Literaturuli Meskheti 2022 - July - 7

”დადგით მესხეთში აკვნები, აღზარდეთ კვლავ რუსთაველი” გიორგი ლეონიძე
№7 (284)
ივლისი
2022 წელი
ფასი 40 თეთრი
გამოცემის ოცდამეოთხე წელი ”LITERATURULI MESKHETI”
ტიკის არსს. ამი- დაავალა, რომელ- დინების ადგილიდან მდინარე დუნაის შავ ზღვაში
ვახტანგ გურული ტომ იყო, რომ საც თანაშემწედ ჩადინების ადგილამდე, ადვილად არ დათმობდა,
იმპერატორმა დაუნიშნა პოდ- რადგან სულთანი ამ რეგიონის შენარჩუნებას
(გაგრძელება. დასაწყ. წინა ნომერში) ამ პოლიტიკის პოლკოვნიკი ვა- ოსმალეთის სასიცოცხლო ინტერესად მიიჩნევ-
განხორციელება სილი ტამარა, რო- და. ქუჩუკ-კაინარჯის ზავის დადებიდან (1774
რაში გამოიხატა სწორედ მას და-
ავალა. გრიგორი
მელიც თბილისში
ჩამოვიდოდა და
წ.) XVIII საუკუნის 80-იანი წლების დამდეგამდე
განვლილმა პერიოდმა რუსეთის იმპერატორი-
რუსეთის პოტიომკინს ჩა-
აბარეს არა მარ-
ხელშეკრულების
პროექტს ერეკლე
სათვის ცხადი გახადა:
1. რუსეთ-ოსმალეთის დაძაბულ ურთიერ-
დაინტერესება ტო ირანსა და სა-
ქართველოსთან,
II-ს წარუდგენდა.
გრიგორი პო-
თობას თავიანთ სასარგებლოდ კარგად იყენებ-
დნენ ევროპის დიდი სახელმწიფოები (ინგლისი,
ქართლ-კახეთის სამეფოს რუსეთის იმპე- არამედ მთელ ტიომკინი ერეკლე საფრანგეთი, ავსტრია, პრუსია). ოსმალეთთან
რიის მფარველობაში შესვლის შესახებ დასადები მახლობელ აღ- II-ს სთავაზობდა, დაძაბული ურთიერთობის პირობებში, ევროპის
ხელშეკრულების მეფე ერეკლესეული პროექტის მოსავლეთთან არ გაეჭიანურები- საქმეებში რუსეთის აქტიური სამხედრო ჩარევა,
გაცნობის შემდეგ, 1782 წლის დეკემბერში, ეკა- ურთიერთობა. ნა ხელშეკრულე- სერიოზულ საფრთხესთან იყო დაკავშირებული;
ტერინა II-მ ალექსანდრ ბეზბოროდკოს შემდეგი ამასთან ერთად, ბის მომზადება და 2. აზოვისპირეთისა და შავი ზღვისპირე-
მითითება მისცა: 1. ქართველ მეფეებთან (ერეკ- იმპერატორის ქართლ-კახეთის თიდან ოსმალეთის განდევნა, ყირიმის სახანოს
ლე II, სოლომონ I – ვ. გ.) უნდა დადებულიყო სა- ფავორიტმა მი- სამეფოს წარ- დაპყრობა რომ რუსეთს ევროპაში აქტიური
მოკავშირეო ტრაქტატი, მეფეებისათვის არ უნდა იღო განუსაზღ- მომადგენლები პოლიტიკის გატარების საშუალებას მისცემდა,
ეწოდებინათ ქვეშევრდომები, არამედ – მოკავში- ვრელი უფლება- დროულად გაეგ- ცხადია, კარგად ესმოდათ ევროპის დიდ სახელმ-
რეები, რომლებიც რუსეთის იმპერიის მფარვე- მოსილება, შეეძ- ზავნა კავკასიის წიფოებსაც;
ლობაში იმყოფებოდნენ; 2. ქართული სამეფო- ლო ნებისმიერი ხაზზე. გრიგო- 3. აზოვისპირეთსა და ჩრდილოეთ შავიზღ-
ებისაგან რუსეთის იმპერიას არანაირი ფულადი საკითხი პირადი რი პოტიომკინი ვისპირეთიდან ოსმალეთის განდევნის, ყირიმის
გადასახადი არ უნდა აეღო, გარდა ლითონისა და შეხედულებისა- ერეკლე II-ს იმა- სახანოს დაპყრობის გარეშე რუსეთის იმპერია
მინერალებისაგან მიღებული შემოსავლის ნახევ- მებრ გადაეწყვი- საც აცნობებდა, ბალკანეთის ნახევარკუნძულზე პოზიციებს ვერ
არჩევანი ცუდსა და უარესს შორის

(ერეკლე მეორის საგარეო-პოლიტიკური ორიენტაციის შეფასებისათვის)
რისა, ყველანაირი შემოსავალი უნდა დარჩენოდა ტა. გრიგორი პოტიომკინს დაევალა ქართლ-კახე- რომ ქართლ-კახეთის სამეფოში რუსეთის ჯარის მოიპოვებდა, რეგიონიდან ოსმალეთს ვერ გან-
ქართველ მეფეებს. ყოველწლიური გადასახადის თის სამეფოსთან მფარველობითი ხელშეკრულე- ორი ბატალიონის გამოგზავნა პაველ პოტიომ- დევნიდა. ბალკანეთის ნახევარკუნძულზე ოსმა-
სახით რუსეთს უნდა მიეღო მხოლოდ აბრეშუმი, ბის მომზადება და დადება. გრიგორი პოტიომკინ- კინს ჰქონდა დავალებული. ლეთის ბატონობა, თავისთავად, ხელს უშლიდა
ღვინო და ცხენები; 3. ჯარის შესანახი სუფსიდია მა თავის ნათესავს (გარე ბიძაშვილს), კავკასიის რუსეთს მახლობელ აღმოსავლეთში გაჭრაში;
ხაზის მთავარსარდალს, გენერალ-პორუჩიკ პა- 4. აზოვისპირეთისა და ჩრდილოეთ შავიზღ-
უნდა გამოყოფილიყო ომის დროს ჯარის რაოდე-
ნობის მიხედვით, ხოლო პირველ ხანებში ჯარის ველ პოტიომკინს დაავალა ქართლ-კახეთის მეფე რამ გამოიწვია ვისპირეთიდან ოსმალეთის განდევნის, ყირიმის
ერეკლე II-სა და იმერეთის მეფე სოლომონ II-თან სახანოს დაპყრობის გარეშე რუსეთს საშუალება
შესანახად უნდა გამონახულიყო გარკვეული რა-
ოდენობის თანხა. ურთიერთობის დამყარება. გრიგორი პოტიომკი- რუსეთის არ მიეცემოდა საფუძვლიანად დამკვიდრებული-
რუსეთის იმპერატორს ეკატერინა II-ს გაცი-
ლებით ფართო, შორს მიმავალი გეგმები ჰქონდა,
ნი, რა თქმა უნდა, ხვდებოდა, რომ სასურველი
იყო თბილი ურთიერთობა დაემყარებინა ერეკლე გააქტიურება ყო ჩრდილო კავკასიის ბარში, დაეპყრო ჩრდი-
ლო კავკასიის მთიანეთი და, ამრიგად, სამხრეთ
ვიდრე ქართლ-კახეთის სამეფოს მფარველობაში
მიღება და მისი მტრებისაგან დაცვა იყო. იმპერა-
II-თან, დაახლოებოდა მას და ამ გზით მიექცია
ყურადღება. ერეკლე II-ს მთავარი როლი უნდა
1782 წელს კავკასიის დაპატრონებისა და ამ რეგიონიდან
მახლობელ აღმოსავლეთში გაჭრისათვის მოემ-
ტორს არც ერეკლე II-ის შეთავაზებული მფარვე- შეესრულებინა ჩრდილო და სამხრეთ კავკასიის ზადებინა ნიადაგი;
ბუნებრივია, ისმის კითხვა: რა მიზეზებმა
ლობითი ხელშეკრულების პირობები აინტერე- ქრისტიანი და მაჰმადიანი მმართველების რუ- 5. შექმნილ ვითარებაში, ერთი შეხედვით,
განაპირობა ის, რომ თერთმეტწლიანი ლოდინის
სებდა და კონკრეტულად, არც ქართლ-კახეთის სეთთან დაახლოების საქმეში. ერეკლე I-ის მიმხ- ყველაზე რეალური გამოსავალი ის იყო, რომ რუ-
შემდეგ ეკატერინა II-მ 1783 წელს ქართლ-კა-
სამეფოდან წლიურად მისაღები 250. 000 მანეთი რობის მიზნით, გრიგორი პოტიომკინმა ეკატერი- სეთის იმპერიას კიდევ ერთ ომში დაემარცხებინა
ხეთის სამეფოს მფარველობაში მიღება მაინც
(ეს თანხა იმდენად მცირე იყო, რომ ქართლ-კა- ნა II-ს ურჩია, გარკვეულ დათმობებზე წასულიყო ოსმალეთი და იძულებული გაეხადა იგი აზოვის-
გადაწყვიტა? ამ კითხვაზე პასუხის გაცემა აუცი-
ხეთში გამოსაგზავნი ორი რუსული ბატალი- ქართლ-კახეთის მეფის მიმართ. ამიტომ იყო, რომ პირეთის, ჩრდილოეთ შავიზღვისპირეთისა და ყი-
ლებელს ხდის რუსეთის იმპერიის აღმოსავლური
ონის შესანახადაც არ იკმარებდა). ეკატერინა საბოლოოდ გეორგიევსკის ტრაქტატში შეიტანეს რიმის სახანოს დაკარგვას შეჰგუებოდა, რაც რუ-
პოლიტიკის გააზრებას XVIII საუკუნის 80-იანი
II-ს ჩაფიქრებული ჰქონდა სამხრეთ კავკასიაში ისეთი პირობები, რომელთა წამოყენებაც მფარ- სეთს მდინარე ყუბანის შესართავიდან მდინარე
წლების დამდეგიდან.
ქრისტიანი ხალხებისაგან ისეთი სახელმწიფოს ველობითი ხელშეკრულების პროექტში ერეკლე დუნაის შესართავამდე ტერიტორიის კონტრო-
1782 წლის სექტემბერში რუსეთის იმპერა-
შექმნა, რომელიც მხოლოდ რუსეთის იმპერიაზე II-მ თავს ვერ იდო. ლის უფლებას მისცემდა. ეს ერთი შეხედვით მო-
ტორმა ეკატერინა II-მ მიიღო საბოლოო გადაწყ-
იქნებოდა დამოკიდებული. ამისათვის კი ამ ხალ- 1783 წლის დამდეგს გრიგორი პოტიომკინმა ჩანდა ასე, სინამდვილეში ვითარება გაცილებით
ვეტილება ყირიმის, ტამანისა და მთელი ყუბა-
ხების ირანისა და ოსმალეთის ბატონობისაგან ქართლ-კახეთის მეფე ერეკლე II-ს აცნობა, რომ რთული იყო. 1735-1739 წლებისა და 1768-1774
ნისპირეთის დაპყრობის თაობაზე. რუსეთ-ოს-
გათავისუფლება იყო აუცილებელი. მხოლოდ ამ საქართველოსთან ურთიერთობა პირადად მას წლების ომებმა, მართალია, რუსეთს ოსმალეთზე
მალეთის 1768-1774 წლების ომმა, ომის შემდეგ
მიზნის განხორციელების წადილი ამოძრავებდა ჰქონდა ჩაბარებული, მასვე დაევალა რუსეთის გამარჯვება მოუტანა, მაგრამ იმპერიის სამხრე-
შექმნილმა სამხედრო-პოლიტიკურმა ვითარებამ,
რუსეთის იმპერატორს, როდესაც მეფე ერეკლე იმპერიასა და ქართლ-კახეთის სამეფოს შორის თი საზღვრების უსაფრთხოების თვალსაზრისით,
ეკატერინა II დაარწმუნა, რომ ოსმალეთი აზო-
II-ის თხოვნას გაუწია ანგარიში. ეკატერინა II-ის მფარველობითი ხელშეკრულების მომზადება თითქმის არაფერი შეცვლილა. პრაქტიკულად,
ვისპირეთსა და ჩრდილოეთ შავიზღვისპირეთს,
ფავორიტი გენერალ-ანშეფი გრიგორი პოტიომ- და დადება. გრიგორი პოტიომკინი მეფეს ასევე გადაუჭრელი დარჩა ყირიმის სახანოს საკითხიც.
ყირიმის ნახევარკუნძულს, ანუ გეოსტრატე-
კინი ყველაზე უკეთ ჩასწვდა კავკასიური პოლი- აცნობებდა, რომ ხელშეკრულების მომზადება
გიულ სივრცეს, მდინარე ყუბანის შავ ზღვაში ჩა-
და დადება, თავის მხრივ, მან პაველ პოტიომკინს გაგრძელება გვ. 6
განცხადება
გაზეთ „ლიტერატურული მესხეთის” დაწესებულია პრემიები:
რედაქცია აცხადებს ლიტერატურულ კონ- გრან პრი – 3000 ლარი – ასპინძის საპატიო მოქალაქის ემზარ ასპანიძისაგან;
კურსს პოეზიაში. პირველი პრემია – 1500 ლარი – ასპინძის მუნიციპალიტეტის მერიისაგან;
საკონკურსო მასალა იგზავნება დევიზით: მეორე პრემია – 1000 ლარი – კერძო პირ ელდარ ალიევისაგან;
ერთი კონვერტით – საკონკურსო ლექსები, მეორე მესამე პრემია – 600 ლარი – სამცხე-ჯავახეთის სახელმწიფო უნივერსიტე-
კონვერტით – ავტორის გვარი და სახელი, მისამართი, ტისაგან.
საკონტაქტო ტელეფონი, ლექსების სათაურები საკონკურსოდ იგზავნება მხოლოდ გამოუქვეყნებელი ლექსები არაუმეტეს
(კონვერტზე არ უნდა მიეთითოს ავტორის ვინაობა). ხუთისა.
კონკურსში მონაწილეობის მიღება შეუძლია კონკურსში გამარჯვებულთა დაჯილდოების საზეიმო ცერემონიალი გაიმართება
საქართველოსა და უცხოეთში მცხოვრებ ყველა სოფელ რუსთავში, ტრადიციულ „პოეზიის სახალხო დღესასწაულზე – შოთაობაზე”.
მოქალაქეს, გარდა გაზეთ „ლიტერატურული მესხეთის” საკონკურსო ლექსების მიღების ბოლო ვადაა 2022 წლის 10 სექტემბერი და
რედაქციის თანამშრომლებისა, სარედაქციო საბჭოსა იგზავნება შემდეგ მისამართზე:
და ჟიურის წევრთა ოჯახის წევრებისა. 0500, ასპინძის მუნიციპალიტეტი, დაბა ასპინძა, თამარის ქუჩა N3.
გაზეთ „ლიტერატურული მესხეთის” რედაქცია.
საკონტაქტო ტელ. 599979524
2 ლიტერატურული მესხეთი 2022 წელი, ივლისი
პროზა
ველდღე ხარაზულა ჩუსტების ჩლატუნში დრო ჰოო... მაგრამა, მეორე ნატეხი? ის რაღა იქნა... გინდა მთელი და გინდა ნატეხები, ვისი იყო, ნეტავი
აღარ დაეკარგებოდა. მარტო ეს ხო არ იქნებოდა... არა, ისიც აქ იქნება... ის მაინც მაცოდინაო... მაგრამ ვისიც გინდა ყოფი-
მაგრამ აი, მემიჯნავესა და ორღობეში ამვ- სადმე... უნდა მოვძებნო ისიცა... მოვძებნო და ვი- ლიყო, ეხლა ხო უბეში ედო, ხალათში გახვეული...
ლელ-ჩამვლელისათვის რა ექნა, იმათი კითხვები- პოვნო... აბა, მიდი, ბადაგოოვ, მიდი... თანაც, სადმე სხვაგან კი არა, თავის ადგილ-მამულ-
სათვის თავი როგორ აერიდებინა, აღარ იცოდა... ისევ მოიგდო ხელთ ბარი და ნიჩაბი... წერაქ- ში ნაპოვნი, თავისი ვენახის მიწაში წლობით თუ
ისინი კიდევ, თითქოს ამის ჯიბრზე, ფეხს ითრევ- ვიც მიითრია. ისევ ჩაიმუხლა ნაბრის პირას. თხარა საუკუნეობით ნადები... ჰოდა, რაღა დროს იმათი
დნენ, ვითომ სხვა საქმე არაფერი ჰქონდათ... დღე და თხარა ყინვისაგან გალელეჩებული მიწა, ჩიჩქ- საიდანაობისა და ვისიაობის ძიება იყო.
ერთი იყო და... ნა, აბრუნა... სათითაო ბელტსა და კორახ-მორახს ამაში თავი რო დააჯერა და გულმაც დასტუ-
– გამარჯობა, კაცო, ბადაგოოვ! – გადმოსძა- უკირკიტებდა. მუხლქვეშგაგდებული მიწა რახანია რი ჰყო, ეგრეა, ეგრე, მა რააო, ძალა მოეცა, დაღ-
ხებდა ღობის იქიდან რომელიმე. ამოაბრუნა და გადახილა. ახლა შორ-შორ გაიწია, ლილობა სადღაც გაუქრა, თითქოს მხრებიდანაც
– გაგიმარჯოოს! – დაუბრუნებდა სალამს ღო- არც გაზრდილ-გახარებული ვაზები დაინდო, ლა- წლების სიმძიმე გადაიყარა... საოცარი სიმსუბუქე
ბის აქედან ისიც, თან ისე, რომ ხელს არ გააჩერებ- მის ყველას სათითაოდ გამოუთხარა ძირი... იმის იგრძნო, ნაბიჯსაც უმატა... თავი რომ აიღო, ცოტას
და. შემხედვარე ვინ იფიქრებდა, რომ ბერიკაცი ვაზის გადარჩა, ჭიშკარს არ დაეჯახა. თავის სახლ-კარს
მაგრამ იმას, იმ ოჯახქორსა იმასა, ეტყობა, ჩასაყრელად აბრუნებდა მიწას. რქაწითელი და სა- მისდგომოდა.
ცნობისწადილი სწვავდა და დაგავდა. ფერავი აღარც ახსოვდა... ვინ იცის... მოდილავებულიყო. ოჯახს ეღვიძა. შვილი ეზო-
– კაცოო, ბადაგოოვ, შენაა, რა ამბავში ხარ ამასობაში ზამთარმა იძალა. ყინვამ მოუჭი- ში შეშას ჭრიდა. მამამ საიდუმლო ჯერ შვილს გაან-
ემანდა... კიდევ აბრუნებ მიწასა? რა, არ გეყო ამო- რა. გაუსაძლისი სიცივე ძვალსა და რბილში ატან- დო. იმან ხმლის ნატეხებს ცერად დახედა და ცული-
დენა ზვარ-ვენახი თუ როგოა შენი საქმე, ჰაა? – ისე და. გაზაფხულის მოლოდინში მიძინებული ხეები ანი ხელი საჩეხისაკენ გაიშვირა, რკინარკუნებისა
აყრიდა კითხვებს ღობეზე მომდგარი, თითქოს იმ ჭირხლს ჩამოეფიფქა. ზოგჯერ, ქარბორბალასა- აი, მაგას გაეგება, ეგ არი მაგისი ავანჩავანიო და
დილით ტახტიდან იმიტომ აწელკავებულიყო და ვე- გან გაფატრული ღრუბლებიდან, მზე ალმაცერად ჭრა განაგრძო.
ნახებისაკენ გზასაც იმიტომ დასდგომოდა, რო ბა- გამოიჭვრეტდა, მაგრამ ვეღარ მზეობდა. ღამ-ღა- ბადაგომ შვილის ცულიან ხელს გააყოლა თვა-
დაგოს ამბავი გაეგო და კბილიც გაეკრა, აქაოდა... მობით მთვარეც გამოეპარებოდა ღრუბლებს და ლი. შვილიშვილს გაღვიძებოდა. პაპასა და მამას
ვითომ ბადაგოც თავისი კი არა, სხვისი ვენახის მი- ისევ მალე მიიმალებოდა, ეკუკუმალავებოდასავით. შორიახლოდან უნდომლად უყურებდა. მერმე, რო-
წა-ადგილს ებუღრავებოდა. ორივე ციური მნათობი თითქოს თვალს არიდებდა გორღაც, უცბად დაინტერესდა, მივიდა, მოხუცს
მარტო ის ერთი არამკითხე-მოამბე კი არა, ცოდვილ დედამიწას, თითქოს რაღაცას ამწყრა- ხელებში წაეპოტინა, ხმლის ნატეხები გამოგლიჯა,
სხვებიც. აივლიდნენ-ჩაივლიდნენ და ყველას ბადა- ლებდა. აშკარად არ მოსწონდა, რაც ღვთისგან გა- გადაატრიალ-გადმოატრიალა, ხელისგულზე და-
გოს ღობის აქეთ ეცეცქებოდა თვალები. ზოგსაც, ჩენილ დედამიწაზე ხდებოდა, ისიც, რასაც ღვთის- იდო, რამდენჯერმე აიქნ-დაიქნია და თავისთვის
ვითომ ბადაგოს ჯავრით, არც დღე ეძინა, არც განვე გაჩენილი ადამიანები იქმოდნენ... იკითხა: – ესაა... სუ რამდენი კილო იქნება... ნეტა-
თინათინ სიყმაშვილი ღამე... ბერიკაცოო, ჯანს გაუფრთხილდი, ჯანსაო, ისეთი კი, მაინც რა ხდებოდა... ვი... ჰა და ჰა, ორი ან სამი ძლივს გამოვიდეს... მეტი
რაღა დროს შენი მიწასთან ჩუჩხურია, შენა, ეხლა, ისევ დაუელამდა თვალები მემიჯნავეს. ისევ არა... წავიღებ, ავაწოწინებ და...
უკვე კარგა მორთვლიანებული იყო. ვაზის შე-
გადატეხილი ხმალი
– სად უნდა წაიღო...
ფუცუნებულ, ჩამოსაცვენად და ჰაერში ასაფარფა- სადა... ააწონინებ კი
ტებლად განწირულ ხეშეშ ფოთლებს ნიავწანწალა არა, ვინიცირა... მე ამი-
უამბოდ არ უქიქინებდა და აშარიშურებდა. სი წონა კი არ მიკითხავს
თვითონაც შემოდგომაგადაგორებულმა, ჰა შენთვისა... მოიტა აქა! –
და ჰა, ზამთარმოწეულმა ბერიკაცმა მწკრივებს გაგულისებულმა თავის
მერამდენედ ჩამოუარა. მოვლილსა და ნალოლი- ნაშიერს შეუბუზღუნა.
ავებ ვაზებს ხელი მოუთათუნა, მოეფერასავით. გადატეხილი ხმალი
მოყანყალებული ჭიგოები სათითაოდ დააძრო, წაართვა, ისევ ხალათ-
ძირი ჩაუჩეკნა, პირდაღებულ ფოსოებში ღრმად ში გაახვია და უბეში
ჩაარჭო, მიწა ჩაუყარა და წალდის ტარით რო ჩაძე- ჩამალა, ჩაიხუტასავით.
კა, ქუსლიც მიაყოლა, გაამაგრა. ამოსაყენებლებზე საყვედური არც შვი-
მოფამფალებული მავთულები დაჭიმა, გადმოფარ- ბუხართან ტახტზე უნდა კოტრიალობდე, ძვლებს ებორძიკებოდა ფეხები ორღობეში კანტიკუნტად ლიშვილს და არც შვილს დააკლო: – ესა... რაღაცა
ჩხული ლერწები მიაბა, ეგეც ეგრეოო, თავისთვის ასვენებდეო, ჩაიბლუყუნებდა, ფეხებს ძალას და- მოყიალეებს. ისევ გადაულაპარაკებდნენ ერთმა- რკინარკუნები როდია... თქვენ ამისი აბა, რა გაგე-
ჩაიღუღუნა და გასასვლელ ბილიკს გახედა. ნაბი- ატანდა, თავის გზაზე წაზლაყუნდებოდა. ნეთს, რას შვრება ეს კაციო, სუ გადათხარა მთელი გებათ... მე თვითონ მივხედავ ისევა... – ორივეს წა-
ჯიც გადადგა... ბადაგოც თავაუღებლად ეპასუხებოდა ყველას, ვენახი, განძი რამე ხო არ ეგულება და იმას ეძებს უდურდურა და იქაურობას გაეცალა.
მაგრამ ვიდრე ვენახიდან გამოეტეოდა, თით- ჰოო, როგორცა ხედავთ, ეგრეა და ჩემი საქმისაც მე ეგრე თავგდადადებულიო. ღობეს აქეთ კი, ვითომ პაპაკაცმა, ჯეილბიჭობიდან კი არა, რომ წა-
ქოს ვიღაცამ წაუმუჯლუგუნა, კიდევაც წაუჯი- ვიციო. არა, საიმისო ან იმათთან, ან სხვებთან რა არაფერიო, ძველებურად გადმოსძახებდნენ, გა- მოიჩიტა, იქიდან მოყოლებული, ყოველთვის მიწ-
კავა და უკან მიახედა. ძახილივით მოესმა. თავისი სჭირდა, მაგრამ რო აღარ მოეშვნენ, ერთხელაც, მარჯობა შენი, ბადაგოოვო... ყივ იცოდა, რა ეწადა და რა უნდა ეკეთებინა. ისიც
სახელი ისე ცხადად გაიგონა, როგორც მზემაღლა. შეყელთებულმა, ვეღარ მოითმინა და თავი იმართ- ყასიდად ისევ შეეცდებოდა რომელიმე, გაემარ- იცოდა, ხელიდან რა გამოუდიოდა და როგორ
ერთხელ... მეორედ... კიდევ... მხრები აიწურა. აქე- ლასავით: – რა ვქნა, კაცოო... ეს დალოცვილი მიწა თლებინა ვენახის პატრონი, რა ქნას, ოჯახს რჩენა ეკეთებინა თავისი საკეთებელი. რჩევა-დარიგება,
თაც მიიხედა, იქითაც... არავინ იყო. ან იმ დროს იქ მეძახის, თორემაა... მეძახის, რას მაცდენო... მოდი, უნდაო... აგე, შვილიშვილი წამოეზარდა, გვარის რაც შეეძლო, არავისთვის დაუმადლებია, კიდე-
იმის მეტი ვინ იქნებოდა. გაფაციცებულმა ქუდი გადამიხსენი გული, კაცი არა ხარო? მომიარე და გამგრძელებელიო... ვაც დაუკვალიანებია. შვილი და შვილიშვილი რო
მოიძრო, ყურთან იფარა, სმენად იქცა. ახლოდან მომიხმარეო... მაშა?! არადა, მეც რაა, ყრუ და ბრუ- ისევ ჩაიბურდღუნებდა ვინმე, ეეჰ, შვილიშვი- დაამუნათა, კიდევაც დაექადნა, მე თვითონ, უთქ-
იყო. ქარდაკრული შალაფა და ვირისტერფა რაღაც ციანი ხო არა ვაარ... ძალიან კარგადაც ვხედავ და ლი, თორემაა... ვაი იმისთანა შვილიშვილსა და გვა- ვენოდაც მივხედავ ჩემ საქმესაო... მაგრამ ახლა,
საეჭვოდ შრიალებდა. ცალი ხელით კეფა ჩამოიფ- მესმის კიდეცა... ცოდოა დაუმუშავებელი და გა- რის გამგრძელებელსაო... ცოტა არ იყოს, დაეჭვდა ხანმოწეული კაცი, ახლა
ხანა და თავს შეუწყრა, – ეეჰ, დაბერდი, სუ გამო- მოუყენებელი მიწა... სხვისი არ ვიცი და, ჩემდათა- ბადაგო არც ამჯერად დაუძვირებდა სალამს რა ვქნაო... ბევრიც იფიქრა...
ჩერჩეტდი ამ ბოლო დროსა და გეჩვენება რაღაც- ვად, ეგრე მგონია, უპატრონოდ დაგდებული მიწა არავის. გაგიმარჯოთო, სიკეთე მოგცეთ ღმერთ- ბოლოს, როდის-როდის, იმდენ ფიქრსა და სა-
რაღაცეებიო... ვერა ხედავ, შენტოლა ქვაც აღარ იყვედრება და, ვინ იცის, იწყევლება კიდეცა... აბა, მაო, გაეძრახებოდა და სხვა ყველაფერზე თვალებს გონებელსაც უპოვნა თავი და ბოლო. სოფელში
დაგორავს აემ ორღობეშიაო... თავს კი შეუწყრა, კაცოო?! იბრმავებდა და ყურებს იყრუებდა, ვითომ არცა რა ჭკვიან კაცს რა გამოლევდა. ჰოდა, ხრმლის ამბა-
მაგრამ იქაურობას მაინც გადაჰკრა თვალი, ბებრუ- ერთი ისეთი გამვლელიც გამოჩნდა, ბადაგოს დაუნახავს და არცა რა გაუგონია. კაცია და გუნება. ვი როგორმე გაირკვეოდა. იარა, იარა და ყველაზე
ლად, მაგრამ გულდებულად... ვითომ გამოექომაგა: – რა ქნას ამ გამოქლიავებულ- მორჩა და გათავდა! ჭკვიანი რომ ეგულებოდა, თანაც, ჭკუა-გონებას-
რაღაც არ ეჩემა და ეთავისა. ახლაღა შეამჩნია მა ბებერმა, ამანა, ოჯახი ჰყავ სარჩენი... შვილიშვი- ეს მაშინ, მაგრამ ერთხელაც, ნაბარში თავწარ- თან ერთად კიდევ სხვაც ბევრი რამ ეკითხებოდა,
და დაინახა დასანახი: მურაკისა და ძეძვის ღობე გა- ლიც წამოეზარდა, გვარის გამგრძელებელი დაა... გულმა ყინვისაგან გაფიჩხული თითებით მოთხრი- იმის კარზე დააკაკუნა. მივიდა, ხრმლის ნატეხები
ბარღჯულიყო და ლამისარია ვაზებს ეტოტებოდა. – შვილიშვილი, თორემაა... ვაი იმისთანა შვი- ლი მიწა რომ მოაკოლბოხა და ორიოდე რიგობა ოღ- გაუწოდა და კი არ სთხოვა, შეჰღაღადა: – ჭკუის
ეგრე არაო, ვენახის პატრონმა. აღარ დაიხვა- ლიშვილსა და გვარის გამგრძელებელსა... გინდა როდან ამოყარა, როგორღაც, გვერდულად, კარგად საკითხავი კაცი ხარ, ქვეყნის ავ-კარგი გაგეგება,
ლია. წალდი და სასხლავი მაკრატელი მოიხელა, ჰყოლია და გინდა არა... – მოლაპარაკებულივით დაინახა: ერთმა, ღობისიქითამ, თვალი ღობის აქეთ ვინძლო ამ ხმლის ამბავი მითხრა რამე... საიდან,
ღობეს მიადგა, ჩაუყვა და რაც ეზედმეტა, არაფე- ჩაიქირქილა გამვლელმა და ხმა გაცანცლა. გამოაპარა, მერმე შუბლზე საჩვენებელი თითი როგორ გაჩნდა ჩემ ვენახში, ჰაა?
რი დაინდო... ჩასაკაფი ჩაკაფა, მოსაჭრელი მოჭრა იმან, ვითომ ისე, თავისთვის, მაგრამ სამი ბა- იტაკა და რამდენჯერმე დაიტრიალა... მეორემაც, ჭკვიან კაცს გაკვირვებისაგან ლამის შუბლ-
და იმდენი, იმდენი რო ღობესა და ვაზის ბოლო რის პირზე ამოღებულ ორმოში თავჩარგულ ბადა- იმანაც ღობისიქითამ, რიგიანი კაცის ენით რო არ ზე აუვიდა თვალები. ხმლის ნატეხები ციმ-ციმ
მწკრივს შუა-შუა ბარე ორი გადალაჯება ადგილი გოს ყურებში გავარდა. გასაგონი კიდევაც გაიგონა, ითქმოდა და ყურშიც არ შეიშვებოდა, ისეთი რაღაც გამოართვა, თითქოს ეშინოდა, აცა, არაფერი ვატ-
მოიხალვათა. მაგრამ გაგებით ვერ გაიგო. რა ექნა, არ ეცალა, რა წამოაყრანტალა. სხვებმაც, სულკატიანებმა იმათა, კინოო, ჩვილსავით მიუგურგულა. ბერიკაცს ყვე-
ბიჭოს, აქამდისინ როგორ ვერ მოვიაზრეო... აქ დროს მტერ-მოყვარის ნათქვამის გაჩხრეკა იყო. არ დააკლეს, იმათაც რაღაც ისეთი ამოშაქრეს და ლაფერი დაწვრილებით გამოჰკითხა. რომ უსმენ-
ერთი მწკრივი კიდევ ჩაივლისო... როგორც გაგიხა- ბებერი ხარივით უნდა გაეწია, დაწყებული საქმე ამომწარეს პირიდან, ხელიც ჩაიქნიეს, ვითომ, ამ და, თვალები როგორღაც მოუწყლიანდა, შორეთს
რიაო... რატომაც არაო... სუ რქაწითელს ჩავყრი და სახრინავში მოეყვანა. ვიდრე ზამთარი ძალას მოიკ- საწყლის საქმე ვერაა კარგათაო და ჩა...ჩაიარეს, გახედა, იქაურობას თითქოს კიდევაც მოსწყდა...
ზოგან საფერავსაც ჩავაყოლებო... აბა, შვილოსან, რებდა, არემარე ჩამოითოვლებოდა და გადაისუდ- წა...წაშავდნენ იქიდან... იმათაც ბადაგოზე, რაა... იქ თითქოს იყო და არც იყო... კარგა ხანს იყუჩა...
მოსაცდენი მიწა სად არიო... გაიფიქრა და სხვის რებოდა, უნდა მოესწრო, მიწა გადაებრუნებინა და იმანაც, ბადაგომ, ახლა კი დაინახა დასანახი და მერმე მძიმე-მძიმედ ამოთქვა, ისე ამოთქვა, ლამის
გასაგონად კი არა, თავისთვის ჩაილაპარაკა. ცოტა ვაზის ჩასაყრელად მოემზადებინა. გასაგონიც გაიგონა. გაიგონა და კიდევაც გაიგო... გულიც თან ამოაყოლა: – ყოველთვის მტერმრავა-
ხმამაღლა კი მოუვიდა. თვალი აქეთ-იქით მაინც თოვას ჯერ პირი არ უჩანდა. ბადაგოს ბედზე გაიგო და გაცხარდა, გული მოუვიდა. ბარსაც დაავ- ლი იყო ჩვენი ქვეყანა, განსაკუთრებით აი, ალაზნის
ააცეცა, ისე, სავინიცობოდ. მშრალი ამინდები დაიჭირა. მაგრამ დროს თავისი ლო ხელი... მაგარამ გამოკიდება და ჰაი და ჰუი არც ველი... ყველასათვის გემრიელი საკბილო იყო ბარა-
ფიქრს გზა მისცა. ნაფიქრალს კი თავიც დაად- გაჰქონდა... სუსხიანი ქარი აღმა-დაღმა დაქშუტუ- უფიქრია. იმათი მოსაქნევი და დასაცხები მოიქნია ქიანი ქართული მიწა-წყალი და თავს არ ზოგავდნენ
გა. იმ დღეს აბა, რაღა იქნებოდა, ისედაც დამოკლე- ნებდა და მკაცრი ზამთრით იმუქრებოდა. ყამირ და დასცხო... დასცხო და ოღროდან ამოჩრილმა მის მისატაცებლად. ზოგჯერ ერთზე ათი და რატო
ბული დღე ვეღარ დღეობდა. შემგლიფერდა. კარს- მიწას გული გაეყინა, ბარის პირს ადვილად აღარ ხმლის ნატეხმა შემოსცინასავით. იმან იქიდან, მეტი არ მოდიოდა... ჯოგებად მოდიოდნენ... ჩვენი
მომდგარი ზამთრის სიცივემაც ფერდებში რომ შე- იკარებდა. ქვემოდან და ამან აქედან, ზემოდან... თვალებს არ წინაპრები სიცოცხლის ფასად იცავდნენ თავიანთ
უღიტინა და ააძაგძაგა, სახლი და გაღუღუნებული ბადაგოსაც დროის სათვალავი აერია. დღესა უჯერებდა, რამდენჯერმე დაჭყიტა, იმდენჯერვე დედულ-მამულს. უცხოს, მომხდურის უღელს არ
ბუხარი მოიგუნება და აღარ იდგომლა, აჩქარდა, და ღამეს ასწორებდა. მთვარიანშიც არ ისვენებდა, დააფახულა, რა ვქნა, ხო არაფერი მეჩვენებაო... ჰგუობდნენ და არც ეპუებოდნენ. ვენახსა და ყანაში
შინისაკენ წაძუნძულდა. არც ბარს აჩივლებდა. თავაუღებლად, გვიანობამ- არ ეჩვენებოდა: ის იყო, ის... რასაც ეძებდა... აბა, მუშაობისას ხმალსა და ხანჯალ-სატევარს არ იშო-
მეორე დღე ვენახში გაითენა. დილასისხამზე, დე ჩხვერავდა მიწას. თხრიდა და ჩიჩქნიდა, აბრუ- ტყუილად კი არ ჩხვერა და ამოაბრუნა იმდენი მიწა. რებდნენ. ეს ხმლის ნატეხებიც იმდროინდელია...
მზის პირველი სხივი რომ გამოკრთა, ის უკვე მიწას ნებდა... ერთხელაც, ბარის პირი რაღაცას მოედო. ეძებდა და კიდევაც იპოვნა... იპოვნა, აბა რაა!.. ესაა... უუჰ, რა ხმალი იქნებოდა?! შენი გულისა!
ებრძოდა. ებრძოდა რომელია, თითქოს ბარის ტარს ვაზის ფესვი თუ იყო... მაგრამ ბარი რომ მოუნაც- ამაში რო დარწმუნდა, აღარ დაახანა, ბარს ესა... მე თუ ამეებისა რამე გამეგება, ქართული
შეეტყუპა და შეეზარდა. ბელტს ბელტზე ჭრიდა და ვლა, პირი იჩინა და ხმაც გამოსცა, გაიწკრიალა- ხელი უშვა, ნაპოვნი ჩოღროდან ამოაძრო... მერმე ხმალია... ჰოო... ჰოო... ქართული ხმალი... ხევსუ-
არც ჩამუხვლისას ზოზინობდა. ნაჯაფ, ვაზივით სავით. მთვარემაც, დაბარებულივით, სწორედ იმ არ გადადო, იმღამინდელი და ამდღევანდელი ნა- რეთს ნაჭედი... ეტყობა, მეტოქესაც კარგი ხმალი
დაღვლარჭნილ ხელებს იშველიებდა, ბებრული სი- დროს ჩამოიხედა და ჩამოაშუქნათელა. ერთი სხივი ტეხები ერთმანეთს მიაზმანა, მიატოლმეტა. წყალი ექნებოდა... ჰოდა... თვითონაც მაგარი ოქლაქი ვი-
ჯიუტითა და მუყაითობით ძალაობდა. ყამირ მიწას მიწისეულს ზედ დაეცა და აკანკალდა. არ გაუვიდოდა: ის ოხერი ბზარი რო არა, ბადაგოს ღაცა იყო... ჰოდა, ამასაც, ამ ხმლის პატრონს ხმა-
გულს უთხრიდა, წიაღში უძვრებოდა. აბა რა, გა- შეცბა, შეჩქვიფდა, ბევრის მომსწრე და გადამ- ნაჯაფ ხელებზე გადატეხილი ხმალი ესვენა... ლი ქნევაში გაუცვდა და ეგე, გადაუტყდა კიდეცა...
დაბრუნებულ მიწაში ვაზის ფესვი ღრმად წავიდო- კიდე, მის დღეში მიწასთან ნაჯახირები ბერიკაცი. მორჩა, იმას იქ აღარაფერი ესაქმებოდა. ხმლის კაცო, ბადაგოვ, ვინ იცის, იქნება და, სულაც, შენი
და და გაიხარებდა, ზამთრის ყინვას გაუძლებდა და სულმა და ხელმა მაინც ერთდროულად წასძლია ნატეხები ხალათში ფრთხილად გაახვია, უბეში პაპის პაპისა და იმისი... იიმისი პაპის ნაქონია... იმას
აღარც ზაფხულის გვალვა შეაწუხებდა. ზოგჯერ და ოდნავ, სულ ოდნავ შეეხო... აბა, როდემდე უნდა შეინახა და შინისაკენ შეაყოლა. მოკლე-მოკლე ნა- გადაუტყდა ურჯულოს მოგერიებისას... ძიაკაცო,
იდროვებდა, შუბლსა და ყელ-კისრიდან ოფლს მო- ეყურნა! ლითონის სიცივემ თითის წვერიდან და- ბიჯებით, როგორც შეეძლო, კეცავდა გზას. ისე, ეს ჩვენი ისტორიაა, ქაღალდზე კი არა, პირდაპირ
იწურავდა. მაგრამ საქმეს მიმდგარი და შეჭიდებუ- უარა, აფართქალებულ გულთან მიაღწია, იმასაც მაინცდამაინც არც ჩქარობდა: გული საგულეში მიწაზე დაწერილი... აი, ამ გადატეხილი ხმლით და-
ლი ვერც ამჩნევდა, მზისუნახავი მიწა ბერიკაცის გასცდა და ზემ-ზემოთ დაიძრა. იქ კი გაიბლანდა – ჰქონდა, რასაც ეძებდა, ხო იპოვნა. უკვე მერამდე- წერილი და ამ ისტორიას წაკითხვა უნდა...
ოფლის წვეთებს როგორ იწოვდა და ისრუტავდა. არც იქით, არც არსაით... ნედ მოუცაცუნა ხელი უბეს, შენახული მოისინჯა. ხმლის ამჟამინდელ პატრონს იმ ჭკვიანი კაცის
თვითონაც ხომ იცოდა და იცოდა, არავისგან რა უნდა იყოსო... წერაქვი დაჰკრა... ისე... ახლა ადგილზე იყო, სად წავადოდა. ეხლაც იკირკიმალონ ნაუბარი ეჭაშნიკა, ჭკუაშიც დაუჯდა... როგორ
ესწავლებოდა, მაგრამ თითქოს ვიღაც შეჩენოდა, ხელის ჯერი იყო, მარჯვენისაც და მარცხენისაც, ზოგ-ზოგებმა, ბადაგომ საკუთარი ვენახი გადათ- არა... ჰოო, ეგრე იქნებოდა, მა რააო... მაგრამ კაცი
არ ეშვებოდა, წლებით დამძიმებულ მხარ-იღლიაში ორივესი. დაეჯაჯგურა, ამოსწია, ამოსწია და... ხარ-გადმოთხარა და ამოაბრუნაო, ბელტი კი არა, იყო და თავს მაინც შეუწყრა, ეგრე რო იქნებოდა,
შესდგომოდა და აქეზებდა, აბა, შენ იცი და შენმა გალიგვებულმა ნაპოვნს აქა-იქ შერჩენილი მიწა კორახი არ დატოვა გაუჩხრეკავიო. მე თვითონ რატო ვერ მივხვდიო... გუშინდელი ბიჭ-
კაცობამაო, მარჩენალი მიწა ცოდოა, ერთი მტკა- მოაცილა. წკიპურტიც დაჰკრა. ფრჩხილიც გაუს- მაგრამ გზა რო გაგრძელდა და გაიწელა, რა- ბუჭა ხო არა ვარ, ჩემ თავზე მარტო წისქვილის ქვა
ველი რაა, გოჯიც არ დატოვო დაუმუშავებელი და ვა, თითქოს ფხა გაუსინჯა... ისე... რა დიდი ტვინის ღაც ფიქრმა უყელთა: ესაო... ისაო... ესა ჰოო... არ დატრიალებულა, თორემ რა არ გადამხდენიაო...
გამოუყენებელიო... ჭყლეტვა იმას უნდოდა: ხელთ ვადაში გადატეხილი მაგრამ ხმლის ერთი ნატეხი ვენახის თავში რო გულშიც გაკენწლა, ამ მამაცხონებულმა, ამანა,
ის დღე და მემრე კიდევ რამდენი... ხმლის ნატეხი შერჩა... იპოვნა, მეორესთვის კი ლამის იქაურობა ამოაბ- როგორ ლექსივით ჩამირაკრაკა ყველაფერი, მაგ-
შინაურების ბუზღუნსა და ჯუჯღუნს ადვილად ხმლის ნატეხიოო... დასცეცხლა. ბიჭოს, აქ რუნა და სადღაც, თითქმის ბოლოში, ძლივ-ძლივ რამ ამ ნატეხებს რა ვუყო, ის რატო აღარ მითხრა
დააღწია თავი. იმ სიცივე-ყიამეთში თავისი ვენახის საიდან და როგორ გაჩნდაო, გათოთხარებულმა. მიაკვლია, ეგ როგორა და რატომაო... ანდა თავში და მირჩიაო... ეგ კი არა, მეც
ბოლოს, ქოხში ათევდა. ეგეც ეგრეე... აქეთ-იქით, ერთი თალია დაიბნა და დაეჭვდა დროული კაცი. იყო თუ ბოლოში, ხმლის ნატეხებს იქ რა უნდოდაო, საიდანღაც, შორიდან მელაპა- 
სახლიდან ვენახამდე და ვენახიდან სახლამდე ყო- მერმე უცბად მოეგო გონს. თავს შეუძახა: – ესაა... ჩემ ვენახში საიდან და როგორ გაჩნდაო, ან, სულაც, რაკება და კიდევ რო ვკითხო
2022 წელი, ივლისი ლიტერატურული მესხეთი 3
დურმიშხან ბერიძე - 80
წლები ვერ აბერებს ჭეშმარიტ შემოქმედს!

80 წელი შეუსრულდა ჩვენს დურმიშხანს, ნობს მის შემოქმედებას. გაზეთის დაარსების „ლეგენდა თმოგვის ციხეზე”, მაგრამ, რატომ-
გაზეთ „ლიტერატურული მესხეთის” სარედაქ- დღიდან კი მისი ნაწარმოებები ხშირად იბეჭ- ღაც, სხვადასხვა მიზეზების გამო, დადგმა
ციო საბჭოს წევრს, პოეტს, მწერალს, დრამა- დება „ლიტერატურული მესხეთის” ფურცლებ- ვერ განხორციელდა.
ტურგს, ჟურნალისტს. ზე. მისი ლექსები, მოთხრობები, წერილები დურმიშხან ბერიძე ავტორია 500-მდე
დურმიშხან ბერიძე დაიბადა ასპინძის რა- გამოქვეყნებულია საქართველოს ყველა სა- ლექსის, სამ ათეულზე მეტი მოთხრობის, ნო-
იონის სოფელ ასპინძაში. მან იქვე დაამთავრა ლიტერატურო თუ სხვა პერიოდულ გამოცე- ველების, რომანის, პიესის, თუმცა ცალკე წიგ-
საშუალო სკოლა და შემდეგ თსუ-ის ისტორიის მებში. მისი ცნობილი რომანი „მესტუმრე ჯი- ნად დღემდე არცერთი არ გამოუცია.
ფაკულტეტი. ქური” და ისტორიული ჟანრის პიესა „ლეგენდა ამჟამად მწერალი ოჯახთან ერთად ცხოვ-
წლების მანძილზე იგი მუშაობდა გაზეთ თმოგვის ციხეზე” დაიბეჭდა გაზეთ „ლიტერა- რობს უცხოეთში და კვლავ განაგრძობს შე-
„ასპინძის” რედაქციაში სხვადასხვა პასუხის- ტურულ მესხეთში”. მოქმედებით საქმიანობას.
მგებელ თანამდებობაზე, იყო რაიონის კულ- განსაკუთრებით ხაზგასასმელია ის ფაქ- ვულოცავთ დურმიშხან ბერიძეს 80 წლის
ტურის განყოფილების გამგე, „ძეგლ-ნაკრ- ტი, რომ მას ქართულ მწერლობაში გზა დიდ- საიუბილეო თარიღს და გვჯერა, თავისი შესა-
ძალ ვარძიისა” და „ტურკომპლექს ვარძიის” მა ქართველმა პოეტმა გიორგი ლეონიძემ ნიშნავი შემოქმედებით კვლავ გაახარებს თა-
დირექტორი. მისი ინიციატივით შეიქმნა მწე- გაუკვალა, რომელიც პატრონაჟს უწევდა მის ვისი ერთგული თაყვანისმცემლების გულებს.
რალთა კავშირის სამცხე-ჯავახეთის რეგი- ლიტერატურულ შემოქმედებას, ხოლო ცნო- ჯანმრთელობას, დიდხანს სიცოცხლეს ვუ-
ონული ორგანიზაცია ცენტრით ასპინძაში. ბილმა მწერლებმა ნოდარ წულეისკირმა და სურვებთ ჩვენს დურმიშხანს!
დურმიშხან ბერიძე სამწერლო ასპარეზზე გრიგოლ აბაშიძემ დიდი შეფასება მისცეს ღმერთმა დღეგრძელი ამყოფოს!
გამოვიდა გასული საუკუნის 60-იან წლებში. მისი მის ისტორიული ჟანრის ნაწარმოებებს. ასე-
პირველი ლექსი დაიბეჭდა გაზეთ „ასპინძაში”. ვე უნდა ითქვას, რომ დიდ რეჟისორს თემურ გაზეთ „ლიტერატურული მესხეთის”
ჩვენი გაზეთის მკითხველი კარგად იც- ჩხეიძეს გადაწყვეტილი ჰქონდა დაედგა პიესა რედაქცია
რამე, როგორ გავაგებინოო... მოემზადებოდა, გუდა-ნაბადს აიკრავდა და ხვალე ღმერთი გაუწყრებოდა... ჰოდა, ბადაგომაც ივარგა, მოვარდა და ბადაგოს დაეცა თავზე.
 მართალიც იყო. ის ჭკვიანი დილიდანვე, უთენია, ვენახში გადაბარგდებოდა, მურაკისა და ძეძვის ღობეს გადაევლო და ისინი გარეთ, ეზოშიც, რაღაც ხდებოდა. შვილი ეზო-
კაცი თითქოს საიდანღაც, შო- ქოხში დასახლდებოდა, ფეხსაც არ მოიცვლიდა თუ ცხენდაცხენ უტევდნენ, ეს ფეხდაფეხ ეკვეთა... ში დარბოდა, აქეთ-იქით ედებოდა და რაღაცას და-
რიდან ეუბნებოდა სათქმელს იქიდან. დღესა და ღამეს გადააბამდა, სავენახე ეკვეთა და გაუჭრა პაპისპაპისპაპისეულმა. ვისაც ძეძებული დაეძებდა.
და ესეც, როდემდე დაელოდებოდა იმის იქიდან მიწას, რაც დარჩა. გადააბრუნებდა, გამოგაზაფ- მისწვდა, თავბედი აწყევლინა... სათითაოდ აოტნა ამ ძებნასა და გაწამაწიაში, რა იყო, მამიი, რა
დაბრუნებას. ჰოდა, არც დაელოდა... კარგად იყავი, ხულდებოდა თუ არა, რქაწითელსა და საფერავს თავდამსხმელები, ისე მოცოცხეს იქიდან, ერთმა- დაკარგე და შენ რაღას დაეძებ, შვილოოს ძახილში
ჩემო კეთილოო, დალოცა, მადლიც უთხრა და თა- ჩაყრიდა, შვილისავით გაზრდიდა. მტერს თვალებს ნეთზე გადადიოდნენ... მამა-შვილი, როგორღაც, თავით შეეტაკნენ ერთ-
ვის გზას ეწია... დაუბრმავებდა, მოყვარეს გაახარებდა. ამ ხმალ- ისინი რო იფრინა, ისევ მოუშივდა ხელებს ვე- მანეთს და ვიდრე ორივენი შუბლზე დაკოსებულ
მეორე ჭკვიანმა კაცმა, წინაზე არანაკლებ ჭკუ- საც, მთელი იყო თუ ნატეხები, გვერდიდან არ მო- ნახში, მიწაზე მუშაობა. ხრმალი ბალახებზე გაწმინ- წენგოიანიკაკლისოდენა კოპებს ხელისგულებით
იან-გონებიანმა და გულიანმა, ურჩია, რას დაღო- იშორებდა, გვერდიდან კი არა, უბით, გულთან ახ- და, ხალათში შეინახა და ისევ დასწვდა ბარსა და ისრესდნენ, ჭიშკარმა გაიხრიგინა, იმათი ნაშიერი
ნებულხარ, ბოდბისხევში წადი, ეს ნატეხები იქაურ ლოს ატარებდა. ბოლოსდაბოლოს, იმისი წინაპრის, ნიჩაბს. მაგრამ ვინ დააცალა რო... ახლა ავტოების და გვარის გამგრძელებელი შემოჩინდრიკდა. კარგ
მჭედელს წაუღე, ისე გაამთელებს, ახალი გეგონე- პაპისპაპის და იმისი... იიმისი პაპის ხელში ნაჭერი პიპინმა გააყრუა იქაურობა. დაგეშილებივით, პირ- გუნებაზე იყო...
ბაო... მაგრამაო... და ნაბრძოლი ხმალი იყო... დაპირ ბადაგოს ვენახის ღობეს მოადგნენ. მანქანე- ღმერთგამწყრალს ფარდული გაეღარცლა:
ბადაგომ კარგად დაინახა, ჭკვიანი კაცი მიწას მაგრამ სახლამდე ჯერ კარგა შორს იყო. კაცს ბიდან კი გადმოცვივდნენ და რას გადმოცვივდნენ. ცული, ხერხი, ძალაყინი, ბარისა და თოხის პირები,
ჩააშტერდა, მემრე თავი აიღო, თვალი სივრცეს ჰკი- ფიქრისათვის დრო ჰქონდა და როცა იყო და რო- იმდენნი იყვნენ, ეტყობოდა, შინ აღარავინ დარ- რაც რამ რკინისა მოეხელთებინა, ამოეიღლიავები-
და და რაღაც ჩაიბუბუნასავით. ამან იმისი ბოლო გორც იყო, წეღანდელი კითხვის პასუხიც თვი- ჩენილიყო, დედაბუდიანად მოგლეჯილიყვნენ და ნა, წაეღო, ჯართში ჩაებარებინა და პაპისპაპისპა-
სიტყვები ვერ გაარჩია, მაგრამ თვალი შეასწრო, თონვე იპოვნა. ალბათ, ის დალოცვილი ისა, ვისაც აქეთ წამოტორღიალებულიყვნენ. მთელი ორღობე პისეული ხმლის ნატეხებიც ზედ მიეყოლებინა.
კაცი როგორ მოიღრუბლა და გულზეც მჯიღი რო- მტერთან შეტაკებისას ხმალმა უმტყუნა, არ შედრ- დაეხაფრათ ზოგი შიგნითაც შემობღოტებულიყო. იდგა შუა ეზოში გაბოტილი, გულჯიბეზე ხელს
გორ დაიბაგუნა... კა, მოძალადეს ზურგი არ უჩვენა და გადატეხილი ყველაფერს თვალებდაყვლეპილები მისჩერებოდ- იტყაპუნებდა და უნაიროდ იკრიჭებოდა. ვერ გა-
ბადაგოს თავის დროზე, ფრონტზე ყოფნისას, ხმლითაც გულოვნად შეებაო... უკუაქცია კიდევაც, ნენ, თითქოს იმ ყველაფრის მარტო დანახვა კი არა, ეგო, მამამისი, მანამდე წკეპლა და სილაქი რა არი,
სტალინგრადიდან ბერლინამდე მთელი გზა ფეხით სადაც ეხლა ჩემი ვენახის თავია, იქიდან ბოლომდე ჩაყლაპვა უნდოდათ. იქაურობის პატრონს კი, უბო- სიტყვითაც რო არასოდეს დაუტუქსავს, ახლა რა-
ჰქონდა გავლილი ისე, ცეკვა-ბუქნითა და ჰარალე- მისდია და დედაც უტირაო... ეგრე იქნებოდა ზუ- დიშოდა და უიმაოდ, ცხვირწინ რაღაც ქაღალდებს ტომ იბღვირებოდა და მუშტებს უღერებდა.
ჰარიჰარალეს სიმღერ-სიმღერით კი არა, ბრძოლით ზივ-ზუზივა, მა რააო... უფრიალებდნენ. ისინიც უცხოები იყვნენ, სხვა ჯუ- პაპამისიც... აქამდე ვის ენახა ეგრე ჩამოჩენ-
და ბოდბისხევის გზა როგორ შეეშლებოდა. არც შე- ოღონდაცარია, ეს ვერანა გზა მალე გათავე- რისა და მოდგმისანი. ჩილი და მხრებათახთახებული. ან ის რა იყო, ამ
ეშალა, ჭკვიანი კაცის ნაქებ მჭედელსაც ადვილად ბულიყო... დღეც მალე დაღამებულიყო და მალევე ნეტავ ესენი ვინღა ოხრები და ტიალები არი- ხნის კაცი სულს ძლივს რო ითქვამდა, ხოჭიჭიდან
მიაგნო და თავისი გასაჭირიც გაანდო. გათენებულიყო... ანო, რა ქარმა მოხვეტა და გადმოყარა აქეთაო, ჩემ გადმოვარდნილი ბალღივით სლუკუნებდა და დამ-
იმანაც, ხელებზე რო ეტყობოდა, როგორი გერ- გზა, როგორც იყო და არ იყო, გათავდა. ადგილ-მამულთან რა ხელი აქვთო, ერთი გაფიქრე- ჭკნარ ლოყებზე ჩამოღვარღვარებულ ცრემლებს
გილიანიც იყო, ხმლის ნატეხებს ენაგადაყლაპული- დღეც დაღამდა. ბა გაიფიქრა ბადაგომ. კაცი დათვს ხედავდა და აბა, უხმოდ და უიმაოდ ყლაპავდა.
ვით კარგა ხანს უყურა, უყურა და როდის-როდის ღამეც, ის-ის იყო, გატყდა. კვალს ხო არ დაუწყებდა ძებნას და ტუჩი სიმწრით ბადაგო და ცრემლები? ბადაგო და ეგრე, ყვე-
ამოიდგა ენა, თვალებში სულიმწარედ მიჩერებული, ბადაგომაც თავის სახლ-კარს მიაღწია. ჭიშ- მოიღეჭა, ისე მოიღეჭა, ლამის მოიკვნიტა. პირში ლას დასანახად, ლამის საქვეყნოდ ტირილი? ოფლი
მოხუცის გასაგონად ამოღერღა და ამოყარა: – ეეჰ, კარს რატომღაც გვერდი აუქცია, ღობეზე გადა- საკუთარი სისხლის გემო იგრძნო... ემწარა. რო- კიდევ ჰოო, იმდენი დადენია, მთელ იმის დედულ-
ძიაკაცოო... ეს ნატეხები კი გამთელდება, როგორ ფოფხდა და შინ მპარავივით შეიძურწა. რაღაც გორ არ ემწარებოდა, როცა იმ უცხო თესლს შორის მამულს დაალტობდა. ეს ოფლი და, საკუთარი სისხ-
არა, მაგრამაა, რად გინდა, რაა, ხმალად აღარ ივარ- დიდი საიდუმლო გასჩენოდა, რაც მარტო თვითონ ორიოდე თავისიანიც დაინახა. ისინი, დედის რძე- ლიც ბევრი დაუღვრია, როგორ არა. ოღონდ სხვის
გებს... მე რაა... სულაც, ახალს გამოგიჭედავ, ისეთი და კიდევ ორმა ჭკვიანმა კაცმა იცოდა. მეტს არც ნაწყენები, მოუძღოდნენ გადამთიელებს, თორემ ომში, სხვის მიწაზე, მტრის მტერთან ბრძოლაში.
ხმალი გამოგიჭედო როო... შენი მოწონებული... არავის უნდა გაეგო. იმათ ამისი ზვარ-ვენახის გზა საიდან ან როგორ ეომებოდა თუ არ ეომებოდა, ეგულისჭირებოდა თუ
მაგრამაა, რაში გამოგადგება რო... ეხლა მტერი და დაოსებული ფეხები ძლივს მიიტანა ტახტთან. ეცოდინებოდათ, ან როგორ მოაგნებდნენ... არ ეგულისჭირებოდა, იმას ვინ რას ეკითხებოდა...
დუშმანი ხმალდახმალ როდიღა მოდის... უცხოელე- უბიდან ხალათი ამოაცოცა თავისი რამერუმეები- ეს ყველაფერი რო გაიაზრა და გამტკავლა, ეგრე რო, სავიშვიშო და სავაივაგლახო სხვა დრო-
ბი, იმათი წინაპრები ჩვენმა წინაპრებმა კუდამოძუ- ანად, მუთაქის ქვეშ ამოდო და ქვეშაგებზე ეგრევე, ისევ მიაგდო ბარი და ნიჩაბი გვერდზე, ისევ ამოიწ- საც ბევრზე ბევრი არგუნა ბედმა თუ უბედობამ.
ებულები რო გარეკეს აქედანა, მოდიან და ფულითა გაუხდელად მიწვა. დაღლილობისა და უძილობისა- ვადა უბიდან ხმალი, რაც ძალი და ღონე ჰქონდა, მაგრამ ყველასა და ყველაფერს კაცურად გაუძ-
და ათასნაირი მამაძაღლობით ხელში იგდებენ, იპყ- გან თვალები ებლიტებოდა. წამწამებზე ლულიც მოიქნია, ერთი დასჭყივლა, – აბა, დამიდექით მან- ლო... ეხლა კი, რო იცრემლებოდა, რას იცრემლე-
რობენ ქართულ მიწა-წყალსა... იმათ, აბა, რა უნდა დაეკიდა, პატარაზე ფშვინვაც ამოუშვა... ისე... ვერ და, თუ ვაშკაცები ხართო... მიწას ცალი ფეხი დაჰკ- ბოდა და იქულუღებოდა!
დააკლო... იქნიე ეგ შენი ხმალი აქეთ-იქითა, მარჯვ- კი მოძილქუშდა და... რა, ისკუპა და თავისი ვენახის მურაკისა და ძეძვის შვილსაც ხო უნდა ეთქვა იმისთვის რაღაც
ნივ და მარცხნივა, რამდენიც გინდა, რაა... იმ გამთენიისას ტახტი რაღაც საეჭვოდ ჭრი- ღობეს გუშინდელი ტალიკა ბიჭივით გადაევლო... და... – რა იყო, მამიი, რა თავ-პირი ჩამოგტირის, რა
ბადაგოს კიდევაც ეცნო და კიდევაც ემწარა ალებდა. ისე არა, კაცი ძილში რო გადაბრუნდებო- ჯერ იმათ შეებმოდა, ცხვირწინ რაღაცა ქაღალ- მოგივიდა... ვინმემ რო დაგინახოს, რას იფიქრებს,
მჭედლის ნათქვამი... განა არა... თვითონაც, კამე- და და გადმობრუნდებოდა, გვერდს იცვლიდა. არც დებს რო უფრიალებდნენ და თავიანთ გამარჯვება- ანდა რას იტყვის... შენა, მამიი, რა ვქნა, იმ რაღაცა
ჩის რქაში ხო არ ეძინა, ისიც ამქვეყნად არ იყო?!.. ისე, ახალგაღვიძებული თვალებს რო მოიფშვნეტ- ში დარწმუნებულები და გახარებულები, ყურებამ- რკინარკუნებს ხო არ მისტირი... მაგისთანები აგე,
იყო და ბევრ ისეთ რამესაც ხვდებოდა და გულიც და, უჰ, რამდენი მძინებიაო... აჯუჯღუნდებოდა, დე პირმოხეულები იღრიჭებოდნენ, მემრე არც თა- საჯართეში იმდენი ყრია როო... მარტო ნატეხები კი
ეთანაღრებოდა და ეღარღლებოდა... ეს რო არა, ადე, ბადაგოოვ, რაღა დროს ტახტზე გდებაა, თავ- ვისიან სხვებს დააკლებდა, იმათ უფრო გამეტებით არა, მთლიანებიცა... სავსეა იქავრობა... წავალ ეხ-
მარტო წლები იმდენს რას დაკლებდა... ეხლა ამ ზე უამრავი საქმე გაყრიაო... მემრე წამოიჯაჯებო- დაერეოდა, იმათაც მოაძუძგინებდა იქიდან, ისე ლავე და მოგიტან, რამდენიც გინდა, რაა... – სიტყ-
გადატეხილმა ხრმალმა აუბნია თავგზა და სხვების და, ფეხებს ძირს ჩამოყრიდა, წინდებს ამოიცვამდა, მოაძუძგინებდა, ზურგზე ბუქს აადენდა... ვებს ნაყავდა, თავისი ჭკუით, მოხუცს ამშვიდებდა,
საკითხავი გაუხდა რაღაც-რაღაცები, თორემ... ჩუსტებში ტუცავდა და, აბა, ვენახისაკენ! იმან იქ, ღობესთან ისკუპა და აქ ტახტი ისევ მაგრამ როცა დაინახა, იმან უფრო უმატა და უმატა
თავისი გრძელი ცხოვრების გზაზე ბევრი გა- ტახტი ძაგძაგებდა და კაცივით ბორგავდა. აჭრიალდა და აძაგძაგდა. ისე აჭრიალდა და აძაგ- ფშლუკუნს, უმწეოდ გადახედა თავის ძეს...
საკვირი უნახავს. როგორ არა, ბევრი კიდევაც გაკ- ტახტზე მწოლიც ვერ ისვენებდა, ძილში ბორგავდა, ძაგდა, ეგ არი და, სადაცაა, მოირყეოდა და ფიცარ- მაგრამ ის ცრემლებიც... ზღვად ხო არ მოსკ-
ვირვებია. ზოგ-ზოგი რამ კი, ნურას უკაცრავად... მაგრამ ძილი რას ერქვა... რის ძილი, რა ძილი... ფიცარ დაიშლებოდა. მაგრამ ტახტმა გაუძლო, არ დებოდა და ბოლო ცრემლი თვალის უპეს რო გად-
მაგრამ მჭედელს რომ შეხედა, გაკვირვება რომე- ბადაგო ვენახში იყო, თავის ვენახში. როგორც დაიშალა და იმისი ჭრიალ-ძაგძაგიც არავის უხვ- მოეკიდა, ბადაგომ ხელუკუღმა მოიხოცა, მერმე
ლია, თვალებს არ დაუჯერა. ისიც რაღაც ფიქრებს სჩვეოდა, მზის ამოსვლისთვის დაესწრო. ხელში რეტდა ყურებს... მერმე სულ ჩაიქანქლა ხმა... უძლურად, მაგრამ, როგორღაც, მაინც კაცურად
გაეტაცნა... ისიც, თითქოს იქ იყო და არც იყო... ტრიალისაგან ტარგაწვრილებული ბარი და ნიჩა- ბერიკაცი წაბარბაცდა, წაიფორხილა. იქვე დაჰკრა ფეხი მიწას და ფარდულისაკენ ყვირილით
მოკლედ, იმ წეღანდელი ჭკვიანი კაცივით, რაა! ბი მოემარჯვებინა. მშრალ ამინდებს ეშურებოდა რაღაცას დაეჯახა, სკამი იყო თუ მაგიდა. უმალ გაქანდა: – ჩემ წინაპრებს იქნება და, ყველასაც არა
მაგრამ ამას, ბადაგოს, აღარც გაკვირვებისათ- გლეხკაცი, უნდა მოესწრო, მიწისთვის გული გა- წელში გასწორდა. გამოუძინებელი, ჩაწითლებული ჰქონდა ხმალი, ზოგი გლეხკაცი ფიწლითა და კეტი-
ვის ეცალა და აღარც მჭედლის საიდანღაც უკან, დაეხსნა, შიგანი ეჩინა... თვალები ააფახულა. იქაურობა როგორღაც ეცნა- თაც იბრძოდა... ხო იბრძოდა... ჰოდაა...
თავის სამჭედლოში დაბრუნებისათვის. ერთი კი ანაზდად რაღაც ხმაურმა მოსტაცა ყურთას- ურა და ვერც ეცნაურა. აქ სადა ვაარო... თითქოს შევარდა ფარდულში, მაგრამ იქ რკინის ვე-
შეუძახა: – შვილოსან, სად წახვედი... შენა... აბა მენა. შორიდან იყო, თანდათან ახლოვდებოდა და აბეზარ ბუზებს იგერიებდა, ხელი აიქნია, რაღაცას რაფერი რომ ვერ მოხვდა ხელთ, პირი იბრუნა და
ერთი გამოიხედე აქეთა... ჩემკენა... ჰოო... ჰოო... მატულობდა. ცხენოსნები მოჰქროდნენ გამალე- აუქშია, ღამეული ხილვები გალალა. გამოგონდასა- სათონეს მიაშურა... იქ ერთი კინკილა საჩხრეკიღა
რაც მითხარი, ყველაფერი ეგრეა, მა რაა... მაგრა- ბულები. მარტო ორღობეს კი არა, მთელ იმ მიდა- ვით. ეგდო, სამკაპა, მაგარი ხისა იქნებოდა, აბა, რისა...
მა, მე როდისა გთხოვე, როდის შეგეხვეწე, ახალი მოს ურიცხვ კალიასავით მოსდებოდნენ და ჰაერში ფანჯარასთან ცრიატი დილა მომდგარიყო. მართალია, ნაკვერჩხლების ჩხრეკისას წვერებმომ-
ხმალი გამომიჭედე-მეთქი, ჰაა?!.. მე ჩემი წინაპ- ხმლებს ატურტურებდნენ. თვალის ერთი დაწამწა- თითქოს ვიღაცამ თუ რაღაცამ უბიძგა. თავ- წვარი, მაგრამ ისიც გამოდგებოდა, კარგი მარჯ-
რის, პაპისპაპისპაპისეული ხმალი მინდა, იმათ მება და ბადაგოს თავს წამოადგნენ. ცხრაუცხოები სასთუმალს წაეტანა, ქვეშამოდებულ ხალათსაც ვენა იმასაც ისე მოიხმარდა, როგორც რაა... და ვაი
ხელში ნაჭერი და ნაბრძოლი... გადატეხილი იყოს, იყვნენ. თავიანთებურად რაღაცას ყიოდნენ... ყელ- დასწვდა. როგორღაც ემჩატა. ხელი კარგად მო- იმას, ვისაც უილაჯობისაგან გამწარებული კაცი
რაა... რას გეტყვი, იცი? თუ დამჭირდა, გადატეხი- ში ხელწაჭერილებივით... უფათურა, გადმოაბრუნა. რაც ეგულებოდა, აღ- იმას მოუქნევდა და იმანაც, ბადაგომაც, საჩხრეკი
ლი ხმალითაც ვიბრძოლებ როგორმე... აბა ერთი მიხვდა ვენახის პატრონი, ვინც იყვნენ და რა არსად იყო. სად არ ეძება, იქაც, სადაც არც შეუნა- აიტაცა, ეზო გადაიძუნძულა, ჭიშკარში გავარდა და
ვინმე გამოტყვრეს და ჩემსას შემეცილოს... გინდა უნდოდათ, ან რას ეყუყუნებოდნენ. ან რა დიდი ხავს. რა იქნა, ისევ მიწამ ხო არ ამოიფარაო... აბა, შარაგზას გაენთო...
უცხო იყოს და გინდა გადაგვარებული შინაური. მიხვედრა იმას უნდოდა: მტერი მოხტომოდა ბადა- გადატეხილი ხმალი, წუხელ ნიათიანად რო იქნევდა მირბოდა, აქეთ-იქით არ იყურებოდა, ვერც ვე-
არც ერთს არ დავუხვალიებ... საიდანაც გამოძვრა, გოს, იმის მიწა-მამულს ეჩემებოდა. ბევრზე ბევრნი აქეთ და იქით, მომხდურს, შინაურსაც და გარეულ- რავის ხედავდა და არც არავისი მიძახილი ესმოდა,
იქვე შევაძვრენ... მე ჩემ წილ საბრძოლოს ვიბრძო- კი იყვნენ, ფეხმოსატეხები! სამაგიეროდ ბადაგო საც დედა რო უტირა და საიდანაც მოვიდნენ, იქით, რას შვრები, კაცოო, ბადაგოოვო, სად მირბიხარ და
ლებ, დანარჩენი მემრე ვნახოთ, გამოჩნდება გზაცა თავისას იყო, თავისი ოფლით გაჟივებულ მიწაზე უკან წასასვლელი აძებნინა, ფეხს ხო არ აიდგამდა ვის უღერებ მაგ საჩხრეკსაო...
და კვალიცა... მოიტა-მეთქი ეგ ხმალი აქა, ბიჭოს?! იდგა... ჰოდა, იმასაც ის მიწა უნდა დაეცვა... მომხ- და გადაიკარებოდა. არადა, ის ქვეყნისათვის სა- მარტო თვითონ, ბადაგომ იცოდა, რა ღველფი
– ცოტა მკვახედ კი გამოუვიდა, მაგრამ რა ექნა... დურს დახვედრა ეგებოდა, აბა, მტრის ჯავრს ხო სიკეთოდ მოსახმარი და გამოსაყენებელი ისა, ისე და ღადარი უღვიოდა გულგვამში, იმ საჩხრეკსაც
არც აცია, არც აცხელა, ხმლის ნატეხები ხელიდან არ ჭამდა... ბარი და ნიჩაბი გვერდზე მოისროლა, უკვალოდ და უიმაოდ გამქრალიყო, ვითომ თავისი ვისთვის ატრიალებდა, ვის დაუმიზნებდა და ხეთ-
გამოსტაცა, ქუდი შეიბრუნა და გზას გახედა... ფე- უბიდან პაპისპაპისპაპისეული ხმალი დააძრო... ვენახის მიწაში რის ვაი-ვაგლახით არ ეპოვნა და, ქავდა თავში, ისიც ხო იცოდა და იცოდა და ვინმე
ხიც წადგა... გაიმანძილა. მერე რა, რო გადატეხილი იყო, იმისმა წინაპარმა წუხელ ღამითაც, სადილაოდ თავთით არ დაედო. სხვასაც ეცოდინებოდა თუ არა, იმისთვის რა ბედე-
ერთი სული ჰქონდა, როდის მივიდოდა შინ, თუ იმ ნატეხებითაც ივარგა, იმის ჩამომავალს რა თითქოს ცამოწმენდილზე მეხი და მედგარი ჩა- ნა იყო!..
პოეზია
თქვენ რანი ხართ, გალაქტიკებ-ვარსკვლავების ხელისგულზე გედო გული, მურადო,
ქარბორბლები როცა ირგვლივ ტრიალებენ?! სათევზაოდ, სალაღობოდ, სუფრადო,
ეჰ, მტრედები, აფეთქებით დამფრთხალები, პოეზია, რწმენა გედო უღლადო,
დაკარგული სულებივით ფრთხიალებენ. ქმნიდი ხატებს ახლებურად, უბადლოდ,
სულის სარკე გქონდა წმინდა, უზადო,
ღვთის სახელით და ხატებით ანტიქრისტე სულ თვალები გიცინოდა უვადოდ,
სულებს გვტაცებს, ნიშანს გვადებს ხელზე, შუბლზე, ცოლ-შვილს ერუდუნებოდი მუდამო,
ტაძრებშიაც იპარება, გვათილისმებს, თუთუნს ეკვლევინებოდი, მურადო,
წააქეზებს, წამოაგებს ხალხებს შუბზე.
რამემ უნდა წამიყვანოს უფლადო,
ძმის, შვილის სულს ახსენებდი ურვადო;
სულ ვიგონებთ ახალ-ახალ ეტალონებს,
რომ ბურჯები რჯულისანი შევარყიოთ, დღეს რომ სულეთს მიეფარე ჩუმადო,
ერთადერთი ცხოველი ვართ – ვქმნით კანონებს გამიჭირდა უშენობა, მურადო,
იმისათვის, რომ ნიადაგ დავარღვიოთ. შე გულდენთო, ალალო და გულადო,
დამელოდე, მანდაც მოვალ სტუმრადო,
ზაზა ქინქლაძე თქვა უფალმა: “შენ მე ხარო – შენ ღვთის ხარო~... მონატრებულს შემეგებე ძმურადო
შევინანოთ! გულში ჯვარი შევიტანოთ!
შევიყაროთ, ქრისტიანნო, შევიყაროთ! თევზაობა ლისზე აღდგომას
გზაში დედის გარდაცვალებისას ერთი ღმერთი – ერთმანეთი შევიყვაროთ!
წეროთა გუნდი ბალახობს მინდვრად

თამადა პაპანება მზეში უცებ ქარი ამოცივდა
თუ წაქცეული სოკოებია? და ლაჟვარდში მოაბნია შავ ღრუბლების წიდა,
ხეებ-კუნძები ბორგავს მორევში მერცხლები და ნამგალები გაიკრიფნენ ციდან,
თუ მონადირე ლოქოებია? სუფრის თავადი – თამადა არ უნდა დათვრეს თავადა, ზოგი ნიავს შეეწონა – წყლის პირს დაეკიდა,
რად გვინდა ის ბედაური, თუ შუა გზაში დავარდა, ბაყაყები მიიყუჟნენ, ჩიტმა ხმა გაკმინდა,
ეს ნისლის ქულა ტაატობს ხევში დიდ სასმისს დიდი სიტყვა სჯობს, მუდამ მეხივით გავარდა, წვიმამ წამოუშაშხუნა, ერთხანს წვრილად ცრიდა,
თუ კოჭლი ცხვარი ჩამორჩა ფარას? მეღამისთენე ქურუმთა მოდგმისა არის თამადა. შემდეგ ისევ გაიდარა, მზე კვლავ გამობრწყინდა,
შუადღის მზეა თუ ოქროს საწმისს ბროლციალა მანანები მალე აღარ წვიმდა,
ართავს მედეა და ახვევს ჯარას? თევზი ანკესს გაურბოდა, ჭიას არ წიწკნიდა,
მთვარისკენ მიფრენს ფარვანა შორს ტივტივა მოწყენილი ჩანდა ერთი ციდა,
უფალს პალიტრა ჩამოუვარდა მეთევზური ხელმოცარვა თუმცა იმ დღეს მწყინდა,
ღამურა მისდევს, მთვარისკენ მიფრენს
თუ შემოდგომის ტყეა და ტბაა? ყოველივე იყო ნაზი, ლამაზი და წმინდა.
თავგანწირული ფარვანა,
კოცონის კვამლი გამოდის კლდიდან
სიბნელის ნისლში ქცეულა მთვარე
თუ დალ-ქალღმერთის გაშლილი თმაა? იმედის სხივად, ფარანად, უშგული
ერთ გულს ათასჯერ როდესაც კლავენ,
ეს ჩემი გული ფარფატებს გზაზე ან ღირს იმედი ან არა,
თუ სისლისფერი რაღაც ფოთოლი?
ოდესღაც, როცა გნახე, უშგულო,
მივა ნეტავი?! მიაღწევს მიზანს უმალვე მივხვდი, რომ უშენგულოდ
დღეს დედაჩემი გარდაიცვალა, უმწეო ფრთების ამარა?!
დღეს მე, ბაბუა გავხდი ობოლი.
სვანეთი წარმართთა ამარია,
მგოსნისთვის – მუზა, პეპლისათვის კი
რომ სვანთა ბეთლემი ლამარია.
მთვარეა ზეცის მანანა,
მსახიობური ტალანტის, ფრთონვის უსაზღვრო ცაში ნათლისკენ მიფრენს
მწვერვალი იყო მისი “მედეა”, სული – პატარა ფარვანა.
მომავლის გარდა თეატრი ფოთის თამარი
ძველი დიდების მოიმედეა. საქართველოს მზე ჩასვლისწინარე,
ხილვა მამულის დიდებისა დიდი ღამის წინ ნათელმფინარე.
სცენის მიჯნურმა აქ შეიყვარა
დიდება, დიდება მარადი
და ქურუმობა მუზის ებედათ, იმ დღეებს, იმ წუთებს, იმ წამებს,
მზიური წყვილი კვლავ შეიყარა, ვფიცავარ, სიკვდილის კარამდი გვალვის დაისი
აქ წევს თეატრის ორი ლეგენდა. მამულო, შენს სულდგმას ვიწამებ! ვირწეოდი ჰამაკში ჩეროში,
ვიხსენებ ფოტოს სპექტაკლის შემდეგ, – მაამებდა ნიავის ლამუნი,
იმ ქუხილს, იმ ქარბუქს, იმ გრიგალს
მსახიობების ელიტა ძველი, სულისას, გულისას, რწმენისას,
იცრებოდა ცარგვალი ჟვეროში,
მეც, ონავარი, მშობლებთან ერთად, – იმ ზეცას, ცეცხლფენილ ბარიკადს, ასდიოდა სამზეოს ალმური.
მოგონებები მწველია, მწველი. ჯვარ-დროშას სისხლიან ფერისას.
გრილდებოდა ნელ-ნელა დაისი,
ვით ისრაელში ასულ ფოთელის დიად მზეს ცის იმპერიის, მოვინატრე წვიმების წკრიალი,
დავით ხუბელას მადლიერება, ღვთივნათელს და აღმატებულს, ჩამავალ მზის ქასური ხალისით
უკვდავი არის მზე ხელოვნების, ზღვას, მთა-ბარს დიდ ივერიის ქედის მწვერვალს ლესავდა ბრიალით.
მის ნათელს უნდა სდიონ ერებმა. ერთ აზრით, ერთ რწმენით ანთებულს.
დაიბუდა თუ არა მნათობმა,
ომებია და პანდემიაა, იმ ზათქს და იმ დიად შეტევას, კვირიონის გაისმა ჟღურტული,
სატანამ ბევრი სული არია, მიზანთა ტრიუმფებს არნახულს, სიგრილეში უჯობდა გართობა,
კუბო-მაცივრის ხმაა ნეტავი იმ ნათელ აისის ანთებას, ჯერ არ ჩანდა სიბნელის ურდული.
იმ მზიურ, ჭეშმარიტ გაზაფხულს.
თუ ანგელოზის არის არია?!
ბოლო სხივის ნაკოცნი-ნანდობი
უფალი არ დააგვიანებს, მთას შემორჩა პომადის კვალივით,
ბოლო პომადა გისვია, დედი, მსოფლიო შეიცვლის სამანებს.
ის ჰგავს პეპელას ჭიაფერაზე, თვალებს აფახურებდა მნათობი
მესამედს ამ საუკუნისა კეკელუცი და მაცდური ქალივით.
ორმოცდღიანი რეპეტიციაც, აღსრულდეს განგება უფლისა.
შემდეგ – უფალთან, პრემიერაზე.
ალისფერი ყურძენი თალარზე
ვფიცავარ, სიკვდილის კარამდი,
მამულო, შენს სულდგმას ვიწამებ,
დალ-ქალღმერთის ტუჩების ფერია,
უკრაინა – 2022 დიდება, დიდება მარადი დღეკეთილი კვლავ მიითვალა მზემ,
იმ დღეებს, იმ წუთებს, იმ წამებს! მალე მთვარის გამოვა ფერია.
დიდმარხვაში ისე თოვდა, ისე თოვდა, ჭრიჭინების არ ისმის ჭუნირი,
მარხულობდა თითქოს თავად ზეცა მზისგან, ალბათ მალე წვიმების ჯერია,
საქართველოს მეათასედ ეშმა სთხოვდა შემოდგომის მწუხრი
მივიწყებულ, დაკარგულ ჭურივით
აჰყოლოდა სისხლისა და ცეცხლის გრიგალს. დუმს მიწაში ყოფილი კერია.
შემოდგომის მწუხრი, ველი მზიანი,
უკრაინა ძმათა ომში ჩაფლულიყო, ლიბრი ზეცა – ღრუბელ-ლაჟვარდიანი. ხანმოთევით დაყეფენ ძაღლები,
მართლმორწმუნე ქრისტიანთა დამარხვაში, წუთისოფლის ხმაური იცნობა,
თოვდა, თოვდა თუ სულების ფერფლი იყო?!... ლურჯი ბინდი, ზანზალაკთა წკარუნი, მიწივიან ყურებში ძარღვები
მე არ მახსოვს ასეთი რამ დიდმარხვაში. ფერდობები წვიმით ჩამოპწკალული. და მიშხუის ცად მარადისობა.
ფერადოვან ტყესთან ტუფის ტაძარი,
ნანგრევები და ცხედრები, ეს რა მოგდით, თრიმლის ფოთლებს მოდებული ხანძარი.
სისხლით დნება თოვლი მარილმოუყრელი, გულის კომპასს გიშვერ
ყვირის ბავშვი: “არ მსურს მოვკვდე და თუ მოვკვდი, ფოთოლცვენის მოძრავი მოზაიკა,
მე ყველაფერს ღმერთს სიმართლეს მოვუყვები!” გაწოლილი ველზე კირქვის დაიკა – სიყვარულის მეტეორი დამეცა
და იმ კლდეზე დაფრენილი გავაზი, და ჩემს გულში მოკვდნენ დინოზავრები –
ერთმანეთის მოძულე და უკარება შეღამება მშვიდი, ნაზი, ლამაზი. ყველა ქალის ვნება გაქრა, გამექცა,
ღვთიური და ეროვნული ინტერესი?!... მენატრება მხოლოდ შენი თვალები.
მერამდენედ ცოდვა სკდება ყუმბარებად ყოველივე, ღმერთო, შენმიერია,
და სულები ფრენენ კვამლის ფანტელებში. მიზიდავს და მხიბლავს დიდი ხანია, გულის კომპასს გიშვერ, სახემზიანო,
ყოველივე ასე მშვენიერია, შენი ეშხი მისი საესავია,
ბომბებისგან გადახნული დედამიწა, თან გახარებს და თან სევდიანია.
გაზაფხული სისხლის, ცრემლის ყვავილებით, დახე, მზეც კი პაემანზე გვიანობს,
რას დათესავთ?! რას მოიმკით?! რას დაიცავთ მურად ნებიერიძეს ეტყობა, რომ შენი ნათესავია.
კაენები სამოთხიდან აყრილები?!
რად აჩქარდი, ჩემო ძმაო, მურადო, ***
კვლავ პლანეტას ინაწილებთ ბატონები?! ყოფილიყავ ერთხანს სოფლის სტუმრადო, სიბერეში, სიკვდილის წინ დავიქადებ,
მარსს ყიდულობთ?! იქაც გაგყავთ ავტობანი?! ძმობა გვქონდა გულსავსე და უხვადო, ზიარებას მივიღებ და ვაღიარებ,
გგონიათ რომ რამე ხდება თქვენი ნებით?! იშვიათად თუ ვყოფილვართ უბრადო. მშვენიერო, თუ თავიდან დავიბადე,
დაგავიწყდათ ცის ძალნი და მხედრობანი?! (პოლიტიკა გვაბუნტებდა უმადლო); უსათუოდ გიპოვი და შეგიყვარებ.
მიუხედავად არა ერთი საგაზეთო წერი- 2004 წელს საქართველოს მიწის მართ- საც შესაძლებლობა ჰქონდა, ან/და საჯარო რომ უმრავლეს კერძო ამზომველებს არ
ლისა და სატელევიზიო გამოსვლებისა, მი- ვის სახელმწიფო დეპარტამენტის დაუსა- რეესტრიდან დასჭირდა ამონაწერის განახ- გააჩნდათ აზომვითი ნახაზის შესადგენად
წის რეგისტრაციის პრობლემებზე, მიზან- ბუთებლად ლიკვიდაციის შედეგად, ლიკ- ლება, მასვე უნდა გადაეხადა აღნიშნული თანამედროვე ძვირად ღირებული ხელსაწ-
შეწონილად ჩავთვალე ერთხელ კიდევ აღვ- ვიდირებულ იქნა ამ სამსახურის რაიონუ- თანხა და მეოთხედ დაერეგისტრირებინა ყო, რის გამოც თავს იკავებდნენ უფასოდ
ნიშნო მიწის რეგისტრაციის პრობლემური ლი რგოლები და რაიონულ სამსახურებში თავის საკუთრებაში რამდენჯერმე დარე- ნახაზის გაკეთებაზე, რადგან არ ჰქონდათ
საკითხები. არსებული ყველა დოკუმენტაცია (სასოფ- გისტრირებული ნაკვეთი. ყოველივე ამან იმედი, რომ დროულად აუნაზღაურდებო-
საქართველოს მიერ დამოუკიდებლობის ლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის მესა- გამოიწვია ის, რომ საჯარო რეესტრში 2016 დათ გაწეული შრომის საფასური. ზემოთ
მიღებისთანავე, საქართველოს მინისტრთა კუთრეთა რეგისტრაციის დოკუმენტაცია) წლისთვის სასოფლო-სამეურნეო დანიშნუ- აღნიშნული სერიოზული პრობლემები, შეც-
კაბინეტის 1992 წლის 18 იანვრის N48 დად- სამწუხაროდ, დაიკარგა ან შეგნებულად ლების მესაკუთრეთა მიწების მხოლოდ 27% დომები და უთავბოლობა, ამით არ დამთავ-
გენილებით, დაიწყო სასოფლო-სამეურნეო განადგურდა. აღმოჩნდა რეგისტრირებული. რებულა. ფიზიკურ პირებს, რომელთაც მი-
დანიშნულების მიწების რეფორმა, არასა- განსაკუთრებით აღსანიშნავია „ქონების წები რეგისტრირებული ჰქონდათ საჯარო
სოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწე- ლეგალიზაციის შესახებ” საქართველოს რეესტრში და ასევე ხელთ ჰქონდათ ამონა-
ბის – 1998 წლიდან. როგორც ცნობილია, მიწების მესამე კანონი (მიღებული 2007 წლის 22 ივნისს) წერი, სადაც აღნიშნული იყო, რომ, ფართო-
საქართველოს მოსახლეობა, სასოფლო-სა-
მეურნეო დანიშნულების მიწების მიღების
რეგისტრაცია 2011 წლის 22 მარტს შეტანილი ცვლილე-
ბებით. კანონის მე-6 მუხლს დაემატა მე-6
ბი დაზუსტებულია, მაგრამ, სამწუხაროდ,
მაინც არ იყო გატარებული ელექტროვერ-
როდესაც შემოღებულ იქნა მიწის აზომ-
მიზნით, დაიყო სამ კატეგორიად და განი- ვისა და აღრიცხვის ახალი სიტემა, მიწის პრიმა მუხლი. კანონის მე-7 მუხლს კი და- სიაში, ან/და ელექტროვერსიაში არსებული
საზღვრა მიწის ზღვრული მაქსიმალური მესაკუთრეთა სასოფლო-სამეურნეო დანი- ემატა მე-3 პუნქტი), რომელიც ითვალის- მონაცემები განსხვავდება ამონაწერის მო-
ნორმა. სასოფლო-სამეურნეო დანიშნუ- შულების მიწის ნაკვეთების ახალი სისტე- წინებდა – იმ შემთხვევაში თუ მესაკუთრის ნაცემებთან შედარებით, რაც მათი ბრალი
ლების მიწები საკუთრებაში ყოველგვარი მით აზომვისა და რეგისტრაციის მიზნით, მიწის ნაკვეთის მიღება-ჩაბარების აქტი არ არ იყო, ახალ ამონაწერს არ აძლევედნენ და
საფასურის გადახდის გარეშე გაიცა. მიწის საქართველოს მთავრობამ კრედიტის სახით იყო სრულყოფილად შევსებული, აქტის საჯარო რეესტრი ითხოვდა ახალ ელექტ-
მიმღებთა პირველ კატეგორიას მიეკუთვ- აიღო 52 მილიონი გერმანული მარკა, 12 მეპატრონეს თითოეულ კვადრატულ მეტ- როვერსიას (აზომვით ნახაზს), რეგისტრა-
ნა სოფლად მუდმივად მაცხოვრებლები მილიონი დოლარი და ხელშეკრულება გა- რზე 15 ლარი უნდა გადაეხადა, წინააღმ- ცია კი, ასევე, სამწუხაროდ, ფასიანი იყო.
და სოფლის მეურნეობაში დასაქმებულე- აფორმა ერთ-ერთ გერმანულ ფირმასთან. დეგ შემთხვევაში, მის მიმართ აღიძრებოდა თუ საჯარო რეესტრის გაცემულ ამონაწერ-
ბი. მათთვის მიწის გასაცემი ფართობი გა- ამ ფირმამ დაიწყო სასოფლო-სამეურნეო სისხლის სამართლის საქმე. სახელმწიფო სა და ელექტროვერსიას შორის იყო ცდო-
ნისაზღვრა ბარისა და ზეგნის რაიონებში დანიშნულების მიწების აზომვითი სამუშა- მიღება-ჩაბარების აქტს ადგენდა ადმინის- მილება, ერთი კვადრატული მეტრიც კი,
– ერთ ჰექტრამდე, ხოლო იმ რაიონებში, ოები. ამ ღონისძიების მიზანი იყო, აზომვის ტრაციული ორგანო და მის მიერ გამოცე- რომელიც თვით რეესტრის მიერ იყო დაშვე-
სადაც ამის შესაძლებლობა იყო – 1.25 ჰექ- ახალი სისტემით უფასოდ დაზუსტებული- მული სახელმწიფო აქტი სამართლებრივად ბული ტექნიკური შეცდომა, მაინც ითხოვდ-
ტრამდე. მთის რეგიონებში – 5 ჰექტრამდე. ყო ფიზიკურ პირთა საკუთრებაში არსებუ- სწორად უნდა ყოფილიყო შედგენილი. და- ნენ ახალ აზომვით ნახაზს და ხელმეორედ
მეორე კატეგორიას მიეკუთვნენ სოფლად უჯერებელია, მაგრამ ფაქტია, რომ ფიზი- რეგისტრაციას, რაც ასევე გარკვეულ
რამდენჯერ და როდემდე უნდა

ვარეგისტრიროთ ერთი და იგივე მიწები?!
(ათეული მილიონი ტყუილუბრალოდაა გახარჯული!)
მუდმივად მცხოვრები სხვა სფეროს მუშა- თანხებთან იყო დაკავშირებული. ამით რა
მოსამსახურეები. მათ განესაზღვრათ მიწის გამოდიოდა? მოქალაქე იხდიდა ფულს სა-
ფართობი – ბარისა და ზეგნის რაიონებში ხელმწიფო ორგანოების მიერ დაშვებულ
0.75 ჰექტრამდე. მესამე კატეგორიას მი- შეცდომებზე! აღნიშულიდან გამომდინარე,
ეკუთვნენ ქალაქებსა და დაბებში მცხოვ- შეგვიძლია გავაკეთოთ დასკვნა, რომ მიწის
რებნი, მათ განესაზღვრათ 0.25 ჰექტრამდე ბევრ მესაკუთრეს, ერთი და იმავე მიწაზე,
მიწის ნაკვეთი. ხოლო თბილისის საგარეუბ- ხუთჯერ მოუწია (ან მოუწევს) რეგისტ-
ნო ზონაში – 0.15 ჰექტრამდე. რაცია და ოთხჯერ – შესაბამისი თანხის
გადახდა. უსამართლობის ერთ-ერთ ფაქტს
ასევე წარმოადგენდა ისიც, რომ 2000 წელს
მიწების პირველი ტექნიკური ინვეტარიზაციის ბიუროს მიერ
რეგისტრაცია აღრიცხულ მიწის ნაკვეთებსა და შენობა-
ნაგებობებზე საჯარო რეესტრში არ ხდებო-
ამასთან დაკავშირებით სოფლებსა და
დაბებში იქმნებოდა მიწის რეფორმის კომი- და მისი რეგისტრაცია, ეს მაშინ, როდესაც
სიები, დგინდებოდა მიწის მიმღებთა სიები აღნიშნულ ქონებაზე უკვე გაცემული იყო
და მისაღები ფართობები, სიები მტკიც- ცნობა, დახასიათება და ინვეტარიზაციის
დებოდა რაიონულ კომისიებზე, რომლის გეგმა. მიზეზად სახელდებოდა ის, რომ მი-
შემდეგ ხდებოდა სახელმწოფო მიწის ნაკ- ლი მიწები და მესამედ დარეგისტრირებუ- კურ პირს, რომელსაც სახელმწიფოს შესა- წის ნაკვეთზე არსებული შენობა-ნაგებობე-
ვეთების მიღება-ჩაბარების აქტების შედგე- ლიყო ახლად შექმნილი საჯარო რეესტრის ბამისმა ორგანიზაციამ ხარვეზით მისცა ბი უკვე იმ დროისათვის აღარ არსებობდა.
ნა და მესაკუთრეზე გადაცემა შესაბამისი ეროვნულ სააგენტოში. დაუჯერებელია, სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის ეს ნაკვეთები აჰყავდათ სახელმწიფო ან
ანაზღაურებით. აქტების საფასური, მიწის მაგრამ ფაქტია, ფირმის მარტო ერთი ნაკვეთის სახელმწიფო მიღება-ჩაბარების მუნიციპალურ საკუთრებაში და აუქციონის
ფართობის ზომის შესაბამისად, 30-70 მა- ხელმძღვანელის ყოველთვიური ხელ- აქტი, თავისივე საკუთარებაში არსებული წესით ყიდდენ. ზოგიერთ შემთხვევაში, –
ნეთს შეადგენდა. მიწის ნაკვეთის მიღება- ფასი შეადგენდა საქართველოს მიწის ერთი ჰექტარი მიწის ნაკვეთის რეგისტრა- ერთ ლარად. განსაკუთრებით აღსანიშნავია
ჩაბარების სახელმწიფო აქტები დგებოდა მართვის სახელმწიფო დეპარტამენტის ციისთვის უნდა გადაეხადა 150 000 ლარი, ისიც, რომ, იმ შემთხვევაში, თუ 2018 წლის
ხუთ ეგზემპლარად და რეგისტრირდებოდა მთელი სისტემის 1660 თანამშრომლის თანაც ეტყოდნენ, – მადლობა გვითხარით, 1 ივლისამდე, სხვადასხვა მიზეზით, საკუთ-
რაიონის მიწათმოწყობის სამსახურის სპე- წლიურ ხელფასს (კონტროლის პალა- რომ პასუხისგებაში არ გაძლევთო. ხოლო რებაში არსებული მიწის ნაკვეთები ახალი
ციალურ ჟურნალში. იმ დროს მოქმედი კა- ტის შემოწმების მასალებიდან. ა.მ.). კიდევ იმ პირმა, რომელმაც უკანონოდ მიიტაცა წესით არ დარეგისტრირდებოდა, მათ სა-
ნონმდებლობის შესაბამისად, მიწათმოწყო- უფრო დაუჯერებელია, მაგრამ ფაქტია, სახელმწიფო საკუთრებაში არსებული სა- კუთრებაში არსებული მიწები გადადიოდა
ბის სამსახური ექვემდებარებოდა საქართ- რომ სამუშაოები განხორციელდა, აღებული სოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის სახელმწიფო საკუთრებაში. ერთი წლის
ველოს სოფლის მეურნეობის სამინისტროს. კრედიტი მთლიანად ათვისებულ იქნა და ნაკვეთი და უკანონოდ ააშენა სახლი, ფი- განმავლობაში შესაძლებელი იყო მისი გა-
რაიონში კეთდებოდა შესაბამისი ტერიტო- თითოეულ მიწის მესაკუთრეზე შედგენილი ზიკური და კერძო სამართლის იურიდიული საჩივრება, რაც იმას ნიშნავდა, რომ ერთი
რიის რუკა მესაკუთრეების რეგისტრაციით. მიწის საკუთრების დოკუმენტების აბსოლი- პირების მფლობელობაში (სარგებლობაში) წლის შემდეგ მოხდებოდა მიწების ნაცი-
ტური უმრავლესობა არ იქნა გამოყენებუ- არსებული მიწის ნაკვეთებზე საკუთრების ოლიზაცია.
ლი დანიშნულებისამებრ. შეიძლება ითქვას, უფლების აღიარების შესახებ, საქართვე- შეგვიძლია გავაკეთოთ დასკვნა: მიწის
მიწების მეორე – უშედეგოდ დაიხარჯა 52 მილიონი გერმა- ლოს კანონის შესაბამისად, რომელიც ასე- მესაკუთრეების უმრავლესობამ, საკუთარი
ვე მიღებულია 2007 წლის 11 ივლისს, უნდა მიწის ნაკვეთები ოთხჯერ მაინც დაარეგის-
რეგისტრაცია ნული მარკა და 12 მილიონი დოლარი.
გადაეხადა ერთ კვადრატულ მეტრ მიწის ტრირა: პირველად – რაიონში არსებული
1997 წელს შეიქმნა საქართველოს მიწის ნაკვეთში 5 თეთრიდან 10 თეთრამდე (არ საქართველოს სოფლის მეურნეობის სა-
მართვის სახელმწიფო დეპარტამენტი და
მისდამი დაქვემდებარებული მიწის მართ-
მიწების მეოთხე იფიქროთ სტილისტური შეცდომაა, სწო- მინისტროს მიწათმოწყობის სამსახურში;
რედ თეთრი და არა ლარი!) მეორედ – საქართველოს მიწის მართვის
ვის რაიონული სამმართველოები. 1997 რეგისტრაცია სახელმწიფო დეპარტამენტის რაიონულ
წლის 25 ნოემბერს საქართველოში მიღე- რადგანაც, გაუგებარი მიზეზებით, სამსახურში და, მესამედ, – საჯარო რეესტ-
ბულ იქნა ახალი სამოქალაქო კოდექსი. გერმანული ფირმის მიერ ჩატარებული და მიწების მეხუთე რის ეროვნულ სააგენტოში შესაბამისი თან-
ამ კოდექსის საფუძველზე (მუხლი N1514) მომზადებული მიწის აზომვითი ნახაზე-
დადგინდა, რომ ტექნიკური აღრიცხვის სამ- ბი, რუკები და ელექტროვერსიები არ იქნა რეგისტრაცია ხების გადახდით; მეოთხედ – საქართველოს
იუსტიციის სამინისტროს საჯარო რეესტრ-
სახურების პარალერულად უძრავი ქონე- დანიშნულებით გამოყენებული, დადგინდა, სამწუხაროდ, ამით არ დამთავრებუ-
ლა მიწების გაუგებარი და გაუთავებელი ში (ეს მდგომარეობა არ ეხება იმ ფიზიკურ
ბის (მათ შორის მიწის) რეგისტრაცია უნდა რომ ახალი სისტემით მიწის რეგისტრა- პირებს, ვისაც, საერთოდ, არ დაურეგისტ-
განხორციელებულიყო საჯარო რეესტრის ციისთვის მესაკუთრეებს საკუთარი სახს- რეგისტრაცია. საქართველოს მთავრობა
იძულებული გახდა 2016 წლის 3 ივნისს რირებიათ საკუთარი მიწის ნაკვეთები).
სამსახურში. მიწის ნაკვეთების ყოველი რებით უნდა მოეხდინათ აზომვითი ნახაზის და, ბოლოს: საქართველოს მთავრობამ
ახალი შეძენის რეგისტრაცია 1997 წლის 25 ელექტროვერსიის გაკეთება და რეგისტ- მიეღო ახალი კანონი (N 5153) – „სახელმ-
წიფო პროექტის ფარგლებში მიწის ნაკვე- მიიღო გადაწყვეტილება: სხვადასხვა პე-
ნოემბრიდან განხორციელდა მიწის რეგის- რაციის საფასური შვიდი ლარიც ფიზიკურ რიოდში რეგისტრირებულ და არარეგისტ-
ტრაციის სამსახურის სისტემაში არსებულ პირს უნდა გადაეხადა. 2004 წლიდან რეგის- თებზე უფლებათა სისტემური და სპორა-
დული რეგისტრაციის სპეციალური წესისა რირებულ მიწებზე, სახელმწიფოს ხარჯზე
საადგილმამულო წიგნში, რამაც გამოიწვია ტრაციის მომსახურების საფასური გაიზარ- ჩაატაროს ყველა მიწის ფართის რეგისტ-
ორმხრივი რეგისტრაციები როგორც საჯა- და 50 ლარამდე (პლუს ერთი ლარი საბანკო და საკადასტრო მონაცემების სრულყოფის
შესახებ”. ამ კანონის შესაბამისად, შერჩე- რაცია-დაზუსტება. იმედს ვიტოვებთ, რომ
რო რეესტრში, ასევე ტექნიკური ინვენტა- მომსახურება), დაჩქარებული მომსახურე- აღარ მოხდება ისეთივე სერიოზული შეც-
რიზაციის ბიუროებში, რომელიც გაგრძელ- ობა – 250 ლარამდე. 2008-2009 წლებამდე ული იყო 12 საპილოტო სოფელი, რაზეც
გამოყოფილი იქნა 12 მილიონი, რა დრო- დომების დაშვება და მილიონობით ლარის
და 2005 წლამდე. ორმაგი რეგისტრაცია ფიზიკური და იურიდიული პირების მიერ განიავება.
კი იწვევდა საზოგადოების სამართლიან დარეგისტრირებული მიწის ნაკვეთების საც სახელმწიფო უზრუნველყოფდა უფასო
უკმაყოფილებას. განსაკუთრებით მძიმე რეგისტრაცია ჩაითვალა დაუზუსტებლად სისტემურ რეგისტრაციას. დანარჩენ 4488
სოფელში მიწების სპორადული რეგისტრა- ანზორ მესხიშვილი,
ტვირთად დააწვა მოსახლეობას საჯარო და საჭირო გახდა ახალი რეგისტრაციის ეკონომიკურ მეცნიერებათა დოქტორი,
რეესტრის მიერ რეგისტრაციის განსახორ- განხორციელება, რისთვისაც მიწის მესა- ცია უნდა დამთავრებულიყო 2018 წლის 1
ივლისამდე. მიუხედავად იმისა, რომ პირვე- პროფესორი,
ციელებლად დაწესებული არცთუ მცირე კუთრეს მიწის ნაკვეთის ახალი სისტემით სერთიფიცირებული ექსპერტი უძრავი
გადასახადი. დაიწყო რეგისტრირებული მი- აზომვაში უნდა გადაეხადა 50-200 ლარი, ლადი რეგისტრაცია უფასო იყო, აღნიშნულ
ვადებში რეგისტრაცია არ დამთავრებულა. ქონების (მიწის) საკითხებში
წების განმეორებითი რეგისტრაცია შესაბა- რეგისტრაცისათვის – 50 ლარი (პლუს ერთი
მისი თანხის გადახდით. ლარი საბანკო მომსახურეობისთვის). ვი- მრავალ მიზეზთაგან ერთ-ერთი ის არის,
იწყება: ოსმალეთი დაბრკოლებას უქმნის რუსე- პოტიომკინს სამოქმედო გეგმა განუსაზღვრა.

დასაწყისი გვ. 1 თის გემების მოძრაობას ბოსფორისა და დარდა- ბრძანებაში აღნიშნული იყო, რომ პაველ პოტიომ-
ნელის სრუტეებში, ყირიმის მოსახლეობას რუსე- კინს სხვადასხვა მიზეზით უნდა გაეცნო და ახლო მფარველობითი
აუცილებელი იყო სხვა სტრატეგიის შემუშავება. თის წინააღმდეგ აჯანყებისაკენ მოუწოდებს, არ- ურთიერთობა დაემყარებინა ქართლ-კახეთის
ეკატერინა II-მ და მისმა ორმა უახლოესმა ღვევს დუნაის სამთავროების (მოლდოვის, ვლა- მეფე ერეკლე II-თან. 1782 წლის შემოდგომისათ- ხელშეკრულების
თანამოაზრემ, ალექსანდრ ბეზბოროდკომ და
გრიგორი პოტიომკინმა, ახალ სტრატეგიაზე
ხეთის, ბესარაბიის) ავტონომიურ უფლებებს.
ოსმალეთის ანტირუსული ქმედებების ჩამოთვ-
ვის გრიგორი პოტიომკინს უკვე დასრულებული
ჰქონდა ყირიმის სახანოს დაპყრობის გეგმა. რუ- დადება
მსჯელობისას ასეთი დასკვნა გააკეთეს: ოსმალე- ლის შემდეგ, ეკატერინა II საგანგებოდ აღნიშ- სეთის საიმპერატორო კარზე კარგად უწყოდნენ, (როგორი იყო მისი შინაარსი)
თი, როგორც ერთიანი სახელმწიფო, უნდა დაშ- ნავს, რომ იგი მშვიდობისმოყვარეა: „მე არაფერი რომ ყირიმის სახანოს დაპყრობას შეიძლებოდა
ლილიყო. ისეთის მიღწევას არ ვცდილობ, რაც დადგენილი ოსმალეთთან ომი მოჰყოლოდა. გრიგორი პო- 1783 წლის 24 ივლისს ჩრდილო კავკასიის
ეკატერინა II-ისა და იოსებ II-ის საგარეო-პო- არ არის ხელშეკრულებებით.” ეკატერინა II ფიქ- ტიომკინი მოქმედების ასეთი სცენარისთვისაც რუსულ სიმაგრე გეორგიევსკში დაიდო ტრაქ-
ლიტიკური გეგმების თანხვედრამ, საბერძნეთის რობდა, რომ მისი მშვიდობისმოყვარე განწყობი- მზად იყო. ოსმალეთისათვის გართულების შექმ- ტატი (ხელშეკრულება) რუსეთის იმპერიასა და
პროექტი თითქოს რეალობად აქცია. ეკატერი- ლება შეიძლებოდა ავსტრიის იმპერატორ იოსებ ნის მიზნით, გადაწყვიტა ყირიმის სახანოს დაპყ- ქართლ-კახეთის სამეფოს შორის. ტრაქტატს
ნა II-თან ბალკანეთის გადანაწილების თაობაზე II-ს ისე გაეგო, თითქოს რუსეთი ოსმალეთთან რობასთან ერთად, აქტიური პოლიტიკა ეწარმო- ქართლ-კახეთის მხრიდან ხელი მოაწერეს იოანე
მოლაპარაკებისათვის იოსებ II-მ შესაფერი დრო ომს არ აპირებდა. ამიტომ იყო, რომ რუსეთის ებინა სამხრეთ კავკასიაში, რაც ქართლ-კახეთის ბაგრატიონმა და გარსევან ჭავჭავაძემ, რუსეთის
შეარჩია: 1780 წელს ეკატერინა II ბელორუსიის იმპერატორი წერილში ავსტრიის იმპერატორს სამეფოსთან სამხედრო-პოლიტიკური კავშირის მხრიდან – პაველ პოტიომკინმა. პრეამბულის
ტერიტორიაზე მდებარე ქალაქ მოგილიოვში ჩა- სთავაზობდა: დავდოთ „საიდუმლო კონვენცია დამყარებას გულისხმობდა. ოსმალეთისა და ირა- მიხედვით, ტრაქტატი იყო ,,მეგობრობითი ხელ-
ვიდა და მოლაპარაკებაც შედგა. იმპერატორები იმ სავარაუდო ტერიტორიული შენაძენების შე- ნის მძიმე მდგომარეობაში ჩაგდებას ისახავდა შეკრულება”. ქართლ-კახეთის სამეფო ცნობდა
მოგილიოვიდან პეტერბურგში გაემგზავრნენ, სახებ, რომელთა დათმობასაც ჩვენ მშვიდობის მიზნად პოტიომკინის მიერ დაგეგმილი რუსეთის რუსეთის იმპერატორის ,,უმაღლეს ხელისუფლე-
სადაც თანამშრომლობის პირობები შეათანხმეს დამრღვევს (ე.ი. ოსმალეთს – ვ. გ.) ვაიძულებთ”. ჯარის მიერ საბრძოლო მოქმედებების დაწყება ბასა და მფარველობას”.
კიდეც. ეკატერინა II-მ ძალები არ დაზოგა და რაც შეიძ- ჩრდილო კავკასიასა (ყუბანისპირეთსა) და სამხ- გეორგიევსკის ტრაქტატი მომზადდა და და-
მოვლენათა განვითარებამ ავსტრიის იმპერა- ლებოდა მუქ ფერებში დახატა ოსმალეთის იმ- რეთ-აღმოსავლეთ ამიერკავკასიაში (კასპიისპი- იდო იმხანად საერთაშორისო ურთიერთობებში
ტორი იოსებ II დაარწმუნა, რომ რუსეთ-ავსტრიის რეთში). იმპერატორ ეკატერინა II-ის რესკრიპტში არსებული წესის სრული დაცვით (ხელშემკვე-
თანამშრომლობა პერსპექტიული და ქვეყნისათ- გრიგორი პოტიომკინისადმი (1782 წლის სექტემ- რელი მხარეების თანხმობა, მხარეთა მიერ ტრაქ-
ვის სასარგებლო იყო. ამავე პერიოდში მოხდა ეკატერინე Ii ბერი) აღნიშნული იყო: იმ შემთხვევისათვის, თუ ტატის პროექტების მომზადება, პროექტების
კიდევ რამდენიმე მნიშვნელოვანი მოვლენა, რომ- ოსმალეთი ევროპის კონტინენტზე (იგულისხმე- განხილვა პეტერბურგსა და თბილისში, მხარეთა
ლებმაც რუსეთ-ავსტრიის კავშირი კიდევ უფრო ბოდა ჩრდილოეთ შავიზღვისპირეთი – ვ.გ.) ომს მიერ ტრაქტატის მუხლების შეთანხმება, მოლა-
განამტკიცა. 1781 წლის თებერვალში, ავსტრიის დაიწყებდა, რუსეთის ჯარი მზად უნდა ყოფილი- პარაკებაზე დელეგატების დანიშვნა, მოლაპარა-
იმპერიის ელჩმა პეტერბურგში ლუდვიგ ფონ კო- ყო დერბენტიდან (დარუბანდიდან) ირანის ტე- კება და ტრაქტატის საბოლოო ტექსტის შეთანხ-
ბენცლიმ, რუსეთის საიმპერატორო კარს იოსებ რიტორიაზე (კასპიისპირეთში) შესაჭრელად, სა- მება, დელეგატების მიერ ტრაქტატის ხელმოწე-
II-ის სახელით აცნობა: „ჩვენ შორის დღევანდელი იდანაც საქართველოს გავლით უნდა დაელაშქრა რითა და ბეჭდებით დადასტურება, ერეკლე II-ისა
მეგობრობა და კეთილი ნების თანხმობა გაფორმ- ოსმალეთის ჩრდილო-აღმოსავლეთ პროვინციები. და ეკატერინა II-ის მიერ ტრაქტატის რატიფიკა-
დეს თავდაცვითი ტრაქტატითა და ურთიერთგა- ამრიგად, რუსეთის ჯარი ოსმალეთში საქართ- ცია, ტრაქტატის ტექსტის სტამბურად დაბეჭდვა
რანტიის ხელშეკრულებით.” ელჩმა დაუყოვნებ- ველოს ტერიტორიის გავლით უნდა შეჭრილიყო. და მისი პეტერბურგში აკრედიტებული დიპლო-
ლივ მიიღო დადებითი პასუხი. მომავალი ტრაქ- ეკატერინა II-ის რესკრიპტში არაფერი ყოფილა მატიური მისიებისათვის გადაცემა).
ტატის მუხლებიც სასწრაფოდ განისაზღვრა. ნათქვამი სამხრეთ კავკასიის ქრისტიანი ხალხე- გეორგიევსკის ტრაქტატი ძირითადად ერეკ-
ხელშეკრულება არ გაფორმდებოდა ერთი ბისაგან რუსეთზე დამოკიდებული სახელმწიფოს ლე II-ის მიერ შემუშავებული პირობების მიხედ-
დოკუმენტის (ტრაქტატის) სახით, რომელზეც შექმნის თაობაზე. ეს განპირობებული იყო შემდე- ვით დაიდო, თუმცა რუსულმა მხარემ რამდენი-
ორივე იმპერატორს უნდა მოეწერა ხელი. სამა- გი მიზეზით: სამხრეთ კავკასიაში ქრისტიანი ხალ- მე მნიშვნელოვანი მუხლი დაამატა საბოლოო
გიეროდ, მონარქები ხელშეკრულების შინაარსს ხებისაგან (ქართველების, სომხების, ასირიელები- ტექსტს.
გადაიტანდნენ წერილებში, რომლებსაც ისინი საგან) რუსეთზე დამოკიდებული სახელმწიფოს გეორგიევსკის ტრაქტატის პირველ მუხლში
ერთმანეთში გაცვლიდნენ. ეკატერინა II-მ ასეთი შექმნა ოსმალეთის დამარცხების გარეშე შეუძლე- აღნიშნულია: ერეკლე II თავისი და მემკვიდრე-
წერილი იოსებ II-ს 1781 წლის 21 მაისს გაუგზავ- ბელი იყო. ისიც უნდა გაეთვალისწინებინათ, რომ ების სახელით საზეიმოდ აცხადებდა, რომ ამი-
ნა, ხოლო იოსებ II-მ ეკატერინა II-ს – 1781 წლის ირანი წინ აღუდგებოდა მის მეზობლად რუსული ერიდან სამუდამოდ უარს ამბობდა ეცნო ირანის
24 მაისს. მონარქები შეთანხმდნენ იმ ღონისძი- ორიენტაციის ქრისტიანული სახელმწიფოს შექმ- ან რომელიმე სხვა ქვეყნის ხელმწიფის უზენაესი
ებების თაობაზეც, რომელიც ევროპაში მშვიდო- ხელისუფლება და მფარველობა, გარდა რუსეთის
არჩევანი ცუდსა და უარესს შორის

(ერეკლე მეორის საგარეო-პოლიტიკური ორიენტაციის შეფასებისათვის)
პერიის ნგრევის შედეგად შექმნილი ვითარება:
ბის დაცვის გარანტია იქნებოდა: ფაშები თვითნებობენ, ბანდიტები ძარცვავენ
1. თუ ერთი ხელშემკვრელ მხარეს თავს ქალაქებსა და სოფლებს, იანიჩრები ვაჭრობით ნახ. ტ.ბარდაძისა. ერეკლე მეორე ხელს აწერს გეორგიევ-
დაესხმოდა მესამე სახელმწიფო, მაშინ მეორე არიან დაკავებულნი, ოსმალეთის დივანის წევრე- სკის ტრაქტატს.დავით შუღლიაშვილის ფოტოკოლექცია
ხელშემკვრელი მხარე ვალდებული იყო მოკავ- ბი ხაზინას ძარცვავენ, ქრისტიანი მოსახლეობა
შირისათვის დახმარება აღმოეჩინა სამხედრო მზადაა აჯანყებისათვის.
ძალით ან ფულადი სუბსიდიით, რომლის ოდენო- წერილის მომდევნო ნაწილში ჩამოყალიბებუ-
ბაც განსაზღვრული იყო; ლი იყო მთავარი სათქმელი. ეკატერინა II წერდა:
2. ავსტრიის იმპერია რუსეთს სამხედრო და 1. მიზანშეწონილი იქნება, რუსეთის, ოსმა-
ფინანსურ დახმარებას არ აღმოუჩენდა, თუ რუ- ლეთისა და ავსტრიის იმპერიებს შორის შეიქმნას
სეთი ომს დაიწყებდა აზიის კონტინენტზე; რუსე- ბუფერული სახელმწიფო, რომელიც სამი იმპერი-
თი ავსტრიას სამხედრო და ფინანსურ დახმარე- ისაგან (ოსმალეთი, ავსტრია, რუსეთი) არც ერთს
ბას არ აღმოუჩენდა, თუ ავსტრია ომს დაიწყებდა არ დაექვემდებარება;
იტალიის ტერიტორიაზე. 2. ბუფერულ სახელმწიფოში უნდა შევიდნენ:
რუსეთ-ავსტრიის შეთანხმებას ჰქონდა მოლდოვა, ვლახეთი, ბესარაბია. სახელმწიფოს
საიდუმლო მუხლიც: იოსებ II ცნობდა ქუჩუკ- უნდა ეწოდოს დაკია, მას ეყოლება ქრისტიანი
კაინარჯის ზავს (1774 წ.) და აინალი-კავალის მონარქი. დაკია არასდროს არ უნდა შეუერთდეს
კონვენციას (1779 წ.); ეკატერინა II აღიარებდა ავსტრიას ან რუსეთს;
ავსტრია-ოსმალეთის ომის შედეგს; იოსებ II ვალ- 3. რუსეთს სურს დაეუფლოს შავი ზღვის სა-
დებულებას იღებდა, რუსეთ-ოსმალეთის ომის ნაპიროს, კერძოდ, მდინარე დნეპრის შესართავში
დაწყების შემთხვევაში, ოსმალეთის წინააღმდეგ არსებული ოჩაკოვის სიმაგრეს და ტერიტორიას,
იმდენი ჯარი გამოეყვანა, რამდენსაც გამოიყვან- რომელიც მდინარეებს – ბუგსა და დნესტრს შო-
და რუსეთი. რის მდებარეობს.
ეკატერინა II ზეიმობდა. იმპერატორს სჯე-
როდა, რომ ოსმალეთი რუსეთისა და ავსტრიის
წინააღმდეგ ბრძოლას ვერ გაუძლებდა და აუცი- საბერძნეთის პროექტი
ლებლად დამარცხდებოდა. რუსეთ-ავსტრიის
კავშირის შექმნა მართლაც დიდი გამარჯვების და საქართველო
მომასწავებელი იყო. რუსეთის საიმპერატორო
კარზე, გარკვეული გაგებით, ეიფორიამ დაისად- ეკატერინა II ოსმალეთთან ომისათვის სა- ნას. მართალია, ირანი იმხანად რუსეთთან ომს, იმპერატორისა და მისი მემკვიდრეებისა.
გურა. აი, სწორედ ამ მიღწეული გამარჯვების ფუძვლიანად ემზადებოდა. 1782 წლის სექტემბ- ალბათ, ვერ წამოიწყებდა, მაგრამ ეკატერინა II ტრაქტატში ასახვა ვერ პოვა ეკატერინა
ფონზე იშვა „საბერძნეთის პროექტი”. პროექტის რისათვის რუსეთის იმპერიის სამხრეთ საზღვ- მაინც თავს იზღვევდა. II-ის კატეგორიულმა მოთხოვნამ ავსტრიის იმ-
ძირითადი შინაარსი ეკატერინა II-მ იოსებ II-თვის რებთან განლაგებული იყო ორი კორპუსი – ყუ- ამრიგად, რუსეთის ჯარებს დარუბანდიდან პერატორთან და სხვა ქრისტიან ხელმწიფეებთან
გაგზავნილ კონფიდენციალურ წერილში ჩამო- ბანისა და ასტრახანისა. ახალი ტერიტორიების ჯერ ირანის ტერიტორია (კასპიისპირეთი) უნდა ქართლ-კახეთის სამეფოს მხრიდან ურთიერთო-
აყალიბა. წერილის შავი ვარიანტი ალექსანდრ დაპყრობის გადაწყვეტილების მიღების შემდეგ გაევლო, შემდეგ შესულიყო ქართლ-კახეთის ბის გაწყვეტის თაობაზე. როგორც ჩანს, საბო-
ბეზბოროდკოს ეკუთვნის, რომელშიც გარკვე- დაიწყო ყუბანისა და ასტრახანის კორპუსების სამეფოს საზღვრებში, საიდანაც დაიწყებოდა ლოოდ ეკატერინა II მოერიდა ასეთი მოთხოვნის
ული ცვლილებები გრიგორი პოტიომკინმაც შე- გაძლიერება. იმხანად ყუბანის კორპუსს სარდ- შეტევა ოსმალეთის ჩრდილო-აღმოსავლეთ პრო- ხელშეკრულებაში შეტანას, რადგან ქრისტიან
იტანა. მას თარიღად 1782 წლის 10 (21) სექტემ- ლობდა გენერალ-პორუჩიკი დე-ბალმენი, რო- ვინციებზე. რუსეთის ჯარების შეჭრა ირანისა და ხელმწიფეებთან ურთიერთობისას იგი უხერხულ
ბერი უზის. წერილი გეოპოლიტიკური ხასიათის მელიც 1782 წლის ოქტომბერში გენერალმა ოსმალეთის ტერიტორიაზე ზრდიდა ქართლ-კა- მდგომარეობაში ჩააგდებდა რუსეთის საიმპერა-
იყო, იგი სამხრეთ-აღმოსავლეთ ევროპის რუკის ალექსანდრ სუვოროვმა შეცვალა. ასტრახანის ხეთის სამეფოს როლს რუსეთის კავკასიურ პო- ტორო კარს.
შეცვლას ითვალისწინებდა. კორპუსის სარდლად გენერალ ფიოდორ ფაბ- ლიტიკაში, უფრო მეტიც, „საბერძნეთის პროექ- ტრაქტატის მეორე მუხლში აღნიშნულია,
ეკატერინა II-ის 1782 წლის 10 (21) სექტემბ- რიციანის ნაცვლად 1782 წლის სექტემბერში გე- ტის” რეალიზების საქმეში. საერთო-ქართული რომ რუსეთის იმპერატორი თავისი და მემკ-
რის წერილს სათაური არ აქვს. ამ გეოსტრატე- ნერალ-პორუჩიკი პაველ პოტიომკინი დაინიშნა. და საერთო-კავკასიური ლიდერი ერეკლე II, ვიდრეების სახელით პირობას დებდა სამუდამო
გიული პროექტისათვის „საბერძნეთი პროექტი” მას სახელიც შეუცვალეს და „კავკასიის კორპუ- სურდა თუ არ სურდა ეკატერინა II-ს, რეალურად მფარველობა გაეწია ქართლ-კახეთის სამეფო-
შემთხვევით არ უწოდებიათ. ევროპის ქვეყნები სი” უწოდეს. კავკასიის კორპუსი იქცა სამხრეთ- ხდებოდა უმნიშვნელოვანესი და უალტერნატივო სათვის და ქვეყნის ტერიტორია დაეცვა გარეშე
დიდი ინტერესით ეკიდებოდნენ ძველი ელადის აღმოსავლეთის მიმართულებით შეტევის მთა- პოლიტიკური ფიგურა, რომლისთვისაც რუსეთს მტრებისაგან.
კულტურას, ფილოსოფიური აზრის მიღწევებს, ვარ დამრტყმელ ძალად. პაველ პოტიომკინის ანგარიში უნდა გაეწია. ტრაქტატის მესამე მუხლი ადასტურებდა,
სწავლობდნენ ათენის დემოკრატიის გამოცდი- დაქვემდებარებაში იყო სერიოზული სამხედრო სამხრეთ კავკასიის ქრისტიანი მოსახლეობის რომ რუსეთის მფარველობაში შესულ ქართლ-
ლებას. ელინოფილი იყო XVIII საუკუნის თითქმის ძალა: 23 ბატალიონი, დრაგუნთა 20 ესკადრონი, მიმხრობაში ერეკლე II-ს დიდი როლი ეკისრებო- კახეთის სამეფოში შენარჩუნებულ იქნებოდა
ყველა ევროპელი მონარქი, მათ შორის ეკატე- 4 საარტილერიო ასეული (30 ქვემეხი), დონის კა- და, როგორც საერთოქართულ, ისე საერთოკავ- ერეკლე II-ისა და მისი მემკვიდრეების მეფობა.
რინა II-ც. ევროპის ქვეყნებში არსებული ბერძ- ზაკთა 4 პოლკი და ასტრახანის კაზაკთა ჯარი. კასიურ ლიდერს. ცხადია, ირანის ტერიტორიაზე ახალი მეფის ტახტზე ასვლას სამეფო ნიშნების
ნული დიასპორის წარმომადგენლები მონარქებს კავკასიის ხაზის მთავარსარდალი გენერალ-პო- რუსეთის ჯარის შესვლაც ხელსაყრელი იქნებო- (ინვესტიტურის) გამოგზავნით ადასტურებდა
ოსმალთა ბატონობისაგან საბერძნეთის გათავი- რუჩიკი პაველ პოტიომკინი გეორგიევსკში, კავ- და ქართლ-კახეთის მეფისათვის. ერეკლე II რუ- რუსეთის იმპერატორი.
სუფლებისაკენ მოუწოდებდნენ. პოლიტიკური კასიის ხაზზე განლაგებულ კავკასიის კორპუსის სეთის მოკავშირე ხდებოდა და, ასევე, სურდათ ტრაქტატის მეექვსე მუხლის ძალით, უცვლელი
მოსაზრებით, ეკატერინა II-მ თავისი გეოსტრატე- შტაბში, 1782 წლის 4 ნოემბერს ჩავიდა. თუ არ სურდათ, ირანსა და ოსმალეთს, ჩრდილო- რჩებოდა ქართლ-კახეთის სამეფოს ცენტრალური
გიული პროექტი სწორედ საბერძნეთის განთავი- გენერალ-ანშეფმა გრიგორი პიტიომკინმა კავკასიის ისლამის აღმსარებელ ხალხებს, ერეკ- და ადგილობრივი მმართველობა, ქარ-
სუფლებას დაუკავშირა. 1782 წლის 6 სექტემბრის ბრძანებით, კავკასიის ლე II-თვის ანგარიში უნდა გაეწიათ. თული სამართალი და სასამართლო 
1782 წლის 10 (21) სექტემბრის წერილი ასე ხაზის მთავარსარდალ გენერალ-პორუჩიკ პაველ სისტემა, ფულად-საფინანსო სისტემა,
2022 წელი, ივლისი სხვა გაზეთებიდან ლიტერატურული მესხეთი 7
ზოგი რამ ქართველი მაჰმადიანების შესახებ

ყოველ ქართველ მამულიშვილს ოდითგანვე ლი დახვდნენ ლტოლვილ ქართველ მეომრებს და მადიანების მოწვევით, თურქეთის რეგულარული ხმალაძე, ზურაბაძე, ჭიჭინაძე; ფერსაში – სვანიძე,
აწუხებდა სამხრეთ საქართველოს ქართველი მაჰ- ტყვია დაუშინეს. ვინც ცოცხალი გადარჩა, ღა- ჯარი სამცხე-ჯავახეთის მოსახლეობას ოთხჯერ ზამთარაძე, ოქროაძე, ბერძენაშვილი, სვარაძე,
მადიანების ბედუკუღმართი ცხოვრების საკითხი. მის სიბნელეში ყინულიანი მტკვარი გადაცურა. შემოესია და ოთხჯერ მოხდა ქართველი და სომეხი ჩახალიძე; მუგარეთში – გვარამაძე, გემჩაძე, გამა-
თურქეთის განუკითხავმა და ენით აუწერელმა ეს მოხდა 1919 წლის 12 თებერვალს. სწორედ იმ მოსახლეობის დარბევა, აწიოკება და გაქცევა ბა- რაძე, ქოჩორაძე, ზამთარაძე; ჩოხტაში – რუდაძე,
სამსაუკუნოვანმა ბარბაროსულმა ბატონობამ, მი- დღეს, გენერალმა დენიკინმა გენერალი ალექსე- კურიანის ტყეში და ქვემო ქართლში – ყარაიაზსა კოტაძე; შურდოში – კოტანაძე, ხარშილაძე, მუ-
წათსარგებლობისა და მიწათმფლობელობის თურ- ევი შემოუსია სოჭა-ადლერი-გაგრის მხარეს, რათა და მარაბდის მხარეს. ბაკურიანის მხარეს ლტოლ- რადაშვილი, მეხრიძე, კვირიკაძე, პაპალაძე, ჭონ-
ქულმა წესმა, ცეცხლითა და მახვილით ქართული თურქეთის დახმარებით საქართველოს დამოუკი- ვილ მესხებს თავს ესხმოდნენ იქ მცხოვრები ოსები ქაძე, გვარამაძე; წნისში – მეხრიშვილი, ბექოძე;
ენისა და ქრისტიანული სარწმუნოების დევნა-შე- დებლობა მოესპო და კვლავ რუსეთის იმპერიის და ძარცვავდნენ, ქალებს კი იტაცებდნენ. მტრის კლდეში – დიასამიძე, ედისაშვილი, ქიქიტაშვილი,
ვიწროებამ, ჩვენთვის ტრაგიკული შედეგი გამო- კოლონიად ექცია იგი. გასროლილ ტყვიას იმ დროს გაჩენილი შავი ჭირი მელაძე, ბლიაძე, ბაკურაშვილი, ჭარელაშვილი,
იღო. აქ, მესხეთში, თავის დაცვა და ქართველობის ახალციხის სომეხ დაშნაკთა საზოგადოება, და ხოლერა დაერთო. ვინც თურქეთის ჯარს გა- მაზმიშვილი, მარიაშვილი, ჭინავაძე, კედელაშვი-
შენარჩუნება, პირადი გამბედაობის საქმედ იქცა. რომელსაც სათავეში ედგნენ ქალაქის თავკაცები – დაურჩა, შავმა ჭირმა იმსხვერპლა. ჩემ სოფელ გო- ლი, ლოდიაშვილი, ზარნიშანიშვილი, თედორაშვი-
მაჰმადიანობა, გათათრება, ქართველი ფე- აივაზიანი, ზორიანი და ექიმი ბაღდასარიანი, დიდ გაშნიდან (ახალქალაქის რაიონი) გაქცეული თედე ლი, ბატონჯანაშვილი, ციხელაშვილი, ფუტკარაძე
ოდალებისა და აზნაურთა წოდებით დაიწყო, გლე- დახმარებას უწევდნენ სერვერ-ბეგის ბანდების ნათენაძის ოჯახის 40 წევრიდან ორი ძმა და ერთი (ზეუბანში).
ხობის უმცირესი ნაწილი კვლავ ქართველობისა და მოქმედებას და მთელი ენერგიით მხარს უჭერდნენ და-ღა გადარჩა. თბილისიდან ჩასულმა გიორგი კლდის მკვიდრმა სეიფულა იაზდოღლის ძე
ქრისტიანობის ერთგული დარჩა. ისინი ეკონომი- ახალციხის მაზრაში შექმნილ „სამხრეთ დასავლეთ ნათენაძემ ერთ დღეს თედე ნათენაძის ოჯახის 13 ელისაშვილმა (უმაღლეს დამთავრებული, სკკპ
კურად და პოლიტიკურად მეტად მძიმე მდგომარე- კავკასიის ტერიტორიის მთავრობას”, რომლის მე- მიცვალებული ერთ გათხრილ ორმოში დამარხა წევრი) ზემოთ ჩამოთვლილი გვარები და ამავე
ობაში მოექცნენ. უმეტესობამ კი, საარსებო საშუ- თაურიც იყო სერვერ-ბეგ ყაჯელი. ახალქალაქის ყოველგვარი სასახლისა და სუდარის გარეშე. სოფლის მინდორ-ველის სახელწოდება 1977 წლის
ალების (მიწის და სახლ-კარის) შენარჩუნების მიზ- მაზრაში სომეხმა დაშნაკებმაც თავიანთი დამო- ამრიგად, თურქეთის რეგულარულ ჯარს სამ- 16 მარტს ჩაგვაწერინა, მისივე გადმოცემით, სო-
ნით, მაჰმადიანობა მიიღო. მათ ეგონათ, ეს დრო- უკიდებელი დაშნაკური „მთავრობა” შექმნეს, რო- ცხე-ჯავახეთის ქართველი მოსახლეობისთვის იმ- ფელ კლდეში მცხოვრებ ყველა გვარს თავისი გვა-
ებითი მოვლენა იქნებოდა და კვლავ ქართველობა- მელმაც მხოლოდ ორი კვირა იარსება. დენი მსხვერპლი, აწიოკება, აოხრება არ მოუტანია, რის სახელობის უბანი (მაილა) ჰქონია.
სა და ქრისტიანობას დაუბრუნდებოდნენ, მაგრამ ომარ ყიფიანსა და სერვერბეგ ჯაყელს ამ რე- რამდენიც ადგილობრივმა მაჰმადიანებმა მიაყენეს სოფელ ბოგაში – კიჩუაძე, ჩუჩულაძე, ჭიქიაშ-
იმედი გადაეწურათ, არა მხოლოდ რუსეთის დახ- გიონში ქართველების ამოწყვეტაში არ ჩამორჩე- ჩვენს ხალხს. ვილი, კისერბრუდაშვილი, რეხვიაშვილი, ზეთიაშ-
მარებით განთავისუფლების დროს (1822-1829 და ბოდა სოფელ ოშორის ბეგი გვარად ავალიშვილი მიმდინარე წლის 30 მაისს გაზეთ „ახალგაზრ- ვილი, წიქვაძე, ჩივაძე, ბერძენიშვილი: ტატანისში
1877-1878 წლებში), არამედ საქართველოში საბ- და სოფელ ტოლოშის ბეგი ხიდირბეგაშვილი (ყო- და კომუნისტმა” დაბეჭდა საქართველოს სსრ იუს- – მურადაშვილი; სვირში – ბეთიაშვილი, ბახუტაძე,
ჭოთა ხელისუფლების დროსაც. მათ სამცხე-ჯა- ფილი ზედგინიძე), რომლებმაც სოფელ ზველში, ტიციის მინისტრის ვიქტორ შარაშენიძის წერილი ყუყუნიშვილი, კავთელაძე, კორკოტაშვილი, ჭილა-
ვახეთის ქართველი მაჰმადიანებით დასახლებულ საროში, ხიზაბავრასა და ჯავახეთის სხვა სოფ- სათაურით: „ბედკრული საქართველოს ბედკრული ძე, ჯულფაძე, კაკუნაშვილი, კორიაძე; ჭვინთაში
სოფლებში ქართული სკოლების ნაცვლად აზერ- ლებში მუსრი გაავლეს ქართველებს. მაგალითად, შვილები”, რომელმაც ჩვენს საზოგადოებაში დიდი – მეგორაშვილი, გურაშვილი; ვალეში – აბულაძე,
ბაიჯანული გახსნეს, სადაც სწავლება თურქულ ზველში თხუთმეტი ქართველი ვაჟკაცი თოკით ინტერესი გამოიწვია. მან გამოაქვეყნა საქართვე- ჩილაძე, გოზალიშვილი (კოჭიბროლიძე), გელაძე,
ენაზე იყო. მასწავლებელთა უმეტესობაც ბაქოდან ერთი მეორეს გადააბეს, მწკრივში დააყენეს და ლოს კომპარტიის ახალციხის ყოფილი პირველი დევაძე, ბერძოძე, ბოჭორიშვილი, ბარათაშვილი,
იგზავნებოდა, რომლებსაც უმაღლესი განათლება ცდას ატარებდნენ – თოფის ერთი გასროლილი მდივნის გიორგი კირვალიძის მიერ შეკრებილი გელაშვილი; ტობაში – ბებნაძე, ნოღრუაშვილი,
თურქეთში – სტამბოლსა და ანკარაში ჰქონდათ ტყვია რამდენი კაცის სხეულს გაივლიდა. სოფელ ქართველ მაჰმადიანთა გვარები. გაგნიძე; თელვანაში – ლურხნიაშვილი; ურაველ-
მიღებული. სწორედ მათი მოღვაწეობის შედეგად, უდეში 240 კაცი მოკლეს, არალში – 30, კუმურ- სამხრეთ საქართველოს ისტორია, ტოპონი- ში – ლურსმანაშვილი, ოქროპირიძე, ირემაშვილი;
ქართველი მაჰმადიანების ახალგაზრდა თაობის დოში – 560, ვარნეთის მაჰმადიანებმა სოფელ მიკა, ეთნოგრაფია და მესხური გვარები ამ სტრი- კანტოეთში – თაფლაშვილი; ენთელში – ანთიძე,
დიდი ნაწილი, მოწამლეს პანისლამიზმისა და პან- ერკოტის (ასპინძის რაიონი) ქართველი მოსახლე- ქონების ავტორის ინტერესის საგანია: მოძიებული ხურციძე; მინაძეში – მეცკარიძე; ხეოთში – მანვე-
თურქიზმის რწმენით და მთლიანად დაავიწყებინეს ობის ერთი ნაწილი ადგილზევე გაწყვიტა, ხოლო მაქვს სამხედრო კომისარიატებისა და საქართ- ლიძე, საბაძე.
მშობლიური ენა და ქართველობა, წინაპართა სა- გაქცეულთა სახლები საძირკვლამდე მოთხარეს, ველოს სსრ ცენტრალური სახელმწიფო არქივის ცნობილია, რომ ქართველ მაჰმადიანებს
ლოცავები კი მეჩეთებად გადააქციეს. რათა სოფელი ერკოტა აღარ ყოფილიყო და მათი ახალციხის ფილიალის, ივ. ჯავახიშვილის სახე- „იერლს” (ადგილობრივს) უწოდებდნენ. ახალცი-
ამ მხრივ ყველაზე მეტად გამოირჩეოდა სო- მინდორ-ველი სოფელ ვარნეთის თათრებს სამუ- ლობის სამცხე-ჯავახეთის ისტორიული მუზეუმის ხისა და ადიგენის რაიონებში ისინი ცხოვრობდნენ
ფელ აწყურის მკვიდრი ომარ ეფენდი ყიფიანი, რო- დამოდ დარჩენოდათ. ხელნაწერთა ფონდების მასალები. მისაუბრია ამ შემდეგ სოფლებში – სვირში, ბოგაში, შურდოში,
მელიც სტამბოლში ჟურნალ „მოლანასრადინას” სერვერბეგ ჯაყელის ბრბოს – „ხუჟანის” შე- მხარიდან გასახლებულ და ახალციხეში სტუმრად კლდეში, გიორგიწმინდაში, ჩოხტაში, ფერსაში,
რედაქტორობდა. იგი, ჯერ კიდევ 1905 წლიდან, მოსევების შედეგად ყველაზე დიდი უბედურება ჩამოსულ ქართველ მესხ მაჰმადიანებთან. წარ- მუგარეთში, წოხტევში, ზიკილიაში, აგარაში, საყუ-
მესხ ქართველ მაჰმადიანურ მოსახლეობაში, პა- თავს დაატყდა გოგაშნის, აფნიის, ზედათმოგვის, მოდგენილი სია, რასაკვირველია, სრული არ არის, ნეთში, წინუბანში, გურკელში, ორფოლაში, ტყემ-
ნისლამიზმსა და პანთურქიზმს ნერგავდა და ცდი- აგარის, საროს, ხიზაბავრის, ვარევნის, კოთელიის, მაგრამ რამდენადმე ავსებს იმ ნუსხას, რაც გაზეთ ლანაში, აწყურში, კოლთახევში, ჭალაში, მინაძეში,
ლობდა, ყველა მაჰმადიან ოჯახს იარაღი ჰქონოდა. ქილდის, ჩუნჩხის, პრტენის, ბარალეთის, ვარგავის, „ახალგაზრდა კომუნისტში” გამოქვეყნდა (იქ აღ- ჭვინთაში, ელიაწმინდაში, ყურათუბანში, ძირში,
მისი ლოზუნგი იყო „ყველა მაჰმადიანს უნდა ჰყავ- თოკის, ტოლოშის, ერკოტის, ქუნცის, დადეშის, ნიშნულ გვარებს არ ვიმეორებ). ანში, ქიქინეთში, წახანში, წახნის წყაროში, ვალეში,
დეს ოჯახში ერთი კრუხი და სამასი წიწილა” (ე.ი. ჭობარეთის, ზველის, მუსხის, ღრელის, ვალის, ადიგენის რაიონის სოფლები: უდეში, არალში; ახალქალაქის რაიონში – ქილდაში,
ერთი თოფი და სამასი ტყვია). მეფის ხელისუფლე- უდის, არალის ქრისტიან მოსახლეობას. სამცხე- სოფელ მოხეში ცხოვრობდნენ – წულუკიძე; ოკამში, ქარცებში, გოკიაში.
ბა რომ დაემხო, 1917 წლის თებერვალში, ახალქა- ჯავახეთის ადგილობრივი მაჰმადიანი ბანდიტები ჭეჭლაში – ერისთავი; ღორთუბანში – გურგენიძე, აქვე უნდა დავძინოთ, რომ თურქ დამპყრო-
ლაქისა და ახალციხის სამხედრო საწყობები გატე- ქართველ მოსახლეობას ძარცვავდნენ და აწიოკებ- ერისთავი; კეხოვანში – ხოზრევანიძე; ადიგენში ბელთა თითქმის სამი საუკუნის ბატონობის მან-
ხეს მისმა მიმდევრებმა და თოფები დაიტაცეს... დნენ... გოგონებსა და ქალებს ხელ-ფეხ შეკრული – შევარდნაძე, სანიკიძე; უდეში – ბარათაშვილი, ძილზე, სამცხე-ჯავახეთში ქრისტიანი ქართველი
ომარ ყიფიანის ანტიქართული და ანტისა- და გათოკილი მშობლებისა და ქმრების თვალწინ მოლოზნიშვილი, ხერხეულიძე, ჩატყურაშვილი, მოსახლეობის მცირე ნაწილი იმ სოფლებში შე-
ხელმწიფოებრივი საქმიანობა განსაკუთრებით აუპატიურებდნენ. აბულაძე, პეტრიაშვილი, კიკნაძე, ლორთქიფანიძე; მოგვრჩა, რომლებიც განლაგებული იყო მტკვრის,
გააქტიურდა საქართველოს დამოუკიდებელი „როცა სოფელ დადეშის მოსახლეობა გაიხიზ- აბასთუმანში – მახარაძე, კეჩხუაშვილი; დერცელ- ურავლისა და ფოცხოვ-ქვაბლიანის ნაპირებზე.
რესპუბლიკის მიერ გატარებული მიწის რეფორმის ნა, სანდრო ივანიძის ოჯახი მათ არ გაჰყვა, რადგან ში – სანიკიძე; საღრძეში – ყურაძე. მათ თავიანთი ქართველობა და ქრისტიანობა ვაჟ-
შემდეგ, რის შედეგადაც მას და სხვა დიდი მამუ- ოჯახის უფროსი სახლში არ იყო. ამ დროს აწყ- ასპინძის რაიონის სოფლები: კაცური ბრძოლებით შეინარჩუნეს, არც მაჰმადი-
ლის მფლობელ თორმეტ ბეგს დიდი რაოდენობის ვიტის მაჰმადიანი მოსახლეობა სოფელ დადეშის ასპინძაში ცხოვრობდნენ ქართველი მაჰმა- ანობა მიიღეს და არც მამაპაპური კერა მოშალეს.
მიწები ჩამოერთვათ. ამ თორმეტი ბეგიდან ერთა- გასაძარცვავად მივიდა. სანდრო ივანიძის ოჯახ- დიანები – დიასამიძე, ზუბალაშვილი: ტოლოშში ჩვენი დაკვირვებით, მათ ხელს უწყობდა ზემოთ
დერთი ქობლიანის ხეობის (ადიგენის რაიონი) ბეგი შიც შეიჭრნენ. დედა და ორივე ქალიშვილი ჯერ – თუთაძე, ხიდირბეგაშვილი; შალოშეთში – მაჩა- აღნიშნულ ხეობებში არსებული მრავალი ციხესი-
მაჩაბელი იყო, საქართველოს მთავრობის წინააღმ- გააუპატიურეს, შემდეგ კი დახოცეს და გვამები ბელი; ხერთვისში – აბაშიძე, ვაჩნაძე, ორბელიანი, მაგრე, გამოქვაბული და სამალავები, ე.წ. დარნები.
დეგ რომ არ გამოსულა, დანარჩენები თურქეთის ბოსელში შეათრიეს. დედის გვამს ჯვარედინად მიქაძე, ბადალაშვილი, შაქარაშვილი, წითურაშვი- აღნიშნული თავდაცვის საშუალებების აღ-
მთავრობასა და გენერალ დენიკინის „მთავრობას” გულზე დაადეს ორივე ქალიშვილის გვამები. ივა- ლი; თოკში – აბაშიძე; რუსთავში – ღარიბაშვილი; წერა-შესწავლა აუცილებელი და საჭიროა. ასეთი
მიემხრნენ – სერვერ ბეგ ჯაყელის მეთაურობით ნიძის 14 წლის ვაჟმა მოასწრო გაქცევა, მაგრამ გელსუნდაში – ვაჩნაძე; ოშორაში – ავალიშვილი, წვითა და დაგვით, აუარებელი მსხვერპლის გა-
თერთმეტი ათასი მაჰმადიანი აღიჭურვა და ე.წ. ტყვია დაადევნეს და მოკლეს. გონიაშვილი, ჭაქოშვილი. ღებით, სიღატაკისა და ყოველგვარი დამცირების
„ხუჟანის” ბრბომ ზურგიდან დაარტყა გენერალ სოფელ ვარევნის მკვიდრს, გ.მაისურაძეს, წი- ახალქალაქის რაიონის სოფლები: ატანით, თავიანთი ქართველობა ჩვენი საუკუნის
გელოვანის მეთაურობით მოქმედ ქართველთა ნადადება მისცეს, გულზე დაკიდული ჯვრისთვის გოკიოში – სულაძე, ვარძელაშვილი; ქარცებში ორმოციან-ორმოცდაათიან წლებამდე მოიტანეს
ჯარს, რომელიც თურქეთის რეგულარულ ჯარს შეეფურთხებინა. 80 წლის მოხუცმა კატეგორიული – ყარღალაძე; ქილდაში – ხარშილაძე, გოგოლაძე; და შემდეგ კი აქედან გაიფანტნენ – თვალსა და
ებრძოდა. უარი თქვა, რის გამოც იგი ჯერ აწამეს, შემდეგ კი ოკამში – გვრიტიშვილი. ხელს შუა შემოგვეცალნენ ჯავახი ქრისტიანი ქარ-
ქართველი ჯარის უმეტესობა დაიღუპა, ნა- თავი მოჰკვეთეს. ადგილობრივი მაჰმადიანი უდის ახალციხის რაიონის სოფლები: თველები და საქართველოს სხვადასხვა რაიონებში
წილმა თავს გაქცევით უშველა, – სოფელ მინაძის მოსახლეობა, ასევე მოექცა მოხუც ცოლ-ქმარ პე- აწყურში – კოკოლაშვილი, გოგოლაძე, ტუ- დამკვიდრდნენ...
ხიდით მტკვრის გავლას და ორფოლის მინდვრე- ტაშვილებს. ასეთი მრავალი ბარბაროსული შემთ- ფანაშვილი, ჩუმაძე, მიქელაძე, ყიფიანი, რუხაძე, სერგო ხოსიტაშვილი,
ბით ბაკურიანში თავშეფარებას ლამობდნენ, მაგ- ხვევაა აღრიცხული იმდროინდელ სამცხე-ჯავახე- დოზიძე, მეხიძე, აბაშიძე; ტყემლანაში – კახიძე, ისტორიის მეცნიერებათა კანდიდატი.
რამ, სამწუხაროდ, სომეხი დაშნაკების წაქეზებით, თის სოფლებში... ტარანაძე, ფუტკარაძე; წრიოხში – ლომაშვილი, გაზეთი „ახალგაზრდა კომუნისტი”, N 6,
სოფელ ჭეჭერაქის სომხები ხიდთან შეიარაღებუ- 1918-1921 წლებში, მესხეთში მცხოვრები მაჰ- ტაბუნაძე, ბაზარაშვილი; ზიკილიაში – ბაკურაძე, 1990 წელი.
 ზომა-წონის ერთეულები, ჯარის ორგა- ვებდა მერვე ადგილს ტობოლსკის არქიეპისკოპო- აღსანიშნავია, რომ პირველ სეპარატულ (ცალ- ბული იყო ქართლ-კახეთის სამეფოს დახმარებო-
ნიზაცია და ა.შ. ქართლ-კახეთის მეფის სის შემდეგ. 1700 წლიდან 1918 წლამდე რუსეთის კე), ანუ საიდუმლო მუხლში ასახვა პოვა ეკატერინა და იარაღით. ამასთან ერთად, საზავო მოლაპა-
ქვეშევრდომი არ ხდებოდა რუსეთის იმ- ეკლესიას პატრიარქი არ ჰყავდა, სინოდის წევრე- II-ის მოთხოვნამ. ერეკლე II მეგობრულ ურთიერთო- რაკების დროს უნდა ეცადა, რათა ქართლ-კახე-
პერატორის ქვეშევრდომი. ტრაქტატის ბი მხოლოდ მღვდელმთავრები (ეპისკოპოსები, ბაში უნდა დარჩენილიყო სოლომონ I-თან, ხოლო თის სამეფოსათვის დაებრუნებინა წინათ მტერ-
მეექვსე მუხლში აღნიშნულია, რომ რუსეთის იმპერა- არქიეპისკოპოსები, მიტროპოლიტები) იყვნენ. მეფეებს შორის უთანხმოების წარმოშობის შემთხ- თაგან წართმეული ტერიტორიები.
ტორი არ ჩაერეოდა ქართლ-კახეთის სამეფოს შინაურ იმხანად ანტონ I-ის რანგის საეკლესიო იერარქი ვევაში, არბიტრის როლს შეასრულებდა რუსეთის გეორგიევსკში ტრაქტატის საბოლოო ტექს-
საქმეებში. იმპერატორი ასევე ვალდებულებას იღებ- რუსეთს არ ჰყოლია. მაგრამ ამას ხელი არ შეუშ- იმპერატორი, რომლის გადაწყვეტილებასაც ერეკ- ტის შეთანხმებისას ქართულმა მხარემ მოითხო-
და, რომ მისი სამხედრო და სამოქალაქო მოხელეები ლია იმისათვის, რომ უძველესი ავტოკეფალური ლე II უნდა დამორჩილებოდა. ცხადია, პირველი ვა ერეკლე II-ის ტიტულატურა განსაზღვრული-
არ ჩაერეოდნენ ქართლ-კახეთის საშინაო საქმეებში. ეკლესიის საჭეთმპყრობელი სინოდის წევრების სეპარატული მუხლი ლახავდა როგორც ერეკლე ყო ასე: „ერეკლე II, მეფე კახეთისა და მეფე ქართ-
ამ თვალსაზრისით საინტერესოა ასევე ტრაქტატის – რიგით II-ის, ისე სო- ლისა, მემკვიდრე მთავარი სამცხე-საათაბაგოსი,
მეშვიდე მუხლი. ქართლ-კახეთის მეფეს მოხელის თა- მღვ დ ე ლმ- 1799 წ. ლომონ I-ის ყაზახის მთავარი, ბორჩალოს მთავარი, შამშა-
ნამდებობაზე დანიშვნისას უნდა გაეთვალისწინებინა თ ა ვ რ ე - სუვერენულ დილუს მთავარი, კახის მთავარი, შაქის მთავარი
კანდიდატის დამსახურება რუსეთის წინაშე. ცხადია, ბისთვის უფლებებს და, და შირვანის მთავარი, მფლობელი და მფარველი
ამ მოთხოვნის ტრაქტატში შეტანა პოლიტიკური მო- – გაეტოლე- ამავე დროს, განჯისა, ერევნისა და სხვათა.” რუსული მხა-
საზრებით იყო ნაკარნახევი. რუსეთის საიმპერატორო ბინათ. ამას- რუსეთს სა- რის უარყოფითი პოზიციის გამო ერეკლე II-ის
კარზე კარგად უწყოდნენ, რომ ერეკლე II-ის ქვეშევრ- თან, შვიდი შუალებას ამგვარმა ტიტულმა გეორგიევსკის ტრაქტატში
დომთა (თავადთა და აზნაურთა) შორის ყველა პრო- მღვდელთ- აძლევდა ასახვა ვერ პოვა. უარყოფა შემდეგ მიზეზებს
რუსული ორიენტაციისა არ იყო. ტრაქტატის მეშვიდე მთავარი ჩარეულიყო უნდა გამოეწვია: 1) სამცხე-საათაბაგო, საქართ-
მუხლი რუსეთის საიმპერატორო კარს გარანტიას სინოდში ქართლ-კა- ველოს ისტორიული ტერიტორია, გეორგიევსკის
აძლევდა, რომ ქართლ-კახეთის სამეფო კარზე არ და- ანტონ I-ზე ხეთისა და ტრაქტატის დადების დროისათვის, ოსმალე-
წინაურდებოდნენ ანტირუსული განწყობილების მქო- დიდი პატი- იმერეთის სა- თის იმპერიაში შედიოდა და, ცხადია, რუსეთი
ნენი. ეს მუხლი, ცხადია, ზღუდავდა ქართლ-კახეთის ვით სარგებ- მეფოების ურ- ქართლ-კახეთის მეფეს სამცხე-საათაბაგოს მემ-
მეფის სუვერენულ უფლებებს. ლობდა. ეს თიერთობაში. კვიდრე მთავრად ვერ მოიხსენიებდა, ეს ოსმალე-
გეორგიევსკის ტრაქტატში ვერ აისახა ერეკ- კი იმას ნიშნავდა, რომ შეილახა კათოლიკოს-პატ- მეორე სეპარატული მუხლი გვაუწყებს: თის პროტესტს გამოიწვევდა; 2) კახი (საქართვე-
ლე II-ის მიერ შემუშავებულ ხელშერკულების რიარქის ღირსება. რუსეთის საიმპერატორო კარ- ქართლ-კახეთის სამეფოს ტერიტორიაზე უნდა ლოს ისტორიული ტერიტორიის – ჭარ-ბელაქნის
პროექტში (1771 წლის 30 დეკემბერი) შეტანილი ზე კარგად უწყოდნენ, რომ საქმე ჰქონდათ უძვე- მდგარიყო ორი რუსული ბატალიონი ოთხი ზარ- ნაწილი), შაქი, შირვანი ირანის სახელმწიფოში
მოთხოვნა კათოლიკოს-პატრიარქის უფლებების ლეს სამოციქულო მართლმადიდებელ ეკლესიასა ბაზნით. ბატალიონების შენახვის ხარჯები რუ- შედიოდა, ირანის სახელმწიფოში შედიოდა გან-
უცვლელად (,,მოუშლელად”) დატოვების თაობა- და მის საჭეთმპყრობელთან. ამიტომ იყო, რომ, სეთს უნდა გაეღო. ჯისა და ერევნის სახანოებიც. ასე რომ, ერეკლე
ზე. ტრაქტატის მერვე მუხლი, რომელიც ეკლესი- მერვე მუხლის ძალით, ორი ქვეყნის ეკლესიას მესამე სეპარატული მუხლის ძალით, რუსე- II-ის აღიარება კახის, შაქის, შირვანის, განჯისა
ასა და კათალიკოს-პატრიარქს ეხებოდა, თითქმის შორის ურთიერთობა უნდა გარკვეულიყო ცალკე თი ვალდებული იყო, ომის შემთხვევაში, დამა- და ერევნის მფლობელად ირანს გააღიზიანებდა.
მთლიანად ალექსანდრ ბეზბოროდკოს მოსაზრე- ხელშეკრულებით. ტებითი დახმარება აღმოეჩინა ქართლ-კახეთის გეორგიევსკის ტრაქტატთან ერთად, ასევე
ბის მიხედვით ჩამოყალიბდა. მცხეთის უძველესი ტრაქტატის ძირითად ტექსტთან (პრეამბუ- სამეფოსათვის და მისი მტერი ორივე ქვეყნის ცალკე დამოუკიდებელ დოკუმენტად გაფორმ-
საპატრიარქო ტახტის მპყრობელი, კათოლიკოს- ლა და ცამეტი მუხლი) ერთად დამოუკიდებელ მტრად შეერაცხა. და ფიცის ნიმუში (სახე), რომელიც ერეკლე II-ს
პატრიარქი ანტონ I ხდებოდა რუსეთის მართლ- დოკუმენტად გაფორმდა (ცალკე მოეწერა ხელი) მეოთხე სეპარატული მუხლი ითვალისწინებ- უნდა მიეღო ტრაქტატის რატიფიკაციის შემდეგ.
მადიდებელი ეკლესიის უწმიდესი სინოდის წევრი, საიდუმლო მუხლებს (ოთხ მუხლს), ანუ ,,სეპარა- და, – ომის შემთხვევაში (იგულისხმებოდა ომები
იგი სინოდის წევრ მღვდელმთავართა შორის იკა- ტისა არტიკულებს”. ირანსა და ოსმალეთთან – ვ.გ.) რუსეთი ვალდე- დასასრული იქნება
8 ლიტერატურული მესხეთი იუბილე 2022 წელი, ივლისი
სოსო გიქოშვილი - 60
სამაგალითო ლიტერატორი, ფოლკლორისტი გაზეთ „ლიტერატურული მესხეთის” არსე- ლორის მოძიებასა და მისი პოპულარიზაციის
ბობის მანძილზე, არაერთი ცნობილი ადამიანი საქმეში. მისი დაუღალავი შრომის შედეგად
– პოეტი თუ მწერალი, პუბლიცისტი თუ საზო- ადიგენისა და ახალციხის მუნიციპალიტეტე-
გადო მოღვაწე, სხვადასხვა დარგის ცნობილი ბის მოსახლეობაში მოძიებული იქნა მდიდარი
მეცნიერი თუ რიგითი ადამიანი თანამშრომ- ფოლკლორული მასალა, რომელიც შესულია
ლობს, რომელთა დიდი მხარდაჭერის შედეგია, „მესხური ფოლკლორის” I-II ტომებში. ყურად-
რომ გაზეთი რესპუბლიკური მასშტაბის ავტო- ღებას იქცევს მისი სარეცენზიო წერილები,
რიტეტულ გამოცემად იქცა. რომლებიც ასევე ხშირად იბეჭდება ქართულ
გაზეთის ერთ-ერთი გამორჩეული და აქტი- პერიოდულ პრესაში.
ური ავტორთაგანია ახალციხის კერძო სკოლა ახალციხეში არ ჩატარებულა არცერთი ლი-
„ხერხემის” პედაგოგი, ფილოლოგიის დოქტო- ტერატურული თუ კულტურული ღონისძიება,
რი, სოსო გიქოშვილი, რომლის აკადემიური სოსო გიქოშვილს რომ არ მიეღოს აქტიური
დონის საინტერესო წერილები სისტემატუ- მონაწილეობა და დამსწრე საზოგადოებაზე არ
რად იბეჭდება ჩვენი გაზეთის ფურცლებზე მოეხდინოს დიდი შთაბეჭდილება.
და მკითხველთა დიდ ინტერესს იწვევს. მან სოსო გიქოშვილი გაზეთ „ლიტერატურუ-
განსაკუთრებით დიდი ღვაწლი დასდო ცნობი- ლი მესხეთის” სარედაქციო საბჭოს წევრია და
ლი მწერლის გიორგი შატბერაშვილის შემოქმე- თავისი დიდი წვლილი შეაქვს გაზეთის თითოე-
დების კვლევას და მასზე წარმატებით დაიცვა ული ნომრის გამოცემის საქმეში.
სადოქტორო დისერტაცია. ასევე შესანიშნავი ვულოცავთ სოსო გიქოშვილს 60 წლის
ლიტერატურული წერილები უძღვნა მიხეილ იუბილეს და უსურვებს ახალ-ახალ წარმატე-
ჯავახიშვილს, კოლაუ ნადირაძეს, შოთა ნიშნი- ბებს როგორც შემოქმედებით, ასევე სამეცნი-
ანიძეს, ალექსანდრე საჯაიას და მრავალ სხვა ერო და პედაგოგიურ საქმიანობაში.
ქართველ მწერალსა თუ პოეტს.
ამასთან, განსაკუთრებით უნდა აღინიშნოს გაზეთ „ლიტერატურული მესხეთის”
სოსო გიქოშვილის ღვაწლი მესხური ფოლკ- რედაქცია
საზღაურად ქართული ლიტერატურის ქომაგი

სიყვარულითვე შპს „ხერხემის” სკოლის პედაგოგები, მოსწავ-
ლეები და თანამშრომლები, დიდი სიყვარულით
ვულოცავთ 60 წლის იუბილეს. ვუსურვებთ ჯან-
ხის მაძიებელი იყო. 2014 წლიდან კი სამცხე-ჯა-
ვახეთის სახელმწიფო უნივერსიტეტის განათლე-
ბის, ჰუმანიტარული და სოციალურ მეცნიერება-
ლებლის სტატუსით.
2018 წელს მონაწილეობა მიიღო იაკობ გო-
გებაშვილისადმი მიძღვნილ VI საერთაშორისო
მიგეღოს! მრთელობას, მხნეობას, მზეგრძელობას თავის

საყვარელ ოჯახთან ერთად.
იოსებ (სოსო) გიქოშვილი დაიბადა ახალცი-
ხის რაიონის ძირძველ სოფელ ივლიტაში, სოფ-
თა ფაკულტეტის დოქტორანტია. 2019 წლიდან
კი – ფილოლოგიის დოქტორია.
სკოლის ცხოვრებაში მისი პირველი ნათლო-
ბა 1989 წელს ახალციხის N4 საშუალო სკოლიდან
კონფერენციაში. ასევე ოთხჯერ მიიღო მონაწი-
ლეობა სამეცნიერო და რესპუბლიკურ კონფე-
რენციებში. გამოქვეყნებული აქვს 7 ნაშრომი, 3
ლიტერატურული წერილი და ფოლკლორული
მივესალმები მეგობარსა და კოლეგას, ლისთვის საყვარელ ოსიკო პაპას და ქალბატონ იწყება. 1992-94 წლებში კი გაზეთ „ახალციხის” მასალები. მიღებული აქვს პროფესიული განვი-
ჩემს სოსო გიქოშვილს. დიდი სიყვარული- ჟენიას ოჯახში 1962 წლის 21 ივლისს. ჟურნალისტია. 1995-1998 წლებში მოღვაწეობდა თარებისათვის 10-ზე მეტი სერთიფიკატი. ხოლო
თა და პატივისცემით ვულოცავ იუბილეს! ბავშობა მშობლიურ სოფელში გაატარა და სამცხე- ჯავახეთის სამხარეო ადმინისტრაციის სკოლის დირექციისაგან – 12 სამადლობელო სი-
დაწყებითი განათლებაც იქვე მიიღო. გაზეთ „სამცხე-ჯავახეთში”, 1999-2000 წლებში გელი.
ჩვენ პირველად მაშინ შევხვდით ერთ- შემდეგ სწავლა გააგრძელა ქალაქ ახალცი- – ახალციხის მე-6 საავტორო სკოლის ქართული სკოლისა და კურსდამთავრებულთა სახე-
მანეთს, როდესაც სამხარეო გაზეთის – ხის პირველ საშუალო სკოლაში, ივ. ჯავახიშვი- ენისა და ლიტერატურის მასწავლებელია. 2001- ლით ვუსურვებთ ბატონ სოსოს მხნეობას და
,,სამცხე-ჯავახეთის” სარედაქციო გუნდს ლის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერ- 2007 წლებში – ივ. ჯავახიშვილის სახელობის ჯანმრთელობას შემოქმედებით და პედაგოგიურ
ვქმნიდით. სოსო პირველი იყო, ვინც ჩვენს სიტეტში. თსუ მესხეთის ფილიალისა და ჯავახეთის ფილი- საქმიანობაში.
გაზეთში მუშაობა ისურვა და ერთ-ერთი 2002-2006 წლებში საქართველოს მეცნიერე- ალის პედაგოგად. 2007 წლიდან დღემდე მოღვა-
ბათა აკადემიის შოთა რუსთაველის ქართული წეობს შპს „ხერხემის” სკოლაში ქართული ენისა ბელა კაპანაძე,
იმათგანია, ვისაც, გაზეთის არსებობის ლიტერატურის ინსტიტუტის სამეცნიერო ხარის- და ლიტერატურის პედაგოგად უფროსი მასწავ- შპს „ხერხემის” დირექტორი
მანძილზე, ჩვენს შორის კოლეგიალობის
რიტმი არასდროს დაურღვევია. იგი პრო-
ფესიონალური დონით გამოირჩეოდა სა-
რედაციო დავალების შესრულების დროს.
ჩვენი სოსო
ვულოცავ ბატონ სოსო გიქოშვილს დაბა- ფილოლოგიური მეცნიერებისთვის მისი ნაშ- მიისწრაფვის.
შესანიშნავად ესმოდა (ისე, როგორც გაზე-
დებიდან 60 წლის იუბილეს. მან მთელი ცხოვ- რომი ,,გიორგი შატბერაშვილის შემოქმედების ვუსურვებ ბატონ სოსოს ახალ-ახალ წარ-
თის შემოქმედებით ჯგუფს), ვის და რას რება კეთილსინდისიერი გზით იარა და თავისი ძირითადი პრობლემატიკა’’. ეს იყო სამცხე-ჯა- მატებებს მეცნიერულ და საგანმანათლებლო
მსახურებდა... მისი პიროვნული პორტრე- შრომით, თავისი ნიჭით, იგი მაღალი კვალი- ვახეთის სახელმწიფო უნივერსიტეტში პირვე- საქმიანობაში, პირველ რიგში – ჯანმრთელო-
ტისთვის შეიძლება გამოვიყენო უამრავი ფიკაციის პროფესიონალი მასწავლებელია. ლი სადისერტაციო დაცვა ქართული ლიტერა- ბას, დღეგრძელობას და წინსვლას. დიდხანს
ეპითეტი – კეთილშობილი, უპატიოსნესი, გაკვეთილი, ახალგაზრდობა, მოსწავლე, მისი ტურის ისტორიის მიმართულებით, რაც ჩვენი ესწავლებინოს თავისი საყვარელი მოსწავლე-
მთავარი საზრუნავია. უნივერსტეტისა და ბატონი სოსოს დიდი წარ- ებისთვის და კვლავ ახალ-ახალი თაობები აღე-
მაღალზნეობრივი და... ასე უსასრულოდ.
ბატონი სოსო ფილოლოგიიის დოქტორია, მატება იყო. ზარდოს მესხეთისა და მთელი საქართველოს-
მჯერა, ვინც იცნობს და თვალს ადევნებს სამეცნიერო ხარისხის მოპოვება მისი საქმი- სოსო გიქოშვილი ღვაწლმოსილი პედაგო- თვის!
მის მოღვაწეობას, არ გააკვირვებს ჩემი ანობის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი მიზანი იყო. გი და ცნობილი ლიტერატორია. მის კალამს პატივისცემით და ძმური სიყვარულით,
ნათქვამი. მე წილად მხვდა ვყოფილიყავი მისი სადისე- ეკუთვნის არაერთი ლიტერატურული ნარკ-
მეხსიერებას შემორჩა მისი პიროვნული ტაციო თემის სამეცნიერო ხელმძღვანელი. ვევი და წერილი. იგი მყარად დგას ქართული ვახტანგ ინაური
საინტერესო და მნიშვნელოვანია ქართული განათლების გზაზე და მარად და მარად წინ
ინდივიდუალობის მრავალი შტრიხი და სა-
რედაქციო თუ პირადი ურთიერთობის ზო-
გიერთი ეპიზოდი. მას შემდეგ წლები გავი-
და, მაგრამ მათი დავიწყება არ შეიძლება,
რადგან ყველა მათგანი კოლეგიალობისა
ღირსეული პიროვნების იუბილე
გაზეთ „ლიტერატურული მესხეთის” დიდი ავტორიტეტი როგორც მოსწავლე- დღევანდელი ახალგაზრდებისთვის მისა-
და უღალატო მეგობრობის მაგალითებია. მკითხველებისთვის კარგადაა ცნობილი სა- ახალგაზრდობაში, აგრეთვე ნაყოფიერი ბაძ მაგალითად უნდა იქცეს.
მადლობელი ვარ განგების, რომ შემიძ- რედაქციო საბჭოს წევრის, ფილოლოგიის ურთიერთობა სამცხე-ჯავახეთის სახელმ- გილოცავთ, ბატონო სოსო, ღირსეულ
ლია დღესაც ვხვდებოდე მას, ვისმინო მისი დოქტორის და პედაგოგის სოსო გიქოშვი- წიფო უნივერსიტეტის სტუდენტთა და კო- იუბილეს და გისურვებთ, თქვენთვის ჩვე-
მოსაზრებები სხვადასხვა საზოგადოებრივ ლის სახელი. ლეგებს შორის. ული თავდადებით, კვლავაც გაგეგრძელე-
შეხვედრაზე და, კიდევ – ვისმინო საქება- არ მახსენდება ცენტრალურ ბიბლი- ბატონი სოსოს 60 წლის იუბილე ერთ- ბინოთ ჩვენი მომავალი თაობის აღზრდის
რი სიტყვები მისი მისამართით, როგორც ოთეკაში გამართული სხვადასხვა თემატი- გვარი შეჯამებაა იმ გაწეული დიდი შე- მამულიშვილურ საქმეში ახალი წარმატე-
არაჩვეულებრივ აღმზრდელ პედაგოგზე... კის არცერთი ღონისძიება, ბატონ სოსოს მოქმედებითი შრომისა და ღვაწლისა, რაც ბები.
რომ არ მიეღოს აქტიური მონაწილეობა. მან წარმატებით განვლო. ჩვენ, ახალციხის იდღეგრძელეთ, მრავალჟამიერ, ბატო-
ჩემთვის ერთ-ერთი დაუვიწყარი დღე-
გაზეთის მკითხველისა თუ აქტივის- ცენტრალური ბიბლიოთეკის თანამშრომ- ნო სოსო!
თაგანია, როდესაც მან სამცხე-ჯავახეთის ტებისთვის კარგადაა ცნობილი მისი გა- ლები ვამაყობთ იმითაც, რასაც მან მიაღწია ლილი აჩელაშვილი,
სახელმწიფო უნივერსიტეტში, მეცნიერთა მართული ქართული ენით მეტყველება, დაუღალავი შრომით, რაშიც ჩვენი მცირე- ახალციხის ცენტრალური
წინაშე, სადოქტორო ნაშრომი წარადგინა. მე ცალკე მსჯელობის და განხილვის საგნად დი წვლილიცაა – ყველას გვახსოვს მისი აქ- ბიბლიოთეკის მენეჯერი
ვისმენდი სოსოს ნაშრომის უმაღლეს შეფა- მიმაჩნია მისი ნაყოფიერი პედაგოგიური ტივობა ბავშვობიდან მოყოლებული ცენტ-
სებას დიდი მეცნიერებისგან და... მეც, დი- მოღვაწეობა კერძო სკოლა „ხერხემში” და რალური ბიბლიოთეკის საქმიანობაში, რაც
სერტაციის დაცვაზე მყოფ სხვა უამრავ მის
მეგობართან და კოლეგასთან ერთად, ვიყავი
ბედნიერი, ალბათ იმიტომ, რომ მიყვარს ეს
უკეთილშობილესი, ზნემაღალი და უაღრესად
ჩვენი სოსო მასწავლებელი
შრომისმოყვარე ადამიანი – სოსო გიქოშვილი! ბატონო სოსო, გილოცავთ საიუბილეო თა- სამკლასიან სკოლაში, მეოთხე კლასიდან სწავ- ათამდე სამეცნიერო ნაშრომი, აქტიურად თა-
რიღს – 60 წლის ღირსეულ იუბილეს. ლა გააგრძელა ახალციხის შოთა რუსთაველის ნამშრომლობს გაზეთ ,,ლიტერატურულ მეს-
მრავალჟამიერ, ჩემო მეგობარო! ხელი ბატონი სოსო არის ახალციხის დამოუკი- სახელობის N 1 საშუალო სკოლაში, რომელიც ხეთში”. ავტორია 30-მდე ლიტერატურული
მოგემართოს, ღმერთისგანაც და ადა- დებელი სკოლის „ხერხემის” ქართული ენისა და დაამთავრა 1979 წელს, შემდეგ მოიხადა სავალ- წერილისა, რომლებიც ძირითადად ეძღვნება
მიანებისგანაც, იმ საქმეში, რომელსაც ლიტერატურის მასწავლებელი და ამავე სკო- დებულო სამხედრო სამსახური და სწავლა გააგ- გ.შატბერაშვილის ცხოვრებასა და შემოქმედე-
ემსახურები, რომელიც საქვეყნო საქმედ ლის ქართული ენისა და ლიტერატურის კათედ- რძელა თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ბას, ასევე მეოცე საუკუნის მეორე ნახევრის
მესახება მე და ისე, როგორც შენ გასცემ რის გამგე. ფილოლოგიის ფაკულტეტზე. ქართველ მწერლებს.
2019 წელს დაიცვა სამეცნიერო ხარისხი სწავლის პარალელურად, სხვადასხვა მოძიებული და გამოქვეყნებული აქვს მეს-
უშურველად სიყვარულს ყველასა და ყვე- თემაზე: ,,გიორგი შატბერაშვილის შემოქმედე- დროს, მუშაობდა ახალციხის N4 საშუალო სკო- ხური ფოლკლორის სამასამდე სალექსო სტრო-
ლაფრის მიმართ ამ სამყაროში, საზღა- ბის პრობლემატიკა” და მიენიჭა ფილოლოგიის ლის ქართული ენისა და ლიტერატურის მასწავ- ფი.
ურად სიყვარულითვე მიგეღოს! დოქტორის ხარისხი. ლებლად, იყო გაზეთ „ახალციხისა” და სამცხე- სოსო მასწავლებელს ვუსურვებ ჯანმრ-
თავს უფლებას მივცემ და მის მცირე ბიოგ- ჯავახეთის სამხარეო ადმინისტრაციის გაზეთ თელობას, დიდხანს სიცოცხლეს, წარმატებებს
მარინე ზედელაშვილი, რაფიას გავაცნობ მკითხველს: ბატონი სოსო ,,სამცხე - ჯავახეთის” ჟურნალისტი. ამჟამად პედაგოგიურ საქმიანობაში.
გაზეთ ,,მესხეთის უნივერსიტეტის” დაიბადა ახალციხის რაიონის სოფელ ივლიტაში გაზეთ ,,ლიტერატურული მესხეთის” სარედაქ-
რედაქტორი 1962 წელს, მუშის ოჯახში. ციო საბჭოს წევრია. რეზო ანდღულაძე,
სწავლობდა სოფელ ივლიტის დაწყებით სხვადასხვა დროს გამოქვეყნებული აქვს ახალციხის მერიის თანამშრომელი
პოეზია
ასეთ კრძალვით, წყურვილით და
თორნიკე რიდებით, არ მაგონდება არცერთი მხარე, და გაწამებდა შენ გამუდმებით
კანდელაკი მხოლოდ შენი სანუკვარი თითებით...
ამ ამბორში არის დიდხანს ფარული,
არ მაგონდება არცერთი კერა,
სადაც გულს ჩემსას ნაღველი მწარე
იქ, ქუჩის ბოლოს, პირაკემსვა და ნაკემსარები,
მოგანდომებდნენ სიკვდილს წუთები
ო, იმდენი ცრემლი და სიხარული!.. მოუნდებოდა ამოეჟღერა. ქალი რომ მიდის გულდათუთქვების და გამწარების.
სიცოცხლის სახსოვარი მათით ვღელავ და მათითვე
ვმშვიდდები, არავის ღიმილს არ ველოდები, მაგრამ მდუმარე იყო ზეცა და
სანამ შენი მე მათბობენ თითები, მე ამცდა ასეთ კვართის ტარება, იქ, ქუჩის ბოლოს, ქალი რომ მიდის, მდუმარე იყო ხალხის მზერები,
გიცქერდი კრძალულ თვალებით შორს იქნება ჩემგან გაბოროტება არც ვინმე მელის ცეცხლის მოდებით, იქ, ქუჩის ბოლოს, რომ მიდის ქალი, იცოდი, რაც შენ პირს გიკემსავდა,
მეტრფის, და ცდა ყველა მარცხით ქვეყნად არსაით მიმეჩქარება. თან მიაქვს ჩემი ცხოვრება მშვიდი ეს საკუთარი იყო ხელები.
შენ ანათებდი როგორ ლილიკო! დაბოლოვდება. და ჩემი სულიც მისდევს შემკრთალი.
და იყო შანსი ის დღე შეხვედრის და არაფერი მე არ მიტაცებს შენ არ გიშველის თავის ცოდებაც,
უკანასკნელი დღე ყოფილიყო. როგორც ჭენება ველურ ცხენების, ამომხდეს სული, რისათვის იყოს, თავს თუ უშველი, ვით გიშველია,
სხვა ვერაფერში დედამიწაზე დაფარონ იგი რომელ ვარდებმა? რადგან მთელ ამ შენ წვას და გოდებას
კვლავ რაღაც ფარულს ვხედავდი დაკარგული ლოცვანი სულმა ვერ ნახა მოსასვენები. გულს საგულეში გარემო ითხოვს, თანასაგრძნობლად არსად ელიან.
ხმაში, გული, გული კი მისამარდება.
ვსინჯავდი ყოველ დეტალს და არ დამანახო მაგ გულზე წყლული ხანდახან, ფიქრი ამ მძიმე ჯვარზე
წვრილმანს, ცხოვრებამ ფერი მიიღო მშვიდი,
ჩემი ოცნების ხმავ და ზღაპარო, მიკვდება გული, რას შევადარო, ბევრად მძიმეა, ვიდრე თვით ჯვარი,
შეიძლებოდა, ძვირფასო, მაშინ, მიჰყვება თითქოს რაღაც ბრძანებას,
ცეცხლმოდებული ეს ჩემი სული რა ნაღვლითაა ამოვსებული, კაცის ცხოვრება ყოფილა ასე,
უკანასკნელად მხედავდი მღიმარს. და ყოველივე შიშით თუ რიდით,
ელვარე თასებს რომ შევაფარო! რა სიტყვა ვუთხრა ახლა სამყაროს, ცოცხლობ და ჯვარიც საზიდი არი.
დგას და დგომასაც კი ეკრძალება.
რომ შევძრა მისი ქვასავით გული?
თითქოს ახლაა იღბალი შემწე შედგა მდინარე, შენელდა ბინდი,
ვადრი რა ბნელში ანთებულ კანდელს,
არსად არაფერს მიეჩქარება,
და შენ მჩუქნიდი რიდეს ნაქსოვარს,
და გაქრა ძველი ციმციმიც ბროლის
კანდელს მეომარს ქარის ძერებთან... ან რას მიშველის, რომც მომეფერონ, გადარჩენილებს
მე კი ვხარობდი: ის ფიქრობს ჩემზე, დაფლეთილს ვხედავ ყველა იმ ნუგეში მცენ თუ იცვან თალხები,
ასეთ ფერხულშიც მე მას ვახსოვარ! ამ შეკავებულ ნიაღვრებს შორის.
მანდილს, მიდის, ის მიდის, არ იცის მე რომ
რომელიც ამ ქარს შეაჩერებდა. თუ არ აგვივსეს მძლავრ გრძნობებმა
ცოცხლად ვიღუპვი და ვიმარხები.
ყვავილი ჩემი, ჩუქება, ნოტა, ასეთ მდუმარე ფირების გროვას გული და სული,
მთრთოლვარე გული, მთრთოლვარე ჩემი ბავშვობა ინახავს მრავლად, თუ არ დაგვათრო სიხარულმა
და ამ სიზმრებში თვალის გახელით, ქუჩის ბოლოსკენ მისი ნაბიჯი,
ხელი აჩნდა სახეებს როდესაც გლოვა ან მწუხარებამ,
დღეს აღსასრულის როცა ვიჩქარი, თითოეული ნაბიჯი მისი
რომ ყოფილიყო შეიძლებოდა და მე კუბოსთან მიწევდა გავლა... თუ არის ყოფნა არყოფნასთან
კრთება ხსოვნაში ერთი სახელი ცივდება, როგორც ტყვია
პირველი და თან უკანასკნელი. აღარ წყდებოდა როდესაც თოვა, ზიარებული,
წარუშლელი და დაუვიწყარი. ძვალ-რბილში,
ცეცხლმა ბუხარში დაიწყო ნავლა, მაშინ, მიგვრეკონ საფლავებთან,
როგორც საფლავში გოროხი მიწის.
და მახსოვს, მაშინ შენს გაელვებას ისხდნენ ობლები, შესცქერდნენ დროა, ქარებმა.
როს ჩამოწვება ნისლები ფიქრში
ვით უკანასკნელს ვუცქერდი ისე, ნახშირს
და მწუხრებს მიაქვთ ლანდები შეჩერდეს, ვინმემ უთხარით,
ისე ცდილობდე თვალის შევლებას, ღარიბ მიწურში და მაინც სახლში. რა ვუყოთ მერე, თუ მწარეა
სახლის, სთხოვეთ,
თითქოს სიცოცხლის სახსოვარს იძენ. ნისლშეუხებლად დგას ერთი ნიში დღეის სასმისი,
კარგი არ მელის მისგან განკვეთილს,
ჩემი ოთახი იქცა საისად, და თავს ვარსკვლავი დაჰნათის თუ არ გვინახავს მსუბუქებაც
უთხარით, სთხოვეთ, ნუ მიმატოვებს
და იწყებს ხსოვნა დაკეტვას კარის დგას სავარძელი როგორც ტაძარი, მაღლით. ჩვენ დიდი ხნიდან,
ამ უდაბნოში სასოწარკვეთილს.
და ეს წამები სულ ბოლო არის, პასუხი ბევრი კითხვის გაიცა, ყოფა გაქვთ მძიმე, მტანჯველი და
და მინდა მხოლოდ შენით დავტვირთო სასურველი და ახლა საზარი, გაუსაძლისი,
წავიდა, მორჩა... რაღასღა ვეძებ?
უკანასკნელი გახელა თვალის. გტკივათ და მაინც მთელ ამ ტკივილს
უშიშრად იტანთ.
ვკვდები და მიღმურ გზებისკენ
დაძრულს ნახ. ელენე ახვლედიანისა შორია თქვენთვის ნაპირები
მე შენი სახე მესახსოვრება ბედნიერების,
და ასეთ ნეტარ და ტკბილ დასას- შორია თქვენთვის დამშვიდება და
რულს მოსვენება,
ვერც ინატრებდა ჩემი ცხოვრება. მაგრამ შორია მინავლული ხმაც
ცოცხალ-მკვდრების,
ყოფნა ჩუჩელად, საფრთხობელად,
ღამის ტბაზე ლანდად, ჩვენებად.
როგორც გედი თქვენ მოგაყენათ ამ ცხოვრებამ
ბევრი ზიანი,
ღამის ტბაზე როგორც გედი არ გაგიმრთელდათ ჯერ კიდევაც
ისე მინარნარეობ, მრავალი წყლული,
ნეტავ, შენი მომცა ბედი მაგრამ გადარჩა თქვენში სახე
ავსებულო მთვარეო! ადამიანის,
სახე, ისევე მზიურ ნათლით
ველი, ველი, ისევ ველი, გაბრწყინებული.
მაგრამ ჩემზე ახია,
რა ხანია საყვარელი მრავალ ბედნიერს, სიტკბოთი
ჩემი არ მინახია. მთვრალს, მაგრამ უსახოს
მოენატრება თქვენი ყოფა
შენ ვარსკვლავებს აბნევ დაუძრახველი,
ტკბილად, არსად იქნება სხვამ კაცს კაცი
რაა დარდი არ იცი, რომ დაუძახოს
სატრფო ყელზე, მოვა დილა, და მასთან ერთად არ ახსენონ
მოგეხვევა ხალისით. თქვენი სახელიც.
ღამე შენთვის სეირია არაფერია ქვეყანაზე მარადიული

გულის მოსაამებო, და ნურც ამდენი შეგაშფოთებთ
ჩემთვის დარდის ზეიმია ვნება-იარა,
და წუხილის სამეფო. ადამიანად გადარჩენა გზაა ღვთიური
და ტანჯვა, მხოლოდ ტანჯვა
გვაქცევს ადამიანად.
მარად სანუკვარი
თითები ერთმა ისარმა ასჯერ დაისრა
ის სულელია
გამგზავრების წინ დაფერფლილია სული და ქარო
აწ მომაკვდავი გულში რაც არი
მაღალო, მითხარ, აწ ფერფლი ესე ის სულელია და თანაც დიდი,
მაგ თითების ალერსს დანატრებული და სავარძელთან სუფევს სინაზე
გადმოვყურებდი მე უწინ ქალაქს რომელ ანგელოზთ დასს მივაბარო... მის სიტყვებს ზოგჯერ ფხა აქვთ
გული ჩემი, გული ჩემი ვნებული, მდგარი უბურველ კერპის წინაშე. დანების,
და საბუდრიდან ვაფრენდი ლექსებს,
სითბოს მათსას გადარჩენად იგონებს მერე რა, თუკი მას არ აქვს რიდი
შიგ გულის გულში ვაწობდი კალამს,
და გიგზავნის ამ ნაღვლიან ალბათ, ოდესმე დავუბრუნდები სულგაყიდული შარლატანების?
სტრიქონებს. მაგრამ ქალაქი დაეძებს ექსცესს.
გაჭვარტლულ შანდლებს ახალ გულჩაკეტილობა მითხარით, ერთი, ვის რა ედაოს
მე მწყურია მაგ თითების ფერება, სანთლებით,
სხვა სადაა ჩემთვის ბედნიერება? მორიელობა ვიცანი ახლა, – საყოველთაო ღვარძლში და შურში?
იელვარებენ დიდხანს უნთები
ყველგან ღვარძლი, სიამაყე და შური, მათი მთავარი არის თვისება, შენ ყველაფერი გულს ჩაიკალი, თუ რამეს ეძებს საყოველთაოს
და ჩაქრებიან ისევ შანდლები, სიმსუბუქეა საკუთარ სულში.
ყველგან ჩემთვის კარებია დახშული. კვლავ მიმიწვევენ წრეში გუნდები ვგრძნობ რაღაც უცნობ, უჩინარ ეულად გული შენი იწვოდა
ყველგან მკაცრად მიყენებენ პირობას და თვალებს ისევ მოველანდები, დაღლას და რა ბრუნავდა შენ თავს გრიგალი ვინმეს ჰგონია, თუ არ ახსენებს
და ყოველთვის მთხოვენ კვლავინდებურად ლოცვის და ფრთების შხამით პარალიზებას. არავინ ქვეყნად სხვამ არ იცოდა. ეპოქა რიგში გენიოსების,
მათნაირობას. კრებულით ეს მას შეძრავს და გაანაწყენებს
ეგ თითები, მაგ თითების ამბორი, ვეღარასოდეს კვლავინდებური. და ცეცხლს ჩაუქრობს მისი ოცნების?
აქებენ სადმე სულს ბარბაროსულს? – რატომ და რისთვის, – შენ ვერ ახსენი,
ჩემთვის წმინდა სინაა და თაბორი.
მე იმათ წრეში ვერასდროს მპოვებ. რა იდუმალი გქონდა მიზეზი,
ისინია ერთადერთი ნუგეში, ის არ მოელის პრემიის რგებას
რომ არაა სული ჯერაც უხეში. ნისლშეუხები მე ვერ ვიქნები ის, ვინაც ბრბოს სურს, ბევრჯერ კი ტანჯულს და და პანთეონში დადებულ ბინას,
ო, ეს მათი სიმებით და გედებით, თუნდაც დამახრჩოს ცივ სიმარტოვემ. გულდასერილს მან კარგად იცის, რა როგორ ხდება,
ქვეყნის ხელში თუ არ ხმა გინატრია უგულთმისნესი. იკითხოს იმან, არ იცის ვინაც.
გავსულელდები! თვალს ისევ მტანჯველ სიზმრებში და ვეთხოვები უნიღბო ქალაქს,
მხოლოდ ასე სული წყვდიადს ერევა, ვახელ, ვით რელიქვია, ვით საგანძური ის თქვენს ეპოქას არ აგდებს ძაღლად,
ისევ დანგრეულ ვდგავარ სახლებთან, თუმც ზურგშექცევა მწარეა ჩემი,
მხოლოდ ასე ძალუძს ბედნიერება, და საიდუმლო რამე წიგნები, სულით სამყაროს გრიგალებს იტევს,
და მაგონდება არცერთი სახე, ვიპოვი სადმე მდუმარე ალაგს ისე დამალე შენი წარსული,
მხოლოდ ასე მწამს მე გულის ძგერება, ის ცდილობს დადგეს ქაოსზე მაღლა,
მხოლოდ ასე მიყვარს და მემღერება! რომლის დანახვაც სულს ამაღლებდა. და გულდამწვარი ფიქრს მივეცემი. შენი გრძნობები, შენი ფიქრები. ეჭვი არ გქონდეთ დადგება კიდეც!
10 ლიტერატურული მესხეთი წარსულის ფურცლები
2022 წელი, ივლისი
ეროვნული პარტიის @მოღვაწეობის” ნიმუშები ჩვენში

ახალციხეში თიბათვის რვას რიქით, თვითონ ქართველებსაც სამშობლოსა და თავისუფლების თავადებს, რომლებმაც მართლა გადაუბრუნებიათ და ყოველივე
გამოვიდა „გაზეთი” „მესხეთ-ჯა- ერთმანეთზე უსისინებენ... დასაცავათ, აი, ამ დროს გამო- ყაჩაღურათ ჩაიგდეს ხელში ბუ- სიმდიდრე-სიმშვენიერეს, რომე-
ვახეთი”. როდესაც გავიგეთ ქარ- სცდილობენ რეგულიარულ დიან ვეშაპელის და, საერთოდ, ნების შექმნილი მიწა-წყალი, ტყე, ლიც მშრომელთა დაკოჟრებული
თული გაზეთის გამოსვლა, ჩვენს ჯარს და სახალხო გვარდიას შო- ყველა შოვინისტების პარტიები, მთა-ბარი, რომელიც მშრომელი ხელებით არის შექმნილი, ეპატ-
სიხარულს საზღვარი არ ქონდა... რის სიძულვილი ჩამოაგდონ. ეს მშრომელი ხალხის მტრები და მიწის მუშათა სისხლ-ოფლით და რონებიან და, ცხადია, მათ ნა-
მაგრამ მწარეთ მოვტყუვდით... ილაშქრებენ იმ სახალხო ნებით თუ უნებლიეთ შიგნიდან ძვლებით არის გაპოხიერებული სუფრალზე აღზრდილნი სულით
„მესხეთ-ჯავახეთის” წაკით- გვარდიის წინააღმდეგ, რომელ- სასიკვდილო ლახვარს სცემენ და ახლა ესენი გაიძახიან: უფა- მონა: ვეშაპელი, იშხნელი, ცხა-
ხვამ ჩვენს სიხარულს ფრთები მაც არა ერთხელ დაამტკიცა დემოკრატიას გულში. სოთ არ ჩამოართვათ მიწები, ეს დაძე, მაჭავარიანი, მესხი გვარა-
შეაკვეცა... სისხლით თავისი ერთგულება ვისაც არ ქონია „ბედნიერება” ყაჩაღობა არისო... მაძე სხ. დღე და ღამ უყეფენ მათ
ჩვენდა უნებურათ დავრწმუნ- სამშობლოსა და თავისუფლები- „მესხეთ-ჯავახეთის” წაკითხვით რატომ ასე თავგამოდებით მოწყალე მდიდარ-ვაჭარ-მემამუ-
დით, რომ გაზეთი გამოუციათ სადმი. „დამტკბარიყო”, საკმაოა ერთი იცავენ მემამულეებს სამშობლო- ლეებს.
არა იმიტომ, გაზეთის საშუალე- იგონებენ ავაზაკურ ჭორებს ნიმუში მოვიყვანოთ... ისინი სწე- სა და ერის დამცველის მანტიაში აი, მშრომელო ხალხო, სამშობ-
ბით სამშობლოს და ხალხს ემ- მიწის კანონის წინააღმდეგ, – რენ: გახვეული ქართველი პურიშკევიჩ ლოსა და თავისუფლებისათვის
სახურონ, არამედ იმიტომ, რომ თითქოს მიწის საკითხი არ იყოს „ეროვნული პარტია მოით- ნაციონალისტები? თავდადებულო სახალხო გვარდია
გარდმოანთხიონ გულზე მოწო- სახელმწიფოსა და მშრომელი ხოვს მიწის საკითხი გადაწყდეს მიტომ, რომ ჩვენმა ყველა- და ჯარო, ვინ სცდილობს, რომ
ლილი ბოღმა – საშინელი შხამი ხალხის ინტერესების მიხედვით სახელმწიფო და არა ყაჩაღური სათვის საყვარელმა მგოსანმა თქვენში გამოიწვიოს მძულვარე-
ძმათა შორის შური და მტრობის შედგენილი და საშინელი ინსუნი- წესით”. აკაკიმ სთქვა: ბა, შური, მტრობა და მით დაღვა-
ჩამოგდებისა... აციებით, ჭორებით ამხედრებენ უმთავრესათ „ეროვნული” „კაცი მიდის ძაღლის კვალზე როს ძმათა შორის სისხლი...
ვისაც გინდათ დარწმუნდეთ ხალხს მთავრობის წინააღმდეგ. პარტიები არიან: მემამულე-თა- თუ ასვი და თუ აჭამე, ჩვენ გვჯერა: მიუდგომელი
ნათქვამის მწარე სინამდვილეში, იმ დროს, როდესაც საჭი- ვადები, მდიდრები და ვაჭრები; მუდამ შენთვის იწუკუნებს ისტორია არ დაივიწყებს „მეს-
წაიკითხეთ „მესხეთ-ჯავახეთის” როა სახელმწიფოს ყველა დე- და კარგათ მოგეხსენებათ, რომ და იყეფებს დღე და ღამე”. ხეთ-ჯავახეთის” გმირების „მოღ-
პირველი N. ამ, უკაცრავათ, პასუ- მოკრატიული ელემენტების ისე აუარებელი სიმდიდრის და დიდი მართლაც, ეროვნულ „პარ- ვაწეობას” და შესაფერ ადგილს
ხია, „გაზეთით” არამც თუ მოუწო- შეერთება, ვით ერთი კაცისა და მამულების თუ არა ყაჩაღური ტიაში” თავმოყრილია, როგორც მიუჩენს თავის შავ ფურცლებზე.
დებენ საქართველოს დემოკრა- შეერთებულის ძალით გმირული გზით, პატიოსანი შრომით შე- ვთქვით, ის თითო ოროლა მდი-
ტიულ რესპუბლიკაში მცხოვრებ ბრძოლის ცეცხლის გაღვივე- ძენა ყოვლათ შეუძლებელია. დარი მუქთა-ხორები, რომლებ- ი. ყაჭიეშვილი,
ყველა ერებს, ძმურათ ხელი ხელ- ბა ყველა მოქალაქის სულსა და ეროვნულ დემოკრატებიც იცა- საც მშრომელი ხალხის კეთილდ- „განახლებული მესხეთი”,
ჩაკიდებული მოქმედებისაკენ, პი- გულში, რეაქციის წინააღმდეგ ვენ იმ მუქთახორა მემამულე, ღეობისათვის ერთი კენჭიც არ 1919 წელი, N2
თარგმანები ტაჯიკური ზღაპრები

ტურა და
– ღიმილით? – მე ასეთი ჩვეულება – ეს არსება ქვეყნის მფარველია, – უპა- ქვეყანამ გაიგო, რომ ქვეყნის მფარველს
მაქვს! დანაყრების შემდეგ ყოველთვის მე- სუხა ღარიბმა გლეხმა. ანებივრებენ და მალე გაუშვებენ ქვეყნის
ღიმება, – წარბშეუხრელად მიუგო ტურამ. ამ ხალხში ფადიშაჰთან დაახლოებული დასაპყრობად.
აქლემი – კარგი ჩვეულება გქონია, – დაცინვით

უპასუხა აქლემმა, – მაშ, შემაჯექი ზურგ-
ადამიანებიც იყვნენ.
– თუ ეს ქვეყნის მფარველია, ამის შე-
მეზობელი ქვეყნის ერთმა ფადიშაჰმა
იფიქრა: – იქამდე უნდა ვიმოქმედო, ვიდრე
ზე. სახებ ახლავე უნდა ვაცნობოთ ფადიშაჰს, ქვეყნის მფარველი არ განებივრებულა.
მდინარის ახლოს, მინდორზე, გასული- ტურა სიხარულით შეახტა აქლემს. რომ ეს ვირი სხვის ხელში არ მოხვდეს! მართლაც, ერთ ღამეს შეკრიბა მთელი
ყო აქლემი და ტურა, მეორე ნაპირზე, – მი- შუა მდინარეში შევიდნენ თუ არა, აქ- ფადიშაჰთან დაახლოებულებმა მაშინ- თავისი მეომრები და გარს შემოერტყნენ
წაში იქექებოდნენ სოფლის ქათმები. ლემი შეჩერდა. ვე მიუყვანეს მას ღარიბი კაცი თავისი ვი- „ქვეყნის მფარველის” ქალაქს.
ტურამ ქათმები რომ დაინახა, ნერწყ- – რატომ შეჩერდი? – შიშისაგან შეჰყ- რით. ეს ქალაქი გაშენებული იყო მაღალ გო-
ვი მოადგა პირზე, – კარგი იქნებოდა, რომ ვირა ტურამ. ვირმა თავი ასწია თუ არა, ისევ აყრო- რაკზე. დილაადრიან ქალაქის მაცხოვრებ-
დამეჭირა და შემეჭამა, მაგრამ ამ სწრაფი – ასეთი ჩეულება მაქვს, ცემის შემდეგ ყინდა. ლებმა დაინახეს, რომ ალყაშემორტყმულ-
მდინარის გადაცურვა არ შემიძლია და რა ვბანაობ. თუ ერთხელ მაინც არ გადავგორ- ფადიშაჰს მოეჩვენა, რომ სასახლის ნი არიან მტრის ჯარით.
ვქნა? დი მდინარეში, არ შემიძლია! კედლები შეირყა. ვირის მოულოდნელი ფადიშაჰმა რომ გაიგო მტრის შემო-
ტურა მივიდა აქლემთან და უთხრა: – არიქა, მიშველე, შენ მდინარეში რომ გულშემზარავი ყროყინისაგან ეზოში ცხე- სევის ამბავი, ბრძანება გასცა, თავლიდან
– მეგობარო აქლემო, შენ ტკბილეული გადაგორდე, მე ხომ დავიხრჩობი? – უფრო ნები დაფრთხნენ, აიგლიჯეს საბმელები და გამოეყვანათ ქვეყნის მფარველი ვირი და
გიყვარს და ხომ არ მოისურვებდი პირის დაიღრიალა ტურამ. გაიქცნენ. შეიქმნა დიდი აურზაური. მსახუ- გაეშვათ მტრის წინააღმდეგ.
ჩატკბარუნებას? – ეს ჩემთვისაც ძალიან კარგია, ყვე- რები ერთიმეორეს ეტაკებოდნენ და ფანჯ- ვირი, რაც იგი ფადიშაჰმა შეიძინა, მას
– რით? – ჰკითხა აქლემმა. ლა თავისას დამსახურების მიხედვით მი- რებიდან ხტებოდნენ. შემდეგ არც კი გამოუშვიათ თავლიდან და
– აი, იმ ნაპირზე, არის შაქრის ლერწა- იღებს! – წყნარად უთხრა აქლემმა და ჩა- ფადიშაჰი თვალს ადევნებდა მთელ ამ ისე კვებავდნენ წვრილად დაჭრილ ბზეში
მი, – უთხრა ტურამ, – შენი მაღალი ფეხე- იყურყუმალავა წყალში. საწყალი ტურა კი აურზაურს. მერე კარგად დააკვირდა მშვი- შერეული ქერითა და ქიშმიშით, წყალსაც
ბით ეს მდინარე იოლი გასასვლელია. შთანთქა ადიდებულმა მდინარემ. დად მდგარ ვირს და ძალიან აღფრთოვან- ვედროებით უდგამდნენ სადგომში, რომ
აქლემი დაფიქრდა. ტურას შეეშინდა, და. განებივრებულიყო და ისე გასუქებულიყო,
ქათმებმა არ გამასწრონო და სწრაფად და- – აი, ეს კი მართლა უნდა შევიძინოო და რომ თავლის კარებში ვეღარ გამოეტია და
უმატა: მოხუცს უთხრა: ხომ მომყიდი, მე, ქვეყნის საჭირო შეიქმნა ვირის გარეთ გამოსაყვა-
– მეც შეგაჯდები ზურგზე და ერთად
გადავლახოთ მდინარე. აბა, დაიჩოქე! ვირი – მფარველს, – ამ ვირს?!
– რატომაც არა! – უპასუხა ღარიბმა
ნად კარები გამოენგრიათ.
ფადიშაჰის მსახურებმა ქვეყნის მფარ-
აქლემმაც მორჩილად დაიჩოქა. მოხუცმა. ველი მიიყვანეს ქალაქის ჭიშკართან, მოხს-
ტურა შეაჯდა აქლემს და უვნებლად
გადავიდა მდინარეზე. მომსახურებისათ-
ქვეყნის – რამდენს აფასებ?
– იმდენი ოქრო და ვერცხლი მომეცი,
ნეს აღვირი, გაუღეს ჭიშკარი და გაუშვეს.
თავლაში ჩაკეტილი ვირი მოწყენილი
მფარველი
ვის მადლობის თქმის ნაცვლად, უცებ რამდენსაც ეს ვირი აიწონის. იყო მწვანე ველისა და თავისუფლების გა-
ჩამოხტა აქლემის ზურგიდან და მაშინვე – იყიდე, ბატონო! ეს დაგიფარავს რეშე. ახლა კიდევ, სუფთა ჰაერმა დაათრო
ქათმებისკენ გაექანა. აქლემს კი, შაქრის მტრისაგან და ასჯერ გამოისყიდის თავის იგი. გამოფხიზლდა და კუნტრუშით დაიწ-
ლერწმის ნაცვლად, ნაპირზე გადამხმარი ცხოვრობდა ერთი ღარიბი კაცი, რო- ღირებულებას! – ურჩევდნენ ფადიშაჰს ვე- ყო მინდვრის ერთი ნაპირიდან მეორეში გა-
ბუჩქნარი დაუხვდა. მელსაც არც სახლი ჰქონდა და არც მიწა. ზირები. დასვლა, მერე ფლოქვებით დაიწყო მიწის
ამასობაში ტურამ ერთი ქათამი დაიჭი- ჰყავდა მხოლოდ ერთი გამხდარი, ბებერი ფადიშაჰმა ბრძანა ვირის ყიდვა და ღა- თხრა, დაეცა მიწაზე და გორაობა დაიწყო.
რა, იმწამსვე ნაწილებად დაგლიჯა და სი- ვირი. რიბს იმდენი ოქრო-ვერცხლი მისცა, რამ- მის ირგვლივ მტვრის ღრუბელი წამოიშა-
ამოვნებით შესანსლა. დანარჩენი ქათმები ერთხელ გლეხმა გაიგო, რომ ქვეყანაზე დენსაც ვირი იწონიდა. ლა და ვირი სრულიად გადაფარა.
გულშემზარავი კრიახით მიიმალნენ. ყოფილა ისეთი მხარე, სადაც არ ჰყავთ ვი- მსახურებმა დაუწყეს ვირის პატრონს ვირის ამგვარმა ქმედებამ მტრის ჯა-
ქათმების კრიახზე მაშინვე მოცვივდ- რები და არც არავის არასდროს უნახავთ. გამოკითხვა თუ როგორ მოუარონ ქვეყნის რის შეშფოთება გამოიწვია და ვერავის
ნენ გლეხები ჯოხებითა და კეტებით. ტურა – მოდი, ჩემს ვირსაც წავიყვან, – იფიქ- მფარველს ან რითი უნდა გამოკვებონ. გაებედა, ქვეყნის მფარველის წინააღმდეგ,
ეშმაკურად გაძვრა ჩირგვებში და მივიდა რა ღარიბმა, – შეიძლება იქ ვინმემ იყიდოს – მოათავსეთ ვირი საუკეთესო, სუფ- გამოლაშქრება.
იქ, სადაც აქლემი ძოვდა. გლეხები მისდევ- იგი. თა თავლაში, რომელსაც ექნება სწორი და ვირმა როდესაც გორაობით თავი იჯე-
დნენ უკან და გადაეყარნენ სრულიად უდა- შეჯდა ღარიბი კაცი ვირზე და გაემგ- შეთეთრებული კედლები. გაუკეთეთ მაღა- რა და ფეხზე წამოხტა, დაინახა ცხენებისა
ნაშაულო აქლემს. აქლემმა გლეხებს ძლივს ზავრა იმ მხარის საძებნელად. ბევრი მთა ლი ბაგა და ჩაუყარეთ შიგ დაჭრილი ბზე და ადამიანების ბრბო. იფიქრა, ეს ჯოგი
დააღწია თავი და მდინარისაკენ გაიქცა, და ველი გადაიარა, მრავალ ტბას შემოუ- და ქიშმიშიანი ქერი. სასმელად კი ქვეყნის მწყემსების მიერაა საბალახოთ გამოდევ-
მეორე ნაპირზე რომ გადასულიყო. არა და, ბოლოს, მიადგა იმ მიწას, სადაც მფარველს თავლაშივე მიართვით სუფთა ნილიო და ქორფა ბალახის ჭაშნიკის სურ-
– მეგობარო, ნუთუ სინდისი ჩემს აქეთ არასდროს არ ენახათ ვირი. წყალი. როდესაც ფადიშაჰი მოინდომებს ვილით თავი ცისკენ აღაპყრო და გულის-
დატოვების უფლებას გაძლევს? – ხვეწნა ქალაქში შესვლისთანავე შემოეხვივნენ ბრძოლას, ქვეყნის მფარველი გამოიყვა- გამაყრუებლად რამდენჯერმე აყროყინდა.
დაუწყო ტურამ, რომელიც წინ გადაუდგა იქ მაცხოვრებლები, რათა თავიანთი თვა- ნეთ თავლიდან და მტრის მიმართულებით შემდეგ ყურები დაცქვიტა და მტრის ჯა-
აქლემს. ლით ენახათ უცხო ცხოველი. მაშინ ვირი გაუშვით. მაშინ დაინახავთ, რაც მოხდება. რისკენ გაქანდა. ისინი შიშმა შეიპყრო და
– შენ ქათამი შეჭამო, მე კი ცემა-ტყეპა ისე აყროყინდა, რომ იქაურობა გააყრუა. – უთხრა ღარიბმა გლეხმა. თავი რომ ეხსნათ, უკანმოუხედავად გაიქ-
მერგოს? – გულმოსულად მიუგო აქლემმა. ვირის გულშემზარავმა ყროყინმა ხალხი აიღო თუ არა გლეხმა ოქრო-ვერცხლი, ცნენ.
– შენ თვითონ ხარ დამნაშავე! – აღარ შეაშინა და გაიქც-გამოიქცნენ, მაგრამ შეიძინა ორი ცხენი და სხვა საჭირო ნივთე- რუსულად გადათარგმნა
დააცადა თქმა ტურამ. – შენც რომ ისე ვირი ნელ-ნელა დაწყნარდა და გაისუსა. ბი, ჩაყარა ხურჯინში, გადაჰკიდა ცხენს და კ.ულუგ-ზადემ,
სწრაფად გაქცეულიყავი, როგორც მე, ვე- ამან ხალხი დაამშვიდა და ფეხაკრეფით მი- გაემგზავრა თავის სამშობლოში. რუსულიდან ქართულად –
რავინ დაგეწეოდა. უახლოვდნენ ვირს და მის პატრონს ჰკით- ამ ამბავმა, რომ ფადიშაჰმა ქვეყნის პლატონ ზუმბაძემ.
– შენ ეს მითხარი, ჩემსკენ რატომ მორ- ხეს: მფარველი იყიდა, მალე მეზობელ ქვეყნამ- 1955 წელი
ბოდი ღიმილით? – ეს საყვარელი არსება რა არის? დე მიაღწია. ფადიშაჰის ყველა მეზობელმა
საქართველოს მწერალთა კავშირის XXVI ყრილობის

შესახვედრად!
თვითირონიული ლიტერატურული კრიტიკა
მწერალი და ცხოვრება
ხუთი ბოთლი ჩაცლილი ჰქონ- – არაყი”.
გიორგი დათ. თავები ჩამოექინდრათ”.
ოზაანელი ***
*** გადაბმული წერითა თუ კით-
“გეგა, ირა და ლევანი ტეკი- ხვით გატაცებულ ჯ. მეხრიშ-
წანაკითხით ძლეული ლას სვამდნენ”. ვილს, თანაც მშიერს, გონება
სხვა დროსაც ჩამოჰბინდვია,
საქართველოს პარლამენ- *** მაგრამ ეს ტექსტი ისეთი გამაბ-
ტის ეროვნულ ბიბლიოთეკაში “– დალევ რამეს? რუებელი აღმოჩნდა, თავბრჭ-
ჯემალ მეხრიშვილი, როგორც – ჯონ-ტონიკს. ყვიალა დაეხვია და შემდეგ ავ-
მკითხველი, პირველი მივიდა. სა- გეგამ ჯონ-ტონიკი შეუკვეთა ტორთან შეხვედრა შეუძლებელი
სურველი ჟურნალ-გაზეთები გა- ლიზისთვის (უნდა იყოს “გეგამ გახდა. თუმც შემდეგ ავტორს
მოიწერა და თავის ამოჩემებულ ლიზისთვის ჯონ-ტონიკი შეუკ- ვიღა ჩიოდა – ბინდბუნდადღა
მაგიდასთან სნაიპერივით მოკა- ვეთა”. ჯ. მ.) და ტეკილას გამე- გრძნობდა, ჯდომითაც ძლივსღა
ლათდა – ეს დღე ლიტერატურუ- ორება სთხოვა”. იჯდა! ნეტავი ჟურნალ-გაზეთე-
ლი პრესის გასაცნობად ჰქონდა ბი ჩაებარებინა და ერთი სუფთა
გადადებული! ჰაერზე გასულიყო!
კითხვაში დრო შეუმჩნევლად *** “ღმერთო, ავტორს ეს ცხოვ-
გაიპარა – შუადღე კარგა ხანია “სვამდა მხიარული ბარმენის რება და ლიტერატურა ნუთუ
გადავიდა... დაიღალა, მოშივ- (ცოტა ძნელი წარმოსადგენი კი მარტო უთავბოლო სმა ჰგონია?!”
და. თან ნაირ-ნაირი მხატვრული არის ეს – მხიარული ბარმენი! ჯ. – სევდიანად გაევლო გულში და
ღირსების პროზაული ტექსტები მ.) მიერ ჩამოსხმულ სასმელს”. ჟურნალ-გაზეთების მძიმე დას-
გუნება-განწყობილებას წარა- ტა ბარიერამდე რის ვაი-ვაგლა-
მარა უცვლიდა და უმოწყალოდ *** ხით მიიტანა. გახეტებით შემო-
ფიტავდა! მაგრამ ბიბლიოთეკა “– გეგა, ყავა გინდა? – ნაღვ- ჩერებული ბიბლიოთეკრის კით-
მაინც არ ეთმობოდა – რაკი და- ლიანად ჰკითხა ლიზიმ. ხვას – ესენი გადაგინახოთ თუ
გეგმილი ჰქონდა, თავს ძალას – არა. ლუდი ხომ არ დარჩა? ჩავაბაროო, ხელით ანიშნა, აღარ
ატანდა, რათა რაც შეიძლება მე- – ერთი ბოთლი გადავინახე მინდა, ჩააბარეთო და მარმარი-
ტის წაკითხვა მოესწრო! გუშინ... ძალიან მთვრალი იყა- ლოს მოქანავე კიბე სახელურის
რეზო თაბუკაშვილის რვა- ვი. – ლიზი გავიდა და გახსნილი მოშველიებით ძლივს ჩაათავა!
ფურცლიან მოთხრობაში “ავ- ბოთლი შემოიტანა”. გარეთ, კარიდან ცოტა მო-
ტოპორტრეტი პროფილით” შორებით, ძველ ნაცნობს, გაზეთ
(“ლიტპალიტრა”, 2007 წ., N1), *** “თბილისის” ყოფილ თანამშრო-
სულ სქელ-სქელი ჭიქებისა და “გეგამ დახლიდარს ლუდის მელს, ჟურნალისტ ინეზა ლეკ-
ნაზი ფუჟერ-ბოკლების წკრი- მოტანა ანიშნა”. ვეიშვილს შეეჩეხა.
ალი ისმის და მრავალფეროვანი ქალს თვალები უცებ შუბლზე
სასმელი ალაზანივით მოტბო- *** აასხდა.
რავს! *** *** “– ცოტა სპირტიანი სასმელი – დედა, შენგან მაგას კი არ
აჰა, თქვენც დარწმუნდით! “– შენ დაბრუნებას! – მოწრუ- არ გაწყენდა. – შესთავაზა გეგამ. მოველოდი! – ინეზამ ხმაშეკა-
“ქეთიმ ვისკის ჭიქა ესროლა
პა, – სულ გამალოთე!” კატრინს ყოყმანით გაეღიმა, ვებით ამოთქვა და მომუწულ
ბარმენს (უნდა იყოს “ქეთიმ ბარ-
*** შემდეგ დათანხმდა (უნდა იყოს ტუჩებზე ორი თითი იმედგაცრუ-
მენს ვისკის ჭიქა ესროლა”. ჯ. დასთანხმდა. ჯ. მ.). ებით მიიკრა, – ბიბლიოთეკაში
“კონიაკით შემუსვრილი
(უნდა იყოს შემუსრული. ჯ. მ.) მ.).” – ორი კუკრი რომი დაგვისხი. ნასვამი რამ მოგიყვანა, ბიჭო?!
***
ჭაბუკი”. “სქელი ჭიქებიდან ვისკის კატრინმა რომი მოსვა.” – ვინა, მე?! – ოზაანელს ელ-
*** დიანი დამცირებისაგან მუხლები
სვამდნენ”.
*** “ბოციდან ჩამოსხმულ ღვი- *** უარესად მოეკვეთა, მაგრამ თვა-
მაგიდაზე ნახევრად ჩაც- ნოს აჭაშნიკებდნენ”. “პოლიციელები სამ გადამთვ- ლი ელვისებურად რომ აეხილა,
ლილი “ენისელის” ბოთლი და *** რალ ნეპალელს ბამბუკის ჯოხე- მის თავს თურმე რა უბედურე-
ხაჭაპურები ეწყო (უხერხულია *** “გეგა ცოტა ხანში დაბრუნდა ბით სცემდნენ”. ბაც იყო, ჩათრევას ჩაყოლა ამ-
ბოთლ(ებ)ზეც ითქვას – ეწყოო. “ლუდი და ას-ასი “კრემლიოვ- შვიდი ბოთლი არყით და ერთი ჯობინა, – ოჰ, რა ვიცი... წეღან
ჯ. მ.)”. ქილა მჟავე კიტრით. *** ბიჭებმა სულ არევით მასვეს არა-
სკაია” შეუკვეთეს.”
– გაგიჟდი, დავიხოცებით. (აქ “რომის შესაკვეთად მოსულ- ყი, კონიაკი, შამპა...
*** წერტილი კი არა, ძახილის ნიშანი მა გეგამ ოფიციანტებს დახედა”. – მერე, აქ რაღას მოდიოდი
*** – შინ ვერ წახვედი?!. ან პოლიცი-
“– მოდი, მოდი, შე მსმელო უნდოდა, თანაც სამი. ჯ. მ.)!!!
კონიაკისა, არყისა და სხვათა “ოფიციანტმა კიდევ ას-ასი *** ელებმა როგორ შემოგატარეს?!.
გეგამ გამჭვირვალე სტაქნე-
(უნდა იყოს სხვათა. ჯ. მ.) სას- მოგვიტანა.” “აღარ დავწერ “ზაპოიანი”, ნელა, ნელა!.. გაჩერებამდე ხომ
ბი გამოიტანა სამზარეულოდან
მელთა გრადუსიანთა”. (უნდა იყოს “გეგამ სამზარე- მუდამ პახმელიაზე მყოფ ადამი- არ მიგიყვანო?
*** ულოდან გამჭვირვალე ჭიქ... ჰა, ანებზე”. – არა, არა!.. არც ისე ვარ,
ხაზგასმა ყველგან ავტორი- “– ესეც ჩავარტყათ და გავი- ჯანი გავარდეს, იყოს ეს სტაქნე- რომ... მე თვითონ!
სეულია. დეთ.” ბი, ოღონდ გაუგებარია, ახალ- *** – კარგი, აბა!
გაზრდა მწერალი რის იმედით “ცივი ლუდი და ესპანუ- ინეზა ბიბლიოთეკის კარში
*** *** ხმარობს ამ “სტაქნებს?!” ჯ. მ.) რი თხლად დაჭრილი ხამონები რომ გაუჩინარდა, თავდაზღ-
“ენისელის” ბოთლს ფერდზე გამოიტანა. ორი ჭიქა პირამდე (უნდა იყოს “თხლად დაჭრილი ვევის მიზნით ქიზიყელმა გზა
“ჯირითის თავი არ მქონდა,
(ფერდზე?! ჯ. მ.) იკრავდა”. გაავსო. ესპანური ხამონები”. ჯ. მ.)”. კედელ-კედელ განაგრძო. ლადო
პახმელიაზე (პირველი პირით
– ოღონდ სადღეგრძელოების გუდიაშვილის ძეგლს რაცრა-
მთხრობელ პერსონაჟ ახალგაზ- *** ცით გაუარა და ბაღის პირველი-
რდა მწერალს “პახმელია” არ ეპა- გარეშე, სიტყვების გარეშე და
*** ჩუმი, ჯონ ლი ჰუკერის მუსიკის “შემდეგ ვისკის ჭიქას ბო- ვე მერხზე შვებით დაებერტყა.
“ირამ კონიაკი ჭიქებში ჩა- ტიება – უნდა იყოს ნაბახურევზე ლომდე გადაკრავ (უნდა იყოს შეყვარებული წყვილი უმალ წა-
ფონზე.
მოასხა”. ან ნაბახუსევზე. ჯ. მ.) ვიყავი”. გადაჰკრავ. ჯ. მ.)”. მოუდგა და ფეხაჩქარებით გა-
– თვითონ გამომიწვიე. – მო-
იმარჯვა ჭიქა ლევანმა (უნდა ერიდა.
*** *** იყოს “ლევანმა ჭიქა მოიმარჯვა”. *** ხუთიოდე წუთში ბრუალამ
“– მოდი, ჩავარატყათ ერთიც “ფაცხაში შეყუჟული კაცები ჯ. მ.). “– მოდი, აქ შევიდეთ. – ბა- გაუარა, გონება ისევ დაეწმინდა
(უნდა იყოს “მოდი, თითოც ჩა- ღვინოს სვამდნენ”. მოარტყეს (ჯობდა, მიუჭახუ- რისკენ გაიყოლა ირამ გეგა და შვებით ამოესუნთქა.
ვარტყათ”. ჯ.მ.)” ნეს. ჯ. მ.). ყლუპებით ბოლომდე (უნდა იყოს “ირამ გეგა ბარისკენ – მეც უნდა ვთქვა, კაცი
“კონიაკი ჩამოასხა გეგამ ჩაცალეს. დაიჭყანნენ. ძლიერად გაიყოლა”. ჯ. მ.). ვარო, – დაცინვით ჩაილაპარაკა,
***
(უნდა იყოს “გეგამ კონიაკი ჩა- (უნდა იყოს ღრმად. ჯ. მ.) ამო- *** – წანაკითხმა დამათრო!
“– მშვენიერო, დამისხი კონი-
მოასხა”. ჯ. მ.).” ისუნთქეს და კიტრი მიაყოლეს. – ,,ორი ას-ასი დაგვისხი.
აკი. – ჭიქა გაუწოდა გეგას”. – რა დაგისხათ? ტელ: 2 52-17-34
მეორედ ჩამოასხეს.
შეხვედრა მწერალთან
მატიანე ქართველ და სომეხ მწერლებს ერთმანეთ-
თან ოდითგან ახლო ურთიერთობა ჰქონდათ.
აკაკი წერეთელი, იოსებ ნონეშვილი, ავეტიკ
ქართველი, ასევე სხვა ეროვნების და მათ შორის
სომეხი მკითხველიც.
მოსწავლეები დიდი ოვაციებით შეხვდნენ
ისააკიანი, ჰოვანეს თუმანიანი წრფელი გულით ცნობილ მწერალს. ღონისძიება გაიხსნა საქართ-
იდგნენ სომხურ-ქართული ლიტერატურული ველოს ჰიმნით, რომელსაც უძღვებოდნენ მეცხ-
ურთიერთობების სათავეებთან, სხვებზე რომ რე კლასის მოსწავლეები, მის ორგანიზებაში კი
არაფერი ვთქვათ, ჯავახეთის მადლიანი მიწის მთელი სკოლა ღებულობდა მონაწილეობას.
შვილი ვაჰან ტერიანი სისხლხორცეულად იყო მიუხედავად იმისა, რომ სკოლა არაქართუ-
დაკავშირებული ქართველ მწერლებთან. ლენოვანია, მთელი ღონისძიება ქართულ ენაზე
ქართულ-სომხურ ლიტერატურულ კეთილ ჩატარდა. ნიშანდობლივია, რომ ჩვენს სკოლა-
ურთიერთობებზე ისიც მეტყველებს, რომ ერთ ში წარმატებით მიმდინარეობს ქართული ენის
დროს სახელმწიფოებრივ დონეზე იდგა მთარ- სწავლება, მოსწავლეთა მნიშვნელოვანი ნაწილი
გმნელობითი მუშაობა და ორივე მეზობელი მონდომებით ეუფლება ქართულ ენას, რადგან
ქვეყნის მწერლებს კარგად იცნობდა როგორც იციან, რომ სახელმწიფო ენის არცოდნა, უპა-
სომეხი, ასევე ქართველი მკითხველი. ამას ასე- ტივცემლობაა იმ ერისა, რომელ ქვეყანაშიც
ვე ხელს უწყობდა სისტემატური შეხვედრები ვცხოვრობთ.
ადგილობრივ მოსახლეობასთან. უფრო მეტიც, ღონისძიების წამყვანმა გოაჰარ რაფა-
50-წლოვანი ტრადიციული „შოთაობისა” და ელიანმა მოსწავლეებს გააცნო ვასილ გულე-
„ტერიანობის” სახალხო დღესასწაულებს ესწ- ურის ბიოგრაფია და საინტერესოდ ისაუბრა
აბასთუმანი. 1937 წელი. ფოტო მოგვაწოდა რეზო პეტრიაშვილმა
წერილ
ი რედა
ქციას
“აშტოს” ვერხვის ხე
სოფელ არალში
ადიგენის მუ-
ნიციპალიტეტის
სოფელ არლის
ტერიტორიაზე,
ხოდაბუნებში,
ცენტრალური
გზის აღმოსავლე-
თით, ე.წ. სტეფა-
ნე ჩილინგარაშ-
ვილის ყანასთან,
მრავალსაუკუ-
ნოვანი ხე დგას.
თანასოფლელები
სტეფანე ჩილინ-
გარაშვილს თიკუ-
ნად, ,აშტოს’’ ეძა-
ხიან, იმის გამო,
რომ საუბრისას
იგი ხშირად იყე- რებოდნენ როგორც საქართველოს ასევე სომხე- მის შემოქმედებზე. აქვე წაკითხული იქნა მისი
ნებს რუსულ სიტყვას „ა ჩტო-ს’’ და ხეც მის სახელს ატარებს. ბავშობიდანვე მაინტერესებდა ამ თის მწერალთა დელეგაციები. დაწერილი პირველი ლექსი. ბუკერიატორის
ვერხვის წლოვანება, მაგრამ ვერსად გავარკვიე. ქართველ მწერლებთან შეხვედრების კარგი მეშვეობით ინფორმაციული და საკომუნიკაციო
რამდენიმე წლის წინ თელავში ვნახე, როგორც თელაველები ამბობენ, 900-წლოვანი ჭადრის ტრადიცია ჩამოყალიბდა ნინოწმინდის მუნიცი- ტექნოლოგიების მასწავლებელმა რიფსიმე არო-
ხე, რომლის შტამბის გარშემოწერილობა 12 მეტრია. ამიტომ მეც გამიჩნდა აზრი – თუ 12 მეტ- პალიტეტში, რადგან კარგად ვიცით, რომ ხალხ- იანმა წარადგინა რვა „ცოცხალი წიგნი”, რომელ-
რის გარშემოწერილობა აქვს თელავის ჭადრის ხეს და მისი ასაკი 900 წელია, ,,აშტოს” ვერხვის თა შორის მეგობრობა, უპირველესად, კულტუ- თაგან ერთი ზღაპარი წაიკითხა მეოთხე კლასის
შტამბის გარშემოწერილობა 5,30 მეტრია, ე.ი. თითქმის ნახევარი ზომაა თელავის ჭადრის ხისა, რასა და მწერლობაზე გადის. მწერლობა მთავა- მოსწავლემ სვეტლანა აროიანმა.
მაშინ გამოდის, რომ ,,აშტოს’’ ვერხვიც დაახლოებით 400 წლამდე უნდა იყოს, მაგრამ, იმა- რი ხიდია ხალხთა შორის მეგობრობისა. მიუხე- ვ. გულეურმა თავის ერთგულ მკითხველებს
საც ვფიქრობ, – ვერხვის სიახლოვეს სარწყავი არხია (თუმცა ყოველთვის არ არის შიგ წყალი), დავად იმისა, რომ თანამედროვე ტექნიკურმა გააცნო როგორც რჩეული საბავშვო ლექსები,
შეიძლება ამ ვერხვის ზრდას წყალიც უწყობდეს ხელს და მის წლოვანებას თუნდაც 100 წელიც პროგრესმა ახალგაზრდობა თითქოს დააშორა ასევე მოუთხრო თავისი ცხოვრებისა და მოღ-
რომ გამოვაკლოთ, სავარაუდოდ, ეს ვერხვი 300 წლისა მაინც უნდა იყოს. რაც დიდ იშვიათობას ცოდნის უპირველეს წყაროს – წიგნს, მისდამი ვაწეობის შესახებ, გაიხსენა პირველი ლექსით
წარმოადგენს მესხეთში. ამიტომ კარგი იქნება თუ ამ ხის წლოვანებას განსაზღვრავენ სპეცი- სწრაფვა კიდევ უფრო გაძლიერდება თუ განათ- გამოწვეული სიხარული, თუ რამ განაპირობა
ალისტები და ჩემი ვარაუდი თუკი გამართლდა, მიზანშეწონილად ვთვლი, „აშტოს’’ ვერხვს გა- ლების სფეროს მუშაკები – პედაგოგ-აღმზრდე- მისი საბავშვო პოეზიით დაინტერესება. იქვე აღ-
უკეთდეს შესაბამისი ანოტაცია, რაც ხელს შეუწყობს დამთვალიერებელთა მოზიდვას. ლები, გამოვიჩენთ მეტ ინიციატივას და ცდას ნიშნა, რომ იგი პირველად იმყოფება ჯავახეთის
არ დავაკლებთ ახალგაზრდობას შევაყვაროთ არაქართულენოვან სკოლაში შეხვედრაზე და
ნოდარ კაჭკაჭაშვილი, წიგნი – ცოდნის უპირველესი წყარო. წიგნის განუსაზღვრელად დიდი სითბო და სიყვარული
ადიგენის მუნიციპალიტეტი, სოფ. არალი სიყვარული კი ლიტერატურული წიგნების კითხ- მიიღო მათგან.
ვით იწყება. ვასილ გულეურს დიდი ხანია ამ სკოლასთან
პრაქტიკამ გვიჩვენა, რაც უფრო ხშირია „ონლაინ” რეჟიმში უხდება ურთიერთობა და ამ
ფოლკლორი ლიტერატურული შეხვედრები, მოსწავლე-ახალ- შეხვედრამ კიდევ უფრო მეტი სტიმული მისცა,
გაზრდობას მეტი ინტერესი უჩნდება მწერლების რომ მომავალშიც ანალოგიური შეხვედრები გა-
ღმერთმა დალოცოს კეთილი ენა მიმართ. თითოეული შეხვედრიდან მიღებული ნახორციელოს ჯავახეთის სკოლებში და მეტი
განცდა, სიამოვნება, დიდხანს გაჰყვებათ ხოლმე გააკეთოს საბავშვო მწერლობის განვითარების
გული და კვლავაც უჩნდებათ მომავალი შეხვედრების საქმეში. ცნობისათვის: ეშტიელი ბავშვები 2012
ინტერესი, როგორც ეს ამასწინათ ჩატარებულმა წლიდან ჩართულები არიან „ჯიპრაიდ პროექტ-
ენას ტკბილს და კეთილსა
ყველა ქართველი დალოცოს ღმერთმა, საინტერესო შეხვედრამაც დაადასტურა. ში”, რაც წარმატებით ხორციელდება.
ამინდი მოაქვს მზიანი,
ვის გულზეც გადის ყველას ტკივილი, ნინოწმინდელი ახალგაზრდები არ არიან გა- ღონისძიება გაიმართა პედაგოგ რიფსიმე
ღვარძლიანსა და ბოროტსა
ვისაც აწუხებს ბედი მოყვასის ნებივრებულები თანამედროვე ქართველ მწერ- აროიანის ინიციატივითა და მისივე აქტიური
მოაქვს დარდი და ზიანი.
და არ ასვენებს სისხლის ყივილი. ლებთან შეხვედრებით, თუმცა ინტერესმოკლე- მონაწილეობით.
დაფიქრდი, ვიდრე იზრახავ,
ყველა ქართველი დალოცოს ღმერთმა, ბულები არც არასოდეს ყოფილან. შეხვედრას ესწრებოდნენ საქართველოს
სანამ არ არის გვიანი,
ვინც თავის საქმეს მიუძღვნა გული, 18 ივნისი სსიპ ნინოწმინდის მუნიციპალი- პარლამენტის წევრი სუმბატ კიურეღიანი, მუნი-
მეორედ აღარ შეცდება,
ვინაც არ გახდა მონა ფულისა, ტეტის სოფელ ეშტიის მეორე საჯარო სკოლის ციპალიტეტის საკრებულოს თავმჯდომარე ვაან
ერთხელ შემცდარი ჭკვიანი.
არ წაეწყმიდა ცდუნებით სული. მოსწავლეებისა თუ პედაგოგ-აღმზრდელების- აროიანი, ზურაბ ჟვანიას სახელობის ადმინისტ-
ენას ამოსდე ლაგამი,
ყველა ქართველი დალოცოს ღმერთმა, თვის ერთ-ერთ დაუვიწყარ დღედ დარჩება. იმ რაციული სკოლის კოორდინატორი ემირა ქსპო-
თორემ იქნები მტრიანი,
ვინაც ბოლომდე დარჩა ქართველი, დღეს საზეიმო განწყობა სუფევდა როგორც იანი, რესურსცენტრის თანამშრომელი ელმირა
ორმაგად დაგიბრუნდება
ვინც საქართველოს ნაღდი შვილია სკოლაში, ასევე მთელ სოფელში, იმის გამო, რომ დარბინიანი, ამავე სკოლის კურსდამთავრებუ-
ნათქვამი აუგიანი.
და მისთვის იწვის, როგორც სანთელი. სკოლას სტუმრობდა ცნობილი ქართველი სა- ლი, ბიზნესმენი თოვმას ვარდანიანი.
ყველამ ვაკეთოთ საკეთებელი, ბავშვო მწერალი ვასილ გულეური, რომლის ლი-
ავტორ-მთქმელი ზაურ ჯვარიძე,
რაც რომ ყოველის წმინდა ვალია, 76 წლის. ასპინძის მუნიციპალიტეტის
ტერატურულ შემოქმედებას (ზღაპრები, ლექ- ლალაზარ აროიანი,
მჯერა, უთუოდ მივალთ იქამდე, სები, მოთხრობები) კარგად იცნობს როგორც სსიპ ეშტიის II საჯარო სკოლის დირექტორი
სოფელი ჭობარეთი
სადაც ქართველთა მომავალია.
გაზეთ „ლიტერატურული მესხეთის” ელექტრონული ვერსია შეგიძლიათ იხილოთ შემდეგ მისამართზე: www.scri.co; fcoo: ლიტერატურული მესხეთი
ფიზიკური პირი ავთანდილ ბერიძე გაზეთის რედაქცია სარგებ-

დამფუძნებლები:
სსიპ სამცხე-ჯავახეთის სახელმწიფო უნივერსიტეტი ლობს თავისუფალი პრესის
პრინციპებით და ავტორის
გაზეთი რეგისტრირებულია ასპინძის რაიონის სასამართლოს მიერ 1998 წლის 15 ოქტომბერს. მოსაზრებებსა და გამონათ-
სარეგისტრაციო N19/4-17 ქვამებზე პასუხს არ აგებს
კომპიუტერული რედაქტორი ავთანდილ ბერიძე გაზეთი დაიბეჭდა რედაქციის მისამართი:

შპს „საარის” სტამბაში 0500, დაბა ასპინძა, თამარის ქ. N3,
უზრუნველყოფა სარედაქციო საბჭო: მისამართი: ქ. თბილისი,
დურმიშხან ბერიძე, მერაბ ბერიძე, ტელეფონი მთავარი რედაქტორის: 599 97 95 24
ირმა ჯიშკარიანის თევდორე მღვდლის 57. lit.meskheti@gmail.com
ვახტანგ ინაური, სოსო გიქოშვილი ტელ: 2.94-14-32 lit meskheti@yahoo.com

Literaturuli Meskheti 2022 - July - 7

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Literaturuli Meskheti 2022 - July - 7

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

”დადგით მესხეთში აკვნები, აღზარდეთ კვლავ რუსთაველი” გიორგი ლეონიძე

გამოცემის ოცდამეოთხე წელი ”LITERATURULI MESKHETI”

არჩევანი ცუდსა და უარესს შორის

წლები ვერ აბერებს ჭეშმარიტ შემოქმედს!

წეროთა გუნდი ბალახობს მინდვრად

რამდენჯერ და როდემდე უნდა

იწყება: ოსმალეთი დაბრკოლებას უქმნის რუსე- პოტიომკინს სამოქმედო გეგმა განუსაზღვრა.

არჩევანი ცუდსა და უარესს შორის

ზოგი რამ ქართველი მაჰმადიანების შესახებ

საზღაურად ქართული ლიტერატურის ქომაგი

მიგეღოს! მრთელობას, მხნეობას, მზეგრძელობას თავის

ღამე შენთვის სეირია არაფერია ქვეყანაზე მარადიული

ეროვნული პარტიის @მოღვაწეობის” ნიმუშები ჩვენში

თარგმანები ტაჯიკური ზღაპრები

აქლემი – კარგი ჩვეულება გქონია, – დაცინვით

საქართველოს მწერალთა კავშირის XXVI ყრილობის

აბასთუმანი. 1937 წელი. ფოტო მოგვაწოდა რეზო პეტრიაშვილმა

ფიზიკური პირი ავთანდილ ბერიძე გაზეთის რედაქცია სარგებ-

კომპიუტერული რედაქტორი ავთანდილ ბერიძე გაზეთი დაიბეჭდა რედაქციის მისამართი:

You might also like