervidere. DicituritaqueadJe- autem tanto post tempore restituetur id,quod prs-
rusalem^W/V?;'^^ tormenlum tuum,ct dehonesteris de cessit iu signum, quando tu restitueris, si tamen
omnibus.qua; fecislime.raccrbandome.YideeconU'a.T'w restitueris, Samaritana et ha^rotica anima, qua3 si-
satisfacientemDeum,quodammodo per ha;c verbate- mulacris, et 97& feriis non veris, ac flgmentis de
stantem, quod iram ipse non habeat, sed peccator Jeroboam corde venientibus credidisti ? Quando re-

sibi ad iram concitat Deum. Unde et Aposlolus ait n stitueris,o animainfelix,cum posttanta saecula resti-

An divitias bon/tatis,et rnansucluditm cjiis.cl loiiijaiii- tuaturexemplum lui ? Si autem hoc superSodoma
mitatis contcmnis iijnoraiis ijiioniam bonilas Dei ad et Samaria fit qua; justincattc sunt ab Jerusalem,

pwnitenliam tc addueal ? Jiuia aulein duritiam tuam, quid dicendum est de ipsaJerusalem,qua; supradis-
et impcenilcns cor thesauriuis tibi iram (Rom. i). tarum scelera [.U. scelere] justiflcavit? Et restitue-
Separavit hic sermo iracundiam a Deo.Revera cnim mini siout ab initio fuistis. Et tu et fili» tuas res-

iracundia aliud quiddam a Deo est,nec ei ut insita tituemini sicut fuistis in principio. Scit hoc,
copulatur.Unde et de peccatoribus dicitur : Emisisli quod dicit : Sicut fmstis in principio, et Isaias di-

(a) Notanda.ut cavoas,quam s^pe Adamantius in- enim istius modi res apud
eos qui doctissimi sunt : et
culcat, falsa doctrina ex Hebra^orum coinosis fonti- expressius paulo post restitueris : sunt ta-
: si tamen
bus derivata, de poenis damnatorum aliquando men in ejus passim scriptis pleraque alia, quae Hue-
fmiendis.Qiuimquam enim incertuset Ifuctuans in tius in Origen. recitat, de ejusmodi aTroxaTaaraaEi,
ea opinione videri possit ex eo, quod subdit : Si hoc sivein pristinum restitutione lestimonia, ob quse
se sic habet, el sive futurum est, sive non : quxrentw male continuo audiit apud Ecclesiae Patres.
763 TnANSLATlO HOMILIARUM ORIGENIS IN EZEGHIELEM. HOM. XI. 766

cens : Et constituam judices tuosut prius,elconsilia- A et confundor, et conscius mihi ultro memet punio.

rios tuos ul in exordio (Isai. i).Et nisi esset Sedoma Vide autem quid mihi eveniat. Ut ultra non sit tibe-
soror tua in auditu, in ore tuo, in diebus superbiaj ruin os aperire afacie iijnominix,ct (juandoeveniat in
tu», qui>madmodum nuno opprobrium es filiarum eo, quasi propilielur tibi. Ncc tunc quidem, quando
Syriffi, ct oinnibus, qua; sunt in circuitu luo filia- propitiatur mihimultapoccanti,possum osaperire :

rum alienigenarum, circumdant te in gyro. hn-

quc-e nec quandoignosoit sccleribusmeis, alienus sumab
pietates luas tuporta. clementissimum Deum satis- ignominia, sed sentiens scelera mea, perpetuo
facientem de rcstitutione, atque dicentem Impieta- : conscientiae meae igne discrucior. Idcirco quia igno-
tes tiias, et iniqmtate-' tuas porta\ Non frustra dico minia et confusio t-eterna nobisreposita est, si pec-
restitueris : sed cum impietates tuas, et iniquilatcs caverimus, omni cordc prccemur Deum, utdet no-
tuasexhausoris, tunc inlocum pristinumrestitueris. bis, usque ad finem et anim.-c et corporis nisu pro

Quomodo vulnera, qua^in corporesunt, sKpe parvo veritate contendere ut etiamsi aliquod tempus con-
:

tempore accidunt: medela; vero vulnerum cum tor- stiterit, quod nostram examinet Cdem (nam ut au-
mentis adhibentur ingentibus, non juxtaeequalita- rum probatur in fornace, sic fides nostra in peri-
tem temporis, quo illata; sunt, sed juxta rationem culo et persecutionibus examinatur),etiamsi perse-
curationis : verbi gratia.in punctohorre (n) fractura r> cutio erupcrit, inveniat nos pr.Tparatos, ne domus
manus hoc quod in mo-
ct pedis contritio accidit : nostra in hyeme corruat, ne aedificatio quasi in arena
dico factum est,mensibus fere tribus, ac longo tem- conslructa tempestatibus dissipetur : utcum flave-
pore vix curatur sic et voluptas, qua: nervos ani-
: rint venti diaboli, id est, spiritus pessimi, opera
mee succidit, et luxuria, et semel universa peccata, nostra persistant, quas usque ad hanc diem persti-
cum in parvo temporeinfelicem animam illexerunt, terunt, si tamen non suntocculte subruta, et in ex-
et ad vitiatraxerunt.magnumposteatempus insup- peditionis accinctu manifestemus charitatem nos-
pliciis et cruciatibus promerentur. Proptor quod hoc tram, quam habemusad Deum in Christo Jesu, cui
dicitDominus:^/ /ac!am in te sicut fecisli,sicut sprcvis- est gloria et imperium in sa3.:uIasaeculorum.Amen.
tifixcprsevaricandolestamcntummeum,et memor ero.
Primumquomodofecisti faciamtibi, doinde memor HOMILIA UNDECIMA.
erotestamenlimei,quodfeci tecum in diebus infan- De eo quod dictum est Fili hominis. propone xni-
;

tiae tUiB.Fecitquippetestamentum indiebus infantifc gma, ct dic parabolam addomum Israet, et diccs:
Aquilamagnarum alarum, etc. (Cap. xvii).
ejus.Diximusautem supraquomodo cum ea fecerit
testamentum.Etsuscitabotibi testamentumin a^ter- 977 Exercitatio corporum, et in totumfortitudi-
num. Ego occido, et ego vivificabo, a.it.Qn\ cvm isia. pro- nem comparat iis, qui exercentur, et per partes
mittit,doIoresfacit,etrursum 976restituet.Percus- C unumquodque membrum sensusque membrorum
sit,etmanusejussanabunt.Diciturin Michffia: Iram- vegetiores facit ad sufferendum quid, aut ad sen-
Domini suslinebo, quia pecravi ci, doncc iuslificet ipse tiandum ; ut puta oculorum acies, si excrcitetur in
causam meam (Micli. vn).Quomodojustificaturcausa visu.acutiorfiat ad videndum :aures,si frequentius

mea.' Quando iram Domini sustinuero, qui divitias audiant melius possunt vocnracaperedissonantias.
bonitatis ejus, et patientise, et longanimitatis con- Hoc autera et in cffiterismembrislicetdeprehendere
tcmpsi, et juxta meam duritiam et impccnitens cor quod in paucis ostendiraus. Verum quid mihipro-
thesaurizavi mihi iram in die ir^, et revelationis dest ad bcatitudinem et ad vitara serapiternara, si
justi judicii Dei. Et dehonestaberisin eo, quodsus- corpus exercitationibus roboretur ? Quod mihi est
cepisti sororcs tuas seniores cum adolescentulis, et emolumentum, ctiamsi forlissimo corpore fiam,
dalio tibi eas ina;diflcationem. Supraunam dixitso- ctianisi omnibus membris vegetusincedam ?Econ-
rorem Sodomam.et aliam Samariam, nunc repetit, trario autcra, si sensusanimKhabueroexeercitatos
et dicit sorores tuas seniores, cum senior tantum ad sentiendura quid ad discendum dies noctesque
Samaria sit, et adolescentior Sodoma verum quia ; contrivcro, non solum inhac vita mihiconducif,sed
filia; earum eisconnumerantiir.dicitomnium unam etiam recedenlem de corpore prosequctur. Idcirco
esse speciem.Quanta; autem fili» Sodomorum sunt, j) in parabolis et in aenigraatibus locutus cstDeus, ut
tanta3 et Saraaris.Et dabo tibieas in a;dificationem, extenderct sc mens nostra, vel potius in unuracoi-
et non ex testamento tuo, et suscitabo ego tes- ligens dictorura intueaturacumina,eta corporisvi-
tamentum meum tecum. Considera (inem repro- tiis recedens, dura intelligit veritatem, vitas suae
missionis et cognosces quia ego Dominus, ut cursum seeundumeumdem dirigat.Ha^c in prooemio
memineris, et confundaris, id est, cum reccpe- diximus, quia sermo Dei fuctus est ad Ezechieiem,
rispeccata tua, et rememorata fueris, tunc con- dicens: Fili hominis, narra naratdoncm,et dicpara-
funderis. Et ultra non erit tibi os apcrire. Cumre- bolam ad domum Israel. Pro hoc autem quod Sep-
cepcro peccata mea, et restitutus fuero, facto me- tuagintainterpretesposueruntnormi/?'ojicm,alius,de
cum testamento, tunc amplius intelligo mala mek, interpretibus transtulit, propone {b)problema;alius

Vitiose antea legebatur, faclura.

Ui) bus colligereest. AqniIamposuissea"viY|ji,a, Symma-
(6)InHexapIorum collectione hic locus desideratur. chum et Theodotionem •KpoS).V||j.o(.
Ex romanae tamen editionis twv LXX aunotationi-
 767 S. EUSEBII HIERONYMI 768
profer prohlemaM^viS sig^iift.ca ^>»gma. Igiluretpro- A exposoit, ut qufe obscurius dicta sunt, quibusdam
blema et jenigma et parabola est quod lectum est. adjunctis sermonibus planius enarremus. Et si lan-
Si quando illuminatione indiguimus soientias Dei, tus labor est, ut ipsum, quoddicitur, intelligatur:
nunc vel maxime et necessarie indigemus, ut non quid nccesse estdicere,ipsam quKstionemquantam
tam ego, quam, orantibus 978 vobis, gratia Dei habeat obscurilatem, qua3 sit aquila prior, quid sit
in me edisscratsolulionemproblematis,et amigraa- Libanus, quae codrus, qufesummacedri,qua3 aquila
tis, sive parabolas. Qu.-eest ergo parabola aquila;, secunda, qua; translatio vitisapriore ad sequentem?
quam in pra;senti Spiritus sanctus ostendit? Quie Si aliquandoDei indiguimusauxilio, semper autem
non solum aquila, sed etiamcomparatione caetera- inintellectuScripturarumSpiritu sanctoindigemus:
rum aquilarum,magnaaquila,et ingentiunialarura, nunc profecto tempus est,(iuod nobis pr;estotauxi-
etlonga extensu.et plenaunguibus, sivo (ut quidam lium, ct pondat ipsa; quas dixit. Quomodo Salvator
interpretatus est)plena plumisscribitur. Non solum noster in Evangeliis quasdam parabolas ipse inter-
his, quiB diximus, raajorest CEeteris aquilis, verum pretatur : sic et nunc propheta In secunda prophe-
in eo vel praicipuaest, quod ductumhabet intrandi tia, quE in reliquis lecta est, signiflcat, quia Aquila
in Libanum. Nam ingrediens illic ab arbore cedri. prior Nabuchodonosor sitrex Babylonis, quiingres-
quae in Libano sita erat electa, teneritudines, et t> sus est in Libanum, id est, Jerusalem etaccepitde :

summa quajque decerpsit, et attulit in lerram summis cedri, id est, regem Jerusalem, et princi-
Chanaan, in civitatemsivenegotiatorum, sivenego- pes ejus, et attulit ea in terramChaldaeorum, scili-
tiatricem, sive translatorum, sive certe (ut Septua- cet in Babylonem. Plantavit quippe incaptivitatem
gintainterpretati sunt) muratam, et posuit hoc, accipiens fllios Israel, et de regio semine, 980 et
quod de oedro Libani sumpserat, ut phmtaretur et de gcnere prinoipum in eademterraconstituit.Post
cresceret in tarra Cbanaan. Post hffic eadem aquila hoo aulem, et post regiam stirpem, alia quoque
de semine terra; unde sumpserat summitates codri, multitudo capta est ab co, et vitis effeota est, non
semen accepit,et plantavit illud
et extrinsecus sibi tam robusta quam fuerat cum fuisset in vineaDei,
incampo frondiiero super aquam multam. Hoo au- et in terra sancta, ubi sacrificia Dei celebrantur,
tem ipsum, quod de terra Chanaan fuerat assum- sed erat in Babyloue translata vitis infirraa. Hisita
ptum, ab ea, qus Libani summa qureque decerpse- gestis, inter Pharaonem regera/Egypti, et Nabucho-
rat, id est, quod secunda vice acoeperat, factum donosor regem Babylonis, bellum ortumest. Igitur
est in vitem nonfortem.sed inlirmara, veruuietiam populus, qui cum regibus suis aostirpeoptimatum
statura pusillam :etpalmiteshujus vitis inflrmffire- ab Assyriis fuerat afflictus, reperta occasione,- qua
clinati sunt, pro eoquod de Libano et cedrofuerat jugum Nabuchodonosor imperio
abjiceret, et ejus
assumptum, intantum ut radices suas sub ipsius liberaretur,intulitseadsecundamaquilam grandem
trunco consitas haberet. Et quidem facta est vitis, magnarum alarum, id est, Pharaonem(IV Reg. xxv).
et fecit propagines, et extendit arbusta sua.Et post Deinde, sic ordine currente rerum, quia Deus non
hasc venit aliaaquila, elipsa magna magnisalis, et Pharaoni tradiderat, sed Nabuchodonosor, et illi
copiosis vel plumis, sive unguibus : et 979 ecce non sustinentes judiciumet imperium ejus, excus-
ista vitis, dequa nunc diximus, veniente secunda serantjugumNabuchodonosor decervicibus suis,et
aquila declinavit testamenlum suum ad eam,sper- ad Pharaonem transgressi fuerant, ira Dei super
nens id lestamentum,quod prius cum arbore fecerat, eos ingruif, et contra evenit, quam putaverant. 0-
in qua reclinata vitisfuerat elfecla, etpropaginibus portet quippe eum, qui a Deo damnatur, non fugere
faotis, arbusla latius fuderat, et complexa est se- sententiam ejus, necvoluntatem judicantisvellemu-
cundam aquilam, et radicessuas aprioretraiislulit tare,verum patientissime sustinere,donecipse Deus
ad sequentem. Deinde palmites emisit ad aquilam libcretqui damnavit.lgitur,quiaadPharaonem trans
secundara, ut irrigaret eam cum glebaplantationis tulit se populus, relinquitur ab auxilioDei,et pejora
ejus in campo bono et aqua multa.Et quidemirri-
: patitur,quaui ante perpessusest aNabuohodonosor.
gataest hEcipsavitiset translataadaquilam secun- Diximussolutioneraparabol«juxtalitleram,etidqu-
dara, ut faceret incrementa, ut afferret fructum,ut D odscriptumest:sequiturduriorinterpreiatio,etdifn-
fieret in vitom magnam. Idcirco prophet» imperatur cilisadintelligendum,secundumveruraNabuchodo-
ut dicat,quia testamcntum transgredicns vitis,quod nosor,etveruraPharaonem,etea verba,qua!deaqualis
feoerat cura aquila priore.et statuens illud cum se- prajdictasunl.Idciroo autemanteinterpositionerase-
cunda, non dirigatur, neque radices teneritudinis quentislectioniSjhancexpositionemsummatimstric-
ejus effloreant quin potius fructus ejus propter
: timqueprajdiximus.utetprcEsenslocusfaoiliusintel-
transcensionem ejusputreantetarescant omniaqua ligatur,etnihilominusservetur loco suo plenior ex-
de ea oriebanlur,et jam ullra non hal)cat,brachium positio, el consequens parabola etiam juxta allego-
magnum elpopulumraultum; evellatur autcmradi- riara latissimo disseratur, Verum nunc paucadebe-
citus, et licet irrigata sit, tameu non perseveret, musassumere, et quasi quodam armamento futurae
et nondirigaturin ubertatem,,statiraque utcontige- interpretationi viam stcrnere his, quae nobis Dei
rit earn ventus urcns, arescat, elcum glebaplanta- gratia largitur, scientos quid in sequenti plenius
tionis suEe siccetur. lloc proposito ipsius historias exponemu3.Acprimum quidem videndumest,quare
769 TRANSLATIO HOMILIARUM ORIGENIS IN EZEGHIELEM. HOM. XI. 770

Nabuchodonosor et Pharao aquila; dicantur. Forsi- A dus. Non mihi dicitur detalilupo ; Atlendilc ah cis,
tan quajrit quispiam, qui non otiosc ct Iran- qui veniunt ad vos in vestitu ovium, intus aulemsunt
sitorie Scripturas legit : Nabuchodonosor aquila lupi rapaces [Matth. vii). Signanter locutus cst di-
9S1 est magnarum alarum, et hic
magna, et cens hitus aulem sunt tupi rapaces. Sunt quippe
: alii

Pharao alia aquila magna similiter alarum ingen- non rapaces, quando lupi et agni pascentur siraul,
tium, et in Lege inter immunda animalia positaest Cum autcm
et viluluset taurus, el leo pariter edcnt.
aquila : quare et justus dives effectus pr;eparat sibi fucrit tam diversarum inter se naturarum in fide
alas aquil», ut possit converti in domum principis Christi facta sociatio, leo non eril jam immundus,
sui ? quare etiam repromissio quaedam cst apud verum feritatis sua; obliviscetur, et universa ani-
Isaiam prophetam dicentem Justi accipicnt. pennas : malia, quffi in lege Dei dicuntur immunda, condi-
ut aquiUc, current, el non laboraliunt, gradientur et tionis antiqu» recipient puritatem. Hoc autem et ex
noticsurient'! St cnim immunda eslaquila.noii opor- parto jam factum est, et plenissime [Al. planissime]
tet nos pennas accipere ut aquilam,cum justi lupri- inseoundo complcbitur adventu. Pra;venit igitursa-
mus : neque cum divitias nobis creverint, oportet cramentum, quod ostensum est in Cherubim, rei
praeparare nos nobis pennas aquila?. Gui primum veritatem : et intantum leonis et aquiK-c facies cum
respondendum est, nomina animalium in n
quffidam aliis faoiebus cognata; sunt, ut majus nobis vidsatur
Soriptura in utroque genere, id est, in malo ac bono vitulo, et tauro, et loone simul pasoentibus, id quod
posita : ut puta leo, in bonam accipitur etin malam apparuit in Gherubim. Ab Isaia quippe nihil de bis,
parfem. In bonam sic : Calulus leonis Jwln e.v yer- qu;e pnedicta sunt, sibi cohKrens, et invicem con-
minatione, fili mi, ascendisti, accumbens dormisti, ut nexum repromittitur. In Gherubim vero unumquod-
leo,et ut catulus leonis : quis suscitabit eum (Gen.XLix)? que animal cum alio cognatum est, facies vituli fa-
In malam vero partem sic : Adversarius noster diabo- ciei jleonis, et vultus hominis vultui aquila\ Non

lus, ut leorugiens, quxrens devorare circuit, cui e.rpe- igitur magnopere mireris cum Pharao, et pra!oe-
dit nos resislerc firmos in fide. Sed el malignus sup- dens eum Nabuchodonosor, aquila; nuncupalur :

plantare cupiens insidiaturin occulto,ul leo in spe- justus vero pennas assumere dicatur utaquila.et in
lunca sua insidiatur, ut rapiat pauperem.Quomodo Dei parte dives effectus aquilae sibi pennas prseparel
ergo leo dicilur et in malam partem et in bonam, ad volandum. Verum ut ad propositum redeam,
nonestincongruumetiam aquilam in utramquepar- specialiterquiddamsignificaturdeNabuohDdonosor,
tem accipi. Et,ut ego suspieor.justus non est aquila, quiamagnaet magaarum al;irum,et sui extensione
sed quasi aquila,a;mulatur quippe aquilam. Et quo- longissiiaa, intantum ut uususfucrit dicere Viri- :

modo serpens asreus typus fuit Salvatoris neque : bus faciam, sapientia intellectus auferam fines gen-
enim serpens erat vere, sed imitabatur serpentem, tium, et virtutem eorum 983 depascar, et commo-
dicente Domino : Ut Moyses elevavit serpentem in de- vabo civitates, qux inhabitantur, et orbem terrarum
serto, sic oportet e.vultari Filium hominis [Joan. iii) : Ufiiversuyn comprehendam manu ut nidum, et quasi
eodem modo et justus non tam aquila est, quam confracta ova auferam [Isai. x). Ecce ista et exten-
aquilae similis, quia ei utile est imaginem aquilae sio alarumejus.Neo hoc ei suffioit, verum unguibus
Juxta hunc intellectum et in alio loco pra;-
sectari. plenus est, et mnltis plumis, et habet duotum in-
ceptum accepit justus.ut sit sapiens sicut serpens, trandi in Libanum, ut cedri ejus summadecorpat.
non ut fiat serpens, sed ne a veri serpentis capiatur Quamdiu hi, qui oommorabantur in Libano, non

astutia. Siautem sermo Dei scripturas diligentcr pecoaverunt,id est, quamdiu in Jeroeolymuspositi,
excuticns, ct spiritus,dequosoriptum est Spirilus :
[S«;ip. non] sunt in sceleribus deprehensi, non ac-

omnia scrutatur etiam alta Dei(l Cor. \n),m alicujus cepit potestatem ista magnaaquila, utingrederetur
animam venerit, manifestissime ostendet de Scri- in Libanum, neque assumpsit sibi electa, et cedri
aquilamet leonem in partem mundorum
pturis, et semen regium, et principum slirpem. Ista quippe
animalium posita:Cherubim Dei habere faciem ho- sunt teneritudinis ejus, quas quodam Jtempore non
minis, et faoiem leonis a dextris quatuor partium. uerunt duro corde : attamen rapuit ea,quia peoca-
et faciem vituli, et 982 faciem aquilro a sinistris D verunt in Dommwm. Aquila ista grandis, etc.,totiu3
quatuor partium : et hfec, quae in Cherubim viden- arboris caoumina in Chanaan transtulit,quia figura-
tur, id cst, aquila et leo, munda sunt. Nihil quippo liter Babyloniorum terra maledioti Ghanaan dicitur.
immundum est in curru Dei. Et quomodo tu de gcn- De quo ait Noe : Malcdictus puer Chanaan, jamulus
tibus credens, mundus etfectus es /T/ quod Dcus : eril fratribus suis [Gcn. ix). In oivitalc quoque nego-
mundavit, tu ne commune dixeris, dicitur de omnibus, tialorum, sive negotiatrice, sive transferentium,aut
qua; dc coclo pendentia ostensa sunt Petro sic mun- : ccrte murata, posuit hoc, quodde cedro abstulerat,
datus et leo ct aquila, quos in Cherubim apparue- de semine terraj, jam non de altiori-
et aooipit sibi
runt.Nec non est aliud, quod in Christi adventu fu- bus solum, sed etiam de minoribus, et de populo
turumpri-odicatur: novit mundumleonem.mundam Jutbcorum, et dedit illud in campum frondiferum,
el aquilam, quBC nuncupatur immunda:t«/)i/5 enini superaquam multam respicieudum constituit illud,
el uijnipasrenlur simul [Isai. xi). Lupus cnim qui et exortum est, et factum cst in vitom firmam. In-

cum ove inno.\iuspasoitur nonest uUra observan- firmatus est vere populus Dei in Babylone, et ideg
 :

771 S. EUSEBII HIERONYMI 772

neque [canticum SDomini cantare poterat, dicens :
A mur, audenterpromittimur, quod non vale-
et forte
Quomodo canlahimus canticum Domini in terra alie- mus implcre, ad minora redeamus, et secundum
na {Psal. cxxxvi)? Revera non poterat infirma non mensurarn intellectus 0S5 nostri sic potius expo-
esse, qua; plantata fuorat in Babylonp. Quo pacto namus Venit ad istum I.ibanum, hoc est, Eccle-
:

vires pristinas reservaret, qua; vitis Babylonia esse siam, ubi hostirc Dei, ubi inoensum orationum ejus
coepisset.Quaj quiain sancta terra fructus non fcce- celebralnr, ista magna et vera aquila, Nabuchodo-
rat, ideo translataab aquila, et in terra posita Cha- nosor, id est diabolus,et rapuit. Absit auteni a tem-
naan, facta est in vitem infirmam, et in pusillam poribus nostris ut de : summis cedri, id est, de prin-
statura. Quamdiu in terra sancta fuit, ingens vitis cipibus et de regio semine in Chanaan transferat.
erat quando vero translata est fmes peccato-
in Oremus, ne fiat quod sajpo factum est. Assumpti
rum, et infirma et parva etfecta Et tu igitur,
est. enini sunt quidam, et in Babyloncm translati, qui
vitis, quae me audis, si vis esse magna, noli exire de in Ecclesia principes fuerunt, et propter peccatum
Ecclesise finibus, permane in terra sancta Jerusa- suumde Libani summitate sublati.Superhis dicen-
lem. Quod si propter peccata in pejora corrueris, dum est quia aquila magna magnorum unguium,

transfereris in aliam terram, et eris in vitem pusil- plumis extensa acceperit de cacuminibus cedri, et
lam, et palmites tui decident, et radices tua; sioca- ^
deraserit cos de Libano, id est, de Jerusalem, et

buntur, intantum ut postea desideres requiescere

'
plantaverit in terra Chanaan. Non solum autem
super aliam aquilam, 9§4 ut nunc dicitur, magna- aquiia ista summa cedri, id est, de optimatum ge-
rum alarura etplurimorum unguium. Bonum est nere, sibi vindicat, 986 sed et terrae semen rapit,
condemnalumincondemnationispcnnaneresenten- et transfert in terram Chanaan quando quis de po-
tia, quamdiu ei libet qui damnavit. Non curramus pulo peccat, et do Dei plebe diaboli laquseis prspe-

volentes ad Pbaraonem si enim ad eum currimus,

;
ditur. Quapropter diebus et noctibus tam pro nobis
contra Deum facimus, qui dixit Ego sum Dominus :
quam pro fratribus nostris Dei imploremus auxi-
Deus tuus, gui te eduxi de terra /Egijpti, de domo lium, ne quis de Jerusalem transferatur in Cbanaan,
servitutis {Deiit.). Ad Nabuchodonosor enim non ne sententiaejus deserta.a voluntate illius ad aliam
tam sponte properamus, quam condemnati, cl per- tendamus aquilam,et veniat supernos iramajor, et

tracti ad eum sumus.Sequitur Et factum est altera

:
putrescat universa plantatio,et fructus pariter cum
aquila magna viagnis alis, et copiosis unguibus, et radicibus arescat. Plantalio quippe Jerusalem non

ecce vitis ista amplcxabitur eam, id est, secundam potest in alia terra ferre fruetus, non facit palmites
aquilam. Evenit saepe, ut ab una contraria fortitu- in finibus alienis ; sed statim cum gleba auasicca-
dine ad aliam transferamur. Jusseratenini Deus,ut tur, si non perseveraverit in voluntate Dei, et in Ec-
Israelitarum populus sub Nabuchodonosor jugum C clesia ejus, id est, et factis et sermonibus et scien

colla submittcret, ut legimus in Jeremia, intantum tia veiitatis Christi Jesu, cui est gloria et imperium
ut comminaretur ei,qui abejus servitio deolinaret in saecula sasculorum. Amen.
et eo tempore, quo Jeremiam exposuimus, ea quEe
nobis gratia Dei, orantibus vobis, largita est, sive
HOMILIA DUODEGIMA.
certe utcumque sensimus exponere conati sumus. De eo quod scriptum est Fili hominis, dic ad do-
:

Noluit autem id facere,quod fueratimperatum ; sed mum e.casperantem, nescitis quid isla significerii
(Cap. xvii).
palmites suos extendit ad Pharaonem in gleba plan-
tationis ejus, ab eo constituta est in campo super 985 Ea, qu£E jam supra memoravi de duabus
aquam multam, ut fructus afferret uberrimos : et aquilis magnis,et magnarum alarum,et magnorum
deserta /Egypto, rursum iEgyptum concupivit, pu- unguium,nec nonquaj primaet secunda aquila ges-
tans se ubertatem pristinam consecuturam hoc in serunt, nunc quasi in prophetia, scilicet flgurata,
:

primiscogitans,quod siNabuchodonosorad Pharao- vult ex parte sermo divinus exponere, nobis ad in-
nem Iranscenderet, radices flrmaret, evelleret sta- telligcndum relinquens qus ipsc dimisit intacta. Ac
turam,fructus afferret. Sed in contrarium quam pu- primum 'quidem, licet ssepe jam dixerim, tamen
tavit omnia rcciderunt. Fructus quippe ejus omnis D etiam nunc aliquid non novum inferre conabor.
computruit, et pullulationes, quassaltem modica3 in quod nostrcB animffi tribuat salulem, in eo, quod di-
Babylonem venerant, mutatione regionis exarue- ctum est ad prophetam Dicad domum amaricantcm, :

runt, intantum ut radicitus evulsa sit, ne ultra in sive exacerbanfem. Non enim addidit domum exa-
brachio magno, aut in populo plurimo convalesceret. cerbantem, sive exasperantem me.Et si volumus vi-
Quid in sc hsc tanta, vel talia continent sacra- dere cujusmodi sit peccatum Gxasperatio,audiamus
menta? quid unusquisque sermo significat ? Possu- quam dulcia oi, qui intelligit, eloquia Dei sunt, di-
mus, si tamen habeamusauditores.ad aliam quam- centi Quam dulcia gulluri, meo cloquia lua {Is. :

dam Jerusalem conscendere, et ibi demonstrare cxviii). Heec naturaliter dulcia cum assumpserint
quomodo aquilamagna duotum suum fecorit, etin credentes, aut bene vivunt, aut vere contra-
[Al. ut]

hanc, quam nunc nos possidcmus.Babylonem sum- rium faciunt.Et siquidem juxta divinam regulara in-
mitatesejus delulerit.Possumus seorctioraquKdam grediuntur, reservant cloquia Dei in eo dulcore quo
de Pharaone loqui : verum, quia tempora coarcta- nata sunt. Juxta mei autem animi motum puto, quia
773 TRANSLATIO HOMILIARUM ORIGENIS IN EZECHIELEM. HOM. XII. 774

conversationis bonitate et augcant eloquiorum Dei A '"i"' Mi-'!, scripta xunt aulcm pro nohis, in quos fines

suavitatem,miscentes dulcedinem vitae dulcori ser- sxculorum decurrerunt. Instat ecce verusNabuchodo-
monis. Sin vero quis peccet, et extra prcTcopta Dei nosor,qua;rcns aliquos capcre de nobis.Et primum
perversus incedat, J>86 isle accipions dulcissima quidem cupit (si fieripotest)dcprincipibus Ecclesiffi

eloquia Dei pcr naturamamarissimi pcocali (ama- captivos sibi dur.crc. Veruni quanidiu Ezechias,Jo-
rum quippe pcccatumest,quod dulcedinem sermo- sias, aut certo iiuieumciue justus rex regnat in po-
amarum saporcmomnem redigit
nis exterminat),in pulo,non polest iste Nabuchodonosor vinctos abdu-
suavitatcm.Quod dicimus plenius animadvertcs.ac- cerc,aut principes aut populum de Judaea. Si autem
cipiens cxemplum.Herba qua; absinthiium nomina- nos, qui videmur Ecolesia3 prEeesse, peccaverimus,
tur, naturalileramara est hancsi secundum quali- : locum dantes diabolo adversum Pauli pra3ceptum
tatem, et quantitatom mellis in mel injioias,amari- dicentis : Nolilc locum darc diabolo [Eph. iv) : quo-
tudine sua vinsit ejus suavitatcm et cogit amarum dammodo per deiicta nostra qu.-e fecimus in Jeru-
esse quod dulce est. Hujus herba; vimhabet pecca- salem,occasioncm 9§8 tribuimusNabuchodonosor
tum. Si plura peccavero.plus amaritudinismitto in ut ingredialur civitatem sanctam, et abducat quos-
dulcedincm sermonum Dei. Si grande fuorit quod cumque volucrit. Qui vero non peccat excluditNa-
delinquo, totum dulcorem mellis verto in acerbum ti buchodonosor, ut non possit in torram Dei ingredi
saporem et idcirco Deus, qui sermonem suum a Ergo omnibus viribus excludaraus Nobuchodonosor
peccatoribus conculcatum ulciscitur, unicuiquc pro ut ab bealum istius Ecclesi;c conventum non appro-
qualitate amatoris vitae, et pro modo inlentionis, pinquet.Excludamusautem eumassumentesclavem
amaritudinem pccnarum suppliciorumque restituit. scientiffi, excludamus.eum conversatione, et iactis
Et siquidem nos, qui haec dioimus, et semel credi- bonis, ut non rapiat regem Jerusalem,et principes
mus Deo, peccaveriinus,exasperarc nitimur sermo- ejui, ut non abducat eos in Babylonem captivitatis
nem ejus : qui veropenitus a fide ejus recesserunt suffi triumphum. Si vero aliquem ex nobis vincere

neque ingressi sunt Eoclesiam,hi non faciunt amara potuerit ssevus inimicus, ducit eum in Babylonem,
eloquia Dei.Quomodoenimpossuntsuavitatem exas- non in locum amplum alicujus terrrae^sed in Baby-
perare sermonum quibus nondum crediderunt?[deo- lonemanim;e,id est, confusionem. Frequentcr dixi-
quo nobis alia servanlur987 tormentaquividemiir mus Babylonem confusionem interpretari.Quicum-
crcdere.ct in ipsa credulitate peccamus,ab eorum que cnim ab eo victus adducitur in confusionem
supplicio,qui ne initium quidem credulitatis habue- mentis sua: translertur in Babylonem.Respiciamus
runt. Et ne solummodo putemus verbum nosexas- ad quotidianamvitam.Si quando viderimus animam
perare Dominisi peccemus,delictumnostrum usque a peccatis, a vitiis.a tristilia,ab ira,a desideriis, ab
ad ipsius Dei injuriampervenil.Scriptum est enim, ^ avaritiaconfundi,sciamusistam esse quam diabolus
quod qui peccat, per prtcvaricaticnem legis Dcum abducat in Babylonem. Si vero principali cordis
inhonorat. Parum erat si dixisset : inhonorat ange- tran(|uillilas, scrcnitas,per fructum fecerit,sciamus
lum : nunc autcm, per prffvaricationem, inquit, quia Jerusalem versetur in ea, visio quippe pacis
legis Deum inhonorat. Qiiotiescumque pr.Tvarica- intrinsecus est. Et ducit eos ad se in Babylonem, et
mur logcm Dei,tolies inhonoramus Deum,ctquando sumit de semine regni, et disponit ad ipsum tcsla-
majora delinquiraus, tanto majoribus contumeliis menttim. Omnes qui scrmonem Dei suscepimus,re-
afficimusDeum quanto phirapoccamus, tantoplus
: gium scmen suraus. Etenim genus electura voca-
inhonoraraus Patrem et Christum ejus, sicut scrip- mur, et rcgale saccrdotium,gens sancta,popuIusac-
tum est Quanlo magis putatis, deteriora mereri sup-
: quisitionis (I Pet. ii, 9). Si quis ergo ex nobis, qui

plicia qui Filium Dei conculcavcrit, et
Testamenti pollutum duxerit, in quo sanclilicutus
etspirilui gralix contumeliam fccerit ? Igitur
que peccat exasperat et contumeliam facit,et inho-
norat tam Dei eloquia, quae suscepit, quam cum,
qui docuit. Dic nunc ad domum exasperantem : Nes-
citis quid sint ista, id est, qute in parabola dicta
sunt aquilarum. Dic, cum veneril rex Babtjlonis ad
Jcrusalem, ct acceperil rcgem ejus et principcs ejus.
Quantum ad historiam pertinet prophetantis,expo-
situm est Quod Nabuchodonor venerit in Jero-
: ptum cst enira Disponit ad eum testamcntuin suum,
sanijuinem in ordine regalis seminis constituti suuius,per pec-
est, catum suum captivus abducitur a diaboIo,haud du-
quicum- bium est,quin de regio gencre sit abductus in Baby-
lonem.et faciat testamcntum cum Nabuchonodosor,
quia jam testamentum Dei spreverit. Impossibile
D quippo est hominem sine testamento esse. Si habes
tostamentum Dei in te, non potest testamentum
tecum facore Nabuchodonosor. Porro si repulisti
testamentum Dei per prcevaricationem mandatorum
cjus.snsccpisti tcstamcntum Nabuchodonosor.Scri-
:

solymam, et captivos duxerit Sedechiam regem Ju- et inducit euni in maledlctionem.Tieus in benedictio-
doea;, et principcs, qui erant cum co.partera poiiuli ne nobiscum testamentum facit : Nabuchodonosor
Judc-Borum (IV [teg. xxv) : nec non etiam illud adde- vcro tcstamentum suum
maledictione consti-
in
mus quomodo plantaverit cos in terra Babylonis. tuii. Non potest in bonediciione esse qui pactum
Sed non stemus in littera,necha;reamus in historia, lecerit cum Nabuchodonosor.Scd dicit mihi aliquis,
magig autem tu, qui in scripturis Dei profectum qui in Scripturis riivinis est eruditus : Invenio in
babes, et nosti quia ista omniq figuraliter continge- 989 lege Moysi maledictiones constitutasin pecca-
 :

773 S. EUSEBII HIERONYMI 776

torom : crgo priDCopto Dei maledictum constitii-
si
A. pr;cvarican9 tcstamentum. Oportuerat,eum,qui tra-
tum est in poccatores, cur non econtrario apud ditus fuerat tcstamento Nabuchodonosor, sustinere
diabolum quadam Ijenedictio sit,utaliiapud cum in supplicium : verum non sustinet, et idcirco dicitur
benedictione fianl, alii in maledictione? Iluio ergo de eo. Non salvabitur. Vivo ego, dicit Dominus Ado-
acute et acerrime interroganti sic conabor occurrere nai, nisi in loco regis qui constituit eum, qui spernit
et dicere quiaet quasdam sit benedictio a Nabucho- malcdictionem mea.m,et /ransgressus est testamentum
donosor,quam Deus procul abjiciata nobis et ma- : jneujn. Est quidam qui inhonoratmaledictionemDei,
ledictio, do qua nunc dicere deboraus, quaj digne est et alins qui honorat cam.Nec dubium cst quin
super peccatores venit. Qua3 est igitur benedictio in prassenti de isto quajratur Deus, qui maledictio-
Nabuchodonosor ? Quando aliquis iu mundo isto lo- tionem suam inhonoraverit.Cumenimquis traditus
cuples fuerit et feliciter gesserit, et omnia ei pros- fuerit suppliciis, ut castigetur, et non suslinuerit
pero cursu fluserint,intantum ut illud, quod scrip- quod prasceptum est,inhonorat malediclionem Dei.
tum eiusnnn facicl abortio-
est, ei possit aptari,Bos Si vero sustinuerit cum omni mansuetudine,et be-
nem : universam sajculi habuit prosprrilatcm,
et si nedictione, et gratiarum actione ad Doum, iste ho-
benedictio Nabuchodonosor supor eum est.Maledic- norat maledictionem, et cum honoraverit maledic-
tio vero in eo, quando aliquis recedit a Deo, et ni- tionem, necesse est ut etiam bonedictionem
p illius
hilominus in parte diaboli constitutus miseriissup- oonsequatur : Ettransgressus est testamentummeum,
pliciisquo torquetur.Vult igitur rjeus,utnunc Scrip- ciim ipso in medio Bal>ylonis morietur, ct non. in
tura oommcmorat,tostamentum Israeli maledictio- virtute magna, nequc in turba multa faciet Ptiarao
nem esse apud Nabuchodonosor. Rt ideo quia vo- hellum. Non potest ei, qui transgressus fuerit et
luit spernere testamentum Nabuchodonosor rex inhonoraverit maledictionem Dei, Pharao tribuoro
Jerusalem, ct mittens angelos suos in iEgyptum, auxilium verum in medio Babylonis pro sua prffiva-
;

testamentum cum Pharaone faeere conatus est.ait ricatlone morietur. Deinde sequitur et narrat quid
sermo divinus Non din(jelur, non salvabiUir. Qua-
: peocatores passuri sunt, et post hffic prosperiora
propter oportet nos ferre patienter,cum a Deo tra- quasque comraemorat, dicons ; Accipiiim ergo cle

dimur ultioni. Tradidit quemdam de cootu Ecclesice eteclis ccdri, cl de vertice cordis eorum avellam, et

Apostolus diaboloin interitum carnis ettradidit in '. plantaljo ipsum in menle cxcelsoJPostma.ledicliones,
carnis interitum, non ut perderot traditum, sed ut quas supra memoravimus,reproraissio beatiludinis
spiritum traditi conservarct. Ex quo Scriplura ait sermonis profer-
ot dulcissimjepollicitationis in finc
Tradere iftius modi salanx in intcrilum r.arnis ul spi- tur:quia jarn qui snppliciis indigebant,luerant pro
rilus salvtis fiat in die jwlicii Domini Jesu (! Cor. v). peccatis suis tormenta perpessi. 99! Intra momet-
Traditur autem tormentis peccator, ut rocipiat, in ipsum vero considerans, et diligcnter istius loci
pra3senti supplicia,et pro peocatis suis cruciatus,in .sensum perlractans,arbitrorde apostolis prophetari
futuro refrigerium consequatur,et dici possit de eo: I^iti quippe sunt dc electis cedri, de summitate, de

Recepit mala sua in vita sua. Si quis igitur po^nis verlice, quod dedit Deu.s in virorem saiculi,radens
excruciatus juxla maledictum, in quo Deus posuit corda eorum,et plantans eos in monte excelsaJesu
peccatores, maluerit fugere supplicia,et mittcrp. ad Christo Domino nostro. Et suspendam ipsuminmonte
jEgyptum pro auxiliis comparandis,ad Pharaonem, allo Israel, et plantabo, et produccl propaginem, et

a quo liberavit Deus populum suum,non dirigetur, faciet fructum. Fecerunt isti propagines, altulerunt
non salvabitur.Si quis autem patienter maledictio- fructus.K eritin ccdnmimagnam.Considerdi magni-
nem sustinuerit, el supplicia Nabuchodonosor, et tudinem et subliraitatem Ecclesire Christi,utintelli-
tempus peccatorum suorum incruciatu compleverit gasjuxta promissionera Doi factum esse,quod dici-
quomodo illequi secundumEpistolasPauliexcrucia- tur Et erit in cedrum magnam,et requiescit superea
:

tus est, ut spiritus ejus salvus fieret in die judicii, omnis avis c/ omnevolatile sub umbra ejus requiescet.
iste 990finem optimum consequetur.Inducit orgo Assume tibi pennas sermonis Dei,et puteris repau-
eum maledictionem, et duces ferrM e.jusaccipiet,ut qus plantala est in monte ex-
sare sub hac arbore,
regnum infirmi.Infirmum efficitur regnum, D celso. Et requieccet, et propagincs ejus reslituentur.
fiant in
quodde sancta terra in Babylonem transfertur. Nul- Vide quomodo in bonaparte prophetia finiatur. Se-
lus quippe fortis in Babylone, id est, in confusione quitur enim : Etcognoscent omnia ligna campi, quod
mentis sua?. Omnino non potest cxtolli homo, qui cgo Dominus,qnihumilio lignum^^t aUum.Ugnnm.
confusus est, ut custodiat testamentum moum, ut altum populus Jiid;eorum est.qui nunc humiliatus
statuat illud, et disccdat ab eo, ut mittat nuntios sceleris sui prenas luit,quia in Dcum nostrum Jesum
suos in /Egyptum Isle,quiaNabuchodonosor prop-
: Ghristum manus ausus cstmittore.£( exlollo lignum
ter peocatasua tormentaperpetitur,etmittitnuntios humilc. Tu cras lignum humile, lignum dejectum,
suosin ^gyptum,non ferons lraditioncm,quahosti lignum terraj hoerens.verum sublimavit te Deus. Et
concessus est a Deo, ul det ei equos et populum arefacio lignum ('()7Wc.Lignum viride circumcisionis
multum,id posuit quod in loco prohibitum est. Non cst popuIus,qui quondam pullulans et llorens fuit,
enim muUipIirabis tibi c'iuos {Dcul xvii), ait Scrip- vcrum nimia nunc siccitate conlabuil. Ubi quippe
tura. Si dirigatur, si salvabitur qui facit adversa,et nunc vividus sermo apud eos ? ubi virtutum chorus?
777 TRANSLATIO HOMILIARUM ORIGENIS IN EZECIIIELEM. HOM. XIII. 778

Et reviresccre facioliynum ariclum. Tu fuisti lictnum A adversus Doniimim,el adversus Christum ejus. Unde
aridum.et focit tc rovirescere Clirisli advcntus. F.go ct alibi in Psalmis scribitur: Ego dixi, dii estis

Dominus locutus sum.cl /««ani. Quibus dictis, ut et cl filii Excelsi omnes : vos aiitem ut homines mo-
nos revirescamus.ut fructus valeamusal'ferre,utger- ricmini, el tamquam unus de principibus cadetis

minans lignum et non siccum efficiamur, ut nun- (I>sal. Lxxxi).Etestibisermode nuUo penitus prin-
quam ad radices nostras ponutur securis, quas in cipe corporali.Si igitur est quidam princeps regni
Evangelio prsedicaturjattentius Josum ChristumDo- Persarum,siest princeps Israelitarum Michael, con-
minum nostrum cum Patre suo iirccemur, cui cst sequenter etTyri prinoeps est:et de his nunc prin-
gloria et imperium in sa;cula sceculorum. Amen. cipibus prophelicus sermo loquitur.Quoniam autem
etde Moyse testimonium polliciti sumus, ausculta
quod sequitur Quando dividcbat Altissimus gentes,
:

HOMILIA DECIJMA TERTIA. cum disseminavit filios Adam,statuit finesgenlium se-

De eo quod dicitur Fili liominis, leva planctum su-
: cundum numerum angelorum i)et,sive,ut melius ha-
per regem Tyri,et potie faciem tuam contra Sido- bet [sccundum numcrum filiorum hrael) ct facla cst
nem (Cap. xxvii).
pars Domini populus ejus Jacob {Deiit. xxxii). Alii

991 Pra3cipiturnobisabepiscopis discutcre ser- R principi facta est pars Tyrus,alii Babylon.aliis aliae

monem principis Tyri, utlaudes cjus culpasque di- nationes atqueitain huncmodum principes posse-
:

camus nec non jussum est.ut de Pharaonc rege

:
deruntomncsfinesgentium.Siiiuis autem putatle-
jEgypti aliqua retractcmus.Plangitur itaquc prin- gens in Soripturis quasi de hominibusdictum,intel-
ceps Tyri : nec putandum esthunc hominem Jesse. ligat altiusspiritalis,et a nullo judicatus. Digno-

In medio quippe Cherubim nullus hominum est scuntur enim qua;dam de Nabuchodonosor rege As-
oreatus,et in paradiso Dei, si simpliciter litteram syriorum.quas non conveniunt personae ejus. Dixit
sequimur, hominum nullusest enutritus.Etcumin enim : In fortitudine faciam, et sapientia intellectus

paradisodeliciarum, sicuti diximus, nemo fuorit auferam commovebo civitates inhabi-

fincs gcntiuni,ct

nunc dicitur princeps Tyri in paradiso deliciarum tatas, ct orbem terrarum omnem comprehendam, et

natus atque nutritus.Quis est iste princeps Tyri ? ascendam supcr sidera cccli,elnubes,et reliqua,t'i ero
Veniamus ad Danielem.et occasionem intelligentice similis aUissimo [Isai. xj.Hasc Nabuchodonosor. Sio

reperienteSjdicamus non esse principes corporeos, et princeps Tyriet Pharao.Neque enim intantum

de quibus nuncquajritur.PostOanielemab Apostolo agitatus estfuriis verus et corporeus Pharao,ut di-

petamus exemplum. Deinde rursum prophetarum cerei Mca sunt flumina.et cgo feci ea. Hoc autem
:

testimonia vocemus. omnibus etiam ilie copu-

Ilis , ante leotum est in prophctia, quae est advcrsum
landus est locus,qui a Moyse in Deuteronomio non Pharaonem.Neque umquam principera illum.id est,
tacetur. Age nunc replicemus exempla, incipientes corporeum Pharaonem,draconem nuncupasset, di-
a Daniele. Princeps, ait, videtur }Hchael.\h\(\\ie. rur- cens Ecce ego sttper Pharaonem draconem, qui sedit
:

aum, princeps Israel (Dan . x) : et in consequenti in mcdio fluminum JEgypli, qui dicit,mca sunt tlu-
Michacl adjuvabal principem rcgni 999 gentium. Ad mina,ego fcci ea [Ex-cch. xxis). Verum hoc in loco
haec addat Apostolus Gloria aulcm
et lionor et pax
: proprio rcservetur,quod nuno idcirco assumpsimus
omni operanti bonum,Judxo primumet Gneco.Tit ad- utper notionem Scripturarum manifestius ficret id
juvareprincipemIsraelitarum,principemregniGrae- quod videbatur occultum.Adversum hos principes
corum,fortasse jam factum est.In adventu quippe est nobis pugna.Et beati apostoli qui missi fuerant
Domini mei Jcsu Christi, princeps Israel adjuvit ad pra!dicandum,quando ab his, qui fines gentium
principcm regni Graecorum,ut gentes consequcren- possederant,homines abducebant,patiebantur insi-
tur salutem,et illi credendo, salvarentur.Atque ita dias.Verbi gratia dictum sit Ingressi sunt apostoli
:

in hunc modum dicitur quidam princeps regni Per- Tyrum,persecutus esteos princeps Tyri ascende- :

sarum,sicutdictusestMJchaelprincepsIsraelitarum runt Antiochiam,impugnavit eos princeps regni

Non sunt crgo hi homincs, nec
ct alius Grfficorum. 994 Syria: isle crat,qui bellabat adversus eos,
:

secundum locorum vocabuia, in quibus imperant, '

non omnes qui putabantur,ut Judas proditor.Quo-
nominantur.Undcet Apostolus quasi non dc homi- modo enim illc non principaliter putandus est pro-
nibus disputana.ait Sapicnliam cnim loquiynur intcr
:
didisse Salvatorem: sic etiam apostolis omnibus,
pcrfcclos,sapienliam autem non hujus sxcuti, neque qui persecutionem passi sunt, alius fuit princeps
[Al. nempe] principum sxculi istius, gui destruun- persecutionis.Scriptumestquippe de Juda : Et post
tur : scd loquimur Dei sapientiam in myderio abs- bucceUamintroivil in illum Satanas {Joan.. xiii). Non
consam, quam prxdestinavit Dcus ante sxrula in cst enim nobispugna adversus carnem et sanguinem
gloriam nostram, quam nullus principum s,rculi licct vidoantur ex carne et sanguine qui nos perse-
islius cognovit. Si enim cognovissent, numquam quuntur. Non eos oderimus.quin potius diligamus,
Dominum glorix crucifixissc7!t (I Cor. ii). Et quod licet inimici nobis velintpermanere ; misereamur
)stiussMculiprincipescrucifi.xeruntSalvatorem993 eorum,dn3monium habent.patiuntur insaniam.Non
ct Dominum, prophetia tcstis est, dicens ; Asti- tam hi sunt adversum nos, qui nos perscquuntur,
lerunt reges terrx.el principes convenerunt in unum quam illi,qui corda eorum repleverunt.Verum Do-
PAIP3L, XXV. 23
 779 S. EUSEBII HIERONYMI 780
mihi deprceemur auxilium, ut infirmoshabenl co- A niine princeps.cum principes hominemfleredebue-
natustanti adversarii contra humanam animam di- rit.Homo est Ezeohiel, et niius hominis qui vero :

niicantes,et dicamus : Nisi quici Dominuseral inno- plangitur,Nabuchodonosor est, rex Babylonis. [Ac-
bis in co ciim exsunjerent hoinines in nos^ forsitan cipe et tu lamentationem tuam super regem Babylo-
vivos dcglulisscnt nos. Igitur cst quidam princeps nis,et dioes : Quomoclo quievit qui repetebat '!
et re-
Tyri,el prophetia non de llyram nos docet hoc ; liqua.Considerain quantam spem vocatus9is,o ho-
quippe nomenintertioRegnorum libro scriptum est mo,qui carne circumdatus dicis . Qnasi lacmeemul-
(III Reg. v), non de alio principe Tyri, neque de sisli.coagulasii autein mead simHitudinem casei, cide
quoquamhomine non nos humana docent eloquia,
; et carnibus me vestiti, ossibuset ncrvis mc contexisti
sed divina, et quojdam ineffabilia, et sacrata sub (Job. x). Tu ergo, qui do conditione tua dolebas,
personishorainum.Pharaohomo est :aliud quiddam ecce plangis,et ille qui carne non est circumdatus,
erudior intelligere Pharaonem. Et Nabal Carmeli a te plangitur: vocatus es enim in eam spem,de qua
homo cst,et Hyram homo (I Reg. xxv) : sed aliud ille ceoidit.Peccato Israel,salus gentibus subintra-
sub eorum doceor cffigie.Quis est tantus et talis, vit.Audebo aliquidsacratiug dioero, inlocum ange-
qui a corporalibus conscendat,qui a visibilil.ius in- Iorum,qui rucrunt,tu ascensuruscs, et mysterium
visibilia contemplotur, et possit unumquodquc ho-
g quod aliquando illis creditum est, tibi credendum
rum secundumDei voluntatcm ?Quis est
intelligere erit, de quo dicitur : Quomodo cecidit Lucifer, qui
ergo princepsiste,discamus,utcognoscentes lamen- mane oricbcdur '/Tu vero lux factus es mundi.tupro
tationem,eliamquod nunc super ea dicitur, evite- illo unus de stellis erat Lueifer,
factus es Lucifer :

mus.Plangitur princeps Tyri. Quam bonus Deus, qui dc ccclo ruit,ettu tamen de semine es Abra-
si

qui etiam eos, qui se negaverunt,deflet lEt hoc ve- ham,inter stellas cmli computaberis. Eduxit enim
nit etiam ex amoris aflectu. Nemo quippe plangit 996 Abraham foras,et dixit ei Deus Respice, sic :

quem odit : et qui plangitur plangitur quidem ut crit semeii luum [Gcn. xv). Hoc autem tunc erit,
mortuus: verum quasi adhuc qusratur.quasi vivis quando stella? cadent ut folia de ccelo, et erit alia
quando plangi-
desiderio sit,diligitur.Et Jorusalem gloria solis,et alia gloria lunco.alia gloria stellarum.
tur, soriptum est ! El faclumcst poslquam captus est enim ab stella differt in elarilaic, sic et rcsur-
Stclla
Israei,et desolala cst Jerusalem, scdit Jeremias flens, morluorum (I Cor. xv). Verum noli gloriari
rectio
et lamentans lamentationem istam super Jeruscdem,et adversum istiusmodi ramos,qui in infldelitate ceci-
ait: Quomodo sedet sola civitas,qux abundat populis, derunt,et fracti sunt (Rom.xi):tu quia in flde stas
facta est ut viduacjuxmultiplicata erat in nationibus : fide etascendos.Et per hoo quod plangisprincipem
princeps in regionibus facta est iii tribulum [Tliren.\). Tyri,et ea cum Iamentationedeploras,quae superius
Plangitur et Nabuchodonosor. L'bi sunt ha^reses, interposuimus,edocere, ne forte in his bonis re-
ubi sunt qui aiunt istos in perditionem creatos esse? pertus,qua3 prinoepsTyri habuit ctiam tu incipias
Griminantur 995 Creatorem,ut se criminibus ab- ruere,si paululum fueris gloriatus, et non custo-
solvant.Accipe lamentationem istam super regem dierisomnicustodiacortuuiu.Videquippequiddicat
Babylonis.et dices : Quomodo cessavit qui repctebat ad principem Tyri:!» signaculumsimilitudinis. Volo
quomodo quicvit qui cxigehat '! In regem Babylonis nosse quid fuerit,ut signaculum similitudinis nun-
istadicuntur : Quomodo cecidit Lucifcr de cado, cpii cupatus sit.Gum profeoeris,'aocepisti signaoulum ;

tnane oriebatur, contritus est interram {Isai.xw)? Et
ille de coelo ceeidit,et tste
coronadecoris, in PcmuUso deliciariim nulritus. Eoce
omnes de coclo ceoidisse,non desoendisse referuntur
quoniam Deus vere hujus pater quem signavit, et
signaculum similitudinis, misit.et ideo semper credentes signantur a Do-
mino.Jam autem et commune proverbium venit.ut
dicamus il!e,et illenon accepitsignaculum, et ille
:

Domlnus vero meus de cobIo descendit, et qui de- signaculum habet. Quis habet signaculum ? llle
scendit,ipse est filius hominis. At noa sicut satanas. quem signavit Deus.Audebo aliquid dicere,quia si-
Non enim desoendit de coolo, neque ei mali quic- gnaculo isto illesignatus est,qui baptizat in Spiritu
quam acoiderat.si descendisset. Audi .lesum dioen- sancto,et igne,ille qui largitur imaginem coelestis,

iam-.Vidcbam Satana^n quasi fulgur de ealo cadentem D qui format te ad supcriora,ut ultra non portesima-
{Lue. x), non descendentem.Verum non solum Sal- ginem terrestris. Cave, homo, ne ssculum istud
vatore ccelo descendit quotidie multitudo dcscen-
: egrediens, signaoulo Habet
diaboli sis impressus.

dit.et ascen^it super filium hominis (Joan. i). Vi- quippe ille signaculum.Sicutiportavimusimaginem
debis enim ooelum apertum, et angelos Dei ascen- terrestris,unde,vel quando, vel qui signiflcavit,hoc
dentes et deseendentes super filium hominis.Et lu signoportaverimus imaginem terrestris.Circuit dia-
exspecta ascensioncm tuam. Tantum a ruina con- bolus,et lustrat omnia.volens et ipse signare sub-
surge,et audi :Exsurge.JerusaIem,a ruina tua.Spera jectos sibi.Signat autem singulorum corda conside-
quiascis ascensurus in ccelum,et cavc ne tibi quo- rans,et imprimit in cis figuramterreni per pecoata,
que dicatur Numquid qui cwUl,non resurcjct
: aut '.'
per vitia, ut portent imaginem terrestris. Audi Je-
aversusnon convertelur^Jer.wiu^f^Vsi qui convertun- sum quidrespondeat.quandoimaginometinscriptio-
tur conversione pessima,dicit Dominus.Et iste ita- ncm Cxsa.ris\iosiula.[.uT -.Qui habctaures audicndi au-
que de hia unus est,(jiiiruerunt,etplangitur ab ho- diat (]l/a«/t.xi);Nam quia non habebat eam imagi'-
781 TRANSLATIO HOMILIARUM ORIGENIS IN EZECHIELEM. HOM. Xlll. 782-

nem quam petebalur, neque ipse, neque disoipulus A ita est extraneus ab omni fccditate, ut possit ei
suus, docet ubi valeat roperiri iinago quae quaeritur. dici : Concupivit rex decorera tuum ? Et tu quidem
Vade, inquit, ad mare, et mitle hamum, et eum pis- adhuc istum qua;ris decorem.et niteris ad placen-
cem, qui prius ascenderit, tolle, et aperies os ejus : dum : iste vero a deoore, quera habuit,in turpitudi-
el cum inveneris slaterem, tolle illum, et dabis pro nem concidit.Et quomodo in corporibus ssepe vide-
me Neque ego habeo hancimagi-
et te (}latth. xvii). mus aocidere, ut mulier speciosa, et pulohra facie
nem, et superscriptionom, noquetu, si tamen vere ab sgrotatione decoreni suumperdat, etpersenec-
discipulus meus es,si ports inferorum non pra5va- tutem splendorem vultus amiltat, eodem modo et
lentadversum te. Ergo Jesus aliter datpro se ima- anima, quae pulohra erat, per inflrmitatem amittit
ginem 997 de mari illam accipiens, qua in pisce deoorem.et per senectutem deformis efficilur. Cum
fuerat inclusa,similis his piscibus,de quibus hodie enimsusceperitveteremhominem cum actibussuis,
lectum cst, qui adhferent in squamis draconis, qui senectute ejus pristinum perdit decorem. Venit
sedet super flumina /Egypti.Vere quippe istiusmodi Jesus ut transferat nos a vetere homine, et senec-
pisces ibi adha;rent. Quanti et hodie pisces sunt tutis insignibus: ruga quippe, genectutis indicium
quorum rex est iste qui in aquis multis regnat? est : ut ait Apostolus : Ul exhibeat sibi gloriosajn Ec-
Scriptum estquippe de invisibili dracone, quia ipse r> clesiam non liabentem maculam, aut rugam, aut ali-
rex sit omnium qui sunt in aquis verum tu non es
; quid istiusmodi, verum, ut sit sancta ct immaculata

in aquis,scd in ea terra, quffi tibi repromittitur. Et (Ephes. v). Licet igitur a senectute et ruga ad juven-
dicta sunt,utdiligentius ventilaremus, quod sit
hffic tutem transcendere et hoo est : in hac parte mi-
signaculum similitudinis. Quam beatus fuit in illo rabile, quod oorpus ab adolescentia pergit ad se-
tempore quo signaculum similitudinis erat. Tibi nium : anima vero, si venerit ad perfectum, a se-
adhuc deest ut similitudo signaculi flas.et procul es nectain adolescentiam transmittitur.Idoircoetiamsi
ab ejusmodi munere. Dixit quidem Deus Factamus : cxterior homo noster corrumpitur, sed interior re-
komiiicmadima;/inemetsimilitudincmnostram[Gen.i]: novalur de die in diem.Oportuit te nosse deoorem,
attamen necdum consecutus es similitudinem. Feoit quem rex conoupisoit ; oportuit te scire eum, qui
quippe Deus hominem,ad imaginem Dei fecit ubi : aliquando fuit decoris corona : et tu cum fueris con-
Dei est similitudo.CKm apparuerit, similes ei erimus, secutus hanc gloriam, cave ne corruas. Siquidem et
quoniam videbimus eum siculi csl (l Joan. iii). Ego istequicorruit,signaculumeratsimilitudinis,plonu3
sic acoipio et hoo quod dioitur a propheta, Dcus, quis sapientia, et decoris corona. /» deliciis paradin Dei
similis tibi (fsa/.xxxiv)? quasi illud : Quis putas, ft-
tui inquinatus es.Non ait simpliciter in paradiso. sed
delis et sapiens dispensator? siout et hoo : Cum enim in paradiso delioiarum. Quajro utrum sint quasdam
apparuerit, similes ei erimus.Quisest, qui assimile- ^ paradisi differentiae, et cum quis in paradiso Dei
tur ei ? Pauci admodum sunt,qui receperunt simili- fuerit,tamen non sit in paradiso deliciarum: sicut
tudinem utapostoli.Faemmfis homineni ad imaijinem latro prima hora cum Jesu ingressus est para-
ille

et simililiulinem nostram. Iste ergo, qui nunc plan- disum si a te rogem putasne,in paradisum intro-
:

gitur,signaculum erat, etplenus sapientia, quem et gressus est, an non ? non dubium quin eum respon-
tu planges, si factus fueris Ezeohiel.Nescio autem si deas introgressum. Deinde si rursum a le quaeram,
et tu sapientia plenus fueris interim iste,qui plan-
: quid ergo introgressus paradisum. statimne deli-
gitur, pleous erat sapientia, eterat decoris corona. ciarum loco exceptus est ?dicas forsitan quiaprima
Considera qualis fuerit,qui fuit corona decoris. Non hora ingressus sit paradisum, in paradiso 999
simpiiciter decor, nec gloria erat in eo, sed corona deliciarum Doi faotus non cst.Sin autem jam videris
glorioe.Hunc autem decorem noli e.xtra te quaerere, eum accipientem deligno vitae, et de cunctis arbo-
sed circa anima; religionem, cogitatorium, ubi [.1/. ribus, quas noninterdixitDeus, itautdeomni ligno
ibi ait meditatorium] ubi intellectuale consistit, ubi paradisi vescentem si aspe.xeris eum etilliusligni,
:

vera est pulchritudo. Quod si volueris ibi quaerere et omnium quK nunc prohibita non sint, cibum
deoorem, ubi caro est et sanguis, humor et venaj, edere et a te rogem, putasne, istc non solum in
:

ubi materiacorporalis, non poteris invenire. Siqui- D paradiso factus est, verum etiam in paradiso deli-
dem verus decor in Salvatore est, et ita ab illo juxta oiarum Dei quid mihi aliud responsurus es, nisi
?
largitudinem et misericordiam ejus in ounctorum eum in paradisi deliciis oonstitutum ? Ad hanc bea-
divisus est animas. .^ccingere ijladium luum circa fe- liludinem tu festinas.quividerisplangere. Iste vero,
mur tuum, polenlissime, specie tua, et decorc tuo, et qui plangitur,fuit quondam in deliciis Dei: omnem
pulclu-iludine tua (Psal. xliv, 3). Est igitur aliquis lapidem bonum indutus est,sardinumet carbunou-
decorin principali cordis nostri, et in anima. Quia Ium,sapphirum et beryllum, et hyaoinlhum,et jas-
autem istiusmodi decor etiam ad animam pertingat pim,et reliquos duodeoim lapides. Difficilis est, et
humanam, 998 prophetes te dooeat dioens Audi, ; ultra vires nostras naturamque hujus loci se expo-
lilia, et vide,et inclina aurem tuam, et oblivisccrc po- Quis enim potest naluram uniuscu-
sitio sustollit.
puli,et domus patris tui, quia concupivil re.v decorcm jusque lapidis e^ponerc,et describere sive colorem,
tuum [Ibid., 11), id est, sponsus. Quis ita habet pul- sivc vim ejus, ut sic valeat reperire, quare lapidea
jhrftin animam,quis tantum possidet decorem, quis isti assumpti sint? Attamen licet ngn simus tales.
783 S. EUSEBII HIERONYMI 784
qui cuncta intelligere possimus, pauca videamus, A atque dicentem : Mea sunt flumina, et ego feci illa
quomodo duodecim istis lapidibus indutus fuerit. Novi ego diffcrentias fluminum, et
(Eiecli. xsix).
Si cui divin;clittcrfD curaj sunt(ad quam rem srepe scio fluminain quibus draco sedeat, supor qua; flu-
exhortamur adolescentes, sed ut video, nihil profi- mina hi, qui de Israel capti fuerant, sedentes,cum
cimus, tantummodo tempora consumontes non : carmen Sion canere non possent,flebant,secundum
enim potuimus aliquos eorum ad id perduccre, ut idquod in Psalmis scriplum csl Super flumina Ba- :

sacris voluminibus insisterent) et duodecim illos bylonis illic sedimus, et flevimus (Psal. cxxxvi), l).Kl
lapides, ctcffitora requiratin Scripturis, inveniet et scio aliud flumen.cujus impetuslstiflcat civitatem
in Apocalypsi eodem modo, atque ordine nuncu- Dei, juxta Psalmistas vocem dicentis : Fluminis im-
patos. Qui ibi primus : et hic primus est positus, qui petus hvtificat civitatcm Dei. Vis audiro quis est iste
secundus secundus,qui terlius tertius, qui quartus fluvius, cujus impetus LTctificat EOOl civitatem
quartus, atque ita usque ad duodecimum lapidem, Dei?Jesus Christus Dominus noster est fluvius,
ordo scrvatus cst. Gur ergo, et super quos lapides cujus impetus lietificat civilatem Dei. Iste est qui ait
isti in Apocalypsi nuncupati sunt ? Utique super per Isaiam Ecce ego declino in vos quasi jhmus
:

portas Jerusalem Cffilestis,ibique dicitur,quia prima pacis (Isai. lxvi). Scio ego quosdam esse fiuviosre-
porta topazium sit, secunda smaragdus, tertia car- promissos, qui ex hoc fluvio manant. Omnis enim,
bunculus,quarta sapphirus, atque ita in hunc mo- " qui biberit ex aqua ista, sitiet rursum Qui aulem :

duminsingulasportassingulilapidesdistribuuntur. biberil e.r, aqua, quamerjo dedero,a.\t Jesus,?!Ow sitiel

Si intellexeris portas Jerusalem, et portas filia3 in xlernum, sed erit fiuvius in eo fons aqux salientis
Sion, ubi et oportet te canere Deo. Cantabo qiiippe, in vilam xternam^ct jhimina de ventrc cjus egredicn-
ait, omnes laudes titas in porlis 1000 filix Sion tur (]oan. iv). Ilabes igituriluvios sanctos.aquibus
[Psal. ix, 15) : si animadvertis quomodo indutus procul cst draco.Quomodo onim tria sunt impossi-
sit aliquis duodecim lapidibus.et ingressus Jerusa- biliamihi ad intelbgendm, viaserpentis supra pe-
lem, et per alias portas ingressus, conspiscies vir- tram, Petra autem erat Christus, et non est via ser-
gines duodecim.In libroPastoris, (a) in quo angclus pentisubiest Jesus sic non possum in 1009 his
:

poenitentiam docet, duodecim virgines habent no- fluminibus draconis invenire vestigia. Est autem
mina sua, Fides, Continentia, et cKtera potestis : quidamfluvius,quem draco fecit,dicit quippe draco,
quippe legere, si vultis. Deinde quando turris ajdi- etcomminaturDeustamdraconi,quam fluviisinqui-
iicatur,cum assumpseris fortitudines virginum, pa- bus est draco Mca simt flumina,et ego feci illa. Audi :

riter accipies et id quod de portis dicitur ornamen- hffiroticum cum omni versutiaet ingenio praedican-
:

tum quippe tibi est unaquaeque virtus, atqueita in tem,necdum vcnisse Jesum Christum.Ista sunt flu-
huno modum supersdificant fundamcnlo Christi, C mina, in quibus versatur draco, et ipse fecit ea, et
non solum aurum et argentum, verum et lapides dicit draco :Mca sunt flumina,et ego feci illa. Idcirco
pretiosos. Prohibitum est autem c-ediflcare ligna, diligenter attende, cum aquam biberis, ne forte de
fenum et stipulam (1 Cor. iii). Intus est igitur iste illo fluvio bibas, in quo sedit draco sed bibe ex :

lapis duodecimus. Et nobis adhuc imperatum est, aqua viva, et de eo fluvio, in quo est sermo Dei,in
ut dicamus de Tyro et Sidone, et Pharaone an- quo Dominus noster Jesus Christus, cui cst gloria
:

gustia tomporis neque superiora qua: cccpimus im- ct imperium in sa;cula sajculorum. Amen.
plerepermisit, et ha;c quM volumusenarrare, quasi HOMILIA DEGIMA QUARTA.
commenti more perstringenda sunt breviter. Com- De co quod dicitur: Porta hxc clciusa erit,non upe-
minatio est in Sidonem,quae interpretatur (6) vena- riclur, ct nemo pcr eam transibit quia Dominus
tores. Anima nostra sicut passer erepta est de laqueo Deus iransibit per eam (Cap. xliv).
venantium (Vsal. cxxiii). Si Hebraicc legis, habes, BOOI FA ail Dominus ad eum : Porta hxc clausa
de laqueo Sidoniorum. Igitur Sidonii vcnalorcs sunt, non aperictur, ct ncmo per eam transibit, quia
crit,

ct comminatio, qus fit in eos, propter tc lit, quo- Dominus Dcits Isract transibit pcr cam. ct eijredictur.
niam volunt te capere, et diligenter observant quo- El cril clausa. Portas plures templi describit, spe-
modo auditores Scripturarum de Ecclesia avellant, p, cialiter Ezechicl filius hominis, etquod de singulis
quomodo de finibus Juda;a! ad flnes Sidonis trans- descripserit portis.nunc rursus exponit his,qui ha-
ferant : verum
nmni custodia serva cor tuum, et
tu bent aures ad audiendum, de porta sanctorum exte-
disce quia comminatio in venatorcs tui causa sit.De riore quM rcspioit contra Oriontcm, et clausa sit
Pharaone verojam aliquasermo memoravit, affir- semper. E) ail Dominus ad cum : Porta hxc claiisa

mans euin draconem sedenlemin medio fiuminum erit, non apcriclur ct nemo pcr eam transibit, quia

(a) Ilabes h.Tclib. in, Simil. 9, cap. 2otcap. 16. xxvii, dc hoc psalriii testimnnio : Ubi nos Irgimus,
Sajpe hunc Pasloris,sive Ilerm.T lilirum laudat Ori- Venantium, /;; llcbraicn scriptnm cst. Sidoniorum.
genes, nec tamcn pro Canonico umquam obtrudit. Monuimus vcro nosincum locum,in HebrajoD^Upl'
Quin immo homil.Oin Num. //; /;7ir//o,inquit, Pas- Jocesim, non Sidonim lcgi, ct .hces, aucupcm vcna-
loris : si cui lamea Scriptura ilia rccipienda videtur, to?r?>^ vero proprie dici, SajadVS. Vide qua> ad
simitia desiguantur.
excusandum mcm(iri:c laosum in llieronymo Victo-
(b) Hieronymo imposuisse hic ipsc vidctur Orige- rius congorit, nobisque notata sunt ad laudatum
pis locus, scribenti in comment. in Ezcchielem cap. Ezeohielisoaput suprapag. 307, not.
785 TRANSLATIO HOMILIARUM ORIGENIS IN EZECHIELEM. HOM. XIV. 786

DominusDeusIsraelingredieturpeream,etegredietur: }i_\imveT3iB creaturse incognita, et uni tantummodo

et eril dausa. Et aliam causam addit our clausa sit nota. Neque enim quidquid novit filius, hoc mundo
porta, nonsolum quia Dominus Dcus transibit per aperuit. Non capit creatura, quod capit Deus ; et ut

eam, sed quia et dux sedcbit in ea, ut comedat pa- ad majora veniam, non capiunt signa tequaliter co-
nem coram Domino secundum viam Eloam, quod in- gnilionem. PIus erat in Paulo quam in Timolheo,
ierpreta.tuTvestibulumportx.Et ingredietursecundum cum esset vas clectionis. Et vere magnum in domo
viam ejus, ct egrcdietur. Dominus Deus universitatis vas, Timotheus rursum capit quae ego capere non
conditor per aliquam portam, quao ex sensibili ma- possum. Et est forsitan aliquis, qui etiam me minus
teriaest,atqueclausasemperingredituretegreditur, capiat : sunt qua;dam quse solus Christus capit, et
et ejus causa, qui ccclum terramquc fundavit, ingre- idcircoclausaestjanuatempIiDei.Quajestenimista?
diens et cgrediens nusquam porta reserabitur.Verum obsecro. Exterior, qua3 extra mundanas res, et in-

alia ratio est portae exterioris, et secundum viam corporeas, et, ut ita dicam, immateriales aperit. Ne-
sanctorum. Quaj est ergo illa ratio, que enim frustra positum est, exteriorem januam
ut clausa perma-
neat? Supradictus dux ibi sedet, ut nemo eum videat semper esse clausam. Qua3 est ista janua exterior?
sedentem [Leg. edentem] panem in conspectu Domi- Sanctorum. Quare clausa? quia Dominus Deus Israel
ni. Qui ht-ec observato legit, nonnc quodammodo _ solus ingreditur et egreditur per eam. Quaro ingre-

1002 Scripturam audit loquentem Surge qui dor- ditur? ut copnoscatur. A qi

: quo? a duce. Quis ad clau
mis ? Nonne stimulatur ut exsurgat a mortuis, et ea. sam portam dux iste ? Salvator est, qui panem come-
quffi clausa sunt, quisrat ? Ego audenter dicam, se- dit, qui portam cum Patre claudit, qui spiritali pas-
cretiora quaeque clausa esse, et manifestiora resera- citur cibo. Mcus cibus est, dicens, ulfaciam voluntalem
ta, et non essc elausa. Apcrientcs ea qua; clausa sunt, ejus, cjui misit me, ut perficiam 100-1 opus ejus

hffic nos dicimus sed Evangelia testantur Vx vohis,

; (Joa». iv). Clausa est itaque janua ut nemo videat ma-
:

scribx, el pharisxi hijpocriix, et vobis lcgis docloribus gaum sacerdotem panem in sanclis sanctorum com-
vx, quia lulislis clavcm scientix, etipsinon inlrastis, edentem. Ad hcec autem probandaqut-c dicimus.qui
et ingredientes prohibuistis (Lmc.xi). Est igitur quae- Leviticum legit (Leui7.vii),abIato ex corde suo velami-
dam clavis scientia; ad ea, qua; sunt clausa, reseran- ne,poteritagnosoeremysteriumsacerdotum.Ibiquip-
da : et sunt plurirai, neque ipsi ingredientes, neque pe de sacrilioiis et cibis,quffi soli sacerdotes comedunt,
eos permittentes, qui ingredi volunt. Etin alio loco refertur. Sunt quidam cibi sacerdotales, quos non
sensus Scripturarum liber dioitur esse signatus : El comedit saocrdos in domo sua, non oum filiis, lioet
erunl sermones libriistius ,quasisermones libri signati sacerdotales sint, non cum uxore, licet legitime ei
quem si dederint homini lilieras nescienti, dicentes ci, nupserit; sed in looo sanoto oomedit eos, et comedit
lcge, et dicet, nescio litteras: et dabunt eum homini C ibi cscam in sanctis [Al. sancta] sanctorum. Quomodo
scienti litteras, diccntes ei, tege, et dicet, non possum sacerdos non comedit escam in domo sua, aut in alio
legere, signatus cst enim [Isai. xxvni). Manifeslius quoquam loco, sed in sanctis sanctorum sic Salva- :

autem voluntatem hujus exempli, .\pocaIypsis Joan- tor meus solus cemedit panem, nullo valente come-
nis continet,memorans Circuivil angelus dicens, quis
: dere cum eo. Est autem quidam locus, in quo come-
dignus aperire signaeula, ct solvere ea, et legere qux dens, et me secum attrahit ad vescendum ficceenm :

scripta sunt? Et ncmo invenlus est in ccelo, necjue in inquit, ad ostiumslo, ctpulso, si quismihiaperuerit,
terra ncque sub tcrra, qui possit apcrire signacula. el ingrcdiar ad cum, et ccenabo cum eo, et ipse mecum
legere quce scripta cranl in libro. Sed ego Heham. Et [Apoc. iii). Ex quo apparet, et aliura posse ccEnare
venil quidam ad me el dixit mihi : noliflcrc. Ecce vicit cum eo. Porro qufedara escaest, qua solus tantum-
leo de tribu Juda, radix el 1003 gcnus David, aperire modo vescitur. Excellens quippe ab universa condi-
librum et solvere signacula ejus. Et apcruit, c/ui erat tione natura ejus, ab omnibus segregata, facit
et

de tribu Juda,. ct manijcstavit qux erant scriplu (Apoc. eum quotidianum panera de Patris natura comedere.
v). Quanidiu non venit Deus mous, clausa erat lex, Unusquisque nostrum petit panera quotidianum, et
clausus sermo prophcticus^velatalectio veterisTcs- petons quotidianum pancm, non eumdem nec ejus-
tamenti, et usque ad hano diera, quando legitur q dem mensuras eum accipit, vcrum semper in oratio-
i..._
.- .---i
.

Moyses,veIamenturaincordeJudffiorumestpositura. "
nibus puris, ot munda conscientia, in factis justitiK,
•
.

Sunt autem quidam, qui amant velamentura, et ode-
runt eos qui de velaraine interpretantur sed nos oon-
vertamuradDorainum,ut,abIat()vcIamine,dicamus:
Nos aulctn omnes revclala facic gloriam Dei spcculanles
in camdam imagincm transformamur a gloria in glo-
riam (II Cor. iii). Verum est qua^dam porta, et una, et
clausa,perquamnemotransiit.Suntquippequa3dam
quotidianum comedimus panem. Si quis vero minus
: purus cst, alio modo quotidianura comedit panem.
Dorainus autcm. qui omnium judex est, det nobis
panera viveuteni, ut cibati eo, et corroborati possi-
mus coelum iter facere, glorilicantes Deum omni-
in
potentem, per Ghristum Jesum, cui est gloria et
imperium in sfficula saeculorum. Amen.
787 APPENDIX OPERUM S. EUSEBII HIERONYMI. 788

APlPHNmK.
ADMONITIO IN TRAGTATUM SEQUENTEM.

Appendix loini ierlii Vallarsianx cditionis, prxter tractalum scquentem in Lamcntalioms Jercmix, Joh m
Commentarios dubix fidei conlincbat. Scd qiicmadmodum Italicus cditor hos commcntarios ibi coliocarat ut
nimiam voluminis exilitatem cffugerct : sic nos, lectori ab incommoda voluminis amplitudine prxcavenles, ad
tomum scquentem Cxlerum ralioni favebit transposilio.
cos rejecimus.
Quod vcro Commentariolum in Lamentationes, loqualur cdilor. Porro, inquit, tractatum in La-
speclat ad
mentationes Jereniix Erasmus in priore sua editione recensuorat inter gnesia cum reliquis tribus libris.
Edoctus est postmodum esse istud operis aut certe videri Bedaj, cujushoc pr;ccipuum fuit.=tudium ut ex
Veterum libris contexeret suorum commcntariorum veluti centoncs, in quibus qua^dam reperias de alio-
rum monimentis ad verbum descripta.

IN LAMENTATIONES JEREMI.E.

El jactum cst postquam in caplivitatem ducttis est A. vidua ex toto, sed quasi vidua quia vir suus mi-
;

Isract, ct Jerusalcm deserta est, sedit Jeremias flens,
et planxit tamcnialioncm itanc in Jcrusalem, etdixit:
Aleph. Quomodo sedcl sola civitas plcna populo.
Sicut inter omnia cantica veteris et novi Testa-
menti, primatum tenet Canticum quod Salomon ce-
cinit in persona Christi et EcelesiiB, in tantum ut
prfflmaguitudine sui Ganticum Canticorum appelle-
tur ita inter omnia lamenta veteris et novi Testa-
: qua; domina erat gontium plurimarum. Et qua fuit
menti Lamentationes Jeremis primatum possident,
in tantum ut recte possint Lamentaliones Lamenta-
tionum appcIlari.Sciendum denique esthas Lamen-
tationes, quas Graeci Threnos vocant, ratione me-
sertus est ejus, et post septuaginta annos conjunxit
illam sibi;)m(Cf/M;jroi'!«f(arH?«, subauditur illarum,
quas subjugaverant reges Israel, facta esl sub Iribulo,
ChaldcTorum, Similiter sancta Ecclesia, ct anima
quadibet plerumque propter vitia sua, sedet so!a
destituta auxilio Dei, et dioitur a diabolo in confu-
sionem peccatorum, et elficitur desolala a viro suo,
princeps multarum provinciarum in apostolis, de
quibus Psalmista dicit: Conslilues eos principes super
omncni terram, redigitur sub tributum diaboli, ser-
viendo vitiis. .

tri apud HebrcEOs compositas esse et in principio

: Betli. Belh interpretatur domus. Significat illam
omnium sententiarum,alphabeti scriesdistinctaest domum,hocest, plebem Israeliticam, quam alloqui-
per ordinem sed interpres qui transtulit eas de He-
; tur Isaias propheta, inquiens Domus Jacob, venite,
:

brffio in Latinum, noluit moras innectere, ut hoc ob- et ambulemus in lumineDomini. Ista domus Israelitiei
servaret, sed tantummodo elementa littcrarum in populi ploruns ploravil in nocte, dum duceretur in
principio posuit, quia sensus sententitp ex interpre- captivitatem cl lacrymx ejus in maxillis cjus. Quan-
:

tatione litteraj pendet. Sed etiam hoc sciendum quia
possunt haec lamcnta historialiter referri ad plebcm
Israeliticam, spiritualiter vero, etiam ad litteram,
et ad sanctam Ecclesiam qua; est civitas, et plebs
Dei, et moraliter ad unamquamque animam.
Alepli. Aleph interprelatur doctrina. Doctrina
vera est cognitio sanctff Trinitatis, et utcognoscat
homo crementum et incrementum sui, hoc est, in
quibusrebuspossitcrescere,elin quibusdocrescere.
SedquiaJud;eiistam cognitioncm licethaberent, non
observaverunt idcirco sodit tunc, et sedet modo ipsa
: sicuti a maxillis cibus in corpus deducitur: ita et ab
plebs sola. Quomodo ergo sedebat sola civitas, si
plena erat populo? Dupliciter potest solvi sedebat:
tunc sola, quae quondam plena fuerat populo tempo-
ribus David et Salomonis. Vel sedebat piena populo
ipsa civitas, id est, ilia plebs, quia maximus erat ibi
numerus hominum ; sed sola erat a Dei auxilio.
Et est metonymicos intelligondum, ut per civita-
tem intelligatur populus in captivitate positus.
Facta esl quasi vidua domina (ji-nlium, id est, Jerusa- p
lem, qua; multis gentibus quondam dominala fuerat, ^
quando habebat virum Dominum omnipotentem,
ducta in captivitatem quasi vidua fuit. Sed non fuit
T> tum ad littcram pertinet, ideo in nocte plorabat,
quia non audebat in die propter dominos suos, sed
in nocte sc consolabatur plorando. Quantum vero ad
altiorem intelligentiam pertinet, in nocte plorabat,
id est, in captivitate et tribulatione. Etquodbisdi-
xit : plorans ploravit, augmentum prteslat repetitio
verbi. Lacrymx cjus in maxinnllis ejus,\A est, in prin-
cipibus ejus; licetenini omnes ploraront, tamen illi
maxime qui scientiam habebant. Ideo autem princi-
pes et sapicntiores per maxillas intelliguntur, quia
illis doctrini descendere debuerat in populura. Non
est qni consolctur eani e.r. omnibus charis ejus : ex
prophetis videlicet, Regibus et sacerdotibus, post
Domini ascensionem.HffiOverba proprie ad ultimam
vastationem pertinent, post quam non habuerunt
ullum principem. Nam in Babylonia; caplivitato ha-
buerunt Danielem et socios ejus, Ezechielem et alios
multos. Oinncs amiri cjus, id est, reges gentium,
spirvcrunt cam, sive pro nihilo reputaverunt, ct facti
suntci inimici. Si vero ad Ecclesiam refcrimus, omnes
angeli sancli amiciejus, pro nihilodeputabant eam,
videntes eam a Creatore suo esse dejcctam et vi-:
789 IN LAMENTATIONES JEREMI^ TRACTATUS. 790

dentur ei esse nimici, dum soliUim aiixirnmialj u;i A mUWi. Et abicnmt uhsque fortitudine antc fucicm siiti-
Bubtrahunt. sequentix, scilicet hoslis, quia nullus illoruni potuit
Gimel. Gimel interpretatur plenitudo. laia.esi ple- resistere Ghuldiois. Similitor possunt referri ad e.x-
nitudo peccatorura, de qua dixit Do[ninus Judicis : tremam captivitatem et ad Ecclesiara,tam historia-
Implete mciisunim jiatrum vcslvonun, hoc est, quod liter quam spiritualiter, cujus principes SKpe quae-
illi minus 1'ecerunt peccando, vos aiUraplcte. Et in runt pascua verbi Dei, sed non inveniunt, quia
Genesi Nonduin enim, inquit, impleta sunt peccala
: Dominus misit famem in terram.
Amorviixorum. Oiiia ergo Juda istam plenitudinem Zai. Zai inlerpretatur Ilxc, et est sensus Hsec :

peccatorum habuit, m/f/raii?7 dc lerra suaproplcrafjU- vindicta omnipotentis Dei super Jerusalem, ut ca-
clionem, qua affligebatur a Ghald;L'is tunc temporis, deretin manu hostili. Itaque hoc modo constructio
et postea a Romanis Et propler mulliludincm scrvi-
: est hujus sententia; Dumcadcrct .lerusalem, et po-
:

lulis, qua servivit diabolo, hahitumt inlcr ijcnlcs, nec puius ejus in manu hoslili,recordataest dierum afflic-
invcnit requiem. Ihnncs persccutorcs ejus. Chaldaei tioiiis .SM/e, qua affligebatur et rccordatacstprieva-
.•

scilicet et Rokiani, apprclienderunl eam inter awius- ricalionis scilicet mandatorum Dei, cognosoens quia
iias. Similiter potest referri ad sanctam Ecclesiam, propter peccata sua talia paticbatur.£< rccordata cst
qua; saepe proptcr peccata aflligitur a paganis, ab oinnium desidcrabilinm suoruni, id est, omnium bo-
haereticis, et pleruraque captivaturtamab hostibus, norum, f/uj: habuerata diclnis antiquis, ex quo de
quam d;emonibus. /Egypto egrcssa est. Vidcrunt eam liostes, Chaldffii,
De/«(/i. Deleth sonatin Latina lingua(n)tofc!j/afMn?- etdcriscrunt
-- -sahlmtu cjus, qu»
.
volebat observarein
., , . •
pi
Et cujus rei talnilatum? Domus Domini ;domussi- n captivitate, sicuto modo deridentur Judaei a Chns-
quidem Domini tabulata habet ex lignis imputribi- tianis, Jerusalem quo3 inlerpretatur, visio pacis.
libus. Vix Sion lu(jent,co iiuod non sit quivcniat ad sanctam Ecclesiam^significat, qua; dum traditur in
solemnilatcm.Quomodo possunt via; lugero ?transla- manibusha!reticorumetpaganorum,recorilaturprai-
tive dictum est, Vi;e, inquit. Sion lugent, hoc est varicationis mandatorum Dei cujus sabbata,id est, ;

ili qui quondam soliti erant in praicipuis festivitatibus otium ab omnibus operibus,hostes e.]us,maligni vi-
tendere gressusperviasJerusalemad domum Domi- delicet spiritus, derident ; quia postquam sua sug-
ni constructam ex tabulatis,positi in captivitatelu- gestione nos decipiunt, et faciunt quiescere abono
gent, id est, transeuntes,illorum nullus oritqui ve- opere, insultanl nobis, et derident nos.
niat ad solemnitatem Domini. Vol aliter ViaeSion : Ueth. Hetb interpretatur vita et pertinet inter- :

lugent. id est, transeuntes per se provocant ad luc-
tum. Spiritualiter vero per viasSion debemus in-
telligere principcs qui in subsequentibus designan-
tur per portas et sacerdotes principes enim et sa-
;
cerdotes, qui debuerant populo ducatum praebere,
et portas vitae suio prsdioatione aperire, positi in
pretatiohujus elementi adaliud quod in fine hujus
sententia; dicitur. Ipsa autcm ijcincns,_ cl conversare-
trorsiim. Conversa autcm retrbrsum in hoc loco in
iionam parlcm accipio ;idcircoet enim Deus inducit
afniclionem super quemlibet hominem, ut conver-
tatur ab errore, et vivat ct qui corruitin mortem
:

captivitate lugel:iant,quia destrucli etdesolati erant. proptcr peccatum,convcrtatur de vitiisad yirtutes,

Virgines ejus squalidx,et ipsa Sion oppressa esl ama- et per lamentum ac gemitus redeat ad vitam a3-
rituiiine.l^on virginessolummodo corpore squalidfe, ternam.
id est, sordidae effecla? sunt, quae antea erant spe- Telh. Teth intcrprclatur honitm. Gu.jus yerbi in-
ciosissimaj sed virgines mente, qua) integritatem
; terpretatio ad finemsimiliter sententi;espiritualiler
fidei habebant, ut Daniel sociiquc cjus squalidi referlur, ubi dicitur Vide, Domine, afjUclionem
:

erant prae nimia captivitale. Vel qui debuerantesse meam bonum cstenim si quando, vel generaliter
;

virgines, integritatem lideihabendo,sordibuspecca- Ecclesia sancta. velspiritualiter unaqua;que anima

torum squalidi effecti sunt. llaec omniaad Eccle- cognoscens reatum suum, convertatur ad Dei cle-
siam similiter possunt relerri, cujus via; et portaj mentiamet Vide,Doraine,afflictionem meam,
dicat :

sunt prxdicatores pra;lati. et miserere m-oi, crectus est inimicus meus,

//('. He interpretatur ista et est sensns
; Ista quae
hic scribuntur,a Domino prasdicta suut in Doutero-
nomio,quando pr;ccepit Moysi scribere maledictio-
nes et benodictiones Si, inquit,
: non custiodcris
mandata mca, tradam tc hoslihus tui$, crisque lu iii
cauda, ct inimici tui incapite. Tamen non ideo hsc
venerunt, quia a Domino prffidictasunt sed quia
ventura crant,ab illo praedicta sunt:et quiailli pec-
caverunt idcirco hoBC venerunt FiWti siint hostcs
: raclitus, id est, consolator.
ejus in capite, inimici cjus locupletali siml,\d est.di-
vites facti sunt divitiis illius quia Dominuslocutus
: hinc sequuntur principia sunt malorum vcl Jerusa-
esisuper eam, sicut paulo supra di.ximus,qua;antea
erat in capitedomina aliarum gentium,facta est an-
cilla et tributaria. Cffitera qua; sequnlur pertinen-
tiaad sensum hujuslittera;, sufncientor patcnt.
Vau. Vau interpretatur ct, quod est copulativa
conjunctioconjungens pra!ccdentiasubsequentilius;
ac si diceret aliis verbis: Et quia pcccaverunt,t'y;-6's-
sus cst a filia Sion omnis dccor ejus. Quis erat decor
ejus? Reges et principcsejus,sacerdotes etprophe-
ta;, altare aureum, et templum magnificum.civitas
quoniam
: diabolus, iu superbiam contra me. Sordes .lcrusalem
in pedibus ejus,\d cst,in illisaquibus debueratpor-
tari. Ne rccordata cst fnis sui, id est malorum illo-
rum qu;-e poterant ci evenire instante fine mortis,
vel etiara Christo advenienle inmundum: non est
recordata Ghristi qui est initium et finis. Dcposita
: est vchementcr, de sulio regni et sacerdotii _: non ha-
hens consolatorcm. Spiritumsanctum qui dicitur Pa-
Jolh. loth sonai priiicipium in Latinalingua. Quae
lem,vel Eoclesi», vel unicuique anim;e.Principium
D ergo ruins Jerusalem istud fuit, quia niisit hostis.
Nabuchodonosor,vcl Romanorumexercitus, maniim
suam, ct tulit omnia dcsiderahiiia ejus, hoc est,_ re-
gnum. sacerdotium.templumct civitatem.Spiritua-
noster diabolus est, qui quando miltit
liter hoslis
manum suam,hoc est.operationemet suggostionem
malignam, aulert virtutes, bonaqucopera.quK de-
sign;inturper desiilcrabilia Jerusalem.et insuper in
Babylonem,id est, in confusionem ducit nos quod ;

et omnia ornamenta ejus.lsta omnia egressa sunt a tuncpertulit Israel, vel quotidie patitur Ecclesia,
filia Sion, quando Sedccias ca3catus ductus est in vel unaquajque anima.
Babylonem in cavca ut leones, principes ejiis intcr- Caph. Caph interprelatur manus. Manus, id est,
fecti, altare confractum, templum e.jus incensum, operatio Dei,reddens ilii qualiamerentur. Omn/spo-
civitas destructa, vasa aurea et argentea in Habylo- pulus cjus rjcmcnsclquicrcnspancin.QiuaieTgo manus
nem ducta. Facli sunt principcs cjiis vclut arieles Dcmini percussit populum,ideogemebatet lugebat,
non invenienlespascua, quando opprcssi sunt ob- dum duceretur in captivitatem.
sidione a ChaldKis per spatium unius anni et di- Lamed. Lamed interpretatur disciplina cordis.Dls-
(a) Vocum similitudine tabularim et tahulatum doceptus est Auctor. Vide not. ad Hieron. epist. 30, n. 5.
 791 IN LAMENTATIONES JKREMI^ TRACTATUS.
ciplina cordis est, quando homo intelligit
suuni,et de malo ad bonum convertitur,et
omnipotentisDei judicium aliisprc-cdicat.sicut Jeru-
salem quffidicebat: Uvosomncsqui Iransilispcrvimn,
attendilc et videte, si cst dolor sicut dolor mens : quo-
niam vindcmiavit jne per Chaldasos et per Romanos
ducendo in captivitateni, qui quondam plantaverat
in terra repromissionis.Et hoc fecitszaii /ocii/M5 est,
per servos suos prophetas, in die furorissui,hocest
in die vindiotfe.
Mem. Mem interpretatur cx ipsis. Quid ex ipsis ?
ex ipsis Juda3is,qui perierant perinfidelitatem,f'ue-
runt apostoli,quos modo appcllatEcclesiaossH,quia
fuerunt fortissimi ad toleranda adversa; et sicut
corpus sustentatur ab ossibus,ita Ecclesia illorum
exemplis, et fide, et doctrina. Super illos ergo misit
ignem de ccelo,quando diePentecostesSpiritus san-
ctus in linguis igneis supereosdesoendit. Expandit
rete, mandatorum suorum, pedibus meis : convertit
me rctrorsum,\\ocGsi,Ae vitiisad virtutes, ne perge-
rem secundum opera carnis. Posuit me desolatam,a
bonistemporalibus[/l/.temporibus],velasuoauxilio,
et a sua prassentia, tota die, id est, toto temporc,
mxrore confectam.^ccc diximus secundum spiritua-
Iemintelligentiam,primumpropterinterpretationem
litter.-e, quie proprie ad eumdem sensum pertinet
videamus et ad litteram. Dicit crgo Jerusalem De
e.xcclso solio suo misil igncm, tribulationis etcapti-
vitatis in ossilms mcis : et erudivit me, per tribula-
tionem, quaj nolui erudiri per pacem et suavita-
tem. Caelera patent in sensu.
Nxin. Nun
interpretatur scmyirtOTiMm. Notandum
quia hac sententia dicuntur,proprie ad
ista, quas in
tempus ultimaicaptivitatis pertiiicnt.Id est,addiem
judicii,quando tradentur omnes reprobi pa:nissem-
piternis. Vigilavitjuyum, vel damnalio, iniijuitatum
mearum, hoc est, tempusvindicta^ advenit./i; manii
omnipotentis Dei coadunatie sunt
ejus, in potestate
omnes iniquitatesmea3, et jmpositx collo mco. Quis
unquam vidit vigilare jugum ? Pcr jugum, ut dixi-
mus, intelligiturvindicta et damnatio,quoe tunc vi-
gilare dicitur, quando punit reos, dormire vero
quando a flagello cessat.
Samcch. Samech interpretatur adjutorium. Et
quia adjutorium omnipotentis Dei recessit ab Jeru-
salem, aljstulit \pse Domiiias omncs magnificos ejus
de medio ejus.
Ain. Ain interpretatur fons, vel orulus. Fonsergo
lacrymarum est oculus et quia Dominus torcular
: frontc et in cordc ferunt, et per fidem passionis
tribulationis filiae Sion, idcirco propheta plorabat,
et oculus ejus deducebat aquam lacrymarum.
Fe. Fe inlerpretatur oris,subau(i\iuTdemonstralio.
Expa7idit Sion manussuas.Per exlensionem manuum
debomus intelligere tribulationem maximam, qua;
plerumque extensione manuum ustcnditur solent ; terpretationem istarum litterarum in aliis locis re-
enim mulieres parturientes innimia tribulatione et
anxietate positm, extendere manus, suspectam ha-
bentes mortem, quia volunt parere,et r.on possunt,
et pra; nimio dolorequodore nonvalenl exprimere, D
extensionc manuum ostendunt. Sic et Jerusalem
posita in maxima angustia, expandit manus suas,
sed 7wn. fuit qui ronsolarclur cam.
Sttde. Sade sonal /us///i((m ct,justuni,vcl justitia
: verant, iransgrediendo prfeceptaillius; et sequendo
est,ut homo in tribulationo constitutus, conliteatur
vel justo judicio Dei talia se pati,et majoribussup-
792
malum A. pliciis dignum
esse: quiapra;varicatorexstititman-
justum datorum Dei, dicens cum Jerusalem Justus estDo- :
mi7ms, quia os cjus ad iracundiam. provocavi.
Coph. Coph intcrpretatur iioca/;o.Allusitergo pro-
pheta ad interpretationem littera;, et dixit Vocavi :
amicos meos, et ipsid.eceperiMtmej^Tomiiicxiics, mihi
pacem.
lics. Res. interpretatur capitis, subauditur, intel-
lectus.Per caput ergo debemusintelligereprincipa-
litalcmmentisubiestintellectus; quia sicut a capite
reguntur membra ita a mente disponunturvolun-
:
/ates et cogitationes. Vide,Domine quoniamtribulor,
vcnter meus conlurbatus est.Quid per ventrem debea-
mus intelligere,idempropheta alibi ostendit dicens:
Ventrcm meum dolco, ventrem meum doleo, hoc est,
sensus cordis mei conturbati sunt.
Scn. Sen interpretatur dentium. Quid per dentes
intelligere debemus ?Dentes qui frangunt cibum et
molunt, et a quibus in corpus traducitur, deberaus
p intelligere doctores etprajdicatoresqui mandataDei
ruminant, etqui plangunt suos etaliorum reatuset
casus.Exquorumpersonaioquitur propheta dicens:
Audicrunt inimici mci quia inijcmisco : ellxtatisunt,
quoniam tu fecisti, id est,tu permisisti,ut ego inge-
miscerem, ct illi exsultarent. Quod vero subjungit
: Adduxisti dicm consolalio7iis, ct fent similes mei, qui
: me afflixerunt,adlempusextremumreferendumest,
et est prajteritum pro futuro positum. Adduces, in-
quit,(/(em consotationis mcx^ei.cxiera. qua3 sequun-
tur. Fient similcs mci, non in gloria,sed qualia mihi
fecerunt, talia recipient.In hoc ergo licnt mei simi-
les, quia sicut ego fui moirens et dolens,dum affli-
gerer ab eis : ita et illi erunt dolentes et gementes
positi in poenis.
Tau. Tau interpretatur signa plura.li numero. Ju-
daei sicuthabent viginti duas litteras, in quaruni
ordine ullima est tau ita etviginli duos libros in
:
quibus plena est cognitio sanctae Trinilatis, qu.T in
.., viginti duobus libris consistit Et quiamandataora-
nipotentis Dei.quae in illis narrantur, observabant,
loquitur propheta dicens Ingrcdialur omne malum
:
eorum corani tc, ct vindemia illos, sicul vindemiasti
nie proptcr in.iquitales meas. Possumus et aliter di-
cere de interpretatione hujus littera!.Volonoveritis-
quia hucusqueapudSamaritanos,/a!« littera simili-
tudinemcrucishabet,quamquara apud Hebra^os cor-
rupta sit ideoque per/n!i,quod interpretaturs!fl)in,
.•
intelliguntur illi qui signaculum crucis Christi in
Christi, credunt se salvari posse. Exposito unius
alphabeti ordine, reliqui tres qui sequuntur.eodem
sensu sunt intelligendi ideoque dignum duximus
:
non esge nccessariumidipsumpersingulosrepetere.
Sed adraoneo te, o lector, ut quamvis aliam in-
perias, non ideo ista abjicias, quia suisinlocispro-
priam expositionem ot sensum requirunt, ut con-
jungi possintsequrnlibus siout in Psalmis invenitur
:
a diversis auoloribus esse expositura. Quadruplici
ergo alphabeto composuit Jercraias Lamentationes
suas,quia illosdeplorabat qui exquatuor clcmcntis
conslantes, irara omnipotentis Dei contra seexcita-
voluptatem carnis.
 793 INDEX RERUM ET VERBORUM INSIGNIORUM. 794

INDEX
HERUM liT VI5KBGRUM INSIGNIGRUM QUM IN QUINTO OPERUM HIERGNYMI
TGMO CGNTINENTUR.

Balthasar rex non fuit filius Nabuchodouosor, 651.Quid

scribit Josephus de rege Balthasar, 636.
Abraham fides commendntur, 403. Hebraeus, id est, Baptizantur alii baptismo ignis. alii Baptismo Spiritus
transitor, dictus, 65. sancti, 868. Mundamur in baptismate fide Christi, 441.
AJorare cadens, qnid ? 638. Adorare non licet statuas Gratia salutaris baptismi ostenditur. 58S.NihiI in baptismo
et imagines regimi, 641. commutandum est, 949.
Non Adulandum impiis, 637. Basilides hiereticus, 784, 818.
Adulter dicitur, qui saucta violat, casta corrumpit, etc, Barba; decor iudicium est virilitatis, 43.
206. Barbarorum eorpora Romanis corporibusrectiora eraut,
jEdilicatio Dei, 756. jEdificalio diaboli, ibid. quare ? 147.
/Egypti sacerdotes utebantur lineis vestibus, 547. BeatituJlnis fiois, cognoscere Dcum, 460.
/Elia Jerosolyma, S91. Beati qui propter justitiam vexantur, 733.
JErii materia cuuctis metallis vucalior est, 465. Belis idoUim, Assyriorum religio erat, 26i. Hanc conse-
^tas matura perquirit prudens consilium, 78. .lEtas cravit Ninus in honorem patris sui Belis, ibiili
malura errores adolescentias condemuat, 457. Quem per Beneficia non iutelligimus, seutimus per tor-
/Eteroitati omne tempus comparatum, breve est, 350. menta, 79.
.(Etbiopia vicina est /Egypto, 336. Berosus scripsit hietoriam Chaldceorum, 631.
Alexandri IVlagui regnum, cur Eeueum? 634. Alexandri Qui Bestiarum diversarum assumuut imagines, 136.
Magni victoriae et mors, 703. Ejus successores, ibid. Ve- liethsaida, quid significet? 333.
lox Alexandri victoria, 668. Alexander Tyrum obsedit et Bona vera non nascuntur in uialedicta terra, sed in
cepit, 305. Idem Darium vicit in Lycia, ibid. coelo, 839. Non statim sequitur, ut quod Bouum non est,
Alienis a se parcit Deus propter propri*m mansuetu- malum sit, 231. Boni indigent assiduo prajceptore, 34.
dinem, 877. Uniouis bonum, 960.
Non intelligitur quomodo Altare. in quo ignis succen- Bonitas nostra ex Deo, peccata ex nobis, 865.
dendus erat, nihil ab eo patiatur, 503. Britannia et Mauritania tempore Origenis ChristianaB,
Anathoth quid signilicet ? 816. 917.
AngelirebusomnibusprfBsident.Sl.s.Angelorumofficia, Byssus nascitur in ./Egypto, 306.
669.Quatuor angelis [irincipalia regna commissa, 663.
Apostropha ad angelum custodem, 883. Angeli Dii SEepius G
nuncupantur, 643. Imilamur angelorum ofticia, 647. Mali Caesarea Philippi, hodie appellatur Pancas, 317.
angeli tormentis prajpositi sunt, 302. Cajsaries et barba virilitatis indioium est, 49.
Animi^e pura; a Deo conditae, 237. Animarum, quiB de Chaldtea, terra Chanaan- 170.
sanctitate pristina corruerunt, vaslilas et miseria, 171.
Cbaldffii qui? 890.
Auima; ffpditas cum adulteratin vitia, 267. Aninia tripar- Calix supplicii, et calix beuedictionis, 822, 829.
tita, 838. Animaj pulchritudo, 951.
De Cambyse Cyri filio quid traditur ? 352.
Annus unde dicitur? 11. Caucer morbus, 927.
Antichristus, Judajorum Christus, 468. Sicut Christus
Cantanlium laudes Domini dignitas et perfectio, 490.
sanctos habuit intypum, sic Autichristus, 715. Superbia Capitis calvitium, luctus est signum, 73.
Antichristi in quo posita, ibid. .Multi e.x uostris putant,
Castitas diaboli, 947.
Domitium Neronem fore Antichristum, 715. Catiua auctor, et ejus sententia, 12.
Antilogia conciliata, 577. Chobar, quid ? 5.
Antiochus Philopator, 671. Judteorum pars Antiochum Chodchod, quid significet, nescit IliiTOuymus, 313.
concitavit ad persecutionem, 43. Antiochus cupit spoliare
Christiani soli polluuut nomen Domini, 523. Christlani,
templum Dianje, 675. Mors cjusdem, ibid. Antiochus pro- cur in Scripturis Judsei dicuntur, 871.
pter quid punitus, 719. Ejus luxuria, ibid.
Christi imitatores petra? sunt. 838. Cbristus cum adve-
Qui ab Apostolis e mari liberatus est, eum in collibus nit, adventus ipsius a Judsisexspectabatur, 804. Christus
habitare decet, 837. cum adveuit, mortificata est terra, ct quando? 808, 809.
Aqua gelu constrieta dicitur apud Graecos crystallus, Divinitas separat Christum a cunctis creaturarum s ubstan-
20. Aquae quomodo in bonam et malam partem acci-
tiis, 537. Idem iufusus, et circumfHsusomuibus, ibid.Rex
piuntur, 587.
est et pastor, 439. In eo recapitulantur omnia, 474. Tani
Aquila inter aves regnum tenet, sicut leo inter bes-
veniens ad nos, quam ad ccelestia cousceudeus, suausus
tias, 664.
estlibertate,376.Baptizatusestannoa'latissu;etrigesimo,
Arabia abundat gregibus, 317.
318. Baptisma ejusqnintadie Januarii, non dies Xatalis,6.
Arabum insula notatur, 309.
Cbristiis agnusimmaculatus et auuiculus, 580.Sacramen-
Liberum Arbitrium in omnibus, 393, 885, 892. Liberuni
tumcorporis et samtuinis Cluisti iustituitur, 498. Descen-
hominis arbitrium cum priescieutia Dei, 24.
dit ad fornacem iuferni, 643. Sauguis Cbristi,pretium re-
Argus centoculus, 17.
demiitionis. 571. Salvator oumiumbomiuum, maxinie fi-
Arianorum hferesis notatur, 670. Locus iutelligeudus delium, 372. Carnibus ejus alimur, et ejus sanguine pota-
de Arianis episcopis, 543.
nmr, 571. Nemopotestmysteriaeju3passionis,corporiset
Arrogantiae fuga, et gratiarum actio, 631.
sanguinis pro majestate rei cognoscere, 537. Cbristus
Avantiae vitium damnat llierouymus, 283.
«Ccoocymtid;, 797. Cbristus 3iOTo3:xaio-ovT„ ibid. Cbristus
a!JTOu-;iOjj.ovT„ ibid. Christus deficit in maledicenlibus, pro-
B ficit in benedicentibus, 847. Cbristus de? cendit quoque ad
sauctos, antequam corpus assumeret, SOI. Christus reli-
Baal statua vocabatur idolum Zeli, posita erat ad viam quit pro nobis omuia sua. ibid. Christum relinquit quis-
Aqnilonis, 84. quis peccat, 737. Christuin sequi possumus absque labore,
Babylonium rcgum cur le«na dictum, 644. 799. Christus thesaurus thesauronuii, 800. Pro varietate
798 INDEX IIERUM ET VERBORUM INSIGNIORUM.
caufiirriin diversis donatiir noininihiis, IJSO. l'rol]at liipi-
des ffidiflcil sui, 471. Salvntor uullum doctrinte suoe vo
iumen relii:[uit, 535. Aute Christum citli clausi, 8S8.
Cibus solidus mysticus iutellectus, lacteus moralis, 9.i3.
Cidaris, quid ? 250.
Ciactorium Jeremio;, quid? 811.
Circumcisio vera, quae ? 541.
Cleopatrae niorte regnum^gyptiorum destructum, 341.
Clericatus utditas in quo sila sit? 809.
Comam dimittere.luxuriosorumest etbarbarorum,547.
Concupiscenlioe titillationem vix ullus est, qui non seu-
tiat. 590.
Confessio peccatorum, et coufessio laudis, 6S0.
Non Confidendum in homir.ibus etiam sanctis, 130.
Cogitationum tliesaurum malarum pectus, 205. Deus
non ]iunit primos et secundos stimulos Cogitatiouum,
200, 201.
Conjugatis dantur monita, 206.
Conscientia peccatorum lucet in facie, 73. Portat tor-
mentuni suum, qui propria torquetur Conscieutia, 183.
Consolatio in miseria, quEe ? 650.
Consiimmatio duplex est, 359.
Conversalio felix,iu quaiuimicinuUamreperiunt occa-
siouem, 658. Malai Conversationis exemplum multos cor-
rumpit, 183.
Cor iu Seriptura, pectus et mamillae qua; nominentur,
145. Cor novum Israelis, et cor uovuui gentium in quo
positum, 217. Nou revertendum Corde in ^gyplum, 360.
Alia Correptio est adversarioruni, alia filibrum, 120.
Creator mundi contemptus ab h;ereticis, qui non reci-
piunt vetus Teslameutum, 6. Omnis creatura ad compa-
ralionem Creatoris inimunda est, 575. Ex creaturarum
ordine et coustantia cognoscimus Creatorem, 493. Ex
creaturis Creator intelligitur, C42.
Omnis Creatura bonaa Deo condita est, etperfecta,335.
Omnis Creatura Dei uotitiam fulgurat, 16.
Crucis Cbristi titulus, cur tribus generibus appellatur,
568.
Cubitum et Cubitus, idem est, 472.
Cyrus reguavit in Persis, subverso Astvage rege Me-
dorum, 41. Babylonem cepit etCroesum, 226.
D ducere iu Ecclesiam incircumcisos corde et carne, 541,
Daoiel Eunucbus, 920. Quihus linguis conscriplus est
liber Danielis, 627. Calumuiatores historiae Danielis reji-
ciuulur, 635.CalumniatorEcck'si«Dauielemreprebeudil,
et coufutatur, 635. Quare Noe, Daniel et Job, caeteris
omissis, soli nominautur, 137.
Darii tres, 677. Darius et Cyrusimperium Chaldaeorum
subverterunt, 651. llnuui fuit sub Dario et Cyro reguuui
Persarum et Medorum,659. Darius victus ab Ale.xandro,
673.
In decem Decadarum uumeroplenus et perfectus
merus, 479.
Decalogus non solida esoa, sed lactea, 932.
Decimarum variae species, 565. Ilebra^orum de iis
ditio, ibid.
Deus benignus et severus, S72. Deus prudentia exten-
dit ccelum, 793. Deus fuudavit terram fortiUuline. 793.
Deus fuudavit terrani sapientia, 795 Deus i^nis consu-
mens, 861. Deus qno sensuigniset lunien appelletur, 868.
Deus impressit imagineni suam auimfe uosti ie;deinde Dia-
bolus suam per peccatum. 865. Deus inchoat a trislibus.in
laetis desiuit, 756, 767. Deus loquitur per augelum, 858.
Deusnon est omuium, 805. Deus percutit priumui, deinde
sanat, 861. Deus pneceptor sacrorum Scriptorum, 813.
Deus inpuuieudo leulus, 744. Nomeu Dei quatiior lilte-
rarum inciraliile,327. Nullo concUiditur loco, quia omnia
pugillo coucludit, et palmo. 485. Id quod hieielici appel-
laut in Deo crudelitatem. souat clemcntiaui, 236. In Deo
nihil est corporale, 82. Clcmeutiaj Dei est, male hcta sub-
vertere, 362. Ubi similitudo Dci est, ilii et pleuitudosa-
pieotia^ 339. Futuroruiu scieutia snliiis Dei est, 628. Alta
et profuuda Dei, cur vulgo uon proferenda ? 749. Vult
omnes siilvos Ueri, 205. Dormire et vigilare Dei quid?
679. De Deo eUam vera dicere periculosum. 891. Nomen
Dei tetragrammutou, quid proprie siguificet, 922. Mente
et sermone Deo inserviendum, 301. Prajsentia Dei iui-
pedit ue pecceuiiis, 88, 255. Oblivio Dei uude? lS2.0mnia
quae absque Deo suut, nou sunt, 302. Nou hominibus,
sed vitiis irascitur, 649. PercuUt deliuqueiites, ut per-
cussos corrigal, 23, 64, 68, 276. Locus ejus est omuis, in
quo hospiUum invonit, 31. Non considerat verha loquen-
tium, sod coi-da, 135.
Dii, qui appellautur, 552.
Diaconus puhlice recitabat offerentium noraina, 209.
Dierumparvitatis meditatio.quid innobiBoperatur, 359.
796
Diifiiile seinper, quod facimus inviti, 239.
Diospolis parva civitas jtJgypti, 357.
Discipulorum salus, praemium magistrorum est, 560.
Divitis Evangelii quae improbitas, 966. Multi probantur
divitiis etpaupertate, 320.
Doctores theologi Grfeci et Latini Judaizantes, 422. Di-
stantia inter doctum sanctum et simplicemsanclum,733.
Doctriua vetus et nova simul excolenda, 552.
Doctrina magistrorum magis consideranda quam vita,
948.
Dogmatum perversorum magistri ac turpitudiuis, qui?
174.
Duodecim, numerus perfectus, 373.
E
lu Ebrietate status mentis evertitur, 351. Non solum in
poUone vini, sed in omnibusrebus ebrietas ostenditur,
ihiil.
Ecclesia capit bonos el malos, 892. Non potest habere
munditiam, qui e.\tra Ecelesiam Domini est, 74. Nihil pro-
Ecclesiaj lempore per-
fuitgeutibus ethiEreticisinsultasse
secutionis, 423, 424. Quomodo arcanum Dei violatur in
Ecclesia, 76. Simulacrareperiuntur in Ecclesia, 205. Sim-
plici coutentus hde, quomodo versatur in ea, 61. Solent
principes ejus opprlmere plebem, 207. Superbia praeposi-
torum multoB ejicit de ea, 412. Periculosum est de sen-
tentiis magistrorum Ecclesiae judicare, 682.
Ecclesiastici ab bajreticorum terrore non sunt securi,
391. Gr.iviora peccaut, 180.
Editio LXX repudiata a magistris Ecclesife, 645.
Electrum auro argentoque pretiosius, 8, 812.
Eleemosyna cui facienda, 208. Defurto nou debetfieri,
ibid.
Eliam esse Phinees Hebraei ex Apocryphis persuasum
habent, 813.
Eniath vocant Syri Epiphaniam, 598.
Engaddi et Eugiillim, quid sint, et significent, 591.
Epbi, hatus, curus, siclus, mina sive mua^ quid? 563.
Epiphauiorum dies venerabilis tempore Hieronymi, 6.
Epiphanius, et Ninius Secundus scripserunt de natura
lapidum et geuiinarum, 334. Uterque laudatur, ihid.
Episcopi prohiheulur et ouinis ordo Ecclesiasticus iu-
542. Eorum supercilium, et vitia dauiuantur, 410.
Epistola B. Petri ad Hebrsos, cur ei contradicitur et
dubia est, 335.
Epistola B. Baruabae inter Scripturas apocryphas, 531.
Alios debemus Erudire, 416.
EsauetElia3viripilosi,416.EtymoIogiaenominumEsau,
291.
Ethnici mercedem recipiunt, si quid boui fecerint,353.
EtymologiiB falsorum nominum non sunlfingeud8e,319.
uu- Eusebiilibrum Origenis nomine Pamphyli martyris do-
navit, 207.
Lex in Evangelio, et Evangelium de Lege nascitur,
tra-
511. Juncta sihi sunt Evangelia, haerentque mutuo, 13.
Nibil iu iis, quod nou luceat, 18. In Evangelio virtuUs
augmeutum supra Legem, 210. Evangelium Hebrajum
Nazar:rorum, 158.
Evilmerodach filius Nabuchodonosor, 651.
Expedit ut uou exaudiantur a Deo, qui nesciuut quid
illis prosit, 91.
Excelsa periculosius stant, 635.
Exploratores Terra; sauctae Geometrae fuerunt, 524.
Expositionem ridiculam atlert Hieronymus, 323. Qus-
dam aliiE nou prohantur, 218. Falsa expositio non esl
recepta ia Ecclesia, 640.
EzechieIquarevocaturfiliushominis,591.Inexpo6itione
visionis EzecLielis muta; suut Judaeorum synagog», 7.
Ezechiel et Abiicuc non in spiritu, sed in ipso corpore
translati, 32. Ezechiel typus Christi, 884. Octo circum-
stanUai visionis Ezechielis, 891.
Ezechiel voleus, et nou coactus vaticinatur, 934. Pru-
denlia ejus, 369.
F
Fabiila gentilis exponitur, 88.
Fames Judceoruni, qu» ? 817.
.Fatuitas a scientia, 778, 800.
Fatuum Dei sapieutius est hominibus, 800.
Filia Feminarum, pleonasmus, 710.
Fenestra; toxicae, qua;? 476.
Fidc sua uuiisquismie coronahitur, et impiotale dam-
uahitur, 210. Servauda Fidcs eUam inter hostes, 193.
Figmeata et fabulae Veterum, 658.
Figura rotunda pulchrior, 498,
797 INDEX RERUM ET VERBORUM TNSIGNIORUM.
malos multi parentus sancti liabent, et econtrurio,
Filios
201. Famis necessitate matres comederuul Filios, j1.
In Fornace Dominus Salvator cum tribus puerisjuxta
quosdam, 643.
Fugitivorum urbes, qufe ? 604.
Fulgura ex nubium collisione generantur, 798.
Furor sumptus pro eo, quod mentis consolidat moUi-
tiem, 502.
G Impiorum res prosper;c in hac vita, 818.
Gabriel, Rapliael, et Michael, quid significent ? 675.
Galaad et Auran, quid ? 600.
Gentilitas non ignoravit majestatem Dei, 156. Geutium
religio adorat omniagunera bestiarum, 86. Error Genti-
lium qui omne quod supra se est, deos putant, 646. Voca-
tio Gentium notatur, 577. Gentes fortissimae, qutu? 309.
Una gens quinque appellata nominibu;», 291.
GenuUectere. Quibus lemporibus genua suut llectenda,
659.
Geometria ars philosophorum propria, 524
Gergesa quid signilicet? 751.
Gloria Deo quomodo danda ? 832.
Gloriari quibus de rebus deceat, 810, 811.
Gloriatio arrogans statim punita, 650.
Grcecorum auctorum noudebemusacquiescereauctori-
tati, a97.
Ex Gratia, non ex merito plena perfectio, 577. Inter-
dum Gratia Dei est resistere imprudentio!, 30.
H
Haereseon compuguatio inter se, nostra victoria est,
451. Ha!resis soevissima, qu,-E ? 331.
Hajretici suntlignum froudosum et Etcrile, 873. Hcere-
tici oratores sermoniselegantite.non auditorumemeuda-
tioni studentes,!ijrf.Haereticinotantur, 362, 363.Superbia
eorum quanta? 205, 476. Dicti gigantcs poteutissimi, 389.
Princeps eorum diabolus, i/jirf. (.)mEesinsani,391.Cavendi
Bunt, 393. Vulpium similes, 124. Quare volucres dicti et
beslia?, 459. Habitant in parietiuis et desertis, 403. Cor
eorum, thesaurus dogmatum perversorum, 56. Cito cor-
ruunt dogmata ha;relicorum, 127. HtereticorumcoQversa-
tio dissoluta, 908. Hajreticus bons; vita; nocentior, 947.
Hteretici colloquium periculosum, 954. Quasi tempestas
veniunt contra Ecclesiam, 448. Pereuut extra Ecclesiam,
380. Imitantur viros ecclesiasticos, 459. nblalio eorum
non iu Dei cultum, sed iudajmonum cibum proficit, ihitt.
Quando hiEretici doctores Ecclesiaj pulant sibi traditos
ad devorandum, 418. Eorum tela igne S. Spiritus a doc-
toribus succendenda, 455. Deum crudelitatis notaut, 67.
Doctrinam veteris Teslamenti rejiciuut, 178, 199. Non
utunturtestimoniisScripturarum sibi coha2rentibus,380.
Vocantur bestice vitiis efferataj, 381. Quautum in se est,
Scripturasniaculant, 412. Consuetudo eorum in usu Scri-
pturarum arguitur, 161. Turpi sonitu Deiun blasphemanl,
91. Lavacra eorum, 146. Impellunt hierctici ut celanda
efferautur in publicum, 882.
Hebrajorum traditio de Cain, 316. Fabula eorum de
rege Hiram, 337. Longa; fabulae, 658. Ilebrffiis incumben-
dum, 498.
Ileraclius tyranuus, 329.
Herodolus plenissime scripsit de Cambyse et de omni
/Egypto, 352.
Hieronymussolebatadhuc puer cryptas martyrumiu-
gredi etcircuire, 468. Pulchre eas describit, ihiil. Hiero-
nymuscontra Ilelvidiuiu scripsit, 538. Non uno modo sem-
per vertit, 327. QucEstioneui [iroponit et snlvit. 649. Non
curat vitia sermonis, sed, etc, 472. Faletur obscuritaleui
scriptura?, 473. Servat consuetudinem loquendi propter
indoctos, 590. De verborum generibus cur disputat,
653
Humditas Hieronynii et modestia, 201, 298, 452, 462.
Seipsum castigat, 469.Socraticum dictum suum facit,319.
Citat opus auctoris su.t aHatis non ignobilis, 405. Vitat
eemulos et calumniatores, 387. Invidos arguit, 401.
Hircus, quare in sacriticiis olfertur? 533.
Historia eisdem lineis currit,quibus et tropologia, 483.
Scriptores Iiistoriarum Barliararum, qui ? 6.11.
Ilolocaustum, quidj? 568.
Homincs, qui non suut, 911.1mago Dei in homine facta
in creatione, similitudo inbaptismate,331. Duo interiores
homines, 641.
iiumilitas cordis oommendatur, 642. Arrogans meus
ofieodit Deum ; humilis ad misericordiam provocat, 522.
Quantocumque studio ad altiora tendimus, in iuferioribus
non putemus collocatos, 530. Quanto quis sublimior fuerit
'
debel timere, ne corruat, 160.
798
I
Illusionea nocturna! ab inimico, 589.
Imaginem ccelestis gerit anima nostro ex creatione, et
per poinitentiam: imaginem vero terrestris perpeccatum,
863. Nullus hominum qui aliquam imagincm non habeat,
sive sanctitatis, sive peccati, 86.
luipii se abscondunt a facie Dei, 859.
Impii seminant triticum, et metunt spinas, 809.
Inaures unde dicantur, 155.
Infantiumcorpora, statim utemittuntur exutero.lavari
solent, 146. Soleut etiam
ab obsletriticibus sale contingi,
147.
Infernus voeatur lacus, 340.
Infidelis niliil in mundo possiilet, 561.
Reversio alj Iniqiiltate, est cogitarc veritatem Dei, 679.
Iusidi;e decliuand;e, 639.
Interpretatio periculosa, 118.
Ira Dei necessaria, 879.
Iris, quid? 22. Numquam apparet nisi in pluvia, lizW.
Isaias et Jeremias quid differant? 732.
Israel peccavit primum, deinde Juda, 869. Israel levius
peccavit quam Juda,i6(V/. Israel penilusaDeorepudiatur,
871. Israeli datus est libellus repudii, 871. Israelis repu-
dium Judam non emendavit, 869. IsrueIit;E colebaut idola
in ^gypto, 261. Qui perierunt in deserto, non sunt deleti
de libro viventium, 229.
Januarius, hiberni frigoris continet principatum, 341.
Unde sic dictus ? ihid.
Javan Etymologia, 311, 316.
Jejuniis, "et vigiliis Dcus llectendus, 166.
Jeremias et Ezechiel eadem, et eodem tempore pro-
phetaveruut, 116. Jeremiasab uterosanctus,791.Jeremias
a cunabulis propheta, 843. Jeremias propheia e.^imius,
746. Jeremias (]uo tempore proiihetaverlt, 745. Jeremias
figura Christi, 747,84 4. Pleraque ad Jeremiam dicta
Christd conveniuut, 741. Differentia Jeremiam inter et
Isaiam, 792.
Jerichoulini Duvii sacramentum, 590.
Jerusalem in medio mundi silam, Prophela testatur,4G.
Paulatim gloria Uomini recedit de ea, et quomodo, 112.
Impietates ejus,quaut« ?27l.Multo sceleratiora peccavit
quam Samaria et Sodoma, 264, 779. In capite xvi Ezcchie-
lis sub persoua adulter;e et meretricis expouitur, 143.
Le;ena appellatur, 218. Templi et urbis Jerusalem sub-
versio, 277.
Job quo teuipore, 919.
Jonas quo fugere cupiebat, 698.
Jordauis, umie nomen habet ? 317.
Josephus omnia Hebraicarum gentium nomina expo-
suit, 416.
Josias iii peccatis populi peccatoris uiortuus est, 138.
Juda pecc;ivit post Israelem, 868. Juda gravius peccavit
quam Israel, 869. Juda peuitusa Deo repudiatur, 871.
Judffia regio pulcherrima, 225. Si Jud;Ei terram a Deo
promissam nonreceperunt causa esteorum incredulitas,
ibid.
Judaji eorumque magistri decalogum circumdabant ca-
pitibus suis, 280. Azymorum dies etScenopegiffi solemni-
tates eorum, 388. Quando celebrabantur, ihi,l. Statuam
Baal posucrunl in tem|do, 271. Quidam sibi viudicarunt
frustrareguum Judaicum,251.ImpudeutiapopuliJuJaici,
et Uei erga eum pietas, 23.5. Catalogus im]iietatum ejus-
dem, 320. Cassa eorum vota, 41. Usque hodie velamen
habent positum in veteris Testamenti lectione, 'i~. Quae-
rebant per jirophetas quid scu-e cupiebant, 222. Audiebant
propbetasad aurium voluiitatem, uonad anim^salutem,
404. Non ultra merentur haliere prophetas, 69. Ridebant
discrepantiam «eiborum iu codicibus Latiuis,432. Eorum
interprelatioues, 44 4, 433. Qiia cibo ]iascuutur, 44.Propter
bona hujus s.-Eculi operautur. 46 Deus non vult mortem
eorum, 217. Poiiuli Judaici et Cliristiani discrimen, 692.
Judicii dies pavendus, 339.
Jovis siiuulaerum stans in templo, 716.
Jurameuti Udes inviolabilis, 194. Finis est controver-
sia?, 130.
Justitia in omuibus ciistodienda, 564. Quomodo iniqui-
tas justilicet, et justitia couilemuet? 964.
Labyrinthi descriplio, 561.
799 INDEX RERUM ET VERBORUM INSIGNIORUM.
Lncus, quid?661. Laciis Tyberuidis, Larius, et Benacus,
390. Lacns pro cisterua, iljid.
Lamentatioues, carmen, et vte quibus couveniuQt? 27.
Lana Miletisa, 316.
Lapis specularis, 501.
Le;eu;E natura, G64.
Lectio varians notatur, 6Sn.
Leonuiurabies iu fovea conclusuabangelo.quare? 661.
Levitiea; tribui civitates xlvui dautur ad habitauduiu,
603.
Lex repudii qualis ? 871. Legem occulte audire, ijuid?
833, 834. Ejus interprelutio, sacerdotis oflicium est, 78.
Docendi fiUi et filiai juxta Legem Uei, 724. Praeceptum
Apostolicum in Lege mauifestum, 5S3.
Liber duplex, bonus et malus, 6G9.
Liberlas bumani arbitrii, 790.
Liguum in panem miltere, quid? 815.
Liui incomljustibilis genus, 593.
ALitterainterdum discedendum necessario, 903. Ama-
ritudo iutelligeulia; litteralis, 587. Parvitas litterarum
Hebraiearum, 2:19.
Luci In templo ne plantentur, 873.
Ludentes propter peccati periculum fugiendi. 853.
Luna apud Grtecos a mense nomen accepit, 353.
Lupanar ccEtus bserelicorum, 956.
M Orationis necessitas, 499. Clausula olim addita in Ora-
Madiauitarum opesiugregibus,285, 286. Adjaceutterrai
Arabi;e, 2S6. Appellantur Saraceui, ihid.
Ad Majora perveuimus per minima, 514.
Maledictus qui uon audit verba Uei, S05.
Malitia nostra inebriat Deum, 679. Priuceps Malitiae et
ejus discipuli, diaboii nominautur. 345.
Malis prementibus, majorem habemus fiduciam in
proximo, quam in nobis, 46.
Marcionh;ereticus.784.MaroionisdogmuetblasphemiEE,
90, 91.
Mare Mortuum quare sic dictum,-590. Vocat Scriptura
pro Situ lerra; Judaeae, mare occidentem, 583.
B. Maria semper virgo, 538.
Medorum reguum majusest quam Persarum, 656.
Nihil prodest vidisse et audisse, nisi ea qua?. videutur
et audiuntur, in .Memori;e thesauro reponautur, 466.
In Mempbi templum est Apis, 357. In eo oracula cou-
sulta respondeut, 157. Metropolis superstitiouis, ilAil.
Mens juncta Deo provocat ejus clementiam,
nitas Ecclesiarum, 523.
Mensis secuudum luns cursum supputatur apud
braeos, 353. Menses HebrEBi numei'ant ju.\ta lunffi our-
sum, 683. Mensium ratio, 6.
Metallorum species iion facile dignoscunt rustici, 257.
In Metu semper debemus esse, etiam post victoriam,
614.
Michael princeps populi Israelitici, 328.
Ministrorum Ecclesi;e superbia decutitur, 591. Servien-
tes ministerio Dei, virtulibus sint praiditi, 491.
MisericorJiam ad pnEsens nou mereri,magn;c interdum
felicitatis est, 92.
Montanus coufulatur, 933.
Montes tenebrosi et lucidi, qui ? 832.
Morticiuium, quid ? 45.
Morum diversitas variis signatur nomibus, 451. llnus-
quisque pro Jloribussuis sortitur vocabulum, 25.
Mulierum aurei circuli, 155.
Muudus iu ses diebus factus, 472. .\ fir^pcis
dieitur, 493. Dei misericordiffi est, ut muodi hujus pereat
abundautia, 349. Hedarguendi qui putaut mundum
nou
esse periturum, 632. Quot annos euumerabaut aliiiui us-
que ad consummatiouem s;eculi, 41. Muudi Iiujus omnis
gloria iustabilis, 35. Omnia nrta iu mundo occiduut, et
aucta seuescunt, 79.
Muueraqn;e parvasunt, majoribussuutprfeposita, 610.
Riunitioues, aggeres, castra, arietes, 37.
N ibid.
Nabuchodonosor furor ct anieutia, 650.
ejus, qui ? G.il.
Naphtha, quid? 641.
Naves Liburnai, 704. Secunda uavis post aaufragium,
erubeseere, 969.
Necessariis quomodo ulimur, et corpus circumoidimus,
641.
In Nili inuudatione mos .Egyptiorum. 358.
Nominum diversorum iuterpretaliones, 598.
800
verba Hebraica iu translationibus corrupta, 470. Unde
vocabula et Nomina IIebra;a viirie interpretantur, 316.
Nouus numerus, doloris et poenarum est, 277.
Nosse peocatum, et nosse justitiam, quid significet ?
813, 814.
Nubes allegorice sanctos signifioat, 796, 797. Nubes est
unusquisque sanctus, 797.
Numerus dualis apud Hebraos, 671. Mos Hebraeorum
et veterura Latinorum iu numeris supputandis, 695.
Nuutiorum consuetudo, 631.
Oblivio veritatis velox, 635.
Obolus, quid ? 564.
Obscuritas sermonis nascitur ex tribus rebus, 507. Cur
multa narrantur obsoure, 564.
OcoideusOccidentis, quomodo dicitur Canticum Canti-
corum, etc, 30S.
Octavus numerus perfectus, 483.
I
Offerentium uomina, quaesauctificatasunt Domino,non
sunt eorum quibus data sunt, sed ejus cujus nomine
possideutur, 607.
Opera bona sola prosunt, 79.
Operandum, dum dies est, 831.
Oppianus Cilix poeta doctissimus, 695.
tioue Dominica, 604.
(irigenes presbyter, SIO. Origenes multorum odio, et
invidia laborabat, 800. Origenes se pro erudito haberi
agnoscit, 801. Origenes llebrffium audil, 925. Ejusdem
alIegori;e improbantur, ibiU. Arguitur, 697. Notatur, 644.
Otiositas vitanda, 183.
Pammachii et MarcelK^ mors nuntiatur Hieronymo, 1.
Parabolae et ffinigmatis notiones, 190,
Paradisus mons Dei, 333.
lu Pareutibus et proximis contaminari, quid ? 553.
Parentes post Dcum diligantur, ibid.
Piu-tem iietere cum Christo, cum Prophetis, cum apo-
stolis, quid? 831, 852.
Passioues qualuor notantur, 12. De his plenissimo scri-
Quatuor virtutes eis oppositae, de quibus
psit Cicero. ibid.
non vici-
idem auctor disputat, ihid.
Ad episcopos, presbytei-os, et diaoonos sermo divinus
Ile-
dirigitur, 409.
Patres uostri duplices, 807.
Paulus nomine Benjamiu intellectus, 920. Apostolus
Paulus poetam Gra?cum vocat prophetam, 121.
Peccatum mortera sonat, 725. Peccata nostra causa
omuium malorum, 53. Quo seusu Deus punit pcccata
patruui in tertia et quarta generatione, 199, 224. Pecoata
nou a:'qualia, contraquosdam et maxime Stoicos, 99.Pec-
cata levia pro ueccssitatibus caruis, 551. Non temere
induIgentiaPeccatoribu5polliceuda,649.Tormeuta,eorum
remedia, 269. Unusquisque sibi parat supplicia, dum non
vult erratacorrigere. 136.Mortui Peccatis quomodoresur-
gunt, 436. (juid prodest peccatoribus, 525. Duo genera
peccatorum"', 900. Peccati et virtutis comparatio, 959.
Malecredilquicuniquepeccat,961.IuaiquaIiapeccata,962.
Peccatorum superbia, ihid. Qui peccat, ex diabolo natus
est, 807. Pecoatores a Deo separantur et disperguntur,
Cosmos
824. Pecca;.! nostra animis nostris inscripta, 864. Peccata
nostra ex nobis, bonitas nostra ex Deo, 865. Peccata
diversa, diversis remediis curanda, 867. Peccata qucedam
sanantur poa et uitro, quajdam spiritu combustionis et
poena, 867.Peccatasuaduplicia reoipiuutquidam, quidam
simplicia,8G3.DiguitasPeccatorisraajoremhabetpoenara,
184. Non hberanturde gehenn;e ignibus meritis, paren-
Domini propitiatione solvantur, 529.
tuuj, 138.
Pelusiuni appellatur robur.,4i;gypti, 353. Habet portum
tutissimura, ihil. Cur a poeta vocatur leutis Pelusiaca?
, ,
Perdix animal callidum, 782. Perdix auimal salax, et
Successores impurura, 783. Perdix symbolum diaboli, ihid. Perdix
pullos Puos ajstu servat, ibid.
Perfectio iu quo posita, 537. Ciradusad Perfectionem.
qui?5s8, 5S9. Exhortatio ad perfectionem, 577. De
duplici perfectione loquitur Apostolus, ibid.
Persecutio fuit in toto orbe sub Diocletiano et Maxi-
miauo, 435. , „
Persidis reges post Cyrum, 665, 691, 692, 702. Suc-
N ominaet cessio regum Persarum, 39. Mos apud Persas et Indos,

801 INDEX RERUM ET VERBORUM INSIGNIORUM.
697. Persarum et Lacedcemoniorum viotus parcior, G64,
665.
Petrce, qui sint ? 8';2.
Pestilentia morbos animorum creat, et rcgiones vaslat,
212.
Pestilens homo universa populatur, ibid.
Pharaonis etymologia, 341.
Philosophi et doctorcs nuilti cum suis sententiis nolan-
tur, tiiO. Ouasdam eoruni sententias non prohat Iliero-
uymus, 10, 11. Error (]uorumdam, ss.
Pignus cui dehitori rcddiuidum, 207.
Piscatio piscium, et piscatio homiuum quid
851.
Piscium genera, quot? 50!).
Plantationes peccatorum, 753.
Poa herha, 865.
Poderis unde dicta, 94.
Poenae pro modo graduum, 930. Quidam dicunt pninas
impiorum non esse perpetuas, :!02. SanctiUcatio Dei est
PcEna peccantium, 337. Separatio a Christi corporc pccna
perpetuaest, 142. Signum miscricordiae, dilierre pieuam
peccati, 199. Nou insuUanduni his qui Doi judicio poenis
traduntur, 110.
Per Pa'nitentiam omnis homo etiam impius potest sal-
vari, 395, 397, 398. Provocamur ad pnmitentiam priorum
pcccatorum, 540. Anni ccntum viginti pojnitentite oon-
stitutiante diluvium, 67.S.
Cn. Pompeiusprimus Judtt-am subegit Romano imperio,
599. Qua occasione ccpit .lerusalcm, 50.
M. Popilii LeuK factum, 715.
Quis Populum Dei dispergit, 5S2. Varii populi notan-
tur, 387.
Porphyrius scripsit coatra prophetam Daniclem, 619.
Ejus impietas, quce ? i//id. Eusobius Caisariensis, ApoUi-
naris, et Methodius ei responderunt, i/iiil. Calumnia
relunditur, C70. Refellitur, 634. Porphyrii c.xpositio, GS3.
Judfeorum etimpii Porphvrii explanatlo confutatur, 721.
Portai singulae ex propriis causisducuntorigines nomi-
num, G73.
In Possessionum emptione naturale est Iffitari, ia ven-
ditioue lugere, 96.
Prajdicatores et doctores falsi, qui? 414. Auditores
praidicatorum, 420.
Prajdicandi munus periculosum, 752.
Pra-lati et Presbyteri attente legantqua; dicuutur, 395.
Preces sanctorum iree Dei possunt resistere, 124.
Primi et e.Ktremi terra;, qui ? 782.
Primitias laborum ct virtutum offerre, quid ? 366.
Populus otferre debet primitias principi, et princeps
olTerre pro populo victimas, 5G7.
Principibus monita dantur, 560. Vicinia principum
kcdit humihorem, ihid.
Prisca et Maximilia falsa; prophetissEB, 130.
Profcctus universorum reduudant in principem, 560.
Semper ad altiora proficieudum. 479.
Non Promiltere, mehus est, quam promittere, et
facere, 550.
Prophetiae obscuritas, 564.
Prophelce multi in captivitate Babylonica, s70. Con-
suetudo Seripturae sacrte in prophetarum nomine, 121.
Nomen prophetarum bonis malisque commune, 122.
Valicinium futurorum quajritur a prophcta, 78. Magna
fides, et grandis audaoia prophetarum, 144. Prophetffi
proplu}tabant sponte et non ex necessitate spiritus, 933.
ProphelcB nicdici animorum, S40. Prophet;e vcxatiouibus
obnoxii, 752. Prophetx omnibus periculis obnoxii, i/iid.
Qui prophetarum fehcitatem assequi studont, vitam i[)so-
rum imitantur, 855. Non sequuutur
quibusdam ordi-
iu
nem historioe, 665. Donum non semper fuit
prophetia'
in prophetis, 415. Cur repetunt quawMoses scripsit, 555.
Proverbium pro metaphora sumptum, 275.
Providentia Dei omnia gubernantur, 9.
Proximus hominis, omnis homo accipiendus, 205. Vix
ullus qui non opprimat proximum suum, 207.
In Psalmis carmen Lyricum, 351. Ordo historia; non
quoeritur in eis, ibid. et 665. Quaistio de ordine Psalmo-
rum,G64.Tituluspsalmorum, quorumdam,63S.Psalnii vui
et i.xxxiu protorcularibusinscripti, 56G.PsalmusxLivper-
tinet ad sacramentum Christi et Ecclesicc, 608. Psalnius
cxviii plenus pra;ceptorum et justilicationum, 212.
PtoleracBus Philudelphus, 704. Ptolemanis Lagi lilius,
705.
PygmaM, unde dicti ? 310'
Pyrrhus rex Epirotarum, 705.
Q humauus sermo non potesl explicare, 503. Verba Soriptu-
Quadraginta numerus afflictionem significat, 349, 494.
802^
(.iuinquagenarius numerus perfectiis, 478.
R
Itabbath metropolis filiorum Animon, 249. Philadelphia
nouiinatur, 285.
Ilabdomantia., quid? 249.
liapiiia omnis mixta est violenticc, 208. Sancta violentia
et liapiiia quic ? i/iid.
Ualionem quidiiui reponunt in arce cerebri, 10.
llcbla uiinc voratur Aiitiochia Syn^e, 599. Nohilissima
differant? cst, i/jtd. Irrigatur aquis foiitis Dajphuidis, i/jid.
Uegiones vari;e notantii!-, 40 el seqq., 444.
Kegina pecoatorum quii' ? 753.
Keges a majoribus siiis uomina sortiunturet relineut,
341. Successio regum Judceorum, 39.
quid? 638.
Itegis latus,
Itebus novis uova finguntur nomina, 154. Quid Bt in
aspectu rei uova>, et inusitat», 60.
I)e Ucsurrectione gcaerali nou diibitat Ilieronymus,
435. Argumcntum ejus ad eam prohaudam validum et
manifestum, ibid. Uesurrectio credita a Judaiis et Chri-
stianis, 432. Haeresis negans Resurrectionem corporiim,
402.
Ucstitutio omnium, 855.
Rclni non ambulaudum, 840.
Uhodus gloriosa navali praslio, 312. Recoi.t.iculum est
omuium morcatorum, quare ? i/iid.
In Uoiuano imperio uuum factasunt umiiia rrgna, 666.
Nulli bestia; comparatur, cur? i/jid. Fortitudo et imbecil-
lilas ejus, G3i.
Turba; Uouiiinorum fugientium Barbaros, 239.
Rutunditas omuium Hgurarum pulcherrima, 12.
Uutiui discipuli notati, 401.
Uuinaanima! prius sanctai, 300. Ruinaj aIiorum,exem-
pla justorum sunt, 301.
Sabbatum et circimicisio in signum data sunt, 228.
Sacerdotum virtutes, 552. Commonentur sacerUotes,
5GS. Atteute legant qute dicunlur, 540, 550 et seqq.
Altari servientibus castitas commendatur, 549. Munda
conscicntia et mundis vestibus debent saccrdotes ingredi
in sancta sanctorum, etc, 547. Nec rasis capitibus, uec
coma dimissa aoccdaut, i/jid. Non tautum gaudeuduin est
sacerdotibus ad oblalionem munerum, ([uautuin timen-
dumadhonoriscondemnatiouem,sieoabutauturindigne,
555, 556. Graudis eorum dignitas, scd grandis ruina si
poccaut, ihid. Victimaj populi, refrigeria eorum, 385.
Qiiomodo dehent uti bonis Ecclesia!, 581 et seqq. Con-
gregatio diviliariim iu ipsis damnatur. i/Ad. De saocrdota-
libus vestibus librum edidit Hieronymus,54S. Sacerdotes
Serapidis et tsiilis radebant capita su;i, 347.
Sacriticia, quibus delectatur Domiuus, 333.
uon Nihil in hoc Sa!cuIo perpctuum, 521.
Unius Saeculi tcmpus ostenditur, 324.
Salomon egit picnitentiam, 524.
Pro Salute servorum Dei reges adversus alioa cousur-
guut, 3G7.
Samaria diciturmajor ct senior, quare .' 261.
Samson typus Christi, 550.
Sancta sanctorum quinam polluerunt, 76.
Sanctus omuis amatur a Deo, 698. NuUus fodit eister-
nani, 300. lu Sauctis uihil siuistrum, 506. Ad ruinam San-
ctorum gaudent homiues hujus ss.culi, 287, 205.
Sancti" a Deo congregantur, 824.
Saucti scribuntur in ccelo, 790.
Sancti vcxatiouibus obnoxii; 752.
Sancli non se abscoudunt a facie Dei, 859.
Saucti dcbitores non suut, sed suum tribuunt unicui-
quc, 842.
Sanctus a Deo gignitur, 806.
Sanctus amaritudiuc [ilenus, 854.
Sanctus unusquisque uubes est, 797.
Sanir juxta littcram est mous, etc, 305.
Liber Sapieuti;c iuscriptiis nomineSalomonis, 155.
Apud Salaminam cortamcu navale, 702.
Scipiones fratrcs, 710.
Scorpii plaga, 25.
.^cientiarumutilitas^^OG.SacrainentaiutelligeuticTScri-
pturariim expouuutur, 515. lu diviuis lituis intcrpres
nihil debet auferre. cur? 15. Triplex modus intelligen-
di Scripturas, 172. Natiira hiimaua tolns ScripturfE
thesauros nou potest percipere, 27. Mysteria Scriptura;,
rarum in opera vertenda, 79, Quidam sibi promiltuntScri-
 803 INDEX RERUM ET VERBORUM INSIGNIORUM.
pturarum intelligenliam absque Dei gratia, 724. Abusus
testimoniorum ScriptcriE iTdiflcat lupauar, 172. Proposi-
tum Scripturaj, non exteruam liistoriam texere alisque
Jufla;is, seil, etc, 704. Uesula in Scripturis oljservauda,
394. Consuetudo Scripturar sanctaj, (152. Scriptura qui-
busdam [oiis, quibusdam puieus, d66.
Scruta veudeutes, 313.
Seniores plures reprobati, et juniores elecli, 308.
Sententia audax, 531.
Sepbama Apamiam vocant Hebr.^ei, 599.
Septentrionalis plaf^ajuxta llebrajos, 597.
Septuaginta editio repudiata a magistris Ecclesis, Gi5.
LXX decepti sindlitudine litter;E, GflO. LXX translatio
scriptorum atque lectorum vitio depravata, 54, iOl, 474.
Scbola omnis Juda;orum quinque tantum libros Moysi a
LXX translatos asserit, 53. LX.\ mulautes ut volucrunt
Ilebraica nomina, 47i. Quiedam iu LXX interpretibus
omittuntur, quare ? 159.
Sermones Dei potest quis tacere triplici ex causa, 33.
Sexus non est iu crolestibus, 20, 94.
Siclus, dracbma, biu, quid ? 44.
Sigua apud Barbaras nationes quare fiant per servos
Dei ? 062.
Similitudo et .-cqualitas in quo diCferunt ? 331.
Simon Magus baptizatus in aqua, sed non in salutem,
146.
Solis cursus, el aliorum siderum dcRnitur, 17.
Solemnitates dua; uotautur, (luce uju cuut in lege
saica, 569.
Solus quis sedeat, 853, 854.
Somnia prophetica soli Deo patent, 635.
Spectacula damnautur, 226.
Superbia proprium diaboli peccatum, 181.
(tmuis Superbia offendit Deum, 77.
Materia Superbi;e diviuas, 963.
Superbiam ruina sequitur. et bumilitatem gloria, 238.
Supplicia sanctitatem pariuut, 818.
Supplicia impiorum aliis prosunt, 825.
Susis metropolis Elamitarum, 672. In ea Daniel exstruxit
turrim excelsam.ubi conduntur corporaregumPersarura
et Medorum, ibid. Hujus custos et Sacerdos Judffius est,
ibid.
Syene turris in extremis Cnibus ^Egypti sita est, 356,
360. Ejus descriptio, 345.
In Syris ingeuilus uegotiationis ardor, 313.
Tapbnis, civibas rogia, 359.
Templum Libauus appellatur, 190. Vox de ejus adytis
exisse dicitur, etc, 110. Nibilabsque ratione et mensura
factum est iu templo Dei, 502. (Jmnes ejus parietes diver-
sis idolorum imaginibus piugebantur, SS.Autioobiidolum,
712, 722. Tribus anuis pollutum, "21. Templum ab Eze-
cbiele descriptum, multo angustius quam tem|ilum Salo-
monis, 464. Per portam Aquilonis ingredi in templum,
et egredi per portam Meridianam, et econtrario,
578.
Terra promissionis ab Australi plaga juxta termiuos
yEgypti, Rbinocorura et torrente liuitur, 613. Quomodo
inter Tribus divisa ? 612. Terra quatenus exterminata
sil, 800.
Tb,abormons in Galilaja, 612.
Thamar bodie Palmyra nuncupatur, 601 Hanc Salomon .
miris operibus exstruxit, ibid.
De littera Tbau, quid dicitur ? 96.
Tbemistoclis mors, 702.
Nibil Theoria et scientia dulcius, 4C6.
Tbesauri Dei varii, 798.
Tiara. quid ? 639.
InterTribum Judaet Tribum Benjaminurbsettemplum
collocabantur, 612.
Trinitatis mysterium iu uua diviuitate, 492, 511.'
804
substanlia, et potestas Patris et Filii, 208. Mysterium SS.
Triuitatis adumbratum, 18S. Ttinitas cingit et vallat om-
nia, 518. In SS. Triuitale vera dalur propitiatio, 530.
Omuis intelligeutia tam littene quain Spirilus, etc, per-
tinet ad sacramenta SS. Trinilatis, 481.
Tristatffi qui suut, 266.
Tyrus metropolis Pbienicis, 294. Ejus vastatio, 296. De
ea fit quajslio et solvitur, 297. Ex iusula facta est penin-
sula, 299. Pulcliritudo et divili;e navium Tyri,306, 307.
Describitu^quid uuaqu;eque provincia mitlatTyrum,307.
lu Tyro usque hodie commercia omnium gentium exer-
ceutur, 303, 311.
u
Unicus numerus perfectus, 493.
De Usura in omui specic prohibita locus celebris, 210.
Rubor Vultus pudoris indicium est, 73. Obfirmatio
vultus, severitalis iudicium est, 38.
Uter omnis im|ilebitur vino et quatenus, 821.
Uxore bona uibil viro amabilius, 206.
V
Valentiniani confutantur, 898. Valentinianus h;Ereti-
cus, sl8.
Vas luteum, vas testaceum, 792.
Mo- Vaticinium juge non potest bumana fragilitas susti-
nere, 394.
Venerea omnia purgatione iudigent, 719.
Veulorum et spirituum tbesauri, 798.
Verbainterioris bomiuiserumpenliapro siguo sunl,85.
Veritatem non meretur audire, qui tentandi animo in-
terrogat, 134. Velox oblivio veritatis, 635. Libentius er-
raut aliqui quam discaut verum ab ffimulis, 3S7.
Verbum Dei destruit et 'edificat, 755.
Vinum sanntorum, 823. Vlnum impiorum, quid ? 119,
823.
Virtus vilio antiquior, 865.
Naturale est, ut limore cogente, Vesica laxetur, 245.
VeUistas omuia consumit, SO.
Victoriuus libetor citatus, 507.
Vigiuti (piinque numerus numquam iu bouam partem
sumptus, 107.
Cur Vill.e pertinent ad jura urbium, 610.
Alia Vincula Domini, alia diaboli, 42.
Viuea licet pulcbra, si calamos subtraxeris, arescit ca-
lore, 221.
Virginitas non exigitur, sed offertur, 579. Privilegium
Virginale in quo positum ? 554.
Vitia nostra Deum amarum efficiunt et crudelem, 113.
Per parva vitia majora monstrantur, 85. Jugulat qui vitia
uon increpat, 409. (Juidam aestimant ad Deum non perti-
uere vitia nostra, 88.
Virtus rara est, 388. Non certa virtutis possessio, 609.
Sempervirtutibus contradicitur, 602. Per virtute3,nomen
quid ? et dignitatem ducis consequimur. 574. Primus ad virtu-
tem ingressus, qui? 480. (lui uua virtute caret, omnibus
caret, li. Catalogus Virtutum justi, 203.
Quod Vivificavit Deus, ab ipso, aut ab alio occidi non
potest, 755.
X
Xenopbon scripsit hisloriam Cyri, 651.
Xerxis ortus et victoria^, 702.
Xysti Pythagorici pulchra sententia; 280.
z
Zephrona appellatur hodie Zephyrium oppidum Cili-
ci.i;, 598.
Una Zorobabel unde nomen accepit, 219.
 S. EUSEBII

HIERONY STRIDONENSIS PRESBYTERI

OPERArOST MONACnORUM ORDINtS S.

OIIMIA9
BENEDICTI E CONGREGATIONE S. MAURI

SED POTISSIMUM JOANNIS JLwaAiAK A A Ai aV iASiA IILUU3 ORDINIS BHCENSIONEM,

DENUO AD MANUSCRIPTOS ROMANOS, AMBROSIANOS, VERONENSES ET MDLTOS ALIOS,
NEC NON AD OMNES EDITIONES GALLICANAS ET EXTERAS CASTIGATA,
PLURIMIS ANTEA OMNINO INEDITIS HONUMENTIS,
ALUSOUE S. DOCTORIS LUCUBRATFONIIiUS SEORSIM TANTUM VULGATIS AUCTA,
INNUMERIS NOTIS, OBSERV ATIONIBUS, CORRECTIONIBUS ILLUSTHATA

STUDIO ET LABORE

VALLAESII ET MAFF^II
VERONyE PRESBYTERORUM,
OPEIiAM NAVANTIBUS ALIIS IN EADEM CIVITATE LITTERATIS VIRIS.
EDITIO PARISIORUM NuVISSIMA

EX SECONDA AB IPSI3 VERONENSIBUS EDITORIBUS CURIS rOSTEHIORIBUS ITA RECOGNITA,

ATouE Ex RECEHTIUS DETECTIS s.c d.ata

UT PRiESENS EDITIO, AMPLITUDINE SOLA, C/ETERIS OMISSIS EMENDATIONIBDS,
PRjECEDENTES OMNES EDITIONES, ETIAM BENEDICTINAS,

teriia parte scu iriente niaieiHaliier superei,

ACGURANTE ET AD ULTIMUM RECOGNOSCENTE .1. P. XIIGIVR':, CURSUUM COMPLE

TORUM IN SINGULOS SCIENTI/E ECCLESIASTIC^ RAMUS EDITORE.

^"^^C^S&iy^^

TOIflUS SEXTUS.

PARISIIS
APUD GARNIER FRATRES, EDITORES ET J. P. MIGNE SUCGESSORES,
IN VIA DICTA ; AVENUE DU MAINE 189 ; OHM CUAUSSEE DU MAINE. 127.

J884,
 ELENCIIUS OPERUM
QU.E IN SEXTO OPERUM IIIERONYMI TOMO GONTINENTUR

Iii Osee commentariorum libri tres.

In JoeliMU liber umis.

In Amos libri Ires.

In Abdiam liber unus.

In Jouam liber unns.
In Micbrcam libri ihio.

In Nanm liber unns.

In Abacuc libri duo.
lu Sopboniam liber nmis.
In Aggceum liber unus.
In Zachariam libri tres.
In Malachiam liber uuiis.
 ^^^ PR.EFATIO. 810

PRtEFATIO.
In duodecim minores prophetas Commentarlorum
viginti libros, quos nempe sunt, quot-
que fuerunt abs Hieronymo elucubrati, tomus isle inejus
partitione operum, sextus com-
pleclitur. Tanlum ab liac illud excipias lecensione
Sfjedem Commentarii in Abdmm, quod
suffi facturus eruditionis periculum, in adolescentia provocatus
ardore et studio Scrintu-
rarum adumbravit postmodura : ingenio per j^tafem magis subacto, delevit ipse,
ex ejusque
animi sententia jam dia olim intercidit. Nam quod
ab his alios autumant docti viri Tille-
montius ex eoqu,; Martiana3us, extitisse Breviores in
duodecim Prophetas Commentarios,
quos vel ipse S. Uoctor postea respuorit, cum idem opus
uberiori est calamo persecutus,
vel sequior £etas ultro passa sit inlerire nos in generalis prmfationis parte allera (ubi de
:

hujusmod. Il.eronymi scriptis egimus, qus doctorum

hominura judicio intercidisse tempo-
rura mjuna existimantur, nobis ccontrario numquam existisse pe.-suasum est) ab omni
ventatis specie abhorrere contendimus, bonisque opinor arguraentis ita evicimus, ut nullus
dub.tationi locus vidcri reliquus possit. Errorem dixiraus ex eo natum, quod putarint
erudili vin, quando se ait S. Doctor m duodecim Prophetas aliquid esse comraentatum,
singulos quoiasque debere intelligi, quibus interpretandis operam suam collocarit : cum
econtrano «TrXco, iHe duodecim Prophetas norainan.s eu.n proprie Librura, quid sic inscri-
b.tur, mtellexeril. AUatis
ibi in hanc .-em sive teslimoniis,
sive exempHs, hac deraum sane
luculcntum accedat corolla.ii loco ex Dialogo contra
Luciferianos, num. 5, ubi Osee locum
hunc singularem ex cap. ix laudat.irus S. Pater
Sacrificia eorum tamquam panis luctus
:

Omnes qui mamlucant ea, cantammabuntw, hoc ait,

in duodecm prophetis inveniri (a).
Gffitera, ne actum agam, ex laudata
generali prajfatione, nura. 29, si tanti sunt, maiim ut
repetas.
Nunc, ut de his dicara Commentariis, quos tomus
hic exhibet, alque unice S. Doctor elu-
cubi-av.t,miran hoc pnmum subit, cum sint amnes ab uno
aucto.-e adornati, eademque
rat.one splend.dissimis ex omne antiquilate sentcntiis ad nativum Scripturaj sensura in-
vestigandum referti, alii tamen pr^stare aliis videanlur, melio.ique apud lectores fortuna
ut.. Sunt qu. eos velint cfeteris antecellere, qui Agg^um interpretantur aliis ;elegantior
Naum. expos.t.0 dicitur, quam ipse Auctor in Abdim, et Abacuchi, et Sophoniffi Prologis
laudat.Ha;c item de causa Osee explanationem, utpote
alii quam in Joele et Amoso com-
mendet, rehqu.s prseFerunt. Ego si hanc iniero disputationera, deque unius prjBstantia
contendenm facturusne opera; pretium sim, nec satis scio,
nec si sciam, dicere ausim :

quippe qu. et summa omnes cura dignitate stai-e

videara, et malim econtrario legentium
ammos ad ipsa acriter intendi, quBe divinarum in ipsis literarum vereeque sapientia; insli-
tuta contmentur. Attamen silentio illud p.jetereundum non sit, quod Comraentariis in Jonam
sanctus August.nus tantura t.-ibuendum putavit,
ut nedum magna illos voluntate complec-
teretur, sed et nuper exo.-taj Pelagianorum
hwresi quasi piopugnacula murosque tutissiraa;
hdei lota confidentia opponeret. Peccati originalis calholicum dogma testimoniis exinde
petitis insigmter constabili.i datis Epistolis, quas
Hieronymiadas recensuimus,
ct nos inter
non semel professus est. Multo a.item
luculentius lib. iii, de Peccalorum meritis et remis-
sione n. 12. lUud, inquit scio, quoi etiam S. Hieronymus,
:
qui hodiique in litteris Eccle-
siastics cum excellentis doctrmx
fama ac labore versatur, ad quasdam solvendas in suis libris
quxstiones etiam hoc certissimwn adhibet sine ulla disceptatione documentum nam in eo,
:
quod in Jonam prophetam scripsit Commentario, cum od eum venisset locum, commemo-
ubi
rantur etiam parvuli jejunio castiyati Major, inqmt Lctas incipit, et usque ad minorem
pervemt. Nullus enim absque peccato, nec si unius
quidem diei fuerit vita ejus, et numera-
biles ann. vit;e illius. oi enim stelL-e non
sunt mund^ in conspectu Dei, quanto magis vermis
et putredo, et hi qui peccato offendentis
Adam tenentur obnoxii. Hanc doctissimum virum
(o) Vide eliam prffifat. interpretationis
ex HebrjEo.

Patrol. XXV.
26
 8H PR.EFATIO. 812
si facile interrogare possimus, quam mullos utriusquK lingnx divinarum Scripturarum tracla-
tores et Christianai^um disputationum scriptores com/nemoraret, qui non aliud, ex quo Christi
Ecclesia est conslituta, sensei^unt, non aliud a majoribus acceperunt, non aliud posteris tra-
dideruntl Quibus gemina hsec sunt primo contra Julianum, cap. 7 A'ec Sanctum
libro :

Hieronymum, qui presbyter fuit, contemnendum arhitreris : qui Grxco et Latino insuper et
Hebraico eruditis eloquio, ex Occidentali ad Orientalem transiens Ecclesiam, in locis sanctis
atque m /itteris sacris usque ad decrepitam vixit xtatem, omnesque vel pcne omnes, qui ante
illum aliquid ex ulraque parte orbis de doctrina E cclesiastica scripserant, legit ; nec aiiam
de kac re tenuit j)rompsitque sententiam ; qui cum exponeret Jonam prophetam, appertissime
dtxit : Quod etiam parvuli peccato offendentis Adam tenerentur obnoxii. Placuit vero isthaec
proposuisse tantce auctoritatis testimonia, ut si quid Hieronymiange gloriae aemuli, tum
alii

veteres, cum recentiores, obganniant, in nuUo ponas discrimine, et surda aure pertranseas,
Certe Rufinus, ut eum hic interim de nomine adducam, qui
tanta inimicitia magis incla-
ruit, seu verius Oseam, qui RuOno subjungitur, cum ail in hisce
incertusj auctor libri in
Commentariis in minores prophetas totum in eo fuisse Hieronymum, ut alienas, prcecipue-
que Origenis interpretationes, traditionesque Hebrfeorum congereret, nihil de perquirenda
consequentia soilioitum seipsum magis invidentire crimine condemnavit, quam S. Doctorem
:

obtrectando lceserit. Quid enimvero est, quod magis Hieronymo cordi fuerit, quam ut ipsoe
allegoriae una invicem serie necterentur, atque ad hislorite veritatem sponte sua tluereut ?
'

Quin eum videas sexcentis locis non alia de causa alienas expositiones, quam quod aut
prioribus aut consequentibus non salis apte jungerentur respuere. Hoc nimirum tam sajpe
facit, ut ipsa illustriora loca strictim velle perstringere, hominis foret otio abutentis suo.
Melius autem id quam ratione ulla aUa, legendis hiscemet scriptis intelligas quorum ut :

fructum debitum facilius percipias, primura lilstoriam, ut ita dicam, ajtatemque de

lectu
more exponam hocque ipsum laboris mei pramium pelam, ut quod postea exposuero ab
:

ipso prius discas auctore, qui praefatione libri tertii in Amos ad Pammachium rem totam
per singulas partes ita edisseruit. Prxposiera ordine, alqiie confusa, duodecim prophetarum
opus et cwpimus, et Christo adjuvante, complebimus. Non enim a primo usque ad novissimum
juxta ordinem quo leguntur : sed ut potuimus, el, ut royali sumus, ita eos disseruimus. Naum
Michceam, Sophoniam, et Aggaium primo 'yiXo-ovojTaTXK; Paulve ejusque filise Eustochio Trpojetiwvritja;

secundo in Abacuc duos libros Chromatio Aquileiensi episcopo delegavi ; tertio, post longi lem-
poris silentium, Abdiam et Jonam tibi imperanti edisserui : prsesenti anno, qui sexti Consu-
latus Arcadii Augusti, et Anitii Probi jastis nomen imposuit, Exuperio Tliolosanse Ecclesix
Pontifici Zochariam, el ejusdem urbis Minervio et Alexandro monachis, Malachiam prophetam
interpretatus su>7i. ad principium voluminis, Osee et Joel et Amos tibi
Statimque recurrere
negare non potui. expeditum sit, suis unumquemque librum
Hoc jam ordine constituto,
temporibus assignare. Nempe quatuor, quos primo loco nominat, in Naum, Michaeam,
Sophoniam et Aggaium, quemadmodum et quintus in Abacuc anno nonagesimo secundo
supra trecentesimum affiigendi sunt idque persuadet, quoe, eorum sit postremo loco mentio
:

in Catalogo, quem fuisse hoc ipso anno a S. Doctore adornatum, nihil est dubium. Paulo
autem, quod et notalu dignum est, ab eo quem superius exposuit, diverso hic ordine
recensentur, Scripsi, ait in Michxam Explanotionum libros duos. In Sophaniam librum
unum. In Naum librum unum. In Abacuc libros duos. In Aggseum librum unum : multaque
alia de opere prophetali nunc habeo in manibus, et necdum expleta sunt.
Tres equidem ferme adhinc annos aliis distentus occupationibus incepto abstinuit neque :

enim ante'jtrecentesimum nonagesimum septimum, Jonae, quos tertio loco memorat, Com-
mentariis, admovit manum. Hujus quoque rei in prologo teslis accedit ipse longe locupletis-
simus : Triennium, inquiens,posiquam quinque prophetas inlerp7'etatus su7n,
circiter jluxit,

Michseam, Nau7n, Abacuc, Sophoniam, Aggseum ; el alio opere detentas non potui implere quod
cseperam. Tum Paulo inferius Igitur la7ito post te7npa7-e, quasi quodam poslli77iinia, a Jona
:

sumo piniicipiuin. Idem confirmat, cum ex his qu.e interea dum scripsit, Epi-
nteipi-etandi
taphium quoque Nepotiani memorat, sive Epistolam in nostra recensione 00, quam ad
proxime superioris anni priorem partem certissime pertinere, fuo loco ostesdimus. Nec
moramur adeo Tillemontium, qui testimonium illud sollicitat, et ut minus, quadrienniuin,
813 PR^FATIO. 814

pro triennio rescrlbendum contendit, reclamantibus una omnibus mss. editisque libris, et
quod pluris est, recta ipsa temporum ratione. Satis abunde hanc confutavimus conjecturam
eruditissimi cfeteroquin viri, et cui summa omnia tribuimus, ad epistolarum in nostra
recensione 57 et 60 Ghronologicas Notas. Quamquam aliud prsetermittere non possum,
quod illum ex prfeconcepla opinione in errorem induxisse video, cum ad Sophoniae caput
tertium laudari abs Hieronymo Cominentarios in Jonam contendit. Cumque non dubitet,
hosce illis posteriores esse, immo plus fequo etiam disserat; ut ab hac se expediat diffi-
cultate, Breviores alios Commemtarios, quos supra ostendimus nusquam exstitisse, ibi quasi
digilo notari ait, hocque sibi putat palmarium invenisse' quomodo opus astrueret, auctore,
ut sibi videtur, fidejubente. At vero niliil eorum, qute sibi fingit, eo loco, aut ullibi inve-
nias. Quin econtiario cum passim ibi JonEe tcstimonia pro re nata laudet S. Pater, nullam nec
verbo tenus abs se adornati in eum prophetam (iOmmentarii mentionem ingerit estque hoc :

ipsum silentium exsufflandiB illi opinioni utilissimum. Cceterum ut ad genuinam, qua de sermo
erat expianationem Jonfe redeam, illam neque serius eo quem diximus, nonagesimo septimo
supra trecentesimum anno differre patitur alterum ejusmet S. Patris testimonium in C.ommen-
iariis in Matthfei caput duodecimum. De fioc, inquit(signo scilicet Jonse) plenms in Commentarm

Jonse prophetx dispulavunus. Scilicet nihil est dubium, et suo nos loco certissimis argumentis pro-
babimus. S. Doctorem ad medium insequentis anni 398 Matthteum per quam properante calamo
exposuisse.
Explanationem Abdiae huicmet anno, cui Commentariosin Jonam, pari consensu ascribunt
cruditi, quin etiam his illam ordine ac temporis prasrogativa prajcessisse autumant. Ac
ralionem quidem, quae prima fronte certissima videatur, ex ipso repetunt. Hieronymi testi-
monio, quod modo laudavimus e prrefatione Commentariorum in Amos: lertio post longi
emporis silentium Ahdiam et Jonam tihi imperanti edisserui. Nihilosecius multo mihi aliter
persuasum est, ac pace dixerim recepta^ vulgo sententias, tantum abest, ut (rv-f/povjc; hasce
putem lucubrationes, quin potius altcram, sive qute Abdiam explanat, integro recentio-
rem esse velim quinquennio. Et vero dicam, cur non sit illi testimonio acquiescendum,
aut certe qua sit aeceplione explicandum. Nam Hieronymus par istud prophetarum sub una
jungens recensione, non quo utrumque anno exposuerit, sed quem ipsi, babito ad reli-
quorum explanationem respectu, ordinem, sive locum obtinerent, docuisse voluit. Sub tertia
igitur serie ac veluti classe locat, idque ut verissimum, ita et proposito suo satis abunde
fuit :neque enim quot annorum periodo classis ipsa definiretur, dicere instituerat et cum ;

ait, post longi temporis silentium duobus hisce prophetis interpretandis admovisse manum,

integrum lectori reliquit, immo, si quid video, non obscure innuit, longum illud tametsi
incerli temporis spatium, necdum ab iis quos secunda classe recensuit, sed inter ipsorum
invicem prophetarum Jonte Abdiajque expositionem putare. Profecto nec ad Hieronymi
quidem est menteni, quod triennio concluditur, longum tempus bene vero, si quod posui-
;

mus, illud, et quinquenni, quod insuper intercessit ab Jona, spatium una computavit.
Proinde nec debuit S. Pater in duas utramque lucubrationem classes dispertiri, in suam
quam(|ue pro temporis ratione tribuens nam etsi multum inter se a^tate distent, quin et
;

major ab Jona ad Abdiam, quam a superiori classe ad ipsum Jonam interstitium sit con- :

sulto tamen una comprehendi serie, cum non alios prophetas tota illa pertodo fuerit inter-
pretalus, hosque ipsos uni eidemque Pammachio inscripserit. Hoc prsenotato. qui unus
fuerat institutse disputationis scopus, non alia de causa Abdiam recensendo praeposuit, quam
quod sibi succedentes prophetas ad Scripluraj obvium magis ordineni memoravit. Alioquin
huic primum existimare impendisse operam, neque per adversarias rationes licet. Quid his
nempe clarius est verbis prologo in ipsum Jonam Tanto post tempore a Jona inlerpretandi
:

sumo principium ? Nigil est igitur quo vulgaris innitebatur fundamento sententia jam qua ;

de causa nos quinquennio, sive ad annum usque quadringentesimum tertium hosce Com-
mentarios protelemus, aperiendum est. Palmare argumentum ipsiusmet auctoris praefatio
in hunc librum suppeditat ex rerum quas narrat scrie. Sed ait ab eo tempore quo specimen

hujus Commentarii ia adolescentia tentaverat, triginta jam annos in Dei opere ac labore
sudasse :illudque ipsum tempus quale fuerit, inferius declarat, quando egressi, inquiens,
mi Pammacki, scholam rhetorum, diverso sludio ferebamur quando ego el Ildiodorm charis-
:
815 S. EUSEBII HIERONYMI 816

smus pariter habitare Chalcidis solitudinem nitebamur. Est vero isthsec perspicua anni trecen-
tesimi septuagesimi tertii nota, quam ex Hieronymianse peregrinationis, ejusque priorum
scriptionum indiciis satis manifesto conslituimus, ut videre est ex epistolarum a prima ad
duodecimam usque chronologicis argumentis. His porro trecentis septuaginta trilius annis
si alios trigenta eo, ul ipse ait, puerilis ingenii prteludio, ad hoc naturx
addideris, qui ab
senectutis opus ipsum jam teneas quadringentesimum tertium, cui anno
intercesserunt,
librum ascripsimus. Alque huic quidem rationi tantum tiibuiinus, ut hac una salva res sit ;

si alias inire velis, et Hieronymi vila; vesligia, et plurium ex ejus scnpsit ordinera atque
setatem susdeque vertas.
De reliquis in Zachariam et Malachiam, tribusque aliis in Oseam, Joelem, et Amosum Com-
.Tientariis expedita res est ex toties laudato S. Patris testimonio, quo criticis observationibus
nihil reliqui fecit, satisque luculenter uno omnes iUigavit anno, qui sexti consulatus Arcadii
Augusti, et Anitii Probi fastis nomen imposuit. Hic est annus quadringentesimus sextus (non octa-
vus, ut post Victorium falso Martianceus colligit) consentientibus in hanc epocham monimentis
Veterum universis.

S. EUSEBII HIEBOBIVIMCI
STRIDONENSIS PRESBYTERI

'
GOMMENTARIORUM
1I\ OSEE PEOPHETAM
LIBRI TRES

AD PAMMACHIUM.

PROLOGUS.
Si in E.xplanationibusomnium prophetarum san- A DommMs siiper familiam suam (Matth. xxiv, 65) ?

cti Spiritus indigemus adventu, ut cujus instinctu Quis enim non statim in fronte libri scandalizetur,

scripti sunt.illius revelatione pandantur etin Isaia : et dicat: Osee primus omnium prophetarum mere-
atque Apocalypi signatum legimus (Ua. xxix ;
tricem acciperejubeturuxorem,et non contradicit?
Avoc. v) librum,quem Scribae et Pharisoei,qui Legis Non saltem nolle se simulat, ut rem turpem facere
litteras nosse se jactant [Joan. vi), non possunt videatur invilus ; sed exsequitur Isetus imperium,
legere.quiasignatus est, nullusque inveniri potuit, quasi optaverit,quasi multo tempore eum pudicitiae

nisi leo de tribu Juda, quem Deus Pater,

signavit vacasae poeniteat^cum honestioraet absque peccato
qui ejus posset reserare mysteria: quanto magis in sanctosviros renuisse,Domino(fr)jubente,legerimus.
explanationo Osee prophetaj orandus estDominuus, Moyses mittitur ad Pharaonem,, et dus Israeiitici

et cum Petro dioendum Edissere nobis parabolam

: populi constituitur: et tamen non imbecilitate,sed
istam (Malth. xiii, 16). Prssertim cum obscuri- humilitate respondet : Provide alium qucm mittas

tatem volumis in flne testetur ipse, qui scripsit : (Exod. Jeremias pueruni rsse se dicit, ne
iv, 13).

Quis sapicns et intelliget istajnlelligens ct cognoacct peccantem arguat Jerusalem (Jerem. i). Ezechiel de
m Osee XIV, Quod non pro impostibili, sed
10)? omni generc legurainis ac sementis unum subcine-
pro difficili debemus accipere,juxta illud Evangelii: p ricium panem facere, et coquere illum in humano
Quis putaseslservus pdelisetprudens qiiem constiluit stercore jubetur,et ait : Ncquaquam, Domine, qiiia

(a) Universos in duodecim prophelas,qui hoc con-
tinentur tomo, Hieronyrai Commentarios exegimus
ad duos mss. codices Palatino Vaticanos antiquissi-
mos, alterum 173, alterum 174, nunieris prajnota-
to9. Sex quoque posteriores prophetas ad reginaa
Suecorum codicem num. 93, sane perquam vetu-
stum,atque emendatum.Ex parte autem nunc hos,
nunc illos, cum aliis consuluimus optimas notae
mss. quos suo quosque loco laudabiraus.
(li)\o\ jubenle in Palatinis mss. et Victorii edi-
tione non habetur.
817 COMMENTARIORUM IN OSEB PROPHETAM PROLOGUS. 818

numgmm immundum introivit in cos 7neum{Ex,ech.iv, A bitis [Al. habetis] vobiscum : me autem non semper
14). El Osee audiens a Uomino : uxorem
Accipe habebitis (Matth. xxvi, 10,11). Etne putaremus leve
fornicariiim (Oscc i,2),non frontem rugat, non mce- essc quod fecerat, et nardum pisticum, id est, un-
rorempalloretestatur, non verccundiam,mutato|i4/. guentum Rdclissimum.ad aliud quid,et non ad Ec-
verecundia mutato] gonarum rubore, demonstrat clesiam esse referendum, dat nobis occasionem in-
sed pergit ad lupanar,et scortum ducit ad lectulum. telligentias et magna^ fidei,magna proemia repromit-

Et non (a) initiat illam pudicitiae matronall sed se ; tit, dicens Amen, amen dico vohis, ubicumque prx-
:

lu.Kuriosum ac nepotem probat. Qui enim adhaeret dicatum fuerit hoe Evanqelium in toto mundo,dicetur
meretrici, unumcumea
corpus efficitur(I Cor.vi). i/uod hxc memoriam ejus [Al. mei]. Hsec est
fec.it in
Hajc igitur audientes quid possuinus respondere nisi meretrix de qua loquitur Dominus ad Juda;o3:/lme«
illud propheticum Quis sapiens el intclligct ista,
: dico vobis, meretrices et publicani prxcedent vos in
inlelligens et cognoscel ea ? (Osec xiv, 10.) Unde et renno Dei (Mallh. xxi, 31). Vos enim missum ad vos
nobis dicendum est cum David : Reveiaoculos meos, Filium patris familiae et Dominum vinea;, qui plan-
et considerabo mirabilia de lege tua [Ps. cxvm, 18) laviteam, suseipere noluistis. Ista meretrix explo-
ut introducat nos rex in cubiculum suum [Cant.x), ratores meos duos fortissimos juvencs,quorumalte-
et velamen quod ante oculos Moysi positum fuit in p rum circumcisionem misi, alterum ad gentes.
in
lectione veteria Testamenti [E.cod. xsxivl, toUat a humanitatc suscepit, abscondit studio, levavit in
nobis (11 Cor. m). Slatim enim ut locutus est Do- lectum,operuit lini stipula [Jos. ii). Qu;e caesa per-
minus Pater, in manus tuas commendo spiritum
: secutionibus, et lota in baptismate, immutat colo-
meum, el hxc dicens expiravil [Luc. xxiii, 40), rein, et de tetro in album vertitur.Nec mirum si in
velum templi scissum est, et omnia Judffiorum flgura Domini Salvatoris, et Ecclesis de peccato-
secreta patuerunt. Et lons qui egrediebatur de ribus congregata;, ht-ec facta memoremus,cum ipse
domo David[.l/. Domini],ingressus est marc solitu- in hoc codem dicat propheta Loquar ad prophetas
:
;

dinis : et verus Elissus aquas steriles alque morli- ego visiones multiplicavi, et in manibus prophetarum
feras sapienti.-c su» oondivit sale,et fecit esse vita- assimilatus siim(Oseexu, 10); ut quidquid prophetae
les (IV lieg.w) : (/))Maraque Legis,qua3 interpretatur jubentur operari,ad meam referatursimilitudinem.
amaritudo, ligno patibuli dulcorata est (E.vod. xv). Cujus uxor jElhiopissa est, contra quam Aaron et
Intelligimus enim quissit Jurlas patriarcha electus Maria, carnale saoerdolium Juda3orum,et prophetia
in regem,nec miratur cur ad Thamar quasi ad rae- litter» serviens,mussitant et olfendunt Deum(A'i«».
retricem vir sanctus introierit (Gfm^f.xxxiii) quare ;
xii) : quffi dicit in Cantico Canticorum : Fusca sum
Samson, qui interpretatur sol, Dalilam amaverit, et formosa, filim Jerusalem [Cant. i, 4). Alioquin si

quse transfertu r in pauperem; et propter eam irrisus orania quse pra?cipiuntur ob causas,ut in similitudi-
et mortuus adversariorum millia trucidarit [Judic. nem flant,verefacta contendimus:ergo et Jeremias
xvi) cur Salmon virum justum Booz de Raab mo-
; accinctus lurabari, vestimento muliebri,inter innu-
retrice generarit,qui Rulh Moabitcn pinna pallii sui merabiles nationcs ct Assyrios atqueChaldeos,gentes
operiens,et jacentem ad pede8,ad caput Evangelii iniiiiicissinas Judsorum, ivil ad Eupratem, ut ibi
transtulerit [Ruth. i, ii, iii). Quid causae sit ut cum absconderet luinbare suum.et post multa tempora
David tot habuerit uxores, nullum alium regni sui reversus,invenitilludcomputruissequod nuUi esset
fecerit successoremnisi eum qui de Bethsabee pro- usui [Jercm. -nii]). Quomodo e.xire poterat,et ire tam
creatus est [Ul Reg. i) ut non solum meretrices,
: longc obsessa Jerusalem, exstructis percircuitum
sed etiam adultera; Deo placere videantur. Unde et munitionibus.fossa, vallo.atque castellis? Qui cum
in hoc ipso propheta legimus,quodjunctus primum semel ad Anatolh viculum suum in tertio milliario
meretrici, secundo adulterEB copuletur, dicentc ab urbe situm voluisset exire, porta capitur [Al.
ad eum Domino Adhuc vade, dilige mulierem di-
: caplusj, et reductus ad principes, quasi proditor
lcctam amico (Osse iii, 1), sive diligentem inala verberalus in carcerem miltitur. Si illud in typo
[;1!. Malam], et adulteram. llmc est mulier mcre- quia fieri non potuit ergo et hoc in typo, quia si :

trix et adultera, qu;e in Evangelio pedes Domini n iiat,turpissimura est.Sed respondebis,Deo jubente
lacrymis lavit, crine detersit, et confessionis suae nihil turpe est nos dicimus, nihil Deus praecipit
: et
honoravit unguento,indignanlibusquo discipulis, et nisi quod honestum
est, nec jubendo turpia, facit
maxime quod non fuisset venditum, et
proditore, honcsta quae turpia sunt.Sed quia sciraus nihil Deum
pretiuin alimenta pauporum distributura,
illius in velle nisi quod honostum est, hoc prKcepit quod
Dominus respondit: Quid motesli estis niulicri ,opus honestum est. Hkc in principio prolixius sum lo-
bonum operatacst in mi,paupercs enim scmper habe- cutus, ut difficillimam primum solverem quKstio-

(rt) HoG quoque vcrbum iiiitiat in altero Palatino Marah aut Marath aqux leijis,qux interpretatur ama-
ms. desideratur. rituao, etc. Nos contextuiu ct auctoritatem mss. se-
(/)) Uunc locuin dcpravant.dum corrigere volunt, quentes restituimus, Muraque lcgis, etc, ut legit
Erasmus ctMarianus; ne(|ue enim fidem mss.codi- codex ms. S. Cygiranni, licet alii retineant mijrra
cum attendunt,sed conjccturis propriis nimium tri- pro mara. Maht. —
Vcteres vulgati, Marah (aut
buentes mutant qucxcumque volunt. Leguntitaque Muralli) aqua legis. etc.
819 S. EUSEBII HIERONYMl 620
nem,et(a)obsitum in ipso exitu scopulum Dei auxi- A (illud enim nomen carnis, hoc spiritus est quae :

liopratergrediens, ad tuta decurrerem. Casterum monasteriornm et Scripturarum semper amore fla-

non ignoro,Pamraachi charissime, a multis Eccle- gravit) essem Alexandrice vidi [h) Didymum, et
;

siasticis praetermissam : ct qui
nati,apud Gra?cosreperi AppollinaremLaodicenum,
quioum in adolescentia sua Ijreves etin hunc et in
alios prophetas commenlariolos,reliquisset,tangens
exponere sunt co-
eum frequenter audivi, virum sui lomporis eru-
ditissimum, rogavique eum, ut quod Origenes
non fecerat, ipse compleretj et scriberet in Osee
Commentarios qui tres libros,(c) me potente, di-
:

magis sensus, quam explioans,rogatus est postea, ctavit, quinque quoque alios in Zachariam. Nam
ut in Osee plenius scriberet qui liber venit in no-
: et in ipsum duo tantum Origenes scripsit volumina,
stras maniis sed et ipse nimia brevitale ad perfe-
; vix tertiam i>artem a principio libri usque ad vis'0-
olam intelligentiam lectorcm ducere non potest.Ori- nem quadrigarum edisserens. Haec dico, ut noveris
genes parvum de hoc propheta scripsit libellum, quos in Prophetae hujus campo habuerim prsecur-
cui hunc titulum imposuit.Trep! tou kUx; a)vo|ji.aa9r, Iv- sores quos tamen ut simpliciter et non superbe
:

•cqj'iJar/s 'E!ppo(i|j., hoo est, quare appellalur in Osee (sicut quidam meorum amicorum semper insibilet)
Ephraim, \o\ens ostendere quiBCumque contra eum tua; prudentia> fatear,non in omnibus sum sccutus;
dicuntur, ad hKreticorum referenda personam. Et p ut judex potius operis eorum quam interpres existe-
aliud volumen izitf/aXov xal aTiAsaTov, quod et ca- rem, diceremque quid mihi videretur in singulis,et
pito careat et llne. Pierii quoque legi tractatum quid ab llebrsorum magistris vixuno et altero acce-
longissimum, quem in exordio hujus prophetae perim.Quorum et apud ipsos jam rara avis est, dum
die vigilarium Dominicae passionis extemporali et omnes deliciis student et pecuniis,et magis ventris
diserto sermone profudit. Et Eusobius Caesariensis quam pectoris curam gerunt.et in hoc se doctos ar-
in octavo decimo libro E'ja^(yzX'.y.fii; airooil^iw;, bitrantur, si in tabernis medicorum de cunctorum
quffidam de Osee propheta disputat. Unde ante operibus detrahant. Sed jam tempus est ut pro-
annos circiter viginti duos, cum rogatu sanctffi phetK verba ponentes, ea quae soripta sunt, disse-
et venerabilis socrus, immo matris tuse Paulas ramus.
(a) Ita legit ms. Codcx Cluniacensis Monasterii, (/() Sic autem intclligito, ut plenos in Osee Com-
quem secuti sumus. Aliud exeniplar S. Martini a mentarios scripsisse Origenem neget,non vero par-
Campis,retinet diversam lectionem, nenipe et oppo- vos et in aliquot cjus prophetae parteslibellos. Vide
silum in ipso exitu scrujiulum. Id ipsum legimus in hao de re Huetium Origenian. p. 251, n. 11.
mss. codicibus S. Albini Andegavensis et S. Cygi- ((') Quin sibi etiam inscripsit, ut in Catalogo, et
ranni, nisi quod pro scrupulo legunt scop!(/ttm. Era- Apologia ultima coutra Rulinum ipse Hieron.tradit.
smus maluit dosuo ponere ahdilum in ;pso,eto.,quod Hoc ipsum testatur Palatini codicis scriptor,qui le-
Marianus imitatur Mart. —
Nostri mss. ohpositum. C git trcs lihros ad me, me potenle, etc. Ex Didymi
vel opposilum legunt,quemadmodum et nonnuli pe- opere fragmenta qufedam reoilat Damascenus in
nes Martianaeum. Parallelis.

LIBER PRIMUS.
1 (Cap. I. — Vers. 1.) Verbum Domini quod tur. Iste ergo salvator filius est Beeri, id est, putei
factum est ad Osee filixim liecri. LXX similitor. Ver- mei,quos puteos fodit Abraham, Isaac, et Jacob,et
bum Domini,quod in principio erat apudDeum Pa- Allophyli eos semper conabantur obruere {Gen.
trem,etDeus erat Verbum,faotum est ad Osee fllium XVI, XXI, xxvi,XLVi). Inter putoum et lacum,id est,
IJeeri,ut prophetam quoque Deum faceret,Salvatore cisternam,hoc interest,quod puteuspcrpetuas aquas
dicente Si il/os di.rit dcos, ad quos sermo Dei faclus
: habet, et de vivo fonte manantes. Gisterna,quae re-
est, et non poiest solvi Scriplura Qucm Paler sa^icti-
: frigerat,aquas suas externas et adventitias possidet.
ficavit et misit in tnundum, vos dicitis, blasphemas : Unde per Jeremiam 9 prophetam loquitur Deus :

quia dixi, fiilius Dei sum (Joan. x, 35, 36). Ut quo- Me dei'eliquerunt fontem aqux vivx, cl [oderunt sibi
modoDeus deosfacit,et stat insynagoga deorum,in D cislcrnas, qux aqtias non valent continere {Jerem. u,
medio aulem deos dijudicat {Psal. ixxxi) et cum ; 18). De hoc fonte ad Deum psulmista proclamat :

ipse sit verum kimen.quod illuminat omnem hom- Apud te esl fons vitx, cl in lumine tuo videbimus lu-
nem venientem in hunc nundum [Joan. i), ad men [Psat. xxxv, 10). Unde quidam putant Decri,
apostolos loquitur Yos estis lux mundi [Malth. v,
: interpretari,/Mmm meam; sed superior vera transla-
14),sic et ipse Salvator prophetam suum faciat sal- tioest. •>

vatorem. Osee enim,in lingua nQfiira,salvidorem so- In diehus Oxia:, Joathan, .lc/iaj, Exechix regum
nat quod nomen habuit ctiam Josue filius Nun
: Juda ; el diehus Jcroboam lilii Joas retjis Israel.
[Num. xiv), antequam ei a Deo vocabulum mula- LX.\ similitcr. Azarias,qui vocatur et Ozias,de stir-
retur.Non enim (ut male in Grfficis codicibus lcgi- pe David regnavit in Jerusalem super duas tribus,
tur et Latinis) .iuse dictus,est, quod nihil omnino qu;cappcllabanturJuda,annisquinquagintaduobus,
intelligitur; sed Osee, id ost, salcator : et additum cui succcssit in rcgnum lilius cjus Joatham, qui et
est ejus nomini Dominus,ut salvalor Doniini dicere- ipse regnavit annis sedeciin : post quem filius ejus
621 COMMENTARIORUM IN OSEE. LIB. I. CAP. I. m
Achdzregnavitannissimiliter((t)sedecim.Post Achaz A (Vers. 2.) Principium loquendi Domini [.il. Do-
regnavit filiua ejus Ezechias annis viginti novem, raini et Vulg. Domino] in Osee. LXX; Prineipium
cujus anno sexto decem tribus, quoe appellabantur verhi Domini ad supra disimus,etaliis
0.see. Quia, ut

Israel, captae sunt a Salmanasar rege Chaldfeorum, Ozias, Joatham,

prophetis prfflferuntur in titulo,
et in Medorura raontibuscollocal.:e. Ex quo perspi- Ach.Tz,et Ezechias,quibus regnantibus prophatave-
cuum est.propbetanle Usee, Isaia,et Joel, et Amos, runt idciroo nunc dicit quod inter omnes hos pri-
:

et Abdia,et Jona et Michaia, qui d^jYypovot ejus t'uo- mum in Osee Dominus sit looutus,et postea ad cae-
runt.regnum decera tribuum esse finitura, quod a teros.Aliud est autera loqui Dominum in Osee,aliud
primo regeJeroboam usque ad ultimum Osce, per- ad Osee.In Osce,non ipsi loquitur Osee, sed per
mansit annis ducentis quinquaginta.Eo autem tom- Osee ad alios ; ad Osee vero loquens, ad ipsum si-

pore,quo Ozias regnare ooipit supcr Judam,(i)super gnificatur conferresermonem. Alii autem non pri-
Israel regnabat Jeroboara pronepos Jehu,cui Domi- mum omnium prophetarum volunt fuisse Osse, ex
nus repromiserat usquc ad quartam generationem eo quod dicitur Principium toquendi DominiinOsee
:

sobolem illius regnaturam eo quod percussisset

: sed ostendi quod haec quse sequuntur, priraum ad
duos reges irapios 3 Juda et Isruel.Hoc dioimus ut Osee Dominus sit locutus.
tibi breviter ostendamus,Osce prophetam, et ante n Et dixit Daminusad Osee: Vade, sume libi u.vo-
captivitatem Israel,et postcaptivitatem ejus valici- rem fornicationum. LXX ; Et dixit Dominus ad Osee:
natum,et tam vicinam,quam pr.Tsentem,et prffite- Vailejolle tibi u.vorcm fornicationis.VeThuTa Hebrai-
ritam(c) vidisse,et denuntiasse venluram, etluxisse cum(e) ziNUNi.M^D^iJlJT^^non fornicariam et fornica-
ingruentem.et in emendationera Jud:e retexuisse tionem,uip\eT\quesdsiima.ni,sed7nuttasfornicationes
ppasteritaiquod inipsoprophetajuxta historiam co- sonat. Kx quo ostenditur mulierista.quam prophe-
nabiraur approbare.Ozias mieTpTsiaiur fortUiido Do- ta surait in conjugem,non serael, sed frequentius
mini Joatham, Domini consummalio, atque perfe-
:
fornicatam,ut quanto illa 4 sordidior est, tanto sit
ctio : Ezcchias, imperium Uomini. lli
AchsLZ,viitiis :
prophetapatientior,quitalem uxoreraduserit.Quod-
regnabant in populo Jiida, cujus nomen, confessio, que additur.
est. Porro in Israel qui sibi idola fecerat,et a Dei ^(c.[I'«ig'. Et fac tibi] (ilios fornicationum : quia
popuio fuerat separatus,regnabat Jeroboam((/), qui fornicans fornicabilur lerra a Domino.LXX : Et filios

interpretatur ypoviaiAo;, id est, tcmporalilas, sive fornicaiionis : quia fornicans fornicabilur terra post
moru: quod mumdum araaverit, et in ipso morari Dominum."h.T.hy.n'.^i'j'j subanditur: Suraetibi uxorem
diu, vitam putaverit.s3mpiternam, nequaquam fu- fornicationum, et sume tibi filios fornicationum.
turis.sed praesentibus delectatus. Utrumquepotestintelligi, quodetfornicariaB priores
(a) Totum huncce locum restitui ex ras. codiceS. vensis asseruit.Vide Chronicon ad n. 1272.
Albini Andegavensis, cura depravatissime legatur (//)Sinenumero ennorum legit ms.codexMonaste-
in alis mss. exemplaribuset in Erasmiana Edilione rii Cluniaconsis,quem Cieteris prt-cferre non dubito,
M.MiT. Prosrt/ec»/!, hoc et superiori versu, (jiiin- cum propter antiquitatem, tum propter elogantera
decim praiferunt Palatini mss.qui et pari consensu scripturam etacciiratammanura quaexscriptusest.
impressaraolim lectionem ita continuant nijman- Alii legunt ilaodeciinumanuum snper Isruelregnabal
:

no imdecimo decem lribus,qux apiiellahanlur hrael qnodfalsumosseMarianusostenditcontraErasmum

capix sunl a Salinanasar rege Clialdxorum, ct in Me-
doTum montibus collocata'. Posl Achaz regnacit filius
ejiis Exechias annis viginti ct octo.Ad hunc voro, quo
nunc est, modum, restituta prius a Victorio fuii,
cujusde antiqua lcctione hoc crat judicium. Falsani
inquit, et erroneam csse, duljio vertetur nemini.
Errores in ea conspicui duo.Primus, quod tempore
Achaz decem tribus asserat captas,idque factum an-
Videsis eorumdem Editiones.MACT. Iterum Pala- —
tini mss.oumolimimpressis libris interserunt,f/MO-
decimum annum,qua: duoverba Martian.ad Clunia-
censis ms.tidem expunxit. Victorius satis habuit
animadvertisse in Notis:Ha!c quoque,inquiens, ve-
tus lcctio falsa :Pro duodecimum enimlogendum esi,
vcccsimum scptimnm,lV Reg,xv :Anno vicesiino scpti-
7110 Jcroboann-egis \srael reg7iavit Axarias fdius Ama-

no ejus undecimo cum tamen ilko in oaptivitalem

: si;e reyis j!(rf([.Eumdem autein esse Oziam et Aza-
venerint sub Ezechia anno illius sexto, ul ciare riam nemo anibigct,si legerit IV Rcg.xv et II Pa-
constat IV Reg.xviii, his verbis Anno qaarlo reijis
: ral. XX.
Ex,ccldx,qui eral aniius seplimus Osee fllii Ela rcgis (c) Verbum vidisse, neque habent rass.nostri,ne-
Israel.ascendit Salinanasar re.c Assiiriorum in Sainu- u que Victoriiis novit.
riam,rt oppui/navit eam, etcepil. Nam post annos ((/) Pcrquain cruditc,ut({ue opinor,verissimc nota-

tres,auno sexto EzeohitB, id est, nono anno Osec tum cstDriisi(),nomonJoas bic librariorum vitio ex
regis lsrael,capta est Samaris, et translulilrcxAs- Ilieronyini textu excidissc,supplcrique locura ita
syriorum Isracl in Assyrios, collocavitque eos in oportcrc rc(j7!ahit Jcroboemi.filias Joas, qui inter-
:

Hala,et in Habor fluviisGozani,in civit.Ttibus Medo- pretatur //Ovii|ji.o;.Equidem /.povia(Aov, sive lempo-
rura.Secundus error, quod dicat lizechiamregnasse ralitalem,!.\ui moram, sonare Jeroboam ne(|uit, aut
annis viginti octo,oumtamen ille regnaveril viginti hancapudVetcrcssuinominisetymologiaraumquam
novera, IV Ileg. xviii, ct 11 Paralip. xxix. Menda obtiiiuit :qua3 Joas propria continuo fuit ut econ- ;

sacrorumcodicum opesublata suntinhunc modum trario ille o'.y.aT[ji.o; \%'j'iJ.judiealiopopuii, vulgo inter-
fostquem filius ejus Aeliairegnavil annissimUitcr se- prelatur. Hieron. ipsc ic Anios c. i. vers. i Jero- :

decnn.Post.MianregnuvU fitius ejus E:^celiias annis Lioam 0'.xaa|Ao.; i.a<j\ijd cstjudicatio, vcl caiisa popu-
vifiinli novcni,cuius unno se.vlo,decem tribus,qu:r. ari- //; J()((s,K'jp''ov ypov'.(j;j.a,i(/ cst, Domini 7nora, sivc
pellabantur Israel, capta' sunl a Salmanasar reqc /cm/)()n(///(!.s-.Supplpri duas voculas saccr ipse textus
Chald:rorum,eic.ETTOiium primum facile sublatum Oaee iubci: In diebus Jeivboam fuii Joas, regis Is-
est suo loco versiculo, qui inferius jaoebat, repo- rael, eio.
sito. Porroet Martianieus ex ms.S, Albini Andeca- [e) In uno Palat., zannin.
823 S. EUSEBII HIERONYMI 824

[/l/.prioris]de fornicationosusceptos rccipiiit fllios, Aexeo quod non additum, omnis terra,nunc Ju-
est
et ipseex meretricegpncrot filios, qui idcirco forni- Samaria et Israel, id est,
dasa accipi, vel proprie
cationis appellandi sunt filii,quod sint dc rueretrice docem tribus,qua3 eo tempore quo haeo dicebantur,
generati.Nec culpandus proplieta,interim utsequa- aDomino recesserant.
murhistoriam,simeretricem converterit ad pudici- (Vers. 3, 4.) Et abiit,et accepit Gomer filiam De-
tiam,sed potius laudandus quod ex maiabonam fe- belaim : et concepit et peperit [Vulg. addit ei] filium
cerit.Non enim qui bonuspermanet, ipse polluitur, El dixit Doniiiius ad eum : Voca nomen ejus Jex,rael :

si societur malo; scd qui raalus est,in bonum verti- quoninniadhuc nwdicum el visilabo sanguinem Jezrael
tur,si boni exerapla sociotur.Ex quo intelliginius superdomuinjcliu :cl ijuiescerc faciam regimm domus
non prophetam perdidisscpudicitiam fornicariaj cupu Israet. LX\ : El abiit,ct accepit Gomer filiam Dehe-
Iatum;sedfornicariamassumpsissepudicitiamquam laiin : el conccpit,el peperit fillium. Et dicil Dominus
anteanonhabebat prajsertim cum beatusOsee, non
: adeum Voca nomen ejus Jex-rael quia adhuc
: : modi-
ob causam li)xuria3, non
non propria fece-
libidinis, cum et ulcisar sanguincm Jei-rael super donmm Juda:
ritvoiuntate, sed Dei paruerit imperio, ut quod in es quiescerc faciam regnum domus Israel. Prophefffl
isto carnaliter lcgimus,in Deo faotum spiritualiter sic mullapost sajcula deadventuChristietvocatione
probaremus.Qui susoepit Synagogam, hoc est po- T> gentium poUicentur, ut praisens tempus 6 non ne-
pulum Judaeorum fornicationi etiibidiniservientem. gligant, neconcionem ob aliud convocatam non
Ad quaniDominus loquitur per Ezechielem : El tu docerede hisquoe instant[.4/. stant], sed de incer-
me'rtrix,aiuU vcrhum Domini: Frartce cnim sunt in tis ac futuris luderevidcantur.ltaque et haBC Gomer
JEgiipto mammx cjus {Eiccli. xxiii, 3); el voluta- filiaDebelaim,quce ab Osee uxor accipitur, et con-
batur in sanguine.ct fuerat poUuta usque ad verti- cipit ex co, et parit ei fllium nomine Jezrael, qui
cem,ut nulla pars corporis alquc membrorura cjus interpretatur smenDet, in cujussanguinis uitionem
esset,qua; turpitudinis maculam non haberet. Ope- regnum subvertit Jc/m,sive,ut male error obtinuit,
ruittalem Dominus pallio,et suisjunxit amplexibus Jitrfa, sic ad vooationem refercnda est nationum,
dedit ei mel et oleuni ct similam manducarc,et in- ut illi tempori congruat,sub quo filium generasse
duit eam vestibus protiosissimis.posuit in collo or- memoratur.Et ne longo tractatu lectoris aviditatem
namenta gemmarum,aures ornavit auro et lapide diffcram, dua3 ists mulieres quaruml una vocatur
pretiosissimo,armiilas quoque brachiis praebuit ut Homer, et est meretrix, paritque tres liberos, pri-
bonis uterelur operibus.Et nihilominus ha!c con- nium Jezrael,sccundum puellam,quae vocaturabs-
temptalargitatcetbonitate viri,priorisimmemortur- que misericordia.et tertium masculum, qui etipse
pitudinis,5 amatores Ghald;eos et Assyrioset/Egyp- appellatur 71011 populus meus :ct altera mulier, qua3
tios,qui magnarum sunt carnium, socuta est. De G conduoitur argonteis quindecim,et coro, et dimidio
Salvatoris et Ecclesioe typo in pra;latiuncula dixi- coro horde', et vocatur adultera, referuntur ad
mus, quod sumpserit sibi uxorem fornicariam,qua! Israel et ad Judam, id est, ad decem tribus quae
prius idolis serviebat.Si quis autem contentiosus, erant in Samaria sub rege Jeroboam, qui fuit de
et maxime gentilium,noluerit flgnraliler dictum re- Ephraini,et ad Judam,qui regnabat in Jerusalem
cipere,et irriscrit prophelam furnicariaj copulatum de stirpc David. Hai sunt dua3 mulieres,qua3 in Za-
opponamus ei ilIud,quod solet laudare Gr;ccia, et charia iipupa), sive milvi, sive herodii pennas ha-
philosophorum schola3 concinunt.Qua ratione prae- bere dicuntur, et ire in terram Sennaar, ubi Baby-
dicent virum eruditissimum Xenocratem,qui Pole- lon oondita est. Ilas mulieres sub nomine duarum
monem luxuriosissimum juvenem inter psaltrias sororum Oola significatet Ooliba in duabus vir-
:hffi

atque tibicines et inipudicas mulieres ebriuiTiet (a) gis.quas Ezechiel in unarn virgam sociat, demons-
hederacoronatum fccitobedire sapicntiK,et adol"s- tranlur. Et quia commentarios, non lata volumina
centem turpissimura mulavit in sapientissimum scribimus, singulis capitulis explanationes proprias
philosophorum. Cur Socratem ad ccclum levcnt, in suis locis rescrvanles,nunc tantum de praesenti
qui Pha}donem,ex cujus nominc Platonis liber est, capitulodisputemus.GomennterpretaturTEtrEXeaiJi.ivr)
de lupanari,ob crudclitatem et avariliam domini, ]) id est, consummata, atque perfecla alii Goipay.a;, :

multorum libidini scrvientem,in Academiam trans- putant. Sunt qui mensu-

id est, /()r/cfii',bigiiiflcari
tulerit?Et quidquid illi de philosophia; magi.stris rani, sivc anmritudincm suspioentur, qui[.t/. qiiod]
rRsponderint,nos ad Prophotio defcnsioncm rcferi- recte dicercnt, si Gimel litteram non haberet. De/^e-
mus.Ha3C advcrsum ethuicos el eos, qui Ethnico- laim 7:aXa-ca? sonat,quarum in Pala3Stina permagna
rum sunt similes,dixerimu3. Ca;terum nostris, qui copia,est,ct quas Isaias propheta ulceri Ezechia^
tamen volunt susciporc veritatem, illud brcviter regis jubet apponi (IV Rcg. 11, et ka. xxsviii). Est
oslendamus, ex eo quod dicitur Qiiia foriricans, : autem massr pinguiuni oaricarum,quas in morera
fornicabitur terra a Damino, non lam prophctani laterum liguranles, ut diu illo!Sii' pcrraaneant, cal-
.junctum esse merctrici.qiiam omnc hominum gc- cant atque coiiipingunt.lgitur etlsracl consummata
nus a soeietate Domini recessisse. Potest quoque in fornicatione atquo perfecta filia voluptalis, qua3

(0) Palatini mss. vocem hedera ignorant.

825 COMMENTARIORUM IN OSEB. LIB. I. CAP. I. 826

fruentibus suavis videturet dulcis, in typo Domini A boani socu(ae8t,nomenpristinumIsraelremansitin

Salvatoris J ab Osoe uxor accipitur ; etprimus ex decom tribubus.Et propter tribum Jnda, quac reg-

ea Dei (ilius generatur, id est, Jexruel; est autem navit in Jorusalem,alin: quae tribus appellatce sunt
civitasmetropolisdecemtribuum,in qua interrectus Judas simulquc typi ventas explicatur. Quomodo
,•

est Naboth [.-1/. Nabutha], ob cujus sanguincin su- enim propter sanguinem Naboth [Al. Nabutha),qui
Bcitatur Jehu, qui delevitdomum Achab etJczabel. effusus est Jezrael, deleta est domus ,\chab, ut
Verum quia et ipse Jehu, ultor sanguinis justi, in- Elia; vaticiniumcompleretur;sicproptersanguinem
gressus ost per vias Jeroboam lilii Nabath, qui for- veri Jczrael, hoc est, serainis Dei, regnum destruc-
nicari tecit Israel, et constituit vitiilos aurcos in truraest Judi-corum.In omnibus quidera prophetis,
Dan el in Bethel (III fictj. xii), rcgnum quoque ejus sedpra;cipuein Osee,decemtribus referuntnr adha3-
dicitur subvertendum : sub cujus pronepote Jero- reticos,quorum multitudo maxima est : duEeautem
boam prophetare coepit Osee:quomortuo,f.liusejus tribusquffiappellantur Juda.Ecelesiaepersonampos-
Zacharias successit in regnum quem sexto mense
;
sident.quEB sub stirpeDavidre,gnabant[.l/.rcgnant].
imperii sui occidit Sellumde alia stirpegcneratum Arcus igitur haBreticorum, de quibus scriptum, est:
(IV Rey. xv). Quam ob causam nunc dicitur Adkiic ;
Filn' Ephraim intendenles, et mittentes arciim, con-

modicum, el visitabo sanguinem Jezruel, id est, occi- -n versisunl in die hclli [Psal. lxxvii, 9), confringetur
sionem populi mei,super domum Jehu regiam,qua3 in valle seminisDei, de quo humilia et terrena
eotempore praeeratlsrael.Nec mirumsi doinus Jehu senserunt.
Bubvertatur,cum ctiam regnum domus Israel, hoe (Vers. 6, 7). E( concepit adhuc,et peperit filiam,el
est, decem tribuum post non inultos annos oranino dixil eiVoca nomcn ejus, Absque miserisordia, quia
:

sit delcnduin.A Zacharia enirarilioJeroboam,cujus non addam ultra miscreri domuilsract scdohiivione ;

atavus fuit Jehu, usqucad nonum annumOsee,sub obliviscar eorum.El domui Juda miserebor: et salvabo
quo decem tribusductae sunt in captivitatem, sup- eos in Domino Dco suo cl non salvabo eos : in [c) gla-
putantur anni quadragintaetnoveir.. Occisoque Za- dio, et in arcu, et in hcllo.et in equis, et in equilibus.

charia, qui fuit ultimus de stirpc Jehu.statimreges LXX : El concepit adhuc, et peperit filiam, et dixit
Assyrii ceperunt Ruben et Gad ctdimidiamtribum ei : nomcn ejus, Ahsquc nnsericordia quia
Voca : ne-
Manasse,qua! crant trans Jordanem; et deindo mul- quaquam addam ultra misercri domui hrael : sed
tas civitates Samarise, et deindetotam Nephtali ad advcrsans advcrsabor eis : filiorum autem Juda mi-
extremum omnes reliquas tribus. Pro Jehu in Edi- serebor et salvabo eos in Domino Deo suo : el

tioue Vulgata legitur Juda sed hoc mihi videtur

: non salvabo eos in arcu, neque in gladio ,nequeinbel-
non vitio Septuaginta interpretura.sed scripturum lo, 9 ncque in equis,nequc in cquitibus. Postquam
inolovisse imperitia,qui ignorantes Jchu: quod ma- C contritus est atqus confractus arcus Israel, in valle
gis Iritum erat.scripserunt Juda. Typus autem se- Jezraehet regnum decemtribuumdestitutura,ita ut
minis Dei.etultiosanguinisejus referturad Domini ducerentur in captivitatem,nequaquamjam Jezrael,
passionem, propter quara etdomus Judaetregnum id esl, semen Dei,nec masculani sexus filius nasci-
univcrsi Israel dicitur subvertcndum. tur sed filia, id est, femina fragilis sexus,et qua;
:

(Vers.S.) Et in illa die conteram arcum Israel in valle victorum pateat contumeliffi, ctvocatur Absque mi-
Jeiracl.\Ji.\ similitcr.Quandoultus fuerosanguinem sericordia. Idcirco enim captiva ducta est.quiami-
Jezrael super domum((i)Jehu,et regnum Israel,Assy- sericordiam Deinon habuit.Etconsideranda Domini
rio vincente, delevero, tunc illa die, et in illo indignatio.Quod nequaqnam domui Israel se dicat
tempore conteram omne robur exercitus Israel in misereri ultra, sed eos de memoria sua leternaob-
valle Jezracl. Supra diximus Jezraelem, qus nunc livione delere ;
quia usque hodie Persarum regibus
juxta Maximianopolim est,fuisse metropoIimS reg- serviunt, etnumquani est eorum soluta captivitas.
ni Samaria;(ft)prope quam sunt campi latissimi, et Domuiautem Juda misericordiam pollicetur,et dicit
vallis nimis quam decem mil-
vastitatis, qua; plus quia eos salvet in Domino Deosuo,vel in seipso qui
lium tenditur passibus.In hog comisso certamine, loquitur: vel Pater salvet in Filio, juxta illudquod
ab -Assyriis caesus est lsrael)id est, decem tribus, £)
scriptum cst : Pluit Dominus a Domino [Genes. xix.
quao ob Jeroboam de tribu Ephraim, qui primus li). Salvavit eos enim [Al. etiam) quando Israel
schisma fecitin populo, appellat.T, sunt Ephraira. i\ssyriis traditus est, de manu Sennacherib,non in
Interdum proptor Joseph, qui fuit pater lCphraim, arcu et gladio et bello et in equitum multitudine,
vocatur Joseph:nonnumquam Samaria,qua2 et ipsa sed in suo robore,quando inisit Angelum.et per-
altera urbs fuit metropolis decem tribuum, quaj cussit deexereituSennacheribregisAssyriorum una
posteii ab Augusto Cresare appellala est, Augusta, nocte centum octogintaquinquemillia(IV/?tfr/.xix).
id cst, SsSaoT/i.inquaossa Joannis Baptista;condita Juxta typum dicimus, cos qui propter sanguinem
sunt. Postdivisioncm srgo duarum et dooem tri- seminisDei vocanlur Absquc misericordia.et dicere
buum, ob maximam partem multitudinisquffiJero- ausi sunt : Sanguis ejus super nos, et super fiiios

(a) Duo Palatini, domum Juda, pro Je/iu. (() Transponi Victorius mavult, in arcu etgladio,
(b) lidem, proptcr quam, pro propc. ad Hebrasum, Grsec. Latinumque contextum.
827 S. EUSEBII HIERONYMI
nostros 25), hncusque servire Ro-
(IV/ft///i. xxvii, A quid signincare sontenderit : ergo et meretrix ista
manis. Domum
autcm Juda.cosvidelicetcx Jud.eis, mulier, et alia adultera mulier.qua; aut prophetaj
qui Dominum sunt confcssi, non in exereilus forti- jungolianlur, aut servabantur a propheta, non tur-
tudine,sed in Evangelii pra;dicatione salvatos.Quod pem slupri conjunctionem, sed sacramenta indi-
Juda tam juxta historiam, quam juxta
in Israel et cant futurorum.
typum, interpretati sumus, referamus ad ha;retico- (Vers. 10.) Et erit numcrus fitiorum Israel guasi
rum conciliabula, et ad Ecclesiam Domini Salva- 11 arcna maris, qu3S sine mensura esl,et non numc-
toris, quod, illis aljsque raisericordia derelictis, rabitur. Et erit in loco ubi dicetur eis : Non populus
regnumque perdentiljus, Ecclesia Dei sui virtutc mcus vos ; dicetur eis, filii Dei viventis. Et congrega-
superarit. bunlur filii Juda, et fiUi Israel pariter : et ponenl
(Vers. 8, 9.) — Et ablactavit eani qux crat alis- sibimct caput unum, el asccndentde ierra ;
quia ma-
quc miscricordia : ct concepil, et peperit ftlium, ct gnus cst dies Jezrael. LXX : Et erit numerus filiorum
liixit : Voca nomen ejus, Non populus nieus : quia Israel sicut arena maris, qux non mensurabitur , ncc
vos non populus meus, et ego non cgo veslcr. LXX numeran potest. Et erit in loco ubi dictum est eis :
similiter. Qui vocabatur semen Dei versus in femi- Non populus meus vis vocahuntur filii Dei viventis. :

nam [/)/.. femininam] et propter imbecilitatem vi- n Et congregabuut^ir filii Juda et filii Israel simul :et
rium,offensamque Dei,ductus in captivitatem,quia ponent sibi principatum unum, et ascendenl de terra
Domini misericordiam non habebat, nequaquam quoniam magnus estdies Jczracl. Legimus abjectio-
ablactatus dicitur,10 sed ablactata: viri enimjam nem dccem tribuum,et non(/y)mensurabilem Israel
robur amiserat. Qui ablactatur, recedit a matre, nec ulfra populum Dei, indignatione perpetua con-
parontis lacte r.on vescitur, alimentis sustentatur demnatum.Nunc discimus quomodotilii Judaetfilii
externis. Ita et Israel projectus a Doroino, et cap- Israel paritercongregentur, et ponant sibi caput
tivitatis circumdatus angusliis, atquein Babyloae unum sive priricipatum {Al. principium), el ascen-
cibis SListentatus immundis, vocatur non populus dant de terra, et in loco ubi prius dicebatur,
Dei, et aiterna gentis aliena; feritur sentenlia, ut Non populus meus, appellentur filii Dei viventis,et
dicatur non populus meus, et abjiciatur (.1/. abdi- hoo fieri,quia magnussit dies Jezrael. Ambigentiet
cetur)in perpetuum. Quod recte intelligere possu- in varias sententias fiuctuanti illud occurrit Pauli
mus, et in omni populo Judsorum, qui propterof- apostoli ad Romanos scribentis: Quodsi volensDeus
fe.nsam seminisDeicaptivitati traditus,regnum per- ostendere iram,etnotam facere potentiam suam, sus-
didit, et provinciam, appellaturque non populus tinuit in multa palinliavasa irx apta ininterilum,ut
Dei etin persona hajrcticorum.Siquis autem con
: ostendcrcl divitias glorix su;c in vasa misericordix.
tentiosus interpres noluorit recipere ista,qu.T' dixi- C qux pneparavil in gloriam, quos el vocavit nos non
mus.sed meretricemnomine Gomer liliamDeblaim, solum Judais,scd ctiam c.r geyitibus : sicut in Osee
c.v

primum et tertium masculos, secundam,quoe me- dicil Vocavinon plebemmeam,plebemmeam, et non

:

dia est,feminam intellexerit procreasss,hoc volens miscricordiam consecula, misericordiam consecutam.

Scriptura sonare quod legitur,respondeatquomodo Et erit in loco ubi dictum cst eis Non plebsmci vos :

in Ezechiel illud exponat, ubi jubetur a Domino ibi vocabuntur filii Dci vivi.Isaias autcm clamat jiro
portare iniquitates donius Israel,id est, decemtri- Israel : Si fucrit numcrus filiorum Israel tamquam
buum, et trecentis nonaginta diebus inuno latere arena maris , reliquise salvx fient.Verbum enim con-
sinistro dormire perpetuo, licet in LX.X centum et summans et breviansin xquilate quiaverbum brevia- :

nonaginta scripti sunt,et dormire ita utnumquam tum facict Dominus super terrom. El sicut prxdixit
evigilet, nec mutetlatus, nisi forte sopore satiatus Isaias {Cap. i, 9) : Dominus sabaoth reliquisset
Nisi
paululum aperuerit oculos ad surnendum sordidis- nobis semen, sicut Sodoma facti essemus, et sicut
simumcibum subcinericiipanis,qui de irumonlo.et Gomorra similes fuesscmus.Quid ergo dicemus Quod ;

hordeOjCt faba,et lente,et milio coctussitin huma- gentcs qux non sectabantur justitiam,apprehendcrunl
no stercore.Hoc enimrerum natura non patitur, ut justitiam ? justitiam autem quas ex fide est : Israel
quisquam hominumper trecentosnonaginta diesin j) vcro scclans legem justitix,in legem justitix non pcr-
uno semper latere dormiat. Et rursus, inquit Sus- vcnit (Dom.K, 2'i seqq.). Igitur beatus apostolus
cipics iniquitates domus Juda, ct dicbus quadraginta Oseeprophetae assumens testimonium, et exponens
dorniies in latere dc.rtro. Hi autem dies pro annis illud super vocationegentiuin,l!8et eorum lidequi
supputantur {Al. supputabantur), quibus Israel et ex Judaeis credere voluerunt,omnem nobis ililTicul-

Juda obsidione et captivitate longissima(o)detinen- tatem interpretationis abscidit, asserens Ghristi

tur, ita ut vincti et immobiles, de altero in alte- temporibus esse completum, ut scilicet in Israel
rum latus se versare non possint. Si illa et eligantur duodecira tribus, hoc est, omnis populus
caetera his similia, qua; in Scripturis sanclis Judi-eorum, et in Juda hi qui exgentibus (r) Jesura
legimus, facta non potuerit approbare, sed aliud Dominum confltentur.Si quis autem alienus a flde

((j) Rursurn duo Palatin. mss. deprimeiitur, pro mcnsura futurum denunciat antea era.tmiserabilcm.
detincnlur. ((') Pro, Jesnm Dominum, Palatin. mss. impcrium

(6) Rescripsiinus, »HCT?SHra/)!7e»i,ex iisdem codici- Domini, praiferunt.

bus mss. cogenteipso sacro textu,quilsraelem5»!(;
829 COMMENTARIORUM IN OSEE. LIB, I. CAP. II. 830

Christi, el non recipiens auctoritatem novi Testa- A etmisericordiam consecuta,quia sorortua est. Cum
nienti, sed de numero ciriaimcisionis, responderit enim intraverit plenitudo gentium, tunc omnis Is-
filios Juda et lilios Israel duas iribus sonare et de- raelsalvus fiet (fiom. XI, 25). Hoc idem nobis pra;-
cem, de quibus crebro diximus, et in hoc dantes cipitur, ne haereticos penitus desperemus, sed pro-
manus,nihil fidci nostrao nocere monstrabimus. Sed vocemus ad poBnitentiam etillorum salutem ger- :

postquam 1'uerit numerusfiliorum Isrnelquasi arena manitatis optcmus afTeclu.

maris incoto orbe dispersus, et omnem supputalio- (Vers. 2, 3.) Judicate matrem vestram, judirate,
nem vicerit populi multitudo.tunc habebit licentiam quoniam ipsa non uxormea, etego nonvir ejm au- :

Israel, qui hodie quoque captivus est,et qui prius ferat fomicaliones suas a facie sua, et adulleria sua
diccbaturabsque misericordia, et non populus de medio uherum suorum : ne forte exspolicm eam nu-

meus, cumduabus tribubus, id est, Juda et Benja- dam, ct statuam eam secundum diem nativitatis sux.
min,quarummagna pars in ChrisLumcredidit, inire LXX : Judicamini cum matre vestra, judicamini,
concordiam,ut corporibus separatos jungat lides, et quia hopc non uxor mea,et ego non vir ejus, el aufcram
unum sibi caput ponant et principera,de quo scri- fornicalionem. cjus a facie mea,et aOuUeria cjus de me-
psit Ezechiel Et princeps tinus in medio eorum, Da-
: dio uhcrum illius : ut c.xspoliem eam nudam, et resti-
suse. Hucusque ad
vid senus meus, et resuscitabuntur quasi ab injeris
p iuam eam juxta dieni nativitatis
mortui [Ezech. xxxiv,24), Juda scilicet et Israel qui Israel populum, hoc est, decem tribus sermo di-
in mortui erant. Et hieo omnia lient,
infidelitate rectus est. Nunc alterum caput incipit, et praecipi-
quia magnus est dies seminis Dei,qui interpretatur tur filiis, id est, populo, ut ineant judicium adver-
Cliristus.Ex quo perpicuum est, ideo in typoNa- sum matrcm suam, mere-
quai eos genuit, qua^ de
both Nabutha] Jezraelitis sanguinem pr;eces-
[Al. trice uxor effecta, mores non reliquit, et
pristinos
sisse,utveritas compleretur in Chrislo. In hoc enim rursum fornicata est cum amatoribus suis. Et vide
et non inillo magnus estdies Jezrael, de quodicitur. clementiam viri. Jam repudiata est, jam abjectaest,
Hxc esl dies quam fecil Dominus : e.rsultemus el Iw- 14 jam ei locutus est : Ha:c non u.ror mea, el ego
temur in ca (Psal. cxvii, 24). Interpretationis tertia^ nonvir ejus : tamen prfficipit filiis, ut nequaquam
quam in hKreticis, Juda in Ec-
suscepimus, Israel ad uxorem patris {h) quam ille dimisit, sed ad ma-
clesia: hominibus exponendis, hic sensus est Ut : trem suam loquantur quoe eos genuit. Loquantur
postquam Dominusin claritate sua venerit regnatu- autem ad poenitentiam provocantes, ut auferat for-
ruSjhi qui ante vocabantur, non populus ejus, vo- nicationes a facie sua, et adultcria sua de medio
centur filii Dei viventis cum Judse, id est, Ecrle-
: uberum suorum. Fornicaria est, qua? cum pluribus
siffl Dei fuerint copulati, et unum caput Christum copulalur. .^dnltera, quoc unum virum deserens,
habuerint, et ascenderint de lerra, id est, de fer- C alteri jungitur. Quorum utrumque est Synagoga,
renis sensibus et humilitate litterffi, et susceperint qu83 si permanserit in fornicatione et adullerio,
ixagnum diem seminis Dei. Pro oux T|)>iTjij.ivr,,id est, auferet ab ea Deus vestem etornamenta quajdede-
absgue misericordia, in quibusdam fertur exempla- rat. De quibus scribit Ezechiel : In dic quando nata
ribus,T|Y°'~''il''--'''^i5 o'jz,13id c3l,non dilccla [a). Sed es,non ligaverunt mamiUas tuas,et sale non essalita:
veriora sunt exemplaria, quiB habent, ahsque mise- el transivi pcrte, et inveni te nudam,et deturpntam,et
ricordiam: maxime quia ad distinctionem Israelis, conspersam in sanguine (Ezech. xvi, 4, 5). Et post
cui non uiiseretur infert Deus : Domui autcm Juda paululum : Indui le byssino et subtilihus,et ornamenta
miserebor. circuinposui tibi, ct dedi armiUas circa manus tuas,
(Cap. II. — Vers. 1.) Dicite jratribus vestris, popu- etmonile circa collum fuum. Hiec tunc ei dedit ma-
lus meus, et sorori vestr;v, misericordidm consccula rituslargissimus, quando invenitillam in ^Egypto
[AI. conseculm]. LXX : Dicite fratri veslro, populus idololatria; libidine constupratam et divaricantem
meus, et sorori vestrx,misericordiaia consecida. Quia omnibus pedes suos. Et nunc comminatur, si ad
magnusestdies Jezrael, in quoJudasetlsrael unum virum suum nolueritreverti,itaeam futuram absque
habebuntprincipem, et ncquaquam dicetur Israeli, Deo (c) et viro, sicut prius in jEgypto fuerat. Ne
non populus mcus: sed ccontrario vocabuntur (ilii [) semper triplici explanatione tendamus volumina,
Dei viventis idcirco, o homines tribus Juda, nolite
: hoc raro admonuisse sufficiat. quM dicta sunt con-
desperare decem tribuum salutem, sed eas quotidie veniro et Judffiis negantibus Christum, et hsreticis
et sermoneetvotoet litteris ad pcenitentiam provo- fidem Domini relinquentibus quorum fornicatio :

cate, quiafrater vesterappellanturetsoror: frater, proprie inter ubera est, et in artificio idolorum et
ex eo quod dicitur, populus mcus : soror, ex eo quod variorum dogmatum corde versatur, qui reverten-
appellantur, misericordiam consenda. Aliter: Qui in tur ad diem nalivitatis sua', ut si non egerint pceni-
Christum crcditis, et estis lam ex Jud.eis quam ex tentiam, ethnicis compareiitur.
gentibus, dicite fractisramis, et prion populo, qui Et ponam eam quasi solitudiiiem, el statuum cam
projectus est populus meus, quia frater tuus esl,
: vclul terrani inviam, et interliciam cam siti i
Vulg. in

Alteram lectionem, sive, el non dilcclam dilec-

(o) (b) Sic Palatini habent mss. Antea erat quem iUe
tam, prsfert S. Doctor epist. 120, ad lledibiam dimisit.
quffist. 10. 'Vulgata simul utramque relinet. (c) Vitiose qiiidam libri absque Deo vero et ccterno.
 :

831 S. EUSEBII HIBRONYMI 83:2

sili]. LXX; Et ponam eam ut deseriimi, et statiinm p^spinis,et sepiayn eammaceria,et sendtas masnon in-
eam sicut terram siiw aqna, et occidam illam in siii. veniet,et scqueCur amalores suos,et non apprehendei
Si nuluerit ad mRliora converti, faciam illi qiiod eos.et quxret cos et non inveniet,et dicet Vudam et :

feci in solitudine, utducti in captivitatem cadantin rcvertar advirum meum priorem, quia benemilu erat
terraaiiena, patientes gitim oranium bonorum, et tunc,magisquam nunc. LXX Propterea ecce ego se- .•

ad patriam suam redire non valeant. Vel certe au- piain viani ejus iii sudibus,et obstruam vias illius et :

diant in Evangelio Hclinfiuetur vohis domus vestra

: semilam suain nnn inveniet. Etpersequelur amatores
Dominus non l'a-
deserta {Malth. xxiii). Et mitlet ei suos, ct non apprehendet ilios, el quxrct cos, et non
mem famem audiendi
panis, nec silim aqu:e ; sed {nvcniet ;ctdicet : Vadam et revertarad virum meum
15 verbum Domini (Xmo.';. viii). De quo et Isaiaslo- priorem,quia melius mild erat tunc,quam nuncest.
quitur: F.runt sicut paradisus aquam non hahens Dixeral meretrix Vadam post amatores meos, qui
:

[Isai. I, 30). HcTeretici qui abjecti sunt a Domino, si omnium rerum mihi abundantiam pr£ebuerunt.Re_
non redieriut ad pristinam domum, sic omnium spondit Dominus Ego sepiam viam tuam spinis,
:

rerum patientur ponuriam, ut etiam quod falsuni sivesubibus, ne possis ire quo desideras, et inter-
habere videntur, redigatur ad nihilum. ponam maceriam, sive murum et semitas tuas quas
(Vers. 4, h.) Et filiorum illius nonmiserebor,quo- crebro triveras pede, non invenies, ne apprehen
j}

niamfdii fornicalionum sunl,quia fornicatacstmafer das oos quos tanto studio sequebaris, ut rerum ne-
eorum: confusa est qux concepit eos,quia i/i.rit: Va- cessitate oompulsa revertaris ad viruni tuum, et di-

dampostamatoresmeos,quidanliianesmiln,et aqiias cas illud de Evangelio : Quaiifi 7ncrcenarii in domo

measjanam meam,et liiium meum,et oleum meum, patris mei abundant panibus.ego autem hic fame pe-
etpotum meiim. L.XX: El filiorum ejus nonmisere- rco.Surgam et ibo ad patrem meuni ct dicani illi : Pa-

bor : quoniam fdii fornirationis sunt, quia fornicafa ter, peccavi in ccelum et coram fe, et jam non sum
est mater eorum confusa estqu.r peperit eos,di.rit
:
dignus vocari fdius tiius, fac me sicut uiium de mer-
enini Vadam posl amalorcs meos,qui dant mihi pa-
:
Ex quo intelligimus quod providentia
ceiiariis tuis.

nes meos et aquam ineam,et vestiinenta mea,et lin- Dei saspe nobis accidant mala,ne habcamus ea quae

teamina mea,et olcuin meum,et omnia qux milii ne- cupimus, et variis oppressi calamitalibus hujus sae-

cessariasunt. Hoc plus faciam ei cui dixi, non uxor culi ac miseriis, ad Dei servitutem redire cogamur.
mea,et ego non vir tuus, el ponam eam quasi solitu- Amatores autem Jerusalem et gentis Judajse, secun-

dinem, etfaciameam velut terram inviam. Quando dura historiam illius temporis,Assyrios atque Chal-
enim de ^'Egypto eduxi eam,interfectis parentibus, drcos el /i^gyptios nationesque c;eteras intelligamus,

filii eorum terram repromissionis ingressi sunt. cum quorum idolis fornicata est, a quibus bellorum
Nunc autem fornicarim matris liberi peribunt cum C terapore,et preraentibus malis frustra speravitauxi-
matre meretrice, quoniain filii fornicationis sunt, lium.Hos amatoresjuxta intelligentiam spirilualem
et mali ex malis genili. Oiiibus in Evangelio dicitur
sequuntur hajretici, a quibus s^pe deserti, malo-
Generatio vipcrnrum (Mallh. iii, 7): qujB in tantam rum pondere ad sinum matris Ecclesiaj revertun-
venit impudentiam, ut audiret per Jeremiam ; Ea- tur. Per omniaenim flagella atque tormentaerudi-
impudorata es tu {Jerem.
cies merelricis facta est iibi: tur Israel.

iii, 3). An non

hoc dur;e frontis et merctricia!
est (Vers. 8.) Et h,vc ncscivit,qida ego dedi ei frumen-
impudentiae, ut in suo scelere glorietur, et dicat ium ctviiium, ctolcum, et argentum muitipiicavi ei
Sequaramatores meos vadam ad idola quffi mihi et
;
elaurum, qux fccerunt I J Baat. L.XX : Ef ipsa ne-
ad victum et ad vestitura necessaria prKbuerunt. scivit quiu ego dedi ei frumentum,et vinum,et oleum,
Omnia qua3 propheticus sermo describit, spirituali- et argcntum muiliplicavi ei : Iibcc autem argentea et
ter a Domino accepere Judsei. Et quia Dei filium aurea fccit ipsi Baal.Ad superiora respondit, dixe-
negaverunt, cligontes sibi Barabbam latrooinii ct rat enim Vadanipost amotoresmeos, qui dant pa-
:

seditionis auctorem, et crucifigentes Filium Dfi nes mihi,et aqiias nieas, lanam,'*^ linum, etoleum,
(Joa??. xviii). Propterea usijuc hodie sequuntur da^- et potum nieum,quK universa susceperat, utinDei
mones, et Dei beneficia ad illos rrferunt, qui cul- D cultura verteret. Illaveropanem etvinum, qui con-
torum suorum animas perdidorunt. Panesetaquas firmat, et quod loetificat cor horainis {Psal. ciii), et
habent hferetici, quorum panis luctus est, et aquas oleura quod illuminat omnem hominem venientem
eorum ccenosa;, qu.c suffocant et interficiunt bapti- in hunc munduin {Joan. i),et argentum de quo sspe
zatos. Habent ct lanam dc scabidis ovibiis, et liaura diximus Eioquia Domini, eloquia casta, argcntum :

in nigredinc perseverans, olcumque, de quo pro- ignc c.caminatum, probatum terrx, purgatuni scplu-
pheta dicit Oleum peccaloris non impinguel capul
:
pium {Psai XI, 7). Et aurum de quo iegimus Si :

nicum{Psal. clx, 5), et potum aquarum /Egypli, do dormiatis inter medios cleros, pennx columb.v dear-
quibusclamat 16 Jercmia :Quidiibi et vi;e .4i<j]jpii, griitatx,ct posteriora dorsi ejus in virore auri {Psat.
ul hihas aqiiam Geon {Jerem. ii, 18).^ Et ; Quid tibict Lxxxvii, I i), vertit in idola, et fecit Baat, quod in-
vix .{ssyriorum iit iiihcu aquas lluminum ? Drovitor terprotatur superior et dcvoralio : dum aut niajora
cuncta percurrimus, ut ad reliqua transeamus. se putat habere dogmataquam Ecclesia,aut in ipsa
(Vers. 6, 7.) Proplcr hoc ecce ego sepiam vtam tuam falsae opinionis soientia davoratur. Ouod autem
 833 COMMENTARIORUM IN OSEE. LIB. I. CAP. II. 834
juxta litteram, auro et rirgento et cunctis opibus A (iVjjUnde cariath Jarim (diiV nilp^.inlerpretatur
abundaverit Jerusalem.et leceritidolaDaal d.-cmoni vtila siivarum, LXX transtulerunt teslimonium. Res
Sidoniorum, sive, ut quidam rectius arbitrantur, ET DALETH littcrarum falsi simihtudine. Si enim pro
Babylonio, ex quo et Det dicitur, Ezechiel plenius UEs DALETii IfigSilar, testimonium dicitur: ita dumta-
in suo ponitvolumine,etomnisprophetarum narrat xat.ut joD liltera nonpra^cedat. Liberatis ergo veste
chorus. et lineaminc,nc operircnt ultra ignominiam forni-
(Vers. 9.) Idcipco revertar (Vulg. convcrlar) et su- cariie, omnis turpitudo Jerusalem, sive stultitia,
mam frumentum mcum in lemporc suo,et vinum meum per quam operata cst turpitudinem, revelabitur in
in tempore suo, et iiberabolanam meam, ct linutn conspoctu amatorum cjus^ut quam velatam deside-
meum, ^ux operiebanl ignominiam cjus. LXX Pro- : rabant,apertam contemnant. Cumque tradita fuerit
pterea revertar et tottam triticum nieum in lempore 19 amatoribus suis Assyriis, sivo da3monibus,qui-
suo,et vinum meum in tempore suo, ct auferam vesti- bus et ipsa et Assyrii serviunt, nullus, inquit, eam
menta mea, ct linlcatnina mea, ne opcriant ignomi- de manu mea poterit eriperc, probata imbecillitate
niam ejus. Gravior pccna est, quando in tempore dMmoniaca, quod quos rebus omnibus abundantes
messis et vindemiae speratae fruges auferunturet vi- receperant, oppressos malis liberare non possunt.
num, et quodammodo tentce toUuntur e manibus. ^ Traditaauteni Babylonis servituti,nequaquam tres
Sin autem in tempore arce et prfeli et torcularis, solemnitates Paschcc et Penteostes et Tabernacu-
quando sterilitatem prfeteritam novisfrugibusterra lorum celebrare poterit. Non neomeni^e, id est ka-
fecundat omnium rerum penuria est, quid de reli- lendarum,non sabbati excrcerela3titiam,nec omnes
quo anni tempore, quando vetera conservantur, festivitates quas uno nomine comprehendit. Vinea
sestimare debemus? Liberatur autem lana et linum quoquc et llcus et rerum omnium abundantia cor-
sive vestes et linteamina,ne ultra ignominiam ope- rumpetur: in vinea ketitiam, in licu suavitatem et
riant meretricis ; ut scilicet Dei nudetur auxilio : dulcedinemintellige,quajauferunturgravissima!ser
et omnium ab eo angelorum tutela 18 discedat. vitutis malis et auferentur idcirco, quia non a Deo
:

Unde et apostolus(a) liberari dicit creaturam a ser- sibidonataquasiconjugi;sedabamatoribussuis qua

vitutecorruptionis in libertatem gloriai liliorum Dei si metrici pro libidinis mercedibusarbitrataest.Tunc

{Kom. VIII). Multi accepere aurum et argentum sa- nequaquam habebit arbores pomiferas, sed omnia
pienti» et eloquentiaj, de quibus facerent candela- vertonturinsaltum.Etquia semel metaphoramasil-
brum septem lucernarum ex auro purissimo, et vis ceperat, finitin reliquo,ut hostes a quibus dcvo-
mensam propositionis auream,etpropitiatorium,et randa sunt omnia, bestias nuncupet. Hkc et juxta
Gherubim auri splendore radiantia,et bases colum- historiam et juxta tropologiam infelix Juda;a per-
narum argenteas, et triticum sermonis Dei, et vi- pessa est, cujus omnis turpitudo in oculis gentium
num gaudium Spirilus sancti;vestimenta quoque et revelata est,et nullus eam eruere potuit de mani-
linteaminea quibus credentes vestirenturinChristo; bus Dei. Cessaverunt universa; Cffiremoni», in lu-
quae universa verterunt in idololatria: cullum,varia ctum est versa festivitas : omnia qu« sibi putabat
errororum dogmata componentes,et deoepti alios de dari a da!monibus,nunc ob offensam Dei ablata co-
ceperunt. Quae omnia auferet Deus,ut qui ex copia gnoscit. Devoraverunt eam primum Assyrii atque
datorem non senserunt sentiant ex penuria. Chalda;i,Medi et Pers» atque Macedones, ad extre-
(Vers. 10, 11, et 12.) Et nunc revelabo stultiliam mum saevissimalaceravitbestia.Romanorum impe-
ejus in oculis amalorum ejus : et (Al. cl nulliis) vir rium,cu.jus in Daniele nomen tacetur,ut major for-
non eruei eam dc manu mca et cessare faciam omne inido his qui dovorandi sunt,augeatur. Quk de Ju-
gaudium cjus soiemnitatem ejus, ncomentam ejus dcea diximus, refer ad hajreticos, qui prima fronte
sabbatum cjus, el omnia fcsta tempora ejus ; ct cor- doctrinam et scientiam promittentes, egressi de
rumpam vineam ejus : et ficum ejus de quibus dixit : Ecclesia deseruntura D80,et omnis eorum ignomi-
Mercedes hx mex sunt, quas dederunt mitit amalores nia in conspectu amatorum ponitur,quos priusde-
mei et ponsm eam in saltum et comedet eam bestia
: ceperanl, et traditi bestiis quas propheta declinat,
agri. LXX .- Et nunc revelabo im.munditiam ejus in j)
dicens Ne tradas bestiis uniniam conftfentem tibi
:

conspectu amatornm iliius; etnniluserutt eam dema- [Psai. Lxxiii, 19), earum morsibus derelinquen-
nu mea : avertam omnes Ixtitias ejus, solemnitates
et tur.
iiiius et neomcnias, et sabbatha, et cunctas festivitales (Vers. 13.) Etvisitabo super eam diesBaalim, qui-
illius, et disperdam vineam ejus, et ficns iliius qujs iius accendebat incensum, ornabalur inaurc sua, ct
et
di.tit : Mecedes mex istcB sunt quas dedcrunl milii moniii suo : et ibat post amalores suos et mei oblivi-
:

amatorcs mei; et ponam eam in tcstinwnium.ct come- sccbatur,dicit 20 Dominus. L\.\ : Et uiciscar super
dcnt eam bcsiix agri : (/)) Quod sequitur Voialiiia : cam dies Iiaaiim,in quibus immoialmt eis : et circum-
cadiet repliiiaterrw, -^ obelo pra;notandum est. dabat sibi inaures suas:ct monilia : et ibat post atna-
Pro saltu quoquc, quod Hebraice dicitur [c) Jar tores suos : mei autem oblita est, dicit Dominus. Ser-

(a) 01im,erat /iV/cm/am pro quo maluisset Victor, li,et reptilia terrx,qum hic in antecessum poneban-
liberandam, ad Gra^c. t).io6£pw8/|a£-ai. tur, cuni statim suo loco recurrant.
[b) Expunximusadmss.fidem yQTh&,volatHia cx- (c) Palatini mss, jair legunt.
835 S. EUSEBll HIERONYMl 836

vat personam meretricis.quaB auro ornatur et gem- A ncm cjMs.Postquam revelatafuerit ignominia Jeru-
mis.ut placeatamatoribus suis,et quidquid pulcliri- salem, sive Judieae meretricis in oculis amatorum
tudinis non halDet per naturam,arte conquirit.Illas ejus, et cessaverit universa solemnitas, vineam et
inaures, quibus aures ejus doctrina Dei fuerant ficum vel siccitas \el grando corruperit, et redacta
adornatae, et has margaritas quffi ex collo pretiosae in silvas atque infructuosas arbores,a bestiis fuerit
pcndebant, ita ut sponsus ad eam diceret et mari- devorata el reddiderit ei Dominus cruciatus atque
tus : CoUum titum sicut monilia (Cant. i, 9), misit tormenta;quia damonibus Baalira thura succende-
ante porcorum pedes, et, dedit sanotum canibus rat, et nequaquam se ultra de cineribus ac favillis
[Mattli. vii). Et impletum est quod in Proverbiis putaverit posse consurgere,tunc, hoc est,in adven-
legimus Sicut inauris aurea in naribus suis :
: ita mu- tu Christi Fillii sui,aperiet spem solutis,etdabit lo-
lieri pessimsc pnlchritudo (Prov. xi, 12). Ha3c autem cum po!nitenti;e, et blandietur ei ; hocenim signi-

universa faciebat, ut sequeretur amatores suos, et ficat, lactabo eam, ; ut post pcenarum magnitudi-
relinqueret virum. Tantumque fuit desidcrium vo- nem dolores pristinos repromissione mitiget pro-
luptatis ac libidinis,ut omnem memoriam amiserit sperorum. Et ilucam eam, inquit, in solitudinem, id
maritalem,et oblita sit fuisse se conjugem.Quamo est eduoam ex malis, sicut et prius de ^gyptiaca

brem in ipsis solemnitatibusquibusincendebatthu- eduxeram servitute;e< loquar ad corejus verba mol-

ra dffimonibus, visitabitur in plagis, et corripietur lia, verba consolatoria, ut tristitiam gaudio terape-

in pcenis. Baal,numero singulari, Baalim plurali- rem, juxta idioma Scripturarum quibus verbis et :

ter,eadem idola nominantur gfncro masculino. Sichem locutus est ad cor Dinse (Genes. xxxiv), et

Ubicumque enim in fine Hebraici sermonis sylla- m Joseph in /Egypto fratribus suis tristibus atque

bam legimus, numero plurali est, genere masculi- mctuentibus (Gencs. xl). ut moeror gaudio mutare-
no ubi autem oth, numero plurali, genere fomi-
:
tur. Quod sequitur.
nino. Ergo Seraphim et Cherubim plurali intelligi- (Vers. 15.) Et dabo ei vinitores ejas, ex eodem lo-

mus numero,genere masculino.Sabaoth autem quod so. (c) Qui blanditias et solitudinem in praeteritae

interpretatur militarium, vel c.rercituum , vel virtu- historiae exeuntium de jEgypto similitudine prae-
tum numero genere fcminino. Itaque et
plurali, miserat, in qua Moyses et Aaron de eadem gente
Baalim masculino genere, numero sunt plurali : Judaeorum principes exstiterunt,etiam nunc polli-
(a)licetquidammaleTf, Bai),etTaTi;BotaX£tij.[/4;.^aXt|x] cetur, quud vinitores ejus de eodem loco daturus
legant genere feminimo. Quomodo autem decipiant sit. Vineam intelligi Israel,omnis et veteris Instru-
hKretici amatores componantur eloquii
suos, menti et noviScripturatestatur22 Vinea DominiSa
et

venustate, structuraque verborum, ut (h) mendacia baotli, domus Israel cst(Isa. v.7) Et: Vincam cx M- :

simulent veritatem,et conjugalem pudicitiam dere- C gyplo translubsti( Psal. lxxix, 8). Et in Evangelio
linquant, et incendant Baalim, id est, idolis, quae (Maith. xxi). Palerfamilias locavit vineam suam,

de suo corde finxerunt, quotidie cernimus. Non fructusque non recepit. Et interfecto filio suo, no-
enim habent curam rustica3 simplicitatis.qufe raere- vissime locavit eam aliis vinitoribus. Hoc igitur

ornamenta non quffirit sed artiflcis elegan-

tricia ; prophetalis sermo promittit, quod principes hujus
tisque raendacii,ut amatoribus suis diabolis et daj- vineae exeuntes de gentibus et de captivitate hos-
moniis placeant. tium, sive vitiorum, de ipso sint genere Judeorum
(Vers. 14.) Propter hoc ecce ego lactabo eam. : et id est, apostoli : et locus tumultus vallisque tur-
ducarn eam in solitudinem, el loquar ad 21 cor ejus. barum, hoc enim interpretatur Achor, mutetur in
(n) Etddbo ei vinitores ejus, e.v eodem loco, et vaV.em oslium spei,sive ad aperiendam spem atque patien-
Achor ad aperiendam spem. LXX Ideo ccce ego se- : tiam, quod idcirco supplicia et tormenta perpessa
ducameam,et ponam illam quasi desertum ; et loquar sit, ut per hsc ad prospera perveniret. Quod au-
ad cor ejus, et d ibo ei posscssiones suas inde, et val- tem vallis Jf/i(:7-,in qua intefectus est (/") Aeham oh
lem Achor ad aperiendam intelligenliam ejus. Pro eo furtum eorura, quae Deo fuerant consecrata contur-
quod nos dixiraus, ad aperiendan» spem, el LXX haiio et tumullus interprotatur: non ut quidam pu-

verterunt, ad aperiendam intelligenliam ejus, inter- tant SiacrTpotpT) id est,pf;n'e?-s?tos,ipse Jesus interpre-
jj
pretatus est Symmachus et; Ojpav £).7r(oo?, id est tatur loquens ad Achan : quia turbasti nos,eonturbet
inoslium ip^^i^Theodetion^rfjavEtp^aaOai tv^v JTtojj.ov/jv tc Dominus in die hoc (Josue vii, 22). Unde appel-
a'jx-^?, id est, aperire palienliam, vel, exspectalio latusest locus ille (g) emec achor (llDiT Oay)id est,

(o) Omittunt articulos Grseoos ifi et xatc voteres raentem altero capitulo distinguebantur in hactenus
editiones quos tamen retinont mss. codices, ac
;
vulgatis libris.
sine illis sensus rton est liquidus. Mart. ((/) Pro av£t|)$a6at, nostri mss. AIANOIH.VI, quod
(b) Nostri mss. mcndacio, leque bene et mox. : est, oTavoTfat prosferunt, quo verbo et LX.X usi
simplicis rusticitatis, pro rusticx simplicilatis. sunt.
(c) Subdidiraus ex iisdera mss.hoc locn reliquum (() [lic quoque contextum ad mss. PaIatinos,co-

versum dabo ei viiiilores ejus cx eodem loco, et

: cl gente recla orationis serie, restituimus.
vallem Achor ad apcricndam spem. Et ad L.KX (/) Vidcque ad librum Locorum ad nomen Achor

cohffirenter, el dabo ei posscssiones suas inde, et val- annotavinuis tom. III, col. 144.
lem. Arhor ad aperiendam intelliyentiam ejus. Quae (g) Duo palatini mss. anec, lege amec. Eratpaulo
contra subnexK expositionis seriem, et S. Doctoris post prope fluenta pro propter codicum mss.
 837 COMMENTARIORUM IN OSEE. LIB. I CAP. II. 838

vallis conturbationis. Simulque et in hoc intelligi- A facit, (b) quod prajcinentibus aliis, alii respondeant
mus, quffi in principio terrae sancta3, juxla Jericho, concinentcs. Ilumilialnlur autera ct affligclur, quod
quando de solitudine egressus est populus,propter LXX ct Symmachus transtulerunt, non oonvenit
fluenta Jordanis, in prima Israelis victoria, mceror tempori lcetitiiB, nisi forto imitabitur Paulum, qui
in gaudium commutatus sit. Ibiqueapertaest spes, postquam vocalus est apostolus, plangit antiqua
uhi fuerat disperatio : ut, punitis his qui peocavere peccata, et se dicit indignum vocatione apostoli,

in Christo, et commisere saorilegium, salventur ex quia persecutus sit Kcclesiam Dei (I Cor. xv) : ut
eis qui blasphemantes Judeos fuerint detestati, et huniiliatio et afflictio in conscientia prffiteriti vul-
quantum inse est interfecerint. Il.-cc^ajCircumcisio neris, non in dolorc malorum praBsentium acoi-
et nostri Judaizantes ad mille annorum regnuni re- piatur.
ferunt, quoe et in principio per apostolos vinitores ?J (Vers. 16 et 17.) Et erit in die illa, ail Dominus,
et credentium multa millia ex Israel me vir meics, et non vocabit me ultra Baalim
videmus esse vocahiL :

completa, et compleri quotidie in his qui credere auferam nomina Baalim de ore ejus, et non recor-
et

voluerint. Quodque nos diximus Lactaho eam, et dahilur ultra nominis corum. LXX similiter. Primum
:

. LX\ interpretati sunt Seducam eam, ad Antichri-

: omni Asire rcgnasse Ninum, Beli tilium, omnes et
sti tempus relerunt ut qui Christi non receperint „ Gnecse et Barbar.-e narrant historiffi
: qui apud As :

verilatem, illius recipiant mendacium, et "postea, syriosNinumsui nominis condidil civitatem,quam

Christo adveniente, salventur. Hebrasi vocant Niniven. Hujus uxor Semiramis, de
Et canel ibi ju.vta dies juvenluHs su,v, 23 el ju.cla qua multa et miranda referuntur, murosBabylonis
dies ascensionis suie de terra A^^gijjiti. LXX : Et hu- exstruxit : de quainsignis poeta testatur {Ovid. Me-
mi.liabilurju.tta dies infantiie sux, etju.vta dies ascen- tam. IV, 58) dicens :

sionis de terra /Egypti. In eo loco ubi nos posuimus, Quam

dicitur olim
Coctilibus maris cinxisse Semiramis urbem.
canel, et LXX transtuierunt, humiiiabitur ; in He-
braioo soriptum est Anatha (nnjy), quod Symma- Hic adversus Zoroastrem magnum, regem Ba-
chus interpretatus esl aftligetur, Theodotion respon- ctrianorum, forti certamine dimicavit el in tantam :

debit, Aquila obediet, id est, ur.ay.oirjti nos ab He- pervenit gloriam, ut patrem suum Belum referret
:

braio, xaia Xefiv magis accipimus, id est, prtVcinet in Deum, qui Hebraice dicitur bel (Sva), et in
:

ut quia serae! jaotationem et eductionem in solitu- multis prophetis,maximeque in Daniele juxla Theo-
dincm, et vinitoresex eodem loco.et vallem Achor, dotionem, sub idolo Babylonis, hoc appellatur no-
posuerat, et totam historiam exeuntium de /Egypto mine. Hunc Sidonii et Phoenioes appellant (c) baal
et pergentium ad terram sanctam brevi sermone [hvz) eadem enim inter beth et lamed litteras :

perstrigens, etiam nnnc histori» similitudinem C consonantes, ain vocalis littera ponitur, qusjuxta
conservaret. Ut quomodo eo in tempore, quando lingua; illis proprietatem nunc Beel, nunc Baal le-

egrediebantur de terra ^Egypti, submerso Pharaone gitur. Unde et Dido Sidonia regii generis, cum ^E-

in mari Rubro, arripuit Maria tympanum, et prae- neam suscepisset hospitio,hac patera Jovi vina de-
cinens caeteris, exsultavit et dixit Cantemus Domi- libat,
:
(dj q}ia.Beluset omnesa Belosoliti. Didicimus

no, gloriose enim magnifi.calus est : equum et ascenso- exordium dasmonis, immo hominis in daemonem
rcm dejccit in mare {Exod. xv, 1) sic nuno quoque consecrati
.•
omnia enim idolaex mortuorumerrora :

seoundum dies juventutis sucE, sive adolescentiae oreverunt. Audiamus Cffitera Lingua HebrKa et :

suffi, quando egressa est de terra /Egypti, canatat- Syra BAALinterpretatur £/tov, id est, habens. Si vo-

que lcetetur, et regnum Ghristi ac suam salutem in- luerimus dicere, liahens me, dicamus baali (itJI) :

ter Ecclesise choros concinat. Et animadverte quia et apud utramque gentem uxores viros suos vocant

quando eximus de /Egypto, et ad meliora transi- Baali, id est vir meus, quod ialelWgituT, habensme :

mus, dicamur asoendere quia Jerusa'.em in raonti-

:
et est sensus, quihabet in conjugio. Eadem
rae

bus sita est, de qua qui in Jericho descendere vo- Hebrffiorum lingua vooatur vir is (uiK) unde et :

luerat, vulneratus est (Luc. x). Ad eos autem qui uxor qua3 de viro sumpta est, in Genesi appellatur
hujus quaerunt issa (,TOX, Gen. ii, 1), quasi a viro virago.
iEgypti, id est, SfecuH au.xilia dici- p :

tur : Vxqui descendunt inMgylum propter au.xilium Q"0<i ergo dicit Dominus, hoc est : cum utroque
(Isa. XXXI, 1). Interpretatio Aquila; et Theodotio- («) sermone, issi et baali appellatur (•;> meus, sive
nis, e quibus alter oTraxoutjEt posuit, id est, audiet, maritns meus, tantum odi idolorum nomina, ut
altor aTToxpieYiista!, id est respondcbil, nobiscum etiam quod bene dici potest, propter ambiguitatem

Ineptissime suo more hoo verbum circuincisio

(a) c) Nostri mss. constanter aspirant, Balial.
mutat Marianus in concisionem et perioopen, non d) Virgilius sub libri prioris ^'Eneidos Onem :

intelligens Jud.vos vocari abs Hieronymo Circumci-

Hic regina gravem gnmmis auroque poposcit,
sionem, juxta consuetudinera apostoli Pauli, Mart. Implevilque uiero paleram, quam Beliis et mn
— Victorio iegenti, concisio, quasitextus rEpiy.oTrT^v, A Belo soliti, etc.
.

unus e nostris mss. secunda manu asscntitur. Li-

quet vero oiroumoesionem hic Judaiorum gentem (e) lidem mss., utroqiie sermone, hoc est, Is, et
appeliari. Bahali.
(b) Vitiose erat, qui prxcinenlibus, eto,
 839 S. EUSEBII HIERONYMI 840

et vcrbi similitudinem, nequaquam velim dici, sed A sub uno pastore requiescent. sivesperabunt, in his
appellari me issi, magis 15 quam baali : ne dum quae oculus non vidit, et auris non audivit, et in
aliud loquitur, alterius recordetur, et virum norai- cor hominis non ascenderunt, qus pfceparavit Deus
nans, idolum cogitet. Ignosce obscuritati, quM tri- diligentibus se (I Cor. i).

bus nascitur modis : aut rerum difficultatc, aut (Vers. 19.) Et sponsabo tc milii in scmpiternum : et

magistri imperitia, aut discentis nimia tarditate. sponsaho le mihi in justUia, et judicio, et in miseri-
Neque enimHebra;um prophetam edisserens, orato- cordia, et in [Vulg. absque in] miserationis : et

riisdebeo declamatiuncuHs ludere, et innarrationi- sponsabo te mihi in fide : et scies quia ego Dominus.
bus atque epilogis Asiatico more cantare, sed auxi- L.XX similiter. quanla clementia Dei ! meretrix
lio orationum tuarum, et incredibili discendi stu- qnffi cum multis amatoribus fornicata est, et ob
dio, aporire quaj clausa sunt. Denique Aquila dili- criraen bestiis tradita, postquam revertitur ad vi-
gens et curiosus interpretes : Vocabit, inquit, ?«c vir rum, ncquaquara reconciliari ei dicitur, sed de-
meus, el non vocahil me ulira habens, me, id spondi.Et vide quid sit inter Dei conjunctionem et
est, BAAL. hominura : homo cum uxorem acceperit, de virgine
(Vers. 18.) Et percutiani eis fcedus in die illa cum raulierem non virginem Deus etiam
facit, id est, ;

bcstia agri, el cum volurre cceli, el cum rcptili tcrrx : „ meretricibus copulatus, eas mutat in virgines, juxta
et arcum, ct ijladium, et bellum conteram de terra : el illud quod adulteric dicitur per Jeremiam Non ut :

dormire eos faciani fiducialiter. LXX : Et disponam dominum mc invocasti, aut patrem, aut principem
eis testamentum in die illa cum bestiis aijri, et cum virginilatis tuse '{Jer. iii, 4). Unde et apostolus post
volatilibus caili,et cuni reptilibus terrse: et arcum,et fornicationem et idolorum cultum credentibus Co-
gladium, et bellum conteram de terra : el liabitare eos rinthiis loquitur : Despondi enini vos uni viro vir-
faciam in spe. Quando omnia religionis adversaivo- ginem caslam e.vliibere Christo {\\ Cor. xi,l).Quterimus
cabula fuerint ablatadepopulo Dominum conlitciite, cur tertio desponsionis nomen repetierit. Primo
et vocaverit me, inquit, vir meus, et nequaquam enim ait: Sponsabo te mihi in sempiiernum. Secun-
Baali, id est, idolum meum, tunc percutiam eis do Sponsabo te mihiin juslilia ct judicio,et inmiseri-
:

fcedus atque concordiam cum bestiis agri, et volu- cordia cl miserationibus. Nec hoc fine contentus
cribus cfeli, et reptilibus terrffi. De hoc tempore et jungit et tortium. Sponsabo te mihi in fule, et scies

Isaias loquitur : Uabitabit lupus cumagno: etparilus quia ego DomnjifS. Primodespondit eam in Abraham,
cum lixdo accuhabit. Vitulus,et leo,et ovis simulmo- sivo in /Egypto, ut uxorera habeat sempiternara. I
rabunlur, et puer parvulus minabit eos. Vitulus et Secundo in monte Sinai, dans ei pro sponsalibus II

ursus pascentur,et simul requiescent caluli eorum:et Legis justitiam atque judicium, ei junctam Legi
leo quasi bos comedet paleas {Isa. xi, 6, 7) ; ne- C misericordiam, ut quando peccaverit, tradatur
quaquam carnem sanguinemque desiderans, sed caplivitati, cum egerit poenitentiam, revocetur in
mundis atque simplicibus vescens cibis. Qando patriam, et misericordiam consequalur. De his
Petro, ut Gornelium susciperet ex nationibus sponsalibus in diversis locis psalmista decantat :

{Act. X, 15), revelatum, jussuraque est ut come- Miscricordiam et judicium cantabo tibi, Domine
deret omnes bestias, et nihil imraundum esse co- {l's. cii, 2). Et : Miscricordia el verilas 27 obvia-

gnosceret,quodcumgratiarum actioneperciperetur: verunt sibi, et justitia et pax deosculatas iunt se

super quibus auditpostea Quod Deus mundavit,tu : {Ps. Lxxxiv, ll).Quos duos calices in septuagesimo
ne commune di.veris {Ephcs. ii, 1). Ergo in adventu quarto psalmo legimus CalLtin manu Dominivini :

Domini Salvatoris, post resurrectionis ejus trium- mcri plcnus mixto, et inclinavit ex hoc in illum de :

phos, etascensum ad Patrcm, duo parictes angulari justitiaj calice in calicem misericordiae, et rursum

lapide copulati sunt ab eo, qui fecit utrumque [Al. de calice misericordiae in calicem juttitise. Si ini-
utraque] ununi. Et vocavit eam quse dioebatur, quitates. inquit, observaveris, Domine, Domine, quis
ab3quemisericordia,misericordiam consecutam : et sustinchet'.' Quiu apud te propitiatio est {Psal. cxxix,
eum qui diccbatur non populus meus, populum 3, 1). Isla igitur meretrix, qua3 primum voto
suum :pacatisquo omnibus,arcu3 etgladius conte- n spunsi in (a) ;eternos fuerat juncta complexus, ut
retur ac bellum. Non enim erunt 26 necessaria numquam a vinculo recederet maritali, quia recessit
j

instrumenta pugnantium, cum qui pugnent, defue- et in ^gypto fornicata est, rursum per Legem as-
rint. Jungetur Israel gentibus, et implebitur illud sumitur : quam quia pra^teriit, prophetis quasi
Deuteronomii Lxtamini gentes cum populo ejus
: sponsi sodalibus, qui ad se missi fuerant, inler-
(Deut. XXXII, 43). Notus enim in JuiUea Dcus, in fectis, novisssime venitDei Filius, Dominus Jesus :

Israel magiium nomen ejus. Et : Factus est in pace quo crucilixo, et a mortuis rosurgente, desponsatur
locus ejus, el hahitalio ejus in Sion {Psal. lxxv), nequaquam in Legis justitia, sed ,in fide et gratia

hoc est, in Ecolesia, in qu.i confregit putentias ar- Evangelii, ut cum cognoverit Unigenitum, cogno-
cum, scutura, gladium et bellum quibus fractis : scat et Patrem. Dieit enim ipse ad Philippum :

atque conlritis, dormient credentes fiducialiter, et Tanto tcmpore vobiscum sum, et non cognovistis met

(a) Mss. Palatini, in exteros fuerat, etc, et paulo post per legitima assumitur.
 841 COMMENTARIOnUM IN OSEE LIB. I. CAP. III. 842

Philippe, qui vidcl me, videl et Patrem meum: quo- A vinacia uvarum LXX : Et dixil Dominus ad me :

modo lu dici.^, oslende nohis Patrem? non credis quia Adliuc vade et mulierem diligentem mala et
diiicje

Cfjo in Palre, el Paler i» me esl (Joan. xiv, 10, 11). adiilleram, sicut diligit Dominus filios Israel: et ipsi
Qui desponsatus et crediderit Evan-
in lide fuerit respiciunt ad dcos alicnos, et amanl cociiones cum
gelio, statim sciet, quia ipse ait l)eus, credens in vinaciis. Priori mulieri in typum decem tribuum, vel
eum qucm prius negaverat. totius Judaici populi fornicantis, propheta conjun-
(Vers. 20 seqq.) Et cril iii ilie illa : Exaudiam, gilur, et abjectos filios atque cruciatos tandem re-
dicil Dominus : exaudiam nclos, et illi exaudient ccpit in salutem :hic jubeturut adhuc diligat adul-
terram, et terra exaudiet triticum ct vinum el olemn. teram mulicrcm. Quando dicitur, adhuc, ostcndit
et hasc exawlienl Jearael, el seminabo eam milii in quia priusamaveritfornicariam quae adultera, vel :

terra, el miserebor ejui quse fuit absque misericordia, diligat iila mala, 29 vel diligatur ab amioo et
et dicam non populo meo, populus meus es tu : et proximo re (V"") enim verbum Hebraicum, vel
:

ipse dicel, Deus meus es lu. L.\.X : Et erit in die illa, jjia^MW legitur, vel awjt:«.$. Et ne putemus dilec-
dicit Dominus Exaudiam: cadum,, et calum cxaiuhct tionera prophetiEin adultcram,aliud quid significare
terram, et terra frumentum, vinum, et
e.caudict quara Dei dilectionera in filios Israel, intulit: sicut
oleum, el ksec exandient Jarael, ct seminabo eam „ diligit Dominus filios Israel. Ergo quia propheta di-
mitii super terram, (a) et miserebor ejus qux fuit abs- ligit adulleram, et tamcn non ei matrimonio copu-

que misericordia, ct dicam non populo meo, populus latur, nec fornicatione conjungitur, sed tantum
meus es tu ctipsc dicet, Dominus Deus meus es tu.
: diligit dclinqucntera, typus Dei est, qui filioslsrael

In die illaetin illo tempore, quando te milii in fide pcssimos diligit. qui cum diligantur a Domino, ad
despondero, et cognoveris quod ego sim Domi- deos alienos idolaque respiciunt,et diligunt vinacia
nus, exaudiam coelos, qui enarrant gloriam Dei uvarum, qu.T3 vina non habent, et pristinam gra-
(Psal. xviii), et coeli exaudient terram, ut eam cce- tiam perdiderunt, sicut d;omones qui lapsi de pro-
lesti pluvia 28 irrigent, et terra, de qua orta est pria dignitate, et nihil antiqua; gratia; possidentes,
veritas (Psal. lx.xxix), et in cujus agrura pa- aridi sunt, et veteri siccitate raarcentes. Unde pro
terfamilias egreditur, ut seminet seraen suum vinaciis, quod Hebraice dicitur, asise ("i^ixiii.)

[Uatlh. XIII, 3) exaudiet triticum et vinum et oleum, Aquila interpretatus est TraXaia, id est, vetera.
de quibns supra dixiraus, et liasc omnia exaudient Symmachus ay,apTtoui;, id est steriles : et non solum
Jezrael, id est, semen Uei, ut intelligatur omnium vinacia sunt, sed et vetera vinacia, ut antiqua de-
rerum abundantia atque ferlilitas ob Dei semen, licta testentur.Et notandum quiahaec adultera prae-
qui [,4/. quod] Gliristus est, oondonari, quod Dei sens terapus significet Judaeorum, qui absque Deo
semen seminatur in terra, ut multiplices fructus C et notitia Scripturarum et gratia Spiritus sancti
afferat, centenarium, sexagenarium, et trioena- diligantur a Doraino, qui oninium expectat salu-
rium (Ibid., 8). Et illa meretrix, quc-e Deo 1'uerat tem, et cperit januam pcenitentibus,etnihilominu3
copulata, et tres ediderat liberos, duos masculos, illi res inutiles amant, traditiones hominum et
et unam feminam ; primum Jezrael, secundam, oi'jTepco(jEojv somnia diligenfes, et nequaquam uvas

absquo misericordia tertium, non populus meus,

; habeant ct vi.num et plena musto torcularia, sed
videat propter semen Dei inutataesse rerumvoca- vetera vinacia quas projecla sunt. Pro pcmmatibus
bula, et in Christi lide consecutam misericordiam, quffl LX.X transtulerunt, et comeduntur oum uvis

quae absque misericordia erat, el vocatum populum passis, sive vinaciis, ;)/fl«Hto.s Latine possumusdi-
Dei, qui prius, ^non populus vocabatur. Ex quo cere, vel crustula, quaa idolis ofTeruntur, et Grsce
prospicimus posse universa qus dicta sunt referri appellantur noitava. Filii autem Israel in praesenti
et ad decem tribus, qua; Israel vocantur.et sub no- loco duodecim vocantur tribus supra vero decera ;

mine meretricis tresliberosediderunt, etad omnem qui-e erant in Saraaria, et possidebant metropolim,

gentem Judaici nominis. De exauditione coGli et Jezrael.

frumenti, vini, et olei, et Jezrael, hoc
terra;, et (Vers. 2.) Et fodi eam milii quindecim argenteis,
quidam sentiunt,quiapostquamGhristus advenerit, n et coro hordei, ei dimidio coro hordei, et dixi ad eam.
omnia suo currant ordine, et utilitati hominum LXX Et conduxi eam mihi quindecim argenteis, et :

cuncta deserviat oreatura, ut ab initio condita est. gomor liordci, et nebel vini,etdi.ri adeam. Pro Go-
Oua; omnia Judcei et nostri Judaizantes post Anti- mor in Hebraico scrijitum est omeb (T2S?) quod
christum in fine mundi corporaliter prsstolantur. omnes interpretes, absque LXX, corum interpretati
(Cap. III. — Vers.
1.) Et di,vil Dominus ad me sunt, sermone Grojco et raaxime Palaestino, qui
.idliuc vade, diligemulierem dilectam amieo et adul- habet triginta modios.Et pronebel vini.in Hebraico
teram, sieut diiigit Dominus filios Israel, et tpsi res- legitur LETHECH [b) seorim (Dinsrur ~nS) 30 quod
pectant [Vulg. respiciunt] ad dcos alienos, et diligunt caeteri interpretes rljj-ixopov hordei transtulerunt,id

(fl) Pro hisce, et misercbor cjus. qux luil absque dioum, xai aYa-rJTtu Tr] V 0'jy. r.va-r, ui£vr,v.
miscricordia, quae Alexandrini, atque Aldini eddicis (b) In Hebra30 taraen archetypoestjDiiyu absque
lectio est, substituunt inss. nuslri, et ditigam non Vau.
dileetam, qua3 Gra>corum ferme et omnium est co-

Patroc. XXV. 27
843 S. EUSEBII HIERONYMI
cst, mediampartem cori, q\]!c facit qu'mdcc\m ino- A Undc et in lege mulier, qUc-c a marito acousulur
dios. QuoJque jungitur in editione Vulgata: Neque adulteriit, in potione Ovey|j-oO id cst, convictwnis,
eris alteri viro : nonhabetur, sed
alleri in Ilebraico quando arguiturin peccato, farinam accipit hordei

simplicitp.r non eris viro. Si enim ponatur alteri,
subauditur quod a suo babeatur viro. Quando au-
tem absolutedicitur, no7i erwcn-o, intelligimus quod
nulli jungatur omnino,et absquo collu maritali sit.
Mensuram autem cori in Ezeohiol legimus (Ezecti.
XLv), et in Evangelio [Luc. xxvi). Fodit itaque
adu]teram,siveconduxitquindecim ar-
sibi, id est,
genteis. Quando dioit, fodi, ostendit vineam, qua? a
Domino plantata est, et in
Scripturarum, significans populum Judccorum. Sin
autem legerimus, conduxi, adulterK pretium est,
non ut cum propbeta dormiat ,sed ut contenta mer-
{ISam. v), qua3 enini imitata est equos et mulos,
quibus non est intelligentia [Psal. xxxi), equorum
atque mulorum sustentatur alimentis .Pro dimidio
coro hordei, nebcl vi}i! Septuaginta transtulerunt,
quod penitus in Hebraico non habetur. Et possu-
eam mus dicere, in nebel vini, hoc est, mensura plena
atque profecta inebriatam adulteram, et plenis af-
flictam esse suppliciis. Unde et Jcremias calicem
multis locis ponitur meri propinat gentibus et Jerusalem {Jer.x\). Vir
quoque sedet, immo exspectat adulter» poeniten-
tiam, ut postquam plenitudo gentium subintraverit
(ftom. xi), et novissimus urediderit Israel, ita ut

cede sua, adulterare desistat, nec passim caeleris „ qui fuerat caput, vertatur in caudam {Deut. xxviii),
copuletur. Foditur etiam, siveconducitur coro hor- etcauda vertatur in caput, tunc llat unus grex et

dei, et dimidio coro hordei, id est, quadraginta et unus pastor.

quinque raodiis, et hac mercede suscepta, audivit (Vers. 4,5.) Quia dies midlos sedcbunt fdii hrael
a Domino :
sinerege, et sine principe et sine sacrificio,et sine al-

(Vers. 'S.) Dies muitos cxspeclabis nie : non for- tari, et sine cpliod, el sine teraphim. Et post hxc re-

nicaberis, et non eris viro ; sed etego exspeclabo te. vcrlentur filii Israel ctquxrent Dominum Deumsuum
LXX : Dies mullos sedebis mihi : et non fornicaberis, ct David regcm suum: et parebunt ad Dominum et ad
nec eris alteri viro, et ego tibi. Hoc est, nec aliis ama- honum ejus in novissimo dierum. LXX : Quin diebus
toribus turpiter te prostitues, neo mihi, viro aquo mullis scdebunt filii israel sine rege, sine principe,
conducta es, legitime conjungeris. Ac ne putes fac- sine sacrificio, sine altari, sine saeerdotio, sine mani-
tam tibi injuriam, quia dixi e.vspectabis me, par pari festalionibus (q«« Graece diounturov^XoQ.fi/posi/ia^c
referam, et ecjo exspectato ie. Quinta deoima die il- revertentur filii Israel, et quserent Dominum Deum
lucescente mensis Nisan percussasuntiEgyptiorum suum, et David regem suum : S^et stupebunt ad Do-
primogenita,et Israelis de lEgypto educlus est po- minum, et stiper bonis ejus in novissimo die.Pro ephod
pulus, ao in servitutem Dei mercede conductus et thcraphim (DiSin) Septuaginta ispaTEiav, id est
{Exoi. xii). Denique pro primogenilis Israel quae C sacerdotium, et ovjXcj?, id est, manifestationes in-
plagam non sensere communem,quinosargenti ac- terpretati sunt. Sciendum autem, ut crebro dixi-
cipe siclos. {Num, iii), qui in templidonaria confe- mus, ephod significare indumentum sacerdotale,
runtur. Plerique nostrorum quindecim,a.d hebdoma- quod in Exodo et Levitico a LXX47r(o[j.i£; dicitur, id
dam ogdoadem referunt. Evangelii, id est,
Legis, et est, superhumerale, ab Aquila ETTEvcujjLa, id est su-
sabbatum, diem resurrectionis, quo exeroetur
et perindumentum.TheTcLphim autem proprie appellant
eircumcisio spiritualis. Sed quomodo adulteramu- IJiop-.jiojji.aTa, id es(, figurse et simulacra. quae nos
lier quae hordeo pascitur, eta viroaIienaest,utrum- possumus in praesenti dumtaxat loco Cherubim etSe
que in mercedem accipiat Testamentum, explanare raphim sive alia qus in templi ornamenta fieri jussa
non possunt. Quadragesimo quinlo die ad montem sunt, dicere. Verum quiaSeptuaginta Sv^Xoiji; inler-
Sina pervenit populus, statimque altero die ul san- pretati sunt.pro quibus Aquila cftoT'.3ij.o'j; transtulit
ctificentur 31 a coitu feminarum per Iriduum, ot ethaec ipsa sunt in XoyeUo, id est, in Rationali, hoc
se prseparent ad accipiendam legem Dei, edicitur intolligimus, quia in pectore et corde pontificis
{Exod. xix). Transaotis tribus diebus, quinquage- aXv^OEia et tj.(bT'.a[j.oi debeat atque
id est, veritas ess&

simo die Moyses ascendit in montem.etdecalogum doctrina : et non solum sciat reclam fidem sed et ;

suscepit. Sedet itaque popuIusJuda3orum',qui quon- n quod noverit. possit ore proferre.Quod et apostolus
dam quindeoim argenteis, et quadraginta quinque Paulus scribit ad Titum, docens qualis episoopus
hordei modiis est conductus,post adventumDomini ordinandus sit: Oportet enimepisropumsine crimine
Salvatoris,el viri suiexspectat adventum. Quodque esse tamquam Dei dispensatorcm : non superljum, non
dicit Non fornicaberis,
: et noneris viro, hoc osten- iracundum, non vinolentum, non percussorem, no7i
dit quod interim modo idolis non serviat, nec ta- turpis lucri cupidum sed hospitalem, benignum, so-
:

men habeat Deum , sed et amatoribus et viro spo- brium, justum, sanctum, eontinentem, amplectcniem
liata sit. Et quiavirumnon habot,non vesoitur cibo eum,qui sccundum{a)sanam doctrinam est,fidelcm ser-
hominum, frumonto et legumine, sed hordco irra- monem, utpotens sit e.vhortari in doctrina sana,et eos
tionabilium jumentorum,ruminans vilitatem litterae qui contradicunt arguere {Tit. i, 7-9). Ephod ac the-
qu» inlerficit, et non habens spiritum vivificantem. raphim et in Judicum libro legimus {Judic. xvii et

(a) Nostri mss. non interserunt sonam, quamvocem Graecus quoque textus hoc loco ignorat.
845 COMMENTARIORUM IN OSEE TJB. I. CAP. IV. 816
xviii), qu.TC sibi fecerat Lovilcs, qiii poslfii ('11111 si'x- A terrti: : uini eal enim veritas, cl non est misericordia,
coiitis lio Irilm Dan armatis prorcctus ost. l'osl pas- d itun csl scienlia Dci iii terra, Malcdictuin, ct menda-
sionemDorniniSalvatorisusque in prfcsentemdiem, cium, el lioinicidium, etfurlum, cl 34 adulterium inun-
(fl) paulominus quadringenlesimus annusexplotur, daverunl : el snncjuis sanijuinem tetigit. L.X.X : Audite
et quantum temporis residcat usque ad diem judioii, verbum Domini, filii Israel : cjuia judicium Domino
nec angcli noverunt, nec Filius. Qui ideo ignorare ad liubitatores tcrrm, r/uia non est veritas, neque mise-
se dicit, quia nobis non expcilil discere[/l/. scirc]. ricordia, nequc scicn.lia Dci supcr terram. Maledictio,
Hi suntcrgo multi dios, quibus infelix Synagogaot el mendariuin. ct honiicidivm, cl lurlum, el udulte-
mulier adultora hordeo pascitur, ct sedet contracta, rium cjjusum estsuperterram, ct sanrjuincm sanijuini
quia cum Christo stare non potest. Sine rcge, de A principio propheta; usquead hunc lo-
viiscuerunt.
quo locutus est Pater : Sii^citavi reijern cum justilia cum sub meretricis descriptione et adulterae, qua-
(Isa. xLv, 13). Et ipse dicit Psalmo : Ego mitem rum post gravissimas pcenaset relictionem longis-
constitatus sum vcx ab eo super Sion montam saiiclum simaaij postea lit in pristinum, vel in meliorem
ejus {Psal. u, 6). Siiie principe, vel ipso Domino statum restitutio, decom tribuum, vel duarum, et
Salvatore, vel certe Pontifice, de quo scriptumcst: in coramune omnium peccata numerantur. Nunc
SS Principi populi tui noninalediccs{Exod.xx i).Et -pj rursum ad Israei, id est, decem tribus sermo con-
sine sacrificio, et sine altari. Subverso enim templo, vertitur, exponens non frustra iratum Deum tam
et incensa Jerusalem, necsacrifioium, nec aacerdo- gravia comminari et inferre supplicia ne forsitan :

tium Judaica gens exercere potest. Et sine ephod et non ex judicii veritate, sed ex potontia Dei injuste
sine teraphim, id est, instrumentis sacordotalis vidoaturin eosquinonpeccaverunt,Iatasententia(/)).
habitus. De hoc regeet Jacoli in benedictione Judffi Audito, inquit propheta, verbum Domini, filii

Patriaroha; loquitur : Non deficiet princeps e.v Juda, Israel : quia vult Dominuscum suo populo judicari
neque dux de femoribus ejus, donec venial cuireposi- et exponere causas indignationis suae. Non est veri-
tum est : et ipse eril exspectatio gentium {Gen. xlix, tas, et non est misericordia, et non est scientia Dei
18).Ergo postquam defecit princeps ex Juda, et dux in tcrrj. Nec veritas enim absque misericordia sus-
de femoribus ojus, et Herodes alienigena ct prosely- tineri potest, ot misericordia absque veritato efficit
tus suscepit imperium, inlolligimus venisse cui reg- negligentes unde alterum miscetur alteri, qufe qui
:

num repositum est, et ipse erat exspectatio gen- non habuerit, consequenter et Dei notitiam non
tium. Hffic est, csecitasquffl exparteaccidit Israeli, ut habebit. Sed e contatrio pro veritate mendacium, et
subintraret plenitudo gentium, et tunc omnislsrael pro raisericordia raaledictum, homicidium, furtum,
salvus fieret {Rom. xi) : et multo post tempore rever- adulterium. Non dixit, cst : sed utdolictorum abun
tentur, et qui-erent Dominum Deum suum, et David Li dantiam demonstraret, intulit, inundavcrunt {K\.
regem suum, qui de David stirpe gencratus est, et rcdnndaverunt) : et pro scienlia Dei, qua^ non est
interpretatur fortis manu. Ipse enim solvit captivita- in terra, sanguis sanguinem tetigit, sive sanguinem
tem populi sui, etdedit vinctis remissionem. Gum- sanguini miscuerunt, ut augerent peccata peccatis,
que eum viderint filii Israel, qui a suisfratribus de- et novis vetera cumularont. Recte autom quihabita-
negatus cst, in Patris et sua majestate regnanlem, toros terra; sunt et non incolae, ad judioium provo-
pavebunt, et slupebunt ad Dominum ot ad bonum cantur;quiaa facie Aquiionis exardescunt mala
ejus. Qui bonus filius, de bono natus est patre, sive supor habitatores terra3 {Jerem. i). Et in Apo-
ad bona Domini, de quibus sanotus loquitur Credo : calypsi Joannis : Va;, vs, va3 dicitur auper ha-
viderc bona Doinini in terra viventium {Ps. xxvi, \3) : bitatores terraj {Apoc. vi). Qui autem potest cum
haec enim quam incolimus poccatores, terra est propheta dicere Advena sum apud te, et peregri-
:

mortuorum. Prajsons capitulum, alii Jud.-uorum su- nus, sicut omnes patrcs mci {Psal. xxxvui, 1), et
per Babylonicia captivitate interpretantur, quando pertransitraundumistumquasiincolaotperogrinus,
septuaginta annis desolatum est Templum, et al- veritatom sequitur et misericordiam, 35 ct scien-
tare et viclimce ao sacerdotiumnon fuerunt, et pos- tiam Dei, no inundatione maledicti atque mendacii,
tea sub Zorobabel in sedes pristinas sunt reversi. J)
homicidii, el furti, et adulterii et sanguinis oppri-
Alii, ut nos, in futurum tempus dilTerunt [.1/. dese- matur.
runt], et quae sit causa tam grandis offensa!, ut (Vers. 3.) Propter Iwc luyebit terra, et infirmabi-
tanto tempore relicti sint, maxime cum idola non tur omnis qui habitat in ea : in bestia ayri et in volu-
colant, prffitor interfectionom Salvatoris, aliam non cre cnli, sed et pisces mans congreijabuntur. LXX :

valent invenire. Ideo tugebit terra, et minuelur cum omnibus qui habi-
(Gap. IV. — Vers. 1, 2.) Audile vcrhum Dunini, tanl Min, cum bestiis agri, (c) cum serpcntibus terrse,
filii Israet; quia judicium Domino cum liabitatoribus et cum volatilibuslcceli, etpisces maris deficient. Quia

(a) Deerant tantuin anni 2.5 aut 27 ad expletionem quos Victor. consuluit, qui sunt numero tredecim,
quadringentorum annoriim : unde iWcitpaulominiis, non agnosount.
etc. ((•) Isth.-ec, c-um serpentibus terrx, in altero Palat.
Delcvimus, qu;c hic addebatur, proplietix vo-
{h) non sunt, qua3 in Grsco Gomplut. desunt.
cem, utpote superfiuam, cl quam noatri rass. et
847 S. EUSEBIl HIERONYMI 848
non est veritas, et non est misericordia, et non est A enim non sunt capts decem tribus, habuerunt et
scientia Dei super terram, sed e regione maledic- Eliam prophetam etElis.-eum, et caeteros filios pro-
tum, et niendacium, et homicidium, et furtum, et phetarum, qui prophetaverunt in Saraaria. Unde et
adulterium inundaverunt, et sanguis sanguinem te- Amos propheta qui de tribu Juda erat, et de viculo
tigit : idcirco lugebit lerra cum habitatoribus suis, Thecue, cogitur redire ad patriam suam, ne in
et infirmabitur, ut non habeat beslias agri, et volu- alieno regno et Saraaria prophetaret.
cres cceli, et pisces maris deficient. Gum enim cap- (Vers. 6.) Noclctacere feci matrem luam, conticuit
tivitas decem tribuum venerit, habitatore sublato, populus meus, eo quod non habuerit scientiam : quia
bestiae quoque et volucres cceli et pisces maris tu scienliam repulisli, repellam tc et ego [Vulg tacet
deficient, iramqueDominietiam muta eiementasen- (•/ ego], ne sacerdolio fungaris mihi : el oblita es
tient. Hoc qui non 'credit accidisse populo Israel, lcgis Dei tui, obliviscar filiorum luorum et ego. LXX :

cernat lllyricum,cernatThracias,Maciedoniam atque Nocti assimilavi malrem luam, et assimilalus est po-
Pannonias, omnemque terram, qua3 a Propontide et pulus meus quasi non habens scientiam : quia tu scien-
Bosphoro usque ap Alpes Julias tenditur, et proba- tiam repulisti, ct ego repellam te, ne sacerdolio fun-
bit cum hominibus et animantia cuncta deficore, garis milii : oblita es legis Dei tui, et ego obliviscar
qua; in usus hominum a Creatore prius alebantur. r) filiorumtuorum. Non quod alia mater sit, et alii filii,
Sin autem voluerimus, ut quidam putant, feros ho- matrem vocat et filios; sed quomodo Dominus loquens
mines bestias interpretari, et volucres cceli eos, qui ad ]iopu\umJudoeorumii\ceha.V.Jerusalem,Jerusalem,
elevantur in superbiam, et omnia humana con- qux occidis Prophelas, et lapidas eos qui ad te missi
temnunt, et pisces maris, qui irrationabiles sunt, et sunt, quoties volui eongregare filios tuos, sicut galli-
ita bruli, ut nihilomnino sapiant, et aerem liberum na congregabat pullos nios sub alas suas, et noluisti
ccelumque non videant hoc non tam irati quam cle-
: [Matlh. xxiii, 5)? Non quod alia 37 Jerusalem, et
mentis est Domini, ut quce mala sunt, auferantur alius populus ejus : neque enim absque populo ad
de terra. csmenta urbis et ligna et lapides loquebatur. Sic
CVers. 4, 5.) Verumtamen unusquisque non judicet, mater vocatur populi frequentia et omnis turba na-
et non arguatur vir populus enini tuus sicut hi qui
: tionis HebroecB, ad quam loquitur filii autem, vel :

conlradicunt sacerdoti, et corrues hodie, et corruet singuli ex populo, vel per oppida villasquedispersi.
etiam propheta tccutn. LXX : Ul nullus neque judice- In nocte ergo ao tenebris captivitatis et majroris et
tur, neque argualur quisquam : populus aulem ineus prementis angustice traditur Israel, et populus ejus
guasi sacerdos, cui conlradicetur, et infmna- aeterno silentio conticescit; quia non habuit legis
bitur per diem, et infirmabitur scientiam, nec Dei praecepta servavit, recepitque
etiam propheta
tecum. Secundum Septuaginta hoc C quod fecerat. Ipsa enim Dei repulit legem, et ideo
interpretes,
quod posuimus, ut nuUus neque judicetur, ne- saoerdotium perdidit in aeternum, colens vitulos
que aryuatur quisquam, superiori capitulo coajitan- aureos in Dan et Bethel et quia oblita est legis Dei,
:

dum est : sed nos Hebrffios 3G sequimur. Pro- et penitus ^gyptiis se idolis mancipavit, idcirco et
vocati ad judicium Dei, filii Israel, qui habitabant Dominus obliviscetur filiorum ejus, tradens eos
in terra ut causas Dominicae indignationis audirent, ffiternae captivitati : Qui enim ignorat ignorabilur
et prffiterita peccata cognoscerent, propter qu,T! hos- {l Cor. xiv), et in Psalmis legimus Nescierunt :

tibustraderentur, nuncquia in sceleribus perseve- neque intellexerunt, in tencbris ambulant {Ps. lxxxi,

rant, et impudenti Deum fronte contemnunt, au- 5).Omnia qua; dicuntur ad decem tribus, referre
diunt : Non necesse est ut veniatis ad judioium, ut possumus ad haereticos, qui reliquerunt regnum
arguamini quia tanta; estis im-
in vestris flagitiis ;
David et Jerusalem, id Christum etEcclesiam
est, :

pudentiae, ut nec convicti quidem, pudorem habea- et ideo a^terna nocte nec habent
cooperti sunt,
tis et verecundiam sed contradicatis mihi, quasi
; scientiara Dei, et repelluntur a Doraino ne sacerdo-
8i discipulus magistro sacerdoti plebeculacontradi- tio fungantur ei, et filiorum quos genuerint, num-

cat, quffi non habet sacerdotii dignitatem. Et quia quam meminit, quia filii alieni facti sunt ei.

tales eslis, ideo hodie corruetis [Al. corruilis, et J)

Sccundum multitudinem eorum, sie
(Vers. 7 seqq.)
ducimini, et perditis], id est, ducemini in captivi- peecaverunt mihi gloriam eorum in ignominiam
:

tatem, et perdetis regnum Israel. Quod dicit, ho- eommutabo, peccata populi mei comcdent, et ad ini-
die,aut prajsens tempus signifioat, aut non frau- quitalcm eorum sublevabunt auimas eorum, etcritsi-
de etinsidiis, sed clara in caplivitatem luce duce- cut populus, sic sacerdos, el visitabo super eum vias
mini, tantaque erit vestri inlirmilas, uteliam pro- ejus, ctcogilationes illius reddam ei. LXX Secundum :

pheta;, qui vobis solebant prophetare mendacium, multiludinem eorum, sic peccaveruni mihi, gloriam
vobiscum corruant, et sentiant captivitatem. Hic eorum ignominiam ponam [AI. pandam] peccata
in :

Prophetas, aut pseudoprophetas debemus accipere, populi mei comedont, et in iniquitatibus eorum acci-
aut certe omnem gratiam prophetalem. Quandiu pient {a) alii animas eorum, eteritsieut popidus, sic

(a) Vocem, alii, non habent Palatini mss. sed neque Graecus, excepto cod. Aldino. textus. Tn uno
Barberinio, pro SXXoi est ^aoi.
849 COMMENTARIORUM IN OSEE LIB. I. CAP. IV. 850
et sacerdos, et ulciscar super eum vias ejus, et cogita- A eati sunt a Deo suo. Voluptas insatiabilis est, et
tiones illius reddam ei. Quot hornines habuit Israel, quanto magis capitur.lanto plus utentibus se famem
tot aras exstruxit d.-emonibus, in quorum victimis creat. Eccntrario beati esurientes et sitienfes ju-
peccavit mihi. Propterea gioriam eorum, in qua stitiam, quoniam ipsi saturabuntur (Mat. v). Sicut
gloriabantur sibi, et Deo idola praeferebant, in justitiasalurat,siciniquitassubstantiam'tionhabens
ignominiam commutabo, ut et sacerdotescapianlur (e)vana comedentes Iraude deludit, et uteros devo-
et populi. Siquidem 3S sacerdotes peccata populi rantium vacuos derelinquit. Fornicati sunt, et non
mei comedunt, de quibus scriptum cst Quidevo- : cessaverunt. Vires in fornicatione deficiunt, et for-
rant plehcm meam, sicut escam panis {Ps. xiii, 8). nicandi desiderium non quiescit. Fornicata? suntet
Et idcirco peccala populi mei comedunt, consen- docem cum idolis Jeroboam filiiXabaoth et
tribus ;

tientes quia cum cos

sceleribus delinquentium : reliquerunt Dominum Deum suum, noncustodiendo
peccare perspexerint, non solumnon arguunt, sed qu.K jusserat, dicens Dominus Deum tuum adora-
:

laudant atque sustollunt, ct beatos prKdicant. De bis,et ipsi soli scrvies {Deut. vi, 1.3), iij.'^-xT'.zoj; autem
quibus et Isaias loquitur Populus nieus rjui ieatos
: legendum : Fornicatio et vinum et ebrietas aufert
vfls dicunt, seducunt vos, et semitas pcdum vestrorum cor. Sicut enim vinum etebrietas eiim qui biberit,
supplantanl (Isai. iii, 12). De his et per Psalmistam jj mentis sute impotem facit : ita et fornicatio ac vo-
clamat : Quoninm laudatur peccalor in desidcriis luptas perverlit sensum,animumquedebilital : etde
animx sux, ct invjuus bencdicitur [Ps. ix. 24). Unde ralionali homine, brutum efficit animal, ut ganeas
sequaliter populus et sacerdos indignantis Dei scn- et lupanariaet libidinum lustrasecletur. Cumqueita
tentiam sustinebunt ;
quia non solum opera eorum cor loco suo motum fuerit,ligna et lapides deos putat,
visitabit, quse appellantur vix, in quibus ingre- et adorat manuum suarum. Unde et propheta
opera
diuntur ; sed et cogilationes, quibus ut talia lace- quasislupensetmirabunduseloquiturPopulusmeus
ront, tractaverunt. Non solum enim opus, sed et qui (luondam meo vocabatur nomine, lignum inter-
cogitatio mali operis p.nenas luet. De ha?reticis l'a- rogavit ef virgas quod genus diviiiationis Graeci
:

cilis inlelligentia est, quod quanto plures fuerint, pao5ojji.avTi'!av vocant. Undein Ezechiel legimus, quod

tanto magis delinquunt Deo, et glorientur in po- virgas suas miscuerit Nabuchodonosor contraAm-
pulis : et idcirco decipiant inCelices, utpeccata po- mon et Jerusalem,etexierit virga contra Jerusalem
puli coraedant, et per dulces sermones devorent (Ei-ecli. xxv) causaque hujusamentiffi fornicationis
:

domus viduarum {Luc. xx). Gum enim viderint est spiritus, qui decepit eos, ut fornicarentur a Deo
aliquos delinquentes (a) aiunt : Nihil aliud qusrit suo Fornicationem ((/) autem idololatriam nominat,
.

Deus nisifidei veritatem,quam si cuslodicritis, non juxtailludquod in Jeremialegimus Elmwchabantur :

curat quid agatis. Haec enim dicentes.in iniquitati- C" in lignoctlapide, el dixi : postquam fornicati suntciim
bus eorum sublevant animas eorum, utnon solum his omnihus, revcrtere admeet non est reversa intoto
non agant poenitentiam, nec humilientur: sed gau- corde sed in mcndacio. Et rursum Me dercliquistiet :

deant in sceleribus suis, el erecta cervice gradian- di.visli : Vadam super omncm colleme.Tcelsum, et dif-

tur. Unde et populus et sacerdos, et hi qui docti fundar in fornicationcmea subteromni ligno frondoso
sunt, et hi qui docuerunt, pari judicio constrin- (Jer. III, 5, 6). Et 40 in Psalmo dicitur : Perdidi-
gentur. stiomnes qui fornicantur abs te (Ps. lxxii, 27). Prin-
(Vers. 10 scqq.)E< comcdent, clnon saturahuntur: cipium enim fornicationis, idolorum inventio. Num-
et fornicali snnl, et non cessaverunt: quoniam Domi- quam hsretici suo errore satiantur, nec cessant a
num rcliqucrnnt in non cuslodicndo : fornicatio, et fornicationis turpitudine, et quotidie noncustodien-
vinum, et ebriclas aufert cor. Populus meits in lirjno do Legem et Scripturas sanctas, Dominum derelin-
suo interrogavit: et bacidus ejus annuntiavit ei. Spi- quunt, insaniunt et inebriantur, et, perdito mentis
ritus enim fornicatiomm decepiteos, et fornicati sunt judicio, adorant idola, qu« de suocorde finxerunt,
a Deo suo. LXX Et comedcnt, et non implebuntur
; fornicalionisque spiritu possidenlur.
fornicati sunt, et non dirigentur : quia Uominum rcli- (Vers. 13.) Supcr capita monlium sacrificahant, el
querunt, ut non custodirent : fornicationcm etvinum, £) super colles accendebant thijmiama : suhtus quercum
ct ebrietatem suscepit cor populimei: in auguriis in- el poputum et terehinthum, quia bona eratumbra ejus,
ierrogabunl : 39 cf invirgis siiis annuntiabant ei LXX.' Super vcrticem monlium sacrificahunt,ct super
quoniam spiritu fomicationis seductisunt {b) et forni- eolles immolabant : subter quercum etpopulum et ne-

(a) Quam appositc, inquit Victorius, novatores ciis inccelum transferri, militemque sinecertamine
nostri depingit temporis, qui fidem tantum neces- aliquo coronari.
sariainesse.oporaautem nequaquam, lam perfricta (/') Verba, ct fornicali sunt, deerant, qua; ex no-
adlatrant fronte. Explosil a principio haiio hiTre- strismss. sun"ccimus,astipulantesubnexacxpositio-
sim D. Jacobus, et veluti male intollcctum Paulum ne, et Gra;co quoque textu, E-Xavr^flriTav x.at if;-
declaravit, dum tidem alisque operibus inanein 7:opvi'jTav. Vocula sunt bis repelita oscitantes fe-
prorsus esse. ac mortuam tatu eruditisverbis assc- fellit librarius, qui expriiiia ad alleram transierunt.
veravit sed mala horba, quantumvis sa3pius evella-
; (c) In unoPalatin. bona comcdcnlcs fraude, etc.
tur, semperrepullulat ;dumquilibetmaximc probat ((( Mss. nosiri,lornicatio autem idololatriam sonat,

opinionem, qua dicitur, hominem ex otio et deli- ju.vta, etc.

8Sl S. EUSF.BII HlEHONYMl 852
morosas arborcs, quia honum cml nmhranilum. In A phcgor ob obscoeni magnitudinem, {d) quem nos
Legeprajceptuin est ulnon sacrificclurDomino, nisi Priapum possumus appellare. UndeetAsa rex tulit
in locoquemelegeritDominusDeus etjuxta altare : e.xcelsa de populo, et hujasccmodi sacerdotes, et
lucus et arljores non plantentur, ne scilicet passiva matremdeaugustodeposuitimperio.sicutScriptura
et voluptuosa religio austoritatem unius et veras rc- testatur, dicens Et fccitAsa rectum anle conspectum
:
'

ligionis evertat. Econtrario Israel sacrificabat in Domini, sicul David paler ejus, ct abstulit effeminatos
montibus, etin collibusadolebatincensum, excelsa de tcrra, purgavitque omncs sordcsidolorum, qux fe-
terra; diligens looa,
quia excelsum rcliquerat Dcum, ccrant jiatres ejus. Insupcr el iSlaactiain malrem suam i

et umbram quajrcns perdiderat veritatcm. lioc amovit, vc caset princeps in sacris 1'riapi, el in luco
estquod logimus de singulis regibus f^erum.tameii. : cjus qucm consccraveral
; subverlilquc spccum ejus,
excela non ahslulit adhuc populus immolahal et sa-
: simulacrum turpissimum, et combussit in
et confrcrjit
crificahat in cxcelsis (III R. xxii, 44),
qubd Hebraice torrenle Cedron. Excclsa autem non abslulit: verum-
appellatur bama (nai). Haerelici sublimitatem sibi tamen cor .Asaperfcctum erat coram OeocuncCis diebus
dogmatum repromittunt, etsacrificantsubtor quer- suis (III Reij. XV, H scqq.). Sciendum autem quod
cum et populum et terobintbum, infructuosas arbo- in prajsenti cadesoth, merelrices, {e) 'Epsi?, id est,
res, etvineam non habenles,subquibusSan-
ficuni sacerdotes, Priapo manicipatas vocet. In aliis autem
ctus requicsccre dicitur. Assumunt autem sibi in- " locis viros exsectos libidlne, cadesim (DiWlp) legi-
terdumterebinthum, (a) quoa juxta Isaiam folia non mus, Isaia dicente, Et (f) iltusores dominabuntur eo-
habet, ut Ahrah,!; imitari videantur exemplum 7-um, pro quo in Hebrso soriptum est Et cadesim :

{Isai. vi). dominahiintur eorum, quod nos in elfeminalosver[.\-

(Vors. 14.) Ideo jornicahunlur filix vcnrx^el spon- mus. Aquilaautem(9)Ew,X)vaY|x£vo'ji;interpretans,id
sx veslrx adulterx erunt. Non visilaho supcr fi- esl, muCatos, 42 hoc oslendere voluit, quod suam
lias vestras, cum fuerint fornicalm, cl super spon- naturam mulaverint, et de virls facti sint feminae.
sas vestras cum adulteraverint : quoniam ipsi cum Symmachus Etaipioac proprio meretrices appellavit.
meretricibus conscrvabanlur [Vulg. vcrsahdntur], cl Soptuaginta texeXetijlevouc, id est, consecratos,€tini-
cum cflemiiialix sacri/icahant, et populus non in- tialos, ut cultorcs idolorum ostenderenl: Theodo-
telligcns vaputahit. LXX : Propterea fornicalmntur lion, id est, a populo separatos, qui
•/.E/ojp'.'jij.Evo'j?,

filix veslrx,etsponsx vestrx mxchabuntur, et nonvi- sibividebantur a vulgo aliquid plus habere. De
sitabo 41 super filias vcstras cum fuerint fornicatx, verbo breviter disseruimus, nunc ad sensum capi-
et super sponsas vestras cum adulleraverinl : quoniam tuli revertamur. Grandis ofTensa estpostquam pec-

ipsicum mcrctricelms m iscehantur : ct ciim in ilialis iin- cavcris, iram Domini non mereri. Fornicalusfuerat
molahant, et populus {h) non intcllicjcns adhxrebatme- C Israel a Domino Deo suo, et spiritu fornicalionis
retrici. Verbum cadesotii (muip), quod Aquila seduclus ideo fornicantur et filite ejus et sponsK,
:

£vr)XXaY|Aivtov,SymmachuslTaipiSajv,SeptuagintaTS- et absque ulla vindictain suo scelererelinquuntur,

teXectixeviov, Thcodolion zr/(opia[ji.iva)v interpretati ut quod filii et uxor vero parenti fecerant et marito
sunt, nos e/feminatos vertimus, ut sensum verbi hoc in liberis suis et uxoribus sentiant, et ex pro-
nostrorum auribus panderomus. Hi sunt quos prio dolore intclligant dolorcm Dei, qui intantum
hodic Roma;, matri, non dcorum, sed da;moniorum iratus cst, nequaquam percutiat dclinquentes.
ut
servientes, Gallos vocant, eo quod de hac gente Quod et Apostolus ad Homanos scribens, mystico
Romani truncatos libidine, in honorem Atys(quem sermone testatur; Dicentes enim se esse sapientes,
eunuchum dea meretrix feccrat) sacerdotes illius stulti factisunt, et mutaverunt gloriam incorruptibilis
manciparin). Propterea aulem Gallorum gentis ho- Dei in similitudinem imaginis corruplihilis hominis,
mines cfTeminantur, ut(r)qui urbem Romanam ce- et volucrum, et quadrupcdum, et scrpentum [liom.
perant, hacfcriantur ignominia. Isliusmodi idnlola- X, 22 scqq.). Et quia cum idolis fucrant fornicati,
tria erat in Israel, colentilius maxime fcminis Beel- tali feriuntur scntentia : Proplcr quod Cradidit illos

(rt) Notatum
Viotorio, alludi caput Gcnesis .<viii, mincitanuncupatis. ronfundit.Erroremex''j|j.ov'j;j.t^
ubi enini lcgitur apparuisse Dominuin Abrahfe in j)
sic perbelle canit 0\idius lib. iv Fastorum v. 1^16:
convalle Mambre, pro convalle, i;Sn2 est in He- Cur ifjitur Gallo.s, qui se exeidere vocamus?
bra30, quani vocem Scptiiaginla (/((()(;«»« Iranstule- fluiu tiiuto Phrygia Gallica distet humus.
runt, a.\'\\^tcrchiiilhum, co quod terobinthus hSn di- hiter, ait, viridetn Cybelen, altasque Celenas
catur, ut constat (iencsis xxxv, iteni Anuis il insanu uouiiue Gallus aijua.
Heg. xvii et I

ni Reg. XIII. Quaiuvis I Par. x, pro quercu accipia- Hujus fluminis in Phrygia, a quo Galli sacerdotes
tur. Ab nS« autcm ducitur ijS«. nomen accepere, ineminit etiam Plin. 1. v, c. ul-
(/() AbestaPalatinis mss. negandi particuIa.Grffico timo.
ipso textii renuentc, lum Synimachi quoque nonicni, ((/) Vid. contre Joviiiianurn lib. i, c. 12.
etGr^pcainterpretalio desideiatur. Porropro Aquil;c Hcscribimus UpEia;, cum c\ nostris, tuin ex
(c)
verbo evtjX ayiAvijrj, iidein niss. cuui hic tuni infia, aliorum mss. Antea erat UpeU, vel hpti^, minus
ubi vox cadeni reciirritj pra-ferrc videntiir Evo'.r,Xa- bene.
•Y|J.ivo)v, quod et magis plucct. (/') Ilaiid .scio, cur Gnecuin hic textum pr;cponant
Gulloruiii gcntern, a iiinlius capUi Roina olim
(c) nibS. nostri, xat Eij.Trar/.Tat y.'jptE'Java'.v «'jtojv.
fuit, male, ut videtur, Hieron. cuin cognominibus (y) Nostri, ut supra monuimus, mss. prfieferunt
Gallis Cybeles saccrdotibus, a Ga//ei- in^Phygia flu- Evoi/)XXaY|Ji.ivou?.
853 COMMENTAniOllUM IN OSEK LTB. I. CAP. IV. 854

Deus in desideria cordis eorum, in immundiliam, ul A scet eos Dominus sicul agnum in spatioso. Pro domo
contumeliis afliciant corpora sua in scmetipsis, (lui &•/ in quibusdam exomplaribus, et maxirae in Theo-
commutaverunl verilatem Dei in mendacium, et colue- dotionelegiturrfomiwOTj(/U!7a^w,quodAquilaetSym-
runt et scrvierunt creatura:, polius quam creatori, qui machus interpretati suntdomum i'ioyj,ilo~Ji, id est,

est bencdictus in, aulem sciamus,

siecula. Amen. llt inutilem, qua; nihil prosit, et alio verbo idotum nun-
visitationem quasi vu Ineratnrum ot languentium iden oupetur. Est autem Dethel : et quas prius vooabatur
inferri a Deo, ut veluti cauterio et amarissiniis pn- donius Dei, postquara vituli in ea positi sunt, 44
tionibus recipiant sanitatera, et morbis careant, per- appeliata est licthaven, id est, dornus inutilis, etdo-
prophetam loquentem audiamus Dominum : Visitabo mus inoli, quod nos ut in Hebraeo legitur expressi-
in virga iniquilates eorum, et in verberibus peccata eo- mus. Videlur autem mihi idcirco et populus Israel
rum : misericordiam autem meam non dispergam ah in solitudine fecissc sibi oaputvituli, quod coleret,
Qui igitur amatur, corri-
eo {Ps. Lxxxviii, 33, 3i). ctJeroboam fdius Nabath vitulos aureos fabricatus,
pitur qui negligitur, suis peccatis dimittitur. Tan-
: ut quod in /Egypto didioerant i-n:r) et |r/i'j'.v, qui sub
tusque fuit numerus (a) fornicatorum Israel, ut essot flgura boum coluntur, essedeos, hoc in sua super-
ultio, desperans emendationem. 43 Quid enim tur- stitione servarent. Dicamus sensum capituli : Si

pius quam viros meretricum cultui copulari, et cum „ semel, o Israel, errore deceptus cum me-
elfeminatis iramolare hostias libidinis sua? ? Quod
-''---• ••- -i ~---
retricibus miscuisti, ita ut quicuraque impleret [Al.
cs, et te
. —
autemjungit: populus non intelligcns vapulabil, impleveritl manum vel suara vcl regis, offerendo
pro quo Septuaginta transtulerunt Et populus .•
[Al. afferendo] et dando ei munera, sacerdos fieret

(a) non inteltigens adlurrebat meretrici, hoc signilicat excelsorum saltem tu, Juda, qui possides Jerusa-
:

quod vapulet in captivitate,
plagis, ut per dolorem recipiat disciplinam. De hcE-
reticis facilis intelligentia est, quod fllii eorum
fornicentur, et sponsae, id est, animre quas in er-
rore gonuerunt, et suia dogmalibus desponsarunt.
et diversis affloiatur lem, et habes ex Lege Levitas, et exeroes templi
csremonias, non debes sororis quondam luaB OoUae
in fornicatione exempla soctari, et oum (c) ea idola
colere. Non ingrediaris Galgala, de qua in hoc eo-
dem propheta legimus Omnis malitia eorum in Gul-
:

Istiusmodi indigni sunt correptione Dei quoniara : galis {Osee ix, -15), in qua Saul unotus est in regem :

omnis eorum cultus fornioatio est, ct turpes turpi- in qua exiens populus de deserto, primum castra-
bus commisoentur, ct propterea vapulabunt, ut ali- metatus, secunda cirouracisionc purgatus est. Ex
quandu perplagas intelligantquemrequiranl Uoura. quo tcmpore religionis adversa;, in loco celebri er-
Quando videris pecoatorem divitiis affluere, jaotare ror inolevit. Et nc ascondas in Bethaven, id est,

se potentia, sanitate gaudere, deiectari oonjuge, quK quondam vooabatur Bethel, quia postquam
corona ciroumdari liberorum, et impleri illud [Al. C aurei ibi vituli positi sunt aJoroboam lilio Nabath,
aliud] quod soriptura est ; In labore hominum non non Domus Dci appellatur, sod domusidoli. Pro qua
cum hominibus non (lagellabuntur {Ps. lxxii,
sunt, ct miror cur Septuaginta domum iov interpretati sunt
in illo oomminationem Propheta; essc
5), dioito {d) nisi forte orrore oonsueto pro jod littera media,
completam Non visitabo super filias vestras cum fuc-
: qua3 ALEPH et NUNlitteris ex utraque parte vallatur,
rint fornicatx, et super sponsas veslras cuni adultera- VAU, quje sola differt raagnitudine, putaverunt. Ne-
verint, vivit Dominus. Nolo enim per os ve-
que juraverilis,
(Vers. 15, 16.) Si fornicaris lu, Isracl, non delin- strum nominis mei fieri mentionem, quod idolorum
qual salteni Juda, et nolilc ingredi in Galgala, et ne reoordatione pollutum est. Sicut enim vacca lasci-
ascenderitis in Betliaven, ncque juraveritis, vivit Do- viens et abjicicns jugum : ita Israol, id cst, decem
minus, quoniam sicut vacca lasciviens deelinavit Is- tribus, declinavit a Doraini servitute. Pro lasciviente
rael. Nunc pascet [Al. pascil] eos Dominus quasi vacca,Septuaginta transtulerunt 7rapoiTrp(i)73!v,qua3

agnum in latitudine. LXX ; Tu autem, Israel, ne igno- OBstro, asyloque porcussa sit, quom vulgo tabanum
rcs, etjuda, nolite imjredi in Galgala, ne ascendalis vooant. De quo ct 45 Virgilius in tertio Georgico-
in domum (uv, ct ne jurelis, vivit Dominus: quoniam ruir. libro rcfert
iicut vacca asylo percussa insanivit Israel. Nunc pa- q Cui nomen asilo,

(a) Duo Palati ni, numerus fornicantium in Isract, ut levior in ea supcrat .lirQoultas, qui potucrint LXX,
nllio desperet cmcndationem. si jod intermedium putaverunt, lix, non in autfi,

(b) Hiciterum nostri mss.,negandi parliculam re- sed on prnnuntiare. Manifestum porru estin HebriBO
spuunt. Tum legunt, quod vaputet Isracl captivilale, non ut hic Hieron. opinalur, per jod, sed per vau
etc. sorihi 11N, qu;u vox et Aven et Aun et On legi potect,
(c) In Palatin.iub., et cum Deo idola colere. sicqueestprolubitoab antiquis interpretibusrcddita
(rf)Labihic(iieronymum manifcsto,editoresetcri- Quin ipse S. Dootor hoc ipso in loco per vau legit,
omnes olaraant, qui
tici falsos in oo dicat LXX, Belhavcn idi^uo eo oortius est, quod domum idoli,
:

quod recte vau legere vooi
suppetias ferat Victorius, in
S. Doctoristextum mulat, nisipro vdu litleramedia,
qux aleph et nun litlerisc.c nlrnque parte valtatur,
jod, qux sola dilfert magnitudine, putaverunt. Quam-
quam nec bonis se tcstibus hajc tuotur lectio, nec
IIX' intermcdium oui ut : seu vanitatis interpretatur. Quamobrem mirum est
contrarium sensum magis, dioi ab eo pnluisse, I.XX, ut 'tJv verterent,
vau pro jod aocepisse. Alioqui onim soio ct Bcthnim
a Oriocis lectum, quod Bnnfrerius ad librum Loco-
rum Euscbii, sive Hieronymi notat.
m S. EUSEBII HIEnONYMI 8S6
Itomannm eat: nestrum Graii veiUre vocuLilrv, A vTiiii. ul scilicet et principes et populum, immo et
Asper acerba sonans : quo tota eiterrita silvis
llimiKiuut armeuta:
daemones et Israelem, vanos vanis, inanibus inanes
furit mugitilius ftllier
Concussus, silvffique et Ricei ripa Tanagri, asserat copulatos. Ventus enim et spiritus apud He-
Quia ergo insanivit (srae), et percussus tbrnicallo- br.Tcos uno verbo appellantur rua (nTl), Id quod
nis spiritu, incrodiljili rurore bacchatus est, ideo Septuagintatranstuluerunt [^/posuerunt) provocavii
non niulto post tempore, sed dum prophoto, dum ClinnancTos, m llebraico non habetur: tamen sic
spiritus hos regit artus, pascet eos Dominus quasi interpretari potest, ut dicamus tantum studium ha-
agnum in laliiudinc. Quia metapborara a vacca las- buisse Israelem in idolorum cultu, ut non imitatus
civiente, sivo o^stro ceperat, servat in reliquis, ut sit Chananffios, id est, ethnicos ; sed ad imitatio-
captivitatem in Assjrios, et in latissimam Medorum nem sui eos provoearit erroris. JIoc ipsum et ad

terram dispcrsioncm populi Israel qiiasi in campo- h;creticos rcFerri potest, et dicitur ad Judam, id
latissimo et inspaliosa terra gregis ct agnorum pa est, ad virum ecolesiasticura, quiaEphraim qui in-

sturam vocet. Super ha^reticis prona intelligentia terpretatur xap7ro'iopo;, falsam sibi dootrina^ uber-
est , ad quos, vel de quibus dioitur Si semel forni- :
tatem, et frugifera dogmata promittit, et semel ami-
caris,ha3retice,saltemtu,ecclesiastice, nedelinquas, cus est daemonum, diniitte eum atque contemne :

nec [Al. ne] Galgalam, ha;reticorum g prffisertimcumsacrinoiaeorum atuis sint sacrifioiis

ingrediaris in
conciliabula, ubi pecoala omnium revelantur [Al. separata. Iloc est enim quod dicit soparatum est
relevantur], et instar porcorum volutantur in omno. convivium eorum, semel fornioati sunt, et princi-
Ne te ascendere putes ad superbas et arrogantes pes eorum intelicem populum deceperunt et pro ;

falsorum dogmatum fietiones. Non est enim ibi do- Dei cultu imbuerunteos ignominiamidolorum,etli-

mus domusidoli. Ni;c juraveris per nomen

Dei, sed gavit eos diaboli spiritus in alis suis, qui circumfe-
majestatom miscendo idolis polluisti.
Christi, cujus runtur orani vento doctrinaj ; et stabili in Ecclesia
Sicut enim vacca pproussa asilo, percussi sunt ha?- pcde permanere non possunt. Qui vere in suis sa-
retici ardentibus diaboli sagittis, et Lcgis notitiam crifioiis confundentur, quia panis eorura panis lu-
reliquerunt: ideo pascentur in lata et in spatiosa ctus est. 47 Quodque dicitur, provocavit Chananxos,
via, quK ducit ad mortera, el patientia Domini bo- eodem sensu referri potest ad haereticos, quod tam

nique pastoris eos nutriet ad interitum. spurca plerique haereticorum et nefanda confinxe-
(Vers. 17 seq.) Particeps idolorum Ephruim, di- rint, habeantque immunda saorificia, ul idololatria

mitle eum, separatum est conmvium coruin: fornica- inlerior sit. Vel certe quia Channnxus interpreta-
tionc fornicati sunt , dile.verunt afferre ignominium tur, ncgotialor, sive ij.eto(6oXoc, id esl, Iranslator,

protoctorcs ejus, ligavit spiritus cum [Vulg. cam] in faoiuntdomumnegotiatio-

onines qui domum Patria
alissuis.-etconfundenlurasacrificiissuis.LXX: I>ar- ^ nis [Joon. ii), et lucra quc-erunt de populis, ct Ec-
ticeps idolorum Ephraim posuit sibi scandala, provo- olesia3 veritatem transferunt in mendacium, Chana-

cavil Clianan.ros ,
fornicautes fornicati sunl, dilc.tc- na3i appellandi sunt.
runt ignominiam c.r, fremitu : turho spiritus (n) si- Cap. V. — Vers. I, 2.) Audite hirc (Vulg. Iioc),
hilalnl in alis cjus cl cofundcntiir e.v altaribus suis. sacerdotes, ct atlcnditc,domuslsrael.ct domus legis,
Ephraim, deqiia tribu Jeroboam filiusNabath, qui auribus (Vulg. tacet auribus) auscultafe, quia vobis
primus aureos vitulos in Bethel Danque J6 consti- judiciumcst : quoniani laqueusfacliestisspeculalioni,
tuit, rex est deoera tribuura. igitur Juda, cui su- el rclecrpansuni super Thabor, etvictimasdeclina.ttis
pra dixi, si fornicatur non delinquat saltom
Israel, in profunduni. LXX: Audile kcVc, sacerdotes, ct at-
Juda, audi consiliura meum, prophetre verba non leiidilc domus Israet, e< domus regis, auribus pcrci-
spernas quia Ephraim seinel idolorum amious et
;
pite, ad vos eniin est judicium, quia laqueus facti
particeps est, dimitlecum, ne sequaris irapietatem eslis speculalioni, et sicut rete expansum super Ita-
ejus, cujus cultus et religio et cibus a tuo oonvivio byriv.m, quod qui capiunt, venationem confl.xeiunt.
separalus est. Illi enim semel idolis serviunt, et da3- Sacerdoles decem tribuum ad judicium vocantur,
raonihus iramolant, et quotidie fornicantur, et dili- et reges, non quod sacerdoles sint de tribu Levi. sed
gunt fornicalionem suam: immo principes et pro- D quod sacerdotes vocentur a populo. Unde et sacer-
tectores ejus, id est, reges dilexerunt ignominiam dotes Baal,ftt prophcta3 quadrinaginti quiiiquaginta
principum, infelix po-
afferre populo, id est, vitio quos interfeoit Elias (I Hcg. xviii), el postea
pulussuscepitoultum idolorum.quorum iramundus Jehu filius Namsi (IV Reg. ix, 10), proesente Jona-
spiritus ligavit Israelem in alis suis, et eum libere dab niio Rechab, appellali sunt sacerdotes sed et ;

volitarenonpatitur.Gonfundenturigitur insacriliciis Israel, id est, populus, vooalur ad judicium, etnul-

suis, etignominiam prinoipum in suaoonfusione su- lus exoipitur, ut et saoerdotes et populus et reges,
soipient. Symmachus pro eo quod nos interpretali qui induxerant populura, et constituerant sacerdo-
sumus, lignavil spirilus eiim iii alis suis, hoc modo tes, simul audiant quid fecerint, et cur tradantur
vertil in Grscura, velut si quis ligot ventum in alis iniraicis. Speculatores, inquit, vos posui, et princi-

(d) Pro.S!ftj7a/)z7 verbo, mss. Palatiniiu « praeferunt quemadmodum et in Grsco codice plerique dl>
sT, pro aupief.
887 COMMENTAIlIonUM IN OSEE LIB. I. CAP. V. 858

pes in populo, et in excelso dignilalis uulaiiiic. cou- A buuiii iKipiilus, quia fornicante rege, contaminatus
stitui, iit populum regeretis errantera. Vos auteui csl Israol. Rex primo 49 cepit a Dei cultu fornicari,

faeti estis laquens, et non tam speculdtoros et prin- vitulos aureos cupiens adorare, et volens secutus est

cipes, quam venatores appellandi. Expanditis enim populus, paremque impietatem pari studio comple-
rete super raontem Tiiabor, quem Septuaginta verunt (III Reg. xii). Denique non revertentur ad
'[caoipio-; transtulerunt (Mss. Uahnrium), hanc ha- Dominum, quia quod voluerant, invenerunt, et spi-
bentes consueludinem, ut Hebraja nomina Graeco ritus fornicationis, qui juxta apostolura operatur
sermone declinent, sicut Edom, hoc est, Esau, et in filiis deffidentia?, possidot eorum corda captiva,

Seir,semper Iduraoeam interprelantur. Est autem et idcirco illo regnante, Dominum nescierunt, immo
Thabor mons inGalila-a, situs in campestribus, ro- oblitisunt Creatoris sui (Ephes.u). Unde et princi-
tundiis atque sublimls, et ex orani parte finitur pes dogmatum perversorum ct populura Dominus
De hoc monte et in psalmo legimus Tlin-
jequaliter. ; [Al. Domiui] non ignorat non quod ejus notitia di-
:

borel Hermon m nomine tuo exsultabunt{Ps. lxxxviii, gni sint, sed quia nihil eum lateat corum quae oc-
13). Hunc montem et in Jeremia 48 Septuaginta culte faciunt, quorum alii suntde-
alii deceperunt,
Itahyrium transtulerunt, in quo aves laqueis capi so- cepti. Nec dabunt cogitationes suas ut agant pceni-
lent. Et victimas, inquit, declinastis in profundum t.
tentiam, qui semper in perditione proficiunt. Spi-
(Jer. xLvi), ut nullus ageret pccnitentiam, nec occi- ritus eniin fornicationis quo foniicati sunt in Ec-

sus elevaret caput. Prohibuerunt ot reges, et sacer- clesia, et a vero matrimonip recesserunt, versa-

dotes ire populum ad lemplum Jerusalem idcirco :

tur in medio oorum ideo Dominum non cognove-
:

in profundum victimas declinasse dicuntur. Justa runt.

tropologiam, accusatur popiilus ne se alienum ar- (Vers. 5.) Et respondebit arrogantia Israel in facie
bitretur a criraine, si inductus sit a regibus et a ejus, et Israel et Ephraim ruent in iniquitate sua,

sacerdotibus, quos hcereticorura principes intelli- rnet etiam Juda cum eis. LX.X : Et humiliabilur injuria
giraus.Ipsiquoque principes accusanlur,quod quasi Israel in jucicm ejus : et hrael et Ephraim infirmabun-
laqueus, ceperint populum, et positi speculatores in tur in iniquitatibus suis, infirmubitur etiani Judas cum
Ecclesia, eos duxerint in errorem. Et in monte Tha- eis. Verbum gaon CjInJ) Septuaginta el Symmachus
bor excelso atque pulcherrimo, qui interpretatur interpretantur injuriam, Aquila et Theodotion su-
venicns lumen, insidias posuerunt, ut deceptos quos- perbiam. Quidquid igitur feoit Israel, vel superbe
que pertraherent in profundum, etimmolarent dc6- agens contra Dominum, vel in injuriam Creatoris
monibus, et in barathrum victimas declinarent, ne idola venorans, respondebit in facie ejus ut non
aliquando resipiscerent, ne doraum Dei Ecclosiam abeat impunitus, sed humilietur ejus contumelia,
suspirarent. QuidamThabor interpretari putantla- C et populus et reges in iniquitate sua pariter cor-
cum, id est, cisternam, et praesenti sensui convenire ruant, sive inflrmentur, ut qui fortes erant in sce-
quod ha;:retici Ibderint lacum, et inciderint in fo- lere, inflrrai ad Dominum redire cogantur. Et hoc
veara quam fecerunt {Ps. lvi). non solum eveniet Ephraim, id
Israeli et est, decem
(Vers. 3, 4.) Et eijo eruditor omnium eorum, el ego tribubus et regibus earum, ut ducantur in captivi-

scio hphraim, el Israel non est absconditus a me tatem sed etiam Judas, id est, duai tribus quaa re-
;

quia nunc fornicatusest Ephraim, contaminatus est gnabant in Jerusalem, sequentur vestigia captivo-
Israel non dabunt cogilaliones suas, ut revertantur
: rura, ut quorum imitantur scelera, imitentur et poe-
ad Deum suum, (luiaspirilus lornicationum in mcdio nam.Ihcretici matrera habent iniquitatissua; super-
eorum, el Dominum non cognnvcrunl. L,\X Ego : biani,dum semperaltiora scire se jactitant, et in Ec-
enini magisler vester : ego cognovi Ejihraim, et Israel clesiae contumeliam debacchantur. Sed inflrmabitur

non recessit a me, qum n%nc fornicatus est Ephraim, arrogantia eorum et populus ac magistri pariter
commaculatus est Israel : non dederunt cogilationeg corruent Judas quoque qui videtur esse in domo
:

suas ul Tcverterenlur ad Bominum Deum tuum, quia Dei, et in Ecclesia, non mente 50 sed corpore
spiritus jornicationis est in eis Dominum antem non
: commoratur : et eamdem habet ciim hffircticis in
cognoverunt. O sacerdotes et reges, qui meura popu- n errore sententiam ; frustra nomen ecclesiasticum
lum decepistis ; et tu, popule, qui deceptus es, tam pepromittit, quia et ipse cum ha;relicis puniendus
graviter deliquistis, utnon solum occideritis victi- est. IManifesta transeurrimus, ut in obscurioribus
mos, sed et in profundum eas miseritis inferni no- : 'mmoremur.
lite arbitrari magnitudine sceleris vos a me penitus (Vers. f>, 7.) In gregibus suis et in arnientis suis
recessisse. Ego sum magister vester, immo erudi- vadent ad quaercndum Dominum, et non invenient :
tor, qui emendare cupiam, non punire et salvare, ; ablattis est ah eis : in Domino [Vulg. Dominum] prx-
non perdere. Ego, inquit, scio Ephraim, id est, Je- varicati sunl, quia filios alicnos genuerunt, nunc devo-
roboam, a quo seductus est populus, et omnes re- rahit eos niensis cum partibus suis. LXX Cum : ovibus
ges qui eura et dignitale et scelere sunt secuti, et et vitulis ibunt et{a)qu»rent Dominum.et non iniement
Israel non est absconditus a me, id est, decera tri- eum, declinavit ab illis, quia Dominum reliquerunl ;

(a) Mss. Palatini, ut quasrant, perinde atque in Graecotou ex^Tjr^iai.

 ::: :

859 S. EUSEBII HIERONYMI 860

quia filios (ttienos genucrunt sihi, nune devorahit eos A cum ulique rubigo, id est, Ip^jnl^r, hasil 51 (S^inn)

rubigo, et cleros eorum. Non solum Israel et Epliraim appelletur, utipsi quoquedixeruntinPropheta Joel;
ibunt cum gregibus et armentis ad Dominum requi- Reliquias bruchi eomedet rubigo {Joel. i, 4), id est,
rendum , sed etiam Judas,de quo supra scriplum est HAsiL. Mensis autem hodes (i2in) dicitur : denique
Ruet etiam Judas cuni cis, hoc habentes omnes certa- Aquiia neomenias, id est, Kalendas interpretatus
men, ut quem prffivaricationibus offcnderant, hostiis est : Symmachus ot Theodotion nicnsem; et est sen-

placare nitantur ; et non invenient quem requirunt, sus, per singulos menses hostis adveniet, et cuncta

quia a recedentibus etipse discessit.Pra^sertim cum Legamus Regum et Paralipomenon libros,

vastabit.

6t alibi loquatur Numquid manducaho carnes taui-o-

:
inveniemus sub rege Phasee, qui regnabat decem
et

runi aut sanguinem hircorum bibam ? Et iterum Non Iribubus, venisse Teglathphalasar regem Assyrio-
:

accipinm dc domo lua vitulos, neriiie de grcgtbus tuis rum, et magnam partem popuIiSamariae inAssyrios
hircos [Ps. xux, 13, et ix). Et in Isaia Holocausta transtuhsBe, quo tempore apud Grascos secundus
:

arielum, et adipem agnorum, et sanguinem hircornm annus primas Olympiadis fuit et apud Latinos (nec ;

atque taurorum nolo [Isai. i, 11). Prevaricati sunt dum Roma condita) Alba; vicesimo anno Amulius
enim in Domino; quia fornicantes cum idolis, non imperabat, quem postea Romulus regno pepulit.
Deo filios genuerunt, sed d.Tmonibus. Alii pu- „ Htereticisuspicanturquod in sacrificiorum 52 mul-
tant hoc significari quod in Esdra multo post titudine placent Deum et ecelesiastici, quod (n) fa- ;

(I Esdrx x) tempore dicitur, quando uxores alie- ciendoeIeemosynas,redimantpeccata,in quibus per-

nigenas assumpserunt, creantes ex eis liberos, manent : cum omne sacrificium prsterita scelera

et postea repudiare compulsi sunt. Sed hic me- deleat.non pro3sentia; ideo noninveniunt Dominum,
lius est alienos filios accipere, qui in idolorum qui auferlur a talibus, et procul recedit. Isti vere
errore generati sunt, sive quos duoentes per ignem, [Al. vero] prffivaricati sunt in Deum, et alienos filios

idolis consecrarunt. Quia igitur hoc fecerunt, non non Christo, sed diabolo procrearunt ideo omni :

multo post tempore, non annorum spatiis iiitini- tempore maledicta suni opera eoruni, et cuncta quse
tis, et ut solitus eram prius, longe post futura
faciunt, cruenti coloris rubigo populatur, quia san-

prsdicere; sed nunc et in praesenliarum adve- guini et interfectioni proxima sunt. Rubigo autem
niet Assyrius, alque Chaldaeus, et devorabunt eos proprie descendere dicitur in rore nocturnij, ac lac-

cum partibus, sive cleris suis, id est c\im possessio- tantia in spicis frumenta maculare colore minii,
nibus quas in divisione terrae ad mensuram funiculi velsinopidis,etcongruejuxta avayojYV vastatcleros
susceperunt. Pro eo quod nos diximus, devorabit haereticorum, de quibus dicilur Cleri eoruni non :

eos mensis, Septuaginta rubiginem transtulerunt

proderunt eis {Jerem. xii, 13, secundum LXX).

(a) Idem mss., quod eleemosynis rcdimant, etc.

LIBER SECUNDUS.
51_52 Qui sspe navigat, aliquando patitur C asse rant,quod arripuimus opus,quod nullusantenos
tempestatem qui viam frequenter ingreditur, aut
:
Latinorum tontare ausus est. Quidam in eo se diser-
sustinet latronum impetus, aulcerte metuit, omni- tos arbitrantur ot doctos, si alieno operi detrabant,

tam gloria quam obtrectatio. secundis et non quid ipsi possint, sed quid nos non possimus
que in arte,
adversisqueventisoritur,dumautamici plusmerito dijudicent. Tu autem, Pammachi, qui nos facere

laudant, aut inimici plusjusto detrahunt :

rarumque pra3oepisti hoc, necesse est ut fautor sis imperii

invenias qui in utramque partem non favore, aut 53—54 tui f.l/. imperio tuo], et (6) Amafionos ac
odio, sed rerum ffiquitate ducatur. Quod mihi in Rabirios nostri temporis, qui de Grascis bonis, La-
Scripturarum explanatione sudanti accidore [Al. tina faciunt non bona
homines eioquentissimos,
; et

accidissel video. Alii enim quasi parva contemmunt, ipsi elingues transferunt,Evangelico calces pede

etquidquid dixerimus,(rt) contracta nare despiciunt hydramque [Al. viperamque] et scorpiura juxta
aliiodionominisnostri, non res, sed personas con- fabulas poetarum, aduras cauterio, solea conteras ;

siderant: magisque aliorum silentium, quam nos- et Scylleos canes ac mortifera carmina sirenarum

trum studium probant. Sunt qui audacter nos facere surda aure pertranseas : ut pariter audire et nosse

(a^ProduobusverbiSjCO^ffroctojmrc^quKexnostris dum Victorius conjecerat, quod Amasis maximus

mss.rectoidexigentesensu.substituimus, hactenus
obtinuit in vulgalis libris contreclarc, quod verbum
hic nihil erat, satisque manifesto apparebat pro
duobus,«)«/raf/rt)inre,scriptura3compcndiopositum.
(ft)Sic.-l»ia/i(nVijrestituim\isadhislori.e veritatem,
noslrorumque mss. fidem. Vitiose antea obtinebat
quidam prsdo apud Herodotum, lib. i, fuerit. At de
Amafinio. ac Rabirio non semel Cicero cujus testi-
moniaHieronymus alludit. VideAcademicar.Quaest.
iib. 1, n. 2, et Tusculanar. lib. iv, n. 3, in eumque
notas Lambini, Gruteri, aliorumque. Notum prffite-
rea ex Terentii prologo in Andr. sumptum illud :

Amasinios, pro quo Amasios minus recte substituen- De Graecis bonis, Latiua faciunt non bona.
861 COMMENTAlilORUM IN OSER LIB. II. GAP. V. 862

valeamus quid vaticinetur Osee prophcta, in cujus A liaud procul in tribu Ephraim, hffic urbs eondita
explanationem secundum diotabimus [/li.dictamus] est.Idcircoautem dico atque praicipio Ciangite :

librum. Cumque tuo la3teradininiculo etin prima : buccina in Ciabaa, et tuba in Rama, et ululate in
urbe lerrarum, primum et nobilitate et religionc 55 liclhaven quia domus regia Ephraim, sive
:

habere me gaudeam delensorcm: tamen magis op- ipse Ephraim, hoc est imperium Israel, jam in de-
taremillud mihicontingcre,quodTilusLiviusscribit solatione erit ; et instat vicina captivitas. In die.
deCatone, cujusgloria! neque profuit quispiamlau- correptionisatqne supplicii decem tribuum Israel,
dando, nec vituperando (a) nocuit cum utrumque : ostendi meafidelia verba, qu,e per prophetas com-
summis praidili fecerint ingoniis. bignificat autem minatus sum ut quod sermone pr;edi.xerani,oporc
:

M. Ciceronem el G. Gii?sareni : quoriim alter luudes, comprobarem.Ouidam Bethaven juxta Septuaginta

alter vituperationes supradicti scripsil viri. Dum qui di.xcrunt domus lov, cioUalein sulis, inlerpretati
enim vivimus,et in vase fragili continemur,videntur sunt et solem justitiae Christum dicentes, urbem
:

amicorum prodesse studia, et nocerc asmulorum illius Ecclesiam esse voluerunt. Quod mihi displi-

opprobria. Postquam autem revcrsa fuerit lerra in cet neque enim domus idoli, quam Aquila inter-
:

terram suam, et tam nos qui scribimus,quam eos pretatus e,s\,,domum inutilem, ivi\itx tropologiam ad
qui de uobis judicant, pallida mois subtraxcrit, et ., Ecclesiam referri potcst. Scd hoc dicamus, qu od
alia venerit generatio, primisque cadentibus foliis HKretioi qui in Galjaa et Rama,e.\cclsam sibi scien-
virens sylva succreverit, tunc sinenominum digni- tiam polliccntur.jubcantur ululare [.1/. jubilare] in
tate, sola judicantur ingenia ; nec considerat qui domo idoli ;etnon sint ante faciem Benjamin, qui
lecturus est, cujus ;sed quale quod lecturus cst sit interpretatur./i/»« dexterx : sed posttergum ejus,
sive ille episcopus,sivo sit laicus,imperator et domi- ubi oculos non habet. Omnis enim Ephraim jactan-
nus, niiles et servus aut purpura et sericio, aut
;
tia,quK intcrpretatur uberias, brcvi in desolatione
vilissimo pannojaceat non honoruni [.I/. bonorum] : erit, etcum judicii, inquit, dies et tempus corrc-
diversitate,sed operum merilo judicabitur. ptionis advcnerit, verba mea non esse inaniarebus
ostendam. Pro eo quod nos translulimus post ter-
(Vers. 8, 9.) Clangitc bucciiia in Gubaa, lurha in gttm tuitm lienjamin, Septuaginta verterunt, mente
Rama : uiulalc in Belhnvca post terguintimm Ilcn- niottts csl Benjamin .aemperl-Aijxcnt.'!, id est, menlis

jamin Ep/iraim
: in desolatione erit in die corre- excessum. Bonjamin, viro ecclesiastico coaptantes.
titionis, in tribubus Israel ostcndi jidem. LXX : Unde et in sexagesimo septimo psalmo (y. 28) di-
Clangitc luba super colles, snnate siiper c.vcclsa, citur : IbiBenjaminadolescentulus hi mentis c.vcessu.
prxdicate indomo wv ; menfc excidit Benjamin. Et in benedictionibus Jacob sub persona Benja-
Ephraimin desolulioiK! faclitscst in dicbus corre- C min,de qua ribu Paulus apostolus fuit, scriptum
ptionis,iii ti ibubiis Isracl ostcndi fiddiii. Ephraiin et legimus Bcnjamin lupus rapax nnane comcdet prx- :

Israel et Juda menses singuli sive rubigo cum suis dametadvespcramdahit escarn (Gen. xlix, 27). Qui
partibus devorabunt. Quamobrem prscipio vobis enim in principio persequebatur Ecclesiam, postea
qui auditis, ut non voce sublimi, sed clara buccina in toto orbe Evangelii credentibus alimenta largitus
concrepelis : tlaro enim auditu opus cst, ut omnes est. Unde et Saul qui de tribu Benjamin fuit, in
audiant qui in circuitu sunt. Ctangilc buccina in mentis excessu, tota die usquoad vesperum vatici-
Gabaa, cujus elymologiam in rotles Septuaginta natusest inter prophotarum chorum {I Reg. x).
transtulerunt et tttba in Rama,quse interpretalur
: (Vers. 10.) Faclisunt princi/jes Juda guasi assu-
eajceisa : autemduas suntin tribu Benjamin, vi-
istae mentcs tcrminum ; super eos effundam qitasi aquam
cinae sibi mutuo civitates, id est, Gabaa, in qua na- iram meain. LXX Facti sunt principcs Juda
:

tus est Saul ; et Rama, quaj est juxta Gabaa, in quasi transferentes terminos : super eos elfundam
septimo lapide a Jerosolymis sita ; et quam rex sicut aquatn inipctum mcum. Ductis Ephraim et
Israeloccupare conatusest, ut exitum ot introitum Israel in captivitatem, et redacta terra eorum
clauderet tribui Judse. In Gabaa itaque etin Rama in solitudinem, principes Juda qui flere debue-
clara buccina et tuba personate quorum buccina ; q rant, et suum populum cohortari ut recederent
pastoralis est, et cornu recurvo efficitnr: unde Rt ab idololatria, ne et ipsi similia sustinerent, ccepe-
proprie Hebraico sopHAn (islu), Graece y.£paTtvr, ap- runt gauderc alque Istari, quod pateret sibi terra
pellatur. Tuba autem de ;ere efllcitur. vol argento. eorum ad possidendum latius et facti sunt 56 :

qua|qu;e] solomnitatibus concrepabant

in bellis et quasiassunientos terminos Isruel.transeuntes fines
lAl. concrepat]. Super Bethaven, qu.-e quondamvo- suos et in locis quondam oorum regnum suum et
;

cabatur Bethel, et est in tribu Ephraim, inquavi- po&sessionem dilatarecupicntes. Quamobrem dicit
tulus aureus erat, non clangore et sonitu, scd Dominus: El super ipsos principes Juda venient
ululatu opus est : quia vicina captivitas est. babylonii ; et ila cos quasi aqu;e impotus occupa-
Et pulchre dixit quod Bethaven post terguni sit biint:non suis viribiis, scd indignatione mea. Di-
Benjamin : ubi cnim Iribus finitur Benjamin, citquuquc et ad principes Juda, hoc est Ecclesiaj.

(a) Addunt deauo impressi libri, quisqtiam, quod ms. ignorant.

 ::

863 S. EUSEBII fllERONYMI 861

qiiud non debeant exsultare et haBreticoniiii pn- ; A im- silii calumniam pati, et in se fractam essejudi-
ditionem siiam salutem ffistimare sed potiusplan- : cii veritatera.(a)Taliter vastatur Israel et omnes la- ;

gere, quod iiii perierint. Unde et apostolus Paulus borcs ejus Assyrio vincente populantur Deumque :

docet ecclesiasticos viros, ne glorientur super fra- perdidit {Ai. perdit) praesule.n,et idcirco fractus ju-
ctione Judaicorum ramorum,sed potius timeant ne dicio esl quia secutus est idola.
;

et ipsi frangantur (/iorn.xi). Et in alioloco: Quis, ait, (Vers. 12). Et ego qunsi linea Epliraim. et ijuasi
scandaUiatui\ct cqonon uror {II Cor. ii. 29) ? Alioquin putredo c/omui .luda. LXX : Et ego quasi conturhatio
super talcs principos qui in aliorum misoriisglorian- liphruim, ct quasi stimtihis domui luda. as lingua
tur, ct idcirco se slare putant, si alii corruant, pf- IJebraica (cv) tinca dicitur : recob (api) putrcdo
fundet Dominus quasi aquam iram suam. Pro ira c< crtriM , quorum alterum vestes, alterum ligna
Septuaginta 'ipriii-x id estjmpetum transtulerunt ; ot consumit :pro quibus LXX zcip^yr,'/, id est, tumul-
puta:it quidam pro benedictione accipiendum.juxta tum, vel coiUurbationem. ct stimulum transtule-
illud quod legimus: Flnminis impetus Lvti/icat
alibi runt. Et notandumquodtineareferatur adEphraim,
civiliitem Dci {Ps. xlv, 4). Sed rectius (ut onines et putrcdo ad domuni Juda. Quomodo igitur tinea
pra3ter Septuaginta transtulerunt) ira accipienda vcstimenta consumit, et putredo vel caries ligna
est: praisertim cum nomen
eliusionis et [nomini] utramque
p quod... longo tempore ita Deus et de
;
iree
— conveniat, dicente propheta
« ..^„:„t _i__jr^_-.
j; a„
ad Dominum: Ff
1. r^.. -D
cem tribubus,et
,
fit :

postea tribubus duabus longo tem-

funde supcr cosiram tuam,et furor irxtux compre- pore dans locum provocans ad
poenitentic-e, et eos
hendat eos {l's. lxviii, 25). Transferunt principes salutem, thesaurizantes iram in die irae ,quasi
sibi
Juda terrainosquosposueruntpatreseorura.quando tineaefricituretputredo,non quod Deus tinea sit vel
immutant mendacio veritatem et aliud praedicant ; putredo,aut conturlpatio vel stimulus,sed quod su-
quam ab apostolis acceperunt. stinentibus poenas haec universa videatur. Primus
(Vers. 1 1 .)Cahm niam paliens cst Fphraim.fraclus igilur consumptus est Ephraim et Israel, deinde se-
judicio, quoniaw sordcm. LXX :
ccepil aiure post cuta est etdomus Juda non ipse Juda, sed domus
:

OppressitEphraimadvcrsariumsuum.conculcacitju- ejus alioquin reservabatur de genere Juda cui re-

;

dicium, quia civpit abirc post vana. Si impius est positum fuit Et ipseerat exspectatio gentium. Pu-
:

Ephraim,et propter impietatora suam erit in deso- nitisautem haereticis,qui58intelliguntur Ephraim,

lationera, quomodo nunc dicitur calumniam pa- : etiara Judas, scilicet bi qui cura Ecclesia perma-
licnsEphraim frartusjudiciol qui enim calumniam nent, ct ha?.reticorum vel erroribus vel vitiis conti-
patitur, et frangitur, judiciuraejus inique opprimi- nentur, simili sententiaj subjacebunt.
tur, raaxime cum causa justa ponatur, quare sit (Vers. 13.) Et vidit Ephraim tanguoixm sumn et
traditus captivitati. Sequitur enim ; c/uoniam coepit ^ ludas vinculum suum, et abiit Fphraim ad /4ssur
abirc post sordem, hoc est, post idola qufe sordibus el misitad regem ultorem,et ipse nonpoterit sanare
comparantur. Quod ergo dicit, hoc est opprimitur : vos : a vobis vinculum. LXX ; Et
nec solvere poterit
Ephraim ab Assyriis,primum a Phul, deinde a Te- indit Ephraim inftrmitatem suam, et J udas dotorein
glatphalasar IV licg. xv),postea a Salraanasar: non suum, ct abiit Ephraim ad .issyrios.el misit—. lega-
quod illi justi luerint, qui eura oppresserunt, et tos ad rcgem Jarib, et ipse nonpotuitlAl. poteril)
:

idcirco traditus eis, sit : sed
fuerunt populus meus, me eos descrente tra-
duntur ad pocnas, et in hoc videtur esse calurania,
57 non Den [Al. a Deo], qui justara infert sen-
quod qui quondam liberare vos, nec cessare faciel a vobisdolorem.Le-
gatos non habetur in Hebraeo. Et ubi Septuaginta
posuerunt Jarib, nos juxta Symmachum, ultorcm
vertimus nam Aquila et Theodotionjurficcm inter-
:

tentiam : sed his qui toriiienta sustineut, dum pe- pretati sunt. Quod autemjARis (3T) ultorem signi-
joribus se adversariis conccduntur.Hedditque cau- ficeteijudicem, nomenGedeonisostendit(7«rf!C.. v ),
sam Dominus, idcirco eos in hac parte calumniam quem cum cultores Baal expeterent ad suppliciura,
sustinere, et tradi pejoribus,et erga illos judicium co quod lucum Baal arasque everlisset, rospondit
non servari : quia coepit Ephraim,id est, Joroboam pater, vlciscalur se Baal, autjudicet eum Baal, et
abire post idola, etDeum derelinquere : ipse onim j) appoUatusest, inquit, Jerobaal, id est,idciscatur se
aureos fabricatus estvitulos.SecundumSeptuaginta Baa/. Intelligens itaqueEphraiminfirmitatem suam,
intcrprolationera, opprcssit Ephraim, id est, Jero- et Judas vinculum suum, quo cum decem tribubus
boam adversarium suum Roboam, id est, tribuin peccato fuerat colligatus, non a Deo qui solvere po-
Juda et in eo opprcssit quia deserta Jerusa- :
torat, sed a rege Assyriorum qu*sivit auxilium.Le-
lem et templo, yEgyptiarum sordium simulacra gimus,quod sub rege Manahen, qui decem tribubus
sectatus sit. De hffiereticis manifestus est sensus : pra-.fuit (IV Ilcg. xv). Israel Assyriis dona transmi-
quod falsis sophismatibus suiset arte dialectica sm- serit et Judas sub rege Achaz, prfesidium flagitarit
;

pe opprimantcoclesiasticos: sed cum hoc feccrint Teglathphalasar regis Assyriorum, qui eos adver-
non munditiam ver<e fidei, sed sordes sequuntur sante Deo liberare non potucrunt, nec captivitatis
mendacii, qui traditi diaboloet angelisejus, viden- vinculum solvere. Possumus vinculum, pro quo in

(.a)^osinms3..,^literprolaliter, rectius ut videtur habent.

 865 COMMENTARIORUM IN OSEE LIB. II. CAP. VI. 8(16

Hebrooascriptuaiest {a)MEzun{i1JD),ot Aquila inter- A. doucc dcfjcitttis, el quxraiis facicm meam. L\X : Et
pretatus est zTtlotaii sive (juvSEtrjjiov, id est, colliga- ego rapiam, et 60 vadam et tollam, et non erit qui
tinncm sive coiijurationem, et ad illud tempus re- eruat : ibo ct revcrtar in locum meum donec dispereanl
ferre.quando Rasin et Phasee filius Rome]i;c multa et quxrant faciem meam. Quasritur si capiente, et
detribuJudaliominummilliavastaverunt {Ibid.xwi), tollenle, et tenente Deo,nulIus de manibus ejus po-

quod frustra Judas adversus reges duos non Dei, quod scriptum est Nemo
test eripero, justa illud :

sed Assyriorum auxilium flagitarit. Quidam juxta mei {Joann.x, 29) quo-
polest rapcre de manii Patris
"T^jjropologiam Ehraim et Judam, ad ha;reticos et modoJudas de raanu Dei proditione sitraptus?Ad
ad viros ecclesiasticos referunt, eo quod et illi et quod breviter respondebimus, nullum posse rapere
Judas peccatorum vinculiscolligati.juxtaillud quod de manu Dei posse autem eum, qui lenetur, pro-
:

scriptum est Fuuihus peccatorum suorum uiiu.sijuis-

: pria volunlate de manu Dei excidere. Quodque se-

que constringitur (Prov. v, 22). miserint ad Assur quitur : Vadcns revcrtar ad locum m(?Mm, locum Dei,
et ad regem ultorem,id est, diabolum de quo legi- magnilicentiam et majestatem ejus debemus acci-
mus Ut destruas 59 inimicum et ullorem {Ps.
: pere : ut nequaquam pro dispensatione descendat
VIII. 3). Etquia non verum vel auxiliatorem vel ad homines,irascatur,misereatur, obliviscatur, fiat

judicem deprecati sunt idcirco permanere eos fe- „

; quasi panther, vertatur in leonem, mutelur in be-
cit in dolore languoris et vinculis delictorum. Legi stias : sed res spernat humanas, et permittat eos
in cujusdam commentariis regem Jarib, Chri- quos antea protegebat hostibus subjacere, ut tabe-
stum interpretari. Et quia sequitur Ipse non po- : scant, et deficiant, et intereant, et postea quaerant
terit sanare vos, hoc argumento usus est,quod hae- faciem Domini, et dicant : Illumina faciem tuum
reticos vel ecclesiasticos peccatores Christus sanare et satvi einmus {Ps. lxxix, i.) Et : Ostende nohis,Do-
non possit tempore judicii,ubi nulla est miseri-
in mine, misericordiam luam,et salulare tuumda nobis
cordia, juxta illud quod scriptum est In inferno : {Ps. Lxxxiv, 8). Hffireticis quoque et Ecclesiae negli-
autem quis confilehitur tibi (Ps. vi) V Et quod sanare genti.Deus inpantherem vertitur et leonem; ettollet
vel liberare non possit, nequaquam sua imbecilli- ab his praedam quam Ecclsei3eanterapuerunt:ut ca-
tate, sed eorum merito,qui sero auxilium postula- pti salventur qui liberi perierant; etnequaquam ha-
rint. Quomodo et Dominus dicitur signa in patria bitabitinconeiliabulisperversorum,sedreverteturad
sua fecere non potuisse et causa cur non potue- : locum suum.de quo dicit Ego in Patre, et Pater :

rit, expomt quia,\nqu\l,non. crcdcbant in eum. IIkc

: in me {Joan. xix, 1) et eos spernet atque despiciet,
ille diserit nos in malam partem regem interprete-
: donec deficiant in impietate,et quaerant eum per pce-
mur ultorem. Pro eo quod nos exposuimus kirih nitentiam a quo fuerant derelicti. Alii locum Dei
id BstjUltorem :alii male legunt jarim perMEM litte- C ccelum putant quo offensus Deus ab his qui in ;

ram, quod transfertur in sijlvas unde CAnuiH terra habitant revertatur,et eos faciet disperire.qui
:

JARiM, interpretatur villa sylvarum. clementissimum Dominum magnitudine peccato-

{Vers. 14.) Quoniam ego quasi lexna (V. lexna) rum in ferarum silii rabiem converterunt.
Ephraim, el quasi calulus leonis domui Juda. LX.X (Cap. VI. Vers. 12.) In trihulatione sua mane
: — ,

Quia ego sum quasi pantlier Ephraim, el quasi leo in consurgent ad me : venite et revertamur ad Dominum,
domo Juda. IUis euntibus ad Assur, et miltentibus quia ipsb cepit,el sanahit nos: percutiel et eurabit nos;
ad regem vindicem.vel ultorem, qui eos sanarenon vivificabitnos post duns dies,et in die terlio suscitahit
poterit; nec solvere vinculum colligatum, ostendam et vivemus in conspcctu tjus sciemus sequemurque, :

quod me adversante omne hominum auxilium va- ut cognoscainus Dominum. LXX In trihulatione sua :

num sit ero eniin quasi iecena Ephraim, et quasi tnane vigilabunt ad nie, dicentes : eamus et reverla-
:

catulus leonis domui Juda.Pro leaBna,quod Hebraice mus, ad Dominum, Demnostrum qui, ipse verbera- :

dicitur(i)soHEL(Snu),Septuaginta interpretati sunt bit, et sanahit nos : percutiet, et curabil nos : sanos
pantlierem, qu« Graece similiter dicitur et Latine, nos facict post dies diios : in tcrtio resurgemus et
et tam nomen bestis quam omnis bestia accipi po- 61 vivemus coram eo,el sciemus, et persequemur, ul
test ut quidquid sievum in bestiis est, hoc in Dei
:
n cognoscamus Dominum. Ideo Deus tradidit Ephraim
indignatione cognoscas.Nihil panthere velocius,ni- et Judam captivitati,et nullus est,quide manu ejus
hil leone fortius in panthere velox per Assyrios
: possit eripere,el revertetur ad locum suum doneo
(c)regni Samaria; significaturinteritus ;et in leone deficiant.et qu^rant faciem eju8,ut quem propitium
fortissimum contra Jerusslem et Judam aiiquanto prnsscntcmque non senserant, iratum et absentem
post tempore regnum ostenditur Chaldccorum. Et requirant, et in tribulatione sua, orto eis lumine
quia leoenam sive pantherem, et leoaem se esse di- pocnitentiae, mane consurgant ad eum, juxta illud
xerat, metaphoram servat, et dicit : quod in Isaia legimus : In tribulatione Domini recor- ,

(Vers. i5.) Ego ego eapiam et vadam, et tollam et datus sum {Isa. xxvi, sec. L.X.X;. Et in primo gra-
non est quieruat : vadens revertar ad locum mcum duum psaImo:.-l(i Dominum cumtrihularer clamavi.

{a) lidem mss. mezor legunt. (c) Quod restituimus Satnarise nonien ex mss,
(b) Nostri inss. codices sohol. editisque libria, Martianaeua expunxerat,
867 S. EUSEBII HIERONYMI 868

et cxaudivUme{Ps. cxiv, i). Cumquc ad noiniiuuu A. iliiii .ocitatem.Etpulchre, prxparalus est, in-
mano siirrexerint,quid loquentur? Ve»!(e el reverla- quit,6'f//'iiii».s quojuxta tropologiam in octa-
ejus.T)e

Miir ad Domiiimn. }ion sunt propria salute contenti, vo deciino psalmo legimus Et ipse tamquam sponsus :

sed so inuluo provocanl,ut reverlantur ad Dominum cgrcdilur dc thalanio suo {Ps.xwu. 5). Qui non so-
quem reliquerant, quem propter peccata deseruo- lum mane vocatur, et aurora,et diluculum : sed ve-
raut, a quo fuerant derelicti. Quia ipse cepit, el sa- niet nobis quasi imber tcmporaneus el serotinus
iiabit nos : qui supra dixerat : Ego ego capiain («) et tcrra:.Nos Christura [Al. Christi] recipimus tempo-
vadain, porculiet,et eurabit nos. Pro eu quod dixi- raneuni,quandofldei in nobis jactasunt fundaraenta
mus, funi/;!/, omnes similitcr transtulerunl,|ji.ott.)Ti'. ot suscipieraus eura imbrem serotinum, quando
proprieautem ;j.o-:aappellantur/()i/eo/aqu.'ninserun- matui'is sogetibus, fruges capiomus feternas, et in
tur [.1/. inferunturj vulneribus, ut putridas carnes dorainica horrea recondemur. Ergo Judsei,qui tem-
comedant, et extrahantpurulentias:artisquemedi- poraneas pluvias non receperunt, et absque pluviis
corum est grandia vulnera longo sanare tempore, jecere semen, segetum fructus in ultimo tem-
per dolorem reddere sanitatem. Percutit ergo
(6) et pore non recipient. Hajc est pluviade qua Dominus
Dominus,et curat nos quia quem diligit Dominus
: pollicetur dicens Daho vobis pluviain tcmporaneam
:

corripitjOt castigat omnem filium quem reoipit(/7f'/). T. ct scrolinam (Dcul. xi, 14). Juata allegoriam, datur

xii) : non solum curat, sed vivificat post dies duos 63 pluvia temporanea, quando ex parte cognosoi-
et die tertio resurgens ab inferis, omne hominum mus datur pluvia serotina, quando venit quod
;

secum suscitat genus. Cumque percussos curaverit, perfectum est. Seraperque Dominusmane surgcnti-
et curatos vivificaverit, et vivificatns suscitaverit, bus paratus est,qui possunt dicere. Consurgam di-
tunc vivemus in conspectu ejus, qui, illo absente, luculo {Ps.hM, i). Et Deus, Dcus mcus, ad le de luce
:

mortui jacebamus.Vivemus [.-1/. viventes] autem in vigilo. Sitivit in le anima mea {Ps. lxii).

conspectu ejus sciemus eum,etomni studio secta-

: (Vers. 4, 5.) Quid faciam tibi, Epliraim ? quid
bimur.ut cognoscamus Dominum,quo tertia diere- faciain tibi,Juda?miserieordia vestra,quasi nubes ma-
surgente,resurroximus. His sermonibus explicatur tulina, et quasi ros mane pertransiens : propter hoc
illud quod SKpejam admonuimus,et Israolem et Ju- ilolavi in prophelis.et occidi eos in vcrbis oris mei, et

dam id est,decem et duas tribus, tunc unum habi- judiria lua quasi iiu- egredicntur. LXX : Quid faciam
turas esse paslorem, et rogem David, cum credide- tibi,Ephraim:' qnid faciam tibi, Juda misericordia '!

rint in Dominum
resurgentem frustraque Judasi : autcm vestra -juasi nubes maiutina,etquasi ros maae
miileannorumsibisomniapollicenturcumsalusuni- pertransiens : propterea succidi p7ophetas vestros, oe-
versorum die repromissasit,©^quiaDominus
tertio cidi eos in verbis [Al. verbo] oris mei, et judicium

ab inferis resurrcxit. Ilebr.-oi diem seoundum in ad- C luum quasi lu.t cgrclictur. Quando dicit Quid faciam .•

ventu Christi sui interpretatur, et diem tertum in lilii,Epliruim'l quid lacium tibi,Juda ps.Tenl\s in per- '.'

judicio, quando salvandi sunt. Quod ut conceda- ditos filios monstrat affectum, Juxta illud quod in
mus, respondeant nobis, quae sit dies prima, hoc Isaia legimus; Quid est quod ullra debui facere vine^
est primus Salvatoris adventus. Et cum respon- mcie el non teci ei {Isa, v,4) ? Et in Mich.-ea Popule :

dere non potuerint, inferamus primum diem esse mcus, quid teci tibi, aul quid molestus fui tihi 1 Re-
juxta quod ipsi volunt, in humililate Salvatoris spondc mihi; quia cduxi te de terra /Egypti,dedomo
adventum, secundum in gloria, tertium in habitu scrvicntium libcravi tc, et misi ante faciem tuam
judicantis.Qui autem secundura tertiumque susci- Moijsen, et Aaron,et Mariam {Mich. vi, 2,4), Quid
piunt.primum se perdidisse testantur quia secun- : igitur faciam tibi^Ephraim, quid faciam tibi, Juda?
dus et tertius sine primo non potest appellari. misericordiavestra,qua vobis semper misertus sum
(Vers. 3.)Qiiasi dilaculum prxparalus estcgressus quasi nubes matutina pertransiit,et quasi ros mane
ejuSyCi venict quasi imber nobis temporaneus clseroti- consurgens, qui orto sole, siccatur. Jam enim
nus terrx. LXX : Quasi mane paratum invenicmus captivitas prope est.jam vos cerno duci in Assyrios
eum,dt veniet nobis quasi pluvia lemporanea et seroti ot in Babylonios catenatos dolavi vos in prophe- :

nalerrse. Venite, inquit,et revertamurad Dominum, J) tis et verbis terribilibus comminatus sum,scalpel-

quia ipse qui cepit,et sanabit nos,percutiet et cura- lura, ignes et cauteria protuli, ut qui clementem
bit nos,et vivificabit nos,post dies duos, et die ter- contemnebatis, timeatis offensum, et occidi negli-
tio susoitabit nos ipse et non alius, ijuasi mane et gentes in verbis oris mei,ut ante peccalores verbo-
aurora paratus est nobis. De quo et vicesimi prirai rum terrore punirera, quam captivttas imraineret.
psalrai tilulus est Pro assuniptione matutino
: li- : Et hffic universa feci,ut judicii, quo te judicaturus
cet in Hebr*.o scriptum sit Pro ccrvo matutino eo : : sum, veritas appareret, nullusque dubitaret vos
quod interfecta inorte,et tortuoso antiquoquc ser- juste quK patimini 1'uisse perpessos, Pro eo quod
pente cupiatad raontana conscendere, et ipse, te- est, dolavi in prcplietis, Sepluagiiita transtulerunt,
nebris dissiputis.oriturnobis soljustitiaj,utnostram .succidi prophetas vestros, ipsos pseudoprophetas oc-

(a) Voces,c/ (w/f»»,reticont mss. nostri tum sa- : nostris mss. et Victorio.
nabit, prc curabit, unus et alter pneferunt. ((•) Non est in Palatin. tuum : Gra>ci autera
[b) Martian. postErasm. et pro dolore,reaueniih\is pleriquecodd. |j.oj habent, id est, meum.
 COMMENTARIORUM IN OSEE LIB. II. CAP. VI. 870

cisos a Doraino intelligentes ut quicausa erroris

: A lacerent. Et ibi.hoo est.in paradiso, omnos |jr,i!va-

fuerant,prospera promiltentes, inlerfecli verlercn- me, in similitudinern pracvaiiculionis

ricati suiit in

tur in occasionem salutis. Et est sensus Ne C4 : Adam. Non enim mirum si quod in parente praeces-
diceretis, prophetis crodidimus etiam ipsos inter- sit, eliam in filiiscondemnetur.QuotidieUeuseteos
feci: ut omnis vobis peccandi tollerotur ocoasio.Le- qui cxtra Ecclesiam sunt,etqui peocant in Ecclosia
gimus InRegnum volumine(a) quarlringontos quin- commorantes.provooat ad piEnitentiam.ct dicitcis :

quaginta Prophetas Baalim interfectos sub Elia(lII Mi.ferirordinm i<olo,ct nun sacrificium, el scieniiam

Reg. XVII, ),et aliam innumerabilem multitudinem Dci ]ilus (luam liolocausla.WW vero olferunt panem
sub Jebu(IV Reg. x), qui subvertit domum Achab. sacrilegum,et dant eleemosynas,et sectari videntur
Haec cadem et ad haereticos, et ad verum [Al. vi- humilitatera:quaE ergo, si vere fiant.holocausta in-
rum]Judam,qui similia perpessures est, dicta sen- terprotor. Gum autem soientiam Dei reliquerint,
timus.quod provocet eos Dominus ad misericor- frustra,truncato capite ridei,CEBtera mcmbrahabere
diam,et reverti cupiat ad salutom. Sed illi delicias se jactant, pra;varicati sunt onim paotum Dei in
hujus saeculi et lefrigeria quasi nubem et rorem, Ecclesia,sicut Adam prEBvaricatus est in paradiso;et
qui cito transeat consectentur,quibus in Evangelio imitatores se antiqui parentis ostendunt,ut quomo-
dicitur: Stulte,hac nocle repetunt animam tuam n r» do ille de paradiso.sic et isti ejiciantur de Ecclesia.
aulcm paraslicuJHS erunl {Luc. xii. 20) ? Et
te:quic
dives purpuratus,qui antejanuas suasjacentem
ille (Vers.8.) Gataad civitas opcrantium idolum sup-
Lazarum contemnebat(Luf. xvi),omne quod fruitus planlata sanijuine,ei quasi fauces virorum lalronum
estjinstar nubis ac roris trausissecognovit. Semper (sive viri latrnnis)[c]\xlTum(\ue enim legi potest.L.X.K

autem prophetas haereticorum interficit Deus dum : Ibi contempsit me Galaad, civitas qux operatur vana,
seterna eis supplicia comminatur,et aufert de vera et conturbat aquam, et fortitudo tua viri piraix.Legi-
vita,et morti scelerum derelinquit. Nos autem nu- mus in Raraoth Galaad unctura csse in regera Jehu
bem diligamus illam,quae perpetua est, et qu;B a (IV Rcg. ix],qu\ sanguinem sanguini misouit,et Achab
mundi hujus ardore nos prolegit,cui sedens Domi- subvertitdomum,etantesoIisortumacervoscapitum
nusvenit in .Bgyptum,et omnia/Egyptiorum simu- filiorumojusjussitstatui in hac urbe trans Jorda-
;

lacra confregit.AmemusiIIumrorem,de quoMoyses nom in possessione tribus Gad,idolura consecratum

loquitur: Descendant sicut ros verba mea{Deut.xxxu, est :quae habitabatur a sacerdotibus, nam et ipsa
2). Et de quo Isaias dicit : Resurgent mortui, et re- fugilivorum civitas fuit.Quanto igitur celobrior et
suscitahuntur qui in scpulcris sunl: ros enim qui a le majorisauctoritatis,quiain partem sacerdotura fue-
esl, sanilas eorum est (Isai. xxvi, 19, sec. LXX) Sunt rat deIegata,tanto trans Jordanem habitanti Israel
qui prophetas interfectos sanctos C principiura idoloIatriae,et malorum omniura fuit,ut
vere [Al. viros]

a33timent,eo quod causa populi peccatoris etiam qui primi peccaverant,primiab Assyriis caperentur
prophetse occisi sint, et hostibus traditi. Et quoniam C6ipsa provinciaplena est latrocinio-
(Vers.6,7.) Quia misericordiam volui, ct non sa- rum,comparat eos latronibus.ut quomodo illi via-
crificium:et scientia Dei plus quam holocuiisia ; ipsi toribus,sic sacerdotes simplicitati populi insidiati
autem sicut Adam transgressi sunt paclum:ibi prccva- sunt.Porro secundum tropologiam,Ga/fmrf interpre-
ricati sunt in me. LXX: Quia misericordiam volo, et ;et contemuit Deum,
tatur iransmigratio testimonii
non sacrip£ium,scientiam Dei magis quam holocausta : dum testimonia Scripturarum ad perversadepravat
ipsi vero sunt sicut homo prxteriens leslamcnium. dogmata,et omnia opera illius vana sunt, contur-
[b) Quod sequitur in Septuaginta: Ibi conlempsit me batque Ecclesia'. aquas, et de purissimis fontibus
Galaad civilas,qu,v opcralur vana,ei reliqua,sequenti ccenosos et sordidos rivos facit, qui maculent potius
capitulo coaptanda sunt [.Al. aptandura est] nos quara mundent baptizatos. Omnisque fortitudohu-
quod proposuimus,disseramus : Dolavi eos in pro- jus urbis,quasi viri piratae est,dum imitaturdiabo-
phetis,occidi in verbis oris mei,gravia comminatus lum,quiin hujus sajculi mari,in quonaves pertran-
Fum,ut misererer po3nitentium,ut lapsis atque sur- seunt, insidiatur his qui ad portum pervenire
gentibus porrigerera manum. 65 Neque enira sa- n (.ontendunLDenique Syramachus manifestius inter-
crificiis delector et victimis,et holocaustorura mul- prelatus est.dicens :Et fauces lu,v quasi viri insidia-
titudine. Victima; mea; et holocausta,salus oredon» toris.Ue istiusraodi piratis in Job legimug : {d) /Vore
tiura, et conversio peccatorum est. Ipsi autem est dilatio piratis (Job XXV, 3, sec. hXX). Quamvia
imitati sunt Adam, ut quod ille in paradiso fecerat, enira in prajsenti sasculo se jactare videantur, et
pactura meum legemque prc-eteriens, isti in terra conturbare aquas,et operari vana.et exercere pira-

{a) Iidem_ rass. irecenlos proplietas dumtaxat. Ga/(irt(/,qua>huiccopulanda capitulo superiusS.ip-

{b) Amovimus
hinc vorba,//); enim contempsiime,
quaj frustra,et contra mss. lidem bis ponebantur,
cum statim post suoloco Hieronymus semel subdi-
derit.
(f)Contextum hunc ex rass.retiximus ad Iliorony-
mi proponentis mentem. Antea verba. Utrumque
enim legi po(es<,postponebantur ipsi,T(ov LX.X inter-
pretationi,cui et deerant verba. Ibi
se Pater docuerat.
((/) Notatum Victorio, teslimoniuraistud invcniri
apu(f LX.X in Job.cap.xxv,in hcEC verba, ij.t; yip-ni
uTioXaCoi oTt EO-ti TrapjXxjTt? TCStpaTai;. (Juo in loco
editio nostra \eg\l:Numqtiid cst numerus militumejus?
-apiAKJii; autsm dilationem signilicat.abEXxiivtre^-
here;SuidaB quoque j-spOsji? exponilur.
contempsil me
 871 S. EUSEBlI HlERONYMl 872
icam.tamen non RSt mora posnarum, qu<E cos ve- A id cst, Jerolioam de tribu Ephraim, et illo

ociter comprehenrlent. tbrnicantc, contaminatus Israel cst, populus vi-

(Vers. 9.) Particeps narerilotum in via inlerficien- delicet, Samariie, qui commune
magna est parte
lium penjentes de Sichem : quia scelus operati sunl. Israelis nomen obtinuit. Unde et ad Judam sermo
LXX : ^bsconderunt sacerdotes{a) viam Domini, inter- convertitur: Tu quoque Juda,pone messem tibi, et
fecerunt Sieima : quia iniquilalcm operati sunl.Sym- estsensus Nonte putes esse securum, quodlsrael
:

machus hunc locum ita interpretatus cst: Societas captivus abducitur:tu quoque proepara tibi segetes,
sucerdotum in viainterficicbant Sichem : Theodotion ut motantur;non inulto enim post lempore duce-
hoc modo, Absconderunl sacerdoles viiim, intcrficie- riscapitvusinBabylonem,et messionis tuae tempus
hanl in dorso :Aquila, Parlicipatto sacerdotum in via adveniet. Cumque teChaldffli 68 messuerint, con-
occidebant humeros : quorum cum intelligentiam vertam rursum captivitatem populi mei,et sub Cyro
juxtahistoriamquffireremus ab Hebrr60,ila nobisex rege Persarum, et Artaxerxe reducam populum
positum est Sacerdotes Bethel, immo fanatici Be-
: meum.Et nota quam signincan(er Judie captivitas,
thaven,temporibus Paschae et Pentecostes, et de Israel autem,
Sce- et regressio pariter prophetetur ;

nopegis, quando per Sichein, quse hodie Neapolis hoc est,de decem tribubus,et nunc tacitum est, et
appellatur.eundum erat Jerosolymam, ubi solum „ si quandoprosperumquid dicitur,inChristidilIerlur
licebatvictimas immolare,ponebantin itinere latro adventum.In domo autem hfereticorumquotidie vi-
nes.qui insidiarentur pergentibus,ut magis vitulos demus horrenda: Ibrnicantibus primum magistris,
aureosinDanet in Bethaven,quam in Jrrosolymiset et populo qui ab eis inducitur sordidato.Jud» quo-
in temploadorarentDeum.Quodautem d\c\l :Parlici- quf, hoc est, Ecclesire praecipitur, ut et ipseprop-
palio el societas saccrdolum,cor\iuTa.iionem eorum 67 ter peccata paret sibi messem,sive vindemiam,cum
significat,etinmalampartem consensum. Sinautem judicii tempus advenerit. Sed huic ignoscitur, et
legerimus, ut nos intcrpretati sumus : participes veniamDominus pollicetur.quiaquem diligitcorri-
sacerdotum,ad Galaad, inquit,referendum est, qus pit,et castigat omnem filium quem recipit (Heb.
operatur idolum : est et supplantata sanguine, xii), ut prohatum et purgatum condat in thesauros
quod sacerdotum impietatem secuta sit, et latroci- suos. Quidara hoc quod dicitur, Juda,incipe vinde-
niisvacet ac sanguini.Hoc illi dixerint Nos autem : miam tua7n,si\e,pone messem tibi, ad bonam par-
dicamus inlercludere hcereticosviam,ne de Sichem, tem referunt,ut punito tsrael, iste operum suorum
id est,de bonis operibus pergamus in Jerusalem, fructus recipiat Juxta illud quod scriptura est Qui :

id est, in Ecclesiam.lsti sunt quasi fauces virorum seminanl in tacrymis.in gaudio metent(Psal.cxx\,G).
latronum,et inlerhciunt eos, qui per hujus s.eculi Nobis suporior sensus magis placet.
viam ad veritatem pergere cupiunt. Sichem inter- C (Cap, VII.— Vers. 1.) Cwm .sanare veltem Israel
pretatur(6) oj|jio'.,id csi,liumeri: in humeris opus in- (c) i-evelata est iniquitas Epliraim,et malitia Samarix

telligimus, et omnes falsi sacerdotes abscondunl quia operati suut mendacium, et fur ingressus cst,
viam,et occidunt homines malis operibus, ne per- spolians latrunculus foris. (d) LXX sirailiter. Multa
veniant Jerusalem.Quod autem humerus opus si- Sffipelsrael idololatria; accepit vulnera, et maxime
gnifieet illud ostendit Da cor tuum in humerum
: illud quando in eromo vituli conflaverunt capuf,
tuum (Cenes. iv, 9, 15), hoc est, qutO intelligis.verte atque dixerunt hti sunt dii tui,lsrael,qui te eduxe- :

in opera. Et de Issachar legimus,quod supposuerit runt de terra jSgypti (E.wd.xxx\u, 4). Undeego qui
humerum suum ad laborandum,et vir agricola sit. malo pmnitentiam peccatoris,quam morlcm(Ei.ech.
(Vers. 10, 11.) In domo Israel vidi horrcndum, ibi xvii, xxxin), et postea loquor in Evangelio Non :

fornicationes Ephraim, conlaminatus est Isracl : sed indiijentsani medico,sed hi qui male bubcnt (Luc. v,
et, Juda, pone messcm tibi, cumconvertero capticita- 31) vulnera populi mei sanare conatus sum.Etcum
tem populi mei. LXX : In domo Israel vicli liorribilia hffio omni arte tractarem, ut miserabilis populus
ibi fornicationem Eplmiim, conlaminatus est Israet et curaretur,subitoexstititJeroboamdetribuEphraim,
Juda : incipc vindemiam tuam cum convertero captivv qui vitulos aureos faceret, et malitia Samariae
tatem pojnUimei.Be hoc scelere et horrore terribili r» revelata est,sequentisregem impium : operati sunt
est [/l/.et] Jeremias locutus [.4/. loquitur] Obstu- : enim populus mendacium.hoc est.idolum.
et rex et
puil cielum supcr hoc,et e.vhorruit tcrra velicmcnter Sicut enim contrariumest simulacrumDeo,itamen-
[Jerem. u). Quid enim horribilius,quam decem tri- daciura veritati.lpse autera rex instur furis ingres-
bus ad idolorura cultum repente transgressas'?Unde SU3 est ad populum Israel,et quasi latrunculus in-
ad raetropolira earum dicitur Aufer vitulum tuum : lelicem 69 plebem Dei expoliavit auxilio. El est
Samaria, in qua primus fornicatus est Ephraim, sensus : Cum vellem vetera populi mei peceata de-

(a) Nostri mss.w !'w,tantumabsque addito /)i5ff»'- ferunt. Porro t2|j.ia; qui repandis est humeris, ap-
ni, quod nomen Aloxandrino dumtaxat.atquo Al-
in pollatur.
dino exemplaribus legitur, llebra!0 archetypo dis- (cjPost Victorium expunximus copulam superva-
sentiente. Ad Symmachi quoque interprctationem, caneam ct, cditioniim omnium tostimonio.
quffi nomen Sichem.
subsequitur, reticent Hic verba, L.\\ simiiiter.ciuie in antea vulgatis
[d)
[b) lidem mss.QMHAGlChocIitterarumduolupre- deerant, auffeoimusex nostris mss,
873 COMMENTARIORUM IN OSEE LIB. II. CAP. VII. 874

lerepropterantiquam idoloIalriam,Ephrainiot Sa- A ligcntur erroribus, et cum Deum se coclare putent,

maria nova idola repererunt.Sed et hoc dici potest oculos ejus vitare non valeant.
qiiod Domino Saivatore post pfTusionem sanguinis (Vers. .'!.) In malitia sua Ixtijicaverunl regem, el

sui.et Ecclesiamsuam tam de Judrcis quam de gen- in mendaciis suis principcs.hW: In maliliis suis Ix-
tibus congrcgatam, voientc populi peccata sanaro ti/lcavcrunt rcyes, et in mendaciis suis principes. Ex-
et eos ad pcenitentiam reducere Ephraim, ; subito ponit qu;e coram facieejusfecerunt: In malitiissuis .

qui ubertatem falsorumdogmatumreproraittunt,et regem Jeroboara,et in mendaciis suis

lactificaverunt
populus Samariffi qui se dicit Dcipncceptaservare. principes qui sub Jeroboam populo prsfuerant.
surre.\erunt etoperati sunt idoluni falsorum dogma- Hicretici quoque in malitiaoperumsuorumlstifica-
tum, ct per illos ingressus est lur et latro diabolus verunt regem diabolum,et in mcndaoiisdogmatum
in Ecclesiam sivc ipsa doctrina haereticorum in-
; perversorum principcs, haud dubium quin mundi
gressa est, quasifur et lalrunculus, de quibusSal- hujus,quorumfalsamsapientiam destruilDeus.Pos-
vator dicit in Evangelio Omnes qui veneriint ante
: sumus regem apud ha)reticos dicere,qui primus hiB-
me, fures fuerunt et latrones (Joan. x, 8). Fures in- resim reperit, et principes eos qui praepositi haB-
sidiantur,et occulta fraude decipiunt .'
latrones au- retioorum populis, falsum sibi vindicant sacerdo-
dacter aliena diripiunt. Qui enim furantur. nocte r, tium. Et simul notandum,quod in pecoatis nostri3
furanlur et in tenebris. Undc sifrnilicanter ait,quod gaudeant contraria; fortitudines et rectoresac prin-
fur ingressus chm sit.et latrunculusexspoliet foris. cipes tenebrarum istarum.
Non enim possuut exspoliare veste Christi quosdo- (Vers, 4.) O/nnes adulterantcs quasi clibanus suc-
cuerunt, nisi eos de Ecclesia forsc eduxcrint, et in census a coquente: quievit paululumcivilas acommix-
perversadoctrinarum suarumviafecerintambulare. lione fermcnti,doncc fcrmentaretur tolum.LXX : Om-
Furcs et latrones qui venerunt anle Dominum, noh ncs adullcrantcs quasi clibanus a>-dens ad coijuendum
Moysen prophetas qui semper Salvatoris ore
et in dcuslionem jlammx a commixlione fermenti ,donec
laudantur,sed pseudopropbetas debemus accipere, fermciilarelur totum, Qui in malitia sua iKlificave-
et postea ha;reticos, qui non missi sunt a Domino, runt regem, et in mendaciis suis prineipes, oranes
sed sua voluntate venerunt. adulteri sunl,et instar clibani ab Jeroboam idolola-
(Vers. 2. ) Et ne{a]forte dicant in cordihus suis, triM igne succensi, ut panemcoquerent irnpietatis,

omnis malitise (Vn\^. oi/tnem malitiam)corummerc- qui cum errorisinaniinaseorummisissetincendium

cordatum: nunccircumdederwit eosadinvenlioncs suoe: quasicaminus et clibanus primo igne suocensus,
coram facie mea factae sunl. LXX : ut concinant quasi paululum conquievit, ut non vim faoeret7 Ipopu-
canentes in cordibus siiis, omnesmalitias eorum recor lo,sed suoB eum dimitteret voluntati,donec fermen-
d(dussum:nunc circmndederunt eos coijitationessiix C taretur omne mendacium quidquidenim necessi-
:

contra laciemmcam factx sunt. Ne forsitan, inquit, tate tit, cito solvitur : quod voluntale arripitur,per-
dicantin cordibus suis vctera nobis Deus peccata
: severat. Ideo et hio quia translationem a elibano
patrum deiicta persolvimus illicome-
restituit, et ; sumpserat, qui ad coquendos panes succenditur,
derunt uvam acerbam, et dentes (6)filiorum obstu- serval in reliquis,utin commixtione fermenti totius
puerunt (Jerem. xxxi) :idciroo quaj nunc et in prrc- populi monstret assensum : quo scilicet et rex ot

sentiarum, me vidente,fecerunt,et quotidie faciunt populus pari in idololatria ardore corruerint.Haare-

sequenti sermone narrabo, et ostendam illis adin- ticorum corda diaboliigne 8ucoensa,utin eis panes
ventiones suas, sive cogitationes quibus mala stu- ooquantur Antiohristi, nemo ambigi, qui idcirco :

diosissime conseotati sunt,'JO et quK me pr.-esente primum quiescunt in Eoclesia,et Joquntur occulte,
gesserunt, non timentes faciem meam.Quod autem et omnia pacificalc)repromittunt, ut cancer paula-
in Septuaginta legimus, ut concinant guasi canentes tim serpat in populos, et fermentum doctrinae eo-
in cordibus suis, ad illud refercndum est.quod ideo rum (quod etDominus intelligensloquitur Cavete :

fur ingressus, sive latrunculus exspoliaverit foris, a fermento Pharisxorum (Mallh. xvi, 6) cum intu-
ne in pristinis divitiis et vestibus permanentes,re muerit in cordibus deceptorum, tuno in apertam
pellerent furis latronisque consensum ; sed cum rj prorumpunt insaniam, cl inipletur in eis quod a
spoliati fuerint, concinant cum eis, et uno corde Joanne Apostolo dicitur Ex nobis cvierunt, sedwm
:

efliciantur i'D!s<. 4, de Pitnit., cap.Cum ita): Idcirco fuerunt cx nobis : si enim fuissent ex nobis, mansis-
recipient qu<-e fecerunt.et omnesoogitationeseorum scnt utique tiubiscum (I Joan. i, 19).

vel opcra ineum non merebunlur aspectum.Hasre- (Vers. 5 seqq.) Dics regis nostri : nvpcrunl princi-
tiei quoque non possunt vctcracontraDeura peccata pcs fureie avino: cxlcndit miinum suam cum illusori-

caupari ; oum quotidie antiquis operibus novam ad- bus :(d)qui appliciicruntquasiclibanumcor suum cum
dant impietatem, et cum perditis peroant, suisque insidiaietur eis.Tota nocle dormivit coquens eos,mane

(a) Interseruimus verbum forte, ad mss. nostro- Et omnia pacifica repromittunt. Loquitur autem de
rum el Vulgat.c editionis fidcm. ha;reticis,qui semper prosperact felieia pollicentur
(b) Duo Palatini, et dentcs nostri obstupuerunt. et sine laboribus operibusque,cffilorum regnum si-
(c) Martian post VlrSiSW. ,pacificiircpromiltunt.Pcr,- bi vindicant quK lues nostro tempore mirilice
:

calum est,inquit Viclorius, in distinclioiie, Floren- per Ecclesiam serpit.

tini quatuor codioes voram retinuerunt lectionem j
(((} Maluit Viotorius, (yina, pro ^jui, ex Hebraaa

Patroi. XXV. 28
 :

878 S. EUSEBII HIERONYMI 876

ipse suc.census quasi iijnis jtammx : omncs calefacti A. lus cst qui, dosGrtis idolis, rcverteretur ad Deum.
sunt quasi c.libanus, el :om
devoraverunt judices sitos 7 31L-CC juxta llebra;oruni traditionem audacter ma-
nes reges eorum cecidcrunt, non est qu clnmet ad me gis quam scienterlocutisuraus,ndem dictorum au-
e.v (Vulg. in) eis. LXX Dies regum vestrorum. Cx-
: ctoribus relinquentes. Nunc ad spiritualem intelli-

perunt principes furere a vino: cxtendit riiannmsuam gcntiam transoamns Infelices populi, qui a rege
:

cum pesiilcntibus, quia succcnsa siml quasi cUbanus diabolo, ot ab cjus principibus sedueuntur sive :

corda eorum, cum prcecipitarentur tota nocte.Ephraim qui ab hsereseos principe, Pt ejus duoibus solemni-
(Al. Israel)somno repletus est : mane factum est : in- tates alias suFceperunt,relinquentes Eoclesiam, et
census est qunsi ignis ftammie (k\.flamma).Omnes ca- vcritatem conculcantes fidei, solent clamare et di-
tefacti sunt quasi clibanus(a) ignis ardens, et igms dc- oere : Ha;c est dies regis nostri ; verbi gratia Va-
voravit judices sttos. Omnes eorum ccriderunl
rcges : lentini, Marcionis, Arii, atque Eunomii. Quod au-
non est in eis qui invocet mc. Obscurus locus et at- dientcs qui eis pra^positi sunt,non inebrianturvino
tento lectoris sensu indigens,ut primum historiam ne leve putetur esse peccatum ; sed insaniunt ex
cognoscamus. Paulum Israclet Samariae civitas con- vino.de quo Moyses scripsitin Cantico Deuterono-
quievit recepto in se erroris ardore, donec tota mii : Furor draeonum vimim eorum, et furor aspidum

massa fermento siinilis fieret, et cresceret atque insanahilis (Deut.xxxn, 33) enim comedunt ci-
: hi
erumperet.ao 3 2 populus intumescens clamarctad bos impietatis, et vino iniquitatis inebriantur. De
fores Jeroboam regis et diceret : Hic est dies Jero- quo dicit ot Apostohis : Notile inebnari vino,in quo

boam regis nostri, hio est, festus dies quem nobis csl luxuria (Eplies. v, 18). Et in Proverbiis legimus:
constituitimperator noster : hunc celebramus,hunc Principes vinum non hibant: ne obliviscantur sapien-
canimus,in hoc exsultamus et ludimus,in hoc vitu- tix, et recta judicare non possint (Prov. xxxi, 5).

los aureos adoramus. Glamante populo, principes Unde deceptis et populis et ducibus, princeps ex-
non irali sunt, ut quidam putent sed et ipsi cmpe- ; tendit manumsuam vel illusoribus et pestilentibus,
runt furere a vino, et intelligcntiam sum mentis quales erant quibusinprimo psalmo
filii Heli,et de

amittere, oblivisci Dei, et in idolorum lignairapin- legimus In calhcdra pestilcntiumnon sedil (Ps.i.l);
:

gere.Quod cum rex cerneret,clamaro soilicet popu- do quo dicitur Ejice pestilenlem de consilio,et egre-
:

lum et dicere : diesisteregisnostri est, et principes dietur cum eo contentio (Prov. xxii, 10) : quorum
quasi temulentos et fanaticos,nesoire quiddicerent succensa sunt corda, ut allidant quos deceperint.
extendit manum suam illusoribus,populavil assen- HooenimjuxtaSeptuagintasignificantffl/aradc?',que
aum his qui ei vanis laudibusilludebant. Qui illuso- non sursum levant.sed allidunt deorsum. Quodijue
res,cum insidiaretur eis rex suus, et cos a Doo suo dicit Tolanocte Epliraim in somno rcplclus est,
:

abduceret,prKbuerunt ei quasi clibanum cor suum ostendit hffireticos dormientes lucem soHs justitiae
ut eos surcenderet et idololatria^ flammisardere fa- non videre. Qui enim dormiunt, nocte dormiunt
ceret. Idcirco enim assonsus est populo.quia intel- quia oppressus est sensus eorum.Et de his in Psa-
lexitomnieos ad errorem rnente oonversos. Quod- mis \es,\mus :Dormierunt somnum suum,etnihilinve-
que sequitur : tola nocte dormivit coquens cos, mane HCTiOii (Ps. Lxxv, 0.) Horum corda oalefiunt variis
ipse succensus est quasi ignis flammse, hoc aigniflcat; perturbationibus : ira,amore,avaritia
etdevorant ;

postquam misit ignem in clibanum cordis eorum, judices suos, vel quid possunt in anirao habere
si

et vidil eos furere.et nullum essequisua; resisteret virtutura,vel sensus quibus mala discernunt a bo-
voluntati, tota nocte dormivit,id est, securus fuit : nis. Sivo lioc dioendura quod duces hcereticorura a

.
versatus in tenebris cst,dum illicoqucrcntur etim- suis populis devorentur,ut quorura doraos devorant
pietatis panem efficerent. Unde posteasurrexit ma- eorum devorentur assonsu.
turpis lucri gratia, ipsi

ne, et scelerum suorum flammam aperta ostendit Omnes quamvis

ha:reticorumprinoipes ceciderunt :

insania, ut nequaquam per insidias.sedimpudenter clamet ad Dominum.nullus est qui invocet nomen
a Dei cultu ad idolorum cajremonias transilirent. ejus ^Omnis enimqui invocaverit nomen 74 Domini,
Quid plura? omnes quasi clibanus,idololatriaeigne sulvus cril (I\om. x.) Moijscs ct Aaron in saccrdolihits
sunt,etdevoraveruntjudicessuos,ut etiarii p e/Hs ct Snmuclinler eos qui iuvocanl nomen ejus
calefacti
invocahant
.....
Dominum, vpse exaudichat illos -
:

qui bonus esso potuerat per naturam,et religionis (Psal..

el

Domini recordari, videns ot principes et populum xcvni),quiha!reticorum regesetprincipes non exau-

vitulis subditos, et iUos putare deos, etiam ipse a dit, quia non cst inter eos qui rlametad Dominum.
scelere devoraretur. Uenique omnes reges cecidc- (Vers. 8-iO.)Epliraim in populis ipse commisceha-

runtlsrael, et aral.iulaverunt in viis Jeroboam fllii tur EpJiraiiii factus cst suhcinen'cius(b)panis, qui non

Nabath, qui peccare recit Israel, et nullus inven- rcversutur : comodcrunt alieni robur ejus,et ipse nesci-

Gr8eca,Latinaque editionibus.Mss.autem libri nuUi Inipressa lectio Aloxandrino aut Aldino codioibus
suffragantur. inagis hajret.
[h) Ilcbrrcus texlus tantLim habet nji", neo addit
(a) Palatini doo mss.pressius sic ad GreTCura:0//i-
nes calefacli sunt quasi ctibanus,ei comcderunt prinri- nS panis, Vetus quoque auotor comnientarii in
pes suos, omnes regcs coram ccciderunc non esl, eto. : Osee, qui Rutinus olim audit, Hieronymianam edi-
GriCce^riivTE; EO:p[jiavOr,(Tav toc;-/.A!6avoi;,/.ai y.a.iifOiyo-/ tionem soqui proiessus, logit tantummodo iiiftcrne-
Tou^ xpiTai; «Otwv -avvi? '.'i SaaiXd? «utwv STtsaav, rilius qui, elc, pdnis nomine prffitermisso.
 877 GOMMENTARIORUM IN OSEE LIB. II. CAP. VII. 878
vit : sed et cani effusi sunt in eo,ct ipse i(inoravit : el A scit, prope exterminium est (Hebr. viii, 13). Et si ad
humiliabitur supcrlna Israel in facie ejus: nccreveni justum virum, et ad ecclesiasticum dicitur : Cani
sunt ad Dominum Deum suum,et non (lux-^^ierunt eum hominis sapimtia cjus (Sap. iv, 8); quarenon dicatur
in omnihus hi.i. LXX : Epliraim populis suis commi- ad iniquum, etad \\XTBi\c\im : Cani hominis stultitia

scebatur : Ephraim factus est subcinericius, qui non ejns? De hac scnectute Danicl dicebat ad presbyte-
reversalur : comedcrunt alieni fortiliidinem ejus, ipse rum Inveterate dierum malorum (Dan. iii, 52).
:

vdro nesnvil,et cani elfloruerunt ei,et ipse ignovit : et Unde et in libro Pastoris (sicui tamen placet iUius
humiliabitur contumelia Israel in facie ejus, et non recipere lectionem) Hermae primum videtur Eccle-
sunt rever.H ad Dominmm Deum suum, et non qux- sia cano capite, deinde adolesccntula, (b) et spon-
sierunt eum in omnibus his. Factum est regnum de- sa crinibus adornata. Cumque humilietur superbia
cem tribuum, sicut omnium nationum, quia re- haeretioorum, sive contumelia, quam quotidie fa-

cesserunt a Domino et sicut subcineritius panis,

: oiunt ecclesiasticis viris, non revertuntur ad Do-
qui non reversatur, hoo est, non agit pojnitentiam, minum sed in omnibus his nequaquam requirunt
;

comederuntAssyriiatque Ghaldaei fortitudinem ejus eum quia calefacti sunt quasi cHbanus, et non
:

et quidquid virium habero poterat, devoraverunt. quresierunt eum devoraverunt judices eorum, et
:

Tantffique vecordia! fuit, ut devoratum esse se nes- r. reges pariter conciderunt, nec est qui clamet ad
ciret : aut certe ignoraret causam propter quam Dominum. Qu;c universa perpessi sunt, ut Dorai-
fuissetdevorantibus traditus deniqueusque ad se- : num quffirerent, quem quaerere noluerunt.
nectutem,id est.usque ad ultimamcaptivitatem, in (Vers. H, est Ephraim quasi co-
12). Et factus
ooepto errorepermansit.Unde hnmiliabitur superbia lumba seducta non habens cor. AHqyptum invocahant,
Israel non multo post tempore, sed nunc et in ad Assijrios abierunt et cum pro/ecti fuerint, e.rten-
:

prKsenti hoc est enim quod dicit, i?; facie ejus

: : dam [Vulg. c.rpandam] super cos rete meum, quasi
humiliabatur autem, quia se erexerat et non in voiucrem fAI. volucres] ctvli detraham cxdam il-
eos,
Deo, sed in multitudine eonfldebat excercitus. Et los secundum (c) auditioncm 70 ca;tiis eorum. LW :Et
quia superbis Dous humilibus autem dat
resistit, cral Ephraim quasi columba insipiens non habens cor.
gratiam (/a(;ot. iv) pro superbia, id est, gaon
; JEgxiptum invocavit[A].invocabit],et in Assyrios abie-
(il.XJ), more suo Septuaginta uSptv, id est,injuriani, runt siciit ibunt. Millum super eos rete meum, ut vo-
transtulerant.Et quia supra dixerat Ephraim faclus : lalilia [Al. volalile] cadi dctraham illos,corripiam eos
est subrincricius panis qui non reversatur,et videba- in audilu [Al. advcnlu] Iribulationis enrum. Prscepit
tur ambiguum, nec satis sonare quid diceret,nunc Dominusin Evangelio (i1/a(//i.x,) ut siraus simplicea
ponit manifestius ad Dominum
: IVon quasi columbae, et astuti quasi serpentes, ut imi-
sunt reversi
Deum suum, et non quxsierunt eum in omnibus his. C tantes simplicitatcm columbarum.etserpentis astu
Quod si fuissent reversi ad Dominum Deum suum, tiam, nec aliis nocere possimus, nec ab aliis patia-
audissent utique per Jeremiam loquentem Deum, mur insidias, sed simplicitatc et prudentia exhibea-
Revertimini ad mc, et ego revcrtar Tiadvos.Et inus hominem temperatum :quia prudentiaabsque
cum tanta fecerint,non quaesierunt eum,quemsuo bonitate, malitiaest et simplicitas absqueratione, :

vitio perdiderunt. Cum aulem debeat(a) Ephraim, stultitia nominatur. Factus esl ergoEphraim quasi
ut ad sensum aliura transeamus,docere popu!os,et columba seducta, quod Jlebraice photiia (nrT^S); ab
ad similitudinem sui trahere, ipse populis commi- Aquila ct SymmachOjOsXY''^!-'^^"'''!, vel aTtai:to(A=vT, dici-
scetur, et similis eorum ei'flcitur,juxta quod supra tur, id est, Uuiata, sive deeepta : et a Septuaginta
dictum est Erit sicut populus, sic sacerdos. Sive
: insipiens, sive insensatt^ enim utrumque ex- : avo-j;;

Ephraimpopuliset gentibuscommiscetur, ut omnes primere potest. Et pulchre columba seducta, sive

ab errore gentilium. Et qui
hairetici nihil differant insipiens appellatur, quia est columba et sapiens,
quondam princeps in Ecclesia, factus est sub-
fuit quc-e dicit in Psalmis : Quis dabit mihi pennas sicut
cinericius panis, ex omni parte immundo cinere et 7)?Cujus columb;e, et volabo et Requiescam(Ps. liv,
ignium ardore circumdatus, ut non revertereturad penn» deargentat» sunt.etposteriora dorsi ejusin
Dominum,sedetin coepto permaneret errore.Come- Q virore auri. Ephraim autem columba insipiens,et
derunt da;mones robur ejus isti sunt enim alieni non habenscor,intantum brutffi raentia ostenditur,
:

et hostes omnium Ghristianorum, et ipse nescivit. ut ^gyptum invocans, ad Assyrios perrexerit. Qui
adversarios amicos putans, et devoratores suos ar- enim dcprecatus .£gyptiorura auxilium est, ab As-
bitrans esse convivas sed et cani effusi sunt in eo, ; syriis captivus adducitur. Baculus arundineus .Egy-
immo eftloruerunt, id est, multo crravit tempore ;
plus, cui qui innixus fueril.statim conteret eum,et
et nihilominus ignoravit senectutem et vetustatem Iractus atque contritus manum transforat incum-
snam, de qua scriptum est : Quod veteratur etsene- bentis. Et ut ostenderet Deus, quod commutantes

(a) Pro debeat, ms. Palatini viJeatur legunt, aut verat.

videat. Porro pro ininseanms, et quod subsequitur, (/)) Cotelerius maluit, ut sponsa. Innuit vero S.
Irabere, Martian. cumErasmo rotinoit //•a«,s/(')Timws Doctor ejus libri Ilerma; visionem, i, cap. 2, et vis
et subtrahere. quw Victorius verba ex quatuor Elo- 4, cap. item 2.
rentin. codicibus, tribusque Brixiaiiis jam emenda- (c)Palatini ms. ,secundumadi ^nlionem coelus, ei(i
 ;

879 S. EUSEBII HIERONYMl 880

loca, oculos ejus vitarc non possumus, et semper A sno laem (anS TO), id est, vastatio eis : SymmJi-
Dei regimur potestate; Gum,inquit,profeoti fuerunt chus, inlerilum: 78 Theodotio, miseriam intorpre-
in Assyrios, etiam ibi extendam rete meum, et si tati sunt. Porro in editione Vulgata dupliciter le-
exaltati fuerint ut volucres,inde detraliam illos.De- gimus ;
quidam enim codices habent, orjXo! eiaiv,
traham illos autem non in pcrditionem,sed ut csc- hoc est, manifesli sunt : alii hoc est,
ostXatoi statv,
dam quasi filios : etcKdam nonin poenarummagni- mcticidosi, sive miseri sunl. Vastabuntur igitur et
tudine, sed in timore, ut audientes ventura \M. ve- miseri erunt, et sempor timentes ac formidantes,
teraJsupplicia.solisterroribusemendentur.Quffiritur quia prrevaricati sunt in Deiun, adorantes vitulos
cur Ephraim non aliis avibus,sed colomb» compa- aureos, et relinquentes eum qui redemit eos de
ratns sit. Aves OcCteras pullos suos etiam cum peri- .'Egyptia servitute, et eduxit in excelso brachio.
culo vitffi 7 7 et cum ad
sua; protegere festinant, Ipsi vero loouti sunt contra Dominum mendacio,
nidum suum accipitrem, oolubrum, corvum, sivo dicentes de iriolis : Hi sunt dii tui Israel qui te
corniceni accedere viderint, hue illucque volitant, eduxenml de terra Aigypti (Exod. xxxii), et non
et immittunt se morsu, et unguibus lacerant, et clamaverunt ad Dominum in corde suo, sed in
dotorem parenti^, querula voce testantur sola co- ; idololatric-e fornicationibus volulabantur. Sive quia
lumba ablatos pullosnon doIet,non requirit et ideo : r^ da^monum cultura scquitur libido et luxuria, qui
huic recte comparatur Ephraim, quod vaslatum colebant da?moaes, consequcnter instar porcorum
per partes populum non sentiat, sed ncgligens sit in cccno libidinum versabantur. Et pulchre cantica
salutis suae.Quodque dicit, cmdam cos sccundiim au- idolis servientium, non carmina in Deum, sed utu-

ditionem coetus eorum, hoc signiGcare potest sicut : latum appcIIat.Super ha^reticis facilis interpretatio
juncto consilio omnes idola fabricati sunt ita me : cst quod \x habcant sempiternum, quia recesse-

irato, omnesparitcr vastabuntur.Magistros contra- sunt a Deo, ct miseri sunt, quia reliquerunt Crea-
riorum dogmatum, qui Christum rcliquere sapien- torem suum qui redemit eos sanguine suo et ipsi :

tiam, et de Ecclesia sunt egrossi, rocte insipientem loquuntur contra eum mandacia, impia falsitatis
et excordem columbam possumus dicere, qui ter- dogmata componentes, et non clamant in cordibus
rena desiderantes, Assyriis traditi sunt. Et cum suis, sed ululant semper in conciliabulis, quffi pul-

profecti fueri::t de Ecclcsia, expandit Dominus su- ohre cubilia appellat, ct ferarum lustra. Istiusmodi
per eos rete suum.testimoniis Scripturarum.et ar- non possunt dicere Lavabo per singulas noclcs le-
:

tifici sapientias sermone contoxtum, ut clevantes se ctum meum lacrijmis meis stratum mcum rigab o
contra sapientiam Dei, et instar avis ad excelsa (Psal. VI, 7) : sed volutantur in sordibus libidini-
volitantes, ad humilia detrahat, et corripiat eos num, vacant stupris, et quidquid loquuntur et pu-
comminatione, et auditione pcenarum, ut correcti C taverint se in laudem Dei dicere, ululatus lupo-
non pereant in jBternum. rum et baccharum insanientium sonitus est.
(fi)

{Vers. 13.) quoniam reeesserunt a me : va-

Vx eis, Raro hffireticus diligit castitatem, et quicumque
stabuntur, qtiia prxvaricati sunl in me. Egq [Vulg. amare pudicitiam se simulant, ut Manichaius, et
Et ego] redemi eos, et ipsi locuti sunt contra me men- Marcion, et (b) Arius, et Tatianus, et instauratores
dacia, et non clamaverimt ad me in corde suo, sed veteris hsreseos, venenato ore mella promittunt.
ululabant in cubilibus .'iuis.LXX: Wv eis, quoniam Ca3terum juxta Apostolum, quaj secrete agunt, tur-
recesserunt a me : manifesli sunt, quoniamimpie egc- pe cst dicere (Ephcs. v).

runt in me; ego vero redemieos : ipsi vero locuti sunt (Vers. l-'i seq^j.) ?>uper tritieum et vinum i'u?nina-

contra me mendacium, ct non clamaverwu ad me bant recessernnt a me, et ego erudivi (c) et conjortavi
corda eorum, sed ululabanl in cubilibus suis. Me ex- bracliia eorum : et in me cogitaverunt 70 malitiam :

tendentc rete meum, ut eos comprehenderem, et revcrsi sunt, ut essent absque jugo : facli sunt quasi

quasi volucrem cmli desuperbiadeponcrem, et cob- arrus dolosus: cadent in gladio principes corum, a
derem in auditu angustias, illi reccsserunt et resi- furore linguie sux : ista sul)sannatio eorum in terra

lierunt a me, hoc enim sifjniticat i-s-T^or.Tav, quod ,Egijpti.l.W: Stiper Iritico et vino (d) dissecabantur
Septuaginta transtulerunt : et propterea vaslabun- jj
eruditi sunt in me, et ego confortavi brachia eorum,

tur, quia prsevaricati sunt in me. Pro eo quod nos ct contra me cogitaverunt m.ala : conversi sunt in ni-

A\\\m\i^, vastabuntur, ti in llebnoo scriptum est hilum, facti sunt quasi arcus intentus,cadent ingla-

(a) In Palatin. mss., vaccarum q\ioA non passim ,

quam plurimi commorantur,qui et Eneratiticdicun- ™
obvia /)eti'Iitterarum in pronuntiando similitudine, tur, est, abstinente.s. Ili non possident aliquid,
itl

sed consulto factum ad superioris contextus nor- escas abominantvir, quas Deus cum benedictione
mam videalur. humano generi tribnil. »
simile ab Arii mores et hajresim referas.
(h) Nihil (c) Viotorius vooulam eos addit, ex Vulgata edi-

Optime vero ad Aerium, qui Encratitarum secta;, lione, ct llebraico. Ilieronymiana autem editio illa,
cujus et Tatianus, aul alumnus, aut ic^i^y/M^i fuit. quam auctor coinmentarii in Oseam sub nomine
Omnino igitur rescribi hic volim .\crins : q\ioi\ pne- Rulini laudat, minime agnoscit. •

terea ex Philastril probavorim tostimonio, ubi. ((/) Mss. Palatini, concidebantur : et paulo post,
« Aerii, inquit, ab Aerio quodam sic appellati sunt ista csl subsaimalio, pro sic est, etc.
qui abstinentiis vacant, et in provincia Pamphylia
 881 COMMENTARIOFIUM IN OSEE LIB. II. CAP. VlII. 882

dio prjnneps eorum propter imperitiam Ihujux eorum ; A fint esse,sed quod ad comparationem ejus, qui lo-
sic esl subsannaiio corum in lerra /Egypti. Proptcr quitur ad Moysen : Vade, dic populo Israel : Qui est

abundantiam, in(|uit, reriim omnium corruorunt. misitme (Exod. iii, 14),omnesqui contra Dominum
Quod etiam Ezeohiel in Sodomis i;t Gomorrhis fa- sapiunt, non esse dicantur (Al. dicuntur). Juxtd
ctura esse commemorat {Execlt. xix), ut nihil aliud illud quod in EstherlegimusinSeptuaginta (c)dum-
nisi cibos et luxuriam ruminarent : pro quo Sep- taxat Nc Iradus sceptrum tuum his qui non suni
:

tuagintatranstulerunt, super frumenlo et vino disse- (Esthcr XIV, 11, see.LXX), haud dubium quinidola
cahanturj in exemplum prophetarum Baal, qui significet.Sienim Deusest veritas, quidquidcontra-
praesente Elia, concisiono meml)rorum pluvias pre- rium voritati est, mendacium est, et nihil nomina-
cabantur Simulque ut ostenderet eos
(III Reg. xviii). tur. Hoc haereticis convenit, qui instructi de Scri-
jumentorum similes, non dixit, comedebant, sed pturis sanctis,adversumDon3inum LegisetProphe-
ruminabant et ideo recesserunt a Domino qui di-
: tarum et Evangclii verba vertunt et sunt quasi :

cit : ego eos erudivi, ego fortutidinem prajbui, et arcus dolosus sive perversus. Dolosus arcus atque
contra me suas erexere cerviees non quod aliquid ; perversus est, qui percutit dirigentem, et vulnerat
possint facere et nocere Creatori suo sed quod : dominum suum. Sive facti sunt quasi arcus inten-
solum facere potuerunt, cogitaverunt mala contra P tus.parati semper ad pugnam et contentiones, in
me.Et quomodo a principio fuerunt, priusquam vo- subversionem audientium. Unde principes eorum,
carem eos per Abraham, et postea per Moysen et id est bajresiarchaj, Domini mucrone feriuntur,
Aaron.et erantabsquejugo legisque notitia, etcun- propter insaniam linguae sua;, qua Dominum blas-
ctis nationibus miscebantur ita etiam nunc reversi phemaverunt hoc idem facientes in falsi nominis
: :

suntin pristinum statum ut absquejugo ct frenis Ecclesia, quod faciebant eo tempore quo in /Egypto
:

deferrentur per proscipitia, et mutarentur in arcum saeculi morabantur, hoc est, quando gentiles erant.
dolosum,ut (a) quem Deus contra adversarios inten- Omnes enim hc-creticorum et gentilium quiestiones
derat.ipsi contra suum Dominumverterent, et mit- ea;dem sunt, quia non Scripturarum 8 3 auctorita-
terentadversus eum blasphemiarum sagittas. Unde tem, sed huraaniB rationis sensum sequuntur.
princeps eorum, qui infeiicempopulum deceperunt, (Gap. VIII. Vers. 1 seq.) In gutture tuo sit tuba, —
cadentgladio propterfurorem linguae suse, quodvi- quasi aquila siiper domum Domini : pro eo quod trans-
tulos aureos deos appellare sunt ausi, ut hoc face- gressi sunt fmdus meum, et leyem meam prsevaricati
rent in terra repromissionis, quod in yEgypto didi- sunt. Me invocabunt (Al. invocabant), Deus meus,
cerant : colentes Apim
omnia eorum cognovimns te Israel. Projecit Israel bonum, inimicus
j^igyptium, et
portenta enim et in solitudine,
venerantes : persequelur eum. Ipsi regnaverunt, et non ex me
ita

quando egressisunt de /Egypto,Dominum subsan- C principes exstiterunt, et non coynovi. Argentum suum
naverunt, dicentes Isti sunt dii tui, : Israel et aurum suum fecerunt sibi idola,ut interirent. LXX:

(Exod. XVI, 3). Et 80 Utinam cssemus in terra /E- In sinu eorum quasi terra sicut aquila supcr domum
:

gypti,ubi sedebamus super ollas carnium (Exod xxxii, Domini : pro eo quod transgressi sunt iestamentum
.

•l),et caetera. Super tritico et vino, (b) et falsis my- meum,et contra legem meam impie egirunt. Me invo-
steriis corporis et sanguinis Christi, qui dicit in cavcrunt (k\. invocabant), Deus, cognovimus te: quia
Evangelio : Nisi ceciderit ijranum Iritici in tcrram, Israci [d) aversatus csthona: inimicum persecuti sunt,
et morlumn luerit, ipsum solum manet (Joan. xii, 24) ex semetipsis regnaverunt, non per me : principes
et
Et in alio loco : Ego sum vilis veru (Joan. xv, 1) : exstiterunt, et non indicaveruntmihi : argentum suum
Et : Nisi biberitis samjuinem. meum (Ibid., vi, 5'i). etaurum $uitm fecerunt sibi idola,ut dispereant. Hoc
Super hoc ergo tritico et vino hairetici oonciduntur, quod interpretati sumus,M gutture tuo sit tuba, pro
et diversa sibi construunt tabernacula sive praeci- : quo in Hebraeo scriptum est, alechchac sophar
duntur ab Ecclesias corpore, et legem Dei meditari, (1311^ "jDnSN), Aquila et Symmachus et Theodotio
et ruminare se simulant. Sed hoe facientes receduut similifcer transtulerunt. Soli Septuaginta dixerunt
a Domino qui docuit eos in Ecclesia, et dediL eis in sinu corum quasi tcrra: quod quid significet, in-
fortitudinem, qua contra adversarios dimicarent. certum est.Quidamenimajstimant sinura dupliciter
U
Illi vero cogitaverunt malitiam contra Dominum, accipi,et inferiorora parlem vestimenti a genitalibus
impiissimas haereses exstruentes,et rcversi sunt in usque ad pedcs et colpum maris, id est, sinum,
:

statum gentilium, ut essent absque Dei notitia et verbi gratia, lladriatisi, ct lonii, et Propontidis,
jugo : sive reversi sunt in nihilum,non quod desie- falsosque magistros,qui blasphemiam ^Egypti sunt

(a) Sic ad Odem quatuor

Florentife codicuni cor- decimi capitis,ea quas postea leguntur in Esther, ex
rexit Victorius, quem Deus,
ut subintelligas arcum. Vulgata L.\X editione accepta sunt desunt enim :

Martian.post Erasmum retinuit, quos. pencs Hebrasos.

(i)In uno Palatino, falsi nuistcrii, in aitero, ipsa ((/) Iia et nostri cum Victorio mss. aversatus: Mar-
vox, lalsi cxpungitur. tian. cum Erasmo, adversata. Redolet vero scioli
(c) Hoc quoque notatum Victorio est. idco dici, glnssatnris manum,quod statim iniisdem mss.sub-
secunc/um L\\ durnta.rat, quia in Hebraico non in- ditur, iniquum secttti stinl, pro inimicum persccuti
venitur capitulum quartum decimum,ubi id prodi- swit : GrffiC. iyPpm xaxsoico^av.
tur, sicut nec tria alia superiora. A dimidio_^enim
883 S. EUSEBII HIERONYMI 884
secuti, omnia in sinu suo libidini servientia et ter- A. oporteat quideni tradi Filium hominis, sed vs illi,
rena retinero : vel certe in portu et refugio naviga- per quem tradendus sit (iVdf. xxvi). Diabolum qui
tionissuae, nihil pretiosarura mercium, sed terrena ponere cupit supraastracajli nidumsuum, aquilam
conquirere. Nos autem sequentesverilatem Hebrai- saepissime legimus Si cxattalus fiieris ut aquila,
:

cam,ocept3e explanationis texamus ordinem. PrcBci- indc dctraham te, dicit Dominus {Abdise i, 4). Oculus
pitur prophetc-B^et dicitur ad eum : In (jidiurc tiio sil quoque qui patrem, et despicit senectutem
irridet
tuha,hoc est, sic exalta vocem tuam,ut tub;e similis matris, effodietur a corvis, et devorabunt eum puUi
sit : ut plurimi audiant, quia plurimi peccaverunt. aquiiarum {Prov. xxx); per diabolum acdajmones,
Cumque cxaltaveris vocem tuam, hoc dicito cum clarum visionis suae lumen amittens. Unde in Lege
clamore.quasi aquila super domum Domini, et est prscipitur, ut non comedamus aquWam {Levit. xi).
sensus Veniet Nabuchodonosor cumomni exercitu
: Ha;c igitur aquilavenitsuper hc^ereticorumconcilia-
suo tam raptim, tam velociter, ut aquilcT3 imitetur bula, qure quondam fuerant domus Domini : et
volatum festinantis ad prEedam et venict non ad : idcirco venit, quia praevaricati sunt focdusejus, et
aliumlocum.sed ad Jerusalem,in qua templum Dei legem Dei dereliquerunt et sine causa invocant :

situm esl, 8% ul eam destruat atque subvertat. De eum, et dicunt Deus meus es, et cognovimus te,
:

hac aquilaet Ezechiel plenius loqnitur {Eiecli,. xvii); r> nos qui vocamur Israel, cernentes Deum, et voca-
magnarum alarum plumarumque et unguium,quaB mur nomine Christiano. Frustra, inquit, haec fa-
habet ductum intrandi in Libanum, hoc est, in ciunt, cum ipsi sibi reges constituerint, et contra
templum Dei. Juxta Zachuriam prophetam, in quo meam fecerint voluntatem.ct princepes habeant ad-
scriptum esl Aperi, Libane, yorlas tuas, ct comedat
: versarios meos, quos ego nescio, quia mei notitiam
ignis cedros tuas {Zacli. xi, 1). Hoc autem, o pro- non merentur. Argentum quoque suum, et aurum,
pheta,quod tibi dico atque praecipio In gulture tuo : etquidquid habere poterant naturaliter, sermones
sit tuha, ut vocifereris et dicas, quasi aquila super ao sensus verterunt in idola.quae. de suo corde finxe-
domum Domini, regem venire Chaldjporum, non runt : et verterunt,non utinterirent ; sed quia verte-
aliam ob causam jubeo, nisi quod transgressi sunt runt,ideo inlerierunt. Neque enimhac ratione fece-
foedus meum,
meas caeremonias reliquerunt.
et runt.ut perirent;sedquiafecerunt,idcircoperierunt.
Unde tempore necessitatis et angustiae, quando (Vers. 5, 6.) Projectus csl vituius tuus, Samaria.
captivitas venerit, me invocabunt et dicent : Deus Iralus est furormcus in (a) eis : usqucquonon polerunt
meus, cognovimus tc, Israel ;nos qui appellamur cmundari ? quia ex hrael et ipse est : arlife.v fecit
Israel, scimus te atquc cognosrimus, et nomen tllud, ct nonDcus
cst : quoniam in arancarum talas
Jacob, qui tibi placuit, servamus antiquum, ut di eril vilulus Samarix. LXX ; Projice vitulum tuum.
camurlsrael.Quibus respondit Dominus Quomodo C Samaria : concitalus est furor meus super eos : usque-
:

vocamini Israel, cum Israel projecerit bonum, id quo non poterunt cmundari in I.srael ? et hoc artile.x
est, Dominum Deum suum, a quo appellatus est fecit,et non est Deus : quia seducens eral vitulus tuus,

Israel? Idcirco quialsrael projecit bonum,inimicus, Samaria. In eo looo, in quo nos posuimus aranea-
hoo est, Assyrius perscr|uetur eum, atque comprc- rumlcla$,m Hebraico scriptum est sababim (Diaau),
hendet qui,me rege deserto, petierunt sibi regem,
: per lOD litteram penultimam non ut quidam falso :

sicut et gentes reliquae, et fecerunt contra volunta- putant, SABABUM (ai23T17),id est, per vau, quod Se-
tem Dei meam). Denique Samuel ideo eis dura
{Al. ptuagintaet Theodotion, itXavcov interpretati sunt,
eorum ac filias dicit
regis exponit imperia, et fllios id eal.seduccns, atque decipiens Aquila erranlibus, :

regibus servituras,ut ad Dominuni regem clementis- s\\econv:'rsis : Symmachus, inconstans, vel instabilc,
simum convertantur (I lieg. xviii) ; sed alii absque id est, iy.aTauTaTojv : 84 Quinta editio, pE|ji6£'J(ov,

voluntate Dei principes exstiterunt.El non eis suffe- vagus ei flucluans. Nos ab Hebrso didicimussABABiM
cithoc scelua.nisi majori impietate facinus dupli- proprie nominari aranea/nimfila per aeremvolantia,
carent,utargentumsuum et aurum quod acceperant quae dum videntur intereunt,et in atomos atque in
ad divilias et ornatum, in idola verterent. Ergo nihilum dissoIvuntur.Kt recte his Samaria; vitulus
Saul non ox voluntate nei,sed ex populi errore rex j)
comparalur, quem en tempore pro pretii magnitu-
factus est. El quia radioem pietatis non habuit, dine,quia aureus erat, populus adorabat. Hoc quod
8tatim ut regnare ccepit, impietate succensus est. supra dixerat : Argenlum suum et aurum suum fece-
Potest hoc quod dicit Ipsi regnaverunt, et non e.v
: runl sibi idola, ut intcrircnt, nunc exponit manife-
me : princepes e.vstiterunt et non cognovi, etiam de stius : Projectus est vitulus tuus, Samaria, iratus est
Jeroboam accipi filio Nabath,et de ceteris prinoipi- fiiror meus in eos : vel in vitulos,quia duos feoerant:
bus,qui ei in imperio suocesserunt.Nec statim, quia vcl in SamariB habitatores, qui eos adorabant.
Deus Salomoui iratus, rcgnum ejus dividi voluit, Porro quod in Septuaginta legimus : Projice vitulum
idoiroo Israel bene susoepit regem. Debuerat enim tuum Samaria, cohortatur habitatorcs ejus, uon
juxta legis praBceptainterrogareOominum, an vollet uniusurbis,sedomnium deoem tribuum,quce appel-
hoc fieri. Nam de Salvalore 83 dicitur quod : lantur Samaria (alioquin in urbe Samaria vituli non

(a) Viotorius ex Vulg. Edit.junoto llcbraioo, in cos. Item, arlifcx fccil illum, id est, vitulum, de quo in
praecedenti sermone. Nulli vero mss.|suffragantur.
 m COMMENTARIORUM IN OSEE LIB. II. CAP. VlII, 886
erant, sed in Dan et in Bethel), ut projiciat vitulos A minibus, nec aliquam poterunt speciem segetis
supei" quos iratus est Deus:sive aT0Tpii|;8Tai, id est, habere fecundfe. Quod si raro aciderit ut Eccle-
defricct ut quos multo lempore coluerat, paulalim
; siastici quid dogmatis simile habere videantur :

(a)a se defricetetemundet.lllisque nonaudicntibus, ipsum germen spicafarinam non faciet.In cujus

et
convei'titur ad alios, et quasi ad tertiam personam farina; satis tribus mittit fermentum Evtngelica
loquitur Usquequo non potcrunt emundari ? Qus
: mulier {Matl. xiii) ut ct spiritus quo sentimus,et
:

ista inquit, insania est, me dante(A]. mediante) anima qua vivimus, et corpus quo incedimus, in.
locum pojnitentia: illos ad sanitatem nolle converti unum sanctum Spiritum redigantur juxta Aposto-
Et quia dixerat : frojice vitulum tuum, Samaria, lum In ipso vivimus, movcmur ct sumus {Acl. xvii.
:

exponit quis istc sit vitulus: quia ex Israel ct ipse 18). Quod si raro accidcrit h.Treticis, ut farinam
est: non ab aliis ait.vilulum gentibus accepistis,ut quoque sementis eorum faciat, dc hac farina fiet
Baal et Astaroth a Sidoniis, ut Chamos a Moabi- subcinericius panis, qui non reversatur, et quem
tis ut Moloch ab Ammonitis (IV Rcg. xxin) ; sed alieni comedent. Unde et nunc ait Quod et si fe- :

vos ipsi, et quod ia /Egypto

rex vester Jeroboam, cerit farinam alicni camcdent eam. 86 Alienos au-
didiceratis fecistis in Isracl. Aut qualis ille est tem illos debemus accipere de quibus scriptum est:
deus, qui manu formatur artificis ? Denique ut r. Filii alicni mentiti sunl milii {Ps. xvii, 46). Et in
aranearum fila dissolvuntur in ventum,ita vitukis octavo dccimo psalmo : Ab ocuUis meis munda me,
Samarise redigctur in nihiiom.ProjicitDominus h;e- Domine, et ab alienis parce servo tuo. Qui si justo
reticorum vitulos et Samaria), qui se dicunt; legis viro non fuerint dominiti, tunc immaculatus erit,
prjecepta servare : qui vituli hKrent humo,et ope- et mundabitur a delicto maximo.
rantur in terra non spiritu, nec oculos ad coilum (Vers. 8.) Devnralus est Israel, nunc factus est in
levant;et idcirco ir.itus est furor Oomini super cos, nalionibus quasi vas immiindum. Septuaginta pro
et miratur quc-c sit tanta pcrversitas,ut nolint relin- immundo, inutile transtulerunt,((') cajfera similiter
quere idola, qucB sibi fabricati sunt, et ament {Al. immundum vas, sive inutile, HebrEei matulam vo-
amant) sordes heereticas pro Ecclesiffi munditiis. cant,qua ad suscipienda et projioienda stercora ut
Quos vitulos non accepit Israel, Dominum videre solemus. Huic immunditiiT3 idololatras et h«reticos
se fingit 85 a caeteris gentibus : sed de Scripturis comparat, qui misoentur gcntibus, dum Dei non
sanctis sibi ipse conflavitintelligentiffi pravilatem, custodiunt veritalem, et facti vas in honorem, con-
et artifexest Dei sui, qui cito peribit et aranearum versi sunt in vasa (Al. vas) contumelia;. Quid enim
telas imitabitur, quae levi rumpuntur attactu. immundius dasmonico spirilu ei hasreticorum dog-
venlum seminabunt et tubrbinem
(Vers. 7.) Quia matibus, quEe eos ethnicis miscuerunt ? Talis erat
metent : cultnus slans, non est in eo germen non fa- ^ Jechonias idolis mancipatus, de quo per Jeremiam
,

ciet farinam : quod etsi fecerit alieni comedenl eam. loquitur Deus Inlwioratus est Jechonias, sicut vas :

L\X Quia corrujila vento seminaverunt,ct suhversio

: cujusnulla cst ulilitas {Jer. xxii. 18). Econtrario
eorum mscipict caimunipulus non liabens vires ut fa- Paulus qui dicere poterat : An experimentum qux-
ciat faririam : quod et si feceril. alieni camedcnt eam. rilis ejus qui in me loquilur Cliristus (11 Cor. xiii) ?
Aranearum telis, Saraarise vitulum comparat id- : appellatur vas electionis argenteum aureum et :

circo methaphoram servat in reliquis, ut quos ara- quia habebal sapientiam et eloquium, quo Christi
nearum telas dixcrat comparet vento, et turliini, Evangelium prsedicabat. Quod autem dicit, dcvo-
culmisque non stantibus et si steterint, fsrinam : raliis est, vel absoi-ptus, hoc significat, quod mixtus

non habentibus et si farinam inquit, fecerint, ab

; idolis et nationibus, propriumlsraelis et christiani
aliis devorahitur. Et quia tam de hffireticis quam noinen amiserit.
de his, quiin Samaria fabricati sunt idola, com- (Vers. 9,10.) Quia ipsi ascendcrunl ab Assur, ona-
munis est sensus, communiter disputandum est. gcr solitarius sibi : Ephrairn munera dcderunt ama-
Isti ventum seminant, sive (6)quffl a vento corrupta loribus, scd et cum merceile conduxerunt nationes :

suntsemina qua; medullamnonhabent, quamGrteci nune congregabo eos, et auiescent paulisper ab onere
£vT£pioJ\)T,v vocant et idcirco vacua seminantes,ina-
f)
regis et prineipum, LXX : Quia ipsi ascenderunt ad
nia vacuaque recipiunt:immoseminantes in carne, Assyrios,yerminavit apiul semetipsum Epliraim :mu-
de carne metunt corruptionem, et circumferuntur nera dilexerunt ; idcirco tradentur in gentibus, nunc
omni vento doctrinaj. Cumque ventum seminave- suscipiam eos,el quiesecnt parvum ut ungant reges et
rint,metent turbines et tempestates, et primum principcs. Devoratus est, inquit, Israel et factus est
quidem culmus, hoc est,stipula non erit ex his se- tamquam vas inutile, sive immundum.de quonon

(a) Voculas, a se, nesoiunt mss. nostri. id est, seminarium mortuorum sinu terrx confovetur.
{b) Interserit VictoriusGr;ecumvocabuIum avijj.G- El inferius ex suomet scnsu Qui potentiam Dei :

(pOspa,quod mss. ignorant. De svTspiwv/) olibi Ilie- calumniaris qui polesl de medulla, et de sennnario
'1

ron, ubi Origenis sentenliam impugnat lib. contra veslro iv-LEpiwvr, non carncs tantum dc carnibus, sed
Joan. Jerosolymit. num. 20 Neque enim in grano : corpus ediiccrc, et aliud ex alio facere, etc.
tritici radices, culmus, jolia, aristx, pahx sunt dis- (() Ex nostris niss, suffccimus verba, cxterasimi-
SOlutiV.sic et in nilione liumanorum corporuin mancnl liter quc-e id hactenus vulgatis libris desidera-
quxdum surgendi antiqua principia,el quasi hmpiiwni, bantur.
 887 S. EUSEDII HIERONYMI
supersit tcsta, in qua hauriri possit aqua.aut mo- A (Vers. 11.) Quia muttiplicavit Eph7-aim altaria ad
dicutn quid igniculi.Et quia faotus est vas immun- peccandum faclw sunt ei arx in delictum. LXX :

dum.ideo ascenderunt ad Assyrios imitantes ona-
grum solitarium : 87 nequaquam
Domino,sed male abutentes libcrtate sua, etejucti
in captivitatem, quos propheta plangit ct dicit
Ephmiin muncra dedernnl Assyriis, et condu.rerunt
mercede amatores suos, de quibus scribit Ezechiel
Quia multiplicavit Ephraim attaria : in peccatiun (a)
ut ovea pasli a snnt ei altaria f((/fc/a.Ductiait,incaptivitatem cessa-
bunt paulisper ab onero regis et principis. Et hoc
: patientur quia Ephraim princeps eorum multipli-
cavit altaria, non inquibus immolaret Domino.sed
in quibus peccatis peccata conjungeret qua; alta- :

Omnibus merelricilms dantur mercedes : tii autem dc- ria, id est, arae vertentur ei in delictum, ut quanto

disti mercedes amatoribus tuis (Ezec. xvi, 32), et plura fuerint, tanto illius scelera multiplicentur
econtrario factum est in te. Cumque dederit dona Deinde ut supra Quid faciamtibi, Epliaim
di.^erat :

gentibus.et mercedc ad auxiliandum sibi conduxe- quid laciam tibijadal velut ambigens et requireus
rint nationes congregabuntur ad pugnam.et vincti quo medicamine sanarct infirranm.et quibus consi-
pariter abducentur. Et quia amant offerre adver- liis peccantem retraheret ad salutem.

sariis munera. ideo paulisjier benefioium conse- (Vers. 12.) Scribam ei multiplices leges meas, qux
quentur ut non solvant stipendia regi et principi- „ velut alienx reputatx CVu^g. computatse) snnt : Iwstias
bus, doneo perveniant in Assyrios.ubi nequaquam ojfcrent (Vulg. affercnt) immolabunl carnes, el co-
tributa,et stipendia dabuntut liberi;sed redigentur mcdcnt, ct Dominus non suscipiel eas. LXX Scri- :

in ultimam servitulem.Dehaereticisnon ambigimus bam eis multitudinem:logilima ejus inaliena reputata

quin juxta errorem mentis suae euntes ad Assyrios sunt altaria (b) quia si immolaverunt hostias, et co- :

ascendere se putent, et non descendere. Unde di- mederint carnes. Dominus non su^cipiet eas quas :

citur ad eos per Isaiam Quid factum est tibi nunc

;
priusdede ram per Moysen.Sedquid prodcstultra
quia ascendistis ojnnes in. lccta vana [Isa. xxii, 1) ? alias scribere.cum contempseriteusquasantc sus-
quorum Assyriorum princops est sensus magnus. cepit ? Annon comtemptus Dei est, quando,meju-
Unde in semetipso germinavit Ephraimjprc-csump- bente, ut unum in Jerusalem esset altare, per om-
tione sui aestimans se crevisse. Sive onager factus nes montos et colles idola fabricati sunt, quibus ir-
est solitarius, ut non Ecclesiee consita, sed diaboli ritarent Uominum ? Altaria quoque idcirco feoe-
deserta penetraret. Amavitraunera pro errore suo, runt, non ut niihi placerent sed ut,multis hostiis ;

ipse sibi pra;mia repromitens, sive turpis lucri immolatis, carnes earum comederent, juxta illud
gratia omniafaciens.Vel certe deditamatoribus suis quod Dorainus loquitur in Evangelio Amen, amen :

daemonibus munera atque mercedes, et cum hoc dico cobis, quxritis mc, no7i quia vidistis signa ; sed
fecerit, tradetur genlibus.Sicut enim nationes oor- C quia ma7iducastis de panibus, el salurati esti (Joan.

poralia simulacra veneranlur:sic isti idola deos pu- VI, 16). Omne enim studium victimarum in eo ha-
tant, qu» de suo eorde linxerunt, et ideo reputa- bent ut devorent hostias, non ut pcr eas placeant
buntur in numero nationum. Sin autem, inquit, Deo nec suscipiet eas Dorainus quas non illi, sed
:

nunc, et in pra;scnti sseculo egerint pcenitentiam, suo ventri iramolaverunt et gutturi. Unum autem
et susceperim eos cessabunt parvum super se re- esse altare in Ecclesia, et unam fidem, et unuin
gem constituere et principes ejus. Ut intelligamus baptisma apostolus docet (Ephes. iv),quod h;crelici
parvum regem diabolum, ad distinctionem magni deserentes, mulla sibi altaria 89 fabricati sunt,
regis,qui societatem cum Belial habere non potest; non ad placandum Deurn, sed in delictorum mul-
sed statim ut reoeptus fuerit, de corde credentium titudinem. Propterea leges Dei accipere non meren-
fugat parvum regem et principes ejus. Juxla He- tur, cum eas quas acceperant,ante comtempserint.
braicum autem congregabuntur in Ecclesia Dei qui Et si quid dixerint de Scripturis, nequaquam di-
fuerantantea dispersi,de mercede sibi conduxerant vinis verbis,sed(c) ethnicorum sensibus comparan-
nationes,et quiesocnt ab onere regis,88 super quo dum est. Isti multasimmolant hostias et comedunt
ApostolusscissosabEcclesiaincrepat,dicens:.S!nc?to- carnes carum unam Christi hostiam deserentes :

bisregnatis .dtiiuc utinam regnetis(\ Cy;MV,S),cta prin n noc coraedentcs ejus,carnera cujus caro cibus cre-
cipibus quos habent in synagogis diaboli constitutos dentium est. Quidquid ieccrint, sacrificiorum or-

(a) Esthoc allerura inepti glossatoriscommentum
in Palatinis mss., facla sunt ci altaria delictu, pro
dilccta., coiitra Grajci textus (iderat tU ajistpxion
EYEVOVTO auToj Outjiaaxr^pia T,YaTrrj|j.Evo(.
(b) Inter.serunt hoc quoque loco Palalini mss,«/-
taria delirta, pro quibus repenendum ex GrjBCo sit,
Placuit, inquit, h;cc verbaantclectorum oculos po-
ncre, ut ex his quilibet discere possit,quam appo-
site novatoros nostri temporis in priscisillis hujre-
ticis Hieron. describat.Nostri tamen tanto illis pe-
jorcs sunl, quanto sacriticium, quo terrarum orbis
numquam caruit, al) Ecclusia lollunt Christique :

altaria dilecta,()j^{omr'ip,oi xa 'riyoi.ii:riixhii.]iana pne- incrucntam victimam,mentetantumagitandam,non

terta versiculum cum ex Hebraso, tum ex L.XX su- etiara reipsaolferendam contcndunt contra illud :

periori proposito jungunt.sicque post verba n'/r((- quod Ghristus i[isc in Apostolis nobisprceceptil,cnm
heretad .sa/!(/cHi,Ilieronyniianam expositionera con- dixit : ILvc qtwliescumquc feccritis,in iuei 7nc7ncria7n
tinnant .Scribam, inqnit, cis rursus lcijes, guas pri-
: facietis. Audis etiam veram Christi carnera in hu-
mum dederam jier Mogscn. Sed, clc. charistia' sacramento nos sumere, non umbram il-
(c) Vitiose erat, .;cd el etnicerum. Porro Victorius: lius, aut figurara, ut iidem blasphemant.
889 COMMENTARIORUM IN OSEE LIB. II. CAP. IX. 890

dinem ritumque siraulantes, sivo riedcfiMt eleemo- A mendacio quas Dominus igne sui spiritus succen-
:

synam, sive pudicitiam ropromittant, sive hiumili- surum essese dicit,et devoratorum (b) pipoi:; ejus,

tatem simulent, (ictisque blanditiis siraplices quos- id est, raagnas el in modum turrium ffidificutas do-

que decipiant, nihil de Inijuscemodi sacrilicits Do- raos et fundaraenta male posita subversurum, ne
:

minus suscipiet. possint sacrilegiacontra Deum delubra construere.

{Vcrs. 13, 14.) Nmc recordahitiu- iniquitates l\'u\g. Quidam urbes a Juda bonam partem acci-
miinitasin
iniquittttis] eorum, et visitalnt peccata eorum : ipsi in piunt, et illud quod huic sensui contrarium videba-
[Vulg. «(/] .Ecjijplum converlmtur, ct olAilus est /s- tur immittam igneni in civitates cjus, et ilevorabit
:

rael factoris sui, ct wdificavit delubra, el Judas mul- xdes illius, ita temperare nituntur, ut postquam ve-
tiplicavit urbes munitas, et mittam iijnem in civitale nerit quod perfectum est, id quod ex parte est, de-
ejus, el devorabit aedes illiiis. LXX : Nutic recordabi- struatur. Quod juxta L.XX interpretes legimus, -r et
iur iniquilates eorum, et ulciscelur injustitias eorum in Assyriis immunda comederunt, in Hebraico non

ipsi in /Egyplxm conversi sunt, et ohlitus est Urael habetur, et idcirco obelo prsenotandum est. Possu-
eum qui fecit illum, el xdificaverunl delubra, el Judas mus autem 91 dicere,quod desiderantes.-Egyptum
multiplicavil urbe), miinitas [k\.muratas], ct emittam Israelitw, capti ab Assyriis, ibi immunda coraede-
ignem in civilates ejus, et devorabtt fundamenla ejus. g rint, juxta Ezechielem, quis eos in Chalda;a idolo
Inter dvo|ji.(av, id est, iniquitatem, et peccatum, hoc thyta comedisse describit (Ezech. iv) ; et in tan-
interest, quod iniquitates ante legem, peccatum post tura idolorum polluta sordibus,ut humano stercori
legem est, et qui perraanent in delictis, iniquitates comparentur. Haeretici quoque, quorum principes
eorum Dominus rccordabitur,quas antelegem com- sunt Assyrii (de quibus crebro diximus), comedunt
miserant peccitorum autom non recordabitur, sed
: apudeo?immunda,dum illorura sordibus inquinan-
faciet ultionem. Ideo autera et veterum iniquitatem tur.
recordabitur, et peccata prislina visitabit : quia in (Cap.I.X. -- Vers. 1, 2)Noli Ixtari, Israel : noli ex-
.lEgyptum sunt reversi, vel au.xilia postulantes, vel sultare sicut populi : quia fornicatus es a Deo tuo :dile-
eosdem colentes deos, in quibus prius erraverant, .tistimercedemsuperomnes areastritici.Areaeltorcular
aTiiv et i/.v£'>.v. Oblilus est enim Israel factoris sui, et non pascct eos, et vinum mentietur eis. LXX : Notigau-
a^dificavit delubra in cxcelsis, totos colles et mon- dere, Israel, cl noli Ixlari sicut populi : quia fornica-
tes, et umbrosas arbores, Baal et Astaroth, et 99 lus es a Dcoluo munera super ornnem aream
: dilc.visti

aliis idolis consecrans. Judas quoqueintelligens Is- tritici. Area et lorcular non cognovit eos, et vinum men-

raelera de Dei araore recessisse, et visitata eorum titum est illis. Qui a Deo recesserunt, cum in pro-
peccala esse, non esl conversus ad Dominum, sed fundum venerint peccatorum, et desperaverint salu-
in urbiura munitioneconfisus est,quas Dominus de- ^ tem suam, universa contemnent (Prov.xviii). Deni-
structurumesse sedicit,(a)etusquead fundaraentura que et Israel recedens a lege Dei, et colens idola,
illiusvoraturum. Illius, hand dubium, quinJudam ex multis gentibusunamgentem esse se dicit gau- :

[At. Juda] significet licet quidam fundamenta «i-

: dens et gratulans quod a Dei notitia recesserit, et
rum, id est, urbium pro illius legant. Secunduraau- sit gens mixta cum caeteris,et propterea nunc cor-

tem anagogem iniquitates.id est,et avoijiiai ot aoix!ai ripit eos, et dicit : Ne gaudeas, ne I«teris, nec pu-
vocantur, quas anle baptisraum comraisimus, et tes te talem esse, ut sunt casterae nationes. Aliter
quffi nobis in baptismate sunt dimissae : peccata au- enira ncsciens Deum,aliter punitur recedens a Deo,
tem quK post baptisraum egiraus, de quibus et in quiaservusquiscitvoluntatemdorainisui,etnonfacit
psalmo scriptum est Beati quorum remissse sunt
: eam,vapuIabit(c)muIlum(Luc.xii).Mercedemfornica-
iniquitates, ct quorum lecla sunt peccata (Ps. xxxi). tionis tui-R areas multas et torcularia reputasii,ut re-
Quee orania imputabuntur hajreticis ut et veteres rum omnium abundantia fruereris : ideo area et
iniquitates,et nova eis peccata reddantur. Qui enim torcular.triticum vinumque non facient.et mentie-
de /Egypto exierant per confessionem Christi, per- tur eis torcular, sive negabit vinum suum, quo se
fidia in jEgyptum sunt reversi. Oblitus est Israel inebriandos putabant. Legimus sub Achab rege Is-
factoris sui, et Creatore contempto, alium sibi fin- J) rael,et Elia propheta, famera gravissiraara fuisse in
xit dominum. Judas quoque, id est, vir Ecclesiasti- Samaria ita ut matres filiorum suorum cadaveri-
:

cus,in malis operibus, vel in sanotarum Scriptura- bus vescerentur (IH Iteg. v). Eo tempore, juxta
rum interpretatione perversa, fedificavit sibi urbes litteram, area et torcular non pavit eos, et vinum
munitas, non au.xilio Dei, sed artifici [Al. artificis] mentitum est eis, et in egestate tabuerunt. Dicitur

uno Palat., destruciurum csse se

(a) In dicit usiuc bus eburneis, (/!»'« !« Gr;cro scriptum est,ir.r, papiiov
ad fundamentum illius voralurum xdcs. lllius luiud £>,;-.f avtivojv quidam Latinorum ob verbiambiijuitatem,
,

dubium, etc. In altero, el usque ad fundamenla vora-
turum, etc.
(/') Corrupte hactenus editi scribunt papsi.; et jara
non rnagnas domos,sed grave qwd uotant; noii enim
a P'-!?'^?, sod a ^iy.;. vocabulum istud deducitnr.
Errorem hunc nos alibi cavimus, docentc ipsu ilie-
ronyrao epist.ti5 ad Prineipiara num. 14 de ps. xliv,
ubi, Pro eo, inquit, quod nos transtulimus, a domi-
a gravibus inlerprclali suiil ; cum pip'.; vcrbum sit
e-'r/o)p'.ov Paleslinx; ct usquc hodic domus e.v omni
: purle cunclusx, ct in modum xdificalx turrium ac mic-
nivjn publicorum, '^iptii; appellcnlur. Vide quK in
huuc locura fusius annotavimus.
(r) Victor. ex quatuorFlorentiaecodicibus,et Vul-
gata editione, vapulabit muitis.
 891 S. EUSEBII HIERONYMI 892
et ad hsreticos, iie exsullent atque laetentur.ct pu- A animaj eorurr. Et estsensus, suk gulae, et suaj
erit
tent se emterarum siniiles nationum. Ill;e enim 92 provident voluptati caeterum mihi non placent pol-
;

non credideruntinDeum ; isti vero sub nomine Dei luta. Non habitabunt in terra domini,quiab Eccle-
idola colunt, et fornicantur a Deo suo et plures : sia recesserunt, et reversi sunt mente in ^gyptum,
sibi areas, et torcularia infinita raultiplicant, et co- et Assyriorum, id est, da;monum coraedunt
[.-Jl.
medunt triticum, de quo efficitur panis luctus, et comederunt] sacrincia nec libant Domino vinum :

bibunt vinum Sodomorum,quod cum aspidum felle quo inebriati sunt in luxuriam, et non placent ei
calcatur. Et quia sibi plura toroularia, ot multas nec ilia qu;e offcrunt, nec ipsi qui offerunt. Sacrifia
areas praepararunt : idcircodc vera et de una area, hasreticorum panis iuctus est et lacrymarum om- :

et de torculari quod caleavit Dominus Jesus, non nia enim quaj faciunt vertentur in fletum. Nec au-
vescentur, et non hibent ; sed quodcumque se ha- dire poterunt : Beati lugentes, quoniam ipsi consola-
bere putuverint, mendacio depravabitur. buntur [Malt. v, 5) sed contrario audient
; : V,t ri-
(Vers. 3 et hahilabunt in ierni Domijii,
4,) Non, dcntibus, quia ipsi lugcbunl (Luc. vi, 25). Quidquid
reversus est Ephraim in Egijplum, ct in Assyriis pol- offerunt non Deo, sed mortuis offerunt : his videli-
lutum comcdit : Non libabunt Domino vinum, el non cet qui sceleratas hajresesconfinxerunt ; et quicum-
placcbwH ei sucriftcia eorum, (juasi panis lugentium, de eorum comederit
g que victirais, contaminabitur,
omnes qui comedunt [Vulg. comedent] illum, conla- Casci in foveam ducentur a caecis.Quidquid fecerint,
minabuntur, quia panis eorum, animx ipsorum, non deliciarum eausa faciunt, ut populum deoipiant,ut
(a) intrabunt in domum. Domini. LXX : iSon liabitave- domos dovorontviduarum.Panemluctus possumus
runt in tcrra Domini, hahifavit Epliraim in /Egtjpto, dicere, verba mortifera,quibus iniquitatem loquun-
et in Assi/riis immundum non liheraverunt
comcdit : tur contra Dominum qui panis non ingreditur in
:

Domino vinum, nec plaeuerunt ei sacrifieia eorum : domum Dei : hsereticorum enim conoiliabula, non
{b)quasipanis Ivctus ejus:omnes quimanducaverintea, domus Pei appellantur, sed speluncas latronum.
contaminabuntur ; quia panes animarum eorum non (Vers. 5 et 6.) Quid facietis in die solcmni, in die
inlrabunt in domum Domini. Non solum area,et tor- fcslivitatisDomini'! Ecce enimprofcctisunt a vastitale:
cular non pavit eos,ct vinum mentitumest in terra /Egyplus congregahit eos, Memphis sepeliet eos, desi-
Israel, quando por trienniuff.jOt menses sex cuncta derabile argcntum eorum urtica hasreditabit, lappa in
(e) perierunt.sed et ipsi habitatores recedentde terra tahernaculis eoi-um.LXX:Quid facietis in die conven-
Domini, et ducentur in terram alienam,ne habitent tus,etin die solemnitatis 9^ Dominil Ideo ecce ibunt
in terra sancta quara suis fornicationibus pollue- dc niiseria .Egijpti,cf suscipiet eos Memphis,etsepeliet
runt. Revcrsus cst, inquit, Ephraim in .Egijptum, ct eos Muclimas, argentum corum interiius possidehit.
pollufum comedit. De hoc loco quidam C gpinx in tahernaculis eorum. Gum venerit, inquit'
in Assijriis
supra addiderunt et in .issgriis pollutum comedit,
:
dies captivitatis et saevissimus hostis ingruerit, quee
quod in Hebraico non habetur, de quo jam diximus. mea solemnitas est? quam ego placabilem habeo
Cum autem fuerintin Chaldffiaabsque templo etabs- hostiam? quia me de meis hostibus vindicat,et in-
que aItari,non libabunt Domino vinum, sed da^mo- juriK ponit raodun?, et flagellat irapios filios. Quid
nibus, et non placebunt ei,qui libant diis alienis.et igitar facietis in die festivitatis Domini?Respondete.
qui in captivitate retinentur atque in Assyriis ido- Illisquo tacentibus, sibi ipse respondet, immo qu«
lothyta coraedunt, et quasi panes lugentium sunt. facturi sint, divinis oculis intuetur : Ecce, inquit,
Non estenim licitum de sacrificiiscomedere lugen- raiseria et vastitate preraentibus, et Assyrio atque
tium, et si comederit, immundum fiet quod licite Chalda30 captos ligare cupientibus, ad ^Egyptum
obIatumest.Lugentium93co;nasGrffici((/)v£y.poosi7:va confugerunt. ILi Memphis sepeliet eos, quaa eo tem-
vocant, nos parcntalia possumus dicere, ab eo quod poreerat nelropolis /Egypti, antequam Alexandria,
parcntibus mortuis iramolentur. El non solum qui quae prius appellabatur no (Na),ab AlexandroMace-
obstulerit,sed etiamqui comederit de hujuscemodi done et magnitudinem urbis et nomen acciperet.
cibisimmunduserit:panisenimeorum,hoc estcibus Quod autem in Septuaginta dicXi, sepeliet eosMach-
quemofferunt,nonintrabitindomuraDomini,qua3de. n mas,\n Hebr.i^o non habetur sed (c) MAiviAD(nan"3), ;

structa est, qu;e Babylonio igne succensa est; sed quodappellatur (tejrfcra/iiVe.Ex quo perspicuumest.

(«) Victor substituit minori numcro, infrahif, ex rass. 7rEpio£'.T:vc(, quo noraine silicernia, seu cxnas
Vulgata editiono, et Hebraico KII^nS intfcllige au- : funebres, Grsci appellant Latini parentalia. Econ- ;

tem, inquit, de pane.Unde Hieronymus Panis eo- :

trario vExpoOcnrva an hoc intellectu a bono aliquo
rum. hoe est cibus, quem offerunl, non intrabit in Soriptore umquam usurpatuni sit, atque omnino an
domum Domini,qua?destruota est. Apud LXXenim Graecura sit verbura, dubito. Certe alibi Hier. TTEpi-
legitur, non inlrabunl, et hoc, quia transtulorunt OEiitvoj vocabulo continuo utitur. In Coramentariis
panes. in Jer. cap. xvi : Moris cst, inquit, luyentihus ferre
{b) Palatini rass. quia panis luctus cis. Et vero eis, cibos, elprxparare convivium, qux Grxci iztpiSeiTzvai
pro cjus, ad Gr*cura ofjToT;, placet raagis. vocant, d a nostris vulgo appellantur Parenialm, eo
(r) Ita Viclor. ex qualuor Florentis mss. Antea, quod parenfifjus justa celehrcntur.
quod et Martiun. relinuit, pcricrint. (e) Nomen Mamach s\veMamachasrestitui in con-
(d) Non immulo, quod vulgati omneslibri prajfe te.xtuSepluaginta Interpretum, ac in Commentario
runt; verius taraen id putoesse,quod nostri habent
S. Hieronymi, apud quem vitiatum inveni propter
893 COMMENTARIORUM IN OSEE LIB. II. CAP. IX. 894

falsos eos esae similitudine litterarum daleth (i) dt A mulliludinem iniquilalum tuarum, multiplicata est
cHAPH ("!) («)omnes desiderabile
et pro Maittad.quod amenlia tua. Et in hoc loco error est solitus ubi :

transtulerunt, putasse Machmas /Egypti civitatem enim nos interpretati sumus, scitoteisrael, hocest,

esse. Possumus hoc quoddicitur Ecceenimprofecti : Israelitaj, et in Hebra?o legiur jadau (lyT"), Sep-
sunt avastitate, JEgijplus congregabit eos Memphis sc- tuaginta transtuleruntc/ affligetur: iod litteramvAU
peliei eos, et de tribu Judaaccipere quando, inter- : putanles, et pro daleth logentes res : quorum alte-
fectoGodoliaab Ismaelc.quem Naljuchodonosorter- rum soientiam, alterum afflictionem, vel malitiam
ra; praeposuerat^reliquicepopulicumJeremiaprophe- sonat. Venerunt igitur dies visitationis, de quibus
ta ad.Egyptum transCugerunt.etibi persequentibus supra (Vers. .5) dixerat: Quid facietis in die solemni,
postea Chalda3is,velcapt»sunt, vel sepultae (IV lieg. eiin die festivitalis Domini? Venerunt dies retribu-
XXV). Desiderabile autem argentum eorum, quod tionis.O Israel,nunc tua verba cognosce,qui prophe-
urtica possedit, villas ct omniaornamenta villarum tam tibi vera dicentem, et prophetantem Spiritu
intelligemus, quie pretio emuntur argonti. Quodque sancto,stultum et insanum vocabas,juxlaillud quod
sequitur, lappa tn tabernaculis corum, longam signi- in RamolhGalaad principeslocuti suntad iehu:Quid
(icat vastitatem,ut ubi quondam domus eorum erant veyiil ad te iste vesanus (IV Reg. ix,li)'? Igitur pro-
ibilappae eturticaenascantur 05 ac spinie. Dicitur _ ptermultitudinem 96 iniquitatum tuarum, quibus
et ad hcereticos Cum dies solemnis advenerit,quid
: debacchatuses,non prophetammeum,
in scelerc diu
facturi estis? Pro die solemni, Aquila interprelatus sed te insanum esse cognosce,qui ad hoc laborasti,
est, tempws.Ex quo manifestumest,non festum diem ut mea verbacalcares. Pro amenlia, Aquila verlit
sonare,sed tempus retnbulionis, slatim enim sequi- iYzotr.cr^.v, quam nos vel iracundiam,\el memoriam
tur : Venerunt dies uliionis,venerunt dies retributionis doloris, in Latino possumus dicere. Diem ultionis et
tux.Ecce vastati estis a multishostibus : Assyriivos retributionis, quidam interpretantur diem judicii,
ChaldBeique jugularunt, lugistis ad sajculum.et caj- quandoaffligptur Israel, qui nuno Deum se videre
teris estis nationiljus comparati: ibi vos Mcmphis jactat, et non sanclo Spiritu regitur,sed d»moniaco
sepeliet, quod interpretatur e.v ore; et est sonsus : in parles varias circumfertur, nesciens quid loqua-
juxta vestras blasphemias recipietis, et quod lonuti tur : dicensDei Filium creaturam.sanctumSpiritum
estis, in suppliciis sentietis : desiderabilia, hoc est, Deum negans.Et rursum alium Deum bonumalium
dogmata qucB vobis artifici' composueratis eloquio, mundi asserens creatorem : quorumvesania multi-
quod interpretatur argentum possidebit urtica,qua3 plex esl. quia et iniquitates fuere quaraplurimae.
vos ajterno ardore consumet ot eritlappa velspina : Quem nos stultum prophetam diximus,septuaginta
in tabernaculis vestris,spin<e quippe orienlurin ma- pseudoprophetam interpretati sunt. Et ne eadem
nibus eorum, qui inebriati sunt calice Babylonio C sffipe repetentes, videamur lectoris prudentiae diffi-
{Jer. Li). Et in Evangeliolegiraus, turpes cogitatio- derebreviter adraonemus, quidquid de Israeletde
nes et curas hujus mundi,et inhaerentia vitia,spinas Ephraimin hoc propheta dicitur, ad ha;reticos esse
appellari^quc-e (6) surgentiain herbis frumonta suf- referendura, qui vere insanientes, contra Deum lo-
focent [Matth. xv). quuntur mendacia.
(Ve.Ts.l.)Vbnerunldies visitalionis,vencnini clies re- (Vers. 8. et 9.). Spcculator Ephraimcum Deomeo:
tributionis:e seitote,Israel,stullumprophctam,insanum prophelalaqueus ruins' dsuper omnes viasejus,insania
vlrumspiritualemproptcrmultiludineminiquitalis iux in domo Dci ejus,profunde peccaverunt: sieut in diebus
et muUUulinemamentix.LXX Venerunt dies ultionis, : Gabaa, recordabitur iniquitates eorum,et visitabit pec-
venerunt dies retribulionis lu,T,ctalftigelur Isracl sicut cala eoruni. LXX ; Spcculalor EphraimeumDeo pro-
propliela insaniens,homoriui hahehiU spiritum, propter pheta :laquens torluosos super omnes vias ejus,i7isaniam

ignorationem ItngUcTs Hebraic» nisi enim hoc modo ; legerint-innn iMamat'/i.. Scripsisset igituripse etiam
legerimus,inepta eritatque veritati contraria obser- Mamach, non ManiKchas. Profecto semel ex prae- si
vatio S. Doctoris, qua nos docuit Septuaginta de- conocpta opinione textum im-
liceat Scriptoris sui
ceptos fuisse simililudine litterarum (/a/e//i <?/ caph, niutare, nihil non pro horaiuum captu refigendis
Ergo pro Mamarf TDriD legerunt Mamach. -j^no D auctoribus liceat. Nos veteren. lectionem, quc-c ora-
et non Machmus lirnna eum Schin in fine, quod nium quoque mss. est,restituimus,maxirae cum in
eleraentum nullamhabct similitudinemcura Daleth ipso archetypo Graeco conslanter sit Mxy ij.i; neque :

Porro in libro Locorura Hebraicorum, idem nomen porro dixerit Hioronymus, si quam pro DalelhSep-
scriliitur Grcece Mayo et Latine Muchaas. Unde ex- tuaginta accedere,in prima posuerinf,,an alterasyl-
ploratum nobis est vocem hanc ubi(|uc apud LXX laba.
djpravatamfuisse -.cum purelegatur inlibrollebrai- (a) Vocem, om.)(rs, quam temereMartian.expunxit,
corumNominuraS. Ilieronymiethicin cap. ix Osee. rass. nostri post Victorium restituunt. In iisdem
Mart. Martianaeus, nullo quidem suffragante ras.li- paulo pnst, desideruhile aiilem argenti.
bro,hicetsuperiuscontinenter,iVa)«rtc/ias suppo.suit, (b) Palatini, mss. qux lurgenlia et in hcrbis, etc.
•pToMachmas. Ral Magmas. Una hsc iHi mutandi (c) lidera rass. Scito, Israel, te slultum : et paulo
nominis eausa fuil, quam pluribusinNotis oxagge- post, multiludo amentix.
rat quod nisi hoc inodo legeriraus, inopta erit,
: Interserunt.juxta Vulgatam,Palat. mss. ,/h.f<us
(d)
atque veritati contraria observatio S.Doctoris, qua est. Porro pro /?!/7!/!7n/<'s,Victorius rcscribit iniqui-
nos doeuit LX.X deceptos fuissesimilitudineliltcra- talts, in gignondi casu, ex eadem Vulgata, atque
rum, Daleth, et Caph ~i t unde pro innn Mamad, Hebraico. Leviora quaedam nos infra emendamus.
 :

895 S. EUSEBII HIERONYMI 896

indomoDeiconf\nxenint:cormplis.untsecundumdicscol A in Christo calcarc se credit, de quo legimus, quod
lis:rccordabitur!mquitateseorum,ulciscetur superpcc- ipsesit via, calcet etin eorumlaqueis, qui insaniam
cata corum. Idcirco Deusprincipesdcdit,utpopulum in domo Dei conlinxerunt.
^ corriperent delinquentem,et adrectum iterretrahe-
unde etad Ezechiel loquitur: Speculatorem te 9§
(Vers. 10, 11.) Quasi uvasindeserfo inveni Israel,
rent: quasi prima poma ficulnem in cacumine ejus, vidi
dedi domui hrael [Ezecli. v, 17).Ergo Jeroboam quasi patres eorum.,ipsi autcm intravcrunt ad Dcclphe(jor,et
speculatordatus in popu!oest,etquasiprophetacum alienati suntin confunonem,et jactisunt abominabiles
Deomeo, hocest,cumDeo, quihiec Oseeloquilur. At sicut ea qux dilexerunt .hXX : Sicut uvam indeserto
illejuxta id quod supra scriptum est Laqueus facti
: inveni Israel, ficuminarbore jicus temporanea
et sicut

expansumsuper Thabor, ct
estis spcculationi,et recte vidi palres eorum,ipsiautem ingressi suntBeclphegor,
nunc populi
victimas declinastis in profundum,et'\Am et abalienati sunt in confusionem, etfacli suntabomi-
Israellaquensappcllatur, eo quod omnes in laqueo nabilcs sicut dilecti. Pro quo in aliis exemplaribus
ejus corruant,maximecum insaniam in domo Dei po- legimus : etfactisunt dilccti,i]uasiabominabiles,quoA
suerit,sive confmxerit.id est,in Bethel vitulum aure- magis congruit veritati. Cum omnis orbis essetde-
um97 fecerit,hocenim interpretaturdomus Oei :et sertus,et Dei notitiam non haberet, inveni, ait, po-
tam profunde in scelerepeccaverit.sicque ct impie- .j pulum Israel quasi uvam in solitudine,et quomodo
tatis baratrum sit demersus, ut vincat scelus,quod eum invcnorit, dicit : Sicut priraa poma ficulnecE,
quondam gestum est in Gabaa, quando uxorem le- iiicacumine ejus vidi patres eorum. Ergo in Abra-
vitas revertentis de Bethleem illicito n(?cavere con- ham,in Isaae, el Jacob inventusest populus.El nota
cubitu {Judie. xix). Possumus dies Gabaa et illud proprietatem, parentes videntur,populus in venitur
tempus accipere, quando pro Deo elegerunt sibi re- et inutroque vinea est, et flculnea, sub quibus re-
gem de urbe Gabaa, id est, Saul. Et multo nunc eos quiescere dicitur qui confldit in Domino.Ipsi autem
dicit majora pecoasse, eligendo Jeroboam et ado- educti de yEgypto, fornicati sunt cum Madianitis
rando idola, quam eo tempore,quo eli^gerunt Saul: {Num. xxv), et ingressi sunt [.1/. egressi] ad Beel-
hic enim schismati etiam idololatria copulata est phegor idolum Moabitaruin,quem nosPriapum. pos-
ibi vero Dei cultus permansit in populo.Ideo recor- sumus appellare.(rt) Denique interpretatur Beelphe-
dabitur iniquitates eorum,qui nunc per patientiam gor, idolum tentiginis./wftews inore, id est, in sum-
putatur oblitus, etvisitabit[Al. visita] peccata eo- mitate, pe//m: ut turpitudinem membri virilis os-
rum, etvulnera,quKlongo tempore compulrerunt. tenderet.Et quia intraveruntad Beelphegor,idcirco
Veteresscrutans historias, invenirenon possum sci- abalienati sunt a Deo, confusioni suae, id est,idolo
disse Ecclesiam, et de domo Domini populus se mancipati, ut propter quod recesserant a Deo,illud
duxisse, praeter eos qui sacerdotes a Deopositi fue- C colerent, secundum quod scriptumest: A quoenim
rant et prophetffi, id est, speculatores.Isti ergo ver- quis superalur, hujus ct servus est (II Petr. ii, 19), et
tuntur in laqueum tortuosum,inomnibus locis po- sicut gulae servientes,habentventremDeum(Pfti7!;).
nentes scandalum, utquicumque per vias illorum iii) :ita qui libidinideserviunf,habet Deum Beelphe-
ingressusfuerit,corruat,et in Christo starenon pos- gor. Ellacti sunt, inquit, ahominabiles, sicut eaquse
sit,variisque abducatur erroribus.etsemitis tortuo- dile.verunt,)\3xiaL illud quodscriptumest in Psalmis:
sisad praecipitia deferatur. Hi sunt speculatores Similes illis fiant qui faciunt ea,et omnes qui confiduht
Ephraim, qui insaniam in domo Domini confinxe- in eis {Ps, cxxxiv, 18), ut non solum idololatrffi,sed
runt, hoc est,in Ecclesia, sive in Scripturis sanclis, idola nuncupcntur. Dicente autem Domino in pas-
perverse eas interpretantes, vel certein unoqimque sione sua: Torculurcalcavi soius,et de genlibus non
credentium, qui domus Dei rectissime nominatur. est vir mecum {Isa. lxiii, 3). Et in Psalmo Salvum :

Propterea corrupti sunt, et interierunt juxta dies me fac,Domine, quoniamdefecit sanctus {Ps. ii, 1).
collis, quandoiniquitatem in excelsosloouti sunt,et Cum omnis mundus teneretur inpeccato, etgentes
ascenderunt in tecia vana. Rooordabitur Deus ini- ignorarent Doum,et Israel repulissentquemanteco-
quitatis eorum.perquam inique gesserunt in proxi- gnoverat,primum in apostolis, et in apostolicis vi-
mum, educentes eum de Ecclesia, et visitabit pec- n ris, Dominus Isracl 99 populum Christia-
invenit
cata eorum,quibusin suas animas peccaverunt.Hoc num,etsensu videntemDeum .'01 dulcissimiseorum
estquod in psalmo legimus \Juxta semitamscanda- satiatus est fructihus, uva et ficu,quce si in deserto

lum posuerunt mihi {Ps. cx.xxix, 6). Nisi enini quis inveniantur, et necdum maturo tempore,ob rarita-
Dei viderit semitam, id est,Christi nomen audierit, tem majorissuntgratice. Ipsi autem,hocest. Israel,

non ingredietur per eum.IdcircoethKreticisub no- qui sibi Christianum nomen assumunt(neque enim
mino Christi juxta semitam pouunt laquoos, ut qui depatribusintelligendumest),intraveruntadidolum

((i)Umniacorrumpunt veteres editiones,ubi occur- commentario, ubi dicitur, iniraverunt ad idolum

ritnonnulla lectioniydirncultas.Hicigilurreclaman- Beeiphcgoi qnod hahct in oro pelleni, manifeste de-
,

tibus mss.codicil)us turpcm hujuscemodi ac falsam
reliiient ^ectiijncn] ,[)eniquc iatcrpretatur Beclphcgor,
idolum, tentiyines liabens in ore, id est, insummitate
pellem. Quod quam sit absurde positum cumex ety-
mologia nominis Beelphegor, tum ex consequenti
claratur. Krgo Bcelphegornon iutcrpretatur, tenii
gincs habcns in ore : sed erat idolum ten.tignis, quod
propter nomen nyn-Sy^ Beelphegor, interpretatur
habens in ore pcUcm. Marn. Nostri mss., id est—
dolum tentiginis.
897 COMMENTARIORUM IN OSEE LIB. II. CAP. IX. 898

Befilphegor, qiiod habct in orc pellern. Quidquid A omnora gloriam Israel habuit in multitudinc, et in
enim loquitur baerelicus, morliferum est, et a vivente 80 se m.ijorem arbitratus est Juda fratre suo, quia
Dei sermone sejunotum. Sive intraverunt ad libidi- ipse decom tribubus, ille duabus prajfuit. Unde Do-
ncm diflicilc estenim hKreticum reperire, qui di-
: miniis loquitur, quoil etiam si enutrierint filios, et

ligat castitatem, non quod eam prKlerre desistatin liberorum muUitudinem oongregaverint, tradentur
labiis( sed quod non servetin conscientia, aliud lo- neoi : et nunc eis vorum incumbat va;, cum ab eis
quens, et aliud faciens unde et abalienati sunt a Deo,
; recesserit Deus. Et consequenter exponit, qualis
et habent gloriam inconfusionem suam,etfacti sunt quondam fueritEpbraim, qui tunc desertus est : tam
aboniinabilcs, qui prius diligebantur in patribus. Si pulchor, inquit, erat, et sio Dei vallabatur auxilio,
autem volucrimus legere, facti siiiit nbominaliiles,sic- ut Tyrus qua; mari oinpitur, vel certe, ut scopulus
quod tamen in Hebraico non habetur di-
ul dilccli, : durissimus, qui fixus in terra, omnes contemnit pro-
cemus ita factos esse gen tiles,qui sunt abominabiles, de turbinibus ventisque non curat. Ipse
cellas, ct
quomodo et ha^retioos qui prius diligcbantur in pa- autem, id est, Ephraim, sive Tyrus, qua; erat fun-
tribus, hoc est, ut et hi, et illi pariter abominabiles datain maris pulohritudine [Al. plenitudine],educet
sint et culpa; rei. ttd caplivitatem filios suos. Multi :ioc capiliilum ad
(Vers. 12.) Ephraim quasi avis avolavit: ijloria eo- „ Azaclis tempora referunt, qui obsedit Samai-iam, et
rum a partii, et ah utero, cl a conceptu : f/uod et si cnu- longo temporc afflixit fame, ullevius arbitrarentur
Irierint jilios suos, ahsque liberis cos faciam in liomini- obsessi gladio perire, quam inedia (IV Hey. vi. vii,
bus. Sed el vx eis cum recessero ab eis. Ephraim, ul et viii). Nos autem dicamus juxta tropologiam,
vtdi, Tyrus erat fundata in pulchritiidtnc : ct Ephraim Ephraim, quasi avem de Ecclesia
id cst, haeretioos,
educet ad inicrfectorcm filios stios. LXX : Ephraim recessisse, et omnem
habere gloriam in partu, et
quasi avis avolavit : gloria eorum in partu, ct in par- in utero, et in conceptu, si multos genuerint lllios,
turitionibus et conccplu : quia etiamsi cnulrieruntftlios quos Dominus comminatur^etiamsi enutriti fuerint,
suos, sine filiis ertmt in hominibus : quia et vse eis est pt BOB puniendos, non ab alio quolibet, sed ab

caro mea ex Ephraim, sicut vidi, in capiionem

eis. ipsoDomino.quoniam liliosfornicationisgenerarint,
prxbuit filios suos : et Ephraim, ut educcret ad intcr- et verum illis sit vs, cum Deus reoesserit ab eis. Si-

feclionem filios suos. Multum in hoo loco inter se dis- mulque replicat qualis fuerit Ephraim quando, in- :

cordant interpretes. In eo enim looo, in quo nos quit, in Ecclesia erat, ita saiculi hujus tentationibus,
dixiraus, vx cis cum rccesscro abeis, Septuaginta et quasi Tyrus maris iluctibus tundebatur, et tamen
Theodotion transtulerunt, vx eis, caro mea c.v eis nihil adversi poterat sustinere, quia habebat funda-
quairensquecausam cursittanta varietas,hancmihi mentum Christi, super quo aedilicata domus, everti
videor reperisse mca, lingua Hebrsea dicitur C non potest {Maltli. vn). Nunc autera filios suos edu-
: Cai-o
BASARi (iiua) rursum sidicamus, recessiomca, si-
: cit ad interfectorera hoc est, ad diabolum. Et pul- :

ve, declinatio mea, dioitur iiasori ('nfS). Septua- chre dixit, educit, id est, de Ecclesia facit exire fo-
ginta igitur ct Theodotion pro eo, quod est recessio ras. Possumus fiIiosEphraim,cogitationespessiraa8
mea, et diclinatio mea, verterunt, caro mea. Rursum dicere, et oontraria dograata veritati, qua; interficit
ubi nos posuimus: Ephraim,ut vidi, Tyruseral, 100 Dorainus spiritu oris sui, et eos tales liberos habere
Septuaginta interpretati sunt, Qr^poiv, id est, vena- non patitur, et aeterno interitui derelinquit. Quod
tioncm, ?ive capturain : Aquila et Symmachus et autem in Septuaginta legiraus, Caro mea e.v eis
'YheoAoWoxi^petramdurissimain, id est, silioem, quffi Ephraim, quomodo vic/i, in venalionam prxbuil filios
linguaUebraicaappellatursuR(ni'); quodsllegamus suos, ita intelligimus : Si Christus caput est corpo-
soR, r)/r«s dicitur.Putantes autem Septuagintainter- ris, id est, EoolesiEe, omnes nos Christi et Ecclesiae
pretes ob litterarum similitudinem res et daleth, membra sumus. Qui ergo de Ecclesia recesserit,
non esse res, sed daletii, legcrunt sud, id est vena- Christi oorpus lacerat : igitur et Ephraim caro fuit
tionem, sive capturam, (m'Vnl3)unde et betiisaida et membrum Doraini Salvatoris. Sed in venationem
domus dioitur venatorum. Diversitatem interpretum prffibuit lilios suos, invenationem autem eorum, de
diximus revertamur ad sensura. Ephraim, id est,
: n (]m\in?, scn^iuvmsi: Animanostra sicutpassererepta
decem tribus, quasi avis avolavit in captivitatem, et est de laqueo venantium {Psal. cxxiu, 7). Et eduxit
de suo reoessit looo. Avem autem appellavit, utve- de Eoclesia liberos suos, ad oocisionem, sive ad vul-
locera inBabylonem Iransitum demonstraret. Sin nerandum: ut vulnerenturab bisqui miltuntarden-
autem legerimus, quasi avis avolavit gloria eorum, les sagiltas,ut percutiant pariter et exurant.
hocdioimus, quod Dei ab eis reoesserit et avolaverit (Vers. 14.) Da eis, Domine : quid dabis eisf da
auxilium. Quodque soquitur, a partu, el ab titero et eis vtilvam sine fitie IVulg. liberis], et ubera arentia
a conceptu, duplioiter intelligi potest, ut gloriaqus (n) LXX similiter. Si his quae Deus pro benedictione
avolavitab Ephraim, etiam a partu, et p.b utero, et donavit, male abutamur, et in contrarium quam ab
a conoeptu eorum rccedat, hoc est, deserat filios eo dala sunt convertantur, expedit ut auferantura
eorum, ct posteros derelinquat. Aut oerte dioimus. nobis. Denique lingua data est ail laudandum Domi-

(a) Verba L.V.Y similiter, qua3 deerant, ex nostris mss. sulfecimus.

 :

S. EUSEBII HIEUONYMI 900

num Deum, et qua? bona sunt eloquenda Si quis ea :

A et non addat ut diligat eos, quandiu in errore per-

abutaturin blasphemiam,contraliuncPsalmisLaDo- manserunt,omnesque principes eorum rcoedentesa

miuumdeprecatur: Muta pant labiadolosa, quse lo- Deo sunt, sive inobedientes,ut Valentinus,Marcion
qmmtnr adversus justum iniquitatem iit superhia el in et c.Teteri. Possumus principesh»reticorum dcemo-

abusione (Ps. xxx, 10). El in alio loco : Disperdnt nes dicere,qui vere a Deo recesserunt el appellan-

Dominus univcrsa labia dotosa, et linrjuam maynilo- tur prinoipos,juxla quodDominus loquitu rin Evan-

quam Quia igitur Ephraim gloriabatur

{Psal. xi, 4). gelio .•
(r) Venict princeps liiijus mundi,et inveniet in

in utero, et in conceptu, et in partu, et in populo-

me nihil {Joan. xiv, 30). Et apostolus adversus po-

rum multitudine, 10? Propheta Dominum depre- testates.principatus et rectores tenebrarum istarum

catur el dicit : Ua eis, Dominc. Sibique ipse respon- pugnare nos dicit (E/)/i^s.vi).Quaeretur autem juxta
dit : Quid dalns eis:' et statim infert Da eis vulvam
:
historiam, quomodo de donio sua ejeoerit eos, id
slerilcm, el ubera arentia, ne habeant causas super- est, decem tribus, cum in domo Dei non fuerint ?
biao, ut in quo sibi gloriari solent, in eo oonfundan- Sed domum Dei,vel terramsanctam appellabimus,
tur. Quod et de magistris contrariorum
dogniatum in quam introducti sunt,vol falsum nomen Israelis

intelligi posse, perspicuum est, qui in populoru-a vel quod ad eos quasi populum Dei mittebantur
multitudine gloriantur, et in iisliberis quos nulrie- propheta?. Quod autem non addat ut diligat eos,et

rint in interitum, ut cducerent eos de Ecclesia et omnes reges Israel a Deo fuerint recedentes,perspi-
inducerent ad interfectorem. Tot enim diabolus ju- cuum est: usque hodie enim permanentin captivi-
filios. De tate. Alii hoc quod scriptum est, de domo mea eji-
gulat, quot hffiretici in errore genuerint
istiusmodi anirnadicitur : Beata s>rrilisimmaculata, ciam cos, ad regnum Juda referri arbitrantur,quod
cognovit cubile in peccato {Sup. m, 12). et ipsi in captivitatem. Sed quomodo
duoendi sint
qux non
Beatus esl enim vir Ecclesiasticus, qui oompara-
cis polerit adplari, non uddam ut ditigam eos, cum
Et in postea Jerssolymamsintreducti: et omncs principes
tione hairetici in errore niios non procrearil.
alio loco legimug. Melius est filios non luihere cum eorum sint rccedentes, axxm legerimus David, Asa,
iniquo enim concubitu semen peribil{Sap. Josaphat, Ezechiam, et Josiam reges fuisse justos?
virtute. E.v
IV et in, sec. l.XX) : el cum longi fuerint temporis, Unde ad Christi tempora transeundum,est quod in
reputabuntur in nihilum et ignobilis in novissimis adventu ejus ejecti sintde domo Dei,et nequaquam
ent senectus eorum : fecundaenim impiorum mul- salventur ut Israel, sed ut populus Christianus.

titudo ad nihilum est utilis; neque enim ffislimare Unde et Dominus fecit sibi flagellum de funiculis,

debemus, quod vulvam sterilem, et ubera arentia et ejecit eos de tcmplo : quia domum Patris ejus fe

corporaliler deprecatus sit. cerant domum negotialionis {]oan, ii).

(Vers. 15.) Omnes nequitix eorum in Gatgal : quia C (Vers. 16 et 17.) Percussiis est Ephraim : radix
ibi e.rosos habui cos. {a) LXX similiter. In Galgal corum e.tsiccata est : fructum nequaquam far.ient
regem Samuele iram Dei popiilo quod et si genuerint, iutcrficiam amnntissima uteri
Saul unctus in est,

nuntiante(I l\e(j. x). Ibi, inquit, exosos Iiabui eos, et eorum. Ahjicietcos Dcus{d} meus, quia non audicrunt

sibi regem hominem postulantes, a meo

imperio re- cum : cl eriint vagi in jiationibus. LX.\ : Doluit

cesserunt. Sive quia Galgala idololatri:ie locus est, Ephraim radices suas : ai-efactus est, fructum neqita-
ubi omnia scelera commiserunt. Verum quia Galgala quam ajfert : quia et si gcnuerint, interftciam dcside-

interprelaturmici«<w,autz'j)aa|j.ot,idest, volutabra, rabitia uteri eorum. Repeltet cos Deus, qiiia non au-
oranes malitias hKrelieorum dicit eo temporereve- dicrunl cum : ct 104 erunt vagi in nationilnis. Me-

landas, cum eis dederit Deus vulvam sferilem et taphoram suinit ab arboro, cujus si radices arue-

ubera arentia, et viderint ignominiam suam. Et qui rint, fruotum afferre non polerit, et si paululum
se jactabant per superbiam, quod ad excelsa con- fecerit,statim in ipso flore siccabitur.Dioit autemde
scenderint, devolventur in terram, sive ad inferos Ephraim, cujus radix aruit, quia Deum, in quo fun-

pertrahcntur. Vere hajretici odio Dei digni sunt, datus erat, perdidit, sive patres suos Abraham,
qui loquunlur eontra Dominum mendaoium, dc qui- Isaac, ct Jaoob, in quibus radioem miscrat, habere

bus dicit in consequentibus :

T^ non meruit: et proploreafructum justitiasnon facit;
Propter malitiam adinvcntionum eorum de domo quod ct si feoeril, Interficiam, inquit, amantissima
uleri cjus, juxta id quod supra dixerat Si enutrie-
mea ejiciam eos. Non addam ut diligam eos omnes :
:

principes eorum reeedentes,s\ve inobcdientes.(b) Quod rint filios suos, absque liberis eos faciam in homini-

el Septuaginta similiter. Et de hffireticis quidem bus : unde et abjecit eos Deus, et fecitire oaptivos.
natimibus. Possumus hocinsumet
non esl duliium, quin do domo 105 Dei ejecti sint, El crunt vaiji in

supplent assentiuntur. Sunt autem illa numero quadraginta

(rt) Eadem rursum verba, L.V.Y similiter,
nostri mss. sex, quorum quindecim Longobardicis characte-
(6) Iterum et tertio addidimus e noslris mss.
quas ribus exarata, e monasterio Montis Cassini acoepta,
deerant verba, Quod ct L.V.V siinilitcr. annorum sunt non minus noningentorum,Locusest
{c) Victorius, vcnit etmox invenit, ex Vulgataedi- Joan. xvi Vcnit enim princeps mundi hujus, et in me
:

tione et Gra^co codice, non cui leotioni, inquit, non hnbct qiiidquam.
solum impressaomnia saororum codicum exempla- ((/) Palalini mss. reticent, meus.

ria, sed etiam quee snnt apud me collata mss. omnia

901 COMMENTARIORUM IN OSEE LIB. II. CAP. X. 902
de omnibus Judajis dicerc quorum quia principes a » dobitus. Dicamus et aliter : Vitis frondosa sivcju.\ta
Deo recesserunt, commoventes populum, ut eum ad Septuaginta E'j)t),-^(j.ccToiJaa, id est, bonas habens
mortem expeterent : propterea ejecit eosde domo propagines, et flagella fructifcar , multos botros
sua, et non addet, ut ultra diligat eos. Peroussit ra- altuiit, et uvarum fecunditas, ramorum magnitudi-
dicem eorum et exsiccavit, et fructum ultra non fa- neui cocequavit : sed hsc qua; prius talis erat ante-
cient quod et si lecerint, et visi fucrint Scriptu-
: quam olfeiideret Deura, postea| abundantiam fru-
ram sanctam, LegemquemeditSTi,etquasi(a)aman- ctuum vertit in o.Tensa; multitudinem ut quanto
:

tissimos filios aliquid scientiae atque doctrin.^e de plureshaberetpopulos,lantopluraa;diricaretaltaria,

suo corde protulerint, adversante Domino ;
succide- et abundantiam terr.-e numero vineeret idolorum.
tur. Abjccit enim eos Deus omnium prophetarum, Pro simulacris, Septuaginta vertcrunt jtv^Xx;, quas
quia non audierunt eum : et vagi erunt in nalioni- Tiosslaliias, vel litidos appellamus, qui proprie
dse-
bus, non habentes altare, non sedein, non civita- monum sunt, aut hominum mortuorum. Ita et hce-
tem propriam. Unde et David loquitur in psalmo retici dum essenl in Ecclesia plantati, et
crescerent
.\e occidas eos, ne quando obliviscantur populi mei in domo Dei, vocabantur vinea Sorec, el afferebant
(lisperge illos in virtulc tiia (Psai. xvin, 12). Et in iiberrimos fructus postea vero quanto rpkires facti :

alio loco Secundum muititudinem impietalum eorum

:
sunt, tanto sibi mulfiplicaverunt altaria, 106
ut
expelle eos, quoniam irrilaverunt, te Domine {Psul. u pro uno altari quod verum est, plu res ^errori sui
v, 13). De hac arbore etiam in Evangelio legimus arase.xstruerent, etju.xta ubertatem terrs suae e.xu-
:

Jam securis ad radices arborum posita est. Omnis arbor beraverunt simulacris. Hfereticorum terra fecunda
qux non facit fructum bonum, excidetur et in ignem est, qui a Oeo acumon sensus et ingenii
percipiea-
miitetur (Matth. iii, 10). Ha:!reticos fructus facere non tes, utbonanaturae in Dei cultum
verterent, fece-
posse virtutum, quia Dominum ptrdiderunt, super runt sibi ex his idola. Nullus enim potest ha?resim
quo [.4/. quod] juxta Apostolum radicati esse debue- struere, nisi qui ardentis ingenii est, et babet
dona
rantet fundati {Ephes. in), nemo dubitet : quod et nalurae qu£e a Deo artifice sunt creata. Talis
;
fuit
si fecerint, et aliquos uteri sui fecunditate genera- Valentinus,talisMarcion, quosdoclissimoslegimus.
Domine adversante, morientur. Sive quia fru- Talis Bardeyanes, cujus etiam philosophi
rint, admiran-
otuseorumsuntuniversaquaefingunt, etdesuocorde turingenium. Isti ergo terr-e su» bona verterunt
in"
generant, arelient et peribunt: eterit 805 cunctis titulos mortuorum, quiaomnis doctrina eorum iion
perspicuum, siccam radicem fruges afferre iion ad viventes refertur, sed ad mortuos, tam eos
quos
posse. Isti abjicientur, immo abjecti sunt a Deo illos quos decipiunt, : colunt, quam
quia non audierunt eum dicentem : Ne
Divisum estcoreorum nunc intcribunt
transferas (Vers. 2). :

terminos quos posuerunt palres tui {Deut. mx,1'i). Et Q ipse confringet simulacra corum depopulabitur aras
idcirco vagi erunt in nationibus, nuno ad has, corum. LXX Diviserunt corda sua : runc peribunt :

non ad illas sententias transeuntes dum non eis ipse suffodict attaria eorum : affliijentur,tituli oorum.
:

placet, quod semel repererint, sed semper votera Tradunt llebr;pi hujuscemodi fabulam, suspicionem
niutant novis, et ethnicorum imitanturerrores. suamScripturarum auctoritate confirmanfes:Quam-
(Cap. X. — Vers. 1.) Vitis frondosa Israel : fructus diu etregeset populi pariter vitulos aureos adora-
adiequatiis est ei : sccundum nndtitudinem fructus sui bant, ethabebant in impietateconsensum, non venit
midlipticavit alfaria : ju.tta ubcrtatem tcrrx suse exu- captivitas.
ExtremusrexdecemtribuumfuitOsee, de
beravit simulacris LXX: Vitis jrondosa Israel : fru- quoscriptumest^IVfif^. xvii), quod fecerit quidem
ctus abundans in ea:secundum mullitudinem fruclunm malum Osee in conspectu Domini, sed non sicut
suorum multiplicavit altaria : ju.rta bona terrx eorum reges Israel.qui fuerunt anteeum, cujusnonoanno
xdificabunt tttulos. Pro vite frondosa, Aquila inter- Salmanasar, res Assyriorum, cepit populuin Israel,
prelatus est, i-rjpov, quam nos aquosam, vel (/;) sfoi- eteduxit eos in Assyrios.et habitare fecitjuxta flu-
vov, possumus dicere, eo quod vini perdat saporem : men Gozan in civitatibus Mcdorum. Quajritur ergo
Symmachus (c) u),o|jLavouao(v, qu8e totain frondibus quare sub pessimis regibusCi/) captinon fuerint, sed
creverif. Vites quae putatae a vinitore non fuerint, r. sub eo qui casperat ex parte aliqua ad meliora
frondesquo luxuriant, et humorem quem
in flagella converti? .Ad quod ha3c inferunt : excusabat se pri-
debuerantinvinamutare, vanafrondium et foliorum mum populus, et dicebat, Regum paremus imperiis
ambitiono disperdunt istiusmodi vitisdamnosaest : noc possumus eorum resistere tyrannidi
colimus :

agricolis. Talis fuit Israel, crescens in multitudine vitulosquos adorare compellimur. In diebus autem
populorum, ct non reddens fructus agricola} Deo Osee ab eodem rege praeceptum est, ne tanto studio

Martian. post Erasmnm, amantissimifdii, in re-

((!) tum, sivc perdentem alicujus rei saporera. Iloeque
cto, contradicentibus mss. Pro succeiilur, paulo ipsum est, quod Hieron. notat, dictam ab Aquila
post, mss. Florcntia; codd. apud Victor., succiden- vineam aquosam, qua: exolesceret, seu perderet
lur, quod commode roferas a.i eos, qui profulorinl. sapcrem vini.
(/)) Provox proprie temutentum, vino-
£;o!vov qua; (c)VitioseIegebaturantea6Aoix£vo'jTav,quodnostri
que madidum sonat, nostri mss. £^(ty-,/ov legunt, mss. cmendant.Thomaest jXoijiaviw^quoditViiMeere,
quod omnino verius puto, ac velim, veteri lectione aut lu.ruriare arborum proprie sonat.
expuncta,substitui.Significatenimm«ewnte»j,e/M- {d} In noslris mss., cuptivi uon fuirint,
 ::

903 S. EUSEBII HIERONYMI

vituli colerentur, sed qui vellet iret in Jerusalem, ^. non vites quK fructus lOS suos in rausta ciesudant,
et in Templo Deo huic, aiunt, senten-
sacriticaret ; non poma arbores germinabunt, qua; humorera
tise populus contradixit. Ethoc est, quod nunc dicil terrae in varios rautant saporcs sed orietur vobis
;

divisum est cor eorum, hoc est, i'egis et populi, 8 03 amaritudo, imrao amaritudinisjudicium, sive Si-cpo-
et nulla excusatione ramanente, nunc interiljunt, et trx'.;, quam Latine in gramen vertimus. Esl enim
tradentur ffiterna!captivitali istatimenim utpopulus genus herbai calamo simile, qua; per singula geni-
dissonsit a rege, vcnit interitus. Quodquc sequitur cula fruticeni sursum et radicem mittit deorsum,
ipseconfringet simutacra eonim.deBeo dicit: arasqite rursusque ipsi frutices et virgulta alterius herbee
(/e/;o/)afa6!7!//-, non qnia Deus ipsepropria hoc fece- seminaria sunt. atque ita in brevi terapore si non
rit manu, sed quod per hosfea voluntas ejus expleta irais radicibus effodiatur, totos agros vepriura sirai-
sit. Haireticorum inter se corda diviea, ct contrariis les lacit. Denique etiam si sicca ejus aliqua pars,
repugnare sententiis, etiam ipsi non negant, dum dumnioda gcniculum habeat, super cultam terram
diversa sentiunt. Unde disperdenlur, et confringet, ceciderit, omnia repletgramine. Hajc diximusjuxta
sive sulfodiet Dominus simulacra, vel altaria eorum, LXX inlerpretes, cajterum in Hebraico ros (uni)
quae de suo corde finxerunt, et vastabit titulos qui- scriptum habet, quod in amaritudinem vertitur, hoc
bus singuli suis appcllantur nominibus, et vocave- „ est, araaritudinis judiciura, de quo et Dominus lo-
runt nomina sua super terras suas, ut nequaquam quitur in Evangelio In judicium ego in mundwn :

Christi Ecclesia;, sed illius vel iilius esse dicanlur. istum vcni [Joan. ix, 39) et de aliis scriptum est, :

(Vers. 3 et i.)Quia iiunc dicent, i:cii at rc.vnobis quod recipianl amplius judicium [Marc. \i\). Disci-
:

non enim timemus Dominum, el rex quid faciel nobis puli quoque contrariorum dogmatum, cum eorum
'!

Loquimini verba visionis inutilis, et ferietis foedus, et fuerint contrita mendacia, et arae lucique subversi,
germinabit quasi amariludo judicium super sulcos serodicent: Non habemus reges qui nobisprius
agri. LXX Proplcrca nunc dicent, non csl re.c nolns,
; imperaverant, quibus decipientibus, Dominum non
quia non limuimus Dominum, re.v autem quid faciet timuimus quid enim nobis profuit illos sequi, quo-
;

nobis ? Loquens verba, occusiones mendaccs di,$ponet rum in necessitate non sentimus auxiliura? IIkc
:

teslamentum, orietur sicul gramen judicium super de- loquentur queerentes aliquam excusationem,ut non
serlum agri. Postquam confregerit Deus simulacra per se, sed per doctores pessimos errasse videantur.
Israel, et depopulatus fuerit aras, vel staluas corum, Unde et UX.X verba eorum, excusationes falsas
et extrema captivitas vencrit, dicent: Non est re.v transtulerunt, quas propheta devitat, dicens Ne :

nobis. Et ne in longum tempus putent sententiam declines cor meum in vcrba malitix, ad e.rcusandas
protelari, addit Nunc diccnt, quando vastabun
: excusationes in peccatis {Ps. cxl, -4). Libenter vitiis
tur, quando sentient Osee regem ultlmura a se esse C nostris applaudimus, et superali voluptatibus, ob-
sublatura ideo rex ablatus a nobis est, quia non tendimus carnis infirmitatem, aut dura majorum
timuimus Dominum verum regem homo enim rex imperia unde verba et visiones hffireticorum inuti-
: :

prodesse qui poterat? Dicite quid vultis, errores les criint. Et lericnt fosdus, nequaquam cum Uco,
veteres suspirate, pollicemini vobis prosper.i, quai scd cura amaritudine, qus cum diesjudicii advene-
vertentur in contraria, fo^dus forietis, nequaquam rit, gerrainabit super sulcos agri eorum, ut qui
cum Dco, sed cum raendacio. Et post fodus, quod seminaverunt in gaudio, metant in lacrymis : qui
Sepluaginta interpretati sunt, testamcntum, germi- riserunt, fleant : qui habuerunt consolationera, lu-
nabit vobis, non seges fecunda frumenli, non sallem gcant.
jumenlorum cibus, hordeum, non legumina varia.

LIBER TERTIUS.
109-1 10 Non ignoro, Pamraachi, difriciliumrae D mum Deo, deindc tilii, qui Dei es, (/<) solviraus il- :

duodecimProphetarumopus[.-l/.opusculum]cudere, liusque semper vcrsiculi recordamur: Pollio et ipse

certe((j)interpretatumLatinis,etquodmagis temeri- facil nova carmina. Cumque apertuin fautorem pro
tatem nostram possitarguere,quarascientiamprode- jure amicitiae csse te gaudeam, tacitum eruditionis
re.Sed quiatibihortanti, immoimperanti, negareni- tu;ejudicium pertimesco: magisque te laudantem,
hilpossumus,etproefTerentiuraviribusingazophyla- quam adversarios detrahentes metuo. lllisenim
cium Dci, raultorum divitias duo mulieris pauperis femulatio detrahit fldein, et non tam judices quam
eera superarunt {Luc. xxi) quidquid possumus, pri-
: accusatores vocandi sunt. Tu autem qui (Al. quod)

(o) Malim ui\queininterprctatumimo verbo rescri- Sunl inquit, qni andactcr nos facerc asserant, quod
bi .
Quamqiiam Victorius, certe inlcrprctatum, inquit, arripuinins opus. quod nullus antenos Latinorum len-
i dem est. quod Grsce dicilur, azpiooj; f,par,v=jijiiv ov, larc ausus al.
diligenter interprctatum. At vero luculenter Hiero- {b) Duo mss., tibi, qui Dci cs pontifex, solvimus.
flymussuperiorisprffifationelibriad Pammachium :
903 COMMENTARIORUM IN OSEE LIB. IH. CAP. X. 906

diligis, nequaquam personarum, sed renim promis X perspicuc sequens versua ostendit: Sifiuidem ipse in
seutentiam quamquam et amor reoipiat errorem,
: Assur delatus est, manus regi ullori. Statimque sequi-
pulchrumque sit illud Ca) QsotppaaTou, quod Tullius tur : Cnnfusio Epliraim capiet, et confundelur Israel

magis ad scnsum, quam ad verbum interpretatus in voluntate consilio suo. Deprehensa

sua, sive in

est. TutpXov To (piXouv iTipiTo tpiXo'J|jLSV0v,id est.nfrtrtH- enim IVausdeauratorum vitulorum regi [sracllitteris
lium Attanien in istam partem
cseca judicia sunt. indicatur, et undc se placcre aestimaveranl. inde vel
(bjpeto magis ut lal3aris,non odio, 'ed dmore.Tertium maxime cunlunduntur, et oEfendunt eos quibus mu-
in Osee prophetam dictamus librum, el ad vaccas nera miserant, a;stimantes [Al. ffistimantium) non
Bethavcn usque pervenimus: nobisque interpreta- furto sacerdotum, sed fraude regum atque consilio
tionis vela panrtentibus,tu debcs propheticum illud hoc esse perfectum. Legimus in Regum volumine,
dicere : A (jualnor vciilis civli vcni, spirilus^Ml celcri regem Israel Manahen regi Assyriorum Phul mille ar-
cursu (<;) varins insidiantium scopulos transeunlci, genti talenta misisse, ut esset manus ejus cum eo,id
mcrces Dominicas,cx omni parte sxviente naufragio, est, ut ei prc-oberet au.xilium, inter quae nonnuUi ar-
ad portus tutissimos perroi-.caus. bitranlur etiam vitulos aureos esse ie) directos. Pro
Jarib in presenti loco Symmachus interpretatus est
(Vers. 5 et6.) Faccas ISetluiicn colncrunl habila- t. (/') J-Epjj.a/ovT'., id e^iprxsuli eidefensori. Ju.xta spi
lores Samariw ,quiu luxit supcr emn populus cjus : et ritalem intelligentiam laborandum est, quomodo
jilitui ejus siipcr cuvi e.rsultarcruin m gloria ejus, oinnia h.xreticis coaplemus. Vaccas Bethaven, sive,
iiuiti migravit ab en. Siquidem et ip.^^e ia .issurddatug domus^Qv, quod interpretatur/afror^coluerunthaere-
cst,iiiunusregi ullori.confusio Epliraiincapiel: con- tici, qui so in custodia mandatorum Dei, hoc est,

fundetur Israel in (Al. a)voluntale sua, l.XX : Apiid Samaria habitare jactabant, dieque judicii quando
i'ituluindoi)nis''.limvral>uiituriiiiiliabilintlin Snma- germinabit quasi aniaritudo judicium supcr sulcos
ria quia
: lu.vil populus ejussupercuin. Et xicul irrita- agri.Iugebit populus super cum, hoc est super vitu-
vcruiUillum,gaudcbunt supcrgloriit ejus : qitia trans- Ium,etsuperdogmaperversum,quod putabatDeum.
lalacstabco, ctipmm in .issyriosligantes, luleruut Sed et ;editui, non dixit, exsultabunt, sed exsulta-
munern regiJarib in domo. Eplirairn su.icipiet confu- vcrunt, ad prateritum tempus referenssuper gloria
sionenv. confundeturlsruelin consilio suo.Qudisii^iei- sua, qua quondam gloriosa confixerant, eo quod mi-
haven.pro qua LXX transtulerunt:(/(7mM)n'!.2v, et qui grasset populus a Deo, sive quod ipsa gloria Dci mi-
sit rexJarib,qui interpretaturi(//or,supraplenius(lis- grasset a populu. a quo fuerat derelicta. Quidquid
putavimus. In Bethaven igitur,id cst, liethel, vaccas aulem loquuntur haeretici, et pulchro sermone com-
aureas coluerunt habitatores Saraariaj, quas cum ir ponunt, 182 mittunt munera rcgi suo diabolo, ad
risionenon vitulos scxus masculini, sed vaccas, id- C illum cunota referentcs, unde confusio eos capietin
est,feminas appellavit ut videlicetlsrael nonsoIurrL
: tBternum, et confundenturin voluntatibus suis. Qui-
deos vitulos, sed deas vaccas coleret. Et ut osten- dam et supra et in prKsenti loco in commentariis
deret vaccas Bethaven,unuin in Bethel vitulum sen- suis scriptum reliquit, regem Jarib, id est, ultorem,
tiendum, non intulit, luxit super cis populus, sed, Gliristum intelligendum. Quod nobisomnino displi-
super eo,id est,vituloaureo. Si autera luxit populus, cet. Impium enim quod juxta historiam intelligi-
est
quare sditui ejus super eo e.xsultaverunt ? Tradunt tur de rege Assyrio, juxta tropologiam ad Ghristum
HebraBi vitulos aureos a sacerdotibus'11 1 {d) furto referri,
esse sublatos.et pro his .Tneos et deauratos reposi- (Vers. 7 et 8.) Transire jecil Sainaria regem suuin
tos.Cum igitur lugerct populus temporo necessitatis quasi .yjumam sitpcr faciem aqux, el disperdcnlur ex-
et angustia;, etiam vitulos aureos inter munera pcccaium Isracl. LX.X ; Projccil Samaria
cctsa idoli,
costera A^syriis regibus et maxime regi Sennacherib regem suum sicut cremium super faciem aqux, et au-
ab Israel rege esse directos, exsultabant feditui, fercnl.ur arx''^.'!, peccata Isracl.PTOspuma,quamLXX
quod fraus eorum nequaquam potest argui vel de- et Theodotio (pp'J-,'avov, id est, cremium, translule-
prehendi.El hocest quod ait, xdilui ejus, id est, vi- runt (i;'/di.';, (g) scilicetherbas siccaque virgnlta,quae
tuli,super eo exsultaverunt ingloria populi, hooest, n caniino et incendiopr.-BparanturjSymmachus posuit
in vitulo,quera habebant pro gloria
quiamigrasset ;
£7ri^=|ji.a, volcns ostendere fcrventis olla; superiores
ab eo, id est, a populo,et translatus esset ad Assy- aquas, et in spumam bullasque assurgentes, quas
rios.Etutsciamus, inquiunt, hoc esse quod dicitur, Gra;ci T.iixtfohjya^ vocant. Sicut igitur spuma, quae

fa) lidem ms.illud

HiotppdtaTfjv, aoque bene. ((/) Fabulam hanc narrat Soden-OIam aquo Iliero-
Brixiana, inquit Viclorius,exemplaria legunt
{b) nymus hoc uno abludit, quod Sennacheribo regi
Attumcn in istam parlem peccaio mayis,nt laliaris non fraudera faclam tradit : quoii Judsi libro illo dicunt
odio, sed amnre qua? leotio non ftisplicet. Estque
: Salmanassaro.
sensus Cum in aliorum scriptis juiiicandis odio.
: [e] Alii mss. dcialos, alii derelictos praeferunt.
vel amore peccare quis magis soleat tu in istara : {/"IQuamquum idem est sensus, magis tamen pla-
partem. mea dijudicando, magis peccato ut labaris cct Palatinor. codd. Icclio {;7:£p|Aayr|':f,.
non odio, sed amore. {g) Ua mss. etVictor„ Antea,ff//((;t'/ deerat. Leviora
(c) Rectius ferrne nostri mss. avaros, pro varios infra castisantur.
legunt.

Pawji. XXV. 39
907 S. BUSEBII HIERONYMI 908

super aquam est, oilo dissolvitur: sic regnum de- A. enirn operienf, et colles cadent: ha;c autem flent
cem tribuum velociter flnielar, etperibunt excelsa, pra3 pavore et in credibili formidine, per quam et
id csl, BAMOTn (mai), de quibus scriptum est Ve- montes et colles humiliabunliir.
:

nimlamen ailhuc pojnilus immolabat ct adolebat in ex- ^_,,^Vers. 9, 10.) Ex diebns Gahaa peccavit Israel : ibi
celsis {lU Reg. xxu. 4'!). Ipsa autem excelsa lov sunt, steterunt. Non c.omprclicndet cos in Gabaa prxlium
sive AVEN (llx), id est, idoli, quod interpretatur imi- super filios iniquilulis :Juxta desiderinmmeum corri-
tile, quod idolum etinutile peccatum est Israol. Dis- piam ens congrcqabunlm super eos populi,cumeorri-
:

sipato autem idolo et excelsis ejus. picniur iHsuper{a)duas iniquilates suas. LXX: Ex
(Vers. 9.) lappa et trihulus asccndet siiper aras ijiio collcs sunt, pecravit hracl : ibi slelerurit: non
eonim, et dicent montibus, opcrite ?)o.?, et collibus. ca- cnmprchendit eos in collc bcllum supcrfiUos iniquitalis:
Aite supernos. LXX : Spinx ct tribuli asccndenl super vcnitut corriperet\M. corrumpcret] cos : et congrega-
altaria eorum, et dicent montibus, operile nos, et col- buntur super illos populi, quando correpti fuerinl in
libus, cadile super nos. Signum ultimK solitudinis, ut duabus iniquilatibiissuis.^x eo diequo uxorem Levi-
ne parietes quidera extroma Eediflciorum vestigia
et toaturpiteratquccrudeliterinterfecitBenjamininur-
relinquantur. Eo tempore, dicent monlibus, operiie beGabaa,peccavitraihiomnisIsrael (./«((ic.xix) : non
nos, cteollibus, cadile super nos. Quod Dominus in
P qiiiaultus est injuriam, et scelus sanguine vindica-
ultirao tempore captivitatis Judaics dicit esse cora- vit ; sed quiadolore maritall prosilivit ad pugnam,
plendum. Quidquid ergonunc contradecem tribus, et sacrilegium in Deum suum noluit vindicare : eo
sive contra omnom dicitur Israel, sciamus tuitixcbi; quod in domo Michffi ephod et theraphim qum pro
etiam ad totum populura posse transferri, ut quando iilolis adorabantur, (6) neglexerint. Tlic igitur stetit

Romaniceperint Jerusalem,etsubvcrlcrinttemplum Israel : ibi suum reprossit gradum,ncultra ambula-

sive cum judicii dies venerit, ut alii suspicantur, retin viisDomini iidcirconon eoscomprGhondet pro-
113 dicant magno horrore metuentes, montibus, plerGabaa pra?liura,sivocaplivitas,sicutipsiputant:
operite nos, ct collibus, mori magis
cadite super nos, enim bene feoerunt ut persequercnturfllios ini-
ibi

optantes quam cernere quae afferuntmortem. Sed et quitatis sed corripiam, inquit, eos atque erudiam
;

tota animi mci voluntate, et congregabo adversus

spiritalis nequltia? Samaria, qute se a populo Doi di-
viserat, fecit regem suum transire velociter, ser- illos populorum multiludinera. quia duas fecerunt

monem videlicet hajreticorum, atque doctrinam iniquitctes,vindicando hominem,etDei sui iujuriam

quasi spumam, sive creiiiium supcr faciem aqu;p, negligerido.Sive duas iniquitales quiapriniura pcc- :

quorum aliud dum videtur, repente dissolvitur aliud caverunl in idolis Micho?, secundo in vitulis Jero-
facile est tollere de aquarum summitatibus, ct in boam vel certe {c) duos vitulos Samariae in Dan et
:

ignem mittere. Tales sunt hoeretici spumantibus C Bethel, possumus duas iniquitates appellare, de
verbis tumentes, et arsura pra3Copta Christi bapti- quibus et Jeremias loquitur Duopessima fecit popu- :

smatiaosermonibusilliuscommiscentes.Qu,Tomnia ius meus : dereliqucrunl fonirm aqux viv;e,et fodcrunt

pertransibunt, et verba magnifica in quibus labora- sibi lac.us contritos, qui non possunl aquas conlinere
verunt, quod interpretatur (ov,illicodispcrgentur,in {Jerem. n, 13). Has dure iniquitates contra duo Deca-
quibus peccavit Israel lantaque erit solitudo doc-
: logi erupere prsecepta,in quibus dicitur Ego Domi- :

trinae pessimiC, ut spinaj el tribuli asoendant super nus Deus tuus non erunt ti.bidii aliiahsque me {Exod.
:

aras eorum.Spinasettribulos ibi nasei, ubi agrorum X, 2, 3).Septuaginta (}«/•«((, ro/Ici interpretatisunt:

nulla cultura est, oranibus patel. Ista? spina; sunt, A diebusergo oollium pcccavit Israel: quandonion-
qu»sufrocantsementera,et crescerc non sinunt quaa tcsEcclesiaidereliquit, et ad colles, sive elivosdes-
nascuntur in manu teraulenti, quas pro uva fecit Is- cendithoBretioos :doctioreraseputansquamEcclesia
rael. Dominus enim est, et sublimiusaliquidreperisse
cxspectavit ut faceret uvas, et ibi steterunt,hoc :

fecit spinas,sivelabrusoam habcntem uva3 similitu- cst.in erruro perseveraverunt.Quodquesequitur^A^on

dinem, et amaro gustu vescentium ora torquenlem. comprchcndet eos in colle prxlinm, qmda.m sic inter-
Tdeo cum judicii tempus advonerit, et fuerint cunota pretati sunt quia genucrunt fllios iniquitatis,et de :

subversa, dicent montibus, quos prius excelsos pu- n Ecclesiarccedentes,cffiperuntesse in coUibus, cum
tabant, et magistris quondara suis, operite nos col- persecutio advenerit, non eos coraprehendet prae-
:

libusque, cadite super nos. Sed quia in monlibus lium.diabolo suosimpugnai-el^BS nolente. Alii iia:
posuit, operitc no%: et in collibus, cadite, sacratius Quoniam ex diebus collium peccavit Israel, ct ibi
aliquid cxplanandum est. Montibus, id est, sanclis stetit et ultra ambularc non potuit nonne oportet :

qui veram habentetnon fictam altitudincm, diccnt: eum in collibus a pra;liocomprehendi ?Nonne de-
operite nos. Beali enim quorum opertx sunt inii/uitates bent pugnareadversuseuin viri Ecclcsiastici,ut illos

{Psal. xxxi). Et coUibus qui non habent altitudinem destruantsuperflIiosiniquitatis.'quisi fuerintcom-

naturalem, quos dudum putabant habere aliquid prehensi ct superati.ultra ^'cncrare non poterunt.Si-
summitatis, loquentur: caditc super ?(0.s;montes mulque Dominus pollicotur,quodcorripiateosatque

((() Pro supcr, Viclor, propter, ad Vulgata; lec- est.

tionem. (r) Llnus Palatin . ,vcl ccrte duas iniquitates,duos vi-
{b) Idem ad Brixianos codd. neglexerit, quod idem lulos, elc, e.xpressius.
909 COMMENTARIORUM IN OSEE LIB. III. CAP. X. 9!0

utcum superati fuerint niagistri, congre-

cnidicit, A hic cssesensuspotest:EphraimquicontRnliosus est
gcntur adversus eos iiiscipuli,sui,quosantedecepe- etnon vultLegisonern portare,imponam captivita-
rant,et videant correptionem propter duas iniqui- tem.Judam autem parumper relinquam. et nihil
tates,quia et Ecclesiam fontem Domini reliquerunt ioquar de eo:quicuraque autem tam de Ephraim,
et foderunt sibi lacus contritos, speluncas scilicet qu^km de Juda moa prseceptaservaverit,roborabitur
hsereticorum. non possuat aquas, id est,
qui sibietvocabitur Jacob.Secundumiva-j-wYV/ hoc dici
doctrinam Salvatoriset sacramenlumbaptismi con- potest,quod Ephraimqui eruditus fuit in lege Dei,
tinere. ut tereretarcam Scripturarum,et meditaretur in ea
(Vers. II.) Epliraim vitula docta ditiijere trituratfi: die ac nocte,ca'pit diligcre contentionem et jugum
et egotransivi super pulcliriludinem colli ejus,et ascen- Legis abjicere.etccntenderecontra Ecclesiasticosin
damsuherEphraim: arahitJudas:coufriiigelsibisulcos subversionem audicntium.Unde Dominus elevatam
Jacoh.LXX ; Ephraim vittila (sive vacca etenim : cervicemetsibisublimia promittentem.veljugopre-
quod Hebraice dioitur eola (rhvj), id est, [jiojyo; met,velipsetransienscalcabitpedibussuis,etascen-
et oa|ji.iX'.?,utrumquesignilicat),£/)/imHHergo vilula detsupereum,ul sciatse habere Dominum. Judas
edocta diligerecontentionem : ego aulcm veniam super autem,hocest,£cc!esiasticus arabit,in coepto opere
pulchriludinem superponam Ephraim,et _ perseverans. Sive
colti eius;(a) lielinebo, inquil, Judam. Non :

reticebo Judam : roborahitur sibi Jacoh. Locus iste enim sam mdigent medico,sed qui tnale habent (Luc.
immo omnia quie hoc capitulum sequuntur,magnis v).Jacob vero qui interpretatur su\iplanlabor,ei quo-
obscuritalibus involuta sunt Undectnos qui expla- tidie supplantal vitia atque peccata.et accipit pri-
nare conamur.et prudens simul lector attendat, ut mitivafratris sui.et hc-eres paternc-ell7possessionis
si non veritatom,quod difflcillimum est salteni su- est.ct dormit in Bethel, quod interpretatur domus
spicionera verisimilium investigare valeamns.IIanc /)«,sulcos glebasqueconfringetjUt moUi sinu jacta-
habet consuetudinem sermo divinus,ut per tropolo- tam sementem terra suscipiat,et faciat centum mo-
giam et metaphoram historife exprimat veritatem. dios hurdei,sive,ut habetur in Hebraeo, eentuplum.
Igitur Ephraira similis est vacc.-c vel vituls, quoe a Neque enim credendum est quod patriarcha Isaac
juventute sua didicit areara terere, et ferreos orbes hordeo studuerit,et non frumento. Usque hodie vir
super acervossegetum trahere.ut palecea tritico se- Ecclesiasticus Jacob glebas historia? et litlerc^ duri-
parentur:et nonsolum didicit,verum nimia consue- tiam confringitin partes, et spiritaliter dividit, ut
tudine coepit amare, quod docta est. Et pgo,inquit, possint fruges reddere spiritales. Quod quidem et
transivi super pulchritudinera colli ejus. Verbum Domiuum fecisse legimus,ut quinque Legis panes,
Hel)raicum(iUBARTHi(im25;).id est,/ra?(.s7V!,ma\ime quos integros populus comedere non poterat, in
quando aDeo dicitur,semper plagas etadversa signi- C frusta concerperet:ut per apostolorum manus ve-
ficat.Deniquft et exterminator in /Egypto .transis?e scendoscredentibus daret(L!if.ix).Quod autem dicit
memoratur.Quia ergoEphraim vacca velvitulaHS juxta Septuaginta, roborahitur sibi Jacob, ostendit
diligit aream terere,e30, inquit, transivi super pul- sibi omnem laborantem laborare,ut fructus capiat
chritudinen colli ejus,etiumenles cervicum toros sempiternos.
jugo impositoedomui.QuidmemoreraLegis jugum ? (Vers. V2.)Seminate vobis injustiiia metite m ore
ipsc ascendi super eam.et me ita laborante.Judas, miscrirordicc.lnnocente vohis novale : tempu-; aulem
hoc est,duK tribus coeperunt arva scindere vomere, rcquirendi Dominum, cum venerit qui docebit vos ju-
et in sulcos terramrecIinare.Portanteautem jugum .<:titium.LXX Seminate vobis in justitia,vindemiaie (c)
:

Ephraim,et arante Juda,confregit sibi sulcos Jacob. fruclum vitw.illuminate vohislumen scienlix,quoniam
HicJacob ad distinctionem Israelet Judci3,duodecim est lempus-.quxrile Dominum, donec veniant fruges
tribus intelligamus:quod cceperint aratris [Al. ras- J!(.';/!/ia;i'iit!.s.Servatabagricolis semel cceptaratrans-
tris] glebas frangere, terramque comminuere : ut lationem.Oixerat tlphraimvilulam edoctamtriturara
emollitarecipiatsementem.etfecundapostraodicura arOcT; amare acdiligere.et scascendissesupercoUum

seges pullulet. Pro trilura, vel area, contenlionem. ejus, et arasse Judam, et confregisse sulcos.sive
Septuaginla transtulerunt, et est sensus : Quia n glebas Jacob.Nunc praecipit ut seminent sibi per
T?r%>^ ««:.«„—
Ephraimnonvult i(T ——
..„:....
;
Legis recipere ; L ;u-
jugum,cgo transibo
', ^.^±: ^l * :„ ; t:»:., :a .,., :« T..
poenitentiam,et seminent in justitia,id est, in Le-
: —
et ascendam super pulchritudinemcollicjus: ut di- ge,metantque in misericordia,id est,in gratia Evan-
scatcontenliosa vaccaatquelascivienslaborare.quod gelii.ibi eniin ; Oculum pro oculo, denlem pro denle
non vult.Judas autemarabit sponte sua:quia habet (Exod. xxi): hic legimus : Qui le pcrcussent in de.v-
templum,et moratur in lege,ut tola certalira duo- teram maxillam,prxbe ei et alteram (Mall. v. 30).
decimlribusarva praeparent ad screndum.Quodque Gumque seminaveritis in justitia,et messueritis in
sequitur juxta eosdem Septuaginta Superponam : misericordia,innovate vobislseta novalia.Redditque
Ephraim-.et reliceho Judam, rohorahitur sibi Jacob, causas curseminent,cur metant,curinnovent la;ta

(a)Le,;;inuis cx nostrismss.sMp<?/7w«n?H,juxta Gra>- [b) lidem mss.aspirant, Haharllii.

cumE-tSjJffto, veH-tOr^uw, ipsuniquo Hieronymum Interserunt Palatini mss.i'y6!j;,hic atque infe-
(()
infcrius, ubi locum hunc replicat. Antea erut sup- rius.ubi iste recurrit locus:estque luvera et in Grse-
ponam. co Alesandrino codice sxj-oi^,
911 S. EUSEBII HIERONYMI 912
novnli-d. Temjncs, mquit, requircndi Dominum Cii, A. linqueutesCreatorem.et colentos idola, et messue-
cum venarit, Ghristus atque salvator.f/!»' docchil vos runt iniquitatenijde malo semine malas fruges re-
jusliliam, quam nunc speratis in Lege ; Firds enim cipientes.de quibusfeceruntnon solum panem sub-
Legis Chrisius cst ad justilimnomni operanli Iwnum cinericium,sed fraudulentumatque mendacem, qui
(Rom. x). Pro eo quod nos d\x'uims,metitei>i. ore nii- vana spe deciperjct comedentem. Istiusmodi sunt
sericordix, Septuaginta transtulerunt, vindcminte hKrelici.qui arant sermone composito,ct protcgunt
fruclum ritx magisque semini convenit messio,
: vel tacent impietatem : ne impietas esse videatur,
quam vindemia: fructus autem vita^ ipse est, qui et sed credatur pietas. Unde quia dixerunt
in corde
lignum vitae. Et 118 pro eo quod nos posuimus, suo,non est Deus(Psa/. .xiii), corrupti sunt et abo-
innovate vobis novale,\\\\ verterunt, illuminate vobis minabiles facti sunt,et messuerunt, sive vindemia-
lumen scientix, uiex operibus atquemandatis Legis verunt iniquitates. Quomodo enim radix oranium
notitiam habere mercamur.juxtaillud quodin quo- malorum est avarilia (I Tim. vi) : sic peecatorum
dam librolegimus -.Dcsiderasli sapienliam:servaman- scelerumque cunctorum radix est impietas, quam
dala, Dominus dahit cam libi [Eccli. i,
et 33). Qui qui araveril, sive seminaverit, metet iniquitates.
enim mandata in opera verterit,seminal in justitia Qui igituraraverunt impietatem,et messucrunt ini-
etmetet ex ea fructus vit.-e.Unde et alibi lcgimus quitates.comederunt fructum mendacii :omnia qus
:

P
Mandatum Domini hicidum illuminans oculos (Psal. falsa sunt deccptis populis pra3dicanles,utnon quse-
xvin,9).Et Isaias ad Dominum dicit: Lux prcrcepla rant panem verum,qui dc cmlo descendit sed pa- :

tuasuper terram. Et in alioA mandatis tuif

loco : nem mendacii,qui suITocat etinterficit [devorantes.
intellexi (P«iLcxvin).His quoque,qui abEoclesiase- (Vers. ii eti5.)Quiaconfisus es in viis tuis : in
parati Hunt,et falsum sibi Christianorum nomen as- multitudine fortiumtuorumcon.surget tumultus in po-
sumunt,pr£ecipiturutagantpa;nitenliam, etutrum- pulo tuo.et omnes m.uniliones iux vastabuntur : [sicut
querecipianlTestamcntum in Veleri justitiam se-
: vastatus Salmana a domo ejus, qui vindicavit
est
minent,iii NovometantmisericordianKetilluminent (\u\gs.t. judicavii) Baat in die prxtii,matre super fi-
sibi lumen scientiffi, sive innovent sibi novalia, et lios allisa,sic fecil vobis Beihel a facie malitix ncqui-
requirant Dominum,qui docere eos potest veram iiarum ve.strarum. LXX : Quia sperasli incurribus
justitiam,falsosque magislros destruant, a quibus tuis, in niultitudine fortitudinis tux, consurget per-
non discunt justitiam,sed iniquitatem. diiio in populo tuo.el omnia murata tua aliitnint :sicui
(Vers.l^.) Arastis jmpietatem, iniquilatem messui- principes Salmana de domo Jerobaal in diebus belli
stis:comedistis fruijcm mendacii. L.XX : Qaid reti- mutrem super ftlios aUiscrunl,sic faciamvobis, domus
celis impielates,et iniijuitatcs cjus vindcmiastis : co- Israet, a facie malitiarum vesirarum 130. Ideo
medististruciummendace7n.CogorcontT3.yo\untSitem C (a)comedistisfrugemmendacii,etincunctisqua3pro-
meam saepiusde Hebrasa; linguasproprietatibus dis- posuistis,spes vos vana decepit ;
quia confisus es,
putare:nequc enim rhetorum inore sententias re- Ephraim, in viis idoiolatrtas tuaj : ha3 sunt enim
petimus,verbaconstruimus,etaudientepvellegentes multitudine fortium tuorum, non in
via3 tuffi,et in

in laudes nostrasdoclamationibussuscitamus : sed Don habens spem, scd in exercitus robore. Itaque
quae obsourasunt^maximealienee linguaehominibus consurget tumultus in populo tuo,quod Hebraice
explanare nitimur. Supra ubi nos interpretati su- dicitur,SA0N(l1NU), id est, .W2t7«s et fremitus ulu-
mu8, arabit Judas, in Hebraico legilur jeros lantis exercitus.quibus clamanlibus, omnes muni-
(iffnn'') per JOD primam litteram.quam Septuaginta tionesturevastaliuntur,eteaqua;munitaarbitrabaris
VAU (fnm) putantes, interpretati sunt, eiiacebo '/
et tula,patebunt hoslibus, et sic vastabuntur, quo-
Nunc quoque in IlebrEeo scriptum est arasthem, modo vastatusest atque conlritus Salmanaprinceps
(Driw^in) quod nos vertimus, arastis pro quo Se- Madianitarum.qui interfectus est a domo Jerobaal
ptuaginta transtulerunt.^uirf reticetis: simili errore (/t/rf2'c.viii).Hauddubium quin Gedeonem significet
quo supra, silenlium pro aratione interpretantes. qui cx eo quod destruxit fanum Baal,lucumquesuc-
Est autem sensusiste dictorum : Supercollum vi- cidit,et illo se vindicare non potuit, cognomentum

tulaeEphraimcontentios;o amantisque trituram ego £) Jerobaal, sortitus est, id est, idciscalur se Bnat ut ;

transivi,et ego ascenai, ut, arante Juda, et con- quomodo Salmana interfecit filios coram matribus
fringente sulco3,Jacobtereret aream,et solis ferret suis.ipsis quoque malribus deinceps interfectis :

calorem.Monuique eos ut serainarent in justitia, et sic ot filii tui,o Ephraira,te pra^sente interficiantur
meterent in misericordia.et tacercnt sibi novalia : (.1/. interficientur),qui et ipso trucidandus cs.Quae-
terapusque requirendi Dominum illud essoUJco- rimus,ubi scriplura quod Salmana matrcm su-
sit,

gnoscerent,quo venturus e&t qui docebit nos justi- per liliis occiderit in Judicum libro lo-
: legimus
tiam.Me haec jubente,et volente de hetis novalibus quente Gedeone ad principera Madian(6) Quomodo :

fructus justiticB ac misericordiaB acoipere,araverunt absque liberis fecil gladius tuus niulias matres,ita sine

impietatera,quaegerunt impie contra Dominum,re- filiis eril inter muiieres mater tua {Judic. vm) . Sicut

(o) Sic fermeelegantius mss.Antea erat comedetis XV. Gedeonis aulera et Salmana historia scribitur
(6)Victorius ait: liccc non Gedeonis ad Salrnana, Judicum ootavo capile :in quo hoo lantum proditur
sed Samuelis ad Agag verba sunt,ut constat II Reg quod a Salmana occisi fuerint in Thabor fratres Ge-
 COMMENTARIORTJM IN OSEB LIB. III. CAP. XI. 914
913
igitur vastalus est Salraanaab Jerobaal, quemmale A (Gap. XI. — Vers. 1 et 2.)Sicut mane (n) transiil»

quidam arbitrantur Jeroboam fllium Nabath, qui pcrtransit rex Israel : quia puer Israel,el dilc.vi eum,
decem tribubus prKfuit, et vastatus est, ut in He- et e.v /Eqypto vocavi filium mcum : vocaverunt eos :

brreo continetur, ab arisei. (Snuin) id ipsum si- sic alnerunt a facie corum : Baalim immolabanl,et si-

gnificante, quod ei/eroiafli, sed breviori disertio- mulacris sacrificahant. LXX : Manc projccti sunl,pro-

riquo sermone: sic fccit vobis, o Israel, a faoie jectux est 7-cx ]srael,quia parvulus Isract, et ego di-

malitiarum vestrarum Bethel, in qua vitulum au- lexi eum, et ex jEgypto vocavi 12^ filios suos. Sicut

reum posuislis, et estis venerati ^gyptios deos. vocavi eos, ita abierunt a facic mea ipsi : Baalim im-
Pro liethel, quod interpretatur donius Dci. LXX molalmnt,ct sculplilibus adolcbanl (frj.Diversisfiguris
transtulerunt '/(W/ix.s- /a-j-oc/, 121 quod in llebra;o eumdem explicat sensum.Qui supradixerat: Trans-
penitus non habetur. Evasiraus utcumqne de con- irc fccitSamaria reqcm suum quasi spumam super
fragosis locis nunc in altum vela tendentes, al-
: faciem aquir : eo quod spum.aot bulK-c in aquarum

legoriae pelagus transeamus. Qiiia confisus es, o summitatibusnatantes celeriter dissolvantur nunc :

Ephraim, in viis, sive, in currihus tuis, de quibus eamdem remsub aliaponit similitudine.Sicut enim
scriptum est.' Hi in curribusct hi in equis niosauteni ortus aurorre et diluculum et principium dici.quod
in nomiiie Uom'ni Deinostri miirjnificabimur {Psai. T. appcllaturmane.intcrnoctissolisqueviciniamtrans.
XIX, 8); et conlisus es in multitudine fortium tuo- sit celeriter ; ita ut finiatur nox et clarescat dies :

rum, quas tibi falsa scientia roborasti ;ideoconsur- sic decem tribuum velociter trans-
rex Israel, id est,
get turaultus et sonitus in populo tuo. Quidquid iet. Exponitque beneficia quae in ipsum contulerit
enim loquuntur haeretici,non habent vocem senten- Deus. Dura,inquit, essetpueret parvulus,et captus
tias explicantem, sed tumullum clamoremque et in iEgypto teneretur, intantura eum dilexi, ut mit-

sonitum. El omnes munilionestux,s\v&qus£ murata terem servurn meum Moysen, et ex /E.sypto voca-
sunt, vastahuntur (non enim testimoniis Scriptura- rem filium meum, de quo dixi in alio loco : Filius
rum, sed artc dialectica,et argumentis philosopho- primoqenitus meus Israel (JE.rorf. iv). Et quia Israel
rum munita sicutatque consiructa.)sicutvestatusest singularitor quidem dicitur, sed pluraliter intelli-
quondam Salmana a Gedeone,matre super filiis in- gitur quoraodo et populus et Ephraim et Judas
: :

terfecta. Cujus historife et octogesimus secundus siquidem in numero singulari multus estnumerus,
psalraus raerainit ubi inter CiBteros duces Madian
: qui hoc numero continetur, vcteris recordatur his-
etiam Salmana fuisse commemorat, dieens:F(((' cis, toricc, quod vocaverit quidem eos per Moysen et
Domine, hauddubium quin eossignificet qui contra Aaron, qui vocaverunt eos, ut egrederentur de
Dominum inierunt pactum sive testamentum, sicut ^gypto : ipsi vero vocati ab eis recesserunt a facie
Madianel Sisarx {Ps. lxxxii, 12, 13). Et post reli- C eorum, verlentes ei terga,et mentis duritiam gestu

qua : Pone, inquil, principes eorum sicutOreb et Zeb, corporis indicantcs. Nec eis suffecit vocantes con-
et Sebee, el Sal>nana,oinnes prinripes eorumriui di.re- temnere, nisi immolarent Baal et sculptilibus suis,
rant: lixrcditale possidenms sancluarium Dei. Et in sive simulacris adolerent incensum. Adorasse eos
hoo eodem psalrao duceshaereticorum describuntur Baal primum sub Achab rege IsraelIegimus,quiSi-
qui allareDoi sibi vindicare conati sunt. Qucdque donii regis filiam Jezabel duxit uxorem, et Baby-
seqmixxr : Sicutfecitvobis, Bethet, a facie malitiss lonium ac Phcenicis idolum transtulitin Samariam.
nequiliarum i'c's(mrMm,proprie haereticorum princi- Ergo distantiapeccata temporibus,unosermonecon-
pibus coaptatur, quod eis fccerit Bethel qnam ipsi jiingit: quomodo primum vocati sint deiEgyptoet
vocant Bethel, hoc est, domum Dei,6t falsam Ecele- appellati filii,dciude in solitudine recesserintaDeo,
siam ; ut sit sensus : Sic vobis faciet Ecclesia vestra Beelphegor magis colentes, quam Deum, et postea
quam vocatis domum Dei :CKterum ex quo a vobis in terra sanctaBaalim et Astaroth, et caeteris idolis
tenetur, appellanda est Bethaven, id est, domus servierint. Et transire haereticos instar diluculi, et
idoli, propter inultitudinem malitiarum vestrarum. regem eorum diabolura, vel haeresiarchara intelli-

deonis uterini proptereaque Gedeoncm ad cum di-

: eos. Et paulo inferius seriptaablsaia, veluti in ere-
xisse Vivit Dominus, quia si servassetis eos, non vos
:
D mo ad popuhim dicta sint, prodit in haec verba
occidercm. Veram tamen fuisso historiam quam Hie- Quibus et in eremo lociUus sum Si audieritis me, :

ronymus prodit, negari non potcst, asseverantc il-
lam Osoe prophela hic, dura ait Sicut vastatus est
Salmana adomo ejus,qui vindicavit Daal rndic prx-
lii, malre super filios allisa. Sicut coim in libro Ju-
dicura uterinos Gedeonis fratres occisos.ita hic una
qux bona sunt tcrrx comcdetis. Haec enim verba non
: nisi lsai:e prirao capite reperiuntur:Sic Paulus Apo-
stolus Uom. IX, ex Gencsi et Malachia connectens
testimonium, veluti unius loci illud sit, ponit, dum
ait Quin major serviet minori, sicut seriptum est
:

cum illis matrem quoque necatam a Salmana scri- Jacoh dile.ri, Esau autem odio habui. Sic Marcus
bitur. Nec refert qund in libro Judicura hujusmodi cap. I, Malachiae et Isaiffi testimoniajungens. Isaise
verba non rccenseantur, quando alioqui lunc dicta tantum, non etiam Malachiae nomen apponit. Itaque
exutroque Ioco,Samuelis excmplo Hieronymus con- toto aberrant cceIo,qui hic memoria lapsum D. Hie-
jicit. Jungit cnim ipse scepius testimonia, et ex ronymuiu putant.
diversis loois unani contexit historiam.Constat hoc («)Victor./ra'(,f!7,ex VulgataetsubnexaHieronymi
Zacharia! capite undocimo, ubi ea Prophef;e ver- expositione.Sed etpertrnnsiit continuolegendum erat
ba Non jiascam vos, veluti ad Moyseu dicta inter-
: ex eadem Vulgata ut et duo pracferunt Palatini
:

pretatur, dum scribit : Quamobrem itidignatus dixi codd.

ad Moysen : uonpascam vos, dimilteme,et dispcrdam (/)) Adduntmss. duo Palatini incensum.
913 S. EUSEBII HIERONYMI 910
gimiis, qiios in infiinlia (quantlo crediderunt inEc- A cob quia Liamdnlentemociiloa, et Rachelpulchram
clesia, et crant parvuli, ct Chrisli nomine ccnse- habucrit uxorem (Gen. xxix). In Lia qua; major
bantur)dilexit eos Dcus, ot vocavit B^3 illos dc crat, Ccccitalem intelligimus Synagogte, in Rachel
tribulatione et tencbris /Egypti: Vocavit autem per pulchritudinem Ecclesias tamen qui ex parte
,• et
apostolos et doctores Ecclesiae. Cumque a meis, in- typi 1'uerunt Domini Salvatoris, non omnia qua; fe-
quit, duoibus sint vocali,recesserunt a facieeorum, cisse narrantur, in typo ejus fecisse credendi sunt.
et adoraverunt Beelphegor, boc est, suis vitiis ct li- Typus enim partera indicat: quod si toium prajce-
bidini servierunt, et postea immolabant Baalim et dat in typo, jam non csl typus,sed bistorioe voritas
simulacris, qua3 sibi connnxcrant.Singuli enim hx- appollanda est. IIa3C breviter ut in Commentariis
reticorum habent deos suos, et quodcumque simu- diximus nuno ad reliqua recurramus.
:

laverint, quasi sculptile colunt {Al. ponent) atque (Vers. 3, i.) Et ego quasi nutriliiis Ephraim, jior-
conflatile. Pro eo quod nos diximus : Ex yEgypto tabum eos in hrachiis mds,ctnescieruntguod curarcm
vocavifilium meum {Matth. ii), Sepluaginta transtu- eos. In luniculis Adam traluim eos, invinculis chari-
lerunt: Ex .Tjjijj)to iwavi filios ejus,<\uoil inHebraioo tatis. Et ero cis quasi cxaltans jugum saper maxillas
non habetur : Mattha^um de
nullique dubium
eoruni, et declinavi ad eum ut tesceretur. LXX Et
est, :

hoc loco sumpsisse testimonium juxta Hebraicam p ^QO colligavi (Al. collocavi) Ephraim,suscepi eum su-
veritatem. Ergo qui delrahunt nostree translationi per hrachium meum et non cognoverunl ut sanarem ;

(a) dent Scripturara, de qua Evangelista hoc testi- illos in corruplione hominum ; e.vtetidit eos in vincuiis

monium sumpserit, interprelatus sit in Domino charilatis mex. Et ero illis, quasi dans alapas homo
Salvatore, quando de jEgyptoreductus estinterram super maxillas cjus :etrespiciani ad eumprxvatens ci.
Israel. Et cum invenire non quiverint,desinant ru- Multum interse llebraicumet Septuaginta interpre-
gare frontem,adducere supercilium,crispare nares, tum edilio dissonant,TentemusigiturjuxtaHebra3os
digitisconcrepare.Hunclocumin septimo volumine historiam : juxta LXX, ava-fcoYYJv texere. Quisupra
Julianus Augustusquod advcrsum nos,id est,Ghri- dixerat : puer Isracl et dilc.xi euin, et ex /Egijpto vo-
stianos evomuit, calumniatur, et dicit quod de Is- ;
cavi filiummeum ; et postea intulit quod perpetra-
rael scriptum est,MaUh3?usevangelista adChristum Baahmimmolahant, et simulacris sacrifi,-
verit nefas,
transtulit, ut simplicitati eorum, qui de gentibus cabant, nunc narrat quo Israel amore dilexerit, se-
crediderant, illuderet. Cui nos breviter responde- cundum illud quod in Deuteronomio legitur -.Porta-
bimus Primum Mallhffium Evangelium Hebncis
: vit te Dommus Deus tuus, vt solet homo geslare par-
(/)) lilteris edidisse, quod non poterant legere nisi vulum suum, in omni via, per quam am-
filium
hi qui ex Hebra;is erant.lirgo non propterca fecit,ut bulasti, donec iw?iires ad locum istum {Deut. i, 31).

illuderet ethnicis. Sin autem Hebraeis illudere vo- (j 125 Etin alio loco E.tpandit alas suas et assumpsit
:

luit, autstultus,aut impcritus fuit: stultus.si aper- eum, atque portavit in humeris suis (Ihid. xxxii, 11).
tum naxit mendacium : imperitus, si non intellexit, Ego, inquit, qui pater eram, nutritius factus
dc quo hajc dicerentur. Stultitiam ipsum volumen sunt, etparvulum meum in ulnis meis ipse porta-
excusat, quod prudenter ordinatcque compositum bam.ne la;dereturin solitudine, etne velaBstuvel te-
est imperitum non possumus dicere,quem exaliis
: nebris terreretur, in die nubes eram,in nocle ignis
testimoniis Scripturarum scientiam Legishabuisse columna ut quos protexeram,raecoillu-
(E.rorf.xiii) :

cognoscimus. Superest ut illud dioamus quod ea- strarem sanarem lumine, cumque peccassent, et
et
qus •cuTtiy.o); pra^cedunl in aliis, juxta veritatera et fecissent sibi vituli caput. dedi locum poenitentia?, et
adimpletionem referantur ad Christum quod Apo- : ignoraveruntquodcurarem eos,etvulnus idololatriae
stolum in duobus montibus Sinaet Sion,et in Sara quadraginta annorum spatio obducerem,et pristinae
et Agar fecisse cognovimus. 1124 Neque onim non redderem sanitati.Curavi autom eos propterfunicu-
est Sina mons, etnon est Sion non fuit Sara, et : los et vincula charitatis, quibus mihi Abraham,
non fuit Agar quia hsc apostolus Paulus ad duo
;
Isaac, et Jacob astrinxeram. Vto Adain enim Aquila
retulit Testamenta {Gal. iv). Sic igitur hoc quod et Symmachuset Septuaginta et Theodotio,(tO/M)mi-
scriptum est Parvulus Israel, et dile.vi eum, el ex
:
J)
nes transtulerunt :ut dicerent, in funiculis hominum
/Egijpto rocavi filium meuiii, dicitur quidom de po- traham eos, in vinculis cliaritatis. Quodque sequitur
pulo lsrael,qui vocatur eXiEgypto,qui diligitur, qui Ero cis quasi exaltans jugum, pro quo interpretatus
eo tempore post errorem idololatriffi quasiinfanset est Symmachus : et putaverunt quod imponerem jii-

parvulus est vocatus : sed perfecte referturad Chri- guin super ma.villam corum, dupliciter accipitur:
stum.Namet Isaao in typoGhristi fuit quodfuturfe eis jugum cunctarum percircuitum
aut abstuli ab
raortis ligna sibi ipse portaverit (Ge»« xxn) :etJa- nalionum:autLegem meamquasigravissimum jugi

(a) Mendose hactenus ohiAnmi^vidcantSrriptiiram, qua Evangelista repetit, denique unde Evangelista,
neque enim aut ipse locum innuit Hieror.ymus,aut Mox quoque sit reposuinuis pro c.U.
ut scrutenturde Scriqturis.auctor est sed icmulos ;
(Ii) Propiustamon ad lidem cst,Gr,-Bcis fuisselitte-

provocat, si sciunt.utdigito lucumuotent. Frequens ris ab ipso Evangelista conscriptum. Vide quae ha3C
est S.[Joclori istha>c provocandi rormula: UcntScrip- de re notavimus ad Catalog. cap. 3.
turain indicciit iocum. Nos ad mss. fidem correxi-
; (c) Duo Palatini mss., universi homines.
mus, e quibus alter Palatinus etiam pro verbis, de
917 COMMENTARIORUM IN OSEE LIB. III. GAP. XI. 918

pondiis arbitrati sunt. Et dedi eis escam manna in A (Vers. 5, 6 et 7). Non revertetur in lerrani
desbrtci {Exod. xvi),quo vescerentur, hoc est enim, /Efjypti et .Assur ipse [Vulg. addit est.] rex ejiis, quo-
quod a.h,et dedincwiad eu7n, ut vescerelur pro quo ;
niam noluertinl converti. depit gladius in civilatibus
intcrpretatus est Symmachus,ci declinaviad eumci ejus etconsumct electosejus: et comedet capila eorum
bos. Non quod Deus ad eum declinaverit, sed quod et poptilus mcus pendebit adredittim metim. Jugum
cibum mannoe ad eum fecerit declinare. Aliter: In- autem imponclur eis sitnul, iiuod tion auferetur.
tantum dilexi eos, et tam clemens pastor fui, ut LXX : Hahitabit Epltraim in Alyypto.ct Assur ipse
morbidam ovem humeris meis ipse portarem {Ltic. rcx ejus : qtiia noluit converti. Et infirmatus esl gla-
xv) ipsi vero ignoraveruntquod mea iilos passione
: dius in civilalibus ejus, et requievit 127 inmanibus
curarem et qui amator sum omnium hominum,
: iilius. el comedcnt de cogitationibus suis : et populus
traherem eos ad crcdendum in vinjulis charitatis, cjus sttspensus cst ex incolatu suo, et Deus superpre-
juxta illud quod in Ii]vangelio scriptum est Nemo : tiosa cjtis irascctur, et non exallabit cum.Quaudo di-

venit ad me, nini Patcr qui misit me truxerit eum cit : ttoti reverletur in terram .Egypti, ostendit quod
{Joan. VI, 44). Et arbitrati sunt jugum meum leve, reverti cupiat,sed ire non possit.Revertiautem cu-
essegravissimum:et declinavi ad eos deserensregna piebat Israel ab jEgyptiis auxilium efflagitans sed ;

coBlorum,ut cum eis(rt)vescerer,assumptaformaho- „ possessusest ab Assyrio, qui cepit eum.et domina-

minis.sivededi eisesumCorporis mei: ipseetcibus tus est illius jure victoris, et hoc passus est, quia
et conviva. Transeamus ad intelligentiamspiritua- converti noluit, nec agere poenitentiam. Vel certe
lem, juxta Septuaginta duntaxat interpretes ne si dicamus,quodreversussit in terramyEgypti,quando
:

utrumque et secundum historiam, et 126 secun- ^gyptios in terra sancta adoravit deos, vel illo
dum avaYtoYTjvvoluerimusexponere.tendamus libri sensu accipiendum, quo supra dictum est ^gy- !

magnitudinem. Illis immolantibus Baaliin qu» de plum invocabant.ad Assyrios abierunt. Ccepit itaque
suo corde finxcrunt, et me vocante, fugientibus a gladiusin civilatibus ejus, sive irruct, ut interpre-
facie mea (ita enim in Septuaginta contineturl.ego tatus est Aquila^autcM/^cmAi/jUt Synimachus trans-
clementissimus Dominus ligabam pedss Ephraim, tulit. Et videquanlum pondus sit miseriarum, ut

ne a me longius fugerent : hoc enim significat non agri vel possessiones ac rura vastentur ; sed
ouvex6otija.Ligabam(i)autem testimoniis Scriptura- medias civitates hostis introeat, et consumat elec-
rum, et disputatione magistrorum Ecclesi.t-^ut li- tos ejus sive brachia illius, ut interpretatus est
gatosper patientiam suisbrachiiscontineret.nonin- Symmachus, quod Hebraice dicitur baddau (772).
telligentes quod patientia Dei salutis eorum esset Cumqne consumpseritgladius electos, et principes,
occasio. Unde in corruptione hominum videlicet sive robur exercitus, et devoraverit vel capita vel
magistrorum,qui eosdeceperant'contractosperfiditB C consilia eorura,ut non possintaliquod invenireprae-
frigore, extendi calorem Qdei,et quasi repngnantes sidium, tunc plebs miserabilis quas ad me reverti
vinculis meae dilectionis aslrinxi.Et quia non sua noluit, meura ad se reditum pnestolabitur. Et sero
sponte currebant, sed vincti funibus trahebantur, aget pccnitentiam, hostibus cuncta vastantibus.Ita-
paululum maxillas eorum alapis verberavi,non pu- quc quia peccata grandia grandibussunt punienda
niens ; sed corrigens et cmendans. Judex lacerat suppiiciis,imponent eis qui derelicti fuerintde po-
carnes,torquel funiculis,flagellisatque ignibusc^u- pulo (rege eorum ac principibus Assyrio mucrone
ciat.Qui autem pater est,lascivientem filiumpalma truncatis)jugum gravissimum servitutis,etimponenl
percutit manus [Al. manuj. Ht pulchrc non dixit, pariter quod non auferetur juxta litterara.nisi spi-
ero eosalapia verberans.sed quasi homo maxillas ritualitertollaturinChristo.Juxta Septuaginta(c)ha-
manu percutiens. Percutit autem Deus tilios aber- bitabit Ephraim in .Egypto^terram sanctam se ha-
rantes oomminatione pcenarum,Evangelicalectione bere dicens, et Ecclesiam Domini Salvatoris; sed
ettestimoniisprophetarum.Cumque sic percusserit vitiis atque peccatis et pcrversitate fidei semper in
in raaxilla, ut haereticorumpanem atque doctrinam y£gypto commoratus Quia igitur habitavit in
est.

excutiat de ore polluto : tunc respicit ad eum, di- jEgypto,sensus raagnus Assyrius erit rex ejus no- :

cente sibi filio verberato : liespice in me,et miserere n luit enim reverti ad Ecclesiam, et virtute perdita,
met {Psal. lxxxv,
K)). Et iterum liespice et exaudi : id est, Christo, qui est Dci virtus et Dei sapientia,
me, Dominc Dcus metis {Psul. xn, 4).Cumque eo rc- serapcr in languore versatus est, et infirmus fuit,

spexerit, praevalebit, sive prodcrit eis, id est.supe- cunctis daemonibus ac perturbationibussubjacens :

rabit adversarios, et de lugiti\is servos faciet. Sive idcirco gl,adius,128 hoc est.scientia spiritualis,vel
dabit eis verum et dulcem cibum, qui prius hffire- sermo Ecclosiaslici viri,vastans atquo debellans aem-
ticorum mendaciael cibosamarissimosdevorabant. per vorsabitur in urbibusejus, quasimpie exstruxit

{a)[\dem mss. cum eis versurer: et corruplius pau- inferius altraxi pro aslrinxi.
lo post, dedi eisoptime .lensuin corporismci, etc. {c) Hursum VictoriusexFlorentiniscodd.emendat
(b) Corrigil Victor. Lir/abat ex quatuor Florentia; juxtaGrajcum
hahitavit y.:t'.iuy.r,-svj : itemqueinducit
codicibus, mutari sentiens peisonam. Nostri vero copulain et iii hunc modum, terram satictam hahere
mss.non suflVagantur. Tantum propalicnliam, quod sedicens Ecclesiam Domini Salvatoris.
bis paulo post nomen recurrit, legunt potentiati:,e\.
 919 S. EUSEBII HIERONYMI 920
contra Dominum.et ipse glarliusrequiescel in ma- A sicut Arlama Seboimque positurum, mea
nibus ejiis,utoccisus ab alio, alium non possit oc- mota sunt viscera. PoBuituit me meum quondam
oidere,neccontra adversarium levare manum. De- populuradelere in perpetuum idcirco non faciam :

nique recipient, et vorabunt secundum consiliasua. secundum furorem iracnndiiE mere.nec de mea cle-
Infelixautem populus et vulgus indoctum suspirabit mentia commulabor, utdisperdam Ephraim non :

antiquam patriam, fii captum se esse sentiet, sive enim percutio ut perdam inperpetuum; sed ut
pendebitin incolatu suo.nesciens quid agat,et quo emendem. Credulitas mea pcenitentiae et pietatis
vertatur ignorans.Deus vero super pretiosa corum, oocasio est Deus enim ego sum,el non homo.Homo
:

aurum videlicet et argentumqua; acceperantabeo, ad hoc punit ut perdat, Deus ad hoc corripit ut
de quibus seepe diximus, irascetup, et nequaquam emendet. In mcdio tui sanctus.et non ingrediar civi-
eum qui suo vitio corruif .IIoc juxfa LXX
liberahit
;
lalem, hoc est, non sum unus de his,qui inurbibus
eumdem autem sensum et Hebraico cnapfabimus. habitant,qui humanis legibus vivunt,qui credulita-
(Vers. 8 etO.) Quomodo dabo te, Ephraim : prole- temarbitranturjustitiam.quibusjus summumsum-
gam ieJsraeVl quomodo daho te siculAdama-.ponam ma malitia est mea autem lex meaque justitia est
;

te utSeboim,1 Conversum est inmecormeum : pariter salvare correclos. Possumus et aliter dicere quia :

conlurbata est pwnitudomea. Nonfaciamfurorem irx -n primus Cain paricida exstruxit civitatem in nomine
mese non convertar,ul disperdam Ephraim .'guoniam
: filii sui Enoch.in hujuscomodi urbem Dominusnon

Deus cno sum fVulg.tacetium] ct non homo: inmedio ingreditur,qua3 ex scelere et sanguine et parricidio
noningrediar civifatcm,L\X : Quid fa-
tui sanctus, ct fabricata est.Sin autem voluerimus legere, lyj/omorto
ciam tibi,Ephraim protegamtc; Israet?Quid faciam
: dabote Ephraim, protegam te, /sraei .' Sic intelligen-
tihil sicul Adama ponam te, et sicut Sehoim: conver- dumest:Quid faciam?numprotectionedignus es
tibi
sum estcor meum{a)in ipso : simulconturbatu est pce- qui tanta fecisti ? Notandum quoque quod ubi contra
nitudo mca. Nonfaciam ju.vfa iram furoris mci. Non Julam dicitur, id est, populum Dei, non Adama
derelinquam utdclcalur Epliraim: quoniam Deus ego ponitur ct Seboim, sed Sodoma et Gomorrha. Le-
sum, et non homo;in tesanctus :ctnon ingrcdiar ci- gimus enim in Isaia Aiiditc legcm Dei^lSOprinci-
:

vitatem. In eo loco ubi nos et LXX interpretati su- pes Sodomorum : atlendile verbum Domini, populus
mus : protegam te, Israel '?
in Hebraico scriptum est Gomorrhx {Isai. i, 10.) In Evangelio quoque civi-
AMAGGENACFi ("j^a^ON') quod Aquila franstulit, ottXiu tas, quas et apostolos non receperit, excutientibus

cum in
xuxXtoao) ae, id estsculo circumdaho ^f.Quod eis pulverem pedum suorum,dicitur de ea,quod in
bonam partem putaremus intelligi,etsignincarepro- die judicii folerabilius erit terrae .Sodomorum et
tectionem, ex edifioncSymmachi contrarius nobis GomorrbiTe, quam civitafi illi {Mat. x.) Et ad Jeru-
sensus subjicifur, dicentis, ky.odnjio as, id est, tra- '-' salem prophetatis sermo dirigitur : Justificata est
dam ie. Ex translatione quoque Theodotionis non Sodoma ex te {Ezech. xvi). Datur ergo nobis suspi-
prospera,sed adversa demonstrantur i arpo-jrXitKo (je cio, quod Sodoma et Gomorrha principes fuerint in
quod auferam a te S-rXpv,
significat, «Mrfflfco ?c,ct pcccato, et Adama et Seboim earum exempla se-
hoc t%i,scutumc[VLO teanteprotexeram et hicscnsus : ctata' sint, quodpotentes potenter tormentapatian-
magisconvenitDominocomminanti.Quodigiturdicit tur {Sapien. vi ) : et servus qui scitvoluntatem Do-
hoc est quoniam noluerunt convcrti,et Assur fac-
: mini sui, et non facit eam, vapulet multis {Luc.
tus est rex eorum, devorabit gladius et urbes et xii). Unde et Ecclesiastici viri, si iisdem quibus

•S9 principeset populum.et imponetur eisjugum, ha^rctici sceleribuscontinentur, nequaquam Adamffi

quod non aurcretur ab eis cf quia videbatur dura et Schoim, quif inferiores sunt sed Sodomfe et ;

sententia, nequaquam eis locum pojnifcnfifB dere- Gomorrha', quK majorum criminum esse dicuntur
linquens,nunc Dous parenfisad Jsrael loquitur aQe- cruciatibus subjacebunt. Ad haereticos
quoque de-
ctu : Quid lihi faciam, Eplii-aim ? quomodo te meo ceptumque ab populumloquitur Dorainus,quod
eis
auxilio denudabo ? quid tibi faciam ? qua te arte cor- nisi egerit pcenitentiam, ponantur sicut Adama et
ripiam quo potero sanare medicamine ? Sictit Ada-
? Seboim, ut nullam speni habeant salufis. Rursum
ma et Seboim ponam te, quaj duse sunt quinquc ur- J)
ut clemenfissimus pater dicit se suam mutare sen-
bium.sicutin Genesi leginius Sodoma cl Gomorrha, : tentiam, ef pojnitcre quod talia sit locutus,ut illos
Adama, et Seboini et Bale, qux est Segor, et Syro quoque ad conversionem et ad pcenifentiam provo-
serraone Zoara dicitur. Ponam ifaque et verfamte cet.Non faciam, inquit, in furore meo, non disper-
in solitudinem,et delebo usquead cineres ac favil- dam Epbraim. Quantum, inquit, in me esl, quan-
las, sieut delevi Adama etScboim.Cum(]ue duram, fum ego cupio, si errorem veritafe correxerit, si
immo crudelem sententiam profulissef.rursum pa- memagis amaverit quaiu piiiicipes ha;reseos, Deus
rentis affectu misericordiavincilur, et ausfcritatem enim ego sum, ct ?ioH/K)j»o,lapsis manumporrigam,
judicii pietate mitigat patris.Dioitenim : Convcrsum errantes ad salutem vocabo. Et quia sanctus sum,
cst in me cor meum ; pariter conturbala est pmiitudo propterea non ingrediar civitatem, id est, concilia-
mca. Statim ut locutus sum, mo Ephraim et Israei bula et urbes haereticorum. Foras exeuntcs de ur-

(o) Voces in ipso, tum ad subsequentis finem versiculi in te, mss. Palatini ignorant.
^21 CnMMRNTARIORUM IN OSER LIB. 111. CAP. XI. S2S

bibus suis, libonter recipio ; in civitates eonim non A est 182, juxtaapostolum Petrum, adversarius no-
ingrediar. Hoc quod d\x\t, noningrediar civitatem, ster (I Par. v), illico conticescet, et orane dogma

et justa LXX sequitur : post Dominum ambidabo, perversum os suum aperire non poterit quique :

quidam sic interpretati simt, ut dicerent Domino ante ab eo capli fuerant, rugitu leonis soluti et com-
populum rPspondiss?,et esse sensiim .• Quia conver- minatione tcrribili, sequentur Dominum Deum
sum non sec\mdum peccata
est cor tuura in te, et suum.Tunc timebunt lilii maris. siveaquarum, qui
noslra fecisti nobis scd imilaris clementiam tuam,
;
inamaritudineet(c)salsish«reticorumaquis fuerant
et nostra delicta non punis, et polliccris tc sanctum procrcati et assumptis pennis, volabunt quasi aves
;

et clementcm in nostri moJio versaturum idcirco ,

ex if;gypto,et quasi columba de terra Assyriorum,
et ego malorum hominum non ingrediar civitatem : et dicent : Qni.<. dahit mihi pennas siciit rolumbx, et

nec ero de numero peccatorum scd ambulabo ;

volabo cl rcquiescam (Ps. uv, 7) ? ut qui apud hx-
post Dominum Deum mcuni. Hebr.Ti autem ex per- reticos laboraverant, requiescant in Ecclesia, et ha-

sona Dei ita edisserunt 131 Non te derelinquam : : bitent in domibus suis, de quibus fuerant errore

non ibo ad aliam gentem ncc ingrodiar alteram ci- : seducti.^Egyptum, id est, mesraim (Qiiya) <n6u/a-
vitatem. lionem interprctari,et angustiam noVwnn^ Assyrios :

(Vers.tOet Yi.)Posl Dominum amhulabunt : quasi g quoque, dirigentes, sive, ut melius arbitramus, ar-
lco rufjict: quia ipse ruijict : et fo>miilabunt fdiima- guentcs. Ab his ergo liberabuntur h^erctici, cum
riSjCt volabunt (Vu\g. avolahunl) fjuasi avis(A\. aves) habitare oceperint in domibus suis, ct malis paren-
ex JEgypto,el qmsi colwnha de terra A.isyriorum : et tibus dixerint : Relinquelur vohis domusvestradeserla
coUocaho eos in domibus suis, dicit Dominus. LXX : (Mattli. xxiii).

Post Dominum ambulabo : sicut leo rugiet : qiiia ipse (Vers. 12.) Circumdcdit me in ncgalionc sua (Vulg.
rugief, et formidabunt Idii aquarnm. («) et volabnnt abest siia) Epliraim : et in dolo domus hraei : Judas
quasi avis e.v /Eqypto, et quasi columba de terra As- fiutcm testis descemlit ruin Deo et cum sanctis fidelis.

sijriorum : et collocaho eos in domibus suis,dicit Do- LXX ; Circumdcdit mc in menducio Epkraim : el in
mmws. Domino prospera pollicentc, populusconver- impietale domus Israel et Juda nunc cognovit ecs
:

tetur ad eum etambulabit post Dominum

: ;
quia Do- Deus : el populus sanctus vocabitur Dei. Tradunt He-
minus rugiel quasileo.Dequoet Amosi<rophetacom- braei hujuscemodi fabulam In exitu Israel ex ^gy- :

memorat Dominus de Sinn rugiel,et de Jcrusalem

.•
pto, quando ex alia parte mons, ex alia Rubrum
dcdiil voccmsuam (Amos i,'J). Rugiet(/)) autem quan- mare, et ex alia Pharaonis cingebat exercitus, et
do dicit sicut Adama, ponam le ut Scboim. Cumque
: inclusus popnlus tenebatur,c8eteristribubus despe-
ille rugierit, tunc tbrmidabunt filii maris,siveaqua- rantibus salutem, et aut reverti in ^Egyptum, aut
rum, ut LXX transtulerunt Etenim verbum maim '-'
bsllare cupientibus, solus Juda fideliter ingressus
(D^^aj^quod per treslitteras scribiturMEM, jod, mem ;
est mare, unde et regnum meruit accipere, et hoc
si legatur maim, aquas signiOcat : si mejam, dc mari essequod nunc dicatur Judastestissermonum Dei, :

intelligitur. Hso
adventum tlhristi refe-
Hebra:i ad et astipulator ac vindexdescenditcum Deo in mare,
runl, quem sperant esse venturum. Nos jam trans- et inter sanctos fuit fidclissimus, ut verbis jubentis
acta convincimus ;
quia et de iEgypto, et de Assy- crederet Dei.Hoc illi dicunt. Nos ccept/e explanatio-
riis, hoc est, ab Oriente et Occidente, et ab Aqui- nis sequamurordinem,quodcircumdederitEphraim
lone et a Meridie venerunt, et quotidie veniunt qui regia tribus et domus IsraeI,populus qui tribui re-
discumbant cum Abraham, Isaac et Jacob (Matt. gi;c serviebat, et circumdederit eum in negatione
viii). Filios aquarum, cos pos-
autem maris, sive sive mendacio,dum Dominum negant,et idola con-
sumus appellare, qui sagona Domini comprehensi fitentur. Judas autem, hoc est, duM tribus, quae
sunt, et abstracti de mari hujus sfeculi {Mait. xiii, habebant Templum, Legem, Prophetas, et serva-
'i7). Cumqueeapti fuerintde morte ad vitam, collo- bant prcecepta 138 legalia, erant testes, gradien-
cahuntur in domibus suis qufe horrea vocat Evan- : tesque cum Deo et cum sanctis fideles. Sanctos pos-
gclium (Matt. xiii), in quibus elecla et a paleis se- suraus dicere vel angelos, vel patriarchas ac pro-
parata frumenla conduntur. Natura leouum esse D phetas, et casteros qui Dei iraperio serviebant. Ad
dicitur:ut cuminfremmerint et rugierint,omnia ani- comparationera enira temporis quo haec dice-
illius
mantia contremiscant,et lixo gradu se movere non banlur, aberrante penilus Ephraim, et docepto in
possint: tantus pavor estet tanta formido. Itaque et idolorum cultu Israel, solus Juda remanserat, qui
Dominuscum instar leonis rugierit,et intonut;rit,ac in Dei cultu et testimoniis versaretur,et posset de-
dcderitvoccmsuam,cuncta3 avcsetuniversavolatilia scendcre cura eo, sive fortis esse cum forte : rad
perhorrescent: ctibuntad nidos, id ost, ad domos {T\)enim et desccnsioncm et forlitudincm sigmCicat
suas in quibus Dominus habitabit cnm eis.Dicamus pro quo Aquila transtulit (d) l-r/.oi-riiav.Juxta iva-
et aliter : Cum verus leo infremueril, falsus leoqui YtoXT,v circuradant hterctici Dominum in raendacio,

(a) Pro reliquo versiculi contextu Palat.mss. ba- (e) Martian. rotinuit /'rt/su- tamrtsi erroris raani- :

bent Cxtera similitcr : eadem nempe utrobiquesunt. fcsli Victorius pridem admonuissct.
(i) Victor.ex Fiorentinis quatuor codd. liugit au- ('./) Sichabent rectissimecum Victoriieditione Pal.

tem quando dicit,sicul Adama ponam tc,ct ut Sebonn. mss. i-7nxpax5iav,lametsinonnihiI corrupte scribant
 :

S. EUSEBII HIERONYMI 924

immoin negatione. Qiiidquid enira lo^juuiUur, ne- A l-Prsimulasse videatur,ea sapientia quse destruitur
gatio.immo mendacium est : et circumdiuit cum iu a Deo, quam et Apostolus prajcipit declinandam,
dolo, sive in impietate domus Israel ; dum universa dicens : Videle, ne quis vos deprxdelur per philoso-
quae simujant, artifici sermone componunt, et im- phiam el incmem seductionem, secundum Iraditionem
pietatem loquuuturcontra Dominum.Judas autem, hominum, secimdum elemerUa tnundi {Coloss. ii, 8).
hoc est, vir ecclesiasticus, non superliit, non inda- Sed et oleum fert in i'Egyptum,sive mercatur^Iigypti
tur tumore liffirotico, sed iiumiliatur cum Deo, el sapientiam, Ecclesiasticis cupiens miscere dogma-
cum sanclorum choro lidoiis cst et robustus dum : tibus olourn unotionis, quo ungebantur propheta;
sdificat domum suam supor petram,qua3 nulla li.ui- ao sacerdotes, quo ungebantur et rcges.Uoc oleum
pestate quatiatur(^/nW/(.).LXX niulto aliter tran^^lu- habent et sancti, de quibus dicitur : Filii tui sicul
lerunt ; quod et Ephraim et domus Israel et Judas novellx olivarum in cijruilu mensse tax (l's. c.vlxvii,

circumdederint Deum inmeuaacio ctin irapietale, 4). Et bona oliva in qua olcaster uoster inserlus est.
et tant;e clomentioe sit Deus utnon ab eis abscindat
Quamvis autem conentur ha^retici veritati miscere
spem salutis sed cognoscat illos,et paratus sitvo-
; mendacium,oloum aquis et ca:teris humentibus at-
care populura sanctum et populum Dei, qui nunc que liquentibus rebus non potest copulari. Semper
impietate perversusest. Juxta Iropologiam quoque, „ veritas supra est, deorsumque mendacium 135
velle Deum et ha.'reticos salvari, et ecclesiasticos Omnes aliaj species, id est, hajreses, quoe non ha-
peccatores, et omnes suo vocaljulo nuncupari. Qui bent, ut diximus,oleum veritatis,possunt sibi mis-
autein vere sanctus esl, non circumdat Deum in ceri,et de pluribus unum eflici corpus. Sed harum
mendacio, sed in vcritate, Psalmista dicente l'o- oleum quod defertur in yEgyptum, et de terra
:

tens es, Domine : ct verilas lua in circuitu tuo (Psal. sanota ad Pharaonis regna descendit, detestatur
LXXXVIII, 9). propheta, dicens Oleum peccatoris non impinguet :

(Cap. XII. — Vers. i.)Ephraim pascit venlum, et caput meum (rs. cxl, 5).
sequitur xslum : lota die mendacium et vastitalem (Vers. 2,3 el seqq.) Judicium ergo Domini (AI. Dei)
multiplicat : et f(i'dus cum Assyriis iniil : et oleuin in cum Juda : cL visitatio super Jacob ; juxla vias ejus,
/Eijyptum fcrebai. LXX : Ephraim autem pessimus etjuxta adinventiones ejus reddet (Al. reddere) ei. In
spiritus ,prosecutus esi cestum : tnta dic inania et vana utero supplantavit fratrem suum :ei in lortitudinesua

multiplicavit,et testamentutn cum Assyriis pepigit, et direclus est cum angelo, et v.valuit ad angelum, et

oleumin JEgypto mercabatur. Sacra uarrat historia,
Manahen regem Israel, pace facta cum Assur, ab
j^igyptiis auxilium postulasse (IV Reg. xv), 134 et
hoc est quod nunc dicitur, Ephraim pascero ventos, C tuum converteris : misericordiam et judicium cuslodi.
id estjSpe vana se decipere, sequique (a) -/.ajtjojvot,
hoc est, xslum, et ire ad Meridiem, nihilque aliud
agere tota die nisi sibi illudere. Etduni hucillue-
que discurrat,vastitatom et eversioncm suis urbibus
pra^pararc. Annon est vastitas atquc mendaciuni,
pcpigisse foedus cum Assyriis, et oleum lulisse in
con[ortatus cst : flevit, et rogavil eum, in Betliel inve-
nit cum,et ibi locutus est nobiscum, ct Dominus Deus
e.verciluum. Dominus memoriate ejus, et lu ad Dcum
et spera in Deo tuo scmper. LXX : El judicium Do-
mino (AI. Domini) cum Juda, ut ulciscatm Jacob,
fuxla vins ejus, cl juxla adinventiones ejus reddet ci.
In ulcro supplanlavit fratrem suum ct in labore suo
prsevaluit Deo,et confortatus est cum angeln, el po-
tuit : [levcrunt ct deprecafi sunt me in domo wv inve- :

yEgyptum ? auv£xoo-/ixa); a parte totum,quod videli- nerunt me, et ibi dictum est ad eos Dominus aulem :

cet munera ^Egyptiis miserit.Licet quidam arbitren- Deus omnipotens erit memoriate ejus,et tu in Deo luo
tur quodnequaquam in /Egyplo oleum gignitur;sed c.onverleris,misericordium et iudicium custodi: et ap-
pretiosissimura missura esso ab Epliraim,cujus ter- propinqua Deo luo sempcr. Ephraim serael pascente
raSamaria olci fertilissiraa est.Porro secundum tro- ventos,et sequente mendacium, qui in tatitara ve-
pologiamomnesha;reticipessirao dccmonum spirilu nit amentiam, ut inter duas gentes adversarias du-
continentur, de quo et in Apostolo scriptum est bius fluctuaret, faciens paoem cum Assyriis, et
Adversus spiritualia nequiiige in cce leslibus (Ephes. vi, oleum portans in /Egyptum,nunc mihi omne judi-
10). Et immundus spiritus cum exierit ab homine, et n cium est cum Juda,et visitatio super Jacob. Visita-
requiem non invcnerit, seplera alios spiritus no- tioncm auli. m vocat flagella atque supplicia.ut qui
quiores se sibi copulat, et ad pristinam revertitur Ephraim reddidit, quod merebatur, Judic quoque,
domum pessimo soquuntur
(Lmc.xii). Spiritu i^itur qui de Jacob ortus esl semine, reddat juxta vias et
•/.aJaojva, id ventum urentem, qui
esl,ariditalem, sive juxta adinventiones suas, qui non iantum fortuilo
contrarius floribus est, et germinantia cuncta dis- errore deoeptus est.et humana concidit fragilitate ;

perdit, tota dio inania vacuaque sectatur, nec pro- sed inquisivitet adinvenil in quibus peccaret et rue-
pno errore conlcntus est, sed nudtos discipulos, ret,Exponit autera quanta bona Judas,hoc est, Ja-
immo comites su.e vanitatisorroris.}ae inulliplicat. cob acceperit, etinpatre filius nominatur, veteris-
Fcedus quoque facit cum Assyriis,quorum princeps que recordatur historiae,ut et Uei misericordiaerga
est sensus magnus.ut qua3cumque linxerit, sapien- Jacob,et illius contra Dominum duritia cognosca-

Eiity..oaT:eto!ov Martian. retinuit vitiosum Emxpaxojv.

:

(a) Unus Palatin.y-aO[j.a,quod ideni sonat. Etpaulo post, .1/ non csl ; al., Aut non cst vastitas, etc.
923 COMMENTARIORUM IN OSEE LIB. III. CAP. XII. 926

tur. Dum adhuc essetin ulcro Rebeccie, supplanta- X hoc dixisse sufficial, sed Dei serva mandata,lac in
vit fratrem suum Esau {Gen.xtiv), uon utiqueforti- alios misericordiam, ut et ipse misericordiam con-

tudine propria, qui sentire non poterat ; sed miseri- sequaris. Judicium vcrum judica,ul in quo judica-
cordia Dei, qui cognoscit et diligit eos, quos prae- veris, judicetur do te. Et spera in Deo tuo semper,

destin;evit. llSiSEtnon solum in utero supplautavit sive appropinquaDeo tuo juL;iter,ut omni tempore

fratremsuum sed in fortiludinequoquedirectusest in virtute proticiens, appropinciues Deo tuo.

;

cum angelo, quando ad torrentem Jacob adversum (Vers. 7, 8.) Chanann in munu cjus statera dolosa,
angelum tota nocte pugnavit (Gen. xxxu). Et quia calumniam dilc.vit, ct dixit Ephraini : Verumtamen
directus est cum angelo, propterea EuOuTaTou [Al. dives c/fcctus sum, inveni idotum mihi, omnes latwres
eu3fj-aTov], quod Ilebraice dicitur isau {Ti:?''), hoc mei non invenient miiii iniquilatcm quam peccavi.
est, dirigcntis, sive dirccli, nomen accepit. El inva- LXX Chanuun in manu ejus statera iniquitatis, op-
:

luit, inquit,arfw(!rs(imn?i(/(?/Mm; et ejus benedicti(5ne primere per potentiam dilexil el dixit Ephraim : :

quem vicerat, confortatus est. Flevit quoque, etro- Verumtamen dives effectus sum inveni requiemmilii, :

gavit eum,id est, angelum,dicens : Nontedimiltam, omnes laborcs cjusnon invcnientur ei, propter iniqui-
nisi mihi benedixeris (Ibid., vers. 2G).Cumque patris tates in iiuibus pcccavit. Monuerat Judam ut conver-
matrisque consilio in Mesopotamiatn fugeret,inve- B tereturad Dominum Deum suum,et rnisericordiam
nit eumdem angelura in Bethel, qui iocutus cst ad servaret atquejudicium,etsperaret in Domino sem-
eum, locutus estnobiscum, id est, in patre locutus per, sive appropinquaret ei .jugiter. Nunc ad
Jacob dilexit et Judam ex quo
et filiis est, et in :
Ephraim, hoc cst,ad decem tribus sermo converli-
tempore usque ad pniisens, nominis ejus quod illi tur, quem vocat Chanaan, juxta illud quod loquitur
ab Angelo et a Deo impositum est, memoriaperse- Danicl ad presbyterum, qui utique erat de semine
verat. Cum ha!0 se habeant ita, et tu, o Juda. imi- Juda : Semen Chanaan, et non .luda species decepit
tare parentem tuum, plora et roga Dominum exer- te[Dan. xiii, 56). Et in Ezechiel a Jerusalem di-
cituum, et ad eum convortere. Custodi et misericor- ctum legimus Paler tuus Amorrkaeus, et mater lua
:

diam et judicium, et cum utrumque fecoris, spera Cetlixa {Ezech. xvi, 3). EL in Isaiadicitur ad tribum

in Deo tuo semper, bonis operibus admajora profi- Juda Audite verbum Domini,principes Sodomorum
:

ciens. 1'ro eoquod in Ilebraico hahet, flcvil et roga- pcrci/jite auribus lcgem Domini nostri, populus Go-
vit eiini : in Belliel inveiiil cum, et ibi locidus esl no- morrlix {Isai. i, 10). In Zacharia; quoque extremo
biscum, legimus in editione Vulgata : flevcrunt et versiculo legimus : Et non erit Chananvus ullra in
rogaverunt me, in domo cov imencrunt me, et ibidic- domo Domini De civitate] Zuch. xiv, 21). Dicit
[Al.
ium esl ad eos; wv interprotatur dolor.Si quisigitur autem Chanaan, hoc est, Ephraim, habere in raanu
flet, et agil pbenitentiam, et Dominum deprccatur, sua stateram dolosam, sive iniquam, Jubente Scrip-
inveniet eum in dolore cordis sui, et cum eum in- tura, /Equa siat tibi pondera {Levit. xix) et non ;

vocaverit, sibi audiet respondentem. Possumus Ju- solum habere staleram iniquam ac dolosam sed ;

dam Ecclesiasticum virum intelligere, qui n Domino diligcreoalumniam,etopprimere homines per 138
corripitur.quod non sit pristinorum in se beneOcio- potcntiam.Et ne putaremus.Chanaan alium quem-
rum ejus memor, sed quotidie peccatis peccata con- piam sentiendam,ponit mariifestius qui sitiste Cha-
societ, et exponit qua3.sint ipsa benelicia : Cum te, naan. Dixit Ephraim Verumtamcn dives cffeclus :

inquit, nascentem in fide Ecclesia parturiret, sup- sum ; et est sensus Non refert unde possideam,
:

plantasti JudfEum sive gcntilem fratrem tuum, et duinmodo possideam. Iloc morbo laborant plurimi,
ejus accepisLi primogenita, et in fortiludine tuadi- de quibus scriptum est : Diuitiae congregatse inique

rectus es cum angelo, vel vincens adversarias forti- evomenlur {Jobxx, 15) : Rcdemptio enim animxviri,
tudines, vel roboratus benedictionibus angeli, qui proprix divilice {Prov. xiii, 8). Unde praicipitur, ut
ipse estDeus.et invaluisti per liguram contraango- faciamus nobisamicos de iniquomammona.qui nos
lum, ut invalesceres contra homines, et confortatus possint rccipere in aeterna tabernacula {Luc. xvi),
es. Cumque esses victoriam consecutus, flevisti, et Ephraim autem qui gloriatur et dicit .• Vcrumtamcn
rogasti angelum Domini, et peccatorum veterum re- D dives effeclus sum,inveni idohim mi7«',sive iiwizlt:;,
cordatus, invenisti eum in Bethel, hoc est,indomo hoc estjAVEN (-jlx),quod non prosit possidenti, cas-
Dei,qua3 est Ecclesia,lS7 sivein domo (ov,doloris et so labore sudavit. Sicut autem gulosi et luxuriosi
lacrymarum sciremus quisesset
et pa>nilonlia!.Etut venter deus esl, ita et avarus adorat auri idolum,
iste Judas, ibi,inquit, locutus est nobiscum, hoc est, et dicit in corde suo : inveni quod qusrebam : sed
nobis Christianis, ot ex eo tempore usque in pra- audiet : Siutte, hac nvctc rapietw unima tua a te :

sentem diem, Ghristi censemur nomine, et ipso di- qux autem prxparasti, eujus erunl {Luc. xii, 20)?
rigenle corrigimur. itaque, vir Ecclesiastice, qui Cumque semel oculos ejus divitiarum, non dicam
appellaris Judas, et ccmlitens, convertere quotidie fulgor, scd cwcitas occuparit, loquitur : Omnesla-
per ptenitentiam ad Dominum luum,et si forfe pee- bnres mei noninvenient iniquilatem meam, in qua
caveris, imitarc profihetam dicentem : Laboravi in peccavi. Et est scnsus quidquid peccavero, si ha- :

gemitii meo, lavabo per singulas noctes leclum meum, buero divitiasab his.qui meo indigent auxilio, mihi
lacrgmis meis stratum meum rigato {Ps. vi, 7). Nec non poterit imputari,secundum illud quod scriptum
;j927 S. EUSEBII HIERONYMI 928
est Elqui iniqHaqerit, henedintur {Ps. ix) Divitum
: :
A latione et angustiis,etimminente captivitate.si ta-
enim amici multi. Unde ot ad hajreticos hoc ipsum mcn foceris qu,i' prfflcepi. Ego enim suni q|Ui per
refertur. Chanaan quippe interprotari potest, quasi omnes prophetaset varia genera visionum assimila-
movcnles. Et nota quod dixerit, quasi movcntes [Al. tus sum hominibus, et te ad poenitentiam provoca-
moventis], non Movenles sunt, eos quos
inovenles. vi.An non est humanse similitudinis, quandoMoy-
deceperint, quasi moventes, illos quo» tentaverint. ses in altum extollens manus orat, ut Jesus vincat
Scd quia fundati sunt supor petram {Matlh. vii), Amalec {Exod. xvii), ot crucis in eo sacramenta
nullo possunt turhine conciili, nec pedum suorum monstrenlur? Nonneinmanibus prophetarum assi-
mutare vestigiuin. In isliusmodi Chanaanmanu,hoc milatur 140 Deus, quando Jonas tribus diebus ac
esl, operibus, statera dolosaest et iniqua quidquid ; noctibus in prolundo est, ut Dominumsignificet die
enim hffiretious loquitur, Doi justitiam non habet, tcrtia ab inferis resurgentem? Multiplicatas autem
et plenumest doli et fraudium; unde etcalumniam visiones in omnibus prophetis legimus, quando
di]igunt,dum deprimuntinnocontes,sive opprimunt (/))Ezechiel Dominum cernitinaurigaimodum seden-
eos per potentiain.Opp"imitur pauper ecclcsiasticus tem super Cherubim (Eiech. xvii). Et Isaias, Vidi,
verbositate et argutiis hi-ereticorum, qui postquam inquit, Dominum sedentem super thronum exr.elsiim
aliquos deceperint, solent dicere Divites faoti su n elevatum,et duo Seraphim incircuitu ejus claman
mus.habemus plurimam multitudinem disoipulo-
:

;
.....
et
.
„
tia ad invicem, sancttis. sandus, sanctus Domimis
.
. .

rum turba nos sequitur inveniirsus idolum vel re-

; Deus Sahaolh (Isai. vi, 1, 2'i. Et Abacuc stabat in
frigerium nobis. Idcirco enim vel maxime ha^reses specula [.W. spelunca] sua, ut cornua videret in ma-
eomponuntur, ut devorent domos viduarum, quas nibus Salvatoris,in quibus abscondita est fortitudo
semper disount, et numquam ad scientiam perve- ejus {Abac. iii). Unde et Psalmista conclamat Au- :

niunt 139 veritatis (11 Tim. iii). Et pulchre, inveni, diam quid loqualur in me Dominus Deus {Ps. lxxxiv,
ait, idolum mihi. Omnia. enim hajreticorum figmenta 9). Ut autera seiamus omnom prophetiam in Scri-
idola sunt et simulacra gentilium : nec mullum dif- pturis sanctis appellari visionem : El omnis,\nqmt,
ferunt in impietate, lioet in nominc discrepare vi- povuhts videhat vocem Dominus {Exod. xxviii, 18) :

deantur, Solentque dicere, quidquid fecero, quid- unde et prophetce ante dicebatur videntes. Ad eos
quid egero,mihi non poterit imputari habeo enim : quoque qui ab hteretiois seducti sunt,dicitur utre-
divitias meas.argumenta philosophorum,habeo po. vertantur ad Dominum, qui mavult pcenitentiam
puli multitudinem, qam qui aspexerit, me peccare peccatoris, quam morlem {Exech. xviii) ipsum :

non arbitrabitur. enim esso qui eos eduxerit de terra /Egypti, id est,
(Vers. 9 et 10.) Ei cqo Dominu.s Dciis liius {a) qu^ de tenebris et errore gentiliura. Et ne ibrsitan peo-
edu.vi te de terra /Egtjpti, adltuc sedere te faciam in C cati meraores tardius revertantur adhuo, inquit, :

iabernaculis sicut in dichus festivilalis, el locutus sum sedere vos faciam in tabernaculis, sicut in diebus
super prophetas, cl ego visioncm muliipiicavi, et in festivitatis:ut quod faoitbaptisma, hocfaciat poeni-
manti prophelarum assitnilatiis sum. LXX : Ego au- tentia, et habitent in tabornaculis Salvatoris, hoc
tcm Domintis Deus tuus eiltt.ri te de terra rEgijpti : est, in Ecclesiis, de quibus dicitur : Plantali in do-
adhiic hahitare le faciam in Inhcniaculis, sintt in die- mo Domini, in atriis domus Dei noslri florcbunl
btis solemnitalis,ct loquar ad prophctas,el cgo visiones {Ps. xci, 14). Et ne putent hajresiarchas et prin-
multiplicavi, et in manibus propttetarum assimilatus cipes erroris sui, Dei locutos spiritu : Ego sum,
sum. Tu quidem tanta peccasti, ut liclareris in sce- inquit, qui locutus sum ad prophetas, et non adma-
multitudinem peocatorum putares esse divi-
lere, et gistros vestros : et ego visioncs multiplioavi, et in
tias, etdicores Cives effectus suni, inveni idolum
: manu prophetarum meorum qui sunt in Ecclesia
mihi omnes labores niei peccata mea invenire non
: constituli, assimilatus sum.
poterunt. Ego autem Dominus Deus tuus qui te (Vers. 11.) Si Galaad idolum, ergo [Al. tamen]
eduxi de terra .'E,'ypti {E.xod. v), quando serviebas friistra erant in Galgal bobus immolanles nam et al-
Pharaoni, et «dificabas de luto et paleis civitates. taria eorum quasi accrvi super sulcos agri. LXX : Si
adhuctribuo tibi locum pmitentia3,et magnitudine j) non Galaad esl. ergo jalsi erant in Galgala principcs
promissoruni hortor, ut ad rae redeas, adhucenim immolantes, et allaria cortim quasi iestmlines super
sedercte faciam in taber;i;iculis sicut in diebus fes- desertttm agri.Vro eo quod nos transtulimus, bobtis,

tivitatis. Diem Sccnopegiam vocat,septi-

festivitatis, qui Hebraice appellantur surim (D^ITJ), LXX
mo mense, quintadecima die mensis, quando de interpretati sunt, _principes, qui vocanlur sariji

iEgypto egressi sunt filii Israel.Sicut, inquit, in eo (D^iTi^) , verbi similitudine atque ambiguitate
tempore te de .E;iypto liberavi, et habitasti in ta- decepti. Rursum ubi nos posuimus, acervos,
bernaoulis ad torram sanclaiii,el ad locum lompli 141 qui Hebraioe appellantur c.\llim (D'S3) et pro-
ire festinans : sic etiam nunc educam le dc tribu- prie (c) OTva.; significant, hoc est, ex arena tumulos

_(«) Verba, qui ec(«.r(/(;,Hebr.et Vulgata editio pe- Bcnedictina editione pervertebat.
nitus nesciunt. Legeruntvero^Ejo Dominiis Detis tuus {r) Aut si mavis Oivai;, quamquam mss. OsTva;
ex terra .EgtjpLi, etc. prajferunt : male cnim Martian. Oivii;. Consule
{b) Delevimus in, prffipositionem, qua; scnsum in Gommen. Ezechiel. xlvii, 8, et infra in Joel. iii, 4.
929 COMMENTARIORUM IN OSEE LIB. III. GAP. XII. 930
congregatos, qui maxime in deserto.et in littoribus A ''arc : quod statim solvit, qui supra de Jacob le-
flante vento,vcl augentur.vel minminlur.LXX trans- gisse se meminit utero supjilanlavit fratrem suum,
:

tulerunt, testiiUhics (/cXwva?) : pro quibus («) Sym ct in foriiluiline sua direelus esl cum angelo,et invaluit
machus, acenws lapiihim, interpretatus est Theo- : ad angelum, et confortatus est : flcvit el rogavit eum,
.flotio coHM.Et rcvora si l)h'jL; respicias.habcnt simi- in Ucthet invcnit cuin,ct ibi locutus esl nobiscum.ltiie
litudinem magnarum tcstudinum in deserto agro, igitur Jacob non frustra ab angelo confortatus cst;
vel in ripis atquc iitloribus paulujum Initno eminen- sed quia tota noctc pugnavit,et vioit adversarium,
tium. Quod ergo dicit, hoo est, si in Calaail,da qua ut cx hoc fratrcm disceret non timere,cujus metu
scriptum est : Gataad civitasoperantium idoluin,sup- inSyriam fugeretad Laban avunculum suum (Gen.
plantata sanguine, falsi suntdii et perver?a religio, xxvir),et servivit in uxore Rachel septem annis, et
et ent trans Jordanem ubi duas tribus habitant.Ru- pro Lia oves soccri Laban, eodem annorum spatio
ben Gad,et dimidia tribus Manasse, ergo et Gal-
et custodivit. Et quia semel Jacoh dixerat Israel, pa-
gal de qua in hoc eodem propheta legimus Omnis trem liliosque conjungit, ct sequenlis recordatur
:

malitia corum in Galijata,ijm' esipost tcrguin Hcllia- histori.T!, quando in prophcta Moyse eduxit Domi-

ven ; quicumque idola colunt,non bovesdiis immo- nus tsrael de /Egypto, ct duodecim tribus,qua3 ge-
lant.sed bobus offerunt sacriflcia^imitantes errorem
P neratae sunt Israel, prophela cducente, servatae
Samariffi. Eo enim tempore quo ha;c prophetaban- sunt. Non crrabit qui supplantatorem Jacidi, et
tur,Galaad in rcgno decem tribuum erat; etGalgal Israel videntem Deum,in typo Domini dixerit prse-
sub imperio duarum tribuum, qua; appellabantur cessisse, et Rachel primum sterilem atque formo-
Juda. Ergo ct dcccra tribus et dua; pari idololatriffi sam, quam plurimum dilexit Jacob significare Ec-
errore dcocptce sunt, et altaria eorum sicut acervi clesiam Liam autem lippientibus oeulis atque feto-
;

et tumuli de lapidibus congregati, sive de arenis. sani,Synagoga! sacramenta monstrare,et quod ipse
Cumque et illi et hi in captivitatem 1'ucrint abducti, credentium populum eduxeritde 143 tenebris hu-
quondamcarum absque cultoribus testudinum
arffi jus s.TCuli, et dulcissima Jordanis, id est ba-
veltumulorum habehunt similitudem. Quia vero ptismi fluenta pervenerit.
Galaad interpretatur, transtatio testimonii, ci Gatgal. (Vers. l'i.) .4d iracundiam me provocarit Ephraim
volutabrum, hoc dioere possumus, quod principes in amaritndinibus suis, et sanguis eius super eum ve-
haereticorumtestimonia veritatis transferantinmen- niet,et opprobrium illius restituet ei Dominus suus.[b)
daoium.ct quidquid colunt,idolum sit, et sacriiicia LXXsimiliter. Cumergo Ephraim tantaprKstiterim,
eorum habcant similitudinem,vel acervorum dela- ut nudum et exsulem etsolum, divitem dominum-
pidibus congregatorum, vel testudinum. Quomodo que reducerem,et multorum llliorum parentem,de-
enim flivi? [.-!(. flowat], et acervi hinc atquo illinc de '-' seruit me Ephraim, immo ad iracundiam provoca-
lapidibus et sabulo congregantur:ita et haeretici de vit: etamaritudine suaamarum fecit essequi dulcis
sapientia s;ecularietargutiishDminum,fraudeatque sum. Unde sanguis ejus super eum veniet id est,
mendacio simulacra componunt. Et cum hoc fece- ipse crit causa mortis sua;, secundum id quod Da-
rint, tardisgressibus in uno moventur loco, et to- vid loquitur ad eum.qui Saulis nuntiavitinteritum,
tum orbem occupare f -t? non possunt. Testudo eta se regem Isracl c«sus esse memorabat Sanguis :

tardigrada et onerata,immo oppressa pondero suo. tuus super caput tuum (II Reg. i, 16). Non mea sen-
non tam ambulatquam movctur^hasreticorum gra- tentia,sed Saulis [AL pro Saulis] sanguine tuus snn-
vissima peccata significans,qui suis in cojno et vo- guis effundetur.Quodque sequitur Et opprobriam :

lutabro luti erroribus immolant, adorantes opera Dominus, illi sensui congruit quera
ejus rcstiluct ci
manuum suarum.ot instar boum cuncta pro terre- Nathan loquitur ad David Qiii blasphemare fecisti
:

nis frugibus laborantes. inimicosnomcn Domini,propter hanc rem (I Ileg.xu),

(Vers. 12 cl 13.) Fuijit Jacob in rcgionem Syrix, hoc est, propter hoc peccatura quo interfecisti
etsenivit Israel in u.vore, et in uxore servavit.Inpro- Uriam,ipsa blasphemia atque opprobrium,quo per
pheta aidem eduxil Dominu% Isracl de JEgyplo, et te Dominus blasphcmatus est, vertetur in caput
in proplieta servatus cst. LXX : Et recc.^sit .lacob in j)
tuura.isemper ad iraoundiam provocant cle-
h.-eretici
campum[k\. campo.^] Hijrix,et scrvivit Isract in uxore. mentem Dominum, cteum qui mavult pa:nitentiam
et in u.vore custodivit, et in prophcta cduxit Dominus peccatoris.quam mortem,duritia cordis sui punire
Israel de .Egypto, ct in propheta scrvatus est. Vide- compellunt,et sanguis eorum,quo etsuumet mul-
tur absque ratione et ordine prophelali post idolum torum effuderunt sanguinem, veniet supcr caput
Gaiaad et Galgal et altaria acervis lapidum similia, eorum, et opprobria quibus Dominum blasphema-
subito historiam Geneseos de Jacob voluisse nar- verunt,restituet eis Dominus suus, non quod eorum

(a) Ex uno Palat.ms. qui habet, pro quibus Symma- habet codex hexaplaris Barberinius a Montfauco-
chiis acervos intcrprctntiis csl, acervos lapiihiin.Thco- nio laudatus, ubi Theodotio ranas, Aquila vulpes
dotio.elc, facile conjicias nomcn excidissc Aquila;, dicuntur transtulisse. Sod Ezechielis xlvii, 8, ver-
quod itafortassesupplondumest,.S//)nim(c/ai,s-,(7r('n'os sum ab .^quila K-it.; nihil est dubiura.
Aquila accrvos lapiilum, otc Goncinit fere et Palat. (b) Addidiraus hi qunque ex niss.verba.LXX *!-
;

alter,nui post Symmachi nomen inane rcstituendoe militcr: quoj in Vulgatis libris desiderabantur.
lection spatium reiiquit. Quamquam seoua multo
 931 S. EUSEBII HIERONYMI 032
Dominussit,SBdqiiia quondam Oominus corum fuit A. vadoljnfclicem |jopiilum; et deliquit [.4/. delinquet]
(Cap. XIH.— Vers. 1.2.) Loqucnte Ephraim horvor "BJS in idolis,qu.T3 de siio corde conrinxit,et uiorLuiis
inonsit Israel et delifiuit in Baal, et moriuus est, el nunc est cum populo quem seduxit. El non sufricit cor-
addiderunt ad peccandum feceruntque sihi conflatile: ruisse, niai linguam quam ad canendum Doura ac-
de argento sno quasi .timilitudinem idolorum : faclura ceperat, vertat in imagines idolorum.et arlifici elo-
artificum tolum est, his ipsi dicunt : inimolatc homines, quiosimile verilati dogina cumponat,quod nihil est
vitulos adorautes. LXX : Ju.cta vcrltum Epliraim iusti- aliud, nisi excogitatio pravitatis humancB. Prajci-
ficationcs accepit ipscin Isracl, ct posuit nd [Al. abs- piuntque diseipulis suis,ut et ipsi immolent homi-
que ad] liaal, et morluus est, et nunc apposuitut pec- nes, hoc est, furentur de Ecclesia Dei, et introdu-
caret, et fecerunt sibi conjlalile {a) ex uuro et argento cant ad hajreticos, et occidant quos deceperint :

suo, secundum imagincm ^44 idolorum, opera arti- Quodque sequitur, Fi7uh' t'»m delccerunt, hunc ha-
ficum completa ; his ipsi dicunt, immolate liomines, vi- bet sensum Nolite qua^rere quos seducalis de gen-
:

tuli enim dclecemnt. Pi'o eo quod L.XX iaterprelali tibus,qui vocanlur bruta animalia ; sed eos rapite,
sunt, immoiate homines, vituli enim defecerunt ; et eos imiiiolate, qui in Ecclesia constituti, Christi
nos vertimus, immolale homines, vitulos adorantes, censentur nomine,et homines appellantur. [c).
Symmachus interpretatus est, immolate, homincs ci- (Vers. 3.) Idcirco erunt quasi nuhes malutina,
tulos adorent; utsit sensus Immolate, hoo est, sa- : el sicutros matnlinus perlransiens [Vulg. prxlericns],
crincateidolis,et hucusque distinctiosequalur : ra- sicut pulvis turbinc raptus e.v arca, ct sicut fumus de
tionale animal, homines, adorent v:':,!los,mutaani- fumario. LXX similiter; hoc solum quod in ultimo
mantia. Loquente ergo Ephraim,id est, Jeroboam est immutantes : et sicut vapor de locustis, sive de
filio Nabath detribuEphraim.horror invasit Israel, lacrymis, <\ma.m plerisque codicibus izpi8(I)v,in aliis
id est,decem tribus. Pro horrore qui Hebraice dici- oazpjiov positum reperi!nus.Qiiia,inquit,(f/)homines
tur RATHATii (nm). quem Symmachus ei Theodo- pro vitulis immolaverunt, et adoraverunt vitulos :

iiotremorem inlerpretati sunt; nescio quid volentos, idcirco erunt quasi nubes matutina, et sicut ros
oixai(u(AaTS(, id est, jmtijicationes, LXX translule- mane pertransiens, sicut pulvis turbine raptus ex
runt. Et tantus Israelem horror invasit,ut(6) delin- fumus de fumario. Qua; orania viden-
area,et sicuL
queretetoffenderetDeum in Baalet moreretur per- tur ad tempus et subito dilabuntur,juxta illud quod
dens eum qui dicit Ego sum vita (Joan. xiv, 6).
: di.N;erat Transire fecit Samarin regem suum qunsi
:

Anima edim quas peccaverit, ipsa morietur [Ezech. spumam super faciem aqux. Et iterum Sicut nwne :

xviii). Kt Apostolus : Fidua, inquit qux in ddiciis transit, pertransit re.v.[\\- pertransiel rcx] Israel. Et
est, vivens morlua at (I Tim. v, 0). Et non sohi.-n nubem quidem aut rorem transire velociter,et pul-
mortuus est in Baal, sed addidit peecata peccatis, C vercm ex area, et fumum de futnario, nemo am-
quod Dominus dederat,idola fabrica-
ut ex argento bigit, .juxta illud quod soriptura est : Sicut dcficit
relur,operamanuum hominum. Quibus ipsi dicunt, fumus, deficiant (Psal. lxvii, 2). Qua;rimus autem
id est,sacerdotes etprincipes qui populura bona do- quarc LXX pro lumario, quod Thcodotio transtulit
cere debuerant : Immolate Iiomin,'s, vilulos adoran- y.aitvooo';(r,v (EdiLi legunt xa-n:voooyov), locuslas in-
les quod quidemetin psalmis dichur Immolave-
: : terpretati sunt"?.\pud Ilebraos locusta et fumarium,
runt lilios suns, et fihas suas dxmoniis (Ps. cv, 37). iisdem scribitur litteris aleph, res, beth, he. Quod
Pro co quod juxta Symmaohum et Theodotionem si legatur ARBE(n21iS),/ocusia dicitur; si orobb.4[A1.
vertimus adorantes ; Aquila intorpretatus est
, arrobin],fun>arium:pro quo Aquila xzTapax.Tv-,v,Sym-
Y.7.ia'filryjwxti,\d est deosculanles. Qui enira udorant, machus/iwiimcrt interprelati sunt.Gataractam autem
solenl deosculari manum suaui : quod Job fecisse proprie vocat foramen in parietc fabricatum, per
se negat.dicens : Si osculatus sum manum meamap- quod fumus 146 egreditur. Siquis autem conten-
vonens ori meo,el hoc mihi ad iniquitalem mn.cimam tiosus et nolens recipere Hebraicam veritatem, lo-
reputetur autem ut quidara
[Job xxxi, 27, 28). Sin custai sensum qua3sierit,audiat Ephraim (c) axiuu^id
volunt,daemones loquuntur ad populum Immolate eslyVapori sive aurx et spiritui comparari
: qui ita :

homines,vituli cnim defecerunt, oslenditur ingluvies n tenuis de ore locustic egreditur, ut non sentiatur :

eorum, qui sanguine victimarum aluntur,eL holo- quod si econtrario objecerit, quare non aliis, quaa
caustorura fumo quod deficientibus hostiis, ho-
: rainorasunt.periturum Ephraim assirailaverit ver- :

mines sibi cupiant imraolari, quorura non solum bi gratia pulici, qui omnia membra habet, caput,
interitu, sed et oruorc
laitantur. Loquentibus oculos, pedes, ventrem, et cmtcra : quae licetoculis
autem imrao principibus hsreticoruin,
hsoreticis, non videarauSjtamen sensu intelligiraus intaiitum ;

id est, Ephraim, horror et tremor invasit Lil. in- utos pulicis acdentesnon videntes oculi3,morsibus

(n)Voces,^a;aM/'o,qua;nequoinGraecoresonant,uno (<;)Subdunt continuo sensu rass. nosin,juxtaillud

Aldinocodice excepto, nostri mss. non agnoscunt, prophelicum, escx arUem electos.
Moxque pro complela legunt conllata estque rcvcra : (d) lidem mss. homines vilulos adorantes.pro vitu-
in Complutensi GriBco e.xemplari, 7'jXhs.'/ojv£u[ji3v2. lis, inimn vitulis immolarunt. ct adnrarunt, etc.
{b} Mss. nostri et Viclorius sic legunt. Martia- ((') Verius fortasse mss. ATMIAI tametsi idem ;

nesus cura Eraamo pr;etulit, derelinqueret, intellectus.

933 GOMMENTARIOKUM IN OSEE LIB. III. CAP. XIII. 934
sentiamiis. Responrlenduin cst ei,quod ideo vajjori A reriim oninium ponuria, iilii null.-c aqu.i! : dedi tibi

locust;e, sive auroe tenuissimoe, periturorum gioria manna de coDlo,et aquarumfontes produxi depetra
comparata sit quia locusta noxia est, et sic ini-
: durissima. Qui juxta iIlud,quod alibi scriptum est:
mica mortalibus, ut ramera faciat, et segetum cul- Incrassatus csl, impingualus, dilalalus,et recalcilravit
ta populetur: intantum ut arbores quoque et vin- dileclus (DchY. xxxii, L")) : nunc quoque comederunt
cas decorlicet: quod plenius in Joel Propheta legi- et saturati sunt, et clavaverunt cor suum, ct obliti
mus {Jocl I et n). El huic locnstoe et nubi nialutinse sunt pjus, cujus benenciorum memores esse debe-
et rori ot pulveri hajretici comparantur, de quibus bant.Neque enim per tantam eremi vaslitatem,ubi
et in Epistola Cathob'ca dicitur: //( miil nubes sine non solumfrugesetarboi'esvinea;que,sed nec herba
uquis {Juih- xii). Habcnt cni.m speciein pro[jheta- quidem gignitur,ct iiull.i! aqua3 ardorem temperant
rum, niibium apostolicarum, ad quas Dei veri-
et solis, quadragii-.ta aiiiiis poterat Israel ad terrara
tas pervenit: sed nonhabent aquas,id est, gratiam pervcnire Jordanis, nisi Doininus omnia prajstilis-
Spiritus sancti, dicente Domino in Kvangelio
Qui : set. Ha.>reticos quoque cduxit Dominus de terra
credil in me, (sicut dicil Scripiurh) flumina de ven- iEgypti, de domo servitutis, et de caraino fcrreo :

tre ejus fluent aquge viva;. Uoc aulem, inquit, di- qui primo serviebantregiPharaoni etducibuscjus :

xil de spirilu quem accepturi erant credentes in eum T> prfficepitque ois in ecclesia,utaiium ncscirent Deum
[Joan. vii, De lacrymis auteai, qu:o sermo-
38, 39). nisi cum qui creator est omnium, et novit salvare
ne Grffico hahent aliquam similitudinem loousta- quos fecit. Ipse cognovit eos et pavit in terra soli-
rum, 8axvj(u-j y.y.\ axpiowv, manifestus error est, tudinis ; ita 148 Dominus pascit
ut possent dicere :

quibusdam pro locuslis, lacrymas a3stimantibus. me et niliil milii deerit in loco pascux ibi me colto-
:

(Vers. 4). Ego autem Dominus Deus tuus («) qui cavit: super aquam refecHonis educavil me(Ps. xxii.
eduxi le de lerra JEgxjpli. Pro quo in LXX legitur : 1, 2). Deditque eis angelorum panem manna de
Ego autem Dotninu.sDciis tuus : firnuins ccclum, et coelo, quod in /Egypto numquam comederant, et
creans terram : cujus mtinus crcavit omncm militiam aquas de sequenti eos petra. Petra autem juxta
Cinli, cl non oslendi ea tihi, ut amhutarcs post ea \Et Apostolum Chrislus est (I Cor. s.) : qui comederunt
E(jo eduxi le de teira jEgypti. Quae qunniam ct in ct irapleti sunt, et cibos Doraini non tulerunt.Qui-
Ilebraico non habentur, et a nullo vertuntur inter- bus idem Apostolus loquitur Jam saturati estis, et :

pretum, antiqua quoque cditione LX.X non le-

iu jam divites fiicti eslis : sine 7iohis regnatis, alque uli-
guntur, obelo pr»notanda sunt proesertim cum : nam rcgnelis, ul et nos regnemus vobiscum (I Cor. iv,
sensus corura perspicuus sit. Unde ad reliqua 8). Comederunt enim in sanctis Scripturis panem
transeamus, cum his qua; sequuntur 1-47 jun- qui de coolo descendit, et cum David dixerunt
gentes superius capitulum. C Inccrla et occulta sapienlix tu.x manijestaiimihi(Psal.
(Vers. 5 et 6).Ego aulemDomliius Dciis tuus (b)qui L,8).!rapletique et saturati elevavorunt contra Cre-
eduxite de terra ^gypti, et Dcumubsqiie me nescies: atorem cor suum : et alterum sibi finxerunt deum,
et salvalvr non eslpradcrme: ego coynovilein deserlo quidquid biberant et comederant, suis ineriti?,non
in lerra soliiudinis : ju.vla pascua sua adimpleti sunt Dei misericordice deputantes. Idcirco obliti sunt
et saturali sunt et ekvaverunt cor suumet ohliti sunt
: Dei, qui prfeceperat eis, ut Legis verba religarent
mei. LXX ; Ego autem Dominus Deus tuus, et ego inter oculos et in manibus, atque in fimbriis pal-
eduxi te de terra .-Egypti : etDeumprxlcr nn' nonco- liorum, ne umquam oblivisccrentur Dei sui.
gnosres, et salvator non cst ahsqiie me. Ego pascehum (Vers.7,8).£/ ego[c)cro cis quasi lea>na,sicut pardus
ie in soliliidinc. in tcrra inhabitahili, sccundiim pas- in viu Assijrioruin : occurrain eis quasi ursa raptis
cua sua: et repleli sunl in salurilale, et ctevata sunl calulis : et disrumpam inlcriora jccoris eorum: et con-
corda eorum: idcirco obliti sunl mei. Qui [Al. quia] sumam eos ibi quasi leo: bestia agri sciiidet eos.
supra dixerat: Pugit Jacob in rcgionem Syria3 et • LX.\: Et ero prmther, et sicut pardus in
eis qua.si
servivit Israel in u.xore,el in uxore servavit ; in pro- via Assyriorum occurrum eis sicut ursa iiidigens
:

pheta eduxit Dominus Deus Israel de iEgypto, el in cibo, ct disrumpam inleriora cordis corum,el devora-
propheta servatus est etiain nunc quid eis pnesti- n bunt eosibi catuli si(varuin,hestix ugi-i disruinpent
:

terit, refert ego Uominus Deus tuus, qui te eduxi

; eos. Illi adimpleti sunt et saturati; elevaverunt
do terra /Egypti, qui tibi raundavi per Moysen corda sua.et obliti sunt mei. Lgo autera, inquit,pro
at ;

tende, ne forto comedas et sa(ureris,et obliviscaris eis quasi leocna, sive panther,de quo supra pleniua
Dei tui, qui eduxi te do terra ^Egypti non est enim 1 diximus et sicut pardus in viaAssyriorum,quando
:

alius Deus prieter me, et qui possit salvare, nullus duccntur captivi ab Assyriis et occurrain illis :

est alius. Ego qui conditor omnium sura, cognovii quasi ursa raptis catulis,sive indigens cibo : etdis-
sive pavi te in deserto et in terra inhabitabili, ubi rumpam eorum universa vitalia. Aiunt qui de be-

(a) Verba, qui ediixi te, hio quoque, ut supra, qui cdiixi te secus in exposltione subnexa. Vid.
et :

rursum. ubi idom versiculus infra recurrit, igno- superior, annotalionrm.

rant Hebraic. et Vulgata editio, quin et Palatini ex (c) Induximus hic vocem cgo, quam prceter He^
Hieronymianis mss. braic. ct Vulgat. editionera ipsi respuunt Palatini
(6) Vulgata, sive Hieronymian, ipsa versio tacet Hieronymiani mss.
 :

933 S. EUSEBII HIEROXYMI 936

stiarumscripserenaturis.interomnesferasnihilesse A. abstuli, inquit, in indignatione mea regem, vide-

ursa sfBvius cum perdidprit catulos, vel indiguerit licet Sedeciam : ut quem cum furore dederam, tolle-
cibis; el non solum pantherae. pardi, et ursae fero- rem cum indignatione. A\\\ arbitrantur datum in
ciam comminatur, sed leonis quoque et omnium furore regem Jeroboam filiumNabath,et ablatumin
besliarum, quae gignuntur in sallibus et in hasc : indignatione Oseo ullimum regem decem tribuum.
omnia dicit se esse vertendum, quando ierint ad Hocquod esposuimus.dedi tibi regem et abstuli re-
Assyrios ne cum ibi dura fuerint perpessi, non
: gem in indignatione mea, Uebra?i ad futurum tem-
1-49 potentiffi et indignationi Domini,sed ho~tium pus referunt. Eo, inquit, tempore quo dicebas da :

fortitudini assignenl miserias suas. Simulque consi- mihi regem et principes ;ego tibi respondebam per
deremus, quod qui in Evangelio credentibus loqui- Samuelem, quod daturus tibi essem in furore ineo,
tur : mc omiies qui laboratis ei oneratiestis,
Venite ad etablaturusin indignationc mea.Perditus estomnis
: jugum enim
ei ego reficiam vos meum suave est et haereticuset corruptionitraditus : qui enimcorrupit
onus meum levc Matih. xi, 28, 29), nunc per pro- templum Dei.corrurapet illum Dominus : et in nullo

phetam incredulis.et nolentibus agere po^nitenliam alio habet auxilium, nisi in sola misericordia Dei,

panther, pardus, ursa et ieo efQcitur; non solum quam poenitudine conscquitur.Hujus rex et judices
Israelitis.quiaU/. quijpropter idololatriam in Medo- _ diabolus est etdaemones.sive omnes principes dog-
1-1 _•___ x:i 11 1: t.^^A^f.^r^^ "
rumurbibus sive montibuscollocati sunt ;sedetiara
*..„.
matum :*„»:_
perversorum, qui eos ttempore neeessitatis —
haereticis quia [Al. quijpropter mentis superbiam,
;
et angustiae liberare non poterunt, qui clati sunt in

et falsorum dogmatum vanitatem, obliti sunt Dei furore.et auferentur in indignatione non quod Do- :

sui, (a) finserunt idola,et secuti sunt d^ns alienos minus taleseosvoluerit habere reges alioquin non :

'Vers. 9, 10 et 11 V Peidilio lua. Israel, tanlum- auferret quos sponte dederat, sed quod dimiserit
modo in me atixilium luum.Ubiestrextuusfmaxi- eos voluntatibus suis utcomedentes et incrassatis :

me iiunc le salinm (Vulg. salvcl faciat in omnibus carnibus,nausearent,etevomerentper nares suas.et

iirbibus luis; etjudices tui.dequibus dixisli: Dt inihi odisseinciperent eos.quostantostudiosequebantur.
regem el principes: dabo tibi regem in furore mco. (Vers. 12etl.3.' Colligafa est iniqiiitas Ephraim :

etauferam in indignalione mea. LX\ : Corruj.tioni abscondiium peccalum ejus: dolores farliirienlisre-
tux,lsrael, quis auxiliabitur ? ubi est rex tuus iste? et nientei,ipse (iliusnon sapiens •.nunc enim non stabil

salvum ie faciat in cunctis urbibus luis : judicel te incontritione liliorum.LXX : Congregatioiniquilalis

de quo dixisti : Da mihi regem (fr) et principem, et Ephraim : ab.^condilum cst peccalum fjus dolores :

dedi tibi regem et principem, et dcdi tili regem in quasiparlurieiUisvenient ei :isieest filiustuussapiens:
ira inea, el habui in furore ineo. Pro eo quod quianuncnon.^ustinebii in coniriiione filiorum. Quo-
LXX interpretati sunt luihui, oanes absluli trans- C modosiligeturquidin s8eculo,conservaiur,etnonpe-
tulerunt. Infelix Israel et dignus maledictione per- riteicuiligatumest:sieomnisiniquitasquainDeum
petua,quiintantumimpietatisdescenditprofundum peccavit Ephraim, colligata est ei, et abscondila
ut solius Dei salvetur misericordia. Potest autem in quasi in marsupio reservatur. Deniquecuni diesul-
Hebraeoet hoc sensu iegi Dispereas, Israel, quia : tionis advenerit.et extrema captivitas.dolores quasi
nihiltibireliquum est nisi ut measolum clementia parturientis venient ei,sive apprehendent illum.Mu-
conserveris. In LXX autem alter est sensus , Coitu- lier 151 parturiens multo antequam pariat, ex eo

ptioni tux, Israel,qui$ auxiliabitur ? id est,
tati tuaa et ultimse servituti
linm eorum, quos tibi praesules jestimasti ? Ubi est
res tuus,dequo dicebas ad Samuel Constitue super
capti\i- temporequoconcepit,scitse esse parituram, et ex-
quis ferre poterit auxi- spectat quotid ie extrema tormenta c ruciatusque ven-
turos. Ita et Ephraim filius insipiens, de quo supra
; dixerat Ephraim columba insipiens, non habens cor
:

nos regem, ut judicet nos : sicut ci gentes habeiil cce- in ccntriiionefiliorumelpopulisui,Cumic)diespaLTun-

terse (II Reg. vui, 5). Cumque ille contradiceret,re- tionis ct captivitatis advenerit, aut stare aut sufferre

spondebas nequaquam.sed res erit nobis,eterimus

:
nonpoierit.Pro liisipienlefilio in LXX perironiam le-
etiam nos sicut et gentes omnes,et judicabit nos rex giluT: Istefilius sapiens, hoc est quem sapient«m
noster, et egredietur ante nos, et pugnabit prono- n putabas,ut econtrario intelligaturinsipiens. Omni-
Ms. De quo ergo tibi promiseras, quod tua bella bus autem haereticis iniquitas coUigata est, quam
bellaret,nunc in necessitate subveniat, et universas in excelsolocutisunt et absconditum est peccatum :

urbes tuas liberet de servilute.Ubi sunt judices tui ? eorum.dum se putant venena sui cordis absconderc
ubi reges ? 150 Tu enim dixisti Da mihi regem el et habere secreta
; quae cum dies parturitionis ad- :

principes: itaque dedi tibi Saulem regem in furore venerit. dolore ejulationibusque pandentur. Iste

meo intantum; ut in diebus messis pluviam de- Ephraimfiliusinsipiens est.quiaDei sapientiam de-
monstrarem contra naturam Juda:;aE provinciae. Et reliquitjde quo in Jeremia scriptum est : Kovissi-

(a) Duo mss.

confinxerunt, et secuti sunl, etc.
et codicum ope sufTecimus.
[b) Totam hanc pericopem,
ct principem, et dedi \c) Particulam in, quam cum bonaelocutionis da-
tibi regem et principem, et dedi tihi regem, quae so- mno Benedictinaobtrudebat edilio, post Viclorium
lemni errore ob ejusdem vocis regein occursum in ad mss. fidem delevimus. Pleraque autem id genus
Benedictina editione fueratpraetermissa, nostrorum alia taciti casligamus.
 93: COMMEXTARlORrM IN 0?EE L!B. Ifl. CAP. XIII. V>38

mum ejuserit msi-ievs {Jer.xru„et in contritione _\ tempu; - :.l fauces insipienlis. novissime an
filiorum suorum quos interfeat,qnos jugulavit Dei iem a": - - irv-iriitur, etaculius mSfTs qnam
iram sostinere non poJerit. gladius uir :: .
js Ptvt. v ;. Qoicumqoeterri-
(Vers. 14.) De fnanu uiortis liherabo eot :demoru gena est.et c .... -_n i:asdtnr. inieraritar ejus
L

rtdbnam eot.Ero iiuts fva,o mor^ero morsuf ttuts, w- amplexibns, ti ligatur instis lertnlorum, et ibh-
fer»e.Consolx>tio absccnditaestab oculismeis : quia pientiffi pedes deducunt eos, qni uinnlnr ea.MiHi

ipseiMterfralrefdiddct .\Ldiriilii\.}XSJk manu in- morte ad inferos. Inler morlem autem et infena,
femiliberabo eos.de «'Orte redimam iitof:utii csi causa hocinterest: qua anima separalorMors est,

1 tma,mor shihiesf aeuicu^ituis,itifeme*coTiSoIalio a!'*- corpore ; infernns, locus in quo anima reclodan-
auuiita estabcrculismeis^ijuiaiijseinlcrfratris dici- tur, sive in refrigerio (*), sive ia pomis, pio
det{.M.dicidit.! Secnndum Dtra.mqne intelligentiam qualitatie meritnram. Hoc diiimas, at OElciMlen-
Kphraim.hoc esljefdecemtribuum, et hsreticornm mus, id morlem farere. quod merelrieem moUerea.
qui snstinere Don poleruniin contritionefiliornm sno- Mors enim dividit fratres. hoc et mulier fiMit. In h*-
rnm.cum doloresqnasipartnrientisadvenerint, Do- tribus. omnem inteJligecharitatem.qaodelinaterdi-
minus poUiceturde mannmDrtis seeos liberatnrum, vidatur a lilia, et pater a Slio, et &ater«fralre. Qood
etdemorteredemptDrnm.Manumantem mortis ap- ^ autem aliud sitmors. et aliad iBfemas, et psalmis-
pellat opera qn ibus interfecitjnxta illud quod scri- ta fl5S demonstr^t, dieens : Xm esi im aterte fn
ptumest:/n maw lingiisetnors et ritaiPr9r.xvui,21}. msmor sit iui : m inferB» tmtem pUs eamfiteUlmr tiki

liberavit autem omnes Dominns. et redemit in {Ps. VI, ? Et in alio looo : ratwt wtan smfer ms,
passione cruris et effusione sangninis sui qnando : ei descmdaul m vn^crmmm vivemies \Ps. uv, 16J. Pro
anima ejus deseendit in infernum, et caro ejus eo qoc>d c:s :::!erpretati somos: Ero mors fu. •
:n \idit cormptionem, et ad ipsam mortem mia^s : : w%s. imfeme. LXS. trsostBlenwt
.
.'

,.:r'j? f 51 infernum locutus est : Ero mers tu&, Uii «!( ^ - j.

i mors f wbi esf slimmlmt tmms, »-
...N , .

•'. Idcirco enim mortnus sum, ut tu mea /erBc? Pro quo Apostolas posuit: Abwrfta,atmifBrs
"irte moriaris. En> marsus tuus, infemc, qui om- in yC)coni^filioKe ; viliie,^t. m^^rs^omiemUatmikfmMeA,
-5 tnis faucibus devorabas. Vidensque mortis du- Biors. ocvieKS itttis J Cor. iv, 5i ei sejf.) : El expo-
:.ai necessitatem.et qnod nullns sit hominniQ qui nens viriutem testimonii inVii&\-.Acmiemsmdlemmar-
.'.-at et non videat mortem [Psa/ Lsxxnijj, cJemen- tis pcccatsm esL rirtat rvm poccaii Jer ; Aae mmlem

?simns pater sententiffi recordatur antiqnffi : quia graiias.qvi dedii nohis iidoriam per Domimmm m-
t/.qnaMn Adam omnes morimnr^l dyr. x\). Sive sirwm Jejvm Chrislmm Itaqne >q d od ille in resiirrectio - .

-iropheta intelligeas fra^itatem suam,et c-onditio- nem interprelatus est Domini.nosaliter inierpKlari
nem carnis humans : Consolaiio, aiL asctindiJa csi C nec possumus.nec audemus. Potest mors. et infer-
ab ocuhs mm, et est sensus : Xon valeo consolari, nns et diabolus ac.cipi,qui Qiristi morte jugulatQS
qnidquid mente concepero, dolorem meum non po- estjde qno et IsaiNS loquitar : Det<erasA mtors on*-
tfst mitigare. cernentis (Jf. cernens", charissima LXX}.Et po^iea seqnitBr.
liscens {Isai. xxv, 8. sec.
-ler se nominamortesejungi: ipseenim [.U. inqnil) Ahstulil Dominvs onrneai lacn/mmm mJb MMtf fmde.
.ifernns inter fratres dividiL Quidquid igitur sepa- Duos antem fratres inter se morte divisosjuxia hi-
rat fratres, infernas est appellandus : et maxime sLoriam illiustemporis.quidam Israel et Jadam in-
mulier meretrix, qus vocans insipieatem ad se, telligunt: ut quod tunc iignrabatur in parte, nune
'3icitinopibasprudentiE:Panesoccultoslibpnterat- sentiatur intolo,etenm omni humaaogenerelsrad
ngite, et aquse fnrliva dnlcedinem ,a) bibite: et etJudas liberandns at et redimeadus.ln ©o Joco.ia
.escit insipiens.quoniam terrigena apnd eam per- quo LXX transtnlerunt, nili e^ c^nica ima^ et aos di-
unt, et in profnndum infemi incurrunt. Qnidquid ximus. cro mors lua: Symmachus interpretatos est,
enim non lic«t, magis desideratur, et qnod raritate ero plaga Quinta editio et Aqnila
1u.a: «Pi smt :

dnlce est, assiduitate in amaritudinem vertitur. Et sertngnes quod Hebraice scribitur &AaA3jkCB
iiii.*(ii;

mel dislillat de labiis mnlieris meretricis, qu£ ad (pT2"T):!egentes dabab, hoc est, ferbwm. pro pebes,

a< Verbum hibiie. nec Victorius, neqne nostri D ICor. XV, Hieronymum legisse vilr.i;. eontentio.non
..abent mss. vao; victoria.ut est in Vnlgata editione, et eodem
^ De pnreatorti loco post hanc vitam, es hoc modo locum cilat xin Isaise capite.seennda eiposi-
Hieronymi testimonio Victorius proJixe disputat
. ret, et luculentissime, olio tia /:,.*. "
*
-

eam rtm conferre huc vpJit, ;:

tii:i!,

tio tli.:

que eout._ - , -

. quibus oppo- rin-um ;ta ^

i ipsenotat S. Doetor, separatarum nuit Ject;onem : Ei; v£tr.2c eni:;: . nos ba-
:n. bemns t'.: vV.r; ; estautem vEb. . , ,. __ .^. cpnteDlio
Sic veius fercbat Latina interpretatic Porro
i- : jurgium, ut penes Homemm la Odyssea.
>.o;Sopis.
Virtorius. Clamm, inquit, es hoc loco apparet (dJLegitBieronymuB more Chaldaieo Dabarnch^
Paiioi. XXV. 30
939 S. EUSKBII HIERONYMI 940
quod interpretatur mors inxia. illud quod in Isaia
:
^ el vcntus ascendens dicitur : quia de humililate
Icgimus Movlcin inisit Dominus in Jarub,el venit in
: carnis ad excelsa conscendit,et nossecum duxil ad
'

lsrnel(Isai, ix), lioc est,(/t'6c;',pro quo nos interpre- Patrem,dicens in Evangelio : t'2i?« exallatus fucro,
tati sumus Vcrbum misil{a)Dominus in Jacob,el vc-
: omnia traliam ad me{Joan. xii, 32). Ipsc quasi radix
nitin Israel,id esl,clabar. Pro aculeo quoque, quem ascendet de terrainhabitabili,etnequaquam mors
hosmo?'S!»7i transtulimus : Symmaohus aTTavTr, [j.a, ineum,sed ipse morti superveniet,ncque enim
id est, occursum : Theodotion et quinta editio, pla- mors in eo ullam suse poteslatisviam reperit,et hoc
(jam,cLconclusioncm interpretati sunt. cstqnod in I'roverbis dicilur: Imjiossibilc esl su-
(Vers. 15.)154.1(Wm('c( urentcmvenlumDominus dc per pctrain serpe^ilis invcnire vestiyia {Pro. xx\). Et
deserto ascendentem,et siccabit venas ejus, etdesolahit ipsa loquitur in Evangclio Ecce venict princeps
:

fontem ejus,et ipse diripiet thesaurum omnis vasis de- mundi hujus,et inveniet in me uiIdl{Joan. xiv, 30).
siderabilis. LXX : Adducet urentem vcntum Doniinus vcnas mortis,et desolabit fontes ejus.
Iste siccabit
de dcscrto super eos,et siccabil venas ejus, dcsolabit Venm mortis et fonteset aculeus.peccata ab Apo-
fontes illius; istearefucicl terram cjus,ct ornnia vasa stolo nominantur quibus arefaelis, mors quoque
:

cujusdam Commentariis.ven-
desiderabilia. Legi in ipsa siccabitur.Quodque sequitur : Ipse diripiet Ihe-
tum urentem quem adducet Dominus de deserto, ., .iaurumomnisvasisdesiderabilis,Au])\\Q,\ier^iic\^\iuT,
illum esse qui pereusserit quatuor domum Job in
'
sive quod desiderabilia sunthis,qui in morte habi-
angulisjet feceriteam superfilios ruercconvivantes tant,sive vasa desirabilia qua? in Ihesauro retine-
(/06. i),et unum esse dc his ventis, quos in Evan- bantur interni,sanctos intelligimus, quos alligatos
gelio legimus flare et venire cum turbine, pluviis forto Dominus(c) eripuitet tulit de inferis, etquasi
atque fluminibus,ut subvertant domum,qufe super vasa preliosissima secum perduxit in paradisum.
petram aedificata est, sive super arenas (Mattli. vii). Pro Ihcsauro, hXXlerram transtulerunt :terrahaud
Quod ncquaquam mihi videtur :neque enim in Job dubium((/)quin mortem significet.Et in Psalmisle-
scriptum est,quod ventum de deserto Dominus ad- g\m\\s:Crcdovidcre bona Domiiii in terra viccntium
duxerit sed nomen Domini tacitum est, ut ventus
; (Psal. XXVI, 13). Et juxta Evangelium : Mitcs possi-
de soIitudine,qui contra sanctum virum sua vene- dcbunl lerram {Matt. v). Econtraiio debomus acci-
rat voluntate, contraria possit accipi fortitudo, et pere terram inferni non esse terram viventium,sed
domorum fundamenta subvertunt, utique
venti qui mortuorum, qua3 quando
diripitur atque vastatur,
ad bonam partem non poterunt referri.Superest ut apud inferos animffiliberantur.
niorte Christivincta;
ventum urentem quem adducet Dominus de deserto Secundum tropologiam in eisdem(de quibus supra
ascendentem, illum intelligamus,de quo et in Aba- diximus)Conimentariis legimus ventum urentem,
cuc legimus : Deus ab Auslro veniet, et sanctus dc C diabolum inlelligi et singulos hffiresiarchas. Quod
monle Pharan {Abae. m,3) qui utique in solitudine : nobis displicet:Neque enim diabolus venas mortis
etin meridie situs est Et in Gantico legimus :Ubi
: fontesque erroris siccare potest:cum ipse fons et
pusciSyUbi cubas in meridie (Canl.i, 6) ? Hunc itaque initium mortuorum sit.Itaque sermo Ecclesiasticus
ventum urentem,qui siccet venas mortis, et fontes ureiis intelligendus est ventus,qui omniahseretico-
ejus arefaciat,adducet Dominus de deserto ascen- rum dogmata arefaciat et perducat ad nihilum, et
dentem :de deserto autem humani generis, in quo diripiat eos atque dispergat, qui hsreticorum do-
et diabolus quaereiis requiem, invenirenon potuit. ctrina in morte fuerant eongrogati.
Sive desertum intelligimus sanct» Maria3 uterum (Cip. XIV. —
Vers. 1.) \bii Pereat Samaria :
virginalem,quod absque semine humano nuIIo(/l/. quoniam ad amaritudincmconcilavit Deum suum in :

nuUa) frutico pullulaverit:sed virga simplex atquc gladio pervant : parvuli corum clidantur,ct fwt,T ejus
purissima et {b) unione fecundaedidei-it eumflorem discindantur. L\X: Disperdctur Sainaria quoniam
qui dieit in Gantico canticorum : Efjofios campi el rcatilit Deo suo, in gtadio corruent,et taclcntes eorum

lilium convaUium {Cant. 11, 2). Et pulchre tam iu elidenlur ad(e)petram,et habentes in utero disrumpen-
155 Isaia, quam in praesenti loco, flos ascendens tur.Ssipe diximus decem tribusappellari Samariam
D
non Devarecha _]u\ia Massoretharum punclationem M.ART. — Sic mss.antea erat eripuit,ct rapuit,ct tulil.
hodiernam. Mart. —
Fortasse Dabaricli soripsitS. ((/) Eeademest inApologia Pamphili pro Origene
Doctor.nam et Dabari niistri legunt mss. et "iim quam Rufinus Latine vcrtit,lropoIogica hujus sen-
hodiernus quoquetextus Hcbraicus pra?f'ert. tentia; expositio.ut terra ad iiiortem significandam
(a) Deeralhic Z)ooth»i.s quodsupplent mss.Pro U(;- accipiatur. Uude minimo ferendus est Drusius.qui
nit Hieronymian.versio ipsa cecidit. Hieronymi hano interprotationom,quasi novam at-
{b) Scilicet sui singularilale, aut unilatc, absque que abnorraem.sannis ac risu excepit.In uno Pala-
hominiscommercio.Videquic annotavimusin Epist. tin.mss. Iiaud. dubmm quin morlis significct.
XXII ad Eustoch.de Virginitato,nura. 19, ad ea ver- ((?) Viotoriuscorrigit ad tcrram,pTO petram,e\ ipsa

ba : Virga Matcr est Domiiii, simplc.v, pura, sinccra, llieronymi expositione subnexa, et novem mss.
nullo cxtrinsccus germinc cohxrenle,el ad similitudi- exemplaribus.Brixias quinque, Florentia; quatuor.
ncm Dei unione secunda. Vox Gra^ca est £oaf4)t(T0r|<iE-:ai signifloat autem iSa-
:

('^Ex hoclocomultaoljsourioraapud Hieronymum (51^(0 prosternn.terr.rque allido quippe cum ioa-:

sunt oxplananfla, nain conceptis verbis asscril ani- 00; solum pavimentumque notet.non /)(?/;«»;. Siiids
mas vinctas apud inferos morte Christi liberatas. quoque '£3atso?,hoc est terra, exponitur, non petra.
941 COMMENTARIORUM IN OSEE l.lii. III. CAP. XIV. 942

a motropoli Saiimria qua? ex nomiiio Aii^iisti nunc A diremuf: : Dii noslrii, operihus manuum noslrarum :

vocatur Auu;usta,id est.Sebaste.Curautcin Samaria qui in te esl misereliitur pupilli. Perounle Samaria.
dicta sit civitas,in Regum volumine legimus.lmpe- etviriscjus.et parvulis etpr.Tgnantibusoccisis,elisi3
rat igitur propheta, et, ut verius dicam optativo atque discissis, totus Israelad poenitentiam provo-
modo loquitur, ut Samaria pereat. Cui cum Deus calur:ut qui intirmatus est.sive corruit in iniquita-
tanta prspararit bona, illa contra Deum faciat, et tibus suis,revertatur ad medicum et recipiat sani-

magis dffimonum simulacra sectetur, Symmachus talem, vel stare incipiat qui corruerat: doceturque
autem non di.vit /jcmi/, sed jiiTajAsXrjTsijid est, aget quomodo debeat agere pffinitentiam.7'o//!f(,': inquit,

iwuilentiaiii, suique eam posnitebit erruris.quod dul- w/f/.^JCurn i'«'ia, id cst, preces, et delictorurn con-
cissirnum Deum, in amaritudinem vcrterit, ita ut fessionem.et convertimini ad Dominumtam verbis

bellatores ejus in gladio pereant. parvuli et lacten- quam operibus;et dicite e,\:Omnemaufcr iniijuitatem
tes elidantur ad terrani, et fa;tje ejus atque pra;- nihillanguorisinnobiset ruinoepristinaiderelinquas
gnantes disrumpantur in mortem. Qua3 omnia ei nerursummaliseminispullulentrediviva plantaria:
accidisse credendumest tempore captivitatis et an- et acripe, inquit, bonum Nisi enim tuleris mala :

gustiaj, quando suam patriam perdiderunt, ct qui nostra, bonum tibi quod offeramus.habere non po-
evasere gladium.in servitutem perpetuam suntab- n sumus, juxta illud quod alibi scriptumest Dcehna :

ducti.De hiereticis facilis intelligentia ost,quod vo- a malo,etfac bonum et reddemus,BL\l,vitulos lahiorum
centur Samuri.T, eo quod Dei prscepta servare se nostrorum {Ps. xxxvi, 97). Pro vitulis qui Hebraice
jactent non quod custodes sintLegis ejus;sed quod appellantur 15S piiarim (D^iis), frtictum Septua-
hoc esse se dioant in similitudincmsshismatis No- ginla transtulcrunt qui dioitur PHEni (''"13), falsi

vatianorum, qui et ipsi y.yM^yyjQ , id est «mji(/oi',se sermonissimilitudine.Vituliautemlabiorum.laudes

vocant, cum sintomnium immundissimi, negantes inDco sunt et gratiarum actio : SacrifLcium enim
lioenitentiam, per quam peccata mundantur, juxta neo spiritus contribulatus (Psc L,19).Igitur illos jam
illud quod scriptum est Lavahis me, et mper nivein teuipnre carnalibus victimis reprobcitis, placabilis

dealbabor {Ps. x). Et in Isahi Lavamini, rmmdi

: Deo hostia est pura confessio. Qui reddituros se
eslote (Isai. i, 16).Lavacrum autem non baptismum esso dicunl labiorum vitulos, et Dei laudes pcrpeti
vocat, sed omnem pccnitudinem,qu.'H sordesabluit voce canturos.etiam illud repromittunt quod nequa-
peccatorum. Pereat igitur hujusoemodi Samaria : quam in Assyriis spem habeant, nec super equos
quia quidquid loquitur repugnat Deo suo et cle- Ji;gyptios,quia fallax equus ad salutem {PsaL\x\u),
mentiam ejus vertitin crudelitatem,usque adeo,ut et ultra non adorent opera manuum suarum,vituio3

qui viri sunt apud illam et ad maliticB (,!/. militi.^) aurcos, quos in Dan Bethelque conflaverunt, et id-
.•ctatem venere perfectam, spirituali muerone l.run- C circo, inquiunt Nequaquam operi manuumnostra
:

contur. 15 3 Qui autem parvuli alque lactentes, rum dicpmus:dii noatri,quiatu ejus qui in teest pu-
elidantur ad petram. De quibus et in psalmo legi- pilli [.4/. populi] misereheris, hoc est,populi Israei,
mus : Beatus qui tenehit et allidet paronlos snos ad de quo dixeras : Fitlius primogenitus meus Israel
pctram {Ps.cxx\yi,d). quoque ejus atque prae-
Fretffi {E.rod IV, 22). Et : Fitios genui ete.valtavi.ipsi autem
gnantes qua3 de malosemine concepcrunt,ideo dis- me spreverunt{lsai.i, 2) Et in alio loco : Filii alieni

rumpentur, ne pessimos liberos faciant. Tale quid mentili sunt milii. Ps. xvii, 40). Pupillus autem
et in Evangelio nobis subjicitur : Vis prxgnantihxis vocalur, quiaDeum perdidit patrem.Quidam autem
et nutrientibus indiebus illis (Luc. xxi, 23) ; diebus pupillum exposuit eum qui a malo patre recesserit
videlicet tribulationis et angustiffi.Interficiuntur au- diabolo, et idcirco Dei misericordia sublevetur. Ad
tem et bellatores Samarife gladio et lactentes eli- omne quoque dogma perversum quotidie propheta
duntur, et prcegnantes disrumpuntur ut perounte : ioquitur,et sectatores ejus ad poenitentiam provocat
malo semine, zizaniisque ejus exustis, solum re- dicens : Convertimini ad Dominum Deum vestrum
maneat triticum, quod in Domini borrea recon- qui corruistis,sive elanguisti3,Domini perdita sani-
datur. tate tollite vobiscum verba,veram fidei confessio-
:

(Ver. 2, 3 et 4.) Convertere, Israel, ad Dominum j) nem et dicite:Auferiniquitatem quaein nostro corde
Deum tuum.iiuoniam corruisli in iniiiuilale tua,lollite versatur, et accipe bonum (idei: Quia[M.quse]corde
vobiscum vcrha,et convertimini ad Dominuin:dic-ile ei: creditur ad justitiam, ore autem confessio fil ad salu-
Omncmaufer iniquilatem, etaceipe honum,ef reddemus tem {Rom. \). Viluli et victimc-e, sive fructus labio-
vituloslahiorumnostrorum,Assurnonsalvabilnos,stiper rum sunt in Patrem et Filium et Spiritum sanctum
equum non ascendemus, nec dicemus ullra : Dii nostri et in passionem et resurrectionem Domini credere:
orera manuum nostrarum,quia ejtis qui in ie est mi- quam qui obtulerit ei,nequaquam sperabit in rege
sereheris pupilli [.U. populi). LXX : Convertere, h- Assyrio,de quo crebro diximus.Nec ascendet super
rael, ad Dominum Deum luum, quia infirmatus es in equum quem pccT^cipit Dominus nequaquam multi-
iniquitatihus tuis : sumile vobiscum sermones et re- plicandum [Dcui. xvii), quem habens Pharao, cum
vertimini ad Dominum, dicite ei ut non tollatis ini- ?uo est demersus equilatu (Exod. xvii),0mni3enim
quitatem, sed assumalis hona. et rcddemus fruc- luereticus ascendit equos per superbiam, quos in
tum lahiorum nostrorum. Assur iwn satvabit nos, errore suo ipse generavit. Et nequaquam ultra di-
super qimm non ascendemus, nequaquam uHra cent operibus manuum suarum.qusB ipsi artifici el q
913 S. EU&EBII HIERONYMI 944
quio confinxerunt,dii nostri.Gulosi venlcr deus esU A lilium, imitantes Dominum Salvatorcm, qui dicit
avarus colit mammona.lKPrcticusdogmaquod finxit in Cantico canticorum: Eijo flos campi cl lilium con-
qui universa hfficdeserucrit.id est.Assur et equum vallium [Cant. n,l), et loquitur ad sponsam suam,
et 159 opora manuum suarum,et revertetur ad Do- qua3 non habet rugam neque maculam:SitM< lilium
minum,ct placabitpatremsuum a quo fuerat abjec- in medio spinarum sic proxima mea in medio fxliarum
tus. Cumquc creVcrimus in Domino, mittemus radices
(Vers. 5 seqq.) Sanaho contritioncs eorum,diliijani, nostras sicut arbores Libani,qu;e quantum in auras
eos s])unlanee ,(juia avers us esl furormcns alj eo[Xu\g. consurgunt vertice,tantum radicem in ima demer-
eis];cro quasi ros.{a) Israelgerminahilquasi liliuin,cl gunt, ul nulla tempestafc quatiantur, sed stabili
erumpet radix ejus ut Libuni : ibunt rami ejus, el crit mole consistant.llarum arborum ramihuc illucque
quasi oliuagloria ejus,ct odor ejus utLibani. Conver- tenduntur, ut veniant volatilia ca'li et habitent in
teniur sedentes in umbra ejus,vivent tritico et germi- eis.Et ne forsitan putaremus,quia dixerat.erumpet
nabunt quasi vinca. Mcmorialc cj us stcut vinum Lihani radix ejus.sive emittet radices suasquasi Libanus,
Ephraim quid milii ultra idola : ego e.vaudiam et d:ri. do cedris cum loqui et infriictuosis arboribus.san-
gam eum:ego ut abiclem virenlem, e.v mcfructusiuus ctum virumet conversum ad Dominum,oliva3 frugi-
inventus est.LXX:Sanabo habitalores eorum :diligam ferae comparat, qui dicit in alio loco Ego autem
p :

eosmani/este,quia aversa estira mea ab eis ero quasi sicut oliva fructifera in domo Dei {Psal. li, 1).Cujus
ros : Israel florebit ut lilium cl mittet radices suos fructum quinque sibi sapientes virgines paraverunt
quasi Libanus:ibuntrami cjus,et eril quasi olivafruc- [Mallh. quo vulnerummiftigatur tumor,lan-
2.5), ex

tifcra,et odor iltius quasi Libani,convertcntur ct scde- guenfis mcmbra requiescunt.in lenebris lumen ac-
bunt sub umbra cjus: hibent incbriahmitur fru- et (6) ccnditur, ungunlurinagone certantes.Haecoliva ha-
mento,etefflorebit ut vinea tnemoriale ejus quasivinum bebit odorem quasi Libani,velthuris,quod genus est
Libani Epkraim..Quidci ullra elidolislego humiliavi thymiamatis 6ijit.)vj|j.io<;((/)apud Graecos et Hebraeos
:

eum et ego confortaho illum, cgo sicnt juniporus con- et mons appellatur,et thus,vel certe montis Libani
densa : cx me fructus tuus invcntus M^.Conversis ad qui fertilissimus et virens, densissimis arborum
ptEnitentiam ct instar pupilli patrem quem relique- comis protegitur, ita ut possit oliva dicere Christi :

ranl cognoscentibus, respondit Deus : Sanabo con- honus odor sumus (II Cor,\i, 16).Qui autem conversi
tntiones,ye\ habitacula corum in quibus fuerant vul- fuerint ad Dominum, accipient conversionis suae
nerati, sive confracti,vel in quibus tam male habi- prflemium, ut sedeant in umbra e.jus et dicant:Stt&
taverant : diligam eos spontance ;
quod l>XX frans- nmbra ejus rcquievi et sedi, ct frucius ejus dulcis est
tulerunt {c} 6;j.oXoyo'jijisvw;, pcrspicue atque apcrtc in ore mco [Cant. ii, 3). Cumque sederint in umbra
vel absquc ulla dubilatione, Diligit autem Dorninus C illius, vivent qui prius mortui fuerant, sive juxta
diligentes se, de quibus et in alio loco ait:£f/o dili- Septuaginta bibent et inebriabuntur tritico, hoc
gentes me Qui enim prius iras-
diligo {Prov.vui, 17) est, rerum omnium abundantia. Quod autem hic
cebar eis propter peccata qua" fecerant:nunc mise- ehrietas non cversionem mentis, sed copiam re-

rebor propter clementiam meam. Et ero ets quasi rum IGlomnium significet,versiculus illedeclarat

ros;ul fornacem Babylonicam et caminum Kstuan- dicens : yisitasti lerram ct inebriasli eam [Ps. lxiv,

tis incendii meo rore restinguam, qui et per Isaac 10). Et Joseph convivium.in quo inebriasse dicitur
patriarcham ad Jacob servum meum locutus sum: fratres suos {Gen. xliii), Et dominus loquens ad

De rore cxli crit habilaculum tuum. Quomodo enim apostolos : Comcdite, amici mci,ct bibite,et inebria-
Dominus fit credentibus luraen, via.veritas, panis, nuni, fralres {Cant. v. l).Sive quia Dominus noster
vinea, ignis, pastor, agnus, janua, vermis, etc.:sic ipse est frumentum ct vinea.quicumque crediderit
qui indegimus illius raisericordia, et peccatorum in eo, jnebriari dicitur.Denique scquitur : Et flore-
febribus Kstuamus,in roremnobis vertitur,ad quem bil quasivinea memorialeejus sicut vinum Libani.Yi-
dicit Isaias Hnsenim qui ateest,sanitaslGOeorum
:
num autem Libani possumus appeliare mixtumet
LXX). Et in Deuteronomii
est {Isai. xxvi, 19, sec. conditum thymiamate,ut odorem suaviasimum ha-
Cantico Moyses loquitur Descendant sirut ros verba:
p beat,vel vinum Libani quod Domino libatur in tcm
mea {Deut. xxxii, 2). Cum autem nos Dominus suo plo.de quo in Zacharia sub Libnni vocabulo legimus
rore resperserit, et siccitatem pectoris nostri suis Aperi [e) Lihane, portas tuas {Zach. xi, 1), Cum ergo
pluviis irrigarit,germinabimus,immo florebimus ut

(a)Legendumnectendumqueisocolon ila.:Eroquasi GfcBCum duntaxat sermonem 6[j.(ov'jij.ov esse thuri

7-os hraeli germinabit,&ic.C.onfi\i\e. qua: in Pseudo-
:
l.ibanumdixil:quamquamenimhaud constat,utrum
Rulinuni observamus. ita appellafus athure sit Libanus,iramo propiusad
(t) Martian. inebriantur, contra mss. ct Grtecum fidem videatur,nomen sumpisseab altiedine,nivium
textum ijLsOuTO/uovTa'..
:
scilicef.quibus fegitur, ut Alpes dictco suntab alpo
((•) Palatini mss. 6[j.o)vO-c(o; quod idem est.
sive alho certum tamen est, Grsce Libanon fhus
:

dici.ln llebr.TO autem quadam est vocis similitudo

{d) Apud Hobrajos ^ljiS,tf''f"!0",significatibuset
montem ibani, similiter apud Grajcos Lihanusest
I
nam incensum n;':!^ dicitur, mons ille pjaS.
mons et thymiama :undc Hieronymrs uno nomine (f) Viclorius ait De vino. qund inter Missarum
:

dicit appeliari montem ct fhyiuiama. Mart. — mysteria, Christi sanguis ellectum.Doraino libatur.
Verius sane in Commentariis in Abacuc,cap.ii,juxta ollerturtjue, inlelligit ; do qua re diserte Malachia
 943 COMMENTARIORUM IN OSEE LIB. III. CAP. XIV. 946

antarerum abundantiasitfutura, oEphraimomnis A telliyet htfc? intelligens etcognoscet ea? ohscmiiaiem

ui agis pccnilentiam, et qui meus esse cocpisti di- voluminis et difficultatem explanationis ostendit. Si
mitte idola, simulacra contemne : ego enim sum autem ipse qui scripsit, vel difQcile, vel impossibile
qui humiliavi te, et ego exaltabo te, sive ego exau- confitetur quid nos facero possumus,qui lippienti-
:

diam et dirigam, et faciam eum quasi abietem viren- bus oculis et peccatorum sordibus obscuratis.claris-
tem, ut de illo juxta Hebra^os dicatur in psalmo : simum.jubar solis non possumus intueri,nisi dicere
(a) Abies domus ejiis (Ps. ciii, 18). Aut certe ego ero illud quod scriptum est : prolundum diviliarum sa-

quasi juniperus condensa, ut sub mea umbra re- pienttx et scienlix Dei! quam inscrutabilia sunt judi-
quiescat.De oipx;'jf)oi(;,id est,junip«>'w,.juxtaSeptua- cia ejus investigabiles vix ejus (Rom. ii, 33)! Quis
ginta Interpretes.Salomon januas templi fccisse enim potest absqueChristo docente cognoscere quid
memoratur, quia Christus, per quem ad Patrem ac- significot Jezrael :quid soror e.jus, non misericor-
cedimus, hanc habet naturam, ut semper (loreat, diam consecuta : quid tertius frater, non populus
semper novos afferat fructus, et numquain deponat meus : quae sit adultera, quae sine lege Dei multo
virorem suum. Haac juniperus sub umbra sua quies- sessura sit tempore : quod sit pactum cum bestiis
centibus, nemundi hujus ardore feriantur, etpercu- terrae,etcum volatilibus cceli: qui sitDavid ad quem
tiat a3Stus caputeorum, sicut quondam percussit et r> populusreversurussit,cujussitdietertiaresurrectio,
Jnna! (Cap. iv), dat fruges, et non solum dormien- etegressusejus diluculo comparetur : quae sit pluvia
tibus requiem et sedentibus tfed ct saturitatem ; primaet uovissima: quisitquem proplietadicitesse
vesoentibusprcebet.QuidquidsecundumavaYWYr;vin- venturum,qui nobis monstret justitiam,autincuju3
terpretati sumus, in adventu Domini Salvatoris, et typo Israel educatur ex ^gypto, et portctur in bra-
in conversione veri Israel, hoc tam ad ha>retioo3 et chiis, et ducatur in funiculis charitatis qui sit qui :

Judajos, quam ad gentes et ad omnedogma perver- 103 interficiatmortem,etsiccet venasejus etfontes

sum referri potest : ut cum cgerint pojnitentiam, ve- arefaciat, et diripiat vasa quse in tbesauro condita
niam consequantur. 162 Si ergn plenitudo repro- tenebantur, et ca;tera quas longum cst retexere?

, missionis adimpleta est in adventu Salvatoris, et Unde quicumque sanctus el juslus est, rectas vias
quotidie impletur in Ecclesia, credendum estquod Dommi esse cognoscet. Vias autem Domini esse co-
plenius impleatur, quando perfectione veniente, gnoscimus lectionem veteris et novi Testamenti,
quod nunc ex parte est, destruetur. Notandum quod sanotarum intelligenliam Scripturarum. In his viis
saepejam diximus, salutem Israelis et reversionis ad qui ambulat, nisi convertatur ad Dominum et abla-
Dominum, et de captivitate redemptionem, non car- tum ab eo fuerit velamen, quod erat ante oculos
naliter accipere, ut Judcei putant, sed spiritualiler, l<»4Moysi,rectum iter invenire non poterit. Sinau-
ut verissime comprobatur. C tem dixerit cum David : Revela oeulos meos, el con-
(Vers. 10.) Quis sapicns et intelligel ista'/ inlelli- sidcrabo mirabilia de lege tua (Ps. cxvii, 18), am-
gens et sciet hxc? quiarertx vix Domini, etjustiani' bulabil in Christum inveniet et Judaeosat-
eis, et :

bulatmnt in eis, prxvaricatores vero corrxicnt in eis' quo haereticos, quos vel pr;evaricatores vel impios
LX.X ; Quis sapiens et inlelUget hxc, aul intetliyens el Scriptura nunc nominat, offendere in eis, et infir-
cognoscet ea? quia rectse viie Domini, etjusti ambula- mari atque corruere sentiet, juxla illud quod scrip-
bunt [Al. ambulant] in eis : qui autem impii sunt, in- tum est Eccc iste posilus est in ruinam et in resur-
:

firmabuntur in illis. Quando dicit : Quis sapiens et in- rcctionem multorum in Israet {Luo. ii, 34).

primo capite his verbis prodit Non in una orbis pro- : verba quantum nostri temporisNovatores, qui sacri-
vincia Judaea, nec in una Judjea; urbe Jerusalem, ficium, quo numquam caruit terrarum orbis, ab Ec-
sed in omni loco offerri oblationem, nequaquam im- clesia tollunt, convincat, nemo non videt.
mundam, ut a populo Israel, sed mundam, ut in caa- (o)Victorius Psalmo,inquit,cin,ubi nns.juxtaLXX
:

remoniis Christianorum. Item Ezechielis xlvi. Sa- : legimus Hcrodii doiinis ihi.r est corum : in Hebraico
:

crificium Deo, legitimum, juge, atque perpetuum : scriptum est r\XV2 Di^cns vox autem fNia ahietem :

quod nulla intormittitur die, sed omni tcmpore urto significal, ut iii Reg. v et II Par. iii. Ilem Isai. xli
sole semper
offcrtur, ut imploatur quod in fine capi- et Lx, lieet non ignorcm LXX, II Par. ii, vertisse
tuli hujus ponitur Facict agndm iii sacri^cium et
: :
D apxEuOo;, id est, juniperus.
oleuni mane, mane liolocaustum sempilernum. Quae
 ;

QA1 S. EUSEBII HIERONYMI

STRIDONENSIS PRESBYTERI

GOMMENTARIORUM
1 r^ j EL E m R
LIBER UNUS.

AD PAMMAGHIUM.
PKOLOGUS.
165-166 Non idetn ordo est duodecim pro- A phonia, xsy.puiJipLivocKuptou, hocest, arcanus Domini,
phelarura apud septuaginta interpretes, qui in Hc- Aggajus, EooTa^ov,quem nos feslivum, sive solemnem
braica veritato relinetur. ponunt seoundum
Illi enira possuraus dioere. Zacharias, |Jivvj|ji.r( Kupiou, id est,
Amos, tertium Michajam, quarlura Joel, quintum memoria Domini. Malachias, 'i-^-(zXoc, [jlou, id est,
Abdiam, sextum Jonam, seplimum Naum, oclavura minlius mcus. Qua; omnia quo sensu accipienda sint,
Abacuc, nonura Sophoniam, deciraum Aggaeura, in suis voluminibus disseretur. Quatuor autem re-
undeoimum Zachariam, duodeoimura Malachiam : liqui prophet», ut sedecim corapleamus, Isaias,

Hebraei autem post Osee, qui apud utrosque primus Ezechiel, Jeremias, Daniel, hanc habent intelligen-
est, secundum legunt Joel, tertium Amos, quarlum tiara : Isaias lojT-^pia Kupiou dioitur, id est, salus Dc-
Abdiam, quinfura Jonam, sextura Michffiam, septi- miiii: Ezechiel xpaTOs Kupiou, qnod nos robur vel ?m-
mum Naum, octavum Abaouc, nonum Sophoniam, periiim Domini 1G7 -liiH possumusappellare: Jere-
decimum Aggajum, undecimum Zachariara, duode- mias u'J/T()>o; Kupiou, id est, excelsus Domini : Daniel,
cimum, qui et ultimus est, Malaohiam. Etquiase- ly.piv£|j:EKup1o;,idest,_;urf!cayi7me/)om?nzw.Qu8ecum
mel omnes unius voluminis prohetas enuraeravi- ite se habeant, obseoro, mi Pamraachi, qui omni
mus, utile nobis vidctur \z<j 11.0X0-1 iac, singuloruni et arte(o) pugnandi adversura diabolum dimioas, ut no-
Graece et Lotine breviter annotare. Osee interpreta- j, bis contra Amaleo pugnantibus leves cum Moyse ad
tur (jw^tov, quem nos salvatorem possumus dicere. Dominum raanus, et adversarios Israel orationibus
Joei apyo;ji.svoi;, id est, incipiens. Amos, paTTa^iuv, superes. Nuper de /Egypto egressi sumus, et in
qui apud Latinos j;or(nn.s dicitur. Abdias oouXoi; Ku- Osee Pharaone submerso, Rubrum transiviraus ma-
piou, id est, serims Domini. Jonas, TiepnjTEpa, hoc re [Exod. xiv, xv) nunc post latam eremi vastita-
:

est, columba. Michajas, il^ w? [Al. octtktouv], ex tem, multo nobis labore sudandura est, ut ad Sep-
duabus orationis partibus nonien compositum,quod tuaginta palmas et fontes apostolicos pervenire va-
apud nos sonat, quis quasi, aut quis velul? Naum, leamus. Insurgat licet scorpio, et arcuato vulnere
7tapay.XYj(jn;, id est, consolalio. Abacuc, Tr£p'.),a|j.Sav(ov, ferire conetur tu coraes ilineris, et excantator
:

id est, amplexis sive luclans [AL amplexans]. So- venenatorura morsuura, (i) spiritualem nobis ij;u),X4a

(fl) Verbum pugnandi duo mss. ignorant. Alludit
Pammaohii nomen.
(/') Quanta sit depravatio hujus vocis et sententia;
Hieronymi, vix poterit raente comprehendcre, qui
eam ocuIjh vidoritin antiquis editionibus Erasmi et
Mariani, qui absurdissiiuum ostenduntS. Hierony-
mura legenles <rr,tsioTT,v, id est, sulfnuialorcm, vel
caleulatorpm, non ''\iAAka, hoc est, 1'syUum juxUi]-
dera oranium rass. codicum. Sunt autem Psylli po-
puli Libyae in Afrioa, a Psyllo rege dicti, quibus esl
virus iagenitum exitiale serpentibus, et cujus odore
eos possunt sopire. Vide Plin. lib. vn. cap. 1'. Sori-
bit porro Plutarchus in Catone, eumdem Catoncm
randa, ut prudenti lectori manifestum est. Mart. —
AIIudit,quamPlutarchus narrat,deCatonehistoriam,
qui Libya> (lcserta penctraturus, itineris comitcs el
excanUluies venenaloi urn morsuumPsyllos habuit.
Psyllorum porro, hominum Cyrenaioam regionem
olim incolentium, notissima ea est apud veteres
I
scrijtores ingcnita virtus oontra serpentes et feras,
a quibus non modo iosi non iKderenlur, sed et alios
innocuos faoerent. Videndus in hanc rem pra: cste-
ris Strabo lib. xvii, et Dio Cissius in Cajsar. Octa-
viano, ubi Cleopatra; eorpori, ut vita; restilueret,
Psyllos tradit adhibuisse. Plinius quoque lib. vii,
oap. 2, ct qu;c Lucanus cecinit lib. ix :

per deserta Libyai iter faoientera, secum Psyllos

Gens unica teiras
duxisse, qui morsibus serpenlum mederentur, ore
Iticnlit a sMvo scrpeutuiu inaoxia iiiorau,
trahenles venonuin, ct ipsos serpcntes cantibus mi- .Vlaiiuaridcc Psyllipar lingua potciitibus herbis
.

tiganles. Totum hunc locum rcspicit S. noctor, qui uulUmiqiie admilt(;re virus,
I[)se criior luliis,
in Pammacbio spiritualem oupit habere Psijllum, ad Vel cantu cessante, iiotest. Natura locorum
aemulorura atque hiereticorum virus ac venena supe- Jussit, ul immunes mixti serpentibus essent.
 JORLEM LIBEH. CAP. U 950
949 COMMENTARIORUM IN

possumus.amici favore suslenta,nec in no

exhibe quodque sancl,-E ac venerabili Paulfo pa-
: A lationc

renti tus polliciti sumus, pius hajres suscipe, et bis vires consideres, sed voluntatem.

quidquid vel ingenlo veldoclrina minus tua exspoc-

INCIPIT LIBER.
167 (Cap.L— Vers.l.) Verbum Dominifjuod farlum Hebraeos secundus est.omne quod dicitur ad tribum
ed adJoel lilium{a)Phatuel.&epiuagMa. interpreles Juda, et ad Jerusalem pertinere credendum est,
pro PHATUEL (S.Xin3) veterunt lialhuel quod apud ; et nullam omnino Israelis, id est, decem tribuum
Hebraeos omnino nil resonat. Phaluel autem in lin- in lioo fieri roentionem.Tempora quoque, in quibus
guam nostram vertitur tulitudo Dei, vel aperiens prophetcivit, eadem debemus aceipere, qu.TB et in
Deus, ut in Marco legimus Salvatorem (fc) ad surduni Osee legimus In dinbus Oziai, Joathan et Achai et
:

mutumque dicentem Ephpheta (nn-DN), quod est,

:
Ex-echix, regum Juda, et in diebus Jeroboum, filii
adaperire {Marc. Quia enim cum Apostolo dice-
•vii). Joas, regis Israel.
re potcrat : Os nostrum patct ad vos, o Corinthii, cor (Vers, 2, 3.) Audite hoc, senes, et auribus perci-
nostrum dilatatum est (il Cor. vi, 11) : et audiebat a pite, omnes hahitatores terrx, si factum est illud

Domino : Dilata os tuum, cl implelm itlud {Ps. lxxx, [Vulg. ismd], in diebus lestris, aut in diebus patrum
11) : ipsa quoque oris adaportio, non in hominis, vestrorum super hoc fitiis vcstris narrate, et filii
:

sed in Dei potestate Osliummi-

est, Paulo dicente :
vestri filiis suis, et filii eorum generationi alteri.

hi apertum est magnumct evidens ; sedadversarii mul- LXX Audite hacc, senes, et auribus percipite, om-
:

ti (I Cor. XVI, 9) idcirco aperiens dioitur Deus.Cam-

;
nes habitatores terrse, si facta sunt ialia in diebus
que sanctus semper proficiat, cx parte cognoscens vestris, aut in diebus patrum vestrorum : pro liis, fi-
etex parte prophelans, donec veniat quod pcrtec- liis vestris narratc, et filii vestri filiis suis, ct ftlii eo-

tumest,delatitudineetadapertionegeneratus,appcl- rumingeneralionemalteram. Senesjubentur audire,

l&iurJoel (S.sV^.quod apud i\ossona.i incipiens,Ye\ esl habitatores terrte auribus percipere. Senibus non
Deus, 168 dicente Apostolo : Fratres, ego me non dicilur,Audite, omnes habitatoribus
; terrae additur,

arlnlror comprchendisse {Phil. iii,13) ;qua humilitate Auribus percipite,omnes.k»AMyis enim in Scripturis
succrescenscum Moyse mereturaudire : Qui cst, mi- sanctis non est iste qui in aure resonat sed qui :

sit me {Exod. iii). Ad distinclionem enim eorum cordepercipitur.juxta illud quod Dominus loquitur
qui non sunt, de quibus et in Esther legimus : Ne in Evangelio : Qui habet aures audicndi, audiat
tradas seeptrum luum his, qui non sunt {Esther xiv {Mat. autem nos inlerpretati sumus,
XIII, 9). Qufld
11),Deus et sancti ejus esse (c) raonstrantur. IL-cc C auribus pcrcipite, et apud Grfecos et apud Hebrseos
de nomine Joel et patris ejus perstricta sint brevi- unum verbum cst, apud Grfecos evwTiaatjQs apud ;

ter, ut recte vcrbum Dei, quod erat in principio Hebncos (rf) eezinu (Iji-.sn), quod proprie non cor-
apud Deum, factum esse narretur, Baptista Joanne de, sed aure percipitur. Et ut sciamus sacratiorem
referente : Qui post me venturus est, ante me factus esse auditum, quam id quod in auribus resonat,
est, mc erat {Joan.
quia prior i, .30). Porro factum Isaia loquente discamus : Audi, adum, ct auribus
esse sermonem ad meritum ejus refertur, cui fit, percipe, terra {Isai. i, 2). Qui senes sunt et coeles-

non ad condilionem illius qui fieri dicitur, ut alibi tes, audiunt spiritaliler ;
qui habitant in terra, ap-
legimus Dominus tnihi factus est in salutem {Ps.
: pellanlurquo terreni, auribus percipiunt. Et hoc in
cxvii, 21. Quoraodo autem in Osee propheta, quem omnibus Scripturis notandum, ubi hasc duo verba
in principio duodecim prophelarura ante hunc li- juncta ponuntur. Quod in Lamech quoque legimus
brum explanavimus, sub nomineEphraim ad decem peccatore, qui locutus est ad uxores suas Ada et
tribus confertur vaticinium, qua3 vel Samaria, vol Sella .Utdile verba mea, u.tores Lamech, auribus
:

Israel saepememorantur : 169 sic inJoel,qui juxta pcri ipite verha mea, rjuia virum occidi in vubius

Hic penesHieronymum pro '\i'A\iv. auti!>'jXXov,Eras Hebrsos resonarc, ila accipilo, ut nihil hic velit
mus et Victor, legcrant 'j/r/itaTTjV, id esl, sulfragato- n esse juxta llobraicam olymologiam qua Bathuel ft-
rcm : quos supra meritum acerbe castigat Martia lia Dr( intcrprelatur fuissetque perinde ac dicere,
;

neeus, suam ipse annotationem e Calepino descri- Joel ftiium ftlix Dci. quod et Marian notat.
bens. Cfc) Editi l.igunl Hebr. nns.l
Jlippalhebh, cura le-
(a^Gavelalsam horum verborumintelligentiam,ne gendum sit per Aleph ub inilio nnr.X Eppelhahh, si-
imperitum invenias in lingua Hebraica S. Hierony- ve Epltplietha cura Antiquis ct Evangelista Marco,
mura, qui et ipse in libro Nominum Hebraicorum cap.vii, v. 34 'EtptpaOa, 6'E7T'.,A'.avo(yOr,-'.. ASyriaco
:

dicit nomen
Dathuet signilicare ac resonare virgi- igitur passivo nniinN, Etphetlialih, apertus fttit, fit
ncm. sive ftiiam Dci. llaque sic intelligc, quod hoc imperativum nnSN Eppethuhh, sivo Epphctha, id
loco noraen Bathuel non rcsonat nullus enira sen- : est, atlaperire. Mart.
sus congruus resonaret,Joel diceretur filius Dathuel, {r) Magis Vistorio ^\n.cei m.emorantur, qumFloren-
id est, patris rirginis Dei. Mart. Jfss. nostri Pa- — tinoruni est codicum leclio.
tuel et Batuel constantcr absque aspirationibus le- {(I) Unus Palatin. Hiex-ina, quod corde proprie,non
gunt. Quod vero ait S. Doctor, Bathucl nihil apud aurc percipitttr.
931 S. EUSEBIl HIERONYMI
mcum, ei juvenem in Iwiirem menm (Gen. iv, 23) :
A plcniusJosephusseptemvoluminibus,Vespasiani et
sciebat obscura esse quss loquebalur, et idcirco Titinarrans triumphos. Eliiquoque Hadriarii contra
uxoressuas nonad simpticem tantum verborum so- JudiEos expeditionem legimus, qui ita Jerusalem
num, sed ad reconditum quoque dictorum intelli- murosque subvertit, ut de urbis reliquiis ac favillis,

gentiam provocabat. Si quis igitur senex est, et sui nominis Eliam conderet civitatem. Hsc quatuor
matura; 170 retatis in Domino electus [Al. el Uctu^ regna quffi subvertere Jud£eam,in quatiior cornibus
csl\ senex, ut in consequentibus juxta Septuaginta Zaeharias vidisse se scribit,dicente ad eum Angelo :

Interpretes legimus, ac parvulorum reliquit infan- Hxc sunl cornua, quse venlilaruni Judam ci Israel
tiam, audiat quffi dicuntur. Qui autem adhuchabi- et Jerusalem (Zach. i, 19). Et rursum Levavi, in-
:

tat in terra, et non potest dicere Advena sum et

: quit, oculos meos et vidi, ei ecc.e qtiatuor quadrigm
peregrinus sicut omncs patres mei [Ps. xxxviii, 14), egredientcs de medio dnorum moniium, et monies,
auribus percipiat. Si laclum est, inquit, isiud indie- monlesxnei in quadriga prima,equirufi : et inqua-
:

bus vesiris,aut indicbuspnirum vesirorum. Arthe rhe- driga sccunda, cqui nigri ; et in quadriga teriia, equi
torica ex rerum magnitudine attentum auditorem albi: el in quadriga quarla, equi varii fori^s (Zach.

facit : nulla hfcc, inquit, ajtas meminit, quee dic VI, 1). Cumque propheta dixisset ad angelum qui
turus sum,nec vestro,nec patrum vestrorum atque p loquebatur in eo : Quid sunt hsec, Domine mil re
majorum facta sunt tempore. Patres autem avos spondit angelus : Isti suni quaiuor venticccli, quicgre-

atavosque cognosce et liliGS filiorum, omnem dein- diuntur ut stent coram. Dominalore omnis terrK : et

ceps Bobolem, juxta illud Virgilianum (.Hneid. est sensus suntqui egrediuntura facic Domi-
: isti

lib. III ) : ni, ut ejus impleant voluntatem. Cum habitatori-

Et nati nalorum, et qui nascentur ab illia :
bus terrK percepimus auribus quid eruca, Incusta,
Et senes ergo et habitatorcs terrae, filiis vestris bruchus, rubigo, significent : nuno cum senibus
posterisque narrate qui senex est.Hber ossuos do-
;
qnod dictum estaudiamus. Quafuor esse perturba-
ceat sacramenta qui habitator est terra;, simpli-
: tiones, quibus animarum sanitas subvertatur, om-
cem Unde usque hodie nos qui in
narret historiam. nes philosophorom scholae conclamant. Duae prae-
Christo credimus, quorum cum Moyse ablatum est sentes sibique contraris, du« futurae mutuo dissi-
velamen ab oculis,et de quibus dicitur Canihomi- : dentes. Praesentes, aegritudo et gaudium. vEgritu-
nis sapieniia ejus (Sapien. iv, 8), flliis nostris se- dinem animi dicimus, alioquin corporis non OBgri-
creta et mira narramus. Judeei autera qui habitant tiido, sed ffigrotatio nominatur. Aut igitur tristes

in terra, loquuntur terrena, et humi cohsrentia, sumus, et mojrore conficimur, statusque nostrae
de quibus scriptum est Qui de terra esi, de tcrra
: mentis evertitur unde et Apostolus monet, ne
:

loquitur : qui de cmlo venii, super omnes est (Joan. C abundantiori absorbeatur frater (I Cor. ii).
tristitia

III, 31). Aut econtrario gaudemus, gestimusque Iffititia, et

(Vers. 4.) Residuum erucas comedit locusia, ei bona nostramoderanter ferre non possumus justi- ;

residuuni locustse comedit bruchus, rcsiduum bru-

et que et fortis viri est.nec adversis Irangi, nec pro-
chi comedii rubigo. LXX similiter. Exordiuni sequi- speris sublevari, sed in utroque esse moderatum.
tur narratio : ubi ut attentum faceret auditorem» Diximus de 172 perturbatione praesentium dica- ;

magna et incredibilia se dicturum esse promisit' mus et de futurorum, in quibus metus, aut spes
qu ae nec vetus sciret historia, nec praesens fetas est. Adversa timemus, prospera prsstolamur et ;

fncta cognosceret. Hic erucam,et locustam,et bru- quod aegritudo et gaudium operantur in praesenti,
chum,et rubiginem posuit, ut quae singula raro eve- metus et spes faciunt de futuro, dum aut adversa
niunt, omnia simul facta memorentur, et ideo mi- plus quam decet timemus esse ventura, aut pro-
rabilia sint. Erucam quac Hebraice gezem (UIX}, speraqua; speramusintanlumnosfaciumtexsultare,
Grffice dicitur xi|j.Trr,, Hebraei Assyrios interpre- ut non teneamus raodum,maxime in his quae (a) in-
tantur, Babylonios atque Chaldaeos, qui de uno or- certa sunt, quia futura sperantur potius quam te-

bis climate procodentes,tam decem tribuum quam Has perturbntiones uno et nec pleno
nentur.
duarum, hoc est, Israelitici populi cuncta vasta- n versiculo illustris poeta comprehendit (JEneid.
runt. Locustam autem, Medos interpretantur et lib. vi) :

Persas, qui subverso iraperio Chaldsorum, Judaios
habuere captivos. Bruchum, 131 Macedonas, et
omnes Alexandri successores, maximeque regem
Anliochum cognomento Kpi|)hanem,qui instarbru-
chi sedit in Juda^a. et omnes priorum regum reli-
quias devoravit, sub quo MachabKorum
rantur. Rubiginem referunt ad imperium Rurna-
Hi nietunnt ciipiiintque ('/ioc rfe /w<!(to;, dolent gaudent-
que (hoc de priesenti) neque auras, inquit,
Uespiciunt, clausi tenebris et carcere CcBco.
Qui enim perturbationum tenebris obvolvuntur,
clarum sapientia; lumen non valent intueri. Caven-
liella nar- dum est igitur ne ffigritudo^ciuasi eruca, nos come-
dat ne locusta vastet in gaudio, huc illucque voli-
;

norum, qui quarti et ultimi intantum oppressere tans, et gestiente laetitia, per diversa se jactans ;

Judaeos, ut de suis finibus eos pellerent. Scribit ne bruchus, id est, pavor et futurorum raetus, ra-

(o) Iterumcontrarioaensu Palatin. ms. in hisqux cerla sunt : fortasse verius.

 COMMENTAIUUIIUM IN JOELEM LIBER. CAP. I. 9»4

dices sapientiae devoret, ne rubigo et dosiderium A expergiscimini, qui ebrii estis nequaquam vino, ut
:

futurorum res inutiles concupiscat, et nos pcrferat in solis LX.\ coiitinetur, sed omni perturbatione vi-
ad ruinaai sed ut in omnibus, quatuor quadrigas
: tiorum : l-"lete,et plangite,et agite pcenitentiam : et
et quatuor cornua, et quatuor equos rufos, et va- assumite tristitiam quae ducit ad vitam, el utulate,
rios, et albos, et nigros, id est, vel adversa, vel omnes qui hibilis vinum in dulccdine{Prov. iii), sive,
prospera, vel ex utroque sociala, frenis sapienti» in ebrietale. BiAcla enim siint vitia:quia mel distil-
gubernemus. Ego reor erucam esse incipientem in lat de Ijbiis mulieris meretricis : et idcirco in Dei
animo passitmem, qucB tarda est,et discurrere non 15 4 sacrilicia non olfertiir : quoniam perjrf, sive
potest, et mora ipsa ac pertinacia ebibit et e.xsugit ahlatum estc/e ore vestro vinum,ebrietas atque dul-
omnem virorem : quam si non occiderimus, in no- cedo qua; vos deceperat. Saepe quippe Dei fit provi-
bis crescit et avolat,et nunc devorat quidquid atti- dentia,ut qui non cognoverunt Deum in_prosperis,
gerit.nunc semesa dimittens.pergit ad alia : rever- cognoscant in adversis : et qui divitiis male abusi
tensque ad pristinam sedem bruchus efficitur, ut sunt, ad virtutes penuria corrigantur. Juxta hunc
non solum fruges, et folia et cortices, sed etipsam sensum audiant senes: hahitatores antem terr» per-
medullam devoret tarditate. Sin autem evenerit, cipiant auribus,de illo vino nunc pra3cipi,in quo est
quod tamen rarum est.utetiam post bruchum vita- „ luxuria, et quo qui inebriati fuerint, regnum Dei
lis quippiam in nobis spirilus residcat, cuncta ru- possidcre non possunt (Ephcs. v). Qui vini ebrietate
bigo populatur,ita ut stipulam et vile fenum vertat sopitus est, evigilet et ploret ebrium se fuisse, et
in nigredinem, ut non solum esui, sed et (imo inu- ululet utpostea ululatus ejus et fletus vertatur in
:

tilia sint. De his quatuor perturbationibus,in prin- risum, et gaudeat se ebrietatis materiam non ha-
cipio quoque Amos, si vita comes fuerit, 173 bercquae eum per abundantiam ebrium fecerat et
disseremus : ubi scriptum est Super tribus scelerr
: vesanum.
bus, et supcr quatuor Damasci, Gaxx, Tijri, Idu- (Vers. 6,7.) Gens enim asccndet [Vulg. ascendit
vnvx, filiorum Ammon, el Moab, et Juda, et Israel, super terram mcam forlis ct innumerabilis : dcntes
non converiam eos, dicit Dominus (Amos i, .3 seqq.). cjus.ut dentes lconis, et molaresejus,ut ratuli leonis.
Quas nos perturbationes interpretati sumus, Grceci Posuit vineam meam in desertum,et ficum meam de-
TTiOYj appellant, quse si xay,o^T,/,oj? in pastiones ver- corticnvit : nudans spoliavit eum,etprojecil : albi facti
tamus, verbum magis quam sonsum verbi expres- sunl rami ejus. LXX : Quia yens asccridit supcr ter-
serimus. rani forlis et innumerabilis dentes ejus, leonis
:
: et
(Vers.5.) Expergiscimini, ebrii, el (lele, et ululate, molares ejus, ut catuli lconis. Posuit
vineam(b)meam
omnes qui hHtitis vinum in dulcedine : qucniam periit in dissipnlionem,etficos meas in confraciionem:scru-
'

ab orc vestro. LXX : 1 vigilale,qui ebrii eslis in vino G tans scrutatus eam, et projecit dealbavit ramos
est :

vestro : et ploraie el plangite,omnes qui bibitis vinum ejus. Judffii putant in diebus Joel tam innumerabi-
in ebrietate
: quoniam ablatum est de orc vestro.Quaisi lem looustarum super Juda;am venisse multitudi-
senes atque presbyteri audire nulla res debemus : nem.ut cuncta complcrent ot non dicam fruges, :

ita inebriat ut animi perturbatio. Est tristitia qua3 sed vinearum quidem arborum cortices ramosque
ducit ad mortem ha;c abominanda ebrietas. Esf
: dimitterent,ita ut,omnivirore consumpto,(c)arentes
ira quae justitiam Dei non operatur, ct furori pro- arborum rami, et sicca vinearum flagella remane-
xima,mentis suas impotem facit intantum ut labia : rent.Hoc utrum factum nec ne sit.liquido affirmare
tremant,dentes concrepent,vultus palloro muletur. non possumus neque enim Regumet Paralipome-
:

Recteque illud laudatur rchyt» Tarentini, qui '

non narrat historia (111 Heg. xvn). Quod utique si
cum villicosuo esset iratus : Jom le inquit, omrfe- fuisset,quomodo famen sub Elia trium annorum et
rem, jiisi iratus essem. Quid referam de gaudio et sexmensiumlegimus.numquamScripturatacuisset.
voluptate, et maxime amore, qui excaecat cordis Tantum dicimus,quod sub metaphora locustarum,
oculos : et nihil aliud, amantem,nisi id quod amat, hostium describatur adventus, sive Assyriorum et
(a) eogitare permittit. Annon est dicenda ohrietas, Babyloniorum,qui lunc imminebant:sive Medorum
cumproptervile scortum, et ignominiosam corpo- I) atque Persarum, qui post futuri erant sive Mace- :

ris partem.animajlibertasinservilesblanditias in- donum.quos multo tempore postfuissecognovimus:

clinalur? cum laborem suum alterius facit
esse deli- sive ultimo Romanorum,de quibus supra diximus.
cias? cura furto,scelere,atque perjuriis, opes Licetnunc nobis magis 175 de Babylonis dici vi-
futurs
praeparet voluptatis ? et cum videaturab omnibus, deatur atque ChaldKis,quorum crudelitas in pupu-
se existimat non videri dummodo potiatur eo quod: lum Dei feritasque describilur : et, ni fallor.videor
desiderat. Sed et avaritia cxcajcat animum mihi hoc Propheta aliquid reperisse. Narratur
in
ejus,
cui nihil satis est et muliebris timor, et impietas hostium sub figura locustarum et rursum
:
dulcium :

cupido vitiorum. Unde dicitur ad eos : Evigtlate et sic de ipsis locustis dicitur,quasi hostibus compa-

(a) Duo Palatini, quod amat et cogitat, videre ner- (c) Unus Palatin., albentes : in quem sensum et
'
miltit.
Hier. infra, Omni, inquit, virore eonsumpto, albos
(h) Deerat vox meam, qus et in Graeco est textu ramos
'
ct andos dcrelinquat.
et in nostris piBS.
 : :

955 S. EUSEDII HIEUONYMI m

renlur.ut ciirn lociistas legeris,hostes cogites
hostes cogitaveris,redyas ad locustas. Ascendit ergo
gens locustarum de solitudine, sive exercitus Chal-
daeorum super torram Dei,ct fortis, et innumerctbi-
lis. Quid enim locustis innumerabilius et fortius,
quibus humana industria resistere non potest? Den-
; cum A. suum virgincum.yir pubertatis,sive,ut Septuaginta
transtulerunt,TapO£vf/.oc,quem vulgo virgineum vo-
cent,no quod primus florem virginilatis abstulerit,
non aliusintelligiturnisi Deus,quiin Abraham,Isaac
et Jacob despondit sibi virginom sponsam nulla ido-
lolatrine sorde maculatam. Ad quam et per Jere-

tes ejus,(a)gentis videlicet locustarum (omnia autem miam loquitur : Non ul dominum me vocasti,et pa-
TUTrixtos intellige), quasi dentes leonis et molares : trem, el principem virginitatis tuss {Jerem. iii, 4).
illius, ut catuli Ioonis,ut qui in fortitudine et mul- Unde et Apostolus ad oredentes loquitur De.spondi :

titudine locustis coa;quanlur,in ferociLate et crudc -

vos uni viro virginem ca.itam e.vhibcrc Cliristo (I C.or.

litate leonibus comparentur. HcEC, inquit.gens po- XI, 2). Quamdiu cum hac sponsa sponsus fuerit,
suit vineam raeam in desertum, quum de ^^igypto non potes jejunare {Matlfi. ix), nec plangere, nec
transtuli et plantavi, et fioum meam deeorticavit, absentis sponsi desiderium lacrymis indioare.Cum
populum Judmorum [Al. meum Judaicuml,ad quem autem ablatus sponsus ab ea,plangit et plo-
fuerit
venit SaIvator,ut comederet fructus,et non invenit: rat, et accingit se cilicio, et pro zona reste
sacco et
maledixitquo ei, et aruit in ;cternuni {Maltli. xi). ,, ciroumdatur.Intelleximus quis sponsus sitvirgina-
Omnia autem sub metaphora locustarum,dicta no lis:veruraqaiaistesponsus,sive maritus,non solum
scamus quaeintantum cunota populantur,ut dero-
: virginem aooepit sponsam, sed et meretricem in
dant arborum cortices,exutasque prqjiciant,et omni Osee duoit uxorem.propterea scriptum est in Deu-
virore oonsumpto, albos ramos et aridos derelin- teronomio : Si egressus jueris contra inimieos tuos :

quant. liiximus juxta historiam; transeamus ad in- el tradidcrit eos Dominus Deus in manu tua, ca-
telligentiam spiritualom, ut oura senibus audire plivosque duxeris, ct videris in numcro captivorum
possimus : Ascendil gens super terram Dei, animara mulierem pulchram, et adamaveris eam, voluerisque
videlicet huraanam.Omnes enim aniraee Dei sunl liabere u.rorem : introduces in domumtuam : qu^e ra-
siout anima patris,sio et anima filii.Et ascendit gens det coesariem, el circumcidet ungues suos, et deponet
principum mundi istius.et tenebrarum,et spiritua- qua capla est, sedensquein domo lua,
vestem 177 in
lia nequiti;e in coclestibus, adversum quosnobis est (lebil palrem cl malrem suam uno nicnse, et postea
lucta atquecertamen,de quibus dicilur Si spirilus intrahis ad eam,dormiesque cum illa, et eril uxor tua
:

potestalem habentis usccnderit super te, loeum tuuin (Deut. XXI, iO ifif^g.). Hujusmodi {b) mulierisnon est
ne dimiseris {Eccl. x, i) cujus gentis dentes sunt
.•
maritus,id est, dominus virginalis,sed meretricem
sicut dentes leonis,de quo Petrus apostolus loqui- de sentium sordibus duxit uxorem. Quod et de
tur Adversarius noster diabilus, quasi lco rugieus C omni anima credentium possumus dicere.Si a parva
:

circuil cjuxrens quem dcvoret {IPct. v, 8). Et mola- setate credidit Domino, habet sponsuin Dominum
res illius quasi catuli leonis. Gatulum loonis, vel virginalera.Sin autem et Juda3is, sive genlilibus,et
eum intellige, qui elevatur contra omne quod dici- heeretioorum spuroissimis faeoibus, ad fidei venerit
tur, Deus et religio, vel certe omne dogma perver- veritatem,ot de tenebris ad luoem transierit, habe-
sum. De cujus contritis molaribus, qui 166 intrin- bit quidem sponsum,sed non virgineum et dehu- :

seeus latent et non videntur, ne facile vitentur, jusoemodi hominibus dioitur In JEgyplo fractx :

etiam Psalmista lastatur dioens : Molas leonum con- su7it mammx tux, et ibi devirginata cs {Exech.
fringct Dominus (Ps. lvii, 7). Si ergo dederimus xxiii, 3).
locum huic genti,utascendat in nobis,statim ponet (Vers. 9 seqq.) Pcriil sacrifieium et libatio de domo
vineam nostram in desertum, de qua vinura facere Domini : et luxerunt sacerdotes ministri Domini : de-
solebamus, quod Iffitificat, cor hominis {Ps. ciii) : populala humus, quoniam devastatum
est regio, luxit

et fious nostras decorticat, sive confringit, ne ha- est triticum.Conjusum esl vinum,elanguit oleum, con-
beamus in nobis Spiritus sancti dona dulcissima,ne fusi sunt agricolx. Ululaverunl vinitores super fru-
sub nostra vinea et ficu vir sanctus requiescat; sub mento et hordeo, quia periit mcssis agri : vinea con-
quibus cum fuerit, adversariorum impetus non ti- n fusa est,et ficus elanguit palma et
; malogranatum, et

mebit. Neo sufficit huic genti vineam disperdere, malum,el omnialigni agriaruerunt quia confusum :

flcumque oonfringere, nlsi sorutans sorutetur eas, est gaudium a filiis Iiominum.LXX Ablatum est sa- :

et quidquid in illis vitale fuerit,interficiat ut, omni : crificium et libalio de domo Domini ; lugele,saeerdotcs
virorc comsurapto,albi atque emorluiranuisouli re- ministri Domini,quoniam dcsolali sunl campi : lugcal
maneant.et compleatur in nobis Si in viridi ligno : terra,quoniam affliclum [Al. conflietum] est trilicum.

hsec Jaciunt,in sicco quid facienl {Luc. xxiii) ? aruit vinum,imminutum. [Al.immutatum] est oleum
(Vers. 8.) Plangc quasi virgo accincta sacco, .super uruerunt agricolx [Al. ligna] : lugete, possessiones,
virum pubertalis tux [Vulg. sux]. L.XX Plange : pro frumento el Iwrdeo, quia periit viniemm de agro
ad me super sponsam aecinctam cilicio, super virum {c)vinea aruit,et ficus imminutse suntmaiogranaium cl

(a) Pro 9f)ju'i,Palat. mss. dentes : et pro i-j-kWmq, mulieri non est maritus dominusvirginalis,i\ixl3.codd.
fortasse rectius Tpoiitxo);: pra>ferunt. Florentinos.
(o) Gorrigendum contendit Victorius,Wu;itwmo<ii (c) Mss.Palatin., ficus aruit, vinex immutatss sunt.
987 COMMENTAHIORUM IN JOELEM LIBER. CAP. I. 958

palmaet malum et omnia licjna agri arejacta swit, A rubigo consumpserint, et nequaquam
habucrimus
quomam coufudenml (laudium fitii hominum. Quan- calioem, de quo scriptum est Calix tuus inebrians :

tura ad historiam pertinet.ob locustarum, sive ho- qunm prxclarus est [Ps. xxii, 5) ! Et perierit oleum,
stium multitudinem, qui sub earum specie descri- de quo in Ecolesiaste legimus : Omni tempore sint

buntur, vastatis omnibus atque consumptis, periit candidavestimentutua.el oleinn de capite tuo non de-
sacrificium etlibatio de domo Domini: quorum al- quo exhilaratur facies, et caput
jiciut {Eccl. IX, 8) :

terum de simila, aiterum de vino offerresolitierant.
Idcirco luxerunt sacerdotes, qui sunt ministri Do-
mini, nec sacriliciis, nec Hbamentis rite celcbratis
maximequiaetdecima;,quasaccipere consuovcrant,
nequaquamoblatffl sunt. Regio enim universa
jejunantis ungitur. Tunc confundentur agricolae,
cum viderint in possessionibussuis non nasci triti-
cum,quo aluntur homines.et hordeum quo jumenta
irrationabiliasustentanlur,etconfusamessevineam,
H8 de qua scriptum est Yinea frondosa Israel^ fructus
:

populataest.Luxithumus,|-tET(ov'j(j.iKcb;, pro eo quod abundans in ea (Isai. v, 2) exspectante Domino, ul :

cst, hi qui (3) versantur in humo : triticum,vinum faceret uvas, et fecit spinas. Ficusquoque elanguit
oleumqueelanguit:ipsi quoqueagricolsi etvinitores sub qua fuit, antequam crederet, Nathanael {Joan. i)
confusi sunt,et ululaverunt quia non solum frii- : et maIogranatum,cujuscortici genaesponsae in Can-
inentum,sed hordeum quoque, quod vilius fcrtilius- ,, tico comparantur {Cant. vi), etpalma qua; perdito
que est, aruit. Et legumina qua; ego puto significari virore, siccata est, de qua olim dicebatur; Justus
in eo quod a.ii,periit messis agri, id est, cunctaqute autem ut palma florebit {Ps. xci, 13) et malum de :

solet humus gignere.Quid loquar de frumento, vino, quo in eodomCanticolegimus Sicufmalum inmedio :

oleoque et hordeo,cum arborum poma siccata

etiara lignorum : itafratruelis meus in mcdio filiorum {Cant.
sintjficus elanguerit, et malogranatum, el palma, et II, 31). Quid neccsse est omnes arbores percur-
malum.et omnia ligna,vol infructuosa,vel frugifera, rere, cum universa aruerint, et pro gaudio atque
loeusta vastanteconsumptasint?qua3 facta sunl om- laetitia, filios hominum nioTor oppresserit et con-

nia,ut auferretur,siveconfundereturgaudiumafiliis fusio?

hominum.Possumushaeceademelpostadventumdi- (Vers. 13, ii.) Accingite vns ctplangite, sacerdotes ;

cere Salvatoris accidisse populo Judasorum, quando ululate,ministri altaris : iiujredimvii,cubate in sacco,
pari furore elamantes dixerunt : Griicifige, crucifge minislri Deimei, quoniam intcriit ile domo Dci vestri
talem non liabemus regem nisi Cxsarem {Joan. xix,
: sacrificium ct lihalio ;
sanctificatejejunium^vocalecae-
9 et 15) quando circumdala est Jerusalem ab exer-
;
tum, congregate senes, omnes liabilatores tcrrse in

citu,et in tantam necessitatem vcnerunt famis ac domum {c) Dei vestri, et clamate ad Dominum. LX.X :

pestilenti8e,ut filiorum necdum maturis corporibus Accinijitevos et plangite, sacerdotes; lamentamini qui
vescerentur;(6) et saorificia universa sublatasunt.et C m.inistratis allari : ingredimini, dormite in saccis,mi-
confusum est gaudium a liliis hominum,quia gau- nistriDei, quoniam dcfecit de domo Dci vcstri sacrifi-
dium recipere noluerunt, de quo angelus loquitur ciumct libatio : sanctificatc jejunitim ,
pra'dicatc cura-
ad pastores Annuntio vobisgaudium magnum{Luc. 11
: tioncm (Al. prxdicationcm curato) ; congregatc senes,
10). Juxta avo(YojYT|V iste nobis sensus videtur : omncs habitatores terrse in domum Dei {d)vestri,el cla-
Postquam sponsa,qua! receperat doctrinam Dei, per mate ad Dominum vehemenier. Qui sanctus sacerdos
peccata a sponso fucrit separata, et pro byssinis est, ct comedit pascha Domini, accingatur balteo
lineisque vestibus, cilicio circumdata, id est, habi- castitatis, et audiat cum apostolis Sint lumbi vestri :

tum lugentis assumpserit, tunc peribit sacriliciun), pnecincli, et luccrnx ardentes in manibus vestris
de quo scriptum est : Sacrificium Deo spirivus con- {Luc. xii, 55). Qui autem peccator est, et quem re-
quod laetilicat
tribulatus {Ps. l, 19), et vini libatio, mordet propria conscientia, cilicio accingatur et
cor hominis.dedomoDei, qufeest Ecclesia, dicentc plangat, vel propriadelicta, velpopuli, et ingredia-
Apostolo ad Timotheum Ut scias quomodo in dnno
: tur B§0 Efclesiam, de qua propter peccata fuerat
Dei converseris, qucVcst Ecclesia Dei viventis {I Ttm. egressus.et cubet, vel dormiat in sacco, ut prffiteri-
III, 15). Auferetur auteiu sacrificium et libatio de tasdelicias, perquas offenderat Deum, vita; austeri-
doinoDomini, quando, multiplicala iniquitate, re- ri tate compenset. Qui enim mollibus vestiunlur, in
frixeritcharitas multorum(jVn<f.xxiv) :etprincipes domibus regum sunt(jl/n///i.,xv).Accingantur autem
populiac ministri altaris viderint campos et plana sacerdotes et plangant et ulnlent, et dormiant in
credentium fructus non allerre virtutum ;sedomnia sacco, propheta cos ad pmnitentiam cohortante, qui
vitiisinhorrescere :quando frumentumet hordoum, dicit : (t-) Minislri Dci mei, quomodo inleriit de
vineasque et oleum, cruca, locusta, bruchus, 175? domo Dei vestri sacrificium ct libatio (Jocl. ii), de

(«) Ilursuni Victor, ex Florenlinis codd. reponit m viaOstiensi aCarolo Maguo illi ecclesiffi donalus:
versabantur nam et ca, inquit, qua; pra>cedunf, et
: ut impressos multos el aliquot Florentioe mss.
quae sequuntur, prffiteritum respiciunt tempus. omillam.
(b^UnusVsi^aUn. ,ct!nsacrificiainvcrsasublata.sunt. [d] Antea erat no.^tri, cum et Palatini mss.vc.<:tri,et
(c) InterseritViclur. Dinnini.quiv vox.inquit.iii He- GriTCUs quoquc textus •JiJ.tov prieferar.t.
braicoinvcnilur, eamque habent tredecim antiquis- ((') IJnus Va.\a.Un..quidicit, cubalein sacco,nwustri
sima monHs Cassini exemplaria, et aliquos Bono- Dci : quomodo interiit sacrificium, etc.
niensia et quod ego mulUlacio, codex sancti Pauli
:
 !

esg S. EUSEBII HIERONYMI 960

quibus supra dictum est. Nec sufficit flere.vel plan- A Chaldeeisque captivitas : praediciturque ventura, ut
gere et habitum lugentis assumere,nisi saiictificent cum venerit, non casu accidissa videatur, aut hos-
jejunium, et vocent coctum. Si omne jejunium pla- tium fortitudine sed ira et comminatione Dei, vel
;

ceret Deo,(a) nuniquam AiQ,aTBi:Sanctificalejcjnniiim. certe, agente populo poenilontiam, non veniat, qua;
Et : Non tale jejioiium elegi, dirit Dominus {Isai. ventura est, si permanserit in delictis.
LViii). Et in Evangelio nondemnantur qui extermi- (Vers. \6.) Nimiquidrwn coram oculis nostris ali-
nant facies suas, ut videantur hominibus jejunare mentaperierunl;dedoinoDeinostri, Iselilia etexsuUa-
{Mattlt. vi) et in diebus, inquitjejuniorum vestro-
; tio? LXX : Ante oculos vestros alimenla perierunt: de
rum percutitis pugnis, et opprimitis pauperem.ld- domo Dci nostri Iwlilia et gaudium. Ante ocuios pe-
circonunc dicit: Sanctificate jcjunium. Je.junat Mu- reuntalimentapeccantium,quandojam sperataefru-
nichaeus, et inuUi ha^relici, maximeque Encratitie, ges e manibus auleruntur, et praevenit locusta mes-
quorum princeps Tatianus est,sed hocjejunium sorem,ut quod spe (A/. saepe) in horreis conditum
saturitate et ebrietate deterius est.Et vocale ccelum, est.bruchus et rubigo consumaiit. Hisquoquequi
sive curationera, ut per pcenitentiam nostra pec- in Ecclesia commorantur, pro qualitate meritorum,
cata curemus. Pro coela in Hebraico legitur. frumentum spiritus,et hordeum litterfe si peccave-
ASASA (mvy), quod Symmachus sijnodum, Aquila „ rint tollitur.ut patiantur famem sermonis Dei.Gum
dicm collectcc interpretatus est. Congregale scnes, que fuerint alimenta sublata,consequentergaudium
quorum aetas vicina morti, maturaeque sententia^, de domo Dei, ut qui audiebant
et laetitia tollitur
magistimoremel cultumsuscipit Dei.Omnesquoque ante Apostolum dicentem Gaudete in Domino sem- :

habitatores terra?,de quibus supra dixerat : Audile per, iterum dico gaudete {Pliilip. iv, 4) postea Do- ;

hoc, scnes, et auribus percipUe,onines habilalores ter- minum audiantad pccnitentiam provocantem 18^ :

rx, utet senes et habitalores terrae in domum Dei, Beati qtii lugenl quoniam ipsi consolabtintur {Matth.
,

quaj est Kcclesia. congregenlur. Gumque fuerint in V, 5).

Ecclesia, et de dispari grege sacerdotum et populi, (Vers. 17, 18.) Compulruermil jumenta in slercore
senum habitatorum terra3,unus grex fueriteffec-
et suo : demolita sunt horrea, dissipatse sunt apothecse,
tus, clamate, inquit, ad Dominum in cordibus ve- quoninm confusum est triticum quidingemuitanimal, ;

stris et dicite. mngienmt greges armenlit quianon cst pasctia eis ;

(Vers. 1.5.) Ah, uh, ah diei, ijuia prope est dies sed el greges pecorum disperierunt. LXX Stibsalta- :

Domini,etqnasi vaslitatis {Al. tempeslas) a potente ve- verttntviltdiinprcksepibussuis : dissipatisunt ihesau-

niet. LXX Heu ; mihi, heu mihi, heu mihi in die ri, su/fossa sunl torcularia,quia arefactum esttriticum:
quonium juxta est dies Domini, et quasi miseriade quid reponemtis nobis ? fleverunt armenla boum, quia

miseria veniet. Pro eo quod nos transtulimus, a po- non erant pascua eis, et greges ovium disperierunt.
(e)(/S, et Hebraicedicitur sADDAi (nii'), quod unum Postquam alimenta perierunt, et de domo Dei gau-
181 esse de decem Dei noininibus, aliquoties dixi- dium 1,-Btitiaque sublata sunt,jumenta quoque com-
mu8, LXX interpretati sunt miseriam, sod (IW). putruerunt in stercore suo, sive, juxta intelligen-
pro SADDAi legentes. Vox igitur sacerdotum et po- tiam spiritualem, lascivierunt in prssepibus suis,
puli ad Dominum clainantis inducitur, ut tertio di- et calcitraverunt conlraCreatorem suum, ut imple-
cant, lleu miiti ! credo.quia propter peccata qua; fe- retur quod scriptum est Si saturati non fuerint,
:

cerunt, sanctam otfenderant Trinitatem.Dies autem murmurabuitt {Ps. lviii, 16). Computrescit in ster-
retributionis omnium delictorum illa est, de qua core suo cujus Deus venter est, et qui dicit Man- :

universi scribunt prophetae, et maxime Isaias cla- ducetnus et bibamus, cras eitim moriemur {Isai: xn,
mitat : Ecce dies Domini insanabilis venit {M. veniet), i6) : huic demolita sunthorrea (b) futuras felicitatis,

furoris et iriv,ut ponat tmivcrsum orbem desertum, et et apothec;e ffiternae abundantiae dissipat^ sunt, vel
pcccatores perdal ex co {Isai. xiii, 9). Hic dies recte subversa sunt torcularia, quia si frumenta et vina
appellatur insanabilis ;
quia cum diesjudicii vene- non fuerint, frustra horrea et torcularia praiparan-
rit, non erit locus pccnitenti;E, qui (.41. quia) a;ter- tur.Cumque omnia aruerint, tunc voce flebili que-
nitati comparatus, prope est, et non longe. Quod- jj rentur et dicent: Quid reponemus nobisl Quodque
quesequitur : El quasi miseriademiseriaveniet,si\e, sequitur juxta LXX Fteverunt aritienta boum, quo-
:

vastitas apolctite veniet, hicsensus est, quod mala niam non smtt eispascua, compellit nos non de bo-
succedantmalis, et omnis atflictio Deo judice dis- bus et armentis accipere quae dicta sunt sed de his, ;

pensetur, qui potens est et corpus et animam per- qui propter simpiicitatem boves vocantur et oves.
dere in gehennam {Malth. x). Quod generaliter de De quorum pascuis Salvator loquitur Ingredietur .•

die judicii diximus,specialiterreferamus ad tempus pascua ittveniet {Joan. x, 3). Hasc

et egredietur, et

Judaica; captivitatis, quando Jerusalem capta,tem- aulem omnia intellige sub metaphora, erucae, lo-
plumque destructum est non multo enim posttem- ; custoe,bruchietrubiginis,quod,sublatisfrugibu3,at-
pore venit et decemet duarum tribuum ab Assyriis que vaslatis,fames et pestilentia cunctapossederint.

(n) Martian. etiam absque interrogandi nota,nim- {h) Verba, futurx felicitatis, tum \\l&,3eternseabun-
quid ; mss. castigant. danlia;, neque Victor, neque nostri mss. agnosount.
961 COMMENTAniORUM IN JOELEM LIBER. GAP. IL 962
(Vers. 19, 20.) Ad le, Domine,ciamaho : quui igni.t A. qu.io ccrvus desiderat. Et de quibus Dominus loqui-
comcdit speciosa deserti, el flamma succemUt omniu li- tur per Jeremiam : Me dcrelinquerunt fontem aqu:e vi-
gna reijionis; sed el bcstix, agri, quasi area siticns im- v,v {.lcr. II, !:!). Siccatis autem fonlibus aqLiurum,
brcm, suspexcrunt ad te quoninm e.vsiccati snnt fon-
: qui arentia qiineque irrigant atque refrigerant, con-
tesaquarum, et ignis devoravit spcciosa deserli. LXX : sequenter quidquid in nobis pulchrum fuit, ignis
AA te, Domine,clamabo, quoniam ignis consumpsit spe- ardore eonsumptum est, do quo Dominus loquitur
ciosa deserti, et flamma succendit omnia ligna agri, et in Evangelio Videbam Satanam quasi
: fidijur cadcn-
jumenta campi suspexcrunl ad te, quoniam arcfactx tem de civlo {Liic. x, 18).
sunt cmi.i.^iiones aquarum, et iijnis dcvoravit speciosa (Cap. II. — Vers. 1 seqq.) Canitc tuba in Sion
dcserti. Propheta clamanlcari Dominum, vel populo utulate in monte sanclo men : conturbcntur onmesha-
I S3 pcr prophetam : quia ignis comederit speciosa biUUores terrx, quia venit dies Domini, quia prope est
deserti ot flamma succenderit omnia ligna regionis, dies tenebrarum el cali(jinis,dies nubis el turbinis; quaii
bestii-e et jumenta agri, sive campi, suspcxerunt ad mane expansum stiper montes,populus multus ac fortis,
Dominum, quasi areola sitiens imbrem. Iloc enim simitis einon fuit a principio ,et post cum non erit usque
uno vcrbo significat Aquila dicens, (rti jTtpoiTTt.jO/; et in annos ijenerationis et generationis. Ante facicm C]us
:

su.opexerunt ad cum, quoniam aruerunt fontes, vel _ ignis vorans. et pnst eum e.vurcns flamma ; quasihor-
emissiones aquarum, et ignis devoravit speciosa tus voluptatis terra coratn eo, et post eum solitudo de-
deserti, qiiod scilicet hoe eruca, et locusta, et serti neque est qui effugiat cum : quasi aspectus
:

bruchus fecerint et rubigo, quod ignis in stipula, equorum, aspeetus eorum, et quasi equites sic currenl,
flamma in vepribus. Speciosa autem deserli, quae sicut sonitutqnadrigarum super capila montium e.rsi-
Hebraice dicunlur naoth (nlx:), intelligamus aut flamm,x ignis dcvorantis stipulam,
lient, sicut .^onitus
plana camporum, aut pratorum florentia, aut vi- velut populus fortis prxparatus ad prxlium, a facie
renlia herbis loca, quae pascua praebuere jumentis. ejus crucinbuntur pnpuli omnes vultus redigentur in :

Clamare autem ad Dominum per prophetam, ju- ollam, sicut fortes current, quasi viri bellatores ascen-
menta ad eum suspicere fecit ignis, qiii devnravit darunt [Al. ascendent] murum : viri in viis suis gra-
speciosa deserti, et flamma quK succendit omnia )i- dientur [Vujg. et non deelinahunt a
vir.... gradietur],
gna regionis, ut greges et poma pariter interirent, scmitis suis unusquisque fratrem suiim non coarcta-
:

et quia siccati sunt fontes aquarum, (6) et quidquid bit.singuliin calle suo ambulabunt. Sed et per fenes-
in rteserto poteratinveniri, vorax flamma consump- tras cadent, et non demolientur, urbem ingrcdientur,
sit. Simulque consideremus, quod nisi propteran- iii muro
current, domos conscendent, per fenestras in-
gustiam, ablationem deliciarum, nec propheta,
et trabunt quasi fur a facie ejus contremuit terra. nioti
:

nec clamassent ad Dominum, aut ad Domi- C sunt civli, sol ct luna ohtcnebrati sunt, et slcllx re-
bestiffi

num suspexissent,quod quidem et ad justum quon- tra.rcrunt splcndorem suum, ct Dominns dedit vocem
dam virum referri potest, qui cum declinaverit et suam ante faciem e.vercitus sui, quia multa sunt nimis
fecerit malum, nequaquam ei virtutes pristinae pro- castra ejus, quia fortia et facientia verbum cjus. Ma-
derunt; sed judicabit eumDominus
quibusinve- in gnus enim dies Domini et terribilis vatde, etquis sus-
nerit. Speciosadeserti appellare possumus, do qui- tinebit cum'/ LXX : Canite tuba in Sion, prsedicate in
bus scriptum est Vlurcs filii desertx maijis quam
: monte sancto meo : {c)conturhcntur omncs hahitatores
ejus qux liahct virum (I.sa. liv, 1). Flamma autem tcrrx : quoniam adest dies Domini, quoniam juxta
quae succendit omnia ligna regionis, illa esse cre- est dies tenebrarum et caliginis, dies nubis et prui-
dendaest, qua; immittitur ardentibus diaboli sagit- nx; sieut mane fundetur super montes populus mul-
tis, ut nihil in nobis bonarum frugum remaneat; tus 1 85 e^ fortis, similis ei (rf) non fuit a principio, et
sed cuncta incendio consumantur. Omnes enim post cum non
nsque ad annos gcnerationis genera-
erit
adulterantes [,-1/. omno semen adulterantis], quasi tionum. Ante cum con.mmens ignis, et post eum flam-
clibanus corda eorum
non solum propheta, vel
; et ma succcnsa. Sicut paradisus voluptatis terra ante fa-
populus per prophetam, qui rationale animal est ciem ejus ; etposteriora illius, sicut campus solitudinis
{Ose. vii), sed jumenta quoque, de quibus dictum
Q et qui salvetur non erit ei; sicut aspectus equorum,
est Homines et jumenta saivos faeies, Domine (Ps.
: aspectus eorum, el sicut equitcs sie persequcntur.Sieut
XXXV, vii). Et alibi Quasi jumentum factus sum apud
:
vox quadrigiirum super vcrtices montium e.vsilient, et
te (Psal. vii, 23). Et iterum : Seminabo eos semine sicut vox flamnix ignis devorantis stiputam, et sicut
hominum jumentorum
et {Jer. xxxi, 27), suspexenint populus multus pra-paratus ad prxlium, a fa-
ct foiiis
ad Dorainum, et rorem illius misericordiaj flagita- cie ejus conterentur populi, omnis vultus sicut adustio
runt ;
quia exsiccati sunt fontes aquarum, 18J ollx, sicid pugnatores current, et sicut viri hcllatores

(a) In uno Palatino, ETipaawOTj, AquiL-e, irpacjiaw (() Victor., confundantur. pro conturbentur, vult
verbum sonat imbrem sitire quo et Psal. xli, vers. : legi, quod GrKce sit '7\>~;/'jO-r[xMJX'/. At vero in aliis
1, utitur, ubi nos habemus, qucmudmodum desiderat exemplaribus, et cum primis Alexandrino est cxuva-
cervus ad fontem aquarum, etc. 'lH-c'-i^m in Complutensi autem JovTapa^er^Tujdav
,
'
{!)) Inducit Victorius ct copulam, Florentinorum
'

quod proprie sonat conjundantur.

co'M. auctoritalc. Eral quoque olim, poterant inve- (rf) Unus Patntin., similis ei non erit, nec
fuit, etc,
nire, pro polerat inveniri. qui et iulVa perperara a Grieco dissenlit archetypo.
 :

9fi3 8. EUSEBII niEnOXYMI 964

uicendent super miiros imusqui^quc invia .maum-
, et
A siiblimitas imppturn fortium prohibere non valeat,
liulabit, et Hoii deiiinahunt a seiuitis suis, singuli a et nequaquam per portas, serj ]ier inuros ingredian-
proximo suonon recedent, aggravati armis suis ihunt, tur : Singulis in viis suis gradientur, et ncn declina-
et in jacuiis suis cadcnt, ct non consumentur, urbem hunt a semitis suis. Hoc nuper
iii hac provincia (a) vi-

apprehendent, ei super muros discurrent super domos : dimus. Cum enim

locustarum agmina venirent, et
ascendent, etper fenestras inlrubunt sicut fures, a facie aerem qui inter ccf-lnm ct terram cst occuparent,
ejus eonfundelur terra, et commovcbitur cnclum, sol e^ tanto ordine ex dispositione jubentis Dei volitant,
luna contencbrabuntur, ctstellx auferenl lumcn suum ut instar tesserularum qua; in pavimentis artiflciis
et Dominus dabit vocem suam a farie fortitudinis sux liguntur manu, siium locum teneant, et ne puncto
quoniam midta sunt ni^nis castra ejus, quoniam fortia quidem, et, ut ita dicam, ungue transverso declinent
opera sermonum illius, quia mugna clies Domii.i, ma- ad alteram. Et ut apertam faceret metaphoram, et
(jna el iUustris nimis,
et quis eril sufficiens ad eam? per fenestras, ait, cadent, et non demolienlur. Nihil
Rursum per metaphoram locustarurn, desoribitur enim locustis invium est, cum et agros, et sata, et
impetus Chaldffiorum, et jul)Otur propheta, inmio arbores, et urbes, et domos, et 187 cubiculorum
per prophetam omnibus qui possunt Dei audire sor- secreta penelrent. Hoc autem de locuslis dicitur, ut
moneni, ut quasi tuba exaltent vocem suara, ct in de hostibus intelligatur. Quodque nos interpretati
Sion praedicont, et clangant in monte sanoto ejus, sumus per fenestras cadetit, et non demolientur, LXX
ut ad strepitum claraoris et buccinaj omnis Jerusa- transtulerunt, aggravafi in armis suis ibunt, ct in ja-
lem populus conlremiscat. Gum';:-.: ait, cecineritis , culis suis cadcnt ct non consumentur : quod nequa-
hoo dicite : Nequaquam dies Domini ultradiireretur, quam mihi videtur expositionis ordini convenire,
id est, dies ultionis atque vindictoe ; adest vicina sed in eo errorem esse goneratum, quia sala (nSw)
captivitas, jam de suo loco Babyloniorum est egres- verbum Hebraicum, illa jacu/o, nos feneslras iateU
sus exercitus, prope est dies tenebrarurn, et angu- leximus. Servatque coeptam narrationem, ut eos di-
stiae, dies caliginis et nubis et lurbinis, in qua aufe- cat urbem ingredi, in muris discurrere, doraosque
returlumen omne la-titiae [Al- justitia;], et cuncta conscendere, et per fenestras intrare quasi fures,
tenebrisopprimentur. Sicut, inquit, mane et dilucu- non quod furum timorera habeantqui victores sunt;
lum tenebrasfugat,etcunctosmontesaurora
siibito sed ut fures solent ingredi per fenestras, et occulte
collustral: ita Babyloniorum super omnem terram rapere, sio illi, clausis januis, ne ulla sit mora, per
vestram fundetur exercitus.Nec putetis turbam esse fenestras tota irrumuent a'idacia. A facie istiusmodi
invalidam, populus 886 multus et fortis est, cujus locustarum terra conlrcmuit, et cadi moti sunt, quae
similis nec in pra;terito, nec in futuro ulla gens alia non quod locustarum
dicta hyperbolice seiitiamus,
poterit invoniri quidquid attigerit, quasi vorax
:
C aut hostium tanla vis sit, ut possit movere co^los, et
flamma consurnet, nihilque post se integrum dere- lerram concutere sed quod adversa patientibus proa
;

linquet quasi hortus et paradisus voluptatis omnis

; terroris magnitudine, et ccelura ruere et terra flu-
terra est, quam non tetigerit quasi solitudo et de-: ctuarp. videatur. Denique pras raultitudine locusta-
sertum, quidquid fucrit depn-edatus, neque ullus rum obtexentium cadum, sol etluna convertenturin
poterit inveniri qui illius effugiat
manus. Aspectos tenebras, et stellffi retrahent splendorera suum dum
:

eorumquasiferocium equorum,etquasi equiteshuc lumen in medio nubes posita locustarum, ad terram

illucque discurrent. Non quo Babylonii equitibus non sinit pervenire. Dominus quoque dabit vocem
comparentur; sed quo locustM per translationem suam ante faciem tam potentis exercitus, quia multa
hostium quasi equites dicantur huc illucque discur- sunt castra ejus,ct magnitudo virtutis illius in parvis
rere : quadrignrum el curruum,
Sicut sonihis, inquit, quoque animantibus deraonstralur. Hkc autem
sic erit sonitus locuslarum. Supcr capita montium multa castra, et innumerabilia forlia sunt nimis, et
exsilient, ut omnia excelsa conscendant et sicut sti- ; facienlia verbum illius. Quodicto ostenditurBabylo-
pulam cito flamma consumit, ita sonitus et torror nios Dei voluntate venturos, et illius iraperio pari-
vocis eorum cuncta populabitur. Quodque infert luros. Magnus cst,iaqu\t, dies Domini, quo capienda
Velut populus fortis prxpa?-atus ad prxlium, rursum r. est .lerusalem, et valde lerribilis, etnullus eum poterit
ad locustas refert, ut non quasi de hostibus, sed sustinere, de necessitate captivitatis aut mortis
et
quasi de locustis referre videatur et tamcn dum lo- ; evadere. Junctam et cohajrentem sibi pericopen
cuslas legimus, Babylonios cogitemus. Tantus ter- dividere nolui, ne quod sensu unum erat, diversis
ror erit, ut omnes per circuitum nationes, et anirao capitulis carporotur. Transeamus ad intelligentiam
et corpore pevhorrescant, immo crucientur et pa- : spiritualem, iingula qufeque repetentes. Tubarum
voris magnitudine, vultus omnium in olla; similitu- buccinarumque clangoiem non solura in Leviticoet
dinem convertantur, qua; igne combust'i, nigredi- Numerorum librolegimus (.Vjon. x), in quibusjube-
nem et fuliginem monstret SLspectus. Discurrent,
fojdi tur, ut duas argenteas tubas faciat Moyses, quibus et
inquit, quasi virifortes, haud dubium quin locustaj: in kalendis, et in septirao mense, prima die mensis,
et quasi viri bellatores usccndcnt murum, ut murorum et in jubilaeo, et in 188 ceeteris festivitatibus, et

(a)Nostri msa.audivimus.Tam pro vmrent,Qt occuparent, Victorius Florentiae coid.venerint et occuparint.

963 COMMENTAUIORUM IN JORLEM LIBER. CAP. II. 966

quando ad bella procedunt, canant hi qui huic oiil- ^ cuncta vastabunt,quomodo stipulamflarama consu-
ciomancipati sunt; sed etiam muros Jericho ad tu- mit ita venieiit ad punicndum ita expediti erunt
: :

barum clangorcm scriptum estcorruisse (.losucvi). et parati, ut populus fortis ad praelium.Tantus erit

Et Dominus angelum missurum se dicit esse cum timororanium,tantaconscientia pcccalorum,ut nul-

clangore tubcc {MatLli. xxiv), et Apostolus rcsurrcc- lus lucpal, noc splendorera habeat gaudii,sed instar
tionem mortuorum, ad tuba; sonitum (ieri pra^dicat adusta; olla! faoies ejus vertaturin tencbras. Ascen-
(I Cor. xv). Et in Apocalypsi quoque Joannis legi- dcnt murum
i-tomnem munitionem ;injunctumque
mus,septemangelosaccepissetubassingulas,quibus sibi explentes opu?,non declinabunt in partcm alte-

per ordinem canentibus, facta sunl qua2 Scriptura ram ;sed (rt)inhiabuut miserorum suppliciis,nec lor-
describil (Apocid. viii). Prajcipilur ergo nunc sacer- mentiseorum satiabunlur ;scd unusquisquecredita
dotibus et magistris, ut exaltent quasi tuba vocem sibi in peccalores supplicia proaequetur. Scd et per

suain, ct impleant illud quod scriptum est : In mon- fenestras intrabunt.sive cadent; vel aggravati armis
tem exceUum ascende qui evangelims Sion : exalla vo- suis ambulabunt,et in jaculis eorum [Al. suis] ca-
cem luam qui annuntiasJenisalem(hai. xlviii, 9), ut dent hi, quos acceperint consumendos. Ha3 sunt fe-
canal tuba in Sion, id ost, in Ecolesia, qufe interpre- nestrffi, de quibus et Jeremias dicit Mors intrnbit :

tatur speculaatquesubliinitas.Etin sancloDcimonte pcr fcncslras noslras (Jer. vi, 21) omnes enim sen- :

qui Ghristus est, ut oonturbentiir, sive confundantur " sus nostros ingredi hostes desiderant, cl capereur-
omnes habitatores terrae, et confusio eos pertrahat bem bona; conscientia;,et per nostramuniracntidis-
ad salutem.Diem autem Domini,diem intellige judi- currere, domosque quas nobis bonis operibus ffidifi-
cii,sive diem exitiis uniuscujusque de corpore. Quod cavimus.destruere.Omniaautemfaciuntintroeunles
enim in die jndicii futurum est omnibus, hoe in sin- p.er fenestras, quasi fur libore enim non ingrediun- :

gulis dic mortis impletur. Dies tenebrarum est et tup, ut sagittent in obscuro rectos corde (Psal. x). A
angustia;, dies nubis et turbinis ;
quia cuncta pcena- facie istius populi. qui cst raultus et fortis, terra
rum plenasunl atque cruciatuum. Venietangelorum contremuit, et comraoti sunt. Cvtum enim et
coeli

populus multus et fortis, ut reddat unicuique secun- verbum autem Domini pernianet in
lerra transibunt,
dum opera sua et sicut mane et aurora consurgens
;
xternum (Matth. 24). Sed et sol et luna tanta mise-
primum occupat montes, sic judicium ab excelsiset rorum supplicia videre non poterunt,et mcerebunt,
potentibus incipiet, ut potentes potenter tormenta (/)) non habentia ofTicii sui justiliam, et pro claro lu-
patiantur. Similis non fuit a principio, °X post
ei rainc,tenebris operientur horrendis ; stelhe quoque
eum non erit usque ad annos generationis et genera- retrahentfulgoremsuum, lOOdum etiara quisancti
tionis (Sapien. vi). Omnia enim mala, quc-e veteribus sunt prcBsentiara Domini absque formid ine non vide-
historiis continentur, et aut inundatione maris, aut C bunt. In tiis omnibus dabit Dominus vooem suam,
illuvione fluminum, aut pestilentia, morbis, fame, anle faciem exercitus sui.Quomodo enim Babylonii
bestiis.hostium vastitate, hominibus acciderunt,his, ^ punientes Jerusalem, Dei vocantur exeroitus : sic
Buppliciis, quK in reddenda judicii, non
die sunt angeli pessimi (dequibus scriptum esl:Fiiroremet
poterunt comparari. Ante faciem hujus populi qui iram et angusiiam, immissionem per angelos pcssimos
fortis et multus est, erit ignis vorans, sive consu- (Psal. Lxxvii, 49). Dei exercitus dicuntur, et castra
mens,ut omne in nobis fenum,lignum, stipulamque illius nominantur, dum Domini faciunt voluntatem.
consumat. Unde et de Deo dicilur: Dcus ignis con- Magnus est dies Domini atque terribilis, de quo
sumcns csl, etposl eum urcns flanima (Dcut. iv, 2'i) ut ; alibi scriptum est : Ut (juid dcsidcratis dicm Domin{
nihilabsquesuppliciisderelinquat.Quemcumquehic mos v) ? f.lhic est tonebra;,et non lux;et terribilis
(.4

populusnonattigeritnecinveneritineocombustionis valde rarusque aut nullus eura poterit sustinere,

;

materiamhorloDeietparadisoassimilabiturvolupta- quin in se prcebeat materiam sasviendi.

tis, qui 189HebraicediciturEDEN(n5;).Si quemau- (Vers. 12 seqq.) Nunc crgo dicit Dominus : Convcr-
temexusserit,quasisolitudineraincineremredigetac iimini ad me in tolo corde vestro, in jcjunio, el flctu
favillas, nec est qui furorem ejus possit evadore, cu- et planctu; et scindtte corda vcsira,cl non vestimcnta
jus crudelis aspectus frementium equorum habebit „ veslra, et converlimini ad Oominum Deum vestrum :
similitudinem, et sic discurrent ad cruciandos quos quia benirjnus et misericors est, paliens et [e) muUae mi-
in potestatem acceperint, quasi equiteshuc illucque sericordise, et prxstabilis supcr malitia : quis scit si
vnlitantes : sonituscorum, quasi qua-
lerribilis erit convcrtatur ct ignoscat, ct reUnqual post se bcncdic-
drigaruinperpronacurrentium;et supercapitamon- tionem, sacrificium el libamen Domino Dco nostro
tium exsilient, excelsos quosqueet in Ecclesia; cul- [Vulg. vestroyi LXX Et nunc dicit Dominus Deus
:

mine constitutos cruciare cupientes. Et quia ante nostcr : Converlimini ad me in toto corde vcstro, inje-
faciem eorum ignis est voras, atque consumens, sic junio, in (d) cilicio, in fletu,et inplanctu ; etscindile

(a) Unus Palatin. scd lixrebunt suppliciis. Sangerraan, pro variante lectione ad raarginem,
(i) Idem negandi particulam respuit. Carcassonensis in ipso pr;nfert textu.
(c) Rursum idein ms., et mullus miscricordia, et (d) Verba, in concitio, nesciunt mss. nostri neo ;

deprecabilis ;quod quidem postromuni verhum in nisi Aldinus e Gr«cis twv LXX codd. agnosoit.
Canone Hebraica; veritatis, ut Martian. vocat, codex
 ,

967 S. ECJSEBII IIIERnNYMI 968

corda veslra,el non vcsHmenta vestra.ct coiiveiiiinini A (.eiUunn tempero, et opto potius quatn prsesumo,
ad Dominum Deum vcstrum: rjiiia m:se.ricors el mise- dicens :(juis scit si convcrlatur 192 ct iytioscat?

rator est, patiens et multx miscrieordix, et pienilens Quod ait quis, aut impossibile, aut difficile sentien-
super malitiis : quis novit si reverlalur et pmn itcat eum dum est : Sacrifieium et lihamcn Domino Dco nostro;
et dimittatpost se benedictionem, sacripcium et lihamen ut postquam dederit benedictionem, et nostra nobis
Doinino Dco noslro? Superiiis capituliim ab eo loco peccata donaverit, Deo hostias ofTerre valeamus.
ubi scriptum est Canite tnlm in Sioii, ululale in
:
(Vers. 15 scqq.) Canile tuba in Sion : sanclilieate
monte sancto meo contm-bentur omnes hahiiatores
:
jejunium, voeate cxtum, congregalc populum: sancti-
terrse, usque ad eum locum, ubi legiraus Maynus :
ficaie F.cclesiam, coadunate sciics, congregatc ]iarvulos
est dies Domini et lerrihilis valde, quis sustinebit cum ?
et swjentcs uhera. Egrediatur sponsus de cuhili suo,
per translationem locuslarum, adventum nuntiat el sponsa de llialamo suo : inter vestihulum et allare
Ctialdffiorum, et quae mala ventura sint popnlo.
plorahunt sacerdotcs ministri Domini,el dicent : Parce,
Nunc eos ad poenitentiam provocat, et converti ad Domine (Vulg. add. paree). populo tuo, et ne des
Dominum cohortatur, ut tota mente oorrecti, non hxredilatem tuam in opprohiium, ut Dominentur eis
patiantur qua; Dominua comminatur, et est sensus: nationes. Quaredicunl in populis: UhicstDeus eorum?
Omnia qu,T sermoneprffiterito conlinentur, propter-
p lxX : Clangile tuha in Sion, smniificate jejunium,
easumlocutus.utvos 891 comminaliono meaterre_ prxdicate curationem, eongregale populum, sanctili-
rem. Unde convertimini ad nie in tolo corde vcstro,et cale Ecelesiam, eligile scnes : eongregate parvulos el
aniraipffinitentiamjcjunio et Hetu cf ;;' mctibusindi- sugentes ubera, egrediatur sponsus de cuhili suo, et
cate;utnuncjejunantesposteasaturemini,nunc flen. sponsa de Ihamalo suo. Inter crepidinem et allare plo-
tespostearideatis,nuncplangenlesposteaconsnlcmi. rabiint sacerdotcs ininistri Doinini, ct dicenl : Parce,
ni. l-'tquiaconsuetudinisest,ut intristibusalque ad- Domine, populo tuo, et ne dcdcris hxredilalem tuam
vcrsis scindatis vestes.qnod et pontilex ad Dorainj iii opprohrium,ul dominenlur eorum gentes, ne dicant
SalvatoriscrimenaugenduminEvangelio fecisseme. in nationibus Uhi est Dcus eorum? Adhuc eos ad
:

moratur(Mn///».xxvi),etPaulumetBarnabamaudien- poBnitenliam cobortatur, antequam veniat hostilis

tesverbablasphemia3,legimusperpetrasse (/!(;'(. xiv); exercitus. Siipra, inquit, dixeram : Canite luha in
idcirco ego prwcipio vobis,ut nequaquam scindatis Sion, ululaie in monle sancto ineo, et reliqua, quia
vestimenta,sed cord.i quaj plenasunt percatis, quse venit dies Domini, quia prope est dies tenebrarum
instar utrium,nisi scissafuei'int,sponte rumpentur. et caliginis, dies nubis et turbinis,annuntians vo-
Cumque hoc feceritis, redite ad Dominum Deum bis populum multum el fortem esse venturum, qui
ve.strum, quem vobis priora pcccata alienum fece- vestras possessiones urbesque subverteret. Nunc
rant:nec desperetis veniam scelerum magnitudine
^
; quia benignus sum et misericors, patiens, et multus
quia magna peccata magna delebil m.isericordia. raisericordia, rursum pra;cipio ct dico : Clangiie tuba
Est enim bcnignus et raisericors, malens pccniten- 'fn Sion, et pcenitentiam in populis prtedicate : snnc-
tiam peccatorum, quam niortem {Exech. xxxiii), lificate jejuniuin, prsedicate curationem, sive cxtum,
patiens et multusin misericordia,quinon humanam de quibus jam ante diximus : congregate populum, ut
imitatur impatientiam;sed longo ternpore nostram qui dispersus peccaverat, congregatus peccare de-
pr.-cstolatur poenitentiam:et prsstabilis, sive posni. sistat. Satictificaie Ecclesiam, ut nullus in Ecolesia
tens supermalitiis,utsi nosegerimussuperpcccatis non sanctus sit, ne forsitan impediantur orationes
pCDnitentiam,etipsump(rnitoat comminalionissuiB, vestrffi, etmodicum fermentum totam massam cor-
et mala qua?. comminHtus est nobis non inferat, rurapat (I Cor. v). Coadunate, sive eligite senes, ut
nostiKque mutatione sententiae, et ipse mutetur. non .Ttas in eis, sed sanctitas dcligatur. Congregate
Malitiam autem in hoc loco non contrariam virtuti quoque parvulos et sugcntes uhera, ne u!Ia sit aetas
deberaus accipere, sed affliotionem,juxta illud quod qua; non convcrtatur ad Doniinum. Parvulos atque
alibi legimus Sufficit diei malilia sua (A/a//. vi,3'i).
:
lactentes, de quibus in Psalinis et in Evangelio le-
Et : Si est in civitale malitia, quam Doininus non fe- gimus: Ex ore infanlium el lactentiuin perfecisii lau-
cerit [Amos iii, 6). Si niliterque quia supra dixerat, D dem [Psal. viii, 3 193 Quos Pe-
; Matth. xxi, 16).
benignus et misericors, patiens et multus in mise- trus rationali et absque dolo dicit lacte nutritos
cordia,et pr»stabilis,sive pccnitens super malitiis, (I Petr. ii) quibus {.\l. de quibus) Paulus loquitnr
: :

ne forsitan magnitudo clementia! nos faceret negli- Lac vohis potum dedi, non escam (I Cor. iii, 2) quo- ;

genles, ex porsona Prophotiu jungit et dicit : Quis rum et Salvator nieminit Ne contempscrilis uirum :

scit si coiivertatur et ignoscat, et reliiiquat post se de minimis isiis {Mal. xviii, 10). Ugredi atur qvoque
bencdictioncm ? Ego,inquit, hortor, quod meum est, sponsus de cuhili suo, et sponsa de thalamo suo : ut
ad poenitentiam,et Deum ineflabiliter novi esse cle- in tempore jejunii, vocationis et ccetus, sanctifica-
mentem, dicente David : Misercre mci, Deus, secun- scnum, congregationis
tionis Ecclesi.T), electionis
dum magnani miscricordiam tuam,ct secundum mul- parvulorum etsugentium ubera.non serviat sponsus
titudinemmiscrationumtuarumdeleiniquitaleinmeam et sponsa operi nnptiali, quibus et Lcgc permissum
Psal. h, 1, 2). Sed quia profundum diviliarum et est, ut ad bella non procedant. Unde et Apostolus
pientiee et scientiee Dei noase non possumus,sen- recedendum parumper a coitu prfficepit, ut vacare
 969 COMMENTARIORUM IN JOELEM LIBER. CAP. II. 970
possimus orationi (I Cor. vi)). Ergo qiii iii custiga- A (jii;im sacurdotes pro populo deprecati suut, et
tioneviciis, etjejunioatqueeleemosynisdicitseage- dixcrunt : Parce Domine, ne des hx-
populo tuo, el

re pocniteiitiam, frustra hoc scrmone promiltit, nisi rrditatcm tuam in opprohrium, fecitquo populus quod
egrediatur dc ciil)ili suo, ct sanctuni purumi]uc,jfiju- pr:pci;ptum est, ut sanctiticaret jcjunium, prKdica-
nium pudica explcat pccnitciitia. Qiiodquc sequitur rtt curationein, congregaret [Al. cogergt] multitu-
InSer pcxtihiilum el altare plorabunt Sartrdotes, pio dinem, panctificaret Ecclesiam, eligeret senes, par-
LXX crcpidinem inl rprctati suntrSym-
veslibulo vulosetsugentes ubera congregaret, et egrederetur
machus (a) TrpoTtJXatov Aquila 7ipoSo|j:ov Theodotio : : sponsus de cubili suo, et sponsa de thalamosuo, et
ipsum verbum Hebraicum posuituLAM(DSlN):quam nequaquam carni etvoluptati, sed animas et fletibus
nos ante fores templi porlicum(jue possumus dicere. inservircnt. Zelatus est Dominus tcrramsuam, quam
Et notu quic [Al. quod] sacerdotibus pnBcipiat qui prius quasi alicnam contompserat, et passus fuerat
sunt ministri Doinini, ut plorcnl inter templiim et loousta vastante populari, et intantum pepercit pce-
allare, el dicant cum AposLolo Quis injirnuUur, et : nitentibus, uteos dignos sua responsione faceret,
ego non infirmor ? r/ww sccmdulimtur, et egonon uror diceretque, quoniam omnes fruges vestras, locusta,
(II. Cor. XI, 29) ? Et : Fiere cum flentibus. Locusque bruehus, rubigoque vastavit ideo dabo vobis fru-
:

aptus pccnitontifE et conlessioni, templum est et

p mftntum, et cailera quaj propheta describit, et ullr.a
altare : docetque quid dicere debeant sacerdotes, vos non tradam captivitati. Et Assyrium atque Chal-
immoquoraodo Dominumdeprecari Parcc,Domine, : da;um qui ab aquilone [Al. a Babylone] est, procul
populo tuo ; qu\ quando peccabat, vocabatur non faciam a vobis, de quo supra scriptum est Populus :

populus tuus nuuc postquam reoessit a vitiis, ap-

: mullus e/ fortis, 195 ante faciem cjus ignisvorans,
pellatur populus tuus. Et ne des hsereditalem tuam et post eum exurens flamma, quasi asjwctus equorum
in opprobrium, ul domineniur ei.s nntiones. Aportum aspeclus eorum. Et e.vpcilam, inquit, eum, in terram
est aenigma quod latebat. Populus enim ille multus soiitudinis, et primce mare
partos illius cadent in
ct Ibrtis, qui supra sub eruca3, ct locustse, et bruchi, Orientale, ct posteriores in mare novissimum, et
et rubiginis desoriptusestnomine, nuncmanilestius asccndet fetorejus, id est, qui ab Aquilone est, et
qui sitostenditur: Utdomincntur, mqmi, eisnationes. putredo, quia superbe egit. Saepe commonui sub
Daturauteininopprobriuraha3reditasDomino,quan- translatione locustarum describi impetum Chal-
do servierint hostibus, et dixcrint nationea Ubi esl : da^orum, quo .Juda^a vastata est. Itaque servat me-
Deus eorum, quem sil)i pra^sulem, quem dclensorem situm provinciae sic taphoram in reliquis. et juxta
esse jactabant? Possumus nationes interpretari et loquiLur, quasi non de hostibus, sed de locustis
adversarias potcstates, qua; quamdiu non S94 agi- relerre videalur. Etiam nostris temporibus vidimus
mus poenitentiam, dominantur nostri, et exprobrant L agmina locustarum ierram terisse Judteam, quae
et dicunt Vbi est Deus eorum ? Judaei istum locum
: poslea misericordia Domini inter vestibulum et al-
ad Gog et Magog relerunt, Scevissimas naliones, tare,hoc est, intcr crucis ot resurrectionis locum,
quas iii tempore contra Israel dicunt esse
ultimo sacerdotibus ct populis Dominum doprecantibus at-
venturas, de quibus plenius scribitur in Ezechiel. quc diccntibus Parce populo tuo, vento surgente,
:

(Vers. 18 seqq.) Zelatus est Dominus tcrram suam, iu mare primum et novissimum Prfficipitatns sunt.
et pepercit poputo suo et respondit Dominus et dixit : Marc primum quod juxta solitudinem est, et vergit
populo suo : Ecce ego mittam vobis frumentum et vi- ad Orientem, illud intellige. in quo fuit qiinndam
num et oleum, et replebimini co, el non dabo cos ultra Sodoma et Gomorrha, Adama et Seboim, (/;) quod
opprobrium in genlibus: el eum qui ab Aquilone est, nutic Mortuum nominatur, eo quod nulla ibi vivant
proeul facium a vobis, et e.epetlum cum in terrum in- aniraantia. Mare autem novissimum, hoc quod ad
viam et desertani: facies [Vulg. jaciem] ejus contra Occidentem est, et quod ducit in iEgyptum, in cujua
mareorientale, elextrenmmejusadmarenovissimum: littore Gaza, Azotusque et Joppe, et
et Ascalon,
et ascendct feior ejus, et ascendet putredo iilius, qui CiBsarea, et urbes maritimae sitK sunt.
cstera;
[N\i\^: ciuiu].niperhe egit. LXX; El zelatus est Do- Cunique liltora utriusque maris acervis mortuarum
minus terram suam, et pcperc.it populo suo, et re- j) locustarum, quas aqu;e evomuerant, implerentur,
spondit Domimis, et di.uit populo suo : Ecce ego mit- putredoearum et felor intantum noxius fuit, utae-
tamvobis frumentum etvinumetolcum,ctim.plebimini reniquoque corrumperet, et pestilentia tam jumen-
exeis, el non dabo vos ultra opprobrium in gentibus, torum quam hominum gigneretur. Quosrat eruditus
eteum qui ab Aqtiilone est repcllam a vobis, et cducam lector ubi hoc juxta litteram factum sit dc Chal-
eum in terram qux esl sine uqua, ct disperdamfaciem dajis ? Non multo post tempore quam haec proptie-
ejus in mare primum, et posteriora ejus in mare no- tata sunt, siquidem in Isaia legimus, ccntum octo-
vissimum el ascendet fetor ejus, et ascendet putrcdo
: ginta quinque millia Chaldoeorum sub rege Ezechia
illius, quoniam magnificata sunl opera ejui. Post- in uiia nocle angclo saiviente percussa (/ia?. xxxvii).

(a) Palatini mss. TpoTuXov, quod idein sonat. potest; ne cochleolx quidem, parvique vermieuli et
Id exaggerat in
(/') Commentariis
in Ezcchiol. cap. anguillx, etcxtcra animantiuni,siveserpentium gcne-
XLVii, col. WS : llucusgue nikil ijuod spirel, et possit ra.quorum niagis carpuscula possumus nosse, quam
incedere, prx amaritudine nimia in hoc mari reperiri nomina, Vide quaj in hunc locum observavimus,

Pathol. XXV. 31
 :

971 S. EUSEBII HIERONYMI 972

Hoo juxtahistoriamdixerimus. Caeterum juxta tro- A 3na qmmmisiinvos comedeUs vescentes, etsalu-
: et

pologiam, omnis anima terra est Domini, in qua se- ralnmini, et laudabitis nomen
[Vulg. addiV Domini]
minatpater familias sementem suam, qua; cum pro Deivestri,qiti lecitnobiscum [Vulg. vobiscum] mira-
tritico zizania Cecerit, id est, avenas et lolium, et bilia, et non confundelur populus meus in sempiter-

offonderit Dominum suum, et postea egerit pocni- num : et scietis quia in mcdio hrael ego sum, et ego
tentiam; 196
plangensque dixerit? Purcc, Domine, Domimis Deus vester, et non est amplius, et non con-
populo tiio, Dominus terram suam, etparcet
zolatur fundetur populus meus in sempiternum. LXX ; Con-
ei quam dudum contempserat, suoqueeamdignatur fide terra, gaude atque Ixtare, quia magnificavit Do-

alloquio et dicit Mittam tibi frumentum, de quo

: minus ul faccet confidite, jumenta campi, quoniam
:

scriptum est Atnen amen, dico vohis, nisi granum

: iierminuverunl campi solitudinis, quia lignum attulit
frumenti cadens in lcrram mortuum fuerit, ipsumso- fructum suum, ficus et vinea dederunl jortitudinem
lum manet : si autcm mortuum fuerit, multos fructus suam. : Sion, gaudete atque Ixtamini in Domino
et fxlii

fucit {Joan. xn) ; et vinum quod iKtificat cor liomi- Deo vestro, quoniam dedit vobis esras justitix, etpluit
nis, et oleum quod cxhilaratfaciem, utvetustristitia vobis imbrem lemporancum et serotinum, sicut a prin-
peccatoruni, frumentiet vinietolei, id est, virLutum cipio, el replehuntur arese tritico, et redundabunt
temperetur, tantamque habebunt bonorum
laetitia t, torcularia vino et oleo. Et reddam vohis pro annis in
omnium abundantiam, ut reideantur eis atquesatu 'luihus comedit locusta, et bruchus et ruhigo, et eruca.

rentur. Cnmque hoc fuerint consecuti, nequaquam Fortitudo mea magna quam misi in vos, et vescemini

tradenturin opprobrium gentibus, de quibusApo- comedcntes, et saturahimini : et laudabitis nomen Do-

stolus loquitur : Non est nobis colluctatio adversus mini Dei vestri, qui fecit vobiscummirabilia etnon con-
carnem et sanguinem, sed advcrsusprincipes et potcs- fundelur populus meus in seternum, et scielis quia in
tates : adversus mundi reclores tenehrarum harum, medio Israel ego sum,etego Dominus Deus vester, et
conlraspiritualiunerjuitixinca:lestihus{Eplics.\i,i3). Hon est atnplius prxtcrme,el non conjundetur populus
Eum quoque qui ab Aquilone est (de quo Jeremias meus in setcrnum. Omnibus quEe [Al. quibusj supra
loqultur Ab Aquilone exardescent mala super omnes
: fuerat comminatus, nunc contraria pollioetur. Su-
/lahilatores terrx (Jerem. i, 14) de quo etSalomon ; pra dixerat : ignis comedit speciosa deserti, et flam-
scribit : Aquilo vcntus durissimus) procul, inquit, a ma succendit omnia ligna regionis, et bestiae agri
vobis faciam, et expBllam eum in terram inviam et quasi area sitiens imbrem suspexerunt ad te quo- :

desertam, qua; non habet noliliam Dei, in qua non niam aquarum, et ignis devo-
exsiccavit sunt fontes
habital Spiritus sanctus. Faciesque ejus erit in mari ravit speciosa deserti. Nunc kctis tristitiam mitigat,
primo et in mari novissimo, in his qui aperuerint ei et lacrymas vertit ia risum. Nolite, inquit, timere,
januam peccatorum, et apud quos usque ad extre- L animalia regicnis : quia germinaverunl speciosa de-
mum vitffi tempus permanserint, et fetor illius et serli : quia lignum altulit fruclum suum, ficus et vi-

putredo ascendit ctiam in eos qui sibi magna pro- nca dcderunl virtulem suam : et tanta erit rerum
mittunt, et cadunt per superbiam quia numquam : omnium abundantia, ut nequaquam desit [Al.dem]
tuta est humana fragilitas, etquantovirtutibuscres- vobis frumentum; vinum 198 et oleum quo satu-
cimus, tantomagistimeredebemusnedesublimibus remini sed adimpleanlur areae frumento, et redun-
;

corruamus. Juxlalitteram,grageslocustarum magis dent torcularia vino et oleo, ut non solum ipsi
Austerquam Aquilo consuevit adducere, idest, non comedere, sed etiam aliis priEbere valeatis. Ad fi-

ex frigore veniunt, sed et calore : verum quoniam

quoque Sion specialit?r loquitur, ut exsultentlios

de Assyriis loquebatur, locuslarum ponens simili- et gaudeant, non in quaoumque re levi sed in Do- ;

tudinem, ideo Aquilonem interposuit, utnon veram mino Deo suo, qui dedit eis alimenta justitiae etut :

locustam, qua: abAustro venire consuevit, sed sub Septuaginta tTa.nsiu\eTunl, et imbremtemporaneumet
locusta intelligamus Assyrios atque Chaldseos. serotinum, ut comedant atque Istenlur, et laudentl
(Vers. 22 seqq.) Noli timerc, terra : exsulla ct nomen Domini Dei sui, qui fecit cum eis mirabilia,
Ixtare quoniam magnificavit Dominus ut faceret el nei|uaquam confundantur etsciant quiaDominus :

nolite iimerc, animalia rcgionis ; quia germinave- q Deus Israel habitet in medio eorum, et pra?ter illum
runl 19 J spcciosa deserti, quoniam [Vulg. quia, nullus sit alius, quia Pater in Filio, et Filius in Pa-
lignum attulit fructum suum, ficus et vinea dederunt tre et non confundetur popuhis illius [Al. meus] in :

virtutcm suayn : et filii Sion, c.xsultate ct Ixlamini ajtcrnum. Hffic juxta litteram, quia Domino repro-
in Domino Dco ceslro, quia dcdil vohis doctorem ju- missa sunt, credimus accidisse, et sterilitatem prs-
slitix, ct descenderc jaciet ad vos imhrem mahitinum, teritam novis frugibus compensalam : ut quidquid
et serotinum [Vulg. s,(iditsicul] (o) inprincipio,el im- (/)) locusta, bruchus, et rubigo: et eruca consumpse-
plebunlur arcse frumento, et redundabunt torcularia rat, annis sequentibus impleretur. Qua;rimus cur
vino et olco, ct reddam vobis annos, quos comedit lo- eruca fortitudo, vel virtus Domini appellata sit, et

cusla, bruclius, ctruhigo, et cruca. Fortitudo mea ma- non solum virtus, sed virtus magna? Quomodo po-

((i) Vide Rufini, sive ejus qui Rufinus audit Com- (h) Interserit Palatin.
mentarios in faunc locum.
973 COMMENTARlORrM IN JOELEM LIBER. CAP. II. 974

tentiaDeiin ^^ilgyptis plagis oslcnsa ost per purva A lignumorucisafferret fruclum3uum,etSpiritussan-

animalia,et prajcipue oiniphcs, qui tara parvi sunt cti doiiMdiilcissimasuain cuiictis tribuere..t largi-
culices, ut vix ocrnanturoculis. Sic ot niino in par- tntcm.Vos qiioquequosjusteposl pffinitentiam vo-
vo tariioque vcrmiculo,qui vix nioveri potest, etlevi co filios Sion et Ecclesia;, kotamini atquo gaudete,
tactu conteritur, Dei potentia ethuraana fragilitas quia dedit vobis Deus paler doctorem justitiae, sive

demonstratur.Non quo Deus r.A nutum suum et po- tribuit vobis alimenta justitia;, et dcscendere fecit

tentiKmajestatem nequeattoriassubvertere, ot ope- ad vos pluvias temporaneas atque serotinas [Isai.

rire cuncta diluvio, vel 1'ulniinn concremare sed : xxx). Pluvia SOO tempestiva est quando primum
per parva,et,ut ita dioam, puncta corpnrum, osten- doctrinam suscipimus pluvia; serotina quando la-
dit humanam fragilitatera. Undo et illud solemus boris nostri fruotus recipimus.et ad perlectam san-
Marcioni et ceteris respondere ha;reticis qui vetua ctarura Scripturarum scientiam pervenimus.Potest
laniant Testamentum,quod et pulices et oulices et pluvia temporanea etserotina, vetus et novum ac-
oimices.et hujusccmobi animantia idoirco fecerit oipi Testamentum.Et non solum,inquit, hocdedit;
Deus, ut fragilitatem et iinbocillitalem nostrae car- sed fecit vos novis virtutuin frugibus abundare, et
nis ostonderet.quaeintantum nihil est,ut ab his qua; saturari atque inebriari frumento,vino et oleo, de
parva sunt vuineretur. Si autera eruca tardus par- T, quo diximus.Et annos quos perturbationibus
Sc-epe

vusque vermiculus fortiorhiimineest,quidgloriatur anteregnantibusperdideratisin vobis,quandoopera

lerra etcinis ; et elata per superbiam (cum ex humo vestra loousta,bruchus, rubigo, erucaque consum-
sit, aquohomo appellatur) humana conteranit ? pscrant. Deiis vobis perire non passiis est.Tunc co-
Quidam locum istura sic interpretatur : .\ dextris medclis fructus.justiti;p,et saturabimini, et lauda-
etasinistris virtulcs ctfortitudines DeiB99 Ipgiraus bitis iiOmen Domini Dei vestri, qui fecit vobiscum
quas Cra;ci 8'jva|Asic; vocant. Adextris seraphim et mirabilia. Si autem post pa;nitentiam tantam uber-
Cherubim,ounctasqueangelicaspotestates,asinistris tatem Deus rerura omnium pollioetur,quid respon-
contrarias fortitudines,de quibus scriptum e3t:/Vi- dcbit Novatus negans poenitontiam, et reforraari
sit in eos iram indignationis sux.furore.m cl iram, el posse pcccatores in pristinum statum,si digna fe-
tril)tdationem,immissionem per anr/elos malos {Ps. corint opera pcenitenti.-e ? Intantum enira Deus re-
Lxxvu, 49) de quibus et Michajaj in Regnorum
;
cipit pocnitentes,ut voceteos populum suura,et ne-
[/li.Regum]volumine loquitur: Vidi Donnnum Deum quaquam assorat confundendos et habitaturum se
;

Israel seclentem super thronum sutim, et omnis exer- in eorurainedio reproraittat,ncc amplius eosalium
citus cceli slabal ju.vta eum a de.vtris, ct sinistris ejus habitiiros Deum : sed in eumtoto animo confisuros
(III Ego puto sinistrum fuisse spiritum,
Reg. xxiii). qui in illis maneat in ccternum.

qui egressus est,et stetit coram Domino,et ait Ego :

(Vers.28 seqq.) Et erit post hasc, effundam spiri-
deciviam Aclial>,et egrcdiar,cl ero spiritu^mcnda.v in
tum metim super omnem carnem,et prophetabunt filii
ore omnium Propheturum ejus. \dquam sinistram et
vcstri,et filix vesir,x,scnes vestri, somnia somniabimt
contrariam potestatem,quae aptaerat ad decipien- et juvcnes vestri visiones vidcbtint,sed et super scrvos
dum,et exercitata ad ruinas,et multos anle dece- meos et [Vulg. a.(\(\'\i super] ancillas meas [Vulg.tacet
perat, loquitur Deus Decipies cl pnevalcliis
: eyrc- :
mcas] in diebus itlis effundan spiritum meum, eldabo
dere et fac sic. Sp\rUus quoque \l\e qui suffocabat prodigia in ccelo el in terra, sanguinem,et igncm, et
Saul, de quodixerunt ad eum pueri sui -.Ecce spiri- vapores fumi. Sol convertetur [Yulg.vertetur] in iene-
tus Dei malus obstupesccre te fecit (I Heg. xvi, 15), bras, et luna in sanguinem, anlequam venial dies Do-
desinistris partibus erat,qui ministrantDomino ad mini magnus et horribitis. Et erit, ointiis quiinvoca-
puniendos eos qui oruciari propter peccata raerue- vcrit nomen Domini, salvus erit. LXX.' Et erit post
runt. Non solum enim homines ministri sunt,et ul- hxc, sjfundatn de spirilu mco stiper omnem carneni,et
tores irae ejus,in his qui maluin operantur, et non prophetabunt filii vestri,et filix vestrx,et senes vestri
sine causa portant gladiura ; sed etiam contraria; somnia somniabimt,et jucenes vestri visiones vide-
fortitudines, quK appellantur furor etira Dei.quos bunt : et stiper servos meos et super ancillas mcas in
prophcta declinans ait: Domine, ne in furore tuo ar- D diebtis iltis cffundani de spirilu meo,ct dabo prodtgia
guas me, neque in ira tua corripias mc (Ps. vi, 1). in C'jelo,et super terrani satiguineni, ignem, et vapo-
Istiusmodi (ut ita dicam) qUtPstionariis atque torto- rcm ftinii. Sol converletur in tenebras, et luna in
ribustradidit.^postoluspecoatorcm in interitumcar- sanguinem, anlequam Domini magnus et
i^eniat dies
nis,ut spiritus salvus fleret([ Cor. v), de quibus et illustris. Et erit, omnis qui invocaverit noinen Domi-
Satanas est, cui tradidit aliosut discerent non bla- tii, salvus erit. Hunc locum bcatus apostolus Petrus
sphemare(ITim.i).Hoecdeeruoa curDei appellatasit 90! impletum tempore Dominicce passionis expo-
virtus.TranseamusadordinemintelligentiKspiritua- suit,quando descendit die PentecostesSpiritus san-
lis:Ne tiraeas,terra,imrao confide atque Icetare,qu8e ctus siiper oredentos,et omnes loquebantur sicut
prius sementem dominicaratuaariditate perdideras Spirilus sanctua dabateis : ita ut mirarentur qui
quia magniricavitDominus.utlaceret tecuraraiseri- aderant.et dicerent Nonne omnes isli qui loquuntur
:

cordiam,intantum,ut etiam juraenta regionis et de- Gatilxi snnl? et quomodo twsaudivimus linguam ttos-
aertsB golitudinis laetis novalibua complerentu tram in^mnati sumusfParlhi, et ^^^'di, e( Elamit^
 :

975 S. EUSEBII HIERONYMi 976

[Acl. ii), et reliqui; alii vero dicebant, quiil vult hoo A. in prirao adventu Domini Salvatoris dicerent esse
cssel Irridentibusque alque dicentibus mmlo
aliis : completum : maximc cum
etnosqua; pro- et illi,

p/pnz iMni,stansPetruscHm undecitn elevavit vocem missa sunt,in Christo dicamus esse complenda in :

siiam,ct ait : Viri ]udsei,ct (jiii Imbilatis Jerusalem hoc tantummodo discrep<intes,quod illi futuracon-
uniocrsijioc notimi yit vobis,cl auribus percipile verba tendunt, nos jam lacta convinoimus: de quo in his
riiea: Ncque eiiim ut vos xstiiiwtis,isti ebrii sunl,cuni quffi seqnuntur,plcnius disserendum est.Omnisau-
sit hora tertia diei : sed hoc est quod dictum est per tom caro super quam eiTusurum se de spiritu suo
prophetam Joel.Ei crit post hxc, dicit Dominus : Ef- Dominus pollicetur,illa cst de qua Isaias loquitur :

fundam de spiritu meo super oinnem carneni, et pro- El videbit oiniiis caro sulutare Dei [hai. xl. 5). Ergo
phetahunt, et reliqua usque ad eum locum.quem in salutare Dei vidcri non potest,nisi Spiritus sanctus
capituloproposuimus.((()Cumigitur Petrus illolem- eirundatur. El quicumque credere se dicit in Chri-
pore quo passus ost Dominus, propheliam Joelim- stum, noncredens in Spiritum sanctum, perfecttB
pletam esse raemoret, hoc tantum qureriraus, quo- fidei oculos non habebit. Unde et in Actibus apo-
modo clsuperioraetmedia.etquae sequuntur usque stolorum,qui baptizati erant baptismate Joannis in
ad finem voluminis sibi valeant cohaerere, no sub euitiqui venturus erat, hoc est uomine Domini
uno textu consequentiaquesermonis,diversa et dis- Jesu :quia responderunt Paulo interroganti: Scd ne
sonans inter se e.\planalio scatere videatur? A prin- sisit quidcmSpiritus sanctus, novimus [Aet. xix),ite-
cipio ergo usque ad eum locum ubi snriptum est rum baptizantur ^immo verum baplisma accipiunt,
Magnus dies Doinini et ierribilis valde,et quis susti- quia sineSpiritu sanctoet mysterio Trinitatis,quid-
ncbit ewm?comminalio est-atque descriptio qu.e peo- quid in unam ctalteram personam accipitur,iraper-
catori populo Dominus illaturus sit.Ab eo autem feclum est.Nequevero omnis qui acceperitSpiritum
loco ubi legimus : Convertimini ad me in toto cordc, 503sanclum,statim habebit et gratiam spiritua-
cl in jcjuniOjCt in flctu,et in planclu, usque ad eum lera ; sed pprellusionem Spiritus sancti diversas
locum.ubi Quare dicunt in populis,ubi est Deus
ait : gratias consequetur (I Cor. xu). Alii prophetiara, ut
eorum? cohortalio Dominiest post prenas atquesup- lilii et liliaB qui raajoris sunt meriti ; alii sorania,ut
piicia ad poenitentiam provocantis. Rursum ab eo senes jam provectioris .Ttatis^alii visiones, ut juve-
loco qui sequitur Zelatus est Dominus terram suam
: nes qui vicerunt malignum.Servi veroetancill.T; qui
cl pepcrcit populo suo,et respondens Dominus
adhuc spiriturn timoris habent, et non dilectionis,
dixil
usque ad oum locum,ubiscriptum esl Et non con- quia perfecta diiectio foras miltit tiinorcni,Xion habe-
:

fundelur populus meus in cX'/cniMm,repromissio futu- bunt propheliam, non somnia, non visiones; sed
rorumest,qutEbonapostquamegerint pconitentiam, Spiritus sanclileirusione contenti,f!dei tantum etsa-
debeantprffistolari.Et post multa quae nunc longum C lutis gratiam possidebunt.Tunc dabit prodigiaDo-
est retexere,ha;c quoque in promissione diountur, minus inccelo et in lerra in coelo, quia sol est :

quae in pra;sentiarum conamur exponere .Ejfuiulam versns in tenebras et luna in sangninem in terra, :

despiritu mco supcr omnem carnein, et prophetaljunt quia tam vehementi et insolito motu terra contre-
filii veslri,^®^ cl filix vesirx, et reliqua. Videor muit,ut monumenta aperta,et saxa disrupta sint.
mihi a principio usque ad hunc locum,textum ser- Quod autem dicit, sanguinein et vapores, sive vapo-
vasse serraonis. Laboris est raaximi, quomodo quas rem /'MmtiSanguis ille est,de quo in Psalniislegimus
sequuntur,his qu.-e nunc disserimus,coaptandasint. l]t inlirtgaiur pes tuus in sanguine [Psal. xivii, 24).
Alius dicit quae generaliler in ultimo tempore re- Et in Isaia ; Qaam rubicunda sunt veslimenta tua
promissa sunt,nunc ex parte complela. Et quia {Isai. xciii, 2) ! et quem,percusso lalere Salvatoris,
(i)pr;Bmium luturorum in primo adventu Ooraini mixlisaquisRomanus miles effudit [Joan.xix). Et
aposloli sentiebant,libamenta qu.-cdam etprimitias ignis Spiritus sancti, qui descendit de ccelo, ut in
rairabiliumexpletas memorare,utdonecveniatquod Actibus aposlolorum leg\mus:Apparuerunt illisdis-
perfectum est,id quod ex parte pra3cesserat, senti- pertitie limjux tamquam ignis,scditque supra singulos
remus. Alius vero apostolic;e csse asserit consuetu- eorum,et repleli suntomnes Sipiritu saneto, et coepe-

dinisjuxtaillud quod desancto viro scriptum est : rv runt loqui variis liwjuis,proui Spiritus sanctus dabat
Dispeiisabit scrmones siios in judicio (Ps. cit, 5): ut cloqui illis {Act. ii, 3 scqq.)\lic est ignis quem venit
quidquid utile audientibus esse cernebant, et non Dominus miltere super terram,et antequam pate-
repugnare pra3sentibus,de alterius teraporis testi- retur, in discipulis suis optabat ardere (Luc. xii).

moniis roljorarent,non quod abuterenlur audien- ignis naturffi est dupliois :habet lumen credentibus;
tiumsimplicilate etiraperitia,utimpiuscalumniatur habet lenobras suppliciaque incredulis, qui appel-
Porphyrius, sed juxta apaslolum Paulum,pra3dica- lantur vaporos lumi. Iste fumus est amarissiinus,
rent opportune,imporluiie (II Tim. iv). Et sequentes qui e.xoaecavit oculos Judffiorura,de quo in prover-
rcgulam prophetarum, quidquid Judaei in ultimo biis legimus : Sicut fumus no.vius est oculis,et iinma-

tempore sibi carnaliter reproraittunt, spiritualiter lura uva dentibus, sic iniquitas utentibus ea {Prov.

(a)Vide Gommontarios vcteris scriptoris, quiRu- (i)Unus Palalin.,cf quia prxmium futurorum,ete.
llnus audit, ct Ilieronyraura audaciae temeritatis Kx eodem post Victorium mox «Jcopulam,qua3 voci
atque iraperitiaj accusare audet. libamcnla pnoponobatur, delevimus,
977 COMMENTARIORUM IN JOELEM LIBER. CAP. II. 978

X, 26).De hoc fiimo et Isaiasin visione magna lo- A eos: in columnanubis loquebatur adeos{Ps.xcvui, 9).
quitur, in qua praedicebalur c.iccitas Judceorum: Et Si igitur de crcdentibus Corinthiis, et de Moyse et
superliminare motum est, ct domus impleta est fumo. Aaron ac Samuele scribitur, quod invocaverint no-
Unde postea sequitur Vude, el dic populo huic :
: men Domini, non incipientium, sed perfectorum,
Auditu audictis, ct non intciligetis ; et videntcs aspi- hanc gratium essc credamus. Verbum quoque eCfu-
netis, ct non videbitis : incrassalum est enim cor po- sionis,quod HebraiGc205 dicitur espiioch (Q'11U)
puli liujw!, et auribus stiis graviter audierunt (Isai. et omnos muneris
similiter transtulerunt; ostendit
quoqueest versiisin tenebra^, quando
VI, 9, 18).Sol largitatcm, quod ncquaquam
paucos Prophetas in
pendentem Dominum suum videre non aususest,et (utolim liebatin veteri Testamento), sed in omnes
luna insanguinem,quod autjuxtahistoriam factum credentes in nomine Salvatoris,Spiritussancti dona
essecredamus etab evangelistis 204 silentio pro;- descenderint[i/.descanderent] :nequaquam in hunc
tprmissum, neque enim omnia quie fecit Jesus, et illum, sed in omnem carnem. Neque enim est
Hcripta referunlur, qu3 si scriberenlur por singula, dislinctio JudiEi et Gra3ci, servi et liheri,viri et fe-
vc ipsum quidem arbitror mundum capere cos.qui scri- min;e quiaomnos in Christo unum sumus (Rom.x).
:

brndi sunt, lihros [Joan.xxi]. Aut certequomodo sol Unde et Agubus Ca3sare;e prophetavit (Act. xxi), et
versus in tenebras est,non quod ipse sit mutatus in n in Antiochia erant prophetas plurimi: etApostolus
tenebras, sed quod tenobras mundo induxerit:sicet prrecipit, ut si, altero prophetante, aiteri fuerit re-
luna non sanguinem, sed Jiid.Tosbhis-
est versa in velatum, prior laceat(ICor. xiv). Et quatuor filias
phemiarum et negationis in Christum horrore coo- Philippi evangelist,TE legimus prophetasse (Act. xxi).
pertos,Kterno testimonii suisanguine condemnavit, Sencs quoque viderunt somnia, quandoPaulus jam
dicentes : Sanguis ejtis super nos,etsicper filios nos- senex audivit virum Macedonem, dicentem sibi
tros(Matth. xxvii, 25). Hac omnia priusquam dies Transicns Macedoniam adjuva nos (Act. xvi, 9). Et
Dominiveniat magnus et horribilis,futuradescribit. omnes juvenesqui in Ghristoexstitere fortissimi, et
Dies auteni Domini raagnus et horribilis aut rosur- /»Domini bella bellarunt, viderunt visiones,Domino
rectionis esse credendus est, aut certe, multa post sua promissa complente: Ego visiones multiplico
tempora, dies judioii, qui vere magnusest ethorri- [Al. mulliplicabo], et in manihus prophclarum assimi-
bilis.Sed quia sequitur :Eteril,omnisqui invocoveril latus sum (Osee x, 12).
nomen Domini,salvus erit(a) et hoc apostolus Paulus (Vers. 32.) Quia in monle Sion et Jerusalem crit
refert ad tempus Dominicse passionis, magis de re- salvalio:siculdixit Dominus: et in residuis quos Do-
surrectionis die intelligendumest.Ait enimscribens minus vocaverit. LX.X ; Quia in inonte Sion el in Je-
ad Romanos Non csl dislinctio Judxiet Grxci. Idcm
: rusalem crit qui salvalus fuerit? sicut dixilDominus :
enim ipse Dominus omnium dives in omnes qtd invo- C el annuntians quos Doiiiinus vocavit. In eo loco, in
:

cant illum. Omnis enim quicumque invocaveritnomen quo nos posuinius, salvalio, sive salvatus, et in He-
Domini,salvus crit.Quomodo ergo invocabunt.in quem braico scriptum est phaleta (""lDiSs) Symmachus
non crediderunt ? aiit quomodo credent ei, quem non rursum ubi nosdiximus,m
transtulit, qui fugerit.El
aiidicrunt ? quomodo autem audient sine pr.rdicanlel residuis, et LXX He-
transtulerunt, annuntians, in
quomodo autcm prxdicahunt nisi miltantur (Rom. braico legitur saridim [AI. SAnAOi.M (STj^^u), quod
Quodque ail Oinnis qui invoeaverit
XVIII, i2 seqq.) : Judeei locinomen cxistiraant.Postquam igitur venit
nomen Domini, .salvus erit, non leve esse credamus, dies Domini magnus et horribilis :et salvus elfectus
licet enim idem apostolus scribat Nemo dicitDomi- : est, quioumque postUomini resurrectionem nomen
num Jesum nisi in Spiritu sanrlo{l Cor..ui,3);timen illius, invocavit, omnisqui fuit(t') in monteSion, et

hoc ipsum dicere, non sermoue, sed affeclu cordis in Jcrusalem salvatus est :de Sion enimegressaest
est ponderandum.Om»;.s- enim qui invocaveritnomen lex: etverbum Domini, de Jerusalcm (Isai.xi), de
Domm^^a/yH.t sr/i.Undeet Pauluset Sostenes scri- quascriptum est Non capit proplietam perire extra
:

bunt Ecclesia; Dei quje est Gorinthi .Sanctifieatiiin Jenisalcm {Luc. xiii,33).Principiumergoeorum qui
Christo jesu, vocatis sanclis cum universis qui invo- salvati sunt luit in Sion et Jerusalem,in specula,et
cant nomen Domini Jesu Christi (lCor. i) :secunduni rj fuerunt,quos
in visione pacis. et in his qui residui
illud quod Psalmis legimus Moijscs et Aaron in
in ; vocavitDominus. Residuos eosdebemusintelligere,
sacerdotibus ejus, ct Samuel inter eos qui invocant qui de Jud.-corum populo crediderunt, de quibus
nomenejns.lnvocabant Dominum, et ipsc exaudicbat Isaias loquilur : Nisi Dominus Sahaoth 206 reli-

(a)Hic addit editioErasraianaverbaconsequentia: coslorum ; scl qni facit voluntatem Patris mei, ipse
Melius de die paxsionisChristi vel rcsnrrectionis accipi. intrabil inreynum cadorum. Quod additamentumin
Invocatio vero in qua salus ronsistit, non c.c sermone nullo codice ms. roperire polui, neque scire unde
tantum,sede.c corde eiopereconslat.llndc hujus tri- illud assumpseril Erasmus. Mart.
partitx invocalionis yratia,non insipientium, sed per- (t)Uetinuit Martian. Et inDomino betlarunt, con-
fectorum essc crcdenda cst, quia quod credidit, quod tra ujts. lirieiTi.Quam nos e Palatin;s,Victorius pri-
amat, os confitclur, nianus opcre complet. Unde con- dem c Florontinis fodd. Icctionerarestituit, et Oo-
trario illis dicitur, qui Dominum solo sermone invo- mini bcllu bellarunt, docuitque boc loquendi genere
Cant clopere fidci sermonem non complcnt.Son oinnis sa;pe D. Hieronyiuum uLi.
qui dicit mihi, Domine, Domine, intrabit in regnum (c) Ignorant Palatini mss.verba,m monte Sion,ete.
 &70 S. EUSEBII HIERONYMI 980
guiseet nohis semen, sicul Sodomn facii essemus, cl A cum eis, non potentia majestatis, aed rationis eoa
sicnl Gomorrha similcs ftiissemns {Isai. i, 0). Hosre- veritate convincens, qui parti sunt populum Dei,
siduos [)om\nus\-och\-\t,si\cevaiicielix.ai'iteos, quos et hffireditatem illius disperserunt in nationibus,ut
vocavit :sic onimLXXinterpretati sunt. Locus hic servos Dei sibi servire compellerent ; et terram
dirficillimus est, et multiplicem recipiens explana- illius diviserunt, raultis eam interse erroribus se-
tionem?ut sub tropologiaomnia qua3dictasunt,ad parantes, ut alii colerent Jovem, alii Junonem, et
illa tempora referamus, ad quce Petrus et Paulus Minervam, elfebrem, et rubiginem, et Anubim et
apostoli retulerunt, Iioc est, quondopassus estDo- crocodilum, etibin, noctuas, acoipitres.et cioonias.
minus et resurrexit. Neque enim fieri potest, ut su- Sub his nominibus quondam divisus est populus
periora in tempore passionis, et qua? sequunturin- Dei : quse adversariae nationes, id est, principes
telligamus in die judicii, maxime oum sequatur: mundi istius, et reotores tenebrarum, non solum
Qida ecce in diebus iilis, et in tempore illo, et iste diviscrunt sibi populumDei, sed posuerunt pueros
versiculus, praecedentibiis inferiora connectens,uno in prostibulum.ut virilem cogerentmutarenaturam
dicat cuncta tempore perpetrata. de quibus Apostolus loquitur: Proplerea tradidit
(Cap. III. — Vers. 1 seqq.) Quia eccein diehua illis, illos Dcus in passioncs ignominix : siquidetn fcminse
etiniempore illo,cum converiero capticilalemJuda et Ttcorum mulavernnt naiuralem usum [Al. natura
Jernsalcni, congre/iabo omnes genl.es,et deducam eas in suam], in eumusuiiiqui conira naiuramest.Similiter
vallcm Josapliat,ei discepiaho cum eis ibi stipcr populo et masculi, relicto naiuraliusu feminx, accensi sunt
meo, ei lixrediiate mca Israel, quos dispersernnl in in desiderium sui in invicem, masculi in masculos tur-
nationibus : et terram mcam diviserunt, et super po- pitudinem operanies, ct mercedem quam oportuil erro-
pulum meum miserunt sorlem : et posueruni puerum ris sui in. semelipsos recipienies. Nec hoc fecisse con-
in prostibulo, et puelt am vendiderunl pro vino.ui bi- tenti, vendiderunt puellam pro vino, utbiberent, et
berenl. LXX : Quia ecce ego in diebus illis, el in tem- gulam.Quae universa Judoei, Ves-
libidini praiferrent
pore illo quando converiero captivilalcm Juda ei Jeru- pasiani. Titique temporibus, et maxime Hadriani,
salcm, oongregabo omnes genlcs, et dcd.ucam eas in juxta litteram impleta esse commemorant.Si autem
vallem Josaphai, el diceptabo eum eis ibi pro populo ad diem judicii,qun!Scriptasunt,voIuerimusreferre,
mco, elhxrediiaicmea Israel, qui dispersi sunl in. dicimus omnem qui salvatur, calvari in Ecclesia
gentihus : et terrammeam diviseruni, etsuperpopulum sive in ccelesti Jerusalem.Et postquam Judaefuerit et
meum miserunt sories : ei posuerunlpuerum in prosti- Jerusalem 20§ conversa captivitas, tunc congre-
bulo, elpuellas vendebant pro vino,el hibebani. Dica- gandosetdeducendosomnesinvallemJosaphatretibi
mus ut polliciti sumus, (a) primum juxtaanagogen dioeptaturumDominum cumeis qui suum populum
prioribus posteriora'jungentes,eadem si poterimus, C persecuti sunt, et diviserunt sibi h;ereditatem DO'
ad diem judicii referre tentabimus. Salvatis creden- mini el dispersaverunt eos in nationibus, et super
tibus in mimte Sion, et Jerusalem, et vocatis resi- terram illius miserunt sortem non solum su-
: quae
duis de populo JudfBorum, qui cum apostolis et per per hfflreticis debemus accipere, qui sibi Dei popu-
apostolos crediderunt, in tempore illo postquam lum diviserunt, et eos faciunt esse gentiles, sed ad
converteritDorainuseaptivitatem Juda etJerusalera, omnem rigidum superbumque doctorem, qui sub
qui venerat prasdicare caesis visum, et captis re- nomine doctrinaj et sacerdotii dominantur cleris,
missionem, et liberavit eos qui Deminumconfiten- et opprimunt eos qui subjecti sunt.Cumquefuerint
tur, et qui versanlur in Ecclesia, inquavisio pacis negligentes, et scandalizaverint unum deminimis,
est, conj^regabit omnes gentes qus credere nolue- etiara pueros ponunt in proatibulura, sive tradunt
runt : etSOl dedureteas in vallera Josaphat, quod meretricibus : et causa (quorum
voluptatis suae
significanlius. juxta Hebraicam vcritatcra Grnece di- Deus venier est, ei gloria in confmione eorum
citur y.a-ci^oj^id cst, dcorsum dueam,ei de sublimibus (Pliilip. iit) vendunt puellas, utbibant vinum. Tra-

ad inferioradetraham. Simulque considpra,c[uando dit autem adolescentes meretricibus,et puellas ven-

incredulos quosque, vel adversarias potestates Do- dit luxuricT, qui turpis lucri gratia non corripit de-
minus ad judicium provocat, et diceplat cura eis n linquentes.
pro populo suo : dcducam, inquit, eas in vallem Josa- (Vers. 4-0.) Ferum qiiid vobis ei mihi, Tijrus et
p/i(j^Quando autera ercdenles ad proelium cohortalur Sidon, ei omnis ierminus Palxslinorum? Numquid
dicit: Suseiiate rohustos : accedant, aseendant nmnes ultionemvosreddetislAl.reddilismihi? El si uleisci-

viri bellalores: consurgantcl aseendnnt geniesinvallem mini [Al. uiciseemini\ vos eoiUra me, cilo veloeiter
Josaphal,non descendere, sed ascendere cohor- rediamvieissiiudinem vohis super caput vesirunu Ar-
tanlur.Omnis enim qui judicatur{ft) propter peccala gentum enim meum etaurum meum [Vulg. tac.meum]
sua, in valle positus est, qua^ appellatur. Jo- tuliili. el dcsidcrahilia mca, et pulcherrima intulistis

saphal, id est, Domini judicium. Qui enim crc- in dclubra veslra: cl filios Juda, el filios Jerusulem
dit in Domino, non judicabitur. Ibique disputabit vendidistis filiis Grsecorum : id ionge faceretis eos de

(a) VicLorius rcstitui vnlt looum praeposito hic {h\ Verba isihiec,propter peccuia sua,Viciomigao-
puncto, inductaque mox ct copula. rateditio.
 881 COMMENTARIORUM IN JOELEM LIBER. CAP. IlT. 982

finihus suis. LXX : Qtiid tnihi et vohis, Ttjrus et Sidon A tentias, et omnc quod pulchrum in Ecclesia fuit,

et omiiis Galilxa alicnigonarumfNumtiuid retrihutio- suiserroribusmanoiparunt.HaBreticus quoscumque

nem vot redditis mihi ;autiram inc.orde relinelisad- deceperit, et sua fecerit adorare simulacra,filios
verswn mc{hoc enim Gricoe significat ii.'/r^^'.-/.T/.tki.)t Juda et filios Jerusalem vendit Gra^cis, sivegen ti-
velocitcr cl cilo reddam relrihutioncm veslram vi cnpi- libus, et eos deChrisiianis ethnicos facit ut ex- :

tihiis veslris pro eo quod argentum meum et aurum

: terminet de finibus suis, in quibus in Christo fue-
meum lulistis : et elccla mea et optima intulistis in rant prooreati, et 210 nequaquam in Judsa, et
templa veslra : et filios Juda, el filios Jerusalem ven- veritatis confessione,sed in gentium errore versen-
didistis filiis Grxcorum ul ejiccrclis
: eos de pnibus tur.Qua: omnia et ad diem judicii referre possumus
suis, Et haec. adversum Tyrura
Juda?i et Sidonem et non discrepuntc vindicta: lioet in tempore a supe-
Pala3stinorumterminos,siverjaliIa=amalienigenarum rioribus discreparc videantur. Pro Galila^a in He-
dici arbitrantur:quod tempore captivitatis Judaico brffio scriptura est, galiloth (mS^Sj), quod Aquila
quando sunta Romanis,Dei populum pesecuti
victi (/)) eTva;,Symmachus Te/7nmo5 transtulit: etvai; au-
sunt: immo in populoDei ipsum Deum qui proefuit tera, id esl,Tumulos Arennrum,Tet'eTa.mus ad littora
populOjSecundum illud quod scriptum esUQui vosre- Pala;stina;,non adGalila?am Philistiim,quae omnino
cipil.mc /•ecipit{Mat.x, iO).Erc;o econtrario,qui perse- _ nulla cst.
quiturpopulumDei,ipsumDeumpersequitur, cujus (Vers. 7, 8.) Eccc cgo suscilaho eos da loco, in
est ?09
populus. Reddam,inquit.vobis quae fecisti quo vendidistis eos, el convcrtam rctrihulionem ve-
populo mco quia argentum meum et aurum,idest,
: slram in cnput vestrum, etvendam filios veslros, etfi-
vasa templi, et quidquid in eo pretiosissimum et lias vcslras in manibus filiorumJuda,et venundabunt
speciosissimum fuit,candelabruin aureum et men- eos Habxis, genti loginqux: quia Dominus loculus
sam propositionis aurpani,et duosCherubim aureos, est. LX.X : Ecce ecce suscitaho cos dc toco in quo ven-
et propitiatorium,et phialas ac thuribula aurea tu- distis eos, cl reddam retribulioncm vcslram in capita
listis et consecrastis idolis vestris (IV [teg. xxv). veslra.ct vcndam filiosvestros et filias vcslras in ma-
Hffic autem narrat historia Chaldffios raagis fecisse nihus filiorum Juda, et venabunt eos in captivita-
qui vasa templi Domini posuerunt in templo Bel : tem genli, qunc pocul abest quoniam Dominus tocu-
unde postea Balthasar potat iii phialis,et statimre- Verbum Hcbraicum sabaim (D^vail?), quod
tus cst.
gnum ejus in IMedo? et Persas trnnsferetur (D(/n!>/. Aquila et Symmachus ita utscriptum esttranslule-
v).Sed quia post diem Domini magnum et horribi- runt, LX.X cnptivitatem intergveiali sunt, quod rae-
lem, haec futura dicuntur,qua' apostoli in resurre- lius i'((/<<n'Ojtsignificat.Sabaim autem gens trans In-
tioneDomini interpretantur, et Rebra;! in futurum diam dicitur, de qua fuit et regina Saba,qua; venit
judiciitempus differunt,magis de Romanis est in- C sapientiam audire Salomonis (III Reg.\),de quibus
telligendum quod Vespasianus ot Titus, Roma3
: et Isaias loquitur; Et Sahaim viri cvcelsi ad tc trans-
tcmplo Pacis »diricato,vasa Tenipli et universado- ibunt (Isai. xliii, 14). Unde et thus venire perhi-
naria in delubro illius consccrarunt: qua? Gra^ca et belur, dicente WirffiVio (jEncid. lih. i) :

Roinana narrat historia,Eo terapore lilii Juda et Je- .., Centumqiie Sabaeo
rusalera(nequaquam Israel,et decem tribuum,quae Ttiiire calent ara; :

usque hodie in Medorum urbibuset montibus habi- licetquidam Sabaos, Arabes suspicentur. Promit-
tant) venditi sunl filiis Graecorum, ut extermina- tunt ergo sibi Jud£ei,immo somniant, quod in ulti-
rentur de finibiis suis, etomnis orbis Judaica cap- mo tempore congregentur a Doraino,et reducantur
tivitafecompletus est.IIoc illi relerunt ut uliionem in Jerusalem. Nec hac felicitate contenti, ipsum
sanguinis Christi et subversionem Jerusaiem, quae Deura suis manibus Romanorum filios et filias asse-
Deijudicioaccidit,contraTyrumetSidonem(a)perse runt tradilurnm ut vendant eos Judaji, non Persis
accidisse confirment.Nos autem juxta coeptam tro- et /Ethiopibus et csteris nationibus quae vicina
pologiam, Tyrum et Sidonem et Palcestinos eos in- sunt sed Sabaiis, genti longissimae: quia Dominus
:

terpretemur,quil)ei populum coangustant et tribu- locutus sit, et populi sui ulciscatur injuriam. Hffio
lant et persequuntur (hoc enim Tyrus in lingua p illietnostri Judaizantes,qui niille annorum regnum
nostra resonat) et eum venantur [/1/, ut venenturj in Judaja; sibi linibus pollicentur, et aureara Jeru-
in mortem, quod nomen Sidonis indicat, et biben- salem, et victimarum sanguinem,et filios ac nepo-
tes sanguinem corruunt, sive volutantur in coeno, tes et delicias incredibiles, et portas gemmarura
quod Philistiin Galileeaque significat. Velociter et 2B1 varietatate distinctaa. Noa autem dicamus,
cito restituet eis Dominus quodmerontur,quia per- quod el suscitavit Uominus post adventum suum,et
secuti sunt eum. Et argentum illius et aurum,elo- quolidie suscitat, et suscitaturus est eos, quos va-
quia videlicet Scripturarum, et vo-(^|j.aTc(, id est,sm- rius error eduxerat de finibus suis.Pulchreque sms-
'

Vocales, per se, Victor. Ignorat.

(a) tribus modis scribitur apud Hieronyraum in libris
{bj Mss.codices legunt (-tETv3;?,non 0'.vi;.Quod no- edilisetraanuscriptis,C-)Lvx;scilicL't,esr/a;otOr,vai;.Ut
rnen Hieronymus recitat in cap. xlvii Ezechielis, sive legerimus eTv5:;,sive()r,va;,mulira cum Scapuls
dicens beinde pro Galil.ea, qux Hchraice dicilur
:
scribere cum accenlu circumfiexo in
lu.vico (irffico
Galila .iquila HT,vi; interprclalus sit, quod Tumu-
los significat Arenarum. Vox itaque Greeca Aquilae
penultima cuia gravi in uliina. Mart,
qurtiii Mar —
tian. OsTva; Recole Commcnt. in cap. Ezech. xLvii,
 ,

983 S. EUSEBU HIFJIONYMI 984

citat)0,a\t,(a)qun.si jaoentes et corruentes,ut qui ja- A. eos qui quotidie contra Eeclesiam dimic5int,et in ul-
cebant in ha3resi,stent in Ecclesia, reddens ha^reli- timo qui sub Antichristo adversum sanctos Domini
cis quod fcccrant : Ut filins eorum et filias,quos et pugnaturi sunt accipere possumus, qui idoirco
in mysticis et in carnalibus erudierant, tradat in congregantur, ut pereant.
manibus fiiiorum Juda, in manibuseorum, qui Ec- (Vers. l'i seqq.) Consurgant,et ascendanl gentesin
clesiarum principes exsliterunt ; et instructi sunt vallein Josaphal.quia ihi sedebo ut judicem omnes gen-
armatura Apostoli, habent scutum et lanceam
et tes in c:rcuitu : millite falces, quoniam maturavit
veteris et novi Instrumeuti. Ut cum ceperint.fillios (Vulg. maluruil) messis. Venilc et dcscendile, quia
eorum ot filias vendant Sabeeis, et facianl esse cap- plenum est torcular : exuberant torcularia. quia mul-
tivos, ut procul sinta finibus suis et ad mcliora : lipticala cst matitia eontm. LX.X : Consurgant et a-
conversi, Ecclosiasticis dogmalibus incipiant esse scendant omnes gentes in vallem Josapliat,quia ibi se-
subjecti. debo ut judicem omnes gentes in circuilu : emittite
(Vers. Oseqq. ) Clainnle h;ec{A\. hoc) in rjenti- falces,quoniam adest vindemia. Inlroite et calcale,
bus: sanctificate bellum: suscilate robustos. Accedmit, ijuia plcnum est lnrcular et redundant torculuria,quia

ascendant ornnes viri bellatores. Concidite aratra ves- repleta sunt mala eorum. Et ha;c juxta superiorem
tra in gladios, et ligoiies veslros in lanceas. Infirmiis sensum interpretantur bifariam. Aiii enim gentes
dicat, quia forti.t ego sum. Erumpiie, et venite, otmies ascendere in vallem Josaphat, qu» interpretatur
genlcs de circuitu,et congrcgamini,ibi occumbcre faciet Domiai judicium, et sedere ibi Deum, ut dijudicet
Dominus robustos tuos (Al. suos). LXX ; Prxdicate omnes gentes, qu» de circuitu veniunt, in bonam
hsec (Al. hoc] in gentibus: sanclificate bellum, su.m- partem intelligunt.^quo scilicetet sancti contra Dei
tatc pugnatores ,addiLCite et ascendite omnes viri bella- adversarios congregentur, et mittant falces suas,ut
tores. Concidile aratra vcstra in gladios,et falces vcs- maturam hoslium messem demetant.et veniant at-
tras in lanceas. Forlis dicat, quia frwvaleo ego. Con- que descendant, calcentque torcularia, quia adsi-
gregamini ct introite, omnes gi-ntes per circuilum: el vindemia, ot intantum musta exuberent,ut torcula-
congregamini illuc,mansuetus sit piignatar. Loeus ite ria capere non possint. Et utsciremus qut-e sitvin-
dupliciter intelligitur : quidam enim arbitrantur demia plenumque torcuiar, 213 intulit {Al. intu-

ha3C sanctis gentibus prajdicari, ut praeparentur ad lisse) : multiplicata est malitia eorum, haud dubium
bellum, et pro populo Dei dimicent, ut omnia in- quin eos siynificet, qui contra Dominum congregati
strumentaagriculturas in gladios lanceasque conver suiit. Alii autem consurgere gentes, et convenire
tant,ut infirmus dicat se psse robustum,et veniant in vallem Josaphat, et sedere Dominum,ut orames
omnes de circuitu, et in certamen Domini congre- judicet naliones,ideo asserunt, ut parent se et as-
gentur, maxime quia juxta LXX sequitur:Ma?!,«teius G sumant universa arma pugnantium, et in valleJo-
et mitis sit pugnalor.iuxi.a. illud quodinParaliponenis saphat Domini falcibus demetantur. Venisse enim
scriptum est (I Par.v,S): Ettrans .lordanem de Piuben contra eos tempus judicii, et intantum eorum cre-
et Gad et dimidia iribu Manasse;inoinnibus vasis belli- visse mala, ut Dei vincerent patieutiani.Nam et A-
ciscenium viginli millia:omnes isti virihellutorcs parali morrhaei tunccxpulsi sunt,quandoexpleta sunt pec-
ad pugnam mcntepacifica:hos esse volunt imitatores cata eorum. Judasi istum locum ad Gog et Magog
veri David, de quo legimus : Memento, Domine,Da- gentes sajvissimas referunt, de quibussupra dixi-
vid, et oinnis munsuetudinis ejus {Ps. cx,kxi, 1). mus, arbitantes iiltimo tempore quando Jerusalem
9112 Et ipse loquitur in Evangelio : DUcite a mi, fuerit instaurata.sub milleannorum inperio contra Ip

quia humilis suui, et milis {Malth. xi,29), sive man- Dfii populum esse venturas,et in valle Josaphat quae
sueius. Viros quoque eus inlelligi volunt, qui de- ad Orientalcra parteui templi sita est,esse ruituras
struentes initiaparvulorum,adperf'ectfeaetatisrobur (,-l/. sievituras) advenisse enim tempus occisionis
:

accesserint, et omnestudmm quoprius animarum earum, efTundendi sanguinis instare vinderaiam,

suarum exercebant agros, ad necessitatem praelii (Vers. 14, 15.) Populi, populi in vatle concisionis,
contulerint.Noliis aulemHebr-corum opinionem se- quia juxlu csl dies Domiiii in valle concisionis.Sol et
quentibus videtur esse contrarium.Ideo enim gen- p luna oi>tenebralisunl,elstell3e relra.veranl splendorem
tes adversaria3 Israeli parantur ad pugnam,et ara- suum. LXX Sonilus exauditi sunt in valle judicii. :

tra sua ligonesque, vel falces in gladios lanceasque quia juxta esl die Domiui in valte judicii. Sol et luna
comniutaut {Isa. ii), et infirmus robustum ae esse oblenebrabunlur.et slellx occidere facienl splendorcm
dicit.erumpuntque etvrniunt decirjuitum,etcontra suuni. In eo loco ubi nos posuimus, popu/i, populi
Domini exercilum congregantur, it (.I/.et] occum- fit Septuaginta transtulerunt, 5rtm'tu^ e.vauditi sunt,

bere Dominus faciat roburitos earum, et (JLut) in- m Ilebraico scriplum est, amo.nlm, amoni.m (QiJlan
telligant, se Deo adversanle, superatas. Hieo juxta Q^JTSn), quod utique multitudinem, et turbas eo-,
litteram sibi Israel miserabilis repromittit. Nos rum qui judicandi sunt, et strepitum sonitumque
juxla coiptam tropologiam, et gentes daemonum, et sienilicat. Rursum ubi no3 diximus in valle conci-

(«)Nou Incongrue addit unus Palatin. ijHza 5«sCi7a- (/') Vitiose Martian. Iwc esse, volunt. Unus Palat.
bii quasi, etc. nos esse volunt imitatores David, absque veri.
 COMMENTARIORUM IN JORLEM LIBER. CAP. IIL 986

iwnii., sequentestranslationemAquilaeetSymmachi A trum adversariis non patuerit. Hsc Juda;i et nostri,

et quintae editionis, Septuaginta et Theodotio x-J;? utdiximus, ad milleannnrum fabuiam

jufi.iizantp.s,

6(xr„- y.7.'. TT,; y.rj!.iuoi;, id est, ciiusoi cl judicii trans- referunt, (]u;mdn putant Christum haliitaturum in

tulerunt pro quo in Hebraico scriptam rst harus

:
Sior, ct in Jcrusalera aurea atque gemmata sanc-

(ynn), quod Hebraei non soXwm concisionem scd et \ torum populos congregandos, ut qui in isto saeculo

aurum interpretari putant, quo scilicet in valleju- oppressi sunt ab universis gentibus, in hoc eodem
dicii, suspicantur gehennam, excoctis sor-
quam cunotis imperent nationibus.
dibus peccatorum, purum aurum remaneat. Idcirco (Vers. 18.) 215 Et erit in die illa, slillabunt

autem gentium, de quibus supra diximus in valle montos dnlrfdinrm. et cnlles jhient liiclc, el per omnes
judicii, sivc concisionis, populi congreganlur, ut rivos .ludiv ihunt nqux. LXX : Ef eril in die illn, stil-

interliciantur et corruant, et a Domino judicentur. lahunl montes dulcedincm, ct colles flucnt lacle, et

Gujus maerorem diei et tormenta pcreuntium, ne omnes emissiones Judx fluent aquis Habitante Do-
sol quidemet Juna astraquecEetera poteruntintucri mino monle sancto suo, quando nullus
in Sion et in
sed retrahent fulgorem suum, et severitatem judi- per Jerusalem sanctam pertransire tentaverit, qui-
cantis reddentisque uniuscujusquo opus m 214 cumqiie in ea mnns fuerit, el ad \irtutum e.vcelsa
caput suum, aspicere non audebimt. Non f[uod cle- T, pervetierit. dulcedineet melle sudabit, et stiliabunt
mentiora sint quam Dei judicia sed quod ouinis ; e.^i eo grati^E spirituales, de quibus propheta loqui-
creaturain tormentis aliorum de suojudieio perli- tur : Quam dulcia gutturi meo eloquia tiia, sujier mel
mescat. ori meo Qui autem inferior mon-
{Ps. cxviii, 103) !

(Vers. 16, 17.) Et Dominus de Sion rngict, ct de tibus est, et necdum ad perfectionis culmen
Jerusalem dahit vocem suam, et movehuntur crvli el ascenderint, vocabitur collis, et fluent de eo rivi
lerra,et Dcminus spes populi.nii, et fortiludo filiorum lactis, quibus rudis in Christo nutritur infantia, et
Israel, et scieiis quia ego Dominus Deus vesler, ha- aquarum flumina, quee deventre suo Dominus ma-
hitans in Sion [Vulg. addit. in] monte sancto meo, et nare testatus est {Joan vii). Omnes enim rivi, sive

erit Jerusulem sancta, non iransibunt per

et alieni emissiones Juda, implebuntur aquis, et nihil in eis
eam amplius. LXX Dominus aulem de Sion clamu-
: siccum erit, redundantibuscunctisgratiaspirituaii.
bit, el de Jerusalem dabil vocem suam, et movchilur Et fons de domo Domini eijredictur, el irrigabit

coelum et terra, et Dominus parcet populo suo, cl torrentem [h]. fonlem] spinarhm. Pro lorrente .^pf-

confortahit filios Israel, et scietis quia ego Dominus narum, Septuaginta transtulerunt, /orrfn/em/iiniCM-
Deus vester habilans in Sion monte sancto meo, et erit lorum, id est, uyofvtov (a) quod aut funiculossigni-
:

Jerusalem sancla,et alienigena non transibit per eam ficat, aut juTta jEgyptios mensuram certi itineris,

omp/n<s. Cumsolis et lunaecunctarumquestellarura '-'

Psalmista dicente : Semitam menm et funiculum
splendor tenebris fuerit commutatus, Dominus de meum tu invcstigasli {Ps. cxxxviii, 2). In Nilo enim
Sion instar leonis rugiet, sive clamabit, et tam flumine, sive in rivis ejus, solent naves funibus
excelsa vox ejus erit atque terribilis, ut coslorum trahere, certa habentes spatia, quae appellant fu-
cardines etterrarum fundamentaquatiantur. Cum- niculos. ut labori defessoruin, recentia trahentiura
que lam severus ineos fueritquipuniendi sunt, erit colla suocedant. Nec mirum si unaquffique gens
clemens erga populura suura, et dabit eis tbrtitu- certa viarumspalia suisappellet nominibus, cum et

dinera qui appellantur filii Israet, mens scilicet cer- Latini uiille passus vocent, et Galli leucas, et

nens Deum ; vel eOSutocroi; 6eou, quem nos reclis- PersiE parasangas, ei{h) rastas universa Gerraania,
simiim i)« dicerepossumus : quinon ambulaverunt atque in singulis nominibus diversa mensura sit.

per pravas semitas, sed gradientes in via Ghristi, Hceo propterea, quia verbum Hebraicum satti.m
omnia recta fecerunt. Tuncscient et hi qui punien- (1T3-J)- Septuaginta funiculos transtulerunt. Cae-
tur, et illi qui assumentur in gloriara, quod Do- terura nulli dubiura est, omnia quae in taberna-
minus habitet in specula aua Sion, et in Christo culo Dei lcgiraus, de lignis Scltim fuisse perfecta :

raonte sancto suo, sive in eo qui se dignura Dei qua; LXX interpretati sunt ligna impuiribilia. Est
habilaculo prisparavit. Tunc erit sancta Jerusalem J)
autem genus arboris in eremo, spin» alba? simile.
visio pacis, a qua et Salomon nomen accepit, et colore et foliis, non magnitudine. Alioquin tam
alieni non pertransibunt per eam amplius. Alienos grandes {c) arbores sunt, ut latissima 216 ex illis

vel doemones intollige, qui externi a Deo sunt vel : tabulata ciedantur, lignuraque fortissimura est, et
omnes pessimas cogilationes atque peccala, do incredibilis levitatis ac pulchritudinis, itautexhis
quibus prophela loquitur: Ab alicnisparcc servo tuo etiam vasa torculariura, qua» 'izivrx:, et Or.Xua; vo-
[Ps. xviii,2'i) quK nequaquam ultra in nobis viam
: cant, ditissirai quique et studiosissimi faciant, quae
reperirent, si habuerimus Dei pacem, et cor nos- ligna in locis cultis, et in Romano solo, absque

(o) Nostri mss. yoivdov, queraadmoduin et Grrcc. 1717: u Rost, requies ; Ra.it, milhare. P<asta in
Complut. legit. Porro corrupte unus Palatin., quod Evangelio (Jothico ponitur pro milliuri in Lexico :

aulem funiculus significet, ut ju.vta Ai^gi/ptios. men- Runico ftost ponilurpromensura vi,-E. Vide nostrum
suram cerli itineri^, Psalmisla dicente, didicimus. Hieron. in Praetat. adlib. uComment. ad Galatas. »
(/»)tUossariumGermanic.GeorgiiWachteriLipsi8e (c) Huc refer Plinium lib. xiii, cap. 19, etlib. x.\iv,
987 S. EUSEBII HIERONYMI 988

ArabicB solitudine non inveniuntur. Pro torrente A ttancos, Alemannos, gentesque alias significari.
fuincuhrtim, sive spinarum, Symmachiis interpre- Nos autem dicamus tempore Dominicae resurrec-
tatus est, vallern spinarum. Est autem locus juxta tionis, vel die judicii (utrumque enimrecipimus) et
Liviadem trans mare raortuum, sexto ab ea distans ^gyptum et Idumaeam, in eo quod ^Egyptus et
milliario,ubi quondam ciim Madianitis fornicatus Idumffia sunt, destruendas. jEgyptus dicitur mes-
Hujus loci ex persona Dei Michajas pro-
est Israel. RAiM (a^li^DJiquod interpretatur EzOXiSouaa, id est,
pheta meminit, dicens Populus meus, memenlo,
: sanotos Dei persequens et Iribulans Idumaea, ter- :

quxso, quid cogilnvcril Balach, rex Moab, et qaid re- rena, vel cruenta. Quicumque igitur Dei populum
sponderil Balaam lilius Bcor de Settim usque ad Gal- perseoutus est, et terrenis vacaverit operibus, ac
galnm (Mich. vi, 5). Pro quo et ibi Septuaginta multitudine delictorum quotidie fuderitsanguinem
transtulerunt, oTro twv (j-/o!va)v, hoc est, o funiculis innocentcra, eorum quos decipit {Al. de-
scilicet,

usque ad Galgalam. Ergo egredietur fons de domo ceperit), erit in ut animas quoque
perditionera,
Domini, qus interpretatur Ecclesia. Dequo et Eze- martyrum sub altari clamare cognov\mus:Usquequo,
chiel et Zacharias ponunt in fme voluminum suo- Domine sanctus et verus, non judieas et vindicas san-
rum {Eiech. xlvii, Zach, xiii), ut spinas nostras et guinem noslrum de his qui habitant in terra {Apoc.
vitia atque peccata, quae nuUam frugera habuere
g VI, 10) ?

justitiaj, corarautent in Domini novalia, et aridi- (Vers. 20 seqq.) Et Judxa in asternum habitabitur,

tatem nostram rigentaquislargissirais, etpro spinis et Jerusalem in generatione et generationem: et mun-

ac vepribus, flores virtutum raultiplices germine- dabo sanquinem eorum, (a) quos non S18 mundave-
nius. Et in eo loco, ubi quondam fornicatus est ram, el Bominus commorabitur in Sion. LXX Judxa:

Israel, et initiatus est Beelphegor, lilia castitatis et autem in xlernumhabilabilur, et Jerusalem in gencra-
rosa3 pudoris ao virginitatis exuberent. tione et generationem, et requiram sanguinem corum.,
(Vers. i9.) JEgyplus in desolalione [Vulg. deso- inullumque esse non patiar, Et Dominus habitabit in
lationem] erit, et Idumasa in desertum perdilionis, Sion. Non utique haec Judaea in eeternum habitabi-
pro eo quod inique egerunt [Vulg. egerint] in filios tur, quara videraus esse desertam :non ista Jerusa-
Juda, et efjuderunl [ Vulg. efftiderint] sanguincm inno- lem, cujus ruinas cerniraus sed illa Judaea, cujua
:

centemin icrra SMa.LXX: .Egnptus in perditione erit, filicB exsultaverunt et Ifetats suntin omnibus judi-

et Idumiea in campum dcsolationis, propter iniqwtates ciis Domini. Et de quain fine quinquagesirai psalmi

filiorum Juda, pro eo quod effuderunt sanguinem legiraus : Benigne jac, Domine, in bona voluntaie tua
justum in lerrasua. Et in hoc locojudaei gravissim