Professional Documents
Culture Documents
Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 74.
Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 74.
'•
^C'.;»';!! :::,
•'
.:'''iW&l^r}ii-'r'
;;,'':"'
-t''; ^;,''.
'
•r:',r, V .-/,/ '.'•^l-;''.
:
,:,: :s:!it;'s?^i'''':,.::.:;.;',; ,:;;;,;; '.;;,.:;';.,': :::;;'.;••:'-;•":; ;
' '!'''.
-i,"'i '
iiii'(:^^i'-^ll-;^i^
','
:''''"/. :'':/';,,;;:;:•>:';;;!;;; ;'•;•
'T'''V; ;^'
.,',,'.
:-'::'«|^;^;k:;';;:^;-:''^V'':'';-^'''
':; ''',i:;':''^^:m:u.:'r:/;.i :::,[':.
,';':'''
'
. ;;,,,;
, ^
.
'^
,•!';;,:;
'y''
'>v
Digitized by tiie Internet Arciiive
in 2011 witin funding from
University of Toronto
littp://www.arcliive.org/details/patrologiaecursu74mign
PATROLOGI^
CURSUS COMPLETUS,
SEU BIBLIOTHECA UNIVERSALIS, INTEGRA, UNIFORMS, COMMODA, OECONOMIGA,
QUl AB jEVO APOSTOUCO AD TEMPORA Wi^OCENTU III (ANNO 1216) PRO LAT/MS
ET CONCIUI FLORENTINI [ANX. 1439) PRO GR.ECIS FLOIWERUST :
RECUSIO CIIROXOLOGICA
OMNIUM QUJE EXST[TERE MONUMENTORUM CATHOLIG.E TRADITIONIS PER QUINDECIM PRIMA
ECCLESLE SiECULA,
JUXTA EDITrOMES ACCUBATISSIMAS, INTER SE CUMQUE NONNULI.IS CODICIBUS MANUSCBIPTIS COLLATAS, PEBQUAM DILIGEN-
TEB castigata; dissertationibus, commen^^a^iis.^variisque lectionibus continenteb illusteata; omnibus
OPEBIBUS POST AMPLISSIMAS EDITIONES QU.E TBIBUS NOVISSIMIS SyECUHS DEBENTUB ABSOLUTAS DETECTIS, AUCTA ;
INDICIBUS PARTICULARIBUS ANALYTICIS, SINGULOS SIVE TOMOS SIVE AUCTORES ALICUJU3 MOMENTI 3UBSEQUENTI-
BUS,D0NATA; CAPITULIS INTRA IPSUM TEXTUMRITE DISPUSITIS, NECNON ET T1TULI3SINGULARUM PAGINA-
BUM MABGINEM SUPEBIOREM DISTINGUENTIBUS SUBJECTAMQUE HATEBIAM SIGNIFICANTIBUS, ADORNA-
TA ;OPEBIBUS CUM DUBIIS, TUM APOCRYPHIS, ALIQUA VERO AUGTORITATE IN ORDINE
AD TRADITIONEM ECCLESIASTICAM POLLENTIBUS, AMPLIFICATA ;
DUCENTIS ET AUPLIUS LOCUPLETATA INDICIBUS AUCTORUM SICUT ET OPERUM, ALPHABETIGIS, CHRON0LOGICI3, 3TAT1-
STICIS, SYNTHETICIS, ANALYTICIS, ANAL0GICI3, IN QUODQUE RELIGIONIS PUNGTUM, DOGMATICUM, MORALE, LITUR-
(ilCUM, CANONICUM, DISCIPLiNABE, HISTORICUM, ET CUNCTA ALIA 3INE ULLA EXCEPTIONE; SED PB.BSERTIM
DUOBUS INDICIBUS IMMENSIS ET GENERALIBUS, ALTEBO SCILICET RERUM, QUO CONSULTO, QUIDQUID
NON SOLUM TALIS TALISVE PATER, VERUM ETIAM UNUSQUISQUE PATRUM, NE UNO QUIDEM 0MIS30,
IN QUODLIBET THEMA SCRXPSEBIT, UNO INTUITU CONSPICIATUB ALTERO SCRIPTUR.'E
;
SACRiE, EX QUO LECTOBI COMPEBIBE SIT OBVIUM QUINAM PATBE3 ET IN QUIBUS OPERUM
SUORUM LOCIS SINGULOS SINGULORUM LIBBOBUM S. SCRIPTUR.B VERSUS, A PRIUO
GENESEOS USQUE AD NOVISSIMUM APOCALYPSIS, COMMENTATI 3INT:
EDITIO ACCURATISSIMA, C.ETEBISQUE 0MNIBU3 FACILE ANTEPONENDA, SI PERPENDANTUR CHARACTERUM NITIDITAS,
CHART* QUALITAS, INTEGRITAS TEXTUS,PERFECTIO CORRECTIONIS, OPERUM RECUSORUM TUH VARISTAS,
TUM NUMEBUS, FORMA VOLUMINUM PERQUAM COMMODA SIBIQUE IN TOTO PATROLOGI* DECURSU CONSTANTER
SIMILIS, PRETIl EXIGUITAS, PRvESERTIMQUE ISTA COLLECTtO, UNA, METHODICA ET CHRONOLOWOA,
SEXCENTORUM FRAGMENTORUM OPUSCULORUMQUE HACTENUS HIC ILLIG SPARSORUM, PRIMUM AUTEM
IN NOSTRA BIBLIOTHECA, EX OPERIBUS ET MSS. AD OMNES yETATES, LOCOS, LINGUAS FORMASQUE
PERTINENTIBUS, COADUNATORUM.
SERIES LATINA.
IN QUA PRODEUNT PATRES, DOCTORES SCRIPTORESQUE ECCLESI^ LATIN.^
A TERTULLIANO AD INNOCENTIUM III :
PARISIIS,
APUD GARNIER FR.\TRES, EDITORES ET J.-P. MIGNE SUGGESSORES.
IN VIA DICTA AVENUE-DU-MAINE, 189, OLIM CHAUSSEE DU-MAINE, 127.
1879
THE INSTITUTE OF KEDlAn'AL STUDlEi
10 ELMSLEY FLACS
TORONTo e, CAilADA,
DEG -51531
APPENDIX
AD MONUMENTA SEX PRIORUM EGCLESL^ S.ECULORUM
VITvE PATRUM
SIVE
ACCEDIT
ETIAM CONCIONATORIO,
EDITIO MEMORABILISSIMA QUjE ANTUERPIjE PRODIIT, ANNO DOMINI MDCXXVIII, EX OFFICINA PlANTINIANA,
J.-P. MIGNE,
BiblictSiecie Cleri univursic,
SIVE
TOMUS POSTERIOH.
PARISIIS,
APUD GARNIER FRATRES, EDITORES ET J.-P. IVUGNE SUCGESSGRES,
IN VIA DICTA : AVEIVUE-DU-MALVE, 189, OLIM CHAUSSEE-DU-MAL\E, 127.
1879
ELENCHUS OPERUM
QU/E IN HOC TOMO LXXIV CONTINENTUK
Col.
Clishy. — Ex typis Pauli Dupont, 12, via dicla Bao-dAsnieres (1708, 11-78).
YITM F
HISTOUIA EHEMITICA.
CONTINUATIO
m viTis
LIBER NONUS,
QUI DIGITUIl
PaSyELUyillM
Be Jioc Uhvo ailidimus qusedmn testimonia supra, in prolegomeno generali II. Prxter ea el
degentis Vitani; nam de Italia quid attinet loqui ? (jui valde magnum erat miraculum orbis. Et post
Aiuntenim virumhuno in maximaurbe Romana us- alia Aiunt enim hunc virum in roa.\ima Roma fa-
:
que adeo clarum ac celebrem extitisse, ut eliamiii mosissimum tuisse, et qui in omnibus egasterio-
omnibuj oflicinarum veslibulis homines parvas rum 1'oribus iconas ipsi breves erigerent, custu-
imagines ipsi erigerent, hinc videlicet pr«sidium diam qiiamdam sibi ex hoc et munimem acqui-
sibi ac securitatera quadam comparantes. rentes. »
Prolosjus Auctoris.
394 Optimorum virorum, et qui in virtute prsclare se exercuere,pulchrum quidem estvidere certami-
Quu2enim laudantur dum cernuntur, et digna videntur qu» possideantur,
na, et oculis haurire utilitatem.
et amplcctanda amoreque prosequenda existunt,et ad ea comparanda spectatores inducunt; alTeruntautem
nihilo secius non mediocrem quoque ulilitatem ejusmodi rerum recte et ex virtute gestarum narrationes,
quse ab iis Visum enim esse fideliorem audiludicuntali-
qui sciunt,eorum qui nesciunt auribusofferuntur.
qui; audilui tamen fit quoque lides, dum ex eorum qui diount veritate ea i|ua2 dicuntur judicat. Quomodo
enim lingua; et palatode diilcedine, et amarore, et aliis hujusmodi qualitatibus creditum est judicium, de-
queiis ferunt illam sententiam;itaorationum discernendarumraliocomraissaest auditui,qui scit secernero
a noxiis eas qu» aliquam afferunt ulilitatem. Alque si utilium quidem narrationum inlegra et incorrupta
maneret memoria, et non oblivionis veluti caligo quaedam aspersalabes efficeret ut ea evanesoeret, de iis
utique scribere esset supervacaneum, cum qua fainc percipitur utilitas,ad posteros admodum facile perve-
. H 3 5'
11 DE VITIS PATKUM LIBER IX. 12
nirct. Quoniam autem corporibus quideni teinpus alTert interitum, inducenssenectutem et mortem ; rebus
autemrecte et ex virtuto gfstis oblivionem, ut mihi quiriom videtur, inferens, et obscurans memoriam,
nemo nos jurereprehendei'it,(|uod pioruni virorum.Deique amnnlium vitai instituta aggrediamur scribere.
Quemadmodum cnini ii quorum lidei est credila corporum curatio, medicamenta comparant, cum niorbo
bellura gorentes et iis qui laboraril terentes auxiliuiii;itaquaiin his conscribendis poniturindustria.elfioitur
veluti quoddam medicamentum, quod oblivioni quidem insidialur, opem autem fert memori».
salulare
Quoraodoenim non absurdum ut poetie quidem cl scriptoresea conscribant qua3 in bello fortiter et pras-
esl
clare gesta sunt Tragici autem eas quffi recte celabantur calamitates, tragccdiis in publicum proferant, et
;
earum scriptis mandatam relinquant memoriam; aliqui autem alii in comocdiis et rebus ridiculis consumant
orationes; nos autem sinamus eos viros tradi oblivioni qui in corpore mortali et patibili ostenderunt impa-
tibililateni,et incorporeamsmiilatisunt naturam? Quasnam autempcenas non merito dederimus,si horuiii
qua; admirationedigna sunt certaminum nihili faciamus negligi memoriam?Si enim ipsieorumqui olim
fuore sanctorum'395 summam Kmulati philosophiam, non asre et litteris illorum insculpsere memoriam,
sed omnen corum virtutem exprimcnles, quasdam eorum animatas imagines etstaluas seipsos effecere ;
quaenam nobis merito daretur venia, si neo lilterisquidem eoruminsignem vitam honoraremus?idque cum
alhletaB et pancratiasta; qui docertant in Olympicis, honorentur slatuis,atque etiam in equorum curriculis
quivictoreg esse videntur aurigae idem prajmium accipiant. Nec hoc solum, sed eliam muliebres viros et
cffeminatos, et de quibus dubites sintne viri an mulieres, ii qui horum delectantur spectaculis inscribunt
tabulis,eorum memoriam longissimo tempore consorvare contendentes; licet memoria animis detrimentum
affcrat, non coinmodum.Sed tamen hi quidcm hoc amantes his illi vero illos illis, idque cum damnum affe-
raiit, picturis honorant. Et quoniam mortalem naturam mors deprasdalur, colores temperantes, et illorum
effigies tabulis imponentos, e.\cogitant rationem qua eorum memoria sit vita longe diulurnior.
ostendimus, sod formasanimarum,qua; sub aspectum non cadunt adunibramus,etbellaquffi cerni non pos-
sunt,conllictusque qui non appai'ent oslendiiiius. Tali enini armatura eorum phalangis imperator et in pu-
gna princeps eosPaulusinduit Aocipiteonim, : inquit, arniaturam Dei, ut possitis resisterein die malo, et
omnibus confectis stare {Ephcs. vi). Etrursus: state ergo succincti lumbos vestros in veritate, et induli
loricam justitiae, et calceati pcdes in prajparatione Evangelii pacis, in omnibus assumentes clypeum fidci,
iii quo polcris omnia tela maligni ignita cxstinguere. Etgalcam salutaris accipile, et gladium Spiritus,
quod est vcrbum Dei {Ibid.).ll-AC cura hos induissel armatura.produxit ad certamina.Taiis enim est hostium
quoque natura, incorporea, minimc aspectabilis, obscure invadens, clanculum insidians, reponteque et
prastor exspectationem irruens. Hoo ipsum idem quoque docens imperator, dicebat Non est nobis col- :
luctatio adversuscarnem et sanguinem, sed adversus principes et potestates, adversus mundi rectores,
tenebrarum hujus Steculi, adversus spiritalia nequitim in coelestibus (/i((/.). Sed tamen cum tales bostes
haberet horum sanctorura classis, imo vero unusiuisque eorum a tot et tantis circumsideretur hosti-
bus (neque enim cmnes simul invaserunt, sod modo quidcm hos, modo vero illos adoriebantur), lam
praeclaram retulere victoriam, ul fugerint quidem adversarii, hi vero iis fugatis ac proQigatis trophffiura
erexerint, cum nihil eis atferret impediraentum.
Eis aulem prsbuit victoriam non natura,eaeiiim est mortalis,et innumerabilibus plenaafTectionibus; sed
mens quM divinam attrahebat gratiam. Nam cum divinaj pulchritudinis essent ardentes aiiiatores, ct pro
ea quam amabant omnia lubenter et agere et pati statuissent, forti quidem et generoso animo tulerunt
affectionum perturbationumque impetus; diaboli autem telo procellas strenue repulerunt; et ut dicam
apostolice(I Cor. ix), cum corpus castigassent et in servitutem redegissent, iraj quidem ardorem sedave-
runt, cupiditatum autem rabicm quiescore coegerunt : jejunando autem et domi cubando sopitis animi
motibus, repressisque eorum exsultationibus, coegerunt corpus lccdus inire oum anima, el solverunt
bollum quod est eis a natura insitum. Pace autem sic inter ea inita, omnem adversarium catervam
expulere. Nam cum eis deessent cogitationes qua; interna proderent, et membrorum huraanorum auxi-
lio privati essent bellare non potorant. Telis cnim in nos diabolus nostris membris ulitur nam si :
noque inescantur culi, noque aiires demuleentur, nequc tactus suavi quodam sensu' titillatur, nequo
(
3 96 mens improba admittit consilia, frustra laborant qui parant insidias. Quomodo enim urbera in
alto ffidificatam, et validis propugnaculis munitam, et profundis undique circumdatam, nuUis hostis
cmperit, si ex iis qui sunt intus nemo prodat ct portas aliquas aperiat ita lieri non potest ut ;
dajmones qui bellum gerunt cxtrinsecus, superent animam circumdatam a divina gratia, nisi
cogitationis alicujus socordia, nostrorum sensuum aliquam fenestram aperuerit, et per eam inimicum
inlrinseeus admiserit. Ha>c cum quorum laudes a nobiscelebran-
a divina Scriptura aperte didicissent ii
porrigeret;audilusautemnoxii3sonisaditumol)slrucns,sluUasetinulilesropellebatoi'aliones, illasquosolas
admittebatquibusmensdelectabatur. Sio odoraUim docuereea non desiderare quee suavem emittunt odo-
rem, ut qiiilius naturasitinsitumutmolliant el relaxent.Sic venlris expulere satietatem,eumqueca sumere
docuere,qus nonvoiuptatemaflerrent.s.d usuin implcrent,necarapliusquamquod satis esset ad prohiben-
dumnefamemorerentur.Sicsomni dulcemdissolvcrotyrannidem ;etcum cilia ab ejusservilute liberassent
ea pro servitutedominatum docuerunt,ut ejus usum adraitterent, non cum ipseinvaderet, scd cum ipsi ac-
cerserent, ad breve naturae auxilium. Cum ergo murorum et portarum custodias eam curam gessissent, et
interniscogitationibusconcordiamconciliassent, adversarios extrinsecus invadentesirridebant, quiviqui-
demintrare, propter divinfe gratiae prcesidium,puterant; nuUum auteminveniebant proditorem qui vellet
inimicos admittere. Et cum hostes ea essent natura quaj non cadit sub aspectum, corpus (|uod videtur et
subjicitur natur»necessatibus, vincere minime potuere. Ejus enim auriga ot musicus etgubornator optime
quidem tenens habenas, equis persuasit ut recte et ordine procederent numerose autein pulsans chorda
;
sonsuum, efficit ut sonum orani ox parte concinnum et consonum redderent scienter autem niovens cla-
:
vum, et fluctuura insultus, et ventorum fregit impetus.Hos ergo qui per innumerabiles quidem labores
vit» iter ingressi sunt, sudoribus autem et ainictionibus corpus edomuerunt, et risus quidem affectio-
nem ignoraverunt, in luctu autem et lacrymis omnem vitam consumpsenint ; et delicias quidemSybari-
ticas (l)jejunium aestimarunt, somnumautom suavissimum laboriosas vigilias; mollestragulum, durum
solum immensam autem et inrxplebilem voluptatera, in orationibus et cantandis psalmis conversatio-
;
nem; hos, inquam, qui omnegenus virtutis complexi sunt, quis nonjure fuerit admiratus, vel potiusquis
pro dignilate eorum laudes celebravcrit?Alque ego quidems&tis inteiligo nullani posse orationcm eorum
virtulem assequi, est tamen aggredicndum. Non eiiim recte habuerit, si quoniam veram philosophiam per-
fecleadainaruntjidoo neminores quidem laudes consequantur.Scribaraaulem laudem non unam communi-
ter omnibus divorsa onim dona cis data sunt divinilu-^. Hoc auteni docens dicebat beatus Paulus Alii
; :
enim per Spirilura dalur sermo sapientia:, alii auiem sormo cognitionis secundum eumdem Spiritum,
alii autcm fldes in eo.lera Spiritu, alii auten>. dona curationura in eodem Spirilu, alii autem operationes
separalim iinicuique sicut vult. Quoniam ergo divcrsa sunt dona consecuti, mcrilo uniuscujusque nar-
rationem 197 faciemus separatam non quoscunque ab eis gesta sunt persequentes, ad ea enim scri-
;
benda ne lota quidcm vilasuffocerit; sed cum pauca de uniuscujusque eorura vivendi rationo, ct ile iis num
fecit, narraverimus,et paucis totius vitiecharacteremet formara ostenderimus^adalium transibimus.Neque
vero omnium siinctorum, qui ubique insignes exstitere, vits historiam litteris mandare conabimur; ne-
que enim eos qui ubique clari fuere cognoscimus, neque fieri polest ut unus consoribat do omnibus. Eo-
ri:m orgo solura vitam describam, qui tanquain lumina fulsere in Oiiente, et fines orbis terrarura suis
complexi sunt radiis.Narrando aulem procedot oratio,non utens legibus encomiorum,sed pauca quEedam
vere referens.Rogo autemquiin hancreligiosaiiijinciderinthistoriamseuforraammonaaticffi exercitationis
(vocet enim quis hoc opus ut volucrit, nc iis qua; dieuntur minus crcdant, si quid audiant quod eorura
vires supercl), ncc se illorura virtulem metiantur, sed aperte sciant quod piorum animis Dcus desuper
metilur dona sanctissiini Spiritus, et majora largitur perfectioribus. Rxc autem a me dicta sunt ad eos
qui in rerum divinarum mysteriis non sunt admodum accurate initiati. Mystaa enim adytorura Spiritus
sciunt gloriam Spiritus, et quasnam per homines in hominibus faciat miraoula, attrahens incrudulos ad
Dei cognitionem. Qui autera non est crediturus iis qu.T a me dicenda sunl, clarum est eum no iis quidom
credere tanquam veris quas per Moysem, ct Jesuni,etEliani, et Elii=a;um facta siint,habere autemetiara pro
fabulismiracula quaifaclasuntasanctis apostolis;sinautem illaesse vera testatur,h8eo quoque credatessea
falso aliena quaj enim in illis operata est gratia, ea per illos quoque fecit ea quae fecit. Perennisenim
;
ut qui dedicerit ab eis qui viderunt.Nositaquealiaquidem narrabimus ut quas anobis visasint aliaautem ;
ut qui crediderimus eis qui viderant narrantibus viris, qui illorum vitam sunt aemulali.Prolixiori aulem de
us usus suni oratione, dum volo persuadere me vera narraturum. Hinc autem deinceps narrare incipiam.
PHILOTIIEUS, sive^ THEOPHILES.
fundum aperuil, et inundationc aquarum aridam lacrorum quidem ridebant imbecillitatem, univer-
oi)ruilsolitudinem,elalia omnia fecitmiracula.scri- sorum aulem adorabant opificem.
psitresgestaseorumsanctorumquifuercantiquitus: lllo tempore venerat in Persidem.visurusplantas
suasponte producitur: jam exsilvestribus colligens penetralibus, justi derivata nutibus. autem cum Illi
arboribus fructusqui sponte nascuntur, et exherbis hoc impetrassent,petebant ut filiarum quoque sua-
eas quajsuntesculentaa, et habentur instarolerura, rum crinibus color suus redderotur. Aiunt autem,
ex iis dabatcorpori ea qua^ satiserantad vivendum, eura quoque concessisse, requisiisse autem puellas
ignis usum recusans. Usus quoque lauBe erat ei su- quaj illam acceperant disciplinam, et quoniam non
pervacanasus ; asperrimi enim caprarum villl ejus venerunt, reliquisse supplicium, documenlum tem-
usum implebant, ex eis ipsi fiebat et tunica et sim- perantice,etargumenturamoderationis,etdivinaevir-
plexamiculuin.ltacorpusaflligens.spiritalealimen- tutis perpetuum et evidens monimentum. Tale est
tura assidue exhibebat corpori,etcogitationis facul- novi hujus Moysis miraculum, quod quidem non fa-
talem expurgansconteraplantem,et divini Spiritus ctum est virgae percussione,sed operationeni accepit
perspicuum efficiens speculum, revelata facie, ex signo crucis. Ego autera praeter miraculum valde
divini Apostoli sententia,gloriamDominispeculans, quoque miror mansuetudinem neque enim, ut ma-
;
qua; Dei erat in Deum fiducia augebatur in dies.et a dedecoris parura habcbat, usus, pietatem simul do-
Dcopetens quaeoportebat petere, eastatini accipie- cuit et raoderationem. IK-cc autera dixi, non ut pro-
bat.Porro autemhincquoquefuturaprajvidebatpro- phetamsffiviti8eaccusem(absitutadeoinsaniam),sed
phetice, etvirtutem adfacienda miraculaa sanctis- ut ostendam quod cum eamdem haberet virtutem,ea
simiSpiritus accipiel)atgratia.Exhispaucanarrabo, erfccit qua? congruebant Christi magnitudini et novo
splendoris radium iis qui nesciunt
et apostolici e.jus Testamento.
aperiam.Vigebatillotemporeinsimulacrahominum IscumaliquandovidissetjudicemPersam iniquam
insania, et inaniraaequidem statuaedivinumcultum tulissesententiam,quemdammaximumlapidem,qui
17 PHILOTHEUS, siVE THEOPHILES. 18
plicium,sedficum inanimam verbo arefaciens,suam opus habebant.Ilicautem cum esset refertus gratia
ostendit virtutem (.Va<//i. x.\i). Hanc ipse quoqne apostolica, etpuniit ad tempus. et poenam mox re-
imitans clementiam, non puniit injustum judicem, misit.Hoc enim opus habebat eo qui esset lucrifac-
sed ictu lapidis illum docuit justitiam. ru3 eos qui ofTenderant.
Gumhis rebus esset insignis,et omnibusamabilis, Sed enim et esseteundum ad alia,etsunt illa bre-
et in oreomniumversaretur,trahiturad munus exponenda. Postquam enim Arins,in unigeni-
pon- viter
tificatu9,et sus patri» praeflcitur.Cum illam autera 8 tumet sanctissimum Spiritum maledioti blasphe-
montanara vivendi mutasset rationem, et civilem mijequc pater et opifex, in eum qui ipsum fecerat
vitee consuetudinem non ex sui animi cepisset sen- linguam movens, implevit yEgyptura lumultu et
tentia,neque cibum mutavit, nec vestum sed loca perturbatione, Constantinus autem ((3) imperator
;
quidem erant mjtata.vitae autem institutio nullam maximus, gregis nostri Zorobabel (illius enim
accipiebat mutationem.Crescebant vero labores, et instar universam piorum captivitatem reduxit ab
erantlonge majores prioribus. Jejunioenim, el cu- exsilio, et divina templa humi disjecta in altum
bili humi strato, et sacco quo induebatur, accesse- erexit et excitavit) postquam ergo is omnes eccle-
;
rantetiam omnino curaeeorum qui indigebant;ut de siarum prssides illo terapore congregavit Nicaea,
viduiSjinquam.esset sollicitus,et provideret orpha- venit cum aliis magnus quoque Jacobus, pro veris
nis,et eos qui injuriam faciebantargueret,ct iis qui- decertaturus decretis, ut vir fortis et piinceps
busfiebat injuria justum afferret auxilium. Et quid totius phalangis. Romanorum enim imperio tunc
opus estomnia recensere apud eos qui norunt qus- parebat Nisibis. Postquam autem fuit dimissus
nam illis competant quihancsusceperecurationem? sacer ille conventus,et unusquisque in suam est
Insigniter autem ille tales amplectebatur labores.ut reversus, rediit hic quoque tanquam vir fortis vic-
qui ovium dominum insigniter etcuperet ettimeret. C toria potitus, exsultans propter tropha;a pietatis.
Quo autem virtutis opes colligebat majores, eo Cum autem aliquantum processisset temporis.im-
majore sanctissimi Spirilus fruebaturgratia;etcum perator quidemille magnusetadmirabilis excessite
aliquando eiin vicum quemdara aut oppidum itcr vita cumcoronispietatis; illius autemlilii fuerehK-
csset(neque enim locum satis teaco) ad eum acce- redesimperii orbis terra?. Tunc rex Persarum, cui
duntquidam pauperes,unum querapiam ex eis qui nomen erat Sapores, contemptis fSliis, ut quorum
cum eis versabantur.tanquain mortuum proponen- potentia non esset patri aequalis,bellum movit ad-
tes, et quae ad illum sepeliendum erant necessaria versusNisibim magniset equitum etpeditumcopiis.
supplices ab eo postulantes. Ille autem concessit Duxil autem elephantosquoquequamplurimos,etad
quidem rogantibus, Deo autem preces oblulit tan- urbem obsidendam diviso exercitu,eam circumsedit,
quam pro mortuo (.5),rogans ut ei remitteret quiB in ct machinas exstruxit.et turres ffidiflcavit.vallosque
vita peccaverat.et eum in chorum justorum digna- flgens, et quod inter eos iniercedit, ramis tanquam
retur admiltere. Heec autem cum dicerentur, ejus cratibus contextis, obstruens.jussitmilitibusut ag-
qui tuncmortemsimulabat evolavitanima,suppedi- gerem exstruerent, et turres contra turres excita-
tata suntautemcorpori tegumenta.Postquam autem rent.Deinde illic sagittarios collocans,et in eos qui
parum processis?ethomoadmirabilis,jubebant eum n 800 erant super muros telajuhens mittere, alios
quijacebat surgere ii quiacturacoraposuerant.Post- jussit inferius fodere murosque subruere.Postquam
quam autem viderunt eum non exaudire.et quod si- aiitem omnia illi erant irrita et inania,ut qu?e viri
mulabatur id verura evasisse, et in veram faciem divini dissolverentur precibus; postremocum fluvii
routatamessepersonam,ad magnura quideraadeunt pr»terfluentis,mullitudinehominum fretus,flu.xum
Jacobum,suppliciterautem obsecrantes,etad pedes prohibuisset,exstructisque muris,et adretinendum
ejus provoluti,et aclus quem teraere agendum sus- roniparatisimpedimenlislluviiplurimumcollegisset
ceperant,dicentescausam fuisse paupertatem, roga- iil totum simul immisit in mccnia,eo usustauquam
bant ut eis suum mitteret delictum,eteiqui jacebat aliqua vehementissima raachina.Ea vero aquae in-
ablatam restitueret animam.Doraini itaqueimitans sultum non lulerunt, sed impetu concussa in illa
esse simile magni Petri miraculo, qui Ananiam et ignorabant distulere tamen irrumpere, cum vide-
:
19 DE VITIS PATRUM LIBER IX. 20
sorem. Qui autem sptate adhuc vigebant, omnes viro divino recensuerim, ad aliam transibo narra-
quam maxima potcranl contentione rursus «difica- tionem, rogans ut consequar ejus benedictionem.
bant(7),nec pulchritudinis nec concinna; compagis CAPUT II
vinculis fugiebant, huc et illuc dispersi, ut qui non rimum quidem habitatur, plurimum autem est et
possent illos ferre aculeos.Cum itaque vldissetrex inhabitabile et desertum. Adexlrema hujussolitu-
impius, et machinas nuUi sibi fuisse usui,et aqure diniscum hic vir divinus pervenisset, el antrum
irruplionem fuisse inutilem (murus enim qui corrue- non manu factum.neque bene ac pulchre effossum
rat, rursus fuerat a?dificaliis) et omnem exercitum invenissct, sed 80S quod posset exiguum aliquod
et affligi laboribus, et maie se habere sub dio, et tegumeutum prajbereiisqui adipsum confugiebanl,
vexari a plaga immissa divinitus vidisset autem:
locum lubcntcr habitavit, auroet argento fulgenti-
divinum quoquehominemsupermurosambulantem bus regiis, id existimans esse magnificentius. In eo
et conjecisset ipsum imperatorem ei prasesseoperi autemdegebat.inhebdomada semelcibuai Copiens:
(sibi cnim visus erat et purpura indutus,et redimi- C cibus autem erat panis bordeaceus, isque furtura-
tus diademate),indignatusquidem estineos quieum ceus; obsonium aulem, sales potus autem suavis- ;
dixissent non adesse imperatorem,etcum eosdam- tietate diraensum.sed usu demissi prius sibidefini-
nasset capitis, dimisit exercitum, et in suara tum.Erantautem ei deiiciae opiparumque et lautis-
regiam rediit quani citissimo. Ha3C in hoc quoque simura epuIum,Davidicorum hymnorum decanlatio,
Ezechia Deus fecit miracula, non illis minora, sed et assiduacum Deoconversatio.Et cum eis fruere-
etiam majora, ut mihi quidem videtur. Quod enini tur insatiabiliter,eorum nunquam voluit capere sa-
cum corruisset murus, urbs non captafuerit,quod- tietatem sed semper quidem implebatur, semper
;
nam potest esse eo raajus miraculum? Ego autem autem olamabatrOuam dulcia gutturi meo eloquia
praeter hoc illud quoque valde admiror, quod cum tualsupermel et favum ori meo (Psn/.cxviii). Rur-
uteretur exsecrutionibus, non petiit ut iiilgura et sus enim audivit beatum David dicentem Judicia :
fulinina e coelo mittcrentur, ut fecit magnusElias, Domini vera, justiflcata in idipsum, desiderabilia
quando ad ipsumuterque quinquagenariusvenisset super aurum et lapidem pretiosum multum,et dul-
cum suis quinquaginla. Audiverat enim Dominum ciora supermel etfavum {Psal.xviu). Rursus audi-
aperte dixisse Jacobo et Joanni qui boc ipsum co- ]) vit eum dioenteraiDelectare in Domino,et dabit tibi
nabantur facere Xescitis cujus spiritus sitis (Luc.
: petitiones cordis tui (Psa/, xxxvi). Et rursus, La;te-
ix).El ideo non petiit ut terra eis dehisceret, nec tur cor quajrentium Dominura {Psal. civ). Et L.-e- :
rogavit ut phalanx igne consumeretur sedutani- ; tifica meum,ut timeat nomen tuum.Et Gustate
cor :
illis sauciarctur
nialculis et cum Dei cognovisset
; etvidete quam benigus estDominus {Psal. xxxiii).
virtutem,tandemmutataedisceretpietateraetverun- Et: Sitivit anima mea ad Deum fortem vivum (Psal.
Dei cuItura.Tantam habuit hic homn divinus apud XLi). Et Adbfesit anima raea post te. El ejus qui
:
Deum liduciam, tantam a superis gratiara est con- ha30 dixit,amorera in se transtulit. Hac enim de
secutus.Cura in his perpetuo versaretur,et in rebus causa magnus quoque David h;ec canens docui',ut
divinisquotidie cresceret,cum maxiraagloria hanc multossocioset in Deo amando rivales constitueret.
vitam deposuit (9), et ex his locis migravit. Cum Neque vero spe falsus est; sed et hunc virum divi-
autem prateriisset aliquantum tem.poris.et hoc op- num,etalios innumerabiles divino araore sauciavit.
pidum, ab eo qui tunc imperabat, regno Persarum Hic enira tanto araoris igne fuit incensus,utincbria-
essettraditum.exierunt quidem omnes qui in eo ha- retur dosiderio, et nihil videret ex terrenis :solura
21 PHILOTHEDS, sive THEOPHILES. 22
autem dilectum et uoctu somniaret, et interdiu vi- \ Deinde operis facta commutatione, altcrum quidem
sione apprehenderet. Hancsuminam ejus philoso- surgentemcanere.alterumverohumiprocumbentcm
phiamcummultididicissi'nt,aliiquidem quipropius adorare,et id a mane usque ad crepusculura assidue
haliilabant, alii vcroqui remotius.Allataenim fama iaciebant. Anleoecasuni autem solis, inantro pau-
pcrcurrebatinomnesparles,accurrebant supplican- lulum quiescentes, hi quidem hino, illi vero illinc,
tes ut essent palaestr» participes.et ei tanquam excr- omnes vero undequaquo in antrum conveniebanl,
citatationis magistro et paedotribffi parentes, vive- et hyinnos vespertinos simul Domino ofTerebanl.
rent in posterum. Non solum enim aves venantur 802 8olebat autem ipse quoque senex ununi ali-
canentes, ct ad se eas evocantes, qus sunt ejusdem queui ex insignioribus assumere socium oflicii.
generis.et subjectis laqueis implicantes; sed etiam Sequcbatur autem eum fequentius vir (luidam
homines venantureos qui sunt ejusdem naturffi,alii genere quidem Persa,formaautem corporismagnus
quidemad exitium.alii vero ad salutero..Sic congre- et admirabilis.forma vero corporismagis admirabi-
gati quidem cito fuere decem, deinde duplo et triplo lem possidebat animam. Erat aulem ei nomeu Ja-
plures. Eos autem cum tot essent,accipiebat illud cobus(ll), qui etiam post illius morteui in omni
antrum;a seneenimdidicerant neglii^ere curara cor- quidem virtute resplenduit. 7uit autem insigniset
poris.-vescebanturautem ipsiquoque similiteratquo n illustris, non iis solis quK illic erant, sed etiam iis
paidotriba, hordeaceo pane sale condito. Aliquo au quae erant in Syria philusophiae gymnasiis seu mo-
tem post tempore, et alera sponte nascentia coUi- nasteriis, in quibus etiam vitam finiit, cum vixis-
gentes, deinde dolia implentes, et muriie quantum set, ut fertur, centum et quatuor annos. Is cura
satis eratmiscentes,idhabebant obsonium qui opus esset mugoo seni ad solitudinem viai coraes, sc-
habebanl curatione. His autem oleribus humida ha- quebatur eminus. Non sinebat enim magister eum
bitacula [sunt maxime infesla solent enim sua na-
; propius accedere, ne occasio disserendi ex eo su-
tura eis ingenerare situm et putrefactionem cum meretur; sermo autem abstraheret mentem a Dei
:
huic ergo obsonio id aocedisset (eratenim antrum contemplatione. Sequens autem, in via vidit dra-
undiquaque valde humidum),supplicarunt seni so- conem maximum; deinde eum contemplatus, non
dales, ut sibi parvam aliquam domunculam liceret est quidem ausus progredi cum sKpe autem eum
exstruere, quae suHiceret obsonii vasis aocipiendis. prc-B metu voluisset dcciiuare, rursus conQrmavit
nieautem primo quidem postulatum minime admit- animum. Deinde cum inclinatus accepisset iapi-
tebat tandem autem persuasus (a magno enim
: demet eum projecisset, vidit draconem in eodem
Paulo didiceratnon quffirerequwsua sunl[[ Cor.xni], statu maneatem non posse se omnino movere.Gum
seduliquid concedere et se accomuiodare huniil autem eum intelicxisset esse mortuum, existiraavit
bus), dedit quidem domunculffi brevem quamdain ^ esse opus senis mortem belluafj. Confecto autem
et exiguam mensuram.abiit autem procul ab antro, ilinere, et hymnorum corapleto officio, postquam
solitas oblaturus Deo supplicationes. Solitusenim veuit tempus quietis, et sedens senex, ei quoque
eratsaepequidemquinquaginta stadia,nonnuiuiuam jussit ut corpus quieti parumper traderet primura
auteiQ ctiam bis lotidera in desertum proficiscens, quidem sedcbat tacitus cum autem senexsermo- :
et se ab oiuni humana consuetudine separans, et ud nem quomdam leniter subridens aggressus est, ro-
seipsum rediens, per se cum Deo congredi ac ^con- gavit Jacobus ut ei aperirel id quod ignorabat.
versari, et divinam illam et inelfabilem speculari Cum is autem permisissel rogare, Vidi, inquit, in
pulehritudinem. Hoc otium cum sumpaissent, qui via maximum draconem jacentem, et primum qui-
ut ab illo cura eorum gereretur, digni erant habiti, dem timui, iilura vivere exislimans, poatquara au-
usui quidem justa symmetria respondentem, sed tem eum aspoxi uiortuuin, securus itersum in-
majorem quam jussi fuerant, exstruxera domun- gressus. Dic mihi, iuquit, o pater, quis eum inter-
culani. Decimo autem die, veluti quidem IMoyses fecit '? Tu enim prajcedebas, nullus autem alius hac
reversus a monte, et ab ea quaa verbis explicari ne- prajteriit. Senexautem Gessa, inquit,de iis curios^
:
quit coiitemplatione, cuin vidisset majus faotum percontari, qu;R iis qui sciscitantur non possunt ul-
quam volebat a^dificium, Vereor, inquit, o viri.ne D lain afferre utilitatem. Verum nihilo scecius insta-
dura terrena dilatamus habitacula, minuamus cce- bat Jacobus adrairabilis, vcrum scire desiderans.
lestia:atqui haBC quidem sunt ad tempus, et quae Senex autem diu quidem tentans celare, non ferens
nobis parumper convenient, coslestia autem sunt autem amicum diutius angere Ego, inquit, tibi di-
:
aeterna, et quaa nullum jiossunt flnem capere. Et caiii, si id scire desideras prajcipio autcm, ut me
:
haec quidem dixit chorum docens ea quaa sunt per- vivo nullus alius hoc a te resciscat quod diccnduin
fectiora; toleravit tamen cum vocem audiisset apos- est; hac enim sunt celanda, qua; ad arrogantiam ot
tolicam Non quaero quod mihi est utile, sed quod
: faslum sfepe excitant; eed si ego hinc excessero, et
multis, ut serventur (I Cor. x). Illos quoque docuit, ab ejusmodi animi perturbationibusfueroliberatus,
Intus quidem communem Deo otferre hyr.nodiam, noa velo quominus dicas et narres vim diviuae gra-
posl auroram autem duos siiiiul exire in solitudi- ti;c. Scias ergo inquit magnus Julianus, quod nie
nem et iinum quidem flexis genibus otTerre eam
: iter ingredientem illa invasit bellua osque aperuit
qua! Domino debetur adorationera, alterurn veru mecupiensdevorare; ego autom Jesum appellans.et
stantem Davidicos psalmos canere quindeeim. digito trophaBun crucis ostcndens, omncra quideiii
23 DK VITIS PATRUM LIBER IX. 24
cxcussi timorera .-extemplo autem vidi humi ceoi- .\ formam vitae nionasticae,monasticam autem et civi-
dissse belluam; et communi laudato Servatorc, lem simul temperavit virtutem et illius quideni;
perrexi ulterius. Sic finita narratione, ad aulrum sumensexactam perfectionem, hujus aulem occono
est profectus. miam ac dispensationem, in unum coegil ea quse
denspromptitudinemetanimi alaoritatemquam vi- Asterius.qui magni illirs senis tanto semper teneba-
res ferre possent, supplex petiit a sene ut esset illi tur amore, ut saepe quidem bis in anno, saepe etiam
viiB comes eunti in solitudinem, non ejus quidem ter ad eum proficisceretur. Veniens autem solebat
quam umnes obibant quotidie, sed longissimae, et caricas afferre sodalibus, onerans triavel quatunr
qua soene erat ootoeldecem diebus peregrinandum. jumenta. Duosaufem medimnos colligens (13), ut
Is autem erat ceieberrimusille Asterius. Cum au- qui seni toto anno sufficerent, id onus suis impone-
tem divinus senex prohiberet juvenem, et aridam bat humeris, se magistri jumentum et vocans et
aquaquecarentem diceret esse soiitudinem,instabat prsstans. Portabat autem id onus, non decem vel
adolescens obsecrans uthoc eidonum concederet. viginti stadiis, sed septero dierum iter conficiens.
Viotus autem precibus cessit senex, ille vero seque- t) Cum eum autem aliquando vidisset senex ferentem
batur, primo quidem alaoriter. Cum autem primus huraeris sarcinam caricarum igre ferens, dixit ha30
et secundus et tertius dies pra:teriisset, et a radiis non sibi esse exhibenda alimenta; non esse enim
solis exureretur (eratenim Kstas.vigente autem aes- justum ut ille quidem tantum subiret laborem, ipse
tateest utique flamma solis ardentior), siti perpe- vero delicate ejus fruerelur sudoribus. Cum is au-
tuo laborabat. Et primum quidem eum morbum tem jurasset se non esse onus a suis humeris depo-
aperire pudebat.memoria reputans ea quK sibi pr.e- sifurum, nisi assensus esselsenex, se allati cibi fu-
dictafuerant a magistro. Tandem autem victus et furum participem Faoiam, inquit senex, quod ju-
:
plane omnino deficiens, oravit senem ut sui misero- lietur, modo tu quamprimum deponas canistrum.
retur. Is autem cum qus ei praedixerat revocasset Nam in hoc quoque imitabatur primum apostolo-
ii\ memoriam, jussit eum reverti. Cum autem dice- rum, cui cum voluisset Dominus lavare ejus pedes,
ret adolescens nec se scireviam quce ducitad an- prius quidem negavit, aperte affirmans id non esse
trum, nec si sciret, ire posse, cum sint vires sifi Postquam autem audivit fore ut
f'uturuni(/oaw.xni).
consumpla3;misertushomo divinuscasusadolescen- abrumperetur aDomini communione nisi hoc con-
tis,et ignoscens imbecillitati corporis,genibus[flexis cederet, oravit ut praeter pedes, manus quoqueet ca-
oravit Dominum, et calidis lacrymis solum irriga- _ putlavaret.Itaetiamegregius Joannesjussus tingere
vit,et viam salulis petiitadolescenti.Quiautemfacit Servatorem, prius quidem et suam confessus est
vokintatem eorum qui ipsum timent, eteorumex- servitutem, etostenditDominum.Postea autem jus-
audit orationem, stillas lacrymarum quee pulverem sum est exsecutus, non se aspere gerens,sed parens
attigerant effeoit fontem aquarum, et sio fluento re •
Domino.Itaeliam hicquoque vir divinus gravabatur
pletum adolescentem jussit abire protinus.Fons au- quidem alio laborante ipse frui aliraento; sed post-
tem mansit usque in hodiernum diem Mosaicae di- quam vidit ardentissimam clientis animi alacrita-
vini senis orationi ferens testimonium. Quomodn tem, prsposuit suae voluntati illius ministerium.
enim ille olim, cum sterilem illam petram virga Forte autem aliquis exiis quiex aliorum reprehen-
peroussisset, efTeeit ut prodceret exundantes aquas sione raagnam capiunt volupfatera, et ea quae sunt
fluvialiles,ut satiaret multa illa hominum milliasiti honesta solura didicerunt irridere,dixerit hancnar-
confecta; ita hic cum arenam illara aridissimam ir- rafionera non essedignam qufe comraemoretur.Ego
rigasset lacrymis, fecit ut fontana emanarent fluen- aufem aliis hujus viri miraculis hoc quuque adjeci,
ta non ut multarum myriadum, sed ut unius ado-
;
non solum magnorum virorum volens ineum piefa-
lescenlis afferretsiti remedium. A divina enim gra- tem ostendere, sed etiam morura ejus suavitatem et
—
tia anima ilfuminatus,aperte
r ' —
prasviditfuluram
r- ado
lesccntis perfeolionem. Is enimmultis post terapo- "
n
moderationem declarare, existimans conduoibile.
Nam cum tanta esset et tali virtute, ne levissimo
ribus SOS a divina provocatus gratia, ut alios quo- quidem honore seipsum dignum esse censebat, sed
qucrauitosad eamdem exerceret gratiam, in locis cum repellebat ut qui ad se nequaquam pertinerct
quie sunt circa Gendarum [Al., Giarum] (est au- rursus autem eum susfinebat, ut qui cns qui facie-
tem is vicusmaximussub Antiochia) pal.Tstram fixit bantafficeret beneficio.
monasticam, et multos quidem ctiam alios ad se Aufugiens autem (nam ulquiomnibus evasissct
traxit athletas philosophim. manifestus, ad se trahebat per famam eorum quse
Traxit autem magnura quoque Aoacium (12), in- sunt bona et honesta amatores) venit in montem Si-
signera inquara illum et faraa clarum, 'qui fuit naeum oum paucis ex paulo familiaribus non oppi- :
quidera egregius in vita monastioa, emisit autem dura ingrediens, non vioum, sed iter perinviara ini-
splendidos virtutis radios, ut qui sit dignus habi- ens s.olituilinem. Ferebat autem humeris alimcntum
tus qui fieret pontifex, ot Hcrrhceam pascendam est qunque necessarium,panem inquam etsalem, lage-
sortitus. Cum quinquaginta autera et octo annisei nnmet cyathum ligneum, et spongiam fune alliga-
fuisset cura gregis credita, non reliquit quidem tam;ut si quando aquam invenissentprofundiorem.
25 PHILOTHEUS, siVE THEOPHILES. 26
exhaurirent quidem spongia, expressam autein in A veniontes,saero9 illic coetus celebrabant; nuno au-
princeps.dignus est habilus qui Deum videret sicut senex, eorum quK ipsi tenebanl religionis dogma-
videri poterat, ecclesiam exstruxisset, et divinam tum amplectereturcomraunionem. Hoc pios maxime
aram consecrasset,quEe etiam mansit usque in ho- angebat, ne fama rudioreset simpliciores decipiens,
dierniim diem.in suam reversus est paleestram. eos haereticorum implicaret laqueis.
Cum autem ejus, cui erat quidem idera quod ipsi Sed divini et beali viri, Flavianus et Diodorus, qui
nomen, sed irapii imperatoris minas intellexisset digni erant habiti ut essent sacri(ici,el prMcssent
(piosenimse funditusperditurumrainalus,protcctus piorum populo,etAphraates', cujus per se vitam vo-
erat in Persas, et qui eadera qu» si Deus concesserit, adjiciam, persuadent magno
ipse sentiebant, bis
abominandumilluraredituminhiantesexspectabant) g illi Acacio,cujus fecimus mentionem,ut viae accipe-
tuncDeoorationemmagnostudioetveheraentidesi- ret comitem suum quidem magistrum,sancti aulem
derio oflerens, et euradem ad deciraum usque diem senis discipulum, insignem illum Asterium, curre-
extendens,audivitvoceradicentera(l4),exsecrandum ret autem ad communera pietatis splendorem, et
illura et fetidum porcum de raedio esse sublatum. evangelica: doctrince sustentaculiim, et persuaderet
Sed neque accepto fme orationis, confestim finiit ut relinqueret quidem illam in solitudine versandi
orationera,sedmutavitpetitionerainhymnidecanta- rationem, veniret autem ut ferret auxilium tot mili-
tionem,gratiasagensServatorisuorum,clementique tibus quoe fraude interibant, el rore sui advontus
etpotentihostialienorum.Longissimoenim tempore flaramam exstingueret Arianara. Gucurrit divinus
fuit cleraens et lenis in impium; sed cum ejuslenitas Acacius, et sumpto, ut jussus erat, magno Aste-
et patientiasceleratum ad raajorem exercuisset ra- rio (16), accessit ad maximum luraen ecclesioe; et
biem,opDortune intulit supplicium.Cum autem im- cum eum salutasset, Dic mihi, inquit, o pater, qua-
plesset orationera,804 et ad suos esset conversus, nam de causa totum hunc laborem tam lubenter
planum fuit eum esse laeto et tranqnillo animo ;
toleras? Cum is autem respondisset Et corpore, et
:
animi enim alacritas vultum ostendebat hilarem. anima, vilaque, et omnibus qua; ad vitam perlinent.
Cura autem qui cum eo versabantur novum adrai- p est mihi Dei cultus pretiosor; conor autem, quoad
rati essent spectaculum (nam cum semper tristi as ejus a me fieri potest, illi a sorde nudum offerre
pectu videretur, tunc visus est subridere), et cum ministerium,etei perpetuo placere; Ostendam tibi,
causam rogassent lcetitia^.Prajsens tempus, inquit, inquit Acacius, rationem per quam ei plus quam
o fratres,est gaudii;cessavit enim impius,ut est vox nunc servies; idque dicam, non sola utens ratioci-
IsaisB {Isa. xxiv), et audacium inceptorum meritas natione, sed ut qui ab ejus doctrina didicerim. Cum
dedit pcenas; et qui tyrannidem exercuit in Deura enim Petrum aliquando rogasset an eum plus quam
qui fecit et servavit, ab ejus qui illius parebat im- alii amarel, et didicisset id quod sciebat vel ante
perio dextera jure est coesus. Ideo l<Btor cum vi- Petri vocem,Tu enim, inquit, nosti, Domine, quod
deam Ecclesias qua3 ab eo sunt oppugnatre exsul- arao te (ioare. xxi); oslendit ei quidnam agens eum
tantes, et cernam sceleratum ab iis quos colebal magis coleret. Si enira, inquit, araas me, pasce ovcs
dajmonibus nihil auxilii consecutum. Hujus ergo raeas.et pasceagnos meos.Hoc quoque tibi,o Pater,
impii caidis talem habuit praescientiam. est faciendum periculum enim est ne oves a lupis
;
Cum autem Valens (15), qui post illum accepit intereant; eas autem valde amat, qui a te valde
habenas Romani imperii,relicta veritateevangelico- amatur. Est autem proprium amantium illa facere,
rum dograatura,erroris Arii accepisset imposturam qua; cum liunt, eis qui amantur grata sunt. Et alio-
tunc exorla est majorprocella adversus Ecclesiam ^ qui non parvum est periculura, muitorumque et
;
cum gubernatores quidem undique expellerentur, magnorum illorura sudorum detrimentura, si pati
pr.-cdones autem quidam et hostesin eorum locura potueris negligere, tacitus praeterire, veritatem qui-
sufficerentur. Neautera lotara illam in pri-esentiare- deni graviter oppugnari, eos autera qui ei adhasrcnt
ccnseara tragoediam,alia nunc pr.iitermittara, unius captari ad eos autera venandos esse escam tui no-
;
autem solummodo faciara mentionem.quod apcrte minis appellationpm. Te enim habere socium. suaj
ostenditdiviniSpiritusgr;itiarainhocseneflorentem. impietatisglorianturetjactantpraesidesAriiabomi-
Ab Antiochenaquidem ecclesiaejectus erat raagnus nationis. Hoc cum primum audiisset senex,quietem
Meletius, quajaDeo universorum pascendaeicredita quidcmjubensvalereadtempus,nequecivitatisstre-
fuerat a divinis autem templis ejccli fuerant cum
: pitus, quod eis non esset assuetus, rcfugiens, accur-
popuIoquicratejusdemcumRissententi;o,quicunque rit Antiochiam.Cum autem duorura vel triura die-
oum sacrumilliimchorum audissetveniro,concurrit A fluxit totus populus civitalis: eratque bellicum gym-
ut perciperet eorum benetlictionem; et ad eorum nasium pleiium iis qui concurrebant. Pudore autem
pedes provoluta, rogabat ut sua domus esset eorum aflioiebantur caluranialores et mendacii artifices,
diversoriurn.Goncessit senex, idquecum plusquam l«to autom et tranquillo animo erant alumni veri-
quadraginta annis a tali fuisset spectaoulo separa- tatis. Ex hinc in domos suas trahebant lumen verita-
tus. Cum autem admirabilis iila mulier esset in sa- tis, ii qui opus habebant ut curarentur. Vir autem
mulier, mensam quidem relinquit senex, acourrens cultui et rectie religioni praeerant, convenientes
autem ad puteum, cum auferri quidem operculum, supplicarunt ut sibi opem ferrel exitium praevisum
afferri autcm lucem jussisset, videt puerum seden- exspectantilius. Dicebant enim Asterium qui in
tem super aqus superficiem, et aquam manu pue- sophistica (17) et falsa disserendi arte fuerat edu-
riliter pulsanteui, et qui reputatus Cuerat interitus, catus, et se in haereticorum ecclesiam injecerat, et
eum ludum putantem; et quosdam funes al-
cura episcopale munus erat assecutus, falsum acriter
ligassent et eos demisissent, puerum extraxerunt; defendere, et improbo uti artifloio adversus verita-
et statim accuirit puer ad pedes senis, diccns se tera; et vereraur, inquiebant, ne facundia veluti
eum ipsum ferentem, et ne mer-
vidisse in aquis quadam esca falsum contegens, et nexus syllogis-
geretur prohibentem. Hano hospitalitatis merce- morum tanquam quaedam retia extendens, capiat
dem recepit mulier a beato sene. raultos ex simplicioribus: ea enim de causa fuit
Et ut alia prffitermiltam quss facla sunt in itinere, ab adversariis accersitus. Senex autem : Estoto,
venerunt quidem Antiochiara; omnes autem undi- ^
inquit,bono animo, et Deo nobisoum supplicate,
que concurrebant, Uei hoininem videre cupientes, et orationom et corporis affliotionem precibus adjun-
morbi sui medioinam unusquisque acciperedeside- gentes. His Deum sic roganiibus, uno die ante diem
rans habitabat autem in speluncis qu£e erant in la-
: festum ac celebrem, quo verba erat facturus falsi
teremontis ubidivinumquoqueapostolumPaulum
; defensor et hostis veritatis, is divinitus immissam
et habitasse dicunt et latuisse. Sed statim ut scirent accepit plagam, et cum uno tantum die Kgrotasset,
omnes eum esse hominem, eum invadit febris vehe- excessit e vivis, illam, ut est probabile, vocem au-
Hientissima. Cum autem videret magnus Acacius, diens : Stulte, hac nocte repetunt a le animam
multitudinem eorum qui simul erant oongregati, tuam (Luc. xii) autem parasii retia et laqueos,
;
quas
et eam quas acciderat aegre ferret iEgritudinem iis tu implicaberis, et non alii. Haec Balaam quo-
(existimabat enim fore ut ii qui convenerant per- que acciderunt, qui ipse quoque adversus Dei po-
turbarentur, si viri morbum resoicerent, a oujus pulura accersitus, cum irapia quredam Balaac ad-
manu se inventuros sperabant medicinam) : Noli versus ipsum consuluisset, ejus dedit pa3nas,ut qui
angi animo, inquit senex; enim necessaria si est ab Israelitica dextera fuerit c£esus (iYum. xxvi) Igi-
sanitas, eam statim dabit Dominus. Statim ergo tur hio quoque cum in Dei populum quasdam oal-
post haec verba ad preces ccnversus, et ut Bolebal, lidas exoogitasset sententias, per Deum populi vita
et genua et frontem solo admovens, rogavit ut as- D fuit privatus. Hanc autem salutem Gyrus est ccn-
sequeretur sanitatem, si ex ea reditura sit aliqua soouta per hujus oralionem.
utilitas ad eos qui convenerant. Nondum flnierat llsc autem qua; narravi, raihi divinura oaput, ille
preces, et repente multus sudor profluens exstinxit magnus tradidit Acaoius, qui pulchre sciebat omnia
flammam febris. qua'. ab ipso facta fuerant. Cum ergoillinc esset pro-
Cum illic autem liberasset multos a morbis omnis fectus, et ad suos sodales reversua, et una cum eis
generis, profectus est ad oonvcntum piorum.Trans- non parvo tempore esset versalus, ad vitam senii et
eunteautera eo per portas regiaj, raendicus quidara molestiK expertem valde prompte et alacriter 806
qui clunibus utebalur pro pedibus, et per terram transiit, ut qui in raortali natura meditatus esset
trahebatur,cum manum extendisset,etejus pallium impatibililatem, exspeetaretautera corporis immor-
tetigisset, fide quidem morbum exegit exiliens au- talitatcra. Ego autom
hic de eo sistens orationem,
tem ostendit se feque currere atque ante morbum, transibo ad alium rogans sanolosqui in hano in-
:
idem faciens quod claudus qucm Petrus et Joannes fjrediuntur narrationem, per suam inleroessionem
suscitarunt (/Id. iii). IIoc cum factum esset, con- mihi supernam conciliare benevolentiam.
29 PHILOTHEUS, siVE THEOPHILES. 30
CAPUT III. A pulcherrimus, hoc parvo cibo alebat. Cum autein
MARCIANUS (18). prajteriiset aliquantum temporis,duos admisit con-
lllumautemtempore celebratumMarcianum,quo- tubernales, Eusebium '
qui sacri illius tugurii fuit
modo pro reidignitate aidmlrtihimuv (Theodor., lib. ha;res, et Ag.ipctum (19), qui has leges angclicas
IV Hist., cap. 26)'?Num videlicet eum simul conjun- transtulit Apameam. quidam vicus ma-
Est enim
gentes cum Elia, et Joanne, et similibus, qui circu- ximuset populosissimus, autem ei nomen Ni-
est
mibant in ovinis et caprinis pellibus, egentes, at- certe. In eo ergo construit duo maxima philoso-
flicli, vexali, quibus dignus non erat mur;dus {Heb. phia: gymnasia, quorum unum quidem est ab ejus
xi), errantes in solitudinibus, et montibus, et spe- nomine denominatum, altcrum vero ab admirabili
luncis, et foraminibus terr;e ? Simcone, qiii quiquinginta annorum spalio refulsit
Isenim olim patriam quidem habuitCyrum,cujus in haec philosophia. In his in hodiernura usque
prius quoque meminimus;poslha;c autem solitudi- diem degunt plus quam quadraginti viri, virtutis
nem :hac autem el illa relicta, nunc habet cffilum. athlctae, et amatorcs religionis verique Dei cultus,
Et illa quidem eum genuit, hfBc vero aluit, et victo- et quisuis cjehim coemunt laboribus. Hujus autem
rem effecit, coalum aulem accepit ut coronatum. reipublica; legislatores fuere Agapetus et Simones,
conlempta claritate generis. Ducebat enim genus a d qui leges accepere a magno Marciano.Ab his autem
patriciis et a splendore regio. In illis enim florebat plurima quas plantata sunt exercitatorum virtutis
corporis specie et magnitudine accepta ab opifice habitacula, quas quidem iisdem legibus reguntur et
naturae, et animo ingenii solertia ornato. In Deum institutis, dificile est enumerare. Caeterum horum
autem et ea quE ad eum perlinent, totum amorem omnium planlator fuit ille divinus; qui enim pul-
transtulit; et omnibusvalere jussis, solitudinis oc- cherrimum semen prffibuit, is jure vocari possit
cupat umbilicura, et parva cxstructa dorauncuhi, auclor bonorum qus; nascuntur.
qua; ne ejusquidemcorporis justa respondebatpro- Primumergo,utdixi,soIusvoluntarium illum tc-
portione cura eam (juodara alio parva septo circum- nebat carcerero deindecum hos duos admisisset,
;
sedisset, inolusus eratassidue,separatus quidem ab non habitabant illi eadem domo; neque enim ei
omni humana consuetudine, disserens autera cum soli sufficiebat domuncula, ut qunj esset valde par-
Domino universorura, etdulcera illam vocem exau- va, et qu£e ipsi et stanti et recumbenti multum af-
diens. Divina enim versans eloquia, se divina voee ferret laboris.Neque enim stans,rectus stare poto-
fruiputabat.Oransautem et supplicationesofferens, rat, cum tectum caput et collum tangeret; neque
ipse loquebatur cum Domino;et cura seinper tantis recubans poterat pedes exteiidere, cum domus non
frueretur deliciis, euiii
__ , — j —
nunquamcapiebat j —
satietas
. „ haberet
.- longitudinem
__^ -_ cequalem
„_, _ ^
longitudini corpo-
„.j, ——
Audivit enini divinum Spiritum per magnum David ris. Cum ergo eis permisissetaliam exstruere, ju
paallentem Qui meditatur in lege Domini die ac
: sit in ea degere per se autem hymnos dicere et
:
nocte, erittanquamlignum quod plantatum est se- orare, et divina legere eloquia. Cum autem opor-
cusdecursus aquarum, quod fructum sum dabit in teret esse plures hujus utilitatis participes, alio
tempore suo; et folium ejus non defiuet (P5a/.i).Hos habitaoulo ejus jussu procul exslructo, jussit eos
fructusdesiderans,iucundissum hunc laborera am- qui vellent in illo degere. Eorum autem dux erat
plectebatur; et orationem quidem psalmodia psal- Eusebius, qui magni Marciani 807 transmittebat
modiam aulem excipiebat oratio, et utraque rursus doctrinam. Divinus autem ille Agapetus, ut opor-
divinorum eloquiorum lectio. Cibus autem ei erat hac arte athle-
luit institutus, et exercitatus, et in
solus panis, isque certa prcebebaturmensura.Ea au- tica optime cruditus, reversus est, ut dixi, et se-
tem erat mensura, ut nec puero quidem nuper minavit semina qua5 a divina illa anima accepe-
ablactatosatis esset.Aiunt enira panislibram in qua- rat. Evasit autem adeo clarus et illustris, ut pon-
tuor partes divisam,quatuordiebus fuisse distribu- tificali sededignus sit habitus, et ei mandala sit
tam, et unicuique diei attributam fuisse partem pastoralis curatio, et ejus fidei credita fuerit cura
unam. Statuerat enim vespere comedere quotidie, patri;e.Eusebius autem ille admirabilis.congregati
nunquam autem satiari; sed sempsr quidera esu- D gregis prajfectus, et curam magistri susceperat, et
rire,semper vero sitire; corpori autera ea exhibere solus dignus habebatur qui cum in tempore venti-
quae ad vivendura sulflciunt. Dicebat enim quod taret, et eum rogaret nunquid veliet. Cum autem
qui post multorum dierura inediam capit cibura, vellet noctu videre quid ageret, ausus est ad fenes-
in diebus quidem inedicB offlcia dorainica exsequi- tram (erat autem ea brevis admodum) accedere;ct
tur imbecillius.Quo autem die rursuscapit cibum, cum se inolinans respexisset,videtlumen, nonex lu-
plura, ut est consentaneum, exhibens, ventrera cerna neque quod esset manu factum, sed a Deo
onerat is autem gravatus tardiorera reddit ani-
: datum, et quod superna gratia praeceptoris sui ca-
mam ad vigilandum. Dicebat igitur essemelius ve- put circumfulgebat, et divinorum eloquiorum Scri-
sci quidem quotidie, nunquam autem exspectare pturie ostendebat intelligentiam ; ter.ebatenim li-
satietatem. Verum enim jejunium est perpelua brura,et divinajvoluntatis saorosanctuni inquirebat
indigentia. Hanc legem pcrpetuo ferebat vir illc thesaurum. Hoc cum esset contemplatus admirabi-
divinus, et cura corpus haberet maximum, et om- lisEusebius,ingentitimore horroreque est affectus,
nium sui temporis hominum esset et maximus et '
De Eusebio, infra, cap. 4.
31 DE VITI8 PATRUM LIBER IX. 32
et Dei ministri diHusain odootus est gratiara.et Dei A pra: se tulerat, ffgre ferens homo Dei, utpote quod
in suos sorvos didicil bonevolentiam. praeter consuetudincm fuisset ejus adventus, jussit
Aliquando auteracum in vestibulo magnus oraret vera dicere.IUe autem timens et oontreraiscens,cum
Maroianus, draco quidam qui reptaverat supra pa- non posset cuTi latere qui plenus erat Dei gralia,
rietem versum ad Orientem, desuper emuro des- dixit et quis esset qui suplicabat, et eum morbi do-
pexit, simul et hians, et horribiliter intuons, et se autem suc-
cuit trago3diam,et ostenrlit lecylhum. Is
invasurum significans. Prdcul autem stans Euse- cesuitquidem ut estconsentaneum,quod nollet vir-
bius.etillud horrendum spectaculum pertimescens, tutem ostendere. Minatus tamen quod si haec rursus
et id magistrum ignorare suspicans, illi ostendit auderet, et ab illa privabitor consuetudine, et ei au-
olamans, et ut fugeret rogans. lllc autem cumeum feretur ministerium (erat autera maxima jactuia iis
reprehendisset, et timorem expellere jussisset (nam qui qurestum sciebant) remisil, jubons reddero ei
eum quoque esse exitiale vitium), digito quidem qui derterat. El Marcianus quidem hsc jubebat :
crucis prius expressit figuram, ore autem insuffla- daeraon autem qui aberat iterquatuor dierum, ejus
vit, et veteres ostendit iniraicitiaa. llle autem spi- qui exigebat vociferabatur virtutem.et Marcianus
ritu oris, tanquam ignealiquo, exsicoatus et veluti Berrhncffi funotus estofficiojudicis,quibusdam licto-
exseotus, instar exustsestipulffi in multas partes est j} ribus usus adversus da3monem,et illum sceleratum
dissolutus. Videergonum imitatus est Dominum ut expellens, et puellam mundam reddens ab illa vexa-
servus benevolusPDominus enim,oum aliquando fu- tione. Hocautem exacte scivit pater puellte; et enim
reret mare
cymbart discipulorum, eos autem vi-
in revertenti cum pauca stadia abesset ab urbe, 808
disset anxios et perturbatos, non prius maris seda- ocrurrit quidara servus adorainain agrum missus.
vil tempestatem quam,increpando disoipulos, coni- Is oum vidisset dominum rairaouli faoti attulit nun-
pesouit eorum incrcdulitalera [Matlh. viii). Ilinc tium, quatuor ante diebus dioens factum esse raira-
doctus hic vir admirabilis primum expulittimorem culum. Diebus ergo supputatis, et tempore recte
discipuli, deinde sic belluam affecit supplioio. Talis examinato, didicit illud fuisse in quo senexattulit
magni Maroiani fuit et sapientia, el rairaoulorum lecythum. Mihi autera venit in mentem cogilare
effectio, inDeura fiducia. Sed taraen oum tanta quid non fccisset ille vir magnus, si voluisset faoere
gratiadignus esset habitus, et magna posset facere miracula. Si enim etiam cum studeret celare quam
miracula.studebal tamen celare virtutem^prsdonis aoceperat virtutem tantum ostendit splendorem ;
virtutis suspectas habens machinas arrogantiae ; quod non miraculum fecisset si voluisset?Sic autem
enira vitium subterseminans, labore collectos fru- spiritalem quoque suam sapientiam non ostendebat
ctus conatur eripere. Et oum sibi datam vellet oe- „ omnibus.Itaque cum postremo postdiem festum sa-
lare gratiam,invitus ad facienda veniebat miracula, lutarispassionis, el dominics resurrectionis, per-
cum ejus recte factorum jubar resplendesceret, et misisset iis qui volebant ad se ingredi, illo certe
quae occultabatur virtutem aperiret. temporeomnes studebant eum videre.Atquead eum
Quinetiam aliquando contigit ut tale quid fieret aiiquando congregati primi veniebant pontifices,
Virquidam honcstelooo natus, et cui militares ma- Flavianus ille magnus, oujus fidei erat crcdita pas-
gistratus saspe fuerant mandati, ex Berrhoca Syriae cenda Antiochia ; et divinus Acacius, cujus prius
urbe proficiscens, cum ejus lilia diu debacoharetur, quoque meminimus, et Eusebius Chalcidensis epi-
et amalo dsmone vexata insaniret, venit in solitu- scopus, et Isidorus cui tunc erat commissa Cyrus
dinem, oum esset quidem magni Marciani familia- gubernanda, qui erant virtute insignes.Una autem
ris,sperarel autem propterpriorem oonsuetudinem cura illis eratetiam Theodotus,qui tenebat habenas
eum convenire et rogare spe autem falsus oum
:
Hierapolitanorumecolesiice.clarusmonasticaexerci-
nonliceretei Dei videre servura,rogal quemdam se- lationeetmansuetudine. Erant autem nonnulliquo-
iiem, cui illo tempore divini illius viri commissum queex magistratibus, inoensi ardore fidei. Omnilius
fuerat ministerium, ut parvum lecythum oleo ple- ergo cum silentio sedentibus, et sacram illam vo-
num acoiperet, et ad ostiura doraunculs poneret cemexspectantibus,ipse quoquediu tacenssedebat,
Sonexautem saipe quidem se id faoturuminfioiatus, " lingua quidem otiosus, auribus autem promptus.
sspe autem rursus rogatus, viotus est a precibus. Tuiic aliquis ex iis qui sedebant, qui erat ei faini-
Cura auteni slropitum magnussensisset Maroiaiuis. liaris propler ouram aniraae, et alioqui auotoritate
quisnam esset, et quonam opus habens ve-
rogavit etdignitate clarus, Oranes, inquit, o Pater, divini hi
autem veram quidem celabat causam, si-
niret. Is Patres, sitientes expectant suavissima tuae doctri-
mulubatautem se venisseut sciret nura juberet ali- n£efluenta;omnesergoprffisentesimperlias utilitate,
quid ;hoc dicens, dimissus est. Cum autera sub
et nec claudas rivos tuae beneficentiae. Ille autem cura
auroram rursus pater puella; rogasset ut sibi red- valdeingemuisset, Dcus inquit,nnivorsorum quoti-
deretur lecythus, ille timens quidem, ivit taraen die loquitur per creaturas, et per divinas Scripturas
cum quam maximo potuit silentio, et porrecta disserit et monet ea quse oportet, etinducit ea qus
manu, et acoepto lecytho cupiobat latore. Is autera suntutilia; terretque minis et adhortatur promis-
rursus rogavit, quidnam volens veniret. Post(|uam sis; et ex his nullara capimus utilitatem. Quemad-
autcm eamdem dixit causam quam etiam vespere modum ergo loquens profuerit Marcianus, qui tan-
PHILOTHEDS, sive THEOPHILES. 34
33
commoduumnon A batvirtutis qnoque partium dill'crentiam,et quam-
tam ulilitatem amittitcum aliis,
daminductussimplicitate,primumPaschaperagere
persequimur, et araplectimur eadem vivendi ratio- r>
sustinuerat (23) ignorans quidem,ut est verisimile,
:
cxvui). Hoo autem affectum est a magtii Maroiaoi A tetrumodorem emitteret.Volebatautem hoc genere
aliraenti hebetare suicorporis appetitiones, etefli-
doctrina.
iEdifioabanl oraloria in cere ut feloremutrimentiflacoescerotvoluptan.Cuin
Ei multiquidem ubique :
autem clarus in ea quiB Deo longe est gratissima q verticcm, eum solent appellare accoUe.Olim ejusin
possessione charitatis, et in diviiioopere hospitali- summo verticeerat templum dajraonum, quodapud
tatis. Quara multos autemhic quoqueDeoexibuerit vioinos in magno erat honore :subtusautem adMe-
operarios, citra pudorem, ut apostolice dicara,ver- ridiem patet campus, sinus prai se ferens figuram,
bum tractantes veritatis, quisfacile enumeraverit? quiutrinquecoeroeturulnisnonadmodumaltis.Per-
Nam ut alios in praasentia pr:etermittam quisunt ; tinent autem e.* usque ad viamquaequitatur,qua3
quidemlaudedigni;nimisautemprolixamredderent utrinque e Meridie ad Septentrionem sectffi sunt,
narrationem, hujus unius et solius meminero.Fuit semitas excipientes, In eo autem sunt construotae
quidara qui ad eumventitabat,eumautem appella- vilJK etmagnae et parv^, continentes iis qui sunt
bant Sabinum,qui corpus consumpsit laboribusin- utrinquemontibus.Propteripsasautemexoelsimon-
numeralibus.Nequeetiim panis, nequeobsonii fuit tis oras, est quidam vicus maximus et populo fre-
sis miscere nutrimentum, ut situm contraheret,et tis estquidamsaltus non admodumacclivis,sed qui
PUILOTHEUS siVE THEOPHILES. 38
nim cum ad doctrinam, non solumsuis sodalibus, et nolentem transmisit in vinculis (Joria; i).Cumhffic
sed vel bis totidem aliis posset sulTicere, SBepe ad diceret etsimilia,divinum virummansuefecit, etvo-
autem ad hanc virtutem deduxerat IMarcianus, ejus quiparebant,ut qui praefecturse formidaret pericu-
quidem patruus, fidelis autem Dei servus. Suflicit lum;et magnus Eusebius aversabatur quidem cum
pluribusconveisat!onem,cessittamen,etcaptusreti-
enim hoc dicere, cum etiam magnum Moysem hoo
cognomine honorarit Dominus. Hic Marcianus cum n buscharitatis, suscepit curam
gregis, et duxit cho-
rum,non multis verbis opus habens addocendum;
divinum gustasset amorem, noluit solus frui bonis,
831 sufficiebatenimvelsolusaspectus,utvellongetardis-
sed multos etiam fecit alios in ainore socios.
Paulus appellavit legis pleniludinem(Gnia/.v). Rur- lectatus, miuirao exaudisti, ut est verisiraile : suis
susquoque ciamat:Totalexetprophetteiuhocsermo- deinceps oculis legera tulit ut neque campum illum
neinsumraamrediguntur,nempe,Diligesproximum unquam contemplaretur, neque ccelesti pulchritu-
tuum sicutteipsum.PorroautemDominusquoquein dine et chori aslrorum aspectu fruerentur; sed an-
sacrisEvangeliis Petro.quiconfessus esteum amare gustissiraautenssemita,cujusniensuraraaiuntfuis-
plus aliis praecepit pascere oves suas [Joan. xxi). seuniuspalmiterentoadoratorium,extraeam dein-
Eosautemqui hoc non feceruntreprehendens, cla- ceps egredi non est passus. Dicunt autera eura plus
mat perprohetam:0 pastores.non seipsos pastores quam quadraginta annis vixisse post hanc legem.
pascunt, non oves [Ez,ech. xxxiv)? Et ideo magnura Ut auteoa cura animi sui sententia, ad hsc quoque
quoque Eliam qui hanc vitam persequebatur, jussit eum traheret aliqua necessitas, cum lumbos zona
versari in medio irapiorum et secundum Eliam, ; ferrea alligasset,et gravissimum collare collo impo-
tantoporecelebratum Joannem,qui amplectebantur suisset,aliquo alio ferro conjunxit zonam collari qui
soliludinem transmisit ad ripas Jordanisillic bapti- eratcolloimpositus,uthocmodoinclinatus, conare-
zare jubens et praedicare.Quoniam ergo tu quoque tur 818 assidue in terram despicere. Has ipse de se
39 DE VITIS PATRUM LIBER IX. 40
exegit pacnas quod illos esset contemplatus agri- A sunl siiper terram(Co;o«.iii).Tantum enim fructum
colas. Hoc autem el multi quidem iilii me docucrunt cccperat ex doctrina magni Eusebii, ut quadraginla
ex iis qui illum noverunt, res ejus optime scive- quinque annos egerit in illo monasterio, absque iru
runt;narravitautemsenex quoquemagnusAcacius, autem et excandescentia toto hoc tempore vixerit.
cujusprius quoque meminimus in aliis narrationi- Neque enim post susceptam preefecturam vidit eum
bus; dixitautem se eum quoque aliquando interro- aliquis superatumab!:acanimiperturbatione,idque
gaste cum eum sic vidisset incurvatum, quamnam cum,ut est verisimile,essent innumerabiliaquae co-
capiens utiiitatem, neque ccclum patiatur aspicere, gerent.Centuin enim et quinquaginta viri pasceban-
neque campum illum subjectum contemplari,neque tur ab illius dextera:aliqui quidem summa et excel-
ex angusta illa viaegredi ; eum autem dixisse seha;c lenti virtute, et eam quae est in coelo vivendi ratio-
moliri adversus maligni dwmonis machinationes : nem imitantes alii vero qui pennas tunc primum
;
Nam ne,inquit,de magnis bellum gerat,conans au- producebant,et terram Iransilire et supervolaredo-
ferre temperantiam et justitiam, et iram armans, et cebantur. Et tamen cum tot essent qui divina doce-
cupiditatem accendens, et ut fastu efferaret super- bantur, et aliquid, ut est verisimile, delinquerent
bia intumescam efficiens, et quaecunque adversus (noque enim facile fieri potest ut qui modo ventitat
meam machinatur animam, conor hostem ad ha;c g rccte se gerat in omnibus), mansit immobilis vir
audivisse dixit magnus Acacius, ejusque se admira- quando quidem truces ac torvos, nuncvero la;tos ;
tum esscsapientiam virtutemque bellicam et expe- sed in eodem semper honesti decorique tenore per-
rienliam. Quamobrem hoc quoque narrabat eis qui manere. Hi autem sufflciunt ae arguendum animi
talia discere cupiebant, ut et admirabile et dignum tranquillitatem. Sed versimile est existimaturum
quod mandetur memorise. quempiaTi eura talem esse visum, quod nullaeum
p
Heecejus gloria cum inpartesomnesundiqueper- moveretcausa; quamobrem necessehabeoejusmodi
va')eret,ad se attraxit omnes virtutis amatores.Ve- qnid narrare quod accidit, cura nos illic essemus.
nerunt autem divinissimi quoque [Lo^i^us addtl Ja- Sederat apud nos vir ille divinus de philosophia
:
cobus Persa et Agrippa successores] Juliani senis, ogilans rationes, et quaerens id quod est summum
cujuspriuspersecutisurausnarrationem,quioptimi evangclicae vitae institutionis. Cum autem interces-
gregiserantpraefecti. Postquamenimvirilledivinus, sissent ejusmodi sermones, Publius quidam gecere
flne vitffi accepto migravit ad vitam supernam, ad quicJemRomanus,moribusautemipse quoqueadmi-
mngnum accurrerunt Eusebium, melius esse rati rnndus,etsacerdotiihonorepra;ditus,etilliuspra3fe-
recte regi quam regere et prffiesse. clura;secundas partes obtinens,813 ad nos venit
Jacobi autera, cujus prius quoque jam memini, adversus divinum Davidem vociferans.el commune
cum summatim ejus ostendi virtutem, nuncquoque damnumillam nominans lenitatem;et omnibusper-
evidens argumentum ostendam summa; ejus philo- nicicraafferre dicensrjusmansuctudinem; etamen-
sophiaa. Postquam ille divinus hinc excedens Euse- tiam,non modesliam, summamillamvocans philo-
biusjussit eum prsesse gregi, et recusans curatio- sophiam. lUe autem habens animam veluti adaman-
nem, non persuasit cupientibus eum haac curam tinani, accepiebat quidem rationes, non pungebatur
'^
susci pere, abiit ad alium gregem, malens pasci autemab iis qua; suanatura solent pungere; vultum
quam pascere ; et cum plurimo tempore supervi- itaque non mutavit, neque sermonem institutum di-
xisset, hanc vitam sic flniit. misit, sed cum leni voce et verbis serenitatem animae
Suscipititaqueillam praefecturam Agrippa.virqui significantibus, illum senem dimisit, rogans eun: ut
et multis aliis ornatus erat bonis, praecipue autem eorum qua; velletcuram gereret. Egoaulemcumhis
puritatc anima; :per quam et divinae pulchritudinis qui ad nos venerunt loquor, utvides,existimans ne-
visionem assidue apprehendens,et illius amoris igne ccssarium esse hoc ofQcium. Quomodo ostenderit
accensus.irrigabatgenas perpetuisiacrymis.Cum is quis melius animi lenitatem ? Eum enim cui illa cre-
autem longo tempore electum illum et divinum gre- dila erat prasfectum, talem accepisse contumeliam
gem recte pavisset, deinde e vita excessisset, Davi- ab co qui tenebat secundas parles, praesentibus
desilledivinuSjCujusaspectu mihi quoque frui ton- maxime hospitibus, etmaledictum audientibus, et
tigit, suscepit praefecturam : vir qui revera, ex divi- nullam ira; subiisse tempestatem etpertubationem,
ni Apostoli sententia, morlificaverat membra quae quamnon magnietexcelsianimi virtutemsuperatet
41 PHILOTHEUS, siVE THE0PU1LE8. 42
fortitudinem PAcdivinusquidemApostolusconside- A prsesit, totum hunc laborem prompto et alacri
ferl
ransiiumanajnaturae imbeoillitatem,eam quamfert animo, se iisquiejusparentimperio praBbensexem-
legem natura metiens, Irasoimini, inquil, et nolil.e plar philosophiae. Talesvictoria insignes decertato-
peccare {Psal. iv); ssl nan occidat superiracundiam re8,divinusEusebius,horumcertaminumprfedolriba
vestram (Ephes iv). Nam cum ircP. quidem motus et exercitator, exhibuit Domino; et cum aliosquo-
nossetessenatur;e,non nostriarbilrii, noluit legeea que plurimos tales fecisset,eo3 transmisit doctores
decernere, quo^essent laboriosa,et forteetiamejus- ad aliaspaloBstras, quilotumillumsacrum montem
non possent sed motui nalura3 et ira;
raodi ut fieri ; divinis his pratis et suaveni emittentibus odorem
lempestatimensuramproBfinit diem; jubensralioni implevere NamcumadOricntemabinitio fuissetil-
ul eam compescat, el tanquam frcno reprimat, cl liusexercitationis monastic;e tugurium,licet videre
non concedatprogrediultra^terminos. Virautem hic ejusphilosophiaefetusadOccidentemetMeridiemjVe-
divinus ullra leges qua3lat;e suntdecertavit,etsepta lutiquasdamstellascircalunamchoros ducentes ;et
transiliit ; non usque ad vesperamirae utmoveretur alios quidem Graeca, alios vero ejus in qua habi-
concedens,sed necutmoveatur quidemomnino per- tant regionis voce, laudantes creatorem. Sed enim
mittens.Talem fructum accepit ise.x magniEusebii id aggredior quod fieri non potest, cupiens omnia
consuetudine. Vidi muitosquoquealiosinillotugu- persequi quaj a divina illa aniraa recte gesta fuere.
g
rio, qui hujus philosophias amatores fuere et aemu- Huic ergo narrationi flnis est imponendus,et ad
latores : alios quidem in flore corporis, alios vero aliam convertenda estoratio, etrursusest addenda
etiam in profunda senectute. Nam cum plus quam quae illinc capitur utilitas,cum horum magnorum
nonagintaannisvixissenthomines,laboriosam vitam virorum benedictionis rogaverimus ut simus par-
noluerunt relinquere, sed insignes fuere obeuntcs ticipes.
labores juventutis,noutu quidem et interdiu Deura CAPUT V.
laudantes, etsacrailla offlcia peragentes, postduos PUBLIUS (28).
autem dics vilibus illis cibis vescentes. §14 Eodem iempore fuit quidam Publius, et
Ut alios autem proetermittam qui non sunt qui- propter formam spectatu dignus.el anima prieditus
dem digoi qui sileantur, sed vel maxime laudentur qua; forma3 conveniebat, vel potius eam ostendens
et celebrentur ; sed ne sit proli.xior
sit quam par
corpors magis admirabilem.Is exsenatorioquidem
narratio, indivino i.sto locofuit ((uidam,eum
autem ordine duoens originem, natus autem ex civitate
abbatem nominant,quiex IsmaelitiJe quidem ra-
'
apud quam Xerxes ille, cujus ubique estfama tani
dice germinavit, non fuit autem ejectus a domo
celebris, inGraeciam belluiiigerens, etvolens exer-
Abraha,utisa quogenus duxerat ;sed paternee hae- citu fluvium Euphratem transmittere,navium con-
reditatisfuitcuinlsaac particeps, vel potius ipsum C gregata multiludine,
iisdem inter se conjunctis et
rapuitregnumcocloruni.Ismonastic» hujus exerci- hoc modo super fluvium ponte constructo, locum
tationis protinus attigit institutionem apud quem- Zougma, id est conjuncturam appellavit, et civita-
damqui tunchabitabat solitudinem,qui eos optim.e tem ex re denominavit. Ex ea ortus, et ex tali ge-
exercebat erat autem ei nomen Morosas (27).Post
:
nereprocreatus, alturalooumoccupat, qui dislabat
hfec autem ille quoque aliis prseesse desistens, ad ab urbe non plus quam triginta stadiis. Ineo cum
hunccumabbate[Abban,y^(Amman] venit gregem quarndam parvam extruxisset domunculam,omnia
necparvovixit tempore,sedcum praeclare decertas- quidemvendiditquajapatreacceperat domum,in- ;
nuUurn haberepassus est qui secum habitaret :9ed A ci"od haec talia mutare vehementer contendit : neo
parvasdomunculas t'oribusvicinasff;dificans,unum ii qui illius suocessere curationi, ut ex limitibus ab
quemquB ex iis qui conveniebanl jubebatpnrse de- eo positis aliquid everterent, in animum 815 in-
gere domunonlas sii'pe invisens et perscrulans,
:
duxere; idque cum non duo veltres, sedplures hanc
nunquid prKter usuni haboantrepositum.Aiunt au susceperint praefcoturam. Cum primum enim ille
tem eum quoque accedentem ad trutinam, panis certamen implesset, et ex hac vita excessisset, et
mensuramdiligenterperpendisse; etsiquandoinve- inillamomnimolestia vacuam commigrasset,Theo-
nissetplusquam esseldefinilum,aegretuliase,eleos tecuus quidem Grascne lingus,Apothonius vero Sy-
quihoofaciebantbelluonesappellasse.Jubebatenim rte, prasCecturam accepere, qui utrique illius virtu-
,. .,,
. , j. i,„;„ = .,oif>
hujuszelo Ij adamantinus, ululis verbis tam sincereet b^""»"<=
germane
mansuetudinem,illeveromansuetudinem >
quod jussit et hos et illos convenire, incipiente die bernalium interim paiinos consuens, vel lentem
et desinente : ut vespertinos et raatutinos hymnos expurgans, vel frumentum abluens, vel aliquid
Deo simul offerrent,in duas quidem divisi partes,et traclans ex iis quce sunt hujusmodi.Gum sic autem
singuli sua voce utentes,ex suocessione autoracan- et pontificatum ornasset, et virtutem auxisset, ad
ticum emittentes. Permansit autem in hodiernum divinum portum pervenit cudi suis oneribus.
usque diem formaejus instituti, etneque tempus. Et quid opusest dioerede Theotecno,etquiillum
45 PHILOTHEUS, siVE THEOPHILBS. 46
secutusest Gregorio, quorum ille quidem a juven- A ducit ad castellum,Manete, inquit,statim vobisdabo
tute omne genus virtutis collegit, et cum niajorum duces quiostendent viam quamdesider.iti3.Atqueii,
suorum cxcessit gloria; hicveroadliucinbodiernum quidem tunc parebant et quiesccbant. Ipsis autem
diem laborat in profunda senectute, perinde ac si sedentibu3,venere duo leones, non torve et ferociter
esset in enim vitis fructum
florenti aetate. Perstitit intuentes,sed veluti cuidam domino blandientes,et
perpetuo recusuns.et necacotoquidem veluvis pas- servitutem significantes. Illis annuens,jussit ut ho-
sis vescens, non lacte neque recenti nec concrelo. spites ducerent.et ad viam a qua aberrarant reduce-
Sic enim vivere magnus constituit Publius: olei au- rent.Nemo auteme.iiistimetrabulosamessenarratio-
temusumagnoscentes in tempore Pentecostes, rur- nem,cumcommunes veritatis hosleshabeatferentes
susrecusantejusesseparticipes.Hfficdidicideraagno veritatitestimoniumjipsienimconsecutibeneficium,
Publio,qua3 partimquidemauditaaccepi,partimvero hoc perpetuocecinerunt ; hocque mihi hic magnus
ab ipsis ejus quos vidi discipulis, in quibus agnovi narravit Jacobus, dicens se atfuisse, cuni hocbeato
prioceptorem, et per alhletas didici pa;dotribam. Maroni narrarent miraculum. Qui ergo non credit
Iniquum igitur esse arbitratus,ethorainis mundi, Judieis deChristianorum miraculis ferentibus testi-
tantam utilitatem mandare 8ilentio,iisqui ignora- monium, quomodo non merito vocabilur Judseisin
bant proposui narrationem, utet ipsiutilitatem hinc n fidelior"? siquidem illi, etiamsi in non sint infesto
accipiantprocurans,etmemori8ehincmihi qufestum animo, vinountur tamen,et cedunt radiis veritatis:
parans.Audivi enim Dominumdicentem Quicunque : hiautem cum existimentur benevoli, et (idei socii
meconlitebiturcoram hominibus, ergoquoque eura neinimicisquideracreduntvirtutem gratiKtestauti-
confitebor coram Patre meo qui est in crelis {)lalth). bus. Cum autem vir ille divinus talibus miraculis
x); et plane scioquod sieorura memoriam feceroin evasisset insignis, et multos attraxisset ex vicinis
hominibus,futurum sit ut iiquoque mei meminerint barbaris (illam autem habitant solitudinera qui de
apud Deum universorum. Ismaele generis auctore gloriantur), quietis amans,
CAPUT VI. necessehabuitspeluncamrelinquere.Etcummultum
SIMONES PRISCUS (26).
viae montemqui Amanusdi-
confecisset,pervenitad
laudare etqua? suntlaude digna, nec iis qui volunt Sed omniaquidem narrarevalde esset laboriosum.
juvarieaproponat qus sunt maximeespetenda.Ego p et fortasse id a me praestari minime posset. Cum
autein non ne accuser metuens, seJ laudibus eum itaque unius mentionemfecero, etveluti quamdam
prosequi cupiens, narrabo ejus vitae institutuin. formam characteremque apostolici etpropheticimi-
Is enim longissimo tempore perpetuo vitam am- raculi adjecero, relinquam deinceps cogitandum le-
plexus et solitariam, et in parva quadam spelunca ctoribus cujusnam gratiee virtutem acceperit.
vitam agens, nulla humanafruebatur anima, solus .i^ilstas erat, et messis, et ferebanturmanipuli la
enim vivere statuerat ; sed cum Deo universorum areas. Vir autem quidam, qui non erat suis ju-
loquebatur assidue, herbas autem esculentas sibi stus contentis [Fleg. justis conlentus] laboribus,
parabat cibum,ea in reejus haborconsumebatur.A sed aliena proximi quidem ali-
concupiscebat,
superisautem tam copiosadonatuserat gratia,utvel quot sustulerat manipulos, per haeo autem cona-
forlissimiset audacissimis imperaretbestiis. Idque batur suum augere cumuium sed statim in ejus
:
non solis piis, sed etiam incredulis Judaeis evasit furtum divina lata est sententia cecidit fulmen, ct
;
manifestum.Nam cuni propter aliquod eorum nego- exuslaest area. Miser autem ille ad Dei homincm
tium peregreproficisceretur ad aliquodSSGcastel- accessit, qui nonprocul avicofixerattabernaculum;
lum quod silum eratextraeam quas a nostri imperii quidem acciderat,narrabatcalamitatem,
et qu.-B sibi
hominibushabitaturregionem,ortusautemessetim- fuitumautemcelareconabatur.Postquamautemvera
ber vehemensetingruissettempeslas,a viaquidem " dicerejussus,est furtum confessus(coegitenimcasus
aberrarunt, ut qui anteriora videre non possent:er- vel seipsum accusare),jussit vir ille divinus ut cor-
rabant autem per solitudinem, ncc vicum, nec an- rigendo injuriam faceret utliberareturapcena. Nam
trum,necviatorem aliqueminveuientes.Cumautem situ,inquit,illos solverismanipulos^extingueluriile.
in medio continenle non secus undis jactarentur, ignisimmissus divinitus; licebat ergo videreilium
quam ii qui navigant in mediis auctibus,divini Si- quidem currentem, et spicas furto surreptas ei cui
meonisantrumvelutiqueradam portum,animudver- facta fuerat injuria ofTerentem^pyram auleii'.
absque
tere sordidumque et squalidum hoininem aspexere, aqua exstinclam, divini senis oratione et interces-
et quemdam exiguum ex pelle caprina contextum sione. Hoc non incolas solum implevit terrore,sed
pannum habentem super humeros.IUeauteni simul etiamtotamcivitatem,Antiochianiinquam(eratenim
ac vidit,eos salutavit (erat enim affabilisjet eos ro- in ejus ditione hoc prsdium) coegit illuc currere,et
gavit causamadventus. Postquam autem narrarunt unumquidempetereut liberareturarabiedaemonia-
quod evenerat,et rogaruntuteos doceret viani quaa ca alium verout quiesceret febris. alium aulem ut
47 DE VITIS PATRDM LIBER IX. 48
qui raanushabebat extensas, se inlra cavernamoc- tanquam ratione proeditus, et eos quidem qui erant
cultaveral. Diu autem moratus senex, valde rogavit, intus illuminaret, eos autem qui erant foris ureret.
utse illi ostenderet si humanamhabeat naturam,et Sed enim rem facio supervacaneam, qui ad pro-
non sitimpostoraliquisdcBmon, qui se in has Ibrmas bandara Dei potentiam argumenla atfero.
verteret. Etenim nos quoque, inquit, persequentes Postquam ergo pervenit in muntera quem deside-
vitammonastica3exercitalionis,etquietem amantes, rabat aiuntsenem illumadmirabilem, in illo loco in
erramus S17 per hanc solitudinera, inmonteSina quoMoyses dignus esthabitusqui Deum videretfvi-
cupientes adorare Deum universorum, in quo cum dit autem ut videri poluit ab humananatura),genua
Moysi servo suu apparuisset, dedit legura tabulas; flexisse,etnon prius surrexisse quam vocem divmam
non quod existimemus Deum esse loco circumscri- audiverit.quKillisignifibabatDominibenevolentiam
ptum a^jdimus enira eum dicentem: Gcclum et ter-
;
Quoniam autem tota vertente hebdomada ita perpe-
ram ego impleo, inquit Dominus [Jeretn. xxiii) et tuofuerat inclinatus. et neminiraum quidem cibi
;
quod contineat ferra3 ambitum, eleosqui in ea ha- sumpserat, jussit vox qua: ad eum factaest ut ea su-
bitaut tanquaralocustas:sed quoniamiiquiardenter p ineret qua;erantapposiia,etprompto et alacri animo
amant, non solura cos qui amantur desiderant,sed comederct. Cum autera manura extendisset, et tria
etiaiti illis looa grala sunt etjucunda, in quibus ii iiiala iuvenisset, et ea comedisset, ut jusserat qui
fuere praesentea, et in quibus versati sunt. Haec et dederat, et ei plena3 restitutaj sunt vires, et alacri,
similia cum dieeret senex, ex caverna se ostendit ut par erat animo eos qui oura eo versabantur salu-
homo qui inea delitesccbat. Eratautem aspectuqui- tavit. Laetus ergo et hilaris reversus esl, ut qui et
dera agrestis,coma squalida, faciecorrugata, exsic- vocera divinam exaudierat, et rursuscomederat ci-
catis et plane exsanguibus omnibus membriscorpo- bum a Deo datum.
ris.Eratautem sordidis quibusdampannis indutus, Reversus autem,duo philosophiae exstruxit gym-
exconsutis palmarum germinibus. Cumautera sa- nasia: unura quidem in vertioe monlis,de quo prius
lutasset,et pacis verbumdedissel,rogavitquinam es- diximus;alterum autem infra, proptcr ipsas oras la-
sent.et unde venirent,elquo abirent.Ille autem etad teris monlis.Cum in utroque autem athletas virtutis
rogatum respondit, et vicissim rogavit undenamve- congregasset, horura et illorum exercitator fuit et
nisset, et cur hano vitam delegisset. Idem, inquit, pEedotriba. Et adversarii docens insultus, et agono-
me quoque cceperat desiderium eo eundi quo vos thetae promittens benevolentiam,et bono animo,non
nunc itis: hujus autera vitae sooiura assumpseram autem degeneri et pusilloessejubens,et]in suos qui-
quemdam meura familiarem, et qui erat eiusdem dem moderatione,in hostem autem anirai magnitu-
anirai et sententia?,et oui erat idem qui mihi soopus dine uti pra!cipiens,hscdecens, sicvivens, haecrai-
et institutum.Adegeramus autem nosinvicemjure- raoulafaoiens,etsplendoremomnisgeneris,eraittens
jurando, ne morte quidem nostram sejungere con- laboriosae hujus vitee finem cepit.et migravit in eam
suetudinem. Accidit.ergo ut isquidem in peregrina- quaa et senii, 'et molestiae expers, reliota gloria
tionevitaBfineinhicacoiperet.E^oautem jurejurando qucB exstingui non potest,et memoria qus raanet in
astrictus, et fossara feci ul potui,et oorpus tradidi perpetuum. llujus benedictionem, cumis adbuc es-
sepultura; propter hoc vero moniraentura effosso
:
set superstes,beata,atque adeo ter beata,mater!mea
mihi altero sepuloro,vitoe finem hic exspecto, et Do- est consecuta, et sape mihi multa de eo narravit.
minoconsuetumofferoofficium.Vescorautemdacty- Ego autem nuno oro ut quam dare potest, ejus
lis, quos ad rae afferre ab eo qui ouramgerit jussus consequar intercessionem ; et soio rae consecutu-
estquidam frater. Uajc cura aic dicerentur,leo pro- rum : omnino enim dabit petitionem, imitans Do-
cul apparuit.Cum aulemiiquierant cum seneanimi mini benignitatem.
49 PHIL0THEU8, sive THEOPHILES. 50
CAPUT VII. A. ratomon, virtutis autem splendores in omnem par-
PALLADius (30). tem emisit. Quam clara autem fuerit ejus vita, tes-
Qui autem muUorum sermone celebratusestPal- tantur qua3 post ejusmortem fiunt miracula.Exejus-
ladius {Theodor., cap. 26), et tempore ei
lih. vi Hist. sepulcro in hodierniimusquedie.ia scaturiunt omnis
fuit 818 moribus similis, notusque et
ajquali:;, et generis morborum curationes.Hujus autem sunt lo-
familiaris.Ad se enim,ut aiunt,invicem ventitantes, cupletes testes,quieas abiinde illincper fidem hau-
exse invicem capiebant ulilitatem, se mutuo pro- riunl.Mihi autem quoque detur consequi auxilium,
vocantes,et ad zslum Dei incitantes.lnclusus autem qui eorum memoria linguam sanctificavi.
erat in quadam domuncula,quaBerat propinquavico CAPUTVIII.
maximoetpopulo longe fequentissimo:est autem oi APHRAATES (32).
nomen lemme [Long. Imme]. Ac de maxima qui- Quod una sit omnium hominum natura, et philo-
dem viri a cibo abstinentia seu jejunio et inedia, vi- sophari sit facile volentibus, sive sint Gra;ci, sive
giliaque, et oratione perpetua, dicere existimo esse barbari,ex multis quoque aliis scire est in proraptu :
supervacaneum.Inhisenimidem traxit jugum quod ad hoc autem aperte ostendendum sufficit vel solus
beatus Simeon. Miraculum autera quod in hodier- Aphraates {Thcodor., Ub.ivHist., cap. 2i). Is enim
num usque diem decantatur, ab illius autem voce t» in Persis,qui suntinjuslissimi,et natus et educatus,
et manu factum est, exislimavi si narrarem factu- et ortus es lalibus parentibus, et in eorum legibus
rum me operae pretium. institutus, adtantam pervenit virtutem ut eos qui
In proedicto vico fit celeberrimus convenlus, qui piam doctrinam ab ineunte
ex piis nati fuerant, et
undique attrahit raercatores.et majorem mullitudi- aetate acceperant, obscuraverit. Primum enim con-
nem quamqu® possit numerari. In eo quidam mer- tempto genere(erat autcm id clarum etillustre) ac-
cator,iis quaBaltuleratvendilis, et auro coacto,noclu curril adDominum adorandum,majores suos imita-
volebat recedere.Quidam autem homicida, qui au- tur magos,deinde sui generis hominum impielatcm
rum illic coUectum aspexerat, oestro quodam et fu- abominatus, sua^praetulitalienamregionem .Etcum
rorepercitus, somnum quidem a ciliisdepulit, ob- venisset Edessam (est autem civitas maximaetpo-
servabat autem quando vir ille essot profecturus. pulo fequentissima, et qu.c pietate insigniter exor-
Post galli autem cantuni,illequidemabibatsecurus: natur), cum
extra ejusambitus invenisset domun-
hic autem prieveniens,cum queradam locura aptum culam, seinea inclusisset, su» curam gerebat
et
insidiis occupasset, repente adortus.eum et percus- anima;, veluti quidam optimus agricola, vitiorum
sitetcaedem fecit.Exsecrandoautemfacinoriirapium spinas exscindens radicitus, et divinam expurgans
quoque aliud factum adjicit; nam cum aurum cepis segetem, et maturos EvanKelii fructus ofTerens Do-
„„., „ „„.j,,.., j,.„j„^ . „„..„ „ mino. Illinc venit Antiochiam,qua3 ab haeretica pro-
dii.Cum autem dies venissot, et fama pervasissct,ct eella graviter circumsidebatur, ubi cumantecivi-
tolus hominum conventus de eo quod factum erat tatem in quoddam philosophiaj gymnasium diver-
passim loqueretur, concurrerunt omnes, etefTracto tisset, Gra;c« linguse pauca verba didicisset,
et
ostio, CEedis facla3 poenam exigere volebant a divino ad divinos quidera sermoncs audiendos traxit
Palladio unus autem ex iis qui boc faciebant, erat
: plurimos ; ulens autem lingua barbarie commista,
is qui sua manu caedem fecerat. Cum ergo vir divi- fotus proferebat ingenii ot intelligentia;, ex gratia
nuscircurasidereturatanta multitudine, coelum in- divini Spiritus accipiens haec fluenta. Quis enim ex
tuens,etmente coelum superans,supplicavitDomino iis suara jactant eloquentiam, et supercilia
qui
utcalumnia; niendaciumrefelleret,etveritatem qna3 conlrahentcs elate loquunlur et magnifice, et pro-
latebat ostendcret. Cum sic orasset, et jacentis ma- ptcr syllogismorum laqueos juveniliter exsullant,
num prehendissef, Dic, inquit, o adolescens, quis incrudita illa ct barbara voce fuit unquara supe-
hanc tibi plagam intulerit : ostende quis hoo exse- rior? Ratiocinationibus 8S9 enini ratiocinationes,
crandum facinus admiserit, et libera innocentem ab et divinis eloquiis philosophorum vincebat ratio-
hacimproba calumnia.Sermnnemautem sermo qui- nes, cum magno Paulo clamans, etsi imperitus ser-
dem consecutus.Dexteraautem homo etiam se- D mone, non tamen scienlia (II Cor. xi). Hoc autem
est
dens, circumspiciebatquidem eosqui accedebant, modo perpeluo ex Apostoli sententia deprimebat
digito autem ostendebat homicidam (31). Clainor rationes, ct oinnem altiludinem quoe extollitur ad-
sublatus estab omnibus, et miraculum stupenti- versus Dei cognitionem, et captivabat omnem in-
bus, et caiumniam quae fuerat intentata deflenti- telligentiam ad Chrisli obedienliam (II Cor. x). Li-
bus. Cum autemillum sceleratum exuissent, ct cebal autera videre concurrentes cos qui gerebant
gladium invenerunl adhuo cruentum sanguine, ct magistratus, et qui erant relati in aliquos militia3
aurum illud quod ceedis causani dederat. Divinus numeros, eosque qui nianu sibi victum compara-
autcm Palladius cum prius fuisset admirabilis, bant; et ut serael dicam, et privatos et milites, el
hinc merito evasit longe admirabilior. Sufficiebat doctos, et litterarum rudes, et pauperes, et divites :
cnim miraculum ad viri ostendendam apud Deum et alios quidem silentio accipientes ea qua; otferc-
flduciam. banlur, alios vero rogantes et sciscitantes, et ora-
Exeodem autem ordine fuil etiani Abraamcs ad- tioni praebentes occasionem. Cum autem tantum
mirabilis, qui aedificavit quidem id quod vocatur Pa- laborem caperet, non passus est unquam ullum
51 DK VITIS PATRUM LIBER IX. 52
accipere qui secum hahitaret; quincliam malebat A. rcm tempestatcm soiitudo gubcrnatorum.Eos enim
suara ipsius operara quam officium el niinisteriura imperator, qui in solam veram religionem suam
quodsibioirerebatur ab uliis.Cumque ejus congres- exorcebat audaciam, coegit habitare in exsilio. Et
siones et colloouliones l]orentai) portain alrii, ipse cum tantaessetususiniquitate,impietatis eum non
eam aperiebal ingrcdientibus, et abeuntes deduce- capiebat satietas, seddispergeliat ac dissipabatcce-
bat ac dimitlebat. Nihil autem unquam omnino tum piorum omnium, inslar ferae immanis gregem
accepit ab aliquo, nonpanem, non obsonium, non contendens discerpere. Eade causa eos noa solum
vestem, sed unus solus ei nolus pauera suppedita- expulit ab orani ecclesia, sed etiani ex latere mon-
bat. Gumautcm usque aJ profundum processisset tis, et ex ripa fluvii, et es bellico gymnasio. Ilajc
scnium, post occasum solis vescebatur oleribus. enim loca perpotuo mutabant, ut in quos obiter s<s-
Aiunt autem Anthemium, qui poslea fuit et pra3- viret armatamanus. Et Scythaj quidem, et alii bar-
Persas, adeum attulisse tunicam apud Persas con- demsecure populabantur ille aulemeorumauditio-
:
textam, el dixisse . Cum scirem unicuique sua.n nera, ne arrectis quidem, ut dicitur, auribus, po-
dulcera esse patriam, elqui illicnascuntur friiotus terat aocipere;sod ineosquierant ejusdemgeneris.
essejucundissimos, hancespatriaadteattulituni- g armis
et ejus ditionis, pietateque ac religioneclari,
cam, rogoquc ut lu eamaccipias, ergo vero sim tuae utebatur. Divinus autem populo illorum malorum
benedictioms partioops. Is autem eara quidem pri- deflebat importunilatem, Davidicum iliud canens
sent inlerjectilsermones, dixitse angi animo,utpote et tlevimus, diira nos reoordaremur tui,Sion [Psal.
duorum simul habitalio. Cum ergo unus meouni Quoraodo oantabiraus canticum Domini in terra
jam sedecim annis habitasset, et essel mihi cordi, aViena. {Psul. csxxvi) T Sed et in montibus, et in
accessit quidam meus contribulis, volens mecum campis, et in urbo, et in suburbanis, et inKdibus,
liabitare, rogans ut hoc sibi liceat. Hoc mihi
et et in foris,canticum Domini assidue canebant. A
mentem duos enim simul habere non pa-
distrahii, Davide eniin didicerant, Domini est terra,et pleni-
tiar.Gontribulem enim amplcctor ut conlribulcm : tudo e.jus, orbis terrai, et omnes qui habitant in eo
priorem autem, utqui mihi cordi fueril, expellere, [Psat.xxm). Kursus autem audieranl eumdem Pro-
ct grave et iniquura existimo. llle vero : Merito, ^ phetara clamantem : Benedicita Domino, omn
neque enim fas est ut eum qui ti-
inquit, o Pater, opera ejus, inomniloco dominationisejus(PjaLcii).
biplurimotempore inserviit amandes,tanquamnon Audiverunt autem divinum quoque Paulum prajci-
aptum eum autem cujus morum nondum lccisti
;
pientem orare viros in omni loco, tollentes manus
periculum,proptersolain admittas patriam. Ad ha^c sanclas absque ira et disceptationibus(/ Tim. ii).
divinus Aphraates: Non accipiam ergo, inquit, o Porro autera ipse quoque Uominusloquens cum Sa-
vir admirande, hanc tunicam ; duas habere non maritanahocprcsdixit apertius : Amen enim,inquit,
patiar. Estenim mea quidem sententia jucundior, nunc est,quandone-
dicotibi mulier,venit hora, et
tua vero meliorea quae mihi tanto lempore inser- neque Jerosolymis, sed in omni
que in loco hoc,
vit. Cum callido ergo commcnto sic elussisset An- loco adorabunt Patrem (Jflan.\). H.xc cumdidicis-
Ihoraium, et ingenii solertiie cxhilniissct miracu- sent, et in domo, el in foro, et, ut apostolice di-
lum, pcrsuasit ut uemo dciuceps cum co agercl de cam, publice ct per domosperpeluo testifieabantur
illa tunica. Ego autem haec retuli, volens duo si- {Act. xx) et velutiquidam praestantissimi imperato-
;
ret, sentenliam tulerit euui non debere accipcrc. soGunda cathedra digni eranthahiti, hffic facere quse
Sed his et quae sunt hujusmodi relictis, narrabo dixi, et admirandam quidem est, et laude dignum:
majora. sed tamen hajc faciebant, cum essent electi cxerci-
CumJulianusDeo infestusin barbarorum regione tusimperalores,etsubjeotiIegibusimperatoriis.Sa-
poonasdedissetimpietatis.resquidem fuere parum- pientissimus autem Aphraates sua sponte ad hceo
per tranquilliores alumnis pietalis, cum Jovinianus prosiluitcertaraina ;in quieteenimeducatus,etcum
accepissetciavumRomaniimperii :postquamautem ejus institutum esset per se vivere,et extra teli ja-
hic quoque, cum parvo tempore regnassct, accepit ctum sederet, vehe-
ut dieitur, cura vidisaet belli
finem vittB, Valens autem accepitprinoipatura,pro- mentiam, non illi placuit quod esset seourus, sed
lice ratiocinari) : Dic mihi, inquit, imperator, si es- quidamquieiaccideratraale habebat imperatorem,
sera virgo absconsa in tbalamo, vidissem autem
retinebatur autera humidorum excrementorum ex-
aliquem in domum
patns ignem injieientem, quid cretio;adeumcurandumaccersebanturquiin hacar-
mihiconsuluissesfacere.videntiUammamardentem te fuerantexercitati.Cumea autemessetetiam morbo
et domum quae comburitur, intusne sedere, et do-
p inferior, imperatorquidem molestiaafOriebatur; la-
mum qu£e crematur despicere? Sed sic ego quoque mentabatur autemiscuiequorumcurafueratcredita
fuissem consumpta ah incendio. Sin autera dicis opo- Cum esset autempiuset fidefirraus,in raeridievenit
tere properare, aquam ferre, et susquedeque cur- unacuraequoadmagniAphraatishabitaculumetcum
rere, flaramanque exstinguere ne me reprehendas, ;
morbum dixisset, etfidem suamsignificasset^oravit
imperator, si id ipsum faoio. Quod enim tu consu- ut solveret morbum suis precibus. Ille autem nihil
lueris virgini quae est in thalamo, hoc ego cogor fa- cunotatus, sed statim Deum precatus, jussit aquam
cere qui vilam sum professus monasticam. Quod si hauriri ex puteo ; etcum ei salutaris crucis signum
tu ine reprehendisqui quietern reliqucrim,teipsum imposuisset, jussit eam ad equum afferre is autem
:
roprehende qui hancflammam in domura divinam bibit plus quara consueverat.Deinde cura oleum di-
injeoeris; et noa me, qui conor exstinguere. Quod vinainvocationeimplessetbenedictioneequi ventrem
eninioporteatopemferredomui paterni-Equ.-ouritur, inungit, et manuscontrectalione slatim morbusest
ipsequoqueconliteboris.Quod autcra Deus sitmagis homo equo accepto, cucurrit
sublatus. Lstus ergo
verus et germanus Paterqiiam iiquisuntin terra, adstabulum.Vespereautem(solebatenimeotempore
est cuivis apertum, etiam qui rebus divinis non est veni^-e ad sfabuhira imperator) venit et interrogaviD
omnino initiatus. Nihil ergo absurdum facimus, o quomodoequussehaberet.Isautemcumetsanumes-
iiiiperator, neque cocpto nostro et instituto contra- G sesigniflcassct, et eqoum valentem, et exsultantem,
rium, si alumnos congregamus et
verae religionis hinnienteraque, etcollum superbeerigentemeduxis-
pascimus, et eisherbain divinam exhiberaus. Hisdi- set, rogavit eum causara sanitatis. Ubi autem diu
ctis, imperator quidem tacite assentiebatur, consi-
cunctatusfverebatureniinostenderemedicumsciens
derans justam defensionem. euraqui rogabat esse ci infensum), taudem verum
Unus autem ex iis qui nec viri censcntur nec mu- coactus est dicere, et docuit modum curationis. Ob-
lieres, scd posse unquam patres (ieri eisestadem- slupuit quidem imperator, etconfessuscst eum esse
ptum, et hac de causacensenturbenc velle impera- virum admirabilem, nec tamen a priorc destitit insa-
tnri, et ei loqui confidenter, is ex loco superiore nia, sed perrexit furere adversus Unigcnitum, donec
divinum virum convicio est insectatus, et mortera a barbarico fuit igne consumptus, ne sepultura qui-
minitatus sed non ita diu post po^nas luitsua; au-
;
dem qua famuli vel mendici, dignalus. Divinus au-
daciae. Nam cum vcllet iraperator corpus lavare in tem Apraiites et in illa teiiipestate suam estendit
balneo, aceessitquidem misertanquamsoliumvisu- virtutem, et reddita trr.nquillifate fecit quoque con-
rusan bene essettemperatum, menteautem captus, similiter. Porro autem alia quoque miracula fecit
insiluit in solium, quod aquam calidara minime tem- innumerabiliaquorum uniusvelduorum merainero.
peratam oontinehat : et cum nullus adesset iutus D Mulierquaidara generenobilis, simul oum viro in-
(solus enim ingressus fuerat, visurus an esset para- temperantetrahensjugummafrimonii, venitad bea-
tum) remansit coctus et resolutus. Cum autem tem- tumillum hominem,defIenspropriam calamitatem.
pus interira tereretur, mittit imperator alium qui Dicebatenim,marifumconcubin8ecaptumconsuetu-
eura vocaret : cumisautem neminera in illa domo dine, magiois quibusdam prffstigiis fuisse incanta-
iQvenisset, id renuntiat imperalori.Gum deiiideau- tum, habere ipsam legitimo inatrimoniocon-
ct odio
tein plures accurrissent, omnia perscrutantes solia, junclam.Hfficautera dicebatmulierstans proforibus
et ad illud tandera venissent, eum jacentem et vita enim solebat colloqui eum femina, nullam
atrii; sic
privatum aspiciunl.Excitatoautem tumultu,etom- enim unquam admisit intra fores. Tunc ergo raulie-
nibusdeflentibus, alii quidem aquainillam calidam ris misertus ejulantis, oratione incantationis abolet
exhauserunl, alii vero corpus miserrimum extule- operati.inem et cum olei guftura ab ipsa allatum
:
runt. Uinc faotiiin cstut inetus invaderet imperato- invocatione divinasanclilicasset,jussit uteoungere-
rem et omnes qui armabantur adversus pietalem. tur. 11030 prteccpta cutn implesset mulier, conjugis
55 DE VITIS PATRUM LIBEB IX. 56
amorem in se transtulit, et persuasit ut pro illegi- A sequi potuerit vel semina ab eo dejecla, vel collectos
timo legitimum cubilo eligeret. manipulos? Quis est adeo magna et exoelsa mente
Jam vero dicunt etiam quod cum lucuslaB aliquan- prroditus, ut possit perfecte intueri facullateset co-
do regionem rcpenle invasissent, et instar ignis om- pias collectas ex prKcIaramercatura? Scio rerumil-
nia consumerent, segetes,arbores, prata et nemora, lius gestarum vestrum pelagus, et ideo vereor acce-
venit ad euraquidam vir pius, rogans ut opem fer- dere ad narrandam historiam, ne obruatur oratio.
ret unum quidain agrum habenti, cx eo autem et se Quamobrem ambulabopropter littus, ct quasin con-
et uxorem et filios et familiam u.lenti, ct aquo ctiam tinentegestasunt,antemareadmiraboretenarrabo,
imperatoria exigeretur collatio. Is ergo rursus domi- profundum autem relinquam ei, qui, ut divina dicit
nicam imitans benigniiatem.jussitad se afferri con- Soriptura, scrutatur profunda, et occulta cognos-
gium aquiE. Postquam autera aquaa congium attulit cit (/ Cor. u ; Dan. ii).
is qui orabat, ei quidera manum imposuit ; Deum iSic ergo primo tempore certavit in Galatia ; illinc
autemestprecatuSjUtfluentum impleret divinavir- videndi gratia venit in PalcBstinam, utcum vidisset
tute,dcindcfinitaoralione,jussitut inpraediilimiti- loca quffi susceperunt salutares passiones, in his
busaqua aspergeretur. Qui eam attulerat, lecit ut jus- Deum qui servavit adoraret non utquilococircum-
;
susfuerat, idque fuitillis agrisprovallosacrosancto scribatur (scicbat enim ejus naturam non posse cir-
g
et inexpugnabili; nam usque ad illos fines reptantes cumscribi), sed ut pasceretoculosspectaculoeorum
ct circumvolantes locustae instar exercitus, rursus qua3desiderantur;necso!aanimrevisquacontempla-
retrocesserunt, benedictioncm impositam extimes- tur, absque visu, spiritalialimento perfidem fruere-
centes, etveluti quodam freno suffocata3, et ultra tur. lis enim qui amore aliquem prosequuntur est a
progredi prohibitse. natura insilum ut non ex solo ejus aspectu capiant
Et quid opus est dicere omnia qus facta sunt a voluptatem, sed et domum et vestes et calceoscon-
beata illa anima ? hasc enim satis sunt ad oslen- templenturcummagnalKtitia.Taliin sponsum amo-
dendum splendorem gratiae quae in eo habitabat. repraeditasponsaquffidcsiderabatinCanticocantico-
Eum ego vidi.etsanctffl illius dexterae percepi be- rum, claraabat, dicens: Sicut malum in lignis silv»,
nedictionem, cum essem quidem adhuc adolescens ita patruelis meus in medio flliorum. lu umbra ejus
matriautem meadjunxissem comitemad illum pro- desideravi et sedi,et fructus ejus dulcisin gutture
fectionis. Et cum pro moro quidem januam aperuis- meo (Canl.u). Nihil ergo absurdura et alienum fecit
set, illam et suo sermone dignatus est et benedictio- hic homo diviniis, qui in sponsum quidem eumdem
ne me autom inlromissumimpcrtiit opibus depre-
: arccpitamorem,iisdomautemverbisususestquibus
cationis. Ea nunc quoque fruar, ut qui crcdam eum sponsa Vulneratus sum ego, clamabat, ab amore
:
undi qui scdes fixerunt propter Pontum Euxinum. dam superius tabulalura, cui conjuncta; scala; eos
Ex iis germinavit beatus Petrus, atque adeo terque excipiebant qui volebant ascenderc. In eo permansit
quaterque beatus. Seplem autem annis, ut aiunt, D inclusus longissirao tempore, aqua quideni utens
postquam natus est, a parentibus educalusconsum- pane vesccDS, idque non quoti-
calida, solo auteni
psittotam rcliquam vitatn in philosophiae certarai- dic, seduno quidera manens jejunus, postridie au-
nihus. Diciturautera obiisse, cum vixissel nonagin- tem ea sumens.
ta et novem annos. Cura autora quidam insanicns, et furore percitus,
Kum ergo qui nonaginta et duos annos dccertavit et maligni dajmonis plenus operatione, ad eum ve-
et noclu diuqueseraper victorevasit quis pro digni- nisset, euni quidem mundavit, deprocatus, et ab illo
tate laudavit? Qiiaenam aiitem lingua sulfccerit ad diubolica furore liberavit. Cum vero nollet abire, sed
ejus narrundr.s rcs prffiolare et ex virtuto gcstas, in obsec-rasset ut pro illa curatione ei suum imperliret
pueritia ct adolescentia, in virili ct in in^-ravesccntc iniuisterium, cuin admisit utsecum habitaret. Eura
cxtremasenectute? Quis illum sudorem
iBtatc, et in ego etnovi, ot meraini miraculi, et vidi mercedem
mensus fucrit ?Qui8 luotas qun^in tanlo terapore fa- curalionis, et aiidivi serraonem quem de me habue-
cta3 sunt enumeraverit? Qu»nam autom oratio con- runt. Dicebat enim Danielus(erut enim hoc illi no-
57 PHILOTHEUS, 8IVE THEOPHILES. 58
men) me quoquepraeclari ministerii hujus futurum A. Petrireti fuit implicata(piscabaturenim hiolquoque
socium.Vir antem ille divinus non est assensusut similiteratqueisquiidemquodipsenomenhabebat),
hoc fieret, parantum meoruin inme amorem consi- pedesquetangens.et vociferans obsecravitutcuraret
derans;s«pe autem me genibus impositum uvaaluit oculura.Is autem dtcebat,se quidem esse hominem,
etpane. Nam cu.ti materfecissctpericulumspiritalis etcaradem haberequam ipsanaturam;seautem pec-
ejusgratiae.jussitmesemelinhebdomadadeferpere catorummagnamgestaresarcinam,etideo privatum
illiusbencilictionem.Ejus autem hubuitnotitiam hac essoea quse ad Deu ra habetur fiducia.Cura autem raa-
de causa : Morbus qui ei in alterura ex oculis incu- ter fleret et orarQt,et dicerelse non esse eumrelictu-
buerat,visus est medicinaesuperarescientiamjnihil ram,nisisanitatemassequcretur,dixitDeumesseho-
enira erat aut scriptum a veleribus,autinventuni ab rum curatorem,petitiones autcrasemperdareiisqui
iisqui fuere po3terius,quod non morbo fuerit adhi- credunt.Dabitergo,inquit,nuncquoque nonmihido-
bitum.Postquam autem omnia probavit,et ostendit nans gratiam, sed tuam fidem conteraplans.Si eam
nullam afferre utilitalem,venit quaedam ei familiaris crgo habessincerametveram, puramqueet ab omni
quae divinum virum ostendebat,et ab eo factum do- liberam dubitatione, jubens et medicos valereet
cebat miraculum. Dicebat enim uxorem ejus qui eo medicamenta,aDeodatumsumehocmedicamentum
tempore tenebat clavum Orientis administralionis n |)a;c cum dixisset,manura imposuit oculo,etsaluta-
(eratautemis Pergamenus) cum eain hunc morbum ris crucis signo faclo,morbum expulit.lllincdomum
incidisset,eumipaamcurassecumdepreeationeesset reversa,cum et medicaraenturaabluisset,et omnera
usus et crucis signaculo. Audivit mater, etad divi- extrinsecusinductum abjecisset ornatum.exlegibus
num statim accurrit hominem: habebat autem inau- a medico latis vitam instituebat: neque varia veste
res,catena3,ettorques,etaliaaureaqua3sibiindueral induta, neque aureis monilibus esornata,idquecum
et vcstem variam ex sericis 893 filis contextam : csset sctato adhucadmodum juvcnis; nata enim erat
nondum enim virtutemgustarat perfectiore[ii;flore- vigesimumtertium annum,necdummater facta fue-
bal autem tempore [Leg.,aLnn\s],et mundum mulie- rat; cum enim seplem alios annos vixisset,me pe-
brem gestabat utadolescentula. Cum divinumergo porit qui fui ejusprimusetsolus fetus.Tantum fru-
caput ha;c aspexisset.nimii ornatus amoris primum clum cepitexmagniPetridootrina,etduplicem acce-
morbum curavit, usus verbls taiibus: Dicmihi,in- pitcurationem;etcumcorporiqua3reret medicinam,
quit, filia (utar enira ejus voce, et non mutabo ver- bonamquoqueanira£esibiparavithal)itudinem.Talia
bum sanctaa illius linguee), si quis pictor in arte dicendoille operabatur,et tam potenseratprecando.
bene exercitatus, aliquam pinxisset imaginem, ut Cura eaautem aliquandoadduxissetobsonatorem
prsecipit iexartis,et eam proposuisset videre volen. ,t faraulum,qui a malo da;raone vexabatur,rogavit ut
tibus,veniret autem aliquis alius,arteni non sciens ei suumnon negaret auxilium.Cum precatus autem
perfecte et accurate,temereque ct inconsuIte,utsibi essetvir divinus, jussit da;moni ut diceret causam
videtur,vellet contra pingere; deinde illam artificio- curhaberetpotestatem inDeicreaturam.llle autem,
sam reprehendens picturam, superciliisquidem ct tanquainhomicidaaliquis velmurorum perfossorac
ciliis lineas adderet longiores,faciem autem efficeret lalro stans antejudiceni, et jussus dicoro quaj fccit,
albiorem,et genis rubrum adderet colorem;non tibi sio orania est persecutus, ut qui proBter consueludi-
videturprior ille pictor juresucoensurus.quodetars nem cogeretur vera dicere; et dixit Heliopoli ajgro-
ejus probro esset et contumelia affecta, et eorum tasse quidemservi dominum; dominaraautem con-
quibusopusnon eraladditamontum amanu indocta jugi, utpote a;grotanti, assedisse ancillis autem
;
accepisset? Ergo universorum quoque, inquit, opi- dorainaedomusin qua manebantnarrassevitam mo-
ficem, et nostrse naturte cffictorem et pictorem jure nachorumquiphilosophnbantur Antiochioe^et quan-
irasci credite, quod illam qu.-e verbis explicari non tasvires habeant adversusdasmones; ethas quidem,
polest,naturam et sapientiam accusetisinscitiaj.Non utpote puellas, ludo deleclatas,daeraoniacas et insa-
enim rubrum etalbum et nigrum colorem vobisin- nas egisse; illum ipsum autera famulum monastica
funderetis, si non existimaretis essevobis opus hac vesteex caprina pelle confecta indutum,illas mona-
additione. His aulem corpus egere arbitrantes,im- ^ stice adjurasse. Cura h.TC, inquit.fierent, ego stans
hecillitatis damnatiscreatorem.Scienduraestautem pro foribus, superhaque illa et gloriosa quae de mo-
eum habere potestat^msuK voluntati justa symme- nachis dicebantur non rerens,volui facerepericulura
tria respondentem. Orania enim, ut ait David,quffi de illa quam illos habere juveniliter jactabant po-
voluit Uominus fecit (P.sa/.cxiii,cxsxiv).Ejus autem testate. Ea de causa relictis anciilisin hunc me
quod est omnibus utilc futurura curam gerens, intrusi, volens scire queniadmodum expellerer a
non dat ea quae daninum ulferunt. Nolite ergo Dei monuchis. Nunc autera, inquit, didici, neo ulla alia
corrumpere imaginem, neque tentelis ea addere egeo experientia, mox autem te jubente exeo. Hoec
qua; sapienter non dedit, neque hanc aduiterinam dicens, aufugit, fuitque liberatus famulus.
excogitate pulchritudinem, qua; vel pudicis alTert Jam vero alium quoque rusticum cura matri
exilium, videntibus insidians.Ha;o audivit pra;stan- quidem mea; mater, mea vero matertera',adduxis-
tissima et omni ex parte optima femina, et statim set, rogabat adversariuui vitii ut ei opem ferret. Is
Eratquidam virlibidinosus.qui superioriluistem- quoque temporibus pcr suos servos benevolos Deus
poribus fuerat dux militia;. Puella autem qu.-fidam fecit miracula.
innupta, sed nubilis, qufflejussuberat doniinio,re- Ilujus quoque vestium superficies operata esf si-
liota matre ct suis.fugit in quoddam gyna^ceum,in militer atque divinissimi Pauli. Hoc aufera posui,
quo erat co3tus athletarura. Decertantenim feminai non ufens aliqua hyperboIe,sed consentientem ha-
C
quoque similiter atqueviri,etdescenduntin stadium hens dicfo veritatem. Nam cum propriam zonam
virtutis. Cum hujus fugam didicisset dux militife, divisisset in duas partes (erat autemlatael longa,
matrem ex crasso lino contexta) hujusquidem dimidio suos
flagris cecidit, et vinxit.nec eam prius emi-
sitevinculi9,quara religiosarura mulierum ostendit lumbos, altero vero meos oinxit. Hanc cura sispe
habitaculum. Sua itaque usus rabie, illinc rapuit quidern raihi agrotanfi raater iraposuisset,sKpc au-
puellam, et domum redusit; et speravit infelix
tem patri quoque, morbum exegit. Quinetiam ipsa
se suam expleturum libidinem. Scd qui magnis et quoque hoc medicamento saspe usa estadsani-
malis tentationihus de Sara uxore Aliraha; tenfavit fatem.Multiautemexnotisquoque cum hoo didicis-
Pharaonera, et pudicam mulierem conservavit in- sent, assidue ad ferendura ygrotis 825 auxilium
t ctam; et qui Sodomitas percussit cecitate.qui eos hanc zonara accipiebanf, et ubique illius gratia;
q li erant incorporei aggressi fuerant,tanquam ho- osleudebat operationera.Cuui quidam sic eam acce-
spites, insectari c(intuineliis,is cum hujusvivcndi pisset, privavit eos qui donaverant,in eos qui ipsura
virtutcra percusisset capcitate, effecit ut pr.neda cva- bencficioaffecerantseingratumostendens.Hocraodo
deret e raanibns: et ipsequideraingressusfueratin fuiraus illo dono nudati.Cum sic resplenduisset,et
radiis Antiochiara illustrasset, abductusfuit a cer-
thalamuro,illa aufera qua; intuscustodiebatur,raox n
exiitet evanuit exooulis,et ad maxime expetendum taminibus, exspectans coronam quffi est reposita vi-
ctoribus.
pervenit habitacuIum.Sic cum didicisset stolidus se
non esse eara superaturura qus Deum sponsum ele-
Ego autera,cujus,duro adhuc essetsuperstes,per-
gisset, coacfus esl quiescere, eara qu.-e capta fuerat, cepi benediotionem,ea ut nunc quoque fruar preca-
et divina potestate evaserat,non amplius rcquirens. fus, finera iraponam huic narrationi.
culaevangelicumvivendiinstitutumsolusaraplecte- A. utquinavigabant,etplusquammille9tadiisaberant,
batur.viroriundusquidem Antiochia,insignisaulem Deum Theodosii invocarent in periculis, et Theo-
claritale generis : sed tamen etdomo, etcogiiatione, dosiiappellationesedarenttempestatem.Eum auda-
et omnibus aliis relictis, preliosissimam, ut evange- cesquoqueetimmanes hostessunt revcriti.qui ma-
licedicam, emit margaritam (Matth. xiii). Ac de ejus ximam Orientis partem sunt depopulati. Quis enim
quidem a cibo abstinentia, et quomodo humi cuba- ex iisquiinnostrohabitabiliorbe terrarumhabitanl,
ret, el cilicio indueretur, supervacaneum est dicere non auditione accepit ea qus illo tempore facta sunt
iis quiejus vident dicipuloset sodales, et ia ciseam- ab iis qui olim quidem Solymi, nunc autem nomi-
dem cernunt vivendi formam. Ilaectamen ille insi- nantur Isauri ? Illi tamen qui nec oppido nec vico
gnitor persequebatur, ut qui seipsum certanlibus pepercerunt et quscunque capere potuerunt, diri-
exempiar proponeret. His autem adjiciebat ferreum puerunt et igni mandaverunt, sunt illam reveriti
onus coUoel lumbiset ambabus manibus. Porro au- philosophiam;etcumsolummodo panem petiissent,
tem gestabat quoque comam sordidam, et qure ad et ut pro seorarent significassent, illud illssum reli-
medeantur inopiee :nosautemnon quaramusex la- fretuseo qui voluntatem timentium eum [fsat.
facit
gerebant mngistratus. De cubili autemerat magna A. admonitiones. Multos autem vel solo aspectu effecit
lisetdecertatiOjCum omnesauferrocontenderent,
id rerum divinarumamatores.Quisenim non essetmi-
et ex eo benedictionem et utilifatem percipere cu- randum in modum admiratus, cum videret eum
perent. Sicelatus, poniturin aede sanctorum mar- corpore afflictum, quiprolixamgcstabat comam,
ct
tyrum, cum Juliani victoriainsignisin pietalo athle- 827 et maxiraum ferri pondussuo sponte ferebat,
taj fuisset et contubernalis, et eodem tecto usus. et veste ex pilis contexta utebatur, ettantum capie-
Idem autera loculus eum excepit, qui illum quoque bat alimenti quanlum satis erat ad prohibendura
diviniim et be^.tum Aphraatem. ne fame moreretur?
Gregis autcm pra^fecturjm accepit Helladius ille Magnitudini autem et multitudini laborum aoce-
admirabilis, qui in illisquidem locis perpetuisfuit debat quae in eo florebat gratia, quaquidem omnes
sexagintaanniSjdeindeCilioura divinitus clectusest persuadebantur, ut eum admirarentur et honore
antistes, cum nequ3 priorem reliquisset philoso- afficerent. Multorum enim SKpe morbos exegit dif-
phiam, et illis laboribus pontificatus sudores quoti- ficiles, multisautem sterilibus raulieribus filios im-
die adderet. petravit. Et cum tantam a divino Spiritu accepisset
IIujus cura beatus quoque Romulus fuisset audi- potestatera, soipsura appcllabat egenum et raendi-
tor,dux maxirai gregis fuit creatus. T> cum. Quotquot itaque ad eum ventitabant, eos et
Permansit autem illius chorus in hodiernura us- aspectu ct sermone, toto vitae su® tempore iraple-
que diem, idem servans vilfe institutum. Est autem vit ufilitale.
prope m&nasterium vicus, qui Syriace appellatur Porro aufem cum hinc quoque excessisset, etin
Maratus. angelicum chorumessettranslatus, reliquit memo-
Ergo autem One imposito huic narrationi, rogo riam quoe non fuil sepultasiraul cum corpore, sed
ut ejus quoqueconsequar benediotionem. quaeviget, floret, el gerrainat, et quae exstinguinon
prima virtulis cerlamina, extra ambitum quidem pro dignilafe (Tlieudor.Jib.iv /iii/., (,«;;. 20). Isenim
civitatis ad lafus montis fixo C cum maximas opes reliquissct in patria (ea autem
tabernaculo, in aliena
autem domuncula eaque parva vivens loto tempore erat Pontus) magni quidem,ut dicebat, Basilii hausil
Nunquam autem usque ad seneetutem neque igne fluenta, qui erat vicinus, et Cappadocum irrigabaf
usus est, neque lumine lucerna;. Cibus autem ei regionera irrigatione autem dignos fructus reddi- :
autem ferrum quoque similifer. autem ascriptus in numerura eorum qui litteras
Abundavit autera hic et morum simplicitate ac imperatoris ferebant celeriter. Cum autem a regia
mansuetudine etraoderatione, et ideo cmisitsplen- venisset in quoddam sepulcrura(multa autem sunt
doremdivina;gratifB.Supcrquera,inquif,rcspiciam, in monfe) quod est situmprope Antiochiam, solus
iiisisupermifem etquietum,et!trementemBermones illicdegebat expurgans animam, et ejus contem-
jncos (/sa/jr Lxvi) ? Jam vero rursus quoque dixit plandi facultatem semper cmundans, et divinam
suis discipulis: Discite ame,quoni3mraitissumet conteraplationem semper visione apprehendens, et
humilis corde, et invenietis requiem animabus ve- Dei ascensus incorde disponens,etpennas tanquam
stris (Matth. xi) Et rursus : Beati mifes, quoniara colurabse accipere desidcrans et in divinam requiem
ipsi ha^redifabunt terram {Matlli. v). Quinefiara evolare cupiens [Psal. lxxxiii Psul. liv). Ea de
;
propheta Davide testatus quoque est sanctissiraus tus veteribus, erant quoque calcei ejusmodi ut in-
Spirifus Meraento enira, inquif, Domino David, ct
:
digerent vinculis, erat cnim divulsum ac discerp-
omnismansuetudinis ejus(/'jiy/. cxxxi). Didicimus tura solearura coriuiii. Ab uno autein cx familiari-
etiam de patriarcha Jacob, quod non ficfuserat do- bus necessarium accipiebat alimenluin. Id autem
mura habitans (Gen. xxv). Ilas virtufes cum instar eratunuspanis, qui duobussuppeditabaturdiebus;
apis collegisset ex divinis mel confecit
illis pratis, aquara aufem prooul bauriens, ferebal ipse. Gum
verae philosophia;. Profundebanturautem ejusquo- quis aufera euraaliquandovidissefonusportaufem,
que in cxternos (luentajucundissiraa ef iisquiad : rogabaf uf eum levaret labore. Illeaufem primura
ipsumveniebant, loni atdulcivoce utens, de amore quidem rcsistebal ; docens se njn possein animum
in fratres, de concordia et pace, multas offerebat inducere ut biberet aquam quai cssef pui tata ab
65 PUILOTHEUS, SIVE THEOPHILES. 06
maleficis plane invium et sacrosanctum, ut quod autern ea famara celebranlem audivere.Neque vero
solam illam haberet stoream. Unum autem librum sciunt omnes omnia sed cum ; alii quidem hoc, alii
accipiens a familiaribus, eura totum legebat, eteo D vero illud didicerint, quodsciunt merito solura ad-
prius reddito, alium accipiebat. Sed licet nec claus- mirantur. Ego autem cura de hoc divino capite aliis
trahaberet, nec vectibus uterntur, custodiebatura sciara perfectius (multa enim ne moverunt ut ad
superna gratia; idque per ipsam experientiam aperle eura irera et frequens apud eum essem), narrabo
didiciraus. Quando enira Isauri per insidias noctu singula ut potuero. Llunc autem ordinem servavi,
ei
arcera cepere, deinde mane usque ad latug monlis et post mullos, ejus posui narrationem, non quod
faciebant incursiones, multos quidem viros, et mul- is aliis fuerit virtute secundus (erat enim vel sum-
tas mulieres quoe vitam exercebant raonasticara, mis et primis a^qualis), sed quod cum vixerit lon-
crudeliter confodere tunc ergo vir divinus, alio-
: gissimo tempore, post illos quorum memini, vitae
rum caedem uteorum ca-
intuens, effecit oratione finem accepit.
ligarent oculi, et per ostiura ingredientes, non vi- Hic ergo habebatpalasstrametstadium cacumina
debant aditum : utautemdicebat.testem appellans montium:non inunoloco positus, sednuno quidem
veritatera, apertc quoque tres vidit adolescentes, in hoc agens,niino veroinillum transiens. Hoc au-
67 DE VITIS PATRUM LIBER IX. 68
tem faciebat, non loca aegre ferens, sed eorum qui ^ ea quam desiderabatvicondi ratione. Sed tuncqui-
ail ipsuni cunveniebant, el undique coneurrebant, dem vix eum iraseentem sedaverunt quidam ex fa-
efrugionsmultitudinem.Ouadragintaaiitemetquii,- miliaribus. Postquamautem fuitfinitushcbdoraad.T!
queannis perpotuis vixithocmcdo,non utonslaber- circulus, ot rursus venit dies festi Doniinici, rursus
nacuto, non tugurio ; sed stans in fossa prolunda; eum magnus accersit Flavianus.rogans utcum eis
tugurium. Posteaautem orantibus familiaribus, do- non cessit,nec vcnit, donec tempus
fleret ordinatio,
munculis quoque non propriis, scd alienis est usus. etejusfamiliarcseumiddocuerunt. Scioquidem fore
Viginti quinque autem annisperpeluo vitam egit in uthaecnarratiovideaturmultisnon adeoadmiranda:
tugurio eldomnnculis, utdeindecolligaturcertami- eam autem posui, ut qui eam dignam quaa oomme-
num tempus septuaginta anni. Cibo autem usus est moretur existimem, ut ex qua satis possit conjici et
non pane, necleguminibus, sed purgatohordeo, et ejus animi simplicitas et anims puritas. lis autem
aqua sola madefacto. Hunc autem cibum raatermea qui sunt hujusmodi, Dominus regnum ccelorum est
qua; eifuit familiaris, longissimo temporesuppedi-
" pollicitus : Amen enim, inquit dico vobis, nisi con-
tavit. Cum aliquando autem ad eam venisset aegro- versi fueritis ut puelli non intrabitis in regnum
isti,
tionem apud justum judicem.utquifugissem certa- hic venisti factarus?Gura dux auteni dixisset: Ve-
mina, etdelrcctassem labores scrvitutis. Nam cum naturus. Et ei,'o.inquil meum venor Deum, et eum
pauco ciboposset mors prohiberi, et in hac vitapos- C capere cupio, et contemplari desidero nec ab hac :
sem sic manere, laborans et me affligens, et opes puichra cessabo venatione.Ha;c cum dux audiisset
quae exhis percipiunlur colligens, mori famequam gj ^j ^^^ ^^.^^ miratus esset, recessit.
vivere in philosophia duxi raagis expetendiira. Ti- Cum autem aliquando civitas a rnalo aHquo dse-
more ergo hinc repletus, cum vellem cogitationis raoneincitata bacchareturjet in imperatoris fureret
obtundere aculeos, et panem petere jussi, etalla- statuas, venerant quidara ex ducibus praestanlissimi
tura comedi et tibi pra;cipio nc raihi amplius hor-
;
quiadversuscivitateminternecionisferebantsenten-
deum, sed panein prajbeas. Ex illa ergo lingua ab
tiam.Gum is autem e monte descendisset,arabos ac-
omni mendacio alienaaudivimus quodquadraginta cedenles duces in foro retinuit. Illi vero cum quis-
annis comederit hordeum. Atque hsc qui suffi- namis essetdidicissent, et exequisdesiluerunt,ma-
ciunt ad conjiciendum quam esset vir in exeroita- nusque et genua prehenderunt, et ei salutem signi-
tione raonastica strenuus, et quam laboriosus. ficarunt. llleautemjussitutdicerentimperatoriquod
Integritatem autera et simplicitatcra morumper horao esset, eteamderahaberetnaturamquam iiqui
aliadeclarabimus.Postquam enim niagnusfuitordi- oum affccerantcontumelia;et cum natura iram me-
natus Flavianus, ut magnum Dei gregem pasceret, tirioporteat, ira sit usus immoderata, et pro suis
viri aulem virtulom didicit (praidicabatur enim el D imaginibus Dei iraagines occidat,et pro «restatua-
erat in ore omnium), eum quideraabducit a vertice rum, corpora morti tradat ac nobis quidera eeneas
;
montis,tanquam in eum adse delata fuissetaccusa- effingere et rursus formare, est in promptu et facile
etalios quotquot aderant. Existimabia enim ordina- quidera expers omnis eruditionis, in agris aulem
tionem eum esse privaturam et cacumine inontis, et educatus, vitara autem agens incacuminibusmon-
09 PHILOTHEDS, sive THEOPHILKS. 70
tium,omneraautemomninocircurnferen8simplicita- \ illum quoque miserum eripuit ab accusatione, et
tem, SSOel qui neo divinis quidem vacaverat elo- obstitit quominus judex in eum ferret sententiam
quiis ? Cum
itaque ejus et spiritualem declaraverim capitis, non esse fas dicens ut propter ea quee per
sapientiam et qu:p justis convenit flduciam (justus ipsum sunt convicta, supplicium capitisdecernere-
enim confidit ut leo [P/-ow.xsviiil), transibo ad mi- tursed potius perpoenitentiam ei daretur salus. At-
racula. que haec quidem satis sunt ad ostendendam divinae
potentiae copiara quoe ei data fuerat, ego tamen alia
Uxor qusdam cujusdam locupletis nobilis incide-
quoque narrabo.
ratin raorbum iugluvipi;etaliiquidem eum morbum
Mulier quaedamnobililoconata.etlongeditissima
appellabant operalionem seu vexationem daemonis,
(ea autem vocabatnr Assyria) erat quidem emotse
aliiauteraeuraexistimabantimbecillitatemcorporis.
mentis, ex domeslicis autem agnoscebat neminem
Sive autem hoo, sive illud esset, erat hujusmodi.
ut cibumautemet potumsumeret,ferrenonpoterat.
Dicebant eam comedentem in die trigintu gallinas,
Plurimoautemteniporeassiduedfilirabat, et hoc alii
non posse appetitionem exstinguere satictate, sed
quidem dicebant esse vexationem et operationem
adhuc alias appetere. Cum sic ergo in ea consume-
4- .» daBmonis; medici autem'dicebant essemorbum cere-
rentur rfaoultates.eiusmisertiquiadeam
11 4 •
, . • 1 1
attuiebant, .
r^
,. . .,, u
divinum illum hominem ~ obsecrant.. Illeautem
•
111 1 . .,
venit bD bn. Cum omnis ergo,. arsesset consumpta, et exea
n , . . ,
sed magicis coactum praestigiis. Dicebat autem ejus agnovit, et ut dextram acciperet rogavit, oculisque
quoquenomenqui coegerat,etamorem esse causam eam imposuit, et ori admovit, et deinceps semper
incantationis.Sed cumhaecaudiissel, non tulit pater C fuit mentis compos.
iraj impetum, nec exspectavit ut curaretur puella Cura autem illud vitae genus amplecteretur in
;
persuasit et duxit, Sedensautem extra judicium ju- sollicitura, quiab urbe regia per mare ad ipaum
dex, non fuit judex,sed spectalor.Magnusenim Ma- ferebant necessaria. Dicebat praitoriisse quinqua-
cedonius fungebatur officio judicis, utens ea quae n ginta dies, ex quo portu solverant, de eis autem
intus habitabat potestate. Etcum juberet daemoni et nihil audiverant. Ille autem nihil cunctatus : Una,
utconsuetummitteret mendacium,cum tota aulem inquit,navis, amice, periit autem postridie
; altera
veritate reinararrettraga;diam,ille amaximaadac- portum occupabit Seleucix. Et hoc quidem audivit
lus necessitate, et virum ostendit qui ei niagicis divinam illam yocem locutam didicit autem ex- :
carminibus vim attulerat, et ancillamperquam illa perientia eorura quae dixerat veritatem.
potio puellae data fuerat. Cum autem alia quoque Ut autem alia prstermittam, ea narrabo quse ad
pararet dicere qua? feceral coactus ab aliis, unius nos ipsos pertinent. Gum mater mea una cura palre
quidem ajdea exureos, alterius vero jumentainte- meo habitasset Iredeciin annis, ea non fuerat faota
rimens, alium vero aliquo alio damno afliciens, jus- mater filiorum ; erat enim sterilis, ut quaj fructum
sit horao Dei eum silere, et statim procul recedere ferre a natura prohiberetur. Et ipsa quidem id non
apuellaet ab urbe. Ille autem tanquam Domini valde «gre ferebat ;
quac enim erat in rebus divinis
legi parens, fecit quod jussus erat, et proiinus ef- erudita, credebat hoo esse utile : magnam autem
lugit. Sic cura hanc vir divinus liberasset a furore, molestiamaccipiebatpater quod careretflliis, etcir-
71 DK VITIS PATEUM LIBBR IX. 72
cumquaque oursitans, rogabat Dei servoa ut a Deo A quibus usus laboribus divinam attraxerit gra-
rit, et
aulem jussit ut ad
Ille se mittereiur conjux. Gum sio,sanctumilIudetDeogratumcorpusdeposuerunt:
autem venisset mater, dixit ille vir divinus, se et mansitautemgloriaejusmodiutiexstinguinonpossit.
petiturum, et eam filium acccpturara, et quod opor- Nos autem iraposito fine narrationi,eum qui percipi
tet euraqui dederat dedicari.Cum autem mater
ei
pote.st ex narationo bonum odorem percipimus.
et munificus L)eus tibi dabit filium. lis enim qui M.ESYMAS (42).
morbus ne ad ipsum veniret)etei revocavit inme- me cum etiam multis permultorum lectio afferatsa-
moriam quod nolebat fieri mater flliorum, et ojus tietatora. Ex iis orgo qui soripti sunt, de eorum quo-
promissa udduxit in medium. Ille autem cura pro- que qui sunt pra^termissi vitaconjecturaro facientes,
cul vldisset vcnientem, et agnovit, et causam signi- prosequantur laudibus et imitentur, et utilitatem
ficavit:noctu enimetmorburaet salutemeiostonde- percipiant.Ego autem transiho ad prata Cyri,et eo-
ratDominus. AcceptoergobacuIo,venit,eiinnitens; rura qui in eis fueruntfragrantium speciosorumque
et cum fuissetintra a;des,et pacis salutem dedisset florum, quam masime potero, ostendam pulchri-
ut consueverat. Bono, inquit, sis animo, nec timue- tudinem.
ris neque enim donum auferot is qui dedit, nisi _
:
Fuit quidam Ma;symas, in iis quse nos prsecesse-
tupactaconvontatransilieris.PoIIicita esautemteei runt temporibus, voce quidem Syrus, et ruri educa-
redditurumeumquidatusfuerit,eteiconsecraturum tus, et qui virtutis omne genus ostendit. Cum au-
ad divinum ministeriura.Sic autera,inquit mater, tem claruisset in ea quse esl perse vita, ei cujusdam
ego et opto et volo. Existimo enim vel imperfectissi- vici cura fuit credita. Sacrificans autem, et Doi
mum fojtum esso magis e.xpetendum, quam a Deo oves pascens, illa et dicebat et faciebat qus lex
alienam educationem. Cura itaque aquam ac-
filii
jussit divina. Aiunt autera eum neqne tunicam, ne-
cepisset et benedi.xisset Bibe ergo, inquit vir di-
:
queciIiciumsa;pemutasse,sodiisqua3 in eis fiebant
vinus, hanc aquam, et senties divinum auxilium. rupturis aliquot pannos consuendo, senectuti hoc
Bibit itaque ut jusserat, et abortionis elTugit peri- raodo remedium attulisse. Hospitum autem et pau-
culm. na;c sunt nostri Elisaji miracula. perum tam alacri animo curamgerebat,utpateface-
retportasomnibusqui aderant. Diciturenim habuis-
Ego ejus benedictionem et doctrinam ssepe perce- se duo dolia, unum quidem frumenti, alterum vero
pi. Me enim adhortans, sa;pe dicebat: Natus es, o olei ex his somper quidem suppeditabat omnibus
:
fili, cum multislaboribus; muItasnoctesDeum hoc egentibus; habebat autem oa semper plena bene-
solum perpetuo rogavi, ut tui parenlos hoc fieront dictione qua; dalaestviduae Sarephtana;,et immissa
quod te nato sunt nominati. Vide orgo ut vitam agas
" fuerat in haec dolia. Ipse enim Dominus omncs opes
dignam laboribus,utquia,antequam nascereris,pro- efiundit in omnes eos qui ipsum invocant, et sicut
missis fucris dedicatus. Quae sunt autem Deo dedi- illius hydriam et guttum jussit scaturire, praebens
cata, sunt omnibus veneranda, et quie vulgo mini- manipulos seminum hospitalitatis ita etiara huic ;
me sunt contrectanda. Convenit crgo ut lu quoque viro admirabili exhibuit suppeditationem, quie ex
malos animi motus non admittas illa autom sola et; oequo respondebat ejus unimi alacritati.
facias et cogites quK Deura placant virtutis legisla- Jam vero ad facienda quoque rairacula a Deo
torera.Hsc raihi pcrpetuo suadobat vir divinus; ego universorum magnam accepitgratiam. Faciam au-
autem et eoriim quae mihi dixit raemini, el donum tem raentionem unius aut duorum miraculorum ;
divinum sum edoctus. Cum autem non ostendam reliqua autem praetermittam, ut qui properem ve-
factis ea quae mihi suasit, rogo ut per illius preces nire ad alios.
divinum consequar auxilium,et quod est vita; reli- IMulier quajdam et genercet fideornata,filiuraqui
quura,agam exilliuspraeceptis.Qualis ergo illc fue- ceciderat in malam valetudinem (erat autem admo-
73 PHILOTHEUS, SIVE THEOPHILES.
dumtenera aetatemultis obtulit medicis.Arteautem A manura porrigens, accipiebat id quod afferebalur
superata, cum et medici desperassent, et puerum nutrimentumiSSSfossaautemnonitaefTossafuerat
este moriturura aperte dixissent,nonabjecitmulier ut omnino tenderet in directum,ne essetex adver-
spemmeliorem, sedillam imitataSunamitidem,mu- so eorum quivellent ipsum videre sed eratobliqua,
lis iinponit cameram. Cum in ea autem se et pue- et ita constructa, ut esset instar incurvoc lineaD.Ei
rum imposuisset, pervenit ad virum illum divi- autem afrerebaturcihus.lensaquamadeCactotscmel
num lamentans autem.et naturre ostendena aflec-
: autcm in hebdomada noctu egrediens, hauriebatex
tionem,rogavitulferret au.xilium.Isautem cuni pue- fonte propinquo quantum satis erat aquae. Et cum
rum manibus accepisset, et arc-e basi admovisset, aliquando quida~, pastor procul oves pascens inte-
jacebat pronus, animarum et coporum rogans me- tebris vidisset eum moveri, et eumconjecissetesse
dicum ; ct aocepta petilione reddidit valentem ma- lupum, ibat enim incurvus,utqiii multoesset ferro
tri Ego autem id audivi ab ea quae hoc vi-
filium. pravatus,movit fundam tanquam jaculaturuslapi-
dit miraculum, et pueri accepit salutem. dem.Cum autemejusmanuslongoteraporemaneret
Aiunt autem illius quoque vici dominum cum immobilis,etlapidemnon posset emittere donecvir
venisset (is autem erat Latoius,quiAntiocheni qui- ille divinus hausta aqua reversus est sensit igno-
dem senatus primas partes tenebat, impietatis au- ^ rantiam, et postauroram venit advirtutis gymna-
tem tenebatur caligine), et fructus acrius quam sium, et narrat quod acciderat, et petit veniam,et
oportebal exigeret ab agricolis, divinum illum ho- accipitdelectiremissionera;nonaudit3 voceloquen-
minem clementiam illi consuluisse, et de miseri- te, sed per manus motiones intellecta plncatione.
cordia apud eum verba fecisse mansisse autem : Quidam autem alius, usus quodam maligno in-
illum inexorabilem,experientiaautemcognovis3ese- stigandi studio, et .=cire desiderans quid toto tem-
cutum damum ex eo quod non paruerit.Cum enim pore ageret perpetuo, ausus est conscendrre pla-
eum abire oporteret, et currus esset paratus, et se- tanum, qure sita crat juxta fossam sed percepit ;
dens aurigffi jussisset ut mulasincitaret illce qui- illico fruotus suio audaciae. Media enim parte cor-
;
boncvolum. De curru itaque exsiliens, ei fuit sup- C agonotheta autem taiitam accepit gratiam.
plcx quem prius rcspuorat et ad ejus pedes pro-
; Cum autem se abhinc migrandum pararet, pra3-
volutus, et sordidos paniios ampleotens, rogabat dixit quod post quinquagintadies vilaj finem esset
ut iram coir,pesccret. Is autem cum preces acce- accepturus excepit autem omnes qvi vellenteum
;
pisset, et eas Domino obtulisset, solvit vincula ro- videre.Cum autem ecclesiac quoque venisset anti-
tarum qu;e sub visum non cadebant, et effecit u'- ftes, eumquidem urgebatut jugum acciperet pres-
sicut solebat veheretur vchiculum. bylerii Novi, dicons, o pater, et tuc^ philosophiae
:
Porro autem multa quoque alia hujusmodi nar- altitudinem,et quanla sit mea paupertas sed cum ;
rant dc divino illo capite. Potest autem ex liis nihi sit cre iila pontificatus administratio, cx hac
quoque intelligi, quod iis qui volunt philosophari. non ex illa ordino manus imponens. Accipe ergo,
nihil detriracnti alTerat mora quee trahitur in op- inquit,donumsacerdotii,meaquidem dextera mini-
pidis et vicis. Ostendit enim hic, et qui huic simi- strante, sanctissimi autem Spiritus gratia suppedi-
les Dei culturae curam gerunt, qujd etiam qui ver- tantc. Ad ha;c fcrtur dixisse paucispost dicbus hinc
santur in medio horainum mullitudiue, pervenire migraturus De his, inquit, minime decertabo si
:
;
possintad ipsura virtutum fastigiura. enira essom diutius victurus, omnino fugissem hoc
Cujus ego utinara ad aliquam saltem partem
D grave et terribileonussacerdotii, pertiraescens red-
exiguam sustollar, eorum adjutus prccibus dendamdeposilirationem. Quoniam autem nonila
diuabhinc rccedam.iis qucehicsunt relictis, jussis
CAPUT XV.
non invitus pareo. Statim ergo nullo duc^nte, hic
ACCEPSIMAS (44).
quidem fioctens genua, exspectabat gratiam ille :
Acepsiraas fuit eodem tempore, cujus fama lale vcro manum imponens, erat adminislcr Spiritus.
sparsaest per Orientem (T/iMrfor., /^/mv Hist., cap. Cum autem, accepto sacerdotio, vixisset paucos
26).Iscumindoraunculaseipsura inclusisset,s9xa- dies, vita vitam mutavit, seniique et cur» exper-
gintaannostransegit,nequcvidens, ncque loquens: tem, pro hMC i[ua; multis curis est obnoxia, accepit.
sedinseipsumconversus.etDcumvisioneapprehen- Cum vellent autem omnes corpus rapere, et in
dens, illincomnemaccipiebatconsolationem.convc-
anirao haberenl unusquisque in vicum suuratrans-
nienter prophetiae quffidicit Delcetare in Doraino,
:
ferre, quidameumsanctijusjurandumsignificasset,
ct ora eura, et ipse dabit tibi petitiones
cordis tui sustulit conlentioncm. Dixit enini sanctum cum.ju-
(PsoLxxxvi).Per cxiguam autem quamdam fossara gejurando adegisse ut cum in hoc loco traderet se-
Patbol. LXXIV.
75 DE VITI3 PATBUM I.IDER IX. 76
res ulla magnos spiritns faceret, el mortui non animas siinul curans et corpora, parvara passus
sunt amplexi honorem hominum sed totum amo- ; fpgritudinemjUt et naturffi imbecililatem et animi
rcm translulerunt in pponsum non socus ac pudi- ; discamus fortitudinem, ipse quidemexcessit e vita.
ca3 mulieres, qua3 a solis conjugibus student et Acre autem bellum inter vicinos exortum est de
amari etlaudari, laudes aliorum conlcmnenles. Ea corporc. Ex Imitimis autem quidam vicu3(46) po-
de causa sponsus eos ctiam si nolint, reddit claros pulo frequentissimus, eum toto simul coacto popu-
et insignes, el iiominum gloria ex rcdundanti qua- lo quidem fudit ac lugavit, maxi-
advenisset, alios
dam copia impertit. Cum enim quis divina pcr. me aulem expetendum illum rapuit thesaurum ;
sequens,pctit ccelestia, una cum illismulta quoque et maxima a!de]exstructa, ea quae ex eo percipitur
alia adjicit, multiplicalas largiens petiliones. Hoc utilitate fruuntur in hodiernum diem, publico ac
etiam dixitin fcrendislegibus :Petite regnum Dei, celebri fesloillum insignem victorem honoranlcs,
et justitiam, ct ca;lera omnia aljicientur vobis Nos autem ctiam absentes fruiraur benedictio-
{Liic. xii). Et rursus Qui reliquerit palrem et
: ma- g ne nobis enim pro monimento sufficit memoria.
trem, et fratrem et filios propter meum Evange- CAPUT xvir,
liura, etiam in hoc sasculo centuplum accipiet, et ABnAAMi;?.
in futurojerit haeres vit® aeternfc. Ilasc et dixit et
Necadmirabilis Abraamis,memoriam fasest priE-
fecit (Malfh. xix).
termittere, hoc pr.Ttextu,quod post vitam monas-
Nobis quoque adsitet sermone et opere eruditis,
ticam pontificia; sedi fuerit ornamento [Thcodor).
et eorurn precibus innixis, tanquamscopum, attin-
hh. IV lUsl.. ca)i.2&). Nam hoc quidem cortcnorai-
gc-ro pra;mium supernaB vocationis, qua: cst in
ncjure fuerit dignior qui commcmoretur, quod
Christo Jcsu Domino nostro.
institutum vits mulare coactus, vitam non mula-
CAPUT XVL verit ; sed cuni monastica; exercitationis transierit
MARO (45). afflictione, et simul monasticis laboribus et curis
Maronispost huncmemincro ;nam isquoque rti- pontificalibus circumsessus, vita; cursum perego-
vinurasanclorum chorumexornavit. Eam eniraqua; rit. Porro autem cst hic quoquc fructus Cyri regio-
sub dio fitvitam aniplcxus, occupavitquoddamca- nis.llic enira ct natns el cducatus,collegito pes vir-
cumen, quod in honore habebatur ab iis qui erant tutis monasticae. Qui enim simul cum eo versati
olim impii ot cum quod ineo erat templuin da;mo-
;
f; sunt, dicunt eum et vigilando et stando etjejunan-
num. Deo consecrasset, in eo versatus, parvo do ita corpus edomuisse, ut longissimo temporo
quodam in eo fixo tabernac ilo, quo taraen raroest permanserit imraobilis, minimo valens ingredi.
usus.Nonsolum autcm consuetisususestlaboribus, Divina autem providentia liberatus ab illaimbecil-
sed etiam alios excogitavit, accumulans opes philo- litate, voluitgravia pati pericula pro divina gratia.
sophia; agnoteta autem mensus est gratiam ejus
, Venit autem in Libanum, cum didicissct viciim
laboribus. Liberalis cnimet munificus Deus ei tam quemdam teneri magna impietatis caligine ; et pcr-
copiose dedit donum curationum, ut in omnesqui- sonamercaloris vultu celato monastico, cum iisqui
dem partes ejus gloria pervaserit, omnes autera simul versabantur fcrens canistros tanquam nuces
undique attraxorit, 834 et experientia docucrit empturus (hunc cnim fructum pra;cipue fercbat vi-
eam famam Videreenim erat et febrcs
esso veram. cus), cum rforaum conduxissct, etaliquantum pecu-
morbosuno curari medicamento. Merdici enim uni- est officium, utens voce moderata. Postquam autem
cuique morbo exhibent conveniens mcdicameii- senserunt psalmodias, pr.Tco quidem clamai^it, et
lum, sanctorum autcm deprccatio est communo p. omnes convocavit. Erant autcm simul congregati et
oinnium morborum rcmedium. viri et pueri et muliorcs; et confractis extrinsecus
Non solum autem modobatur agritudinibus cor- foribus, desupcr cx tecto multum pulverem conge-
poris, sed etiam animis convenientem exhibcbat rcrites dejiciebant. Postquam autem eos vidcrunt
curationem hujus quidem avaritiam, illius vero
;
suffocari et obrui, et nec aliquid aliud velle facere
trinam moderationis, altcri vero disciplinam justi- monitu destiterunt ab insanla. Deinde, aperis fori-
tiae, et illius quidem ciistigans interaperantiam, bus, cum eos evusissent ab aggere, jusserunt eos
^
cobus, ad quem quispiam vocem illaratraxerit pro- cx iis qua; in ipsos facta crantrccordatus, Dorainura
pheticam; Tanquam cedn.is qua; ost in Libano imitans, qui cruci affixus, eorum qui hoc fecerant
77 PHILOTHEUS, sive TlinOPHILES. 78
Qui autem gravia illa eis fecerant, valdo admirali pore pontificalus, nequc panom, neqne legumina-,
viri bcnignitatem, da quidem quaj ausi fucrant
iia ncque olcra quiL' igni appropinquassent, eomedit;
pctunt veniam rogantautem ut ipso fiat eorum pra;- neque aquam bibit, qu.-o ab iis qui in bis rebus sibi
ses; neque enim habebat vicus dominum, erant au- docti sunt vipi propter usum existimataestprima ex
tcra ipsi et agricok-o et domini. Centum autem au- elementis ; sed lactucas, intyba,et apia, et similia,
roos, cum venisset in civitatcm, {est autem ei no- cibum ducebatet potum. pistorum et coquorum ar-
men Emosa) ct notos aliquos invonisset, accopit tcs ostendens tempore autem au-
supervacaneas ;
mutuo. Deinde in vicum reversus, dic prwstituto tumni,fructusei illum usum iraplebant.IIasc autem
implet quod promiserat.Cum hoc ejus vidissent slu- sumcbat post officium vesperlinum.Cumcorpusau-
diura,vohementius id ab eo contcndunt.Cum is au- tem talibus consumeret laboribus, in aliorum cura
tem sc idfacturum c>set pollicitus,sise pollicoren- gerendacrat insatiabilis; advenientibusenim hospi-
tiira:dificaturosecclesiam,rogaruntutst:itim aggre- n tibus erat et totus paralus, egrcgius autem et sele-
dcrentnr; et deduxcrunt beatum virum,aptiora loca ctus panis cis offerebatur, et vinum odoriferum,
illi indicanlcs:et unus quidera huuc, alius verolo- piscesque et olera,etqua;cunquc sunt eis conjuncta.
cum illum laudabat. Cum autem 835 meliorcm Ouinetiamipsequoquemcridieassidebatconvivanli-
clcgisset.ct fundaraenta .jccisset,tcctum brevi tera- bus,eorum qua^apponebantur partesunicuiqueofTe-
porc imposuit.Curaque finera acccpissot oedificium, rons; et dans unicuique calices.etjubens bibere, et
jussit ut admittcrenl sacerdotcm. Cum autem di- eum qui erat ejusdem secum nomini» imitans.pa-
cerenlse nullura aliumelecturos,ot rogarent ulcum triarchara,inquam, qui minislrabatquiderahospiti-
habcrent et patrem et pastorem.sccipit gratiam sa- bus, sed non simul convivabatur.
cerdotii.Postquam autem cum eis vcrsatus est tres Interdiuautemversans in judiciiseorum quiinter
annos,eteos pulchre deduxit ad res divinas, cum se litigabant et decertabant,aliiaquidem persuade-
cirocisset ut unus cx cis qui simiil erant vice sui batutinter se invicem reconciliarentur,alios autem
pr.eficcretur, ad monasticum rodiit habitaoulum. cogebatqui lenietmansuctaedoclrinaenon parebant.
Et ne,si omnia illius narrem,prolixiori utur nar- Nullusautem injustus reccssit, sua audacia adver-
ralione,cum inhis respIcnduissct,ntCarrarunipon- sus justum victoria potitus.Ei enim qui injuria affi-
tircx.Eratautcmca quidem civilas circurascssa ab C ciebatur,justipartem serapcr addens, reddebat eum
cbrietato impietatis, ct seipsara dederat debaecha- inexpugnabilem, et eo qui volcbat injuriam facere
tioni da;monum; sod cum esset dignatahujus agri-
superiorcm.Similisque erat oplimo medico,qin seni-
cultura.etacccpissetignem hujus doctrin£e,perraan- per prohibet eos huraores qui redundant, et procu-
sitquidem libera a prioribus sentibus.nunc autem rat ut sit in*cr m'jterias reciualitas.
ubcrem profert segotem Spiritus, inaturarum fru- Hunc quoquo desideravil videre imperalor (est
gumDeooffcrens manipulos.Sed nonsinelaboro vir enim allata fama,quas facile omnia qua; bona sunt
divinus hanc excrcuit agriculturam, sod laboribus et qua; mala significat), et ad se acccrsivit, et ve-
utens innumerabilibus,ot eorum quicorporibus me- niens salutavit et excepit; ct agrcste illud cilicium
dcntur artera imitans,partim quidem dulcora adhi- sua purpura existiraavit praislantius.Jam vero regi.
bcns Qdhortationcm.parlim vero acribus utens mo- narum quoqiffe chorus ejus et manus prehcndit et
dicamentis, nonnunquam vero et urens et secans, genua virumque rogabant qui necaudire quidom
;
cflecithanc sanitatem. Doctrinaj autem etalii ejus poterat linguam Gra;cam. Adoo et rcgibus ct omni-
quoque lumina suffragabantur;illi3
diligenticB vita; bus homnibus res honorc et reverentia digna vide-
enim illuminati,et audiebant ea quie dioebantur,et tur philosophia.
ea qua3 fiebanl lubonter accipiebant. n Quin etiam ubi obierint ii qui ejus sunt amatores
Toto enim torapore quo fuit antistes, ei quidem etsoctatores,raajoromassequunturgloriani.El potest
fuit aqua quoque superfiua
panis suporvacaneus, (luidcm lioc sciri etiam ex multisaliis, scd vel ma-
supervacaneus usus ignis.
inutilis aulera lectus,et xirae quidera ex iisquEdivino huic viro acciderunt.
Noctu onim quadragintahymnos.quosinte:' se invi- Postquaraenim obiit, et hoc rescivit impcrator,vo-
cem loqucndo et respondendo dicLint.Implebat,ea- luitquidom eumdeponerein aliquasede sacra;cum
rum quM intcrccdunt precum duplicans numerum; aulom intollicjtissetpiiimessc et honostum ut gregi-
reliquum autcm nootis in scdo sedobat, concedcns bus redderctur corpus pastoris, ipse quidem ct id
palpebris ut aliquanlulum quiescercnt. Atquc quod doduxit pra;codens,et reginarurachorusconsequens
non insolo quidera panc vivil homo, dixitquidem oninesque et magistratus et qui abiis regebatur,po-
contemplator Uci Moyses {Deut.wvi); merainit au- pulus,mililcsqueet privati.Tanto studio eum acce-
tera hujus quoque vici Dominus.provocationem dia- pit ct civitas Antioohi,et qua; eam sunt consecutai,
boli recusans (il/(ii//i.iv).Quod autometiam sinoaqua donec porvcnit ad magnum illum fiuvium.Ad ripam
vivi possit, nuUo loco divinaiScripturfe didicimus. 836 autem Euphratis concurrebant quidem cives,
79 DE VITIS PATRUM LIBER IX. SO
et con«urrebant eliam hospites,concurrebant eliam A. struebat auferrent, et intrarent ; et cum eis exhi
rustici; quin etiam fuiitimi festinabantad fruenduni buissetdoolrinamex,diviniseloquiis,jubebatrursus
benedictione.Lectum autcmmulLisequobanlurlicto- abountesportffi lutum imponere.Verum cumomnino
res, eos perculiendo tenentes qui oorpus veste nu- satiuse.\istimasset,etiamoum paucis vitarecongres-
dare conabantur,et cupiebant illinc pannos sumere. sionem,aditum omninoobstruxit,illi porta; maximo
Et lioebat audire alios quidem psallentes,alios vero admoto lapide. Per quaradam autem fossam collo-
lamentantcs. Alia enim deflens eura vocubal prasi- qucbatur quidem cum paucis ex familiaribus, sed
dera, alia vero altorem, alia aulem pastorem et ma- non videbatur.Sic enim providerat. Illinc autem il-
gistrum ; et alius quidem lacrymans nominabal pa- lud quoque e.^iiguum accipiebat nutrimentura. Rur-
trem,alius vero adjutorem et ouratorem; et cum tot sus autem cum oninibus colloqui denegasset,me so-
laudibus et lamentationibus sanclum illud el sa- lum dulci illa et Deo grata voce dignabatur,et abire
crum corpus sepulcro raandavere. volentem me saepe dctinebat,de rebusdisserens cob-
Ego autem admiratus quod cum vitae mutassetin- lestibus.Cum multi autem ad eum venirent,et postu-
stitutum.vitam non una commutaverit, neque dum larent bonnm benedictionis, et eum aegre ferret tu-
esset antistes, remissum ac solutum vita3 genus sit multum, nec senectutem considerans, nec urgen
amplexus,sedexceroitationis monastica! laboresad- ti tera reputans imbecillitatem, transilil fossam quse
auxerit,eum recensui in historia monaohorum: nec nec a robustis quidem et volentibus facile transiri
reoessi ab eo qui ei placuit ordine, benediotionem etcum ad quamdam propinquam venisset
poterat;
quoque ab eo desiderans. monachorum olassem, parva rursus foasa acta ad
CAPUT XVIII. muri angulum,cum consuelia decertabat laboribus.
EUSEBIUS (48). Hujus aufem gregis prasfectus, vir omni virtute
Priusdictissanctismagnumquoqueaddam Euse-
pleuuSjdixit eum cumcoraedissetquindecimcarcas,
transegisse septem hebdomadas sancti jejunii. Hoc
biura quinon longoquidemabhinctemporeestraor-
autem snbiit certamen.cum vixisset plus quam no-
tuus {Theodor., Ub. iv Hist.,cap. 26). Cura multis
naginta annos,irabecillitateautem quse narrari non
autemannisvixisset,temporiquideraaequaIemsusti-
potest esset affeolussed imbecillitatem superabat
:
utcunque conaas susteutare imbecillitatem corpo- persana. Hic ex eo ortus,cura vitam amplecteretur
ris.Curaqueadsuramampervenisset senectutem.ut quietam,et in vico qui est ex adverso parvam inve-
etiam dentes plurimos amisisset,neque mutavit ci- nisset domunculam,scipsum in ea inclusit,neo stio
bum. neque habitationem. Sed et cum hieme con- relicto, nec fenestra. Semel autem in anno terram
gelaretur.et .listate ureretur, forti et forebat oonlra- r. focliens, accipiebat totius anni nulrimentum, cum
rias qualitates aeris, faoiem quidem habensoorru nullo unquam homine loquens.Idque facere perse-
autem omniamembra corporis.Tam
gataiii,arefacta veravit, non parvo ten;pore,sed longissimo. Porro
multisautemoorpusconsumpsitlaboribus.utnezona aulem pontifex civitatis cujuseratis vicus,cum viri
quidem manerct supcT lumboi.sed caderet inferius; didii;issef virtutem, acoessit,volens ei dare donum
nihil enimeratquod vetaret;narnet clunes et coxen- sacerdotii; et domuncub-e perfosa aliqua parte, cst
dices consurapti erant, et zona; facilera desoensum ingressus; etraanum imposuil, et peregit preoatio-
pra;behantad inferiora.Zonamitaque adsuittunic;e, nem, quidem ei dixit,fit quae ad eum adve-
et soepe
hac ratione ut staret exoogitans. nerat gratiarasignifioavit.Cum nullam autem vocem
/Egre ferebat autem conversari cummultis. Nam audiisset.abiit jubens utfossa rursus ffidificarelur.
cumdivinam contemplationemvisione assidue ap- Aliquando autem rursus qui erant illius vici exquo
preliendt;rel,mcnlei]i ab ea nolcbat abstrahere;sed- oum noctu fluvium trajecisscnt, ct
orat profectus,
tamen etsi essetaraore tam vehcmentipra'ditus,per- domuni porfodissent,eum accipientes nec resisten-
mittebat uliquibus ex notis. ut id quod portam ob- tom ncc jubeutcm, in suum vicum exportarunt; et
81 PlilLOTHEUS, siVE TIlKOrniLES. 82
cumtalemadOrienteinconstrii.xissenldomunculam \ gus enim haud longe aberat) et pio Jiilaii usus diu-
eum protinus incluserunt.Ille autem similiter quie- conorum manibus, mysticum, divinum, et salutare
tem agebatcumillo loquens.Paucis autem post die- obtuli saerificiuDi. IUeautemomni spiritaliimpleba-
bus, qui erant illius vic; qui est ex adverso, cum tur voluptate, et existimabat seipsura cffllum videre
noctu rursusaggressiessent,etdomumperfodissent, dicebatque se nunquam tanfjim cepisse laetitiam.
ad se abduxerunt,neque coDtradicentem,necutmH- Ego autem cum ab eo valde fuerim dilectus,pu-
neret urgentem, neque rursus prompto et alacri tavi me et ei injuriam esse facturum si non etiam
animo recedentem.Ita seipsumomninomundomor- mortuum laudaverira, et aliis, si non hano oplimam
tuum constituit, ct apostolicam illam vocem vero philosophiam eis proposuerim imitandam.Cum ita-
loquens,dicebat:Cum Christo sum crucifixus. Vivo que nunc oravero ut consequar auxilium, impo-
autem, jam non ego.vivit vero in me Chrigtus.Quod nam flnem narrationi.
autem nunc vivo in Christo,in fidevivo Filii Dei qui CAPUT XXI.
me dilexit, et pro me seipsum ded\i {Galat ii).Talis
JACOBl'S (52).
hicquoquefuit.SufficiuntenimhKcad ostendendum
Quoniam eorum qui jam sunt victores declarati,
totum ejus vit» institutum.
virtuliaathletarum,cortaminarecensuimus,summa-
Ego autemcumbenedictionemabeoquoqueper- g
^;^^ ^arrantes et quos =nmeditando susceperelabo-
cepero, ad alium transibo.
res, et quos in certaminibus perpessi sunt sudores,
CAPUTXX. 838 et longe clarissimas et maxime insignes vi-
MARIS (51). ctorias, age eorum quoque qui adhucsunt supersti-
Est Homeri quidum vicus qui a nobis vooaturNe- tes, et magnifice decertant, et contendunt pricres
tis.Cum apud eumparvam quamdam domunculam vincere sudoribus, vitae instituta conscribamus, et
divinusMaris, in eapermansit inclusus
ffidificasset posteris utilem relinquamus memoriam. Quomodo
triginta et seplem annis.Exmonteautem propesito enira eorura qui olira resplendueresanctorum vita;
ea suscipiebat multum humoris. Tempore autem institutum posteris maximam attulit utilitatera; ita
hiemis quajJam quoque guttae aquffi in eam emana- iis qui nos consequentur erunt exemplariaeorum
bant.Quantum autem hino damni oriatur corpori- narrationes.
iis quoque qui in
bus, sciunt et cives et rustici.nam Initium autem ducam a magno Jacobo ; is enim
agris habitant, manifesti sunt morbi qui ex eo na- et tempore et labore estprior aliis, et qui eum sunt
scuntur.Sed tamen ne hac quidera sacro illi capiti quajsunt prajter opi-
aeraulati,faciunt admirabilia et
persuaserunt ut ccutaret domunculam; sed fortiter nionem. Usuvenit aulera, nescio quoraodo, ut et
et constanter permansit donec cursura conlecerit. C eorum qui excesserunt, et eorum qui adbuc sunt
Quin etiam priorem quoque vitamtransegit cura superstites, hoc sit primum nomen.Etenim quando
virtutis laboribus ; unde et corpori et animacon- narr&vi eorum vita3 institutum.initiura sumpsia di-
servavif castitatem; idque ipse mihi aperte signifl- vino illo Jacobo qui Persicum illura oxercitum fudit
cavit,docens sibi mansissecorpus integrum etincor- suis precibus ; et cum corruissent urbis murorum
ruptum,et quale egressum fuerat ex materno utero, ambitus,neque permisit urbem capi,etcoegitfugere
idque cum mullos quidem dies festos martyrum ce- adversarios, cum in eos misisset exercitum musca-
lebrassct cum esset adolesccns, vocis autera boni- rum et culicum (53). Qui ergo illi simile nomen est
late demulsisset popuIura.Nara et plurimo tempore sortitus, et est ei similis moribus,sit primus in or-
perseveravit psallere, et fuit insigni pulchritudine dine athletarum qui adhuc sunt superstites, non
corporis. Sed tamen nec specios corporis,nec voois quoniam ejusdem est nominis particeps, sed quo-
claritas, nec qua; ei cum multis intercedebat con- niam est illius virtutera aemulalus, et fuit ipsealiis
gressio^animae pulchritudinialiquiddetrimentiattu- exemplar philosophiae. Nam cum simul cum inclyto
lit ; sed vivens similiter atque ii qui sunt inclusi, illo Marone esset versalus, et ejus divins fuisset
suae curara gerebat animae. Virtutem autem auxit doctrinffi particeps,obscuravit praeceptorem majori-
quoque laboribus quos sustinebat inclusus. j)
bus laboribus. Ille enim et murorum tegumenlum
Ego hujus saepe usus sum consuetudine jussit ;
habuit teraplum veteris erroris, etex pellibus con-
enim mihiapeririostium;quinetiamcomplectebatur textum fixit tabernaculum; et eo utens, imbris et
me venientem, et de philosophia, fusa prolixaque nivis effugiebat impetus;hic autem hia omnibus va-
utobatur oratione. lere jussis, et tabernaculo, et tugurio, et murorum
Porro autem hicquoque fuitsimplicitateinsignis, tegumento,pro tecto habet coelum,contrariosomnes
et varioa moresomnino abhorrebat.Inopiam autem aeris irapetus scstinens: nunc quidcm pluvia vehe-
magis dilexit quam summascopias.Nonaginta au- menti obrutus.nunc autemglacieet nivecongelatus,
tem annosnatus,utebaturvestibuscontextisexvillis aliquando autem radiis solis tostus et exuslus,et ad-
caprinis Panis autemet parumsalisnutrimentiejus versus orania so fortiter et constanter gerens, et
usura implebant.Cum autem longo tempore deside- tanquam in alieno certans (orpore, et conlendens
rasset videre offerri spiritale et mysticum sacrifi- vincere naturam corporis alacritate animi.Mortali
cium, rogavit utdivini doni illic fieret oblatio.Ego enim hoc etpatibili corporeindutus,vitara agit tan-
vero lubonter parui; et jussi sacra vasa afferri (-ad quam impatibilis; ct vitam incorpoream in oorpore
83 DE VITIS PATRUM LIBER IX. 84
medilans, clamat oum beato Paulo: In carneambu- A ferre vim solis radiorum;et rogavi ut mibi aliquam
lantes,non secundum carnem militamus.ArmaGnim modicamapud scunibramexpanderet:qui postquam
nostra non siuil carnalia, scd potenlia Deo ad te- jussitjtribus fixis arundinibus,etiisduobusimpoEi-
struclionem munimentorum, dcslruenlescogilatio- tisciliciis.uiiiliram adinvenimus.Cumautemjubcret
nes et omuem altitudinem qua3 se cxtoilit adversus me ingredi, Turpe esi, inquam, o Pater, ut ego qui
Dei cognitionem, et captivantes omnem intellectum sum etjuvenis et valens viribus,hanc assequarcon-
ad Dei obedientiam (//Sed ha;c quidem
Cor. x). goIationem,tu autem qui etvehementi febre teneris,
certamina qua; sunt super naluram,in minoribusse etopus habestaliconsolatione,forissedeasaccipiens
excercendo iaboribus est mcditati)g. Nam cum in irapelum radiisolaris,S' visergo,'.nquam,me umbra
parva quadam domunculase prius inclusisset,etab frui, sis milii socius modici hujus labcrnaculi;nam
externis tumultibus animam liberassel,et recorda- tecum quidem volo manere, sed prohibet radius.
tioni Dei mentem affixisset.sic pcrfectam etabsolu- Cessit itaque his verbis auditis,et meum accepit re-
tam meditabatur virtutem. n.edium.Etquoniam umbrafruebamurcommuniter,
Cum autem se optime exerci!isset,et bonis labo- cocpi rursus alium sernioncm afferro, et dixi;Opus
di certamina; et cum ad hunc montem pervenisset, patiatur sessionera. Sed rursus rogabal quidem ut
g
qui triginla stadiis distat ab hac urbo,eura reddidit accumbercm ei aulem conlra respondi, non esse
:
illustrem et vcnerandum,qui erat olira obscurus et tolcrandum ut cgo dccumbcrem videns eum sedcn-
penitus infertilisinunc autom crcditur tantam acce" teni. Si vis ergo,inquam,me quoque frui hac quiele,
pisse benedictionem,ut terraqua^ est iraposita con- communiter accumbamus, o Paler; nou erubescam
sumaturomnibus.quiundique adveniunt,ad utilita- enira solus decumbens.Cum talibus verbis decepis-
tem eam exporlantibus. In eo vitara agens cernitur sem ejus tolerantiam,ei accubitusexhibuisolatium.
ob omnibus acccdentibus, non habens,ut dixi,spe- In solo au'em jacenti suaves adhibui sermones.tra-
videtur orans et quiescens.et stans et sedens,et sa- stergere, tunc vidi magnura ferri pondus, quod ct
nus et cum aliqua tenctur aegritudinc; adeo ut assi- lumbos alligabat et collum: jam vero alioe quoque
due prffisentibus deccrtet spectatoribus, et natura! catenas a circulo qui erat circa collum, duae quidem
expellat necessitates. Neque cnim aliis hominibus ante, dua; vero pone, ad inferiorem circulum obli-
qui sunt ingonue utcumquo cducati,externis pra- que pertiuentes.et litteriB X figuram elficienles anle
sentibus est facile excromenla egercre,|nedum viro et pone riucs circulos colligabant. Jain vero manus
in summa philosophis exercilato. Et hKC dico,non C quoque interius circa cubitos laliaquoquealiababe-
ut qui ab aliis didicerira,sed qui ipse viderim.Nam bant vincula. Cum ergo aspexissem onus ponderis
cumquatuordecimabhincannis in gravem morbura multorum talcntorum.obsecravi ut opemferret cor-
incidisset, atfecit quidem, ut par est, eum qui est porilaboranti,quod nonpoterat simul ferre et oncra
mortali corpore prffiditus. Erat autcm aistusvehe- voluntaria,ot involuntariamajgritudinem.Nunc qui-
et nomine niagni Acacii ei dixi salutem, statim et qui incossebatur malediclis : dicebat se esse homi-
aperuit ooulos, et rogavit quomodo so haberet, et nom ; et quod prius quodam adactus jurejurando sc
quando venissem est percontalus. Cum autem ad ante vesperam ab urbe esse profecturum, venisset
h;ec respondissem, rursus clausit ooulos. hoo lemporc. Ille : Bono, iuquit, animo esto, et no
Cum vero tres dies praeteriissent,vespere rogavil extimescito ; sed cum precatus fueris, recedito : sis
ubinam esset ; cum autera rescivisset, tegre tulit, autom mihi oonviva, et mei cibi particcps. Simul au-
et rogavit ut st^tim rursus referretur in montem. tem haio diccns implevit dexteram, et lente eum im-
Cumautemvellem eum perpetuo observareet ei.in- perliit. Sic vana gloria; morbum cum aliis expulit
servire, jussi mox ferri lectum, et deferri in locum ex animo.
quem cupiebat. Tuno vidi quantopereab 'ambitione De tolerantia autem supervacaneum est dicere,
ctglori» cupiditate esset alienum caput mihi vene- cum visus ipse testetur. Trescnim soepedies et toti-
randum. Postridie enim ei obtuli jus ptisanae cum id dem noctesnivedelapsa itafuit obrutus, pronusja-
refrigerassem nihil enim omnino calidi sumere pa-
; cens, et Deum orans, ut ne parura quidem videretur
tiebatur, cum usum ignissibi interdixisset. Cumau- g ex pannis quibus fuorat indutus sajpe autem mar- ;
temnolletsumore: Nobis omnibus, inquam,oPater, ris et ligonibus vicini nivem impositam detrahen-
ei
hoc concede, communem enim salulera tuam duci- tes.eum jacentem evellunt et excitant. Ex iis labori-
raus sanitatem. Non solum enim ea utilitatis exem- bus collegit dona divina; gratiaj, quorum volunt ora-
plar propositura,sed orans fersauxiliura.etDeicon- nes esae participes. Illius enim benedictione multa)
cilias nobis benevolentiam. Quod si te hoc male ha- quidem exstinctiB sunt et exstinguuntur febros, et
bct quod non sis assuetus, hoc quoque, inquam, o multae mgritudines cessarunt et omnino abierunf,
Pater, constanter tolera enim hoc quoque, gc-
; est multi autem d;emones coacti sunt fugere ; et aqua
uus philosophioe. Quomodo enim cum esses sanus qua; ab illius doxtera benedicitur fit salutare phar-
cibum appotens, tolerantia vicisti appetitionem, ita macum.
eliam nunc minimeappetens in vescendoostende to- Quis nesoit puerum mortuum pcr ejus orationem
lerantiam. Hkc cum dicerera, aderat homo Dei Po- fuissecxoitatum? suburbanis enim civilatiserant
in
lychronius (.54), qui id quod dicebam defendens, dl- ejus parentcs, qui multos quidem niios genuerunt,
xit se id priraum velle sumere, idque ctim esset ma- omnesautem immaturosad sepulcrum transmise-
ne, cum saspe post interjectum septem dierura spa- runt.Quandoergohicultimusnatusfuitriliu3,cucur-
tium corpusaleret. Victus ergo oratione, unumjuris ritpateradhominemDei,rogansutislongamhaberet
poculura clausis demisit oculis, quod quidem sole- vitam, et pollicens se eum esse Deo dicaturum si vi-
mus facere cura. amaras bibimus potiones. verot. Cura itaque vi.\isset quatuor annis,vita(! finem
840 Quoniam autem pedesquoque, qui propter acoepit; pator autern aberat adveniens autem videt :
imbecillitatem ingressum amiserant, ei lavare per- eum repente efferri. Gum eum itaque e lecto rapuis-
suasimus/operajpretium existimohanc quoqueejus set : Oportet, inquit, me
implere promissum, et Dei
anim«aperire philosophiara ; prope enim aderat homini reddere vel mortuum. Detulitque ut prius
scyphus.VoIuit autem quidam ex iis qui ministra- dixit, et ante pedes sanctos illum posuit, dicens illa
bant eura canistro tegere, ut non videretur ab iis qui qua; suisquoquedixeratdomesticis. Homoaulem di-
ad ipsum veniebant. autem Cur, inquit, scy-
Ilie : vinus oum ante se posuisset puerura, tlexis genibus
phum tegis? Cum is autem dixisset Ne videatur ab : orabal pronus vitoe et mortis rogans Dominum. Ve-
iis qui veniunt ad contemplandum Absit, inquit, o : spereautera puer edidit vocem, et patrem vocavil,
fili, ne celes homines (5.)) ea qua; sunt aporta Deo Cum sio sensisset vir ille divinus quod suas preces
universorum illi enim soli volens vivere, nullam
; suscepissetDominus.et vitam puero suppeditasset,
humauK giorioe curam gero. Quid enim me juverit surrexit, et eo adorato qui facit voluntatera timen-
si hi quidem me magis^._ laborasseet majori
j.,.. exercita- tium eura, et audit eorum preces
, - {Psal. cxliv), finit
j- ^
tione usum esse sciverint, Deus vero minori? non orationem, Hoc etegovid
et fllium reddidit patri.
sunt enim hi datores mercedis pro laboribus, sed el patrem audivi narrantem, et multis aliis narra-
Deus est suppeditator. Quis ergo non valde adraire- vit miraculum apostolicum, cura sciret multis au-
tur etsermones, et mentem quae sermones genuit, dituria futurum id conducibile.
quae omni humana gloria adeo fuit superior ? Porroautemejusquoquesuraconsccutusauxilium
Talequideliam alias memini acoidisse. Erat ve- unius autem aut duorum faciam mentionem, exisli-
speret altum vesperet tempus comedendi: accepta mansingraticsse animiea silentio prfeterire, et non
ergo testa apposita madefacta! lentis cibum sumpsit doooregenerabenefioii.ExsecrandusMarcionmultas
id enim eratei aliraentum.Venit autem quidam a oi- spinas impietatis seminavit in regione urbis Cyri
vitate,cui erat commissa quredam militaris exactio. eas cum conarer evellere radicitus, omnem laborem
Is autem cum eura procul vidisset,lentera non depo- subibam, el omnibus machinis assidue utebar. Qui
suit,sed cibum demisit utconsueverat;etcumvisio- autemmeafruebanturcuItura,curameeonominede-
ne apprehendisset eum esse da;monem,eumverbis berent diligere, pro ea, ut prophetice dicam, detra'
87 DE VITI8 PATHUM LIBER IX.
hebant mihi; ego aulem orabam, et reddebant raala A. non ulla gloriae inductuscupiditate(fuitenim divina
probonis et odiumpro dileclione mea {Psal. cviii, animaab eo vitioremolissima), sed cum illum qui-
xxxiv);et magicis utentes pra3stigiis,et malignorum damususeacoegissetdicerequievolebatcelarc.Sup-
freliope dsmonum, conabantur bellum gererc quod ploxabeo coiUendobam ut oraret Deum universo-
sub visum non cadcret et noctu venit quidam dae-
; ruin,utredderet mihi segotera mundam azizaniis et
inon exitialis clamans,et lingua utens Syriaca Cur : a seininibus hoereticis eam omnino liberaret; me enim
tu bellum geriscumMarcione?curhancpuguam ad- valde angebat aboniinandi Marcionis error qui plu-
tersus eum susoipis ? Quanam is te unquam allecit rimum invalueral.Dixit itaque a me oratus Nec me,
:
molestia? desinebelligerari, desiste a malcvolentia, nec ullo alio tibi opus est ad Deum intercessore ;
instar tel» aranearum;idque noctumedocuitDomi- p tura, et dicentem: Frater Jacobe, cur nobis adve-
nus,nonin somnis adurabrans,sed reveraostendens. nienlibus non venisti obviam? Cum ego autem roga-
Vidi enim, aiebat, cum incepissem hymnodiam, in rom quinam essent, respondit, dicens: Qui a Phoeni-
illa parte in qua iila locasita sunl,scrpentem quem- cia et Palcestina nuper venimus; et cum prompto et
dam ignisspeciem pra;seferentem, quiab Occidcnte alacri animo nos omnes excepissent, et pastor et
reptabal in Orientem et ferebatur per medium aerem. populus, et cives, et rustici, tu solus eorura honoris
Cum orationes autem tres peregissem, rursus vidi non fuisti particeps : innuebatautemeamquKfuerat
inflexum,etorbicuIatam ostendentem figuraraetejus dubitationem. Ad hajcergo dlcit sedixisse: Absenti-
caudam capiti conjunctam. Cum rursus aulemocto bus et vobis et aliis et vos honoro, et adoro Deum
orationes absolvissem, aspexi eum in duas partcs universorum.Rursusautemdiesequentieodemtem-
dissectum etin fumura resolutum. ILec ipse quidem pore cum ille ipse apparuisset: Vides, inquit, frater
nosautemvidimusexitumquiconsensit
sic prffividit,
Jacobe,eumillic slantem,cujusquidenvestisest co-
ejus pr;cdictioni. Mane enim maliauctoris damonis
lore nivi siraiiis, est autera prope illum positus ignis
iraperio parenles, qui oliraquidcraerantsoctaQ Mar-
clibaDus. Cum autem ego illuc oculos convertissem,
cionis, nunc autera sunt classis apostolica^, ab Occi
et illum esse Joannem Baptistam conjecissem (nam
dente profecli, nudos nobis ensesostendebant; hora et vestitu eratindutus,ct manum habebat ut bapli-
autem diei tertia simul coacti, curam gerebant sua; D zans): Is est, inquit, quem tu conjccisti. Quin etiam
solumcustodicT!, sicut scrpensqui cauda capul suum
inquit, cum tu aliquandonoctuad primumvicura ad
contexil: octava autem dispersi, dederunt dobis lo-
sediliosos eos docturus abires, et ut ego majori ac
cum ingrediendi in vicum. Statim autem invenimus vehementiori 842 studio Deo offerrem orationem,
serpenlemfaclum ex airis maleria qui ab eis adora- mandasses, tota nocte vigilavi rogans Dominum.
batur. Cum enim adversus opificem et universorum.
Deinde audivi vocem dicentem Ne timeas, o Jaco- :
Jam vero ase quoqiie diccbat essevisum Joseph A aurigee et equorum hinnientium. Me autem contur-
patriarcham, capite et barba canura, et in eenio bavitreinovitas cogitabara enimquod necprinceps
;
forms emittenlem splendorem,et in virtutis fasti- tunc esset in civitnte, npc ea esset via vehiculorum,
gio seipsum sanctorum extremura nominantem. nec tempus aptum vehiculis. Haec auteni cuin apud
Nam cum ego, inquit, eum primum dicerem es iis me reputarem,audicbatur quidam strepitus appro-
qui sunt ejusdem cum ipso feretri participes, ipse pinquantis multitudinis, et clamabanl quidara prae-
seipsum nominabat ultimum. cedenteslictores, sibilante, et demedio turbara exi-
Mihi autem narravit etiam varius et multiplices gentes, et ei qui pra:erat viam parantes. Postquam
diemonum insultus, qui in ipsum facti sunt. Cum autem mihi visi sunt valde appropinqiiare, dixi,
primum enim, aiebat, hoc vitae genus sum ingres- aiebat Quisnam es, et unde venis 1 et quo opus ha-
:
sus, visus est mihi quidara nudus forma /Ethiops bens venisti hoc lempore ? Quousque ludificaris, o
ignem ex oculis emittens ; ego autem cumeumvi- infelix, et divinam contemnis patientiam? Hocego
derem, et timore sum affectus, et ad preces conver- quidem dicebam, conversus ad Orientem, et Deo
sus, nec in animum inducere potui utcibum surac- preces offerens. I!lo autem trusit quidera, sed non
rem, illo enim tempore mihi apparebat. Cum autem poluit dejicere, res'stebat enimdivina graliaetex-
septem et octo et decem dies transiissent, et jeju- r. templo omnia illa evanuerunt.
nus permanerem, tandem iraprobum illum insul Dicebat autem se etlam tempore perniciosoruin
tum contemnens, sedi et cibum sumpsi. Hle autem iilorum latronum, quandoexlsauriaprofecti, maxi-
ciim hanc meara non lulisset animi raagnitudinem, mam partem Orientisurontes, praedas egerunl, valde
minatus est se virga percussurum. Egoautera, in- extimuisse, non ne occideretur (neque enim teneba-
quit, dixi Si tibi quidem est permissum a Deo uni-
:
turtantoamorecorporis), sed ne rapereturin servi-
versorum, percute, et plapim lubenter acciplam, tutem et captivusfieret, impietatisqueetiniquitatis
ut qui ab illo feriar sed si non sit tibi permissum
;
videret spectaculum. Hunc metum cum sensisset
nonpcrcuties licet millies in3anias,His auditis tunc diabolus (sEpe enim audiverat, cum hoc notis suis
elfugit.
aperiret), iraitatur noctu ululatum mulierura. Ego
Sed me rursus clanculum perpetua afficiebat mo- autem, inquit, videbar audire quod venirenthostes^
lestia. Nam aquam qu<B mitii bis in hebdomada in- et quod vicis ignem injicerent. Statim ergo cum ca-
ferneaflerebatur.eiqui afferabatoccurrens,eimcam pillos in partes843discriminassera, etpartim qui-
formam imitans aocipiebat ; et illum jubens rece- deraadextris,partiraveroa sinislrisad pectuslrans-
dere, fluentura effundebat.Idquecuranossolumbis, amputaret
tulissem, parabam collum ut id ensis
sedetiam terfecisset,mesitis perpessionevalideop- plaga accepta, ab illo abominando
facilius, et brevi
pugnavit. Cum ergo valde angerer, rogavi eum ^
Uberarer spectaculo. Cum sic totam illara noctem
qui solebatadmeafferre curjam quindecim diebus Iransegissometassidueincursionemilloruraexspec-
ad me aquam non attulisset is di.tit se jam ter et
:
tarem.cum fuisset dies,et quidam venissent, rogavi
quater attulissc, et me accepisse. Et ubi inquam quidnam audiisent de Isauris. Illi autera dixerunt
ego, a te eam locum ostendit.
afferente accepi ? Ille
se nihil nosse diebus; etsic agnovi.inquit, dia-
illis
Etsi millies, inquam ego, me illuc accedentem vi-
bolicam quoqueillam fuisse visionom.
eris,ne vas dederis donec ad hunc locum veneris.
Sic cum hae quoque ejus apertaj et irritse fuissent Aliquando autemassimilatusvividoelvegetoado-
insidiae, aliasrursus estaggressus. Dixilenim noctu lescenli, speciedecoro, et flava coma ornato, ad mo
accedebat subridens simul el ludens. Ego autem in-
vociferansTe tam tetro implebo odure,
; et tibi tan-
quit,iraarmalus,ejiciebaiiiinsectiinsmaledictis.Illo
taminuram infamiam,utnemo te uila ex parte aspi-
ciat.Ego autera, inquit, ad haec respondi Agara autem permanebal, aspectu meretricio, risuque et
:
tibi gratias.Invitus enim tuum inimicum beneficio serraone ad voluptatem alliciens. Tunc ergo majore
afncies,ut qui efficias ut magis verser in Dei recor- ira percitus: Quomodo,inquam potes totamterrara
datione. Nam quo mihi plus est otii,eo magis occu obire, et omnibus tales parare insidias? Is autem
ratidajmonig, et conjeci hanc esse eain quam dice- smisit in profundum. Audivit simul et fugit: nec
bat infamiam. Dixi ergo magna voce quod eliamsi Domini appellationis vira ferens, nec ejus famuli
meis insiderent humeris, non eas impetara lapidi- philosophiae ferre valens splecdorem.
bus, nec persequar, sed sola utar deprecatione. Ego Porro autem cum multa alia sciam quae possim
quidera hfec dixi, illoe vero evanuerunt, et serraone narrare, ea nolo scribere, ne imbecillioribus eorum
finem aocepit visio speclaculi. multitudo causa sit incredulitatis. Nara iis quidem
Post hffic rursus, inquit, noctu ego quidem ora- qui divinura cernunt hominem,nihiIejusmodi quod
bam : ferebatur autem vehiculi strepitus, et clamor dioitur videtu incredibile, cum ea quje videtur vir
fa
01 UK VITIS PATRUM LIBKR IX. 92
tus confirmet ea qus3 ilicuntur. Sed quoniam trans- a phiaa narrationum convivio excipere possint eoa qui
mittcntur ad posteros scripta harum narrationum ignorant. Ille autem : Non alioujus, inquit, alterius
(sunt autcm multis aurcs magis incredulae quam sed mea causa veni in montem, ct cum scateam ad-
oculi) imbocillitate auditorum motiemur narra- modum raultis peocatorum ulceribus, plurima opus
tionem. habeo medicina et ea de causa oro clementem
;
sepulcrum Jacobi ; sed volo hanc fieri sdem marty- videtur judex id «gre esse laturus, et auxilium qui-
rumvictoriainsignium; meautom tanquamaliquem dem esse denegaturus, flagris autem prffiterea esse
inquilinumponi inallerosepulcro, utquidignussim c£Bsurus,eta tribunaliejecturus?Quommodoergoest
habitus ut apud eos habitarem. Nequp vero hoc so- honestum ut servusquidem in dominum, qui au-
lum dixil, sed etiara fecit et cum raultos quidem
; tem supplicat in judioem, ita ut oportet se gerat
prophetas, multos autem apostolos, maxime autem ego autem ad Ueum et sternum Dominum, et Ju-
plurimos martyres undique collegisset, eos posuit dieem justissimura,et omnium Regem accedens,ne
in una aroa,volens simul habitare cum populo san- sirailiter quidem atque ii acoedam sed inter oran- ;
clorum, et dcsiderans cum eis resurgere, et dignari dura me convertam ad conversos, et prolixo cum
Dci comtemplationc. Iloc autom sufficit ad faciendam eis utar sermone ? Haec et audivi, et ad eos qui a;gre
conjecturam quanta ejus esset modestia. Qui enim ferunt transmisi ct mihi videtur rectepulohrequc
;
dixero, imponam flnem narralioni. Proponitur, ut ne prolixitate molestia lectores afflceremus. Quod
jam dixi, aspectandus ab omnibus; neque fossacir- si etiam fuerit huic superstes narrationi, innume-
cumdatus,neque tugurio aliquo aut tabernaoulo te- rabilia alia prKolara faoinora adjiciet prioribus;
ctus. Unusquisque autem ex iis qui veniunt,a nullo et illa quoque conscribent alii, nos enim hinc excc-
claustro prohibitus, statim accedens, eaquK vult lo- cederevillde cupimus. Pietatis autem certaminum
quitur. Aliis autem amatoribus hujus philosophias agonotheta et ei det flnem dignum suis certamini-
sunt et fossae et fores, et eis licet frui quiete ; et qui bus, prajstetque ut reliquus cursus priori consen-
est inclusus, aperit cum voluerit, et quantum vult D tiat, ut viotor perveniat ad melam, etnostraraim-
differt, etquantum vult impletur divina contempla- becillitatera sustentet ac suffulciatsuis orationibus,
tione. Hic autem horura nihil est. Quocirca eos fert ulconfirraati, multasquasalii in nosoonseouti sunt
ffigerrime qui in tempore orationis el exhibent mole- viotoriaseis eripiamus, etvictoresevitaexcedamus.
stiam ; et si curajussit quidem, statim recesserint,
rursus prosequitur orationem. Quod si perrexerint
CAPUT XXII.
exhibere molestiam, ct cura serael aut bis jusserit THALASSIUS ET LIMNiEUS (56)
non paruerint, tunc aegre ferens et increpans araan- Helimna (57) est apud nos quidam vicus, qui olim
dat.Bgoauteradeeoquoquealiquando sum cum illo quidem excepit semina impietatis Marcionis, nunc
locutus, et dixi aliquos moleste ferre quod expulsi autem evangolica fruitur agricultura. Ejus ad Meri-
fuerint, etnon fuerint participes ejus benedictionis, diem est quidam collis, neque valde asper, neque
et quod oporteret eos qui hao de causa veniunt, et admodum acclivis. In eo monasticum ffid Dcavit ha-
iter multorum dierum conficiunt, recedere non in- bitaculum Thalassius vir admirabili3,qui eBtmultis
digaante3,eed animi IsQtitia repletos, etqui philoso- quidem aliis quoque bonis ezornatus, sed morum
93 PHILOTHEUS, siVE THEOPHILES. 94
siraplicitate mansuetudinequc ct moderatione om- A vit,et ei manum adraovit; os autem bestia in eam
nes homines sui teraporis superavit.Hocautem dico, convertit.Cumautemrursussinistra csset usus ut ei
non utqui soli credam anditui, sed qui ejusetiam succurreret,in eam quoque traxit iram bestia!. Post-
fccerim periculum. Ad virum enim SKpe accesi, et quam autem fuit ejus furorexsatiatus illi enimplus
cjus sum SKpc usui» suavi consuctudine. quam decemmorsus intulit),tuncquidcm recessitet
Abeoin hocloco fuitinitiatusqui nunoab omnibus suam cavernamrepctiit.Ille autemundique maximis
decantatur Limnaeus, et cum sdmodum juvenis ad cruciabatur doloribus. Sed neque lunc passus cst
que memi nimus (.Si(/>ra, c. 16),Aocessit autemco- B j'^'!"'' ^,"""'^ generis agilari nuctibus,cum sapien
tiam gubernatoris vellet omnibus ostendere. Undc-
dem tempore quo divinus quoque Jacobus.Cum au
tem ex eo quoque magnam percepissct utilitatem,et nam enim alias cognovissemus vel illius fortitudi-
qufe sub dio agitur vitam esseta;mulatus,occupavit
nem, velhujus tolerantiam, nisi in eos quaevis tela
conjiciendi datus csset locus inimico pietatis.
aliud montis cacumcn quod imminet cuidamvico,
quem nominant Targallam (59). In eo dcgit usque Atqueadviri quidem tolerantiam docendam ha?c
in hodiernum diem non habens domunculam, non
sufnciunt,clementiamautemelbenignitalenialiunde
tabcrnaculum, non lugurium, scd solo continetur ostendemus.Nam cum multos visu privalos, ct qui
septo quod est a;dificatum ex lapidibus(60). Habet mendicare cogebantur congregasset,et utrinquead
Butem quoddam parvumostiumlutoassidueobstru- Orientem et Occidenlem eis habitacula ajdifioasset,
jussil in eis degere, et Deum laudare, alimen-
ctum quod advenientibus quidem aliis nunquam
:
aperit, mihi autemsoli accrdenti hoc permittit fa- tum eis necessarium praioipiens suppcditari nb
illis qui ad ipsum veniebant.Ipse autcm modius
ccre. Ea dc causa undequaque congrcgantur plu-
rimi cum meum adventum senserint, dcsiderantes inter eos inclusus,et hos et illos incital ad hyramo-
esse mei ingressus participes. Cum iis autem qui diam, et licet eos audire Dcum assidue laudantes.
aliquando ad ipsum veniunt, loquens per parvam (] ^anta est cjus perpetua benignitas in eos qui sunt
quamdam fenestrani,eo3 impcrtit benedictione,per ejusdem generis. Eorum autem quae sub dio sus-
eam plurimis sanitatem largiens. Servatoris enim cipiuntur certamiaum, ipsi et magno Jacobo est
nostri utens nomine, et morbos cessare facit, et idem terapus. Jam enim complerunt trigesimum
dffimones expellit, et apostolica imitatur miracula. octavum annum.
Non solum autem iis qui ad ipsum veniunt suppe- CAPUT XXIIL
ditat curationem,sed eam quoqne sEepenumero praa- JOANNES, MOYSES, ANTIOCHUS, ANTONIUS (61).
buit suo corpori. Eumenim jam pridem invaserat HocvitaBinstitutumaemulatusquoqucest Joannes,
morbus colicus. Quamautem acres qui ex eo
sint vir prffitcr cstera, clarus lenitate et mansuetudine.
oriuntur dolores^ct cruciatus,optime quidem sciunt Iscum rupem quamdam valde asperam, tempcstati-
qui illum sunt experti; sciunt autem ii quoque qui bjsque obnoxiam, et ad Septentrionem vergentem
ejusfuere spectatores. Provolvunlur enim similiter occupasset, in illa jam transegit viginti quinquean-
«tque ii qui rabieagitantur.845 huc etillucsover- nos, aeris contrarios excipiens impetus.Alia autem
tentes,etcrebro pedes extendentes et contrahentes; omnia, ne singula persequar, cibus et vestis et ferri
nonnunquamautem sedent et surguntet ambulant,
pondera,sunt iis qui prius dicti sunt similia. Est au-
aliquam quietis viam quaerentes; etideo assident n tem humanis omnibus adeo superior, ut nullo ex
balneis,s8epeex eo aliquamaccipientes consolatio- eis fruatur solatio. AlTeramautem hujus rei indi-
nem. Et quid opus est lont;iori uti oratione in iis cium evidcns. Nam cum propter torum ejus herba-
enumerandisquaesunl apertaei manifesta omnibus? ceum vir quidam bonus plantasset amygdalum, et
Cum hoc mcrbo colluctans, et tot tantisque cru- ea deinde procedente tempore arbor evasisset, adeo
ciatus doloribus, non mediiinae acccpit auxilium, ut ci umbram prasberet, et oculos pascerct, jussit
non lectum ingredi sustinuit, non a mcdicaraentis eamexscindi ulexeanullam acciperetrecreationem.
aul cibis esl recreatus, sed in tabula humi jacente lloc vitoe instutum amplexus quoque est Moyses,
sedens, oratione et crucis signaculo est curatus, et in alto quodam montis vertice, qui impedent vico
carmine divinae appellationis sopiit cruciatus. RomsB decertans.
Porroautemcumiisquoque noctu aliquando am- Et Antiochus vir senex, qui in monto maxime de-
bularet, calcavitdormientem viperam. Ea vero ap- serto parvum scptum exstruxit.
prehendensplantampedis.ineamdentesinfixit.Cum Et Antonius,qui in corpore senio confecto eeq ue
autem pedioonaretur opemferrc.ao quideminclina- decertat atque juvenes.
95 DE VJTIS PATRUM LIBKR IX. 96
Est aulera eis cadem vestis.el cibus, cL slalus.ct A te scio, ea qute de illo narrantur cum iis quae ab hoo
oralio,nocturniqueetdiurni labores;i'tneclongiludo fiunt oonferens. Est enim similiter divino incensus
teinporis, nec senectus,nec naturae imbecillitas eo- desiderio, et est terrenis omnibus superior, et cor-
rum superat tolerantiam, sed in eis floret ac viget pori alligatus mentem habet alatara, el qaa fertur
laborandi studium. Alios quoque plurimos athletas sublime, aeremque trajicit et Eetberem, et coelis flt
Cum ergo sufficientem exeis utilitatem ii3,quilu- niunt coUoquens, superna mente peragrat.
crari voluerint, adjecerlm, me convertam ad aliud Ejus autem per totam noctem vigiliam et statio-
gcnus narrationis,rogans ut sim eorum quoque be- nem hinc didici. Gum eum viderem simul et cum
nedictionis particep». senio conflictantem et cum imbecillitate.et nullam
CAPUT XXIV. omnium habentem curam corporis, saepius preca-
ZEBINAS ET POLYCHRONIUS (62). tus ei persuasi, ut duo assumeret, qui simul habi-
Zebinam proedicant usqueinhodiernum diem,qui larent, et aliquam consolationem ab eis acciperet.
ut illumviderent.dignisunthabiti.Aiuntautemeum n Quoniam autem petiit viros virtute claros, qui per
cum ad extremam pervenisset seneclutem, iisdem se in alio degebant monasterio, quoque viris illis
esse laboribus usum usque ad finem; nec,licet gra- admirandis persuasi, ut divini horainis curam om-
vissimo premerelur senio,ex certaminibus juven- nibus prwponerent. li cura parvo tempore cum eo
tutis aliquidimmutasse.Superabat autem,ut dixe- habitassent, conatisuntfugerepernoctemillam non
runt,omnessuiteraporishominesassiduilateoratio- ferentes stationem. Cura autem virum divinumob-
nis. In eaenim diu noctuque versans, non solum secrarem.ut imbecillitate corporis metiretur labo-
non saliebatur.sed etiam desiderium efficiebat ve- rem Non solum, inquit, eos non cogo stare me-
:
hementius. Quin etiara cum iis qui ad ipsum ve- cumassidue, sed etiam saepe prfficipio ut decum-
niebant paucis disserens, non poterat in animum bant. llli autera. Et quoraodo possemus, aiebant,
SJGinducereutcogitationem a coelis deduceret;s6d eo qui in laboribus consenuit stante,et imbecillita-
slatim ab illisliberatus,ut neo tantillum quidem ab tem corporis despiciente, decurabere, cum simus
iisqu8esuntUeiuniversoruinseparatus,ofrerebatrur- sani et in mediaastate ? Sed venerandi quidera mi-
sus deprecationem. Postquara autem non permitte- hi capilis nocturnos labores sic didiei. Hi aulem
batsenectus utcitramolestiamstare possetassidue, viri procedente tempore sibi tanlam paravere vir-
sustentaculum ei praebebat baculum ; cui innixus, tutem, ut cum hoc magno viro eamdem perseque-
Doniinum etlaudabat et orabat. Cum autem pra;- rentur philosophiam.
ter alia bona esset ornatus aitiorc in hospites, ju- Et Moyses quidera (hoc est enim ei noraen) per-
bobat multos ex iis qui ad ipsum veniebant, exs- mansit usque inhodiernum diem, tanquam patriet
peclarc vesperam. 111: autem tiraentes ne tota domino omneei servilium exhibens,elqu8e ex sacra
nocle illic starent, aliqua sua negotia praetexentes, illa anima coruscat virtutem acourate perfecteque
cui Antiochens regionis multi vici pascendi erant etad ipsum venientes minime volunt recedere.
credili. Is ex iis qui aderant rogabat seniores, ut ei CAPUT XXV.
persuaderintutraanum dexteram imponeretlecylho ASCLEPIUS,ET JACOBnS ESEMITV (65).
Cum ii autem dixissent, eum non esse id facturum, IIujusceordinisestadmirabilisquoqueAsclepius,
dum preces post heec fierent, etvenerandum mihi qui abeslquideradecem;stadiis,idemautem vitffiin-
caput orarct, ille poneslans porrexit duabus mani- stitutum est ffimulatus. Est enim ei idem et cibus,
bus lecythum. Is autem ita eoepit scatere, ut duo aut et vestis, et morum moderatio, in hospitesque et in
tresiisqui aderant manus^xtenderent, eteasplenas fratres charitas, lenitasque et mansuetudo, et cum
oleo acciperent. Sed licet et divinre gratire fundat ra- Deo conversatio, etsumraa paupertas, et maximm
dios, etrectisofficiispraeclarisqueetexvirtuterebus virtutis copia;, et opes philosophia;, et alia omnia
geslis sit plenus, et quotidie colligat opes philoso- quae de illo sacro capite recensuinius. Dicunt au-
phias, est tamen tanta modestia etmoderationepraa- tem, eura quoque cum esset in nuraero fratrum qui
ditus, utuniuscujusqueex iis quiadipsum veninnt monasticam et temperatam vitam
in vico habilant,
ambos pedes amplectatur, etfrontera terraeimponat fuisse amplexura necex raultorura congressu ullam
sive fuerit miles, sive opifex, sive rusticiis. C contraxisse maculam. Cum ergo in utraque vita,
Narrabo autem aliquid quod pcssit docere ejus neinpe et civili et solitaria, se egregie gesserit du-
simplicilatem et moderationem. Quidam virbonus, piicibus quoque coronis merito dignabilur.
cui hujus gentis obtigit prajfectura, cum Cyrum ve- Porro autem multi quoque alii sunt horum a;mu-
nissel, cupiebat raecum fruiaspectu horum magno- lati virtutem et plena est non nostra solura scd
:
tura superiora, soient autem homines natura me- nas enim ct Abiton (67) cum magni Eusebii doctri-
tirieaquajdicuntur. Siquidautem dioatur quod ejus nam batis porcepissent, hoc philosophice Kdificavo-
excedat fimites, falsavidetur oralio iis qui non sunt ro gymnasium. Com itaque toto vitffitompore fuis-
divinis initiatimysteriis.Quoniamautem piis elvera sentotanimisconcordeset moribus,ct, veluti unam
religionepraeditisterraetmareplenasunt,etquiinre- animam ostendissent in duobus corporibus, mul-
bus divinissunt eruditi,etsanclissimi Spiritus gra-toshabueruntquiejusdemvitaitenebanturamore.
tiam accopere, tantum abest ut non credant Cum ii autem ex hac vita gloriose cxcessissent,
iis qua;
diconda sunt, ut iis otiam magnam fidem sint lia- Holiodorus (68)admirandus suorum sodalium acce-
bil nri; prompto et alacri animo accedam ad nar- n pitprKfecturam :quioum vixissot sexagintaetquin-
rationem. Illinc autem incipiam unde etiam su- que annos, scxaginta et duos annos intus inclusus
perna dignatus est vocatione. transegit. Cum enim tres annos apud suos parentes
Est quidam vicus situs in confinio nostra; rcgio- fuisset 849 cducatus, hunc gregom est ingressus,
niselGilicum, eura autem Sesam nominant. Ex hoc cum nihil unquam
aspexisset eorum quae fiunt in
ortus primo a parentibus'docebatur oves pascere, ut mundo. Dicebat autcm se ne ipsam quidem nosse
in hoc conferri possit cum magnis viris, Jacob pa- formam porcorum, velgallorum, velaliorumhujus-
triarcha, Joseph temperante, et Moyse Jegislatorc, modi. Eum ego saepe vidi, et simplicitatem morum
et David rege et propheta, et Michsea prophota, ct sum admiratus, ct ejus animi puritatem sum mi-
viris divinis qui iilis fuere similes. Cum aliquando rum in modum amplexus.
nutom plurirnum ninxisset ', et coactae cssonl oves Cum ad hunc vonisset hic prfestanlissimus pietatis
intus mancrc, facta ci poteslate quicscendi, ad tcm- athleta, decem quidem annos perpeluos deccrtavit.
plum divinum venit cum parentifaus. Ilic autem Cum autem haberet octoginta ejusdcm certaminis
narrantemaudivi sanctam linguam. Dicebatergo se socios, omnes longo intervallo superavit. Et cum
vocem audivisse evangelicam, qua: eos quidem qui alii post duorumdierum spatium vescerentur, ipse
flent cllugont heatospronuntiat, miscros autem vo tolam hebdomadam permanebat jejunus, sef;re fe-
cat eos qui rident, et oos nominat felices qui sunt ^ rentibus prffisidibus, et cura co contendentibus, et
mundo corde prosditi, ct alia qua; sunt hisconnexa ordinis pcrtubationem eam rem vocsntibus, iis ta-
[Math. v). Heinde cx iis qui aderant interrogasse raen quK dicebantur non persuadentibus, neo ani-
quempiam quidnam fecerit aliquis uthorum unum- mi alacritatcra rcfrenare valentibus.
quodqueconsoquatur?eumautemillivitamretulisse Audiviauteraillumipsum narrsntem qui nuncrsl
solitariam, et summam illam ostondissc philoso- hujus gregis praefectus, quod cum aliquando funem
phiam. contoxtum ex palmis (est autera is aspcrrimus)
Cum ergo vcrbi divini hajc suscepissol semina, ot sumpsisset, et manibus astrinxissct.eo lumbos suc-
profundis animaisulcisea pulchre occuluisset, dice- cinxit, non apponens extrinsecus, sed ipsipelliap-
bat se ivisse in proximam a;dem sanctorum marty- plicans ; et tam arcte compressit, ut tota illa pars
rura , in ea aulem et gcnua et frontem in solo defi- cui fuerat impositus, circumcirca exulceraretur.
xisse, eteum rogassequi vultomneshomincssalvos Poslquam autem plus quam decem dies hoc modo
facere (/ Tlm. ii), ut oum dcducat ad viam perfe- transegisset.etulcusquodincrudescebatgutlassan-
ctam pietatis etvera? religionis. Cumautemhoc mo- guiniseraitteret,rogavitquidam quihocvideratquK-
dodiuossetraoratuSjdulcemquidemsomnumquem- namesset causa sanguinis. Cum is autem dicerot
dara sibi obrepsisse, tale autem vidissc somnium D nihil csse quod ei afferretmolesliam.ejus socius per
Mihi, inquit, videbarfoderefundaraenla; deindeau- vimetmanum immisit, et causam didicit, et eam
direaliqucmastanlora, quod me oporteatfossamfa- pra;fecto renuntiavit. Mox ergo increpans, et rogans
ccro profundiorem. Curaitaquo adjecissem ut jussit et rei crudolitatem reprehendons, vix illi solvit vin-
altitudinera, rursus tentabamquiescere;sedmequo- culura, sed ncc sic persuasit ut illi ulccri ullam ad-
que rursus jubebat fodere, et non cessare a labore. hiberet medicinam.Porroautem cumeum viderent
Ciiin aulem hoc mihi tcr et quater praecepisset fa- facere alia ejusmodi, jusserunt ut ab illa palaistra
cere, tandem dixit eamsufficcre altitodinem,et jus- recederet, ne iis qui erant corpore imbecilliori, ea
sit asdificare doinceps nullo labore, upote quod cum quae essent supra vires ccmulari conantibus, dainni
cessasset labor, futura quoque csset asuificatio citra causa fieret.
laborem. Huic prasdiclioni res ferunt testimonium. Egressus ergocum venisset ad montisloca magis
Ea enim qnee fiunt humanam naturam excedunt. quemdam sine aqua lacum non valde
solitaria, ct
Cumillincsurresisset, adpropinquorum quorum- profundum invenissct, in eum seipsum demisit, et
^ Male impressum ante, navigasset.
101 PHILOTHEUS, SIVE TUEOPHILES. 102
in eo Deo offerebat hymnodiarn. Poonitentia autcm A. vires, cogebatur jacerc scmimortuus. Postquam
ducti illius palaestrse prasfccti, duos quosdam emi- autem stetit in colurana, noninduccbat quidemin
serunt, permittcntes ut eum quaererent et duce- animum utdescenderet, sed alia ratione exoogilavit
rent. Gum itaquo ii montem circuissont, rogarunt utstaret.Naracum trabem quamdam cnlumna; alli--
quosdam qui illic pascebant pecora an vidissent gasset,etseipsum rursus funibus trubi adapt;isset,sio
aliquem tali colore prapdilum, et sic vcstilum. quadragintadiesporpetuostranscgit.PosthKcautem
Ubi autem lacura pastores ostenderunt, valde qui- cum major<;m deinceps a superis gratiam aecepis-
dem statimexclamaverunt, fune autem allato, eum set, ne hoc quidera opus habuitauxilio sed stetit :
cummagno labore extraserunt nonest enima;que ; quadraginta dies, cibum quidem non sumens, sed
facilis ascensus atque desoensus. alcritate animi et divina gratia connrmatus.
tos obiit vicos, ct qui pra;esset iis qui erant in pa- degit, ccclum assidue visione apprehendens.et utoa
gis sacerdotibus, ut nihil quidem intus relinqunt, quEsunt supra coelos conteraplaretur sibi vira affe-
luto autem ostium obraat. Cum is autem rei refer- rens mentis enim volatum non impediebat ferri
;
rct difncultatera, et moneret ne violentam mortem vincuhim. Postquam autem Meletius (69) illo admi-
existimaretesse virtutem, estenim id crimen et ma- rabilis, cui tunc mandata crat cura episcopatus
xiraum et primum Altu, inquit, o Pater, ropone
: regionis Antiochenffl civitatis, vir cordatus, et pru-
mihi dccem pancs, et hydriam aqun?, et si videro denlia elarus,et ingenii solertia ornatus,supervaca-
corpus egere alimento, ero eorum particcps. Fac- neura dixit esse ferrum, cura sufficiatmens ad cor-
tum est ut jussit; et illa quidem fuerunt reposita, pori imponenda quidem, et
rationis vincula,cessit
ostium autem luto est obductum. Finitis autem ejus paruit suasioni. Cum fabrum ac-
autera a;ris
diebus, venit quidem ille adrairandus et homo Dei ccrsiri jussisset, prscepil solvi vinculum. Cum au-
Bassus : amoto autem luto, ostium ingressus, inve- tora tibiae quoque adaptata esset pellis, ne corpus
nitquiileni panum numerum ;invenit autemurnam la;dcretur a ferro, ct oporteret eam (fuerat enim
quoque aqua plenam, ipsura aulem jacentem, nec C consuta) disirumpi, dixerunt so vidisisc plus quam
spirantem, et necloqui nec moveri potentera. Spon- viginti maximos cimices, in eo tanquam in caver-
gia ergo petita, cum os ea humeclassct etcluisset, na delitescentes et hoc se dicebat vidisse admi-
;
ei ohtulit divinarum Sacramentorum symbola et : randus Meletius. Ego autcm hujus memini, hinc
sic pcr ha;c confirmatus, surrexit, et modicum ci- quoque ostendcns magnara viri tolerantiam nam ;
bi sumpsit, lactugas, et intybum, et his similia eum posset pellem manu comprimere, et omnes fa-
paulatim mandens, et ad ventriculum transmittens. cilc interimere, molestos morsus toleranter passus
Obstupefactus itaque magnus ille Bassus, venit est, in parvis so lubenter ad majora exeroens.
ail suumgregem,raagnum hocnarrans miraculum. Cum ergo pervolaret famain omnes regiones,con-
Habebat enim plus quam ducentos sodalescum nec currebant omnes, non solum vicini, scd qui etiam
eis jumentum habero nec molam permisisset, ne- multorumdicrum ilinereaberant aliiquidempara-;
que aurum ab aliquo oblatum accipcre, neque ali- lyticos affcrentes^alii veroa;grissanitatempetentes,
quem extra fores egredi, aut aliquid ex nesessariis autem ut patres
alii (ierentroj.;antes, etquodanatura
empturum, aut aliquem ex suis notisvisurum ;sed non acceperant, ab illo volebant accipere ; cumque
intus agere, et quod a divina gratia mittebatur ali- acciperent, et qUcC postulabant impctrarent, lasti
mentum acciperc. Ilanciegem in hcidicrnura usque D quidem redibant qua;autem erantoonsecutibenefi-
diem servant sodales, el quamvis creverit eorum cia proedicantes, longeplureseadem petituroserait-
numerus, mar.dataqua; eis data sunt non transi- tebant. Sic autem oranibus undiqueadvenientibus,
lierunt.Ego autcra ad magnumtransiboSimeonem. et per tolam viam instar fluminis affluentibus, vi-
Ab illo ergo tempore usque in bodiernum diem dere cst pelagus horainura in illo lococonstitulum,
(jam autem prieterieruntviginti et octo annijmanet qnod fluvios undequaque excipit. Non sohira enim
jejenusquadragintadies.Tempusautcm etassuefac- confluunt qui nostram habitant regionem, sed et
tio raultumdetraxit de labore, solebatenim prirais Is inaelitae et Persa;,etArraenii quisunteissubjecti,
dicbusstareet Deum laudare; deinde cum propter et Ibere3,et Homeritm, etqui illis sunt interiores.
inediam nonposset amplius eorpus pati stationem, Venerunt aulem multi quoque qui habitant extre-
deinceps sedere et divinum peragereofficium, pos- ma Occidentis, Hispani, inquani, et Britanni, et
tremis autem 850 diebusctiam accumbere. Nam Galli, qui quod [est intcrmcdium occupant. De
cum paulatim consumerentur et exstinguercntur Italia enim supervacaneum est dicere; aiuntenim
103 DE VITIS PATRUM LIBER IX. lOi
Roms, qusG esl longe maxima, eura fuisse adeo A itaetiamsummus Rexuniyersorum,veluti quasdam
omniumsermone celebratum,ut in officinorum om- figurasac characteres, hac nova et multiplicia vi-
nibus veslibuiis et portii;ibus ci parv.is posuerunt vendi instituta, pieteti veraique religioni adjiciens,
imaginps (79), hinc sibi praesidium et tutelam pa- uon solum fidoi alumnoruoi, sed eorum qui labo-
rantes. rant morboincredulitalis,ad laudandumlinguasex-
Cum ergo vcnirent inumerabilcs (conabantur citat. Etquod ita se habeat, non solum, verba tes-
autem omnes contrectare, et ex pellicis illis vesti- tantur, sed etiam res ipsa; claraant. Ismaelitarum
bi.isaliquamperciperebenodiclionem),primuni qui- cnim milliainumerabilia.quae impietatis serviebant
dem absurdum et aiienum existinians tam insi- caligini,illa in columiia illuminavit statio. Nam ve-
gnem sibihaberi honorem, deinde etiam rcm a;gre luti super candelabrum aliquod posita ha3c Incer-
ferens, ut nimis laboriosam, machinalus estillam nalucidissima,solisinstaremisit circuraquaque ra-
in columnastationem :primumqaidemjubens a;di- diosjotest, utdixi, videreIberosvenientes,etPersas,
licari sex cubitorum, deinde duodecim, postea au- etArmenios, etdivinum baptismura acoipientes.Is-
lom viginti duorum, nunc autem sox et triginta '. maelitK autera turmatim venientes, duccnti simul
Cupit enim in ccElum evolare, et ab hac lerrena li- et trecenti et nonnunquam etiam mille ; errorem
berari conversatione. quidem patrium negant cum clamore qua3 autem :
Ego autem nec absque divino consilio existimo illi coluerant simulacra,ante magnumillud lumen
hanc factam fuisse stationem. Quamobrem eos hor- conterentes, et Veneris Orgiis renuntianles (abalto
torquireprehendendistudiodelectantur,utlinguam enim repetilis temporibus acceperant cultum hujus
suam refrenent,et non temereeam ferripermitlant, dasmonis)divina percipiunt sacramenta ; leges acci-
sed potius considercntquod saspe taliamachinatus pientes adivina illa lingua, et patrios rilus valere
est Dominusuteis prodesset qui sunt socordiores. jubentes, asinorumque agrestium el camelorura
Etenim jussit Isaiamambulare nudum etnudispc- esum abnegantes. Eosque ego et vidi etaudivi et pa-
dil)Us(/.Tni. xx); Jeremiam lumbis cingulumcircun;!- triam impietatem abneganles,et doctrinae ovangcli-
ponere, et sic incredulis offerre prophetium {Jercm CK assentientef
xiii), et aliquando etiam lignea collaria el forrum Semel autem maximum adii periculura ipse ;
coUo imponcre [Jercm. xxvii); Quinetiam Oseequo- enim eis dixit ut ad me accederent, et sacerdota-
que uxorem accipere fornicariam, et rursus amare lem accipcreot benedictionera, dicens fore ut ma-
mulierem fornicariam et adalteram [Osee i) et gnum hincfructura percipcrent.Cumilli autera pau-
:
Ezechieli sUjjcr dexterum latus cubarequadraginta lo magis barbarice concurrissent, alii quidem anle
dies, et super sinislrum oentura et quinquaginta
uaginta
^ trahebant, alii vero pone,aliiautemexobliquo:
pone,alii qui
(EscfAiv), et rursummurum perfodere, et fugien- ^ autera aliisaberantlongius.ir: rruentes,etmanus pro-
temcxire,etsibidescriberecaptivitatem (£xec/t.xii); tendentcs,aliiquidembarbamvelIebanl,aliiveroves-
quinetiam ensem aliquando acuere.eteocaputrade- tesapprehendebant;et a vehemcntioriillorura adilu
re, et in quatuor partes capillos dividere, et alios fuissemsuffocatus.nisi ille olamorera edens,omnes
quidem huic, alios vero illi distribuere( £j(^c/t v),ne dispersissset. Talem,quie a dicacibusirridetur ho-
omniarecenseam. Unumquodqueautcmhoruinjus- minibus,colurana effudit utilitatem,et tanturaemi-
sit fieriRector univeraorum,eos qui sermonis non pa- sit radium Dei cognitionia in raentes barbarorum.
rebant, nec utprophetiasaudirentin animumindu-
Scio ctiam aliud ab eo fuisse factum ejusmodi
cebant,admirahilitatospectaculicolligenset ut divl-
Obsecrabat una tribus divinum horainem,ut depre-
na S5 1 responsaaudirent,cfficiens. Quis enim non
cationem quamdam et henedictioncmeraitterct sua2
obstupuit,cum vidoretdivinurahominemnudum in-
tribus praefecto alia autcm quffi aderat tribus con-
gredicntera (71)? Quisautem non desideravit scire
:
injustissimum.huncveroalienum ab injustitia.Cum
lur.
auteminter eos magna fuissetcontentio,etbarbarica
Quomodo ergo universorum Deus jussit illorura [)
quando quidem leonurn exprimentes imagines, ali tionem credidissent maximara habere virtutem.
quando autemstellarum, etaliquando angelorum, Vide autera aliud quuque miraculum quod fuit
novochaactere tentantes aurum reddere pretiosius: valde celebratum. Quidara enim ingressus ( erat
' Cedrenus heec habet verbo tenus, anno 52 Theodosii.
105 PHILOTHEUS, siVE THEOPHILES. 106
autem his quoque Saracenorum unius tribua praefe- A tuni allaturam cum divina clementia mox sequatur
clus)supplexpetebatadivinocapiteut cuidam opem supplicium. Cum autem triginta diespraeteriissenl,
ferret, cui in via eranl paralysi soluta membra cor- innumerabilis quidem supra stetit multitudo, ut
poris. Dicebat autem euni morbum ei accidisse in etiam radlum dissecarent, et umbra offunderenl ;
Callinico (est autom in castillum maximum). Cum idque omnes plane et perfecte solum au-
vidimus :
is ilaque fuissetallatus in medium, effecit ut nega- tem dedit damnum besliarum pascuis, cibum au-
ret impietatem majorem. Ubi autem lubenter obe- tem liominum nuUa ex parte Isesit.
diit, et quod jussus fuerat implevit rogavit an cre- Jam vero mihi quoque qui ad aliquo oppugnabar,
deret Patri, et unigenito Filio, et sanclo Spiritui. significavit ante quindecim dies futurum bclli finem:
Cum is autem se confessus esset credere His, in- ; et prKdictionis (72) veritatein didici experieritia.
quit,credens appellationibus, surge. Postquam au- Quin etiam ei aliquando visae sunt duK virgae
tem surrexit, jussit ut tribus prKfectum suis ferret quse ferebantur quidem de terram autem
coelis, in
humeris usque ad ipsum tabernaculum (habuit au- Orientalem cadebant et Occidenialem. Hanc autem
tem corpus maximum), et ille quidem eo accepto, PersicfBetScythicBegenli.s in imperium Romanorum
statim Qui auteni aderant, ad Dei l.nudes lin-
abiit. insurrectionem signiflcavit vir divinus, et iis qui
guas moverunt. IIoc autem jussit, Dominum imi- g adcrant effatusest visionera ;multisque lacrymis et
tans, qui jussit paralytico ferre lectum {Malth. ix). precibus assiduis repressit plagas quarum intertta-
Dei imitationera nemo vocet tyrannidem.Est enim orbem
baiitur minae in terrae. (iens quidem certe
vox ejus Qui credit in me, opera qus ego facio
: Persarum jam armata, et parata ad Romanos inva-
ille quoque faciet, et majora bis faciet [Joan. xiv). dendos, eis divina adversanle voluniate.a coepto esl
Elenim hujus 85? promissi eventum vidimus. Nam retardata, et intrinsecus in malis propriis occupata.
cum umbra Domini unquam fecerit miraculum, Cum autem soiam plurima alia ejusmodi, ea
magni Petri umbra et mortera fregit, et inorbos praetermittam, orationis vitans prolixitatcm sufli- :
exegit, et fugavit dasmones. Sed Dominus et haec ciunt haec quidem certead ostendendam spiritalena
per suos servos fecit miracula etnuncquoque si-
; ejus raentis comtemplationeiu.
militer ejus utens appellatione, divinus Siraeones Ejus quoque fuitinagna fama apud regem Persa-
innumerabilia eflicit miracula. rum : ut enim narrarunt legatiqui ad ipsum vene-
Accidit enim ul aliud quoque fieret rairaculum, runt,diligenter sciscitabatur quaenam essetejus vi-
priore minime inferius. Ex iis enira qui in nomen ta, et quffinam miracula. Dicunt autem ejus quoque
salutare DominiChristicrediderant,qutedamIsmae- conjugem, oleum dignatum ejus bene-
et petiisse
ita non obscuro loco natus, Deo votura feceral, hoc tanquam donum maximum accepisse
dictione, et
divino viro teste. Pollicitus autem erat, futurum ut Quin etiam omnes regis asseclcB et a fama commo-
se deinceps perpetuoabstinerct ab esu cujusvis ani- ti, et multas in eura a magis adornatas accipientes
mati.Hoc promissum nescio quomodo quodam tem- calumnias, diligenter rogabant ; et cum intellexis-
poretransgressus,occisam avem aususestcomedere. sent, virum divinum nominabant. Cffitera vero tur-
Cum Deus autem per increpationcm eum ad conver- ba.et ad muliones accedenteset ad famuloset mi-
sionera voluissel deducere, etsuum famulum hono- lites, et pecuniam offerebant et rogabant ut essent
rare, qui fuerat testis promissi quod is fuerat trans- participes olei benedictionis.
gressus, mutata est in lapidis naturam caro avis, Israaelitarum autem regina cum esset sterilis, et
adeo ut nec si vellet quidem deincepseo vesci pos- cuperet filios, primum quidem misso aliquo exiis
set. Quomodo enim potuisset,cum lapiduisset quod qui valebant dignitate et auctoritate, obsecravit ul
ad cibum sumptum fuerat corpus ? Hoc admirando matcr fierct. Postquam autem assecuta est petitio-
in incredibili spectaculo obstupefactusbarbarug,ad nem, et peperit ut cupiit, aceepto rege qui natus
sanctum venit quam cclerrime, quod eral occultura fuerat, profecta est ad divinum senem etquoniam ;
peccatuminlucem proferens,et suam transgressio- non licebat mulieribus ad eum accedere, ad eum
nera omnibus enuntians.et delicti a Dco petens ve- misso infante, rogavit ut consequeretur ejus bene-
niam,etsanctiauxiliuminvocans,utomn(potentibus D diclionem: Tuus enim, inquit, est hic actus (73).
suis precibus ipsum. peccati vinculum exsolveret. Ego enim obtuli cum lacrymis semen orationis tu ;
Multi autem id videre miraculum, qui avi partem ex autem semen cfTccisti nanipulum, cum divinse
osse et lapide constantem viderunt in ejus peclore. gratiae imbrcm altraxisses per deprecationem.
Non solum autem fui spectator miraculorum,sed Sed quousque conor metiri alltudinem maris At-
etiam auditor eorum quffi praedicta sunt fulura. Et- lantici (74) ?Nam sicut eam non possunl homines
enim eam quae fuit siccitatem, ct magnom illius an- dimetiri, ita narrationem exsuperant quse ab illo
ni slerilitatem,et eam quaa consecutaest simul fa- fiunl quotidie. Ego autem ejus ante ha;c omnia ad-
memet pestem, duobus annis ante prtedixit, dicens miror tolerantiam noctu enim el interdiuita slat,
;
se praevidissc virgam qua; infligitur huminibus, et ut videatur ab omnibus. Ablatis enim foribus, et
flagella quas per eam intentantur. Porro autem alias non miuima parte ambitus dissoluta, proponilur
quoquesignificavilirruptioncmejusquibruchusseu omnibus speclacuiuin novum et admirabile nunc :
eruca dicitur, et eam non esse magnum detrimen- 853 quidem stans longotempore, nunc autem fre-
Patrol. LXXIV. 4
107 DB VIT19 PATRUM LIBER IX. 108
Hoc autem ulcus coactus quoque est aliquand g quoque ecclesiarum pastoribus majorem gregis
Dic mihi, inquit, per ipsam verilatem, quae homi- rint, tanquam gustandam praebere mellis
indice i
num genus ad se convertit, esne homo, an natura dulcedinem. Quoj autem decantantur ac celebrantur ]
incorporea? Cum autem qui aderant aegre ferrent abomnibus.easuntiis longeplura.Sed non sum om- ,
illum autem disit:Curhanc mihi proposuisti inter- ostendere forraam et characterem. Conscribent au- j
Gum autem dixisset Quoniam omnes tem, ut est consentaneum, alii quoquc his longe
rogationem ? :
solum pedes, sed etiam ulcus illud gravissimum. immensorum certaminum coronas accipere, quod
Cum autem homo vidisset, et admiratus esset ulce- homo qiiidem esset, raorte confirmuvit iis qui non
ris magnitudinera, et es eo didicisset quomodo su-
credebant: mansit autem etiam post mortem im-
autem veniens narravit omnia. corpus autem ne sic quidem cadere sustiuuit ; sed
85-1 rectum stetit in loco certaminum, tanquam
In festis autem publicis aliam quoque ostendit to-
invictus alhleta, nuUa parte membrorum volens
lerantiam. Nam post occasum solis, donec is rur-
terram tangere. Sie Christi athletis manet etiara
sus venerit ad horizontem occidenlalem, manibus
post mortem cum eis sim-il versans vicloria.
in coelum extensis stat tota nocte (76), neo a som-
Variorumcertem.orborumcurationes,etmiracula,
no delinitus, nec a labore superalus. In tantis au-
et divinarum virtus operationum,sicut quando erat
tera laboribus, tantaque rerum gestarum magnitu-
superstes,itanunc quoque fiunt,nonst)lum apud lo-
dine el miraculorum multiludine, et tantamorum
culos sanclarnm reliquuarum,sed etiam apud sum-
modestia ac raoderatione praeditus, ac si sit digni-
tate postremus omnium hominum. Praeter modes-
mx ejus virtutis et diulurna; decertationis moni-
lumnamhujusjustietlaudibuscelebrandiSimeonis
alTabilis et suavis et respondel unicuiqueeorum qui
;
contemnere, et futura exspectare. Licet autem eura Et communis hominumhostis invenit multas vias
quoque viderejudicantem, et rectas et justas feren- vitii,universam humanamnaturamstudenspenitus
tem sententias. Dffic autem et quae sunt hujusmo- perdere ; et pietatis veraequs religionis alumni mul-
109 PHILOTHEUS, SIVE THEOPHILES. 110
tas et diversas excogitavere scalasquibiisin ccelura A pere circa ipsum lalus montis. Sic enira quantum
ascenderetur. Alii quidem per classes decertantcs sibi damnum mens conciliatquae tumet et ardet in-
(sunl autem hi ccetus innumerabiles) iucorruplis solentia. HiEC est in summa ejus philosopbia.
fruuntur coronis, et desideratum ascensum conse. Cui concedatur ut crescendopossit melam cursus
quuntur.Alii autemvitamaraplectentes raonastioam attingere.Estenim communis piorum lfelitia,horuJii
etcum Deo soluraloqui raeditantes,et nuUamcon- qui victoria potiti sunt gloria.Mihi autem detur ut
solationem huraanam participantes,sic victores pu- eorum sufTultus precibus, non sim procul ab hoc
blice renuntiantur.Alii autemin tabernaoulis,el alii rnonte ; sed paulatira conscendara, et me eorum
in tuguriis degentes, Deum laudibus celeiirant Alii conteraplationis voluptate exploam.
vero amplectuntur vitamin antris etspeluncis.Multi CAPUT XXVIII.
autem, ex quibus aliquorum meminimus, non an- THALELfiUS (81).
trura. non labernaoulura.non spelunoam.non tugu- Neque Thalelaei silebo narrationem, est enim ple-
rium habere decreverunt,sed nudo aeri sua corpora num miraculospectaculum.Non solum aiitem alios
mandantes, contrarias qualites tolerant aliquando audivit narrantes,sed etiam ipse vidit admirabile et
quidera surarao gelu concreti,aliquando autem igno prosteropinionemspectaculum.Nam cum vigintista-
radiorum exusti Jam vero eorum quoque rursus est g ^^^^ ^^.^^^1 ^ Gabalis (ea est autem urbs parva etele-
sita diversa.Nam alii quidem stant assidue,alii ve- gans) tumulura quemdam occupasset, in quo erat
ro in sessionem et stationemdiem dividunt; et alii templura dedicatura 855 dajmonibus, el quod ab
quidemseptis quibusdam inolusi,fugiunt multorum iis qui jam erant antiquitus impii.multishonoraba-
congressionem alii vero nullo hnjusmodi utentes
;
tur sacrificiis,parvum quoddam fixit tugurium.Sce-
tegumento, propositi sunt omnibus qui eos volunt leratos autem illos et exscrcrandos perpetuo cole-
contemplari.Unumquodque autcm horura in pr»- bant,ut dicebant,raagnameorum crudelitatem cultu
sentia necesse babui persequicum admirabilis Ba- placare adnitentes. Multis enim perniciem affere-
radativellem vitara conscribere.Is enira excogitavit bant, etiis qui accedebant.et iis qui erant vicini ;
novas rationes exercendoj tolerantiee. nec solum horainibus,sed et asinis, et mulis,et bo-
Nam cura primuraquidem longotempore se in- bus, et ovibus; non oum besliis bellum gerentes,sed
clusisset in domuncula, sola divina fruebatur con- pcr eas quoque horainibus tendentes insidias.
templalione.Illincoura rupem occupasset iraminen- Tuncorgocumeumvidissentadvenisse,perterrere
tem,et parvara quamdam arcam,nec justa quidera quidem conabantur, sed non poterant,cum et eum
syrametria corpori congruentom,ex hgnis conslru- rauniret fides,etpro eo pugnaret gratia. Rabie ila-
xisaet.in ea vitam degebat,deorsura assidue incur- „ que et furore repleti in eas quae lunc illic plantatas
vari coactu
tus. Non habebat enim allitudinem ejus erantaarbores feceruntimpelura;in illo autera turau-
longitudini justa proportione convenientem, Non (0 mult;e erant flcus etolea! qua^florebant.Ex iis di-
erat autem ea compacta asseribus, sed erat aperta cunt plus quam quingenlas
repente fuisse evulsas;
similiter atque cancelli; et eratsimilis fenestris quaj audivique plures vicinos agrestes id narrantes, qui
latiores habent ingressus luminis. Quorcirca nec a olim quidem detinebantur caligine impietatis,per
pluviiE erat impelu libora, recerat tecta a flamma cjus autem doctrinam et rairacula acceperuntlucem
solis sed utraque non minus adraittebat quam alia
:
Dei cognitionis. Ouoniam autera cum hocfecissent
quae sunt sub divo; in hoc autem solo ea superabat, perniciosi et scelerati dsemones, non exterruerunt
quod accederet labor inclusionis. atheletam philosophicB,rursus ineura alias paravero
Cumautemlongumterapushocmodotransegisset, machinas. Noctu enim ulutantes,et lampades oslen-
postea egressus est, cedens precibus divini Theo- tantes, conabantur perlerrefacere, et ejus rationem
doti, cui obtigerat pontifioalis sedes Antiochena. perturbare. Ubi autem risit omnes eorum insultus,
Stat autem assiduemanus in coelum extendens, et eo postea reiicto elTugere.
universorum Deum laudans : totum corpus tunica Is autera cum duas rotas construxi3set,quas duo-
pellicea contegens: circa nasum autem solum et os, rura cubitorum habebant diametrum,asseribus non
modicum ingressum spiritui, ut respiret,
relinquit intersecompactis.sed disjunctiset scparatis,amba3
communera aerera excipiens, quoniam humana na- rotas conjunxit.Deindecura intus sedisset.et cuneis
tura non posset aliter vivere oranera autem eum
: disjunctas illas confixisset tabulas.sub dio
et clavis
laborem au3tinet,cum non sitcorpore valde robusto, rotamappenditjtribus aliisaltis lignisin terram de-
sed valetudinario et multis morbis obnoxio.Fervens fixis.etsuperioribuSi eorum initiis aliis ligniscom-
autem animi alacritas, el divino araore incensa missis, elin eorura raedio duplici illa rota alligata,
cogit ut laboret qui non potest laborare. etsublimeelata.Hujusautem spatiura quidem quod
Jam vero sapientia quoqueet intelligentia orna- estinterius,habetquidemcubitoruraduorum altitu-
tus, optirae et interrogat et respondet, etratiocina- dinem, cubiti vero latiludineni.In eo sedens vel po-
tur nonnunquam melius et potentius iis qui Aristo- tius suspensus.annis jam fuitdecem perpetuis.Cum
telicos legere labyrinthos. Cum sit autera in ipso autem corpus habeat maximum, neque sedens qui-
summo virtutia fa3tigio,non sinit ut arrogantia si- dem polest collum erigere, sed semper sedet incur-
mul efferatur spiritus, oed jubet eum deorsum re- vatus, genibus habens affixam faciem.
111 DE VITIS PATRUM LIBKR IX. 112
Ad cum cutn venissem, inveni quidem eum ex A. estfeneslra,per quam necessarium 856 alimentum
Evangeliis colligentem utilitatem;eum auteminter- accipiunt ; et cum iis qu<B ad ipsas veniunt collo-
rogavi, cupiens sclre causam illius novi vitie insti- quui^tur mulieribus.Ad eam autem congressioneni
tuti. Ille autem Gra3ca lingua usus, erat enim Gilix delinituni esttempus Pentecosles, alio autem tem-
genere Ego, inquit, multis peocatis obnoxius, et
: pore vitam aniplectuntur quictam :sola autem Ma-
credenssuppliciisquorura min.TB sunt intentat(e,lioc rana loquitur cum advenientibus alteram ; aiitem
vitae genus excogitavi, hoc agens ut casligetur cor- nemo audivit unquam loquentem. Ferrum autera
pus poenis mediocribus, ut eripiar a magr.itudine gestant.el tantum onus ferunt.ut Cyra, cui corpus
earum quse espectantur. Sunt enim illae graviores obtigit imbecillius, ad torram usque incurvetur, et
non solum quantilate.sed etiam ipsa qualitate, sunt corpus minime possit erigere.Habeat autem vela
enim involuntariae. Quod autem ab invito fit, id est maxiuia,ut retro quideratrahantur,et pedes oninino
valdemolestum;quodautemestvoluntarium,etiamsi- contegant, anlerius autem usque ad ipsam zonara
sit laboriosum,minorem affert dolorem;sponte enim demittantur, vultum simul et collum, et pectus,et
suscipitur, sed non labor violentus. Si his ergo,in- nianus occultantia penitus.
quit.parvis molestiis minuero eaqus exspectantur, Eascgosaepe vidi,intrajanuamintromissus;jusse-
hinc magnum lucrum referam.His auditis, ejus in- g runt cnim niihi aperiri,sacerdolii dignitatem hono-
geniisolertiamvaldesumadmiratiis,quodnonsolum rantes.Vidi ergo illud ferri pondus quod nec a viro
jam factasepta transiliebat,sed etiam ex sealiaex- quidem forti el robusto ferri posset; et cum vehe-
cogitabat certamina; etquod nonsolum decertabat, menler rogassem,tuno quidem aufcrre potui: post-
sed eorum etiara causas sciebat,et alios dooebat. quam aulem recessimus, id rursus suis membris
Jam vero multa quoque miracula perejus preces impojuere, collo quidem collare, lumbis autem
lieri dixerunt accola?,non solum hominibus, sed zonam, manibusautem et pedibus ea qua; sunt eis
etiam camelis, et asinis, et multis curationem \.er attributa.noc modo autem vivunt, non quinque so-
eum adipiscentibus. Hincuniversailla gens quaeim- lum|vel decem solistransaoti3annis,sedquadraginta
pietate delinebatur, paternum quidem abnegaviter- duobus.Et cum tanto tempore decertaverint, tan-
rorem,divins autem lucis accepit splendorem. His quam quoe nuper certamina attigerint, delectantur
utens administris, et templum dsmonum diruit,el sudoribus.Visioneenim apprehendcntes sponsi pul-
maximam cedem excitavit victoria insiguibus marty- chritudinem, facile ferunt cursus laborem, et pro-
ribus,iis qui dii falso nominabantur, divos oppo- perant pervenire ad finem certaminis : videntes in
nens mortuos. illostaredileotu m,etostendentemcoronamvictoriae
Ilorum concedatur intercessionibus ut hio cum Ea de oausa el imbris.et nivis, et solis excipientes
eadem victoria certaniinum terminum ocoupet, et C impetum,non cruciatum nec dolorem sentiunt; sed
nos ab his et illo adjuti,simus vehemenles amatores ex iis quje videntur molesta, animi gaudium perci-
certaminum philosophias. piunt.Et divini Moysis aamulatffi jejunium, ter tanto
CAPUTXXIX. tempore inediamsustinuere ;quadraginta enim die-
MARANA ET CYMA (82). bus exigui cibi fuere participcs.Ter quoque divini-
Postquamoptimorumetprsstantissimorum viro- Danielis a cibo abstinenliam sunt a3mulat.e, tres
dierum hebdomadas conficientes, et cibura corpori
rum vitae consoripsi institutum,operaj pretium exi-
suppeditantes.
stimo mulierumquoquememinisse.quaenon minus,
si non etiam amplius, certaverunt. Eae enim sunt Cum autem aliquando desiderassenl salutarium
dignioresquael.iudentur,utquibusquidem obligent Christi passionumsanctaloca contemplari.venerunt
natura imbecil!ior,eamdem autem quam viri osten- .EIiam,oum in via nihil cibi sumpsissent.Sed post-
dant animi alaoritatem.et a prima parente accepio
quam in illam urbera venerunt,et adorationera im-
pleverunt, cibura sumpserunt,et reversa; sunt, rur-
dedecore genus liberavere. Maranae autem et Cyra;
memineroinpriPsentia^qu.Tjtolerantiaecertaminibus sus a jejunis confecto itinere : est autem iter non
pauoiorura quara viginti dierum.
omnes alias vicere.
His patria quidem est Berrhffia.palrite autem ge- Quin etiam cum victoria insignis Tlieclae cupiis-
nus insigne.educaiio autem generi conveniens.Sed, sent videre aedem quK cst in Isauria, ut dileclionis
Famulasautemqu.-B cjusdem vit.-e volebant essepar- chari : tanlam divinus amor earum in sponsura
ticipes,exstructo extra ambitum habitaculo, jusse- concitavit insaniam.
runt in illohabitare.Ipsaj autera per juamdam par- Atque esa quidem quae tali vita; instituto femi-
vam fenestram respiciunt ea quts :ib illis flunt, et ninura genus exornavere, ut quae aliisfuerint exem-
eas frequenter exoiiant ad orationem,et aooeadunt plana.coronabuntur aDoraino coronis victricibus.
ad divinum amorera; ips» vero cum neque domum Ego autem proposita qua3 hinc percipitur utilitate,
habeant,nec tugurium, sub dio sua sponte vitam cum decerpsero benedictionem, ad aliam transibo
agunt.Pro janua autem eis quaedam parva exstructa narrationem.
113 PHILOTHEUS, sivE THEOPHILES. 114
CAPUT XXX. A buentes, hymnis vero linguam consecrantes. Sunt
DOMNINA (84). autem ejusmodi innurnerabilia sapientiae gymnasia
Divini Maronis, cujus prins raeminimiis,
non solurn in nostra regione, sed etiam pertotum '
vilam
aemuiataDomninaadrairabiiis.in horto malernsBdo- Orientem.Iisautera plenaestet Palceslina, et JEgyp-
gurium efficit panici stipula. Continuisautem lacry- ChristusDominnshonoravit virginitatem, utqui na-
tus sitexvirginitate,pratavirginitatisnaturagermi-
mis non solum rigat genas, sed ctiam vestimentaex
navit,et hossuaveolentes,etquinonmarcesount,flo-
pilis talibus enim indumontis tegit corpus. Circa
:
enim subtilissima, et qu» est instar membranse, est Suntergo, ut virorum etraulierum
dixi, multie et
ossibus tenuibus circumjecta, adipe et carne con- pietatis pala^slraj non apud nos solum, sed etiam in
sumpta alaboribus. Proponiturautem omnibuseam universa Syria, et PaJaastina, et Gilicia, et in ea quse
videre volentibus, et viris et mulieribus, neque vul- estmedia inter duos fluvios. In iEgypto autem di-
tum aspiciens.neque alii vultum spectanduin exhi- cunteliamplusquamquinquemilliavirorum habere
bens amictu quideni penitus contecta, ad
(85), sed monasteria,quioperanturGt interim Dominum lau-
genua autem usque incurvata, valde gracili autein dant hymnisque celebrant nec solum ex operibiis
;
voce et non satis expressa loquens, eteam quoque necessarium alimentum comparant, sed etiam adve-
semper cum lacrymis proferens. Sa;pe enim cum nientibus hospitibus et egentibus opem ferunt.
meam dexterarn suinpsisset, et oculis iniposuisset,
Scd orania narrare non solum ego,sed necomnes
eam dimisit adeo madefactam, ut ex ipsa manu
scriplores potuerint ct ut maximefieri posset, su- ;
distillarent lacryrase.
C pervacaneura id esse existiino, ct honoris cupidita-
Eam ergo, cujus sunt tants opes philosophic-e,
tem quce nihil habeal commodi. [isenim qui volunt
flentem, lamentantem, et ingemiscentem similitcr
aliquampercipereulilitatcm, sufficiunteaquc-ediota
atque eae quae sunt in extreraa paupertate, qusnam
sunt ad prcTbendum id quod desideratur.
pro dijinitate laudaverit oratio ? Vehemens enim
amor in Deum illas parillacrymas, ad divinam in- Ideocnim
et vitaediversorum fecimusraentionem,
tur,nealiorura quidem generum virtulis curam ab- sibi cordi est vitam expriraens, habeat su<e vit;e
jicit, sed pro viribus quidem curat optimos alhletas, quamdam regulam gnomoneni, qui est situs iu
et
fralrum facultates eisuntpropositcTBad sumptnm fa^ etiam ipsos oculorum intuitus, sive sint lati et ala
ciendum, qu;e peripsum accipiiint benedictioneni. D
" '^''^^' sive severi et truces ;
itaetiam oportet unum-
Quinetiam mihi quoqiie venienti ad illara partem quemque ex iis qui h;ec scripta leguut, volentein vi-
(est aulera nostrae regioni ad Austrum) mittit et pa- tamaliquamimitari, suamad illamquameligit com-
nem, et fructus, cl lentem madcfactam. ponere. Et quomodofabriasseresrubricadirigentes,
Scd quousque prolixa ufor oratione, sludens oni- eo usque id quod est superfluura auferunt, donec
nem cjus narrare virtuteni, cum oporteat aliorum appusita regula, viderintasserem esse «qualem; ita
quoque proforrevitam, qufc imitatKsiint et hanc et eliam euni qui velit vitani aliquaiu imitari, oportet
illas, quarum prius meminimus. Miiltaj enira alis eain sibi ipsi ponere pro regula, et vitii resecare su-
partim quidem vitam amplex.-c sunl snlitariara.par- perflua, et virtutis replere ea qua3 desunl. Ea enim
tim autcmvivereamaruntcumpluribus,adeout du- de causa scriptiouis laborem suscepimus, utilitatis
centK etquinquaginta,etplures,etpauciores simnl occasionem proponentes volcntibus.
vivant, uno cibo vescenles, super solas storoas ('.v Rogo niilcm eo9 quisunt lecturi, ut oum ex alio-
instituto dormientes, et manusqiiidem lanee attri- rumlaboriliu8absquelaborevoluptatemeapiunt,la-
115 DB VITIS PATRUM LIBER IX. 116
bores suis compensent precibus. Eos quoque obse- ^ dena alienas divitias, sed ipseetiam habeara aliquam
cro quorum vitam consoripsi, ne me despiciant pro- laudis ocoasionem, et facto, et verbo,et cogitatione
cul degentem ab iilorum spiritali chorea ; sed tra- glorifioans Servatoreni universorum ; cum quo Pa-
hant infra jaoentem, et ad virlulis tollant altitudi- tri gloria, cum sancto Spiritu, nunc et semper et
nem, et suo choro conjungant ul non solum lau-
: in si'cula ssculorum. Amen.
ROSWEYDI NOTATIO.
858Adverteprirao,librumhunoduoshabuissein- Vi/am deposuit.] Non recte Laurentius de la
(9)
terpretes,AlhericumLongumSalentinum,etGentia- Jiarre,hoo loco asserit aTheodoreto huic Jaooho ar-
num Hervetum. Vidediotaprolegomenogenerali 14. c;im sepulcralem curatam. Nain hoc alteri Jacobo
Dedi hic Theodoreti Philolbeum ex Hervetiana in- anaohoreta; fecit, ut ipse testatur infrain Philolheo,
pretatione, quia ea in vulgusnotior.etimpressain- oap. 21, uti et Nicephorus, lih. xv, cap. 22, quod
ter Opera ejus, quam etiam Laurentius de la Barrc apud eum ex ratione temporum colligitur (lioet et
Historia? Christianae veterum Patrum, anno 1583 hunc posteriorem Jacobum etiam Nisibenum vocet),
Parisiss edila; inseruit, notis quibusdammargina- nam priorem Jacobum ait vixissetempore Constan-
libus illuatratam. tii, posteriorem tempore Leonis.
Adverte secundo, librum huno in Irespartes di- (10) Julianus Sabas.] Martyrologium Romanum,
vidi posse. Primo agit de patribus ante suam Kta- 14 Januarii « In syria sanoti Juliani Sabee scnio-
:
bariticis fruerentur deliciis : be his vlde Adagia. 19, ei lib. IV, cap. 25 ; Nicephorus, lib. xi, capite 25.
(2) Jacohus Nisibita.] Deeo Martyrologium Roma- llunc sanctusChrysostomus encomio celebrat hom.
num 15 Julii, et Menologium Craecorum, 31 Ocio- 21, in Epist. Pauli ad Ephesios.
bris. De eo quoque in IVIenajis, tum 13 Januarii,
(11) Jacobus Persa.] Monachus in Syria, qui vixit
tum 31 Octobris. Meminit eliam hujus Theodoretus,
civ annos, ut hic habetur, distinclus hic a Jacobo
lib. II Ecol. hist., cap 30, qui et ejusdem mentio-
Persa cognoniento interciso, qui martyr fuit, de quo
ncm facit lib. i, cap 7, ubi ait concilio Nicasno in- 27 Novemb. in Menologio.
terfuisse, et mortuos excitasse. De quomiraculo et
(12) Magnttm gHOjiif .•lVac2!(m.]BcrrhQea;episcopus,
rcliquis remittit ad suum huno Philotlicum. De hoc
ut hic habelur. Thcodoretus, lib. ix Hist., cap. 25,
ctiam Niccphorus lib.viii,cap. l'i,etlib.ix,cap. 28. strenuum virtutis atliletam nominat. Sozomenus,
InterfuitetiamconoilioAntiocheno.uthabcturin Ac-
lib. VII, cap. 25; Nicephorus, lib. xi, cap. 2a, et
tis sancti Alexandri episcopi Contantinopolitani.
lib. x;i, c.ip. -47.
(S) Puellx.] Nicephorus, lib. xv, cap. 22, quod
(13) Duos medimnos coUigcns.] Medimnus, genus
huicJacoboNisibeno tribuendum erat, alterijuniori rnensuras aridorum. Vide Onomasticon.
tribuit: quem etiam Nisibenum vocat, dequoinfra
(14) Audivit vocem diccntem.] Mors Juliani aposta-
Theodoret., cap. 22. Fors Nicephorus duos Nisibe- C
ta; significatur divinitus Didymo, ct Juliano Babffi;
nos posuit, qnia in Mena^is bis Jacobus Nisibenus
Niiephorus lib. x, cap. 35. ,
llano, opinor, Theodoretushistoriaminsinuat lib. i, D ovofjia •X'jO(ov. "ASito? T'fjv a5XT|TiXT]v /a)v'jb'/;v ETir^^aTO
cap. 7 etNicephorus, lih. vni, cap. 14, de mortuo-
;
«Avitus, nomen proprium. Avitus primus tugurium
rum oxcitatione. Similem morluum se simulantis exercitationibusexercendis(utio eo vitain solitariam
stropham habet Sozomenus, lili. vii, cap.2G etex
;
degens exercerct) aptuincxstruxit. »Omninocx hoc
eoCassiodorus,lih.ix,c.48;Niocphoru3,lib.,xn,c.4G.
Theudoroti loco desumptum. In Suidavideturdces-
(6) Conslanlinus autcm.] VideEusr bium lihris qua- TrpiTjTO! anleT-/5v. Ita enim Theodoretus.
tuor de Vita, ct orat. de laudibus Constantini. Nice- Jejunia
(21) Mea cansa liodie mtitetur consuetudo.]
phorus, lib, VIII. cap. 55, scribit ad monumentum quotidiana ex animi pietate susccpta quandoque
GJusdem var;ae''.ila mirar^uh. Eu;^apiu5auctcr Gcn- hospituni advcutu laudabiliter solvuutur. Cassiu-
tilis queritur ab eodem Constantino deorum deUi-
nus, lib. v Instit., cap. 24, et oollat. ii, cap. 26.
bra vcrsa fuisse in monastcria.
Theodoretus, lib. ii, cap. (22) /lr(i, etc.] Dc haercsibus hujus temporis Epi-
(7) Rttrsus /vdifirabanl.]
30 ';
Nicepliorus, lib.ix, cap. 27 asserunt Jacobi prc- phanius in Panario.
(2.3) Primum Pascha peragere sustinuerat.] De va-
cibus et adhortatione moenia rea;difioata.
rio olim Paseha et quadregesimam observandi ge-
(8) Nuhcm cyniplium elculirum.) In Mennns, 13 Ja-
nuar., esl j/.vnrwv •/.«! •/.wvomtov vj'.pY). Nicephorus, ncrc Niccphorus, lih. \ii, cap. 33 ct 34.
lih. IX, cap, 23; Theodoretus, lib. ii Ilist., cap. 30, (24) Euscbius.] De eo Tlicodoretus. lib. iv Ilist.,
ct hic inlra, v. 21, in alio Jacobo juniorc, ubi ha- cap. 20 Sozomcnus, lib. vi,oap. 3 ; Niocphorus.lib.
:
bet e.vercitum muscarum et culicum. XI, cap. 41. De hoc, opinor, Men«a, 23 Junuarii,
117 PHILOTHEUS, sivE THE0PHILE9. NOTATIO. 118
(64) Et in eum lonumquem diximus, delulerunt.] p^ cerent, scripsit Nicephorus lib. xv, cap. 23. De ho-
Supra, cap. i6:u Ex (Initimis autem quidam vicus rum monasterio in Mena;is, 15 sept.,in Joanne Ga-
populo frei|uentissimus cumtotosimul coactopo- lybila, et 29 Dec, in Actis Marcelli Aecemetarum
pulo advenissut, alios qi-id(^m luditac iugavil; m<i- archimandrita;, apud Metaphrasten,ct in Aetis Da-
xime aulen: expetendum ilhiin rapuil thesaurum." nielis Stylitae, 11 Dccerabris.
(65) Asclepius, el Jacobus eremila.) De tiis nihil (77) Frangens Judxorum ««((ocjam.JUcspicitBd id
invenio. quod habet Epiphanius, lib. Histor., capite 13,ex
i
DE VlTiS PATIIUM
LIBER DECIMUS,
SIVE
PBATUM SPIRITUALE,
AUCTOHR JOAN^E MOSCHO.
INTERPRETE AMBROSIO CAMALDULENSI,
ELOGIUM AUGTORIS'.
se contulit; et totaqu»circa illam est solitudine psragrata)fuerat enim jama principioimperiiTiberii mis-
sns in .Egyptum ad ininisterium obeundum) et usquo ad 0;isim,proximamque illi solitudinem perveniens,
postquam eosqui illicerant Patresinvisit.atque inderursus audivitsanctaloc-i tuisse occupata.et Romanos
metu correptos, Alexandria relicta.admagnamUomanorum urbem navigio appulit una cum charissimo di-
scipulo suo Sophronio. Dura autera essent in itinere.diversas insulas luslraruat.
Tali verodonalusaDorainogratia fuir vir beatus,ut siquidde vita rebusque gestis virtute insignium vi-
rorum audiisset vel vidiEset,id scriptis mandaret ;
quo faotum est ul et RomfB cum esset,idem consilium
sit e.xsecutus.
802 Cum autem suae ad Deum raigrationis tempus beatus vir prKvidisset.conscripsit hunc lil)rum,non
juxtaordinem eorum quoe audita vel spoctata a se fuerant,sedut pariaerant intcrse.tam qua;audita quam
quse spcctata fuerant, sibi invicera copulata scriptis mandavit.
Cum autem abhis terreslribus secessurus essct tumultibus, atquead tranquillam etquiclam vitam traiis-
Hoc igitur implcre mandatum cura studeret,charissimus discipulus,assumpto secura Joanne cum suis
condiscipulis(erantquippeduodecim numero)magnum Joseph imitatusest,q..i cumfratribus suis Israelem
sumens, ex .Egypto transtulit ad patres suos.quemadmodum ipsi fuerat a genitore mandatnm.
Cum autem ille Ascalonera appulisset,et fieri non posse didicisset,ut ad sanctum mpntem Sina pervcni-
ret,propter lyrannicas incursioneseorum qui vocantur Agareni.assumptis beati Joannisreliquiis,in!tio oc-
tavae indiclionis Jerosolymam venit, et inveuto antistite magni monasterii sancti Patrisnostri Theodosii
Georgio presbytero.postquam illi cuncta renuntiavit qua sibi fuerant a sene praecepta,cum illis tratribus
raonasterii, qui tum. inventi in urbe fuerunt,Pt monachisqui cura ipso degebant.beatum Joannem devexe-
runt,; et sicut jus3erat,in SanctiTheodosii cajineterio deposuit, una cum sanctisPatribus qui iilicjacenti
reliquuraque vita2 suae tempus in eodem coenobio transegit.
Est autem locus coemeterii spelunca,inqua,cura a magis illususessetHerndes jnxtaEvangelii oraculum,
illiinde solventes,cumio patriam redirent.inanserunt.ln hac speluncasanctus Pater nosterTheodosiuscum
religioss vitae certamina confecisset, gratiadonatus estdiiera.onesejiciendi^neque tantumin hac temporana
brevique vita,3ec etiam post obitum illosejicit, ad huncusque diem,ad gloriam et laudemChrisli veri,Dei,
et Salvatoris nostri, cui gloria in sfficula ssculorum. Amen.
PROLOGUS.
itatem quam cx po legentes capiont.Virtusenim.vitos moruraque honestaseat,ad quam non sola divinarum
roriini medilatio fidespue recta ducit,verum et aliorum conversatio.vitaque virtutibus plenain scriptistra
dita.Quocirci hoc mihi negotium assumpsi confidens in Domino^fili charissime, idque vestrae charitati
persuasum essc cupiens.quia apis in morem.utilia qua;que ac vera proseoutus,sanotorum Patrum recte
facla pro animarum lucro descripsi
Vita sancti senis Joannis, ct de spelunca Sapsas. Vita Cononis preshyleri monasterii Penthucula.
Eratsenexquidamhabitans in monasterio abbaiis Cum monasterium sancti Patris nostri Saba?
in
EustorgiijJoannes nomine,quera sanctus Elias ar- prufectifuissemusadabbatem Athanasium,narravit
chiepiscopusJerosolymorumvoluitprspositum mo" nobis senc'x,dicens: Cum essem in monasterioPen-
nasterii constituere.Ille vero non acquiescebat, di- thucula,presbyter quidam erat ad baptismiministe-
cens: In montem Sina orationis causa pergere volo. riura, Cono nomine, Alexundrinus genere, quem
Archiepiscopus autem cogebat eum,ut prius abbas pro vita} merito Patres jusserant ut baptizaret
postea pergeret quovellet.Cum vero senex
fieret,pt accedentes. Ipse igitur sancto ohrismate ungebat
non acquiesceret,dimisit eum spondentera,se,poEt- et baptizabal oos qui ad hoc veniebant. Quoties
quamreversusesset,snscepturumregiminis curam. ergomuliereminungcret,scandalizabatur,atqueidco
Et ita salutatoarchiopiscopoiterarripuit,ut adSina ex monaslerio abacedere volehat. 8641 Cum autem
montemproncisceretur,assumptosecumetdiscipulo ea cogitatione pulsabalur, assistebat ei sanclus
suo.Transvadatoque Jordane fluvio,cum vix ut;o Is- Joannes Baptista, dicens Tolora, el persevera,
:
pide processissent, ccepit senior rigore det;neri,iic ot ego to ab hoc bello liberabo.Quadam vero die ve-
post paululum invasit eum febris.Cum vero intan- g nit puella ex Perside.ut baptizaretur,quae ita specio-
tumexcresceret ardorfebris,utambularenonpossct, sa erat ac tantee pulchritudinis, ut nonposset pres-
invenorunt spelunoam parvulam, in quam ingressi byter nudam eam sancto oleo inungere (1). Cura sic
sunt ut requiescerent.Cum verofebrisitainvalesce- vero puellaillic mansissetduosdies,audiens hoc ar-
rot,ut se vix movere posset,in ipsa spelunca tres chiepiscopusPetrusobslupuitdo.?enevohementer,vo"
dies commorati sunt.Tunc senexin somnis aspexit luitquoad hocopus delegarediaconissam mulierem ;
propter novum monaslerium, quod dicitur Laura, A. ciam. Erat autem Parasceves dies : Dominica vero
illuc ego profectussum, mansique in eadera Laura. die raane requievit.
Quodam vero die Do minico descendi in ecclesiam ut CAPUT vm.
acciperemsacramysteria.lngressusquevidiAngelum Vila abbatis Myrogenis hydropici.
stantem adde.xtrum altariscornu, et magno pavore Senex quidam eralin eodem monasterio Turrium
correptus, reversus sum in cellujam meam. Et Myrogenes nomine, qui 865 ob nimiam austerita-
venit mihi vox de cceIo, dicens : Ex quo sanctifica- tem vitM hydropicus effectus fuerat. Dicebat autrm
tum est altare istud, ego jugiter illi astare jussus jugiter his senibus, qui ad eum conveniebant visi-
sum '. tandi gratia Orate pro me, Patres, ne interior horao
:
sanctae nuditatiseteleemosynaevaldestudiosusanui-
et post dies tres mortuus est.
tor.Quadaraergo die venit pauper ad ejuscelhi':»m
Rursus idcm abbas Polychronius narravit mihi,
eleemosynam petens sanex vero, cum non nisi
;
dicens Gum in eodem monasterio Turrium defunc-
:
rium, et scpelirent, ex quo iter agcre cum corpore dicus videret ; ilaque coraputruit pes ejus. Coacius
cceperunt, slella supra defuncticaput quasi comes vero est ascendere ad monasterium Turrium, sibi-
itineris apparere non destitit, donec ipsum sepul- que unara celiulam acoipere. Porro pes ejus in dies
luraa traderent. putrcscebal magis. Dioebat autcm his qui ad eum
CAPUTVIL vcniebant, quod quanto magis horao extorior p.ali-
Vita et mors cujusdavi senis, qui recusavit ahbus tur, tanto amplius inlerior viret.
fieriin monasterio Turrium. 1
Postquam. vero ascendit abbas Barnabas exspe-
Alius quidam senex sedebat in eodem monasterio lunca sua ad Turres, cum fr.isset ibi aliquantulum
Tiirrium. Patres igitur ejusdera monasterii ipsum, teraporis, anaehoretaquidam alius abiit adspeliin-
ut magnum ct virtutibus clarum, volueruntsibi con cam ipsiu.«, ingressusque vidit angelum Dei stan-
stituere abbatem. Sene t vero orabat, dicens : Igno- tem super altare quod fecerat senior atque sacra-
meflerepeccatamea
scite mihi, Patres,etperraittite verat. Aitque ad angelum anachoreta Quid hic :
Ego enim talis meriti non sum, utpossimanimarum agis ? Gui angelus ille:Exquo sanctificuta £u:]t
curam gerere negotiura istud magnorura etexcel-
: ista, a Deo ipso n:ihi credita sunt -.
lentium Patrum est, Antonii, Pachomii, sanctique CAPUT .XI.
Theodori. Cum vero fratres illi non acquiescoront, Vita ahbatis Agiodnli.
ipsumque diebus singulis orarent, videns se ab eis Abbas Petrus presbytcr raonasterii sancti pal.ia
nimium urgeri, dixit eis : Permittito mc tribus die- nostri Saboe,narravit nobis de abbate Agiodulo [!! i-
bus orire, et quidquid me Deus facere jusserit, fa- giodulo] dicens: Gum is esset antistcs d;ixmona;ie-
' Simile infra, c. 10. ' Similc supra, cap. 'i.
127 DE VITIS PATRUM LIBER X. 128
Qui protinus surgens, osculatus est scnem. Tum thu, missi sumus ministerium in The-
tres fralres in
dixit senex Dormi jam, (|uousque veniat Ghristus
:
baidem. Cum ergo per desertum iter faceremus,
Filius Dei, et resuscitet te. erravimus de via, ferebaraurque per eremi latam
Idem abbas Agiodulus cum Iransiret juxta Jor- vastitatem. Deficiente vero nobis aqua per aliquot
danis ripas, secum animo et cogitatione volvebat dies, siti arcere cmpimus. Curaque jam et siti et
quid actum fuisset de lapidibus injectis a Jesu a;stu dencientes, progredi ulterius non valeremus,
Nave pro his quos inde sustuleral. Cumque ista co- inventis per deserlum myricis, jactavimus nos sin-
gitaret, confestim hincdivisa! sunt aqu». Tuncvl- B guli subumbra arborura, exspectantesmoriprajsiti
dit illos duodecim lapides, prostatusque hurai Deo Prostratus vero inumbram ego faclus sum in ec-
gratias egit, ct recessil. stasijVidiquepiscinara.aquaplenamPtcircumfluen -
CAPUT XII. tcm, duos autem supra piscinin labium assistere,
Diclum tilibalis Olympii. vasque unura ligneura. Tiinc cccpi unum ex illis ro-
Frater interrogavit abbatem Olympium, presbyte- garc, dicens: Fac mecura charitatem, domine,etda
rum monasterii sancti Gerasimi, diceiis Dic milii : mihi pusillum aquaB,quoniam deficio.Ule vero nole-
verbum. Qui dixit ei Ne sedeas cum hajreticis, ct
: bat. Tunc dicit ad eum alter Da illi modicura. Qui :
xagintatres, quod hanc habuerit virtutem hebdo- ne potu, pervenimus ad loca liubilabilia.
madas integras jejunandi, ita ut putarent eum sinc G CAPUT XVII.
carne esse. Operabalur autem die ac nocte, et dis- Vita Macni senis.
tribuebat pauperibus omnia, neque ab aliquo (luid- Dicobant de quodam M.tcuo sene, qui in eodem
piam accipiebat. De hoo audientes lldeles viri, ve- mnnasterio abhalis Petri morabalur, quod quinqua-
nerunt,ut darentei agapeni,et ait ad eos : Non ac- ginla annos egisset in spelunca sua, neque viniim
cipio, quia manus meaj nulriunt me et eos qui jiro- bibens, neque panem coraedens, nisi tantum furfu-
pter Deum ad me veniunt. reum. Tertio aulem singulis hebdomadibus com-
CAPUT XIV. municabat.
De jralre qui a spiriiu lornicalinnis impiignabalur, et CAPUT XVIII.
lepvosus eljectus est. Vita allerius Senis monasterii Laurx. qui cum leoni-
Abbas Polycbroaius rursum nobis narravit quod bus dormiebat.
in coBnobio Penthucula fraterquidam erat sibi ipsi
Narravit nobis abbas Polychronius presbyter de
valde intentus et continens. Cum autem aliquando alio sene,qui sedebat in eadem Laura abbatis Pe-
impugnaretur a spirilu fornicationis, non valens tri,quod plerumque abiens, in ripa Jordanis com-
hanc pugnam sustinere, ogressos de monasterio, manebat, et ubi cubile leonis invenisset, illic dor-
profectus est Jerlcho, ut concupiscentia; 866 sun; miebat. Die vero quadam tulit duos leonis catu-
p
sjitisfaceret.Moxque ut meretricis cellara ingressus los intra pallium suum in ecclesiani, et dioebat
est,leprosus factus cbt tolus. Videns autem lepram, fratribus : Si mandata Doraini nostri Jesu Christi
continuo rediit ad raonaslerium, Dco gratias rofe- custodiremus, ista animalia profectonos timerent;
rens eldioens Deus hac me castigatione
: Idcirco sfd propter peocatum servi clfeoti, nos illos tlmere
percussit, utaniraa mca salvasit,ct luagnifice glo- compiobamur. Qua re maguilice fedilicati fratres,
dera quo te instituti sura, et quasi uno lapide distat avem supernc venientem, raptum Sarracenura in
a te spelunca mea. Ostendebat autem et locum sublime tulisse, atque inde in terram illum dimi-
quasi ad.Vustrum.Et ait : Lustravi hanceremum,et sisse, ex eoque lapsu Sarracenum interiisse.
Superatus igitur neque ferens libidiuis ardorem, comedebat in hebdomada panem et aquam, et sine
sumpta virga mea, cellara egrossus sum in fervore iniermissione operans, nunquam de ecclesia egre-
aestus, cum lapides igoescerent, profectus^iue sum diebatur.
ad illam, utimplerem turpem concupiscentiam. g CAPUT XXIII.
Cum vero ferme unu stadio ab ejus adhuc spelaso Yita Theoduli monachi.
distarem, urente graviter «stu libidinis, repente Aliumvidimussenemin eodcm monasterio,Theo-
factus in ecstasi, vidi apertaoi terrara, et me hiatu dulum nomine, qui miles antea fuerat. Is dies
terrae absorptum.Aspicioqueillicadavera putridaja- omnes jejunans, nnnquam in latus dormiebat.
centia,et resoluta, etincredibili fetore plena,quem-
GaPUT XXIV.
damque reverendi habitus virum ea niihi demons-
Vila senis cujusclam habitanlis in cellis Guiiba.
Irantem, ac dicentem : Ecce istud mulieris est, is-
Erat senes quidam habitans in cellis Cuziba de
tud viri, istud pueri fruere jara ut vis, et quan-
;
quo narrabant nobis loci ejus seniores, quod dum
tum libet concupiscentia tua hujus tamen volup- :
in vico suo esset, hanc habebat consuetudinem, ut
tatis gralia vide quot labores amittere voluisti. Vi-
siquem vidisset in vico prae inopia non valentem
de propter quod peccatum vos ipsos privare 867
agrum suum seminare, noctu ibat, ignorante agri
vultis regno coelorum. Vae humanK miseri» prop- !
Jor':ianem fluvium, Cyriacus nomine, raagni apud g facis senior? an ignoras sanctae Ecclesise statuta ?
Ueum meriti. Ad hunc profectus est ftater peregri- Aitsenex: Veraprofectoprosequeris, et recte dicis ;
nus ex regione Dora, Theophancs, nomine, ut in- verum quid agam, ignoro. Die enim Dominico post
terrcgaret senem d(i cogitationibus iornicationis. nocturnos hymnos, prope sanctura altare sedeo, et
Qucm senior hortari coepit atque urgere verbis de quousque videam Spiritum sanclum altare obum-
pudicitia et caslitate. Frater itaque magnifice cedi- brantem, sancta missarura solemnia non incipio ;
fic-aus, aitseni:Vere,mi Pater ego nisiin regione cum autem advenisseSpiritum sanctumaspicio.tunc
meaNestorianis communicarem, tecum pemansis- egosacraofnciaconsummo.Hisauditis.episcopusad-
sem. Gum vero audisset senex Nestorii nomen. af- miratus virtutem senis, convocat habitatores villae
flictus de perditione fratris, corripiebat eum, et satisfaciensque illis, dimisit eos in pace.
orabat ut recederet ab hac pessima et perniciosa Huic seni misit abbas Julianus Slylites saluta-
ha;resi, accederetque ad sanctam catholicam et tionem, mittens ei pannum involutum, haben-
apostolicam Ecclesiam, dicens non esse aliam salu- tem, inlus tres carbones ignis. Senex vero susci-
tisspem nisi recte sentiamus et credamus (ut revera piens salutationem et carbones ardentcs, reinisit
est) sanctam Mariam Dei gen tricem esse.Dixit autem
i eidem abbafi ipsura pannum involutum aqua ple-
frater ille seni: Profeclo, domine Pater, omnes haj- r num. Distabant autem ab invicem fere viginti mil-
rosos sicdicunt: Nisi nobiscum communices,salvus libus passuum.
c;se non poteris.Quid ergo faciam infelix, nescio :
CAPUT XXVIII.
dejirccare igitiir Dominum ut reipsa me certum fa-
cum gau- Factum mirahile ahhalis Juliani Stylitx.
ciat,qua3nam sit vera fides. Senex autera
dio fratris verba suscepit.dixitque Sede in spe-
illi: Narrabat abbas Cyriacus, discipulus prKdicti ab-
luuca mecum, et omnino spem in Deo habeto.quia batis Juliani Stylita;, dicens Venimus ego et pater
:
ravelabil tibi ipsius benignitas quae sit vera fides. meus et frater a regione nostra ad abbatem Julia-
Dimissoque fratre in sptlunca sua, egressus est num, audita ejus fama, Ego enim habebam passio-
sonior prope mareMortuum,oransDeum profratre. nem insanabilem, quam nullus 8C9 hominum cu-
Girca aulera horam nanam diei sequentis aspexit rare potuerat. Venientem igitur senex protinusnif
frater quemdam astantem sibi aspectu terribilem, orationecuravit.Mansimusautem oranesapud eum,
ac dicentem:Veni,et vide veritatem.Assumensque ct abrenunliavimus saeculo, constiluitque senior
locum tencbrosura ac fetidutn, ignes
eutn, duxit in palrem raeum super frumentum. Quadani vero die
evaporantem atque in ipsisignibus vidit Nesto-
;
venit pater meus, et ait abbati Juliano: Frumon-
riutn,Eutychen,Apollinarem, Dioscorum, Severum, tutii non habemus. Senex autem de columna res-
Arium, Origenem, et alios quosdam. Dixitque illi D pondens ait : Vade,frater,et ipsura quod inveneris,
is qiii Locus iste prasparatus esl hx-
iipparuerat : collige hodie, et mole, et de craslino Deus nostri
relicis,etblasphemantibus,ethisquiillorumdogma- curam habebit. IUe vero in hoc verbo turbatus (scie-
la scquuntar. Si ego placet tibi locus, persiste in bat enim se nihil dimisisse) abiit ad cellam suara.
tiio dogmale;si autemsupplicium istudexperiri non Necessitate aulpm urgente misit ad eum senex,
vlsaccede, adsanctam. calholicametapostolicamEc- dicens : Accede huc. Ille cum vix venire acquievis-
clesiam.quarate senexdocet.Dicoenim tibi,quiasi set, dicil ei senior : Frater Conon, vade, et quod
omues virtutes horao operetur, nec recte credat, in cibum Iratrum. lUe prse iracundia
inveneris, fac in
hoc looo cruciabitur. Atque in hoc verbo venit fra- sumptis horrei clavibuli abiit, volens terrae pulve-
lor in semelipsum, et redeunti seni narravit omnia rem ferre. Cum autem amotis claustris ostia vellet
quio viderat accessitque ad communionem sanctse aperire,non poterat. Erat enim totum horreum
catholicae Ecclesia?. Remansit autem cum sene,im- frumento plenum. Quo ille viso perterritus, a sene
pletisque quatuorcum illo annis, dormivit in pace. veniam prostratus petiit.
133 PRATUM SPIRITUALE 134
Quasi triginta miiliaribus ab^gina civitate Cili- Duos senes abierunt ab yEgis inThrasum, venien-
ci^jStylilasduo erant separali ab invicem sox milli- tesquo in stabulum ut requiescerent (erat enira <c-
bus passuuni.Ex his alter sanctce catholicaj et apo- stus) per dispensationemDei invcnerunt in stabulo
stolicas Ecclesia;communicabat ; alter autem qui tres adolescentes habentes secum unam meretri-
etiam plus temporis in columna egerat, Severianw tricem. Senes ergo seorsum sederunt, unusque ex
impietatis erat, variisque modis htereticus Catholi- eis accipiens sanctumEvangelium legebat.Meretrix
cum criminabatur. Ille vero divinitus inspiratus, vero quce erat cum adoiescentibus, ut vidit legen-
petiit ab eo ut partem sibi mitteret Communionis gcntem senem, ad senem, se-
relictis ilic aocessit
seotatore particulam, in ferventem ollam injecit, Pat6r,ne abomineris me, neque abjicias elsi enim
moxque
--- ^
ecclesiaj
Sumptam quoque
resoluta est.
sanctam communionem in eam
... catbolics
conjecil ;
omni peccato plena sum, non tamen
" nientera ad se meretrioem Dominus,
;
repulit
et Salvator
ve-
statimque fervens olla refrigerata est, et sancta omnium Christus Deus noster. Respondit ei senex:
communio permansit int-?gra,neque madefacta esl. Sed meretrix illa non permansitmeretris.Tum ipsa:
Quam et diligenter servavit, etostendit nobis cum Spero in Filium Dei vivi, quiaab hodierno die ne-
ad illum venissemus. queego permanebo in peccato hoc. Relinquens igi-
tur adolescentes, et sua omnia, secuta est senes
CAPUT XXX. illos. Miserunt 870 autem ilhim in raonasterium
Vita hidori monachi Melitinensis, alterumque mira- prope ^ga civitatem. Ilanc et ego jam anum vidi
culum circa sanctissimam Eucharisiium.
magna; prudentias feminam, et ista ex ejus ore di-
Dade Cypri emporium est, in eo monasterium est dici. Erat autem illi nomen Maria.
quod dicitur Philoxene ad id cum venissemus.in-
:
Nullus certe sine peccato est, nisi unusDeus, res- Die vero quadam
ingressus ecclcsiam, audivit per
pondebat dicens : Veraciter, fratres, nullum inveni dispensationem Dei sanctum Evangelium legi. Erat
inter horaines similem mihi peccatorem, nullum- auteraistaIectio:PQ3nitentiam agite,appropinquavit
que majus deli-Jtum quam meum. Et utcognosca- enimregnum ccelorum (i)/«;//i,. iii). Compunctusque
tis me vera prosequi, auditepeccatum meum, utet co^pitcum lacryrais horrere, ac se miseruin dicere
vos oretis pro me. pro his qua? peccaverat. Confestim igitur egressus
Ego cum essem in saeculo,uxorem habui: eramus extraeccIesiam,vocavit duas amicas suas, dixitque
autem ambo Severiani dogmatis. Cum ergo die illis : Scitis quoraodo vobiscum luxuriose vixerim,
quadam venissem domum, non inveni uxorera utqueunquam alteram plus quam alteram dilexe-
meam audiviautem quod abiisset ad vioinam mu-
: rim itaque vestra sunt omnia qufficunque ego ac-
;
lierem ut iili communicaret (erat autem illa calho- quisivi, accipite insuper mea omnia et dividite inter
licae religionis et fidei) cucurrique protinus volens vos; ego enim ex nuno abrenuntio saeculo, et efll-
prohibere. Profectus autem domum, inveni illam _ autem ex uno ore responde
oior monachus. Illae
;„„ communicasse. n.,„_„ :t_i... U „• ,,, .. __•
Quare ;„^,r
.,„ 1; _• .
runt ei cum Iac."ymis .\d luxuriam et animarum
•
jam ^
indignatione
:
concitatus
. .
:
apprehendi guttur ejus, fecique illara evomere sa- nostrarum interitum comraunicavimus tibi ; nunc
cram communionera. Sumptam deinde parliculam vero quando hoc Deo placitum opus facere vis, di-
sanctam huc illucque jactabam, donec in lutum ce- mittis nos,et id solus facis ? profecto non ita erit,
cidit. Mox autem vidi coruscationem in eodem loco sed etiam in bono communicabimustibi. Atqueita
sanctamassumpsisse coramunionem. Poslbiduum mimus quidem inclusit se in una turrium civita-
vero aspicio virum quasi .Ethiopem semicinctiis tis illaa vero, venditis omnibus suis, erogatlsque
:
cla civitate episcopus quidam, nomine Theodotus, verianae esset haeresos, abiit ad illum, ut impieta-
tantaj benignitatis, ut cum in una solemnitate in- tem dissuaderel Cmpitergo divus Ephraemcor-
illi.
vitasset quosdam de cleriois suis ad convivium, ripere Stylitem, et orare, ut occederet ad sanctum
unusque ex eis venire noluisset, neque invitationi apostolicum thronum, et communicaret sanctae et
aoquievisset,tunc quidem patriarcha siluerit, alias apostolicae Ecclesiae. Respondens vero Stylites ait
vero ipse ad eum profectus sit, rogans ut veniret, Ego synodo prorsus non communico. Dicit ad eum
mnnsaeque comraunis particops fieret. sanctus Ephraem Et quomodo vis ut curem te, et
:
Dicebat autem rursus de ipsoepiscopo Theodoto, satisfaciam pro gratia Domini noftri Jesu Christi ?
quod ita fuerit mitis atque humilis, ut cum seracl sancta Ecclesia libera est ab orani sorde pravita-
iter ageret cum uno clerico, et ipscquidem lectica tis hcBreticae. Dicit ad eura Stylites : Accendamus
voheretur, clericus vero equo insiderct, dixerit ignem(7), dominepalriarcha,etingrediamur simul,
clerico suo patriarcha : Mutemus vehicula nostra, et quem flammanon laiserit, ille orthodoxus erit,
et tu quidem lectica vehere, ego autem eques ibo. p umque sequi debcnius. Hocautem dixit,ut lerre-
Cum vero clericusid facere recusaret omnino, di- ret patriarcham. Rcspondit sanctus Ephram Sty-
cens id dedecus fore patriarchK,si quidem clericus litaeOportebat quidern te, fili mi, tanquam patri
;
lectica portaretur, non quievit sanotus et humilis obtemperare, nihilque a nobis amplius quaerere.
Theodotus, donec ministropersuasit non esse rem Quoniam vero rem poslulasti excedmtem quidcm
istam injuriosam, coegitque illum ita facere. viresinfelicitatismeffi^confidotamenin miserationi-
busFiliiDei,quiatu8esalutiscausaethoofaciam.Tunc
CAPUT XXXIV.
ait divus Ephr;Bm aslantibus omnibus : Benedictus
Vila divi Akxandri palriarcluv Jerosolymitnni.
AliumhabuitcivitasipsaDeipatriarchamjAle.^an- Dominus ; afferte huc ligna.Cuni vero allata cssent
ligna, suceenditilla patriarchaante columnam, di-
drum nomine, adeo pium et miscricordem, ut cum
xitque Stylitae Descendc nunc, ut juxta decretum
:
illi quidnm ex notariissuis luratus essct aiirum, ct
Thebaidem /Egypll.in-
tuumingrediamurambo.Stupefactusillead patriar-
niotu perterritus fugicnsin
cidissetvagus et errans in latrones, ac duclus fuis-
chm constantiara descendere noluit. Tunc dixit ad
set ab eis captivus ad extremas .(Egypti partes hoc ;
eum patriarcha Nonne tu hoc fieri petiisti ? et quo-
:
dem in Haila, Flavianus vero apud Petram. Die vo- po,quod relicto episcopatusuoprofectussitad sanc-
ro quadam significaverunt sibi arnbo patriarcha;, tam civifatem,ibiquesumplo operariihabitu, minis-
mutuo dicentes Anastasius hodie mortuus est
: traverit architectis. Eo vero tempore vir clemens
eamus igitur et nos, vlcum illo judiceraur. Et et misericordiaeoperibus deditus Ephremius comes
post duos dics ambo migraverunt ad Dominum. Orientis erat. ac per ipium Kdificia publioa repara-
agnosccbat quis esset illeraorcen^rius, vidons illum tisset ad rusticum quempiam Cdelem, habentem
tedimitlam,donec mihi omnia de te veraciter neque fcedum quid conlra rae moliaris; pater meus
prose-
cutus fueris.Oum vero ila conslringeretur, neque se n neque hodie neque cras veniet. Audi priraum quid
ulteriuspossct abscondere, dixitilli: Pollicere mihij dicam.Egoenim(novitDeus)promptoquidquidvolue-
quiaquandiufueroin vitahao,neminidicesqua;circa Cmpit autem illum ita alloqui
ris faciara. Quan- :
me sunt, et ego, suppresso tantum nomino, vcra tura temporis habes, frater, in monasterio ? Dicit ci
tibide me annuntkbo. Juravitque illi comes, nulli frater Docera ct soptem annos. Dicit ei iterum
:
:
Egoepiscopussum,et pcopterDeumdimisiepiscopa- tu, inquit puella, vis propter unam horam amittere
tummeum.etvenihucquasiadignotumlocura.Affli- totannorum labores ? Quoties fudisti laorymas, ut
gens autem carnora raeam.et operans,exlaborc meo carnem tuara Christo Domino puram imraaculatam-
modicum panis mihi acquiro;tu vero quantum potes que servares ? et nunc totum laborem illum brevis-
adjice ad eleemosynam. His enim diebus Deus pro- sima3 voluptatisgratia tibi perire vis? Verumtaraen
movebit lead apostolicum thronumhujus civitatis, siut vis audiero te, peccesque mecum,habesne quo
ut pascas populum suum, quem acquisivit per pro- assumasetenutriasme^Dicitei frater Non. Tunc :
tur dixi, eleemosynis insisto,et pro recta fidejugiter multorum malorum causa eris. Dicit ei monachus:
staet decerta. Talibus§7 2 Quomodo? Puolla respondens: Primum quidem, in-
enira sacrificiismaxima
delectatur Deus. Ha ut praedixerat, ^ quit,quia perdis animam tuam; secundo
contigit. Di- quoniamet
vusque Ephremius, his auditis glorificavil Deum, anima mea abs te requiretur; hoc enim tibi jura-
dicens Quantos habet ocultos famulos, et soli si-
: mento protestor per eum qui dixit: Noli me menda-
bi cognitos Deus. cera facerc {Joan.i); quiasi humiliaveris me,
conti-
nuo raihi ipsilaqueo vitam extorquebo invenieris-
GAPUT XXXVIII.
Mors Anastasii imperaloris impii que horaicidii reus,atque in judicia ut homicida ju-
(8)
dicaberis.Igitur antequam tot malorum causas Qas
Narravit nobis vir quidnm fidelis de Anastasio
revetere in pace ad monasterium tuum, et ora pro
imperatore, quod cura ejecisset Euphemium etMa-
me.Rediens igitur in semetipsum frater,ac resipis-
cedonium patriarchas Constanlinopolilanse Ecclesiaj
cens, statirareversus est ad raonasterium suum,
ac proptersanotamChalcedonensem synodum illos
prostratusque abbati, et veniam postulans, oravit,
Gailan in Pontum exsilio relegasset, vidit in somnis
utultrajam de monasterio non egrederetur. Et
idem imperator virum quemdara insignera,vestitura
amiclu candido,contra se stare,Codicem scriptuin
cum in contritione cordis egisset tres menses, mi-
ferentem, ac legentem. Evolvens autem quinque fo-
gravit ad Dominum.
lia CodiciSjlegeasque imperatoris noraen,ait illi: Ec- CAPUT XL.
ce propter perfidiam tuara deleo quatuordecira, et Fita Cosmx eunuchi
ubbatis
digito suo illos delevit.Ac postduos dies facto fulgo- NarravitnobisabbasBasilius presbyterBicantio-
re magno atque tonitruo, pavore turbatus reddidit rura,dicens: Cum essem Theopoli apud patriarcham
spiritum ;n summa angustia, pro eo quod impius Gregorium, venit ab Jerosolymis abbas Cosmas eu-
fuit in sanctara Cbristi Dei nostri Ecclesiam, ejus- nuchus LaursPharan, vir singularis religionis et
que postores exilio damnavit. fldei rectorumque dogmatum valde tenax et zela-
pauper, eleemosynatn potons ab ingredientibus in \ quod nocte sancta; Dominicae a vespere usque mane
templum. Cura ergoconspexisset me pauperterlio staret psallens et legens, et in cella sua, et in eccle-
prostratum, etseni orationem (acientem.dixit mibi: sia, neque omnino sedens; orto autem sole, cum
Abba, magnus profecto erat senex ille, quem sope- implessset canonem , sedebat legeris in sanclis
listis hic ante hos duos menses. Tunc ego ad illunr. Evangeliis usiiue ad collectam.
Unde hoc tu nosti? Qui respondit : Vere, domine GAPUT XLI.
abba, ege paralyticus l'ui annis duodecim, et per Vila abbatis Pauli Nazarbensis.
ipsum curavit me Deus. Et quoties in tribulatione Vidimus et alium senemin eademLaura,abbatem
sum, venit ad me consolationem afferens, mihique scilicetPaulum,virum sanotum ac Deo deditum.mi-
refrigeriura praestat. lissimura atque abstinentissimum. Neminem vero
87S Sed ct aliud audi de illo miraculum. Ex niemini me unquam vidisse tanta consolationis ac
qua die ipsum sepelistis usque ad diem hanc, audio lacrymaruragraliaornatum; stillabantenim exocu-
illura singulis noctibus clamantem, acdicentem ad lis ejusjugiterlacrymiE. Iraplevit ergo sanctus iste
episcopum: Noli me tangere, hajretioe ne appro- ; seniorin vita solitariaannos fere quinquaginta,con-
pinaues mihi,inimicesancta3 DeicatholicffiEcclesis. tentus sola panis eleemosyna, quara ecclesiadabat,
HsBC ego audiens ab eoquisanatus fuerat, perrexi, g nulliqueomninocoUoquens.Eratautem ex Nazarbo.
et omnia ex ordine patriarchaj retuli, orabaraque CAPUT XLII.
ipsumsanctissimumpatriarcham,utsumptum exeo Vita ahbatis Anaxanontis servi Dei.
looo senis corpus, in sepulcro alio reconderemus. Vidimus in eodem loco abbatem Anaxanonlem,
Tunc ait abbas Gregorius patriaroha Mihi, filii, :
virummiserioordemetcontinentissiraum, vitaraque
credite, nihil ab hasretioo la:ditur abbas Cosraas ;
solitariam in cellula sua agentera tanta districtione,
sed hoc totum factum est, ut senisvirtus, zelusque ulperquatuordiesunani tanttimoblationemmandu-
fidei nobis innotesceret, qualis scilicel fuerit, qua- minutorum viginli (9). Sfepe vero et tota heb-
caret
lisque etiam post carnis occubitum, utque epis-
sit domada eam solam comedebat. Circaextrem um vcro
copi nobis proderetur opinio, ne illum arbitrare- venerandus hicvirdoloremincurrit ventris
vit;e sua;
mur orthodoxum fuisse atque Catholicum. ct viscerum.Tulimusitaque illuminsanctam civita-
Dicebat item de eodem sene abbas Basilius, qui tem in doraum inQrmorura,qua;subpatriarchaserat
cum perrexissetad eum commorantem in LauraPha- cura. Die vero quadara cum prope illum essemus,
ran,aitillisenex:Venitmihicogitatioaliquando,quid misitadillumabbas Conon pri-epositus Lauraesancti
sit,quod ait Dominus discipulis suis : Qui habet ve- Patris nostri Sabns sudarium,unam habens benedi-
stiraentum,vendatilIud,etematgladium(L«r<(?xxii); Q ctionem, et numismata sex, ita illi significans :
chiepiscopi allegaret, aitad raesenex : Cura invene- adorabat.Quem ii qui tunc Ecclesiis praerant
infelix
ris aliquid exopusculis sancti Athanasii, nec habue- comrauni decreto damnarunt, ac de sede sua detur-
ris chartas ad scribendum,in vestiraentis tuisscribe barunt.Pauco posttemporenequamilleomni scelere
illud. Tanto talique studio flagrabat erga sanctos et impielate plenus voluit ad saoerdotalera dignita-
Patres nostros, el doolores sanctus senior. tem reraeare.Quia ergo.juxta sapientissimura Salo-
Dicebat autem et hoo abbas Cosmas de seipso. niouem, omnia obeJiunt auro [Eccle. x), revocatus
141 PRATUM SPIRITUALE. 143
estinregionemsuam (erat aulemConstantinopoliin A. bet: perorationes enim tuas supra caput cpiscopi
qua habitant principes,qui juxta proplietam justifi- sto.
cantimpiumpropter munera,ct justum justi tollunt CAPUT XLV.
[fcfl(a'v.]).Sed omnipotens Deus sanctam Ecclesiam Vila Monachi inclusi in monfeOtivarum, et de adora
suam non despesit ;sed adversus apostolorum ca- lione(iO) imarjinis sanclissimx Dei genitricisMarise.
noneslatamproipsosententiamrursusutsibi mini- Dicebat abbas Theodorus.Elioles quodfueritqui-
mc acceptam damnavit. Cum enim quadam die ille dara inclusus in monte Olivarum certator maxi-
processurusessetcum suporboornatu,ut adimpera- mus: impugnabat autem ilium fornicalionis spi-
tores pergeret,sacerdotiumquedecretisillorumito- rilus. Die vero quadam cum instaret illi vehemen-
rumresumeret, pupugitillum venter, utpergcret ad ter, ccepit ejulare senex, et dicere daemoni : Quan-
nccessarianaturoB.Cumverosecretum locumingres- diu non dimittis me ?
recede jam ame, quime-
susessetexonerandi ventriscausa,mansissetque in- cum consenuisti.Apparuit autem ei dajmon visibi-
tns duasjam veltres horas, neque revcrteretur ad litor, dicens Jura mihi, quianemiai dices quod ti-
:
queinfelicemillum capite deorsum,ubi egerebantur „ altissimis nulli dicam quee mihi dixeris. Tuno ait
stercorademerRum,pedibusque sursum erectis. Eri illi daemon Noli adorare hanc imaginem, et ultra
:
clesiie mirabiliset magni consilii angelus, ejus visce- deliberem.In crastinum autem hoc significavitipsi
raquffinefariumscelus parturiebant,in secessu dis- abbati Theodoro yEliotae lunc habitanti in Laura
sipavit;ethunoauxilioiteminnixumprincipum,cum Pharan, narravitque illi omnia. Senex autem ait
prioribus sepejora pairaturum speraret, Thessalo- recluso Vere, domine abba, illusus es, quia juras-
:
nicensis Ecclesias rector angeluscum Magno mar- ti da^moni verumtamen beno fecisti hoc revelans.
;
tyreDemetriu, praeveniens,in eo loco in quo sedens, Expedit autem libi nullum in ulla urbe lupanar
etcommerciumhabenscuraimpurodaemone, adver- omittere, quod non ingrediaris, quam ut neges te
sussanctam Dei Ecclesiiim struebat insidias, ineo- adorare Deum, etDominum noslrum Jesum Chris-
dem inutilis servi pedes, quirecteincedere nolebat, tum cum matre sua. Confirmatum igitur et corro-
clavis suffixos pendentesreliquitin quibusindiciu
; boratum pluribus verbis reliquit ilhim in loco suo.
eminebantilliusjudicii,quuplectentuserat,elquaMi C Apparuilcrgo dsmon incluso rursus, dicens
Quid :
terribile sit in manusincidereDei viventis(//£;6. x). hoc est, pessime so.nex?875 Nonne tu jurasti
C.\PUT XLIV. mihi quia id nemini diceres ? Et quare dixisti ei qul
P^ita senis monac/ii prope civitatem Antinoum commo vcnit ad te Dico libi quia utperjurusin diejudi-
:
rantis, et de omtiorce pro morluis cuberis ? Rcspoinlit inclusus, dicens : Scio qui-
Senexquidam enarravit nobis cum Thebaidam dem, quia juravi, et pcjeravi ; tibi autem non
venissemus, quod senex unus morabatur extra civi- obediam. A te enim ut auctore et pravi consi-
talemAntinoum,magnK virtutis vir,qui in cellasua lii et perjurii pcenje inevitabiles exigentur.
egeratannos septuaginta.Erant autem illi discipuli
decem, ex quibus unus erat valde negligens sui.Se- CAPUT XLVI.
nex ergo smpius illum corripiebat, et hortabatur,
dicens : Frater, soUicitudinem gere pro anima tua;
Mirabilis visio ahhatis Ci/riaci Calamonis, Lawx el
de diwbus impii Nestorii libris.
habes enim mori ; et nisi te emendaveris, in suppli-
eium tendes. Frater autem ille semper seni inobe- Accessimus ad abbatem Cyriacum presjjyterum
dienserat.neceaqu.^Eabipsodicebantur^admittebat. LaurcBCalamonisjuxtasanctumJordanem.narravit-
Contigitautem post aliquantuluiii temporis,ut iste qne nobis dicens Die quadam vidi persomnum
:
[)
moreretur.Contristatur vero senior super illo valde mulierem honesta facie, purpura indutam, et cum
(sciebat enim quodin magna desidia ea viros duos, et ipsos venerando habitu, et aspec-
et negligentia
de sscuio exiisset), ccfipit orare, ac dicere: Domine tu prfficlaro. Arbitratusautemsum mulierem illam
Jesu Christe.verax Ueus noster,revela mihi quidsit esse Dominam nostram sanctam Dei genitricem
circafratrisanimam. Aspexitauteminexcessumen- eosquequicumillaerant duos viros, sanctum Joan-
tis efTeetus, fluvium ignis,ingentemque in ipso igne nem Theologum et sanctum Joannem Baptistam.
multitudinem, ac medium fratrem illum ad collum Egressusque de cellula orabam illos ut ingrede-
usque demersum. Tunc ait illi senior Nonne te rentur et in cella mea orarent, quK non consenslt.
;
propter hanc pccnam orabam, ut ourara animce tu« Pormansi ergo diutius orans et obsecrans, ac di-
ageres,fili ? Respondit frater, et cens Ne, quaso, avertatur humilis factus confusus
:
ait seni Gratias :
ago Deo, Pater, quo vei caput meum requiem ha- [Psal. Lxxxiii), et alia plurima hujusmodi. Illa igi-
turutmevidit instare precibus, eademque postu-
' Unicis inclusa suppleta sunt ex Graeco.
143 DK VITIS PATRUM LIBER X. 144
lationem iterare, severius mihi respondit, dicens: A. nostrasanota Dei genitrix cum aliis quoque mulie-
Habes intra celiam tuam inimicum meum, et vis ut ribus,dicens:Quomodooumnostranonsis,hucaudes
ingrediar? Ethis dictis abscessit. Evigilans autem ingredi ? et prohibebateam. Nequeenim (inquiebat)
ego affligi cccpi,etcogitabam,num aliquid in mente nostra est. Eratenim dehfBresiSeveriacephali. Illa
peccatum contra illam admisissem, neque enim vcro multum rogabat,utmereretur ingredi.Ad quam
erat aliquis in cella mea, nisi ego solus. Diutius igi- sancta Deigenitri.xrespondensait: Crede mihi, mu-
tur meipsum quod in illam
discutiens, nihil inveni, lier, non ingredieris huc, nisi nobiscum communi-
sanctummonumentum,aspexitarietemcum impetu
sancta Dei genitricis semperque virginis Marise ini-
supersevenientem, cornibusque illumimpetentem,
mious.
illc vero pavore correptus, retro redibat.Gustosvero
CAPUT XLVII.
sanctae crucis Azarias, et qui assistebant lictorcs (1 1)
Miraculum sanctx Dei genitricis contra Gaianum mi-
mum qui cani in thealro hlasphcmabat. timore permoti dicunt ei : Quid est, quid habes, do-
Heliopolis Phocnices Libanensis civitas est.In hac mine .'cur non ingrederis ? Diciteis Ut quid intuli- :
Gaianus nomine, quiintheatro stis arietem istum ? Qui slupefacti inspexerunt san-
minus quidam erat,
sanctaraDeigenitricemblaspheman9,populospecta- C ctummonumentumnihilquevidentes,aiuntadillum:
culum blasphemiffl praebebat. Apparuit autem illi Ingredere, nihil tale intus est. Rursum ille ingrcdi
sancta Deigenitrix, dicens :Quid libi malifeci, quia ccepit, sed iterum aspexit arietem contra se venion-
coram tanta multitudine mihi detrahis, et blasphe- tem, et se introire prohibentem. Istum cum sa?pe
mas me ? Ille vero surgens, nonsolum non se cor- factum esset, illequecaeteris nihil videntibus, solus
rexit, verum etiam plus blasphemabat. Rursus ergo arietem cerneret, aitilli crucis custos Crede mihi, :
apparuit illi sancta Dei genitrix, corripiens eum, ao doraine.aliquid habes inaniraatua,quodteprohibet
ipsa tertio eidem apparens, eadem repetebat. Cum tearis Domino peccata tua. Clemens enim et mise-
autem se ille non corrigoret, sed plus quoque blas- rlcordissimus cum sit, et tui miscreri volens,hujus-
phemiis adjiceret, meridie dormienti sibi apparuit, moditibi miraculum ostendit. Illeautem cum lacry-
nihilque dicens, digito solo signavit ejus manus et misdixitei : Vcremultismagnisquesceleribusobno-
pedes. Evigilans autem, invenit setruncatum ma- xius sum. Et se ipsum in faciem prosternens, per
nibus et pedibus. Atque ita infolix ut truncus inuti- multas horas permansit flenset conCtens Domino.
lis jacens, confitcbatur omnibus cujus rei gratia, et Surrexit deinde, et rursus ingredi voluit, sed ito-
jj
quomodo hcc passus esset, utque propler blaspho- rum ab ariete perraissus non est.Tunc ait illi sanctae
mias suas clementer cruciatus fuisset. cpucis custos Vere aliud est, quod te ingredi vetat.
:
GAPUT XLVllI.
catholicffi Ecclesiffi, sed Severo communico, in-
Mirandum iteni sanctx Dei genitricis quo Cosmiana
uxor Gcrmmti patricii coacta esl cx hxrcsiSoveria- troire prohibeor ? Tunc petiit acustode utsancta et
na ad vcram Christi fxdcmrcdire. vivifica Christi Dei nostri mysteriasibi afferrentur
Narravil nobis Anastasius presbyter, et ornamen- Et allato sancto calice, communicavit. Atque ita
torumsancU-e resurreclionis Dei Domini nostri Je-
et ingressus est, et adoravit, nil ultra irapedimenti pas-
suChristicustos,quiaadvenionsillucGosmiana,uxo- sus, nihilque ulterius cernens, quod se deterreret.
Germani patricii.voluit noctequadam sanctoeDomi- CAPUT L.
nicaesolaadoraresanctum Domini nostri JesuChris- Yisio et dictum abhalis Gcorgii inclusi.
ti vivificumquemonumentum.Etcumappropinqua- Scythopolis secunda csl Palaisiinae metropolis. In
rel janua3 sacrarii, apparuit illi visibiiiter Domina eaconvonimusabbatemAnastasiumnarravitqueno-
145 PEATUM SPIRITUALE. 146
Qoid habes, Pater, quia sic ploras ? Illo vero nihil bulare non possum. Statimque nubes circa illum fa-
milii respondit. Rursus cum rogarem illum, ut cau- cta est,neque recessit ab eo, quandiu reslitueretur
sam fletus mihi aperiret ingeraiscens ille,etexin- cellfB sucE. Dislabat autem a cella milliaribua fere
timo corde suspirans, ait Quomodo mihi a flctu
; duodecim.
temperem, cum Dominus noster Jesus Christus Idem abbas Stephanus et hoc nobis de eodem sene
reconciliari nobis nolit ?Ego enim,fili, videbar mihi narrabat, quod venerint sui die quadam ut illum vi-
assistere cuidam super excelso throno residenli ;
derent. Cum ergo venissent ad locum, quaerebant
niulta vero milliacirca ilium erant orantium illum, ipsius cellulam : (juam dum quibusdam ostendenti-
alque deprecantium dequadam re, qui illorum pre- bus didicissent, adeuntes pulsaverunt januam. Qui-
cibusflexusnonest.Poslhiecaccessitad illammulier bus cognitis, senex Deum oravit, ne ab ipsia videre-
quKdampurpurainduta, prociditque illi,et ait : Vel ti tur. Etaperiensjanuam, exiitdecellulasua,et ab eis
propter me placare. flli. Ille vero nihilominus penitus visus nonest abiensquein desertum redire
:
inexorabilismansit. Atque idcircoploroetejulo, ve- tandiu noluit, doneo illos recessisse cognovit.
rens quod futurum est. Haes mihi dixit abbas Geor-
CAPUT LIV.
gius, quinta illucescente feria coena! Domini ; se-
Vila monachorum Scyihiotarmn, el de sene Ammmio.
qucnti vero, id est parasceve, hora diei nona, re-
pentino magnoque terrae motu corruerunt urbes Venimus posteaTerenuthen ad abbatem Theodo-
maritimae Phcenices. rum Alexandrinum aitque nobis senex Filioli,
; :
cum iraDei comprehendat nos, et in januis simus, quos erat senex quidam, Ammonius nomine,
inter
Yila senis Cijriaci ex monasterio sancti Sabx. quo in propria abiisti, non jam oro pro te. Ut ergo
Narravit nobis abbas Stephanus de quodam sene legi ego eapitulum istud, plicui librum, et dixi in me
moranto in monasterio sancti Patris nostri Saba:,no- ipso : Vae tibi, Irenaee, quia in propria venisti, nec
mine Cyriaco, quod die quadam descenderit Tuthe- jam orant pro te Patres. Mosque librum abbati re
147 DE VITI8 PATRUM LIBBR X, 148
stituens recessi, et veni in looa ista. Et ha3c mihi A provincia. Profectus vero frater invenit leonem ja-
causa fuit, filioli veniendi in hunc locura. centem. Cumque verba senis illi dixisset.continuo
recessit leo.
C.^XPUTLVI.
Yita Joannis disdpuli senis magni, qui morabalur
CAPUT LIX.
in vico Caparasima. Vita abbalis Thalelsei (15) Cilicis.
Ptolemais civitas est phoBnices, in hac vicus est Abbas Petrus presbyter ejusdem monaslerii,nar-
qui dicitur Caparasiraa[Cra'c« Uapatf/jijia]. In eo vico ravitnobisdeabbateThalelffioCilice.quodsexaginta
senexquidam eratmagnus.habebatquediscipulum, annos transegissetin vitamonasticanunquara flere
Joannem nomine, etipsum magnum, singularisque desistens, dicensque jugiter : Tempus hoc nobis ad
obedientiae. Quadamergodie misit senexdiscipulum poenitentiam induUum est, etvalde requiretura no-
suum in ministerium, dansei et raudicospanes pro bis si illud neglcxerimus.
victu suo. Profectus est autem discipulus, et com- CAPUT LX.
pleto minislerio rediit, relulitque panes. Videns au- Fnclum egregium sanctimonialis feminse, per quod
tem senior panes, aitei : Fili, quare non comodist' compunclus adolescens ejus amator, monachus ej]e-
ctus est.
panes quos dedi tibi ? Prostratus ille coram sene, di
xitei:Ignofcemihi,Pater,quianonbencdixistimihi, Quidam vir fidelis narravit nobis, cum iu Alexan-
B
cum mitteres me, neque jussisti utcibumsumerem, driaessemus,talequiddam Sanctimonialis, inquit, :
liisvacabatjugiter,raultasquefaciebateleemosynas.
Adhuncfratrempostdormitionemsenis,curajeju-
nasset quadraginta diebus, vox facta est divinitus,
Sed bonorum omnium semporinvidusdiabolus,tan-
tas in virgine virtutes nonferens, contraillam pul-
dicens:Superquenicunqucmorbumimposuerisma-
verem excitavit. Immisit enim adolescenti cuidam
nu?, curabitur. S78 Mane autem facto, per dispen-
sationemDei.eccehomoquidamcurauxoreveniebat, lurpem de illa diabolicaraque cupidinom. Manebst
cujus maraillam cancri morbus consuraebat. Roga-
autera extralimen ejus adolescens. Cum ergo virgo
noset indigenas necare solitus fuerit. Die ergoqua- nunquam de illius templo recesserit. Erat autem
dam advocans diseipulum suum senex, Pancratiura semper miras gravitatis, et sibi jugiter intendens.
nomine, dixil ei Vade ferme duo millia passuura ad
: Dicebantet hoc de illo, quodsi vidissel paupereru
Austrum, invoniesque illicIeonemjacentera,cuidi- venicntem ad se, si quidem ille esset ckcus, per
ces : Humilis Julianus in noraine Jesu Christi filii raanum illi porrif,'ebat eleemosynam ; si autem vi-
Dei viviticantisomniatibiprascipitutrecedasab hac dens, ponebat ante illum, S1S aut in columnee
149 PRATUM SPIBIUTALE. (150
ego sum qui illam pra^beo, sed domina mea sancta in qua gloria frater tuus est. Glorifica ergo eum
Dei genitrix, quffl et me, et illos nutrit. qui glorificat eos qui se diligunt in veritate.
Nihil nobis respondes, Pater? utilitatis gratia ve- tarique invicem co^pimus, continuo praiclarus illo
nimus ad te. Tunc ait illis Ignoscite raihi, usque :
judex nostri ceraminis adfuit, raihique coronam
modo non animadvorli quid locuti sitis; verumta- dedit. Atqueplebsillaobscura, ^flthiopumque mul-
men quo habeo, hoc dico vobis. Ego die noctuque
!
titudo ingens ejulantcs evanuerunt; pars vero re-
nihil aliud aspicio, nisiDominum nostrum Jesum liqua candidatorum gratias illi et luudes refere-
Christum in ligno pendentem.Quod cura audissent, bant,qui me juverat,ac preeclaravictoriadonavorat.
multum aedificati recesserunt.
CAPUT LXVII.
CAPUT LXV.
De eodem.
De eodem.
Abbas Joannes, cognomentu IVIoIybas, narravit no- §80 Do hoc abbate Theodosio solitario narravit
bis de venerando sene isto beato Stephano presby- nobis abbas Cyriacus ejus discipulus, quod trigin-
viditquemdam dicentem sibi Quare sic de pres- : aocepit, quadam diecum obdormiret (dormiebat au>
bytero scandalizatus es, quia illum vesci carnibus tera in cella senex), ascenderunt latrones, et exue-
vidisti? Nescis quia necessitate compulsus, el pro- runt illum pallio, abeuntesque secum illud tule-
pter obedientiam id fecit? Nempe propterea scan- runt. Quo facto, nihil omnino locutus est senex.
151 DE VITIS PATRUM LIBER X. 152
servum Dei, qui monasterium suum habebat in The- ravit nobis, dicens : In regione mea senex quidam
lazomeno [GrcTjceAiOaffoixevovJ.Cumqueillumpariter cxtra muros civitatis quasi stadiis tribus inclusus
deprecaremur, ut verbum nobis adificationis inipen- erat ex Mesopotamia, nominc David; virtutibus val-
laboremus ut immortalibus bonis in a(?ternum pcr- ptuaginta]. Quoniam vero propter mctum barbaro-
fruaraur. Videte martyres, videte pugiles coelestes, rum nocte muri civitatis custodiebantur a niilitibus,
sceleratos, vivosacceperunt ; alios variis exquisilis- Visns autem ignis ille usque ad obilum senis. Hoo
qucsuppliciispraimorluosin cibum aceperunt.Cajle- ego miraculo non scmel et bis, sed saepius inspeclo,
dixi in rao ipso: Si in hoc sarculo tantam gloriam
rorumomniaco:;traillosbellatoresDeitormentorum
generaexcogitatadicerenonpossumus.quaisupgessit servis suis largitur Deus, quantam putas eis reser-
humanigeneris ini micus dajmon, invidiamartyrum vavit in fuluro, quando et illorum facies fulgebunt
lum, tribulatio patientiam operatur (Hom. v), facia- cruciatus esset, tandem senlenliamdecollationis ac-
mus mentem nostram capacem regni ccelorum. Ait cepit. Cum ergoducereturextra civitatem sex miili-
iteriim : Filioli, non diligamus mundum, neque ea bus passuurn (illic enira etiara perpetrarat homici-
quse in mundo sunt (/ Joan. ii). dium) monachus quidam retro sequebatur utillum
decoUari conspiceret; qui autem ad decollandum du-
PRATDM SPIRITUALE. i54
153
ravit, dicens Erat in Alexandria miles quidam,
cebatur,cumvidissetmonachurascqucntem,aiti!li; A :
Nunquid, abba, non habes cellulam, et opus ma- Joannes nomine, hunchabensordinem vitas. Dieljus
nuuni? Responditmonachus: Paroc mihi, frater; et singulis a mane usque in horam nonam sedebatin
cellam enim et opus habeo. Qulrespondensait illi" monasterio solus juxta gradus sancti Petri, cilicio
Quare ergo non resides in cella et defles peccata indutus, et sportellas texens, taccns omnino, et
tua? Dicit ei monachus Verc, frater mi, valde
:
nulli quidquamloquensjsedebat autcm in oratorio
raeipsum negligo, compunctionemque anima mea laborans manibus suis, atque hoc solum canebat
non habet, el idcirco venio ut aspiciam te, dum dulciter: Domine, ab occultis mei munda me {Psal.
ait illi reus: Valde, frater, per Dominum: sede in xissct, una ferme hora tacebat, et rursum eumdem
CAPUT LXXII. signa properabat. Cum hoc et ego annos octo man-
Dicunt ei milites: Quam ob causam ? Quibus ado- DominsB noslra; sancta; Uei
re? Respondit vir ejus:
lescons Vere, doraini mei, non habeo infelix ego quadam cuin sederet uxor ct ope-
genitrici. Die vero
:
nonnulli, puerumque reperientes adhuc vivum, A. ascendens navim, dixi mulieri Descende et tu in :
didicerunt ab ipso omnia, et glorifioaverunt Domi- scapham. Quas mox ut descendit, scapha se conti-
num qui ostenderatmiracula,et matrem salvaverat nuo quinquiesgyrans, in frofundum cum muliere
cum filia. submersa est.Navisautem post ha!c tanta velocitate
CAPUT LXXVI. cucurrit, ut tribus diebus ac dimidio navigatio-
Submcrsio Marix mulieris peccatiicis. nem peregerimus, quara diebus quindecim pera-
cturi eramus.
Et hoc item Palladius ipse narravit nobis: Audivi
inquit, nauclero quodam enarrante, tale aliquid, CAPUT. LXXVII.
quoddie quadamcumnavigaret, vectores habensvi- Rclatio Irium paupernm cxcorum, quomodo excxcati
om- fuissenl.
ros et mulieres, venissetque in altum,ca3teris
nibus bene navigantibus.aliis quidem Constantino- Ego etdominus meus Sophronius perreximusad
pnlim, aliis vcro Alexandriam, et aliis alio, vento philosophi Stephani domum, doctriuEe gratia : erat
illis flanteprosperOjipse solus navigare non poterat. autem meridianum tempus. Morabalur hic apud
Et mansinus, inquit, quasi dies quindecim, nihil a;dem sanctoe Dei genitrieis, quffi cognominaturDo-
ex eoloco ubieramus, moti. Versabamur igitur in rothes, quam aedificavit beatus pap.i Eulogius ad
magna moestitia et desperatione, nescientes quid- B Orienlera,juxta magnumTetrapylum (18).Gum ergo
nam istud sibi vellet. Ego vero, ut nauclerus cui pulsaremus philosophi ostium,puellarespiciens uit
cura navis incumbebat et omnium qufe in ipsa erant nobis Dormit ille, oportet exspectare pusillum.
:
ccopi rogare Deumpro hac re. Quadam vero dieve- Tunc aio domino meo Sophronio: Eamus ad Tetra-
nit ad me vox, dicens: Mitte foras Mariam, et bonc pylum, nianeamus.Estautem locus illeAle-
et illic
navigabis. Cajpi ergo cogitare quidnam hoc esset, xandrinis venerabilis; dicunt enira Jeremias prophe-
et quae esset Maria.Cum autem haesitarem de hoc, tae ossa ex ^ILgypto sumpta ab .\lexandro conditore
venit vox denovo, dicens : Dixi tibi : Mitte foras urbis illic fuissereposita.Gumergoillucvenissemus
Mariam, et salvi eritis. Tunc ego cogitans quid is- neminem invenimusnisi caecostres: eratenira me-
tud esset, exclamavi continuo, Maria. Nesciebam ridies.Perreximus ergo juxta illos coecos quiete ao
enim quae esset Maria. Illa vero jacens in loco suo 8ilenter,sedimusquehabenteslibrosnostros.Loque-
ulaudivit, respondit, dicens: Quid jubes, domine? bantur autem caeci ad invicem multa. Dixitque unus
Tunc Fac charitatera, veni hucusque.
aio ad illam : ad alium: Tu quomodo effectus escaecus Respon- .'
Exsurgens autem continuo venit. Cumergo venisset dit ille: Nauta eram cum essem adolescens, et cum
ad me, accepi eara seorsum, et dixi ei Vides, ab Africanavigaremus, inmarioculisrepentecaptus
:
Maria soror, quod peccata mea sunt, ut propter mc n sum, nec valens arabulare, albuginem in oculis ha-
"
vos omnes pereatis ? Illa vero altius ingemiscens, bui. Dixit autem hic alii caeco Tu vero quomoJo :
ait: Vere, domine minauclere, ego peccatrixsura. effectus es c»ous ? Respondit et ille dicens Vitri ad :
Et dixi illi: Quffi peccata habes, mulier?Et8S3 usus varios fundendi artifex fui, et ex igne amiai
illa Vas raihi, inquit,quia non est peccatura quod
: duos oculos meos, etcaecus eireotus sum.Aiunt au-
ego non egerim, et propter peccatamea vosomnes tera ambo hi qui interrogati fuerant ad tertium :
navi ista, per artesenim magioas in mare descen- facite.Non itaque, ut consuetum erat, dederunt bo-
dere nonpotest. Dicitei senior Vade, fac ut oibum
: nodictionem in die sancto Cocnffi et Paresceves.
suraam, et Deus juvabit te. Uoc autemdi.\il sene.x, Profectus postmodum qui praeerat horreis, aperuit
ut nauclerus abiret doniura. Cura vero ille abiisset, ostia, et reperit triticura totum gerrainasse; quiue
accessit senexsolus ad navem,et tertio se in terraia coacti postea sumus illud inmare projicere. Tunc
prosternens, et orans IJeura, tertio signivit navim §87 abbas noster dicere fratribus: Qui Pa-
cospit
signo sanctae crucis in nomine Domini nostri Jesu tris monita irrita facit, ista patitur; labores
nostri
Veniens deinde senex in domum naucleri,
Christi. nuncinobedienlismetite.Quingentos modiosdaturi
dixitilliVade ad navem tuam, et deduc illam in
: eramus, et Patri nostro Theodosio per obedienliam
mare. Nauclerus autem credens verbis senis, abiit placuissemus,fratresquenostros paupcres consolali
cum paucis,illisque trahentibus,mox in mare dedu- fuissemus; nuno veroquinquefere milliamodiorum
cta est UMvis. tritici perdidimus. Quid lucrati sumus, filii ? quan-
C.VPUT LXXXIV. tum nobis ipsis nocuimus? Duo profecto mala egi-
Vlta ctmors anachoretx ejusdem monaslerii serviDei. B mus.Unum, quia mandatumPatrisnostriprrctcrivi-
Ejusdem monasteni Patres narraveruntnobis, di- mus, alterum, quia spem in Deum non habuimus,
centes Anachoreta quidam in his montibus erat
:
sed in horreo nostro. Vel ex hoc disoamus, fratres,
magnus valde secundum Deum, pluriuios annos vi- quia Deus est qui disponit omnohuraanum genus,
tam solitariam ducens. Mortuus est autem in parva qucdque sanctus Theodosiusinvisibiliter pro nobis
quadam spelunca,nobisnescientibus;arbitrabamur suis curam sollicite gerit.
filiis
dissot. Cumque per dies plurimos istud aspiceremus A ante illum ait : Ora pro me, Pater. Ipso vero nihil
ascendimus die quadam, et nulla ignis indicia vidi- respondenle,surgenspropeillumaccessit,atsaluta-
mus; neque ignen-. neque aliquid in silva igne ad-
, reteum et amplexaretur; sed tenens ipsum, invenit
ustum.Rursum sequenti nootevidimuscadeiiilumi- mortuuin. Itaque illo dimisso.exivit.Et cum paulu-
na.Tribus igiturcontinuis mensibusignem hunc vi- lum processisset, viditaliam speluncam; ingreasus-
dimus. Nocte vcro quadam assuraenles quosdam ex quc invenit senem. Qui ait ad illum Bene venisli, :
vico cum armia propter feras, ascendimus in mon- frater; ingressusnees aliam speluncam?Etrespon-
temadlucem qus apparuerat,mansimusqueubi lux dens ait illi : Utique, Pater. Rursum dixit ei: Num
erat usque ad dieiu sequcntem. Mnne vero facto, aliquidindeaccepistiPRespondit :Non. Et ille:Vere
aspicimusmodicamspeluncam ineo locoubi lumina l'ruter,quindecim anni jain elapsi sunt ex quo con-
videramus. Ingressi autem invenimus anacliorctam. summatus Itavero erat au si ante unamhoram
est.
defunctum. Erat autem indutus cilicio etpallio, te- obdormisset. Cumque fecisset senex orationem pro
nebatque in manibus argenteara crucem. Invenimus ipso, glorificans Deum recessi.
etiam chartam ita scripta: De/unc/us sum ego Joan- CAPUT XC.
nes llumilis Indictione quinta decima. Computatis Mors duorum anarhorelarum monlis Phlcriyii.
ergo annis, invenimus eum ante septem annos de- r>
Duoanachoreta^erantsupraRosum in monte, qui
functum esse; ita vero erat integer, ac si die eadem
diciturPhterigiuspropePiapen fluvium,etjuxla mo-
obiisset. Sublatum erpo in ecclesia cuni honore
nasterium abbatisTheodosii in Scopulo. Eratautem
sepelivimus.
es his altersenex, alterjunior, senisque discipulus.
CAPUT LXXXVIII. Cum verodefunctusessetsenex,facta oratione disci-
Vita abbalis Thomx
apocrisiarii (21) ccenobii Apa- pulus sepelivit eura
in monte. Postdies vero paucos
miensis et de miraculo corporis ejus post niurtem. descendens de raonte anachoretae discipulus, vcnit
Cum venissemus Theopolim, presbyter quidam juxtalocahabitabilia,invenilquehominemquemdam
ipsiusecclesia;narravitnobisdealjbateThonia,quod exercentera terram, et ait illi : Fac charitatera, fra-
apocrisiarius fuerit cccnobii quod esl in partibus ter, accipe fossorium et sarculum, et vcni mecum.
Apamiaj.Veiiit ergo senex Thcopolim pro utilitute Ruslicus vero continuo secutus est eum. Cumquo
monasterii, etcum hic remoraretur, defunctus est venisset in montem, ostendit anachoreta sa:culari
sum vespere sepelierunt ipsara in eodem lumulo, et monte, quantum jactus est lapidis, ait iutra semet-
sequenti die invcnerunt corpus supra sepulcrum. insum Verc debui acciperebenedictionem sancto-
:
cujus crines capitis usquein pavimentum extende- borem. Ait ille: Ita,sane tolerare possum.Mansitque
bantur. Cum autem putaret eum vivere, prostratus cum sene anno uno, nimium in sacra e.xercitatione
165 PRATUM SPIEITUALE. 166
reta,sepelieruntque illum ejusdem monasterii Pa- sitate ccon obii ad piissimum imperatorem Tiberium
tres in ecclesia. Cumergoprofectusessetad senem,annuntiassetque
CAPUT xcir. iIIimeumadventum,postprolixamhoramdescendit,
Vita fratris Gregorii Cappadocis, el inventio corporis dicens mihi Ascende, Pater. Asccndentes autem
:
tris nostri Theodosii, quod positum est in eremo defunctus leni ao miti voce: Bene venit abbas meus:
sanctaeChristiDomininostricivitatis,mihi scilicetet rursumqueobdormivit.Nuntiavi igitur in locis illis,
Sophronio sophista;, dicens: Habui hic fratrem no- utvenirentet sepelirentsenem.Cum ergo venissent,
mine GregoriumCappadocera;habebatautemmini- etmonumentumfoderent,aitdiscipulussenisfodien-
sterium suum in Phaselide. Die vero quadam cum tibus sepuIcrum:Facite charitatem,eta)iquantulum
fralres facerentpanes,succendebat clibanum frater C '^''us fodite, ut duos capiat. Et cum illi foderent,
Gregorius. Sed cum succendisset iIlum,non invenit pusuit seipsum in psiathio.et requievit in pace.Se-
cum quo deberet extergcre furnum; fratres enim pelivimusqueduos simul,senem scilioetet disoipu-
ipsum pannum absconderant,ut tentarent euru.In- lum ejus.
Jordanis. Itaque surgens mane,perrexi, et qussivi atque illsesus perstitit.Quod illi cum vidissent,pro-
fodienscirca tempIum.Gumquefoderera.inveni cor- strati veniam petierunt.
167 DE VITIS PATRUM LIBER X. 168
dimisissetque pra3positionicium,periculum et judi- Per idera tempns abbas Abramius, qui postmo-
ciummeluens(magnorumenimvirorumessediccbat dum factus est episcopus Ephesi, et nuper monaste-
pascere rationales oves) ac venisset illiic.ul sub ohe- rium construxit Constantinopoli dictura Abramita-
dientia vivcrct,hoc judicans animaj utilius esse. rum, bonusacmitispastor, aedificabatmonasterium
suum, quod dicitur Byzantiorum. Abeuntes autem
CAPUT XGVl.
duofratreslaborabantinopere,ministrantescaBraen-
De eodem, el de Juhano Arabe cseco.
tariis. Sumptam vero mercedem operis amborum
Dicebant autem nobis et hoc de ipso: Cum alius
fraterillequiinfornicationeralapsusfuerat.quot
itidie
bic fuisset senex, genere Arabs, Julianus nominc, B
pergens in civitatera consumebat in luxuria. Alius
captus oculis, ipse aliquando scandalizatus est in
IVlacariura archiepiscopum Jerosolyraitanura,nole-
vero quotidie jejunans et psallens, cum omni quiete
faciebat opus, nemini aliquid loquens. Videntes au-
batquecommunicare illi.Quadara ergodieabbas Ju-
tera illura artificesdiehussingulis neque comeden-
lianus signiPicavitabbati Simeoni,qui eratin monte
tera, neque aliquid loquentem, sod serapercogitanti
mirabili(distatautem aTheopolimons ipse millia-
similera, retulcrunt de illo ot de conversatione ejus
ribus novem) dicens: Caecus sum, et quo abeam
sancto abbati Abramio. Tuncraagnus revcra Abra-
nescio; neque vero habeo qui possit auxiliari raihi,
mius operarium in cellara suara, et inter-
accersivit
etcommunicareMacario detrecto.Indicaraihi.Pater
rogaviteum, dicens: Unde es, frater ? et quod est
quid agcre debeam defratre,qui fornicatus est, et
opus tuura ? Ille autem omnia illi perordinemcon-
de illo,quisecum eojuramentoeonstrinxit.Respon-
fossus est, etquia fratris sui gratia sustinerctorania
dit autem abbasSimeon abbati Juliano, dicens: Ne
recedas, ncque te ipsum a sancta Ecclesia separes;
ut Deus(inquiens) meam tribulationemvidenssalvet
fratrem meura. His auditis, Abramius dixit fralri
nequeenimillamalehabet.gratiaDomininostriJesu :
igitur est in moretricis diversoriura is qui impugna- Narravcrunt nobis Patresejusdem mcnastcrii san-
baiur: frater autem ille foris stans, pulverem de cti Patris nostri Theodosii dicentes Antehos anaos :
lupanari egressus est, dixit ad eum frater Quid : tous est in locum quiCutulasdicitur. Quadam ergo
169 PRATUM SPIRITUALE. 170
die cum esset ia eremo, ecce Saraceni (23) in par- A git- Tunc senior certior f;iclus est quod Deusremi-
tes illas venientes viderunt senem, unusque ex eis sisset illi poccatum, et veiiiens rursus in monaste-
educto gladio venit contra senem, volens necare il- riuni suura, vixil in magna continenlia, aidificans
lum. Sene.x autem ut vidit Saraccnum contra se vc- omnes vitajsuse exemflo usque ad diem obitussui.
nientem, intuens in cocluin, ait Domine Jesu Cbri- :
CAPUT CII.
ste, voiuntas tua Oat. Statimque aperta est terra, et rtelalio Sopkronii sopliislse dc eo quod sibi in via con-
absorbuit Saracenum illum, sene.xque salvatuse^t, ligenU.
et glorilicans Ueum in monasterium ingressus est. Gum interrofjatus
essetabbasSopbroniussophista
CAPUT C. fratermeus, assistebamus prope illum ego et abbas
Vila Pelri Ponlici monachi. Joannes scholasticus, et abbas Quiricus.et alii qui-
Rursus narravorunt nobis pra^dicti loci Patres, dam ex Patribus, dixilque nobis : Pergebam modo
quod illic fuerit quidam senex, Petrus nomine, ge- i° '^ia. et ante me
adolescentulaj ohorearr. agebant
Sina usque Alexandriam ad sanctum Menam perve- quadam, aotequam pulsaret noclurnum signum,
nerunt, nihil ouinino comedenle sene. Ibique denuo dum jaceret ipse in lectulo suo, audivit queradam
communicans, post coramunionem cibum sumpsit. leni vuce dicentom, Kyrie eleison.Curaquequinqua-
Et a sanclo Mena usque in sanctam civitatem veue- ginta vicibus hoc
ille itcrasset,voluit ipse scire quis
runt, cumnihiloraninugustassel seniorin via. Cura Q esset qui hoc dicebat. Et aspiciens, inquit, in eccle-
vero in sancta Christi Dei nostri resurrectione per- siam pcrcellulifi meai fenestram, vidi senem pro-
cepisset veneracda mysteria, lunoderauui accepitet cumbentera gonibus suis.et stellum lucidissimam su-
cibum. In hoc ergo toto tali tantoque itinure nisi porcaput ejus ostcndenlem niihi quiscsset senex.
tertio non coraedit sencx, seujel inSin.i monte, .so- autem quidam de senibus ipsius coenobii
Aliiis
mel in Alexandria, et seuiel in sancta civitate. narravit nobis de eodem abbale Nonno, dicens :
qui ante modicum tompus defunctusest, Pardus no- lampades ignis. Quare metu perterritus recessi.
mine, genere Romanus. Hic dum esset junior, mu- CAPUT CV.
lio fuerat. Dio igitur quadam abiit Jericlio cura luu- Vita sancti scnis Chrislophori, gcncrc liumani.
lis.Etcumessetinxenodochio. inventusebtillicpuer Cum in Alexandria essemus, accessiraus ad abba-
parvulus, quem,agente diaboio,mulus calce percus- tem Theodorum, qui erat in sancta Sophia prope
sit eloccidit, ignorante hoc abbatePardo. Aillictus Q Phorum. Et narravil nobis senex, dicens: Ego in
vero super hoc multum abbas Pardus, abiit in Ar- pffinobio sanoti patris nostri Theodosii, quod estin
nonem, et etfectus est anachoreta, lugens seinper, eremo sanctis Christi Dei nostri civitatls, saeculo re-
dicens : E|io feci homicidium, et ut lioniicida inju- nuntiavi invenique illic senem magnumvalde, no-
;
Patrol. LXXIV. 6
171 DB VITIS PATRUM LIBER X 172
mittens ante illum panonn et infusa leguinina. mecum, ex quo non credis nobis, et ostendam tibi
ipsum monasterium asinum ubi positusestsenex noster. Sumensque eum, duxit
Habebat autera
unura, ad ferendam aquam pro necessitate fratrum ubi illum sepelierant. Distabat autem ab ecclesia qua-
sipassibus quinque. Et stans abbas Sabbatius supra
de Jordane. Consuetudineiu autem fecerat senex, ut
curam pascendi asini leo haberet.itaqueabienscum sepulcrum abbaiis Gerasimi, dixit leoni Ecce hic :
Leovero.amissoasino, rediit in monasterium tristis prostravit se, percutiens in terram caput suum
Vdlde, et dsjecla faoie ac cervice, ad abbatem suura. vehenienter,et rugiens; atque ita continuo defunc-
Abbas igitur Gerasimus pulavit quod asinum come- tus est super sepulcrum senis.
Ubi est asiuus lUe vero quasi Uoc autem totum fartum esl,non quia animam ra
disset leo, et ait illi : ? r
homo stabat tacens, et deorsum aspiciens. Dicit ei tionalem habuisse leo putandus sit,sed quud Deua
senex : Comedisti eum; benedictus Dominus.Quid- volueritglorificantessegloriricare,nonsoluminvita
quid faciebat asinus, amodo facies tu. Ex tunc igi- hacsedeliam post mortem, et moostrare nobisqua-
tur leo, jubente sene, portabat canthelium (25) ca- lem primo homini habuerint subjectionem bestiaj,
pientem amphoras quatuor, ferebatque aquam in priusquam iuobediens esset mandato,et antequam
monasterium. excideret e paradiso deliciarum.
Die vero quadara venit miles quidam ad senem be- CAPUT GVIir.
nedictionis gratia. Qui cum videret leonera bajulan- Vita presbyteri virginis, tjtisque uxoris ilidem vir-
yinis.
tem aquam,didicissetque causam, misertus estejus,
proferensque tria numismata dedit senibus,uteme- Gum in Samum insulam vftnissemus,vidimu3 in
rent asinuni ad ipsius aquaj ministerium, et libera- ccenobio,quod Charixeni appellatur, abbalem Isido-
rent ea necessitate leonem. Brevi autem transacto rum ipsius monasterii praapositum, virum eximiae
tempore, postquam liberatus a labore fuerat, came- virtutis, et magn» ad omnes charitatis.simplicita-
larius ille, qui 89-1 asinum abstulerat, veniebat fc- teque et humilitate maxime ornatum quem etiam :
rens triticum, ul ut venundaret illud in sancta civi- n post aliquautuluin temporis episcopum in eadem re-
tate, habensetasinumsecum. EtcumtransissetJor- gioneconstilutumscimus.Hicenarravitnobisdicens:
danemacoidit utoocurreret leoni quo viso, dimisit; Est in octavo liujus civitatis milliario vious ha-
camelos et fugit. Leoautem, cognito asino, oucurrit bens etiam ecclesiam : in hac presbyter quirlam fuit
Jordane, senex noster dimisit nos orphanos. etmi- que ei:Surge, presbyter, vade in ecclesiam tuam, ut
gravit ad Dominum ; sed accipe, et coiiiede. Leo au- sanctam oblationem offeras. Ait illi presbyter:Non
tem oomedere nolebat, sed jugiter huc atqueillucse possum,quia inclusus suni. Dixit ei is qui apparuit:
vertensciroumspioiebat,quffirensvidereseneni8uum Ego tibi aperio carcerem;veni,sequereme.Aperien3-
ac rugilu magno ipsius absentiam se ferrenon posse quejanuam, ante illum exiit :Cum vero egressi es-
significans. Abbas autem Sabbatius,et senes reliqui sent,ambulavit ille usquedum millepassibusdista-
fricantes ejus oervicem, dicebant ei : Migravit senex retavicopresbyteri.Factaautem die.qui custodiebat
ad Dominum,et dimisitnos.Sedistadicentesnonpo- carcerera ingressus est,requirens eum ubi clausus
teranl tamen illius voces et ejulatus mitigare, sed fuerat. Et non inveniens, perrexit ad episcopum di-
quanto amplius ipsum verbis fovere ac solarise exi- cens : Effugit presbyter, mehabente clavem.Putans
stimabanl,tanto ipse magis ejulabat, majoriqueru- igitur episcopusquiaeffugisset,misit unumdeservis
175 DE VITIS PATRUM LIBER X. 176
episcopatus diiiens : Vade,et vide si presbyterin vico A. vobis scientiair. suam ad illuminandas aniraas ve-
suo est, nihilque illi interim diiias. Profectus ergo stras.
puer illuni invenit in ecclesia sanctam oblalionem Dixit iterum : Si salvari, fllii, cupitis, fugite ho-
ofTerentera. Reversusque di.xit episcopo, illic esse mines. Hodie enim nos non desistimus omnium te-
presbylerum.ac eum se reperisse offerentem sacrifi- rere liinina,omnemque civitatera ac regionem cir-
cium.Episoopusautem magis nc magis contra illum cuire, sinubi possimus avariti.-B vel inanis gloriae
indignatus, juravit quod 895 in crastinum cum nobis ipsis stipendia acquirere, et aniinas nostras
peritur.
de et optime vestitus, episcopatusvestri,ut dicebat,
Dixit iterum : Paties noslri, ut magni atque mira-
minister, aperuit mihi ostiura,et priecedebatme us-
biles,pascebant mullo=!; ego autem humilis unam
que ad unum milliare prope vicura nocte Dominicee,
ovem regere non valeo, sed semper ferarum mor-
ideraque rursus sequenti nocte veniens reduxit me.
sibus paleo.
Episcopus igitur accersivit omnes servos episcopa-
Ait rursus :Daemonum opus hoc est, ut cum ani-
tus, sed nullum ex ipsis recognovit presbyler.Tunc
mam in peceatum dejecerint, tunc nos in despera-
inlellexit episcopus quod angelus Dei fuerat qui
tionem prajcipitent, ut perlecte nos perdant. Sem-
hoc egisset, ne virtus presbyteri prorsus occulta-
perenim dajmonesdicuntanimff: Quando niorietur,
rotur.sed ut omues discerent,et glorificarent Deum,
etperibit nomen ejus? Si igitur sobria fuerit ani-
qui glorilicantes se glorificat. Et de ipso vulde sdi-
raa, et ipsa ad eos econtra clamabit, et dicet : Non
licatus, dimisit illum a se in pace, multa contra
moriar, sed vivam, et narrabo opera Domini {Psal.
eos clamans qui illum injuste accusaverant.
cxvir). Quoniara igitur magnara habent impiiden-
GAPUT CIX. <
Dida egregia saucli cujusdam senis .f^ijyptii. 896 Dedi ergo illi
videbis virtutera venientis.
Assumpsi dominum meum Sophronium, et per- quinque nummos: quiacceptos dedit illi qui vide-
reximus in monasterium quod ab Alexandria decera batur ut araens. Accepit aulera eos ille, nihil ora-
et octo passuum raillibusdistal,ad senem quemdara nino loijuens. Nos autem clara illum seculi sumus
rangns virtutis, /Egyptium genere, dixique scni :
e vestigio. Ille vero cura flexisset a via, extendit in
Dic nobis verbum, Pator, quomodo debemus simul ccElum manum suam dexterara habentorc nummos,
habilare, quiadominus Sophista voluntatem .s;cculo et post ha3o prostravit se corara Deo, positisque in
renuntiandi habet. Ait senex Bene faois, fili, re-: tcrra nummis abiit.
divinis rebus monachum, genere qiiiiiem Cappado- A dicentes Dic nobis verbum. Senex autem ait
: :
cem, nomine autcm Leoncm. De hoc multi niulta Araale nuditatem rerum omnium, et continentiam.
digna admiratione narrabant nobis. Nos autem ad Credite dicenti mihi, cum adolescens morarer in
illius ptrtingcntes familiare colloquium, magnum- ScUhi, quidam senuni splene indoluit, et modi-
qae experimentum cnpiciites sancti hujus viri, mu- cum aceti qu<Esitum ast in quatuor ejus loci mona-
gnifice sdificati sumi.s, et maxime in humilitate steriis, et invenlum non est. Tanta erat apud eos
ejus, et silentio, et nuditate, rerum omniurn, et paupertas, et nuditas, et continentia. Erant autem
charitate, quam ad omnes habuit. Uicebat ergo ibi Patrcs quasi ter mille et quingenti.
semper venerabilis hic senex Gredite mihi, lilii,
:
CAPUT CXIV.
quia regnare habeo. Nos autem dicebamus ei Cre- :
Vila abbatis Dunietis /Egyptii.
de nobis, abba Leo, quia nullus ex Cappadocia un-
Narravit autcm nobis sanctus senex de abbate
quam regnavit; importunam ergo habes is*aui co-
Daniele jEgyptio, dicens : Ascendit senex ipse die
gilationem. Ille vero rursus dicebat: Veraciter,filii,
quadam in Therenuten, ut opus manuum suaruum
regaare habeo. Xemo autem poterat eum ab hac
venderet. Adolescens autem quidam precabatur se-
cogitatione removere.
nem. dicens : Per Deum, senior, veni in domum
Cum universam pro-
igitur venissent Mazices, ei t>
oralionem snperuxorcm meam,quia
meam, et fac
vinciamillamdi!vastassenlacdiripuis,=ent, venerunt
sterilis est. Senex autem compulsus a juvene abiit
etin Oasini,et monachos quidem plures ncciderunt,
cum illo in domum
suam, fecitqueorationemsuper
piurimosque captivos duxerunt. Inter quos accene-
uxorem Dco mulier in utero conce-
ejus, et volente
runt etabbatem Joannem (erat autemhiclectqr ma-
pit.Viri ergo quidam non timentes Deurn cocperunt
gnfe Constantinopolitanse Ecclesiae) et abbatem Eu-
seni detrahere, et dicere: Vere juvenis iste infecun-
stathium Romanum,etabbateinTheodorumCilicem.
dus est,sed mulier a sene prsegnans facta est.Venit
erant autcm tres isti infirmanles. Cuai ergo vincti
igitur ha;c fama ad senis aures, et scripsit senex
fuissent, aii abbas Joannes barbaris Ducite me in :
marilomulieris,dicens:Cuni pepereriluxortua,nun-
civitaten3,etfaciamut episcopus detpronobisnumi-
tia mihi,Cum ergo peperisset uxor illiussenisigni-
smata vinginti quatuor. Accepit ergo illum unus
ficavit juvenis, Per Deum et orationes tuas,
dicens :
inurbeetabbasl.eo,etaliiquidamPatrumatqiieideo
tcset amicos luos. Cum ieilur pranderent.sumens
tenti non luerant. Ingressus igitur abbas Joannes
senex puerulum in rr.anibus coram omnibus dixit
coepitorareepiscopum ntbarbaro numismata daret;
Q^
infantulo Quis est paler tuus, infans Ait autem
:
.''
rursus abbatem Joannem barbaru dare flentein et Dicebat abbas Joannes Cilix prspositus Rajthu
ejulantem. Adduxit autem illum insua tabernacula fratribus : Filii, sicuti fugimus mundura, fugiamus
barbarus. Post tres ergo dies, sumptis octo numis- concupisccnlias carnis (i Joan. ii).
matibus, abbas Leo in eremum exiit,ubi erant bar- Dixit iterura : Imitemur Patres nostros, qui cum
bari, oravitque illos, dicens : Accipite me cum octn tanta austeritate vilaB et silentio sederunt in loco
numistabus,et tres istos dimittite, qui inflrmi sunti isto.
neque pergere per eremum possunt nam interficie- ;
Dixit iterum : No sordidemus locum istum, lilii,
locum, et cum prae debilitate pergere ultra non annoa hoc eodem in loco egerant; herbis solum et
posset, barbari decollaverunt eum. Implevitqae p^lmarum Iructibus viventes.
abbas Leo Scripturam dicentem Majori-m bac di- :
Dixit iterum senex Septuaginta ct sex annos ha- :
lectionem nenio habet quam ut ponat qiiis animam beo in hoc loco, muita mala et horenda perpessus
suam pro amicis suis [Joan. xv). Tunc nos quoque a dsemonibus.
cognovimus quidnam essel quod dixerat, Quia re- CAPUTCXVI.
gcare habeo. Veraciter enim regnavit, qui posuit numisma.
De fratre cui falsc objiciebatur sublraxi.^se
aaimam suam pro amicis suis.
Narravit nobis abbas Andreas Messenius.dum es-
CAI-UT CXIII. semusin Raylhu,dicens:Cumessem adolescens,re-
Admonilio abbatis Joannis dc Pelra. cessimus ego et abbas meus de Raythu, et venimus
Ad abbatem Joannem de Petra perrexi, sumpto in Pala!stinam;raansimus autem apud scneraquom-
mecum et sodali Sophronio, rogaviiiiusque ilium dam. Senex ergo qui suscepit nns, habebat unum
179 DE VITIS PATRUM LIBER X. 180
numisraa, quod ubi possuisset per errorem oblitus, ^ diaconus ordinatus fuisset, vocavit ministrum su-
Buspicatus est quod junior ego furatus illud essem. um, dicens : Affer huc forfices. Cumque attulisset,
Dicebal er^jo senex Patribus loci ipsius, quia frator ait illi : Benedictus Dominus ; tonde illum, osten-
Andreasnumisma accepit. Quodcum audissel abbas dens eum digilo, erant enim ibi multi circa colum-
meus, vocavit me, et ait mihi: Dic Andrea, tu numi- nam, AJmiratus autem ille in verbo senis, simul-
sma senis accepisti ? Ad quem ego : Ignosce, abba, quetimoremagnocomprehensussuscepittonsuram,
ego nihil aocepi. Habebam autem pallium, quod nihil omnino loquens ; intellexit enim quia Deus re-
abiens vendidi numismate, et accipiens numisma velasset seni de se. Gum minister ergo898 toton-
profectus sum ad senem, et prostratus illi veniam disset illum, ait ei magnus Simeon Fac orationem. :
petii,etdixi: Ignosce mihi, abba,quia Satanas dcce- diiiconi. Et cum orasset, ait illo iterum : Perge in
pit me, numisma luum.Eratautem illic et
et accepi Rayihu.unde etiam existi. Dicente autem illo se ve-
ssecularis quidam. Ait ad me senex Vade, fili, nihil : recundari, Patrumque aspectus ferre non posse :
perdidi.Itcruraigiturprostratusveniampetebamdi- rursus ait illi abbas Simeon Cr«'de mihi, fili, quia :
cens: Per r)orainuin.abba,accipe numisma,eccehoc vereri omnino non debes hilari enim facie et grato
;
est: et fac mihi orationem,qnoniam Satanas immi- animo le suscipient Patres, gaudiumque illis fiet, et
sit mihi ut furarer illud, et affligerem vos. Dixit exsultatio in conversione tua.Et hoc autem scito, fili,
iterumsenex: Fili, non perdidi quidquam. Cum ve- quiaUpus signum in te facturus est ut agnoscasquo-
ro illi .-.on acquiescerem, tuno ait mihi sajcukris niam ignovil tibi illius immensa et ineffabilis boni-
Vere.dominefrater, hesternodiecumhuc venis-
ille: tas peccatum istud. Venientem igiturin Haythu su-
sem, inveni senem ploranteraet prostratu:n,peten- pinis manibus exceperunt patres, miseruntque ip-
temqueveniam in magna affllctione animi, dixique sum in sanctum saerarium. Quadam igitur die Do-
illi Fac cbaritatem; quid est quod habes? Et dixit
:
minica cum ferret sanctum et vivificum sangui-
mihi senex Quia Iratrem iojusta calumniaexagita-
:
nem magni Uei et Salvatoris nostri Jesu Christi,
vi,dicensquod numismafuratuseEset,etecceinveni continuoexiit oeulusejus unus atqueex hoc signo ;
illud. Tunc senex a?dificatus estin me,quod cum non cognoverunt Patres quia ignovisset illi Deus pec
accepissem numisma, detulerim illud ad eum di- catumistud, juxtaverbum magni Simeonis.
cens Accipe numisma, ego enim illud cepi.
:
CAPUTCXI.X.
CAPUT GXVII. De dxmoiie qui in habitu monachi profeclus cst ad
cellam cujusdam senis in Baythu.
De fralre dasmoiiiaco ab abbate Andrca sanato.
Dicebat nobis abbas Eusebius presbyter ejusdem
Fraterquidamdaeraoniumhabensaccessitadabba-
monasterii Raythu,cjm ad illum venissemus, quod
lem
icui oiiijcuiicuj StvHtem, in admirabilem montom, p ,
Simeonem .j.j...ucui, • n
C dffinion in uhabitu monachi protectus rfuit adj cellani
'
•• i i .• i
, ,
Narravit nobis abbas Sergius in Raythu de fratre et venimus prope Pereleum. Volentesque transfre-
quo.J(iin illic diacono, Mena nomine, et ait Cum : tare in Haythu, prohibiti sumusa ventiscontrariis,
exissetaliquandoMenasadministerium.reversusest sumus per dies nona-
ac maris tempestate delenti
nisi qnia reliquit nionnsticum habitum et f.fcularis, srrlum, invcnimus subter unum saxum tres ana-
effectus est. Posl mullum vero tcmporis profectus chnictas dc!'iincfus, indutos colubiis de sibino(26),
est Theopolim, et cum rediret Scleuciam, vidit rno- melotesque illorum juxta eos erant posilffi. Accepi-
nusterium sancti uhbatis Simeonis Sfylitac de longp, musitaquoillos,et duxirausad uavem, continuoque
et ailinfrase Ascendam,et videbo magnum Simeo-
:
aestuans mare tranquillum factum est, et venticon-
calumnse appropinquantera ut vidit abbas Simeon, mus secuudis venlis, et venlmus in Raythu Patres :
divinitus agnoscens quod esset monaehus, et quia autem sepelierunt eos cum antiquis eenibus.
181 PRATUM SPIBITUALE. 182
De duobus monachis, qui nudi ingrcssi sunt ecclesiam vero Melitinus, nomine Theodorus, ex monasterio
ul communicarent, vec visi sunt ub aliquo nisi ab fuerat abbatis Euthymii.Ferebant autem cololiiaex
abbate Siepkano. pellibus bubalorum. Mansi autem illic ferme duos
Venimus adabbatem Stephanum Cappadocem in
annos, distabamusque abinvicem quasiduobussta-
Sina monte, narravitque nobis, dicons: Gum esseni diis.Die autem quadamcum sederet .Foannes disci-
ego in Raythu ante hos annos, quintaferia Coens? pulus meus, percussit eum serpens, statimque de-
Domini,eram inecclesia. Cumque consummaretur functus sanguinem ex omnibus partibus fun-
est,
sanctaoblatio,Patresqueomnes assisterent, ecce vi-
dens.In multa igiturangustiaexistens, abii adana-
deo duos auosdam anachoretas ecclesiam ingredi. choretas: qui statim ut viderunt me lurbatum et
erant autem nudi, nullusque Patrum alius aniniad-
f, ainictum, antequam aliquid diceremadeos, dicuat
vertitquod nudi essent. nisi ego solus. Cura igitur mihi : Quid est, abba Zosime? mortuus est frater?
communicassent Dominicocorporieisanguini, exie- Dico illis : Ita sane, mortuus est. Venientes igitur
runt de ecclesia, etabibaat; egoautem una cum illis
mecum, videniesque ipsum in terra jacentem, di-
exivi. Cum ergo egressi essemus, prostravi me illis
cunt mihi : Nnli contristari,abba Zosime adest
; di-
dicens: Facite charitatem, accipite vobisoum. me vinum adjutorium. Vooantesque fratrom dixerunt
Cognoveruntautem quiavideramillosnudos,etdixe- opus habet.
Frater Joannes, surge, quia senex te
runt mihi: Bene sedes, quiesce. Rursus ego roga-
Continuoque surrexil fraterde terra. Queorentes au-
bam illos ut acciperent me secum. Tunc dixerunt tem bestiam, et invenientes, lenuerunt eam, et in
mihi: Non potes nobiscum esse, sede, bona e.nim
conspectu nostro illara in duas partes disruperunt.
tihi sedes est. Facientes autem mihi orationem, vi-
Tunc dicunt mihi AbbaZosime, vado in Sina Deus
: :
nex autem dixit mihi: Anteduos dies apparuit mihi timore correpti, recesserunt. Tunc abbas Sergius
quidam, dicens: Ecce veni ct ad tc monachus qui- sumens de pera unam eulogiam, profcctus est ad
dam, nomine Zosimus non permitlas eum hic ma-
; leonem, dixitque ei Aocipe eulogium Patrum et re-
:
183 DB VITIS PATRUM LIBER X. 184
cede de via, ut transeamus. Sumptaque leo eulogia A contempserim. Scripsit autem et hoc ad eum Ut :
Per totani ergo diemseiiior liujusniodi cogitatione quaedam rlans duo minuta (eaenim niihl SEepius de-
sollicitabatnr et orabut. Ciira it.iquesero factum es- autem indignans
derat), sume iila,nesuperbias. lila
set, vcnit discipuhis ejus diceusei: Jube, Pater, ut Tune dixi ei
dicebat: Mandutuiii habeo accipere?
earaus adsynaxim. Senexautem respondit ei: Vndc, Etiam,accipe ;mulier enim sancta est et magnDC vir-
et lempore sanctae communionis veni ad me, el per- C tutis lota enim hebduniada jcjunat, el quidquid :
Per orationes veslras, domine, non vidi illum nisi Accipe comede. Cum ergo abiisset, agnovi-
ista, et
nuncsoluminodo.Tuncait patriarcha; Dicilli utnon mus quod Deus illi revelasset quod dixeram, ei, ut
cnim ut mecum sumatcihum.Illevero
recedat; volo acciperet clalteri pauperi daret. Misit igitur unum
profecliis id dixit seni. Qiii ait : Voluntas Dei fiat. expuerissuis,et deduobus rainutis emit lupinos,et
Cum ergo senex dimisisset synaxes, adorato sancto comedit. Asscverabat autem coram Deo dicens.cos
monumento, invenlus est in cellula sua. lit ecce di- tanquam mel dulces fuisse, ita ut miraretur et glo-
scipulus ipsius pulsavit, et dixit : Pater, veni, ut riticuret Deum, qui dat graliam servis suis.
communices.Senexvero profeolus in ecclcsiam cum n
discipulo suo, iterum sumpsit veneranda mysteria. CAPUT CXXVIII.
Petrus autem arohiepisoopns contrislatus, quodilli Vita Adrlphii episropi Arahessi, et de heato Joanne
Chijsoslomo.
inobedions fuisset, post soleranitatcm misitad epi-
scopuni Phari ahbatom Photinuni.f tad palres Siiia, Pcrreximus ad ahhatem Athanasium inmonaste-
ut abbatem ad se niittercnt. Cuni ergo venissct ijui rium sancti t'atris nostri Sab.T, narravitque nobis,
attuleratl-lter-.is,dedispetqueillas,misitetscnex trcs dic."ns:Audivi refcrenteabbatcAthenogeneepiscopo
presbyterns,abbatem Stephanum Cappado-
scilicet Petra;, tilio ahbatissae Damianae, tale aliquid :
cen:, magnum illuin viruin, cujus ct supni memini- Fr.Urera babuit aviamea Joanna, nomine Adel-
mus {Cap. lii); et abhalem Zosimum, cujus etiiim phiiim, cpiscnpum Arabcssi, siirorcmqnoqne abba-
supcrius mentionem fecimus (Cd;;. 12:i), et abhnleiii tissani monasterii mulioruiu. Qu:ul;im vcrodicahiit
Dulcitinm Rnmanum, ad patriarcham, purgavitquc rpi.=copus ad monastcriuin visitandii-snrorisgratiu'
se ipsuin scnior s-cribens ac dicens Ahsit ame, ml
: Et rum intraretalrium monasteriijvidit 901 unam
domine sunctissime, ut sanctum angeliim vestrum de sororibus a daemone oorreptam, etin pavimento
185 PR,\TUM SPIRITUALE. 186
projectam. Convocans igitur epiacopus sororem A. quam unu3 sino altero proficiscentes. QuaHam ergo
suam, ait illi : Placetne tibi ut soror ista pertube- die venit, ncsciente socio suo, alter ad ilium ; cum-
tur a doemone, et dehonestetur ? An ignoras quia que plures horas pulsaret januam, noluit illi senes
judicium portasomniurasororum,ut abbatissa"?0ua3 Re-
aperire, ita utillctaedio dcvictus revcrtcretur.
di.xit oi Et ego quid possum facere adversus dcemo-
: Tertentiautem occurrit amicu£ejus,pergens et ipse
nem ? Episcopus autem rursum dixit ei Et quid : ad Stylitem, rursun que reduxit eum secum, ut am-
hic tot annis
Factaquo orationp, epi.'=co-
facis? bo simul ingredcrentur ad senem. Cum ergo pul-
pus mundavit a daemone sororem illam. sarent janunm, mandavit senex ut qui posterior
Rursus idem abbns Athanasius narravit nnbis de vencrat, ingrederetur solus. Ingressusque poste-
eodem episcopo Adelphio, dicens, sese venerabilem rior cccpit rogare seiicm, ut ct alius ;iutroiret. Scnex
Joannam sororem ipsius ita referentem audisse : autem dixit ei se non posse illum suscipere.Perse-
Cum sanctissimus episcopus Constantinopolitanus veranti vero et per multam horam deprecanti aitse-
Jnannes (^hrysostomusin Cususum in exsilium mis- nex;Deusillumaversatur, lili,et ego illum suscipere
susest, in domo nostra mansit. Ex hocigitur ingen- non poPsum.Cumqueadpropriarediissent,postduos
tem confidentiamet charitatemhabuirausad Deura. diesilledefunctusest.
Dicebat ergo frater meus Adelphius Cum in exsilio : t> CAPUT CXXX.
mortuusesset beatissimusJoannes,dolorem pertuli Admonilionesahhatis Alhanasii, et mirahilis ejus visio.
incredibilem, quod t.ilis ac tantus vir, orbisque ma- Dicebat idcm abbas Alhanasius Patres nostri :
gistcr,la'tificaQs Ecclesiam Dei a throno suo exsul continenliam, et paupertatem, ac nuditatem, re-
delunctus est, Deprecabar orgo,inquit, Deum cum rum omnium usqne ad mortem servaverunt nos ;
multis lacrymis, ut ostendere mihi dignaretur, in autem ventres nostros et crumenas dilatavimus.
quo statu esset, et an cum patriarchis adnumeratus Dixit iterum senex Sub Patribus nostris in stu-
:
esset. Cum
ergo diutius orassem, in exstasi effectus dio eral, distractiones animi vitare noslria vero ;
sum, aspexique virum nimis speciosum, qui lencns tempcribus olla obtinnil, etopns manuum.
manumdextrram ineam,adduxitmeinlocum quem- Narravit nobis et istud abbaa Alhanasius de se,
dam illustreraetgloriosissimum,ostendebatquemihi Venit, inquiens, raihi aliquando cogitatio, dicens :
hendens medixit mihi:Quid habes? Cur tristis es? voltis? Ait ductor meus Ingredi volumus. Respon- :
narrantera abbatem Athenogenem episcopum Petra;, iram Dei fugere possibile non est sed si dimittam ;
eoquod non haheretscalam. Si quando igitur dixis- tem Zachaeura, ct quod dixerit mibi hoc faciam.
set il!i frater: Volo tibi dicere cogitationem ; dice- Perrexi igitur in sanctam Sion (iUic enim seraper
bat etipse illi Veni ad gradus columnae
leni voce: morabatur)et noninveni eum.Veni autem in atrium
;
pergebant ad eum multis annis ambo simul, et nun- hac pesle, sed et post duas dies cessabit de Cassa-
187 DE VITIS PATRUM LIBKR X. 188
rea mortalitas. QuoJ et faclum est juxta verbum \ dianum stipendium novem minuta. Veniebat ergo
senis, Et ista quidem Procopius scholasticus, ut prope me in monasterium .^liotarum, comedebat-
dixi, enarravit nobis. que decem solum lupinos, et die tota laborabat.
CAPUT CXXXII. Cum itaque fecisset de mercede sua minufa numi-
Decodcm. smatum trium, ait njihi Accipc pretium, et librura
:
Abbas autem Cyprianus, cognomento Cuculas, et vade ad dominum suum et si quidera vult mi- :
cujus monasterium estextra portam Capsarea;, nar- nuta.da iUi; sin autem non vult, redde illi librura.
ravit nobis, cum ad illum venissemus, dicens : Cum Ego igitur veniens nuntiavi hac abbati Petro qui :
vaslaret urbem istam ssva illa et horrenda morta- neque pretium, neque librum accipere voIebat.Pcr-
tas, inclusi meipsum in cella mea, deprecans cle- suasi tamen ei ut pecuniam acciperet, neque
mentiam Domini, ut nostri misereretiir claverterel repudiaret anachcretae laliorem, quam tandem ac-
imminentem iram venitque mihi vox dicens Ab-
; :
cepit. Et pergens ego dedi librum anachoretae; qui
bas Zacha?us accepit hanc gratiam. gaudens remeavit in eremum.
CXXXIIi. CAPUT CAPUT CXXXV.
Dc sando Monacho,qui Saracenum venalorem per De quinque virginilnis qux e.vire voluerunt e monasle-
duos c/ies immobilem reddidit. I rio, el a dxmortio corrcptx sunt.
Narravit Saracenus gentilis, ex his qui in Clisraate 903 Accessimus ad Eunuchorum monasterium
morabantur, hoec nobis dicens Cum abiissem ad : juxtasanctum Jordanom ego et frater meus Sophro-
montem abbatis Antonii, utvenarer, pergens aspi- nius. Narravitque nobisabbas Nicclaus ipsius mo-
cio monachum in monte sedentem, tenentemqueli- nasterii presbyter, dicens: In regione niea (erat au-
brum, etlegentera, Ascendi igitiir ad eum volens tera ex Lycia) monasterium virginum est ferme qua-
illum cffdere, fortassis autem eliam necare. Cum- draginta. lo hoc ergo monasterio quinque virgines
que venissem prope illum, extendit contra me ma- sibi invicem condixerunt ut noctu de n;onasterio
num suam dexteram, dicens Sta egique illic duos : ; fugerent, et acciperent viros. Nocte vero quadam
dies, et duas noctesnullo modo moveri pri-cvalens cum dormirent sanclimoniales omnes, illis consul-
ex eo loco, ubi eram. Tunc dixi illi Per Deum, : tantibusut vestimenta sua acciperent et fugerent,
quem colis, dimitte me. Ille aulera dixit mihi Vade : continuo quinque omnes a diemonio correptfe sunt.
in pace. Et ila recedere potui de loeo, in quo eram. Quo facto, non amplius exierunt e monasterio, sed
CAPUT CXXXIV. confessEe peccata sua, gratia? egerunt Deo, dicentes:
ait mihi abbas Petrus : Si anachoreta ipsuni vult, impleta psalmodia mea cum omni quieie et timore
gratis illum accipe.Sume autem et tria ista numi- Dei, dixi ad illam Syriace : Sede, ut loquar tibi, et
smata, et si quidem placet illi jiber, teneat illum tunc faciam quod vis. Quffi ut resedit, dixi illi
sinautemilli non placet, eccehabes tria numismata, Christiana es, an gentilis?Qua; ait: Christiana. Dixi
eme illi juxta votum suum.Sumensergo librum,de- ad illam ilerum ; Et nescis quia qui fornicantur,in
tuli anachoretae qui sunipto libro abiil in eremum.
:
D supplicium eunt?Quae ait Scioplane.Tuncdixi illi:
:
Cum autem duos fere menses egisset, rediens ana- Cur ergo fornicari vis ? Respondit Quia esurio. Et :
choreta venit in cellara raeam, dicens : Scito, abba aio ad eam : Noli fornicari, sed veni quoiidie, etut
Joannes.quia cogitatio meame affligit, eo quod <;ra- Deus disposuerit, dabo cibum tuum.Ex illaergo
tibi
tis habeo librum. Aio autem ad illum: Noli pro hoc die veniebat ad me et si quid Deus
diebus singulis,
affligl ; abbas Petrusdives est et bonus, gaudetque mittebat mihi, prebeham illi cibum, quousque re-
in hoc. Ait mihi rursus anachoreta Vere non re- :
cessi de illis locis.
quiesco, nisi pretitim do. Dico habes pre- illi : El CAPUT CXXXVII.
tium, ut des ? Dicit mihi Non sed da mihi sac- : ; Relatio ahbatis Joannis de abbate Caltinico.
cum, utmeinduam, erat enim nudus. Dedi ergo illi Dixit iterum idem abbas Joannes : Cum essem ju-
saccumetpalIiolum,etabiit,operariusquefactusest nor, cupiebam pergere ad magnos et nominatisai-
in ej lacu, quem fecit patriarcha Jerosolymorum mos Patres, ut ab eis benedicerer et asdificarer. Au-
Joannes in Slgma [Gr., Sina], accipiebatquequoti- diens igitur de abbate Callinico magno illo, qui in
189 PRATUM SPIRITUALE. 190
moQasterioabbatisSabae inclusus erat, oraviquem- A Gregorii.Tunc ait ad me senex Fili, ego quis sit :
dam ex familiaribus illius, ut me ad illum duceret. abbas Gregorius, nescio hoc tantum scio, quia ;
Abii itaque ad illum. Assidens vero is qui rae adJu- palriarcham excepi in speluncam meam. Nom et
xerat frater fid fenestram senis, per multam horam p:illium sanctum illum fcrentem vidi, et Evange-
loquebatur cum eo ; ego vero in meipso cogitabam, lium. Quod ita factum est : post sex enim annos
quia nunquam viderat me senior, ne forte non ipsum abbatem Gregorium, ita ordinante Deo, pa-
grate susciperet me. Gum vero frater ille rccederet, triurchani Thcopolitanum factum vidimus, sicut
permisit me ingredi, et salutare senem, et benedici praedixerat senex.
ab 60, dioens ad eum Ora et pro isto servo tuo
: CAPUT CXL.
Pater, quia inter primos huo venit. Senex autem Vita (jusdem Gregorii palriarchx Theopolilani.
dixit : Agnosco illum, flli. Nam anle viginti dies Dicebant quidam senura de hoc patriarchaTheo-
descendi ad sanctum Jordanem, et occurrit mihi in politanoGregorio,quodhisiiiaximevirtutibusfuisset
via, dicens Ora pro me, Et ego interrogavi eum
: : insignis, eleemosynis scilicet, injuriarum obli-
Quod esl nomen tuum ? Aitque mihi Joannes.Ex- : vione,et lacrymis.Habebat autem et
compassionem
tunc igitur agnosco eum. Hoc audiens ego cognovi, maximam ad eos qui peccabant. Quarum omniiim
quia quando cogitavi accederead illum.revelavit illi n rerum nos saepe experimenta cepimus.
Deus et nomen meum, et quis essem. CAPUT CXLl.
CAPUT GXXXVIII. Prudens responsin abbatis Olympii.
De ahbale Sergio anarhoreta, el de monacho genlili.
Frater quidam venit ad abbatem Olympium in
qui haplizatus est.
monasterium abbatis Gerasimi prope Jordanem;et
Narravit autem nobis et hoc idem senex, dicens :
eum abii ad senem.Senex autem mox ut vidit illum, C ipsius monasterii abbatis Gerasimi antistitem,etait
antequara quidquam illi loquerer,ait mihi seorsum: illi Abba, volo ex eo loco, ubi habito, discedere :
;
Quid vult frater iste ? Dixi autem ei Orat manere valde enimacedia et taedio animi laboro. Uespondit
:
zatus non est, sed adduc illum in monasterium Eu- regnum ccclorum.nec aeternum cruciatum inmente
nuchorum, el fac illum baplizari in sancto Jordane. habes.Nam si ista solllcita intentione cogitares,nul-
Ego aute:n ad verba senia stupens, interrogavi fra- lam in cella tua acediam sentires.
trem quis esset, et unde esset. Ille autem ex Occi- CAPUT CXLIII.
dente so esse parentesque habere gentiles, ac
ait, Vita David latronum principis, postea monachi
nescireutrum baptizatus esset, an non. Tunc itaque eljecti.
tolam diem collocutus cumeode Kilificatione ani- Monachus fieri volo. Ingressus vero ostiarius nun-
ma;, die alia dimisit eum. Postquam vero abcessit tiavit ahbati de illo. Kgressus ad illum al'bas,
abbas Gregorius, dixi, inquit, ego seni Scis, Pater, ; et videns quia jam senex csset, dixit ei Non :
quiascandalizatussum, quod cum plurimos episco- potes hic maHere ; mullurn enim laborem tolerant
pos, presbyteros, et alios duxerim ad te, nullius fratres, abstinenliaque magna est, et tu cura aliter
unquam iilorum pedes lavasti nisi tantum abbalia assuetus sisjdistrictionem monasteriiferrenonpree-
191 DE VITIS PATRUM LIBER X. 192
vales. Ille autem orabat, dicens : Utique faciam om- A iHustrintur operibus. Ubi vero Deus est, quis in-
nia.tanlumiiiodo suspioe mo.Pnrro abbas in senten- sidiari valct, aut nocore poterit?
tia sua pcrsistebat, dioens Non potes ferre. Tnno : Dixil iterum : Ilominuravirtus non in naturacon-
ait latronum princeps Ut scias, ego sum David
illi : sistit,ha'cenimvariabilise.st,sed in proposito piela-
princcps latronurn, et idcirco veni huc, ut deflcam tis, et in Curemus itaque animam
Dei adjutorio.
peccata mea. Si autem me suscipere nolueris, sub nostram, queraadmodum et corpus facimus.
filii,
jurejurando tibi protestor pcr eum qui in coolohabi- Rursusait senex CoUigamus aniraae curationes,
:
tat, quia rursus ad priorem statum reraeabo, et as- boc est pictatem, justitiam, humilitatem.subjectio-
sumptis mecum sociis mcis, vos omnes interficiam, nem. Maxirr.us enim animarum medicus Christus
tolumque monasteriutn evcrtam. His audilis. abbas Deus noster prope est, vultque curare nos. Non
suscepit eum intra monasterium,tondensque illum ergo negligamus, neque aspernemur.
tradidit ei religiosum habitum.Coepit igitur in spiri- Ait rursum : Ducet nos Dominus sobrios ac fruga-
tali militia pugnare, etabstinentiaeac
veteranus tiro les esse, nos autem miseri per delicias defluimus
obedientia;,hurailitatif que studiiscunctos quierant in voluptates.
in monasterio transcendere (erant autem fcre sep- Dixit iterura senct : Commendemus nos ipsos
tuaginta monachi),cunclos Kdilicans.omnibusque g Deo, quemadmodum ait Paulus (Rom. vi), quasi
existensforira virtutis, et sanctitatisexemplum.Die ex morluis viventes, neque praiteritis inlendentes,
vero quadam sedente illo in sua cellula, missus cst obliviscaniur anteriora ; sed seoundum destinatio-
ad euin angelus Dei, dicens : David, David, remisit nem persequamur ad braviura supernae vocalionis
Deus peccata tua, et eris ex nunc signa faciens.
lilii {Philip. iii).
que graviura,tam brevi tempore mihi remiserit Deus. Quia necdum le ipsum cognovisti.Namqui seipsum
Cui angehis ait : Si sacerdoti Zacharife (31) non cre- novit, fratrura vitia non aspicit.
denti mihi,cum illi filium pollicerer, non peperci, CAPUT CXLV.
scil ejus vinxi linguam.docensillum nondebercesse Vifa beati Gcnnadii patriarchas ConstatUinopolilatii,
905 intredulum his qua3 a me dicebantur,nec tibi et de ejus leclore Chai isio.
quidcm parciturus sum idcirco eris amodo non lo-
:
Accessimus in coenobium quod dicitur Salama,
qucns. David aulemprostratuGhumiait:Gura essem nono ab Alexandria milliario dlslans,invenimusi)ue
in sfficulo, nefaria sceler» faciens, et humanum san-
illic duos presbyteros senes,quidixeruntnobis,Con-
guinera fundens, loquebar ;
rnodo quando servire giantinopolitans Ecclesia; se esse presbyteros.nar- ,
Deovolo,laudesqueilliofrerre,tunclinguamraeam,
rabantque nobis de beatoGennadio Constantinopo- .|
neloquar, ligas ? Respondit illi angelus Gum im- :
litano patriarcha, quod fuerit mitissimus, et mun-
plebis psalraodiae canonem, loqueris, praetei' cano-
dus corpore, raultunique continens.
nem vero penitus lacebis. Quod et factum est, plu- Dicebant ethoc nobis de ipso, quod cum molesta-
riniaque per illum Deusmiraculanstendit.Psallebat
relur aplurimis de quodamclericonimisdelinquen-
igitur psalmos, nulluin vero verbura aliura omnino
Gharisio nomine, accersivit eum patriarcha, ip-
te,
loqui poterat. Qui vero nobis isla narravit, se illum
sumque emendare conatus est.Gum vero nihil incre-
vidisse asserebat, et Deum glorificasse.
pando proficeret, permisit illum paterna el eccle-
nciii gloriam atque injuslitiam, transferrent ad Gennadius significal vobis, sancte Christi martyr
alfcctum pietatis.Nunquam profecto ignorassemus Eleutheri, per me peccatorem, quia miles tuus mul-
quantum a Deohonorati sumus, et contradaemones tum peceat. Aut emenda illum, aul pr*cide eum-In
possumus. crastinumveromortuus inventusestscelerumopifex
Dixit iterum senex:Deomajus nihil est, sedneque Gbarisius, et omncs obstupefacti glorificaverunt
par, neque quod non rauxime inferiussit. Quid ergo Deum.
illis lortiusacbeatius, quiDeurahabeiit adjutorem? CAPUT CXLVI.
Dixititerum UbiqueqoidemDeusesl, piisautem
: Visio Eulpyii putriarclix Atexbndrini.
et in spirituali exercitio sudantibus propinquat;non Cum essemus in eodem coenobio, narravil nobis
his qui professione sola honestantur, sed bis qui abbas Menas, ccenobii ipsius Pater,de sancto papa
193 PRATUM SPIRITUALE. 194
pontifex dicit illi : Quamdiu non surgis? Ait : Nisi Respondens ille dixit mihi Ego sum Leo Romanus :
mihi ipse raanum porrigaseterigasme, surgerenon pontifex. Ingressus igitur ego nuntiavi,dicens San- :
possum. Tunc extendit manum suam Eulogius, ac ctissimusetbeatissimuspapa LeoRomans sedis an-
tenens erexit illura, cccpitque iterum psallere. Post tistes convenire vos vult. Cum hoc audisset papa
paululum autem conversus, ncminem vidif. rumigi- Eulogius, exsurgens concitus cucurril in occursum
turimplessetmatutinaslaudes,vocavitcubicularium ejus. Salutantesque seinvicem, oratione facta, rese-
suum,dixitqueilli: Curnon annuntiasti mihi archi- p dcrunt. Tuncverodivinuseteximius Leodixitsancto
f •;
diaconi ingressum
t:„t j:i_
:.,»..».. :i.
non nuntiatusintravil
.
me hacnocle?at illene^iue vidisse sealiquem neque ille : Non. Ait ipsi : Veni ut vobis gratias agerem,
ingressum esse asseveravit. Non credidit patriarcha, mea respondistis,
quia rite et magnirice pio epistola
sedait:Vocamihihuchucostiarium.Guivenientiait: quam scripseram ad fratrem meum Flavianum Con-
NonneingressusesthucJulianusarchidiaconus?Ille stantinopolitanum patriarcham, sensum quidem et
vero cum juramentoaffirmabatillum nequeingres- sententiammeamaperientes.hcereticorumautemora
sum neque egressum esse. Tacuilquidem tuncpa- obstruentes. Scito autem, fraler, quia non mihi tan-
triarcha; irane autem facto, ascenditarchidiaconus tum vesiruin divinum laborem studiumque contu-
Julianus, ut adoraret, dixitque illi pontifex Quare listis,sed etiamsupremoculinini apostolorum Petro,
:
nonservasti ordinem, archidiacone Juliane, sedabs- etipsi pra; omnibus qua^a nobispraedicaturveritati,
que nuntio ascendisti ad me nocte ista? Qui ait quae est Chrislus Deus noster. Ista non semel tan-
Per orationes domini mei, neque huc ascendi, neque tum, sed bis terque conspiciens, trina apparitione
de domo descendi, nisi hora ista tantum. Intollexit firmatusenarravisancto papaj Eulogio. Quicumau-
tunc raagnus Eulogius Julianuiri se vidisse marty- disset,lacrymalusest,extendensqueincoelummanu3
rem, hortaniem se ad eroctionem templisui, quod
, suas, Deo ^ gratias relulit dlcens: Gratias tibi „^„
. , ,
ago, , —
ex teraporefermeresolutum et antiquatum, ruinam ^ dorainator Christe Deus noster, quiacura indignu
sui minabatur;magnaquecura alacritateamantissi- sim, veritatis tua3 praeconem me facere dignatus es,
mus martyris porrexit inanus, ejusque erexit tem- et perorationes servorum tuorura Petri ac Leonis,
plura, a fundamentisipsuminstaurans etomnigeno parvam etmodicam alacrilatem nostrain, tanquam
ornatu illustrans, ut sacro martyri conveniebat. duo vidua3 minuta, suinmaet ineffabili benignitate
tua suscipere dignatus es.
CAPUT CXLVII.
Mirabilis emendalio epiUolx beali Leonis Romani pon- CAPUT CXLl.X.
lificis ad Flavitinum scriidx. Slupenda relatio Amos palriarchx Jerosolymitanide
Narravit nobisethoo abbasMenas ejusdem coeno- sunct issitno Leone portljfice Romano.
bii Pater, audisse se eunidem abbalem Eulogium Cum descendisset abbas Ammos Jerosolymam, et
Alexandrinura patriarcham dicentem : Cum pro- patriarcha ordinatus esset, 907 venerunt omnes
fectus essem Constantinopolim.fruitus sum contu- raonasteriorum eremi abbates, utadorarenteum, in-
berniodomni Gregorii Romani arohidiaconi, summi ter quosadfui et egocum abbate meo. Cojpitque pa-
et singularisviri ; narravitque mihi de sanctissimo ac triarcha dicere patribus : Orate pro me, Patres
beatissimo
" "" .— .-^™, Roraano rpontifice, dicens ha-
Leone(32) |,
magnumenim
.—o onuset intolerabile mihi < -—
injunctum
beri scriptum in ecclesia Roniana, quod cum scri- est,sacerdotiiquedignitasme terretimmodice. Petri
psisset epistolam ad sanclum Flavianum Constanti- enim et Pauli et siniiliuin est regere rationales ani-
nopolitanura episcopum contraimpiosEutychen ao inas ego autem infelix pecoator sum. Plus autem
:
Nestorium, posuerit eara super tuinulum principis quamcffitera timeoordinalionuin sarcinam; namin-
apostolorum Petri, et orationibus ac vigiliis et jeju- veni scriptum quia beatissimus et aequalis angelis
niis vacans, oraverit ipsura summum apostoiura, di- papa Leo, qui Romanorura Ecclesis praefuit, per
ccns : Si quid ut homo vel ininus caute posui, vel quadraginladiesperseveravit adsepuloruraapostoli
etiam omisi, tu, cuiadomino Deo Salv.itore nostro Petri.vigiliis etorationibus insistens, petensque ab
Jesu Christo et sedes hiec et eclesia coinmissa est, apostolo ut proseapud Deumintercedoret, utdimit-
emenda. Postquadraginta vero diesapparuit ei apo- lerentursibipeccatasua.linpletisquediebusquadra-
stolus oranti, ot dixit ei : Legi, et emand.Hvi. Su- ginta, apparuit ei apostolus Petrus, dicens Oravi :
mensque epistolam de sepulcro beati Petri, aperuit pro te, et dimissa sunttibi oraniapeccata tua, priB-
eam et invenit apostolica manu emendatam. terquam impositionis manum: hoo enim solum
195 DE VITI8 PATRUM LIBER X. 196
magnK virtutis et merili. Die ergo quadam habitato- adorarem ad sopulcrura sanctorum apostolorum Pe-
res oppidi ingressi sunt ad beatissimum Romanum trietPauli, staremquedie quadam in medio sivitatis,
antistitem Agapetum, accusantes ep;scopum suum, audio papam Gregoriumperlocum illum transitu-
ac dicentes : Quia manducal.
in sanotificato vase rum cogitavi itaque adorare illum. Cum autem
;
Pontifex autem solo audituperculsus, mittit duosex prope me essei papa, videretque me progredi ut
clericis, ut vinctum episcopum, et pedibus iter agen- Deo teste, Iratres), primus
adorarem illura (loquor
tem Romam perducerent venientem vero continuo ; ipse proslravit se humi coram me, neque ante sur-
misitincarcerem.Cum ergo tresdiesincarcere egis- n rexit, quam iiie primo surrexisse cerneret. Et cum
set episoopus, venit Oominicus dies. Et cum papa multahumilitatesalutansme,manusuatria numis-
quiesceret, illucescente Dominico die vidi in somnis muta tradidil, jubens mihi dare quscunque erant
queradam astantem sibi, ac dicentem Hac die l)o- necessaria. Glorificavi itaque 90S Deum, quod tan-
:
rainica neque tu otferas salutarem hostiam, neque tam illi contulerat humilitatem, et misericordiam,
alius quispiam episcoporum qui sunt in urbeista, et charitatem ad onines.
nisi solus episcopus quem habes carc^re inclusum
CAPUT CLIL ;
illum enim hodie oflbrre volo. Expergefactus autem Vita et dicla Marcelli Scythiotx, abbatis monasterii
papa, etde visionequam videratha?sitans,dicebatin Monidion.
seipso Talem contraillum accusationemsuscepi,et
:
Accessimus ad abbatem Marcellum Scythiotamin
ipse habet otferre ? Venit igitur ei secundo vox in
monasteriura Monidion, volensque senior prodesse
visione, dicens : Dixi tibi ut episcopus qui est in car- nobis, narravit, dicens : Quando eram in provincia
cere solus ofTerat. Ambigenti adhuc tertio apparuil mea (eralautemexApamia),3urigaquidam illicerat,
illi eaJem repetens. Expergefactus autem ponlife.v,
nomine Pbilerenius.Quadamergodiecurasuperalus
misit in carcerera, et accersito ad se episcopo, per- luisset, surrexerunt qui exparteejuserant, claman-
contabatur eum, dicens Quod est opus tuum ?
: j
; p^ijg^^.^j^g pq^q^^^j inj,iyHj^tg nQ„agpj '^ jt
T7i_: .,:u:i ..l:.,,i i:» .,:_:. n,- <J
Episcopus autem :il: t
iUi nihil aliud respondit, nisi Pec
postmodum
:
Cum itaque venissem in Scythim, si
catorsum Gum veroepiscopopersuaderenon posset quando me pulsaret cogitatio mea, ut recederem in
ut aliud dicerct, tuuc ait ad eum papa Hodie : tu
civitatem, aut villam, continuo dicebaiu in raeipso
offerre debes. Cum ergo sancto altari assisteret.et
MarcoUe, Phileremus coronam in civitate non acci-
papapropeillum astaret, diaconis altare circumdan- pit. El Chrisli gralia ista cogitatio fecit ut de Scythi
tibus,ca5pit sancta missarum solemnia episcopus. Et non egrederer pcr annos triginta quinque, donec
cumcomplessetorationemoblationis,antequam con- venientes barbari apprehendcrunt me, el vendide-
cluderet ipsam, coepit secundo, ac deinceps tertio,
runt Pentapoli, Seylhimque desolaverunt.
et quarto dicere ipsam sancloe oblatioijis orationem.
Idem abbas MarecUus quasi de alio sene morante
Cunctis veroeammorammolesteterentibus, dicit ei in Scythi (ipse autem erat) narravit dicens quod
pontifex Quid boc est, quod jam quarto banc ora-
:
noetequadara surrexeritutpsaimosexraorecanerct.
tioncm dixisti, nec eam concludis ?Tunc respondit Cumque psallere roepisset, audivit vocem buccinffl
episcopus: Ignoscemihi, Patersancte; quia non vidi quasi bellicuraclangcntis, turbalusquesenexcogita-
juxta consuetudinem sancti Spiritus descensum, bat, dicens : Unde hoc
in loco voxbuccinae perstre-
idcirco non terminavi orationem. Sed, sanctemi do pit ? militeshicnon sunt, bellum hinc abest. Etcura
mine, diaconum illum prope rae assistentem, qui D ^^^^ ^^^^^^ volveret, da;mon prope illum veniens
flabellum (33) tenet, ab altari remove ego enim illi ;
dixit ei Utique bellum est. Si ergo oppugnari
:
dicere non audeo. Tunc jussu divi Agapeti recessit ac repugnare non vis, vade, dormi, et non oppu-
diaconus, et continuo vidit episcopuset papasancti gnaberis.
Spiritusadventum. Sed et velum, quod altari super- Dixit iterum senex : Credite mihi, filioli, nihil ila
impositum erat, ultro sublalumest, texitquepapam perturbat, et concilat, et irritat, et vulnerat, et
etepiscopum et diaconosomnes qui sanctoaltarias- perdit, atque contrislat, et contra nos commovet
tabant, quasi per tres horas. da;raones,ipsumqueperditionisauctorem Satanam,
Tuncvenerandus Agapetus,agnitasanolitateepis- sicut perpetua psalmorum meditatio. Nam omni.s
copiexperspectomiraculo, quamque falsamcalum- quidemdivinaScripturautilisnobisestconlristatque
niam perpessus esset cognoscens, quod illum ita non raediocriterd;emones, non tamen itasicut psal-
nonjamampliusper
vexaverattristisc£fectus,statuit terium. Sicut enimin plebesiunaparslaudetimpe-
subreplionem quidpiam agere, sed cura maturo ratorem, alia pars ob id non contristatur, neque
197 PRATUM SPIRITUALE. 198
movetur contra laudantes cum vero ad injurias et ; A. Dixil iterum senex : Fugiamus matrem omnium
contumelias non laudantium conversi fuerint,tunc malorum avaritiam (/ Tim. vi).
oramus. Tunc vero persequimurdaemones,cum di- anie solis occasum sumebas cibum.Tunc ait illi mo-
cimus [Psnl. lxvii) Exsurgat Deus, et dissipentur
: r> nachus Profecto, frater, quando eram in saeculo,
:
inimici ejus,et fugiant quioderunt eum a facie ejus. aures mese nutriebant me ; vanaenira hominum glo-
Ktrursus Vidi impium superexaitatum et elevatum
: riaet laus non mediocriterniereficiebant.jejuniique
sicut cedros Libani ; et Iransivi, et ccce non erat laborem leviorem reddebant.
qusesivi eum,etnon est iiivenlus locus ejus {Psal. CAPUT CLIV.
xxxvi). Et illud Gladius eorum intretin corda ipso-
:
Vita Theodori sxcularis, hominis Dei.
rum (Ibid.). Et iterum Lacum aperuit, et effodit :
Dicebal abbas Jordanes solitarius : Tres simul
eum, et incidit in foveam quam fecit. Convertatur
abbatem Nicolaum in tor-
anachoretffi perrexlmus ad
dolor ejus in caput ejus, et in verticem ipsius ini-
rontem Betasimum(inter sanctum enim Elpidiuraet
quitas ejus descendet {Psal. vii).
raonasteriumquoddiciturPeregrinorum inspelunca
Dixit iterum senex : Credite mihi, fllii, dicenti. morabatur)invenimusquecumillosaecularemquem-
Quemadmodum magna laus et magna gloria et re- dam.Loquentibusautem nobisdeanimsesalute,dixit
gnum est abrenuatianti saculo, et monasticum arri- abbasNicohussjeculari Dicnobisettualiquid.Res-
:
pienti institutum, quia pretiosiora sunt inteilec- pondit sfficularis, et ait Quid vobis prodesse pos-
:
Dixit iterum senex : Agnosce oxperimento bonam si toleraveris hunc virum, pro mercede, quam tibi
vitam, neque jam ut invalidus timeas. debet,coelorum regnura tibi praeparabit. Servavi au-
Ait rursus : Noli mirari, si horao cum sis,angelu3 temetcorpus meum mundumauiuliereusqueinho-
fieri possis.Proposita enim tibi est par angelisglo- diernum diem.Haeo nos cum audivissemus,magni-
ria,eamque agonotheta noster certantibusspondet. fice a;dificati sumus.
Dixit iterum senex NihilitaDeo monaehosfami-
:
CAPUT GLV.
liares efficit, ut pulchra et honestaet Deo gratis-
Relalio abbatis Jordanis de tribus Saracenis quise
sima castitas, qu.E sicut sanotus et divinus Spiri- invicem interfecerunt.
tus attestatur per beatura Paulum, honcstatem et D Dicebal elhoc nobis de abbateNicolaoabbas Jor-
perseverantiam jugiter vacandi Domino sine dis- danes Narrabat, inquit,senex,quiairaperante fide-
:
bemus proposita, fratres, pro sa^culari molesta vo- timus eura. Et ego rursum illis dixi : Accipite me,et
luptate. hunc dimittite, quia fatigationem non sustinet.Ait
199 DE VITIS PATRXJM LIBER X. 200
mihi et ipse rursus : Nod dimittimus cum. Dixi eia X ''''i sexto ferme lapide ab eis distans, circa maris
tertio : Vei pretium pro illo non acoipitis? Date mihi labium : proinde habent anachoreta; et illic mini-
illum, et quidquid pelieritis, ego afferam vobis. struLn. Quacunque ergo hora volunt ad hortum pro
Respondit: Non pnssuraus tibi dare illum.sacerdoti oleribus miUe:e,sternunlasiiiura,etdicuntei Vade :
enim nostro promisimus,quia si quid pulchrum ce- in liorlum ad ministrura, et alfer nobis olera. Qui
perimus, olferemus illud ei, utipsum in sacrilicium mox ad hortulanum solus vadit, stansque ante ja-
offerat. Sed vade jam nam si moram feceris, caput
: nuam,capitepulsat. Statim igitur egressushortula-
tuum in terram projiciam.Tuncprostratusegohumi nus ipsum oleribus onerat,onustumque dimittit.Vi-
dixi : Siilvalor noster Ghriste Deus, salvum fac ser- dcroque est asinum quotidie solum ascendentcm,et
vum tuum. Et continuo tres Saraceni dcEinonio re- descendentem,etministrantem senibus tantum,alii
pletievaginatisgladiisseinvicemconciderunt.Assu- vero Dulli obsequentcra.
mensque ego adolescentem in speluncam meam, CAPUT CLIX.
refovi illum.et jam ncluit recederea me sed re- ;
Vita abbatis So//hronii solitarii, el admonitioncs
nuntians s£Eculo,cum septem annos in habitu mo- Mense ducis aenobii Severiani.
nastico implesset,requievit. Erat autem genereTy- Diceb:it abbas Menag antistes cccGobii abbalis Se-
rius. g VL'riani de abbate Sophronio solitario, quod circa
GAPUT GLVI. raare Mortuura moratus sit nudus per annos ferme
Responsio eupisdam Sertis ad duos philosopbos. septuaginta, herbas in cibuni sumens.
Duo philosophi venerant aliquando ad senem, et Et hoc rursus de illo dicebat, audisse se narran-
orabant eum ut eis verbum asdificationis diceret.Se- t(-m senem, etdicentera : Oravi Dominum ne dsemo-
nexvero tacebat.Rursura philosophi dixerunt:iNihil nesspelunca; meEe propinquarent. Aspioiebam vero
respondesnobis, Pater? Tunc senex dixiteis Quod :
da-mones venientes, slantosque a longe tribus fere
sludiosi quidera sitiseloquentiaejScio quodautera ; neque ulterius appropinquare valentes.
sl.idiis,
non veri sitis pbilosophi, affirmo. Quandiu enim lo- Ldem abbas Menas dicebat coenobii fratribus :
qui diacitis, quasi loqui nesciatis ? Sit ergo philoso- Fugiamus, filii, saecularium colloquia solent enira ;
um
Calamcnis juxta sanclum Jordaneiii, ad ab- vero, quia inolitain sibi ex multis temporibus raalo-
batem Alexandruiii, invenimusqne apud eura duos rnm antioipationem transferread meliora potuerunt.
monacbosmonasteriiSubcvorumSyrorura.Narrave- CAPUT CLX.
runt aulcm nohis, dicentes Ante hos decem ^dies :
Quomodo dxmon apparucrit cuidam seni in forma
venit quidam peregrinorura susccptor eleeraosynas pucri nigcrrimi.
erogans, et veniens in Subiba Besorum, dediteulo- N:irr.ivit nobis abbas Paulu3,antistes ooenobii ab-
giain.Rogavitigiturabbatemraona9terii,dicens: Fac batis Theognostis,quia dixerit senex quidam :Cum
charitatera,et mitte in proximum monasterium Sy- die quadara sederem in cellula mea, operarerque
rorum, ut accipiant910 et ipsivenienleseulogiam, manibusmeis(texeban-. aulemcanistrum,etpsalmos
etnuntient monasterio Gharembeutveniant et ipsi. repelebam), ecce per fenestram ingressus est quasi
Tnnc abbas misit fratrem ad abbatera Subevoruin puer .Ethiops, et stans corara me, saltare coepit,
Syrorum. Profccti.s itaque frater, dixit ei Yeni us- : psallentique mihi dixit Senex, nonne bene salto ?
:
que iiJ mcmaslerium Besoruin, nuntia vero et mo- Kho autem nihil respondi. Rursus ait mihi :Non tibi
naslerio Charembe, ut veniant et ipsi. Respondit se- autem respondenti
pl.icct haec sallatio mea ? Nihil
tam, sed fao perfeclam charitatom, et pergnns ipse, D quid agere. Dico tibi, quia et in sexagesimo quinto,
nuntiaeis.Aitautem frater Nunquam illucperrexi, : et in sexagesimo sexlo et in sexagesirao septimo
neo viam scio. Tunc ait senex catulo suo Vadecum psalmo errasti. Tuncsurgens tgo coram Deo ado-
:
fratre isto usquead monasterium Charombe,ut nun- ravi prosternens me, et ille evanuit.
liet eis quod vult. Abiit ergo canis cum fratre, do-
CAPUT GLXI.
nec statuit illum juxta monasterii januam. Oslende-
Vita abbalis Isaac Tliebxi, el quomodo etiam ei
ruiit autem nobis el canem ipsum, qui ista narra- vpparuil dxnton in figura adolescenlis.
verunt habebant enim illum secum.
;
Lycos Thebaidis civitas esl ab hac inons quidam :
morantur:estautem illis et hortus ad ralicem mon- Anle annos quinquaginta duos cum operarer oouo-
201 PRATUM 8PIR1TUALE. 202
pionem(34,)in laborando erravi.affligebarque, quia A bet leo ? mihi: Male. Et dixi ad eutn. Quare ?
Et ait
errorem nec reperire nec emendare valebam. To- Respondit Prajterita die venit huc, ut dareqn illi
:
tum ergo diem consumpsi, me frustra concidens, et manducare, videns vero ejus mentum sanguinein-
quid agerem ignorabam. Et cum fere desperareni, fectum, dixi illi Quid est ? Inobedicns fuisli mihi,
:
ecce per fenestram ingressus adolescens ait mihi : et carnes manducasti. Benedictus Dominus, non
Errasti : sed da mihi opus ut illud corrigam. Aio au- jam tribuo tibi ut comedas cibum Patrum carnium
tem ad ilJum : Vade hinc,absit hoc a me. Respondit devoralor ;
recede. Ule vero discedere nolebat.Tuno
mihi et ipse : Certe damnum tibi est, si male opus accepto funiculo, triplicans illum, tres illi plagas
facias. Tunc dixi ei : Noli de hoc ipse curam gerore. cuni eo dedi, et retessit.
Ait ad me denuo : Misereor tui, quia laborem tuum CAPUT CLXIV.
perdis. Et respondi Maie huc venisti, et tu, et
illi ; Responsio abbalis Vidoris solitariiad monachumpu-
qui te adduxerunt. Dixit autem mihi Vere tu me :
sillanimern.
huc adduxisti, et meus es. Aio ad illum ego Cur Frater venit ad abbatem Victorem solitarium in
:
hoc? Respondit ille mihi Quia tres dies Dominicos monasterium Elusae, el dixit ei Quid faciam,Pater,
:
:
dorum Pentapolitanum (erat autem nobiscum So- rum et JudaBos et Samaritamos. Quadam ergo die
phista Sophronius) et interrogavimus eum Bonum . prnfecti suntquidam ex agro Nicopoleos in sanctam
:
est, Pater, quoties vel ipsi ad aliquem pergimus, vel C civitatemmagnahebdomada, ut per baptismuraillu-
si quis venit ad nos, vini abstinentiam solvere? Re- minarent lilins suos. Quod cum fecissent, el rever-
spondit nobis se^ior, et ait: Non. Aio autem ad terenturinagrum suum,utcelebrarentsanctum Re-
eum : Et quomodo antiqui Patres solvebant? Re- surrectionis diem, occurrerunt illis latrones, prin-
spondit senex : Antiqui Patres,ut raagni et potentes, cipe suo absente : et viri quidem fuga evaserunt;
et solvere poterant, et iterum ligare mulieres autem, projectis nuper baptizatis filiis,
; nostra vero
generatio, tenuerunt Hebrffii et Sauiaritani, et habuerunt eas.
filii, solvere ac ligare non suffioit: nam
si solvamus ritum abstinentiiE nostr*, non amplius Fugientibus igitur viris obvius fuit latronum prin-
vita3 nostrae religiosae austeritalem retinemus. ceps, et ait illis: Cur fugitis? Illi autem dixerunt,
CAPUT CLXIII.
quid sibi contigisset. Sumens ergo illos venit ad so-
cios suos, inveniensque infantes in huraum projec-
Vila abbatis Pauli Helladici.
Dicebat abbas Alexander, monasterii Calamoois, tos, cum sciscilatus esset quinam hoc fecissent,sce-
leris decollavit auctores, reddensqupviristilios{uam
quod est prope Jordanem, Paler: Die quadam cum
uxores, quia inquinatae fuerant, recipere passi non
esaem apud abbatem Paulum Helladicum in spelaeo
sunti salvavit eos latronum princeps, et reduxit us-
ipsius, ecce quidam veniens pulsavit, egressusque
senior aperuit ei, et proferens panem et cicerinfu-
D que ad agrura suura.Post modicum vero temporis
sum, posuit ante ilium, tentus est latronum princeps, egiti|ue in caroere de-
et manducabat. Ego autem
putabam quia peregrinus cem annos, nullusque prinoipum illum occidit, ad
esset, et aspiciens per fe-
nestram, vidi quia leo erat. Dixi itaque seni
postreraum vero etiam absolutus est. Dicebat ergo
: Cur,
sernper quia propter inlantes illos amarara effugi
:
Pater, praebes manducare, dic mihi causam ?
illi
vero temporis dixit modicum istae vigebant, nuditas et humilitas in nobis autem
eihabitum dedit.Post ;
Ecce novem (ut nosli, Pater) annos egi in ccenobio, Dixit iterum : Multum comedere et bibere et be-
remisit mihi ; verumtamen aspicio sKpius pucrulum erit confusio tua quando creteri coronabuntur.
nihil dicentem ; et vel uua hora non sinit me quie- Eratsenex quidam in Scythi captus oculis in mo-
scere. Ideo itaque, Pater, abire volo, ut pro piicrulo nasterio abbatis Sisci. Distabat autem cella ipsius a
moriar. Frustra enim, etsine ulla causa occidi pue- puteo fere mille passibus, et nunquara passus est ut
rulum ipsura. Sumptis ergo vestimenlis aquam, sed facto fune, unura ipsius
suis, exiit. sibi alius afferret
Et cum sic indutus pergeret Diospolim, tentus est caput ad puteum ligavit, et alterum in cella sua. Ja-
el sequenti die decollatus. C cebat autem funis in terra. Quando ergo pergebat
haurire sibi aquara, supra funem arabulabat. Hoc
C.APUT CLXVII. autem faciebat senex, ut inveniret puteura. Cura au-
Vita el mors abbalis Pasmenis solitarii. tem arenapropter ventum operuisset funera, tene-
batipsummanu.et excutiebat, et rursusillumOlS
Dicebat abbas Agathonicus, antistes ccenobii cas-
in terra ponebat, et super eum ambulabal. Frater
telli sancli Patris noslriSaba;: Descendidie quadara
autem quidam rogabat senem, ut se permitteret illi
in Ruba,ut pergerem ad abbatem Poemenem solita-
afferreaquam.Cui rcspondit senex: Fili viginti jam
riura. Cum ergo reperissem eum, nt dixissem illi co-
elduoannisuntexquoraihisemperitahausiaquam,
gitationesmeas,8erodimisitmeinunamspelunoam;
et laborem raeum tu modo auferre vis?
eratautemhieras;fuitqu6nocteillafrigusmaximum,
ac niraiavi algoris obrigi. Veniens ergo ad me ma-
CAPUT CLXX.
Fita cujusdam sanctse mulicris in eremo defunctx.
ne senior, ait mihi Quid est, fili ? Aio ad illura :
:
Ignosce mihi.Pater, duram pertuli noctera ex fri- Distabalab Jerosolymis fere viginti passuum mil-
gore. Dixitautera raihi:Ego, fili, frigus nullum sen- libus monasterium quoddam, quod Sampsonis dici-
si. Miratus sum valde hoc audiens, eral, quippe
nu- lur. Ex hoc monasterio duo Patres abierunl ad mon-
dus. Et disi ad eura Fac charitatcra, quomodo : D tem Sinaorationisgratia,reversiqueinmonasterlum
lantam frigoris asperitatera non sensisti? Dixil au- narraverunt nobis dicentes Cura adoravissemus: m
tem mihi Venitleo,et obdormivit juxta meet ipse
: sancto monte, et jam reverteremur, contigit nos
rae calefecit. Veruratanien dico tibi,frater,quoniam eremi devia errando sequi, ferebamurque sicut in
a feris devorandus sum. Aio ad illum Cur.-quseso? : pelago per mediam solitudinem dies plurimos. Die
Et dixit mihi In provincia nostra cura essem (erant
:
veroquadaraaspioimusdelonginquospBluncarabre-
autcm anibo Galata;) pastor oviura erara, et coii- vem,ad quara tendentes.cunijam speluncae propin-
terapsi transeuntern peregrinura, et a canibus co- quaremus, cernimus exiguum fontera, et circa fon-
mestus Cura enim illum salvare possem, non
est. tem herbas raodicas, etvestigiahominis dicebamus- ;
scioque quia et ego ita mori debeo. Quod et factum Ingressi igitur neminem vidimus; solummdo autem
esf post tres enim annos a bestiis, ut dixorat, et
;
cujusdam vagientis vocem audiebamus. Cum ergo
ipse discerptus est. diu quaesissemus, invenimus veluti preesepium,et in
205 PRATUM SPiaiTUALE. 206
co jacentem quemdara, appropinquantesque servo A cunquevellet.dieaoctuqueprocederet.quamvishanc
Dei, rogabamusutloquereturnobis. Cum vero nihil 1'bertatem et laboris magnitndoretiindebat, et raro
responderet nobis, tunc acccdenles tenuimus eum, processu ^sscularium famiiiaritatem excludebat.
et corpus quidem ipsi^s adhuceratcalidum^anima Unusquisqne igiturmercedem propriamaccipiet, et
autem ad Dominum migraveral. Tunc vero agnovi- secundum labores proprios, et juxta resurrectionis
mus,quia in ingressunostro intraspelunoam requie- mensuras,et intellectualis spiritalisque munditiae
verat. Fodimus ergo in ipsa spelunca, unusque ex et minisfrationis, et timoris Dei, ac charitatis, et
uobis pallium quo eratindutus, accepit, ut in ipso compunctionis, et jugis psalmodi«, et orationis,
et
seniscorpusinvolveret.Sumentesautemilluddeloco intentissima: fidei, et occultai hominibus
latentis-
in quo jacebat, cura ipsum ex more curaremus in- que virtutis.
venimus esse mulierem, et glorificavimus Deum. GAPUT CLXXII.
Completoque super illud olficio, sepelivimus. Cosmx scholaslici.
Vita firxdidi
renuntiavitinccenobioSalcime,ibiquevitamglorioso
tota namque domoejns nihil vidisses aliud quam
libros, et scabella,et lectulum, et mensam.
fine conclusit. Lectorautem Zoilus et ipse cequalem Licebat
prsferebatpaupertatem.Nihilenimipsequoquepos- veroomnibusingredit,etinterrogarequKad utilita-
sidebat praeter vetustam penulam et paucos libros
tem pertinerent, etlegere. Diebusautem singulis in-
;
ministerium admittens ipse enim coquebat, ipse Ego autem rursus illum rcgabam, dicens Per Ho- :
;
compulsus estConstantinopolim pergere, ingressus A Alexandria, narravit nobis, dicens : Cum essem ju-
que est navem. Cum veronavis diutius detineretur venis.indisciplinatusvaldeet inquietusfui. Die ergo
in pelago, defecit aqua, erantque nautas etvectores quadampersecutionempassipronostrainquietudine
in magna anxietate et desperatione. Surgens autem fugimus in Palasstinam ego et novem alii; inter quos
anaciioreta, et expandens in ccelum manus suas ad unus quidam erat industrius, alius autem Hebraaus.
Deum, qui salvat dc morte ^nimas nostras, faota Gum ergo venissemusin ereraum infirmatusest He-
mare signo crucis, et ait nautis;
oratione, signavit braeus usque ad mortem, et Deo teste, in magno
Benediotus Dominus, haurite quantum aquae opus moerore constituti eramus, nescientes quid illi face-
habetis. Impleveruntque orania vasa sua de mari remus. Verumtamen nt est consuetudo socialis cha-
aqua dulci; et omnes glorificaverunt Deum. ritatis, non illum deseruimus, sed unusquisque no-
Narravitnobis quidam Patrum de Zenoneimpera- qualiscunque passionis; sed sanus et valens cum
tore, dicensquod raulierem quamdam infiliaipsius D omni alicritale et florido aspcclu, quod reliquura
injuriose tradavit. lla;c autem vacabat in templo erat itineris, per eremum ambuluvit seraper nos
Dominae nostrce sanctae Dei genilricis, orans earo prfficedens, itaut admirantes talem et tam subitam
et antea in nube, et in mari. I-iaptizavit el Joannes Nescio. Tunc ait angelus Cogita, el delibera post
:
;
non jam quideni Judaice; non enim in aqua solumi tres autem hebdomadas veniam,et dices mihi. Per-
sed etin poenitenlia. Baptizat autem et Jesus, sed in gens ego senex ad alium, narravit ei quae sibi dixe-
Spiritu saDcto. (stud perfectio est. Scio et quartura rat angelus.Quod cum audisset senex, stupefactus
baptismum per martyrium et sanguinem. Scio et exauditu,diutiusque intendensin eum,ac divinitus
quintun),laorymarum scilicet. Hcee ille. Quo igitur inspiratus dixit ei:Ubi sumis sancta mysteria?Re-
horum, illi inquiebant, iste baptizatus est, ut ctiam spondens Ubicunque invenio. Tunc ait illi
ille ait:
ipsius baptisma roboremus, maxime cum Dominus senex : Non contingat ul extra sanctam
tibi ultra
scriptum de apostolis non est, quod baptizati sint, polilana, centum et quinginta Ephesina prima, ;
idcirco non intrant in regnum Dei ? Alii rursus ducentorum Chalcedonensis sexcentorum et tri-
;
econtra inferebant, dicentes : Ita sane, illi baptizati ginta. Cum autem venerit angelus, dic ei :Sicut Je-
3unt,sicut etClemens Stromateus meminitinquinto rosoiyraitae sepeliri volo. Post tres igitur hebdoma-
Hypotyposeonfnj^apostolicumenimillud dictum cx das venit angelus, et dixit seni Quid est senex? :
Petrum solum baptizasse,Pctrus Andream Jacobum reddidit spiritum. Hoo aulem totum lactum esl, ne
et Joannem, illi autem reliquos. Ha?c igitur et alia labores suos perderet, etcum hsereticis condemna-
plurima cum dicta essent,visum est beato Dionysio retur.
miiterefralrpm illumad sanctum Jordanem illicquc CAPUT CLXXIX.
baplizari; industrium autem illum ordinavit diaco- YitaianctimoniaiisfeminWtquxeralexsanctacivilale.
num. Percximus ad abbatem Joannem anachoretam,
CAPUT GLXXn. qui appellatus est Rutulus, narravitque nobis, di-
Mala mors monachi jEgtjlii, qui habitare voliiit in „ cens Audivi abbatem Joannem Moabitam narran-
:
916 Dicebat abbas JoannesGilix commorantibus sancta civitate, religiosa valde, et secundum Deum
nobisin Nono Alexandric-e Venit ad nos ^gyptius :
proficiens. Inviditergo diabolu;? virgini,immisitque
monachus, narravitque nobis, dicens Ad monasie- .•
juveni cuidam impurun; et diabolicum in eam amo-
riuni Gellularum frater ex longinqua regione perve- rem. Virgo autem illa mirabilis cum diaboli sensis-
nit volens ibi habitare, prostratuque presbytero setinsidias,perditionemadolescentismiserata.sum-
orabat, ut in Evagrii cella moraretur. Presbyter au- pto cilicio uno paucisque inlusis cibariis venitad
terndicebat non posseeum illic habitaro, rccedens- eremum, adolescenti ex recessu suoquielem a ten-
qup presbyler, ait fratri : Fili, daemon acerrimus tatione ac salutem parans, el sibi ipsi ex soliludine
illic habitat ;
qui enini seduxit Evagrium, et a vcra securitatem et augmenta meritorum. Post multum
fideremovil, immisitque illi sceleratadogmata, ille vero tcmporis per dispensationem Dei,neipsius ex-
non permittit aliquem ibimorari.Frater autem per- cellens conversatio maneret incognita, vidit eam
sistebat, dicens Profecto si hic maneo, in illa mora-
:
anachoreta quidam insolitudine Jordanis,etaitilli :
turus sum. Tunc presbyter coactus dixit ei : Judicio Quid, mater,in hac solitudine lacis? Illa vero latere
luo vade, et eam accipe. Sedit igitur fratcr in ccl anachoretam cupiens, ait illi Ignosce mihi, quia er- :
lu launa hebdomada; venienteque Dominico die, D ravi devia;sed perDominum,Pater, facch aritatem,
perrexit ad sanctam ecclesiam videns autem illum :
et osteiide illam mihi. Ille vcro divinitus de illa ad-
presbyter consoiatus est enim pro illo sollicitus
;
monitus, Crede mihi, niatcr, non tu errasti
ait ei :
Scholarium, quod ibi senex magnus magna^qucabs- ait illi Habeo gratia Christi annos decem et scp-
:
tinenti.T moratus sit : crat autem simplex ciira li- tcm. Uursum ait ad illara iinachorcta Et undc nu- :
(a) Clem.Alexand.,l.v Hypotyp, non exstat.Vide Niceph.I, ii,c,3,exEvodio; Baron. t. I.an.Christi 31.
211 DE VITia PATRUM LIBER X. 212
triris?Illaverociliciura et infusa(37) proferens, di- A sueverunt,spinosasfruticesplantantes.Tantam vero
xit anachoretce: Eoce cilicium istud,c|uod vides, me- semita illa proe sentibus anguetiam habebat, ut vix
cum decivilate exiit et ista pauca infusa. Talsmque unumaliquem vacuum et expeditum pedibus ince-
dispensationem in me hurailem ostendit Deus ut dentera suaoiperet, et ne llhim quldem slne impedl-
tanto tempore istls iiutrlar, neque Imminuta sint. mento llLieretransire permitteret. Cum ergo sibiin-
Et hocautemscito, Pater, quiasicmeSH ipslus be- viceiii apprtipinquassent senex et leo, neque senex
decem et septem
benignitas protexlt, uL per islos retro redilt, utleoni transitum llberum daret, neque
annos nuUus homo me vlderlt, nisi tu solus hodie ;
propter nimias^scmitce angostias leo reverti poterat,
ego autem aspiciebam omnes. Et haec audiens ana- neque utrumquo simul transire omnino posslbile
choreta, magnifice glorlflcavit Deum. erat. Vidensigitur leo Del servum procederevulen-
rum custos, de abbate Joanne anachoreta, dicens: p dorsa leonis perfricans. Post cujus transitum sxsur-
Quasi vere magnus in generationeista fult atque ad gens de sepi leo peregit et ipse iter suum.
commendatioiiemsummorum llliusapudDeumineri- Ad hunc abbatem Joannem pergens frater qui-
bat autem senex In spelunoa imagincm immaculatce fili, spiritualls mercatura est ; dat, et accipit.
glum inSaraphas, Pt modo ad istum, modoadillum lectulo decuhuitquasi inensestres. Ante decem vero
sanctum), reflclcbatcandelam,et accendebat,ut sibi dies quam migraret ad Doniinum,adajmone arrep-
consuetudo eratatquead oralionem stans.etDeo ut tus est. Et coeplt senex ad dcemonem dicere Ad :
siiiim iler dirl;:cret8uppllcans, dlcebnl ad Di)nilnam, vesperam venistl, niiser, hoc magnum non est quo- ;
inteiidensin Imagliiem ipslus;SanctaDoniinanostra niani in lectulo devinctus suiii et moverl non pos-
Deigenltrlx,quialongumiteriturussura diebusmul- sum oslendlsti, miserrime, imbccillitatem luam.
;
CAPUT CLXXXI. singulls dlcens, decima die cum omni quiete Do-
nes omnes qui erant in monasterio, et cibum pra;- immitti usquc ad femora per unam horara. Affirma-
bebat illis.Similiteretparvis formiculis farinara ap- bat autem nobis abbas Joannes (illic enim aderal)
Incres comcdercnt.Ita degens jugiter,nibil cum mo- nutam. Ecce quamvim sibi intulerunt continentca
reretur in suo monasterio dimisit,non portam,non monachi, soipsos propter Deum his necessifalibus
fenestram, non spetlum {39),non candelam,non ta- subdentes, ut sempiternis fruerentur bonis.
bulara,et no singulis immorans prolixior sini, non Idem rursus nobis enarravit, dicens Ingressus :
dimisit omnino terrenum aliquid.Nunquam vei una sura in eodem ccenobio cellulam senis cujusdam,
hora tenuit vel librum, vel pecuniam, vel indu- vidique quia ubi stare ad orationem solebat, tabula
mentum, sed omnia egenis dabat, omnem curam erat supposita. Ubi autem genuafigebat et manus,
Narrabant autem et hoc de ipso, misericordiam ^ ffcquentia quippe et usu continu;e orationis cava-
ejusetcompassionis affectumcommendarevolentes. '^'^''at tabulam.
Diequadam veniladad eum agricolaquidam, petens CAPUT CLXXXV.
ut aureum numiuum illi mutuo daret.Cum veroille Vita mulieris fjdetis, qux mira sapientia virum suum
nonhaberet(nccenim unquam aurum tenebatsenex) gcnlilem ad fidem convcrtit.
mi3itcontinuo,efmutuavit-amonasterionumisma,et Gum in Samo icsulaessemus, narrabat nobis ve-
dedit homiri qui id a sepetierat,poIlicenti post unum nerabilispauperuni cultrix MariamaterdomniPauli
measem hoc se illi redditurum.Cum veroprffiteris- candidati, dicens Cum essem in civitate Nisibe,
:
sent anni duo, et agricola illud non reddcret,acoer- erat ibi Christiana mulier, virum habens gentilem.
sivit illum abbas Joanuos. et ait illi: l>a mihi nu- Erantautempauperes,habebantlamenquinquaginta
misma,l'rater.Qui dixit, novit Deus quia non habeo. quod numisuialis genus est. Die
miiiarisia (iO),
Tunc ait illi senex: Agnosce,frater,quia inveni tibi vero quadam ait vir u.xori suob: Demus hasc numi-
modum per quera possis mihiillud reddere.Quiait smata feneratori, ut aliquod solatium ex eis capia-
215 DE VITIS PATRDM LIBBR X. 216
qui sibidebitum redderet, ni»i solospauperesdenuo in cojlo, nisi ipse solus.Illo vero miraculo admoni-
sedentes. Cumergo cogitaretin seipso, cui diceret tus, cum expprimento didicisset et ipse veritatem,
aliquid, vel a quo cxigeret, aspexit ante pedes suos effectus est repenteChristianus,etgloriricavitDeum
in marmore jacerenuinisraa unum exillis,quae pau- etSalvatorem nostrum Christum cum Palre et Spi-
peribus ipse erogarat, inclinansque se, accipiens ritu sancto, plurimas referens gratias prudentissi-
illud.abiit in domumsuam,et aitconjugi suee: Ecce ma; uxori suae, per quam vera Dei notitia ipsi in
profectussum in ecclesiam, et crede mihi, mulier, '-'
veritate concessa est.
quia Deura Christianorum non vidi, ut dixisti, nul- CAPUT CLXXXVI.
lusque raihi aliquid dedit, nisi quod hoo nuraisraa Vila Mofchi mcrcatoris Tyrii.
ibi positura vidi, ubi ego prius erogaverara. Tunc 1'erreximusin coenobiumspeluncKalibatis Sabae,
ait ad eum inulier illa rnirabilis: Ipseest, qui tibi adabbatemEustachium ipsius cccnobii praepositum,
hoc invisibiliter illeenim invisibili pote-
praesliti! ;
narravitque nobis,dicens : EratTyri merrator qui-
stale manussuaj disponithunc niundum. Sed vade, dam, nomineNoschus is nobis,cum Tyrum venis-
;
domine mi, eme nobis aliquid, ut coraedamus ho- semus, hoc retulit, dicens ; Cum essenisuper com-
die, rursusque ipse providebit nobis. Aliiit ille, et mercia, firofundo vespere abii lavatura, et in via re-
eniit sibi panem, ct vinum, et piscem, et veniens
peri raulieremstantem in tenebris. Ad quamegoubi
donium dedil uxori. Qiia; accipiens piscem, ca-pit p3rrexi,consensit sequi postme. Prae diabolico ita-
ipsumpurgare,c.xenterunsqueillum,invenitin visce- quegaudionon lavi,sodad Cfflnam properavi, mul-
ribus ejus lapidem vade mirabilem,ita ut mirarelur turaqueorabamillam.utcomederet; sedilla gestare
mulier illius pulchritudinem ; non tamen sciebat quidquam passanonest.Tandemsurreximus;etcum
quid esset.Servatura autem ostendit revertonti viro, adcubandumvenissemus,velleinqueillamamplexa-
dice;,s Ecce huno lapidera in piscc reperi. Videns
; D ri,voce magna cum lacryrais clamavil, dicens : Va;
autem et ipse, miratus est quidem ipsius pulchri inihi miserffi ! Tremefactus itaque interrogabam
tudinera, ignorabat tamen quid esset. causam fletuura. Illa vero aniplius ejulans ail: Vir
Cumautem comedisset,ait uxori;DamihiIapidem, meusnegotiatorest,etnaufragium fecit.perdiditque
utvadam,etvendara illum,si quid lortassis pretii de et sua et alia, el propterea in carcere inclusus
illoacciperecontingal.Nequeenira,utdi.xi,noveratet est, nec habeo quid faciam, ut vel panem illimini-
ipse, quid esset, ut pote
simplex et rudis. Tulit ita- strcm,atque ideuprajnimiapauperlatecorpusmeum
que lapidem, et abiit ad trapezitam, cujus 920 exponcre proposui, ut illi panem inveniam, omnia
erat proprium talia emcre cl vendere, invenitque enim dcperierunt. Et dixit illi Quanlum est dehi- :
illum jam olausis omnibus cgredientera (ad vespc- tum?Qua3 ait Quinque auri libr.i'. Proferens au-
:
rumeniiii.jam dicserat) etait illi Vis craerchunc : tem aurum dedit illi,dicen3 Ecce Dei nutu non te- :
lapidem?IIIe vero considerans lapidcm, dixit ei, tigi Is du aurum, et redime virum tuum,et orate
;
tra me conQala estapud imperatorein, quod com- detestetur. Qui sine distractione esse appetit, solita-
mercii cuncta dissipassem.Mittensautem imperator rius maneat. Qui continere vultlinguam, obstruat
diripuil omnem
subslantiam meam,nudun)que per- aures ne multa audial.Qui Dei timorem haberesem-
tractum Constantinopolim in carcerem misit. Ubi per rupit, corporalem odorit requiem, diligatque
cumpiurimumtemporisogissemsolounovestimcnto afflictionem et angustiam.
prffiter camisiam indutus, die quadam audio quod CAPUT CLXXXVm.
imperator me veliet ocoidere; itaque de vita despe- duorum fralrum irapezitarum Syrorum.
Vita
rans plorabara. Flentera autem et ejulantem sopor Abbas Theodorus antiqui monaslerii praepositus,
oppressit, vidique in somnis quasi mulierem illam, narravilnobis,dicens:ErantConstantinopoli fratres
quK aliquando virum habuerat in carcere, dicentem duo trapezitaeSyri; di.xitque major ex illis minori
mihi: Qiiid est quod habes, domine Mosche? Quare fratri:Veni,descendamusinSyriam,etpossideamu3
hic inclusus es?Meautem respondente: Galumniam patornam domum nostram. Di.\it illi junior: Gur
perpessus sura, et puto quiaoccidet me imperator. ambodimitlimusbic.ministeriumnostrum?Descende
Ait mihi Vis ut loquar pro te imperatori, et di-
:
ipse, et ego hic manebo; vel ego descendam, et tu
mittet te? Ad quam ego: Nunquid ille oognoscit te? jjj^ remane. Convenit ergo inter eos, ut descenderet
^
Ait: uiique novit.E.xpergefactus autem ambigebara junior. Cura itaque descendisset, post breve tempus
quid hoc esset. Astitit autera mihi secundo et tertio isqui Constantinopoli remanserat, vidit in somnis
eadera repetens, el dicens Noli timere, ego te
:
senem quemdam speciosum et magnae reverentiae,
absolvam cras. dicentem sibi: Scis quia fornicatus est frater tuus in
Diluculo autem, imperatore jubente, adduxerunt uxorem cauponis ? Qui exsurgens a somno,contri-
me in palatium. Cumque ingressus essem, ille ut stari cccpit, et intra semetipsum dicere: Ego illi
Doclrina nhhatis Joawiis Cyzici pro acijuii-cndis autem asseverabat, dieens: Vere nihil mihi conscius
virtulilms. sum iniquitatis admisisse, nisi quod monacbos in
Illa igiturex multa anxietate, et tristitia, et inopia A. Ecce quoniam servaverunt isti mandatum Domini
non polerat virum vcl pane nutrire. Sedente igitur nostri Jesu Christi, magnificavit et ipse in eis mi-
illadiequadam in carcere et gemente, intravit vir sericordiam suam.
quidam magnus vinctis dare eleemosynam. Yidens CAPUT CXC.
vero mulierem liberam sedentem cum viro suo, vul- Miracuhm de ligno dovato abbali Brochie yEgyplio.
neratus est in amore ipsius, erat enim spiciosissima Nurravit nobis Atbanasius Antiochenus de abbate
mandavitque illi per carcerarium ut ad se veniret. Brocha .lEgyplio, dicens : Cum venisset vir ille ex
Ula videns quod agapen acceptura esset, libenter yEgypto in Seleuciam, quae prope Antiochiam est,
accessit. Qui sumens illam 6eorsum,ail ei: Quid est inveuitextracivitatemlocumdesertumqueerebatque
quod habes, et cujus rei gratia hic es.'Quae illi cun- construeresibi in eo parvam cellulam. Quam cum
cta enarravit. Ait autem ipse : Si persolvero debi- exslruxisset, neque unde illam operiret, in-
liaberet
tum, dormies mecum noote ista? Illa autem vere gressus urbem die quadam invenit Anatolium, qui
pulcherrima et pudicissima 99? dixit ei: Audivi, cognominatus est Curvus, Seleucias et Antiochia;
domine,dicenlem Apo>tolum,quiamulier non habet unumexprimariissedentemextradomussuaslimen,
potestatera proprn corporis, sed vir {11 Cor. vii). dixitque ei: Fac,domine,charitatem,et da mihi ligna
Permitte ergo, domine, ut interrogem virum meum, g modica, ul tegam cellulam meara.Ille vero maxime
et quidquid ille jusscrit faciam. Veniensqueomnia indignans, ait il!i: Ecce lignum, tolle et discede;
nuntiavit viro suo. Ille, ut prudentissimus, et uxori ostendens illi trabera raaxiraam, quam habebat ja-
suse maximo devinclus alTectu, raptus non est spe et centem ante doraum suam, de qua facta esset arbor
desideric;evadendicarcerisinjurias;sed ingemiscens navis onerariae quinquaginta millium. Aitilli abbas
cura lacrymis ait uxori Perge, perge soror, abre-
:
Brochas Benedic.et tollam illud. Dicit ei rursus
:
p
etdimitterentur, sed pudicitiam pluris quam pecu
-
cfise Conslunlinopolilani.
niara existimaverunt; vitaeque istius commoda, ut Dicebant de sancto Joanne Constantinopolitano
illiuspulchritudinem non violarent contempserunt. archiepicopo, qui justc et dignissime pro puritate
At ego quid faciam niiscr, qui nunquam cogitavi doctrinie, et splendore venustissimi eloquii Chryso-
quod Deusesset,etidcircohoraicidiorumauclor fui? stomus (42)cognominatus est; quod ex quod saluta-
Vocansautemillosad seper fenestram ejuscellulaj rem baplismum accepisset nunquam omninojura-
ubi vinctus detinebatur, dixit eis: Ego latro sum et verit, neque aliquemjurarecompulerit,neque men-
cnedium patrator, quamobrem quacunque hora titus sil, uequealicui uni]uam maledixerit, ncque
pr.Tses venerit, ad morlem ut homieida ducendus scurrilia locutus sit, ncque jocos admiserit.
sum.Considerans vero pudicum consilium vestrum CaPUT CXCII.
compunclus sum: itaque pergite, et in loco illo civi- Relatio de quodam monacho monasterii divi Gregorii
tatis fodite, et accipite quas inveneritis pecunias (42) papx quomodo post morlem ab e.vcommunica-
;
locum quem denotavillatro, si forteverasintquae ille monachorum propriura aliquid haberet, ne unum
prosecutus est. Qui ait: ut tibi videlur facito. Illa quidemobolum.Fraterergo monasterii habebat sae-
verosumpto brevi sarculo, vespere adlocum abiit, cularem fratrem, a quo petiitdicens: Tunicam non
et fodiens, ollam invenit diligentissinie opertam» habeo, ideo fac in mecharitatem,et eme illammihi.
sumensqueillam profectaest.Prudentiverousacon- Dixit illi saecularis frater; Ecce triahffic numismata,
silio, paulatim creditoribus reddebat debita, ut ex accipe,et eme tibi ut placet. Sumens ergo monachus
hoc ab aliis pecuniam muluari putaretur. Implevit tria nuraismata,hahuitilla apud se. Quod cum alius
ris custodia eduxit.Diccbat aulemqui ista narravit: audito, abbas renuntiavit, et ipse sanctissimo papas
' Joannes Diaconus Vita; sancti Gregorii lib. ii, cap. 45.
221 PRATUM SPIRITUALE. 222
Gregorio. Beatus veroGregorius hoc audiens, jussit \ dispensator Qui ail Spero.domine, in FiliumDei
: :
gorio. Post duos autem vel tres dies abiit abbas, et Vade, conscribe cliirographum debiti quinquaginta
nuntiavitilli, diceas : Frater ille defunctus est. Quo librarum auri, quffiasanotissimaistaecclesiaMaca-
ille audito non aiediocriter contristatus esl quod rio illius miseri adolesoentis patridebebantur,et ap-
antequam absolvereture.xcomniunicationisvinculo, pone testes et stipulationem et rata, et alTer illud
migra3setasa3culo:scribensqueoralione.m in fcrma mihi. Dispensator continuo, quod sibi fucrat apon-
epistolae, dedit uni ex archidiaoonis, jubens illi ut tifice injunctura.cum orani celerilate peregit, attu-
iret et supra sepulcrum fratris illam legeret. Per litque chirographum, etdeditilli. Cum itaque pater
ipsasvero litteraaabsolvebat abexcommunicationis adolescentis antedecemannosdefunotusesset,char-
nexibus mortuum. Abiens igitur archidiuconus,'si- taque chirographi nova videretur, ait illi pontifex :
Bbbasdefunctumfratrem,etait illi Nonne raortuus u alTcr illud ad me quod iUe cumfecisset, praefinito
: :
incidcrit. Itaqueexopulonlissimo pauperrimuseffe- quod meum cst, quidquid petiisti, dabo tibi, ullra
ctus est, juxia illud Psalmistae tria etiam numismata. Tunc dedit ei dispensator
Ascendunt usque :
quoties videbat illum, in secrelo conscicntia; suEe domine, non ego illud habui, sed dispensator illud
anfjebatur, cernens vestem sordidam, el luridam fa- halicbal, et nesciebam. Sed Deusipsius miserealur,
ciem, quaj aunl extremae paupertatis indicia. Cum quia uiodo ipsura mihi reddidit,dicensseillud inter
igitur hujusmodi curis angeretur pontifex, die qua- chai-tas siias domi invcnissc. Pontifcxveroillum in-
damdivinitusinspiratus,consiliumprofeclorairabi- terira rcmisit, dicens : Deliberabo mecum, servato
le invenit, ipsiusc]ue sanctitati maxinieconvenicns. apiidmechirographo.Postunam igiturhebdomadam
Accersivit itaque Nomicura (44) seu dispensato- rcdiitadepiscopumjunior, iterumque deprecabatur
rem sanctissim» ecclesiae, seorsumque illum allo- eum. IUe autem quasi nihil ei dare vellet, dicebat
quens, dixitei Potesmihiservaresecretum, domne
:
Quaretantumdi8tuIistiproferrechirographum?Dixit
223 DE VITia PATRDM LIBER X. 224
illi adolesoens : Mi dotnine, Deus quia non ha-
scit \ Quicum venissetCyrenem,reperit illicphilosophum
beo unde familiam meam nutriam itaque, si Deus
; quemdam.Evagrium nomine, qui sodalis suus in stu-
inspiratvobis,misereminimei.Tuncdixitillisanctus diisliberalibusfuerat,amicurasibicharissimum,sed
ApoUinaris, fingens se illius precibus cedere : Sum- religione gentilera, etculturae idolorum925 maxi-
mara quidem integram ego tibi restituam hoc autem ; me deditum, eum
episcopus Synesius ab idololatria
obsecro, mi domine frater, ne a aancta hac ecclesia transferre ad culturamChristi satagebat, curamque
usuras exigas. Tunc procidens illi adolescens ait ingentem ejus rei sibi assumpserat pro charitate
Quidquid voluerit et jusserit mihi dominus meus, quam ergaipsum aprincipiohabuerat. IUeveromi-
hocfaciara;etsiexprincipalisumma placet rainuere nimeidpatiebatur, nequeilliusdoctrinam admittere
aliquid, minue.Dixit illicpiscopus: Nonid quidem ;
volebat episcopus tamen prapnimioad illumamore
:
satis est, si nobis usuras dimittis. Tunc proferens ne sic quidem tajdio victusdesistebat diebusillum
quinquaginta aur: libras, dedit ei, et dimisit eum, singulis hortari, etinstruere, acinducereutChristo
orans eum pro usurae reraissione. Hoc opus summi crederef, ipsiusque sacramenta susciperet. Cumque
Apollinaris,istasanclaillius arsatquemisericordia. illiquotidieistamonitadarepersisteret, dixitadeura
ItaveroDeusjuveni cooperatus est per sanctam ejus semel philosophus : Vere, mi domine episcope, cum
benedictionem, ut ex tantainopia emergeret, atque caeteris qu» mihi displicent in Christianis hoc est,
iDprioremsuumstatura ordinemqueremearet, plus- quodconsummationemsaeculiistiusfuturaradicunt,
que etiam quam parentes sui opum ac pecuniarum etposlconsuramationem omnes quiabinitio soeculi
copia excelleret, ao praeterea magna lucra anima? fuerunt homines, in istocorporeresurrecturos.car-
consequeretur. nemquehancincorruptibilemrecepturos, etimmor-
CAPUT CXCIV. talem,atqueitain perpetuum victuros.sicqueeorum
Admonilio senis quimorabaturin Siythi, facta cuidam qua; in corporegesserunt prsemiapercepturos eum :
Senex quidam morabatur in Scythi : hicdiequa- spergit inpauperes et inopes,in calosibi ihesauros
sum esse cauponam. Qua ex re senex vehementer omnia cum dicuntur, deceptio, et irrisio, el fabula
affliclus, raanebat loris expectans, donec egredienti raihi videntur : episoopus autem Synesius assevera-
juveni colloqueretur. Quod et fartum est. Moxenim bat omnia Christianorum vera esse, nihilque omni-
ut egressus est juvenis, tenuit illum seniorperma- nohaberefalsum velveritaticontrarium, idque mul-
nus et seorsura illum ducens, dixit ei An nescis, tis docu mentis asserebat,et persuadere illi nitebatur.
:
yersans cordis munditiam possidet. Et ad fratrem runt filii sicut eis ipse prsceperat, sepelieruntque
conversus dixit Deus et te servet, et menon con-
: eumcum chirographo. Tertia veropost sepulturara
fundat a spe mea. die apparuit episeopo Synesio nocte quiescenti, di-
ad Christi fidem conversi. que mihi atque ut certior ejus rei flas, propria
est,
Gum Alexnndrioo essemus, Leontius Apamiensis, mea subscripsi manu. Igaorabat autem episcopus
virreliiriosusacfidelissimus,venitexPentapoli ;mul. quod chirographum illud consepelissent ei.
tis enimjam annisCyrene raoratustuerat. Venit au- Mane autera facto, accersitisfiliisejusdixil :Num
tem diebus Eulogii sancti Alexandrini patriarcha;, ali:|uid cum patre vestro in raonumento posuisti ?
vero fasciolis quae ferebantur, pro flabellis utentes, Ruflinusautem quiecclesiasticamconscripsit hia-
auram faciebant. Qui vero presbyteri fungebatur toriam, simile quiddam priori ajtate gestum a pue-
offlcio, ideo sanctae oblationia verba sciebat, quia ris ludentibus narrat. Aitenim, cum pueriliacons-
consuetudo fuit in ecolesia, ut pueriin missis ante criberet Athanasii sanctissimi, magni propugnato-
sacrarium asaisterent, primique post clericos com- ris ac praecoais veritatis magna3que .Alexandrinae ci-
municarent sanctis Gbristi Dei nostri venerandisque vitatis episcopi, etorbis totius doctoris inclyti, quo-
227 DE VITIS PATRUM LIBER X. 228
modo scilicet ipsius promolio ad episcopatum ex \ nihil me prseterire persuadeat, multitudo vero ges-
prasscientia divina iiiitium surapsisset. torum plurima tacere corapellat. Fluctuat itaque
Consequens autem mihi videtur esse pauca de ambigua mens, neque plane dignoscere valet quid
viri antiquitate repetere, et qualis a puero fuerit v;- conscribere, quid omittere debeal. Atque ideo pau-
his qui cum illo familiarissime viscruut, aocepi- vero fama enarrabit, qua; profecto minora quam se
mus {ftuff'., 1 I Hist. c. 14). Eo igitur tempore quo habeal veritas enuntiabit, veritati quippe nihilad-
Alexander sanctissimus Alexandrinaa Ecclesia3 post dere poterit.
CAPUT CXGVIII.
Achillam preeerat, juxta prteJictionem sancti Petri
martyris, qui impium Arium dara-
Rcsponsio sancti Atlianasii cpiscopi Alexandrini num
archiepiscopi et
quis siiie ftde bapliuiripossi.
navit ; cum die quadam ex eminentiore loco mare
InterrogatusestaliquandoprffidictussanctusAtha-
intueretur, aspexit pucros in littore ludentes, ut
nasius postquam Alexandriee episcopus constitutus
consuetudo pueris episcopumque imitantes, ac
est,
fuit,anpossetquispiarasinefidebaptizarisecundum
ecclesiasticos ritus omnes. Cum ergo pueros illos
ritumetpra;dicationemChristianorum:autsicredere
diutiusinlueretur, inajoraquKdametsacratiora illos
sesimulans, aliquibus aliis occasionibus baptizutus
aireredi
"o. mysteria videt. Turbatus itaque conlinuo, n r -j j
u fuiss8t,quid
i n i- j •
j t
•'
.
.^ deillosentiendum, autquomodo susci
clericos advocans eis ostendit, quae ipse conspexe-
piat illura Deus. Et respondit, dicens Audivi ali- :
parentibus, sub Deo tesle ecclesiae tradidit, ut illic dem, ignorans quod falleretur.
nutrirentur. Perdivinaraigiturdispensationemperrexitadeum
Modico itaquelransacto tempore, cum et a nota- diaconusquidam peritissimusdivinorumdogmatum
rio perfecte, et a gramraalico sufficienter (45) Atha- Contigit aulem sanctum senem, prssentc illo sacri-
nasius jam instructus esset, continuo quasi fidele ficiura oflerre. Dixit auteni ei diaconus : Verba, quae
depositura Dei, sacerdoti a parentibus, traditur, et in olTerendo dixisli, reclae fidei non sunt, sed hoire-
veluti Samucl quideni in templo nutritur. Quoties ticorum et prava; opinionis hominum. Senexautem
vero Alexander in senectute ad episcopos proficis- confidens, quoniam vidcbat angelosdura offerebat,
ceretur,istesequebatureum,ferenssacerdotiiamic- non intendit his quae dicebanlur a diacono, sed con-
tum, qui Hebraice appellabatur Ephod. D tempsit. Diaconusautem persistobat, dicens: Falle-
Tanta vero et tampra?claracontrahaereticos Atha- ris, abba ; non enira adraittit fides catholica ista
nasii in sancta Ecclesia fuere certamina, utilludde quae dicis, ner|ue mater Ecclesia. Cum autem vide-
eo scriptum esse videatur, quod dictum est : Ego ret diaconi constantiam in se arguendo senex, at-
ostendam ei,quanta pronominemeoillumoporteat que in oblatione salutari sanctos angleos, ut consue-
pali. Nain in ejus persecutionem totus conspiravit verat, intueretur, ait eis Diaconus iste mihi haeo
:
orbis, commoli sunt reges terrjeet gentes, et regna et ista dicit quoraodo se 928 habet veritas? Di-
:
exeroitusque contra illum convenerunt. Porro ipse cunt ei angeli Ausculta ei, nam vera loquitur, et
:
divinuinilludeloquium opereimplebat, quodicitur: recte ista prosequitur. Dixit autera eis senex : Quare
8i consistantad versum me castra, non timebit cor- vos non dixistis mihi ? Dixerunt autem il!i angeli
meum si exsurgat adversum me praelium, in hoc
; Dous ita disposuit, ut omnes ab hominibus corri-
ego sperabo [Psal. xxvi). Vere enim lanta illius ac gantur. Et ab eo tempore correctus est gratias
talia feruntur opera, ut magnitudo quidem rerum agens Deo et fratri.
229 PRATUM SPIRITUALE. 230
siae offerret. Etquoniam valde ingeniosus erat ado- secundum Deura illam diligat etfoveal. Quidixit illi:
lesoens, injunxit illi magister ejus id opus. Ccepit Recte dixisti. Perge ergo in ecclesiani, et orainten-
ergo adolesoens cogitare intra se dicere : Si iste tissime, atque illic primus ingressus
reside, et qui
tantas ofTert peounias Christo, cur non et ego mer- fuerit, hic illi a Doraino missus sponsus. Fecit
cedem meam in islam crucem conferam, ut eam mi- igitur ut jusserat virejus; cumque orasset, et sede-
hi, tanquam duo minuta viduK, computet Christus? ret, ingressus sumegopriraus.Mittensergo illa ser-
Cogitansigitur quantum mercedisesset acoepturus, vura suura, continuo aocersivit me, coopitque inter-
mutualurid, etinurucemmittit.Veniensitaquepa- rogare, dicens Unde es ? Ego autera dixi illi Ex
: :
Iricius r»/\nHQt»Qf
tnioinc' ponderat ii on ii
crucem, priusquam
oriii/»nrY-i
rr» in q laninPC
inilla lapides
i-vr'! «i 1 1
'-' i .;_ -i
hao civitatesumtalis
. i . .. i i* 1
•
filius.
i~.
Dixit
-11
aulem
-1 • ^n-
mihi: Illius
includerentur.invenitqueplushabereponderisquara illius sum filius.Tunc ait
eleemoaynarii? Et dixi: Ita
constituerat.Goepititaqueminitansurgereadolescen- mihi: Uabes uxorem? Et dixi: Non. Narravique illi
tera, quasi fraudemfecisset,aurumqueadulierasset. quce mihi di.xerat pater meus, et quae ego responde-
Tuncait illi adolescens : Novit ille qui solus cor- ram ipsi. Illa vero glorificans Dominum, ait: Eoce
dium scrutaturarcana, quia nihil lale feoi.Sed cum bonus curatortuus misittibiuxorera, etpecunias,ut
videreratetantumpecuniaruraChristo Dorainoobtu- utarisutrisquecum timore Dei.Deditquemihi filiam
lisse, cogitavi immiltere meroedem meam, utetego
suam et pecunias. Ego autera oro ut patris mei
me suscipiat Christus
partem habeam tecum,utque viam usque in finem teneam.
quemadmodumduo minutaviduasilliusaccepit.Stu-
CAPUT CCII.
pefactus ille dixit juveni: Itane, fili, oogitasti? Ait
VitaAlnbse sxcularis hominis fitii, servi Dei.
ille: Ita sane. Patricius vero dixitilli: Quoniam ita
cogitastijtotarque voluntatera tuam obtulisti Cbristo 9?9 Narravit aliquis Patrum, quod saecularis
Huscipio te mihi in lllium.haeredemque constituo.Et el ab ipsis annis puerilibus continentiae rerum om-
synis maxime deditus, et plurima pauperibus distri- Pergunt itaque ad eum,et dicunt Convenimus ali- :
buebat. Die ergo quadam vooavitme,eto3tendit mi- quid abs te precaturi. Quibus ille ait: Quid vuitis a
hi omnespecunias, dicens: Fili,quid tibigratiusest, me petere? Pro domno Abiba oramus, ne illura ne-
utdimittarn tibi pecunias islas,an Christura curalo- gligas. Tum pater: Pro illo rogatis me? Dicunt ei:
remtuum? Ego, cum placerent mihi quae faoiebat, Utique.Quiait: Vooate illiim huc.Putaverunt autem
respondi me Christum malle. Istaenim omnia prae- quod justa consuetudinem objurgare eum vellet.
tereunt, et hodie sunt, et cras non erunt? Christus Cumqueingressusfuisset,aitilli pater: Appropinqua
autemmanetina3ternum. Quod ille cum audisset, mihi.Et cum appropinquasset ei, tenuit pedes ejus
omniajam libereet iarga manu pauporibus erogabat plorans, et dicens : Ignosce mihi, fili mi, et ora
moriens pauca admodum mihi relinqueret.Ego
ita ut Deum, ne raihi iraputet quoniam afflixi te. Tu cnim
autemjampaupereffectu3,humilisprocedebam,spem qu«rebas Christum,et ego ssculariter movebar.Vo-
meaoi habens in Christum, cui me ille reliquerat. cat autem et alios, et ait illis Hic dominus ve- :
231 DE VITIS PATRUM LIBER X. 232
sunt omnes. Statim vero ut niortuus esl pater ipso- tere turpes cogitationes in eam, volebatque tan}i;ere
rum, distribuit fratribus partes. Ipse vero sumens ipsius manum. Quae dixit ei: Non ita, Pater; Chri-
njreservans. Fccit autemsibi parvam cellulani, ut quem in cella tua passurus es, raemento gemituum
.solitarius degcret; moxque cuir. consummasset cel-
et lacrymarum quas effusurus es. Haec ille et alia si-
lam, infirmatus est, atque ad finem pervenit. milia cum ab ea audisset, fugit ab ipso pugna dia-
Aderat autem illi frater ejus, cui dixit Vade,
:
boli, jamqueerubescens inde fugerevolebat,nonva-
frater,facdomui tuaeconsolationeni. Aderat quippe lensjpraj pudore in ipsius laciem intendere.llla rur-
celebrilas sanctorum apostolorum. Dixit ei frater sus eum in visceribus Christimiserans.dicebatipsi:
ejus: Quomodo dimittam te, et abibo?Aitilli: Vade, Noli discedere, Pater, opus adhuc habes fomentis.
et cum venerit hora mea, ego te vocabo. Gum ergo Non erat pura; animae tuaj illa cogitatio, sed perditi
dicens: Veni. Statira vero ut venil frater ejus, tra- g CAPUT CCV.
didit spiritum Domino. Omnesque mirati sunt, et De alia muliere ]irudenle ,qux sc impelentemmonachum
gloriflcaverunt Dcum, dicentes : Eximia charitate, sapienli consilio rcjecit
qua dilexit Christum, dignum invenitfinem. Narravitnobis quidamquodaliquismanensincce-
CAPUT CCIil. nobiomissus eat pro responsis coBnobii. Erat autera
qnidam religiosus saecularis in vico morans, apud
Relalio de quodam Lapidario, qui prudenti consilio
vitam in mari servavU. quem ille dlvertebat quoties veniret in vicum. Ila-
behat vero ille filiam nuper viduam relictam, qus
Narravit quidam Patrum, quod aliquando lapida-
vixeratcumviro suounum autduosannos.Cumergo
dariusquidam.halienslapidespretiosissimos.etgen:-
frater ille ingrederetur et egrederetur ad eos, ira-
mas.etmargaritas, navem conscenditcumtiliissuis,
piignari de illa coepit. Qua3, ul erat prudens, idco-
peregreirecupiensetnegotiari.Contigitautemilliim
gnovit, et observabat se ut non veniret in conspe-
exdispositioncDei puerum quemdam quieratin navi
in navi ministrabat, et ipse
ctum cjus. Quadam vero die intravit pater ejus
diligere, qui illi quoque
proximam civitatem cujusdam necessitatis causa,
etiam ab eo reliciebatur, comedens ex hisqusille
eam in domo solam. dimittens
comedebat. Die vero quadam audivit nautas puer
Veniens autem frater ille secundum consuetudi-
subniurmurantesinlerse.etstatuentesilluminmare Q
nem, solam eam reperit, et dixit ei: Ubi est pater
projicere pretiosorum lapidum causa. Venit autem
consue- tuus?Cui illa: Ingressus est civitatem. Coepit ergo
puer ille mcerens ad virum praidicium, ut ex
turbari ab impugnatione, volens insurgere in eam.
tudine sua ipsi ministraret.Quiait illi: Curhodieita
Quae cum omni prudentia dixit ad illum/ Noli tur-
mcestus es, fili? llle vero dissimulabat dolorem, et
bari; pater meus usque sero non revertetur hic
tacebat. Rursum dicens:
interrogavit Dic mihi
eum, :
peccati sui poenitentiam egit. mine, et deprecor te ut hoc mihi impetres. Qui ait :
Qua arle inuUer (47) qiuvdmi illustris mansuciudi- Adduxit ergo alios duos et ipsos sanctos angelos,
nem edocla sit. duxeruntque illam inecclesiam: rursumqueseipsoa
NarravitquidamexPatribus,quodraulierillustris transformantes in personas quasdam iliustres, et
et ex senatorio genere, venerit adorare sancta loca. notas ex ordine Augustalis, vocant ciericos, presby-
Cumque descendisset Caisaream, placuit sibi illio terum scilicet et diaconura, qui in hocipsumcon-
requiescere, rogavitqueepiscopuui, dicens :Damihi stiluti erant. eis clericiDicunt
Vestra charitas pro :
unam virginem, ut informet me etdoceat timorem ea pollicetur ? Illi autem responderent Etiam, nos :
Dei. Eligens autem episcopus virginem humilem, pro illa pollicemur. Sumentes ergo illam baptiza-
tradidit ei.Post aliquantulum vero temporis occur- verunt, et albis nuper baptizatorum vestibus indu-
rensilliepiscopus, ait :Quomodosegeritvirgoquam ta rursus ab eis subvecta est. Quam cum deposuis-
tem episcopus unam duriorem dedit ei, quae illam zavit? Nuntiavit autem eisrem totam, dicens Ve- :
objurgabat, appellans eam fatuam divitem, et his nerunt quidam et tulerunt me in ecclesiam, locuti-
similia illi exprobraus. Post lempus aliquod rur- que sunt clericis, etbaptizaverunt me. Et dixorunt
sum illam rogavit episcopusQuomodo se habet :
ad eam illi ? Cum vero non posset dicere
: Qui sunt
Revera ipsa prodest anim;e
altera virgo? Quse dixit :
qui essent, abeuntesnuntiaverunte[_iscopo, Dixit
illi
illambaptizasseexoratosabilloetilloAugustalibus.
Vila puellx Alexandrinx, qux a sanciis angelis de
sacro fonle fuit levata. Porroaccersitisexpra3toriohisquoBclerioidixerant,
NarravitnobisabbasTheonas et Theodnrus, quod dixit episcopus : Num ipsi pro ista fide jussistis?
Alexandriae sub Paulo patriarcha puellaqusdamre-
Quidixerunt Nequenovimus.neque consciisuraus
:
se praefocaret. Gucurrit igitur, et dixit ei Quid fa- dixit ei Non, nisi quod videns quemdam qui a cre-
:
:
cis, homo ?Dixit autem ei Dimitte me, mulier quo- ditoribus premebatur, se sulfocare volentem, data
:
Dicebant ergo viri qui noverant illam, quo in sta- insurgunt adversum rae, dicentes Inutiliter et im- :
tu erant parentes ejus ; Quis novit ista, nisi solus portunerenuntiasti, salvari non potes. Dixit ad eum
Deus? quomodo scilicel permittatur anima labi pro- senior Scis, frater, quiaetsi non possumusterrara
:
ptercausam aliquam ipsi solo cognitara et ad tem- repromissionis ingredi, espedit nobis ut cadamua
pus derelinqui. in deserto, quam ut revertamur in yEgyptum ?
Post aliquantulum temporis infirraata est puella,
CAPUT CCIX.
et in se reversa compuncla est, oravitque vicinos,
Pulchra admonitio cujusdam sancli viri super verbis
dicens: Propter Dorainuro facite misericordiamcum oralionis Dominicx : Etne nos inducas in tenta-
anirna mea, et loquimini papas, ut rae faciat Ghri- tionem.
stianam.Omnesautem aspernabantureara, dicentes Dixit quidam sanclorum Cum oramus ad Domi- :
Quis hanc suscipiat, auKmeretrix est? affligebatur nura, dicentes Ne nos inducas in tentationem
:
autem veheraenter. Cum veroin his esset angusliis {Mallh.. vi) non utnon tentemuror.^mus(hoc enim
;
astitit illi angelusin specie hominis,cum quomise- possibile non est), sed ne a tenlatione absorbeamur,
ricordiam fecerat. Cui iila dixit: Cupio fieri Chri- si aiiquid agamus quod displiceat Christo
hoc enim ;
Patrol. LXXIV.
8
235 DE VITIS PATRUM LIBER X. 236
est non intrare in lentationem. Sanoli enim marty- \ Posl paucos autem dies deprehensura est a qui-
res tentali per supplicia, nec superali, non inlra- busdam fralria furtum, missusque est in carcereni,
runt in tentationem, sicuti neque qui pugnat cum sene nihil penitus sciente. Gomperto autem quod
bestia, quousque non devoratur ab ea : cum vero in carcerem frater ille conjeclus esset, ignorans
devoratus fuerit, tunc introivit in tentationem. Ita causam senior, venit, ad monasterium nostrura, ad
Quidam ex Patribus narravit de duobus vicinis cidit fruter ille ad pedes ejus, dicens: Propter te
quod aiiquando inler eos siniultas qufe-
episoopis, hic detineor, abba; ego enim sum qui tua omnia
dam exorta sit. Erat autem ex his alter quideni di- furatus fui ; sed ecce liber tuus apud illum est, et
ves et astutus,alter vero humilis valde quasrebat- pallium tuum, et cfetera illo et illo in loco sunt.
;
istum praevalere possit? Et aiiillis: Exspectatepau- perto quod hic detinereris inclusus, indolui, in-
lisper, et videbitis 939 misericordiaiu Dei.Obser- gressusque sum consolandi tui causa: nam ecce
vavit igitur diem, qua ille martyrum festivilatem quae attuli pro refectione tua faciam autem ora- :
celebraret, assumensque clerum suum ait iilis Se- nia ut te de carcere liberem. Profectusque rogavit
:
quimini me, et quidquid me facere videritis, el vos pro eo quosdam de principibus quibus cum nota ;
facite, prorsusque viotores erimus. Dicebant ergo essct viri virtus, mittenlcs edu.xerunt fratrem illum
:
De seiie rnagnx virlulis,qhi fratrem sua ilti sujjura- quod toUere obliti estisdc crflla nostra. Quamobrem
tum a carcere tiberavil. admirantes illi senis tolerantiam, omnia suis locis
coenobium nostrum senex quidam lenissimi animi, cem Vere hio homo Dei est.
:
niaxima^que virtutis. Ilibebat autem in vicinocellae Gum igitur hoc legeremus, ait ad me senex Hoo :
sua; fratrem,|qui perinstigationemdiequadam dum ^ exemplum mihi multura profuit, abba. Ad quem
abesset senex, ingressus est cellam ejus, librosque ego Quomodo, Pater ? Etait mihi Cum aliquando
: :
illius etvasa diripuit. Cum ergo rediisset senex,et morarer prope looa Jnrdanis, lei,'i ho3, et mirabar
aperto ostio, vidisset vasa omnemque supellectilem hunc senem, et dicebam Domine Deus, qui me ad:
sublalam esse, perrexit ad fratrera, ut nuntiaret ei hunc habitum vocare dignatus es, fac me dignum
quid sibi oontigisset, invenitque vasa adhuc in me- hujus vestigia sequi. Etcum arderem summo affa-
dio posita nonduni enim frater ea reposuerat. No-
;
ctu imitandieum,post biduum supervenerunt latro-
lens autem senior confundere vel arguere fratrem, nes, et pulsantibus illis janiiam, agnovi quia latro-
simulatanecessitate,continuo adnecessaria naturae nes essent, dixique in ineipso Deo gratias tempus : ;
egressus est, ibique permansit permullam horam, est ut ostendara fructum desiderii mei. Aperiens
donec Irater ille vasa de medio tolleret, utque re- autem januam, hilaritersuscepi eos, et accendi lu-
poneret. Veniens autem postmodum senex, de alia cernam, et oropi eis omnia ostendere dicens adeos:
re illura alloqui ci:epit,nequeipsum omnino arguit. Nolito turbari confido in Domino, qnia nihil celabo
;
237 PRATUM SPIRITUALK. 238
His ego auditis, jocans dixi seni Nunquid isti ad : scelus admisisset, ut pr;ecusorem Christi decolla-
te reversi sunt, quemadmodum illi ad senem?qui ret. Quod quidem ipsius Basilii sententia confirraa-
statim dixit mihi : Non ; avertat hoc Ueus ; neque tur, quam de Evangelio sumpsit, quando voluit 1)0-
niaxime propter acephali Severi,et caeterorum per- si appropinquaverit aqus, continuo solvitur, etde-
niciosa schisniata, admunimen ac firmitateminlir- ficit et monachus similiter ex muliere est; ita-
:
marum animarum, atque ad illorurnipsorum, si ita que si appropinquat mulieri, solvitur ct ipse, at-
voluerint, conversionem. Propterea igituret asan- B que in id desinit, ut jam monachus non sit.
ctis Patribus, et a bealissimis martyribus ab ini- CAPUT CC.XVIII.
tio fldei usque hodie liunt mirabilia in sancta ca- Quomodo abbas Sergius injuriantem agricolam pa-
tholica et apostolica Ecclesia. tientia confuderil.
aquailla uS'jue ad Pentecosten, moxque trarsacta prosequeris,fili; nam si veri monachi esseraus,islud
Pentecoste evanescit. Utraque vero ista rairacula in non egessimus, sed per Dominum indulge nobis
provincia Lyci.Te fiunt. Si quis autem hfec ita esse quoniara peccavimus. Stupefactus ergo iUe ad tan-
non credit, usque ad Lyciam, non grande iter est, tam senis humilitatem,accessit propius.prostravit-
pergat, ut rei veritas fideni illi faciat. que se ad pedes senis, dicens : Peccavi, 934 in-
non vult reconciliari iiiihi; alloquere illum, et ad u Narravit nobis senior quiilara de se, dicens Cum :
reconciliationem exhorlare. Quod ego libentissime aliquando morarer ad breve tempus in monusterio
suscipiens, conveni fratrem illius, locutusque cum abbatia Gerasimi, babebam quemdam mihi ma-
illo sum ea qua;ad charitatem el concordiam perti- xime dilectum fratrera in contubernio. Die vero
nere videbantur. Visusque est inlerim obteraperare quadam sedentibus nobis, et de utilitate animaj lo-
mihi, postmodum verodixitad rae : Reconciliari ne- quentibus, mentiouem feci ego de sermone quo-
queo, quia juravi percrucem, ullra illi non reconci- dara abbatis Puemenis. Qui ait ad ms : Ego expe-
liari. Quo audito, subridens aio ad iilum :Juramen- rimenlo didici verborum istorum vlm et tranquil-
tum tuura talem habet vira, ac si dixisses Per pre- : litatem, ac vehementem efficaciara illorum. Ilabui
tiosam crucem tuam, Christe, non observabo man- enim semel diaconum quemdam monasterii mihi
data tua, sed injmici tui diaboli voluntatein faciam. charissimum, atque amantissimum mei. Huic, ne-
Non solum enim non debemus ea servare, quae a scio unde venit suspicio de me cujusdam rei sibi
nobispessimedefinitafuerint,sedeliam maximepcB- inferentis moerorem, ccepitque constritari, et me
nitentiam agere et affligi in his quaj contra nostram non ut solebat intueri. Videns autem ego illum
239 DE VITIS PKATUM LIBER X. 240
tristem, causam ab eo tristilia; percontari ccepi. ^ Ubi sunt quae fecisti heri, vel nudiusterlius,vel ante
Qui dixit Quia rem istam lecisti. Ego oum
mihi : decem diesV recole ea si potes. Kt hoc itaque fe-
nihil mihi omnino ipsius rei conscius essem,coBpi cisti, sicut et illa, latet te similiter ut illa. Sic
illi satisfacere, nullam ipsius rei me
ac discere itaque animo affectus, quasi revera id fecissem,
habcre conscientiam. Et ait mihi Ignosce, Ira- : sed inter caetera oblitus essem ccapi gratias re-
ter, mihi satisfactum non est. Profectus itaque ab ferre Deo et diacono, ((uoniam per ipsum Domi-
illo in cellulam meam coepi examinare cor meurn, nus dignurn me fecisset recognoscere peccatum
an tale aliquid a me fuisset aJmissum, neijue in- meum, et pcenitentiam de ipso agere. Surgens igilur
veniebam. Gum ergo ille teneret sanctum calicem perrexi ad diaconum ut pcenitentiam agerem, et illi
in manibus, fratribusque distribueret, accessi ad referrem gratias. Ut ergo pulsavi ipsius januam,
cum juravi pcr ipsum calicem, niliil me omnino continuo aperiens, primus se mihi, prostravit, di-
tale gessissc. Neo siquidem illi satislactum est. cens Ignosce mihi, nam a dcemonio mihi sugge-
:
Rursus vero in me ipsum rediens, verbaque ista stum est,rem illam falso de te suspica-
ut
sanctorum Patrum memoria repetens, eisque cre- enim Deus me certum reddidit in-
rer. In verilate
dens, verti paulisper cogitationem rneam, et dixi nocentiae tuae neque omnino permisit ut illi sa-
in me ipso Diaconus isle intentissime diligitme,
: tisfacerem, dicens mihi Non est necesse. Ego :
ct charitate motus hoc dixit mihi, quod erat in igitur maxime ajdificalus, glorificavi Patrem, et
corde suo de me, ut sobrius ac vigiians sim, et Filium, et Spiritum.sanctum incommutabilem at-
de caetero custodiam me ipsum, et istud ultra non que inaividuarn Trinitatem, cui est honr, et impe-
faciam sei tu, infelix anima, dum dicis, Non feci
: rium, et maguiOcentia, et gloria in saeoula sa!cu-
geslis sancti Joannis Silentiarii, quas refert Meta- ., fjvap lOetv ki^^t.ia\ 6 pafft),E'ji; tzelvoi;, avopa xiva (poSe-
phrastes die 13 Maii, ilemque in Vita sancli Sabee ^ pov, 'iOjjiov xaTiyovta, /.aD.SYOvxa r.^a^ aijTdv 'loou oia
ubbatis apud eumdem dio 5 Decembris, ac inAclis ;r,v y.azoTciaflav oou, ara).E'cp(u tt^; t''-'^i? 'ou ett) xsaaa-
etiara sanoti Euthymii abbatis, qus idem recitdt p3cTxaioEy.a « Denuo aliud vidisse somnium memo-
:
die 20 Januaiii. Cunsenliunt iisdcm quci3 habentur ralur rex, virum torribileni, qui libnim manu ges-
in Prato spirituali, c.ip. 21 et 99. Una eademque tarct et diceret Ecce ob perversitateni fidei tuae,
:
persecutio Sarracenorum sanctos 9S5 monachos annos xiv vilai duiB deleo. » Vide IJaronium, tomo
diversisque diebus occidit, ut non mireris si infe- VI, anno Christi 518, Uormisdns papa; 5, Anaslasii
rius de monachis caesis a Sarracenis saepe agatur. imppratoris 28, Theodorici regis 26.
Hactenus Baronius. (9) Minutorum viginti.] Existimo in Graeco fuisse
(3) Ex scliolaribus] In Craico est, aTto Sy^oXapitov. nam deest hic nobis ille textus.
).;TTTtov vel tfoXetov,
Hervetus veteral scliolaslicus. Ex militis ordine Inira, cap. 134 Accipiebatque quotidianum sti-
: «
scholares sunt. Vide Onomasticon. pendium novem ininuta. Vide Onomasiicon.
(4) Verba sanctie ohlatioiiis.]]nfrci, cap. 19G, habes (10) Et dcadoralioiie.] Septima synodus generalis,
item verba oblationis a puero prolata,et panem una quce est secunda Nicffina, actione 4 et 5 exemplum
cum saxo, quod pro altari erat, ignc crelesti con- hoc ex hoc libro Graece citat.
suaiptum ; quod reverentia! oausa factum credo, {il) Lictores qui a.'isitebant.] Graece tppaYY'^'"*'-
ne videlicet tam sanctum mysterium puerilibus Intclligit lictores ducis. Hervetus veterat, el cxieri
ludicris expuneretur. qui ascistcbant. Vide Onomastico.
(5) BabyUe.] Ut hic ecclesiam ingrediens, audita (12) mcanonarche .] Hoc Herveto deerat. Appo-
fortuita Evangelii sententia ad nieliorem frugem u situm ex Grusco, in quo xavtjvapyo;, id est, qui ca-
convertitur, idem plurimus aliis coniigit. Vide di- noni psalmorum cantandoruiu praeest. Yide Ono-
cta ad Vitam sancti Antonii cap. 2 n. 9. masticon.
(6) Elix.] De Elia in exsiliuni misso exstat men- (13) Senum gcsta.] In Graece est j3iSX(ov rEpovxi-
tioin Vita sancti Saboe, auclore Cyrillo, 5 Decemb. x6v. Ita liber ille appellabatur. Ex Gerontico ms.
Vide liaronium, tome VI, anno Christi 513, Sym- quaedain vertit Raderus noster parleiii Viridariisui.
machi papae, 15 Anastasii imp. 23, et Theodorici Sic Vcrha Seniorum dicebantur qu;e Patres illi scite
regis 21. proferebant. Vide prolegonieno gcnerali 1.
Quod vero hic habetur, postituos dies, nionetBa- (14) Millile thymiama in Ihuribulum.] Jam olim
ronius tomo codem, anno Christi 518, Hormisda inhonorem sanctorum thymiama incendi solitum.
papae 5, Anastasii imp. 28, Theodorici regis 26, Vide Onomasticon.
duos, inquiens, nimirum dies a scriptis litteris, non (15) Thalelei.] Raderus noster, Viridarii parte i,
autem abobilu Anastasii numerandos. Certe in Vita putathunc oumdem cumThalela^^o martvre teinpore
sanctiSabfcaCyrillo monacho conscripta, 5 Ueccm- Numeriani, do quo Menaa, 20 Maii. Sod vereor ut
bris, Klias ipse ex visione et revelalione narrat se ratio teniporisaliud suadeat: siquidem Moschus au-
decimodleAnastasiumeahoramortuuinsecuturum. divit ox Petro, qu;E de hoc hic habentur; at Petrus
(7) Accendamus ignem.] Frequens ea in causa fidei centenis annis a Numeriani imperio distat. Aliter
241 PRATUM SPtRITUALE. NOTATIO. 242
opinandi occasio forte fuit, quod hic riicantur Cilix ; A ((Accepit Zacharias supplicium tacitiirnitatis, me-
et alter in Mi^nfeis dicatur Azarbi in Cilicia abditus. rito infidelilatisquia non credidit, tacuit sic enim
: :
de Sarracenorum incursionibus, et marlyribus sub parce servo tuo (Psal. xviii). Quod si haec fiunt in
iis passis.
viridi, quid fiet in arido (/-!(C. xxiii) ? Leone quis
(24) Responsum.] Quid hic respon.nim sit, jure sanctior atque prudentior, ut tantum periculum li-
hffireas. Suspicor in GrcTco fuisse itpoTOcovaptov,
ber transiliat ?
quod interpres prima et obvia notione responsum (33) Flabellmn.] Graece pntlStov. Ejus in sacro
vertit. Videndum tamen num hic vertendum sit,
faciendo usus quod diaconus gestat. Vide Onoma-
sportam, vel simile quid. Suggerebal videlicet mo- sticon.
nacho cogitatio, ut non .idoraret crucem, sed in
(34) Covflpionem.] Servavit interpres Graecam in-
cellam rediret, et sportas texeret. Vide dicta sup,, flexionem, quod nunc xtuvoj-irETov, nunc xtovdJTtEtijv
ad lib. V, libel. x, n. 18. dioitur, ronopeum Latinis usitatuin, pro textili ten-
Quod si communi notione intelligi-
resjionsum hic torio culicibus arocndis eomparato.
tur, cape fratrem hunc missum pro respjnsis cceno-
(35) Membranas.] Ut hic membranas ad aquam
bii. Sio infra, cap- 205 « aliquis manens in cceno-
:
vocabulum syncellus, qui apud Graecos est proximus in Theodoreto supra habens (( lentem aqua madefa •
a patriarcha. Vide Onomasticon. clam. » Hic infra. cap. 184. (( Infundcbat et paxi-
(30) In membranis vatde pulchrum.] Grffice est ev :
malia seu madefaciebat. »
«o|ji,aTi -noXli xaXoj. Vide Onomasticon. (38) Joannis.] Citatur haec historia in septima
(31) Z(ic/iar?,K.]Zachariam non perfecte credidisse synoito generali, quae est ii Nica;na, act. 5, ubi pro
an^elo, Lucas, cap.i testatur.Non dubitavit Zacha- Snrnphas habetur Araphas.
rias de Dei potentia, qui novcrat Isaacum de sterili Reposni hoc ex graeco textu iTzk-
(39) .Speltnm.]
Sara et Abraharao genitum, sed de voluntate !iei. tXov, quod interpres omiserat, vifletur fenestra in-
Quare in supplicium dubitalionis cessitilli tacitur- telligi ex speculari lapide. Vide Onomatioon.
nitas. Augustinus !ib, i. Homiliarum, homil. 44 ; (40) Miliarisia.] Retinui Graecam vocem fjitXta-
243 APPKNDIX AD VITAS PATRUM. 244
piata.quod certi nummi «enus.Interpres numismaia ^ ubi quod hic est, tunicam non hubeo, vertit ille,
verterat. Vide Onomasticon. cnsulam non haheo. Eodem modo idem,lib. iv, c. 63:
(41) Apparcnliam.] Graece est, tfavT|Tiav, id est, « Etjussit mihi dari casulam, et necessitates meas
ad tomum VlII C.hrysoslomi Graece a se edili, exi- erant necessaria, » decurtate. Omisit enim illud de
stimat non indignum observatu teraporibus inter casula seu tunica.
quintam synodum, annu 553, et sexlam, anno 080 (44) Nomicum seu dispcnsalorem.] Varia Nomici.
celebratam (quibus Georglum Vita3 Chrysostomi No|jiiy.o^, ut hic in Gra3co textu,est significalio. Hic
soriptorem vixisse probabile csse ait) Clirysostnmi dispensatorem signincat. Vide Onomasticon.
cognonem ignotum fuisse. Sed refellit eum Joan. (45) A nntarin perjecle cl a grammatico sujficien-
Moschus seu Sophronius hic, qui lempore Georgii lcr.] Notarius hic est qui prEeesl pueris ad i^riraa
istius vixere,el hujus cognomiMis Chrysostomi me- elementa et lilteras fonnandas. Vide Onomasticon.
minere. (46) Idcirco sunt baptiiali.] Baronius, tomo III,
Habetur hajc narratio in Vita san-
(43) Gregorii.] anno Christi 310, § 13. Significat nimirum ejusmodi
cti Gregorii, lib. ii, cap. 45 per Joannem Diaconum sacranientum consecutos, non auteni quod aiunt,
scripta,qui eam citat ex libro,qui a Gneois Ae'.|j.wv rem sacramenli, ipsam gratiam atiluentera peccata.
dicitur, a Latinis voro intellieitur Campas vel l'ra- (47) Mulicr Joannes Cassianus, collat. xvui,
]
tum. Qui hic ipao liber est, quem pra; manibus ha- cap. 14, simile exeniplum religiosw feminae, qua;
bemus.Gitat ille ex interpretatione pra^ccptoris sui. n palientia; aciuirendas intenta erat, narrat.
)IX
AS PATilU
LECTORI.
938 Ne quid
antiquitatis sludiosius desideret quod Vitas Patrum spectat, visum hic subjungere He-
raclidis Paradisum ex veteri interpretatione, qui eamdem cum Palladio tractat. Qui olim Parasiis cu-
rante Jacobo Fabro Stapulensi anno 1503 fx olficina Bellovisiana prodiil. Quemdeinde Lipomanus Palla-
dii noraine tomo suo III de Vitis Sanctorum inseruit, anno 1554, Venetiis edilo, paucis additis et im-
mutatis, de quibus moneo. Addo et Palladium uti olim in typographice infantia ex veteri qnoque inter-
pretatione prodiit. Haud dubium et Palladius hic vetus, et Paradisus Heraclidis, et Palladius Herveti^
cum idera omnino tractent, pro eodem auctore haberi possunt. Placuit tamen et hffic in fine subnectere,
ut diversa interpretatio lucem subinde tenebris inferat; dum fere fil, ut alter altero texlum nanciscatur
et sinceriorom et iiheriorem. Vide qus de triplici hac versione et editionediximus prolegomeno gencrali
14. Addidi
et Senlentias yEgyptiorum Palrum a Marlino Dunaionsi episcopo e GrfBCO in Latinum transla-
tas, quas ex Toletana bibliolheca ad me misit Chrislophorus a Gastro, societatis nostrae theologus, et
Salmantica; sacrarum litterarum professor. Easdem inveni in Ms. Codice sancti Floriani post Vitas Pa-
trum a Paschasio e Gracia in L^tium traductas. Certe Paschasius eidcm Martino suum de Patrum Vitia
librum, qui supra est ordine snptimus, inscribit et dedicat.
HEEA€i:.IDIS [EmiTm
PARADISUS,
INGERTO SED VETERI INTERPRETE.
' Ita inscribitur in prima Editione Fabri ; in secunda Lipomani, Idem ad eumdem, videlicet, Palladius
ad LauBum. In tertia Uerueti, est loco prooemii sine ullu nomine.
245 PROCEMIUM AD LAUSUM. 246
tionpm imitationenique coelestium vivere cupientes, superni regni iter aggressi sunt feminarum quo- :
que provpclarum atque honestarum, ac spiritualium niatrum commemoratio, quse virili profectoque sen-
'
su afl exemplum amorpmque divinum, eorum qui desiderant continentiaj ae pudicitiiB redimiri coronis,
cuminsigni abstinentiatiniere certamina. Idcircoprtrpipientenobisvirn moribussuavissimo.sensuque doc-
tissimo,animoquoque pacifico,et cordepiissimo.menteetiamamatore Dei,atque in necessitatibus indigen-
tium,socio,etceisitudinedignitatum profaonitateconscientias,plurimiseloquentibusprffiferendo,atqueinom-
nibus virlute divini Spiritus praemunito, quinimo (quod oporleret veraciter dicere)adspeculationem potio-
rem,sedulitatis exeniplo segnes animos incitante, abstinenliam sanctorum sptritualiumque Patrum (qui
cerlamine carnis crueifixere mollitiem, quorum ipsum quoquebe-
in Doi placito victitantes, insuperabili
ne transactas virtutes prasdicare non desinit)studemus describere. Est aulem hujus desiderii spiritualis
exactor virorum optimus Lausus, qui post Del tutelam, custos piissimi prohatur ordinatus imperii.
Ego igitur et lingua imperitus, et spiritualis scienliae tenuiter degustator, nec non etiam sanctorum
Patrum spiriluali catalugo nimis indignus, magniludinem pra'cepit ullra mensuram meam esse perspi-
ciens.reluctari lentabam hujusmodi jussioni, quss et sapienliK litleratae, et divinie doclrinae indiget in-
tellectu. Sed cum rursus vererer, primum quidem nobile studium injungentis, deinde utilitatem legen-
lium pertractarem, poslremo metuens inobedientife grave periculuni, tanli praecepli cumulum supernae
dispensationi commisi, altentiusque sanctorum Patrum intercessicne meas vires comrauniens, ad cer-
taminis stadium sum progressus, virorum fortium, neo non etiam feminarum, quos aut ipse vultu pro-
prio videre promerui, aut a sanclis palribus qui eoriim novere virtutes, me audisse commemini,gloriosa
signa scripturus atque cerlamina.
Nam et plurimas civilales ac villas, omnesquepene speluncas (in qua monachi hahi-
ut tecla eremi
tant) diligenti quos oculis meis inspexi, et
cura, Dei pietale pedestri labore circumiens, ct virorum
mulierum propter spem quai nohis in Christo reposila est,sexum femineum animi virlute vincentium, in
quantum mea suppcditat parvitali, nomina pariterel genus, et patriam, locumque habitalionis prssenti
libello com[iIexus, libi amalori Christi, famuloquo Dei, atque inclylo pii imperii ornamento, Lause,
transmisi, simul commemoraiis utriusque sexus in quibusdam ad sumraum quidem peracla cerlamina,
sed propler matrera supnrbia; (qu<B vocatur Cenodoxia) ad extremum baralhrum, infernique profundum
'niserabiliterdeduclorum, acquisitas ex longis temporibus ac laboribus abstinentice paimas, repenti-
no elationis ao tumoris momento prse.-narcidas, gratia vero Salvatoris noslri, provisioneque sanctorum
Palrum, ac rniseratione spiritualiuni viscerum, et orationibus venerabilium seniorum. delaqueis diaboli
ereptos, ad recuperationem vitas nobilioris reversos. Vale.
PROCEMIUM AD LAUSUM.
940 Multi quidem multos variosque libros diversis temporibus huic saeculo reliquerunt, quorum alii
suporna inspiratione el gratia divinilus data,aedificarunt ac munierunt eos qui fideli proposito instiluta
atque vestigiaSalvaloris6equunlur;alii verosolishominibusplacerccupientes,oorruploatquevitialo mentis
ingenio, velutiquadam rerura [Ais., aerum]confus'onGvesani,solati sunt eos cui cupiditategIoria;laborant.
Nonnulliautemfurorenescioquoetinstinctu d;pmonis (qui rebusbonisinimicusest) rabida elationecaecati,
in perniciemlevitatishumans', etindivinfe atquPcatholicajEcclejiaemaculam, stolidorum animos occupa-
vere mortalium, ad evertendam morum laudahilium disciplinam. Mihi quoque homini humillimo placuit
(dum ma£;nitudinis luae, ps=e doetrinae, erubui nonobe JirepraBCftpti?,quibusad me-
quem scioaraatorem
liora animi provocantur) trigesimum quidera. ac tertium agenliannum, quasi in numero fralrum vitaque
rnonachorum, vigesimumautem episcopalus,quinquagesimum veroettertiumaelalisuniversffi, tibideside-
ranti Palrum nostrorum gesta cognoscere, non virorum lanlum,sed rliam feminarura,quosipse vierim,
quosque aliis rererentibus noverim, cum quibus etiam deserla .^gypti peragraverim, Lybia?, Thebaidis,
Syenae, in quibus et ii quos Tabennensiotas dicunl morantur, circa fines quoque Mesopotamiae, SyrioR,
PalEstinoe,elsub Occidentalibusplagis RomsalqueCampanis, et incmteris circa ipsa loca describere, et
(ut superiuscumprehendi)enarrareaprincipioomnium Vilas exsupradietisregionibus hoc Iibello,uthone-
stum el animae profuturum commemoralorium gerens(id esl parenne medicamentum verilatis) omnem
quidem oblivionisexirralionabilidesideriorespua9somnum,omnemquecuplicis dolummentisafide rerum
necessarium secludas, cum universapigritudine raorumbonorum,et deformi aniraa? defectione,et utira-
cundia; quoque motum, conturbalionera atqiie trisliliam, et irralionabilem metum per isla declinans,et
avocalionem saeculi vanam, amore perpeluo circa proposilum piaereligioniseffulgeas,duxbeata;vila; tibiet
qui tecum sunt, et qui sub le agunt, et piissimorum futurusimperatorum. Talibus enimfactis semperac
meritis, Ghrisli amoreflagrantesDeo properant copulari. For singulos tamen dies etredditumanimaB,qui
247 APPENDIX AD VITAS PATRUM. 248
proculdubio debetur, exspecta, secundumquod scriptum est iGoarctoresduobus, desiderium habens dis-
solvi et esse cum Christo muitomelius(P/iz7/;<p. i), Et iterura Prajpara adperfeclionem opera tua, et esto
:
in agro operator (Prov. xxiv). Nam qui memor semper est morlis qu;je omnimodis sine cunctatione et ne-
cessario ventura est, nunquam gravia ac magna peccabit, juxta quod est in omnibus operibus tuis :
memorare novissima tua, et in perpetuum non pecoabis (Eec/i. vii).,Suprac8etera vero omnia, nequequae
commendata sensibustuis fuerint salubri relatione, contemnas nec respuas elocutionum huniililateni,
;
rusticitatemque verborum. Non enira hoo opus divinre doctrinae est, ut quis facunde loquatur sed ut om- ;
nium sensus intellectu veritatis instituat, secundum quod dictuin est Aperi os tuum verbo Dei [Prov.
:
xxxi). Et iterum Ne perdideris narrationem senura nam ot ipsi a suis patribus didicerunt {Eccii.viu),
:
;
Ego itaque, homo Dei et stupende amore discendi,qui opto vel ex parte quod divinitusjubetur iniitari,
plurimos sanctos viros vidisse me memini, nec tamen id veluti per transitum et perlunctorie faciens, sed
per trigintaet peralios totidera pergensdie9,pedibus (quod anteDeumdicam) ileromne confecli,univer-
sum pene Romanum solum ambulando cognosccns, etitineris molestiaslibenter amplecteas, ut hoininis
sancti et amatoris Dei conspectibus fruerer quod proculdubio aliternonhaberem. Nani siille qui absque
:
aliqua comparatione melior meest, quiquelonge prsecedit acvincit totum inundumrerum peritia et tula
conscientiKfide Paulusapostolus, de Tarso usque adpatriara Judsorum ambulando perrexit, utPetrumet
Jacobum et Joannemvideret el hocipse quasi cumquadam jactantiareferens, proprios divulgat labores,
;
incurritur,quo norainea bonoruni actuura administratione prohibenlur: qua quidera nec qui solisproprie
tantum anima; negotiis vacant, fruuntur ut matre.lnsiste igitur viriliter, quaeso, non augens opes (quas
tamen magis semperimminuis^suflicienter dividenseasomnibusquos egere cognoscis, qu»proliciunttibi
ad ministeria et fomenta virtutum neve te iiupetus quidam irrationabilianticipationeprseveniat, utdum
;
piens illaqua^prosunt ;nam justo(inquit) positalexnonest (/rm. i). Recliusestautem vinumcum ratione
potare, quam cum arrogantia et fastuaquam. Et si videtur, adverte, eosquidem qui ratii)nabiliter vinum
biberunt,essesanctos viros,qui autcm sine ratione aquara,vitiosos esse bomines acprofanos.Neque obhoc
unquam ipsum speciem quain Ueus fecit, autvituperandam autlaudandamputes sed illosaut beatos se- ;
cundum propositum suum arbilreris, aut miseros, qui bone vel iiialc ipsis rebua utuntur. Bibit aliquando
Joseph apud /Egyptios vinuin, nec tamen sapientiam suara laesit, eo quod propositura mentis sua; ante
muQivit: Pythagoras autem, el Diogenes, et Plato (inler quosMauichsi quoque,omnisqueeorumquisibi
sapientes videbantur caterva) in tantam vanae gloriae ciipiditatem progressi, inciderunt damnationem,ut
ipsum quoque factorem omniuin ignorarent Deum,et idola qusipsi fecerantadorarent.Ususestaposlolus
Petrus vino cum reliquo discipulorum choro unde ct ipse Salvator eorunidem magisterajudaeisvidetur
;
esse reprehensus, dicentibus :Curdipcipuli tui nonjejuiiantsicut Joannis [Matth. xi)?Qui rursusinsulta-
bant, et ipsis discipulis dicebant : Magister vester cum publicanis manducat et bibit (j/arc. ii, Lucse.\).
Quod autem nunquam proptLi- panem et aquam solam reprehensi fuissent, nisi proptervinum velcarnes,
potest fieri manifestum iisquiirrationabilitereosquidem quibibuntvina,desp:ciunt ;eosautemquiaquam
solent haurire, mirantur. Salvator ergo dicebat: Venit Joannes in via justitic-Cjneque cdens nequebibens
(carnem sine dubio dixit et vinurii ; nam sine aliis specibus profecto nec viveret), etdicunt : Damonium
habet. Venit Filius hominis manducans et bibens, et dicunt : Ecce homo vorax, et polator vini, amicus
249 AD LAUSUM PRjEPOSITUM. 250
publicanorum et pe^icatorum (Matlh. xi) co quod cum ipsis manducaret et biberet. Quid nos ergo laciemus?
,
Neque qui vituperant, neque cos qui laudantsequamur,sed aut rationo jejunium cum Joannc tenea-
illos
mus,ctiamsi dasraonem habere dicamur: aut cum JesuChristo sapientervina bibamus,quando hoc requirit
necessitascorporalis, etiam si nos aliqui obcibum carniset vini potum (ut illum Juda^i) aliquando reure-
hendant. Neque uti ergo istis, neque ab his abstinere justa veritatem rei aliquid esse arbitreris; sed solam
fidemquoediiectioneetoperibusextenditurplurimumvalere cognoscas.Igiturcujusactibussemperinhterere
cerniturfides, propter ipsam inculpabilis erit, sive manducaverit memorataseubiberil.Omne enim quod
non est es fide, peccatum est {Rom. xvi). Sed quoniam unusquisque delinquens, id quod agit, ex fide so
agere dicit, etiam aliquid stulta persuasiono etcorrupta atquevitiosaconscicnliafacil,ilahoo Salvator
cum
noster distinxit, utdiceret: Ex fructibus eorum cognoscetis cos (Mullh. vii). Nam quod eorum qui rationa-
biliter vivunt, atque sapienter secundum Apostolum, iste sit fructus, hoc est charitas, gaudium, pax, lon-
ganimitas,mansuetudo,bonita3,rides,conunentia, atquesimplicitas.profecto raanifestum est: Paulusenim
dicebat: Fructus autem spiritus est, hoc et hoc (Galat. v). Quod vero is qui hujusmodi fructus habere
festinal, non intempestive neque sine consideratione, aut carnem edat, aut vinum bibat, et quod neque
cum eo habitet cujus conscienliain magis norit nialignam, Paulus iterum ipse dicebat: Quin unusquisque
qui se ad agonem omnibus se abtinct (i Cor.ix); scilicet ut corporevideaturincolumisabslineatse
parat, ab
ab iis cum autem infirmitate aliqua autdolore vexalur,aul tristitia, velquibusdam
quae faciunt crassiores;
tentationibus mordetur, utatur quidem cibis aut potibus tanquam medicamentis, quae pobsint curare sul-
licitos, abigat autem a se ea quibus anima vulneratur, lioc est iracundiam,invidiam, amorem vans glo-
ria; et recta voluntatis defectionem, susurrationes quoque et irrationabiles suspiciones,agens Domino gra-
tias sempiternas.
Suflicienti igitur super hoo disputatione decursa, aliam rursus adjungo docilitati tua; monitionem; 9-i?
ut omnivirtute mentis diffugias conspectum eorum atque colloquium, quorum contrarium est bonae vitse
propositum,qui penitua prodesse non possunt, et quibus cura est varia cutem corporis expolire, etiam si
rectaj cultores fidei memorentur; scd vita (ut ita dixerim) perversae sectae hominea, qui animas sub specie
sanctitatis evertunt, eliam si rugarum, numerum quodammodo trahcre
canitie, et colore, et ostentatione
videantur annorum- Quiaet nuilaeorum Issione maculeris morum probilate munitus, vel levitercerto
si
aut resolveris ut securior, aut erigeris ut melior, el vituperabis tales atque ridebis; quod non siiie noxa lui
te fecisse cognosces.Sanctorum autem virorum ac feminarum veluti lumen splendentis fenestrae, sectare
conspectus, utperillorum venerandacolloquia tanquam minutis Codicem litteris scriptum possis diligcnter
inspicere,actusquoque etcordisarcanaex ipsacomparalionecognoscore,etsivediligentiamseu negligentiaii
tuamcurio3iusapprobare.Naraetipsehominumreligiosorumcolor(quopraedicabilesmoresut florevelantur)
etamictusvestis,etinconfusa mensanimi, afasqueullosuspercilio sermonis inflati, el verecunda ipsarum
quoque reverentia syllabarum, etgrata digestio sensuum atque verborum sufficienter animare te poterunt
etiam si anxietatis alicujus tsedio fatigeris. Amictus enim viri, et niotus pedum, et dentium risus, ea quae
in ipso videntur esse significant, sicut sanctarum Scripturarum proverbialis sermo lestatur {Eccle. x).
Incipiens igitur promissas narrationis cxordium, nuilos libi neque in civitatibus, neque in vicis, neque
in solitudinibus esse incognitos,relatione mea sum passus. Neque enim locus quasritur solus, in quo ta-
les habitaverint viri, sed rectee etiara vits propositum et praedicabiles mores.
Laudo magnopere consilium tuum (merito enira a laudatioae ordienda mihi est epistola) quod plerisque
omnibus res futiles sibique prorsus inutiles consectantibus, ipse ea doceri studeas, quae ad animae
salutem perlineant. Siquidem unus est lantummodo, cui doctrina opus non est ipse universitatis
rerum parens et procreator Dous, quippe qui omnium antiquissimus originis sueb neminem habet auc-
torem praeter seipsura.
Eo excepto reliqua omnia ut quae et facta et crcata sunt, doctrina informari possunt. Nam et primi illi
coBlestium ordines magistram habent supremam ipsam Trinitatem; secundi vero a prirais docentur, et
tertii a secundis, et caeteri dienceps similiter; qui namque cognitione et virtute caeteris antecellunt, ii
' Haec epistola deest primae editioni Heraclidis. Deestetiara Ms. Moretiano. Dedit eam Lipomanus
ex libro cardinalis Bessarionis, vertente Fr. Torres. In Palladio Herveti habetur Heraclidis nomine ex
versione Herveti.
251 APPENDIX AD VITAS PATRUM. 252
per aerem daemones imilantur.quando quoquecadem peste corrupti.aeoelestibussuis sedibus fugitivi
illi
HEIUCLIDIS PARADISUS.
ventutis suaj egregiaspersolitudinempalmasabsti- dans. Qui vos fecit, inquit, vestram quoque vitam
nentiiB promeruisse memorabant (cujus etcellulam ordinabitutraeam. Eratautera cum sororibusipsius
vidi in monte,cui Niiriasnomenest),sencmseptua- septuaginta aliarum virginum numerus.
gesimo ajtatis su» anno; qui aliisquindecim annis B Is itaque cum venissera ad eura inprincipio ju-
vivendo 943 completis, obiit in pace. IUe igitur us- venlutis, et peterem ut instrueret me ad mores
que ad ultimum finem non linteo usus est, nisi eo vitamque monachorum in ipso primi adhuc ardore
quo velaret caput; non balnea attigit, non ex carni- ffivi locatum (cui non tantumnecessariaessetdoctrina
ficiet. Qui tanta? bonitatis atque humanitatis erat, jubens mihi ut tribus apud eumannis morarer, ad
tamque pacilicus, ut etiam ipsi qui perlinacissirai contundendaatque frangenda illicitaraenta vitiorum
ejusdem videbantur inimici, erubescerent umbram (noverat enim ipsius senis durissimam atque labo-
quoque ipsius, proptertamvenerabilemvitam.Tan- riosissimam vitam)praecepitqueutrursum adipsuni
tam dutem sanctarurr. Scripturarum ac divini do- rcdirem, ob spirilualis scientia; notitiam atque do-
gmatis fertur babuisse notitiam, ut et inler ipsa „ ctrinam. Ego vero cum illicimplere tres, ut prajce-
fratrum convivia obstupesccrot subilo, ac mente perat, annos non potuissem valida infirmitate cor-
rautata, et sensibus spiritualiter occupatis transmi- reptus, ante finitas inducias triennii temporis ab
grasse alio videretur; ul qui interrogatus postea ipso sublatus sum.
causam ipsius stuporis,ha3C diceret, ad alia quKdam Erat enim vitae ipsius cum immensa ariditateac
se cogitationo translatum, et cujusdam theoriae nii- siccilate certamen. Per oranem naraque diera inar-
raculo raptuin fuisse.Novi etiam ego, raemoralum dore maximo, etin solitudine circa littoramarisla-
virum, dum sumerel cibuni, saspius lacrymasse. pides colligebat, singulisqueannis cellam struendo
Cumque admirarer forte cur Qeret,hoc ex ore ejus perliciens, iis qui fabricare non poterant, otferebat.
audivi ; Erubesco, inquit, irratiouabilem cibura su- Cumautem ei quadamdie ame dictum fuisset: Quid
253 HERACLIDIS PARADISU8. 254
facis, Pater, in tanta senecta interficiens corpuscu- A. inaraitis posuit conditioneii : Aut vade,inqnit, et
lura tum saevis ardoribus? Respondit, hoc dicens: domini tui obtempera voluntati, aut scias te in fer-
Occidit me, occido illud. Edobat verounciann panls, ventem hanc picem esse mittendam. Cui puellare--
unumque fasciculum oleris vilissimi, bibens aquae spondit, dicens : Numquam sit alter moiiitor talis,
modicam quantitaiem, nunquam tan.en eum, Deo qui addici jubeat libidini castitatem. Ob quod ille
teste, extendisse proprios pedes vidi, nunquam in nimio furore perculsus, prffcepit spoliatara eam in
matta,nunquam in lectulo quievisse,sed per univer- vas quod fervebat, 9 J4 imraitti. Hsc autera vox il-
sara noctem sedens intexebat funem quemdam ex iius fuit Per caput, inquit, imperatoris tui quod tu
:
arbore dactylorum,cujiispretio vesci solebat.Putans vereris, obtestor, ut si apud te statutum est his me
autera ego, quod ante me solum haec faceret quae tormentis neeare, non simul totam,sed paulatim me
videbam,sorupulosius etiam ab aliis ejusdiscipulis, in ferventem mitti jubeas picem, ut possis videre
quiseparalim manobant,quaerendocognovi,quia sic quantam mihi dederitignotus tibi patienliara Chris-
a prima aetate vivebat, nunquam tamen sponte,nisi tus. Qus pcr unius horae spatium, paulatira in
exmaximanecessitate, dorraivit,autoperefatigatus, ahenum candens demissa, detecit, ubi pix primum
aut dum ciboutitur,si forte usque adeo enra somnus ebulliens ad ipsius colla pervenit.
oppressit, ut paululum ei oculi clauderentur fre- „ Plures autem viri digni habitaculo beatorum.
;
cumame quodammodo cogeretur, ut vel moraento rum quidein lumine destitutus, divinarnm tamen
temporissupramattamjaceret,contristatusistadice- Scripturarum peritiapollens : iiuera ego intra decera
bat Si angelis persuadere potueris ut quiescant,
: annos diversis teraporibus quater vidisse rae me-
persuadebis et ei qui Deo placere festinat. mini, quippe post octoginta et quinque annos vitK
Hic una dierum ad puteum suum me circa nonani terminum fecit (Pallad., c. 4). Hic igitur quem lo-
horam transmisit,utimpleremcadumterapore refe- quor captua est oculis, ut ipse retulit mihi, cum
ctionis instante. .iccidit autem ut cum venissem, et quartum ageret Eetatis suae nnnum
qui neque ma- :
ne tu esse sine potu ? moxque egressus per semet- liter firmiterque exposita super ipsas rationedisse-
ipsum jejunus aquam traxit de puteo, ac prior ipse ruit, ut omnium sci-^ntiam veterum peritiamque
signatarr: degustans ait Uhi crux adest, ibi nihil
: Iransiret. Qui cum me cogeret quondara ut oratio-
Satanae valet malignitas. nera in cellaipsius facerem,nec taraen ejus acquies-
Sanctus iste Isidorus, qui benedictum quondam cerem jussioni, hoc referendo dicebat : Ad istud,
viiiit Antonium, dignara remmemoria litterarumre- inquit, hospitiura ter henedictus Antoniut, dum
tulit raihi, quaraabipsose dicebat audisse (/'«//«(/., me visitare dignatur, ingressus est ; et rogatus a
c. 3). Potami<ena quaedam nomine puella admodum rae ut in hoc loco flecteret genua et precem funde-
pulchra, ancilla cujusdam erat tempore Maximiani ret, statim fecit, ao secundo noluit se rog-iri, ipsis
persecutoris,quam multis frequenter ac variis pro- me robus docens sanctorura voluntatibus obedire.
missionibus dominus suustentans.stuprarenon po- Quaraohrem si vestigia ipsius, inquit, sectaris ac
tuit, ita ut ad postremura amore atque insania prae- vitam quemadmodum monachus, et pro acquiren-
ceps, tradcreteamilliqui lunc Alexandriae prsfectu- dis virtutibus peregrinus, nolo eontendas.
raragerebat,scilicetutChristianamacmaledicentem D Hocquoque idem retulit mihi :Cura,inquit,grandi
de perseculionis savitia imperatoribus.pecuniara ei quadamsollicitudineaclristiliafatigarerpropterJu-
sub hao paotione proraittens, ul si cjus a:quiesceret lianiimperatorisinfelicis3imaravitara,itautquadam
voluntati, sine ullo eam supplicio reservaret ac red- die usque ad vcspertinas profundK noctis horas non
deret : si vero in contradicendi proposito permane- attiEgerem panera,anxielate confectus; forte accidit
ret, petiit ut tormentis deficeret, ne si vixisset, ut somno residens occuparer, etin quadam transmi-
libidinis domini sui contemptrixvideretur.Quoecum grationeanimse revelationem talem vidcrem Qua- :
tam voluntatera. et inter diversa supplicia vas quo- Julianus mortuus est.Surge igitur et cibum sume,et
que a;ris immensum ao ferventi pice replctum acer- ad Alhanasii episcopi domum miite,ut ipsequoque
rima fiamraa succenderet, duplicem ei prc-efectus cognoscat hoc.Natavit itaque,sicut ipse dicebat, et
' Origenista hic fuit.
255 APPENDIX AD VITAS PATRDM. 256
mensem.ct septimanam, et diem, et horam, et sic A in matros, in fratres, in patres cogit fieri parricidas.
omnia sicut auflierut approbavit. Qui etiamsi pra?lenderequiliusdamariquand& videa-
Retulitetiam mihi et rte puelia quadam,cuinomen lur noocssiludinem parentela?, non ideo illiKl utpro-
erat Alcxandra {Pallcid.. c. 5), quae relicta ei, in sit iisdem facit, sed ut animabus eorum injustitia;
quaerat civitate, consederat intra quodJam sepul- crimcn accumulet, divinae non ignarus sententiae,
crum,per foramen exiguum necessaria alimenta su- quae injustos ab haeredilate regni coelostis excludit
neque mulieres unquam vi-
scipiens, et ner|ue viros (/ Cor. vi). Potest s.ine quis spirituali scientia divi-
densperannosdecem. Dccimovero anno dormitione noque amore commotus^necpropri.^e anima^salutem
nitimamigratura seipsamcomposuit; quod illa.quae conteir nerc, et suis parentibus, si forsitan egere vi-
deferebateijuxtaconsuetudinem cibum.retulitnobis deantur, vitae alimoniam pie largiri; sedsipenitus
dicens, nullum se tunc accepisse responsum quo ;
animam suam conculcat ct despicit, sola propinqui-
audito, iMitum ostium clausumqiie patefecimus, et tatis sollicitudineoocupatus,sententiamdivinaelegis
in.i;ressi defunctffi cnrpus invenimus. De ipsa autem incurrit, aniraara, ut dixi, suam deputans vanitati.
elbeatissima Melania mulipr Rnmana, de qua paulo Sacer aiitem conscriptor Psalniorum eanit deiis
ille
post referam, ista dicebat Vultum quidem ipsius
: qui aniiiiffi suae ciiram metu maximogerunt,dicens:
puella; se videre nonpotuisse, stantem autemad fo- g Quis ascendet in montem Domini ? 945 hoc est di-
ramen sepulcri petiisseulei diceretcausamobquam cere, satisraro. Aut quis stabit in loco sancto ejus?
se in illosepulchroconcluserat.Quffipermemoralum Inncioens manibus,et munilo cnrde,qui non accepit
foramon locuta Cujusdam animus, incjuit, in me
: in vano animam suam {Psal. xxiii). Illi nai' quc in
loesuseratquondam.et neviderereum velcontrislarrt vano animara suara accipiunt, qui putanl eamuna
vel perdere, malui me ipsara in sepulcro dum vivo cum corporedissiparialque dissolvi, virtutumscili-
recludere,quam nocere animw ad similitudinemDei cet spiritualium contemptores.
factae. Qua dicente rursus : Quemadmoduin igitur Istam ipsara solo nomine virginera volenssanctus
pati poles, o anoilla Christi, utneminomprorsnsvi- ille Isidorus [Lctje Maoarius, e.x Palladio] piesbyter
deas, sed in solitudine tali contra acediam vel cogi-
detractione sanguinis (ut dici in proverbiis solet)
tationcshabeas tam juge certamen? Hocilla respon- lacere a cupiditatis onere utcunque leviorem, tali
dit A : principio, inquiens, diei nonam usque ad erga eam usus ingenio est. Praserat autem, ut prius
horam oralioni vaco,ex lino opus per horas singulas dixi, celiulis fratrum pauperum atque debiliura,
faciens, reliquo autem lemporis spatio cogitalione idemque in primis juventutis suae annis in lapidibus
discurro per sanctos prophetas, apostolos, alque margaritis probandis videbalur peritus. Accessit
et
martyres, et patriarohas ; ca?teris vero horis cibum igilur ad eam, dicens Lapides ad me necessarii at-
p :
lad., cap. 6), quae quantum ad speciera pertinebat, peret. Gui ille sanctus, dum avide hortatur, haeo
hurailis videbatur; quantura autem ad propositum dixit : hffic quae diximus
Veni in domum meam,et
ipsius,anim;oinnatioriseratvariisopibussatisdives, videas. Ad quod
non acquiescens, sed magis ila
amatrix potius atri quamChristi; nusquam proce- quingeutos solidos in sinum illius fundens, ait :
deresolens, non peregrino, non vlrgini, non vimpa- ^ Quemadmodum vis, ipse eosdem lapides tolle, ego
tienti, non monacho, non eoclesiae, non pauperi vcl enini nolo eura videre qui vendit. Acceptos ille igi-
exiguam stipem priTbens. Hsec sanctorum Patrum lurquingentossolidos,pauperibusdebilibusquemox
froquenlibus monitis,nunquara a setara inutileani- dividit.Postaliquantiim verntemporisspatium,quia
ma; pondus abjecerat. Habebat autem et nonnullos raagna cpinio ipsius apud omnes Alexandriae erat
parentes, interquos filiam sororis suas adoptaverat (quippe qui et misericors esset, et in cultura Dei
sibi.qua sola diebus ac noctibus fruebatur, omisso jam usque ad centesiini
prsDclarus et senior, qui
atque conterapto amore cojlestium. Nonnunquam quoqueanni curricula pervenisset, quod ego etiam
enim et hascspecies,quam diabolus iiuraittit,erroris qui cum illo diu fuerara, satis agnoveram),erubes-
est, ut sub affectus colore, qui deberi videtur affini- scebat eura virgo meraorata super ipsis solidis ad-
bus.avaritiacupiditasque nutriatur.Quod autem nul- monere.
lamdsmoncupiditatis etgeneris curam gorat, hinc Ad postremum cum illum forte in ecclesia repe-
profoctomonslralum est; ipse enim estquihomines risset, alloquilur : Quid, inquit, jubes, precor, de
257 HERACLIDIS PARADISUS. 258
lapidibus illis, pro quibus quingentos solidos dedi- \ qui undecunqueconvictiin peccatovapularemeruis-
mus?Cui ille rcspondit Ex quo, inquit, mihi au- : sent, memoratas amplectentes arbores, el certas
rum dedisti, ex eo illud pro pretio ipsorum l;ipidum terga accipientes plagas dimittebantur. Est etiam
dedi, et si venire desideras, ac videre cosden in circa ipsara ecclesiam cella,suscipiens peregrinos ac
hospitio raeo (illic enim jaceat), veni et vide si pos- pauperes fratres in qua cum acceperint advenam
;
sunt tibi placere ; sin minus, aurum referes quod quemlibet, pertantum illic tempus alunt, donec ipse
dedisti. Quo illa libenter audilo, ad presbyteri do- propria volunlate discedat, biennio ac triennio, si
niuin pergit, in cujus superioribus feminae debilos voluerit quis,illic raanere non prohibenlcs. Unius
liabebantur; in inferioribus autem viri. Obi autem autem septiraanas ex quo venisset,ei otium dabant,
cum ea intra primas forcs ingressus, diciteidem : reliquos vero diesquodcunque opus eumdem facere
Quid vis priraum videre, hyacinthos an smaragdos? cogebant; deputabantque eum aut pistrinis, aut
At illa : Quod jusseris. Ducit itaque eam ad superio- autem honestior aliquis
hortulis, aut coquinis. Si
res domus partes, ostenditque ei conscissis fominas minusque aptus hujusmodi operibus videretur, le-
membris, et vultibus totis varia morbositate lacera- gendum ei Codicera dabant,oranesque usque in ho-
tis,dicens ad eam: Isti sunt Hyiacinthi.Inde descen- ram sextamaconspectuipsiusetconfubulatione pro-
den?,ostenditeisimilesin inferioribus viros, et ait: hibebant.Inhocmonte et placentarii habenturetme-
Isti sunt sraaragiii si placent tibi, ipsos considera: " dici. Utuntur quoquevino
: nara illic etiam vinaven ;
quibus singulis singula flagra dependent quorura : sidereliquoquisque nostrum separatim quiescat,ut
unoiiquipeccantmonachi verberantur, aliolalrones Christo placerepossimus.si intactavirginitate viva-
(si inciderint forte) ca;duntur : tertiodelicta eorura mus. Prolatum autem de sinu parvum libellum ne-
259 APPKN01X AD VITAS PATRUM. 260
scienti Scripturas sanctas puellse ex persona Apo- ^ fluvium navi ego cum metu transivi. Est enim illio
stoli ac Salvatoris legebat, cui lectioui alia secun- derivatio quaedam msgni illius fluminis Nili.
dum sensnm suumlongc plura conjungens.expone- monachus
In hoo etiam qui Nitrias dioitur monte,
baleiilemcastilalisvirginilatisqueconversationem, erat quidara, Hor fuil nonora (Pcillad., c. 9),
cui
ut illa post satislaotionem in ictu grutia divinitatis cujus virtutem multorum quidem fratrura testimo-
impleta diceret Mihi quoque porsuasum scias, do-
: nia prcEdioabant ^
, spccialiter taraen anoilla Dei
mine.castam viiam libenterampiecli.Quid ergoju- Melunia, qua; ante me ad loca ipsius montis acces-
bere amplius velis exspecto, Gui ille, Hoc, inquit. serat; namego superstitera supradictum virum vi-
jubeoetrogo,utunusquisquenostrumseparatimab dere non potui. IIa;c ergo de conversationis ejus
hoc die maneat. Ad quod illa non acquievit, dicens : virtutibus refercbat, quod neo mentitus unquam
In eadem quidem cella, sed in kctulis separatisma- fuerit, neo juraverit, nec maledixerit cuiquam, nec
nere debemus. Cumque hoc utrisquo placuisset, de- sine necessitate aliqua sit locutus.
cem et octoannos vixerunt, ita ut illa quidem tolis Hujus montis habitator et beatus Pambo fuit.
diebus esset in cella, ille aulem insisteret operi in Quera el Dioscorus episcopus, et Ammonius, et Eu-
hortulo quem colebat, etbalsamum ea quaperitus sebius, et Euthymius fratres, et Origenes, et Dra-
erat arte conficeret. Quod tamen balsamum multo p. contius viri admirabiles et nopos (3), habuerant
labore ad imaginem vinearumet plantatur, et coli- magistrum, Qui Pambo et cura niultis ac variis vir-
tur, et putatur. Vesperlinis autem horis regressus tutum pra;rogativis, palmisque prsecelleret, inter
domum orationibus factis, et cum eadem cibo sum- ipsas etiam hoc habuisse prcecipuum memoratur,
pto, ac rursus nociurnis precibus exmorc celebra- quodintantum auri argentique contemptor fuit, ut
tis, ad opus solitum primo mane pergebat. praeccptum Domini videretur implesse. Referebat
Interea dum eorum esset hceo vita, exclusa ab ergo mihi venerabilis ipsa Melania, quia profecta
utroquepenitusomnicorporalisillecebrapassionis', deurbcRoraa,Mexandriamprimum fuisselingressa.
oratione sancti id quod aliquando cupiebant, obli- Cumque multa deipsius viri virtutibus Isidoro pres-
nere coeperunt. Aitenim eidem ad postremum beata bytero et Xenodocho referente cognovisset, et eo-
illa Domine, inquit, mi, habeo quod dicam in quo
: ; dem duoe ad eum in solitudinem pervenisset, obtu-
si me audieris, probubilur mihi quod nre secundura lisse se illi trecenlas argenti libras, ac precatanfi
Deum diligis. Hortatur iUe ut quod ei plaeerctedi- fuisse ut aliquid ex ejus rebus aooiperet. Qui cum
ceret. At illa : Justum mihi hoc, inquit, videtur, scderet, inquit, et vimen intexeret, sola me voce
cum ipse sis soxus virilis,et justitia; totus inservias benedixit ot ait : Det tibi meroedem Deus. Deinde
cumque ego quoque propositi tui aemuler viam, ut dicit osconomo suo : Suscipe cautc, et divide per
diversis ad multorum a^dificationem msnsionibus C omnes qui sunt tamin Lybia, quara in insulis fra-
separomur. Inconveniens enim atque incongruum trcs: hajc enim monasteria plus videnturegerequam
pulo propter me lantam in occulto tc habcre virtu- Ci^etera hoc quoque ei prajcipiens, ne quid ex ea
;
tem, nec ulti esse cognitum quod in hac caslitate pecunia iisqui in ^Egypto degunt daret, propterca
atque pudioitia Domini amore simul vivimus et ma- quod regionesillas alimentis soiret aniplius abun-
nemus. Cui ille gratias agens, Deumque glorificans, dare. Cura autera memorata femina, sicut retulit
ita respondit: Bene tibi mi domina soror;
placuit, mihi, staret, et benedictionem pro munere dato ex-
habe Igitur hanc ipsam ccllam, ego autem aliam spootaret aut laudem nihilque ab eo audiret, ulte-
mihi facere tentabo. Egressusque ab ea, mox inte- rius ail ad illum : Scito, domine, treoentas esse in
riora loca Nitriae penetravit (nec dum enim tuuo hao argentaria libras. Qui iterura neo sursura qui-
monasteriorum illic fuerat multitudo) fecitque sibi dem prorsusaspiciens, ita respondit Gui exhibuisti :
viginti aliis annis ao duobus transaolis, defunctus scere,nam qui montes lance pensavit {lsai:i- xl, 12),
est imo magissomno quievit, cum sexagintaduos
;
multo 947 amplius novit quanlum sit hujus pon-
iBlatis suae annos hnisset. Per singulos tamen annos dus argonli. Kt si quidem mihi istud offerres, com-
secundo semper videbat bcatam illam conjugem j)
petenter hoc diceres cum autem non mihi, sed illi
;
'
Gaute lege contra impassibilitatis assertores - Hic Uor fuit Origenista.
261 HEBACLIDIS PARADISUS. 262
Accipe hancsportellam de manibus meis, quia non X quod cupitis, jubcnte legc divina nullum aurae prae-
habeo aliud quod relinquani tibi, ut memorsis mei. cisa oportere fieri sacerdotem. Et ita demum relicto
Cujus corpore involulo in linteo, et sepulturas tra- eo ad propria reverterunt. Cum vero renieassent
dito, ex desertis locis absccssi usque ad finem pro- et ille respondit
episcopo ista dixissent, A Judaeis :
•
prium, haereditatcm sancti illius habens mecum. lex ista servaturego autem si dederitis mihi ali-
;
Ilic ipse Pambo in fine vitse suk, ipsaque hora quem etiam naribus truncum,sed moribus probuin
qua exiturus erat e ssculo, assislentibus ei Paulo non eum dubitabo episcopum facere. Hoc audito
presbytero et ccconomo, et Ammonio, sanctitate perguntad ipsum instintissime, eum rursus rogan-
tamatis viris, et casteris fratribus, hoc dixisse mo- tes quo non ajquiescente, vim quo inferre tenta-
;
moratur : Ex quo veni in istum soliludinis locum, bant. Quibus juratus ille respondit: Si me cogere
ethabitavi incellula quam meis manibus exstruxi, volueritis ulterius, etiam linguam meam (quia pro-
paneingratisabaliquo me manducasse non mcmini, pler ipsam mihi molesti estis) abscindam. Tuno
nec vcibum usque in prassentem horam locutussuni demum sic eum, cam super hoo nihil proficercnt,
de quo poenitentiam agere debui&sem ita tamen ad : reliquerunt.
Dominum meum pergo, tanquam necdum divinse Cujus Ammonii fertur tale miraoulum. Cum quae-
servitutiscultum attigerim. Asserebantautem nobis
g dam delectatio earnalis sine ulla corpusculum ejus
refcrentes, et testimoniis confirmantes suis Paulus intermissione vcxaret, candenli ferro propria mem-
et Aiiimonius servi Christi, quianunquam cuniali- bra laniabat, utex omni parte plenus essel semper
quid interrogutus fuisset vel de spirilualibus vel de ulceribus. Ksca vero ejusfuit hujusmodi. Ajuven-
responsum sciscitantibus
saecularibus scriptis, cito tutesuausque ad obitumcrudis est usus cibi8,inter
dedit:sed semper necdum. se quod responderet in- duai ctium prieter panem.Vetus autem Novumque
venissedicebat. Saepeautem et cum mensium spatia Testaraentum memoriter retinens, etiam libros elo-
fluxissent, nec sic quidem responsum quferentibus queiitissimorum virorum Didymi, Pierii, atque Ste-
dabat, adhucse nonasscrenspervenissead noliliam phani [Pa/(ac/.,AthanasiietBasilii]usqueadsexcen-
veritatis.Taradiligenlesautemcautasquesecundum ta millia versuum legendo transivit. Hac autem de
Deum sententiasproferebat, ut^easomnes tanquam eo testiflcantur etiam Patres sanctissimi in erenio
ab ipso Deo prolatas susciperent. Hanc enim Anto- commancntes. IIujus etiam prophetica virtus mul-
nium quoque illum magnum in suis sermonibus tis innotuit. Inler fratres vero qui secreta eremi di-
perhibent habuisse virtutem. ligebant, nullus illo in oflicio consolationis supe-
Factum etiam hujusmodi ipsius Pambo inter alia rior. De hoc sententiain beatus Evagrius spiritua-
quod cum Pior monjchus
fertur (Pallad., cap. 11),
Hs ^-^^ et virtutediscretionisprKcipuus, proferebat,
venisset ad eum proprium panem ferens, etobhoc ^ ^-^^^^^
nuUum se vidisse hominem qui sic super
supera-
ab reprehensus fuisset, interrogntus ut diceret
illo
verit corporeas passiones. [CauLe lege.)
cur hoc fecisset, respondit dicens: Ne hospes ab
hospite gravaretur quem ille tantum tacendo re-
(Hic idem sanclissiraus cum a Ruffino (-4) tempo-
;
^
hoc a benedicto Timotheo quodam petissent, et ille runturcuncti diversis febribus laborantes.]
Adducite eum ad me, etfaciam utvultis;
dixissot : In montc Nitriae. de quo supra diximus (Pallad.
cum magna multitudine ad eum, quo tacilius abs- cap. 13): quidam vir fuit mirabilis, nomineBenja-
trahereiur, ingrossi sunt, captumque se ille perspi- min, per octoginta annos in abstinentiaevirtutibus
ciens, rogare coepit eos, et per sacramentafirmare, summam donorum spiritualiura gratiam consccutus
acquiescere se omnino non posse ut vel exiret de qui sive manus cuiquam imposuisset, sive olei be-
solitudine quara tenebat. Gumque videret non con- nedictionem dedisset, ab omni languoris molestia
cedi sibi ut faceret quod petebat, ferro aurem sini- solvebatur. Hic ergo qui talibus divinae gratiae mu-
1
stram radicitus (cunctis videntibus)spcuit; haecdi- neribus praemincbat, ante octo menses dormitionis
cens Vel nuno probabitur vobis impleri non posse
:
suffl aquoso languore pervasus, in tantum mise-
' Ric Aramonius fuit Orisenista. * n»c inclusa desunt Palladio.
263 APPENDIX AD VITA8 PATBUM. 264
randa pinguedine suae carnis intumuit, ut nostris A mortuo.diviserunt interse substantiara ejusquaein
teniporibus seoundus Job puiaretur. mobilibus tantum erat : in auro quidem quinque
Assuraens ilaque nos Diosoorus episcopus, qui millia solidos, in mancipiis vero vestibus quid
tunc presbyter Nitria; fuit, me et beatum Evacrium quid invenire poluerunt. Isti igilur uno aniraocon-
hoc modo est allocutus : Venite, et videtet>48 no- munique consilio inter se tractare cffiperunt, dicen-
vum Job, in tanto tumore corporis atque insanab'li tes invicem sibi : Quam,
frater, eligimus viam vila)
passione singularem patientiam possidentem. Eun- si mercationem quapater noster vixit arripimus,
in
tes igitur vidimus hominem tanto corporis tumore etiam ipsi labores nostros aliis relinquemus, noa-
distentum, ut minorem nianus ejus digitum, utra- que fortasse eunles in pericula, prajcipites vel ma-
rumquemanuum nostrarumconjunctidigiti minime rini (utassolet)tluclus, vel latronum telaconsument.
complecti valerent. Cumque non possemus dura Sequaraur igitur, frater, solitudinem magis vilam-
passionisejus diu respicere, oeulos nostrosabco de- que monachorum, ut et paternam hereditatem lu-
fleximus. Tunc ille beatus Benjamin ait nobis : cremur, et animas nostras nulla rerum malarum
Orate fllii, ut homo meus interior isto languore sit contagione perdamus. Quod propositum cum utris-
liber hoc namque corpus nec sua me sanitate su-
• que placuisset, in electione solilaricE vitae diversum
blimemreddidit,necdoloredejectum.Peroctoitaque g singuli tenuerunt iter.
menses illos facta est ei sella latissima, in qua in- Divisisigiturquaspariterreliquerantrebus unum
cessanter sederet, jam non valens in iectulo re- quidem habuerunt uterquepropositum ul placerent
quiescere propter reliquas corporis necessitates. Deo, sed non in unainslitutione vivendo ambo pla-
Qui tamen in hujusmod; sui corporis passione cuerunl. Alterenimexipsisomnibussuis rebus 'per
constitutus, alios Dei gratia sanare consuevenit oninia monasteriA, et ecclesias, et carceres divisis
quolibet languore vexatos. artem sibi reporit quamdam, ex qua quotidiani ci-
Necessarium igitur existimavi referre hujus san- bum panis acquirens, et quam elegerat vits etora-
ctissimi passionem, ut non admiremur quoties vi- tioni vacabat ; alter autem nulli ex substantia pro-
ris justissimis qu«dam corporales necessitates con- pria quidquain dedit, sed monasterium sibi fecit,
tingunt. Defuncto autera viro fnrtissimo, posles ja- ubi paucissecum fratribus collocatis, omnes adve-
nuarum (nec enim aliter tanti tumoris corpus ejici nas, omnes senes, omnes pauperes, omnes susci-
potuisset) sublati sunt. piebat infirmos, et per Dominici ac Sabbati dierii
GAPUT III.
mensas indigentibus exhibebat,
ternas et quaternas
profecto non essot uteum bonitati illiuscompara- A serat, quando raro adhuc aliquise ad seoreta soli-
rem; ille vero reficiens egenos atque peregrinos, tudinum conferebant.
aliquod cx ipsa coramunione solatium sentiebat. Uoc auteraabillismagnumcontinentiaebonum de
Nam et silaboresipsiusesso magni oneris videban- memoralo agnoscebam viro.quod tantajincellasua
lur.atlamen habebatetrequiemaliquamcumlabore. palientiffi fuit,ut in propositosuonunquamomnino
Patrol. LXXIV. 9
267 APPENDIX AD VITAS PATllUM. 268
Stabat sanclus Nathanael velul seaeus, et vehe- A. tus vexat; sic namque vidi,etscio quod siacquieve-
menterineertiscogitationibusstupens,sensuquelur- ris inihi, consummaberis in boc quem adeplus es
bato secum ista versabal:Necessc eslmeaut misc-
loco, et gloiiaberis,et flagellum non appropinqua-
ricordiam.quod est maximunti in prajceptisdivinis, bil tabernaculo tuo (Psal. xc); sin vcro me audire
non facere, aut a proposito deviare.Ad postremum nolueris, Giezi tibi finis adveniet, cujus et morbo
autemralionabiliconrirmatusingenio,satisesseme- laboras (/F Rcg. v).
lius judicavit, si et diabolus erubesceret,et tantum Evenit igilur ut post obitum beati viri,tam salu-
ei ac tot annorum meritum non periret. Oratione bria ejus dicta contemneret post quindecim vcl vi-
igituradDeumfacta,responditei,quiqua9iparvulus ginli annos : unde eum ita totum ille exsecrabilis
loquebatur: Audi, inlans, credo in ipso cui servio, raorbus invasit (eo quod in pauperes fratres, more
qui dominatur omni spiritui, quia si necessarium crimen admiserat),ut non possetincolu-
Juda;,furti
habes alicujus auxilium,ipse praestabit,nectibi aut mis vel una pars ejus corporis inveniri, ne in tali
feras aut quempiam alium nooere patietur.Si autem quidemspatioquou unus alicujusdigitusoccuparet.
qusdam res ista tentatio est, jam nunc Dominus Est ergo et hoc ex iis quae sanctus Macarius longe
meus aspiciat, et suam faciens voluntatem,non mo ante prsedixerat.
ex ea laedi concedat ulterius. Tunc clauso ostio,se g De cibo autem ejusetpotureferresuperfJuumpu-
recepit.Confususauteradajmon et victus,resolutus to,pra;serlimcumetiamanegligenlioribusmonachis
est ia turbinem venti,et in sues agrestes [i»/i.,ona- videarnus ista servari, ne aut deliciosis aut saecula-
gros], discursibus acstrepitulascivientes.Hcecbeati ribus pares esso dicantur,maxime in illis locis.ubi
Nathanael vita fuit perpelua, hic flnis,ha;c palma. vix necessaria ipsis alimenta sufflciunt, et ubi sunt
plevit locis,ad qua; juvenis fueral ingressus trigesi- eo quod ipsum alloquens animal nullum loquentis
mo aetatis sua; anno; tantoque abslinentia; mona- poterataudire responsum. llogabat igiturpresbyte-
chilis intra decem annos vixit certamine, ut jam rosipsiusvici,duxitqueeos domum,etquidilla pate-
tunc discretionis sapientia praemunitus,senis puer quidem causam tantae cala-
retur ostendit.Etne tunc
nomen acciperel, eoquod velocius ad matura con- tamen jam per triduum,neo
mitatis agnoscit.Quae
scendit certamina. Ubi enim primum cssequadra- ut equa feno,neo pane uthomines utebatur,utrius-
genarius ca3pit,et contra spiritus aerios,ct in cura- que esca3 alimoniis destituta. Ad postremum ut
lionibus hominum,et denuntiationibus futurorum _ magnilicaretur gloria Dei, et utsancti illiusMacarii
divinam gratiam meruit.postremo etiani sacerdotis virtus innotesceret cunctis a8tantibus,subito in cor
(utdignuserat)noraenaccepit.Discipuloshicsecum mariti ejus ascendit, ut cum ea loca deserta pene-
habebat duos,in desertis interioribusqu» Soylhim traret. Illigatam igitur eam ita ut jumenta viuciri
vocantur: quorum unus minister ipsius erat,nec ab solent.ad desertadeduxil;cumquejam sancti Maca-
ejus latere recedebat.propter eosquicausaouratio- rii cellula; appropinquaret,juxta quam monachista-
nisfrequentareconsueverant;alterautemseparatim bant,objurgare coeperunt niemoratum virum ejus,
in propria cella manebat. Post aliquantum autem cur cum equa monasterium venire voluisset. Ad
temporis dum prffividentibusfuturaoculisintuetur, quos ait ille : Veni huc ut possim misericordiam
aitJoanninomineministrosuo(quipostmodumetiam sancti orationibus promereri.lllisque interroganti-
ad presbyteratum, loco ejusdem sancti Macarii me- bus quid mali haberet: Uxor, inquit, mea est hwc,
ruit pervenire): Audi, inquit,me,oJoannnes frator, sed in equam videtur esse conversa : habet autem
et suadenti mihi id quud tibi proderit acquiesce. hodio tertiamdiemexquonullumpenituscilium su-
Tentarisenim,et tecupiditatisatque avarili» spiri- mit. Quod cum supradictifratres oranti sanctoMa-
269 HERACLIDIS PARADISUS. 27o
cario(cuijam 6t hooipsura Deus notum fecerat) re- A gratiam Dei curatum,et ad pristinam sanitatem re-
tulisseut.ct pro eadein instanter oraret,liaeo frulri- ductum,propria3 reddidit matri. Hoc quoque mira-
bus dixit : Vos, inquit, equi estis, qui eorura lia- culum persanctum famulumsuum Deus fecit,quem
betis oculos;illa enim mulier est, neo transfigurata virum egu in corpore videre non potui ; ante annum
in aliam naturam videtur,nisi eorum oculis quiprse- enira quam ad illas solitudines introirem,ille tantus
stigii vanitate falluntur. Confestimque benedictam decertator quievit in Domino.
capiti ipsius nudas infundens aquam (oratione com-
Illum autera Macarium qui Alexandriae presbyter
pleta) subito videri eam omnibus feminam fecit,
fuit, vidiir. his locis quaj CelliE nominantur, in qui-
jussitque earu relici, et gratias agentem Deo cuni bus Gellis ego per annos novem mansi ; in quibus
conjugesuo remeare praecepit,hfficdicens:Nuni|uam triennii tempus cum eo vixi,et illa quidem miracula
oranino acommunione sanctorum mysleriorum se-
sub oculis meis fecit, alia vero ex ore ipsius didici
paretur,nunquamque ab ecclesiae oratione discedat. cEtera autem aliorum relatione cognovi.
Hoc enim idcirco perpessa est,quia per septimanas Habebat itaque hoc in proposito vitffi suae, ut si
quinque mysteria divina non attigit. quidmagnum a quibuscunquesanctis inabstinentia
Aliud iterum ipsiusfactum proloquar.Periongum fieri didicisset, hoc ferventer impleret. Cognitoigi-
temporisspatium,ouniculumqueradamsubobscuro g t^r a quibusdamquodTebennensiotcenihilcocti cibi
terrffi profundo acellasua du,\it,per dimidii spatium per quadragesimam totam edere dicerentur staluit
stadii usque ad soli alterius summitatem ubi spe- intra semetipsum, utperseptem annos nihil quod
:
luncam sibi proprio sudoreperfecit,ut quoties ferre coctum fuissetigne,gustaret,sed crudo lantum oleie
non potsrat molestiam Irequenlantium.relictacella contentusesset;ita utsi forte unquam legurainisali-
suaperoccultum iter se ad speluncae latebras con- quid reperisset,neque inde gustaret. Hoc ergo cum
ferret, itaque a nullo unquam se voluiaset videri. ampliusquam volebat imitandofecisset,de reliquo,
Referebatergo nobis quidam destudiosis ipsiusali- lanquam nihil essetgrave, contempsit.
quando discipulis,quod quotiesdemansiunculasua De alio iterurn qui unarn tantum panis libram co-
ire ad spelimcam solobat,viginti et quatuor cundo mederet, audivit iac eximius monachorum .cupiens-
orationes, et totidem redeundo faciebat. que eum imitari, confractum atque in partes reda-
Ue hoc ipso fama vulgayil,quod et mortuum sus- ctum modicas buccellatum (5) in lagenas misit, et
citarit, dum quemdam
hasreticum vult docere, qui statuittantumexeoedere,quanturapossetmanu3ip-
resurrectionem corporum negabat futuram. Quae sius una proterre; etita raihi Iffitusipse postea refe-
fama in desertis illis locis, siout est vera, per- rebat,hoc dicens:PlurBS quidem particulas buccel-
mansit. |ati intra lagenam comprehendebam, totum tamen
Ad hunc aliquandolilium juvenem daemonelabo-
G quidquidintrinsecustenerepotuissem,forasproferrc
ranlem, Limentans mater exhibuit, eumque duo in non poleraui propter angustias oris exigui.Publica-
singulis lateribusvinctum tenebant viri.Cujus d;e- nus etenim meus, ut omnino non ederem non sine-
monis hancoperam esse dicebant Posteaquam ia- ; bat. Per triennium ergo sub ac observatione visit,
felicemhuminem, trium modiorum panes edere, el quatiiorantquinque tantumunoias panisassumens-
unius amphorai lagenam [iVi., vel cilicensis lagenae et tantumdem. bibens aquae, unumque expendens
aquam]biberecoegisset,ructando universa quse de- sextarium olei, quod per totum illi annura suffi-
voraverat,inaerem quemdam furaumqueconvertere ciebat.
consueverat,atque omniavel comestavel potata
ita Aliam rursus propositi ipsius agnosce viriutem.
quasi quodam ignis ardore solebat absumere. Est Hic virorum fortissimus somnum aliquando vincere
autem et legio daemonum,quaB flamuiea nominatur quod per viginti dies
statuit; et hoc ipse dicebat,
Sicuteniminterhomines,ita et inter illos multa esj, necsemelquidera subtectumaliquod fuissetingres-
distintia, non naturalis substantii-e^SSl sed diver- sus, ut sic vinceret somnum, diurni quidem aestus
cantur. Post sex aulem mensesregressus ad cellam dens.perviginti totos ad cftllulam suam revertitur
suam, sola (quodipseesset Macarius) ejusvocepa- diea.Cui cum aqua quam portaverat oum panibua
tofactum est. deesse ccepisset, grandi molestia penurioe labora-
ct
ret, ac pene deficere, apparuit ei quaedam (ut ipse
idem desideravit aliquando (sicutsolebat re-
llic
Mambrcs referebat)puella,puro linteo cooperta.ferens ampul
ferre) hortum, in quo cssent Jannes et
lam aqua;uno a se stadio separata.Quara
stillantis,
malefici sepulti,videre,qui subPharaoneplurimum
per trinuuni ambulans supradictum vas sibi osten-
potuissememorantur.Quilongointeinporeetgrandi
dentem videbat, et velut stantem vicinius,ac sein-
potentia sua? artis quadratis lapidibus supradictum
vitantem,ita ut putaret quidem assequieam posse,
opus exstruxerant,in quo superposita fuoral memo-
ncc tamen valeret. Igitur spe bibendi, laborera se
riaprredictorura, ubi elaurura reconderant, ct va-
triumdierum paiienter sustinuisse dicebat. Multi-
riisarbusculis looum repleverant puteum quoque
;
q
huc venire?
carius surrexisset a somno, agnovit oos quoa alibi
reliquerat calamos. Credo autem quod et hoc per-
Habebat autem diversasin desertisloois cellulas,
examinationem memorati viri con- in quhusvirtutumoperabatur insignia unaminin-
mittenteDeoad :
tui similibus;unde nostros qiioque propinquos ex- Ue Thessalonica ad eum nobilis ac dives virgo
pellere festinas, nihil nobis tecum conimune est. perduota est, qua; jam por mullos annos paralysi
Quid nostras regiones ingneileris ? si habilator es laborabat.QucB oum ei fuisset oblata,atquo antecel-
eremi, tua tibi solitudo sufliciat; nobis huno locum lam beati viri projecta,motus in eara misericordia,
suitradideruntincoloreconditores.Quihanoposses- perviginli dies propriis manibus oleo sanclo perun-
sionem quoeris irrumpere,inquam nullus unquam gons,ac Domino pro ea preoes fundens,incDlumein
horainura,postquam nol)isatratribu3nostris nostra suce reddidit civitali. Qua3 posloa plurima ad soli-
hicmanu sepultis est tradita,vivens ingrossus est ? tudines, cum fuisae prupriis pedibus regressa,
Cumque adhuc daemones plurima replicarent,atque transmisit.
lugerent.beatissimus ille respondit Ingrediar
: 952 Hic idem cum audisset grandem vita? conversatio.
tantum ut videam, continuoque discedam. Et ds- nem Tabennensiotas habere,veste matata ad simili-
mones;Hoc, inquiunt, nobis pertuam conscienliam tuiinem alicujus operarii,sumpto habitu sasculari.
sponde fideliter.Christi voro servus ait simplicitcr : inlra quindecim dies per deserta iter faciens,The-
Hoo faciara. Continuoque dujmones ab ejus oculis baidcm usque pervenit.Cumquo pervenisset ad mo-
rccesserunt.Ingressum se igitur,atque 'ilic suppon- nasterium memoralorum hominum,primum quidem
273 HERACLIDIS PAKADISUS. 274
cum venisset, hrec dixit: Quajso ut me in monasle- quiEdam novae cogitationis cupidilas occupavit, ut
rio tuosuscipas; monachusenim esse deaidero.Ait vellem quinquediebus co:jtinuis5J53 sensum cordis
illimagnu3i!lePachomius:Senilibusannisgravaris, mei inseparabilera a Deo facere. Statuensque intra
et monachus essejam non potes, neque inter caete- mentem meara, ot clausis ita ostiis cella.' atque ve-
ros fralresqui hocab adolescenlia didicerunt,vivere stibuli, ut nullus hominum responsum a me posset
vales, 00 quod consuetudinem eorum laboremque accipere, cospi instare a principio septimana;, di-
non pateris cumqueabstinentistentationesnon fe-
;
cens sensui meo : Vide ne velis a coelo ad terram
rens, Isesoanimo egressus ab his fueris, maledicere descendere. Habes illic angelos atque archangelos,
eis incipiesquos nonpotueris iraitandosectari. Ni)- altissimasque virtutes, cherubim ac seraphim, pri-
luit itaque nec primo eum nec secundo die, nec per muraque omnium creatorem Deumiillic conversare,
totam suscipere septimanam. Dumque jugiter por- sperneilla quKcunque infra coelestia videntur habi-
sisteret inrogando jejunus, ad postremum, Suscipe n tacula, nec carnales cogitationes incurras. Atque in
me, inquit, abba, et si me in jejunio, vel in opere hoc.inquit, duobus diebus ac duabusnoctibus per-
inferiorem ipsis deprehenderis, statim de tuo mona- severans, usque adeo daemonem provoeasse ac ati-
sterio pelle.Quo audito,ille persuasit fratribur tit in mulasse me sensi, ut ille in flammam ignis subito
monasterio reciperetur. Eat autem illic unius nume- conversus, omnia quce habere intra videbar incen-
rus mansionis, habens etiam usque in prassentem deret:ipsamque etiam mattam (0) superquam atare
diem ad millequadringentosviros. Cum igitur fuis- consueveram, ut totum jam me arsurum esse cre-
sotingressus in eam sanctus Macarius, et post breve derem. Ac postromum lanto limore percussus, ab
tempus supervenissent quadrag^esimae dies, videret- hujusmodi proposito tertia abscessi die,cum vide-
que diversos vario more viventes, alium vespertinis rem tam jugiterindividuumDeo animum mehabere
horis solventem jejunium, alium vero postbiduum, non posse. Descendi ergo iterum ad cogitationes sae-
alios etiam postdiesquinque gustantes, alium stan- culares, ne aliquod mihi ex perpetuo divinitalisin-
tera totis noctibus, et per diem sedentem, laboran- tuitu genus arrogantia; nasceretur.
tantum jugiterorans, atquc id solum operisquod in r.iri hano enira poenara ex prscepto Divinitatis ac-
;
manibus tenebat efficiens.Quemcum esse tam dura3 cepit. Si autem vis curari eum, persuade illi prius
atque inimitabilis vit« monachi omnesconsideras- uta sanctorum sacrificiorumimmolatione discedat,
sent, quasi quadam adversum pricipem suum sedi- Cumque ego dicerem :Cur, obsccro, id fieri jubes ?
tione commoti Unde, inquiunt, nobis istum ad-
:
Quia f&rnicationis,inquil,immunditiapollutu8 mini-
duxisli, qui ita vivit quasi in carne non sit humana, steria Dominiviolare consueverat,obquod talis sup-
ad condernnationera omniura nostrum? Audi igitur, plicii atrocitate cruciatur; sed sicut dixi, si nun-
et auttoUe eura a nobis,aut scito omnes nos exhoc quam velut sacerdos sacrificia contigerit divine,
monasterio hodie recessuros. Illeautem tali conver- D accipere (Deo juvante)poterit medicinam. Cum ergo
Bationc atque virtuteejusaudita, deprecatus est Do- illi qui hac valetudine laborabat ista dixissem, ut
minum, ut quis esset eidem revelaret. Quo statira cumsaoramentomecum paciscereturnonse ulterius
I
j
facto.arreptumeura manuad oratoriumsuum duxit, ad ofUcium sacerdotis accedere, tunc demum asan-
ubierat altare divinum, osculatusqueeum dicitilli : cto illo vocatus est; qui eum hisallocutusest verbis:
Veni, optime senex, tu illeMacarius es,et mihi te Credis, inquit, Deum esse, cui nihil occultum est?
celaretentabas ; ex multisannistevidero cupicbam, Rcspondit ille : Credo. Non potuisti, inquit, virtu-
audiensde temagna miracula:gratias tibi ago, quia tem Divinitatis ejus evadere ? Respondit ille : Non
colaphos infantibus nostris dedisti,ne magnum ali- potui, doraine mi. Tuno magnus
Macarius, Si ille
quid in conversalione
vila; suae facere se putarent, agnoscis, inquit, peccatum, et vis evadere istam
Revertere igiturnuncad loca unde veneras suffi- ; quam propter illud tibi Dominus intulit pcenam,
cienterenim nos omnes etora pro nobis,
aedificasti, emendare Je eliquo.Quo
i audito, ille proprium con-
His vcrbis rogalus ab omnibus, inde discessil. fessus eit cri.nen, ct dcca;tero6c nunquam pecca-
275 APPENDIX AD VITAS PATRUM. 276
turum esso promisit, neque funiiturum sacerdotis A saiicta de angelus dabat, solam tamen ma-
altari
olTicio sed inler laicos jam futurum; et tunc demum num danlis videbam.
illi manum sanctus imposuit, atque in paucis die- Erat autem Marcus iste summi ingenii,qui dum
buscapillorumquoquerecuperalionecuratuSjDeum- juvenisesset, Novum ao Vetus Testanientum memo-
que glorificans, sancto etiam viro"gpatias referens, riter retinebat, admodum placidus et quietus, el
videntibus nobis ad propria remeavit. castitatis proposito singularis (/'al(., c. 21). Uno
Post haec adducitur ad eum iu mei praesenlia puer igitur die dum ego aliud quod agerem non haberem,
quidam,qui saevissimi dfenionis spiritu laborabat. in ultima ejus senectute ad eum usque perrexi, et
Cumqueunam super caput ejus posuisset manum,et juxta otium ipsius sedens quasi tiro novusque mo-
ad cor ipsius aliam, tandiu deprecatus est Deum> nachua, supra homines eum esse existimans, sicut
quandiu suspendi in aere eum faceret, qui puer in ct erat,audiroquid loqueretur, vel quid agerel desi-
morem utris totus inflatus. supra quam cestimare deravi. Fuitautem solus intrinsecus,centum circiter
quis posset intumuit,et subito aquara ex omni parte annos agens, qui et dentos quoque longa niniium
membrorum cum clamore maximo vocis efTudit. ytate perdiderat. Contra se ergo ipsum, et contra
Itaque paulatim omni illo tumore residente, ad pri- daemonem litigabat, dieens: Quid ampliusdecrepite
Btinam sui corporis sanitateni.Quem sanctus
rediit -n senex quaeris ? ecce oleum vinumque gustasti. Quid
sancto porunctum oleo,et benedicta perfusum aqua ultra cupis in extremis aetatis tua;, devorator ac
proprio reddidit patri, pra^cepitque ut per quadra- ventris cultor? hujusmodi verbis in se injuriosus
ginta dies neo carnes eum edere, nec vinum po- existens. Tum et dteuioni istadicebat: Ne adhuc ti-
tare permittoret, et sio eum perfeete reddidit sani- bi debeo aliquid quod furari praevaleas, 954 nihil
tati. aliud invenis? Jam recede a me, hominum inimi-
Hunoeumdem sanctumMacariumquodam tempo" ce.Atque hoc sibi quasi insultando dicebat Veni, :
euni daemon volebat, per multum terapus reluctare quam amiserat vidit, secumque tuncipsum proprio
tur, fortiterque se videret urgeri, projecit se subito G lacte nutritum mater abduxit. Sequenti autem die
suprae cellulae sua? liraen,ita ut extra cellulam suos eadem bestia sancto acbeatissimo viro pelleraovis
relinqueret pedes, ac diceret : Ducite me, o daemo- exhibuit, quam memoralus servus Christi sancto
nes, si potestis, et trahite ; ego enim pedibus meis Athanasioepiscopodereliquit;quaraquesanctaMela-
non ibo quo vultis. Si ergo hoc me n:odo port:ire nia postea a beatissimo viro Athanasio accepisse sc
poteslis.en proficiscar.sacramentis quoque adjectio- dixit. Et quid mirum si ille qui mansuescere fecit
ne confirmans,quod usque ad vesperam de eo non Danieli leones, etiam huic belluaB talem sapientiam
consurgeret loco. Unde si me, inquit.non moveritis, dedit ?
sciatis vos ulterius a me non audiendos. Diu itaque Dioebatur praeterea debeato Maroo, quod ex quo
jacens immobilis,tandem profunda vespera propin- lavacri gratiam spiritualem promeruit,nunquam ex-
quantesurrexit. Sed nocte qu«subsecuta est,rursus spuisset in terram, sexagesimum posl baplismum
ei daemones molesti esse coeperunt. Ille vero sporta agens annum, et quadragesimum ante baptismum.
duos modios reoipientes arenis repleta, impositaque Erat autem figura eorporis hujus athletfe Christi
humeris suis, in desertis locis spatiabatur. Huic (oportet enim me de hoc quoque tibi signiOcare, fa-
Theosebius quidam,genere Antiochenus,ocourrens, mule Dei Lause, eo quod parvitas mea conversata
cui etCosmetor cognomen erat,dicit ei: Abba,quid jj
cum eodiutiuseumdem cognoverit diligenter) statu-
tantum onus portas? in me potius quod devehis ra brevis,non multa barbafaciem vesliebat,sed circa
Iransfer, et noli tuos humeros fatigare. Ille autem labia tantura erat, parumque circaraentum aliquid
dicebat: Vexo vexantom me otio enim fruens,iter ;
videbatur. Ex nimia enim abstinentia, et pene jugi
aliquod agere rae compellit. Cum autem ita onus- inodia, eliam vullus ipsius nudus prffiter caeterorura
tus ambulasset diutius, et oonfecisset illo pondere horainum consuetudinem videbatur. Ad hunc ego
suum corpuaculum, regressus in cellam est. cumadmodum tristis aliquandoveoissem,dicerem-
Hic ipse sanctus aliud miraculum retulit nobis queei:AbbaMacari,quidjubesfaciara,quoniamvariaB
(erat namque presbyter). Notavi mihi, inquiens,eo cogitationesanimum meumcnnturbant,dicentesmi-
terapore quo sancta raysteria fratribus dabam.qiiod hi: Pruficiscerehinc,quianihilageretecernis; ille re-
Marco monacho nunquam dedissem, sed semperei spondit:Dic, inquit, ipsis cogitationihus tuis:Pro-
pter Christum parietes cellae istius custodio. Haeo
tibi, amator et famule Dei doctissime, pauca de A Hnnoipsum Beatum Moyseum(oportetenim eum
multisexfactis sancti Mecariivel dictis signilicavi. tali jam vocabulo nuncupare) daemones quondam
CAPUT VII. urgerecoeperunt,utadcon6uetudinemimpuritatiset
Vila Moysei /Elhiopis, .£gyftii, monachi. fornicationisantiquserfcverteretur.Qui tot ac tantis
Moyseus quidam genere /Ethiops {Pall., c. 22), ffiodis, ut referebat ipse, tentatus esl, ut peneeum
colore corporis niger, servus alicujus curialis (9) a proposito vitae salutaris averterent.Venit iste igi-
erat : qucm mores dominus
ob detestandas ejus tur ad sanctum illum et beatum virum [Isidorum,
suus a se abjecerat. Dicebatur enim ct palam la- qui in locis quibus Scythi nomen est morabatur,
trocinari, et homicidia perpetrare. Necesse est au- referens ei quibus impugnarorur modis. At ille res-
tem ut raalignitatem quoque ipsius dicam, quo ma- pondit Nolo, inquiens esse te tristem. Adhuc enim
:
gispossim poeaitenti» ejus monstrare virtutem. principia haec tua sunt, et idcirco hujusmodi cogi-
Referebantigitur quidam quodmagister quorum- tationes tibivehementer insurgunt, antiquam con-
dam latrocinantium exslitisset, cujuset hoc inter la- suetudinem requirentes. Nam ut a macello canis,
trociniaejusfactum memorabatur: pasloremquem- quo vcsci assuetus est, non recedit, quod rursus si
dam, qui in regione quadam una cum canibus suis clausum fuerit,neque ullus in eo steterit, a quo ali-
morabatur, nocte ei ad scelestum eunti negolium quid canis speret, abscedit ila et tu si perstitens
g ;
impedimentofuisse quitantumirascebatur,uteum
;
inpropositoabstinentistua3,membratua qua3 sunt
vellet occidere. Observat ergo illum locum in quo super terram mortiQcans, gastrimargiae excludens
suas oves illeclaudebat.Cumque eidem nuntiatum introitum (quaefornicationis est incentivum[Co/OM.
fuisset quod trans fluviumNilicum grege suoessel, iii]), fatigatus dKmon ac victus, cui fomenta cibo-
atqueintantumfluviusilleorevisset,utsuperalveum rum non porrigis, ulterius tibi molestus esse ces-
suum mille passus
leneret,gladiumsuummordicu3 sabit. Quibus auditis, regressus ad propria servus
tenens, et vestesupercaputimposita,totumfluvium Ghristi Moyseus, instanter ac fortiter sui curam ge-
natando transmisit, quousqueadoviumcubile per- rebat, ante omnia abslinens a cibo, nihilque aliud
venit. Cumque eum natantem respiciens, mersus in duodecim sicci uncias panis, maxi-
ac.cipiens nisi
arenapastorlateret;tuncillearietesquatuorelectos, motamenoperi incumbens.etquinquagintadiurnas
atquejugulatos,etluncconnexostenens, ita rursus faciens oratiunes.Cumque his modis suum consui:
natando remeavit. Reperlo autem parvo et occullo psisset corpusculum, nec sio quidem omnia circ,
loco, in quo nudatis pelle ovibus,carnibusquequffi ipsum vana cessabant.
videbantur esse optima3devoratis,etreliquisvendi-
igitur ad quemdam sanctorum alterum
Rursum
tis, ao vini commutatioue distraotis, decemetocto 055
probatissimum pergit, dicitque ei Quid fa-
_ :
Hoc quoque illius quondam faotum refertur. La- ne qui hoo experientia didicisset, tid propriam re-
tronesqnatuornumero,quiincellamipsiusirapetura vertitur cellam, statuitque per universam noctem
fecerant, quis essetqui ubidegeret, nesoientes
ille
nec genua solo flectere, nec ooulis, somnum
inquirebant. Quos ille correptos pariter et ligatos, dare.Atque itaper sexibidem annos noctibus cunc-
velutisacoum ajiquem palearum impositos dorso tis stans in medio cellulae suas, patentibus semper
suo.adfratresubisimulomnesraorabanturexhibuit, oculis,oraro consueverat, et tamen nec sio quidem
hocdicens:Quianullinocerejampossum, quiddeis- D mo quo laborabat malo potuil liberari.
tisjubetis.^^Tuncergo etiamii quosille detulerat, ad
Aliud iterumgenusduriorisvitae.utvel sicdaemo-
pQ3Qitentiam venire cosperuut, oonfideniesDeo sua
nem superaret, arripuit: vespertinisnamque horis
delicta, maxime oura amarent ipsum Moyseum,qui
egrediebatur.et monachorumsenumlonga observa-
inter omnes dudum latrones, ut eorum prinoeps
tione vivenlium,per totas nootes habitacula ciroui-
nominabatur. GlorificantesqueDominum^ipsi quo-
bat. Quorum lagenas,quashydriasvocant,saepetol-
que uonversi sunt propterhujus conversationem,et
lebal; et aqua implebat, inipletasque nullo sciente
faoti sunl monachi probatissirai. Rationem autem
referebat. Ex longinquisenim locisinterdura a duo-
hanc suis sensibus coligebant, dicentes Quod si iste :
bus,frequenterautemaquinquemi!libusaquam sibi
qui tara potens erat tanquam invictus inter latro-
referebant.lnsidiaturitaqueeidffimonquadamnocte
nes, sio Deum agnovil et timuil, quare nosanima-
venienti,nouferens ulteriustanti athletie certamina,
rum nostrarura salutem dilatione remoramur?
dumque aquam pronus tollit e puteo,renes ipsius de-
' Palladio Herveti hoo deest.
super graviquodam fuste percussit, ac semivivum
279 APPENDIX AD VITA8 PATRUM. 280
reliquit, neque quid, uequo a quo fuisset passus A i" monasterio habens, quam jejunare cognovi,at-
sentientem. Postero die oum venisset illuc quidam que ita septimanas jugiter totas, post quinque
monaclnis ad liauriendara aquam, memoratumque semper dics gustando transigere, quolidie lacere
Moyseuni aspexisset jacentem et lioo majori illi septingentas numero orationes. Quocognito sedes-
Isidoro Scythcnsi presbylero retulisset, egrcssus perasse dicebat, eo quod oum ipse esset vir,et sani
ipse oum quibusdam^praediotum ad naonasteriisui corporis, plus quam trecentas orare non posset.
ecclesiam fecit proiinus Ubi per totum
c.^iiiberi. Gui aanctus Macarius ad ista respondit, diccns :
annum tali mgritudiae laboravit, ut vix tandem ad Ego sexagesimum annum agcns,centenas orationes
pristinumroliurcorpusejusrevocari potuissHt.Tunc per dies singulcs facio, et tuntuni operis cxerceo,
illi sanctus Isidorus ha;cdixit :Cessa,Moysce in tan- quantum surHcere mihi possit ad vitarn cerlura :
dam, qui Paulus vocatur, egregius monachus, qui teris eruditus, qui immortalitatis desiderio captus,
eratcognomen Urbani vivendi ipsius causa ali- tuentibus malorum suorum remedium promereri.
quando venisset, dixit ad eum AbbaMacari, vaUle : Cumque eum assistens vidissetEulosius.oratione fa-
tristisEum (Pallad., cap. 2'i).Quem cuui referrcillo cta ad Deum.et quadam cumDomino pactionecele-
tristiliaa suae causam cogeret, ita respondit :In vico brula,hisallocutusestverbis l)omine,inquit, Deue.
:
pus, et ille cuitanlum deferebatur obsequium cum illucsanctus Antonias, referente mihi Chronio quod
grutiaruiTiactioneetpatientiagrandicunctatolerabat chlamyde ex pellibus factaindutus advenerit. Sole-
Et Eulogii manibus et bat autem veniens ad monasterium (ratrum, vocare
medicamentis, cibisque et g
balneis,prout corapetebatvaletudini,curabatur.Poct ex ipsis MaCarium,eumque his verbis interrogare
quindeciraveroannosinstinctudeeaionissupradictus Venorunt aliqui huc fralros? Et ille venisse dicebat.
in publicum, refrigeratione luanonegeo. Kulogius ctus Antonius: Fac illis lenticulara (15), et sumam
autem, Obsecro te,inquit, placare, aut quid tecon- cibum una oum eis; oratione completa, jubebantur
tristaverim,venerandesenex,edicito.l!]lephantiosus „ abscedere. At cum Jerosolymitas venisse didicisset,
autem asperior, in furore diceb-^t ad eum: Jara non per totam cum ipsis noctcm sedens ea illis qua; sa-
fero fraudulentas irrisiones Luas, aduhitionesetsub- luti eorum prolicerent loquebatur. Momorata igitur
sannationes tuas non tolero,necmihi h.ec arida par- eum nocle sedisse relerebat^etunumquemqueadse
caquevitajucunda est;volocarnibus saturari. Cum- de iis qui convenerant evocasse.
que exhibitsB ei aviro patientissimoEulogiocarnes Gumque a nullo quis illic Eulogius vocaretur au-
fuissent,coepit iterum proclamare: Non potes,inquit, disset,ipse in tenebris propria voce suo illum norai-
mea3 satisfacere voIuntati.nLC tecurasolitariushabi- ne tervocavit. Cui curasupradictusscholasticusnon
tarc prfflvaleo. Populum videre, ad publicumire de- responderet,putansquodalteraliquisEulogiusvoca-
sidero. Dicit ciEulogius: Egotibi adduco multitudi- retur, dicit eirursus: Te voco,Eulogi, qui de Alex-
nem fratrum. Rarsus ferocior,'ac pene blasphemus andrina civitate venisti. Dicit Eulogius: Quid,quEE-
segrotus: Wm, inquit,misero mihi, tuam faciem nolo sOjjubes? Et Antonius: Quid, inquit, huc venisti.''
videre, et adducismihi similcs tui, solius panis de- ResponditEulogius,dicens:Quitibinoraenmeumre-
voratoresTconcutiensquesouietipsura inquietavoce veiaredignutusest,ipse jam et adventus raeicausam
proclamabat, dicens: Nolo, nolo; ad publicum ire procul dubio revelavit. Tum ille: Quid,inquit,vene-
desidero. Oviolential ineura locum me projice.un- risscio.sedanteorancshosfratres.utomnesaudiant,
de me
sustulisti.Tantaerso eratejusinsania, adeo- ^ --<-- i
Jussus
refer.
-:. .^.-._..- ^i_..-_,.
igitur a magno Antonio servus Christi
-•
fatigor et crucior. Gui hoc tunc Antonius severa at' A. temanima;ad infernamittuntur;quodpatiunturqui-
que iraounda voce respondit: Tuillum ateprojicis, cunquecarnaliobedierintvoluntali,etquicunqueira-
Eulogi'?sed illenon projicit eumqui asefactum esse cundi;imretinentes,redderemalisparia tentaverint.
cognoscit. Projiois eum? meliorem teinveniet,et eli- Referebant autem nobis tam Chronius, quam aan-
get LteusquicoUigatdestitutum.Cumquepertenitus ctus Hierax, atque alii plures vicini fratrum, ista
ad ha!C Eulogius verba lacuisset,relicto sanctus An- qua; dicam.
tonius Eulogio, rursus ccepit a;grotum propriis ser- CAPUT X.
monibus verberare, et hsc ad eum cum clamoro Vila Pauli Siniplicis, beali Anlonii discipuli.
maximo loqui: Elephantiose, coeno ac luto horride,
Paulus nom\ne. {Pallad.,cap. 28) rusticus quidara
nec terra digne necccelo, non desinisininjurianiDei omnesoptimus ac satis
et agricultura;'vacans, ultra
vociferari. Nescis quiaqui ministral tibi Christus est?
simplex, pulcherrimoj quidem vultu, sed moribus
qiiemadmodumaususescontraChristumtalialoqui?
malaB conjunctus uxori. Cum eam per pluriraum
nam propterChristumscisteservitiotalietobsequiis temporis occulta fraudo peccantem, quadam die ex
subjugavit.Quem et ipsum mordaci sermonelacera. agrorevertens turpiter invenisset, subiloque cum
tum reliquil. Conversisque verbis ad fratres alios, ad
aliojacentem virodeprehendisset(undetamen divi-
unumquemqueita,utrutiosinguloruuiexhibebatlo-
B naordinatiomemoratum Pauluraad meliorera vit»
cutus,rursiisadEulof,'iumetffigrotumredit,dicitque
tramitem provocabat),verecundealiquantulura risit
eis Ne quis vestrum, o filii, quoquam se vertat,
:
Hoc quoqueChroniusipse nobisreferebat (?«//«(/. juge, nec indeprogressus est, etiam cum neccssitas
cap. 27),quod ei sanclus Antonius, in illa ipsano- corporalis urgeret. Neque tamen ille de foribus tan-
cte qua beatum dimisit Eulogium, dixisset quia per diue.\clusus,abcessil.Quartoigiturdie sanctusAn-
totum annum Deum deprecatus fuisset, ut ostende- " loniuscum necessitatenatura;compeileretur,egres-
rentur eidem per revelationem loca peccatorum sus est,iterumdicens ri: Vade, inquit, hinc senex,
atquejustorum.Etsevidissedicebatprocerumquem.- quid molestus es raihi? habitare non potes mecum,
dam usquead nubesgigantem tetri coloris,extentas Ad quem Paulus hoe dixit: Aliud fieri non potest,
manusad coelum habente, atque infrapedes ipsius nisi uthic vivam, inquit,etmoriar. Circumspiciens
lacum ad speciemmaris fusum. Ubi tanquam aves in- igitur huc atque illuc sanctus Antonius, vidensque
quit,animasvoluntes vidit Antonius; etilla? quidem quod nihil secum ad vitffialimenta porlaret,non pa-
qusecunquo supra manus ipsius caputque volabant, nera, non aquam, non aliud quidquara, et quod
conservabantur;quaecunqueautemmanibusipsiusre quartotamen diein coutinuojejunio permaneret,ti-
percusssaefuissentmergebanturinlacum.Vocemau- mensque ne ignaruslongi jejunii nimia defectione
temtuncsibi talem venisse referebat:Hasomnesani- moreretur, etaliquam sibiexhocrelinqueretmacu-
masquas volantes vides,sciasanimas esse justorum lam,tandem suscepiteum.Tali autem conversatione
qua3 in paradisi habitatione requiescunt; illaj au- vitaj per omnesdegere dies coepit Antonius,qualem
HERACLIDIS PARADISUS. 286
285
958 se non sciebat espertum.nec cum adhuc juvc- A ''um esse confido.Sequentiigitur die dixit :
Ecce in
nisvideretur.Infusos itaque corticesdatyclorumob- nomine Domini jam factuses monachus. Tum igi-
sole, sic affatursenem :Dic, senex,vis edimus par- hominis anima, ut incolumis ad propria re-
istius
tempanis ?Paulus ait:Ut placet tibi, abba.Talis au- vertatur, et Dominum
benedicat. Respondit ad hoc
tem rursus et ista responsio flexit Antonium, quod Paulus :Tu enim quid ? DicitAntonius:Mihi non va-
ad nomen cibi non protinu'' accurrit, sed quodom- cat, aliud opus exerceo.Relictoque eosanctus Anto-
nia inipsius quijubebat posuit potestate. Poneer- nius rursus ad propriam revertitur cellam. Tunc
gomensam,inquitAntonius,etpanesaffer.Quod cum igiturassurgenssenex,etorationem intentissime fa-
obedienter fecisset, posuit eidera sanctus Antonius ciens.haacadeum locutusest qui diemonelaburabat:
eos quos iEgyptii paximates vocant, habentes senas AbbasAutonius dixit ut de homine isto recedas, et
uncias, et suam quidem partera perfudit aqua, sic- C gloriricetDomiuum.Dffiraon autera ininjuriam divi-
ci eniin ipsi paximates erant ; anteillum autem tres nitatis proclamando multadicebat :Non exeo.detes-
posuit portiones. Et psalmum sanctus Antonius tabilis senex.Arrepta ergo pclle, qua humerossuos
quem consueverat dicens.orationes quadraginta fe- tegebat, verberabat eum, repetens ac dicens Exi, :
cit,ut etsicPaulum probaret:qui rursus cum eo pa- quia hoc abbas Antonius dixit. Injuriosa autem et
tienter aclibenter oravit.Eligebat enim,ut arbitror, in sanctum Antonium dfemon protulit verba, vehe-
cum scorpionibus esse potias quara cum adultera mentioresque Paulo contumelias irrogabat, hoc
victitare. Post vero duodecim orationes, profunda clamitans Detestandi senes, quod oblivio nostra :
exspectatus abAntonioest, dum totum quod edebat ab isto, aut vado, et hoc a me audiet Christus.Per
absumeret. Cuirursushoc dixitAntoniua :Manduca Jesum, inqnit, si exire nolueris, jam nuno ibo et
senex etalterum paximatem.Respondit ad hoc Pau- hoc Christo loquar, et vaj tibi erit. Iterum autem
lus:IVIanducabo et hunc alterum, si idem facere te D dKmon ferocior contra Divinitatem vociferari
videro; te non edente, non edam.Ad hoc dicit An- cospit, et dioere: Non egredior. Iratus itaquetunc
tonius Mihi hoo satis est monachus enim sum.
:
; Paulus contra dc-emonem reluctantem, egredi-
ResponditadhocPaulus Mihiquoque sufficit ;nam
: tur cellam suam in ipsis mediis flammis diei ta- :
etego monachus esse desidero. Post quse surrexit ies autem sunt sestus .(Egyptiorura, ut Babylonis
Antonius, et dictis duodecim psalrais, totidemque fornacis ardoribus praeesse credantur. In ipso igi-
orationibus factis,paulisperin principio noctisquie- lur scopulo montis velut columna ccelestis stetit, ,
vit. Rursusque consurgensa medio noctis usquein Paulusimmobilis, et his in oratioce sualoculus est
lucem psallendoetorando vigilavit.Similiter autera verbis Tu vides, Jesu Christe, qui sub Pontio Pi-
:
et Paulus fecit. Vidensergo sanctus Antonius tam lato cruciflxus es, quod non ante ego ex hac rupe
paratum ad omnia senem, ait illi Ecce, frater, si descendam, non cibum ante sumam, non potum,
:
hujusmodi quotidie agerevitam potes,mecum ma- sic profecto moriturus,quam ex hoch homineimmun
nebis.Cui Paulus hocdixit Si forte aliquidamplius
: dum spiritum pellas, liberumque eum a tuli moite
jabeas ignoro namisla qua3 vidi facile me impletu-
; digneris^eificere. Quo ista dicente, antequam ipsa
287 APPENDIX AD VITAS PATRUM. 288
haeoverba sui oris complesset,maxirna deemon voce A tarem dsmonis virlute superari. Malui tamen eo
proclamaus, isla liicebal Vade, vaue; exeo, vim pa-
: tempore irrationabili quadammorle deficere.quam
tior : ecco discedo ab homine, nec accedo ullerius. tali corporis morbo oum tarn obsccena deformitate
Simplicitas me Pauli urget ac prosequitur, ctquo succumbere ; moxqueprogressus ac peragrans soli-
eaiu nescio. Moxque immundus spiriius egressus tudinestotas.speluncnnara ferae[Pii//arf.,hyKna?]aIi-
ex Itomine, atque in immanem draconera cuhito- cujusinveni, inquam me projeci por ieranudum, i
remque faciens, ad certamen adversum spiritum A. lus, de hoo esprobrat vitio, dicen'?: Et vo3 innal'
fornicationis, divina gratia tolerandum, sufficien- estis (i Cot: iv).
ter me exLiorlatum remisit ad cellam. Hio ipae Valens postquam pervenitad eremum,
in qua per plurimos annos vixit nobiscum, diffici-'
CAPUT xn.
lis^^uevitffi assecuiusest studium, ad tantum super-
Vita Slephani monachi.
biae cacumen ascendit, ut diabolicisirrisionibus ac
Sieptianus quidam oriundus es Libya {Pall.,c. 30) fallaciis vinceretur. Nam paulalim eum in docendi
in parte eorum locorum quibus Marmaricae et Ma- elatione deceptum, ad hr,r dajmon adduxerat, ut ita
reotidis nomen est, per se.xaginta annos sedcns, us- se nescio quid esse magnum putaret, tanquam
que adeo perfectus factusestmonachus, tantumque quotidieanyelovum visioneministerioquefrueretur.
habuit discernendarerum ambiguitale judicium,
in Referebant igitur pjus notissimi, quod uno quo-
ut ejusmodi divinam gratiam mereretur hoc est, dam die, dum in tenebris opus facerot, acus illaqua
:
tum,per universum annum propriis orationibus ou- A. dinatione divina.ciavum clavo, ut dici solet,excus-
raverunt. Hicc autcm fuit Ibrraa medicina. Scccula- sit; inciditenim propria voluntate ineoscumquibus
ris eum vitse conversationi dederunt, ut ex eo quod istiusmodimore vivebaL; unde tamen invituspostea
nihil haljeret commune cum sanctis, indatioanimi remedium salutis invenit. Intererat onim et circi
ipsius turaorque cossarel, ut solet dici, contrarias spectaculis ot theatri,ct in tabernis diebua ac nocti-
res conlrariis debere curari remediis. busmorubatur. Cumquein hisvoracilaliatquccbrie-
Valde autem et hoc necessarium credo, legenti- tati se penitus dedisset, in feminei quoquedesiderii
busque arbilror profuturum, quod talium quoque inciditcocnum.Kldumpeccaremeditatur^cummima
vitashominumpaginislibellihujusinseruimus,sicut quadam cccpit loqui,proprium eivulnus insinuans.
et inter sanclas paradisi arbores lignum illud, per Postula enira qua?dam, quam carbunculum vocant,
quod bonum nialumquc cognoscitur, insitum sci- nata cst in oi ipsis verendis.ac lanla por sex men-
mus{Gen. ii); ut si quando in vila aliquid suagrande scs ffigritudine laborabat, ut naturalia ipsius pu-
quis fecerit, non ex eo tanquam propriae virtutis trefaota radicitus caderent.
ostentatione se jactet. Frequenter enim et ipsa Postea vero cum sanitatem, excepta illa parte
magnarum palma virtutum causa nobis cujusdam membrorum quara perdiderat, recepisset, ad divi-
et occasio lit ruina;, nisi ad gloriam propositi recto g nam sapienliam rcdiit, sanclis Patribus quae ei
itinere venire properemus. Soriptum ost enim : accidcrant cuncta confessus ;
pocnitentiam tamen
Vidi justum in sua perire justitia, et hoc utique factis implere non potuii, quia post paucos dies
vanitas est (Eccl. vii). debito fine quievit.
CAPUT
XIV. GAPUT .\V.
dootrin» tuEe eredunt : non enim oportet alio prc-e- „ gia ex petris colligens rorera (multum enira lunc in
postea esset necesse catenis ferroque vinciri, eo intantum a reclo itinere deviavit ut diceret nul-
(luod jam nec ad sancta mysteria vellet accedere. lam esse providentiam rerum, sed omnia suis
Ut autem se rei veritas habet, immensas virtutis ac quodammodo molibus ferri.
vitae fuit atque subtilis, ita ut mulli quicum 961 Persuaviligiturei vit8ehoslishuman£e,inejusani-
ipso vixerunt, referrent, post tres menses eum ci- raarn prorsus ingrediens, atque dicens His ita se :
bura frequenfer accipere, sola sancforura mysterio- habentibus, quid Irustra consumeris, Ptolemase,
rum communione contentum, herbisque silvestri- aut (jua mercedis retributione laboras,cum nuUasit
bus, quas invenire potuisset.
si remuneratio meritorum ?quod si esset etiam retri-
Ego quoque euni videor expertus eo tempore,quo butio,qucemerccsprotantislaboribus tibisufliceret?
simulciim beatoAlbanu[Pa//arf., Albino] pergerem " quale vero judicium scriplurae minaatur, ubi sine
Scythin,dislabat autem ipsa Scythisanobis quadra- providentiacunctalabuntur?Hisdiaboliciscogitatio-
gosimo lapide. Inquibus bis raanducaviinus, et ter nibus miscrrimus Ptolemajus infractus,fertur insa-
aquam bibimus;ille voro nihil penitus cibi sumens, niensetanaturalidiscedens prudentia etiam usque
sed pede iter faciens, quindocira primum reddidit ad prKsons tempus in .Egypto eum ejusraodi erro-
psalmos. Tunc et illum, qui est maximus, dix'.t ; re veriiari, voracitati tantum ebrietatique deditus,
postmodum illam quie est ad Hebraeos EpistoIam,et ut nullum prorsus cum aliquo bonum soleat ha-
Isaiara,partRmque.IeremiaB,ctLucamEvangelistam, bero sermonem, sed velut ;eneus (20) revertens de
Salomonis Proverbiaita memoriter ambulanslcgit, publico, miserandum lacrymisque plenum specta-
assequi non possemus nimia culum oculis Chrislianorum expositus irrisio vero
ut eum gradientem ;
velocitate properanlera. Hic igitur ad postremum atque deceplio cunctis qui gratiam nostra; conver-
maligni d^monis fraude quasi quodam exagitatus sationis ignorant.
incendio, in cellam quideni suam non rediit. In hancautemPtolcmaeusestdilapsusinsaniamex
Profectus autem Alesandriae civitatem,veluli or- irrationaiiquadampraesumptione,dumputut,iIlusus
293 HERACLl . JIS PABADISUS. 294
ab auctore facinorum, quod omnes sanctos Patres A pertinebant, hortulos quoque et instrumenta di-
soientiaa virtule pr»cellat, per quara suus hostis versoe supellectilis necessaria, et reliqua quce hu-
elTectus, hanc foveam perditionis incurrit, nun- mani usus ratio deposcit.
quam cum talibus viris qui gubernaculis sapien- Istffi ex dissimilis vitas genere intra unius habita--
tiee spiritualis usi sunt, loqui dignatus. Unrte ne- culiclaustracollecta;,frequentibussinevicemjurgiis
glectus ac negligens, ad mortis profunda dilapsus inquietabant unde interdum necessitas exigebat ut
:
est, sicut arbor foliorum exuberans, repenteunius inter eassimultatum talium causas ipse cognosce-
niomenti tempore nuda aridaque monstratur, sc- ret.pacemque repararet.Collegerat enim illuc usque
eundum quod scriptum est : Qui non habent gu- ad trecentarum numerum ferainarura, neo sine me-
bernacula, cadunt sicut folia (Prov. xi). diatore ipso, conversatio earum poterat ordinari-
Quod cum jara per biennium faceret, et adhuc pene
CAPUT XVI.
ipse juvenis videretur(triginta enim vel quadragin-
De virgine Jerosolymitam.
ta annos habebat), tentatusost subilo corporali desi-
Noveram virginem quamdam de Jerosolyma {Pal-
deriovoluptatis. Relicto itaque monasterio dum per
lajj., cap. 34), cilicio vestitam, et per sex annos
solitudines totas biduo jugi jejunuserraret, hujus-
semper inclusam, nihilque ejus quod voluptatem modi prooemfudit ad Dominum :Domine,inquit,aut
aliquam posset exhibere gustantem quam ad " occide me, ne videam illas tristitia luborantes, aut
;
poslremum divino auxilio destitutam, tam im- a me tentationem hujus cupiditatis exclude, ulea-
mensa; superbiffi morbus invasit, ut lalem ruinam rum curam ita ut oporlet aut convenit geram.
qualem dicimus, sustineret.
Vespertinis itaque horis subito eum in desiderio
Aperuit enim subito fenestram cellula^ suae, sus-
somnus oppressit, et tres numero angelos ad se ve-
cepitque eum qui consueverat ei vitos necessaria
nisse conspexit, utipse referebat. Tenuerunt igitur
ministrare, cura eo concumbens. Hoc aulem ma-
eum, dicentes Cur e^ressus es demonasterio femi- :
habuit consideratione sexus infirmi devotarum Deo quentibus eas quantum in ipso erat, emendationibus
virginum curam [Pallad., cap. 35). Suntenim tales corrigebat. Vixit autem alios quadraginta annos,
quorumdam anim<E,quarum praepositum ultimi linis sanctis Patribus asseverans quod nunquam ultra in
testimonio comprobatur. Qui amore virtutis accen- cor ipsius cogitatio lalis asceuderit. Hanc ergo bea-
sus, etfeminei sexus miseratione, inea962 quae lus ille Elias Dei gratiam raeruit, ut sic propria
Atravis [Pa//u(Z. ,Athribe]civitate dicilur.expecuniis cura muliebre monasterium gubernaret.
qu8e ipsi suppeditabant, monasterium immane con- Huio succedit Dorotheus vir beatissimus, qui in
struxil. Ad quemlocum pluriinas (qus vagari el cr- raoribus iaudabilis vita; consenuit, non quidem in
rare consueverant) feminas congregavit, omnium- monasterio ipso ita conversari praevalens ut prior, in
quc, prout necessitas postulasset, curam gercbat superiore taraense condidit cella,ubi unam fecit fe-
quibus cuncta praestiterat quas ad vitEe solatium nestram ex quu contemplari feminas in monasterio
295 APPESDIX AD VITAS PATRTIM. 296
Piamon nomine virgo quffid.im fuit qua; omnes fluo sedes, veni igitur, ot relicto ht'C loco, collige
oetatis su» annos cum matre sua vixit, jugiter fa- omnes monachos juniores, et cum ipsis habila, et
cicns opus lini, et post alterum semper diem circa eosjuxtaregulam vitffi, quamame disces, institue.
vesporam cibura sumens {PallacL, cap. 37). Haec a Tabulas aulein illi Knea.s dedit,in quibusscriplum
Deo nieruit accipere scientiam futurorum.Nam curn B nrat: Permittes unicuique ut tantum quantum po-
apud jEgyptura quondam in ascensu fluminis Nili scit et clbi sumat et pDtus,et juxta manducantium
contra vici unius excidium vicus alter veniret (cum et bibentium vires paribus quoque operibus eos sub-
grandienim certaminepartiuntur irrigationis vices, jugabis,et neque queniquiim jpjunare, neque man-
usque adeo ut ct ad vulnera sua mortesque desccn- ducare prohibebis ta tamen,ut fortioribus et magis: i
cordiae tuK.supra omnem bunc qui treraitvicum, et elquaedam signa de purpura fecit intexi. Jussit vi-
super istam quoque domunculam luam, et magis gintiquatuoresseordinesfratrum, juxtavigintiqua-
ipsa progrednre atque occurre venientibus, locura- tuor numerum litterarum; et unicuique ordini su-
que istum redde pacatum. At illa hoc quidem se perposuit litteram Greecam ab AIpha,et Beta,Gam-
facluram negavit ascendit tamen protinus supe-
; ma, Delta, et cajteris usque Omega.
riora domus proprise, ct tota illic nocte in continua Dum igitur interrognret sanctus Pachnmius, et
oratione permansit, ne genua quidom flectens, at- in lanta multiludine singulorum requireret vifara
que has Domino preces elludit Domine finquit)
: dicebat secundo illi qui erat in suo ordine prior,
Dau3,qui oranem judicas terram, cui nihilunquam quemadmodum se habet Alpha, vel quomodo ha-
placet injustum, aseendat ad te oratio mea, et ad- fv bet Beta? Et iterum: Saliita Zetha vel Lapda:
veniat virtus tua, quaj in e.xcidium nostrum ruen- unumquemquo autein ex proprio signo et vocabu-
tes in eo ipso, in quo illis occurrerit loco, veluti lo litter.-c requirebat. Et simplicioribus quidem
clavnrum afRxione ('onfraos contineat. perfectisque monachis, inquit angelus, lota; litte-
Hoc ergo sermone, et hac oratione completa, ho- rae nomien, durioribus autem ac difficiliuribus Xi
stes eorura in tertio jam viei lapide conslituli, circa litteriBnomen impones. Itaque unicuique ordini
primam horam diei ita in memorato hiBserunt loco, tales vocabulorum impriraes notas, ut mores per
ut prorsus raoveri inde non possent. Hoc autem et eas signifioentur aniraorum. Soli tamen spiritales
ipsis revelatione pateractuni est, quod molitiones noverant viri, qualem supposita clementa vitam
eorum orationes memnrat» virginis impedissent. sui ordinis indicare videanlur.
Mox itaquo quibusdam de vicum ipsius
suis ad Scriptum autcm hoc in tabulis ipsis erat : Si quis,
nisi forte in itinore cisilem fufrit ndjunctus. Qui- \ pr;i;loeiitRs,[cl qui suos etiam pascebant. Quod cum
cunque vero idcirco ad cos fuerit ingressus, ut cum ego repretiendendum putHrem, boc quoqueextradi-
ipsis permaneat, non illum nisi triennii tempus im- tione majorum se suscepisse dicebant, quia idcirco
Sed
pleveril, in loca monasterii secretiora recipies. in monasteriis esse oporteretsues,neet cribratarum
cum prius pertriennium totum laboriosius opus du- excreraenta frugum perirent, et purgatorum folia
riusque perfecerit, tunc receptum intrinsecus eum olerum etca?tera quoedamnum (si projicerentur) in-
jam esse permittes. ferrent.Occidi igitursues ipsos jubebant, et carnes
Edentes cucullis capita sua velent, ne alter man- quidem ipsas emenlibus vendi, ungulas tamen ac
ducantem alterum fratrem aspiciat. Nec Inqui cui- iiiinimas partes eorum, in ffigrorum acsenum epu-
quam dum editliceat, nec aspicere ad ullam alteram las deputari,^eo quod in regione illa grandis esse
partem, nisi ad solum catinum, et ad solam cui su- inopia rerum et frequentia hominum videretur.
perponitur mensam. Hoc etiam ordinavit et jussit, Bleramyos autem vicinos suis (inibus habent.]'
ul oraliones duodecim numero per totum diem fa- Antelucanis ipiturhoris surgentes,(iui perdierum
cerent, et rursus duodecim alias, quaiido ad ve- vices reliquis serviebant, alii coquebant cibos, alii
impositam sihi vivendi regulam possint. Qui voro capiebant cibuin. Ex propria tamen littera poterat
flrinioribus consummatioribusque sensibus vivunt, hora uniuscujusque cognosci. Similiter etiani ipsis
non est illis necesse aliena lege constringi ipsi ; erant et opera divisa ; alii enim agriculturaa inser-
enim semetipsos intra cellas universamque vitam viebant, alter hortum colebat, ille officinae fabrica^
visioni ct cultui Dei penitus dederunt. His ergo, vacabant, ille pistoris, alter carpentarii, alter vero
inquit, ista prajcepi, qui nec invenire possunt vel fullonisartfi clarebat, alter pellium,alter coriorura
implere quaa prosint, ut cum servili quadam nn confectione sudabat, alius Codicum lectione vel
cessitate compulsi, ostenderint dignam in se sub ^ conscriptione gaudebat, alter sportellas grandes
prop.jsito disciplinam, tunc demum ad fiduciam intexerc solitus erat, alter minores ; oranes tamen
valeant divinsB notitiae pervenire. His itaque dispo- simul raemoriter spirituales libros tenebant.
sitis, impletoque ministerio, angelus discessit a GAPUT XX.
santo Pachomio. Vila Tahennensiotarum feminarum, et Virgine, de
Plurima igitur sunt monasteria in quibus usque qua dicluni fueral falsum teslimonium.
ad septem milia sunt virorum, qus hujusmodi ins- Estautemapudistosreminarumquadringentarum
tituta custodiunt Sed maximum id habetur et pri- numeromonasteriuin,iisdera raoribus, atrjueeadem
mum, in quo Pachomius ipse degebat, ex quo vi- ordinatione vivenlium, excepto velaniento pellium
dentur et ca^tera monasteria processisse, quas ad solo (Pallad., cap. 3), Et raulieres quidem trans
mille quadringentos fratros habere noscuntur. fluvium habitant, infra fluvium autem viri. Cum-
Interquos etiam est quidam faraulus Dei, Aphtho- que defunctauna virginum fuerit, vestitam eamut
niusnomine, admodum mihi amiciliaruni jure con- assolet deferunt alias, et supra ripara fluvii ponunt
junctus.qui secunduininiUo monasterio oblinet lo- sorores. Quam inde cum olearum ramusculis pal-
cum {Pallad.,cap. 39.) Qiiem devita ipsiuset conver- musculisque navicula transfretantes viri, et psal-
sationesecuri, AlexandriainsEepetransmittunt,utiI- D mos canentcs, ad suas transforunt partes, et in
liceaquidem quajin monasterio fecerint, vendat;ea proprio cum reliquis deputato condunt sepulcro.
aulem quM scit necessaria, emat sernper ac referat. Nullus tamen, excepto preshytero ac diacono, tran-
Suntet aliamonasteriaducenlenos fratreset trecen- sitad raonasterium feminarum et hoc per Domi- ;
PATROt. LXXIV. 10
299 APPENDIX AD VITAS PATRUM 300
sione quam retuii notasset, post tempus aliquantu- in tuo proposito, et in hujusmodi degens loco?Via
lum ortointereasjurgio, ex diabolica suspicione et videre mulirrem te sanctiorem ? Vadead Tabennen-
grandi malitia consentiebant. Illa igitur admodum dum cootra tantas sola diebus ac noctibus pugnet,
tristisetfecta.cumtam manifestamcalumniam ferro cor ipsius a Deo nunquam rccessit tu autem uno in ;
non posset (sciebat enim se.neintrosensusquidem loco residens, neque quoquam aliquando progre-
suos tale aiiquid cogitas3e),occulte se praecipitavit diens, per omnes animo et cogitalione urbes vaga-
in fluvium, atque hoc fine defecit.Quod ubi quae ca- ris. Statim ad supradictum monasterium venit, et
lumniata ei fuerat audivit,non ferens tanti sceleris magistros fratrum rogavit ut transveheretur ad ha-
atrocitatem, el ipsatunclaqueoinnexadefecit. Ali« bitaculum feminarum. Quem mox illi ut vita glo-
autem sorores hujusniodi factum, ingresso ad eas riosum virum, et jam proveotioris aetatis, cum fidu-
presbytero, retulerunt. Tunc ille pra;cepit nulllus T> cia grandi fluvium transire feceruut.
quidem nomine ex iis qua3 se tali niorte necaverunt Ingressus autem, post orationcm omnes sorores
debere oblationem Deo fieri. Qua;cunque aulem vi- dosideravitinspicere,inter quassolam illam propter
derentur ex illius dictiinsuGurralionediscordes,vc- quam venerat,non videbat.Aitergoad postremum :
luti quaj conscitB peccati essent,quia tali calumniffi Omnes mihi adducite, deesse enim videtur aliqua.
credldissent,jussit eas per septem annos sanctorum Dicunt ad eum Omnes hic sumus. Quibus respon-
:
mysteriorum communiune privari. dit Una deest, quam mihi angelus demonstravit,
:
Fuit aliain hoc monasterio(Pn//arf., cap. 41), qua3 care cceperunt quE cum
;
nollet audire, sentiens
stultam se esse propter Christum, ac di-emonem se credo aliquid, aut fortassis hoc divina jam revela-
finxit habere, ut virtutem sui propositi possetim- tione cognosoens, dicunt ei : Sanctus Piterius te
plere. Quae cum se adir.odum humiliaret atquede- viiere desiderat. Erat enim fama; ao nominis
usque adeo omnibus aliis horrori 6rat,ut no p grandis. 965 Cumque ad eum fuisset exhibita,vi-
jiceret,
cibum quidera cum ea caperent. Talem ergo gra- dissetque panno frontem illius involutam, projeeit
tanter elegeral vilam, et a coquina nunquam rece- se ad pedesejus, dicens : Benedic me, Amma. Pro-
dens.totius illic ministerii tanquam ancilla cunctis cidens autera et ipsa ad pedes ejus, dixit: Tu me
obcdiens,implebat officium, eratque secundum vul- benedic, domine.
gare proverbium, universse spongia domus. Imple- Omnes igitur sorores obstupuerunt, simul dicen-
tum a se, rebus probans, quod in sancto Evangelio tes : Noli, abba, talem injuriam sustinere, fatua est
scriptum legimus : Si quis inter vos vult esse ma- enim ista quara cernis. Tunc sanctus Piterius hoc
jor, sil omnium servus etomnlumminisier(.Un///i, ipsisomnibus ait Vos estis fatuae nam haec vestra
: ;
ii Marc. x).Et beatus Apostolus : Si quis, inquit, rl mea,cum sit melior, est Amma(hoc enira noraine
;
exvobis putat esse sapientem in hoc mundo, fiat vocant illi spirituales matres) et precor Deum, ut
stullus,ut efficiatur sapiens (/ Cor. iii). dignus ipsa in die judicii raerear inveniri Quo audi-
Haec igitur involutum pannis habebat caput, et to,omnes simul ad pedes sancti Piterii prociderunt,
raurmur audivit, nulla autem parum, aut satis un- rebant se ei injurias irrogasse.Proquibusomnibus
quam locuta est, et certe cum ab omnibus caBdere- sanctus uaa cura reraemorata sanctissima vir-
ille
tur,cum omnium viverel odio, cum maledicta gine, fusisDeo precibus, regressus est.
omnium sustineret. Post pauc^s autem dies, nan ferens illa tanlam sui
De hac sanctissima beato Piterio I (cui hoc voca- gloriam,tantoque se nolens sororum honorc curau-
bulum probatissimo viro,semperqueinter dc-
eratj lari.gravarique se credens satisfaclionibus singula-
serta viveiiti, astitit angelus quondam sedenti in rum, egressa de monaslerio illo, quo ierit, in quem
' Pallad., cap. 42, dicitur Pitirum.
301 HERACLIDIS PARADISUS. 302
divertcrit lociim, vel quo finc defecerit ad nuHius A ramsecurdam.utsupradictumviderem virum.Inve-
poluit liactenus notitiam pervenire. ni igitur eum assidentem fenestrfe, ex qua ad se in-
Hic igiturcum trigintajam annos complesset in- dicei: Noli esse pusillanimis;.jam nuncenim dimit-
clusus, per solara semper fenestram necessaria tam praesidem, et tecum loquar. Cognovi igitur ex
victui suo ab admiuislrante suscipiens,raeruit talem hoo esse horainem spiritualem, et omniapraevidere
gratiaraDei,uthaberet scientiam futurorum Nam et et idcirco eo magiscoepi remorari.
sanctfe memoriffiTheodosioimperatori frequenter et
Egresso vero mox inde praeside, me vocavit, his
varia ex iis quasessent eventura praedixit. Priraum
me alloquens verbis. Cur,inquit,animam tuam raea
quidemdeMaximo lyranno quodet superaturuseum
reprehensionelffisisti?quamin meinvenerasculpam
esset, et Galliarura ex partibus reversurus; postea
ut ea in luis sensibus cogitares,quae nec in meco-
autera et ile Eugenio tyranno, eidem qua3 subsecuta
gnosco, nec tuos scio morea decere? An ignoras illud
sunt, antc praedixit; quod eum quidem superaturus
quod scriptum est, quod non incoluraes ac fortes,
esset,sed ipseibidemvitam finiturus.niiumquesuura
sed quodmalesani medicosemper indigeant (,Ua«/i.
sucoessorera iraperii relicturus. De quo apud oiiines (; ix;Marc. x; Lucde^ v)? Nam tu me cum velis, et rur-
grandis semper fama convaluit. Propter quod f{
sus egoinvenire tepossum, et si ex rae forsitan nul-
Theodosiusimperator, prophetali eum venerari ho-
lura, ex aliis tamen fratribus aliquod Patribusque
nore consueverat, asserens illum magns esse virtu-
poteris habero solalium Iste vero totus es saeculari-
tis. Cum igitur nos, hoc est ego et beatus Evagrius,
bus robus diabolica! deditus potostati, vix brevis
et Ammonius.et AlbinuscircaNitriae solitudines de-
horae spatio potuit respirare. Et nunctentans,sicut
geremus,cupiebamusdiligenteragnoscereraemoratj
quidamservusausteromdominum suum fugiens,ve
virivirtutem. Ait ego nobis tunc sanctus Evagrius:
nittitsalutarehio inveniretnuxilium.Inconsulta igi-
Libenter audirem ab eo, qui mentem atque sermo-
tur atque importuna res fieret,si illum relinqurrera,
nem bene novit probare, qualis sil iste vir quem lo-
et tecum morarer, qui jugiter salutis tuae commodis
quim.ur. Si enim eum nonpriusaiioroferentecogno-
vicaro consuesti. Quem
ego raagnopere precatus
vero, necessejam erit ut ad montem ejus ascendam.
sum ut pro mc dignaretur orare: hoc enira mihi spi-
Quod cum au Jissem ego, neque cuiquam quidquam
ritualem illum virum esse certissime persuasit.
tale dixissem: uno die tantum moratus, alio clausi
celluldrn meam,et meatqueipsam commendansDeo 966 Tunc ille sua in sinistra
jara Itetior dextera
Thebaidemusqueperrexi.Diebusdecemetoctooraai j. mo mei parte percussit, hoc dicens
leniter vultus
itinerc confecto, partiraambulando pedibus,partim Mullce tribulHtiones manent, passus es multa ut
perfluvium navigando. Agebatur autem hoc eo tem- exires de solitudine, et interim hoc formidans ali-
pore, quo fluvius solebat ascendere, quando multi quantulum facere distulisti. Pias autem tibi,et quasi
sgrotare consueverant.quod sura et ipse perpessus. rationabiles causas aETerens da3mon,ventilare teten-
Cura ergo illuc venissera, clausura septum [D/i-., tat. .Vdmonuit enim et circa patris desiderium, et
mDrabrum] illud inveni, quod anle ingressum cubi- ijueraadraodum frater tuus sororque converti, atque
culorum ipsius erat; postca enira ipsura locura in solitudine agere vitam suam deberent.Ecce nuno
exstruxerant fratres. Talis autemcratKdiflcii ipsius tibi hoc ego renuntio,utrosquesalvatos essecogno-
magnitudo, ut fere cenlum caperet viros. Clausum sce. Renuntiaverunt enira ambo saicularibus rebus.
autem semper ipsura habentes locum, solo Sabbati Et pater,inquit,tuusalios septem victurusestannos;
et Dominico die operire consueverant. Cognita ergo insisteigiturac vive indesertis ut cojpisti locis, neve
causaobquaraclaudereturquieviexspectansSabbati parentura causa tuorura ad patriam redire festincs;
diem: qui cum advenisset, ingressus sum circa ho- scriptum est enim:Nemo mittenssuperaratrumma-
303 APPENDIX AD VlTAS PATRUM. 304
num suam, et retro aspiciens aplus est regno cceIo- A venit, ut cerneret sibi incognitam civitatera. Dum
rum {Lucx ix). ergo iter conficeret ju.xta oppidum cui Nicius no-
Vehementerigituratquemordaciterexhujusmodi men est, applicuerunt naves ejus ad resolvendum
longas navigationis laborem.lngressi igitur pueri ad
verbls instructus ac doctus,gratias egi Deo, maxime
posteaquam occasiones qua; me solitudinem relin-
terram, quadam prolervitaleducti contraloci illius
querecompellebant,,iuxtavotuniraeumirapletasesse rusticos,quorumsuperbiamaudaciai"nquenu]lu3fert
jurgia excitare ccepoi-unt. Ex quibu? multitudo me-
cognovi. Rursumque mihi hoc cumrisu placido et
Ego autem morata eunucho quidem uni digitum abscidit, ac
jocis dixit: Vis, inquil, episcopus fieri?
esse respondi. Interrogabat, Ubi? dixi ergo:
rapuit, et alium trucidavit, sanctumautem Diony-
me jam
Incoquinis,mensis,tabernis, olTicinisque Qguloruiu sium quem vulgusesse episcopum nesciebat.prope
mersit in fluviuin, ipsam vero injuriisterroribusque
heecenim cuncla, inquam, diligenter inspicio, et si
confecit, reliquis omnibus pueris vulneratis.
fueritacidum vinum, a prandio meo illudescludo,
quod autem fuerit bonum,bibo.Similiter inspicio et CAPUTXXIII
ollascoquorum,et si deesse sales videro.aut aliquod Vila beali Possidonii monachi Ttiebsei.
condimenti genus, addo, meliusque conditos cibos De Possidonio Thebfflo viro probatissimo atque
comedo. Hic meus, voracitas enira
est episcopatus
^ paiientissimoinenarrabiliaquffidametmultamemo-
-- -
mea talem meepiscopum At mihihocillesan-
fecit. - --
iantur(Pai/., c. 77). Tam autem mansuetumvirum,
ctus subridens: Remove, inquit, jocos; nam episco- tara vere monachum, tamque nihil habentem in se
pusesfulurus,plurimumquetribulationum habitu- malitiae, nullum egoalterum vidi; nam apud Betb-
rus es ac laborura.Si igitur ista vis fugere, noli relin- leem cum eo perannum intcgrum vixi ec temporc,
quere soliludineB noslras, nuUusenim te in desertis cuni sederet inillaregione,quam Poemeniondicunt,
degcntem locis episcopum faciet. Descendensautem et multo plures in eo soio me vidissevirtutes; inter
lunc ego a memorato viro,regressus sum ad deserta quas hoc mihi quondam et ipse referebat, dicens :
quo tempestat's illius qua= sub sancto Joanne com- tim rapiii, et sic speluncam Iffitus intravi. Per duos
mota est, interfui malis, et per deccm menses iu autem menscs cibus ipse maximo mihi solatio fuit.
obscurissima cellula occultutus, coepi illius sancti Miraculum vero sanctissimus Possidonius circa
dicta reminisci, cum ea illic qus prsdixerat, susti- Bethleem fecisse memoralur hujusmodi: QuiEdam
nerem.Hsec autom forte mihi tunoillemagnus athle- mulier praegnans a spiritu iiDmundo fatigabatur,et
ta Ghristi dicebat,cupiens me ad sustinendam soli- tempore partus sui cum niaxima difficultateparie-
tudinum vitam.hujusmodi praenuntiationibus pro- bat eam enira spiritus ille cruciabat. Cum igitur
;
vocare. Nam quadraginta octo annos in eadem cel- D niulier infelixsic ve.xaretur adsmone.maritusejus-
lula sua se habitare dicebat, nullius se unquam fe- dem ad sanotum Possidonium decucurrit, rogans
minae vullum vidisse confirmans,nesororisquidera, cum ut dignaretur venire,atque orare pro ea.Ingres-
neque semetipsum edenlem aut bibentem ab alte- sisque nobis ad orationem simul, cura ille stans coc-
Ad hunc videndum etancilla Christi Pcemeniave- impurum illum spirilum mox fugavit.Assurgens au-
c. 47). Cui ille non visa; quaBdam per tem de solo, dicit boc 967 nobis Orate rogo; jam
nerat [Pall., :
nera eam quamdam necesse esset incidcre. Sed cum buli damon abscedcns cruit totumatquedejeoit.Per
illaseu pernegligentiara,sive per oblivionemsuam, tolum autem septeunium ipsa muliercula semper
non ita ut jusserat sanctusill6,fecisset, Alexandriam muta perraanserat. Postea vero quam a sancto illo
305 HERACLIDIS PARADISUS. 306
qui eam a daamone liberavit visitata est, mox et A adductus aniraarum, quas magno errore implicitas
peperit, et loqui promeruit. videbam, cura essem liber monachus, ex iEgypto
Hujus viri etiam prcBiiuntiationem (quam pro- genus ducens, propterea meipsum vendere volui,
phetiam vocant aliquando cognovi {Pall., c. 82); utvos liberi a magnis peccatis esse possetis. Quia
postea et Simonem admirubilem virum quem in- igitur ad plenum per humilitatem meam hoc
terim ego notassc ac nosse me raemini. fecit Deus, gaudeo ; idoircoaureum quod pro me
HicmihibeaLissimusatqueabstinentissimus Pos- dedistis, accipite, ut alios quoque quibus subvenire
sidonius etiam ista referebat, quod aquadragesimo possim, reperiam. Qui cum illum frequenter atque
aevi sui anno,usum panis in viclu proprio non habe- quod
instanter rogarent, vera assertione dicentes,
ret,nequeu8queadmediumdieispaliuiniracundiam tanquam suarum dominura animarum, patrem ha-
adversusuilumtenuisset. Hs:csunt miracula atque biturun essent eum,si una cum ipsis manere digna-
signa fortissimiinChristoPossidoniiquasdivinagru- retur ac vivere, nequetamen ullo modo persuadere
tia operatus, in his vitam famatani fmire promeruit. hoc ei possent, lunc dicunt ad eum : Dabis ergo ipse
CAPUT XXIV. aurum arrhas illud pauperibus, quod nos veluti
yita Sirapionis qiiasdam pro nostra salute dedisse cognovimus. Et
monaclii, Cleomoni.i ct cujusdam
Virginis. n ait illis Date hoc vos, quia vestrum est ego enim : ;
Alius quidam Serapion nomine fuit (PaU.,c. 83). alienas pecunias non dono pauperibus. Dicunt ergo
qui Sidonius cognomen, acceperat, quianullaalia ei Sallem hoc te magnopere deprecamur, ut vel
:
vestenisi sola sindone utebatur.Quemnihilunquam post anni circulum nos requiras Athenis.
habuisse vel possedisse satisnotum omnibus fuit, Hic itaque sanctissimus famulus Christi frequen-
propter quod et apathes.id est impassibilis,vocaba- ter pcregrinando ad Ilelladam pervenit, ac per tri-
quianullumpatiebatur desideriumpossidendi.
tur, duum moratus Athenis, a nullo panom quo vesce-
Peritissiraus autem erat scientia litterarum, Scrip- retur accepit. Nara neque pecuniam habebat, non
turasque omnes tenaciter memoriterque recolebat. pellem, non peram non quidquam aliud secum
Qui ex niraia abstinentia omnium rerum, et ex jugi praetersindonem, qua fuerat amictus, ferebat. Cum
divinorum meditatione librorum.cellulaj unius qui- jam ergousquead quartam diemnihil penilus eden-
ete non poterat esse contentus, sed per diversas do venisset.esurire vehementer ccepit.Nihilenira eo
mens semper ipsius trahebatur. Toto igitur mundi jejunio pejus quod, extorquetur invito, ex cujus ne-
fine discurrens, ad talis glorias virtulem ascendit, cessitate procedit saepe perfidia. Stetit ergo supra
Hujus enira habitus (id est voluntatis') mens ejus queradam colliculum civitatis, ubi primates ejus-
erat unde et voluntatem affeotionumque diflferen-
; dem oppidi concilium habere consueverant, et illic
tias, non substantiarum vocamus. manus etiam suas percutiendo clamabat vim se
Hoc autem de eo patres sancti aliquando refere- maximam sermonibus dicens Athenien-
pati, his :
mimis,in tali servilute permansit, quandiu et Chri- conversatione monachus. Ex quo tamon de patria
stianos eos faceret,et a ludis theatralihussepararet. mea quae erat mihi vera, discessi, in trium fenera-
Nullo autem alio ad victum suum.excepto panc et torum manusincurri ex quibus duos quiden, quo-
:
aqua,uti solebat, neque unquamScripluras sanctas cunque modo debitumsolvens.potui declinareet sic
legere cessabat. Interea lonsi temporis spatio prior eaquffiabipsis objiciebantur effugere; lertius au-
mimffi maritus animo stimulante compunclus esl, tem adhuc ille me retinet, nec habeo unde et satis-
tunc et ipsa ejus conjunx, ad postremum etiam do- facere possim. Cumque illi requirerent abipsofe-
mus tota. Dicebatur autem, quod antequam aliquis neratores quibus se debitorem esse disceret, scisci-
ejus cognosceret vitam, pedes i|uoque ipsis lavaret, D tabantur ab eo qui illi essent, vel ubi degerent, vel
utdominis: postea vero quam spirituale lavacrum quis ille qui ei molestus esset quem si ostenderet, ;
uterque suscepit, uterque a iheatrali actu recessit, adjiituros so in omnibus eum pollicentur. Tunc il-
conversique sunt ad castam pariterac piam vitam. le : A principio, inquit, juventutis mea3,hi tres raihi
Vehementer autem memoratum ac dulciter dilige- semper raolesti fuerunt, cupiditas pecuniae, deside-
bant virum, hoc dicentes ei Veni, frater, jam te
: rium voluptatum, et voracitas ventris ex quibus :
libertate donamus, eo quod ipse nos prior de tur- rebus duas, hoc est pecuniee ac voluptatum cupidi-
pi servitio liberasti. Ad quos magnusille Scrapion tatem cvasisse jam videor, neque mihi ulterius sunt
rcspondit Nunc vobis cgo jam necessarius non
: molestiE ; lertiam vero (quain dixi voracitatem) fer-
sum, opus in vobis suum Daus per me implevii, re non possum. Nara cum quarto die jam ex ne-
et utriusque vestrura anima salvata esl. Unde se- cessitate jejunem, nrget me illa sicut severissimus
cretum meumvobis atquehoc quod hactenus cela- fenerator, exigens debitum solitum semper ac fla-
veram pando. Ego,
inquit, miseratione vestrarum gitans, et nisi reddidero, mortem minatur. Tunc
' Hoc deest in Ms. Moret.
307 APPENDIX AD VITAS PATRUM 308
quidam philosophorum putantes eum composita A simo. mifaculisque famigerato factus estnotus, cu-
quaedam et liela narrare, unum solidum ofTcrunt jus lectulus post ipsius mortem solebat curare lan-
ei quo ille sumpto, el cuidain qui panes vendebat, guentes. Viso huoigitur ab eodem, et aedificatuset
dato, unoquc lantum ab eo pane suscepio, nioxab doetus est ad perfeclum. Ule enim vir eruditus at-
eadem profectus est civitate, neque tamen unquam que inslructus scientiaet bonis moribus erat.
postea ad ipsam reversus est. Cogiiito ©6S autem A quo forte cum quaereret quis aller monachus
eo philosophi illi, omnique rei veritale perspeola, vcrquffinam virgo devola in urbe memorata degcre
niagnum nescio quem virum csso firmantes red- diceretur (Pallad., cap.80), cognovit esse illic virgi-
dito unius pretio panis, solidura ab eo quem illo nem quamdam quas seab omnibus separala clausis-
susceperat, receperunt. set intra cellulam suam atque illic quiescens, nul-
omnesque dedomoipsius
in caeteris rebus viruni,
quamdara, quae in ministerio memoratae virginis
erat, boc ei d!cens:Vade, et nuntia virgini, quia
Manichaeos esse cognovit. In hac rursus domo juxta
exemplum superius vendidit se et intra duos annos necessario eam videre desidero. Illa vero reddidit
responsuradicens quodexmulti.sannis neminera vi-
tam ipsum doraus dominum ab exsecrabili secta, fl
disset. Dicit ei : Vade, nunliaei; Deus enim me ad
quara conjugem ejustotamque ramiliamabstractos,
Ecclesiffi tradidit. Quem illi jara non quasi famu-
coUoquium ipsius misil. Illa vero ne sic quidem vo-
lum diligebant, sed quasi fratrem attendeljant po-
luitnuntiare.Cum ilaqueillic duos vel tres dies ob-
tius aut patrem, verum benedicentes neum. tum demura ab ea susceptus fuisset,ail
servasset,et
eidem :Quid hic sedes? Illa respondit Non sedeo. :
Postpaululum lompus,cura ab eisdiscessissethic sed ambulo. Dicii ille Quoambulas? Illa, ad Domi- :
spiritualisadamas Serapion,cuffi multis aliiset ipse num,inquit. Aitille Vivis, an mortuaes? lllares- :
ingressus estnavem.reddito pretio prius quod acce- pondit Credo in Deo meo, esse me mortuam skcu-
:
perat adominis, quasi Romam navigaturus. Nautas lo nam carne qui vivunt, ad Dominum ire non
;
vero suspicantes quod sumptus haberet, et quod possunt.Ait ille : Si igitur boc ipsum persuadere vis
quasdam secum auri specics attulissct, susceperunt mihi, fac ipsa quod facio. Illa respondit : Si possibi-
6um,nihil ab eo penitus requirentes,necambigentes lia tantum jusseris,faciam.Tuno ille respondit Pos- :
diis viderentur, coeperunt oiunes qui oum ipso in- Q num ago, ex quo nunquam ex hoc loco egredior :
gressi fuerant, circa solis occasura sumere cibum, quam ob causam ergo vis hodie procedam? Ait ille :
quod et nautae ipsi jam fecerant. Curaque eum primo Vah,nonne tu dixisti quod saeculo mortua sis? unde
die non viderent edentem, causam esse aliquam de
manifestum est quod et saeculum tibi. Quod si ve-
navigationis molestiacrediderunt. Alcum nec tertio
rum est, est morluus nihil sentit; unum crgo est,
quoque nec quarto de cibum capcret, epulantes ips'
sive non procedas, sive procedas ergo progrede- ;
mus, cum sit navigi tanta prosperitas; quapropler miter ambulare viderint, laedo, et aut insanam
propositum coeptae navigationis implemus. Ita igi-
cuncti esse credent, aut d.Tnionem pati dicent. Ait
tur mansit in navi securus, ut ei usque Romam ille : Et quid hoc ad te, si aut da;mouiosa credaris,
nautse omnes aliraenta prsberent.
aut voceris insana ? Tu enim apud iUos qui hKO
Ubi ergo attigit Romam athleta Christi fortissimus Ioquuntur,ut dicis mortua es. Mortuo autem nun-
{Pallad.,cap.8i). coepit requirere curiosiusquisnam quam curte est siquis ei vcl detraxcrit, vel irrise-
illicmagnus esse aliquis monachus diceretur, vel rit; nihil enim horum potest sentire Tunc dixit ei
quae virgo Dei prasdicaretur a cunctis. Cum inte- virgo : Obsecro te quidquid aliud vis in meo pro-
rea Domnioni cuidam fortissimo atque abstinentis- posito, jube, et faciam. Ad hanc enim usque vilae
mensuram nondum perveni : oro autem perveniie A tiam erubescons suam,atque anteoculos dedecoris
quandoque. Tunc ille famulus Christi dixit : Vide exsecrandi magnitudinem ponen3,et orr.nium hae-
ergo, soror, ne magnum jam aliquid esse te credas, reticorum ex alienis malis gaudium atque lastitiam,
et tanquain cunctis hominibus sanctiorem, et te intentissime deprecabatur Deum.ut conatus tantos
mortuam rebus ssecularibus glorieris.Didicisti enim ipse qui solus poterat impediret.Gumque praedicta
quod adhuc hominibus places.Nam longe
vivis, et ei mulier insisteret, neque posset ille prior a volu-
plus temortuus ego sum,qui per memetipsumomni- ptale rabieiipsiusseparari, eoquod multis irretitus
busoperemonstro verumessequoddico, faciens hoc jam esset ac variis ejus ofllciis, ipsaque insistente
quod ipsa non potes facere; nec pati me aliquid, neo paratumessetpericulum.postpaululumtempussus-
in aliquo deformari puto. Tunc igitur eam talibus cepta a Deo oratione quam fecerat, antequam ejua,
vcrbis in studio humilitatia edoctam, et de quadam quo flagrare cooperat, mali experiretur incendium,
superbiae vel tumoris arce depositam,reliquit absce- visio qutedam ei ostenditur angelorum,habenlium
dens. militumspeciem.quaead praefecturae officium perti-
Multapraetereasunt magnaadrairandaquequae neret.A quibus ad exitium suum missis teneri se su-
fe-
cit, exquibus non sentire se quod in mundo osset bito videbat.ferroque per totum corpus ligatum in
probavit;sexagesimo autem anno finivit hancvitam, p carcerem tradi, nec ab aliquo tamen causam ob
et in desertis ipsis sepultus est locis. quam lalibus poenis succumberet, audiebat.
CAPUT XXV. Ipseautemcon3cientiaracogitanssuam,cumintel-
Vita Evagrii diaconi monachi. ligeret a3 videret quod propter illa qus norat, ista
De Evagrio diaeono (Pallad., cap. 86) qui nbique pateretur, putaretquequodadpraefeotumomniama-
memoratur viro ', qui apostolorum moribus vixit, ritus mulieris detulisset,duu)que sub tali metuante
non 969 est justum tacere,sed oportet nos ipsius fores judicis intremiscit,qui quasi aliam inmanibus
facta monumentis tradere litterarura,sine dubio le- habens causam,et de simili crimine occupatos variis
gentibus cunctis,et gloriam bonitatis Salvatoris no- quosdam tormentis conficere videbatur. Dum ergo
striagnoscentibusprofutura.Dignumigiturexistimo fortiter timet,usquc ultramodumanhelaresesentit,
uta principio vitsejusincipiam,diligenterexponens subito angelusillequitalieum visione tremefecerat,
qucmadniodumad propositum talepervenerit,quam in cujusdam amici ipsius convertitur formam.acsic
congruo stupendaj ac prfedicabilis vit» finedefecerit cum quem cum quadraginta reis aliisvinctumvide-
in ipsis solitudinibusconstitutus.quinquagesimum bat, alloquitur:Quid, inquiens,domine diacone, sic
aetatis et quartum annum agens. De quo Scriptura teneris? llle respondit Quantum ad rcm quidem
:
sancta,quod dixit,probavit:In parvo tempore multos veram speclHt,ignoro; suspicor tamen quod quidam
implevitannos; vereenimplacitaeratDomino anima exprffifecturapofficiomeincusaverit,matrimonio me
ejus [Sap. iv). suo credens insidiari; et vereor ne forte corruptus
Hic ergo genere Ponticus fuit, ex oppido quod pecuniis ipsius judex supplicio me mortis addicat.
Hiberorum nominatur, filius presbyteri, multarum Tunc ille : Si consilium, inquil, amici tui accipis,
ecolesiarum curam gerentis,quos Periodeutas (24) nonexpedit tibi diutius in hac civitate versari. Ad
vocant. Primum factus est lector a sancto Basilio haecdixitEvagrius SimeDeusexhisliberaveritma-
:
Ecclesiae Ca^sariensis episcopo, circa fines montis !is, et ulterius in Constantinopolitana urbe me vide-
Argci.Post mortem autem sancti Basiiii,videns eum ris, scias tales ine modo poenas merito sustinere, et
spiritualibus aptissiinum rebusbenedictusatqueve- majoribus his debere torqueri.Tunc ille ait Si haec :
nerandus Gregorius Nazianzenae [Nyssenae fulladio vera sunt^affero tilii Evangelium, in quo si juraveris
Herveli] episcopus civitatis, ille qui insifrnis provi- mihi quod ex hac civitate discedas.et animae tuae de
dentia.doctrinaque praeclarus,nulla se humani ge- cffitero curam geras, faciam te de necessitatis hujus
Deum ante omnia metuens,tum autem et conscien- ipsius,ut Pharaonis aliquando,daemon obduravit.Et
quoniam adhuc in ipsisardoribus juvenilisaevierat, \ runt in specie clericorum, de fide cum eo tractare
quffidam rursusetiilic alia tentatio sensuscjusinva' cupientes, quibus unus Arianum, aller Eu-
ex
sit, nullique quidquam tale significans, ccEpit illic nomianum, terlius Apollinarium se csse dicebat.
iterum vestcs sibi mutare,et dissercndo cum multis Quos omnes sapienter ac breviter disserendo supe-
gloria3 vanroillicitamcntaseclari.Sed illo qiiiscmper ravit.
perditiones noslras impedit Deus.memoratum gra- Idem iterum quadam die cum ecclesia claves
vissirao febrium ignc corripuit. Ex quo eum longa perissent, invocato Christi nomine signavit illam
a;griiudinedomuit,et persex mensium spatiacorpus ostii parlem unde erat clavis, ct aperuit, manu
ejus attrivit, carnesque consumpsit, unde habere pulsans fores.
proprii mali fomenta consueverat. Hic ipse lam vehemenler expertus est dasmones,
Cum plurimorum ars exquisita medicorum
igilur atque ab his toties vcrbcratus esl, ut numerus esse
tum, inquit, mihi displicel hujus lua? agritudinis res ipsas prophetando pra;dixit.
Jongitudo dic ergo mihi, qua; sunt tui cordis ar- g Dicebat autem Ex quo, inquit, ad solitudinos
:
;
cana? inrirraitas enim isla sine voluntate ac judicio veni,non lactuoae,non silvcstris oleris cibum sum-
Dei non est.Tunc ille omnem feminae sanctae con- psi;non viride attigi.non uvas, non poma, non car-
fessus est causam Cui hoc illu respondit Promitte, nes, non balneas vidi. Ad postremum sexto decimo
:
inquit,mihi ante conspectum Dei, quod ad proposi- talis vitse sua3 anno, in qua nihil quod coctum csset
tum raonachorum habitantiumsolitudinemreverta- edeluit, cum nccesse essetcorpori ejus propter slo-
proficiscitur montem in quo degens cura biennii nali desiderio intellia:eret esset liberatum,et hoc post
;
tempus implesset,tertioanno ad interioressollitudi- talem ipsius vitam,post sudores tantos, post tanlos
nespergit. Ubi quatuordecim annos in iislocis quas labores, post illas tam juges orationes. Nuntiata
Cellas nominanl,vixit, unam quotidie panis librara ^ est huic patris sui mors quondam, atque hoo ei qu
edens,unumque sextarium absuraens olei in m.ensi- nuntiaverat dixil : Quid,inquit,blaspheraas,o homo?
bus tribus, ille 970 qui intercopias magnas atque immortalem ego patrem meum novi.
I
313 HERACLIDIS PABADISUS. 314
ingressa est ad habitaculum suum : ille vero ora- A tudo. Semper igitur vitam quietam agens , atque
tione in limine domus faota, ad solitudinum secre- omnes videndum eumdem veniebant, per
qui ad
ta remeavit. annos plurimos docens, ad postremum decella sua
Hoc autem ipsius miraculum fertur, quod cum in talis rei necessitate processit.
eo ubi degebat loco fecisset sibi puteum, etaquam Cum lanies admodum gravis in Edissena civitate
amarissimam reperisset, ibideni usque ad fi-
illic s«viret , pereuntem multitudinem
miseratus ille
nibus aquae, ut patientiam cunctis proprise virtutis nullavos, inquit, humanaj naturs sic ante oculos
ostpnderet. Multi tamen postea monachi, postillius vestros dellcientis misericordia movet, sed putre-
raortem degere in cella ipsius perlinaci voluntate condemnationem veslrarumser
facta intrinsecus ad
cupientes, ne uno quidem anno illic habitare po- vatisaniraarum?Tunciili :Nonhabemus, inquiunt,
tuerunt. Habet enim ipse locus et timorem maxi- quibus pecuniam egentibus dividendam ad compa-
mum semper, et solatium nullum. rationem ciborum credere debeamus. Omnesenim
CAPUT XXVII. negotiari pro suis commodis volunt. Atilleista di-
f^ila Moyxis Libijci. Hahebat au-
oentibus : Talis, inquit, vobis videor/
Moyses quidam de Libya oriundus fuit, vir man- n tem magnam apud homines ipse vir famam. Qui
suetudinis summae et dilectionis immensae, qui tunc ei non falsa dicentes, ista respondont Scimus :
ccolesti gratia eegros curare promeruit [Pallad. te, inquiunt, hominem Dei esse. At ille Credite :
HId retulit mihi, quod cum adhucjuvenis in mo- vos ego ordino me ipsum, suscepturus ministe-
nasterio suo esset, ac put^^nra maximae capacitatis rium peregrinorum atque miserorum.
efloderet, viginti inlatum habentem pedes, et cen- Accepta igiturpecuniainterclusitcertisparietibus
tum in profundum,
et in ianto spatio nullum aqua porticus civilatis, et trecentos in ipsis leululos po-
signum videret, prassertim cum etiam infra ipsum suit, in quibus fame pereuntes reficiebat; morientes
nulla indicia, in quibus esse aliquid humoris puta- quidem sepeliens, eos autem quibus adhuc spes
batur, apparerent, dum centum pcne alios effodis- uliqua vita3 erat, in ipsis eorum laboribus curans :
sent pedes, ac nec tunc quidem humorem aliquem omnibusque pereuntibus fame qui illuc undecun-
invenirepotuissent trisles, inquit, adraodiim facti,
; que confluxerant, quotidianum ministerium suum
a tam inutilioperecogitabamus abscedere. Ecceau- ad necessariam soUicitudinem praebens,ex iis quaa
tem subito sanctus Pior de ultimis solitudinum lo- ad eum singuli quique divites deferebant.
cis in maximo ardore Eestus, hora sextadiei admo- C Impleto autcm memorato anno, postquam copia;
dum ex pelle velatus astilit nobis, et his postremo frngum grandes fuerunt, singulis quibusquead do-
locutus est verbis : micilia propria regressis, cum quibus vel circa quos
Quid homines parvae fidei, angustiamini, et de- faceret non haberet, confestim ad suam revertitur
sperare voluistis '?
Ab hesternce enim diei spatio cellulam, in qua obiit post spatium mensis unius,
usque nunc tristitia absorbemini. Descendens ergo Hujusmodi autem oocasionem circafinem illius, ad
in prorundum, per eas quii- illi fecerant sealas, ora- exemplumStephani.pietasdivinaprcBstiterat. Multa
tioneillic cumoranibusfacta,ter ferroquod in manu vero reliquit, quae ipse conscripsit, ex quibus plura
ceperat, solum putei percussit, hoc dicens Deua : magna laude celebrantur.
sacrorum patriarcharum, te, inquit, precamur ac Necessarium autem valde et hoc puto, utmulie-
pctimus, nesiiie causa impensi sint tanti fratrum ribus quoque,sicut praefati suraus,virilcs raores ha-
labores, sed praesta ipsis usum ejus quam deside- bentibus atquc honestos, ad memoriara sempiter-
rant aquc-e. Continuo ebur.^entes de visceribus soli nam libelli nostri paginam praebeamus, quibus Deus
latices perfuderunt precantes. Cumque rursus noster non inferiora sexu virili certamina donavit
oras3et,CQepit ad propria velle remeare, qui cum ad et prsmia, ut demeret aliis negligentibus omnem
sumendum cibum ab illis retineretur, hoo illis lo- T^ excusationis occasionera. QucE quia sexus inferioris
cutus est: Propter quod 971 sum, inquit, raissus, videntur, non posse se dicunt ad commendandam
hoc faotum est nam ut ciijum caperem, nemo me
; virtutis gloriam pervenire '.
misit.
CAPUT XXVIIL CAPUT XXIX.
Vila Ephrxm dL. -oni Edisseni. De Paula, FAistochio, Veneria, Theodora, Usia. Adolia,
De Ephrajra diacono EdiBsenae ecclesiae (Pn//arf. Bassianilta, Pholina, Sabiniana, Asolla, Avila
cap. 101),raulta te audisse non dubito,dignus enim Multas igitur feminas vidi, plurimasque tam vi-
fuitqui esset in ore sanctorum.Quicum ita utopor- duas quam virginesnovi, inter quas Paulam Roma-
tebal, iter vis spiritualis iuiplesset, neque unquam nam fli'5), matrem Toxotii (281, feminara
{Pallad.,c.
a rectotramitedeviasset,meruitpergratiamDei na- ad genus quod estsecundum spiritum,dexter-
vitac
turalium habere notitiam rcrum : cui benedictio di- rimo ingeDio (cui quidem, quominus ei se daret,
:
re,ipse invidia motus adsuumpeculiarevivendi ins- t:im ingressus est viam quique nnn lalequale nos
;
Novi etiam Veneriam nomine quamdam {Pal., ut prope id quod dicunt phantasma, hoc est non
c. 127), comilis Vallacini relictam, quae divisit be- res vera, sed imago esse aliqua putaretur.
ne atque dispersit onus cameli, seque vulneribus, Per Ou;'.dragesimam quidem quinto quoque die
qucB solent fieri es nimio opum pondere, liberavit. edebat reliquo vero anni tempore, post biduum
;
TheoJoram quoque tribiini alicujus conjugem semper cibum capere consueverat. Hoc autera in eo
quondam {Pal. c. 128), adeo nihil de propriis sibi magnum, quod a vesperlinis horis usque ad tempus
bonis reliquisseeognovi, utante morlem suam alio- matutinorum, quo rursus ceeteri tralres aJ orato-
rum ei ruisericordia stipem ad alimenta praeberet. " rium colliguntur, ille in monte Oliveti stans in eo
Defecerat autem in monasterio qiiod Escyca voca- loco unde Salvator assumptus est, psallendo et
bulo nominatur (Pal. Hesycha), proximo mari, fe- orando pernoctare consueverat, ot sivo sub nimbis,
minajusta! (Usia, Pal.) semper (29) ao per omni pro- sive sub pluviis seu pruiiiis; immobili.s permane-
babilis vitse (Pal.,c. 129), cujus sororem etiam Ado- bat. Qui posteaquam hoo modo solitum tempus im-
liamnoveram {Pal., c. 130). Qu« etsi non potuit ger- plesset, signo mallei, quo fratres caeteros excitabati
manae meritis comparari, dignam tamen pro modo peroutieno foresomnium cellularura, ad propria ora-
virtutis propriee famam habuisse fcrtur et vitam. toria dcducebal, Inquibns cum unoquoque eorum
Bassianillam quoque nominn feniinam. vidi (Pa/., unum vel allerura in antiphonas psalraum oauens,
c. 131), magistri quondam militum Candidiani re- totideraque cura singulis preces tundens, sic ante
lictam, prompla raenteet moribus sanotis usque ad lucem adhuc revertebalur ad cellulam suam. Queni
prEsens quoque terapus, vehementer institutione fratres (vere enim sub Deo loquar) spoliatum ves-
monachicae vila; ac labore sudantcm. tibussuisaquamsaepiusstillantibus,aliisinduebant,
Est et alia Photina noraine (P«/., c. 132), pres- donec ill;e sicoarentur. Sic ergo paulisper somno
byteri Theoctisti filia virgo, quae valde honeata ha- refectus usque ad horara tertiara, iterum psalmos
betur el sancta. venire ad alterius diei vesperam nitebatur.
C canens,
quoque Sabinianam nomine,diaconis-
(Antiochiaa Haec Adolii Tarseiisis virtusfuit, qui Jerosolymae,
sam honestissimam vidi qu<B cum ipso colloqui: consummatis patientiaj moribus,vixit,et ultimo ibi-
putabatur Deo, quaeque amita beati Joannis epis- dem fine defecit.
copi fuit ^.) GAPUTXXXI.
Romanaaetiam Asellamnominebonam valdeChris Vila Innocenlii presbyleri.
ti virgineni novi in manasterio senuisse {{Pal., c. De bealissimo Innocentio {Pallad., cap. 103), qui
133),fominam raitem atque mansuetam, multorum- in ea qua; est ad Olivam ecolesia presbyter fuit, a
que curam illic gerentem. Ubi viros etiam oum con- mullis quidem et raagnis viris audisti, nihilominus
jugibus suis vidi, monachorum eo tempore vitaset tamen etiam a nobis, qui cum eo annis tribus vixi-
instituta dicentes. mus, pauca cognosces. Nam quidquid aliorum oou
Avitam aliquam Deo dignam cura Aproniano quo- los latuit, nobis non potuit occultari.
dam ipsius viro, et (iliam eorum Eunomia vidi {Pal. Hic ergo simplioissimus omnium fuit ;
qui cum
c. 134),adeo plaoentes Deo, ultransferri ad cceles- subimperatore Constantio,inprinoipiisejus imperii
tem vitara ante conspectum ipsius mererentur. Et inmagnorumvirorumordinemilitasset, quiquecum
ipsi enim jam ultimo fine naturae nunc io Christo usquc ad illud tempus cum proria uxore vixisset,
quiesount, qui peccatorum quidem oninium nexi- D habuis.setque filiiim nomine Paulura domesticum
busabsoluti sunt. Divinarum autem reruni peritiam militantem ;adpostremui"n renuntiavitswcularibus
atque notitiam semper habuerunt. rebus.Maledixit autem proprio fliio Pater, eoquod
CAPUT XXX. presbyterialicujusfiliaraoorrupisset deprecatusque
Vita beatorum Juliani et Adolii monachorum. est Dominnm, dicens : Da illi, Domine, spiiitum ta-
De Juliano quodam in Edissenee provinciae parti- lem, ut nullum unquamad peccandumincarne sua
bus sito viro (qui vere monachus dicebatur audivi tempus inveniat. Rectius fore credens,si oum atro-
(Pal., c. 102), quod usque adeo omnes uorporis sui citate daemonis, quam cum corporeae voluptatis im-
carnes adnihilumredegisset, utpelleminsesolamet purilate certaret. Quod quidera ita ut dixit, fac-
ossa monstraret,ob quod ipse mercedem a Deo,cura- tum est ; nam et usque in praesentem diem Paulus
tionum gratiam in ultimo vitae suae flne promeruit. ipse ferreis catenis vinctus, in eo qui est Oliveti
' Uncinis inclusa desunt Heraclidi Fabri. ^ Uncinis inclusa desunt Palladio.
317 HKRACL1DI8 P.VRAD18US. 318
montc consistit, et ab immundo spiritu pro crimi- J^ llic co tempore, quo Julianus infelixtenebatimpe-
nis sui correptione cruciatur. riura, saecularilius renuntiavit rebus, magnaqueei-
Hic ipse Innocentius qnam miserieors fuerit, si dem, interrogatus ab eo, cum auctorilate respondit..
veracile rreTerre voiuero dclirasse nie in quibusdam Quem tunc ille (calvitie eidem prius facta) jussit
forsitan,proejussimplicitatequisjudioabit.Namfre- puetisverberari.Quisupplicium plagarumpatientis-
quentereumsurripuissesuisfratribuscibos.etegen- sime ferens, maximas ei gratias egit, sicut postea
tibus dedisse cognovi. In immensum enim modura nobis et ipse referebat. Iluio tamen inter principia
simplex erat,nequequidquammalicoripsius nurat. cum fornicationeacventrisvoractategravissimafuit
UniJe divinam quoque hic gratiam contra daemones pugiia ;
quos ille animi et corporis morbos ita supe-
meruit. ravit, velut si quis immensum incendium validissi-
Ad quem cumaliquaadovidentibus nobif, juvenis misaquisexstinguat.lnquadamenimsecellulaclau-
quidam fuisset exhibitus,quem spiritus immundus sum,ferro semper oneravlt, non panem factumex
implcverat, et omnibus totum solverat membris; in tritico edere voluit, nullum coctum ignibus cibum
rem. Evenit autem inter haec ut superveniret senex, quoniam suscepisti me,necdelectasti inimicosmeoa
ac stantem et cum laraentatione deflentem propter super me [PsaL xxix). Cui ^oquens semper et varius
tam inenarrabilem filii morbura niatrem videret. cum spiritibus impuris perquadraginta anno», pa-
Viclus ergo continuo vir illo vencrabilis lacrymis tientissime intra unius monasterii claustra degenti,
ejus.ex affectu sancli cordis ingomuit,juvenemque connictus fuit.
apprehendit manu, el intra oratorium suum, quod 97S Hoc quoque nobis solebat idem referre,
ipse construxerat, cl in quo reliquias sancti Joan- quoci perquadraginta ac duos annos ex nuUopomo-
nis BaptistcB collocaverat, duxit, atquc illic oratio- rum genere gustasset.Cum autem melus illum mor-
nem pro eo faciens a tertia nonam usque horam tis aliquando vexaret, per sex annos clausisse se
diei, incolumem eum ipsn die reddidit, purgatum 'ntraraeraoriam mortuorum, ul da'monera,quemex
daemoiie, atque constrictuia omnibus membris ;
formidine sepulturae terribilem sentiebat.in sepul-
qu<B usque adeo fuerant dissoluta, ut quoties infe- cris habitando superaret.Libenter hunc sanctus Ba-
lix puer voluisset exspuere, in tergum sputa jac- silius tpiscopus habuit in memoria,districlos in eo
taret. Ita eum distorscrat d<emon. mores semper ac siraplices, intentionomque ad
AniculaqucBdamadiitmemoratum virum.quaerens Deum dirigens qui usque ad prtcsentes dies non :
mores ejus atque virtutes. 117), de Hispano vel urbico genere descendens,filia
319 APPKNDIX AD ViTA8 PATRUM. 320
vespertinas horas omnia eis vilcC necessaria defere- lamsibiparvulam (ecit. 974 Ex quo die in eadem
bat. mansione seconstiluit, suramis Deumprecibusora-
Quooognito.Palaestina; provinciae consularis,cre- vit, ne ad ea quae ab hominibus habitantur loca ul-
dens quod sinus suos posset fumo quodam atque terius accederet. Post pauoos autem annos meruit
terrore ex pecunia ejus impiere, jussit eam (ignota presbyter fieri habuitque secum collectos ex diver-
:
enim ipsis erat) corripi atque in carcerem tradi. Ex sis fratribus usque ad ducentos numero viros.
quo looo tuno ei per internuntios quosdam sancta Magnara vero hano ipsius diount fuissevirtutom,
illa mandavil Ego, inquit, illius lllia, et illiuscon-
:
quod persexagintaannos altari serviensDei, ac fun-
jux fui, ancilla vcro nunc Christi sum ne ergo me gens officio sacerdotii, nunquam de solitudinibus
;
ob vilitatera praesentis habitus contemnendam puta- egressusest, nec nisi proprio opere ac sudure quas-
veris, quia faoile extollere, sl velim, ipsa me pos- situm attigit panem.
sum : nec terrere igitur me in aliquo vales.neque
CAPUT .XXXV.
quidquam mihi dc meis rebus auferre. Atque ideo
Vita Jacob monachi, et Paphmitii Cephala, el de
ne hffio fortassis ignorans
periculum aliquod aut {) quilnisdam sabito mortuis, el lapsis aliis.
crimen incurras, idoirco ista tibi mandavi. Quasi Jacob etiara nomine aliquis {Palladius., cap. 90)
quae dieeret interdum enim necesse esl adversus
:
qui Clodus nomen acceperat, ex vicinis eidem con-
imprudentes hsc agi, et veluti accipitre vel cane junclus esl locis, unaque ambobus vita perfecla in
contra eos arrogantia uti, qune oongruo tempore su- monasterio erat. Utrosque autem benediclus Anto-
perbosoomprehensuraimmittatur.Talibus ergover- nius norat.
bis mox ipse lerritus judex,excusavit eidem factum Quodam igitur die, oura sanctus quoque Paphnu-
suum, et ila eam ut meruerat honoravit. Et jussit ut tius,quem Cephalam cognominabant (Pa//(jrf., cap.
ad illos viros, quoties vellet, accederet.
91), una oum ipsis degeret, vir magnam Dei dono
autem revocatis ab exsilio memoratis viris,
Haec scientiam Scripturarum habene, qui lara vetusTe-
monasterium apud Jerosolymam sibi fecit, in quo stamentumomnequam Novura interpretari solebat,
viginti et septem annorum tempus implevit.quin- cum tamen ipsenihildeScripturissanctisaliquando
quaginta seoum sorores virgines habens. legisset. Adeo autem erat mitis et placidus, ut pro-
1
I
321 HERACLIDIS PARADISU8. 322
Hosigitur cum ego etsancti diaconesEvagriuset per actum rationabilem,(iuo quasipuella; et desola-
Albinus vidissemus.simul quaerebamus ex ipsis,sci- taedefensionem se praebere demonstret. Evenit rur-
re cupientesquaenani esselcausaqua! nonnullosfra- sus ut ex proposito quispiam reoio misericordiam
trum errare faceret, interdum etpoccatum aliquod quidem EEgroto impendat aut seni, et ex divite se
incurrere,aut penitus a recti itineris proposito de- pauperem faciat, parca tamen manu,et cum majro-
viare. requodam mentis invitae.utrectumquidcmvideatur
Acciderat enim illis ipsis diebus, ut Chceremon esse propositum, actus autem ipse indignus suo
nomine monachus {Ptillad , rap. 92), residens in proposito judicetur.Oportotenim misericordem cum
cathedra suarepente moreretur, defunctumque in leetitia el cum largitalo misereri
eaipsumatque in inanibus opus quod faciebat te- PrfBterea meraorati viri prffirogativas quasdamin
nentem, subito alii fratres viderent. sensibus plurirauraessedicebant.Quorumdamenim
Evenerat etiam ut unnsex fratribus.dura puteum ad virtutem et acutas animas, preedicabant
faciles
conaturelTodere,terrena3molis aggereobnitus inter- habere optimos mores in proposito institutisque
iret {1'alUid., cap. 93). monachorura.Sed quando aliquid non fit propter
Utquealter quoque de Scvthensibus locis veniens, idipsum quod novimus bonum, neque factum,
in ipso itinere,cum sitimnon posset ferre, deQcc- neque ingenium mentis huraana?, neque illae ipsas
ret. (PalL, c. 94.) suntmentibusplurimorum,
prairogativae quaBinri,xa8
Inter quos eo ipso tempore et Stephanus quidam imputantur datori bonorum omnium Deo,sed magis
relictomonasterio fratrura, libidinis causa ad sbb- totura ascribilur voluntatis propriKpotestati.Tunc
cularein descenderat vitam {Pallnd., cap. 95). Et de cum necessario relicti a Ueo fuerint,incidunt in tur-
Eucarpio et de Herone Alexandrino, et Palsstino pitudinem aliquam, in qiia erubescenda multa vel
Valonte, et de Ptolemaso .Egyptio,qui in Scythensi- patiuntur, vel faciunt per eum ipsum qui in his
busdegebat locis,qua;cunqueipsis adversa provene- turpis vitffi actu lapsus cecidit. Cumquo paulatim
rant,referebantur. Propter quaBomaia sanctos illos sobrielate mentisadmoniti,ab eo animi tumoredis-
precabamur viros, ut nobis causas earum expone- cedunt, quam putabant rnagnam aliquam, esse vir-
rent rerum,qua! homines tam probabilis vita: in de- tutem, donatoro cognito damnare coguntur.
sertisdegentos locis,aut mente mutari,aut ad liirpia Quoniam vero ille qui arrogantia eloquenliaa su»,
aclibidinosatransferri,autquibuscumquealiismo- C etexingenio vel acumine mentis innatus est, non
dis decipi vel perire corapellerent. anteomnia originem atque fomenta ipsorum
ascribit
GAPUT X.XXVI. bonorumDeo.qusexipsiustanlumfontedescendunt,
De respomionibus ad inlerrogotu prxccdcnlia. sed sui hoc esse existimat studiisuaequenaturK,re-
Illiveronobis hujusmodidedere responsum (Prt/- movet tuno ab ipso providentia3 sua3 angelum Deus.
lad ,cap 95), pariterque cum illis etiam ipsePaph- A quo cum lucrit destitutus ille qui ex alienis sibi
nutius,in quo maxiraa omniumrerum scienlia crat, donis placens cosperat superbire,a da:mone inimico
qnod omnia qujecunque ii hoc seculo Ount,du|ilici- suo expugnaturac vincitur,etinaliquod turpitudinis
tcr dividuntur, in voluntatem et in permissionem crimen incurrit. Ex quo irrationabilium anima-
Dei.Qurecunqueigiturexanimi virtute procedunt,et ]iumvelcanum inore, usque ad diabolicam il-
a.l Dei gloriam fiunt, ex Dei voluntate proveniunt: lam persuasionem,quae superbia est,insaniendo de-
qua; autem periculosa sentimus atque damnosa,in scendit.Illo enim semel castaacprobabilis vita' teste
enim divinitatis auxilio, ne possint intelligere pro- Et vere sirailes esse peccantium mentes pollutis
futura ut cum se a i>eo inlellexerint derelictos.ca-
;
fontibusputes.Namvoracilatiatqueebrietatistuden-
sumque perverss mulationis agnoverint, incipiant locisoomparantur;pecunia3 cupidi vel
tes, cffiuosis
velpropositumsuum vel factumemendare.Interdum rapaces, quos impleveruut rana; illi vero qui
iis ;
bus semperquidem sermo facundus ut utilis hunior nes nesciebant qui me propter divitias ^quas acce-
exuberat, sedanuilotamen possunl libenterhauriri, peras) a te existimabant eoli ; idcirco hujusmodi
proptersuorumamaritudinemmorum.Undesanctus tentationem ad tc venire permisi idcircoomnesopes
David ha;c tria sibidan a Deo dona postulabat,bo- tuas abstuli.utostenderemcunctissapientiamtuam
nitatem, et disciplinam, et scientiam {Psal. cxviii). quK etiam in illo statu posset gratias actitare.
Sinebonitateenim et disciplina scientianimis inuti- Alio iterum modo relinquere homines videtur
lisest.Et si quidem iste qui talis ost sc emendare Deus, quando eos a superbiae malo avertere cupit,
festinet,relicta eacausa,obquam deseruit eumDeus quod in sancto novimus Paulo: nam et Paulus
(superbiam loquor) volucritque mensuram sui co- tunc a Deo putabatur reliclus, cum tot ac tantis
gnoscere,utjam de reliquo,neque contra alios se ut opprimebatur undique colapbis, tamque diversis
melior aut major extollat, sed Doo semper gratias quas Scriptura sanota nuraerat tribulationibus la-
agal,rursusad eumprofeclo remeabitscientiabono- tigahatur(Datus est mihi, inquit, velut angelus Sa-
rum actuum testimonio gloriosa.Num facundia spi- tanae, qui me colaphizet, ut non extollar [II Cor.
ritualisnisicum honeslis moribusvitfficastisquecon xi]), ne forte si cum iis quee per divinara gratiam
cordet, illiserit sin;ilis spicis, quae ventorum cor- ,, miranda faciebat, aliquam habuisset quietem aut
ruptione vitialae speciem tantummodo spicarum abundantiam rcrura.cumillo tanto honore,quantus
gerunt, non tamen habent ea qure possupt homi- illi ab hominibus defcrebatur, diabolus eum pal-
nem juvare vel pascere. palum pluribus bonis atque resolutum, superbia
Omnisit;ilurlapsushominis,quivel linguievelsen- quadam novi tumoris extollerel.
sus vitio procreatur,quique ex uniuscujusqueacti- Relictus est a Dco quondam paralyticus et ille
bu3,vel exomni corporis ncstri parte descendit usque propter propria delicta, cui dixit Jesus:Eci;e factus
ad superbicB magniludinem, es eo semper accidere es sanus, noli amplius peccare, ne quid tibi dete-
solet,quia Dei favore nudamur.Qui tamen hoc ideo rius contingat (Jonn. v).
ex quo memoralam speluncam ingressus est,nun- n.onachos diligebat, ut per deserta omnium cellas
quam de ejus nr-onte descendit,donec corpusejusse- noctibus circuircl, ante singulas quasque poneret
pultum est. niansiones modios singulos dactylorum,tantum et
HujusElpidiiSisinniusnomine discipulusquidam olerum quantum putaret posse sufficere, eo quod
fuil in Cappadocia natus.ex servili quidem origine usum panis neEoiunt ii monachi qui in Jordanis re-
genus ducens,sed habens in Deo flduciaelibertatem gionibus vivunt.In quem leo quadam dieimpetum
{Paikid.,cap.iO. ).Debemua enira hmillimum etiam feoit,quemque intra unura lapidem consecutus cor-
genus quorumdam conscribere,ut major gloria in- ripuit atque dejccit, et asinum tanturaraodo ejus
genuitatis appareret qure donatur a Christo, per avertit ac rapuit.
plagae norunt alque senserunt. Pcr triginta enim Ubi vero oranes isti abscesserunt e Roraa, tem-
atque septem annos suscipiens ac pascens semper postasqua^damacprocellabarbaricaoppressitipsani
mis'"ro3advenaS'iue,propriissumptibusalimentaac urbem repente.et usque arieo omnia ejus invasit ac ]
necessaria omnia ministravit ecclesiis,monasterii?, rapuit, ut ne aes quidem quod in publico stare con-
carccribus, atque peregrinis. Cui parentes quoque g sueverat,reliquerit;itacunctahostilisimpeluspr;eriffi
ejus.ac filii procuratorcs ipsius,exfacultatibus pro everlitacperdidit,utillaRomaqueein milleetducen-
priismulta projbebant.Qua^ in tanlura atqueita ju- tisannis auctasemperfuerat,acsemperornata,una i
neuniusquidemin solo palmi spatiiim voluerit pos- Tunc igitur ei illi qui saluberriinae doctrinae obtem- ;
sidere.Ut nunquam sic unici desiderio filii et amore peraverant, lajtabantur, quod intolerandis malis, i
tuis,et ipse ille juveniseruditionelaudabili,raoribus tiitem et gloriam Dei,qui tali permutatione rerum
bonis,etsa;cubiribusquoquehonoribuscrevit,porve- credere persuasitincredulis; quiaomnibus aliis sub i
Post multum vero teraporis cum audisset cuidam nia3lanquam sacrificium illud (quod holoeaustoma ;
nupsisse neptem. suam Melaniam viro, renuntiare vocant)a Deo fuerant reservata;,caeteris in urbe qui j
autem post nuptias sa^culo huic velle cognovisset, eorum advorsabantur saluti sera peniteniia infruc- '
que illic propter quos venerat visis,benediolum il- Erat etiam nobiscum Jovinius' tunc diaconus, j
Confirmatos ergo simul, hoc est Melaniam ne- perat manus ac peries proprios frigidissimcE aquae '
sui per omuiadocuit. Itaque istiomnibus suasit,ut plumam.Ad quem sanctaillaSilviavelutifilium ve- l
tra omnes aulem alios Romani nominis viros atque dum aususesthancc-etatemagens^in quaadhuc s.in-
matronas,veluti contra feras aliquas quotidiedimi- guis tuus vivit, sic curare ac fovere corpus tuum ?
cabat.Prohibebant enim illi eara ab oranibus Cc-ete- non intelligis quae ex hoc nasci soleant anims lae-
ris,verentes ne etalios ad tale propositum doctrinas siones ? Crcrie igitur mihi (;onfirienter loquenti,
suaj seiraone converleret.lilaautera ipsisista dice- quod sexagesimum ipsa revi annura agens,excepta
bat:Scriptumestantequadringintosnumero annos: suraraitate digitorum meorum,non ora,non peries,
Quia hora jam venit extrema iljnan. ii).Quid ergo non partem aliquam membrorum aqua lavi,et hoc
tam libenter moraraini in vanitate istius vitffi? ti- cum variis semperaegritudinibus laborarem, ct ab
mere debetisneAnliohristi tempus ariveniat: neque ipsis quoque cogcrer medicis utilavacro,nunquam
vobis divitiis vestris ac parentum bonis frui jam li- tamen voluiantiquumcorporis mei morem palpare,
* Uncinis inclusa desant lleraclidi seu Palladio - Palladip, c. 142, dicitur Siivania.
Lipomani. 3 Palladio, c. 113, di'''tur Jubinus.
329 HERACLIDIS PARADI8U8. 330
non in lecto quievi, non in leotica reoumbens iter A. tlaBC ipsa ab omni animalium carne semper absti-
feci. nuit., piscem autem et olera cum oleo festis ac san-
Hc-ccipsaeloquentissimafnitjmagnumquearaorem ctis diebus sumere solens per rcliquum aevi sui
;
{Pallad., cap. 144), proposito ejus exhibuit parem autem miile et ducenti viri probatissimi in memo-
vitam, in oranibus divinarum sequensScripturarum suarum se manuum su-
ratai territorio civitatis,
consilium. Quae Seleucii quidem ex comitis secun- dore pascenles. Ex quibus multi (quos anachorelas
dum carnem filia fuit; neptisveroAblavii pr«fecti, voeant) ad rupium et solitudinum se speluncas
nurus autera paucis tantura diebus Nebridii, qui contulerunt.
prffifectus Constantinopolitanae urbis fuit, sed uxor Inter quos Salomon nomine, monachuscastissi-
omnino nullius dicunt enim ea virginem esse de-
; mus atque mitissimus fuit, qui gratia divinitatis
functam, Verbi 97 S veritatis magis conjugio glo- acceperat patientiam singularem ;
quique se quin-
riantem. Quge omnes facultates suas in pauperes quagesiraura in spelunca sua annum habere dice-
non parvum fuit
fratres dispersit alque divisit. Gui bat, manibus semper suis victui suo sufficientissi-
semper pro veritatis assertione certamen. Multas me subministrans. Scripturas autem sanctas om-
etiam alias feminas docuit, multos ut oportebat p nes didicisse videbatur.
presbyteros atque episcopos honoravit. Ad confes- CAPUT XLVI.
Borura quoque palmara, pro veritate quam coluit, Vita abbalis Dorothei el Dioclis.
meruit pervenire. Cujus nomen ac vitam in Cons- Dorotheus quidam presbyter in spelunca alia
tantinopolitana urbe degentes, ipsis, ut dixi, stu- degens immensae bonitatis fuit {Pallad., cap. 97),
dent confessoribus comparare. Nam talis in hoc et irreprehensibilem ipse vitam peregit. Qui eo
raundo finis quoque ipsius fuit. Omnibus ad pos- quod raeruerat sacerdotis officium, omnibus illic
Iremura periculis se propter nomen Dei opposuit. sancta mysteria fratribus ministrabat.
CAPUT XLIV. Huic quondam junior illa Melania majorisMela-
Vila Candidas vidux, et Gelasise. niffineptis, de qua in sequentibus dicam {Infra,
Quam rursussecutaestsimilismoribus vitaj beata c. 49), quingentos nuraero transmiserat solidos,
mulier, nomine Candida (Pallad., cap. 14.5), Tra- rogans ut fratribus illic degentibns eo ipse divi-
jani magistri militum filia,raagna Christiani nomi- deret. Ex quibus ipse tres tanturaraodo tulit, re-
nis et cultrix egregia castitatis, conversatione lau- liquos Diocli cuidam solitario monachojussit dari,
dabilis, ecclesias sanctas atque episcopos colens. viro omnmm rerum scientia prcedito, quem longe
Quae filiam quidem propriam,doctrinae sua. virgini ille s:ipientioreai se esse dicebat, qui posset sine
tatis ordine copulatara praemisit ad Chrisluni, ut aliqua lcEsione anira» cuncta dividere, cum sciret
maxiraum donum laterum suorum atque virtutum. amplius ac rationabilius quanlum cuique distri-
Postmodum vero consummato castitatis ac sancti- buere debuisset, dicens sibi illos tressolidos posse
tatis officio, bonis omnibus rebusque suis compe- sufflcere.
tenti distributione dispersis, et ipsa suam filiam Hic ipseDioclesgrammaticusquidemprimumfuit
subsecuta est. {Paliad., cap.98), philosophia; autem se postea de-
Hanc ego laborantem noctibus ac propriis m.inibus derat;se(iteraporeprocedente,cumvigesimumocta-
raolentem seraperad infrinecndas vires corporissui vum annum ageret aetatis, gratia eidera divina per-
noveram atque hoc referenlem saepius audiebam,
; suasit, ut saecularibus doctrinis renuntiaret.ad in-
quia cum jejunium ei solum sufficere non posset, stitutioncm vero Christi scientiamque cceleslis phi-
etiani laboriosas sibi vigilias addidisset,quie adver- losophia; se conterret, et ipse eo tempore trigesi-
sum incorporeas potestatesunacumjejuniodimica- mura et quintum annum in speluncis habens, nobis
rcnt,q!jo superliiom raentistumoremquedeponeret. istadiccbat:Scusushumanuscum a cogitatione re-
l'AThUL LXXIV. U
331 APPENDIX AD VITAS PATRUM. 332
cesserit Dei, aut daemoni efficitur similis, aut mu- A supra humeros meos poneret, stupendaque illic
sensatorum animalium^iracundiam vero da;monum Nihil tale desidero, ne propter hoc et foras progredi
esse dicebat. Me autem contradicente,quemadmo- cogar. Aliae quidem omnes Dominico tantum die,
dum posset fieri, ut cum Deo jugiter maneat sen- causa divinae communionis procedere ad ecclesiam
sus humanus hoctuno ille dicebat In quacun-
; : solebant; sancta vero iila extremis indutapannis,in
que cogitatione, vel in quolibet actu anima homi- monasterio sola residebal, opus jugiter suum fa-
nis illius fuerit qui secunduni Deum vivit, si pia ciens. Tam elegantis autem formae erat, ut oastis-
est,eidomque placere festinat, cum Deo eum esse simum quemque et constantissimum virum vultus
manifestum est. ipsius ac pulcbritudo posset illicere, nisi ita mo-
CAPUT XLVII. ribus esset ornata, ut in semetipsa haberet inaes-
illis soli-
ad Dominum tuum perges, ubi et sanctos videbis
tariis viris(Pa//arf., ra/). 100), sque et ipsum intra
omnes ; veni igitur in basilicam martyrii, ut illic
spelunc» suee secreta viventem, qui vaniB gloriaa
prandeas mecura. Quo audito, prima statim luce
stimulissubimagiue somniorumillususatquedece-
surrexit, ao solito more vestita, in sportella sua
ptus, simili et ipse modo solebat eos quos induce-
panem, et olivas, et olera comminuta sustulit se-
bat illudere, et pastor quodammodo insipiens vi-
^ cum. Et tunc priraum post tot annorum curricula
debatur esse ventorum, atque porsccutor umbra-
procedens, ad martyrium sancti venil. Ubi oratio-
rum {Eccli. xxxiv, 2), incorruptam quidem habens nibus rite perfectis, opperiri ccepit tale lempus
corpoream castitatem sine dubio et
: propter
diei, quo omncs penitus a memorato recederent
ipsamsencctara,etpropterpIurimura quod habebat
loco. Quod cum
factum videret, ccepit sedereet
ita
in desertis locis tempus, et propter ipsam forsi-
invocare sanclura martyrem, dicens Sancte Co- :
cim monasteria virginum feminarum 939perfecta cens : Istum episcopo qui exul stat, dabis, dices-
conversationeviventium {Pallad., c.i31); inquibus que ei ut pro me orare dignetur, proficiscor enim
Amatam quamdam nomine,ancillam Chrisli senem ad Dominum meum. Et in ipsa nocte defecit, et
vidi octoginta jara in monasterio suo annos
halien- D neque aut dolorem ullura capitis, aut calorem cor-
tera, sicuti vicinaj ipsius et ipsa rcferebant.
Cura poris sensit, sed ipsa se ut erat sepelienda compo-
qua sexaginta numero mulieres habitantes, atquein suit, spiritum suum manibus Dei coinmendans.
abstinentiaj purilate perejusdoctrinam viventes.in- CAPUT .\LIX.
tantum eadem omnes diligebant.ut ne clavemqui- Vita Melanix junioris Piniani ejus mariii, el AU)inx
dem vestibulo monasterii ad similitudinem cfetera- matris.
rura necesse esset infigi. Sola enira illic oranescas VX quoniam in superioribusrelaturum de juniore
imraensa dilectio anus ipsius doctrinaque retine- Melania me spopondi, necessariura nunc debitum
bat, ad iocorruptionis gloriam corpora earum reddam [Paltad., c. 119; supra, c. 46). .Nec enim
mentesque coaservans. justum est veluti praetereundo, transire tam lau-
Haecipsaquamdixisenexusqueadeo purae mentis dabilem ipsius in corpore juvenlutem, tantamque
et corporis erat a cogitalione el passione peccati, ut ejus sine aliqua memoria litterarum praeterire vir-
cum ad ipsam ingressus fuissem, atque sedissem, tutem, quae senibus ac sludiosissimis circa Deum
juxta rae indifferenter sederet, manus etiam suas feminis merito nunc praefertur.
333 HERACLIDIS PARADISUS. 334
Hanc igitur parentes quidem ipsius vi maxima A. autem ipsius vitahujusmodi erat. Post
Propositi
nuljerecoegerunt, primocuiiiamRomaninominis\i- diem semper cibum capere consueverat
alteruiu ;
cessit, ut non diu in nuptiali propositopermaneret. cillulis suis ministerii sui vices, quas tanquam in
Nam cum suscepisset filiosduos,etutriquedefuncti monasterio ut sorores habebal.
fuissent, venit ad tantum pro Cliristi nomine odium Erat autem cum ipsa ct raater ejus Albina {Pal-
nuptiarum, ut hoc Piniano marito suo Severi expra^- tacL, c. 120), parem vitam habens, similiterque pro-
focti niio diceret : Si diligiscastitatem, etmon&chus prias separatim opes et ipsa dispergens. Habitant
vis esse mecum, te vitce meas dominum confitebor ;
vero in possessionibus suis semper, et interdum
si aulem grave hoc videtur ut juveni, accipe
tibi intra Siciliam,nonnunquam intra Campaniam de-
quasf-unquehabeo faoultates,et liberum mihi meum gunt cum eunuchis quindecim, etsexaginta virgini-
corpus relinque, ut dc cfetero secundum volunta- bus, et cum aliis ingenuis vel ancillis.
tem Dei vivens, possim implere quod cupio. Et uti Parem quoqueet Pinianus conjuxipsius cum tri-
secuta ejus virtutem,'aviaeh8eredem m« esse, cujus ginta monachis agit vitam {PaU(i.d., c. 121) : qui aut
etnomen habeo, recognoscam. Nam si voluisset Deus p lectioni sanctarum Scripturarum vacat, aul horto-
nque
ut hic .'•('cculo fruereraur, nunquam mihi utrum rum amrenilatibus delectatur, aul conspectibus at-
quem peperi, immatura morte rapuisset. que serraonibus fruitur honestisimorum virorum ;
Gum diu itaque altercantium contentio jugum nec nobis quidem (et certe cum piurimisimul esse-
nuptiale vexassct, ad postremura Deus miseratus est mus qui Romam propterbeatum episcopum Joan-
juvenem, inspirans etiam ipsius anirafe, utsaecula- nom perrexeramus) exigua praestiterunt sed dum ;
Uude scis, mulier, simaritum salvum facies lUnde cum exinde proficisceremur, honoraverunt.
sois, vir,si mulieremsalvam facies(/Co;'. vii)?Nupta GAPUT L.
cum tredeoim esset annorum, sep-
igitur viro est Vita Pammachii , Macarii, Constantii.
tem vero annos cum eo vixit,vigesirao renuntiavit. Horum parens (35) Pammachius nomine {Pallad.,
Et primum quidem quidquid vestium sericarum cap. 122), vir proconsularis, similiter soecuiaribus
vera, monachum atque presbyterum,navigiomaris Hcc idem et alter. Macarius nomine, ex vicariis
Orlentem usque transraisit. Et ita divisitcuncta, ut focit {Pallad., c. cxxiii).
tores ipsum investigantes, domum ejus intrassent, A plum nomen Hippolyti ejus (quem apostoli norant)
tunicailletantumsuabirroquevestitus.medionoctis babebat in tilulo, relationem historiae inveni hujus
fugiens, ad hanc virginem venit. Ad quam tam ino- modi {Patlad., c. 148).
mum qusror, et calumniosis criminibus incusor; rum civitate degebat. Quam eo tenipore, cum apud
ne igitur et ego irrationabili nola deformer, et prop- judicem paganum i]Uftmdam tunc persccutiovesana
ter me qui ad meara pcenam inique parati sunt in flagraret, veluti dios ipsorum, sacrilegisque impe-
Apud nullum ita ut apud illam scias te posse sal- Tolebantque ex ea lucrum ii qui hujusmodi mer-
vari. At illa cum gaudio l;ctitiae spiritualis erecta, cium negotialores esse consueverant.
projectisque cogitationibus vanis, coipit totis sen- Judex voro insanus amore femineo,votivam a ca-
sibus esse cum Deo, sancluraque illum virum per lumniatoribus occasionem, veluti quadam alicujus
sex aanos intra cellae suae secreta celavit, quoad aure quadrupedis mox accepit. Sed posteaquam
,
raemoratus Gonstanlius vixit. Ipsa illiabluens pe- machinaraentis atque artihus variis non potuitei-
des, ipsi per se omnia et qusecunque necessaria dem persuadere qu&dvoluit, novocontra eam furo-
erant praeparans ao ministrans, libros quoque quos re dosaeviens, non aut pcenaj eara alicui destinavit
gendos. Nullus lamen hominum in Alexandria ci- in lupanari eamdem proslitui prKcepit, lenonique
vitate,per se.tennium totum,ubinam sanctus Atha- ipsarum turpiludinum, ut ternos ad eum per sin-
nasius degere potuit invcnire. gulos dies ex concubitu ipsius solidos exhiberet in-
Ubi morsautem primum Constantii nuntiataest, junxit. Quam pecuniam cum a se leno sine dubio
et hoc ad aures ipsius venit, nocte rursus, ut fece- omnium eara qui vellent
intelligeret flagilandam, in
tras non contuli latebras, ut tuto jurare possetis, lUa vero precibus immensis singulos rogans, vul-
ubinam dr.gerem vos nescire dicentes. Et propte- nus quoddam in interioribus corporis sui se habere
rea quia necesse erat ubique me quajri, in cella ve- C dicebat : cujus si venientes ad eam fetorera senti-
cors, quia tua voluntas est cuncta salvari me quo' ; sunt omnia, actus quoque meos agnoscis nec est ;
que perditam in hoc ostende, si saluti restitues, ut quisquam locus, qui omnipotentiaB tuae oculissitoc-
quod ex mei peccati perditi one crealum est (solitis g cultus, qui universa nosti antequam fiant. Tu solus
tuis miraculis super me miseram demonstratis)ex profundaprospiciscogitationum,quarum sincerissi-
hac celerius lucetollatur, ne forte minus audita, mus atque acutissimus judex esse consuevisli. Tu
aut laqueo aul praecipitio perire compellar. Cujus auxiliatorinjust:ipatientium,tucaIumniam subeun-
preces exauditas eventus ostendit; statim namque tiumconsolator; cuinihilplacetiniquum.apudquem
quod peperit morte subtractum est. mensurajustitiaeinaceessibilisemperluceperspicua
Exilloigitur die captivalori quidem suo non est esl, et omne opus hominum coram te est. Tuae est
essepropositovideretur,praecepsruit(P«//ad.,r.l41).
aut manducare, aut bibere, aut somnum oculi ejus
capere.poluissent,hocmaximaproclamandovocedi-
Cui a quo inducta atque corrupta fuerat, per-
ille,
cebat V« miserae mihi, quae ad hoc periculura du-
suasit ul factum proprium in alium raentiendo
:
pulsat ostium, et ingressus, hoc dicit : Surge, fra- A vade, inquit, cl ab illo frumentura atque oleum
ter Euslathi, et solve quod ligasti. Ipsoque raomen- tibi datur. Cumque ad eum ille ipse venisset. isad
to, cum lectoruna cum episcopo genua sua flexis- quem fuerat ipse transmissus ait eiden :Tu illa
set, mulier enisa Tanturaque jugis innocentia3
est. nescio quis ? Et ille se esse respondit. Ad quem di-
oratio valuit, ut et calumnia periret, et calumnia- xithoc ille Jussit aliquisut libi triginta frumcnti
:
trix era«n,daretur in pccnis, et ut possemus agnos- modios, et decem olei sextarios darem. Dehoc er-
cere quemadraodum insistere orationibus debere- go maxime gloriabor qui talis fuit; quemnovi fre-
mus, quarum tantam scimus esse virtutem. quonter, cuni videretaliquos necessitategravissima
ac penuria laborare, multuni flevisse, et dedisse
CAPUT LVIir. iisdem prseter corpus suum quKCunque habere pos-
set. Novi etiam pro aliquo monacho, qui in peccati
Vita fralris socii Hsraclidis.
ruinam, tantura in precibus suis fudisse lacryma-
Pauca nunc de quodam, qni mecum
fratre loquar rura, ut eura ad poenitentiam raagnam orando ac
a principio juventutis usque in hodiernum diem vi- flendo revocaret. Hic idem mihi aliquando jura-
xit, atque ita nunc ponam finem meo libello [Pal- vit, hoc dicens: Deprecatus sum Dominum, ne
semper gratias agere consueverat,et pro veris arai- Tu vero, felicissime Ghristi fami^le Lause, liben-
cis etiam periculum subire cupiebat. Expertus est ter haec recole, masimam in hia imaginem resur-
etiam millies et (orte amplius dffimonurn potestates, rectionis agnoscens. Beatas sanctorum vitas viro-
usque adeo ut quadam die pacisci cum eo diabolus rum, et intolerandos labores, et admirandam pa-
hoc dicens Promitte mihi vel semel
vellet, : te pec- tientiam le^e, promotisque sensibus sequere, et
caturum.et feminam tibi quaecunque de hoc mundo spe- rerum bonarum ccelestiuraque nutri, sciens
desideraveris, exhibebo.
, paucos forequi sequentureos qui hosproecesserunt
Alio quodam terapore per quatuordecim noctes ^ dies. Pro me autera orare dignare, talemque te mi-
oonfligenscuraeodcemon (siculiipsemihireferebat], hi atque omnibus proebe, qualem esse te novi a con-
cum pedibus eum nocte de cella sua traherel, hu- sulatu Titiani usque in prffisentem diem, et qualem
mana ei voce dicebat: Noli adorare Christum, et poslea tt!pra;sulem cubiouli piffi sedisinveni. Nam-
nunquam ad te ullerius accedam. Cui hoc dabat que opes, dignitas, et potestas in nullo minorem ,
admirabor gloriam ipsius ac stupebo, quia hoo ipso hoc dixit: Orania tibi ista dabo, si me pronus vo-
(juod facio angeris multum atque cruciaris. lueris adorare [Matth. iv). [Sedhunc Dominuscon-
Gentum et sex civitate^ ipse cognovit,longo etiam fudit, curadixit: Vade retro. Quem tu quoque imi-
tempore in plurimis moratus est. Favoreet miseri- tans, repudiatis fluxis divitiis et umbratili vilae hu-
cordia Ghristi. ferainara expertusest nullam,neque jus gloria, coelestem illam immortalem vitam et ,
inter somnia,nisi in certaminis visione atque contli- aeternum regnum, et perpetuo manentem gloriam,
ctus. Scio et eura ter accepisse ab angelis cibum : etbona illa adamasti,qua3 neque oculus vidit neque
unoautem die in vastissimissolitudinum locis,cum auris audivit, neque in cor hominis ascenderunt
ne micamquidem panis haberet, Irescalidosinpelle U {Isa. lxiv, / Cor. 2); quorum utinam hsredes nos
sua reperit paximates alio quoque tempore vinum
; faciat una cum omnibus sanctis suis patriarchis et
acpanespariterinvenit.Quodamdieeumalicuidixis- prophetis, apostolisque ao marlyribus, et iis quo-
se reminiscor, quod angelo loquente hffic audierit, rum hoc libro memoriara celebravimus, gratia
in
Didici et quod alimenta vitte necessaria non haberes ipsius Salvatoris nostri Jesu Ghristi. 'J"
Prologus.
rum qui in ocoiduis partibus, Roma; et Campaniffi morantur. Desidcrio siquidem humilitatis et obedientiie
auditor effectus monasticas institutionis, trigesimum et tertium agens astatis annum in congregatione
fratrum, nihilominus et in solitaria vita diversatus sum, ubi plurim.-i didici imitanda, pariter et vitanda,
quse in hoc libro, qua potero brevitate, contexara; ut in compendio salutifere commoniti, indeficientem
animaj capiamus medicinam oninem videlicet obliviscamur desidiam, mentisque somnolentia et carnaie
;
cebat cum lacrymis : Quia mento raptus sum in vi- strictione viventem. Iterum mihi reverti ad sepr«
sione quadam spirituali. Ego vero cognovi hunc fre- cepit spiritualis instructionis causa. Non valens au-
quenter lacrymantem super mensam, cum cibum lem annos implere, infirmitate detenlus
tres , ita
oaperet ; et causam interrogantes, audivimus eum ante triennium reversus sum abeo.
345 PALLADII LAUSIACA. 346
Erat enira ejus vita dura et ardua.Peromnes qui- A. luntati domini tiii.autcerte noverisquiainhanccal-
dem dies in ecstu et soliludine secus mare colligebat, dariam te jubeo mitti. Illa auteni respondit, dicens :
fasciculum. Bibebat autem ex aqua parum quid. Et deposita paulatim in praeparatum ferventem ca-
Nescio vero extendisase eum pedes; nescio requies- cabum, eadem bora relriguit pix cum circa collum
centem eum super maltulam neque super lectum, ejus pervenit.Quamplurimi autem videntes lale mi-
sed per omnes noctes sedens et operans, ple- raoulum,conflrniati suntinfide Doniini nostri Jesu
ctebat ex palmarum foliis sportas, in rationem cibi Christi in Alexandrinaecclesia, qui digni fuerunt
sui. Arbitrans autem ego,ne forsitan propter me so- terrae mansueforum, sicut dicit Dominus in Evan-
lum hoc faceret, satis egi, et abaliisdiscipulis ejus D gelio : Beati mansueti, quoniam ipsi possidebunt
acrutando qui permanserunt singulariter cognovi, terram [Matlh. v).
permisi te pati, ut non altum sapias, nec extollaris perseveras,non videns quemquam,sed alQigeris tam
quasi in virtutibus tuis{Rom. xi); sed recognoscas gravimaxime inertia?dixit mlhi: (juiaa mane us-
inOrmitatem tuam,et non confidas in conversatione que ad horara nonamoroper singulas horas, nens
tua, sed subditusel humilis sis inadjutorio Dei con- lirium; reliquas autem horas jejuna perourrens, et
fidens.Ita certus effectus de auxiliante misericordia hora conpetenli comedens cibum meum requiesco,
Domini Salvatoris, paoificos habui reliquos dies. etvideo insomnispatriarchas,prophetaset apostolos
CAPUT III. cum raartyrihus.Perseveroautem,finem exspeclan-
De Didymu, et beatis virqinihus Alexandriaac Melania do, cum spe in Deum suavissime.
In sanctisPatribusDidymus' fuit sacrorum expo- GAPUT IV.
sitorlibrorum,qulmuUoslibrosexdivinisScripturis DeAmmonio,fratribus ejus ac Iribus sororibusreligiosis,
exposuit {lleracL, cap. absque oculis fuit
1). Hic Beatus Ammonius habuit duos fratres germanos
cujuset notitiamhabui. Hicseptuanintaquinquean- suos,qui cum eo pariter in sancto proposito conver-
norum defunctus est. Iste ckcus cum esset, ut ipse sabantur(H(,'/-ar/t(te,cnp.2).Nan: senioreorum frater
mihi narravit, quatuor annorum in infantia visum Dioscorus in episcopatum electus est. Habent autem
amiserat,nec litteras noverat,neque apud magistros C tres sorores in virginitate Domino servientes, non -
fuit. Habuitautem naturalem magistrum robustissi minus a fratribus suis in omni spirituali studio et
mum propriam conscientiam;qui tantagratia orna- abtinentia conversantes.Septem enim sunt,quatuor
batur scientia3, ut Vetus et Novum Testamentum viri et tres sorores eorum, omnes virgines ex utero
interpretaretur ad verbum. Liberale autem sludium matris suas. Aiunt enim, seniorem sororum eorura
ita exsecutus est subtiliter,etminutissimeexponen3 tantam scientiamScripturarumhaberedivinarum,ut
sermonem, ut omnes superaret antiquos scientia. admirarenturfratresejus.Naravesperenimislectioni
Compellebat autem me, utin celia ejus facerem ora- 'nsistens, post lectionem autem paululum somni ca-
tionem.Et non acquiescente me, dicebat mihi, refe- piens, ipsa lectionis verba per soranum meditatur.
rens: Quia in cellulani istam tertio ingressus est Habebat autemetalias tresperegrinas famulasChri'
beatus Antonius, visitans me; et deprecatus a me, slisecum similiter et fratres earum habent tres
;
ut orationem faceret, stalim inclinavit genuain hoc viros eruditos nimis eteloquentissimos; qui et ipsi
domicilio, etnon compulit me repetere sermonem, conversationem eorumimitantes.prtBclariin Christo
erudiens mead obedientiam.Narravit autem mihi et habentur. Omnes ergo nimis in Christi amore fer-
hoc:Quiacumessemsollicitus propter vitam Juliani ventes perrexerunt in eremum,et sororibus suis se-
imperatoris miserabilis, et nimis tristarer, quadam ,, questratim fecerunt monasteriolibabitaculum,etsi
die usque ad alteram vesperam non gustavi panera bi ipsisseparatirafecerunt,ut interse et ipsas inter- 1
propter soUicitudinem. Et evenit, et in cathedra se- vallum habeant non parvi loci.Statueruntautemsibi I
dente me, appressus somno video in excessu equos utnequefratresearumalias mulieres ad salutandum
albos discurrentos, cum sessoribus dicentibus: Di- susoipiant, neque illae alios viros. ;
cite Didymo quia hodie hora diei septima mortuus Quoniam verosupramodumeruditusinomnipartej
est Julianus.
Surge ergo, comede,et mitte,et nuntia erat Ammonius,tam insoientiaScriplurarum, quam
hoc Athanasio episcopo, ut et ille noverit. Etanno- etiam sermonis, dum in quadam civitate episcopus i
non concedentibus, sod violenter instantibus, prae- chum desidi'ria gulas ventrisque facere. Nam in quo
sentibus eis, accepit furficem, et aurem suam sini- dilTert a SKCularibus.si expleat delectationes suas?
stram ab imo abscidit, dicens eis Vel nunc certi : Denique Irequenter videmus homines saeculares pro
estote quia impossibile est me lieri episcopum,quia causa segritudinis a deliciis et delectationibus abs-
les prohibet debilem in aliquo membro fieri sacerdo- tinere utsanitatem corporis adipiscantur quanto ;
tem. Tunc relinquentes eum, recesserunt. 987 magis diligenter sludere debet monachus pro sa-
Abeuntes autem dixerunt episcopo.Et ait eisepisco- hite et incolumitate animae sua?, ut possit ad illas
pus Ista lex apud Judeos observabatur mihi au-
: ; veras et ajternas paradisi delicias, et ad ccelestis
tern etiam eum quinasum abscisum habet si ad- regni gloriam pervenire.
duxeritis, ita tamen ornatum moribus ut dignus
ordinabo eum. Abeuntes ergo ite-
sit sacer.lotio,
CAPUT V.
rum rogabant eum. Ipse autem juravit, dicens : n De Uor, Pambo el Melaniu liomnna.
Quia si me coegeritis, etiam linguam meam abs- [n iioc monte Nitriae vir abstinentissimus Hor ^
cido. Ita ergo relinquentes eum recesserunt. noniine fuit [HeracL, cup. 2), cujus multas attesta-
Hujus Ammonii fertur miraculum ;
quia quando batur virtutes omnis fraternitas monachorum; ego
desiderium carnis surgebat, et incitabat ad libidi- vero non inveni eum viventem. Etiam et hoc dice-
nem membra ejus, nunquam popercit carni suoe ; bant narrantes de eo, quia neque mcntilus est
sed ferrum ignitura appo;iebat membris suis, ut aliquando, neque juravit, neque maledixit, neque
semper vulneratus esset et ita desideriiim pas-
; sine necessitate locutuse;t.
sionis oompescebat magnitudo doloris. Sicquidem In monte hoc fuit et beatus Pambo, prteceptor
abslinentia ejus fuit a juventute usque -ad mor- Dioscori qui postea episcopus ordinatus est, et Am-
tem. Nihil quod per ignem transit, comedit, abs- monius,et Joannes.fratres Dracontii, viri mirabilis.
que pane duntaxat. Ilic autem Pauibo habebat in sanctitateetvirtutibus
Quodam vero tempore in oremo aedificanti ei cel- famam magnam, et iti erat contemptor aurielar-
lam supervenit quidam frater, et dixit ei Cur in : genti, ut vera deposcit ratio. Denique retulit mihi
tali ardore aestus affligis temetipsum, abba? Res- beata Melania, quia in primis cum advenissct de
pondensque beatus Ammonius, ait Crede mihi. : Roma in Alexandriam.et audisset deejus virtutibus
frater, quia, donante Dei gratia, Scripturas sanc- '-i
Isidorum referentem, qui etiam et perduxit eam in
tas meraoriae commendavi. Nam et Vetus et No- solitudinem ad visitantum sanctos Patres. Dicebat
vum Testamentum ab ineunte aetate ad olenum ergo sancta Melania: Quiaobtuli ei argenti aerarium
didici, necnon etiam et sanctorum antiquorum trecentarum librarum, deprecans eum, ut de rebus
Patrum orthodoxorum sacerdotum Domini sexcen- meis acciperetad erogandum pauperibus. Ipse vero
tas myriadas expositionuiu in lege divina cons- sedebat et texebat de foliis palmarum sportellas.
criptas perlegi (sicut teslabantur ei de hoc etpene Benedixitautem Dorainus Deus retri-
rae, dicens :
omnes in eremo Putres), et si uno die satiatus buat tibi mercedem.Et dixit dispensatori suo Theo-
fuero pane, et minime in opere me exercuero, doro Suscipe et dispensa hsc in omni Libya, et in
:
extollitur sensus meu3,etvelut irrationabilium ani- insulis fratribus, haec enim monasteria magis indi-
malium efflcitur. gent. Prscepitque ei nulli in yEgypto dare, eo quod
Quodam tempore adveniens beatus Evagrius ad abundantior esset provincia. Ego autem stabam ex-
sanctum Ammonium visilationis spiritualisgratia,
'
spectans quasi hunorari et glorificari super quod
dum multa de sanciis Scripturis inler sesonferrent, obtuleram. Et nihil audiens ab eo, dixi Ut scias, :
brando ei quia aurem sibi inciderat : Non times, obstulisti hi-cc, filia, pensare opus non habet. Qui
inquit, grave peccatura, quia ut non susciperes sa- enim pensat montes et omnem molem terrae [Isaix
cerdotium.aurem tibiabscidisti? Respondensautem xl), multo amplius novit quantitatem hujus ar-
Ammonius, dixit ei Deprecor te, ut exores pro me
: genti. Si enim mihi hoc dedisses, bene mihi dice-
ad Dominum, ut de aliis peccatis meis indulgentiam res quantum est si autem Deo obtulisti, ille qui
;
accipere merear;nam de hoc admisso non valde lur- viduae minuta non despexit pauperis {Marci xii),
batur animus meus. Verumtamen te magis oportet nec tuara oblationem tradet oblivioni.
timere et sollicitudinem gi^rere, qui eruditus esse- Ita prgo gubernavit ac dispensavit Dominus, ut
cundumsEeculisapienliam,ettantam scientiamdivi- quando ingressa sum in montem, post paucos dies
narum Scripturarum habes, quam Dei gralia tibi defunctus est homo Dei, noninfirmatus, sed spor-
contulit,unde posses multos populos erudire,etele- tellam consuendo defunctus est sine febribus,anno-
gistimagisineremisolitudinedegere. Et egoquidem rum septuaginta. Vocavit autem me novi8sime,cum
' EtEvagrius et Ammoniue Origenista fuit. ' Hio Hor iuit Origenista.
351 APPENDIX AD VITA8 PATRUM. 3m
transpungeret sportellas et compleret, et dixit mi- A suavitate oleiconditoscibos, etper occasionem sua-
hi Suscipe istam sporteilam de manibus meis, ut
: compellar descendere ad civitatem sett
vis conditurae
memnrsismei; aliud quod tibi
relinquam non ad vicosemereoleum.et reverti aderemum, iterum-j
habeo. Quem ipsa sepelivit, sindone corpus invol- que descendcre et reverli ad cellulam meam, et per;
vens et ita ipsa egressaest de eremo. Sportellam
: hancoccasionem(utdixi)descendendi etascendendij
vppo usque ad mortcm pro benedictione sibi rc- incipiat vagari sensusmeuset mensmea,etperdara
servavit. utilitatem secretioris vitK.Uiabolus enim multifor-
Iste beatus Pambo in ipsa hora sui exitus, as- mis est, et diversa retia texit ut capiat mentes ho-
tantibus Macario presbytero et Ammonio, viris no- minum. Igitur nos hiEC audientes, admirati sumus
minatissimis in conversatione saocLi, etiam prs- prudentiam et conversationem sancti senioris.
sentibus et aliis fr>itribus, hoc dixisse perhibetur Item referebatnobisabbasidemBenjamin ^, quia|
Quia ex eo quo veni in hunc montem soiitudinis, perrexissent adquemdam senem, quilenuit eosadl
et eedificavi mihi cellam, et mansi in ea, delabore refectionem,elparavitillislentioul8e cibumcoclum.i
manuum mearum vixi, et non recordor aliquandu Misit autem in condiiuram oleum quod deseniinej
me panem gratis inanducasse nec pcenitet me de ; rapbanorum in locis illJsfieri solet Nos autem dixi-1
verbo quod looutus sura usque in hanc horam, et g mus ei Pater, magis de bono oleo mitte,ut possl
:
ita vado quasi nuno incipiens Deum colore. mus comedere. IUe autem hoo audiens, et signo
GAPUT VI. crucis se signans, dixit nobis : Et est aliud oleum 1
De sancti Benjamin hydropico palientissimo. prseter ipsum ? ego hoc nunquaai audivi. Eratenim \
clid., cap. 2, sanctus vir, qui vixit usque ad octo- semper permansit apud sanctos seniores, et neque ]
ginta anno« abstinentissimus, et studium gerens in civilates neque vicos aliquando egressus est. I
rum ministravif.
tas repellebatur. 988 Hic itaque qui tanta gratiae
,
dignus habitus cst, ante octo menses mortis suae Apollonius quidam nomine (HeracL, cap. 3), ex
j
hydropicus factus est, et in tantum corpus ejus negotiatore fuil , renuntiansque Seeculi actibus ,
!
cessitates nec enim jacere poterat. In hac lamen chorum habitantium in monte necessaria erattalisl
;
pore ego et presbyter de Cellia applicuimus ad sunt cura eo, inveni. Interrogavi autera eos virlu-'
quemdara ssniorem, habitantera in eremo Scythi. tem viri. Ostenderunt autem et mihi cellam ejusi
et obtuliraus eiraodicum olei. llle autem dixit no- in qua habitaverat, sed tuno nullus habitabat in ea;
bis Ecce illudmodicum vasculum, quodanto trien-
:
propterea quod propior esset cuidam vico cohabi-,
nium dedisti mihi, sic plenum manet usque hodie- tantibus sfficularibus. Ille enim eam tunc constru-'
Nos autem haec audientes, diximus : Et quapropter, xit, quando rariores erant servi Dei, qui dicuntur,
Pater, vel in diebus festis iion gustasti de ipso oleo? anachoretae, id est, qui recedunt in aecretiora ere-;
Et respondens, dixit nobis : Ideo percipere nolui ex mi loca.
eo, ne forte consuetudo mihi fiat, et requiram de Referebant autem hffio deeo, prsoipue quiatan-i
' Deest Heraclidi. Pelag., libell. iv, n. 12. ' Deest Heraclidi.
353 PALLADII LAUSIACA, 354
subornavit se anle novem menses morlis ejus, et hoc, et flagellum hon appropinquabil tabernaculo
efflcitur quasi infans novera annorum, minans tuo (Psal. xc) si autem mihi inobediens fueris,
;
asinum portantem panes incophinis. Et®§9 pro- exemplum Giezi veniet super te {IV Reg. v), cujus
pinquans vespera profunda ad ejus cellam flnxit
; ex passione languesces.
cadere asinum. El clamans quasi infans Abba,in- : Evenilergoeum non obedire.et post dormitionem
quit,Nathanael, miserere mei, et da mihi manum sanctiMacarii,poslquindecim annos ita elephantio-
tuam. Qui audiens vocem quasi infantis, aperuit sus factusest,fraudansquBe erant pauperum,ut non
ostium, etstans ab intus, etdixit ei : Quis es tu,et inveniretur in corpore ejus liber locus,in quo quis
quid vis ut faciam ? Dicit ei : Illius sum pueru- digitum figeret. Et hasc est prophetia sancti Maca-
lus et panes fero, propter quod convivium Iratris rii.
otnnibus. Dans autem ei cibum, fecit eam mandu- cum de tumulo respondisset,accedentes fratres con-;
care,et dimisit cum proprioviro, gratias referentem tinuo qus supraposita erant auferunt, et eductum'
Deo.Et praicepit ei,dicens:Nunquam cessos a com- eumdesepulcro, resolutis fasoiolis quibus constri-j
munione.Haec autem tibi evenerunt,quia perquin- ctus erat.exhibucrunt
'
viventera. Hieracita vcro ubii
I
faciebat,et revertendo viginti quatuor. Quodam tempore cum adbeatum Macarium qui-j
Dehoc egressa est opinio quia mortuum suscita- dam venisset desiderans in proposito m.onachorum,;
verit, et suaserit haereticum converti, non oreden- servire Christo^, et doprecaretursanctum senera utj
tem resurrectionem corporum fieri; etlamamobti- inslrueret eum ac doceret, et exfonte doctrinoe sa-<
graliamabun-
lutaris,qufB in eo per Spiritussanoti ^. 8timuit;ut nobis patientiae sua5,lenitatis,et humili-
juvante Do-
daliat, confirmaret, et qualiler posset tatisprsberetexemplum.Namsivoluissetpotenliam
liiino,insidiasatqueimpugiiationesmaligiii evade- suso majestatis ostendere,etinjurias vinilicare,om-
re,prEBraonerBt; respondens beatus Macarius,dixit: nem subito mundum in chaos deduceret,et iiecge-
Si vere desideras ex toto corde renuntiare huio sib- nushom'num,necipsesaltem appareret mundussed
culo, filiole, et adhaerere Domino Salvatori, sicut in raoraento omnia interirent- Verurataraen noluil
dicit Proplieta in psalmo: Adhaesit anima raea post haeo lacere inenarrabilis Christi Domini pietas boni-
te, me autem suscepit dextera tua {Psul. lxii). Pa- tatis.qui non ad punieudum,sed ad salvandum ve-
rata enim est dextera Doraini contugientes ad se nerat mundum.Ideo enim patienteroraniasustinuit,
suscipere; oportet te renuntiare huic mundo,etom- ut nobis^exemplapatientiaeethumilitatisostenderet.
Desactusejusabjicere,sicutdicitApostolus,soribens Unde sequentibus se discipulis dixit
el Discito a :
ad Colossenses: Mortui enim estis huic mundo, et me, quia mitis sura et humiliscorde, el invenietis
vita vestra abscondita est cumChristoin Deo,Cura re<iuiem aniraabus vestris {Malth. \i).Sed et oranes
enira Christus apparuerit vitanostra.tunc etvosap- a saeculo sancti tam prophets quara apostoli,oppro-
parebitis cum ipso in gloria (Co/oM,iu).ncec audiens briis et injuriis,ac diversis alflioti torraentis,semper
junior, dixit: Crede,raihi, beatissime Pater,quiaet y. immobilem virtutem patientiae et humilitatis tenuo
mentemmeamalienavi ab hoc mundoetabomnibus runt,et nequaquam humanis laudibus sunt decepti.
qu» in eo sunt, ut jam tanquam mortuus degam in Respuentesnamque inanisgloriae prssentis vitte va-
hujus temporis vita.Cognovienim qunniam terapo- nos rumores, illam solam cocleslem aeternamque
raliaettransitoriaatquecorruplihiiiasuntomniaqua gloriara concupiscuntquiChristopiiiceredesiderant,
in hoc mundo videntur esse bona. Tuno dicitei se- quae ex Deo est,et permanetin a3ternum:cujus cla-
nior: Audi me, fili,et vade ad sepulcra mortuprum, ritatis splendoremnulla humanalinguapotestexpo-
etquamplurimisinjuriis,raultisconviciis,acmaledi- nere.HcBc ergo exeraplapatientiaeethurailitatiscon-
otis etiam et lapidibus eos detestare, ut provocati siderdiis, liliole, si quando irrogat» tibi luerint
irritentur adversus le. His auditis,juniorstatim per- injurii-e.fortissiraevirtutom paticntiffi ct humilitatis
rexitad monumentamortuoruin.fiu queseoundum custodi, imitans Prophetam, qui dixit:Ego autem
praeceptum beati senioris multlseos,utputabal,in- tanquam surdus non audiebam,et sioutmutusnon
juriisalTecisset,reversusad sanctum Macarium,dixit aperiens os suum; et factus sum sicut homo non
ei qnod fecerat.Interrogavitqueeum senior, si nihil audiens,et non habens in ore suo redargutiones^Ps.
ei respondissent illimortui? F.t respondens, dixit: xxxvii).Quod certo ad commonendum sensura no-
Nihil penitus dixerunt,domine.Iterum autem prE- strum quotidic in synaxi psallitur. Cave etiam, ne
cepit ei,dicens: Perge crastino die,et mullispraeco- ^ vanaglorialaudeqiie hominum delecteris,et perdas
niis collauda et glorifica eos. Abiit iterum fralernd omniaquaclaborandoin bonis operibus acquisieris,
sepulcraraortuorum, etoojpit laudare, honorificis- rructusquejejuuiictabstinentiae tuae,vigiliarumque
quesermonibusglorifieareeos,dicens: Vosmagnics- orntionum mercedemincEternavitannn consequaris
tiselsaicLi, etsirailesapostolicisviris,etjus[itiama- a Domino, quia ipsje dixit in Evangelio de eis qui
gnainvohisest.Etaliasquamplurimaslaudeacumad laudes hominum quasrunt: Amen dico vobis, quia
eos dixisset, reversus ad cellam, dixitseniori:Ecco receperunt raerceilem suam {Matlh.\i].El aliamulta
secundum praeceptum tuuni,dominB Pater, laudavi sunt, quae de cavendavana j;loria sanotaeScripturae
etglorifioaviillosmortuos,etnihil mihi penitusdixe- ndmonere non cessant.Cavc ergo, o fili.et neque ad
runt.Tunc dixit eisanctus Macarius:Considera, fili, irrogatas injurias exardeseat in iracundia animus
quoniamsicutinjuriisetoonlumolisexprobrastiillos tuus.Etsi incitatum fuerit cortuuraipse tamen di-
mortuos, et nihil tibi locuii sunt; ita ergo et tu si stricte in timore Domini refrena ab iraoundia ani-
vis salvus esse etin sanctopropositoplacereSalva- mum tuum.utpossis virtuterahumilitatis acpatien-
tori nostro.imitare ipsum Dominum Salvatoremque ticBcustodire.Ettuncveraciteroslendisquod promi-
nostrum, sicut dioit beatus Joannes apostolus et sisti,dicen?quiatanquaminortuusdegasinhncmun-
evangelista: Qui dicit se in Christo manere, debet D do.sinihil lurbulentumrespondens eis,qui tibi inju-
queraadmodum ille ambulavit et ipsc ambulare rias irrogant;sicut nec illi de monumentis raortui,
{IJoan. ii). Unde et in Evangclio quidem legimus, in quosraultasinjuriasetconviciadixistijet nihil tibi
quoniara ipsi perfidissirai nostras fidei aemuli Judiei penitus responderunt. Ideoque oportet ut fortiter
multasinjuriaSjinstigiintehumanigenerishostedia- custodiaraiis virtuteni huniilitatis ac patienti?e,qua-
bolo,in Dominum nostrum Jesum Christum Salva- tenus possimus ad cojlestia pra;mia ct ad c-Eternc-o
torem dixerunt, 991 Samaritanum esse,et dfemo- vilc-egloriam pervenire.sicut dicit in Apocalypsi Do-
nium habentem,etin Beelzebub principe daemonio- minus:Tene quod habes,ne aliuscaccipiat coronam
rum ejicientem daemonia; nani et seductorem cum tuam {.ipoc. iii).
ausi sunt dicere: et hcBC omnia patienter ipse pius Sanotus abbas Macarius commonebat saepo disci-
Dominus noster Jesus Christus cceli,terric,et maris, pulos suos, et docebat eos, dicens Memenlote' :
oranium quoque eorum quae in eis sunt creator,su- semper quia ante conspectura Uomini omnipotenlis
'
Deest Heraclidi.
359 APPHNDIX AD VITA8 PATRTJM. 36«
conversammi, quiprospicitomniumhominumcogi-
i, ^ . .
A gaudensquidem apprehen-
cut referebat ipse, quia
cordascrutatur.Quod otiam debam amplius de fragmento panis, sed non per-i
tationes.el singulorum
et Apostolus docct, mittebar eximere,pro eo quod angustius esset fora-,
et sancts Soriplurs testantur,
sermo Dei et enicax, et men lagena?; usque enim ad tres annos hanc habuitl
et dicit : Vivus est enim
abslinenliam,(|uatuorautquinqueunciascomedens,i
acutior omni gladio ancipiti.et pertingens us.iuead
aniui£Baivi3ionemacspiritus,conipagumquoqueet tantumdem etaquam bibens.9©2 Nam unumsex-i
intentionum tarium olei totura annum expendebat.
medullarum.discrelor cogilationum et j
ejus [Hehr. iv). Idcoque si nos, fratres, pulsave- sub teclum usquc ad viginti dies,ut vinceret som-^
lis
intertissirae adjuloriura
Domini nostri Jesu Chnsll numque cepissem,ita mihi exsiccatum fuisset cere-j
orationihus acjejuniis, ut virtute potentice suaj brum, ut pene excessum paterer mentis. Quanto!
in
et conterat Satanam sub g ergo me, inquit, vici, tanto ad natura; necessarium'
erioiat nos et protegat,
pedibus noslris.Oportet ergo ut eliam nosmetipsos requirentis somnum cessi
poenitendo et a peccatis
abstinendo corripiamus, Istealiquandotentatus estpassionefornicationis, |
tio
sem.quae est in
anmis
dicum tempusesl;namtormentaetcrucmtus seXjUbi suntculices sicutnebulae(5);quiTque etiara i
anmiara
manent pcenas. lllud etiam admonentes fnratus est totus, et strumas fecit,ut putarent ali-
potentis, qui omnium secreta cordium considerat, Desideravit aliquando ipse in hortum sepulturte '
Omnia nuda et aperta sunt Janna? et Mambre ingredi, sicut nobis retulit.Ipse'
sicut et Apostolus ait :
castitatis con-
venit in corde nostro,et in amorera n ergo lapidibus construxerunt opus, et sibimetipsis ;
gratia
Domini facienda incitamur, adjuvante nos
'
donare in illa gloria fuluri sKCuli vita,cum angelis rura,sicut in maris pelago navigantes obscrvare so-
sanctis in perpetui luminis splendore
semper gau- lent. Ita in solitudinem ingrediebatur,accipiensli- i
drini preshyteri, et Marci monachi. venit ad locum.Dseraon autem qui semper dimica- !
drinum presbytcrura {Heraclid.. cap.6), in loco qui lamos, quos pro indicio sibi posucrat a milliario |
novem.in quibus et tribus annis post me supervixit. put ipsius posuit.Surgens igitur reperit calamos.Et j
bus hoc apprehendere festinabat. Audiens ergo a in solitudine. Dicebat autem quia castra dsemonum !
quodara quia Tabennensiotae monachi peromncm obviassent ei cgredientium de illo horto, claman- i
quadragesimam absque igne cibura sumunt.statuit tium,inquil,quasi corvi contra faciem meara,etdi-
seplemannisquodperignemtransitnonmanducare centiura: Quid vis,Macari'?quid vis.raonache? quid
j
men infusum, nihil aliud gustans. Complensautem Dixi ergo eis ego: Quia oportetme ingredi et vi-
hoc, pro nihilo duxit hujusraodi usum. dere. Ingrediente autem eo in hortura occurrit ei '.
Audivit iterum de alio quodara,quia librara panis Satanas cum gladio evaginato coraminans ei.Contra i
comederet; franf;ens sibi bucellatim, el condens in quem sanctus Macarius hoc dcdit responsura Tu :
quaiitum posset manus afferre per os lagenae.Et si- noraine Uomiui sabaoth Dei Israel.Ingrediensergo ;
i
361 PALLADII LAUSIACA.
invenitsitulam ccreara dependentein,etcatenainfer- A. virgo quaedam ds Thessalonica veniens, quae mul-
ream superputeumjam de multis temporibus resolu- tis annis in paralysi laborabat. Hanc itaque usque
tam.et fructus malorum granatorum,nihil intusha- ad viginti dies oleo sancto perungens, et orationi-
bentiura, propterea quod aruissent a nimio solis ar- bus pro ea insistens, sanam remisil ad propriam
dore;abominationesetiamidolorum quamplurimas civitatem. Qua; poslquara pervenit ad donium suara,
aureas.lLaergorevertens, venitpostdiesviginti.Dcfi- multas oblationes direxit per diversa sancta mo-
cienteergoeiaqua quamportabatel pane, inmultam nasleria.
angustiam devenit. Et cura jam deficeret, apparuitei Hic itaque Macarius audiens, quia magnamcon-
puella, stans ( sicut rcferebal ) muudissimo linteo versationem
rcgulam disciphina; Tabennensiotae
et
araicta, et habens hydriam stillantem aqua:, quam monachi haberent, mutato habitu, accipiensque in-
dicebat longe a se quasi stadiura unuiM. Et usque dumenta rustioi, pcr dies quindecim asccndit in
dies tres anibuLins, etvidens eaui cum hydria stan- Thebaidam per solitudinem. Etingressus monuste-
tera,appropinquarenonvalebat,sicutsomnians;spe rium Tabennensiotarum quasrebat abbatera ut ejus
autem videndi cxspectando confortabatur. Postca praesentaretur aspectibus, virum sanctum, Pacho-
apparuit ei multiludo bubularum, ex quibus una mium nomine, probatissimum, faniulum Cbristi,
quoe habebat vitulum stetit sunt enim multa; in il g graliam prophetiae habentem.cui occullatusestnutu
;
lis locis, et, sicul ipse dicebat, decurrebal ei de Dei advenvusMacarii. Repraesentatus ergo, dixitei
uberibus lac. Et factaestvox desuper.dicens Ma- Ueprecor te, domine sancte Pater, suscipo me in
:
cari, accode ad bubulam, et suge. Supposuit ergo se monasterium tuum, ut elflciar monachus. Dixit ei
ei, et lactatus resurapsit vires. Vcnitquebubulailla Pachomius Jam senectute 99S provectus, absti-
:
usque ad cellam ejus laclans eum, et vitulum suum nentiam non valessustincre, fratrcs enim continen-
non suscipiens. tissimi sunt, et non ferens eorum, laborem, scanda-
Reversus ergo ad fratres cum indicasset de op- lum passus, et regredieris det^-ahendo eis. Et non
portunitate loci, multorum infiammati sunt animi, suscepit eum, nec prima nec secunda die, usque ad
ut pergerent illuc cum eo '. Sed ubi sancti Patres dies septem. Cum ergo perseveraret etiam jcjunus
senserunt animos juvenum concitatis ad pergen- permanens, post h;ic dixit ei Suscipe me, abba, :
dum, represserunt eos salubri consilio, dicentes: etsi nonjejunaverosicut ct alii fratres.operatusque
Locus iste si vere, ut dicitur, a Janne ct Mambre non fuero sicut et illi, tunc jube me jactari foras.
conslitutus est, non aliud deeocredendum cst,nisi Ilaec audiens abbas, jussit fratribus ut susciperent
quod diaboliopereaddeceptionem nostram forsitan eum.Est autem congregatio per singula mona steria
—
praparatus sit. Si enim deliciosus est et abundans.
^ j. quadringenti
mille ^j , j^„ viri.Multorum ^enim monasterio-
quam re quiem sperabimus in futuro saiculo, si ^ ruiu beatus Pachomius Pater erat, et multa millia
..„.,..„.„,.„
hic deliciis fruimur? Hsc atque aliadicentes, juve- monachorum congregatio erat, etiam et usque nunc
num animos represserunt. Licet enim diversorum sunt Christi gratia largiente. Ingressus cst ergo in
pomorumamoenusessel loous,etabundansomnibu3 monaslerium. Transacto autem pauco tempore, su-
necessariis, sed non posse dicebat adduci illuc plu- pervenit quadragesima, et vidit singulos quosque
res fratres, ne forte venientes per eremum a d»- addenlcs jejuniis abstinentiae. Quidamenim rorum
monibus decipcrentur. Multos cnim aiebat esse da;- post duos dies reficiebant, alii autem post quiiique
mones, quorum fremitus et calliditates ferre mul- diescapiebantcibum, alii veropertotamnoctemvigi-
titudo fratrum insueta non posset. lantesorationibusinsistebant,perdiemautemopera
Quodara terapore idem sar.ctus Macarius puteura manuumexercebant. Hiovero sanctus Macariussla-
fodiebat, et in proxirao fruteli silvs ab aspidc per- bat in angulo, tam diebus quara noctibus non dis-
cussus est [Ucraclid., cap. 6). Qui mortiferum ani- cedens quoquara, usquequo dies quadraginta com-
mal a faucibus apprehendens, manibus utrisque plerenlur. Advenit et Paschn:neque lunc panem
scindens, dixit ei Non permittente Deo, quare
: gustavit, neque aliud quoque pulmentum, nisi fo-
usurpasti venire? lia tantum do caulibus, et ha:'C semel in septimana
Habebatautem diversas cellulas, unara in monte D die Dorainica sumebat. Nec discedebat de angulo,
Nitria;,aliam in solitudineinteriori Scylhi, et aliara jllo, ubi elegerat stare, nisi tantum corporalis ne-
Patrol. LXXIV. 12
363 APPBNDIX AD VITAS PATRUM. 3641
Quodam tempore visitationis atque aedificationis lulajsuaa clamansetdioens :Trahite, daemones, tra-
gralia perrexi ego ad eum, et inveni ante ostium hite, ego enim pedibus meis non vado sed si pote- ;
atrii ejus jaoontem quemdam presbyterum toto cor- stis, me hinc abducite ego quippe testDr Deura
:
gnus cst ut sanitatem recipiat, sed magis increpa tempora, quando traditur sacrosanota communio.
eum, ct suade ei, ut non audeat accedere ad sacro- Ego nunquam dedi communioncm Marco monacho,
sanctum altare Dominl, ct offerre sacrificium Do- scdangelusdabateidealtari;solumautemarticulum
mino, quia fornicando offert propter hoccastigatur.
;
manuum dantis videbam. Marcus autem juvenis
Suadeergo eiut resipiscatet condignamagat pceni- erat, et Novum Vetusque 994 Testamentum sacr<e
tentiam, ut misericordiam a Domino mereatur acci- ^ Scriptura3 memoriterobservaverat.Mansuetus ultra
pere. Itaque ego egressus ad illum infirmum, dixi inodum, castus superomnes. Cum autem esset in
ei omnia. Et illelerribiliter conturbatus, intremuit, iiltima senectute sanetusMacarius,perrexi ad eum,
juravitque qui in exitumvitas suai non usurparetad et inveni ostium cellulre ejus clausum.Stansautem
altare Domini accedere. Post hKc prtBcepit ut ingre- ad ostium, auscultabam quid diceret, vel cum quo
deretur, suscepitque eum, et dixit ei Credis quia loqueretur; audieb:im enim eum loquentem.Putavi
:
Deus estquemnihil latet ? Respondit Etiam, do- autem quod aliquis cum ipso esset cum quo loque»
:
tuo est, ideoquepercussus es ;cessaa malis tuis,et oleum accepisti et vinum de coBtero quid vis jam, :
corrige de caetero,et conlitcre semper cum lacrymis decrepite senum ?semetip3um increpans etiam utet
poenitentiae, et intimo cordis dolore in conspectu diabolus confunderetur.
Domini peccalum tuum, ut in die judicii possis ali- Referpbatnobis virsummaesanctitatis Paphnutius
quam misericordiam ac pietatem Domini invenire.
D discipulusejus,quoniamquadamdielea;naaccipien3
Deditergosacramentumse nunquam peccare.neque catulum suum CKCum, obtulit sancto Macario, et
ad sacrosanctum altare accedere, nec oblationem capile pulsans atrii ejus ostium aperuit, et ing^-essa
conseorare sed sicut laici sortem habere. Itaque
;
sedente sancto viro projocit eatulum ad pedes. Ipse
post htec imposuit ei raanura, et oravit pro eo ad autem accipiens eum, exspuit in ooulos ejus,et ora-
Dominum, et in paucis diebus sanus factus est,ca- vit, slatim aperti sunt oculi ejus, etaspexit. Et la-
pillique capilisejus creverunt, etabiit sanus. ctavit eum leaena, levavitque eura, et abiit. Altera
Ipsis diebus oblatus est ei juvenis qui vexabatur diepellera ovinamgrandem attulit eilesna. Sanclus
ab immundo spiritu.etimposuitmanumsupercaput vero pellem videns, dicebat leasnaB : Unde tibihoc,
ejus, et aliaro super pectus, et tandiu super eum nisi quia coniedisti cujusdam ovem, forsitan et
oravit,usquequoinaera suspendit eumille imraun- pauperis? Quod ergo de injustilia est non accipio
dusspiritus:inflatusautem totusintumuitpuersicut a te. Illa vero inclinans caput suum in pavimento,
uter, itautex omnibus membris aquam funderet, et deprecabatureum, etad pedes sancti deposuit pel-
365 PALLADII LAUSIACA. 366
iHm. Ipse vero dicebatei : Dixi libi quia non acci- ^ GAPUT XII.
piamillam,nisimihipromiscris utnunquam araodo De Marciano famulo Ckristi.
contristespaupereSjdevorandoquadrupediaeorum. SedeldefamuloCbristiMarcianosimileexemplum
Illa vero quasi consentiens nutu capitis sui, quasi referemus -.Soror cjus cum fiiio suoabiil adeumin
promittebat : tunc suscepit pollem ab ea. Et quid monasteriiim,ut post miilta tempora visitaret eum.
mirabile est, fratres, si Dominus creator onmium. Ipse autem sororem suam accipere non acquicvit,
qui leones Danieli prophetae mansuefecit,ipse etiam nec videre:fllium autem ejus suscepit.Qui intente
et Macario leaenam fecit esse mansuetani ? deprecabautureumetpetebantutsusciperettunicara
Dicebat autem quia exquo l)aptizatus esl,non csl et pallium quce dctulissent ei.Sed ncluit penitus su-
locutus otiosum sermonem : so.xagesimum habebat scipere,dicens:Abinfantiameausqnein hanchorara
annum,ex quo autem statura
erat baptizaius. Erat Dominusmeus megubernavit,etiam usque in Gnem
brevis,super labium tantummodo pilos habens etin exitus mei ipse mihi prtebebitomniaquas necessaria
summitate menti. E.^ nimia enim abstinentia pili sunl;nonenimexpedith«cincarnalibusparenlibu3,
barbs ejus rari nati sunt.Huic aliquando confessus expectare aut susciperelUe autem prostravit se ad
sum Quid faciam, abba, quia cogitationes acediie
: pedes ejus.dicens :Non tanquara parenti, sed tan-
tribnlant rae, dicentes Quia nihil agis, egredere
:
p quam servo Dei et monacho haec offerimus.Respon
de hac solitudine? Ipse autem dixit mihi Dic eis, : deus autera beatus abbas Marcianus, dixit Per :
Quia propter Christum hic sedeo, et parietes istos quot monasteria venistis de itinere ad nos ? Qui re-
custodio.Ua3c pauca exmultisejus mirificis indica- spondenSjdixitei Plurimamonasteriatransivimus,
:
CAPUT XI.
tanquam monachis? Ipse vero respon-
servis Dei et
dens,dixit QuianulH aliquid dedimus.Ait ergo ad
:
Dicebant sancti Patres de sancto Joanne.qui co- non servo Dei et monacho.sed tanquam parenti et
gnominabalur Golob ', quiii cum de messis opere propinquo vestro haec ad me detulislis.Noluit ergo
revertereturvaldefatigatus,reprcesentabatsesanctis suscipere.Orationem aufe;!! pro eis inlentissime fa-
senioribus,factaque cum eis oratione,statim perge- ciens,pro saluteanimarum eorum Dominura depre-
bat ad oellam suam,etper multa temporainsilentio catus est,et diraisit cos.Prsecepilque eis ut ulterius
vacabat oralionibus et lectionibus ac meditationi nunqunm venirent ad eum.
Scripturarumsanctarum,etoperamanuum quotidie CAPUT XIII.
exercen3,nullum ad se permittebat venire.Dicebat De Virgine qiiadam solo nomine.
enim Quoniamper occasionem inmessis cperedi- ^
: Non autem prajtermitlam narrare etiam etdehis
spergitur,et pervagrtionem paliturjmenlis intentio. quicontemptibiliterconversantur.adlaudemscilicet
etideodiversiscogilationibus obligatur.Addebatau- eorum qui vitara emendant,et ad admonitionem le-
lem magis abstinentiara,dicens: Quia propter
sibi gentium.Virgoqua;damfuitinAlexandria{//e/-ac/2d.,
kboremmessis indiebus illis quotidiepaneminsa- quidem indumenli humilis,propo-
cflp.2),schemate
luriiate edebam.Nunc autem quoniam incellamea autem mentis elata, dives in pecuniis uimis,
sito
luerilimperatoraliquamadversariorumobtinereci- rere, non rectffi mentis motu hoc facit, sed ut ani-
vitatem,prius cscam eorum et potura interdicil, et mam injuste facientis in avaritia3 laqueo obliget,
ita necessitate contriti humiliantur,ct imperioejus sciens sententiam quia injusti et avari regnumDei
subjiciuntur.Similiterquoquepassiones acvitiacor- non hsereditabunt (/ Cor.vi).Potesl autera quisquis
poris nostri,sifamejejuniorum aclaboremacercnlur prudenter et rationabiliter, nec suara contemnere
vigiliarum, tunc etiara adversariorum nostrorura, an!raam,et parentibus suis maxime si dehabent ,6)
ascendet iu montem Domini, id est, quia difficilc, Quidam Moyses nomine {Heraclid., cap. 7), M-
aut quisstabit in loco sanctoejus ? Innocens mani- thiops genere,servus cujusdam fuit curialis.queni
bus et munco corde, qui non accepit in vano ani- propter muitam perversitatem et furtaet latrocinia
mam suam {Psal. xxni).Isti autem in vano eam ao-
projecit dominus ejus. Dicebatur enim quia usque
eipiunt, putantea eam cum corpore dissolvi, dum
ad homicidia pervenisset. Compellor enim dicere
virtutes negligunt.
mala ejus, ut ostendam virtulem patientia; ejus.
Hanc ergo virginem, ut ita dicam,volens flesam Dicebatur ergo quia dux latronum erat, sicut ex
domare ad revelationem avaritise sanctissimus Ma- ipsis operibus ejus ostendilur in furtiset latrociniis.
carius presbyter el proepositus pauperum leproso- Denique cuidam pastori malitiam retinens, subito
rum,composuit et invenit artem hujusraodi fuerat ; voluitin nocte irruereet interficereeum:perquisivit
enimajuventutesua cambiarius,quod dicuntgem- autcmlocaubicaulashaboret oviuQi ; indicatumque
mas distraliere; qui abiit et dixit ei : Lapides pro- est ei, quia trans Nilum esset, irrigato flumine, et
tiosi smaragdi et hyacinthi incurrerunt mitii,et sive tenero in latum milliario.Ille mordicus tenensgla-
inventi sint, sive furtivi dicere non possum pre- ;
B dium in ore,tunicam imposuit super caput suura,et
liosi autem sunt aimis,ita ut non possint
astimari transnatavit fluvium. Dura ergo ille nataret, itastu-
quam prsclari babeantur. Vendit autem qui habet duit pastorille se occultare etlatere.Nam ille utpote
eos quingentis solidis. Si placet tibi eos toUere. et latro quatuor arietes occidit, et ligans eos,trahens-
uao lapide potes acoipere quingentos solidos : alios que per flumen iterura renatavit.Et egressus de flu-
auteni in ornaniento neptis tua» pra^parabis, Virgo mine excoriavit eos, et comedens optima quajque
autem intentissime audicns delectala est,etcadens carniura, reliqua in vina distraxit, bibitque decem |
quis
ad pedes ejus, dixit Per sanctilatem tuam ne
:
et octo calices.Statimque quinquaginta milliaria iti- ]
"
alius eos comparet. Invitavit ergo eam presbyter, nere sub die fecit, et pervenit ad locum ubi erant
Quae non acquievit, sod adorans cum, dedit quin- conversatus est.
gavit pauperibus.Tempore autem transacto,eo quod nem inter justos et peccatores, inter criminosos el j
magna; opinionis ao reverentiaB erat vir in tota sanctos, ac etiam inter amaras gehenns et ignis ;
Alexandria amator Dei, etmultum misericors(per- C seterni pcenas,et cruciatus sine fine in tenebris ex- |
venerat enim usque ad centum annorum ejus se- torioribus,qua! prasparata sunt iniquiset peccatori-
necta; cum quo etiara et nos commorati sumus), bus item audieus .eternam gloriam,et sternos ho- ;
reverebalur eum commonere supradicta virgo. nores, et requiem in regno coelorum inter angeloai
sanctos quas prajparavit Deus sanctis et justis, ser-
Ad ultimum invenienseum in ecclesia,dixit: Ro-
j
'
eam inducit eam in januam, et dicit ei Quos vis : D tulit eos ad ecclesium fratrura, diccns Quia jam :
hyacinthos aut smaragdos? Dicit ei mihi non expedit nocere aliquem, quod jubotis de .
videre prius, :
et ostendens ei raulieres,dixit : :
bytero. Puella
plias sine filiis, defuncta est. HuicMoysiinstiteruntda;mones,secundumconsue«|
1 Deest Heraclidi.
369 PALLADU LAU8IACA. 370
coraprehendam illos,et non convertar, nec quiescam vit: Sed proquacausa hocpaferetur, non dicebat ei.
donec deficiant {Psal. xviO. Videns autem beatissi- Ipse autem in conscientiasuanoveraf quadecausa
muslsidorus fixarainDominofideiojusconstantiam, hajcsustineret.Arbitrabaturenimquodvirilliusma-
surrexif et expandit nianus ad orationem, dixit que tron;einterpellassetaccusanseura.Dumauteravehe-
ci : In nomine Domini nostri Jesu Christi, donante menterangeretur,audiebat enim strepitum et voces
gratia ejus, ex hodierna die jam quievcrunt som- aliorumqui diversis suppliciis torquebanfur apnd
nia quae inquietare te solebant. Igitur glorificans judicem procriminalibuscausis, efideopermanebat
et gratias agens Salvatori Doraino, reversus est valde territus, et contremisoens. Gura autem trans-
ad cellulam suam. Post aliquod auteni teraporis figurasset se angelus qui visionem concinnaverat,
interrogavit eum Isidorus presbyter de molestia quasiin figuram ejusamici qui valdediligebat.eum
cogitalionum carnaliuin. Et ille respondens dixit dixit ei cura tenereturin vinculisinterquadraginfa
Protcgente me Christo Domino, et orationibus
reorum personas: Quidhicteneris,dominediacone?
tuis, nihil tale patior. Huic ergo Deus donavit gra-
Rospondit Evagrius, dicens: In verifate tibi dico,
tiam, ad effugandos ex obsessis corporibus dtiemo- non noviquapropterhicteneor:suspicioaufem mihi
nes, ita ut muscas non magis timearaus quam D est,quia vir ille magnificus ex prajfcctis interpella-
le daemones. Hodc conversatio Moysi zEthiopis, qui vit contra me judicem, irrationabili zelo percussus,
ctiara ipse erat inler magnos adnunieratus Patres. ef timeoneforfepecuniisjudexcorruptus, tormentis
Defunctus esl autem annorura septuaginta quin- me subjiciat. Respondens, dixit ei Siaudis meani- :
que. Reliquitvero discipulos, monachosseptuaginta. cum tuum, non expedit tibi civifate hac conversari.
CAPUT XV. Respondens aufem Evagrius, dixit ei : Si Deus libe-
Vita Evagrii. raverit mede angustia; etcircumventione hac, etvi-
Beati Evagrii ' vere Deo digni diaconi, el erudi- deris me in Consfantinopoli,scito quia juste sustineo
tissimi in ilivina scientia viri {HcracL, cap. 2.5), non pojnas.Ait ei: AfferEvangelium,et jura mihi inEvan-
cst justum silere vifam, sed oportet hanc scriptura; gelio, quia recedes dc civitate hac, et sollicitus eris
mandare ad ufilitatem lcgentium, et gloriam Salva- desalutcaniniaB tua^,efliberabo te dehacnecessifate.
toris nostri Jesu Christi. Quam etiam paulo latius Detulitergo Evangelium, et juravif, dicens : Quia
' Evagrius Origenista fuit.
371 APPENDIX AD VITAS PATRUM. 372,
cessu quem perpessusin nocte fuerat. Etexsurgens Huic quodam temporedaemones tres in die super- 1
tum, sed tamen juravi. Et mittensomnia quas habe- dem dicebat se Arianum csse, alius Eunomianum,
bat in navim, venit Jerosolymam. Suscepit autem alter vero Apollinaristam. Et istos perdivinaj
Sa-
eum beataMelania.quondam senalrix Romana.cujiis pientioegratiam,dum de teslimoniissanctarum Scri- '
filii et nepotes sunt primi in senatu, nuno aulamfa- pturarum concludoret, illi subito conturbali,et ma- '.
juvenis. Coepit eliam ibi mutare vestes ejus, el in quenter autem a dffimonibus flageliatus est; sed [
eloquio sermonis exaltabalur in gloria vana. Deus divina gratia enm adjuvante, superabat maligni- ;
longa laceraretur per sex menses. 11 corporis, propter infirmitatem stomachi cortum ci-
nihil proficicbant. Tuno dixitei sanctaMelania: Non non conligit. Olera vero etptisanas, ac leguraen us- i
'
mihi qua; sunt in corde tuo, non enim est absque municans sacrosancta mysteriain ecclesia, in die
permissu Dei haec infirmitas tua. 897 Et statim Epiphaniae Domini.
'
confessus esl oinnia qtuToin animo ejus erant.Aitei Relercbantautemnobisquicircaeum erant,et ob-
famula Dei Proraitle nunc coram Deo quia tencas
:
servabant eum,quiaante unumdiem mortis suaedi- ,
promissionem solitariae vitae quam Domino spopon- xit quia jam tertius annus est, ex quo non moles-
:
i
disti, et licet peccatrix deprecor Dominura ut dctur tor a carnali concupiscentia certe post tantam et : ,
salute aniniKluKstaluisli. Ipse vero acquievitsalu- dolores, et orationes sine inlermissione. Huic in i
petiit et
Ipsa enim vestimenta monachilis propositi indueral.
enim pater immortaiis est. I
est in jEgypto, in quo habitavit duos annos. Tertio De Cronii preshyteri vila, et de Eulagii longani-\
autem annoingressus est solitudinpm,et ibi conver- mitate \
satus est quatuordecim annis in his qua3 dicuntur Cronius presbyter ecclesiae Nitriae [Heraclid .,'i
Cellia.Gomedebat autem libram panis in die, et in cap. 9), retulit mihi dicens : Quia dum juvenis es- :
tres menses Italicum olei (9)'; nam nihilcoctum su- sera in monaslerio nimiara patiebar acediam. Unde ;
mobat in cibum, nec aliquid de pomis gustabat, vir fugiens ccepi vagus per ercmura ambulare, et per-
certe ex multa opulentia elabundantia deliciarum veni usque ad montem ubi sanctus Antonius dege- ',
veniens. Faciebat autem in die orationes ccntum, bat, id est, inter, medium Babylonias et Heraclias j
exoeptisvigiliisnocturnis. Soribebat vero utdeopere in vastissima solitudine, quae ducit ad mare Ru-
manuumsuarumsumeretcibum;pu!cbre enimKcri- brum. Veniens ergo in monasterium secus flumen,
bebatlibralem manura (10). Intrapaucos ergoannos quod diciturPisper(l2), ubi ejus sedebant discipuli i
luraen scientia;, et veritatis, et divinae scienti.r, et Amatus el JMacarius, qui et sepelierunt eum, exs-
discretionisspirituumgratiam a DominoChristoper- pectavi dies quinque,utviderem sanctura Antonium :
omnibus, et maxime his qui prnsr-lara ejus opuscula ^ lem post viginti dics.quemadmodum eiDnminusre
admirantes, ad fidem Domini Salvatoris relictoer- velassetproutilitate advenienlium in monasterium.
rore conversisunt. Nara et adinstruclionem sancta; Quumpkiriraiergoeramuscongregati fratres.diver"
monachorumconvcrsationis multa exdivinis Scrip- sas habentes necessitales,in quibus et Eulogius qui'
apta testimonia contra vilia et im-
turis, et nirais dara Alexandrinus,et alius leprosus, qui simul ade-
pugnationes immundorura dajmonum, contincns rant pro tali causa (Pas(;/i.,r. I9,num. 3). Hic Eulo- !
dsemon, sicut ipse referebatnobis, etper totam noc- que substantiam suam distraxit eterogavitpaupe- '
blaspbcmia3, et per quaiiraginta dies ao noctes non ipsi misericordiara consequentur [Mallh. v). Itaque 1
373 PALLADII LAU8IACA. 374
tur. Post quindeuim autem annos insidiatus est ei quid venisti, sed coram omnibus edicito,utet ipsi
diabolus,et clamarecojpit contraEulogium,multis- audiant. Eulogius dixit Ilunc leprosum invBni ja-
:
care. Hoc cum audisset Eulogius, obtulit ei carnes eum, ideo ad sanclitatem tuam veni, ut mihi des
in cibum. Iterum ille clamabat Non acquiesco,sed,
:
consilium quid agere debeam,et ores pro me nimis :
ut dixi, jacta me in plateam,populos volo videre, enim sollicitus sum, ettribulor proistacausa. Tunc
jacta me ubimeinvenisti.Forsitan simanus habuis- austero vultu respiciens eum Antonius, dixit: Tu
set, exsufTucarc se potuit, in tantum eum daemon projicis eum ? sed qui fecit eum,non projiciteum.
exagitabat. C Jactas suscitabit Deus meliorem te, et
eum tu?sed
998Ideoque valdesollicitus Eulogius, perrexit consolabitur euin.Etsilens Eulogius pavefactusest.
ad monasteria virorum Dei, ct dixit eis Item beatus Antonius cocpit asperioribus verbisin-
Quid fa- :
ciam, domini mei Patres, quia in desperationem me cropare leprosum illum, et clamans dicebat ei:Le-
prose inveterate dierum, malorum indignc cceli et
inducit leprosus iste? Projicere eum tiraeo,quia Deo
terrae, non quisces blasphemare Deum? Ignoras
dextras dedi, et promisiusque ad mortem tenere el
repausare eum. Si quia Christusest qui ministrattibi?Quomodoaudes
ergo non projecero eum, sed per
violentiamtenerevoluero.pessiraosdiesetamarissi- adversus Christum talia proloqui ? Nunquid non
masnoctesfacietmihi.Ad hasc illi dixerumt ei: Dum propter Christum semetipsum servum se exhibuit
adhuc in corpoie est raagnus ac beatissmus famu- Eulogius ad tuum ministerium? Increpans ergoet
lus Dei Pater Antonius, ascende in navim pariter hunc reliquit.
cura illo leproso, et vade in monasierium ubi mona- Post haeccoram omnibus dixit eis qus expedie-
chi ejus sunt, et exspecla ibi usquequodum egredi- bant salutianimffi eorum,admonensEulogiumelIe-
tur de spelunca et veniat &d rnosnaterium, et quid- prosum, ut non separarentur ab alterutro Sed in :
quid dixerit tibi, hoc observa, et acquiesce ejus ?en- cellam vestram,inquit,pergite; incontinenterenim
tentias.Deusenim tibi peripsum dicet.Misit ergo le- D vos visital Deus el tentatio haec evenit quia uter-
;
prosum illum in navim, ipsequepariter ascendit.Et que circa finem estis.et coronae vobis pra;parantur,
navigantes venerumtad monasteriumdiscipulorum ne veniens angelus non inveniat vos in eodem loci
beati Antonii. Evenit autem in alia die, ut veniret proposito.etperdatistanti temporis mercedem boni
pater Antonius, jam vespera peracla,sicut re.i^erebat operis. His au(iitis,cum festinatione reversi sunt ad
Cronius.Quando automadveniebat in monasterium, propriam cellam. Et post quadraginta dies defunc-
hanc habebat consuetudinem: vocabat M:icariura,et tus esl Eulogius, et post tresdies similiter requie-
interrogabat eum, dicens:Frater Macari, venerunt vit leprosus. Post aliquot vero dies CroniusdeThe-
aliqui fratreshuc ? Respondebat:Etiam, venerunt. baidadescendit in monasterium Alexandrias,etinve-
Iterum interrogabat .Egyptii sunt an Jerosolymita??
: nit quosdam fratres diem tertium leprosi celebrare,
dederat enim eis signum, dicens Quando vi.lcrilis
: quofdam autem quadragesimura Eulogii. Agnovit
inquietiores, diciteQuia /Egyptii sunt ;quandoau-
: ergo Cronius et obstupuit ; et accipiens Evangelium
tem religiosiores, dicite Quia Jerosolyma; sunt.
: proposuit Iraternitati, et juravit referens eis, quo-
375 APPENDIX AD VITAS PATRUM. 376;
modo omnia quis evenerunt Elogio et leproso, praj- A ergo nos consolatus est,etconfirmansin fiJeacpa-
dixit beatus Antonius. tientia, ajdificavit nos. Heec autem narravimus, ut
Eliam hoc referebat nobis Cronius (Pnsc/(.,c. 19 non conturbemur quando sanclos aliquoa videmus
nmn. 4; Vita Antonn, c. 33) Quiain nocte illa dum
: gravishiimis corporis infirmilatibus laborare.
verbo Dei prolixius nos doceret sanctusPatcr Anto- GAPUT xvin.
nius, el hoc intulit, dicens Quia annum integrum
:
Vita et zelus pyo castitate sancli Innoccntii.
oravi ut revelare mihi dignarelur per gratiam suam Beatus Innocentius presbyter in monte Olivcti
Dominus locum justorum et poccatorum. El vidi ex- fuit( HcracL, cap. 31). Multa autem audivi ab his
celsum quemdam giganlem usquead nubcs pertin- qui conversati sunt cum co tribusannis. Iste sim-
genlem, manus exlenlas hab&nlem, et subler eum piex supra modum erat, nam et in palatioclarusin
stugnum velut mare, et ignis flammabat, fervebat- railitia fuit.Verumtamen in inilio imperii Constan-
que velut caldaria,et videbam animas velut in specie i\n\[Ucrucl., Constantii] abrenuntiavit Sfficulo cum
avium volanles, et quantKCunque quidem super- uxoresua.Hlc habebatfilium nomine Paulum dome-
volabant manus ojus et caput, salvabanlur, et us- sticum militantem, qui instinctu diaboli peccavit
quead ccelum perveniebant quanla3 autem usque ;
cum filia presbyteri. Quod cum audisset paterejus
ad manus ejus pervenissent, non valentes superius g innocentius,oravit Dominum.dicens Domine Deus :
volare, percutiebat eas manibus suis, et allidebat, amator castitatis, da ei talem corrcptionis spiritum
cadebantque in stagnum fervens. Audivi quoquevo- ut jam non inveniattempus peccandi in carne sua:
cemdieentemmihihasesseanimaspeccatoruin;nam meliusexistimansulmagisdcBmoniovexareturquam
illas quaegigantemillum supervolant.ipsasesseani- luxuria. Quod et factura est. Nam usque nunc in
masjustorum, quas pondus peccati non gravat, et monte Oliveti ferro vinctus lenetur, quia vexatur ab
ideo possunt ad altiora consccndere, quee in paradiso imraundo spiritu crudeliter.
Dei salvaiitur ; alia) autem sunt peccatorum, quas Iste Innocentius, qualis et quantum fuit miseri-
ideo inint'crnumdemerguntur,quianon egeruntpco- voluero qu« verasuntde eo dicere, fortasse
cOfs, si
nitentiam dum in corpore erant, ut indulgentiam mendaciiopinioneroincurro.Namfrequenterfuraba-
peccalorum vel criminum suorum aChristi Domini tur deexpensisfratrum, etdabat indigenlibus.Cum
pielate mererentur acoiperc, nunc autem traduntur
autem csset simplicissimus,accepit a Doraino Chri-
ad infernorum tenebras,ubi est fletus et stridorden- quos aliquando
sto gratiam contra dajraones.lnter
tium pra; nimietale posnarum eeternarura. adductus est ei juvenis, videntibus nohis, a spiritu
CAPUT XVII. immundo comprehensus,simuletparaIysilaborans.
f^ila et suffercnlia bcali Slcpliuni
Q Quem ego intuens, volui matrem ejus repellere,qua3
Stephanus quidam Libycus genere, ex latere adduxerat eura ; desperabam enim posse sanari
Marmaritis et HJareota; scdcbal usque sexaginla an- eum. Cum autem vidisset eam senior stantem et
nos (Heracl. cap. 12). llic summM continentia; fuit; flentem super inenarrabilli casu fllii sui,cum esset
nara et discretionis gratiam ct consolationis accepit benignissimus, misericordia motus flevil. Et acci-
a Domino, ita ui oinnes tribulati,pro qualibet causa piens juvenem, ingressus esl oratoriura suuiii,quod
tristitia?affectivenissent,lKtidiscederentpervorbum sibi ipse rodificaverat, in quo reliquia; eranl beati
consolalionis ejus.Notus autcm crat et bealo Anlo- Joannis Baptistffi, et oravit super eum ab hora tertia
nio. Pervenit veroetium ad tempora nostra, qucra usque ad horam nonam, et donante gratia Christi,
Qui autom cum sancto An.monio et Eulogio[//c- et dcEmon virtute Salvatoris nostri effugata sunt.
racL, Evagrid] erant videntes cum, retulerunt no- Talis autem erat ejus paralysis, ut quando spuere
bis, quia invenimus SS9 euin, inquiunt, infirmila- voluisset puer, superdorsum suura spueret,ita erat
lem hujusraodi habontem in ipsislocisin testiculis, extortus.
et in summitate naturce viilnus habcntem, quod di- CAPUT XIX.
cilur cancerseu carcinus. Hic ergo cum incideretur Eustathii lcctoris sufjerenliu.
post exitum vitse hujus, in aeternoignecruciari.Ita teris, infelix et immunditiis plene?Respondcns le-
37T PALLADII LAU.^IACA. 378
Et tradita est in potcslatem lectoris. tuus fueio antequam annus transeat, quid de me
Accipiens ergo eara ab episcopo et a patre ejus, fiet ? Dixit ei abbas Pastor Confido in Deo.quia si :
commendavit eamin monasterium mulicrum,et de- cum tali proposito, val qualicunque pocnitentia in-
precatus est diaconissam,quL-B erat prsposita soro- ventus fucris, salvus eris.
ribus monastcrii, ut usquequo generaret sulferret 3. Gum vcnisset abbas Pastor in partibus jEgypti
eam.Itaque in pauco lempore iiupleti sunt dies par- habitare, evenit quemdam cohabitare illi ex fratri-
tus, et affuit hora judicii habentem inulierem.Et sciebat senior,et nun-
gemitus, dolores,anxie-
: bus,
tates.ac infernales tormentorum dolores ; et partus „ quaraarguebateum.Evenitautcm eamnocte parere
non egrediebatur. Transiit prima dies,secunda, et et cognovit senior; et vocans fratrem suura junm-
tertia, et septima dies, mulier pra nimis doloribus rem,dicit illi Accipe tecum unum vasculum chin- :
inferno appropinquabat.Non comedit,nec bibit,nec dii vini (13), et da vicino hodie enim opus est illi. ;
dormivit,sed exclamabat,dicens Heu mihi infeli- El nesciebant fratres causam ejus. lUe veio fccit
:
Puella autem in lormentis posita, nec pariebat, Damnuiii patioranimae meae,quodsum cum abbate
neo moriebatur, intantum ul, clamorem ejus non meo, quia niores ejus non sustineo ; quid ergoju-
ferentes r.untiarent cpiscopo, dicentes : Testatur bes ? maneo adhuc apud eum Et sciebat abbas Pa- .''
cum sacramento infelix illa,clamans diebus ac no- stor,quia laederetur anima ejus per ahbatem suum,
ctibus, quia criminata est lectorem. Tunc misit et admirabatur quare interrogaret eum. si cum eo
episccpus ad eum diaconum,et raandavit ei,dicens manere deberet. Dixit ei Si vis, eslo. Et vadens,
: :
Ora ut liberetur quas te criminata est. Ipse autem mansit apud eum. Venititerum, dicens abbati Pa^
nec respondit ei, nec ostium aperuit. Ex qua die C gtori Gravo animam meam.Et non dixit ei abbas
:
autem ingressus clauserat se, deprecabatur Chrisli Pastor: Discede ab eo. Venit et terlio, dicena :
Domini misericordiam.Pergit iterum pater ejus ad Crede mihi, jam non ero cum eo. Et dixit ei senior:
episcopum, et fit oratio in ecclesia.et neo siclibe- Ecce modo salvus es,vade,et non sis ultra cum eo.
rata est. Dixit autern senior eidera : Homo qui timct pati da-
Surgens aufem episcopus,ivit ad lectorem,et pul- mnura anirace suoe,non opus habet interrogare ;
de
sans ostium, ingreditur ad eum,et dicit ei : Eusta- occultis vero cogitationibus debet quis interrogare,
thi, surge, solve quod ligasti. Et cura inclinasset et seniorum est probare.De manifestis autem pec-
genua lector cum episcopo,statim enixa est mulier. catis non est opus requirere,sed statim abscidere.
PrKvaluit autem deprecatio et instantia orationis Interrogavit autem eum fraler, dicens : Quomodo
adderaonstrandam calumniam,etarguendam crirai- debeo esse in ccenobio ? Respondit illi senior : Qui
natricem, ut ex hoc discamus quantum praevalet sedet in ccenobio, oportet eum oinnes tanquam
instantia or^tionum de periculis liberare,et cogno- unum exislimare,et omnes ffiiiualiterjustificare, et
scamus apud Deum earum potenliam. neminera condemnare nisi se,etconservareossuum
CAPUT XX. ct oculos,et tunc requiescet sine sollicitudine.Dixit
Solebatbeatus abbas Pastor exponere fratii-
1. '
ei abbas Isaac,quando vidit illummittentem parum
busdeScripturis prophetarum,ubidicitur:Quia nisi aquffi superpedes suos Quomodo quidam usi sunt :
turitatem ventris,si qui obaudientesatque explentes illi abbas Pastor: In quacunque hora deliquerit
voluptates ac desideria guh-e, tunc incenditjr igne horao,et di.xerit, Peccavi, statim remissum cst illi.
libidinis 1000 templum Domini, id est, corpora Frequenter dixi quia nuUius miseretur, nisi corde
' Deest Heraolidi. Sequentia habentur fere supra in al is libris inter Verba Seniorum ; RufF. 1. iii
n. 52 ; Pelag, libelL iv, n. 29.
379 APPKNDIX AD VITAS PATRUM.
contrito. Interrogavit eum iterum frater, dicens ; \ 8. Abbati Ammona prophetavit abbas Antonius.-
Conturbantme cogita'tiones meae.etnon permittunt dicens : Habes prnficere in timore Dei. Et eduxiti
me curambabere delictorura meorum, sed cogunt eum de cella ad lapidem, et dixit ei injuria hunci
:
measpicere exccssus fralrismei.Respondit ei abbas lapidem,c«de eum. Et ita lecit. Et dixit abbas An-<
Pastor de abbate Theodoro, quia sedebat in cella tonius : Ita et tu debes perficere mensuram hanc.j
sua plangens semetipsum, el discipulusejusinalte- Etcum factus esset episcopus,obtulcrunt ei virgi-.
racellasedebat.Venitautem<iiscipulussenisadeum, nem in uleru habentem, et diciint ei ; Homo iste;
et inveniteura flentera,et dicit illi Pater.Qnid plo- malum hoc operatus est,da ei disciplinam. Qui si--
ras? Respondit illi senior '
Peccata niea. Dicit illi gnans uterum ejus.jussit illi dari sex pares sindo-.i
discipulus ; Non habes peccata, Pater. Responditei nes, dicens : Ne forte cum veniat ejus partus, mo-
senior : Certe,fili, si permissum fuerit flere peccata riatur aut ista,aut certe infans, ut inveniat velse-.
mPa, non viderem aliorum ; nec tamen sufficeret pulturam.Dicunt iliiaccusalores Quid boc feeisli ?\ :
mihi flere peccata niea,etiam si alii tres vel quafuor Da ei disciplinam. Respondit episcopus Videtis,i :
florent.Corde
liwi \ji, 1...J.JI .jkj enim
iiiiiixi laBtante
lu./tnui.f.' floret facies. Mens
iiijtou lULjion. itxciio clara
Uliilci
11, Iteriira disit quidara
'
senex ad fralrem : Noa I
et munda est lucida sicut sol.Cura enim non fuerint oportet, fili, mon.ichum requirere quid agal illevel!
nebulc-B, splendet clare et lucide ; et cura nebula ille,aut quemadmodum abstrahalur ille ab orationd
operuerunteum,tenebrescit. Et aniraa, donec pas- ^ '° detractionem et verbositates, quae nihil prode-j
sioneseam obtinent,obscuratur; cum autem munda runt.Unde nihil raeliusquam tacere et Deumrogare,'
'
fuerit pergratiam Dei, ita flet sicut scriptum est ut unde alius cadit, tu continearis
:
intempestanocte venisset ,petens ut de monasferio Respoadit ei senior: Qui non vidct peccata sua,;
suo paulisperegressus ad elevandum bovem,qui in nunquamin bonis erit.Utautem aliorum videamus,^
p.iludis cffluo cecidissot, ei praeberet auxiliura.flebi- nostra negligimus; ideo nunquam in bonis versa-j
liter querebatur.quia solus non posset eruere.eum mur. Videntera propria peccata,decem milliacogi-
Cui abbas Apollo instanter obsecranti ait Curju- : tationum non posssuntsuaderequia inbonis est;sciti
niorem fratrem nostrum,queni priTteriens vicinio- enim quid videt. Opus ergo est laborare multum.;
ri^m quam me habuisti, non rogasti ? Gumque ille Negligentia enira et desidia exCcTcant nos in extre-:
mortem olim sepulti fratris oblitura ex nimiaabsti- mo vitce. i
mundo fuissedefunctum? nullaquejam possedehu- quo;Quia fratcr ille ncgotiator est, et avarus, et
jus cellulae sepulcro^qure ad prcTesenti vitc-c pertinent CiTetera. Hoc estproximum judicare. Judicasti hu-j
statum, ubiijue conforre solatia, quem intantum jusmodi actus, hoc pejus est quam detraclio. !
' Pasch. , c. 10, n. nomine £/i'cr/ Pelag. , libell. xvi, n. 10; Pasch. , c. 7, n. K, nomir.e Swoi;
Ruff. , lib. iii, n. 77.
\
381 ^GYPTIORUM PATRUM SENTENTIiE. 382
frntro meo, et volo meipsum vindicare. Senior au- A ei frater : Non. Dicit ei senior Revelavit mihi
tem rogabat eum dicens ; Fili, relinque Deo vindi- Dous, quia ruens subruisti diabolum, et vicisti.
ctam, et raeliusest. At ille, Non desistam, inquit, Tunc frater retulit omnia illi quao sibi advenisseiit.
nisi fortilcr memetipsum vindicavero.Gui ait senior: Sonior autem di.xit illi : Certe Irater, discretio tua
Quatenus hoo in animo tuo constituisti, vel
serael conlrivit virtutem inimici.
oreraus. Etexsurgcnssenior,hisverbiscoBpitorare : 17. Dixit abbas Macarius : Si aliquem corripueria
Deus, jamnon opus haberaus tuojudicio, nequeno- commotus adiracundiam,propriampassionemadim-
bisjam necessarius cs, utcuram habebas denobis, ples.Nec enim ut alium salves, teipsum perdere de-
quia nos ipsi, sicut frater iste dicit, Pt volumus et bes. Eruo proximum luum a peocatis sine imprope-
possumus nos vindicare. Quod cum ille fraler au- rio, inquatum picEvales, quiaadse Deus conver-
dissct, ante pedes senis effusus, veniam postula- tentes non projicit. Sermoautern malitiae nondemo-
bat proraittens se cum illo cui irascebatur nun- rctur in corde tuo contra eum, ut possis dicere:
quam deinceps certatiirum. Uimitte nobis debita nostra, siout et nos dimitti-
IS.Aquodamfralresenioraliquisinterrogatusesl: nius debitoribns nostris. Qu£e proecspta nobis fa-
Quid Rrspondit:Si peccaverit in le
est humilitas? cicnda sunt cum fratribus nostris. Dei autem est
frater tuus, remitteilli antequamtibi reconcilietur, n dimittere, et confirmare petitionem nostram.
et in omni vituperalione ne vituperes hominem, 18. Referebant quidam fratres de abbate Nytera
nisi teraetipsum, dicens: Propter peccata mea hasc (Pdag., Uhell. x, n. 36, nomine Nalyra), q'ji fuit
mihi evenerunt. Quoniam si commeraoraverimus discipulusabbatis Silvani qui quando in oelia sua :
qu.Te ab horainibus inferuntur nobis, aufcrimus vir- in monte Sinadegebat,moderate abstinebat pro ne-
tutera raemoriK Dei.Si autem commemoraverimus cessitate corporis. Quandoautera episcopus ordina-
raala quae a dffiraonibus inferuntur nobis, eriraus tus pst in Faran, nimis constrinxit se ipsum in du-
insaucii. Suspiravit autera,et dixit omnes virtutes riore abstinentia, et in vigiliis propensius, atquein
:
ingressaj sunt in cellam hanc unam, et ex ipsis la- crationibus intentius agebat. Hcec autem vidensdi-
boribus constat homo. Et interrogaverunt eum scipulusejus, dixit ei Quid est, domine, hoc?quia
: :
Qn.ne hKC est virtus? Respondit, ul homo vituperet quando in eremo conversabamur, non tantum in ab-
semetipsum. stinentialaborabas? Respondit ei beatua vir,dioens:
16. Frater quidam abiit haurire aquam de flu- Considera, frater, quoniam ibi eremus eral, et se-
suis : Unde ingressae estis in rae cogitationes ma- cio, ne forte aliis pra;dicans, ipse reprobus inve-
la?, et constristatis me, volentes me omnino per- niar (/ Cor. ix) ;
quid nos humiles et pecatores
dere? Non peccavi, et iterum dico, Non peccavi. oportet facere ?
Et ingressus in cellulam suam, continebatse sicut 19. Sedente aliquando abbatc Sisoi in cella erat
hcri et nudius tertius. Revelavit autera Deus uni frater prope illuiu, etsubito suspiravit, et non co-
vioino ejus seniori,quia frauter ille rueiis, et in ip- gnovit, eo quod esset frater in proximo illi; erat
so casu subruisset diabolum, et vioisset. Venifns enim in excessu mentis. Et mittens sibi poeniten-
autem ad illum senior, dicit illi : Quomodo habesi tiam,dixit: Ignosce raihi,frater,quianondum factus
fraterPIpse respondit Bene, abba. Dicitei senior:
: sum monachus ; suspiravi enim coram te.
^GYPTIdHUiM PilTIIUl
SENTENTItE
AUGTORE GR/EGO INGERTO,
MARTINO (')
DUMIEN -I EPISG OPO INTERPRETE '.
1009 1 Abbas Joannes dicebat ad discipulos D fortes facti sunt in opere Dei, dum augustiarent
SU03 : Patres manduoantes panem tantum et salera, seipsos constringaraus ergo nos in ipso pane et ;
salo. Oportet enim servientes Dco in ipsis coarcta- A vivo ego, dicit dominus, ipsi salvi erunt (Ezcch. xiv).
ri,qnia ipse Dominus dixit ArctM : et angusta est Noeenim est in persona voluntarire efjestatis, Job in]
via quffi duoil ad vitani {ilalth. vii). person Iribulationis et patientiK, Daniel
pcrsona in
'
rom meum, ot dimilte oninia peccata mea {Psnl. nem supeivenientem ab inimico.
'
condolet illi Deus. 20) : Tres fratres fueruntad conduclionem agri me- :
cationis et delractionibus proximi, cum his duobus re, unus ex hisinOrmatus discessilin cellam suam ;
inquinamento ipsorum in anima. Quod si volueris noster infirmatur, adhortemur nos ipsosmodicum, ,
orationem et bona opera ad nihilum deilucas mali- porunt mercedem conductelae (2) su.^e cnrtam tritici \
gnum, et magis repelle illa et habebis requiem. mensuram, tunc vocavcrunt ct illum fralrem, di- !
4. Prater requisivit senem dicens : Quid faciam, centes : Veni, leva mercedem conductelaj tua;. Illei
autcm dixit Qualem mercedcm habeo, cum non
Pater, contra cogilationes passionum? Respondil
:
;
cum
:
bita mecuui.
j^ plorans.
abbatem Sisoium
;
libell. X, n. ;
raeis, :
libi dicani, frater? Si dixero libi : Da illam in ec- 11. Dixit abbas Sisoius : Cum fuissem aliquando ^
consanguineis tuis, nullam mercedem habebis. Si quia iracundia appropinquabat mihi, dimittcns ]
ergo rae vis audire, da illam egentibus, et sine sol- nostra vascula fugi {Paschas., c. 37, n. 1). 1
cnim:8ifuerint tres viri isti, Noo, Job, et Daniel; 13. Idem senex, in sectura raessis dura esset, au- !
385 iEGYPTlORUM PATRUM SENTENTI^. 3S0
divit fralrem proximo suo cura ira dicentora ;Et tu X 20. Venerunt aliquando haeretici ad abbatem Pce-
loqueris? et dimiltens agrura fugit. menionem et ca^perunt detrahere de archiepiscopo
abbatem Pcemenionem.di-
14. Interrugavit frater Alexandria?; senexautemtacebat. Vocans autcm di-
charitatem nemo babet,quam ut quis auimara suam manducare, et sio dimitte ilios cum pace.
pro amico suo ponat iJoan. xv)?quomodo hoc fiet? 21. Interrogavit frater abbatem Pcemenionem di-
Respondit seuex: Si quis audit verbura malum a cens:Quomodo oportet sederein cella? Piespondit :
proximo suo,et dum possit ipse similiailli reddere, Sedereincellaestmanifesteoperari manibus,et me-
pugnat tamen in cordesuo.portans laborem tristitia;, ditari verbum Dei,C't quiescore.et solitarie panem
et vira sibi facit,ne respondensillimalumcontristet tantum cdere. Absconsus veroprofcctus est seden-
illum, iste talis animam suam ponit pro araico sno tomsuasrephensionessemper arctare.Et ubicunque
{Ruff., lib. III, n. 201 ; Pelag., iibell. xvu, n. 10; vadit,orationum canonicas horas implere.et secre-
Pasch., c. 37, n 3). tiusnon negligere, sed meditare,- postremo conver
Item abbas Macarius dixit: Si reminiseimur
lli. sationem bonam retinere, a malo vero recedere.
malorum quK ab hoininibus patimur,perdiraus vir- 22. Interrogavit frater senem {Pelag., libell. iii,
tutem memoriae Dei; si autem recolamus malorum R n. 22; Paschas., c, 2) , n. 4|, dicens: Cor meum du-
quae a daemonibus patirnur, sine perturbatione eri- rum est,et non timet Df-uiii; quid faciam ut possim
mus {Pelag. , tibell. x n. .34; Puschas., c. 37, timere Deum? Respondit: Ego sic arbitror,quia ho-
nachumsecumincella,quihabebatcausam cumalio 25. Dixit quidam frater Petro abbati {Pelag., li-
sciraus. Dixil ei senex: Pcemeni^sttu adhuc vivis? veniente fratre,quid loquemur ad illum? Respondit
sed vado in cella tua,et poue in corde tuoquiaha- n senex: Omnium doctriaa luctus est.Ubi non est lu.
beas annum quod in sepulcro sis ctus, non potest observari.
19. Sedentc aliquando abbate Poimenio in cella, 26. Requisivit frater abbalem Sisoium {Paschas.,
litigaverunt fratres ad alterutrum nimis,et nihil lo- cap. 39, n. 1); Postquantum terapus debet homo a
cutusestomninoillis senes Ingrediensautemabbas se absc-idere passiones? Respondit senex: In
qua-
Paphnutius,invenit eos rixantes, etdixit ci: Qaaro cunque hora venerit passio, abscide illam, quia
dimisisti fratres,et non es illis locutus nelitigarentur fragilis estaniina ; ante armetur, quam inquine-
Dixit illi Poemenius:Fratres sunt,iterum paciflcan- tur.
tur. Dixit ei Paphnutius; Quid est hoc ? vides quia 27.Quidamfrater requisivitabbatera Agathonem,
rixantes usque ad sanguinem pene venerunt, et tu dicens:Non disceduntamepassiones.Respondit se-
dicisquiaiterum pacificantur? Dixit ei Pcemenius: nex: Vasa ipsorum intra to sunt;da illis arrhas re-
Sic pone, frater,in corde tuo quia non sura hie.Sic tributionis ipsorum, et fugieut a te.
ergo erat quietus et tacens cumcharitatibus abbas 28 Quidam fratervenit ad aliquem anachoretara,
Poemenius. et cum ille in charitate suscepisset illum,discedens
387 APPENDIX AD VITAS PATRUM. 388
1004 dixit illi: Indulge mihi, abba, quia de con- A nomine Moysis). Sed cum
dicit {Joan., libell. iv,?i. 7,
cum pace, redeunte:ii dimittam cum charitate. 38. Roquisivit frater senem: Si fuerit persecutio
29. Requisivit frater scnem, dicens Quomodo : pro causa fidoi,ubi est fugienduin? Respondit: Ubi
Deuscum promittitbonaanimtepersanctasScriptu- audieris orthodoxos esse fideles, illic vade.
ras,et non vult anima manere, sed inclinatur
in illis 30. Rcquisivit frater abbatem Poemenera, dicens;
ad transitoria et immunJa? Rcspondit senex: Quia Quid faciam,quiaconturbantme cogitationes seden-
necdum gustavit dulcedinem ccelestium, ut ex toto tem in cella (hufj., l. iii, n. iSO; Pelag., lihell. ix,
cordeexquirat Dcum; ideoadimmundacitiusrever- n. 8; Pascli., c. 39, n. 2)? Respondit: Neminem de-
titur. spicias.nuUum dijudices,de nullo malum loquaris,
30. Requisivit frater sencm, dicens Quomodo : ct Deus dabit tibi requiem, et staluet sessionem
animadelectalurinpassiones?Respondit:Animade- tuam sine conturbatione;custodi enim sermonem.et
lectaturin passiones.sed spiritusDeiestquicontinet qui seipsum intendit, el discrotio directiones sunl
illiim. Plangcre ergo debemus, et attendere qus in anima;.Si quis ergo projiciatseipsum in conspectu
nobis immunda sunt,rogantes Deum.qui potens est g Dei,et non seipsum exallans mensuret cum magnis.
in omnibus.ut amputet anobismalignasemina.Ma- et suam voluntatem non staluat,sed sedens in cella
ria ergo dum inclinans se in monumentum flevit, suaordinem suumservet,non c&nturbatur,quia ha;c
mox apparuit illi; sic cst et in anima, si lacrymas sunt aninaffi instrumenta.Ex oninibustamen his loto
diligat. hicc virtute custodi,ut non statuas propriam volun-
31. Interrog.tvit frater senem, dicens: Dic mihi, tatem, et haliebis requiem.
abba,verbum salutis.Respondit: Vade, roga Deum 40. Interrogavit frater senem, dicens Quid fa- :
ut donet tibi luctum habere et humilitatem, et at- ciam, quia molestant rae cogitationes?Respondit ;
lende semper ad peccala tua. Vade et loquere eis:Dicite mihi,quid quKro ego,aut
32. Dicebant de abbatc Pcemenio, quod cum in quamcausam habeo vobiscum?et habebis requiem.
ecclesia in congregationem egressurus cral de cella Esto despectus, et voluntatem tuam jacta post te;
sua,sedebat prius quasi bora una,discernensin se- nullam habeassollicitudinem,et fugient a te cogita-
'
33. Frater requisivit sencm, dicens: Quid faciam 41. Interrogavit frater scnem, dicens: Quare ali-
ppccatis, planctu liberatur ab eis. et qui vult in se p nire? Respondit: Quomodo ergo apparebit homo
BBdificare virtutes.plancta «diflcet. Ipsa enimScri qui amat Deum,nisi cum aliquasubmissio da;monis
Si non concordant actus et oratio.in vanum laborat diebus quadragesimae {Pelag., libell. 13, n. 5), et:
lat permauens in timore Dei,istum mox cum gaudio esses.Respondit senex: Non didicimus nos ligneuraj
suscipiet Dominus {Joan., libell. iv, n. 4}. claudere cstiura, sed magis ostium linguaj. ]
36. Requisivit frator senem {Rii/f., L ni, n. 203), 44.Venerunt aliquando fratrcs de Scythi ad Joan-'
dicens:Quid faciel homo in omni tentationeveniente nem monachum in silenlio sedentem etoperantem;!
superseetomni cogitatiune immissa ab inimico?Re- cumque salutassent eum,convcrsus in alteram par-;
spondit: Plangere debet in conspectu bonitatis Dei, tcm cccpit operari. Dicunt illi Joannes,qui3
fralres:
ut succurrens auxilietur illi.Scriptum estenim:Do- tibi dedit schema monachi, et quare non docuit te;
minus mihi adjutor est,et ego vindicabo superini- suscipere fratres, et dicere illis: Orate,vel, Sedete?;
micos meos {Psal. cxvii). Dicit eis Joannes:Non vacat hoino peccator.Ad haeoi
37. Interrogavil fraler senera: Ecce homo csdit dicit abbas Theodorus: Verum dicos:Hoino,qui est;
servum suum pro culpa quam fecit,quid dicct tunc in supplicatione et pccnitentia. Deus non requiret.
dicet domino, Peccavi, niiserere mei,et aliud nihil 45.Fratcr requisivit abbatcm PcEmenera.diccns :
389 ^GYPTIORUM PATRTIM SENTENTI^. i390
Pater, dooe me quid faciam. Responrlit: Soriptum ^ sis confidens in merito juslitiaj tuao, non cogilea
est Qiioniam iniquitatem meara ego pronuntiabo,
: de rebus transitoriis, et esto tenens linguam et
et cogitabo pro peccato meo {P.ml. l). vcntroiD {Pelag., libell. i, n. 2).
•i6. llequisivit frater senom [Pasch., c. 41, n. l), 55.Rcquisivit frater senem. dioens: Putas bonum
dicens : P.Uer, quid faciam? ResponditVade, et : habere tustimationem bonam in conspectu homi-
est
ama tibi ipsi vim facere; evagina gladium tuum,et num? Respondit iEstimationes istae virtutem non
:
exi in bellum. Dicit ei fraler: non me permittunt co- habent. Ne ergo velis ffistimationem habere apud
gitationes. Respondit senex Scriptum est: invoca : frafrem tuum, sed magis fuge.
me in die tribiilationis tuic, et eripiam te, et glcrifi- 5G.Interrogavit frater scnem, dicens Quid est :
cabis me [Psal. xlix). lavoca ergo Deum, et cri- humilitas? Respondil: Si quis bcnefacit facienti sibi
piet te. malura.humilitas perfecta est. Dicit frater: Quad si
47. Erant uliquando abbas Theodorus et abbas non potest quis ad hanc mensuram venire ut hoc
Or mittenteslutumin tectum cellx {Palag.,libell.ui. faeial? Respondit ; Fugiat, et quiesoat.
n. 19), et dixerunt unus ad alterum: Modo si visitat 57.Frater requisivit senem, dicens: Quid est pro-
nos Deus,quid sumus facturi Tunc ad alterufrum fcotus monachi.' Respondit sonex:Huniilitas.Quan-
"?
ambo plangentes dimiserunt opus imperfectum, et D tura enim quis inhumililate inolinatur.tantumpro-
unusquisque in celiam suam recesserunt. fioit in excelso.
48. Abbas Silvanus dum seJeret in cella factus in 58. Requisivit frater senem, dicens: Quomodo
exstasi pendebat in faciesua, et postmultas horas anima suscipere potest humilitatem? Respondit: Si
surgens plangebat (fiu// , /• m, n. 205; Pelaij., li- sua semper scrutetur mala {Pasch., c. 13, n. 10 ;
bell. III, n. 25). Astans aute:ii discipulus ejusdixit :
Ru/f., l. III. n. 171).
Quidhabes,Pater?llleautemtacens plangebat. Dum 59. dixit cum gemilu {Pasch.,
Abbas Poemenius
autemmolestusilliessetdiscipulus a005 utdiceret c. Omnes virtutesingressa? sunt in cellam
22, n. 2) :
ei cur plangeret; vioienter compulsus dixit: Egn in meara prt-eter unam virtutem, et ex ojus labore stat
judicium raptus sum, fili; et vidi multosscheraatis homo. Intorrogaverunt eura fratres, qucB esse ista
monachilis euntes in suppliciis, et multos laicorum virtus talis? Respondit senex : ul semper seipsum
euntes in regnum. reprehendat homo.
AbbasMoyses venit ad puteum haurire aquara,
40. Quidam frater roguvil senem, dioens Veni
60. :
et vidit fratrem Zaohariam orantem,et Spirituni Dei in cellammeam, si mereor ut lavempcdes tuos.Ille
supereum requiescentem {Pelag., libell. xv, n. 17). autem noluit. Iterum seoundo et tertio dixit illi, et
50. .j-.„ nunquam
_,. Dicebatur de ubbate Joanne quia , —
non ivit. Novissiire abiit in cellara senis, et mittens
...-,_
permittebatccgitationemotiosaraascendereincorde ^ pcEnitentiam anteipsum (4), rogavit eum ut veniret
—
suo.nequeloquebatur deoausis saBoulihujus(Pe/a(7., in cellam ejus.Et surgens venit cuin eo, et dixit ad
/. XI, «. 13).Tentaveruntergo eum fralres, dicentes : seuera: Quare toties ante rogatus ncn venisti? Re-
Gratias agimus Deo.Pater; pluil enim niuns,et pal- spondit senex: Gum verbis solum diccb;is, non sa-
ms arbores irrigata; producunt germina, ex quibus tisfecisti cordi meo ut venirem ; cura vero mona-
inveniant fratres folia quae operentur. Dioit illi se- chileopus humilitalis vidi in te, et ego tunc gau-
nex: Sio est, fratres, et Spiritus Dei oum desoende- dens veni ad te.
rit in cordasanctorum, adaperiuntur, et producent 61. Dixil senex: Quod non didicit homo, et ipse
fructus in timore Dei. non observavit, quomodo docere proximum potest?
51. Interrogavit frater senem, diccns: Quid cst esto ergo semper humilis addiscendum.
quod dixit Dominus: in carcere erara, et venistis ad 02. Dixit senex: Virtus monaohi est, in omni lem-
me {Malth. xxv)? Respondit: Lioet hoc in proxirais pore seipsura arguere.
sibi Dominus iraputet faotum,taraen quia oaroer est 63. Dixit senex : Non potest homo videre cogita-
sedere in cella, si quis sedens in oella memoriam tiones suas foris, sed cum intus insurgunt, ct si
semperhabeat Dei, illi reote dicendum est : In oar- quis est bellator, expellil illas.
cere erara, et venistis ad me. D 04. Dixit senex : Opus monachi est, videre cogi-
32. Requisivit frater senem,dicens: Quid faciam, tationes suas a longe.
quia cogitationes rae conturbant? Respondit abbos 65. Dixit sedex : Causa qus non prajvidetur, non
Besarion : Tu quiesce, et non te mensures oum raa- permitlit nos in raeliora profioere.
gnis, sed esto tacens in corde tuo. 60. Dixit senex : Non mensures teipsum, sed
53. Intsrrogavit frater abbatem Antonium,dicens: a.lhsre bene oonversanti,
Quid est pro nihilo seipsum homo aestimare? Res- 67. Dixit senex: Omnem cauaam quam non absci-
pondit: Similem se jumentis irrationabilibus sesti- dit a se homo, ilerum in ipsa implicatur.
rnare, proeo quod nihil dijudicant sicut soriptum 68. Dixit senex: Omnis labor qui supervenit ho-
est Ego aulem velut jumentum faotus sum apud
: mini, victoria est illi.
te, et ego semper tecum {Psal. lxxii). 69. Dixitsonex: Abominatio est ante Deum om-
54. Requisivit abbas Pambo abbatem Antonium, nis carnalis delectatio.
dicens Quid facio sedensin oella?Respondit; Non
: 70. Di.xit senex: Si venerit tibi cogitatio pro car-
391 APPENDIX AD VITAS PATRUM. 392
nali neoessitate, ettangit te somel ot bis et tertio. A 90. Dixit senex: Beatus qui sustinet laborem cum
non audias. gratiarum aclione.
71. Dixit senex: Si nor. dixerit homo in corde 91. Dixit sencx: Non est forlior virtus quam nul-
suo: Quia Dous ct ego solus in isto mundo sumus, lum speruere.
non habet requiem Wehnj. libetl. xi, n. 5, nomine 92. Dixit senex : In omnibus sibi unumquemque
Allois). vim facore, hsc est via Dei, et opus monachi. ;
72. Uixit senex: Peregrinitio est tacere, 93. Dixit senox: Qui sibi vic facit propter Deum,
73. Dixit senex: Imminons quis humanam noti- sirailis esl homini confessori.
tiamet ventrem habetrequiem {Pasch.,c. 32, n. 'i). 94 Dicit senox: Ilomo habens mortem pra; ocu-
detrahit;non est monachus qui rcddit malura pro Quid opus est incipcre artifl-
102. Dixit senex:
tus, et charitate plonus,h:ibens timorem Dei sem- cit, ne credasilli conscientiam cordi tui.
per in corde suo. ^04. Dixit senex: Gonstitue tecum nuUi unqtiam
83. Dixitsenex: Vide ne contemnas fralrem tibi homini male facerc, sed purura haberecor ad om-
astantem; nescis enim utrura in te sit Spiritus Dei nem hominom.
an in illo. 105. Interrogavit frater senem, dicens : Si yidero
{Pasch., c. 43, n. 2), dicens: Potest horao per sin- A nen habeas inimicitiara in corde tuo, neque odium
gulos dies approhendere iniliuin ? respondit Si est : c(>ntra inimicantem tibi sine causa, neque irascaria
operarius, potest per singulos dies suinere initiunn; inimioitiw ejus, neque despiuias eura in necessitate
oportet enim apprehendere unumquemque parum et tribulationeejus, necreddasmalumpro inalo,sed
aliquid ex omnibus virtulibus. Singulisergo diebus esto pacificuscum omnibus ha^c est enim pax Dei.
;
surgensmane, sumeinitium unum in omnem virtu- Non te malum facienti, neque congaudeasei
credas
tem, etin omne mandatum Dei. In magna patientia qui lacitpro.ximo malum.Non detrabas alicui, quia
et longanimitate, cum timore et charitate Dei, cum Deus cognoscit omnia,et videt unumquemijue. Non
humilitaleaniinaBetcorporis,inmultasustentatione, credas detrahcnti, neque congaudeas ad malum elo-
in tribulationo et commoralione cellffi.in oratiune quium ejus. Non oderis aliquem propter peccatum
et deprecalione, cum gemitu, cum puritate cordis, ejus.quia scriptum est Nolite judicare, et non ju-
:
apostolus, dicens : 0|ierantes manibus nostris, in rare pro aliquo.Ifecomnia ergo qui cogitat et pro-
fame et sili, in frigore et nudilate, in laboribus et curat, 1!007 operarius est universie justitice sub
tribulationibus, in necessitatlbus et angustiis et per- gratia etvirtute Domini nostri.
secutionibus, infoveis etspeluncis etcavernis ter- ^09. HyB sunt sententiae septom, quas loculus est
Tc-B {II Cor. \i). non auJitor
Eslo factor verbi, et abbasMoyses ad abbatem Pcemenionem.quas si quis
tiintum operanstalenturn in duplo, habens vestem
; in coenobio, autin solitudine, aut in ipso s»oulo po-
nuptialem, firraatus super firman petram, et non situs cuctodierit, potcrit salvari.
super arenam {Jacohi. i). Eleemosyna et fidos non
\. In primis, sicut scriptum est, debet homo di-
te derelinquant, cogitans omnem diem raortis esse
ligere Deum ex tota anima et ex tota intelligentia
vicinam,etquasijaiii claususin monumento,nihilde
sua {Joannes libell. iv inilio, per aliquot numeros).
hoc cures [Ruff., l, n\,n. 206). Inedia esoa-
Si"eculo
2. Debethomo diligere proximum sicul seipsum.
rum, et humilitas, et luctus non recedant a te, et
3. Debet homo mortiticare seipsum ab omni malo.
timor Dci permaneat in te omni hora. Scriptum est
enim: Proptertimorem tuum, Domine,in uteroacce- G 5. Non debet hoiuo dijudioare fratrem suum in
IN HERACLIDIS PARADISUM. D' Herveto est, /ia6«i smnonem. Gra;ce, ouy ofxiXeT.
Certedeesthoc Manuscripto meo, quem ix abbatia (3) F.t )iepos.] Quid nepos hic faciat, non video,
Amandina, a vetusta quidem manu, sed valde muti- an Ncpas nomen proprium ? sed nulla ejus vestigia,
lum,nactussum. Ms. Moretianus, Vezelianus et In- vel in Palladio veteri, vel in Palladio Herveti.Nam
sulensis, Pajf/m.vum sive Pjtindium diaconumV\hT\ Palladius vetus, cip 5 habet fratres Dracontii, viri
hujus auctorem faciunt. Eadein prima Editio, in fine miratnlis. Palladius Herveti: El Joannis jitii fratris
libri Beraclidem Bilhynix episcopum facil. Meminit Draronlii, viri admirahitis Graioe est in Venelo Ms.
hujus Petrus a Nalalibus in Catalogo sanctorum K«t '(oavvo'j Tou iizXtiou Apaxovxioy avopo? gautjiaTcoij:
lib. XI, cap. 87, et qua; ibi de eo texit, ex hoc libro El Joannis fratris Dracontii viri mirabitis. Ut verear
desumpta sunt quare nonexscribo.
; ne pro ioEVfoiJ, fratris: legerit interpres Heraclidis
(2) Aul tractat.] Proprie vertit interpres, quod in aoEAifnooiJ,riepo/i«.Aliassuspicari quis possifAosXtp lou
Patrol. LXXIV. i3
395 INJAPPENDICEM AD VITAS PATRUM. 396
egendum.Certe et infra,c.33occurrit Adei/j/imiin- A. tione. Apud Grscum Palladium est, avanauto, quod
ter monachoscumAmmonio, Pamboneet aliis. Haeo signilicat reficere. Hoc interpres Lalino repausandi
in prima Bditione palpans in tenebris scripseram vel verbo expressit.
divinurara nunc hac secunda Editione cum textus
;
(14) Satis vereor.] Id est, valde vereor, Ita saepe
Grieous Paliadii perlectior prodierit, tolum hunc lo- capitur in sacris litteris, etaliis auctoribus.
cum ita oorrige:E( Origenes Dracontii viri admirabilis (15) Lenliculam.] Apud Palladium cap. 26. Graece
nepos. la Grajco Parisiensi est: 'ilpi-iho^x; tou aSeA- est cpaxov ientem, quam existimo fuisse pultem es
(iioou Apaxovxlou xiophi; e.vooCou xai Qauixy.azo\>. lente, ut alias in libris occurrit.
(4) Hic idem sanctissimus cum a [iaffmo.]
Baro- (16) Orijyas.] Hervetus, in Palladio, c. 28, i5p-
nius, tomo iv, anno Ghristi 394, Siricii papae 10. Yuiai;, vertit utnas.
Theodosii imp.lG, agens de synodoConstantinopo- (17) Fagedwnam.] GriEcis tsaYiSatva. Latinis Plia-
litano,inencainiis,ilaait: Quamobrcm illud existi- gedxna, triplici significatu. Vel enim ulcera in ge-
mohujusmodi episcoporura conventum nonconvo- nere signiflcat, quoe semper majora et deteriora,
catum esse vel ecclesiasticorum dograatum causa, fiunt; vel certam speciem ulceri tumidi, profundi.
vel disciplina; ecclesiasticffi terminandas atudio sed vicinas panes excedentis ; velniraiamcibiappelen-
;
ad boc, ut novam basilicam apostolorum Petri et tiam. Vide Joannis Gorraei Definitiones medicas.
Pauli nomine erectam alluffino prsfectoprffilorio, (18) Valeludinis.] Id est, invaletudinis. Sic supra,
penes quem summa eratin toto Orientali imperio cap. G Gaput consumptum erat illa valetudine,
: (I
naele :« mullK enim belu» illa essa per deserta nos Totjxtu /.at pt6Xia a-^-J.^/ tjTtouoaTa tiuYY^YP''''^''''''
:
noscuntur. " Ubi Hervetus ex suoGraco textu vcr- U tov x6 |aIv, Mova/6;, 'J] -Kzpl itpa/.xf/.r)^ ETitYiY,^""^'^'''
tit :Sunl enim hijxnx in his tocis. x6 Si, rvtoTxtx6i;, t] x6v xaxa^ttoOivxa vvtoTEtu?. Kstca-
(9) Curiatis.] Hervetus, cap 22, Palladii « Ser- :
Xata OE auxou TTEvxv^xovxa.To 8E,'Avx!ppT,xtx6(; (iTt6 xco^
vuscujusdam qui regebat rempublicam» otxk»)t; ;
O£!tov rpatftbv 7Tp6c xou? TTEtpti^ovxa; oa!ijcova?, ev 6xx(«
UTc?ipyEv •7ro),ix£uo|iivou Ttvo<. Vide Onomasticon. otripTj|jtivov |jiipEjt,xaxax6v aptOfjiovxtbv ovxib XoYi<r|Jctbv'
(i(yj Ualicos.] Ms. Noretianus et Insulensis, _Ci/(i- xa; EtaxrjataTCpOYvtoJXtxaTtpoSX/JiJtaxa.^Ext [jir,vxai c7Xt'
f/tos.lu Falladio GrKce est cap. 22, Satxtv irttbv cbt; /r;pa8tjo,'EV 7ip6?xuu; ivxotvoStoi;, EvouvoStat? [jiova-
'i]
TxaXixtbvSixaxaioxxto. x Gumsaltem Italicorum cir- 5(o"u;.xai 'ev Ttpoi; xr|V [,S(t(f/. TcapOEVEiav] TcapOivov.°Axtv(j
Heraclide Palladius emendandus.De eadcm historia cus, id est, adversus dceinones tentantesconftitatio,
Sozomenus lib. vi, cap. 29. ex sacris litteris collecta, inque octo partes divisa,
(I2)S(7?(i?a<!ct(s.]Apud Palladium Graecum,cap.26 numero octo cogitationum mentis nostrae apte res-
o-/oXatjxty,6; U7i?ip/sv iy. xtuv iYxuxXttov TtatSsu|iattov, pondentia. Sexcenta praeterea problematade rerum
disciplinarum liberatiutn sc/iotasticus Vide Onomas- pra;sensionefuturarum.Hisacceduntduocarminun:
tioon. libri nnus, ad monachos qui in otEnobiiset con-
:
(13). Hepauso.]li est, reficio,non obvia significa- ventibus ^tatem degunt,alter ad virginem.Quiqui'
397 NOTATIO. 398
dem quain esimii sint, facile intelligent hi quisunt A prium noinen habet. Peraclides videturjustam Theo-
eos perlecturi. » Quk totideni verbis habes apud dorae epitbeton faeere.
Suidam in Mav.i,o'.o;, ct Nicephorum, lib. xi, c. 4-. (30) De.ilro pede.] Quid dexlro pede numerari?
Gennadiusvcro,de illustribusEcclesiaiScriploribus, Credo, inlelligitur Chronium a cella sua versus dex-
cap. 11, ha}c prodit : tram abiisse ad desertum, et ibi puteum eirodisse.
Evagrius monachus, supradicti Macarii i^gypti) Id est, iocus ubi puteus ellbssus est, dicebat a Pba;-
faniiliaris discipulus, divina atquc humana liliera- nicc vioo, undc oriundus erat Chronus, quindecim
tura insigriis,cujus etiara liber,qui attitulatur A^zij; millibus passuum,rfe.c/ro tJede numeraiorum,\A est,
Patrum, velut conliaentissimi et cruditissimi viri
mentionem facit, scripsit raultamonachis necessa-
ria. Ex quibus ista sunt
Adversum viii principalium viliorum suggcstiones.
quasautprimusadvertit,autinterprimosdidicit,viii (31) Cliorepiscopi.] Ante erat, coepiscopus, sed
ex sanclarum Scripturam leslimoniis opposuil libros ; Palladius, cap. 106 )(upE-iiia-/.OT:ov Labet. Vide Ono-
ad sirailitudinem vidolicet Domini,qui teniatori suo masticon.
semper Scripturarum testimoniis obviavit, ita ut (32) Amata}.] Existimo hic errorem esse in llera-
unaquajque species vel diaboli, vel vitiata natura) clidis iiitorprete ; nam Palladio,cap.l37,dicitur/lm-
suggestionum, contra se haberet testimonia. Quod ma Talida. Jam vides unde Amata profIuxerit.,4;n-
lamen opuscadem siraplicitatequa in GriBco inveni, ma in his libris aliquoties occurrit pro nomine ap-
jussus in Latinura transtuli. peilativo, non proprio.
g
1009 Goraposuil et anachoretis simpliciter vi- (33) Mavorte.] Mox, cap. 49, quidquid veslium se-
ventibus librum cenlum sentenliarum per capitula di- ricarum inmavorlibus habuit.Scvihilur auucmavorle,
gestum.eteruditisacstudiosis^yujH^urtjui/aiCTiifHi/n. nunc maforle, Graecis [Aatfopiov.
ru»i. Ego Latinumprirausfeci.Nani superiorem olim (34) Colothus vo^abuh) martijr, qui eisdem colebatur
translatum, quia vitiatum pcr terapus et confusum locts J Hinc Palladius Herveti explicandus. Ubi vul-
vidi, partiin reinterprctando, partim emendando, gatusmarginum notator inargini ascripserat;/l/ar/i/r
auctoris veritati restitui. hic dicilur,qui prxst marlyrio ; sed imposuit illi non
Composuit et coDnobitis et synoditisJdociriHnm ap- plana Herveti versio.
tam vilx communis. (35)Pare?!s.] Cave hic parenlem pro patre accipiaa.
Et ad virgines Deosacraias libcllum competentem Sajpe svo inferiore parens pro cognato et affini acci-
religioni ct sexui. pitur.Sicsupra,cap.2: « Habebatautem etnonnullos
EdiditetpaMca5ii;)(fen//t)/as valde obscuras; el(ut parentes,inter quos filiam seroris suffi adoptaverat
ipseinhis aitjsolis raonachorum cordibus cogaosoi- flibi. » Etsequenti cap.51 « Non amico se,non cle-
;
bilcs, quas similiter ego Latinis edidi. rico,non parcnti, non cuiquam alii se credidit atque
coramisit. » Palladii velusinterpres,capitel2:«Non
Vixitlonga 8elate,signis etprodigiispollens.IIac-
tanquara parenti, sed tanquam servo Dei, et mona-
tenus Gennadius.
cho ha;c olTerimus. «Loquitur sororMarciano fratri.
Ex his Evagrii Operibus tria nunc hcBC dubia vel
Vide Onoraasticon.
explicanda vel corrigenda.
An quia dicitur scripsisseaTr^-^pi, quod Ghristo- (3Q)Agentem in rehus.] Palladio dicitur.Mng-w/ria-
C nus. Ncc ibi pro nomine proprio .iccipias. Dixi
phorsonus apud Socratem carminum tibros,Langus
alias _de hoc Magistrianinomine ad Martyrologium
apud Nicephorum versuum libros vertunt,pro £pe/a
Adonis, 2Julii. Vide etiam supra ad Pelagium, li-
legendum cslEpea, a Gvxcoit.ex PSane Ms.Moretia-
bello VI, num. 24, Vide Onoraasticon.
nus /i/jeadiserte habet.Quanquam alii aTiT^ripi ver-
lun\, Elementaria, ut Palthenius in prajmissis ad no-
(37) iVe ajfcctibus quidem parcerenl suis.] Videtur
insinuare tanlam iarnem fuisse.ut honiines ne qui-
miliassanctiMacarii.Nisiquissuspiceturc/jcaortum
ex Grffico lEPA, quae pars est verbis 'Upoiiovay^r/.i.
dem aflcclibussuis,\A est,liberis parcerent.Paliadius
(8)
Prjp^gdtoni.lItacorrexiexconjeotura.Mss.fle- A ut \ega.m\is duresceret. pro, duceret.llBL et sensua e^
stitutus.cum anleessel, prxfaciani.mUprxfectiani construclio constabit. Notum durissimam rhinoce-i
poaterioribus saeculis, pro apparitoribus prsefeoti rotis pellem esse. Vide Onomasticon.
prffitorio. Et rcs ipsa hic ite capiendnm docel. KpoTojv Etiam Grascis pro ulcere capitur apudPol-;
(9) lialicum o/c!.]Sic
cap.8 Ileraclidis;" deoem et lucem,Iib. v, cap. 15. .An igitur ex diurna nooturna-'
octo Italicos ipsius vini solus exhausit. » Vide Ono- quesubdiostatione totum exculceratum est?Ita ao-i
maticon. cepit hic xpoTojvat; Heraclidis interpres,qui papulai
(10) Liliralem manum-] Heraclides, cap. 25, Oxy- vertit.
rincliixm. Palladius Herveti, cap. i&,celerem munum. (12) Pisper.] Fluminis hujus nomen deest Her-
Intelligit Evagrium fuisse antiquarium, vel xaxuY- veti versioni. Ab hujus vicinitate ipse mons An-
Vide Onoraasticon.
poicfov vel AT.lXi^pitfov. lonii ita etiam vocabatur.Ruffinus,Iib.iiHist.,oap.8:
(11) Minocerolis duceret.) Palladius Herveti,cap. « Poenem et Joseph in Pispiri,qui appeilatur mons
86, ante habebat « adeo ut corpus ejus,non sccus
: Antonii. »
saepe in corporibus vidimus, exirent. » Ubi Gra^ce : niitas .Egyptios fuerit. l'otiu3 lego Cliydxum. No-
*i)aTST'iawjJ.ac(u-cciJvt:<OairspT(ova).oyujv^(o(.jvxpoT(j)vc<? tum vinum Clnjdxum inter vina faclitia e Chyda:is
KpoTiov Grascis nunc rzcHfUi, id est vermis
i/.6pa(jai. palmu!is.Plinius,lib.xiv, cap.16.Vide Onomaslieon.
canibus infestus.nuno frutex est.nunc oleffi morbus, £}
nunocartilaginea pulmonis bronchoa.
IN ^GYPTIORUM PATRUM SENTENTIA8.
Sed quis his sensus, quK constructio? ut corpus (1) Marlino.] Fuit hic ablias Dumicnsis. el Braca-
ejus slcut irrationalisanimalis rhinocerolis duceret ? si rensis episcopus. Vide proiegom. 25.
r hinocerotis iungatur cum ((njwm/ii-.deest sensui ali- (2) Conductelx.] Ita Ms. Toletanus. In Ms. Sancti
quid, et nescio an rngas ducerel, vel simili aliquo Floriani ea{,Conduclilem.\n^enoT\5mcu\o variaevo-
modosuppIendumsit.Quidvastumanimab7u'»(i('r?W5 ces formatffi ea inflectione. Conductela pro conduc-
hio faciat, si quidem alios interpreles inspiciamus) tione rarius occurrit.
non video.fi/cndw pro Graeco vocabulo xprjTtuv facit. (3) Dijudicari.] Ita Ms. Toletanus sed in Ms.Flo, :
qund xpoTojv seu ricinus etiam Grffcis dioatur /:j'/op- lur in Ms. Toletano glossema, id est, jaclans se ac
paiiTr,? a canum infestatione ? Atque ita ricinus vel pedes pju.?,quae vera est explicatio ejus quod Graecii
cijnorrkaistes degenerasset in rhinocerotis. est paXXeiv |ji.£Tavoiav. Vide dicta supra, ad Vitarr
Unam hanc conjecturam adduc annectere placet, sancti Basilii cap. 11. n. 54, et Onomasticon.
ONOMASTICON
RERUia ET TERRORUM DIFFICILIORUlVf
QD/E IN HIS l'AI KUM VITIS OCCURUUNT.
Absida. Vita Macarii Romani, cap. 8 Et ecce C derant. » Concilium Carlhaginense iii, can. 52
: (( :
qui ad nos in absidem bonoratiorea et graviores ascen* Et lib. ii,c. 1 : « Ipsaque etiam per se gradus absidas
401 ONOMASTICON RERUM ET VERBOKUM DIFFICILIORUM. 402
consceadens, universis eminus conspicienda asta- A vonerabilis est. Absidem solo etparietibus marrao-
bat. Isidorus, lib. xv Origin., capiteS « Absida
i> ratam camera musivo illusa clarificat.
:
Graeoo sermone, Latine interpretaturlucida,eoquod Ex dictis quadruplex nhsidx usus eruitur, ut tum
luminorecepto perarcum resplendeat, » Qufe exscri- curvaturam rotse, tum arcum cni aliqua
significet
bens Walifridus Stribo de rebus Ecciesiast. cap. fit tum locum editiorem ubi sedet epis-
inscriptio,
6: Absida Graece, Latinelucida dicitur, quialumen copus, tum caraeram in qua reliqui» Sanctorura
acceptum per arcura intromittit. » Gregorius Turo- conduntur. Quae fere Glossarium Camberonense
nensii, De Gloria martyrum lib. i, cap. 63 « In pa- ; manuscriptum exprimit «Absida dicitur exedra,
:
riete, qui a parte eral oratorii, absidara collegit. » id est, sacratorium ;vel loculus, id est feretrura, »
Ita Ms. vulgo, in absida coUegit. Idem: libro De Glo- Idem « Ahsida GrKCC interprelatur lucida, eo
:
Lingoniensi episcopo, cujus reliquias Tetricus epi- Abspes. Vit Onuphrii, cap. 10 : « Abspes eram
scopustransferrevolebat:« Anteallarebasilicoe fun- multoties vitfe. » Quod Graeois aTtiXtii^wv.
damentajacit.erectaqueabsidamirooporeconstruit, n AciES, Leontius, in Vita sancti Joannis Eleemo-
et transvolvit. » ItaMs. Hincmarus, Rhemensis epi- synarii, cap. 21 « quae collecta erant a Mauris in :
scopus, de gestis habitis pro divortio Thietberg;e, acie ipsorura, Dubium videri possit an io GriEco
respeetans ad concilium « Et sacri canones jubent
:
fuerit tfiXaY;, quod nunc aciera seu multitudinem
ut pcBnitentes tempore quo pffinitentiam petunt, exercilus.nunctrutinam significat. Certebicstaterfe
imposituram manuum et ciliciumsuper capitaasa- fitmentio, in qua dicuntur actus ejus appensi. Hinc
cerdote, sicut ubique vulgatum est, ante absidam aginari et acinari a scapo trutinae. Festus « Agina :
capiant. Quod unusquique publice pceuilens ab est, qua inseritur scapus quo fo-
trutinae, id est, in
episcopo suo, de cujus paroohia est, debet susci- raraine trutina se vertit. Unde aginatores dicuntur
pere." Annales Francorum, pag. 29 : In absidaeccle- qui parvo lucro raovenlur. <> Glossariura Cambero-
siifP.Glossa: veteres : Absida,sedes eiiiscoporum Ibi se- nense Ms : « Aginator, negotiator ; dictus ab agina.
dem episcopi fuissc declarat loous .\ugu3lini supra, Agina quoscapustru-
eniradicitur illud foraraen in
epist. 225, ubi praecedit : « an nostra subsellia, re- quotrutina se vertit. Indeagi-
tina? inseritur, et in
licta turba, redieram.. » nator dicitur, qui parvo lucro movetur. » Idem :
Absidas has loco eminentiore fuisse ideoque gra- « Aginare,explicare, agitare, fugare,dictum abagi-
datas, declarant loca Augustini et Evodii supra ad na, quod est scapus trutinae, quae ideo sic vocatur
ducta, Leo Marsicanus, lib. i, caq. 19 : « In basi- ^ quod ea mensura ponderis agatur. » Glossae Isidori
licae absida media, ad quam per octo gradus as- Agginantes explicanles. Et quia et c mutcas sibi gr
Superse deo plura aggerere. loca.Haec autem ag- trirapi, in parvo morari. Ita etiam habet Glossa-
gessi, ut ex iis ahsidx usus aliquo modo innotes- rium Camheronense Ms.
ceret. Onuphrius Panvinius, in explicatione vocum AliasignilicationeinGlossario: Aginatnzoa.it''jtxa.u
quarumdam ecclesiaaticarum ahsidx nomineintel- Aginare, tnrpaTeosw. Existimoenim ititelligi Agcntes
...
Julianum capile, corpore Ferreolum,» possibile est navira fabricari sine acutis. » An in
tur illa, qua? ad Dominsedium nostrura communera astrum, instruraentum rusticura, dictum Graecis
patronum in nomine Domini Christi jam dedicata ofrva Hesychuis : 'O^fva, ipfalelov ti ftwp-fi.xm ai-
Srjpoij? Yop-tpou; tyov eXx.ojj.evov u-ito potov. « Oxina,
celebratur, quatuor ejus basilicis addita, reliquiis
apostolorum et martyrum intra absidem trichera instrumentumrusticura, ferreis gomphis constans:
sub altaria sacratis, non solo beati Felicis honore quod a bobus Irahitur. Aliud infra bisacuti.
403 ONOMASTICON RERUM ET VBRBORUM DIFFICILIOBUM. 404i
Advivere '. Probum verbiim,saepe infii//iiiCi'H'C''U A Clausa diu reserans credentibus Kthera saeclis.j
cap. 28 :<( Licet certior hajrcditas sit, dum advivis, Aldemus de octo principalibus vitiis : j
bcneabutisubstantiatua, quam tuolabore qusesita AJduci merear, Chrislo regnante per sthra -j
in incertos usus relinqueru. «Tertullianus, deAni- Ita Ms. xlhra pro Kthera, ubi Canisius xlhram sub-
ma, cap. 57 « Et hi vel maxime, qni in ipsis tunc
:
stituit. Idem, de Laude virginitalis, in prasfatione :
fuerunt cum adviverent. « Gregorius Turonensis, 102 3^ Iheracelsa tonant dumfalur Rector Olympl
lib. IX Dum advivit possidcat Jurisconsultis quoque
Idem, de Laude virginitatis, cap. 37, in sanctaj
nota vox, 1. 20, § Tostamenlo, d. De liber. leg.;
Thecla :
« Medietatem vero, dum advixerit, patersibi vindi- Idcm, ibidem, cap. 23, in sancta Babyla
cet, filiis post obitum relinquendam. » In iisdem- /Etbera glaiica petit devineta morte triumphans.
lib, V, tit. 2, 1. 4 « Ita illa quae usu boo ad possi-
:
Affectus, id est, parentes, liberi et nepotes, qui-
dendum percepit,omnia dnm advi.xent,sme cujusli-
g ^^^ ^^^^^^^ ^^ ^^^^^^ naturaduce debemus. He-
bet inquieludine suis incuncanter utatur expensis. « Nara cum adeo illi fame quodam
raclides, o. 54 :
jEgyptietTheliaidi collegi possuntexsubscriptione pe tui noti fratis; et cras illucescente Sabbato opii
concilii Nicffini, et aliorura. est oblationibus. « Heraclides, cap. v « Quiaips
:
i^THER neutro genere. Vita Oniiphrii, cap. IG : D agapem facturus est. » Sic Cassinus, co!
frater tuus
j?itheraangeliciscantibusresonantia.»Gomplures latione xxiv capite 12 « Agapen alienae operation
:
« Facilius credo cursus fluminum in diversa revoca- jusla sunt, caro non amittit per curam ecclesia! <
« Videbant Ktber tantum. directis a se jaculis verbc- Signal adesse dapes agapes, sed lividus obstat.
rari. » Marius Victor Massilicnsis, lib. i:
Capilur fere pro solemmi coovivio intemplisv
Sed qnid esl qiioii munrlus erat, quod sidera et ortus,
JEi heraqiie el vitrem pelagus.
memoriismartyrum exhibcri olimsolito.Videconc
Beda, in Vita Cutperti, cap. 9 :
lium Gangrense, can. U; Laodiceum, can 27 et2!
'
Vide supra, col. 208, quid in hoc verbam Rosweydus nosque simul notaverimus. (Edit.)
405 0N0MA8TIC0N RERUM ET VERBORUM DIFFICILIORUM. 406
Agens m REBOS. Heraclides, cap. 53: « Juvenem A Latinogrc-Dcum , Antiqnarius , dpxaioYP^?^'^ v.aXXt
quemdam agentom in rebus, etc, commovit. nQuo '(piooQ. Apud Cassiodorum, lib. ii Histor. Tripart.
loco Palladius, cap. 118, Griece, iJiaYtaTpiavoc; habel. cap. 16: « Quinquaginta membranaceos Codiccs,
Erat ePalatinis Ambrosius, epia. 13, lib. n,
officiis. bene confectos et ad usum habiles, ab artificibus-'
ad Marcellinam sororem « Palatina omnia oflicia : antiquariis, et perfectc artemscicntibus scribi prK-
fioc est, memoriales, agentes in rebus, apparitores cipias. »
diversorum comitum. » Tamen et in prcvinciis spe- Aphroditos. In Vila sancti Ililarionis, num. 30, in-
cies annonarias curabant, et prffierant etiam evec- telligitur de Aphrodite, qua Stephano dicitur juxta
tioni publicre. Dicunlur et Magidriani. Vide infra. Athribin, qufe AphroditopolisStrabonilib.xvin. Dc
Almiridenses. Vita Epicteti et Astionis, cap. 6 : eaintelligihunclocumcolligiturexitinerellilarionis
« fnScytharum fines ingressi sunt, atqueinAlmiri- et cx monte Sancti Antonii, ad quem properabat.
densium civitaiem devenerunt. » Ex his colligitur Apocuisiarius. Moschi cap. 88, habes Thomam
Almiridensium civitatem in Scythia esse. Sed apud apocrisiariim cccnobii et cap. 88,alium quemdam
;
a lacu, qui Halmyris Plinio lib. iv, cap. 12, dicitur g ecclesiarum et cmnobiorum. GIossk IsidoriApo- :
id est, lacus divx Virginis Danubianx. Forte Salmo- TOVTWV Twv a'(ita\iiM't E-/.xXTj7ia)V, ou? «•KO/.pi!Jiap'.oo;
rudis Antonini. Nicephorus, lib. xii, cap. 29, post xaXooatv : vocantur, qui sanctissima-
« Apocrisiarii
Ex descriptione Plinii, juxta Peucen collocanda sancti Chrysostomi est oTtoxptatapto?, Godefridus
esf, qu8B est inMysiainferiore. Mysia auteminferior •E014 Tilmannus vertit, secretarius. De munere
etiamScythiaBnominevenit, undein Mysiainferiore hoc vide Hincmarum epist. 3, cap. 13.
sunt Tomi, locus exilii Ovidii, quos in Scythia po- Aqua ASPERC.i. Vita Hilarionis, num. 20 « Scy- :
nit ipse Ovidius. In Notitia imperii mulla loca My phumfictilemaquajussitimpleri^etc. equos asper- ;
sise inferioris invenies ad Scythicam prsefecturam ^ sit. » Vide ihi. Sosipater Charisius, Inst. Gram. 1. 1,
Amma. Pelagius, libello xviii, n. 19 « Vos, in- cari dici debeat, quissitum est. Qui ad aquas dicunt
:
vtov ouaa 'k.p.}xi^ Eortv, outio fap zoXDuat to^ TiviVfja- ibique per populum cursu aequabantur. » Philippus
Tixa; [j.T|Tspai;. « Hac enim et vobis et me melior Rubenius, Electorum lib. ii, cap. 18, praefert legi ad
existens Ammaest. Sic enim vocant matres spirita- aquas, atque ita interpretatur quodestapud Ulpia-
les. » Sic apud eumdem Palladium, cap, 37, Amma num. De his qui notantur infamia, 1. iv : « neque
Piamun cap. 137, Amma Talida, cap, 138,
; Amma agilatores, nec qui aquam equis spargunt, » videli-
laor. Non abeunt ab hac Ammae significatione quaj cet.nonde vulgari aliqua sparsione aut ad recrean-
Hesychiushabet : 'A[x'^a., fjir,TT)p,Tpo!f6<;.Amma,ma- dos equos, uti Alciatus, vi Parerg., capite 3, sed de
ter,nutrix. 'A[ji[xa?, xpotpoic 'ApT£|xt8o(;, xai ?) [j.-?iTiip, solemniquadametcumreligione,imosuperslitione,
xat ^ 'PJa, oxt yJ
Ari(ji>^Tr]p. h Ammas, nutrix Artemi- conjuncta. Nam fuisse mos videtur,ut quoniam Cir-
dis, et mater, et Rhea, et Demeter, » seu Ceres. D censes sacri ludi erant, hcnorique deorum dicati,
Quod igitur abbas eratinter monachos, hoc Amma equi certaturi prius lustrarentur, et aqua e certo lo-
inter virgines sacratas. co petita spargerentur. Idem esistimat Hilarioncm
Antiquabius. Vetus Lausiaca Palladii, cap. 15 : huno ritum in mente habuisse, etprofanam, hano
« PulchreenimscribebatIihralemmanum.>>Lexi- aquam alia aqua damnasse. Sicforte putalegendum
con Grcecolatinum xaXXfcpatfo;, lihrarius, id esianti in lapide voteri inter officia Circensium, Sparsor pro
quarius erat. Nam antiquarii erant qui bibliothecffl sparlor, nisi, inquit, hoc a sparto sit, et ad circi
Codices componcbant, vel vetustate oblittcratos re- metarumquo dcalbationis munusperlineat.Nam in
parabant, ut docent impp. Constitut.,1. ii, inprinc. Glossis ita scriptum Sparium, Xeuxata ev GeaTooK;.
monte erat praBcipua et principalis ejus habitatio. xopo? EaTl apTo(6iov 'sf « Corus vero est artabaruni! :
Gapitur tamen pro quovis raonasterio. Vitasanctaa sex. » Consule Villalpandum nostrum, Apparatus/
Walburgis, lib.iii. « Et adjacens arcisterio cmraete- in Ezechielem parto II, lib. iii, cap. II.
rium. Ibidem>) : « Hu jus dancti atrium arcisterii nie- Arur«. Evagrius interpres Vitae sancti Antonii,i
ruicontemplrtri. PaulusLangus, in Chronico Citi-
» cap. 2 : « Aruri-e autera erant ei trecentae uberes et
zensi (lomo I Gerraanorum Scriptorura a Pistorio valde optimae. » Retinuit interprcs vocem Grscain
editorum) anno 1509 » In carmine quodam. quod
: apo'jpai,pro quo vulgosubstituiumpaJmas. Occurrit
in praiconium prasfati Bursfeldensis archisterii odi- eadem vox hac eadern Vita, cap, 15 « Et statim in- ;
deram.nldem, pag. 886 :« SubTrithemiimililabam telligit parvis aruris, et parietibus, vel modica aurii
obedientia in archisterio divi Jacobi prope Uerbipo- portione contempta, nec gloriari se debere, quasi
lim. » Hinc arcldslcriale. Vita sancti Wiilibaldi : magnadim.seriti' Ubi pro parviiaruris InGrsecoest,;
« Verum et arcisteriali jam jugo constrictus, nun- &\r(ai apjpa? quod Hffischelius vertit campos exiJ
P ;
quam sine abbatis sui licentiapergere judicaret di- guos. et Coloniensis editio habet parvis Ikesauris.l
gnum. » Propria jEgypto terrae divisio in auras. Strabo, lib..j
ArsenoitaruM oppido gestura sit, non transibo silen- SiaipEaiv Ei? vofjioiis '^'^X.^, oixa [Jiev -q 0r)6ai<;, Sixa o^tJ
tio. Cuin duplex sit Arsinoe et Arsinoites Nonius
i> £v TU) AiXTa, E^ xai Siy.a S' :?) [jiETatu* oj? OETiv£?,xoaoij-
in^gypto.hicintelligitur de Arsinoesou Crocodilo- Toi TJaav o'. 0'j[x7tavTEi; vopiot,6aai ai ev Tii> XaSuptvflui'
rum oppidoadNilum,ut patethic exadjunctis, cum aijXai- auTaiS' JXaTTO'ji;T(Ji)vTpidixovTa. na'Xiv8'ol vojjioli
ad Arsinoen Nilum crocodilisinfeslum transit Anto- aSEa? sayov ei; -Yap TOTTapyio? ol TtAETaToi oivj-i
Toijiai;
nius. Alia Arsinoe est ad Charandram sinum. pT)VTO,xai au-ai 8'e'c aXXa? T0[Jiac,EXa2(iaTat o'at apou-]
Artada. VitfeJoannis Eleemo3ynarii,cap.3:<(Om- pai [jiEpioE; « Regio initio in pa3fecturas divisa fuit,;
:
niainunaCampana vende
statera, modio et artabe, quas Nomos vocant Thebaica quidem in decem ;
:j
re et emere contestabalur. » Palladius, c. 76:« Ac- quae vero in Delta, in totidem intermedia autem in' ;
ceperuiit unusque fruinenti annuaa duodecim arta- sedecim, ct (ut quidam volunt) tot erant hujusraodl
bas, qui sunt veluti quadraginta, qui apudnosdi- prfflfeoturae, quot aulas labyrinthus habebat, quaej
cunturmodii. » Interpres Arislophanis, in Acharn., circitertriginta erant. Rursum ha3 praBfecturaedivi-
de artaba: HEpaixov tii nai AtYuTttiov to ovo[j^a : Ar- ^ siones liberas habent : majoreenimeparte intopar-;
taba Persicum el yEgyptium nomen nomen est. » chias divisaefuerunttoparchiae rursusinportiones :
De jEgypliorum artaba Fannius : alias.quarum minimae arura; erant. » Non recte in-i
Est etiam terris, quas advena Nilus ioundat, terpres hic arva verterat. Hor^ipollo, lib. i, cap. 5 :|
Artaba, cui superat modii pars tertia posl tres. "Exo; t6 E7ttaTa[ji.Evov YpatpovTE?,TiTapTov ipotjpa; Yp^"'
Namque decem modiis explelntur artnba Irlplcx. tpouaiv' Eaxt 81 [jisTpov ''1 otpoupa, •nvjy^tuv IxaTtiv
Y'?i? ji
Hieronyraus, in cap. v Isaia; : « Pro iriginla nwdiis «Instantcm annuin significantes, quarlam aura; par-j
quos nos pro coro posuimus ,
qui Ilebraice diciiur tem pingunt. Est autem ti'poupa terrae mensura, cen-i
homer , LXX verterunt ap-iSas £?, quae meusura tum complcctens cubitos. » Herodotus, Eutepe, seu;
/Egyptiaca est, et facit modios viginti. » Plane qua • lib.li: ripEaSEaot fjVTa 8e Efapaipr)[jtEva[jiouvotat At-zu-;
drat ;estimatio artab;B apud Hicroiiyiuum, cum ea, •KTiojV TltipE^ TOJV tEpEtOV OtpOUpat E;aipETOt StoOExa Exa-J
quoe esi apud Palladiuinjam citatum. Idera, in cap. aT(;j oiteXeei;' -J) Se oipoupa 'HOIS ExotT^v Ttij^Etiv EaxiJ
XI Danielis ; « Ita ut (Ptulema;us Philadelphusj de AlYUItTitOV TtdivT'/)" 6 OE A'tYUTtTtO< 7tT,)f_Ui; TUY)(^0(VEI TaO?:
jUgypto per singulos annos quatuordecim niilliaet Eoov Tijj 2a(Jiit)j. « Hissolis(qui dicuntur Galisiries seU;
octoginta talenta argcnti aeceperit, et frumenti ar- pugnatores) jEgyptiorura praeter sacerdotes hoc exij
tabas (quas mensura tres modios et tertiam modii D mium honorishabebatur ntsir.gulisduodecimaruraBJ
partom habot) quinquics ct dccies centeiia millia.» esspntexemptfeetimraunes.Estautemaruracentura;
lgnotusGraJCUslibrodepondcr.ttmensuris.\i-pTCTia cubitorum/Egyptiorum quoquoversas.yEgyptiusve-
apTaSrj [lExpov £j(^E jjtoSiou? e'' 6 ol jjloSio; 6 Al*^u7tTio<; rocnbitus Sainin par est.» Suidas: 'Apoupaia [jtdvTti;,j
xai6'lTaXix6c E)(^ei5(^oivixai;T)'. «Agyptia artabaoapit lol xihy vtoSpiiv xot: ontptixToov.^KaTiSEdpii; SuaxIvT)xo;,|
modios quinque ; modius voi'o /^Jgyptius ct Ilalicus y^xuipd, xaXoufxEVT) (jidvxii;, ^? Ttvsi; itpoas^^ovxEc xaT?^
contiriet chojnicas octo. » Papias : » Artaba, gcnus xtvi^aEai |JtavxEuovxat."OTt f, apoupa itooai; 'ijti v',« Ilu-
mensuraiSyriac8e,i|ua; tres modiusfacitettrientem. sticana de segnibus et ignavis. Estautem lo''
v.ites,
eXE' V. Ita habet Ms. noster Antuerpiensis. Nempe A posset prcsbyter nudam eamsanctooleo inangere.»
aruraestdimidium plethri,pletbrumautem continet Sed disputatio inter doclos orta, an baptizacdi
pedes centum quaquavcrsum, ul idera SuiJasait. omninonudifuerint.aatantumsuperiorivesteexuti.
Arura Scriptoribus Latinis etiam usurpata, non Josephus Vicecomes.in Ecclesiasticis suis Obser-'
pro certa terr» portione, sed gBneratim pro terra vationibus de antiquis baptismi ritibus,lib.ii,cap.37,
seu agro. Velius Longus, de Orthographia « Filix, : et lib. IV,. cap. 10, 11, 12, •13, conatur astruere
quam ita credo dictam, quod s:l minus felix arune., plane nudo, nullo vestis vel tegumenli genere ami-
Hinc amrxa. id est agrestis, rurestris. Mnrcellus ctos olim catechumenos inungi solere et baptizari.
Empiricus, lib. de Medicamentis, pag. 63 «Lacer- : Sunt qui contradicant (Joannes Viringus noster
tas pisinnas, quae iu segetibus moiantur,quas Grre- in tractatuMs. ea dere) censeantque Kcclesiam ni-
ci aruraeas vocant.» Unde proverbium, MivTi; apoj- misquam semper honesti tenacem fuisse; nec simile
pa(a, ut in Suida jam citato. vero esse eamdem tam evicenti sacrilegiorum peri-
AspiTARE. Vita Joannis Eleemosynarii, cap. 51. culo sacramentum hoc esponi voluisse.
« Uno hinc et altero hinc aspitantibus. » Ita Mss., Ego vero, porpensis utriusque partis momenlis,
ubi Editi, assislantibus. Glosss Isidori: Aspita, rui- existimarim,si quis recti libram judicii tenere volet,
na. Ita etGlossarium Ms.Camberonense.VideDdum g gj nudos et non nudos olim catechumenos inunctos
tamen nura pro ruina legenduni sit veruina. Cerle et baptismo tinctos fuisse asseret.
spilum dicitur veru. Glossarium Camberon.: Assium,
Nudos quidem, quantum ad mysterium pertinct,
veru; iil estspiium. quovitanobisanteaclaemendandaetinmeliuscora-
AssuEsco, id est, assuefacio. Hieron., in prologo
mutanda denotabatur.Nam nudi censehantur, qui-
VitK Malchi Dispositumque per tabulatamilitem,
«
bus superior vestis, qua in publicum procedere so-
:
Baia. Occurrit vox haec in Gr>-eco Palladio, uti in cam saltasse dicitur, et tamen eo tempore indutus
Glossario suo Graecobarbaro citat Joannes Meursius, erat Ephod lineo, nt ibidem habetur. Joannia xxi,
sed non recte eam percepit. Quod enim Palliidii, Petrus nudus dicitur, quod breviori veste piscationi
C.'6l,est, BaiaoX'!^^ norpaTouTrpEao^jceoou a'Tr,aifiEvo:;, aptae indutus csset quare ne ita nudus Christo se
;
paioov : « Bais ramus palrace, et baiorura. » Hierony- etiarasivera con sintpropter similitudinem codem
mus, libro II contra Jovinianum, cap. 9 px Ghaere- vocabulo comprehensa sunt.Sicillitteratum non ex
mone antiquorum .Egypti sacerdo-
Sfoico, de Vita toto rudem, eed ad litteras altiores non perdu-
tum citat foliis palmarum.quas baias
: »Gubile eis de ctum;sic qui male vestitum et pannosum vidit,nu-
vocant, contextum erat. » Idem, in cap. viii Eze- j) dura se vidisse dicit
chielis, Pxplicans illud, Et ecce applicunt ramum ad Basterna. Vita Eugeniae, cap. 3 « vobis itaque :
nares suas,\nqint : « Haud dubiumquin palmarum, duobus juxta hasternam ambulantibus. » Kst vehi-
quas Graeco serraone Ta piVa vocant, ut per hoc eos culigenusmolliusstratum,raatronisusitatum.Am-
idolaadoraresignificet » Non recte Mcursius supra mianiis, lib. xiv : « Opertis capitibus et basternis per
existimavitjloco illo Palladii per piia intelligi quod- latera civitatis cuncta discurrunt. » Ilieronymus.in
cunquedonum generaliteritadictura.Quem Meursii cap. Lxvi Isaise: «Ubi posuere LXXcumumbracnlis
lapsum video etiam notatum Gretsero nostro.lib.ii (quK nos dormiloria interpretari possumus vel ba-
de Benedictionibus, cap. 4). consona transtulerunt tpopsTa.quse
sternas), a.\\lyoc.ii
3 : « Venit puella ex Perside, ut baptizaretur : quae xiov piiTr^pva, xpioaTov ; « Lecticula, basterna,
ita speciosa erat ac tantae pulchritudinis, ut non grabatum. » Glossarium Camberonense manuscri-
411 ONOMASTICON RERUM ET VERBORUM DIFFICIUORUM. 4131
quae manu fertur. Nisi quis legal, mannualis, quod Item pro cetiset pistricibus, apud SuetoniumNero-j
a mannisrapletur. Ovidius,lib.ii Amorum,elcg.n: ne, c. 12; et in Glossario Bellua xtjtoi;. Item xt)--
:
Parvaque quamprimun rapientibusesseda mannis, Tti;, pislri.r, de bellua item, bellua marina, •/.f^xoz. J
Ipsa pei' admissas concute lora jubas. Be.ma. seu BiiMA. Vita sancti Basilii, cap. H. ln,\
Per parva csseda videntur intclligi quas postcriori sanctum tribunal, Graece, eI; to Syiov pTJiAa. Quod,!
sfficulo dicebantur/)a$/m!a;;qua; quia amannis tra- certum in templisantiquorumjuxtaaltarelocum si-l
hebantur, forte ideodicta BiirAmannuale vehiadum. Quod ut melius intelligatur,ita de veterum|
gnificat.
Glossarium quoque Camberoncnse 'Ms.cssediim in- r» Gr.-ECorumecclesiaOenebrardus velpotius Glaudiusj
terpretafur baslcrua. Hieronymus, epist. 20, ad Sanctesius, in Liturg., ut cilat Gretserus ncster to-i
Pamraachium de obitu Paulinffi: « Ibi fervcntesbu- mo II de Cruce.in notis ad relalionemTtepiT-iiCaTau-;
ricos mannos, comatulos pueros. xNem^e ferventes poTipoiT/.uvvjiTEcoi;, dfl adorationc Crncis.
manni, rapicntes basternam,etraptim currentes.In Ecclesia Gr.-ccorum in quinque partes dividitur :j
iisdcm cei Bortavea leclamanualis,pro quo in Glos- Prima pars diciluraYtov <^fiix!i,sanctumtabernacu-'.
sarioCamberonensi manuscripto,Bo7'tema,ies;a?na- lti\n, quod gradibus in eamscandatur ubi duosunti :
an exBa^i^eDmutrumquesitdeprava-
nualis, ncscio altaria, majus in medio, quod dicitur 6'JsiaaT/;pioV'
tum. Gerda noster, cap. 141 Advorsar. sacror., n. sacra mensa sancta sanclorum,lccusDei requies,propili-i
407, legil ;Porlaneatesla,manualis,quodma.ni\ por- alorium,magnisacrificiiolfieina,Christimonumentum,\
Mihi potius<cc/a dicitur basterna,quod undi-
tetur. elejus glorise tabernaculum. Minus altare,in quo sa-i
quc clauderetur claudebantur cnim plerumque
; cerdos sacra praeparat,dicituritpo0Ec;i(; quasi/)ropoji-;
spoculari lapide. Unde Juvcnalis, sat 4: </(i,quodpanisconsecrandusin eo primum ponalur.,
Qua3 vehitur clauso latis specularibus antro. Secunda pars templi dicitur UpaTtTov, c/ioru», /o-
Ubi Glossse veteres : leclicam clausam dicil. Enno- eus clero et canloribus depulatus, ubi tabulatum duoj
dius supra habcns oslia, et vela ulrique ostio oppansa.
'
Qiiam vaga constantem relinent haec tecla decorum, ^ Tertia pars on).^ui'i ,pulpitum,uh\ recitantur Evan-,
Mittitur a domina quidquid habent pretii.
Nam rutilat fulvum Violae de Uice metallum, gelia et Epistolae, et verba fiuntad populnm. Unde:
Possessor radiosspargit ubique suos. tiiX'h oTtiaGiH-6covo(;,orai!opane am/»on«m«eM sugges-\
: per tabulata.
sternarum ordo scmivirorum. » Unde Isaia; lxvi, Quinta esl baptisterium,prope -ripovaov prope ve-.
cxtaSia vertere LXX,id est,«umbracula,quae nos dor- stibulum templi, ubi hrerent posnitentes. Hactcnusl
mitoria interpretari possumus vel basternas, » in- Claudius Sanctesius. Vide et infra dicendain verboj
quit ibi Hieronymus. Templum Grj^.cordm, ex Gentiano Herveto. '
Bastorno! originationem hanc afTert Isidorus, Benedictio. Quanti hac olira aestimata fueritha-i
libro XX Orig., cap. 12 : « Rasterna vehiculum itine- bes in Vita sancti Antonii cap. 39, qui episcoporumi
ris,quasi via;sterna:mollibus stramentisest posila, et presbyterorum benedictionessuhmissocapiteex-j
a duohus animalibus deportatur.» Unde videtursua cipiebat Vita Mariae ^gyptiac8e,'cap.9 : « Ille (Zosi-i
sultos, quibus protransennis et pro tectis accipitur. sccdentcs abiissent. » Beda, lib. iii Hist. Eccl., cap.j
Vide Cujacium, lib. tciii Observat., c. 30. 26 : » Accurrebant, et flexa cervice vcl manu signa-
BfiLLUyE. Quod
Antonnii interpres, cap. 25,
Vita; ri, vel ore illius (monachi vel clerici) se benedici'
habet belluas,\hi Grsecus textus habet uaiva?. Bellua gaudebant. » Vita sancti Fulgentii, 1 januarii, ha-!
subinde pro hya?na capitur. Vide dicta [supra, col. bet concursum populi, quis ab exsilio revertentii
39.5, nol. 8) ad cap. G Heradiclidis [qui seripsilBKh- prinins salularet agnoscendus, quis benedieenti caput^
lua). Clemens Recognitionum lib. viii, c. 7 :« Alia supponeret. Palladius, in Vila ChrysoBtomi : « Eij
413 ONOMASTICON EERUM ET VKRBORUM DIFHCILIOUUM. 414
mater ad benedicendum viro Deiobtulit.»Vitaejus, n lium vero ait Varro, do f^ing. Lat. I. iv, fuissemu-
r.. ,T „1 r. ,, D ,. , :,_,•, „.,„,1 „„„!,, o
ticbre peclorix indumcnlum,\\.dL dictuni,quod pcctus
, 1 ^ , , _ • . . , ,
copo visitante Clotharium re};em-,atque de ipso re- ex divi Augusti instituto ease declarat, cum ille
ge ait: allambit saiicli viri palliolum. suos ciericos linea et birro ornarit,ut costat ex ejus,
Quod vero sanctura Gangrense conc.,cap.l2,n)o- Sermone 50 de diversis. '
nachos Eustachianos incedentes palliatos, atque BisACUTUs. Vide dicta ad Vitam Antonii cap. 25,
j
tc,eos damnarent,qui birronempe breviori uteren- cum parva olerum semina, et bi.sacutosparvosque:
tur indumento quod vile vel pretiosum (exsententia
: sarculos.» Glossarium Gamber. M. « Bisacuta, fer-|
Augustini superius recitatalad libitum cujusque csse ramentum quoddam utrinque ineidens.» i
potuisse, certissimum est; protiosiores vero fuisse Bruchium. Vita Hilarionis, nuin.33:« Divertitadj
birros Atrebatenses et Canusinos.Flavius Vopiscus g quosdam fratres notos sibi in Bruchio,haU'l procull
in Carino testatur.Cumitaque eadem ActaCypriani ab Alexandria. » Et post pauca: « De Bruchio pepl
passionis habeant ipsum lacernum ftMTMmcompli- inviam solitudinem intravit Oasim. » Eusebius, inl
cuisse, et ad genua posnisse.illud fuisse perhreve, Chronico, anno 1 Claudii ante Aurelianum .!
,
t6 uTiyapiov xal to ptpptov. Hervetus xrjpov fortasse no, Veronensis episcopus, in Exodum, serm. 8
legerat. «Quis non iB.telligit, fratres.illud Pascha non essc;
Aliadebirro addi possent,sedh£ecnuncsufnciant. sed bramosum latrcnis cruenti convivium? Idem;
Quod ad birrum canonicorura regularium attinet, serm. in Psal. xlix: « Si diis corporalibus convenii
hoc,opinor,intelligitGlossariumCamberoneasema- sacrificium corporale,utique et spiritaleDeisacrifi-
417 ONOMASTICON BERUM ET VERBORUM DIFFICILIORUM. 418
cium est necessai-iurn: spiritale, quod non ex saccu- A nensi Giossario etiann est, Bula, historia, puto cor-
lo, sed ex corde prol'ertur,quod non briimosis pecu- rigendum. Buda, slorea. Donatus, in ). n jEneid.,ad
dibus, sed suavissimis moribus comparatur. » versum, obscurus in ulva, notal : Ulvam plerique
'
BuccELL*TUM. Panis biscoctus, seu qopo? iozo^, eam dicunt esse. quam vulgo budam appellant.» Sic
S!CfU5 pariw, qui cremitis et militibus in usu crat, in Papia ; Ilwla, storia. l''orte hoc postremum Bnta
quiadiutius durat. Heraclides, cap. G « Confrac- :
ortum ex Buta historioo, cujus meminit Arnobius
tum atque in partes redactum modicas buocellatum lib.v « Siout suis scribit in Causalibus Butas. »
:
inlagenasmisit. »Aramianii.s,l.xvii : « Frumentum, Forte Teutonibus l&tO id est, lectus, a buda, quod
ex eo quod erat in sedibus consuniendum, ad usus oiim storeis incubarent.
diuturnitatemexcoctum.buccellatuinutvulgoappel- BuLLAetnuLLARE. VitaiBasiiii cap. 10: » Et plumbo
lant,humeris imposuit libentium mililum. » L. vi bullavitchartamillam. »VitaeJoannisEleeraosynarii
Codicis Ttieodosiani, De erog. milit. annon.: " Ex- Non potes scribere, et bullare, et
cap. 51; « afTerre
pedilionis terapore buccellatum ac panem, vinum mihi?» Etpost:« Dateiproprium pictacium bulla-
quoque atque acetuni, sed et laridura, carnemvcr- tum. GlossariuniGamberonensems.: «Bullaj, cera?
»
Xaxa: « Die belli debet quisque miles aquam et buc- Lege,came/auc7iwi. SirailiterapudBedam, de Taber-
cellatura in sellissecum ferre. » nac, libro iii, cap. 8: « Super caput autem gestat
Ab hoc pane expeditionali seu buccellalo clegan •
pileumin inodum parvuli calamaci, sivc cassidis,
ter panera, quem benedictionis locotransmiltebant, quod extenditur aupra summitatem capitis.n Lege,
vocarunt Paulinuset Therasiaad Romanianum epi- camelauchii.Frequenterposteriori ajvo consonantes
stola 36, apud Augustinura : « Nevacuura fraternaj vel inter se commutabantvel poslponebant. Sic fere
huraanitatis officium videretur, de buccellato Chri- Q semper in Manuscriptis corcodriUus, pro crocodilus.
stians expeditionis, in cujus procinclus quotidie ad SedxajjieXau^iov, velxajjiaXauxiuv rectum esse suadet
frugalitatis annonam militamus, panes quinque tibi originatio apud Etymologicum: Kauaia E^prixai jjiev
sancti Hilarionis, cap. 36, servavitGrascum vocabu- vestimentura papee; » et Calamaucus, piieus similis
lura; « ad ea loca qufe vocantur Bucolia, » Heliodo- tiarae.jOccurritaliquotiesapudSuidamxarieXau^iov,
rus: BouxoXiaa'j(jnta(;xExX'/]xai Tcpo? Alfutxiojv oxoTto; velxajjtjjiEXauxiov.InHesychioverboTiipahabesetiam
«Bucolia apud ^gyptios dictus est totus locus, » xa[jtEXau5(^tov, uti et apud scholiasten Aristophanis
quod praecessit. Locus hic erat
videlicet, ad lacum, ad Acharnenses.
apud Alexandriam juxtamaresubrupibus.Vitasan- Camisia. Palladius, cap, ^-49 : « Cum eam suis ve-
cliMarci postAbdiam, anonymo auctore «Marcus : stibusinduisset,tunica,camisia,etchlamyde,etom-
iterum Alexandriam venit, et reperit fratres raulti- nibusvirilibus. » Graece ibi xajjLtaioii;. Glossae Basili-
plicatos in gratia et fide Domini, ecclesiamque cons- corum; Kajjtiatov, 6 eitt xafjtaxtov jftTmv.Isidorus, lib.
tructam ab eis in loco qui vocatur Buculus, id est „ xix Orig., cap. 22; Camisias vocamus, quod in his
T>.-t.-i_: 1 1.- u :u
Bubulci, juxta mare sub rupibus,»
u:
Hinc
D.....,/.'...'Dj
Bucotici — :..:j_„i:
dorraimus in camis,id i i: i'_ tj-_.
est,in stratis nostris,» Id est
. .
milites Gapitolino, in Marco Aiitonino : « PerjEgyp- indusiura vel lintea sindon. Idem, ibidem, c. 21 :
real Sic ex veteri Spn)«a, addito seu praefixo lii fe- astrictas corporibus, ut expeditisint vel ad cursura
Excussa ul cervice boum crepilare solebant, condidati, scutarii fere protectoresque principum.i
ferire.
MoUibus aut leatis cava linguis a;ra Ammianus, lib. xxv : « Cum Julianus intcr belli di-j
Endeleichus Rhetor, De mortibus boum :
scrimina versarctur, clamabant hinc inde candidati!
Plaustris subdideram fortia
corpora quosdisjeceratterror, utfugientummolemtanquara!
Lecturuui, sludio f]uo polui, boum, ruinammalecompositi culminisdeclinaret. » Victor;
Queis meulis geiuinre cousona linuulo
Concentu crepilacula. Tunnunensis, in Chronico « Cui nepos 1020 Ju-'; :
Qui jumentorum colla teuere solet. p cap. 107 « Portabat canlhelium capientem ampho-! :
GriBceestjXavOr^Xia.Eratgenusclitellarumadaquaai;
Untinnabulum involaverit de jumcnlo vel bove.
»
8, tit. H, § 1.
Cauabl^s. Joannis Moschi Patrum spirituale, cap,'
riorum cap.
Curpocoribustintinnabula fuerint apposita, varia 70 Ecce ego ascendo in carabura. » IsiJorus,;
: «
cap. 3 : « In una campana statcra. » A Campania re- Kavovap';(ou zb ^i\o'i,io' iIiTtavTa? tou^ ooeXtfou? auvaj^
gione Italiaj ita dictara vuUIsidorus,lib. xvi Orig., Ori^a'. K Cum pulsaret proefectus canonis lignum,
Exquo videtur sua hausisse Papias vocabu- quo fratrcs onines convenirent.
cap. 24.
lista:<'Campanaponderatio.Ha?ctamenduaslances CAP.ACALLA.Vestisgenus.PaUadius,cap.ll7 ; For-
unciis. Uni- tismulierindutaservili caracalla. » GrrecCjTtatoapiou
non habet, sed estnigrasignata librisol
autem ponderi certus eot modus propriis na zapaxiXtov. Eucherius, De vest.
« Ephod vestis :
cuique
minibusdesignatus.DictaquiapriusinCampaniare- sacerdotalis, qua; superindumcntum vel humerale
Isidoro. Hinc appellatur. Est autem velutincaracalIa;modum sed
„ UbiproriiyralogeDiryaex
taest
aDudposlcriores scriptores Campana et
Kajiuavoi; sinecucullo. » Glossarium Grfficolatinum :KapaxaX-
usurpata. GlossaD Grascolatina?, Xiov, Caracalla. Spartianus, in Caracalla imp. :
aljsoluto pro slatera
421 ONOMASTICON RERUM ET VERBORDM DIFFICILIORUM. 422
« Jpsc Caracalli nomen accepil a vestiraento, quod A beronense raanuscriptum «Renonessunt velamina :
penula; (|jiav8u7)c) excogitavit.» Beda, De gestia An- Occurrit et apud Bonifacium epist. 77 « Misimus :
glorum libro i, cap.7 :« Mox se sanctus Albanus pro vobis parva xenia,id est.reptem ruptilem unam. »
hospite (qui clericuserat)ac magistro suo,ipsius ha- Chameuni^,
id est, humicubatioaes, Grffioe;(^a;ji.at
bitu,id est,caracalla,qua vestiebalur,indutus,mili- euviatseu xajasv(at. Ea voxLatinis auctoribus siEpe
tibusexhibuit.))M3.:«Carabusestquadamnavicella." usurpala.Vila Abraha;, cap. 18 «Chameuniis quo- :
post triduum vel quatriduum deficientem aniraam percepitvim verbi Hieronymus, in cap. xli Ezechie-
sustentabat. « Interpretantur caricas esse ficus sic- lit : «Puto perspicuum essc lectori semper angustio-
cas.Certeesficuumgenerecaricasessedocet Plinius, ra esse quae deorsumsuntinjejuniis,-/a[jta'.£'jv!a'?,
libro XIII, cap. 5 « Syria praeterhancpeculiares ha-
:
g et victus continentia. » Idera,in cap. iii Amos El :
bet arbores. In nucum genere pistacia nota.Prodesse percutiet doraura hiemalera,eos haereticos quilabo-
adversus serpentium tradunlur morsus, et potu et rant continentia,et jejuniis,xerophagiis, chaumeu-
cibo. In ficorum autem,caricas,et minor ejus gene- niis; e quibus Tatianus est et Manichaiua? »
ris, qua2 cottana vocant. )>
Cii.DREUM. Vita sancti Antonii,c.54 : « Ad primam
Cartica. Pelagius, lib. v, libello x, n. 76 : « Vi- mansionem Alexandriae,qufe appellatur Chasreum.»
dens autom /Egyptius vestitnm mollibus rebus, ot Locus fors ab jEgypti civitate ita dictus, nisi hxc
budam de papyro,et pellem stralam sub ipso,et mo- inansio ipsa sit civitas. Stephanus, De urbibus:
dicum capitale de cartica sub caput ejus.» An carlica Xaipiou, -oXn kVpr.ilrri, /,ax' 'iK\tv\i.-i xoij t:oX'.?' -ci
est linum? Nam quod in Vita Onuphrii apud mo Ms. EOviy.ovXaipsa)xr]s loi; NixEa)TT)c;.Hujus idera meminit
est : Operulur ctim fratribus charsicariam,de eadem in 'Apyatou vndoi;. Procopio, lib. viDe aidificiis Ju-
se hic, lib. vi, apud Joannem, liliollo iii,n.2, est slin.Xepai.oi;, ^Egypti locus,quod Ortclius esse putat
el opusmeum erat lini texlura. Sane linum cervicali Cherchu Antonino, circa Canotium.
convenit. Quaro in Vita Onuphrii vel carlicariam le- CnALCiDos EnEMus.Hieronyrai habitatio.Vita; Mal-
gendum, vel apud Joannera charsica. In excerptis chi,?;u»i.3 « Perveni tandemad ereraum Chalcidos,
:
Glossarii Graicolatini, col. 308, Carlicula, oeTttvov. qUcH inter Immas et Berrhaiara magisad Austruni sita
(]
fuit severitati3,ut cura milites quosdam in cauco ar- mihi velut fidissimus naufrago portus ocourrit.»
genteo expeditionis tempore bibere vidisset,jusserit Idem, prajfatione in Abdiam: « Quando ego et He-
omae argentum submoveri de usu expeditionali.ad- liodorus charissimus pariter habitare solitudinem
ditoeOjUtligneisvasisuterentur. ))TrubelliusPollio, Syriaj Chalcidis nitebamur.
in Claudio.ex epislola Valeriani : « Item in caucos, 1©9B CiiiNOBOsciUM. VitM Pachomii cap. 5, 40,
et scyphos, et zemas pondo undeciin. )) Marcellus 53. Roctius scribas Latine Cheiioboscium,qaod forte
Empiricus,de medicamentis, cap.25 « Vermis ter- : ibi anseres pa3cerentur:quanquam nec inde nomen
renus etroditur,et in ligneo cauco ponitur.» Hiero- suum trasisso existimat Stephanus, De urbibus :
CHYD.EUM viNDM. In iPalladli Lausiaca, ex veteri cia, quK immaculata adhuc operis tui gratia splen-
interpretatione, in appendice, cap. 20,n. 3: «Acci- dentobscurata nsniis insipienli» meae,et (ut digno
pe tecum unum val'!ulum Chydaii vini. o Ita ibile- meisversibusverboutar)caccabata,ridentibusmul-
gendum existimo pro Chindii, ul in notiitione mo- tis vel nauseantibus confusus aspicies. » Ad quem
agcns et earura dactylis « Nam quos ex his honori : Clinicus. Vita Fabiolae, capite 5et PaulaB, capite
deorum dicaraus, Chyda>os appellavit Judsa.gens 4.Capitur hic^pro a?gro,qui lecto decumbit, nec se
contumelianuminum insignis. » Idem lib. xw,cap. movere potest. P]inius,lib. xxv, cap. 5 « Medetur :
'It:p5ir,X nu^iIO')'»'', xat ETC).rj6'jv0r,<jav Radcrum nostrum de hoc medicorum genere vide,
est: Oi 8e u\o!
Arias Montanus vertil Al filii Clinici quoque tempore Cypriani dicebantur, qui
xal vuSaToi ey^^o'''^^- :
stint, et abundanles
mutlipiicati morti proximi in leclo baptibsbantur. Cyprianus,
Israet creverunt et
Romana Editio habet et efjusi fncti epistola 76: « Porro autem qiiod quidam eossalui-
fuerunl. Ubi :
perint ; sod tanlura numerosam multitudine signi- saccis lineis. « Glossarium Camberonense manu-
ficare.Ita enim creverunt, inquit, ut per universam scriptura: « Colobium, vesti.s cucullaj similis, nisj
machus ifT^pij/av, erepserunt. Eustathius, in Home- bium genus dictum, quia longum est,etsine
vestis
X-JOa^oi.iraXai eXiYovxo ol Tti.-Kliqfiua^ivoi, vov 8e manicis. IIoc antiqui ulebantur. Sed quia nuditas
rum :
sunt panes magni, quorum etiam meminit Eusta- gor vitulam conternantem, » id est trimam, Isaiae
xx Orig.,cap. 6, XV. Papias « Conternans,vitnla tertium agens an-
tius ad Homerum. Isidorus, lib. :
Latina. llli enim TERNANS, die in synen derden iaer is. Vide hanc le
aunt, inflexa ex parte ut fierent
Xaxvo?,noslagenam illi sicile, nos situlam dici-
;
ctionem accurate explicalam apud nostrum GabriC'
mus. » Papias Vocabulista « Sicula vas aptum ad : lem Alvarezin Isaiam.Rariusvocabulum eosignifi'
catu.Diuibi lectum foris/crnan/ffm.Utraquelectio es
vinum vel aquam,aGra!CO tractura,id estsicia. » Et
in Glossario Ms. Camberonensi, ' Conternare ve
ne vitium hic in orthographiasuspiceris,legendum-
ques!(u/a,inaliopostliiterarumordinesitularaponit. conlrenare est tremere.Undeet segor vitula conter
ClNERENlE ET CACCABATE. PelagiuS, Mbell. XV, n. nans a Propheta dicitur yitula,c[\im parva conter
: ;
Bene tibi fecerunt cinerente et caccabate. » nans, quia per tremorem terrae saepe subruta. Con
29 : «
stcrnans, rppellens,vel cadens. Consternatio dicitu'
Describit seipsum luridum el nigrum.Ibidem.num.
subita concitatio et aliquometu,asterDUtandodicta
25 de Macario fornicationis falso accusato « Et :
XXII^ col. 887 init., ubi lapsu lypographico scriptum est : Consternanlem. Edit
'
Vide Patrol. 1.
/i25 ONOMASTICON RERUM ET VERBORUM DIFFICIUORUM. 426
Unde et alii prtedictam Segor non conternuntem sed A Siniul cum Petro Alexandrinoe civitatis episcopo,
conslernanlem dicunt, quasi ad hostiiem adventum perpetuas coronas et immortalia praemia sunt
repentino timoreturbundam.» Aliud est Conlernatio adcpti. Martyrologium Romanum, 1 Januarii
» : .
Hygino, De limit, constit videlicet ternorum com- « Ibidem via Appia corons sanctorum inilitum tri-
paratio ; " Quod si iilia permiasum iuerit ut inter ginta niartyrum sub Diocletiano imp. Et passim
convenientes conternenttir, conternati sortiri debe- apud ecclesiasticos scriptores.
bunl, qui trcs primam centuria3 sortem accipcre de- CoRONA REDiMiRi.Erat solemne olim tam sponsum
bcant. Conternationum factarum singula sortibus quam sponsam corona redimiri, Palladius, c. 8, de
nomina inscribemus.» Ammone spouso
-.Visum est ei et corona redimiri,
;
GoNTiNENTiA iN MATniiMONio. Frcquens ea meliore et sedere in thalamo, > eoo^ev xa! (Txe-favoOaflai.Ter-
a3V0. Bt quidem perpetua? contimenti:e exempla ha- tullianus, De corona militis, cap. 13 :«Coronantet
bes hic in indice, Ammonis cum uxore, Anastasii nuptia; sponsos ; et ideo non nubimus ethniois,
10%2 Magnae
et Theognia;, Eucharistii et iMariac, ne no3 ad idololatriam ducant,a qiia apud illos nu-
cum maritOjOlympias cum Nebridio, cujusdatnano- ptiseincipiunt. » Ita quidem observatum fuitin pri-
nymi qui postea presbyter creatus est, cum uxore. mitiva Ecclesia, cum periculum esset idololalriae,
Quibus adde, Pelagii, post Laodicensis episcopi, n qucd coronae alicui Deo profano sacree sunt. Postea,
cum uxore, apud Theodoret., I. iv Hist Ecoles., c setnoto periculo,etiam mos hic apud Christianos in-
12; Juliani et Basilissa3 apud Metaphrastem,9 J;ui. valuit, ut hic vides. Claudianus, de nuptiis Honorii:
Zachariae calcearii cum Maria uxore, ut habes in Tu festas Hynien£6e faces, tu Gratia flores
Elij^e, tu gemlnasConcordia necte coroDas.
Grsecorum Novembris Caacilia; cum
Menffiis, 17 ;
prologo : " Per quos Christi ecclesia nata sit et « Quem dum ego curassem, et lintcis sancti corpus
adulta, persetion'bus creverit, inartyriis coronata involvissem, et deposuissem. » "Ov evxatsiaaaaa
sit. » Vita Paul», cap. 27 Mater tua longo mar-
: « £•,-0-), -/.xi oQova;; t6 cr(7ji.ia toO aYi'o'j EXi^aaa, xa! ano-
tyrio coronata est. » Vila Pachomii, in prologo flE|j.lvri Hervetus verterat Qurm cumcgo
:
; sepelissem,
Patrol. LXXIV. 14
4^7 ONOMAaXICON RERUM ET VEBBORUM DIFFICILIORUM. 428
et linleis, etc. Nempe ivxatpidi^Eiv cwnjre /««uscre- A. occultissimas justitiae sinceritati distriiiuit. Ali-
didit idem esse quod Atqui nonOaitxEiv, sepelire. quando autem iidem nefundi spiritus etiam, qu;«:
poterat sepeliri corpus antequam involveretur. Re- ipsi facluri sunt, velut divinando prsdicunt. Qua-
ctus ordo ciimre, laviireet ungere corpus, linleis in- propter bono Christiano sive mathemalici, sivc
volvere, et deijonere, seu sepclire. Proprium verljum quilibet impie divinantium, maxiine dicenles vera
huicreirunebricuroreLatiniSjUtiGrajoisevxaipii^eiv. cavendi sunl, ne consorlio dasmonTorura aniniam
Quod Gen. i. 2, est Proscepitque (Joseph) senns deceptam pacto quodem societalis irretiant. »
suis medieis, ut (iromcUibus eondirent patrem ;
LXX Idem, tomo III, lib. xii De Genesi ad litt., c. 17 :
habent : Kai TtpQaixaqEv 'Itoaritf xr/i':; iiaKjiv auxou xot? « Caiterum alicubi longe jam facta quod nunliant,
svxstiiasxaiii; £vxatj;iaaai,xov TToixepaouxcO. Elprxcepit quee posl aliquol dies vera esse firraentur, non est
Joseph servis suis funeraloribus Iwierare putrem mirandum. Possunt cnim boc ellicere, non soluiii
suum ; ibi olim erat .se;)u/(o«'6us. Augustinus.in Lo- aorimonia cernendi etiamcorporali incomparabili-
cul. : Sepulloribus : " Non invenit lingua Lotina, ter prseslanliore quam uoslra est, sed etiam ipso-
quemadmodumappellaretEvxatpiaaxaci.NQnenimipsi oorporum longe utiquesubtiliorum mira velo- runi
sepeliuiit, id est,terra; mandanl corporamortuorum citale. Coniperimus etiam ia domo constitutum pa-
quod non est Grsce Evxa^ptaTav sed sOatJjav.illi ergo P lieniem spirilum immundura, dicere solere, quanda
evxatpiatjxai id agunt, quod exhibetur corporibus hu- ad cum venire ctEpisset ex duodecim niillibus,
mandia, vel condiendo, vel siccando.vel involvendo, presbyler, et per oninia loca itineris ubi esset, cl
praecellit. Quod ergo dicil, etiam sepelierunt, oura- fundum, el doinum, et cubioulum, donec in cons-
verunt intelligere debemus. » pectu ejus aslaret. Qus omnia etsi non oculis pa-
Idem tractatu priore De resurreolione niortuo- tiens illo cernebal lameu nisi aliquo niodo ccrne-
;
ad Justum episaopum Viennensea3,epistola2:«Curd Idem, tomo Ili, lib. De uivin. daimonum, cap. 4
aquam simul 10^3 et ligna conlcrri curando mpx esse Capitoliuni. Hoc cum dixisset, continuo egres-
cadaveri. « Spartianus, in Hadriano : « Cura^se sus e castrls, poslera die concitatior reversus est,et
delicatos, eosdemque sepelisse. » Nisi ille capieqr Ciipitolium arsisse clamavil. Arseral autem revera
dus sit de cura depilaloria catamitorum, legiiturque ^ Capilolium. Quud iiuidemdajinoniel prsvidtre faoile
sxpe lisse. Eginhartus, in Vita Caroli Magni fuil, et celerrime nunliare. » Sio lib. vui, oap. 2',^, :
« Corpus more solemni lotum ot curalun:. » docet uude Hermes Trismegistus soire potueritsu-
CuRiALis. Heraclides, cap. 7 « Moyseus servua perslitiones /Egyptiacas auferendas. El 1. ix. c. 22,
:
alicujus curialis eral. » In Palladio, cap. 22, est, dislinguit inter scientiam da;monum et angeloruin,
XiXT)? ij7t?ip'/^Ev TrolixEuo(jiEvou xivoi;. Vetus Palladii quod angeli « cerlius temporalia etmntabilia ista
a sanoto Hieronymo in Vita sancti Pauli primi ere- sitiones quoque suas aliquando preenunlianl. Deni-ji
inits, num. 2 « Martyrem jnssit melle perungi, et D
: que saspe isti, nunquam illi omnino falluntur.»
subardentissimo sole,religatisposttergumn!anibus D.EMONUM EXSUFFLATio. Nihil frcquenlius in san-|
resupinari, scilioet ut muscarum aculeis cederet. » otorum gestis dxmonum exsufflutiones, insuflhUione,,
Vide Gallonium, De tormentis, cap. 1. inspututione.
D.EMONUM PR.EniCTio. Reote de ea ratiocinitin- De exsulflatione habes in Vila Pachomii, oapite!
sanctus Antnuius, ut habctur Vilae ejus cap. 17. Au- deoimo septimo n Qui signo crucis frontem suanaj
:
gustinus vero, tomo III, lib. ii de Gen. ad litteram, muniens exsufflavit in enm, moxque lugatus esl, »
c. 17, ita ea de re disserit: <• Quibus quwdaravera, Elcapite 48 :« Et exsulflans in eum dixit. » Irensus,;
deteraporalibus rebus nossepermittiiur,p;iilim quia libro primo, capite nono : « Jam vero, quaedani exj
subtilioris sensus acumiue, parlim quia corporibus (idelissimis mulieribua, quae habent tiinorem Dei et|
subtilioribus vigent, parlim experientia callidiore, non sunl seduoibiles, quas similiterul reliiiuasaffe-i
propter tamraagnamlongitudinem vita3,partim san- ctavitseducere, jubens eas prophetare, exsufflanles!
ctis angelis,quod ipsi ab oranipolenle Dco discunl, et analheinalizan tes eum separaverunt se ab ejusmo-
etiam jussuejussibi revelantibus,qui nicritahumana di insano.»Quod hio esl e.t'si(///a"/es, GraieeapudEpi-j
429 0N0MA8TIC0N RERUM ET VBRBOHUM DIFFICILIORUM. 430
cum aliquid immundum flatu exspuis ? » DiPTYCHu.M. Vita Pelagia3,capite 7 : «Staliiu trans-
machum :
ot-itTJc, apaEvizou' xoijxo EX tou Tixuaaio x6 a^aXi^o),
Quis Jovis infectam sanie non despuat aram ? xa' jjiExaY^'^*' ^'t E'j()Etav zaixo ouoexedovjTO O'!— xu-^^ov.
Unde non mirum Vitaesanctee Antoniicap.20variam A!TtX'j^aTtoir]oovxe;, oiixXioaavxEi; XTJv zv!aav vuv oe Xe-
lectionem esse, utibi monui, cum Evagrius vertit YEi xT,v E-;r!irXouv : «Diptycha.nomen neutrum. Fit a
sputaculum ingcminavi. Ubiin Gra:co est svj^^jTfjira. masculino 8!7txu5 quod fit a verbo Tix'jaaoj,pIico. Fu-
Defensoii. Vita Joannis Eleeraosynaiii, capite5: turo TCT'j^oj, unde itTu; plica, etcum 8'Joduo oiitTu^,
« Et volentes adire eum, tiniore cancellariorum et oiitTuyo!; fleclitur, et traducitur ad rectum casum.
ecclesiae defensorum atque ei astantium prohiberen- Et ueutrum diptychum. Diptycha facientes, id est
tur. 1) Et cap. 23 : « Ceciderunt eum ecclesia defen- duplieanles arvinam, nunc autem dicit ETtt-itXouv,
sores. D Concilii Chalcedonensis can. 2, qui Gra;ce oiuentum. Alludit hic etymologicum ad versus
dicitur exSi/.o; Latine est defensor ; et can. 2, 23, Homeri, de quibus post,
habes exoixou; ff-/oXaTTi)'.ojc, defensores scholasticos, Diptychura igitur hic capitur pro libello duarum
id esl advocatos. Ut hi erant defensores ecclc- plicarura, seu foliorum,seu paginarum, quasi dicas
siae, ita alii erant defensores in palatio. Vide duplices. Unde Ovidio, lib. i Araorum, eleg. 12 :
431 ONOMASTICON RERUM ET VERBORUM DIKFICILIORUM. 43S
Ergo ego vos rebus duplioes pro Domine senei, ^ Tum virides pardos, et cfetera colligit Austi'i '
Auspicii niimerus non erat ipse boni. 1015 Prodigia, immanesque sinjul Latouia dentes!
Qdi secti ferro ia labulas, auroquc micautes,
Quas Joannes Wouweriu3,ad lib i Sidonii,epist.5.
j
Iiiscripli rutilum cailato consule nomeu '
Sollicitent. '
obducta.UndeOvidiuasupraaraicassuserfup/ifW, sei
chus peracto munere candidati, offert tibi dona
diptycha, quibus noctem negaverat, exsecrans ait,
qu»storia,et ca^teras necessitates nostras pari ho-
Quid preccr iratus? nisi vos cariosa seneclus I
nore participat.Quaeso igitur ut ejus nominedipthy- Rodat, el immuudo cera sit i>lba situ.
cha apophoreta suscipere dignemini. « Idem,lib.
et Unde eolligitur lignea fuisse. Et eodeni lib. i
fj
ad Salluslium » Ad te diptychura can-
v, epist. 56, :
eleg. 11, qus priorcm praecedit de labcllis suii
per hominem tuum misimus, approbare cupicntes Subscribani. Veneri Gdas sibi N'aso tabellas '
animo non dofuisse. Idein,lib. xi, Dedicat. At nuper ville fuisti acer.
editioni nostraj le
epist. 109 : « Non asperuabere, ut exislirao.diplyehi Alia erant sacra diplyclia, quorum usua erat ii
eburnea quo epithelon elsi non SHmper addi- Erant igitur haec sacra diptyca duplices tabulae
fere :
tur,tamen subintelligendum videtur. Sic cape di- quarum una parteinscribebanturnomina episcopo
pthychum absolute positum apud Symmachum, rum pie defunctoruin, altera viro vivorum.
lib. II, opist 81. Nam subdit,quasi explicans : " Co;- Et quidem quod mortuos spectal, earuin tabula
teros quoque amicos eburneis pugillaribus et ca- rum,quae ispai Kzuyai ibi vocantur, menlio est apu(
ni^tellis argenteis honoravi. » Donysium Areopagitam, Eccles. Hierarch., cap. 3
Gum eadcm principi mittebantur, inaurari soli- ubi agitur dc mysterio syoaxeos,sive comraunionis
ejus sedulam magis quam parem gratiam, auro rionius : « Gum omnes se inter se salutaverunt,my
lud etiam constitutione solidamus, ut, exceptis inter se inviecm, mystica sacrorum voluminuir
consulibus ordinariis, nulli prorsus alteri auream pra;dicatio perficitur. » Item Joannes Saracenus
sportulam,diptycha exebore dandifacultas sit,cum « Et osculalis se invicem universis mystica sancta'
publica celebrantur oflicia. Sit sportulis nummus rum tabularum prffidicatio perficitur. » Recte iti
tvjzzr/.r^ xai uTtepxdaji^.o? ivapprjTi?. 1'erionius : « Ui- (Alexander Antiochenus episcopus) primus magni
vina autem salutatio,sive osculum, adtiibetur, saii- Joannisnom.enecclesiasticisdiptychisinseruit')Quod
ctoruraque animorum,qui scripti sunt,mystica cce- etiam habes in Historia Tripart., lib. x. cap. 25, et
lestisque prKciicatio. » Ambrosius Camaldulensis : apud Georgium Ale.\andrinum,in VitaChrysostonri,
.< Porro sacratissima consalutatio idcirco celebratur, capite 71. Isidorus.Trimethensis episcopus.in Vita
sanctorumque descripta nnmina mystice et modo Joannis Chrysostomi : T6 ovo|jia 'I(oavvo'j toT; kpoT;
supramundano priodicanlur.oClarius vetercs intcr- iY^aO'jiTOYpa'-['ai oiixT'j/ot?:nNomen Joannissacris in-
« Divinissima autem saluta-
prctes.Joannes Sootus :
scribe diptychis.>)Innocentius papa ad Arcadiumet
tiosancteagitur,ethagiographorumvoluminummy- Eudoxiam, apud Georgium Alexandrinum patriar-
sticaet supermundana recitatio. » Joaniies Sarace- cham,de Vita Chrysostomi nposTatai o£ Ae.XiJaoixt :
nus:i( Divinissimum autem osculum sancte agitur, •/.a'. t6 6'vofjLa 'Iioavvou xoT? UpoT? EYYpatfiivai on:ziy^o\<;;
ctorura autem animorum,qua3 post pacem adbibe- Constantinopolitanis. » Citatur can. SaHe,2i, q. I.
tur, praedicatio eoa qui pie sancleque vixerunt, at- In Sacramentali Gregorii Magni habes orationem Su-
conspntanece perfectionem per- per diptycha:Memenlo eiiam, Domine, famulorum
que ad vitae virtuti
vcnerunt, laudibus afficit. » Rursus hic Perionius tuorum, qui nos pri-ecesserunt et dorraierunt ia
praedicatio eos praeconio altollit qui pie sancteque cha defunotorum.» Ad hanc consuetudinem defun-
vixerunt,utque ad finem usque virtuti.s vitam con- ctorum nominain missa recitandi alluditCyprianua
nusquam ab ea deflectendo, tenuerunt. " epistola 10, ad Clerum et presbyteros, qui temere
stanter,
Clarius Joannes Scotus : « Sacrarum autem tabula- pacom lapsis dederant « Offertur noraen eorum.B:
rum post pacem recitatio priEdioat sancte firmatos, Et epistola 66, ad presbyteros, diacones, et plebem
et ad strenuaj vitffi consummationem immutabiliter Furnitanam:((Neque enim apud altare Dei meretur
advenientes.» Item JoannesSaracenus:«Sanctarum
'-'
nominari in saoerdotum prece, quiali altari sacer-
autem tabularuin post pacem pra^dicatio pra;dicat |. doles et rainistros voluit avocare. »
los qui sancte vixerunt, et ad virtutura vitffi perfe- Uti rite defunctorum episcopprum nominasacris
ctionem intransmutabiliter pervenerunt. »
diptychis inscribantur,ita haereticorum etschisma-
Ut hic habuimus Upa -TtTij/a, quae Maximus el Pa- ticorum ox iisdera tollebantur. Justinianus impera-
chymeresscholiastaeDionysiiof-TiT^jyainterpretantur tor,inConfessione rectse fidei «dverrus tria capitula,
itn onrx'jy(ov diserta raentio in epistola .•Egyptiorum seu in edioto de fide catholica, quod habetur post
episcoporum ad Anatolium Constantinopolitanum quintam synodum: 'AijleXei xc x.a! itav t6 TtXr]p(o[ja
episcopum contraTimothfmminvasorem sedisAlex- Trj? iv MoijiO'jS(jT!a EzzXrjata?, ev 9) XiYExai ETTia/.o-iroi;
ptycho (in quo piae memorias transitura ad coelos ha- piO|jt/56r(, otiT/^Xetiljav i^ £/.e(vou twv Uptov T-J)? ixxXvjata.;
bentium episcoporum vocabula continentur, qu,'e otTtT'J"/"jv Tr,v TO'jxo'j •7tpoar,Yoptav : «Itaque etomnis
tempore sanotorum mysticorumseoundum sanclas plenitudo Mopsiiestcn;c ecclesia;, in quaepiscopus
regulas releguntur) posuit suum nomenetDioscori, p. dicitur fuisse, cura iuvenisset quod paganis et ju
memoria; et secundum Deum viventis Proterii no- siae diplyohis cjus nomen.» Justinianus imperator,
men, regulariter archiepiscopi constituti.» Iteni in epi.stobi ad quintam synodum.quc-e habetur ibi,act.
sexta synodo,act.l3:Toj;Toto'jTO'j;; iv 1x^(1? ttj [^•/r]jjiri 1, de Theodoro Mopsuesteno « Propter istas (bla- :
xpeT; avopa?, TO^JTiaxt 6toij.av, 'I(oavvr)V,'/.atK(ovaxavTt- sphemias) superioribus temporibus deletum est et
vov a'jvEi3opiEv ev zt\ auT'JXfjXt [AETvat •/.at ev ToT?'.epiT; nomen ejus e saoris diptychis Eoclesiae, cujus fuit
8titTij'/ot< (iva-.pipEafjat X(ov a-^u<i-azo)v iAY.Xqij.Cyy.uHos episcopus. » Divalis sacra Constantini Pogonati ad
sanctee moraoiiae tros viios, id est, Thoniam, Joan- domnum p;ipam Agathonemjqut-c prffimittitur sextas
nem.et Constantinum prffividinius in identitatc ma- synodo generali, quae est Constantinopolitana iii :
V, Cap. 35 : O^jtoi; ttjv T(oavvoo xotj Ttavu Ttpoa^/)Yop(av (XYttoxaxoi; Ttaxptapj^^ri^Seou-noXEto^i/.SaXeTv BtxaXtavov
435 ONOMASTICON RERUM ET VERBORUM DIFFICILIORUM. 436
•cov [xaxotptiiTaxov Jx tiov onrxuxwVjCpaTxovTe? 'Oviiptov A. Uti vivenliura episcoporum nomina saoria dipty-
EVTOT^ 6tUTOJ(^0t« OtiTTjVTl|Jl-r)V 'AlTOaToXixOU 6p(5vOU TTji; chis inserebantur,itaex iisdem tollebanturquando-
Ttpe(j6uT£:ai; 'Pw.aT)? : « Mullam enim nobis instan- que viventium nomina. Proclus,archifip. Constanti-
tiam fecerunt tam hic sanctissimus ac beatissimus nopolitanus, ad domnum Antiochenum episcopum,
patriarcha, quam Macarius sa'ictissimus patriar- projcausa Athanasii Perrhi-eepiscopi^cujus viventis
chaTheopoleos,ut ejiceretur Vitalianusbeatissimus nomen e sacris diptychis erasum erat, habetur in
de diptychis.asserenles Honorium memorari in di- concilio Chalcedonensijact.li^Kai Ttov Upiov oiXTtov
ptychis, propter honorem apostolicee sedis antiqua; TiEpisXETv t6 ovojjia TouE-iTt(ixoTroiJvTo<;.Ubi vetus inter- '
nostraj Romae.» Ecclesiastica Kistoria Theodori Le- pres vertit : et episcopi nomen de sncHs diptychis ab- i
tioneSDe imaginiljus : EU toooutov ^ip kArj\\j^i x7,i; <i Etiara Alexandrince Ecclesia; sacerdotem fratrem
T6X(iit]C, toTTe xai TaTdivlxsTYEYOvoTtovfjiazapitovTtOLiaE- nostrumZoilum,cujus nomen usqueadmetnoratum ;
v(i)v 6v6|j.oTa,Ttbv kptov 8raTu}(^tov litvETXe, y.ai Totq aijTtov diemcommunicatum vobisfuerat,diptychisexinaen-^
stxova? xaOeTXs, xaTaxauaa? xupavvixSx;. Quffi Fran- tes, Appollinarem quemdam perversorem atqileEc- i
ciscus Zinus Veronensis ita vertit : « Eo vero pro- clesiae ipsius adulterum vobis sociastis. » I
geminorum, cum verlendum s\t e sacris diplychis, ut seu sacra delta,quorum meminitDionysiusAreopa-
rccLemonuit JaoobusBillius notisadeam oralionem quibus nomina illu-
gita Bcclesiasticce Hierar. c 2, |
gines anathemate damhare,et esacrisdiptybhis de- xeXEUEt TOT; uit' otuTovitpeaSuTepoii^xai 8tax6voi?eV 8eX-i
lere,»ibi rursus Zinus verterat saccrdotes geminos : Toii;i£paT? a-Koypii^^i^xsfixt Ta 6v6[jtaTa tou te TtpojeXOov-:
(ie/ere.Innocentins papa,epist.ad Arcadium impera- To;xaiTou livaSoyou* tauTa oe, oijj.ai, eiat Ta Ttov ^iov-
torem,apud Georgium Alexr.ndrinura de VitaChry- Ttov otTtTu/a « Tunc manum capiti imponit, et| :
sostomi,ut Arsacii etiammortui memoria eradatur: preshyteria ac diaconisipsi subdilis, jubet insacrifl;
Ou Ttvoi; ou8e t6 SvofJta l-^^pi3.if/iiui [F.EYYpatpJdQto] toT? deltis nomina scribere, tam ejus qui ad baptismurri 1
Joanncs diaconus, in vila sancti Magtii Gregorii lib. Permansit hujus rei, tam vivos quam mortuos inl
iv,capite23: «Orientales prcecinue retinent hacte- missa commondandi,consuetudo in canone raissaa,:
nussedes, utinsuis diptychis nullius pontificis no- cumprimo vivcntiura,indedefunctorum mentionem!
men describant,quousque synodicam ipsius susci- facimus per duplex Memcnlo. Vide Alcuinum, De|
piant;et tandiu riefunclum pontificem inter viventes div. Offic, cap. De celebratione miss», et Florurii'
'EoE|aTE yap auTov, zai EXotvtuvT,<7EV auTt^j) 6 [jiaxapto; Ex dictis colligitur.nonideo diptycha dicta,quo(ij
npoxXo;, xai eitofr^as auvo8txi (pi.nixai^, xai e'(q Ta geminiessentlibri,unusviventium,aller,mortuorumi
oiTtTuj^a auTov eTafev : c* Suscepit enim eura, etcom- ut existimavit IVIeursiusin suoGlossario Gr;eoobar^i
munioavit eibeala; meraoriae Proclus, etfecitsyno- baro, cum unus idemque liber utrorumque nomina
dicaslitteras, et in diptychis eum posuit. » El ple- continere potuerit ; et solus liber viventium, item:
r.tque priora exempla.quihus post mortem quorum- solus mortuorum, etiam diptychumsint dicta.Dicta;
dam nomina e diptychisexpuncladocetur, satisos- igitur diptycha, quod liber illeduobus foliis seu la-j
tendunt, dum viverent, diplychis inscripta fuisse. bulisconstaret,utsupradixi.UndeetapudGeorgiumi
Gregoras, lib. v:'Ev TaT< UpaT? 6fjtvtjj8(ai(; tov Ua-itav Alexandrinum, cap. 1\, supra citato pro StTtTuyoti;!
Et(:Ta8i'itTU)^a |jLvr)(lovEuEcr6ai 6fJtoUTbT(;ETepot;TETTap<Jt alia lectio habet StOupoi;, quod liber hic duarum;
TtaTpiap)^_ai(; : « In sacris hymnodiis mentidnetrl fa- quasijanuarumseu valvarume8set,seu,utAusoniu^
ciunt papae, cumoratiosuperdiptychareoitatur,una loquitur, hipatens puijillar. Qnomodo id Evagrioj!
cum aliisquatuor patriarchia. » lib. VI, Eccl. Hist., cap. 2O.(i|A<i(0upovOuvtx6v, capioj
437 ONOMASTICON RBRUM ET VERBORUM DIFFICILlORUM. 438
dtiamiihithyTOseu diplijchoopercHuhico 1'acto ;nisi A riluuiii, quam saco.- legis gnaros observantesque
malis de velo cum aliis capere. facerel Meminisset apud magnum Dionysium,
I
rum el quorumdam episcoporum nominainscripta Oiias |j.vT|(jir,? 0'jx dvO,3a)7t'.x(I)? ev tyI tow |jivT|(jiovr/ou
sunt. Videtur ex profanoconsulari diptyoho,qualia !f«vxa!ii'a STjXoufJiEvrj?, iXX' luc; av x'.? <pa!'), flsoTtpeTrioc;,
ineditionerauneruraamicis[mitterc consulessolent, /.aTa TTjV £v Oeoj Ttov T£TEXej|Ji.ivojv Oeo£'.6(«v xiijf.av y.a'.
tum. Sane nomen baviniani seu Sabiniani consulis ovta? a\izo~j- xai, T''(Jiio? evavTiov Kupiou 6 OavaTO^; t(uv
insoriplum habet,qui consul fuit anno Dnmini 505, odttov autou. Tou OaviXTOu Ttuv oaitov dvc'. x^t; ev otio-
continetque varias figuras, quaeprofanam militiam TTjTi TeXeitoaEw; «Sed animadverte eosin
elpT, jjievou.
speclant, cura liiic etiam inscriptione : coji. iomest. sacris etiam memoriis inesse, non quod more ho-
equit. Efligiem diptycfai hujus hicsubjecissem,si ad minum divina memoria in ea parte memorias
me correcta inscriptio transmissa fuisset. Alias forte quae visa recipit,inesse declaretur, sed ut ali-
correctura exprimere dabitur. Et diptycha ecclesia- quis dicat pro Dei dignitate.pretiosam immutabi-
rum fere eborea fuisse, colligerequoque estexFor- r. lemque in Deo eorum qui divinam speciem perfecte
tunato, lib. x. carm, 10: praetulerunt, scientiam signilicat. iVoiii7erM'm,inquit
Nomina vestra legai patriarchis atque proplietis, Scriptura divina, qui sunt ejux (U Tim. 11). Et : Pre-
Cui hodie in teujplo diptychus eJit ebiir. tiosa in conspeclu Dotnini mors scinctorum ejus [fsal.
sancti Galli in Alemannia, cap. 5: «Capellacitatalit generationesua. Qui ibiet sequentibuscapitibus ca-
oratoriura, in quod invehuntur cruces.et diptychiis talogum viroruin justorum texit. Non huc potius
capsae, nec non etpeneomnis, praeter iibros reposi- quam ad Saliaria carmina respexit vetus Ecclesia ?
torios, ecclesiie thesaurus. " Qus habes Alemanni- Quin, ut notat Brouwerus noster ad Fortunatum,
carum rerum tomo [, parle i. Ubi Goldaslus scho- in Diptychis librorum vitae quamdam ideam adum-
liastesper diptychainlelligitlibrosanniversarios, in brassemajoresvidentur. Uteniminhorumalbonon-
quibuseoruianominaperscripla,quiprosusaliquid uulli inscripti, qui non pereiini, sed brevi justitiae
animEeremediomonachisetclericis legassent, custo- laude commendati alii qui oerto et immutabili ;
diaj quorum capsae istse parataj. Dubitoan diptycha Numinis decreto in sortem sanctorum cooptati ita ;
illa communia mortualia apud monachos itaornari C diplychis eorumquoquenomina irrepsisse memini-
sintsolita, utinter thesauros numeraripossint. Po- mus, quorum ad tempus simulata virtus id non
tius per diptycha eo loco intellexerini diptychasanc- meruerat aliorum vero firmius insedisse, quorum
;
torum, vel librum Evangeliorum, vel similes, quo- constans exstitit, et illibata fideiet mosum integri-
rum coopertoriuin diptyeliuin, seu extreuiie tabulse tas. Ususitaque iinisque diptychorum fuitin sacris,
egregie ornari solent. auro, argento, figuris, et in tummemoria8sanctorumretinendce,tumpaciseccle-
processione circumgestari. siastic«etcommunionissanciendae:cumdignosccelo
Originem hujus rei, nomina,videlicet sanctorum ac sempiterna memoria viros reciperent, indignos
martyrlim, imperatorum, pontilicumsummorum.et vero respuerentetexcuterent.HactenusBrouwerus.
atioruinUde ac meritis excellentium virorum sacris De diplychissacriscommentariolum olimscripsit
diptychis inserendi, et inter hymnodias recitandi, Joannes BaptistaCardona, episcopusDertosanus,ro-
isaacus CasaubonusAnimadversionibusad Athenaei gatu Gabrielis cardinalis Paleotti, quem cum aliis
librura vi, cap. 14, acceptam refert gentilitali Ro- ejus comraentariolis impressitPhilippus Mey Tarra-
manae, qui eorum nomina, quosexiiiiio honore vel- cone, anno 1587. De iisdem etiam quaedam habet
lentdecorare, Saliari carminecanendadecernebant. Joannes Stephaniis Durantus, de Ritibus ecclesias.
Ita Gernianico, inquit, mortuo hic honos inter alios D cap 43, qui litleras Iiinocentii papje et Arcadii imp.,
tributus, auctore Tacito, libro 11. EtM. quoque An- quas supra habes, nonrite contrario modocitat. De
toninus Philosophus, mortuo filio Vero, jussit ut iisdem etiam agit frater Angelus Rocca Camers, ad
Domen ejusSaliari carmini insereretur,testeSpar- librum sacramentorum divi Gregorii.
tiano. Jain olim id Romae institutura, ut ex iis cons- Hnbuinius hactenus diptycha pro sacris tabulis
tat, qu» de Maraurio Veturio et Lucia Volumnia morlualibus, quaa duplices, seu duorum foliorum,
scribunt Varro,Ovidius, Festus, Plutarchus, ctalii. erant. Eo respectu Augustinus tomo VI, libro xv,
Vetus quoque, Inquil, Ecclesia Christiana hunc, contra Faustum Manichsum, cap. 4, tabulas Moysis
iit videtur, morera ad pium usum traduxit. Qua lapideas vocat diptychium n Namin illodiptychio :
de re, addit, dicemus multa alibi, si vitam Deus lapideo, jam tu non corde lapideo, intelligis quid
produxerit, scitu digna, nec protrita. duro illi populo confjruebat. » Item epist. sancti
Quam vellemCasaubono mentemmelioremfuisse, Petri, ex 10^8 qua quaedam citarat " Lege sane :
ne ab ethnicis sacra nostra arcesseret, quama vete- etiam illud diptychium, ne timeas, plane sponsi tui
risTestamentiecclesiajnePatresenlhnicorummagis est. » Item: « Ethocdiptychio repellis adulterum. »
439 ONOMASTICON RERUM ET VERBORUM DIFFICILIORUM. 440-:
Item : » Noli ergo reformidare diptyrliiiini, quo libi A epistolam 108, qurc estpraefatio in librnm Paralipo-;
scripta olim, quae nunc agnosceres, mittebantur. » menon, et 109, quajest prosfatio in Esdram et Nehe-i
Item: « Hoc ergo diptychium ille praemisit, qui tibi miam. nInvectivarum,Domnionemvn-j
Ruffinus,lib.
haec duo praecepta veniens commendavit. » Item : cat bealx memorix senem.
i< pudicum diptychium, in quo velere figura iile Dromades vel Dromedes. Vita Hilarionis, num.!
dilector etdilectus luus pr»nuntiavit tibi canticum 30; quilocatisdromadibuscamelis." VitaMalchi,!
«
novum, in deoarchordo psalterio. » Item « Odipty- ; num » Vidimusque camelos quos ob nimiam'
10:
chium coajugale, quod non sinecausa oditadulte- velocitatemdromedariosvocant. » GlossariumGam-|
ra. » Ita etiam usurpat Isidorus, lib. De vocatione beronense manuscriptum :« Dromedus, etdromaa,^
Gentium, c. 14 " Et non quidem foris in lapideis
: etdromedarius, idem. Animal est minus oanielo,sedi
diptychis, sed intrinsecus in tabulis cordis. » velocius atquerurrentius. Undeet dromones vocan-
tur longae quKdam naves velooe. » Idem « Dro-i :
Hoc modo a Prudentio librum suum, qui titulos
medarii etiam dicuntur dromadum ductores. » Dei
historiarum Veteris et Novi Testamenti continet,
velocitate camelorum Aristoteles, libro, xi Histor,-
Diptychon quidam inscriptum volunt. Quod ad Pru-
animalium, c. 50 : OJouat 84 OSttov tuv Nnjaiiov'
dentiuin cum bono Deo aliquando e.xaminabimus.
r> "itTtiov TtoXu, iiv flifoat, ototTO |jieyeQo? tou opsY|jtaTO<; :,
Aliud est diptychuiii apud Homerum, Iliad a et 6, « Currunt oameli celerius quam equi Nis.Toi, prop-(
videlicet duplex menbrana seu tunica omenti, ut in- ter laxiorem sui grailus glomerationem. » ,
sinuat supracitulumEtymologicum. Quo etiaraSui- EcuLEUs. Hieronymus, in Vita sanoti Pauli primi'
dam existimo respicere ; Antxu^^^ia, 660 TtEpiSoXata eremitffi, num 3 « Inteseculeoslaminasque victo-:
:
e^ovta, tb; TO [j.£v uTtEaTptuaOai, t6 8e eTspov rem. » De eculeo varii varia sensere et scripsere.j
uTtooEoXfiaBat. Quffi Cujacius Observat. lib. iv, cap. Nuncquidemhuic traotationi supersedebo, cum obi-j
27,CarrioQ,supra, et Dionysius Gothofredus, adlib. ter tantumhio ejus mentiofiat, auotoresaliquot, quii
I, Cod. De surama Trin. et (id. cathol., tit. 1, 1. 7. deeotractarunt,assignassecontentus.Videimprirais:
§ 5, de diptychis tabellis intelligunt et citant. Sed Baronium notationibus ad Martyrologium Roma-
textus apud Suidam depravatus est et mutilus. Et num,22Januarii,AntoniumGalIonium,libro De san-|
intelligenda verba iila de duabus otnenti tunicis. clorummartyrum Cruciatibus,capite3,et Hicronymi'
Locus integrior exstat apud Hesychium AtTtTu/a- : Magii libellura posthumum singularem De eculeo.)
Suo ETttSoXa? ej^ovTa,^i otTt).oijv,t!oaT£T(0 |j.£v GitoiTpiutrOat Eneus. Rarum Latinis usurpatum vocHbuIura, nec'
« Diptyeha, sicdicta,
T6vEit{TtXouv,T(uoeeTit6ESX-^a8ai meminilegerepraeterquam inVitis Patrum,In quibua
:
nitem Romse »incidissein quemdam Domnionem. > Ennaton. Pelagius, libello xi, ii.2,- «Dixitabbasi
Forte hic ipse est, cujus memoria in Martyrologio Theodorus de ennato. » Joannes Moschus,oiip.l84:i
Romano, 28 Decemb. Romae sancti Domnionis
« «Eramusin Nono Alexandriae.» "OvTe?f)|ji6t<; ev^AXe^-J
presbyteri, «cujus etiam meminit divus Hieronymus D avSpetq; ev Ttj) 'Evvixt^j). Gorrige hinc eumdem,oapitei
epistola 154, ad Desiderium « Quod siexemplaria: 145Hpo£6aXo[jiEvevT(;jevvaT([)'AXe^avopeia<;,E'(;T6 xotvo-1
Iibueritmutuari,velasanct6 Marcella qus manet in Stov ^iaXafjia." Accessimus in coenobium, quod diri-i
Aventino, vel a Lot temporis noslri Domnione, viro tur Salama, nono ab urbe milliario dislans. » Im-'
sanctissimoaccipere poteris. » Eum etiam utvirum pressura est ev t6 vaiio. Vide, infra. Nonu;m.
sanctissimum celebrat divus Paulinus, epist. 45, ad Ependvtes. Vita Antonii, cap. 23: « Lavit epen-i
Alypium. » Eusebii historiam reperi apud parentem dyten suum. » Vita Hilarionis num. 4 « Et pelli-i :
nostrum vere sanctissiraum Doranionem. » et post ccum habens ependyten, n Gr.-eci eit£v8u|jta veleitev-i
« Si ipsam membranam sancti Domnionis acceperis, ouTT|S, omne genus extimarum vestius dicitur. Apud
transcriptam nobisremittere dignaberis, » Adeum- ascetioos scriptores ependyies propria vestis mona-
dera scribit Hieronymus epistoIam51,quae apologeti- ehorum. Plerique existimant esse scapulare. Noni
concontinetcontraRufnnum,quijactabateummatri- recte Marius Victorinus, ad Vitam Hilarionis, existi-i
nr.onio detraxisse, ubi Hieronymus Domnionempa- raat eitevouTTjv esse intimam vestem, quae Latinel
trem charissimum vocat. Scripsit eidera et Rogatiano dicitur interula vel subucula imo exterior vestiS' ;
ONOMASTICON RERUM ET VERBORUM D!Fl'ICIt,lORUM. 442
esl, vel scapularc, vel palliura, vel simile quid. A De eremo juxta Thccue.ila Hieronymus, proccroio
Epibat.e. Vita Epicteti et .Vstionis, cap. 21 : inAmosad Pammachium : « Fuit de oppido The-
« Cumque egressi de navi epibatae fuissent. » Apud cue,quod sex miljibus ad Meridianam plagam abest
Clementem Romanum, epistola ad Jacobum episco- a sancta Bethlehem, quae mundigenuit Salvatorem:'
pura Jerosolymitanum.ante libros Recognitionuni, et ultra nullus est viculus, ne agrestes quidem casa;
ita sanctus Pctrus loquitur: « Similis est omnis Ec- et furnorum similes, quas Afri appellant mapalia.
clesiae status navi magn.Te,qu;fiperundosumpelagus Tanta est ererai vastitas, qua; usqiie ad mare Ru-
diversis e locis et regionibus viros portat, ad unam brum, Persarumque et /Ethiopum atque Indorum
potfintis regni urbem properare cupientes. Sit ergo terminos dilatatur. Et quia humi arido atque are-
navis liujus Dorainus ipse omnipotens Deus ;
gulier- 11030 nihilomninofruguingignitur,cunctasuntplena
nalor vero, Jesus Christus.Tum demum proret» of- pastoribus, ut sterilitatem terra; compensent peco-
fioium episcopus impleat, presbyteri nautarum,dia- rum multiludine. »
coni dispensatorum teneant locura ;
qui catechizant, De eremo Oasis, vido Baronium, notationibus ad
nautologis conleranlur, epibatis autem totius frater- Martyrologium Romanum, i2 Junii.
nitatis multitudo sit similis. » EsoPHORiUM. Vita Joannis Eleemosynarii, capite
Epibatae,£it'.QCcc'.a,dicti aTTo-ciOeiriSa^lvs^.v^afonSiJC/i- g 2! : « Exspoliavit se esophorium suum. b Vox est
ilcndo. Siint milites classiarii,seu bellatoresiu rena- a recentioi'ibus Grajcis composita, eTojtpopiov seu
vali. Uirtius, libro iv De beilo .\lexandrino " Capta : i':-:M'i'Jp:m ,(jUod interius gestatiir,interula.G\oss<inum
est una hostiura quadriremis, depressa est altera, Camberonense Ms. Esephorium,vesti3 interior, id
«
vwv, ut subinde etiam apud Gra;cos accipitur. sexagesiraum prsler extrema manuum mearum
;
multas. » KaY'"'^ ^'''^'^''''? ip\>-ot^O'/za i:porsi-^ij> xx l-izl- Ouinlillam, cap. 20 « Benedicti, quos gratia
; Dei
[jLia.In usuEpitimium Ecclosiaslicis scriptoribuspro exspectat, cum de illo sanctissimo lavacro novi na-
rnulla eccIesiastica.Mena;a, 15 Octobris, in martyrio primas manus apud raatrera cum
lalis ascenditis, et
monachi anonymi Ka-atppov/jo-a? zai xou ETtixi|jt'!o'j,
: fralribus aperitis, petite de patre, petite deDomino,
S7riT'.jji.r,Q-i(; 0'.axT|V TTjc; uTiaxoTi? a6£-T^(jiv. « Et pcenara
p pcculia, gralias, distributiones charismatum. »
epitin-.iisibiobcontumaciarairrogatamcontempsit.)) Cyrillus Jerosolymitanus, Catech. mystag. 5 :
Concilium viii oecumenicum, quod Raderus noster « Accedensad Eucharistiam non expansis raanuum
vulgavit, haec hnbel act. 2, de epitimiis « Pr;escri- : volis accede,neque disjunctis digitis sed sinislram :
pla epitimiorum pccna cunctis lapsis audientibus veluti sedem quamdam subjicias dextrffi, quae tan-
1039 legatur, etc. Qui carnibus vescuntur, poena tura Regem susceptura est ; et concava manu su-
esto neo carnibus, casHO, ovo vescantur. Qui alias scipe corpus Christi, dicens : Amen. » Formabanlur
a carnibus abstinent,abstineant ab ovo,caseo,pisce, autem manus in formam crucis.Sexta synodus,can.
feriaquarta et se.^cta^oleraque et leguminacomedant 102 : 1 Eucharistiam accepturus, manus in crucis
cum modicooleo et vino. Ingenuaprocumbant quo- lormam ligurans, sic acce^iat. »
tidie quinquaiiies, et illud (Domine, ignosce mihi) Ita quidem viri cava nudaque raanu excipiebant
inclamen t centies,recitenlque Psalmos vi, xxxvii, l. » Eucharistiam feniinte vero non nisi linteamine. :
Joannes Diaconus, lib. ii Vitae sancti Gregorii, cap. Maximus conlra Monothelitas « Mulieres nitida ex- :
Eraciestes. Ubi in Vita Hilarionis est, num. 4 " care dcsiderant,lavantmanussuas,et omnes mulie-
;
« Et pelliceum habens ependyten, » addil Editio res nitida exhibent linteamina, ubi corpus Chrisli
Joannis Andrea;, et erascielen. Non capio. Petrus uccipiant. » Concilium Antisiodorense, can. 36 :
noster Lansseliuslegebat(;;'/rtC(?i/t'H,quasi lanam acn Non liceat inulieri nuda manu Eucbaristiam su-
fO)wu<a?n. Alteri alicui fors aliud ocourret. Mihi nunc mere. » Hinc linteum seu sindon hffic d rninicalc d\-
salis,donec rectius aliquid occurrat,de bac lectionis cta. Idera concilium, can. 42 « Unaqua;que mulier :
investigaviex eremo seu habitatione sancti Antonii i [iaAwv XTjV sv (^o'j^'.y,'!o) ariSsxo ev t(u toftij asfjtaoluj,
Antonii vero habilationem ex peregrinatione Hilario- « Accipiens eam in lintea mundissimo, in proprio
nis. Vide Tabulam (ieographicam. armario reposuit. » Nescio an [jio'ji;'!xiov dictum sit
De eremo Chalcidis, in qua versatus est sanctus a [ioiJ<ja, quod apparetin Euchologiocapipro linteo.
Hieronymus et Malchus, vide in Chalcis. Typicum Sabs, cap. 41 'AT;oYUjJLvo'jt7'.v auTT,v ixavTe-
:
443 ONOMASTICON RERUM ET VERBORUM DIFFICILIORUM. 4445
XibijZai TipwTov [jiEV aaipouatv auTT|v ota [Aouarj^xaQa- A Aiias notum exenium aliisscriptoribus, sed nescio
pioxa-T|(;. Nudaat omnino eam (sacratn mensam)et aneodem significatu.LegesLangobardorum.libroii,
primo quidetn purgant musa (aeu linteo) tnundia- tit. 1, I. 6 : «I Si aliquis cx amicis accepto exenlo
sima. n Ibidem Kojji(^ei 6 axeuocpuXa^ \xo6uat; xe xai
:
ipsi niulieri aliquid dederit. » Testamentum sancti
Sia/.apta xa zotvo)? leyo^tva ziaxot, Xk-^e-zai XExavj), Remigii :
« Et incol» loci illius multiplicibus exeniia
xat OTroiTroYYl^iTai ayca TpaTte^a. Prasparat vaso-
fj <<
gravatiobnixedeprecantesquodregidebebant.eccle-
rum custos musas(seu lintea) et discaria vulgo di- siaemea;solvendum,mepetere compulerunt.»ltaMs.
cta testa, quae dicilur pelvis ; et detergitur sacra loco vulgati, xeniis. Baldericus, Historiae Jerosoly-
mcnsa. » Qu<b non recte cepit Meursius in Glossario mitan<B lib. iii : « Condito corpore quibus potuerunt
Grsecobarbaro, existiraans jjtouaav esse tesseUamv(t- 1030 aromatibus, imperialibosexeniisillud prose-
rie piotiiratam. Si forte [jtoufra et [jtoutjtviov etiam Exenium, servilium. Pa-
cuti sunt. "GlosSrB veteres :
fuerint variegata, non magnopere pugnavero. Gon- piasVocabularista Exenimn, donum., servitiiim.Glos- :
stat onim non solum oameras et fornioes, sed etiam sarium Camberonense Ms. Exenium,honor,munus. :
alia fuisse ex musivo et variegata. An .xenium proprie donum, munus, noto signifi-
Hio usus ad aliquot saecula duravit tam in Occi- catu,et f.w>«i(m,servitium,quod subdilussuperiori
dentuli quam Orientali Eoclesia, uti liquetex Prato
jj debetV Idem forte quod soniaca dioitur Anselnio ca-
spirituali, cap. 70, ubi linteum quo Eucharistiam do- nonico Leodiensi in Gestis Pontif. Lcodiens, et
mum deferebant, Graece (jtouatxiov vocatur. Auctor Trajectens., cap. 40 : « Prscepit ne soniacam epi-
autem ejus tempore Zenonis, Anastasii, et Ju-
vixit scopis Leodiensibus debitam, ab eodem loco ubi
slini impp., quo tempore, Hormisda pontifice, cele- ipsius sancti corpus quiescit.acciperepraesumeret.»
brata fuit synodus Cajsaraugustana, in (|ua ea con- Ubi doctissimus scholiastes Joannes Chappeavillus
suetudoantiquaturhisverbis:«Eucharistiaegratiam soniacum haerens 'mieT^r&idiiuTobsoinumepi^copisde-
siquis probalur acceptam non consumpsisse in Ec- biium. Existimo intelligi serviiium episcopo dehitus,
clesia, anathoma sit in perpetuum. » seu,cerCamannuampensionem,qu!eGall\s Hssogne di-
EvECTio. Vitffi Antonii, cap. 17 « Secreto ab im- :
citur.Vide Fraucisci Rageau Indicem Jurium rega-
peraloreevectioneropetiit.»Signifioalcursuspublici lium.
exhibitionem.SeverusSulpicius, libroiiSacr;Bhisto- Fauni. Hieronymus, in Vita sancti Pauli primi
ria; « Hilarius, dataevectioniscopia, adesse compel-
:
eremitae, num. 8 : « Quos vario delusa errore genti-
litur.iiPaulinus.libroivDemiraculis sancti Martini: litas Kaunos, Satyrosque et Incubos vocans, colit. »
Mss. plerique et veteres Editiones habent exenia. An niillo mortalium tentationes animorum. » Subdil :
taliter explicat epistola 20, ad Marcellam " riuod : dil, ad obvolvendum corpusculum raeum defer. »
autem et matronis offertis muscaria parva, Jparvis Macrinae quoque corpori pallium superjectum, ne
animalibus eventilandis, elegAUS signiflcatio est, ascititius ornatus splendidior quorumdam oculos
debere luxuriam cito restinguere, quia musoa; offenderet. Gregorius Nyssenus, in Vita sanctae
moriturae oleum suavititis extcrminant. » Macrinae.
Aduuibratura hoc in Ecclesia cx faoto Abrah;im. Cum psalmis et hyinnis deducta olim cadavera et
Mem Hildebertus : « Taliuni portenta muscarura condita,frequentissiraein his Vitis Patrum occurrit.
patiarcba Abrahara propulsanda praasignavit, cum DehocChristianorum rituvide Gretserum nostrum,
asacrificiis aves abegit incurssLntes. )> Erant hsec de Funerfe Christiano, cap. 5. Cur autem hymni et
flabella seu muscaria vel ex tenuilms membranis,vel psalini in funeribus decantati sint, hanc rationem
e.t pciinii pavonis a.ul ex linteo, ut habetur apud redditGhrysostoraus,homilia4inEpist.ad Hebra;os •
Clementem, I. viiiConstit. Apostol., cap. 12. R TiSEOtujxvoi ou](^iTOv 0s6v 8o^a!^ofXEV y.a'. Euyapi^Tou- ;
FuNus. Aliquot funebres ritusin Vitls his notatos (JIEV,6tI XotUOV EITEtpaVtOtJE TOV (XTtEXOoVTa, 6'tI T(OV TtO-
pora apud jEgyptios. Vita Antonii, cap. 57 « Mos TtavTa )(^aip(5vTtov suTtv « Quid etiam hymni ? Nonne
: :
iEgyptiis est, nobiliutr., et pra^cipue beatortim mar- ut Deum gloriflcemus, eique gratias agamus, quod
tyrumcorporalinteainineobvolvere. "Sicde Christi jam coronavitdisoedentem,quodalaboribus libera-
corpore, Joannis .xi Ligaveruut illud linteis,cum
: vit, quod a timore liberatum apud se habet ? Nonne
aromatibus. Acta Abibi martyris, apud Metaphras- propter boc hymni ?Nonne propter hoc psalmodia?
tem, 15 Novembris « Pretioso linteo eum circura-
: Omnia 103B ista gaudentium sunt. » Plura hic
dederunt, et unguentis unxerunt. » Prudentius, addi pnssenl; sed eam rem ,jara exsecutusest Jacobus
hymno 10 Gathemer. GretserusnostersingularilibroDefunereChristiano,
Candore nitentia claro Gabbara. Vide do iis dicta Vitam sancti Anto-
Prffiteudei^e liatea mos est.
nii,c. 57, ubi eaAthanasius describit, et Augustinus
Eusebius, lib. vn, capite 17,de Asteriiin Marinum noraen prodidit. Vocabulum paucis notura.Plinius,
martyrem pietate : HeptaTEiXa^TE eu [jiaXaTrXoutrtw?, r iib. vii, cap. Itl : « Prooerissiraura horainera aetas
. zT[ irpocTTiXouCTTi xottiTi -TTapaStotoin : « Quod cum ma- nostra divo Claudio principe, Gabbaran nomine.
gnifioo et sumptuoso linteo involvisset, decenti se- ex Arabia advectura, novem pedum, ettodidem un-
pulcro condidit. » Idem, eodem lib., cap. 10 et 18, ciarum vidit. « Quai exscribit Solinus, oap. 5 Cave :
lintea illa vbcat Tzsoitszoli^. Hieronyraus, epist. 49, Gabbaram existimes proprium viri noraen. Orania
de muliere septies icta : « Clerici, quibus id officii mortuurumcadaveraoonditaita vocabantur. Glossa;
erat,cadave.- cruentura linteo obvolvunt. Et qui- n Isidori « Galbares, raortuorum condita corpora. »
:
dem vetustissimus mos fuit cadavera linteo invol- Lege, Gabbares vel Gahbara Eadem « Gabarus, in- :
vendi. Homerus, Illiad. ^l" de Patrocli funere : sulsus, barbarus, unde Gabares mortuorura. » Pa-
'Ev Xe^EEaat os Oevxs; Ixvtjj Xix! xiX'j<J/av. pias B Gabbari, inclusi barbari. Unde Gabbares
:
'E« itoSa? EX XE;'.faXTi;, •/,aO'JTCip6E os tpipsi XE^jxij). mortuorum corpora condita. » Ubi lege, insulsi,
In lectum autem imponentes linteo subtili texerunl barbari. Sic in Glossario Caraberonensi Ms. « Ga-
Ad pedes a capite ; desuper autem alba veste. bator sive Kabitor, dicitur homo jocosus. » Teulo-
Auratis eliam vestibus obvolvebantur quorumdam nibus gabberen, riderc, jocari.
corpora. Vita Pauli primi eremitae,cap. 14 : « Cur et Galil.ei. Ita olim Christiani dicti percontemptum.
mortuos vestros auratis obvolvitis vestibus ?j'iQuem (Et aGalilaeis fu-
Vitae Epicteti et .Astionis, oap. 7 :
dat, ornatus tamen splendidior non repudiatus fuit lopatr.,de sanotoPauloagens;'Hv'xa35 |jtot raXtXaToi;
infuneresanctorum. Gregorius Nyssenus, de Macri- EVETU";(EV, [iva(faXavT(a^, ETttpptvoc, e? TpiTov ojpavov
na sorore « Nunc quidem invidiosum non erit, si
: (XEpoSaTrjaa; : <( Quando autem me Galiheus ille con-
defunctae splendidiorem ajjecerimus ornatum, et venit recalvaster,nasoaquilino,qui in tertium usque
puram illara imraaculatamque carnem clarioribus aerem ingressus est. » Dequo loco vide
cojlura per
vestimenlisinduerimus.» Eusebius, supra:'AaT'jptoc Baronium, tomo I, anno Christi 68. Julianus Miso-
dvT|p,Tojv iitt 'Ptoijtr,? !;'jYi/XT,Tty.u)v,Tov tu(j.O'j 67ro0;t?, pogone:'EjA(aT, vo'. XpiaTov ETtoOouv, oi r.up Eu.SaX[>vTEi;
ETt! XajJtTrpai; te xai itoXuTEXotJ? iaaT^zo; apa,TO ny.if^vo^, ToT; Ta^pot? Ttov raXtXaitov ; « An vero Emiseni Chri-
EittcpjpETai « Asterius vir esenatorum Komanorum
: stum amabant, qui Galilajorum sepulcra incende-
numero cadaver (Marini martyris) tollit, splendida runt?» Idem ibidera post :Nuvi8su(jitov£zo(jTo^ Itz'.-
et pretiosa obtegit veste, atquehumeris impositum TpsTTEt [AEv ttJ yuvaixt TtavTa EtOEpEtv evJoQev EtC TOU?
inde deportnt. » TaXtXalou? : «Nuncverouusquisque vestrum tnan-
HaBcobvolvendilinteo,vel,ornatu splendidioreca- dat uxori utoraniaQalilEeis largiatur. » Idem, epist.
447 ONOMASTICON RERUM ET VERBORUM DIFFICIUORUM. 4*
33, ad Aeliumepiscopum hcBresiarcham :Aon:o'i?|j.ev ^ Galceorum gonus esse colligitur ex Cioerone, I'hi
aitoeai xoT? oTttiiaoOv utxo tou |jia<tapiTO'j KwvatavTiou lippica 2 « Quod quasrebas quomodo
: redissem
iziauyaivj[J.k'ioi.i evezcV x^i; tojv raXiXaiwv aTiovoia; priraum luce, non tenebris deinde cura calceis e ;
avTjxa TTiv (pu-c^lv : « Caeteris omnibus, qui a Gons- toga, nullis nec gallicis noc lacerna. » Et mox, d
tantio vita defuncto, ejecti patria fuerant propter Antonio : « Cum gallicis et lacerna cucurristi. » Iti
amentiamGalilKorum, exsitium condonavi.» Idem, utrobiiiue Mss. pro caligis. Gellius, lih. xiii,cap.20
epistola 7, ad Artabium :'Ey(o, vrj touc Oeou;, oute narrat Titum Gastritium reprehendisse discipulo:
XTEivtaflai Tou? raXtXaioui;, ouTETUTtTEaOatirapaTO S'.y.-x- senatores Iticernis imluloxet gallicis,calcefUos.G\os
lov, ouTE aXXo Ti naayf-V y.axov pou).o|jiat : i< Ego sarium Camberonense ms. « Gallicula, calcea :
per deos, neque interfici Galilseos, neque c;cdi pr;e- menta pastorum. » Idem apud Papiam.
ter jus et aequum, neque molestiae quidquam per- In SuidaY^XXt^ pro chlamyde accipitur.'AXXixa
peti volo. » Theodoretus, lib. iii Hist. Eccl., cap. 7: yXaiJtuoa -/.aTa ©EuaaXouc' ol tottoTat YaXXtxa xauTr,
KaiitpioTov |Ji£va-7tTjY0p£ua£ Ttov raXiXatiov to u.jitaToa? tpaot.Certe in Vita Malchi pallium et gallicsL conjun
(ouTto yap Tou -wxT.po? -fiixibv Tou? OuaTttiTo; [sic] guntur.
ojvdiAa^Ev) Ttoirj-txiov xat prjToptxtuv xat cpiXoiKjcfcov Gello, seu GiLLO. Ruffinus, lib. iii, num. 14
li.i.xala-^-jfJiiEii XoYwv ne Ga- n « Gello cum aqua, quem ad potum sibi praepara
: « Ac primum vetuit,
lilsi (sic enimfidei Servatoris noslri consecratos verat, vertebat se, » Mox eodera numero dicitu
nuncupabat) poeticam, rhetoricam. aut philoso- gellunculus. Pro quo in Pelagio, num. 24, es
phiaradiscerenl. » Chrysostomus, homilia de sanc- suri.^culu. Cassianus, Institut. lib. iv, cap. 16 : «S
to Hieromartyre Babjia, agens de furoee Juliani : quis gillonem fictiiem, quem baucalem nuncupant
Ex |JtE(iT)C avapitaaaaOat tt)i; oixoujjievt); xo Ttov FaX casu aliquo fregerit. » Cap. 20 : « Si giUonem aqus
iXoiwv E0vo; ETtTjYYiXXsTo: « Ex orbe terrarum exter- impleverint. » Glossae Isidori, Gellonem, baucalem
minaturum seGalilaeorum nationem pollicebatur.» Glossarium Latinograecum : Gillo, pauxiXtov. Iteni
Atque adeo Christianorum noraen Juliano exo- TtoooxctXov, «7ual(!. (/fHo.Glossarium Camberonensc
gum erat, ut edicto sanxerit, ne quis Christianos, ms. : " Gillo, vas fictile, id est, baucalis. » Papias;
sed GaliJKos appellaret. Chrysustomus, oratione Gelonis haucalis, vas. Hinc Legum Visigoth. lib. ii
contra Gentes : TaXtXatou? avTt XptaTiovujv auTrj? te tit. 4, I. 4. Gillonariorum prxposili. Hispani nunt
EV toT; 0iaTdY|Jt.aat xaXoov, xat tou^ ap^^ovTa^ touto congUonem, Itali boccalem vocant. Inter Catalecti
jtpoxpETOov TtotoTv : « Giililaeos pro Christianis nos in veterum poetarum, lib. ii, est carmcn do mensiun
edictis suis tum ipse appellans, tum principes ut pictura, ubi
idem factitarent, exhortans. » Grcgorius Nazianze- p Augustum penitus torret Phaetbonthius ardor,
Ij Qiiem recreal fessum gillo, facella, melo.
nus, oralione 3 contra Julianum roXiXatou? j
: tivTi
« Galilaeos pro Christianis noniinans, atque ut ita i[i his Patrum Vitis. Trianunc attingam, ejusanti
vocareraur, publica le.ge decernens. » quitatera, quando genu flectere vetitum, et quara
Gallica. Vita IVIalchi, cap. de Ismaelitis aliqui genuflexionem frequentarint.
4, :
« Pallia et lalascalliculas trahentes.» Ubi manusc. Omniiio vetustus Ecclesia; mos, genua flectere ic
Audomarensis habet paHicns. Nescio an proraiscue oratione. Omne genu Domino flectendum monenl
galliga pro caliga accipiendum. Tertullianus car- Scripturae, psal. xxi, Isaiae xlv, Rora. xiv, Philipp
mine ad senatorem qui ex Ghristiano fuetus est II, Ephes. iii. Christus quoque in terram procidens
idololatra .Egyptius, ex consule sacordos Isidis, orasse legitur ; Lucas xxui ; Eusebius, libv: 103*3
videtur distinguere Hist. Eccl., cap. 5, refert mililes ttj Ttpo; tou»
:
Nunc fcliani dicis, quod te non fecerit aelas, itoXE|jt!ou(; Ttapoxa^Et ^ovou Oivxai; ETtt ttjV '(r^i, xot:
Sed sua relligio calviim, caligaijue reinola, To otxEtov fj[Jt'iv Ttov Eu/^tov eOo? Eitt Toi; Ttp6;x6v 6e6'
Gallica sit pedibua uiolli redimita iiapyro.
\xEatai; xpaTtsaflat : « In ipsa acie contra hostesins
Ita distinguendus bic locus. Nam Pamclius, qui
tructa, genibus humi positis, ut nobiscumoramui
Gallica conjiingit cum cnliga, etvult in Gallica hic
in more est, se ad preces Deo adhihendas totos con-
£)
a abiativum corripi, frustra fuit. Hoc vult, senato-
xlv
vertisse. » Hieronymus, in Isaia; cap. : « Mori,
rem hunc, relicto Romano habitu (quales caligx, genu Quo(
est enira ecclesiastici Christo flocterc.
unde mililia caligaia TertullianolibroDeidololotria Juda;!, mentis superbiam demonstrante, omnint
capite 10}, ad /Egyptium hnbitura sacerdotis Isiaci
non faciunt. »
transiisse, id est, ad gallicam ex molli papyro po-
Eleclendo genua magis impetramus. Apud Justi^
dibus circuradatam quare jnZ/jV^im puto soccum
;
num, q. 115, ad OrthodoxosTo xXfvEtv x6 yovu evxol
esse, quia mollis. Certe Gallis Cybeles Isiacis luleos
TtpoatuyaT!; xoij kaxioTa; sv^EaOot [aaXXov Seoj xou; eu,
calc.eos tribuit Apuleius Milesia 8 : Pcdcs, hitcis in-
yo[xivou; TtopiaxTjai xat itXeTov EtpsXxEt T-fjv OEtav au|ji.:
Gallicas dici Gallis galoches existimat Bayfius nationibus nostris etiam siccitates sunt depul
449 ONOMASTICON RERUM BT VERl,ORUM DIFFICILIORUM. 450
congruit, cum genua figunt, cum e.xtendunt manus, ten tempuslstitis atque victoriffi, quo non flecti- ;
vel etiam prosternuntur solo,et si quid aliud visibi- mus genua, nec curvamur in terram, sed cumDo-
literfaciunt; quamvis coruin invisibilis voluntas ct p mino resurgentes ad coelorum alta sustollimur
i';_<._i:_i-»,,_-i__-i--ii__- !_ ,1-
cordis intenlio
Oi-i^™ ^:.,!^™^.,-]
Idem, dialogo
Deo nota sit, nec ille indigeat his in- ^.,r. i ..^:Pr.„:^^^^
adversus ^..^ ,'...t
Luciferianos, cap. 4 « Die :
que humilius atque ferventius. Et nescio quo mo- non sunt, ralionabilis sibi observatio vindi-
scripta
do, cura hi corporis raotus fieri nisi raotu anirai cavit. Ambrosius, serm. Gl, de Pentecoste, qui est
11
prapcedente non possint, iisdem rursus exterius etiam apud Maximum Taurinensem « Scire debet :
visibiliter factis ille interior invisibilis, qui cos fe- sanctitas vestra hanc sanctara Pentecostes diem
citaugetur; ac per hoc cordis affectus, qui, utfie- qua ratione curemus, vel cur istorum quinquaginta
rent ista prsecessit, quiafacta sunt, crescit: » Hie- dierum numero sit nobis jugis in continuata festi-
ronyrausin cap. iii ad Ephes. « Haec autem spiri- : vitas; ita ut hoo omnitempore neque ad observan-
taliterexponentes, non statim juxta litteram oran- dumindicamusjejunia, neque ad exorandnm Deuin
di consuetudinein tollimus, quaDeum genu posito genua succidamus; sed sicul Dominica solemus
suppliciter adorainus, et fixo in terram poplite, facere erecti et feriati resurreciionera, Domini ce-
magis quod ab eo poscimus impetramus. Legimus lebramus. » Augustinus, epistola 119, capile 15 :
enim et Paulum in littore sic orasse, et geni « Quinquaginta dies celebrantur post Doraini re-
culationes in oratione prsceptas. » Tlieophilus epi- C surectionem. jara in ligura non laboris, sed quic-
scopus Alexandrinus, epistola Paschali 2, contra tis et IstiticB; propter hoc et jejunia relaxantur, et
Origenem : « Genu flecteresollicita; et humillima; stantes oramus, quod est signura resurrectionis :
videlicet genua; parum alias prodest genullexio bk- (Pentecostes) diebus, et oranibus Dominicis ore-
terior. Hieronymus, in cap. iii ad Ephesios « Sed : mus, utrum ubique servetur ignoro ; tamen quod
sicut illud asdificat simplioes, sicut verara genicula- in eo sequatur Ecclesia, dixi, ut potui, et arbitror
tioneniesse docemus inanirao, quiamulti corporale esse manitestura. »
flectentes genu animae nequaquam poplitera curva- Causa hujusce communicationis assignaturapud
verunt ; et contra, alii erecto
corpore de- Deum Justinum,quafstioneetresponsionesupracitata:'HEv
precantes, magis se animo eurvaverunt. Quem vi- xaT.; e; i^^fjijocii^ -^ijjiiov YOVJzXiaria aup.ooX6v iuTi Tvi; iv
de ibidem disserentem, quomodo peccatorcs ge- •ta'i? a[Jiapx''x!? TtxojffEOj:; Tjfiwv. T6 oi hi zt\ K'jpiaxTi |jir|
Et quidem hic ritus toto annitempore in oratione Xpioxou ^aptTijXtbv XE a(jtapTr|(Jtaxa)V, xa! xou 6Tt' a'jxtov
lib. II Instit. Cassiani, cap. 11. CoasiliumNica?num, xr,; Kuotax-rj;, xaxi ttjv pT|OETaav ixEpt a-jTn^ atxfav.
Can.20: ETtEtOrjXlVE^EtdtVSV x-^ KuptDixriYovuxXtvovxE? « Genuum per sex dies inclinatio, symbolura etnota
xat Ev xaTc xt;? Uevxtjxotc'^:; ^|jtEpat?- uitEp xoij Ttavxa ev estlapsus per peccata nostri. Quod vero die Domi-
TtajT) 'Tcapoixtqc ojjiottoi; (puXctxxeaOai, Eaxioxai; l'8o^s nico genua non inflectimus, signum est etdesigna-
z^ ifl.cf auvtSSoj xa? e^jya? doooioovat xti[) 6£(jj : tio resurrectionis, per quam gratia Christi, et a
«Quoniam sunt quidamqui dicDominico genuafle- morte liberati sum-
peccatis, et a morlificata in eis
ctunt.et in diebus Pentecostes;ut omnia similiterin mus. In Pentecostc gcnua non inflectlmus, quo-
omni parfficia serventur, visum est sanct» synodo, niam pari est cum die Dorainico potestate, juxta
stantes Deo oraliones persolvero. » Quod ipsum re- eam quae de illa est dicta causam. »
petitur inconcilioCarthaginensi vi,can.20. Et habe- Etprofundiushic adhuc mysteriuminvestigatBa-
turcan.Quoniam, Deconsecr., dist. 3. Tertullianus, silius, 1033 libro De Spiritu sancto, cap. 27 :
Decoronamilit., cap. 3 ; « Die Dominico jejunium Wjn-i/.xio-i ouv xi.; ev auTfi Ttpoajuyi; 'Eaxtbxa; aito-
451 ONOMASTICON RERUM ET VKBBOBUM DIFFICILIORUM. 452
T-fjv [AETacrTaaiv Jxe!vv)V epoSiiov (Jif| afieXiufjiev. Kaiicaia pr,vato« 6 fjKxpTUs xai eitiaxoTto; Aouyoouvou, ev t^) Tiepi
8er| IUvTrjXoaTri,Tr)5 ev T(o a'u)Vi Ttsoff5oxou|ji.£vrj;; avaa- Tou Ila7)(^aXdYto : « A temporibus autem apostolo-
TajEoj; eaTiv U7io[jiv7]|jtoc f,
Y*p (J-!^ e/.etvr, xa! TrpwTr) rum consuetudo talis accepit initium, proul et be-
fjiji.ipa kTiTiixii; ^7tTa-i:Xxiiaa(JcTaa, Tat? ertTa t^.; Upai; alus Ireneus, martyr et episcopus Lugdunensis,
Il£VTr)xoffTfj(; E6oofji.aoa<;i aTtoTeXeu'lixitptiTf|?
y^P °'?/0' in Iibro;de Paschate. <>
jjievr) Ei?TTivop5(^rjv xaTaXTJyet.Si' ojjtotajvxcov ev xiJi) fjtecjip Quod vero Paulus, Act. xx, legitur positas genibus
EqeAiTTOfAivr) TtevTTjXOVTaxt;- cto xat atiiva lAtfjteTTat Trj orasse tempore inter Paschaet Penlecosten, Baro-
ofjtotoTYjTt, olaTtep Iv xuxXtxri xtvrjoei,aTid tuiv auTwv a p- nius, tomo I,anno Christi58,exstimat nondum tunc
^^Ofjtivj) arjfietwv, xat eii; tsi auTa xaTaXr^Yousa. 'Ev ;^t6 invaluisseeamdegenicufis non adorandieotempore
opBiov tT-^f)fia Trj; Ttpoaeuj^rii; itpoTtfJtav ol OE(T|jtoi Tfji; consuetudinem, sed paulo post. Lorinua noster in
'ExxXr)<j!a(;:?)fi.«i; e^eitalSeujav, ixxTJ^; evapYou?UTtO|j.v/,- eum locum nil obtare existimat dictum eo etiam
(jeto?,oloveifJtETOtxi^ovTe(; r^fjLtovTov vouv aTtoTiov itapiiv- tetnpore ritum jam receptum fuisse, verumtamen
Ttov eTtt xi fJtsXXovta. Kat xa8' exa(TTr|V o'e YovuxXtijIav in publicis solemnibusque precipibus, qualea nois;
xai otavctaTaotv Epycf) oetxvu|iEj,OTtoiaTfis tifjtapTta;Ei(; D videntur fuisse qucB fusK in littore Tyri.
Y^vxaxippur, fjtey xot otaTf)(;tBtXavOp(oTtia?TouxT!TavTO? Quam sancti quidam genuflexionem frequenta-i
^fjtac,e!(;oupov6v(ivexXv)er)fjtev.(iNecessarium igiturin rint, conslar vel ex tabulis excavatis, vel ex genu-»
hoc die Ecclesia suos alumnos docet stanter absol- bus induratis. De tabula ex geniculatione excavata,;
vere preces suas, ul assidua commonitione vitae il- habes apud Joannem Moschum, prati spirituali^;
liusnunquam desiturcC, non negligamus ad eamde- capite 185. De sancti Jacobi genubus induratiai
migrationcmparareviaticum.Quin et tolum tempus Hieronymus, De viris illust., cap. 2 « Flexis gcri :
piens in principium desinit,per similes qui inmedio lorum in i!lo sancto corpusculo pra; orandi freri
interceduntdiesquinquagiesevolutus.Undeetieter- quentia obcalluisse perspecta est. » \
nitatem similitudine refert, dum velut in motu cir- GuuTAMA. Palladii Lausiaca, es veteri interprete,|j
culari iisdem orsus signis in eadem desinit. In quo cap.9, de Macario Alexandrino: «Alius vero grutari%j
corporis erecto habitu precari potius nos Ecclesias vendens. » Heraclides, cap. 6, sirapliciter : « nego-.|
ritus docuerunt, nimirum per evidenteni coramoni- ^ tiator erat. » Ubi tamenMss.addunt n qui pomavetj :
tionem quasi transterentes mentem nostram a prse- legumina, nucesque vendebat. » Palladius ex inter-il
sentibus ad futura. Insuper et quoties genua flecli- prelatione Herveti, « qui vendebat bellaria. » Grscei
mus,etrursus eregimur,ipso factoostendimus quod est, xpaYviiJtotTa. Forte alius textus habuerit, Ypt^ijtt*
ob peccatum in terram delapsi sumus, et per huma- vel Ypu-a.unde vetusintcrpretes Palladii.9r«Y((rai fe-i
nitatem ejus qui creavit nos, in ccelum revocati su- ceril.Facithucquod habent Glossee Graecobarbarse ^
mus. QucB eadem repetita habes apud Anastasium
>' 'AvaYrjaTi?,fia5a,ar|fitrjOtot,Ypo'jTiz,7tavv;ioa.Item : 'loiai
Nic«num,Qua!st. in sacrara Scripturain, q. 91. Ger- ar,[i.r|0!ai;,Y) YpouTa;;. Lesicon Latinograecum : Cruslc^
manus patriarcha Gonstantinop., in Tbeoria rerum Ypuxa. In Lexico Graecolatino habes, rp^f)- ^'^''"''^•li
Ecolesiasticarum : T6 |jtf| xXivetv y^^vt TJi avajtaaifjttj* Quo facit, quod habet Hesychius in rpu[xva!qc, quj;
f)fJiepaTf)?(iY!a?Kupiaxf)(;arjfi.a!vetT^vTfj?xaTa'itTioTe(o; Xe7tTa axeutiota ait Ypu^^i^v dicta, apud quem ct rp^JrJ
?)ij.(ov (Jvopfltoatv yevofJiEvrjV ota Tfi? TptrjfiEpouTOuXpttj- Tat, axeur). Item, TpuTeueTai, Ttapaaxeuii^ETat. j
Tou (ivaaT(ioe(0(;. to 6"e fiEX?' 'C'i'; nevTr,xoaTf)? fif| HEBDOiviON. Vide Septimum. j
xXivetv Y<5vu, eaTi Tai; ejtTa f)[jiEpa? jjtexa t6 iiYtov Hebromadarii. Vide Septimanarii. i
ctionem factam per triduanam Christi ressureotio- Ou7!aaTrjpIot(; EOtop-fiaaTo. " Omnia sua serica hemi-;
nem. Non fiectere genu ad Pentecosten usque, est phoriaamicula altaribus dedit 11 Epiphanius conlra,
scptem dies poslsanctum Pascha in septem multi- Ariomanitas, de Ario : 'HfJtttpdptov tiei xa! xoXooitov*
plioatos contineri die Pentecostes. Nam .septies sep- EvotouaxdfjtEvo?, yXuxu(; ^v t^ 7tpoar)Yop!(f. « Ariushe^
tem quadraginla novem, et Dominico addito quin- miphoreum et colobium indutus,in colloquiis blan-^
quaginta. » Vide etUfficiiecolesiatici soriptores, Isi- dus erat.u llesychio -fnjtttpaptov, •() (jttau t[j.aTiou, Apmi-^
dorum, lib. i Offic, cap. 33; Rhabanum, lib. ii De pharium,dimidiumvesti.<!,seu,dinudiatavesiis. Vide-.,
institut. cleric, cap. 44 et alios
item Turrecrema' ; turHervetusinPalladio legisseto[^o(pdpta,vertens.s«T
tam, in locum Decreti supra citatum. perhumeralia.Sed curahemiphorium fuerit tantum dir
Origo hujus rei seu mutationis ad apoatolica re- midiata vestis, forte tantumcaput etpalulum ultra^
fertur tempora apud Justinum, q. 115, ad Ortho- humerostexit.Et eo sensu etiamtofxoipdptovdici possetj
453 ONOMASTICON RERUM ET VBRBORUM DIFFICILIORUM. 454
HeiMitrit^us. VilaBHilarionisnum.l4 : »Hemitri- ^ piebant calices cum reverentiaet taciturnitate,nec
tseopariterarreptiomnes araedicisdesperati sunt.» dicebant, siuut mos est, Ignoscc.
Est semirtertiana febris. Vox Graeca 'II|in:pi-aTo4 liMMyT:. Vita Malchi, num. 3 : « Perveni tanileui
iisurpala Litinis Martialis lib. ii epig. 40 ; ad eremum Chalcidos quae, inter Immas et Bercjuam
Uii ToQgiliu3 mule dicitur iiemitrit«BO. magis ad Austrum sita est. » Syria; est civitas, cir-
Idera, lib. iv, epigr. 81 ; caquameremus Chalcidos. ChroniconEusebii, an-
Declamaa aeger, declamas heuiitritajus. no 2 Aureliani « Zenobia apud immas, haud ionge
:
Ceisus, lib. III, cap. 3. Idem, cap. 8 : « At ubi id ge- Udenathi) expeditionem suscipiens Aurclianus,
nusterlianoeest.quod hciuitrit;cuui mediciiippellant apud luimas vicum Antiuchia; supcravit. »
magna cura opus est, ne id Callat. » Latini niedioi Incarduum. Palraae medulla. Joannes, libello i,
vocem hanc Grajcam retinuere.velquod Latine nwi num. 6 « Est vero in palma unum incarduum et
;
copiose agunl. Vide iu primis e veleribus Phlegon- stinctum esse docet Janus Saracenus. Sio 1'ertur
tem in Mirabilibus. E recentioribus Hieronymum avaxapoiov arbor Indica nomen sortita, a fructu avi-
Magium, Miscellaneoruui lib.i, capite 20, el Franci- cul« corculo non dissimili. Vide Gorraium.
scum Sabinum, Floridor, libro ii, cap. 6; Covarru- Incentium. Vita sancti Antonii cap. 15 « Lubricae :
viam, Var. resolut. lib. iv, cap. 2. carnis incentiva. » Sspe ea voce utitur divus Hiero-
Jergsolymitana PEREGRiNATio.Grebra hujusjara ab nymus. Sic epist. 4, ad Rusticum « Et adolescen- :
Bcientiai, nec summam, ut dicitur, manum acce- libidinis incentiva tenuanda sunt nihilque in eis
pisse virlutura, nisi in illis Ohristucc adorassent orassi humoris relinquitur. » Ibidem mox « Quae :
locis, de quibus primum Evangelium de patibulo vitiorum incenliva suppeditant. Rursum « Levem :
coruscaverat. » Idem prasfat. in lib. ivCommentar. punctum sensuum, et incentiva vitiorunr.. » Itera :
in Jerem « Multis et de toto orbe huc confluen- « Sasculi hujus Idem, in cap. xxxiii
incentiva. »
tium tuibis, et sanclorum fratrum, monasteriique Ezech. : Non omnia cogitationum incentiva su-
<(
curisoccupatus, commentarios in Jeremiam per in- scipiat. » Matlh. iv Suppeditare incentiva vitio-
:
tervalla dictabam, ut quod deesset otio, superes- rum. » Item in ejusdem cap. xv « Incentivum :
84 fjLovaj(^oi, xai xoijxo-^pTJvai ixo(£l;v vo[jiaavx£<;,iToXA(ji)v Kidem, Psal. cxviii, etserm. 15. Incentiva deliclo-
ETiiax(jTttov Ttpo)caOv)|JL£vajv, xouTO ov) xo auvTjflE; auxoT? runi. Cassianus, collat. ii, cap. 13, Inceniivorum
Xeysiv jcav ixSixtovxai SuYX^opl^o^i E<poaav. «Monachi stimuli. Idem collat. vii, c. 1 Naluralibus incentivis
perturbati,alque hoc planetierioportererati.multis inquietari; et cup. 2 Ecce incentiva carnis tuae :
episcopis praesidentibus, illud soilicet, quod ipsis abscisa sunt. Quse duo loca posteriora habes su-
dicere solemne est : Etiamsi injuriam fecerimus, pra, lib. iv De vitis Patrura, capite 50. Prudentius,
Ignosce, inquiunt*. » Quod tiA\i\s purdonne moi. Vi- Apotheosi, Incenlimim peccaminis. Sidonius, libro
•detur mos hic in aulicismum abisse, cum sibi invi- VI, epist. 1Nec percarnalium vitiorum incentiva
:
lib. VI : « Incenlivo exlollitis laudis. « Cyprianus, A. nostris illustrari mendaciis,qui propriia virtutibus
De laude martyrii, mercedes incenlium. decorantur. Hactenus Baronius.
Inciioiiis. Joannes Subdiaconus, lib. vi VitarHm Annotator quidam (nescio an Fronto nosler) ir
Patrum libello i, num. 12 DuoJratres erant ei : c< editione Parisiensi Gra;coIatina Joannis Moschi, it£
vicini, unus peregrinus,et unusinchoris. » a Gra?co romhanc temperari posse censebat. Verum, inquit,
EYX'"P'i^- ^^™ 7.'"P^ 6st regio, unde eYxtopT|i;, qui in monemus quoque ejusmodi revelationes interduir
regione sua semper manet, ot opponilur peregrino. (leri non ad ostendandam majorem in oinnibus ali-
obeunt regiones alias, et peracla hieme revertun- justitioB, qui in pectore Chrysostomi adeo exarsit
tur. » Sic ETnyojpiov vocabulum Graeci vocant, quod ut merito propterea in visione divina dictus sit assi.
familiare estalicujus regionis seu loci. DivusHiero- stere throno Dei. Hujus generis visioilla fuit sanct
nymus, epist. 140 « Pro eo quod nos transtulimus,
: Petri Dominico oblata, cura visis diversorum ordi-
domibus e/;Mr«c«,quiainGrffiooscripluin aTto pap£w/ num religiosis in coelo, nuUum ex suis alumnii
eXEcpavTtv(ov,quidam Lalinorum ob verbiambiguita-
P aspexit quos tamen sacra Deipara eximio et sin :
tem,a.(/r((i'(6i(.s-, ioterpretati suntjcum pip-Kverbum pulari favore sub pallio suo occultans, eidom post
sit epichorium Pala?sliniB, etusque hodie,domus ex moduro ostendil. Deinde facile in epistolam Chry
omni parteconcUis«,etinmi)dum wdilicalae turrium sostomi nomeu Treii, pro Adelphio potuit irre
ac mojnium publicorum,papEt(;appellentur. » pere, vel fuit binomius Treius Adelphius. Deniqm
Incubi. Hieronymus.inVita sanctiPauliprimiere- verbum man^iV curnecessarioreferendum ad hospi
mitte.num. 8 « Quos vario delusaerrore gentilitas
: tium? Et est verisimile Chrysostomum domum epi.
Faunos Saiyrosqueet tncubosvocans colit. » De In- scopi invisisse. Hasc pro assertione libri alioquit
cubis copiose disserit Martinus noster Delrio, com- prKStantis auctorilatis. Ita Annotator ille.
mentario in Senecae Herc. fur., parte iii, et in Ma- Quod si mihi liceat inter tantos viros judiciun:
gicis suis, lib. ii, quKst. 15. interponere, censerem ego nihil hic de Joannis,
JoANNES Ohrysostomos. Pratum spirituale Joannis Chrysostomi gloria indicatum divinitus, sed potius
Moschi, cap. 128, quamdam revelationem seu visio- de Joannis Baptistae praerogativa responsum datum
nem de gloria Joannis Chrysostomi supra omnes Guin enim divina providentia vel nunquam vel rarc
Ecclesia; doctoros refert, adquam hffic scvere Baro- soleat curiosulis vel contentiosis de sanctorum in.
ab aliis; iicet id complures expetierint.Cum autem dit non viso suo Joanne, cujus gloriam videri
hffic compingat ea narratione mendacia, quae fides amabat. Ostiarius vero cum eum trislem videret
in reliqius ? intellectaque causaanimadvertenscuriositalem hi(
Sane quidem et illa invidiosa nimis asscrtio est, intercedere, declinavit a Joanne Chrysoslcmo ad Jo
omnes qui unquara fuer'int in Ecclesia doctores, in £) annem Basptistam. 'lujavvfiV t6v T-f,? ^ETavoiac; xi
inferiore ponere gradu, et super omnes Chrysosto- ^£1«;« Joannemdicispcenitentia; ducemPRespondet
mumcollocarc,cumpr«sertimexiis compluresmar- que interrupte in Groeco, non inlerloquenle iu'
tyres fuerint coronati, ut inter alios Hippolytus et terrogatore : "AvSptoiro^ExsTvov sv lapxt ou Suvatat a-j-
Methodius; ut taceam de reliquis absquesanguine Tov IoeTv exeT YapTiEpttjTaTaioirou 6 GptJvo? SEffuoTf/io^;
vitafunotis sanctis, nempe Basllio, duobus Grego- « Ipsum homo in carne vivens vivere non polesl il ;
lus autem Joannes ob excellentem gloriam invisi- coelorum quffirentes compescuit, et dubiosreliquit,
bilis? perinde ac si solus inler doctores ipse Chry- Quare optime Thomas a Kempis, libro iii De imi-
sostomus fuerit perfectam gloriam consecutus. Sed tatione Christi, cap. 58, nionet : « Noli inquirere
facessant jam istheec: non enim indigent sancti nec disputare de meritis sanctorum, quis alio sil
457 ONOMASTICON BERUM ET VERnORUM DIFFICILIORDM. 458
8anctior,aiit quis majop fuerit in regno ccelorum. A. prajter oleura consuevcrant edere. » Saepe in his
Talia sanctis displicent. libris oleraagrestia, quae Aa|ava'. in Graeco texlu,
lBEN,\RCHA,princeps pacis,qui paoi provinciarum occurrunt. Plinius, lib. xx, cap. II « Inter sil- : .
incurabit, pacatGr.Palladius, cap. 116 : «Transiens vestres brassicas et lapsana est pedalis altitudinis,
quidain Irenarctia a-novit senein.» Justinianus, in hirsutis foliis, napi simillimis, nisi candidior esset
Ciidioe, lib. X, tit. 75 : « Irenarchffi, qui ad provin- flore. » Meminit ejnsJem Plinius, lib. xix, cap. 8,
oiaruni tutelamquielis ac pacis persingulaterritoria ubiinilites exprobrant iraperatori,se;a;j«a«a vixisse
laciunt stare concordiara, a decurionibus judicio apnd Dyrrhachium.
praesidumprovinoiarumidoneinorainentur.»Michael Lebiton, Lebeton, Lebiton4Rium, Levitio. Quod
Syngellus,inenoornio Dionysii AreopagitKCIiristuin in Vita Onuphrii est, oap. 16, « Deinde tunioam
Irenarohamvjcat:'Oovc(b?ap)^iTro![j.r)vxai£ipr,vii3xr)? per dimidium soidi, » Graece est XeSiTovaptov, quod
XpitTTo; irapa iravTtov 6|Jiocppdvco? oo^a^otTO. « Vcre Metaphrasta? interpres in Onuphrio retinuit lebito-
princeps pastronum et irenarchaChristus abomni- nnritim, ut et saepealii interpretes. Vita Pachomii,
bus conoorditer habcatur. » 0. 14 : « Ut nunquam lebitone alio uterentnr. » Db
JuRARE PEE CApuT iMPERATORis. Palladins, oap. 3 : uxplicatio additur:iiLebiton autem linea vesliserat
« Percaputimperatoris,quemtu times.BT-fivxEoaXTjv instar oolobii, qua monachi utuntur hodieque per
Potamicena,gM«m
Tovi j3aaiA£a).;<Too. ov a-jtpoofl.Addidit Thebaidara et ^gyptum.
» Et c. 22 « Induantur :
tu times, quia gentilibus solemne fuit,jurare per noctibus lebitoues lineos.»Ubi in Graeco apud Palla-
imperatoris oaput.VineLipsiura, in Tacitum, lib. i diura,o.38est,evtaT<; vu^t XEosxuivai; Xtvo-j^l^toiTpLEvot.
Annal.Alias illicitum jurare per genios irapp. Ter- Joannes, libello iii, n. 10 : « Frater autem ille post
tull., Apologet. c. 32 « Sed et juramus, sicut non
: hajcprojecitlevitionem. » Paschasius, cap. 12, n. 8:
per genios Caesarum,ita per salutem eorum.» Vide « Vestitusergo lebetone suo, » quae propriamona-
ibi Cerdam nostrum bene comraentantem. chorum vestis. Glossae veteres : « Lpvitonarium,
LACTORONES.Ruffinus, lib. III, uura200:«Et unus colobariura lineum sine manicis. » Suidas : .VeS?)-
quidem deferebat nuoes, alius laotorones. « Gum Ttovaptov, yj.iiri [Jtova)^f/.o? ex Tpi^^tiv ff'jVTE0Et(jiEVOC.
notationes in huno locum scriberem.nondura mihi « Vestis monaohica e.^ pilis coraposita.»
eavoxlectaerat, postoa occurrit. Plinius, lib. xxiv, Lenticula. Vide Zippul.e.
cap. 18:«Herba lanaria, ovibus jejunis data, lao- Lethe. Vita Joannis Eleemosynarii, cap. 25:
tisabundantiam facit.yEque nota lactoris vulgoest, «Et descendens in Persidam, retrusus est in car-
plena lactis,quod degustatum voraitiones concitat. cerem,iiui appellatur Lethe, hoo est oblivio. » Fuit
Eamdemhancaliquiessedicunt;aliisirailerailliquara videlicetposlremis temporibusapud Persas carcer,
militarem vocant.quoniam vuluus ferro factum,nul- C cui Lethe numen impositum,in quem nullus nisi ca-
Jum non inlradiesquinquesanat,exeleoimposita.» pitali supplicio destinatus conjiciebatur.Procopius,
libro i De belloPersico ita scribit:Ol oe XTeTvat avSpa
Lamin.*;. Hieronyraus, in Vita eancti Pauli primi
patTiXElou a't[jiaTOi; ouS' 6Xoji; EYVtoaav, aXX' Evtppoup(ti)
eremitae,num. 3 : « Inter eculeos laminasque victo-
xaBsTp^at^oTiEp tvJi; Av56r,<; xaXeTv vEVO(jf!xaatv.'Hv* Yap
rem.»Hae fusiorem tractatum exigunt. Interea con-
TtcEVTauga E[j.6XTjOEt< Tij-/^r) ,oux ETt vt)|jto; atpitrt |jLvr;|j.T]V
sule Gallonii librum, De tormentis. cap. 6.
Tt? evTauOa ejj.SXtjOeU tuXTli °^^ ^'^' vofJtOi; u^iai jjtvT)[iT)v
Lapides QUAnuATi. Palladius, c. 19 et 20, de se- auTou sTvaf dXXa OavaTo? Tijj tivojjtaxoTt, f, ?T)|jii'a eittJ'
pulohro Jannis et Mambris : « Construxerunt illud
Oio S-fj xai TTjv eTCiovufxtav TauTTjv upo? llEpatov eXayev.
opus ex lapidibus quadrati3.«'Ex TEToaiiEotov Xiotov
'Atia^ OETtov 'ApjjtEvtiov laTopia tpTjat vojjIovtou d(j!ptTto
EXTiaav t6 epyov exeTvo. Ilervetus verterat : ex la-
.\i50'f|? tppoupttij uapaXuaOai [F. uapaXuaat] Ti)vouva(Jtv
pidihus quatuor pedumloiigitiidnie;q\ias\csaelT:tzpx-
autem sangui ne regio virum
IlEpaatcTpo-it^ TO'tuoe:« Ili
Ttootjjv, aut quasi essenl quadrnpedes lapides.Hera-
nonnecandumomninojudicabant,se()carcerimanci-
clides : « Quadratis lapidibus supradiotura opus pandum,quemLethen vocari voluerunt.Quidamenim
construxerunt.nEt alter vetus interpres :« De qua- casu fortuito in hunc injectus fuit, nec ejus apud
dris ergo lapidibus construxemnt opus.» Sic Isaiae
rj illos raeraoriam superesse lex sivit;sed prc-edicto ca-
IX, iO;Quadris lapidibus adificabimus. Et Thren. iii,
bimitasipsafuitmors,unde etdenominationeni hano
'^'.Conctusil vias meas tiipidibus quadris. II Paralip.
apud Persas acoepit. Semel autem Armeniorum
xxxiv, 2 'EStoxav dYopiaat Xtfioti; TeTpaitE^oi^. T)e-
:
historia dicit perlegem careeris Lethes dissolutam
derunt ad emendum lapides quadratos.J^on utKirohe- esse Persarum potestatem hoc modo.»Pau!us Dia-
rus explicat in indice Graeoo, lapides quatuor pe-
conus,Histor.lib.xvii « In Perside autem est rar-
:
1 036 LAPSANUM.Vita Pachomii, cap. 8 : « Lapsa- LiGATURA AURi. Vita Joannis Eleemosynarii, cap.
nas enim, id est, agrestia olera, el herbas alias 7;«IJat raihi ligaturam auricentum numismatum.»
Evidenler eiribendum erat Tiv.cumacceiiltigravi.lo- supfrfsse sinit;sed morlem aut mulctnm mitmtur nomeii
taque phrasis hoe moilo interpretantta S/ qui eiiim in cju.t proferenli : unrfe, etc.Qiiam absurba sitintprprelatio
fiunc cnrcerein coniectus fuerii,nuliam eftis memoriam lex a Kosweydo aniniitsa, uemo non vitJet, Edit.
Patrol. LXXIV. 13
459 ONOMASTICON RERUM ET VERBORUM DIFFICILIORUM. 46C
Vix dubito in Graeco fuisse dTTo8£ci[j.b? cerle ita in ; A Christi 259 ex Ms. eruta « Et relicta sunt corpors
:
Metaphraste est. Curopalates, De offic. auls GP., eodera loco,juxtainsuiam Lycaoniam.»Ubi margin:
quales hae ligaturoe fuerint, explicat, ubi agit de ascribit Baronius;Lyoaonia dicta insula inter duos
missilibus seu epicombiisin populum mitti solilis, pontes sita;sic appellata,quod ibi Jovis quoqueLy-
'EoTi Sd TOioiJTO'/. T[Ji.r;jj.axa ix icavitov kotttovtei;, xal caoiiis templum esset.
ev IxaaxtiJ xjj.yi[xaTi vo|j.ia|iaTa )(puaa [aev tpia, ap^upa Magistkianus. Palladius, cap. 149:<iQuidam adO'
ol Too-au-ua, xai xpla l^ oSoXSiv TOpiSviaavxei; j5mT>uaiv lescens Magistrianus specie forraosus,mentepius.>
Ei?x6 ii>,r;0o?.'P!ii:TOuat 8; toiojto? aT:o8b(JOU^dpiO|^6\' Ulitur etiam eo vooabulo in Martyrologio suo Ado
yiXidowv Saov av Trpoaxd^oi 6 paaiXiu? :<( Id hujusmo- 2 Julii: « Natalis sanctcrum Processi et Martinian^
diesl:Segmenta ex panno tiunt, et in segmento qui cum essent Miigistriani Melloprincipes.»Ubi it£
unoquoque numismata aurea quidem tria,argentca oliin annotavi.Sunt autemMagistriani seu Magiste
vero totidem^ et tria obolaria colligantes projiciunt riani ex officio militia; palaiiniE, quietAgcntes ir
LiMiTEM [Vallars, lineam] mittere. Vita3 Hilario- n Yiaxptavo;, 6 Kaaxptvato?. Codex Justin., L. •12, di'
lineam mitlere. Desurapta utraque phrasis a finium sunt Magisteriani apud Suidam, qui et xavaTp(aio'
regendorumscriptoribus.HygiuusDelimitibuacon- dioti, a xavaxptijj, canistro, qui magistratus est Ec-
Amorum, eleg. 7 :
dicitur quoque |j.av6dT(Dp.Magistriani occurrunt in
Actis sancti Abercii episcopiHierapolitani,22 OctO'
Nec valido quisquam terram scindebat aratro.
Siguabal nuUo limite fossor hiituum. bris,ap'jd Metaphras!em,ubi Antoniusimp. « Vale- :
Rcelesiasticum hic est oflicium quod describit Codi- voc, TcpoTtEiJfTxei Ttov l^TCTxiuv TU)v paatXixiov Ttva, o'ti<; Ma-
nus, De offic. aulffi Constantinop. et magnae eccle- Y"ixptavou(; xaXouat.
"-'
si3e:'0 XoyoO;xt)?,£i? x6 In-p^f^ja.':/^^ jV.o.'. tlc, Td;; ov)jj.o- MAGNinctJS.Vita SimeonisStylitae,cap. 2 : « Ibat
aiaxd? xat a.^jmzt.y.k:, uTroOEaEti; XoYOYpatfciiv: «Logo- in monasterium sancti Timothei magnifici viri.»In-
quidem rationibusad
theta scribendisrationibus,et telligitur hic per magnificum qui magna signa facit,
prffiscribendis. » Simul ceconomi ecelesiastici olfi- Malchus Vita Malchi, c. 1 « Senex nominc :
aquam non paupulum temporis cum eo fecit. » Sic 8£ 8uvaxai paatXea XEYEtv:Porphyriusjuxta Syrorum
Eliseoquoque super raanus ejus aquaeffusa,IVReg. vocem prius Malchuf dictus est,()uod regempossu-
III, H. In Martyrologio Romano, 24 Junii.de Galli- musdicere.» Ilinc Naarmalclia, id esl reyius flu-
cano inter cfetera hospitaliiatis officia: « Videbant vius. In Ammiano, lib. xxiv : « Alia pars fluminiE
quisque de Scripturis sanctis, vel de proprioin. Maiozamalclia, eodem libro :« Cum Maiozamal-
genio potest, provocatur in medium Deo canere. » oham venissct, urbem magnam et validis cireumda-
VideJuliumNigroniumnostruraadRegulasnostras, tam maenibus. |
quebantur agonem Eogeniai.»lnsula3 hujus mentio crates, lib. v Histor. Bccles., cap 18, de panum
intelligaturquantumiteremensus fueritPaulus,ve-
De eo ila Baronius, tomo VIII, anno Christi 593.
Ea voce diversigeneris indumentum prodiversarum
iisimiliusestPalladiumdesignasse?nrt?!.swn('5,qu,Teot
ipsa|jiova: diGebantur.UndeHeraclides;«Ascendiloc-
personarum conditione reperimus signilicari.Atque
in primis Gassianus, lib. Instit., cap. 7, de habitu
toproximasmansiones.»In VitaAntonii:iiAdprimam i
Sed distinguuntur a mutationibus mansiones,ut tumhabitum monachi,ubi ait: .iPost hceo angusto [lal-
lio tam amictus humilitatm, quam vililatem
recteadmonetdoctissimus Pythoeus in prwfatione in prctii
malibusinstructcereperiuntur,3ednoncEeterisrebu3
quam ipsorum nunoupatur eloquio.»
ad usum vitee humauae peregrinantibus necessariis, Cffiterum etsiejusdem nominis, haud idem erat
ut man3iones,ideoquedistinguunturinlibrisCodJcis hoc indumentum, dequo in hao synodali epistola
Theodosianiv,xi,lit. l.c.9.Itaqueut videre estin Iti- synodi Pictaviensis, apud Gregorium Turonensem,
nerarioAntoninietltinerario Burdigalensiab eodem libro X, capite 16 : « De palla quod reputarent,pro-
Pythseo edito, mansiones a miitationibus distinclK tulitmonacham 1038 nobilem, qu;c ei mafortem
sunt;namaBurdigalaArelateusquemutatione3Sunt holosericum, quem de parentibus detulit, muneris
XXX, mansiones xi,et a Sardica Constantinopolim causa concesserit, et inde partem abscidis et.unde
mutaliones xix mansiones xv. quodvellet etfaceret;de reliquo vero quantum op-
Sunt et qui pro itinere unius diei sive diaeta una portunum fuit,ad ornatum altaris pallam condigne
mansionem ponant, ut cum ait Plinius,lib xii.c 14, condideril; et de illa scissura, qua; palla? superfuit,
mansionibus octo distare thuriferam regionem a purpuram nepti suae in tunica posuerit. » Etenim
monteexcelso,inquopagusestSabceorumAtramitai minime erat vile, quod holosericum esset neque ;
Arbiteria mansio,de qua in Vita Hilarionis,capite D b^eve, ex quo et facta est altaris palla, et insuper
21:«Vix ab invitoimpetravit,utsuumquoquemonas- ornata sponsa. Unde magis illius generis putamus
teriuminiEansionumordineponeret.»Apudquosdaii fuisse matortem, de quo sanctus Hieronyraus ad
enim manebatHilarion.quosdam tantum in transitu Eustachium scribit epist. 22, cum hac ait de luxu
visitabat.Ibidemante:<iEtdigereretin schedulaapud nimio stultarum virginum » Et per humeros hya- :
quos manere, quos in transitu visitare deberet.» cinthina laena mavorte volitans. » Quibus intelligas,
Manuum iMPOsiTio.Vita Abrahffi,cap.5:«Perim|]o- non breve fuisse pallioium et angustum,sed la.xam
manus presbyter ordinatus.»Jam ad apos-
siiionem vestein,qua; praBlatitudineespandereturad ventum
lolorum temporibus episcoporum elpresbyterorum uti etiam in statuis sculptum videmus. Commune
ordinatio raanuum impositione seu-/£ipo9£!ji'a facta. tamen fuit utrique sexui, quod ad tegendum collum
Divus Paulus, 1 Timoth. iv et v; Gregorius Nazian- ethumerosveluti palliuraoompositumerat,ob idque
zenus, orat. 20, in laudem Basilii, de patre suo re- communi a3que nomine mafortes dicerctur.Hactenus
deunle ab electione episcopi Caesariensis ETtavE- :
Baranius.
wiv euaBevTi!;, avco pXi-o,v,pc.)ffO^U l^- xr\<; ^fiifh^, xai Mdfortis meminit etiam Cassianus, lib. vi Instlt.,
^r^i xp'"!^?- «Redit firmus ac valens, sublimes ocu- cap, 15 : « Prffiter colobium, mafortem, caligas,
463 ONOMASTICON RERUM ET VERBORUM DIFFICILIORUM. 464
melotemac psialhium. » Isidorus, lib. xix Origin. A. Est autem malta teges ex juncis contexta.Gregorius
capite 25:« Stola,matronaIeoperimentum, quod co- Turonensis, lib. De vita patrum, cap. 11 «Nullum :
operto capite et scapula a dextro latere in laevum habens stratum feni paleaeque molimen,nisi lantum
humerum mittitur. Eadera et ricinium Latino no- illud quod intexlis junci virgulis fieri solet, quas
mine appeliatur quod vulgo mavorteni dicunt.
,
vulgo mattas voeant. » Isidori Glossffi:«Psiathium.
Quod expressum ex Servio, in i iEn.«Ricinius dici- matta. Glossarium uetus:«'iia6o?, teges, matta.»
»
tur abeoquodpost tergum rejicitur,quodvulgo ma- Vetus Juvenalis interpres, in satyr. 6 « Teges, ut :
vorte dicitur. » Nonius :«Ricinium, quod nunc ma- matta, supellex cubilis obscceni.» Regula sancti Be-
fortium dicitur.»Suidas: Kpv',5s[jivo-,i, zEtpxXooiajjiiov, nedioti, cap. 55:«Stramenta autem lectorum suffi-
f, (jtatpopiov: « Cred9mnon, capitis vinculum, sive ciant matta et sagum. » Vide infra, Plumacium.
maphorium. » Phavorinus Macpopiov xE^aXrii; Tiep!-
: Petrus Venerabilis,lib.iii,epist. 20: « Sed et si pa-
6X»i[j.a: «Maphorium, capitis inlegumentum.»Glos- lustria prope suntloca, mattas antiquum opus ma-
sae Arabicolatinas « Mhfnrium, fascialis, ii) est,an-
: nachorumcompone,super quasaut semperaut saepe
gustura palliumquo utunturmonachi,collum pariter dormias. » Idera ILb. iv, epist. 50 : « Ipse ei in malta
atque humeros tegens. » Ubi Mour.sius,in Glossario monachica, quae sedi illi contigua erat, assedit. »
Gra?cobarbaro, legit faciatis, hoc est, inquit, (paxid- T. Medimnus. Theodoretus, lib ix, Devilis Patrum,
Xiov, nec plura explicat. An Glossatorille maforium cap. 2 « Duos autem medimnos colligens. » Dice-
:
vocal (ascialem, quo respiciat ad resticulas, teu re- batur et medimnus et medimnum. Estque vox tami
dimicula et rebrachiatoria,de quibus Gassianus.libro Latinis auctoribus quam Graecis usurpata Hesy-i
1 Instilut., capite 6, quibus sequenti capite niafor- chius : MeoijjLvaTov, pi.iTpov [jieSiou : o MedimnceumJ
tes subjungit ? Georgius AlexandrinuSjin VitaChry- mensura modii.»Mc8t[jivov, [jiETpov {i|jioiov,i-j ^otvixojv)
phorle oculos. »Apud Bedam, in MartjTologio, 20 XtTpujv Medimnus mensura est aridorura, ut'
pT|'. «
Septemb.:«Qui etiam jussit Faustam nudam.etsine fruroenti, hordei. Medimnus igitur est modiorura
maforte flagellalam,incarceratam Citput terebrari.» sex, sextariorum duorum et septuaginta, sive libra-;
Isidorus, supra, mavortis etymon investigare cona- rum centum et oclo. » Cornelius Nepos, in Vitaj
tur: « Vocatum autem dicunt mavortem quasi mar- Poraponii Attici : « Auxit hoc officium alia quoque-^
tem. Signum enim maritalis dignitatis et potestatis G liberalitate nam ; universos frumento donavit,itaut
in eo est. Gaput enim mulieris vir est;inde et super singulis sex modii tritici darentur, qui modus men-
caput mulieris est. » Qus fere Papias in Vocabula- surae mediranus Athenis appellatur. » Fannius:
rio suo exscribit. Hiijus diniidium fert urna, ut et ipsameditnni 1
eumiisquicumipsofueruntmartyrioalflecti.iildem,
millia medimnum ex Nymphonis orationibus erlicfa
suum, martyrium, quod
i
Baptista;. »
Hinc Bromii quddrantal, et hinc Sicana medimna.
Romam usque, ad orandum in martyrio sanctorum Hoc tribus, hoc gemiuis explicat usus agendi.
,
locum illum in quo martyr sepultiis est.Walafridus Glossae : aio[jtaTiov, membrana Longinus,Hept liijjoui;,
;
Martyriura quoque signate dictum, lemplum Re- Origenes in commenfario Epistolae ad Ga-
ceiisuit •j
surrectionis Jerosolymis. Vide Resurrrgtio. latas, et in sexto Stromafum libro, cujus libri me- |
Matta. Heraclides, cap. 6 « Jamque efam mat- : minit llieronymus, epistola 65, ad Pammachiumet ;
tam, super quam stare consueveram, incenderet. » Oceanum, et Apologia adversus Ruffinum, eap. 4, j
465 ONOMASTICON RERUM ET VERBORUM DIFFICILIORUM. 466
ubi verbaOrigenis ex sexto Stromateon, et Platonis A lui menoraenaedicuntur. »Cassianus,lib,iv Instit.'
ex libro lertio de Repud.citat,quomodo mendacium c, 22: « Pisciculi minuti saliti, quos illi nicenominia
iiiterdumsitutile (qui llieronymi locus non occurrit vocant, summa voluptas cst. » Ita plerique veteres
nostro Joanni de Salas Iractatu de legibus, disput. libri, licetCiaccon ibi legat |j.aivioia ex Aristotele,
23,secl.9,oumnegatOrigenemscripsisselibrosStro- qui Plinio mienuliB, Gazaihaleculie. Existimo ma^nas,
matum). Insinuare eliam hanc sententiam videri mxnomenas., et [xaivo(ji4viaejusdem generis piscicu-
possitHieronymus, in cap.iiadGalatas, et epist. 89, ios esss. Martialis, libro xi, epigr. 32 :
cio officii)30 intelligereHieronymum existimavit Au- Idem lib. xi, epigr. 32:
gustinus, epist. 86 et 87 apud Hieronymum. Sed Ba- Et caudam cybii, brevesque maenas
ronius, tomo I, anno Christi 51 , existimat Augusti-
Cicero, libro De flnibus « his licet dicere, ae a-
ii :
num non rite percepisse mentem sancli Ilieronymi; cipenserem ma^nae non antepouere. » Plinius, libro
Chrysostomus, Homilia 32et 53, in Genes.; Maxi-
'X, capite 26: « Mutantcoloremcandidae hieme ms-
musTyrius, serm. 3; Gassian.,collat. xvii, oap. 10,
na;, et Liunt aestate nigriores. »Meminitearumetiam
15 et seqq. et 37 et 39. Ex re-
llb. v Inslil,, capit.
g ^^^^^ capite8-12, Persius, Satyra 3 :
centioribusineafuitsententiaMartinus de Magistris
MEenaque quod prima nondum defecerit orca.
doctorSorbonicus, tractatu De fortitudine, quEst. v,
Arnobius, lib.iii: « Neptunuspistricum dominus at-
De martyrio, quem refutat Cajetanus, in 2-2, q. 124,
artic.5, ad Dubium 3. Marulus quoque, lib. iv,
que raffinarum. » Oppiano, lib, i dicitur iJiaivi?.
imo pene Diciturautem onroxri? (jiavfa?, quod Dians (quae et
cap.4, mend.ioium officiosum admitlit,
Hecate, quas iiaviai; causal olim sacer esset. Vide
omnibus videri ait Augustinus lib, iii, quaest.in Le-
AthencBum, lib. vii, et Eustalhium Iliad. a. De mee-
vit., cap. 68
nis etiam Dioscorides, lib. ii, cap, 31, et Alexander
Omne autem mendacium, etiam otDciosum, iili- Trallianus, libro viii.
citum esse docet divius Thomas, 2-3, q. 10, art.3, Mensium t.\bula. Quia hic aliquolies mentio fit
et Augustinus lib. De mendacio, et lib. Contra men- mensium ^gypliorum quivariant aRomanismen-
dacium, et epist. 86 et 97, apud llieronymum jam silius, dabo hio e,\ Beda eorum inter se comparatio-
citatis et in Decreti parte ii, eausa 22, q. 2, capite
; nem. Beda igitur, tomo II, libro De temporum ra-
14, Ne quis arbilreiur, allegatur ex Augustino, in tione, cap. ix yEgyptii, qui primi propter ocio-
:
psal. v,quodpro temporali vitaalicujus nullusmen- rem discursum, ne videlicet error calculandi
lunae
tiri debeat. QuorespicitAlexanderin, in librovDe- ejus velooitate gigneretur, ad solis cursum, cujus
C
cretalium Gregorii I.K, tit. 19, De usuris,cap. 4 Super motus tardior faoiliiis poterat comprehendi, suos
co, ubi cum dicit per Scripturam sacrara prohiberi, menses putare coeperunt, sumpto ab autumni tem-
proallerius vitamentiri, videturintelligerescriptum pore primordio, tricenis hos produntur includere
istud Augustini.Eodem lamen loco Decreti,cap. 21, diebus. Quorum primus mensis.
ex Hieronymo, ad Galat.ii, utilisdicitursimulatio, 1. Tholh IV Kal. Septembrium (29)
et in tempore admittenda. o Phaofi IV Kal. Oclobr. (28)
mateon llbrum vi Origenis,ubi agit de mendacio,et 6. Mechir VII Kal. Februar. (26)
epist. vero 89, ad Augustinum, citat Stromateon li- 8. PharnnUlii VI Kal. Aprilium (27)
brum x, quae epistolam Pauli ad Galatas explanat. 9. Pachon VI Kal. Maiarum (26),
bro Stromateon haberi verba illa Origenis quae Ilie- D H. Fpiphi VII Kal. Juliarum (25)
ronymus citat ex lib. vi Slromateon. Sed exiBtimo 12. Mesori VIII Kal. Augustarum (25)
Hieronymura vocare sextura Stromateon, quia de- die surait exordium. Quera x Kalendariun Septem-
cimum illum Stromateon librum, quiversatur in ex- brium die terminantes,residuos quinquedies Eicava-
planationeEpistolaead Galatas,adjungitquinque vo- YO|ji£va(; vel intercalares sive additos vocant. Quibus
luminibus quae proprie scripsit Origenes in Episto- etiam quarto anno diem sextum, qui ex quadranti-
lamadGalatas;atqueitadeoimusilleadjunctusquin- bus confici solet, adnectunt. Unde fit uteorum anni
queillis est sextus explanationum in Epistolam ad primi a bissexto iii Kalendar. Septerabr., caeterivero
Galatas.VerbaejusepislolKSOsunt; «Scripsit Orige- IV Kal. earumdemdiesortianturinitium: ipsi autem
cn ^ Ul ^ »fr- ^ *> J^ 00 1 K^ -o ^ 1 .. 1
^ O 1 t.^ 1 o 1 .-! OT 1 ^ ol -^i ol -
o (O o K, Ol 1 to 1 lO 1 o 1 (O 1 00 1 ,o 1 00 1 lO 1 -O 1 ^D 1 ^ 1 to 1 o 1 (0 t 00 1 to 1 ^ 10 i
^ w M co o co o '
co 5 co o co o 0. 00 c. oolcol ^l o^l oi wl ool co
^
1 1 1 1 1 1 1 1
>—
^ ^
1
00 h;.-^ OCi J^ -J ^ -J 1 1
'-^ 1 i-
1
1 o .:..-
,
1
,
C' 1 1 O 1
'— »—
o o o o o o o
,
o o ^ —
1
^ O
, ,
1
to 1 \
1
1 co 1 1 (O 1 1 to 1
)
1 >-
r
1 Oi 1 1 1 O 1 O-. 1 (O 1 Ci 1 I C5
h^ -—
M ^ o ^ w ^ ^ ^ ^ ^
,
1
-^ O' i^ 1 »J
1
1 -J 1 co 1 1 fo ! 1 (o 1 1 •— l 1 cc 1 1 ro 1 -J
.^ .— e^ ^_ ^^ ^^ 1^—1 1^—1 l^-^l l^—
I.O co (O CC' ^ co ^ 1 X Ol
1
00
, 1
cc. 1 .1.-
1
a
^
1 1 1 1 1 i
o ^ ,_k
o H-. —
o o o o ^
,
co VD co
*—
(>2 (O Oj Ol 1 o 1
1 OT 1 o l *> 1 1 ;^ \ o 1 o; i o i o^ i 1 \ o
J^ o 3 co 5 co o r^ 1 5 5 1 5 1 5 1 5 oi O 1 1 1 ot i o 1 ^ 1 o 1 o 1 o ' ot i o
^ ^ ^ — 151::
31 12 s; := rf.--
7:;
a Ci 1
:: 1 :3 1
1 S 1
:i 1 ^ 1
:: 1 ::3 1
:: 1 S i
:=
5 ^ — 1-
s c ?3 O' lO 5 1 a 1 ;3 1 5? 1 Tc 1 r5i r:. 1 ^l roi ol (ol ^'1 rol ^l (O
(O
^ co ^ s o [3 o co o 1 z. 5 1 « 1 5 1 s 1 Sl ^ ; ^l col ^jI coI oI coI cci cc
5 »;..^ s E --) ^ -J 4^ li •z g ;r;
g l^ si :;:: 1 ol ^\ ocl *^l ol ^l ol *-
--. H— ^ ^ h—
^
o o
1 ,
O
1
^ ^ ^ ^
1 1
(O to
o o o o K^
o o lO
o (O —
o (O •— to lO
U — (O •— (O ^ (O
— l,0 «-^
o o o O O o
,
1 , '
1
t 1 1 1 1 1 1 1 j 1
1 co lO lO 1 -* Ci i i
—
1 1 i i i 1 1 1
-t
[
1
I
co
1
1 ^l co -J to 1 ^ 1 (O ^ — -J -J /O1 -J 1 1 1 lO^' 1 1 1
(0 .— (C '
!><:' ^ (V —
,
lO H^ (C , ,
1
'^ , ,_ 1
lO' 1
— (o — (0 — ^ lo ^ (o j
-" 1
1 1
'
i 1 1 t
GC 00 OT 1 co 00 cr_ CO 00 CO 00 (O 00 CO 00 i OC:
—
1 1 i 1 1 1 1 1
„
i 1
^ ^ ^ ^ —
—
O (O ^
ro (O (O (O 'O ,
lO tO 1— (O (O (O 1-^
O 0(
'
•co 'O O 1
1 (O o 1
1 O 1
1 i.- 01
1
1 o O 1
i
1
i
1
i
1
1
1
1 rf>
1
(O S to 1
(O
O 1
l
(0
co o i
cc
co
fO
o ^ o o o o 0' 1 o 1 o^ i o 1 fc- 1 o 1 c~- 1 o 1 o^ o i
tt' ht^ h^ co -J 1
-.)
1
-^ O 1
1 to ^j 1 n; 1 c- 1 ro i OD i (o ! ^ to i
(-4) /o lO (O (O lO ic to to (O to (o (o (o to (o (o (0
"^ i'^ 1
1
^-
o:j
O' w o o o; 00 1 co iX
1
1 W 1
i -J
1
1 CO
i
1 O 1
1 CO
1
1 00
;
1 CO'
(O (O (0 tc co (0 co (o o;
'S *^ -^ O' t- o J.-- O 1 J> !
'_ i ^ \ Gc 1 0.- 1 o 1 ^ 1 o ! ^
lO lO to '- (- lO (O (O co lO CO tO (O lO CO (O
1
ci^ o 1
1 c;i o> 1
1
O'
1
1 O 1
1
Oi
1
1
1
1
1
i o 1
1 Oi
OJ lO co JO (O (O 00 co
o o o o o o
1:11)11
o o
1 1
C: 1 1
1 1 i i ! 1 1 1
1
o: (O 1 o^ to co to 1
1
O' 1 1 1 1 i 1 I i
1 1
cc 1 1
Oi 00 1 1 i 1 1 1
H o > t? t-J
g M n •^ •n 13 ^
t '
cr cr >D p pj cr cr (D
p tn c p p
-"
"3 o o a cr
fU tr cr o s
-"' 5 CD
s « p c J1
3' -^ c^ ^ a. s ? s cr
t/)
S S2 H
Ol c*>
?
3
<>> i' t 3 g
s C4
e 3 P3
<>>
s £
e«'
Cn'
1' c-. 3
tr,
? ^ ^ rt
-3 i ^ -5
t*1
(0
15
To
'JO
o To
o t 1? 'to
1 H
CD
O '^
GO > lO
Ot t;>
^ ,*^
Cj
c (O c:
o 05 c ff! D
9 c "10 c
D-
(X
U3 a
03
OT p
*~i
2 tr c-
w >3
c
lO '^ - (O (O (O (O (O (0 tO (O
1
1
1
1
j
( 1
>-^ 1
1
^ 1
o 1
1
1
c;i
1
1
I
Ol
1
1
1
.
K^lbl— l-jl—icnl—
1 fO
i^ 1 1 l 1 1 1
'o O (O
o to co (O 10 (C
, ' \ 1
1 1
1
1
1
i.!: 1
o 1
1 10 1 o 1
1 lO
1
1 o 1
1
1
o 1
1 )0
1
1
-1
1
1 (0 -J OD (O,
O tO 1 lO \ 1 1 1 -4
. , 1
oo
1 1
1
1
(O 1
1
CO
o 1
1 co 1
co
1
co 1 ^) 1 00
1
1
-) 1
CO 1
00 1
to (O to
coloolwlolcol-olco
1 1 1 1 1
1 lO
oc
1 s 1 1
co 1 1
OJ
h--
1
1
1
1
iO
co
1
1
1
(O
oc,
1
1 »t>
1
1
fO
o 1
lO (O
rr, 1
1
1 1 1
1 Ot
1
1 o 1
1 01
1
1 o 1
1
O' 1 o 1
O' 1 O' 1 Oi 1 — 1 1 1 Oi 1 o
1
1 1
1 1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
o )
1
CO
o
CO
o 1
1
1
1
CO
o 1
1
Ci
1
1
co
^ I
1
111)11)
1
1
1
1
1
i
1
! f
1 1
1
cl
469 ONOMASTICON RERUM ET VERBORUM DIFFICILIORDM. 470
E04I Gomparemus jam loca ulroruraque men- A rium.» Non recte. Recte Fronto noster « Faciunt :
siiiin, (luas in Vitis Patrum occurrunt, et videamua inclinationes tres ad sanctum aUare.»In Gra;corum
an recta Bedae inter utrosque menses sit conipara- Euchologio diaconus, multis locis, -i'^ UpsT xpii^
tio, [j.£xavoca? paXA8!:«Pa3nitentis in modum tertio ante
Vita Pachomii c. 3; « Reddidit animam quarto ipsum Vide Baronium,t.VIII,an.Chri-
se incurvat.»
decimo die mensis Pachon secundum /Egyptios,qui sti 656 et Billium, schol.32 inorationem 1 Joannis
Junio, die undecimo, id est, tertio Idus ejusdem subilo parvuluspuervelutiannorum decem,minans
mensis.» Quae non quadrant cum numero apud Me- asinum panes in cista ferentern.^.Anianusjuriscon-
taphrastem: «Erat autem dies sextus quidem deci- sultus:« Actus, quo pecora minare consuevimus.
mus mensis Pauen (seu Pauni),nonus autera Junii Gregorius, Dialogorum lib. i, cap. 2 « Tollite ut :
mensis apud Romanos.» Quod si recte Beda men- habeatis, qualiter hoc jumentum minare valeatis.»
ses jEgyptios cum Romanis comparat, dies deci- Paulus Diaconus: « Agere modo significat ante se
mussextus mensis Pauen erit decimus Junii. pellere, id est, minare. » Idem: « Agasones, equos
Metanoeam mittere. Quod Grfficis est ^aXXeivseu agentes,id est, minantes.» Apuleius,lib.iii Melam.:
Ttoielv [jiexdcvoiav, fere vertunt metanscam seu pceni- « Nos duos asincs minantes baculis exigunt.» Inde
tenfiam mitlere vel facere. Vitee Basilii, c. 11 ; « Et comminare apud eumdem,lib. vii Melam.,et promi-
faciens metanceam, respondens ei, dixit. » Vitae n narc lib. ix.
Joannis Eleemosynarii,cap.f4: «Mittentibus igitur MiNUTUM. Joannes Moschus, lib. x Vitarum Pa-
ambobus nietancEam.» Quod rectius exprimilur ibi- trum, cap. 42:« Ut per quatuor dies unam tanlum
dem, cap. 35: « Et mirtens genuflexiones. » Vide oblationcm manducaret minulorum viginti.iiDesti-
dicta ad utrumque locum. Sic cape illud apud Joan- tuit hicnos Graecus textus.Forte in Graeco fuit Xe--
nem, hic, libello ni, n. 2: «Qui poenitentiam agen- xiov vel tpoXeoiv. Infra, cap. 134 : « Accipiebatque
tes dixerunt,» id est, genuflectentes etcaput incli- quotidianum stipendium novem minuta. Ubi in
nantes Macario.Septima synodus generalis,quae est Vide infra, in Pholes, et
Grffico testu irevxe tsdXEc;.
«Fragrare musco murfl. » Inde muscaia apud Ruf- ginibus.QuEB hsec Neapolis? Baroniiis itemque Pos-
finum, lib. iii,num. 39:((Quoniam proptertbymia- sevinus censuereConstatitiamseu Salaminam Cypi i
iDrita et muscata. » Hieronynius, in Jeremiam esse, ut ad texluoi dixi. Se.l id stare non potest.
c. xxiii: Contemplemur hffireticos, quomodo semel Diversam urbem esse Neapolim Cypri a Constanti.i
desperantes salutem, et gulaj se tradant et deliciis: Gypri, liquet ex eadem synodo. Nam post recitati
vescantur carnibus,frequentes adeant balnea3,mu- verba Leontii pro im&gimbus exgtiinto sermonepro
sco fragrent,unguentis variisdelibuti,qua5rant oor- g ChrislianorumApolologtaconlraJud!eos,a(:deiinugini
porum pulchritudinem.)! Idem,lib. ii adversus Jo- iu.vM?!dorum,subditConstantinusConstanti8eCypri
vinianum, cap. 7:« Gdoris autem suavitas, et di- episcopus: Outo? 6 ava-cvwaOE'.? TraTT;p evjjiici twvjio-
versa tliymiamata, et amomum,et oyphi,cenanthe, XstDV Trj? K'JTtpou UpoTipETTio; 3ie7tp£d/£.« H lc qui lectus
1043 muscus, ei peregrini muris pellicula, quod est Pater in uua urbium Cypri decore sacratissimc
dissolutis et amatoribus conveniat, nemo nisi dis- claruit.ii Ortelius, in Thesauro Geographico scribil
solutus negat.» Quo loco Volaterranus muscum pro Lusignanum existimare hancaGraeoisdicitemJse/a'
parvo mure, coloris fiavi, qui odoratissimus est, Neuve, et a Latinis Ncmosia vel Lemonne appellari.
et in sylvis versatur, accipit. NiLi ASCENSus. Palladius, cap. 37 : « Accidit ali-
De musci origine varia upinio. Moscum enim, quando in /Egypto, cum Nilusascendcret,ut vicus
seu muscum, quod odoramenti genus est,saniem e vicum invaderet.Pugnant enim pro aquarum divi-
vomica capreee collectam putat Aetius; aliievomi- sione, adeo ut sequantur csdes et sauciationes. <
ca unicornis volunt; ita Simeon Zethi. Marlinus a Quo .«ipectare credo illud Palladii, cap. 52, quoc
Baumgarten, in Peregrinalione sua dicit animal duo pagi pro agris decertaverint, unep apoupiov oitt'
quoddam esse, nisi esset grandiusculum,catto per- |jia';(o(jL£vai. Et mox gentiles cum Chiistianis utcj
flimile, quod dum virga; ictu ad iram concitatur, Q °?'-'^'' ^tu^^^v, pro suisfinibus. Id enim forle accidit
odoriferumquiddamedilquodauriponderevenditur quod Nilus inundanssoletagros confundere,ellimi
Juxta huj us animalis umbilicum nasoitur apostema, tes abolere.Multi tunc sgrotabant.Idem,c.43: «Na'
quod extractum, gratissimi esl odoris,et inter pri- vigando in flumine; eratenim tempus ascensus,ii
mas hominum delicias habetur.Id Itali Zrte/i(i,Ger- quo multi ffigrotant, quod mihi quoque accidit. j
sent.» Paulinus, epistola ad Maoarium: « Procura- |j.upa)VToc Tou TtoTa(jtou,xai xpaToiJvxoi; etii ev (j7)|j.5'io
tTo TtAaTEt.
tor Ghristiani virifratrisnostri Posthumianiesse di-
citur,qui eam navem in Brutiorum littore,quo pos- Huc quoquc facere opinor quod habet Palladius
sessio senatoris alluitur,avarior mari.et sine myo- cap. 52 de pompa celebratacum statua lignea pr
et sene meo parone, pro sine myoparone. bantur cum multitudine, veluti pro aqua fluviatil
tes mordontium quatit. » Ila omnibushis locis le- bello IV, nnm.65:« Et attulit quidam frater nixa
gendumexMss. quos aliquot consolui. Ita quoque siccas, et fecit pultes.» Nixfe has Isidoro lib. xvii
legit Henrious Gravius.Vulgatus textus hahelnares, capite 7, sunt coquimella, r\viod detortum ex Grieci
quod Erasmus el Reatinus conantur interpretari. Coquimella, inquit, quam Latini ol
xoxKu|jiri)vov. «
Sed pro lectione, quam asserui, clare Lucianus de colorem prunum
vocant,alli amullitudineenixifru
morte Pcregrini; ElTa naiiov xai Kai(5|ji£vo; vap6»)xc tU ctus nixara appellant.Cujns generis Damascona mi
473 ONOMASTICON RERUM ET VERBORUM DIFFICILIORUM. 474
lior, a Damasco oppido, unde priu8 asportata Bst, X ptii "i? oiaipiiei? zi^ xotxa iiffil^x x^; AlYJitxou
dicta: cujus solum pomura stomacho mederi pro- lj.ipri divisionesmagnarum 1043 parlium appella-
balur; nam noxia perhibentur. Ha;c solaar-
cffitera bant vo|jioj;. No(j.o;. vero dividebantur in TOTCapyi-
bor gumrai glutinosum et corapacticum distillat, a?, et hae in alias tofjiai; seu sectiones, quarum
quo et medici elscriptores uluiitur.» Vide Plinium, minim;c erant apoupat. Ituque hoc in loco septem
lib. xiii, cap. 11, de sarcocolla, qui hahet pictores, nomia accipienda videntur pro septem aruris con-
pro scriptores. Idem, lib. xxii,capite 25 : « Cura ro- junctis. Quemadmod'jm Thebais et Delta divide-
saceo vero et fico, sicca, myxisque decocti furlu- bantiir in decem nomos, et intermedia solituJo
res (tritici) tonsillis faucibusqui gargarizalione pro- dividebatur in triginta iiomos ; ita existimo Scy-
sunt. » Vide ut Dioscoridem, iib. i, cap 175. Gloa- thim divisam fuisse in diversos nomos ;
quorum
sarium Camberonense Ms. : « Nixa est genus arbo- unus, de quo hic sermo. divisus fuerit in septem
ris, a similitudine enixi dicta fructus, » quod ex nomia, id est arcras seu agros; qui vel pascuales,
Isidoro adumbratum. Ad queni notat Grialus scho- inquibusfenum demetebatur;vel arabiles,dequibu3
iiastes: In margine Codicis Romani sancti Petri, hic agitur. Fortasse non dixit hcptanomia, sed sep-
hcec addita reperisse se, sed eadem manu aiebat tcm nomina (ct si eadem sit utriusque significatio)
Chacon « Hano arborera Romani vocant prunura. g ut distingueret ab Heptanomos seu Hcptanomia,in
:
Hispani nixum, Wandali, et Gothi, et Suevi, et qua Oasitae ereniiUe dcgebant, ex opposito solitu-
Gallffici cajruieam. » Retinent hodie vestigia hujus dinis Scythis inter utrosque enim inlerjacet Mce- ;
vocis Lusitani et Gallaeci, qui pruna omnia ameiias ris seu M^vris stagnum. Ita ille.
sive ameivas dicunt. Et apud Aurelianum, lib. iv NoNA HORA. Ea synaxis expleri solita. Vita Ma-
Tard., cap. 8 « Pro decoctione noxarum et gly-
: carii Romani, capite 3: « Hora nona quadam die
cyrrhizs; nixarum ego leg rem. Quod autem mijxa syn .xi expleta. » Ea etiam jejunium resignari soli-
pro nixa legendum quidam contendunt, es Paulo tum. Vita Antonii, capito 37 « Hora circiter nona :
iEgineta libro vii, M'j?a, oivopou xopito^; e(jxi jji.i-/.poT- cum ante cibum oraro coepisset. » Prudentius.
tpr^i fjtev xtov xoxxufjiTiXiov, ouvaijiji 8= itapaTtXrJato;, hymno 10 -nzpl 2xE<f.av.
conllrmat quod de Gallaecis diximus ; nam m in lo-
cum, n, aut etiam contra, in multis vocibus suc- Quosdam de populo videt sacerdos
Libnudumsibi pocuUim ferentes,
cessisse passim videmus. » Hactenus Grialus in jHJunamus, ait, recuso i_pOtum.
Isidorum.M//.cah«c etiain my.wirmdicta.Cassianus, Nondum nona diem resiguat hora.
Nunquam conviolabo jus dicatum,
collat. viii, cap. 1 : « Post haac superintulit canis- Nec mors ipsa meum sacrum resolvet.
trum habens cicer frictum, quod illi trogalia ~
vocant, ex quibus quina lantum sumpsimus gra:.a, Ruffimus, lib. iii, 4. n: « Cumque hora nona adve-
myxaria bina, Ciiricas sin-;alas. » In veteri Lexico nissel, secundum consuetudinem coiiiplebat omnes
notatur, Myxa et myxaria, apud recentiores Gr<B- orationes suas, etpsalmodiam secundum regulam
cos raedicos, esse minora pruuis Damascenis nu- et ponebat panem ut comeileret. » Idem, lib. iii,
cleo intus triangulari. num. 55, in Silvano « Hora aulem nona circum- :
No.Micus. Moschus, Prato spirituali, cap. 193 ; spiciebat frater ille viam, si forte vocaret eum se-
« Accersivit itaque Noroicum seu dispensatorem nex ad oomedendum. » Idi m est apud Pelagium,
sanctissimas eclesiae. » 'llYaYsxov No|jlizov xf,; iy oj- libello X, num. 69 Joannes, libelloiil, n. 2
: Et : <c
Taxv;; sxy.Xrjfflai;. Varia Nomici interpretatio apud circa horam nonam signifioavitpercutiens, et venit
Curopalatara in octava Pentade olliciorum; ubi ille minor, et fecit modicam oocturam pulmenti. »
post primicerium ieclorum ponitur '0 Nojjiixo?, Augustinus, Regula 2, de tempore edendi « Ope- :
quem Joannes Gitrius videlur vocare vo(ji|jio8oxr,v, rentur autem mane usque ad sextam, et a sesla
quasi nummidalorem. Sanu hoc loco videtur per usque ad nonam reddent Codices et postquam ;
Nouixov dispeasator vel qui curam rationum et refecerint sive in horto, sive ubicumque fuerint,
chartarum habel, intelligi. Vide Gretserum nos- opususqueadhoram lucernarii. »
faciant
trum, ad caput 1 Codini Curopalataj De olfic. ^ Quidam jejunia ad vesperara extendebant. Ruffi-
Constanlinop nus, lib. II, cap. 31 «Cibum quoque in vesperam
:
NoMiNA. Joannes, libello, ii, num. 8 « Ascendi- : ei sumere prscepit. » Quod etiam apud Palladium,
mus metere cum eo septem noiaina. » Conslanter cap. 28. Item Rulfinus, lib. ii, cap. 1 : « Hic ergo
hic Ms. libri pleriquc in no'>iina consentiunt. Sus- cum post orationes cibura solito requisissetad ve-
picari quis postis an septem nomina prodierint ex speram. » Quae etiamhabes apud Palladium, cap.
Graeco sixxavotita, quae certa -Egypti portio, quasi 46. Ruffinus, lib. iii, num. 23 : « Rursus ingressi,
messum iverint in Heptanomia. Sed cum texlus cellulam, vespertinas orationes complentes, ado-
Graecus desit, merasuspicio est. Petrus Lansselius ranteseum,dixerunt ; SiprKcip^s, domiiie, ibimus,
noster varie doctus ccnsebat le^-endum septem no- ut eum qui remansit caulem coquentes gustemus,
mia, quia existimo, inquit, solitudinem Scythim quia jam hora est utcibum sumamus. » Pelagius,
divisam fuisse in varias portiones, quas appel- libell. XVI, num. 18: « Illi autem fratri afferebat
labant vdjjiia a verbo vsjjiio, id est, divido. Unde tantummodo modicum panem ad seram. »
Proclus, in Tima2um, docet vopiov dici a7:o xoij Sed jejunium in vesperam differre, non omnibus
VEvetivjdaat XT|V y?iv a dividenUo terram; etiEgy- Patribus probatum, magissuadebant horanona ci-
475 0N0MA8TIC0N RBRUM ET VERBORUM DIFFICILIORUM. 'ili
bum suraere. Cassianus, collat. ii, cap. 6, loqiiente A sanotus vocatur ct nonnus sic agit, ego quis aul
abbate Moyse: « Reoens escas perceptio tam in ve- quotus sura ut non agara ? » Additio 1 ad Capitu-
spertinis, quam in nocturnis orationihus tenuem laria Ludovici imp., tit 54: «Ut qui praeponunlui
leveraque sensum non sinit inveniri : ideocomrno- nonni vocentur. » QuasMpsissima verba sunt synod
dum satiset utile hora nonarelectionis tempua in- Aquisgran., anno 817 celebrat», quae adunibrat;
dultum est ; in quo refioiens monachusnon solum videntur ex regula Benedioti, cap. 63:« Priores
ia nooturnis vigiliis levis ac vacuus, verum etiara juniores suos fratres nominent ;
juniores autett
in ipsis vespertinis solemnilatibus digesto jam cibo priores suos Nonnos vocent, quod intelligitur pa^
invenitur aptissiraus. » terna reverentia. »
NoNNA. Vita Hilarionis, in prologo « Decus ac : Illud quoque constat, Nonna etiara noraen pro-
dignitasvirginum nonna Asella. » Vita Joannis Elee- prium Moschopulus, Ilspi (jj^^eoibv pag. 93
fuisse,
mosynarii, cap. 10 « Obseoro te, nonna. » Et
: Novva, z'jpiov.
cap. 46 : Nonna Pslagia. Vita MariaR ^gyptiacM, NoNUM. Pelagius, libello vii, num. 7 : « Diceban
cap. 17 : « Aooipehso, nonna. » Pelagius, libel.vn, de abbate Theodoro, et abbate Luoio de Nono Ale
num. 10: « Nonnaigta,veninobiscura ad balneum.» xandricB. » Mira hic erat lectionum varietas, aliis
Frequenter hasc vox pro religiosa matre seu domina g de Novo, aliis de Nonno, aliis de loco legentibus
occurrit. Hieronymus, epist. 22, ad Eustochium, Obxia cuipiara coojectura sit, de Nomo Alexandrise,
De virginitate servanda » Quia raaritorura Pxperto^
: quod ^gyptus,teste Plino, lib. v, cap. 9, divisa si
dorainatum, viduitatis prasferunt lihertatem, cast.-B in noraos seu praefecturas, inter quos nomus Ale-
vocaDlur et nonnae. » Idem,
Asellam: epist. 99, ad xandriae, ut vel uterque, vel Luoius certe de nomc
« Nonnae vocarentur et sancts.
Ubi pro nonn;e ir- » 1044 Alexandriae fuerit; seu hoc nictura sit, ad
repserat dominx. Bonifacius, archipiseopus Mo- patriam eorum demonstrandam, sive ob oonversa;
gunt. epist. 19: « Sireus inventus fuerit, ut cum tionis locura, sive ad distinctionem aliorum quj
velata et consecrata Domino' nonna concubuisset. » eodera censebantur nomine. ,
Ibidem habes aduUeria el monaslena nonnarum. Alicui fors in mentem veniat No, Ezech. xxx ef
Synodi quoque a Bonifacio congregatae, quas habes Nahum iii, quod divus Ilieronymus et ChaldaeuE
Capitularium lib. v, tit. 2, 3, nonnarum meminere. Alexandriam ^gypti interpretantur.
In quarum prima : « Similiter et nonnae velatae ea-
Sed verissimam omnino lectionem existimo, di
dem pcenitentia contineantur. In altera Simi-
Nono Alexandrtx, \A eii, A^ iwno Aloxandriie cli-
» : »
liter et monachi et nonnai. » Visio Flotilda?, pagina mate seu legione, siquidera Alexandriam in regio
206: « Vidit se esse in quodara amceno loco, ve- r nes seu o'imata divisam(ut et olira Roma)innuunl
luraque nigrura se supercaput habere, de quo cum Ammianus, lib. xxii, ubi Bruchion, qua3 apud Ale-
requisisset,audivit quod fieri nonnadeberet.» Glos- xandriara, yocs.iregionum max\mam partem; etEpi-
sarium Camberonense Ms. Sanclimonialis, nunna, phanius, lib. De ponderibus et mensuris, pag. 536,
monacha, monialis. ppcjj^^sTov vocat y.llixy. x-?ii; 'A).e£'Jvopo'j TtoXsio?, Qua
Nonnx videntur et nonnanx dictan. Coliigitur ex lectio verissima omnino est. Nara qui his Theodo-
Capitulariura lib. 1, til. 17, ubi insoriptio est : Cle- rus dicitur de iVoiO, apud euradera Pelagium, li-
ricisetNonnanis. Et subditurcanon concilii Laodi- bello XI, Qum. 2, dioitur Theodorus de Ennato
ceni, quod non oporteal mtilieres ad altare ingredi. quod est idem quod de Nono. Sio libello xii, num,
Traditionura Fuldensium lib. ii, n. 38, pag. 509 : 9, dicitur Lncius in Ennalo, id est, Nano, videlicel
f Reliquais quas Einhildis abbatissa donavit, et climate Alexandrias. Sic in Men«is Graecis, 9 Oc-
tradidit illis nonnanis. » tobris, in Vita Andronici et Athanasiae anachoreta-
Item nonnanes. Capitularium lib. v, tit. 78 «Ut : rura habes 6aTU)xaio£Kax&v, octavum decimum, vel
condignum professioni eorum custodiara habeant suburbanum, vel ca3nobiura apud
cliraa, vel Ale-
canonici, vel raonachi atque nonnanes. »Et lib. vii, xandriam. Vide Ennatum et Septimum.
tit.316: Similiter et nonnanes velatK eadem pQ3-
(I
Obulus. Palladius, cap. 10 : « Qui ne duos qui-
nitentiateneantur. Unde Gallis nonnius. Earavo- " dem obolos despexit. » Palladius
« hic duos oholos,
cem fruslra ad Germanicam originationem deducit o'Jo o6oXo'ji;, appellat, quae Marci xii, 42, vooan-
Vitus Araerbachius notis suis ad Capitularia seu tur Xe-Kta 8uo, o xoSpivTY)?, duo minuta, quod esi
Constitutiones Caroli Magni. quadrans. Atqui oboli quarla pars est quadrans.
Hieronymus, epist. 47 ad matrera et filiam in Sed hicsumilur obolus pro minimo genere mone-
Gallia commorantes adulationi titulura «or!«;'ascri- ta?. Apud LXX, Exodi i, 30, ogoAo? appellatui
bit: «Queeinadulationem tui sanclum nonnumque nummus quivigesimam partera didraohmi valebat,
coram te vocat. » Arnobius similiterin Psaim. cxl: sive sicli, E"xo(jt o6oXoi olSpa^jjiov. Vulgata Lat.
« Adulantes nobis invicem,in praesenti positi, san- Siclus vinginti oholos hahct. Fronto.
otos vocamus et nonnos absentes vero ita mor- ; Orbis terrarum. 'II utt' o'jpavov Palladius, cap.l'J
demus atque percutimus, ut recte canibus com- et 20 :« Dicebatur majori tempore cum Deo versari,
paremur. > Idem in Psal. cv, ea voce utitur « Ter- : qua hujusorbisseumundirebusocoupari..»'EXJY^'^°
reu® mentes interficiuntur hoc ordine : Si ille qui (JiaXXov tijj^nXEtovijj^pdvqjTrpoaSiaTptSeiv ©etj),'?) xoT^ 611
477 ONOMASTICON RERUM KT VBRBORUM DIFFICILIORDM. 478
oupavov itpiYl^=""''> Hervetus verterat : « Uicebatur » Etiam sacerdotum manus osculabanlur. Habes
majori tempore vel cum Deo vel in rebus versari hic de Hilarione. Hieronymus, epist. 99, ad Asel-
coelestibus. » Fronto in Grseco lii^gii, f^ toT; xr,; uit lam, cum Roraa; versaretur, et jam ante sacerdos
oupavov.Vocari enim ait res mundanas et saeculares Antiochia; creatus esset : « Osculabantur mihi ma-
Tct TipdYjxaTa TTJc uTc' oupavov. Unile Heraclidis inter- nus quidam, et ore vipereo detrahebant. »
tiis interesse. » Tt|V un oupavov Scriptura terrarum num. <2: « Osculalis [Vallars. ,
exosculatis] ejua
orbem appellat. Theopbilus ad Autolycum, lib. i, oculis manibusque. » Vit;i Melania; junioris Ms.,
Y.i': lo; a.(si9(xkt~.i ItlQs'. Ttr.Yi; Tvi; ut:' oupavov.. «Et cum cap. 4 de Serena imperatrice et Melania : « Et ite-
conrirmatos ponebat fontes e.jus, quaB sub ccelo. » rum amplectans constringebat, et osculabatur eam
Vulgata: elcardinei orbislerrx. Sic apud Theophi- et oculos ejus. » Ennodius, lib. yii, epist. 14, ad
lum, infra Ecf(iTiJETT|v xnz' lupavov,
: « illuminat or- Archotamiam : « Ut cum domno meo presbytero,
bem sub cceIo universum. » ulrique osculantes manus et oculos tuos. » Credo ut
Orbus. Oculis carens, quod Grajcis a.n' 5(.i|jiaTuv, ita ostenderent quod se oculos contra charos habe-
quasiaftseu exoculis. Palladius,cap. 4: « Didymus, rent. Sic sanctorum manus, reliquias.oculis appli-
qui fuit orbus. » 6 otTto ofjijjiaTwv (•evoijievoc. 'Aito Ojji cabant. Vita Simeonis Stylitae, cap. 17 : « Manus
vertere possis Abocellus. Utitur oa voce Pe-
|jLaT(uv
B gjyg posui super oculos ineos,dicens : Benedic,ob
trus Blesensis, eruditus scriptor, serm. 18: » Noli secro, mi domine. » Et cap. 8, de verme qui ex
sequi retributiones,ne faciant te senem abocellum.» corporeejus ceciderat « Currens apprehendit eum :
Et serm. 43 : « Excute manum luam ab omni mu- in fide, et posuit super oculossuos. »
nere, ne parcas pauperi, ne munera exoculent teet Etiam olim apud gentes oculos osculabanlur..Ar-
faciant senem abocellum. » Dictum ea forma 'Ato rianus, Dissertationum lib. n, cap. 20 'H^iwTai :
4|ji|jLaTU)v, quasi Exoculus, uti dicitur aito uitaTtov, 8Y)[ji(xo)f iai; itavTei; ol aTtavTtovTEi; auvi/jOovTai, a/Ao;
;
cap. 8: « Osculummihi pacis tribuit. » Vita Pauli omnes gratulantur, alius oculos osculatur,alius col-
prirai eremitae, capite 8 « Et post sanctum oscu-
Homerus, Odyss. xvi lum, servi manus. »
culo susceptum rectorem provincia noraineCelsum, El capiti pulchrisque oculis junge oscula binis.
jam inde a studiis cognitum Atticis, ascitumque in OxYCRATUM. Palladius, Historia^ Lausiacae capite
consessum vehiculi Tarsum secum induxit. « Idem,
145 « Omni autem alio tempore contenta erat oxy- :
bonse spei jam plenus, sufficientia praebuit alimen- » Vide infra Posca.
et sico pane contenta vivebat.
ta.i Idera,!ibro xxn « Exosculatum suscepturaque
O.xYRYNCHUs CHARACTER. Palladius,cap.86,de Eva-
:
gum coUa et principum submitti genibus fsacerdo- manum. »Non existimo perOxy-
scribebat libralem
tum, et exosculata eorum dextera, secredant com- manum celere m,ul\erUt
ryncham mamtm intelligi
muniri. > [vo, part. v, cap. 378, hoc ex epistola po-
Hervetus, cui non tanta tribuitur elegantia, scd
Gregori VII, ad Herimannum Meten. episc, citat. seu roiundum
D tiusinsinuari characterem Romanum
Gregorius Turon., Histor. lib. ii, cap. 1 « Nec Deus
cursivum.Certe acuto rostro si vim
:
-fpitfoi dicti
crosanctis reserabuntur digitis. » Idem, libro viii,
vel litterissingulisper compendia eU Tax°^'
celeri-
epist. 11, ad Lupum :
Perge ad limina mox epii.-oporum dicti.De quibus vide Lipsii 1 centuriam epistolarum
in Antiquarius. Utrorumque meminit Philostralus illo apud alios agit, ut lib. iii, epist. 10 ; vi, epis
libros divenderet, videtur zaXXiYpatpo? fuisse. Hino parens sua libros llomericos omnes purpureos di
librarii eliam bibliopolae dicti. Interpres Horatii,in dit. » Lampridius Alexandro Severo « Amicos : i
Arte, ex Suetonio Tranquillo : « Scriplor, librarius, parentes Alexandersi malos reperit,... aut punivit.
bifdiopola. » Hieron., Apolog. 2 adv. RuIT. : « Nisi forte parenti
Mirum, pueros etiam compendiarias illas notas mililari vulgarique sermone, cognatos et affines n(
didicisse, unde Athanasius puer notarioet Gramma- minat. Passim ea notione occurrit apud scriptori
>-
tico traditus dicitur apud Moschum Pratispiritualis posterioris svi, et aliquolies hic in Vitis Patrum.
c. 197, quod etiam clarum ex Prudentii hymno 9
Patricius. Vita Joannis Eleemosynari, cap. 11
TOp! (TXEcpavtov, in Cassiano. «IntuensNicelapatricius hujus viri virtutibus ple
PANis, Palladius, cap 2. : « Adeo utsape paiiis n^agnanimilatem. » De dignilate et officio patricii
quoque exejus ore excideret.» GraBce hic est '\iwi).o:;, r ruin, quantum hic requiritur, ita doctissimus Nici
quod />-Ui7um|significat; ideo verterat Hervetus ut laus Aleniannus, libro De Lateranensibus Parietini
;
saspe frustrum ex ejus ore excideret :« Sed posterio- Erant olim in republica Romana patricii, qui cu:
ris sevi auctores Graeci (|;u)(jlov peculiariter panem reliquo senatu sequo jure viverent. Constantini vei
appellarunt,et iI^wij-t.v sive i{/a)[ji ut in Glossario quo- Mogni lege, si quaZoz'mo fides {Zozim.,lih. iiHist.
que Meursius admonet. Heraclides « Panisque ex : proximi majestati Caesaris facti sunt, ac senatoribi
ipsius labiis oris cadebal. » Itemque aiter interpres: prsefectisquepraetorio,gradusententiaquein senal
« Ita utfrequenterpaniscaderetdeoreejus.» Sicin- dicenda praelati.Qu» hujus ordinis excellentia i
fra,c. 5 :« cibumpanis capio,» eoSiio [jiouxov •^jwjiov. Justiniani usque dominationem (si Procopio crec
De haceadem regita notat JacobusSirmondus no- Paximates seu Paximatia seu PAXAMiDiA.Ruffinu
ster, ad lib. iv, epist. 1, Ennodii Paps nomen uni : lib. I, num. 4 « Vidit de sportella,
: ubi panes,'
Romano pontifici, tanquam proprium et peculiare, est, paximatia reposita erant, surexisse fumu'
primus ut videtur, asseruit Ennodius. Nam cum magnum. » Pelagius,libello iv, n. 25 » Rapui unu; :
episcopos omnes papas caeteri fere, qui ejus svo panem paxiuiatem, et manducavi eum occulte.
proximi fuerunt appellare soleant, ut Sidonius. Quod hic, lib, iv,c.47,in excerptis ex Cassiani coi
Faustus,Ruricius ipse pf-rpetuodiscrimine antistites lat. n, cap. H est « Unam paximatem quoiidiei
:
reliquarum ecclesiarum episccpos vocat. Papara so- sinu meo latenter absconderem. » Pelagius, libel
lum Romanae sedis pontificem sive cum illiscribit, X, n. 65: « Ego biduo jejuno, et duos paximati
481 ONOMASTICON RERUM ET VERBORUM DIFFICILIORUM. 482
inanduco. » Im-
Palladius, Hist. Lausiacae c. 28 : » A Talis, inquit, raiiduspareisPlauto.Frustra, inquam,
[jnnit mensae quatuor paxamidia sex unciarum* •>
est Goldastus, cura vera leotio aW, ftirfureum, uli ha-
Uuffinus, lib. m, num 31 « Tantum unum paxima- : bet priraa Editio. Nec singulare aliquid in Macno
tium lO-lC et quinque olivas in cibo capiebat. » abstinentiaeexemplumnotaretur,sipa,i5mrtrfi7ivesce-
Joannes,libello iii,num.2 » Apposuit vero et men- : retur:plerorumque monachorum in ^Egyptois cibus
sam, innuenle ei illo majore, et posuit super eam fuit.Sed furlnreo pane\-csc\,boc inMacno eximium.
tres paximates.» In regula cronobiali Patrum, c. 10, Hubidum quoque panera apud Plaulura, Casina,act.
quemlibrumpoenitentiarumcolumbaniriuidamesse 2, scen. 5.Festus interpretatur pfirwm coclum, quod
putant « Si quis frater inobediens fuerit, duos dies
: non quadrat in paximatia, licet Isidorus, lib. xx
unopaximate et aqua.Si quisdicit Nonfaciaiu.tres : Orig., cap. 2 recoctum interpreletur. Plautus, in Me-
dies uno paximatio et aqua. Si quisveniaro non pc- naeohmis, act. 5, scen.5, ridioule usurpat/;a?!«w pu-
tit aut dicit excusationem, duos dies uno paximatio niceum ct purpureum.
et aqua. » Suidiis : \lmpoc; apxci?, 6 Tiapa 'Pojfiaiou;; Paximates hi panes, dicti etiam pane'; sicci. Ruffi-
lE'(i[i.s.vo<; ira^aixai; : « Biscoctus panis, qui apud Ro- nus, lib. II, cap. 7, in Vita Apollonii : « Erant autem
manos dicitur paxamas. » Idem Ua5a|j.a« 6 oiifjpos
: eis pauci tantummddoet sicci panes. Palladius,cap.
apxo;, Effxi 81 ii Xi^t? "Pw|J.aix>;. » Paxamas, panis bis- „ 52. qui eura Apollonera vocat : « Erant autem ali-
coctus; est autem vox Roniana. » Per Romanos hic quot sicoi panes, et quiedam olera reposita.
Lipsius, De militia Romana, lib. v, dial. 11, intelli- Iiufnnus,llb.iii,n.1'.) :« Nihil in eavidit,ni3i paucos
barbaro,non improbabiliter existimat aPaxamo cu- mus hodie, et misit parum aceti in salibus i.ofis. »
pediario ita dictum, de quo Suidas lla^apio; 'i'ipa>\iE : Joonnes, libell. iii,n. 2 : « Dediteissecurim,et spor-
O^j/apTUTizi xofci uzoiyilwr Hcwxixa ev piSXfoi? 6' : tam plenani panibu,- siceis, et sal » Ita quidam libri
(( Paxamus scripsit dc arte culinaria.ordine alphabe- ibi sicci.'; addunt. He^ychius : Atiiupot apxot,olex oeu-
tico ; et Bioticorum libros duos. « xEpou (5Tixa>;jtJvoi : Dipyri panes, secundo cocli.
Paximatiorura et alii varii meminere auctores. Nempe siccitas ex recoctione, unde supra 8tTrupo<
Leo imp.,inTacticis, cap. 10, g 13 'AXXixai oaTCavr,v : apxos dictus; iiuas sitcitas et recoctio ad diuturnita-
tem faciebant; quo respicitur in Vita sancti Antonii
(s/eiv) i) Tca^auLaSiou, i] akXou xivo? efooui; iXacfpou
£'.xo(xiv]xaixpiaxovxaX(xpa?(iCommeatuspaxamadii c. 11 « Panes mensium sex, ut 1'hebaBis mos est,
: :
aut pisti, aut alterius cujusquam expeditae rei ha- „ secum recondens; namcrebroperannum incorrupti
beas viginti aut triginta libras. » Idem, cap. 12, durare solent. » Vide supra Buccellatum.
§ 123 : Xori ouv xat ev xrj f)|jt-pif xou TtoXip.ou exauxov Et quia panes hi sicci erant(puto etiam duriores)
ffxpaxitixnjv ev xat? aeXXai? auxwv ETCi(f epeaOat uoiop e'(; xi comesturi eos aqua maccrabant et madefaciebant,
XtY(5fJtEva ;fAaaxta,xai Txa^t|j.a8tv Ev xcf) SEXXoTtouYYif", quod in his Vitis sffipius dicitur infunderepaties.Vsil-
xai otXeipou (ji(av i^ 8uo ) txpa; : « Ipso belli die unus- ladius, cap.28 : «Et itnponit mensae quatuorpaxami-
quisque miles gestet ad sellam suam secum aquam dia sexunciarum ptsibi quidera unum madefecit,
;
in pblasciis, el paxamadium in scUnpungio, et fari- erant enim sicci,illi autem tres. » Ruffinus, lib. ii,
n;E unam atque alterani libram. » Idem, cap. 13, num. 4 « Et cuin advenisset horasexta, infundehat
:
§2: "E,iaaxo? axpaxt(.6xr|i; ev xcp xtveTv iipo!; Ttapaxa^tv panem in aqua, dicens « Dumhicpanis infunditur, :
tj^n ev X(i[) ffEXXoTCOUYYttC auxou pttav r) xat 8uo Xtxpa; oportet me etiam horam nonam exspectare. » Ibi-
apxou, r] aXEupou, r] TCtuxou ei|/r|XoiJ, i) ixa^a|jii8a;, 'r^ dem « Cumque advenissel hora sexta, infundebat
:
xpEa; : Quisque miles, quando ad dimicatlonem panem in aquam. » Quod in Pelagio, Hbello iv, num.
belli procedit, hiibeat in sellopungio suo unam aut 58,dicitur: «Infuditpaneni,etsedit ut manducaret.»
duas libras panis, aut farinie, aut pisti cocti, aut Item Ruffinus, lib. iii, num. 19 : « Et misit aquam et
paxamadii, aut carnis. « Isidori Glossee: (( Paxima- sal, et misit buccellas(paxirnatii videlicot,vel ipsum
tium, panis subcineritius. » Luitprandus, in Lega- D puximatium),ei comederunt pariter. » Quod in Pela-
tion. : mensulae assident nudae, pasimalium
« Soii gio, libello XV, num. 66, est : (( El infudit ei panes,
sibi apponentes.» Gulumbanus.de Regul. monach., el misit ei oleum et sal. »
cap. 5 Olera, lef;umina, farinis aquis mistae cum
: ((
Peccator. Vita Pauli prinii eremitce, num. 18 :
rectorera : « Doniino illustri Grimoaldo Majori do- idem qui Typioo Sabae e^uitviaffXTjc;, Excitator dici-
mus Desideriua peccator.»Idemad Medoaldum Tre- tur, cu.jus erat in vigiliis et aYpuiiviai; circuire el
veric.i'. urbis episcopum : « Domino semper suo Me- somnolentos excitare. Non videtur. Clare Heraclidis
doaldopap£eDesideriuspeccator,)>EtadCodulphum: interpres rem explical.
Pedibi,'S adolvi. Palladius, cap. 15 : Nobis tuos xaXavTtjV xaXeTxai, oiitXojv 8i eaxiv utio 8uo apYupio\
pedes attingentibus. » Aberrarat hic ab aucloris auYXE!(.i£vov ol ^'"'ovxai OT) 8j)vapio.Kai cpdXv) SuoAetxxo!
menteinterpres Hervetus, ita vertens « Quomodo : xaxa x^v 6'/;vaptij[jiov, aXX' ou xaxi xov iipYupi5[Jidv,
des tuos atlingimus, speciem pra se ferre obsecra- rios, non ad argenleos redigatur, duo minuta conti-
accedebanl, genibus ac pedibus advolvebantur. Ho- Toui; tpdXXeii;. « Phollis obolus, pluraliter pholles. »
0U!Jia« xai xac WexT)pta; Ttapa xbli? Ttoat xoij Iloaxou^xiou Phhangelit,*. Moschus, cap. 49, qui assistebant
xiBevxe!;. « Totique senatui ad genua procidebant, lidores. Greece est, xai xoT; Ttapiaxtoat <fpa.-^ftklTai<:.
1047 positis ad Posthumii pedes supplicum in- Nempe lictores ita dicli, quod tppaYY^XXia, id est
signibus. » Tertullianus, De poenitentia cap. 9 :
/?n^r//a,gestarent.NotumtfpaYY^Xiov,cap.iiEvange-
« PresbyterisadvolvijCharisDei adgeniculari.» Dio- lii sancti Joannis: Kai itotrjaa; tppaYY^Xtov h a^^oivttov:
nysius,epist.adDemophilum : Su (ii x6v -itpoa-iteadv- Et faciens flagetlum e.v funiculis. Inde tf.paYY£X(T»);„
xa tepeT naptlov txiteXaxxtaai; : « Tu vero eum qui se ad lictor. Georgius Alexandrinus, in Vita Chrysostomi :
sacerdotis genua abjecisset, calce detrusisti. » 'AveXOijjv iv X(j) eittaxoTtettjj xeAeuct tiatpaXtaS^vai xie
Feonto. 6upa; auxou xat xrjpr,9T|Vat xauxa; iTt6 xtiiv uTtT)peTU)vi
que ubi deciso cucullo, aptalis pedulibus (ita Ms. aquolibet pittacium hoc aliquando. » Quod eodemj
pro pedulis) pedes operuit, extemplo arreptus a ds- capite aliquoties repetitur. Alii scribunt pi/ctoftum.;
mone ruit in pavimentum. « Guigo, quintus prior Zacharias papa Bonilacio epist. 142, inter Bonifa-j
primae Garthusiae, in Vita Hugonis Carthusiani,Gra- cianas : « Continebant enim capitula in pyctacio ab;
tianopolitaniepiscopi,narrat quomodo Hugo Odol- eis porrecto. » Ubi Serarius noster Recle vero tami :
ricum Diensem episcopum, habitu Carlhusiano in- ituxxaxiov quam ittTTaxtov gcribitur, estque proprisi
duens, « id etiam mandare curavit, ut de caligis pe- panni frustulum, et per similitudinem, indiculum
dules abscinderet,quatenus praiter pedes totus ja- aliquod membranaceum.aut chartaceum.Sed illud a.
ceret veslitus. Dolebat enim nonnullos in religioso complicando ducitur, boc vero etiamnum apud His-i
habitu, ad sanotitatisinjuriam, libiisdormirenuda- panosetAquitanos, exiguacuminflexione usitatumj]
tis. » Interpres Juvenalis, sat. \ « Pedules novos jiedaco et pedcis, apud Gallos unepidce.
:
\
in braccis. Quos pedornes dicunt. » Glosss Isidori Hadrianus Junius.in Nomenclatura existimat;)iNj
« Pedana, pedulis novus,qui caligs assuitur.nGlos- D tacium detortum forte aLpeltucio, qno
corii praeseg-
Periodeutes. Circitor, lustrator, visitator. Hera- Y0[Jtev : « Pettycia Dorice dicuntur lenuia coriorun^
clides, cap.25 :« Evagrius filius presbyteri multa- praesegmina, unde nos pittacia dicimus. ;
rum ecclesiarum curam gerentis, quos Periodentas Casaubonus, ad Alexandrum Severum Lampridii^
vocant. » Clare hic Periodeutaj officium exprimilur, vult Tttxxaxiov dictum ixito x^i; itiTxrn. Sunt enim in-
quod nomen in Codino non comparef. Apud Gen- quit, pice vel maltha illitae breves tabellae, in quibusj
Vide Meursium, in Glossario Graecobarbaro. Viden- Abiit postea piltacium seu pr.tlycium\npelia,qviQ\
tur nunc quoe vocamus decanosrurales, &im\\i officio posterius aevum utitur, Henricus Rebdorffensis, ii^
485 ON0MA8TIC0N RERUM ET VERBORUM DIFFICILIORDM. 486
Annalibus, anno 1361:« Item clavus cum aliquali A posoam.etlenticulampepsolurabienniumgustans.»
petia ligni sanclsB crucis. Item petia brachii sanclae Uhi Ilervotus noviiius Palladii interprespro pfwcawi
Annm. Item petia chonlrc,
quaChristus fuit ad co- posuit plisaiuun. Etiam vetus Palladii interpres pti-
luinnam ligatus. » Utitur et
Thcodoricus de Appcl- sanas habet. In Graeco est «Jfjxpairov. Post, apud
dia prtefatione ante Vitam sancll Dominici, 5 Aug. Ileraclidem, c. 42 « Per reliquum aevi sui tempus
:
Plumatium. Pelagius, libello vii, n. 10: » Ut tra- posca ct sicco pane contenta vivebat. » Ubi Herve-
xit unum corpus subcaputsuum tanquam plunia- lus in Palladio suo pro posca retinuit oxijcrato ex
tium de scirpo. » Glossa; Graecolatinae nXouijia/.ibv, Graeco. Certe velus Lexicon Graecolatinum habet
•7tXoj[ji.[jiiov, plumacium. Anastasius in Sergio « In 'Otoy.paTov. posca. Plinius
:
quoque, Ilb. xxvii, cap. 4.
quointerius plumatiuro e.xholosericosuperposltum, vertit :« Radixdecoquiturin poscadolori dentium. »
quod stauracis dicitur, invenit. » Godfridua Viter- quod Discoridi lib. ii capite 129, de ononide, seu
biensis Ghron. parte ix : anonide est : ' k^vYr,%ii.rs!j. l\ i^ pi^a tv a^uzpata), xal
Ultimus Assyriae rex nooiine Sardanapala 8iaxAu^o|j.iv»), itovov ooovkov irpauvet. Idem Plinius,
Fecerat ex pluma pUmiatia clausus in aula. lib. posc» ineminit; « Sativi raphani in
XX, cap. 4
^TijjvfxasxaOc^e-coliTExEivaTtbv Hoijjleviou.
Meursiushic
lellio, c:ipile xii: «Cum Puteolis poscara venden-
notat: Intelligit monasteriumahbatisPoemenis, cu- tem deprehendisset. » Spartianus, in Hadriano :
jus meminit Joannes Moschus Limonarii cap. 167. «Cibis etiam castrensibus in propatulo libeater
Ita ille. Ut video, etiam viris alias diligentissiniis
utens, hoc est, larilo, caseo, ct posca, exemplo Sci-
error latiis obrepit. Poemen Palladii aliquot sajculis pionis.Emiliani,etiMetelIi, et auctoris sui Trajani. »
distat a Pcemene Moschi. Hic Moschi solitarius fuit Cornelius Celsus, bbro iii « Dari potest intrita, vel :
non procul a Bethleera distal^al, ut hio apparet, et coctum impone rosato vel poscae. b
PoLLUTio NOCTDRNA. Palladius, cap.22, delO-tS vinum secucdum, et est potus servorum.
Moyse, qui latro fuerat, turpibus sonniis vexato, Quid posca seu ooucrxa sit, explicat Phasmon Gy-
qui ob eam causaiu sacramentis abstinebat, cum nosophii cap. 7: <i>ou(7xa 8e e<jTiv 6^o<, xaiuStopOEp-
eum Isidorus presbyter ab iis liberasset, ait ei : |ji6v, xai wa 8uo :« Est phusca seu posca, acetum et
« Bono deinceps et fidenti anirao communica sacra- aqua calida, et ova duo. » Ita quidem ille poscam
mentis. » Unde apparet olim ex religioso animo ple- aptat pro remedio canis, qui incaluit. Alias posca
rosque communioneabstinuisse cumturpia somnia simpliciter est potio ex aquae acetique mixtura tem-
et pollulio nocturna iis de nocle obtigissent. Vide perata, qua^ militibus in usu, saepe solius aceti no-
Cassianum accuratein nocturnam illusioneminr|ui- mine exprimitur. Plautus, Rudente : « Sed hic rex
rentem, coUat. xxii, capite 4, 5,6. Dubius etiam in cum aceto pransurus est et sale. » Spartianus, in
hao re haesit Augustinus Anglorum apostolus, qui Pescennio ; Jussit vinum in expeditione neminem
Gregorium papam ideo censuluit apud Gratianum, bibere, sed aceto universos esse contentos. » Vul-
dist. 6, cap. Teslamentum. Inter Scholastioos con- calius,in Avidio : « Praeter laridum.etbuccellatum,
sule principem Scholasticorum divum Thomara et acetum. »
Aquinatem, iii parte, 80, art. 7. Aliud opinor (pouTxa Moschopulo : •tuaxr], i^ xoivtoi;
PoscA. Heraolides, capite 25: « Olera tantum et tpouuxa : Physca,vulgariter phtisca. An intelligit quod
487 ONOMASTICON BKRUM ET VERBORUM DIFFICILIORUM. 488<i
venlriculus el crassius intestinum, vel quotl Coro- seu conlum regium ferret sec imposuit illi libra- ;
longo postliminio hajreditarius possessor. » Vox ea tubus, aquis, aquarumve decursibus, silvis, proas-j
Hieronymo sffipius usurpata. Mem, epist. 12, ad tiis » Germanus, in Sancitis : Kav -itpoacrTeiov 1);
perpetuum, inlanti senex, longo postliminio scribo- 10J9 Protocomites. np(OTOxto|jL!Tr|c;, primus seuj
rem.» Idem, praifat. comment. in Jonam: « Iijitur princeps pagi. Palladius, Lausiacae historiae cap. 64,
tantoposttempore,quasiquodampostliminioaJona in Paphnutio Kal TtaXiv (ptovvj tk; Y^fove itpoi; auTovi
:
tanum, sive exsilio, sive poslliminio, sive rejec- _ primus, seu princeps comitum, quaedignitas erat co-
tione hujuscivitatis. Prudentius, inHatnartigenia: mitiva in palatio, exercitu, provinciis. Vide Juris-
praefectiani. » Palladius Herveti, cap. 25 .• tur. » Vita Abraham eremitae, capite 3 « Nec nonj :
mate
visio angeiica praa se ferens speciera
et unum psiathium, in quo cubitare solebat. » Et,
« Adstitit ei
pra?fecti. » Gro3ceesl,'E7rEaTy)auT^)aYY£XixT)
eap. 14 : Psiathiurasuum.supRrquod subsistebat,
«
militum
aTpaTiwTou Toij ETtap}(ou. Novella ctBpit vehemens flamraa comburere. » Vita Joannis!
oitTaa(a ev a/ji^iJiaTi
ETrapyov non rhe pyxsidem C est, in eodem psiathio dormiens in quo Euphrosy-^
Saepe tamen interpretes
na. » Vita Mariae neptis Abrah<B, cap. 8 « Quin-i
vertunl. Palladius, cap. 5. Eain traderet prKfecto ..
:
Pp.i:i'Ositussacricubiculi. PallHdius,deLauso,in M'ta9tov. Vide Cassian., lib. iv Inslit., capite 13, et:
prtefatione Lausiacae historia; : « Ad Lausum praepo- collat. 1, capite 23. Hrsychius ^Fideta Tot ev toT; Sixa
:
prKposilus fuerit declar^t ipse in oTTjptoi; ETtt T(o vxaflEoptov e7ttaTopvu|jieva : <t Psiathia,
situm. » Cujus rei
n ])
tis :
cubiculi domus divina per Ciipp&dociain. » Ptisana. Palladiu?, Lausiaeaex veteri interpreta-.
Proastion. npoajTsiov, suburbanum seu prour- tione, cap. 15: « Propter infirmitatera slomachi co-'
biiim. Vita Basilii, cap. 2 : « Invenit (eum) in pro- ctuni cibum accipere compulsus est. Panem quidem;
astio cura Ruffmus, lib. iii, n. 19:
philosophis. i jam non contigit olera vero et ptisanas, ac legu-,
;
(IPrope proastium qui vocatur inSeptimo. • Quod men usque ad duos annos accipicns, ita defunctus-
in eadem re apud Pelagium, libelloxv, n. 66 sub- est. » Quo loco Heraclidis interpres, c. 15: « Cura
urbanum dicitur. Paulus Diaconus, de gest. Langob necesseesset corpori ejus propterstomachi iofirmi-;
lib. VI, c. 58: Rex Luitprandus in Olonna nihilo tatem, ut coctum sumeret cibum, panem quidemj
minus suo proaslio, miioopore in honorem sancti attigitnunquam,oleratanturaet poscam,et lenticu-'
Anastasii marlyrisChristodomiciliumstatuit. »Quo lam per solum biennium gustans. » Palladius, ex in'
loco hallucinatus est Bonav. Vulcanius, qui quia terpretatione Herveti,cap. 86 : « Cum caro,propter-
prohastio in libro suo invenit, existimavi dignitatis imbecillitatem corporis et stomachi, opus haberet uti
489 ONOMASTICON RERUM ET VERBORUM DlFFICILlORUM. 490
aliquid suineret quod pcr ij,'nem transiisset, panein A pugnalara urbem geslis : pav.'.'j'.tilnit'Yx\i.bir,\,pannii
quidem tetigit, nequaquam autem sumpsit (;oacta involuti. Et apud eumdom, lib. iii De Isaaci Angeli
olera,sed vel ptisanara, vel legumina duos annos. » imperio, pax£vo'JTr,; exponitur a Glossatore paia-^o-
Qui locussi cuminterpretationepriorumconferatur, fwi, rasam jerens, dequa vide in Schema.
legendumvidetur,opanemquidemtetigitnequaquam Raphanel.eum. Pelagius, lib. v De Vitis Patrura,
surapsilautcm coota olera, vel pitsanara, vel legu- libello IV, n. 59 Vasculum, in quo erat raphane-
: <(
mina duos annos. » Omnino nugatur hic Goldastus laeum. » Editiones vulgata; cum addito letiuni : ra-
scribens ad regulam santi Columbani, legensque phanelum, id est lini oleum. Parisiensis Eilitio,
pisanas prop/(sa»((w:<( Pisana,inquit,pulmenlarium omisso verbo raphanelsetm susbtituit, o/«um dese-
> Garere poteramus hac crisi
ex ipsis confectum. mine lini expressum. Raphanelaeum quid sit, de-
contraconsensu momniuminterpretumquiiuGrKCO agens de raphano
scribil Plinius lib. xix, cap. 5, :
velimiuivrjv invenere, et in Latino textu retinuere, /Egypto mire celebratur, propter olei fertilitat<;m,
\el pev poscam idem voluere exprimere. quod et semine ejus faciunt. Hoc maxirae cupiunt
Ptochium. Vita Euphosyna;, cnp.l « Ecce pto- :
serere, si liceat ;
quoniara et quaestus plusquam
chi.i, hierocomia, xenodochia, monasteria. » Plerae-
ex frumento, et minus tributi est, nuUumque co-
r, piosius oleum. »
que EiJitiones,pro plochia, habent lo;;(!/u(,nuilo sen-
REGiA,absolul6positum portam primariam signi-
su.Ptochiorum frequens apudveleresmentio.Canon
ficat. Vita Mari.c .Egyptiac.-e, cap. 5 (( Regia autem
10 concilli Chaloedoneusis,a;cumenici v "H xot twv
:
:
lum a Gri-eco iiy.-q, quod vile vestimentum, ul etiam D et omne quod in responso suo habebat. » Kt n. 76 :
hic,de racana intelligitur.Nam jungiturapud Enno- « Vestes meae in.'EStemabilipretio dignae erant,etpro
nodium cura laena, qu« abjecta vestis. Corrupto his utor has viles resccilas. » Videnlur rescellaj hic
Ennodio usus est Claudius Salmasius, dum ad Vo- capi pro vili vestimento. Sic apud eumdem Pela-
pisci Firmum Tyrannum citat lanx racanas Hesy- giura,libelloxiii,n.i:((Vestivitserescellassuas,quas
chius : 'PazY), (iTToaxopaxtff[jiaTa, xal ixTtoTiraajjtaTa, prius habuerat. n Glossarium Gamberonense Ms.
l|jiaTia : a Praesegmina, divulsiones, vestes. ) Idem :
(( Recella, diminuitur a recula, recla aulem a re. »
'Pixxo^, SiEppioY'^; IptaTiov laecrnum vescimenturn.
:
CharisiusSosipater, lib.i Grammaticae,a res deducit
'PayiT), aTopa'/^t(XjjtaTa xai a7:o(TTCaa|j(aTa ruplur/B el
:
reciilam,vitSispes specula. Ita et Priscianus, super
divulsiones. Hinc igitur nunc racana nunc rachana duodecim versus Mn., Mneid. « Post- illud lib. iii
scribunt. qiiam res Asiae. Ibidem, in Glossario Camberon. :
Apud Nicetam Choniatem, De rebus gestis lib. ii Rescella;,genus indumenti;id ejt,p':lle?, »Apuleius.
Alexii Angeli, pax=vo'jTr,<, cui Glossa Ms. ascribit lib, IV Metam. Quid pauportinas pannosasque re-
:
\>.<j-ia-fjii. Sic apud eumdem,libro de rebus post ex- sculas miserrimi""' annus donas vicinis divilibus. •
Patrol. LXXIV. 16
/i91 O ASTICON RERUM ET VERBORUM DIFFICILIORUM. 492
Ergo primum am rescula,\n(}e reacelln. Lieeat hio A i^evov. Plinius, lib. xi.cap. 34: « Est animal infixo
conjecturammeam proponerc de loco apud Apule- semper sanguini capite vivens, in bubus frequcns,
ium,Iib.iiiMelamorph., deposito « Specta denique : in canibus aliquando, in ovibus et capris hoc so-
quamparvisquamquefutilibustantaresprocuretur. lum. » Suidas vocat xuveioa; ipQETpai;, pediculos ca-
Ilercules anethi modicum cuni foliis lauri immis- num. Aristot., lib. v Historiae Anitnaiium, cap. 31 :
sum,rorel'ontanodalur lavacrum,et poculufn.»Ber- Ti Se Ttp'j6aTa xai arieq xptJTOjvai; lyouat, toT? 8e xu-
oaldusait ollm fuisse Ilerctdix, et ipse reformat Her- atv o\ xaXb^jiJLEvot •^bJMtcii y.bvoj5|ja'iaTai « Oves et :
ctdes, ul sit asseveratio per Herculem.,quale estillud capfK redivins habent, canibus proprium rioinus,
meherculcsniediusfudius. Lipsius, lib. ti ep. qq.. ep. qui ab eodem animali nomen cynorrhaistae acce-
23,aitdofralvisRemagnuminterpretem(Beroaldum). pit. » Columella, lib. si, c. 2, rediviorum; Plinius,
Vetus lectio Hcrculis. Legit ipse « Tanta res pro- : lib. XXII, 0. 18, ricinonim canum meminit. 'ExSpa-
curetur horbulis.Anethi,» etc.Ita ille. Scioequldem aot ad verbum esset, ebuUire faceret , effunderet, ut
muitum herbarum usum fnisse in re magica, unde II Machab. i, 12 : Autoi; Yap i^iSpa^e toui; TtapaTa;-'
apud eumdem, Apol. 1, radiculx, herlnr, auvculi. Et a(jiEvou; Iv T?i a-^ic^ jtoXei. Ipse vero cbullire fecit eos,
lib. n Metam., surculis el lapilliset idgenus frivolis qui pugniweruvt in sancla civilate. ;
inhalalis. E quibus videri quoque possit legendum > RosARiuM. Usus orationes annumnrandi Deo pep
surcuiis pro herculis. Malim tamen legere fefculis caloulos,habes hio exemplum apud Palladium,c.23,i
;
1° Quia soliti olim scribere hreculis ul llrenus, llludo- de Paulo in raonte Pheane hahitante « Hic habebat) :
Apost. 59 : '0 e7t((TZ07to; otfsO.Ei (jietol tt|V avafy-aixv aabulo. » Glossarium CamberonenseMs. « Sabu-j :
auTOu SaTtavTjv, xat tt,v T^q ezy.Xjjaiai; xat Twv y.lripi- lum, genus terra^ lcvissimum. » Plin., lib. xviii,!
xiov auvriO/) o'xovo|j.tav, Ta TTEpiTTEUovTa ex tojv Etao- c. 18 « Quippe sabulum subest, granumque limo!
:
8iijv Tvj; ly.xXTjaiai; Staotoovat Tipos Ttiv/iTa;;" Ttxwyty.a tantum continetur. Uierouymus, in cap. xlviii Ez-i
fap xaXoijvTat : Episcopus post necessarios sibi ech.,Ad lumulos sabuli orientalis. I
sumptus, et ecclesiBa ac cleficorum consuetam di- Sabulum aulem capili superjacere solemne erat^
spensationeffi, superfluaex ecclssiasticis reditibus apud plurimas gentes in luctu, maxime funebiiij
debet distribuere pauperibus. Nam itTtu/ty.a, id De -Egyptiis, testis hasc Vita. I
est, pauperum bona vocantur. » Et in eumdem ca- De Romanis Virgilius, lib. x /Eneid., de Lalino|
nonem Zonaras : Ta twv ex-/.X»)aitJov TtpaY|aaTa r) rege ob conjugis et urbis fata :
\
Tpatprj TtTto-^ixi ovo|xa^£i, xat 8eT TauTa StaStOoaSat it scissa vesle Lalinus .4
19 : Mille restes siccatorura piscium, qui meno- Caaitiem immundo deformat pulvere j
non secus ac oorpus ferarum animantium ricinis Silius Italicus, iib. xu De Campanis ;
•
scateret. » Hervetua veterat, scateret muscis. Greeoo nunc foedantes in pulvere crinem
Canentem.
est : toi; xat To atopta xpOTojvai; Ixopaaat. Dixi de hoc
Ovidius, lib. viii Metamofph., fab. 4 : ;
OEneus
dam addo ex PYontone nostro : KpoTtov hic rectius Pulvere canitiem genitor, vultusque geniles
'
sumitur pro ricino, ul sit to ev -/.uai y.ai pouai "C'v6- Foedat humifusus.
493 ONOMASTICON RERUM ET VKRBORUM DlFFJCILIORUM. 494
De GriBoia teslis Homerus, iliai.S, ulji Achilles \ senum et apuud Kormannum.De mi-
Galvinistam,
audita ir.orte Patrocli raculis mortuorum, partc iii. Vide et Gretserum,
De funpre Christiaiio, lib. 1, cap. 4.
s),wv xiJviv atGaXoEToav
XsjaTO xa/. /.stsaX^?. Sanctuarium. Vita Euphrasia^, cap. i « Multas- :
Aiiibabus autem maDibus capiens pulvereui caliiiuin que oblationes in ecclesiis et sanotuariis oirerebat »
Fudit super caput. Et cap.5 « Quae etiam illic vacans in sanctuariis.»
:
tas 103%
Faunos, Satyrosque, et Fncubos^vocans 1. '0 Upet)? a'j-ov aTauposiSuK; : « Sacerdos novi-;
colit.» De Satyrisconsulc Lilium Gre^'orium Giral- tium in crucis forraara tondet. > '.
dum HistorisQ deorum synlagmate 15, ot Martinuni 2. 'Evoki auTov yiTiova, xai /.a(Ji'.Xa'jy_iov : « In-I
Delrium noslrum, partc iii commentarii in Senecse duit eura tunica et camelauchio. »
5c(!//)e//M.s,ferrum quo corium aptatur.quo fabrican- PaaiXsa oOevouv EuTiop-iIaavTEi; « Et spiritualem ve-i :
tur formae sutorum, et quo chartas corrigunt. » stem nigro panno omnisornatus expertem ministrij
Joannes a Januain Cathoiico "Scalprum a sc.ilpo, nescioubi nacti.»Sicquffi eodemlibrosuntETO^r^^jiaTa
:
pis, dicitur hoc soalprum, pri, et hic scal|irus, id scilicet (Jiovaytxa, Glossat veteres Mss. apponunti
est, ferrum,cu:;i quo coriura nptatur vel radiliir,vel j3ac7a. Et ejusdem IVlanuelis lib.iv,ubi [jiiXav a[j(cpiov,i
cultellus,vel capulus scriptorum.Itein scalprum vel glossa apponit jjacxa.Et apudeumdem Nicetam,Iib. j
scalprua diciturquoddam ferreum instruracntum, II, De imperio Isaaci Angeli,ubi in textu est,[jtEXav;
quod alio nominc dicitur celtes. Unde hoc scalpel- a[j((f tov, glossa ms.ascribit pacxa.Sic apud eumdein.
lum,li et hic scalpellus,li,diminutivum seoundum
; lib. III, de ejusdem Isaaci imperio,paxEvo'jTrj?,quod
Hugutionein.Unde Jereraii-E xx.\vi Scidit itlud scal- : glossa ins. explicat per pacracsopwv. ;
« Scalpriim, pri, et Scalprus, pri. Een yser dacrmen Rasae indumentum raystice significabat sanctifi-|
leder inede schaucl : oft eenscherp mesken derschzy- cationis stolara.Colligituresorationequae est iu Eu-
uer : oft cen ijsercn beylel. » chologio: EvouTovauTOv aYtaa[Jtou aToX-f|V, aojtppoauvT)".,
ScAPUL\RE.Vil,-e Antonii capite23 : « Lavitepen- TCEpl^ojaov TTjv oacpuv a'jTou, iraa'/-;? auTov EYxpaTE'!^:;''
ScnEMA. Vita Euphrosynae, cap. 7 : « Induitquo 'AitoXouOio Tou (jitxpou a)^'/5(jiaT0? fjTot tou [jtavoijov. ]
eatunicam schematis. » Vita Euphrasicc, sive Eu- Ordo instituendi monactinm parvi sctiemalis, :
nostro schemate. » Anastasius Persa Jan.22,in Me- 1. Ti0T|aiv 6 Upeu? eTiotvoj outou to ayr)[iaToX(jYov i
naeis : ICai ^i^io^i.-.^iric hi ir^ [AOvTi xou «yiou SaSoa xo « Sacerdos ponit super eum schematologium. » I
kpov Tu)v )xo^a.yJM'i isyi7f\>.i Xa[xoavs'..<i Existensin rao 2. Deinde accepto in manu psalidio seu forcipe,;
nasterio sancti .Sabcc sacrum raonachorum habitum xoups'jei a^jTov 6 UpE"u; aTaupoEioojc; : « Tondet eumi
sumit.'>Sn?pissimeoccurrilapudscriploresasceticos. sacerdos in formam crucis. » \
Sed quiaduplex fuit schemH monachicum,unum, Qusi crinium reseutio irrationalium cupiditatuiii i
quod dioebatur -co (.«.'.Kpov (i)^ii(jia, sive -o\> piavojou, rejectionem significat.quod insinuaturin oratione,-
parvum schema,sive schema mandyi ; alterura quod quae initio praemittitur "Iva t^ acpaipeasi twv (ivat- :
dicebatur io >J-iy3,, sive to a-^^eX\.y.rri, magiiwn sive D aflr^Ttov xp\yJiiY, auvaTtoSotXrjTOt xoi TOc; aKo^ouc IvOu-i
angeticumschcma ; ju\:d hic ex Euchologio qu.-rdam (ArJaEii; TE xai TTpoao^etc; « Ut ademptione sensU; :
utriusque genoris attexere, oraissis precibus, ritus carentiura cnpillorura, etiam abjiciat irrationalca
tantum atlingendo,pra!misso anle ordine insliluen- cogitationes et opera. » i
Quod in Indice capitum itaconcipitur paulo plenius 4. riEpt^tovvuTat Tf,v 6a(p'jv atjTOu 0'jva(jitv oXT|Oeia?,;
'A"/.oXo'jOta ('ivoij.iv») EccjTo (popEjaiTiva paaov iJi^jvov/at ei(; VEXptoaiv aiofjiaTOi;, xat livoxotvtatv 7tvE'j[JtaTo; :i
xa[j.iXa'j)(tov : II Ordo,qui seivatur in ferente tantura (( Frater nosler lumbos cingitur virtute veritatis ini
rasam et camelauchium.»Nonrecteapud Meursium mortincKtionemcorporis,etrenovationem spiritus.»'
in Lexico GrBecobarbaro in paaa ponitu negatio \i.i\ ^.KoX^j^KTETai iteptxetpaXa'!ov EXitiSo TtoTTipta?:«Fra-,
'
Sic, An logendum jiirtuiis vel scripturis ! Kdit.
i'J7 ONOMASTICON RERUM KT VERHORUM DIFFICILIORUM. 498
ler nostor operituf galea ceu spc salutis. » A lum cnnscrvet, qiicm in virtutc tiiu iuduit
6. .'VaiASavEixoiraXiov Tov appaSiova Tou ^i.z'^i\o<j xai iiabitum :
ayytliKou oj^^vjfjiaTOC, ei? ci-coXtiv atpOapciai; xai5E|ivo- Prcj lunica quidcra justitiam amictus,
t(;to; : « Frater noster sumit pallium arrhabonem Et pro zona niortificatiuncm corporis el tempe-'
magni et angelici haljilus ia stolam incorruptionis rantiam in seipso circumlorens,
et sanctimoniae. » Et pro scapulari, cruce el f5de adornatus ;
7. 'ViroO'jcTai Ta (xavoaXia e'.? tToijjiatTiav tou EuaY- Et pro pallio, stola incorruptionis munitus;
fsXIou x-i)? eipYivY)? : « Fraternostersubinduitur cal- Galceamentis vero, ut procedat in viam pacis et
ceamentis pra^parationem Evangilii pacis. »
in salutis. »
Deiiide concludunt "EXaSs tov appaSwva toO :
Sequuntur,post,eademquce in ordine parvische-
[xi-jilou y.a\ a-cY^Xr/.ou !7~/^/| jxaTo; : « Frater noster inutis de cruce, cereo, amplexatione.
sumpsit arrhabonem magni et angelici habitus. »
nictus videtur angelicus habitus, quod eo induti
8. Aiooxai Tij) dTxoxapJvTt xrjpoc; xai to aYiov EuaY- memoresesse deberent, viverese debere angelicam
yiXiov, xai BTaupoc, xai YivETai 6 a<jiia(j|A05 : „ Datur ^.-^^.^^ Euchol., p. 102: Zr, yip itE-iroiOoJ.; auvEpY''?tTiv.
detoQso cereus, et sanctum Evangelium, ot crux i-iytlr^r^-^Tzoli-ila^^a^z-^^iinziaipy^oixru, tfiXi-^Qpoir.s
et fit amplexatio. »
p „ 1^,3, enim obediens cooperationi.angelicam viven
'AxoXuuOta Tou
di rationem hancaceedo, amator hominum.» Ruf-
[jiEYaXou a-^-/)[ji.aTO;.
oiav eXTcioo; (jtuTriptou: Induitur cucullam simpli- t(ov a.aXiov t>;ptov avoptbv, otoi ixapetjtv, (iajcaTa[jtEvo?
citatis in galeam spei salularis. » auxov xoivojvov (ZitoxeXeT xojv OsapXtxiiv (jtuaxrjpitov :
5. .\a(Jt6avEtT6v livaXaSov £VcjV(jjjtaTi Tou IIaxp6(;, xat « Consignans eum signo crucis sacerdos, tondet,
TotJ rtou, xat xoij txYii^u IIvEijjjtaTO?, tivaXajjtSavwv tov trinas divinie beatiludinis personas inclamans;exu-
fftauoov auTOu liui t(ov ('ojxtov, xat lixoXouOiov zih OEiTuoxfi tumque vcste omni, aliam inquit, et cura sanctis
XptaTijJ: « Accipit scapulare in noniine Patris et Filii aliis qui astant viris ipsum salutans, divinorum
et Spiritus sancti,assumens crucem suara in hume- mysteriorum participom efficit. » Et mysterii expli-
ros, seqiiens Uominum Christum. » cationem subjungit:
6. llepi^tiivvuTat ttjv otrtpuv aijTou ouvajjttv aXv^OEtai;: 'H OE Tou aTaupoetSoiJ? Tujtou atspaYii;, wt; '^'Sv) jtap'
« Fralris nostri lumlii cinguntur virtute veritatis. » /|ij.tov EiprjTxt, 8r;XoTTf|V Ttaatov 6(jtou tiov aapxtxtov ipk'
7. TitoouETat TaaavoaXia Ei^ ETot^xaaiav to5 EuaY- At vero crucis sanctaj signacu
^eojv (ivEVEpYr,atav :
YeXiou Tfj,- Eipr;v7,q : « Siibinduitur calceamentis in lum, nt jam dictum est, mortificationem omnium
praeparationem Evangelii pacis. » simul carnalium cupiditatum signat. »
Concludit "EXaSeTo : [jiEYaXov xa! iiYY'^ix6v a/fj (j.a :
'II OE T(ov Tpt"/_(6v (iTfjxapati;, ejjttsaivEt Tfjv xaOaotiv
« Sumpsit magnum et angelicum habitum. »
xat (ia5(^r)[jtaxtaTov ^(j)f|V, oux EiitTtXaaTot; a~/rj[j.aat t6
Quce quasi repetens recapitulatur, et expiicans xoTavouv ouaEtol^ littOETtX(o^xaXX(07ti^ouaav, tiXX' aij-
exprimit rursus in oratione :
Tf|V i(j)' EauTV); o5'z ovOptoJttxoT? xaXXeaiv, aXX' evtaiot^
"Iva Ev (iYtaa(jt(o noXtTEuati^jtevo^ otajttXov otaTripv^a/). xai [jtovoyoTi; ei? to OeoEtOEaTOTov (ivaYO[jtev>)v : « Porro
6'jtep T^ 8uv(i|jiEt oou EveSuaaTO a/-^[jta"
tonsura crinium vitam mundissimam indicat, et
T(^J (Jiev ^tTtovi Tf)V StxaioauvrjV a[jiTte)(ij[):evo^.
nulla figura fucatara, et qua; nullis fictis coloribus
Tfi 8f| ^ovi) TfjV VExptoaiv TOtJ ato(jtaTO(;, xai TfjV ato- iuiluctis unimi deformitatem exornet sed ipsa in ;
« Ut in sanclilicalione vitam instituens, immacula- Tfi? eaOf|TO^ a[i£ttl/t? e^rJXou TfjV (iTtoxaOatpo[i(Evr)i;^(o-^ c
499 ONOMASTICON REBUM ET VERbORUM DIFFICILIORUM. 500i
e!? OEwpYjTixTiV xalfpcoTiaTixTjV £$r.vavaY<o"CT|M :« Prioris A " Hio Eiilogius fuit disciplinarum liberalium scho-!
autem vestis positio,alteriusque assumptio, migra- iasticus.» PalladiiLausiacaexveteri interpretatione,!
tionem illam a media vita (sacra licet) ad perfectio- in appendice, cap. 16 : « Hic Eulogius scholasticusi
rem significat: sicut in divina regeneratione, pro- erat el eruditus vir. « Hieronymus Catalogo Illustr.;'
motionem indicabat a purguta vita ad conlemplan- Eccl. scriplor., cap. 99, de Serapione Thmueos
tem ilhiminantemque habitum, illa vestis canden- episcopo : « Serapion obelegantiam ingenii, cogno-
tis imiinitatio. » mon scholaslicimeruil. "Marlyrologium Romanum,
Ei OE xa! vijv 6 Up£.'j<; XE. xai iiavces ciaot Ttaper.uiv 5 Februarii:i< In cujus(Dorothefe)conl'essioneTheo-
Upo;, Tov TETeXEij|ji.£/ov aaita^ovTat, Tf|V lEpav TU)v 6eoe'.- philus quidam scholasticus ad Christi (idem convcr-
otov £vv(iTjaov xoivcoviav, aYaiCYlTizib? ev EucppoauvT) Qiicf sus. » Idem apud Bedam ct Usuardum.
a'jv-;)3o|jLEvojv aXXfiAo'.; : « Quod si modo quoque taui Eiiiauiem sr/tolaslicus posteriori snculoadvocalus.
sacerdos quam circumslantes reliqui viri sancli unde in Actis Dorotheae Theophilus nunc scholasli-
sic dicatura consalutant, sacram intellige Dei prae- cus, nunc adyofa/!(s dicitur. Vita sancti Sebastiani,
ferentiura speciera societatem, qua sibi invicem 1. II : ci Dum a beato Tiburtio viroscholasticissimo,
cum Istitia ot oharitate eratulantur. » et nobili et sancto. »Qui ante advocatus dicitur:
Vestem eam, qua indiiitur monachus, nigram B " Etqui futurus erum advocatus ad agendas causas
fuisse notat Pachymeres, et signilicationem ejus ita inortalium, » Sardic. conc, can. 13: « Si scholasti-
SviAol ok To a|jt'f tEvvjfiEvov [j:eXav. Ta jjtsv ystp otXXa twv Th., DeConcuss. advocat. « Praster solemnes etca-
/^p(jj[j.aTt'jv Eic ETEpa fiETaTteaouvTat pijottoc;, xai TtavTa nonicas pcnsitationes multo a provincialibus Afrii
elc t6 (JtsXav, t6 Se ptEXav oux eaTi jjtETaSXT, 97;vot E't? eTe- indignissimopostulanturab oflicialibusetscholasti'
pov T^totoTE : « Monachica ordinatio, ut soli- cis. Nec latet mansuetudinera nosLram, s.i pissimt
xP<»'P-°'
tarie et unice, non dupliciter vel tripiic.iter, vel scholastioos ultra modumacceptishonorariis in de-
multipliciter conversetur.Hoc enim signiticat nigra fensionti causarum omnium et annonas et sumptus
quainduitur vestis. Alii enim colores facile in accipere consuesse. »
alios transeunt et mutantur, et omnes quidem in Sie canone 97, in Codice canonum Africanorum
nigrum mutari possunt: ni^er vero color nullo un- "iiaTEOoO?)va'. ioEiav Tou /.aTaaTf|aai e/.o[kou? a"/^oXaatt'
quam raodo in alium transmutari potest. » xou^: (c Ut dent facultatem defensores constituend
Ha!c nunc de duplici monachorum schemate scholaslicos. » Ubi intelliguntur advacaii.NsLm sub-
ScHOLARius. Pratum spirituale Joannis Moschi, Tti Tzpa-^ [laxoi EiTtTv]oEU[jto exouai : « Qui in actu sun'
cap. 25: « Ut nobis abbasGregorius ex Scholaribus velraunere defeiisioniscausarum. Quare nonrect( «
Xe^O^VTE^ E^ 'ApfiEvttov, oti; auvTot^Eti; (ivexoBev TtXEtOU? « Annum sexagesimum excessil,et adhuc scholasti
t] tdT; otXXot? aitoat t6 OTjfjttjatov exopiji'^'- " Scholarii cus tantum est, quo genere hominum nihil aut sim
ter 1054 mille quingenti ad custodiara Pallantis plicius, aut sincerius, aut melius. Nos enim, qui i;
erantconstituti, ex opliraatibus Armeniorum de- foro vsrisque litibus teriraur, multum raalitia:
lecti, qtiibusantiquitus respublica majorastipendia quamvis noliraus, addisciraus. » Sic cape Hierony
quam cfeleris onr.aibus suppeditabat. » Idem: VTtcp- _ mum,epist. 26, ad Pammachium.deobitu Paulinae
• ..
aotO|Ji.o?,
_?"
ouTO? 6
1 r._.(i..l. _.~...
(ipt9|j.6; Ttov
.. ..i
.'
axoXapttov xaXoupiEvujv
1 .."^ ^ « Meminissete
Xflnryiiniooo tii TMifrv
-,
erroris mntiit
puto ot.,.nr»Ia quando nmni
mutui, niiQnrln oma
TptaxtXttov 'TtEVTaxoattov ovT(ov,eTEpou? otaytXIou? evte- AthcnsEumscholastlcorum vocibus resonabat. » D.
OEtxEv 'louaTivtavoc, o'j? outco; ExaXEatv. « Supernume quo suo studio ipse agit in Epist.adGalat., eap. il'
rarius, ut cum numerus scholiariorum essel homi- « Aliquoties cum adolescentulus Romw ccntrover
numter milleet quingentorum,Justinianus aliosbis sias declamarem, et ad vera certamina fictis in li
ScHOLASTicus, Paschasius, hic, lib. vii, cap. 19, posuerunl Ambrosius, Hilarius, el Beda Anglorun
num. 3: « Hic Eulogius solu lasticus erat, s;BcuIari- pater, et Prudentius scholasticus Hispaniarum.
bus litteriscriiditns. » Palladius, hic,lib. viii, c. 26 : SigebertuSiin Chronico, annoGhtisli 1018 ; « Franci
501 ONOMASTiCON RERUM ET VERFORUM DIFFICILIORUM. 502
inorum probitate claret. » Ita etiam vocatur ab ecolesia3 bonorem collocatis, et subsellis praeterea
/E^idi.i Aure.R valiis religioso libro De gestis Pontil'. und:que ordine dispensatis,decore rximicque e.xor-
Leodiens.,oap.l. Sic Dionysius Exiguus,abbas Ro- nato, altariquedeniquo lanquam sancta sanctorum
manus, iiiterpres Vit» Pacliomii, in Mss. dicitur in medio sanotuarii 105» sito ista rursum, ut :
scholasticus. Sic credo Scrapion, supra, apud llie- a plebe ct raultiludine eo non posset accedi, can-
ronymum, catalogo illustr. eccl. script., cap. 99, cellis ex ligno fabricatis circumdedit. » Haec ille.
scholasticus dictus; sic forteetiam Eulogius,de quo Ante igitur altaris cancellos aspidem respicien-
Quod in synodo Chalcedonensi habetur eam habi- el ex his quam prooul absit ut veritatis scopum
attigerintqnidesecrotariisalitersuntopinati:Iuisse
tam ante cancellos sacri altarii, Liberatus Diaconus, p
in Breviculo,capite42,eum locum voa9X serretarium quidem ea intra apsidera.Paulinus in epistola 12,
ubiait: « .'^dveniens Marcianus imperator ad se- ad Severum haud obscure significat; in iisdemque
cretarium cum judicibus et sacro senatu.allocutio- disponi sacra vasa ad rainisterium,et saorosGodices
nis verbi fecit in concilio, etc. causa e » Cujus rei
adlectionemostendit.AdhiCceliamspectatqiiodsan-
locorautuatusipsenomen,singulassessionesibidem ctus Gregorius papa,lib.ii,epist..')'i,jure expostulat
habitas secretaria nominavit.Moris namque fuit ut adversus Joannem Havennatem episcopum," quod
in basilicarum secretariisconciliaepiscoporum ce- tempore jejunii gestaretpallium per plaleas etvias,
lebrarentur. Habes de his inter alia plura exeinpla quando nec licet eo uli in secretario,loco nimirum
ecclesise African», ubiconcilia Carlliaginensia in consueto,ubi in suo throno in apside collocatose-
socretariis celebrata reperies,nec non RoiMana3 sub dere soleret episcopus, et cum eo presbyteri, dia-
Martino, et aliarum ecclosiarum. ooni nequaquani. Nam h;eo habct canon decimus
Sod quisnara locus a«<(?pa»«/te,quem Libcralus quintus ooncilii Arelatensis ir.iiln seoretario dia-
nominat secretarium'! Non aliurn quidom putamus conos inter presbyteros sedere non liceat. "Hacte-
quam eum qui ab Evagrio, lib. ir, cap. 3, descri- lenus Baronius.
Binius quoque, ad tora. I Concil., pag. 294, haic
beDtoipsuin sanclae liupheraiae templura itadelinea-
notat: Loca apud apsidem posita,qua3 hic
ecclesiae
tur:«Ad cujus latus versus Aquilonumest alterum
et a Paulino, epist. 12, secretaria nominantur,
redificiura (quod vocat tertiara templi partem.eam-
queintiraain) quodspectat ad soli3ortum,ipsumque eadem aClem., lib, n Con.st., cap. 62,pastophoria,
id est.ulexplicatHier.in Ezech.xui,duothalaniiseu
ad formam columnis valde arliliciose
tesludinis,
interioracubiculaappellantur.Ubidicitin omnibus
fabricatis.» Et paulo post:» Intra testudinem ad
Orientem est sacrarium decore constructum,in quo ecclesiis duo pastophoria extrui consuevisse.eaque
saoctissimsB martyris reliquiie iu capsa bene longa hinc inde apud apsidem posita fuisse.asserit prK-
repositaj,» etc. Nominat Evagrius sacrarium, quod diclo loco Paulinus. Quorum quis esset usus, duo
sacrarium,quod Graeci diaconium appellant,ingredi quem saocta tenet meditandi in lege yoluntas,
Si
ct contingere vasa Dorainica.>'Et alio ejosdem oon- llic poterit residens sacris intenflere libris.
oanone STprima; editionis:<'Quod non oporteat
cilii ., Hactenus Biuius.
presbyteros ante processionem episcopi introiresa- Erat socretarium intra velum, ct dictum etiam
crarium,et sedere.» Graece etiam invenilur nuuou- reperitur diaconicnm. Nazianzenus, orat. 20, quoe
patum 'iepaxiTov,r4uod estsacrarittm,sive jjvi[Jio(,quod esl in laudem Busilii Magni,de Valente Basilium in
pra3 CEteris ecclesise locis eraineat. sacrario conveniente:£iv e'.'cx(.o xo^j iTapaire-aatiaxo;
Sed quomodo.dioi polest anle cancellos fuisse se- sauxov e-7toiv',<jaxo : o cum intra velum extitisset. »
cretarium, sive sacrarium? Meminisse debes (quod Ubi Nicetas •nrapa-ixajjjia interpretatur ciaxovixov.
et in antiquis basiliois cernitur)inter ccclesiaj gre- Diaoonicura auteni significare saorarium, patet ex
mium et apsidem,ubi sedesepiscopi locari solebat, canone 21 concilii Laodicensis; ubi in Graeoo est
esse sanotuarium collocatum, quod quidem altare Siaxovixov, interpres vetus habet secrelarium. Ca-
erat primarium in medio situm, uiidique circum- none .5(5 concili Laodiccni,ubi in Grffico vetatur ne
circa cancellis septum.Describitur ejus formagra- presbyleri ante iiigre^sum episcopi sedcanl h xo)
phice sane ab Kusebio, lih. .x, cap. 'i. verbis istis : py;(j.axi,vetus inlerpres habet in sacrario. CodexCa.-
II Sanotuario hoc modo absoluto ot perfocto,collis- nonum African. Gr.ecolat., in Hippon.conoilio an
503 ONOMASTICON RERUM ET VKRBORUM DIFFIClLIORUM. 504
393. 'Ev'lTC7r(ovi'PeY''v ^k '^'^ s/izp/i-cov tt,; Exy.).T,a!xs A. apud S>5ptimium.»quod aliquoties ibioccurrit.Lege,
Tcay.r,(;:«HipponeRegio,insecretiiriobasilic8e pacis. » .S'';)<mum.lbidemfuittemplumsanctiJoannisBapti-
Concilium Cartliaginense nomine tertium, ordine stffi, unde subjungitur:« Denuntiatio vero tyranni
temporis inter ea quffi post Nicaenum cxstant, vere iu templo sancti Joannis Baptista; e£Feciaest.»Quod
secundum: « in secretario basilicse restitutae. » ct mox hic habes. Varice urbis et suburbiorum re-
Vide dist. 23, Non oporiet ; et in concil. Agath., giones erant, maxime Gonstantinopoli, et Alexan-
cap. 166. driae,quf6 certo numero distinguebantur.Sic in Me-
Aliquandoaccipitursccretarium pro ipsasessione niBis Graeeorum,23 Aprilis,martyrium,seu templum
etconventu.Unde inter epistolas Bonifacii arcbiep. sancti Georgii Tropaeophori esse dicitur ev tiJj Seu-
Moguntini 135, venluro nccreiai-io ; ilem pr;clei-ito zi^i.i>, in secundo.\v\ iisdem 18 Seplemb.celebraturfe-
secretario.Ex ipso videlicet looo, conventus nomen stum martyrum Charalampys, Pataleonis, et so-
accepit. ciorura,ev Ttj) |jiaJTupui) auTuJv Tto ovti ev ^10 0£UTSpt|j:
Apud Augustinum, conc. 2, psa.\. xxxw^secretaria ia ecclesia, qux est in secundo. Godex Gan. African.
Euphruxia habemus,sua'lent etium alteram consue- Q temporibus Anastasii iiiip. et llorraisdae Pont. Ni-
tudinem in quibusdam ^Egypti monasteriis serva- ceph., lib. XVI, cap. 31, ct lib. xviii, c. 2, 7, 9, 2^.
tam. Sic in Vita Pachomii cnp. 47:« Transiens au- Vix diircrunl ab Eutychianis. Vide Niceph., lib.
tem frater.qui constitutus eratad obsequium ejus viii, c. 45, et Joannem Maxentium, contra Ace-
qui septimanam faciebat. » Et Ilieronymus pnEfa- phalos.Idem anonnullisdicunturMtfno/j/(i/A)7a?,quod
tioneini-egulam sanctiPachomii:llabcntpersingula unamnaturam in ChristodefondercntcumEutyche,
iiionasteria Patres,et dispensatores.et hebdomadu- quorum meminil divus Gregorius, libro x,epist.55;
rio3,acministros.»Etiam apud sanctumBenedictum ct lib. II, epist. 36, dicit Acephalos a Vigilio papa
Septimum. Ruffinus, lib. iii, num. 19: « Habita- Alii sunt Severiani a SeveroEncratitarum assecla,
bat autem parva cellu furis oivilalem, prope pro- qui orti circu annum 170, de quibus Eusebius libro
aslium, qui vocatur in Septimo."Paulus diaconus, IV, cap. 26, et Epiphanius,hKres.45 ct Augustinusi
Historiarum lib. xvii : « Gunctis convenientibus haeresi 24.
505 ONOMASTICON RERUM ET VERBOBUM DIFFICILIORUM. 506
SiBiNus. Moschus, in Prato spirituali, (:ajjitel-'3. \ donita :> Se venrlidit histrionibus viginti solidis. »
« Invciiique ibi senem vestitura collobio de sibino>. Et hic et passim Palladio Gra-co est •i''i\v.i\i'x, quod
Grasce, •tovouvxot anzo ai5(vou y.oXXoSiov. Habetur et HervetussempeDmmmimvertit sed Fronto noster ;
cap. 120, hic ante, sed ibi Graecus textus deest. mavult solidum. Solent enim plerumque scriptores ,
Sibinum quod huc faciat, etiamnum quaoro. Noti Graeci vo[jtt(r|jta-ca vocare aureos, quos interprea Vul-
Siouvot, genus teli. Justinianus, Novell.85:Kai xoyi; gatoe Latinas «o/;rfos vertit, ut 1 Paral. xxix, 7 : /.at
SiGNUM PERCUTERE. Pelagius, Hbello xvii, numero appellant, vel argenteos, vel ffireos : at vtSjjitcjjjia
20. Sio apud Joannem, libell.iii,num. 2, percutieiin. inimmum aureum signitlcat. Horat., epist. I, lib. ii:
bilonensi : « Solent plures qui se jejunare putanl, Aureum vero elsolidum idem valereintelligimusex
inquadragesima,mox utsignum audierintadhoram variis legibus Digestorum et Codicis,ctex eo quod
nonam, comedere. » Gregorius Turonensis, in Vitis u Socrates, lib. 34, iv, 54 liYOo/ixovTa xpuaivooc; di-
'"
Patrum a se conscriptis, in Gregorio Lingonensi cat et "Epiphanius iiiterprea, Tripartits lib. viii. ; >
episcopo : « Commotoque signo sanctus Dei, sicut c. 13, et lib. XII, cap, 2, octoginta solidos vertat,
reliqui,novusad officium Dominicumconsurgebat." Lib. iiGodicia, 1. 1 : « Solidos veterum principum
Idem, in Nicetio episcopo Lugdunensi : « Quod veneratione formatos. »
presbyter audiens gavisus.jussit signum ad vigilias SoROR, id est uxor continenter inraatrimonio vi-
commoveri. » Idem, lib. ii Hist. Franc.,c.23, Si- vcns ita et frater dicitur de marito continente.
;
Marcellini et Petri, lib. iii, cap. 15 : « Tiirricula, < Adesdura, domina et soror, » osupo Sr, y.jpta xal
qii£E signa basilicsB continebat, ab eis conspici po- oosXcpj^. Vita Malchi, c. lO: « Diiigens eam utsoro-
tuisset. » Capitularia, lib. iv, tit. 168 : « Ut sacer- rem, non tamen ei me credens ul sorori.»Vita Ba-
dotes signa tangant horis canonicis. » In Ordine silii de Anastasio el Theognia « Dicit nomiiiatim :
Dnnstani Dorobernensis Archiep. « Benedietio ad uxori sua;, usu autem sorori. » Paulinus, epist.26,
signum ecclesice, id est, tintinnum. » Leo Marsica- ad Victricium:" Clericos pascit subjugatorum Deo
nus, libro 42:«Signum quo fatrum obitus
iii, cap. conjuguui arcanagermanitas,quiBOrationibussedu-
significari solet, insonuit. » VideAlcuinum, De di- p Iis,lastuminoperibus suis Christumadvisitationem
vinis Offlciis, cap. Quid signijicent veslimenta; Ama- jam non maritalis tori,sed fraterni cubilis invitat.»
lariurn Fortunatum, lib. i, De ecclesiast. off., ca- Sidonius, lib.v, epist. 10, de Papianilla sua « Li- :
elsingularis ferus depastusest eam.»SinguIaris hic 'BW5S o'J a7i£xXov,o'j zavovjXav, ou Ttt/axa.Alubrosius
substantiveaccipiturutGra;ce|iovt6c.Suidas:Movi6;
^ Camaldulcnsis inlcrpres omiserat aitixXov.Suspicor
ctYpto? ua[jte(xovoj[jtivoc [/^or(e vsvijjtr, [j.4v0(; w/ ve[jtoixf- intelligiaitsxXov, specu/uni,id est vitream fenestram
vo?j;«Monius silveater porcuspascens. » Hesychius: ex speculari lapide nam per 0'jpt3aintelligi potest
;
'1"; aYpioc 6 (jiti tok aXXoti; auvaYEXa^o(jievo^ .•«Porcus fencstra tignea. Vox ha;c et alibi occurrit : ut non
svlvester cuni aliis noncongregatus. »Sic in fabiilis videatur essc depravata. Dorotheus, doctrina 3 :
Stabulum. Vila neptis Abrabse, cap. iii : «Atque Monetidem Fronto malea Junio versum inCuropa-
in stabulo se quodam,mutato pristino habitu, collo- lata, De offic. aulas Constantinop. : to ajvrjOt? auTcu
cavit. » Et c. 6, Divertil in slabulum. Est hic stabu- (jTixapiov, C(5?js«eium saum manipuhm . vertendum
lum diversorium.Ita stabulum frequenter lam apro- crat, consuelam suam tunicam. j
fanis quam sacris auctoribus usurpatur.Plinius lib. Striniari. Pelagius, l\heUox\i,n. H,7iestrinienlur.
VI, epist. 19: Urbem Italiamque non pro patria, Synonyma Ciceronis Ms., in Lexico Cusano : » Sal-
sed pro hospitio aut stabulo. .> Spartian., Severo : tabunt,histriabunt,striniabuniur.»GlossariumGra!-
' Dormienli etiam in stabulo serpens caput cinxit.» colatinum : ^i^iif-iiCo^gcrrio^gestio Suidas : STpTJvoi;,
Item apudjurisconsultos, ut 1. i, fin., d. Furti ad- £'.<; TTjV TtaAaiiv touto xeixai. ToccjTprjvoc; aou aveSrj ev
vers. naut., et i. iv, d. In quibus caus. pign., et 1. ToTi; a)(j( piou, » TouTEaTi... « xa! aTpT,viu), dTaxTa). »
cxcviu, d. I)e verbor. Signiflc.,undestabulumTheo- « Strenus. Hoc vocabura invenitur in Veteri Te-
philus vertit TiavSoj^eTov in ji penultimo Inslitut.,De g stamento: Tua immoclcsliaascenditinauresmeas,hoc
obligat. ex quasi delict. Cyprianus,epistola 67:»Aut est... et strcnio, immodesle vivo. « Loouui Suidas
siin viastabulumaliquod ubsideri.et teneri a latro- imperrectum ita supplet Portus : TouTsaTiv, "H aou
nibuscoBperit^utquisquisingressus fuerit,insidian- oTa^ia,T| uit£pr]ifavia,-f) a.y.oko.i[a.Tua dissolulio,super-
tiumillic infestationecapiatur;nonn6 commeantes, bia, intemperanlia.hocus Veteris Testamenti, quem
hac opinione comperta.stabula alia in itinere appo- citat Suidas, est iv Reg. xix, 28.Eadem vox occur-
tunt tutiora, nbi sint (ida hospitia, et receptacula rit in Novo Testamento, Apocalypsis xviii,3:Ka; o'i
commeantibus tuta '?» Tertullianiis, Apo'og.,capite ijiTcopoi T'^; vTji; Ex TTj? 8uv(X(jie(oi; tou aTpTjVOuc auTrjs
42; Itaque non sine foro, non sine macello, non e7tXouTT,aav. Etmercatores terrx de virtiite deliciarum
sine balneis,tabernis,oiricinis,stabulis, nundinisve- ejus diviles facli sunt. lbidem,7:Kai eaTpriviaae,ei inj
stris.cffiterisquecommerciis cohabitamus in hoc sx- deliciis fuit. Ibidem,9;0'i jxeT' auTTJc; TtopveuaavTe^xal
culo.» Hinc stahularius, qui diversorio pra;est. Vitoe az^r\^i.i'7oi.'iT:£.(;,rum illa tornicantes ct luxuriantes.Ya.-
neptis Abrahae, capite 6:»Subridens ait ad stabu- rinus: STpr.vi^v, (ZTa^cTeTv. Kal aTprjviiovTes, it^jpii to
larium.» Seneca, De benef., capite 13: « Nemo
lib i CTTepeTv xal (jTtoait^v Tac; T|v(a;,iiiT6 [jieTa(fOpai;Ta)v aXo-,
sestabularii aut cauponishospitem judicat.oTeriul- ^tiiv ^(icov.» Striniare per metaphoram dicitur ab»
lianus, Apolog. cap. 39 »Saliis ccEnaturis creditor
: „ animalibus rationeoarentibus,quod freno careant.)*
.,„;* , ;.,„ TT j._: _.ii.. 'j .... ,
erit necessarius.Heroulanarum decimarum .
1
« Tunioa ille tantum sua birroque vestitus. » Litur- vopiouvTOs.Nou e^istimo hiointelligi Irenarcham.se^
gia Chrysostomi, y.ai XafJiocevei aTiytiptov, et accipil pacatorem, qui pacem etquietem inprovinciis eturnj
tunicam. Glossarium, aTij^apiov, tunica, intelligitur bibus ourabat, de quo supra diximus in IbenarchaJ
albd seu linea lunica.Nam quod Alhanasius, Apolo- D Nisi forle prfeter saecularem Irenarcham et alius Ec-;
gia 2, habet :KatitAaTT0VTat Trp^oTrjv xaTTjYop(av itept clesiasticus fuerit. j
vertendum mouct: «Et crimen enienliuntur de tu- ]4ena.» Idem, libcllo xvrii, n.7:«Puerulus sletit an-
nicis lineis, » etc. Sic enim reslituendam cam inter- teeum habcnspanemetsurisculamaqu<e.))Quidsiteb|
pretationem constatex Sozoraeno,qui referens eam- undesuriscula dicatur,non plane expcdio.ExcerptaJ
dem hisloriam, sic ait lib.ii,cap.21:Up(.6TT|V UTtopiEvei exvet.Gloss.Gra;colat.,ubide vasisfictilibus : Pullo-,
Ypatpr.v loc }(_tTO)v((ov Xivtbv (fitjpov eTttTi()ei<; AtYUTtT(ot;; ?-(wni,ar,ptaxoi;[/l?i/fg.auptaxo;?]VulcaniuslegiljUtt//(«-'
509 ONOMASTICON RERUM ET VKRBORDM DIFFICILIORUM. 510
jecto Gerte u in su saipe vertitur, ut u?, sus, et mul- TT|V xaupEiav: dServis ve-o tormentum (designat)
tatalia : nisi suriscula sit aaupto, idestt/'a/io,quad propter lorum et flagrum taurinum. » Euseb., in
ea aquam extrahebant e xx
puteis. Sic Isaiae Ghron., olymp. 55: (( Tarquinius Superbus exco-
oaxpaxov, in quo aiiovaupef uSwp, ostracim, quo aqua Tj gitavit vincula, taureas, fustes, latoraias, caroeres,
hauritur. Vide notas in LXX Interpretes, ad cap.iv, exsilia, metalla, compedes, catenas » Quk desump-
Oseae ex editione Romana. ta videntur ab Ilioronymo ex Eutropii historia. Ter-
SiNCELLUS,seu Syngellus. Pratum spirituale, cap. tnllianus, ad rnarlyres, cap. 5: (( Alii inter vena-
132 : II Videns igitur eum patiarcha dixit MenEe torum taureas scapulis palientissimis inambulave-
synceilo seu assessori suo. » Viin usumque vocis runt. » Vita Pontii martyris, I-iMaii: « Statim e-
quare Gra;cum vocabulum in textu Latino poaui. secundum consuetudinem. » Juvenal., sat. 6:
Erat vero syncellus in Grsca Ecclesia proximus a Allior hic quare ciuciunus? Taiirea punit
patriarcha.De quo plura Gretserus noster, ad Codi- Contiuuo ilexi r.rimeo facinusque capilli.
nure, lib. ni, cap. 14, Comment., et IMeursius, in Glossee veteres : « Taurea3, plagae, iiervi. » Glossa-
Glossario Grajcobarbaro. Ubi tamen hallucinatur, rium Camberonense Ms.:«Taure8e, quoddam genus
cum inNollieriiBalbuliMarlyrologio congeUum capit tormenti. » Glossarium Claromarescanura Ms. :
oro syncjeUo. Imo Congellus viri sancti Hiberni no- « Taures, plagee, nervi genitalis tauri.»
men proprium est,discipuli sanctae Columba3,cujus Et quia ex taurino corio varia fiebant, ideo nunc
festum occurrit Junii.Ipsa vero Congellus prajcep-
p scutum, nuna galeam, nunc quoque ea vox
'J
alia
tor B05S fuit sancti Columbani.VitcB ejus cap. 3 :
signat.
Monasterium cujus vocabulumeslBenohor petiit,in Templum. In atiquot Patrum Vitis mentio fit qua-
quo prajsul virtutum ubertate eluebat bealus Gon- rumdam partium templorum ut sacrarii,tribunalis.
gellus, egregius inler suos monachorum Pater. »
Vide dicta supra, Bema, seu Bhma. Ne quid ad ea
Tabennesus. Palladius, cap. 38 Tabennensis
: « loca intelligenda desideretur, consule quae de Grffi-
est locus sic appellatus in Thebaide. » Ubi notat corum lemplisnotavitGenlianusHervetus,ad Litur-
Frontonoster:lnedilioneLu{,'dunobatava legebatur, gias, qui teniplum Gr.vcorum in tres partes dividit.
xaSsvvr^aii; inzi xotios, et corrigebat ex conjectura
Supra, in BEMA,inquinquepartes divisam habes ex
Meursius, TaSsvvfj xii; eaxt i6iioi; quod TaSevvr) aliorum sententia. Sed res in idemrecidit. Vide et
diceretur insula Ms. et NicephorusGr»-
; at ref,'ius Meursium, in Glossario Graecobarbaro, in llp'j6£a:c,
cus imperatoris Ferdinandi II constanter retinent qui terapla GrBPCorum etiara in tres partes dividit.
Tao£vv/iaio? ut sit a xaSsvvv) TaSsvvrJaioi;, ut tructus Ten.^ttes. Vita Hilarionis, num. 4 : (( Et pelliceum
Htiodani dicitur'PooavTjaio;,et AouYOouvrjaio? Lugdu- habens ependytem,»quo loco Joannes Andreas epi-
ntnsis ager.ln Vita Pachomii,Dion)sius, interpres :
stolarum divi Hieronyrai vctus editor, post ependy-
« Accidit ut ad looa Tabennensiuin navigio perveni- tem addit, et craciestem cujus loco tres Mss. apud
ret.» Heraclides etiam hoo loco verlit : (( Taben- Adonem in Martyrologio, 21 Octobris, habent et
nensis nomine inThebaideprovinciadiciturlocus.» /««uWem.Neulreura in textumrecepi.veritusneinter-
Taricha. Vitae Antonii, 35:« Asserebant
cap. pretaraenla sinlvocis ependytes.Sed ipsa interpreta-
cuncti, piscium falsorem tarichorum in navi
et mentavoce priraariasunt obsouriora.Suprade era-
positorura hunc esse putorem.» Ea vera leotio, non nuno videaraus quid tenaltes.ln pri-
ciesle inquisivi,
caricarum vel rar!xa;'itm,uthacl,enu9editum.Erant rais videtur non essedistincturaaliquid ab ependyte
zip'.ya salsamenta, undexapi^omoXai, salsamentarii sed potius e.jus interpretationem. An legendura et
libris pro Tliehais. Ilieronymus.in Vita Pauliprirai ic Cum crucibus et lampadibus, atquethymiamate-
eremitffi num,2:" Multas apud /Egyplum et Thebai- riis,elc., corpus humeris gestantcs, » etc.
dair. ecclesias tempe.stas s;eva populata est.'.Eo l'or- TuMULUiM coMPONERE. Vita; Pauli, num. 6 : « Tu-
ma dicitur Persida pro fersis, iii Vita sancti Se- mulum ex more composuit.»Dixi ibi ex llieronymo, I
bastiani ; Ptnlemaida pro Piolemais, Marciano Ca- clericorum id mnnusfuissesed non quoruravis, sed '
pellae, I. vi, cap. De tertio sinu. Siceidem Chalcida eorum, qui copiatx seu laboratores dicti fuere, latej
pro Chalcis, sic supra habuimus absida pro absis. capiendo nomen clerici.CertePatres quidaraco/«'a/ns;
Porro duplex erat Thebaida una dicebatur !'«/«- g inter clericos recensent.Apudlgnatium.epist.ad An-
;
rior, altera supcrior. llieron., in Vita santi Pauli tiochenos: 'Aa7ti^o[ji.ai iTioo^.azo-jou^.avaYvioj^ca^^iliaX-
« Qui cum solemniler superioriri Thebaidae circuire boratores, exorcistas, confessores.»Epiphanius in-]
Tholus. Vita Joannis Eleemosynarii, cap. 26: piariXXovxEstijJv /.oc|j.(o|JiLvcov,y.a'. G'J?wpoc:<i Deinde la-
iilllicenim eis fecerat quasi tholos quosdam proli- boratores,qui corporaeorumqui obdormieruntobvol-j
xos. » Palladius, cap. 8 : « Et sibi fecit duos cella- vuntacoperiunt,et ostiarii. « God.Theodos.libro xvi,{
rum tholos. » Et capite 43:»Et in caoumine montis tit. 2, I. 15: .' Clerici vero,vel hi quos copiatas re-i
factis sibi tribus tholis, ingressus, seipsum inaiditi- cens usus instituit nuncupari, ita a sorJidis mu-|
cavit.Atque eratquidemunus Iholus ad usus carnis, neribus debent iaimunesatqueacollationeprmstari,
unus autem ubi operabatur, alius vero ubi orabat.» si exiguis adraodum mercimoniis tenuera sibi vic- ]
Intelligit hic pertholosiiitegrum a3dificiuin,non par- tura vestitumque conquirent. » Quomodo copiat/e\
tem aliquam.Etyraologioura magnum: Qoloc; itepi- inter clericos numerati, vide Bellarmin., lomo II,
<p2p'£? o'y.o8o;jiJi(ji.a a7:6 toO irepiOeTv. SdXoi; xoitoi; xii; ev p controv. 2 gcner., lib. i, de Cler., cap. li.
Toic ap/£iO'.(; x).riOe!c, oia Tov xpoTtov ttji; xaTi(cr/.E'jTi;. Existimo tumulos olim ex more CQmpositos,id est, 1
7i-i'iipXiQoti.OT^:; Aci.i6potfr,'^^^X~ Ttepfiep») olxoSojjtrjT/jv, exuggeratos, unde Heliodoro. jElhiopic. lib. i : Ka! j
o\}-/\ 5uX!v»]V, lo; TaoiXAa olxooo(j.<j[jiaTi. Ahjixoii. 8j)Xu- /o'jv oXiYov £T;i'iopi|aa!;, « et tuinulura aliquantu-
y.(o;«-?l 6oXo;»:Tholos domus est,rolunda, dicHa a.Ti6 luin accumulasset, » ut in oculos incurreront, et
Tou 7:epi6iTv,a circumcurrendo.Item locus quidam in mortales mortalitatis raonerent.Unde ut monumenta 1
tabulariis seu archivis dioebatur,a labricae ratione. 11 monendo dicta. HincSidonius,ne quis temere vio-
j
habebat rotundura, erat autem ex structura, non e nunc temporis longinquitate subsiderat.monet via-
ligno, ut coetera oediPicia. Dicitur ferainine hiec tho- lorera,lib. III, epist. 12, ne « tellurem tereres inag-|
lus. » Vide et Phavorimum, in Lexico. gcratara. » Quam utile sit monumenta inspicere, '
sanctorumjamolimin usu. Pratumspirituale Joan- Typub TEKTUNus. Ruffinus, libro ii, capite 1 :
41, de sancta Pelagia virg. et marl. Antiochena.qui r. tomo I, parle ii, Rerum Aleraiinnicaruiii, notis in
exeo suosadraonet,ut duin domum quasi proces-
ritu Hepidannum, de Vita sancta; Wiborada;,libro i, ca
sione facta aPelagieetuinuloredeunt,sermonesinter pite27, ubi eliam tcmere supponitpi/rf/i(;o pro /")/-
(sotViTTai. f|6ooi;, t\ oiaitaa^^c a'jT^cOu|JitaT'/jpiaTi(; TiOe!? frigidffl febres.Sunt autora aceessionum et recessio-
T'^i; Eutooia? (ivaypioaEK; Tov aipa, to; cr£(jtvr) (pavETTat num rcvolutiones statutis temporura intervallis. »
vuv £1 'TCavTTi }] [F. leg. itavTEs o'i] T'/j[jtEpov auT'r,v 60£'J- Sed /i/;u legendura. Nam alia est febris Itjphodes
ovTEi; to!ji; aOXouc tf,; [jiipTupoc Ttpoi; lauTo!); orr^yoo- Tu(f(o8-;)i;, qucB est symptoinatica ex ardentium ge-
(jtEVOt, j3ao!^otEv o"/.'i$t, OupttatTipiov t-?)v EauTou -cXtoT- nere, nalae jecinoris crysipelate, aut renum ; sic
sime, et jam per annum et eo amplius vexalux- Theodorus Balsaraon. in can. 91 synodi vi : Kal
lur. Ubi rursus reponit ptirelo. Sed nostri libri
>> -/.a-aXr^YStv |jieX?' '^'i''
<xu(JLTtXr)p(03-(0< xou Xu-^vt/.ou
eo loco habebant absolute quarlana, supple fcbri. tJtoi tou saTCEptvou xfi? xupiay.'^?. « El desinere ad
Vita sancti Winebaudi abbatis, in Promptuariosa- complementum divini officii. » Fronto.
crarum Anliquitatum Tricassin;c dioccesis : aQuem ViCARiA. Palladius, cap. 123 : « Macarius ex vi-
tcrtiaaa typus incomraodis gravisaimis perurge- caria. » Intellige Macarium gessisse vicariam prae-
bat. » Ubinequidquam NicolausGumuzat scholia- focluram. Gr.-ecis aito ptzapta;;, e.rvirarius ,
qui vi-
stes exismavit typus supervacaneum essc, et in cariam, praefecturarn gessit. Severus Sulpicius,
textum irrepsisse. Gregorius Turonensis, De gloria dial. 3, c. 1 : « JE\iTe tamen obtinui ut Eucherium
Confess., c. '2A A quartano typo quatiebalur.
: « »
ex vicariis et Celsum admitteret consularem. •
Et cap. 82 : •< Quartant typi vexaretur ardoribus.
»
Idcm cap. 18 : « Lycontius ex vicariis vir fide-
Idem in Vita Galli, in Vitis Patrum a se conscri- lis. 1) Btxapta occurit apud Justinianum, Novell. 8.
ptis : i< Gum Julianus, a quartano typo correptus, Sic apud Chrysostomum, epist. 14 : Ot aTto pty.a-
graviter cruciaretur. » Et mox : " Viilontinianus a ptojy, 01 dtito •fjYSjJtovwv, autptoTai, ol am xpioouvojv :
tira corapressis tremoribus, restinclis febribus, rus usque ad horam obitus nihil lineum gestavit
sanitati prislinie reslaurantur. » Et lib. De gloria
extra vittam. » Ou^uo; 6 4'YtO!; |ji£j^ptif|; teXEuT-/^? ou/.
Comfessorura, cap. 59 Nara energumeni, frigo- : «
oOovTjv ltf(5pr|aEv extoi; tpaxioXiou (faxioXiov. Venetus
retici, caelerique inlirmi plerumque ad ejus tumu- diserte tfay.toXiov exhibet, quo modo etiam legisse
lum exorantes, accepta incolumitate recedunt. » videtur in suo Codice Hervetus, dum villam vertit.
El cap. G4 n Ad cujus tumulum sa^pius frigore- suo
:
Nco aliter olira interpres lleraclidis in textu
tici, cffiterique intirmi sanantur. » Et cap. 101 :
reperit cum, capite Paradisi, vertit « Non lin-
p 1 :
« Nam et incommoda
frigorcticorum febres, etalia teo usus est, nisi eo quo velaret caput. » Suids
ejus meritis restinguuntur.» Idem in Vita Monogun- cpaxtoXtov est capitis tegumentum : <l>a>:£AXo?, xo
dis, in Vitis Patrum a se conscriptis « Frigoreti- :
TTJs xEtpaXfjc (fopT)[jia, xat tpaxtoXtov XsY^Tai. « Pha-
cus quoque accedens ad hoc monumentum, ut cellus capitis gestamen est, quod et phaciolura
pallam tegentem attigit, restincta conlagionis fc- dicitur. » Pratum spirituale, cap. 19G Ot o; toTi; :
bre convaluit. » Et in Vita sancti Martii apud (paxioX(oii; eppfTtii^ov » Illi vero faciolis pro llabel-
eyradem « Frigoreticorum vibrantia membra. »
:
lis utentes. » Photius, Cod. 3, ex Nonnosi llisto-
Item in Vita Niceti, episcopiLugdunensis,ibidem. ria : Tok <;av8aXta, tprjat, vuvt \t'(i\i.im, apotiXa;
Quod in Falladio Grosco est c. 12 (nam Latino de- IXeyov o\ •itaXatot, xai to tpaxttJAtov, tpaatoXr,v. « Vult
est) : 03 xo jjivr)|ji.a Xi-^txai ^tpoiiteuti.^/ navTac •cou<;
quiE nunc diountur sandalia olim dictas arbylas :
6'.Yia!JopL£voij^. « Fertur hujus monumentum sanare et quod nunc dicitur tpaxtoXtov, olim diclura oa-
omnes frigorelicos ;
» Heraclidis interpres vertit, ao')X-<-,v. » Non vero ut in indice Photiuno est, « po-
« diversis febribus laborantes. »
duo vocabula veteres pro sandaliisxb pXyoi; frigus strema haec
veliemensi sonat. Apud Medicos iTrtSoXT|pi'-couc, fri- usurpasse. » Regius et Palatiiius Codex Palladii
goricis accessio et apud Dioscoridem, piYI tepio-
\
habent, sxto? tpaxtaXiou. Quare Fronto et Meursius
Sty.i rigores fehrium circuilu redeuntes, et ptYouvrei;, D
malunt vertere, exccplo faciali, ut Gr;ei;a hsc vox
qui aUjenl. posteriori aevo e Lalina formata sit, facialis, de
Wavje. Occurit aliquoties in Vita Joannis Elee- qua in Glossis Latinograecis : « Da fiicialem. » oo;
mosynarii. Hesychius ; BaSat 8au(jiaattx-f) (ptDvyj :
itpoa(OTt!otov. Ita In colloquio scholastico, S^jTtpav
« Babx, vox admirantis. » Lexicon Graecolatinum T.po76i\ii.nw, •noSsxjjiaYtov, Xt|-xuOov : « Strigilem, fa-
Cyrilli : BaSat, Babae. cialem. pedulom, ampullam. » In regula sancti
Vespeutinum lumen. Palladius, cap. 38 « Et : Caesarii « Acupicta nunquam nisi in mappulis
:
cum ad vespertinum lumen venirent. » GiiBce : et facitergiis, in quibus abbatissa jusserit, fiant. »
ev xtj) \<jyiyiy.w, in lucernario. Heraclides, cap. (9 : In Glossario Arabicolatino,facitergium et manuter-
« quando vespertinum lumen veniront. »
ad gium a tergendo faciem vel manus, vocalam. »
In Vita Pachomii, cap. 22, duodecim diurncB, Facialem igitur appellal linteum, quo facies su-
duodecim vespertinae, et nocturnae duodecira. dore raanans tergebatur, qualia erant quae oraria
Cassianusjlibro iii Instit., cap. 3 : « Ad extremum dioebantur et mappulae.
515 0N0MA9TIC0N RERUM ET VERBORUM DIFFICILIORUM 516^
VoLUMiNA, idestcameraG vei fornices. HeracliJes, V Ms. « Zaberna dicitur ubi vestes reponuntur, arca]
cap. 2 de AmmoDe « Fecitque sibi duarumvo-
: vel armarioiurn. » Vita sancti Udalrici : n Interim I
lumina cellarum. Palladius, cap. 8 « Et sibi : fe- etiam quKsivit zabernas et calceamenta. »
cit duos cellarum tholos, " OtxoSojJieT la^jrij) ?ijo Z.ETA. Quod Vitae Basilii, cap. 5, esl ad insigne':
6(!Xou? xsXXiuv.Hinc transotvere, id est fornicem habitaculum, Graece est, Ive Ttc<ni(Ji({) Statrifi, quod al-';
facere. Gregorius TuroneQsis, lib. viii. « Erat au- ter Vitae Basilii interpres in zxtam deflexit. Et-
tem ibi crypta ab antiquis transvoluto eleganliqiie dixtn et zxta dicebatur. Suetonius, Cluudio, cap..'
opero expoaita. Idem libro de Vilis Patrum c. 7, 10 : " In diaetani, Hermieum, re--
cui nomen est
in Gregorio Lingonensi « Ante altare fundamenla : cesserat.Sspe et dixta et *(B(aoccurrunt apud au--
jacit, erectaque absida miro opere construit, et ctores.VideLexica Juris.Gloasarium Camberonense
transvolvit. » Videtur tractum a serpentibus, qui Ms. « Zaetas, domus quie subtus pedea haben'!
proprie promovendo sevolumina faciunt. Claudia- aquas. » Ibidera : « Zaetae hiemales, domus, quas;
nus, panegyri in quartum consulatum Honorii : calefacit suhductus ignis zffitae aestivales punt,| :
Xeniom. Vide Exenium. lib. III, inOseam « Pro spuma Septuaginta, The-:
:
Zabbrna videtur capi pro armario, rcpositorio, odotio ifpuYavov, id est cremium translulit, aridaaj
sacco. Palladii Lausiaca, ex veteri interprete, cap. scilicot herbas, quae camino et incendio prtepa-^
14 : « Quos (latrones) ligavit simul, sicut zaber- riintur. Symmnchus posuit Eit(^s|jia, volens osten-|
nam de Paleis. » Interpretes Heraclidis, cap. 7 ha- dere ferventis oliee superiores aquas, et in spu-j
bet saccum palearum. lla et Hervetus, recens Pal- mam bullasque surgentcs, quas Grsci itojji.tfoX'JYac.i
ladii interpres. Excerpta mea Ms. Veneta hic ba- vocant. I '
bent ?a6Epvov, alii oaxxov. Sed zaberna etiam aliis ZippuljE, seu Sippul«. Pidagius, libello iv, n.;
auctoribus usurpata. Abdias, lib. iv Hist. Apost., 59 : « Fecit de farinula leniiculam et zippulas. n.j
in Jacobo Joannis fratre « Cullectis libri magi- : Ruffinus lib. iii n. 51, in eadem re habet placen-
cis, zabernas plenas ad apostolum attulit cervici- tas. Rursus apud Pelagiura, libello vui, n. 15 ;i
bus et suis et discipulorum impositas. » Item : Da modicas zippulas, quia de labore sunt. »1
cis
« Appende zabernis lapides el plumbum, et mitte '
Ita eo loco habent Mss. et veteres Editionea. Ali-i
tum. » Item : >< Zaberna, ubi vestes reponuntur, tirion commedebat parvam pultem ex farina»'
vel quidlibet aliud. » Glossarium Camberoncuse <i Gr8Bce,?(oiJiov (iXEupoj. Puto sippulas has esse.
i
ADDENDA
AD QUOSDAM PRIORUM
LXXIY PATROLOGI.E
i
TOMOUUM,
1
IN OUIBUS !
.]
GONTINENTUR. i
521 NOTITIA IN CONSTANTINUM IMPKRATORBM. 522
ADDENDA
AD OUOSDIil LXXIV PlllOliOJl 'lOllOlillll PATItOLOGI;!
IN QUIBUS AUGTOIIES VE PHIOKUM SyECULORUM ECGLESI^ GONTINENTUK.
AB TOMUM Vlll
a.G..312 Hinc Maximino a persequendi.i Christianis Eccles., cap. iO. Epistola ad Ariumet Arianos quam
desistere coacto,et victo etiam Licinio, nihil ab eo produoit Gelasius in Actis concilii Nicaeni iii,l,sup-
intermissum quod ad Ecclesiam Christi ornandam posititia videtur Gasaubono,in Gasaubonianis,pag.
amplificandamque etstudialitterarum fovenda{(i)fa- 143.Prodiit hoc rescriptum etiam separatim Paris,
cere posset. Unde a Gra^cis laocicodxoXoc vel 6 ev 1595, in-8-. Ab Epislola ad synodum Tyriam, ouam
paff'.Xiucn {c)'kTz67xo\oi; dicitur etsolemniter colitur
p habent Eusebius,iv,42,de Vita Constantini.etTheo-
ejus raemoria die 21 Maii, Non ineleganter etiam a doritus, lib.i Hist., cap. 29, diversaest quee exstat
Theodoriloin llistoria religiosa, p. 768, appellatur apud Soeratem, lib. i,c 34, Sozomenum, ii, 28, nec
Christianorum Zorobabel, qui fideles e captivitate minusin Tripartita, apud Nicephor.,viii,.50.
ni,7,et
liberavitet templaeis restituit. Deniquemultispace Oralio ad sanctorum cetum ad calcem librorum
et bello praeclare gestis, morti vioinus, ab Eusebio Eusebii de Constantini Vitalegitur Graece e Latino
Nicomediensi, non procul Nicomedi in Achyrone versa,non ab Eusebio,sed abalio interprete,ut ipse,
villa,baptismuiU {U) suscepit,et paucis diebus post lib. IV, cap. 32, de Vita Constantini, diserte innuit.
diemobiit sacro Pentecostes festo,22Maii a.G. 337, Similiter a nescio qno e Latino Grace versa est
Feliciano et Titianocoss.,cumregna3setxxx annos. brevis Oratio ad syvodum tlicxnam de Pace, quam
menses ix,dies xxvi,vexissetqueannos Lxiii,menses idemEusebius, iii,12, exhibel.Prolixiorem quae oc-
II, et dies .xxv. currit apud Gelasium,ii,7,legitetiara Theodoritus,
II.Exstant ejus epistola; complures ab Eusebio et ut ex ejus lib. i, cap. 7, llistorice coUigitur.
(a) Ita vocatur in nummis, ut apud Tristanum, clarissimus Schelstratus, fabulis ascribunt non
t. ill.p. 395, quanquam alii,ut ,\urolius Victor, Ju- niodo Protestantes,ut,prteterlaudatumTentzelium,
liumConstantiumappellant.Constar.tiniM.nummos parle II diss.sclectar., Abraham Scultctus, in diss.
illustrarunt,pra3ter alios,qui numisraata imperato- ti antibaroniana de bapiismo Constantini Romano,
rum edidere, Cangius, in fami)lisByz.,atque Alex- Neostadii l()07,in-4-,sed plerique eliani in Romana
ander Wilthelmius, S. J., in Actis sanctor., t. V Ecclesia eruditi viri,ut Benedictini, ad Ambrosium
M.iii, p. 22 seq. t.ll,pan. 1209; Tillemontius, t. IV Hist.imperator.,
(6) Aurel.Victor.in Epitome,cap. 41, de Constan- pag. G34, Papebrochiue, in Actis sanctor., tom. V.,
tino Commodissimus rebus multis fuil calumnias
: : Maii 21, pag. 14 seq., el Couradus Janningus, in
sedare legibus severissimis,iiutrire artes honas,pra;- Apologia pro Papebrochio, quaa praemittitur Actis
cipue siudia litterarum; legere ipse,srriherc,meditari, sanotorum, t. I, Junii.pag. 16spq.
auiire legationes et querimonias provinciarum. Confer (e) Neque tamen Arii haeresin ideo probavit Con-
Eusebii Orat. de laudibus Constantini, pag. 361, stantinus,de qua nondum et satis liquebat,sed spe-
ubi dft Scholis ab eo constitulis. ravit seita dissidiorum semen in herba suppressu-
(c)Vide Vales.,ad Euseb. iv, 60, de Vita Constan- rum. Conferejus epislolam Irenicamad Alexandrum
tini, et Mich. Le Quien., ad Uamascenuin, tom. I, etArium.apud Eusebium, ii, 64 seq.. de Vita Con-
pair. 630. stanlini,cl"-ad ilhim B.Halthas. Bebelii exercitntio-
(.')Baptismum alterum,quera a Silvestro ppiscopo neni Historico Ihiolog., .\rgeiitorat. 1003, ot Nio.
Rotiiano suscepisse lepra ubsituin Constantinura Vedeliura, de Priidentia veteris Ecclesia;, pag.
acriter adversus Tentzelium t6v jJiaxapCtriv disputat 202, 267.
Patbol. LXXIV. 17
523 ADDHNDA AD QUOSDAM PRiECEDENTES TOMOS. 524'
Edicta quamplurima Constantini illustrant Jac. A. oap.2,§8.Theedorus autem Balsamon Graeoe veraam.
Godofrei.lus,ad Codicein Theodosianum^l^^ranciscus exhibet in scholiisad Photii Noraocanonem,tit.viii,|
Balduinus JCtr.s.in suoConstantino, Basil. 1.55G, et in Bibl. canonica Justelli, t. II, pag. 929 .?eq. Illaj
Argenl.l6i2, in-8., et qui ad tempora qu.Tlibet siia Balsamonis vorsio unacum altera Matthasi Blastariai
revocant Annaiium scriptores, ac prseoipue Tiile- edita etmra est a Marquardo Frehoro a. lC10,in-4.,'
montius, tomo IV Hisloria? imperalorum GKterum additisanimadversionibus.Longeproli.xiorest quam
edictum quod sub Gonstantini nomine vulgavitNi- vertit e Grasco Latine et Julio II pontifici inscripsit
Primus ejus uieminit iEnoas Parisiensis, qui circa nationem Constantini scripsisse, ut fucum faceret:
a.C. 854 scripsit, libro adversus decem objeoliones Sed fraus inquit, facile ex ipsius oratione et antiqui-
Grscorum, t. VII Spicilegii Dachoriani, pag. 111. talis cognilione confulalur. Alia Graeca vorsio (Con-
IndeHinomarusRhemensis,PetrusDamiani,Leo'X, stantini Harmenopuli,'ut notal Nesselins, parto ii,
Ado, aliique. Editiones ejus admodum diversae fe- Gatalogi mss., pag. 27) exstat in Bibl. Ga^sarea, ct
runtur:unaquamhabentActaspuriaSilvestri,quacn- Lambecio, lib. v, pag. 244, memoratur ; sed quoatl
que Anselnius l>ucensis Collectioni suae canonum, sensum eadem est cum illa Balsamonis^cujus idem
lib. IV, cap. 32, Dousdedit, lib. iv, c. 2, Ivo Carno- pag. 237, mentioneiii facit. Hanc ipsam e Codicc
tensis, parte v Decreti, cap.49,et Gratianus,partei regis Christianissimi Grffice et Latino exhibet Juliui
Decreti,dist. 96, c. 14, Latine inseruit, licet in anti- Cassar Bulengerus,lib.ii delmperio Komano,oap.6
quioribus Graliani Codicibus legi negat Antoninus p.318,et quoniam brevis est, hoo etiara locoexstari
archiepiscopus Florentinus, parte i Hist., tit. 8, non erit, puto, lectori ingratum, iDJucundumve.
GONSTANTINI EDIGTUM.
Edictum, ac effatum divinum magui Constantini C 0e57tl(J|Jl.a TOU fJtEY*^"^ KtjuVffTaVTtVOU, TZipl XO^ •Kilt'.
de pontifioe Romano.Omuibus provinoiarum recto- 'Pa)[jir)<;. ©ecriti^ofjiev (fr) Ttadi toTc; uoTpairaic, xai ti
ribus, senatui R. imperii, Romanum pontiflcem, <JUY/.Xj5Tt<jTf|(;T)jjirov BauiXEtai^^TovTwfjiTjCEiTfaxoTtovy.oi
suocessoremsanctorumapostolorum, etdomini mei 3taSoj(^ov Ttov a-yttov aTtooToXtov, xat xupfoj [Jiou HsTpoj
Pctri,majorem quam imperator habere potestatem TtXetova T?ji; BaatXetai; eyeiv efoujlav xaTa rajrav ti^
plusquam imperatorem coli et honorari, capulque <j9at y.a\ ae6ej6ai xstBaXvSvTeeTvatTiiovTea-tTapiov apyaitii
esse quatuor antiquaruui sedium,et ab eojudicari Opovtuv, xpiveagal T£ Tcpoi; auTou, xat tj/rjtpi^etrBat Tari
et decerni qu;e orthodoxo: fidei conveniunt, dici- opOoOti^io au]jiSatvovTa ittaTei. Atopoufjte0a Yotp tio TtaTf
mus.Donamus enim Palri meo beato Silvestro, f-t |jtou Tt"o [jtaxapitjj StXSeaTpt;) xat toI? auToiJ StoSd^^oti; T'
Gatalogo testium veritatis.et Rob. Cocus in Censura Disspp. select., pag.869 seq. Jac Usseriu8,de Ec. ;
324, n. 118 seq., et 1191, n. '62 seq.; Isaaciuin Ha- Rainoldus, Colloquio cum Hardto, pag. 227 seq.i
bertura ad Ecclesias Grfecffi 'Ap);^tepoTiz6v, pag. 24; Franciscus Hottomannus,in bruto lulmine Sixli V
Joan. Moriniim, in Ilistoria (jailice odita liberataj pag. 128, 151 seq., ct novissime rev. U. Joan. Ani
per Constantinum Ecclesiffi, dcqne origino ac pro- dreas Schniidius, in Historia Sceculi iv, fabnlisvai
gressu potestatis sKCularis Rornani pontificis,c.8;- riorum in rebus Constantini M. maculcta, Helmst
Petrum de Marca, iii, 12, deConcordia sac. et im- 1712, eto. Ediclum seu ficlwn, seudepravatum, adeo
perii, et vi, 6, § 6. Antonium Pagi, ad a. 324, n. 16; que indignum quo Silvesiri ponlificis historia aiKjea-
Tillemontiura, t. IV Hist. iraperator, pag. 226; lur, inqiiit Papebrochius, propylKO ad Acta sanc-
Petrum Joseplium Cantelium,Hist. urbium.metro- tor., t. II April., pag. i.
poL, parte ii, diss. 2, cap. 2, n. 7, et praBcipue Na- Ms. Vindobonense addit,auv. Decernimus uno
(i)
talem Alex,, sec. iv, diss. 25. Quos facile opposue- cum onmibus satrapis et senatu imperii nostri.
525 CARMEN DAMASO ASCEIPTUM. 526
suocessoribus ejus nostrum palatium, diadema ca- ^. ',;jix£pc>v TtoiXaTiov,T6£-t-:Yi?v'.e(faXr;i; o'.ior)|j.a£xX(0(<)v
gemmis intextum, epoiiii-
pitis lapillis pretiosis et t'.[j.'(uv y.y). (aapYapdjv a'j-(V.£(;xcvov, t6 xuxXoOv t6v xpi-
dem collum cingit, chlamydem purpuream,
quaj xi^°'' tufJi-o^opiov.Tv; Troptfjpaiv -^Xaujoa, tov y.ox/.iov
coccineam tunicam, et omnia regia veslimenta, X'-'^'»'''°'>
"''•"' '''^'''''^''^''^ ^«^'^''i^i ^'»?'j;ji-3'*a, txxwv Sau'.-
ephippia quibus equi regii insternUntur, sceptra, Xi/.wv "TtTttov afKj^iijiaTa, Ta o/.riirTpa, xa; xa XoiitaTri?
et rcliqua imperii ornamenta et gloriam on nem PaaiXeiai; vcoc7;j./;naTa, zai Tf,v oofav a-ajavTfj:; ^|ixu)v
meoepotestalis.Eos autem qui in clerura Romanum l^o'jata?"Tou? SlT(oy.Ar|p(jjT^(;aYt(cTaTr);'P(iur(;/.aTst-
allecti sunt, ornari jubemus iisdem quibus senatus Xsvjjiivou?, xoafjtETjOat xoXeu
euojXEV 7tapa7i/,Tjji(o; tt^ suy-
noster veslimentiSj^^allegoitapaTcXiJia^ot^lequovehi, xXY^T(|j:f,(i()jv Ev8u(j.ajiv,'(7:7toi; E7coy_oijjji£vo'j;,oOova;nE-
albis vestibus tegi. Ila et calceos eorum lleri ex pixEi(j.EV0'j; Xsuxai;. 'Q? OE xat t4 6-oov5|jiaTa to-jtojv
pannisalbis.eteura quilectus sit clericus a neinine (SSovtdjv Eivai 7TE7ioiv-,;jiiva XEu/.t}jv,xat '6; av alpo^iTO xXr;-
impediri posse, quominus sit sonator. Quando vero ptx6?,EXT?,C f|[J.(OV (TVYxXrJTOUYevEaOaiTOUTOVITpOiTtVOC
coronam auream Pater meus sanctus Sjlvester qua [j.ri3a(itu? EfpYEtrQat. "OTt ^s ;j^tjv Tr;v ex vpuatou oTetpa-
est humilitate etmoderatione respuit, hiec orna- vt,v cppovTlfjtaTo? [jtETpt()TT,Tt 6 TraTrJp fjtou 6 a'Yioi; SiX-
menta quffi sanctam resurrectionem et superillus- SeaTpo!; iTapatTeTTat, xauTa Tot t6v uirEpXaijtiToov Yojpov
trera locum signifioant [lego xa: tv^v aYiav] sancto aT,[jtatvovTa tt,v aY'av avaaTaatv, t?1
aY^? xE^aXf, aijxou
ejus caplti imposuimus. Nos stratoris oflicium lOtati;
x-?^''' E-itEOT|xa[jiEv. 'il|jiET; aTpaTtopo; d(f(p(xiov
obeunte, et frena ejus equl tenentes ex aula palalii uTteJedvTE!;, xat Ta j(^aXivaTou'(-!firou auTouxaTiyovTE?,
exivimus, reverentia et metu domini mei sancti Trji; auXvi^Tiov tepiovauTou e^iefXEv ova/.T(5p(ov,o'.oo't xal
Petri. Maxime autem utile et amicum Deo esse (pd6((j tou xup(ou [jiob tou oyiou auvE7dij.evot IIetsou'
duxirnus cedere urbe Roma, et omnibus Occidentis T(ov )^pT|a([j.(ov oe xo^jttorj xat 6EO(p(Xtov vEvo[ji(xa[jt;v,
locis ac urbibus sanotissimo papap,et robur impefii exaTT,val [J.evTr;i;7tdXE(oi; 'Ptifjv];, xai T(ov ouTixtov aTtav-
transferre ad Ortum, et capere Byzantium urbem Ttov jrtopiov Te xai TtdXe^ov t(u aYt(oT!XT(jj TfXTtTra, t6 8e
oplimo sub sole situ, et eo sedem imperii ponere ;
-r,i; BaatXe(ac xpaTO? irpoe^TiiTrj^hoa? [lepr) (jiETeveYxeTv
iniquum existimantesutimperator in eo loco sum- xat TT,v ev XaXA(aT((j T(0V Ixf' -fiXt^jj tou Bu^ovto; trdXiv
mam potestatem habeat, ubi Cbristianffi fldei cce- xaTaXaoetVjXat ev auT^ topuaaaQatTa Baa(Xeta, aotxov
litus principium nobis fuit. Cum ha?c manu propria oiTjOivTe; e^oua(av r/^etv tov citt yt,; BaatXsa, evOa xat
scripserimus, domini mei Petri iiapo-
et reliquiis "?"/7i '^T,!; Ttov XpiaTtavwv OpT,axe(ac; ex Ttiov oupavijov
suerimus, jusjurandura damus, non modo nosser- UTtfip^EV -fKxTv. TauTO TaT; 'oiat; 5(^Epai fpiil^m-cif, xat
vaturos quae sanxiraus, verum et nostros sucoes- Xt^U VE/.p(0 TOU XUp(0U [JtOU ETCtOE|J.eVOl IlETpOU, ItlOTEti;
sores, utsancte ac religiose servent, obstringiraus, Evdpxou; 7totou[j.E0o, 0'j (XT,v 6X(o; -TtopaSrivat, oXXa xai
idque, jurati patri nostro papse, et successoribus C toT; ^^[jtETEpov OE;a;j.£voii; xpiTo; ouXaTTetv avtapa-
ejus, pollicemur. O.ootuaTO TtapEYYutoijLEQa Ttpo; t6v TtaxEpa ^[jituv itaTtav,
[Fide hoc Epistolium et quod de eo diclum est ad epistolam ficiiliam Hieromjmi ad Euslochium, Patroloqix
tom. XX.X, col. 226.)
Hoc poema dedimus inter opera S. Hilarii, Arehileiisis cpiscopi, toin. L Pairot., uhi videsis.
A. 1/3'
t Kl
I
CARMEN DAMASO PAPvE ASGRIPTUM
Hoc carmen non reperitur in Bibliothecis anle nostram editis. Datum esl primum Itici a diligentitsimis
bibtiograiphis Mitlcr ct .inbenas {a) cum quibusdam phxeivul.ionibus nd noslrum tom. Xlll. Id cruerunt e
Manuscripto Si.ingerinanensis biblinthecx ubi liitebat. In initiali folio leyitur, miinn reccnti srriplum: Horum
versuum auctor creditur sanetus Damasus pont. maxiraus, minime lamea genuitaiem opusculi asserere
prxvalemus.
(a) Revue de Bibliographie, aout 1845.
527 AUUENDA AD QUOSDAM PBiECEDENTKS TOMOS. 528
Nec nieminisse nioror praeconia clara Chrysnnti, Quatinus exuvias spoliaret mente vetustas •-
Quem merito mundiis famosa laude frcquentat. Et nova de liquido sumatur gurgite lodix. |
Hunc igitur genitor florentem tenipore (a) proto, Sum virgo veterum sprevit documeiita librorum ;
Quas mundana colit stolido sapieiilia sensu. Quantas exemplis egcrent credere Ghristo ?
Qui fuit, ul ferlur, donatus mente sagaci, Traditur idcirco poenis torquendus acerbis
Ardens ingenio prudens, ac peclore pubes.
et Septuaginta viris {sic) quera denso milite servant,
Post hac industris cum sacra volumina lcctor Ilerculis in fano ni forsan tura litaret.
^
Auribus hausisset coclesli grammule scripta, Tunc miles cccpit dirus vexare negantem
Protinus antiquK contemnens dogniata secta;, Athletam Domini fretuni virlute superna,
Falso vetustarum calcavit frivola legum, Udis et crudis nervorum nexibus angens
Et dicto citius nactus rudimcnta fidei Torrlda flammantis laturuui caumata solis.
Flagitium sceleris baptismi deluit unda. B Sed puncto citius laxantur lora lacertis
Mox publice Chrislum paganis praidicat ultro Omnipotente Deo restes solvente ncfandos
Dira superbarum spernens tormenta minarum. Ecce sudes iterum cipporum vincula cludunt
Tura genitor sobolem, natura^ jura rcsolvens, Cruraque cum rigidis nectebant turgida lignis,
Truserat in tennbras conclusi carceris atras Extemplo cippum findit Regnator olympi
Magnopore metueiis fisci decreta nefandi Quamvis hunc stolidi cecata iiiente ligareul. \
Sed cum mens juvenis forret tormenta libenter, Sacros humectans artus fcotore putenti : 1
Mox aliam genitor concinnans machina (sjf) scenam Qui liquor, at dicunt, atrum fantasma fugabal '
Lubrica mundanis admovit gaudia pompis, Dum vernam Domini sperat nicromantia fretum ;
Serica purpureis prsbens velaraina peplis Sed putor ambrosiam flagrabat nectare suavi.
Qua; moritafacit festo viscere bombix, Exin tortores bucula de globo rebyrsa {sic)
j
Induit egrcgium pretiosa et veste nitente. Mandaut ut crudo stringantur lergore membra
Tunc jussu patris convia larga puellae Marthyris ardentem passuri lumine solem. i
Deliciasque ferunt epulis lususque culiiiiE Torrida sed Titan compressit fulmina fervena '
Vestibus ornatae variis et fronte venusta, C Ut nulla insontis ferunt incendia membra; I
Talibus ut pompis miles mollesceret audax Tumque reciproca concludunt ergastula sanctumj
Ferreaquis (i)crebro caedunt((;)prceoordiavirum(i/). Arta cateuaruin constringunt vincla laeertos, '
Sed tamen arraatus Christi testudine tyro Necnon ot cullum nectunt cum crure gemello. ,
Oscula virgineis despexit lubrica labris, Ecce repente pius nodatos arbiter artus 1
Nec penetrare sinit stuprorum spicula pectus; Eripit et chalibis inox stricta ligamina rumpit.
j
Sed procul excussit jaculatas fraude sagittas. Porro cura sanctura nDdoso vimine miles i
Non secus ut cecinit sponsali carmine vates Cederet infaustus rubro qui sanguine gaudet, ;
Dulcia sed Christi leniscunt labru labellis, Sed rairuin dictu s?eptrorum flagra beatus
Mellea tunc roscis nii^rcscunl labra labellis. Ictibus argutis raartyr non sensit acerba.
Venit ad extreinura virgo certamen adulta, Quin immo ut plumce mollescunt viraina (sic) sanctc^
Daria vestalis formosa fronte rubescens, Geu viridis lentescit lcne papyrus in arane, i
Aurea cum glaucis quam comit lunula gemmis. Claudius insignis compunctus credidit ultro ;
Quatinus ad thalami flectat connubia inentem. Fecit baptismi purgari tiurgite mersos ;
'
Ila;c falerata fuit facundis freta loquelis, Quapropter rubro perfusos sanguinis ostro j
f.
Virginis ingenium biblorum fainine lultum : Qiios simul obstruxit felix spelunca sepultos i
Nempe tenax scripti luerat veloxque legendi. Lucida perpetuee \'isuros praemia vita;. \
Sed secus evenil lbrtun;e oasus opacae. His convexa poli raerilo lustrantibus alto 1
Dum pius obposuit fatis contraria fata, Daria cura duro patitur tormenta Chrysanto. |
Daria qui! dudum servabat numina Vestw, Impiger ast ille strictus molimine lerri
Credidit Altithrono cceU qui sceptra gubernat Truditur in tenebras laturus carceris alrus ]
Facundis virgo verbis conversa Chrysanti. Luaida quo putidis fluserunt stercora criptis ;
Tunc simulata thori fingunt consortia fata, Nectare sed fcetor cedit ceu luce latebrae. j
Moribus et caslis vivunt concorditer ambo, Traditur interea et sceleralis Daria scortis ]
Ut spurcum pcnitus vitarent peotore nsvum Prostibulum mechffi penetrans sine crimine sevo. ;
(a) l'our 7ipco-(o, quc le poetc a latinise. Mil. et ((; Lisc'Z ccduiit. Mill. et Aul'.
AuB. {(i) Pour virorum : mais ilyaune laule de quan-;
{b) Pour queis c'est-ci-dire quibus. Mill. et Aub. tite. MiLL. et AuB.
520 DISSERTATrO DR DAMASO ET I.ATJRENTIO. 530
Sed leo de claiistria rugibiinrlus iiiittiir arclis A Tiinc flemum Augusli qui hnmiB regnaregebat
Virgineos artus servare piiell.13. Decreto rubras suMipserunt morte coronas,
Si quisquam cuperct sacrum temerare pudoreni Et simul in cripta pausant Sabuione sepulti
Gestibus obscenis contractans corpus honestum Quos siraul in vita vcxavit poena cruenta.
Arcam ceu quondam probrosus contigit Oza, Cradimus ut fausli glomeratos jure catervis
Prolinus oppeteret oonfusua fronle petulcus De gremio tumuli cum tellus sponte dehiscet
Rictibus et rabidi conrosus dente leonis Et genus humanum tumbis eroerserit atris
Ultricem poenam sentiret morte ferina. Suscitet ad requiem mundum dum laxat habenis.
DAMASUS ET LAURENTIUS
HISPANIS ASSERTl ET VINDIGATI,
Atictore Fr. Perezio Bayero ;)m6?/<ero Valentino. Romx 1736.
EPISTOLA EEDICATORIA.
llluslrissimo alqiie ormitissimo viro D. D. Jnanni FranciscoGaonne Portocarrerio,etc.,romiti Vallis-Paradisi,
militix CaUitravensis cquiti, Ferdinandi VI Hispauiarum regis calkotici, in Indiarum senatu consiliario,
summoque regii census adminislro, elc, elc. Franciscus Percuus Bayerius, felicitalem.
Quod tibi quidquid hoo est laboris nostri nuncupatum optaverim,comes illustrissime.non tamofficium
quam excusatio videri potest.Cunienim eorumqufe a cleinentissimo rege verequeHispanis nostraj parente
Ferdinando VI procuranda niihi in itinere Italicu pra?scrJpta sunt.atque adeo totius negotii otiique nostri
ratio suo demum tempore tibi reddenda sit, erunt fortasse qui.ubi me ad ha3c studia divertisse viderintab
animo sibi male conscio, judicis occupandas ijratia!, potius quam ab oflicioso cliente,Ma!cenatis optimi de-
merendi studio, munus istuil profectum putent.Et quidem cum vanahorumjudicia atque importunitatcm
non scmel initio pr<Bvidissera,parum abfuit quin,abjectoscribendiGonsilio,publicam ego nostratium cau-
sam ob privata; reprehensionis timorem dcsererein. Veriim quidni poHus,tricis apinisque his spreti3,ab
optimo, patriique decoris amantissimo principe, te pra^sertim patrono,paucorum mihi mensium inducias
pollicerer, non ut eas ignavo in olio traducerem,sed ut voterem avitamque Hispaniae ncstrae gloriam.quam
ab llalis quibusdam magni noininis scriptoribus ereplum iri noverara, eidera,si fieri posset,restituerem'?
Aut quo pacto si inclinatffi ac prope jacenti Hispanorum causa; cum eam erigi a me utcunque possespera-
rem, suppetias ferre neglexissem.non ego patriam prodidisse dioendus essem?Jam vero eo loco ao discri-
mine Hispanorum sententiara, quas tot rctro sa;culis Damnsum et Lnurentium populares ipsorum fecerat,
versari, tute ipse fatebere, comes iilustrissime.cum videris ab anno 1741, quo nova opinio utrumqueRo-
manis civibus ascribens in vulgus primum eniissa fuit, tot viros eximios, editis cerlatim libris veteri illi
profligand<e conjurare,non jam quasi de redubiaaut probabili in utrarnque parteindisputantes,sedcausam
pro Romanis dictam, remque omnino demonstratam osse asserentos.Niim vero meliora deincepsHispani
sperare debeamus, nostrum non providere raodo. scd ne conjicere quidem esl.Licet enim non iis tantum
quibusopusciilumistud examinandumpublicedemandatum fuit.sedquibusipsepridemlegendumprivatim
tradideram.suramis profecto viris,rationes ct conjecturas nostras pro Damnso et Laurentio HispaniaB asse-
rendis non vulgariter probari videam,ineoquidem utmagis illorum humanitas mihi perspecta est,itaplus
vercor ne quid ab ipsis voluntati potius quam judicio tr:huatur.Verum cum eosdem tamen integerrimos
atqiie incorruptissimos noverim.quo proindecitra insignem injuriam nemo contra quam senserintjudi-
cium protiilisso suspicari audeat,non obscura mihi spes affulget fieri tandem posse ut ea prffisidio fulta>
raliones nostrK tandiu sustineant adversariorum impetum.dum Hispanire scriptorum cohors,quam nobis
auxilio futuram speramus,iequiorc Inco pugnam capesscre deqiie summa rerum acie cum hoste decertare
valeat. Sane uti unusego,si cum tot viris strenuissimis congredi ad me rociperem,Plautino illo palffistrionc
confidontior habendus essem; ita si aliorum qui ab Hispanis starevidentur,validissimo agmine stipatus,
ccrtamen (letrectarem,et illis injurius,et merilo morlalium omnium aiidirem ignavissimus.Sed etilludme
iitscriberemcompulit,comes illustrissime,quod cum non ita pridemsuperstitumin Urbetlispanici nominis
monuraentorum Colloctionem absolvissem.in qua ccc circiter illustrium gentis nostrae virorum imagines,
elogia.et gentilitia stemmata lotidem grandioribus chartis,qiiantum fieri potuit.accurate atque elegantis-
sime expressa conspiciuntur, eo videlicet consilio ut e regione sepulcralis cujiisque tituli patriagenusque
dignitas eorum, tum res ab iisdem prKclare gesti-e summalim indicentur, vel Damasum Laurenliumque,
quibus primus omnium in ea Collectione locus a nobis attribiitus fuerat, Hispanos esse ostenderc, vel,
quod turpissiim foret, eosdem gradu dejectos planeque exautoratos dimiltere necesse erat. Jam vero
cum mihi ad manus essent rationes quibus adversariorum arftumentis non improbabiliter occurri posse
sperarem,quam ego non apiid liispanos modo,sed et apiidexteros quosque contraherem ignominislabem,
si segne atque inhonestum otium pulcherrimo labori pr;etulisssem!
Haec autemeo a rae consilio,atquo illorum occasione dicta sunt.comes illustrissime,si quiforsan nostrum
qnidquid hoc est muneris practexendw potius excusationis, qiiam oficii causa nomini tuo consecratum
putant;de teenimcum propria atqueavita bonignitas.tum perpetuum illiid, quod res patrias propensissime
tueris atque ornas.studium longe aliler ut sentiam faciunt.Licct enim mihi ut te pr.<6sentem praesens allo-
quererad banc diem datum non fuerit.non sum nescius tamenqiiam paramanterlitterasearumqueciiltores
amplectaris,quamque animoinfixura sedeat liberales arte? ac disciplinas apud nostrates ainplificandi con-
silium.Atque hanc quidem inter egregias tuas laudes prscipnam.non modo in hac urbium principe Roma,
sed ubivis gentium celebrari cum mihi gratissimum est, tum veroilud longe gratius fuit, ac jucundius,
531 ADDENDA AD QUOSDAM PR^CEDENTES TOMOS. 532;
tissimo rege nostro voealum fuisse ibidem rHUia vulgaverat,mihi salutandumoblulit^a quo cum ita beni-
gne liberaliterque exceptus fuissem,ut qi.andiu unaVenetiis fuimus suavissima ejusdem consuetudine et,
alloquio Iruerer.licuitin ornatissimo adolescente virilem e vestigio prudentiam cum insigni morum facili- I
tale conjunctam demirari; tum vero ubi ad reculas quasdam eruditas a me in ilinere Italioo collectas,
j
tatem,et singulare erga litteras studium expertus sum;prorsus ul tot dotibus egregium Juvenera supra
aetatem oumulatum intuenti,non modo paterna virtus animique, sed,si per jurisconsultoa licet,ipsa mihi'
viventis patris hffireditas ante oculos obversari videretur.
Haec autem cum ita sint, comes illustrissime,non magnopere mihi verendum essearbitror,an non exile;
munua istud.quod sub tuis auspiciis lucem qu;crit,placido vultu excepturus sis. Quod si conatus hosce,:
quos ab aliud agente patrius amor expressit, tibi, viro scilicet probatissimo, atque Hispanici splendoris;
amantissimo, probari cognovero,satis hoo uno praBclare rneoum aotum esse intelligam.Sed qui si,qua es-
apud Augnstum noslrum auctoritate et gratia, MajesUUem rWm.s adduxeris ut in has meditationes nostras,!
nihil earum tenuitatem moratus,oculos demittere non gravetur? Quod cum,serio quidem.ne optare mihi;
datum sit, illud superest ut,conoeptis pro tua incolumitate votis,iausta tibi et prospera omniaasummo:
bonorum largitore comprecer. Rom», ipso Laurentii martyris pervlgilio 1756.
EPIGRAMMA
E'; 1/,^ ptbXov Tiep! dYioij Aa[j.o(!jO'j xa! Aaupevtiou, -c^ 'laitaviif a7tov£|xr)6£vx Ttaoi «iJpaYxtaxou IIspE^tou,:
•itoXuiJiaSEaxaTou ovopoi;, YEYpa|ji|j.svTjV.
A. A. r* A.ii--iOJa-i'Arja'j.
Priscos Hesperias reddit Franciscus honorea, Tai; f.ixa? TtaXiv 'Etnttpdj 'Ppafy.imo^ eSiuxE,
Ultra ne possit dicere Roma suos. Mrjxixi av 'PtO(j.rj oitJTtip Ea? xaxe^iji'
Mille revicta modis compellitur ista fateri, '11 o£ e TtoXXa y' EXeYX^Set;' eiSuTa auvoiSe, 1
Patria si divum sola sit Heaperia. E'. iJto'v 'Eaitsp(r) riaxpt; z-^ 'Ay!ojv
Uaec veint Uispanis, veniet sed gloria major, Taijx' dpa<'uv, ijtEXXovxaSe fiei^ova-(o?itept Mouaiuv
Prinoipe sio Musas amplificante domi. Ttu BaatXrjt pteXEt iipoi; (JteY» xXeTo<;etov.
O lux Gcoiduis, plagisque Eois, B Quid tuui? Noslrane ad h«c silebit, aut immota
Biaa sed faoe prsnitens Iberis, Hispania nil reponet? Et vos
Clarum par, Damase alme, tuque Laurens, Laurens ac Damase, Occidentis ora,
Quos consensio longa saeculorum, Quos bis (o) haotenus Hesperos vocabat,
Nedum barbarie vigente, sed post Demissis manibus migrare tandem
Illalam Latio Atticam loquelam Pormittet?Faciant quibus pudoris
Hispanis, veterum vetante nullo, Sensus, nec pietatis ulla cura est,
Asoripsit patriaeque, civibusque, Immites animae. Tuis benigne,
Quod vos sub senium fugaiis a3vi, Tcllus Hespera, mansuetiores
Ereptos laribus domesticis, atque Instillas animos, quam ut aut silentes
Exutos pntria novos Quirites Hano sorlem patianlur, aut inulti.
Trojanum genus, urbe gestiente, Hino nobis patrius, tuique, Laurens,
Janus, rootra, forum, Palres, senatus, Et corapar, Damasi, ardor aoriores
Summus denique Pontifex salutent, Adjungit stiraulos, ut imparati
Nil cst quod doleamus, aut querelis Discrimen subearaus, atque magna
Urbi orbis dominae subinvidentes Conemur tenues. Erunt, opinor,
Uispanis fora rauca personemus; Dum nos stringimus arma velitari
Novit scilioet illa quantus inde, Pugnae, quos aoie paratiores
Binum si sibi quasrat unionera, Deoertare juvet. Fidem hic, Iberi,
Aocedet proprio decor monili; C Vestram, vestram itidem, beate Laurens,
Hincque, ut lit, dubiis utrinque rebus, Et nostri, Damase, auctor laboris,
Caeco turbine controversiarum, Imploramus opem, benigni adeste,
Laurentem Damasuiuque civitates Nostramque Hesperiam, sinu quae utrumque
Dum plures repetunt, suosque utrumque Materno lovet, excipitque alumnum,
Jactant, jure sibi |jeculiari Vel si Horaa dehinc beatiori.s
Asoribit, vetus alterum priusque Vos dignetur honore civilalis
Communis patria; ninil morata. Nunquam linquite, patriosve finea.
bus modis assequerer meditanti,succurrebat non ita memonam in ea state retinentissimam demirarer.
pridem a Francisco EmmanueleMenaMatritensi bi- j. Hkc auteni ut paulo latius quam pro institulo perse-
bliopola novam cl. Nioolai Antonii Bilbliothecse Hi- querer tam chari mihi capitis desiderium fecit, tum
spanicwEditionem adornariplurimisauclorumatque eorum quseipsiusmortemconsecutasunt recordatio
operum ineditorum accessiunibus locupletissimam peracerba. Pauci etenim ab ea effluxerant dies, cum
quieque ut oranium votis responderet, invitatorias primoutaffectumopus tantisper intermitterem,mox
ab eoJem ad doctos per Hispaniam viros litteras ut ejusdem perficiendi spem plane omnem depone-
missas fuisse.rogatum ut tantaj rei perficiendajsym- rein, tristissimum nnntium accepi. Vulneris causas
bolam quisque pro virili conferret suam.Eavero ubi refricare molestissimum esset, nisi sub exiiuio ao
primum animum pervasit cogitatio, nihil ultrade vere izoluixixxz.aTa.zt^ S. R. E. cardinali Dominico
exsequendo,consiHodeIiberandumcensui.Sperab6im Passioneo, qui ut in amplissimobibliothecarii apo-
etenim quod litterarii thesauri nunquam penitus stolici munere Quirino succederet unus omnium
exhauriantur, vel post Uistratas ab oculatissimo ac summi ac prudentissimi pontificis Benedicti XlVju-
diligentissimoauctoreUrbisbibUothecasuberrimam- diciocomprobatus idoneusque habitus esl, non ob-
que messem lactam.non poonitendum nobissuper- scura nobis spes affulgeret fore tandem ut inter-
fore spicilegium. Neque vero me fefellit eventus. missum opus ipsius auspiciis absolvatur.
Factaetenim mihi principem omnium Vaticanam ad- Nova exinde mclienti mihi sacrasqueUrbis sdes
eundi copia, Manuscriptorum indicese.volvere dili- G neinterea domesticusotiarer,pomeridianishorisin-
gentissime coepi, et qutecunque in eis vel auctoris visenti, obviam ubivis fiebantsepulcraliaillustrium
nomincvel operis argumentopatriam quoquo modo Hisponioi nominis virorum epigrammata, qui dum
bibliothecamditare posse arbitrabar, in deletitias in urbe publica aulprivata negotia persequuntur,
schedas cursim pro tempore.nulloque adhibito dele- morleintercepti carnisexuviasDivorum Tutelarium
ctu,ref'erebam,domimox per otium cumeditis a Ni- aris in diem immutationis sua3 concrediderant. Ho-
colao Antonio conferenda.Absolveram trimestrifere rum ago dum describendis elogiis adumbrandisque
spatio Palatinam,Urbinatensem,et eam qii.-eolim ad utcunque gentilitiis stemmatis, qui meus est mos,
Ghristinam Suecorum reginam pertinuit,ternam sci- non indiligenter incumbo, sensim enchiridium in
licet accessionem Vaticanee bihliotheca! nobilissi- molera justi voluminis assurgit, vix tertia sacrarum
mam;neque dies abiit quo Manuscriptorum cum Urbis aeuium parle perlustrata.
Editis collatio uon me redderetnovo auctore autope- Hoc mihi primumincausa fuitcur Hispanorumin
re invento locupletiorem.Ventum erat ad ipsam pri- TJrbe monumenta paulo quam anlea diligentius in-
mariam bibliolhecam, quo tempore Angeli Mari;e quirerem,ao de iis qua; usque superessent cmnibus
cardinalisQuirini S. R. E. bibliothecarii, bonisde- unum colligendis serio mecum cogitarem.Spera-
in
flenda omnibus, nulli tamen quam mihi flebiHor, D bam etenim fore ut Hispanicarecentium sfficulorum
intercessit mors.Conveneram.Brixiae in transitu meo llistoria nonihil inde caperet adjumenti, si illu-
virum pietate insignem, demerendisque litterisna- strium nustrK gentis vivorum series ob eruditorum
tum, aquo, ob injectam a cl. Balthasare Oltrochio, oculosunico luslrandaobtutu proponeretur.Idporro
Mediolanensi Ambrosiana; bibliotheccs praefecto ut uberiori cum fructu fieret, animum praiterea ad-
(a) Is est cl. Emm.Martinus cujus nomen edilai]ue per prodiere. Nolse in Hislor. Hispan. cl. P. Joannis
ingcnii ac doolrina; monumenta illustriora sunt ^farianx S.J .,m\. \\.pm Opus clironologicum, lol..
quam ut alicubi latere possint. edenle illustriss. Valenlinas urbis litteratorum cce-
(6) Gasparis scilicet Ibannczii de Set;obia, cujus tu. Ann. 1744 et 1746.
post raulta quae ipso superstite lucem viderant,nu-
535 ADDENDA AD QUOSDAM PR-CCEDENTES T0M03. 536
jeci, ut quos peitate doctrinaque prscslantcs fuisso, A. oblcslari,neB prius orandi fmem facere quam ficleni
publicisque muneribusegregiefunotos,tuin maximo in id meamobstrinxissera. Eam ergo nunc primum
quorurnmemoriamcineribuscontumulalamnossem reo auspice, atque utinara fausto eventu liberare
de eorum patria, studiis, ac prjecipuis gestis pauca incipimus.
sepulcrali elogio 9ubnecterem,fontesque unde ple- Priraus igitur omnium qui sanctum Damasum
nior ipsorum notitia hauriri posset indicarem. pontificemlonsa sasculorum consensionepro Hispa-
quam no habitum Romanis attribuit, quique recentium
Hko fuerat universa proposili nostri ratio,
dumpropiusurgereincipimus,aquadenuonobishs- veterumque soriptorum fidem ac vetuslissimorum
sit. Eum etenim summumanliatitem Damasum'doc-
Codicum auctoritatem solis iisque non admodum
firmis conjecturis posthabendas censuit, Tillemon-
Irina! ac dignitatis laude, arohetypis proeteiea mo-
tius fuit (a). Is, quod sciret Damasum Romae a pue-
numentis ipsius nomine inscriptis, et usque Romae
dignum pra; omnes
rosacrae militice tirociniura posuisse,perque
superstitibus ante alios illustriorem,
caeteris arbitramur qui Hispanorum agmen in opere gradusalectoratusummam tandemeoclesiasticarum
nostro duceret, nonnullorum recentium auoloritas
rerum adeptum; patrem insuper ejus Antoniura
veterum fidem lubricis conjecturis primo exceptorem, moxlectorem, levitam et sacer-
intercessit, qui
•^°^'^'" fuisse,idque in basilica sancto I.aurentio sa
po3thabentes,Daraasura,secusatquehactenuscredi- B
annumerandum cra,quKolira nd Theatrum Pompeii dicla, nunc rn
tum fuerat, Roraanis civibus cen-
ipsumque etiam, si superis placet, Lauren- Damaso a conditoris seu verius instauratoris norai-
suere,
ne vulgo audit, ceu vetus nos docet ipsius Damasi
tium levitam et martyrem invictissiraura.
epigramma (fc); putavit non minus parentem quam
Conqueri primum egotemporum nostrorura ini-
Romae pueritiam transegisse,quandoquidem
tiliura
quitalem, quod lantum Iribunitiae hypercriticorum
uterque lectoris inibi gradum obtinuit qui pueris ex
potestati juris permiserit; tum taedium ac propositi
ffivi nequeproximura vero
disciplina demandabatur;
satietasconsecuta est incredibilis, ut nisi jam eo
credidit quod Damasi parens Roraara ex Hispania
processissem unde pudor lexque operis pedem re-
cura uxore et liberis concessisset: saltem quo id
ferre prohibebant, ne hilum quidem de penitus
pacto fieri potuerit expedilum non habuit.
abjiciendo dubitassem. Satis enim arae iraparatus
Conoinit Tillemontio cl. Antonius Maria Merenda
adhas difficultates superandas,nullo prfeterealibro-
nuperrime,ut audio, ad canonicatum ejusdem basi-
rum qui ad manus essent prtesidio, neque ut opor-
lica; sanctiLaurentii in Damaso promotus,qui elapso
tebat otiosus, qui concitatos ab aliis turaultus aut
proxime anno 1754 novam opusculorum ejusdem
sedareipss possem, aut novos concitare subinde
sanoti pontificis collectionem adornavit, nobisque
vellem ?
C (quibus prior illa Tillemontii opinio parum quidem
Unum illud supererat, si quo astu adversariorum probata viris doctis jam diu exolvisse videbatur)
impetus declinando, eoruraque utcunque telaretun- hujus scripti oocasio fuit.HicigiturTillemonlii con-
dendo viam raihi quodammodo ad rem nostrara jecturis novas de suo adjicit; sed conjecturas tan-
aperirem, donec instructior doraesticorum aliquis tura, queis ex jurisconsultorum placito (c) inre non
ajquiorelocopuguamcapesseretdequesuraraarerum dubia rainime locus est. Exaggerat ilaque longissi-
acie cum hoste decertaret. Hinc mihi disserendi
mi ex Hispaniaitinerisdifficultatem,infantiura pene
materies hujusque operis argumentum enatum fuit
liberorum vixqucei ferendo parium impedimenta;
quod dum in Hispanorum gratiamvernaciilosermo- tum quod Damasiparens novus prorsus ignotusnue
ne paulo latius persequi studeo, libellus iste, quod Romaestatim ab adventu nomea Ecclesiaj dedisset,
ne cogitaram quidem, e manibus elabitur raeis. notarii primum, moxlectoris titulo in sancti Lau-
Is cum interea amicorum nonnullis quorum plu- honestatus fuisset; quod
rentii basilica e vestigio
rimumapud me valetauctoritaslegendustraderolur utrumque non satis consonum, irao alienum putat
neque adeo visus e3setinformis,obnixe a meoratutn ab illorum temporum disciplina. (d) .Secun/lumeam
veniunt, ut Latio quanlooius donatum publici juris elenim (inquit) priiiio liaptiuiri, deindeex inlervaUo
facerera. Abnuereipseprimuraangustiasquetempo- [) prohari debiiit, dignusne esset qui sacrx mililix ascri-
ris apud eos causari, verum id per speciem; re ipsa berettir. Postremo novennium, sallem septennvim pro
contentiosum argumenti i;enus et plane polemicum minorum graduum of/ieiis exercendis etrecipiendnrum
refugiebam, in quo nec lil)ere ingenium exercetur, inlersliliis insumere minimum oporthit,ul,probaiionc
et ubi aliiirum errata dcprehonderis, aut jus pro- acccdenle ad altiorcs Ecclesix gradus cvclii pos-^iet. Et
priumpauloenixius tueare lEalevolentiapartiumque paucis interjectis pergit: An itaque in in fei ioribus
studio factum putant. Contra illi fidera suam, com- ordinilius positi pnler et filius uno eodemque tempore
munem amioitiara, gloriani deniqueHispani norai- atquc eadem in Ec.clesia ? Hoc alii judicent.
nis, cui reliqua a me omnia posthaberi noverant, Neque hisraelioraGregoriusJacobusTerribilinus
(a) Tillemont, Mimoires pour servir a CHislcire, Ilac pater exceptor, lector, levita sacerdos
tom. VIII, pag. 386, et 773, in not. Edit. Ye- Creverat
net. 1732. Leg. Continus 137, § 2, £f. de V. 0.
(c)
(b) Damasus, epigraram. 35, ap, Merend., pag. Ant. MariaMerenda, opusfi. et gest.
(rf) sancti
241 Damasi, cap. 1, num. 1.
5-i7 DIS9ERTATI0 DK DAMASO ET LAURENTIO. 538
R(irn;intiR afTert, (a) domestico vir et nostratium, .\ uxore et liberis cxllispaniacommigrare [Kitiiit dilfi-
apud quos olim commoratus fuerat,elogio clarus. cultatera,iinllo prseterea velerum aul riTentiorum
ItaqueRomanam.sicuti priorc3duo,Damasnmfacit; tesiimoniofultam vldercnt,illam non tanti acTille-
et quasi crambem non satis esset recoxisse, tertio montius fecere neque eo fiducia; delapsi sunt, ut
;
nobis Tillemontii ariolationes obtrudit.Id unum,ne dubiani conjecturam fldem certas scriptorum et
omninoveniretasymbolus,aseanimadversumluisse Codicum auctoritati oommittendam judicarent.
ait.ex veteribus scriptoribus qui de Damasoagnnt, Exoidit, fateor,imprudenti mihi fiducix verbum,
a Martio Milesio Sarazanio {b) et P.Coustantio lau- qiiod tamen in malam partem ab adversariisaccipi
datis,neunum quidemessequieum Hisp/inum dixe- aut ipsis uUatenus injuriusesse penitus nollera;ve-
rit ante catalogam Romanorum pontificum, quem rum si mcnte aprffljudiciis vacua reminspiciamus,
sub Fellce IV (ad annum scilicet Ghristi ,530) con- quo pacto eam apud litteratos notam effugerc pos-
scriptum putant;aut Anasfasium Bibliothecarium,a sinl prorsus non vidco,cum quod multo pridem in-
quo Felicianus ille catalogus descriplus creditur. signiores critici,iis ipsis conjecturis ducli,proferre
Neutrura autem ex his scriptoribus magnfe auctori- potui8sent,veterum tamen reverentia quominus id
tatis esse affirmat, neque Hispanos.qui de Damaso facerent prohibiti sunt hoc illi nullo recenseruto
:
scripsere, quod ad patriam ipsius attinet, solidam g Codice, nulla rationeaut nova praeterea conjeclura
aliquamquseipsisfaveatrationem afferre; dissentire fulti asserere nihil dubitant.idque sibi palmariura
praeterea de loco in quo sanctissimus pontifex nafa- ducunt.
les hauserit.Hactenus Terribilinus, qui taraen post Saitem Merends, dum vulgari receptissim*quc
ereptum Hispaniae nostra; Damasuni, id est, post de patria sancti Laurentii martyris opinioni obsi-
adactum in ima Hispanorum viscera capulo tenus stere pergit (quanquara et ipsura ea in re nonnihil
ensom, inani eosdem solatio demulcere stuifef, humani passurafuisse putaraus),condonandura;ne-
gentp.m subinde vocins inclytam. que gratis id fecisse dicendus est,qui non uno super
Jam vero ut meum ipsede Tillemontii conjecfuris dctecto vetusto Codice, multiplici prteterea ratioci-
judicium aperiam.utieas alicujus momentiac pon- nio eoque in speciem satis firmo senlontiara suara
deris esse minime infioias ivero,neque satis hacte- constabilit ; verum sine nova proposilione aut as-
nus expeditam quaestioncm esse de tempore quo suraptione,novas casque diversissimas ab hactenus
Damasi parens Romam cum uxore et liberis (an deducfis conclusiones elicere velle,id vero exquisi-
potius abgqueillis ? longene saltempostDamasura?) t^^e, irao extremas sublilitatis esl.
commigraverit,eas nihilominus non tanti a criticis quam mentem meara aperiam de Ro-
Prius igitur
faciendasarbitror,ut veterum scriptorura Codicum- mano Damasi itinere, deque ejus ratione
patris
quefideipraeferri aut opponiullo pacto valeant; imo edisseram, quo scilicet pacto inoffensa historiaj
non alio aestimandas loco,quam quo in forensibus fide,servatisqne ad unguera ecclesiasticis legibus,
auriti,quorum ipsEe in historia vicem subeunt.pra! imu enim,>erosimillime, uti ego arbitror, Roniam
ooulatis testibus. ox Hispania venire potuerit, veterum testimonia,
Essetsaltem fulcrumauctoritatisquamlibet mini- queissentenlirtHispanorumDaraasumsibi tanquam
mum cui inniti possent: roburillis atque ^^es profecto populareni asoribentium innititur,exponere oppor-
triplexaccederet,neque iniquissimo ut nunc praelio, tunura duxi. Eara vero Hispanicaj llistorias parfem
parumque victoribus decoro^conflifjeremus ; verum domestici scriptores, dura privatis qnisque studiis
sinistro Tillemonlii ejusque seclatorumoscine nulli quaiM publijiE rei inservire raavult, civemque suura
non modovcterum.sed nequerecentium scriptorum ii\ estconlerraneitm Daraasum facere nittitur,negle-
vel postrestitutam criticen hactenus in mentcm venit tamatquouniusAnastasii bibliothecariifideiconcre-
Feliciani pontificum catalogi,autAnaEtasii(quoloco ditam reliquere.proinde quasi aut tanti viri aucto-
Damasum uterque disertissime llispanumfaoit) fi- ritas in luto illamextra hypercriticorum ictus collo-
dem elevare,pra;ternnumTerribilinum,quigralisid caret,aut P.vlhagorico etiamnura sfeculo viveremus.
aflirmarc,atque,utaiunt,sinelegeloquinonerubuit. Cautior tamen in eo fuit cl.Nicolaus Antonius (c),
Latuisse unquam pntuit,ccdo,Paronium, Panvi- D vi qna^i rem quo tandera perventura csset erainus
ninra, Oiacconium, Fleurium, Pagiura, casterosque agnovisset,viara disputationi nostrae aliquanto aliius
insigniores criticos qui de Daniaso nostrocgere,ne- prwraunivif. Itaquepostfalsiconvictoscenturiatores
dum ipsum Roma; a puero mcriiisse in lectoratu et Magdeburgenses, qiii a Plutina Romanum alioubi
reliquis Kcclesice gradibus.sed etpatrem ejusAnlo- lactumDainasura teinereatqucirapiidcnterasscrue-
niumlocloris,'interaliosquipueris attribui solebant rant (d), perglt sanclissimum pontificem llispaniie
ordines.in basilica Laurentiana munusobtinuisse? nostrffivindicare; earaque in rem vetera ipsius Acta
Minimc, inquam, gontium ; verum quod suborfam producit ex nis. Codice chartophylacii basilicae
hinc de tcrapore quo Diiraasi parcns Roniam cum sancti Petri, allata a Martio Milesio Sarazanio ini-
(a) Abb. Terribilinu, in appendice opusc. sancti [d) Platina Damasum nostrum diserte Ilispanura
Daraas., pag. 1. lacit, his ejiisdeni vitam verbls exorsus : Damaso
(fc) Mart.Milesius Sarazanius.opusc.beati Daraasi di nazinne Spngnuoln, e figliuolo d'Anlonio. Edit.
Roma;, ann. 16o.S. Venet. 1730, pag. 66.
{«) Nic. Ant., Bibl. Hisp. vet. lib., ii, cap. 6.
539 ADDENDA AD QUOSDAM PR.ECKDENTES TOMOS. 540
tio Eiiitionis operum ejusdem (u),in quibus Dania- A Dam;i?us et Laurentius unageniii pairia dicuntiir,
sus sancti Laurentii levitoe et martyris primum cur de iis quae pauloante in iisdem Aofis leguntur,
cvmpatriotn, mox Jli.ipnnus disertissime dicitur. queisque Damasus disertissime Hispanus dioitur,
Postremo autem omnium loco cum emersisset du- altum interea sileat? Rem narrabo ordine.
bium,essentne scilicet miracula queedam Damaso, Exposuerat Actorum scriptor praecipua Damasi
an potius Laurentio martyri attribuenda, scriptor gesta, horumque occasione menfionem Laurentii
Actorum, neque in miraculis eos disjungendos as- injecerat,horumqueoccasionementionemLaurentii
serit, quos una geitiit pal!-ia atque una ilidem pro- injecerat,cum subinde Damasi compalriotam appel-
movit Ecclesia. lans (/').Mox sub Actorum finem recentiore Ibrtassis
Viderat hoc ex parte Merenda, qui, ad verlia manu,stylo saltem nonnihilvariante.denuo videtur
a nobis postremo loco relata sermonem intendens, ipsorum Auctorexordiri,subdens: Fuit aulembeatus
ait (b) : Non diffiteorlegi in Vita sancli Damanex ms. Damasus natione Hispanus (g). Postremo denique
Codiee Vaticanx hasilicnea Saraxanio edita,nt sanctum omnium locoLaurenlium Oamasumque )«!« genilos
Martyrem Laureniium, sic Damasum ipsum ge.nte ait pntria (/O.Triahscprofectodiversaque commata
Hispanum fuisse, quos ideo una genitos ait patria, cum sintjternum tandum Merenda videfur animad-
una promotos Eccteta, etc.Tenfare quidem primum n vertisse saltem unum illud sibiobjicit^binispriori-
;
ut putOjMerenda voluit num comma ««(ij/entiospa- bus,qu8e certe majorissunt roboris.oranino insalu-
Iria ad nriginig potius quam ad nativitatis looum tatis.Atqui non una tantum genitri patria diountur
transferre quoquo modo posset ; ubi vero parumid in ArtisDamasus et Laurenlius,sed prior ille diser-
ex sententia procedere animadver'it, cespitans nec tissime Hispanus appellafur. An vero si utruraque
satis sibi fidens, de Laurentii patria rem hactenus expedite Romanum Merenda dixerit, Actorum ea
inexploratam esse ait, dubitarique vehemenler posse rationeverbis quoquomodo satisfactum putet? Hseo
an ipse eliam Lnurentius f{om.r ortussit ; nam in ve- nos tamen,quod denuo sub examen revooandasunt
teri Sarranientario quod cl.Josepli Blancliinus edidit, cum de Laurentii patria sermo erit, missa interea
affjue auctorem liabere censuit sanclum I^eonem Ma- laoimus, veterumque pro nostra sententiatestimo-
gnum, Bomanus nascendo civis aperte dicilur. nia legentibus exhibemus.
Hactenus dubia tantum pro certis quae illi objeci- Primura autem oranium catalogum summorum
mus Merenda profert,puto puia sub operis sui ini- pontificum subFelioelV conscriptum,annum circi-
tium cum hoec scripsit (c), nondum legerat poste- ter Christi 530, cujus auctorem, licet anonyraum,
riores ejusdem Blanchini annotationes in libellum chartophylacio famen apostolico pra;positum fuisse,
Oralionum antiquissimi ritus Gothico-Hispani, de saltemeodem usum ad texendam Romanorum pon-
quo nobis inferius sermo recurret neque hujus ^ ; rerumque ab ipsis gestarum seriera.exque
tiflcura
auctoris de sancti Laurentii patria sententiam ex- ea penu sincera et minime corrupta monumenta
ploratam habebat [d). Verum opere jam fervento mutuatum,inferius ostenderaus.lsautem catalogus
rursum de Laurentii patria, non suo loco scilicet secundumeditionem PatrumHensohenii etPapebro-
[e),sermonem instituens,levitam fbrtissimum Ro- chii, prolegomenis tomi I Aprilis insertam,de Da-
maniscivibusomnino adnumerandum esseait.sub- maso loquens Damasus, habet, natione Hispanus,
:
latamque de ea re dubitationem omnem ex quo ex patre Antonio, sedil annos xvn,menses ii. diesxi.
Blanchinus Veronense Sacramentarium evulgavit. Quoniam vero, ut nuper diximus, non raagni fa-
Nempe Merend» responsio hucredit denique Lau- : ciendam hujus Codicis auctoritatem Terribilinua
rentium non minus patria Romanum esse qiiatn oensuit, cam propterea multiplici alia ratione, ve-
Daraasus, eoquesensuabActorum scriptoreutrum- terumque scriptorum testimonio fulciendam atque
qne conjungi,atque inter se compa^j^otos appellari. adjuvandam mox curabimus.
Verum hmo ut ut allatae a Merenda auctoritatis Secuudolocoexhibemusvetustissimumpontificuaij
vim eludere interea posse videantur,iis famen qus catalogum qui olim ad comitis Pafatini Rhenani
proximein Actisprascesserantminimeaccommodari bibliothecam pertinuit,efabeainprincipemomniura i
valent. Neque safis mirari possum, cum extrema D Vaticanam migravit (ceu nobis ejusdera quondamj
Actorum verba sibi Merenda objecerit, in quibus prajfectus, quique illum prior evuigaverat, Sohel-
ronensis Kcclesiae capiluli Codice cl. JosephBlan- Juniore sibi dari poposcU, in quo oompatriofie sui
chinus, congreg, Oratorii Roniani presbyter, in beati Laurentii martyris ecofesiam fabricaret (Acia
prolegoraenis operum liturgicor.ven. oard.Josephi Damnsi e.v Cod. ms. archivii canonicor. S. Pelri, up,
Maria? Thoraasii, Roma;, 1741, quem et copiosisan- Snrax.anium, pag. 47).
notationibus auxit; in quarum altera 100, scilicet, (g) In eisiiem Actis, ap. Sarazan., pag. 60.
pag. 29i, late lie sancti Laurontii patria disserit, (h) IIxc atitcm miracula alii beato Laurentio mar-
Bomanumeumsinecontroversiafaciens,causaraque iyri,alit bealo DamusoUeputanl confessori ; nostamen
pro Romanis dictain pronunfiaus. in miracults non dlvidimus qijos uiva genuit fatbia,
(c) S 3, de Uamasi operibus, qua3 nihil meo qui- una hromovil Ecclesia.(ln eisdem Aclis,ap. Saramn.
demjudiciocommuiiehabentcura patriasanctissimi pacj.'(>l).
541 DISSERTATIO DE DAMASO ET LAURBNTIO. 542
btratius (n) testatum reliquit) inscribiturque hoo A regina;, monasterii Cassinensis, sanctiMsrci Veneta
tituloEpiscoporum Homanx urbis nomina. In eo Laurentiana, etaliis per Ilaliamceleberriinis hodie
auleml-odice, qui,quo haec scribimus anno Domini dum supersunt ejus e.xemplaria mavelis cvolvere,
1755, nongentos circiter triginta annos ordine nu- consonam plane de Damaso senlentiam reperias
merat, utisuo loco demonstrabimus, baeodeDamaso ipsisqiie his verbis conceptam Dama^us na'iotie :
habentur : Dawasus nalionc Spanus, e.x palro Anlo- Hispanus, ex palre Anlonio.
nio. sedit annosxvii, menses iii, dies xi. Possem equidem alia de eodem arguraento scrip-
Tertio a nobis loco exponendus est vetustissimus torum testimpniaaddueere,sedolio parcendum gra-
aliud Codex inscriptus : Vilx llomanorum punliftcum taque potius novitate morandum lectorem puto.
a beato Pelro apostolo ad sanctum Pauium I per- Unura id tamen quod Damasi pridem Vitam a quo-
duclse, quein ex amplissimi Veronensis ecclesiae dam Benedicto presbjtero conscriptaui, et a Sara-
capituli chartopbylacio primus omnium evulgavit zanio (i) operi suo praelixam, ex velere ras. Codice
Joseph Blanchinus Francisci ex fratre nepos (quem abbatis ConstantiniCajptani, legenti mihisuccurre-
idciroo Junioreni in processu operis appellabimus) bat, tacitus prceterire nequeo. Conversus adDama-
et quarti Anastasii lomi prolegomenis inseruit {b). sura pius ille scriptor, sub finem fijus Vitai, sancti
IsautemdeDamasopenitus consonaprioribus Godi- t. pontilicis opem implorat universo primum fideli
cibus habet. Dumasus, inquit, nutione Hspanus, ex populo, iis praeoipue qui devote atqne ex animo
patre Antonio, sedit annos xvin, menses iii, dies xi. ipsius natale celebraverint. Verbahajc sunt: Sancle
Quanta vero hujus Codis auctoritas docet nos
sit ilaiiue Damase, succurre ac miserere omni populo, si
Junior ipse Blanchinus, dignus profecto censor, quisdevote, ac deshlerio, ac lotocordis aflectucelebrat
qui non semel &\imprxitanlissimum appellat; quique tnum natale. Pergit subinde Damasi patrocinium
ipsum celeberrimo Veronensi Sacramentario, inte- populo Romano in huno raodum exposcens Sancte :
de quo loquimur Codici locus ibidem attributus est yEstiinet, quaeso, prudens lector, quamnonsiluis-
Superest nobisexponendum Anastasii Bibliothe- set Damasi Vitte scriptor ejus patriam, si vere ea
carii teslimonium e libro Gestorum pontitioalium, Roma esset, quando ob supremae ibidem obtentae
qui aliis Gesta Bomanorum ponlijicum, seu liber dignitatis meinoriani Damasum fidentius oral, ne
pontificalis, inscribitur; de cujus tamen auctore apud quos pontificatus honorem
scilicet eos deserat
noniiihilpraenotareoportet. PrimusomniumMarcus habere meruit.Aut curnon communem illepatriam
Velserus triumvir Augustanus qui post Petrum ^ siDamasiisRomEe natusfuisset,obDixiusobtcstalus
,
Crabbeum hoc opus evulgaverat, Anastasio raona- opem ejus non jara gratuitam, sed quasi ex debito,
cho, qui vulgo Bibliothecarius audit, integrum attri Romanis, civibus nempesuis, reddendam poposcis-
buit, nullo tamen oblato sponsore idonso (c). Velseri set? Gur non demum scriptor ille Damasi palriam
sententiam primo Panvinius (d), mox el cardinalis opportuneatque in rem suam apposite, ut poterat,
Bellarminus (e), aliique amplexati sunt Baronius deprecationi inseruisset, his sanctum pontificem
;
(f) tamen, libro ad trutinam exactissime revocato, verbis compellans Suncte Damaic sis defcnsor : ,
comperitAnastasium nullo modo auctorem dioipos- populi Romani, ubi et nalus fuisti et pondlicalus
se, sed tantum collectorem pontiticalium gestorum honorem habere meruisti :'
tnm atisimilia pridem panxerat (u). En ejiis verba; ^ conscripliis primum fuprit, Feliciaiiiix ;
quia vero
Miserere nostranmi precuuj, solido quam prior ille Liberianus sesquisoiciilo re-
Placatus ut Christus suis centior esl, secmidus vulgc cota/ogHi appellatur, ab
Inclinet aurem prosperam
Noxas nec oaiues imputet. anonymo itidcm, utprior ille, scriptore confectus.
.Si rite solemnem diem Postremo omnium tractu nobis exhibet Anastasii
Veneramur ore et pectore,
liber Acta resque gestas pontificum recentiorum, a
Sisub tuorum fjaudio
Vestigiorum sternimur. Felice scilicetIVadNicolaumI,cu,jus vitam.praeeun-
tibus Holstenio,Scheelstratio,et Seniore Blanchino,
CAPUT II.
genuinum tanfum Anastasiifetum essepridemdiee-
Felicinni pontiftcum cataloiji, atijue Anastasii aucto-
ritas, non Catlwlicis moito, sed ipsis etiam hetero-
bamus. Vitas vero ponlificum qui inter FelicRtu et
do.vis rata. Nicolaum ternis et eo amplius sfficulis sedem tenue-
Res hic nobis est cum Terribilino, qui catalogo runt, non unius scriptoris neque aetatis opus esse,
Romanorum pontificum sub Pelice IV (quem vulgo una ipsorum styii varietasjampridera abHoIstenio
Secundum appellari diximus eoque e nobis deinceps (/") animadversa satis ar;,'ueret, ctsi alia dessent om-
pontificalium
_ ab Anastasio collecto,
__ non magni
_
^^
fa , auctore conscriptas fuisse, diversisque temporibus
ciendamutriuiquescriploris auctoritatemaffirmare " secundumsacuIorumscriemlibroPontificaliassutas
nihil dubitat.Merendaautem, an etipseinhacparte merito censent ecclesiasticarum rerum scriptores.
Terriliilino adhsreat, minirae ego aflirmare ausim; Nec Prioris ergo illius Liberiani traotu?, neque
inejuscertesententiam propendere ex eo mihivide- Posterioris hujus terti» Anastasiani operis partis
tur.quod tamAnastasiiquam secundi calalogiauto- fldem auctoritatemque tueri nobis esl animus, neu-
ritatem, qu« utraque opinioni suae ex adverso stat, trubi elenim nostra, quod aiunt, rcs agitur verum ;
omniumqueantiquissimo Romanorum prresulumca mus. Incubuerat prior Holstenius in eara curam ut,
talogo omnino desumptus est. Hicautem catalogus, coUatis veteribuslibri Pontificalis Codicibus, veram
quod omnium priraus eum /Egidius Bucheriusevul- germananique aucloris litteram erueret, qnod et
gaverit (6), aliis DucJierianus. aliis Catalogus suh magna ex parte prffistitit. Mox Scheelstratius, se-
Liberio, aut primus absolute audit. De ejns auctore cundo pontificum catalogo atque Anastasii libroad
non est satis hactenus exploralum. Nonnulli, quan- trutinamexaclissimerevocatis,rivulisqueadfonti'jm
tusisest, Damiiso attribuunt (c), pars Anferumquo- capita continenti studio reductis, hoc de Feliciann
lius arbitror anonyraam ejus auctorem fuisse qui milii coinpertum esl, cum catalofjus scriplus sit sx-
sub Liberio vixerit, id est, cura primum inclinare culoiy, quo ncmo e veteribus Acta Uomnnorum pontifi-
Secundus Pontificalis Anastasii libri tractus se- ip.ns colligi videlur, auctor Homx floruit ct archivo
lyium eliam in cryptiselcavernis posita,omnes ecclc- A ^iul eniblematice expressi conlinenlur ; prorsus ut
siaselreyioncs Urbis, omnesreliquias et lilulos,omnes quicunquelandem ille fuerit secundi catalogi scri-
vias viarumque dislantias, castcra dcmum omnia per- ptor, exiisquaeipsiusajvosupereranl archetypis mo-
specla habuil. Quod autem archivo apostolico forsan numentis non interruptam pontificalium gestorum
prxfcclus fueril dcduci vidilurex h is q ux habet de Leone seriem attexere faciii negolio potuerit; iino nisi
Magno : « Hic fecit epislola% niullas exponens fidem oculos ab ubivis Komae prostantibus tabulis con-
catholicam reclam,qu;e hodiearchivo Ecclesix I{oman,v sulto avertere vellet, nelatum quiJem unguem ali-
tenciilur ; «et ex Actis llormisdie cujus libellus codem cubi a veritate deviare. Atijue hactenus do secundi
a^chivo reconditus lenelur. Quomodo enim auclor lio- pontificum catalogi aiicloritate.
manum arcliivuiii citasset,ni illud vidisscl eique forsan Quod ad Anastasium attinet, raissis qure Guilliel-
prxpositus luisscl '>
Illa sane qux de singulorum rausBibliothecarius,Thritheroius,Platina,Baronius,
ponlificum dccrelis, dc eorum fieslis, de episcoporum aliiquo auctores,inejus comraendationemscripsere,
presbylerorum diaconorum ordinutionibus ubiquc
el de quibus videndus Senior Blanchinus (c), Scheel-
affirmal, clare indicaiit auclorem omnia e.v regcstis stratium itidera judicio prffidem sistimus [d], qui
archivi desumpsisse. primosatis superque ostcndit auctorera liliri Ponti-
NequehiscontentusBlanchinus Senior(n)improlio Anastasio attributi, ut Vitas gestaque Homa-
ficalis
sane labore qua?situm ullerius pergit : quee tunc, norum pra^sulum a Petro apostolo ad Zachariam
curu is de quo loquiraur Felicianus catalogus con- soriberet (quos interDamasus noster recensetur)
scriptus primum fuit, superstiles in Urbe essenl secundum pontificum catalogum,de cujus auctori-
pontilicum Romanorum tabul;e;qun3 rerum ab iisriem tate nuper egiraus, ad raanum habuisse, eoque ad
gestaruin anaj;lypha, veterumque de eodem argu- seriemillnrumattexondam omninousum,utproinde
mento scriptorum conimenlaria, ex quibus Vitarum eadem in hac parte Anastasio, ac Feliciano pontifl-
ponlilicalium series a Petro ad Felicem IV, non cum catalogo, fides necessario adhibenda sit.
interru()tohistori5efilio,perduci posset; rursumqua; Mox autera cum idem auctor suum de posteriore
in priscis ecclesiis et cojmeteriis, lapideis tabulis, libri Pontificalis parte, Vitas scilicet Zacbariae ad
quas a figura platonins (h) appellabant, incisa tuni Nicolaum I continenle,judicium protulisset.ipsiua-
forcnl antiqui?simorum pontificum Acta quaj in ;
que fldem summopere commendasset, utpute quaea
ipsorum sepuicris epigrammata,queis patrias,utfit, synchronis scriptoribjs ex antiquis Ecclesia; monu-
prajcipuaque eorum gesta, sanctiones item atque menlis atque apostolicis chartophylaciis desumpta
fuerit, pergit de priore ejusdem Pontilicalis libri
ordinationes ecclesiasticas expressas fuisse verosi-
millimumest;quaitandem superessentecclesiastictB tractuin quoDamasusnosterestsententiamsubinde
retroactorumseeculorumhistorii-emonumcntaeaquc C suam promcre, inquiens Licel aulem prior pars :
autographa, atque adeo in aperto posita, u t vel parnm (l'ontificalis scilicet libri) non conscripta sit ab au-
attento scriptori nullibi non essent obviam futura. ctoribussynchroniSfEX ANTiQnsTAiiEN IIoman.e EcclE-
Quanta vero priscis illis temporibusharumrerum SI.E MONUMENTIS PARITER CONCINNATA FUIT, adcO Ut
segos fuerit, facile conjiciet quicunque paulo atten- pro discernendis Romanoe Ecclesix ritibus, pro ejus-
tius considerare velit qua; nunc, post duodecim soi- dein discipliaa ct dogmalibus cognoscendh luc liber
licet saeculorum lapsum, supijrsunt adhuc nobis ec- mcrito allegari possil,cum e.v eo horuin omnium notitia
clesiasticae anfiquitatis vestigia. Argumento item a eruatur. Sic enim de ritibus sacrifnii qui jam indc a
sacris profanis ducto agnoscere etiam debemus pri- primii temporibus cceperunt ; si de ordinationibus epi-
pontificibus,adsustinendam atque aniplifican-
scis scoporum et inferinris cleri, eorumque muniis ; si de
dam sumnii sacerdotii dignitatem, non minus curcB rcliquiis martyrum, de invocatione sanclorum, de
fuisse sacra Christianorum, Ecclesia; ordinationes, psatmiselorationibus ab Eectcsia recilari sotitis; si de
acla,functionessupromirnuneris proprias, aliaque vuria pontificis electionc ; si de se.vcentis aliis discipli-
(a) Pra^fal. tom. I Ahastasii, a num. 17. sule Henr. Slephiin., in ea voce.
(b)ld est,alatitudinc ; -XaiJs eteniiii latuin signi- (c) Prolcg. Tom. Anastns. Biblinlh., post Prietal.
1
flcat. Hispani diceremus Valdosas. Alias 1'tatoiiix (d) Uiss. de ant. Roni. pont. catal cap.9, a. n. I. ,
ordinationiim, (iedicationiim basilioarum, aliarum- A oclavi iniUuin is auctor vixil), non injuria a Solieel-
que id genus ecclesiaslioarum functionum tabulas, stratio reprelicnditur, quod libri Pontificalis aucto-
quas ipse oum Anastasio diligcnlissiine contulit,roi- ram stalus primitivx Ecclcsix prorsm ignarum dixe- \
rifioe liujus doctrinae oongruere, id quod in aliis n'«, ignarus profecto ipse quademum aatate floruerit
etiam quorum oomprobationes non hiabentur incor- libri Pontificalis Quandoquidem aulem{per-'.
auctor :
auotoris a?vo in Urbe superfuisse, ut proinde ex iis scripsisse Pewsonius fatelur, meliusdetiomana Eccle- i
tantum,etsi aliadefuissent omnia, priorumEcolesiee sia, ejusque disciplina, ritibus et fide, instructumeum
]
sajculoruni iiistorica series ulcunque continuari, fuisse quam novissiniis tetnporibus natos, agnoscere]
saltem suppleri atque adjuvari plurimum possel quoque debuisscl. I
soripserat, Romae typis editum anno 1688, injurius p soiens lubensque. Ex his alter Pantificum Vitas ab : ,
Expenderatisveterum Codicum collationes ab Hol- vero eumdem uuciortm fe.dissima adulatione erga '-.
Bub trutinnm revocatis, in hiec verba censuram de utrumque iniquiore erga Anastasium animo fuisse, '
a pluribus exaratum Codiccm Homanornm poniificum Anustasio allata liber a partium studio considerare j
existimernus, nihilominus ut atitograplw genuiniHiiic velit. Ipse voro uti non negavero plurima in Ana-
{
scripturis excerplo maximam ac summam fidem eidem stasio deprehendi, vel ab eo, qUcB humana conditio I
habendam esse ccnsemus, prxcipue cuni propter anti- estjinitio parum animadversa,
exemploruui tre-
vei
sia recepit, utpolc qu;e litteris consignata fueril a tror. Neque si Anastasius in Nicolai 1, quem nedum ]
scriptoribus qui vel pontipcibus, quorum gesia scri- comniuni supremaj dignitatis, sod proprio clientelae ,
psere, cowvi, vel paulo juniores fuerunt. llsc Ciam- jureacdebito revereri debuit, laudesaliquanto libe-j
pinius rius excurrit(quod scriptoribus solemne est in nun-
Neo defuereex ipsis heterodoxis oordatiores qiii oupatoriis praeserlim epistolis), foedum eidem, pro
Pontificaleralibrura non vulgarielogiocomniendave- pterea palpum obtrusisse censendus est. Sed de hia ,
Dodwellum (f) et si qui sunt alii hujus ordinis nuspiam ipse adducipoteroutcredamTerribilinum,;
viri, quorum jecora difflciii in ritus ecclesiaslicos etsiabejus partibus Merenda steterit, prioribus illis '
bile tumentia virus acerbitatis suae in Anastasium quus modoconfutabamus heterodoxis, aut posterio- ,
apocryphis librum suum consarcinaverit vocitantcs, devitassetutissimum fuisset. Non enim hic nobis de
atrocibusque utrumque conviciis prosciiulentes. lana, quod aiunt, oaprina sermo est, neu qua?rimus
Hos omnes, prseter Ciampinium (g), Scheelstra- qnot hiemes Laertis errarit puer, atiave poetarum
tiusiisipsisquae modo retulimus argumentis exagi- fabulis decora. Sumraa ferme universce pontificum
tat; Pearsonio vero ^Korf libri Ponlificalis auctorem historiasindubioest dequeeasimulstatuetquicun-
;
aiebat, sxculo, sed exeunto septimo, et fortassis sub cerdotii auctoritate, de sacris reliquiis et pre.
(a) Blanchinus Senior (In pr^falione, Tom. I Ana- ap. Scheelstratium,Diss. de catalogis, cap. 8, n. 4.
stasii) innuit Scheelstratium quatriennio post Joan. (d) Ap. Ciampin., in Exara. lib. Pont., ubi pro-
Ciampinium, anno nempe i692,upus suura Antiqui- xime.
j
tatisecclesiasticffi edidisse ; quod et verum est si ad (c) t)e Orig. Templor. lib. ii, cap. 14, § 7, ap.
j
tamcn opus Antiquilatis ecclesiasticae mullu licet praef. ad Acta mart. sincera, pag. 07.
contractius Antuerpiae excusum pridem fuerat anno (g) Seol. 12, pag. 108. !'
nempe 1678, furnia, ut vocant, quarta. (h) Diss. deant. Rom. pont. catal., oap.9,n. 9, in ij
(c) Dissert. i, de serie Rom. pontif., cap. 12, n. 8, (i) Exam. lib. Ponl., seot. 12, pag. 108. |i
5-49 DISSBRTATIO DE DAMASO HT LAURENTIO. 550
calis auctoritatem. David eteniiu Blondellus,adver- tivum historicaj veritatis splendorem obscurarunt.
sus FranciscumTurrianuni scribens(a),Pontificalis Marginales praeterea glossiB, quas antiquariorum
libri auciorenr^ scripiorem vocat forte non malum ;
oscitantiu aut imperitia in texturn admisit, com-
quajquiaemphasin important.sequentibusHlondelli pendia scriplurarum non satis ab iisdem intellecta,
verbis deGlaranlur(6):£oeHzw libro vetcres Ecclesix leoiionura varietas, siglarum denique notarunque
l\omanai labulai continentur, niliilque eo scripto in- uumerialum frcqucnsususinrepraesertimohroDolo-
corruplius.^ec multumab his ahludit Salmasius^et gica,quaruin dum vel miniina non suo loco ponitur
ipse hfiterodoxus, qui, Scheelstratio teste (c) lihri inextricabiles errores inducit. Exemplis rem illus-
Ponliftciilis auclorem quasi solis raiio scripsisse ViVi- tiiorem fore arbitror.
cubi tradit. Atque ha;cdesecundo catalogo et Pon- LuciferianorumaliorumqueLiberii obtrectatorum
tijioal! Anastasii libro gcneratim dicta sunto. perversitasgenuina hujus pontilicis Aota corrupisse
vulgo creditur, nonnullaque.ut ipsius famaj calum-
CAPUT III.
niose detraberenl,eorumdem loca interpolasse.Ejus
Feliciani 1'onliftcum catalogi alqne Anaslasii texlus, flagitii non obscura supersunt nobis hodiedum apud
quo loco Damasam uterque llispanum facit,omnino Anastasium vestigia a primis illis temporibus de-
incorruptus.
*-"
ducla;Vitaetenim Liberii proul in vulgatis Anastasii
Haclenua secundi Ponliticum catalogi atque Ana- Codicibuscircumfertur,parumsibiconsonam!;escio
stasiiauotoritatem generalim ratam fore atque esse quam prEesefert styli varietatem, ut non unius ali-
doouimus verum cum non idcirco uterque ille
; cujus opus esse e vestigio dignoscatur.Nec Damasus
scriptor omni penitus na;vo careat (idetenim unius noster in hacparte feliciorf'uit,cujushistoria;genui-
divinse Scripturce privilegium est ac pr;erogativa nisqueActisplurimum oifecisse depravatrices Ursi-
peculiaris), aingulatim propterea eorumdem Godi- cini, seu,si mavis,Ursiui,competitori3 ejusque sec-
cum fidem atque integritatem examinandam duxi- tatorum manus, vehemens eruditorum suspicio est,
mus;quo sciiicet loco Damasum uterque scriptor ut suo loco dicemus. Haec ad primam ab haereticis
disertissime Hispanum facil;id etenim centrum est causain.
et scopus universee disputationis nostrse. GontentioAlexandrinsetAntioohenaecumRomana
Magnus oliin scriptorum censoratque aestimator Ecclesia de primatu,quod utraque
illa non minus ac
Horatius fas esse aiebat {h), in longo prffisertim Romana se diceret apostolicam, causam pra-buisse
opere,ut somnus quandoque obreperet; utque id vulgo creditur ut quajdam exapoorypbaepistolano-
catalogi seeundi scriptori alque etiam Anastasio, mine Glementis papae, ab Jacobum fratrem Domini
nequeadmodumraro,contigisse fateamur.neminem D appellatum directa Vitaa hujus pontificis altexe-
propterea fore puto qui utrique illi,quorum cstero- rentur, cumprimis vero Glemeutis designatio ad
quin adeo est conducibilisindustria, vulgaremeam apostolici munerisdignitatemeodem prorsusmodua
salteui indulgentiam rebusaliisdesperatis denegan- beatoPetro apostolo facta,quo Petrus ipseregendam
dam censeal. Verum si eorum taraen doclrinamad a Ghrislo Domino susceperat Ecclesiam, quam et
cribrura hodiBdum exactissime revocare liceret, es- apudAiiastasiumlegiraus.PutaliantetenimRomanaj
setquc quisolida ejusdcm grana sciret internoscere, prae aliis Ecclesiis dignitatis assertores peculiarem
atque ab infelici lulio, forsan et a superseminatis hanc Clementis a beato Petro designationem argu-
zizaniis secernere (glossas intelligo,antiquariurum mento Ibrespecialia (|uoque Romans cathedrae ante
sphalmata,9iglas,litterarum compendia.numorales alias excellentia;,primatusque Ecclesiae universalis;
notas,aique id genus reliqua), constantior fortassis quasivero defuissent vcl tum indubia alia monu-
(a) Apud Scheeistrat., Diss. de ant. Rom. pont. (c) Ibid., ap. eumdem.
catuiog., cap. 9, num. 9. {dj In Arte, 360.
(I>) ll)id., ap. eumdem.
551 AUDKNDA AD QUOSDAM PUJiCKiJENTES TOMOS. 552
menta.queis ibidem primaria Romanae sedis digni- \ abierimus. Anastasius Damaso pontificalus annos
las suslineri ac demonstrari plane posset.En sliara xvni, menses ii,dies X, altribuit; catalogus autem
depravandi Godices causara eamque a Catholicis secundusannostantumxvii,mensestamen,iii,sedera
profectam. tenuisse atfirraal.Diversitas exantiquariioscitantia
Quid autem de Anastasii coio in Vita Pii papa;I, iiata creditur,qui cura arithraeticamnotam i,ex an-
ubi Hermo9quidamejuspontilicatustemporo,librum norum areola detraxisset,eam mox pontificatusDa-
composuisse dioitur, in qao manilalum conliiielur inasi raenses enuinerans iisdem importunissime
quod ci prxcepil angelus Doiinni,cuin ud euin vcnirel restituit, quasi ad menses potius quara ad annos
in /labitu jmstoris, el prxcepil ei ut sanclum Pasiliu pertinerel.
die Dominico celebraretur (o) ? Hffic e.K apocripho Desigliscompendiisquelitterarurauberior,opinor
ConstitulionuraCiementislibroadsupplendamanti- crroruraseges est,quara uteamallatisexempliscon-
quissimi Liberiani pontificum catalogi lacunam.aut firmare oporteat. Neque ambigo nonnulla ab Ana-
exAclis quibusdnm sanctasPudentianaj virginisca- stasio,forlassis etiara a secundi catalogi soriptore,
talogi descriptorem temere mutuatum fuisse suspi- inunoiiuoque genere pra3termissa;verum ca tumen
catur Senicr Blanchinus (/'). Erunt forlasse qui delictasuntquibusignovisse velira.Eteniraubiplura
propter Asiaticornm cura Romanis episcopisde Pa- p nitent in opere,paucisquas autinjuria fudit raaculis
schate dissidium,quod mox sub Victore papa recru- aut humanaparura cavitnatura,nonprotinus oflcn-
duitintegram pcriodum hujus pontificis tempore dunturquibus est equu8,et pater,et res; imo e con-
abjectamcredunt,ut sacri scilicet Paschatis in die trario niitius cura auctore agendum, sublevandam-
Dominicareliogiosumcultumneduraexapostolorum qiie ejus industriam aequissimo jure censent,9icubi
traditione.sed ex divinaquoqueinstitutionederivari eam laborare contingat.
ostenderent.Utrovisautera modose res habeat,illud Ego veronedum inhac parteAnastasio et secundi
certede augeloinhubilu pastoris apparente,alteram catalogi scriptori induli.'endura,sed ulterius ex ipsis
chino teste (rf),ex depravatis Liberii Aclis descon- relinquere ; alter vero qua; in prioribus illis Libe-
derenonnuUi suspicentur, propius tamen verocre- '-'
riano et Feliciano, atque in recentiorum Pontificura
diderim,abimperito rei chronologicajglossatoreoras Vitis ab ipsariim auctoribusscriptapridemviderat,
primura Codicis apposita indeque, utfit, in textum qualiscunque tandem eorura fides esset, relinere,
irrepsisse ab antiquario scilicet introducta. Ejus pontiflcaliura gestorum universara suara quodam-
mihi rei fidem pene facit indubiam, quod si verba modo facere, ejusque veritatem tuendam in se re-
illa stirpitus e textu avulseris.nedum sensus perse- cipere.
verat integer,sed et narrationis series non jam Jaraveroutquo ho3C deraumpertineantvideamus,
ut pridemvideatur interrupta.Quidquid autem illud roganduspriraum'rerribilinusest,numquid Ursicini
fuerit,falsissimam eo comraate enuntiationem con- ejusquesectatorum intcresset Hispanura potiusDa-
tineri manifestum est,cum J ulianus vivo Liberio ad niasum fuisse quam Romanura vel aliubi natum,ut
V acilicet Kal. Julias anno 363, jam diem suura eum propterea secus ac res hahebat, pro llispano
obiisset, id est, solido triennin anteDamasi pontifi- obtruderent secundumque pontiflcum catalogura
catura,cujus initium a Kalendis demura Octobribus atque Anastasium de vora Damasi patria loquentes
anni 366,Graliana et tiaglaipho coss., auspicandum flagitioie corrumperent aut interpolarent;an si Hi-
riores;idque plurimum ex arithmeticis notis pra;- dia denique partium processerant, ut proinde nihii
postereaut alias nonsuolococollocalis,aliquaveea- ex hac parte Damaso obstiturura esset quorainus
rumimportune adjecta vel omissu,quae in hoc argu- tanto muneri par judicatus comraunibus suffragiis
mento minutisesine}.;liganturmagnasin expedienda Roraanus pontifex salutaretur.
teraporum ratione difficuUates afferunt. Non longe Necea tempestateautuspiamomninoalias ab Hi-
(a) Vide Anaslns., in Pio, tom. T, pag. 14, ex qiio (r) Anastasius, in Damaso.
hiBC ac lillBrau) (iesi-rifila sunt. ((/) Tora. III. Anastasii, in Daraaso, pag. 33,
(b) Tom. IIAnust., in Pio !; pag. 117. Itera pag. (t) In Prolcgora. II Tomi Anastas, pag. 68, col.
22.
553 DISSERTATIO DE DAMASO ET LADRENTIO. 554
priesertim cum in aliis horum scriptorumlocis infi- Quae de suo nobis Terribilinus objicit, si quid ego
nita pene sit lectionum varietas, vel unum hactenus video, magni non sunt. Idcirco levissimeattingenda
repertum legiraus, quod de Damasi patria loquens et lantum non pr<Etereunda puto. Summa huc redit
non mirifice casteris omnibus consenliat. deaique: Nemincm velerum quide Dumaso egere His-
Hajc autem cura ita sint, satis mirari nequeo cur panum eum dixisse anle secundum pontificum catalo-
seoundicatalogiatqueAnaslasiifidemtantomoIimi- ^ gum sub Felice IV, aut Anastasium; utriusque huju.
neTerribilinusin dubium revocare nitatur; saltem scriptoris auctoritatem non magni faciendam ; recen-
soirevellemquotandern astu Danaenistamtotundi- tiores Hispanos nullo ut Damasum popularem suum
queexcubiis oiroumseptamdeludiac vitiaripotuisse astniant solido fundametito nili ; dissentire prxterea
arbitretur,ut propterea Damasi patriam utriusque de toco, mullumque inler se digladiari; Hispanum
illius soriptoris auctoritati ac testimonio non satis itaqueDamasum non esse.
tulooredi aut commilti posse affirmet. Verumfuerit Primum autem omnium ex parte falsum esse ca-
(quodgratuitoTerribllinodamus).fuerit,inquum,aIi' talogusille pontifioum e Palatino-Vaticano Codice,
quisinhacpartecontra.\nastasium et secundi cala- quem secundolocopro nobis adduximussub titulo :
(a) Apud Blanchinum, in praefat, I torai Anastasii. loco Scheelstratii opera recensentur, e regione no-
(ft) II tom. Anast.j in prolegoraenis, a pag. 85. minis auctoris invenitur haec nota Obiit 6 Apritis :
Patrol. LXXIV. d8
555 ADDENDA AD QUOSDAM PR^CEDENTES TOMOS. 556;
de quoagimus exaratus fuit. Atqui Anastasius post A cturis conferre,nedum postponere audeat,iniquum j
sublatum e vivis Nicolaura I, cujus subinde vitam profectoipsum rerum ffistimatorem fore necesse sit. |
geslaque scripsisse pridem dicebamus, id est.post Verum inquit lamen Terribilinus. Nemo veterum {
annum 8G7, Pontifioalis libri coUectionem adornavit, soriptorum ante secundum catalogumDamasumHi-
utproinde catalogiauctorem lotos quadragintaan- spanumdixitjtanquamadrematlinuissetquidquam, <
nos Anastasio antiquiorem fuisse necesse sit. Nemo eorum Damasi vitam ex professo attexuit. '
Quod ad secundum pontilicum catalogum spectat Hieronymus certe totusestinejus seriptisrecensen- '
rem superesse qui anle eum catalogum Damasum de ipsius potissimum geslis tructavere,idqueoooa- i
verum si earecolimus qus de Actis Romae supersti- eum contraArianos Damasumnostrum partesegisse i
tibus sub initium s.-oculivi,quo tempore calalogum norunt omnes. Scimus pra!terea veteres scriptores '
temporis ubivis prostantibus alibi dicta sunt, non riusnobisserrao reourret. Quare nihil horum neque ;
rem, nonnisialiquoeoquearohctypo,quod sibi prfe- fuisset an Assyrius Damasus,Thebis potius an Argis '
quanquam illud exserto nunc digito indioare non Damasum propterea Romanum dixit?Nunc,inquiet 1
facile sit. Saltem non id, amabo, aequius, non praj- non erat his loous. Atqui, reponara ego, neque ut
stabilius fuerit, quam suspicari secundi catalogi ipsum Uispanis attribuerent; utproinde veterumin 1
auctorem Damasipatriameproprio sibi cerebro non hac parte silentium «iJKpiSoXov plane sit,neque in nos
secus ac Jupiter Minervam confinxisse? niagis quam in adversarios urgeri possit.
Verum, utalia desint, annonunasecundi catalogi Neo Terribilinum (quod ejus pace dixerim)satisa ,
constet fide ; nec postxii tandem saeculorum lapsum rum argumentis pro Damasi patria sententiam ferre j
alieno ipsi ad suamtuendam auotoritatem sponsore possit. Ad Eequiores provoco. Sed fuerint ea sane, ]
opus sil? Autournon secundi catalogi teslimoniura qiioniam ita Terribilino visum fuil, paulo quam res :
timabimus? Ejuscertescriptor.si non viventemipse facti qufDstioest, ut probatiodeficiat, jus illico defe-
Damasum, perplures tamen agnoscere cunique iis cissecenseridebet? Meliorapio se Terribilinus affe- I
versari facillime potuit, qui,dum in vivisageretsan- ^ ret, scilicet.Sed Hispanosscriptores, praeter insilum i
his quaj ad Damasi patriam gestaque spectantfami- diximus. Itaque dum singuli popularem suum pres- i
liari,ut fit,sermone mutuari. Rursumhic nobis sup- sius ea voce usurpata Damasum faciunt,de summa i
putatione est opus. ADamasi mortequae in annura rei id est de eodem Hispaniae generatim asserendo,'
incidit Ghrisli 384 ad Felicis IV pontificatun:,, quo quod extra controversiam id positum putarent, non
terapore secundus catalogus soriptus fuit, cxLii,non ut oportebat solliciti universi fuere.
amplius effluxerunt anni si vero hujus pontificis
; Privata autem ipsorum conoertalio de urbein qua !
exitus (qui ad annura demum salutis 530, Octobri natales hauserit Damasus, quod postremum in nos
mensc, a chronologis refertur) omnino spectandus Terribilinus urget, dum alii Matritum,alii Vimara- ;
sit, centum summum quadraginta et sex anniinter- num aut Igeditaniam, aliidemum Tarraoonem eam 1
buamus, quo Damasum srepius videre, qu«que de D nunc indigenis appellatam); privala,inquam,llispa-;|
ipso in ore omniuin ferebanturab aliis accipere, et norum hao de re concerlatio neo publics unquam <
fideli,qualispuerorura est,memoriaretinere poste- ipsorum causae officere, neque ullo modo Terribili-
;
riorivero nondum adliuc octogenario ut catalogum num juvare potest. An ergo, quod de Uomeri patria i
de quo agimus conscribere potuerit (a). H?ec meo scplem olim celebratissima? urbes tanta animorum !
(a) Plato, Sinionides, Stesiohorus aliique plures ajtate lucens omnibus qui in domo sunt? !
'
(apud Tullium, de Seneot.) octogenariis majores [b) Vid. Joseph Maria Suarczius Gallus episcopus
egregiaopera edidere.nequeeosinsludiissuisoljmu- olim Vasionensis, ap. Niool. Anlonium, lib. ii Bi-
tesceresenectus fecit.Sedquidad veteraethnicorum blioth. Hispanaj veteris, cap. 6.
exeraplaconfugimus, cum hodie sanctissimusdomi- (c) Beruardinus S. R. E.cardinalis Garvaialius.in
nus noster benedictus PP.XIV in omnium luccver- oratione ad Alexandrum PP. VI, babita 23 Novem-
setur; imo ipse sit lux supra Ecclesiat candclabrum bris anni l'i92. Unde ot Gaspar Scholanus,in Ilislo-
posita, nedum supremaj in terrisMajestatis fulgore, ria Valentina, apud eumdem Niool. Antonium, loco
et luculentissimorum scriptorum radiis, vel in ea prosime citato.
557 DI8SERTATI0 DE DAMASO ET LADRENTIO. 558
tiusnon secus Damasi patrem atque ipse Damasus quantum in rcinoribus ordinibus constitutis; ut ad
Romae pueritiam transegisse. Jam vero, pergit, vix altioresgradus proveherentur, temporisopus esset
credibile.saltemparum verosimilefitDamasipatrem pro singulorum exercitio ; statimne a baptismo, an
primo in Hispaniam concessisse, duotaquo ibidem ex intervallo, qui Ecclesia; sese devoverant clericali
uxore ac susceptis in ea regione liberis Romatn de- militia3 in aliquo ordine ascriberentur; ac demum,
nuo cum his impedimentis regressum fuisse.eccle- fueritne praestitutum prcbationi promovendorum
siasticosciiicetordiniinexceptoratusofficiopiotinus spatium.His etenim vim argumenti omnem diluen-
ascribendum,lectoratusque,levitatus et presbyterii dara, tum etiam qu» nobis reponere est animua
honoribus brevi intervallo temporis honestandum. dilucidiora fore arbitror.
Ne.]uehiccQnslatMerenda,sedexpensatemporum Primo autem omnium loco statuendum est sub
ratione,itinerum difficultate.ecclesiastica illiusKvi initium salutis sneculi iv,salteni post pacem Eccle-
disciplina^subductisdenique rationibusaliis impedi- siae a Gonstantino redditam (quo demum tempore
tissimaomniacKcisqueviarumanfractibusplenaesse Damasi parens Antonius Romam omnino venire
pronuntiat. Agcbal ilaquc Damasus (vcrba ipsius (c) debuit, ut mox dicemus) lectoratus ecclesiaslici
B\iai)cumiectorismunusexerccbat annum saUemdeci- gradum pueris frequentissime committi,ut ex con-
mum tertium... ac Homam cum patre et matre venisse ciliis II (d) et iii (e) Romanis sub Silvestro, ad
dchuit quadriennis aut quinquennis infans.Fac igttur annum 324 et sequentem habitis.colligere fas est.
ea illum xlate tanto itineri ferendo idoneum,an vero Quanquam etenim prioris auctoritati ncn oranino
Antonius pater, novus prorsus igjiotusque homo nomen astipulentur critici (f), ratam eam tamen, quod ad
Ecclesix dedisse poiuii stutim ac liomam nostrum propositum attinet, receptamque Ecelesiaj
venit, lector-
que ejus basilicae crealus esi> eorum C usu doctrinam traditamfuisse,tumalioruratestimo-
Id erat profeclo ab
lemporum discipiina alienum; nam primo baplixari. monia, tum allatc-e a Thomassino (g) rationes satis
ae deinde aliquo temporis intervallo probari debuit an superque ostendunt.
dignus esset qui clero ascriberetur.Postremo in mino- Alte hanc doctrinam imbibere Tillemontius et
rum ordinum exercendis ojficiii, aul novennium, aut Merenda, queis propterea de aetate qua Daraasi pa-
septenniur/isalteminsumeredebuit;quoelapsotempore, rens clero primum ascribi potuil nihil omnino scru-
si quis se idoneum probaveral,ad alliores gradus evehi puli subortura fuisse, vel inde inferre licet, quod
poterat. Huic autem novennio aut septennio (pergit) lectoris munus obiisse constanter
uterqu8euma/)Me?'0
quod An tonius in minoribusordin ibus exercendis trans asserat tamen num sic habeat expedie-
(/t). Id nos
egisse debuit, si alios annos quinque aut sex addas, mus modo. Nunc quo argumento probare Merenda
quos fHium natuni esse oporluit ante Uomanum iter, pergatexeeclesiaslicaejusa3vi disciplinalectoratum
ac prius quam pater clero ascriberetur,Jam accedes ad pueris attribui solitum, obiler inspiciendum est.
Xtatem illam in qua Damasns posilus erat cum .\cla Ptteros,\nqu\i (i), ad gradum lectoris assumi solitos,
sanctorum martyrum (Petri scilicet et Marcellini) ttimex Siricii et Innocenlii epistolis tum ex variis a
audiit, etmemorise mandata descripsit. At vero tunc Thomassino et Bonarotio allatis exemplis constat.
avec ses enfanls,^ comme cette llistoire (de sanct^e Ire- la fonciion d'ec.rivain et de LECTEun, ce qui semble
nes Actis loquitur quK Bollandiani Patres aflcrunt marquer qtCil y avait demeure des son enfance {Me-
die 21 Februarii) le semble dire : ptiisqttil avail scrvi renda, cap. I, n. 1, 'ibl). « Pater enira Damasi in
d Rome dans la jonclion d'icrivain et de lecteur.ce qui sancti Laurenlii basilica exceptor, tum lector fuit,
semble marquer qicii y avait demeuri dis son enfance qui suiit primi puerorum gradus. A teneris igilur
(Idem. ibid., in notis, pag. 773). annis Damasipaterineabasilicatirociniumposuisse
(/!)Merenda.subiniti«mopusculor.sanctiUamasi. videtur. »
(c) Sub init, opusculor. sancti Damasi, n. 1. (t) Loco proxime allegato.
559 ADDENDA AD QUOSDAM PRiECBDENTES TOMOS. 560'
Atqui Siricii et Innocenlii epistol» solido minimum A inferius dicemus) evidentissime deduoitur (h); ibi
qua quaesitum oportuit, nempe
saeculo eetatem de enimcumprovectioresbaptizari, actemporedemum
cum puer erat Damasi parens, recentiores sunt' procedente, si dignos sese exhibuerint, ad episcopa-
Exigamus rem ad caloulum. Damasus ad anniim lum pervenire posse dicantur : oonsequens fit ut
Ctiristi 304 natusdicilur; quare patris ejus pueritia prajvios quoque inferiores gradus,atque adeolecto-
in qua lectoratus gradum obtinuisse adversarii vo- ratum obtinere omnino potuissent.
lunt, ab anno 285, aut non multo post, integro In specie autem, quod aiunt, de lectoratu pressior
scilicet ante Siricium saeculo incipere omnino de- est atque apertissimus in rem nostram concilii
buit. Quid autem de Innocentio dicemus, quem Sardicensis locus (i) verum cuin integro post tem-
;
ineunte demum saeculo v ad pontificatum evectum pore de quibus inquirimus vicennio.ad annumscili-
fuisse constat? Nec magis huc speolant Thomas- cet 347 habitum fuisse constet, ejus propterea te-
sini (a) et Bonarotii {b) exempla multo quam vel slimonium consulto prffitermittimuspotiorique jure
Siricius atque Innocentius recentiora, ac proinde decrelalium Siricii (/), Innocentii (k) et Zosimi (()
tempori quo puer erat Daniasi parens non facile epistolarum,quibushaeceademdelectoratudoctrina
accommodanda. Sed e diverticulo in viam {c). disertissime traditur. Unum lamen prEtereundum
Ante Silvestri tempora fueritne in aliquo ex n non putamus, quod de Celerino et Aurelio Christi
conciliis aut canonibus ecclesiasticis certa aetas confessoribus loquens Cypriannus innuit (jn),Eocle-
praestituta.qua lectoribus id munus committi debe- siam scilicet Alricanam eos ad lectoratus gradum
ret.exploratum non Utcunque tamen id fuerit,
est. assumere solitam, qui jam confessorum gloriam
illud constat, provectiores eum quoque gradum adepti fuerant, id est, qui martyrii tirocinium posue-
obtinere potuisse.idque jain ab ipsls Ecolesiae pri- rant; hos autem integrae potius quam inlirm* «tatis
mordiis. Certe in his quos apostolorum canones fuisse verosiraillimum est.Imo cum, praeter lectora-
vocant, qui es vita gentili ad Ecclesiam accesserint tus eo tempore intcr minores ordines excellen-
et baptizati fuerint non prohibentur in clerum ad- tiam (n), multa lectoribus incumberent quae aetatem
mitti \d], ceu in eorum canonum 79 disertis verbis integramvirilemqueconstantiam desiderabant(ultra
legitur.Scio siquidem nonnullorum auctoritalem((;), lectionem etenim Scripturarum, qua; propria erat
imo ct Gelasii paps de"retum (/') inlercedere, quo- rauneriseorum lunctio,sacrorumCodicuracustodia
minus tuto his canonibus assentiamur; verum is frequentissirae ipsis comraitlebatur, ut ex variia
quem adduximu3,quod jam pridem ab Origene con- Actorum martyrum locis (o) oolIigilur),vix credibile
tra Celsum (g) allegatus fuerit, minime falsitatis vitio est III saltem exeunte, atque ineunte iv salutls sae-
laborare censendusest. Id ipsumexsecundoconcilii culo, quo rabies perseoutorum in sacros Codice3
Nicaeni canone (quod concilium eodeiu ipsis tempoie ^ crudelissime desaiviit,puero3 ad lectoratus gradum
celebratum fuit quo Daraasi parens Romaui venisse assumptos fuisse.
(o) Affert quidemThomassinusexempladuodecim lect. Labbxanx, col. 62).
puerorum qui cum lectores esseut Carthagine Chri- (/i) « Quoniam raultavel necessitate, vel urgenti-
stum in persecutiune Vandalica conlessi sunt. Item bus alioqui hominibus praeter oannnem ecolesiasti-
Epiphanii Ticinensis,Joannis Cabilunensis,Chryso- cumt'aci-ASUnt,ul homines quicx viia gentiti adfidem
stonii, Eulhymii et aliorum qua; longe recentiora nuper accesserunt, et e.viyuo tempore catechumeni, id
sunt.De Felice autem Nolano, quem pi-imis in unnis est, iniliali, juere, stutiiu ad lavacrum spiluale de-
leclorem Deo serviissc Paulinus ait, nec quis is Felix ducant, et simul ac baplizati fuerint ad episcopalum
inter alioscognomincs fuerit,neque a;tas qua floruit vct preshytL'ratum )irovclta>,t, recte habere visum est,
satis esplorata est, de quo videndus Huinartius til dcinceps niliit tale fiat. » Conc. Nicxn., can. 2,
{AcL mart. Edll. Veron., pag, 21G). Potiiit quoque Colt. Labb. tom. 11, cot. 49).
primos annos Paulinus non ad Felicis pueriliam (i) « Osius episcopus dixit... ut si quis ex foro,
sed ad juvenilem integruimiue aetatem relulisse : sive dives,sive scholasticus, episcopus fieri dignus
nam comma a piiero insli/uit servire Dco piKcedentis habeatur, non prius constituatur quam lectoris, et
periodi pai's est. Vid. Paulinum.ap. eumd.Ruinart. diaconi.et presbyteri niinisterium peregerit (Conc. '>
{Pag. 218). Sardiccns., can. 10, Colt. Labb. toni. 11, col. 300).
(i) Messii Romuli lecloris pueri,quod unum a Bo- (./) Ad Himerium Tarraconens., n. 10.
Hac Ggo de causa cum ex sanctorum Codicum A bium sit eorum testimonium, pro his tantum qui a
custodia tot pericula lectoribusimminere auiraad- pueris ecclesiasticffi militiae nomen dedere tcmpo-
verterem, ut merito is ordo quidam quasi martyrii rum interstilia constituisse credenda sunt ; loni^ior
procinctus haberetur («), praetcrea cum hinc doc- etenira in utroque annorum tractus decernitur
trinam de lectoribus pueris nullo veteri jure aut quam ut eum aetate provectiores pr«stolari pos-
explorato exeuiplo niti (Glerimus namqueet Aure- eint.
liushuc non pertinent /;]),saBpissime autemoppu- Merenda, ut vidimus, novennium, saltem sep-
gnari(c) observassem, inde vero auctoritates et tennium, coiislitutis in minoribus, atquo adeo Da-
exempla pro puerorum lectoratu ab auctoribusquos masi parenti, omnino exspectandum fuisse ait, ut
supra retulimus allegata ad Theodosii, Arcadii,Ho- ex eorum temporum disciplina ad altiores gradus
norii et posteriora tempora, quibusEcclesia optata provehi posset (/).Verum id nec refellere,nequeta-
pace et otio fruebatur, referenda esse deprehendis- men procerto affirmarepossumus.donec idoneano-
sem,ex horum,inquara,omnium inter se collatione, bis afferantur testimonia. Recentiores certe Siri-
prajcipue Tero ex iramutata sub Gonslantino Magno oii, Innocentii ac Zosimi, epistoloe, ad quas nos
rerum non temereelioi posse arbitrabar,tunc
facie, Merenda in hujus doctrinae confirmationem manu-
primum pacem Ecclesiae redditam pueris ad ^» ducit, nihil,ul modo dicebamus, commune habent
post
,• D .i:,_:_i:_. j„ ,..,;l
,
lectoralum aditum pal.uisse, novaeque hujus ordi- cum eorura 1temporura ditciplina
, •
dc quibus quaj-
nationis semina a Silvestro in conciliis Romanis situm oportuit.
jacta (rf), Siricii («) postea et Innocentii(/') epistolis Verum nec si septennium pro minorum ordinum
exculta, et latissime in Ecclesia propagata fuisse. interstitiis parentis Damasi setate ab Ecclesia prae-
poris lotigitudinem statuitneque tamen definit ; nonnihilo tamen quani veUenius recentiora sunt.
quanta demumeafiitiirasit.Romanumii(j) elj i(k), Illudcrcdibilo fuerit,jusconcedendicx causasepten-
sub Silveslro, qua; modo laudavimns, ut indu- nii dcquoagimusveniam in his qui grandaevi acces-
res habeiit (fui/usCin., Contra Crescon. Donali.^am, Cyprinni ,rvo, ut videre est in ill!usepislolis33,3i,el
.
(c) Gyrus et Vitalis, in Actis sancti Pelicis; Sa- (A) Rubr. Ue prxjiciendis in ordinib., ap. Labb.,
turninus,Junior ob Piitrera cognominem appellatus tora. II, col. 417.
in Actis sanctorumSaturnini et Dativi: PoUio cleni- |/) in minorum Ordinum exercendis
Poslremo
que sanctorum Pullion., etc. .\pud tiiii-
in Actis officiis aiit NOVEN.viUM aut SEPTENNiUMsaltem insu-
nard., pag. 359), et alii lectores, pueri non erant, meredebtiit, qno elapso tempore si quis scidoneum
ut ex eorum rcsponsia etrx Actis proconsularibua probaverat, ad altiores gradus evehi potor.-it (Me-
Africana; perseculioriig coUigitur. renda, suh init. Opuscilor. S. Damasi, n. 1).
((/)Secunda scilicet (,-lc/. 2,cap. 11) et tertio, sub (m) Vid.Thoniassin. (Vet ct nov. Disc. part. i,
Rubric. De prseficiendis in ordin. lib. 11, cap. 36 n. 5 et 6).
563 ADDENDA AD QUOSDAM PR^CEDENTES TOMOS. 564
competiissc. Sane in eo quem pridem lau.lavimus men dcdcrit, inter tectores usque ad vigesimmn sctatis
apostolorum canone 79, post stabililam generalcm annum continuata observatione perduret; si major et
regulam, ne quis scilicet ex vita genlili, aulcx ini- grandxvus accesserit, ita tamen ut post baptismum
proba vivetidi ratione ad cleruni acccdcns prolinns STATIM SE DIVIN.E MILlTIJi DESIDEUET MANCIPAHI, SiVB
episcopus fial, subditur continuo exceptio nisiforle inter lcctoros sive inter exorcistas quinquennio tenea-
hoc divina gralia fiat, qua nonnihil juris ea in re tur... Hac autem lege servata, ut neque bigamus, ne-
episcopis attributum fuisse suspicari fas est. Id que vidux maritus ad hos gradus possil admitti.
tamen alii judicent. Hic primum observo Siricium Zosimumque circa
Vidiraus hactenus ctiam provectiores clero
ffilatc eo3 quia pucrisEcclesiaese devoverunt nihilpenitus
ascribi,alque adeo lecloris gradum obtincrepotuis- de intervallo quod a baptismo adclericatum inter-
se. (De his intelligi volumus qui non antea militas- cedere Merenda voluit, atquchis ponlificibusattri-
sent, administrassentve,quiquenon curiales, pceni- buit,meminisse;ubi vero ad eos perguntqui adulla
tentes, digami, neque alias per canones impediti jam aetate clero ascribi desiderant, Siricium diser-
fuissent.) Superest utinquiramusanhistatim abap- n tissimisverbisco quohaptnanturlempore,slalimlecto-
tismo,an potiusex intervalloquasiprohationis sut-c rum aut exorcistarum tuimero sociandos decernere,
sacrae mililiffi in aliquo gradu ascriberentur.Merenda Zosimum vero quinquenniointer lectores seu exor-
(a)post injectamdifficultatem.ut Damasiparens no- cistas retinendum, qui grandsvus ad clerum acce-
vusprorsus igaotusque horao nomen Ecclesiaj de- dens stalim a bapiismo sacrss se militix desideret
disset statimacKomam venit,notariusquee vestigio jnaHCjpari; ut proinde ex verbis Zosimi integrum
et lector basilicae sancti Laurentii creatus fuisset, sit iis qui grandaevi sacrae militia; addicuntur,
ejus difficultatis causas exponens, alienum id es- modo velint, statim a baptismo lectoratus aut
esse ail ab eorum lemporum disoiplina:Af.';in /«imo exorcistatus gradibus initiari ie). Quaesanesi quis
bapli%ari,ac deinde aliguo temporis intervallo prohari cum Merenda doctrina contulerit, nedum aliena
debuil dignusne esset qui clero asciberetur. aut parum cohaerentia, sed planissime contraria
HocutnobispersuadeattertioadSiricii,lDnocenlii, deprehendet.
ac Zozimi epistolas provocat (b). Verum non hic Unum ei reliquum estadlnnocentiumconfugium,
jam cum eodeparachronismo.sed de enuntiationis qui in epislolaadFelicem Nucerianum,sub lituloPe
veritate agendum, cum apertissimeSiriciusetZosi- his qui ds laicis possunt clerici fieri, haec scribit (/):
mus iis ipsis quaeaMerendaallegantur locis,forsan Laici vero qui liabentes uxores bapiizati sunt, ac
etiam et Innocentius,in alia prorsusomniaabierint. ^ sic seinstittwrunt,utopinio eorum in nullo vaciltet,ut
Sistimus Siricii verhsi {c):Quicunque itaquese Eccle- aut clencisjuncti sint,aut monasteriis, ex quo bapti-
sise vovitobsequiis a sua infantiaantepuberlatis annus ZATi suNT hxserinl.... non proliihentur hajusmodi ad,
baptizari et lectorum dehet ministerio sociari. Deinde clericutus sortemassumi.Ex his etenim illud confici
capitesequenti pergit:(?uj vero jam xtate grandxvus videtur.ita demum laicos qui uxores habuerint,aut
metioris propositiconversatione provocalus ex laicoad habent, fas esse in clerum admitti, si postlapsum
sacram militianipervenirelestinat, desideriisui fru- temporis ex quo baptizati fuereprobos sese conti-
ctum non aliter otinebit, nisi eo quo baptizatur nentesque exhibuerint.
tempore statim lectoru.m aut exorcistarum nu.mero Verum cum prseallegat» a nobis Siriciiet Zosimi
sociETUR ; si tanien eum unam habuisse vel habere decretales disertissime etiam de laicis aciu, utaiunt,
(quod verbum notare oportet),e/ hanc virginem ac- uxores habentibus loquantur (consulto utriusque
cepisse, constet ttxorem. Hffic in praefata epistola Si- pontificis verba e regione collocavimus) (g^-.eosqne
ricius. Siricius statim a baptismo clero ascribendos esse
Zosirnus vero in ea quamad Hesychium Salonita- jubeat ;Zozimus vero, sivelinl,id in eorum arbitrio
num scripsit,non multum ab his abludens (rf): toc et potestate relinquat (/() ;
praeterea cum digamos
(a) Sub init. opusculor. sancti Damasi. nnm. 1. I
(/) Cap. 4, tom. III, CoII. Labh., col. 21.
{b) Laudat hoc loco Merenda,atqueafFert probu- {g) Eo quo baptizaturtem-
Siricius, loco citato:»
jus doctriniB confirmatione Siriciiepistolam ad Ui- pore statim lectorum aut exorcistarum numeroso-
merium, nura,l'i; Innocentii ad Felicem Nucerian., cietur, si tamen eum itnam habnisset vel hahcre, et
cap. 5, etZosimi ad Hesychium Salonit., cap. 5. hanc virgincm acoepisse.constet uxorem.»Zosimu9
(c) Kpist. ad Himer. Tarraconen., sub titulis De :
quoque:«Postbaptismum statim se divinae militiae
aimiltendis adcterumet de hisqui grandaeviad sacram desideret mancipari .. hac tamen lege servata, ut
militiam convertuntur cap. 9, 10 Numerus enim 14
, nequc bigamus,nequep(enitens,neque vidux marittis»
hujus epi.^tolae qui a Merenda citatur, in Editione ad hos gradus possit admitti. Ubi notandura, non
conciliorum Labbeana Veneta 1728, qua usi sumus repelli maritum ejus quas virgo ducta fuit.
de pcenitentibus est, non de promovendis. (A) Eam Siricii tempore Ecclesiae usu receptam
((i) Num 3, tom. III, col. 400.Numerus enira 5 a
.
doctrinam fuisse oslendit Thomassinus,p. i. lib. ii,
Merendalaudatusibi nuDus est;sed intertio desinit. cap. 67, n. 11, ubi et rationem reddit cur statim a
(e) An et sine officio aut ordine Ecclesiae ascribi baptismo initiarideberent.qui jam maturi adEccle-
quispossetprioribusquinquessculis.vide Thomas- siam accedebant, scilicet ne interimirrepere in ani-
sin.(Part. i, lib. ii, cap. 34, anum.2),qui omnino mum posscnt ludihria sxcularium pomparum et cxle-
id Ceri posse negat. Videatur tamen hic auctor, stem hapiismi innocenliam atiqua lurpitudinis niacula
part. I, lib. n, cap. 67, num. 2. contaminare.
565 DISSEBTATIO DE DAMASO ET LAUBENTIO. 566
'antum,aut ab aliis relictarum,itidemque non virgi- A bia eat.Primo autem omnium loco statuamus Lau-
num maritos, altaris ministerio per ecclesiasticas rentium levitam etmartyrem inviotissimum (eujus
lctjes prohibitos esse sciamus, minime vcro qui vir- de patria secunda hujus operis parte ex asse in-
in
gines duxorunt; hosque,manente etiam sacranienti stituetur serrao) sub Valeriano imperalore, Tusco
vinculo, sequestro tainen (uti canones aiunl) cubi- et Basso coss., Christi soilicet anno 258, passum
culo, ad clerum illico admilti posse, ceu ex innu- fuisse (i), licet Acta et Martyrologia passim De-
meris ejus aevi conciliorum decretis (n) apertissime cii persecutionem preeferunt, quod nonnullis (c)
liquet;Innocentii idcirco verba,queis Merenda inni- placere video. Utravis tamen harum opinio verior
consilium tantum continere de praestantiori
titur, fuerit, quod nostra nihil interea refert, illud certis-
bono,minime vero interstitii a baptismo necessita- simum est.si minus Damasi nostri parentes.ipsius
tem inducere credenda sunt; atque hoc pacto hujus ab utraque stirpe avos Laurentium optime cogno-
pontificis doctrinam cum Siricio et Zosimo conci- soere per aetatem potuisse,cumque eo versari, imo
liandam. Pergaraus rem illustriorera reddere. et familiariter uli, si patriae forsan communio, aut
Consuluerat Innocentium Felix super quibusdam oasus ipsos alicubi conjunxisset.
adeoexploratis, utinepistolaeliminedicat pontifex: Vellem equidem liceretmihi perBlanchinum, Me-
Stupuisse,prudentem virum de his voluisse consulere, n rendam,Victorium,Acamum, et si qui sunt alii qui
Neque etenim clerici nasci, et non fieri possunl. Ad piam, hujus interea conjecturfe praedes sisto. Sane
secundum autem Eos quoque qui uxores habentes
: levitae sanclissiini memoriam nusquam locorum in-
baptizati juerint in clerum recipi posse, prxsertim corruptius neo luoulentius quara in Hispania nostra
(haec enim pontificis mens est) si ex quo baplimti conservatam fuisse,superstes adhuc elegantissimus
sunt,ita se instituerunt,ut in nullo vacillet eorum opi- Prudentii hymnus,neque longe ab illis tem.poribus
nio; quasi diceret, non prohibendos, vel maxime si scriptus,evincit; cui proinde tantura auctoritatis at
tales sint. Hac autem consilium potius continere tributum fuit,ut in frequenti sincerorum Laurentii
quam necessitatem inducere palam est. Vel dici Actorum naufragio,unu3 hodie nobis eorum locum
simpliciter potest Feliois consultatiouem particula- vicemque (d) expleat.
rem fuisse de quibusdaui uxoratis,qui aliquo post- In ea igitur Laurentii nominis per Hispaniam ce-
quara baptizati fueranttempore tunc primum ad Ec- lebritate, paradoxum non fuerilDamasi nostri pa-
clesiam animum adjecerunt.ut proinde resoriptum rentes pio in sanctissimum levitam studio ductos,
illud, rainime vero constitutura, sive lex generalis forsan etiam voti religione obstrictos, aut alia de
credenda sit. Utrovis autera modo res habeat, illud causa, quam divinare facile non est, impuberem
constat,nec si Siricii,Innocentii, ac Zosimi tempora (fingamus duodecennem) filium, ad pielatis officia
cura aatateparentisDamasi congruerent,opuseifore, suopte ingenio paratissimum ejus cultui dedicasse,ut
aut uspiam fuisse, ul ex intervallo a baptismo di- Romffi ad sacra scilicet ipsius lipsana ministerio al-
gnusneesset probaretur, quod tamen Merendoj falsa, taris inserviens.oleroque mancipandus ecclesiasti-
ut arbitror, persuasione visum fuit. Sed de his plus cum stadium inchoaret conficeretque. Nullus jam
satis. tum sub Constantino persecutionum metus;Ecclesia
Nunc ab Ecclesis disciplini-e ad historica.imo ad D triennio^ante pacem adepta novam faciem induerat;
conjecturas, sive ei? za •jreiOavi, Iranseundum no- tuta denique erant tranquillaquEe omnia. Porro
D. ibi : Statueranl igitur (concilii Nicsni Patres) Acla,qualia vutyo circutnfenintur, vitiata sunl, Lau-
de eo quod non oporlet clericos ^acri ordinis, sive epi- rentii passionis notitiam aliunde repetere visum est.
scopos.sive liypodiaconos,sive aliquem ex sacro cata- Ex muUis nutcm sanctorum Patrum et vet. .'^criptorum
/030, DORMinE CUM UXORIBUS QUAS ADHUC LAICI DUXE- opusculis qux de ejus beatissimi martyris laudibus et
RiNT, etc. passione scripta sunt,hymnum2 lihri itsp; SxicsivtoN/
(/') Ap.Bolland.(a(i diem 10 Augusl. g 4, num. seu de Coronis, Aurelii Prudentii,selegimus,quod ibi
36J
et Blanchin, Seniorem [In Fita Sixti II, tom. II, tota rerumgcstarum series clare et iilucide conlinenter
pag. 225). exponalur.
(e) Ap. Baron. [In not. Martijrolog., ad diem 10
567 ADDENDA AD QUOSDAM PRiECEDENTES TOMOS. 568
Hispania parebat Romanis.eoque proconsules, im- A cuivis conjicere. Eaverout ipsi vel de integro Ro-
peratores, legiones, railitarisque in dies praesidia mani,invisendi filii gralia, cogitarent, sive illis tale
mittebantur,indequere(lucta,neperotiumtorpesce- jam olim propositum fuisset,ejusdem maturandi ao
retrailes, Roraam deniqueconfectisstipendiisremi- perficiendi causa subesse potuil; prorsus ut Roma-
grabant. Erant qui honoribus defuncti ad propria num parentum sororisque Damasi ex Ilispania iter,
redirent, praeter eos quos divitiarum amor in opu- quiintum ex hujus a;tate,temporum ratione aliisque
lentissimamregioncmimpuierat;utproindeiD taula demumconjecturisassequipotuimus.circiterannum
ultro citroque commantium Irequentia credibile sit Christi 325 adultiore, et minimum vicenne Damaso,
inveniendum fore ex amicis,forte etiam ex necessa- referendum omnino sit.
riis, cuiDamasi parentes tuto atque honeste puerum Fueritne aulera Damasi parenlibus jam tum in
Romam asportandum et in Laurentiana basilicacol- Urbemanendi eoquefortunassuas transferendi con-
looandum concrederent. silium, an filii tantum ad tempus invisendi suoque
Id raihi tanto verosimilius videtur, quanto non deraum loco ad prnpria redeundi, non facile divi-
longe ab iis temporibus, ipsaque fortassis Damasi naro est. Illud propius vero crediderim, initio nihil
8etate,illustrium perHispaniam virorum liberoscla- tale cogitantes, nec nisi de filio, qui paternus est
rissimoChristimartyrivotivummunusofrerrisolitos r» amor, postbabuisse omnia; ex quo
sollicitos, alia
r.„.-j__i:: „„J.1„.,J„. .;„.,,. ^ „..i
autem .._i; i._ r> r_____ ;„::„
fuisse,ipse nos Prudentii, quem modo laudavimus, voti jara compotes, Damasi famam exiraiis
.. _• ; ;
hymnusabunde docet. Postquam etenim poelasacer ejusdem dotibus superari, periculo fdcto, didicere;
Laurentiipassionemelegantlssimedescripsit,indica- maxirae vero ubi prajstitutum redituitempusirami-
turusqnantumexeaglorias Christianis,ethnicis vero iiere occepit, tunc primura filii, a quo agre divclli
sanguinis sui pareiores fuisse, quo minus liberos cxtorsissct pietas,illud quoque verosomile est, jacta
sanctissimi martyris obsequio dcdicarent consecra- serael de in Urbe manendo alea, novum exinde An-
rentque. Sistimus Prudentii locum (a) : tonio de ineundaclericali railitiapropositumsuccre-
visse,eoque uxori patefacto initoque inier utrumque
Videmus ilhistres donios
Sexu ex ntroque nobiles servandajcastitatisproposito (id etenim ex Ecclesiae
Offerre volis nignora Lalinae pra;scripto necessarium omuino fuit [d], hac
Charissimorum liberum.
^ sibi Antoniura ratione aditum ad Ecclesiara praepa-
Ex vcrbo autem iiiWmwi, quod alias hymnum de
et rasse.Damasum prffiterea in eam rem.ceu omnium
quoloquimurinHispaniacompositumfuisseconstet, quas usquara iUi accidere possent gratissiraara,stu-
quidni tractum istum ab auctore ad Damasum(quem dinse allaborasse donec parentum vota perficeret;
recenti Patrum raemoria Laurcntio a puero dicatum ejusque tandem opera effectum ut Antonio (qui pe-
fuisse forte novcrat) reiatura suspicemur? rinde ac Damasus in Ilispania baptizari potuit) lec-
Constitutus ilaque in Laurenliana basilica Dama- toratus mox gradu decorando exceploris interea
sus,id quod factu facillimum fuit, ibique statim a officium committeretur.
baptismo ob viarura discrimina in patria, ut
(nisi Id ne cui difficile aut parum probabile videatur,
baptizatuspridem fuisset)Iectorumcolle-
potuit(/)), Daraasi primum auctoritas atque existimatio, tum
gio ascriptus, egre^ium illud pietalis doctrinseque Antonii patris industria et probitas,Ecclesiae deni-
specimen vesticeps praebere potuit, quo jam tum, que temporibus status utilitasque consideranda
iis
testeE;-'inhardo(c),in raagnum rerura culraen assur- sunt. DeDamaso explorata res est; cum etenim is
gerevidebatur. Ibietiam sanctorum martyrura Petri ad annum Christi 32.5 (quo demum tempore gesta
et Marcellini Acta posteris transmittenda ex ore li.TPC fuissc putaraus), in ipso juventae flore, pietatis
doctrina' fama lcnge lateque vagarelur, qnam non Antonio praeterea vix tum, utputamus, quinqua-
tarda in Hispaniam nostram,ad anxios scilicet hian- gcnario mnlta quoque in'uisse credenda sunt;quae
lesquede filio parentes perraanatura esset.facilecst industiium fidumque ministrum, ejusque operara
{b} Concil. Eliberitan., can. 38, Peregre naiigan- Cnno. Eliberitan. {Can. 33) rt pro ejus conci-
('/)
rusticanum eum, seu de plebe aliquem existimare poeseos lege sic eiordiri :
fas est; aut non insigniter pium probumque.cui tam Hac iFCTOR pater, exceptor, levita, sacerdos.
altc insederit filium ab llesperia ultima Romam re- Jam vcro processus iste ab exceptoratu ad lecto-
ligionis causa raittendi pludium. Raro btTC tangunt ratum, nonitafrequens.miriccconfirmat Antonium
vulgares animas. Prudentius quoque illustres domos non a pucro.scd provectiorem ad clerumaccessisse.
Laurentio iiberos suos voti causa dedicare solitas lietenim qui, reddilaEcclesia;pace, apueris divinffi
fuisseromraemorat.Verum si fortes fortibus crean- ascribebantur,statimabaptismoinlectorum
militiiE
tur, neque imbelles progenerant aquilam columbEB, collegium antepubortatis annosrelati, luno demum
ut olim canebat profanus (n) vates,non ultimamAn- exceptoris officium assequobantur, si gnavos sese
loniipalris commendationem fuisse puto, quod ipsi atque industrios ad id muneris exhibuissent. Illus-
talis tantusque.qualis ea jam Ktate Damasus erat,ii- tre in hanc remEpiphaniiTicinensis exemplum sup-
lius obtigissct. Ecclesiadenique quanquam eo tem- pcdilat nobisEnnodius {c),qui postquam eum coele-
pore tranquilla pace alque olio frueretur, nondum sti militiai tirocinium sub Crispino sortitum fuisse
lamen recenllnm sub Maximianoet Licinio vulne- ait, lectorisqueofficio functum, perg\t : Notarum in
rum cicatrices obduxerat; prorsus ut talium, qualis n scribendo compendia, cl (rguras varias verborum mul
Antonius erat, virorum prssidiis contra belli, si tiludincm comprehendentes brevi asseculus, in Exce-
quando ingrueret, procollam, propere munire esse ptorum numero dedicatus enituil. Neque hoc in Epi-
atque mature providere consultissimum ipsi fuerit. phanio singulare existimandum, sed morem Eccle-
Constituto jam vero in exeptoratu Damasi paren- siffiusu receptum fuisse notarii sive exceptores sae-
tc,lector subinde fieri.quodque reliquum erat eccle- pissime e lectorum collegio assumerentur, ceu nos
siastici stadii conficere, non perinde difficile ?esti- multiplici exemplo Menardus(d) docet.
mandum. Una etenim viri probitas industriaque in Neque vero idcirco negamus exceptoratus offi-
ad amussim in eo observatam, integrumque in Unum tamen hoc asserimus, in his qui a pueris
gnabimus. Etenira vel sic Antonius, vixdum sexa- C ri atque adeo quemcunque Ecclesiffi ministeriode-
;
genarius, integra scilicet eetate, provehi ad pres- dicatum ab exceptoratu incoepisse constiterit, eum
byteratum facile potuit. profeclo Ktate grandiorem abdicata sKCulari pom-
Hactenus verosimilium seriematteximus, in qua pa ad Ecolesiam transiisse. Sane vero, qui a puero
tanien, si quid ego video nihil est quod liberum a EcclesitB ascriptus prirao exccptoris, mox lecloris
partium studio lectorem morari possit.Neque vero- gradum (ut Damasi parens Antonius) obtinuerit,
similia tantum dixerim, queis historiae verilas ex neminem prorsus in eoclesiastica historia inve-
partesaltem roburadjungere, imo etiam iis causam niendum fore puto.
dedisse credenda est. Rem igitur paulo altius repe- Atque hac ego ratione Eomanum Damasi, paren-
tere plaoet. Damasi patrem ab exccptoratu ad le- tumque et sororis Irenes, ex llispania iter inoffensa
ctoratus ordinem processisse, ipsi nobiscum Me- Ilistoriajfide, servatis ad unguem ecclesiasticislegi-
numscilicctininferioribusordinibus positipater et
Haec pater exceptor, lector, levita, sacerdos D
filius uno fere codemque tempore, attjue eadem in
Greveral, etc.
ecc/«ia inservireautministrarepotuerinl, tanti non
Neque etenim ut metro inserviret Damasus lecloris est. Licet enim exceptoratum patris cum filii lecto-
gradura exceptoratui postposuisse credendus est, ratu terapore et loco conjungamus, nihil prohibet.
sed potius ut rem quo gesta est ordine nobis ex- Exceptoratus enim officium est (/), non gradus seu
(o) Horat. {Odar. lib. iv, 4, slroph. 8). Merenda qui (/« annot.nd Carm Damasi xxv,pag.2ii)
[b] Ap. MiTond., pag. 2'il. inqiiit : Vides ctiam ex lecloris ordine ad officium
(c) Ennodius {In Hta Ediphanii Ticinencis, F.dil. c.vccptoris gradum stalui.
raris. 1611, pag. 360). (e) Epigramm. 137.
(rf) In not. ad Sacramentarium Gregorian. {Not. (/) Erant quidem iis temporibiis sacrorum custo-
300 ibi : Notarii linr loco sunt Scribx episcopi qui ut des,interpretes,defensores, laborantcs,qui mortuo-
plurimum assumebantur e.v Lectorum collegio. Sub- rum corpora curabant, a?conomi, et alii Ecclesiae
ditque exempla e Photii Bibliotheca {ISum. 256) e officiales sine ordinatione aliqua. De quovidendus
politia Bancli Metrophanii et aliis. Nec dissentit Thoraassinus [V. i, lib. ii, cap. 34, n. 2, 5).
571 ADDENDA AD QUOSDAM PRiECEDENTES TOMOS. 572
ecclesiasticus ordo; neque attributura Eccle=iae A. Ilispania ilinere doctrinam penitus concidere. Cum
mutus, sed regioni potius aut Urbis tractui quara enim exulroque consequens fiat Irenem anno de-
vulgo parochiam decimus(a); ut proinde las fuerit mum 358 aul sequenti, in lucem editam fuisse,
Damasi lectoratum cum pxceptoratu Antonii com- quo pacto ad annum 325, Romara venire, aut
ponere, quin propterea in ecclesiasticas ordinatio- anno 378 nondum vicennis e vivis excedere potuit,
nes impingatur. cum eo tempore tantum non sexagenaria futura
Si vero de patre et fiiio simul in eadem basilica, esset? De hoc tamen nos alias.
in lectoratu.exerapli gratia. autin a!io ex rainoribus
Interea veronon minus adversarios torquet Acto-
Merenda pergat, la-
ordinibusconstitutis, ioquirere
rum cumepitaphii sententiade aetate Irenes conci-
tebimur remnon esse usqueadGoespeditam.Verum
liatio. Sienim utriusque testiraonium verum esse
cum Damasi patrem non a puero sacra; militifB as-
volunt, quo tempore nasci Irene potuit, id est, anno
criptum fuisse prsdixerimus, Romanusis, siveHi-
358, ejus ac Damasi parentes, sin minus e vivis su-
spanus fuerit, in eumdem ac nos scopulura allidat
blati.quod verosimilius arbitror, saltem idjamseta-
Merenda necesse est. Quoraodo enim pater longo
f uissent qua liberis operam dare prolemque sus-
tis
postfilium intervallo Ecclesi» ascriptus, multo ta-
cipereminime possent. Sed esto. An non eis obsti-
men ante ipsum presbyter ordinatus, si utrumque n
turum esset castitatis propositum, quod ex usu La-
eidem basilicae addictum volumus (i) non filio pau- ,
i
573 DISSERTATIO DE DAMASO ET LAURENTIO. 574
claris. nostras Thomas de Herrera Augustinianus, A in virginitatis proposito permanens, atque in dies
cui iu re facti fidem derogare nolas esset, ox perve- proficiensinducalur, cumDainasuH ronuntiatus fuit
tusto Hispaniensi Martyrologio eruisse testetur (ii), pontifex, quaratione credidisse potuit illorumscri-
alia prius omnia experiri oporluit, quam Actoruin ptoream nondum vicennem, anno pontificatus Da-
vcrilasinunivorsum traducerelur.Atqueegoquidera masi 12 diemobiisse,nisisimuIcrederetanteannum-
ipsorum oausara, saltem qualia Tamayus noster octavura virginitatis votum emisisse, eaque ffitate
evulgavit (/'), nulio paoto tuendam in me recipio ;
nuncupatura ipsia fratreDamasolibellum de eodem
irao ex hujus auctoris, caeteroquin doctissimi, ingc- argumenlo? Denique versus epigramraatis alter, in
nio, atqueex argumenti iniportunitate, vehementer quo Dainasus rfo/Mis^e insororis ohiia, fatelur, con-
suspicor Damasi patriam genusque sub Actorum sortia yerdere vilx, satis indical ea demum aetate
initium interpolataesse. Dehoc tamenaliijudicent. Irenen obiisse qua, prasdefunctis utriusqueparenti-
Illud mihiextracontroversiara videlurpositura, si bug, unum Damaso repositura erat in ipsius conver-
semel admittimus Irenes epitaphium non ab alio satione solatium, id quod utroque in senium incli-
quamab Actorum scriptoresub ipsorum finem addi- nante contigisse verosimilius est.Nos taraen, epi-
tum tuisse, longe eum diverso ac vulgo crcditur grammate (rf) prout in calce Actorum exhibetur
sensu vcrsum quintum, quo Irenes aetas indicatur, „ descripto, integrum de ea re lectoribus arbitrium
Merendajquidem ac Tillemontio ex re-
intellexisse. permittiraus, ad propria redeuntes.
cepto, uti arbitror, designando3 statis in epitaphiis Unum (quod nescio an a Merenda animadversum
more, nihil scrupuli subortum fuisse videtur (c), sit)Romano patris DaraasiexIIispania ilineri, utque
quin tractus his denas hiemes nedim comjileveral, ut novus homo in clerum e vestigio cooptaretur, nrgo-
in co quem diximus versu legitur, ad annum quo tium nobisqualequalefacerepotest, canonsciIicet24
vivere Irene desiit referendus sit; quod et ipsum Eliberitani concilii, quo prfficipitur (e) eos qui pere-
raihi cum primo eum versum legerem accidissenon (jre minime cognita
baidizati fueriiit, eo quod eorura
difliteor; verum ubi sententiam satis per se ambi- sit vita,od clerum non esse promovendos in alienis
guam, et, si in eo sensu accipiatur, non uno in loco provinciis. Idem non multo post a Silveslro papain
Aotis quae modo prfecesserant e regione contrariam conoilio Uomano cautum fuisse Gralianus refert(/);
deprehendo, facile persuadi:ri passus sum Actorum atqueitidemaGarthaginensiiv,canone24 repetitum
scriplorem eam periodum non ad aBtatis annum quo novimus (g). Imo ob frequentes Manich.Torum frau-
Irenosdecessitsodquopervirginitatis votumChristo des, auctorlibri Pontificalisab Anastasio I constitu-
se dicavit retulisse; quasi significarenobisvoluisset tum fuisse SL\t(h), nlnutla ratiuiie traiumariiius liomo
Daraasus Irenen in ipso juventce flore virginem Deo in clerum admitteretur, nisi quinque episcoporum chi-
consecratam fuisse. C rographa designaret.
Sanecum is locusantiquariorum vitio corruptus, Verumcum harum omnium constitutionum sco-
et sententia iraplexissima sit, cur potius de Irenes pusisesset.necujusvitaconversatioquenon fuissent
raorte quam deemissoperipsaravoto accipi debeat, explorala;, secundumPauIiefTatum, cleroascribere-
prorsus non video cura e contrario raulta nosindu-
; tur, potuit commode Damasi pater, autcommenda-
cantuteurainposteriore sensu abActorumscriptore titiis episcoporura litteris,aut lide dignorum testi-
usurpatum putemus. Quo tnim ille pacto, si ad im- moniis anteactje vita; honestatem comprobare; aul
maturam Irenes mortem respexit, epitaphium quo derauminexceptoratu constitutusid fidei^probitatis
Actorum veritas apertissime oppugnaretur, illico industriffique speciraen pr«bere,quod ipsiabsolutis-
post Acta subdidisset ? Praeterea cum in Actis Irene sima; probationis instaresset.Damasiad ha;c pietas,
(a) Ap. PP. Boliand., ad diem 21 Februar. (Tom. Si Damasi mentem divinare liceat, existimarem
III, pag. 214, de S. Irene). binis quibusque versibus singulas in hoc epigrara-
(h) Apud eosd. BoIIand., ibid. mateperiodos absolvi, ut sensus prioris periodi sit
(c) Loco proxime allegato. llic requiescit Irene Damasisoror. Secunda; vero,binis
Virginis ut meritum sanctiis pudor ipse probarel. xtalem superahat. Quartoe porro, septimo etoctavo :
BlS DENAS niCMES NECDUU COMPLEVERAT .ETAS. Propositum et pietas virgims magnificos ediderunt
Egregios morcs vitaj priEcesserat setas,
fruclus in juvenili ejiisdem xtote; sic enim verbailla,
Propositum meutis, pietas veneranda puellce
H!ei(o?7'iuin«Hisinterpretandacenseo.Id autemmiri-
Maiiuiflcos fructua dederat melioribus aunis.
Te [Forsan : Ilcec] germana soror, nostri nunc testis ficeconfirmat,lrenen non vicennem obiisso, sed ea
[amoris. oetate virginitalis votum emisisse. Cffitera non usque
Cum fugeretmundunidederat mihi piunus honestuui. adeo implexa sunt.
QuEU [Sarazan., Quam] sibi cum raperet melior tunc (c) Ap. Labb., tora. I, Coll. concil., col. 995.
[regia coeli. (f)Cap Nullus, 98 dist., ap. cl. Ferd. Mendozium
Non TiMCi [Sarazan., timuit] mortem coelos quod libera {(le Conjirm. concil. Eliberit., can. 24).
[adiret.
Sed FATEOR CONSOIITIA 1'EBDERE VIT.E
DOLlll :
(g) Ap.eumd. Ferd. Mendozium (de Confirm. con-
Nunc veniente Deo uostri reiuiniscere virgo cil. Elibcr., cap. 50).
Et [Sarazan., Ul] lua pei' Dominum praestet mihi la- (h) In Anastasio I, el hujus pontificis epistola ad
[cuia lumen. omnes Germania; ct Burgund. episcopos, cap. 2.
575 ADDENDA AD QUOSDAM PRJECKDHNTES TOMOS 576
inditum leginius.dut fuisse pcr eatempora quod ab petiit, neo libri ad manus fuerunt noclurnis prasser-
Hispania; parlibus limeri possel, cum nondum eam tim horis, quiljus longiores cum IVIusis congrcssus
Arianainfestasset pravitas,nequePriscillianusCino- carum amatores discupiunt. Quicunqueergonosali-
sticorum errores disseminavisset,utremcxpendenti cubi deceptos certapro inoertis,incongrua pro vero-
manifestum fiet. similibus captassedeprehenderit.deque iisbonafide
Vixscio an huic conjecturarum scriei, quam ut admonitos velit, raaximo illeatqueimraortali bene-
verosimilemattexuimusquidpiaminsilquodineccle- ficio sibi devinctos reddet.
siasticas legesautin historicamfidemimpingat.Eam
APPENDIX
DE DAMASI MONUMENTIS ROMi: StlPERSTITlBUS.
i. /n Batiliea Saricti Sebastiani ad Catccumboi, Vi3 Appia, 11 ab Vrhe milliari. Marm. lat trei pedf$
cum iextnnie; tong. lepiem pedea cum temi^se.
TESTARVMFRAGlENTAPARAl^^NESOMNVSADiRET
BISSENI •
TRANSIERE DIES ALIMENTA NEGANTVR
• • •
MITTITVR • IN •
SARATHWM SANgVS LAUT •OMNIA SAJSSlS
• •
expressit^damasvs-^eritvm-ve^erare^sepvlSrvm
% Inccclesia Sanetce Agneiis vulgo Saii'^ Agnesc fuori delle Mura Via. Nomeniana, 11 ab Vfbe tcfpiaet
Marm. laium ires pedes cum qumcunce, long. vero decem pedes cum semisse.
'
F-4J/AREFERT SANCTOS DVDVM RETVLISSEPARENTES
il«NElSGVMLVGVBRESCANTVSTVBACONCREPVISSET
WVTRICISGREMIVM SVBITO LIQVISSE PVELLAH
SPONTETRVCISCALCASSEMlNASRABIEMQ«'rTYRANNl
VRERECVMFLAMMIS VOLYISSET NOBILECORPVS
VIRIB»!' INMENSVM PARVIS SVPERASSE TIMOREM
NVDAQVEPROFVSVMCRINEMPERMEMBRADEDISSE
"NEDOMIN! TEMPLVM FACIES PERITVRA VIDFRET
OVENERANDAMllliSANCTUMDECUSALMAPVDoRIS
VT DAM ASl PREG1B+ FAVEAS PRECOR I.NCLYTAMARTYR
•
LiiicraB snppleias italico cliaractere disiiniimus. Edit.
5T» V DlSSEflTATIO DE DAMASO KT LAUnEffTIO. . f7«
2.. Ad CryplaB BasHicce Vuticanrr e regioue Arie D. M3iite.Pra'gnaniium. Marm. long. undectni pe4c^
ei iezlanlem, lat. trei }iedes cum irienie.
C. Iii patimenlo ecclesics SS. Martini et Silveitri lituto Equilii, S. Marlino a Monti, drca meiiuin,
Marm. long. septem pedes el sextanlem, ial, vero duo pedes cum (etianie.
alia quffi minutioribus scatent sphalmatis Agnetis Hlud hoc loco dubitare quis possit, cum constet
e^jigramma secundo a nobis lcco relatum, semel VigiliurapapamsesquisoeculoamorleDamasi diruta
atque iterumcum archetypo contulisse alqiie emenda- in UrbeaGothismarlyrum sepulcra renovasse, quod
tumdedisse aflirmet^a), plurima etiamnum in ipso nosvetusipsius Vigiliiepigrammadocet{d),fuerintne
aliorum curis emendanda reliquisse;neque ejus go- quas arJduximus es prioribus illis arehetypis a Da-
neris quae facile in typographum rejici possint. Bina maso e.xstriictis,an ex posterioribus aVigilioinstau-
nobis loca.ne gratis id asseruisse videamur, sistere ratis? Sed cum quina illa eodem omnino tempore,
placuitcumapographo nostroconferenda{ft).Verum forsan et ejusdem artificis manu, marmori incisa
hocnon tanti est. De eo opportunius lectorem ad- videantur, id quod nedum lilterarum ductus, sed
monendutn putamus.trium priorum ejus epigram- earum lemnisci atque ornatus inter se similimi, ea-
matis versuum initia,nec non posteriorem partem dtmque prorsus scriptionis indoles satisostendunt,
carminis de sanctis Proto et Hyacintho, recenli praeterea, cura in eo epigrammate, quod poslremo
(o) Merenda, de Damasi Carminib., § 2, n. 13, [c) Cl. Joan. Marangonius a quo Agnetis epi-
pag. 143. Carmen, inquit, de sancla Agnete cum ar- p gramma,anno 1728 primo detectum fuisse dicitur,
clielyvo collalum. atque emendaium dedi. Item in paulo aliter versuum initia restituit. Habet enim in
notis', pag 237, de cod. epigrammate Tum slatim : primo Fama prefert, qviod nec orthographice, ne-
:
lcgitur {in Vaticano Codice) carmen sancli Damasi iis que metri ratio patitur; in secundo vero Agnes pro
ferme verhis quibus adhoc exHat lapidi incisum in Aonen, ut est in archetypo. Coetera exactus {Vide
eadem basilica ubi illud ilerum contuti. 6. Victorini Acta ub eodem illustrata, in Appendice
(6) Versu 7 Merenda : de Autographo inscriptionis S Damasi, Romas 1740,
.
'•^'^-
Nudaque profusum criuem per membra. P^S-
Item versu ultimo Merenda :
^^ ss. mm. vit4li, martiali et alexandiio.
Faveas precor inclyta Pe"tura Oeta? pouisssent castra sub urbem,
j Tirgo
&" ^''J'
_ . . Moverunt sanctis bella neianaa prius.
tum in epigrammate legatur ,
omnium loco retulimus, atas diesque depositionis A Blanchinus initiales litteras sub epi;;rammatis ini-
Projectte.oonsulatus itcra Merobaudis et Saturnini tiumoccurrentes hoc modo interpretatusest: Titulus
(quisecundumMercndiEsupputationem(a)inannum in Cliristi nomine, etc. Posteriores vero ejusdem si-
Damasi 17) minulissime desi-
ineidit pontilicatus glas : Nona regionc dedicatum Scptembri inense,
gnentur, crediderim ejus potius quara Vigilii tem- Sunctus Paulus, Sanctus Petrus. Merenda tamen,
pore marmori incisum fuisse ; atque adeo ipsum qui et ipse inscriptionem affert (e) alia via incedens,
caeteraque a nobis adduota, ex antiquioribus a Da- ita explicat :novatam,refectam, diratum sancto mar-
maso conscriptis,alque erectis monuraenlis arclie- ttjri,quss mihi inlerpretatio planior atque opportu-
typa nobis supercsse.Neque enimcredibileestmen- nior videtur. Id tamen alii judicent.
sium dierumque, quibus Projecta vixit, rainutias quod paulo ante Merenda nos admonet
Ca,'terum
Vigilii temporein numerato habendas, ut ejus epi- venia scilicet non carere Damasum, licet aliquando
taphiotamaocurateadaolarentur.PrffitereaVigilium inmetricaslegespeccare\]de&iuT (/), nollem equidem
martyrum tantum sepulcra renovasse ex adducto ita a lectoribus accipi, quasi raenda, queis passim
sit. Soriplionis denique genus, si quid ego video, V atque exeraplorura crebritas; dein typographorura
Damasi aetatem non respuit.De his tamen Lectorum incuria tot ipsis plagas intulit, ul in aliquibuslocis
arbitrium esto. vixDamasimentemconjecturaassequiliceat, inaliis
Dlanchinus Sonior ex colleotis olim a Fulvio Ur- vero ne divinare quidem facile sit : tanta est ipsoruni
siuo veloribus inscriptiouibus, aliam nobis exhibet obscuritas. Nec mirandum si Damasus fovendai po-
Damasi nomen prcelerentem, in qua basilicae sancti tius,vel dura versus pangeret,fldeliura pietati,quain
(p) Egregie nos ea in re juvit cl. civis atque amici (g) In bymno de SS. xvii IVIM. Ca;sarauguslanis,
nostri D. Joacliimi Ibannezii, Carolo llispaniar. in- stroph. 41.
fanti et utriusque Sicili;c regi inRomuna legationea [h) De Viris illustrib. Damasus, inquit, elegans
:
secretis diligentia; cuJHS opera effectum ut nobis in versibus componewUs imjenium luibuit.
araplissimarum a^dium abdita reoessusque intimi (i) Acta Damasi e\ ms. God. archiv. canonicor.
simile fuerit saDctissimum pontificem amoDniores, A. rationis metricae, forsan et Latini sermonis,ignarus
sacras tamen, Musas non vulgariter excoluisse. ex harum vocum via et vila, quod ad soripturam
Seil hoec paulo generaliora videbuntur.Illud meo attinet, affinitate, eamdem in anliquiori exemplo
quidem judicio conficit mendade quibus agimusin per errorem repetitam fuisse auspicatus, alteram
librarios ao typothetas rejicienda esse.quod cura in sustulit, et versum restituisse putans misere de-
diximus,nihilprorsu3 reprehensione dignumconti- Spes, viA, vita, salus, ratio, sapientia, lumen,
Jude.i;, porta, gigas, rex, gemiiia,propheta,sacerdos,
neat;inposteriore quae recenssuppletaest,necplura
Messias, saliaotli, rabbi, sponsus, uiedialor,
quamsenahemistichiacomplet,bisin metricasleges Virga, columna, manus, petra, filius, E.MMANUELque,
impingitur, ut primum et quartum ejusveraumad Vinea, pastor, ovis, pax, radix, vitis, oliva,
Fons, paries, aguus, yilulus, leo, propiliator,
digitos atque aurem expendenti manifestura fiet(a). Vcrbnm, bomo, recte, lapis,domus, omnia,CHnisTD3
Quod si reliquorum Damasi epigrammatum auto- Iesi'3.
eruenda est. Interea tamen, ne nihil egisse videar, utilitatem aucupabantur (/"). Sane id Hieronymoin
specimen conatus nostri sistere placuit in epigram- Vita Pauli eremitaj propter simpliciores accidisse,
mate De cognomentis Christi Servatoris, quod a loouples ipsesibiin epistolaad PauluraConcordien-
Sarazanio undeoimo (i), a Merenda sexte loco [c) sem testis est (g). Nec mirum si Damasus,qui eo-
ponitur.In eo etenim cum primus versus claudicet, dem ao llieronymus saeculo lioruit,
praecipuum id
syltabamipsideesseprioT ille scriptor existimavit(rf); inepigrammatishabuerit,uteorurasententia rudem
mihi vero pyrrhichio integro decurtatus.atque hoo illioo populum et vel parum attentum occuparet.
paoto restiluendus videtur,si post primam ejus vo- Certe quiounque carmen Christo Servatori inscrip-
p
sequentem vita, ieriiim hmcvia
cera spes, et ante tura Damasi genuinura fetum agnoverit (in quibus
eidem inseramus ut non jam Spe',vita,salus,ctc.,
; :
IVIerenda nomen profiLetur suum (/i), eum profeoto
sicut pridem, sed : Spes, via, vila, satus, etc, legi eximii poetce laudom Damaso minime invisurum
verosimillime debeal.Ita enim fiet ut aliudChristo esse arbitror.
congruentissimuranomen,imo abipsosibi inditum, Atque hactenus de Damaso, deque superstitibus
cujusque nulla in epigrammate mentio pridem fue- ipsius in Urbe monumentis.Nunc autem Merendae
rat,attribuamus,versusquejam ad metri leges atque responsio ad illum ex ejusdemActis locum in quo
aurem numerossissime lluat. AUusitin eo, utiego sanctus pontifex beatissimi Laurentii compatriota
arbitror, Damasus ad illud Joannis de Christo (c) :
dioitur, ita soilioet hano (ut olim dicebamus [i\) vo-
Ego sum via, et veritas, etvita; descriptor autem cem interpretati,quasi Actorum scriptor utrumque
(o) Sic habent :
brevem qu» prascesserat syilabam produoit Eolog.
latuit stth aggeie montis VI, 53 :
eo verbo Romanura intelloxerit prodideritque,alio A rentio sollicitiorea effecti, acriore nisu ac studio
status.
Verum commendabilem inquis temporum no-
gula
Eo tandera ingeniosa temporura nostrorum strorum solertiam,bonestamquedoctrina3atque in-
processit,tantumque lautitiiB et epularis disciplina gonii opum avaritiam. Neque id abnuentibus nobis,
attulerefastidii,ut latuuraeis denique atque
palatis
r . sitameneistudiomodum statuas; naravitiaproxime
obsoletum sapiat quidquid non saliarem ia modum
_
ubivis, an peregrina atque e longinquo adveeta yef,y,j, ^1^-, g^ [„ horrea litteraria, id est in biblio
fucrint; summo hxc. planeque regio potius
quam lhecas,purganda conjicitur,nedum avonas steriles,
vulgari sumptu voluplatisirritaraenta coraparave-
sed et infelix lodium tritico succrevisse comperi-
autom ea non illico internoverit,rusti-
ris. Si quia mus,dum scriptorum plerosque propria extollendi
canum ac de plebe storaacbum vocant. Interea la- studium, laudisque amor immalurus saepissime
men his praisidiis confirmalara valetudinem sen- transversos agit.
sim in pejus proque diuturno ac vivido
ruere;
Haic nos tamen adversus sseculi nostri hypercri-
aetatis robore, maciem in dies novamque febrium
ticos,oorumqueintemperantiam prEelibare oportuit,
cohortera terris incubaro cerniraus.
quois proinde, si quid dubia luce lippientibusque
Nec suraptus laborisve parcior sapientum coetus ^ quasi perviderint,
oculis subriraari contigerit, id,
est ut litterarias sibi Japes apparet,eas
vero maxi-
proexplurato vendilantes,decaptum novitatis illicio
me queis »ger jacensque vulgarium scriptorum
vulgusad se trahere.sapienturaquefamara aucupari
copia gustus erigitur alque exoitatur. Nihil
ffivi
student. Ex serie eorum quae inferius disputanda
nostri critiois intentatum.Ubivisdoctorum scrinia,
sunt palam fore speramus,non hoec a nobis irapor-
bibliothecas, votera sacrarura ajdiura chartophyla-
tune, aut ut aerera verberemus, sed omnino e re
cia atque iraa qua;que adytapenilissime introspici,
disputationis nostrae dicta esse ; neminem tamen
raaria torrasque improbo laboreet sumplu
ciroum-
laedere aut sugillare est aninius (b). Nunc, qucd
lustrari.aliudquealio ferri ac misceriomnia videas.
instat, antiquum ac recentem controversiee nostrae
Nonblattas,n(intineas,aliosveidgenusdedignaraur
statum aperiamus.
hostes,quibuscum Andabata.- novi confligamus;nec
se adver- Manlius olim Calvinista.nescio quis.Laurentium.
latebris jara abditissimisve angulis tutum
si quod in levitam et martyrem invictitsimum patria Roraa-
sus ajvi nostri sagacitatom fore confnlit,
eis, exesum lieot ac serailacerura, etiaranura latet nura voluit ; in quem Grotserus, ipsis heterodoxo-
venerandaj Antiquitatis monumentum. Interea vero rum Hospiniani.Fabricii et aliorum ejusdem sectse
studium forsan refri- salis valida propositae rei conficiendre visa sunt Bol-
rum auctam, pietatis aute;n
landianis Patribus,a quibus id acceptura rotuliraus.
guisse scimus, prorsus ut subvereri quis possit,an
Verura cum iidem Patres rationum momenta
non prK nimia hypercriticorum stalis nostree sa- [d).
(n) Lib. II, satyr. 2, 31 seqq. et communi sententiadiscederet, sed vetere eaque
Quanquam hiipercriticorum nomen (qua voce in speciem apertissima auctoritate nixum fuisse,
(/))
consulto hactenususi sumus) satis doceat rainirae agnosciraus licet ea, ut putainus, alio quam ad
;
hKceo anobis consilio dictaesse,ut in adversarios, Laurentii patriam referenda sit. De quo inferius
erit disserendi locus.
doetrina scilicet atqueeruditione pr;cstantps viros,
((') Jac. Gretserus S. J. de Festis Christianor.,
ullo pacto referantur, de eo nihilominus lecloros
, .
que desperatae causai patrocinium suscepisse cen- opinioni quam animo prceceperat intentissimus,im-
sendus sil. Exponam rem quo gesta est ordine. punequejam a nonnullis cum Codicem Leonianum
Inclinante salutis anno 1735, cl. Joseph Blanchi- dici,imo etiam eo nomine a liturgicis appellari (ut
nus,congregationis Oratorii Romani presbyter, Ve- ipsum scilicel a Gelasiano et Gregorianodistingue-
ronensis olim canonicus, dum absolvendffi vaticanae ^
rent) tunc demuin novae illi, quam ex Sacramen-
;
Anastasii Bibliothecarii Editioni (quara praestantis- ' tario hauserat, de patria sanctissimi" martyris opi-
simam sane illustrissimus Franciscus ejus patruus, nioni in vulgusemittenda^tempus adessearbitratus
quo tempore morle interceptus fuit, infectam reli- fuit. Itaque cum anno 1741 venerabilisS. R. E. car-
querat) novisque accessionibus locupletanda3 totus dinalis Josephi Mariaj
Thomasii liturgicorum ope-
incumbit. Quarti ejus operis tomi prologomenis rum Collectionem adornasset,inter ejusdem prole-
(fag. 12-57) inseruit repertum ab ipso non rnulto gomena (Pag. 1-136) veterem edidit Codicem ora-
pridem inBibliothecaamplissimicapituliVeronensis tionumantiquissimi ritus Gothico-Hispani ex Vero-
Ecclesije, Sacraineularium, id est, missarum Godi- nensisilidem Ecclesiie bibliothecanonmultopridem
cem vetustissimum, cui, si libere philosophari volu- abipsoerutura,notisque illustratum, quemqueolira
mus, paulo quam oportebat properanlius Leoniono ad Tarraconensem, cognominis in citeriore Hispa-
noraen fecit, hoc eum titulo simpliciter inscribens nia provinciffl, Ecclesiam pertinuisse (d) contendit.
{Ibid,): Codex Sacramentoram vetus P,omaruf Eccle- IneoautemCodice deorationibus agensquae olim
six X SANCTO Leone P,\pa I confectus. In eo igitur in sancti Laiirentii missa alque officio, natali scili-
Codice ubi sub initiiim Augusti mensis multiplex in cet ejusdem die cani aut recitari consueverant, qui-
natali sancti Laurentii Marlyris missa recensetur, bus inler Blanchini annotationes ea respondet quae
ea quae ordine duodecima est hanc contestationem, D ordine 106 numeratur (e), fuse de invictissimi mar-
seu praefationem habet [Pag. 38, co/. t); Quamvis tyris sermonem instituit, tantaque eum animi
enim sanclorum tuorum propagante te, Domine, tolo contentione ac fiducia Romanis asserit, quantam
orbeclara silgloria, debenti tamen ^olomnitate L.iu- jurein sapienteviro demirere. Itaque indictaab Hi-
RENTii peculiarius prx cxteris, Roma te/afar Gujus spaniscausa, prorsusqueinsalutatis quae proeorum
Patbol LXXIV. 19
587 ADDENDA AD QUOSDAM PR^CEDENTES TOMOS. 588
sententia vulgo adduci solent argumentis.quasi ni- A. obtrudit;earaque, ex Sacramentarii de quo agimus
hil ipsi ex hoc capitetimcndum esset, in aleaspleno verbis ibidem ab ipso allatis Romam fuisse,remque
opere securus ineedit per ignes suppositos doloso omnino incontroversam pronuntiat. Eam ego disser-
cineri. Primum autem oranium ex ipso Gothico- tationem cura legerem,ubi appetentejam ipsiusflne
Hispanico a se edito orationum codice, niox ex ve- altura in ea de Laurentii patriasileri comperio,ne-
tere Vaticano alio in quo Laurentius civis Romanus quibam enimvero satis mirari rem si sic abiret, cum
dicitur, praeterea ex hymno Prudentii quem de Lau- irruens ex insperato Acaraus (quid enim suprcma
rentii passione ac triumpho elegantissimum panxit, Ecclesiaa auctorita? cum patria Laurentii commune
ac demum ex iliis Veronensis Sacramentarii verbis, habet postremis dissertationis verbis, Veronensis
?)
que caeteroquin vir, quin prae supereffluente gau- argumento disserendi, nihil pronuntiareausus (/i),
dio more torrentis exundet, cohibitamque ac com-
dnbitari tantum posse affirmat, an ipse eliam Lau-
pressam diu animolaBtitiam eo quoque nobisargu- renlius Romx ortus faerit ; oum in processu operis
mento prodat. sub epigraphe de Damasi fabricis,qu8e sanediversa
Tutajam sub hac «gide nonnulla alia conjectu tractatio est, Laurentii patriam aliquanto fusius
quidem datura fuerat, capere ingentes animos, ef- aperto sancti Leonis Magni testimonio demonstra-
ferre sese, atque ei sententia3 quae Hispanis favet tam asserere nihil dubitet(t); quinetiam conjectu-
palam occentarc audet. Nec scriptorura Blanchino ram. de suo adjic!t,ex qua, si Deo placet, evidenter
duce demissiores sunt animi,aut fortuna dissimilis consequitur (;) Laurentium non secus ac Scipio aut
ComesJacobusAcamusquem,utalibiostenderaus(f). LaeliuR inter Romanos cives recensendum. Ejus
vehementissima suspicio est, non sineBlanchiniaf- dvao|ji.ou-ia(; causam, quia nos alibi de Damaso lo-
flatu dissertationera scripsisse de antiquitate et au- quenles indicavimus (k), hoc loco missam facere
ctore Sacraraentarii Veronensis (d), in ipso ejusdem placuit.
absolvendfe articulo sub epigraphe Dc suprema Ec- : Clarissimus praeterea Roraanuseques Franciscus
cleiix Romanx auclorilate aliisque adeamspectanti- Victorius (quod mihi absoluta hac lucubratione ex
ius (e),Laurentiipatriamimportunissimelegentibu3 fortuito cum ipso apud Blanchinum colloquio nosse
Veronense) puriores aquas huuriam, perjiciamque Laurenlius Ronuv ortus sit (Mercnd., Opuscul. el
profecto, tU Laurentium,non segrepandum (sic), cum Gest. B. Damasi, cap. 1, pag. 2).
silRomanuscivis,a tmmcro civium sed conlra lotitts ; (i) Ilunc lorlissimum martyrem (laubentium) Ro-
Urlns et sacri apostolici coHegii acclamatione repeien manis civibus, secus alque hactenus credttiim fuerat,
dum esse fateantur omnes (Blanchin., Annot. HM',, adniimenrndtim demonstravil .los. Blancliiis vir clar.,
Pag. 292). aoerto Leonis Magni lestimonio (Mcrenda, Opusc. ct
(c) Dissertat. de Auctore Sacramentarii Veronen- Gesta Damasi, § 1, de Damasi operibus, pag. 146,
sis quam prslo maturam suo temporeedendara cu- col. I).
rabimus. (;) k.r qtio (conjecturam intelligit ex Prudentii
(c) Prodiit ea UomK
1748, Italico sermone, sub hymno elicitam) illud cvidenter consequilur,Lauren-
hoc titulo Dell' Xntichila, autore e pregi del Sagra-
: tium a claris illis Romanat' Urbis liliis (Cosso, Ca-
mentario Veronesse publicato dal M. R P. Giuseppe raillo et CMsarc) minime disjundum (Merend., loco
Biancliini. pro.vime allcgaio).
(e) Part. iii, sub hac cpigrapho: § Xll. Suprema (k) Priore scilicet liujus operis parte, rap. i,
autorita delta Chiesa Romana, ed altre cise spetlanli
<
589 DIS8BETATI0 DH DAMASO ET LAURENTIO. 590
contigit) cum per ea tempora Dissertationem philo- \ quoque Sixtum,mediaque iuGroecia natum fuisse ;
Romanx Ecctesise diaconus designaretur ac renunlia- vero coDJecturas nostras, denuo sub examen revo-
retur? An hominiplane novo id muneris commitlere- cans,deque viri eximii gravitate ac doctrina multa
tur '! An qui neminem in Urbe cognoacerel, curalor cum animo meo volvens.Alque is quidemin novam
liauperum et thesauri Ecctesix custos consiitueretur? quc-BRomanis favet sententiam propendere videtur,
Pergit porro Victorius iisdem ipsis argumentis imo aperte Laurentium Romanu.m civem dioit,eam-
quae pridem Bianchinus adduxerat,novam deLau- que in rem Veronensis Sacramentarii quam modo
rentii patria opinionem tutari ;
quibus et ipse ex retulimuscontestationem affert {f) verumcumejus ;
Hispaniae nostra; laudibus, quas in aliis Prudentu contestationis verba,quanquam illico Laurentiipa-
hyranis passim contineri aftirmat («/), altoque de triam prreseferre videantur, non penitus animum
Hispania silentio ineo qui Laurentio martyri inscri- tranquillent,multiplicisque interprelationis capacia
bitur,validam prcetereaconjecturam addi posseexi- quo inferius ex asse instituetur sermo),non
sint (de
stimat.Quoniam vero mnlta et varia haec 8unt,meo- exploratum hahemusquo sensu cl. auctorci-
satis
que judicio ieviora quam ut in ordinem redigi de- vem Romanum Laurentium dixerit.Si aulemin ab-
beant, placuit ea breviter in transcursii refellere, solutissimioperisHispanisquenostris gratissimi (g)
atque amice Victorium rogare unde noverit, Lau- ^ decursu novae sese opininnis assertorem prodat,
renlium statim ac in Urbem advenit, Romans Ec- non tam turpe nobis vel vinci atanto viroquam cum
clesis diaconum a Sixto effectum, novumque ac eo pro patria contendisse decorum fuerit.
planeignotumhominempauperumcuratorematque Atque hunc quidem controversiae de Laurentii
eoelesiastici thesauri custodem reauntiatum? Aut patria statum esse,eoqueloco ac discrimine senten-
cur non Sixtus sibi pridem et in pontificatu co- tiam quae Hispanis favet vcrsari comperimus ad an-
gnitum, multiplioique experimento comprohatu:n num 175.5, quo ha;c scribiraus. An autem nuperi
ad id munerum potius elegisset? £.);/(,'/•« liw aulem, scriptores alii,novK opinioni Laurentium Romanis
(luod Victorius subdit, meminisse debuit exterum adjudicanti subscribant, incertum habemus.Nobis
(a) Prodiit ea Romse anno 1751, ap. fratres Pa- non adjecto ultim^, sive extrem/E epitheto, et ex
learinos. orationis sententia liquet. Ait enim :
(h)Dc eodem (Laurentio) hoc pro certo hal)endum, Gfillos fovet (Cyprianus), iaibuit Britanos.
nntale sotum liomam ipsum hahuisse (Victorius,dis- Praesidet Hesperi.e, Cbristum serit oltimis Ibebis.
sertat. Philolog., pag. 91). Si autem postreraishisverbis Hispani.e laudes con-
(c) Paulo inferius, cad. pag. tineri Victorius velit, eadem opera Prudentium in
(rf) Nihil qnippe Prudentiusde Hispanica origine hymnis GalliasquoqueetBritanniamlaudassedixe-
Laurentii,Hispanus ipse memoriae prodidit; cum de j)
rit.Denique inhymnodesanctisFructuoso, Augurio
uliis qui ab ea regione traverunt ortum... diserte et Eulogio, HisPANORUM Prudentius meminit his
meminerit, Hispaniarumque laudes in pluribus ejus verbis.
liymnis de sanctorum gestit contineantur... (Yictorius HispANOS Deus aspicit benignus.
loco proxime allegato.) Hanc tamen laudem generaliorem puto,quam ut de
(r) Est quidemin hymnode sanctis Hemeterio et ea Victorius senserit. In Hymnis reliquis altum de
Chelidonio terr.t; Ibkr.k mentio sed br-ec ad Cala- ; MispAMA et IIispANis silentinm.
gurrimlBERoamneirrigunm^qu.-esacrashorummar- (/) Cl. M. Orsius Ilist. Eccl., tom. III, lib. viii,
lyrum exuvias servat, non ad Hisp.^nhm referenda § 111, pag. -4'iO, Romanaj edit. 1750, forma octa-
sunt, ut ex iis quas sequuntur liquet : va : Attribuisce (inquit) con ispecial modo Prudentio
la intiera conversione di F,oma atlc preghiere.d, ime-
Pollet hoc per orbem teriia lBEn.\ stemiviate.
felix
rili,e al glorioso Mnrtijriodi queslo suo illustreCitla-
Hic Locus dignus tenendis ossibus visus Deo.
(<!?!o(Laursntium intelligit.etVeronensis Sacramen-
Et paulo inferius : tarii contestationem laudat) dicui ella nonmenome-
Marlyrum cum membra nostro consccravit orr.Do. ritnmoitc si gloria che Gerusatemme di Sthcphano.
qiioe nuuc colonos qdgs Ibebbs alluit.
Sospitanl («) Auditur et apud nos R.P. M. Orsius llispane
loquens ejus cnim iUstoria Ecclesiastica in Hispa-
:
Meminit quoqueHESPERi.E Prudentius.in hyiuno de num sermonem conversa magna ex parte lucem jam
sancto Cypriano, sed ea voce Italiam dcsignari ox vidit Matritensibus typis elegantissimis.
591 ADDENDA AD QUOSDAM PRjECEQENTES TOMOS. 592
cerle pra;ter adductas neminem hactenus videre li- A raonia ex veteribus Breviariis ToletaneB, Aptensis,
cuit.quorum proinde ac Blanchini rationes conjec- Cordubensis.aliarumqueperHispaniaoDEcclesiarum
turasque suoloco ac tempore singulatim expende- desumpta, queis disertissime Laurentius Ilispanus
mus.Intereaveroubiabaltero corum ccmsam-pro fio- dicitur nec non innumera quee addiici anobis pos-
:
manis diclam, ab allero demonstratam atque incon- senl Historicorum placita ;nisienim millenariam eis
trotie«am;-eHi,abaliis tandem alia impuneaffirmari antiquitatem tribuas,parvi acriticisnostrisfacienda
animadvertimus.non semel in mentem venitnum, esse probe novimus. Nequetamen idcirco recentis,
non seous atque in bellicis rebus Deri videmus,et in sedluculentissimiRomaniscriptoris(queraquealias
hisquoquelitterariiargumenticontroversiis milita- Hispanos minime deperiisse constat) testimonium
resastus deprimendisinimicorum aniraiscomparati silentio praHerirepossumus,Maphceiscilicet Barbe-
procedant;eoque HispanosoTpaxrjY^iJiatiBlanchinus rini,qui raox sub Urbani Vlll nomine cutholicce Ec-
experiri bellique aleam tentare voluerit ? Saltem clesia3 sumraa cum polestate praetuit. Is autem in
exemplum tanli viri,si incerta pro certis eum cap- hyranis quos sacrEe lyrse fidicen Pindarico ritu pan-
xit alicubi Hispaniam nostram eleganti hac proso-
tasse constiterit, admonilos nos faciet, ut maxirae
quisque in rem propendet, ita fraudi opportunio- popoeia alloquitur (6) :
tingant ea de re monumenta,quam solis esse radii ecclesiarum inslauralioni bealusDamasus operam da-
cum sudum est solent,utvetusolim aiebat coraicus ret, hortum quemdam infra urbis mcenia positum ab
jure ac nomine censerit voluit, iramerentes,deque siji BEATi Laurentii martyris ecclestam jabricaret.
|
eodem amittendo sollicitosdeserat nequeamplius ; Sub Qnem autem Actorum (/) cum de rairaculisin i
'
Hispaniae nostrae tantus fetus ab e.xteris nationibus basilica sancti Laurentii ad Theatrura Pompeii in
invideatur. quaDamasi exuvias requiescunt,divina ope patralis :
Unum .si assequar,nempe ut his,quaB raoxaddu- dubium emersisset, essentne scilicet Daraaso, an
'
cenda sunt ratiociniis et responsionibus ad Blan- Laurentio attribuenda, subdit eorum auctor Nos :
\
chini atque adversariorucn objecta,sapientum aniiios autem in miraculis non dividimus quos una patria .
cepti laboris modulo.Sic enim flet ut neque illa ma- nostram praesentiora censeri debenl,quanto si vera '
saiculorum consensione roborata, novis Blanohini Vel duo vel Herno.liceat identidem usurpare.Desin- .
ejusque sectatorum conalibus minime videaturin- ceritate pnrro atque anliquitate Actorum vix nobis
terrupta. dubitandilocumreliquit Baronius:E.rs<n?!/(inquit[3]) -
Missa itaque,brevitati con8uIentes,facimustesti- ACTA DaMASI 1N ECCLESIA OLIM RECITARI SOLITA APUD
(d) "Videndl ad diem 10 Augusti, § 10, nuni. 106, vis catechumenus occisus fuerit-non desperandum
11, num. 3 et alibi. censeant, inter quos Ambrosius.
(i) In od. de sancto Laurenl., antistroph. 1. (/) Sarazanius, Act. Damas., pag. 62.
(r) Epod. 1. (fy) Baron., ad ann. 384, n. 19, et ap. Bolland.lO
licet defunclo lanlam gloriam {vaiTACuloTnm scilicet) dice UNA GENiTos patria verissime dici potuisse.
invidentes, dicerent, non meiitis Damasi,sedinterces- Haec tamen, nisi vehementer ego fallor, eludendae
sione beati Laurenlii ea pairarimiracula. Jam vero n potiusdifficultati,idest,scindendoquamdissolvendo
dubium seu controversia de auctore miraculorum, nodo longe opportuniora sunt. Id ut paulo fiat dilu-
quam non longe a Damasi morte conligerit; inde cidius, secernendus nobis est a Laurentio Damasus
licetconjicerequod eo tempore nondum adhuc Ursi- deque hujus singulatim patria denuo instituendus
cini ejusque sectatorum factio deferbuisset; prorsus est sermo, tantisper tamen dum quid deeaPetrus
ut Petro Diacono, seu quisquis demum ejus partis Diaconus atque Actorum scriptor senserint qua- ;
Actorum scriptor fuerit, integrumesselexvetustissi- lisve horum aetate vulgaris receptaque de hoc ar-
mis iisque incorruptis quae sibi praelucerent monu- gumento populorum opinio fuerit, ob lectorum
mentis res adDamasum pertinentes mutuari. oculos ponimus.
Ex ipsis etiam fontibusderivari credendaest prior PrimumautemomniumrogandusanobisMerenda
illa actorum pars, in qua Damasum Laurentii com- est, num Petri diaconi (quiounque tandem ille fue-
patriotam appellari supra dicebamus. Sanesinihil rit), autscriptorisActorumdequibus agimus aetate,
aliud pro ejusdem antiquitateafTerriposset.unaDa- iJ est, a sseculo vi ad xii dubium jam tum aliquod
masi Vitaa Benedicto presbyteroconscripta,quame emersisset de Damasi patria.aut ulli uspiam morta-
Sarazanio sub initium primajhujus operis partis al- lium inmenlem venissetDamasum Romanis adscri-
legavimus (6), abunde eam declarat. Ipsa enim,seu bere, deque ea relitem Hispanis intentare? Minime,
styli simplicitatem, seunominisgradusque auctoris inquam ego, gentium. Neque enim rudibusillis ac
non item familis professionem, sivedemum Exigui simplicioribus saeculis tantum sibi hypercritici quan-
(quosecognomine ex usu priscorum temporum ap- tum hoc nostro juris arrogaverant, ut ob solascon-
pellari voluit) notionem spectes, satis per se anti- jecturas (quantum illje cumque ad veritatem acce-
qua nihilominus horum de quibus agimus Damasi derent) veterum Codicum auctoritatem deseri re-
Actorum compendium,etquasibreviarium est quod ceptasque et infixas populorum animis opiniones
utraque inter se conferenti manilestum e vestigio evelli aut ullo pacto labefactari paterentur. Quid
fiet. Ne cui autem vox compatriota forte scrupulum autem de ecclesiasticis libris, quos veluti sacrae
injiciat,quasi recentior fuerit.eam jam a Nicolai Kc) anliiiuitatis thesauros, veterisque, et incorruptae
imoetaGregorii Magnitemporibus usurpatara fuisse pontificum atqueEcclesiaeHistorisfidissimoscusto-
admonemus. des, non secus ac sacros utriusque fcederis Codices
Ad Petrum aulem Diaconum sermonis de beato ejus asvi gentes reveritas fuisse scimus? An putat
Damaso scriptorem quodattinel.BoIIandiani Patres Merenda, si quia eo tempore receptis ecclesiasticis
enumeratis aliquot cognominibus, qui assculo vi, Codicibus contraire,eorumque fidematqueauctori-
ad XII floruere ((/), cum nullum ex eis invenissent tatem elevare ausus fuisset (quod tamen utrumque
qui de Damaso egerit, hi-erent plane in assignando D noslra hac aBtate Terribilino licuit), impune id ei
uter eorum sancti pontificis sermonemdequoloqui- per sanctiones canonicas ferendum ?
mur scripserit. Baronius tamen, Joseph Maria Porro,quo pacto Petrusille sed is apostolicae diaco-
Suarezius, et alii (e) Petro cuidam Diaoono Cassi- nus,autDamasi Actorumscriptor(quos ex dignitate
nensi adjudicandum putant, qui Sceculo ix claruit, acsuscepto soribendi munere inrebus ecclesiasticis
auotorquo habetur Vit» sancti .\thanasii episcopi non vulgariter versatos credere debemus), cum
Neapolitani; deque co prior ille Annalium eccle- utcrque de Damaso ex professo ageret, Feliciani
siasticorum scriptor agit ad annum 850, 861, 872, pontificum catalogi de patria sanctissimi pontiflcis
Edit. Venet., coll. 1025): Porro cum ad te luosque [e) Ap. Nic. Antonium (Biblioth. Hisp, Vet., lib. ii
COMPATRIOTAS et consaccrdotes litteras destinaveri- cap. 6, in Damaso, num. 180).
mus. Gregorius {Lib. viii, epist. 37, ad Innocentium
595 ADDENDA AD QUOSDAM PRiECEDENTES TOMOS. 596
possent, cum exhis quae hodiedum supersuntejus quin efTusisadstantis populilectorumque cachinnis
catalogi exemplaribus nusquam tunc non obvium exciperentur ? Aut cur si Damasum uterque ille
eum Codloem fuisse verosimillimum sit? An otiam scriptorRomanum credidit,non omnium auteorum
Pontificalis libri ab ineunte sa;culo viii exarati, an potius qui in concione aderant Romanorum, quam
Codicis Palatino-Vatioani, quem ad annum
826 con- uuius Laurentii compatriotam diceret?
scriptum fuisse diximus an demum Anastasii syn-
:
Hascnonsatis Merendamconsiderasseputo.prius-
chroni Petro diacono, ut conjicimus, auctoris testi-
quam ad Aotorum verba retponderet. Ciins appel-
monia,queisDamasusdisertissimeHispanusdicitur,
iatio pro qua, cum patri» communionem designa-
utrumque hunc scriptorem omnino latuisse volu-
mus: coNcivEs compatriotas infima Latinitas repo-
mus?(Mitto, si qua de eodem argumento veterum
suit, utiiis quiextra patriamversanturusitatissima
scripta tunc temporisexstantia adnostrani aetatem
est pietatis in communem parentem tessera, ita in
non pervenerunt, aut usquein bibliotbecis latent.)
patria degentibus, si quiseacivessuosalloquivellet
Aut si 6 contrario ea omniaperspecta habuere,quo
insolens esset ac plane jocularis. Fingamus apud
pacto Damasum nedum privata ipsi opinione Ro
„ „ „j „ (
manum credere, sed palam e suggestu irequcnti R „
,
»1 I- „ Suelonium aut alium ex Romanis scriptoribus de
,• , , ,
,. .
, „,.,. ,. ,., Caesare loauentem legi, Brutum exempli
.
'^ causahor-
popuu concione, atqueeduiseliara libris propagare; " ' '
recitari solita fuisse asserii, qaod ego de Romana hispanus sum, eruditus, ac nutritits rom^, et a cuna-
interpretor, alias particularem ille Ecclesiam desi- bulis Christianus. Htec autem si semel ab adversariis
gnasset. Praeterea Petrus ille apostolicae scdis dia- fidemimpetraverint,negotiumuniversumtransigere
conus Romanus profecto, saltem Urbis incola fuit, palam est.ConsuIto limilationem addidi, qui sciam
ut ex ipaius gradu ao dignitate liquet ; locus ex quo Blanchinum [d) Laurantiana Adonis Acta, cum his
sermonem de Damaso habuit LaurenlianaB Basilicas quae vulgocircumferuntur, Surii scilicet (e), sancti
quare Roma-
suggestus, centrum videlicet Urbis : Maximini Trevirensis (/), et Vaticani Godicis (g),
namoraniumque ordinum concionemfuissenecesse nec non oum bis quffi Donato Servitano falso attri-
est quo ergo pacto Pelrus ille Diacouus atque
: buta sunt anonnemine (/i), velutinfirma acnuUius
Actorum scriptor, Romani cum essent et Romanos fidei ad agnatos, ut aiunt, eigentiles ablegare;ve-
alloquerentur, si itidem Laurentium et Damasum D rum, quod ejus pace dixerim, aliter sues, ulitcr
(a) Et halntavil (Liberius) cxtra, milliario terlio (c) Sanctus Ado in ejus Martyrol., ad diem 10
in ccemeterio quod dicilur hoella. i'ia Salaria (Acla Aug.
Damasi, ap, Saruzam., pag. 42). (d) Annot. 105 in Orationar. Gothic. inter Prole- :
ducens injra imperiale cubiculum venerabililer recon- (g)Integra habentur in Prolegom. Blanchini ad
didil (Ibid., pag. 50).
op. liturgic. ven. carda Thomasii (Annot. 105. i
pag. 293)
(6) TransTiberim longecubatispropeCaesaris hortos.
{Horat., serm. lib. i, sat. 9, 18). {h) Fr. Bonav. Ausina seu qui sub eo nomine
DISSERTATIO DE DAMASO ET LAURENTIO. 598
597
Scio equidem acta Laureiilii in quorum exordio A /Equiores sane erga Adonem fuere Bollandiani
prfemittunturres gest» sanctorura AbdonetSennen Patres, quanquam eosRuinartiijudicium laterenon
abductorum, obitus Decii el Vaieriani, at- poterat. Itaque cum Surii, Apographi Trevirensis,
e Perside
quealia parum cum liistorica veritate coha;rentia, et alia qu83 vulgo rircumferri solent Laurentii Acta,
meritoacriticis ad fabulasamandari, utnosjampri- ut apocryphaautdepravata rejecissentproscripsis-
demBaroniusdocuit(a}Eodemdepravationis aut in- sentque,Adoninihilomiuussuum constarehonorem
terpolationisvitiolaborare agnoscimusActa in qui- nequeadgregariosActorumscriptores ablegandum
busDeciiimperatorisinPersa3expeditiolegitur;oam jure merito censuere. Sistiraus eorum verba (t): In-
enimquodnecrationitemporum,nequealiisqua3cer- AdoAcla S. Laurenlii, seueorum, simavis,com-
seruit
continent, a Blanchino itidem ex Veteri Vaticano ix improvisa ipsius ac Valeriani mortelegimus, quem
(ut ipse asserit) saeculi Codice ante paucos annos triplicem esse falsitatis Laurentii Actorum characte-
evulgata(e}, ut suam deRomanaLaurentii civitate rem nuper dicebamus ut proinde nullus ex hoc ca-
;
illa Decii in Persas expeditio, sed, quasi hoc ad in- porro reliquae argumentum binis aliis Codicibus a
firmandameorumfidemnonsufficeret,gestainsuper BoUandianis Patribus allatis [j), ipsique etiamPru-
sanctorum Abdon et Sennen, morsque Decii et Va- hymno mirifice congruere palam est; ut mi-
dentii
lerianiimpp.legitur quem triplicem falsitatis Lau- randum non fueritsi inter aliaqua; Adoni adseriem
rentiiActorum characterem esse diximus, ut vel Actorum de quibus agimus attexendam usui fuerunt,
hinc argumenti, quod ex eoCodicein nos Blanchi- noster qusque Prudentius praeluxisset.
nus urget vim atque efflcaciam perpendamus (f). Unum nobis non nihil scripuliinjicere potest,quod
subDecioLaurentium passum disertissime affirmet
Iloec fere communis Laurentii Actorum contagio Ado, cum alioquin indubium sitanno demum cclviii
facillirae serpere, et quoddeeodem arguraento ger- sub Valeriano imperatore, Tusco et Basso coss., Cor-
manumsupereratinficere, vulgariquetandem devi- p nelio Saeculare Urbis praefecto, martyrii coronam
tiatissanctissimi martyrisActisprsjudiciolocumfa- adeptum,cumsolidumsexenniumeffluxi3setaDecii
cerepotuit: utnullusexindefideieorum tutosecom- morte verum venia carere non debet is scriptor qui
;
mittere, aut in re dubia ipsorum pro selestimoniura pridera id in Eusebii Chronico legisse potuit (h),
adducere audeat. Eadem fortassis de causa,et quod unde error iste latissime in posteros eraanavit, ut
nondesitetiamquodhsreasin .^donis opere, claris- nos Baronius docet (/).Nec tantum locus isEusebii,
siraus Theodoricus RuinartiusLaurentii passionem priusquamadchronologiae regulas exigeretur scrip-
a Prudentio nostro elegantissime descriptam, spar- toribus passimerrandioccasiofuit;sedetpostquam
saquehincillincveteruraPatrum testiraoniavulgatis Pontii diaconi, Cypriani et aliorum testimoniis, at-
sanctis8irairaartyris,ipsisqueetiamAdonianis Actis que ex temporura ratione corapertura fuit, Decium
praetulit, quae praeclaro operi suo insereret ; com- multo pridem obiisse, et Laurentium sub Valeriano
mune subinde Laurentii Actorum naufragium pro- passum varia deinceps ab auctoribus excogitata
:
latet in opusculo; De vita et Passione sancti Lau,- (g) Acta Martyrum sincera, a pag. 180.
rentii Salmanlicx, 1636. Videndus cl. Augustinus (/c)Notaiidum,RuinartiumeatanturaActainopus
Salesius civis meus in epist. ad eruditiss. Grego- suum admisisse, quffioranipenitusdubio carere in-
rium Mayansium, sub finem operis Censura de las tellexit. Sicenim ait in Praefalione. pag. xn « Si :
Hisiorias /ahulosas.Va\enl\ee, 1742. autera aliquis nonnuUa Acta ex his qu» a m.e forle
(n) In not. ad Marlyrol. (10 Augusti.). rejecta sunt sincera judicaverit, non refragabor,
{l>) Diss. III, ne Epochis Syro-Macedonum [Cap, modo id arguraentis cerlis probare queat. Alias
20, col. 363, ad 36 >, fom. II, nov Edit. Veroncn.). unusquique in suo sensu abundet. »
(c) Ap. Bolland. (10 .Ug.,>i, 12, num. 124.). (() Ad diemx .Aua;.,§xn, n. 121.
(d) In not. Martyrol. Adonis (D/elO Autj). (;) Signata sunt P. Ms. 10 et P. Ms. 21, et relala
(e) Annot. 136 in Orationar. Goth., in Proleg. op. a Bollandianis, loco proxime allegato, num. 119-
Ton. card. Thomasii, pag. 293. [k) « Decius, cum Philippum patrem et filium in-
locus Eusebii ex his quae Baroniiis ibidcm afferl, ostensam,etapertaHieronymi (/) auotoritas evincit.
corruptus aut interpolatus esse {b} videatur. Sunt qui id ea de causa factum existiment quod
DeciusValerianum sibiimperiicollegamasciverit(g).
In tanta igitur tamque coramuni erroris lue nihii
quod nemini veterum probari Baronius ait imo e ;
desunt tamen ex veteribus Patribus qui utramqne nura communione, uthocin transcursu moneam,
unam, bicipitem tamen hydram fuisse contendant, non levjs mihi suspicio incidit,es vpra fortassis Va-
prffiter varia ex Martyrologiis et Actis Martyrum leriani in Saporem Persarum regem expeditione,
(a) GallienipraenominaPubliusLucinius.In nuni- peracta est sub duabus bestiis ex illis quatuor quas I
mis etiam Gra^cis Egnatius etValerianus interdum Daniel de mari ascendentes aspexit. Ilaec erat per- I
jegitur. Videndi rei numismaticee scriptores, ap. secutio sub Decio et Valeriano. Optat. Milev. lib.
Patarol. in Gallieno. III.
j
Eusebii Codicibus non habentur. De quo videndus Roras etCyprianus Carlhaf^ine lelici cruore dam- j
Jos.Scaliger Animadvers, inChronicon Euseb..Edit. nati sunt », etc. Idem lib. cie Soript. Eccl. in Me-
Amstelod. 1658, pag. 235, col. Imo cum eadem
j
Historia in Ghronicum eam periodura translatam (i) Vid. Senior Blanchin. qui tom. II Anastasii
'
fuisse.Sistimus Eusebiilocura ex historia AiaSsxs- : in Sixto sect. xxv, pag. 225, in not. bistoricis mul-
tai Aekio? '
8? orjTou itpoi; 'i>iXfKTim ej^Qou? £v£)ca,8uoY- tiplicera aliam conjeoturam affert, ut suadeat De- i
Hm xaxa xwv 'Ex.xXv)at(iiv z^Eipti ev wt^aotavou e:ii cit et Valeriani persecutionem non injuria pro ea-
'PlOtJH)? [JiapTUpt((J TeXetdjOEVTO^jKopvJ^XtO^ TT|V£Tn(TXO- dem a veterihus habitam.
TtTiv 8ia8£)(ETai. Similia item.imo eadem fere utrobi- {]) Lib. VIII Hist. Eccl., cap. 2. Caepit ea perse- ;
que sunt qu» sequuntur de Alexandro Hierosoly- culio anno imperii Diocletiani xix, Christi cccii aut i
Praefectus Urbis regia;. (Stroph. xu.) sebius lestatur (eod. lib., cap. 10), binis tantum 1
(d) Apud Baron, in not.MartyroL, litt. B. rum nomen retinuit, Diocletiani eiMaximini llercu»
(e) « Quod bellum(inquit)persecutiodicitur quae lii constanter in Actis et Martyrologiis appellata. 1
601 DISSERTATIO DE DAMA80 ET LAURENTIO. 602
nos (inquiunt [b] tametsi in promptu non habeamus liturgiam adhibebant; prout ex ejusdem concilii au-
qux vetlemus antiquissima testimonia qidbus Hispa- ctoritale (/) peritiores liturgici (g), a quibus nec
norum traditioni ac possessioni pairocinemurper 7ios, D Blanchinus dissentit (/»), agnovere.
inquam, non slabit quominus pia Hispanorum natio Et iUud sciendum nobis est,missalem Gothorum
sanctum Lahrentiiwi pro suo kabeat taiiquam suum Codicem proprie dictum, id est, quo perea tempora
invocet, ac constali reUgione cotere pergat prseiertim Hispaniarum Ecclesiae utebantur non minus quam
(a) In not. ad Martyrol., litt. A. cum alibi, tum maxime can. 13 ibi: Sed pari modo
(b) Ad diem x Aug., § x, n. 106 sub finem. Hispania Gatliaque (Narbonensis scilicet quae Sise-
(c) Ead. die, sub tit.: Acta alia, litt. Q. Ed. Ven. nando parebat) celebret.
pag. 520, (g) Card. Bona. Rer Liturgicar lib. i, cap. 12,
(rf) Ad diemx Aug., g x, 104. n. 6; card. Thomasius, in Prsf. tom.VI de Missali
(e) Duspicari possumus,eam sacrw liturgiae inler Golhico-Gallicano apud Murator. Liturg. Romana
Hispanos etGallo-Gothos communionemjarainde a Vetus, tora. II, pag.513,Mabillonius in Prcef.Sacra-
iiiconcilioToIetano sub Reraredoad annum dlxxxix mentarii Gallicani, n. 4.
habito descendere,ut in ejusdem canone2 innui vi- (h) Annot. xvi in Orationarium antiquiss. Ritua
detur. Gotn. pag. CLiv.
(/) CoDC. Toletan. iv sub Sisenando ann. dc.\xxiii
603 ADDENDA AD QUOSDAM PR,^CEDENTES TOMOS. 60^ .
Gothico Narbonensis etGothioo Aquilanicus, longe A partes; non tameneajdemerant ubique coUectiones,
diversos fuisse ab iis missarum Codicibus qui tuno lectionesctcontestationes...iVon(iac/i((?j?H>um(pcrgit
apud Rornanos obtinebant; neque id tantum quoad si provincia Narboncnsis,qux Golhorum imperlo tunc
calendaria et seriem festorum, quorum alia alibi parebal,non in omnibus consenseril cumaliis Galli-
celebrari minime mirandum foret;sed etiamquoad canisprovinciis.
libri syntaxin atque oeoononiam attinet,prout cuivis Jam vero duplici hujus inter utrumque Missale ,
structuram, missaeque celebrandie ritus parteaque manifestum est; eorum enim singulae
culiaria fuisse
speetat, uniformem fuisse: dissimilem tamen quod provinciee sanctorum solemnitates (prster Christi,
ad collectiones,calendariaet Contestationesattinet; n beatissimae Virginis, et Apostolorum quae omnium
maxime vero quoad festorum seriem,qu8ealiaatque Ecclesiarum communeserant) in earum calendariis
alia in unoquoque tractu celebrabantur.Priorhujus exhibebantcelebrabantque:quoruminsignis reiper
theseos pars erain.Bonam (b) etThomasium {c),ne(! eosdcm in iis Ecclesiis gestae, susceptique episco-
nonMabillonium((/),Blanchinumqueipsum(fi)aucto- patus, praedicationisve aut passionis memoria ex-
res habet: posterioremautemMissaliumintersecol- staret; pra3sertim vero quorum sacraeexuviaeinipsis
latiodemonatrabit;singulaenimMissaliacelebriores requiescerent Actave martyrii eorum haberentur.
in ea regione aut provincia ad quam perlinent so- quidem,ni^i res expedita esset,multiplici
Id nos
lemnitates exhibent; atque ex iis, ubi titulusCodi- esveteribus Ecclesiarum liturgiis prolato exemplo
cibus deost,liturgici conjiciunt cujus olim Ecclesia; demonstrarefacilepossemus.Deexuviisautematque
Missale fuerit. Aclis martyrum Gl. Ruinartiura ex abundanti (j)
Nec quem moveat card. Thomasii auctoritas di- praedem sistimus, imo Blanchinum nobis ex parte
cenlis (/): Ipsummet missx tenorem fuisse pcr Gal- consentientera habemus(A'). Hic enira Auctor de sa-
lias iive Narbonensem et Aquitanicam quae olim Wi- crisbeatissimiprotomartyris Stephani exuviis,qua3
sigothis parneinmt, sive Celticam el Betgicam, ubi insignis nostras Paulus Grosiussubsaeculivinitium
Franci sui retjni ex Africa in Hispaniam detulit (/), loquens
exordia in Gatiiis sumpserunl : ca hanc : ,
fuerit uniformis celebrandx missas ritus esedemque seeculis prae Laurentii mortem oonseouta sunt Pru-
(a) Exstant Gelasian. et Gregorian. in Dissert. ((/) Loco proxime allegato.
Cl. Muralorii de Liture. Romana veteri Venet.edita (/() Apud card. Thomasium ibidem.
1748. (() Pra?f. in Sacrara. Gallioan. Boviense,n.7apud ,
(b) Apudcard. Thomasium in prref. Misa. Goth. Murator., tora. Diss de vet. liturg., pag.771.
II, '
Francor. etGallican., tom II. Diss. de Liturg. Ro- (/) Prffifat. in Acta martyr. sincera, n. 18.
mano veteri a Murator. ed., pag. 514. (A) Annot. sii in Orationar.antiquiss. ritus Goth.
(c) Gard. ThomHsius in ea praefatione. suli fin., pag. cxLix. _
•'
Dis3. Murator,, tom II, pag. 770. quando in Bracarensem Ecclesiam quo missae fuerant ;
(e) Annot. xvi in Orationar. antiquiss.ritus Goth., pervenerint, subdubitare videtur Cl.nostras Nic.An-
pag. CLiv. tonius, lib. III Bibl. Hisp. veteris, cap. 2,n.43,pag.
(f) In ead. praefatione, § de Missali Francor. sub 187.
finem. (m) A,d diem s Aug., § iii st vii, n. 65.
605 DISSERTATIO DK DAMASO KT LAUEBNTIO. 606
iidem Patres [h), num prim.-eva et gcnuina ssculo longe a Barcinone; neque Fructuosi,Augurii etEu-
quinto Roma3 autalicubiexstiterint: utvel hinccon- logii, qui Tarracone passi fuere neque demuin ;
dem regressum fuisse(nam quae non nemo deipsius proprio Natali peculiari missacelebratur,quod non
et Sixli papae itineribus fabulatur,omni prorsusve- usque adeo mirandum forct sed in festis quoque ;
[c) Vide infra tertiam notarum huicdissertationi imo post Pentecosten observatum fuisse, locuples
sub Addendorum nom\nQ adnexarum, Edit. testis est Walafr.Strabo (De Reb Eccl., can. 28). —
Scio eruditiss. P. Alex.Lesleo (Pra5fat. Missal.
(fi) Non jugis autera ac per totos quadraginta dies Qua-
Mozarab., § xvi, num, 293) non probari, Missale dragesima; observatio, viguissetnc in ea Ecclesia ad
Gothicum de quo agimus ad aliquain ex Gothico- quam Codex de quo loquimur pertinuit, incertum
Gallicanis Ecclesiis,sed potius ad Galliam Franco- plane est imo arbitror non plus in ipsa, quam 36
;
cationibus ex Missali Gothicoin eum Codicera trans- illum dierum numerum ad totidem esuriales dies;
latis; atque ex Gallicanarum synodorum cum ipso quibus vespertina refectio sumebatur, referamus ;
consensionc, quam ex Agathensis sub Alarico Go- sed de integro jejunii, id est, Quadrngesimali tem-
tborum rege ad annum dvi celebrali-e, canonelSet pore (licet hoc 42 diebus constaret), ob numeri
30,Thomasius elicit;nec non ex aliis argumentiset rotunditatemaccipi commode potest, quod in con-
conjecturis quae apud ipsos videri possunt. Sane cilii Toletani viii,Canone 9 et alibi in Sacramen-
vero, praster Laurentii nosLii, Sixtique et Hippolyti tariis passim factum videmus. Minalalim autem ii
natalitiain eode quo agimus Codice expressa, quo- dics observari dicuntur, forsan quia non id juge,ut
rum nullum in Luxoviensi, FVancorum, Boviensi y. olim Christi jejunium,sed Dominicis diebusquater
neque in Gallicano Vetere, ad Gallias Celticam, " aut quinquies solutumatqueinterruptumfuit,quod
Belgicara, et Franoioam pertinentibus reperitur et Isidorus (De eccl.Oir.,lib. I., cap. 36) innuit, in-
:
unum mihi Eulali» Emeritensis festum in eodem quiens Subtractis enim a Quadragesima Dominicis
:
Gothico Missali celebratuii,,cum in Gallo-Francicis diebus.quibus jejunia resolvantur his 36 diebus quasi ,
Codicibus (licet aliasEulaliam,claram quoqueapud pro tolius anni decimis ad ecclesiam concurrimus,
Gallos fuisse,Vonantii Fortunati et Gregorii Turo- etc. —
Necdemum tanta erat inter Hispania' et Gal-
nensis testimonio sciamus) altum de ea sileatur liae-Gothicae Kcclesias, vel post concilium Toleta-
:
indubiam penefidem facii,id ex Missali Gothorum num IV rituum communio, ut non adhncin aliquo
proprioadGallia3NarbonensisEcolesiasemanasse. disoreparent ; id quod ex xvii concilii Toletani sub
De triduanis autem rogationibus.quod Lesleus obji- Egicane dcxciv habiti canonibus2et 3,item ex Egi-
cit, potuit vetus ille Galliarum, infixusque populo- caiiis Hortatoriaadejusdem conciliiPatres,colligere
rum animis mos,vel post concilium Toletanumiv a est imo inter ipsas Hispanis Ecclesias, nec longe
;
S. Sixti papae qui Iriduo eum in agone pra3cessit,et A homines ad co^lestia regna transire permisit: quo-
magis quam Laurentii, imo quasi propriura hujus accepisset insignia, et se primum esse cor.spiceret
natale utrobique celebraretur ; cum e contrario in sacerdotum, occasionera salutaris passionis exci-
piens, non lantum saecularesexuit sordes contagii,
ea missa quce Laurentii propria est,nec verbum de venim etiam exemjilum juil cxteris. Nam mox suus
Si.xto, neque ulia de Hippolyto mentio vicissim re- quoqueministerex'miusvenerahilisLaurenliusvictorix
periatur. Sistimus intCHramLaurentii missam;Sixti palmam imitatus, accepit ornamentum quod debuit
autem atqus Hippolyti,ne molestiam lectoribus ex- pxna subire, ut qloriam mererelur setemam conse-
que~e (sic). Per Christum.
hibeamus, missarum tantum immolationes.
MISSA IN NATALE SANCTI LAURENTII iMARTYRIS (a). IN NATALl SANCTI HIPPOLYTI MARTYRIS.
Deus fidelium tuorum salvator roctor,omnipo- et Immolatio missx (c).
tens sempiterne Deus.adesto votis solomnitatis ho-
diern8e,et Ecclesia; gaudiis de gloriosa martyris tui Vere dignum el .justum est, omnipotens aeterne
passione beati Lavrenti (stc) conceptis, benignus Deus.qui beatumHippoLYTUMtyrannicisadhucobse-
aspira:augeatur omnium fides tantae virlutis ortu quiis occupatum subilo feoisti Lxvp.knt\ (sic)socium.
, g Qui spirilijaliardoresuccensus,dumunigenitumFi-
et rorda laetantium supplicio martyrum igniantur:
utapud misericordiam tuam illius juvemur merito, lium tuum Dominum nostrum coram postestatibus
cujus exsultamus exemplo. Per Dominum nostrum. veraciter confitetur,pconis subjicitur, vinculis inli-
gatur, cardis [Forto, carduis] configitur, equorum
CoUeclio sequitur.
terocitate disjungitur;^; adepta palma mariyrii,vita
Deus mundi creator et rector, qui hunc diem in pcrpetua cum lucralore ei magistro Lautiento coro-
LEMT.E tui Lavrenti {sic) martyrio consecrasti ; natur. PerChristum Dominum nostrum.
exaudi propitius supplices tuos, et concede ut om-
nesquimartyrii ejusmeritaveneramur,intercessio- Ex hoc autem tam peculiariLaurentii nostri elo-
nibus ejus abeeternisgehenna; incendiisliberemur. gio in sanctorum Sixti etHippolyti natalitiis,quivis
Per Dominum. e vestigio conjicietlonge majoremsanctissimi illius
Collectio posi nomina. levit», quara horum martyrum rationem in Missali
Concede nobis, Domine, gratiam luam in beati
Gothico-Gallinaco,atque adeo apud Toletani con-
Laiirenti martyris celebritate multiplicem : ut de
Patres habitam fuisse. Verura ut paulo id fiat
cilii
tanti agone certaminis discat populus Christianus
et firmam solidare patientiam,et pia essultare vic- dilucidius,opportunumduxiGolhico-GallieanumCo-
toria. dicemcura iis Sacraraentaris conferre,quae ad usum
Colleciio ad pucem. Romanae Ecolesiffi a summis pontiflcibus Gelasioet
Sancti Laurenti no3,Doinine,quaBSumus,precatio C Gregorio Magno ordinata fuisse constat nec non ;
stantia confilentislStridunt membra viventia super rum festis mentionem, ac ne verbulum quidem de
graticulam imposa et prunis ssvientibus, anhe-
:
sanctissimo levita reperire mihi licuit prorsus ut;
jnHS. Nonenim cogitabat quomodo in terra positusa putamus,nostrae peculiare.nec sine causa ab utra-
passionis periculo liberaretur sed quomodo inler
;
que hac provincia factum existimandum sit.
martyres in coelis coronaretur.Per Christum Domi- Est quideminBlanchiniano Codice (nequid stu-
num nostrum. Per quem. diose dissimulare videar) tacita quiedam Lanrentii
IN NATALI SANCTI SIXTI PAP.E ET MARTYRIS.
mentio in i et ii contestatione missarum sancti Sisti,
Immolatio missx. (6). in quibus legitur (rf) ; eum doctrinx sux fUios ad
Vere dignumetjustura est;«quum et salutareesi, eamdem martyriigloriam promerendam incitare,clc.:
tibiassiduas laudes canere, Domine sancte, Pater
omnipotena, sterne Deus. Per ChristumDominum Sixto nedum hoc divinitus datum fuisse,ut proprium
nostrum. Qui per adventum suum credentes in se passionistriumphumacquireret;sed etiam ut subjeclis
sibi ministris proficeret, gloriosamqiie magistri pal- A Martyrologium (/<) scribentis : " in libris Lilurgids
mam, non ivferiorem discipuli vidoriam conscculam VL'luslissimis uhiiiue gentium apud Occidentalesmis-
Qnibus quanquam Laurentium nostrum non
/ttisse. sarum solemnia in natali beali Laurentii praeno-
obscure designari constet nusquam tamen extra : tari»:nisi adhibito temperamento eCallicanis mis-
propriam sanctissimi martyris raissam expressum sarum Codicibus,quos paulo anteretulimus,fulcia-
ejusdem nomen aut elogium,ut in Missali Gothico- tur,infirmam et plane falsam io universum fore.
Gallicano reperitur ; licet septenae de sancto Si-^cto Scioequidem non dissimilia apud Maximum Tauri-
missiB, tricen«veio oollectas atque orationes in eo nensemlegi (i), acUicel Iriumphum beali Laurentii,
:
Codice habeantur.Mittoterin eodem Sacramentario tolum ubique mundum consona devotione celebrare;
repetitum Laurentii nomen, sine elogio tamen, in sed ea non paulo generaliora sunt, ac de majori
missis defunctorum pro anima cujusdam episcopi(a), Ecclesiarum parle, pro quo in sobolis diceremus
casu enim idfactum fuisse ipsinobiscum adversarii de generibus singulorum, largius interprelari de-
atque inter eos Acamus(6) agnovere. bent.
Nunc autem a Romanis ad Belgicae, Geltics et Ex silentioautemGallicanorum Codicumdelevita
Francicae Galliarum MissalesCodicestransitu facto, nostro.ut hoc moneamus obiter simul etiamexeo ;
nullam prorsus in iis Laurentii nostri mentionem tj quod in Orationario Tarraconensis Ecclesise a Blan-
fiericoraperiemus ;
proinde casi nec si uspiara chino primumevulgatonullaprorsusdesanotoSixto
gentium levita sanctissiraus vixerit,EcclesiaB autin- mentioreperiatur;acdemum,quod nuliampraeterea
colasharum regionum inaudiissent. Idvero num de causam subesse videam cur in Hispania nostra, nia-
omnibusejusGalliarura tractusCodicibusin univer- xime autem in eo Missali de quo loquimur,sancto-
sum affirmari possit,nonsatis exploratum habeo;in rum Sixti et Hippolyti natalitia peculiari officio
iis certe quos mihi hactenus videre licuit nullum celebrarentur nou semel in mentem venit propter
:
((() Sacram: Veronense, tora. IV, Anastasii inter {d) Habetur is Codex apud Murator. de Liturg.
Prolegom.,pag.i, col. 2, n. 4 et 6. (Vide intra quar- Romana vet., tom. II, a col. 775.
tam notarum huic disserlationi subAddendorumno- (e)Tom. II, a col. 662.
mine adnexarum). Edit. (/") Editum a Muratorio, tom.II.Diss. de Liturg.
Blanchino damus ; fuerit, inquam prseter palria; p^ Sisti atque Hippolyti natalitiis elogio locum facere
commuDionera causa arcanaaliqua,our in Gotliico- potuisse. Sed de his plus satis.
Gallicano de quo agimus Godice Laurentii raentio Illud hoc loco jure lector deslderare et plane
Ccrel:an ea tanti ponderis esstitisse credenda est, mirari possit, in tanta liturgicorum Codicum copia,
ut propterea natale Laurentii exlra Hispaniam ut nullum a nobis hactenus adduotum,qui proprie ad
pulat Blanchinus editi,educati atque alti, cujusque HispnniaruraEcclesias pertineat; cura alias priscua
nulla ibidem exstabatreliquiarum pars,potius in eo ille nostratum Gothoram Isidorianus ritus,Mozara-
Codice acsolemnius haberetur,quam vel in eodem bicus vulgodictus, tanto semperapud liturgicos in
Eulali» Emeritensis («) martyris celebratissimee, honore usque sit.Ac mihi quidem (quan-
fuerit, et
insigni levita ac martyre Vincentio dixisse (/)) : rentii festum propria et peculiari Missa, nedum
Nullam ejus lempore rcyionem, nullam, provinciam natali ipsius die iv Id. Augusti, sed et in ejusdera
quousque homanumimperium vel Christianum nomen Septembris, solemnissimoque
diei octava, xvi Kal.
exlendilurnon cclebrare Vincentiinalale;quod tamen sex capparum ritu celebrari animadverti cum Sixti ;
per orbem terrarum,utut ejusdem natali interalio- C ritusque prae illo Laurentiilongeinferior sit (d) ut ;
rum raartyrum solemnitates in Gothico-Gallicano vel hinc jam oonjicere liceat, quam potior sanotis-
Codice recensendo causamdedisset: non tamen in- simi levitae, prae Sixti atque Hippolyti natalitiis,
signi ac peculiari illi in proprio, et in sanctorum ratio apud Hispanos habita fuerit {e).
(a) Perpetuo Eulaliam cujus in Missfili Gothico- Pag. 357 ad 361. Festum Laurentii peculiari
[d)
Gallicano natale celebratur Emeritensom diximus, missa in ejus natali oolitur.Pag. X3, col 2. In oalen-
quamvisCl.Lesleus Baroinonensera eam fuisse sus- dariorilusi&E capparum indioatur.Pag. 365 habetur
picetur.Gum enim h«c non prooul a Gallia,illavero Laurentii Octava, in qua omnia sicnt in die dioi
in remotissimallispanireparte.passa tuerit,credibilc jubenlur. Item in Kalendario, Octavae Laureutii
existimaf hicauotorprre Emerilensi Eulaliacolebrio- mentio est;e diverso vero de Sixto, pag. 356, col.
remolimapud Galios Barcinonensem fuisse quin ; 3, haec omnino leguntur Si.vli papx : Felicissimi :
Eulaliam fuisse,oujus festumrv Id Decembris cele- dies, non secus atquellippoiyfo.in eo Missali attri-
bratur;nam post Missam S. Andre« apostoli prid. buliis sit, ut nuper dicebanijs. PraRterea si quis ad ,
Kal. Deoemliris, et ante eam qu;B de S. Pauli con- cam missam animum tantispor advertat, licot fre-
versione est, vni Kal. Februarii, EuIali^R natale quens in ea Sixti,in secunda scilicet oratione, in
ibidem agitur cum alias sub medium Februarii
; orafione postnomina, \n Intatione, et Benediclione
mensisinquodBarcinonensis Eulalixfestum incur- mentio fiat:deprehendetnihilominusad Laurentium
rit collocari omnino debuissct.(Vidc infraquintara potius, imo unice ad ipsum perlicere. Primo enim
notarura huicdissertationi sub Adclendorum uomine O/yif/iDre seu lntroilus(ut raore nostro loquamur),
abnexarura. Edit.) qui esiiGloriam et magnum decorem, e\.c.,dcsum\lur\
(6)Serm.276,qui deS.VincentioLevitatertius est, in ea Missa ex oonirauni unius raartyris, pag. -421, ]
(«^Prodiil opus RcHnaeann. 17.5.5, Octobri mense, plurimorum marlyrum pag. 426.SHCundo bin.-e loc-
sub hoc titulo Missale mixlum secundum rcgulam
; tiones,aliacx Ecclpsiat-lico Qui aurum diligit, olc,
:
B. Isidori diclum MoMirabes. alia vero ex Apostolo : Qui parce scminat, etc, nec.
613 DIS8ERTATI0 DE DAMARO ET LAURENTIO. 614
Et illudnobisin votiseratveteresHturgicosCodi- A. Qua voce, quanlis laudibus
ces,siquosin Bibliotheca Vaticana ad Hispani.-c aut Celebrabo MonTis ohdinem?
Qiio rASsiORE.y carmiue
Galliffl Narbonensis Ecolesias pertinentes invenis- Digue retexeus concinam ?
sem, diligenter evolvere utquc ex eis quae in rena
;
Et rursum (c).
nostramconferrepossearbitrarer in medium addu- Sic, sancte Laorenti, tuam
cere. Gur autem id non praestiterimus,alibi a nobis Nos PAssioNEM quaerimus.
indicatum. Unum quod supererat exsecuti sumus, Si quid proinde in eo poeraate deprehenditur, ex
nempe utquos in amplissimasanctffiacprimatis To- quo Laurentii patriw nonnihil lucis affundi, aut ea
letana3 EcclesicB bibliotheca Mozarabicos sacrie li- demura sagaciori indagine subodorariqueat mini- :
iiostree inseri,aut extra ordinem adjioi curabimus(o). Ceu prsesto semper adsies,
Tuosque allumnos urbicos
CAPUT IV.
Laclante complexus sinu
Prudfiniius vulgari sentenlix astipulatur. Mnltiplex Paternn atuore nutrias.
pro Hispanis e.v Laurenliano ejusdem lujmno Et sequentibus :
conjectura.
Hos inter, o Christi decus,
UacteuusdeLaurentio Hispanis nostra; asseren- Audi poetiim rusticum :
ipsis stare adversarii contenduTit,Roma2 natum non Laurentium patria segregandum quandoquidem ,
fuisse ostendamus intentatum fortassis alemque r alumnos suos urbicos (id est, Cxsarauguslanos, ut
:
plenum opus aggredimur. Initio autcm prKnotare ipse intelligit) atqua inter eos Prudentium paterno
oportet, longe aliam menlem propositumquc sacri amore complecti postulatur.
poematis auctori fuisse,quam ut sanctissimi
illius In lantaergopraejudicatarum(opinionum variota-
levitspatriam in ipso exprimeret.Nec ea tractatio te,cum videremBlanchinum etMerendam,inquisito
aut hymni, qui Passio Laurentii simpliciter inscri- adamussim hymno, flutas et plane caducas inde
bitur.aut libri titulo Trspt Sts'iivojv,id est,i/e Coronis, desuraptas conjecturas in co^lum attollere, et pro
martyrum congruens aut opportuna
scilicet, satis geometricis deraonstrationibus venditare : nolui
censenda esset. Si cui tamen adhuc ea de re scru- enim vero permissam veniam raihi
his scriptoribus
pulusha;reat,Prudentium ipsum sistiraus,qui men- adimi ; aut, si pauca acquirere possem, invideri,
tem suara atqae hymni scopumhis verbis apertis- Eoigitur poeraate particulatimdecurso,auctorisque
sime prodit (6). soopo diligentissime observato, facile in hancsen-
non Evangelium Nolite thesauriiare vobis, etc,
:
inregiaMatritensicuriafungens:quoetiamtempore,
mirifice Laurentio congruunt.Demum reliquee ora- autnon multopost,cumeminentissimus ac reveren-
tiones et preces in e.idera missa Laurentii proprice dissiraus princeps Ludovicus S. R. E.cardinalis de
sunt, nihilque cum Sixto coramune habent. Sunt Corduba.ex decano Toletanoad sacruni piirpurato-
autem ha; Oratio prima Domine Jesu,Bl''^- Laurta:
: :
D rum collegium, summiimque ejusdera Tolelanse
B6'n(us'i'»-,etc.Sacrilicium Ego /)om!«w.s-,etc.Missa:
;
Ecclesia3 regiraen maximo Hispaniaj totius plausu
Ad misericordix opera,e[,Ci.M paoem ; Deus qui hea- evocatus fuisset ; unus ille omnium JLstissimi ac
tissimi Leiiite,etc.Post Sanctus Osanna in e.csehis, :
prudentissimi Ilispaniaruraregisjudicio coraproba-
etc. Posl pridie Memores, etc. Ad orationem
:
tus est, qui in decanalu Toletano,quod Hispanico-
dominicam Deus qui in vnri holocausli, etc. Et
:
rum omnium honestissimum sacerdotiumest.emi-
post communionem : Domine Jesu Christe, elc. nentissimo cardinali archiepiscopo succederet.
Menlio atitem in oa missa Sixli.ob quanidaramar- 'b) In hymno de S. Laurentio stroph.ix, vers.SS.
tyrii cum Laurentiocommunionora fieri poluit:nam 'c) Stroph. cxxxviii, vers. .5-48.
et llippolytiduplexluculenluraqiiein ejusdem Inla- (rf) Ad diem x Aug., § iv in ipso initio.
tione elogiura habetur, quin proplerea Laurentii
[e) [s est doctor .Augustinus Salesius presbyter
missara Hippolyto coniraunem dicere possiraus; Valentinae urbis historicus, editis operibus clarus
neque id Leslcus voluit. (quorura catalogum habes ap. VincXimenium Vi-
[a) Perincommodum huic lucubrationi accidit, rum Cl. Biblioto. Valentinie, tom. II, ad ann.l7i7,
licetaliascommunibnsIIisp;inorum votisraagnopere pag. 304) in litt. ad eruditiss. Mayansium nostrum
expetitum fuisset,ut quo tempore littera: nostra3 in 19 Julii 17/»1, in App. operis Consura de las his-
:
tentiam descendi, ut crcdam Prudeiilium ne cogi- luvita dibtribiieral,paulo antclocutus fuisset : non
tasso quidem I.aurentium patria Romanuni fuisFC. dubiLavit suns, relate ad Laurentium,benigniori vo-
Idque ex conjecturis sequentibus. cabulo appellare.sic enim(e)praBfectum alloquitur:
1 Inducit in eo bymno aurentium poeta noster,1
Ouemvis tuorum divitum,
postquam tyranni jussa spreverat,dolore cordis in- Qui veste et ore praenitent
Mayis probabo debilem,
trinsecus tactum,Christunique enixe deprecantem, Quam qui meorum est paupekdm.
ut ethnicam cx urbe superstitionem stirpitusevel-
lat, his verbis (o) :
Cur igitur non iteni suos Laurentius Romanos dice-
Hbec ludibundus dixerat. ret,qui pridem pauperes suos appellare non erubuit?
Coelum deinde suspicit, S.Invidet Romanis pius ille soriptor,quod sacras
Et congemiscens obsecrat
Misertus urbem Uomulam. beatissimi martyris exuvias prssentibus liceret in-
palrion Horatius (c), et alii ex veteribus dixere? Li- ter (inquit), quaterque, et septies
cuit sane Prudentio per mctri et latinitatis legesid
B Beatus ubbis incola,
Qui te (Laurenti) ac tuorum cominus
facere et alias pain'« adjectum,meo quidem judi-
;
Sedem celebrat ossium
cio, pressius significantiusque, et verbis congemis- Nos Vasco Hiberos dividit
BiNis remotos Alpibds (j)
ceus, et misertus, quae proxime praecesserant, ex- Trans Cottianorum juga,
primendajque sanctissimi martyris erga Urbem Trans et Pyrenas niuguidos.
piotati longe congruentius fuisset.
Ubi uotantum,non iis quidem qui Romfe nati fuis-
2. Pergit subinde levita sanctissimus,atque inter
sent a Prudentio invideri, quod communem cum
flammas Romanis Christianam religionem adpre-
Laurentio patriam sortitiessent; sed qui,ut maxime
catur, inquiens (rf) :
rentii tempore, cujus ea oralio est, Chrisli jugo gare,quod iis qui extra Urbem degebant minime
coilum Roma subdiderat. Cur igitur.si in Urbena- concessum erat.
bus, inter quos Ecclesise thesauros sanctissimus Ceu prsests semper adsies.
(a) Stroph. ciii, vers. 409. Syrorum litterffi ; Gr«corum vero,a/jo/ta, quo sensu
(6) te, amice, nequivi CodrusilleapudMartialem(Lib.v,epigr.27)Penmu/a-
Gonspicere, et patria decedens ponere terra. torimi alpha, id est, mendicorum primus dicilur.
(Mneid. vi, vers. 508.) Glossa3 : oprj u'|)r,Xa, id est, sublimes montes.
Alpes
(c) Minxerit in patrios cineres, elc. Isiilorus (Etym.iv, 8). Gallorum [m\u'\i) lingua,Al-
{In Arl. vers. 471.)
pes montcs alli vocaniur. Vid.Voss. in /l//)us.Deinde
(d) Stroph. civ, vers. 433.
Groscis moiilis notio generalisest,quasi conspicuum
(e) Stroph. lix, vers. 233.
spectabiled\xeT\s,a.uilocumeditissimum,equocircum-
(/) Stroph. cxxxiii seq.
jaccns regio longissime speclari potcst. 'Opo<; enim,
Ig) Notandum pHlpium nomine Pyreneeo montes,
mons,ab opaw^id esi,video forsan descendit.quam-
qui Galliam ab Hispania disterniinant,a poeta no-
vis dispar sit utriusquevocisspiritus.'10(i autem seu
slro appellari,ne quis Julias aut Peninas Cottiasque
E 8t| (quo etiam modo Graecis montes olim vocatos
Alpcs ipsum intellexisse hoc loco putet ;nequeenim
fuiste, duplex, uterque altissimus,in Troade,alque
Julii-B Gottiaeque Alpes,()(wa; a Prudentio dici pote- rv
in insula Creta ejusdem nominis mons,argumento
rant eum non bis, semel tantum Italos ab His-
est) ab £'.ow,id est,i7rfco,omnino derivatur undeet
:
;
panisdividant.Suntnamqueperpetuamontiumjuga eISt)?. spectabilis, et e'Ma seu 'iiia, spectes Enu\i qui
quorum faucesvaria nomina proregionum varietate ab oiO£(o, id est, lumeo, montes dictos velint:sunt
sortiuntur. Verum non iujuria altissimos quosque
enim terrcT tumores.ViTiu^que autem Graecffi montis
monles /1/pw appellaveris.Licet enim sint qui J/;)es
notionis,non obscura reperiuntur vestigia in vetere
ab albxis seu alpus:alpus vero ab aX!p6?,quod estXe.u-x.fx; ,
HispaniaenostrasChorographia: binietenim apmlnos
ut Uesychius vult,seu a//)U4-, a nivium scilicet candore
edilissimi montes^Oro.^iperfa et/du/^erfa priscis vocati
dictas putent verosimilior lamen originatio est,si
;
fuere quarum vocum pars prior oro5 et id«,Graeca
:
dicamus,eam vocem ab Ilebraico potius ^ha eleph, procul dubio cst,et monlem,\d esl,conspicunm,spec-
quod mille simpliciter, interdum bovem significat, tabile significat ;
posteriorem vero /lei/w, Bochartus
descendere.Ex eoenim fit t^lSx alupli,i<i esl,ductor alioubi argentarium interpretatus (uii. Orospedaa\i-
teni hodie la sierra de Seguj-a ; Idubeiln vero montes
miigister;eiiT&ns\atequ\(iqu\dmaximum,prxcipuum.
d'Oga a nostralibus vernaculoidiomateappellanlur,
sinnmum, Rui primarium est. Hinc IXitfai Gra»cis,qui
ex P. Marianc-B placito videndus laiuen eruditiss.
;
(a) Serm. ii in nat. SS. apostolor. t^ versatio, qupr; sane vox congruentissima est nec mu-
(6) In hymno de S. Vincentio raartyre, stroph.
" ntcipnfuwexcludit. Is enim ejus loci sensus est Sic :
xxxv, vers. 137. vivimus quasi in cmlo versanles eoque tendunt actio- :
[c) In not. ad Prudent. hoc loco. Apud Nic. Hein- nes nostrx, ubi juslorum retributio demum erit ; cu-
siumin edit. Prudentii Coloniensi 1750, pag. 227. jus et nos participes fore speramus Jus iVnf/!;^ civita- .
(d) P. Chamillart in Comm. Prud. hoc loco Cum : tis, id M/,munioipatiim, in ccclis habemus.Wuc etiam
semper prassto adsis liomanis : cum tuos populares respexisse ErasmusvidetHr,itahunclocuminterpre-
materno sinu /oveas, et palerno amore prosequaris : tatus utmuniripes cmlorum nosgerinun. Qus; sane
:
hos inter, o Christi martyr, audi poelam non bonum. interpretatio, veterealiade qua inferiusloquemur,
[c) Sroph. G.^wxxviii, vers. 549. mirifice fulcitur: nec aon ex usu GrcEcs phraseos
(f) Philipp. iii, 19, al. 20. KoXiTsufja-ro.; |i£T£)(^3tv apud Plutarcb. qns juris civi-
ig) 'H^ujv -cip zo TToXiTEUjjia £v oupa^ioli iitip^^si tatis participem, id est, municipem esse, congruentis-
(ttAtTfK-c') Valet siquidem lo iToXiTEU[j.a tantumdem sirae redditur. V. Henr. Steph. in Hri\kt\>^a.
&<iWegimen,s\vo atlmimstratio reip.a.nt civitatis,a TtoXt- (/() Sed tu peregrinus cs mundi hujus. civis supernx
xeuio, seu ToAiT£uo(jia'., quod cst reijo, administro,
llierusalem. ^(Mter(inquit Paulus Philipp.in)»n!(n('-
remp. guberno, etc. Quam ob causam summus ille cipatus in cwlis. Terlullian., de Corona Milit., cap.
noslrasBededictusAnasMontanusreddidit^flrfmmi.s- 3 apud Cl. Dominic. Georgium, in Testiironiis de
tra^io no«ir a.Vulgatustamen interpres prKtulit con-
Adone.
Patrol. LXXIV.
20
C19 ADDENDA AD QUOSDAM PRiECEDENTES TOMOS. 620 >
sanctissimum terrestris jampridemRomae munici- A britas posterioris autem martyris exuviee ipsis,
pem, post gloriosissimum ipsius certamen et pal- ut puto (c), Prudentii temporibus e Siscia, qui i
mam, intor coslestis Roms municipesallectum, pe- Croati» pagus est(rf), Roraam translatae,conjiciendi ;
rennique beatas iilius Urbis consulalu decoratum occasionnem prasbent. Cum ergo unum illud poe- \
dens ; tum vero maxime apodosis prioris stroplies : Hispania in media natura fuisse? i
pem, atque adeo palria Homanum non fuisse. Primum omnium in nos Blanchinus urget libel-
His conjecturam aliam ex argumento libri KtpX lum orationum antiquissimi ritus Gothici ex Vero-
StEtpivwv desumptam.licet extra ordinem.adjunge- q nensis Ecclesias chartophylacio ab ipso erutum, et
replacuit. Gum enim prfECipuam ejuslibripartem nter Prolegomena liturgicorum operum ven. car
Hispani martyres (vel si Laurentium de quo lis est dinalis Josephi Maria Thomasii Roraanae editio-
interea seponamns), Hemelerius et Chelidonius, onis ann. 1741 relatum (e). Is autem libellus,
Vincentius levita, octodecim Ca;saraugustani,Eula- quem ad Tarraconensem, cognominis in Cite-
Ha Emeritensis, Fructuosus Tarraconensis, imo et riore Hispania provincia;, Ecclesiam olim perti-
Cyprianus (quem licet Afrura, amore tamen el ore nuisse contendit, resceptissima; de Laurentii pa-
Hispanum Prudentius(/')vocat)sibi vindicent:iiquet tria sententiiB mirifice contraire ab ipso dicitur. !
passim ex ipsorum hymnis eos ab auctorein palria Sistimus Blanchini verba(/) : « At ipse libellus vu 1-
conscriptos fuisse ; e contrario vero, quae reliqua in gari (Hispanorum) opinioni mirabiliter adversatur.
eolibrcsunt martyrum non Hispanorum poemata. Nam sancti Laurenlii festum diem, magnum atque
Prudentiusipseextrapatriam,inioetperoccasionem solemnem caeterisque post apostolicos gloriosio-
composita fuisse testatur; Petri quidem et PauH rem, tribus tantum orationibus et complctoria ad
apostolorum Rom.-e, item Hippolyti Cassiani vero ; matitunum concelebrat : quamvis idem libellus of-
Foro-Cornelii,cum casu ejus passionis historiamab ficiaaliorum sanctorum qui vere Hispani sunt nu-
ffidituo inaudivisset. De Agnetis autem et Quirini, merosis orationibus exornet, ut videre licet in Indi-
qui duo supersunt, hymnis, incerta res est; Roms " ce generali, qui eidem libello Ecclesiae Tarraconen-
amen conscriptos fuisse prioris inUrbe festi celo. sis (3), fuit surnmo studio curaque a nobis prae-
(a) Lib. II de Legib. sub init. chinus confici ac demonstrari putat (Annot. xxii,
(b) In hymno de S. Cypriano, vers. 111. pag. 167 seq.) ad Tarraconensem Ecclesiam perti-
nuisse, subobscura sunt; et alias in Orationibus
Est proprius patriK martyr.
de S. Vincenti martyre patria, ut putamus, Cassa-
Sed amore et ore uosler.
raugustano (Pafr. 60, in fin. et 61), est de quo
(c) Vid. Baron. in Not. ad Martvrol. die ivJunii, vehomenter dubitari possit, num is olim Co-
lit. B. dex ad Cassaraugustanam Ecclesiam pertinue-
(d) His temporibus .Sjjscf/indigenis appellatus ad rit: nam in ea qus incipit Omnipotens Pafer, etc,:
paniaeEcclesiis, libplliis is ftierit, noftra nihil refe- inferius ia Orationo qu.o inoipit Omnipotens Deus :
esse usque adeo exploratam.SanelocaquibusBlaa- fieri celebris illius stolaa Vincentii cruore aspersae,
621 DISSERTATIO DB DAMASO ET LAURENTIO. 622
fixus. Hoc vel unum maxitni est ponderis argu- A propriaa orationes enumerat; quibus quatuor alite
nientum. itidem cum benedictione adjungi debent, quas ipsi
Id nobistamen ad.justara trutinam expendere por cum sanctisMachabaeis commuues sunt, prorsus ut
Blancbinum liceat. Laurentii festum, in eo quem omnium conjunctim numerus undevicenariussit((i).
dicimus orationumGodice,tribustantumorationibus Nihilominus tamen Cucufas Barcinonensis martyr,
coDstat, adjectis taraen completoriis et benedictio- qui ncdum Felicis civis itinerisque socius fuit, sed
nibus ad vesperum et matutinum quarum : priores yormanus pjusdem fratcr vulgo creditus ; quemque
Hlanchinus casu, ut putamus, omisit (o). Scptcm libellos ipse famosummavtijrem (e), Prudentius Wa-
omnino, non amplius collectiones sunt. E diverso rum (/),BollandianiPatres ex vctustis IMartyrologiis
voro fasta sanctorum Vinccntii levita3,Valentinimar- ceteberrimum vocan! ((7),unica tantum,quod mirere,
tyris, Leocadi.-B Toletana;,EulaHsEmeritensis, Fruc- completoria et benedictione in eo libellocolitur(/().
tuosi, et aliorum, qui vere (ut Blanchinus ait) His- Adde clarara jara tura et mercimoniis celebrem,»f-
pani sunt, viccnas, interdum plures id eo Codice queadeociviumfrequentissimam Barcinonem fuis-
orationes habent. Hactenus secundo vento, pleni.s- se;Tarraconiprceterea,cujusEcclesia3libellusaBlan-
que, utaint, velisBlanchinus ;videat,qu8eso,tamen. chino ascribitur, collimitanea: cum contra.Gerun-
nc ipsimedio incursu haBrendum sit.Is ipse de quo g dam Prudentii testimonio parvam [i), triumque mi-
loquimur libellus(t) in festo san ctorura Aciscliel nimum dierumitinere aTarracone dissitam fuisse
socioruai,quatuortantumcol!ectionessiveoratione3 sciamus,utpotior hujus martyris quara Felicis, sal-
exhihet, quas dominico potius Adventui, in quod tem fequalis utriusque cultus esse debuisset. Diver-
lenipus ipsorum natalo incurrit, quam martyrum sitatis causam indicabimus fortasse alias interea ;
solemnitati merito ascripseris. Praeterea in festo vero ex insquali orationum in eo Codice numero,
sanciorumJustietPastorisunicamtantumorationem priorem illum Felicem Hispanum fuisse, non item
pro/«ta»i cum benedictionc libellus affert ternas ; Cucufalem,quod utrumque ex ejus ratiocinio conse-
vero, suramum quaternas alias communes, exmissa quens fit, Blanchinus eliciat.
sanctorum Infantiiim,idest Innocentium.desumen- Quid autem, si in Orationum libello Laurentius
das prfeeipit (c) ;
prorsus lit ne conjuncta; quidem omnino prKtermissus fuissef?GonfectamBlanchinus
septenarium numerum impieant. Nec ideo tamen universam rem, actumque plane de Hispanorum
rainus priores illos martyres Cordubensibus,poste- sententiapronuntiasset.Atquieoderaargumento (ut
autem hos Germanos fratres Complutensibus
riores vel hinc ejus infirmitatem eliciam'js)ronficere quo-
adnumerandos Blanehinus ipsenobiscum agnoscet. que nuncpoterit. nec Eulaliara Barcinonensem (/).
Sed levia ha?c sunt. nec Vincentiumetsocios Abulenses,nec Servandum
Felix Gerundensis martyr iueo quem dicebaraus et Germanum Gaditanos,neque Hemetrium tandem
orationum libello, prseter benedictionem terdecim et Chslidonium Calagurritanos martyresceleberri-
Verba haec sunt: Tribue Domine, ul inlercessione se- lytis. Cyprianis, aiiisque coguominibus raartyribus
dula malo scissa indumenta
reformel [Vinccnlius) contigisse scimus. Nec Ruin-irtius ab hacsententia
hafitismai.is, quempro te dimicaniem marlyrii cruore alienus videtur (Act- Mart. sinc Edit. Veron.,pag.
,
rcspersa stola induisti decoris.Vos tamen nihil dc 396),quanquamipsenihil definiat.Et quidem pra3ter
hoc statuimus. IVIissalisac Breviarii Mozarabici, nec non Eulogii,
(a) Pag. 130 seq. atquc aliorum veterum auctoritates, qua; vulgo pro
(/)) Pag. 5seq. I31anchin. in indice Officior. Ora- Barcinonensi Eululia afferuntur antiquissiraum
:
tionarii. pag. 122, et Annol. n, pag 137 scq. lialendarium Toletanum a Francisco de Pisa olim
(c) Pag. 139, et apud Blanchm. in Indire.pag. evulgatum, et a P. Joanne Pinio in LilurgiamHispa-
(29. nicam relatum, quod ipse (Gap. 9, § 6, n. 455) s<b-
((/) Pag. 127 geqq. culo quinto aut ineunte sexto, CL. vero Cennius(ap.
(e) Pap;. 127. Blanchinum Orationar. Goth., pag, 134) extrema
In Hyran. de SS. Martyrib. Gassaraugustanis,
(/') s.-ccnli septimi a:tateexaratumputat, niirifice poste-
stroph. IX. D riorem sententiam confirmat legitur enim in eo
; :
(g) Ad diem xxv Julii, § i, n. 1. // Idus Februarii sanctse Eidalise vii-g. mar. Barci-
(h) Pag. 127. noiui. Acta prajterea Leocadiae Toletauc-e martyris,
(i) In Hymn. de SS. CKsaraugustanis, stroph. cx e.jusdem urbis FranciscanorumPatrum cfflnobio
VI I!. nuper erutj, et a Cl. Henri Florezio in Hispani»
|/)ForsanBlanchinonon probabiturduplicem olim sacrs lora. VI,pag.315 relata disertissimam utrius-
apud Hispanos Eulaliam,sed unam tantum,earaque qucEul(-,li,-B mentionem l'aciunt.Qua3 nos.quanquam
Emeritensera luisse.Sane annotatioaibusOratio-
In aliasamplissiraa3noslrsBarcinonensiEcclesiffi,cujus
narii Gothici (ix, pag. 146) non obscure in eam in sinusacriEulaliae cineres religiosissimecoluntur,
scntentiam incUnare videtur,idque ex ipsiusOratio- ac nobilissiraaa Hispaniarum urbi.quc-e suo tios gre-
narii de BarcinonensiEulalia silentio.cuiPrudentius miobcnigneexcepit,nullononofficiigeneredevincti,
astipulatur.dum inciylaBa-cinonensi virasrine pr»- inagistamenexanimi sentcntia, quaraquod ulrique
terita, priorem illaml^meritensom exiraio poeinate autearumalterigratificarivclimus proiulisse, per-
celebratjfestumquoejusdcm dicm..':(nj!i;ari,'pnalicubi sancle dejeramus. Videndus insupcr Cl. Lesleus
(Hymn. de T. Ilippoiyto) prodit. Longe tamen re- (Annot. in Missal Mozarab., pag. .56G)\qui pro du-
ceptior et pnibabilio rest eorum opinio, qni ob cora- plici EulaHastrenuedimicat,ejus tamen opus abso-
munionem nominis atque Actorum a!flnitatem, luta bac dissertatioue primum in lueem prodiit.
623 ADDENDA AD QU08DAM PRjECEDENTES TOMOS. 624
nos, quorum palmas peculiari hymno Prudentius A doctrinfficonfirmationem adducere, ex quo eadem
cecinit (a), Hispanis ascribendos esse, quandoqui- opera intelligemus, cur nonnulli martyres in pro-
dem in eo de quo agimusOrationumCodice nullam priis etiam Ecclesiis interdum omitterentur. Sed
horum martyrum mentionem fieri, festaque !ipso- quid adtamvetera cxempla rcccurrimus (inquit Rui-
rum natalitia omnino prietermitti videmus (b) nartiusdemartyrumsilentioin Vett. Kalendariis [j)
Nequeid ejustantum Orationum libellipeculiare loquens),cum id ipsum in hodiernis Kalendariis quivis
existimandumesl,sed veterumfereomnium liturgi- observare facilequeat : in quibus non sohmexterarum
corum Codicum, et Martyrologiorum comraune, ut sed etiam vicinionim et comprovincialiumEcclesiarum
nonnulli interdum mnrtyres alioqui non tacendi si- martyres et patroni,td plurimum non cetebranturjmo
lentio proetereantur. Exemplis res fiet illustrior. quandoque unius Ecclesise martijrcs aut episcopiin
MissaleGothico-GallicanumTliomasii(in quo nedum ulicna Ecclesia coluntur, qui nullum habent in pro-
peculiare Laurentii festum, sed duplexinsuper san- pria cultum. Quod ideo factum puto (suddit) quod eo
ctissimi martyris, in sanctiSisti atqaeHippolyti na- rum rcliquix sacrx alio Iranslatx fuerint, aut certe
tilitiis, elogiaum contineri pridemdisinius)nec ver- quod eorum Acta non habereniur.
bum de Felice et Cuoufate, necdeFructuoso acso- Firraatmirifice hancdoctrinamCl. Muratorius cui
ciis, nec deVincentio levita aliisque Hispanis mar- -p cum novum visum fuisset, sanctK Eugenia; virginis
tyribus illustrissimis, aut aliquam commemoratio- et martyris festum, cujus passio Rorafe ipso natali
nem habet, ut alibi quoque a nobis indicatum. Si Dominico die in veteribus Martyrologis Hierony-
quis autem ex ejus Codicis silentio prajclarum il- miano, Usuardi, et aliis celebrabatur, in Gallicano-
lud purpuratorum agmen Hispanis nostra^ abjudi- Boviensi Sacramentario, quem ad Vesontionensem
care vellet, quantum ille, vel Blanchino judice, a provinciara pertinuisse diximus, atque adeo apud
veritatis Iramite deviaretl Gallo Francos, in ejusdem Dominici natalispervigilio
Missale pr£etereoIsidorianum,vulgoMozarabicum recenseri hanc ejus rei causam fuisse suspicatur,
:
dictum (c),non meminit Zoili seu Zoelli Corduben- guod in aliquam ex Gallicanis Ecclesiis hujus sanctx
sis, ut eum Prudentiiis vocat (rf); neque Cucufatis martyris reliquix perduclse fuerint [k).
(a) In honorem SS. MU. Calagwrilanor, Ilemeter-prehensus et pr.-csidi oblatus, tormcntis dissipatus
et C/ie/i(/.Primusest omnium credo pro fugce castigatione dehin ignibus datus,
inEdit.Wetizii.Hanov :
(«) In Hymno de SS. MM, C«sarauf,usfanis. 7C6 in prffif, Sacramentarii Gallicani Boviensis a
(c) Septimus ii est in Editione Weitzii. Mabillonio primum editi.
(f)i<Rutilius,sanclissimusmartyr,cum totiesfugis- (l) Oratiunar., pag. 125 ad 127.
setpersecutioneaidelocoinlocum,etjunipericulum, (m) Idem a pag. 39 ad 43.
et putabat, numinis redemisset... ex inopinato ap-
625 DISSEaXATlO DE DAMASO ET LAURENTIO. 626
pertinebat, minori orationum numero celebaretur, conscriptum fuisse: atque adeo nec plusquam mille-
quam alicujus ex Hispanis aut exteris martyribus, narium esse ut Blanuhimus voluit [f) neque ad sx-
quorum sacra pignora in ipsa Eoclesia vel alibi in culum septimum pertinere, Maitricamque Hispani<e
Hispania colerentur. Atque,uti ex majori orationum cladcm prxivissc, ut Cl.CayetanusCennius affirraa-
numero quas Stephanus in eo libello habet, non vit (g) sed exeunte minimum ootavo saeculo exara-
bene quivis eliceret sanctissimum protomartyrem tum fuisse. Quid vero, inquam, tum postea ? Maxi-
Hispania adjudicandum, ila neque ex minoriLau- mam quidem utrique huic scriptori auctoritatem
rentium ipsis adimendum fore. inessc scio; eamque in diesamplificari vehementer
Ex eadem quoque doclrina insignem illam inter cupio; verum, si libere philosophari liceat,prae ea,
Feiicem Gerundensem etCucufatemBarcinonensem prasquo conjecturis quas dijudioandae atati ejus
quod ad Orationum numerum spectat, inaequalita- Codicis affcruntur, unam Feliccm et Cucufatem
tem descendere arbitror. Prioris etenim martyris g Orationum in ipso dispariiitalem longe validiorem
exuvi» ab ejus morte ad nostra haec terapora Ge- puto: atque ex ea Codicis astatem inter alia dime-
rundae, qua in urbe passusfuit, perpetuo perman- tiendam fore; aut praesentiorem aliam tanta inse-
sere. Prudentius (a) : qualitatis causam hi scriptores adducant.
devotione retineri/Cucufatis autem paulatira de- alia illudest, quod de omnimoda simulacrorum su-
maxime vcro ex quo sacrum ey^adom
crescere, h perstiHone devicta, in Mera. ex OraLlionibua de SS.
corpusinGalliamtransIatumfuit;quamegoinsignis Fructuoso, Augurio, etEulogio (i) legitur : verum
(a) In ITymn. de SS. MM. CKsaraugustanis, (/) Tom. I Coll. Oper. V ,card.Thomasii in praef.
(b) Contendit quidem Tillemontius (apud PP. ad lectorem.
BoUand. xxv Jul., § 11, n. 15) de Cucufatis tumulo, (g) Tom. I de Antiq. Eccl. Hispan., pag.28, apud
sine corpore tamen id est itEp". to\) •/.=vo-atp!ou in eo Blanchin., in Annot. Orationarii, pa». 133.
hymno agi:quod tamon cx strophis ii iii, iv, ma- (/t)Tom. I Liturg. Oper. V. card. thomasii inter
xime vero x, in quu Cuculas Brocin onensis dicitur prolcgom., pag. 131.
civis (ob SHcras scilicet ejns reliquias ibidem as- (i) Inter Orationes de SS. Fructuoso et sociis,
servatas), manifesle falsuic esse oonviucitur. pag. oG: Fac nos te semper in verilate diligere, teque
(c) Exhibenlhymnum BsIIandiani PP. xxv Jul., ctiam fidelitcr nrfo;'a«,ut,omnimoda simulacrorum
§i,n.7. superstitione divicta, /(/arjVa libi martyrum iuorum
(d) In Act. SS. ordinis Benedicti saec. iii,
. imitanles sequamur vestigia. Quae ad ea tempora
part. II, pag, 341, apud BoHand. xxv JuL, quibus adhuc supererant in Hispania ethnicismi
g 3, n.
^f•
vestigia referenda puto.
(,) Martyrol. ad diem xxv Jul.
627 ADDENDA AD QUOSDAM PR^CEDBNTES TOMOS. 628
neque ex hia satis validum eetatis Codicum argu- A devorandum est ta^dium, non in me, quasi ultro
mentum deducitur, cum et in recentibiis iibris li- inania consectalus fuerim, sed in eum a quo ut
turgicis antiquoe plcrumqueOrationes retineantur; scriberem adactus sum culpam rejiciat.
et alias Cennius,licet ea ipsa Or.ilio in Breviario
Quatuor itaque thesibus Blanchini argumentum
Mozarabioo, teste Blanchino (a) reperiatur, id Bre-
constat, quKordiue a nobis examinandae sunl. 1.
viarium ad saeculum x pertinere censuit (/))Ampul-
Prudentium silere Laurentii patriam. 2. Minime
laris praeterea Godicisin plerisque locis stylusCa-
illam silentio prffitereundam, si Laurentius in His-
rolina minimum tempora, atque estremam prsese-
pania nalus fuisset. 3. Non moris fuisse Prudentio
fert barbariem (c), qualem Hispaniaa nostrae, ex
in hymnis quos de sanctis nationalibus cecinit in-
Alvari Cordubensis qui non longe ab eo saeculo flo-
diolam eorum patriam relinquere. 4. Neque tamen,
ruit testim.onio (d), Maurica vastatio intulit; imo,
modo quis animum advertat, omnino Prudentium
si Deo placet, ipsius etiam Mauricae Hispaniae
dissimulare in Urbe nataleshausisse levitam sanc-
vastationis non obscura in eo Codice vestigia ob-
tissimum, quandoquidem Romam ad cobIos eve-
servare possumus (c) Sed intermissam disputatio-
hit, Romam parentem dicit.
nem resumamus.
CAPUT VI. n Priroam itaque thesin quod attinet, non diffiteor
Expenduntur alia ex Laurentiano Prudentii lujmno Prudentio in eodequo loquimurhymno, ne verbum
conlra Ilispanorum sententiam dedtwla. quidem excidisse ex quo natum fuisse in Hispania
Secundum Blanchini argumentumadversusrece- Laurentium vel eminus conjicere aul suspicari pos-
ptam de Laurentii patria sententiam nostratis Pru- simus; verum nec si BIanchinus,pau]o quam hac-
dentii silentio concluditur. Magnifecerat, ut nuper tenus attentius, auctoris tum in eo hymuo, tum in
vidimus, prior ille scriptor conjecturam suam ex universo TOpi Sxscpaviov libro scopum considerare
Tarraconensi Orationum libello desumptam; sub- velit, inficiari nobiscum poterit, nihil ad Prudentii
dit autem continuo {[) : Lui lamen accedit argu- in utroque propositum spectassetractatum deLau-
mentum alterum ex Prudentiomutuatum. Hicnempe rentii patria. ne per occasionem quidem, cum nulla .
silet natule solum mayni Laurentii. At siin Hispania in eo poemate Hispaniae nostrtc nientio fiat; e con-
natus esset levita sanctissimus, Hispanus poeia non trario vero cum Romam in ipso recta Prudenlius
sileret. Id ipsi in more non juit kymnis quos de alloquatur, totusquesitin ejusdem religione,triura-
sanclis nationalibus cecinit. Subsistere hic, seseque phis, imperio, saorisque martyrum, praecipue vero
tantillum colligere Blanchinus videtur, deinde Laurentii nostri, recensendis exuviis:videritquKSO
vero quasi subiratus pergit : Ferum, quid aio 1 non lector aequus, quam importune, si Romaj natus
silet. Romam ad Roman parentem dicit. ^ fuisset levita inclytus, ejus patriam Prudentius
coelos evehit.
Obscura sunt quidem ejus tesiimonia, sed jam a no- poemati suo per oocasionem inserere potuisset,no-
his ctariora fient. Hactenus Blanchimus. vumque inde laudandffiUrhis argumentum capore,
Ego vero nollcm do hoc argumenlo tectoriim, saltem quam fuisset in lubrico, ut imprudenti aut
judicium antevertere, aut maledictis cum Blanchino aliacogitantiverbum excidisset.exquoRomsenatum
decertare. Quia tamen prolixe mihi cum eo, deque Laurentium odorari sagaciores possent. Hia autem
rehus nihili agendumest,siquidforsanpaulodurius si conjecturas addimus ex eodeni hymno pridem a I
rit, responsum id, quasso, non dictum existimet; consequens fiet Prudentii de Hispania silentium
tum vero ejus qu« in his legendis necessario fa- ipsius proposito opportunum,atqueI]ispanis inno-
cienda est boni otii jactursBj aut si quod prEterea cuum; de Roma vero, si in ea Laurentius natus
j
(«) E regione ejus orationis in margine, pag. 56, munitione externa beila su-
fidei Christianas et \
[b) Tom. I Antiq. Ecol. Hispan., pag. 28 seq., coronam. Paulo inferius de eodem Stephano-
»
n. 8 \Q, apud Blanchin. Orutionur., pag. 133 seq. pag. 41 : Ut cujus virtute multitudo dcvicta est in-
B
(c) Inter alia Orationem S. Hippalyti selegimus j, jidelium ejus sutfragio firmetur spes aucta creden-
quffi habelur in Orationario. pag. I31.«Lux angelo- " tium. »Quffi saneambiguasunt.IteminterOrationes
rum hominum, splendor dierum et temporum,
et de S. Vincentio martyre, pag. 60 « Domine Deus :
candor animarum et corporum, Christe I3omine qui salutem regibus donas et martyrem tuuraVin-
Deus, ob reverentiam tui martyris Hippolyti flam- cenlium de malignoruui gladio liberas... /iiera nos
micoraae claritudinis niunusobleitumjiuoifluo sanc- demanu fjliorum alienorum, ut insidiantibus inimicis
ti Spiritus respergens inlapsu. tuis effice nntibus vita nostra non patcal; ncc illorum procacitas sxm
placitum, nobis redde prodiflcum ul et visibili : (le ruinx nostrw casibus hitarescat. sed gladio verbi
fulgorenigroris noctivagi fuivacoerceat,et invisibili dui accincli ei hic advcrsa superemus intrepidi, » eic.
munere maledulcium scabra peccaminum errata Item do eod. ibid. : Deus qui beatissimum marty-
consumat, rem luumVincentium, ;:)/«/)( lux murum xreum prx-
yd)\n iudiculoluminosoapud Florezium nostrum, stitisti, ut bellanlcs contra se mirahiliter nominisiui
tom. XI Disp. Sscra>, pag. 274. » Legem (inquil) virtute devincerct. »Denique eadem paginasub fln,
suam ncsciunt (Hispani) et linguam propriam non et init. soquentis, « Omnipotens Deus, qui beatis-
advertnnt Latini ita ut in omni Christi collegio vix
_;
simo Vincentio pra^stitisti, ut per te fieret... de
inveniatur unus in milleno hominum numero, qui mihte dux, de servo amicus... prasta placatus, ut
salutatorias fratri possit rationabiliterdirigere lit- nterventu .sedulo... adhibeat lailiiisi disciplinam :
leras. » serviluti libertatem, » etc. Sunt ibrtassis alia.
(e) InOrat. de Stephano, pag. 41, sub init.« ut (/) Annot. cvi, pag. 292.
629 DISSERTATIO DE DAMASO ET LAURENTIO. 630
patriam debuisse iu eo hymno a Prudentio, nisi pa- Martyrum cum membra nostro conseeravit oppido.
rum sibi constare vellet, pra^termitti ? Nec'Prudentium, qui non longissime ab horum mar-
In tertia Blanchinus asserit: non eum Prwlenlii tyrum saeculo vixit, latere unquam poterat, eos
morem fuisse in hymnis quos de sanctis nalionalibus Legione (quae urbs non paucorum dierum inter-
cecinit, ut eorum patrias silerct. Itane vero,inquam? vallo a Calagurri sejuncta est) Marcello, ut vulgo
Alqui Hispanus erat Vincentius, levita et martyr creditur, Centuriono progenitos fuisse.
celeberrimus, eadem ac Prudentius Cssaraugusla Secundus ejus libri hymnus passionera sancti Vin-
urbe, ut creditur.natus: apud Hispanos itidem altus, centii levitae continet in eo autem alte ipsius pa- ;
(rt) Is est ordine secundus in Editione Weilzii. d) Stroph. x.xxix vers. 117.
Constat autem l'i4 strophis, hymnus vero Lauren- \e) Hymn. vn SS. MM. Casaraug., stroph. viii,
tii, qui in ea Editione tertius numeratur strophas vers. 21.
omnino 146 continef. (/) Stroph. II, vers. 5.
(h) Hymn. i in honorem SS. MM. Hemeterii et Stroph. XXXIX, vers. 116.
(g)
Chelidonii Calagurritanorum. {h) Hymn. vii in laudem decem et octo martyr.
[c) Stroph. II," vers. 4 Ca;saraugustanor. Weitzius. pag. 103.
631 ADDENDA AD QUOSDAM PR^CEDENTES TOMOS. 632
meteriumet Chelidonium, Narbo Sergium Paiilum, A dictam, exsituac nominisaffinitateconjicio [d]),na-
Emerila Eulaliam, Complutum denique Justum et tos fuisse constat. Galagurris itidem Hemeterii et
Pastorem.D (Taceo urbes ejus bymni reliquas quod ad Chelidonii exuvias Christo oblatura receiisetur ;
tyrum nomina, sed sacra eorumdem ossa civitates Haec autem cum ita aint, liquidum jam fiet Pru-
qnasque Christo oblaturas Prudentius ait(a); nec dentium in hymno de quo agimus minimead tem-
Csisaraugustam laudat, quod octodecim martyrum porales martyrum patrias respexisse, sed ad looa
patriasitdequo inferius nobis sermo recurret; sed solum quibus tunc sacrae ipsorum exuviae cole-
in
quod ibidemsacraeorumcorporatumulata fuerint. bantur. Verum.inquit tamenBlanchinus, in hymno
En aliquot ejus hymni loca, initio quidem {b) :
mentio quoqueEuialis est,cujuscineres ovansEme-
Bis novem noster populus sub uno ' ritaChristoallaturadicitur:GomplutumitidemJusti
Martyrum servat cineres sepulcro. et Pastoris; Tarraco Fructuosi et sociorum: quos
Snb finem vero (c) :
tamen iis ipsisquibus attribuuntururbibus natales
Octo tunc sanctoa recolet decemque. hausisse novimus;ut proinde non perpetuo marty-
Angelus coram Patre Filioque.
Unius urbis regimen tenentes rum patrias Prudentius in eo hymno siluisse dicen-
Jure sepulcri. dus sit. Quid vero tum postea? Casu hi martyres in
Atque alibi passim. ipsa,quaepridemeos mundo pepererat, urbe ad pal-
Hisjam nutareBlanchinum video; sed pergamua mam vocati, ibidemque a Christianis tumulo com-
rem allatisexemplisillustriorera reddere. Felixineo posili fuere.Quare Prudentius passionis et reliquia-
hymno, ut vidimus,GerundffiaPrudentioascribitur, rum in eo hymno sedes enumerans, non potuitab
CuculasBarcinoni. neutram tamen istarum urbium iisdemhorum martyrum patrias sejungere; neccum
utriusqueilliusmartyris,autalteriuseorumpa(riam unus esset eorum sepulcri et nativitalis locus, prio-
fuisse notissimum est; sed eos in Africffi urbe Scilli-
re inquo passi fuerant designato, posteriorem in-
tana {Mezillam nunc indigenis vernaculo sermone dictum praeterire. Nusquam tamen is auctor patrias
(a) Stroph. iv, vers. 15 seq. (quK nanc Alqer vulgoesse existimatur) studiorum
(fc) Stroph. I, vers. \, 2. causa commigrasse: suspicatus fui 5q/WmC«sareaj
(c) Stroph. xLiii, vers. 173 seq.
quam Carthagini(adquam utpote celebriorem alias
(rf) Fuerit fortassis ha!c
urbs, quae celeberrimis sanctissimos martyres studiorum causa mittendos
ohm Sperato ct?ociis,qui Scyttilanimartyres appel- fuisse verosimile est) propiorem fuisse; atque adeo
lantur, nomen fecit. Verurn ubi adhibitis
Cellario non ad provinciam Proconsularem, sed ad Maurita-
{^ot. Orb, Aut.), Baudrando et Perrario
{in Lexic), niamCazsariensemeamurbem pertinuisse.Prasterea
Nicolao Antonio {Censura Ihsloriar. lib. vi, cap. cum inrecentibus chartisgeographicisnonlonge ab
2,
num. 42),atque aliisapudipsos, hodiernumejus ur- hodierno Atger oppidum Me%itla reperissem,ex qua
bis nomen elicere cupio, incertior
multo effectus voce si prioremconsonam,qus procul dubioservilis
suni quam fueram dudum: lanta est inler
hos au- est, cum sua vocali amoveas. superest Zitta: nomi-
ctores dissensio atque opinionum
varietas. Cl. Les- nisaffinitateinductus sum utconjicerem eam anli-
leus (i« Not. Missal. Mmar., pag.
603) probabile quam Scyllin Felicis et Cucufatis patriam fuisse.
existimat 5c)//;nm Proconsularis provincice (e) Zoilum atque Acisclum Corduba; olim incolas
oppidum
luisse, aliis Scitlita dictum, episcopali
sede insigne, fuisseconstansestauctorumlraditioexantiquis Bre-
quod etNicolao ^ntonio placere video (loco viariis, Legendariis,atque Actis deducta, dequacl,
proxime
al/erjr,to);sed oum ex Actis S.Cucufatis
a Boilandia- Florpzius noster(rom. X.,pag. 289 e<307). Depatria
nis PP. allatis (x.xv Jut. post
§5) constetCucufatem nihilcerlihabemuSjnequeisauctorquidquamprodidit
cum Fehce e patria, Cossarccim urbcm maritimam Stroph. xsis.
If)
633 DISSERTATIO DE DAMA80 ET LATJEENTIO. 634
eorum martyrum data opera recensuit, ao ne de ip- A Ubi notandum, comma :cujus ab uhere progenit""
sis cogitavil quidem,utex liyrcni argumentoliquet. est, periodo appositum, ejusque plane iTc.iJvatJ/iv
Rem satisper se, ut opinor, illustrem alter ipsius esse; quod proinde, si vel intetirum dempseris,sen-
poematis traotus demonslrabit, in quo Prudentius, tentiK auctorisque in ea strophc proposito nihil de-
licetalias Vincentium levitam Cajsaraugustaenalura ceilet,non secus ac si parenthesin ex oratione de-
atque educatum crediderit (id quod mihi ex vigesi- trahas. Esl autem hio sensus Emeritam civissucB
:
ma sexta et sequenti strophe (a) perspicuura fit) Eulaliae amore tu6ri,sacrisqueipsius ossibusornari,
nibilominus tamen, quod extra patriam, Valenliae quem bis Prudentius inculcat sub ejus demhymni
sciiicet nostra3 in Edetanis, passus ac tumulo com- finem.inquiens (f) :
positus fuisset, nonaudetipsum iis martyribus,quos Nunc locus Emerita est tumulo.
parum moralus temporalein sanctissimi levitae pa- Hic ubi marmore perspicuo
Relliquiascineresque sacros
triam, ad eos rejicit, qui in hymno auctarii loco et Servat humus veneranda sinu,
extraordinera Caisaugustanis adjiciuntur. prorsusut ad sepuleris locum, non ad Eulaliaepa-
Itaque post recensita sanctorum octodecum mar- triam respexisse Prudentius videatur.
tyrum nomina, secundam, ut ita dicimus, classem p Superest nobis examinandus hymnus ejus libri
inslituit, eorum scilicet qui non a?quo ut priores illi
decimus, quo Fructuosi et sociorum Tarraconen-
jure CaesaraugustiE ascribi possunt.In bis Encraten
siumpassio continetur;quatuorenim reliqui ad Ili-
proprise, ut ipse Prudentius ait, mo7ii superstilem
spanos non attinent, vel de sanctis non agunt.In eo
enumerat ; binos itidem Ghristi confessores Gaium
aulem hymno quanquam multadehorummartyrum
et Crementium, quos gustnto levi/er marlyrii sapore
cruciatibus et raira coDstantia, de sacris ipsorum
conlra latronum fremilum ivfractos stetisse tradit ;a.c
cineribusdeque miraculis etsepultura;locodilucide
demum Vincentium;licet enimextrapatriam is pas-
habeantur: nihil tamen quod ad eorum palriam re-
sus ac sepultusfuisset, sacri tamen ejusdem cruoris
ferri possit hactenus reperire potui neque in eo ;
portio Geesaraugustae asservabatur [b), quem non laudaturTarraco nisi occasione martyrii sacrarum-
minori in pretio apud Cnasaraugustanos habitum
que Fructuosi exuviarum,quas Prudentii ielateTa-
fuisse ait, quamsireliquassacrati corporis exuvias
raconensesasservabant.Exquibusconficiplaneexis-
possiderent. En Prudentii vorba(c):
timo,nulliusexHispanismartyribus quorum hymni
Noune, Vincenli, peregri necaadus
Martyr bis terris tenui notasti habentur in librOTtspiSxEcpivoiv, patridma Pruden-
Sanguins rore speciem (dj futuri tio ex professodesignari;tertiamque illam Blanchi-
Morte proijinqua ?
ni thcsin infirmissimam, nullaque non ex parte
Hoc colunt cives, velut ipsa niembra :.-C
Cespes includat suub, et paterno falsam esse.
Servet amplectens tumulo beati Quartam postremo confutandam aggredimur, in
Martyris ossa.
qua idemauctor Prudentium in eo de quo agimus
rem nostram redeamus,
Pari etiam ratione, ut ad
hymno ejus
hymno Laurentiipatriam non silere asserit;satisqu3
in nono sanctaj Eulaliae Emeritensi
libri
inscripto (consulto octavum misimus qui sanctae
innuereRomameam fuis3e,modo animum advertere
Hispani velint, quandoquidem urbem ad coelos eve-
Agnelis passionem continet),quod virgo et martyr
hit, eamque parentem dicit. Verumet ineanonnihil
inclytain patria Emerita passa.atque ibidera sepulta
humanipassumBlancfainumfuisseostendemustiiodo
esset, qua3 urbsPrudentii aitate sacras adhuc Eula-
nunc, quod instat,scire ab eovehementer cuperem,
liffi exuvias retinebat:ea occasione ibidem inlucem
undedatumsenseritinillisquasPrudentliusconges-
edita dicitur ; obiter tamen,et fortassis ut strophes
sitUrbislaudesLaurontiipatriara contineri? Diversa
hiatus impleretur. En ejus hymni verba (e):
Germine nobilis Eulalia,
quidem meo judicio beec sunt, imo et longissime pe-
Mortis ac indole uobilior, tita. Laudat quidem Prudentius Romam,ut pridem
Emeritam sacra virgo suam, dicebamus, a religione, triumphis,imperio, sacris-
Cujus ad ubere progenita est,
Ossibus ornat, amore colit. que martyrum exuviis quid autem id, quffiso,cura
:
D
(a) Consonal Prudentio Eugenius Junior episc. ma Eugenii Toletani de linteolo diserte loqui vide
Toletanusin EpigramiH.de rjasilica Gaesarausustana tur; ait enim :
ret Prudcntius, prrosertim cum ipsam ex Hesperia Atque hactenus ad Blanohini objecta. Sed non-i
ultima quasi prfflsentem alloqueretur ? dum nos hinc abire sinit alterMerends sorupulu8,i
Verura,inquit Blanohinus,non tantum laudat,sed queni tamen ipse validissimnm argumentum esse;
eam insuper parentem vooat. Cujus tamen, inquam arbitratur.Curn cnim Prudentius unum illud Roma-I
ego, parenlem ? Laurenliine ? Minime id vero,sed :
domitum terra-
nae gloria; deluisse scribat, ut post I
Bianchinus, aut data nos opera ludifioare vult?En NoQ lurbulentis viribus I
ejus hymni s.ynopsin. Alloquil ur primum in eo Ro- Cossi, (^amilH, aut Caesaris, 1
deessegloriaegratulatur.quandoquidemnedumraor-
tale genus hominum,sed quod unum supererat,im- consequi, Laurentium a claris illis duoibus,quos in i
mortales etiam deos, ipsumque summum Jovem ea strophe nominat Prudentius.quosquein Urbe na-j
tos fuisse constat, minime disjungendum.
(cthnicamphrasinemphaseoscausffiChristianae praa- g ;
tulimus)Laurentio duoe vicerit prostraveritque.Per- Atqui nihil opus erat Merendae tam misere oonfi-i
git porro Sixti de morte Laurentii vatioinium, levitaB cere atque excruciare sese in expriraendo Prudentiil
sanctissimi dignilatem, praesidis avaritiam, reliqua hymno cum nullibi non obvium sit Leonis in eam- ; \
quens e catasta raartyr inducitur^Christumque in- fuluram Romam Laurentio[c); quod tamen vix scio .
ter flammas orans, ut qui Romano imperio gentes an abaliquo recentiorumaut veterura pro astniendai
universas parere jusserat,easdem pulsis inde super- RomanaLaurentiipatriahactenus usurpatumfueril. i
stitionum monstris inunamfidera coire faciat. Quidni autem ? Scilicet quia noverant non eo loco j
precationem qualis in hymno habetur,oum ea qua;n eorumque gloria parallelisraum inter eas urbes i
levita sanotissimus Chrislo martyrum regi int flam- stare;quo item intuilu bella priscorum duoumcum ]
Quos sanctissimus levita gemitus, qua; inter flam- virtutem nihil profuisse noranl;seu prffiterPruden- j
oculis, supernee praehauriends luci conjectus ccclo nus, Hieronyraus, Augustinus, Anibrosius, et alii I
non infigeret I Succumberent plane Attioa et Roma- quorum loCQ describere non vacat.
na faoundia, vel si adumbrando inviotissimi marty- Hinc jam Merendae scrupulum facile eximendum :
ris ignito vere eloquio collalis utrinque viribus con- fore arbitror. Nonetenim LaurentiinatalescumCos- '
jurarent. Nos tamen ad propria redearaus. si, Camilli, aut Caesarisnatalibus sed triumphicnm ;
Pergit subinde poetanoster enarrans quantumex triumphisa Prudentio in hymno dequo agimusoon- J
stolis conjuret Nero, licebit nobis itidem aul illos A NUMERO civium; sed contratotius Urbis et sacri
patria Romanos.aut hunc Galila;um,siveTarsensem APOSTOLICI collegiiacclamatione repetendum esse,
B
facere. Sed ludicra haec sunt. FATEiNTUR OMNEs. En (pecgit) prsefationcm recilo
aciem Blanchinus eduxit, ratus, uti ego arbitror, SOLEMNITATE LaURENTII PECULIARIUS PB/E ceteris
velitari praelio negotium univcrsum transigendum, ROJIA L.ETATURjCUJUS nascendo civis,sacer minister,
nequeopus ei fore ut collatis signisconfligeret.Nunc et dicatum nomini tuo munus est PBOPRiuM.Si nihil
postquam paulo acriore nisu pugnaro redintegrari atiud (concludit)de civivilate Laurentii dicerem,dicta
animadvertit.triarios cataphraot05que,bello scilicet causa esset: quomodo enim pontificis testimonium
vividam virtutem ciet,quain confertissimo agmine iNFiRMARi P0TEST?En summam Blanchiniani roboris.
nobis objiciat; neo tamen, ut varii sunt bellorum Prius autem quam dextras conseramus, juvaret
exitu9,subsidiariam interniitit cohortem,qus labo- quidem de auctoreSacramentarii Veronensis,cujus
opportune succurrat.Magno itaque nobis
ranti militi testimonium tam acriter in nos Blanchinus urget,
opus est nisu, si quidem tantus sustinendus est paucapraemittere.quibusauctoritatis ejusdem pon-
irapelus. C dus ad justara trutinam exigereleclorespossent.Ac
Promiserat se nobis in eo quod praecessit argumen- mihi quidom cum primum lucubrationem istam
toBlanchinus illustraturum Prudentii testimonia adumbrarein, tanta de eo argumento in mentem
de Laurentii patria,quae subobscuraesse non diffi- veniebant,ut post habitos de Damaso et Laurentio
tetur.Pergit subinde urbes enumerans quse de Ho- tractalus ternumalium de Veronensis Sacrameniarii
meripatriacontendunt;etnondissimiledeLaurentio auctore es professo instituerem, quem etiam ad
certamen esse innuit,dum unusquisque martyrem optatum finem perdunere autem (sum-
licuit.In eo
invictissimum sibi expetit, prosuovindicat.Hic au- mam indicare hic placet,nam is suo tempore sepa-
tera nonnihil commotus:£90 (a) ,\aqa[t,nunquamne ratim edendusest,in eo,inquam,nedum Sacramen-
reponam'? Me, me, adsum; et quoniam senatus popu- tariihistoriam et vicissitudines,quas sane ingentes
lique Romani decreto civis fiomanus 5u»n,LAURENTiUM praeclarum casteroquin opus ab ipsa pene infantia
ROMANUM FUISSE VINDICO REPETO ATQUE CONFIR- subiit, late persecutus sum; sed, quod praefiscine
MO, ad ejusdem populi Romani rjloriam laiidemque dixerim, ostendi ac plane demonstravi sanctum
sempiternam.Nec solis conjecturis indulgeo,sed etiam Leonem ejus Sacramentarii auctorem non fuisse,
lestem locupletissimum affero Sacramentarium videli- neque auciorem compilatorem simul (quod novus
et
(a) Blanchin., annot. cvi in Orationar.antiquiss. Leonis, cui tanquam cerlissimo auctori attribuunlur,
ritus Gothici, pag. 292. slylum doclrinam referentes.VTiefiit.noYi Missalis
el
\b) Ex illo igilur spectabili monumentO(SaiCTSiraen- Parisiis editi ann. 1739, apud Blanchin. annot. cvi
tario scilicet Veronensi)mM(!i(i/i suHiMs(inquiuntejus Orationar. Goth., pag. 292.
Missalis Editores, non autem Ecclesia Parisiensis, (i;) Comcs Acamus, Dissert. dell'anlichita,autore,
quod et Acamus faletur pag. 124, 265 et aUbi) i^rc- e prcgi dil Sagramentario Veronese, part. ii, § ii,
ces plurimas, eximiam spirantes pietatem Magnique pag. 58, 165, 227, et alibi passim.
639 ADDENDA AD QUOSDAM PR^CEDENTBS TOMOS. 640
fertjhsereant.raemores nervos atque artus esse sa- A Simpliciipapa3mentione,quamineoSacranienntario
pientiiB non temere credere (a). reperit,conflcere videtur,cum Siraplicius aliquanto
Ego vero Blancliino nimis interea metioulosus quam Leo recentior fuerit; non hujus, sed Simpli-
videar, nihil morabor, si per nostrales Hispanos cii temporeconscriptum eumCodicem fuisse,neque
licetjSacramentarium quam lale iliud patct S.Leo- Leoni attribui posse. Huic autem argumento,quod
ni gratis ascribere. Ncc vereor praeterea, subsitne quam sit efficax nemo non videt; Acamus expedite
iu eo,qui nobis objicitur tractus, vitium aliquot ex respondet,vel adjectam Codici post mortemSimpIi-
his quaevulgo in veteres Codices exlonga possesso- cii ejusdem commemorationem, ut fit in libris qui
Siquidhorum eotractuaBlanchinodeprehensum
in vidirmis preces Deooblatas fuisseinSacramentariohoc
fuisset, arbiiror ipsum, qua probitate est, vel bi pro anima Simplicii e<p\scop\. ViUalum eum locuma
Codex essejam omnino desiisset,iDgenue atque ex g librario susiiican fas cst. Et mox : Conjicere possu-
fide quse religiosum virum addecet non dissimula- mus tres Orationes inlionorem sancti?>\iMY,STK\ posi-
turum. tas Juisse in Codice... Librarium vero, dum istam i
non omnem penitus scrupulum nobis adimat spe- iisse in alteram. Si utrique ergo huic scriptori, et
j
cimen characteris ejusdem aBlanchino inter Anas- maxirae Acamo,ubi Sacramentarii verba parum ex .
tisii Prolegomena editum (6), commode taraen ad ejuset Blanchini sententia procedunt,impuneasse- :
ssoulum octavum,aut sequentis saeculi initium re- rere licet vitiatum aut corruptum locum quo de ;
tae qualitatem,tersa an subacta; maxime vero figu- item nobis eadem venia concedenda,ut in Contesta- :
ram, quadra scilicet an oblonga sil, nobis itidem tione, qufe nobis objicitur, verba nascendo civis, si ]
lilanchinus indicaret;his enim prffisidiis in redubia, eisdem Laurentii patriam contineri volumus,adjun- I
qualis plerumquea?tas Godicum est,opinio antiqui- cta, aut superinducta, sive alias interpolata ease i
solent. I
tanti ipsius interesset Cudicem de quoagimusinte- rales martyrura patrias verborum parcissimos fuisse I
non tam Codicera (ut falso sibi Bianchinuspersua- D passionis locus, rarissime natalis recensetur;quod
'
deri voIuit),quam inditum ei Leoniani nomen,eate- et ipsum in iis quas veteres Patres de martyribus ad
nus inauditum, demirata fuisset liturgicorum res- populum conciones,seu horailias habebant; imoiai
publioa:praecipuicultoresejusstudii,3ummiquidem ipsis sanctorum Vitis observare lioet? [
viri, tituli novitate exciti, communibus suCfragiis Mitto Prudentium,dequo satis superque dictum;;
Blanchinum praejudicatfe attributionisreura dixere, mitto veteres alios, praster unum Hieronymum.qui'
suis quisque argumentis Sacramentarium s^mcto intractatu de Viris illustribus cum eorum qui ab'
Leoni Magno abjudioantes.In his cI.Meratus {c) ex apostolicis temporibus ad aetatem suam doctrinaei
1
(«) Epicharmi verbum apud Cic. de Petitione {d\ Acam. part. ii, pag. 126: Ovvero potrebbe ris-\
consulatus, num. 10. pondersi che per ncgligcma cli chi copio il Sagramen-\
Bart. Gavanti, tom. I, part. i, pag. 8 Apud Acam., {e) Diss. de Liturg. Romana Vet., tom. I, cap.Si
Diss. de Sacramentario Veron., part, ii, pag. 126. col. 26. I
641 DISSERTATIO DE DAMASO ET LAURENTIO, 642
nes appellamus, nihil aliud sunt quam raartyrum de designetur,tuno me bona fide.seolusaque omni cap-
quibus missa celebratur pra!clare gestorum exposi- tione Veronensis Sacramentarii contestationem,de
tio. Juvat quoquein hano rem Gregorii Turonensis qua agimus, atque adeo verba illa nascendo rivis,
locum adducere [c) :Factum cst iSnc^mi] indie solem- provero,germanoatqueinoorruptosancliLeonisfetu
nitatis B. Martini, nobis missas dicenlibus, habiturum spondeo. cum rite
Ex quibus liquidum fieri puto,secundum id quod imo etiam conceplis, si opus sit, verbis dejerare,
in Actis, Homiliis,atque Historiis martyrura a vete- me Sacramentaria quaj vulgo circumferri solent se-
ribus EcolesiEe Patribus perpetuo observatum vidi- dulo evolvisse,Gelasium soilicet cardinalis Tho-
mus,scilicet ut parumabeorum auctoribustempo- masii triplex Gregorianum Jacobi Pamelii,Angeli
:
Neo vetera qute pridom diximus Sacramcntaria A tantamissarum et orationum quibus abundat silva.
praesertiraadEoclesiaeRoman.-Busumadornalausque unicumnobisexemplumpraeterLaurentionamillam
adeo ab hodiernis dissimuli structura sunt,ut si ab Contestationem occurrit in missa sanctiClementis
bis Lectioncs cl Bvangolia per anni circulum demas papa3 et martyris, cujus verba sistere necessariutn
(qu(e olim in legendariis etevangeliariis Godicibus duximus [b]:
rnique ad martyrium,si occasio id ferret,velad hu- missionem Filii tui, fam in prmsenti quum in fuluro
man» vita; molcstias patienter tolerandas alacriores sseculo centuplimimeris prxmia repensasti:nam bea-
non difritebitur Blanchinus;vix tamen scio
fierent, tissimi Petri mox tradito disciplinis, parer.tes quos in
an in hodierno Missali de patria martyrum alicubi, genitali solo perdiderat.mc.r/ernft rcgione restiluis.
iie peroccasionem quideni agatiir;mihi saltera nul Deindemagistrisui vicarium pcr ordinem subrogando,
luiu deen,autaffiniargumentoexerr)plum inpromp- „ Romanffi urbis, cujus propter te despexerat digni-
tu succurrit. tatem, tenere conslituis principatiim.
Nunc autem (quod olim polliciti fuimu8,resque Haic autem bina omnino exempla cum sint(quod
ipsa'quodammodo postulare videtur) inspiciendura innonminiraaemolisoperenisiconsultissiniefactum
est num Leonianum Sacramentarium,prffiter Conte- sciremus miraculi loco habendum) priorem illam
stationemdesanctoLaurentioquamnobisBlanchinus quidem sancti Laurentii contestationem sua se fide
objicit,quid aliud habeatcircatemporalesmartyrura (qua? quara kibrica sit uoviraus) tueri oportet;non
patrias. In toto eo Codice (quam longissime patet, enira alium e tot liturgiois Codicibus consentientem
ut eam prajcipue ob causam reverendissimus sacri habet;posterior autera istasancti Cleraentis, mille-
palatiiaposlolicimagisterOr3iu3(a)nonLeonianuni, nariKantiquitatislestem pro se adducit,Mis3alesc;-
sedomnino Gelasianura esse conlendit), atque in licetGothico-GallicanumcardinalisThomasii,inquo
vione qux genuit.\erum, cum constet hos martyres sione dc cffitero utramque Eulaliam confundondi,
Tarracone,qua in urbe passi sunt,ad coelestem pa- missae Barcinonensis Eulali.-e, de qua sola dubium
triam evolasse,non hwc de temporali per nativita- esse in aliis liturgiis morem, teraporalis palriffi
tem, sed de aeterna per martyrium gencratione ac- tituhiin pr.vfixore.— Nec alias mirandum foret,vel
cipienda sunt; sequitnrenim continuo: llabeal illa si gratis id factum fuisse diceremus, quod in pri-
(cceleslis scilicet patria) in collegiosuo qiws corona- vatae Ecclesia; Missali nonihil pjusdera conditorilius
vit: liabcal isla (Terraco) in palrocinio quos trans- praeter receptuiiiin aliisliturgiis usuin alicubi oxci-
«it.sz7.Quod postremum verbum.sicuti et priora illa, disset; prajsortira circa inartyrura doraesticorum.id
pcr heatis.^iimam passiouem,f,ef\u]o notanda sunt;n(m estcoramunem pairiatn cujusamplificandaistudium
onim dicit quos peperit, nec per nalivitat.em,seii quos neminem non urget. —
Addesis mentionem in eo
transmisit ,9.i\.T\i sciiicet,?i(;r beatissimam passionem Missali patriff! Vincentii, Fructuosi etEuIaliae ipso
— Luculentissimumomniumdesanct.-e Eulali.xBar- slatim Missarum limine, id in admonitione pra3-
cinonensis patria teslimoniura habeturin ejusdem paratoria,(ieri,non autem in Orationibus.aut Con-
Missa (Pag. 308. col. 2); legitur enim: Feslum bca- testationibus,seu in Missae,ut ita dicanius.corpore.
tx virginis FulnlicV susripitnus inrolenilwn,in qno ca- Constat aulem eam admonitionem proprie ad Mis-
(Jemmnr/i/)- Barcinonensinm civis et incola,genitale sam non pertinuisse;nihil enim erat nisi saccrdotis
solumquod merltorura titulispra^tulit /(0«or«c/!Vim U allocutio nd populum.indicata solemnitate ad quara .
fictam fuisss sciamus; id quod nedum Prudcntii in qua tormenlapfssinnemque sanctissimi levit.-c ex
hymnus, sed celeberrimus apud veteres, si unum Gregorii et Hilduini auctoritate, atque ex mente 1
excipias Bedam,Eulaliee Emeritensis cullus salis os- Eoolesiae.potius quam ipsiuspatriam eoarrariopor-
tendit:cum e contrario Kalendaria et Martyrolo.na tuit. _ ,
totidetn verbis atque in Leoniano Saoramentario, fi, trabem, exempli CB.ussLOneri ferendo pacem,virgt!iem
sanctissimi martyrispatria, cognatio dignitasquein viro maturam, et similia quae ex germana Latinitate
propria; missae contestatione habentur. Uter ab utro sunt vcl si simplicitergerundium ponitur,exvetere
;
Codox mutuatus hunc tractum luerit,nec hujus loci, id aliqua atque obsoleta jurisconsultorura formula
hinc quseso lector squus, cum non minus Laurentii barum sonantia,ex infimifi Latinilatis fa;cibus hausta
Contestatio,quam modo adducta Clementis.patriam e vestigio sese produnt, iis qui Latii nonpenitus ho-
sanclissimi levils prsseferre videatur, nullumque spites fuerint.
prKtereae tot liturgicis Codicibus in auxiliura suum Qua3 cum ita sint, si quia etiaranura phrasin
advocarequeat,quantademumeifidesadhibendasit. de qualoquimurcum stylo sancti Leoniscongruere,
Vidimus ex uno iraporlunitatis argumenti capite aut ex ipsius ore prodiisse contendat nae illum elo-:
(sipatriam Laurentii in ejus missaj Contestatione, quentissimo pontifici injurium fore necesseest. Scio
quoenobisobjioitur.contineriBlancbinusvelitjquan- equidem, et in ejus stylo reperisse quod carperent
tum ea Contestatio de falsitatis, aut interpolationis morosiores aevi nostri grammaticos, queiscor,sum-
vitio suspecta sit.Nunc si ad phrasim nascendo civis niique ipsi digitorum articuli Tullianum sapiunt ;
esse aniroum tantisper advertere volumus, eam pro- nec dissimulabo nonnullain ejus Operibus inveniri
fecto nec Latini sermonis genio, neque aetati aut quKnonsatisnervosediciavideri possint; tinnulum
stylo Leonis Magni, cui tamen Blanchiaus omnino praetereadictionis .cenuSjOimisquefortassis anxiam
attributam vultullatenusconveniredeprehendemus. G jn periodis zih-^ Itroy.wXwv seu parimembrium consec
Piimum quod spectat, nemo, opinor, lectorum erit tationem; verum ut certa ea sint, quod nos non de-
(^uinesciSil^a.TumLalmedici nascendoquemcii-em,in- finimus, ad sententiam orationisque structuram,
genum, aullibertinum esse. Veierea, imomediae quos potius quam ad verborum proprietatem spectant
vocant Latinitat's auctores,dicerent natura, seu si : in quibus alioqui serendis, si unum aut alterum
paulodepressiusloquivellent:«a(!(rfl/tfer;quosensu najvulum excipias, egregie caulum sanctissimum
CarthaginiensesCicerona(«rn?)ie/irfflC(;s(rf)victoriam doctorem fuisse scimus.
7iatura superbam {c) vocs.t; Horatius, carmen nalura Verumegotamennecphraseos noifcnrfo civis stri-
laudabile ({), Romanos natura sublimes (g) atque dorem,nequeargumentiimportunitatemintereamo.
alii auctores passim. Scio equidem solvendo ftdcju- ralus, alia via bina illa verba (si ad Leonis ictatera
kenio, satis dando esse Latinissime a veteribus ju- ea cum Blanchino referri volumus) incerta, jncon-
risconsultis dioi ; imo agnoscendo proxiwiorem. hx- cinna, aut male cum aliis coluerentia ostendere in
redem fieri, lestamentum rnmpi, quod et apud Cioe- animo habeo;imo ipsorum oecasione integram Lau-
ronem legimus (/t); et Virgiliusalicubifortunam fe- rentiana3 de qua agimus missa!Contestationem(quae
rcndo superandam (i) dixit. Diversa tamen hiBcsunt; de caetero sanctum Leonem fortassis auctorem ha-
in his enim phrasibus, voces idoneus velparsubin- J) bet[/£]) vltiatam,atqueelibris liturgicis proscriptam
tellectae effioiunt ut eadem sit locutio ac si dicamus fuisse. Id ut plenius innotescat sciendum est, post-
(a) Rer. Liturg., lib. i, cap. 12, n. 6. (;) N, in Nascendo esse, e Leg. Langobard.,
Litt.
(h) Tom. il, col. 513, Diss. Cl. Muratorii de Li- lib'. 21, §9.
II. tit.
turg. Romana vetere. (A) Habetur cadem, aut affinis sententia apud
Conc. Rom. i sub Gelasio ad ann. 494, in de-
(c) sanctum Leonem sermone 1 de Natali apostolor.,
creto de apocryphis scripturis, ibi Item : Itinera- : his verbis Vcrum hodierna fcslivitas (Petri scilicet
:
rium nomine ?elri apostcli, quod appeilalur sancti et Pauli) prseler illum rcvcrcnliam quam loto terra-
Clementis, libri octo (aliis novem, aut decem) apocry- rum orbe promeruH, speciali et propria noslra» urbis
phum. exsultatione veneranda est ; ut ubi praecipuorum
(d) De Leg. Agrar. aposlolorum glorificatus est exitus,ibi in die marty-
(e) Pro M. INlarcell. ix. rii eurum sit laetitisprincipatus.Muratorius quoque
(/) In Arte poet., vers. 'i08. (Dissert. de Vet. Liturg., cap. 8, col. 18) eam con-
(g) Epist. lib. II, 1. vers 165. testationeni usque ad verba nasccndo civis, Leonia-
(ft) In I deUrat, 241. nam phrasin sapere innuit.
(i) Mncid. v, 710.
647 ADDENDA AD QUOSDAM PB^CBDHNTBS TOMOS. 648
in dies crescere ccepisse, Deo scilicet incrementum composuit lihrum qui dicitur Sacramcnlorum, sicul ex
dante. llinc novE sensim in Ecclesia preces, nova3 tilulo ejus manifestissime dcclaralur.
divinam opem implorandi formulK, nova denique Cum ilaque omnino extradubium sit, Gelasium et
orationum liturgicarum seges exorta est, cui, ut fit, Gregorium eos maxime liturgicosCodices ordinasse
nonnihil etiam infelicis lolii succrevit. Quanquam atqueinmeliorem formam reduxisse, quibus Eccle-
enim easpreces a viris doctis in eam rem adhibitis sia Roraana utebatur nsc potuisse alios nisi qui
;
rum,tum etiam antiquariorum vitio in Codices li- didicimus, iucerta, inconcinna, maleque cum aliis
De sancto Gregorio Magno, qui non minus sedulo CENDo civis Codici adjun.rit; locumque de quo agimus
quamGelasius aut priores illiPatres in eamdem curam vitiavitaut inlerpolavit, jam de Laurentii patria duhi-
incubuit.locupletem habemus testem Joannem Dia- tasse ;
quodque huic proxiraum est jam inde a
;
conum in ipsius Vita : Sed el Gelasianum (inquit sseculo octavo, aut ineunte nono, quo Veronense S«-
nendis evangeiicis lectionibus, in unius libri volumine Satisne autem sint quae adduximus, ut eorum
coarctavit : quid autem ex liturgicis libris Gregorius D verborum fides in universum traducatur, lectorum
subtraxerit.indicat Walafriduslococitato, inijuiens erit arbitrium atque existiinatio nobis longe alia ;
(h): Et quia tam incerlis auctoribus multa videhantur mens est, quam ut hac via Blanchini conatibus oo-
(a)Gan. 12, tom. III GoII. concilior. Labb., Edit. (d) Loco proxime allegato.
Venetae col. 383. Incertum tamen est an is canon ad (c) In Vita Gelasii.
i, an ad i Milevitanum. concilium referri debeat (/) Art., vers 266 :
curramus. Sed finge unam Hispanis in ea respon- A Ghristi millesimura usquara in usu fuisse.quod vel
sionespem coilocatam essp. Nec tunc debere credi- ipsura specimen characterisSacramentarii Leoniani
mus quod reponi posset si enim data opera Codex
: a Blanchino editum docere eos poterit qui has mi-
illeab Antiquario corruptus fuissRt utique is de : nutias negligendam ducunt.
Laurentii patria dubitasso credendus esset coque ; Ilinc autom analogiim inter voccs cvivs et civis,
consilio verba nascendo civis textui subinduxisse, si octavi ScTQCuli scripturara attendamus,paulo jam
utlitem quajjam tum crat dirimeret.Verum quidni dilucidiorera fore arbitror.Secundum eam enirn in
incuria id potius ant oscitantia antiquarii, ut olira Codice ex quo Leonianum Sacramentarium descri-
in Simplicii mentione oontigit, factum putamus? ptum fuit ita omnino eas voces CUIUS CIUIS, aut
Quidni, latini sermonis ignoratione, qua? quo tem- non multo dissimiliter soribi oportuit, quod et mul-
pore scriptus Codex dicitur, insignis et prope stu- tipl.ci exemplo ex ejus aitatis Codicibns probare
penda erat? Potuit facillinie descriptor, dura ora- possemus,nisi res manifesta esset.Jam vero lihra-
tionis sensum assequi non valet, priore inexpleta rius Latini,ut supponimus, serraonis ignarus, cum
periodo incaute in aliara transire,atque ex duabus in alteram earum incidisset, ralus utrumque et
unam, bybridara tamen sententiara conficere,quod cvivs et civis ibidem legi posse,dubius tamen utra
in Simplicii mentione nccidisse Munitorius suspica- -n lectio prffistabilior esaet, ex simplici geminam vo-
tus fuit. Potuit verbum, comma, colum, aut aliud cera fecit. aliamque in textu, aliam ad orara Codicis
quidpiam,quod in autographo esset, omittere.quo e regione collocavit; eo videlieet consilio iit quara
ad.jecto longe alia contestatiunis sententia futura lector sententicE.quam ipse non assequebatur,con-
esset. gruentiorem judicaret eam altera rejectaprajferret.
Potuere item bina illa verba nascendo civis, aut Hoc autem semel admisso, facillime marginalis,vox
saltem prius illud nascendo a glossatore.qui non id in textum irrepere potuit,et conjungi cvivs civis;ac
Patrol. LXXIV.
651 ADDENDA AD QUOSDAM PR^CEDENTES TOMOS. 652
temporales sanctorum patrias referenda. civem.Eiec autem primo quidem aspectu tam diserte
His igitur praemissis, ut aliquanto propiores re- Pauli patriam prasseferre videntur,ut nisi aiibi (d)
sponsioni fiamus, inquirendum est an locus quem ipse se Tarsi Cilicinj natum («),ejusque urbisavav-
exVeronensiSacramentarionobisBlancbinusobjicit, Tippv^Tioi; rcunicipem dixisset, non ambigc quin,
quanquamillicoLaurentiipatriamprffiseferrevidea- ipso etiam Blanchino judice, Paulus ceque in urbe
tur, aliam interpretationem commode recipore pos- natus, ac Scipio, aut Laelius haberetur.
sit; ouidve in illis verbis cvivs nascendo civis Id ut paulo fiat dilucidius haec nobis hypothesis
(quando ea, ut mos Blanchino geratur, sancto Leoni adornanda est. Finge sacrum Actorum Codicem
attribuenda interea sunt) sibi voluerit sanctissi- periisse.aut hactenus irrepertum delitescere; neque
mus pontifex?Rem puto veterum potius exemplis, aliud praeterea ex veteribus monumentisadnostram
atque ecclesiasticorum Patrum testimoniis, quam g wtatem pervenisse,unde Pauli patriam certo digno-
argumentorum ratiociniis dilucidiorem fore scere possemus; deque, ea non secus atque Hispa-
Cum Hierosolymis Romani milites Paulum e Ju- nisnunc de Laurentii patria, litem qua; etiam num
dffiorum manibus eripuissent,edixissetqueeistribu- foretsubjudiceTarsensibusintentatamBlanohinum
nus ut ad castra delatura verberibus csderent, prseterea, dum strenue Romanorum partes agit,
quo Judaioi tumultus causam proderet jamjam : eximiaj vetustatis, atque auctoritatis Codicem, in
verberandus Apostolus adstantem sibi centurionem nescio quo veteri chartophylacio reperisse cui Bibli-
his verbis interpellat Si hominem Romanum el
: cus ille cento, quem modo ex Actis apostolicis
indemnalum licel 25)?
vohis flagellare [Acl. xxii, retulimus, incidenter assutus luerit, cum longe
Inique atque injuste secum agi queritur Paulus, diversum esset ejus Codicis argumentum.
quod scilicet pcena contra commune jus gentium Videres Blancbinum exsultare, triumphare, cau-
condemnationem praecederet; quodque Romanus sam pro Romanis dictam e vestigio asserere, sibi-
civiscontra leges Porciam (a) et Semproniam (/') que in frequenti Patrum concione, quod Paulum
vorberibus ca;di juberelur. civem illustrissiraum Urbi reatituisset, quernam
His centurio auditis rem tribuno aperit,inquiens: moremajorum poscere. Conlravero miserum illum
Quid acturus es? Hic enim homo cicis Romanus est quiTarsensiumpartesageret,nequidquaminclamare
(Act. XXII, 36). Commotus ad hsec tribunus, non- Sapientura fidera, locumque illum Aotorum non de
nihilquejam de Paulo sollicitus, ipsum adit, id Pauli patria, sed de jure Romanae civitatis, seu
quod res habebat ex ore pjusdem excepturus et : municipali,quoTarsus ex Dionis,Plinii atque ipsius
D^i; mihi (inquit) tu Romanus es [Act. xxii, 27
.;( Pauli testimonio (f) fruebatur, intelligendum esse
seq.) ? At ille dixit : FAiam. Pergit tribunus : Ego obtestari :urgeret enira ex adverso Blanchinas,nec
ptus,Latiove donalus fuisset, credibile est auctorem taphorics sunt frustra autem ubi propria suppetit
:
versionera non respuat (c). Tunc autem nedum gativa,aut conjecturalis generisargumentacorrade-
eamdem in Actis atque in Leoniano Sacramcntario ret, queis pra?cipuum illud in aoiem stipatum proce-
sententiam, sed lotidem ipsisque omnino verbis D derct;eoque demum fucatoaofallaciverborum appa-
utrobique expressam haberemus. ratuTarsensium causi-e patronum nehiscerequidem
Interea vero tractus Auotorem sedulo nobis
ille sineret.Jam vero,quicunqueincautiorBlanchinianis
ut jacet considerandus est.Et primo quidem Paulus dictis aurem accommodaret, quantum ille, delecta
in eo se Romanum hominem dicit mox a centurione ;
demum re, ludibrium prudentioribus deheret!
intelligit) ve.rberibus animadverteretur? An quia lex JudffiM oppidum est in tribu Benjamin, natum
PonciA vetat? dioi : quo a Jud.Tis capto cum parentibus Tarsum
(b) Duas tulic leges (C.Sempronius Gracchus) alte- Gilici.x; commigravit. Vid. S. Doct. in libro de Vir.
ram ut si quis iii magistratu civem Romanum sine illustrib.
judicio necassel, in eitin populi judicio animadvcrle- (/) Actor, XXI 39 Ego (inquit Paulus) homo sum
:
retur. Plutarch. in Gracoh. quidem Judxus a Tarso Citicix non ignota; civitatis
(c) 'Eyio Ts xa! ^Efbfji]ij.ai. AC.or. xxil, 28. .municeps, elc.
653 DI8SERTATI0 DE DAMASO ET LAURENTIO. 654
HrecautemcDpertinent ut meminerit BlanchinuB A Romanumfacimua.QueentintemporeLaurentiusin
quara non temere centonibus hisoe consutitiis, ut hicem edi potuit, tam pervulgataeratRomanacivi-
moxiine a se ipsis purpurci ac pretiosi sint, ubi in tas (TtoXtTEiav iutelligo), ut potius non esse civem
aliorum labores diversi praesertim argumenticom- ignominicB ac dedecori quam esse laudi duceretur.
migrant, fides adhibenda sit. Quid vero si flexi- Paucisreraexpediam.Teraporibusreipublicaj, etil-
lis prseterea planeqne ambigue sit iposorum sen- lico posteamaCEesareoccupiitamoiviumjussummo
tentia (qualis certe Veronensis Sacramentarii in honore apud Romanoshabitura,necnisiparcissime
loco de quo agimus Contestatio est), multiplicisque curaexterisgentibusoommunioatura fuisse scimus
interpretationis capax? Eal nunc ergo cum Codice (e):AugusturaquoqueHoraana;civitatistamtenacem
suo Blanchinus, extollat quam potest ejus antiqui- legimus, ut atfirmaret jacHius se passurum fisco de-
tatem, fidem caeterasqus dotesnunquam, opinor, : trahi, quam civiiatis Romanx honorem evulgari (f).
ntgratis eum purum Leonianum esse concesseri- Nec Galbam (3) eosque qui ad Trajanum imperium
mus, cum Actorum Apostolorum volumine compa- tenucreraulto indulgentiores fuisse constat. Traja-
randum esse exisUmabit; nequealias apertius est nusveroetpost eumHadrianus,Antonius Pius etalii
Sacramentarii pro Laurentii patria testimoniura, crcbriscivitatisRomanaeconcessionibussensimejus
quam pro Pauli locus Actorum quem nuper ex- jurispretiumimrainuere, donec edita ab Antonino
B
pendimus. Caracallaper speoiemlargitionisavarissima Iege(/i),
Jam vero si volumus Blanchino respondere, quo ut inorbe Romano qui essent,omnes cives efficerentur
sensu Paulus in Actis, eodem ei in Veronensi (i): summum illud oivium Romanorum jus pes-
Saorameatario Laurentium civem Homaniim dici, sumdatum ao pro nihilohabitum fuit. Jam verocum
nihil ab Hispanis urbibus qu« de Homero nostro ea lex ab anno 211 ad 218 quo tempore Caracalla
certant, quominus id libere asseraraus, nobis obsti- imperavit, promulgata fuerit; Laurentium autem,
turum puto.Oscae enim,seu potiusCorduba?, autVa- juvenili aetate florenlem anno 2o8, Tusoo et Basso
lentiiB nostrai in Edetanis Laurentiuranatum dixe- ooss., passum soiamus ;Iiquidumlieri videtur post
rimus (quam nos disputationem missara facimus editamdemumCaraoallc-e constitutionematqueevul-
quod vel tractatam nitesoere posse desperemus, gatumRoman3eoivitatisjus,sanctissimumIevitamin
non minus eura Romanura civem tueri possumus, lucem prodiisse, quo scilicet teraporenihil jam erat
quam vel Paulum, quod Tarsi natales hauserit ;
curdeLaurentii civitate peculiarius Roma lasteretur.
nam ternajquas raemoraviinusurbes( cnnsulto Cc-e- SiineaConstestatione non aliadesignaretur peou-
saraugustara non adjicimus) Romanorum oolonia) liaris Ic-Rtiti;e ratio, agnoscerem ego quidem hujus
aut municipia erant (n) Scimus praitereaCt)n^u/)(i»)i argumenti vim, verum inipsa sacrum quoque Lau-
per ea tempora gloria et potentia celebrem {b) Os- rentii ministerium, ejusque passio (ita enim poste-
cam jam e Sertorii aetate magnam urbem, sludio- riora verba dicaium nomini tuo munus esiproprium
rumqiie in Uispania parentem {c),Valentiam denique intelligenda puto) continentur,exquibus geminum
a Cii. Pompeio delctam (d)mox restitutam,elcoloniam prffiterea Romaduoeret l.-etiticB peculiaris argumen-
a Ca'sn« /bcfam, cujus et nomen ob eani causam tum. Audiaraus Leonem de sanctis apostolis dicen-
sortita fuisse dicitur. Ternas insuper cudendai tem : ibi (Roraae soilicet) oportcre utsi Ixtilias prin-
monetae praerogativa decoratas, utperplures eorum cipaius, ubiipsorum glorificaius exitus fuit(j) Maxi-
nummi declarant a Vaillantio et aliis evulgati. mum item Taurinensem, qui de sanctissimo levita
Verum insurgerettuno Blanchinus, necsatisesse nostro \oquens: Hinc esi (inquil) '/uoti insuperabilem
causa^ subesse diceret, ut peculiarius pras cxteris in Laurentii fidem Ixtior Roma miratnr Augustinum
Laurcnlii solemnitatcHoma Ixtaretur, si non speoia- demum veteresque Eoolesioe Patres, qui ex trium-
lius atque Paulus fuit sanctissimum levitam civem
Municip. pag. 55, in jiugusto) Nam ex pareniibus :
vinm Itomanorum appellat alioubi Plinius apud An- ii.wn nohilissimos in Oscam, urbem magnam, prie/e-
tonium Augustinum Dial. vii, quaravocem, Munici- citeis doctores Grxcarum et fSominarum disciplina-
pium interpretatur clarissimus vir. In nummis pas- rum; ut EuYEVEaxa-coui; non ad urbera,sedad Hispa-
sim V. V. oscA, id est, interdum
urbi: vitri.v : vrb. panos ephebos, quos in eam contraxit Sertorius,
viCT. Vid. Vaillant in Augti^t. ,lonil Col. et
Munio. rcferri debeat,
pag. 55. —
Valentia demum a Plinio inter Hispa- Ul) Vid. Sallust.
III Historiar. et Vaillanlium in
nia; Citerioris colonias numeratur, lib. in. cap. 3. Julio, Nura. in Col. et Municip.
tom. 1
Vid. Ant. Au^ust. Oial. vi, et Vaillant in Julio. (e) Vid. Sueton. in JuUo, qui tamen secundo ip-
(/)) Strabo, lib. iii UX=Tjtov 3' f] Kdpojox E'j;7)xat
: sius consulitu Gaditanos et alias Hispanis urbes
Map-/.iXXo'j xxi^iia xai So;7)x-/ioijvaij.:t. Id est Pluri- civitato donavit,ut auctor estDio Gnss.,lib li et xliii ,
mum autem Corduba, Marcelli opus, etgloria, el vir- (/) Suetonii verba sunt in Augusto.
iute crcvit. (7) GivitatcraRomanamrarodedit. Suct. in (Ja/Zia'
(f) Plutarch. in Vila Scrlorii Toj; Y-ip fj-cs-
: (/1) Oocasionom ejus Iea;is edendne, lege apud
vtiTaTou; aTxo -iojv sQvoJV TJvaYay'""' ^'? "Oj/.av TtoXtv Heineocium, ex quo h.Tcno3mutualifuimus,Antiq.
^i.zfiXri^ 8toa!J'/.aXo'j? ETCiTffJija^^EXXrivixwv xExat 'Pw- Rorn. Jurisp. illustr. in appond. libri i, § xix.
|.iat/iov;x7.0r||xi-t.jv.Quomlocum Summus Vaillantus (/) Ea in Orbeil, II'. /)-; slnln
est lex :
'lioininuni.
licpt alioqui Graicc scientissimug, nescio an satis (i) SBrin.
natal. SS. apostolor.
1 rie
aocurate, in huno raodum transtulit (Tom. I Col. et (k) Homil.ltde S. Lanrertio.
655 ADDENDA AD QDOSDAM PR^CEDENTKS TOMOS. 656
phalimartyrum exitu praecipuum spiritualium gau- dem urbe passum {i) neo Romae incolara fuisse
gciamus: supereat ul iejweliomancecivitaiishy mni
diorum argumenlum, laudisque materiam desum-
tractus intelligendus sii.eoque Julianusintuituc/iiis
psere.
Verumsirempauloaccuratiusexaminarevolumus ab Isidoro dicatur, quod in urbe civilatis jure do-
nota, quali Syri;n Antiocbia erat
vel postCaracallae tem[i(ira non minimum
adhuc (;), natales hausi-
superesse honoris in ipsa civitate Romana depre- set. Jam vero cum Juiianus sub Diocietiano et
'
eiorofecto minime absurdum videbitursi cjuiiishic gruentiorem puto. Notissima est Latina significatio j
anobis pro ingenuilate usurpetur. Sanc cum longe " vocis nascor quam tamen sicut ejus sermonis di
:
inferioresset //a//co;'i(»i quam civium conditio,sci- ctatores Cicero, Sallutius, Livius, caeterique pro in
j
mustamenprius illudjusproimmunitate a tributis Iticem ediaut prodire, perpetuo usurpavere : ita e <
naculo sermnne (c) etiam num apud nos appellan- nat mori constanteraccepere, atque in eo sensu in-
'
tur ; et hidalguia, quam Latine ItalicHatem di- trepretatisunt.Cum enim qoo diemartyres agonem
ceremus, nobilitas. consummabant,ccelo,id est aeterna; patrirenascicre-
VerumetLaurentiinostritemporibuscivisROMANi derentur ex flde ac pietale potius quamexLatini
: :
ecclesiasticos Patres ignorasse : Mozirabici hymni traria est, transtulere. Hinc natatiiia, et natalcs
de sancto Juliano Antiochenomartyre, quem Ba- martyrumdies, quos profani scriptores emortuales]
roniuslsidorotribuit(/'),locusplenissimeconvincit: Latine dicerent ; cujus usurpationis et in hodiernis
in eo enim sic legitur : C quoque missarum Codicibus non obcura nobis ve-i
stigia supersunt.
Hic Julianus sorte ciari germinis,
Civis Tiigatae urbis, imbutns omni Exemplisinhujusdoctrinaeconfirmationemobru- 1
Hic enim aperte Julianus honoris causac/i)/« Romn- currunt in veteribus tum laiinae, tum Graecae Ec-;
vix enim scio an /(ifiri^to epitheton alii clesiffi Patribus ('r) Nec tantnm fiflsr? cum apposito;
iius dicitur ;
quam Romae congruat cum autem hunc marty- ccelo, sed simpliciier nasei dicebantur, idque se-
(g) ;
rem Antiochia? in lucem editum fuisse credibile sit, quioribus etiam saeculis, quoscunque pro Christo,
idquod Ambrosianum BreviariumsanctiCaroli Dor- aut in ipsius osculo mon contingeret ;
qua de re
(c)Car. Sigonius de antiq. jure civium Romanor. {g) Soio equidem etTarraconem nostramAnt. Au-i
Card. Norisius de Epoch. Syro Maced., iv, pag,4i8, gustino Togatam diciam ita enim duplicem T. T.,! :
apud Heinecc. App. Antiq. Rom., lib i, pag. 428, Q quam nonnulli ejusdem nummi prceferunt,interpre-j
et alii. tari posse ait vit summus, quasi legendum sil To-',
{d) Vide tit. fT. de Censibvs. Rob. Steph. in The- gata Tarraco (Dial. vii subinit.) ; sed neque ipsej
saur. L. L., verbo Jiis Jtalicum. huic interpretationi asquiescere videtur,et pro To'\
(c)Dehoc etymopra'tersigniflcationis affinitatem gato, Tyrrhenicam fortassis legi debere eodem locoi
quae magna sane inter eas voces est, insignisetiam asserit. Isidorus cerle in eo hyinno minime ad'
earumdem, quod ad structuram spectat,analogia, Tarraconem respicere potuit, quasi ejusdem civisi
securiores nos reddit. Sic enim el Galgo, qua voce Julianus fuisset, quam is urbem ne vidit quidem.j
leporarium canem Hispani significanius, a Latino (/i)^Brev. Ambros. juss. S. car. Borrom. ed. etJ
Gallicus (scilicet anos) (iescendit sicut et fLbaiiquid :
ann. 1625 recognitum sub die xxi Jun., lect. iii ad]
algo quae idem omnino valont item a cabaliico, id ; Matut., apud PP. Bolland. ix Januar., § vnum.21.'
est, eguito ( quod verbum non semcl in legihus
(i) Martyrol. Roman. parv. ix Januarii.
'
tius quam
ex origine eaoalgo frequenter scribimus. Sancti Pelycacpi y^veOX^ov T,|jipav quem Latinej
(/.)
Suboluerat hKC pridem originatio Cl. nostrati nalitium diem ad lilteram diceremus, Rulfinaa!
Joinni Genesio Sepulveda; in Epist. ad Hispaniar. vertit diem passionis apud Ducangium verbo NaA
principem lib ni, epist. 34. talis, I
657 DIS8ERTATI0 DE DAMASO 3T LAUEENTIO. 658
sistimus. Quod autem adjunctum ca;(o,non modo A. Eo plane sensu ab auctoribus ecclesiasticis mar-
apud veteres Patrcs, sediQhodiernis etiam Marty- tyres, neglecto nataliipsorum solo, iis urbibus at-
rologiis, imo el in oflicio et missis sanctorum verbo tributos sciraus, in quibus extrema pro Giiristo
nasci interdum apponi videamua id antitheseos : perpessi fuere.Prudentius certe non aliojure Heme-
causafactum, ct ut temporalis martyrum nativitas terium et Chelidonium Calagurri, Paulum Narboni
dilucidius cum ceterno ipsorum natali committa- Martio, Felicem Gerunds, Cucufatem Barcinoni,
tur .Sic Nicomedienses martyres : eo die in calis aliosque aliisurbibusmartyres adscribit.Sicut enim
(martyrologii verba sunt [6]) nasci meruisse dicun- natalismartyrum dies,quamundosciliceteditifuere,
tur, quo Christus in terris. Et Paula Romana in prM trinmphali eorum die ab ecclesiasticis Palribus
ejus Officio(c): i7)i ccclonala memoratur, ubiChris- negligebatur unaque haec piis (idelium roetibuset
lusmundo nasci dignatus fuil. votis anniveraario cullu celebris erat: ita temporali
Usque eo autem apud auctores ecolesiasticos vo- ipsorum pntria prcetormiasa,eam tantum qua ctelo
cum natale et natalitium usurpatio in sensu de quo per pa.ss\onemnati fuerant verdiin martyrum patriam
agimus invaluit; ut si quis jam natale proprium,ui veteres illi Patrea agnoacebant.
Venusinus dixit (rf), aut natales ut in Constantini In apecie autem de Cucufate loquenslsidorianus
nummo legitur (e), exprimere vellet: opus omnino g hymnus a Blanchino relatus {h),hunc martyrem
haberet genuinum, aut tale quid adjicere; ne forte, aperte civem barcino?«ensem vocat. Dixerat modo
contra animi sententiam, demorte potius quamde ipsius auctor (i) martyrisSanctissimi cruoremBar-
nativital elocntus fuisse crederetur. Exstat in eam cinone sedem fixisse, eoque ex Africa domicilium
rem luculentum inGelasii Sacramentario teslimo- laresque transtulisse,his verbis:
nium,cujus proinde missamsistimusinscriptam(/'). Hinc cruor hujua Cuoufatis almi
Factus est nostrse regionis heres
IN NATALE GENUINUM pergit autem (j):
Secreta. Jam fave martyr precibus clientum,
Instrue et civem, populum tuere, etc.
Adesto, Domine,suppIicationibus nostris.et hanc
oblationera fannili tui lllius (g),qu<im tibi offert ob id est.imbue prasceplis fideiBarcinonenses civestuos
diem natalis sui (jenuinum, quo die eumde maternis (quos infima Latinitas dixisset concives) nam et :
patria interpretationem ex niente atque spirituEc- sacras tui corporis exuvias ex asse possiderent; auo-
clesia; refugere debeamus: quidni, quando verba que te gremio Cssaraugnsta mater exstinctum, et
NASCENDO civis, uulla licet non ex parte suspecta, majorum sepulcro componendum escepisset.
pro puris Leonianis agnoscerecogimurinvitissimi, Clarius tamen aliud, reique de qua agimusconfi-
ad Laurentii potius morte, qua ceelo nascendo, ciins ciendiB praesentissimum,Damasi testimonium addu"
/ir)mn»Mieffectus fuit,quam ad temporalem sanctis- cimus, ex epigramraate quo olim Romae in basilica
simi levitffi patriam referamus? sancti Sebastiani ad Gatacumbas, ubi sanctorum
(a)"Nec novura cuiquam videri debet si na^MS di- ac designamus,ejustamen proprium nomcn retice-
citur qui exhacvitamigraverit Quomodoenim usi- mus; proquoinbodiernisMissalibus aliisqueeccle-
tatomorediciturnoscz, quandoquis exutero mater- siasticorum Officiorura libris est N. Itali d'il tale,
no procedens in hanc lucem exit: sic quoque jure n Gneci to^j OETvo;,seu Oiivaxo;, id 6si,cu)usdam; His-
natus appellaripotest,quilibet ab hiijusvitce lenebris pani aulem fidano diciraus forle cx Hebraico ,113
ad lumcn pertingens viventium. » Nicolaus PP. I, in palah, seu .sSd pala\ quod inter alia occu/(um f\dt si-
gniflcat; unde et i^lSs peloni ocrultus, innomina-
respons. ad consulta Bulgaror., apud Labbaeum, :
CoU. CoDC, Edit. Venet., tom. IX, col. 1537. tusabiconditus. Ruth iv,l: iJlSs ns-nnu .vehahpoh
(fc) Die XXV Decerabris. peloni id esl: sede, seu mane hic Peloni, pro quo
(c) Die XXVI Januar.,qui dies Paulae proprius est Grscus textus habet: xioiijov woe xrJuis Sede hic, :
(e) Legitur in ejus aversa parte: plures natales ani Peloni har Peloni. Id est: Ego iV. jilius N. His-
KELiciTER, quem e Nummaria retjis Catliolici gaza, panice lo Fnlano, hijo de Fulano et si femina
: ;
cui prsest.eximie illustravit CI.Hispaniensis mihi- sit xni^Sa pelanitha, Hispanice totidem fere verbis,
apostolorum corpora quieverunt, legehatur, ut Ba- A. Nec ambigo quin si prisca excutianturmartyrum'
ronius (a), Sarazanius (/<) et Merentia (qui aperluni Acta, quosque deeorum passionibus tractatus ha-
illud alque antiquissimum pra;terea appellat [rjscri- buere veleres Ecclesiae cum Grajca; tum Latins scri-
ptum reliquere.In eo autera epigrammale Petruset ptores: non uniim praeterea locum inveniendum
Paulus disertissime a Damaso cives Romani vocan- fore,quo raartjres ejuspotissimuni urbis oppidive,
tiir. Integrum illud sistimus, ut eadera opera qua ulii palmam adepti suut,civibus annumerentur(i);
occasione compositum fuerit lector iutelligat (rf) ; imo ubi longo tempore commorali domum in pace
hlg habitasse privs sanctos cognoscere debes quieverunt, ut de Paula Romana suo loco dicemus.
nomina qvisqve petri pariter pavliqve reqviris. Verum allatis hactenus exemplis lectoribus salisfa-
dlsclpvlos oriens misit quod sponte fatemvr. ctum iri putamus, utexistiment scilicet, verba illa
Sanglinis ob meritum christvmqve peb astra se- nascendo civis de adepta potiue a Laurentio nostro
[qvvti per raarlyi ii palmam, quam pertemporalem nativi-
Aetherios petiere sinvs etregna piorvm. talem Uoinana civitate, congruentissirae atque ex
RoMA SVOS potivs mervit dependere CIVES veterum Patrum, imo et ipsius Ecclesiae usu inler-
Haec damasvs vestras {e) referat nova sidera pretari posse.
Hsec autem usque adeo perspicua sunt,nihil ut jam Sienim verba nascendo civis ad Laurentii mortem
referri volumus, cuitandem bono comma,: dicatum
ampliusscrupuIisubessepossit,obunamcertaminis
gloriam ac triumphi palmam, quam apostolorum nomini tuo mwms est propriiim, quo sciliceteadem,
principes Roma2 simul adepti s\ini,Romanos eos ci- aut affmissima sententia continetur,ab auctore con-
ves a Damaso appellatos. testationis frustra repetitum dicimus? Sed xou jjie-
Licetenim de Paulo quem Tarsi natum eimuni- p!a|jtou seu distributionis rationem liaberi oportet.
cipemfuisse exIibroActorum prffidiximus,suspicari Si enim priori interpretationi adha;rentes verbana-
etiam num quis posset ad juspotius civitatis.quam scendo civis de civium jure interpretari volumus,ni-
appellare potueruit. Fuit igitur utriusque spostoli gradu specialiter addictus erat, aut ad virginilatis
C
conditio,seu genus sive patriam attendainus,dispar: votum.vel alio referemus, ne scilicet bis eamdem
quare nec locus iis unus,neque eadem obtigitsup- sentenliam ibidera inculcari asseramus.
plicii sors(/);verum par eorum fortitudo ac trium- Postremam autem hanc secundi commatisinter-
pb us, quem insignissimum Romae peperere, sum- pretalionem, ne quis eam gratis a nobis confictam
mum illud Quiritium jus utriquc acquisivit.ut ex eo arbitretur,ipsos Blanchinuni etMuratorium pridem
ambo asque Roiiiani cives effecti atquehabili amplexatos fuisse,ex eo mihi videtur,quoduterque
fuib-
sent.Atqueeo fortassisrespexit Anibrosius in hym- cum in Sacramenlarii [eoniani textu legeretur:Sa-
no cujus inilium est Apostolorum fiassio, quo
:
cer mmisler et dicatum nomini tuo munus est pro-
loco de sanctis Petro et Paulo loquens ait prium, conjunctivam particulam rejicientes,proque
(g):
c;onjunxit tequales viros et dtcatum, dedicalum restituentes (;'), ex bina quae
Cruor triumphalis necis. pridem fuerat,simplicem,bimembrem tamen enun-
Beda (h): tiationem fecere, in cujus posteriori parte, nihil
(a) Ad ann. 384 int. carm. Damasi, et apud Sa- incolam Iteti^calurus et advenam, sequale tuitionis
razan in not. pag. 188. auxiiium reddat pro cineribusmundo civibus pro se-
(i>) In not. ad Damasi carmina Epigram. XXX PULCRo,id est,VALENTiNis,n9m ea in urbe tumulalus
ex Beda, Anastasio, Adone, ct Rreviaro Rom. vet. fuit sanctissimus levita. —
Praeterea in missa de
{c) De Damasi Carminib., num. SS. Servando et Germano (Pag. 395, col. 1: Deus
3, pag. 137,
col. 1. qui martijrum iuorum corpore (sic) unius glorix re-
{d) Affertur a Sarazanio inter carm.Damasi,pag.
muneratione indivise {s\c) divisis rcgionibus locas: et
61, et aMerenda, pag. 220. Servitndum Gaditano silui donas: et Germanum eme-
[e) Puto restitueiidum; referal.
RiTENsiuM CIV1BU8 accommodus. De sancti Germani
(/) Fleuri, Hist. Eccl. i sfficuli ad ann. 06.
corpore Emeritam translato loquitur, qua de revi-
ig) Ap. Blanchin. Annot. xcix Orationar. pag- dendus ipse Lesleus in notis, pag. 507, col.i.Sunt
270. fortaesis alia.
(h) Apud card. Thomasium in Hymnario. (i) Blanchin., tom. IV Anastas., pag. 38.
Pro et
(!)Consonat Missale IMozarabicura a Lesleo edi- dicntum, lege dedicatum. Mui-atorius in ipso textu
tum, in cujus IVIissa de S. Vincentio martyre (Pag. edidit; Sacer minister, dedicatum nomini tuo, etc. i
292, col. 2) legitur: Tuoque (Vincenti) interventu et Tom I Liturg. Rom. vct., col. 398.
661 DISSERTATIO DS DAMASO ET LAURENTIO. 662
riturssculojam octavo scriptum fuisse ab Hispanis aii.juvatur; Veronensis Codlcis auctoritas singularis
conceditur, etsi nos intereagratis eis dederimusid est, nam Vaticani Godicis locus, quem Blanchinus
Sacramentarium a sancto Leone compositum non unicum inejus confirmationem aflert, nihil conclu-
fuisse, haberaus saltem pro nobis antiquius testimo- dicemus. Mitto infirmam Veronensis
dit, ut inferius
nium pras iis quibus Hispani auctores innituntur, Codicis fidem in eo tractu qui Clementis papaa et
atque adeo longe validius argumentum. Et quidem martyris patriam exhibet; ut si in Laurentii Miss®
si, omissaiatereadlsputatione deantiquitateSacra- Contestatione, de eodem argumento agi Blanchinus
mentarii Veronensis (a), vera esse volumus quae contendat, eam quoque Conteslationem sublestam
ciroa astatem Codicis a Blanchino eruti sub hujus fore credibile sit.
capitis initium a nobis dicta sunt: adigimur pro- Imo,si rempaulodiligentius examinare volumus.
agnoscamusintegrominimum sfeculoanti-
fecto ut non satisexploratumerit,nostrisnean potiusadver-
quiorem eura Codiceni esse, quam Ado ex cujus sariorum fundaraentis antiquitatis prajrogativa de-
Martyrolegio pressius pro nostra sententia testimo- g beatur; cum enim sicut pridem dicebamus, Baro-
nium mutuati sumus. nius binos, eosque pervelustos Codices in Ecclesia olim
Verum cum, etiamsi ssculo octavo Blanchinianum recitari solilos se vidisse affirmet, inquibus Dama-
Codicem scriptum fuisse asseramus, ejus testimo- sus Laurentii compalriota legebatur ; et alias san-
nium de Laurentii civitate aut patria, quinque mi- ctus ille pontifex ab auctore catalogi Roraanorum
nimum saeculis re de quaperhibelur recentius fore prffisulum sub Felice, id est, ineunte saeculo vi scripti,
necesse sit, non video quid majorilla unius saeculi disertissime Hispanus appelletur: quidni binosillos
prae Adone antiquitas, ut cxtsra sinl paria, fidem Codices, veleorum alterum, saeculo viii antiquio-
ejus Codicis, reidequa agimusconfirmandne juvare rera fuisse suspicemur; aut in una Damasi patria,
possit non magis ac si qui.«, exempli gratia, pro
; quam Felicianus pontificum catalogus exhibet,non
astruendo facto quod in annum inciditChristi 1200, etiam Laurentii patriam contineri existimemus :
siBculi xvii quod proxime elapsum fuit, quam xviii praesertim cum eum Damasi compatriotam fuisse,
in quovivimus, testimonium praestabiliusexistima- adversarii {d) nobisoum agnoscant ? Sed de his for-
ret. Jara vero Blanchinianum Codicem, imo etiam tassis ad nauseam.
LaurentiancB missse Contestationem, qualisex ipso CAPUT VIII.
nobis objicitur, saeculo viii antiquiores non esse: „ E.vlremi adversariorum conatus comprimuntur.
prioris illius characteris specimen a Blanchino exhi- Nollem, quod ex Tullii sententia (e) facere iner-
bitum, et posteriorishujusphrasisconjiciendi occa- tes poetfe solent, estremo in actu negligentior vi-
sionem prabent. deri; verum non magni momenti, jamque alibi ex
Consulto adjeci : Quid vero
ut cxtara sint paria. parte confutatasunt qua; nobis hoc loco Blanchinus
si potior prae antiquiorri recentiorCodex, authujus objicit; et alias mos lectoribus gerendus est, quo-
prffi illius testimonium apertius atqueinoorruptius rum hactenus patientia fortassisabusisumus.Ergo
Etquidem Adonem clarura sasculi ix aucto-
fuerit? quamin prioribus argumentis eluendis, re scilicet
rem,multipliciquetestimoniocommendatum {b) sci- ita exigente,proIixe egimus in eo quod unum su-
;
mus, cum quisquis iile fuerit Veronensis Codicis, perest tam verborum parci futuri sumus.
licet antiquioris, scriptor.seu potius consarcinator, nobispostremoloco Blanchinus Va-
Oljjicit igitur
obvias quascunque liturgicas preces sine delectu,atque ticanum Codicem saeculo ut ipse asserit, nono esa-
ordine {c) in unum Codicem coegerit. Prsterea Ve- ratum, Actaque sanctorum Sixti, f.aurentii et Hip-
ronensis codicis locus non modo ad patriam, civita- polyti interalia continentem, imiuibus levita noster
tem, passionem, et incolalum Laurenlii significan- apertissirae AiciiuT Romanuscivis. Inducitur in Actis
dum ambiguus, sed de vitio aut interpolatione su Sixtus, imminente ipsius passione, Laurentiumvo-
spectissimus utvidimus: Adonisincorruptus ac " cans, eique Ecclesiae facultates pauperibus erogan-
est,
pressior,deque sanctissimi levitae patria omnino in- das committens, his verbis (/) Cumque hxc, et his :
terpretandus. Rursum
Adonis sententiam nemo
: similia suo sancto sermone disseruissct (Sixtus), vo-
non veterum, nec recentium ab ejusdem a;vo scri- cavit Laurentium, arcliidiaconum suum, civeji eoma-
ptorumsecutusfuit;VeronensisGodici3, siManlium t<vm, dignum Deo, et Deo {sic) virum, et habilu et
{a) De hoc argumento pridem egere CC. VV. Me- (/') Vid. Gl. Dominicus Georgii in Prsf. nov. edit
ratus, Amortius,Muratorius,Geunius,Orsius et alii. Adonis, Romas 1745, n. 10.
quorum sententiaeorecideie videtur, ul saeculojam (c) Murator.. Diss. de Liturg. Rom, vet., eap. 3,
quintoSacramentariumconfectumfuisseexistiment; col. 21 et 29.
sunt tamen fortassisinipsoplurasequenlibus saecu- (d) Merend., Opuso. et gest. Damasi sub. init.,
lis adjectaquK alibi a nobis indicantur,
prater pag. 2.
communelitursicorumCodicumingeniumnovis ad- (e) De Senectute, num. 2.
ditionibus patens, ut in cateris ejusdem argumenti (/') Blanchinus, Annot. cvi in Oratirnar., paj'.
libris passim factum videmus. 283.
663 ADDENDA AD QUOSDAM PRiECEDENTKS T0M03. 664
theca, num. 612. nis (/j); posteriorem tamen vocem sublestam, imo
et subdititiam censenl eruditi,quod nec Blanchinus
Jamvero liaec tanlo praj iis qu» capite prascedenti
inficiahitur.
espendimus probabilius dicta videbuntur, quanto
nihil prohibet quod in verbis illis civeni Romannm
Nollem tamen hfflc a me in eum finem prasjacta
censeri,utresponsionisnecessitatemefrugiam.Quare
Laurentii palria continealur cum enim ea verba
;
Quo tamenid jure?Superum fidemlGrfficuraSixtum hunc SKCulo jam IX vixisse Blanchino dederimus,
exAnastasioatquealiispassim,imoex vetustissimis D antiquiorAdone futurussit; aliasanonymuraeum
et
(d) Sub initium Actorumapud Blanchin., Annot. pag. 26, inter Variantes Fabretti.
cvi, pag. 293. ()) « Itaque (inquit Ciccro ii de Legib. 2) cum ortu
{e) Tom. Antiq, ecclesiast., inappend.ad Opus
I, Tusculanus esset (Catp), civitate Romanus, habuit
Ctuonologicum, num. 22, pag. 611. alteram/ocipatriam, alteram jurjs, Romamscilicet.»
(/') Tom. 1 Anastasii, pag. 24. Item. tom. II, p. 14 (;) Vid. Tit. ff. Ad Municipal. tt ibi Heineco.
et cjusd. tom. pag. 222 in Si.xto. Elera. Juris sec. ordin. Pandectar.
{k.) In Epitaphio Paulee ad Eustochium sub fin.
(g) Catalogus Rom. pont. es
Veronensis Ecclesiee
665 DISSBETATIO DB DAMA80 ET LAUBENTIO. 666
Sed ego,si Blanchinusinsislal,, non solum parem, A dam ease apertissimeconvincit; prorsusutActorum
sed longe majorem atqiie Adonis auctoritas est, locus longe Adonis generalior sit. Jam
quam ille
ACiorura de quibus agimus scriptori gratis conces- vnro cx oplima? interprntationis canone in conflictu :
Siro; verba tanium utriusqueccnferriinlersecupio. duplicis, Scriplurx sacrx, aut vcterum Palrum tesli-
Acta Laurentium civem Roinajinm dicunt Ado quoiid : numii, quorum alleruin, cuin allero puynare videalur,
genus Hispanum eum asserit, erudilum lamen el nu- generalius minus generali, non e ccntrario accomo-
tritum Romx ; quorum quanquam prius colon ad danV/<?ie<,quod Jurisconsultivulgariaxiomateggnert
originem forsan referri possit, contrahitur tamen a per spcciem derognri (a), d'\cun[. Nunc autcm jam
postericri, el de patria omnino periodum intelligen- Operi finem imponamus.
COINGLUSIO.
quam quod utrique, aut alteri es his opinionibus qui fecit hoc (II Reg. xn, 5).
apud viros doctos vel mini.iium probabilitas dece- Quando autem in extrema disputationis parte ve-
dat.Noscerte suscepli laboris nunquam poenitebit, _ niam ab Hispanis Blanchinus petit quod pro tanto
quem nec aliis districli majorera adhibere,neque,si (quantus Laurentiusest) war<i/re re/;eiun(:/o verilalis
primum omnium erga Deam offlcium dempseris, amore etcharilate non ficla pugnaverit [a) : superest
honestius quam benc merendo de patria collocare ut si illatam ab ipso Hlspanis, ut putamus,injuriara
unquara potuimus. uUuri,just8eatqueurbanaedefensionismodumexces-
Interea vero si vel insip'entibus cum Apostolo serimus, aut paulo quam expediret acrioresleclori-
debitoresse Blanchinus velit, sustineat me, quajso, bus sumus, benigne nobis per hos indulgeri
visi
novasUrbi laudes asserere .!eincepsstudeat,alioque deque Hispanis alias optime meritoBlanchino acci-
potiuscommendabiles labores,acvigiliassuastrans- namus Horatianum illud {b) :
(o) Annotat. cvi Orationar., pag. 294 in fin. {b) In Art. Pcet.
667 ADDENDA AD QUOSDAM PB^CKDKNTES TOMOS. 668
ADDENDA ET EXPLICANDA.
Postquam bona hujus operis pars e typographo-
I- -1,
A Posteriorem autem quod attinet, in qua idem vircl.
rum manibus diinissa fuerat, cum in aliquol illu-
'
.
Actorumscriptorem ad iliud Co)'p!<s/tum?7!7a(tJno-
:
gnato itidem e.jus pagina; numero cui singula loca potiiis Actorum scriptor ad alia Scripturfe loca re-
respondent.ut facile lector utraque inter se conferre spexissetjin quibus parvulijubemurerfioi,si regnum
possit. coelorum ingredi volumus? Sane, quanquam vox
Et primo qnidem {Col. .5.59,!«. not. Hlt. c), cum xairstvo^poffuvrj proprie animi demissionem, seu hu-
agerem de aetate ad lectoratus graJurn prioribus ni//ito/emsonet,hictamennisieam permetaphoram,
Ecclesia3 saiculis requisita, Messii cujusdam loctoris aut acyrologiam,aliodetorquemus,incongruam,imo
pueri exemplum a Bouarotio allatum [Observ. ad sbsurdam.ejus commatis sententiam elGciamusne-
fragm. vilr. cot. 626) cum ep rudiore epijjrammatis cesseest.Quidenim,qusso, sibi vult Virquippeeral :
tisse proderit, ne qiiis putet,eo lempore majorem quam adeo Missale, de quo agimus,ad eam Galliaepartem
7iunc xialemad lecloralum fuisse necessariam.V evum non pertinuisse.Nos contra,vetustum illum populo-
ea tamen in re clarissiino viro assentiri noqueo lo- ; rumque Gallioe animis infixum Rogationum tridua-
cus enim Actorum cui innititur, meo quidem judi- narum usum.vel postconcilii iv Tolelani tempora,id
cio,non conficitTheoduluminipso statiinpubertalis est,postcooptatosHispanicosritus, potuisseaGallo-
limine, cum eo jam tempore lector esset, sed juve- NarbonensibusEccleslisretinerijibidem dicebamus,
nem, autsummura adolescentem ad martyrium ra- cujus rci maxima hffic documenta insunt. Primo
ptum; nam licet in Actisideetatis fuisse dicatur, cui enimGregoriiTuronensisapudAmalariumFortuna-
non ita pridem lanugo circa genas cffioruerat hoc ; tum [Lib. I de. eccl. Off., cap. 37) tpstimonio scimus,
tamen antilheseos ca"usa factum arbitror,ut illa sci- triduanas Rogationesa sancto Mamerto Viennensi
licet florensque Theodulijuventi cum senili Agatho- sub sajculivfmera contra terrae motus et luporum
pi aelate et canitie vividius committeretur ; paucis p. rabiem institutas.ejusdem Gregoriiaevo,idest,paulo
enim interjectis in Actislegitur : Kod toiouto; jjiev 6 ante concilii iv Toletani tempora, apud omnes Eccle-
05OOOu),O^,6 OSTOJTOV [F. TO'JT(JJ, Id CSt, /iJHCl CTU |A1TV;C0V sius [Galliarum scilicet, ut Amalarius eodem loco
'AYafloTCO'j;,c(v?,pirpsoo'jTV)c,r[3rj xr[-KoXiXT:-r,^y.t<fOLlr,y interpretatur)obtinuisse. WalafridusquoqueStrabo
evTi|ji.oi;- 'A|j.'f.oT£poi Ellalisqui-
y.aO«poi, etc.Id est : (De reb. Eccl.,cap. 28) esisdem Rogationes in omtii-
dern Iheodulus (erat), Agathopus aute.m cum hoc (ad bus Galliarum, imo etiam Germaniae Ecclesiis suo
martyrium) conspirans,vir jam sencv capilis canitie tempore, id est, sub medium ix saeculiconsuetas
venerahilis. Ambo puri, etc. Jam vero ba^o Theoduli lieri asserit. Leonem prteterea qui eodem ix sae-
III,
cum Agathopo oomparatio, cum stet optirae, quam- culoineunte, et exeunte viii, pontificatum tenuit,
vis priorem illum juvenera dicaraus, satis indicat easdem Rogationes in urbera Ecclesiamque Roma-
non itapresse /n'M(y!''n.s vcrbum in Theodulo acci- nam invexisse, docet nos Annstasius in ejus Vita.
piendura, quasi vix dum ille, quo tempore marty- Taceo Rhabanum Maurum, cujus nos pridera de ea
rium lector subiit, pubertatem ingressus fuisset. re testiraonium adduximus taceo vulgarem Albi-
;
mus auctor affi^mat.satis superque a nobis eodem liam Uarcinonensem perlinent. Praeterea idem cl.
loco [Col. 606, in not.) dictam existimo, ut lectores aaclor {liniol. pag. 481) apud omnes Occidentatis
iatelliganlnon amplius in ea Ecclesia quam xxxvi Eulaliam Emeritensem celeberrimam
Ecclesiie Gentes
diebusesurialibus.quinquiesob lotidemoccurrentes mirandum fueritquod apud
fuisse testatur; ut nihil
DominicasinterrupliSjQuailragesimalejejuniuracon Gallo-Gothos, imo et apud remoliores gentesejus
stitisse, quod et ipsiira in HispiniEC Eoclesiis obser-natale peculiari missa celebraretur.
vatum scimus.Sunt tamon alia perraulta qute a no- Sexto {Col. 622, not. b.) inter sanctos quorum
bisinejusdoctrina; confirmationemadduci possent, nonmeminitOrationariusBlanchiniCodex,licetvere
nisifaciendumessetverborumcompendium.Verum, Hispani sinl,recenseri eliam debent Faustus,Janua-
cum idemcl. auctor statuat qui codem Missali Go- riusetMartialis,Curdubense3martyres,quorum na-
thico uterentur, cum xl omnino diebus, minutatim tale in Missali Mozarabico celebratur iv Kal.Octobris,
tamen interruptis, jejunarent, eos non Quadragesi- et habetur propria eorumdem missain Edit.Leslei,
mam,sed Quinquagcsimam, el fortasse Sexagesimam pag.SSV. Prudentius quoque fortassis eosdem raar-
ttut Septuagesimam observasse, ntque ob eam causam tyres intellexit, cum, enumeratis Acisclo et Zoello
illud Missale non in Gallit Golkica, sed in Gallia q Cordubensibus {Hijmn. de xviii Mart. Cesaraug.)
Francorum imperio subdila usilatum fuisse asserat fit Ires insuper eidem urbi coronas adjicit, inquiens ;
AD TOHIUIVI XX.
CARMINA SULPICIO SEVEUO ATTRIBUTA.
Uonoratisiimis domiimUiUer el Aubenasdum olim,in recensione Revue bibliographique inscripia,tom.utn
Patrologise nostrx vigesimum adbenevolam Kf]uissimiexaministruiinamperpendere7it,inversif<panegyricosde
S.Martino contigit incidere,quos,anlea ineditos,non absurbe Sulpicio Severo Iribui posse opinali sunt,primique
ex memhranaceo codice bihliolliecx regi3?({'ondsS.-Vic\.OT)num.iS0, folia il3 continenie in lucem protutere.ln
illo auiem codice exslani i" Vita S. Mariini Turonensis, auctore Sulpicio Sevtro ; 2" ejusdem epist^jlse tres :
:
unam Eusebio, alieram Aurelio, tertium Bassulx: 3° dialogi tres in S. Marlinum; A" demum supra memorati
versus,qui folio 53 verso occurrunt, hic auleni a nobis in supplemenli vicem exscribuntur.Similem tomi trede-
citni lacunam versibus S. Damasi inedilis jam superius explevimus, doclissimorum Miller et Aubenas supra
laudalorum lionoratissimis admonilionibus graiam simul etjacilem aulem prxbenles. Edit.
Venimus en istuc, hic nec nuno personat eheu ! Martinus reserat quas venerere fores.
Venimus en istuc, et crucis arma silent. HsEC tuta est turris trepidisobjecta superbis
Vere bellator Domini dormite pius heu
''
! Elata excludens, mitia corJa tegens.
Bellator doraiit desidcrandus homo. Celsior illa tamen quae cceli vexit ad arcem
Hic inhabitiivit felix heremita sub antro, Fide, ut ipse ait, sic quoque salvus eris,
Hic iuhabitavitquem paradisus habet. Ilem in inlroitu a parte occideniis super ostium. Hi-
Ilem in Cella interiore. storia picta viduse.
Sancte Deus,miserere loci quera semper amasti, Discat evangelico Ghristum sermone fateri
Dilige, multiplica, protege, semper ama, Quisque venit summo vota offerre Deo.
Completo quoniam pastorem tempore nostrum Quamvis corde tremens,3applex genu cernuus ore
Ad bona
loca migrasti lucida, sancta, ;
Si cessent oper.ne neuipe fides vacua est.
Nos quoque alarum sancte tuarum
vallatu Lege sub hac pariter locuples pauperque tenentur;
Protege, conserva, dilige, semper ama. Cui sensus desit mente probavit opus,
Supplicitcr petimus, dones tribuasque benignus, Nec quemquam excusattenuisatquearcta facultas.
Ut nosmet sancti ac simul ille juvent. Affectu constat gloria non prelio ;
Vidimus absentem cum fuit esse virum " Inter opum cumulos scimus et dona potentum
Carbones atros cineres horrenlia quaeque Praelatam vidus pauperis esse fidem
Pulveris et nebulas squalida cunctanimis. Mercantem nummis coelorum regna duobus.
Cilitium subtercapiti lapis et cinis allus Sublimem vexit justus in astra pater,
Exesis membris hic videbare torus ;
Non qu« multa dedit sed quae sibi nulla reliquit,
Sellula namquB fuit requies in nocte silenti Laudari meruit judicis ore Dei.
Pro scarano aul cathedera haeo quoquesella die. Itcm versus supcr osiium a parte Ligeris.
DiscipulisprfficipipnteDominoinmarinavigantibus
lacipiunt basilicx. Tilulus primus in lurrc a parte
ventisflantibus, fluctibus excitatis,Dorainus super
orientis.
mare pedibusambulatet sancto Petromergenlima-
Ingrediens templum rofer ad sublimia vultum, num porrigit etipsum de periculo liberat. Sanctis-
Excelsos aditua suspicit alta fides ;
simaChristi Eoclesia qu» est materomniumEocle-
a Ms. Sangerm. jam dormit in ipso, melius. Lege protegis, ex ms. Sangerm.
i>
Ms. Sangerm., auxilio. <• Al., opus est.
673 CARMINA SULPICIO SEVERO ATTBIBUTA 674
siarum quatn fundaverunt apostoli, in qua desoen- A Item in uhside.
dit Spiritiis sanctus super aposlolos in specio ignis
Martini corpus dotis vonerabile terris
linguarum.in ea positus est ttironus Jacobi apostoli
et columna in qna verberatus e?t Ghristus. In quo post vitai tempora vivit bor.or.
Texerat in prinium plebeio machina cultu
Quiscjue solo acclivis mersisti in pulvero vultum,
Qua; confessori non erat aequa suo.
Humidaque illisa (sic) prei^sisti himina terra",
Nec desistebatcives onerare pudore
Altollens oculos trepido miracuia visu ;
Si dubitas, ingesta oculis miracula cerne, g Nam gem.mis, auro, argcnto si spenduit illud,
Istud transgreditur cuncta metalla lide.
Quis famuli meritum verus salvator honorat
Livorabi mordax, absolvanturque priores.
Accedis reliquis inter tot millia testis,
Nihil novetaut adiiat garrula posteritas
Dum narranda vides sollers et visa retexis,
Guraque venil Christus populos qui suscitet omnes
In sanctis quicquid signavil pagina libris;
Perpetuo durent culmina perpetui.
Instaurante Deo cernis quo munere gaudent
Caecus, claudus, inops, furiosus, anxius, Eger, llem incipit depositio sancti Martini.
Debilis, oppressus, captivus, mcEstus, egenus.
III id. novembris pausavit in pace Domini, no-
Omnis apostolicis gaudet curatio signis.
cte media.
Qui flens affuerit laetus redit, omnia cedunt
Nubila, quod meritum turbat medicina serenat Item incipil in rncworia securi Remigii.
Expete presidium, non frustra hcec limina pulsas; Quinque beatorum retinet domus ista ooronas,
In cunctum pergit pietas tam prodiga mundum. Quorum si titulos legas et nomina nosces
Ilem super locum absidis in altare. In ccclis quse scripta manent semperque raanebunt.
Quara metuendus est locus iste vere templum Hic ovat ex utero sanctus Baptista Johannes.
Dei et porta coeli. C Hic Felix Victorque, piis Gervasius almus,
llem circa tumulum ab uno latere. Protasiusque sacer sunt hic per SKCula tesles,
Hic conditus est sancts memoriae Martinus epi- Qui veram docuere lldem cruce, sanguine, morte.
scopus cujus anima in raanu Dei est, sed hic to- Juncti quinque simul digiti de corporti Ohristi
tus est praesens manifestus omni gratia virtutum. Efaiciunt celsam manno certamine palmam
Ilem in alio latere. Perpetuis dignisque Deo quam floribus ornant.
Certamen bonum certavit, cursum consumma-
Tiiulus libri vitx sancti Martini episcopi.
vit, fidem servavit, de ca?tero reposita est illi co-
ronajustitiae quam reddet illi Dominus in illa die Si tibi sancta fides si Christo dedita mens est
justus judes. Pontiflcis sacri meritorum mole perennis,
Item desuper. Hic studiose potes Martini discere, lector.
Confessor meritis martyr cruce apostolus actu Ortum, militium, natales, gesta, parentes,
Martinus ccelo preminet hic tumulo. Doctrinam, mores, preconia, bella,triumphos,
Sio memor et miserae purgans peccamina vitae Supplicia (a), patriam, discrimina, dieta, labores,
Occultet meritis crimina nostra suis. Praeraia, virtutes, aevum, praeconia sacra.
vfe,' i^A«
Ex codice autographo bihl. recjise Bruxellemis edidit P. F. X. be Ram, S. Theol. et SS. Can. dod.,
collegii hist. reg. Belgii Socius.
(Numeri qui crassiori iypo iu textu repraesentati sunt respondent paginis hio resensitSB editlonis.)
illonttum ctiitarb.
In prffivia dissertatione satis superque pertractantur quaj ad Idatii vitam et scripta attinent(a). Pauca
tamen dp ipsius Chronioo, quod Garzonius OMinium optime illustravit, hoc loco pr;emonenda sunt.
Ghronicon islud, inter praeoipua historiffi suae monumenta ab llispanis habilum decurrit ab anno xrsB
Christiana; 379 ad annura ejusdem »rffi 469(6). Complectitur itaque, a Theodosio ad Leonem, annos lere no-
naginta. Ab ipso auctore in du.is pnrtes itadivisum fuit, ut priorem quidera ab aliis sumptam ingenue
fateretur; posteriorem vero ab anno -427 ad linem, a se immediato teste conscriptam arfirmaret (c). Chri-
stianus Fredericus Roesler ait (d) scriptores quos Idatius in uriori Chronici parte secutus esse videri
possit Sulpioium fuisse atque Orosiura, communes eoruro temporum et seriplorum fontes, Hispanis
etiam pro.xirae notos. Inde autera a Valentiniani anno 3, id est eeras Ghristianae anno 427, idatius ipse
fons esse incipit, e quo multi post prala sua satis profccto arida irrigarunt. In his nemo magis quam
Isidorus, tum Hispalensis. tum Pacencis.
Ut occulalura veraoemque interoptimos sseculi quinti scriptores merito numerandum esse Idatium, tes-
tatur. Papirius Massonus(e).Eratenim eo constitulus loco,ex quo multa accuratiuspoteratet circumspicere
et judicare. Episcopalu non tantuni multis annis perfunctus est,sed etiara ad legaiioneset officiapublicaad
hibitius (/').Rebus ipsis imraisus.qua; propriadidicit experentia.litteris commendavit.In scribendo plerura-
que utilur stylo breviori, eoque barbaro acdiflicili neque hoc obstare potest quo minus suramo in pretio
;
haboatur Idatii Ghronicon, Eniravero non solura ab hoc fonte hausta sunt, inquit Sirmondus {{/), qu» de
Gothorum, Suevorura, alioruraque genlium rebus in Uispania Galliaque, per ea terapora geslis, apud
Isidorum et alios scriptores non aliis ferracquam ipsius Ghronici verbis oontexta leguntur;sed alia pra>-
terea tura ad sacrara lum'ad civilem historiam plurima liic docentur, qii;e ut caeteris omnibus intacta
qui exstant, ipsi eliara nos, nisi ab Idatio prodila essent, ignorare cogeremur.
Nullus fortassc raeliorura Chronicorum aul celebriorum superest, cujus tam rari sunt Codices mss.
In ipsa etiam Hispania vix obvios esse, ct cx eorum collalione nihil tere ad texius eraendationem desu-
mi posse testatur Floresius {fi). Llt autem Idatius extra Hispaniam saepius describeretur, vix tulisse vi-
detur insignis ilk auctoritas qua Prosperi Chronicon valuit.
Plures tamentum fraftmentorum tum inlegri Idatiani Chronici exstant Editiones/z)
Excerpta quffdara ex hoc Chronico a quodara collectore Gallo, Caroli Magni a;quali, primus publici ju-
ris fecit Henricus Canisius{j). Compendiura illud in priraa sua Eusebiani Chronici Editione retinuit Jo-
sephus Scaliger {k) legitur quoque in Andreie Schotti Hispania: illustrat;e tomo quarto, a Francico ejus
;
bibliotheca asservatur Madriti,tijpis editum jam csset cum nostra llistoria nalurali e/ OEconomica CataloniM.
me curante ulrixisque edilionis correctionem, ni Fortuna, ludum insolcntem Iwlerepertinax, repcntino e.vcitato
turbinCjlOtum neyotium disiurbas%cl. Eoonim lemporequo novailia Idatiani Chronici Editiotypis excudenda
erat(n), in Hispania sociotas Jesu suppressa fuit, ejusque alumni inique multati sunt exsilio.
GarzoniiCodicemms. Joannes Santander testamento suo legavitCarolo delaSernaSantander,bibliotheca3
publicaB Bruxelleniss custodi. Cum viri illius clarissimi hibliotheca venalis proposita esset Bruxellisanno
1816, Carolus Van Hulttiom,die 19 mensis Martii,sibi comparavit illum Garzonii Codicem,qui nunc exstat
in regia bibllotheca Bruxellensi, sub n° 17971 Godd. mss.
Ex hoc Codice autographo descripsi quod nunc in lucem prodit Idatii Chronicon ilUistratum.Quantum
laborem, quatumque studium in adornando hoc opere Garzonins adhibuerit, inlelligent omnesqui novis-
«iinam hanc Idatii Editionem cum prioribus comparare voluerint.
Lovanii, die 16 meniis Maii 1845.
P. F. X. DE Ram.
(a) Anno 1629. Cfr. Sirmondi op. Venetiis, i729,A A (/i) Idacio illustrado con notas, correcciones, y dislri-
tom. II, p.238. bucion mas cvacte que cn las Ediciones anleriorcs.
(/)) Hist. Franciae script. 1636. Anadidos dos Chronicones ineditos Fasios Idacianos,
:
(c) Scaligeri, Thesaurus temp. ,nov. EditioAmste- y tablas dc olympiadr.s, consulados,y aiios de /a fun-
lod., 1658, in-fol., 17. dacion de lioma, reducidcs u los de Christo. Todo con
(d) Bibl. Patr. rnax. Lugduni,1677, tom. Vll, pag. nuevas observaciones. Op. cit., tom. IV.
1251, et Gallandii Bibl. Paorum, tom. X, p. 323. (/) Specimen veleris liomanx iittcralurx deperditx
(e) Collectio ma.v.Conril. Ilispanix, tom. II, p. 168. vel adliuc laientis. Ferraria;, 1781, in-4°, part. i,
{() Piccueil des hisloricns des Gaules eide la Francc, p. 14.
tom. I, p, 612. (wi;Op. cit., p. 173.
(ff) Espanasagrada, tom. IV, p. 239-415. (n)Ut typis excuderetur, die SOSeptembris 1763,
(/() Vclusl Lett. Script. Chronic, ad mss. Codices facultatem concesserat Petrus Navarro, societatis
emendata. Patavii, 1787, in 4", part. 2. Jesu prwpositusprovincialis inprovincia Aragoniae,
(!) Op. cit., d. 84 et 131. Eamdem 1'acullalem consores regii dederanl.
(j) Clr. Roncallius ex praefat. op. cit., p. 24.
LEGTORI.
1 I. Eoce tibi, mi lector, Idatii episcopi Aquilla- B tius rhedaeum, quasi utroque pede claudum, sci-
viensisChronicon recenscusum, perpetuisfere scho- pione vero quasi altero tantum pede claudicantem
liis et notis brevioribus ad calcem cujusque pagiuK, Florius donavit, quo quidem ejus ipsi eegritudinem
fusioribus vero ad finem operis adjunctis, nonnul- immedicabilem esse denuntiarumt.
lisque interdum correctiouibus illustratura. II. At mihi Chronicon istud contextumque illius
Post novissimas, inquies, Bouquetii atque Florii diligenler scrutanti longe aliter visum est. Nam in
Editiones ? Ita enim vero, nec sine causa opinor at- eo non ita chronologia perturbata est, ut si modo
que aliquo oper® pretio.Nam doclissimus Bouque- oculos ad illius verba adjicere, animumqueadtotius
tius Don Idatii Chronicon, sed indicem quemdara scripti seriem advertere velimus, non inveniamus
sivecommentariumrerum Idatiitempore^gestarum auctorcm recla fere semper via incedere neque illis
;
nobis offert, siquidem chronologicas omnes notas, auxiliis, tanquam non sit, suisambulare gres-
potis
quibus Idatius opus suum in annales digessit, ab eo sibus,indigere,quinimo quandocumquelibrariorum
rescidit,novasque alias pro opinione fuu obtrusit. imperitia sive osoitantia factum est, utab i-equabili,
Eruditissimus autem Florius characteressanechro- cui iusistit, cursu abducatur; ipsi por sese leclori
nologicos, quos libriediti prffilerunt, universos ser- suo ostondit illatam sibi vim esse, atque eum quo-
vavit; sed taraen annos .^brahamiticos et Olympia- dammododeprecatur.utabinjuriaimpactoqueSsibi
dicos a locisquibusinsiti erant avulsit, et imperato- vitio vindicatum se ire velil. Quod ut uno atqueal-
riis ab anctore consignatis suo SMpe adjunxit, ut tero exemplo palam fiat. sume, lector, Ghronicon a
eum, qui a vera chronologia aberrare existimavit, Sirmondo editum atqueibi inter paragraphum.-ls/d-
in viani rcduceret. Utrique tamen, quod ipsorum
C )'/ustiinadannum36ThcodosiiatquePlacidiValcnt.)
ductuchronologicasantiiiuarumEditionum salebras et paragraphum Sccundo regni anno principis Mar-
supcrare poterunt, inultum Idatii lcctoresdebcbunt; c(«n/,numeroschronologicosmutatos reperies.Quid
at Idatius ipsenon ita.quia dumilli sospitalem ma- igitur'? Idatiusne Ktate prope sexagenarius,dignitate
num admovere prae se ferunt, si Hcetdiccre,Bouque- episcopus et hucuaane tam accuratus 8criptor,red-
679 ADDENDA AD QUOSDAM PRyECEDBNTES TOMOS. 680 '
ditus nunc est adeo indiligens, ut Theodosii atque A. multi,quibus a librariisldatius devenustatus est.Ut
Placidiae mortemunumpostannumquamquoreipaa miraculo propius sitscriptorem hunc tam sui simi-
evealL commemoret ? Sed esto. Nescierit Idatius lem in unico Ms. (nanique hucusi|uenullum aliud in-
Theodosium atque Placidiam obiisse anno aeras vul- ventuinest)conservaripotuipsp. Ergopauculas istas
ga'is 'ijO, qui fuit ipsius Theodosii Va!entiniani26, labesoumdetergerepossentviriclarissimi.quiOChro-
ascribiturque in Editione Sirraodiana eidem § /1s(m- nico isti illustrando operam navarunt, nesoio cur
rius,an iguorarepotuit liellum Attilianuin atroxque suam potius chronologiam huc invehere quam Ida-
illud pryelium, quoincanipisCatalaunicisanQoejus- tianam restituere voluerunt. Sed conirahdem Ms.,
dera Valentiniaai 37, ieraecommunis,451,piiguatum inquient, quis hoc audeat ? Imo vero, quis non au-
fuisse, quod ounctarum gentium linguis et iilleris deat, si de auctoris sententia certo constet Majorne '?
duos 27 et 28 Valentiniani oidem § pr.epusuere, textu, cffltera vero aul ex Fastis ipsius ldatii,autex
quos eidem postposuerat manifeste Idatius. S^d Isidoro, aut exexcerptis qus tomo IV llispanixilln-
plura de his in notis. siratse excusa sunt, aut denique ex Ghronico Parvo
III. P.iulo post Idatius,ad § homanorum Xi,///,hano atque alio Gnronico Severo ascripto, quae Florius in
notamlapposuit,quaannum 1 Avili designarevoluit. lucein protulit toino IV Hispanix sacrm.
Attamen eamdemnotain nonut soliusprimi
librarii VI. Dum autem sigula persequor, qnibus has
Avili ut novi eliam Olympiadici atque
aniii, sed emendationes fieri possequam probatissimas existi-
Abrahamiticisignum accepere.Quasi Idatiusipsead mavi,nimiusalicui justoquediffusiorfortassevidear.
annum 17 Theodosii Magni noa prajmonuisset pro- Sed advertat hio, quaeso, animadversiones illas, in
pterhancquinti anniiraperiiadiectionemturbandam quibns do notis numerorum.et quo quaeque loco ac
nonesse, nequepr.-Everlondam01) mpiaduir. seriem ;
auctore inscripta sit,agitur,ad summam rei pertine-
quandocunque unoeodemqneannooivili seu Juliano re Quotiescunque enim id subJdubio raaneat atque
et primus imperium adeuntis et ullimusdecedentis sub lite,Idatii opus comraentarius aliquis historicus
al eo principis desii,'iiaretur. Id quod de Abrahami- diei poterit, Chronicon dici non poterit. Istiid igitur
etiam annis intelligendum est. Mentem hanc
ticis causafuitqnaniobrem ego, dum denumerischrono-
suam de illius notae signiticatione declarat evidenlis- logicis quaestio orta est, argumenta cuncta prolu-
sime Idatius eodem loco, dum nullam ibi inannos C lerim, quae mihi visa sunt aliquid lucis genuinae le-
Marciani mutationem inducit,sedeumdemillura re- ctioni reslituendae allatura. Nec roe pertssum est
tinet,quem antcaconsignaverat S Qiiartorcgnianno. hanc in romterapuset nperam liberaliter irapsndere.
Item dum statim \)oslscTih\i:Gaisericus...priusquain Has autera atque alias ad historiara et ad Hispani.se
AvitusAuguslusfierel. Romam ingredilur,sic,.,(\n\h\is laudeim spectantes ongiores annotatiores ad caclem
verbisclarissimesignificatsenarralionem continua- Chronci araandavi ne ?-i ipsius Chronici contextui,
;
reilliusmet anni quo occisus est Valenlinianus,re- ubi nccurrunl,sulijicprem,nimis illum discerperem, i
nuntiatique Maximus et Avitu3,quorum successio- et lecloribus qui Idatium festina volent leciione per-
nes ut uno tenore redderet, irruptionem Gaiserici in currere interjeotionibus hujusmodi moras obten-
Urbem quae intermortem Maximi et Aviti reiiuiitia- derem.
tionera facta est.post hancrcnuntiationem tradit,id
VII. Ut autcm de antiquis Editionibus nihil lectori
ipsumexpresseS admonens :admonituruspariterad ]
nit,initium principatus Leonisatque Majoriani deno- VIII, Demura si hio aliqua invenis qua? occupata
'•
tantem. Librarii autem nimis quam oscitanter ha;c prius fuerint a Bouquetio, scitorae nunquam eum
legentes, novumqueapeririannuraexistiraantes,nu- vidisse, neque in nidulo, in quo nunc habito,videre i
merum annorum civiliura ibi adaugent, el Theodo- licet. Quffi auteti de eo supra praelocutus sum.exR.
ricum sexdecim fere menses Emeritae cunctari fa- P.Florio didici.Sedneque scio an quidquam omis-
ciunt, cum vi^ quatuor in ea urbe permansisse Ida- 8urus sim, eliam si antequam ha^c in lucem profe-
tianae narrationis ordo perspicue deraonstrat. ram, opus illius nactus fuero. Ego enim ha;c ex pu-
V. Hi naevi sunt atque eliara alii, sed sane non blica silva coUegi, nihilque Bouquetio debent,
381 AD IDATII EPISCOPI CHRONICON PBOLEGOMENA. 682
D1SSERT\TI0 PR^.VIA
DE VITA ATQUE SGIUPTIS IDATII.
Patrol. LXXIV. 22
683 ADDENDA AD QUOSDAM PRyECEDENTES TOMOS. 684
tum in Palaeslinam navigaverit, atque ab ea pro- A, 7. Anno deinde 3 Theodosii junioris et Valenti-
vincia,nulla interposita moia,recesserit.Quae omnia niani,ffirffi vulgaris 427,creatus cst episcopus Aqui-
uno non inlegro mense fieri ncmo sine tabulis,sine flaviensisQuodcumprimusanimadverteritPhilppus
teslibus, sibi pcrsuadeat. Labbeus,insignis soc.Jesu scriptor,dumFastos Ida-
5. Verum licet Epiphanius diem oLieritextremum tianos intogros publicaretjnovissim.e multisconfir-
anno 402 aut 403, de quo disputant Baronius (,-/n. mat doctissimusFlorius.Urbem episcopatu dignam
402, n. 25), Pagius {An. 402, n. 7), Papebrochius probat inscriptio apud Gruterum ((P. 23. n. 10), in
(/n Vita, n. 42) etValesius {Not. ad. Socral. l. vi, qua colonioe titulo honestatur.Sigeberius, ut supra
c. 14),nonideoconsequensl3erit Idatium illius ob- innui,Lemicensem,plures Lamecensem episcopum
itum ignorasse.quia, antequam eveniret.abOriente fecerunt,omniumpessimePaschasiu?QuesnellusLu-
in Hispaniam reversus fuerit. Fierienim potuit ut, censera. Qui errorcB insuper accumulans, Idatium
etiamsi in Syria etpraesertiminPala;stina celeberri- metropolitamlSfuisseafflrmatiidqueldatiumipsum
mnm fuisset Epiphanii nomen, dum viveret, nihil significare ait,dumin prolongoadChronicon scribit
Idatius,quandiu illic fuit, de illius morte audierit, se summi prxsnlerncrealumoflicii. AiLucmAugusli
quiavidelicet tertio vel quartoab Epiphanii excessu metropolis honore non nisi multos post annos de-
anno, id est 406 aul407,in Palastinam advenerit, g coratusest.Sed neque summumprssulatusofficium
''""'"'
quando cuncti de Epiphanio sermonessopiti erant. '
'
Cornelius etiam Nepos (/n vUa Allici, cap. 8) ado- loquens sermone in dio su» ordinationis et de suo
lescentem appellatM. Brutum postilludtempusquo episcopatu : Suscepi ,\nquit, summi sacerdotii munus
abipsocum sociis occisusfueratC^sar in senatu,et Si vero de potestate jurisdictionis loquamur, neo
ipsum Atticum adolescentem vooat cap.2, cum jam raetropolitani quidem summo sacerdotii officio
annum 23 ageret.Itaque hujusmodi verba nos s£epe gaudent.cum habent supra se patriarchas aut pri-
fallenl,si ad praescriptas vulgometas infanlioe,pueri- matps et summura pontificem. Hasc necessario ad-
tia! et adolescentia?, reducantur. Quandoveroflnem notanda fuerunt,quia res nobisestcum implacabili
Chronico imposuil Idatius,non imnieritoextremum Ecclesitc supremique ejus capitis hoste.
S.Vixit in episcopatu Idatius,ut minimum annos
'
sevitiecurriculumperagerescripsitinprologo;nam-
que erat tunc fereoctogenarius.ut infravidebimus. 42;nam Chronicon suum usque ad annum 469 per-
duxit. Imo in eo nonnulla legimus quffi ab Idatio
§ III. Deo se devovet, episcopus fit ; reliqua usque ad
morlem. scribi non potuerunt anteannum 472, ut infra osten-
dam {Num. 34).Attamcn necesse est eum ante an-
Regressus ex Syria ante annum 412, quoobiit
6.
num 474 estremum diem ohiisse, si sub Leone Au-
Theophilus Alexandrinus (namcum illinc discessit,
guslo decessit, uti narrat sanctuslsidorus {De yir.
vivum reliquit Theophilum, uti ca ostendunt quK ilL, c. 9),cui satius estcredere quam Sigeberto.qui
anno II PlacidiValentiniani),Deo sa devovet
Bcribit
adannumusque 490 vixisseeumafflrmat.Leoautfim
clericum,14 monachumautreligiosum.quamantea raense Januarioan.474vitam flnivit.Quareldatiusan-
vitam professus,anno aerae vulgaris,417 aut41S. Id nosfereoctogintavitamproduxisseambigivixpotcst.
nihilque aliud significant verbaiilaquffiin Chronico
Ab eo vero lempore quo episcopus factus est,
9.
Parvo (sic illud appellare visum est Editori Flurio), 16 maximis laboribns ingentibusque ferumnis in
postConstantiinuptias etPlacidiaB^ante^Wallifflmor.
Christianae patientiae gymnasio exeroitus est. Nam
tem leguntur, scilicet : Idaliiad Dominum conversio
atrocia continuo bella, et quae bellis annexa,incen-
peccatoris.Y^quiAew Salvianus (L. ivdeGubcn,. Dei)
^ ^ia,rapina>, captivitales,caedes,miseram Gallfficiam
illius temporis scriptor, eadem phrasi: Sz juij, ait,
tamen injiiria? erant.corporuni atque
attriverunt.HcC
nobilium converti ad Deum ca'peril.Q\.aUm<\u&,qu\d
bonorum. Angores aninii multo acrius sanctum
intelligat conversionis nomine declarans,inquit Si
ediscopum cruciabant, cum videret gregem suum
quismelior esse lenlaverit; rursumqueiSi honoratior
huc atque illuc distrahi,dispergi,lupisque irruenti-
quispiamreligioniseapplicuerit. SimiliterdcPaulino
bus, hoc est hffireticis Priscillianistiset Arianis,s£e-
Ausonius {Epist. 25) ;
vissinie dilacerari.Interea tamen priiicipibus etpo-
Vertisli, Pauline, tuos, dulcissime, mores. pulis charus erat atque venerabilis, ita ut legatione
Atque etiamldatiusipse,infra,adannum30 Hono- pro suis Galla3cisad Aetium su3cepta,Lic precibus
rii Paulinus nobilis.^^imus et dudum
elnquentissimus ejusvictus,Suevorum regemHermericum ad ineun-
conversione ad Deum nohilior factus. De eadem re dam cum Gallaecis pacem paulopost induxerit Ida-
qui plura velit, legat cumdem Paulinum {Epist. 39 tius vero,nomen suum reticcns.pacem hanc inter-
ai tnilit.) atque Sidonium (L. iv. Epist. 24). ventu episcopali obtentam esse atfirmat.At istaplu-
Ires nostri Idalius et Ceponius imminebunt, conjun- superior leclio docet,descriptio defluxit annorum;nam
cla cum eis instantia lua, quos citius vel provinciali yeTbsiisiasuperior lectio Chronicon Eusebii et Hiero-
convcntu remedium tantis vuliieribus afferatur {Epist. nymi significavit Idatius prajpositum in eodem vo-
milii 93, fin.). Hsc sanctus Leo, qui Idatium et Cc- lumine: tum etiain in Ghronioo ad annum 13 Ho-
ponium nominatim appellasse videtur ex Turibii norii, ubi haeo leguntur Post suprascriptos sane :
commendatione; nam et Turibius ipse ad eosdein n Arianos, qui Hierosohjmis ante Joannem episcopi fue-
de secta " '"'
Priscillianistarum
' ' "" '
'"
litterasdedit,
' ' quasapud" rin^etc. Inquire, lector, ab initio auctarii Idatii,
Moralem reperies (L. xi, c. 26). ubinam ille de his episcopis Arianis mentionem 19
17 § IV. Idatii scripla. fecerit.NuIlibiinvenies.-inveniesauteminudjectioni-
10. Duo Idatio scripta tribunntur,Chronicon sci- bus Hieronymi, anno Ulympiadis 283. Quis igitur
(
licet et Fasti consulares. Et Ghronicon quidem om- non videt Idatium non ita loqui potuisse, nisi cum
nium temporum ac eruditorum consensu at do ; Hieronymiano Chronico librum suum quasi appen»
Faslis antiqui scriptores omnino tacent; posterio- dicem quamdam in unicum volume.. conjunxisset ?
res vero alii dubitant, alii etiam incunctanter ne- Si autem conjunxit, credibilene est nova; epoohas
gant.Sed genuinum Idatii opus esse hos Fastos in- charactere, et quidem lectore non pr-emonito, hoc
viotis, ni fallor, argumentis, mox § llevincain. suum autarium a reliquo corpore discriminasse ?
Chonicon Parvum paucis abhino annis publica do- 12.Sed Hispanam seram, inquies, semel atque
natum luoe, oento est ab imperita manu ex inte- iterum non in ora tantum libri,sed intra ipsa Idatii
gro Ghronico exseotus et male consntns. Liber verba reperimus. ProDe id scio; verum nec sio qui-
contraPrisciIlianum,quema nostro Idatio scriptum dem mihi certo persuadeam duplioem illam Mram
refort Trithemius, alterius Idatii seu potius Itarii Chronioo in.^ertam^alteram anno 15 Honorii,aIleram
est, qui, teste diviso Isidoro (BeVir.ill. c. 15), G anno Leonis6,esse ab Idatii manu. Utraque primum
pluribus annis antiquior fuit hoc nostro Idatio epi- libri ffirae ab unolibrarioascrilji.etesinde transcribi
Alexandria clarissima femina vixit A tem adnectit Diocletiani. Verene an falso, quod
ANNOS PLUS MINUS XXV RECCSSIT IN
, disputatPagius (In Critic.,an. 310, n. 3), nihil nunc
PACE DECiMO Kal. Jan. eraDIII ;
refert, adnectit. Eam autem mortera evenisse nar-
PROBUS FILIUS YIXIT ANNOS DUOS MEN. I. rat Idatius in Fastis iii Non. Dec. Narraturus
Verumlamen argumenla supra exposita et sancti deinde Eusebius nuncupationem trium Ca3sarum
Isidori ac Joannis Biclarensis exemplum, qui lianc Crispi, Licinii ct Constantini, qua; eodem Idatio
aarre Hispanas epocham in Chronicis suis peran- teslo facta est die Kal. Martii proxime insequcn-
nos principum digestis nunquam (nisi semel for- tis, annum ejusdem Constantini Magni 8 pra3scri-
tasse in fine Isidorus) usurpant, dissentire ab eis psit. Atque Decembrem inter et Martium duos tan-
me vitis cogunt. Maximo de aris per singulos an- tum numeraraus menses Januarium etFebruarium,
nss osrffi Chronici adjeclis; nara de duabus aliis Puto Eusebium prinoipium illius anni 8 Conslan-
supra memoratis infraque Chonici eontoxtum re- tini Februario non illigasse. Hso pluribus confir-
jectis, non est cur tam constanter relrageraur ab mari possent; sed ea satis fore Petaviocredam qui
ipso Idatio illis in locis inscriptos fuisse. de Eusebio probabile tantum ac verosimile esse
De xra Abrahami.
§ VI. scribit {Raiion. part. ii, /. i, c. 10) annos ab autu-
calcem cum annis Julianis fluere, vix in dubium ct Idatianorum annorum itieundam ralionem; elnon
verli potest. Sed tamen quisquis de hoo arabigat, lanlum al agnoscendos errores Eusebii, Hieronymi et
legat hoc Chronicon in ipsius fcre vestibulo, nimi- Idatii, sed ct eorum omnium qui eosdem perperam
rum ad annum 4 et 5 Theodosii Magni; inveniet citant {Dissert. deperiod. Grsecoroman., ?i.79). Igitur
anno 4 pacem Romanos inter et Golhos Idatium hacipsc opinione imbutus,oum ldatium,quemquia
consignasse, quam in Fastis Idatius ipsc per.feo- non viderat enim. 23 Baronius atque adeo Annali-
tam fuisse ait quinto Non. Octob., assentiturque bus suis non inseruerat,magna ex parte in sua Cri-
ei Pagius (Jn Crilic, an. 481, n. 2). Ab hac aulem tioa desoribendum sibi esse censuit, saepe corrigat.
die ad xvii vel (ut demus id Pagio, ne de nihilo p suggillet ac sinistre interpretetur, properque a me
disputemus) ad xvi ante Kal. inscquentis Kehruarii, frequenter redarguendus sit, altius hanc de anno-
cui inaugurationem Arcadii oonsignat, iii iisdem rum Idatianorum cxordio disputationem repetere
Fastis transiens, annum 5 pra:figit. Unde a ne- atque perspicuis argumentis definire nunc statui,
mine negandum puto Idalium annos Abrahamiti- ne cui postea videar ex lubidine potius viro doo-
cos et imperatorios a Januario auspicalum fuisse. tissirao conlradicendi quam ex olficioso Idatium
Ad annum prffiterea 4 Majorani ct Lconis idem defendendi studio illi frequenter refragari.
observare licct. Idatium a Februario ad
Nara ibi 17.1giturcum in Chronico, quale illud habemus
Novembrem, deoera continuos menses, sub unius ab Hieronymo, annos Abrahami e regione annorum
ejusdemque anni nota, deourrit. Si autcm ab Oc- principuranequelatumungueinsuperiusautinferius
tobri initium annorum sumoret, uti assidue incul- consignatos videamus, quis sibi aPagio persuadcri
cat Pagius, cura ad § Idatius quisupra pervenit, aut patiaturLatinura Eusebium (ne de Grfeoo autogra-
etiam antea, novum annum designasset. Sed id fihodisputemus),Hieronyraura ac Idatiura,Abraha-
SMpius rccurret in notis. mi annos ab Octobri, principum vero a Januario,ut
Nunc autem de Hieronymo dioamus, qui an-
15. demonstratum est,auspicari, pra;seHimcura annos
no 20 Constantii, Constantini Magni filii, hmc scri- Olympiadicos ,
quibus principiura aliud dedcrunt
bil Julianus frater Galti Mediolani Cxsar appella-
:
D quam imperstoris, alio etiam loco vel anterius vel
tur viii Idus Novemb., subsignatoque mox anno 21 posterius designasse perspicuum sit? Pcerterea ita
ejusdera Gonstanlii ait : lieliquix uposloti Timot/iei Idatius a multiplicandis in epochis quas usurpat
ConstantinopoUm invectx sunt. Alqui Idatiusin Fas- annorum iniliis abhorret, ut si quando principes
tis oontigisse id testatur die Kal. Junii. Neque est impcrium adeunt post Januarium postque prano-
qui evectionem hanc longius protrahat, nisi Theo- latum in Chronico currentem annum, eut novam
dorus Lector(L. ii Collectan.), qui tamcn in diem aditi imperii notara non adhibeat, vel, si eara
24 22
ejusdem mensis Junii illa refert. Hierony- adliibet, cura priraum se dat occasio, suppri-
mus ergo, a Noverabri in proxiraum Junium pro- mal ;
quippe,reccurrente proxirao Januario, etiam-
cedens, novura annum inchoavit. Quo igitur luensc si prinoipatus cxpletus non sit annus primus, se-
nisi Januario? Certe aulumnum non exspeotavit. oundum designat. Cujus utriusque exempla habcs
Verum et Eusebium in Latino Ghronioo annorum in Placido Valentiniano, in Avito, Majorano et
principum cxordiuin a Januario capere clarissime Lcone. Prudens sane consiliura quo cautum esse
constat. Siquidem Gon^^l.mtini Magni anno 7 mor- voluil ne Chronologia;, qua: res est satis per se im-
689 AD IDATII FPISCOPI CHRONICON PROLEGOMUNA. 690
plexa, novae offunderentur tenebrfe, quibus lector A. Pagius^verisimile esse annos Eusebianos ab autura-
prffpedilus in errorcm laberelur, Non longe abibo, no exordiiim sumere; atlamen, quia major Euse-
iieque a via cui instero debeo recedam, dum osten- bianorum pars cum Julianis sequentibus concurrit,
do interprelationein 94 huno de annis Eusebianis suadet ul in usu annus Abrahami, exempli gratia,'
Hieronymianis et Idatianis, al) Octobrissive autum- 2015, cum 44 Juliano conferatur,quocum pernovem
no incipientibus (proeterquam quod falsa est), sex- menses concurrit, non vero cum 43, cum quo pra;-
centorum errorum causam non solum tironibus sed dicto anno Abrahami 2015 trium tantum mensium
etiam chronologis non indoctis futuram esse. communitas est. Et haic quidem Petavius consullis-
18. Porro idom doctissimus Pagius, dum de hac sime nam quaenam, 26 rogo, chronologia; cunfu-
:
specie locutus est. Nam testimonio Eusebii adiiuoto cum Abrahamitico2015 adio sexta Januarii conjun-
scribentis {Dissert. de period. Grxco-rom(m.,n. 78) .•
gens, eumdem sejungas ab anno Juliano 44, qui sex
Colligunlur omnes anni Abrahami usque adNativila- prius diebus inchoatus fuit? aut Christum natum
lem Christi anniim xv, incluso scilicet in his anno asserens consulatu Augusti xm, natum esse neges
primo Christi, subjungit Cerlum cstanno Juliano 43
: eodem illo anno Juliano 44, atque eos etiam carpas
Eusebium primum Incarnaiionis annum incoepisse.El g qui hocalflrmant?Annon consulatus isteatque an-
ne quis ita possit ha;c interpretari, quasi sensus sit nus 44 Julianus eadem die initium habuere? Sed
Eusebium Christi ortum illi anno Abrahami alligasse miseretme humani-e imbecillitatis, dum video eum-
qui abautumno anni 43Juliani exordium sumpsit demniet Pagium idipsum quod in Petavio hic re-
continuo addit Eusebium Incarnalionis priticipium
: prehendit alibi probare {Prolog.ad disserl. Hijp.,n,
ab anno Juliano 43 repetere. Principium Incarnatio- 15J, Petavianaque regula utendum esse docere.
nis (sumpta Incarnatione pro Nativitato, proutnunc Agens enim de anno 2 imperii C. Caligulae, haec
loquimur, diem Christi nati primum, aut aliquem soribit Aller imperii Caligulte annos Christi potius
:
illi proximum esse nemo non fatebitur, sicutnemo 38 quam 39 esl, cum 38 Chrisli annus correspon/Jeal
item est qui nesciret annosJulianos a Kal. Januarii novcm ejusdem secundi imperii anni mensibus, 39
initiumcapere. Cum igitur Eusebius, GrDecos imita- vero triljus tanlum iisque inconipleiis.
Natalem Chrisli dieisextse Januarii
tus, alligaverit 20. Auget deinde tenebras Pagius, inquiens : hi
anni ejusdera Abrahami 2015, potuitne Pagius, sino sera Dionysiana primus Cliristiannus inchoalur Kal-
errorisaccontradictionisspecic,scriberelncarnatio- Junuarii anni Juliani 46. Namque annus Julianus 43
nia initium ab anno Juliano 43 Eusebium arcesse- annis tribus a 46 dislat ; et qui NalalemChristi anno
re ? Nara dies illa 6 Januarii, cui Eusebius Nalalem Juliano 44 ascrihil, illum Ires anlcrius annos staluere
Christi asrripsit, 6 pariter erat dies anni 44 Juliani eenselur, quam qui eum consignal anno 46 {Dissert.
siquidem iste inchoatus cst die prima ejusdemmet de period. Grxcoroman., n. 79). Cum ergo dixerit
Januarii. Igitur quemadmodum etiam si Eusebius Pagius Eusebium alligasse Natalem Christi anno
annum cui adnectit Incarnationem ab Octobri anni Juliano 43, Dionysium vero anno 46, nemo ipsum
43Juliani auspicatus fuisset,non proptereadici pos- audiet, quin sibi persuadeat Natalem Christi Euse-
set 25 Christi Natalem alicui ex tribus piioribus bianum annis tiibus Dionysianum anteire. Sane
ejusdem anni mensibus Octobri, Novembri aut De- doclissimo viro haec Pagii verba imposuerunt, ut
cembri, neque consulatu Lentuli et Messallini ascri- crederet quod modo inquiebam, quodque ipse ita
psisse, quia et consulatus iste et tres illi menses exposuit: Eusebio anexo al afioprimero deChristo
finiti jam erant die sexta insequentis Januarii, ita al ano 43 Juliano, y Dionysio ol 46, S? como dize
neque affingi Eusebio potest eum annn 43 Juliano Pagi en la disscrt. del pcriodo Gra;corom., num 78
NatalemChristi alligasse, quandoquidem annus hic y 79. En luerza de esto elquede los aiios de Abra-
non minus ac tres illi menses consulatus Lenlul' han quiera sacar los de Christo, segun nos oslros
etMessallinieadem illa diesexta penitus effluxerat. los contamos, se ha de diferenciar en tres unida-
ly. Ego sane non video cur Pagius, quiinappa des, etc. » Deceptus est vir cl. Pagium legens, et ex
ratu ad Annales, n. 146, cui insoriptus est annus " eo hausit Natalem Christi Eusebianum tribusannis
Julianus 43, disertis verbis {giielur Eusebiutnexisti- Dionysiunum prcevertere. Neque his stetit error.
masse Chrislum nalum die se.Ua Jannuarii sequtntis Factum exinde est ut haec labes in novam Chronici
anni, quem ibidem, n. 153, ipse 43ex Julianis facit; Editionem ab ipso ornatam derivaretur. Neque
non, inquam, video, cur in Critica {Ad an. 14, n. 6) enim aniraadvertitvirdoctissimusHieronymumnon
Petavium corrigat.quod in eumdem annum 44 Julia- potuisse finem Chronico suo imponere Abrahami
num EusebiumChrisliNatalemretulisse scribat.An anno 2395, imposuisse vers anno 2394. Vide infra,
quia Kusebius annos quibus Chronicon suum insi- n.20 etseqq. Quin eliara, quod valde rairandumest,
gnivit, ab autumno, ut existimat Pagius, inchoavit, Pagius, qui in hunc errorem Klorium induxit, eum
annos Julianos, quos nunquam usurpat, a suis fini- ipse non contraxit; nam Idatii Chronicon ab anno
bus avellere potuit, efficereque, ne 45 annus Kal. Abraharai 2393 cxordiri exislimare se ostendit, cum
ejusdem mensis Januarii.cujussextae diei Natalem anno postejus initiura sexto annum 2400ascribat.
Christi annexuit, inchoatus fuerit? Observaverat 21. At Pagius, inquies, eodem illo ioco contrarium
Petavius [Ration. parl. ii, /. i, c lOi jirius quain e.xpresse doeuit niuii conceptis vorbis odixit :
691 ADDENDA AD QUOSDAM PR^CEDBNTES T0M08. 692
Constat Eusebium annos Incarnationis Irennio anle A secus ac Olympiadicos a Januario initium Hucere
asrani Dionysianam inchoare. Autiioe quidem.Verun:. apud Eusebiura et Idatium dixerim. Nam prseter-
annorum Eusebianorum et Juliano-
diversitate illa quam quod id evincunt exeinpla superius adducla,
rum distentus ita scriptionein suam obscurat, ut annusabautumno iniens,qualem vultPagius, Syris,
ipse pugnantia loqui videatur, ellector.cujus modo ut diclum est, tantum in usu crat, illisque solis no-
memini, neque indoctus, ncque indiligens, quique tus, at annus Olympiadicus ab asstate incipiens, et
a Pagio de initio annorum Idatianorum dissentit, in Eeslatem annoconsequentidesinens,cunctis gen-
quos non ab Octobri, sed a Januario fluere opina- tibus, qua late patebat Romanum imperium, erat
tur, in errorem propter ipsum lapsus sit. Itaque notissimus; atque ab omnibus una eademque ra-
uthogscopulos evitarct Hit'ronymus(nam verissime tione putahatur. Quapropter aequaleerrandi pcricu-
idem Pagius alibi scripsit [Ibid.] : Pcriodorum mul- lum lectoribus crearetur, si annus Olympiadicus in
nico disertis ipse verbis :n preefatione professus est Grfficos quam apud Latinos usurpatione, notasunt
dum ait se esse et interpretis et scriptoris ex parte apud omnes, solius Censorini testimonium addu-
officio usum. Idatim autem Hieronymum imitatum cam, non^ut rem indubiam conDrmem, sed ut ex eo
fuisse tam mihi certum est, utChronicon Graecum, ad annum primum elultimum auctarii Idatiani in-
qualeab Eusebio prodiit, ne quidem legisse putem. quirendum transeamus. Igitur Censorinus Hic an- :
§ "VII. De annis Olympiadicis. nus, ait, cujus velut index et titulus guidam cst Ulpii
22. De his aliter ac de Abrahamiticis et impera- ei Pon tiani consulatus,ab Olympiade primamillesimus
toriisstatuendumest, incunctanterque asserendum est et 14 exdiebus tantum wstatis,quihus agon Olym-
Eusebium Hieronymum rt Idaliura sestivo tempori C picus cetebralur. A Roma autcm condita 991 et qui-
,
Olympiaduminitium alligas6e,idque ipsarumOlym- dem a Palilihus, unde Urbis anni numerantur. Eorum
piadum positu atquo consignatione testatum reli- vero annorum quibus Julianis nomen est, 283 sed ex
quisse.Quaproptcr in novissima Idatii Editione non die Kal. Januarii. Haec Censorinus. Ex quibus ii-
recte factum est,dum anni Olyrapiadici cum Abra- quide constat annorum Olympiadicorum initium
haraiticis et iraperatoriis ex aquo conferuntur;qua- allegandum fuisse ab Hieronymo et Id;itio diebus
si illi non secus ac i&ti a Januario nuraerandi sint. ffistatis, ne novam atque insolentcm eos numerandi
sa est unico Ms. quod superest, Olyrapiadem 200 tiuni,qui sequenti anno calamura applicavit eidem
non eregioneanni 2Theodosii, sed inferius medio Chronico continuando, consignare in vestibuloope-
utique spatio iater 2et 3 ad § Alcxandrix 29 ius- ris sui debuisseannum Abrahami 2395, Olympiadis
cripsit. Quod rcliquo deinceps Chronico toties re- D praedicta;annumitem 3, Christi, si hac epocha juxta
tinet, quoties librariorum incuria depravatus non Eusebii opinionem usus fuisset, annum 381.
est. In quo Eusebium et Hieronymum secutus est, 31 25. Ifaque annum quem tot characteribus
quiin hocipsi prajviverunt. NamEusebiusinler7 et8 desigoat Ceusoriuus eumdem esse cum anno 238 aras
liiocletiani et inter 1 et 2 Constantini, annos «quali vulgaris autumant hoc tempore plerique omnes. Ab
ab utriusque intervallo, Olympiades 268 et 272 con- eo autem anno usque ad finem Chronici Hierony-
signavit. Hieronymus etiam inter annos ejusdem miani cxl anni numerantur siquidem illud finivit;
quodesinitHieronvmus 381 Christi designatus eat, A Chronicon, consignavisset annuin Abrahami 2395,
faisus est veheraenter.Narnqueexepochis.quarum cum Pagius pcriodi Grfficoromanae annum 5871
anni eodem dierum numero constant, neque plurcs eidem anno Valentis i inscribat, par hujusmodi
1
una quam alia, nequc pauciores in eodem spatio periodi numerus pariepochajAbrahamitica; respon-
temporis numerare potest. Quare si abanno primo det, et impar impari, ut per se liquet. Rcstat ergo
Bera; communisusquead consulatum Valentisvi hajc ut Hieronymus anno.^brahami 2394,non vero2395,
oera ccclxxviii annos numerat, eosdem non autem Chronico suo finem fecerit.Id f)uod el cognovisse et
plures Eusebianam putare necesse est. Quod si in approbasse condemnet Pagium, supra, n. 20, ob-
Chronico Hieronymi invenis annos ccclxxxi, scito servatum ost.
id sine subdilitiauniusanni intercalationeneri non IS.Sed jam ex ipsoEusbeiiChronico rem demon-
potuisse. Rursus si Hieronymus anno 15 Tiberii et stremus. !gitur Eusebius inChronicoannum Abra-
30 Ghristi ad 14 Valentis hujusque interitum cccli hami 2020 adnectit anno Augusti 47, qui fuit aerae
annos fluxisse affirmat ( In prsefal. ad Chron. Kdit vulgaris iv. Ergo necesse est ut exinde decimus
liasit., 1529), autin hac summa 15 Tiberii et 30 quisque annorum Abrahamiticorum in4postdeci-
Christi annumincludit, aut librariorum neglignntia mum queraque ejusdem aerae vulgaris incidat. Ita
corruptus etiam estilleloous.Idatius profecto annos r. annus Abrahami 20.30 incidet in Dionysianum 14 ;
.. i'.. j - i _..x «I -.rr>»rtr»?._T\. n
.*
il :j*
I ^
Abrabrami 2400 in Dioiiysianum24; Abrahami de-
I I I I I 1. 1
et;
argumentum extotcharacteribus certisque positio- nique 2400 in annum aBrae communis3S4. Et sane
nibus modo deductum, summam iilam ccclxxxi Idatius ab eodem hoc anno Abr.ihami 2i00 qui ex
annorum a Natali Chrisli Eusebiano ad exitum decennalibus primus ipsi occurrit, ad 24G0 decen-
Valentis sextumque illius consulatum, manifestaj nia cuncla pra?dicto ordine distribuit. Neque hic
falsitatis 3% convincit, atque adeo et postremam ordo inChronico turbatus est, nisi postquain reli-
hanc annorum cccli a 15 Tiberii et 30 Christi ad quK omnos numerorum notje extrema libri parte
ejusdem Valentis mortem, nisi si annus Tiberii 15 corruptaj sunt. Hunc ordinem praefert Editio Sir-
et Christi 30 hanc eamdem summam ingrediatur. mondiana, qui nullo modo praivertendus crat, tra-
26. Ubi semel demonstratum cst Hieronymum ducti3,ut modo factum cst.annorumAbrahamitico-
Chronico finem fecisse anno Natalis Christi Euse- rum decadibusin 3 pcst decimum quemque aera;
biani 380, non est cur eruditissimus Florius illud Dionysianaj annum. Nam etPagius34 ipse hunc
absolvisse iuficieturannoAbrahami 2394.Chaeferum ordinom unice IaudatinChronico,primamque illani
ad hoc ipsum comprobandum novum prffibet nobis decademanno 6TheodosiiMagni,quiFIorio est ffirte
argumentum Censorinus, dura consulatum Ulpii et coramunis 484, allig.ivit.Jam ergo si anno Diony-
Pontianiincidisse aitin annum ex Julianis283.Nam C siano 384 respondet annusAbrahami 2400,Donysia-
si cx his subducas annos xliii, qui ante Natalem no379, quo IdatiuB Cbronicon exorsus est, aliua
Christi Eusebianum decurrerant, habebis ccxl; his respondere non potest nisi Abrahami annus 2395.
adde cxl, quos cx Fastis elicies a consulatu illo ad 29. Quapropter nerainem deinde fallat regula
consulatumValentis vi,summamconficies annorum quam prffiscribit Pagius (D/ss^rt. de period. Grxco-
cccLxxx.Quibustandemsiannos Abrahami adjicias roman., n. 79) ad annos tera; Donysiana; ex Abra-
iiM. XIV quos ante Natalem ChristiEusebius nurae- hamiticis eruendos.Nimirum sit subducendos esse
raverat, conflcientanni iim.cccxciv. Hocigitur anno ex Abrahamiticis annos im. xvi, quique post hanc
Abrahami Hieronymus Chronicon absolvit, atque subductionem reliqui fient,exhihebunt annura Dio-
insequenti 2395Idatioilludcontinanduradereliquit. nysianura. At quoto mense illum exhibebunt?Octo-
27. Ut autem Florius crederet, Hieronymum ad bri, scilicet, atque adeo post novem illius menses
annum usque Abrahami 2395Chronicon perduxisse, jam elapsos.ExempIi gratia.ex annoAbrahami2018
fefellerunt dictura virum tum librl editi,qui in fine detrahe 2017,restat l.llaque elicitur annus primus
auctarii Hieronymiani huncnuraerumexhibent,tum Dionysianus, sed non tuncincipiens, sed decimum
Pagiu3,cujus verbis prepter magnam viri auctori- monsem tum decurrens.Et hoec quidem juxla Pagii
talem sine discussione subscripsit.Cc-cterum Pagius n opinionem, qui annos Idatianos abOctobri auspica-
de annis Abrahami ita disertis verbis pronuntiat tur.Cceterumqui eos aJanuarioinsequentinumeret,
Epoclta ab ortu Abrahse, quam Eusebius ,llieromjmus utnumerat quidem Florius, ex ea regula annum 1
Si IX, De anno Olympiadico quo Idalius e.w)-sus A vulgaris 238 adnectilOlympiadis annutn 1000 et 14
esi Oironicon. adiebus ffistatisejasdomanniDionysiani ineuntem,
30,Nunc quod de anno 01ympiadii;o, quo desiil post annos dein cxl, quot a238ad 378, ubi desiuil
Hieronymus el unde Idatius exorsus esl, asserui, ChroniconHieronymianum, fluxerunt annos tantum
paucis eomprobabo.Porro,quod ad Idatiura atlinet, MCLiv numeraturus erat. 37 Atqui in Hieronymo et
nam post sesquianniim ab in
ipse per se loquitur; •
Idatioeadem illa astate completus est annus 1154
coepto Ciironico Olympiadem 290 praifi.xit, uti ex ab Oiympiade prima et inchoatus 1155. Uno ergo
Editione Sirmondiana constat. Itaque de Idatio am- annoHieronymus et Idatius incomputationeOlym-
bi^'i non potest a septimo circiter mense anni 3 piadum Censorinum antevertunt. Ita quidem est.
Olympiadis 380 auctarium suum auspicatum fuisse, Nam Eusebius,quem Hieronymus et Idalius secuti
Hinc consequens est Hieronymum sexto ejusdem suntjOlympiadisinitiumuno anno altius quamCen-
anniOlympiadicl menseChroniconsuum altsolvisse, sorinus et reliqui vulgo scriptores desumpsit; exor-
Quod etiamipseapertetestatur cumab Olympiade 1 dium enim illius non cum anno Abrahami 1241, ut
ad consulatumValentisvifluxisseaffirmat (a)annos ait Petavius ( lialion. part.
ii, 1. 1, c 10), sed utex
anno Abrahami 1340, cul primumOlympiadis sup- mi 2485; Olympiadis 313 anno 2,Christi secundum
posuit, necesse esl utannum 1155 Olympiadicum, Eusebiurn anno 471,secunduraDionysium 469,Leo-
quit fuit annus tertius Olympiadis 289,anno Abra- nis Augustis anno 13, Anthemii3. Caeterum obser-
hami2344, annum vero quartum ejusdem Olym- vare diligenter oportet ab anno Leonis 8 omnia
piadis (qui primus occurrit in Idatio)Abrahami anno perturbata esse in Chronioo, seu potius indiscreta;
f..^y.^ supposuerit.Neque
2395 -.-"ft 1"~
-^ unquam inEusebii chrono-
1 T..
quia
^
el hic annus 8 Leonis a sua sede amotus est,
logia fieri potest utparannorum Olympiadicorum " et reliqui omnes usquead 13, in quodesinit Chro-
numerusa numeroAbrahamiticorum pari,aut impar nicon, jam-inde ab Isidori aetate,ut ex ipso coUigi-
ab impari initium capiat. Quod cum non animad- tur {De Vir. ill., f.lO).omissi fuerunt; unde nescias
vertit recens Idatii illustralor, annum 4 Olympia- quid huic, quid illlanno respondeat. Simile quid
dis 289,iqui ab exordioOlympiadum Eusebianarum evenilin fastis: namque ibi, adnotato Olybrii con-
annus est 1156, anno .\brahami 2396 illigat.Ilaque sulatu, tres consequentes scilicet annorum 465,466
in aditu Chronici Idatiani ita annorum notae ordi- el 467,pra;termissi sunt.Et post consulatumAnthe-
nandae sunt, ut § Tlieodosius natione appondiiur an- mii Augusti, quem ille demore sumpsit anno 468,
quinam in Oriente consules renuntiati fuissenl, pc- A An, sicut de consulatibus supra aicbam, Idatius
nitiis ignoravit. Imo et de consuiiitu Olybrii nihil Sevcro Auguslo mortuo, dubiusque an Leo etiani
cumnisialiquotpostannos audivissevidetur.Siqui- tum in Orii-nle viveret,illas omiserit,posteaque vel
dem Fastis ascrijitus est liis verbis : Diio Olybrio. ipse Idatius vel alius annos Anthemii adjeccrit.quis'
Ex quo colligitur consulatum bunc adnotatum ibi divinet? Interim tanien major nobis libertas relicta
non fuisse antc annum 472, cum antea Olybrius re- esseviJetur ordinandi notas chronologicas in pos-
nuntiatus 39 non fuerit Augustus, ut dominus dici tremo Chronici quinquennio, utpote quas non certo
posset. Ob eam epocbce principis omissionem errores constat ab Idatio esse. Verum hac pgo libertate non
aliqui in Isidorum etalios derivati sunt, nobisqueet utar, nisi in annis 8, 9, 10 et II Leonis digerendis,
annis Leonis 9, 10 et II locum in Chronico quas- intactis penitus his notis qua?. annos Anthemii refe-
qui nomen dedit anno aerae DionysianBe 468, et in 35. Alterum Idatii opus, ut ego opinor, Fasti sunt
Chronico tertius ctiam ejusdem Anlhemii principa- consulares, qui in manuscripto Codice Parisiensi
tus annus, qui in annum incidit 469, adnotati sint, Chronico adjuncti sunt. Eos dum ederct ingentis
profecto ex eo, maximequo c.\ Olympiade 312, ses- g doctrina; vir Sirmondus, itaprajfalus est Hos Fa- :
quianno aote finem Chronici etiamnum consignata, slos Idalianos nominaviinus, non tam quod in eodem
historiam in eo contineri deducitur annorum xci, Codice Idatii Clironico subjiciantur ; quam quod...
ab anno scilicet379 ad 469; nam utrumqueChroni- reliqua infra dabo. Verum quod hi Fasti Ghronico
con amplectitur. Idatii adjecti sint, nuUum auctorisnomen praeferen-
34. Atque haec quidem ita slatuenda sunt, quan- tes, non tam leve quam Sirmondo visura est, sed
docunque notae numerales ultra hunc annum non potius grave mihi videtnr argumentum idcirco ita
excurrunt. Atlamen cum in fine Chronioi Asparis factum.quia integrumilludvolumen,qualeinCodice
exauctoratiofiliiqueejuscaedesmemorenlur,qu<ean- illoetiam nunc e.xslare dicitur, ex Idatii ofDcina
no47I evenerunt, non temere scriptum est ab erudi- prodiit.proptereaque auctoris nomen illissubditum
tissimo Labbeo [Prxf. iiiFast. Idat., t. I nov. Bibl.) nonfuisse.quiapraenxum jam fuerat initioChronici,
Chronicon istud ab anno aers Christianas 379 ad an- quod praecedit.
num ejusdem aerae 471 decurrere. Verum ea deAs- 36. Porro Fastos hos jam indc ab auctore suo in
pare et filio vix dubium est, quin post absolutum eum Codicem, cujus exemplar Parisiis asservatur,
Chronicon ab Idatio aut ab alio margini ascripta collatos fuisse,ea profeoto declarant quae ibi haben-
fuerint, posleaque librarii operis contextui intule- _ tur consulatu Veri iii et Quadrati, scilicet : lii Chro-
rint. Quod vero ad Isidorum attinet, dum ait : Ida- nico passoslegis... (ca^tera truncavit librarius). Nam
tius ab aiino primo Theodosi: .iugusti usque in annum auctoris laudati Chronioi nomen aFastorum scriptore
imperii Leonis 8 subjunclam sequitur historiam (Obi necessario designandum fuerat, nisi si idemChroni-
supra),certum nobis esse debet ultra Leonis 8 an- con Fastis praBpositum,et in eo auctoris sui nomen
num nullum alium, neque ipsius Leonis neque An- expressum erat. Sed prorsus insoriptum ibi erat
themii,designatum invenisse eum in Chronico.Nam Eusebii nomen ejusque Chronicon, in quo, ad an-
postquameascripserat de Matio, ex ipsius Chronico num M. Aurel. Antonini 7, qui illi consulatui re-
40 verba describens [Hist. Goth.), inquit : Anrio spondet, haec leguntur Persecutione orta in Asia,
:
ponaquoque, eic, qu« ad annum Anthemii 3, Leo- Eusebii atque Hieronymi cuncta simul conjecta
communis 469 pertinent, vidisse; 2o in
nis 13, aerae fuisse.
exemplari quo Isidorus usus est Leonis 8 tanlum 37. Verum, inquies, in iisdem Fastis martyrium
annum,Anthemii vero omnino nulluniconsignatum Polycarpiet Pionis consignatum supra legimus con-
fuisse; alioquih si Chronicon ad annum usque 3 An- sulatu, ut ibi dicitur, Antonini v et Aurelii Casaris.
themii deductum, et Euricum anno ipsius primo Ita sane sed ea una labes est ex multis quae hos
;
sisse. Sedan librariusinesemplari quod habuit Isi- il/. Aurel. Antoniniet Lucii Veri,coss. Lucio Aurelio
dorus illorum annorum notas oblitussit ascribere? terlium et Quadrato. QusiTe ma.HY[iaui istud primum
699 ADDENLlA AD QUOSDAM PR^CEDENTES TOMOS. 700
optime, utpote ab Idatio ipso sub his coss. consi- ^ eum uti consuevisse atque locutionibus vulgotritis
r^...
gnatum est. Deinde caeculiens aliquis librarius sex
•
Atqueha!o esse causa potuit cur hos
•
,
....
,_ Fastos sanctus
,
annos illud anticipavit. Inde postremo contigit ut Isidorus non viderit, quia videlicet Chronicon in pu-
alius quispiam ad consulutum Veri et Quadrali his blicam lucem emittens Idalius, Fastos domi inter
descriptis /n Chrnnico,his coss.ypas.ws lcgis... Poly-
:
schedas conlinuit. Postmodum vero, vel amicornm
carpi et Pionis noniina omiserit, quas sexto antea importunitate, vel eo vita functo, quod in eodem
dem Fastis bis adnotata est errore pari, sed dispari utrumque opus ampleotebatur, tam late distra-
vitio ; nam primo loco recte, secundo perperam heretur quam Chronicon.
consignata est. Hi auteni nsevi in antiquis manu- Majorautem rerum copia quam a Constantino
39.
nos passus est sub Decio {Vid. Bolland., 1 hebr.). n existimetn nonnisildatiumhujusmodiopusscribere
Itaque Idatius ex Chronico Hieronymi Latino, Grsco potuisse.Quis enim praeter Idatiura hos Fastos scri-
inconsulto, hasc in Fastis transoripsit. beret, et de rebus ante annum 400 gestis tam multa
43 Sed multo efficacius argumentum de au-
38. narraret,praetermissishisquaequinlosaeculo,hocest
ctore horum Fastorum nobis praebet eorumfinis.fini qu» suo tempore acta sunt? At Idatium ita sibi ipsi
Ghronici, ut supra monui, n. 33, longe simillimus. privatoque usui scribere recte conjicit, quia ab Ar-
Nam ubi ad quinque postreraos annos venturn cst, cadio et Honorioadannum3G0,in quo finiuntFasti,
utrobiquepati,imoeademgestorumoxtraHispaniaffi qua; sibi digna visa sunl ut posteritati mandarentur,
ignoraniia laborasse auctorem deprehenditur. Fasti in Chronico tradiderat. Cffiterum de rebus ante
oarent consulibus, qui in ipsis annos distinguant; Magnum Theodosium nihil, a Theodosio ad filios
Chronicon Leonis chronologia spoliatum est. Simile perpauca in eo narraverat. Fortasse etiara pro[iter
quid inipso ferevestibuloutriusqueoperisobservare chronologire studium,quae certior ex serie consulum
quivis poterit; utrobique enim inauguratio Honorii. eruitur, Fastos conscripsit, ideoque ipsi in hoc
qui in Occidente impcravit, silentio pra;termittitur opere consulatuum sui temporis potior quara hia-
adannum393. Incredibile autem est hujusmodi sive toria; cura fuit.
dem librarii sed auctoris, eumdem in Fastis offendi- in Chronico diligentissimum. Verumtamen ut aFos-
mus. quibus conquassata est Palae-
Ita terreeraotus salo incipiam, dum auctor Fastorum consulatu Va-
stina anno 419, tam in Chronico quam in Fastis lentis sexto ita scribit : Profeclus est Valens Augu-
contigissedicunturepiscopoHierosolymorumJoanne stus e.v urhc ad Fossalum, quid doctis viris displicet?
qui secundo aut tertio anno prius decesserat. Lege verbumne hoc Fosmlum, an constructio ? Sed con-
notam 30. Quis igitur post hsc neget Fastorum et structio qui potest, cuin sit, ut ita dicam, Latinissi-
Chronici eumdem esse auctorem, nempe Idatium? ma? Ergo vox Fossatum? Atqui Plinii historici aevo
Sed pergo.Sirmondus,uthosFaslos Idatio adjudica- .juris erat Latii, ut indicant variaj lectiones Codicum
ret, hac, utipse fatetur, ratione motus est Quod : Ms. ipsi operi ascriptae (a). Si tamen testimonium
rerum et vcrborum in ulrotjue opere (i n Fastis ipsis et istud non placetquiaincertum,aliaIdatioantiquiora
in Chronico) affinilas ct cognalio epocharumque ac exhibet Gothofredus commeot. in leg. 1 de Limita-
temporum par observatio, tolius denique scriplionis D neis Cod. Theod., qua in lege vox Fossatum reperi-
color idem ac genius, eumdem ulriusque nuctorem tur; lataque illa est anno 409, sexagesimo scilicet
nomen milhim
fuissc satis oslendunt, tamctsi aucloris antequam Idatius Chronicon finiret.
prxjerat inscriptio.Wmc Sirmondus in prffifatione ad 41. Deinde Romaniai nomen vulgo usitatum erat
Chronicon et Fastos. At styli .ilfinitatem, et quod Orosii tcmpore. Quod testalur ipse dum ait(L. vii
idem sit utriusque soripti color et genius negant c. 43) : Essctque, ul vulgariter loquar, Gothia, quod
nonnulli,quipuriuset44aceuratiusscriptum fuisse /Jomftnia/uisse/.Possidiusetiam, qui Idatioaliquanto
Chronicon quaniFastos affirmant.Sed iraprimisnon fuit antiquior, earadem vocem usurpat {In Vit. S.
est cur quispiani Idatii Latinitatem nimis extollat, Aug.,c. 30). Denium licetin nullo auctore qui ante
quae satis statem suara prodii. Prfeterea Fastos for- Idatium scripserit ea locutio reperiatur Levatus est
sitan privato usui sibi concinnavit. Quando vero (saneegononIegi),altaraen Anonymus Cuspinianeus
qui3privulimsibiscribit,nemo est quinesoiatverbis frequenter illautitur. Detempore autera quoisscri-
Panviniu9 statuit (L. iii Fast,) : Inccrtus kic auctoi defectio m Idns Novemb., feria secunda, cum consu-
latu ArcaJii etllonorii v. qui ineum annum
incidit,-
procul dubio per hxc lempora vixil, nimirum 46
oirca anuuin a;rae vulgaris -455. Atqui lunc vivebat trantcribere coepisspt in F;isto ; pcrcursis primis
quindecim ut minimum annos ulterius verbis-.Sofc factapefectio iii /(iu.';;YM'«m6.,c;ilamum
Idatius, et
praetermissis duobus TeViqms Fei-ia secuiida.
vitam produxit. Quare non est cur iilum loquenti stitit, :
modum indignum Idatii n3vo et calamo rcputemus. Quod ab eo r.on alia de causa factum exi8timo,nisi
Quid quod qui hos Fastos Matii esse negant,quia, quia cum in Fastis talia praeterir'^. decrevisset,pro-
ut aiunt.scriptionis hujus stylus ac genius recentio- positi immemor, eclipsim illam ex Chronico cocpit
rate descripserat, Fastis rursus insere supervaca- ct<E adnotatae in libro fuissent quod si cunctffi ab
;
neum duxit. Prorectumdefectum solis,quem anno 8 Idalio non sunt, nequc ulln.
PRiEFATIO.
48 Idatius, scrvus Domini Nostri Jesu Christi, universis fidelibus in Domino Nostro Jesu Christo et
in veritate salutem.
Probalissimorum in omnibus virorum studia, quos praecipue in fide catholicaet conversatione perfeota
testis verilatis divini cultus commendantur honoreme-
docet asserlio, ut ornantur decore dictorum,itaet
ritorum, ut mirnm in omni opcre obtineant firmilatem.Verum Idatius provincia; Gallaeoiae nalus in Lemica
(o) civitate, mage divino munere quam proprio merito, summi prffisul creatus otficii (i), ut extremus
plagas itaextremua et vitce, perexiguuiu infurmatus studio saeculari,mu!to minusdocilis sanctae lectionis
volumine salutari, sanctorum et eruditissimorum Patrum in praecedenti opere suo (c),pro capacitatepro-
prii sensus aut verbi seculus exemplar (d). Quorumprimus Eusebius, Cc-esariensia episcopus,qui 49 ec-
closiasticas sui nnuieri libris scripsithistorias, ab initio Nini Assyriiset sancti Abrabs patriarchae Hebraeis,
et reliquoruincontemporales his annos regum invicesimumConstantini Augusti,quoia"iperabat,annum,
Grsci sermonis chronographiae concludit historia. Post hunc successor syngraphaeus perfectus universis
lactorum dictorumque monumentis Hieronymus preshyter, idem Eusebius cognomento, de Graeco in
I atinum scripturae hujus inlerpres,a vicesimo anno supradicli imperatoris in 14 Valentis Augusti annum
subditam lexit bistoriam qui (e) esto in sanctis quibus deguit Hierosolymorum locis, a memorata Va-
:
Jentis anno tempus qno in pra^senti vita duravit, forte quam plurima de his qu» sunt insecuta subje-
in
icrit, quia haud unquam,dum valuit,a diverso styli opere cessavit;quem quodam lempore propriaepere-
grinalionis in supradictis regionibus adhuc infantulus vidisse me [f) certus sum. Qui postaliquot annos
beato, ut eraf, mansit in corpore, si tunc proprio operi quod subdidit (jlaliqua subjunxerit apud eos ad
quos scriptorum ejus omne opus vel summ,a pervenit,certaet plena cognitio est.Sed quoniam in cujusdam
studii sui scriptura (ft) dixisseenm constat Debacchantibus jam in Romano solo Barba? is, omnia haberi
:
permisia atque (^on/iwa, opinamur ex hujus indiciosermonis in boc per se annorum volumine subdito (?) de
successione temporum 50 ab ipso nihil adjectum. Tamen quia ad nostri temporis cursum ut superior
(a) De nomine et situ hujus urbis egi supra in sed correctione ista aut simili alia indigere locnm
dissert praeviri, n. 2. istum nemo non videt.
(6) Episcopatum intelligit.de quo in eadcm dis- (/1 VideChronicon, ad annum 407.
sert., n. 7, et dissert. de iPriscill. ((/) .\uctarium,quod Hieronymus subjecit Eusebii
(c) Chronicon scilicet Eusebii ab Hieronymo au- Chronico.
ctura, quod in eodem voluniine suo cum appendice (/() Ilec ex fine prsfat. Ilieronymi in Ghronicon
conjunxerat Idatius. desumpta videnlur, quanquam alibi similia in Hie-
(d) Protracta nimiura est et suspensa oratio,neque ronymo lefrissp r^e putn.
unquam inlra coiiipleiur. Chronicon Eusebio llieronymianum,quodad 14
(j)
(e) In aliia Editionibus legitur esto ut,oaiisso qui usque Valentis annum historiam continet,quodque
703 ADDENUA AD QUOSDAM PEA5CEDKNTES TOMOS. 704
Theodosii Augusti in annum tertium» Valentiniani Augusti Placidioe filii cx supradiclo a nubis conscripto
suntstudio, vel ex scriptorum slylo, vel ex relationibus indicantum. Exin immerito allectus ad episco-
patus officium, non ignarus omnium miserabilis tempoiis srumnarum et conclusi in angustias imperii
Romaui, metas subdidimus ruituras. Et quod est luctuosius intra extremam universi orbis Gallseciam,
deformem ecclesiastici ordinis statum creationibus indiscretis honesias libertatis interitum, et universae
propemodum in divina disciplina religionis occasum, ex furentium dominantem (a) pernrista iniquarum
perturbatione nationum. II«c jam quidem inserta,sed posteris in temporibus quibus ofTenderint, reli-
quimus [/1^., relinquimus] consummanda.
antea,nunc iteruuj,et paulo post per ea super lertio A. 289 annus tertiusconsignatus reperiretur; namqus
tertio testatur prajpositum a se fuisse Chronico suo in Chronico Idatii pubsequuntur chronologicE nota;,
in eodem volumine.Hoc aulem si quo modo ab Ida- eas Hieronymiano requirunt.
tio emissum estin publicum,adnostrateraporaper- («) Legerem (/ow!ii(i/wm,aut,quod magis arridet,
venisset;non dubito quin in fineauctarii Hierony- imminentem.
miani Abrahami annus2394,et sub ipsoOlympiadis
II. Theodosius Constantinopolim ingrediturin primo consulatu suo quem cum 380
Gratiano agebat Augusto (d).
58 Alexandriffi XXI {e) habelur episcopus Theophilus (2), vir eruditissimus,
insignis, quiapriinoconsulatu Theodosii Augustilaterculum per centnm annos
iii. Athanaricus (3) rex Gothorum (g) apud Constantinopolim,XV die (ti) ex quo 381
a Theodosio susceptus erat, interiit. n-
IV. (i) 420. VII jubilasus, ex quo Dominus ascendit. 382
Gothi in f(Edera(;') Romanis pace se tradunt (4).
Ambaosius in Italia Mediolani episcopus, Martinus in Galliis Turonis epis-
copus, et vit» meritis et patratis miraculis virtutum habentur insignes. m.
sane sancti Isaaci confessoris (30 MaiijdiciturTheo- nam neque aliis imraisceri sine erroris periculo,
dosium ingressum fuisse Constantinopolim die 24 neque ab eis separari possunt sine chartaj dispen-
Novemb.,idqueetiamcolligitur ex lege i5 de peti- dio.
iionibus Cod.Theod., uti observat Gothofredus. p
^ (;) Vulgati libri legunt !«/5(itT,corrigo zn /a?c(«raex
{e) Prolep?! hic usus estldatiusloquensde Theo- excerptis seu fragraentis qufe habenturtom.IV Hi-
philo quasi jam nunc cplscopo. Vid. notam 2. spanirn illustrata;. Vid. notam. 4.
I
705 IDATII EPISCOPI CHRONICON. 706
IMPEB. OL. A. C.
V 53 Theodoaius Arcadium (5) (a) filium suum Augustum appellans regni fa- 383
cit sibi esse consortem. iv.
IMPER. OL. A. C.
56 Eugenius tyrannus effioitur (12) (o). 293
XV. (13) {b) 393
XVI. Abrahami II. CGCCX. ii. 394
Eugenius a Theodosio Augusto superatiis (c) occidilur.
XVII. Thoodosius invaleludiiie hydropisapud Mediolanum defunctusest anno regui
sui XVII (d). Et iste an.rus, qui Theodosii XVII, ipse Arcudii et Honorii in initio
regni eoruni (e) primus est. Quod ideo indicatur, ne Olympiadem quinque
annorum (urbet adjectio, inhocloco propter regna tantum (/) inserta princi-
pum (14).
I. 57 i;omanorum XL Arcddius et Hoaorius Theodosii filii, defuncto patre (^), iv.
est Retn ad unguem exponit Orosius, lib. vii, cap. esl § In provincia Carthaginensi, et annus 6 vacuus
35.'pressius ac significantius divus Hicronymus, relictus est. E contrario fieri debuit. Vid. not 16,
epist. 3. Valentinianus, inquit, necatus est, et cadaver n. 1.
e.xaniine suspendio infamatum. Occisus est Idibus (i) Cum
ex concilio ipso constet Symphosium
Maii pridie Pentecostes, uti es Epiphanio observa- jam tum senem fuisse, alius procul dubioest ab
runt iam alii. eo Symphosio de quoloquitur Chronicon ad annuin
{a) Eodem hoc anno Eugenius tyrannidem arri- 433, sicut etiam alius est hic Dictinius ab eo de
puit. Vide uolam 12. quo agitur anno 460.
(t) Oblitusest hic adnotare
Idatius Honorium hoc (/) Hinc apparet merito scripsisse Idatium anno
anno a patre in consortiuin regai assumptum. Vide 386 a Prisciiliani morte ejus ha^resiin in GalJEciam
notam 13. invasisse. In universum affirmarat olim Severus,
(c)Victus est Eugenius, Arcadio iii et Honorio ii lib. ii Hist., in fine Priscilliano occiso, non solum
:
consulibus hoc scilicet anno. Ita Claudianus in iv 7i07ircpressa esl hxresis,quai illo auctore proruperat,
consulatu Honorii, vers. 637, Idatius ipse ia Faslis, sec/ conftrmaia liilius propagata est.
Marcellinus anoaymusque Cuspiniani,qui dieni ad- (m) Etian.i nunc xx canonesexstant in hoc concilio
uotat 6 Sept., Prosper et Cassiodorus sequenti anno confecti.Deeo plurainDissert. dePriscillianistis; ibi
victoriam de Eugenio non recte ascribunt. g fidemhorumcunonumcontraQuesnellumoslendacD.
(d) Theodosius annum imperii 18
non niodo non (n)Sensus est Ortigium tanquam legitimum Caj-
explevit sed neque altigit siquideai apiiellatus est
; leuarum episcopum sedisse in concilio, Aqu» Cx-
Auo-ustus 19 Jan. ann. 379, obrt'iue hoc anno 15 lenae, Antonino C^nlenae, nunc Orense.
ejusdem mensis, juxta incertum Cuspiniani, vel 17, (o) Verba ista ia vulgatis libris perperam anno9
iuxtaSocratem, lit'. vi, cap. 1. Idatius tanien omnes ascripta sunt. Vide notam 16, n. 2.
annosciviles seu Julianoa quos regaando contigit, {p) In Fastis teriam silentio prieteritldatius,quam
illi tribuit. forsitan neque hic expressit. Porro cum aliciijus
(e) Primum appellat, quia, vivente patre, filii, eclipsis meminit Chronicon, frequenter mensis aut
quamvisin imperio socii, nullamilliusadministran- hobdomadce diem male designat. Namque h«o ecli-
di partem sortili sunt, neque aatas ferebat. C;Ete- psis feria 3, non autem 2, contigit, anno 418, feria
rum in edendis quinquennalibus, decennalibus, C, non autem 5. Anno 447, defectus solis evenit x
etc, ratio habebatur priiaasvi-e inaugurationis. Kal. Dec, pro quo habet Chronicon ix Kal. Qua3
(/) Reliqui libri
habent In hoc loco iantum propler
: orania castigavit doctissimus Florius, nolis 5, 7 et
reg7ia7itu>n iiiserta prinripum. Vid. noi. 14. 13, in Idatium. Denique Pelavius, Ration p. n, ,
doclarat se imperii Arcadii et lib. iv, cap. 13, pro v Kal.Octob., quem. diem prae-
{g) Iloruai Idatius
Honorii annos ab boc ipso auspicari. fert Chronicon, delcctum lunae narrans anno 451,
(/i) Quomodo hi anni iutelligendi sunt
explico nota legcndum esso ait vi kal.
15. {q)Innocentiusinordine Roraanorum pontificum
(OSirmondus. in primaeditione ansulishaBC con- r, XLII est renuntialus inilio anni ocraB vulgaris 402.
in Veneta diverso charactere cxprcssa
clusit, qua3 (r) Hoc loco vulgati libri natalemTheodosii exhi-
suDt. An quia Chronico infarta censuit ? Ut ut sit, bent, quem dedi an. 7, Vide notam 16, n. 2.
709 IDATII EPISCOPI CHRONICON. 710
IMPER. OL. A. C.
habetur in cunetis.
XIII. Post supradictos (rf) sane Arianos,qui Hierosolymis ante Joannem episcopi fuerint, 407
(17)(«), Idalius, qui hac
scribit, scire non potuit. Hunovero sanctum cum sanctis iv.
dividunt regiones.
(a)Sicut Justina Ambrosium, itaetiam Eudoxiam A Sirmondus vero Ms. secutus, eum annum praefert
fldeicausapersecutamfuisseChrysostomum.crcdidit ^ DetKicclianfibns. Mcriium inler utrumgue tenere
Idalius et in Uccidentefortan ita pervulgatum cst.
;
mihi visum est,et IdHtiun, tenuisseverosimilius est.
At Eudoxia non Ariaua sed catholica fuit. Vidc notam 19, n. 1, ubi de anno excidii Urbis
{b) Epiphanius hoc anno intervivosnoneiat;nam- agitur.
que antea obiit. (^OVerissime scriptuni idab Idatio;haud enim una
(r?) Anno 380 de Theophilo locutus est, et nunc eo tiuilum ccclesia sed plures asylo Rumanis fuerunt.
respicit. Vide not. 20, uli de Gothorum uioderalione in ea
{d) Arianos epiEcopos intelligit, quos llieronymus urbis irruptione.
commemorat anno filiorum Constanlini Magni,
1 (/) Capla est Placidia anno 408. Vide not.lO,n..5.
quos ideo SM/;;'ud!f(o,5 ait, quia in eodem vokmiine (m'' Huc a § Dc/'nc(:7ia7/;z7)t(i hancanui 16 notam re-
Ghroniconsuum cuni Eusebio-Hiercnyp.:;ianoIdatius Iraxi. Vide notam 21,ubi de Alarici mortc et Ataulfi
conjunxit, ut observatum est in diss. praevia, n. 11, successione agitur,
conlirmatqueIsidorus.de Virisill., c. 9, cum histo- {n) lloc loco Sirmondus ex Ms. annum expressit
riam Idatii Chronico Hieronymi subjectam esse in- Ilonorii l(i,quem cgo supra ad illa. AUiricus morilur
nuit. apposui,diiCtuslsidoiisauctoritate,t|ui initiumre^'ni
(() Omnino non potuit.quia nulius alius prae-
scire Ataullianno410alligal,quoetiam necesse cst obiisse
ter eos quos recenset Hieronymus episcopatum il- Alaricum et haec est communis omniiim sentontia.
:
MPER. OL. A. C.
Constantinus {g)
posttriennium invass tyrannidis, ab Honorii duce Conslantio in-
dalorum rex luit.ut recte in eorum historia prodit (/iOrosius, lib. vii.cap. 42,tyrannidemHeracliani,
Isidorus.Quare corrigendus est Procopius.qui lib.i irruplionem ejusin Italiam atque supplicium expo-
delJelloVandaliooGodigiselura in Hispanium venis- nit,additqueexpeditionemadornasse,instructa3700
se atflrmat.
navium classe.
(6)SueviregemhabebantHermericum,cujusapud (m) Numerura nocisorum ad Utriculum non l sed
Idatium crebra deinceps mcntio. XX raillia praefert Chronioo Parvum, quod fortasse
(c) AtaxrexeratAlanorum
moninil illiusldatius,
;
verius est.
inlra, anno 418. (n) Novus hoc loco annus ab Idatio designatus
((/) Cuin
Fredibalum regem \andalorum uppellet evidens argumentum esl ipsum a Januario annos
Idatius anno 416, Vandalos Silingos intelligo,nam aupiscari.
(o) De nuptiis nonnula ex Olympiodoro desori-
reliquis imperabat Gundericus.
(e) Gentes,qua; Hispanias
irruperant, loca aut na- bam nota 24.
tura aut arte munita ubsidione oingereet machinis Daniel, oap.xi, de rege jEgypti Ptolemaeo Phi-
(/))
cxpugnare adraotis nesciebant. Ideo Hispani ad ea g ladelpho valicinatur, qui filiam suam Berenicem
loca confugerunt. nuptui dedit Aotiocho,qui Theos oognoniinatus est,
(/) De hac servitute dicara
nota 22. Syri;p regi. Laodice autem,prior Antiochi uxor, re-
(o)Deeodem Constantino Idatius noster inFastis. pudiatam se dcdens, necera ipsi Antiocho, Berenioi
sub consulibus hujus anni ait Cnnstantlni tyranni
: et utriusque filio intulit,et Callinicum,suum exeo-
in conlo caputallainm cst xiv Kat. Octob. Anno igitur dem Antiocho lilium,regem constituil. Rem fusius
408 t.vrann:dem arripuit. narrant Ilieronymus, Apianus et Justinus.
(/t)Prosperviotum elcaptumait Arelate (Orosius (9) Sicut ex Uerenice nuUus superstesfilius Syria»
addit oocisura) per duoes Honorii Constantium et rcgnum obtinuit, ita neque ex Placidia Ataulfo
Ulfilam.Hujusetiam meminereSozomenusetOlym- nat,us filius,Theodosiusnomine,in regno parentibus
piodorus. successit; obiitque paulo postquam natus est,et in
libris legitur auclorum ; sed constal templo jiixta Barcinonem argentea capsula cum in-
(j) In vulgatis
manileste legendum esse actorum. Siepe enim Au- genti utriusque parentis luctu sepultusest.
(r) Supra, anno 406 et 407.
gustinus cum Donatistisdisputavit,collationumque
harura aota,a notariis excepta.deinde in publicuni (4)Eadem habet Marcellinus in Chronioo. Idatius
eraissa sunt. Horumque fidem appelat hio Idatius. vero in Fastis nonnulla addit.qua; videra potes nota
()')Maroellinus in Chronico tyrannidis et necis Jo- 25, ubi de patria Pauli Orosius inquiritur ex con-
vini et Sebasliani meminit anno pracedenti.De iis jectura.
vide notam 23. Supra, anno 405 et407.
(()
Cassiodoi-us anno supcrioii illigant; ueque adver- quiejusti voluminis librum conficit.Pelagium cxagi-
santur Idatio, quia Ataulfus Gallias ingrcssus.Nar- tavit, deinde tres contra ipsura .'iialogorum libros
bonaranon contendit pcrpeti cursu. Qui poterat, conscripsit,et utrumque opus etiamnum exstat.
713 IDATII EPISCOPI CHRONICON. 714
IMPER.
cutn ejusdem auctore adamantino veritatis malleo contrivit. 65 Adversus hos et
alios hiBreticos exstant ejusprobatissima monumenla.
Ataulfus a patricio Constanlio pulsatus, ut relicta Narbona (20) (n) Hispania pe- 416
terot, per quemdam Gothum {b) apud Barciuonam inler familiares fabulas (cjjugu-
latur. Cui succedens Vallia (rf) in regno cum patricio Constantio, pace mox facta
(27) (e) Alanis et Vandalis Silingis in Lusitania et Bwtica sedentibus adver?atur.
Alexandrinae Ecclesi* postTheophilum quis pra;cederit(/') ignoravi haec scribens.
Constantius Placidiam accipit uxorera (28) {g).
66 (/i) Fredibalum regem gcntis Vandalorum (i), sine ullo cerlemine ingeniose caplum
ad imperatorem Honorium destinat (i).
Valia, rex Gothorum, Romani nominis causa, intra Ilispanias caedes magnas ii. 417
efficit Barbarorum.
Solis facta defectio die xiv Kal. Augusti, qui fuit feria v (A). 418
Romana; Ecclesiae XXXIX prajsidet (/) Zosimus.
(m) Durantc cpiicopo quo supra, etc. (29).
(7) Durante episcopo quo supra ()•), gravissimo ta;rremotu sancta in Ilierosolymis 419
loca quassanlur (30). Et cstera (s) de quibus in Gestis ejusdem cpiscopi.
Gothi, intermisso ceitamine quod agcbant {t), per Constantium ad Gallias revo-
cati, sedes in Aquitanica (u) a Tolosa usque ad Oceanum acceperunt.
Valia eorum rege defuncto (31), {v), Theodores (32) {x) succedit in regno.
{y) Inter Gundericum Vandalorum et 68 Hermericum Suevorum reges certamine iv.
orto, Suevi in Nervasii {zj rnontibus obsidenlur a Vandalis.
faciunt. At Idalius et Prosper Sigcricum silentio mine de Gunderici regis, etc. erasi proepositionem
:
prajtereunt, quia, ut refert Olympiodorus, septem de, ijUit; contra leges gramaticfo irrepsit.
dies cum imperassel, interfectus es(. (q) Omnino consignandus hic fuit exmenteldatii,
{c) DetemporeconfectaehujuspacissenlentiaPagii exque ipso rerum gcstarum ordine g iste Durante
relutatur nota27. Ubi ad quos perlineat lex 14Cod. cum anno 25 Honorii, uti ostcnsum est nota 29.
Theod. De iiifirmatidis qux sub tiirannis, indico. (r) Supra, anno 415, meminit Idatius Joannis,
(/) Praisidet ab initio 417 inter Romanos pontifi- cribendum fuisse § Durante supra demonstratum
I ces XLII. cst, simulque eum § loco suo restitui, nibil veritus
{m) Nodus hic occurrit,qui necesse est utscinda- Q ne quis correctioncm improperet, auteam ex Ida-
tur; cumnullomodosolvipessit.ltaque traducendus tii mente esse neget.
est § /)tt/-(i?i<e(;pesco/)o,etc.inveniespostduossequen- (:) Ptolomeus Tori Narbassorum meminit in Eu-
Patrol LXXIV. 23
715 ADDfiNDA AD QUOSDAM PRiECfiDBNTES TOMOS. 716
IMPER. OL.
Durium amnem. Hlnc Idatii tempore Nervasius Superbiens Castinus sibique prsefidcns temero con-
sive Narbassus mons dictus est, qui olim Hermi- flixit otexcrcituni perdidit, nam xx milliasuorum
nius dicebatur, non longe ab hodierna civitate Ro- occisa sunt, si Prospero Pithceano credimua.
derici. Morales et Mariana aliter opin.intur, et Ner- (A) Romanos tum temporis Hispaniam citerio-
vasios montes, de quibus hic loquitur Idalius, eos rem, exoepta Gallaeciaj provincia, retinuisse ex hoc
esse existimant quos nunc Arvas appellamus, Le- atque aliis Idatii locis apparet.
gionem inter et Ovetum.
(/) Bonifaciuma Castino disoedentem primum in
(a) Hoc anno natus est profecto Valentinianus, Italiam, deinde in Africam devenisse docet Pros-
cum prius nata esset Honoria. Nota 33. per. Vide not 35 n. 2.
A3teriua,sive Asturicus, utroque enimnomine
(b) {m) De Honorii obitu Idatius noster in Fastis sub
ab Idatio ct ab aliis apellalur, vir fuit comitiva, consulibus Asclepiodoto et Maximiano ait His :
maflisteria utriusque railili», consulatu dcmumque consulibus Honorius Augustus recessit Ravennaa.
patriciatu insignis. De eo plura ad annum 440. Eidem anno, qui fuit xne Dionysianae 424, Hono-
(c) Ex hoc loco discimus, per vicarium PP. Gallia- rii mortem alligant Prosper, Marcellinus, Cassio-
rum Hispanias hoc tempore administratas fuisse. dorus Socrates, lib. vii, cap. 22, mortis diem desi-
(d) Anno 418 exeunte, electus fuit Bonifacius gnat 15 Augusti, Olympiodorus 27; quod fortassis
Romana; Ecolesife pontifex XLlV. Haac autem (si- verius est, etiamsi Socrati astipuleturTheophanes.
cut et illa quae de Anastasio, supra. anno 397, et Aquae interculii morbo interiisse Olympiodorus et
jj
de Leone, infra, 4il leguntur) adjecta fuisse Ida- alii tradiderunt. Tricennalia agere non potuisse
tio videntur. post antium 423 evidens est, namque eo vita ex-
(e) Constantii inaugurationem Prosper et Cas- cessil. Cur ergo Idatius, qui id non ignoravit, et
siodorus huio anno ascribunt, quibus et Idatio ma- obitura et trioennalia ipsius huic anno 424 alliga-
vit ? Con.jccturam meam exponam nola 36.
ior prae Orientali Theophane babenda est Udes,qui
in annum sequentem eam differt. (n) A Kalendis Maii, anno 408; eo enim dite obiit
IMPER. OL. A. c.
71 (n) Theodosius Vulcntinianum, sua3 aniilce Placidi» filiura (i) Constantinopoli 42.5
hanc martyrj Vincentio dicatam fuisse tradit. C rioo, versu 233 inquicns :
719 ADDENDA AD QUOSDAM PH^CKDENTES TOMOS. 720
Felix, qui dicebatur palricius, Ravennce tumultu («) occiditur mililari (43).
VII. Aetius,dux ulriusque militia;,Noros edomat reljcllantes.Rursus Suevi initam cum
Gallfficis paoem libatasibi occasione conturbant.Oli quorum depraedationem Idatius
episcopus (b)iid Actium ducem,qui expcditionem agebat in Galliis, suscipit legatio- iv.
nem (4'i)(c).Vctto ((/),qui de Golhis dolose ad Galla;ciam venerat, sino aliquo effectu
redit ad Gothos.
VIII. Superatisper Actium in certamine Francis etin pace susceptis,Censorius(c;comes 432
lcgatus miltitur ad Suevos, supra dicto secum Idatio redeunte.
lionifaciusinasmulationem Aetii de JS AfricaperPiacidiam evocatus inltaliaraad 303
Palatium redit (45) (/').Qui, depulso Aetio,in locum ejus succedens,paucis post men-
sibus"inito adversus Aetium conflictu, de vulnere quo fuerat percussus intoriit. Cui
Sebastianus gener substitutus per Aetium de palatio superatus cxpellitur (<;).
IX. Regresso Censorio adpalatium,Hermcricus pacem cum Galla3ci3,quos priedabalur 433
assidue, sub interventu episcopali datis sibi reforraat obsidibus.
Symphosius episcopus, per cum ad comitatum legatus missus, rebus incassum
frustralur arreptis (h). ii.
Nam post Juthungos et Norica bella subacto ^ tio fit anno 400, ubi de synodo Tolotana, scito
Victor Vindelico (i)In Agrestii diu;ccsi,licctn)etropolita non essct,
Vide Sirmondum ad eumdemlocura.Interimnemi- extraneus opiscopus absque illius consensuid prce-
reris quod, finito bello Gothico initio hujus anni, stare non polerat. Quare perperam Quesnellus ex
aliud oum Juthungis sstate et deinceps gestum sit. hocldatii locoLuoummetropoiim tuncfuisset infcrt.
(a) Felicem hunc, viruin faisse improbum o&oslen- (;') An Pastor is est de quo Gennadius, de Script.
dunt qua; narrat Prosper de Patroclo, episcopo ecoles., n. 76, agit ? Libri argumcntum Hispano
Arelatensi,et Tito.Roinano diacono,illius jiissu oc- episeopo, tempus ipsum huic etiam congruit.
cisis. Vide not. 43. (/i)ExpulsuniabAelloSebastianura,pra;misitsupra
(6) Auctor hujus Chronici. Idatius. Idipsum nunc repetit, .luia re ipsa hoc
(c) Eu numero sequenti apparet,expeditionemis- anno in Orientem aufugit. Rera ex Prospero lege
tam susceptam fuisseiadversus Francos^quos Aetius nota 46.
ultra Rhenuni trusit.De ea pra;niature agitProsper. (/) Xistus sive Sixtus XLVI pontifex Romanus
Vido notam 44. renunliatus est anno 432, mense Maio.
(d) Quos dolos struxerit Vetto, tacente Idatio,di- (»n) Pra;sidebat quidemhocanno Hierosolymilana;
vinare non possumus. Ecclesiae Juvenalis, idque vere narrat Idatius; at
{e) Censorius Romanarum partium comes fuit.qui longeantea opiscopatum illum obtinuerat. De quo
non unicaadSuevLS legalione functusfuit.Meminit dictum est nota 30.
illius Idatius annis 433, 437 et 448. ()i)Concilium istud habitura esl Ephesi anno431.
(/)Bonifacius in multis vir egregius fuit, et erga n Quare aut Germanus aliique Gra;ci tempusquoco-
Placidiam eximiae fidelitati3,teste Olympiodcro. De actum estldatio non indicarunt, aut Idatius, cum
eo plura si vis, vide notam 45. ha;c scriberel, illius oblitus crat. Ad illud acoessit
(g)Sebaslianusnon isto,sed secundo postannoab Juvenalis intra octavas Pentecostes, ibique partes
Aetio palatio exactusest, ut ibi narrat Idatius. At Ecclesia; su£e (fersan ultra quam par erat) strenuo
nunc cum de Socero Bonifacio locutus fuisset, ha;o egit.
de Sebastiano adjecit,ut qua; uterque abinvidentia (o)Ebiona3uraha;reticumappellatetiamNestorium
Aetii passusest, oculis loctorum simul exponeret. Gassianus, lib. i de Incarn. Verum non Ebionera
(/t)Cum inter Censorium et Hemericum de pace modo;sed etPaulum Saraosatcnum et duosTheoilo-
non convenisset, illo discedente et episcopis pro- ros, Mopsuestenumet Tarsensem, suae haeresisma-
vincia; adnitentibus, pax tandem constituta est, gistros habuit.
trarienlibus Galla;cis llermerico aliquos obsides. Ut (;>) Nimirura Constantinopolis.
autem Romanorum nomine rirmaretur, missus est (q) l)o anno mortis Joannis vide not. 30.
abHerraericoepiscopus Syraphusius adcomitatum; {r) De Hieronymo Prosper, ad annum 420: Hi'e)'0-
sed frustra Spes de pace ponitus abrupta est.
ibi mortlur aiino xtatis 91,
nyiniis, inquit, prcsbytcr
Ita quod duobus hisce t;§ ait Idalius, capio. .Xn pril. Kal. Oclob.De anno emortuali Ilieronyminul-
ipsum non capio? Pro arreplis lege abruptis. Et lum,do ;etate aliquod dissidium est. VidePagium,
huucSyinphosium diversum essoab eo cujiis mon- anno 420. n. 21.
721 IDATII EPISCOPI CHRONICON. 723
OL. A. c.
(rt) Juvenalem successerit, sicut et fecisse cognitum
obierint, vel quis Joanni ante
est in brevi (47) [li] seniorem quemdam, refercntum sermo non edidit.
XII. Narbonii obsideri coepta per Gotiios. Burgundiones, qui rebcllaverant (c), a Ro- 436
manis duce Actio debellantur.
Uno eodemque tempore Alejtandria; Cyrilium episcopum praesidere et Conslanti- 304
nopoli Nestorium hajreticum Hebionceum (</), Cyrilli ipsius ad eumdem epistola 78
et hairesim destruentis et regulam fidei exponentis ostendit. Ilaec cum aliis {e)
habentur allata (48).
XIII. Narbona obsidione libcratur {[) Aetio ig) duce et magistro militum. Burgundio- 437
num coesa (/i) XX millia (49).
Rursus Censorius et Fretimundus
legati mittuntur ad Suevos
Gothorum (i) sub Aelio duce.
caesa octo millia 438
Suevi cum parte plebis Gallaeciae, cui adversanlur, pacis jura (;') conficiunt.
Hermericus rex morbo oppressus, Reehilam filium suum substiluit in regnum(/i).
Qui Andevolum cum sua quam 79 habebat manu ad Singilionem (/) BaBticas flu-
vium aperto marte prostravit, niagnis ejus auri et argenti opibus occupatis.
XV. Carthagine fraude decepta (50) (m) XIV Kal. Novemb., omnem Africam rex Gai- 439
sericus invadit.
Bello Gothico sub Thcodore regc apud Tolosam Litorius Romanus dux incon-
sultius cum auxiliari manu irruens, caesis his (?;), ipse vulneratus (o) capitur et
post dies paucos occiditur (51).
(p)Inter Romanos et Gothos pax efficitur(52).Gaisreicus elatus impieepiscopum
clerumque Carthaginis dcpellit ex ea (7). Et juxta propheliam Danielis {>) demu-
tatis SO ministeriis, sanctorum ecclesias catholicas tradit Arianis.
Reohila rex Suevorum Emeritam (s) ingreditur.
XVI. Qaisericus Siciliam depraedatus, Panormum diu obsedit (53) (<) ;
qui damnati 440
(a)Pra;lerJoanneni el Hieronymum duosalioslau- ^ lis breves aliquando inducia; erant. Censorius et
davitsupraIdatius,anno407,EulogiumG'esariensera Fretimundus, qui anno superiore legati a Romanis
clTlieopliilum Alexandrinum.Theophilusobiitanno ad Suevos venerant, hanc inter utrosque qualera-
412 Id. Octob. Ita Socrates, lib. vii, cap. 7. De Eu- cunque pacem composuisse videntur.
logio,primastenuissecon3tatins.vnodoDiospolitana (/;) Isidorus in Hist. Suev. eadem habet, praete-
qun?habitae3tpost(liem20Decemb.,anno41o. Quan- reaque, Hermerioum, moibo antea tcntatum, pa-
diu |)0sl illam vixerit Eulogius nondum scire potui. cem cum Gall.Ecis, de qua modo Idalius, fecisse
tradit. Adnotat insuper, Andevotum Romanae mili-
(6) Senior qui Joanni successitin Ecclesia Hiero-
Solymitana,Praylius fuit. Nomen ignoravit Idatius, tiffi ducem fuisse. Unde Romani tunc teraporis prae-
at illum lirevi obiisse diserte testatur. Unde opinio ter oppida et castella, qiiae in Gallascia sub eorum
Papebrochii de excessu Praylii ante annum 421 con- nomine ab indigenis tenebantur, reli^juas Hispaniae
tra card. Norisium et Pagium confirmatur. Vid. provincias sub se habuisse videntur; nisi si ex Lu-
not. 47, sitania jam tum aliqua Suevi decerpserant.
(() Prosper et Cassiodorus rebellionem hanc sub (/) Singilio Hispanis nunc est Gcnit.
(e) De his r.yrilli scriptisvide notam 18. viano. Vide notam 51.
(/) De Narbonensis civitatis liberatione sub con- (p) Pacem hanc petiisse et impetrasse Romanos,
contra quam Prosper narrat, ostendo nota 52.
sulibiis anni 430, quo, ut adnotavit Idatius, obsideri
cocpta est, Prosper Golhi, inquit, paris placilapcr-
:
{q) Crudelitatem Gaiserici in Catholicos graphice
depingil Victor Vitensis, toto lib. i de Persecutione
iiirhiiul, et plurima mnnicipia sedibus vicina mis
Vandalica. Episcopus erat Quodvultdeus, quem
occiivanl, Narbuneiisi opimlo ma.rime infesti, qiiod,
rjcclum sua Ecclesia hoc anno locus hic Idatii in-
cuvi diu olisidione ei jame laliorarct, per Liloriuin
victe probat.
comitcm ah utroque pericnlo liberalum est.
(r) .^bominationem desolationis inteliigit, quam
(rj) Non Aelio duce, sedLitorio, ut ait Prosper,vatieinatus est Daniel cap. xi, 3i, quamque Antio-
Narboiia liberata est, quod nnn ifinoravil Idalius. chum llierosolymitano lemplo intulisae legimus lib.
Lociis itaque sic est interpungendus, ut ea Aelio II Maohab., cap. vi.
ducc cum sequentibus, nor. autcm cum praecedenti- (.v) Apparel Rechilam strenuum ac bellatorcm
bus con.jungantur. fuisse, qui Romanis tot provincias, scilicet Lusita-
(/i)Rursus Burgundio rebellat bellumque infert. nam, Baeticam el Carlhaginensem, admerit. Vide,
Vide not. 49. infra, anno 441. Isidorus usurpatam nunc Emeri-
(i) Gothi ab obsidione Narbon» non a bello dis- r tam sibi in posterum retinuisse affirmat. i
cosserant. Dum ergo cum Aelio pugnant, octo eo- Gaisericu Carthaginem expugnavit,
(/) Ex quo Gaisericus
rum millia occisa sunt. continuo maritimas omnes utriusque imperii pro-
(j) Intcr Suovos et GalL-ecos pax nunquam stabi- vincias incursionibus vexavit. Vide not, 53.
723 ADDENDA AD QUOSDAM PR^CEDENTES TOMOS. 724
I
a calholicis episcopis Maximini (5i)(a), apud Siciliam ArianorumduGis,adversusCa-
tholicos prBGcipitatur instinctu.nteosquoquo pacto in impietatem cogeret Arianam.
Nonnullis declinantibus, aliquanti durantes in flde catholica consuramavere marty-
rium. 305
Censorius comes, qui legatus missus fuerat ad Suevos {b), residens Myrtili (c),
sum, 8'J subsequentis in pestilentia plags, quae fere in toto orbe ditfusa est, prae-
misit ostentum.
Constantinopolitan» Ecclesiaj, depulso Nestorio, prsesidet episcopus Flavianus (A).
XIX Asturio, magistro utriusque milltiae, gener ipsius successor ipsi miltitur Mero- 443
baubes, natu nobilis et eloquentia? raerito vel maxime in poematis studio veteribua
compurandus, testimonio etiam provehitur statuarum (5G) (/). Brevi tem.pore po- IV.
in adjutorium venerant, Gutbis (e), territus miserabili timore didugit. Suevi exin
illas provincias magnas depraBdatione subvertunt.
Romanffl Ecclesia! XLIII (/) prfesidet episcopus Leo. llujus soripta per episcopi 447
Turibiidiaconum Pervincum contra Priscillianistasad Hispanenses episcopos defe-
runtur. Inter quse ad episcopum Turibium do observatione catholica; fidei et de iv.
hieresum blasphemiis disputatio plena dirit;it\ir (59) (9), quaa ab aliquibus Gallaecis
subdolo probatur arbitrio.
Solis facta defectio die IX Kal. Jan. (60) (/»), qui fuit III feria.
85 Rechila, rex Suevorum, Emeritae gentilis moritur mense Augusto, cui mox 448
filius suus catholicus Rechiarius (i) succedit in regnum, nonnullis quidem sibide 307
gente sua a;mulis, sed latenler. Obtento tamen regno.sine mora ulteriores regiones
invadit ad praedara.
Pascentium quemdaraurbisRomcB(j), quideAsturicadiffugerat,iVlanichaeumAnto-
ninusepiscopuscomprehendit,auditumqueetiamdeprovinciaLusitana(A)facitexpeili.
Per Ajulfum (/) Hispali Censorius jugulatur.
XXV. Rechiarius, accepta in conjugium Theodoris regis filia (m), auspicatus initium 449
regni, 80
Vasconias depr;edatur mcnse Februario.
Basilius(n)obtestimonium egregii ausus sui.congregatis Bacaudis in Tyriassone
fcederatos (0) occidit. Ubi et Leo, ejusdem Ecclesi* episcopus, ab iisdem qui cuni
Basilio aderant in eo loco obiit vulneratus.
Rechiarius mense Julio adTheodorem socerum suum profectus, Caesaraugustam
regionera cum Basilio in reditu ueprasdatur. Irrupta per dolum Ilerdonsi urbe,acta 11.
non veroix Kal., quia re ipsa eclip?is hoc anno con- tara in ecclesia fuisse ait expresse Idatius, neque
tigit die23 Decembr., qui inciditin I'eriam3designa- plebem ac cives fcederatorum nomine appellaturus
tam ab autem 24 feria 4 fui(. Corrigendi
Idatio, dies videtur. Tyriasso, aliis Turiaso est, aliis Turiasso;
itcm sunt Pagius et Calvisius. De quibus not. 60. sed in nummis Turinso constanter lesitur. Vulgo
(i^ Suevi ethnici erant. Rechiarius fidem catholi- nunc Turazone appellatur.
cam primusexeoruin rcgibus professusest. Verum
727 ADDENDA AD QUOSDAM PR^CEDENTES TOMOS. 728
IMPER. OL. A. C.
(a) Aslurius vir illustris (01) (/») ad honorem provchitur consulatus. 4.')0
(c) Sebastianus (62) (rf) exsul factus, ad perniciosatn sibi, 87 sicut post cxitus
docuit, Gaiserici confugit potestatem parvo post tempore (c) quam veneral, per
;
(a)Hicetiara, sicut supra, dum consulatum Con- A Inscriptam hoc loco notam27contra manifes"
(/)
fuisse ab Idatio quemquam dubitaturum existimo, rum hoc relert, sed tamen notandum est.
etideonequeegoutrumqueIocumcorrif;eredubitavi. {0) Auctor Chronici Alexandrini sub hujus anni
quibus ita sunt connectenda de Gn//iH epistolx : temeranda, quam Dee devoverat.
dcferuntur Flaviani episcopi ad Lcoyiem episcopum (r) In aliis Editionibus ila legitur XXVIII Va-
:
missx de Eulychcte, eio.; siquidem Cyrilli scripta lentiniani imperaioris mater Placidia moritur apud
Nestorium impugnabant, non autem Eutychem. De /iomam. Notam chronologicam et tria priora verba
his Cyrilli scriptis egi nota 48. delevi. Vide notam 65, n. 1.
(/)Cur Eutyches Hebionita dicatur penitusignoro. {s) Hffic manifeste declarant, Idatium anno Dio-
Ab Hebionis enim haeresi, quse Chrislum purum nysiano 450, Valentiniani 2, eadem subjecisse ;
hominem esse docebat, tam longe abfuit Eutyches, nam eo annodies 4 Aprilis incidit in feriamtcrtiam;
ut in oppositum Apollinaria errorem declinaverit, habuit enira cyclum soiis -\7, litteram dominicam /1.
qui in Christo hominem negavil quanquam Fla- ;
(/) Ostentaet signa hujusmodi quid divinitus por-
nam Nestorius Hebionita fuit. Sed et Avitus Vien- q quominushisce signis praemonstrare voluisseDpum
is post Idatium Nestorii errores Eutycheti ap-
nensis dicaraus dirum ac ferale illud AttilE bellum.utin-
'
civitates elfractK (n). In campis Catalaunicis (07) (b), haud longe de civilate quam
cffrogerant 90; Mettis Aolio duci (f) quibus erut in pacc societas
et regi Theodori,
(G8) (d) aperto marte confligens, divino cajsa superatur auxilio. Bellum nox intem-
pesta direrait. Rex illic Theodores prostratus (e) occubuit (69) CGG ferme millia ;
subjungantur exercitum; 92 [k) et ita subacti, pace facta cum Komanis, proprias
repetunt sedos. Ad quas rex eorum Attila mox reversus {l) interiit (70).
Ad Suovos Mansuetus comes Hispaniarum {ni), et Fronto («) similiter comes, le-
gati pro pace mittuntur et obtinent conditiones injunctas. 308
Thorismo rex Gothorum, spirans hostilia (o),a Theodorico et Frederico fratribus
juguiatur (71) (/?), cui Theodoricus succedit in regno.
XXIX. III. (7) (id est, teriio regni anno principis Marciani) 93 regina raoritur Pulcheria 453
mcnse Julio (72) (r).
MultadehocAttiliano bcllo apud Pauluni Dia- A mundum aetatis pr^erogativa patri cx eleclione ta
couum. lib. xv. et Jornandem, n. GO. Preterea in Ac- men successisse.Regnum illi delatum estinter fremi-
tis fusioribus sancti Lupi episcopiTricassini die 29 tus exsultationesque militum; nameodem ipso lem-
julii in pauca invenics de provinciis ab Attilavasta- pore, ut narrat Jornandes, n. 0, Theodori adhuc
tis de urbibus direptis aut etiam excisis. Qus om- justa solvenles Golhi, arniis insonantibus, regiam de-
nia pleraque alia collegit Hadrianus Valesius, tora. (ercljant Viurismundomajestalem. Hic observa, hunc
I Rcruin Francim. lib. iv. quiThorismoestldatio,Thorismodum Prospcr.Tho-
(i)GregoriusTuronicus Mauriacos vocat hoscam- ristrundJornandes,IsodorusThurismundappellant.
pos. Utrumque nomen habuerunt, teste Jornande, (/) Niinquam alias nisi numeralibus tantura notis
n. 6. De eoruni situ vide notam 67. annos principum designat Idatius. llQde neque an-
(f)In Clironico Parco ita legitur : Cum genle ejns
num 1 Marciani, expressis id gerius verbis, adno-
tasse videtur: alioquin in tanta luce armus ille
dncis gens rcgis Thcodori, etc, : puto germanara le- I
ctionem fuisse Cumgente Jelii ducix el rcgis Tlieo- effunere non potuisset librariorum oculos, ut sane
:
nulla dabo nota 69 tain armis militum quam ccclesti vi viotus el inter-
(/") Enormis visua est aliquibus occisonira hic nu-
fectus est, ut indicat Idatius. Vide notam 70.
merus. Apud auctorem Miscellae et Jornandera ad (m) Comes erat Mansuetus Hispaniarura, quahaj
cc milia non ascendit. Isodorus Idatium exscribit. Romanis parebant.
(H)DehocFrontoneiterum Idatiusanno456.Arver-
((/)Isticdiescorrigendusest,utadannum 'lOi do-
nus erat, laudaturque a Sidonio, lib. iv,epist 21.
cui, et ex Petavio pro v Kal.reponendura vi Kal. esse
(0) Tyro Prosper sub consiilibus insequentisanni
monui. llic autem solis defectus novum suppeditat
inquit Apnd Gothos intra Gallias consistentes inter
:
nobis argumenlum, quo librariorura negligentiam
filios Thcof/ori regis quoruni Thoristnodus maximu^
demonstremus.lncredibileenim estldatium, quiac-
natu piitri successerat, orta dissensio est. Et cum re.v
curatissime annos eelipsiumadnolavit,hanc Valen-
ea moliriiur qux et homimse paci el Gnthicx advtr-
tiniani anno28, Christi 'i52 subjecisse. Itaqueanno
sarenlur quicli, a germanis suis, quod noxiis disposi-
27 Valentiniani, Christi vero 451 eara consignavit.
iionihus irrevocabiiitcr instaret, occisus est. Grepo-
(/1) Vercror ne prsecedentis Paschx Idatius scri- riiis, Hist. Franc. 1. 11, c. 7, narratThorismundum
pserit; nam si hoc ad consequentem annum perti- Alanos bcllo domuisse.
neret, utquid pra?senti anno illud suhdisset? De
f; (/)) De anno mortis Thorismundi agam nota 71.
Eurronio nonnulla liicam nota 07.
(7) E regione annlH Marciani exhibent libri editi
(t) Theodores, ait Jornandes, qualuor jUiis domi
annura Abrahami 2470 nimirum, auolo numero
:
dimissis, Fredcrico et Turico (lege Eurico) fiotemcro annonim principura supra § Theodosius imperalor,
et llimmcrit, secum tanium Tlwrismund el Tltcodari-
consequens fuil, ut crtius quam par erat ad eum
cumparticipes laboris assumit, id est, secum duxit Abrahami annum perveniretur.
in bellum contra Attilam. His docemur Thoris- (r) Divam Pulcheriam^diem suum obiisse hoc anno
731 ADDENDA AD QUOSDAM PR.ECEDENTES TOMOS. 732
'
IMPER. OL. A. C. j
tante, monstratur. j
manu ipsius Valentiniani imperatoris occiditur (c). El cura ipso per spatarium !
XXXI. V. ((() Per duos barbaros Aetii familiares (e) Valentinianus Romfe imperator occidi- 455
tur inCampo (/"), exercitu circumstante, anno aetatis sucB XXXVI (^^ot regniXXXI.
Post quem niox Mavimus ex consulibus XLIII Romae Augustus appellatur. Qui
cum, imperator factus relictam Valentiniani .sibi duxisset uxorem, et filio suo ex
priore conjuge Palladio, quem Cresarem fecerat, Valentiniani filiam (74) (/i) in con-
jugium tradidisset magnorum motuum, quos verebatur, perturbationedistortus, et
quia in oocisorum per Valentinianum, et in ipsius interitum Valentiniaui, ambitu
regni consilia scelesta patrata contulerat, cum imperium deserere vellet ((') in Ro-
mam, 95 vix quatuor regni sui mensibus expletis, in ipsa Urbe tumultu populi et
seditione occidilur militari (75) (/').
Ipso anno in Galliis Avitus, Gallus civis(/.), ab exercitu Gallicano et ab honora- iv.
tis primum Tolosae (/), dehinc apud Arelatem (m), Augustus appellatus, Romam
pergit et suscipitur (?;).
I. (70) (o) Romanorura XLIII (p), Marcianus (7) 9S quinto jam rcgni sui anno ob-
tinet monarchiara.
Vincomalo et Opilione consulibus, testantur etiam A tantum decebat chrnologum isfa recenset. Idatius
Marcellinus et Chronicon Alexandrinum. Dc mense autem ex v non integris principatusmensibus duos
cardinalis Norisius et Pagius immerito ab Idatio nnnosi elxxxi fecit, qucd pr.-estitit etiara in Avito.
dissenliunt. Vide nolam 72. (/;) Utram? Placidiam an Eudociam? Nemo ex-
(a) Quia auspiciis Romani iraperii non autem Go- plicat. Vide not. 74.
Ihico noraine hoc bellum gessit Fredericus, ideo (/) In eamdem sententiam Sidonius, lib. 11, cap.
auotoritate Romana Bacaudas cecidisse dicitur. 13, de Maximo ait : Qxiamdnm potestatis immcnsx
(b) Hoclocohasexidissenotas xxx. iv, designantes vertigincm sub corona paliebntur. Nec suslinebat do-
trigesimumannuraValentinianietquarlumMarciani »"'"" «'^*''. (iwon susltnueral esse suh domino.
ostendam nota 7,^), neque mihi religio fuit eas huc (/) 'dem Sidonius,
earm. vii, 441, de nece Maxi-
revocare, licel in reliquis Editionibus omitlantur, mi hffic scribit :
aildidi, qiiia ex dictis constat annum hic quintum Frapnr alria complet
Marciani Idatium ascripsisse. 1'gerni,quo forte laro pia tnrbn, senatus
Hos Barbaros Optilam et Transtillnm vocat
(c) Dctulerat vini, vota, preces. Locus, hora, diesque
Marcellinus a quo nihil fore discrepat Jornandes Dicitnr imperio ffhx.
;
de rei ura et temp. Success. Ugernum autem castrum erat Arelalensium. Ideo
(/) In campo Marlio, ut expressit Marcellinus sub idatius Arelata? Aucustum ronuntiatum esse ait.
hujiisanni consulibus.
(„) Avilum a Romanis Fusceptnm, ul Idatius nar-
((l) Incertus Cuspiniani levatum fuisse ait Mnxi- rat, probat Panegyris ipsi dicta Ronia? a Sidonio.
mum XVI Ival. Aprilis, et Martianus Scotus Valenti- (0) ILrc nnta i nnn initinm novi anni, sed impe-
nianum uno ante die nccisura esse tradit, id est p rii Aviti designat. Nota 76.
16 Martii. Vixit igitur Valentinianus annos xxxvi, (;i) Tertium jam nunc numeratus est XLIII im-
menses viii. dies xv; agebat principatusannnm 30a perator.
diexKal. Novemb. prsecedentis anni. Card. Nori- (q) Perperam vulgati libri quinto praeferunt
sius, Hist. Pelag. lib. 11, cap.13, minus cxacle quam quarlo anno.
733 IDATII EPISCOPI CHRONlCON. 734
IMPER. OL. A. C
Per Avitum, qui a Romanis et vooalus el susceptus fuerat imperator, legati ad
Marciar.um pro unanimitate mitluntur imperii.
GaisoricuB soilicitatus a relicta Valentiniani,ut malum faraa disper^'it (a). prius-
quam Avilus Augustus fieret (i), Romam ingreditur,direptipque opiljus (r) Roma-
norum, Carthaginem redit, relictam Valentiniani et filias duas etAetii niiura Gau-
dentium noraine sccum ducens.
Suevi Casthaginienses regiones, quas Roraanis reddiderant [d), depradantur.
Marcianus et Avitus concordes principatu utuntur imperii.
II. VI. (e) Per Augustum Avitum (77) Fronto comes 97 legalus raittitur adSuevos.Simi- 450
liter a rege Gotho Theudorioo, quia fidus Romano esset imperio,le,b;ali ad eosdem
mittuntur,ut tam secum quam cuni llomano imperio,quia uno essent pacis fosdere
copulati, jupati foederis promissa servarent (/"). Hemissis legatis utriusque partis,
atque omni juris ratione violita, Suevi Tarraoonensem provinciam, quae Romano
imperio dcserviebat {</), invadunt.
De Erulorum gento (/i) septem navibus in Lucensi iittore
(73) aliquanti advecti,
viriferme CGGG expediti, superventu multitudinis congregatae, duobus tantum ex
suo numero effugantur occisis. Qui ad sedes proprias redeuntes, Gantabriarum (;)
et Varduliarura (;) loca marititr.a crudclissime depraedati sunt.
98 Legati Gothorum rursum veniunt ad Suevos. Post quorum adventum res
Rechiarius cum magnasuorum raultitudineregionesprovincia! Tarraconensis inva-
grandi ad Gallaeciam captivitate deducta.
dit (k), acta illic depraedatione ct
Mox Hispanias rex Gothorum Theudoricus cum ingenti exercitu suo(m)et cum
(/) 3C9
voluntate et ordinatione Aviti irnperatoris (M)ingreditur.Cui cum multitudine Sue-
vorum 89 res Rechiarius ooourrens, duodecimo de Asturicensi urbe milliario, ad
fluvium nomine Urbicum (o) III Non. Octob.die, quarta [/!/., sexta] feria,inito mox
(u) Ita etiamnarrantMarcellinusinChronico,Jor- A 9"" ^^ prxdictis ct Canlahri.
''«''S""'. ''«''f'"'"?"^
nandes, lib. derer.et temp.Suocess.,ct Paulusdia- (/') Vardulorura civitas et [jortus Flaviobriga fuit.
eonus, lib. xv, atque eliam alii. Iilem Plinius, lib. iv, cap. 2 Flaviobrigam autem
(b) H«c perspicue donotant.Idatium etiam nunc eam esse urbem quce nuncHispanis liilbao dicilur,
gesla anni 455 ct 5 Marciani nirrare quibuscum 1 ;
multorura opinio est.
Aviti annum conjun\it,uti supra 1 Arcadii et Hono- (/i-)Rursuspostquara Avitusimperatorrenuntiatus
rii cum 17 Theodosii copulavit. Sed de hisactum est, legati Golhorum veniunt ad Suevos, ut hosde
est memorata nota 76. irruptionein provinciamTarraconenscm arguerent.
(c) De hac urbis diroptione Prosper Posl \iv dies : Sed nihil hac expostulalioneprofecerunt imo Suovi ;
secura et libera scrututione omnibus opibus suis Ronia earadem provinciani secundoinvasere.llinc luce cla-
vafiuatii est,mulliique millia capt ivorum ,protit (luif/ue riuso,slenditur,duplicem hancGothorum legationem
aut xlalp aut arte placuerunt.cum regina el fdiabus Suevorumqueirruptionem,nisi cscus penilusessct
ejus Carthagincm adducfa sunt. Hac Prosper, quae Idatius, in annum 4.55 post Aviti nuncupalionom
auctor Miscella; transcripsit lib.xv regina liudoxia,; congerere nequivisse.
filiae Eudoeia et Placidia vocibanlur. (/) Rerum gostarum hoc tempore hicordo fuit.De-
(d) Isidorusin Hist.Sucvor.Rochilam has provin- sinente anno 455concordiaMarcianum inter ac Avi-
cias Roraanis reddidisse Iradit. Rochiia auteni an- tum stabilita, hic Frontonem legatum suum cum
no 448 obiit. logalis Thoudorioi ad Sucvos initlit inilio anni .'loG.
(e) Inpunte novo anno civili,qui fuit aere vulgarisSed Suevi,nulla dats fidei ratione habita,Tarraco-
456,Idatius6 Marcianiannumet Aviti 2(nam utrius- n nenpom provinciam invadunl.Quod cum audiTi,>sct
que itnperatoris annos conjungere, ubi primum se Theudorious, socundam ad Uechiarum legatioocni
dat oocasio, mos illius est) designavit. Et quidem direxit. Nihil tamon profecit, Suevique iterum in
hoc eodem loonannum 6Marciani retinel Chronicon Tarraconensem irrumpunt. Intereaannus 446 in au-
Parvum. Vido notam 77. tumnura vergeliat,cum Theudoricus contra Rechia-
(7) Avitum non solum Marciani, sed aliorum riura in Hispanias venit, uti narrathoc loco biatius.
quof;ue principiim amicitias sollicite sibi quaesi- (w/) Eadem habet Isidorus in Hist. Gotlior.,eaque
visso. Theodorico juvanle, olare ista ostendnnt. alliirat anno 5 regni Theodorioi. Annum autem I
(g) Ex his evidentcr colligitur,Idatium a.^PerAti- ipsius conjunxit cum anno 2 Maroiani.Unde liquet
gu.ilum Ivitum res gestas anno lora! cpmmunis 4-56 h.Tcascripta fuisseanno6 Marciani aii Idalio, atque
atque adeu 6 Marciani narrare incepisse.Sed ct qus adeo anno '156. Jornandes in Gelicis, n. 74, narrat
narrat usque ad § Mo.v Hispanias. idipsum etiam Burgundionum reges Gnudiacum et llilpcricum •
evidenlius domonstrant.Nam tot tanbTquo res con- cum Tlieudorico in Hispanias venisse.
fici non poteranta die xJuliiannn 455,quo Avilus (n) Isidorus,laudalo loco Theudoricus .a.\\..in Uis- :
factus pst tmpprator, ad linem illius anni. Itaque paniani cum ivcicnli multiiudine c.rercitns,et cnmli-
mirum est annum ipsius 2, (]ui totus cum Mar- ccnlift .\vitiimjicralorix ingreditur unno5 regni Unde
oiani decucurrit, potuisse a librariis tanto post ad Hispaniarum reirnum a
Theodoricus aoquo jtire
§ fipehiarins transferri. Suevis exlor.^issc sibii|uo comparasso constat.
(/i) De Erulis pauoula nota 78. (o) Ilodie 0''6(i/o vulgoappellatur etab Euro Astu-
(/) Antiqui scriptores Cantabros,Vardulos,Vasco-
Q ricam rcspicit. Pnelium islud ad srnm Ghronici
nos dixerp, non autem Canlabrias, Var^lulias.Vas- ViclorisTunpnsisanonvmusa-lnolatorsed antiquus
conias; ha-c cnirn uomina deterioris sunt <Btatis. conl\'j.i^!'ea.\lin(ampo Pfiramo.ju.rtaflumcnOrbicum.
Plinius, lib. iii, cap. 3 Ad Oceanum. inquit, reli-
: Unde duo colligimus : 1 flumen illud Orbicum et
735 ADDENDA AD QUOSDAM PltBCEOENTES TOMOS. 736
miscui sexus 100 cum parvulis, de locis refugii sanctis populus oranis abstrac-
tus jumcntorura, pecorura, cameloruraque horrore locus sacer impletus, scripta
;
perio aut protectione erant. Orieutalium nnves Hispalim venimtes pro Marciano
(c) Golhorum pudicitlam mirifice laudat Salvia- c.terrilum cxmm nwitiant ;n\m\rum Gaiserici exer-
nus, lib. IV de Providentia. citum, qui in Corsicam descenderat. Vide not. 81.
((/) Daniel. ix, 'Z'i; Matth. 15. (/i) Chronicona Sirmondo editum hunc locum ita
(e) Non nisi per summam librariorura inscitiam exprimit iii. .4vilus teilio anno postquajn a Gallis,
:
aul negligpiitiam fieri potuit, ut isluc annus 2 r r. At Henricus Valesius, qui manuscriptum Sir-
Aviti translatus fuerit. Vide notara 79. uioiidi viderat,ita in eolegi tcstatur in notis ad lib.
(/jAd Durii ripam propequeillius ostium castrum ii Tertio auno Avitus,seplimoinense
Eviigrii, cap. 7 :
hujus nominisunicuiii crat Idatii tempore nam si ; postquam a elc, alque hanc lectionem in
G(1//!S,
duplexfuisset.utique distinxisset.utsciremusquod- B Editione sua offertdoctissimus Florius. At germa-
nam illorum fuit ad quod dovenerat Reehiarius. nam lcclionem lianc esse, quam nos damus, de-
Procodente vero tcmpore,novum castrum erectura monstrabitur nota 82.
est Portucale ctiam diclum a Cale vico utrique vi- (/) Exutus purpura a Rechimere, ut dictum est
cino.Postremum hocepiscopali sede cohoncstatum, nota 80. An ad Avitum dejiciendum decretum sena-
anliquum cpiscopo Coimbricensi subjectum fuit,ut tus exquisierit Rechimer? Valde dubito.
_
constat ex divisione sedium episcopalium,qu.e sub (m)Avit»mordinatum fuisse Placcntia;cpiscopum
notiiincconcilii Lucensis fertur.Hinc itaqucapparet postimperii abdicationem.lradunt GregoriusTuro-
ascendenlibus a inari per Durium.castrum novum nensis et Victor Tunensis, qui multis post annis
ad hevam,ubi nunc Cst civitas Portuensis,vetus au- vixenint. Comvi autem scriptores de Aviti episco-
tem ad dexlram occurrere,atquc huc.quia eo tem- palu non meminere quinimo Idatius,dum Avili in
;
IHPER. OL. A. C.
tem ; iuvalidior promiscui sexus agitur miseranda captivitas, residuis et vacuis civi-
tatis domibus dalis incendio. CamporumIocavastantur(S4)(^),Palentinacivitassimili,
quo Asturica, por Gothos periit exitio. Unum Coviacense(/^)castrum tricesimo de As-
turica milliarioaCothis diutino certamino fatigatum,auxilio Doi hostibusetobsistit
et pr;uvalet. Quamplurimis ex eorum manuinterfcctis, reliqui revertuntur ad Gallias.
Ajulfus, dum regnum Suevorum moritur (i) mense Julio.
spirat, Portucale
Suevi in partes divisi pacem anibiunt Galla^ciarum (j). E quibus pars Frantanera,
pars Maldram (/i) regem appellant. Solito more perfidias, 105 Lusitaniam deprae-
datur pars Suevorum Maldram sequens. Acta illic Romanorum Ccede pra;disque
contractis civitas Ulyxipona sub specie pacis inlratur.
II. (/) Frantanes (85) moritur per Pascha et Pontecosten. Jubente Maldra, Suevi in 458
solilara perfidiam versi regionem Callasciaeadhffirentem flumiai Durio dcpraidantur.
Quinto (?«) Idus Junias die IV feria, ab hora quarta in horam sextam, ad speciem
lumine orbis sui rainoratus est.
luna; vel sextae sol de
(») Gothicus exercitus, duce suo Cyrila a Theudorico rege ad Hispanias missus,
meiise Julio succedit (o) ad Baeticam. Legati Gothorum et Vandalorum pariter ad
Sucvos (p) veniunt et revertuntur.
(ii) Utrumque hoc anno iinperium adeptum fnisse, A. (iJAjulfuni nequeprspositumSuevisaTheudorico
MarcellinusetCassiodorusaliiquetestantur.Majoria- nequc hujus imperio occisura fuisse(quod tradit Jor-
nus, ut aitincertusCuspiniani, levattis est Knl. Apri- nandes, n. ."4 in Geticis) appajot ex his quK Idatius
lis; Leo VII Idus Febr., toste Clironioo Alexandrino. tostisoculatus scribit.Nani Ajulfus,anlequamTheu-
(6)TantumLeonis et Majoriani epochara designat cloricus a provincia discederet, Gothos deseruit; et
hcec nota ! chronologiam vero regit illa, quaj supra
; mortuus, noii autom interfectus hio dicitur. Ipsum
ascripta est ad terliura Aviti annum. Vide notamSS. regno inhiassenondissiinulat idatius; attamen am-
(c) In vulgatis libris legitur v A'«/. ; correxi ii lud., bire potuit regnum sine Thcudorici injuria,quiSue-
non lantum quia Pascha hoc anno 31 Martii celebra- vis potostatem fecerat eligendi sibi rogera.
tuin est, nam potuisset ex oblivione orrare, sed quia (;') Norape tiallaBcorum, qui libertate gaudebant,
verosimilius est librarium ex hac nola ii, quam Ida- neqne Barbaris subjiciebantur.
tius, hanc aliam v fecisse. Insuper in vulgatis legitur (/i)Maldra! electionem anno superiore consignavit
Pnsc/ias 7U0(<; correxi ex f-Tammatic.Te regulis l'as- Idatius sed aliquanto post, dissensione orta inter
;
cltatis, quo nomine utitur infra Idalius§ Franlanes. Suevos, nonnulli alium sibi regem, scilicet Franla-
((/)BurgundionescumTheudoricoin Hispaniasve- nom constituunt. Rem dilucide exposuit Isidorusin
nisse adnotati supra ex Jornande. Hist. Suevor., ubi ha'c scribit •.Suevi Maldram Mas-
(e) /1'/ campos ait, vel quia Suevi aperta tantum silix filium sihi regcm constiliiunt. Mo.j: bifariamdi'
planar|ue loca possidebant, vel potius quiaad trac- visi pars Frantanem, jiars Maldram reyem appellant.
lura illum, quem nunc Tierra de Campos dicimus. (/;Hio ex§spquenti annum 2 Majuriani et Leonis
milites suos direxit Theudoricus. Campi siquidom g retraxi. Nota 85.
Palentini ab Orosio laudantur lib. vii, cap. 40, ubi ?n)vA'a/. j!(»i/asnonautemv/,7((5scribcndum csse
tamen pro Pulalinis camjiis, 1'alenlinis cum l.ivio, docont Petavius Ricoiolus.et nos alias monuimus.
et
aut Palantinis cum Strabone, legendum ost. (n) Libriediliannumhic2Majoriani cxhibentvitio
(/jQuodjamaliasdictumest^Galh-cci^quianno^iOO, )ibrari(u-ura nam Idatius hiino notam supra, ut de-
;
irruentibus in provinciam Barbaris, in loca tutiora inonstratnm est nota 85, ad § Franlnncs consignavit.
sereceperunt,sub Romanorum nomine eliam nunc (o) Hinc rursus inlelligimus, Idatiuin acla anni
censebantui' ; quod sigiiificavit paulo antealdatius, 458 a § praicedente narrare cxorsum fuisse,et illic
dum Bracarae magnara liortianorum captivilatem fac- quffi raense Ma'o, hic quie inense Julio gesta sunt,
tamfuisseaffirraat.Sedergo causae fuit curAsturica, eodem anno tradere.
Palentia, aliaque oppida Gathos, qui pro Romano (/)) Quo tenderent
legationes,quidGolhi.Van-
istae
imperio alque cx imperatoris ordinatione bellum eventus ipse docuit.Omnes
dali et Suevi molirentur,
gerere prasseferebant, intra mconia receperunt. cniracommuniconsilioin Romanos armaverterunt,
(g) Theudorieus ob Aviti ab iraperio dejectionem quos privatis odiis dissidiisque inter se certantes,
in Gallaecos, qui partcs Romanorum sequebantur, iHcillimo vinci posse aniraadverterant. Theudorici
desaevit. VicJe Notam 84. tunc odium in Suevos exstinctum erat, occiso aut
(/i) Anno xrx Christianae
10.50 habilum est conci- mortuo Avito, cujus causa in eos bellum suscepe-
lium Coyacensi, quod aliud non est quara
in castro rat, atque interfecto Rechiario, quem licct affinem
cujus hic merainit Idatius. Situm est in agro Gvc- privatim oderat ob ea quae narrat Jornandea in
tcDsi, vulgoque nuno \'alenciade D. Jwrtnappellatur. Golicis, n. 73.
739 ADDKNDA AD QUOSDAM PRiECEDENTES TOMOS. 740
IMPER. OL. A. G.
III. 'S®35 Theudoricus cum duce suo Sunierico cxercitus sui aliquantain ad Baeticam 459
dirigit manum. Gyrilla revocatur ad Gallias. Suevi nitiilominus Lusitani» partes
cum Maldra, alii cum Remismondo (a) Gallaeciam depraedantur.
Erudi maritima conventus Luceasis loca nonnulla crudelissime invadunt,ad Ba3-
licam pertendentes.
Maldras germanum suum fratrem interficit, et Portucale (86) [h) castrum idem
hostis invadit.
Inter Suevos et Galla3Cos,interfectis aliquantis honestis natu,malura hostile mis-
cetur.
Legati aNepotiano(c)magistro militum 103 et a Sunierico comite missi veniunt
ad Gallfficos, nuntiantes, Majorianum Augustum et Theudoricum regem lirmissa
inter se pacis .jura sanxisse, Gothis in quodam certamine ((/) superatis (87).
IV. Maldras, in fine (88) Februarii (c) jugulatus, merito periit interitu. 4G0
Per Suevos Luco habitantes in diebus X^aschie Romani aliquanli cum rectore suo
honesto natu repentino (securi dereverentia dierum) occiduntur incuisu.
MenseMaio,Majorianus Hispanias ingreditur iraperator. QuoCarthaginensem pro-
vinciam pertendente, aliquantas naves, quas sibi ad transitum adversus Vandalos
pr:eparabat, de liltore Carthaginensi (/) commoti Vandali per proditores abripiunt.
108 Majorianus, ita a sua ordinatione frustratus, ad Italiam revertitur.
Pars Gothi exercitus, a Sunierico et Nepotiano comitibus ad Gallaeciam directa, 310
Suevos apud Lucum depra?dantur (g) quse Dictinio, Spinione et Ascanio delatori-
;
bus, spargentibusque ad terrorein proprise venena perliJiae (ft), indicala [i) recurrit
ad suos. Ac mox iisdem delatoribus quibus supra, Fruraarius, cuni manu Suevo-
rura quam habebat impulsus, capto Idatio episcopo vii Kal. Aiigusti in Aquaefla-
viensi (j) ecclesia, eumdem conventum grandi evertit excidio.
Remismundus vicina pariter Auregensium(/i) locaet Lucensis conventus maritima
populatur.
Inter Fruraarium et Remismundura oritur de rcgni potestate disscnsio.
109 GalkBCorum et Suevorum pacis quaedam umbra conseritur.
A Theudorico legati ad Suevos veniunt ct revertuntur.
(a)In Ilistoria Suevorum divi Isidori Recchiraun A «iVandalis naves fuisseait Idatius. Atqui liltuslon-
dura et Remismundum reperimus. Sed cum neque gius se extendit, ad orain scilicet maritiraam totiua
in omnibus illius Historia; exeinplaribus, neque in provincia;. Quaniobrem verum esse existimo quud
IdatioRecchimundi nomen unquainlegatur.unicura Marius Avcnticensis pressius scribit, dum ait prope
tantuin eumque Keraismundi nomineSuevorum re- Ilicem ista contigisse. Porro in illa ora proraonto-
gem fuisse hoc teraporc puto. !n aliquibus prieterea rium esl, cujus nullam apud antiquos geograpbos
Gothica: llistoriasejusdemlsidoriEditionibusReniis- mentionein invenio; nunc auleni nostratibus Caho
mundus dicitur /Ur(/(/;'a; fUius ; ut in Labbeana hffic de Santa l'ola dicitur, duplicemque praebet statio-
verba dosuut, cl Idatius diversarum partium reges neni, alleram ad ortum, ubi Alona, alteram ad oc-
Maldrara et Itemisraundum facit. Ideo verius exis- casum,ubi castrum est et viculus vulgoLHyarxj/cyi;,
tiiuo Remismundum non fuisse Maldraj filium. utramque satis navibus tidam atque opportunam.
(/)) Penes Gallfficos hoc castrum eo teinpore fuisse {(j) In Edilione Veneta, anno 1728, hac ita in Ms.
[c) Nunc priinum apud Gothos comites etmagis- habfmdes, ctc, quam lectionem germanam Idatii
tros militum lego. An reipsa tales erant Nepotia- esse pulo. Ilabetur id in pra^fatione, tom. U Opcr.
nus et Suniericus? an Idatius a Roraanis hos titulos Sirmondi.
in eos translulit / Saiie Sumericum Gothum fuisse (/() Apparct Dicliiiium, Spinionem et Ascanium
non dubilo. Et licet Nepotiano noraen Gothicum homines fuisse perfidos, qui nunc Suevos, nunc
non sit, sub Theudorico militasse testatur infra Gallfficos prodiderunt, illos Gothis, hos Suevis.
Idatius ; attainen adha?sisse Golhis potuit post Aviti g (i) Suspectum mihi esl verbum illud. In Sando-
interitum, sicut etiam Suniericus, atque hic conii- valii Idatio lacuna hoc loco rernitur.
tiv£6, ille magisteriiE honorem, quem apud Roma- Quod in Aquillaviensi ecolesia invenlus fucrit
(.;')
nos adcpti erant, inter Gothos relinuere. Ostrogo- Idaliiis a Frumariu et ad eamdem post tertium men-
thusTheodoricus hujusmodi bonoris gradus paulo sera rcdierit, illius Ecclesias episcopum fuisse alTa-
post in Italicum suum regnum invexit apud Visi- ; tim declarat.
gothos non nisi longe serius invenimus. _{/.) An quos hic Auregenses vocat Idatius iidem
((/) Ubinam gestum sit boc bellura, in quo Gothi illi sunt qui in lapide Aquifiaviensi Aobrigenses
a Romanis victi sunl, non exprimit Idatius. In dicuntur? Sane nomen non multuiii abludil. Et si
Gallia pugnatum inter utrosque fuisse ex Sidonio Auregensium civitas eadera est ac quara nunc
oolligitur. Not. 87. Oreiise vuljio diciraus, et ad convi^ntuin Lucensem
(e) Ex teinpore quo Maldram regnasse constat, procul dubio pertinuit, et ponti Aquidaviensicons-
liquet Idatiuin ista ad annura Abrahami 2476 relu- truendo, ob vicinitatem, opem ferre et potuit et
lisse, qui cum anno xrx vulgaris 460 concurrit. ilobuil. Joannes Biclarensis anno 7 Leovigildi me-
Not. 88. minit ctium montes Aregenses.
(/) Delittore, non de portuCarthagineuai abreptas
741 IDATII EPISCOPl CHRONICON. 742
IMPER.
Suniericus Scalabim (a), cui advcrsabalur, obtinet civitatem.
Idatiiis, qui supra, tribus mensibus captivitatis inipletis, mense Novembri (b),
Romanorum XLV Severus a senatu Rom£B Augustus appellatur (i) anno imperii
Leonis quinto.
VI. I. (j) Suniericus redit ad Gallias. Nepolianug, Theudorico ordinante, Arborium 402
accipit succesorem.
In provincia Gally.cise prodigiorum videntur signa diversa. /Era D, VI Nonas
Marlias, t II pullorum cantu ab occasu soIis,lnna insanguinem plona convertitur.
Idera dies sexta feria fuit (89) (k).
Anlochia major Isaurioe ('J7) (/) inobediens mouitis salutaribus (m), terra dehis-
cente demergitur (n). tantum ipsius civitatis aliquantis, qui ea, obaudientes ti-
inori Domini, sunt secuti, de interitu liberatis turriura etiam solis cacuminibus
exstantibus super lerram.
Gaisericus Valentiniani relictam Constantinopolim remittit (91) (o). Filia? sua3, iii.
una Gentoni (/)), Gaiserici filio (92), alia Olybrio, senalori urbis Romae, jure matri-
raonii copulantur.
Agrippinus (93) (rj) Gallus el comes et oivis /Egidio comiti, viro insigni, inimi-
cus, ut Gothorum mereretur auxilia, Narbonem tradidit Theudorico.
vii. 11. (r) Adversus iEgidiumicomitem utriusquo 11 fiSrailitia! virum,ut lamacommendat. 463
Scalabis nota nuno est Lusitani,-e civitas sub
(a) A perator Decemb. Eidem huic anno alligant
xiii Kal.
nomine Santarem. Ptolem<To colonia, Plinio muni nuncupationera Severi Marcellinus et Cassiodorus,
cipium civium Komanorum fuit. quara Ravennae factam fuisse ait Marius Aventi-
(/)) Annon clarissime ostendit nunc Idatius, se a censis. At Idatiiis res suo tempore gestas narrat,
Januario, iion autem ab Uctobri annum auspicari, non ita nunc Marius.
cum a menseAugusto ad Novembreui transeatsub (]) Ad si Leonis annum quocum currebat ar;B
eadem nota chronologica qua 4 annum Majoriani vulgaris 462,Severi annum 2et Abrahami2480.prffi-
designavit ? ferunt libri editi. Sed Severi annus I hic consi-
(e) Dictinium, Spinionem et Ascanium intelligit, gnandus est, Abrahami vero 2480, secundo post
Idatio, ut apparet, maxime infestos. annn, quod ex dictis supra consequilur.
(d) Morales et iVIariana FUivias in Iriam Flaviain (/.) Ex boc locn apparet, Idatii chronologiam a
commutaverunt, decepti a Roderico Toletano, qui, librariis fuisse perturbatam. Vide notam 89, ubi
dum haec narrat. Kbiviam pro /l(yn/\ riuviis scribit. alia oliain invenies.
Isidorus etiam non Aquas Flavias sed urbem Fla- (/) II«c dubio procul ita scripsit Idatius .4nlio- :
viensem nominavit. Morales et Mi>riana Idatium chia inajoris Syfix inobediens monilis salutaribus...
non videranl. aliijuaniis, (jui ea (moitita) obauiienles timori Do-
(e) Suevorum scilicet gentis. mini, elc. Vide nolani 90 n. 1.
Gaisericus equidera expeditioncm Maionimi in
(f) (m) Qu.t; monita dederit hoo tempore Anlioohenis
Africam, direpta illius classe in Iittoru Cnrthagi- sanctusSlmeon Stylita. Videeamdem notam90, n.2.
nensi, dislurbaverat; sed tamen fortem strcnuum- (n) Dc anno quo hic terra motus contigit, ea-
que imperatorem subvereri coeperat, ideoquo pa- dem notut n. 3.
cem ab eo poslulat. (o) Una cura Eudoxia Augusta remissa estCons-
(fj) Vulgati libri hoc in loco notas prffiferunt duas tantinopolim (ilia Placida et quidera hoc anno,
vetiannum Leonis quintum et primum boveri si- quod perperam negat Pagius. Vide notam 91.
gnificantes. Verum Idatii pcrpetuus mos est ut (p) Alii Hencrioo, alii Trasimundo Eudociam, al-
nullius principis annos adnotet, quin prius ejus- teram Eudoxiic iiliam, nupsisse affirmant. Not. 92.
dcm inauguratiunem enunliet. Atqui ita res ip>a (ij) De iEgidio et A,>;rippino agam nota 93.
dum novus princeps in Chronico apparuit. Prate- demonstravi., annus 1 Severi inscribendus fuit §
rea cunctis retro principibus adjudicavit Idatius Suniericus redil; cum ergo § Nepotianus rccedit,
annura illum quo vita functi sunt, etiarnsi initio qui multopost sequitur, adjectus sit annus 3 eju-
ejus excesserint. Igitur unicam faunc notam v hic sdem Severi, nullibi melius quain isto loco coQsi-
allixit, aunum quinlum i.eonis et Majoriani signi- gnari potest annus illius 2 pr<Esertim cum Marius
:
ficantem, qui labcntc anno obiit. Aventicensis hoc /Egidii cum Frederico pra;iium
(h) Anonymus Sispe laudatus, sub consulibus hu- sub consulibus Basilio et Viviano, qui hoc anno
jns anni Majorianus deposilus esl a palricio Rici-
: consulatum gesserunt, contigisse testetur. Quod
mcre Dertonx vi Non. Aug., etoccisus est ad jhivium si quis prscedenti ji .Agrippinus has notas ascri-
Ihjram vii Idiis .iagtisli. Cassidiorus euiridem an- bendas esse velit, non admodum contendam, si
num, Marcellinus cumdem ct annumetlocum ne- modo mihi assentiatur alteri ex his duobus Sg eas
cis designat diem neuter exprimit.
; consignandas esse. Et sane potuit Narbona Gothis
(i) De Severo idem Anonymus Lcvalus cst im- : ab /Vgrippino tradi eodera hoc anno 463.
743 ADDENDA AD QUOSDAM PBiECEDENTBS TOMOS. 744 '
IMPER. OL- *• C.
.
rila legatus ad Gallaeciam veniens, euntes IE3 ad eumdem rcgem legatos obviat
Remismundi. Qui regressi in celeri revertentem Cyrilam in Lucensi urbe su.sci- iv.
piunt. Post cujux mox egressum de Galla;cia Suevi promissionum ut semper fal-
laces'et porfKli, diversa locainfelicis GallKciaa solito depra;dantur.
Per Theudorioum ad Suevos Reaiismundus(£)el Cyrila cum aliquantis Gothis, qui
prius venerant, remittuntur Cyrila in Gallo2cia remanente, Kemismundo mox recur-
rente ad regera, inter Gallajcos et Suevos indisciplinata perturbatio dominatur.
RomanE Ecclesia3 XLIV (f) prssidel episcopus Hilariis.
vui. 111. Abrahamiir. CCCGLXXX.
(95) (9) 464
Nepotianus recedit e corporo.
Frumario mortuo (/() Remisraundus, omnibus Suevis in suam ditionera rcgali
jure revocatisfll J, paoem reformat elapsam.
Mense Malo supradicti viri ^gidii (i) legati per Oceanum ad Vandalos transeunt,
qui eodem cursu Septembri mense revertuntur ad suos.
Decimo tertio Kal. Aug, die, n feria (j), in speciem luno; quinlae, sol de lumine 311
suo ab hora lertia in horara sextara cernitur minoratus.
Legatos Remismundus mittit ad Theudorioum, qui similiter suos ad Remia-
mundum remittit cum armorum adjectione vel munerum, directa et conjuge [k)
quam haberet.
Vandali per Marcellinum {1} in Sicilia c;«si fuugantur cx ea.
IX. IV. 115 (90) (Hi)iEgidius moritur (97) (7).), alii dicunl insidiis, alii veneno deceptus. 465
Quo desinente, raox Gothi regiones invadunt quas Romano nomine tuebatur.
la) Mgiiii probitati alii etiam leslimonium prae- A. reperissecum principatus amnum, qui Hispanam
bent. Quare falsum puto quod nonnullus de eo hanc a?ram et Kise conimuuis annum 464 referret.
narral probante Pagio, per calumniam scilicet (i) iEgidiura auspiciis suis, non vero iraperatoris
Agrippinum accusasse perduellionis apud impera- Severi auctoritate,provinciam seu parteniillam Gal-
torem. Vi.ie quaj diota sunt nota 93. liarum quam regcbat, adminitrasse perspicue ha;c
{b) Ventum est ad pugnam.ut scribitMariusAven- ostendunl. Nec mirum si, cum vir esset egregiua ao
tioensissub consulibus hujus anni, inter Ligerim et fortis,immaniRechinierl3,qui insignesquoque viros
Ligericinura cum autcm LigericinusseuLigerulus
;
conculoabat, tyrannidi sese submittere noluit.
uiia limtuin exigua leuca ab Aurelia oriatur,ciirfnTn- ij) Ita quidem contigit ut anno 8 Leonis, vulga-
quc habeat paris loiirjiludinis aul paulo majoris, ut ris ffirre 464, dies 20 Julii in feriam secundam in-
tradit Masson, de Fluraiuibus Galliif, pag. 7, pu- ciderit, cum HttcraDominicaesset E. /). Eadem die
gnalura fuisso diciraus duobus auttribus railliari- solein obscuratum luisse adnotavil Petavius in
bus ab ea urbe. De boc bello vide notam 9'i. llationano Temporum, p. 11, lib. vi, cap. I3,et lib.
(c) Ita FreJerici nomen esprcssi coustantio3 cau- VIII de Doctriiia Tcmporum, pag. 848, ubi eiimdem
sa, quia supra, anno 452 et 453, Frcdcricus iogi- diera 20 Julii designat, non autem 22, ut male re-
tur, non vcro Fridericus, ut modo in Vulgatis logi- fert Pagius ad annum 464. Haque certura nobis
tur. Frater regis erat non autem rex, ut lalso nar- esse debet Idatiura anno Abrahami 2480 et anno
rat Marius Avcnticensis. Fredericum mar/nifjcum Leonis 8 ista alligasse.
(/t) Conjugom flemismundo missam a Theudo-
virum lilium nostrum appellat llilarus papa, et lit-
teras ab eodera accepisse significat in epistola rico hujus liliam fuisse tradunt Mariana et alli.
g Verissimile sane est verum laceniibus Idatio at-
ad Leontium Arelatensem. ;
Gallscia ad Theudoricum ierat (sic enim logcndum 94; de eoderaque agam itcrura nota 104. Natione
essevidetur, non autcm fuerat), Tolosa profeotus crat Dalmata, et, ut ait Marcellinusin Chronioo pa-
obvios habuit legatos, qui a Remisinundoad Theu- triciusOcoidentis atque paganus tantaque crevit
;
doricum eodem tempore mittebantur. Ri leg.itione poteiitia ut utrique Imperio raagno raetui esset.
cito obita et Tolosa ad Gallfficiam redeuntcs, Cyri- Novis studuisse rebus indicat Procopius, lib. i,
liB, legatione ilidem funotus Tolosam properabat, dcBello Vandal. Apertius loquitur Sidonius, lib. i,
in civitate Lecensi occuiTunt,oumque inipsa exci- cpist. 1
1, dura &\i:Ctun de capessendo diadcmate
piunt. Nisi haec ita intcrpreteris, vix ac ne vix conjuralio Marcelliana coqueretur. Sed valde vereor
quidem intelligere potcris. ne calumniaro hanc passus sit a Rechimere, qui,
(«) Gothum oportet fuisse hunc Rcgismundum, teste Prisco, hominem pessime oderat.
ut qui Gothorum regi Theodorico parebat. Sane (m) Ha3 nota; annum 9 Leonis et 4 Severi signi-
distinctus omnino necesse est ul sit a Remismundo fioantes desunt in libris vulgatis. Nota 96.
rege Suevorum. (n)Chronicon Virdunense ait, Childericus fitius Me-
(/) Hilarus XI.VIII pontifex Romanus renuntia- rovei ,cxinilso /Egidio duce Romanoium de rcgno at-
tus est, anno 461 exeunte. que inferfcclo, regnum invndil anno ab Incnrnatione
(g) lloc loco annus
Lconis 8 adnotandus eral; sed p /)o»!n(t 466, At Gregorius
G: Turonensis, lib. ii,cap.l8,
/Eijidiuin consi-
cumlibrarius suiiraad § /lii('e/-su.'; -'Eoi Rorico, lib. i do Gcst. Francor., ct Aimonius, iion
{^nareoraisissel annum 7,huc iUum translulit,cuni- ocoisura,sed mortuum fuissG aiunt.Quod utiquc ne-
que hicoireruntlcctoribus libri edili.Vide notani95. cosse est, ut de vencno, iiuod ait Idatius, ruraor
(/i)Frumarii raortera Isidorus in Hist.Suevor.ajra! spargeretur; nara si in acie cecidisset, quodnara
502 adnectit. Quare dubitandum non est consigna- esse poterat de genere mortis dubium? Ca;tera quas
tura hic fuisseab Idatio, Isidorumque consignatum refertillud Chronicon discutiam nota 97. Quod re-
745 IDATII EPISCOPI CHRONICON. 746
OL.
Suevi, Conimbricam dolose ingressi,familiam nobilem Cantabri spoliant, et cap- ii.
Legati eodem anno duabus vicibus a rego Suevorum mittuntiir ad regem Theu-
doricum. Ad quem Arborius proficiscitur (a) evocatus.
el
(i) Reversi legati Suevorum obiisse nuntiant Severum IIC iraperii sui anno 466
quarto (98). Qui supra remittuulur ad Conimbricam.
Ajax.natione Galata (c),effectus apostataet senior ((/)inter Suevos, regis sui auxi-
lio bijstis catbolicai fidei et divin:e Trinitatis emergit (e). De Gallicana Gothorum
habitatione hoc pestiferum inimici hominis virus advenit:
Suevi adversum Aunonenscin sa;viunt pltbem.Qua de causa legati aTheudorico iii.
Idalius, continuare velimus)quam hoc post Severi no Anthcmius, inquit, levatus esl imperalor Romas
:
morteui loco, quae anno superiore certo contigit. pridie hlus Ajiril. De loco, ut viiles, neque cum
Vide notam 98 Deinde cum ea quae praecedenti § Le- d Cassiodoro neque cnm Idatinilli convenit. Ab Ida-
gali eodem anvo scribit IJalius ad annuin Leonis 9 tio ile raense etiara dissentit.
el Severi 4 attinere demonstraverim nota 96, nuno (A) Multiplici errore aniuim Leonis 9 cnm 1 An-
si novus hic annus dosignandus esl, nonLeonis9, themii conjunctum prasferunt hoc loco libri editi
sed (0, procul diibio est. at in eo Anthemii anum 1, quem ipse labente
(c)AnGalatamAjaccinvocat Graecorum more,cum Leonis 1 1 et viilgaris aera; '167 auspiscatiis esl, con-
Galluui eum essesignificarevelit? An potiusGalatam signandus tantum erat, uti in hacEditione laetum
dixit,idest GrKcum, sicut in Vita sancti Epiphaiiii vtdes nota 100.
TicinensisEnnodiiisAnthemium imperatorem Gala- (l) Parari ccepta est boc anno expeditio in Afri-
tam appeIlut?Sane si exGallasci.i originom duceret, cam; peracta tamen non est nisi anno sequenti.
Idatius Gallscum eura nominasset, non Galatam. Vide not. 101.
Quareperperani Orosius Galhecum hunc facit.lllius (7n)lsidorus in Glossario melnbulw» ait prosperam
omnes Hispani historici meminere, quia ab eo pri- navigationem significare ft in hoc sensu, vel affini
;
mumSuevorumgcQS Arianae haeresis veneno infecta huic aliquo,scilicot pro tempestivo navigationi tem-
est, cuin antehac immunis hujus labis puraquevel porem«/(i'jt(/;(»;sumit Idatius.qnstamen vox muta-
etiam inler Vandalos permanserit. tionom alioquin autconversionem Laline signilicat.
(d) Noluiteum presbylerum appellare. (n)CaGdes Thoudorici anno Leonis 11, Antheraiil,
(e) In nianu>cripto ita hffic scripta feruntur Ad jera-communis 467contigit;namilIam Idatiussubji-
:
Gallicanam Golhorum liahitalionem hoc pestifernm, cit Anthemii nunonpationi.qiiae hoc anno certissime
etc.Sed cum inhistoriaSnevorumdivi Isidorieodem
p facta est. Proinde Theudoricus regnavit annos xiv,
modo ista legantur, ac in Editione prirna Sirmon- etiam 15 Aliter numerat Isodorus. Vide notam 103.
diana retinenda esl a summo viro scito adhibita (o) Nimirum quia sicut Theudoricus per Thori-
emendatio. smundi fratris necemad regnum ingressus est, ita
(f)Gum hKc ad annum 467pertineant,chronogra- etiam Euricus re<<num usurpavit, illata a se nece
phi Cuspinianei, Marceilini, Casaiodori el communi Theudorico fralri.
Bcriptornm omnium testimonio conscribendus hoc
Patbol. LXXIV. 24
747 ADDENDA AD QUOSDAM PR.ECEDENTES T0M03. 748
liMPER OL. A. C.
loca in pra^dam dispersi fuerant, revocantur. Sed, paucis post ntiensibus, ipse rex
Suevorum ad Luaitaniam transit.
XII. II. ((/) Conimbricapace decepta (?) diripitur.Domus destruuntur cum aliquaparte
in 468
murorum, habitatoribus captis atque dispersis, et regiodesolatur et civitas.
Legati de Gothico reversi (f) tiuntiant 120 portenla in Galliis visa aliquanta in
conspectu Uj) similem ipsi de continuo paruisse solem, alium visum solis 312
occasu ; congref,'atis etiam quodam die(/i)concilii sui Gothis, tela, quee habebant in
mallibus, a parte ferri vel acie, alia viridi, aliaroseo, alia croceo, aiia nigro colore
naturalem ferri speciem aliquandiu (f) habuisse mutatam; medio Tolosa; civitatis,
iisdem diebus, e lerra sanguinem erupissn totoque diei fluxissecurriculo.
XIII. III. (j) Legalornm Suevorum (t) reditumaliquanta Gothorum manus insequensEme- 469
rilam petit.
121 Ulixippona a Suevis occupatur, cive suo, qui illic prseerat, tradente Lusidio.
Huc re cognita, Gothi,qui venerant, etSuevos deprsedantur pariter et Romanos (/)
(n) Dubium est ad quem istac/u5rfgm rejrfsreferan- \ cas et albae duos soles visos esse narrat anno Ur-
tur, an ad Euricum, an potius ad Remismundum. bis 544, simileque prodigium meminit Plutarchua
Idatius dum de eodem rege ait ipsuin legalos m.i- in Marccllo.
sisse et imperatorem, ad Vandalos et ad Gothos, (/i) Rodericus Toletanus, lib. ii, cap. 10, et Mo-
de Remismundo lequi videtur nam Gothus rex le- ; rales, lib. xi, cap. 34, evenisse ha;c aiunt Arelate
gatosad se nonmitteret. Al Idatius paulo post lega- quod neque Idatius neque Isidorus prodiderunt.
tos ad Vandalo Gothum misisse prodit, Idatiumque Decepit viros doctissimos idem Isidorus, qui ea
describens Isodorus, Euricum, statim ac regnum narrat, postquam Arclatem ct Massiliam ab Eurico
aileptus est, legatos ad Leonem imperaloreni dere- captas fuisse commemoraverat, quod longe post
xisse narrat.Quamobrem judico Isidorum ha;c tun- bunc annum evenit. Sed ex verbis etiam ipsius
tum in Idatio legisse Ejusdem rcgis (Kurici) lcQali
: Isidori aperte colligitur se quoto Eurici anno por-
ad imperatorem alii, ad Vondalns ulii dirigimlw, et tentum hoc contigerit, designare nolle, cum indis-
duo illa verba ad Gothos post Isidori avum subdita criminatim scribat Iste qtiodam dte, et caetera quaa
:
467 apparari coeptam fuisse,famaque vulgatamclas- ricus) r/«0(/am die congregatis in colloquio Golhis,
seminVandaloseodemannoimmittendamesse,quod p tela, qux habebanlin manibus,a parte ferrivel acie,
supra observatum jara est 2" non solum Vandalos ; a/('j viridi, alia rosco, alia croceo, alia nigro colore
sed etiam Gothos atque Suevos tiraore perculsos nuluralem ferri speciem vidit aliquaniiu habuisse
et animis suspensos luisse, dum quem iinem tan- mutatam. Ex quo in Idatio mutatum reposui, cura
tus belli apparatiis habiturus sit expectant. antca tnutala legeretur.
(rf) In vulgalis libris Leonis quoque 12annusdesi- (j) Deest in Vulgatis hKC nota xiii.
deratur. Eum timen atque etiam 13, qui pariter (/c) Ad Gothos hi Suevorum legati missi videntur,
oppida iu Lusitania et Gallajcia, a Gothis etSuevis Necmora, parles Lusitanix, etc, secundo post an-
per ha;c terapora hostili iuvasione dircpta argu- no, nempe isto, contigit. Nam Euricus post regni
niento sunt multa etiaranum oppida sub Provin- usurpationem sese continuit, nec bellum ciere au-
cialum jure ao potestate fuisse. sus est, nisi postquam de infelici exitu Expeditio-
(/) Gum magna cx parte hunc g exscribat Isidorus nis Romanorum iii Vandalos certior factus est.
in llistoria Goihorum, ostenlum tamen duplici so- n Vide not. 103.
se, quod primis versibus narrarc videtur Idalius, ^ (m) HKorursusdubitarenosfaciuntan supradele-
penitus ille omittit. Sed neque aliunde cstera, quae gatis ad imperalorem aregeGothorum,an de missis
desunt, supplere possumus, nisi hoc lantum ver- a rege Suovorum logatur Idatius; nam ii quinunc
bum nuntinnt, aul aliud simile, quod in Ghronico rediisse dicuntur Suevi procul dubio erant.
scriptum fuisse res ipsa et grammatica docent. (n) Erant igitur legati apud imperatorem anno
ig) Livius. lib. xxviii. cap, l,Antii cruentas spi-
I 468, quo hcec acla sunt.
749 IN IDATII EPI8C0PI CHRONICON NOT^. 750
OL. A. C.
magniim valde exercitum(a) cumtribus ducibus^fcjlBctisadversum VanJalosa Leone
imporatore descendisse,directo Marceliino (104) (c) paritercummagnaraanu eidem
per imperatorem Anthernium sociata Recbimerum (105) generum Anlhemii impe-
;
ratoris et patricium factum ((/) Asparem (106) 122 (e) degradatum ad privatam
;
vitam, filium ejus occisum, adversus Romanum imperium, sicut detecti sunt,
Vandalis consulentes.
Hilaro defuncto sex sacerdotii sui annis expletis (f). XLV (5) Romanae Ecclesiae
Simplicius episcopus ordinatur.
Aunonenses (/t) paoem cum rege faciunt Suevorum ;
qui et LusitanicE et conven-
tus Asturicensis quaedara loca prsedantes invadunt.
Gothi circa eumdem conventum pari hostilitate desaeviunt, partes etiam Lusita-
niae deprffidantur (;).
Lusidius perRemismunduin,cumsuishominibus Suevis,adimperatorem in lega- 11.
factus est. Vide notam 105. ter narrata hic sunt, ac in scriplo illo, unde ea de-
(e) Ouiv-ad Asparera pertinent,postquam absolu- sumpsit Sigebertus. Quid litterK Hebraea;, quid
tum est Chronicon, eidein certissirae adjecta sunt Graecae signifioarent, non prodil Chronicon. Neque
sive ab Idatio sive ab alio. Reliqua omnia Idatii ego quidsibiillaveIint/jari?ne;!j/H»n«/eri'i?//ocapio.
esse videntur. Vide notam 106. (/) Aliquid hincexcidissevidetur,exquosuspensa
(/)
i;..._ i-..:. —._»: j ;_ i:e-....-
oblitus fuit senti'ntiam suam de annispontificatus
—
Nescio quo pacto Pngius ad annum 457, n. 3, n et hiuloa mansit oratio. Id autem fortasse eral,
quod Hcbrffiae ati|ue Grxcaj litter<e significabant,
Hilari exprosso hocldatii auctoris cocevi testimonio vol verba ipsa Hebraea atque Graeca.
confirmare, prieaertim cura nullum alium, cujus (m) Tria modo conjungit Idatius,vel si quis ista
nomen cosriiitum sit. aelatis tantae, quanta Idalio Chronico adjecit, a;rara, numerum et annum, quce
est, haberet, opinioque sua tot adversarios pate- nisi aliquatenusdistincta sint,maie ipsum locutum
retur. Sed reipsa vera illa est, si credimus Idatio. fuisse necesse est.Igitur^crdrum nomine signilioari
{g) Simplicius juxlaPagium laudato looo ordina- hio puto nolas numerales, quales apud Latinos sunt
tus est die 22 febiuarii, sexta morte Hilaii, anno I, V, X, et quales apud nos sunt, quas cifras dici-
468, Romanus pontifex XLIX. mue, 1, 5. 10.
_(/i) Ubi Aunonenses constiluti fuerint nondum (n) Garzonius ad calcem paginae verba quae se-
scire potui. Intra conventum Lucensem fuisse vel quuntur Hispano idiomale ascripsit « Esta cita :
juxta ipsum opinor. de Sigeberto esta tomada de Morales, lib. xi, cap.
(t) Hispanos,qui in Lusitania et Gallscia liberta- 38, en donde por hierro de imprenta se pone ia
tem suam tuebantur, saepe alias vidimus a Gothis era 432 mas si era el ano do 494, la era no puede
;
et Suevis oppugnari. ser otra que la 532, porque esta es quu corres-
0) HinodeduciturLusidium intra Olisiponis mce- ponde a talano. ><
127
NOTtE in idatium.
Nota I, p. 51. nominis,et situs ipse suadet; nam si
esl, affinitas
Caucam, qucE Livio Caucia est,inter Vaccccorum Antonini Itinerario credimus.xxix miliario Sogovia
urbes numerant Pliniiis,lib.in,cap.3,et Plolemieus, Palantiam tendentibus occurit, GallcX^oiaj contribu-
in 2 £urop£ tabula. £am ibi fuisse ubi uunc Goca tam fuisse Idatius, ut vides, et ex eo explicandus
751 ADDENDA AD QUOSDAM PRiBCEDBNTES TOMOS. 752
Orosius, lib. v. cnp. 7, ie=taiilur. Accinit Gldudia- \ lem obruii, sepultum possidet. Nimirum quanquam
nus, carm. di- laudibus Saren.J3,Honorii,Theodosii
Theodosius post initum principatum nondum Con-
fratris, filiic, ubi natale solurn in ejus ortu laelitia
stantinopolim ingressus fuerat,eratque in ea hffire-
exsullans dflpingit a versu 70, inquiens : ticorum ingens puLenlia, par audacia, ille tamen,
iiingoia cnlta tumeutem nihil horum veritus,statimasu8cepto Theasalonicae
Te na?cente feruut \>er
Divitiis iiudnsse Tat^uui, ijdllajcia risit baptismo bellum hiresi ir.dixit felici adeoexilu,ut
Fioribus, et roseia fonuo^ua Dniia ripis dum ipse pro fideac religione pugnat,Deu8 illi cun-
Vellere purpurpo passini uiiitavit ovile. ctos imperii hostes subdiderit, tyrannosque Maxi-
Cantaber OceanuB yiciuo littore geuiujtts mum et Eugenium procedente tempore conculcan-
Expuil dos subjecerit. Sed ante haec Athanaricum, ut ait
II;ec Serenam in Gallaecia natam innuunt.Caucae Ambrosius, deditura ac 9ii[iplicem recepit'
nimirura.ubi tamiliaTheodosii consederat. Alioquin,
si Italics nata l'uisset,BaBtim atque Baeticam mare- Noia IV, p, 52.
que Tartessidjum cariuini suo inseruisset Claudia- Orosius, lib, cap. 34, de pace inter Romanos
vii,
nus.non veroGailaBciam.Duriura ot Oceanum Canta- et Gothos inita anno 4 Theodosii, Christi 382, ita
brioum.Duiium,inquam; namsi qui e&roxeis formo- Bcribit Unioerss' Gothorum gentes. rege defuncto,
:
siis Duria )•?/)(< de Turia Edetiinoruni flumineinter- aspicientes virtutem benignitatemquc Theodosti,lionia-
pretentnr,credethis qui voiet,mihi nunquam impo- no sese imperio dederunt. Peiulyia Diac, lib. xi, et
nent.Quienun lieri polerat ulpueldnoque indiligens
Marcellinus, in Chrouicu Urosiura exscribunt.San-
nequeineruditusexG.illoecia,(iuaiufloribusridentem ctus lsidoru8,io llistor.Gulhor.; Go//a',inquit,;jro;)rio
depinxerat,Diirio ipsius 198 provinciffi fluvioprae- d
rcge defuncto... inito fcrdere liomano se imperio de-
termisso, paltu se proriperet ad Turias ripas, nulla diderunt. Sed et Sinesiu3,in Orat.ad Arcadiura, de
decori ratinne habita? Durium autemDuriam dixit, Theodosio et de hac pace loquens, inquit Gothos :
utianteaStraboui dictus tueratDoriad,Nec uie quid- una cum uxoribussuis ad vedes ejust SOprocumbentes
quam niovet auctoritas Mela;,apud quem Duria le- suppiices excitavit, belli socios ascivit, civitate dona-
gitur,cum t\n Turia illi sermn ibi sit nam librario-
;
vit, honores omnes communicavit et partem agri Ro-
runi hic eiror est, queni Hermolaus, Pincianus, mani attribuif Nullus praeterea est scriptor vetus,
Schotlus, et proiter hos Petrus Joannes Oliverius qui de bac pace loquens malffi lidei Cothos arguat.
utque eliam Pelrus Joannes Hunesiu8,uterque pa- Imodivus Arabrosius.quonerao melius res boctem-
triu Valentinus el eruditione clarissimus, jnm olim pore gestas cognovit, de his ngens, epist. 22, ait :
castigaverunt.Scio Clnudiunum non semel Honorii Nontie in Macedonis similia (videlicet similia bis
origonem ad gentem Ulpiam rererre,quae Italicensis qu£e de hliseo, IV Reg. vii, narrantur) Dominus per
erat. Aurelius etiam Victor Theodosium ipsum a orationes sancti Acholii fecit miraculn ,aut prope ma-
Trajano principe originem ducere affirmat. Esto ; jora f Non inim inani metu.nec surerflua susptcione.
sed non propterea Italicae nasci dcbuit. sed sxviente lue et ardentipeslilentia perturhatiGothi
Nota II, p. 52. ac territi sunt. Denique tunc fugerunt, ut evaderent;
Theophilus, anno 385, Alexandrinus creatus esl egressi postea pacetn regaverutit, utvivcrent, Tangit
episcopus XXIII, non vero .XXI, ut ait Idatius, qui in his (\mbrcsiu8 aliquorum annorum gesta.Primo
Eusebiiin uumeranrlis iliius Ecclesi» praesulibus or- bellum innuit,de quo inChronieo Idatius,anno 3 1,
dinem secutus. non a sancto Marco, sed a Marci C ait : Inter Romanos et Gothos multa ccrtaminaconse-
successore Aniano antlstilum Alexandrinorumcata- runtur.Etin Fastis coderaanno victorias amhorum
logum,sicut Romanorum a l.imo.et Antiochenorum Augusloruinnuntiatasfuissetradit.Has Ambrosius,
ab Evodio, non autem a sancto Petro exorsus est. ut vidimus,non tam armis militum quam orationi-
Ad haecipse Matius postPetrum,quemultimumno- bus sancti Acholii Thessalonicensium episcopi oh-
ijiin.-iverat Hieronymus, Timothcum praetermisit, tentas ro(ert,cujusprecibus lues pestilentiaque Go-
quiPetroante Theophilum successordatus est circa thos perculit atque tugavit. Deinde pacis, de qua
an. 380. Sancto ilaque Marco atque hoc Tiraotheo nunc agimus, quaeque ad annum 382 pertinet,me-
additis Alexandrinorum palriarcharum numero, ritis parlamneque divinitus concessam prredicaret,
recte in eorum chronologia prfflixa V tomo Sancto- fi mala Gothi fide eam rogassent ac obtinuissent.
ruin mcnsis Junii Jesuita; Antuerpienses XXIIl Quapropter recte, opinor, pro infida, quod habent
episcopum numerant Theophilum. libri editi,repo3ui in fcedera ; sed si magis arridet,
Nota ;.'/, ;;. 52. lege, ex Isidoro et Jornanco, inito fxdere. De bao
Consultatu SyagriiptEuchB."ii,qui nomen fecerunt RomanosinteretGothos pace iterum Idatius scribit
anno ;ere vulgaris 381, ha'c de Athanarico scribit in Fastis consulalu Syagrii et Antonii Univeria.:
cellinus in Chronico ; diem oraittit. Porro pulcher- D versa gens Gothorum, Athanarico rege suo defuucto,
riniui hicdehoslo rormid ibili triuraphuspraemium liomano sese itnpcrio dedit. Mense Octobri Damn.ius,
fuitobdebellatumannol29superiore Arianismum etc.Legendum est cnim Romano sese imperio dedit
:
religiosissimo imjierHtori Thoodosiodivinitusdesti- mense Octobri. Damasus,eAc.; ita ut illud mense Oclo-
natuin.ItaintorprotatursanctusAmbrosiusin prolo- bri ad deditionera Gothoruni referatur, non autem
yoa 1 lib.i de Spiritu sancto.Sed praestalaudireMar- admortemDamasi,quaesecunilopostmensecontigit.
cellinura,qui suh Gratiano V et Theodcsio consuli- Quod Idatiusait Cittnregesuo.de Fritigerne 131
: in-
bushfficiiarrat: ThcodosiusMagnus,postquam deScij- lelligo ; nam tunc cum
Gothis, qui sub ipso erant,
tliicis genlilms triuniphauit, eximlsis continuo ahor- de pace acium nimirum cum illis.quibuscum post
;
thodoxoram ecclesia Ariunis, qui cam per xi, annos fataleilludprajlium quo Valensejusqueexercituspe-
tenuerant,noslris CiJhelicisorlhodoxus restituit impe- rierunt,Theodosius bellura gcssit annis 379 et 380.
rator metise Dsrfm/irj.Ecclesiaiu intelligiturbis Con- Ad hffic Gothi, qui partes Athanarici secutifue-
stantinopolitanae.ad quam anno elapso directumest rant, cum illo sublato rege carerent, Theodosio
a Theodosio celeberrimum illud edictum i.udefide sese siibraittere decreverunt,a quo et huraanissime
alholica, Cod. Thend. De Cnnstantinopoli et de susceptum et splendidissirae habitum rcgem suum
Athanarico loquens Amhrogius loco laud.ilo,in(|uil: lajlantes audierant.Atque ita factum est ut universa
Postea vero quam fidei exsules ahdicavtt (Constanti- Visigothorum gens,vivoeisaisregibusaltero,altero
nopolis) hostem ipsum. quem regnum semper timere exstincto, pacem a Theodosio peteret et acciperet.
consueverat, deditum vidit,supplicem recepil,morien- Quare noa est cur Idatium corrigamus et quod ait
753 m IDATII EPI8C0PI CHRONICON NOTfi. 754
eum rege suo, scilicet Fritigern.in cum rcgno suo A illi declinans subjicere § Greo-
fuit § Priseitliuuus
mntcmus, quod lenlavit Pagius, in Criticn, ad an- thingorum, iitrumr|ue annn 7 Theodosii cnnsi-
num Cbribtl 38i , n. 2. gnando cum hic anno 8, § vero Priscilianus ddcli-
Nota V, p. 53.
nans anno 7 ascrihendus osset qund ex Idatin et
;
diemi9ejusdem mensis luisse arflrmat.Gujus testes brarius, qui hunc locuni dederal ^^PriscilUaims de-
adducitMarcellinum inCiironico.PaulumDiaconum clinans, coactus est§ Prisiillianus propter hWo tra-
et Ctironicon Aie,Tandrinum. Sed Marcellinus et
ducere, ne quos ot loco ot anno sfjunxerat Idutius,
Haulus Diaconus diera non exprimunt. Ctironicon ipseutroque conjungeret. Ilinc pnst ,^ Priscillianut
Ale.\andrinum in his frequenter errat.Quare Don est declinans, qucm subjecerat anno 7Theodosii,annuTn
potius quam Idatio credaraus,prcEsertim si adnotavit 8 et Arcadii quinquennalia. Post hapc sub
uur illi
Idatio Socrates adhaerere testatur ibidem Pagius. anno 9 conscripsit § Priscillianus propler, atque his
Socratis tamen exemplar, quo utor,diem praefertlO. interpolationibus Irium annoriim chronologiam pe-
nitus evertit. Conanti eam restituere faceiu mihi
Quod autem in Critica, ad an. 383, n. 12addifidem
pra^tulit Idatius ipse dum in Fastis victoriain Gre-
Pagius scilicet electum fuisse diem illum xiv Kal.
Febr. ad Arcadii inaugurationem, quia eodem die othingis anno 8, ut dictum est, adnectit, Arcadiique
Theodosius pater imperator renuutiatus est nullius quinquennaliaanno 9 aerae vulgaris 387; quippe suh
hujiis anni consulibus haec scribit Quinquennalia
est momenli Nam est Honorius ab eodem Theodo- B :
;
Kal. Febr. quod iterum suggillat Pagius, in Critica, Arcadii quinqucnnalia; qua; omnia ex Chronico et
eo anno inquiens id esse in errore 133 perstare.
Fastis Idatii desumuntur. Ciijiis npe quod tSA
Verum eidem diei initium imperii et quinquenna- vulnera ipsimet a librariis inflicta curemus, quis
iia ascribere, non quidem erroris, sed constantis
reprehendat? Tantum de § Priscillianus propler <\a-
bitare quis poterit an ab Idatio alligHtus sit anno
veritatis indicium est.
Thendosii 8. Sed prsterquam quod verosimillimura
i\ota VI, p. 53.
Pst dixi, eum § a librarin ejectuni fuisse
quod supra
De legatione Persarum ad Theodosium. Orosius, loco suo, cum in eum intulii § Priscillianus decli-
lih. vin, cap. 37, ait l'ers3e...ullro Constantinopo-
:
nans, ea etiam quae in eo narrantur ilio Theodosii
lim nii Theodosium misere leQatcs paremque su)iplices
8 anno rertissime contigerunt.
proposcerual; ictumque fcedus iunc est, i/uo untversus
4. ItaquePriscillianus,quemadmndiim rpfprtPrns-
Oriens ad nunc tranquillissime fruitur. Prn isto foe-
per in Ghronico sub consulibus Arciidin et Bautnne,
dere cum Persis feriendo missus est a Theodosiole-
qui annn 385nomen dederunt,damnandum se intel-
gatus Stilico, uti nos docet Claudian., paneg. i in
ligensinsynodoBurdegaiensi.an imppratorrmMaxi-
ipsius laudem, vers. 51, ubi iiiquit C
:
mum provocavit. Idatiu? in Chronico a Sirmnndo
Vix primEevu3 eras, pacia cnm mitteris aactor edito haec etiam alligat eidem anno 585, duin ait
Assyriae, Tanta foedus cum gente ferire
Priscillianum in Galliis a Sancto Martino et ah aliis
Cominissum juveni, etc.
episcoois ha?rpticiim judicatum ad Caesaremappel-
Vn, p. 53 et 54.
lYo/rt lasse.Cum ex his ergopriEcipuum sit supphcium de
1. Theodosium de Greothingis triumphasse anno Priscilliano,post concilium Burdpgalenseet ,-inte in-
imperii sui 8, terse Oionysianae 386, nos dubitare non vasam a Maximo Italiam, sumptum tuisse; cogimur
sinit Clandianus, Honorii ivconsul., vers, 654, ubi annoS ThPodosii^aersDionysianas 386, necem illins
ipsum Honorium alloquens ait :
idigare. Maxime cuin qua; Severus, lib. ii Histnr.
Tibi Jebeat orbis scriliitintersynndum etPriscilliani npcem intprces-
Fata Gotbumornm debellaturoque tyrannum sisse; ante exitum anni .5't5 peragi neouaqiiam pn-
Istpr Banguineoa egit, te consule, fluctns.
tuprint, rursusqiie quae in eadem Historia et in lib.
Nam har ad primum Honorii consulatun^ rffert, II Dialog. gesta esse narrat. a nere Priscilliani ad-
quem gessit 60 anno. Non id latuit Idatium, siqui- motum in Italiam Maximi integrum ut minimum
dem in Fastis sub eodem consulatu scribit Hiscon- : annum requirant .Atqui Maximusanno .587. autu-
sulihus victi ntqus expngnati el in Romaniam eaplivi mno appetente, aut etiam antea, beilura Italiara
ailducli gcns Greotliingorum a noslri Theodosio et Hinc conspquens est ul Priscillianus et socii
tullit.
Arcadio. Deinde cum vietorin et triumpho ingrcssi sunl anno, Theodosii 8, plexi fuerint.
Constantinopotim itie iv Idus Octohris. Quapropter r»
triumphum de Greothingis optime et p.^c auctoritatn Nota VIII. p. 54.
Idalii ab nnno 7 Theodosii, cui ascriptus e^it in l!di- Greothingos inter Ostrogothos numerant Jor-
1,
tionnSirmondiana, in annum 8 transtulit Florius. nandes et AmraianusMarcellinus.Nam Jornandps.in
2. Sub endemanno 7 Theodosii consignatusest in Geticis,ii.46, Hermanaricum Ostrognthnrum regera
Ghronicn Sir"inndi ^ Priscittiaims diclinans, in quo appellat, eumdemqiie Maroellinus, lib. xxxi, reijem
IdaliuseodePrisciliinolSSnarratqu» ante annum vncatGreiithingorum.EosdemGlaudianusGnthiinoa
8 Theodo8ii«rfficommunis386^estaesse sati-( certo ubiqn». nominat. Quare iidem nmnino siintGreo-
constat, uti in scholiis per singula notatum est. thingi Idatii Aramiani Greuthingi et Claudiani Go-
Proindeque S iste Priscilianus dcclinans sub anno 7 thuni, quidqiiid cnntradicat 135
SMlmasiiis in no-
Thfiodosii relinqucndus erat uhi eum ex Ms. exhi- tis ad Trebelliiim. pag. 3?9. vero hnc nnmen in
.^n
buit Sirmondus. Neque enim consequens est ut ad Glandiann depravatum sit? Alia qucBstin est.
annnm 8 pertineat, si ad hunc pertinet § Greolhin- 2. Bclliim cum Greothingis perlegatum Prnmo-
gorum, qui ante ipsum descriptus est. Namque hoc tum gcssit initin Theodosius; deinde per se ipsum.
yitium in Chronicon irrepsit ex librarii oscitantia, De illo fusp Znsimns. lib. iv, et Claudianiia, de iv
qui a § Legati Persariimai\ § Grcolhinqorum transiit, consulatu Honorii, nnn parce; ha>c ex isto accipe,
praetermisso § Priscilinnus iicctinnns Ciimque erro- vers. 623.
rem hunc suura corrigere debuisset. delecto ibi Ausi Danubium quodam tranare Gothuni,
§ Geothiigorum, et in locum suum (ad annum sci- la lintres fregere nemus; ter niille riiebant
licet 8) translato emendatione hac contempta, satia Per fiumen plenae cuueis immauibus alni.
%
755 ADDENDA AD QUOSDAM PR^CKDENTES TOMOS. 756
Dux Odolha3us erat. Tantffl tnolimina classis A tempore, et in eadem urhe Conslantinopoli vita
Incipiens fetas el primus contudis aninis.... functo, quia in patriam, sive ea Tolosa fuit sive
Primus annus Claudiano est priiiiUS Honorii consu- Burdcgala translatus est. Quod Ausonius ejusdem
latus, quo hGec acta sunt, ut superius observabam. Arborii sororis filius prodidit laudato loco, epigr.
Idatius in Fastis non e.xpugnatos modo, sedetcap- XVII, inquiens :
tivosin Romaniam traductos fuisse Greothingos tes- In patriam sed te sedem ac monumenta tuorum
talur, nbi colendis agris addicti sunt alii, alii in Priucipis Augusti reslituil piotas.
militiam assumpti.Utrumque tradit Claudianu3,lib. 2. Cynegius igitur llispanus erat. Sed veterum
II in Butropium inquiens : OstrogoMs collitur misii- scriptorum pertinaci silentio vel aliis casibus lac-
squeGothunis Phry.z ager. En primum. Lerjio pridem tum cst ut nequo ilius neque plurium aliorum lli-
Romatia Go//ium. Eadem habetPacatus in panegyrico spanorum, quos secum habuisse Theodosium ne-
ad Theodosium, ubi Dicamne, ait, receptos ad ser-
: cesse est, patnam ullibi litteris expressam habea-
vitium Gothos castrismititem,lerris sufficere cultoreml rous. Claudianus profeoto Hispanam nobilitatem
En secundum. Ubi llcet Gothunos ab Ostrogothis Honorii lateri adhassisse, in iv ejus consulatus pa-
distinguerevideatur.reipsa Gothuni siveGreothingi negyrico testatur, dum versu 582 ail :
non magis a Gothls distinguebanlur, quam Silingi lUustri te prole Tagus, te Gallia doctis
a Vandalis, Gallajci ab Hispanis. Civibus, et toto stipavit Roma scualu.
Nota IX, r- 5i. Quidni etiam Theodosium patrem plures etiam
UnacumPriscilliano, quo Severus et Hieronymus quam
liliumHispani sequerenlHr?Sed ad Cynegium
teslanturmortemultati suntFelicissimus,Julianus, B redi;euni non ullra meritum ab Jdatio laudatum
AsTJrinus, Aurelius, Armenus, Latronianus atque fuisse, Zosimus, lib.iv, lestis est minime suspeclus,
uxor Delphidii Rheloris Eucrocia. De quorum flliae utpote quiChrislianis viris etiam principibus iniqu-
Procula ait Severus Fuil in sermone humiuum
: us frequenter est.Magnus etiam Theodosius, lib. xv
Priscilliani stttpro graviclam partim sibi graminibus del38/lC(--!txaW;-i7vus,Cod.Theod.,cum Cynegio lo-
aljegisse. Utrumque et uxoris Delphidii supplicium quens ait: Jiis/i/m etxquitate, quanolus, etc. Plura
et iilicB dedecus significat Ausonius, dum., epig. v si vis, lege Gothofredum, in Prosopog..Cod.Theod.,
profess. Burdeg., 136 de eodem Delphidio ait, ut verbo Ci/negius,uhi accurate de Cynegii muneribus,
jam olim adnotavit Gilesniu? comitiva Sacr. largit., Prsfectura praetorii per
:
Medio quod oevi raptus est Orientem pluribus annis et consulatu agit.
:
Errore quod non deviantis filifB, 3. Quoad locum quo mortuus est Cynegius, non
Poenaque la!sus coDJiif;is. le fallatZosimus,diem obiisse cum ait in itinere. Ita
Alii Priscilliani sectatores, mitioribus supliciis af- quidera; sed Cynegio ut ex ^gypto ad Theodosium,
fecti, in exsiliumque pulsi sunt. At ha^resis exstin- a quoarcessilus erat, in Illyricum veniret,Constan-
cta non est sed in majus aucta exinde, ut ait Ide- tinopolim transeundum crat, ibique, ut ait Idatius,
tius, in Gailaeciam invasit. mors illum occupavit. Lex etiam xvi de hxrelicis,
Nota X, p. 55. Cod.Theod.,cum inscriptasitCynegio prajf.prajtorio
Maximum,quem, multorum judicio, exitus potius die 6 Augusti hujus anni, inducere poterit lectorem
quam causa lyrannutn fpcit.cur pleriqueBritannum et impellere ut ca die Cynegiuni nondum vila func
dicanl vixcapio.Nam quod de illo canit Claudianus, q tum credat. Verum fallit ea inscriptio ut probat lex
IV consulatu Honorii Hunc sseviim Dritannia fudit,
: 11, de liis qui .mper rcligione codcm Cod., ex qua
non palriam significat, sed provinciam ubi impe- discimus xvi Kal. Julias ejusdem anni Tatianum
rium arripuit.Zosimus profectoHispanum fuisse af- pra3fecturam illam tenuisse. Quare Cynegius ab
iirmat, lib. iv. Hepranius Thcodosio ipso coram humanis excessit prope diem 19 Martii, quo, se- !
Theodosianaa domus vernam indigitat tanquam in cundum Idatium, ad Apottolos elatus est.
ea ortum. Coaevis histestibus et ferme oculatis quis In actis sancti Porphyrii, apud Surium et Bol'
.'(.
non credat? pUira his dabit Pagius in Crilica, ad landum,26 Feb.,pra?clara fit alteriiis Cynegii men-
annum 83, n. Maximum non semel nec parce lio cni Arcariius Auguslus ejusque uxor Eudoxia
').
laudal Severus, et ejusdem uxoris pietatem alque anno 401 excidendi MiirncP Gazcnsis delubrum cu.j
religionem multis commendat dialogo ii, n. 7. Oro- ram iinposueruni. Cynegii nomcn ardensque reli-
sius, lib. vii, cap 34, Mnximum virum streniium, gionis studium atque eximius in pum aulse favor,^
probum atque Augusto dignum vocat. Quin eliam filium aut eognatum supprioris Cynegii indicant. ''<
Theodosius ipse (apud Suidam verbo Vuleiitianus) Uiide inclyfa gens Cynrgiorum expugnandis pt solo
cumdem Valpntianum alloquens de JMaximo ait; «quandis idolatrioe arcibns natavideri potest. Ve-
Fiectc Christum coiit, qui le noti injusle ejecit, ac rum Cynegius idem forlasse est ac cui divus Ambro-
pcrversa fiiles tua (Arrinnis quippe adha?serat) Ma- sius epistolam misit72. Pietas atque csregia illins
ximo hanc fccit accasioncin. Donique sanctissimus juvenis indoles, tempus etiam quo ilUi' litteraj
etiam pontilcxLeo rcligionem Maximi commendat, scriptae sunt, hanc mihi cogitationeni indiderunt.
episi.ad Turib.MittoRulinum lib.ii,cap.lG,ubi cau- CiTterum Cynegii hujus pater Patcrnus vocabatur,
sasTyrannidisMaximi et rebellionisin Valentianum " quem Ambrosius a propositodcterret fociandi burc
hujus impietatem et h<presim fuisse indicat. filium suum cnm neple sua ex fillia, atque adeo
Nota XI, p. 55. ex istius Cynegii sorore nata. Horrebat religiosu»
1. DeCynegio Idaiius in Fastis consulatu Theo- juvenis has nuptias, quas cum illrcsa erga patrem
dosii II ol ips^ius Cynegii Dcfunctus cst,rx\\,Cyncr/ius
: pietate vitare vellet;Ambrosium, qui eas patri dis-
prn'[ectus Orienlis 13
J in conso/alu suoConslanlina- suaderet, deprecatus est. Qund sanctissimus pon-
poli. Ilir in versas provincias longi temporis lahe dc- lifpx pra;stitit data epistola -47 "MSO ad Paternura
ceplas in .•italutn prislinum revocnvit, et usqucad .E- lectu dignissinia, ubi et Thcodosio legem latara
gtiplum pcnctravil ct simulacra gentiumeverlit. llnile meminif, qua patruelium fratrum et consobrino-
cum nuifino flrtu totius populi ciaitatis deductum est rum intcr se conjugia sub severissima pcena ve-
corpus cjus ad .iiiostolos, dic xiv Kal. April. Et posl tuit. Lege,si vis, enim. Baronium, an. 390, in fine.
unnum Ira-istulil eum tnintrflna ejus Athantia ad Ili- Drnique apud Ennodium post epist. 7 lib, iv, et
spanios j>pdcstre. Vidofne, loctor, ut nostralem Cy- alibi, epifaphia legitur Cynegiae uxoris Fausti,
negiuni, nbitis muneribus illustrissitnuin, fidoi summi viri et snpremis honoribus functi, quae ali-
catholicT el justitia? zclus illustriorem reddidcrit? cujus ox his Cynegiis neptis esse potuit.
Nostrafeni, inquam nam quo pertinet ut conjux
; Nota XII, p. 56.
Achantia ab urbe Constantinopolitana iminenso Eugediaj tyrannidis initium anno 301 perperam
fpre itinere in Hispaniam deducerct, nisi ut eum adnectunt Prosper,MarcellinusetIncertusCuspinia-
majorum suorum inonumentum inferret?
enita in ni.qui diemiliiusdesigr.at xiKal. Septembris. Porro
Faotum id ipsam cst cum Arborium eodem ferg Marcellinus et Anonymus rem narrant non per se
757 IN IDATII EPISCOPI CHRONICON NOT^. 758
ncredibilem; nam Valentiniani paedcm, quam Eu- A anno Aljrahamilico 2410 in Idatii Chronico respon
genii tyrnnuis conseouta est, eidem anno 391 ascri dere; nara praetercjuam quod hic annus Abrahami
bunt. At Prosper, qui occisum aitValenlinianum,ut propius accedit in Chronico ad annum 10 Theodo-
quidem occisus est, anno 392, sibi ipsi contrarius sii, reliqui omnes usque ad 24(30 nccessario postu-
est et pugnantia scribit. Quod non animadvertens lant ut 2410Theodosii 16 alligetur. Sed de his plura,
Petavius, eidem ao Prosper atino 391 arrepti ab si vis, invenies in dissert. pra;xia, n. 25 et 26.
Eugenio imperii exordium illigat. Nola XV, p. 57.
Noia XIII, p. 56. Dum Idatius, de Arcadio et Honorio loquens,
Nescio quo paclo fierl potuit ut Idatius ad annum regnasse eos asserit xxx annos ub excessu patris,
393. Honorium in consortium principatus a patre non utrumque eorum, sed alterum, Honorium vi-
Theodosio assumptum non meminerit. Socrates, delicet, ad an. 30 regni pcrvenisse significare vo-
lib. V, cap. 24, consulatu Theodosii iii et Abundatii, iuit. Et nec Honorium verum est solidos xxx annos
qui huic anno 393 nomen dederunt, Honoriuni Au- imperasse. Nam Arcadius 14 imperii anno, mense
gusium renuntiatum fuisse v Idus Januarii, tradit. quarto, obiit, nimirum Kal. Maii, anno xne vul-
Sed cum Theodosium non multo post in Gallias con- garis 408; Honorius vero 29 quldem non implevit.
traEugenium profectumfuissescribat,legesquexxxi At Idatius ejus regno ascribens quod temporis ox-
de openbu.ipnhlicis,et\xiydeharrettins,Coi\.'\'heod., currit a Theodosii patris morte ad imperium Va-
nos doceaiit Theodosium initio Julii insequentis lentiniani III, anno 425, vel potius ad initium hujus
anni nondum Constantinopolim dereliquisse, quis anni, ubi annum 1 Theodosii minoris prcefixit sub-
non videt Socralem sibi non constare? Nam quo pa- B duetis rationibus, summam confecit annorum xxx.
cto verum esse potest Thcodosium, paulo post asci- Hinc colligimus perspicue Idalium aerae comniunis
tum in regni societatera Honorium, versus Gallias annum 424 Honorio adjudicasse. Quod etiam ex
Constanlinopoli movisse, si post sesquiannum non- ipsanolarum chronologicarura designatione aporte
dum Constantinopoli egressus erat? Onid quoil Pros- comprobaiur.
per et Marcellinus ita loquuntur.ut 140 eadem die Nota XVI, p, 58.
qua Honorium consortem imperii renuntiavit pater, 1.InEditioneSirmondianaconciliumistudToleta-
solumdefecisseaffirmarevideantur; hicautem solis nura anno Arcadii et Honorii 5,Christi vero :-;99,alli-
defectus anno 393, exastronomife regulis.cadere non gatum est Gl. Florius 14'J iliud primus huic anno 6
potuit in diem 9 Januarii.Melius itaque pra;clarissi- sub)ecit; etlicetnulloalio Idatii testimoniocorrcctio
musastronoraus Petavius,Rationarii Tempor. parte fulcialur,firmitertamen tenenda mihi visa est; tum
11, lib. IV, cap. 2, Honorium a patre in regni consor- quia epigraphe ipsa concilii consulalum Stiliconis
tium assumptum fuisse censet die 26 Novcmb., quo praelert, qui alius vix ac nec vix quidem esse potest
illo anno 393 sol eclipsim passus e?t, quinque de- quam quem gessit anno 4uO; tum quia facilis fuit
cem minus menses et amplius dislat a Julio conse- lihrarii lapsusanticipandi hunc Jj In irovincia Cartlia-
quentis anni 394, quo Theodosius adversus Euge- ginien^i lineola una, maxinie cum illa vacaret. Atla-
nium ex Oriente profectus est, qiiam die 9 Januarii raen doclissimus Pagius anliquam lectionem reti-
a Socrate designata. Ptolemeus Silvius, in Kalen- nendam censet, quia consilium istud alli;.'8sse Ida-
dario, natalem Honorii consignat 18 Febr., nata tium putat,nec fallitur, anno Abrahami 2410, qui
lera, inquam, purpurae, de quo nunc quKritur. C (ait Papius^ad annum 405,n.I4) Kal.Sept. anni Chri-
Quod si ab opinione Petavii recedendum sit, Silvio sti 599 iiichoatur.Sed primuni si annus Abraharai
potius quam Socrati assentiar, quia ille in Occi- 2416 inchoatus sit Kal. Septemb. an. 399, necesse est
dente, vel etiam in ipsa Roma vixit, ubi quotannis pridie Kalcndas easdem anno 400 finem accepisse.
natalis hic dies Honorii solemnia erat Silvii ipsius Atqui conciliura his an. 40 Kalendis coactum est, si
tempore. Ab omnibus dissentiens Anonymus Cus- coactum est consulatu l Stiliconis. Non ergo intra
piniani eclipsim ascribit diei vi Kal. Novemb. et annum Abrahami 2416 est celebratum, sed d:e pri-
inaugurationem Hnnorii x Kal. Februarii. ma anni 2417, quod nolet Pagius. Deinde annus
Nota XIV, p. 56. Arcadii ct Honorii 5 secundura Idatium neque in an-
_
Cum dormitans nescioquislibrariushaecitaprius num Dionysium 400, quo primum Stilico consul re-
descrlpsisset : tantum prasterregnatantum
In hoc loco nuntialus est, neque in Abrahamiticum 2416 inci-
inserta yrincipum, vocabulura tanluni ineptissira.e dere potuit, cum annus eorumdem Augu^^torum 1
iterans, alius postea labera hanc emundare aggres- innexus sit ab Idatio anno Abrahamitico 2410. qui
sus, adverbium tanlum in prima sede conservavit, cuiii Dionysiano 395 concurrit. Igitur quisquis con-
in secunda vero illud cura praecedenti verbo regna cilium hocToletanum celebratum esse affirmet anno
commiscens, ex duobus illis regna et lantum hoc aerae communis 400 ac Abrahamitico 2416, nequit
unum fecit regnantu7n,quod hucusque in libris editis non ipsum conjicere in annum Arcadii et Honorii 6.
retentum est, ut monui in scholio. Inferim tamen Quod non animadvertisse Pagium vehementer rai-
manifestum nobis indicium relictiim fuit antiquae rarer, nisi non ipse alibi monuisset periodorum
lectionis, quae adverbium istud tanlum semel et qui- 1
mulliplicationem memoria! et animo onerosam
dera in ultiraa sede praeferebat. afficiens, ut ita di- esse: adiversanamque annos Idatianos commu-
cam, verba illa propter regna. Neque unquara Ida- nesque pulandi ratione, quam sequitur Pagius,
tio mcns fuit ut in hoc tantum loco quinque prin- hunc ipsius lapsum fiuxi se minime dubito.
cipatus annos sub una Olyrapiade legeremus, nam 2. Natalem Theodosii .iunioris,qui in aliis Chro-
idipsum aliquoties infra videbimus. (juotiescunque nici hujus Editionibus illigatus est anno 9 Arcadii
autem id fiet, sub uno anno civili imperatorios et Honorii in hunc annum 7 retraxi, nihil dubitans
duog reperies, alterum principis excedentis, alte- eidera anno ab Idatio fuisse aPcriptum,librariorum-
rum principis imperium 141 adeuntis; attamen que errore in illum annum 9 aerae communis 403
quia neuter completus est, ambo unico civili no- rejectum fuisse, siquidem in Chronico, sub Severi
tantur. Quod autem de Olympiade monuit Idalius, Sulpicii nomine ab eruditissimo Florio promul^'ato
monilum etiam esse debet de decadibus annorum anno 7 (Florius correxit 8, sed immerito), ita in Ms.
Abrahamiticorum, ne eam undecimi anni princi- legitur : 143
Theodosius •uuior et .Augmlus jaclus est.
patus lurbet adjectio. Quod Bouquetius Pagiusque Constatautem fereoraniaquapin eoChronicoaTheo-
non animadvertentes ab anno Abrahrimi 2'(lll ad dosio Magno usque ad Antheraium scripta sunt, ex
annum 2420 annos undecim numerant. Exinde Idatio desumpta fuisse. Quapropter haudquaquam
Pagius, ad annum 405, n. 14, annum 2416 Abra- ego dubitem Idatium in Chrcn. ita scripsisse vii. :
hami anno Honorii 5 non recte alligat, ut ad an- Theodo^ius Arcndii filius nascilur et .iugnslus facliis
num 400 ostendam. Bouquetius (apud Florium n. est.El .'anc in Vita sancti Porphirii episcopiGazensis
116) errat praeterea, inquiens annum 17 Tbeodosii (26 Febr.) ita scriptum est Theodosius, cum primum
:
759 ADDENDA AD QUOSDAM PR^CEDENTES TOMOS. 760
fuissel natus, fuit rcnuntialus imperator. Quod de A rigat ex Chronico Parvo, legatque iv ld.,ve] illum
acclamalione assumplionb purpura salltm inter-
et penitus rpjiciat, ex Excerptis Hispaniae illustratae,
pictari possumus; verum si quis de solemni inau- ubi priraus tantum dies iv Ka/. expressus est. Nam
guratione interpretandaesso velitverbaldatii,eam- cnm ab hoc anno ingressus Barbarorum in Ilispa-
que cum Martellino et Chronico Alexandrino in diem niam remnveri nequeat, quandoquidem illum con-
IV IJus JanuHrii Hnni 8 Arcadii ct Honorii referat, firmat Idatius in Fastis, Isidoro, Prospero et Cassio-
dicam Id:itiuiii ha^c ita distinxisse : vii. Theodo.tius doro ipsi asscntientibus, satius est ut dicm illum iii
Arcadii filiiis Tkeodosius faciusest Au-
nascitur : viii. Id., qui feria 4 (habuit enim hic annus cvclum solis
guslus. Sotis facla defeclio iii Idus yoveinb^ Porro X.Vri, litt. Com. C), aut inulemus in iv Id., qui luit
apud Severum, posl illa verba Theodomts junior, ferid 3, uti etiam dies iv Kal. aut hunc postremum
aliquid desse manilestum est neque melius locum ; retineamus, illoprorsus abjecto.
suppleas quam si legas Theodosius jutiioT nascitur
: Nola XIX, 9. 60.
el Auguslus jaclus esl. ALque id etiam suadpnt quae 1. Cum Sirmondus, ex lide Codicis ms., annum 16
in eodeni Sev> ro sequuntur nam addit statim Sol ; : Honorii, qui fuit .-ertTR communis
410, post relatam
eclipsim passus, quae certe eclipsis anno 8 contigit. in Chronien Urbis irruptionem mortenique Alarici
\\x.o onima satis clarc demonstrant Idatiuni nata- ad § Debncchanlihus consignavisset, Cl. Florius eas
lem Tlieodosii anno7 Arcadii pl llonorii adnexuisse, notas loco movit ct § Alarirus rex Golhorum adjecit,
librariorumque oscitantia in annnm ipsorum9de- ut irruptio Urbis. obitusqae Alarici, sub eo Honorii
lapsum e=se. anno legcretur. Ego autem, quemadmodum facile
3. Pra-terea Idatius ad annum Honorii 30, Christi jj assentior Idatium, mortem Alarici anno 409 non
424. de eodem Thi'odosio ait Posl obitum Honorii : alligasse, notasqup illas § Ataricus morilur adjun-
pulrui monarchiam tetinil imperii cum essel antiorum xisso. cui idem initium est ac illi nlteri Alaricus rex,
XXVI. Qiiae lalsa esse necessarium est, si natus fuerit ita etiam existimo ca qnae de Placidiae captivitale
Theodusius anno 403. Verum si pro xxvi legatur alque Urbisvastatione scripsit, sub anno llonorii 15,
xxiv, anteposita nota i nolK v, cui facili lapsu post- ieraevulgaris -'lOO adnotasse. Nam licct oninium fer-
posit.a est, ut ego existimo, a librario, lunc omnia me scriptorum testimonio constet Homam abA'arico
coh;erenl, neque puj^nantia scribel Idalius; namque captam fuisse atque direptam anno Honorii I6,cum
xxiv annos si Theodosius niimerabat, dum anno 425 lamen contestatum pariter sit, Alaricum nun unam
Ghronicosuo oum ingeritldalius, natum (uisseopor- tantum in Uibem fecissc invasionem, ea omnia quas
tetanno 401 et si natusesleo anno,cum ad 426 per-
; a tj Alani et Faiidali usquo ad S saltem Ataricus
ventum est,xxiv annorum tunc oerte erat. Natus est moritur narrat Idatius, anno Honorii 15, Christi 09,
Theodosiua iv Idus Aprilis; ita Socrates, lib. vi,cap. non inepte illigare potuit, quia pars eorum maxima
6, et Marcellinui.in Chronico anteSirnr.ondum edito hoc anno gesta sunt. Plurima- inlra et extra Urbem
et in Ms. Brugcnsi, i|uod habuit Petrus Kranciscus vehementer vexati Alaricus Homani caedes, cives ;
„ „ .,,,,„, tiliorum
numprat ijHieronymus
. fi:„„. „„..=„
causa. ;„.„..=; ot
intrusi et
)
genle,
"^
,
gemina
gente, "^
'
legUio
leguio
"^
i- 1
a senutu
j it
senufu ad Hononum.
,
Honorium. qniqi ^
Ravcnna- tune erat, pro race cuin Gotho ferienria
pscuriocepiscopi riicendi sunt.et quia hsretici, et
missa est. Post haec ipsc etiam Alaricus cum exercitu
quia vivente legitimo epipcopo Cyrillo, Ecclesiam
Ravennam accessit. Longcc ibi per internuntios
illam occupaverunt.
de pacis conditionibus inter ipsnni et Honorinni
Nota XVIII, p. 60. tractatio habita est. Praelerea Attalus semel atque
De ingressu Barbarorum in Hispanias Idaiius iterum pnrpura indutus atqiieexnliis fuit.quidquid
consul.itu Honorii VIII et Tlieodusii iii h.ec laiitiim Pagius ad an. 410, n. 10, contra pcrspicna Orosii et
in Faslih scripsit: His consulihus Barburi Uis]inmas Olympiodori verba reclamet, tyrannidem secunrio
iniiressi ; nec pliira. CJBlcra quae hic habct Chroni- ab Attalo assumptam anno 41 4 conlenriens.Denique
con suspeola mihi esse fassus ^um in scholio. Fqui- ab enriem .\ttalo tunc teinporif expc^itio in Africain
demcum iugressusBurbarurum inHispaniasinspec- inslituta fuit, ob eamque,quia male cessit,quod Ro-
tante Matio cunligerit, quis ab illoscripta essecre- ni.mo tantum milite.exclusis Gothis,suscppta fuerat,
dat ill:i Alii iv Kal., alii 111 Id. Octobr. memo'ant,
: Alaricus Attalo imperinm abrogavit Htpc autem om-
maxiu,.' cum unueoden;qucann.3dies28Septrmbiis nia longicrcm quam unius nnni mor.im requirunt.
et 13 Octobr. in lertiam fer. 845 inciilere nequeant, Quare cum Stilico occisus sit 23 die Aiigusti et 24
in qua ingressum illum slatuit Idatius? Itaque alter Angusti etiarn rr ensis Urbs a Golhis vastala, Siilico-
eornm riieriim subdititius est; cur non et rcliqua nis caedem mense Augusto anni 408, 147 posfre-
ornnia a vcrbo illo iiigrcssi? Sed qui vulgatam lec- mam Urbis irruptioncm eoiiem men.=e.\ugusto anni
iionein tueri vulit, diem illum iii Idus Oolob. cor- 410 cuncti historici consignavcrunl.
CHRONICON NOT^. 762
761 IN IDATII EPISCOPI
est, finem
modo dictum
3. SeH prsstat audire Zosimum, qui. referente in A ''am Urbis irruptionem,ul
sua Bibliothera Hhotio, ait Ataricvs Homam i tertim
: fcrit,bipede Hlaciiiia.lib.scnbil /'/ufi'';« •<or'^
vi. :
prajponendain. Itaquotertio, non sexto die, ut per- nus et Ueraciianus abolitus. Subscribit Prosper. At
peram MarcollinuslS B in Chronicotradit, Alaricug MarcellinusJovini et Scbastiani necem anno prsce-
sponte sua cum suisegressus et Campaniam Luca- denti alligat.Potior est Idatii 1 5S atque Prosperi au-
niaraque pervagatus, tandem in Brutiis prope Con- ctoritas.Deiisdem tyrannisOrosius,lib. vii, cap. 42 :
senti-im morbo correptus interiit. Eo ingenti luctu Jovinus, inquit,i'('r Galliarutn nobilissimus,in tyran-
et superbo funere clato, Visigothi regnum Alaulfo nidcm mox ul assurrcxit, cecidil ; Sebastianus frater
ejus consanyuino (cerle affini, nam uxoris Alarici ejus hoc solum, ut tyrannus moreretur, elegit ; nam
Irater eratjcf forniu et mcnic conspicuo tradunl. Ita continuo, ut esl ereclus, occisus est. Olympiodorus
Jornandes, in Geticis, n. 54 et55, ubi alia, si vis, JovinumapudMundiacum(legeMoguDciacum),Ger-
legere poteris.Quo autem die Alaricus mortuus sit, maniee urbem, tyrannidem arripuisse traditstudio
quove re.\ factus Ataullus, certo statui non potest, Goaris Alani et Guntarii (aliis est Gundicarius) Bur-
horum ab historicis litteris mandatum sit.
curn nihil gundionum prajfecti. Addit prsterea Jovinum a>gre
Sed neutrum ante Novembrem anni 410 contigi se tulisse Ataullum sibi appropinquasse, pariterque
ex eo colligitur,quod capta Roma est die 24 Au- Ataulfum Jovino succensuisse, quod is se invifo Se-
gusti, Paulo Diacono et Theophane teslibus. Post bastianumfratremimperatoremrenuntiaverit.Quare
triduum,id est,27 aut 28die ejusdem mensis, eam utrique Ataulfus infestus Sebastiano caput abscidit.
deseruit Alarious,etin Campaniamirruensreliquara B '^o^inum vero ad Honorium vivum remisit. Ilajo
"^
Olympiodorus, ^" " "
Italiara usque ad Siculum fretum peragravit, qua; "^' qui '
in Italia,
'
ubi erat Honorius, ne-
' '
'
'
duo9 ut minimum tresve menses requirunt. cem Jovino illatam aperte significat. Prosper tamen
A'oto A'X//,p.62. et Marcellinus Idatio consenliunt, dum utrumquo
1. Dum Idatius Hispanos, qui in castella sese ot fratrem in Gallia interfeotum fuisse narrant.
urbesreceperunt,Barbarorumsesubjecisseservituti Nola XXIV, p. 64.
ait,non ita illius verba accipias ut existimes suam 1. De nuptiis Ataulfi et Placidic-e Olympiodorus
eos,libertatem amisisse.Namque his in lociscum a apud Photium haec prodit « Ataulfo studio ac con-
:
Barbaris expufjnari non possent, ad extremum pax silio Candidiani nuptiee cum Placidia conveniunt.
inter utrosque conciliata est,atquellispanimajorem Januario mense nuptiis dies dictus Narhone, Galliae
quamantoalibertatem quodammodonacti sunt.cum urbe, in domo Ingenii cu.jusdam primarii pjus urbis
neque Barbaris neque Romanis servirecogerentur, viri. Hio digniore loco residente Placidia in atrio
siquidem a Barbaris tutos eos reddebat locorum Romano more adornatohabituqueregio,assedit ipsi
munitio, a Roraanis vero eorumque tum temporis et Ataulfus lana indutus omnique alio amictu Ro-
effrenodominatuBarbari ipsi.Caiterum inter Roma- mano. Inter alia nuptiarum dona donatur Ataulfus
no3 etiam turanumerariavebantHispani,obimperii, (ub Atimlfo legi debet; nam non Ataulfus a Placidia,
cui diu suberant, ma.jestatem, et uta Romanis, si sed Placidia ab Ataulfo his muneribus donata est)
fors ferret,adjuvarentur.Quod sanc ssepius experti etiom quinquaginta formosis pueris serica veste in-
sunl Gallffici, uti pluribus locis scriptura reliquit dutis, ierentibus singulis utraquo manu ingentes
Idatius.Magislratus etiam ab imperatore accepisse p discos binos, quorum alter auri plenus, alter la
eos puto,quotiescunque ab Urbe ipsia mittebantur piilis preliosis vel pretii potius inaesiimabilis, qua3
Sed raro in Gallaeciara missos crediderim, ubi ah ex Romanffi urbis direptione Gothi depra-dati sunt.
anno 400 fusi per campestria Suevi omnia itinera Ilinc versus canuntur epitlialamii, Attalo pr«ci-
comraeantibus Roma inCallKciam claudebant,Ergo nente, dehinc Rusticio alque Phocbadio. Nuptiis
por hfficB 52temporaelectum acivibusin unaquaque finis datus lusu gaudioque ingeiiti Barbarorum si-
urbeac oppido magistratum rempublicamadminis- mul et Romanorum, qui cum eis erant. »
trasse et libertatera suam populos servasse existi- 154 2. Hinc liquide infertur et tempus et locum
mo Quinetiam id apertetestatur Isidorus inRistor. harum nuptiarum ignorasse auctorem Miscellae,
Suevor., ubi haec ait Gnllxci (ita leges, non Galli-
: dum, lib. XIII, celebralas esse ait Foro Cornelii, an-
C!« utiGrotius, neque Oallix uli Labbeus, legunt) tequam Ataulfus ab italia discessisset. Patet deinde
in parte provinciseregno suo utehantur. Attamen Ida- ex assignato ab Olympiodoro nuptiarum raense Ja-
tius Hispanos sese barbaris submisisse ait, quia nuario doclissimum Pagium hallucinatum esse ve-
passi sunt eos in provincia consistere.atque uberio- hementer,dura persuasissimam eara irabibitopinio-
reset fecundiores agros possidere. Quibus saepenon nem doannis IdatianisabOctobri auspicantibus.Nam
contenti, reliquos etiam, qui ex pacis conditionibus si ita esset, profecto vindemia; anni 4l3aersvulgari8
ant qui locorura dominis cesserant, continuo depo- el nuptiae Atuulfi et Placidiae mense Januario conse-
pulabantur, urbibusque etiam ac castellis assidue quente celebratae eidem anno alligataeessentablda-
imminebant. De hac igitur servilute loquitur Ida- tio in Ghronico, nimirum anno Abraharai 3430, in
tius, quiB Galla?cos frequentibus et fere quotidianis _ cujus priraura mensem vindemiae, in tertiura vero
Suevorum infestalionibus obnoxios reddebat. U nuptiae incidissent. Atqui non ita ab illo factum est;
2. At quantumcunque hsc servitus raolesta esset sed contra vindemias, quarum tempore Gothi in-
Hispanis,longe illos Gallosque gravioremhistempo- gressi sunt N;\rbonem.,anno 19 Honorii,nuptias vero
rihus a Roraanis, dum ipsis subjecti erant, susti- anno 20 ascripsit Exinde igitur raanifestum est
nuisse teslantur Orosius et Salvianus. Orosius qui- Idatium annura IQHonorii et Abrahami 2420finem
dera de hac re loquens, lib. vii, cap. 41, ait Post : usque Decembris, qui proxirae post illas vinderaias
hoc (id ('St post magnos oruentosque barbarum in- insecutus est, perduxisse, eoque ibi absoluto, no-
cursus in Hispanias, quorum antea raemineratcon- vura a Januario sequenti annum inchoasse, videli-
tinuo hurbari exsecrati gladios suos ad aratra conversi cet Honorii20,Abrahami 2430, die prima anni Chris-
sunt rcsiduosque ISomanos (Hispanos intelligit, qui tiani 414. Sed hoc ipsum positus notarum chrono-
pars fuerant imperii Romani) ul socios modo et ami- losricarum Chronici evidentissime demonstrat.
cos fovent, ut invenianlur jam inter eos Romani qui- 3.DeniquePhilostorgius,mendacissimu8 alioquin
dam, qui malrnt inter barharox pauperem libertatem Bcriptor, Ataulfura duxisse PIacidiamtradit,viYente
qunminler Romanos tribulariam servitutem sustinere. prima ipsins uxore, quod nullus alius prodidit ne-
Similia habet Salvianus, lib. vi de Gubern.. agens quisquam, opinor, crediturus est.
de Gallis sponte sua nd Gothos declinantibus Ad : Nota XXV, p. 64.
barbaros, inquit, migrnnt ct commigrasse non poeni- 1. Idatius, in Fastis. sub consulibus Honorio x et
let; malunt enim sub specie caplivitatis vivere liberi Tbeodosiovi, id est anno aera; communis 415, post-
quam iub specie liberlalis esse captivi. quam inventionem sacrarum exuviarum divi Ste-
765 IN IDATII EPISCOPI CHRONICON NOTiE. 766
pbani coatigisse narravit, 6 feria, die 3 Decemb., A n. 2 pag. 252, n. 5, et apud Barveirum, in Itiner..
;
scripsit; Avilus Latinam lecit. E,\stat autem tom. cia invaluerant, quosque Orosius conjunctim cum
X operum divi Augustini, pag. mihi 630. Origenianis in eodem Commonitorio Augustino
155 2. Ayitum hunc non nemo forsan euradem prfflposuit.non omninotemerecredi posseexistimo;
illum esseexislimabit cui Hieronymusepistolammi- Avitum, qui libros Origenis in Hispaniam asporta-
sit.LL\,in quadeOrigeniserroribussermoest.Porro vit, liracarensem, aut saltem Gallfficurn fuisse.Sed
causa tunc non levis suberal, quamobrem Hispani tamen certum id esse non allirmo; tantummodo
Hieronymum de Origene consulererit. Ea declarat nostrK historiffi illustrandae desiderio suspicionem
Orosius in commonitorio quod tom. VI oper. divi hanc meam volui exponere.
Augustini insertum est. Tempusdeinde optimecon-
gruit:nam eaepistola est circa annura 'ilS, quod ex ma XXVl, p. 65.
illius exordio constat, ubi Hieronymus ante annos 157 Ataulfus,ut Iq scholio adnotatumest,Nar-
1.
decemdeeodem argumento litteras se ad Pamma- bonam annosuperioredeseruit,etBarcinonam in His-
chium dedisse affirmat. Atqui litterM ha3 ad Pam- pania occupavit,ubi inoequenli anno interfectusest,
ra^ichium anno circiter •404 scriptae sunt; in iisdem quifuitasra; vulgaris 410. Morales igitur, lib. xi, cap.
enim legimus amorte tum Origenis annosnumerari 12, ingressum Gothorum in Hispaniara regnique
CLi.Origenes autem niortuusestanno253; igiturex 3 eorura in illa initiumperperam in eumderahuncan.
his oinnibus annuselioitur 414. Siautem non omnes num 416 distulit. Longius aberravit Majansius,dura
eam epistolam ad
integri atque completi sint.recte inpraefat.arioperachronologireMarchionisMondex.,
Pammachium adannum 403referemus,etepistolam n. 80, ha?c scripsit El licino ie Espana empcso nno
:
ipsius Uieronymi, qui ante annos xx quam eas ai Gothicum in llispania regnum ex Idatio anno aerae
P.immachium litteras mitteret, Constuntinopoli se vulgaris 420 neutiquam auspicatum est, sed 415.
cumGregorio Nazianzeno luisse significat. At dece- Sortitio provinciarum a Barbaris factaest.exeodem
ptus est Pagius, magnusque etiam Baronius, dum Idutio, anno 411, quo Gothi nondum Italia excesse-
credunt Hieronymum Constantinopoli Gregorium rant Alpesve superarant, ut in Hispaniara venirent.
convenisse anno379, siquidem Gregoriuspostsyno- Quare non hi, sed Vandali,Alani,Silingiatqui'Suevi
dum Antiochenam eodem anno379, menseOcLobri, provincias inter sese sortiti sunt. Eaindeni provin-
hafiitam, ex Syria Constantinopolim profectus est ciarum divisionem Isidorus terce 449 adnectit, non
ad eumque postea Hieronyinus accessit.Nihil autem vero 459, ut ait Majansius, qui hsec omnia posuit,
sirailius veroestquam quod Ilieronymus islud iter ut exinde conficeret regni Gothici annum 985 in
non arripuerit,nisi postquam ad Orientem famaper- 1407 Dionysianum incidisse, quod ut eliceret, ne-
venit,ecclesiasConstantinopoliArianisereptasfuisse r cesse erat ut rcgni Gothioi exordium anno ajrae vul-
CatholicisquerestitutasTheodosiiMagniedicto.quod garis 423 illigasset. Neque melius rioctissiinus Pa-
Thessalonicspromulgatumsivecondituin estiii Kal. giusAlaulli mortem retro ad annum 415 (ibi ipsum
IVIartii anni 380 habpturque 1. ii de ftdc culh., Cod. legp, n. 25), auctoritate Chronici Alexandrini, in
Theod. Unde (leri vix potuit ut Hieronymus Cod- quo sub consulibus Honorio x atque Tneodosio vi
stantinopolim advenerit, nisi eodem anno 380 la- ha3C leguntur Meme Goripixo, viii Kal. Octrih. die
:
bente.Substititetiamineariem urbeanno insequenti Veneris, nuntius allnius est de cwde Atiiulft harbari
381,dum generale conoiliuni habebatur; quod testa- inpartibussuperiorihus.^\(\\\\h\\si:\\c\i Pagius,mor-
turideminetBiironiusadeumdemannum.colligitur- tem Ataulti die 24 Sept. anni 414, in quem incidit
qup 15C px ipso Ilieronymo.lib. de Scrip. Eccles., ille consulatus, contigissp, et, Idatiiun a Kal. Octob.
in Gregorio Nis?enn. Igitiircum exhisomnibusrecte annum exordiri. Verum si Pagius de boc annorum
conliciatur. fieri nnn potuisse ut annus "20 a com- initio ideo nos nunc monuit, ut Idutio cum auclore
moratione Hieronymi in urbe Constanlinopolitana Chronici Alexandrini de anno necis Atnulli cnnve-
coiiipletus faerit anteanniim 'i02,(completum anteni nire nobis persuademus, Irustra est; nam 24 illo riie
fuisse tr-idit idem Hieronyinus, dum ait : Uidiclur 158 Sept. Abrahami annus 2332, cui necem Ataiilli
liber in mnnihusantexxanniis^-ditus; qua? sunt verba alligatldatius, nondumincursuerat, sedoetavo post
ejus in laudata epistola ad Pammachiuin 65), multo die,nempe Kalendis insequentis Octobris.Pagio af
probabilius est, quos ab incolatu suo in urbe Con- (irmante.Inchoatus est.Quare dicendum incunctan-
stantinopolitana ad scriptamaseepistolam ad Pam- ter, Ataulfum occisum fuisse anno srx vulgaris 416,
machium.annos xx,et amplius quoqueascriptahao n cui in Iriatii Chronico ex integro respondet annus
epistolaari scriptasAvitn litteras annosxipsenume- Abrahami 2332 et 22 Honorii; praesertim cum divus
rat, ab anno 412 vel, ut potius, ab anno 413, retror- Isidorus in Ilist.Gothor. sex illi regni annos trihuat,
sum numerando, putandns esse non vero ab anno
; et iicquiriem qr.inque regnassel.si 24 die septembris
379, maxime cum hic computus atque prior illo anni 415 interfeetus fuisset.Namamense Novembri
quem supra deduxi ex annis Origenianis optime an. 410, quo citius regnum accipere non potuisse
inter se cohaereant. Ataulfum nota 21 ostendi, ad 24 Sept. anni 415,
4. Quod si hic Avitus ille etiam sit qui ex Hiero- quinque non integri anni numcrantur. Quapropter
solymilana peregrinationeOrigenislibrosin patriam nisi Isidoro atque Matio,quorum testimonium in re-
secum advexit,equidem vel sanctorum locorumde- bus praesertim Hispaniffi longepotiusestquara (:hro-
8id;rio vei taedio patria;, quam a Barbaris dilacerari 7,ici Alexnndrini, refragari velit Pagius, Ataulfi ne-
cernebat, vel Hieronymum consulturus, iterum in cem ascribat oportet anno 416. liinc etiam illuri
Paheslinam post annum 409 navigare potuit. cum insuper liqiiet, desumptum ex Ataulfi casde r.rgu-
semel anteaeam peregrinationemconfecissetquando menlum nihil facere ad exordium annorum Idatia-
ex ea reriiens Origenis libros attulit. Si ita est, Oro- norum elicendum nam divus Isidorus, qui annos
;
sius profecto Bracarensis dicenduserit, cumipse in aertE Hispanae a Januario auspicatur, caeriem Ataulfi
Commonitorio Avitum ilUim civem suum appellet. ascribit ser.Te 454 et unno 22 Uonorii, iri est anno
Ego ex Aviti nomine (quod ea Hispaniae ora fre- rprae vulgaris416,siquiriem huicannoalligatregnum
qucns jam olim fuisse constat ex antiqnis inscrip- Sigerici. Cum ergo ex Olympiorioro constet Sifreri-
tionibus apud Gruterura, pag. 31. n. 8; pag. 93, cum seplem tantum regnasse dies, necesse estmor-
767 ADDENDA AD QCOSDAM PR^CEDBNTKS TOMOS. 768
tem Ataulfi demortui mense Setembri, et regnum X meniinerunt,quia tum PlacidiadesponsataestCon-
S.tjcrici iii cumdcm annuru Julianum incitlisscairifi stantio ab Honorio, licel tradita non sit ante diem
vulgaris 416, ut tradit Isidorus. llaque de die ac primam insequentis anni.
mcnso cajdis ALuulli turtusse- non lalsa narral auctor JVo^o XXIX, p. 66.
Cbninici Ali^.vandrini, lanlumque ul) eo peccatuiu •1. Duplex in describendo § Dwanle episcopo con-
erit iu anno desifiUHudo, ilum pro llunorio el Pulla- tractuin est a librariis v tiuiii nani et dc sua illuin
;
dio, qui consulatum gessere anno 416. Honoriuin sededejererunt, etnotis his chronologicisxxv, quas
atque Theodosium, ct sub eis moitem AtauHi scrip- Idatiiiseidem certissime indiderat,spoliaverunl,eas
sit. Denique Joriiandes, in Gcticis, n. 55, dum de rejicientes in § Inter Gandericum, ubiillasnunc pro-
Ataulfo ail: Tcrlio anno poslquam Gallias Hisjianias- fert Editio Sirmondiaiia. Ultimum boc vilium cor-
(jue do»iuis.^ei,occiibuit,liim aiiibigue loquilur, ut,si rexit Florius, praedictasque notas suo loco restituit.
velis, colligere ex eo possis Alaulluiu mino418 aut Optime id quidem exque auctoritale ipsius Idalii iu
419 obiisso. Fastis, uhi consulatui Mouaxii el Plintae, qui in an-
2. De inlerfectore Alauili, de necis loco el causa, num aer» vulgaris 419 et Honorii 25 im-idit, terise
ha;c uurrat Olympiodoru9:/n((;r/ic!7u;- Atauljus,dum motus illos Palajstinas 161 alligat ; ibi enim hsc
equos suos in slabulo 159
de more contemplatur, o habet Sanctus Joannes llierosolymorum episcopus,
;
Gotlio quodam ejus domestico, Dohbi nomine, rum qui supra epistolam dirigil per Ecclesias orbis lerra-
hanc vetcns odii vindicandi occasionemille caplassel; rum, qux habetur de signis tcrroribust/ue divinitus
hujus enim prior dominus, Golhica; partis rex, /uerat perpetratis. Eineqiiis dubitet euiudem hio Idutium
ab Ataulfoemedio sublatus. Exin Dobbium receptum loqui qui Chronicon scripslt, animadvertat.quffiso,
j]
Ataulfus in suum familiam asciverat,quiin uUionem pari utrobique errore haec sub episcopo Joanne con-
prioris domiui alterum hunc iniecta maiiu violenla tigisseab auclore aflirraari.Quod sane argumentum
sustutit. El haec Olympiodorus. At Jornandes,de re- pst utruiiique opus ab eodeiii fonle manasse, ut in
bus Geticis, n. 55, de eudem Ataulfi nece ait : Oc- dissert. praevia, n. 37. observalum est. Marcellinus
cubuit (itadio illo perforato Vernulfi, de cujus solitus quoque in Chronico sub iisdem consulibus eos
erat ridere stalura. In his Ulympiodori el Jornandis terraemotus Palestinaa consignat.
verbis interfectoris AtauKi nomen diversum esl. Re- 2. Sane correctione doctissiini Florii praediclus§
liqua nequeinter se nequeab Idatianis valde discre- Duranle episcopo anuo suo, id est Honorii 25, resti-
pani,nisi quodOlympiodorus pluribus rera exponit. tulus est, verum non suo loco; namque collocari
yui cum plura eliam alia de Ataulfo tam dislincle procul diibio debuit post§ Vandali Silingi el Alaiii
singiUatimque describat, cum eodein Ataulfo Nar- qui, in qiiibus uella quae gessit Vallia anno 418 Ida-
boiia} Barcinonajque fuisse videtur. tius commemorat. Neque enim eo anno occisus fuit,
Nota XXVII, p. 65. teste Orosio, qui, finem suis Ilistoriarum libriseo-
Pagius, ad an. 415, n. 25 ei xiv. Cod. Theod., dem anno faciens, hoc, cap. ult. lib. rii, scribit :
de infirmandis his qux sub tyrannis, deduci posse Nunc quotidie apud Hiipanias geri bella genlium et
piitat aute Kal. Mart. anni 416 inter Valliam et Ho- agi stragesexallerulro Barbarorum crebris certisque
norium de pace convenluiu fuisse. Sed cum Vallia nunliis discimus. Prxcipue Valliam Gothorum regcm
non ante hunc annum, verum ipso jam labente.tio- insistere patrandx paci ferunC. Refragatur tamen
thoruin rex fuerit renuntiatus, quod ex supra dictis C Pagius ad annum 417, n. 23, quo Orosium opus
abunde conslat, multo post Kal.Mart. ejusdein anni suum in Hispaniaabsolvisseduplici errore affirmat.
pacem illam conlectam fuisse necesseesl.yuidquod Nam priraum Orosius finem operi imponeresetes-
lex ea, ut niea quidem sententia fert, ntin eos res- tatur anno mundi Eusebiano (Kusebii cnim chro-
picit qui alicui ex tyrannis, sed eos qui praedae sese nologiam secutus est, ut conslat ex cap. 1, lib. i)
latrocinioque deleutes, interlurbatis rebus, Bacau- 5618. qui cum anno ffira3 camniunis 418 concurrit,
darum factionem atemporibus Diocletiani lere ex- ut calculos subducenti perspicuum liel. Siquidem
atinctara initio hujus saeculi in Gallissuscitaverunt, in chronologia Eusebii aonus i aera; vulgaris res-
duravitque non ibi modo, sed etiaiii in Hispaniis pondet anno mundi 5201. Igitur annus aerae vulga-
centuiu et eo amplius annos. llos homines, ut ad ris 418 concurrat necesse esl cum anno mundi
tecta et oppida redigeretpxsaltibus atque inaccessis 5618. Sed neque unquam fleri potest ut annorum
locis.allicit Honorius luelioribusillisverbisejusdem aerae communis impar numerus, puta 417, pari an-
legis Si qua per fuqam aut per conqregaliouem infe-
:
norum numero, sive mundi, sive Abrahami, sive
licium populorum, etc. Prseterea cum lex xi et xii de Eusebii chronologia respondeat. cum ab impari
Indulij. Crim.,eod. God., data; fuerint, quando bel- earum epocharum nurnero epocha Christiana ini-
luin lota Italia fervebat, cur praedicta lex de Infir- tium suum sumpserit. Ouaproptor 16? in Ghro-
f?i«n<i?,<160dari non potuitantequara paxcumGothis nicon Prosperi ubi annus mundi 5618 cum Monaxii
iceretur? Igilur cerlius est loedus istudpercussum et Plintre consulatu connectitur, qui nomen dede-
fuissedesinentequamineunte anno 416.Nequeenim runt anno aera; Christianae 419, mendum irrepsit
statim ab electione Valliae iniri potuit quia imo; nam ibi annus mundi 5619 consignandus certis-
postquam de hac electione Ravenae auditum est D : sine fuerat. Verum hu.jusmodi vitium totum illud
Emvlulius Magistrianus ad Vallium Gothorum prx- Chronicon fcedavit, ex quo in ejus aditu inscriptus
fcclum mitiilur (ab Honorio), qui pacis fxdera iniret est annus mundi 5580, cum consignandus fuisset
Placidiamque reciperel. Ille vero commode recepit, 5579. quod .jara alibi demonstratum est.
missaque Irumenlalione se.ttentorum millium,Placidia 3. Deinde allata modo ex eodem Orosio verba
Emplutio tradita ad Honorium [ralrem remiltitur. evidenter oslendunt euiii, dum illa scriberet, alibi
Htec seripta reliquil Olympiodorus, quae brevi tem- quam in Hispania fuisse ail enim Nunc quotidie
; :
pore confici non potuerunt. Quare si Alaulfus ver- apud llispanias bella geri... crebris certisque nuntiis
gente anno 4l6inlerfectus est, Valliaque postipsum discimus. Haeccine ab Orosio scribi poterant in His-
acoepit regnum (Sijjericum non esl cur modo nuroe- pania consistente ? Ubi vero lum erat ? In Alrica ;
remus), pax isla eodem anno desiuente firmataest. quod ipse clarissime prodit, lib, v, cap. 2.Utrumqu6
Marceliinus h;ec aniio 414 Iribuit. pra>terea ex epistola Severi in minori Baleari epi-
^ota XXVin, p. 65. scopi (apud Baronium, anno 418) satis certo colli-
DoConslanliietPlacidiaBnuptiisUlympiodorushaec gitur, nara in ea Severus, de Orosio loquens, ait :
die. Iniit autem consulahim u (nam de hoc loquitur Qui postquam transvelii ad Hispaaias, sicut desidera-
Olymp.) Kal. Jan. anni 417. Harum nuptiarum Ida- verat. nequit. remeare ad Africam denuo staluil.Usec
tius noster, Prosper et Cassiodorus, anno 416 ideo autem contigisse traditSeverusinitioFebruarii post
769 IN IDATII KP18C0PI CHRONICON NOTiB. 770
consulalum Honorii et Cnnslanlii ilerum,q\i\ consu- A. cetSidoniusinpaneg.Anlhemii,vers.360,ubiba3cait:
les fuerunt anno 417.Parro ab Hierosolytna Orosium Hicimtrem
venire ail Severns, r|uia exinde iler in Hispanias lu reguum duo regua vocaut; nam patre Suevo,
exoraus ille cst.ibique saoraruin divi Stephaai exu- A geuetrice GetUes. Simul el rtMuiuistilur illud,
viarum reiiquias aileptus erat, in quarum hoiiureui UUD.i Turlessiacis avu* hiijus Vfillia lcrris
Vaudalioas tiirnias et juocii Martis Alanos
Ueus ingentia illa prodigia, quae narrat in cpistola
Stravit, et nccidiiani leiere cadavera (^alpen.
sua Severiis, operstus fuerat. Attameii Orosiu?,
Ubi Sidonius belluni innuit.qiiod Valli.i cum Van-
priusquam Magoneni appulis et.in Afrjcum delatus
diilis et Alanis gnssit annis 417 et 418.cujiis sit : Gai-
est, ul constat ex littens Aurelii Cartbaginensis et
sericus retniniscitur: n.nm de Gaiserico ibi loquitur.
aliorum opiscoporum provinciaj proconsularis ad
Nota XXXIl, p. 67.
Innocentiuin,pontiliceml{omanuai,exsynodohabita
riie 25 Augusti anni 416 datis. In eadem Afriua per-
Theodorcm Gnthorumregem.qui Valliffisuccessit,
filium, seu potius generum fuisse Alarici significat
stitisse Orosium usque ad initium anni 418 fere cer-
tum est. Sed tiim ex ea solvens, cum in miuorein Apollinaris Silonius, 165
carm. v!i, versu 501, ubi
Thpodoricum Theodoria hujus lilium sistit ita lo-
ex Balearibus insulam descendisset,ibique infestari
omnia a Barbaris in Hispania cognovisset, remeare quentcm :
Nota XXX, p. 67. cepit.Unrie necesse est Theodoreui aut Alarici lideia
Prodigia illa, quee Hierotolymis anno Christi 419 luisse,aut generum.Regni ejus initium anno4)y in
evenerunt) a Joanne, illius urbis episcopo, liiteris exifum vergente consignandum est ex supra lictis.
coDsignata fuisse Idalius et in Kastis el in Chrunico Nota XXXIIl, p. 68.
tradit. At ex epistola Zosimi pap» secunda ud Au- Olympiodorus,qui Placidiam Constantio tradilam
relium et reliquos episcopos AfriciB certissiine con- fuisse scribit Kal. Jun. an. 417, Honorium ex hoc
stat, Joanne vila funclo, Pruyliian anuo 416 aut
conjugio priiisinluceiiieditamquara Valentiniunum
initio sequenlis episcopatum Hierosolymitanum ob- raemorat.Proinde Valentinianus anteunnum 419na-
sci non potiiit. Marcellinus, in Chronico a Panvinio
tinuisse. Quin ctiam Praylio quoque mortuo, Juve-
edito. rursusque in Hilrielbergensi Editiune uuni
iiulis eani licclesiam re^'ebat anno 418, ut ostendam
nota 47. Quapropter vel in scripto illo de signis 1588, diem designat et locum natalis Valentiniani,
atqiie prodigiis qu^ H'erosolymis visa sunt expres-
inqiiiens natum fuisse Havennae vi Non. Jul. Sub
sum non erat episcopi nomen, et Idalius Jounnem eadem die Kalendariuiii Ptolemei Silvii, in Actia
esse existimavit, vel in exemplari quud ipse habuit sanctnrum Antuerpiensibus. lom.VI Junii, hffic ha-
pro Juvenale subditus fuerat Joannem ut ut sit, hei: Nalalis genuinus domini t'a/en/muna'. Eumdem
;
bat Idatium, mortemque Valliae adnectat aeras His- consulatu, quae non faciie vitiari queunt; cum e con-
pansB 457, quis dubitet Idatium mortem hanc sub verso notae chronologicae freqiientissime a librariiB
anno llonnrii 2o, quem etiam tfiA in l.=idoro exhi- depraventur.eas vel prius vel posterius quam ab
bent Editiones Labbei et Grotii, consignassp, et ancforibnsinacriptaesunf describentibus.Panvinius,
notas has xxv in § Inlrr Gundcricum post narratam " lib.i de Romanis principibus, Idatio, quera non vi-
mortem Vallias nnn rpjeoissei' Itaque Vallia inleriil derat, consentit, atque etiam enim. Baronius,dum
anno asriB comraunis 419, et quidem. ut ego opinor, ad annum 419, num. de Cnnstantio, ait Quetn se- :
toto impcrii Constantini tempore (siquidem 2 die domini germani mei Augusti scripla.ln secunda vero
Septerab. an. 4i0, mortuus fuerit) editam fuisse le- ad Augustinura et alios Sed quamvis sacra Domini
:
gem, in qua Constantii nomen uUo modo, exprirai germani mei Augusti principis ad Ualix synodum evo-
poluerit,etiamsi eo 167 anno a mense Februario cans auctoritas non negligenda provenerit. Ilonorii
in septeinbrem imperaverit.Nam in hisquffi a Theo- has esse litteras.non autem Placidi»,quod opinatur
dosio sunt,cum ille Gunstantium in regni socie-
latsB em. Norisius, lib. i Ilist. Pelag., cap. 16, constat
tatom assumere noluerit, procul dubio expressum tum ex lide manuscriplorum, qua; habuit em. Baro-
non Cuit. llonorius autem duas eo aunoedliJit, alle- nius, tum ex ipsarum vcrbis. Perpendat illas lector,
ram qu;e est vi de LeQitimis hxredil. V. Kal. Oc(ol)., invenietque de Honorii Augusti auctoritute non lani
alteram qua; nunc in duas conscissa est, cum unica humiliter demisseque locuturum fuisse fl69Plrci-
tantum tuisset.uti constat exappendiceCod.Theod., diam inaxime cum deseipsa ita Xoqustliiv -.Socianda,
n. 10, apud Sermendum, tom. 1, p. 409, eamque Go- g etiam serenitalis nostrx scripta juiticamus. Quidquid
lholredismonuitin/l»ia«o op/imas no<a; subscriptam non ad unum tantum Aurelium, sed ad septem alios
esseviiiKal.Novemb.lgiturutraqueeditaestpostCon- ei)iscopos scripsisse Placidiam incredibileest. Taa-
stantii obitum, si is mortuus est2 Seplerab. an. 420. dem in Append. Cod. Theod., apud Sirinondum,
3 Deinde ex septera legibus anno 421 editis, se- tora. I, pag. 417, Honorius ad Gonstantiura scribens
cunda de Hepudiis in Aniano et aliis raanuscriptis ait /(/, Conslunli,
: parens charissime, ad nolitiam
Codicibus data legilur Idus Novemb.,uti testalur
vii omnium ordinariorum judicum facies pervcnire.Scn-
Golhoiredus.Tum autera, juxta Theophanera, mor- pta notatur haac epistola xv Kal. Feb. Honorio xi et
tuus erat Constantius.Qualuor aliae, scilicet unica de Constantio iii consulibus. Sed vix dubium est quin
Quin(jtien.prsescript.,xxiiide Bonisprscscript., eixxwx legendum sit Constantio ii,ut ad annum referalur
et Petit. et utt. dat., unica tantum ab initio
XXX de 417, quocumllunorioxiconsulfuit iterum Constan-
fuit;nunc autem cum in quatuor partita est; prima, tius nara si ad annuin 420 pertinerel episfola, quo
;
secunda et ultima, dune illoe in Cod. Theod., hsc in tertium consulatum cum Theodosio gessit Constan-
Cod. Justin., Gonstantii nomine carent. tius, librarius Tlieodosio ix in Honorio xi commutas-
Sexta,quae esl xlv de epMfo/<!5, Constantium non set, longe aulem credibilius cst pro Conslantio ii
exprimit. scripsisse Constaniio iii.
Septima.quoe est unica Si certiim petattir de chi-
: 6.Ex his omnibus nonnulla nobis datur colligere :
ea epistnla continebatur longe post Constantii inor- prxfecturam anno epochx Christianx 4l6.Nec vacat,
tom soriptum fuisse. Unde fieri potuit, et ita factum necjuvatexaminarequam de Urbis couditu opinio-
esse ne(|uaquain dubito,ut a librario in inscriptione nem Numatianus secutusfuerit,nequeaninsecundo
epistolffi imperatoris nomen adderetur; quantumvis versu legendum sit nonus eaf,quasiannus in qnepQ
illa ante initum a Constantio imperium soripta fuia- designat etiam tum flueret, an nonus erat, quod in
773 IN IDATII EPISCOPI CIIRONICON NOT^. 774
Editione Panvinii legitur, quodqueannum jam exa- \ serlim feniinas laluisse, rel in Urbempostquam delo-
cluai sigiiilioat. Salis esl ut e.^c Numaliani auotoritale nutt tempesias, securutn rediisse connii-ente Urbis
staluanus proxiine ipsum Urbis prajfecturam te- prxfecto. Si ergo Coelestius ab Urbe non discessit
nuis3eVolusiaDum.Namcumexleg.iv(/e/ia^!(u7!iou/!' constitutionisHonorii ineum promulgatae metu,vel
oporlel, God. Tlieod., constet die 12Decemb.anni'ilG etiamsi ad tempusaufugit ubi primum sese deditoc-
;
eam preefecturam Probianura administrasse, preele- casio, in eam iterum irrepit quis negat ante annum
;
ctura Volusiani neiiuivit non incidere annum 418, 419, id est anno418 desiderare potuisse prajfecti
quandoquideminteripsumetProbiaiiummedius fuit Urbisin tanta peste ub ea arccnda diligentiain ?
Numalianus. Ilaque deceptusestcardinalisdoctissi- 9. Sane qua» hucusque dicla sunt, quam veri si-
mus,et praefectura Volusiani alligandaestanno sera; toillimasint, quantoqueprobabilius anno 418 quam
vulgaris 418.Cumergoadie30 Aprilisejusdemanni 421 asoribi queant, nemo, qui ea pensioulale consi-
constitutiones atque edicta in Pelagium et Coelesti- deret, non agnoscet. Ita ut si epiatola adjectum
numab Honorio, Augusto eta priefectopraetoriopro- Constantio Imperatoris nomen non legeretur, nemo
mulgariccepta,fuissent,etpraefectusl)rt)iVolu8iunus opinor, anno42i,eamunquamadjudicandamexi8ti-
negligenter nidiis sanctiones principis contra lidei masset.At quisnon videllmperalarislUalnm apponi
perduelle3exsecutionimandaret,Constantiussevera potuissealibrario, ut sciremusquisnaraessetauctor
eumcensuit correctione admonendum, quod fecit illius epistolffi, sicuteadem de causa in ejus IVonte
missci adeum epistola de qua sermo est. adjecta sunt illa patris Valentiniani Augusti III ?
171 7. Ex quibus liquido consequitur nullum Porro I^hotius cum de scriptis prinoipura adversus
aliudessefundamentum,uthujusmodiepistolascrip- g Pelagianos agit, Cod. 53,Theodosinum et Honorium
tafuisse dicatur anno43i,quam quod in ipsius titu- imperatores appellat, 183 Constantium vero non
loimperatoris nomenConstantio defertur. Caetcrum ita. Igitur abeaepistola, ut Constanlium usque ad
uteam in annum 448 referamus.suadet.l^prajrectu- annuiu 42i vitam duxlsse credamus,dubiuraadmo-
raVolusiani, quam boc anno administrasse modo dum,nedicam futile, argumentuindesumitur.EMi-
demonstratum est anno autem ^421,eam gessisse
: caciusmultoelformarepossumusexconsulatuquem
nu3quamalias,quodegosoiam. proditumest.^^Quod idem Constantius gessit anno4'20, ut eodem annoad
insignita non sit epistola nominibus aliorum Au(;u- imperii fastigium ascendisse incunctanter assera-
storum, sallem Honorii, cum in epistola ejusdeiii mus Id enimalias non semel factum soimus, et de
Ilonorii ac Aurelium Carthagenensemepiscopum de alio vero testatur Spartianus, quod quia deputatus
iisdem, Pelagio et Ccelestio, scripta, Theodosii no- erat imperio, iterumconsui designatusest. Itaque cum
men expressum sit. 3» Id ipsumsuadetedictum Vo- llonorius Constantium anno 4,0 Augustum nuncu-
lusiani, in quo isla leguntur Haclenus Cielestium
: pare decrevisset,ineumdem huncannumconsulem
divinx hdei et quielis pubiicx turbatorem, jvdiciis designavit, ut in Kal. Jan, et consul et iraperator
umica reis secretasubduxerunt. Jam ieges et jamedi- procederet. Verum, obnitente Theodusio, qui Con-
cta persequentur absentem, etc. IIa3C Volusianus edi- stautium in regni societalem assumere reousabat,
ceret anno postquam sententia in Coclestium lata atque euntibus hinc illinoet redeuntibusnuntiis.res
est. 4. Editumjam.an non potius olim jamin hunc protracta est ad diein usque VI ante Id. Febr., quo,
diviiiaj Qdei et quietis publica; perturbatorem edicta omni spe abruptaobtinendi a Theodosio consensus,
jaculata fuissediceret Volusianus^si edictum suum p absqueeo Constantius Augustus factus est eo anno
anno 421 proponeret ? 420. Hino in Orientem, cui Theodosius imperabat,
8. Enimvero res, ut ego existimo, ita se habuit. Cooslantii irae ; hinc in ipsum meditala expeditio.
Ab Octobri anni 417 ad Maiuminsequentis anni 418 Exstat apud Grut., p. 449, n. 7, lapis in quo legitur
plurimis gravissimisque inter aposloiicam sedeyn (ut Honorium, Theodosium et Gonstantium, Augustos,
refert Augustinus, lib. i ad Bonif., cap. Z)et Afros jussisse statuam Petronio Maxirao, prcefecto Urbis
episcopos currentibusctrecurrentibusscriptisecclesia- constitui. Prffifecturam autem Urbis gessisse Maxi-
slicis, tamdem Zozlmus papa, quantumvis eo usque mum anno 120 opinantur viri doctissiini ipsique di-
lenius cum Coelestio se gessisset, rursus in exaraen rectam fuisse autumant legem vi de icgit, bxredit.,
vooare, severiusque causam illiusdijudicare consti- quae latc est v Kal. Octob. eodem anno 420. Nam li-
tuit. Ergo ciim ejus (addit ibidem Auguslinus) ;)!VE- cet inscripta sit Maxirao P. P., at illo anno 420 Pal-
sentia posceretur, ut vertis ac dilucidis responsionibus ladium, non vero Maximum P. P. fuisse constat.
velaslulia hominis. vel correclio dilucesceret, el nuiii Ouaproptersubscriplionemeamcorrigunllegunlque
ambigua remanerei, se subtraxic et negavitexumini. Mu.ximo P. U. Exhisergo concludimus Constantium,
Haec Augustinus. Eadem Marius Mercator narrat in si renuntiatusfuitAngustusmenseFebr.,utait Theo-
Co_mmonii.,illud expresseadnolans,quodCoelestius phanes, non alio quam Febr. anni 420 renunitatum
huic indiotai a Zosimo audienlix pleniori non solum fuisseeoderaqueannopostOimperiimensesinteriisse.
non adfuit, sed etiam ex ftomana urbe profugit. Dum Nota XXXV, p. G9.
hso geruntur, deventem estad diem 30 Aprilisanni 1. Salvianus, lib. vii de Gubern. Dei, agens de
418, quo Honorius Augustus constilutionem edidit _ praslio quod Gastinus cum Vandalis commisit, ait,
adversusPelagiura et Cojlestium, 179 quos urbe '^ Ad Vandalos cumin 174 Hispania sitos nostra pars
pelli cum caeterisseclatoribus jubel, Coustitutionem pergeret, tantamque addebeilandos eos prxsumptionis
imperatorisconsecutum estediclum praefectiiprifito- fiduciam ferrel, quantum pro.vime ad Gotlios {beilum
ris, pr8ecipiensutPe/u!;('Hja;(/ue Caiestiusvenerahiii innuit Tolosanum, de quo Idatius anno 439), pari
Urbe snbmoli bonormn concilio muictarentur. Aberat superbix fastu, pari e.vitu corruerunt. Haec prima
tunc RomaPelagius attamen quiaerroris raagister
: causa infelicitatis illus pugn.e,despeetus hostiuraet
elsacrilega? secta; auctor habebatur, in eum etiam propriarum virium confidentia. Secundara adnotat
constitutionesprincipum etedictaprKfcctorumani- Prospersubconsulibushujusanni422:C'/5tn(uj,inqu
madvertebant et ne illi ad Urbem accedere futuris
; Bonifacium virum beiiicis artibus prseclarum inepto et
temporibusliceret, ab ea non secus ao sipraesens es- injuriosoimperio ah expeditionis suie societate avertil :
set, pelliipsura .jubent. AtVolusiani edictumCa;le- nar>t iilepericidosumatque indignum ratus sequiquem
stium solum petit, etexinde non teraere colligimus discordem superbientemque expcrlus esset celeriler se
editum illud fuisse anno 418 aliquod post tempus ad porlnm Urbis atque inde ad Africam proripuil. Ita
quara promulgata fuit imperatoris constitutio,quia Caetinus dum Bonifacium a se avertit, ab hustibus
dubiumeratan Ccelestius Urbem reliquisset, Con- superatus et victus est. Altcr Prosper ac annum 8
stantinsque aut suspicabatur aut certe cognoverat Theodosii xxifere millia Romanorum a Vandalis oc-
Roniae delitescere. Porro Garnerius, dissert. de Au- cisa fuisse affirmat.
ctoribus et Defens. hsresis Pelag., cap. 5, disertis 2. Idatius silentJoprEteriit Bonifacium tum tem-
verbisscripsit Ccelestium velre ipsanon profugisse
: pOris in Hispania fuisse ex eaque in Italiara prope-
Urbe, cum sejudicio subduxit, sed apud potentes prse- rasse. Attamea ipse cum Prospero ex Italia ia Atri-
775 ADDKNDA AD QU03DAM PR^CBDBNTKS T0M08. 776
eam Nimirura in
Honifacium oontendisse testatur. A. bus. qui a 10 ad i6 0ctob.
eju3 anni 424 excur
ArriramtandPmrerliit, undeHonoriijussuabbellum rcrunt, Valentinianum Caesarem renuntiatura fuia-
sub Uastiiio gerendiim in Hispaniamvenerat. Ita ex se.
qooqueOIympiodicam
qua to quuLjuouijii
quaiLu lantum solitus sit ex-
t"
_^^^ ^ .^.
_ ;„,,^„„ tet, Joannemque neci llavense datum crodam,
primerj,nullaia putavit faoiendainsibiesseinChro- quandocunquenuUus meliorauctorquam Philostor-
uico i.niioruin imperatoriorum interruptionem, ne
gius Aquiteie occisum testelur.
notishujusmodiannarumdericientibusAbrahamiti-
NotaXL, p, 71.
coruia et Olympiadicorum cunctaque chronologis
ratiopci-turbaretur. utsane turbatacstinfraabanno Valentinianum junior apud Rauennam faetus esl
LeuiiisVlIl,postquamIdatiusnarrationemsuamno_n Imperator, scribit Marcellinus, in Chronico, subcon-
digessit. niic parlibus cstadnotato quolibct imperii sulibus anno 42.5. Rnmx Augustus appellatur, ait
ineunte anno. Id uutem ut pripc.wcret ldatius,inter- Idatius, cui Olympiodorus praeiverat, dum in fine
regnurum leiupus hic principibus qui praecesseriint Hisloriae suae scripsit: Cxso Jo'>une Tyranno, Hclion
ascripsit. Quod inlVain A\ito demunstrnbo. Igitur magister et jintricius lioman invasit, omnibusque eo
42.5,cui Idatins in Chronico imperii e.ius annuin 1 vemh, natale Valeutiniani purpuras,e\c. Kudem die,
adnectit, fletatis procul dubio agebat24. atque hunc, quae Romae imperatoriam vesteminduit Valentinua-
non autem26designavit isto loco Idalius. Uelege nus, Constantinopoli Theodosii decrelo Augustus
qucedipta sunt nnta 16. Utrobique ergo tum hic, nuncupatus est, ut ex Prospero, in Clironico, ut ex
tuinad annum 401 Idiiliusa librariisde^/ravalusest. Soorate, lib. vii, cap. 25, colligitur namquein hois
Qiiare non eratcur Pagius ad annum 428, ut nota,
;
ris commemorata, eiim quasi parum accuratum in sortitum est mense Maio anni 329, quod inscholio
Romana historia scribBndailliusque imperituiii ac- udnotatuiD supra. At Cuperus, et, apud ipsum, in
cusaret. Potinri jure Pogiusipse corrigtndus inlra Vita sancti Victoris Vitensisxxui ;Chifflelius atque
veniet, quia, ad annum 448, ii. •13, sui immeraor, Ruinartius Vundalorum in Africam irruplionem, ei
Idatio imponitanspicatumesseannosregniTheodo- Prospcri tostimonio, in Chronico, quem de more
sii abOctobri anni 423, cum ex aniiis
quod tribuil sequitur Cassiodorus, anno 427 adnectunt. Verum
Honorin quoque, quod ei tnbuat curpit memorato i> 178 nemo erit qui dubitel potiorem in hac re esse
annn 42SS76 pagius, manifestissime deducatur auctoritalera Idatii, quitum interVundalosdegebat,
annum I Theodosiianno ffiras vulgai 13 425 eum illi- et tertio jam anno episcopus creatus fuorat. Quid
gavisse, quodProsperiChroniconfrequentibusscatetchrono-
Nota XXXVIU.j). 71. logicis mendis. Sane Cuperus ipse, in Chronotaxi
01ympiodorusnonCKsari3,sedNobilissimi,litulum geslarumdixi Augustini,andiem28Augusti,annum
Constantinnpoli accepisse Valenlinianum scribit que 428 haec ail //oc vel sequenti anno Vandali
:
Idatii testimonium obliti sunt quia despeotui ^ jussu a poteslate miliiari Aetio, etc. Atqui Aetiusab
habuei'unt. exercitu Galiicauo amotus est anno 233 postquam
3. Pra?terea exinde etiam factum est ut viri illi Bonifacio necem intulit. Ex tenore igitur narratio-
doctissimi sibi persuaserint, Victorem Vilensemli- nis Isidorianae satis clare deducitur, bellum hocGo-
bros fuisse anno 487. Cum tamen, juxta id quod thicum Actii a Galliia remotionem praecedere non
suosdepersecutione Vandalica scribereinagressuro potuisse annis septera, quotquotpr*cedere debuis-
scribit idatius sexagesimus Vandalici in Atrica re- set, si actum fuisaet anno 425, cui illud adnectit
gni, quo se cribere nos monuit Victor, in annum Prosper.
inciderit 489, nara a iZ\) ad 487 non plures quam 3. Quae praeterea oppugnaverit Theodorus oppida
Lviii numerantur, sexagesiinus ergo, quo scribebat non explicat Idatius, imo neque Isidorus. Sed ut
Victor, animus erat Dionysianus 489. Arelatem usque penetraret, plura in itinere expu-
4. Csterum, licet ab anno429 regnumAfricanum gnasse necesse est.
auspicatus Gaisericus, attamen a capta Cartha-
sit Nota XV ni, p. 74.
gine, id est, ab anno 439, numerari vulgo solet ab Felicia necem anno 430 alligal Prosper, haBc coa-
historicis, atque etiam ab eodem Victorc. Nain in sulatu Theodosii xiii et iii Valentiniani scribens :
439, 179 utad eumannum asserit Idatius, si huic falroclus 181 Arelatensis episcopus a trtbuno quo-
numero addas annosxxxviii, mensesiii,obiisseGai- dam barbaro mullis vulntribus tuniatus occulitur.
sericum colliget an 477, die xiv Kal. Febr aut Quod facinus ad occultam jusstonem Felicis magistri
,
sexto post die, juxta .'\nonynium Augustanum. militum referebatur. Cujusimpulsu creditus esteliam
5. llinc corrigendusest VictorTunensis, qui Gai- Titus diaronus, vir sanclus Itomie pecuniaspauperibus
sericunidecessisseait OlybrioetRusticoconsulibus, distribuens, interjectus. Vides, lector, quaui jure
qui nomen dcderunt anno aerae communis 461, Afri- merito flagitiorum scelerumque vindex Deus Aetii
cani regni 40 anno. Victorem hunc secutus est divus ministerio inFelicemanimadverteritl Sedetobserva
Isidorus, inquo propterea tam Gaiserici quam suc- quas de Titi neco narrat Prosper; creditum fuisse
cessorum ejus cunctoe epocha? depravatee sunt. testatur auctorem impia; caedis illius eumdem hunc
Sed haecjam dicere occupavit Florius ad ipsius Isi- Felicem fuisse, qui non Gothus, sed Koinanus aut
dori Vandalorum Historiam. Gallus crat, ut vult Pagius, ad annum 428, n. 1.
[^ola XLII, p. IL Tribunum barbarum Patroclum interfecisse
autein
l. Prosper consulalu Theodosii xi et Valentiniani, testatur sane Prosper. De interfectore vero Titipe-
qui eum gres.serunt anno 126 Aretas, s.\i,nobileoppi-
: nitus tacet. Et tamen dehacTiti caede ea narranlur
dutn Galliurum a Golliis mulla vi oppugnalum esl, (et quidem ubi miiiime oportebat) quae supra nota
donec, immincnte Aeiio, non impuniti reccsseruul. 20 perstrinxi.
Unum idemque bellum Prosperum bic Idatiumque Nota XLIV, p.
anno 430 narrare res ipsa, verbaqiie ulriusque, n {. Expeditionem, quam Idatius egisse ait Aetium
atque Isidori, quem statim adducam, ostendunt. Et in Gallisadversus Francos anno 431, Prosper ascri-
lamen quinque prius annos Prosper quam Matius bit anno 427 ; dein sub consulibus Felice et Tauro
illud consignat. Pagius Prospero huicadlia>ret, alte- ait Actius, multis Francis raisis, quam occupaverant
:
rumque ProsperuniPithBeanumad Idatii sententiara propinquam lilieno parlem recipit Galliarum. In hoc
propius accedentem sugillat quia per ti;ec tcmpnra, dissidio satius est ut Idatio assenliamur, quara Pro-
inquit, Chronicon ejus quoad annos imperatorum spero, siquidem Idatius tum cum Aetio in Galliis
valde depravatum est. Sed id verius Aquitano Pra- erat, nec nisi linito hoo bello anno 432 ab Aetio re-
spero objici poterat, qui per hos annos bellum hoc cessit in palriam reddilurus. Glarissima Idatii verba
Gothicum et transitum Vandalorum in Africam, exhibet Chronicon annis 431 et 432. Quid quod ex-
belluiTi insuper Francicura,perturbato nimium or- pedltionpiii hanc Aetii altero post Vandalorum in
dine describit. Quod ad rem nunc attinet, niiium est Afrioam transfretHtionem anno Prosper ipse couime
virum cruditissimum Pagium non animadvertisse niorat.VandaliauteminAlricam transmiseruntanno
Aetio eo anno 425 primum fovendae Joannis tyran- 429, Qui CM
Francicum illud bpllnm confici anno
nidi.deindeHunnisinPannoniamdeducendisinteii- 42S potuit ? Sed ut supra animadverti, et observare
tum, bpllum cumGothisgererenon potuisse. Ilaque quilibet poterit, chronologia in Prospero valde per
bellum istud annos quinque Prosper antevertitFini- hosannos depravata est. Franci tum ab Actiodebel-
tum aulem est foedere Romanos inter et Gothos genitalem Nicrum retusi sunt. Illincanno 450
lati in
initn, datisque a Gallis regi Theodori obsidibus, aut 451 in Galliam cum Attila irruerunt, Sidonio
inter quos Theodorus erat, 180 Aviti propinquua; teste,carm. vii, vers. 325. Quapropter nesoio quid
cujus meminit Sidonius earm. vii, vers 218 D : vEgidium Voechtium a Papebrochio 18? relatum
Regi Getico lua Gallia paci? in appendice 2 ad Bxegesim doepiscopis Tungren-
Pignora jussa dare est, inter qua; nobilis obses aibus, tom. IV sanctorum Maii, n. 106, impulerit,
Tu, TheoJore. venis, queni pro pielnte propinqul ut contra auctoritatem Prosperi et Sidonii, scripto-
Eipetis in niedia pelliti pnucipis aula, rum ejusdcni aevi atqne Gallorum, Francos omnea
Tutiis, Avite, tide.
ab anno 406, aut 407, in Taxandriam vicinamque
Anno autem 425 tant.-B apud Gothos auctorifatia Tungriani ad gentiles suos Salios transiisse, neque
fuisse Avitum, state tum juvenem, utpote quitri- deincepstrans Rhenumhabitassealfirmaret. Neque
ginta post annos iniperator factus eat, non facile melius alii, cum diserte Prosper bellum hoc juxta
credaiii. Quam ob rem rursusldatio prrn Prospero Rhenum actum fiiisse testetur, huc revocantquod
assentior. Sidonius, carm. v, vers. 212, de Aetio et Majoriano
De poleni hoc bello Isidorus, in Hiat. Gothor., cum Clojone Franco deccrtantibus canit, inquiens :
Patrol. LXXIV. 25
779 ADDENDA AD QUOSDAM PR^CEDENTKS TOMOS. 780
4l7spectant. Nain qai poluil (inquit Sirmondus ad j/^ palalium aociretur. His artibus Placidia etBonifacio
liuiio Sidonii loouinj Majoiiunus belto adesse (anno ciroumvcatis, illa Bjaifacium ex Africaveniro ad se
iiS) et tani acriter dunicarc, </«( xxx poil annosin
,
jubet Bonifaoius verovenire abauit. Quare per-
:
suo consulalu (anno i^^ti) juvcnis cral; ut palet es duellionisdaiiiaatu3,cum bellum in publico nomine
eodem Sidonio, ibidsm, vers. 521 ?Aooedit auctori- indioeretur, Vandalos ex Hispania, ut sibi auxilio
tasnonomninoconteranendaGhronici Verdunensis, essent, advooavit. Verum detectispostea Aetii dotis
quod ad aunum i4o tia;c liabet In Francorum lcrra,
: abstersisque suspioionibus,qus Plaoidiam aBonifa-
rcges rrijnareca'.perunl, etprimu^etjrum regnai Ciolio cio et Bjnifaoium a Plaoidia avcrteranl. Bonifaoius
IuterealamenFrancioisoriptores,c.xlaudatoPro3peri quidem nihil non egit, ut Vandalos ab .Afrioa remo-
loco,Clodionem anno 4-!8,el,ex Prospera Pothooanos, veret (qua quara omniafrustra fuerunt), Plaoidiae
Piiaramundum anno 418,velcitius, interPrancoscis verojussu in cemuldtioaem Aetii el lotius orbis (ut
et ultra Khenum regnassepraedicaat.Etsi Pagius ad ait Prosper ad anuum 432) jiace et contessione (aa
annum 418, n.8l de Paranuindo, et ad annum 428 cousensione? mirabili Bonifacius ab .ifrica ad Ita-
de Glodioue sic loquitur,maximede pharamundo, ut liam in Urhem venit, accepta magistri mititumdigni-
satis liquido appareat, non suam.sed suorum asser- tale. Aetius acrioribus propterea invidi» stimulis
tam vuigoopinionem deinilioregniFrancici inGallis agitatus, Bonifacium breviore telo instruclum loa-
exprimere voluisse.Sed dchis aliss fortasse plura. giore ipseaggreditur vulneratque. Hinc tertio post
8. Nuno duos ipsius Pagii lapsus in Critioa ad an- mense Bonifacius exvulnere moriens uxorem suam
num 4i8, 183 n. 9. oorrigendi sunt. Alter, quod valde I cuplotem, ut nulli nisi Aetio nubat, monet.
dioat Sirniondum nihil in mediuni protulisse, quo D Ubiobserva, Aetium tuocsineuxore fuisse;namque
suam oomprobet sentenliam de Glodiani belli tein- alias importuna esset et inofliciosa 185 Bonificii
pore. Nimirum evidensarguuientum ab aelate Majo- de nuptiis oum Aelio contrahendisad uxorem adino-
riani desumptum ela meipsiusSinnonii verbismo- niti.i. Si lamen Aelio nupsil, atque illa Gaudentii
do productum nihili Pagio est. Sirmondus itaque, mater est, de qua loquitur Sidoniuscarm. v, versu
behum illius anni 427, ut vultProsper.vel, ut reotius 205; ex Gothica proteoto gente fuit, non ex Vanda-
observat Idatius, anno 431 a Clodiano distinguit, lica. Quanquara PelagiKnoraen (quodBonilacii uxo-
quod gestum esse negat per hso tempora, et post rera habuisse prodidit IVIarcellinus)neatrum souat,
annum445 ablegat. Rur.susde Glodiano isto beilo et extra Colhos et Vandalos Arianam, quainduceret,
loquit existimat nonsolumSidonium,sed etiamGre- invenire potuit Bonifacius. Id autem ex Prisco et
goriumTuronensem,sigebertum etcura his Annaies Cassiodoro constat, Aetium alium habuisse filium
Francorum, atque in eadein terapora illud rejieere. nomine Carpilionem,qui inajorGaudentioerat; nam
Neque estour Sirmondo Pagius objiciat quod Sido- hicapud Sidonium parvus Gaudentius a. matre dici-
nius victos Prancos, eigebertus vero et Annales tureo tempurequoCarpillio legationera jara obierat
patriK viotores fuisset pra;dioeat ; nam quando ad Attilam. Quare si Carpilo nondura mortuus erat,
Franci apud domestices historicos noa victores ? quando Gaudentio minoriejusfratri imperium quas-
quando noa triumphos agunt ? rebatur, quid causa; esse potuit, nisi quod Aetii
4. Alter Pagii error est, quod'dioat Idatium lioc uxor, quaeapuJ Sidoniumloquitur, matcr orat Gau-
loco non signiftrare eo Alyrakami anno{2't'iS. Christi dentii etCarpilionis noverca. Plura deBonifacio col-
432) Fancos viclos esse, sed tantum pacem eos cum n legit Stilingus commeotario praevio ad Vitara san-
Aetio pepi(jisse. Et post pauca :Ibi Idatius loquitur cti Augustini, § 52.
Statimqueanno i32 subjungit: Superatispcr .lctium inugro suo dsgeret, ibiijuecum quiiam inimicus ejus
i,L cerlaminc Francis, et m pace susceptis. Ccn^orius repenlino eum incursuopprimerelcnlasset,projugus ad
comes legatus miilitur ad Skevos, supradictos secum Urbem atque illinc adDulmaliam, deinde Pannoniam,
Idatioredeunte. Quamnam ergo agobat Aetius expe- a tlluiinos pervcnit,quorumamicitia auxitioque pacein
peditionem in Gallis anno 431 nisi qiiai insequenli principum et jus interpotx polestatis obltnuit. In li-
anno finita est, superatis per ipsum Francis et in bro Prosperi, quo utor, pro et jus quod hio exhibeo,
paoe su3oeptis?Sed tsedet in his diiitius iinniorari. soriplum est /Ipin«,Sed eriB lihri ascriptae ex fide
Tantumin rineduonioneo: alterum, Idatiumharum Manusoriptorura sunt,exquealiis auotoribusoptimaB
rerum testem fuisse oculalum et ideo perioulum pluresque oorrectiones et notte, quas esse suspicor
nullum est, nec suspieio quidem, quod eas extra a studio magni Aatonii Angustini Ex illis una hsc
locum et lempus rolerat; ^dterum, de pristina di- est qu.TB, expuacto illo verbo Aetius e.SL restituit e<
gnitata ab Aetio recuperata nullum per cos annos jus. Igitur ex descriptis Prosperi verbis aemo noQ
Idalium verbum lacere. ri videl, Aetium interfecto Bjnifaoio, iram priucipum
•SS4 NotaXLV,p. 75. metaentum palatium reliquisse.UbiSebastianusBo-
DeBonifacio, cominentarii vice, ha;c iu nonnulla niracio succedens, tandiu ibidem permansitquandiu
Idalii looa ex Augustino, Prospero, Oiympiodoroet abfuit 188 Aetius. At hic, anno 433 ad autem re-
ailiis summatim exoorftaaccipe. Bonifacius, Thrax versus.Patrioiusque ronuntiatus^Sebastianum paulo
fienere, belli paoisque artibus iasigais, a Gastino post aula expulit el ad Orientera navigare coegit.
male habitas ex bello llispanieusi contra Vandalos, Quarequ.B Prosper Ai sucoessu Aetiiinagrura fuga-
aano43:, in aulam Honorii Augusti, et iade ia Afri- que in Ualmatiam et Pannoniam narrat, maxima es
cam transiit. Post Honorii mortem provinciam hano parte ad annum 433 pertioent.
contra Joannis tyrannidcm.tribunus taaz milituni, Nota XLVU. 77.
p.
defendit, Placidiaique et Valentiano fllio servavit.
Exinde Plooidia, quia sihi adissimum Honifaoiura 7. Prayliuin aano 416 aut anni 417 Joanni
initio
ubique experta fuerat.ooraitivadoraesticorumatque in episoopatuHierosolymilanosuccessissedeoessiase
Afric.-B hone.staturaeidem prrvincis prsfecit, quod vero anle aooum 419, ejusque ia iocum sullectum
Aetius tulitKiterrime. Itaque ut Placidiaj suspeotura fuisse Juvenalein, aotaSOpauois exposui. liiturdo-
redderetBonifacium, cura apudipsam ccepit oriiiii- ctissimus, cui ego assentior, Papebrochins io Hist.
n.iri, rcno inhiare liictitans, et siquiiiem ab Africa chronolog. episcop. Ilierosol., Prayiii raortem anno
revooaretur,nonpariturum.SimijlqueadBoaifaoiiim 418 adneotil. Glar. vero Pagius, in Grllica, ad an-
soribit Phiciiiiara ipsi insidias struere, quarum hoc iium 429, n. '27, raortuiiraas-serit Prayliuin anno 425
ei erit indioiumforent absque ulla oausa subito ad Verum neuter quemquaai veterum scriplorum pro-
781 IN IDATII EPISCOPI CHRONICON NOT^. 782
dupit,quisu;E sententiaepresseolareque suffragetur. A spolitanos delusisse narravit, continuo quid Antio-
Quinirao Pagius exxx episcopatus annis,quosPray- chia; de eo actum sit commemorat, inquiens: Post-
lio Nicephorum et Theophanem tribuerelatelur,no- iiwdum cvidenler (i(?/^w/i(.'nsMi(Paiagius) insisten/ibus
vom et ullra necesse est ut detrahat, et nec sic qni- accusatoribus a posteriore synodo, cui snnctx memo-
dem coiiipiitusiiliusconstal. Papfibrochius siniiiiter riai Theodotus Antiocliix prxsedit episcopus, atque
in lJyrillo,scriptore Vitse sancti Euthymii (iO Janua- deteclus, a sanctis qxwque et vcnerabilibus llieisobj-
rii) qui Juvenalem successorem Praylii anno -40 epi- morum locis esl delurbatus. Ergo si postmodum, si
scopatus obiisse tradil, pro46 legendum esse ait 'lO; insistentibus accusatoribus, soilicet iisdem qui in
namque ita chronologiam, quaiii astruit, requirere Diospolitanasynodo eum acusaverant,damnatus cst
existimat. Nimiruin tam PagiusquamPapebrochius, a Theodoto, quis aut cum Norisioanno ab ea syn-
dum suam quisquesenlentiam coinprobarecoiiatur, odo quinto, aut cum Pagio anno octavo, uti opina-
scriptaveterum vel refellit vel corrigit, quiaulerque tur is ad anr.um <i24, n. 8, nimirum multos etiam
opinioni suae contraria esse cernit. .ittamen Pape- post annos, quam celeberrimum Zosimi decretum
biochii correclio Cyrillo adhibita non taraenormis totum orbem percurrerat, factum id fuisse creda ?
est.nt per sese patet, ac illa qiiam Pagius Nicephoro Imo neque Norisium neque Pagium credituros id
et Theopbani adhibet, ut eos in suam sentenliam fuisse existimo, nisi viri doctissimi in eam ivissent
trahat. Quanquam hi, ut verum l'atear,severiorem opinionem, quod Theodotus longe post annum-il?
longe merentur, quialongissime averitateaberrant. Antionhenam obtinuerit sedem.
Prffiterea, ut ad Papebrochium,redeam,facilliinum 4. Verum aliter omnino res se habet naraque
;
fuit auctori Vits Euthymii Cyrillo episcopatum Ju- B Theodotus anno isto 417 Antiochiae factus est ep
venalis numerare a morte Joannis, pra;termissoes scopus, utinhist. palriarch. Antioch. pr^nxatomo
oblivione Pravlio. Quem cum in hrevi, id esl, brevi IV sanctorum Julii, satisliquido deduciteruditissi-
tempore, 187 episcopatum tenuisse Idatius alfir- mus Jesuita IJoschius ;ejusque opinio laudalo Mer-
met, illius testirr.onio etlicere poluisset Papebro- catoris testimonio adjunctisque Eusobii verbissupra
chius, ut ejus opinio, sin minus certa, valde taraen descriptismaximecomprobatur.CumenimEusebius
probabilis lectoribus videretar. Porro episcopatus soliis Innoconlii rescripturanierainerit, nulla recen-
dccera annoruni, quantum Praylio tribuit Pagius, tioris alicujus decreti (pulaZosimi) factacommemo-
brevis dici non potest.Si autem brevis fuit, ut tra- ralione, profecto gravissiraum nobis prsbet funda-
didit Idatius, secundo a morte Joannis anno, id est, mentum, ut credamusepistolam 189 illam missam
''iI8obiit:Juvenalisquepost ipsum electusest eodem ad Cyrillum fuisseeodem anno417.Atquid egomo-
anno. ror Iidem emin. Norisius acPagius(lege hunc, ad
'?
2. Emin. card. Norisius Praylium non ante an- eum annura, n. 9) hoc ipsura fatentur, scilicet, eas
num 421 obiisse existimaresc indicat,dum,in hist. Eusebii litteras scriptas fuisse initio pontificatus
Pelag., Iib. II, cap. 4, scribit ab eo anno(421), qui Zosimi, quam eodem anno 417, die 18 Martii conse-
accepta; a Theodolo sedis (Antiochena;) pri.nus nu- cratura fuisse tradil ibidem Pagius, n.l2.Gum ergo
meratiir.contigisse ut Pelagiusde sanclisHierosoly- Pelagius exsacris Hierosolyrnorum iocis exturbatus
morum locis ejiceretur. Duo hic astruit vir doctis- fuerit auctoritate synodi AntiochencB,in qua sede-
simus alterum, eleolicnem Thpololi evenisseanno
: runt Theodotus et Praylius namque id etiam de
;
424 ;allerura, Pelagiura post Theodoti electionera C Praylio testari videtur Mercator, qui post laudata
abactum fuisse Hierosolymis. Caelerum Eusebius ipsius supra verba hcec statira adjicit:(3«orf(ejectio-
Cremonensis (ita conjicit magnus Baronius,ad an- ncm Pelagii a sanctis locis Hierosolymorumj ejus-
num 417, n 15, vel si Creraonensis non est, certe dein sancli Tlieodoti ad reverendissiinum urbis Roinx
ille videturessecujus meminitHieronymus epistola eptscopum el sanctx memorix Praylii llierosolymi-
nunc inter Augustiniaiias 202) Cyrillo Alexandrino lani episcopi inissu scripta lestantur. aniion ex his
scribens (apud Baron., ibidem) ha.'C ini|uit : Quo- omniljusliquido colligiturjlosynodum Antiochenam
modo nunc, cum bcaix memorix Innocentius Pela- habitam fuisse anno 417, non autera post annura
(jium, Cxlcsliumque cum suis capi/ibus condemnavit. 412;2°Theodotum jaratum Antiochiaeepiscopum fa-
cunctts eos abjicientibtis, Orienlaiibtu, Alexandrina ctiim fuisse,uti,contra quani opinantur Norisiuset
Ecclcsia in communionem receperit, quce sola et prima Pagius, propugnat Boschius; 3° PelagiuiTi,etiam si
inicr provinciales suos tales refutare debueraf/Si nunc, post eleclionem Theodoti Hierosolymisexpulsus fue-
id est quando Innocentius, qui initio anni 417 de- rit a Praylio. Prayliusque e vivis excesserit vel fine
cessit. l'elagiu;"n damnavit, Orienlales hunc abjece- anni418,velinitioinsequentis, ab eo prorsus expelli
runt SyrietPalffistini,annon seronimis.scilicetpnst potuisse elre ipsaexpulsumfuisseanno417,nonau-
(piatiioraut quinqueannosabactusdicituraNorisio? tein post aiinum 421, uti contendunt NorisiusetPa-
Quid qnod de hac Pelagii e sanctis bicis ejectione gius,PxistimantesPraylium eonnno nondum obiisse?
sub CatilinK nomine locutus fuisse videtur Hierony- 5. At constat, inquies, Praylium propensiore in
mus, epist. 55 ad Ripariiim. At Hieroriyraus ante Pelagium animo fuisse initio episcnpatus, et pro eo
annum 421 mortuus est. Fortasse etiara clarius de D tura ad Innocentium papam litterasdedisse.Quoiia-
ejectionc Pelagii e sacrislocis locutus est alias Hie- quo pacto fleri potuit ut tam cito, nerape in ipso
ronymus, scriptumque, ubi h.-ec n:urat, deperiit. episcopatus anno primo, Pelagiura abjiceret et a
Plura enim operasanctidoctoris injuria temporum Pal.Testina expelleret? Siraili ratiocinalione asserere
perdita sunt. qui poteritTractoriara 2osimi post annum 418 edi-
3. Itaque Praylius Pelagium Hierosolymisexpulit tara luisse, quia Zosimus usque ad diem 21 Martii
post synoiliim Antiochenam,quce seriusquara anno ejusdem anni Pelagium Ca^lestiumque excusareco-
417cogi 188 non potuit. Nam cum Pelagius ex syn- natus est, eorum accusatoribusacerri0:e suggillatis.
odo Diospolitana indemnatus evasissel anno 415 Praylius utique litteras pro Pelagio ad Innocentium
desinente, orthodoxi, qui ipsius condemnationem scripsit, illteque perlatai sunt eo tempore quod inter
flagrantissime conciipiscebant,confestim h.mccau- primas et secundas litteras Zosimi (qui liinocentio
sam ad Antiochenurapatriareham, cui suberant epi- successerat) ad Africanos episcopos excurrit. Id ex
scopi PalKstini, detulerunt. Sed importune in eore- eo coliigitur 190 quod cum Zosimus nullara Pray-
rura articulo evenit, ut Alexander episcopus Antio- lii epistotae mentionem in primis suisad Afros litte-
chia; nioreretur.unde causaprocrastinataest usoue ris fccissel, facturus procul dubio, si eam janitum
ad eloctinnem Theodoti in ancum 417. Garnerius, accepisset in secundis, quae dat.« sunt 22 die sep-
;
di>sert. 2de synodis in caupaPelagianahabilis,syn- temb. anno 417, acceptara a se meminit. Ca-terum
odo 10, Theodotum anno 4li Alexandio succes- dura Praylii litteraead Innocentinm perferunlur, de-
sisse existimat, sed iramerito. Marius Mercator, latum estad Orientemdecreturaejusdem Innocentii,
cap. 3 Commonit., postquam Pelagium Patres Dio- quo Pelagiusdamnabatur. Hocdecreto exitus Theo-
783 ADDSNDA AD QUOSDAM PRjECEDENTES TOMOS. 784
soopos, tom. IV Concil. Colleotionis,Lubbean« col. Orienliiuum Ecclessiis aduersus Pelagium datum. Post
1708 h«c habet Ante breve lempus, id est, suliprx-
:
quem successor ejus papa Zosimus lalius promulyavit.
8. Et sane si quo scripta sua contra Pelagium
decessore meo beaix memorix Innoccnlio Orienla-
lium Ecclesiarum pontificcs, dolentes se a heati Peiri mittere debuisseetmisisselnnocentiumcredendum
communione sejunclos, per legatospacem, si charitas ubi quot et quanta per-
est, Urientis dioBcesis fuit,
vestra retinet, po/wscenml. Nimirum seiunxerunt petravent Pelagius, tum per seepiscopos deludens
in syaodis, tum persuae factionis hoiuines Hierony-
esse Orientales, Constantinopolitani el ^gyptii a
communionoRoman.TBsedii.recusantes nomen san- muin et sanctas virgines liustochium et Paulamju-
ctiJoannisClirysostoraidyptiois inserere.quodlnno- niorem iramaniter vexans, mature co^jnoverat, ut
oentius urgobat.Orienlalium aulem legationisuucto. palet ex ipsius lunocentii epistola, ioter Augusti-
rem Alexandrum tuissa praedecessorem Theodoti, nianisoIlni95,nuncl95,exquealla,quamadJoannem
ipse Innocentius testatur epistola ad Maximianum episcopum Hierosolymitaaum scripsit, habesque
• .-.i _ ni,l i-*lA(T. tn niin
eDiscoDum tnin. II Conoiliorura, col. (256; in qua
__ II n^^^nH',.-.^.,,,,-, n apud Baroniuraad annum 4l6.Sed jain nimis multa
hiBC scribi: Anliochenx Ecdesix fraler et coepiscopus de nomine dlsputavimus.praesertim cum unoverbo
noster Ale.vander digna lcgatione et vrosecuius est et lis dirirai possit, si dixenmus latuisse Augutiaum
protavd, negotium scilioet recoucili -J 'onis Orienta- decretura Innoceatii coatra Pelagium missuin in
lium cuia Ecclesia Romana. Igitur ex U .lia Antio- Orientem, sicuti ipsum concilium in eodera
latuit
chiamrodeuntibu3.\lexandrilegatis,desui Miteanno Oriente, ia eadem causa et eodem anao habitum a
416 vel ineunte potius 417, ad alia, quae ab ipso In- Theodotoinequeenimilliussynodi raerainit usquam
nocentio traditi sunt, rescripla decretum contra saaotus doctor;si ergo ex ejus de hac syiiodo silen-
PolHiiiuinreoenstum editura adjunxisse tam esticre- tio nemo nisi teraero falsilalis arguet IVlercatorem,
dibile quain quod maxirae. Uisergo Innooenti lit- quod et h.ibitam dicat, et in ea dainaatum fuisse
teris a Theodoto acoeptis, namque iateriiu Alexan- Pelagiumscribat,cur,quia decreti Innooeiitiani sub
der decesserat, ut se Roraano ponlifioi magis pro- expresso nomine decreti noa raeiuinit Auguslinus,
baret, synodum statim coegit, Pelagium damnavlt falsitatisargueadi suatGeaoadlus,liber Poatificalis,
vel eiiam laudatus supra Eusehius ? Hgo equidera
et ab Orientercjiciendum decrevit.
6. Sed ecoe nuiio Norisius, lib. i Hist. Pclag.,cap.
cum haec et plura his similia lego in llistoria. Pola-
11, nullura 191 ab Innoceutio adversus Pelagium gianorum et Vindioiis Augustini ejusdein auctoris,
conditum decretum contendit,Tumquia hujusmodi illud, uno commutato verbo, repetere soles: Honoi
decreti. ait.nullibi divus Augustiuus meminit;tum regisjudtcium diligit. Veruratainen sive decretum
quia illud Zo-imus pontiCex Cadeslio nun objecit, conlraPelagiaaosedideritIanoi-entiu3,193quodad
cum tamen ab eo re.juisiverit at sedisaposlolicxlit, /-t cunctas Ecclesias miserit,sive epistolaruin ad Afros
teris.qux a sanclx memorix suo prxdecessore mnna- scriptaruni exemplar in Palasstinam en Orientem
verant, prxbet assensum, uti relert idem Augus- transmitti curaverit, id ex Eusebii et Mercatoris
slinus, lib. II de Peccato orijiin cap. 3. InNorisii
,
testiomoniiscertissime constat.Orientales Pelagiura
senteatiara peJibus, ulsolet, ivitPagius ad annumi abjecisse,quiailluraab laaocentio, nondum autema
416, n. 15 et 16. Sed imprirais esto quod illiusde- Zosima damnatum didicprant. Quodcum anao 417
creti Innocentiani nullam sanotus Augustinus raen- vel ut serius initio 418 factum fuerit, sedente Hie-
tionem lecisset, non satis hoc erat utillud exslitisse rosolyraisPraylio, Joannes, qui hunc in episcnpatu
expresse traJit Genna- illo praecessit,tenereeura non poterat anno 4l9,quo
unquara negemus. Atqui id
dius, cujus testimonium tantiallquando facit Nori- terrae motus ab Idatio commemorati contigerunt.
sius, quanti infra videbimus nola 63, a n. 3,ubide Quin etiam Praylio hrevi vita functo, Juvenalisluno
epistola Leonis ad Elavianuni de lucarnationis ray- temporis Hisrosolymitanam sedem occupahat.
sterio dioendum est. Testatur id ipsum etiam liber 78
NotaXLVlIl, p.
Pontificalis.utEusebius antea laudatusnon obscure
inJicat. Ulquiilenim cuui Pelagiauos ab Orientali- IInterepistolasS. GyrilliAIexandrini octava,quae
bus abjectos esseait, factum id sigaifioantcr adno- incipii:A'w(/.'j?i.(«r ^u!(te.n,adNesloriumdirecta est.De
tat, cum heatx memorix hmncenlius Petagium Cw- eaaulem sanotus Leo epist.(mihi|33,adTheodosium
lestiumiiue cum capilibus condemnarit? Augustura,ait:(^f(a(epistola Gyrillus)iVM/L»/-iMm(;om-
7.Deindenego,Augustinuinnon merainissedeore- gereetsanarevoluil,pravaspr;edicatione.npsiusarguens
ti Innoccntiani, neque illud Ccelestiu
Zosimura oh.je- r, et evidenlius fidem Nicxnxde ftnitionis ex/ionens.quam-
cisse. Anqiiia Augustinus lilLerarum,nm \erodecre- que ab eo misxamapostoticx sedis scrinia susceperunt-
/inoininoutitur,ideoepistolam autepistolas aliquas Ejuslein Gyrilli epistolae merainit saactus Flavianus
nouaulemdeeTetumsignilicarevoluissedicendusest in primis et secundis ad sanctum Leonera missisa
Al enim vel consulto, vel casu poiu\tdecreli nomen se liUeris,quae in antiquis Leonis Editionibus post
non usurpare. AnnonPossidius, in Vitaejusdem Au- epistolani octavam reperiuntur. Krgo in primis tes-
gustiiii, cap. 18,de InnocentioetZosiraoloquens,in- talur Flavius, ei Cyrilli epistolie omnes synodi
quit: Al illi tantxsedis anlisliles suisdiversis tempo- Ephesinic Patres assensisse.In secundis verba quae-
rihus eosilem (Pelagianos) nolanles... dalis litleris et dam anducit, qu» cum ex eadem illa Cyrilli epi-
ad ifricanas OccidentiseladOrientis partis Ecrlesias slola desumpta sint, aperte demonstrant, de ea, et
pos anathemati%andm eldcvilando^ahomnibusCatho- nondealia Cyrilliepistola locutum fuisseFlavianum
licis censuerunt. El hoc iale de illis Ecclesix Dei calho- in primis suis litteris, et de eadem locutos Leonem
liix prolafumjudicium,eAc. Kn Possidiuslitterasap- in litlerisadTheodosium,etldaliuminChronico,dura
pellattamZosimiquamlnnocenliiadversusPelagiuin Cyrilli epistolaBuaius raemiait ad INesloriura missoe
constiiuta;i'a.|ue non a soloZosimo,sedetiamab In- ejus hxrcsin dcstrmnlis et regutam ftdei e.vponenlis.
noceniioad Orienti^partis Ecclesias missasessotes- 2. Quapropter iramerito Quesnellus praeter hanc
latur. Ipse etiam Aiigustinus.epist.l&O.alias i57,aj Cyrilli epistolam. Nuqantur quidam, quaj in tomo
Optatum,deconstiliilis ab Innocentio et Zosimo.co- I Cnncilii Epheslni. cap. 13, initium aliud habet,
dem tenorc loqiiens, 192 d\l:Pelar/ius et Cxlestius scllicet: Intclligo quosilam;\\\a.m etiara.qua; de pace
duobus venerabilihusanlistilibusapostolicxsedispapa est ad Orientales incipitque Latenlur eseli, 194
:
Innocenlioet papaZosimo toto Christiano orbo damnati sigaiQcatamesse vult a Flaviaao Nam quod taic Ida-
785 IN IDATII EPISCOPI CHRONICON NOT^. 786
tius alia cuin hacepistola missaesse testntur, inter- ^ 'e eversioneni Carthaginisascripsisset Idatius anno
pretari possunius, et quidem consullius, de alio eidem 438. At
uuiiicrKt pagins annos hujus Chro-
Gyrilli scripto, quod laudalo loco designat Leo in- Januario, el incidet illud excidium m an-
nici a
quiens Ephesinx cluim synodi gesta recenscul, qui-
; pum 439, in quem cura dubitari nequeat Idatium
bus contra Neslorii impietalem a sanctae memori.e illud retulisse, agnoscat tandem Pagius errorera
Cyrillo inserla et allegala sunt de Jncarnalione Ca- suum desinatque inculcare toties annos Idatianos
thoUcorum leslimonia saeerdolum. Quanquam nihil ab Octobri numerandos esse.
no3 copit ut ea alia, qus allata fuisse ait Idalius, ISota Ll, p. 79.
Cyrilli esse dicamus. DebelloTolosano,dequoMatiusanno430,Pro9per
3. Porro contra Nestorianae haeresis venenum, sub cjusdem annieonauiibus ha;c scribit: Z,z7o;-!Ui.
quod has quoqueOccidentis partes alflaverat, prae- qui secundm ab Aeiio putricio poleslali Hunnis auxili-
sentissiiiium scripta haec antidotum attulerunf. anlibus prxerat.dum Aetii yloriam superare appetil,
Nam,utumittamLeporiumraonachuraMassiliensem dumqueariispicumresponsis et dwmonum significatio-
quem in emendationis sus libello(scripto,ut opina- nibus fidit, pugnam curnGolhis imprudenler consue-
tur Til!emontius,anno427)apudSirmondium tora. I rit. Meriloergovictuscaptus, occisusest, quivani-
opuscul.confilendem legimus De sancta Maria von
: tate tumidus et sacrilega impietate conlaminatus
Deurn ipsnm nalum,sed perfectum eum Deo niitim ho- pugnamconseruit.Comparathunccatholici impera-
minem iiscebamus : ex Hispania datis ad Capreolum toris ducem Salvianus, lib. vii dc Gubern., cum
Carthaginensem in Africa episcopura iiltens Viialis Thcodore Gothorum rege Ariano, pieque sapien-
et Constantius scripserunt Suntlncquidam.qui di-
:
B terque philosophatur, dicens: Gum Golhi meluerent,
cu.itnon f/ebere dici Denin nalum;nam et hxc estfides prnsfumpsimusnos in Uunnisspemponere, illi inDeo;
{hafesis potius) eoruni, hoininem purum nalum fuisse pax ub illis postularetur, a nobisnegardur, ilti epu-
de Maria (^irginc, el post hxc Deiim hahitnsse in en. copos millerenl, nos repeliet cmus, illi eliam in aliC'
Ita a religiosis his viris Vitale et Constantio scri- nis sacerdolibus (erant enim, quos pacis internun-
pla fuissc post Ephesinam synodum litteraj Capreoli cios et spquestres ad Romanos mittebant Gnihi epi-
ad ipsos demonstrant, qu«tom. lOperumSirmondi scopi catholici)/)e!<))i honorareiit. nos in nostris con-
pagina 215, lef,'i poterunt. Gum autem scripta non temneremus. Proul aclus utriiisquc partis. ita el re-
fuerint post occupatam aGaisericoCarthaginem die rum lerminus fuit. Itaque ille du.v nosU-o'. parlis
<9noven\l). anno 429 (nam ab eo terapore cuncta in Litorius eamdem urbein hostium (Tolosam) quam eo-
illa urbe perturbatis sima fuerint),puto, Vitalem et dem die victorem se inlraluruni esse pr^esumpsit,
Constantium eas litteras ad Capreolum misisse capliinis intravit. Vincla qux aliis paravit ipse susti-
aliquo ex his annis, qui inter 432 et 439 decurre- nuit. Ut quimaximum hahuerat supercilium forli viri
runt. Quod si scriptas fuisse eas dicamus, ante- morlem subirei ignavi, longn tenipore et diulurna ui
quam ad Hispanias anno 436 allata fuerint scripta ergastiilo Uarbarorum labeconsumptus. t9Tlpscrea:
quiE hoc anno memorat Idatius, nihil fortasse a hosliam, quantum res prodidit. ac probavit, usque
veritate aberrabimus. ad diem pugna' st:-alus cilicio preces fudit; anle hel-
Nola XUX, p. 78. lum in oratione jacuit; ad hellum de oratione sur-
Semel iterum Idatius, Burgundiones contra
et rexil. Priusquam pugnam manu capesseret .suppliea-
Romanos rebellasse 195 tradit annis 436 et 437, r lione pugnavil; et ideo fidens proccssit aii pugnam.
atque in hoc ultiroo bello ca?sa eorum xx millia te quia jatn meruerat in oratjone vieloriam. HiBC cap-
statur, De quo inlelligenda suntilla, quffi Sidonius tim, quia lectu illa dignissima, ct qus egregiam
carm. vii, vers 321, scribit : Theodoris Gothorum nostrorum indolem osten-
Belgam, Burpundio quem trux dunt, ex Salvianio descripsi. Interim observa,
Presserat, absolvit junclus tibi. Idatium post dies paucos, quain captus est Li-
VidelicetAetiusjunctusAviio.AdditinauperSidonius: torius, occissum fuisse affirmare; Salvianus vero
Vincitur illic longo tcmpore cl diuturna in ergaslu a Barbarorum
Cursn Herulus, Chunus jaculus, Fraocusque natatu, tabe comsumplum ait. Salvianuset loco ettempore
Sauronjata olypeo, Salius pede, etc.
rebus his propter erai ni.ra per hos diesaut paulo ;
Tornarenses. Attrehales, Belvacanses. el quidquid his n Littorio, In Rhodanum proprios producere fiues
regioiiihus interjacel, ullraaue Sequanam el Lige- Theiidoridce fixum;necerat puguare necesse,
rim Clndius Francorum regno adjecit. Hsc cum Si- —
Sed oiigrare. Gestis Postquam undique nulluni
donianis contulisse refutasse esl Sirmondus ad Praesidium ducibusque tuis nil Roma, relictum
hunc Sidonii looum Gothos Burgiindionibus auxi- Foe.dus, Avite, novas, etc.
lio accurrisse, eoruraque viu Burgundionum vero Prslicenteristaa Sidonioscripta videri potuerunt
XX milia eodem tempnre et loeo occissa fuisse re- si Prospero creditur, qui deeadem hac paceloquens
fert. Sed falliiur vir doctissimus; Gothi enim alio inquM Pax cum
: Gothis facla, cum eam post anripitis
anno quam Burgundiones perierunt, ut constat ex pugnse lacrymahile experimeniuiu humilius. quam
Idatio et loco etiam diverso bellum gessisse vi-
; unquam ante poposcissenl. Sed buuc Prosperi locum
denlur, scilicet in provincia Marbonensi,cum Bur- luxatum esse dubilare non possumus tiim propter ;
pra;misit, anleea ctiam, qu.Teeodem illoanno prius Bomani post hujus lacriimahiiis belli pernieiem hu-
contigerunt.l96Pagiustaiiiem illumpeccasse vult, mihus.guam unquam antca poposcissent. Quare in
imo peccire eum facit,dum sibi fingit Abrahamian- Prospero vox Bomarii, quajlibranorum negligentia
nuin 2455, cui ad diem I9 0ctohris eversionem Car- inde excidit, repnnenda est.
thaginis alliHiit Idatius, numerandum essea diepri- Nola Llll. p. 80.
maOctobris anniDionysiani438;quod siitaesset,cer- De Gaiserici irruplionibus, quibus maritimas
787 ADDENDA AD QU08DAM PR^CEDENTES T0M03.
ulriusque imperii regiones per singulosannos vas- Virginfos habitare sinus et corporis artus
j^
Jussil iuire vius parvaque iu sede murari,
taresolitusest, Victur Vitensisin line. lib.i haec scri-
h\l:Qux vero in Hixpania, Italia. Dalmatia, Cala- Reliqua in Bibliotheoa Vet. PP. invenies. An Me-
bria, Apulia, Sicitia, Sardmia, Hrutiii. Liicania, robauiles hic liiius neposvefueritaltierus Merobau-
Epyro, vcl lldlade (Gaisericus) gesserit, meliiis ihi dis, qui semel etiterum consulatum gessit annis377
ipsi, qui passi sxml miserabiliUr lugeiida narrabunt. et3SS, an nullam cum eo cugnationem habuerit ?
Hinc apud GasswJoruni. lib. i Vanar.,epist. 4 : Sx- Horum neutrura sine auclore,siiie uullo teste.statu-
vus et repentinus lioslis dicilur, a quo avus ijisius se- ere valemus. Raritns quidem ac insolentia nominis
natoris Sicdiam Bruliosque liberavit. QuoJ Ibrtassis inira unam iamiliaiii retentuin id fuisse suadent.
nuiio accidit. Ab hacSicula expeditione narrat Pros- Nam quem Ammianus Mcircellinus, lib. xxx,el Pros-
persub coss.hujus anni revocatum fuisseGaiserioum per sub consulibus Clearcho et Richemere regem
metu Sebastiani, qui ab Hispania in Afrioam trans- Gallorum et magistrum miiitum meminerunt non
fretaverat, adjungitque ab eodem tandem Gaiserico yerob.iudes, quod apud hos auctores legitur, sed
Sebastianum interfectum fuisse. Vid. nol. 57. Mallohaudes dicebatur. Merobaudes ille consularis
Nota UV, p.8l. sub Maximo Tyranno periit, ut narrat Latinus Pa-
tomo IV Oper. divi Augustini Editionis catus in Panegynco Theodosio dicto.
Exstat
theol.Lovaniensium disputatio interipsum Augu- A'oto LVII.p. 83.
stinum et Maximinum episcopum Arianum, qui, Idatiu?, anno 454 Orientis palatium ex Raven -
in
leste Possidio in Vitasancti Augustini.cap. 17 cuiu natensi Sebastianura aufugisse ail. Ex Orienle in
Gothis in Africam venerut. Ipse autem Maximus B Aquitaniaiii protugum hoc anno 44i venissc alfir-
initio disputationis Carth.igine se missum Hippo- mat, et anno assequenti 445 transitum illius ad
nem ait a comiteregis ; sed lege acomite Sigisvulto, Vandalos in Alricam consignal Prosper vero sub
quomodo lefiendum esse monuit Sirmondus ciijus ; consulibus Valentiniano Augusto v et Anatolio, id
animadversionem nescio cur ex quadam ejusdem est anno 440, Sebaslianum in Africam navigasse
Sirraondi nota ad sernionem UO divi Augustini re- signilioat. At Idatium melius quam Properum res
sciderunt Benedeclini. Sigisvultus ergo natione Go- Sehastiani cognitas habuisseexistimo. Quod si quis
thui bellum pro Valentiniano in Afnca contra Bo- istius testimonio assentiendnm sibi esse jiulicave-
nifaoium administravit; ipsoque ab ea recedente, verit, duplicem Sebastiani 50B transitum in Afri-
recessisse etiam cum eo gcntilem suum Maximum cam statuat, primura anno 440, post quem regres-
existimo. Saltem nemo inlicias ibit, post devictosa sus in Onenlcm, ibique aliquot annos commora-
Gaiserico Asparem et Bonilacium hujusque 199 in tus, in Aquitaniara nunc ad Theodorcm venerit,
aulam regressum anno 43:', quo cum consignat Barcinonemquc po.=traodum occupaverit ; unde
Idatius, Marcellinum ab Africa discessisse. Hinc iterum anno 445, quod Idatius testatur, in Africam
irrurapenti hoc anno 441 in Siciliara Gaisorico oc- convolarit. SeJ utverum fatear, cum satis frequen-
curere et Ariani regis Arianus episcopus gratiam ter res gestas pra;niature consignet et aliquando
Hucupari potiiit Maxiiiiium autem ab episcopis integro quinquennio prasvertat, mirum non erit,
damnatum ideo dixit Idatius,quia sanctus Augus- si nunc etiam annos totidem Sebasliani transitum
tinus, prffiter commemoratam supra disputa- ad Vandalos anticipaverit. Verum nihil ego definio,
tionem,quiB nuncprimusestex librisquos habemus C sed lectoris judicio relinquo.
abAut;ustinocantraMaximinum,duobusinsuperaH- Nota LVIII, p. 83.
ia II et iiieum sanctus doctorvaHdissime refutavit.
Idem Prosper sub consulibusanni443diligentiam
NotaLV, p. 81. sancti Loonis papielaudat.qui latentesin urlieMani-
Bacauda non gentis,sed factiouis noraen est latro- chffios e latebris suis eruit, eosque totius Ecclesiae
ciniis riedita!. Quae Diocletiani terapore in Galliis ita ociilis Pxposuit,additque itf u/ii 0/7'«i/n/n(m ;;(ir(ii<m
:
invaluit, ut contra Bacaudas mittendus fuerit Maxi- sacerdotcs industriamapostolicirecloris imitati sunt.
mianus, qui eos non tam exstinxit, quain frenavit. Imitatus est etiam Turibius Asturicencis episcopus,
Post irruptiones vero Barbarorum in Hispanias Gal- qui Idatium nostrum in laboris acsolIicitudinissuiE
liasque iuimaniter coaluere,priEterque plurima alia societatem asciscens, Manirhaeos asturicie latentes
Ioca,Pyrenseos saltus omnes aMediterraneo ad Oce- detexit, eisque dicmdixit. Gesta aulem episcnpalia
anum luare occupaverunt. Hinc Aracillitani, inde coDtra hos haereticos confecta ad AnloninumEraeri-
Tarraconerises Bacaudce erumpentes oppida, urbes tensern episcopum a Turibio et Idatio missa fuisse
atque integras provincias vastabant. Mentio eliam puto, quomodo ab Adigino episcopo Cordubensi
eorum fit in Chronico pluribus in locis. Lege, si vis, circa annum 480 ad Idatium ejusdera Emeritensis
infine Lujusoperisdissertatiunculam de Bacaudis'. Ecclesiaj episcopnm de Prisciliano relatum est, quod
Nota LVI, p. 82. Severus.Hist. prope finem.testatum reliquit
lib. ii, :
Merobaudem, quem eximie laudat Idatius ad non quod Emeritensi raetropoli aut Corduba aut
annum 443, eumdem illum poetain esse existiraat p, Asturica subjicerentur, quod nec tunc, neque un-
Sirraondus, de quo Apollinaris Sidonius carm. ix, quara postea contigit, sed vel ob illius urbis digni-
vers. 293, canit tatem vel ob episcoporum Antonii et Idatii famam.
Sed nec tertius ille nunc legatur ItaetiamanostratibusHispanis sspealiasfactum est
Baetiin qui patrium ?einel relinquens. ut etiam extra provinciam celeberriraarura urhium
Uudosae petiit sitim Raveiinfe. antistitesCuprianum et CaprenlumCarthaginieiises
Plosore* cui fulgiiiam Qiiirites, Ambrosiuni etSimplicianuraMediolani derebusgra-
Et charus popularitate princeps vioribus eonsulerenl. Oiiinia constant ex epistola
Trojano statuam foro locavt.
68 Gypriani, ex epistoja Capreoli, supra nota 48,
^OO Piitriam quidem Merobaudis tacet Idatius laudata, atque ex Actis consilii i Toletani.
Sidonius nomen cstera tamen quae seorsim unus-
;
distinctum etiam exislir, at Florius, tom. VI Hisp. ubi epigramma quoddam Asterii ex Codice Rhe-
saors, dissert. i, ad n. 200, ubi Pagium Quesnellum- mensi protulit, cui pra^inissa erat ha;c adnotalio :
que refellit, cui Turibium Leonis notarium aTuri- Hor opus sec/ulius inler chartulas dispersum reliquil;
bio episcopo Asturicensi distinguunt. Verum enira- quod recolleclumadornalumque ad omnem eleganliam
vero sive alter ab altero divcrsus, sive non divcrsus diculgatum cst a Turcio Rufto .Utcrio v. c. consule
sit, confiiodendus non estTuribius Leonis notarius ordinario atquepatricio. SequiturAsterii epigramma
cum Turibio sive Theoribio illo ad quem octogesimo ad eumdeni Macedonium, ad quem prr epislolam
postannoepistolam soripsit MontanusToIetiepisco opus snum Sedulius direxit. Itaillud exemendatio-
pus, quse edita est posl conoilium Toletanum ii, qus- ne Gasparis Barthii desoriptum accipe :
que in addita ibi ad oram nota soripta dicitur ad Sume sacer mpritia veracis dicta poela;
Turibium Asturicensem Qui potuit post annos orto Qna! sine fignieuti condita ?unt vitio ;
ginta?lbieliamepistolaaIiaIegitur ejusdem Montani Quo caret alma fides, qua sancti gratia Ctiristi,
Per <piam justiis ait lalia Sedulins.
ad Palentinos, in qua scriptaTuribii noatri impense
Asteriiiiue tui semper rai^aiinisse jubeto,
commendantur. Cujus ope et cura dedita sunt pnpulis,
Nota LX. p. 85. Qiieni qnanivis BUinmi celebrent per fa^cula Fnsti
1. Nunc quoque Pagius Idatiuni errare faoit, illi Flus tamen ad meritum est, si viget ore tuo.
imponens eclipsim, quam Decembri anni Abraha- 2. Cardinalis Norisius, in Cenotaphiis P eanis.
mitici 2463 ascribit, aera; vulgaris 446, alligare. Et j, disserl. vi, hanc Sirmondi opinationem suis despica-
quidem ita consequitur, si Idatius annos quibus ^ bilera lectoribus facere voluisse videtur, dum eam
Chronicon suum insignivit ab Octobri auspicatur ;
tanto contemptui habitam fuisse ab Usserio et Pear-
nam annus Abratiami 2453, ab Octobri a;rae coinmu- snnio ait, ut nequidem in ea commemoranda volue-
nis 446 inchoafus, eumdem cum anno isto Diony- rint immorari quasi id solemne non sit plerisque
:
siano Decembris habet. At wquum erat ul Pagius acatholicis,utejusmodi professionis vir03,cujus fuit
Idatium toties et tam foede in errores impegisse non magnus Sirmondus, nihil se facere videri velint. At
crederet, sed potius annos illum a Januario nume- Norisius contra virum agens eximiffi probitatis, do-
rar.; sibi persuaderet, quo pacto tot errores antiquo ctrinaeatqucmodestia',eiimden.qne206sacprdotem
huicetacouratoscriptorinullaesset objiciendicausa summisqueEcclesi.Tevirisatque etiam Christianissi-
nullumquefundamentum.ldatiusergoeclipsimillam mis GalliBB regibus magno in pretio habitum, non
mensi DecPDibri 204 anni Dionysiani 144 adnectit, his profpcto armis certaro debuit, .'\rgumpntum,
quocum a primaad ultimam diem annus Abrahami- quod habuil Sirmondns, ut colleoti et adornati ope-
ticus 24.53 con&urrit. Dies tamen perperam in Chro- risSeduliani laudeni A terio huio nostro tribueret,
nico designatus est; nam feriatertia, quacontieisse desumptum est ex Gennadio, excujus inteqris cvem-
dicilur eclipsis. dies crat 10, non autem ix Kal.Jan. pkirihus.aH Sirmondus,Scf/!(/!wi« T/uodnsw juniore,
Sed hoc adnotatum supra fuit in scholio. cuiopus sutitn iledicavitetValentinianoregnantihusvila
2. Pergit insuper Paijiu», et ad eumdem annuni funclum diilicimus. Exsfat Ptiam nunc carnnen, ubi
447, n, 13, suum et Calvisii errorem prodit, asse- Sedulius eumdcm junioreni Thpodosium alloquens
entiumTheodosianiprinoipatus annosabannoarae ha;c inter alia scribil :
791 ADDENDA AD QUOSDAM PRiECEDKNTES TOMOS. 792
Haec relegas servesque diu tradasqne miDori A invenimus.VideBibliothecseVet. PP. edit» Lugduni
Arcadio liaec ille suo generi haec tua Sf Qjper
; anno 1677, tom. VI. In eadem, tom. V, reperies
Accipiat, doceatque suos Augusta propago. Centonem Falconiiesine eo ad Theodosium carmine.
Neque insfirtum oarniini Arcadii nomen cogilnos Noln LXll, p. 8(3.
utTheodosio Magnoiiiscriploshosvorsus credarnus; Sehastiani inclyii bello viri Gaisericus (ait Victor
namiiuc hic rninor Arcadius Theodosii minoris lilius Vitensis, lib. i) sicat consilia neceisaria habeal, ita
est, non iiui jam ipsi natus esset, aut quein iinquara
et prxscntiam formidabat.Gupicnsaulemillumexslin-
nasci conligerit.sedquem Theodosio blandlensnas- guere, occasionem morlis de regiune qua'sivil, nimi-
cituruni orainatur poeta, sicut el ipsi Arcadio sobo-
rum ad Arianismum trahere illiim pertPntavit.Sed
lera lillosi|ue vaticinatur, cuin addit Hoec ille suo
:
cum pulcherrimaque
Gaiserici suggestionera acula
generi. At minorem Arcailium vocat, quia ex more
responsioneretudissetSebastianusobinutuitquidem
illius aevi inascula prima Theodosii prolesdeavi no-
tum Giiisericus; verumtamen {sidd\l'V\ci.or) alio ge-
mine appellanda erat, quod fuit Arcadius. A quo. ut nerisarc/umcnloposteabclliccsumvirumocciciit.Quod-
distingueretursecundushicArcadius.mwcrdicenilus
nam autem luerit illiid argumentum, non prodidit
erat, ut ipse Theodosius junior dictus est, utab avo
Victor. At si unica tantum reiigio apud impium re-
Theodosio Magno distingueretur. Ne autem id de gemrcum feceratSebastianura, quucunquealioprcE-
ArcadioTheodosiijuniorispatredictumexistimemus
textu eum occiderit, ipsius nomen cocli tabula (ait
ratio temporum suadet, inulloque ininus dsArcadia
enini. Baronius, ad annum. 446) et liber vitffi inde-
e.jusdem Theodosii sorore inlerpretari possumus
lebili nota scriptum retinei.
;
Sedulius opus suum miltere decreverat, et cui SOO sed eliam Gallis. Et ad Hispanos quidem
inscripta est epistola, quae Rhemensi in Codice car- transmiltendi bsoscripta cura Ravennio demanda-
men pr«cedit. Nam cura Sedulius, Gennadio teste, tur, quia, sic provinciarum positu exigente, per
anto annum 450obierit; eoenim anno obiit Theo- Gallias ad Hispanias mitli solebant, uti constat ex
dosiu8,Seduliusqueregnante Theodosiofatofunctus epist. (ralhi) 51 ipsius Leonis ad eumdem Raven-
est, juxta Gennadium (ut oinittam quod si vera es- nium.Quare mirari satis nequeo PasohasiiQuPsnelli
set Ciirdinalis Norisii conjectura, qui in laudato su- levitatem, qui ex iis oocasionem arripuii in notis ad
pra.ctirmineproArcadio\egive\\eiArciidixqux inor- epistolam Leonis (apud ipsura) 15, n, 9, istaeffutien-
tiia e,st uttradit Marcellinus in Chronioo, anno 444, Ar.CumllispaniarumEcciesiainmagnaiuncignorantia
ante hunc annum opus suum absolvisset) oppido ; versaretur,plurimis earum Cjii^copis ve t errore infrctis
incredibile est, Macedonium inter viros egisse quin- vel de Ecclesix doctrina non satis instructis .admodum
quagesimo ferme ab obitu Sedulii anno. Atqui hoc n couveniens erat, ul earum sijnodit ex Galticanorum
opus erat,ut ipsi ppigramma illud misisset Asturus, antislitum fiile ac doctrina robur accederel. Ita Ques-
is qui consulatum gessit cum Praasidio anno 494, nellus, honestiore nullo fine quaiu ut vanissiraam
quemque Pearsonius, Usserius, Norisius et Pagius Gallis snis laudem quierat, episcopos Hispaniaede-
aflirmant Sedulii opus collegisse et evul;.'asse. Ad honpstat. Verum id tolerahilius, illud gravius est,
haec, carmina tot annos inter chartulas schedasque quod cum ab episcopis Galliae nulla doclrinae capita
neglccta atque disperisa facilius.qiiam Sibyllina ora- scripta nulla, nisi quie Ravennio missa snnt a sancto
cula foliis inscripta periissent.Demuin nemo hiicus- Leone,in Hispanias Iransmissa^fuissenl, nullo paoto
quB evicit, eaomnianoniinaquiBinRhemensis Codi- fipri poluit ut ex Gallicorum antilistum tide ao dn-
cis adnotatione expressa sunt, Asterio nostro non ctrina synodis Hispaniae robur accederet, nisi si
congruere. E contrario aliena ab eo non esse existi- dixeritQuesnpllus scriptis sanctiCyrilli asynodo ge-
mavit Sirmondus, qui de nominibus media; a;tatis nefali Ephesina anproliatispideraquesynodo inser-
eruditescripsit,cujusque de hac re judicium nonesl tis, atque epistolifidogiiiaticffi pontificissummi Leo-
cur aliorum opinamentis non praeferamua. nis novum a Ravenni j et oollegis robur accessisse,
4. Sed esto Asteriua hio noster Flaverius Asterius quod eadem soripta secum in Hispaniam lulerint,
vooatus sit, non vero Ttircius Uufius Asterius, quid hujus provincia; synojis inserenda.
inde? Enim vero hsc dioo, Turcitis Ruftus alfinxisse 2. ,Mquam longe fuerit ab hac vanilate Raven-
illi dicam librarios. Annon id facilius fecit, quam nius et quadragintatres alii opiscopiGalliarum cum
Sedulio affinxisse epistolam ad Macedonium et car- Ravennio in synodo oongregati, ipsorum litteriE ad
men ad Theodoaium, quod, ut suam opinionem r^ Leunem oslendunt, quibus pro tanto munere sibi
tueantur,factum osse dicunt qui Sirmondi senten- ipsi misso gratias ri agunl, profilentes Galliam to-
tiam contpmnunt aut rpjiciunt? Et carmen quidem tumqueorbemepistolajhujuFmodiradiisfuisse ilkis-
ProboeFalconi»adjudicant,quiaprofixuntaliqu,indo tratum.Spdipsosaudiiiraus^PtT/K/Kni/iirt.^^inquiiint,
fuit Centoni hujiis poetri» quasi non potiierit ab
: epistola healiludis veslrse, quam ad Orientem pro
opere Sedulii in Centonem Kalconiae transferri.siciit catkoliccV fitei asscrlione misi.^^lis Quis aprsiolatui
a carmine Falconiff! in opus S"dulii trunsbitiim essa Vislro pro lioc lanto munere, quod non snlmn Gnllias
dicitur. Pnrro si in rarmine Scdulii ad Theodosium set lolnm mundum velut quihusdam gcmmis orncvit,
de Amidio jam nato sciolus alicinis SPrmoiiPm psse diijnns xslimcl gralias posse persolvi? Et rursus :
putavit, satis hoc ipsi erat ut carinen illud Falconiae qux npo^ilolalus vestri scripta ita ul ^IO symbotum
ascriberet, ?0S quam sciret Theodosii Magni,qui fidci quisijuis redemplionis sacramenta non negligit,
filium h.ibuit Arcudium,toiupore vixisse. Epislolam tab .tis cordis flitT!/).s(7. Audin' Quesnelle Scripta !
autem an Macpdoniiim Pi:rA?terioascribendam rsse spilis ar>osloliceB de re dogiiialica, qualis est bulla
velint, npscin. Nisi quod. iit dictiim est. si Spdiilio Uni^/eniluf. ul siimbolum fidei tnhulis cordis nostri
tribuatur.pt is mnrtuus fuerit ante anniim 4.50. car- ascritfnda sunt. Quod si e converso ea prffi''aoie
men qiiod ad tuiiidem Macedoniuiii scribilAslerius, Redeinptoris graliaiii iiiagnilicisveriiispxtollerevi-
Seduliani opcrisconcinnatoroteditor, nemounquam dori vclis, rcdemplionis sacramcnlu factis re ipsa
credet scriptum pssc abeo qui iinno 4'i4 consulatiim negligis, spcrnis, oonculcas. Sod ad incffiptum re-
gessit. Sane utrumqiiP scripliim,epistolam,inquam, deamus. Ex episconornm G.nlliip iilliitis vcrbis, ptsi
ad Macedonium et carmen ad Thei)dosiuni sub Se- caelcradeessent,siclausisnonerutQuebncllusoculis,
dulii nomine ipsiusquc operi praifixum frequenter videre clarissime potuit, scripta illaaLeone missa
793 IN IDATII EPISCOPI CHRONICON NOTiE. 7«4
qux esl in epiMola alique recognosco in ejusdem sancli Thcodosius, cum 450 obiisset, die, si Theodoro Lec-
tori, lib. III Gollectan., credirnus, 28 Julii. Vixit
IjBonis sermoiiibus. Bellarminus vero, lib. de Script.
Eccl., in Prospero, ait S/ idla episloln sanrti Leonis
Theodosius annos xLix, menses circiter iii. Quare
:
omnia ad verbum transcribit ex Gennadio. Sed et anni 27 ejusdem Valentiniani eidem § adjecta est,
Adonis hKC verba sunt A quo (a Prospero) diclatsc
:
cum rejioienda essct ad § Gens llunnornm, ubi eara
creduntur esse epistoLv oonsignavit Idatius, ut mox ostendam.
Eutijchen de vera
/.dversus
Chrisli incarnatione. Eadem
profecto quae supra es Nota LXV, p. 89.
Gennadio protuli.ErgounusGennadiustonfam illam 1. Mortem
Placidiae .'\ugustae adnotavit Tyro Prng-
onliqunrum turbam confioit, ex quorum conseiisione per sub consulibiis Vali-ntiniano vii et .\vieno, qui
vi.x Beltarmino locus supereslA'\vin?i.m illamepistoiam consules fuere anno eerae vulgaris 4.50. Aller Prosper
sanoti Leonis./are adjudicandi. E conlrario vero ex inortis diem v Kal. Decemb., quem etiain praefert
obscuro insertoque quolibet ramusculo Jus sibi sepulcralis inscriptio qum Havenns in ecclesiaannc-
assumere licere existimanthesterninonniilli critioi, D tornni martyrum Nazarii et Celsi visitur qu.imque
utcontra omnis retro antiquilatis consensum (Galli- apiid emiii. Baronium invenies ad annum 449, n.
canorura antistitum supravidimuslcontrafidemcoe- 167.Pseudo-Severusquiactahuju3 temporisexldatio
lestium signorum, quae laudato loco retert einin. desoribit,eidem anno obitum Theodosii et Placidi.Te
Barnnius, Prosperura oeleberrim;e illius epistolas adnectitutminimedubit-ireliceat IdatiurautriusquB
auctnrem prajdioent.hominem doctumoppidoatque mortem eidem notae chrnnolngic» subjecisse, huic
pium.et degratia Dei contra Pelagianos el Semipela- nimirum xxvi, quae asoripta § Sebiistiiinus, annura
giHnosoptimemeritum.se.d tamenlaicum caeteraque designat aers communis 450, quocum, utdictumest
ignotum. A quo nroinde nemo non videt sanctum connectitur annus vigesimus aextus Valentiniani.
Leonem sine aliquo sui ipsiua totiusque ordinis Quapropterinreliquis Chronicildaliuni Edilinnibus,
episcnpalis dedecore emendicare noii potuisacscrip- in quibiis legitur : xxviii Vatentiniani imperatorii
tum illud in quo quidquid de (Economia sacratissimi mnlcr Placidia morilur apui ftomn'?!, triplici laborat
mysterii fide tenenduni eral, universoorhi spxcento- vitio 'ocus iste 1» quod notara prsferut chronolo-
:
rumque et amplius episooporura generali concilio gicum xxviii, ciim Idatius sub modo dicta noia
propositura fuit. Verum o te felicem '^12 Genoa- XXVI a Sebastianus exsul a.A ^ Gens Hunnorum de-
!i
tialeloquiquandociuidemGennadiusipseait^cpjs/o/sB altera xxvn, altera i, unu ronfl?itB sU. xxvm ?fi qnod ;
meminit. Atqui Cabilloni ad Matronam nihil, Gabil- A dat :De 200 tiujus (Clogionis seu Clojonis vei CIo-
loni vero ad Ararira cladcs plurimum ad institiitiim dionis) slirpe qniilam Mcroveum regem fuisse asse-
suum laciebat.Prajterea |)lauil,iem circa igtud/Edun- runl, cujus fait filius Childericus.lhfccine^erha sunt
rum Cibillonum oculis noslris videmus, et ipsius hominis qui Krancos sub Meroveo filio Claudioni.^
idem Kumenius ibidern mcminit.Di-iiique RodBficus pro Romanis militasse et agnoverit ipse et poleris
Toletanus Euphronium Augustodini, qux primaria testatum essc voiuerit?
jEduorum civitas est, episcopum innumera iu ea 3. Sed et Priscum audiamus, qui ab ipso Pagio,
pugna occisorum milia sepelivisse narrat lib. ii, ibidera, n.20, productus ait Al Francos belo laces-
:
cap. 8. Quiquidem Rodericua licct raullo posterior ceniti illi (MXWx) causa fuil regiim ipsorum ohitus,
fuerit.etauctorem longe se antiquiorem hujusce rei et de regno inler liberos conlroversia'. Seninri Atli-
testera habuisse vidctur.Nam pseudo-Sevcrus a do- las studebat, juniorem Aetitis luebatur ; guem Romx
ctissimoFlorioeditus,ad aniium liVlaroiani hiecscri- vidimus legalionem obeuntem nondum lanugine ef-
b\i: Cadavera innumera (cx. occisis inpugnaCata- florescere incipienle, flava coma ct capitlis propier
launica) Eupronius episcopus Auguatoduno sepelitur, ilensilatem ct magniludinem super liumerum efjuiis,
ubi procul dubio legendum est Episcopus Augus- : Pa'iius itaque defunctum regem, ctsi nomen non
loduniseijelivil. Verum nondissimulo, in hoc Severi exprimat Priscus, Claudionem, qnasi liquido con-
loco h«c etiam adduntur : Acdus contra AitilamTri- starot, interpretatur. Hujus filiuni, cujus nomeu
casis jiugnaloco Hrii(ci(ico5.Tricasses aulem longius silet etiara Priscus, Meroveum esse divinanflo asse-
distant aCabillono ad .•Vrarim,quamaCatalauno ad rit; nam Gregorius non lilium Claudionis, sed de
Malronam quo, pietate duce ac comite, accurrere
;
n rjus stirpe tuisse Meroveum dictari testatur. Ad
potuit Euphronius, etiamsi pu.nnae tempore longe a h«c si objicias Meroveum posl Patris Clojonis
loco abesset ingens eniin ocoisorum ille numerus
; obitum (quem alias anno -447 alligat Pagius) im-
terne mandari nisi pluribus diebus non poluit. berbem, uti eum depingit Priscus, esse nequi-
visse, cum ipsius filius Childericus anno post haec
Nnta LWllI, p. 90.
11, nimirum 4.58, Iuxuri;e immodicus ar^'uatur a
1. Cum Aetio adversus Attila non tantum Go- Turonensi, cap. 12; respondet Pagius, Priscum nul-
thos, sed etiam Francos fuisse narrant loci in soho- latenus Ronu-e vidisse Merovpum anno 448, aut,
liis iaudatis Jornandes, Gregorius Turonicus et au- quod rerum aeries quas narrat Priscus vidctur pos-
ctor Miscella}. Quorum Joniandes, omnium anti- tulare, anno 448, vel seriiis sed anno 432, cum ;
quissimus, integro post hiBC tempora saiculo scri- legatusa patre Glaudione riiissuses'-etad Aetium vel
psit. At scriptores illius ;Bvi Idatius et Prosper de ad Augustum.Sed prffiterquam quod acriores alis
Francis penitus silent; solos GothosRomanis junc- curcedislinebant eo lempore Aelium.perdendi scili-
luscontraAttilam pugnassee.^ipresse tradunt.ldatii cet lionifacium, que in palatium a Placidia accitum
verbasuprahabes.Prosper voro consulatu Marciani ffigerrime ierebat, quernque tandem eodem anno de
et Adelphi hssc ait Cito et nostris et Gottiis placuit,
: medio sustulit,ex quo ipsi in Panonniam fugiendura
ut farori superborurn lt.ostium consociatis viribus re- fuit idemmet Priscus non modo islud non astruit,
pugnaretur.T^cut etiam de Francis,Gethosque tan- sed ipsum aperte destruit. Nam Postquam horum
tum cum Aetio conjnnLjit auctor Vitte sanot» Ge- ineininerat p;itris mortem, filiique legationem, de-
novefjB (3 Januarii quem, 219 opinio est, prope p claraturus quid oratumet a quu missus ilie Francus
annum .500 scripsisse quem nihil Francorum lau- Roinam ad imperatorem venisset, subdit Hunc :
dibus gloriseque detractum aut dissimulatum de etiam Acliusin filium adoptaverat el pturimis donis
illis quidquam ire voluisse credendum est, cum ornatum ad imperatorem, ut amiciliam 22S et iocie-
jam tum hi Parisiis dominarentur. Quod autem talem cumeo faceret, mi?crat. Potuilne Priscus cla-
maximi momenti est Sidonius, qui historiara hu- rius exprimere, Francum illum, qucm ipse legatio-
jus belli conscribere se ccepisse prodit lib. viii, nem obeuntem Romce vidit, Aetii consiliis instru-
cap. 15, tam longe abcst ut Francosciim Romanis ctum et niuneribus ornatum illuc ab eodem Aetio
conjungat, ut contra Rnmanos pro Attila eos ste- missutii fiiisse, non ut p.itri.scd ut sibi amicitiam et
tisse disertis verbis testetur carni. vii, vers. 32.5. societatera cum Valentiniano conciliaret? Potuit
Curo llunno enira ait : Aetius prajdioto anno 432, dum iram Valentiniani
Ulvosa, queno rel Nicer abluit unda fugions secessit in Pannoniara,ista prasstare? Qua-
Frorutupit Fraacus. propter licet Pagius, dum has explicat tricas, in
Itaque tacentibusvel etiam contradicentibus viris manifestara se lucem protulisse dicat, Meroveum
gravissimis Prospero, Idatio atque Sidonio, qui jam tum ['rancis imperantpm pro Romanis contra
quae suo tempore et suos ante oculos gerebantur Attilam pugnasse anno 450, ut ego quidem puto
posteritati mandabant, quisnon mirelur occulatia- (idemque fortassejudicabunt prudentissimi quique
simura Pagium isfa ad annum'i3l,n. 22, scripsis- Giilli, qui de Pharamundo qun mndo alias loquatur
set Ex Turo7iensis, inquit, e< Prisci inter se colla- observarunl),non aliter melius ostendere illo poluit,
tione aliiiua alias magna
caligine involula in nt,ani- pleraque ex his qu;e de eo rege Annales Francici
festam lucem proferentur; liquelque 1. Clodionfvi D jactant, incerta prorsus atque obscura esse, utpote
Francorum regem ante quadrirnnum demorluum duos quae non alia luce clareant, nisi quam ab hujusmodi
Hlios reliquisse; 2. inter eosdem post ejusmortemde caliginosis conjcctionibus mutuantur.
regni sucressione controversiam nolam; 3. eorum 4. At inter omnes histnri.ne Francicaa scriptores
unum in hello Altiliano pro IXomanis pugnasse i. ; convenilMerovcura pustClaudionpin rcgnasse.Esto.
Mcroveum.
Iiunc fitisse Sed ubinam i;tntium regnavit ? Nam si eidem Pagio
2. Sed Turonensis imprimis, lib. ii, cap. 7, nihil credimus.fralerMerovei nalu major utramqueRhpni
amnliusquam quodFranciAetio adhfBserint,scribit. ripam tenebat. De tpmpore quo resjnum inivitetinm
Id quod si aut de tota gente, aut de tanta ejusdem obscurum. Patre enim mortuo anno circiier 448, ut
multitudine, quas regnum constitueret, regemque tradit Pagius ad annum 432, n. 10. di.-sidium ortum
super se haberet,intprpreteturP;igius,et non potius est inter fratres.Et Meroveus postquam fratri cedere
de his Francis ita existimet, sinut deSarmalis, Ri- coactus est, ad Aetium confugit, apud quem diutius
pariolis.Ibrionibuset aliis populis,quos etiam socios moratum fuisse neoesse est, neque eniin uno die
adjungitAetio Jornandes, Idatii Prnsperiquesilcntio illius amicitiam adoptionemque prnmrreri poterat.
et e.xpresso Sidonii testimonio ita retunditur.ut qu;fi Postha^cilliRomam proficiscendum fuitdeprecatum
narr.it non in nianifestam lucetn prndiisse, sed ea imperatorem.ut Rijinanorum armis paternumso
in
potiusdensisadhucin tenebrisdelitescere fatendum reKnum re.stitui omnia
vellet.atque precippret. Hafc
sil:maxime cum idem sanctus Gregorius, cap. non niodioum tcmpus requirunt. Et tamen np(|ue
deiidg 9, Francorum reges inter vulgi ramusculos tunc ropnum obtinuisse Meroveum, nequeadillud
(nara qua3 exantiquis scriptoribus desumpsit, no- obtinendumadjutum fuisscaRomanis usquara legi-
minatim eos appellando exprimil) quKritans tra- mus.Quin imo quisquis altumscriptorum illius tem-
T99 ADDENDA AD QUOSDAM PR^CEDBNTE3 TOMOS. 800
poris silentiunn, ingentcs Attilce motiis, Uomano- A logia nppareul toius in historia hopes, ac omnium
riimque Irepidationem consideiet, prolectu iiitel- qux lilteris prodiait imperilissimus. Recenset dein-
liget nuiluin ab eis brllum pro Meroveo Pagiano de plures fa-dosque illius lapsus, linique Mcdlem
:
ante 2^2 annum 455 fuisse susceptuin, neque Angix stabuium purgare, quam tyronis Inijus errores
Bupcipi potuisse. ex iridice reciv.ire. Quantis igitur sordibus fetere
5. Verum itaque Meroveum patrem Childeric, huno Prosperum credimus, qui censuram hanc
Clodionis vero aut filium aut cognatuiii aut gene- meruit a viro cujus ea vox est acerbiora dica pro-
:
rum nihil lortasse a vcritatc aberrpt, quidicat, post cul esse volumus nc 224 mitissimc semper loqui.
belluni .Vltilianum vel etiam post Aeti morteiii pk Hist. de Synodo v, cap. 22. In his it.ique fasoibus
Francia transrhenana in Gallias irruspisse, alque clarissimi gloriossimique Francorum regni initia
huc referpndum esse qucd in Sidonio carm. vii, inquirere vanum et indecorum est.
vers. Z7t, legitur :
Nota LXIX. p. 90.
Francus Gerniaaum primum Belgamque secundum Sanctus Isidorus in Hist Gothor.,Semel et iterum
Slernebat. Romanos et Gothos eum Attila dimicasse signifloat,
PorroHenscheniusinExegesi deopiscopisTungren. et Theodorum in primacongressione occisumatque
prsrixa tom IV Maii, n. 2, Tungrorum urbem.post- a Turismundo lilioaltero pra;lio egregie vindicatura
quam ab Attila vastata luit.a 1'rancisoccupatam fu- narral. Jornandes, n. 66. equo dejectum, dum suoa
isse seopinari significat. Dicamusergo Meroveum Gothos ad pugnam hurtatur, et ab iisdem conculca-
annum circiter433sedem in Gallia propinquaRheno tum iiiteriisse aflirmat, additque Alii dicunt
:
currit. Deinde de Tungris.immaniter ab Hunnis hoc nam regnare crepit anno 419 circiter autumnum,
bello vex.Uis, dum historici loquuntur, nullius aut ut dictum esl nota 31 ; obiitque eodem fere tempo-
regis aul regni aut gentis Francorum meminere.La- reanno 451. Regnum Gothicum sub hoc principe
cinniart; exSigeberto scriptore saeculi noniActis san- ingens incrementum accepit; n^m nngustis fiuibua
cli Lupi aasutaiii, in qua mentio fit Merovei, nihil initio circumclusum ad Legerim usque et Rhoda-
ego moror. Itaque Clodionem in Gallias aliquando num ab eo dilatatum cst sex filios masculos su-
;
inupisse, certum est; in ea substitisse, incertum perstistes reliquit, quorum nomina ex Jornandein
quam quod maxime. Id non ignorantCinlli,atque ad- scholio descripsi. Filiam insuper unam,quam Re-
eo non ignorant, ut Adrianus Valesius in Historia chiario Suevo matrimonio .junxit anno 449. Nara
Francorum stoniachi plenus invehi saepe soleat in de altcra, quam Hunnerico Gaiserici iilio in Africa
sanctum Gregorium Turonensem, Francicae Histo- nuptam socer deprehensam necem sibi machinari
rise patrem, quia nihil de Pharamundo, de Clodione q ad patrem hunc Theodorum abscisis naribus, re-
vero et Meroveo jejune admodum locutus est. Ouasi misise narrat Jornandes, non satis constat alque
illequidquid post ipsum ex Prospero Pithoeano ine- hcBC fabultB similia sunt.
ptissime interpolato rerum Francicarum scriptores flola L\K, p. 92.
dehis regibua, neque 2S3 de hictantum, sed de
Prosper consulatu Sporatii et Herculani Attilara
Priamo quoque et Trojana Francorum origine nar-
mira sancti Leonis virtute ultra Danubium abactum
rant, legere potuerit et etiam, si nuno redivivus
narrat. Exinde vero 225 nunquam alias in has
;
eo scriptore protul cardinalis Norisius, lib. ii, cap. utroque ergo Thurismundi c.:edem anno 452ascri-
15 Hist. Pelacr., uhi haeo scriosit Mirnri soleo ho-
: bamus. Jornandes in Geticis, n.72. trienno regna-
mines erudilus Prospero lyruni adeo jidenlcr fidem visse tradit, sed audiendus non est; et:amsi Roderi-
prxslilisse, ciun idem non tijro, scd puer in chrono- cus Toletanus, lib. ii, cap. 8, ut hoo dissidiun com-
801 m IDATII EPISCOPI CHRONICON NOT^. 802
punat, scripsisse videatur : Thurismundus regnavil ^ Marciani et 30 Valentiniani pertinet; incertum au-
antio !if!i', cuin patre duobm, qiii patri aiinumeran- tcm est au ad eum annum perlineant illa qua iiar-
tur; nain Thurismundum cum patre regnasse fal- rat Idatius de Fridenci bello adversum Bacaudes
sum cst. Intereinptum fuisse nolat Jornandes, dum et de Gall;eci;e terrs motu. Denique, Aetio occiso,
sanguinein toUil de vena. Valentinianus legatos suos, qui hanc mortem nun-
226 Nota {.XX.1I, p. 93. tiarent, ac cuuctas provinsias misit.etiam ad Sue-
Pagius, ad annum -453, n. 5, asserere non dubi- vos, ut testatur Idatius. Cuiu ergo intcr 228 Sue-
tavit emin. Norisium ex Chronico Aiexanilrino de- vo3 a;,'eret, credibilene est teiiipus illius iiiortis
monstrassesanctainPulcheriainobiissexii Kal.Mart. ignorasse et annoGhristi 453. Marciani 3 innexuisse?
Attamen eruditissiraus Joannes Stillingus, in Vita Similiter de nece Valentiniani ratiocinari possu-
ejusdemsaoct.ePulcheriee.lOSepteinbris.olariusde- mus, quam in vulgatis hujus Chronici Editiunibus
monstrat Norisium verbaChrouici Alexandriui raale coUatain videmus cum 4 anuo Marciani, qui luit
intelie.^cisse.Quapropter idera Stillingus et apud ip- 8era3 vulgaris 454. Haeccine scripsisBe Idalium erit
3um Tiilemontius et Gangius Idatio subscribuut et qui sibi perauadeat?
quidem jure merito. Nam
Chronioon illud inventio- 2. Sed lubet hic deletarum e regione § Aetius dux
nem oapitis sancti Joannis Baptistae et Pulcheriae illarura notaruin xxx. iv, occasionem lectori ape-
mortem unu tenore n.irrans,non morlem Puleheriae, rire. Res, nisi ego maxime fallur, ita se habet.
sed inventioneracapitis s.inctiJoannisindiemillum Anni Valeiitiniani 30 et Marciani 4 iisdem prorsus
.tii l(:il. Martias refort, uti e.x Grsecis ejusdem Chro- notis exprimuntur ac anni Valentiuiani 31 et 5 Mar-
nini verbis, si eiacte lideliterque reddantur, porspi- B ciani, his nimirum xxx. iv, ita ul uno tantum pun-
cuu.n lit. Ea vide in Actis sanctorum Antuerpiensi- cto hic aut illic inscriplo distinguantur. Si punctum
bijs, loco ante laudato. Utrum|ue pariter Marcelli- imprimas ante i, ita videlicot xxx. iv, designabis
nus in Chronico tradit, ejusque ha;o vorba sunt : annuin trigesimum Valentiuiani, et quurtum .Mar-
lloc veiierabite caput (Joannis Baptist») suh Uranio ciani. Siautem punotura post laflingas, itascribens
meinor. it3S civitalis [iimisenx) e/iiscopo, perprxfatum XXXI. V, denotabis annum Valentiniani trigesimum
Marcdlain preshyteruin constat inventum Vincomalo primum, Marciani quintum. Tantilla res aut in Co-
et Opitione consuiibus, meiise Februario,die'Z\, me- dice prajterraissa, aut a librano non animadversa
dia jejuiiinrum pascUUiwn septimana, imperaforibus plagain hanc, de qua agimus, Idatio focit. Exinde
vcro Valentiniann et Marciano regnanlibus. Pulcheria eniin nalum est, ut existimaret nescio quis unuin
Augusta, Marciani principis uxnr. beati Laurentii eumdomque numerum notis illis significari, perque
atrium inimitabili opere consummavit, beatumque vi- errorera his in Ghronico scriptas esse. Hnc autem
vendi finem fecit. Ua3c Marcellinus, diem inventionis errore iinbutus, eas a primo locu ejecit, nimirum a
capitis sancti Joannis adootans, tacensque obitua § Aetius dux, servavit vero secundo loco ad § fer
diem sanctiBPulcheriiE. IdemqiieGhronicon Alcxan- duos feariaro.'!, ubi deinceps necesse fuit ut 4 annus
drinum exsequitur. Quare silentibus cunctis et Ida- Marciani legeretur,cum retro proximeSconsignatus
tio diserte testante Pulcheriain obiisse meiise Julio, Atque hoo demum pacto 5et6 annus Marciani
esset.
aequum est illi assentiri. Inveiitionera capitis sancti ex manuscriptis Chronici exemplaribus evanuit.
JoannisMarceilinusdiei 24Februarii,Alexandrinum Nota LXXIV, p. 94.
vero Chionicon 18 tribuil. Ita quidem; noii tamen C Si vera suntqu.T? Nicephorus, lib. xv, cap. 2, et alii
audeo utri credenduin sit statuere. Laudes augustaa narrant, Placidiam Valentiniani filiam, antequam
hujus et admirandae virginls patre, avis atavisque Roma a Gaiserico caperetur, Olybrio desponsam
lliapanis edits, quaque nihil sanctius, majus nihil fuisse, oportet Eudociam sororem filio Palladio a
tulit illud aivun),etiam in his Jotibusquffisuntsupra Maximo datam fuisse. Ni malit quis a Maximo Placi-
sequiorem sexura, pri-edicats.ppissime sanctiis Leo, diam Olybric ablatam fuisse,aut Olybrium. inlerfe-
prsedicat concilium Chalcedonense 227 et innu- ctis Maximo et fllio Palladio, Placidiara sibi despon-
raeri alii. Plura de ea iiivenies in Annalibus eccle- disse triduo illo, 229 quod a morte Maximi ad in-
siasticis. gressum (iaiserici in Urbein delluxit, teste Victore
Nota LXXIII, p.93. Tunensi.Utrumqueautem satis incredibile. At cum
i. Ad oram § Aelius dux omiasas esse a librariis Ev;igrius, lib. ii, cap. 7, atque etiam Priscus, contra
has notas xx.x et iv, trigesimura Valentiniani et quam alii scriptores frequenter narrant, Eudociam
quartum Marciani annum significantes, quas sibi majorem natu Placidia fuisse tradant,veri cuique si-
Idatius impresserat,doobu3 argumentis comproba- millimura videri poterit Valontiiiianum,qni inascula
tur in hoc genere maxime elficacibus. Primum est prole carebat,quoque non ignorabat se patremque
Idatiuspusth.-BccontinuoaitValentinianumSOregni suuin Cocstantium permalrem Placidiam ad iniperii
annointerfecluiii fuisse. Atqui necesse est, ul 30 oc- fastigium Kscendisse,nuptias majoris filiae Euriocis
cisus sit, si inter § lertio regiii anno novus non sit retardasse, ne dum ipsevegeta adhuc etflorenti erat
ascriptus nuraerus. N.im quo.l Idatius ad Tertio ff'tate,successorem sibi in genero asoisceret; alque
j!
aliis
supra desigmiverat.Atqucsimilequidevpnitin Hic glaucis Enilus geuis vagatur
Editionibus,inquibus per errorem non quinio. sed Imos Oceani colens recessus,
QM 'r/o a)"!0 legitur; perinde cnim est swe
quarlo Algoso prope concolor profundo.
fiwequinto legas, si eumdera annum utrobique re- Do Saxonnum maritimis irrupiionibus, quibus Eru-
tincas. Atque si nola illa i liomanorum XLlll as-
t;
loriim similes cmninn erant, loquitur idem Sido-
i;rinta,qua? 1 annuin Avili signilicat, novum
annuna
nius, eod. lib., epist. 6.
civilem indicaret, annorum Marciani numerum
au-
Nola LXXIX, p. 100.
gere debuisset atque 6 illius annorum cum 1 Aviti
Nihil opus hic vcrbis est. Scriptionis et rerum ges-
conjunxisset, et deinceps? ciim 2 et 8 curn 3,
quod
larum ordinem tute ipso, lector, in Chronico dis-
non tiicii; imo expressis diluridisqua vcrbis septem pice. Proreclo liquido elicies quod multis jam
ar-
lanlura .innos imperii ei tribuit. Tandem
Idatius
gumentis demonstratum est, perpcram a lilirariis
infraGaiscrioiingresjum el irruptionem in Urbem annum 2 Aviti § Heckiarius ad locum ascriptum
narrat, quam faciam fuisse ail, prmsquam
Amlus Auguslum
fuisse, cum is co^nsignari debuisset§ Per
Auguslus fieret. Quid itaque?Nirais vecordera opor- C Aviluni; qui etiamsi ad g Rechinrius pertineret, se-
tebat esse qui ad annum post iniium ab .-^vito
impe-
junpondus non erat ab anno 6 Marciani sed uler- ;
antc
riiim referre id quod ipse evenisse ainrmal que'simul inscribendus eodem loco Inerat. Itaque
illius inaugurationem. Quid autem
intra illius anni po^ea-
cunctu q'-aj sequiintur, usquc ad § AvUus
455 gesta, renuntiationem Aviti, quK posteriur tuit quam, ipso nos doccnte Idatio, discimus ad iSS
ideo
vuslatione Urbis, ante hano commeinoravit annuiii qui csdem Valentiniani consecutus
; est, id
Maximi, cujus at excu-
est V. Igaris ffirffi 456, pertincre. Ncque
ab ipso factum est ut successorem
caides ante Gaiserici irruptionem. et
perpetraia fue-
sandum librariorum errorem prodrsse quidquam
ral in Chrnnicon narrata,uno 231 teiiore
denuniia- auspicetur
poipst senientia Pagii, quud Idatius
ret. Idaiius itaque ad § Romanorum
XLIU annura annos a mcnse Octobri; nam Octobrem recto jam
primum Aviti consignavit,sicut consignaveratsupra reliquil a § il/oa. Ilispnnis, quod ex ipso
Chronico
adi:; «omni!orum XL annum
Arcadii et Honoiii, et
1
evidcntissime constat. Imo vix alius est toto Chro-
ut infra ad S<Romanorum XI. IV consignaturus est nico locus, ex quo opinio Pagii manifeslius
fulsi-
TlesychiusexlialiaadGalla!ciamperveniret,\erum
inriaGoiborum, ubi Tbeodoricum ingressum ait in Ano-
Hispanias 5 regni sui anno, pauloque antea de eodem onim vero clarissimum habomus testimoniura
fastigio cie-
TheodoricodixeratregnareccBpisseanno2Marciani, nymi Cuspiniani, qui Avitum impeni
80c IN IDATII EPISCOPI CHRONICON NOT.E. 806
jectum fuisse tradit xvi Kal. Novemb. Verba . iUiiis A. Hesychium tribunum auxilia pctilum legasso. Hesv-
„,
consulatu Vnranis ct Joannis sunt Caplus „.., ,,„„„_ chiusTheodoricum convenitin Gulla3cia,ubi Idatius
cst impe-
ralar (Avitus) 1'laceiUia amaijislromilitumliiciiiwre agebat, desinente Novembri aut initio Decembris
el occisus ost ilcssuiiius palricius ejua xiv Kal. No- anno4i6, nullisque a Theodorico iinpetratis auxi-
vemb. lia in eo Ghroiiico legitur, quod Vii'nn;e in iiisad Avitura rediit, appetente anno 457. Tum
Avi-
Austriadesoripsitanno 1083 "J34 Joannes Baptisla tus, aut reruin desperatione aut nccis metu
ad
Sulerius(seu potius Gonradus Janingua) Societatis quain a Recimere qu.erebatur, aut utroque in
Jesu, posteaque tom.V sanctorumJunii imprimi cu- morbum incidit, mortamquc oppetiit, ut indicat
ravit. Huic liditioni a viro adornats harum rerum Turonensis, cujus vcrba statim dabo.
experieatissimo,quique persese manuscriptuinCus- 5. Locuin ct gonus iiiortis, utcunque nos
docet
pinianum recens descripsorat, aiquius est ut creda- lau latus Gregonus Turn., lib. ii Hist.
11, ubi hecc
mus.plenamque adhibeamuslidem, quam antii;u;c SQnh\i: Avilus....^S^ a seaatoribus eicctus
upud
a litioni Pavinii, in qua pro XVI Kal. Noremb. \u- Placentia-H urbein episcopus ordinatur. Compcrtoau-
p;iturxvi KiUJunias.. Rlaxime cum in ipsa Panvinii tem quo adkuc indignans .lenatus vita cum prware
Editione ista prscedant :Occisus est Rcmiscus in vellel, basilicam sancti Juliani Averni
martyris cum
palatio dassis xv Kat. Octob., quibus proxime suc- mulli muiieribus expctivi, scd imnlelo in itinere
vitx
cedunt illa: Ca/ilus esl imperator Avilis, etc, qu« si cursu obiil, velatusquc ad Rrivalensem vinim
ud peilfs
ad XVI Kal. Jun. pertinerent, protecto auctor illius anledicti martijris esl sepullus. Hsc Oregorius Ubi
Ghrunaci ante caedem Kemisoi commemorasset quod de epiocopatu Placentino Avito collato narrat
Ferenihil dlscrepat ab Anonymo pseudo-Seve- B ("J etiam ante scripserat Viotor
, ..^«.j. Tumensis)
xu.iijDnaio; verum
1 .
rus, siquidem regnasse Avitum assorit annum i, lortasse est, certe a raoribus illius svi non
abhorret
menses iii, id est septorn minus dies tantum quam Attaraenveriusputo t|uodcum Riciraerud illius ci-
quosnumerat Anonynius,quosqne ille fitrtusse omi- vitatis episcopatum suscipiendum
Avitum co"ere
sit, annum et menses rotunde designare contentus. vellet, ipse in Gallias nontium initiatus
aufu"o-it
Favet eti.iin inscriplollomana apud Arhingum in ibique de imperio potiiis recuperando
quam°de
Roina subterranea etSirniondum in carnera vi Sido- episcopatu capesseido cogitavit.
nii, in qualegitur Dep. Tni.AmTHEi
: in. pace D. Sedquoniarainclyti martyris JulianiBrivaten-
6.
Kal. Nov. GuNS. D. N. AviTi ; si enim tanto antea, sis incidit raentio,
juvat obiter adnolare quodidem
videlicet, xviKal. Jun. purpura exutus esset Avitus, Gergorius Turonicus, lib. ii de Gloria martyrum
utique Domiaus non appellaretur intra Urbem a Ro- cap. 4 relert, scilicet Hispanam feminam
primapj
raano cive. Quare in illa die inscriptione, qiiaj ab oraniumhuicsancto martyrii templum seu sacellum
iisdem Sirmondo et Arhingo adducitur Locus. Ge-: dedicasse. Nain cum Brivate transiret, Trevirus
ap-
MONTI. PRESB. UepOSITUS. XVI Ivai. JuL. CONS. EPAR- properans, ubi virejus jamjam a Tyranno
Maximo
ciii. AviTi. Avitus iste consul unus aliquis est ex neci adjudicandus erat, auditis JuLani
rairaculis
suffectis, non vero Avitus Augustus, rui non Epar- prom,sita!diculamseilli constructurain, si meritus
chus, sed Fl. Majcillius Avitusnomen erat, utconstat tanto periculo eriperetur. [gitur, voti corapos
facta
ex nummo apud Mediobarbum, etjam olim obser- pollicitationom promiserat cum immensis
vaverat Morales, lib. vi, cup. 28, nr.agnusque etiam
mu-
neribus adi.mplevit.
Augustinus.
3. Avitus itaque imperium tenuit a die 10 Julii Nota LXXXI, p. 101.
anni .'»55 et 17 Octob. insequentis anni ideoque ; Theodorus Lector, lib. i CoUectan., post irruptio-
imperavit annum i, raenses iii, diesvii. Quapropter nem GaisericilnUrbem addustasque indein Africam
corrigendi sunt Evagrius, qui lid. II, cap. 7, tjcto Eudoxiam Augustam ejusque filias,iMarcianum bel-
tantum menses; Pagius.qui, in Gritica, ad iinnum lura Gaiserico inferre decrevisse his verbis
testatur-
456, n. 6, pravam AnonymiCuspiniani lectionemse- Marcianus, wjnilisqux conlra Romaimmcivilatem
el
cutus, menses x ot dies vn Valesius, qui, in notis
; iinperatrices ab A/ris fierent, pro majestate
imperii
ad Evagriiim, vii duntaxat aut vi:i menses Avitum commoiusadbellum se paravit. Hincjure merito am-
imperassetradiderunt; bigas an verum sit quod Procopius, lib. i
de bello
_
2S5 4. Quo autem loco aut tcmpore, quove mor- Vandaloruin.etex eoalii scribunt.nimirum.Marcia-
tis genere obierit, valde incertum est. Nam quod nura ahquando in Africaa Gaiserico, captum fidem
Idatius mortem cjus inscrat auno 457, non satis est huic suamobstrinxisse nunquara se Vandalis
ut illura antc hunc annum non obiisse dicamus.
mo-
lestura fore. Sed ad rem nostram. Expeditio
de qua
Quippe Honorii raortem sub anno 424 adnotavit ;
2S3 Theodorus loquitur Marciani contra Afros ne-
ettamen diem ille extremumobiituntehuncannnm, quealio tempore quam isto, neque alia quam nava-
scilicet anno 42.3. Quod quidem non ignoravit Ida- lis esse potuit. Unde Idatium.dura ait
Orieiitalium
:
tius, ut ipse in Fastis suis indicavit. Verutn quia naves Hispalim vcnientes pro Marciano e.vercUum
interregni
,
'^
tempus, quod
< ~i"' •
'
slrum lectionis.quodhuc usqueomnesqui tioec lege- Chronico augendos non esse, neque ubi 1 Avili,
runt turbavit. lit erat quidem cognilu dilficilis- nequeubi 1 Majorianiannusinscriptusest.Hocpacto
depravatio illa Valentiniani imperatoris mater,
; constat omnino chronologia Idatii, patetque cunctia
pustquaiii nutas iil« v. i. M. Iranslatae sunla§Gt;«j
: nihil ab eo peccatum fuisse, quamvisAvitos Ires im-
llannorum ad § Ptacidia morilur num seiisum red- perii annos ddjudicaveril, nam numcrandi sunt
debantnon undequaque inoptuiii. Idoo nemo quod sicuti ab eodem Idalio niimerantur anni 17 Majoris
sciam de ea lectione, quantumvis nota, aliquando Theodosii, et 31 Placidi Valentiani.
dubitavit. Verum hano noslram, qua illud vii m. in liola LXXXIII, p. 102.
icpliinum mcnsem, aut seplem menses conmiutatuin
Qiiisquisldatium crediditad '^Theudoricusadversas
est, adeo euspectam, aut etiamfalsam 238 habuit
iiovum annum civilem inchoasse, nae illo non modo
Sirmondus, ut in suaEditione duo illa verba septimo
de hac regula? oblitus est quam anno primo Aroadii et Ho-
t??(??ise expunxerit. Hcnricus Valesius, qui
norii Idatius idem 240 prasscripsit, sed et clausos
correclione Sirmondi non docuit, ut dictum est in
ait enim peiiilushabuisseoculos oportuiL.Tam evidens nam-
sfholio, nibilo ipso ineliorem exhibet ; :
quando autem hic anuus advenil, non septem aul urbcm deprxdari molirelur, sanctx martyris Eulaiise.
Oslensis pcrterritu,'! cum omni protinas e.xercitu discedit
d.>cem mensep,sednctodecim formeab inauguratine
et Gallias repetit.TheudoncumEwenlSiprolinusiii-
Aviti effluxerant. Verum Valesius atque Florius id
scpssisse dicturus erat Isidorus, si, dum hfec cx Ida-
delrahere vellent, quod scripsit certissime Idatius,
tiodoscribebat, existimavitnotam illam i «j Theudo-
Prajstantissimus criticus Hagius^Dissert.Hypat.^cap.
14, dum consulibus anni 456 agit, utranique lec-
annexam non modo novum principa-
7'!C«i'«rf!imzi
eleclus est, juxta Chronicon Alexandrinum. interitum contuentes, locorum sacerdotes ad Theodori-
4. Prfeterea cujusqueinterregni tenipus,si qu.indo cum supplices direxcrunl. Quos ille pontificali reve-
intervenissecontigit.ei imperatori attribuitqui proxi- rentia suspiciens, non solum impunilalem Sucvis in-
me prfficessit. Exemplum habemus inHonorio, qui dulsit, sed ut sibi de suo genere principem conslitue-
anno 423 obiit, et tamen impcrium ipsius protrahit rcnl, fle.ruspictate concessit. Sacerdotes hi episcopi
ad annum 425. quo Theodosium juniorem primo, erant calholici neque enimalii id temporis in Gal-
;
deinde Valentinianum inserit Chronico. Ergo, juxta laicia erant. Eos tamen reveritus est Theudoricus,
morem suum, Idatius, cuni .\viti prinoipatusetquod propterqiie illos indulgenlius, qiiam projure belli
S!'sotum ost poRt ipsum intei regnum tres annos ci^ eura Suevis egit.Gothorum hancin episcopos obser-
vMes configisses, videlicet 455, 456 et 4.57, tres ei vantiam, jaepe alias a scriptoribus testatam, ani-
annos imppriiascripsit, quod bacnotaiii designavit, madverti, verbaque Salviani de hac eadem re, su-
cui adjuncit hauce aliam vii, Marciani annum septi-
pra, nota !il adduxi.
mum indicantein. Ilas autem notas sciolus aliquis
interpolavit, ul dictum est supra ; et inde nala est Nota LXXXV, p. 105.
Ifictio Tcr'io anno .\vitus scjitimo mense. Neque Florio rebgioni fuil ev § Golhicus e.xercilus, qui
propter tres annos Avito ascriptos invecto fuisset in post hunc F/Yin/ai^cssequitur, annum 2 Ma.jorianiet
Ghronicon ullaperturbatio,siIectores aclibrarii me- Leonis isthuc revocare, etiam si isthuc perlinereop-
809 IN IDATII EPISCOPI CBRONICON NOT^. 810
Cui pacem das, redde animos : duorum nalorum portentum visum id est, duo in-
;
Hic hostis qui tam misere lugere Lugdunura coe- iantes carne invicem solidata adhairenies. Ita ex
git,et cum quo nunc,datis obsidibus,pax composita fragmentiisHispania; Illustratajdisoimus.ubi tamen
est,non externusmille, sidoctissimo Sirmondo cre- pro infantes legitur albescenie.
'
dimus, sed miles pra3sidiarius erat Lugdunensibus Nota Xy, p. 111.
impositus, ul eos in officio contineret.At vero Sigo- l.Duplici mendo quo laborat Chronioon§.l?i/(oc/im
nius, de Occidentali imperio,l:b. xiv de Gothis,qui correclionem adhibui in schoIio.El primum legen-
Lugdunum occupaverant,huno Sidonii locum inter- dum esse dixi Anliochix majoris Si/n.e.non vero An-
pretatur. Cui sane ego quoque assentior. Quisquis tiochia major Isavrix, 245 quod ferunt vulgati li-
enim Idatinm attento Iegatanimo,nequibit non in- bri;nam in Isauria nulla est major nee minor Antio-
teIIigere,Theudocicum,statim ao deAviti abjectione chia.Atma/orw Sijrix mentio fit in lapide Tarraco-
certior factus est per Hesyohium 24S tribunum, nensi apud Gruterum, pag. 1091, nec luirum est li-
bellura, quod adversus Suevo instiluerat, in Roma- brariuni ex majoris Sijrix fecisse major Isauri^, ex
nos verlisse. Et in Beetica quidem perlegatos illud priori voce majoris duabus poslremis litteris is se-
gessit, in Galeecia per se ipsurn. Quo, relicta His- quenti Si//7«ascitis, ex quibus vocem Issyrix oon-
pania, properasse Theudoricum post pascha anni r. fectam posleain /iaiiriaj mutavit.Ueinde ubi vulgati
457 narrat idem Idatius. libri eum exhibent,Iegendum monui ea,ut referatur
2. Porro simile valde vero est Gallos, qui Avito ad salutaria monita, quod prscessit. Aliter neque
sumendi imperii auctores fuerant,a3gr6 illius dejec- sensus neque grammatica constat.
tionera tulisse, Sidoniumque, Aviti generum, atque 2. Baronius, qui ex Evagrio hanc Anliochis cla-
alios maxime ex Avernis cum Theudorico cgisse,ut dem describit, ad annum 458, n.27,eam Antioohe-
Ricimeri.et ab ipso creato imperatoriMajorianobel- nos propter haireses quas fovebant passos fuisse
lum indicerent,injuriamque Avito Gallorum Gotho- aflirmat.VeruminVitasancti SimconisStyIitffi(5Jan.
rumque communi consito imperatori facto illatam apnd BoIlandum),Antioohenses tunc ab eo sanotis-
vindicarent.Sidonius sane non praesidii,sed hostis, simo viro reprehensos maxime fuisse dicitur ob
noqup rebellioniB,sed belli,nomina ibi usurpat,sese- luxum, intemperantiam aliaque id genus flagilin.
que illi imraiscuissein pr^efatione fatetur inquiens: Neque enini solius haeresis orimen,sed alia quoque
Ut tibi, Flacce, acies Brati Cassique secuto, innumera coelestem iram provocant et vindioiain
Carminis est auctor, qui fuit et veni;E; Dei in horaines accersunt.
.Sic mihi, divorso nuper suh iMarte cadenti,
S.Quod attinetad tempus quo ille Antioohi^e terr»
Jiissisti placido, victor, ut essem an imo.
motus contigit. fatenduoi est Idalium res Grientis,
Quin et ipse Sirmondus,ad epist. 13 Iib,vii ejus- eas prassertim quasad st.itum publicumnon pertine-
dem Sidonii, Gjtlios hoc teinporc Arelatem oppu- bant,aliquando non satis cognitas habuisse quod
;
gnasse,et ab.(Egidio comite Dei auxilio et divi Mar- supra jam vidimus, imo Idatius ipse nonnunquam
tini precibus perculaos atque fugatos, ex Paulino, confessus est.Alterum nunc etiam occurrit exem-
PATROt. LXXIV. 26
8H ADDENDA AD QUOSDAM PR^CEDENTES TOMOS. 812
plara islud de terra3motu,nam cerlius estcontigisse A pacis tsdiura ceperat, Majorianoque intcrfecto, Se-
anno 458 quam iGi.cui illum Idalius alligat.Verum verus regiiabat, statuisse. Quapropter vix juxta
abOrientalibusdecipi ille poliiit,quippeeoriim unus Priacum lieri polest utEudoxia et Placidia antean-
seripsit (et quod scripsit Evagriu^, alii prius scri- num 462 a Gaiserico in Urientem missffi sint.
bere potuerunt) terrtemotum illum ovcnisse elapsis
Vota XCll, p. 111.
cccivii anniia ab eo alio terroemotu qui Trajani
temporilnis contigit. Atqiii isalligatnr ab Eusebio Quisnam fuerit Gaiserici lilius.cui a patre nuptui
Abr.ihami aiino 2130. Si ergo his addas annnos data est Eudoxiaj et Valentiniani filia Eudocia.non
ccccLviii, nimirum cgcxlii qui juxla Evagrium
, una est scriptorum sententia. Idatius Gentonem,
elapsl jam fueraat.annumquo prstera qni tunc,dum PaiilusDiaconuset GollVidusVitcrbiensisTrasamun-
hic alius terrsmotu evenit, (luebal, prorecto ad an- dum.Priscus Procopius.Victor Tunensis, Evagrius,
num Abrahami devenies 2478. Hunc ergo ipisuin aii- sanetus Isidoriis, Theophanes,Zonara3 et alii,Hun-
nura decurrit ldatius,dum terra;motum huncoom- neiirum Eudoxiam duxisse allirmant. De Trasa-
memorat.Legfi.si luliet,doctissimum ?46
Pagium, mundo non ost cur dispulemus.cum ex Cassiodoro,
ad annum 'i58, n.6, ubi niin unum errorem Evagrii lib. v Var., epist. 43, et lib,ix epist.l.constot Ama-
in hac re detegit atque redarguit. lafridani sororem Theodorici Italiae248 regom ha-
buisse uxorem Ex his autem qui Eudociam raatri-
Nota XCI, }). 111.
moniojunctamfuisseHunnericoasseruntsiPriscum
l.Pagius, ad annura 457, n. f4,adduclo Theopha- tamen fa;de errat Eudooise nomen in
excipias,qui
nis teslimonio.Eudoxiam Aunustam cum fllia Plaei- g Honoriam commutan lo, reliqui centum et amplius
diaeodem illo anno 457 ex Africa in Orientcm adve- annos postquam haec gerebantur scripsernnt,atque
nissealiirmat. At ut Idatiodiscessum illum Eudoxiae alius ex aiio quod litteris mandabat cxcipiebat. In-
ex Africa anno 462 alliganti potius asseutiar quam super Procopiu3,pr«cipuce inter hos scriptores auc-
Theophani.movet nie primo qiioil in Vita sancti Da- toritatis, multa de Gaiserici filiis et nepotibus igno-
niclis Stylita3 die 11 Dec. apud Suriuin. n. 22. de ras3evi.susest,duraTheodoricum,Uunnericifratrem,
eadem Augusta legitur; siquidem hsc ibi scripta mortuura fuisse narrat, vivente Gaiserico, nullaque
sunt : Cum fama sunclum (Danielein) ubique prxdi- relicta prole qut-e falsissima esse ex Victore, tesle
;
3. Immerito praeterea Pagius in suam sententiam el auxiliis velut sihi flAissimi.dum Houoricum conju-
trahit Prisciira,quasi is Gaisericum liheras misisse gem fugeret. usa fuerat, cum liberis arckicpiicopo
Eudoxiam liliamque Placidiam anno 4.57 ullo niodo Ilierosolyynorum commendato.in pace animam effla-
significel.NaDi pra-terquam quod Prisci narrationes vit, Ul aulem illud cum lilieris,non deCurci.sed de
nullis chronologici characteribus distinguuntur, ipsius Eiidocias liberis.inter quos fuerit llildericus,
quibusdiscerni certopossit quid cuiannosingulatim qui in Alrica post Trasamumdum re^navit.intelli-
ipse ascriliat.hanc de assertis in libertatem Eudoxia gamus, id quod Hrocopius, lib. i de bello Vandal.
ejus nie niiii sic exorditur:Gi'n.vf?-!(7iw,s- ruw nnn am- scribif, facit ait enim :Frnt Hildencus arctissimss
;
plius f.Tderibus cum Majoriano parlis stare constiluis- amicilia> vincttlo atque hospitio junclus JusliHiano,
sel. etc. Deinde addit: iVissa est ad Genserichum le- nondum quidem adcpto imperium, iit tamen ad arbi-
gntio a iUMmvro. ne fxdera piolaret ; et post, iste trium moderanti
Eudoxii; narrat et Placirlise liberationem.Ex his au- 3. Ergo isfa de Hildcrico ab Eudocia secuni in
tem liqiiido dediicitur Prisciim e.irum ex Africa re- Orienlcm exAfricaducfo.ibiquc post matrisobitum
ditumnon nisi post pacem interGaisericum et Majo- apud materferam Placidiara el consobrinam Anciam
ianuinitam,imo etpost quam Vandalum hujusmodi Julianam, Arcobindi uxorem, longo tempore com-
813 IN IDATH EPISCOPI CHRONICON NOTiE. 814
dem Gentonem bis uxorem duxisse, et ex prima Illnstrem virtute viriun. sed miiribiis almis
Godairisum, quianno477 matriraonio juncluserat, Plus clarum. maf^num.ine Kde, qiia clarior exstat,
el alios lortasse lilios suscepisse, ex seciinda vero, ^•Ki(idiuui hostilis vallaverat a;;niine muitu
eaque Eiidooia, quam anno 462, ut radlt Idalius, Obsiuiu, objeclis, qute uia.'uia sepserat, armis.
accepiluxorem,Hildericuin,elquidem non unicum, Elugia haeoyEgidii perspicua sunt. Pergit deinde
genuisse; 3° EudociampostlGannuraanuptiis cum Paulinus ea enarrare qu» obsidionis tempore acti-
Gentone conlraolis,anno ciroiter 478, cum sibi suis- tata sunt, et illius finem porstringens inquit :
tea, fugam capere potuisse exislirao. Sed haeconje- loterea trepido vicinia moesta pavore
cturEe sunt.quibusliberum erit lectoribus vel assen- Pallebat lanti proceris (^^Jgidii) discrimine, et omnis
tiri vel dissentiri. Tantum ne Idatium, dum Gen- Auxia pendebat populorum cura paventuia,
toni matrimonio junctam Eudociam narrat, raani- Diim S3 quisque putot similem perferre procellam,
festee fjlsitatis teneri asseveranter pronunlient Inque uuo nutat, quidquid con?i3tit in uno.
Nota XCIII,p. m. Denique quod prius dixerat, Dei opc alqueauxilio
.Agrippinus comes,quem Idatius ad annum 462,
\ civilalcm ab bostibus liber.itam et in ea ^Egidium
ob inimicitiasquas cum .'Egidio comite et magistro ipsuni,id sancli Marliui precibus ascribit,inquiens:
militumgerebat,NarbonaraGothislradidissenarrat, Obsidioue urbem Martiuo orante solutam
ab eoilem y-Egidio perduellionis falso aocusatus dici- Atque ipsi donasse Ueum populumque ducenique.
turiu Vitasancli Lupicini. nuani ad diem 21 Martir Urbs aulem, suh cujus moenia lam insigni pro-
exhibent Acta sanctoruin Antuerpiensa.Exea pauca digio Gothi prostrati sunt, eam fuissc ait ':
haec, plurimis praetermissis, accipe. Vir quondam PrcTcipitem Rhodanuui inolli qua> ponte subegit
illustrisAgrippinus peryEgidiumcomitem,tumma- Et juuxit gemiuas coQQexo trauiile ripas.
815 ADDENDA AD QUOSDAM PE^CEDENTES TOMOS. 816
Quae Arelulensem civitalem clare significant, ut A Chronico illustrat, annum (quo Agrippinusprodidit
ad epist. 13 lib. vii ApoUinaris Sidonii observavit Narbonam Gothis) ait fuisse 6 Leonis, xra Hispana
olim doctissimus Sirmondus. HcBC igitur, qus his- 500, quo anno sexto Nonas Martius ab occasu solis
torica proprietate cecinit Paulinus vera esse confir- luna defecit feria 6. AUigavit ergo Idaiius, fatente
raant illa, quae poetice Sidonius ipso scripsit Carm. Norisio, annum 6 Leonis anno aera vulgaris 462. Ad-
v, vers 555, ubi de j^igidio nostro, magistro tunc dit deinde Scribit Marius Aventicensis Basilio el
:
uiilitum, inquit : Viviano. His consulibus pugna faota est inter /Egi-
UigDus cui cederel uui dium et Gothos, etc. Fuit annus 463, atque ideo 7
Sylla acie, genio Fatiius, pielate Melellus, Leonis. Pergit iterum vir doctissimus Anno inse-
:
Appius eloquio, vi Fulvias, arte Camilius. quenti (videlicet 464) jSgidimn obiisse ldatius,illius
Quare non erat cur Pagius liujus viri glorias, Ida- temporis scriptor, affirmat, nobilibus etiam charucteri
tiique de eo testimonio detractum ire voluerit, auc- bus eumdein annum demonstrans ; quod essel 7 Leonis,
tontateinductusscriptorisVitaisancliLupicini.Nam quandoxUi Kal. Aug., feria 2, solis eciipsis nccidit ab
prKterquam quod quisnam ille fuerit, et quonam hora tcrtia ad 256 horam se.ttam. Et quidem anno
pfKcise tempore scripserit, ignoratur, 254 unde 464, Leonis 7, die 20 ]uiii, etc. Idaliusne annum
comparandusnonestcoa3visetmagna3certa;que fidei 464 demonstravit eo characterismo, quod essel 7
viris, Idatio, Paulino alque Sidoniu, scripliuiiCula Leonis arinus? Porro si aira 500, id ost anno 462,
ips.i non ab omnibiis probatur ; imo aliquibus sup- ante diem vi Nonas Martias.numerabat annum Leo-
posititia aut sallem interpolata visa est. Lege Pape- nis 6, post annos duos et quinque fere menses,qui
brochium, tom. II Maii, pag. 805 Venetaj Editionis. g ab eo lun» defectu, qui vi Non Mart. auni memo-
NolaXClV, p. 112. rati 462 contigit, ad diem 21 Julii anni 464, quando
Post morleui Majoriani, acre inter RomanoH qui eclipsis illa soUs accidit, defluxerant, nisi penitus
sub xEgidio militabant et Gothos bellum exarsit. cfficutiret Idatius,annum Leonis 8 numeraredebuit.
Narbona a Gothis occupata est, tradente Agrippino, At, inquies, Chronicon quod ante oculos liabuit No-
etFredericus Gothus ab /Egidianis in pr«lio occi- risius annum4eo inloco exhibebat. Ita sane. Verum
sus. Meminit hujus belli Priscus, cujus in Excerptia tamon quis non mireturpotuisse tantum chronolo-
legationum ad historiain hujus lemporis facientia gum et oriticum non animadvertere a librario, non
hdjc verba accipe Occidenlulibus lionuinis Marcel-
: vero ab Idatii manu, annura ibi Leonis 7 pro anno 8
lini incremenla iimorem injiciebunl, ne is, tunlis viri- scriptumfuisse'?Equidempotuissecernimus.Nosau-
bus aiictus, belhim ijjsis inferret. Pror.sus enim tunc tem librariorum errorem aj^noscamus, et, Idatio ipso
temporis res illorum variis modis perlurbntse erant, nosdocenteannumSSA^epoftanMsrem/ifrestituamus.
hinc Vandalis imminenlibus, illinc ,€g)dio, viro ex NolaXCVl,i).ii^.
Gallia oriundo, qui Majorianum in beilis comilatus In dissertalione prajvia, n. 30, ex Isidori verbis,
fuoral, magnusque eirca se copius habebul, el ob Ma- prfefatus sum ab anno 8 Leonis ad finem usque
joriani imperaloris cscdem erat infensus. Sed eum a Ghronici praitermissaH in eo fuisse notas qua? acla
bello Itulis infcrendo avocaverut ortum ipsi cum Go- quinque saltem annoruro,quosulteriusdecurritIda-
ihis in Gallia dissidium De contcrmina enim regione annales digererent ac partirentur; proinde-
tius, in
cum iilis certans jortiler bellum gerebnl,simulque viri que laborisin nobis reliclum fuisse, ut annorum
slrenui in bello fac.inora eduiil. Ilincdiscimus {'•M-
:
C Leonis 9, 10, 11, 12 et 13 notas proprils in locis sta-
gidiuiii originc tuisseGallum;2oeumdem,Majoriani tuamus. Cffilerum cum tres Anthemii 1, 2et3cura
optimi principisnecem pertcesum,proptoreaque Ro- 11, 12 et 13 Leonis concurrerint, et hi Anthemii
manisvehementeriratura,exercitusGallieanosatque anni jam oliin adnotati in Chronico fucrint, sivo ab
provincias{quantum ex illius temporismonumentis ipso Idatio, sive ab alio, Leonis 12 et 13 cum 2 et 3
elicere possumus) Lugduncnsem,Senoniam, Belgi- ex inlegro conferemus, 11 paulo ante 1 Anthcmii
cam socundam et contertninarum aliquam partem consignabimus, eo quod ex eadem Idatii narratione
sub se retinuisse. Quin eliam Annales Francici ex constat, labente jam anno 467, qui fuit Leonisannus
Gregorio Turonense regem eura frequenter appel- is M Anlheraium imperii sui annum I auspicatum
,
lanl, ct Francos^abjecto espulsoque Childerico rege fuisse. Isitur reducta iu sedemsuani, a qua remota
suo gentili, sese jE:.,'idio submisisse affirraant.Quod fuit anni 8 Leonis, nota, ejusdera annus 9et Severi
immerilovortere in dubium voluitCalmetusinChro- 4, qui connexi fuerunt cura anno a^rae vulgaris 465,
nico. 3o Docet nos Priscus, bellum cum Gothis ges- nullibi 253 melius afia.m% /Egidius moritur comx-
sisse yEgidiutn, et quidem diuturnum. Qua; si cum gnabuntur.NamlegationesquasIdatiuscommemorat
his qu;c narrat Idatius conferantur,!J55 nihilvideri S Legatos liemismundus et § Legali eodem anno ad
polerit vero propius quani quod Agrippinu.s invidia divorsos annos pertinere liquidissime eonstat eum ;
psrcitus, tradita Golhis Narbona, eos in /Egidium autem prioros illa; de quibus § Legalos fiemismun-
stimulaverit, et ad bellum ipsi indicendum accen- dus, ad annum Leonis 8 Severi 3 et asrae communis
derit. Ha;c autem rursum suspectam valde reddunt 464 spectent, posteriores profecto legationes anno
historiam de Agrippino a sancto Lupicino mire ser- n LeonisO, Sovori4, ajr» communis 465,ldaliura alli-
vato,de qua supra.lnterim voro animadverte,lector, gasse dubilari minime potest. Siautem quaeras ciir
quam misereOccidentale imperium undique dilace- has notas § Mgidius moritur potius quam alteri e
rabatur, dura, imperatoribus urabratilom tantura duobus sequentibusapposuerira,ingenuefateor, ar-
principatus speciera gorentibus, cuncta ad se Reci- gumcntum modo propositura id solum probare,sub
mor trahebat. Unde in sola Gallia/Egidius, Agrippi- his notis conscribendum esse § Legati eodem anno.
nus et Arvandus ad aliquam dominationis partem Attamen quia Chronicon Virdunense/Egidiimortera
comparandam, diversis licet artibus,excitati sunt. anno ab Incarnalione 416 illigat, verisirailius raihi
Nola XCV, /(.113. visura est eum post annura aChrisli nativitate 464
Notamhanc viii indicem anni ootavi Leonis prae- obiisse.Ideo %/Egidius wt)rrtur,ubiejus obitum nar-
ponendam csse illis Chronici verbis Nepoiianusre-
:
rat Idatius, notas has ix, iv, annum nonum Leonis
cedit e corpore, docui iii scholio. Quonam autem et quartura Severi signilicantes, apposui, quia is
pacto fieri potuit ut cardinalis Norisius retinuerit eo annus fuit airae vulgaris annus 465.
loco anni 7 Leonis notam, nulla ego ratinne assequi Nota XCVn, p. 115.
potui:maxime cum qu;e ipseexldatio assurnit libra- I. De anno quid Chronicon Virdu-
raortis .Egidii
rii lapsum tam nviiifnter redarguant,utnihil clarius nense narrat jam vidiraus. Addil dende interfectuin
in connrmatioi/em correctionis ame nunc adhibitae fuisse a Chiderico, Merovei filio, qui regnuiii ejus
adduci queat. En, lector, verba eminentissirai viri, invasit. Idatius contra, Gothos eam Galliae partem,
ex Historia Pelag., lib. ii, cap. 3 /Egidii et Agrip-
: quam /Egidiua tuebatur, hoc mortuo. invasisse di-
pini tempus pluribui chronologicis nolis Idatius in serte aifirmat,nullaiu de Francis mentionem faciens
817 [IN IDATII EPISCOPI CHRONICON NOT^. 818
Eodem tempore, Severo deoedente.interregnum su- A. est Severi, qua; data dicitnr vii Knl. Octobr. subiis-
bsecutum est atque rerum ingens perturbatio .Quae dem consulibiis. llabes annum, diem et locum mor-
Arvando prajfectoGalliarumanimos fecerunt,utpro- tisSeveri.De veneno quod addit Gassiodorus, non
vinciara raisero vastaret, et ut in rempublicam iios- credo, quando tres laudati scriptores simul et Ida-
tilo nescio quid moliretur. Ilujusmodi crirninis tes- tiu3 naturali ipsum morte interiisse significant.
tes a provincialibus prnductcBsunt litterie ab Arvan- Nota XCIX, p. 117.
do dictatee.et ad regemGothurura mis3a;,f'aBdus cum Anthemio Augusto Procopius pater fuit, quem
Graeco iraperatiire(Leonem intelligeret an Anthe- egregie laudat Sidonius, carm. ii, a vers. 68, in-
miura.ineertunijneferiatsuadenleSjBrilannossuper quiens :
Ligerim sitos expugnari oportere suadentes, cura Procopio genitore micas, cui prisca propago
Burgundionibus.jure gentium Gallias dividi debere Augustus venit a proavia quem dicere digno
;
potuerit inter Francos, consequens est iit annus Dionysian<E 463 alligavit Idatius, seu quisquis in
hu.iusmodi regni jEgidii 8 coeperit anno Christi hsec Chronici postrema parte numeros chronologi-
467 finierilque anno 466. cos inscripsit.Nam quod recensEcclesiasticae Histo-
JVo<o ,\ci';i;, p. 116. ria; scriptor, lib. xxxv, n. 12, narrat, a Ricimere,an-
De Severi Augusti morte Marcellinus comes sub no 466, instructam fuisse hanc classem, dum inter-
consulibusHermenerico el Basilisco, qui noinemde- regnum, Severo morluo, in Occidente durabat, sine
dorunt annoDionysiano 455 i.Secerni, ait, qui Occi- ulio antiquo teste dictum existimo. Igitur expedi-
dentisarripuitprincipalitm.Romxintcriit.XnonYmua tio in Africam anno 408 peracta est ingenti mili-
laudatus a Sirmondo in carraeniiSidonnii,vers.3l7, tum naviumque instructa classe Sidonius pane-
mquM: Severas liom:e imperavit annisiv, ibique re- gyrico. Anthemio dicto, anno eodem.Kal. Januar.,
ligiose vivens obiil.\iau\i\u.Q AnonymusCuspinianeus de hac expeditione, vors. 540, inquit :
Quse sane perspiciiertemonstrant Anthemium, es A sipo. quidquid deceptus a Clusio dicat Ortelius) a
quoin Occiclentcm venil prscedenli anno apparan- Lusidio traditam Suevis, quosextra Gallaeciam do-
do in Vandalo bello curas suas oinnes intendisse. minaiionem proferre nolebant.eosdem Suevos Lusi-
lllud eodem anno inferendum fuisse et timuit in tanosque his subjectos aggrediuntur, expugnant,
Africa Gaiaericus et tota Europa creditum est, ut deprredantur. Mox in Austrum et Euruui arnra ver-
indicat Chronicon, I5 Gnlhi, qni ad Vandalos. tentes totam fere Hispaniam sibi subjiciunt, Roma-
A'o/« CIL p. 118. numi|iie in ea nomen tantiim non penitus delent
Isidorus in Historia Gothoruin Theiidorici nc-
i. imperiumque evertunt sed ha;c pnstea. Bello huic
;
cem Bt Eurici in regnum aditum 8 Leonis anno as- Hispaniensi Gallicum successit, in quoEuricusAre-
criuit. At cum hiso itiidem alliget Xfx llispanoe 504, latem et Massiliam suo rcgno adjecit cjrca annum
pugnantio prolccto acriliit nara a;ra504cum anno
; 473, Anlliemioet Olybrio Augustis fato functis. Ita
Leonis 10, Ghrisli vero 460, concurrit. Hujusce rei ex Jornaade discinius, qui in Geticis, n. 75, scribit :
testem habemus ipsum Isidorum in Chronico,in quo Euricus, Vesigothorum re.t,crebriim niutalionem lioma-
imperiiLeonisinitium anno iniindi5070innecti quo- noram principum ceniens, Galliai suo jure nisus est
ciini connexa est Mra 495,.i3b hac autem a;ra ad 504, occupare. Kt n. 76 Euricus Arvernam Gallios civita-
:
si23?utriusque exlrcmumannuinin summam cnu- lem cccuiiavit, Anlheniio priiicipe jam defuncto. Occu-
feras,non viii tantum annos sed prorsus x invenies. pavit quidem non vi, sed eam ipsi cedente Nepote
Dcinde in ipsa HistoriaGothorum paulo ante scribe- Augusto Plurade his Sidonius, et ad epist. ejus-
bat Isidorus Theudoricuiii annos xiii regnasse,ejus- dem 1. lib. iii, Sirmondus.
queregniinitium «raj 471 illigavit. Ha;c saiie vera g 2.Verura,cseteris omissis quae nuno ad institutum
esse non pos.siint, si Theudoricus anno Leonis 8 nostrum 264
faciunt, duo ha;c certa siint 1» Ida- :
interfectus est.Si enimccccxci addas xiii.efficies div. tiumanno460Ghronico finem imposuisse;ulpote qui
Haec autem oera annuni Oionysianura 460 refert, et nullum Eurici bellum meminerit.praeterquara quod
Leonis 10, ut Isidorus,dum Euricum ait
diotum est. in Lusitania gessit, quod ultraeiim annum differre
Theudonoo successisse anno 8 Leonis, aut deprava- non possumus, juxta ea ijUte dicta sunt in scholio ;
tuscst a librario.aut inCodicem ipse Idatii vel vitia- 2," purtcntuiii iliud de telis Gotboruni in vario colo-
Autrustius renuntiatus est,ut exi|)soGhronico putet. comes, in Chronioo, eodem anno, hcec habet Mar- :
Anlhemius vero imperium inivit anno Leonis 11, celtinus Occidenlis patricim, idi-mque pnganui, dum
Christi 467. eera Hispana 505. Idatio adhKret Ma- [{oinanis conlra Vandalos apud Carlhaginem pugnan-
rius Avimticcnsis, quilicet Velscro auctor si parvi (ihus opem au.rilliumque fert.ah lisdem diilo confodilur
pretii, cnm oonsontientem habeatldatium, scripto- n pro quihus palam venerat
jiugnalus. Uhi Marcellinum
rem coievum harumque r'=rum pene oculatura te-
'
noninSicilia.sed in Alrica intcrfecturn luissesigni-
, stem, amborum testimonium non exiijui ineriii cst. firat. At prasstat anonymo cna?vo scriptori atque
OuJive occiso Thorismundo anno 452, cura ab co- Cassiodoro crcderc quam Marcellino. Damasius,
dem anno The"idoricus ad 46.^ regnaverit ipsum apud Photium, Cod. 262, pag. 370, aariat Gaise-
Mv et amplius annos regnum tenuisse, non auteiu ricum, audila Marcellini cicde, dixisse Romani :
etProbiani, anno asraj vulgaris 471, h«c ile Aspare A que silontio pratcriisse?Quid quod minus etiam
ejusque liiiis tradit .-Ispur priinus palriciorum cum
: credibilo esl, legatos ab anno 467, quo filuim Anthe-
Ardahur et Palricivlj filiis, illo quidem olim pairicio, mius in uxorem doJitHicimeri, u^quead Iinem471,
hoc auicm cviare, ycncroiiue Leonis principis uppel- quo de Aspare et niiis supplicium sumplum est,
la'o, .irianus cum Ariana jrole, spadonum ensibus in apud imperutorein tub.slilisee ? Iiaque Iigati Roma
palatio culneralus intcriit. H;ec Marcullinus breviter disredentes, post'iuam nuniiatum est classem ver-
quidem.seii dilucidius atque etiam verius quam Ida- si:.- Africam vela ffcisae,ad Gall.-eciam pervenerunt,
tius, vei quisquis illius Chronicon hcc addinicnto aiit e.^eunte anno 468, ant 469 ineunti, ibique ea
auxit, de Asparc et filiis narrat. Caeterum Candi- n;irraveruntqiia?Id;itiusChron!Coinseriiitcxpressit-
dus, apud Photium, Cod. lxxix, scribit 1'atrieiolum que ab initio illius § Legaliqui ad imperatnrem ad ea
eaisarem exccpta plaga salvum evasisse. usque 1'atricium factum. CaBtera vero ad linern ejus-
Cassiodorus eideic ac Marcellinus anno h«c as- dera !?. vel ab Idatio vel ab alio margini, ut puto,
cribit, poque jani desineiite contigisse necessc est, primiirn inscript!),pnstmodum a librario aliquo cum
siquidem Theophanes id af' annum Iiicarnalionis iis qua; ibidcm conscripsit certo Idatius (non quod
secundum Alexandrinos 40-4 releit, qui Kal. Sep- cuncta ad annum 469 pertinPrent, sed quia tunc, ut
temb. anni Dionysiani 471 inceptus fuit. ipse ail, a legatis nuntiata suni), ecdpm lonore ac
3. Igitur de Asparis liliorumquc casu Idatius in reliqua in interius Chronicon relata fuerunt. Atque
Gallsecia ante annuiii 472 vix ac ne vix quidem soire h»c ila interprefaliis snm aucioritata Marcellini,
potuit. Quapropter, si h;Bc, ubi de Aspare agitur, Cassiodnri ptTheophanis. Si qiiis tameii malitadhi-
ipsescripsit,consequens est ut ante eura annum non R bere fidem Chronico Alexandriro.dicet, Idatiumop-
excesserit. (juod si non ab Idatio scripta, sed ab time quod dcAsparnet filio narrat audire puluisse
alio assuta sunt Chronico, c;elera qua; sequuntur anno 469, cum Chronicnn istud, sub consulibus
cuinam anuo, cujusnaui etiam calamo tribuemus? Joannp et Pusa»o, anno 467, id acciilisse affirmat.
Ego quidera itajudico, Idatium omaia scripsiss3,et 3. Ouod autem de Aspare Pt additum est,
tiliis
ad annum 469 pertinere cuncta prster ista quae de niiniriini animadversiiiii in ens fuisse.quia inventum
Aspare 266 narrantur HaiC enim a legatis,
et niio est Vandalis ipsos favere, ThpophBnes coiilirmat,
quorum paulo ante meminerat; non acccpit Idatius, inqiiiens Aspar el Ardaburius,
: .\rii sectatpres, Dasi-
sed aliquot ab eorum reditu anni nuntiala sunt et lisco (illius Africanspexpcditionis duoi et pr;pfecto)
addita Chronico. Alioquin si haic quaj anno 471 acta imperium se polticebantur Iradere. si modo cUissem
sunt Idalio legati relulere, cur de exitu expeditionis cum loto e.rercitu Gaiscrico.qui una cumipsis Arianas
in Afrioani nihil, sed tantum bellicum apparatum npiniones sequebalur,vro'icret. Qua de causa Uusilis-
immissamquein Vandalosclassein nuntiaruut?Nam cum aU exerciium prodendum inclinahse dicunt.
quis credat, flnem illius belli scivisse Idatium,eum-
DISSERTATIONES DU^
DE DUOBU.S NOTANDIS CHRONICI LOGIS.
DIS3EKTATIO PIUMA K
DE JUBIL^O VII AB ASCENSIONE DOMINI
3691.Inora Chronici Idatianiadannum4 Theo- C nicon neque Fasfos insignivisre, abunde, nisi valJe
dosiiMagniquicumannoaBr,neDionysianae482concur- deceptus sum, demonstravi dissertatione prnp.via
rit,h?eo consignata sunt crccxx. vii jubiUTus, e.t quo
: num. 9. Sed nunc"praecipue dc ejus exordio dicam
Dominus asccndit. Qu» si soripta fuissentab Idalio' quod dici non potest quam sit obsourum quamque
ipse procul dubio et cum Dionysio de anno mnrtis inter se pugnantia sinl quae de eo deducunlur ex
Christi et cumomnibusplerisqueacriptoribushujus dictisveterum scriptorum,quorumauPtoriiateducti
temporis de exordio ffirae Hispana;, quae pxpressaest posteri in consulatum Pulchri et Fiacci.et in annum
ea nota ccccxx consentiret. Nam juxta Dienysium, a periodi Julianas 4676, mundi vero (juxta Eusebium)
morte seu ascensione Christi, si ineiinte aptatis 33 annum 38 anto Natnlero Christi Dio-
5163, id est, in
anno passus esl, ad 4 Theodosil annuni, cccl sive nysinniim, referendum esse sibi pprBiiaseruntC.ijle-
septies quinquaginta anni numerantur, per quos ad mm quidquid dioam,r)on eo trndit,ut usitatum a?rae
Tjubilaeum devenitur; eodemqueanno njra Hispana computum dissuadeam,namacommuni scriplorum
420 putanda est. si haec anno ante Nalalem Christ' sentcntia sine certis atque evidentibus ar^'umentis
Dionysianum 38, ut cominunis fert opinio, initium dissentire non licet cordato ac modesto viro, Imo
habnit. Ast pgo longe .iliter judico.eaque verba post nunc tPmporis etiamsi certo cnnstaret nalam fuisse
Idatii asvum Chronico infarta fuisse semper existi- rv aeram vel an:e vel post 38 anncm quam Chrietus
mavl. Argumenta vero, 270 quae in haLC me opi- Dominus natusest.uihil proisusin usuhujusepochae
nionem induxerunt, hac dissertatione expendere innovandum esspt, eademque quae nunc ejus pu-
statui.Rt primo quidem de jubih-eo agam, deinde tands ratio servatur retin?nda foret,siquidem mille
vero de asra Hispana. Ilac aera Idatium neque Ghro- el amplius annos ubicunque ea adhibita est, sive in
(a)In Codioe Garzonii ha;c dissertatio inscribilur in unara disserlalionem couflaverat, sed propterar-
secunda, et quaeaequiturdesr^ienispanffi initio lertia gumenti fliversitatem, du,;* factae suiit.Desiderantur
dicitur pravia enim dissertatio de vita et scriptis
; ali« dissertalicmcsde Prisciiranistis,deGotliis,ctc.,
Idatii ordine prima esl. Secundam et teriiam auctor quas auctor morte praeventus elucubrarenon potuit.
823 ADDENDA AD QUOSDAM PRiECEDENTES TOMOS. 824
historiis, sive in conoiliis,sive iii aliis monumentis, \ quis a morte Ctiristi annus juxta Dinnysii compu-
xxxvni praecise annis onram vulgarem anl,evertit; ita tum hic et nunc docurrit, nunquara in hac epocha
ut nisi cuncta reflngantur, corrigi nequeat error,si quidquam turbatum est, neque dubilatum an nunc
qnis in tali supputatione admissus est. Igitur,qiiod numerandus sit hic an aliusa^Chrisli raorte annus;
in liac dissertatione de aer» liispanas iniliudemon- igitur si a primis Ecclesia; temporibus mos obti-
strareintendo,idtanlumest,nimirum illudincerlum nuisset celebrandijubilajumquinquagesimoquoque
penitus esse et neque ex hoc Idatii loco, neque ex aut centesimo anno ab Ascensione Domini,nulIum
uUis antiquitatis noniunentis hucusqueliquido con- inter scriptores esset nuno dissidium de anno, qui
stare, anno ante ajrani communem 38 illigandum hodie nuiiicrandus est ab eadem Ascensione. Quod
fuisse.Id autem si leetoribiis probaverim, tbrtassis si in aliquibus Ecclesiis, ctiara ante qiiintum sm-
exinde fif>t ut in tam eriidito sajculo viri doeti aliqua culuni, ct in Alexandrina multo antea, atque a tem-
ex ruderibus 23"! antiquitatis offodlant,quibus vul- pore divi Marci.si vera est conjectura Papebrochii
garis de aer<e notro exordio opinio melius flrmius- [Conal. cliron., p. 33, n. II), indioebatur quotannis
que stabiliatur. populo, quo 273 die agendum erat Pascha, atta-
mcn annus qui a morte Christi tunc flueret non
% l.Quod ea verba, VH iuhWssus, etc, afftcla smt
ChrTnico, probai velerum scripWrum de hujusmodi enunliabatur, ut constat ex formula qua in Eocle-
B
jubilxo silentium sia Mediolaneni diaconus Pascha promulgabat, in-
primum apud Hebr«os quiens (Ibid.) : Noverit charitas vestra, frutres cha-
2.Jubila;us institutusest
rissimi, quod, annucnte Dsi et Domini nostri Jesu
(Devit. xxv). Qui, utaitdivus Oregorius Nazianzenus
(Orat. 44), Septenarium numerum ex legis MosaicM Chriiti misericordia, tali die Pascha cum gaudio ce-
lebramus. Hinc non iraprudenter quis eliciat, no-
prsescripto in honore habent. Porro hic honos apud eos
non in diehustantum est,sed ad anftos qucque porrigi- tam hanc de 7 juiiilffio ab Ascensione Domini ad-
tur; nec in hebdomadis sotum,sedetiamin ditara fuisse Chronico Idatii post Bonifacii Vlll et
hebdoma-
darwr liebdomadis, in diebus juxta atque annis. Enim -
GlcnientisVI tempora, quando Hebraioi jubilaei ins-
ad quinquagesimum queraqueannum ab Ascensione celebraretur, sancitum est. Nisi mavis, post Boni-
quando fuisse atque speciali aliquo in Ecclesiaritu quemque annum jubilceua contractus fuisset, eam
celebratura nunquam legi. Isidorus Hi.«pal. (t. v. Ghronlco notam infartara esse. De jubileeo curiosa
Orig., c. 31 ) eum in usu non fuisse satis apcrte indicat, r,
quaedam recenset liber non minus egregius quam
dejubilffio apud HebrKOS quinqua- ab ffimulis arrosus, qui inscribitur Imago primi
dum, postquam :
ait : llunc numerum etiam in diebus Pentecostcs et § II. Eadem vcrba afficla fuisse Chronico ex Fastis
ipsicelebramus post Uomini nsurrectioncm ; siletque ipslus Llalii ostenditur.
penitus de jubiheo quinquagesimi cujusque anni 4, Sub consulibus Cctaviano Auguslo xiii etSilva-
ab Ascensione Christi, aut centesimi. no.Idatius in Fastis hajc habet : His consulibus natus
3.Pra;iereasihujusmodi,jubil£eusinstilutusfuisset est Chrislus dieviuKal.Januarii. Silvanus autem cum
non essent nunc tot
in Roclesia ante Idalii teinpora, AuKusto consul fuit duobua anteffiram Dionysianam
lites totque opiniones de anno saiculi quo Christus annis. Sive ergo Malius communem inter scriptores
Pominus 272 mortuus est nam ex publica solem- ;
8ui ffivi de anno mortis Christi sententiam seculus
nique hac institulione conslitisset apud omnes, fuerit, quod ego vix dubilo, ut mox dicara,sive cum
Christum passum fiiisse sub consulibus Persico et Eusebin, quemante oculos habebat, senserit Chri-
Vitellio, a qiiorum consulatu ad 4 Theodosii annum stum passura fuissequarto post expletura 32 Ktatis
vii jubilKi seu cccLanninumcrantur.Nequepassdm annum mense, 27 4 consulatu Tiberii Augusti v
luisse Chrislumsubduobus Gominis tradidissenltot alque yEIii jSejani, necesse est in annum jubihnei 7
antiqui soriptorcs quos inira recensebo, intorque D vel,quod idemest, inannuraSSOab Ascensione ejus,
eos ine latet,a Venerabili Beda
idemmet Idatius.Nec ante 4 annum Theodosii devenerit.Cum enimannus
memorias posterorum traditum
[ttalion. 'f!ni;(.,c.65) emortualis Christi°priraus sit annus primi jubila;;,
1'uisse Fratres qui fiomx fuerunt anno juxla Diontj-
: sicut dies Resurrectionis illius priraus dies Pente-
sium 75u, in Nutali Domini, in cercis sanclx Marthx costes, annus330abAscensioneDomiiii septimusque
Bcriplum viJisse, ct inde descrij^sisse hoc modo : .4 pas- ab eajubil,i'us cura oonsulatu concurrct Gratiani v
sione Doiuini noslri Jesu Cliristi anni sunt dclxvui. etTheodosii, qui nomen dederunt anno380cera!vul-
Al ista lougepost Idatii a.'vum, post induciam vide- garis,TheodosiiMagnianno2, uti nuraeratis consu-
licetaniouysioralionem annos numerandiab Incar- libus perspiouum fict.
natione, aciitata Romaetestaturexpresse Bcda, quis 5. Sed est lon^e probabilius, Idatium mortuum
consiictudo inducta est edicendi qiiolnnnis populo Fastis ad eumdem consulatum inquiens Hisconsu- :
825 DE IDATH BPISCOPI CHRONICO DISSERTATIO 11. 826
litiwi passiis esl Chnstus Donunus.Qiwd si quis ista X niset Prosjieri, qui aliqiianflo prius quam Idatius
neget scripta fuisse ab Idatio,Fastisque ejus ingesla scripsere, jubili-Bus 7 ab Ascensione Domini qualuor
esse ooutondat ab alienamanu, at infioiari non po- aut quinque annos Theodosiani iraperii annum 4
terit,hanc eamdem fuisse totius ferme antiquitatisa prscessit, itajubilaeus primus numerandus sit a
Chronici Tironis Prosperi Editionis Labbeanae, et altius anno. Itaque a tot tantisque viris eodem illi
soriptorcs ipsi per se aperte testantur: Sulpicius Se- aevo recessisse Idatium, aut ipsum, qui Fastos con-
verus {L.n W('4i.),sanctu8.\ugustinus (xviii de Civit., sulares scripsit, ignorasse quot anni a consulatu
c. 5'i) anonymi
Victorius Aquitanus [Can. pascli.), duorum Gcrainorum ad consulatum Antonii et Sya-
duo Guspiniani, quos acl. Janingo descriptos, alto- grii annumque 4 Magni Theodosii offluxerint, qui
rura idem Janingus (Tom. VI SS. Jiin.], alterum el. prudens affirraet ?
Scheelstratius .ippend. ad pp chron. edidit. In eadem 6. Si ergo horum sententiam secutus estldatius,
sententia fuisse puto.Quinlum JuliumHilarionera et quod vix in dubium verti potest, juxta ipsum jnbi-
Prosperum Pilbceanum. Nara ille {L. de Hebdom. laeus 7 niense Maio379 anno finem acoepit. Gum
Dan. scripta haec reliquit A passione 275 Domini „ autem Theodosius eodem illo anno die 19 Januarii
:
DISSERTATIO SEGUNDA.
DE JERM HISPANyE INITIO,
§ I.Quantiim sibi in nolischronologicis sive formandis Africanis,quas supra reoensui.Atqui nullnra conci-
siverejormandis indulserinl librarii. dum anliqua liorumCodicemhaberaus.quem scriptumfuissscon-
monumcnta exscribunt. Locus Angustini corriyitur.
stet ante saeculum x. Gaeterum in Caesaraugustano iii
teras gentes,neque chronologiEe deduoendae causa a 691 ; nam verba illa, qua3 ibi leguntur In nomine
:
traMajansiura.eilaudatis ibi oonoiliis Tarraconensi, Nov., xra &30, anno 7 regni Dui nostri, nimirum
Gerundensi atqueIlerdensi,deraonstrare nititur, an- Rcccaredi. De hac Kraneraini dubium esse potcst
te saeculum x in usu [uisse.Ter;cepocham inprovincia quin adhibita fuerit ab eo'qui instrumentum illud
Tarraconensi; namquein titulistantumhorumconci- Barcinone confecit. Curaque confectum sit anno .592
liorum aera expressa est, ubi non a notariis tempore 278 urs vulgaris,liquet longe ante saeculuin x usi-
conoilioruin,8ed alibrariisinscriptapostea est,utiab tatum tuisse «raj computum in provincia Tarraco-
ipsocerlissime factum fuit insyiiodiscBCumeniciset nensi.Sed istadoctissimisFlorio alque Majansio re-
827 ADDENDA AD QU08DAM PR^CEDHNTES TOMOS. 828.
linqiiamus ; nos vero ad aeras consignatas in con- A ius sanctus per Idus Mains. Numeratis pvoinde con-
ciiiis Hispaniae redeamus. sulilms. ccc.Lxv anni reperiuntur e.xpleli per easdem
2. Ergo de his ila ego judico : eas omneg quae in Idus consulatu Horwrii et Eutychiiwi. Quod iipertis-
plerisque synodorum inseriptionibus reperiuntur, sime rpfragatur menfi vprbisqne Augustini nam ;
quales sunt illae : Concitium Eliberalanum xra 362, cum ibiJem mortpm"Domini dunbus Geminis consu-
concilium Cxsarauguslanum xra 118, conslitulio lilms contigisse affirraet, qiii nomen dedpruntanno
concilii fjiiscoporum Toleti Arcadii el llonorn lempo- asrae vulsaris 29, ab hoc ad consulatum llonorii iv
ribus xra 438, roncitium Tarraconense xra 554, con- elEutychiani numerarenon potest 280 pauciores
cilium Gerundense xra 555, conciliumVlerdense xra quam ccclxix annos, siquidem consulatum hi ges-
383, subdititias esse el ab antiquariis vel collecto- seruntanno communis aerae 398. Quis igilur nuno
ribus ipsorura conclliorum, non autem a notariis temeritatem librariorum non agnoscat et daranet,
qui decreta Patrum excipiebant, eaque diei et onni qui hoo Augiistini loco.etsaepe fortassisalias.quam-
nota munire debebant, consignalus esse.^Nimirnm cunqHe'annorum siimmam aut a natali aut a morte
qui olim ea concilia aut collegerunt, aut descripse- deductam, contra mentcm atque auctorum
Christi
runt, quamvis nullam adnotatam ffiram in-
in eisquos describebant verba,ad epochae Uionysianae cal-
»enirent, eam sicut postmodura n culos reformare ausi sunt'Quanqu.ira,hunc Augu-
ipsi addiderunt ;
Loaisa aliquibus synodis,in quibus suo temporeajrae stini Incum corrumpendo, id modo asseculi non
nota desiderabatur, illam ipseadjecit.Quod in chro- sunl: nara ab anno emortuali Christi, si mortuum
nologia conciliorum,quam suaecollectioni praeposuit dicas Dominnm post 33 aet.itis expletum annum, ad
ingenue fatetur. Rem ita, ut a me dictum est, cnn- eura Honorii consulatura, juxta Dionysiura ccclxiv
tigisse,Godices ipsi ex quibus cnncilia a typographig tanlum anni non autem ccclxv elapsi sunt. Co-
expressa sunt manifesto demonstrant. Namque ali- quaeus, de primi cx supra scriptis Augustini verbis:
quando omnesaGram oraittunt,aliquando unusquis- Mortuusest Chri.itus Dominus duobus Geminisconsuli-
que diversam ab aliis pra;fert. Codex Emilianensis bus, non dudilavit ssspsere {Aug. ihid.) •.Augustinus
(alias HispalensisK omnium antii|uissimns, in nullo forlasse, non examinatis Faslis consutaribus stih
eorutn conciliorum, quae ante saeculnm sextnra ha- duobus Geminis consulihus Chrisii passionem colloca-
bita sunt, sram consignalam habet. Quod t^istatnm vil. Quod, salva reverentia quae Augustino debetur,
reliquit cl. et illustrissimus Peres in chronologia de postremis saltem verbis dici non potest, cum
et alibi reperies. Atqui incredibile est notarios diem sanctus doctor disertis verbis dixerit : Numeralis
et annum proinde consulibus, annireperiunlur. Quod ? non uti
quibushabitcB sunt synodiadnotareobli-
tos fuisse ?Sane nunc etiam in aliquibiis eorum que cccLxv, quodjlibrarius, Augustini chronologiam
exstant 279diligentiae notariorum in hac re indi r,C ad Dionysianam contorquere volens, ausus est con-
cia. Nam in concilio Toletano i consul.itus Stiliconis fingere, sed ccccxix, quos Augustinus a consulatu
exprimetur, inTarraconensisconsulatua Petriet an- Geminorura ad consulatum Honorii iv numeravit,
nus 6 Theodorici, in Gerundensi consulatus Agapiti scriptoque'8uo tradidit.Exhis titiqueomnibus appa-
etannusTheodoriciT.Caeterum librariiin multisaliis- ret quid nos de libririis timere possumus, cuin
compendii erga isla resecanles, uno verbo tempus aeram nostrara cum a-ra Christiania, sive Donysia-
quo concilia coacta sunt, significiirunt, ita scriben- na, sive Buscbiana, sive alia quacunque comparant,
tes Concilium Gaesaraugustrtnura aera 418, conci-
: additis supcr hanc annis xxxviii, ut illara eliciant.
lium Eliberitanum a;ra 362. An vero, ubi pro consu- 99fl § II. Quo tempore, quave occasione publicus
latu annoque principis aeram subrogarunl, id sine serx usus in llispania cceperii.
errore proestiterint, an e contrario annum qui per 4. Omniura raonumentorum quae aeram llispanam
iilas notas significabatur falso per suffectam aeram praeferunt illud et antiquissimura est, et dignissi-
reddiderint,scire haudquaquam possumus; id enim mura.Cuifidem adhibeamus, quodin diasertatione
non nisi exiisdem notis colligendumerat, quasiipsi praevia ex Morale (L. xi, c. 31) descripsi, invenitur-
e libris cuni eraserint, nulla adipiscendae veritatis que etiam apud Gruterum (a), ubiillud reperietlec-
via nobis reticta est. D tor. Gumque in eo a?ra 503 insculpta sit, quisquis
3. Quin tamen numerales notas putandique ra- eam antesaeculum quintura in publico et communi
tionem.quam inlibrisquosdescribebant repererunt, usu apud Hispanos fuisse suadere voluprit, is nisi
ad arbitrium sensumque suum sacpe contorserint, vetustiora monumenta effoderit, testesque suscita-
dubitare nos non sinunt variantes Codicum lectio- verit, quibus prudenter credi possit, profecto a
nes, atque nonnuUa etiam exempla, quorura unum nemineassensum extorquebit. Inpublico, inquam,
i>;emquc valdc perspicuum occurrit in Augustino et communi usu nam ab officio rationalis, et apud
;
(xviii deCivit., c. 54), appd quera dc anno mortis procuratoremsummae rei per Hispanias usurpatum
Christi, de quo moi1o ageb;imus, haec leguntur : fuisse plurimosante annos.et ab ipsius aerae exor-
Mortuus esl Christus, duobus Geminis consulibus, viii dio, neutiquam dubitari potest : alioquin quomodo
Kalend. Aprit. et aliquandoqost : Missus est Spiri- in eo lapide aera503 consignata esset, si totidem
antoaanoortaatqueusitataabaliquibusnonfuiiset? A.
'''"'«'""'
''^fl""'"''-'
Domino nostro Jem Chrislo, ctir-
5. Verum enim vero, cum ante xrx exortiiiira renie xra. anno 3 Xna.mir\ regis, die Kal.
598,
Romaai, qui llispanis dominabantur, in publicis Muias{b).Dc Toletano e contrario vix dubiumesse
i
moQumentlb anaum quo ea coanciebanlur per con- potest, quin in eoa;rn i.38 a librariis adjecta sit.
sules desigoare consuscerent, caulumque aliquan- Licel enim contextu synodi h ec legantur /Era :
do fuerit lefje (a),nullum et instrumentum quod 9«a iiipra, tamen eaverba collectoris auQt qui acta
oonsule careret ullius esaet roboris, 98? computus illius synodi^interpolavit, multnspoathabitum con-
ille asraj in oflicio rationalia, iiiter scribas qussto- ciliura annos Quod clarissime ex eo constat, quod
rios, et iu oro vulgi, quod ,Lra3census sulveroquo- ibidem concilii alterius merainit, quod sanctus Leo
tannis cogebatur, retentus est, nequo in alia publica papa, ul ex omnibus Hispaniae parlibus cogeretur,
instrumenta transiit, donec, llomano labente impe- injunxit anno447, siveaerae 485. Ita exepistola ip-
rio, GothisqusSuevisiiue magnam partem Hispanias sius Leonis {epist olim 93) et es Idatii Ghronico («)
occupantibus, noquidem quis Roraasconsulatuni ge- colligitur. In concilio Toletano ii, quamvis «rae ex-
Exinde ergo, ne-
reret soiri poterat in his partibug. pressasit in'finein3crip(ionis postannotatum Ama-
cessitateduce ac magistra, tcmpura atque annos laricil^annum 5, tamen ascribi potuit a librario, et
llispaniexorsi sunt per xras designure, moremtiue n ascripsissesuadont tria concilia qua? iisiiue ad Bra-
istum initio, ut assolet, unus autaltersecutus est carease I sequutur,quceque aeram non nisi in 284
mox in oainem gentem transiit, et in omnia instru. titulis acoiicinnatoribus collectionis conciliorum
menta, in cliartas, in lapides, in reliqua. Conse- adjectis habent. 'deo ea conciliiToletani iiaerae565
quenti veroterapore, notariietiam in solemnioribus dubia,imosubdititia mihi sempervisa est.Quarehis
maxime actis anno principum et Theodorici Ilalice iniuper habiti3,ex certioribus aliis monurrenlis ar-
regis aitate consules exprimere consueverunt. De guraentisquesupraadductisdicamu3,publieum3erae
annis principumexempla passim occurrunt.Consu- usum labente vsajculo invectura fuisse, paulatim-
latuin Petri in cuncilio Tarraconensi, et consulatum que per omnem Hispaniam increbuisse.
Agapiti in Gerundensi, supra laudatis, inscriptos 7. De tempore vero quo audacia librariorum hanc
reperies. Nimirura Theodoricus cum in Occidente ajra: epocham scriptis Codioibus qui illa
carebant
cousules designaret, non modo Italife sed etiam alfinxit, mirum est quod Loaisa (d), raagnura Hispa-
Hispanioe, quam pro nepote suo Amalarico admini- ni» ornamentum ex Hincmaro, ut ait, Rhemensi,
strabat, quis ab eo unoquoque anno consul renun- narrat. Nirairum Hincmarum producit in libro de
tiatus fuerat, nutum lieri jubebat,placehatque, opi- Consiliis, quem ms. apud sehabore testatur, asse-
nor, Theodorico.ut sicut olira, ita etiam tum nomen renlem ;eram nostrara in synodo Constantinopoli- i
consulis qui ab eo creabatur actis insereretur. f* tanaelin universali Ephesinareperiri. Atqui Hinc-
6. Itaque invectaein publicamonumenta aaraeepo- marus Rhemensis anno 882 oportet ergo ffirae
obiit ;
chara deducendam esse statuo ab,eo circiter tcm- coraputum anteannos ferme nonagentosin aliarum
porequo Theodoricus, Visigothorum rex, Aviti im- extraHispaniamgentiumroonumentnillatumfuisse.
prratoris consensu, deinde suura dilatandi regnum Profecto fieri potuisse non infioior; locus a
desiderio, Hispanias ingenti cum exercituas!gre8?us Loaisa productus nihil convincit, neque enim liber
est, Gallieciaraiiue, Lusitaniain et BaeticaB parlem de conciliis Hincmari Rijeiiiensis esse potest,
ille
occupavit. Quod ex Idatio, Isidoro et aliis, anno 456 cum in eo mentio fiat Domini Hermani, id est.Her-
evenisse constat. Ex eo autem terajiorc omnia in mani Conlracti, qui duobus ferme sasculis Hinc-
Hispania turbari, resque Romanorum in pripceps raaro posterior fuit.
ruere visa sunt, itaut in Gallajcia, cum Fastos con- 8. H;ec de initio et progressu publici usus »rae
sulares 283 scriberet Idatius, scire non potue- vero sirailiora mihi videntur neque Fiorio et Ma-
;
rit quinara post annura 464 consules fuerint. Ad jansioassentiri in omnibus valeo. Disputant ergo
sequeniem vero annura, secundam communera de viri hi doctissimi de invecta; in communem usum
exordio aeras opinionem, speetat elogiura illud Alex- aeraiinitio, et Florius {Hisp. suc., t. II, p. i, c. 7)
andria; quod «rara503 pra^lert. Post h,-BC incre- Tl ante Gothos, Majansius vero a Gnthis hujusmodi
buil usus aer.TB publicus,earaque frequenter exhibonf supputatioiiem inductamfuisse indiscriminatim af-
inscriptioaessepulcrales. Duas adinitium saeculi VI tirmant. At oportebat duplicem aers usum dislin-
pertlnentes refert Morales (L. xi, c. 41). earumque guere, aliuin. publicura 285 et ubique adhibitum,
alterum Gruterus (P. 1054), posteriorisque aevi privalum aliura, qui nonubique, sedab his lantum
plurPsaliae passim occurruol.ConciliuniBracarensei qui vertigalia et tributa exigebant, usurpatus fuerit.
»ra 598 coosignatum est.neque de ejvis inscriptione Ergo de puhlico, quod asserit Florius, nego ante
dubitari potest, cum genius tenorque iliius certam invasara a Visigotho Theodorico Hispaniam anno
nobisfidem laoiHnt; ita enim habel : Sinodus tira- 456usurpatum unquara fuisse, quandoquidem nul-
(a) Leg. I, (te Consi. princip. Cod. Theod., quae (6) Editio Loaisae, pag. 115,
Aquirrii Editiono-
data est ad Lusitanos, traosit hoc etiam ad Gesta vissima, pag. 177.
eccles., uti conslal ex Aug., tora. IX Edit. Bene- (c) .\nno Doraini 437. —
Vid e. supra.
dict. in Brevic. Collat. diei 3, n. 27, et can. 89 frf) In notis ad conc. Eliber. §
Quid sit /Era.
concil. Milevit. habiti an 401.
831 ADDHNDA AD QUOSDAM PR^CEDENTES TOMOS. 832
lum hujus rei indicium ullibi sxstat. Nara elogium A monio et ex Orosio, Idatio, Joanneque Biclariensi,
cujusdam Udellae, quod affert via ci. (Hisp suc. certissime colligimus, chronologos nostrutesEuse-
t. II, p, I, e. 7. p. 123) ot si qua sunt alia huic bium CKsariensem ejusdemquecomputum in annis
affinia, quo loco habcnda sint docuerunt ante me mundideducendis maximesecutos fuissc;atqueadeo
plerique viri eruditissiini. Incredibile autemestin nihil melius securiusque a nobis nuncagetur quam
tanla scriptionum segete, quae passira in libris pro- siad ejusdemEusebiicalculosvarias scriptorum son-
stant,quaBquenon tantumaRomanis raagistratibus, tentias de Krae initio exigamus. etcum illius chro-
sed etiara a nunicipiiscivitatibuset privatis quibus- nologiacomparemus. Ita ordine nunc ostendam
que indigenis in Hispania dedicatae sunt, nunquam cui scriptorum nostrorum quisque tum aira? tum
ante Theodoricum atque annum 465 inveniendam Christi Natalem Chronici Eusebiani anno alliget,
fuisse ceram,si publicus illius usus quatuor et am- additis etiam consulatibus annisque periodi Julianffl
plius ante Theodoricum sfficuiis invaluerat inter et Augusti, qui Eusebianis respondent ut ex certis
nostrates : maxirae cum
iisdem elogiis sive in-
iii bis characterismis, quo anno unaquaeque opinio ex
scriptionibus consulatus nonniinquamannotati sint quinque, quas (pra?ter vulgarm) in scriptis vote-
etiam apud Hispanos, apud e.xteras vero gentesvel rum Hispanorum invenio. aerae initium aut adnectat
in lapidibus sepulcralibus sffipissime. T> aut adnectere debuerit, lectoribus perspicuum fiat.
9. argumentum Florius, con-
Imbelle voeat hoc t Incipiam vero ab eaqure minus recedit acommuni
tendens ex defectu monumentorum ante SEeculum usuque nunc recepta lerm epochas, quae ab anno
quintum agram proferentium non recte deduci eam mundo Eusebiano 5163, periodi Julianae 4676, Au-
exstitisse negemus, non satis sit niillum de eo indi- gusti 6, consulatu Pulchri et Flacei auspicatur. An-
cium reperiri. Porro nihil apud ipsum Florium fre- nos aulemAugusti a Kalendis Januarii numeroillius
quentius est quam hujusmodi argumentum, pas- anni quo consules renuntiati C. Livius Pansa
simque eorum scriptorum qui de rebus vetustiori- et Aulus Ilirtius. Hinc enim annum designat et
ut per aeras tempora suppularent. Prima igilur sententia Christi Natalera anno
Ab eo itaque tem- 11.
pore ea consuetudo invaluit, ab^Hispanis, ut supra mundi Eusebiano 52000 ascribit, anno uno aram
dlctum est, necessitate cogenle, ex vulgi ore et ra- Diouysianam praevertens, qui anno mundi 5201 pe-
tionalis officio desumpta, non autem, ut vult Ma- ^ "odi Julianai 4714, Augusti 44,cousulatu Caesaris et
jansius a Gothis inducta, quibus neque usitata, Pauli, 988 notum fuisse Christuiu docet. Eru-
imo neque cognita fuisse videtur, dum in Aquitania ditus Majansius, inpraefactione ad opera chronolo-
et ultra Pyrenaeos montes se tenuerent. gicaexcellentissimi marchionisMondejarensis,n. 53,
hujus primaj sententiae auctorem facit sive asser-
§ III. De anno prinio seu initio lerx. torem Julianum Toletanum.Porro in Juliani opere
de sex ajtatibus saeculi aliquando Natalem Christi
lO.Ante inventum aDionyso E.xigi(08BraB Ghristia-
anno mundi 5200 alligatum legimus. Sed cum alias
naecomputum nullibi allegatumreperimusKrae His-
anno 4525, alios etiam ando 5325 in eodem opere
panae exordiura, cuiquam ex antiquioribus epochis,
adnectatur, nihil certi ex his locis, qui a librariig
aut Olympiadis, aut urbis Romae, aul alii. C»terura,
evidenterdepravati sunt, de sensu Juliani definire
cura anno ante Christum 38 eam exortam fuisse
possumus ; maxime cum ex sincerioribus aliis,
antiqua et pervulgala gentis noslrae opinio sit, ex
quos infra exihibebo,appareat in alia illum longe
anno quo natumChristum scriptorum quisque teneat
diversa opinione fuisse. Quisquis autem primam
quo item anno ffiram Christi senserit, deduce-
_. . , »,.,• ,. hanc senlentiam aut tenuerit, autteneat, aaraeexnr-
mus bt quia deanno Natali incepissediversa? sunt r\ j- „itrahere
u i j u i
,. ,. .. r ,
^ , , . . D dium •
ipsa retro debet
•
in annum mundi
sententiae, diversas pariter futurae suntopiniones de
5162, periodi Julianae 3675, Augusti 5, consulatu
eerae initio. Quapropter ut quaistionem istam cla-
Censorini et Sabini.
rius et expeditius agitemus, operae pretium erit
12. Secundam sententiamtribuere pnssumusan-
nobilis alicujus scriptoris chronologiara in exem-
tiquioribusHispania2historiffiparentibu3ldatio,Joan-
plura assumere, juxtaque ipsam pro varietate sen-
ni Biclariensi, et alicubi etiam sancto Isidoro. Sane
tentiarum diversos Natalis Christi atque «rae annos
Idatius, in praefationeadChronicon, ubimagnopere
statuere. Cumque satis diligens vetusque auctor Isi-
oportuit, non meminit. Unde «rarum notae
cerae
dorusPacensisinfineChronicisui (/Vum. 80) scri-
eidem Chronico Fastisque Idatii ascriptae, mibi,
pserit:Anno Octaviani 42 Christum natum .'fecundam ut alias dictum est,suspecta! et sublestae fidei sem-
Historiam ecclesiasl icam domini Eusehii, Cxsariensis pervisffi sunt.Verumtamen esto Idatius de asrae om-
episcopi, in lib. i, xtate 6, el nunc secundwn 287 nino taceat, at in Fastis Natalem Christi arinectit
Chronicam domiui Isidori , nlique consulatui Augusti xiii et Silvani, id est anno
omnes scripturx denuntianl; profecto ex hoc testi- mundiEusebiano 5199, periodi JuliansB 4712, Au-
833 DH lUATII HPISCOPI CHRONICO DISSERTATIO II. 834
gusti '12. Ex quibus si, ut Eeram nostram elicias A. Augusti annus ejusdem Augusti annus iertius est
illiusque Natale, annos subducas xxxviii, in consu- apud alios, qui a Kalendis Januarii anni Juliani 5
latura devenies Calvinifet Pollionis, et in Jannum uuspicatus est,et cum consulatu Antonii el Isaurici
mundi Eusebianum 5161, periodi Julianae]'i676, Au- decurrit. Hinc initium aer<E nunc anno 3 Augusti
gusti 4.Pariter Joannes Biclariensis seram nunquam juxta aliorum senlentiara.nunc 4, juxta propriam,
usurpat; sed cum in fme Gbronici ab Abraham usque illigat, aeu potius annum 3 exclusive, 4 vero inolu-
ad Christum eosdem cum Eusebio annos iim. xv sive,uti dici vulgo solet, computut. Igitur scriplor is
numerat (concludit ?89 in his ipsum Christi na- plura,ut ipse testatur, antiquorum Codicum exem-
talemannum,GicutfecitolimOrosiusetdeinoepsalii) plaria oontulit,quae aut archetypa erant, aut saltem
eidem ac Idatius anno, tum Ghristi, tum etiam aerae emendatiora quara quae aliquibus postea saeculis
ortum ascribit. Denique Isidorus, in Ghronioo, Na- Editionibus typographicis obstetricandis deservie-
tale Christi anno Augusti 42 oum Idatio, Biclariensi runt.Hisomnibusrecensistis,Hispanamairamtribu3
Jonnne et aliis, diserte illigat. Attamen, quod dis- antiquiorem annis quam quod vulgo putalur depre-
simulandum non est,sed potius pro his quas inlra hendit, ipsiusque initiuiu in primara diem Januarii
dicemus diligenter est ohservandum.annum 1 Au- anni 5 Juliani, mundi, juxta Eusebium, 5160,
gusticumanno mundi .5156 conjungit. Hunclsidori n periodi Julianae 4673, quo consulatum gessere L
locnm cura obiter legisset Majansius, foedum ipsi Antonius et 291 Isauricus, retulit. Huic tertia; sen-
errorem iraposuit, dum in praelatione ad opera tentiaeadhaesis3evidetursanctusJulianus,Tolctiepi-
chronologica maohionis Mondejarentis scribit, Isi- scopus, quando lib. i de sextae aetatis comprobalione
dorum Natale Christi anno mundi 5155 tribuere. scribit : Oclavianus Cxsar regnal aiinis lvi. Hujus 41
In Isidori computo,si per annos mundi, qnomodo anno,seciindum quod Tertutlianus llieronymusque tes-
ille in fine quintffi statis hos annos numerat, Nata- tanlur, Christus Dei Filius de Maria virgine nascilur.
lem Christi qiiaeras, in annum inde venies 5197. Si Namqueverosimillimuraest JulianuraAugustiannos
autem per annos Augusti ab eodera Isidoro ibidem cum Eusebio ab anno mundi 5158 putare.
expressos, non tamen ab anno mundi 5156 cum eo- 14.Quartadeinitio aerae sententia deducitur ex his
dem Isidoro, sed a5158cum Eusebio putatos, ratio- quae divus Isidorus Hispal. narrat in Chronico. Ibi
nemineaa, in annura incurres 5199, nunquaravero enim cura Augusti anno 42 natum luisse Christura
in annum 5155,quod Isidorura affirmare Majansius tradat,Augusti annum 1 alligat anno raundi5156,uti
ait. Eamdem cum laudatis chronologis sententiara superius adnotatum est.Exinde autera fit, Natalem
amplexi sunt Lucas Tudensis et auotor Chronici Christi in annura mundi 5197 incidisse dicendum
Albeldensis, qui
^ de Natali Christi ha3c scribit
' — . esse.Alqui
-„^......1 si ex his xxxviii subduoas,ut ad ffirieexor-
,
Colligitur omne tempus ab Adam usque ad Chrislum ^ dium revertaris,tantum VM.CLixreliquifient.Hoo cr-
VM.cxcix.Item autem Annalium Compostellanorum, go mundi anno,periodi vero JuliaUcB 4672,consulatu
cujus hoeo verba sunt Augusti 42 anno impcrii sub
: M.Lepidi 11 et L.Munatii Planci,juxta hunc Isidori
1 xra (post) 38 Jesus in Bethteemnatusest. Exciderat locum,ffira inchoata est.Non unius Isidori Hispalen-
haeevocula pos?, verboruraque sensus perierat; nunc sis hanc fuisse opinionera (si tamen illius fuit.et non
veromanifestissimusestmeuteraquescriptorisexpri- potius depravatura est ejus Chronioon) indicat Isi-
mit.qui Christura natura esse vulta;ra39,quae prima dorus alius dictus Pacensis, in Chronico, n. 79, ubi
estpostSS. Saltemhicestilliuslocigenuinus sensus. haec Ieguntur:(3aia com.pleto 5 anno Julii Cxsaris,
fitintanni sxculi WM.CLi\;additis xLn Oclavicini,fiunt
13. Chroaici Burgensis auctor, cujus menlio ab Adamusque in Nativitatem Christi vm.cxcvi, sub-
supra facta est,postquam aliorura scriptorura erro- tractis iw, quos superius diximus ab anno sxciili 5200
ros ac vitia suggillavit, 2J>0 diligentiamque suam quosdam subtrahere;quibus wM.cxcvi superius memo-
in temporibus digerendis exposuit, initium jBrae ratis si addanlur anni Incarnationis Domini dccliv,
anno Augusti 4 alligans, inquit Quia scriplorum : qui in sera 792 veridice computantur,repcriunturanni
iiiigenlia in numeris erral sxpe, oritur lecloribus in \ti.Bcccch,ohli>is quatuor diminutisque ef]eclis.Oblitis
annorum scrie contrarielas. Concordare t'o/enii6«« ,, legendum est ex Ms. Marianae, non o^z7/i; ab o/)/rno,
difficultas cst, eo quod alii Codices imperatoribus vel non ab obeo.MuMum in his verbis Isidori estricandis
annos, alii paucires. Ego
regibus attribuunt ptures laborat cl. Florius, 99? quem vide tom. VIII His-
imperatornm regum tempora ex variis exemplaribus
el pania? sacra3, ubi Marianae lectionera nobis offert.
aprimxicrxprincipioimperatorumtempora,perannos Nunc satis est ut.adductis Isidori verbis,perspicue
quibusimperabant,computavi,eta:rasassumpsi,itaquod colligatur reperiri nonnullos qui Natalem Cbristi
imperatorum temporibus computatio aprincipio kanni alligarunt anno mundi 5197. Cum enim dicat Isido-
Octaviani Augusti, a quo xra legilur incepisse, etc. rus : VM.cxcvi superius memoratis si addantur anni
Italegendum est,non autem b principio quorum,quod Incarnationis Domini dccliv, qui in xra dgcxcii veri-
alias inepte legilur.Haec scripta reliquit auctor illius dice computaniur, reperiuntur anni \xl.dcccl, verum
Chronici, qui cura finem operi suo imponat anno id esse non potest, nisi 1 Christi annus conneolatur
212, eo tempore floruisse videri poterit. Sed anim- cura anno raundi 5197 initiuraque oeraj cum anno
advertere oportet,eum annos Augusti a morleJulii 5159, qualuor praevertendo annis communem aeraa
Gaesaris putare, atque adeo quartus apud ipsum Christianaj atque Hispanae ooraputura.
1
835 ADDENDA AD QUOSDAM PR^BCEDENTKS TOMOS. 836
ra invenla est anle xxxviii annus quarnChristusnasce a probatis quibusque auctoribus, utia Plauto, qui
relur.Fi&t quidem Julianus,intereos qui de hoc
wrae ait : 1) Islhanc emi anno; et dum
{Men., scen. 3, a. :
tcstimonium tulere,ctauctoritatepra;cipuuset
inilio
sicabsoluteefrcrtur,anuuin unum autprimumsigni-
tempore primus. Atque ille, ut quod verbo docuerat ficut.aQuare non est cur uUain Julianocorrectio liat,
sunl DCCCCLXXxvi. Corrigendus est manifestus 293 mus,quidquam refert, cum scire nequcamus unde
error lypographiae, reijouendumque dccxxxvi, uti Augusti annos uumerareexorsusfuerit.Credibileest
paulo post errore sublalo legitur.Nunc vero compu- cum Isidoro Hispalensi anno mundi 5156 Augusti
tum ineamus,si priusJuliauum ipsum audimus,qu' annum 1 illigare.ipsiusque 41,quo natum anirmat
8C ista Bcribere testatur, quando serenissimus E)-vi- Christum, anno mundi 51%, periodi Julianee 47u9,
aias princeps imperii sui videtur habere unnum.tiimi- consulibus eodem Augusto xii et Sulla adnectere.
rum libros hos absolvit Julianus, el Ervigio obtulit, Quod si ita est, utrobique hanc quinlam sententiam
recurrenteannaii inaugurationisipsiusinregemdie, tenere dicemus, tertiam vero nullibi.
qiia; incidit in xii Ival.Novcmb. Siquideui
fatetur hoc
295 %\.nispana xra nala videri potuit Iriumviralu
opu3 9econfecisse,ejusdemErvigii,utiquejamregis, Lepidi, Antonii et Oclavii.
ro;:atu; estque ita spissum ehiboratumque,ut
brevi
teinpoie perfici non potuerit.Ad ha;c initio regni Er- 17. Si vera est sancti Juliani commemorata sen-
vigii pluribus distentos fuit Julianus curis,
scilicet tentia,oportel Hispanam aeram initium habuisse eo
inaugurandi regis,concilii xii Metani cclebrandi, ct anno quo M. Lepidus, M. Antonius et Oclavius
ipso
al.is.Quapropter eo die quo Ervigius annum princi- Cssar triumviratum sibi vindicaverunt. Id non erit
patus expgerat,aut circiter, hos libros absolvit Ju- ^ creditu difficile iis qui,cum eam opinioncm imbibe-
lianus, eodemque tempore ea scripsit quae in
illo rini, quodKranomensuumabffirosortitaest, sciunt
Flacci,in Juliani computo 1 aera Hispania inciderit cunservavit, quae triuiiivirorum nomina praBferebat
in consulatum Hirtii et Paiiss.et in annum mundi hoc ordine : ,1/. Lepitius, U. Anlonius, Oclavius Cx-
5158, periodi Juliana; 4671, Aug.
1 D sar, etc. Et licct de Lepido loquens adjungat, Anto-
16.Et sane, cum fere id ipsum sit quod plurimi nium et Ca;sarem stuiuisse eum ob ulrosque Iberix
atqueeruditissimivirijamolimdemonstrandurasus- prxsiilere, at in Hispauia sicut in reliquis provinciis
que serius annis 294 quam quo evenit consigna- niae qucB primum Cc^esaris nomine, licet non solius,
tumruifse,mirumcuiquevideripotest quodnequein dein.abolitotriumviratu, subejusdemsoliusnomine
illo tam grandi dehac re
Scheelstrati volumine tanti plurimosannosindictaB HispanBesunt^a^rc^JjCeBsariset
doctorislestimoniuminhujusceopinionisconfirma- nomen et inilium facere in Hispania quara belle po-
timem aiducatur.Scio.excellentissimum marchio- tuerunt. Sed initium a Coesare et sociis acceperii,
nem Mondejarensem (De xra Hiip., diss. 3, § 14) nomen vero 296 a solo Csesare, propter diuturnam
la:idatum Juliani locum italegendum esse existi- imperii iiliiis durationem, et quia deinceps hoc Cae-
lasiasc-.Quando serrnissimus Ervigius princeps imperii saris nonien reliqiii imperatores sibi retinuerunt.
catum ab Asiaticis tributum exigenti, Hybrsus ex animi iui sententia agehant, etsi neque ad sena-
quidem objecit -.Si ])otes,\n(\m\., Antoni, eodem anno tumneque ad populum de hi$ relulissent. Qiiid ereo?
bis vectigal exigere, itlud etiam efficere te decet, ut etiamsi non statim ac triumviratum iniprunt Leoi-
bis xstalem liabeanms bisque aulumnum (flularch., dus, Antonius et Octavius, nova vectigalia provinciis
in Vit. Anlon). Eusebius, in Chronico, anno altero omnibusquas sub sehabebant indixissent,credibile
a morte Giceronis,qui Hirtio et Pansa confulibus est, Geesarem Hispaniam, auri ditissimam, ab anno
occisus est, refert, Curtium Talassum cum quatuor 71'i U. c. pleno jure et dominatu obtinentem, uno et
cohortibus vivura combustum esse in insula Ara- alteroanno usque ad 716immunem eam tributo vo-
do, quod gravius tributa exigeret. Quod de eadera circumquaque strepentibus, et militi-
luisse, bellis
exactione de qua Hybrseus ab Antonio imperata bus non solum stipendii petcntibus, sed donativa
intelhgendum est,8sive is in Asiam jam advenisset, insuper largissime prorr.issa minaciter expostulan-
sive tum etiam in Graecia subsisteret. Cum ergo tilius? Sed neque Dio, qund raaxime ad rera perti-
triumviris belluni advcrsus Brutum et Cassium net, ullius vectigalis quod anno Urbis 7'.(5 institu-
apparanlibus immensa vis auri atque argenti opus tum sit, meminit vero vectigalium jam ante insti-
e.-iset, non prorsus absimile vero est eos, sicut lutorum.
Asianis post confectum bellum, sic ante ipsum, 2) .
Verum enim vero si.quod viri doctissimi opi-
aiino Urbis 512, duplum, id est duorum annorum nati sunt, scilicet Hispanje fera? exordium consulatui
tributum atque i et ii sa Hispaniae indixisse, iii Pulchri et Flacci ex Dionis auctoritate atligi posse,
vero anno Urliis conditae 513, et ita deinceps iv, v, incertummaximeessedixi, non proptereaexislimare
VI, etc, quotoquoqiie anno scriptum. quisquani debet me ea quae attuli tamjuam certiora
297 19. An Lepidi, an Antonii, an Cssaris no- vindicare. Profecto quidquid ex RomHna historia de
mine.seu, quodSmagis arridet, solemni illa ab Ap- C hac re dediicatur, certum nihil, sed meras oportet
pianomemorata formula, ajrae ista, seu tributa,jussa esse conjeciuras, 299 cum de aera nostra ibi altum
fuerint, definire non possumus. Verum si ab initio sit silentium. Verum si ab tsre Hispanis impemto
ea Gaesari pendere se Hispani putarunt, indi^que dictasit sra, hujusque initium ad primam illius tri
noraen «rse Ccesaris derivatum e^^t atque inventum ,
buti seu vectigalis institutionem referendum esse
id propterea factum fuisse credid"rim,quod Antonio dicamus, quisquis Appianum, Dionem, Plutarchum
Scepius longe agente et Lepido cuncta Caesari assen- legat, fortasse qune a me exhibita atque dispulata
tante, hujus nomen et auctoritas prKvalebat. Quod sunt vorsirailiora judicabit. Ad hapc monitum hic
de tempore consulatus Hirlii et Pansae testatur Xiphi- volo, nullarame nuno litera his intendere qui xxxviii
linus(Z/. XLvi) inquiens : Poleslasomnis penes Cxsa- non araplius annosa»rara nostram praecpdere Nata-
rem fuit. Et versus isti, quos alicuhi legi, et de lem Ghristi pxistiraant: nam nequede hoc ipsequid-
triuraviris sunt intelligendi in eamdem rera : quara dubito,';uin verum sittotius gentis hic sensua
„ u- jt est.Quidego pervicaciterfrustroqueobnitar?C<Ete-
v.^io
Onus noQ probat V .
hic
1
duos sodales, , . , . .
Laudatur tamen a duohus uQus. ''"™ arguraentasupra exposita dubitare nos faciunt
Aut est Maximus, aut duo nihil sunt. dequoNataliChristiannointelligendum id sit,>|uem-
„
Quapropter
. .
si
,,„••.
consu atu Hirtii et Pansse anno
n
"
^^'"'""'"^''iHispanaxxxviiannosantevertat.Dio-
•
r ,.
^ ^ iiysianumne an alium queniquam illnrum quinque
Urbis 711, Augusti 1, periodi Julianae 4571, mund quos ex scriptoribus nostratibus antiquioribus re
5198, aut pro eo, ut dictum est, consequenti anno
censui, quorumque unaquteque opinio etiaranum
712 Urbis oondita3, novura Iributum imperatum esl
patronos suos viroseruditissimos habet?Quare qu»
Hispanis et ab illis exactum, triuiuviris pecunias
hncusque a rae dicta sunt de aera; nostra inilio, eo
insatiabili cupiditate undequaque everrentibus, ne- tendiint ut ostendam xxxviii illos annn?, quibus ea
scio cur Hispana ab eodem
aera illo anno ortum
dicitur Niitalem Ghristi supprare, non adeo certia
suum exordiumque non deducat.
argumentis constare computaridos c?se ab anno 1
20.Porro mirari salis nequeo,quosdam utique ma-
aera;Dionysianae sursum, ut piaculura sit hoc in
gnos viros Hispaaa^aerae inltiura in consulatum Pul^
dubiura vertere et in quajstionem vocare.
chri et Flacci sibi visos fuisse, ex Dionis auctoritate
§ VI. .Erx initium, dum de co cerliora non appa-
(t. XLViu) referre certo posse. Narrat quidem Dio, reanl argumenla, diihium erif. Tenenda tamen est
statira a Philippensi bello Antonium Gaesari Hispa- communis et usitata ilHus putandx ralio.
niamcessisse, Lepido ereptam,et298 secundopost 22. Sanctus Julianus centum abhincsupra mille
839 ADDENDA AD QUOSDAM PR^CEyENTHS T0M08.
amplius annos ea scripsit quac supra rctuli .-Em :
A. anno miindi 5954 rcram 712 annumque Christi 754
invenla est ante xxxviii annos [quam Chrislus nasce- innectit; namque, ut supra, n. 12, vidimus, Nalale
relur. Sexagesimo posl Julianum anno eadem Isi- Chrlsti cumi Eusebio, Isidoro, omnibusque scrip-
dorus Pacensis tradidit 300 inquiens In xra 792 : turis (sic loquitur) anno 42 Augusti adnectil; qui
anni pcci-iv Incarnalionis Domini veridice compulan- cum anno mundi 5199 concurrit. Atqui ab hoc
lur. Ex quibus duo perspicue colligimus : 1° ab aiiti- mundi anno ad 5954 numerantur anni dcclvi, non
quis HispanifB scriptoribus dum chronologos agunt, vero DCCLiv. Et si aera Hispana xxxmiu aiite Chri-
ineadein significalione sumi Inoarnationis ac Na- stum annis exorta est, numerari debet dccxciv, non
tivitatis Christiverbum; nimirum utrumque pro autem dccxcii. Igitur Isidorus sibi ipsi contrarius
Natali Christi accipiuQt, quod statim de Isidoro, est et pugnantia scribit.
qui Incarnationis voce ulitur, demonstrabo; 2" to- Porro mirabije valde esl intellectuque difficile,
tiu9 antiquitatis sensum fuisse Hispanam aeram qui fieri potuit ut qui aeram nostram xxxviii, ne-
xxxviii annis anle Natale Christi incoepisse. Addo que plus neque minus, annos Natalem Christi diem
insuper Isidorum excessum hunc aerse llispanisad prascessisse crediderunt, istudque alii anno 39,
Christianam, qualem hanc Dionysius Exiguus com- alii 40, alii 41, alli 42, alii 43 Augusti illigarunt,
mentus est, metiri; ait namque (/n Chron., n. 79): omnes ferme eamdem seram xx.\viii iliis annis
Fiunt igitur ab e.wrdio mundi usque in seram cmpiam priorem faciant uno tantum Natali Ghristi Diony-
792, imperii Constautini (Copronymi) 10 anni siano, quod cum nuilo ex eis Augusti annis, niei
vM.DCccGLiv. Annus iste mundi, ne de aliis teris cum 44 connexum est. Haec ut quam male inter se
quas ibi congerit Isidorus dispulemus, anuum de- cohffireant oculis lectorum subjiciam, duplicem hic
signat Dionysianum 754, ad quem, ut ex eera 792 annorum Augusti laterculum proponam, quorum
descendas, quam cum codem anno fluere Isidorus primus sex annos a 1 illius ad 6, quibus initium
affirmat, subtrahendi libi sunt neque plures, ne- aerae,secundus vero sex aiios a 39 ad 44, quibus
que pauciores quam xxxviii anni. Isidorus ergo Nativitas Christifseoundum sex diversas opiniones
mille ante annos expresse diserleque communem respondet, antiquitatis ordine servato, exhibebit.
hujus temporis opinionem de exordio cEra3 nostrae Nimirum in utroque latercuio primam lineam du-
xxxviii prsecise annis anle Dionysianam, quie a cet ea opinio qu» antiquius reliquis initium uniu-
Nativitate Christi, non vero ab Incarnatione dedu- cujusque statuit, Hispanae anno Augusti 1,
eerae
cilur, tenuit etamplexus est. Neque enim an. Christianae anno 39; secundam, quae aeram Hispa-
mundi vm dcccuv numorare potest Isidorus Chri- nam allifiat anno Augusti 2, Christianam anno 40,
slianffi xrm 754, nisi hos ab anno mnndi 5201 cum et sic deinceps. Annis autem Augusti consulatus
Dionysio auspicetur, uti subdictis rationibus (jui- annnsque mundi et periodi Julianae, quibuscum
libet deprehendit. 30*J concurrunt, adjiciam,ut ex his characteribus
23. Vera equidem ista sunt. At cum paulo antea illarum opinionum varietas et contrarietas facilius
ex aiiorum opinioneeanon refutata eamdem ffiram clariusque dignoscatur. Si quis autem in Historia
annumque Christi illiget Isidorus anno mundi tiro tot de anno NataliChristi esse sententias nunc
5950, uti supi-a, 301 num. 20, annotatum est, primum legit et slupet, consulat doctissimum
profecto ex unam eanidemque
eo disciraus, non Lamy, qui eas et quos unaquieque habuerit assen-
fuisse suo tempore scriptorum omnium de hac re tores recenset [Appar. Cltron. ad concord. p. i,
Inspectis his laterculis non potest lector non in- D mum alligare debet anno ejusdem Augusti 1 et
mundi Eusebiano 5196, Hispanae eerce annum pri- annos Hispanam eerum prius quam Chrislianam ini-
841 DB IDATII BPISCOPI CHBONICO DI88BRTATI0 II. 8J2
tiura siium sortitam fuissesentianlet e converso.Hi A significare-.nam si haec certa sint, ex reliquis chara-
nunquam nisi sibi ipsi contrnrii esse velint, aera cteribus elicitur annus 687 aerae vulgaris, in quo
Hispanae exordiuni in postremum primi laterculi primo Idus seu Idibus Aprilis dies 305 catbolicus,
annum conjicient,si Natalem Ctiristiaddicant alicui hoc est, universo populo colendos, et 1 feria fuit.
ex quinque primis annis secundi iaterculi. Neque si Annisautem dlxixnii si addas xxxviii,efficiesaeram
Hispanam aeram nutam fuisse asserant aliquo ex Hispanara 625.
quinqueprioribusannis primi laterculi.consignare 26. Caeterum testimonium sancti Juliani supra
poterunt Natale Christi anno secundi laterculi pos- exbibilum forraaqueipsaultimaenolaevdubitationem
tremo. Sed quod fieri non possedecimus factumvi- mihi ingerunt,et timere me faciunt nepropter litte-
demus.Quotamencasu factum,ignoraraus.C;Bterum rarum Gothicarura difficullatem.vel etiam quia si-
ab induclo in usum Ecclesiarura pascbali Dionysii nistrorsum exesa est inferne nota illa y, accepta ea
cyclo natum id fuisse verosimillimum conjectamus, sit pro v a scriptoribus,cum re ipsa x futurasit.Id
Antiqua monumenta omnia a clericis et monachis quod maxime verendum est, si eum qui primus ex-
vel scripta vel exscripta ad nos pervenisse nullus scripsit llud elogium (idem putem de his qui etiam
non scit. Dionysii cyclus statim ac confectus fuit. nunc legant) praejudioium sententiae communis ur-
quin omnibusOccidenlisEcclesiisaRomano pontiflci n gebat, ut exinde aeram Hispanam 625 eliceret. Sed
sit raissus,nemo inficias ibit.qui antiquumAlexan- neque ex dioDominico ibi consignato argumentum
drinae et Romanae Ecciesiae morern in paschate de- ullum desuraere possumus,quod dubium istud diri-
nuntiando noverit.Igitur in eo cyclo ecclesiastici illi mat,cum tam aera Juliani (juxta memoratamipsius
viri Natale Christi relatum ostendentes in annum auctoritatem) 630, quam aliorum 625 cum anno
postremum secundi laterculi, fidem incunctanter Christi 587 concurrerit Quinetiara annoChristi592,
Dionysio adhibent,non intelligentesdiversam illum quocum, juxtacommunem sententiara.aerallispana
chronologiam sequi quam quae ab ipsis aut ab his 650 conjungitur, Idibus Aprilis dies Dominica fuit.
quos describebant usurpata haclenus fuerat. Inde Quod si nota illa y non v sed x est,lapis hic ipsissi-
itaque factum est utdum sive suum ipsorum sive mam divi Juliani epocbam exprimet,nirairum aeram
eorum quos describebant coraputum modo retinent, 630, ei hoc novo argumento comprobabitur aeram
modo abdesciscunt, ut Dionysiano adhaereant, om- nostramintegroquinquennioprius quamvulgonunc
nem in libris cbronologiam inestricabilibus nodis creditur incoepisse.Quapropter maximi refert.ut de
implicuerint.dubiumque fecerint quonam quisquis hujus inscriptionisgermana lectione publice liqui-
Hispanara aeram.quonam Christianam consignave- doque constet.
rit anno. 27.Sed neque computus certus
id satis est,ut aerae
25. Interea tamen cum in dubium revocari ne- sit et indubitatus. Postquam enim demonstratum
queatHispanos,8i apudeos in rationario saltemfisci fuerit ineo lapide Tolerano vel dcxxv vel dcxxx
aut in olficio procuratoris summae rei aerae computus scriptum fuisse, illud praeterea necesse est, ut qui
perpetuo in 304 usu fuit, tam in eo designando eas notas insrulpsit.bujus epochfB ortum exacte no-
falli non potuisse.quam nos nunc falli nequimus in verit,ita utnequepluresneque pauciores anni trans-
aera vulgari assignanda, illius annum 1758 nume- ferint ex quo aeranata est quam quot ille designavit.
rando ; hic enim, dum haec scribo, agitur.quando- Id autem-valde affirmare ego non ausim,306 neque
sine inlerruptione acceptam ita semper putasse, ut aerae exordio annura iiliua mentio sit.Atqui Diony-
PATROt. LXXIV. 27
843 ADDENDA AD QUOSDAM PE^CEDBNTES TOMOS. 844
historia usui esse poterant Dionysio ex assignato A Cbristianae eerae inilium non alligare anno mundi
ibi a divo Luca Tiberii deoimo quinto anno.
Eusebiano5201,eidem8ciIioet,cuialligavitDionysiu3
28. Ergo, ut finem ponam prolixae disputalioni, Exiguus. Atqui cum anno mundi Eusebiano 5201
qufficunque hactenus dicta sunt.nos plane, opinor, connexus fuit annus Augusti 44.1gitur Isidorus Na-
docont non satis certo constare epocham aerae Hi- talem Christi anno Aupusti 62 verbo innexuit, at
spanae a consulatu Pulchri et Flacci.atque ab anno reipsa cum SOS anno 44 conjunxit coramunemque
dere.Quare manilestioribus id arguraentis compro- n.28 scripta sunt. Si cui nsec responsio placet, vi-
bari oportet.Id quod cum ex antiquis tantum inscri- deat perpendatque an reliquis adductis supra testi-
ptionibus 807 ac monumeniiserui valeat, profecto moniis adhiberi possit fides.Ego sane sancti Juliani
antiquitatum Hispanarum studiosi eruditique viri aucloritatera allatam n.21 dilui non posse existimo
neri poss!t,nihiI obstantibus quae adversus eam su- C. Asinii Pollionis innexuil, Nalalemque Christi,
perius allata sunt,lectorem meum non celaboargu- quemxxxviii annis aeram praevertis3e,cum communi
raentis supra expositis occurri non improbaliter sententia affirmat,in annumAugusli 42 verbo atque
posse,sidicaturlaudatosanteascriptores,illorumque re conjecit.
et Pauli.seu, quod idem est,ab anno ante Natalem non eo quo vulgo putatur anno natam
dideritffiram
Christi Dionjsianum 58 deduxisse, accepta ex ore fuisse,non propterea aliter ejus computo ulendum
vulgi et exrationario fjsci hujusmodi supputatione. licere sibi existiinel.ac quo nunc ab omnibususur-
Quoe proinde,ut observabam, num.22, inserta esse patur.Equidem postquam de Christianae aerae initio
nos Augustidesignantes.illum tribusqualuorve aut a doctissimis viris disputari coeptum est,atque alii
pluribus annis antevertisse videantur.Namque ipsi tres,alii quatuor.alii quinque aut plures annos se-
quotocuique anno Augusti aut mundi Nativitatem riusquam parerat auspicatumeam fuisseDionysium
Domini alligent, eidem ac Dionysius anno seillam p demonstrasse sibi visi sunt,nonproptereain ea alle-
alligare opinabantur Hoc de Isidoro Pacensi mani- gandaquidquara praetercomraunem usum liceresibi
festum est, quem, supra, n. 16, vidimus Natalem arbitrati sunt; seiteque a non noraine,dura dehac
AD TOnSUM LII.
SANCTUS SEVERINUS,
EPISCOPUS ET A6BAS.
Severimus,incertae aetatis et sedia episcopus,Culo- Q sauro Anecdotorum novissimo Pezii t. IV, part. u,
mensem fuisse conjectura est rev.Pezii.OpuscuIum p. l,denique in Fabricio nostro sub flnem libri vi
ejus exiguae molis,quod Docbinam inscripsit, vel ut hujus operis p. 227. Homilia inter opera S. Petri
codex monast.IIilariensis in Austria habet,B(ic<rma Chrysologi Berm.50 legendaquie incipit:C/im/um!n
de Sapienlui,edHum est primo perPithoeum Paris., /iuwanis ac/rtus.invetustohomiliarioms.Bibliothecae
deinde in Bibl.PP.Parisinas supplemento Latini,in Can.majorisecclesiae Lucensis tribuiturS. Severino
Bibl PP.Goloniensi, t. II Operum Sirmondi,in The- epiacopo.Nec sane in ascribenda homilia illa S.Pe-
845 S. SBVBRINI DOCTRINA. 846
tro Ghrisologos mss. Codicea conveniunt; nara in men Severini esse dicatur, dubii pariter haerebi-
A.
aliisS. Hieronymi,in aliis S. Joannis Chrysostomi mus, num proelerendua sit Severimus ille, cujua
nomen prsfert. An reipsa a Ravennatensi praeaule Doctrina de sapieutio esepe typoa exercuit.
detrahenda sit alteri ascribenda, incertura. Si ta-
tibi proderit.
XXI. Tuis negotiis vaca, alienis autera noli cora-
Lvii. Brutis^sapientiam ne dederia postea enim
misceri. ;
peraequentur te.
Loquacitatem odio habe; bona estenimta-
XXII.
(]
Lviii. Sacramenta Dei non nisi dignis aperias.
citurnitas, mala est verbositas.
xxiii. Boni consilii amator esto. Lix. Imprudentium primatum ne eligas, ne dux
XXIV. Nullum contemnas. daemonum efficiaris.
tionetn ; coademnaberis enim por tuam conscien' ^ struaris verbis eorura : sapientium enim sensus
tiam. Confessio peccali initium est salutis. pleni sunt fructibus vitaj.
Lxviii. Supplex eslo Deo semper, et aic age ut Lxxviii. Ducem vitae tuae ut Deum habe, a Deo
irreprehensibilis habearis. enim tibi raissus est ut salveris : et in orani sub-
Lxi.^i. Neminem male loqui permittas, ne ut fau- stantia tua participem eum habe ;
qui enim in
tor inJListitia habearis. divinis te comparticipat, debet in humanis parti-
Lxx. Absentem noli condemnare praesenlem ju-
;
ceps esse.
ste accipe. Lxxix. Misero noli exprobare, ne et tu exprobra-
Lxxi. Ex argumentis
condemnare, ne et tu
noli bilis efficiaris : circa omnes enim judicium Dai
condemneris, quia displicent Deo talia et quo- : est, et ut justum est judicat.
modo vis videri agere, sicjudica Lxxx. Misericordiam faciens absconse facito, et
Lsxii. Mulierera in testimonium noli aocipere. non confundes personaiu tuam. Si facis ut ab aliis
Lxxiii. Omne peccatum indulge pr*ter homici- publice videaris, et ut magnificeris ab bomnibus,
dium et adulterium. nihil tibi proderit.
Lxxiv. lojuriam facienti noli consentire^ne sicut Adorans Unminum secreto adora, et noli
Lxxxi.
ajutor injustiti» puniaris : quem vero reprobaveris, locum eligere ubique enim esl Deus, et
notabileiii :
sit tibi quasi ignarus. ubicumque invocatus fuerit adest. Quotidie aulem
Lxxv. Servoa ut filios enutri apud Dominum
; illi gratias age,vigilans et dormions, ut propitium
enim aequales sunt, quia personas non accipit. eum habeas, et desideria tua impleat. Et orans,
Lxxvi. Super mensuram nihil feceris,et superbis noli multum loqui, ne stulto similis habearis ; scit
noli conjungi, ne amicus injustitiae babearis. enim Deus petiliones tuas ante quam petas, et qua
Lxxvii. Facies seniorum seraper inquire, ut in- cogitas noD ignorat.
DE REBUS LITURGIGIS
MURATOKII DISSERTATIO.
PRiEFATIO.
Non angustum eruditionis ecclesiasticae campum p neus, Leo Allatius, Joannes Morinus, et Hugo Me-
studiose genti sacra liturgia exhibet.quae de ritibus nardus, acouratius de ritibus sacris scripsere.Sed
adhiijitis ad publicum Dei cultum, ia ministrandis omnium maxime nos obstrictos fatemur tribus
divinis sacraraentis,atque in aliis catholicae religio- hoc argumento scriptoribus, videlicet, Joanni Bo-
Ex quo Carolus Magnus Augustus,
nis officiis agil. nae cardinali, qui res liturgicas tanta cum eru-
ejusque filiusLudovicusPius tam Gallos quam Ger- ditione ac jndicio pertractavit ; et venerabili car-
manos ad restaurandum jacentium litterarura re- dinali Josepho Mariae Thomasio, qui tot egregia
gnum jam lunc docli viri an hiijusmodi
excitavit, hac de re monumenta tenebris erepta evulgavit;
arguraentum exornandum secontulere, Amalarius et Joanni Mabillonio immortalis norainis viro, qui
Florus Magister, Agobardus, Rhahanus Maurus, in hoc etiam argumentum vires suae eruditionis
Walafridus Strabo subsequentibus saeculis Berno
; non uno opere extendit. Ab hisce vero catholicorum
Augiensis abbas, Micrologus, et qui sub Alcuini studiis excitatus inter Anglicanos Joseph Bing-
nomine evulgatus est scriptor. Serius quoque Gui- hamus, cum mullis et ipse fibris origines, sive
lielmus Durandus, et Joannes Belethus de divinis anliquitates ecclesiasticas excolendas post primos
officiig multas tradidere. Tum saeculo Ghristi sex- saeculi praesentis annoH suscepisset , liturgiam
todecimo Jacobus Pamelius, Gregorius Cassander, quoqne sacram sus
illustrare aggressus est sectee
Joannes Stephanus Durantus, Claudius de Saintes, " pro viribus non semper veriiati.
serviens, sed
qui Orientalum Ecclesiarura liturgias La-
et alii, lisdera ferme teraporibus egregium opus con-
tiodonarunt, in hac pala3lra se exercuere. Longe fecit Eusebius Renaudotius Parisiensis, CoUac-
majori etiam successu, subsequente saeculo de- /ionem, scilicet, liturgiarum Orienlalium, quas
cimo septimo, liturgi» ecclesasticae patrimonium eliam eruditis notis auxit. Mirum quoque in
est auctum nam, ut alios prasteream, Joseph Vi-
; modum bene de eadem lilurgia meritus est
cecomes, Joannes Baptista Casalius, Bartholo- Pater Don Edmundus Martene, Benedictinus e
maeus Gavantus, Jacobua Goar, Gabriel Albaspi- congregatione sancti Mauri,editis quaiuor tomis de
849 PB^FATIO. 850
anliquis Ecclesiae Ritibus. Ad haec Pater Petrus Le A posse? Nobis «unt, inquient illi, Missales nostri ;
Brun. Oratorii Parisieiisis presbyter. quatuor aliis quidquid in vplustis, imo et velutissimis occurrit,
iomia Explicationem m!ssa5;omnium ulilissimatc,et tam precum quam rituum, in his quoque nostris
liturgiarura quarumcunque compendium, nobis de- deprehenditur imo plurahabent nostri quam illi.
;
Blanchinius,Oratorii Romani presbyter, insigne be- quam quod a tanto tempore possidemus? Res nuno
neficiumChristianae reipublicaecontulit ob detectum est mihi, non cum veris erudiris,doclissimisque ho-
typisque publicis traditum Leonianum Sacramenta- minibus,qui probe norunt quantifacienda sint tum
rium^ simulque ob antiquum Gothico-Hispani ritus in se ipsis.tum ob ipsam antiquitatem ejusmodi Sa-
DE ORIGINE
SACU^ LITUHGI^.
CAPUT PRIMUM. A sive efficacius ad alendam augendamque populi de-
Uti jam complures docli animadverterunt
viri votionem.
Graeca vox liliirgia significabat quod apud ethni- Da hujusmodi sacra liturgia'nuncnoliissermoest,
cos ministerium pubiicum, ita ut XsixoupYo? di- quae ritus missae nliorumque sacramenlorum com-
ceretur qui publico aliquo munere fungebatur, et plectitur. Nulla autem dubitatio est quin vel ipsis
illud exercere XetToupYEw.Ad sacra facientes eadem apostolis viventibus aliquis fuerit liturgiae usus.va-
voxquoque translata.Testem habemus sanctum Lu- riis constans precibus in conficiendo tremendo alta-
cam {Act xiii, 2), scribentem de prophetis et docto- ris sacrificio. Sancto Luca feste, perseverubant apo-
ribus Ecclesiffi : AEiToup-couvtajv ok auTcbv TijiKupu^, stoli in fractione panis et orationthus {Acl. ii, 42).
Ministrantibus aulem illit Domino.Qus liturgia.uta Apostolus vero vult fieri obsecrationes ,oraiiones ,!n-
caeteris distinjtueretur, sacra proplerea appellata terpellationes, et graliorum acliones pro omnibus ho-
fuit.Est autem liturgia,peculi.->ri significatione usur- minibus, pro regibus, et omnibus qui in sublimilale
pata,ratio colendi Deumverum per externos iegiti- sunt {I Tim. ii, 1). Ecquando vero ista perageban-
mos ritus, tum ad ililus honorem testandum, tum tur?ln sacrificio inellabili Christianae gentis,uti me-
ab ipsius homines benoflcia derivanda.Strictfori
in morlffiprodiditsanctusJuslinusmartyr.Eoenimtem-
etiam sensu accepta, eos tanlum ritus respicit.qui- ti porecongregabanturfidelestadcommuncspreceset
bus sacrificium peragitur,et quidquid ad munussa- suppllcationes cum pro se ipsis,tum proilluininato,
crificandi pertinet, quale esl apud catholicae Eccle- ubique gentfum omnibus,infento anlmo pe-
et aliis
siae fiiios incruentura missae sacrificium.Aliis voci- ragendas {Justin.marl. apolog. ii). » Parla refert Ter-
bus tum a Graeci8,tum a Latinis sacrum hujusmodi tullianus : « Itaque, all, sacrlficamus pro salute im-
munus designatur, neque solum sacerdotes com- peratoris, sed Deo nostro, et ipsius {Terlul. ad
plectitur,8ed ad reliquos etiam Ecclesia ministros ScapuL). » Morem hune ab Ecclesia obseivatum
sacrisoperantesextenditur. Fuit sua Judaico populo describebat circa annura Christi 347 sanctus CyriU
litur^ia.cum sacriflcia cruenta aut pacifica Deo of- lus Jerosolymitanua, inquiens : « Super illam pro-
ferret, ac deejus gentis sacerdotibus idcirco Apo- pitiationis ho^tiara (en sacrificlum propitiatorlum,
stolus aiebat:£< omnis quidem sacerdos prxst.i est quod negare sunt ausi,qui mlssam Impiatemeritate
quotidie minislrans, et easdem ssspe offerens hostias abrogarunt) obsecramus Deura pro communi Eccle-
(Hebr. x, H). In Graeco est XetToupYwv pro mini- siarum pace, pro recta mundi composltlonp, pro re-
s/roMS. Eorum autem sacrificia.Aposlolo ipfo testan- gibus. pro exercitibus, et sociis, etc. (Ci/rtY./cr. Ca-
te, umbra fulurum fuerunt {Col. ii, 17), qua de re iech. xxiii, n. 8). Proplerea sanctus Augustinus,
multa habet sanctus Auguslinus. Chrysostomus quid In Ecclesla Dei a xetustis temporibus ageretur,
vero: « Siveovis, ait, imraolabatur. erat imago Sal- '-'
considerans, obsecraliones, sive preca/iones ab Apo-
vatoris sive bo3,imago erat Domini sive vitulus,
; ; stolo nuper meraoratas interpretatur, » quas faci-
sive juvenca seu aliud quid eorum, quae offereban- mus incelebrationesacraraentorum.antequamillud
tur, sive coluraba et turtur ; omnia ad Salvatorera quod Domini mensa, Inclpiat benedici. » Ora-
est in
referebantur {Homil. clxv., tom. V). Per adventura tiones quoque slgnificfiri ait,« quas proferlmus,cum
aulem Filii Dei reforraata in melius veteri lege, et benediclturetsanctlficatur,etaddistributionemcom-
cessantibuscruentis sacriflciis,uti jara praedictuma minuitur: quam totam petitionein fere omnisEccle-
prophetis fuerat,successere perfectiorasacramenta, sia Dominica oratlone cnncludlt {August. epist. clix
ac novi ritus, plerisque antiqui populi caeremoniis olim 59, ud Paulin.). » Paucis dellneatum habes sa-
abrogaii9,hoc est.nova Ghristianee reipublicffilitur- crnm raissae canonum,quallsadhuc apud Cathollcos
gia successit,sive disciplina in sacris.cujus duplex in iisu est Quare jam agnosclmus, ipsls quoque pri-
genusstatuendum est:alterumex ritibus aut ab ipso mls Eccleslae saeculls ordlnem quemdam pripcum et
Salvatore, ejusve apostolis nascente Ecclesia pra;- oriitionum exstltisse.quibusin divlnis mysteriis ute-
scriptis,de quibus certos nosfaciunt d vini libri,aut bantur sacerdos et plebs fidelis. Praefationls nuno
apostolica traditin, per primilivae Ecclcsiie Putres quoque usitatae meralnit sanctus Cjprianus cum
usque ad nos derivata iilterum ritus illos comple- D nempe dicimus Sursum for.^ffi^et populus respondet:
:
ctilur, quos ideutitem Ecclesia universr», aut pecu- Hiibemus ad Dominum {Cijpr. lib. de Orat.). Ita ba-
liarcs Ecclesi» invexerunf in sacra,prout pastoribus tismi quosdam rltus suo tempore observatos Ter-
visum fuit magiscongruum majestati aiystoriorum tullianus indicabat;uti et orationem adhibltam in
853 DISSBRTATIO. CAP. I.
854
conferendo confirmationia sacramento tura ipse, A mua.i) Pars ergoliturgiaj.quaB ab apostolis
descen-
tum idem Cyprianiis innuerunt,ut alia omittam. detiat,quos sanclorum nomine Basilius appellat,
Doclissimus virPaterPetrusLe Brun,Oratorii Pa- hanc illi in scripto minime reliquerunt.At hinc mi-
risiensispresbyter.auctor est,<(ante quintum Ecclo- nime infertur neminem scriptis postea eonsignasse
siae sECuiumnullamex liturgiis^siveOraecissiveLa- quae apostoli sine scriptis tradidere.Doctrina h^c,
tinis,scripto fuissecommendatara» (Le Brun.lom.It etiamsilitterisimmissapostea fuerit,adhucappella-
DisseH.liturg.); sed preces omnes ac ritus,meraoria5 batur traditio sine scriptis,quia revera in apostolo-
traditos, per oralem tantummodo traditionem ad rum libris non legebatur ab iis autem etillamse ;
posteros fuisse propagatos. Equidem faiecr rae in accepisse Ecclesia firmissime credebat per traditio-
ejusmodi sententiam inclinare nondum potuisse ; nemmajorum.quiapostolorumauditoresanteafue-
non enim ea vis essevideturillius argumentis,quaB ranl.Neque plusponderis habet.quod LeBrun pro-
ad rem statuendam sit satis.Epiphanium is profert stea subdit, inquiens, cum in Diocletiani persecu-
scribentem de apostolis » lidem mysteriorum au- : tionelibri sancti Christianorum flamrais traderen-
ctores atque conditores fuerunt, una cum .lacobo tur,nullam Hturgiam memorari,qu.-E hanc pcenam
Domini fratre, etc. {Epiphan. hsrres. lxxix). » Non subierit. Nam, uti Eusebius auclor est, Scripluras,
constituta ab iis liturgia scripto tradita fuerit.imo inslrumenta Deifica, religiosissimas Scripturas »,
veri semper similius sit,quaecunque ordinanturad traditas a nonnullis fuisse scribit (Optat. l. i), non
successoresinstruendos^etiam litteriscommendari. vero quaelibet Christianaj gentis volumina.Sin vero
Justinus Martyr, dum sacrificii incruenti ritus re- etiam alios Christianorum libros tunc periisse pu-
censet.hac hahet : « PrKpositus, quantum pro sua tes (quod Actis martyrum accedisse cardinalis Ba-
virili potest, preces et gratiarum actiones fundit;et ronius est arbitratus),cur non idem et sacris litur-
populus fauste acclamat, dicens : Amen {Justin. giis cantigerit ?
mart. apolog.n).» Cum sacerdos multum.et quous- Nihil ergo profert Paler Le Brun,quo nobisper-
que poterat, orare, infert inde Le Brun statas el suadeat nullam Iiturgiam, aut saltem missaecano-
constantes nequaquam fuisse omnes synaxeos pre- nem ante saeculum Christi qulntum litteris fuisse
oes. Sed minirae vis f.icienda verbis Graeci textus consigatum.ContTa idem sanctus Justinus potiorem
oja 5jva|jii<; aiixif) ; namperea significari potestquod illius partem describit,imo neque sibi religioni du-
nos Italice dicimus : II sacerdote per la suaparte, cit, producere verba ipsa Uomini,quibus consecra-
aut, secondo che a lui appartiene, proff&risce lepre- tio peragitur.Additetiam "EueiTa k-j<.<:xi.\xt(ia xotv'
:
ghiere e rendimenti di gratie. Haec autem non ex- 4i:avx£<;,xa! eujf^a^; TO|i.ito[XEv,id est : Sub hac consur-
temporanea, sed jam diu oonstituta fuisse, merito gimus communiter" omnes, et precationf.s profundi-
conjicere possumus, si apostoli, ut vidimus,mi/4/t;- mus {
Jnstin. mart. apolog. ii) Nisi jam constitutoB
riorum conditores fuere,ut fuerintetiam traditaeab fuissentsaorificiiorationeset preces, quomodo con-
ipsis obsecr^tioneset gratiarum actiones,atque islae cors in iis recitandis populusperrexisset? Si autern
ab eorum discipulisobservatae.Tertullianum deinde quoque traditae fnerint oportet
constitutae, scriptis
Le Brun nobis exhibet «Qu»ramus an ettradltio : Idemquedicendumdeepiscopiset presbyteris sacra
non scripta non debeat recipi {Tertul.de Coron.mil. facientibus,quibus,ut concordiam servarentin con-
c. XXVII). » Etsanctum Basilium,qui tradit » Nus :
ficiendisdivinismysteriis.opusfuitlibellumaliquem
alia quidem habere e doctrina scripto prodita,alia precum habere prseoculis; ncque enim pro libilo
veronobis in mysteriotradita recipere ex traditione eas componereautmutarecuicunque licehat ;neque
apostolorum. etc. {Basil. l. de\ Spir. S. c. xxvii). » in tanti momenti orationibus et ritibus meraoriae
Tum subdit : » Invocationis verba, cum conficitur duntaxat lidere.congruum ac tutum videbatur.Prae-
panis Eucharistiae, et poculum benedictionis^^quis D laudatussanctusBasiliusdebaptismoIoquens,petit:
sanctorum in scripto nobis reliquit ? » Ex his exoul- Jam ter iramergi hominem,unde haustum ? Reli-
pere se posse arbitratus est idem Le"Brun nondum qua autem,qua; fiunt in baptismo,veluti renuntiare
Tertulliani et Basilii aevo litteris fuisse mandatas Satanae et angelis ejus,ex qua scriptura habemus ?
cul dubio longeante finem saeculiquarti scripta fue- cordis carnalihus post confessionem Trinitatis, et
rit.Negari eliam nequit quin sanctus Cyrillus Jero- unitatem Ecclesice, omne Christiani dngmatis sa-
solymitanus lilurgiae partem, non levem.in baptis- cramentum carnis resurrectione concluditur {Hie-
mo et sacra synaxi observatam, circiter annum Sanclum quo-
ron. adv. error. Joan. Jerosol c. 7). »
Chrisli 347, in Catecheses suas intulerit. que Augustinum inducit scribentem « Quotidie :
Per eadem ferme tempora in Galliis sanctus Hila- diciie apud vos. Symbolum nemo scribit, ut legi
rius Piclavorum episcopus, Hieronymo teste, • li- possit sed ad recensendum, ne forte deleat obli-
;
catholica uniformitercelebrantur, ut legem creden- neque enim propter additamenta quaedam desiit
dilex statualsupplicandi.))Tum px eisdera prccibus esse Sya.bolum antea in Ecclesia usitatum. Quas-
nonnullas recenset.inquiens: « Sanctarum plebium nam ergo mens Hieronyrao et Augustino fuit ?
praesules precantur, ut infidelibus donctur fides ;
Non alia,nisi Symbolum sub apostolorum nomine
ut idololalrae ab impietatis suae liberentur errori- evulgatum tanti esse pretii, ut quisque Cdelium
bus , ut Judaeis,ablato cordis veltmine.lux veritatis memoriae tradere, ac saepe recitare jubeatur, ip-
appareat ; ut hffirelici ca;holic;e fi lei perceptione re- sum in mente polius quam in charta scriptum re-
sipiscant, » etc. Si ejusmodi preci s in toto mundo tinens, ad Judaeorum discrimen, qui in tabulisla-
atque in omni Ecclesia catholica uniformiter, et pideis,atque in phylacteriis chartaceis legem scri-
q'jidemabApo3tolorum«vo,ceIebrabantur,quisun- ptam praeferebant, cum haec cordihus foret cons-
quam credat,sine scripto potuisse haec celebrari.ac D cribenda. Utitur autem llieronymus Apostoli ver-
prajsules et presbyteros quosque memoria tanlu.Ti bis : Manifestali qaod epislola estis Cliristi, mini-
fuisse complexos tot Precum seriem atque appara- slrata a niihis el scripta non atramento, sed spiritu
tum ? Ssculo Ghrisli quinto (ut habemus a Grego- Dei vivi, non in tubulis lapideis,sed in tabulis cordis
rio Turonensi {Lib. ii Hist. c. 22). Apollinaris Si- iii, 3). Quia Corinthii probe te-
carnalibus {11 Cor.
donius, celebiis Arvernorum episcopus," ablatosi- neant Ghnstianae legis docnmenta,in cordibussuis
bi nequiter libello,per quem sacrosanct; solem.nia impressa, eos epistolam Chrisli Paulus appellat.At
agere consueverat, ita paratus a tempore cunctum ista documenta in Codicibus etiam legebantur.lmo
festivitutis opus explicavit, ut ab omnilius miriire Augustinus ipse in loco nuper mrmoralo nos docet
tur. » Mirabilis nempe res visa est,episcopum sine Symbolura ipsumlitteriscommissura fuisse.non ut
libro, etsola memoria fretum, divina percgisse legendo recilaretur, cum fidelis quisque memoria
mysteria.Denique audi quid ferant concilii iii Car- illudcomplecti,acmemoriterrecitaredeberet,sedut
thaginieiisis falres.quod Anno Chrisli 397 habitum in memoriam ex scripto,si opusesset,revocaretur;
luit : " Piimilias vero, seu mel et lac, quae uno hoc enim signifioat,inquiens,»Eedad reoensendura
857 DISSHRTATIO. CAP. II. 858
menta non negligit, tabulis cordis ascribit, tenaci, oblatio,semper consfcratio et communio peracta;
quo ad confundendos haereticorum errores paratior semper creditum sacra dona realiter converti in
sit,memoria9 coratnendai\\\.{Aug,deSymb.adcalech.)>< pretiosum corpus et sanguinem Domini. Tota ergo
Leonis Magni epistola, sed simul
Soript-i certe fuil varietas ao dissimilitudononsoluminter Orientales
memoriaecommendata ad iis episcopis.Sacramenta- et Occidentates, sed et inter ipsasOccidentisEccle-
riumquoque Gelasianum vide.a venerabili cardiiia- sias, in varietate precum,in diversitate verborum,
le Thomasio editum. Symbnlum fidei Graecis verbis atqueinarbitrariiscKremoniisversataest.Aliisenim
scriptum ibi legitur, et nihilominus catechumenis ritibus Latina, aliisGrsci utebantur in conficiendis
edicitur:«Intentis itaqueanimis Symbolum disciie; sacramentis : et in orationibus ad Ueum, intacta
solummodo orationem Dominicam oblationis hos- ordinem suarum precura Mediolanensis Ecclesia.A
tiamconsecrarent(ti7).vii,«p!5<.63),»cum sinefabulis sancto Hilario inGalliis confectura vidimus librum
ac testibus id ab eo aflirmatura fuerit, consensum Mysleriorum. A sancto Paulino episcopo Nolano Sa-
minime extorquet a nobis. Et praecipue quod aliter cramentarium,etHymnarium,Gennadio teste,luisse
senserint antiquiores Ecolesice Pratres.Quid de hac conscripta circiter annum Christi.5i2 paritercom-
re sanctus Basilius lradiderit,capite praecedenti vi- pertum habemus. Ita et in Hispaniis sapientissimi
dimus. Accipe nunc, qu<e de ipsaRomana Ecclesia alii pastores, aui presbyferi, pro suaquisque pru-
anno Ghristi 416, hoc est, tot ante Gregorium Ma- dentia ac pietate, sacros ritus composueruntet ex-
gnum annos.scripseritlnnocentiusi summus ponli- ornarunt. Neque hoc iraprobatum, imo probatum
fex:«Si instituta ecclesiastica, ait, ut sunt a beatis videasasanctoGregorio MagnoRomano pontifice in
apostolis tradita.integra vellent servare Dominisa- litteris ad Augustinum Cantuariensem episcopum
cerdotes, nulla diversitas,nulla varietas in ipsis or- datis. Interrogatio Augustini haec fuit :« Cum una
dinibus et consecrationiuus haberetur [Epist.adDe- sit fides, cur sunt Ecclesiarum consuetudines tam
Addit infra
cent. Eugub.).» « Qiiis enim nesciat,
: diversae, et altera consuetudo missarumesl in Ro-
aut noD advertat id, quod a principe apostolorum mana Eeclesia, atque altera in Galliarum Ecclesiis
Petro RomancE Ecclesiaetraditumest, ac nunc usque tenetur?» Cui his verbis respondet sanctus Pon-
custoditur, ab omnibus debere ^erxari '^iietc.Ut hoc tifex : « Novit fraternitas tu RomftnasEL-olesi» con-
fieret, quis non videt, scripto opus fuisse. Denique suetudinem, in qua se meminit enutritam. Sed
ait: «Saepe dilectionem tuam adUrbem venisse,ac mihi placet, ut sive in Romana, sive in Gallicana,
nobiscum in ecclesiaconvenisse, et quem morera seu in qualibet Ecclesia aliquid invenisti.quod plus
vel in consecrandis mysteriis.vel incaeterisagendis " omnipotenti Deo possit placere, sollicite eligas, et
arcanis teneat cognovisse, dubium non est » etc. in Anglorum Ecclesia, qua; adhuc iu fide nova est,
QuE tunc igitur liturgia misss in usu erat.abApo- inslitutione pr«cipua,quae de multisEccIesiis coUii
stolis descendisse Innocentio pontifici credebatur: gere potuisti, infundas. Non enim pro locis re3,sed
quod et ipsum taraen in tanta iatitudine non facile pro rebus locanobis amanda sunt.Ex singulis ergo
accipiendum est moris enim fuiteorura temporum quibusque Ecclesiis, quaj pia, qus religiosa, qus
ad apostolos referre quaecunque insacris anliquita- recta sunt,elige;et haec quasi infasciculum collecta
tem olebant, nequeeorum Origoerat perspecta.cum apud.Vngloruui mentes in consuetudinem deponc.»
tamen ex iis nonnulla postapostclorumsvuminsti- Idemesancto Augustinollipponensi colligas {Aug.
tuta fuisse deprehendantur. Unum nobis pro cerlo epist.M,ad Januar., uliin iiS), utque a siuiclo
statuendum est, videlicet,quidquid ad substHntiam Ambrosio, sive a vetustissimo auctore operis de
sacramentorum pertinet, in quibus necessaria ani- Sacramentis. Quod plus est, ne ipsa quidem Ro-
marum8ubsidia,autpraecipuavisineffabilissacrilicii mana Ecclesiaejusmodi varietatis expers fuit;nam,
sita e8t,ab apostolorum sevo ad nostra usque tem- utiinframonebimus,LeoMagauspontifex liturgiam
859 DB REBU8 LITDRGICIS m-
sacraminstaurassevidetur.Certe eamdemGelasiusI A nunc usitatas redogit.Psalmi etiara integri adhibiti
papa novo ordine donavit rursus vero idem Gre-
; antiquitus, sive cantati in missa fuerunl ; idque ex
goriusMagnus ad eara formum redegit,quaesubinde non uno sancti Augustini loco, et ex homiliis sancti
semper serfataest, exceptis additamentis non pau- Petri Chrysologi constat ; verura nostris terapori-
cis festorum atque orationum, quae sub&equentium bus versiculus tantummodo ex iis canitur,aut reci-
temporum devotio invexit. Atquod est ad canonem, tatur.Cur aulemasanctoGregorio pontifice breviata
inquopraBcipuetremendum sacrificiiMysterium per- fuerit liturgia, id factum suspicari licet ad majus
agitur, nulla in eo unquam facta est novatio ; et si fidelium commodum.atqueutomnesdivinis myste-
momenti verba addita fuere a Romanis
quae levis riis interresse possent. Olim quoque multos occupa-
quibusdam pontificibus,id in eorum Vitisapud Ana- bat cura flliorum, custodia agrorum et bestiarum,
stasium collectorum commemoratum fuit. Illustris servilium dorainis pra^stitura, utalia impedimenta
est in hanc remVirgilii papae locus in epistola anno omittam. Uosce, ut opinari fas est, absterrebat a
Christi538exarata:"Ordinera quoqueprecum(itaille visum fuit
sacris prolixitas liturgiae. Idcirco satius
6cribit)in celebritate raissarum nullo nos tempore, camdem contrahere, et prssertim postquam prae-
nulla lestivitate significamus habere divisnra ; sed ceptum invaluit de missa audienda singulis Domi-
serapereodemtenore oblataDeorauneraconsecrare. B solemnibus.
nicis, aliisque festis
Quolies vero Paschati»,aut Ascensionis Doraiai,vel Sed quando Romanam priorura saeculorum litur-
Pentecostes,vel Epiphanije^sanctorumque Dei fuerit giam ostendere non datur, antiquiora saltem illius
agenda festivita8,singula capitula diebus apta sub- monumentaetexemplariaprodamus.ADtepaucosan-
jungimus.quibuscommemorationem sanctsesolem- no8, clarissirausPater Joseph Blanchinius, Oratorii
nitatis, aut eorum facimus, quorum natalitia cele- Romanipresbyter.quartumtomum adjiciens Roma-
bramus caetera veroordineconsueto prosequimur.
: norum pontificum adVitisAnastasio collectis.et a cl,
Quapropter et ipsius canonicae precis textum diri- v.Francisco patruo suo illustratis,opuscukim edidit
giraus subter adjectum, quera Deo propitio ex apo- cumhocceiiiulo-.Codex sacramentorum velus Romanx
stolica traditione suscepimur {Vigil. pap. epist. ad Ecdesise, a sancto Leone papa confeclus, primum
Eutherium., five Profuturum.). » Quae hic canonicae prodil ex ms. libro, ante mitle annos conscripto, qui
precesdicuntur.etex aposlolica traditione proficisci exstal in hibtioltieca amptissimi capituU Veronensis
asseruntur,re8piciunt unum canonem missae,qui in Egregium sane acpretiosura venerandae antiqiiitatis
omnibusmi8sisidemerat,nequemutationibusobno- monumentum.cui par in hoc genere non reperias,
xius.Stabilesquoquesemper fuereritusaliiinjmissa; utpotequod in eo exhibeaturomnium vetustissiaia
uti lectiones ex Veteri Testamento.aut ex Epistolis n liturgia, quae Romana; olimin usus fiiit.Dolendum
apostolorum, atque ex Evangeiio, atque aliis, de tanturamodo quod non integrum opus ad nos per-
quibus iiturgici scriptores multa tradidere. venerit, cum multa exciderint, et praesertim ora-
Quod nunc cerniraus, inter Roraanae Kcclesiae tiones pro compluribus Dominicis diebus,quK pra;-
raissara et Graecorum non leve discrimen interccdit. cipuum divini cultus patrimonium constituunt.Ad
Primis etiam Christianffl fldei saeculi intercessisse haec anno Christi 1680 Joseph Maria Thomasius,
videtur neque enim a Graecis sacros ritus Romani clericus regularis, postea venerabilis sanctae Ro-
acceperunt, sed ab aposfolorum principibus. In manas Ecclesise cardinalis; vir pietate non minug
substantialibus tamen tam Romana quam reliquas quam doctrina conspicuus,etdesacris litteris opti-
Christiani orbis Ecolesiae concordes perrexere sem- me meritus, libros tres Sacraraentorum Roraanae
per. Fieri tamen potuit ut ante Gelasiuraet Grego- Ecclesiae ex insigni Codice Christinae Suecorura re-
riura Magnum pontificesquolidiana Roraanae missfe ginae evulgavit. Contendit ille, et gravibus quidem
litur^ia prolixior foret, quam pr» nostris terapori- rationibus adductus, Missalem librum a Gelasio I
bus usurpatur.lnGraecorum missaanle praefationem ponliflce circiter annum Christi 494 instauratum,
Orationes dicuntur pro Ecclesis, pro regibus, pro ibi contineri,quanquamfateaturnonnullafui8se ap-
catechumenis, etc. Aliee etiam adduntur post con- posita saeculo subsequenti.Nobis denique est Sacra-
secrationera, pro clero, etc. Latinus auctor de Sa- D raentarium Gregorianura ordinatumvidelicet adin-
oramentis, non Ambrosius, certe vetustissimus
si signi Romanae Ecclesiae pontiflce Gregorio Magno
atque Italus « Laudes Deo deferuntur, oratio
: circiter annum Christi 598.Plura hujus perantiqua
petitur pro populo, pro regibus, pro caeteris (Auct. exeraplaria exarata supersunt. Mihi oranium, ut
de Sacr. l. iv, c. 4, inter Op. Ambros.). <> Nunc in reor, antiquissimura ex Vaticano Codice euppedi-
Romana liturgia paucis, et quidem in secreta ora- tavit praBlaudatusPater Joseph Blanchinius, virpro
tione,papa,episcopus,el reges Deo commendantur. virili ad sacras litteras promovendas natus. Tria
Olim fortasse pro iis rogatum fuit in qualibet missa haec ergo Sacramentaria ad Romanam Ecclesiam
solemni distinctis orationibus, ut nunc fitin missa speotantia, in unum conjuncta.producere constitu-
Parasceve, quae missaa nonnullis,
ferias sextae in tum mihi fuit, ut sub uno conspectu habeant lecto-
mera coujectura utentibus, xislimatur omniuman- res quidquid in reraota antiquitatereliquura est de
tiquissima, quanquam de prassanctificatis confecla. liturgia Romana. Quod antequara praB8tem,aliqujd
Certe vetustissaeculis prasf^tiones complures inusu praefari juvat de singulis hisce Sacramentariis, et
fuere. Hasce sanclus Gregorius Maguus ad paucas quanto in pretio habenda sint, palam facere.
861 DISSERTATIO. CAP. III. 862
CAPUT iir. A riri potuerunt : tanta est earum copia atque varie-
De SacramenUirio Leoniano,cui per conjecturam prx- tas.Quippe ad primi, secundi, tertii saeculi preces
fixum fuil nomen sancti Leonis Magni. additamenta identidem facta fuerunt,prout sanctis-
simis pontificibus videbatur magis idoneum ad au-
Editura, ut nuper monui, primura fuit a Patre
gendam sacramentorum venerationem, populique
Bianchinio, et reoudeQduin infra erit Sacramenta-
Cbristiani devotionem.Quarto autem et quinto sae-
rium, quod « a sancto Leone papa I, » confectum,
culo potior orationum adjecto, uti suspicari licet
per conjecturam ipse est opinatus. Quse de iiac re
fcicta fuerit.Atque ubi conjectura hcBC vim habe.it,
docliorum virorum sententiaforet,exquisivitdeinde
jam intelligimusqujinti faciendumsit Sacramenla-
Blanctiinius, eoruinque litteras pro suo erga me
rium istud,in quo videlicet pietatisChristianae pro-
amore ad me misit. Rescripsil cl. Pater Josepii
fessio et supplicationes contineantiir, primia illis
Augustinus Ursiiisordinis Praedicatoruin,a secretis
Ecclesia3 temporibus usilatee. Inter ejusmodi ora-
congregationis Indicis, sibi minime videri Gelasia-
tiones,sensim ad sacra mysteria, adjectas, eae di-
num opus Sacramenlarium illud, quod venerabilis
gnosci faolle possunt,qu8e sseculo iii,qu!B iv,qure v
c»rdinalis Ttiomasius edidit, et Gelasio potius tri-
originem suam debent.Nam quotifs novae hsereses
buendum esse si quod a Blanchinioevulgatum fuit.
emergebani.atque in conciliis orthodoxis damna-
altero sine dubitatione vetustius. Cum Gelasianam B
bantur, curabant etiam doctissimi et piissimi pon-
liturgiamsanclusQregoriusMagnus « multasubtra-
tifioes ut inconcionibusetsacris precibusgermana
hens, » argumentur Ursius) a.\.que
contraxerit (ita
Ecclesiae doctrina proponeretur, el populi calho-
ad meliorem ordinem redegerit, verbabsc minime
licis auribus ac mentibus saepiusinculcarelur.Hinc
cum Thomasiano Codice conveniunt, qui mole sua
inferior Gregoriano deprehenditur. Contra notae
natae pro temporum
varietate complures oraliones
et praefationes, quibus configebantur hmreses Ma-
hujusmodi recte cadunt, in Blanchinianum qui si
netis, Sabellii Pauli Shmosateni, Arii, Apollinaris,
nteger ad nos pervenisset, longeGrejJtorianum mole
superaret, quae vero sine ordine in Gelasiano pro-
Macedonii, Pelagii, Nestorii, el Eutychetis.In Blan-
cedunt, ordinem asancto Gregorio acceperunt. Sed chiniano Sacrainentario passim prostant hujusve-
ritatis documenta. Sed quinam fuerint singularium
quod polissiraum ad hujusmodi quaestionem diri-
mendam urget idem Ursius, haec oratio pagina 51 ejusmodi additamentorum auctores, indioare, eo-
Editionis Blanchinianae in Leoniano Codice occur- que minus decernere,nerao uunc potest. Certe quin
rit : Majestolem tuam, Domine, supplices exoramus Romanis pontificibus tribuenda sintqueecunque in
ul anima famuli tui Simplicii episcopi ab omnibus, praelaudato Sacramentario occurrunt,negare quis-
qux humanilus n
atlraxil exuta,in sanctorum censea- quam non ausit hunc enim Codicem in usu Eccle-
;
tur sorte paslorum. Poat sanctum Leonem Simplicius siae Romanae fuisse, evidentissime agnoscimus. In
RomanaeEcclesice praefuit. et vita functus est anno festo sanctorum martyrumPauIi et Joannis ad mis-
Christi 483.ErgoLeonemMHgnura nequaquamColle- sam 5 legitur Nobis contulisli, ut non solum pas-
;
ctia ista habere potuit. Rursus cum haec, post mor- sionibus marlyum Urbis istius ambitum coronare.i,
tem Simplici statuenda, sit, ad Gelasiana tempora sed etiam in ipsis visceribus civitatis Joannis el Pauli
referendusCodex videtur; namGelasius annoChristi victricia membra reconderes. El in fcsto sancti Lau-
492 renuntiatus fuit Romanus pontifex. Ad contro- rentii ad missam 5; Quamvis sancturum tuorum toto
versiam hanc dijudicandam accessit etiam cl. v. orbe clara lil gloria, de beati tamen solemnilate Lau-
Eusebius Amort ecclesiae rollegiatae ad sanctani rentii prx Roma Ixtalur. Atque eodem Sa-
caeteris
Crucem Pollingae in Superiori Bavaria cannnicus cramentario Romanos ipsos pnntifices usos fuisse,
regularis, et sacrae theologiae professor. En ejus multa apertissime evincunt. In festn apostolorum
sententiam Sacramenlarium istud « non est opus
: Petri et Pauli, num. 20, Prsfatio hsec verba exhi-
unius alicujus pontificis, sed est Sacramentarium bet : Qui ut hanc sedem regimen Fxclesix totius ef-
Romanorum pontiflcuin, usu receptum priniis tem- quod hxc prxdicasset, oslenderes ubique
ficeres, ei
poribus, auctum tamen et interpolrttuin per varios tervandum,simul sin ea et aposlolicx principem]digni-
pontifices usque ad tempora Gelasii papae. Speoia- D tatis, et magistrum gcntium collocasti.la natali epi-
liter in hoc Sicramentario agnoscuntur manus scoporum, num. 5 : Qui licet Fxclesiam, loto terra-
Sixti II [, Leonis I el Felicis III. » Quae omnia iseru- rum orbe difjusam, largitate munerum ditnre non
dite persequitur, et subacto judioio consentirecum desinis,scdem tamen beati apostoli tui Petri tanto
sua sententia ostendit Utraque sane opinio lau- propensius inlueris, quantosuhtimius es$evoluiit>;da
danda, atque inter utramqne ego, sed titubante mihi famulo tuohujus providentix tuxdiiposilionibus
gressu, procedam ; cum enim conjecturis tanlum exhiherecong/-uenterofficium,elc. (laec sapiuntsancti
essK hic locus possit, nulla nequeab iis, neque a Leonis I doctrinam. Alia
genus praetereo. Pro id
meinconcussain omnibus sententiaest exspectanda usu quoque Romance Ecelesiae concinnatam fuisse
Itaque primoveri prorsiis simile videtur, in litur- Collectionem istain, ediscimus ex eoemeteriis, aliis-
gicum hocffirarium illatas fuisse preces et obsecra- que sanctis loois ceternae Urbis,ubi festa olim cele-
tionesquae perprima quinque relijrionis Christianae brabantur,atque stationes.Ibi enim pridie Kalendas
saeculain usu fuerunt Romanae Ecclesiae, ac repe- Octobris recensetur « natale basiliecB Angeli in Sa-
863 DE REBD8 LITURGICIS 864
laria. »Tum alibi : o natale sancli Stephani incoo- A mentario. Unumtantum modoetalterumexemplum
meterioCallisLi ; et Ke,lici?simi et Agapiti in coeme- proferara. In sermone primode JejunioPentecostes
terio PraetextaLi via Appia. » Et « sexto Iduum Ju- ha^c habet sancluspontifex : « Ili itaque doctores et
liarum » de filis saiictce Felicitatia liabentur haec : tirociniummilitiffiChriBtianaesanctisjejuniisinchoa-
« Natale smotorura Felicis, Philippi, in coemeterio runt, utconlru spiritales nequiLias pugnaturi, ab-
Priscillae ; Vitalis, etMartiaiis, et Alexandri, in coe- stinentiae arraa caperent. » Sacramentario ad je-
meterio Jordanorum et Bilani in ccemeterio Maxi-
;
junium quarti mensis hcEC repetuntur^conferft no-
faotus, paulo cerlius hoc assere non dubito [Card- citus postremuraUrbitrepidanti exitiumrainabatur;
Thom. in praef. ad Sacram Gelas). oQu» eminentis- tum anno Chr. 455 eamdem urbem a Genserico
simusThomasius scribit,facile foret exemplis pluri- Vandalorum regeoaptam, atque direpLam. In utro-
mis confirmare :eloquentia enim sanctiLeonis.ejus- que eventu miserentis Dei manus super Romanos
quoelegans stylus in oculos incurrit tam in ejusser- efful8it,turaquodAttilamcrudelissimumvastatorera
monibus et epistolis, quam in Blanchiniano Sacra- urbium compescuit,neRomaiavictorpergeret; tum
865 DISSHRTATIO. CAP. III. 866
quod Gensericura a capta neque tamen vastuta Urbe A niore serpentium,non utique ut cuiquam noxii simus,
tam citoremovit.Miserriraahujusmodi tempora de- sed ut soUicite dolos caveamus alienos. lla mites ad
lineata in Sacramentario videnturln jejuiiio quarti omnes esse nos jubes,ut pariter corripere'prsecipias in-
mensis, num. 11, oratio heec legitur : Deus, qui va- quieteos; longe aliud quippe estcontumeliam prxterire;
statoris antiqui perfidiam virtute f>lii tui et sancti improvidam henignitatem capiamur,in-
aliud, nn per
Sjiiritus destruendo,dedisti nobis de cnptiviinle victo- tendere.Quoniam el tuaclemeniia ea legenoslros resol-
riam, concedo, quxsumus, ut qui nos impetere tno- vit errores,ut nos denuo,ne deteriora subeamus,errare
ltuntur,potentix tux dextera eonterantur. Mense Ju- proliiheas : nec sihi quispiam aut non cessum judicet
Uo, Tium. 28 : Munera nomini tuo, Domine, cum /uisse delictum,aut Isesum se fortassis existimet,si fa-
gratiarum actione deferimus.qui no$,ab infeslis hosti- cultas eidem potius subtraliatur Ixdendi, cumhoc ipso
bus tiheratos, pascliale sacramentum placida trihuis magnum beneficium talibus con]eratur,ut mali essede-
menie suscipere.la praelatione Ut sic vitia nostra de-
: discant velimpossibilitate peccandi. Qui h<EC atlente
pellas,sicut corporum ferales exslinguis inimicos, nec perpendat,duo inde manifeste colligit : scilicet hanc
captivitatemquamextrinsecussubmovisti,sustinerenos praefationem aRomano quopiam pontificeelucubra-
patlaris inlernam. ftupraquoque hsibelav.Agnoscimus tam,qui potentem'aliquem aut aliquosinimicos.ca-
adpeccatorummeritaperlinereutservorumtunrum la- n lumniatores, sive insidiatores.passus fuerat, a qui-
bore quxsita sub conspectu nostro manibus diripianlur bus adhuc sibi timebat. Respicere hsc possunt
alienis,et quae desudanlibus famulis nasci tribuis, ab schisina contra Damassum papam ab Ursicino ex-
hostibus patiaris abiumi, etc. Supplices cxoramus,ut citatum anno Christi 367. Referenda tamen potiua
ab omni mortalitatis incursu continuata miseratione suntad schismaEulalii anno 419 contraBonificium
nos protegas.Sant et alia loca.quae praetermitto^indi- I papam,aut ad Bassi exconsulis accusatione anno
cantia.gravibus pressuns tunc populum Romanum 433 adversus Sixtum 111 pontiflcem conflatas, de
obnoxium fuisse,quod certe Leonis Magni tempori- quilius Viti-e Romanorum pontificum aliaque mo-
bus contigit.Audi quid ipse sanctus pontifex dicat : numenta fldem faciunt, Pagio tamen reclamante, ac
« Quis hanc Urbem reformavit saluti ? quis a capti- rem in dubium revocante.Neque enim hic agi vide-
vitate eruit? quis a caede defendit? Ludus Circen- tur de schismate Symmachiet Laurentii,quod sae-
sium,an cura sanctorum ? Quorum utique precibus culo subsequenti accidit.Alterum est, haec minime
divincB censurae flexa sententia est, utqui mereba- consentire cum Leonis I pontificis via, moribus ao
mur iram, servaremur ad veniam. » Infra subdit rebus gestis, erga quem perpetuus fuit amor et
« Revertimini ad Dominum,intelligente9 mirabilia obsequium cleri et populi Romani.Neque illum ex-
quae in nobis dignatus est operari et liberationem
; cogitare licethujusraodi prtEfationis auctorem,cum
nostram,non sicutopinantur impii,stellarum alTec- adversus tantum virum nullus unquam domesti-
tibus,sed ineffaliili omnipotentis Dei misericordiae cus hostis insurrexerit,sive insidias struxerit. Imo
deputantes, qui corda furentium Barbarorura miti- improvide eadem praefatio in colleotionem hanc il-
to illo delectu.ac sine exquisito ordine,quem rei gra- tione :Qui famulos tuos informare dignans, ul non
vitasexposcebat.Fas mihi sit et alteram addere con- tam nos exagilet inepla laceratio superborum, quam
jecturam. A Gelasio papae, aut sub ipso Gelasio ea- potius movealmiscratio lacerantum. In missa 3 haec
dem coUectio fieri potuit.inclinante ad finera saeculo animadvertenda occurent : Nihil ergo juvaf. eos qui
Cliristi quinto;veri tamen'similius videatur id potius dedecora sua notasquenon cernunt ; el quia ipsi se non
sub Felice III pontifice contigisse, qui Gelasio pro- vident,xstimant nec se ab aliis videri.Cum enim cla-
xime praeivit.En quae me ad hujusmodi opinionem mat Apostoliis :« Qux secundum taciem sunl,videle,»
adduxere.Mense Julio.num. 18, ha;c in praefatione quemadmodwm se celare posse confidunt, qui, sicut
ooeurrunt: Qut nos doces illorum fugiter rela.care,qui scripium est.per dulces termones suos seducenlcs corda
nohis adversanlur,oj]enws,sic pissimuiare culpas, ul jallacia,et{sicul Evangelium aii) Christum ait cuhili
sub specie gratix nocere cupientium declinemus,in qua requirentes, palam mantfesieque declaranl qui.l et di-
student perseverare,malitiam. Tu etenim,Domine ,non clis exsequantur et factis ? aut munit,
Nec eos fulcit
manere vis similitudine columbarum, et astutos fieri quia ul se valere contendant,volumina divinapercur-
867 DE REBU8 LITUBGICI8 868
runt:cum per hsecipsi potius improvos mores suos ei \ ab Anastasiocollectis,» viNonas Martias»sepultura3
profiteanlur eldamnent: nescicntes quod traduntur in traditus fuit? Cur geminfe orationes ibi in honorem
reprobum sensum,ul faciant qux non couveniunl,elc. « sancti Silvestriexbibentur, » tertia vero, quae ad ip-
patam pudore calcato,de prauis conversationibtis suis civitas.jajn vidimus,et propterea illius aevo multa
etiam gtoriantur : domi forisque spurcitiam conlra-
et quae bic continentur congruere demonstratum est.
henles,non tam referli sunt ossibus mortuorum,quam At commode etiam direptiones illae.majoraque im-
magis ipsi sunt mortui,eic. fsti non solum adluigra- pendentia pericula, et subsecuta liberatio, ad Fe-
tiam venienlessui feditates delerrcnt,sed eliam intrin- licis III pontificatum spectare possunl. Eo quippe
secusjratribus conslilutis,proquibus Christus est mor- tempore inter Barbaros,hoc est inter Odoacrem re-
tuus, offendiculum sux perversitatis opponunt. Tales gem ac Theodoricum Gothorum duoem, postea re-
cavere nos jubes, etc.Hsc sane longiuscula,sed non gem,atrox bellum viguit,et de Romse totiusque Ita-
dissimulanda.Equidem quo sajpius ipsa considero, liae imperio disputatuin fuitifierique nonpotuilquin
atrox hujusmodi censura adversusprivatoshomines bus nostris,ul ttia nos ubique dextera protegat,et re-
male sedet in divinis mysteriis, neque cum eorum ligionis integritus,el Romani nominis securilas repa-
majestate,mansuetudine etmodestia.componi facile rala consistat. ^g.g&nonm colluviem Odoacer,Gothos
possit.Si ejusmodi pra^fationes ah aliquaprivato ho- Arianam gentem Theodoricus in Italiam invexere.
mine,aut a pontifice quopiam, pro aliqua singulari Horum causa et sub Felice III papa
religioni et Urbi
neoessitate compositae fuerunt, dignaa certe non timebatur.Sub Gelasio autempontificepacataomnia
erant quae in publica el communi liturgia conserva- fuerunt Ro.Tiffi,ila ut rectius id ejusdem Felicis III
rentur.Doctissimns quidam vir Patrem in litteris,ad tempora referenda hcec videantur.
Blancbinium datis,baec interpretatur de Manichffiis Praeterea animadvertas velim preces ad Deum in
sub sancto Leone detectis.Addere is poterat et sub istaSacramentario, uti mos poscebat, pro dominan-
sancto Gelasio.In iis tamen praefationibus agi non tibus Romae fundi.En quibus verbis.Mense Julio.ad
de bcereticis, quos sanctus Leo acerrima eloquentia missam 25 Prolege, quwstimus, Domine, Romani
: {
exagitat [Serm. 33, 41 ; epist. 8 ad episc. llal.), sed nominis ulique rectores. Ad missam 34 Romanis :
Deo oblalas fuisse in Sacramentario hooproanima turgia eo tempore tam pro barbaricis regibus quam
famuli Simplicii episcopi.Vitiatum eum locum a li- pro imperatoribus deprecatura,r(;ctor«s Romani no-
brario suspicari fas est. Nam cur cum festo sanoti minw, aut Romanos principes,Bipio utrisque domina-
Silvestricon.jungituremortualiodiesSiraplicii ponti- toribus vocabulo, in suis precibus appellare con-
ficis,qui,uthabetur inVitisRomauorum ponlificum suevit.DeniquerecolendasuntqueeinSacramentario
869 DiaSBRTATIO. CAP. III 870
iatoad miBsam quartara mense Septembri in natali A cimi Missee de vigilia confusee sunt interJum cum
episcoporum occurrunt. Ibi baec prselatio Aplius : missis de festo. Aliquando praefationes sine prsviis
siquidem alque decentius his diebus ejnscopalis officii et subsequentibnsorationibusponuntur.Juiiomense
suscepta principia celebramus, quibus et Ecclesix to- variipcongerunturmissje injejunio,atque oratlones
tius observantia devola concwrit ; etipsius,cuisacer- etprecesdiurn» tum paucae quaedam orationes ma-
;
dotale ministerium deputantum, natalis colitursacra- tulinse et vespertinee. Subsequuntur preces diurnae
menti; dumque, resiricltus castigaliusque viventes,in cum sensibus neces3ariis,et aliaj missae in jpjunio.
summi pontificis proficiendo membra transferimur, Hic grandia congeries etconfusio missarum et ora-
adeptum temperalem hunc honorem, potius fieri spe- tionum, neque prescriptum quibus diebus earum
ramus mternum. Subsequitur oratio PrssslaDomine : usus futurus esset. Uno verbo, videtur collcctor
quxsumus, ul de nostrse gaudeamus proveclionis aug- qutdquid sibi occurrebat descripsisse, sed non eam
mento, el de congruo sacramenli paschalis obsequio. quae par erat, disposilionem et ordinem curie ipsi
Paritthabes In subsequenti missa. E\ hisautemevi- fuisse. Ei tamem vitio ne vertas quod hic nulla
denter colligitur, cum temporeet jejunio quadrage- Quadragesimse, Paschatis, et Dorainicarum recur-
simali, quod nomine observanlix et observalionis no- rentium per annum, mentio fiat neque enim inte-
;
vimus donatum iii Gf.lasiana et Gregoriana liturgia, n grum ad nos pervenit Sacramentarium istud, muti-
concurrisse diom natalem, hoc est, anniversarium um nempe in principio et fine. Etnihilominus spar-
diem ordinationis, sive consecrationis Romani illius sas ibi reperimus non paucas Dominicarum ipsa-
episcopi, sive sacerdoiis fhoc enim quoque nomine rum orationes, quas omnium vetustissimae in liturgia
tunc designabantur episcopi] qui sacramentarii hu- censenda; sunt. Interea, utcunque de Sacramentarii
jus consarcinator dicendus est, aut sub quo idem ipsius auctore statuas, repetendum hic eat, pretio-
concinnatum fuit. Quam vellem haec sancto Leoni sum eximiumque nos in eo habere promptuarium
Magno pontifici possent aptari Verum si cardina- 1 sacrae antiquitatis, et Romanae liturgia; nullumque ;
pora Felicis III papas, a syslemate hoc non dissentit fontis,mellis, etlaclis ; etpota famulos tuos ex hoc fonte
illius conseeratio. Testibus enim Anastasio, Pagio, aquat vivae perennis,qui es Spiritus veritalis, el enutri
aliisquc scriptoribus, aquibusbiduo tantum cardi- eosde hoc lacle,etnielle,quemadmodumpatribusnostris
nalis Baronius differl; consecratus fuit Romanus Abraham ,lsaac,et]acob... introducere te eosin terram
pontifex idem Felix III anno Christi 483, die sexta promissionis, terram fluentem melle et lacte. Conjun-
Martii. Et cumeo anno celebratum sit Paschadie ge ergo famulos tuos. Domine, Spiritui sanclo, sicul
decimaAprillis,nata!isquoqueejusdempap8eincur- cotijunctum est hoc mel el lac,quo cctlestis terrenxque
reritoportetinDominicarasecundamQuadragesimae. substantiae significalur unilio in Ghristo, eic. Haec,
Reliquumigiturest, si hisceconjecturisfidendura inquam.remotiorura sa;culorum postChristum ves-
sit, ut ad sanctiFelisIIItemporareferendura videa-
D tigiasunt priraisenim Ecclesiaesaeculis inmore fuit
;
rerum delectus apparet,qui ejusdem aedificiura ali- tura fuit annoChr. 793.Sanctus autem Hieronymus
cujus Eomani pontificis prudentiaesineulla dubita- circitereadem tempora scribehat.' « Multa alia, quee
tione tribuendum persuadeat. Nempe in eo deside- per traditionem io Ecclesiis observantur, auctorita-
ratur exactatemporum connexio, et distributio fe- temsibi scriptie legis usurpaverunt, velut in lavacro
storum. Mense Septembri missam sancti Petri apo- ter caput mergitare, deinde egressos lacti^ et mellis
atoli, missam quoque sancti Laurentii habes. Ad pra?gustare concordiam [Hieron. dial. adv. Lucif.) »
Septembrem flt invitatio plebisinjejuniomenaisde- Sed etejusceritus saiculoChristisecundotestem ha-
871 DE REBUS LITURGICI8 872
qemiis Tertullianum, dura et ipse ad traditionem A. co!lata,attentius animadvertissent. En ejus verba
provocans, do baptismo agit « Termergitamur, in : « Sed nec illud tangatanimum, quod sibi aliquando
quit, amplius aliquid respondentes.quam Dominus quaedam vis necessitatis assumit, veluti quod nunc
in Evangelio determinavit. Inde suscepli, lactis et perAfricam lieri dicitur) utpresbyteri eanctumchri-
mellis concordiam praegustamus (Te;'<u/., de Corn. sma quod merilo moveret, si istam pon-
conficiant ;
mil., c. 3).» Adversus Marcionem (Lib. i) commemo- tificalis auctoritas licentiam non dedisset. • Saeculo
rat « Mellis qua Grealor suos
et lactis socielalera, Christinono excisa omninoeralin Africa Christiana
infantat. » Alicui;mirum videatura prslaudatoHie- religio, circuraquaque ibi diffuso imperio el super-
ronymo alihi scribi, non lactis et mellis, sednvini stitione Arabicae gentis. Quae igitur hic legis, Joan-
et laclis, » concordiamreceos baptizatisfuisseexhi- nem hunc Diaconura referendum raonent saltem ad
bitam (Hierou commenl in cap. lv, Isai.) Qui mos, : finem saeculi quinti, quo tempore in Catholicos bar-
ait, ac typus in Occidentis Ecclesiis hodie usque baricam persecutionem excitavitHunericusArianua
servatur, utrenatisin Cbristo vinura lacqueHribua- Africae rex. Haec cospta anno Ghristi 485 acrius
tur. w Suspicariquis possita lihrariopromellis scri- deinde efferbuit. Tunc in exsilium actis episcopis
ptum fuissevini. Sed animadvertendum Clementem catholicis, ex nece.tsilale presbyteris chrisma con-
Alpxandrinum postquam lactis et mellis mistionem
,
ferre permissura fuit. Herietiam potest utanteea-
in baptismo agnovit, haec addere Misceturquoque : dem lempora floruerit Joannes ille Diaccnus. Repe-
lac vino (Clem. Alex. l. i, r. 6, Pxdagog.), etc, » tere hic liceat, qua habentur in Carthaginien?! con-
quanquam ha?c non satis aperte ad baptismum refe- cilio anni 397. » Ut in Sacramentis corporis et san-
rat.Cajterum perdurat adhuc ritusiste in ^thiopicis guinis Domini nihil amplius offeratur, quam quod
Ecclesiis, ibique baptizatis lac et melpraebetur.Ve- Dominus tradidit hoc est panis et vinum aqua
ipse ;
rura in occidentalibus Ecclesiis desiisse hunc ritura mistum. Primitiae vero, seu mel et lac, quod die
post saeculum Cbristi quintum, conjicere possu- solenrmissimo in infantum mysterio [nempe bapti-
mus ex antiquorum silentio. Nullum enim illius ve- srao) solet offerri, quamvis in altari offt;ratur, suam
stigium superest in Sacramentariis Gelasiano et tamen habent propriam benedictionem, utasacra-
Gregoriano, uti neque in vetustissimis Ordinibus mento corporis et sanguinis distinguantur (Concji
Romanis a Mabillonio editis. Carlag. iii, c. 24). Gum Joannes Diaconus non ira-
probaril commistionem lactis et mellis cum san-
Occurrit luidemoratiohsBci nanliquissimoOrdine
guine Domini, a Patribus Carthaginiensibus impro-
Romanodedivinisofficiis,quemMelchior Ilittorpius
batam, suspiciosuboritur, ipsumeodernsaeculoChri
anno ^568 evulgavit, sed ad diem sacrum Resurre-
„,; n •
n . • 1- -L sti quarto floruisse. Quod tameo ad rera nostram fa-
ctionis Domini, et sine ulla mentione ntus porn- ^ „ , . . . .
conus, in epistola ad Senariura, erlita a Mabillonio, Non est autem dissiraulandum quod habeturhio
sciscitantem inducit « Gur in sanolissimum cali-
: de conjessoribus. Menso Aprili ad missam nonam
cem lac mittatur et mel, el Paschs Sabbato cum haec prsefatin oocurrit: Qui non solum martyrum,
sacrifioiis offeratur {To»i. I Mussei ItaL). » Diligen- sed etiam confcssorimi tuorum es virtute mirabilis ; li-
ter animadverte, qualis foret Joannis istius Diaconi cet enim illi passione sint clari,qui manifestis acerba
tempore mos. Non enim lacet rael seorsini benedice supplicia sustinuere tormentis, etiam isti tamen, nc-
baiitur, ut est in Leniano Sacrainentario, sed una cultx proposilo castigutionis afflicli et cruciali, spiri-
cura vino raista offerebantur. Respondet Joannes talis ohservanlix disciplinis illorum sunl vestigia sub-
Diaconus « Baptizatishoosacramenti genus offerri, i) seciiti. In subsequenti praefalione haec alia baben-
:
uti intelligant, quia non alii,sed ipsi, qui participes tur Qui dum confessores tuos eliam nunc tanta fesii-
:
stum confessorum haberi, si sanctum Silvestrem Pagius {In Critic. Baron., ad an. 258). Quse Dod-
excipias, cui tamen; quod sub ethnicis imperatori- wellus Britanus de Paucitate martyrum {Disiert.
bus.antequam Constantinus MagnusRoma potire- II) scripsit, nemo eruditorum ignorat. Illine, an
tur,veterura confessorum merita non defuisse, veri antiquorum ssculorum 8criptoribus,majorfides ha-
admodum simile est. Dubitari etiam potestnum is benda? Ut alios amittam,PauIiQus Nolanus episco-
jam sanctorum albofuerit additus.cum hicjpreces pus anno Chr. 406, in natali 13, a me tenebris
in illius depositione adhibitae videntur, et sancti crepto, scribebat
appellatio viventibus etiam episcopis eo tempore Hic Petrus, hic Paulus proceres, hicmartyresomneB,
tribueretur.Quod plus est, sancti Bilveslri comme- Quo8 simul innumeros magnsB tenet ambitus Urbia
moratio ponitur hic mense Novembri, nullumque Sanctus Leo.in Natali apostolorum {Serm. 8) cora-
ejus festum exhibetur pridie Kalendas Januarii, memorat Beatorum millia martyrum, qu£B,apo-
: «
quod tamen reperias in Sacramentario Gresoriano, stolicorum emula triumphorura, Urbera nostram
itauthinc etiam aliquod insignis antiquitatis prae- purpuratis, et longe lateque rutilantibus populis
beatur indicium.Aprili mense,ad missara 20, legas ambierunt. Paria in hoc Sacramentario habes
»
velira ha:o verba : Cujus Ecclesia sic veris confesso- Mense Aprili ad Missam Septimam, in cujus prse-
ribus,fulsisque permislanunc agitur,ut tamen et fra- fatione legitur : Quoniam tui operis, tuseque pietalis
gilitatis humamesemper cavenda mutatio,etnullius est,quod innumerae sanctorum tuorum muUitudini,
sit desperanda conversio. De confessoribus secundi non solum credere in Filium luum Dominumnostrum,
generis, hoc est, de piis hominibus, haec dicta non sed etiam pro eo pali datum est. Et infra ad missam
puto ;
quisquam ap-
qui enim confeisores falsos eos vigesimam octavam :Pmilanobis, Domine, quxsu-
pellet,quibu3 nomen confessoris minime convenie- mus,aniversa peccala pariter atque pericula corporis
bat? Hsc potius interpretanda veniunt de confesso- el mentis evadere, quos innumerabitium martyrum
ribus primi generis,qui coram ethnicis siraulabant pia confessione circumdas. De intercessione quoque
se noraen Christi confessos fuisse.Et nisi malis hic sanctorura, de vigiliis ante eorum festivatem ;
agi de persecutione Africana quae sub Felice III D de suffragiis pro defunctis, de benediotione nu-
papa, uti supra innuiraus, exoitata est, relerenda ptiali, de cleri ordinationis, aliisque hujusraodi
erit praefatio istaad saculumChristi tertium. Novi- EccIesiaBcathoIicae dograatibus et ritibus,a priorum
mu3 enim sancti Cypriani aevonon defuisse confes- sasculorum veneranda antiquitate ad nos usque
Bores hoc nomine indignos.uti constat ex ejusscri- transraissis, raulta ibi occurrunt.Tot etiam oratio-
ptis {Lib. de Unit., c. 18 ; episl. 57). Ad uberius con- nes,quibu9 nunc in sacris utiraur,ex eorum tem-
firmandam Sacraraentarii Leoniani antiquitatem, porum religione,sacraqueeIoquentiaadno8 descen-
animadvertere etiam juvat ibi adhibitam fuisse non disseanimadvertas Ascensa Domini lum hic, tum
Vulgatam, qua utiraur, sed Ilalicara veteremScri- in Gelasiano, et Gregoriano antiquissirao, ut infra
pturae sanctas versionem. Mense Junio habes Nisi : videbis memoratur. Ascensionem et Ascensum ele-
granum iritici cadens in terraw, etc. {Joan. xii, gantia Latina poseebat. Chrislianae plebi Ascensa in
24). In Vulgata est ; Nisi granum [rumenti, etc. usu fuit, quae vox adhuc perdurat apud Venetum
Mense Julio habetur hic Separale vos ab omni: popuIum,Mutinenses, aliosque Italiae populos.Cum
fratre inordinate ambulante {II Thess. iii, 6). vero hic reperias tot de martyribus missas et ora-
Pateol. LXXIV. 28
875 DB REBUSLITURQICIS 876
tiones, uti nunc dicimua, de communi, id factum A. nicis diebus missa de martyribus celebrata fuisse
noveris ut prcBsto esset missae pro singulis marty- credi potest. Attamen in coemeteriis illis, autaedi-
ribus.aliisque sanctis,quorum sacra corpora intra bus sacris, ubi eorum corpora jacebant, celebrare
Urbem,seu potius in suburbanis ccEraeteriis conde- ad eorumhonorem missam.recurrente annua ipso-
bantur,aut in quorum honorem templa Deo dicata rum martyrum coramemoratione, olira mos fuisse
fuerant. Sanctus Gregorius Magnus h.nec scribit ad putandus est. Illud denique monendus est lector,
Eulogium patriarchara Aiexandrinum :« Nos autem quamquamdeauctore pratiosi hujus atque omnium
pene omnium martyrum, distinctis per dies singu- antiquissimi Sacramentarii nihil certe habeamus,
los passionibus,collecta in uno Codice noraina ha- posse illud tamen jam editum a Patre Blanchinio
bemus (quibus verbis martyrologium designat) at- sancti Leonis Magni noraen retinere, tum quod
que quotidianis diebus in eorum veneratione mis- plura quamquisquam arbitretur as^nctissirao pon-
aarum solemnia agimus (Gre(;o)-u«s iU(ij/)!MS, /«/;. VII. tifioe illo etiam ut a
profecta coraplectalur, tura
epist. 20, ind. i). » De comrauni raartyrum tunc, Gelasiano et posterum distinguatur.
Gregoriano in
ut reor,raissa celebrata fuerit. Qui vero quotidianis Antiquitatem vero Codicis Veronensis, unde Sacra-
diebus in venerationem eorumdem martyrum missa mentarium ipsum fuit expressum, specimen chara-
peractadicatur,interpretatione aliquafortassisindi- g cterum confirmabit,in sequenti tabella ejusdem Pa-
get;nequ8enim quadragesimali tempore,ac Domi- tris Blanchinii cura aere insculptum.
pH.^e5ici>iis qtjmus.CTscipicvncriNfenrrRep6
^^ J^um>.'ri2 irr^"?<:/posToloKtxcr»peTRieTp^^^
xecle ^
si xeTOTOTeRR^it^
s^
ors e^ipi? m
eoRu ro s eropeRor»x9iSTeRi o 9 ub cj^^I^i
p eKquoss u mp^stTTCeli9io^!i'seA0K.^iu<v^
rou^ieRv.pleBisru^^bl?ec|u»resuf^usi5e^
TpRtl cn-^p QSTotoRU cn p.l5^js/T9R.XTX$ UppJ^
R O q U ORU ^TKI U Onpli STU ON 001
91 S UTp
1
1
VNTUB.eTno e RiTSJg;
ueKcdigN- quisecuNbarr>pRonoisstoNis
TUKeiT^epfxsilecoNSTiTaTuno^^posToTic?^-
co^jpessi 07-11 ssupeR>4^.^ispeNsWio^(C
hKjKi^^jfKi s UT1N ueT^iTaaisTUTi^epuNb^ooiN e
Soli^^T^eH all^moRj^ipeR^ep^lstTKTis
1 u Kvpli> Cu xl e^^NT eT q u ^n-oIi u ct:
exsiST3creURMNiTiu nnnnulTiTu^bo.itUsiir
817 DISSERTATIO CAP. IV. 8-8
CAPUT IV. ,
ibi missa celebrata. Nulla ibi mentio Inventionis et
De festis in Leoniano aliisque Sacramentariis Homanse Exaltationis sanctae crucis ; nuUa Assuniptionis, aut
Ecclesix occurrenlibus. Nativitatis Deiparae. Sed quod praecipue meminisse
Si integrurn ad nos pervenisset Leonianum Sa- juvat, perquam similis est festorum hic descripto-
cramentariura, major fortasse lux nobis aCfulgeret rum catalogus Kalendario oranium anliquissimo,
ad ejus aetatera dignoscendam. Experiamur tamen quod Bucherius e societate Jesu olira evul-
jEt;idius
an quae pauca injuriara teraporum evasere ad hu- gavit, et exaratum raerito creditur circiter raedium
jusmodi inquisilionem praesidio nobis esse possint. Sfficulura quartum, tum quod ibi nullus Romanus
Equidera cum festos dies in eo memoralos consi- pontifex in festis refertur ultra illud tempus, tum
dero, inde grandis antiquitatis praerogativam educj eliam quod in eo Codice catalogus Romanorum
posse reor : Nuilius confessoris solemnitas ibi visi, pontificum in Liberio desinit, sine ulla ejus men-
tur, nisi sancti Silvestri papa?, cujus tamen infra tione. Kalendarium hoc, utpote breve ac rarum, ne-
cernes nomen beatorum additum vel ipso sae.
fastis minem pigebit huc translatum accipere, simulque e
culo Christi quarto. Fortassis etiam non do festivi- regione positum intueri Leonianum, ut quae simi-
late, sed tantura de depositione iliius annua videtur litudo intercedit, facilius deprehendi possit.
(n) Id est anno Christi 258, quo illorum facta die vetusta Martyrologia horum sanc'orum mentio-
q
creditur translatio uno eodemque die. nem faciunt. Et cum hoo connectendum est latercu-
(6)Scriptum ibi,ut opinor,fuerit vi Id. Aug.^c^uo lumsubsequen3,inquoBa//w/ahaestproi'ui5a/(iaa
879 BE REBU8 LITURGICIS 880
Kalendarium Bucherianum. A Kalendarium Leonianum.
Idib/Aug., Hippolythi in Tiburtina, et Pontiani III Non. Aug., natale sancti Stephani in coemeterio
'
Timothei Ostiense.
XI Cal. Sept.. VIII Id. Aug., natale sansti Sixti in ccemeterio Cal- ;
'
xviii Gal. Octob,,Cypriani Africs.RoDaaB celebratur XVIII Cal. Octob., natale sanctorum Cornelli et Cy- '
X Cal. Octob., Bassillae (b) Salaria vetere,Diocletia- XVI Cal. Octob., natale sanctae Euphemiae.
no IX et Maxiraiano viii coss. Jejunium mensis septimi. i
VI Cal. Octob., Eusebii (papse) in Callisti. Prid. Cal.Octob., natale basilicaa Angeli in Salaria. ;
Hario 3. natorum.
v Id. Nov., Clementis, Semproniani, Claudii,Nico- X Cal. Dec, natale sanctae (laeciliae. ;
VIII Cal. Jan., natus Christus in Bethleem Judae. VIII Cal. Jan.,natale Domini.Et martyrum Pastoris '
VI Cal. Jan., Dionysii (papae) in Callisti. Basilei, et Joviani, et Victorini,et EugeDiaB,et Feli-
III Cal. Jan.. Felicis (papae) in Callisti. citatis, et Anastasiae.
Prid. Cal. Jan., Silvestri (papae) in Priscillae. VI Cal. Jan., natale sancti Joannis evangelistae.
V Cal. Jan,, natale Innocentum. i
Nunc utrumque Calendarium confer, Bucheria- structam fuisse Romae « ecclesiam sancti Michaelis i
num,quod circiter annum Christi 355 scriptum viri in summitate Circi, » quasi prima sacra aedes ea j
dooti censent, et Leonianum, quod ex conjecturis fuerit in Urbe titulo sancti Michaelis insignita.Anto !
exaratum opinamur circiter annum Christi 488. In C Bonifacium ostendimus, una saltem basilica-':
II, uti
multis conveniunt, in aliis discrepant. Nonnulla ejusdem angeli a Romanis colebatur. Quae in Leo-
festa in illo referuntur, quae in isto non reperis. niano Sacramentario meraoratur, sita fuit in « via
Rursus alia in Leoniano exhibentur.quorum nulla Salaria, « ejusque « natalis » dies, hoc est,annuuB
est mentio in Bucheriano.Quod nostra refert, nihil dedicationis dies, in honore erat. Morem invectum i
adversetur. « Pridie Calendas Octobris >> adnotatur nius etiam a sancto LeoneMagno.Insuper animad- ;
« natale Basilicae Angeli in Salaria.» Minoris vetu- verte festum dedicalionis illius referri « Pridie Ca- ,
statis suspicionem ingerere tibipossetbflecsolemni- lendas Octobris » cum a plurimis saeculis sancti
tas ; nam,ut est apud Anastasium,« Gelasii I papa Michaelis solemnitascelebretur tertio Calendas Oc-
temporibus inventa est ecclesia sancti Angeli in tobris; eamque dedicationemnon spectassead basi-i
monte Gargano,» hocestcirciterannum Ghristi 495, licam Gargani,sed quidem ad basilicam Roraanam
et ex eo tempore excitata; videntur aliae basilicaein in via Salaria aediticatam.Considerandus quoquein
honorem sancti Michaelis. Sed praeterquara quod LeonianoSacramentariosancliStepbani dies festus.
vcrba illa in tribus Anastasii Mss.non leguntur,ex Ibitantummodo ad diem « iii Nonas Augusti • com-
iiscerte argumentari non licetquin basilica aliqua p. memoratur « natale saucti Stephan; in coemeterio
Romaefueritlonge antea constructa in sancti Angeli Callisti,via Appia.» In missa 4 is appellatur « dies
honorem. Anastasio ipso leste, Symmachus Roma- natalis ejus.» Verum ad missam 9 signata videtuF
nus pontifexcirciterannumChri8ti499'< ad archan- annua dedicalio basilic«alicujus,in honoremsancti
gelum Michaelem basilicam ampliavit,et gradus fe- prolomartyris constructae legitur enim in praefa-
;
cit, el introduxit aquam. » Viden hanc basilicara tione Hac festivilate liBtanles, qua dicatam nomini
:
antea fuisse ajdificatam, et a Symmacho duntaxat tuo basUicam beatus Stephanus marlyr suo Iwnort
fuisseampliflcatam PErgocaveneinterpreteris Ado- signavit. Saeculo autem Christi quinto non una iii
nern in Martyrologiotradeniem,peractaapparitione Urbe et extra Urbem basilica sancti Slephani fuit,
archangeli in Gargano,«non multopost» aBonita- uti meinoriae proditumestin sanctiLeonis letSim-
cio papa (qui alius esse nequit nisi Secundus) con- pliciiRomanorumpoutificumVitisapudAnastasium
(h) In postremis verbis fortasae exoidit nomen marfyris desideratur. Atin Martyrologio Hierony-
Cornelii papae. miano sancta Bassilla ad bunc diem ponitur.
(b) Si BassillK pro coemeterio hic sumitur,noinen
881 DISSBRTATIO. CAP. IV. 882
Primo aspectu persuaseram mihi quo lemporeSu- A ronalosexhibentnCIaudium,Nicostratum,Simphro-
cramentariumhoclitterisoonsignatumfuit,nondura nianum, Gastorium, » atque « Simplicium. » At
festivitatera protomarlyrisStephani celebratam fuis- « SirapliciuB» isteinvitus in Quatuor Coronatorura
Be post Nativitalera Doraini,scilicet Calendas " vii aciera invectus fuit.Martyrologium sub Hieronyrai
Januarias.i cumad eum diem nuUa sit illiusmen- nomine editum hab^t tantumraodo<iClaudi,Gastori
tio.Sed oculos conjiciens in missara 7,ha3cin pne- Nicostrati. » Exidit S<^mpr07iianus,s\\e Symphi>ria-
fatione verba deprehendi El ideo Natiinta/emPilii
: nus. In antiquissimo Gregoriani Mutinensi eadem
lui,merilo prse cxteris,-passionis suxfestivitate subse- nomina repetuntur.At in marginem diversa roanu
quilur,cujus glorim sempiternse primiis martijr occur- soiolus aliquis aliam missam iutrusit,subfalso no-
rii.Ergo etiam die 26Deoerabri3 tuno sancti proto- mine Quatuor Coronatorum,scilioet, Severi.Seve- .<
oonstat, die tertia Augusti dedicatio alioujus basi- Ostiense ? » Hisce verbis indicatur,
es sacris iis
licfe celebrabatur. Antiquatura postea hoc festura corporibus quasdam asservari in oppido « Albano,
cum subsequenlium pontiflcum devotio erga sano- nisi velis, in via quas Albanum ducit, reliqua vero
tum protomartyrem renovare vellel, Inventionis in via « Ostiense. »
reliquiarum illius titulum festo imposuit.
Quod etiam animadvertas velim, uti neque post
InCalendarioBuoherianoad diem t vldus Novem- restauratumseuordinatuma sancto Gregorio I pon-
bris " babetur natalismartyrum « Clemeutis,Sem- tifice Sacramentarium stabilis fuitlestorum catalo-
proniani, Claudii, Nicostrati in Comitatum. • In gusin Romana Eoclesia,atque aliis ipsam imitanti-
Leoniano tantummodo habetur « natale sanctorum bus,ita et antesanctum Gregorium varii hac in re
Quatuor Coronatorum.» Suspicor ego,pro in Comi- fuere mores.In Gregoriano ad diem 18 Januarii ha-
latum,quod in Hucheriano nullum tolerabilemsen- betur « natalesanotaePrisoae »addiem22 ejusdem ;
sura admittit,scriptum fnisse Qualuor Coronatorum , mensis, « natale sancti Vincentii ; » ad diera 23
et Bucherium,quod oorrupti characteres forent,le- Aprilis, « natale sanoti Gregorii, » ut alia fosta
gisse in Comitafum. Fortassis etiam ibi fuit vi Id. oraittara.De his tamen in Gelasiano nihil occurrit.
iVoo., oumeodieinvetustissimis raartyrologiisrecur- Rursus inGelasianoCodicefestaexhibentur.quibus
ratQuatuorCoronatorum diesfestus. Istorum Jlaty- inGregorianonulluseratlocus.BucherianumKalen-
rum nomina habes ex Buoheriano,id est,« Clemen- darium,omnium antiquissJmum,ad diem «ivNon.
tis, 8emproniani,Glaudii,Nicostrati. • Est hicinter Aug. » habet Festum « sancti Stephani (papae) in
Martyrologos non legis pugna,imo confusio.Tradi- Callisti,» quod etiam reperias in antiquissimisMis-
dere veteres Melchiadis papa; aevo e.xcidisse horum salibus Gregorianis. Verum in Leoniano et Gela-
nomina,ac propterea invaluisse nomen Qualuor co- siano nulla ent hujus festi ratio. Apostolorum dics
ronatorum.Fabulam prodit Calendarium Bucheria- festos Ecclesia catholica nunc celebrat,aut singulns
num,inquo expressa habes eorum nomina,uti con- aut binos recolens. At saeculo nono, quo exarati
jecturae ferunt, sub sancto Liberio pontifice. In fuere antiquiores Godices Gregoriani,quinquedun-
Martyrologio Romano cardinalis Baronii revelata taxat erant apostolorum festa. Nam oelebrabatur
deinde dicuntur haeo domina,eaque fuisse« Severi, Kalendis Maii natale apostolorum rhilippi et Ja-
«
Biius.Vetusli Godices Gregoriani ad hunc diemCo- omnium apostolorum meritasubuna tribuisli celebri-
883 DE REBU3 LITURaiCIS 884
iale venerari, guiesumuSyUt celercm tuie propoHCionis A laudatorum trium apostolorum. Neque in vetustis
"
etiam animadvertere non tantee antiquitatis esse refertur ad diem JS Jutii « natale sancti Apollina-
Calendarium illud Romanum, quod pubiici juris ris martyris Ravenn».» Verum in vetuslissimisSa-
;j
fecere celebrea Benediotini monachi Martene et Du- cramentariis Gregorianis ejusmodi festura nequa-
rand. Ibi legitur « natale sancti Jacobi aposloli » quam legitur, ila ut jam intelligas, Caiendario illi '
ad diem 25 mensis Julii ; et ad diem 25 Augu- longe minorem tribuendam esse vetustatem.quam J
sti, « natale sancti Bartholomsi apostoli ; » et ad doctissimi ii monachi persuasum habuere. Ex Sa-
*
diem 21 Septembris, « natale sanoti Matthoei apo- cramentariis autem Gelasiano et Gregoriano infra
stoli. » Sed siECulo Christi nono feslivitates hujus- edendis quanquam lector dignoscere per se possit, I
modi in Ecclesia Romana nondum habebantur in- quot subinde festain Missale acBreviarium Roma- i
mentarii Gregoriani Vaticano, Othoboniano, Vin- majus tamen ipsius commodum subjicere placuit I
dobonensi, et Mulinensi. Propterea Codicibus istis p illorum quoque Calendaria, ut sub uno conspectu
vetuatate impares censendi illi quibus usi sunl Pa- singula eorum temporum festa habeantur.
melius et Menardus inipsisenim exstant festa
: prae-
JANUARIUS
I
KALENDARIUltf GELASIANUIW. KALENDARIUM ANTIQUUM GREGOHIANUM.
Calend., octava Natalis Domini. Calend., octava Domini.
VIII Id., Theophania. VIII Id., Epiphania.
XIX Cal. Febr.. sancti Felicis confessoris. XIX Cal. Febr., sancti Felicis in Pincis.
1
xvii Cal. Febr., sancti Marcelli confessoris. XVII Cal. Febr., S. Marcelli papee.
XIII Cal. Febr.. sanctorum martyrum Sebastiani, XV Cal. Febr., sanctae Priscae.
Mariae, Marthi, Audifax, et Abacuc. Item sancti XIII Cal. Febr., sanctorum Fabiani et Sebastiani.
Fabiani martyris. XII Cal. Febr., sanctas Agnelis.
XII Cal. Febr., sanctas Agnetis. XI Cal. Febr., sancti Vincenlii.
V Gal. Febr., nativitas sanctaB Agnetis. V Cal. Febr., sanctae Agnetis secundo.
FEBRIANDS
IV Non., Purificatio sanctae Mariae. C IV Non., Ypapante, sive Purificatio sanctae Mariae
Non., sanctae Agath». Nonis, sanctae Agatfe.
IV Id., Banctae Soteris. Septuagesima.
Septuagesima. Sexagesima.
Sexagesima. Quinquagesima.
Quinquagesima. Quadrapesima.
Quadragesima. XVI Cal. Mart., sancti Valentini.
XVI Cal. Mart., sanctorum Valentini, Vitalis, et Fi-
liculae.
MAIUS "^,
V Non., sanoti Juvenalis.Et Inventio sanctae Crucis Prid. Non., natale sancti Joannis ante portam La- :
Pentecoste. linani.
i
885 DISSERTATIO. CAP. IV.
JULIUS.
Prid. Non., octava apostolorum. B VI Non., sanctorum Prooessi et Martiniani.
V (seu potius iv) Kal. Aug., sanctorum Simplicii, VI Id., natale Septem Fratrum.
Faustini, et Viatricis. IV Kal. Aug., sanotorum FeIicis,Simplicii,Fauatini,
III Kal. Aug., Abdo et Senis martyrum. et Beatricis.
III Kal. Aug., sanotorum Abdon et Sennen.
AUGUSTUS.
Kalend., natale Machabaeorum. Kalend. sancti Petri in Vincula.
VIII Id., sancti Sixti. IV Non., sancti Stephani episcopi.
VII Id., sancti Donati. Nonis, sanctorum Xysti episcopi, Felicissimi, et
IV Id., sancti Laurentii. Agapyti.
III Id., sancti Tiburtii. VI Id., sancti Cyriaci.
SEPTEMBER.
Kal., sancli Prisci. XVIII Kal.Oct.jSanctorum Gornelii et Cypriani.Item,
VI Id., Nativitas sanetae Mariae. Exaltatio sanctae Crucis.
V Id., sancti Gorgoni. XVII Kal. Oct., natale sancti Nicomedis.
xviii Kal. Ootob.,Exaltatio sancloe Crucis.Item,san XVI Kal.Oct.,natale Banctorum EuphemieB,Luci8B et
ctorum Cornelii et Cypriani. Geminiani.
V Kal. Octob , sanctorum Cosmae et Damiani. V Kal. Oct., sanctorum Gosmae et Damiani.
iii Kal. Octob., sancti Michaelis archangeli. III Kal. Oct., dedicatio basilicae sancti angeli Mi-
VI Id., Nativitas sanctae Mariae. chaelis.
iii Id., sanctorum Proti et Hyacinthi. D
OCTOBER.
Nonis, sanctorum Marcelli et Apulei. Nonis, natale sancti Marci papae.
Prid. Id., natale sancti Callisti papae.
NOVEMBER.
VI Id., sanctorum Quatuor Coronatorum Costiani, Kal. sancti Caesarii.
Claudi, Castori, Simproniani. VI Id., sanctorum Quatuor Coronatorum.
X Kal. Dec, sanctae Caeciliae. V Id., natale sancti Theodori.
IX Kal. Dec, sancti Clementis.Item, sanctae Felici- III Id., natale sancti Mennae. Item, sancti Martini
tatis. episcopi.
111 Kal. Dec, sanctorum martyrum Saturnini, Cri- X Kal. Dec, sanctas Caeciliae.
santi, Mauri, Dariae, et aliorum. IX Kal. Dec, sancti Clementis. Item, sanctse Feli-
Prid. Kal. Dec, sancti Andreae apostoli. citatis.
DECEMBER.
Ad Romanae EcclesiaB Sacramentaris quod attinet, rium pro EcclesiaRomana constriictum,ibique olim
nihil aliud antiqua monumenta habent.nihil Gela- usurpatum, cum in titulo inscribatur: Liber Sacra-
sium I pontificem circiter annum Christi 495 confe- mentorum Ecclesia Romanx atque ibi referantur
;
Euclesias c&rdinalis, virpietate non minusquam do- raentariiim hoc in Galliaexaratum,ibique ad usum
ctrinaconspicuus.etdesacrislittensoptimemeritus. alicujus Ecclesis fuisse. In Gallia vero et HispHnia
UtisvirmodestissimusfuitjConjecturastantummodo anteannum Christi octingentesimum S.vmboloCon-
exeruit, quae suadere viderentur Gelasianum Sacra- stantinopolitano additum fuerat in processionem
mentarium illud esse, quanquam et ipse agnosceret Spirilus sancti Filioque, atque ita Symbolum canta-
acfatereturnonnullosfestosdiessubsequentibussae- batur in sacris, quod tamen minineprobavit Leo III
annum Christi 720, « Quadragesimali tempore, ut \ Pfaffius, Gregorius Magnus ait.se canoni missatioo
in quinta feria jejunium atque missarum celebritas adjecisse orationem Dominicam.qus in eodem ha-
Deret in Ecclesiis, quod non agebatur, institui. » ctenus non exstiterit. Itaque in Gelasiano Codice ea
Cura autom in hoc Sacramentario nulJa missa assi- haud debet, quae lameu in illa queraTho-
inveniri
gnetur feriis quintis Quadragesime,eju9 antiquita- masius edidit exstat [Greg. M., l. vn,episl. 64). »
teminde etiam sstimarelicel.Accedit qiiod nulii hic Sed ubi Ptaffius diligentius sanoti Gregorii verba
dies festi tribuantur sanctie pontificibus Sylvestro, expendisset [Greg. M. epist. 12, /. ix, Ed. Bened.,
Leoni Magno, et Gregorio pariter Magno. Reliqua oliin 64), et cardinalem Bonam (Card. Bonn, l. ii,
argumenta ad ipsius vetustatem asserendani ab ipso c. 5), aut notas Beaedictinorura consuluisset,non ei
ven.cardinali Thomasio adhibita in ejus pri-efatione excidisset, ut reor,tam inconsulta hujusmodi sen-
habebis. Verum Saoramentario ipsi post Gelasium tentia. Canonem missaB, uti sanctus Augustinus
additamenta facta fuere.Id minime inficias imus.At aiebat, « fere omnis Ecclesia Dominica oratione
nihil hoo obstat quominus auctor illius dicendus sit concludit {Aug. epist. 149, olini 56, ad Paulin.). »
lendas Septembres, missa in natali sancti Magrii Non omisit profectn; neque eamprimusin lilurginm
viKalendas Septembris,missain natali sancti Ruffi; invexit Gregorius Magnus, sed tanlummodo statuil
et Kalendis Septembribus, missa in natali sancti eam recitandam esse post consecrationem, aliquos
Prisci quae festa non ad Roraanam, sed ad Galli-
;
propterea damnans, qui aut ante ipsam consecra-
canas Ecclesias spectabant. Missa quoque habetur tionera, aut post communionem ipsam recitabant,
ibi in Exaltatione sanct» Crucis, qui dies festus, ut aut aliam pro ea orationem substituerant. De ipso
eruditi norunt,post sanciiGelasiitemporainstitutus pontifice murmur erat inSicilia, « quia orationera
fuit.Caput etiamQuadragesimalisjejunii ad feriam 4 Dominicammox post canonem dici statuisset.i>Qui-
Quinquasimas statuitur : quod Gelasii sevo aptari bus ille respondet,ad Juannem episcopum Syraou-
nequit.Haec,inquam,produnt quidem Codicem scri- sanum ita scribens « Oralionem vero Dominicam
:
ptum fuisse longe post Gelasii aetatem ; sed minime mox post Precem dicimus, quia moa apostolorum
impediunt quin Lacramentariura ipsura appellan- fuit. ut ad ipsam solummodo orationem oblationis
duinsit Gelasianum.et meritosit eidem pontifici tri- hostiam consecrareat. » Et infra Dominicaora-
: «
hanc liturgiam Gelasio adjudicandam censereraus.» tore id successurum illo sibi persuasit.Ad cereorum
Quffinam h»c causa ?o En vero istam,pergit dicere in sacris originem quod attinet, vide infra, cap.20.
891 DE REBUS LITDRGICIS 898
Gerei autem paschalis ritum duin is ad posteriora A gustinocerei paschalis benedictio,hoc est: ExsuUel
Sfficula trahit.illudere plane voluisse lectoribus suis jamangelicalurbacxloruni.ld non facile credendum,
videtur.Uti ipse noverat,apud Gatholicobaccenditur quanquarasimilitudine veriprorsusnoncareat,cun)
cereus,et de eo caQitur praefalio ad ostendenda ip- idemsanctusdoctorgeminosversusasseratasecom-
sius mysteria.Inhocsitaesunt omnes caeremoniae.ad positos « in laudem cerei {Aug.,de Civil. Dei, l. xv.
quas stabiliendas tanto annorum numero opus luit, c.22).»Attamcnpluranequceris,utmanutangasquam
si ipsum audiraus. Noverat itidem ipse in llturgia inani argumento antiquitatem Gelasiani Godicis
Gothica a Thoraasio edita.et in Sacramentario Gal- Basnagiusexcereopaschali minuendamsusceperit?
lico. quod Mabillonius publici juris l'eci(, beneJi-
At rursus ille instat, inquiens : « In hacliturgia
ctionera cerei occurrere, atque has liturgias praece-
(feria sexta majoris hebdomadas) Isgitur: Respice
dereannum Ghristi octingentesimum, et nihilose-
propitius adRomanum, sive Francorum, benignus,
cius morera hunc ad longe posteriora tempora per-
imperium. Omves norunt imperium hoc anno SOOper
Irahere audet. Multo evidentius lectoriilludit, cum Carolum Magnum exordium cepisse,et propterea ad
ipsumab Orientein Occidentemper sanctumGrego-
tempora coronationemillius subsecuta necessarius
rium fuisse invectum ait, ullo teste adducto, ratus
referendus est Codex. » Etiamsi daremus, inferri
sibi affirmanti unumquemque esse assensurum.Lo-
B hinc posse Codicem exaratum fuisse post annura
cum ergo afl"eram,quo fretus hoc ille pronuntiavit.
Christioctingentesimum,numproptereasequeretur,
Gregorius magnus ad Marianum episcopura Raven- utiBasnagius somniavit, ipsum pertinere ad aaecu-
natem.adversa valetudine laborantem, scribit « A lum decimum
:
? Sed quid moror? Bonam fidem in
vigiliis quoque temperandum est,et preces qus su- censore hoc desiderare cogimur, qui praeoedentem
per cereura in Ravennati civitate dici solent (ab oralionem vidit, ac dissimulavit, oum tamen ipsa
episcopo) vol expositiones Evangelii, quae oirca subsequentem explicet.lbi enim dicitur : Oremus et
Paschalem solemnitatem a sacerdotibus (id est, pro Christianissimo imperatore,vel rege, nosiro (illo),
episcopis) fiunt, per alium dicantur. Et tua dileclio
ut Veus subdilas illi faciat omnes barbaras nationes,
contra virtutem laborem sibi minimeimponat {Greg.
Nempe Romae pro imperatore preces Deo ab antiquis
M., l. XI, epist. 33, olim 28, ind. 4). » Estne hoc
temporibus otferebantur etcerteRoraanum perdu- ;
invehere cerei ritum in Occidentem ? Jam ibi tem- ravit imperium apud Graecos usque ad annum
pore sancti Gregorii is vigebat.Atque hinc jam in- Christi SOO.Atin Gallia, quo tempore scriptus fuit
telligis potuisse ipsum e.xhiberi in praecedenti litur-
Codex,adhuc orabatur pro rege nostro. Imo si post
gia sancti Gelasii.At subdit Basnagius Eidem ritui :
imperium ad Francosreges translatum exaratusCo-
paucos post annos se adversarium praebuit populus.
p dex fuisset, tantummodo dictum fuisset Respice :
haec benedicimus. Etquiahaec observatio per mul- sumptionis et Navitatis beatae Mariae virginis. »
TARUM LOCA TEBRARUM,regionesque Hispaniae in Ec- quae saeculo tantum decimo instituta fuere Ad As-
commendatur, dignum est ut propter unita-
clesiis sumptionis Deiparaefestum quod attinet,frustra bic
tem pacis in Gallicanis Ecclesiis conservetur. » In censortricatur,quod saeculo Christi nono quidam in
quibusdara Codicibus pro Galliianis Ecclesiis legitur dubiura revocarenl Assumptionemvirginei corporis
Ga(/!f Ja»«'s,quodfactumopinorabimperitis,ignoran- in ccelum.IIoc enim nontollit quin antea lestumDe-
tibus subjectam olim Gothis fuisse Gallitf' partem, po8itionis,siveDormitionissanctaeMariaeceIebratum
nempe Septimaniam,8ive provinciam Narbonensem fuerit.Neque hic quaeritur.an Gelasii tempore insti-
nunc Linguadoca.Quid ergo de Basnagio dicen-
la tutum fuerit bujusmodi festum(quod profecto nemo
dum,quividitob8ervaiura cereipaschalisritum pau- ait)sed quidem an ante annum Christi octingentesi-
cispostobitumGregoriiMagni aanis.ijper multarum mum institutio ejus festi facta fuerit, atque addita
loca terrarum,et per refiiones Hispaniae, » et nihilo- SacraraentarioGeIasiano,utide aliis festiseiadjectis
diante mense undecimo celebratur (Greg. Turon., siano tot oraliones et praefationes legi, quae non
l. I de Clor. mart., c. 9), » hoc est die 18 Januarii, eum, sed sanctum Leonem auctorem habent. Ibi-
quo etiam die occurit iri iVIissali Gothico.edito a ve- quoque assorvatasopiaari possumusprecesnon pau-
nerabiliTomasio;inlilurgiaGallicanaapud Mabillo- s.Teculis institutas. Quare ri-
cas a priuiis Ecclesiae
nium, et in Martyrologio Hieronymiano Florentinii, dcndus 3it,quiex Gelasii stylo Sacramentarii hujua
ut alios testes omittam. Verum in Romana Ecclesia originem metiri velil.Et nihilominus post tot inania
celebrabatur idem festum die 15 Augusti, quo, si argumenta, quibus Basnagius est usus ad illud erl-
fidesNicephoro.Mauricius AugustusGregoriiMagni piendumGelasio,ettrahendum Codiceraad saeculum
temporibus<isacrosanctKl>eiGenitricisDormitionem decimuui, triumphum sibi decernit.Falelurquidem
quintadeoima Augusti mensisdie celebrari praecepit inliturgijsPaschasiiRatbertitmeporapraecedentibus
toto orbe terrarum (Niceph., i. xvii, c. 18). » Pro- « transsubstanliationem » Euoharistiae reperiri; sed
pterea in vetustissimo Bedae Martyrologio,quod pro- siniul contendit post libros ab eodem Paschasio cir-
« IstiusSacramentarii stylusubeo differt, quo in suis producunt.qui excogitatam hanc tantie rei mutatio-
epistolis superstitibus usus est Gelasius. Neque veri nom animadverterit, et fassus fuerit. Sed quod
videtur simile ipsum sibi vim fecisse, ut Leonis I mnxime interest, jam diu palam fecere C;ilholici,
stylum imitaretur, a suo perquam diversum.» Sed omnes tam Occidentis quam Orientis Ecclesias,tam
vix indiget me monitore eruditus lector ad digno- antequam postPaschasii tempora,unanimesproces-
scendum quam futile sit hoc argumentum. Non de sisse semperina3serendadoclrina quam etiaranum
novo,non ex integro Gelasius Sacraraentarium con- Ecclesia catholica prolitetur. Plura hic non addo,
struxit, sedjam a praecedentibus s«culisin Homana quippe mihi statulum est infra in ejusmodi he-
895 DK REBXJ8 LITURGICI8 896
terodoxorum imaginationes invadere, quando eas- A papam (In epist. ad Carol. M.), et anliquissimos
dem adhuc cernimus pertinaciter venditari, ac alios scriptores, atque Missales, testes hdbemus
tanta confidentia lectoribus incautis propinari. hujusmodi laboris. Illud lantummodo quaerendura
Intereastatuimusnihilhaotenusproductum fuisse venit,anCodexaliquissuper3it,purumacgermanum
quod sancto Gelasio abjudicandum suadeat Sacra- Gregoriani Sacramentarii textura exhibens. Et qui-
mentarium sub ejus nomine editum, simulque Co- dem sine dubitatione respondendum aio, nullum
dicem unde illud expressum fuit ostendimus ante hactenus repertum, irao reperiendi spem omnem
annum Christi octingentesiraum fuisse exaratum. ereptam videri. Cura enim non Roraana tantum
Hic autem obiter animadvertendum reor, uti veri Ecclesia, sed et reliquae, novos dies festos in anti-
fert similitudo, per incuriam librarii excidisse ex quam liturgiam inveherent, vix fieri potuit ut Codes
hocSacramentario commemorationemdefunctorum aliquis tantae antiquitatisad nosvenerit,in quo nihil
qus post consecrationem adhibetur a Romana Ec- additamenti occurrat. Itaque illud duntaxat in votis
clesia, nempe Memento eliam, Domine, lamutorum
: mihi fuit, utquem possem reperire textum Grego-
jamularumque tuarum, qui nos prmcesserunt, etc. rianum, coeteris antiquitate prsistantera, lectori ox-
memorabo in re nimium nota atque protrita. Sed eoetiara rainorvetustas.quamin Pameliano Tertium
et in hoc ipso Sacraraentario complures leguntur denique Hugo Menardus [Sacrament. Greg. M.) ex
missae pro defunctis, quae (idcm faoiunt antiquis- sancti Eligii Codice ms. expressum et notis illu-
sim.iB hujus in Ecclesia doctrinae. Hursus nullam Btratumtypistradidit; illudqueclarissimiPatres Be-
tibisuspicionemminorisantiquitatisingerantmissae nedictini e congregatione snncti Mauri nobis iterum
autorationesproquibusdam privatisnecessitatibus, dedere(6). Duo autem ibi consideranda sunt, teiius
et benedictiones nonnullae, nam et istas novit et videlicet Gregoriani Sacramentarii, ipsiusque Me-
adhibuit priorum Christianae fidei smculorura de- nardi notae. Ad hasce quod attinet, em px multiplici
votio. Exemplum dabo. Est hic, lih. iii, cap. 83, eruditionequain liturgicisrebuserainebatvirdoctis-
oratio pro eo, qui barbam tondit, ubi haec « simus, summopere sunt commendandae, et dignsa
prius
verba Prospiiius super hunc jamulum tuum juve-
: quaeomnium manibus terantur.Quod vero pertinet
nilia [scvWie. juvenilis) xlalis decorem Ixtanlem, et ad Gregorianum textum ab eo editum, en quid de
florem primis auspiciis altondeniem, adesto.VesWvns eo senserint praelaudati Benedictini in praefatione
apud ethnicosmosiste olitn fuit. lllura ipsuin Chris- ad idem Sacramentariura : a Et sane, inquiunt, per-
tiani relinentes sacrarunt. Sauctus Pyulinus epis- pensis omnibus aequiori lance, nullura ipsi vel ob
copus Nolanus, cum adolescens circiter annum antiquitatem,velobintegritatera praeferendumduxi-
Christi 373 primam poneret barbam, ante sepul- mus, lecta, quam Editioni suaevir doctissimus pree-
crum sancti Felicis ipsam totondisse videlur. In- fixit, prsfatione. » Verura Venerabili cardinali Tho-
quit enim, sanctura Felicem alloquens {In natal. masio, uti in ejusVita memoriae proditumlego, ali-
13, V. 324, Anecdot.. Ed. Murat.) : tervisum fuit. Scilicet optasset ille, ul Benedictini
Tunc etiam primsB... [Forte ponensj libamina barboe Gregorianum a Pamelio editum Sacraraenlarium in
Ante tuum eolium, quasi te carpenle, totoudi. EditioneOperurasanctiGregoriiMagni prastulissent,
Antiquitatem vero Gelasiani Codicis luculentius cum illud magis conforraeac simile censeret primi-
conlirmabit species charactsruiii, quara P. Blan- genio textui sancti ponlificis, quam alterum a Me-
ohinio acceptam refero. D nardo evulgatum quod tamen facereii vetabantur,
:
[a) Angelus Rocca, in Editione operum sancti Gre- (b) Nova Editio operum sancti Gregorii I, a Bene-
gorii sub Clemente VIU Romae peracla. dictinis sancli Mauri inttructa.
897 DI88ERTATIO. CAP. VI.
siaemoribus recedunt, ita utsancti Eligii codex(quo \ aima tantummodo dicendam. Has praefationes tenet
lamen non ipse sanctua Eligius, sed monacbi sancti et custodit sancta Romana Ecclesia. Has tenendaa
Eligii olim utebantur, et usus postea estMenardua vobis mandamus. » Isidori Mercatoris fetum adul-
ad suam Editionem) non sit ejus antiquitatis et inte- terinura hanc Epistolam suspicatus est Labbeus.
gritatisquamsibiperauaseruntmonacbiBenedictini Cardinalis vero Bona suspicionem concepit « ne'
In oculos primo statim incurruntinnumerae, utita alterius fortepontificis recentioris sit, et Pelajjio per
dicara, praefationes illsequce ad singulosfermefestos errorem tributa.» Suspicionissuae causam deinde is
die3,'etad omnes totiusanni Dominicas, velad ipsas affert, inquiens « Si enim aetate Pelagii illis tantum
:
nino dicanturin Ecclesia, nisi quibus nunc utimur praefationes, a sancto Gregorio
quaea prudentioribus
tractatae vel comprobatas in synodo fuerint, ne forte esse receptas atque probatas. Ralio ergo cur suppo-
aliquid contra fidem, vel per ignorantiam, vel per sitionisarguendasitepistolanupermeraorata,eaest
minus studium sit corapositum [Conc. Milev. ii, c. quod revera ante Pelagium II atque ante annum 590
12). » En qualis aemulalio olim forstpiishominibus EcclesiaRomanacorapluribususafuitpraefalionibus
Latinis, vel ipso quinto Ecclesiae saeculo, concin- C uti constat e Sacraraentariis Leoniano et Gelasiano,
nandi novas orationes, priefationes et missas. Par alque ex Anastasio scribente «Sacramentorum prae-
quoque in ipsa Romdna Ecclesia studium fuit.Vide fationes » a sancto Gelasio elaboratas fuisse quae ,
Sacramentariura Leonianura, in quod confluxisse verba non novera tanlum, easque brevissimas, prae-
videtur quidquid prsfationura RomaB habebatur, fationes indicant, sed quidem multas, quales inGe-
qui tempore illud confectum fuit. Vide et Gelasia- lasianaliturgiareperiraus. Itaquefalsoeascripsisset
num, ubi non levis pra-fationem copia et profecto, ; Pelagius Secundus. Contra auctor illius epistolae,
utjam didicimus, ex Anastasio, sanctus Gelasius fortassis Isidorus Mercator, cum ineunte saeculo
fecit « Sacramentorum praefationes. » Christl nono, sivesubCaroloMagnospuriasepistolas
antecessorum relegentes, invenimus hasnovem pras- ejus verba) idem Albinus in sancta Ecclesia non
fatioues in sacro catalogo recipiendas, quas longa conteranendam opus ; nam Gregorianas orationes
retroveritas in Romana Ecclesia hactenus servavit. in libris Sacraraentorum collegisseasseritur, paucis
Unamin Albis paschalibus,aliam de ascensioneDo- aliis adjectis, quas tamen sub obelo notandas esse
mini, tertiam de Pentecoste, quartam de Natali Do- indicavit (ut easaGregorianisdistingueret) Deinde
mini,quintam de Apparitione (id est de Epiphania). alias orationes, sive praefaliones, etsi non Grego-
sextara de Apostolis, septiraam de sancta Trinitate, rianas, ecclesiasticffi taraen celebritati idoneas, col-
oCtavam dc Gruce, nonam de Jejunio et Quadrage- legit, sicut prologus testatur quem post Gregoria-
DE REBUS LITURGICIS 900
fuit in describendo Sacraraentario Gregoriano ejus- 809 electus fuit. In eo Codice nonnulls; missae, ora-
modi prafationes non Gregorianas seorsim appo- tiones et benedictiones, nobis sese offerunt qus in
nere, uti fetus minime sancto illi pontifici tribuen- Codice Menardi desiderantur et aliae contra e.is- ;
dos, adhibondas tamen devotionis causa pro oppor- tant apud eumdem Menardum, quibus caret Vindo-
tunitate festorum. Incertum est an Code.x sanotiEli- bonensis Codex.
gii, quo usus est HugoMenardus,easdem adquamli-
Sunt et aliiin ItaliavetustissimiCodicem ejusdem
bet missam insertas haberet, an ad calcem.Codicis
Gregorianae liturgis. An ex iis aliquem assevarel
rejectas. In Ceesarea Vindobonensi Bibliotheca in-
insignis Aquiliensis patriarchalis Ecclesia, a cl. v.
signe antiquitatis monumeutura visitur. celeberri-
Joanne Dominico Berroli, ejusdem Ecclesiae cano-
ii]um,videlicetSacramenlariumGregorianum, quod
nico, sum percontatus. Relulit ille haberi illic ele-
Petrus Lambecius (Tom. II Biblioth. Gces., e. 5),
gantissimum Codicem, cujusajtas spectare videtur
idem ipsum esse censuit ac missum ab Adriano 1
ad saeculum Christi nonum, aut decimum. Enejus
summo pontifice ad Carolum Magnum Francorum titulum In Chrisli nomine inapit Liher Sacramento- :
doctissimum, ut ipsum scrutaretur, sive judicium Liber Sacramenlorum de circulo anni, expositus a
exposcereldominiForlasi«primi bibliothecse custo- sancto Gregorio papa Romano, edilus ex authenlico
dis. Rescripsit ille, in oratione feria 6 in Parasceve libro bibliolhecse Cubiculi scriptus, qualiter missa Ro-
legi : Oremus el pro Christianissimo imperalore nostro mana ce/e6raii»'.GonsultusameBartholomtEusCam-
alia vero manu supra scriptum fuisse rege. Non pagnola, sanctae Ca?ciliaB archipresbyter, et Vero-
aliud abere potuit, atque habuit Sacramentarium nensium rerum peritissimus, ad me rescripsit in
Gregorianum, quara pro imperalore moj/;'0, itaenim benedictione cerei Sabbato sancto haeo legi ; Utnos
suo tempore scripsit sanctus Gregorius. Quonam famulostuos, etc, unacumpapanostro (illo)el glorio-
vero tempore scriptum in eo Codiceluerit rege, in- sissimo rege noslro Otlone, nec non et venerabili anti-
certuin est. Ibi quoque habetur, die Dominica missa stiie nostro Vuolfkango, quiela temporum conti-
de sancta Trinitate. Feria 2, de Sapientia ; Feria3, nua, etc. Auctoritate Missalis hujus cl. v. Scipio
de Spiritus sancti dono postulando, etc. At hujus- Malfeius Marchio, in catalogo episcoporum Vero-
modi missae, uti nos veteres liturgi scriptores mo- nensium intulit Vuolfkangum, ut ex postrema Ve-
nuerunt.auctoreiiiagnoscuntpraelaudatumAlcuinum neta Editione Italiae sacrEe constat. Verum prailau-
Albinum, ita ut hinc discanius exaralura fortasse dato Compagnolae visum est Sacramentarium illud
fuisse CoJicem illum ante finem sacculi octavi at ; spectasse olim ad Ratisbonensera Ecclesiatn sub
non eura esse potuisse qui ab Adriano I pontifice ad GttoDe III Germanico rcge, nondum imperatore,
Carolura Magnum missus fuit. Prffiterea ante idera quo lempore fioruit Vuolfkangus Ratisbonensis epi-
Vindobonense Sacramentarium primitienia manu scopus ab anno Christi 974, usque ad 994, Codicem
acriptffi occurrunl prajfationes missarum a prima vero ab Oberto episcopo, qui cathedram Veronen-
Dominica Quadrageaimae usque ad feriam sextara in sem tenuit ab anno 992 ad 1008, atque Ottoni III
Parasceve. Deiiide misaa de patronis Ecclesiaj, be- perquara charus el farailiaris fuit, ob devotioneni
nedictio candelarum in die purificationis sancls Ma- erga aanctuin illum prajsulera fuisse Veronam de-
riaj virginis, missa sancti Chrislophori, et Kalenda- portatum. Quas si vera sunt, expungendua est ex
rium. Taudem tequitur hic titulua, litteris alternis catalogo Veronensium antistitum ille Vuolfkangus.
901 DIS8ERTATI0. CAP. VI. 902
In eadem autem Sacramentario, praeter coiisuetas A. el honoris mei et beneficio Ecclesiae perdam. » Ibi
Romanae Ecclesiae preefationes, nulla niia occurit. quoque prsfationes illffi duntaxat in textu b gun-
Sed et apud canonicos Mutinenses Gregoriani Sa- tur, quae adhuc in usu sacrorum sunt. Si qua? ve-
cramentarii vetustissimura exemplum superest,inu- ro addita; sunt, in margine alia manu adnotatae
tilumtamen, cum a Natali sancti Fabiani, die xin fuerunt.
K;ilendas Februarii, exciderint non pauca folia us- Longe tamen antiquiora Sacramentarii Gregoria-
que ad feriam quartam infra octavam Pentecosles. ni exempla mihi suppeditavit diligentia, et anti-
En codicis titulum: In nomine Domini incipit Liber quus er^a me amor cl. viri Patris Josepbi Blanchi-
Sacramcntorum de anni circulo, expositum a sancto nii quem editi libri celebrem reddidere, et cui in
Greijorio papu Romano, edilum ex aulhenlico libro Oratorio Romano commendata est ecclesiastic&rum
bibliolhecse Romanss Ecclesix. Incipil missa Ecclesise Annalium continuatio. Gerainos ille, inquara, Codi-
Romanae. Per omnia sxcula sxculorum.Ssculo Chri- ces ail me misit ex veneranda profecto vetustate praj
sti nono exaratus Codex videtur; saltem decirao sta- ca;teris Gregorianis commendendos. Alter ex iis
tuenda illius aetas quod et characterum forina, et
: oliiii ad Paulum Petavium Pari-
in Gdllia spectavit
quffidam in margine alia mKnu adnotata evincunt. siensem senalorem, tum ad Christinam inclytam
Ibi inter aiia legitur " III Kalendas Julii, quod fuit n
: Suecorura reginam pervenit, denique Romae in
festivitas apostolorum Petri et Pauli, obiit Gotefre- OlhoboDianam bibliothecam illatus ibi quescit.Con-
dus de Bolonia; sed et Emerada uxor ejus obiit ipsa flrmatur rara ejus antiquitas ex characterum forraa,
Kal. Julii de hoc saeculo quod fuitgenitor etgeni-
;
quorum specimen idem Pater Blanchinius aereae la-
trice domni Warini episcopi Mutinensis, indictione minas coramendatum voluit atque hic ego om-
priraa(idest, anno Christi 1003, aul 1018, quo flo- nium oculis expositum volo.
ruit idem Warinus episcopus). » Alteram accipead- Rursus Codicis hujus antiquitas ex necrologio,
notationem in margine « Ab hac hora in antea
: quod identidera variamanu,diversisquetemporibus
promitto ego Joannes archipresbyter tibi Warino eidem Sacramentario adjectum fuit, deduci posse
episcopo, quod diebus vitae meae cum muliere alte- videtur. Certura quippe est antea exaratum fuisse
rius adulteriura nonfaciam, neque cum illicitame- Codicem; tura addita prout sors ferebat, et confuse
retrice fornicationem. Et si fecero, me ipsum con- in raargine, sive in paginis vacuis, nomina defun-
flrmo in periculum. » Tertiara denique adnotatio- ctorum, aut infirmorum, aliorumque etiam viven-
nera accipe :« Ego Nairapresbyter promitto coram tium,pro quibus preces in tremendo sacriflcio fun-
Deo etomnibus sanctis, et tibi Guarino episcopo. debantur. Singula referre, in nullius usum conce-
quodcarnis commistionem non faciara.Et si fecero, C deret. Praecipua tantura memorabo
Nomina canonicorum Parisiensium
Ercanradus episc, Amalingus, Ambrico. Bernardus,
Ercanfredus, Amalgarius, Altroldus, Magenardus,
Ragoboldus, Vuacco, Everladus, Gilardus.
Falcadus, Aganus, Jonas. Vulfuinus,
Hadericus, Item Aganus. Melismus, Drogo,
Gabilo, Ercanfredus, Berthans, Vuinebaldus,
Remigius, Item Ercanfredus, Ainricus, Rotgamus, etc.
Fulcricus Elbertus, Gislefredus,
Alo Martinus, Johannes,
Quod de Italia animadverti ego alibi (Muraior., Qui mos fieri non potuit, quin confusionem ali-
de Gallis nunc animadver-
Antiq.. Ital. dissert. ii), quando pareret. Hic habes tres Ercanfredos, duos
tere potes. Scilicet homines unico nomine descri- Aganos. Quid, quaeso, unum ab altero distin-
ptos, cum nullua tunc esset cognominum usus guit?
Nomina infirmorum.
Gerulfus sacerdos, Adalaldus, D Hildufug, Melismus,
Hildeardus, Adalardus, Zangrulfus, Sidhardus,
Tetbaldus, Waltarius, Aldecrudis, Godelindis,
Fulcoldus, Ivo, Sichardus, Agino,
Adhararius sacerdos, Durandus, Eufania, Morandus,
Gerbertus, Hulculfus, Hainraranus, Agenildis,
Lingradus, Araalhardus, Anthelmus, Rotfridus,
Walaradus, Durandus, Sigebertus, Ingelbaldus, etc.
Hildegardia, Leduis,
Nomina defuncorum.
Doranus Inchadus epi- Aldaricus, Amallrudis, Rodulfus coraes,
scopus, Hilduinusabba, Deutfrendus, Metarius laicus.
Ercarandus episcopus, Arigarius sacerdos, Geringarius, Ofrpdus episcopus,
Erembertus episcopus, Lolharius in^perator, Benjarain, Madelgarius,
Dunthaldus episcopus, Menardus monachus, EloDgus, Item Mndelgarius,
Aldricus episcopus, Theowinus monacbus, Wlfgrimmus sacerdos, Emeltrudis,
Adalbertus episcopus, Vumelinda, Baltadus sacerdos, Wllaldus,
903 DE RHBU8 LITDRGICI8 904]
[Lib. IV deRe diplom., p. 625), in quo recensentur pere lectorem non pigebit. Ibi oratur pro domnol
duo Ercbanradi. Senior, aSammarthanis in priore imperatore, et exercitu Francorum. Ergo haec Li- i
Editione Galliae Ghristiane omissus, florebat an- tania ante anDUCU Christi 887, in usu fuit.
Litania Romana.
Kyrie, eleison {Ter.) Sancte Sancte Medarde ora.
Gergi, ora. Propitius esto. Libera; '
Ut domnumapostolicum
'
Sancte Mathia, ora. ciis tuis, ora. Sancta Brigida, ora. gione conservare di- ,
Sancte Marce, ora. Sancte Crispine, ora. Sancta Afra, ora. gneris, te rogamus. ,|
Sanote Luca, ora. Sancte Crispiniane, ora. Sancta Juliana, ora. Uu domnum imperato-^j
Sancte Stephane, ora. SancteChristophore,ora. Sancta Euialia, ora. rem.et exercitumFran»
Sancte Line, ora. Sancte Hilari, ora. Sancta Leochadia, ora. corum conservare di-
Sancte Clete, ori. Sancle Martine, ora. Sancta Eugenia, ora. gneris, te rogamus.
Sancte Clemens, ora. Sancte Augustine, ora. Sancta Euphamia, ora. Ul cunctura populum
Sancte Xiste, ora. Sancte Gregori, ora. Sancta Genovefa, ora. Christianum, pretioso
Sancte Corneli, ora. Sancte Hieronyme, ora. Sancta Tecla, ora. sanguine tuo redem-
Sancte Cypriane, ora. Sancte Silvester, ora. Sancta Columba, ora. pium, conservare di-
Sincte Chrysogone, ora. Sancte Benediute, ora. Sancta Helena, ora. gneris, te rogamus.
Sancte Laurenti, ora. Sancte Ambrosi, ora. Sancta Adelgundis, ora. Fili Dei, te rogamus.
Sancte Vincenti, oia. Sancte Apolinaris, ora. Sancta Autonina, ora. Agnus Dei, qui tollis pec-
Sancle Anastasi, ora. Sancte Maximine, ora. D Sancta Christina, ora. cala mundi, miserere
Sancte Fabiane, ora. Sancte Remigi, ora. Omnos sancli, orate pro Christe, audi nos.
Sancte Sebasliane, ora. Sancte Vedaste, ora. iiobis. Kyrie eleison.
Sincte Tiburti, ora. Sancte Marcelle, ora. Propitiusesto. Parce no-
Sancte Valeriane, ora. Sancte Germane, ora. bis, Domine.
Alterum Sacramentarii Gregoriani Codicem,sal- ca? CubicuU scriptum. In aliis Codicibus, ut supra
tem ineunte saeculo Christi nono ex aratum, as- habetur, indignante PT'\sc\auo, liher expo-
vidisti,
servat supra caeteras ditissima, hoc est, Codici- situm, editum, scriptum. Si quis Codex editus aii-
bus mss. referta, Vaticana bibliotheca lllius . ter etfert, de correctione longe serius adhibitadu-
exemplum sibi procurat indefessus eruditionis l><tandum est. autem animadversio me ad
ll«c
ecclesiastinaevenator Pater Blanchinius nuper opinandum adducit, non ex ipso authentico libro
memoratus, illudque tandem in usum meum con- bibliothecffi cubiculi pontificii singula exempla
cessit, adjuncto etiam specimine characterum Sacramentarii Gregoriani fuisse olira petita.Unum
ejusdem Codicis in aerea lamina inscripto. Idem exemplum inde expressum, et ad Ecclesiam
cum aliis ibi titulus lncipil Liber Sacramen-
: quampiam Galliarum, aut Germanias, aut Italiffl
torum de circulo anni expositum u sancto Gregorio translatum, satis fuit, ut complures aliae Eccle-
papa Romano, editum ex authentico libro bibliothe- sise nova inde exempla deaumerent quod praeci- :
905 DlSSERTATiO. CAP. VI. 906
ceptus esl litulus.litteris maju?culiset minioexara- illius quoquc .Ttatem roetici potes. Rcdeo nunc ad
de circulo anni, a sanclo Gregorio papa Romano edi- Gregorianam aMenardo editara ac ropeto easdem
;
tiis.Qualiter missa Romana, etc. Repetendum autem in textum missaruin illatas,oausam errori dedisso,
hio est, in neutro Codice. Vaticano, scilicet, atque quasi ipsarum auctor fuerit sanctus ipse Gregorius,
Othohoniano,exhiberi QobispurumputuraSacrajienta uti nimiura fidenleseidem Menardocredidorecardi-
rium,qualeesanctiGregoriimanibusprodiit.Aliquot nalis Bona,et Antonius Pagius. Atqui cerlumcstnon
etiamadditamenlafestorum subinde ad illud utro- n alias praefationes in textu Gregoriano haberi quam
bique sunt facta cujus rei exemplum satis est rae-
:
quaj adhucin usu Roman» Ecclesiae sunt, uti fijern
motissima; antiquitatis pretiuwgeraiuia memoratis sancti Andreae peculiares olim fuere pricfationes,
Codicibus, Vaticano vidclicet atque Othoboniano, quaj taraen aliae sunt a Menardinis.Plerique autem
itautamboreferreNatalesuum censendisint, autad Codicesin finecollcctas babentprajfationes el bene-
finem saeculi octavi, hoc est ante annum Christi d:cliones,quee pro arbitrio sacerdotum et episcopo-
octingentesimum.aut ad priores saeculi noni annos. rum adhibebantur.Antiquissimustandem collector,
Leo !II papaanno 793 pontificatura iniit anno8i6 ;
quemPameliusGrimoldum abbatem,Menardusvero
vivere desiit. De hoc autem pontifico quid habeat Piodradum presbyterum est opinatu3,nos vero, au-
Anastasius Bibliotbecariusin ejus Vita accipe:iilpse ctoritale Micrologi, i-equius arbilrabimur Alcuinutn
vero a Deo protectus et praeclarus pontitex consti- Albinum, monel in prologo (quera proferam el ego
tuit, ut ante tres dies Ascensionis dominicffl litaniae ante benedictionem cerei ex Olhoboniano) se hcEO
celebrarentur.scilicet feria secunda,egredientepon- «in aliis sacrimentorum libellis invenisse inserta; n
tifice cum omni clero et cuncto populo cum hyranis sed a Gregoriano textu sejuncla exhiheri, ut unus-
et canticis spiritualibusab ecclesia Dei genitricis ad quisque nosc.^t«quae abeato Gregorio, quaeve sint
Praesepe.etc. Feria tertia vero,exeuntcs ab ecclesia ab aliis erlita Patribus.»Tum de pri-efalionibusipsis
hcTic infrii subdit » Priefationes vero, quas in fine
sonctae Sabinae raartyris, elc. Feria quarta exeuntes :
ab ecclesia Jerusalera,»etc.Hubes hio, quo tempore posuimus Codici;,fl:igitamu3, ut ab iis, quibus pla-
litani» minores, sive rogationes, ante aliquot sm- centjCum charitate suscipiantur et cananlur..\b his
cula in Gallis instituts, in Romanam Ecclesiara vcro qui eas intelligunt,nec tamen delectant,necnon
quidem mentio
invectae fuerinl.Earum occurrit in etabhisqui eas volunt, nec inlelligunt, posoimus
! Sacramentario Menardino nulla vero ; in Vaticano ut nco assumantur nec cananlur. »
'
atque Othoboniano Codicibus. Itaque firmo decroto produntpocularium ejusmodi prKtatio-
I.-rlasatis
statui jara potest geminos hosce Codices sub flnem num auctorem minime fuisse sanclum Gregorium,
SiEculi octavi, aut exordiura noni, fuisse exaratos, et ncmincm liturgia; GregoriancE addictiim ad eas
I
j
Nulla exhis missis visitur in utroqueCodicenostro; plurcs habontur prsefationes, pauctc in Vaticano :
quae satis evincunt Pamelli et Menardi Sacramenta- quae tandem nos ad perspiciendum irapellunt ejus-
ria utrique illi Codici antiquitate concedere. Atque modi prKfationes, et praesertim ob earum varieta-
hoo manifestius postea elucet ex die festo Omnium tcin, non e Gregoriano Sacramcnfario, sed cx aliis
S&nctorum, quem Adone.et Usuardo testibus Gre- fontibus haustas fuisse. Rejectasquoqueintueberis
gorius IV, summus pontifex, Ludovico Pio impe- ad calcem liturgiae Gregorianfe benedistiones cdi-
scopales nuas tamen apud Menardum perpeiam in- A Quod nunc expostulare cogor, est quidem Sacra-
sertas habemus in tpxln Gregoriano.
lis in pontifi- mentarium Gregorianum;sed integrum conspectum
missa cpiscopi olim benedicebant populo ante quotidianas missae minimehabemus,qualisfuitejus-
cali
illa verba;Pa.r Domiinscmper vobiscum
sil fateri ;
dem sancti pontilicis asvo.Hoc aulem inquiens, non
nioror lectionum, Evangeliorum, et antiphnmirum
enim cogimur ejusmodi consuetudinera anliquissi-
mam fuisse.Aderat propterea peculiaris liber.quem textum, quorum nuUa ibi esl mentio.Fuerunt enim
Benedictionalem appellabant.NG has quidem bene- olim variiCodices ad usum missK solemnis, sive
dictionesfetumesseGregoriiMagni,staluendumesL, missae cantu peractae.Nempe Antiphoniarum, psai-
cuiii in votustisOrdinibusRomanisaMabillonioedi-
mos, et anliphonas pro diversis dicbus ad missam
nullffi in Mulinensis decantandascontinensaderatclriricioinchorocanen-
tis nullum de iis verbum sit,et
SacramentariiGregorianiCodice, nono aut deoimo libus. Lectionarum, lectione complectens, ex Ve-
quidem Vati-
sa;culo scripti, reperianlur. In calee teriTestamento,autexEpisto]is canonicisdecerptas,
canietOlhobonianiexstant.sedpluresin uno quam prsslo erat subdiacono.Evangelistarium quoque ex-
inallero,atque intordum divcrsffiaMenardiCodiee. hibensdiversasEvangeliorumportionessingulisdie-
Si easdem coinplexuin fuisset Romani
cubiouli Sa- buscancndaSjdiaconoministrabatur.Unusinterdum
cramentariura, unde exempla olim fuere desumpta „ CodexlamEpistolarumquamEvangeliorum lectiones
nulla interCodices antiquoa esset diversitas. Pro- amplectebatur. Erat etiamclero liber Comilis, sive
ptereaMabilloniusmeritocensuiteasdembenedictio- Comes, anliquus sane, ita ut eum nonnuUi sancto
nes non fuisse inferendas ia Sacramentarium Gre- llieronymo,perperam tamen.tribuerint qui lectio- ;
gorianum ; imo opinatus est, casdera a Zacharia nesindicabat singulis diebus adhibendas in sacris.
pontifice improbatas fuisse in ofHcio Gallicana! Ec- Indicabat, inquam, nam nlhilominus erat opus ha-
clesis {Mabill. commeni. in Ord. Rom. c. 8, p. 52). bere Codicem unde ipsse lectiones exlease desumen-
procedentes a sancto GregorioiVIagno. Imo in vetu- subdiacono et choro, celebrarentur, cum e diversis
stissimo Mutinensi Sacraraentario post missam ad Codicibus petenda essctintegra missa, scilicct ora-
SACIIAMENTORU.M A SANCTO GrEGORIO PAPA EDITCM. Evangelia,ex aliis libris.Ingens profecto incoraino-
Tum sequitur: Incipiunt missx in dicbus Dominicis dum fueril quatuoraut saltem tres Codicesdeferre
gus, sive adnotatio Alcuini, veluti indicatis missas ctabant ad peculiarem missas recurrentis ordinem,
consulimus, quo ad hanc Edilionein usurus sum, sancto Gregorio concinnatis.NuUa; enim in iis ple-
Contra pra-
ia prologo, sive in praefatione Alcuini, pulo respondente Et cum spirilu luo : qua; salutatio
posita eisdemraissis,haec leguntur: «Sed quiasunt ad attentionem renovandam non scmel in sacralitur-
etalia quasdam quibus necessario sancta utitur Ec- gia recurrit, et aseraantiquitatecommendatur.In-
clesia, quffiidem Pater(scilicet sanctus Gregorius) teger vero canon raissK decurrit usque ad Libe/^a
ab aliisjamedila esse inspiciens pra;termisit,idcir- nos, qustsumus, Domine, etc.,quo recitato nihil aliud
00 operffi pretium duximus ea velut flores pratorum suhjungitur in Gregoriana,nisi Pax Doinini sit sem-
vernantes carpere, » etc. Et profecto orationes de per vobiscuin. Respondetur : Et cum spirilu iuo. Ne-
Dominicis, omnium elegantissimai ac devotissimaj, queplura habes in Sacramentario Gelasiano imo ;
auctorem minime agnoscunt sanctum Gregorium. nulla ibi mentio Agnus Dei. Praeterea inGregoriano
Vide Sacramentaria pra;cedentia, Leonianum,vide- nulla sunt verba de fractione consecrati panis,et in
cileconcedendum non est),aliadecausa factum non menti verba, sacerdote recitanda, id est Hxc :
fuit,nisi quiaipsajin manibus jam erant omnium commixlio cl consecralio (?or;jon'«,etc,Fractio ha;c ex
earum Ecclesiarum, quae Romana liturgia utebau- apostolicatraditionen:anassecreditur,eamqueetiani
* z
B0(£;\DPR0P8F|QqABlT^h/iM li^D^atJm
FOSTFAqEROTxHStTrtPECTi/S-JTtrf
Ti^R SCAPqUS li ioliOiXOmiXKTO
€RqC£M FKCltfJDOCllMfoUc^ iTi^OCh
TO^OMi^l Eie^SDICAr A.BR£?ic|>[TlAS
S.\T^«.^|E.*R-ABRiMqHTI0.£T0HH'Bo5:
oPf KTiBc/Sliqs-R-ABRf ^tjJjTW 'iT
HiSFpCPiETlS.PROCED^TSACl^RBOS
AQf0^rtSB£hi£DW£}^DO$ ITBICKT
B ^ ^^£ mc Ti 1^ £m T o ?iT^S Sic q-rsqp!
91i DE EEBUS LITURGICIS. 912 i
ii^ina M^ uJt
n \3
^^^P^p^^^^qmete mnporumcomer
missam pertincns, staliilom consecutaest unionem, tum, missae oursum ex multis Galliarum Missalibua
Exoipienda est Ambrosiana Ecclesia, quae suis ad- atque Ritualibus collegit (iVa;7fn!. tom. l de anliq.
huc anliquis ritibus utitur. Diversitas tamen illiusa Ecdes. Rilib.).Non dissimilem varietatemostendere
Romana in incrucnto sacrificio polissimum respicil possotin ItHlicis Ecclesiis, quisquisantiquos earum
orationes, sive collectas, et alias Epistolarum sa- Missalcs mss. superstites consuleret. Jamque varios
crarum atque Evangeliorum lectiones, et coinplu- anno 1736 doctissi-
liturgiai Siculae ritus illustravit
rium praefationum usum. Nam quod attinet ad ca- mus Joannes de Joanoe, Panormilanae Ecclesia;
vir
nonem, Ambrosiani quoque ipsi ferme inomnibus canonicus {De divin. Sicut. Offic). Liceat et mihi
concordes prooedunt cum nomanaEoclesia. In an- prodere quibusolimritibus MutinensisEcclesia trc-
gulo pariter Tololans oivitalis locus relinquitur mendura sacrificium celobraret. Uti supra rnonui,
Mozarabioae vetusta; liturgife. Nara quod a nonnuUis cratet adhuc esthuicEcolesiassacranientariura Gre-
monachorum coetibus peouliaris aliquis, sed levis, gorianum, nono vel saltem decimo sseculo exaratum.
ritus adhibeatur adhuc in missa, id nullins monenti Verum in antiquis id genus Sacramcntariis plerum-
negotium e.«t. Antiquis autem saiculis etsi aploris- que rubricfe desiderantur, ritus scilicet omnes ad
que Itali», Galliee, GermaniEe Britanni», aliarum- saoram synaxim adhibendi. Ejusraodi ritus post
que provinoiiirum Ecolesiis missffi Roraana; iiturgia annum miUesimum ccepti sunt adjungi Missalibus
obscrvaretur, non raodiocris tamen varietas in ea- libris.Asservantur autem in archivo capituli cano-
rum Missalibus doprehendebatur; sed quoe, uti jam nicorura Mutinensiura gemini id genus libri men-
monuimus,nihiloi'ficeretsubstantia3mysterii,atque branacai, ante annos sexccntos exarati. Alter ex
essenlialibus prwcipuisqi.'^ ritibus missa^. Versaba- his ad equites, sive fratres Templarios speotasse
tur hffio in additamontis orationum, sequentiarum, mihi creditur, nam ad varios Calendarii dies re-
et priEsertim i'estorum,ac propteroa raissaium, qui- centiori ac vario charactere haec noniina adscripta
bus licebat unicuique episcopo suura infercire Mis- fuere : « V. Id. Jul. obiit Ugo de Paens, primus ma-
salem. Verum immutare sacrata canonis verba ne- gister. II Id. Jul. obiit venerabilis Philippus rex
fassemper fuit. A libro, cui titulus Comes, eu quod Franoi* (id est, Philippus II, anno 1223). VII Id.
praesto semper erat saoris templi minislris, de quo Sept. obiit frater G. C:irnoc., dccimus tertius ma-
nuper facta fuit raenlio, indioabantur lectionos ex C gister. XV Kal. Octolj. obiit frater Bernardus de
prophetis,aut Epistolis canonicis, simulque Evan- Tremailea, tertius magister. VI Non. Oct, obiit fra-
geliorum segmentaad quamlibet missamrecitonda. ter Arnaldus de Terra rubea, octavus magister. »
Veneranda maxime fuit libri hujus antiquitas,cum Aliorum nomina prastereo. Agihic de magnismagi-
ejus raentio ip?o sa^oulo Chrisli quinto occurrat, uti stris ordinis Templariorura sura opinatus. Pluris
Mabillonius animadvertit. Is tamen totnovis sanctis tamon faoiendus est alter Codex, quod rubrioas
acraissis oneratus ad nos porPameliuUi et Baluziuin missffi tunc usitata; aocuratius descriptas exhibeat.
pervenit, ut plures forlassis sint in eo additae raer- En ergo quid ex illo excerpendum credidi.
« Ritus quotiiianse mifsx, cjcpressi ez Codicc Mutinensis Ecclesise, ante annos sexcentos seriplo.
Ineipil Ordo, qualiter episcopus vel presbyter ad Doraine,adjuva.fle.sp.Etlibera.Fiatmiserioordiatua,
missam se debeat prxparare. In primis cantel per se Domine, super nos. Rt'/). Queniadmodum. Dous, tu
et per circumstantes psalm. isloscum lctaniis, clanii- ronversusvivififnbisnos./iwjo.Etplebstual.i^tabitur.
pltona : Sanotifioa nos. Domine. Psalm. Quam dile- Ostendenobis,l)omine,rai3cricordiam tuam./Je.NV.Et
cta. Psalm. Bonedixisti. Psatm, Inclina. Psalm. Cre- salutaretuum. Ab ocoultismeismundame,Domine,
idi, c um Paternoster, el precibus liis Cap. Exsurge, /Jt's;).Etabalienis.Non intresinjudicium cum servo
S13 DISSERTATIO. LIB. VII. 914
tuo, Doraine. Resp. Quia non justificabilur. Sacer- A Pone, Domine, cuatorjiam ori
" meo. Resp. Et
dotcs tui induantur justitiam. Resp. El sancti tui oslium circumstanti».
exsullent. " Et (ujal, ut mos est, confessionem. Peracta vero
Et tunc exsuat se cotidianam lunicam dicens: ronfesnone dicat
• Exsue me, Domine, veterem liomincm cum « Deus, vitam meam annuntiavi tibi. Resp. Po-
actibus suis, et indue me novum bominem, qui so- suisti lacrymas.Delictumcognilum libi feci. meum
cundura Deum ci-eatus est in justitia, et sanclitatc Hcsjj. El in justitiam. Dixi Confitebor adversum :
Rogo etcorpora,utmundocordeo£feraraustibisacrificium
« te, altissime Deus Sabaoth, Pater san-
cte, ut rce tunica castitatis digneris accinfere, et in remissionem peccatorum nostrorura,et omnium
meos lumbos balteo tui araoris arabire ac renescor- populorum tuorum., qui gratia tua el misericordia
dismei tua: caritatis igne urere.ut pro peccalis meis Christi tui sunt redempti. Qui tecum vivit.
possim intercedere.et adstantis populi veniam « Tunc dicat Gloria in excelsis Deo, si adest tem-
pro-
mereri, ac pacificas hostias singulorum pus, et eo plane ftnito, dicat hanc orationem :
imraolare.
Me quoque audacter accedentem non sinas perire,
« Ante conspectum divinae Majestatis tua;, Deus,
sed dignase lalare, ornare, et leniter
suscipere. reus assisto, qui invocare nomen sanctum tuum
« Hac dicta ingressio
prffisumo.Miserere,Domine,mihi homini peccatori.
fit ad altare, incipiendo ita
Ignosce indigno sacerdoli, per cujus manus haec
:
tuo omnis vivens. Etlicet viliis etvoluptatibus car- A nis et laudis,quas tibi offero indignus (araulus tuus,
nis aggravati sinius, Deus, taraen recordare, quod ad gloriam et honorem nominis tui, ut vivis prosit
oaro sumus. In tuo conspectu etiam non sunt coeli adveniam, et cunclis,fidelibus delunctis ad indul-
mundi:quanto magisnos hominesterreni,immundi gentiam : et me indulgentiam quaerentem placatus
sicut pannus menstruatus ?IndigDi sumus,Domine respice. Qui vivis, etc.
Jesu Cbriste, ut simus vivent6s;sed tu,qui non vis « Deinde posilum sacrificium benedicat his verbis,
mortem peccatori3,da nobis veniam in carne consti- cruccm faciendo:
tutis, ut per ponitentiae laboresvita seterna perfrui
« In nomine Patris et Filii et Spiritus sancti, sit
mereamur, in ccelis. Per te, Christe Jesu.
signatum,et consecratum etbenedictum hoe sacri-
« Alia ondio.
ficium.
« Omnipotens sempiterne Deus,quime peccalo-
rem8acrisaltaribusadstarevoluisti,etsanctinominis
Super ohlatam.
« Sanctifioa, quaesumus, Domine, hano oblatio-
tui laudare potentiam, ponoede,quaesunius,per hu-
jus sacramenti mysterium nieorum veniam
mihi nem, ut nobis Unigeniti tui corpus fiat.
« Benedictio Dei Patris et Filii et Spiritus sancti « Accendat in nobis Dominus ignem sui amoris,
descendat super tuum, ad digne ^
te, et aperiat os et flammam seternffi caritatis.
sinie ut pro redemptione nostra et totius mundiin tenti Deo anteconspectum suum.
conspectu divinaemajestatistuaecum odore suavita- « Et respondetur a circumstantibus ;
Psalm. Qui babitat. Psalm. Ad Dominum cum tri- « Pax Ghristi et Eccleaias abundet in cordibus
bularer Canlicum graduum usque Quiyfecit ccEluraet nostria. Amcn.
terrara. Kyrie eloison, cum Pater noster, cum pre- « Ante communioyiem dicat :
C(7)M« /«s: Saivum fac servura tuum. Resp. Deus « Domine Jesu Christe, Fili Dei vivi, elc.
nieus. Desiderium cordis ejus tribuisti ei. Resp. Et « Deinde panem manu tenendo dieat :
voluntatem. Vitam petiil a te, et tribuisti ei. Rrsp. « Panera ccBlestem accipiam, et nomen Domini
Longitudinem. Oculi Domini super justos. /iesp.Et invocabo.
aures ejus.Fiat voluntas tua supernos. /!«/;. Quem- « Alia.
admodum. E.\surge, Domine, adjuva nos. /iM;;.Et, Domine, non sum dignus ut intres sub tectum
«
t Sequitur Canon b.
« Et cum aliis dederit, dical:
« Te igitur, etc.
Corpus Domini nostri Jesu Christi conservet
«
frcgit,dedit discipulis suis dicens: Accipite,et man- lutercedente beata Dei Genitrice semper virgine
ducate ex hoc omnes. Hocest enim corpus meum. Maria cum omnibussanctis tuis,advitam nobispro-
« Hic accipit calicem. ficiant sempiternam. Per eumdem.
« Anlequam misceatur corpus cum sanguine. « Finita inissa osculelur allare et dical:
« Hir, osculelur aram sacerdos dicens: «Benedicite omnia opera Domini Domino, elc.
ald est praefatlones in Nativitate Domini, in Epi- antislile noslro (illo), etc. Cosmx ei Damiani.et om-
pliania Domini, per totam Quadragesimam,in Re- nium sanclorum tuorum,nec non illorum, quorum et
surrootione Domini.in Asnensione Domini,inPente- hodic siikmniiatis in conspecluglorixtuse celehratur
coste,de sanola Crucc,de Apostolis.in Assumplione (rininphus. Quorum merilis prcribusqne, etc.
santa? Mari.-e, in honore sanofse Trinitatis.Tum una c Quanla; antiquitatis sit hujusmodi oratio, qua
prfflfatio reliquis diebus usilata, uti in Editis..'Vnto adhuc in liturgia Romana quotidie repelitur.habes
poslremiim praifalionem ocourrit imago Salvatoris, ex Missali Gothico ante Annum Ch. 800 usurpato.
manu librum tenentis.Post illam visituraltera ima- Ibi abmissam dominicalcmbieepostcommun. legi-
go ejusdem e cruce pendentis.Utramque,autunam Corpus luum, Domine, qnod ticceptmus,cl calichn
tur:
snltem osculari mos fuit.Aliquantum coloris o?oula iuum, quem polavimus. hxrcat in viscerihus nostris;
data deterserunt. prxsla, Dcus omnipolens, ut non remaneal macula,
Canon proredit, ut in Editis. Ibi legitur Vna : ubipnra et sancta inl?-averunt sacramenta, Per. .
(( SequiUir missa. Teriio Kal. Decembris, vigilia X Eodein die, sancti Cassarii marlyris.
saucli Awlrex apostoli. Tum reliqux missse. Ex lis Id. Nov., sanoti Britii episcopi el confessoris.
has duntaxal memorandx mihi sunlvisx: IV Kal. Dec, sancti Clementis papa3 et maityris.
« vin Id. Dcccmb., sancti Nicolai episcopi et Eodeni Columbani abbatis.
die, sancti
II Kal. Febr., natalis sancti Geminiani episcopi et (( Deus, qui non mortem, sed poenitentiam, elc.
sa sancti Hilarii episcopi et confessoris. (( Johannus, vel Maria: Credis in Deum Patrem
XVI Kal. Jun.jTransIatio sancti Syri episcopiet con- omnipotentem, etc.'i
Eodem die, sancli Danielis prophetaB. dosde chrismale in vertice ejus cuminvocatione san-
VIII Iil. Aug., sancli Sixti papae et martyris. clx Trinitatis, dicens ita:
enim nuliotunc frenopii homines comprimerentur, « Cujus unitas concors parque in Trinitate, vivit
oportet Filium hominis crucifigi, et tertia die a quos apud Caiiisium habemus (/h Leeiion. antiq.).
morte suscitari. Etisti quidemhymni insnlemnioribus festisMutinae
« Kyrie eleison. Theos .... athanatos canebantur ad missam.En primosversus illius qui
. . ymas.
. . in nocte sancti Natalis Domini cantari consuevit:
« Kyrie eleison, Pater aline sedens super alas « Eia recolamus laudibus piis digna
oherubim et seraphim, esto pius atque clemens fa- IIujus diei carmina
mulis pro debitis. la qua nobis orilur gratissim.a, elc.
Kyrie eleison. Te decet solum hymnua, melos, Alter decantabatur in primo mane :
923 DE REBUS LITURGICIS. 924
Qua Deus infernum vicit, et astra tenet, ctc. » et ego suscepero, tura ad consolationera ra.-ijorem-
Laudanda est Romanorum pontificum sapientia, que flrmitatera fidelium orthodoxorum, tum etiam
quae sublatishisce peregrinismercibus, quibusone- si fleri potest, ad aliquorura, si hac legere velint,
ratapotiusquaraornatafuerat sacrali;urgia,in anti- medelam, quorura mens infirmaatque oculi caccu-
quam puritatem ac moderationem pensum RoraanEe tientes verara doctrinara de corpore et sanguine
missae restiluit Sed severitate etiam non raediocri
P Christi in raissa non vident, cum tamen evidens
in posterumopus est. Nimis enim horainum genus luoulentaque sit.
sanctus Augustinus, cura de necessitate gratiae coe- que, a Roraanaj catholicae Ecclesiffl sinudivulsi, de
lestis dissereret: quod et alii ex Patribus, prout eadera missa et Eucharistiasfatuerint^satis norunt
occasio ferebat, prastitere. Nam quaj ibi dogmala eruditi.Notissimumquoqueestjhochominumgenus
occurrunf,nonunius privati doctoressententia; sunt D rafionem cxcogitasse, qua cluderent aperte docu-
sed universae illius Ecolesiae quae iisdem lifurgiis inenfanon niinussacri-eantiquissiraa! liturgiae.quam
utebatur. Atque inter eas nerao noscit priraum Ro- sanotorura Palrura, ubi panem etvinum perconse-
mancesemperlocura fuisse,quaBcaeterarummagistra crationem fieri vere corpus et sangiiinem Domini,
uti ah ejusincunabulisincorruptam fidera perpetuo diserletradunt; nihil aliud in t!.ncharisfia agnoscen-
servavit, ita tot alins Ecclesias siioruni ritiium se- tcF, sive imaginanfes, nisi liguramChrisfiad dexfe-
ctatrices habiiit. Ipso enira Augusfino monente, ad ram Palris in coclosedentis, et virfutem coelilus in-
cognoscendam Ecclesios fldera praecipue facit publi- fusam pani etvino,quorum conversionem incorpus
caruraprecumauctoritas.Sacramentariaautemquae etsanguinem, uti et realem pra^sentiam Christi in
appellamus, vel ipso nomine satis produnt, ibi po- codemsacramenfoinficiantur. Tumde nominetran-
tissiraum contineri cafholieam doctrinara do saora- fusbtantiationisuti recentiorurasfficulorurainvcnto,
menfis,signisnempevisibilibusinvisibilisgrafic-eDci litem nobis movenf, qua«i non aliis noininibus et
quibus nempe ex institutione divina aut confertur \Uurgia et Pafres earadem rem aprimis usque sae-
I
925 DISSERTATIO. CAP. VIII. 926
culisdesignarint.Binghamusipse sihi ostendendum A affere solent Sacraroentarii, quasi aut nulla, aut
sumpsita praecipuos de antiquisPatribus lam,^per- nullius pnnderis sint, neque consulereopus sit
spicue quam verbis lleri potest declarasse quod mu- qut-E catholici viri ad vcrilalem cui dogmatis confir-
tatis per consecralionem in elementis panisac vini mandam contulere ? Utique faliere velle lectorera
facta non sit ejusraodi mutatioqure naturam et sub- illc dicendus controvcrsiam tanti ponderis
est, qui,
stanliam destruat,sed tantumeorumqualitatesmu- explicandarasuscipiens.dissimulatiscontrariae par-.
tet, atque ad usum elevet spiritualem,quemadmo- tis vivibus,sua! tantum partis
arma veluti victricia
dum fit in multis aliia consocrationibus,ubiqualita- profert. Anno Binghamus sextum hoc suum
1719,
tes rerum imnnitatur, sine ulla reali substantiai volumen Londini publici juris fecit. Alqui post me-
irarautatione [Bingham., l, xv, c. 5, § i).» Ejusmodi dium saeculum prajcedensagitata jam fueratsumrao
opinione statuta, is continuo
rcalem prajsentiara studioatquelabore,imoexhaustainsigniscontrover-
atqueadorationem EucharistiMexcidissearbitratur. sia de Eucharistia interGallicum scriplorem Arnal-
Contra, Calholici clamant perspicuam cerlissi- dum, aliosque auctores librorum de perpetuo con-
mamque esseunivers» veteris Ecclcsiae sentontiara sensu, Ecclesiae catholicae, et Claudium Calviniani
de reali sacrorura donornra immutatione in Eueha- gregis hominem. Ea autemargumentorura copia et
aut promissionealiqua, cujus nullumest vestigium cerilate utitur, fateri cogaturevidentissimi criminis
in sacris lilteris,neque apud sanctos Patres. Aut reos esse quiverilatem carniset sanfruinis dominici
ergo nos, aut supine, falluntur et quando Ec-
illi, ;
in Eucharistia negantes, acatholicaEcclesiadissen-
clesiam, quamtamen utijudicem legitimum in con- Binghamo ignota fuere, supinas igno-
tiunt. Sic
troversiis de religione Christus insliluit,ct colum- arcessendus est sin ipse novit, qui apud
rantiaa ;
praeter rnorem et extra chorum altulit. Ita Joannes \ Chrysostomus, aliique Patres aut mysterium, aut
FelUis Anglicanus Oxoniensis episcopus (In not. ad mysteria,eaque vivifica,c(eleslia, tremenda, sancta,
S. Ciipriani l'Ji. de Lapsis, c. 10)induclo in scenam divina.appellarunt.In ooilectis post communionem
ejusdem Facu.idi loco, avertendos lectorum ooulos Ecclesia pra^sertim Ruraanahujusmodi voce signifi-
curat apraegnantibus manifostisquesaneli Gypriani cabatperceptum corpiis et sanguinem Domini. Vide
vorbis de verilate corporis et sanguinis dominici, infraLeonianum Sacramentarium, Geliasianum,ac
qUtE infra alTeremus.Alios omitto, in uno Binghamo Gregorianum. Ibi legitur: Sacrisreparati mysleriis.
consistenscuimanifestumvideturexcludi a Facundo Refecli ccelesti mysierio. Quxsumus,ntdivina myste-
prcBsentiara realem Domiui in altaris sacramenlo ria. Deus, cujus mysleriis mundamur ct pascimur.
ineffabili. En Facundi ipsius vorba (Facuiidus. lib. Adesto, Domine, populo tuo, quein mysleriis calesti-
:« u..^u....:^t:^ r...^i.^\
num in
...,
Eucharistia symbolasunt1 et„t „:
signa,quae,per
^ mystorium,
».,_: i,
hocesl, — .^
arcanam tremendamque praa- 1 4
utantur.quicunque veritatem potius quam secram Aut ergo AugUc^linus nihil hoo in loco decernil veri-
suam araant.E.\ Albertino seiegitBinyhamus vcluti tasne an figura carniset sanguinisnaturalis Domini
formilandum arictem ad everlendam Catholicorum sit in sacramenlo ; aut senlentiam catholicara tan-
de Eucharistia doctrinam fragraontum sermonis tummodo expriinit, dum ait : « Panis est corpus
sar.cti Augustini nobis a sanctoFulgentio servatum. Cliristi,et calix est sanguis ejus.» Neque enim quis-
Inquit Augustinus ad infantes.hoc esl, ad neophy- quam nisi teraere negare audebit Augustini quoquo
tos : j lloc, quod videtis in altari Dei, eliara Irans- temporcEcclesiam in liturgia rogasseDeumut panis
acla nocle vidistis. Sed quid esset quid sibi vellet, „ corpus Giiristi,» et per verba Domini ac per
« lieret
eum magnae rei sacramentum contineat, nondum illapsum Spiritus sancti muUiretur panis in carnera
audistis.Quod ergo videtis, panis est ct calix, quod Domini ipsius.Unum itaque exculpere hinc possis,
vobis etiam oculivostrirenuntiant.Quodautem fides scilicet, Auguslinum in isto sermone explicandum
vestra postulat instruonda,PANis ESTconpus CHnisxi, minime sumpsissesitne revera insaeramento caro
CALi.^c s\>GUis Chiiisti [August. serin. 272, nov.Edit. et sanguis Cbrisli, scd hoc sibi duntaxat propo-
Dcned.). » Tum infantes inducit interrogantes «quo- suisse,scilicet, explicandum,cur sacraraentura ip-
modo » cum Christus in coclum ascenderit, sedeat- Eum in pane institutum fuerit.Hoc myslice
et vino
que ad dexteram Palris, est panis corpus ejus.tt<<
factum aitad depra>dicandam fidelibus necessitatem
culix, vel quod habel calix,est sanguis ejus ?» Ad charitatis et unionis inter Ee,et cum Gliristo quod :
rium vestrum in mensa Dominica positum est my- ita est; credo, inqiiam,hoc esse verura Christi cor-
;
steriuni vestrun: accipitis.Ad id.quod eslis, Amen pus. Tum subdit Augustinus :« Esto membrum cor-
respondetisetrespondendosubscribitis.Audisenim: verum sit amen. » lloc est:
poris, ut Si credis,hoc
Conpus GHnisTi;et respondes,Amen.Esto membrum csseverum corpus Christi,tu quoque fac perveram
corporis,at verum sitamen.» Tum pergit ostendere charitatem ut sis membrum veri corporis hujus.
cur in pane et vino conficiondum Christus voluerit Nam si aliter agis, et charitate cares,non ex corde
sacramentum hoo;nempe ut charitatem et unitateni dicisamen,hoc est, non tibi cordi est ut sis mem-
fidelibus suis commendarel nam de multis granis ;
brumcorporisDomini,qui charitalemab horainibus
tam panis quam vinum constituuntur.Ex isto ser- Evangelicj addictis prajcipue exigit.Huc autem ad-
mone Binghamus et alii ejus gregis inferunt nihil vocandus est alter ejusdem sancli doctoris sermo
aliud esse in allari, nisi panem et vinum : corpus ad infantesipsos,sive ad ncophytos :« IVIemorsum,
naturale Chrisli non iilic habcri, sed lantura re- ait.promissionis meae.Promiseram enim vobis, qui
prjBsentationem illius,et corporis etiam mystici,hoc baptizati estis, sermonem, quo exponerem mensae
est, Ecclesiae.
dominicae sacramentum.quod modo etiam videtis,
Quam facile nobis blandimurin his quKVolumus, D etcujus noctepraHeritaparticipesfacti estis.Debetis
qu» sentiraus,qu£e amamus I Quisquisattente ser- scire quid accepistis,quid accepturi estis,quid quo-
nionem huncscrutatur atque perpendit,fateatur ne- tidie aecipere debeatis. Panis ille, quem videtis in
cesse est se multas tenebras, se concalenationem altari, sanctificatus per verbum liei, corpus est
sermonis nullam ibi reperire; usque adeo ut cardi- CHnisTl. Calix ilIe,iino quod habet calix, sanctifi-
nalis Perronius excidisse hic aliquid.neque imme- catum per verbum l)ei,SANGiiis ESTCHRisTi.Per ista
rito,fuerit suspicatus.Nara « panis est corpus Chri- voIuitDominusChristus comnipndarc conpus etsAN-
sti.calix sanguis Christi » diserte dicitur. Tura pe- GuiNKM suum,quem pro nobis fudit in remissionem
tilur iiuomodo naturale corpus et sanguis Christi peccatorum (Augu.^st. serm. 227, nov. Edit.,olim 83).»
sint in Eucharislia, cum in coclo Christus sedeat. Ut quisque inteligit,aliter sune locutus fuisset,qui
Augustinus respondet ciim Apostolo : Vos cslis cor- Calvinianamopinionem expositurusfuisset neophy-
pus membra. .'\Itsurda plano videalur rc
Chri^iti cl tis tum priraum percepturis, quid Eucharistia sit,
sponsio; hinc enim sequitur panom esse non corpus ne quisquani fallerelur.Ejusmodi exposiiio illitan-
931 DB REBUS L1TURGICI3. 933
tum convenit cui catholicK Ecclesias sontentiam tra- A cipationem mensae hujus pertinet, quam sacenios
dcre animuscst.Qiiid autem sit hoc corpus,hic san- ipse mediator teslamenti novi exhibet secundum
guis,Auguslinus explicat, nempe corpus naturale, ordinem Melchisedech decorpore et sanguine suo?
et sanguis naturalis Christi, quem ipsa pro nobis Idenimsacrificiumsuccessitomnibus illissacnficiis
fudit.Panis igitur,perverbura Dei sanctiflcatus.hoc veteris test;iinenti,quae immolabantur in umbrafu-
est per verba consecrationis (quod contra nonnullo- turi {Attg.Jib. xvii de Civit. Dei, c.20). » Si Christus
rum GrKcoruraopininnemsempermeminisse juvat) incruenlum sacriflcium corpore et sanguine suo
corpus est Ghristi naturale, uon vero imaginarium peragere dicitur,ergo Augustinus non flguram,non
per fidem percipientiura. Nam si hoc postremum umbram novit corporis et sanguinis Domini in eo-
fuisset,disisset Augustinus : Panis ille,quem vide- dem sacriflcio.Et potissiraum quodhicet in totali-
tis,figura est corporis Ghristi,neque dixisset: Cor- is locisscripserit,vetera sacriflcia,flgura3,umbraset
pus estChristi.Pari ratione is ait : Vinum,per ver- signa, fuisse unius Christiani sacriflcii, et Christi
bum Deisanotificalum,sanguisest Christi naturatis, quotidie immolati in sacro altari ;
quia (subdit Au-
etminimeflgura iliius,Pergitdeindein hoc sermone gustinus)"pro illisomnibus sacriflciis et oblationi-
Augustinus docere neophytos quid exigatChristus bus corpus ejus otfertur^et participunatibus minis-
adbene recteque accipiendum corpus et sanguinem ti tralur.ii Ergo non panis tantura,non figura corpo
suum.Scilicet, charitatem et unionem merabrorura ris et sanguinis Christi, sed verum corpus et san-
inter se, et cura capite ipso Domino Jesu.^<i Com- guis Christi in missa oHertur et imraolatur.
mendatur vobis (suntejus verba) in isto pane,quo- Prsterea scribit idem sanctus episcopus » Me- :
modo unitatem amore debeatis. Unus panis,unum diatorum Dei atque hominum, hominem Christum
corpus, multi sumus, » Aposlolus ait (/ Cor. x,l7), Jesum, carnem suam nobio manducandam,biben-
Imitatus hic Augustinus Chrysostomum (Homil.li. dumque sanguinem dantem, Cdeli corde atque ore
in l Cor.). Ex isto ergo sermone alter explican- suscipimus;quamvis horribilius videaturhumanam
dus. carnem manducare, quam perimere, et humanum
Quod saltera fateatursincerus quisque exCalvini sanguinem potare,quam fundere {iug. Conlra ad-
asseclis,priorille sermoaliquacaligine circumfusus vers.leg.,ii,c. 9). » Hoc est, quanquam Dominua
l.
esl,etnimia confidentia laborat,quicunque ibi Cal- daturum et revera det carnem suam nobis
dixeritjse
vini documenta manifeste contineri,et ex hoc aliis- manducandam,bibendumquesanguinera,quod sane
que locis Augustini tenebrosis exponenda esse tot horribileest,attaraenverbi8ejusfidentes,firmissirao
aliaejusdem,qu8eapertissiraestatuuntcatholicaeEc- corde crediraus uos eamdem carnera ore accipere et
clesiae sententiam, contendit. Pauca ha3c seligo : munducare.ipsumque sanguinem potare.Ineptissi-
« Diximus,fratres (inquit),hoc Dominum commen- '-'
mehKcdicerenturinCalvini sententia,qua!enim dif-
dasse manducatione carnis su8B,et potatione san-
in ficultasadcredendura,quis horror,si figura tantum
guinis sui.ut in illo maneamus,et ipse in nobis.etc. carnis el sanguinis Christi in sacramento accipitur?
Quid nos credimus.et cognovimus?Quia tu es Chri- Denique, ut alia omittam, petenda ex Bellarmino,
stus Filius Dci vivi,id est ipsa vila aeterna tu es : et aliisque polemicis Bcriptoribus,et praecipue e\ au-
non das in carne et sanguine tuo,nisi quod es,etc. ctore Perpotuitatis fidei,en quid Augustinus in cele-
Carnem Christi et sanguinem Chrisli non edamus berrimo loco ait : « Et ferebatur in manibus suis.
tantumin sacramento,quodet multi mali.sed usque Hoc vero (fratres) quomodo posset fieri in homine,
ad spiritus participationem manducemus et biba- quis intelligit? Quis enim portatur is raanibus suis?
muSjUtinDominicorpore tanquara merabramanea- Manibusaliorum posset portari horao,manibus suis
mus(Aug.tract.27,m Joan.yi).»Si Christus dat nobis nemo portatur Quomodo intelligatur in ipsoDavid
quod ipse est, ergo se ipsura dat,id estverara car- secundura litteram,non inveniraus in Christoau- :
luenda Eucharislia.et dicendo de pane Hoc : esl cor- A Nysseno, qua; optabat,exquisivit, neque tameninve
j;iw mfum,portasseseipsum inmanibus Eiiis,atque nit; tum neglexit alia loca, in quibus evidentissime
id verificatiim fuisse secundum lilteram, idcst non idem sanctus doctor et realem prajsentiam Domini
metaphorice, non ex imaginatione per-
noii figurale, in Eucharistia, et mutationem panis ct vini in cor-
cipieiilium Eucharistiam.Agnoscit Augustinus so- pus et sanguinem Christi testalur? Florebat illean-
cundum naturalem ordinem impossibile quemquani no Christi380.Nimiugessem,si integramorationem
hominumportare se ipsum inmanibussuis. At non deEucharistiaatferem exmagnacatechesiillius.Pau
id Deo impossibile prodigium hoo revera Cactum
;
ciscontentus ero « Jesu Christi corpus, inquit, eo
:
quae ambigua et obscura interdum in Augus-tinili- id est, panein etvinum, « in suum corpus exvisa-
bris offenduntur, e.xplicanda sunt, non vero perspi- crae bene lictionis. » Diserte etiam tradit, ad fer-
cua e tenebrosis. Neque tanto viro contradictiones menti simililudinem corpus Christi in fidelium cor-
tribuendas quisque sapiens intelligit. Videas etiam pus ingredi, ut totum in se transferat atque immor-
velim illius serm. 225, olim 140, de tempore, et talitate donet. in his qu.Tre, gi potes, Calvini som-
serm. 373, olim 5'i, de divcrsis, ut alia loca pra;- nia: nihil invenies, nisi veram catholicas Ecclesiae
teream. doctrinam.
Ex catechesi sancti Cyrilli, qui anno Christi 360
NescioquidexculperevelitBingharausexGregorio JerosolymitanamEcclesiamregebathascBinghamus
Nysseno, qui scribit « Panis item panis est initio
: excerpsit,ubidesacratochrismatesanctusepiscopu3
communis, sed ubi cum mysterium sanctilicaverit serraonem habet « Vide ne illud esse putes un-
:
XoiatoO \hizxa.t. xat Yivetai, guentum tantum. Queraadmodura enim panis Eu-
coRPUS christi dicitur
ET FiT. Sic altare, sicoleum, sic sacerdos per bene-
charisticus post sancti Spiritus invocationem non
dictionem sanctificantur, etsacerdoti contigit, cum ampliusestpanis communis, sed ESTCORPusCnRiSTi
nihil vel corpore vel forma mutatus, sed quod ad sic et sanctum hoc ungentum non araplius est un-
speciem esternamatlinet, ille est, quierat, invisi- guentum, neque, utitadicam, commune, postquam
bili quadam vi et gratia invisibilem animam in me- Q jam consecratum est sed est charisma(8ive dona- ;
lius transformatam gerens [Greg. Nyss., iib. de Bapt. riumj ChristietSpiritussancti, praesentia divinitatis
Clirisi.).» Velit fortasseBinghamus comparationem ejusefficax redditum {Cyrill. Joros., Catceh. 21, seu
oleum sacrum, et sacerdotes,
inslruere inter altare, Mystag.3). » Sed adhuc cum aere digladiatur Bin-
nem Nysseni favere Calvinianis. et contra ex his evi remanct quale erat, efficacia duntaxatproeditum ad
denter oonfirmari catholicam sententiam. Quid in contribuendam fldelibus fortitudinem. At quid pa-
altari, oleo et sacerdotibus operatur benedictio, si- nis Euoharisticus per invocationem consequitur?
ve sanclilicatio? Ut quod profanum et rescommu- Non ampliusest panis communis, sed fitpanis vivus
nis anteaerat, per invisibilem effectum gratiaj san- qui de caelo descendit. Est corpus Christi. Quare hio
ctum et ressacra incipiat esse, etveneratione digna etiam locus contraSacramentarios pugnat. Quivero
efficiatur.Hoc vere acverissime operaturvis bene- hochorainumgenus consulereconscientis suae apud
dictionis, quamquam quod ad speciem externam at- Deum possit, non video, quando haec aliaque corra-
tinet, nulla mutatio accidat. Rursus quern in fmem
^ dunt aut dubia, aut omnino suae opinioni contraria,
benedictioetsanctilicatioad panemetvinura in sacra ut sibi suisqueauditoribus persuadeant inventa Be-
mensa a.dh\betuT^\]\.pimis'liat corpus,\\numsangtas rengarii atque Calvini,quando loca perspicua ante
fial dileclissimi Filii tui Domini noslri Jesu Christi. pedes habent, exquibus veteris EccIesicB dogmade
HocRomana, hoccMteraeOccidentisetOrientislitur- Eucharistia apertissime resultat. Ipsum Cyrillum
gia3 sonant. Atque hoc ipsum itidem per benedictio- Jerosolyinitanum milliesopposuere CatholiciCalvi-
nemet verba Christi quotidie Ecclesiavere ac veris- nianis Cur faciem ab ejus luce avertunt, et acali-
sime impetrat, et quod antea panis communis, Nys- ginosistantumlocispraesidium conquirunt?Norunt
seno testante,corpusChristi fit, etdiciturnonsolum ii, Cyrillum haec quoqiie habere « Cum igitur ipse
:
XiYsxat, dicitur, sed ('vsxai, fit, quanquam species Christus pronuntiaverit ac dixerit de pane : Hoc est
externa nihil immutetur. Hiec qui non videt, captus Corpusmeum, quis audebit deincops ambigere?Et
oculissitnecesseest.Sed elhic libenter a Binghamo cum ipse asseveraverit et dixerit Hic meus est san-
:
petiissem, num sincere ad veritatem inquirendam guis, quis unquam dubitaverit, aiens non ejus esse
compositum animum gereret, quando is in Gregorio sanguinem {Cyrill.,Catech.2,2,seuMystag. 4)? » Tum
935 DE REBUS LITDRGICIS. 936
illos prceoccupat Cyrillus, qui de tanto niiraoulo, \ iis processerint. Canonici cerle, in quo trememli
de (lonversione panisin corpus, et vinijn
sciliicet, mysterii summa consistit, nihil unquam additura
sanguinem dubitare forsitan pergunt, inquiens : fuit, quod vel minimum substantiam rei mutet ;
« Aquamolim in vinum, quod suiguini arfine est, atqueis in utroqueGelasii et Gregoiii Sacramentario
inCanaGalila? transmutavit ;eteura parum dignum legitur. Quod nuncigilur in missa Romana de conse
existimabimus, cum vinum in sanguinem transmu- cratione oblationis, sive oblatorum, id est, panis et
tavit?Adnuptiascorporale9vocatus.stupendumhoc vini.habeluridemquoquepraecedentibusquibusque
miraculum efTeoit non eum multo magis filiis
, et sscuIisEccIesiaRnmana usurpavit.Nempesacerdos
tlialami nuptialia corpus suum et sanguinem frenda ait: Quani ohhuionem tu, Dcus, in omnihm, qu3ixunius
donare confitebimur? » Habes hic in meridic posi- benediciani, ascriptam, ratam, rationabilcm, acrepla-
prorsusdejecta Calvini somnia.Quale enim miracu- fialdileciissimi Filii lui Domini noslri Jcsu Clirisli.
lum mihiinEucharislia.Calvinianomoreintellecta, Tutn Ghristi verba subdit, per quoe ipse in coena
ostendas.utopus sitalteromiraculo mutaiioncmibi panem el vinum in proprium corpus et sanguinem
factam confirmare? Majori etiani luce donata ca convertit, et re ipsa flt consecratio. Aiiquod inter
tholica; Kcclesiae sententia se tibi infra offert, dum ^, Romanam et Orienlales Ecclesias discrimen occur-
Quaraobrem rit; nam Crwci ac varia; Christianorum sectaj in
haec ait Jerosolymitanus episcopus :
secundum Domini asseverationem. Nam etiamsi smutct, et faciat eorpus et sanguinem Domini, vi-
illud tibi suggerat sensus, fidcs tamen et certum et delicet ut compleatur ac perficiatur jam per verba
flrmum efficiat. Ne judices rem es gustu, sed e.x fi- Christidonorumlransmutatio peracta. Idem quoque
decitraullam dubitationem ccrtuseslo lc corporis et in liturgia Mozarabica, Gothica et vetere Gallicana
sanguinis Christidonodignatum fuissc» Haac pros- faclum constat. Hac de re nulla dispulatio apud ve-
tant, haec legunt Protestantcs, in quibus quid reve- teres fuit postremis tantum saeculis oborta est ali-
;
fuisse, et preceset ritus, hoc est, lilurgiam adhibitam Nam si proeter eademverbaad consecrationem exi-
puum in missa, et quod ad sacrificii subslanliain preccs ilias, sive invocationem, a qua infirmari vi-
pertinet, religiose, sempor fuisse servatum, et nun- detur virtus dominicorum verborum. Pauoisdicara
quam immutatum, constat ex iis ipsis Pairibus, qui reclissime a Catholicis constitutum fuisse eonsecra-
priora Ecclesi» sscula suis scriptis ilUistrarunt. Id tionem pendcre dcntaxat ex Christi verbis, dogma
cardinalis Bona, id egregii alii lum antiqui, tuin namque hoc ex antiquis Patribus elicitur, et prae-
recentes scriptores copiose ostendorunt. Propterca sertim ex Joanne Chrysostomo, Ambrosio, et Augu-
quidscntiendum, quidcredendum sit dcEucbaristia stino. Antepaucos etiam annos P. Petrus deBene-
ex hoc potissimum fonte pctendum est. Sunt nobis dictis in insigni oditione operum sancti Ephroem
vetustissiiuaEccIesioe Romana; Sacraraentaria, Leo- ostendit Syros ipsos agnovisse peragi consecratio-
nianum,GeIasianura,elGregorianum etCodiccsante nem per eadcm Christi vcrba, atquo ad eamdem
mille ferme annos scripti. Quee pauca in eis addita- nihil conferrc invocationem posteriorem sanctiSpi-
mentaoccurruntpostsanctosGelasiumetGregorium ritus, quae etiam in non paucis liturgiis desideratur.
facta, nihil obstant quo minus ejusdi litturgia; ab Verum ad Eoclesias Latinas quod altinct. nullus
937 DISSERTATIO. CAP. IX. 938
superesl looua^suspicioni adorali panis. Nam etsi p^ Et tunc quot capila, tot sententiae erunt, et adver-
preces ad essentiam consecrationis exigerentur susapcrtamChristi doctrinam non amplius uua erit
(quod falsum est), in Liitinis taraen liturgiis istie Ecclesia, sed multaj; et qualis vera ac legitima sit
pi\-Bccdunt verba Christi,il,i ut post oorum pronun- Ecclesia Dei,in posterum agnoscerenemini dabitur.
tiationeiii certissime etabsolutissime consummata Sin alterum eligant,uti sporandum est.neque enim
sil transsubsti(ntiatio,et niliil deinde adoretur, nisi ii conteranerc videntur priorum saltem EcclesiiB
verum corpus et vorus sanguis Domini. Quod vero swculorum Patres, rursus ii rogandi sunt ut, de-
Gr«ci el Syri antiquas adulterarint ]iturgias,quara posito in Gatholicos odio,depositisque praejudicatia
facilfidicitur.tam diffioile foret legitimis confinnare opinionibus,uno veritatis studio incensi,quae vete-
docuinenlis.Ex quo Nestoriani et Eutychiani aGra}- ris Ecclesia; dootrina lueril de Eucharistia,sincere,
raandi sunt conspirasse cum Grcecis ad vitiandam invesligent.Tunc enim,raanum praebente Deo,nullo
veterem liturgiam,quae utrique genti saeculo Chrisli negotio iutelligent quam Catholici de Eucharistia
quinto comraunis erat. Ast illi,inquies, invocatio- profltentur sententiam, earadem ab antiqua etiam
nem adhibent posteriorem, qu« cum efflcacia ver- et universali Ecclesia deprredicatam semper fuisse.
borum Domini pugnare videtur. Ita sane sed mi- „ ; Albertinus et Claudius, pra;cipui Calvinistarum
nime irascendum iis qui Orientalium ritus emol- pugilcs,labulam sane lepidam in cerebro suostru-
liunt, modo ii nequaquamduliitent quia consecra- xere,eamque suis tribulibus facile persuasere, sci-
tio sita sit in ejusmodi verborum virtule.GaBterum licet, Paschasium Ratbertum Corbeionsem abba-
nulla unquam fuit inter Occidentis et Orientis Ec- lera, anno Christi 818, primura fuisse qui reali-
clesias discordia etconcertatio de praisentia reali tatem corporis et sanguinis Domini in Eucharis-
Domini nequo de mulatione, sivo
in Eucharistia, tiam invexerit, cum antea universam Ecclesiam.
transsubstantiatione hisce enira dogmatis concor-
; ocouparet Calvinistica opinio ac proinde in Pas-
;
diter omnes adhaesere semper, atque adhsrent chasium insurrexisse Rhabanum, Amalarium,
nobisque praesto sunt certissima Acta,quibus prai- Walafridum, Florum, Heribalclura, Lupum, alios-
cipue Grffici novashacdere Lutheri et Calvini opi- que illius sasculi scriplores. Hanc eamdem fabu-
niones exsecratur. lam impertcrrite postremishiscetemporibus etiam
Quid autem sacerdotes petantaDeo,dum petunt, Binghamus in scenam produxit. Indignationem
ut sacra dona flant corpus et sanguis Domini,ver- hffic pugnandi ratio movet,cura plane dissimulen-
borura vis satis prodit, nimirum panem et vinum tur quaecumque Catholici, et praesertira auctor li-
non flcte, non metaphorice, sed realiter converti in brorura de Perpetuitatefldei, attulere ad dejicien-
g[iaUir,et calicem xaiularis, qun voce Patresipsum ^i^ Pascha Ut cobporeejus KTSANcuiNri, ^ho apeccatis
:
Chrisli sanguinem indicanl,Tum rogat ulquotquot redcmpti i^vmns, nd xlernam vilam sacrificiis coe-
ex liac allaris paiiicipalione sacrosanctum Filiituicor- LESTiBUS pascamur. Iu Gclasiano, Gregoriano, et
ptis et sanguinem sumpscrimus,omni bcnediclionc cx- Missali I''rancorum ad consecrandam patenam : :
lesli et gralia replcumur. Non inquit : corporis ct Conscciamuset sanctijicamushanc patenam ad confi- \
sauguinis Filii tui figuram,imaginem sumpserimus, ciENDUM [ad covfringendum habet alter Codex) in ea
j
sed ipsum corpus ct ,';ii)i(/u:»e)n.Ita,dum in calicem coRPus DoMiNi NosTRi Jesu CwmiTi.putienlis crucem \
immiltilur parlicula hosti;e sacratai^dicit sacerdos : pro sahile nostra oninium. In Gelasiano et Missali
Hxc commislio ct consccralio corporis ct sainjuinis Do- Francorum ad consecrutionem vasculi, in qiio ser- :
Magniconscriplus fuit,apud Mabillonium,dicebatur Deus omnipotens hoc minisierium,coRPoms Fiui sui '
quissimis Sacramenlariis Leoniano, GclaEiano et rabilis, manibus nostris opem tuic benedictionis in-
j
Gregoriano.ad ipsam Romanam Ecclesiam ante Pas- funde, ut per nostram benediclionem hoc vasculum ;
chasii Ratberti lerapora spectantibus.Itaque in Leo- sanlificetur, et corporis Christi novum sepulcrum, 1
niano ot Gregoriano legitur : ConpoRis sacri et pre- Spirilus sancti gratiaperficiatur.ln GregOT\ar.o,V)o-
Tiosi SANGUiNis rcpleti libamirie,quxsumus.Deus nos- minica post Pentecosten Munera, Domine, oblala : :
ter,quod pia drvotione gerimus,certa redemplione ca- sanctifica, iitumgeniti corpus et sanguis
tui »o/;!s ;
piamus.llem in Leoniano : liepleti sudstantia (et F ANT.In Romana missa sequens oratio nunc dicitur '
mine Deus nnster,ut per ea qux nobis munera prxbere Nis DoMiNi Jesu Chriti, quom ego indignus smnere ;
ca;lestibus.\\.e.m : Sujncntes pignus cwleslis arcani,el tabatur, ut constal ex vetustissima missa a Mat- ;
in terris po^^iti.jam superno pane satiati,eic.ln Leo- thia Flacco Illyrico edita. In Olhoboniano Codice j
niano et Gclasiano: liemotis obumbralionihus carna- noni SKCuli ad Dominlcam quintam post Thco- ,.
lium viclimarum,spiriiualem tibi,summe Pater^nos- phaniam haec prccfatio legitur : yEterue Deus, et '
TiAM supplic.i servitute defcrimus, qux miro ineffa- tibi immolatioms hostiam offerre, qux est salutifera,
'
Inl.iquc mijsterioKT immolatur semper.et eadem sem- et inef]abile divinx gralix sarramentum. Qux offer-
i
'
PER offertur ;
pariterque et devotorum munus,et re- lur a plurimis, et unum corbpus Christi, sancti
muiieranlis est prxmium. In Leoniano, Gelasiano et SpiRiTUS infdsione perficituk. Singuli accipiunt I
Gregoriano : Sacrosancli corporis et sanguinis Do- C Christum Dominum, et iii singulis portionibus tolus \
mini nostri Jesu Christi refcctione vcgctati, suppiices est ; nec per singulos miiiuitur ; sed integrum se prse- \
te rogamus, Deus,ut hoc remedio singulari et ab om- bet in singulis. Propterea ipsi, qui sumimus commu- :
nium peccatorum nos contagione purifices, ct a peri- nionem hujus sancti pani^ et calicis, unum corpus \
culorum miinias incursione cunctorum. In Leoniano Christi efficimur, etc. Legitur haec ipsa prsfatio in
|
nostcr, ut qui percipimus coelestis mens.-e substan- Borengarium Sfficulo Christi undecimo produxit ;
tiam, ad vitam pertingamus xternam. In iisdem Sa- Algerus [lib. i de Sacram.) veluti fetum sancti Am- ^
deprecamur, ut sicul corporis et sanguinis sacro- ejusdem ssculi protulit « praefationem istam, in- i
SANCTi PASCis ALiMENT0,!7ft divinx ualurx facias cssc quiens, qua? per totum pene orbem Latinum ha-
j
ubi invitatio legitur ad jejunium niensis decimi, Alterampraefationem accipe expraelaudnto Codice
haec habentur Consequens enim fnit, ut transactis
.• Othoboniano desu ptam, ad feriam 3 postDomini-;
terrse fruciibus, cwleste semen orirelur (ad Natalem cam primam Quadragesima;.H;pcin Sacramentario
Domini respicit) et aiimonia vitx morlalis expleta D quoquo Ambrosianoapud Pameliumexhibetur : Per
germen immorlatitatis eiesisteret, atque escts carna- Cliristiiin Dominum noslrum.ln quo jejtmantium fides
libu! expeditis, cibiis nasceretur mirabiliter anima- addilur, spes provehitur, charilas roboralur. Ipsc csl
rum ; ac, tempore frumenii,vini el olei, pcraclo,imf- enim panis vivus et verus,qui subs antia xternilalis et
fabititer ederetur, quifiiiis Dei, ad simitiludinem esca virtuiis est. Verbum enim tuum,per quod facta sunt
proficientibhsangelorum,hoc lotum nonsolum subs- omnia,non solum humanarummentium,sed ipse panis
TANTiA deferrrt et nomine, sed panem prxberet est angelorum.Hunc panemministrare nobis non desi-
NEDICTIONE TRANSFORMENT. Item ad fcriam i post dignovere nihil aliud eam esse nisi ipsam Romanam
941 DlSSERTATiO. CAP. IX. 942
missara,multi3variisqueorationibusoneratam,qua- A sacratam Hostiamcommnnicaiitiljus^Coc/nt.iC/irisZi;
rum usus sacerdotum tunc liber fuit.Vide
arbitrio communicantem Amen, qua parti-
vero respondisae
Martene {Tom.l de liil. Eccles.). Ibi post oblationem cula significabatur Hoo crodo, hoc verum est. En
:
panis sacerdos ait: 6'a«c<i/ira, Domine, hanc oblatio- quaj fides esset de Eucharistia Leonis quoque Magni-
nem, ul nobis Uniijenili Filii iii,i Domini no.i/ri Jcsu ajtato. Relege, perpende iterum hcEC verba. Vel tum
habentur gemina3 illie orationes, quiB postcommu- lironuiitiasse videris. Idom rcpotitum videasab ipso
fiionomaRomanis sacerdotibusnuncproi'cruntur,et pontilice, duiii contra haireticos negantos verilatem
in Missali Dionysiano ad tempora Caroli Magni^spe- carnisa Domino suscept<B in hasc vcrba loquitur :
otante.apud eumdem Martene reperiuntur:Nempe: (1 In quibus sunt ignorantix lenehris ? In qtio hactenus
Domine Jesii Cliriste, Fili Dci vivi, qui ex voluntate desidix torpore jacuere? ut nec auditu discerent, vel
Palris, etc, el corpus tuum, Dominc, quod accepi,el quod in Erclesia Dei iti omuium
lectione cognoscerent,
Cii((j;,(/iie»!j3or(iiii,elo..'Mterainhancoratione[n misaa ore tamconsonumcst, utnec ab infantuim linguis wsni-
lilyrioi subilitPrxsta, Dumine Jesu Christe,Fili Dei
: TAS CORPORISETSANOUINIsCimiSTI inti.;r com.munionis
vivijUl quiCORPUS ET SANGUINEM PROPRlUM,PnO nobis SACRAMENTA Mceatur (Id., Epist. 46, olim 23, ad cter.
iNDiGNis DATUM, EDiMus ET BiBiMus, fial nohis ad sa- Const. urbis). » Infaniibus eniin (ut notum esl, et
lutcm et ad redemplionis remedium sempiternum Sacramentaria Romana ostendunt) pobtbaptisrnurn
omnium criminum nostrorum. sacr.;mentum corporis Doinini conferebatur.
Quoo hactenus attulimu9,e Roraan;e Eoclosia! li- Non ergo flgura, non imaginaria caro Christi in
turgiisRntiqiiissiraisexcerpta,nihilaliudexposount, Eucharistia tunc credebatur, tunc sumcbatur, sed
nisi sinoorum lectorem,et veritatis unius avidiim.ut veritas et suhstantia ipsius saoratissirai corporis.
inlolligat quid ipsis vetustis saeculis eadem Ecclesia Quod f anctus Loo cfricacius deinde conflrmat, dum
de Eucharistia tradiderit et crediderit.Scilicet veram subdit:» Quia in ilia mystica dislributione spiritalis
fieri in sacrificio oblatorum conversionemin corpus alimoniaj noc impartitur, hoc suMiTiiR(id est verum
et sanguinem Domini; persuMaumqueomnino fuisse „ corpus et sanguis Christi) ut aocipientea virtutem
sacramonto .Tccipere veram Christi
fidelibus, se in coelestis cibi, in carnera ipsius, qui caro nostra fa-
carnem, verum ac realem cjus s;inguinem,et cohaj- ctus est. transeamiis. » Ad h;co idem pontifex ad
rere minime possecum tot diversisdicendiformulis Anatolium episoopum scribit: «Qui Christus.licetin
comraentumfigurajaBerengarioejusquesectatoribus Palris sit dextera constitutus,in
eadem tamen carne,
excogitatum. Si nihil aliud, nisi umbram et figuram quam sumpsit ex Virgine, sacramentura propitiatio-
corporis et sanguinis Domini iii Eucharislia: veteres msexaequiiur{LcoM..rpist.(jO,olim iO,ad AnaloL). »
agnovere, qui fieri potuit ut sentcntiara haiio nus- H«c iterura relege atque perpende. Alterum, eum-
quam, et oontra tot in locis veritatem et rcalitatem queceloberrimum p.jusdemRomansEcclesia;ponti-
ejusdem corporisetsanguinis expresserint.^Nonalia ficem,audiamus, scilioct Grogoriuni Magnum.qui,
certe de causa, nisi quia haic veritas fidelibus pcr- interpretans Domini verba Ego sum Pastor bomis, :
spectissima erat, neque aliud olira quara quod nunc haeo habet « Fecit, quod monjit
:
ostendit, quod ;
in RomanaEccIesiacredebatur.Utautemdubitatinni jijssit.BonnspastoraniinarasuiimposuitutinsACRA-
et caviHationibus aditus oranis prajcludatur, audi mento nostro conpus suu.m et sanguinem verteret,
Lconem Magnum, ejusdcra Eoclesia; sanctissimum et oves,quas redomer;it, cabnis su.i: alimento s.vti.v-
pontificem, qui qiiod liturgia docet, suopariterser RET {Gecg. M., homil. 14, in F.vang.). » Alibi san-
mone,hocestjCirciter annum Christi450,affirmabat: D ctus idem pontifex ha;c alia scribit : Debemus quo
«OlcenieUommo^inqiiWj-.Nisimanducaveritiscarnem tidianas CM\ms el singuinis (Christi) hostias immo.
Filii hominis,et biberitisejus sanguinem ,non habchilis l(ire. Hxcnamqua singuluriter viclima ab aettino inte-
vilam in vobis, sio sacrre mensa; communioaredebe- ritu animam salvat,qux illam nobis morfem Unigcniti
tis,ut nihil prorsus de veritate corporis et sangui- per mystcrium reparat.quipro nobis iterum in hoc my-
Nis ambigatis.Hoc enim ore sumitur, quod tide cre- slerio sacrx oblalionis immolatur.Ejvsqtiippeibi cor-
ditur, et frustra ab illis amen respondetur, a quibua pus sumitur ;
Ejus CARo w popuU saltitem partitur ;
contra quod accipitur disputatur {Leo M., serm.
id, Ejrs sanguis ; non;am in manus inftdelitm,sed inora
90, sive 6 sept. mensis). » Notissimum est, ex Augu- fidelium funditur {lilem, lib. iv Diat., c. .58). Tum
stini verbis anlca, hoc est, prEcedenti capite, me- ha?c adjicit Quis eiiim fidelium habere dubium
: «
moratis,et ex Cyrillo Jerosolyniitano, Ambrosio,sive possit in ipsa immolationis hora ad sacerdotis vo-
auctore librorum de Mysleriis et Sacramentis, aliis- cem coelos aperiri ; in illo Jesu Christi mysterio
que Patribus, dixisse sacerdotem, dum porrigeret angelorum choros adesse,summis ima sociari; ter-
943 DE REBUS LlTUaGICIS 944
bus atque invisibilibus lieri ? » Mitto alia ejusdem de tua miscricorriia poasumus, qui tantum munus
Gregorii loco nam ex hactenus adductis manifes-
;
accepimu3,ut taleni libi hosliain offerreraeroremur,
tissimc clucet quid in antiquissimis Sacramentariis corpusscilicetetsanguinemDomini nnstri Jesu Chri-
siiis Ecclesia Romaaa senserit de Eucharistia, sti, qui se pro mundi redeniptiunc pi» illi ac vene-
ritibus ac precibus a Romana; Ecclesia; consu^tu ctoris, Naboris, Felicis, Kalimeri, Eustorgii, Dio-
dine diversis. Verum quod attinet ad canonem et nysii (a), Ambrosii, Siinpliciani,Martini,Eusebii,Hi-
nostrum Jesum Christum Filium tuum, supplices tu, Dcus, in omnibus, quoBsumus >J<
benedictam ^
exoiamus et petimus, i,tiaccepta habeas, et bonedi- ascriptam^ratam rationabilernque faceredigncris,
cas >^ hffic dona>|< ha;c munera^ heec sancla sacri- utnobis coRPUS ET SANGUis FiAT dilcctissimi Filii tui,
ficia illibata.In primis quas tibi offerimuspro Eccle- Domini autem Dei nostri Jesu Chrisli. Qui pridie
sia tua sancta catholica, quam pacificare, custodire, quam pro nostra et omnium salute pateretur, hoc
adunare, et regere digneris, tofo orbe terrarum.una est,hcdierna die,dlscumbensinmediodiscipulorum
cum famulo et sacerdote tuo pontifice {illo), et fa- suorum, accipiens panem, elevavit oculosad ccclum
iDulo tuo {illo) imperatore, sed et omnibus ortbo- adteDeumPatrem suum omnipotentcm.tibigratias
doxis atque apostolica; fidci cultoribus. Memento, agens >J< benedixit, fregit, deditque discipulis suis,
Domine,famulorum,famularumquetuarum (i//oni»!) dicensadeos: Accipileet manducate exhoc omnes.
et omnium circumstantium, quorum tibi fides co- Eoceslenimcorpusmenm.^im\\\ raodo postquam cce-
gnita est,et nota devotio; pro quihus tibi offerimus £) natumesl^accipienscalicem^elevavitooulosadcoilos
vel qui tibi offerunt hoc sacridcium lo.udis pro se ad te Deum P-Urem suum omnipotentem, item tibi
suisque omnibus, pro redemptione animarum gralias agens, benedixit, tradidit discipulis suis,
suarum, pro spe salutis, et incolumitalis suac red- dicens ad eos : Aocipite et bilite ex eo omncs. Hic
dunt tibi vota sua asterno Deo vivo et vero. cst niim cali.v sanguinis mei, novi et scterni Testa-
« Communicantesetdiemaaoratissimumcelebran- menti, mysierium fidei, qui pro vobis el pro multis
tes, quctraditusestDominus noster Jesus Christus. efjundetur in remissionem peccatorum.
Tu nos, Domine, participes Filii tui, tu consortes « Mandans quoque et dicens ad eos : Hajc quo-
r(!gni tci, tu incolas {iaradisi,tu angelorum comites tiescunque feceritis, mortcm meain prKdicabitis,
csse jussistijSi tamen ilkesa et intemeratafideccele- rcsurrectionem meam annuntiabitis, advontum
cura sis ipseimmensus et ina;stimabilis,Deum quo- Cyrillo Jerosolyniitano, Gregorio Nysseno, Gau-
quc px te iminensum et in.-Dstimabilem genuisti, ut dentio Bri.xiano et Augustino.Indica mihi, si potest,
cujus passione redemptionem humani generis tri- subsequentibus SECulis hunc morem iuisseobserva-
buisti, Ejus NUNC coRPus TBiBUAS ad salulem. Per tum, qui tamen in libris de Sacramentis obser-
eumdem Christum Dominum nostrum. vatur.
" Per quem hcec omnia, Domine, semper bona Vidimusab.Ambrosianocanoneexpressamrealem
creas >J< sanctificas >J< vivificas *
prKsentiam et veritatein carnis et sanguinis Domini
benedicis, et
nobis famulis tuis largitcr pra3Stas ad augmentum n in Eucharistia.Tot sunt,ac tam aperta adeoque per-
r.A^: „t .^ ;„„. —
„„„„:.,„
fidei, et remissionem omnium peccatorum noslro
i__- " ...,i
vulgatai. :_ ..• j.._ i:i,_-
. ,. r. ,•_
ia eisdem libris de Sacramentis,sub sancti
,_
Romano,vel ante, tempora Caroli Magni.Cerle nono alibi,atque in indubitatis suis libris, soribit: « Nos
SKCulo vulgatissimi ii libri fuerunt, et ab Amalario, autem, quotiescunque sacramenta sumiraus, quse
Paschasio Ratberto,Hinomaro,Floro,aliisque illius per sacra» oralmnis mysterium in carnem transfi-
a3vi scriptoribus memorantur,etquidemsubnomine GiRANTUR et sanguinem,mortem Domini annuntia-
Ambrosii. Prceterea quisquis stylum dictioneraque mus (Idem, l. iv de Fide, c. 10, n. 124). » Pariatis
(o) In ordinario missae Arabrosiancc post eaverba: bencdicitur; sanguis tuus sit nobis senipcr nd vilam,
Bonec veniam, etc, sequilur Unde ei memores su-
: clad sulvandas animas, Ucus noster. At in vetus'.is-
miis, Domine. tni servi, scd et jdebs tua. simis Missalibus ejusdem Ecclesia? h«c minin)ele-
eU\ Me-
menlo etiam Dominc, etc. Nobis quo(jUc peccMtoribus, guntur, sed A\ix\\s.\s.^:commiitio consecrati corporis
etc, qucX' oralio desinit in jiisfina el Sahinu. A kt SANGUiNis,elc.Ue hujusnioili conlractorio,ad:lito
multis sfficulis in missa Ambrosiana conlractio olim missa! Ambrosiana;, ejusque origiue, o[.ipt<i-
hoslias, et oommislio in calice, hisoe lam erudilioue raulta lefertam ediditsupralaudatoa
verbis con-
ceptae tuero Conpus tuum frangilur,CHn\STE; Saxius.
:
calix
947 DE REBUS LITURGICIS 948
quoque habet, ubi ait : « Habeo coelestium saora- .\ vinuni cojlitus infusa. Atqui Patres Eucharisliam
mentorum veneranda consorlia. Jam nicn.^^aj ccc- uli mvsloriiim multisgravissimisquedubitationibus
lestishonore suscipior.Christus mihicibus,Christns obnoxium nobis exhibenl; et cur?Non alia de cau-
mihi potus,caro Dei cibus miui,et Dei sanguis polus sa, nisi quia mens refugit credere conversionem
est mihi. Non jam ad satietalom mei annuos e.i- panis et vini in rcalem carnem et sanguinem verum
speoto proventus.Christus quotidie mihi ministra- Chrisli;',et cum nihil aliud«videal, tangat et guslet,
tur. Fuerat mihi ante iuirandus panis de coelo; in Eucharislia, quam qnod speciem refert panis et
scriptum esL enim:Panerii do cosio deilit cis mau- vini, cogilur tameii credere in ea realiter exsistere
ducare. Sed non erat verus ille Panis, sed 1'uturi Cbristi corpus etsanguinem,ipsaque indivisasem-
umbra. Panem de ceelo verura mihi curavit Pater perque integra quotidie dividi in tot hominum mil-
(M., Serm. 18, «. 26, in Psal. cxviii), elc. » lia. Ergo sancti Patres, fidelem populum contra
Rursus sanctus doctor haec inijuit « Nani etsi cre- : ejusmodi dubitationes armaturi,omnipotenliamDei
das, a Christo veram carnem esse susceptam, et hicadducebant,ineirabilem Spiritus sanclfvim pro-
OFFEUAS TRASFiGUBiNDUM CORPUS ALTABIUUS [Id. I. ferebant, Dei veracilatem urgebant, quam nemo
de Incarn. Dom., c. 4) », etc. Sed quid transligu- nisi impius neget. Eucharistiam enim instituens,
ratio et transfigurari Ambrosio.' Utique substanlia- n corpus et sanguinem suum dissertis verbis ibi eshi
lis oonversio et mutatio alicujus rei in alterain beri afnrmavit. Tum alia ingentia miracula a Deo
Audi Suetonium haec scribentem : « 1'uerum Spo- facta Patres exerebant, qua; credere jubemur, ut
rum.exsectis testibus,eiiam in muliebrem naturam grande etiam Eucharisliaj miraculum credendum
transfigurare conatus est (Suelon. de Claud. Ncr., agnoscamus. Quid Cyrillus Jerosolymitanus, quid
c. 28). )) Audi Plinium inquientem : Sole Cancri Ambrosius hac de re scripserint, jarn vidimus.
signum transeunte,cancrorum,cumexaminatisunt, Eis jungendi sunt Gaudentius Brixianus (Tracl. 2ad
corpus transfigurari in scorpiones narratur (Plin. Neoph.), Gregorius Nyssenus (In Orat. Catech.],
l. IX, C.3).)) Fabulam idem Plinius censet homines EphrKm Edessenus diaconua (Homil. de Nat. Dei),
verti in lupos.bomines transligurari in lupos (Id., auctor librorum de Sacramentis, Eutychius Con-
Lviii,c. 22).Sed omnium luculeatissime vim verbi stantinopolitanus (L!i.iimL(;i)i7/c.),CyrillusAlexan-
ac vocis hujus explicat Tertullianus, cum ait : drinus(Li(». iv inJoan.), Epiphanius (In Anchorato).
« Transfiguratio autem interemptio est pristini. Reliquos Patres,in idem intentos, prcetereo, unius-
Omne enim, quodcunque transfiguratur in aliud, que sancti Hilarii celebrem locum tantummodo ad-
desinit esse quod fuerat, et incipit esse quod non jungo.« Non est humano (sunt ejus verba) aut sob-
erat (Tertul., ailvers. Pax., c. 27). Vidcn? Trans- _ culi sensu in Dei rebus loquendum, neque per vio-
))
eorum tide manantem,cum tamen fide nostra, vere caro est, et vere sanguis est.
Patres nihil ho-
rum in sermonibus suis, dum de Eucharistia age-
Et h«c accepta atque hausta id efficiunt, ut et nos
rent,habuerint,neque auditores unquam monuerint j, '" Chv^io, el Christus in nobis sit. Anne hoc veritas
o„o figurate
.i^oiimonto sua
documenta firn,i„.,»„ „„„„ „„„;„; j„ f„_i„„„:„;:
esso accipiend8,fortassis
" non esl ? contiiigat plane his verum non esse, qni
ii
Christura Jesum verum esseDeum denegant {llilar.
non sentientse inejusmodiopinionedeceptos,seque
l. VIII de Trin., n. 14), » etc. Si haec sincere quaj-
affingere Palribus quod eisdem nunquam in nien-
tem venit. At duo semper restabunl, ut alia omit- rerent atque perpenderent oatholicae Ecclesiae
hostes, quod nos videmus, et ipsi viderent. Inquit
tam, quaB inexcusabilis teineritalis arguent aliter
Hilarius « Vere(etnon imaginarie) caro est. Vere
quam Ecclesia catholica sentientes. Quod aqua :
.'\dnano i
I pontiiice et Carolo Magno rege
et Chrysostomum loqusntem de Melohiscdech Et .-
illucinvehoreturRomana3Ecclesia;liturgia,ciii prse-
vide propter honorem in patriarcham collatum,
cedentes locumdedere. EjusdemMissalium vclusta-
quomodo saoramentum insinuatur. E.Ktulit enim iui tem confirmabit characterum forma, quam mibi
panein et vinum. Videns typum, cogita,oro, verita-
P. Blanchinius suppeditavit.
TEM et admirare divinarum Soriplurarum acoura-
;
Juvat nunc et in istis antiquatis atque obsolctis
tamdiligentiara,quomodo superioribussajoulisetab liturgiis rimari, quid ante totsceoula. Eoclesia; illae
initio praesignata sint {Chrysjsl., kom. 35 in Gen.). »
crederent ac traderentde Eucharistia. Et quidenn id
Ita et alii Patres locuti sunl. In re notissima ab iis
ipsum, quod Romana profitebatur diversitas enim ;
nobisitipane,quo corda confirmanliir. liRnc ipsamora A flngendo antiquis Ecclesiae litturgiiset scriptoribus
tionem habes in veteri Sacrameutario Gallicano, quod ipsi nunquam somniarunt. Sinccra; doctaeque
quod Mabillonius puiilici juris fecit. Ibi enim post gentis judicium hic appello.
Sanctus lcgitur : Ilic panis vivus et verus, qui dc coclo Pauculainterea delibemus ex vetustissimo Missali
iesceiulil, uldnret cscas isurientium, imo i-.tjpse es*
Francorum. Ibi in pra^fatione linteaminum haec le-
SET ESCA esurieniium, fl;it nubis in pane, quo corda guntur Sanctificare, benedicere, consecrareque di-
:
firmanturAa ccrnaDominici Gotliioa liturgialiajoha- gneris lixc LiiNTEAMiNA-Jn usum altnris tiii, ad iencn-
bet Vivi panis alimenta et sucri sanguinis dona
:
dum involvendumque corpus et sanguinem Filii tui
sumpluri, Domitiicaprecementes el corda firmentes In .
ohlata,precamur mente devota te, Majestas xterna, ut sli Domini ac Dei noslri corpus ac sanguinem... cre-
B
operante virtute panem mutatum in carne, poculum dentes unitatem bealx Trinitatis,oremus, etc. Aspice,
VERSUM IN SANGUINE, ILLUM 3UMAMUS IN CiLICEM,QUI Domine, qui tuo vesci corpore, et tuum corpus effici
DE TE FLUXIT IN CRUCE EX LATERE. Post OrationCm
vis fidcles; fac nobis in remissionem pcccatorum esse,
Dominicam : Libcra nos a malo, Domine Christi Jesu. quod sumpsimus. Acccptis,fratres charissimi,spirila-
CoRPUs TULM pro nobis cnucinxuM edimus. kt san- lihus cibis, et Christi cruore rju.4uto, petamus, ut pos-
GuiNEM TUUM pro nobis EFf usuM B1B1MU8. Fiut nobis sideat peclora nostra,qui ora noslra dignatus est san-
coiipus sanctum ad salutem,et sanguis sanctus in re- munera. In Coena Domini eadem missa
clificare per
missione peccatorum. Gallicana pra^fert orationem in canonc, quam supra
Quae postrema et similia curo producimus, con- dedimus in canone missae Ambrosianae, id est :
tantur, non in eis qu«rentes quae revera fuerit eo- Domini ideo defertur in t\irribus (de qua voce infra
rum mens, sed qualis esse debuerit secundum pla- sermo redibit) quia monumentum Doraini in simili-
cita etdesideriaBerengarii atque Calvini? Nihil est tudinem turris fuit scissum in pctra. Sanguis veio
in aliorum verbis, quod detorqueri non poosit in ri- Christi ideo specialiter offerturin calice.quia in tale
dendos, falsos, absonosquesensus, si eis unum ver- vasum consecramus (sic) fuit mysterium Euchari-
bum etnos addamus. Qua3 nuncSacramentariisen- stiai, etc.PANis vero in gorpore et vinum transfor-
tiunt, si veteres etiam Patres sensissent, an non MATUR iN SANGUiNE {Murlcn., Tlics. Anccdot. et lom. /
oenties ac milies populum monuissent, ne cum di- dc iintiq. Eccles. Ritib.). »
citur manducari corpus Chrisli, ejusque sanguincm Et fldem Christi, et sacram liturgiam a Romana
bibi, haec figurateet metaphorice, neque secundum Ecclesia se accepisso, sedente sancto Gref;orio
litteram, esseaccipienda, cum vere ac realiter man- Magno pontifice, per sanclum Augustinum primum
ducatio ista et potatio non fiat, sed fides, tantum- Cantuariensem episcopum Britanni gloriantur. Uti-
raodo eamdem imaginetur? Ast unum, quKso, lo- nam quae dogmata et ritu.s tunc accepere postremis
cum ex antiquorum libris producantNovatores,quo hisco saeculis per lacrymabile schisma non abjecis-
diserteaperteqiiecorum opiniotradatur. Non prole- scnt! Laudant ii geminos illos gentis suk doctoros
rent, puto; nara quod veleres sajpe docucrunt, nos atque Ecclesiarum fundatores ; tum tacite ac per
secundum intelligentiam Capharnaitarum minime latus eosdem veluti dcceptores ac falsarios tradu-
edere crudam Christi carncm, certum quidem est ;
cunt ; nam ex do^'matistunc sibitraditis nonnulla,
sed nihil eorum causam juvat, uti oranes norunt. ad sacrificium incruentum, et rea-
et praecipue quae
Contratantum abest, utvetusEcclesia populumdo- lem Domini praisentiam in Eucharistia pertinent,
cuerit Calvinians scholaj coraraenta, ut Catholico- veluti impias mcroes repudiant. Atqui evidens cer-
rum sententiam perspicuify formulis tradiilerit.Nupcr tissimumque est sanclum Gregoriuin cum universa
vidisti panein niutatum in carne, poculum versuin in tum saeculi sui, tum prrecedentium siecuiorum Ec-
sanguine. Eadem repetifa sspe videas in antiqiio- clesia, eredidisse, et Angelis tradidisse, qua3 nuns
rum libris. Aut ergo es nimia simplicitate errarunt in Romana Ecclcsia crcduntur atque doceutur. At-
Patres, dum h;co traderonl, nulla allia interpreta- tamen ii gratiam hanc referunt sanctissimis pontili-
tione et corrcctioneadhibita; aul nimis decipiuntur cibus, ut non solum sustulerint, sed etiam damnent
et dccipiunt posteriorum saBculorum novatores, af- eorum de missa doctrinam. An ullum ex vetustissi-
953 DISSKRTATIO CAP. XII. 954
misMissalibus suaegentis luce donariDt Angli, mc X peluum summa dulcedo. Ava in xvum cielestis polus,
Editionem suis opinionibus
latel.Forlassis lllorum qui mifii ante omnia et super omniadulcises. AddMur
minime conducere senserunt.Gerte in iisnihil aliud orDtio Lorpus et sanguis Domininostri Jesu Ckristi
:
invenient de sacriQcio incruento,quam quod cruterae cuslodiat corpus el animam mcam invilamxteruam.
Occidcntiilis liturgi;t> prae[erunt,etquods.-eculoCliri- Hefecii Christi corpore el sanguine,pariterqne sancti-
sti octavo clariisirai eorum scriptores Beda et Alcui- ficuti, etc. Domini oratio haec post
In missa Nutalis
nu9 deprwdicarunt. Edidi jam ego vetutissimum nomina legitur Famuli iui indigni et exigui sacerdo-
:
Antiphoiiariumcelebris monasterii Benohorensis in lcs tremendx Majestati tuuc spiritales viclimas immo-
Hibernia, sa?culo Christi septimo aut saltem oclavo lanles, of]crinius tibi, Drus, hostiam immaculatam,
exariitum,quod tcmporibus Caroli Magni Dungalua quam mnternus uterus intpotluta virginitate produ.vit,
monachus Scolus Tieinum deportavit, et Bobiensi puilor cdidtt, sanclificatio genuil, hosliaque immacu-
deinderaonasterio dono ded\l{Muralor..anecdot. lotn. latu vivit,et vivensjugiter immolatw, hostia qux sola
IV). Indo quae sequuntur, excerpsi Hijmnnm, : Deo placere pnecalet.quia Dominiis est. In his habes
Hispanicarum Ecclesiarum doclrinam deEuchari-
quando communicarenl .sacerdotes.Sttncli.venile.Chri-
sti CORPUS s«mz7t', sanctiim bibentes, quo stia.Eadem autem est cum iila, quam sanctus Isi-
redempti,
SANGUINEM. Sequltur ibi nd commnnicare : Corpus _ dorus Hispaleniis episcopuset doctor tradidit,scri-
Domini accepimus, el sanguine ejus polati sumus.Ab bens Primum discipuli corpus et sanguinem Do-
: <c
omni malo non timehinius,quia Dominus nobiscum est. mini non acceperuntjejuni. Abuniversa aulem Ec-
Infra habetur: Hoc sacrum corpus Do.mi.ni et Salva- clesia nunc a jejunis semper acoipitur. Sic enim
Tonis sumite vobis in viiam perenncm. Hir cst Panis placuit Spiritui sancto peraposiolos.ul in honorem
vivus,qui de C(elo descendit. Allcluia. Ita loquebantur tanti sacramenti in os Christiani prius dominicum
piissimi ejus temporis monachi,nou reputantes so corpus intraret,quam caeteri cibi. Panis enim, quem
per fidem in Eucharistia suincre iraaginarium tan- frangimus, conpus Christi est qui dicit Ego sum ;
:
credentes se reale corpus, verumque sanguinem, Spiritum sanctum in sacramentum divini conpo-
quo redempti sumus, lunc accipero, quod et rcliquae Ris transeunt, » (Isid. l. de Offic. Eccles., c. 18)
Ecclosiae ante Paschasium Ratbertum credebaut. etc. Mirum est Binghamus qua?dara cx his
qui
Isidori verbis^afTerat, quasi panis et vinum con-
Neque Mozarabicae liturgiae, qua
alia fuitdoctrina
secrata aliud non sint quam signa Christi absen-
per lot ScBculauss sunt Hispaniarum Ecclesi». De
tis. Sacramentuiii utique sunt, et signum visibile
illo videndi Bona et de Aguirre sancta; Romanae Ec-
^ Ghristi, sed Christi in eodem sacramcnto realiter
clesiie cardinales, Martene, le Brun, PaterPiniuse
prffisentis. Alioquin iion diceret Isidorus in os Chri-
societate Jesu, et iilii. Ibi legitur post orationem
stiani dominicum corpus iutrare.et apostolosacce-
Dominicam more Graecorum Sancta : sancli',.Et con-
pisse corpus et sanguinem Domini, et panem esse
junrtio corporis ct savguinis Domini nostri JesuCliri-
corpus Ghristi, et vinura sanguinera Christi. Ait
sti sil sumcniibus et potantibus nobis ad veniam, bic.
etiam infra: « Qnantum interest inter propositionis
Concilium Toletanum quartum.anno Christi 033 ce-
panes et corpus Christi'?Quae difffeientiainter cor-
lebratum,hrec habet :« Post orationem Dominioam,
pus et umbram, inter iraaginem et veritatem, inter
et conjunctionem panis et calicis, benedicfio in po-
exemplaria futurorura etea ipsa qu« perexemplaria
pulum sequatur c. 18). » Hoc ad-
lConf. Totet. iv,
figurabantur. »
notatum volui.ut discant Protestantes non abuti no-
minibus pcnis et vini,quibus usi sunt olim complu- CAPUT XII.
res,6t adhuc multiexCatholiois utunturpost eorum De Orienlalium Ecclesiarum liturgiis cum Fiomana
consecrationem.quasi dona consecratapergantesse consonis.Conlra doclrinam de Eucharislia alia Bm-
quod erant.Quod a T(delanis Patribus panis et calix ghami .Angli sive Novalorum eluvibia lela.
ob species appellatur, in eorum liturgia, imo et in Jam asfeculis multis non satis deplorabili schi-
reliqu)s,ad confractionem dicilur Corpus el sanguis D mate plerseque Orientales Eccle?ia3 a llomana di-
Dominiob internam Eucharistiaesubslanliara.Sequi- vuls* sunt; nihilo tamen secius fatendum est
turin Mozarabica:Pttn«m caelestem de mensa Doniini Greecae a nobis dissidium levibus potius de causis
accipiam, uti et in liturgia Romana. Nomineautem conflatum fuisse; reliquas vero seclas Orientalium
panis ccelerjtis unum Christum Dominum Ecolesia Cbristianorum uno aut alterodogmatea Latinisca-
semper dcsignavit, priceunto Domino ipso, qui di- tholicisdissentire.Exploratumquoquehabemus nul-
xit^Eg^o sum Panis vivuis, qui de cielo descendi. Sub- lam ex iis sectis esse quae non borreat Lutheri,Cal-
neclitur Domine Deus meus, da mihi corpus elsan-
: -vini, Socini, aliorumque in Occidente novatorum
guinem Filii tui Domini nestri Jesu Christi sumere,ut doctrinam. Sunt autem sinirulis Orientalium sectis
per illud remissionem omniumpeccalorjim merearac- suae peculiares liturgiae ; Graecis videlicet subCon-
cipere.^Vvm sacerdos praesentem Christi carncm ct stuiitinopolitanopatriarcha degentibus^quie noinina
sanguinem fideliter credens, eadem alloquitur, in- prieferunt sanctorum BasiliiMagni et Joannis Ghry-
quiens:/lue in ;evum, sanclissima Christi caro,in per sostomi, Ecolesiae Alexandrinae propria fuil, quae
955 DE REBUS LITIIRGICIS 956
nominesancti Marci insignitur; Antiochenee et Je- A Domini, necesseest ut panis etvinura in substanlia
rosolymitanae.qus sancti Jacobinonaenretinet.Sunt sua desinant esse quod erant, quanquara nihil es
et alioeliturgise Nestorianis et Rutycbiania.hoc est, eorum speciebus imrautetur nara si pergunt esse
:
Syris, Alexandrinis, sive Goptis, atque ^thiopibus. quod erant,inoorpu3 etsanguineraDomini conversa
Praeoipuas Basiliiet Chrysostomi cdidit atquo iilu- ac mutata dici non possuntQua ratione auterajus-
stravit Jacobus Goar volumine singulari cffiteras ; modi conversio flat.et qui corpus Chrisli inEucha-
alii,quas potissimum collegit,ipubliciquejuris fecit ristia,atque in minima illius particula.et uno tem-
duobus libris Eusebius Renaudotius Parisiensis.Ar- pore in tot locis, existat, aliaque, quae aut philo-
meniorum quoque liturgiamevulgavitle Brun,(7om. sophia;,aut sensibus,atque intellectui nosfro repu-
III E.vplic. jVj.w.). Certum est parera Orienlalibus gnare videntur,antiqui Patres ex oranipotentia Dei
liturgiis,atque OccidentHlibuscontlgisse fortunam. credibilia ostenderunt. Quis enira neget quinDeus
Nam utinunc nullus Code.\ supereslqui eam ipsam innuraerabilia possit facere qui intelligentiara no-
liturgiam Latinam,quam ant Gregorius primus.aut slram supcrent'?ln saeris propterea liturgiis roga-
Ambrosius, aut sancti Leander et Isidorus, in Ui- tur Deus, ut oblatio, hoc est, panis vinum, fiat
spania ab antiquioribus aoceptam nova forraadona- corpus et sanguis Chri.stiAa Griecis vero et Syriaois,
runt,in primaevo suo statu servalura habeat, cum n uti infra videbimus, invocatur etiara Spiritus san-
inomnesadditamentuinaliquod subsequentia srecula ctu3,ut in saora donaillabens.cadem transmutet in
intulerint, ita ad liturgia Orientales sensim acces- corpus et sanguinem Domini.Sed antequam istarum
siones factffl fuerunt, et pro varietate Ecolesiarura quoque verbaproferam.praeoocuparejuvat qus Bin-
in Codicibus varietasorationum invaluit.Orationum, gharaus Anglus attulit, contra omnium veterum
inquam ; quod eniin est ad incruenti sacrilicii sub- Ecciesiarum de transsubstantiatione sententiara,
staiitiam et canonem, Orientales, quanquam scissi non exotica sane, sed vulgatissima atque prolrita.
a tot saeculis in varias sectas, et plerique a Ro-
Scilicet is Chrysostomi epistolam ad Cspsarium
manae Ecclesiae unitate sejuncti,in hoc tamen con-
» Sicut antequam sanctificetur
adducit.ubi legitur:
cordfcs perrexere seraper, et pergere deprehendun-
panis,panemnominamus;divinaautem illum sancti.
tur.Si igitur tantam oraniu.ji Bcclesiarura concor-
ficaiite gratia/mediante sacerdote, liberatus et qui-
diamindogmatede Eucharistiaostenderepossumus
dem ab appellatione panis.dignus autem habitus est
et simplici quidein aclitterali stylo (quo ad captura
dominici corporis appellatione.etiamsi natura panis
populi conscripls antiqnitus liturgi.e onines variis
in ipso perraaneat, et non duo corpora, sed unura
linguis fuerunt) espressara reperiraus eamdem do-
corpus prredicatur;sic et hic divina insidente,
Filii
ctriaam, quid aliud dicendam restabit, nisi ab uno
C (vel inundante)corporis natura,unum Filium,unam
fonte,scilicet,Ghristo per ejus apostolos.profluxisse
personara.utraque haec fecerunt.»Famosum deinde
in universam Ecclesiam dogma de veritate corporis
Theodoreti locura in dialogo secundo exerit, ubi
etsanguinis Domini in sacrificio altaris?Neque enim
Eranistes Eutychianus ha;c habet: « Sicut syrabola
e.vcogitari potest nisi a I<eso oerebro.aut irapudenti
dorainici oorporis etsanguinis alia sunt ante sacer-
nomine, in oorruptionem apostolicseMoctrinaede re
dotis invocationem, post invocationem vero mut.vn-
tanti momenli eonspirare poluisse tot Eoclesias per
TUR,et alia fiu^t ((iSTaSiXX-Tai, xa! Exepa Y'''^™'.ita
orbem dillusas,e quibus nonnulL-cvel antemilleet
dorainicumcorpuspostascensionemindivinBm snb-
trecentos annos ub ortbodovis discessionem fecere.
stantiam rautatura est.» Ad haec respondebatTheo-
Jam tol loca abduxiraus ex'Ecclesiarura Latina- doretus « Retibua, quae ipse texuisti, captus es.
:
rum liturgiis, quibus realis praisentia et verilas Neque enimj^symbola mystica post sanclificationem
corporis et sanguinisDoraini in Eucharistia aperte recedunt a sua naturamanent enim in priore sub-
traditur,utcuicunque sincere agenticonstare possit stanlia et figura, et forma, et videri tangiquepos-
non aliam fuisse Ecclesiae veteris mentera, quara sunl,sicut et prius. Intelliguntur autemea esse quae
quee contra Berengariura, illiusque recentiores se- facta sunt, etcreduntur, et adorantur, utpote quse
ctares catholioa Eoolesia constituit. Si in Euchari- n illasunt quae creduntur.Conferigiturimaginem cum
sumitur oorpus Ghristi, inde
stia realiter adest et archetypo, et videbis similitudinem. Oportet enim
necessariosequiturpanemetvinum conversafuisse, flguramessesimilem veritati.llludenimcorpusprio-
uti Ecclesia poscere consuevit, in idera Domini cor- rem habet formam etcircumscriptionem,etut semel
nus etsanguinera.Gonversio haec apud Latinos post dicam,corporis substantiam;iramortale autera post
Berengarium appellari ex quadara neoessitatecoepta resurrectionem,etimmuneacorruptirmefacturaest,
est transsubstantiatio,ad excludendas cavillationes sedensque a dexteris adeptum.et ab omni creatura
et fraudes quibus Sacraraentarii eludere nituntur adoratur, quia Domini naturs corpus appellatur. »
cos et Protestantes; neque mihi animus est exscri- Paler Lequien (/;i Edil. Opcr. Damascen..)mu\\.a.a.d-
bere quae longo sermonecommentatisuntBellarini- du.xere, ut epistolamad Gassarium minime Chryso-
nus ct Perronius cardiaales, auctor librorura de slomo ascribendam esse evincant.De hac etiamepi-
Perpetuitate fiiiei, Natalis Alexander,aliique catho- stola novi clarissimos viros Patrem
Harduinum
lici scriptores.Attamen quid attente lectori hicani- Malfeium marchionem
e societate,IPsu,etScipionem
lucubrationesnondum vidi.
madvertendum sit, pro mea virili exponam. Ex his disputasse, sed eorum
Butherani deducunlconsubetantiationem.sive impa- Neque relicendus Jacobus Basnagius, qui eamdera
nationem, in sacramento,credentesalioquioum Ca- epistolam rursus typis tradidit (7om. / Lccl.Canisii.
adversns
tholicis realem praesentiam, hoc est, prfficipuum, p. 226), nihil tamen inde haurire ausus
imo maximum Eucharistias constitutivum, a quo Galholioorum sententiam.Prudenter sane:namet3i
pendet illiustremendamajestas,inellabiliselficacia, totaliisexlocisnon patoretquantum turbidiaftectus
oala-
virtus et prasstantia, supra reliquasacramenta.Ve- in transversum agantCalviuianorum aniraoet
rura quam juste^qnam solide,exoogitatam quoque a mos, solus iste evincercposset eosdemclausis sane
oculis in nos pugnarp,neque respicere andum
Buthero impanationem, seu consubstantiationem, hosti
Ecolesia catholioa damnavit.facile perspioies. Ani- vulnas inferre lantant, se ipsos simul gravissime
raadvertendumquippeest manifestam adeo essevim confodiant.Quicunqueenimsitilliusepistolffiauctor,
vocum,quibus tum omnium Eoolesiarum liturgiK, certe antiquus,ita de Eucharistia loquitur,utvideri
tum sancti Patres utuntur ad designandara mutatio- possitGathulicorumdogniatiiletranssubstantiatione
nemquspprconsecrationisverbafitinpaneetvino,et contrarius; scii et eodem tempore errorem Galvini-
D / addit
sanguinis ^u
f^ ^
jjit]
"^ xo " .• j- r. rt
- -
'^ '
Christi esse rera divinam. Deinde i
verleiunt ffiqiiivoca Gsse nomina substanlioe et na- A. dirimere potest; et quin apertissimc ab eo in hanc
tur;p, iieque seiuper accip; secundnm rigorem Pe- rom tradantur dogmata qucequecatholica;Ecclesiae
ripatcticK sclioia;. Proprietates nempe corporum iis caicus aut impudens sit qui neget. Quid Orientales
etiamvocibusde3ignantur,utimultisexomplisiidem quoqucEcclesia;derealipr6esentiaChristiinEuchari
evincunt.Certum est eucharistica symbola vel post stia,etdesaororumdonorum transmutatione,siveut
consecratinnem renianere, quod est ad externam nuncdicimus,transsubstantialione,senserint,inves-
eorum faciem et figuram,qiialia antea erant,tangi- tigabimu3:semper merainerit, qusso, leclor, quid
que ao videri posso, neque in hoc errare sensus quidunteaex t<eoneMagnocontraEutychianosasan-
nostros..\liquid igitur ex natura panis et viniper- ctis Ambrosio.Hilario, Augustino,aliisque Patribus
te corpus Christi et sanguinem percipere? • ortho- Odcgo, sive in lib. cui lilul. Dii.v vix) ? » Respondit
doxus respondet: « Ita credo.» Tum fatetur sym- Gaianita:«Absit ut dicamus sacrain coniraunionem
bola facta fuisse corpus et sanguinem Christi,dum esse tantum figuram corporis Christi, aut nudum
inquit:« Intelliguntur autem esse qu^ facta sunt, panera;sed ipsum corpbs etsanguinem Christi Filu
et cREDUNTUn, et adorantub, utpote qu» illa sunt Dei incarnati,et ex sanctissima virgineMarianati
QU.E CREDUNTUR.» Id cst crcduntur esse verum cor- accipimus.» Orthodoxus: « Sic credimus et conti-
pus et sanguis Domini; neque alius sensus, quam temur, etc. Non dixit Christus: Hoc est flgura,seu
iste, dcduci legitinie ex ejus verbis potest. C quid vices gerens, corporis et sanguinis mei,)>etc.
EuquidsaeculoChristi septimo crederent de Eucha-
PariatraditGelasius.dum scribit sacramentaEu-
ristia tam hffiretici quam orthodoxi.
charistioe esse rem divinam,etpereademnosdivina!
effloi consortes natur.-»: quod sanotus Hilarius, et
CAPUTXUI.
tot alii Patres concorditer antea tradiderant.Eaque
IN Divi.^AM TRANSiRE Spiritu saucto perfioiente sa- Qmd lilurgix Orienlalium ChrisUanorum,sive Grxco-
rum,.Hvc Syroriim habeant de reali prxsenlia Cliri-
cramentum sudstantiam. Ex his dejiciunt Calvi-
stiin Eucharislia, et de transsubstantiatione.
nistarum imaginationes, et locus non relinquitur
Lutheranorum opinionijquando secundum eos non Adeamus nuncliturgias quibusab anliquis saecu-
mulatio donorum in corpusChristi.sed tantum-
fit
lis usi sunt ChristifidelesOrientales,utqu£eillorum
modo adjectio unius substantise ad alteram ; cum fides fuerit et sit de Eucharistia, percipiamus. Si
contra Ecclesia semper agnoverit panem et vinum constabit non aliam fuisse,atque adhuc esse,eorum
carnem et san-
transrautari,converti ac transire in sententiam de veritate corporis et sanguinis Domini
guinem Doraini.Neque baptismalisaquajctolei sa- inEucharistia,etdetranssubstantiatione,quam quae
cri exempla, uii diximus, contorqueri possunt ad a Romana Ecclesia semper observata e3t,jam tan-
eludendam realem inEuchariatiasymbolorum mu- dem intelligent,aut intelligere poterunt.Protestan-
tatioaera;neque eniin ullusunquam scripsitaquam tes, dum oculos etaures praebeant veritati, contra
etoleum transirc inChristiautSpiritus sancti
illara tum antiquM, tum praesentis
eos niilitare universK
substantiam. Quod dcnique tenebras ex allatis Pa- Ecclesia?,consensum,nullamque ullo saeculo acoi-
trum locis excitatas penitusdissiparepotcst ac dc- disse mutalionem in his fidei articulis, quando et
bet, illud est, quod per decem priora saicula con- Orientaies aRomanaEcclesia,nonnulli ant« septin-
cordes sempor processerint Ecclesiae et Patres in gentos,et alii ante miile ettrecentos annosdivulsi,
dogmate de Eucharistije sacramento,et nulloe tunc in hoc dograate processere seniper concordes.Nam
conlra ineffabile
nisi leves nebulae obortae fuerint quae inter et illos discordia intercedit de azymis,
hoc mysterium. Ergo credendi sunt Thcodoretus, etdecommunionepopulisubutraquespecieet utrum
Gelasius.etEphrsm Antiochenus,nonaliud sensisse e verbis Domini.an ex invocatione consecratio per-
quam cfeteri Patres. Nam ad Chrysostomum quod agatur, argumentura quod prse manibus habemus
attinet,solusisomnemdeEucliaristiacontroversiam minime respicit. Quid habeat liturgia quae sancti
963 DE REBUS LllURGICIS m
Joannis Chrysostomi nomen a tolsa?culis pr.Tfert, A. et potari a fidelibus credunt.Quod vero iidem cre-
et qua utuntiir pleriqueGra3corura, li potissimum, duni, aperta etiam confessione tcstantur,cum ante
quiConstantiiiopolitanopatriarcha3Subsunt,ctRus- propositum Christi corpus aiunt : Credo, Domine,
sei, seu Ruthoni, Valacchi, et Moldavi,
vidcannis. etconfiteor,ul supra.Latini quoque, ut antea anim-
Hanc Jacobus Goar nobili conimantario illuslravit. advortitnus.idem olim profitebanturad communio-
Ibi sacerdosita Christum rogat,dura hymnus Che- nem; nam dicente sacerdoto Corpus Domini, re- :
rubicus canitur, ini;uiens : Fac idoneum me viriule spondebat fiijelis; Amen; id est, ita credo id quod :
sanclilui Spiritus, cic, assislere sanctao hiiic mensx etiam habeturin Constitutionibus apostolicis.Erunt
et coinccrare sanctum elimmaculatim corpustuuivi,
eliam ex Sacranientariis, qui prjelaudatas missas
etprctiosum sangoinem. Rursus Deum hisce verbis tribuendas B:isilio et Chrysostomo negabunt,qua?i
omi-.Emilte Spiritum sanctum tuum.in nos,ct in tixc notura non esset sancti Basilii oetate sacram litiir-
dona proposita. Fac quidem pancm tiunc prcliosum giam in usu fuisse, ipsumque de ea mentioncm
coRPUS Christi tui. Diaconus dici!: ^rmen.Addit sa- fecissc (Lib. de Spirit. S., c. 27), et quasi Proclus
cerdos: Transmutans Spiritu luosancto. Diaconus: g ciler annum Ghristi 520, et Leontius Scholasticus
Amen, nmen, amen. Sacordos : Ut fiat accipientihus (Contra Ne^lor. l. ii), certos nosmet non fecissent
in sobrietalem animx, in remissionem peccatoram,in de liturgiis a Basilio ct Chrysostomo restauralis.
communicationem sancti Spiriius, pAc.Pos\ alias pre- Sed quod omnem cavillationibus locum praeripit,
ces sacordos orans secreto dicit.- Atfcnde. Domine quid aliud in Ghrysostoni litturgia habetur qu:im
Jesu Chrisle Deus nosler, de sr.ncln habitaculo tuo, et quod ille tam soepe,tam aperte in sacris inculcavit
de throno glorix rcgni tui; et veni ad sanctificandum homiliis? Paucula ex grandi acervo afferre liceat.
nos, qui in excelsis cum Patrc simut rcsides, et hic Homilia in Matthaeum inquit: « Non sunt humanse
ma nobiseum invisibililer versaris,et (,'ignarc potenti virtutis hffic opera.Quae tunc in illa ccena fecitChri-
manu tua nobis impertiri immacutatum corpus tuum stus,nunc operatur ac perficit.Ministrorura nosor-
etpretiosum sanguinem, et per nos loti populo. Ad dinem tenemus; qui vero ipsa (dona) sanctificat ct
fraotioncm Frangiluretdividitur AgnusDei, Fitius
:
BoHo animo accede. C«m di-
TRANSMUTAT, ipso Bst.
comeditur,et von consumitur;sedcos qui suntpartici- alia mensa est, haec nulla re minor quam illa u.-t.
mini Dei et Salvatoris nostri Jesu Christi. Sacerdos Quid vero exhujusmodi transmutatione sequalur,
autem accipit sanctum panem,inclinans caput anle passim ille prodit,in sacramento agnoscens realita-
sanetam raensam, et precatur hoc pacto Crcdo, tem ac veritatem corporis et sanguinis Doraini,
;
Dominc, et conftteor, quod tu cs Cliristus Filius Dei quanquam superba nostra mens (qualis Calvinista-
vivenli^^^qui venisti in mundum acl satvandos peccato- rum est) ac sensus nostri tantae rei repugnare vi-
res,quorumprimus ego sim. Deinde dicit Domine : deantur. Ibidem ergo, simulque homilia 60, ad
non sim dignus, etc. Sed quemadraodum Dominus populum ait:(i Gredaraus ubique Deo.nec repugne-
non dedignatus es rccumbcre in stabulo.ct ingrcdi mus ei,etiamsi sensui nostro el cogitationi absur-
domum Simonis Leprosi.rogat ut lYignclur intrarc dum esse videatur, quod dicit.Et pra;cipue in my-
in prxsepe animas sux, et in coiiiquinatum corpus steriis ita laciamus, non illa qua; ante nos jacent
suum, etc. Reliqua bene multa dimitto..^pud eos- tantummodo aspiciens, sed verba quoque ejus te-
dem Graecos in usu est missa saucti Basilii, atque iieamus.Nam verbis ejus defrauJari non possumus;
altera liturgia,qua3 inscribitur riov Tipor,Yiaa(AEV<.ov. sensus vero noster deceptu facilis est,illa falsa csse
Sed quod ibi similes prcccs occurr;-'nt,nihil ex eis non possunt. Qunniam ergo ille dixit: Hoc est cor-
decerpendum oensui.Nequcdissimilia sunt quffi lo- m
_ pus mcum, nulla teneamur ambiguitate,(sed) creda-
gunturinlibrooctavoGonstilulionumapostolicarum raus, et oculis intelleotus (id) percipiamus.»
de Grcecorum missa.
In alia quoque homiliainMathceum sanctus do-
Fieri posset, ut aliquis e Calvinistis hioc legens, ctor haec habet:» Qui dixit: Hoc est corp/us mcum,
pro more sucEsectffi,non hic veram Ecclesite Gr.TCffl et rem simul cum verbo confecif.Non vestissolum,
mentem, sed suam sententiam reperiret, addendo, sed corpus Christi nobis propositum est, non ut
scilicet acsupplendo qu;c nequeantiqui,neque re- tangamus tantummodo,sed ut coraedamusac satu-
centes Graeci unquam somniarunt.At qui apud eos remur (Hom. 5, in Matth.).» Homilia de proditione
sincero agunt,fieri non potcst quin intelligant cre- JudcB: Non enim homo est, qui de propositaconse-
dere Grscos revera et confiteri conversionem et crationcmensse Domini corpus christifacitetsan-
mutationem donorum in reale corpus et sanguinem GuiNEM, sed ille qui pro nobis crucifixus est Chri-
Domini, quae ipsi quanquam invisihilia per fldem, stus.Sacerdotis ore verba proferuntur,et Dei virtule
cernunt.verc tamen ac roaliter esse in sacramento, consecrantur et gratia. Hoc cst, ait, corpus meum.
et vere,neque per solamimaginationem,manducari Hoc verho proposita consecrantur. » En Romanae
965 DISSBETATIO. CAP. XIII. 966
Ecclesis sentenliam de verbisconsecrationis, quam ^ ego pratereo. Addetot aiios Graecos scriptores sa-
Graeculi quidam carperesunt ausi. Homiliade san cros, per subsequentia saecula concordes in hujus-
cto Pliilogonio : « Haeomensavicem e.xpletpraisepis, modi dogmate, quorum testimonia congesta habes
in quo natus est i.hristus. Nam et hic ponitur cor- in libris de Perpetuitale friei. Uno verbo, nulla du-
PUSDoMiNiG,iiM,non quidcm rasciisinvolutum utliinc, bitatio superoat quin Ecclesiarura Gra^carum sen-
SEDUNDIQUE SpiRITU SANCTO CONVESTITUM. » Ubi agit tentia de Eucharislia, tam antiqnarum quara recen-
de sacerdotio, hoec habentur: « miraculum, o tiura, eadein semper adhuc sif, quam qu(B
fuerit, et
Dei benignitatem ! Qui oum Patre sursura sedet, in a RomanaEcclesia crcditur el pnedicatur.
illo ipso temporis arliculoomnium manibus pertra- Jerosolymis antiquitusin usu fuitliturgiasubno'
clatur, ac se tradit volentibus ipsum accipere et mine Jacobifratris Domini, qua5Gr;ecaprimum,tum
compleoti (Chi-ysost., l. iii de Sacerd). » In alia ho- Syriacalinguafuit consoripta,quodSyri potissimum
milia : « Recolite, quia illius corpus est et san- ineacivitateversarentur.Certumquippeestomnium
GUIS, QUI SUPRA COELOS UESIDET, QUI AB ANGELIS SUP- vetustissimasliturgiasinOrienteGr.-ecislitterisfulssc
PLiciTER adoratur. Illius, inquam, qui proxime as- consignatas. Haecautem lilurgia tum a Christianis
sitit immortali Dei potentise. Hujusnos delibamns Jacobitis, Monophysitarura errorem profitenlibus
SANGUiNEMetpROPRiUMCCRPUsnobissumendum tra- tuma Meichitisorthodoxis est usurpata. Sunttamen
B^:
didit [Idem hom. 3 tn Epnt. ad Ep/ies.). Plura non iispopulisetaliffiliturgei^fi.quasRenaudotiuspublici
addo. utinam qui inelTabili huio sacramento ^ac Quod praeoipue in tam multiplici liturgia-
juris fecit.
mysterio primura ac pr.-Rcipum pondus dignitatis rumoopiaanimadverterepossumus,qua3adsub3tan-
ac virtutis persuramum scelus eripuere, hoc est tiam Eucharistiffi atque incruenti sacrificii pertinent
realem praesentiam Uomini negare sunt ausi, Chry- cum Romanae, et reliquarura Ecclesiarum liturgiis
sostomiscriptis,depositaomni simullate, diligentor et doctrina consenliunt.Syrorura Jacobitarum litur-
animoque sincero studeant ! Ibi in meridio positara giam audire nunc juvat. Varictas enira precura su-
intuebuntur Roman» EcclcsiK de Eucharistia sen- perficiale tanturamodo discrimenimportat. Ibi can-
tentiara, et invenient complures missas Grteca; cx- ticuni hoc habetur : Popuhis tuus, Christe, benedi-
reraonias, ot fraclionem corporis Ghristi, ut alia ctus Christus, qui xdificavit Ecclesiam
suamsuper Si-
omittam. Dixi Graecos ad coramunionem profiteri moncm,ft elegil sacerdotes ad dividcndum ineacorpun
suara fidem ie veritate corporis Domini. Id confir- et sanguinem suum. In limore magno stant sacerdo-
mandnm censeo aucloritate Theodori Studitw in tes cum diaconis, et distribuun! corpus elsan-
dialogo inter hffireticum et orthodoxum scribentis : guinem Filli Dei. Uves tuse, Chrisle, stant ad ostium
« Quomodo, ait orlhodoxus, appellas quK a sacor tuum comedunl corpus, et bibunl sanguinem tuum,
;
dote in hierologia sacrisque hyranis tractantur?^ canuntque gloriam divini/ati tuae. Infra Sacerdos
imaginem, an veritatem? Quod si iraaginem, o rera ait : Ego sum Panis viltv, dicit Domi?ius noster, qni
absurdam lA blasphemia in blasphemiam ruis. Sin ex allo in infima descendi, ut per me mundus vi-
autern veritatera, ut revera est ipsum enim corpus ; vat, etc, et eccc ferunt nie manibus snis sacerdotes
ET SANGUiNEM DoMiM fideles, dum sumunl, divina super altaria : Tum
heec alia dicit de vita
alleluia.
voois auctoritate confitentur quorsum nugaris, ;
jara defunctis comederunt corpus tuum san-
: Uii, qui
VERmris MYSTERiA ad figuras traducens (Thcodor. ctum, ct tiharerunt sanguinem tuum calicem salutis,
Sludit., in Anlirrh. i adv. lconomac). Ita ille cir- cum Abraham recumbunt ad mcnsam tuam, Domitie.
citer annum Cbristi 796. Neque aliter senserunt et Sacerdos, dum frangit hostiam, et dura corpus est
locuti sunt Grffici Patres in concilio secundo Nica;- super manus ejus, dicit hanc orationcm, sive fidei
no, anno Christi 787, dum contra eosdem Icouo- professionem Tu : es Chrislus Dcus nosler, qui in
clastas aiunt Nullus aliquando tubarum Spiritus,
: cc verslice Golgolhain lcrusulem Iransfixus in latere luo
sanctorum videlicel apostolorum, autillustriura Pa- propter nos. Tu cs Aijnus Dei, gui tollis pcccatum
trum nostrorum, incruontura sacrificiura nostrura mundi. Tu parce delictis nostris, el diinille pcccata no-
dixit imaginera corporis Christi {Conc. Nic. ii, Act. slra, nosque cunstilue ad de.vteram luam. Dum par-
6). )i PostSalvatoris verba siibdunt :
" El non dixit : D ticulam mittit in calicem, ait : Paler veritatis, eecc
Accipite etcomedite imaginem corporis mei, » etc. Fitius tuuSfhostiu tibi ptacita . illum suscipe, gui pro
Ergo liquido demonstratura est quod nunquara Do- me mortuus est, et pcreum estopropitius. Ante coai-
minus, vel apostoli, aut Patres, iraaginom dixerunt munionera dicit : Prxsta milii, Domine, ut comedam
quod per sacerdotem offer-
sacrificium incruenlum, tesancte,et per comestionem luipellanturomnia prava
turjsediPSUMCORPUSETipsuM SANGUiNEM. » Deniquc mca dcsidcria, etc. Dum accipit partioulara ex co-
depaneetvinoEucharistico aiunt « Anlequam san- : chleari, dicit : leneo ego te, qui conlines fines terrx;
ctificentur, vocala sunt typi, post sanctificationera le in manibus habeo, quiregis profunda ; te, Deus,
autcm pROPRiE coRPUs AC SANGUis Christi dicuntur, pono inos meum, etc. Coinrnunicans inquit : Parti-
SUNT, et CREDENTUR. » Hisce adde quce Joannes Da- cula propiliatnria corporis et sanguinis Chrisli datur
mascenus, altcr apud GrKcos Thomas .iquinas, servo infinno, etc. Qui communionera accipit, di-
longe ante idem concilium Niccenum ii scripserat cit .[mcn. Sacerdos autem reversus ad altare, dicit:
de Eucharista ( Lib. iv de Fide, c. 13, omnino con- Domine Jesu Christe, corpus luum sanctum, quod co-
traria Calvinistarum commentis quiB : uti notissima medimus,et sanguis tuus propitiatorius, quembibimus,
967 DB REBU3 LITURGICIS m%
non injudicihm aut in viniiclum ftal nobis,sed in vi- A turgia Syriaca Matthffii Pastoris hffiooratio habetur:
tam cl in salulem. Iq antiquiore liturgia sancti Ja- Clirifte, qui dcdisti corpus luum, ut comederemus, •,
cobi, ubi canon miss;e habetur, secundum morem essetque fcrmentumvita;,elc. In iiturgiaSyriacabeati
j
potens,et mitle Sfiiriium luum sanctum, etc, ut adve- animabus et corporibus iioslris, sintnoiiis ad veniam, 'i
niens efftciat panem islum corpus vivi[icum, corpus ct non ad accusalioycm, elc. In liturgia Syriaca Dio-'!
salutarc, corpus caeleste, corpus animabus ei corpori- nysii Barsalibi Spiritns sanctus invocatur, ul panem 1
bus salutcm p''Xstans,corpus Domini Deiet Salvatoris istum perficiat corpus Dei nostri, ei mistum, quod esl \
Pergit sncerdos dicere : Ei mistum, quod esl in lioc Mitto Syriacas Nestorianorum liturgias. In omnibus i
Verbi Deivivi incalice salutis,eic. Corpus tuum san- perficiat. Sequitur Pater nostcr, deinde communio.
ctum et sanguis via sinl qux deducal ad regnumtuum. Et hic quicumque oculis minime captus estexho-
i
*;
Filii itU.
sseculis aRomana Ecclesia divisis,in mentem venil I
Apud Renaudotium succedit liturgia sancti Xisti imaginaria Calvinianum prcTsentia Christi, qure ex
j
pap.T Romani,ab eisdem Jacobitis usurpata,e.x qua fide accipientium, et non ex verbis Domini et stu-
Leeo pauca tantum decerpo. Sacerdos, dura frangit penda vi Spiritus sancti, pendet. Neque ii unquam
oblatam, dicit : Prxsta,Domine,manibus meis somniarunt mutationem, quam in Eucharistia et ipsi
infir-
mis ut accedant et franganl corpus luum sanctum.ct CalvinistK negare non possunt,nihil aliud esse quam
filiis Ecclesix sanctx dividam illud, etc. Dum signat Q additamenlum virtutis et qualitatis ccclestis pani et '
particulas fracti corporis et calicem, dicil Insper- vino. Concordes enim Orientales omncs cum. Eccle
:
gitur sanguis Domini nostri super corpus ejus san- sia Romana agnoscunt, credunt, fatentur, mutatio-
rfmn.etc.Et cum communicaturus est, hanc oratio- nein oblatorum fieri in ipsum corpus et sanguincm
nem inclinatus recitat Te gesto, Domine, manibus
: Domini.Atqueinomnibusferme liturgiisistisanim-
meis,et complector pugillo, Domine sxculorum. qucm advertendum est populum post verba invocationis
creaturx non continent,tequc,Oinnipotcns, in os meum sanoti Spiritus respondere Amcn, id est, ita credi-
pono.Prxsta milii, Domine, ut comedam te sancle, etc. mus. Quod autem a tot saeculis creduntii populi,
Ingeminisliturgiis Jacobilarum,quaB nomen prasfe- idem est ac quod saeculo Cbristi quarto, nompe cir-
runt sancti Petri principis apostolorum,paria legun- citer annum Christi 360, in iis ipsis regionibus cre-
tur de invocationc Spiritus sancti ad consecranda debant, et depra^dicabant sancti viri, scilicet, Cyril-
oblata, ut efficiat panem corpus Christi, et vinum lus Jjrosol.vmitanus episcopus,et Ephraera diaconus
sanguinem ejus.Similia deprehendac in liturgiaduo- Edessenus. GLleberrima Cyrilli ejusdem catholicae
Romani,saneti Dionysii Athenarura episcopi,sancti figura)Panis daturtibi corpus, et in typo vini datur
Ignatii, sancti Julii papas Romani, sancti Joannis tibi sanguis, ut cuin sumpseris corpus et sanguinem
Chrysostomi Syriaca.In liturgia sancti Marutaj iti- Christi, concorporeus et consanguis ipsiefficiaris
dera Syriaca invocatur Spiritus sanctus, ut panem {Cyrill. Jerosol., Catech. 22 siye Mystagoy. 4.) » Qua
HUNC SIMPLICEM TRANSMUTET, et EFFICIAT CORPUS loquendi ratione usi sunt ex Patribus. Litur-
et alii
IPSUMjQUOD PRO NOBIS IMMOLATUM EST IN CRUCE,etC., giam postmodum Cyrillus explicat, non dissimilem I
et viNUM mistiim, quod esl in hor calice, tbansmotet nuper laudatis et de invo-
in substantia a reliquis ;
el PERFICIAT SiNGUINE.M IPSDM QUI EFPUSUS E.ST PRO catione ad consecrationem in hsc verba loquitur :
NOBis iN vERTicE GoLGOTiiyE, elc. Sunt et ibi liturgiiv, « Deum benignum exoramus, ut emittat Spiritum
ct TnANsjitiTATUii EST (Ca/(?c/t. 23, «1(16 Mijslago(j. 5). » A. succedunt.elata voce pronuntiala, ad quae populus
Ethichabestranssubstantiationem.EpiphramvLTo, respondct: .4men;et nihilominus pro nostro Orien-
ac si Sacramentarios docendos su!iC(!pisset,tolcavil- lalium postea additur : Emilte prxhrea super nos,
lationibus inscctantes catholicre Ecclesiae fidcni, ita ct .-uper panes el calices istos Spiritum aanctum tuum,
soribit : » Qui per ooulos fidei intuctur, manifasle ac id eos sanctificet et consecrel, tanquam Deus omnipo-
perspicueDonimiim contemplatur, et plenaac firma ten5,cl faciat pancm quidem corpus (popalus respon-
(ide manducat sanctissimum corpus et bibit sacra- dct Amen), calicem autem sanguinem nobi tcstamenti,
tissimum sanguinem Agni immaculati, qui esl uni- ipsius Domini Oei et Salvaloris el summi Hetjis no-
genilus Filius ccclestis Patris;neque iuani curiosi- slri Jesu Chrisii. Sacerdos dans conimunionem
tatescrutatur mysteria lidei sanctissima3 ac prorsus clero, dicil : Corpus saiictum, Sanguis preliosus Do-
divinae, etc. Quod unigcnitus Kilius Dei Jesus Ghri- mini cl Dei cl Salvaloris nostri. In liturgia Coptica
stus Salvutor noster pro nobis operatus est, omnom sancti Basilii oratio obhitionis, sive propositionis,
admirationem,omnes cogitationes,omnia verba su- panis et calicis hisoe verbis concepta est : Domine
perat, quando nos, quanquam carne indulos, igne Jesu Ghrisle,Fili unigcnite, Verbum Dei Putris, etc,
et Spirilu nulrit, dum comedenduw nobis pk.f.bet rogamus obsecramusque bonilalem luam, o amalor ho-
SDtiM coRPUs ET SANGLiNEM poTENDUM (Ejihrxm. Edcss. g miiium. Ostende faciem luam super liunc panem, cl
scrm. de Nat. Dei curiose non scrul.). » Qui adeo super hunc calicem.quos siiper mensam hanc tuam sa-
ineffabilc ct supra huraanum caplum scraper cen- cerdotalem posuimus. Benedic eos f sanctifica eos +
suere Eucharistiam,uti adhuc a Gatholicis creditur, etconsecra eos. Transfer eos, ita ut panis quidcm
quam longe abe^^sent a Berengarii et Calvini com- hic FiATCoiipus TCDM SA\cTUM, ct lioc mistum in hoc
mentis u,.usquisque intelligit. non cu-
Vera fide, calice SANcuis tuus puetiosus, ut sint nobis omnibus
riositate.utcnduui ait sanctus Ephrcem,cum grande prxsidiumfiic.Ptoc&Axi deinde liturgia,et sequitur
illud omnipotentiae et amoris divini miraculuin con- anaphora, sive canon, in quo ad verba consecrato-
templamur. Et interea ut liturgia; sanctis Patribus ria panis,populus respondet Amen,et ad consecra-
lucem priiL'bent,et a Palribus rursus ipsfc accipiunt. toria calicis,/lmf?;, nempo, ita est. Subsequitur in-
Potuissem huc adducere Armeniorum lilurgiam a vocatio Spiritus sanoti, ut pancm quidem hunc faciat
Patrc Le Brun in suos libros liturgicos integro illa- corpus sanctiun ipsius Domini Dei el Salvaloris noslri
lam, ubi nisi qui dedita opera Ccecutire velit, non Jesu Christi, quod dalur in remissionem peccatorum el
latueri nequit populorum quoque illorum fidem de vilam :i tcrnam ei quiillud percipiet (populus rcspon-
Cfaristo realiter praesente in Eucharistia. Sed quia dct Amen), et hunc calicem saiiguinem prcliosum novi
prostant et apud Italos illius libri, ab ipsa liturgia lestamenti lui,ipsius Domini Dei el Salvatoris nostri,
deHoranda abslineo. etc. (populus repetit Amen). Ad fractionein, ul Ru-
brica habet, sacerdos sumit corpus sanelum manu
CAFUT XIV. dextera,imponilque sinistr«,ponitque digitum su-
Consensus dogmatis de Eucbarislia ex .Egyptiis litur- per corpus in latere despotici (sive majoris parti-
giis, sive Gra:cis,sive Copticis, confirmatus.
cula;) eo loco,ubi fractum est, et dicit Corpus :
In ^-Egyptum transeamus,ubi Alexandrina Eccle- sanclum. Tollilque digitum suum desuper corpore,
sia primum olim post Romanam locum tcnuit, et a iramiltitque in calicem.et intingit extremum pollicis
sancto Marco cvangclista, originem suam acces;il. sui sanguine pretioso. Tum educit digitum e san-
Plures ibi quoque liturgise in usu fuere, et adhuc guine,et iterum signat sanguinem in modum crucis
sunt, sive Gra;cis, sivc Copticis littcris consignaio:', gloriosw, ct ait : EL sanguis. prctioius Chrisli ipsius
quarum Editionom debemus diligentia; clarissimi omnipotenlis Domini Dci iwslri. Post Sanc.ta sanclis,
viri Eusebii Renaudotii. lis poiissimum utuntur Co- accipit saoerdos tertiam partem in qua eral despoti-
pti Jacobita;, in Monophysitnrum errorem a tot sa3- con, dividilque in tres partes. Quod si fuerint ma-
culia prolapsi. Et quandoquidem /Ei.hiopcs Ghri- gn;i', frangit eas disco,et tres partes manui dextra:
stiani,ingens populus.Ale.^andrino patrinrchM sub imponit, quam retinet elevatam, lajvam vero intra
sunt, atque ab eoconsuevcrunt accipere metropoli- ^ discuiii, inquiens : Corpus snnclum, et sanguis pro-
tem,sive abuna suura,nil mirum,si earum quoque liosus, piirus, VERUS Jesu Christi Filii Dei nostri.
Ecclesiarum vetustse liturgiaB cuni Copticis consen- Amen. Corpus et sanguis Emmanuelis Dei nostri in
tiant,eumdemqueerroremfoveam.Ad nostrum voro REi vEiiiTATE. Amfn. Crcdo, credo, credo, et confitcor
argumentum quod attinel,ex divina Providentia fa- usque nd extremum vitse spiritum, iioc esse corpus
ctum est ul iidem populi non aliam unquam professi vivijicum Filii tui unigenili Domini Dei et Salvatoris
fuerintac profiteiintur de mcruento sacrifioio ct Eu- nosln Jesu ex omnium nostrum
Cltristi, quge accepil
charistia sententiam,quam quce servata scmpor fuit domina, Deipara, Ante communionem dicit sa-
elc.
in Ecclesia Romana. Id primo constabit ex lilurgia cerdos secreto Dignos fac, Domine, nos omnes, ut
:
Greeca, cui praefixum nomen sancti Marci.Ibi ante corpus tttum sanctum percipiamus,et sanguinc7n tuum
verba Domini conseoratoria legitur Fac,o Dcus, ut: pretio.mm acl mundalionem corporum,animarum,eic.
plenum qxioquo sil hoc sacrificium benediclionc lua, An liio locus sit sensibus inctaphoricis, typis, figu-
per udvenluin saiictissimi Spiriius tui, Christi verba ris aliisque Calvinistarum iraaginationibus,qui inter
PATliOL. LXXIV. 31
971 Dfi REBUS LlTURGIClS. 972
tum,ex quo manavil nohis postquam irapidisii spiri- hom.i de dircrs.EvanQ. loc.),eic.« Adeo autera per-
tmn,sanyuis et aqua,qux muni/um universum purift- apicuasunthac de re verba Cyrilli episcopi Ale.xan-
caverunl. Sequilur Corpus sanclum, etc., et profeiSio
drini, qui sajculo Christi quiiito floruit, ut inanem
fidei Credo, credo,elc. In liturgia sancti Cyrilli in-
:
semper lusum luserit,quicunque aperte ejus menli
VocaturSpirilus s&nclus iuper hunc panem, ci super tenebras efl'undere nisus (uit.Ex compluribus locis
pro cochleari,in quo suscipienda suntmembra corporis UT SE INSINDET IN NOS, AC IN NOBIS HABITARE FACIAT
potenli manu tua participes nos facere inimaculalicor- narum portionum cera;,quffi per igneni fusiB com-
poris tui,et pretiosi sanguinis,et pcr nos omncm po- miseenlur.Alibi contra Nestorium inducit Christum
pulum. Tu enim es qui frangeris, et franQis, quamvis dicentem:<i se ipsum intrare atque introduci in no-
quoque occurrit professio
infraclus, etc.Ilji fidei ad stra corpora peb propriam sdam carnem. Non enim
propositum corpus et sanguinem Domini : Credo, Divinitas est, sed propuium corpds Verbi, quod pro-
cr«((o,etc.Nequepra3termittendumtamGra;cis,quani positum est sliner sacras ecclesiaruin mensas.Nosin
Copticis et Arabicis.litteris antiquitus scriptara re- ecclesiis celebramus sanctuin,viviOcum,et intruen-
periri h.inc sancti Gregorii liturgiain.lbi pra3 ca;le- tum sacrincium,credentes,corpus,quod nobis pro-
risprecibus consideranda venit oratio, qus verba
^ ponitur(in altari)non essecorpussimplicishominis,
consecrationis subsequilur. Diaconus ait Adorate :
et nostri similis ; iLLUD enim sdmimds factdm pko-
Deum cum timore el iremore; quae refereiida esse ad PBiuM cORPUs et proprium sanguinem Verbi omnia
Christum Dominum ex contexlu apparet.Prosequi- vivificantis \Idem I. iv Contra Nestor. ,c. 5). i> Alibi
tur sacerdos inquiens : Tu, Domine, voce tia com- {Lib.xi in Jonn ,c. 12) rursus ait,nos « corporaliter
MUTi H.Ec, ^«33 sunt proposita (scilicet.panem et vi- et spiritualiter » sumere illum qui verusetnaturalis
num). Tu coram nohis positus, perfice nobis hoc mi- Filius Dei est. Itidem multis eos arguit {Lib. iv in
nisterium plenum tnysteriis, milte super nos gratiam Joan.),n\.\ blaspheraos, qui poterer.t qui fieri possit
Spiritus sanrli, qui sanclificet ei transfebat h.ec utChristi corpos et sanguis realiter sint in Eucha-
DONA proposita in coupus et SAr<GUiNEM salutis noslrse, ristia, quasi oranipotentiffi Dei limiles statuanl.Eo-
et hunc quidem panem facias coRPtJS tuum sanctum, dera terapore, quo Cyrillus Alexandrinus, scilicet,
ete.Et rursus hunc CAtiCEM sanguinem pretiosum tc- medio saeculo Christi quinto.floruit Isidorus Pelu-
slamenli tui novi,Domine Deus ei Salvator noster Jesu siota, illius a'i icos. Is quoque IVIarationi monacho
Chrisle, etc.Rogatur Dominus, ut voce sua, hoc est, scribit:« Is est idem Spiritus sanctus,qui in mystica
voce quae omnia potcst, commutet sacra dona qui ;
mensa facit ut panis commums et familiaris oblatus
ea<rans/-era/incorpusetsanguinemsuum,ill.ibenteD piioPRiuM corpusfiat, oiioD Dei Filius in Incar.na-
in ipsa Spiritu sancto. Qui in ejusmodi verbis ac pe- tio.ve suscepit {hidor. Pelus., l. i, epist. 109. » la
litione transmutationem donorum ab auliquis de- iiltera epistola inquit « Uli Jofe|ih ab Arimathea :
praedicatam non agnoscit;Iibero anirao haec ininirae involvit in linteo, et in sepulcru tumulavit corpus
contemplatur.Renaudotius antea ostendit quam fu- Domini, elc, ita cum nos super linteum sanctili-
tili ac violenta interpretatione Claudius Salmasius camus panem oblatum,sine dubitatione inveniraus
eludere ac depravare conatua luerit in ejusdem li-
CORPUS Jfsu Christi (Idem, l. i, episl. 123). » En
turgiffi verbis perspicuam mentem acfiderayEgyp- quara concordes cum liturgiis suae gentis olim quo-
tiacae Ecclesise. que pergerent sancti Patres. Si illorum sermonem
Quoteximiisdoctoribusflorueritolim Alexandrina nondura pro sua calamitate aut pertinacia Sacra-
Ecclesia, nemo eruditorum ignorat. In eorum quo- mcntarii inlclligunt,solalio tamen Gatholicis eritre-
que libris Prolestantes,si positis pr-isjuriiciis quajre- petita hic legere in confirmationem fidei et doctrina!
rent, nullo negotio invenirent,quidquid nuper lau- quam profitenfur.
973 DISSERTATIO. Llli. XIV. i»74
Superest ut aliquid cliam afTcramus ex Abyssino- A 'ulit (''^0»!. /, Liturg.). Dioscoro Alexaadrino, fa-
rum.sivR .-Ethiopum, sacris litur^iis.Ad haec usque moso Monophysitarum pugili,altcra tribuitur;atque
tempora in Alrica; intimis regionibus dominatur bene publici juris fecitWansleb Brlurtensis. Easdera
multis provinciis Abyssinorum rex,qui cum gente nunc conSLdainus oportel,visori quienam sit dc Eu-
consueverunt ab Alcx.iudrino patriarcha.At(|uehinc Chrisle, etc, exlende nutic manum luam super haiic
etiain factura ul Dioscori Alexandrini erroreiii de
patennm; benedic, sanciilica, el purijica illam, ul in
una in Christo natura, sive tunc, sive postea, ad-
ea PERFiciATUU coRpus TUUM 9ANCTU1I, ctc.Paria ill
optarint. Exijuo Arabessaeculo Christiseptimo potiti
oratione supcr calicera habentur. Et in actione su-
sunt jEgypto,inter populos Occidentis.imo et Orien- per cochlear, quo sanguis Domini ministrabatur,
tis,omne conimerciura abruptum fiiit cum -^byssi- sanctificatioilliuspetitura(iarfminj4^raw(/umr();-//u«fi
nis. At postquam Lusitani,labente saculoquinto de-
g sanguwem unigenili Filii mt.etc.Hisce auiem verbis
cimo,in Indias Orientales penetrarunt.res illius re oratio oblationis mysticoe concepta est : Princeps
gionis innotescere rursus coepcrunt, eorumqiie mo- Jesu Christe, ctc, ostende faciern luam super hunc
res anno Christi 1530 peculiari libro descripsitFran- panem, super hunc calicem, quos proposuimus supcr
el
ciscus Alvarez presbyter Lusitanus, inter eos per lioc aitare spiriluale tuum. Benedic, sanclifica,et pu-
sexennium vcrsatus. Tunc igitur innotuit,ex mise-
rifica illos,kt tran.smuta hunc panem, ut fiat cor-
ricordia Dei,gentem, a tot saeculis vix Occidenti no- pus TUUM PURUM, cl quod mistum est in hoc calice,
tam, atque a Romana et GrKca Ecclesia scissam, SANGUis tuus pretiosus, etc.Postquam sacerdos ad
constantissime servasse eamdem dc Eucharistia do- conseorationem panisadhibuitChristi Domini verba,
ctrinam.quam et Romani et Graici inlactara soinper hic panis est corpus meum, etc. (pro quo in Evangelio
retinuerunt. Realem nempe Christi prEesentiara in et apud Apostolum legitur Eoc esl corpus meum),
Eucharistia,ac transmutationem donorumincorpus populus respondet Amen,amen,amen.Credimus,el
:
et sanguinem illius universu? i!le populus credit,fa- cerli sumus. Laudamus te, Domine Deus nosler : hoc
tetur,ac praedicat Dolendum est tentatam non se- est vere, et ita crcdimus corpus tuum. Pariter ubi
mel Ecclesiarum illarura unionera cum Roraana in- sacerdos ad calioem pronuntiavit : llic est cali.t, elc.
feliciter cessisse,quod tamen bene coeptura fuorat. Populus respor.det .4men. Vere est sadguis tuus.
:
Sed quia nirais multa ab iis populis exegimus,ne- Credimus. Fidera Protestantium nunc appello;nonne
que tolerandos quosdam ritus censuirciis,quilaraen hic perspicua est Abyssinorum fidesderealitate cor-
tolerari cura levi mutatione possunt,omnia in pes- poris et sanguinis Domini in sacramento? Neque
sun\ ruerunt.ita ut nunc,non dicam Romanis, sed eniin ii tunc testantur se credere susceptara aVerbo
Europeeis quibusquein Abyssiniam praeclusussitad- Dei huraanam carnem,neque imaginariura el figu-
itus. Uti viri docti animadverierunt, Jobus Ludul- ratura corpus et sanguinemin mysteriosibi flngunt;
phuSjinter Protestantes bene de lingua et rebus JE- sed conoeptis verbis et ineluctabili professio.ne con-
Ihiopi is meritus,lepidum ludum lusit,cum Grego- versionem et transmutationem factain agoscunt di-
riura presbyterumyEthiopem interrogavit.an Abys- cendo Uoc est vere corpus tuum. lla credimus. Verc
:
sini Catholicorum transubstantiationem amplecte- esi sanguis tuus. Credimns. Tura ad complendum
rentur.Respondil Gregorius, taleni transubstantia- perficienderaque mirabile hoc mysteriam, subjun-
tionem Abyssinis esse ignotam;cives suos tam scru- gunt pro more Orientalium pra?cipue Ecclesiarum :
pulos non esse, neque tam spinosas qusstionea Rogamus te,Domine, et deprecamur, ut mittas san-
movere. Si bona fide Ludulphus egisset, rectoquectum Spiritumet vtrtutem super hunc panem,el supcr
anirao veritatemassequiexcupisset,nullaei facienda Uunc calicem, faciatque utrumque, corpus et san-
erat de Iranssubstantiatione interrogatio,cum hanc D guinem Do.mini et Salvatoris nostri Jesu Cheisti.
vocera nullus ex antiquis Patribus usurparit; sed Quin ipsius Christi verbis oonsecratioperagatur,du-
quidem an Abyssini crederent quod peream vocem bitare nos non sinunt sancti Patres Cyprianus, Gre-
Catholici si^inilicant. Scilicet, num panis et vinum gorius Nysscnus, auclor liLrorum de Sacraraentis,
per consecrationem revera convertantur atque trans- Chrysostomu3,Augustinus, et alii. Neque id Orien-
rautenturin reale corpus etsanguinera Doinini. Iloc tales Ecclesi» negant.Attamen quod ipsi invocatio-
sine dubitatione Abyssinus illesacerdos asseruisset; nem Spiritus sancti addunt, hoc est, preces quas
constat enim hanc esse fidera gentisillius, quod et Romani liturgiaverbis consecrationis praemittit,viri
illorum liturfria! manifeste testanlur.Suntautempo- docti.utisupra innuiraus.jam diu ostenderunt, ni-
pulis iis.Christi religionera profitentibiis,plure3 li- hilhoc olficere virtuti verborum Doinini, et Orien-
turgiae,!nterquas oranium vetustissima! censentur talibus nuUam propler hoc litem esse raovendam.
dute.Prior Apostolorum nomen praefert.atque apud Ad Iractionera in eadem lilurgia subdiaconus simul
eos poli?simuin in usu est.Hanc Renaudotius pro- cum populo dicit E.verciius angelorum Sulvaloris
:
975 DK REBUS LITURGICIS. 976
rum fides.ut ingenio suo abutatur quisquis aliter tur, fides quam dc omnipotentia divina profitcmur
interpretari audeat.Luculenlius etiaui elucut eadcm dubitUioncm omnem abstergerc debet, ut jam nos
fides ex iis quae post formulam coasuetara Saneta monuere tot sancti Patres. Quia et ipsi utnos scn-
sanctis,at(\Vie anlecommuniouem, sacerdos suo ac tiebanlatque credcbant,pariterquc uli nosadrairan-
populi nomine prolitotur nam in manu lenens ; dum sacratissimi hujus mysterii apparatura supra
dona consecrata, eaquo populo ostendcns, confes- caplum nostrum esse agnoscebant;proptcrca eani-
sionem hanc emittit Corpiis sanctum, preliosum, vi- _ dom virtutem fideiad Eucharistiara exigobantquam
:
vum, et verum Domini et Salvaioris noslri Jcsu Cliri- ad reliqua religionis Ghristiana; ardua mysteria ad-
sti, quod datur ad remissionem peccatorum el vitam hibere necesse est.Atque hoc dum exigcbant, quis
xlernam, suscipienlibus illud cum jile. Amen. Sanguis non videt duranatam abiis ante tot saecula fuissesa-
snnctus, preliosus, liviftcans Domini el Sal- ct verus cramentarii gregis temeritatem,qui in Eucharislia,
valoris nostri Jcsu Chrisli, quidatur, etc. Amcn. Hoe atquc in altaris sacrilicio, nihil ardui, nihil adnii-
est corpus et sanguis Emmanuelis, in rei verilale. randi,reliquit,contra totius antiquitatisconsensum?
insxculum.Amen. Hoc est corpus et sanguis Domini, giis.ad antiqua saicula perlinentilms.num aliquod
etc.,ut supra in missa .Egyptia.Dum sacerdos com- amplius deest addejiciendam contcrendamqueridi-
munionem populo distribuit, dicit : Hic esl panis culam omnino fabulam a Calvinistis excogitatam dc
vitx,qui decoclo desccndit,vere pretiosum corpus Em- reali prajscntia Chrisli invccta in Eucharistiara sa;-
manuel Dei nostri. Amen.Ei qui recipit, dicit Amen, culo Christi nono a Paschasio Ralbcrto? Ex tanla
id est, Ila credo. Addit sacerdos : Hic esl cali.v vilsc, luce optandum nunc est,ut proficiant, quicum evi-
qui descendit de ca;lo,qui est pretiosus sanguis Christi. dcnti aniraje suae periculo in lenebris jacent, ncquo
Et qui accipit.dicit /IfMen.Haec ex liturgia communi veritatem sincere de tanti momenti dogmalc cxqui-
Abyssinorum. C runt.
miscui.^-li sanijuinem Ucssix luiinsanyuinem noslrum, vcrbis sanctorura 1'atrum, qui primis Ecclesia? sae-
sicquoque insere in corda nostra timorem luum, etc. culis noruerunt,productis,quibu3 et praesentia rea-
En ut Deus in remotissimis iis orbis partibus incor- Iis,et transmutatiosubstantialissiicrorura donoru.i],
ruptam a tot saaculis servavit Ro- veram Ecclesi;e negari videtur, tanti momenti qua?stionem se satis
mano-catholica; doclrinam de Eucharistia. Missam diremisse fortasse putavit.Ast Catholici,innumcris
Romanam Franciscus Alvarez sacerdos supra me- adductis documentis,luculentissirac,postromoprK-
moratus,coram Abyssino rege,ejusque niagnatibiis, D sertim skcuIo, perpetuum consensum Ecclesiaj ab
antequam Lutheri hasresis erumporet, celobravit. ejus exordio in doctrina do Eucharistia, eademque
Ilanc ii summopere laudarunt, et consequenter ad- verba Patrum,quffi Basnagius protulit,aut huic do-
orationeir. hostiaeetcalicisprobaruntjUtpotecumfide gmati favere, aut luinime adversari, oslenderunt.
EcclcsiiE suaj confurniem. Ex tolautora diversarum Vcrum Basnagius h;pc se legisse dissimulans, aut
antiquarumqueKcclesiarunililurgiis.bactcnuscom- contemnens,paucis iis pugilibus a sc adductis,Ca-
memoratis,qui nondumintelligit ab a|iosloli&in om- Iholicorum acics integras disjeclura iri esl arbitra-
nemcircumquaqueChristiliooIesiamdiffusamfuisse tus.Objicit ille nobis sanctum Justinum raartyrcni,
dogma do reali praesenlia Domini in Eucharistia, et de sacratissima syiiaxi loquentem,scriptorein,vide-
desacrorum donorum transmutalionein verum cor- licet,ssculi secundi aChristo nato.Priusquam illius
pus et sanguinem Jesu Clirisli,viui faciat intellectui voiba pro!'oramus,liccat nobisanliquiorem scripto-
suOjUecesse est^districteque a Deo judicabitur.quod rem,i;;sorumquc apostolorum discipulum.Basnagio
paleuti veritali resislat. Ubi vero posueris panem et opponere,sanctum,sciIicet, Ignatiura Antiochcnum
977 DISSKRTATIO. CAP. XV. 978
episcopum et martyrcm.rte quibusdam sui lemporis \ niento veram ejus carnem esse edoctt siimus et cre-
hierctlcis, hoc cst, Gnostici et Ophitis,h.x-c scriLien- dimus. « Denique, subdit B3snagius,panis,vinum,
tem « : Ab Eucharistia et oratione abstinent eo ; aqua.diaconorum ministerioad alisentesdelerrinon
quod non confitentur l"]ucharistiiim aipx.a tivai xoij poluisset, si ex rerum nalura e.xterminata fuissent
Sco-iipo?, CARNEM ESSE Salvatoris noslris,qujB passa vi consecrationis." Haec ad fallendos lectores ; ipse
est pro peccalis nostris,quam Pater sua benignilate cnim novit non vinum et aquam,9ed solum panem
suscitavit {Ignalius martyr., epist. aii Smyrnxos). » corsecratum oonsuevissead absentes deferri.Atqui
Non ait sanctus iiiartyr i'^ucharistiam signincare,ut vult dicere Basnagius.si panis substanlia conversa
Sacramentarii volunt,scd quidem es.-^e carnem Jesu fuit in corpus Domini, panis aiiipliusappcllari non
Domiiii noslri. Viin hujus vocis intelliguntne he- potuit ; Justinus tamen panem appellat.Verum ad
tcrodo.xi ? Sarictum Justinum nunc audiamus, in- Catholicos quod attinet,falsum est panem et vinura
ciroiter annum Cliristi 168 vitam martyrio coror.a- ex eorum natura e.xterminata fuissc ; illorum enim
vit. Is sacram syna-Kim describens, « Sacerdoti,in- supersunt species et proprietates.Alii Patres,et nos
quit.panis olfortur et poculum aqua ct vino tempe- adhuc panis consecrati nomine utimur,cum tamen
ratum ;
quibns acceptis,laudcmetgloriam omnium transsubstantiationem firmissime credams. Ita ex
Parenti, Filii, Spiritusquc sancti nomine tribuit, ^, quo adeo perspicueagnoscitsanctus Justinuspanem
ratiasque diu agit.Eisque perac[is,precibus etgra-
grati el vinum per vcrba Christiconsecrata esse corpus et
tiarum actioni populus omnis,qui adest, acclamat sanguinem illius, legitiine indeCatholici deducunt,
Amcn, id est fiat {Justin. marlyr, Apologia ad An- intimara eorum naturam sive substantiamdesiisse
lonin. Pium Aug.). » Tura « qui apud nos vocantur esse.transmutatam nempe in Domini corpus verura
diaconi,distribiiuntunicuiquepr;esent:um,ut parti- et sanguinein.I^^rcquentianimis sunt,cum apud vc-
cipot eum, in quo gratiai acta; sunt, paneni,vinum teres, tum apud recentiores, exempla pergentium
et aquam, ad absentes perfcrunt.» Ad heecBas-
et appellare panem Eucharistiam, quamvis transsub-
nagius addit : « Quibus perspicue indicatur, quid slantialionis dograa credant et alios doceant non ;
pani mutationis obtigerit, nempc quod remanentc quod paiiis amplius sit,sed quod panis figuram et
ejus substantia, consecratus sit. » Ita ille,sed prae- visibiles proprietates retineat,et quod panis cffiles-
cipiliniraium sententia, panis vix audito nomine tis panis vitae sternas evaserit.
abutens, ct ejus temporis disciplinam oblitus. Ad haec ait Basnagius : « Alimentum corporeum
vere proprieque sanguis et caro Christi esse non po-
Quid8itistepanis,accipiendum priusestaJustino, test (quod taraen Justinus asserit) obstante prorsus
qiii docere_'pergit :« Porro aliraentura hoc apud nossubstanliarum sive numeri sive speciei diversitatu.
appellatur Eucharistia.de quo nulli alii participare ^ Non nobis Basnagius lilem movet, sed ipsi Justino,
licitum est quam veram esse doctrinam nostram et sanctis Irenaeo, Cyrillo Jerosolym itano, Hilario.
credenti,elc.Non enira ut communem panem,neque Gregorio Nysseno, Cyrillo Alexandrino, et aliis,qui
communera potum,!sta sumimus sedquemadmo- evidentissime tradideruntpraesentiamrealemDorai-
;
dura per Verbum Dei caro factus, Jesus Christus niin Eucharistia,atqueidemacJustinusasseruerunt
Salvator noster etcarnera et sanguinom,salutis no- de corpore et sanguine realiter per iiiodum cibi ac
str» causa.habuit, AD eumdem modum etiara.inqua potusincorporanostraintrantibus. Veteriobjectioni
per proces verbi ejus ab ipso profecti graliajsunt huic nostri non semel responderunt, antiquos illos
uot», aliraoniam, unde sanguis et caro nostra per Patres credidisse et docuisse, ex corpore Domini
mntationem alunlur,incarnaliillius'IrjaTto •/.aiaapxa non quidem augeri aut restaurari more cibi lerreni
K-A al[iakoiai-/_(jT]^fjily:lLl,jESU CAnMEMETSANGUINEM corpus nostruni, sed per illius contractum ex cor-
esse edocti sumus. » Hic etiamanimadverte illud ruptibiiificriincorruptum,itautheatamresurrectio-
elva'., scilicet, esse, unde figura,typus,alicBque Cal- nem et vitarn sternam sit suoterapore consecutu-
vinian;eiraaginationcscxploduntur.Tura alfert san- rum.uti dixitDominus Qui mandncat meam carnem
:
ctus vir consecrationis verba ex Evangelio atque ex el biliit meum savguinem,habelvilam xternam,etego
« Quomodo autem rursus r]icunt,carnem in corru- \ percipicntia verbum nci.Eiicharistiii fiunt.quod est
ptionem deitenir-e,rt non percipere vitam.qiK-p con- coni'Us ET SANGUis Ghristi, sio et nostra corpora ex
poreDomini et SANGUiNEalitur ?Ergoautsententiam ea nutrita et reposita in terram, et resoluta in ea,
mutent,aut abstineant offerendoqus prsdicta sunt. resurgent in suo lemporejVerbo Dei resurrectionem
Nostra autem consonans est sententise Eucharistiae eis donante (Iren., l.v, c. 2).» Difficile fortassisin-
el Eucharistia rursus confirmatsententiam nostrain. telliges qui corpore et sanguine Dominicaro nostra
Offerimus enim Ei iiu.i; sunt ejus,congruenter con- nulriatur; inconcussum tamen remanet Patres apo-
inunioationeni et unitatem prsdicantes carnis et stolicos docuisserpalilerin corpus nostrum per Eu-
spiritus.Quemadmodum enim qui est eterra panis, charistiam ingredi sacratissimum ejus corpus et
percipiens invocationem Dei, jam non communis sant;uinem,nfin vero illius figuram ;atque exeo non
panis est,sed Eucharistia,exduabusrebu3 constans tantum animam, sed el corpiis, donationem Pei
terrena coeiesti, sic et corpora nostra percipientia accipere, qua; est vita aeterna. Hoc nos quaerimus,
Eucharistiam .jam non sunt corruplibilia, spem re- idqne perspicue ab aposlolicis iis viris traditum vi-
surrectionis habentia.» Rursus hic Basnagius con- demus. Accedit alius eiiisdein Irenaji locus, ubi de
tendit panein non Hestrui.seddunlaxat sanctificari. magicis prEestigiis Marci cujusdain liaeretici agit.
Ludibriahaec esse iterum dicere cogor. In hoc uno « Calicein enim.inqiiit,vino mistum fingens secon-
quo gratiae aotaB sunt, id est, sanctificatum,corpus /. I, c. 13). » Uti pra;laudatus Pater Massuet ani-
EssE Domini, quod liasnagius se non vidissesimu- madvertit.ex hocfacto consequitur,secundo Christi
lat ; ergo certum est rem caelestein in Eucharistia sseculo,qno Irenaeus floruit, certam fiiisse conver-
nihil aliud esse nisi ipsum corpus et sanguinem sionemviniin verum sanguinem Christi(nunctrans-
Domini. Quid vero res te\rena? Speoies,proprieta- substantiationem appellamus) ; cur enim tam ope-
tes, etexterna figura panis et vini, quae non sunt, rose haereticus mutari in oalice vinum finxisset,
ille
ut Basnagius putat, « res nudae vanaeque rerum ima nisi Chrlstianorum omnium ea tunc fuisset senten-
gines, « cum sine fallacia sensss nostros aliiciant. lia,vinum consecratione facta non manere.sedin ve-
Qui vero h«c sine substantia permaneant,non a no- rum sanguinem converti ? Et sunt nihilominus qui
bis petendum est.sed a Deo,cujus infinita potentia sanctum Irenaeum Catholicis opponere audent,apo-
esl, et veracitas semper adoranda. Propterea Pa- C stolicum nempe viriim, a quo dilucide nihil aliud
tres, non hic adhibendam esse philosophiae curio- traditur qiiam quod catholica Ecclesia de sacra-
aitatem, sed fidem, toties edixerunt. mento altaris docet
dictinus {Dissert- prxria ad Op. Iren. 7J0viss. Edit.). quasi plures oCatholicisnonaDteaostenderint nihil
Refellebat gloriosus ille episcopus et iiiarl,yr,Mar- ab eo offici dogmati suo.« Acceptum panem,iuquit
cionis et Valentini commenta, qui negabant non Tertutlianus,et disfribuiumdir-cipulis.coRPUS suum
solum terrena a Deo Patre condita,sed etiam Chri- iLLUM FECiT, Hoc cst corpus meiim dicendo, id esti
stum veram carnem a Virgine sanctissima susce- ligura corporis moi. Figura auiem non fuisset.nisi
pisse.Ubi imaginaria tantum in sacramento altaris veritatis esset corpus {Tcrtul. /.iv conlra Marcion.,
foret Domini caro et prassentia, sicuti visum est c. 40). Unum hic cerlum habemus, scilicet, panem
Calvinisti, quanam, quaeso, ingenii stoliditate Ire- ex verbis Domini fieri corpus ipsius roliquatcne- ;
naeus non seniel inculcassel Eueharistiae institutio- brosa sunt,et nihilominusa Catholicis explicantur.
nem,ut veritatem carnis Christi adversus Marcioni- Scilicet,Tertulliani mens fuit panem fuissein Vete-
ras evinceret?Confirmamur eademsententia ex aliis D ris Teitamenti libris figurain corporis Christi in eo-
Irenaei verbis. « Quando ergo. is ait, mistus calix dem enim loco scribit « Curautem panem corpus :
(id est, vinum aqua mistum, quam mistionera qui suum appellat. etc.,non intelligens veterem fuisse
ex recentioribus haereticis sustulere, primitiv.f sane istam figuram corporis Christi, dicentis per Jere-
Ecclesiae adversantur) et factus p.inis percipit ver- miam : Veiiite, millamus lignumin panem ejus. sci-
bum Dei, et fit Euoharistia sanguinis et corporis licet, crucem in corpus ejus. » Itaque Tertulliani
Christi (in Graeco estsanguis et oorpus Christi)ex
: sensus hioest Acceptum : panem corpussuum illum
quibusaugeturetconsistit carnis nostrae substantia focit, dicendo : Hoc, id est vetus figura corporis
quomodo carnem ncgant capacem e.sse donationis niei, factum eslcorpus mfum. Neque aliter explicari
Dei, quae est vila ffilerna,quaB sanhuine et corpore illius verbapossunt.Nam panisanteaeratfigura cor-
Christi nitritur, et membrum ejus est, etc. ? Et poris Ciiristi,Terlullianoipsol'atente.Non ergoCbri-
quem-idmodum lignum vitis depositum in terram stuspanem consecransfecitut fi^-urailla fieret figura
suo fruct'ficat tempore, et j;ranum tritici, etc. corporis,sed fecit illum panem corpus suum ;
id est,
981 DISSERTATIO. CAP. XV. 982
illud, quod in priori tegtamentofuit figura,factum a X '•Nec post videri sangdinis Ejus.qiio redempt' etvivi-
Chrisfo fuit novo veriim corpiis sunai. Quibns
in licati suinus, esse m calice, quaiido vinum desit
vertjis indicat jam (ignram veterem fuisse adimple- cal;ci."lnfra ait:«Quia magis sacerdos Dei sunimi;
tam,et sub typo et qualitatibus panis apostolos ac- quam Doininus noster Jesus Chri.«Lus ? qui sacrifi-
cepisse verum Christi corpus.Audiendus hic itidem cium Deo Patri obtulit, hoc idem, quod Melchise-
est sanotis Gaudentius Brixianus episcopus, saeculi dech obtulerat,id est panem et vlnum, 6UUM,sci!i-
IV scriptor, qui tract. 2 ad neoph.,ait : « Rationa- cel,coRP(js F.T sANGDiNEM.
subjungit « Vini i> Tum :
iuitur, ut aniraa emaculetur.Caro inungitur,ut ani. n Haec quoque subnectit » Quemadmodum vino isto :
ma consecretur. Caro corpohe et S4Nguine Christi communi mens solvitur et anima relaxatur, et tri-
vnsciTDn, ut anima de Dko saginetur (Ub.de Hesiii- stitia omnis exponitur, ita epoto sangdine Domini,
recl. carn., c. 8). » Nunqudin Palres dixere carnem et poculo (sive calice) salutari, exponitur (id est
nostram vesci figura corporis Ghristi sed quidem deponitur) memoria veteris hoiiiinis,etmcEstum pe-
ipsius corpore et sanguine. Tum conlra Marcionem ctus quoil prius peccatis ingentibus premcbatur,di-
ait «Panis et calicis saeramento jam probavimus
: vinae indulgentiselaetitiaresolvjtur.wReliquaprfBter-
COBPOBIS ET SANGUIMS DOMIMCI VERITATEM (Lib. V eo illius ppistoUTe loca, ut unum tantummodo me-
conlr.Marcion.,c. hsc habel " Annulum
8). » Alibi : niorem, ubi confeasoreslaudal,quorum sanctificata
quoque accipit tunc primum, quo lidei pactionem ora coEi.ESTinrs cibis, poat conpus et sanciinem
(in baptismo)interrogatus obsignat,atque itaexinde Domini (nam ut resisterent torraentis, tunc Christi
opiMiTATE noMiMci coRPORis vEsciTnR (Lib. de Pudi- iideles fortitudinem ab Eucharislia petebant) pro-
citia, c. 9); » Eucharistia, scilicet, nam recens ba- fana contagia et idolorumreliquiasrespuerunt(Cy-
ptizatis tunoEuoharislia oonferebatur;quod isrepe- prian., lih. c/e Lupsis). Contra in alios invehitur,
tit inquiens:«Quatenus qui in sanguinera ejuscre- <i qui a diabuli aris revertentes, ad sanctum Domisi
derent,aqua lavarentur ;
qui aqua lavissent, eliam ita appellalur Eucharistia) sordidis et infectis
SANGUiNEM poTARENT (Lih. df Bupt. c. 16). » Tum ^ nidoro manibus aecedunt; mortiieros idolorum ci
in eos,qui lapsi erant in idololatriam.scribendo in- bos adhuc ructanies, Domini corpus (id est, Eucha-
gemit, i< eas manus admovere corpori Domini, quBB risliam)invadunt,quando occurrat Scriptura divina
diBmoniis corpora conferunt.Alleguntur in ordinem et clamet, etc.Sprelis his omnibus atque contem-
eoclesiasticum artifices idulorum. Proh scelus! Sa- ptis,vis infertur corpori ejis et sanguim ; et plus
mel Judaii Chrislo manus intulerunt. Isti quotidie niodo Dominum manibus atque ore delinquunt,
in
coRPus EJDS lacessunt (Lih.de Idotol. c. Ij. « Haec quam cum Dominum negaverunt, » etc. Ex his in-
satis perspicua pro nobis. At ista Novares transi- telligere Basnaniius poterat quaB ineDS ex sententia
liunt, atque in obscuris insistunt. sancti Cypriani fueritde liucharistia. Nam quod illo
!um, nisi ulrumqus sibi misceatur, quomodo nec fuisse prasentiam realem Domini in altaris sacra-
nis eucharisticus {Cyrill. Jerosol., Calech. My- A tano teste, ad oommunionem fideles uianibus sa-
plusest, pudorem omnem exuerit oportet, quicun- oataplasma ab Augustino memoratum. Kt quando
que,dimissis aliis ejusdem sancti Cyrilli locis,qui- etiam fuerit cataplasma verum,habes in mulierefi-
bus apertissime statuitur prfesentia realis ettrans- dei exoessum,quem tamen Ecclesia minime proba-
substantiatio in Eucharistia, lectorem suum hisoe vit.Quod si alios id genus hominura pioiuraexces-
detinet, qua; ne ipsa quideni ejus causam juvant, sus refert Basnagius.nullum ex iis verituti oorporis
sanitatem a sancta Gorgonia EucharistiaB ope reoe- quod ipsam Veritatem inconcusaecrederenl.Interea
ptam. Rem narrat sanctus Gregorius Nazianzenus non ef;o,sed Christus a Basnaglo ejusque similibus
ejus froter « /Egra, desperatis omniinis aliis auxi-
: in judioio suo petierit: Cur hisoe artibus adversus
admicuisset, (o rem adrnirandam 1) statiin libera- Calvini commenta extorquere conatus es, neglectis
tam se morbo sentit {Greg. Nazianz., orat. 11). » interim innumeris Ecolesi.-e meae documentis, ex
Quilibet hinc deducere oogitur realem pr«sentiam quibus|rneridiano soleolarius elucet quid deEucha-
nara quod antitypi nomine ristia credendum sit?Satis perspicua verba de hoc
Domini in Euoharistia ;
eam Nazianzenus donet, Elias Cretensis, aliique mysterio contempsisti.Eranttibi ad manus aposto-
Grfficidoouerunt nihilobstare veritati eorporisetsan lici qui primls Ecolesiae meae saeculis florue-
viri,
charistia ipsissimum corpus Chrisli esset ; » hoo lectoribus tuis incautis inculcasse contentus, reli-
qua,e quibus apertissime deducitur vera sententia,
tamen «non modonon vituperat Gregorius, verum
etiam laudibus effert. » At haec dicta ad fallendam aut non quaesisti, aut conterapsisti. Tot priorum
Sffioulorum,et praesertim quarti etquinti ssculiPa-
plebem Protestantium, et si fieri posset, indoctos
etiam quosdam Catholioos. Certissima tuno erat fi- tres, inasserenda reali praesentia in sacramenlo
altarisconoordes.omniuraqueEeclesiarum liturgias,
des de veritateoorporis Domini in Euoharistia no- ;
deferebatur. Ubinam ergo soelusabeo excogitatum? inculoari vidisti;nonne tuum erat diligenler consu-
expendere, et humili judicii tui sub-
lere, sinoere
neque enira aliud Uorgonia egit, nisi aut oommu-
nionein aooipere,aut sanctura corpus lacrymis per-
missione amplecli, dimissis tot cavillationibus.qui-
fusum suo corpori adraovere. Gontra ex isto etiam bus hactenus usa est novatorura secta ? Quam ju-
stamexcusationera adhibere possintejusmodi nova-
facto attentus lector percipiet quae tunc foret. Na-
tores, ipsi viderint.
zianzeni ejusque sororis de Euoharislia fides Inquit
idem sanctus vir,Gorgoniara imitatam fuisse mulie- CAPUT XVI.
rera evangelicani, qvtte, tangendo Christi fimbriam, Sacrificium verum in sacra missa ex velusiissiinis
profluvio sanguinis liberata est ; uti et alteram qum Ecclesiarum Occidenlalium Ulurgiis confirymUum.
olim lacrymis Christi pedes Contigerunt
rigavit.
Priinus post lotsaecula Lutherus.iuterneoino odio
illse mediate aut immedinte verum corpus Domini; iiiEcelesiam Romanam fervens,etadiabolo edoctus,
si illas imitata est Gorgonia,ergo et ipsa in sacra- ^_
utipsefatetur.imperterrHe sacrificiume saoraraissa
raento idem sacratissimum ac verum corpus oonti- D abrogavit,atque uno vino sineaqua oonsecrationem
gisse dicendaest.Alterumcxemplum profert Basna- calicis peragendara statuit. Ecclesiae primitivffi, et
gius ex sanoto Augustino adversus Julianum [lAb. Patrum consensus, et potissiinum Justini, Irenaei,
III, c. -162, puer natus,
oUrn 146). Clausis noulis Gypriani, etc, eidera objiciebatur. At illc, ut est
cohaerentes adhuc palpebras quinquennis gerebat. apud cardinalem Bellarminum.regerebat in libroet
Ad eas aperiendas medious se promptum exhibuit. abrogandamissa «Profiteor in primisadversus eos
:
« Non hoc religiosa mater permisit ; sed id effeoit, qui clamaturi sunt, quod contra ritum Ecclesiae,
imposito ex Euoharistia cataplasmate. » Ex hoo contra statuta Patrum docuerim, nihil horura me
Basnagius deducit,non oredidisse mulierem corpus auditurum. » Similia habel in lihro oontra Regem
Domini in Eucharistia oonolusum. Imo, dioimus Anglia;. « Ultimo, inquit, dicta Patrum inducit rex
nos quia credidit Eum ibi oonoludi, qui caeoo nato pro missatioo sacrificio, el ridet meam slultitiam,
oculorum usum donavit, ideo ad filium suum sa- quodSolus velim sapere pra3 omnibus.lloc est quod
nandura illins contactu cst usa.Cyrillo Jerosolymi- dixi,Thomistioosasinoshaberenihil,quodproducant
DISSERTATIO. CAP. XVI. 986
985
tinacuminGraeca Ecclesiaatot s.ieciilisDi-'oofIertur,
nisi m ultituclinenihominum,elusumantiqiiiim.»Ita A.
ille, hiscedicteriis, etctEleroruni contemptu, folitus e Proteslantium coetibus proscriptie Jufre, ingenti
(Hmieare. Tum iii libro i!e missa privata « Hic non : cum detrimento honoris Deo debiti. Grabii verba
moraniur (inquit) si olamitent papista: : Ecclosia, accipere catholicis lectoribus volupe procul dubio
Ecelesi:i ; Patres, Patres. Quia, ut dlxi, hominum erit.HfEO ille habet iu adnotalionibus adlib. iv, cap.
tam mugnis causis curamus. 32, sancti Irenaji « Gertum est IrenEeum, ac omnes
dicta aut facta nihil in :
Scimuscnim ipsos nrophetas lapsos esse, adeoque quorum scriptahabemus. Patres apostolis sive co-
aposlolos. Verbo Christi judicamus Ecclesiam.apo- ffivos, sive pro.x.ime succedentes, sanclam Euchari-
cui '^m.-l__._
ol,^.^^;« o + lr. n,-,i J.-i
I .. « ^rt^r,:»/^ tnr,-.
Ecclesia! doctores, ex quibus unum nomino, tam
,._ :U.,,.
servire coactum est qiiidquid in missa praecessit, doctrinae, quara pietatis eximia! virum, Josephum
unde et ollertorium vooatur, et abhinc omnia l'ere Medum,utpote qui peculiari tractatu de sacrificio
sonant ac oleut ohlationes. Et infra u Proinde rem egregie pro-
" :
Christiano, Analice scripto, hanc
omnibusillisrepudiatis, quaaoblationemsonantcum bavit et illustravit, ab omnibus proinde Iheologias
universo car.one, retineamus quae pura et sancta studiosis praesertim sacri presbyteriicandidatisdili-
sunt. 11 Ita ille. Ad abolendum postea sacrificium center legendo. Atque bujus non soluin sententi»,
lubentius convolarunt Calvinus, ejusque grex, ad sed et voto in fine cap. 8 expresso, toto corde sub-
quos sese adjunxere Anglicani, utpote qui realem scribo; atque oplo, ut postquam multi pii doctique
Ghristi prKsentiam ex Eucharistia excluserunt. Eo e parte Prdtestantium viri, hunc Lutheri et Calvini
usque progressusestCalvinus,ut incruentum missae errorem, ao veram apostolicae Ecclesiae doctrinam,
sacri(iciumappellarenonerubueritpestileniissimuD beneagnoveruut, hujusquoquesanclissimasformu-
errorem. I(a impudentissimi hominum non nostri lasliturgicas,quibusdictum saerificiuraDeoofTertur
tantum temporis Ecclesiam catholicam,sed et prio- ab illis male e suis coetibus proscriptas in usum
rum S8eculorumproscindunt,ac nequiterconculcant revocent.ethuncsummumdivinaBMajestatihonorem
cum taraen certo certius sit vel ipsos apostulicos C ^ebite reddant. « Ita Grabius; cujus verba uti con-
viros,eorumque succe3sores,perquinquecontinuata solationi futura suntCatholicis RomaniSjitaefficere
saeoula agnovisse, non secusacnos, teslamenti novi possunt atquedeberent ut nonleviter Protestantium
sacrificiura inmissa. MitioresergoLutherietCalvini animosin posterum conscientiaremorderet.Et sane
assecls hujusmodi quidem sacrilicium negare non quantum ejusmodi confessio et votum, ab homine
audent, at unum contendunt non
esse hoc verum doctissimo profectum, qui in Cafholicorum castris
propriumque sacrificium, cum, ut ii arbitrantur, minimemilitabat,obesseinposterumpossetLuthero
primitivaEoclesia minime corpus et sanguinem Doo etLutheranaj communionis deoori ao placitis prohe
oblulerit in sacris mysteriis quod tanien Catholioi :
perspiciens Joannes Franciscus Buddeus, publicus
etolirn sempor factiun, el adhuc fieri docent. Quw-
apud Lipsienses theologiae Professor.anversusGra-
stionem hanc Samuel Basnagius Calvinista, supra in arenam descendorestatuit. Itaque edita, uti
bium
nobis memoratus, agitavit in Annalibus politico-
ex Actis eruditorum didici {Act. Erudit. Lipsix, an.
ecolesiasliois ad annum Ghristi 33, cap. 67.
1713) dissertatione, id fortasse consecutus est, ut
Kodem tempore.hocestsubinitiumprcesentis
fere conterraneos suos, ac pr.-ecipue gregalium suorum
saeculi, Joannes Ernestus Grabe, Anglicanaa sectae vulgus, in officio continuerit; satis enim in despe-
acerrimuspugil,sancti Irenaei opera edidit,ejusque D ratis causis est arenam descendere, ut populo
in
sanclissimi viri sententias, quantis potuit viribus, iinperito persuadeatur, dubiam saltem restasse vi-
adsuaegentispalatuniaccoramodavit.Attamen niraia ctoriam. Si Basnagio, si Buddeo credimus, nulla
veritatis luce victus,ingenue confessus cst Euohari- tempore Christi atque apostolorum mentio sacrificii
stiam verum novae legis sacrificium esse (Gra6., occurrit, et ne ipsa quidem vox misscB cognita fuit
adnot. ad l. iv, c. 32, S Iren.]. Imo se oplare palam apud sanctum Justinum saeculi secundi a Christo
professus fuit, ut, « postquam raulti ex Protestan- nato scriptnrem, qui tam accurate de Christiiinorum
tiura nuraero hunc Lutheri et Calvini errorem ac mystcriis scrlpsit, et ad minutias usque dcscendit,
ncevum agnovere, « atque ab apostolica doctrina nullum saorificii, eoque minus propitiatorii, vosti-
descendere sententiam desacrificio missae animad- gium oomparere, nec obhitiones, quiiruin raeminit,
verterunt, inissaquoque in usum revoearetur. Malo huc quidquam conferre,cumet oblationes flerentde
quippe ingenio sanctissimae incruenti sacrificii for- inanimatis, quae tamen saorificii veri matoria non
malaBlilurgicae,quibus idem sacrificium lum in La- erant; nequeoJustiiii dialogo cum Tryphonc Judcco
987 DB RBBU8 LITURGICIS. 988
argumentum peti posse. Idem ii asserunt de saeculo A trocinium adduxerit Pfaffius, atque initium duca-
Ecclesi.T teitio ; ot quamvis oblatio pro morluis mus c [.coni.ina et Gelasiana, qu<e Grcgorianam
pr;ecipuumsacrilicii missatici praelurliumexstiterit, prscedunt.
ac rituuiii, cseremoniarum, symliolorumque nimia
In priraa, scilicet, Leoniana, occurrit divinumsa-
veneralio, ab apostolica simpiicitale et puritnte
crififium; Sarriliriiim placationis et laudis. Sacrifi-
abludens accesserit, nullum tamen ux prioribuss;c-
cium tihi, Pomine, pro savctorummartijriim naialitiis
culis " ad septirai initium usqiie produci testimo-
>>
immolkmus. Certe sacrificii nomine plura designan-
nium posse, quo cvincatur veteres Christianos « sa-
tur in Litteris sacris, transhito proprio nomine ad
crincium propitiatorium > In missa agnovisse.Sed
varia pietatis officia. Cum in missa Romana hocsa-
etiisdem lerme teraporibus alterara dissertationem,
crificium laudis inveniunt Protestantes, non ultra
mihi minime visam, evuigavit Christophorus Mat-
perfiunt. Sed ibi etiam requirant ac invenient sacri-
thaeusPfaffiusTubingajinlerProlestanteslheologus
ficium placalionis, quod etiam in Sacramentario Ge-
in qua de oblatione et consecratione veteri eucha-
lasiano legitur ad diem xi Kalendas Decembres in
ristica disscruit.ubi monsiratum a se ait " exsiitisse
festo sanctae Caecilia» uti el in Gregoriano, et Go-
in liturgiis, qua> ante Gregorium celebratae fucre,
thico : Hxc hosiia, Domine, vlacalionis el laudis.
varia egregia, maxime quae contra sacrilicium cor-
JJ Itidem in Leoniano repcrient imnwlari sacrificiuvi
poris Christiin Eucharistia repetendura urgeri pos
iu missa. Immolationis autem voce vel ipsi ethnici
sint, es liturgiis Gra;cis desumpta, postea ex parte
scriptore'! verum sacrificium designarunt, uti ex eo-
abrogata. »
rum verbis, qufe referre superfluutn loret,evincitur.
Equidem non mihi sumo in densam illam inter- Immolare enim supponit victimara et hostiara ani-
pretalionum, casillationum, omissionum silvam matam. Rursus in Leoniano haec prEsfalio habetur:
ingredi, quibus Protnslantes hactenus usi sunt ad Veic digrium; qui enim aiit possit, aut audeat a tua
evertendum, si fieri posset, verum ao proprium laude cessare, perpendens mirandx dispositionis efje-
missae sacrilicium.Insignera virumcardinalem Bel- ctus.quod de, suhstantix genere peccalricisimmaculata
larminura, aliosque nostros soriptores polemicos hostia gigneretur, cujus, pro ejusdem nalurse reatu,
adeat, quisquis hac de re edoceri plenius cupiat. posiw iMMOLATiONE PLACARi ? Uiibes hic hostiam,qus
Deo tantum hic mihi proponu:6cilicet, ex antiquis- incruento sacri.ncio itnmolalur, id est, Christus, et
simisomniumEcclesiarumliturgiisostendereperpe quidem ad Deum placando erga nos peccatores ;
tuum fuisse universse Eeclesiae consensum de vero neque enim hffic ad Crucis, sed ad MissaeSacrificium
et non imaginario sacrificio altaris. Tum majori, sunt pro Liturgiae more referenda. Supra ex eodem
qna potero.brevilate palam faciam, quam concordes „ Leonlano, Gelasiano, et Missali Francorum, dedi-
cum sacris liturgiis pergant Patres, qui primis Ec- mus spirituatemhostiam, quse miro ineffabiliquemy-
clcsia; sieculis floruerunt. Uno etiam itinere dedu- immolatur semper,el eadem semper opfertuii.
terio et
cetur lcctor ad intelligenduni quanti flagitii apud Mense Junio in Leoniano in sanotorum Joannis ot
Deum sit reus, qui non anle ssculum Christi Pauli feslo hostias allarihus tuis, Domine. phca-
;
tereaque verura sacrifioium, quo non ipsi caruere matum videas in Natali Domini his verbis Munus :
Judffii, ab Ecclesia abjecere, hoc est, quotidianum populi tui, Domine, ylacatus intende, quo non alfari-
illud divinae gratia; ferarium everterunt, per quod bus tuis 'gnis alienus,nec irraiionabilium cruor efjan-
redimere posse peccata nostra nobis dedit clemen- D ditur animalium ; sed sancti Spiritus operante virlute,
tissiraiis omnium Pater Verum ubi ostendainus
! SACBiFicifM jam nostrum, corpus et sanglis est ip-
ejusmodi dograata, non ex novatione facta ab Ec- sius SACERDOTis, Cftm/i Domini nostri.En transsub-
clesia, uti inexcusabili teraeritate saeculo Christi stantialio, ac verum sacrifieiuin. Iliidem in Natali
quarto lactum contendere videntur Protestantes, Domini : Vere dignum. Tux laudis hostias jugitcr
grandi ejus temporis Patres infimia onerandn, sed iMMOLANTiiS : cujus figuram .\bel justus inslitui(,
ex perenni Ecclesi» catholicae consensu ab aposlolis agnus quoque legalis ostendit ; celebrtivit Abraham;
descendere, recogitent ii se ad tribunal Chrisli esse Melchisedecii sacerdos exhibuii ; sed verus Agiius el
sistendos,qui ab ipsis rationem exigetdenovatione, xternus Ponlifcx hodie natus Clirislus implevit. Ibi-
nonabEcclesia, sedabipsis facta cum tanta noiiiinis dem in Natali Domini : Tot sensibus liodiernum,Do-
et unitalis Christianae perturbatione, etinnumera- mine, sAcn\r\avu celebramus, quod nubisipsius sacri-
bilium animarum deceptione. As^e ergo videamus, sunl nala primordia. Ibidem, et in Gelasiano ad
ficii
jurene vetustissimas liturgiasin suae opinionis ps- jejunium decirai mensis: Scscipe, flommg, sacrifi-
989 D18SERTATI0 CAP. XVI. ,
990
ciBM, cujua le voluisti tli(jnantsriyiyK>LAT\osEplacari. A. sex priora Ecclpsiae saecula licminem credidisse,
In Lconiano ad missani 3, raense Scplcmbri : Ut per sacrificiura altari.'i Dcum fieri pri)iiitium fideli-
Huc TUUM SACHAME.NTUM non sit nobis reulus ad px- bu8 vivis atque defunctis.
nam, sed fial inlerccssio sulutaris ad vcniani;sil Parem de incruenlo sacriOcio doctrinam exhibet
abolilio pcccatorwn. otc. Siniili oratione adhuo uti- Siicramentarium. Gothicum a venerabili cardinale
tur Ecclesia Romaiia in Quadragesima. Thomasio editum. Ibi haec pr;cfatio in traditione
Ad sacramenlarium Cel.isianum procedo. In Vi- symboli : .idveni ergo (Christe) rogamus, et in me-
giliaTheophanice legitur : Tribus qusesumus, Domi- dium nostri adsisle ; et qui nos lunc reparasti per
ne, ut EUM pr.vsenlibus immolemus sacrificiis, et su- crucem, pek isti m immaculatun paneji et sanoiiinem
MANUSjQUEiM veiiturx solemnilalis pia muneraprxto- itcrum tapsos rcpara. ul te advenire in noslris cor-
qxMnlur. Feria 2 post Uominicam secundam Qua- dibus sentienles, excamus obviam tui, etc. In vigilia
drage.sima;, et Grogoriano Uominica dcoima post
iii Paschatis : VI in nottis hoc recipientibus holocaus-
Pentecosten : Concede nobii lixc, qupcsumus, Damine, tum pacem quam spcramus, habcamus. Et in prccfa-
jrequeniare mysleria, quia quoties hujus hosti.-e cele- tione : Dignum et justum est, nos tibi laudes dicere,
bralio commemoralur, opus noslrge REDEMPTioMg el hostias immolare, etc. Te oramus, ul hoc sacri-
exercetur. Feria 4 post Pascha : Suscipe, quxsumus, p FiciuM tua benedictione bfnedicas, et .Spinlus sancli
Dmine, hostias REnEMPTiONis liumanx, etc. St in lui rorc perfindas, ut sit omnibus tegilima euciiari-
pr.efatione : Circumdanles attariatua cirtutum, et in stia. In die Paschatis : Mente fanmlantes devola per
ipsius AGNi mK\cuL.KTi agnitioiieglorianles, qui seip- Hujus sAcRiFicn iMMOLATioNEM rogamus, etc. Feria
sum pro nobis obtulil immotandum, wi coiiPonE ejus 4 post Pascha : Hic enim est Agni Dei, unigenUus
ET SANGUINE, quo od peccutis redempti sumus, ad ppcralum mnndt
Filius tuuf, qui totlit qui se pro ;
riano ad festum sanctorum Gosmaeet Damiani Iii : assumat nuttum unquam ex his,pro quibus holocav-
tnorum, Domine, prctiosa morle justorum, sagiiifi- siA frangiinlur, muneris sui e.ctcrum esse palialur.
ciUM isTiE OFFEiiiMus, dc quo marlijrium sumpsit llem : Magnuin hoc munus misericordix luie esl, qui
omne priKcipium. Nonis Octobris, in festoSS. Mar- nobis docuit redemptionis nqstr.e sacrificia cete-
celli et Apuleii : Majestalem luani nobis, Doinine, brare, sicut obtulil Dominus nosler Jesus Christus in
qnxsumus, amc hostia reddal immolanda placalam, r, terris. El in praefatione Dignum et juslum est, im'
:
etc. In missa Dominicali Oblatio, Doniine, tus as- : mense Deus et Patcr Domini nostri Jcsu Christi, qui
pectihu! im.molanda, etc. Sacrificiis, Domine, placa- formam sacrificii pehennis instilucns, se tibi pri-
lus OBLAiis, etc. Ibi, ut Gregoriano : Susctpe, Do- MUM obtulit, et prius docuit offeri. In Missali
mine, propilialus hostias, quibus te placari voluisli, quoque antiquissimo Francorum, quod prKlauda-
et nobis salutem Ibidem
potenti pielate restitui. : tus cardinalis evulgavit, haec leguntur : Deus, cui
1'rotegat nos,Domine, quxsumus, hostia salutaris, omnitim sacrificiorum varielate hostiam nunc fiuita
et Qu.E ad honorem iui nominis immolatur, miAij ;;ro- offerimus singdlarem. In vetustissirao etiam Missali
sit ad veniam. Parianobis exhibet Sicramentarium Gallicano apud eumdem Thomassiura leiiitur in
GreRorianum, in quo ad Dominicam 3 Quadragesi- Cicna Domini : Ilanc igilur ohlationem, quarn tibi
Hwe haec habentur. H.ec hostia, Domine, quxsumus, ofjerimus ob diem jejunii Cienx Domini in quo Do-
mundel nostra deticta, et sacrificium celebrandum Viinus noster it,9m Chkistus FjVhk tuus in novo tes-
subditorum tibi corpora menlesque sanctifwel. Feria tamento sacrificandi kitu.m instituit, dum panein et
4 post Paa';ha : Saciuficia, Vominc, pasrlialibus (/aii- vinum, qux Metchisedech in prxfiguratioiie fuluri
diis immolatus, quibus Ecctesia mirabitilcr et pasci- mysterii saccrdox obluterat, in sacramentum soi cor-
tur el nutntur. Dominic:i 8 post Pentecosten : Deus, poriset sanguimstbansformavit. Hanceamdera ora-
qui tegatium difjereiitiam Imtiarum unius sacrifich " tionera,utisupravidimus,adhibetArabrosianaIitur-
perfectione sanxisti, ticcipe sacrificium a devotis gia.Deniquein Gregoriana,Gothica, et Mozarabica,
tihi famulis, etc. Uorainica 1 1 post Pentecosten ;
ad sacrum diem Epiphaiiiae,oratio ista occurril: Ec-
Tibi.Domine, sac:iificia dic*t.4 reddantur, qux sic clesixlux.quxsumus, Domine, donapropilius intucre,
a'lhonorem nomims tui dejeranda tribuisti, tit ea- quibHS non jam aurum, ttius et myrrhaprofertur, sed
dem remedia fieri nostra prxslares. Dominica 13 : quod eisdem muneribus declaratur, im.molatiir et
Ho<TUs, qusesumus, Domine, propitius intende, quus suMiTUR. Quid vero hac de re in Hispaniis ante an-
sacris atlaribus exibemns, ul nohis indulgentiam uum Christi 595 crederetur, docebit nos sanctus
Inrgiendo, tuo nomini dcnt hnnorem. missa spe- In l.eanderHispalensisepiscopus, inquiens « S.icrifi- :
tiqiiisima et perspicua dociimenta de incruento ac A itidcm celehris esl apud Graecos. Ibi in Sabbato ante
propitiatorio sacrificio. Sed anlequ im perpendatur Pascha post consecrata sacra dona dicitsacerdos :
quid ex hao nnvigatione emolumenti rosullet, juvat Rex regnanlium, et Dominus dominantium progredi-
et Orientem petore, ao sistitari quaenam in iis re- cibum fidelibus. Euni au-
tur, ut maclelur, et detur in
gionibus de eodem sacriflcio sit tol Ecclcsiarum tem prxcedunt chori a7igelorum,eic.\n Constitionibus
etiam inter se dissidentium sententia. apostolicis, quarum certeauctor ad prima Ecclesiae
sa3cula spcctare vidctur, sacra liturgia refertur(Li6.
CAPUT XVH. c qua tum post verba Domini consecra-
VIII, 12), in
Oyienlaliiim Ecclesiurum consensus de vcro acproprio toria, et ilerum post invocationem sancti Spiritus,
sacrificio in missa.
OBLATio commemoratur. Idem vero auctor,ut osten-
Duplicera oblationem Ecciesia Romana in sacris dataChristo perfecta fuisse instituta veteris logis,
mysteriis observavit; alteram nompp panis el vini ail : i< Pro sacrificio cruento rationale, iNcnuEivTUM
oblati, antequam conseorarentur; et alteram, post- ET MYSTicuM iustituit, qucd iu morleni ejus propter
quam dona ipsa in corpus et sanguinem Domini symbola celebratur, sacrifcii'mcorporis tT sandui-
sunt imrautata Graeci vero, aliique e.x Orientalibus Nis DoMiNi {Lib. VI, c. 23). » Vera ac propria sacri-
triplicem videntur adhibuisse oblationem. Prima n ficia fucre Judaica, cum tamen uinbra; tantum fue-
cum panem et vinum, oblata olimapopulo, sacer- rint sacrificii nov;e legis, in quo est veritas et ni-
dosoflerlDeo. Secundam peragit post verba conse- hilominas sacrificiura nostrum uti imaginarium et
Crationis Domini. Tertiam vero post invocationem improprium appellarc Protestanlcsaudent. Sed ce-
sancti Spiritus tempore completam perlectaraque do litur^'ias Orientalium reliquorum, quibus utun-
consecrationem Gra^ci arbitrautur. E.x iis quae su- tur Nestoriani et Eutychiani Syri, seotiE videlicct a
pra attulimus certum, certissimumque est eos in mille et trecentis annis ab unitale Ecclesi» catho-
tertia saltem oblatione firmissime credere se non Eas, ut supra innuimus, typis com-
licae divulsa?.
materialem panem acvinum olTerre Deo Patri, uti mendavit Renaudotius. In liturgia Syriaca, sive Co-
Calviniana secta opinatur, sed quidem ipsum ve- ptica sancti Basili, sacerdos in oratione post lectio-
rum, quanquam invisibile, sanguinem,
corpus et nem Evangelii ail : Dum oflerimus tibi tremendum
sub visibilibus speciebus existentia, hou est, victi- Hoc ET iNcnuENTUM SAcniFiciUM. In aliis quoque li-
mam hostiam, qu« et cruce pependit,spi-
illoni et turgiis et apud Patres appellatum inveninuis tre-
tamen et sine sanguine in sacramento
rilualiter mendum istud sacrificium quaj sola vox supere- ;
mactatam. 8u<x!av appellabant ii sacriflcium, sive minenlem majestateiv, sacriflcii Ghristiani indicat,
hostiam,et quidem avai[j.a)CTov,id est, incruentum, et quantum hoo judaicis prfficellat. In oiationo ad
ut idem esse sacriflcium altaris cura sacrificiscru- C osculum pacis h«c sunt sacerdotis vorba llxcin :
cis oslenderent, cum nuUum aliud discrimen inter- nos peccatores gratiose rontulisti, ut ea adminislra-
cederet, nisi visibilis sant;uinis,quo crux conspersa remus, ct per ea sanclificaremur, cum Fiiii tui dis-
fuit, et qui in mystica altaris immolationo minime pcnsaiionem nohis exibuisli, et SAcnuM ritum istius
oculis astantium apparet. In consueta Ghrysosto- SACRiFitu iNcRUENTi (tradidisti). Nec enim ttlud est
mimissaapud Goar (qua late excurrens Gr£8Corum, sanguinis legalis, autjusdtix corporex, sei agnus
Russorum, aliarumque gentium religio in sacris EST spiRiTUALis, gladiusquB ralionatis et incorporeus
inUulum gratia sacerdolii, ut huic sanctx lux men- ficium,rationabile,incruentum, in remissionem pec*
sx assislam, ct '.uum sanctum et immacululum corpus catorum meorum, veniam detictorum populi tw, re-
ac preliosum sanguinem consecrem. Tu enim cs qui quiem el rcfrigeriumpatrum noslrorum ,quiobdormie-
OFFinS F.T OFFERRIS (aut si mavis 0/j'r!rer/5)ASSUMIS ET D ?-K?iMVIirabilem hunc effectum sacrificii incruenti
DisTniBUERis, Cliriste Detis nosler. Ex quibus verbis, depraidicatum videas in aliis liturgiis, et apud sanc-
intelligis qui revera in sacrificio offeratur. Postdo- tos Patres;et sunt hihilo secius (lui propitiatorium
minica consecrationis verba sacerdos secreto haec negare audent coelestehoc sacrificium.Accipenunc.
\)ro\'cM:Olferimustiliiralionatiilem (sive spiritualcni) quid habeatlilurgiaGiKcaAlexandrina.nomensan-
liunr et incruentum cuttum, -caTpelav, quo eliam no- cti Bisilii prJBlerens. Ibi quoque repetitur: OrFEni-
minedesignabalur Eucharistia.Rursus post invoca- MUS TIBI TREMENDUM HOC ET INCRUENTUM SACnlFICIUM.
tionem sanctiSpiritus,qua petitur, ut Immutetpa,- Et infra, quae nuper vidimus Dedisti nobis hujus :
nem et vinum, ut fian' accipicntitms ad remissionem sAcniFicii RiTUM.Hi^uo noii lcgatis sunguis, non car-
peccatorum (quo tempore nulla superest dubitatio, nis jusliflcatio. scd AGNva spinrruALis est, etc. Inlra i
quin.Graeci credant realiter in sacramento corpus et post comunionera ail sacerdos Ci'ini facli mini- :
sanguinem Domini (iterum sacerdos ait : Offerimus strandi altari sanclo luo.qui tibi obtutimus immacula-
tibi ral ionabilcm hunc cullnm pro liisrjui in Christorc- tum coRPUS et prrliosum sangvikvm magni Dei et
quicscunt. Pariix habentur in missa sanctiBasilii,qua; Salcatorisnostriinsvs CnnisTi, etc.ln communi Ja-
993 DISSRRTATIO. CAP. XVII. 994
cobitarum Syrorura litiirgia ila procatur sacerdos: \ det : Amen. Tum diaconus alta voce d\cit: Benedic,
Quctn vidil Moses in rulio, et Ezcchici sttper currum, Doinine. Jierum atquc iterum per odlatione.m hanc
IPSE PONITtR SfPFIl ALTAUR, ACCIPIUNTQCE ILLUM pu- SANcriM ET SACniFiciuM pnopiTiATonnjsi, pro Deo
puli,et vivunt.l]cus,(jui per misericordiwn tuam sits- Patui ofsh.i^TVM,.mnctificatum,complelum el perfectum
cepisli sacrifir.ium justorum anliquorum, suscipe per est per illapsum Spiritus sancti,elc. Anlo communio-
mucula iractem sacramenta lua adoranda et dii'ina,et ptica,qua; saiicto Petro apostolorum principi tribui-
cum conscienlia pura offeram tibi sacrifigium vivdm, tur, postinvocationemsanctiSpiritush;echabentur:
qtiod placeat Divinilati tux,el simile sit sacrificio tio Pcr Hoc SACUiFiciUM,(/«orf munibus noslris peccatrici-
glorioso,Domine,et Deusnosler. PosloTnlionem 1'ractio- bus tibi ofeertlr, Domine, etc. [tidera in [iturgia
nishaBcin primis consideraoda pronuntiatsacerdos: appellatadnodecim A|iostolorum,postinvocalionom
lla vercpassus est Dcus fcrbum in carne,et immolatus hffic leguntur Offerimus libi, Dominc omnipoUns,
:
cst et fractus in crucifixione,clc.Ila creditnus et con- „ sacuificium hoc DiviNUM,etc.In liturgia sancti Ba
fitemur ; el ita prxdicamus -Roc esse corpcs istifs dati sacerdos ait^OFFEUiMus iPSUM(Filium tuum)/!'/;;
SANGtlNIS, ET HLNC ESSE SANGUINEJI HIJUS CORPOUIS. dcprecalorem pro nobis, ut in eo per cum libercmur
Dcinde margaritani, sivo particulam, quam frcgit, ajudicii venluri damnaliouc, etc.Etin liturgia Joan-
raittit in ca[icem. Alia oratio sancti Jacobi succedil: nis Psasorensis post invocationem sancti Spiritus
Paler vcritatis : bcce Filius tcds, hostia tibi pla- hanc orationem sacerdos adhibet Filium tuum dile-
:
cita : illdm suscipe, qui pro me jioutdus EST,et per c/i(m,etc.EDMDEM iN sacrificium et onATiONEM absque
euin ESTo PROpiTius. S«5c?;)e hoc sacrificium e.vmani- niacula etpttrum offerimustibi.^ijc»! ipsumdeprecato-
bus meis, ul mihi placalus i>is, etc. En qui-e lidcs, rem nohiscuin csse faciamui.lnira idem addit^Qunnrfc)
quiT doctrina populi illius, cui a tot soeculis nuDa qnidem liis omnibus atque aliis cjusmodi digni facli
communio ost cum liomana Ecclesia. Nullus hic lo- luimus,viamque nobis tritam quodammodo ad coebtm
cus imaginationibus,arbitrariis verborum etsensus AgNUM OCCISUMSUPERALTAREVinEMUS,etC.,
fecimUS,et
supplementis.quibus nostri temporis novatores ob- dcpreca.nur te,amalor hominum,Domine,vr sis pro-
scurare tam saepe conantur aportum, siinp[icem,et PiTius pcccalis nostris, etc. In aliis bene multis litur-
non liguratum neque inetaphoricumsensumsermo- giis a Renaudotio evulgatis paria leguntur,uti et in
num,quibus liturgioi soriptores et sancti Patrcs in- Abyssinor-.ira liturgia.Ab Armenis usitatam publici
effabilo nobis Eucharistia; et sacrificii incruenti ap- C juris fecit Pater Le Brun, alque in ea [egitur anle
paratum descripsere. Additur infra Os tuum, Do- : consecrationem:Ded!sn' nobis Filium tuum unigeni-
mine,purum et sanclurn pronunliavitct di.xit.-Qiticun- lmn,debilorcm et debitum.hostiam et unctum, agnum
que manducaverit, cic. Nohis igiltir, Dominc, qui co- cl panem ccdcstcm, summum sacerdolcm tl SAcniFi-
MEDIMUS CORPUS TUUM SANCTUM,ET BIBIMUS SANGUINEM ciuM,QuiA IPSE SEMPER DiSTRiBuiTUR inlcr uos tncon-
TucM PROPiTiATORiUM, noti sH ul jitdicitttn, ctc. siijnpt^biliter^eic.Posl consecrationem chorus inhcec
verba modulatur : Fili Dei,quiimmolatus Palri pro
Quce habentur in [iturgia a Coptis tributa sancto
rcconciliationc,PAN}s vit.e DisTRiBUERis,m/c?'?!0,«,etc.
Jacoljo apostolo fratri Domini. ct Jcrosolymis usur-
[nfra igitur Propitius esto, Domina, animabus de-
:
pa[a,videamus.[bi ante osculum pacis dicitur :cS/e-
funclorum.pro quihus offerimds hoc sanctum SACni-
mus decenter, et oremus, gratias agamus et laudemvs
Ibi quoque complura sunt testantia prajsen-
Ficiuii,
Agnum vivu.m Dei, qoi offertur super altare, etc.
tiam realcmactransubstantiationeminsacramento,
Post verba consecrationis ait sacerdos Offerimus :
qualitatibus etrltibusveteiumsacrificiorum,hoslia- /^
gias, ncque constare ex iis posse qualis de sacriDcio
rumet viclimaruai.disserunt, nonnisi cavillationes missae fueritvpterisacprimitivioEocIesia^ sententia.
sunt, ubi agnoscant et agnoseere ex lot hactenus Sed inane prorsus hujusmodi efTugium continuoin-
adductiscogunturrcfiliterin sacramento postcoiise- tolligaSjUbi animadvertas addilamcnta quaxunque
crationem existere Cbristum Dominum,neque tan- inliturgiisoccurientia,utijanisupradiximus,inuni3
tummodo panem et vinum in eucharistico sacrificio orationibus ac precibus consistere, qna! variaj sunt
offerri. Ille hostia, ille victiraa animata, quaj super provarietateEcclesiarum. Quohiam veroinomnibus
altare ponitur, uli mystice mactata,uc coalesti ejus tot Ecclpsiaruiii liturgiis eadcm constantissirae de-
Patri olFertur pro nobis in remissiuncm pecratorum prehendilur fides ao doctrina de pia;sentia rcali, et
riam ejus,et ut mortem ejus annuntiemus ita u^ imo ne excogitari quidem potest,si qua ex Ecclesiis
;
unum cum vero cruois sacrilicio istud esse, quan- brbis Ecclesiab, nemine hiscenle, penelraret, et ab
quam illud cum visibili sanguine peractum sit, boc omnibus sine ulla dinicultate exciperelur. Omnem
verosinesanguinevisibiliperagatur. Neque enim in docL-iua; novitatcm aversabantur sacri paslores, et
stice,hoc esl, secrete, atque oculis nostris imper- tum in ea n Nihil novandurn.Quod traditum esl te-
:
derunt et professi sunt, cum non solum remissio Consideratis iisqusadoctissimis interCalholicos
peccatorum inde speretur, neque tantum pro viven- etegoquoque innui cap. 1, con-
viris allata fuere,
tibuB, sed et pro iis, qui in pace Ghristi et Ecclesia; stat,primis etiamChristiani populisaeculisEcclesias
defunoti sunt,ut omnes liturgiee testantur^offeralur, quaslibet aliqua liturgiausasfnisseadEucharistiahl
irao spirilualis qu;eque gratia,et publica privataque celebrar.dam.iiti Christus Dominus fdciendum pr.-e-
rerum tempoialium non pauca benelicia in necessi- ceperat. Nemo Proteslantium. ut pulo, id inficiari ]
tatibus per ccclesto hoc Mysterium imperari pos- audebit,postquam vel ipse Josephus Binghamus An-
sint-Tunc improprium et non verum sacrifioiuni hoc glus,exeoruin grege,pluribusidemin suislibriscon- j
appellare audes,tanta excellentia,tanta virtute do- firmavit. Ad hasc statuamus opertet non aliter sen- j
natum? Merito propterea in Ti-identina synodo sta- sisse quarti et quinli SKCuli Patres de sacrificio eu' .
tarem virtutem in remissioncm eorum quae a nobis D potissimum in canone,quae pars mis^fe cum stabilis
quotidie committuntur, peccatorum applicari, sed in omnibusEcclesiamsemperdeprehendatur,merilo
ginandOjSensim additamenta facta fuisse ad litur- firmi merito, tarnen honorubiles sacrifioio.Quia etsi
997 D13SKIITATI0. LIB. XVIII 998
nunc Chriptusnon videluro£ferre,tameniPSEOFF£R- » Sed nemoloculentius,quamsanctus JoannesGhry-
TOR W TERRIS.QUANDO ChRISTICORPIJS OFFERTUR.ImO sostomu8,quale sit novae lefris sacrificium expressit
IPSE OFFERRS MANIFESTATUR IN NOBIS, CUJUS SermO celeberrimis hisce verbis:(( Offerimus quidem, sed
sanctilicat sacriiicium.quod offertur (/lm6)'(?s.«narr. revocamus in meraoriam;etipsa hostia
Ejus!ii!ortera
inpsal. 38, n.) » postrema vcrlja indiuant,
Quaj HNA EST,non mult». Quomodo una est;non multaB?
per verba Dorainifieri triiiismutatioQomdonorumin Quoniam serael iuit oblata, illa illata est in sancta
sacrilicio.Inlitur^'iisinvenimus,Ghristumimmolari, sanclorum.Hoc est figura illius, et ipsa illius.EuM-
quotics tremendum sacrificium celebratur. Accipe DEMeiiim SEMPEROFFEHiMus,nonnunoquidemalium,
quoquequid prafdaudatus sanctus Pateralibi tradat. sed sempereumdem. Quamobrcm unum estsacrifi-
« Atque ulinam nubis quoqiie adolentibus altaria, ciuMpropler lianc eumdem rationerc.Quoniam mul-
sacriliciiira delerenlibus,nobis assislatangelus.imo tis in locis ollertur Christus.multi ne sunt Christi?
praibeat se videnduni(ut Zacharisesacrificanti appa- Nequaquam,seduNusuBiQUECHRisTus,qui el hic est
riiit) Non eniin dubites,as3istere angelum, quando plenus,et illic plenus,uNUM corpus. Quoraodoergo
ChristUS aSSistit,QUANDO GHRISTUS IMM0LATUR(/(tem. muItisinlocisoblatumunumestcorpus,etnonmulta
Expo!!. Eoang sec. Luc, l. i, n. ^S)- » Hinc habes corpora, ita etiam unura est sacrificium. Pontifex
thurificatidnem vel ipso saecuio Christi quarto in my- „ noster ille est, qui illaiii obtulit hostiam, quae nos
adhibitam, ipsumque Christum
steriis eelelirandis niundat; illam nunc quoque offerimus, qua; tunc
hostiam in incruento s:icrilicio immolatum fuisse. FuiT OBLATA, quffl non potest consumi.Hoc fitin re-
Ex hujus coelestis hosti® oblatione et perceptiorie cordationem ejus.quod tunc (actum est. Hoc eniin
consequiremissionem peccatoriim liturgiaequaecun- /"acite, inquit, in mei recordulionem. Non aliam ho-
que testanlur.Hoc idera d(?pra;dicat sanctus Ambro- STIAM Sicutp0ntiflex,sed EA.MDE.M SE.MPERFACIMUS,Vei
sius,dicens,a jejunis siimendam esse Eucharistiam polius hostiae seu sacrilicii facimus recordalionem
Ubi enira udvenit tempus « celebrandae oblationis, (ChrysoH., Iwm. il in Heb.
ix). » Proptcrea idem
ribus Chrislianis.die.quffiso, iict,'avitne cx iis quis- (sive viclimis) queeoidem Deo a nobis cx gentilitate
quam hujusniorii sacrificium ? Eratnceislex impo- conversis iibique offeruntur, id estDE pane eucha-
cum Eucharistiara memorabant, sacrificii RiSTico ET PocuLO similiter Eucharisti.e, jam tum
sita ut
quo'iue raentionom facerent? Accedit quod
Aposto- locutus praedixit.ijQuibus ex verbis inlelligis.dogina
luset sanctus Irenseus agnovere dogmata qusdam Gbristianorum fuisse, nondum elapso sa^eulo, quo
non scripta per Iraditionem ad posterosmanasse.et apostoli fioruerunf, successisse cruentis Judaeorum
Gxhis ipsis quoquc Protestantes non pauca nmple- hostiis Christianorum hostiasetsncrifioium incruen-
ctuntur.Cum vero doctrina do sacrificio per omncs tum Eucharistia; ; atque uti vera ao propria fuere
jam diu palam fecere Gatholici, ne in ipsis quidem T> etiam ipse Deus testis est, qui ait in omni loco in
divinis libris, et in primitivoe Ecclesiae
scriptis desi- GENTICUS HOSIIAS ACCfiPTAS GRATASQUE SIBI OFFERRI.
derari eamdom doctrinam de ineffabili sacrificio, Neque vero a quoquam hostias Deus acoipit, nisia
quamPalres sajculi quarti concordi voce docebant. suis sacerdotibus.Itaque omnia sacrificia, qua; suo
Liceat mihi hoc refricare, ut fr.itres a noliis devii nomine facicnda JesusChri.stustradidil,id est in eu-
evidentiusintelligantquidBritannumGrabemoverit CHARisTiA PANis ET CALicis,quae in OMNi Loco a Chri-
ad restituiionem missce inter suos desiderandam,ct stianis fiunt, pra;occupatione ususDeussibi gratia
quanta lemeritateLulherus et Calvinus missam non esse testatur.Quae aulem a vobis, vestrisque sacer-
solum abrogrtrint,8ed etiam aboniinationis ac into- dotibus fiunt, improbat, netc, DeGhristo etiam sa-
lerandi erroris nola impudenter inusserint. ccrdote sccundum ordincm IMclchisedech alibi me-
minit sanctus ille vir, qui doclrinam suam postea
Uti ex pealmo centesimo nono, el ox Epistola
glorioso martyriocomprobavii. lisdem temporibus,
Ai.ostoli ad IIobra;os (H«.''r. vii) constat, Christus
hoc est, circiter annum Christi 168, Athenagoras
fuit Ponlifex ct sacenlos secundum ordinem Melchi-
Ghristidnus philosophus apologiam pro Christianis
«erfec/i. Quicunquesinehumanis atfeclibus sinccre
Marco Aurelio et (lommodo Augustis obtulit. Vix
hanc veritatem et dogma expendit, nequit quin in-
p dubitari potestquinetille Eucharistiam indicaverit,
telligatquod qua3rimus.Sacerdos,sive pontifex nihil
duinlradiijDeumnonindignerecruentis victimis,sed
aliud est,nisi apud Judsos, ipsosque
sacrilicator
exposcere avai|jLaxtov Ou(j(civ,y.ai yoxixov ^aTp£iav,sa-
gentiles. Cui sacrificandi jus negcs,sacerdotis quo-
hoslia crificium incruentam ei ralionalem cuUum •,nam hoc
que nomen ab eo aufcras oportet.Sacerdos et
tum
noraine lum liturgia;, sancti Patrcseucharisti-
fuit utiqueChristus Dominus in cruce;sed ibi sacri-
uti sacerdosimitatusMelchisede-
cum sacrificium innumeris in locis designare con-
ficiumnonperegit
sueveriint.Atquc hinc intelligimus quamantiquasit
chum.Hoc munereis tantummodo fungitur,cum ad ejusmodi doctrina.
in ipsis liturgiis
illius immilationem panem et viniim in
sacris my-
stcriis Doo offcrt Et cum nuUum sxrificium sit Adeo autem pcrspicua. adeo ineluctabilia sunt
sine sacerdote, ut nullus sacerdos sine sacrificio, scncti Justini verba,ut ab humanis alfcctibiis omni-
nullumquealiu!nlocumassignarepossimus,ubiChri- no perturbatus,nedicam,exccccatu3 sit,qui nondum
stussncerdotiumetsacrificium ad instarMelchisede- videal etadhuc inficiari audcat, ipso apostolorum
chi excrceat, nisi in consecrationc paiiis et vini et ffivoEucharistiaecelebrationem reputataracreditam-
eorum oblatione, noccsse est ut in sublimi actione que fuisse sacrificium.illudque HebrKorum sacrifi-
ista alterum hoc DomiRi nostri sacrificium statua- ciis prKStanlius. Omnium oculos mentemque hic
mus. H.-BC memoriaecommenda, dum tibi conside- n appello. Cum Chrisliani nunc vcri pontifices ct sa-
randa offero verba quoquc Malachia; prophetae:iVon cerdotcs a Justino dicantur,qui negaro audent Pro-
esl voiunlas mea in vobis, dicil Dominus, et sacfiftcia testnntes verum ab iis confici sacrificium ? Et quia
veslra non accipiam de manibas veslris : jiropterea dctestand.v temerilatis cos nondiimnet,qui et mu-
quod ab ortu solis ad occasum usque nomcn meum nus et nomon sacerdotum ab Ecciesia Dci sustulere?
glorificaUm esl in gentibus (qupenempeprffidicuntur Neque unum tMntummodo Justinum hujus veritatia
crediturie inChristum), etmoMNi loco incensumof- testem habemus.Ciroiter annum Gbristi 190, libros
terlur nomini meo,xai Ouaia xaeapa «' victisia pura suos contra Hasreses scripsitgloriosissimus Lngdu-
{Malach. i, 10). Quaenam fuerit victima, sivehostia, nensium episcopus el martyr Irenajus. Ipsequoquo
ha'cpura a propheta illo pra^dicta^sive sacrificium in haec vcrba deChristo loquitur: «Sed et suis dis-
(idom enim per vocem e'-'''^ veteres significarunt), ci pulis dans consilium.priraitias Deo offerre ex suis
a primitiva! Ecclesi» scriptore. sciscilemur. Is erit creaturis, eum qui ex creatura panis cst accepil, el
Justinus niartyr.qui circitor annum Ghristi 150 in gratias egit, dicens : Hoc est corpus »neiw,et calicera
dialogo cumTryphone JudKOposr cadem MalachiK similiter suum sangui?iem confessus est. En novi
lOOi DIS3SRTATI0 CAP. XVIII. 1002
Testamenti novamdocuitoblationem (quavoce sacri- • fuisso altareaTertulliano,Cypriano,EliberitanisPa
ficium Sffipc saapius liturgioa et Patrcs designanl), tribus,in canonibusapostoloriimetalibi.ExSocratis
quam Ecclesia ab apostolis accipiens (on qualis Historia idcm Basnagius haicrefert.Ferventepertul-
tunc essort EcclesiiT catholics f:dcsatque prolessio) bationc Arii causa « Alexander episcopus in eccle-
IN 1'NtVEnsn 5IUND0 OFFERT Deo.Db quo Malactiias sic sia, quoe Irena cognominatur, fe solum inclusit,
praeQguravit : Non est mi/ii volunUis.etc.Mdu^fcslis- et ingressus ad altare.sub sacra mensa pronum se
sime per ha?c, quoniam quidem populus cessabit humi prostravit [Socrat. I. i Hist. Eccles., c 37). »
offerre Deo ; omni autem loco sacrificium orFERTim AmbrosiusquoqueiMediolanensisepiscopus,furente
Ei, ethoc purura {Iren. l. iv, c. 17, n. '6, Edit. lie- Justina Augusta,sub altari poaitus Ruirino dicitur.
ned). » Subinde addil « Igitur ecclesioe odlatio,
: « Ex his apparet, ISasnagius ait,mensam sacram et
quam DominusdocuitofFerri in universomundo,pu- altaro unum idemque
Atque ita sane fuit. fuisse.»
RDM SACRIFIflDM REPUTATUM EST APDD DeUM (Ulem.C. Atqui, subdit
omni memoria ille, inaudilum est in
18).» Et infra « Oblatio illic(id est apudpopulum
: germanum altare nominc menss fuisse designatum
Judaicurn),oBLATio?iES autemet nic(scilicet,inEccle- Evolvanlur Annales ethnicorum et Judi-eorum. ->
sia).Sacriflcia in populo,SACuiFicu in ecclesia sed Miseram plane Calvinianorum plebem qui non
;
species immutataesttantum. » Offerri aulem Deo in appcllet, quam inania hujusmodi docunienta nu-
tremendo hoc sacrificio corpusetsanguinem Christi " triunt atque erudiunt.Non apud elhicos,non anud
realiter praBsentis,ex ipsolrenajosupra oslcndimus. Judeeos id conquirendum, quod unius Christiana3
Disertissime tradii sanctus hic martjr,ab apostolo- religionis proprium ac singulare privilegium est,
rum discipulis erudilus, srcrificium nunc in omni videlicet camdem eucharistic.im men.^^am altaris
loco offerri a Christi fidelibus,iiludque Judaicis sa- quoquo mune.^e fungi.Monsa est,quia ibi renovatur
crificiis opponit el prrefert et sunt nihilominusqui
: sacra Domini csna; altare est,quia ibi sacrificium
ad tantam lucem cajoutiunt, alque imperterrite crucismysticerenovatur.Catholiciutrumqucagnos-
plebisuffl vendilant nuUarooffcndi apud primitivos cunt, duplicique eo nomine utuntur. Idem inmore
Ecclesias Patres mentionem GhrisLiani sacrificii. fuit priorum quoque swculorum P.itribus, cum vix
.\ccedat et Tertullianus,ejusdem sKculi scriptor.Is ullus sit ex iis qui sacram mensam altare quoque
Christumappellat « novorum sAcniFiciORUMsaccrdo- non appellarit. IIoc idem ex ipso Socratis adducto
tem, qui NovA SACRiFiciA otlerat, et sacrificiorura luco discere debuitet potuitBasnagius
; sed is inge-
gentiles hoec habet : « Consuestis, inquit, crimen \ l. vin conlra Cels.).» Quia sacrificium statuit ailare
nobis maximum impietatis affingere, quod noque quoque statuat oportet. Pete etiam ab Origene.sit-
cedessacras,nonaltariaf'abricemus,nonaras(i^»o6., pe propitiatorium hoc sacrificium. Is respondcbit
l. vicont. Gent.). » Scripsit hioc Arnobius circiter l8TA l;ST COMMEMOUXTIO SOT.A, QU.E PUOPITIUM FACIT
annum Gfiristi 303. Longo etiara serius, ipsaqne DruM HOMiMBUs [Idcm, homii. 13 in Leditic). » Ad
religione Christiana regnante, Julianus Apostala gloriosum Africs lumen et martyrem Cyprianum
Christi fideles arguebal, quod Bw|aoui; /.at euaix- nostra nunc procedat oratio, ut ab eo discamus
(ixr^pia, aras et altaria, sive sacrificatoria, non ex- quaenam de sacra missa foret Ecclesice senlenlia
struerent.Vide Cyrilium Alexandrinum [Lib.x conl. sfficulo Christi tertio, quo et ipse floruit.
sacrificatorium) de 5!io erferg potestaiem non liabeut, lit huc idem quod IMelchisedech obtulerat.id est pa-
qui labernaculo desarviunt {Heb. xiii,10), hoc est, Ju- , nera et vimim,sDUM scilicet conpus et sanguinem .'
daei legalibus adhuc inhKrcntes.Neque altarl in coe- Quicunque in tam perspicuis verbis verum non
lis posito hcecaccomraoditntur,cum cderePa.u]as di- agnoacitreligionisChristiancesacriflcium,ac realem
serte dicat, sed quidem mystico a^ltari nostro, in Domini pra;sentiam in Eucharistia, inexcusabilis
quo Panis vitas realiter raanducatur, id est corpus pervicaciffi reura se prodit.Infra addit pra3laudatus
Domini. Idem accipe a sanoto raartyre Ignatio,hoc sanctus antistes Nam
si Jesus Christus,Dominu3
: «
quia nostra,illi,qui estsuper omnia.Deo sistat(Wem. subjungit : « Apparet sanguinem Chbist non offerri
1005 DISSERTATIO. CAP. XVIII. 1006
suo marlyrio poslea confirmavit, praecessisse testa- teri veritusnon fuerit. E.k tot etiam veterum testi-
tur in Melchisedech sacerdote « imaginem sacrificii moniis coUatis constat evidealer,non imaginarium,
CiiRisTi, in pane et vino, scilicet, constitutam. » nonimpropriumessecatholicaeEcclesiaBsacrificium,
Quam «rempernciensetadimplensDominus,panem atque in meras phuleras cavillari volentium resolvi
etcalicem mistum vino obtuiit; etqui est plenitudo, quidquid Protestantes commentantur uto&tendant
VERiTATEMpraBfigurataeimaginis ADiMPLEViT.»Memo- non occurrere in sacriflcio nostro conditiones et
rat idem Gyprianus dominica sacrificia {Cyrian., qualitates oranes quE in cruentis Jud;eorum sacri-
epist. 09); et alibi ait : « Quando ix sacrificiis pre- ficiis deprehenduntur,ideoque verura ac proprium
cem cura pluribus facimus {liem, epist. 37). » Ri- sacrilicium non esse istud dicndum. Catholiei cou-
dcndus hic Rigaltius,qui sacrifioia pro orationibus tra ostendunt, notas omnes veri sacrificii in eucha-
rursus inlerpretatur,quando apertissime precem a ristioum contluere. Sed quid terendum tempus in
sacrificiis distinctam habes,etquidfuerint sacrificia B superfluis hisce disputationibus? Qui Judaicas ho-
sancto Cypriano, ex productis locis meridiano solo stias instiluit Eucharistiara quoque novo populo
clarius elucet.Abundant et alia loca, ubi is meminit pr.-ecripsit. Etiamsi illffi cruentoB, incruenta vcro
qua voce veri sacrificii idea menti nostra;
altaris, quamvis daremus aliquid disorinilnis in-
hcec sit,et
renovatur.Unum memorabo.De schismatico homine terisiam et illas, nonne Deo licuit varia, et tamen
inquit : « Hostis altaris, adversus sacbificium vera instiluero sacrificiaVIn sacrlficio orucis non vi-
CuRiSTi rebellis, elc, audet aliud allare, precem al- ctima, non altare non sacerdos, similia fuere Ju-
terara illicitis vocibus facere,DOMiNic.E hosti.e veri- daicis.Nihil autem aliud eucharisticum est quam
T.4TEM per falsa sacrificia profanare {Idem, lib. de lenovalio mystica ejusdem sacrificii. Quod tamen
Sed non dimittendus Cyprianus.an-
Unit. Eccles,), » omnem cavillationem dissipat, da mihi, realiter in
tequam ab ipso quoque discamus,num vel tunc cre- Eucharislia contineri verum eorpus et sanguinem
dereturChristianipopuli sacrificiumessepropitiato- Domini, quam veritatera semper ab Ecclesiae exnrdio
rium pro fidelibus iu Christo quiescentibus. Ad liturgiaj ct Patres dopredicarunt, uti supra eviden-
altorum Gyprianum scribens,ab antecessoribus epi- tissime ostendimus.Ua iusuper mihi.nos in mysle-
scopis veritum ait ne quis olericus ad tutelam adhi- riis divinara bano hostiara,mystice singulis diebus
berelur quis hoo feoisset, non offerretur pro p mactatam, et nunquam deficientem, offerre Deo in
: « Si
eo, nec sagrificium pro domitione ejus celebrara remissionera peccatorum;quid ultra funera conten-
iur {ldem,epist.\ ad allerum Cyprianum).» Propterea tionis extendimus?Nonne animantibus ratione ca-
cum Victur i]uidam deoretum istud contempsisset, rentibus Filius Dei proestat? Ullane gratior et elfica-
« non est (subdit) quod pro DonMiTiONE ejus apud cior victima ccelesti Palri quam ista oHerri potest?
vos fiat OBL\Tio (id est, saorilioium) aut deprecatio Novum ergo sacrificium, singulare sacrificium in
aliquanomine ejusin Eoclesia f'requenietur.»Locum Eucharistia haberaus : « Sacrificium longe praestan-
hunc de divini sacrificii efficacia in defunotorum lius » antiquis.uti soribit Eiiseb'ws{Demonst.evang.,
quoquesubsidium eriperese posseCathoiicis existi- Lii, c. 10). Quiounque igitur Christo oredens, ad-
mavit Joannes Fellus, Oxoniensis in Anglia episco- mirabilehocbeneficium Christians religioni abipso
pus, ut alios novatores praetermittam, dioendo {Ad' praestitum, contra tot testium nubem tum priorum
nol.ad epist.i Cypriani) martyrum quoquein sacris tum subsequentiura Ecclesiae s«culorum,pernegare
factam fuisse oomraemorationem, et oblata pro eis audet, plus Luthero et Galvino quam omnibus orbis
sacrificia, qui tamen Cypriano credebantur jam per- Christiani lilur^^iis, sanctisque Patribus, fidem el
venisse ad coronam. Ast ille oculos clausit, ne vide- obsequium adjungens, perpendatan rite ao sincere
ret. Relege Cypriani verba : « Pro dormitione ejus examen tantae quaestionis inierit, ad quod omnium
apud vos non fiat oblatio, aut deprecatio aliqua no- D conscientia obligatam se sentit. Venieni, ut spero,
mine ejus. » Pro martyribus, fatente ipso Fello, dies, quibus tot populi, nunc a nobis teterrimo
nulladeprecatiofiebat.Siproreliqu'sfidelibusfiebat, schismate sejuncti,ad unitatem catholicce religionis
tunc Ecclesia crediderit oportet, defunctis quoque redibunt et tuno mirabuntur se ao majores suos
;
patentom hic voritutis lucem, hoc est dogma de A quium in corde situm.Genu autcm flectere,sive in
perennem cun-
prsesentia reali, et saorificio missffi, genua proeuii:bere,signum majoribus nostris sem-
ctis sseculis Ecclcsia: sententiam 1'uisse, a qua rece- per visum fuit valde accommodatum ad testandara
dere summura flagitium est.De Socinianis hic non interioris hominis servilem venerationcm alquehu-
loquor, noque de alia id genus hominibus, qui aut militatcm.Nulla taraen dubitalio est quin ctiara rito
nihil credunt.aut non religioni sua ingenia,sed suis perfeoLerque peragi et ostendi reverentia atqueado-
ingeniis religioncm detestanda aucturitate siibmil- ralio erga Deum possit solo cordeetabsque genuum
tunt,et reliquorum Christianorum credulitatem de- corporisque prostratione. Sola etiamcapitis inclina-
rident; inter quos a^tate nnstra apud Britannos eru- tio id exterius praastare potest.i<Orientes,inquitsan-
pit JonathasS\virt,auctorlibelliinGullicamlinguam ctus Augnstinus, de mernbris sui corporis faciiint
conversi, ac titulum praererentis : Le Conte du lon- quod supplicantibus oongruit, cum genua figunt,
we«u,qui de sacramento altatis comoediam struerc curaextendunlmanus, veletiamprosternantur solo;
non est veritus. Taliaaudere nisi impius homo nc- et si quid aliud faciunt,quamvis earum visibilis vo-
quit,et qui in Epicuri atque Atheorum castris mani- luntas el cordis intentio Deo nota sit, nec ille indi-
feste militat.Ad pestilentissimum hochominumge- geat his indiciis, ut humanus ei pandatur animus
nus qua; hactenus congessi non pertinent. ri {Aug., l. de Ciira pro Mortuis, c. 5). » Quid ethnici
prrestarent,terapla sou idola veneraturi,prodit Apu-
GAPUT XIX. leius,inquiens:<< Si fanum aliquod yEmilianus prae-
Adoratio Eucharistix alilurgiis et Palribus confirmata. lereat,nefashabet adorandigratia manum labrisad.
raovere {Apuleius in Apolog. 1). » Proinde etsi no-
Uti omnes inter Catholicos eruditi fatentur, post
tura sit ex Actibus apostolorura, et ex Epistola ad
Berengarii haeresim ritus in catholica Romana Ec-
Ephesios,consuevisse aposlolos;jps!'//5 geuibus orare,
clesia invalult,scilicct,post consecrationem elevare,
attamen, testibus Justino Martyre ac Tertulliano,
hostiam acdeinde calicem.ula populo
.siveattolere
« dic Dominico et a die Paschae in Pentecostes
adoretur corpus et san,i.;uis Domini.llinc nobishete-
usque, nefas erat de geniculis adorare. » Idque
rodoxinovitatemritusobjiciuut,eun:qiicprogenitum
etiaiu constitutum videas a Nicffinis Patribus {Conc.
clamant ex opinione transsubslantiationis, quam
Nicxn.i. c. ult.). Nura minus propterea adorabalur
ridiculo commento obortam nono Christi sa!Culo,at-
Deusinorationeatqncin mysteriis:? lyusraodi ritura
que a Paschasio Ratberto primum excogitalam, sibi
variare ac prasscribere ad Eeclesiam perlinet. Ex-
fingunt. Hujusmodi adorationem sustulcrc Luthe-
ploratum est olim Ghristi fideles tam in Orionle
rani, quanquam realitatem corporis Domini in sa-
quam in Occidente stantes accepisse corpus et san-
cramento fatentes; Calviniani vero nos ob hujus- r
guinemDomini.Nuncgenibusflexisaccipiunt. iEque
modi consuetudinem idololatria; (si superi placet)
proleeto acilli adorant sacsrdotes,qui adhuoslanlcs
insimulant. Quam absurda sit accusatio ha;c et
sacratissimo corpore et sanguine vescuntur.
calurania.ncmo grandi ingenio indiget ut
piierilis
moveatur.Nova sit,ut velint, elevatio illa, nova certe Glor. mart., c. 85). In altero Ordine Romano apud
non est Eucharistia; adoratio, imo semper usilata eumdem Mabilloniura idera ritus rcpetitur hisce
fuit,utjara poleinioi catholicce Ecclcsiii? scriptores verbis:iiEt pertransit pontifex in caput schola;, etin
jaradudum palara fecere.Nos adorationis nominesi- gradu superiore, inolinato capile ad altarc, primo
gnificamus obsequium internae humiliationis,quod adorat sancta. » Praeterea Amalarius, cui unus aut
servus domino pra;stat; dividiturque in internum el alter ex hisce Ordinibus ad m.inus erat, de sacris
externum.Pra3stantius procul dubio internumquam ministris ait : « Perseverant retro stantcs inclinati,
alterura;imo hoc nihil fero esl sine illo; nam idco usquo dura dioatur : Scd libera nos a malo (Amalnr.,
adiuventum est externum, ut homo prodat obse,- I. III de divin. Offic., c. 23). » Hoc est, adorationem
1009 DISSERTATIO. CAP. XIX. 1010
per totum canonem conliniiabant. Et in ejus IDglo- A " Kt Tuis adeo impie sentiat, qiii non sancta simul
annura Cliristi 820, scribebat : « Epi
gis, circiter et adoranda confiteatur?" Orthodo.xus :« Non igitur
scopus veniens ante altare, adorat primo sancta tecum pugnantia loqueris.qui cum ante di.xeris.non
{Idem, in Eclog. a Baluz. el Mabil. edil. »Et infra : statim quod sanctum esl, idem etiam adorandum
«Episcopus postquam adoraverit sancta, pergit ad csse, nunc rursum affirmas quod negasti?» HiEre-
dexteram altaris. » Ha;c ante Paschasii Ratberti li- ticus :« Atqui non de mysteriis (id est de missa)
brosperacta.In ipso omnium velustissimo Ordine 1, milii sermo erat, cum de bis omnes consentiant, ut
ha;c animadverte,cuui Amalarii verbisconsona :<' E.k- di.xi,» Sanctus quoque Ma.ximus idem confirmavit,
plelo hymno Angelico, id est,iVi«6'/«s, surgit pontilex dicens «Pontifes attollens sacrum panem, osten-
:
solus, et intrat in canonem. Episcopi vero, diaconi, debat benediciionem, seu sacramentum, dicens :
subdiaconi et presbyteri in presbyterio perma.nent Sancla sanctis (S. Maxim., in Dionys. Hiemrch. ec-
iNCLi.NATi. Et curei di.xerit Nolns quuque peccalorihus,
: clcs.) » En eucharistici corpuris et s.inguinis ele-
ter seoreto dicentes : Deus, propitius esto mihi pec- NAQUE GENUUM FLEXIONE ADORANS, maUUS quidam
calori. Et populus similiter cunctus cum devotione contrahes(informam cruois),oreautemsacrum pre-
adorat. Cum aulem viderit diaconus sacerdolcra tiosi Christi ao Dei nostri ooipus sumes, dicendo
raanus extendentem.et sanr.tum panera tangentem, A^nen. Rursum vero reliquas particulas in vase lin-
ut faciat sanctara elevationem, e.Kclamat Alten- teolo colliges, omnem diligentiam adhibens, ut ne
:
Sanctus, unus Dominus Jesus Cliristus in gloria Dei C rentia a Grfficis olim adhiberetur ad tremendu
Putris. Amen. » Tum diaconus ad comniunionem Christicorpus, quem preesentem, ut vidisti, adora-
accedens « Adorat serael dicens Ecce venio ad im- bant. Atque ex his edooemur quid de debita corpori
:
mortalem Ucgem. Crcdo, Dominc,el confiteor. » Com- Domini adoratione in sacris mysteriisvel tuno cre-
municalurus populuin, « diaconus adorans semel deret et praestaret Gr«corum Eoclesia.
sumit sanctum calicem, etc, ostendit ipsum popu-
Neque alia sententia, neque alius usus fuit Syris
lo, dicens : Cum iimore, » etc.
et Coptis. iSam uti Renaudolius demonstravit, ele-
Notum est eusdem Grse^^os tanta devotione .''ern vationem et ipsi faoiebant et faciunt hostiae et ca-
inEuoharistiam ut in exceoous ruere videantur; lieis,non quidem statim post oonsecrationem, sed
nam vel dura saora dona ad altare magno aj^paratu post orationem Dominicalem « Totius quippe
:
deferuntur,quanquam nondum conseorata,populus Orientis, is ait, consuetudo fert, ut non prius ele-
proouinbit in genua, quasi eadem adoraturus. Fe- vetiir sacramentura, et populo ostendatur, quara
rendum, neque vetandum, buno ritum censuerunt dicatur Sancf.i sanctis. Ex hoc errore.factum est ut :
non Grseci tantura, sed et Lalini docti viri, dum- multi Urientalibus Ecolesiis ignotam esse elevatio-
niodo gens illa edoceatur quo mentis et cultus dis- nem teraere affirmaverint. » Tunc autera peculiari
criraine e.xcipienda sint dona nondum consecrata, D devotione sanota mysteria populus adorabat, et
ac postea consecrata. Attamen non deerunt cavilla- adhuc adorat. In liturgia Syriaca sanoto Gregorio
toros.qui pro more suo novitatemsuspicentur ado- tributa, post consecrationera diaconus clamat .4do- :
rationis apud Griecos, cum Sancta snnctis inclaraat rale Agnum Verbum, eto. Quid autem refert, si im-
sacerdos. Insignem locum habeo ego, quo eis os mediate post consecrationem a Romana Eoclesia
obstruam,nempeTheodorum Studitam,qui,circiter elevatio et adoratio divinorura mysleriorum pera-
annum Ghristi 796, in dialogo inter ortboduxum et gitur, et ab Orientalibus Ecclesiis nonnisi ante
haBroticum, htcc scribit (Theod. Sludit., in Anlirrlie- eoramunionem? Satis est habere nos constantem
lico11, c. 31) Orthodoxus « Quo in nuraero habes
: : oriiniura Ecclesiarum doctrinam et usum rieadora-
corpus et sanguincm Domini Jesu Christi?» ils- tione debita in sacris mysieriis Christo Oomino rea-
reticus ;» Sancta sunt procul dubio.Etenim SaHc/a liter praesenti ; ae propterea Latinis Ecclesiis licuis-
sanrtis, a sacerJote pronuntiatur. » Orthodoxus : se,imo singularem laudera deberi, quod actum
« Hac itaque etiam adoranda judicas?» Htereticus : hunc humiliationis et olsequii nostri siatim post
DE REBUS LITURGICIS 1612
lOil
A rarum.qua ciclDeant veneratione sancla suscipere, et
peractam consecralioncm sonsim inveclum proba-
honorem Sa allarisChristi ministeriodeservire.saorosquecalices
rint, et persolvere pergant, ut quem
Redemptori in sacris sub et qu« ad cultum dorai-
sancta velamina, et cstera
cramentarii divino ipsi
nicne perlinent passionis,non quasi inania et sensu
traxere, nos visibilius etiam el enixius persolvamus.
carentiasanctimoniamnonhabere, sed.exconsortio
Sed quid plura qu»rimus, quando ante tot soecula
sancti Patres adoralionem agnoverunl in Ecclesia Dei
corporis et sanguinis Domini,eadem qua corpus
usitatam, cum incruentum sacrificium conficieba- ejus et sanguis majestate veneranda (W/erore., episl.
Theophii. Aiex. V liHdiolh. PP.). »
lur? Notissima sunt et pervulgata sancti Ambrosii prxfi.ta epist. t.
verba : « Claro Christi, quam hodieque in mysteriis Non ait Hieronymus adoranda, sed veneranda, sive
ADORAMUs, et QUAM APOsTOLi iu Domino Jbsu adorave- veneralione digna. An figuram tantummodo corporis
RUNT(.-lm/;m., I.iii deSpir.S., c. 11). > Hebes plane Domini inEucharistiacrederet,qui scribitparticipes
ingeniosit.autanimum corruptum gerat.quiethic fuisse sacros calices venerationis debitas Christo
mini; et non solum non peccamus adorando, sed sacris mysteriis? Idem Chrysostomiis aicbat : « Qui
PECCEMUS NON ADORANDO (Aug. Enarr. in psal. xcviii, cum Patre(sursum)sedet,omnium manibnscontine-
n. 9).» Deinde subdit :« Ideo et ad terram quamli- tur [Idem, 1. in de Sacerd.), >> in sacra vidclicet sy-
bet (id est ad quamlibet Eucharistiae, quse caro naxi. Hoc fidelibus denuntiabatur; et adhuc scisci-
Christi est, portionem) te inclinas atque proster- taris an tantum Dominum proesentem ii adorarent?
Nis,non quasi terram intuearis (hoc est, veluti Interea opusculo huic meo si lanta felicitas obtinge-
terrenam rem.nulla veneratione dignam),sed illum ret, ut ad Protestantium manus perveniret, eos per
sanctum, cujus scabellum est, quod adoras (id est. visceraJesuGhristi rogo,sireligicnem amant, si pa-
caro); propter ipsum enim adoras. » Itidem supra ^ cem Ecolesiarura cupiunt,a qua abhorrere nisi
vidimus, cap. 12, quid Thoodoretus habeat de sa- pius nemo potest,ut quid ex adoratione EucharistiiE
cris Eucharisti;Bsymbolis, cum ait :« Intelliguntur necessario consequaturaccurateetsine partium stu'
autem ea esse quae facta sunt et creduntur, et ado- dioperpendant.NuUadubitatiosuperessepotestquin
rantur, ulpote qus illa sunt quas creduntur. » Christi fideles,cum quarto et quinto Christi ssculo
Pracedenti quoque sa?culo quarto sanctus Cyrillus sivegenuafleclendo.sive oaput inclinando,adoratio-
Hierosolymitanus ritum tradidit quo tunc populus nem«suam ad Eucharistiam prwsentem dirigerent.
sacrum Domini corpus et sanguinem aociperel, sci- Si Amlirosius, si Auguslinus, aliique Patres censuis-
licet, stans quidem, sed inclinato aut corpore, aut sent, uli nunc Lutheri discipuli opinantur, in sacra-
capite; nam istud vox -/.uTitwv, scilicet, pronus, ab mento cum corpore et sanguine Christi perdurare
eo adhibita prodit quod signum adorationis tunc adhuc panis et vini substantiam,adorationem ira-
erat ex institutione Eeclesi£e. « Accede, inquit, ct probassent, ne cul tus uni Deo debitus simul creaturffl
ad sanguinis poculum non extendens manus, sed redderetur; ila enim Lutheranis videtur, an jure,
PRONUS, et adorationis ac venerationis in modiim, non inquiro. Sin, uti Calvinistas sentiunt.Palres ii in
dioens Amen. » Et in accipiendo corpore admonet
:
Eucharistia solum panera et vinum contincri putas-
sinistram manum « velut thronum » subjici solitam jj ^^^^^ ^^^^ ,,,j ^^ tantummodo abstinuissent,sed ipsam
dexterse, « utpote Regem suscepturas.» Tanta tunc idololatriffi daranassent. .Mqui pro cerlo habemus
erat fides, non ficte, sed vere, sumi in sacramento antiquos Patres ejusraodi adorationem probas-^e,
ipsummet Christi Domini corpus. imo censuisse sine pecoato oraitti non posse. Nonne
animadvertit Meldensium episcopus ergoconsequi intelligis non aliam fuisse veleri Ec-
Uti eliam
Bossuetus,mannusnempevir,inexplicati(memissae, clesiae sententiam et fldera deEucharistiaquam quK
simaeEucharistias, sed etiara extendebatur ad sacra vino post consecrationem, sed in sacramento unum
vasa tremendi sacrificii; qui cultus tamen non in corpus et sanguinem et animam Christi uti adora-
materie sistebat, sed in ipsum adorandura Dominum tionedignacousiderasse.Propterea veritatem hanc,
terebatur. IdsanctusIIieronyraustestatur.inquiens: id est, transmutationem veram syrabolorum iidem ,
« Discant qui ignorant, eruditi teatimoniis Scriptu- aliis in locis diserte lestati sunt.
1013 DlSSERTATIO. CAP. XX. m'i
NequealiamtuncfuisseEcclesicGridemGaudcntius A runtRornanani liturgiamarrodere, et muscaetiam
episcopusBrixianus,ipsius AnibrosiictClirysoslomi venari,utcam incontemptum apudsuos adducerent
ajqualis, tecertum faciet ;inquit enim "Ipse igiUir : An merito, nunc esl inspiciendum. In Romani ritus
naturarum Creator et Dominus, qui producit de missa, antequam sacerdos ad altare ascendat, gene-
terra panem, de pane rursus (quia ei potesl et pro- ralera confessionem peccatorum suorum acpopuli
raisit) efficit pnopr<,iuM corpus. Etqui deaquavinum astantis praBmittit quamvisenimgraviapeccataper
;
Nescit niendacium Veritas. » Ergo iisdem tempori- sione. Et quid ? Cum jam intraverimus, non conlite-
buscumhabeas Ambrosium Mediolani,Gaudentium bimur ? Seraper confitere semper habcs quod con-
;
de Perpetuitate fidei Gallice scriptos. Saltem in sasculis peculiaris ista confessio in usu fuerit, noa
unius sancti Joannis Chrysostomi libris inquirant constat. In missa ab Illyrico edita, qua; grandem
quid olim de Eucharislia universalis Ecclesiae sen- absquedubioantiquitatemsapit, parformulainveni-
tentia ac fides fuerit. Tol sancti illius episcopi verba lur. Alteraferme similis formula confessionis a Mi-
accepisti, me tamen contincre non possum quin et crologo refcrtur, qui sub finem saculi undecimi de
hic unura ex ejus penu depromara. De sacritioio in liturgicis rebus scribebat, uti et in Sacramentario
crucnto bsc habet: (( HIc terram tibi ccelum facit Romano, quod ebibliothrca Chisiana cardinalis Bo-
hoo mysteriura. Nara quod illic est omnium pretio- na produxit. Missalem canonici cathedralis Muti-
SISSIMUM ET HONORANDUM,HOCOStendam tibisiTUM IN nensis, ante annos sexcentos exaratum, servant, ex
terra. Sicut enirain regia id quodomniura magni- quo niissam supra exbibui eo tempore Mutins usi-
ficentissimura est, non parietes, non tectum aurcum tatam. In illa \tosi Intruibo, et Judicame, Deus, se-
sed corpusregis sedensinsolio, ita etin ckHs Regis quitur h:ec rubrica « Cum autem (saoerdos) per-
:
corpus.Sftd Hoctibi nuncLiCETViDERE interra. Non venerit ante altare, dicat hurailiter inclinato vultu
eniin angelos, nec archangelos, sed ipsum eorum Pone, Domine, custodiam ori meo. Respondeatur Et :
oslendam Dominum. Neqde solum vinEs, sed etiam ostium circumstantuv. Et agat, ut mos ese confes-
TANGis, sed comedis, et eo ACcepTO domum re- sionem. Pcracta autem confessione dicat Deus vi- :
veteris e{Chrysost., Iiom. 24 in I Cor.). » Qui tam meam annuntiavi tibi,etc Quodcerlumest, non
hiijc et
minici corporis reali prffisentin, prorsus deforma- fil Doo omnipotenti, Deiparfc, et oranibus sanotis,
runt, tura ii, tum eorura discipuli, nunquam cessa- cura olira, ut ipse contendit. ha?c soli Deo fieret.
1015 DB REBUS L1TURG1CI8 1016
Quamin rem Gallicani officii apologiaai sive coiifes- A. menti. Marcus diaconus Gazcnsis, et scriptor syn-
sionem, vetustam conimemorat. Verum quibus ver- chronus, in Vitasancti Porphyriiepiscopi, describit
bisconceplafueritinaliiHEcclesiisanliquitus eatlem apparatum quo Theodosius II infans, Arcadii
diei
confessio, ex rubricaruni defectu, ut di.^i, r^scire Augusli anno Christi 401, hoc est, viventeet
filius,
non possuraus. Quod salis est, nihil laic liabes quod vegeto sancto Hieronymo, sacro baptismate regene-
cuni dogmale ac disciplina catholicce EcclesiK non ratus fuit. Egresso infanti e salutari lavacro, « praj-
conveniat. Legitimis enim rationibus.utinfrainnue- ccdebant patricii, illustres, et omnis dignitas, cura
mus, et calculo primitiva; ipsius Ecclesia; nititur in- ordinibus niilitaribus, omnes portantes cereos, ut
vocatiosanctorum,eorumquecommunionera nobis- putarenlur astra cerni in tenebris. » Quod plus est,
cura in Symbolo profileraur. Deo autera confitemur, sanctus Paulinus Nolamus, anno Christi 396, hsec
ut nobis pareat sanclis taratummodo, ut orent pro
;
habet {In Natal. 3 in lionorem S. Feiicis)
nobis ;
quemadmodum diserleibi confessioipsa tes-
Clara coroDaulur densis altaria lychnis,
tatur, in qua sacerdos et populiis precantur sancios Lumiaa ceratis adolentur odora ijapyris.
omnes orarepro me ad Dominum Deum noslnim. Pu- Nocle DiEOiiK micaut. Sic do.x splendorque niEi
Fulf^et, et ipsauiES ca;lesti illuslris boaore
blica haec eslconfessio si coram populo cur et non
;
Plus raicat, innumeris locum geminata lucernis.
coram sanctis ? Sancti certe viri in eaclcsti patria
g
astant Deo, ad quem confessio in primis dirigitur. Ita Paulinus aliquot ante Vigilantium annos, cujus
etc. Alias pares formulas Morinus idem ex anli- dum, 11 agnovit sanclus Isidorus Hispalensis neque ;
quis Poenitentialibus decerpsit. Eadem ratione sa- id uti rem novam, sed uti jamdiu usitatam. Venan-
cerdos popuium ,
populus sacerdotem rogat, ut tiusquoque Fortumatus(f,(7). v, carm. 5)diem festum
oret pro se. Ascensionis Domini describens, cereos accensos et
Ad incruentum sacrificiumluminariaadhibentur, candelabra memorat. Scd quaravis daremus (neque
Non desunt heterodoxi, inter quos Joannes Henri- tamen hoc dandum), tantummodo post Hieronymi
cus OttiusCalvinista, qui Examen instituit contra aevura invectum fuisse morem cereorum, seu lumi-
cardinalis Baronii Annales, ob ejusmodi ritura Ca- _ narium ad integrura raissa; sacrificium, id certelau
.i.-i-
thoHcis
ii__t„_ „„i:
: ,«(....,Ti: ,..™ *J
insultantes.nobisquesanctuniHieronyraum
.• — j..u:i:
dabiii ratione factum f.,
* : ., —
.,.,:+ c:.,«:™ „.,..,1;; .,.,».,-
f„„4
fuerit. Sienim gaudii osten-
objicientes, qui adversus Vigilantium in hajcverba dendi gratia ad Evangelia antea adhibebanturlumi-
loquitur : o Cereos uon clara luce accendimus, sicut naria, cur pari causa adhiberi deinde non potuero
frustra calumniaris, sed ut noctis tenebras boc so- ad integrara missam ? Sed etaliam potiorem ratio-
latiotemperemus, et vigilemus ad lumen, ne coeci nem accipe. Sacratissimam Domini coeaam una cum
tecum dorraiamus in tenebris.» Propterea Patri Le sacrificiocrucis missa exhibet. Mensa; proptcrea
Brun visum fuit Hieronymi a;vo minime usos fuisse apparatum ibi habes calicem, patenara, mappas,
Christianos luminariis in sacris diurnis, sed postea etc, omnia ad imifationem ac renovationera tanti
invaluissehunc morera,desumptumeriludeferendi operis composita. Sine luminibus profccto peracta
lumina, cum legebatur Evangelium. Nara ibi ipse non fuit postrema Salvatoris coena. Quis ergo non
Hieronymus addit « Per totas Orientis Ecclesias,
: commendet adhibita a nobis in renovatione ejus-
quando legendum est Evangelium, acccndunlur lu- dem ccena; luminaria ? Imo, ut ea adjungere decuit
minaria, jam sole rutilants>,, non utique ad fugandas ita auferre dedeccret, atque improbare dementis
tenebras, sed ad signum la^titieedemonstrandum. » foret.
De cereis in honorera martyrum accensis erat ibi Supra vidimus, cap, IC, quousque progressa fue-
sermo;altamencumHieronymusIuminariaadhibita D rit superbia et furor Lutheri, dum offertorium et
probet, « quando legendum est Evangelium ad sig- quidquid oblationem olet in coelesti missa; sacrificio
nura loetitiae, » idem Pater Le Brun opinatur ejus- abominationem appellare rainirae erubuit, ac pror-
modiexemplofretosChristifideles raorem luminum sus rcpudiandum esse una cum universo canone
extendissead integrammissam. Utijamalibi osten- imperatorio decretosancixit. Itaille in contemptum
disse rae arbitror [Murat., Anecdot., 1. 1, dUsert. 16), non dicara prasentisRonians Ecclesia;, omniumque
non tara facile concedendum est Ilieronyini tempo- et Occidentis et Orientis Ecclesiarum, quE suis in
ribus defuisse interdiu luminaria in templis, et ad liturgiis sacrffi oblationis ritum observant,uti supra
saoramentorum celebrationom. Si in Palffistinausus totexemplisostendimus,sedprimitiva?etiam ipsius
iste non fuit, aliis inregionibus viguissepotuit. Non EccIosiae.Etquanta quidem fuerit hominisilliusim-
soluiri ad Evangelium, sed ad baptismum corei ac- potentia ac lemeritas, et quam imn.erito pro tutan-
censi deferebantur, ul ex CyriUo Jerosolymitanoet adhuc in aciem descen-
dis ejus erroribus nonnulli
Gregorio Nazianzeno constat. Neque iisduntaxatusi dant, unus sanctus Clemens I Roraanus pontifex et
neophyti. sed alii quoquG ad honorera tanli sacra- martyr, uos edocere potest. Is crgo in ha;c verba
1017 DISSERTATIO. CAP. XX. 1018
loquilur: « Concta ordino del)omus facrro quae nos A amplexat.-e, infamare nou erubuit, ac si li'.u:'i,icam
Dominus jussit peragere.Stalulis temporiljas obla- oblalionem ab ipsius ChristiuncB religionis e.xordio
tiones et liturgias perfici, ncquo inordinate fieri (requentatara ac proplerea ab ipso inslitutore Cliri-
praecepit, sed pra^nnitis tenipc-ibus et horis : Ti; sto descendentem, sanctissirai illi Patres aut te-
TE 7rpo5(3opa? /.ai T.EiToupY''''^ ETriTsXetaOat. Addit mere invexerint, aut insipienter probarint?
etiam: 0't o3v toTi; 7ipo:s'Ztz7.y\j.i'ioi^ y.atpoTc; TioioyvTE;
Quod cardinalis Bonain Liturgicissuis adnotave-
Tx; irpoTtfopa? a'JT(ov, EoTipoTOsy.TOt te xixt (jtaziptot.
rit, nunc «solos clerioos vel ministros respondere
Qui ergo assignatis tcrnporibus oblationes suas fa- in missa,Ei cum spiritu iMO,Binghamus occasionem
ciuntaccepti et beati sant (Clem.I pap.,epist.adCo-
arripit insuitandi Romanie Ecclesiee, quasi haec
riiilh.,c. 40). »Gum Clemeotem audis,audire te pula (cpopulum nc hac divini cultus parte penitus e.xclu-
ipsosmet apostolos; nam viventibus ipsis apostolis scrit, ac proplerea(( in errorem etpravitatem in-
)>
floruit,eorumquc discipulus fuit. Neque hic som- currerit {Bingham., Orig. eccles., l. xv, c. 2).» Tum
nies, oblationum nomine posse designari dona in haud alia ratio dari potest,quara
subditjcCujus rei
pauperura usum altari oblata. Non aliud ibi sunt magisterialis Ecclesiee auctoritaS,qucTe,quidquid lu-
oblationesquam quibusincruentumsacrificiunicon- bet, populo praescribere sibi suniit, non obstante
ficiebatur, ac Deo offerebatur hoc enim Domi- ;
g quacunque regula^sivetraditioneveleris li^cclesiffi.w
nus jussit peragere,et quidem certis temporibus et Sedejusmodiaccusatio exuna hominis temerejudi-
volumus Joannera Gasparem Svi-
horis. Si audire cantis inscitia manavit.et reservandaerat adversus
cerum Tigurinum,siveCalvinianumprofessoremin Lutlieros et Calvino3,qui sine ulla auctoritate tot e
suo Thesauro ecclesiastico vox Ttpoa'.popa « usurpa- sacra liturgia sustulere,quanquam traditione vete-
tur de sacra efflna.>>Imo dicere debuit de sacrificio, risEcclesiaj probata. Indic.t raihi Binghamus, si
cujus causa fit oblatio ; neque enim ad coenam potcst,ullum Eeclesias decreturaquo populus veti-
eadem pertinet.Idquo ipse postca fateri coactusest
tus sit responderc sacerdoti insacris.Una necessi-
scribens,itpo(j<plp£tv,sive oHerre,(( absolute positum, moremhuncsensim invexit,iitin privatis missis
tas
significat» ©'jo-tav TrpoaoipEtv, scilicet, sacrificium unus clericus,ut in solemnibus chorus, pro populo
o//cr/r. Proinde in canone sexto aposlolorum statu- respondeat, ex quo idem populus ob non amplius
tum habes:(( Si quis episcopus, presbyter,aut dia- intellectam linguam Latinam.et ob ignorantiam rc-
conus,faota oblatione non communioaverit,causam sponsorum.a respondendo cessavit.Tunc opusfuit
dicat.» Norunt eruditi quanta sit eorura canonura ;„ missa non solemni unum substituere clericum,
antiquitas.quanquam revera non sint apostolis tri- q^j defectura pcpuli indocti suppleret atque illius
buen^li. PrKterea oblationem et sacrificium verura
q noaiine sacerdoti responderet:nara quidquid nunc
incatholica Ecclesia a sanctis Irenoeo et Cypriano clericus respondet, astantium nomine respondere
depra;dicata vidimus supra,cap.l8.Quales sanctiii certum est.Casterum et nunc ipsis laiois clericorura
viri fuerint, eruditus lector sat novit. Tertullianus munere fungi licet inserviendo missis privatis.Ne-
quoque de diabolo ait oiraulatore «sacramentorum que vetantur laici, cantus lege edocli, miscere se
divinorum.Signat ille in frontibus milites suos; ce- cum choro clericorum.et respondere.lrao laici soli
lebrat et panis oblationem {Tcrttd.,l.de Prxscript.c. in sacris confratcrnilatibus,otsancliraoniaIes solse.
11).» Alibi vero inquit: « Non pcrmittitur raulieri- dura missa cantatur, respondenl sacerdoti. Quare
bus in ecclesia loqui, nec tinguere, neque offerre videas quam injusta sit Binghami accusatio, quiet
sacrificiun>),necalicujus virilis rauneris,nedumsa- infra ad alteram desccndit, contendens « Conse-
cerdotalis officii,sortera sibi vindicare(M(jm in tib. crationisvtirbasemperaltavocefuissepronuntiata,»
devetand. Viryin. c. 9).» Confirmatum idem videas ac populura respondisse Jmeii.Quam in rem produ-
a celeberrimiconcilii primiNicaeni anno Christi:-)25 cit noxellam Justiniani Augusti, jubentis,« non in
cclebrati canone: « Pervenit ad sanctum magnura- secreto, sed cum ea voce qua; a fidelissimo populo
que concilium,quod in quibusdam locis et civitati- exaudiiilur, divinam oblationem facere.ut populus
buspresbyteris gratiamsacraecommunionisdiaconi gratiarura actioni subjiciat Deosanctura illud.4m^}i
porrigant; quod nec regula nec consuetudo tradi- [Jmlinian., innovclUi 137, c. 0).» Tum subditBin-
dil ut ab his,(7HJ poleslalem non habent olJerendi,ii gharaus:« Facit pro Ecclesia Romanensi, quod les
E^oyitav piTj E)(ovTa; irpoitiEpEiv, illi qui offerunt canonica superior esl civili; alioquin tara horrenda
Christi corpus accipiant (.Conc. Nic. i, c. 18).» An- omniura divinarnm ethuraanarum legura violatio
tea quaque in eoncilio Arelatensi anni 314 interdi- non inulta impunitaque foret.» Neque puduit ho-
ctura iairaXtidiaconibus o/fei-re {suh<iud\) sacriftcium mineradocturaintarahorrendumepiphonemaerum
Quis ergo non horreat Lu-
{Conc. Arelat., c. 15).» perc,ut RomanM Ecclesi» tribueret ((omnium divi-
therum, qui non solum Oblationem et Oflertorium narnrahuraanarumque legum violationem?"Si Bin-
sustulit e missa, sed etiam primitivam Ecclesiam gharaus hominura judicium contempsit,cum in ex-
Abominutionis nota denigrare est usus,quod Obla- secrabilem calumniam hano raptus e»t,num judi-
lionem usurpaverit in sacris mysteriis, ipsumque cium Dei cffugerit,qui ab ipso ralionem certeexe-
Nicaanum conciliiira,cujus tamen dogmata sumraa gerit.cur tanta infamia onerare sit ausus Ecclesiam
scmpcr veneratione universaj orbis Ecclesiae sunt lloraanara? Quod vero is cardinalera Baroniura in-
1019 DK REBU8 LITURGICIS 1020
cuset, succensentem Jusliniano ob ejnsmodilegem A. duntur.Ita composita est mortalium condito,ut asa-
nihil aliud ab eo potendum est,ni?i ul edical po=i- pissime ex una eademquc ro commoda et incom- 1
tine fuerint impcratores, an episcopi regere Eccle- moda consequaiilur.Quod niolhodum suaui Prote-
siain Dei, qwun acquhiml sanguine
suo, et jurene stantescommendent,scilicet,linguampopulonotam
dixerit saactus Arabrosius « Imperatores intra Ec- adhibere in sacris,non eos profecto deficient ratioTJ
clesiam esse, non siipra Ecclesiam, et publicorum nes: asl judicii inops sit, hanc ob causam in
imperatori mcenium jus esse commissum, non sa- jurgia etcontumeliasadversus RomanamEcclesiam
crorum (Aoibros , epint. 20)?» Jus istud si forte Hri- ruat. Et qui corrU|itcla hic ei tribuenda. qua; lin-
tannus soriptor in regem suum conferat, cum di- guam Latinam,qualemab apostolorumjevoaccepit,
vina; legis tum disciplinae ecclesiaslica; injurium se adhuc retinet,quodnempe religionisibi ducat dese-
prodet.Verum quid de hoc ritu dicendum est?Gar- rere qua; vetus Ecclesia usurpavit?Adversabaturne
tiinalis Bona in ea fuit sententia,nlim« in Ecclesia Britannica gens communi sensui et rutioni horni-
Occidentali oranosaudissesanctissimact efficarissi- num.cum usque ad sfeculum Ghrisli decimum sex-
ma verba,quibusChri3ticorpupconficitur,ac postea tiim Latinam in sacris liturgiis linguam conservavit?
statutum fuisse ut canon submissa voce recilarctur At inquies: Ab antiqua consuetudine recedere prae
{Bona, de Lilurg. l. n, c. 13).» Antiquum vero mo- g staret. Audio; sed sus quoque rationis cathclicae
rem desiisse sfficulo Christi deoimo es conjectura Ecclesi« sunt, ne venerandae antiquilatis instituta
censuit. Proterca ante aiiquol annos insurrexere mutet; quod et animadvertas in tot aliis Christiuni
qui canonem nonamplius secreto recilarent,aut re- ritus populis, qui aut Gr;eco, aut Syriaco, ^Elhio-
citandura clara voce edioerent. Sed Pater le Brun jiico, Coptico, .Armenio, aliove idiomate liturgiara
[Tom. IV Lilurg.) dissertationem perquam elabo- coDficiunt,quanquara veteris illius linguae ignari.A
ratam istis nnva cupientibus opposuit, multisque me non exspectet lector quid de hao re docti viri
rationibus et copiosa eruditione contendit in Eccle- disseruerint,neque enim mihi statutum est in omr
siis Occidentalibus semper viguisse, nunquam de- nesconlroversiasinvaderequffi ad sacram liturgiani
siisse,secretam canonis recitationem . Negari taraen speotant.Satis sit monere majestatem conciliari sa-
nequit, quin apud Orientales omnes Ecclesias, uti cris a Latinalingua,in qua fuere instituta; populi-
constat ex omnibus ferme liturgiis Graecis.Syriacis, que catholici devotionem minime languere,eliamsi
et Copticis, consecrationis verba audiantur a po- Latina verba non intelligat, aut saoerdos secreto
puh, respondente postea : .hnen. Ejusmodi novita- oret, atque ipsam Ecclesiain indulge ut expotanti-
teni post nupor memoratam Justiniani legem in eas bus intelligere illas sacras preces, versioearum in
regiones invectam le Brun arbitratur, cum antea linguam vulgarem ministretur. Eadem etiam de
non alius ibi ritus observaretur, quam qui semper causaa refricanda quajstione illa abstineo quam
ab Occidentalibns observatus fuit.An ita fuerit,sa- Nicolaus Cabasilas Grsscus soriptor, aliique ejus
tis compertum non puio. Ulius dissetationem, qui gentis, adversus Latinos agitarunt, contendcntes,
pluracupit, consulerepoterit.Dicendum interea no- non verbis Domini,sed invocatione Spiritus sancti,
bis est ritum hunc exiis essequi indifrerenles sunt, sive prece, quae in quibusvis Orientalium liturgiis
et sive uno.sive altero riiodo perangantur.rationeet post eadem verl)a occurrunt,consecrationem dono-
auctorita firmantur. Propterca ob ejusmodi varie- ruin fieri. iratis mihi sit hac de re cap.lO lectorem
tatem nulla unquam intor Latinos et Grajcos de tot monuisse, neque nos Grsois et Grcecos nobis ob
aliis disputantes oborla est controversia; cta?qiium ejusmodi ritus diversitatem infestos esse deberc,
est ut laudahilom usuin suum unaquieque Ecolesia uti ostenderuntcardinalisBona(Li;7).iiLi/u?-3.,c.l3),
retineat sine contradictione alterius. Statuendum Renaudotius (In Colleclione Lilurg.), Martene (D«
vcro priBcipue est neminilioere privata auctoritate c. i, art. 8), et prsscrtira
aniiq. Ecclcs. PAlib., l. i,
novationem hic facere;nam eliamsi de ritibus aga- Brun (Explicat. musx, IV), qui justam
Petrus le t.
gua populo incognita:« qua; corruptela, is ait, in- tatio superest quin completa perfectaque tuno sit
vobis efficiat sacramentum, el ad hoc percipiendum dunlaxat partos hostiam sacerdotalem frangere, et
nostra corda purtiftret. in tot parliculas sive oblatas antca divisum panem
consecrare, etfiiielibus postea distribuere, sublato,
fiAPUT XX. quantum fieri potuit, fragmentorum incommodo ?
De (diis missdS Romanx rilibus, a Protestantibui inju-
Verum ad graviora transeamus. Sunt ex Prote-
sta censura impctitis.
stantibusnonnulli, atqueintereos prajoipueBingha-
Egrcgius cardinalis Bona [Lib. i Liturg. c. 25 mus (Lii. XV, c. 3, g 35), qui sibi visi sunt reperisse
§ 11) erudite ao sincere animadvertit tantummodn P in canone Romano quaedam repugnantia sententiae
post annura a Christo nato millesimum, ortum ba- do transsubstantiationeetretliprffisentiaoorporis et
buisse oblatas, quarum nunc usus est in Ecclesia, sanguinis Domlni post donorum consecrationem,
quoB, scilicet, tenues sunt, et ad figuram etexigui- Scilicet, ibi legitur : Super qux propitio ac sereno
tatem ferme unius denarii formantur, cum molis vullu respicere digneris et accepta habere, sicuti acce-
longe majoris anlea forcnt. sumpsit Ansam inde pta habcre dignatus es munera pueri tui jusli Abet, et
BinghamusAngiusadversusihuncritumdeclamand:, sncrificiumpatriarcha; noslri Abrahae : etqund libiob-
quasi panis ad altare otTerendus « udeo in exlrc- tulit summus sacerdos luus Melcliisedech, sanctum sa-
mum inciderit, ut fere naturam elementi sacramen- crificium,immaculatam hostiam. Ad quaj hac adjun-
talis perdiderit, rem quE panis vix dici poterat sub- git « Quomodo enim reale corpus ac
Binghanius :
stituendo in locum communis elementi {Bingham. sanguis Christi vocari po?sunt hfficdona ? aut com-
Uncj. cccles., l. xv. c. 2, §5, 6). « Sed quis non parari cum sacrificio Abel,(iui de animantibus ob-
agnoscai in hoc summam cavillandi prurigiuem? tulit ? QuomoJo quis precari potest(sine injuriain
Ineptus enim sit declamator, qui oblatas, sive ho- Filium Dei) ut Deus saoriricium unici Filii sui sibi
stias, quibus nunc utimur, vcrum ac naturalem pa- acceptura esse sinat queraadmodum saoriflcium
nem negare audeat. Desipiat etiam, qui ex mole C Abel? » Propterea is oenset ha;c bonura olim sen-
panismajorem rainoremvecffllestissacramentis effi- sum adniisisse, quando super pane et vino pronun-
caciam arcessat. Inter homilias qna; sub nomine tiabuntur ad oonsecrandum ea in monumentum ac
Eusebii episcopi Gailicani editfB sunt, quinla de symbola corporis et sanguiiiis Domini; nunc autem
Pascha, qua; Siincto Isidoro in Mss. atribuitur,hsc ut is dicere pergit, «absurda sunt, et primitivaein-
habet « Invisibilis sacerdos visibiles creaturasm
: tentioni contraria. » Quia Calvinianis oculis hsc
SUBSTANTIAM COBPOHIS ET SANGUINIS SUI VOrbo SUO SO- iutuitus est Binghamus, quod videredebuit non vi-
crsta potestate convertit, etc. Deinde hiec addit: dit. Nos dona etdata EucharistiiB sacramentum ap-
« Euoharistiffl sacra porceptio non in quantite, scd pellamus, quod ccelestis victimaquas ibicontinetur
in virtute consistit. Quod oorpus, saoerdate dispen- incomparabile beneficium est, a Deo nobis colla-
sante, tanlum est in exiguo, quantum esse constat lum. Adhosc uti donumagnoscirausabipsooranium
in toto. » Neque certc antiquis temporibus grandis datore horum ipsum panem et viniura, sinequo
buccella in os fidelium iramillebatur, sedquodlibet sacrificiura novaB legis conlici non posset. At quid
fraguientum consecrati panis satis fuit, cum ibi non sunt hKO dona et data, cum hfficverba saoerdos
minusquam in grandioribus fragmentis seaccipere pronuntiet ? Sunt dona in rem divinara conversa.
totura Christi corpus Christiani olim quoquecrede- n quod anteverba consecraitionis erat panis etvinum
rent. Alleram idem Binghamus censuram struit, jara factum est corpus et sanguis Domini. Curnon
fassus tamen, « de ro leviore » esse {Idem. ibid., legit,cur attentenon consideravit Bynghamus prae-
c. 3, 35), videlioet, post consscrationcm ontiijui-
ji ocdentia immediate verba, quibus sacerdos aitsuo
tus fraclum et comrainutum fuisse panem in multas ae populi nomine : Offerimus prxclarxma; estati tum
partes, ul (idelibus distribueretur, nunc autem in de tuis donis el datishostiampuram, hostiam sanctam,
iioolesia Bomana « unam duntaxat oblatam in tres hostiam immaeulalam, panem svnctum vitx xternx,
partioulas dividi, de quibus nemini datur, modout et culicem salutis perpetux. Super quxpropitio, ete.?
umbrain retineanl antiqua? consuetudinis qui raos ;
Ergo non amplius terrenus estpanis, seApanis
ille
Ego sum pants vivus{Joan. vi, 48)? Quod etiatn ef- A foret quem opinatur Binghamus, nihil majestatcm
fioacius cxprimitur additamento Mternx ; hanc FiliiDei dedeceret, si sacratissimum ejus corpus
enim vilam materialis panis dare nequit, sed unice per angelos ex terrcno ad cffileste ultare diceretur
dare polest divinus ille panis, hocest,corpus Chri- deferri ; Christus eniiu in sacramento existit, spe-
sliDomini, de quo ipse ait Qui manduc.alhimc pa- : ciera victimajraactata^prseferens, quanquarasemper
nem, vivel in xternum. Gonfirmatur eliam veritas vivus; seque Patri pro nobis exhibet, qualis humi-
i
sanguinis Chrisli, quem sub specicbus vini sacra liatus usque ad mortera pependit in cruce. Sed sa-
mensanobis, non figurate, sed verepraebet, quando tius est opinari, cum dicitur : Jube hxc perferri,
appellatumvidemus calicem salulis j)erpetux,ii\oenle nihil aliud exoptari ab Ecclesia, nisi ut ad cceleste
Domino Qui : maiiducal mcam carnem et bibil san- altare(cujus mentio est in Apocalypsi),sive ad cce-
guinem meum, habel vilam acternam. En quid sint lestem Deithronum et sanetuarium Divinitatis, per
dona post consecrationem. Ad hfficagnoscenda ni- angelum (qui orutionibus fideliuin vivorum pra;est,
animus pravis alfectionibus
hil aliud exigitur, nisi easque ad Patrem defcrt, uti pariter in Apocalypsi
et prffijudiciis libcr. legitur) deferantur orationes, vota et oblalio, sive
mus. Null.im ille comparationem invenit inter sa- D Neque enim existiraari potest Eeclesiam exoptare
crificia Abel, Abraham, et Melchisedech.et incruen- ut revera Christi corpus el sanguis de altari in coe-
tum altaris, uti Catholioi sentiunt. Doccndus essel lum, sive de loco inferiore in superiorem ferantur,
BinghamuscensuissesanctosPatres, patriarcharum cum hoc sine miraculo, eoque perenni, fieri ne-
sacrificia, qua3 Deo placuore in Veteri Testamento, queat, et quotidie cernantur ccelestia dona ex altari
ideo placuisse Deo, quia Filium Dei unigenitum terreno non dimoveri. Hanc esse mentem Ecclesia)
postea pronobis hostiara futurura pra3figurabant,il- ediscimus ex aliis cum Latinorum tum Orientalium
laquesacrificia fuisse figuraspra^cellentissimisacri- liturgiis, dum prima oblatiofitpanisetvini. In Ro-
ficii crucis el altaris. Sed hac inspectione dimissa, mana Deum deprccatur, utoblatum vinum modum
duo in re proesenti consideranda sunt, scilicet, sa- consecratum, sive calix, in conspectum divinx Ma-
crificium, et res sacrificata, sivequisacrificium fa- jeslaiis cum odore siiavitatis ascendal. In Liturgia
cit, et victima qu« offertur Deo. Nunquam aulem f.ancti Basilii apud Goarem Utsimus digni tibi of-
:
Ecclesia somniavit petere a Dso ut acceptam ha- ferre lioc ralionale et incruenlum sacrificium prono-
beat illam hostiam, hoc esl, corpus et sanguinem stris peccatis, et populi ignorantiis; quo suscepto in,
Filii sui, cum nemo uoquam inter Christianos du- sanclo cl intellecluali tuo altari in odorem suavitatis
bitarit quiiiacceptissimasempersit divino ejus Pa- Q vicissim nobis remitte gratiam sanctituiSpiritus.T^oa
tri,sed petit ut sacrificium ab indignis et peccato- ergo petitur ut panis et vinum ablata realiter per
ribus factumeiplaceat: petit ut vota et preces offe- miraculum altollantur ad supercwleste aliare, ad «/-
rentium immaculatam illam hostiam placidovultu tare spirituale, quod cX'-eUius ccelis est, ul aliae litur-
excipiat. In prfficedentibus ejusdera missae Roma- giK habent, sed ut sacrificium peragendum, quod
nae precibus oratur Sic fiat sacrificium nostrumin
: complectitur preces et spem venia; ab offerentibua
conspeclu tuo hodie,ut placealtihi, Dominc Deus. Vt conceptam, et ab eoriim actione pendet, corain di
sacrijlciiim acceptabile fiut apud Dcum Patrcm omni- vino Patrc sistatur in coelis ; moris quippe est in
pofen/^m. Ita et in sancti Basilii Liturgia legitur: Ecclesia intueriDeum.quamvis oraniproesentcm,in
Deus gratix largilor da nobis ul sa<:rificium nostrum solio praBsertim gloriae sute ac throno majestatis .se-
coram te acceptum sit. Cam vero exempla habeamus dentem acdominantem. Itacum sacerdosincensum
Dei placido vultu accipientis sacriQcia quwdam le- adolet Deo, rogat ut ascendat ad Deum; et in litur-
gis antiquae, pra-figurantia sacrificium longe excel- gia Graecasancti JoannisChrysostomiapud Goarem,
lentius nova; legis, iis utitur Ecolesia, ut quod san- et in aliis quas prstereo, offcrtur Ihymiania, quod
nb puritutem, fidem,aniniiquedevotamdis-
ct; viri suscipe, Domine, in sancluin et supercalesleacintelle-
positionem, suis oblationibus impetrarunl, nos ctuale tuum allare, etc. Profecto non fumus et odor
etiara,quanquam impares, quanquam indigni obti- thuris ad ccelum usque penetraturus creditur, sed
nearaus. Ad eamdem pariterintentionem rclerenda quidem orationes et affectus sacerdotis et populi,
sunt qua; subsequuntur, suppiicante sacerdote ut adorationem pra^stantis Deo per hoc signum, illuc
Deus jubeat hxc perferri per manus sanctianijelisui perventuros speramus. Ilaque in pr«laudata ora-
in conspcclum divinx Mujestatis sux.lnquil hic Bin- tione petitur, non uldivinapraasens hostia deferatur
gharaus « Quo pacto Christus, qui sedet ad de.xte-
: in coclura, id unum Ecclesia petit cum Daniele ul
ram Patris, ministerio eget
angelorum, utperfera- fial sacrificium nostrum in conspectu Dei, el flaceat
tur ad Patrera in cccleste altare ?« Hujusmodi mi- illi[Duniel. iii, AO), hoc est, ut ad Deum deferatur
nisterio certe non indiget Doniinus noster, de quo oratio,actio, et oblatio nostra, atque in conspeotu
Chrysostunius ait « Qui cum Palre sursum sedet,
: Dei in coelo complealur quod in terrestri altari per-
in illo ipso temporis articuloomnium manibusper- agitur, et cx pra;stantia coelcstis victim63, et ex ac-
Iractatur, acse traditvolentibus accipere(C/i/-i/50j/., ceptatione sacrificii nostri, in nos deinde omnisbe-
/. III de sacerd ). » Verum etsi Ecclesia3 sensus is nedictio descendat. IIoc subsequentiaverbaconfif-
1025 DISSERTATIO. CAP. XXII. 1026
mant. Vota nempe nostra asrcndere ad Deum A. dunt, dum saccrdos post conspcrationem ait. Olfe-
cupmua, ut quofqnot ex liae allaris parlicipationc rimus prxdarx Majeslaii Utx de luis donis ac datis
sacrosanclum FiUituicorpus et sdtiguinem sumpseri- hostinm puram, elc, panem sanctum vitx xternx.
mus, omni benediclione repleamur.ln
ca'lesli el gratia GrKci in missa divina Chrysostomo Iriljuta aiunt et
altari estcorpus et sanguis Domini; exillo «umen- ipsi postverba consecrationis Tua de luis libi of-
:
hxc omnia, Domine, semper bona creas, santificas, accppcrint, monendus est lector ut Pamelium et
vivificas, benedicis el prxstas nobis. Hic etiam trica- emlnentiss.Bonam consulat.qui antea hunc ip»um
tur Binghamus, ejusque asseclas. « Qiia, quKso, ait, Apulcii locum aniraadverterunt, simulque palara
--T - ratione Christus vocari polest
loquondi 1
rj
: Hxcomnia
fecerunt antiquissiraum hunc fuisso morem apud
•-'
bona? et Dous semper creat, '' Romanos, ut quoties populus ad sacra et ad con-
quidem bona, qu23
sanctificat, benedicit ? Num Deus creat,sanoli(icat, cionem publicam conveniebat, conceptis verbis di-
vivificat, et benedicit Deum Christum per Jesum raitteretur in fine. Virgilius :
Christum ? « Ita ille, phantasma in cerebro suo fa- Lustravitque viros, dixitque novissinia verba.
bricalus quod nunquam in rerum natura fuit.Non Hoc est, Ilicet, idom quod Ire licct, uti Servius ex-
de Christo existente in sacramcnto hffic dicunturi f.onit. Dimittebatur autem seuatus hisce verbis :
absonum quippe nimis forct per dictionem lixcom- Nilvos moramur, Palres Conscripii. Concionis etiam
nm signilicare Christum Dominum.Sed quidem per dimittenda; haec erat formula Sivobis videtur,
dis- :
quod quidem beneficium prKgrandeest, cum crea- C Invocationem sanctorum hominum qui ex hac
turce ista^ nobis inserviant non solum ad vitam,sod vitadicesseruat, in Augustana Lutheranoruni con-
eliam ad omnium prffistanlissimum mysterium in fessione fuisse damnalam, norunt erudili. In eam-
Ecrlesia Dei, et sine quibus ineffabile sacrificium dem sentcntiam reliqui Protestantium confluxerunt.
altaris confici nequit. Ejusraodi postea boneficium Meuuinon est in celebrem controversiam hanc pe-
Dominus mirura in modum auget,cum panem et vi- dem inferre, utpote a tot Ecclesiae catholieae pro-
nuiii sanctificans, et a uommuni usu secernens, ad pugnatoribus copiose perlractatam, ac nuper a doc-
tantam dignitatem exlollit, ut sacramcntum fieri tissimo viro Joanne Ghrysostomo Trombelli, Bono
possinl immaculati corporis et sanguinis sui.Iu iin- niensi abbate canonicorum regularium Salvatoris,
monsumposteaassurgit beneflciumistud,cumChri- qui pra; ca;teris, de cultu sanctorum agons, variis
stua persuaverba panem ipsum vivificat. Res ina- arguraentum hujusmodi exliausisse videtur.
libris
nimes sunt panis et vinum. Quomodo vivificantur Pauca ad rein prKsentem fari mihi liceat.Veneniri
et vitam accipiunt? Non alia ratione et causa, nisi sanctosad ca lestem patriam translatos, eorumque
dona ipsa in Filii sui cor-
ex omnipotentia Dei, qui nos coramendare orationibus,quam antiquum sit in
pus etsanguinem, cum anima et divinilate conjun- Ecclesia Dei.omnium liturgiarum consentus aperte
ctum, « transmutat et transelementat, » ut sancti ^ demonstrat. Quod Romana caetera^que Occidentis
Patres et liturgiae testantur, eodem modo quo vir- EccIosia3 de beatis illis paradisi civibus sentit,ora-
gam Moysis vivificavit, in scrpentem convertens ;
nes etiam Orientales, quanquam a nobis, et inter
nam et hujasmodi exemplo iiilem Patres utuntur ad se divis;c, a tot saieulis sentiunt, tum eorum me-
statuondam realem mutationem donorura in sacra- raoriam testis diebus honorantes, tum ad corum
mento altaris. Ita quod erat ante panis terrenus,fit patrocinium confugientes. Mos iste male habet Pro-
et evadit panis ille, qui de se ipso hgo sum
ait : testantes, quasi Mediatori Dei et hominum Christo
panisvivus.qiii de coelo descendi. Vivificatum autem injariamirrogemus.BinghamusipscAnglusminime
tiunc panem Deus benedicil,ut per ipsura in fideles nos probat, uti supra diximus, quod in confeasione
suos digne cmmunicantes ccelestis omnis benedi- generali antemissam sanctos invocemus, ut orent
ctio et gratia demum effundatur. Si ad hcec ani- pro nobis. Deinde sanctorum commemorationem,
mum advertisset Binghamus, a ridenda illa in- quoe fit post consecrationem in missa, vellicareni-
terrogatione abstinuisset. Atquo ex his explicata vi- titur (Lib. XV, c. 3, § 16), quasi pro eis a;que ac
deaa nuper memorala verbu, quae in canone praece- CiBterisdefunctis fidelibus Deum vetus Ecclesia pre-
J
1027 DE REBU8 LITURGICIS 1028
caretur, non vero ut ii Deum precarentur pro {i^ tuorum passione fionorando.Qmnio decimoKa\enda.a i
vivenlibus. Sed ulinam Protestanles et diligentius Septembris Sancli martijrls Agapiti inerila nos,Do-
: !
lioaj Ecciesiae sentenlia de sanctis.quam expressam praidicamus, etc. Ncque disparem doctrina; prufes- ^
habent in Tridentino concilio. Soilicet : « Bonura sionem in Gregoriano Sacramentario habes. Nonis :
atque utile esse suppliciter eos invocare, et ob Februarii Deus qui inter cwiera potenlix tux mira-
:
\
beneficia impetranda a Deo per Filium ejus Jcjium cula etiam in sexu fragiti victorium martyrii contu-
Dominum nostrum, quisolus noster Redemptor(et Quinta Kalendas Septembres Deus, qui:
listi, etc. :
Saivator) est, ad eorum orationes, opem et auxi- bealum Ilcrmeteni murtyrem tuuin virtute conslanlix-
lium confugere [Conc. Irid., sess, 25). » Hinc ha- rohorasli, etc. Plura habentur in Sacramentario
bes nos agnoscereetexspectare ab uiio Deolargitore Gothico, et in Missali Francorum, sed nolo ultra
quidquidboni etgratiarum in nos manat, aut a no- vagari. Satis heec sunt, ut quisque intelligat dam-
bis speratur. Tum discis spem impelrandi silam in nandos esse qni nos damnant quod glorificemus J
'
Christo Domino nam : vel ipsi sancti in ccelis Deum Deura in sancti ejus, quod illius dona ac trium-
per Mediatorem nostrum precantur. Siouti autem phos in beatis coeli civibus honoremus.
vel ex confessione Protestantium ipsorum, bonum
B Ad sanctorum quoque patrocinium confugimus,
atque utile est nos commendare orationibus sanclo- eorum nos oraiionibusoommpndantes.Atquopacto?
rum viventium, neque per hoo injuria Christo inler- Sacra liturgia tibi indicabit. Nihil nobisii conferre
lur,ita nihil deperit dignitati sanctissiniiMediatoris
possunt. Deum tantummodo rogamus,ut ob illorum !
Itaque sanctos religioso cultu et honore prose- et commendentur. Propterea mos est Eoclesiie, ora-
'
"
quimur, festivos dies in corum memoriam celebra- tiones, quas in eoruni solemnitatibus ad Deum di-
mus, sacritioinm quoque in eorum honorem offeri- rigimus, uti et in aliis oocasionibus, consueta for- 1
mus; sed priecipue ut in eishonoreturetgiorificetur mula concludere Per Dominum Jesum Chrislum, elc.
: j
Deus, per cujus gratiam el dona sanctam illi duxere Ejusmodi confugium ad sanctos, ccelorum regno_ J
vitam, aut pro Christo tormenta ac mortem susti- politos, impedire non possuraus quin Protestantes i^
nuere, dignique coelesti beatitudine sunt facti. In iraprobent, quasi piorum hominum inventum, et 1
dignum. Tuas enim, Domine, virtutes, tuasque vicio- Atnosdogmatis hujus vestigia in Apocalypsi osten- -1
et marlyrum palmx ad perennem mcmoriam, solem- profecto nihil opus est orare pro se ipsis, et in Epi- ,J
nemque Ixtiliam fidelibus populis sacraverunt. lo siola secunda Petri (// Pe/r. i, 15), et in secundo ;
rum, sed etiam con[essoru7n luorum,es virtute mira- antiquitatem consuetudinis hujus ad ipsa pene j
et benedicunt omnes sancli lui, guibus ct in confcssione adducendo IrencBum, Origenem, Cyprianum, tum ^
virtutem, et in passioiic victoriam contulisti. Infra reliquos quarti et quinti sseculi Patres. Hosce ido- J
hsc alia praefatio occurrit Vere digitum. Qui nos : neos testes si superstitionis patronos, aut supinjB',,,
"
beaforum martyrum palmas.in dicbus,quos suosan- ignorantiae reos traducere,siraulque primitivara Ec-
guine signavere, venerantes, in tua exaliure (exsul- clesiam pr«varicationis nota aspergere velint,teme- i
tare) potentia, in luo, Domine, tribuis semper lionore ritate non careant et potissiinum postquam evi-
;
';
alia loca in eamdem sententiam convenientia.Paria Binghamus Britannus, persuadere nobis volens rao- ,
habentur in Gelasiano Sacraincntario. Inde pauca rem in priorum scBCulornm Ecclesia fuisse etiam 1
delibemus. Pridie Idus Junias : Pro sanctorum Cy- procandi Deum pro sanctis, quod is deducere se |
rini, I^aboris, et Nazarii sanguine venerando, liostias posse arbitratiir ex Constitutionibus apostolorum j
tibi, Domine, solemniter immolamus, iua mirabilia {Lib. \ni, c. 12), in queis post conseorationem sa- ]
pertractantes, per quem talis est perlecta vicloria. cerdos ait OUerimus tibi pro omnibus sanctis,qui a j
:
Decimo septimo Kalendas Julli : Stciii 9/0)7« rfttima; StVculo placuerunt tibi, patriarchis, prophctis, justis,'
polentiam muncrapro sanrtis oblata testantur,sicno- apostotis, etc, laicis, et omnibus quorum tu nostino'
bis effeclum,Domine ,tua; salvaiionis impendant^Sexio mina. Tum subdit Fuisse universalem Ecclesiae
: «
•
Jispari Ecclesia; intentione; quod ne ipse quidem Momenlo, Domine, famulorum lamulanunque lua-
Biiigliamus negare infra audot, cum scrlfaat : " Pro rumN. el N. qui princesserunl, etc, ne pro sanctis
martyribus preces, laudes, ac gratiarum actiones jEque ac aliis qui essent in purgatorioprecari vide-
Dfferebant pro aliis potissimum preces. » Et nihilo-
;
rentur. Hinc pespicient, spero, lectores, me supra
minus intra ostendere nitilur» pro omnibus sanctis, noninjuria pronuntiassedepoleraicisProtcstantium
noncxceplaipsaMariavirgine, » precatos olim fuisse scriptoribus Isaias tt Apostoli vcrba: Aure audieiis,
[ideles, quasi et illi viventium precibus apud Deum et non inlclliyelis ; et videntcs viclebHis,etnon perxpi-
indigerent atque in hanc rero nonnulla contorquet
; cietis. Lbinam cerle erantoculi Binghami, cum haec
reterum verba. Sed uti antea animadvertimus, scripsit? Mitto negari a nobis mutationem ab ipso
scriptori isti, non secus atque aliis, de seotas qui- adiluctam ; nam Codice Gregoriani Sacramentarii
dem sua3 honore,non vero de veritatis cura solli- Eupersunt, ferme anteannos mille exarati, in quibua
3itis, in rr.ore fuit, non lucera qu.Trerc, quK in eadem verbaoccurruntqua?in relorraotisMissalibus
jmnium oculos incurrit, sed tenebras tantum quEe- leguntur.SedquodpudereBinghamum debuitnonne
ritare, quarum ope, si fieri possit, ostcndantlucem adhuc in Missalibus Romanis hsac verba succedunt ?
ibi deesse. Pelo ego Legilne Binghamus, an non,
:
jpsis, Domine, et omnibus in Chrislo quiescentibus lo-
juas idem auctor Constitutionum aposlolicanim ha- cum refrigerii, lutis, et pacis, ut indulgeas deprecamur ;
bet eodem libro, ubi orationem pro mortuis refert? quEG nemo non videt, pro vita functis, nondum glo-
Ibi lejj;itur : Colloca eum in sinu patriarcharum, pro- ria coelesti donatis, duntaxat dici. Obiter hicanim-
vlielarum, apostolorum, omniumque qui tibi a swculo advertas velim Roman» venerandam an-
Liturgias
placueriiut, ubi non est tristitia, dolor, gemitus, imo tiquitatem et doclrinam enim formula est qua
; ibi
locus piorum sedatus, cl pariter lerra reclorum, eo- Tertulliani ffitate Ecclesia utebatur in orando pro
rumque qui in ea vident gloriam Christi tui (Ibid. c. mortuis.Enim vero (suntejusdem Tertullianiverba)
41). Itaque geminos dcfunclorum ordinesauctorille et pro animaejus orat, et refrigerium adpostulatei
agnovit, hos, videlicct, qui jam patriam, seu p^ra- (Tertul., lib. de Monogam., c. 10). Quod stupeas, lo-
liisum atligere, ubi vident gloriara Christi sedentis cumejusdemMissalis, quo nuncutimur, Binghamus
ad dexteram Patris, et illos qui adhuc in viasunt, non solum legit, sed lotidem verbis exscripsit, et
Btgemunt a paradiso exclusi. Imo ipsemet auctor nihilominus illud Omnibus in Christo quiescenl ibus
hosco vila functos antea distinxerat ; nam verba a videns, non perspexit ridiculara esse excogitatam
Binghamo memorata, scilicet, Oflerimus tibi, etc, mutalionem, « ne pro sanctis etiam precari videa-
respiciunt oblationem Deo faclam in honorem san- mur. » Quod plus est, mals fidei reatum nescio qui
ctorum.Tum capite subsequenti refertur oratio pro C effugereispossit, cum subsequentiaRomanicanonis
fidelibus post divinam oblationem, atque interalia verba dissimulat, hoc est Nobis quoquc peccaloribus
;
ibi dicitur : Pro iis qui in fide requieverunt,Oremus. demullitudine miserationumluorum spe-
famulis tuis,
En reliquos fideles defunctos, atque a sanctis jam rantibus,purtem aliqnamet societatem donare digne-
in ccelum receptis distinclos, proquibus preces ad
ris cim tuis sanclis aposlolis et martijribus, cum
Deum fundendae sunt, ut a peccatis solvantur. An Joanne, Stephano, etc. , el vmnihus sanctis tuis, intra
bona fide Bingbamns hic egerit, judicium esto fe-
quorum nos consortium, non xstimator meriti, sed ve-
ctorum.
nix, quxsumus, largitor admitle. Meridianum solem
Ultra tamen ille « Augu-
pergit, postea scribens :
hic habes. Oinnibus fidelibus in pace Christi et Ec-
stinus quidem singularem opinionem in hac
fovet clesiae jam ex terreno ergastulo solutislocum refri-
materia de precibus pro mortuis. Non enim Eeque gerii et veniara a Deo precamur. Poslea de sanetis
pro martyribus ac aliis hominibus orandura esse regnura coeleste jam assecutis loquentes, ut cum eis
quoad coelestis beatitatis fruitionem il-
statuit, eo societatera et consortium misericors Deus nobis
lico mortem admissi sint. » Audisne « sin.L;uIa-
post precamur. Sed animum nondum Bin-
inipertialur,
rem opinionem? » Imo si paucos Millenarios exci- ghamus despondet, atque ex Hincmaro scriptore
pias, de quibus in tractatu de Paradiso multis ego D noni sfficuli aniraadvertit, tunc oralionem, recur-
egi,Ecclesiscatholicaj sentenliahKcsemperfuil; et rente sancti Leonis papae festo, hisce verbis in Ro-
Binghamus, dum haecignorat, aut non nosse se fin- niano Sacramentario fuisse conceptam: Adnue nobis
git populum suum foedissime decipit. Eos qui vita Domine, ul animie lamuli tui Leonis hsec prosit obla-
functi ob suam pietatem in coelestem patriam sunt lio, quam immokmdo totius mundi tribuisti relaxari
jam recepti, quis, nisi desipiat, putet precum am- delicla. Verum,ait Binirhaiiuis, in recentioribus Sa-
plius nostrarum indigere ? Imo eosdem invocare, ut cramentariis hunc in modum mutata cst Adnue no- :
Deum exorent pro nobis, ab ipso exordio suo Eccle- bis, quxsumus, Domine, ut intercessione beati Leonis
sia consuevit. Ineptiae sunt,
quas Binghamus addit, hxc nobis prosit oblatio. Animadvertere poterit le-
ini]uiena, inantiqua GrKca et Latina Editione Sa- ctor, non solum hanc orationem, qualis ab Hinc-
cramentarii Gregoriani scriptum reperiri Memento, : maro legebatur, reperiri adquartum Kalendas .lu-
Domine, famulorum tuoricm cunctorum aique cuncta- lias in vetustissimo Sacramentario Gregoriano infra
rum, qui nos prseceserunt, etc <( At in postea (ut is evulgando, sed etiam ad quartum Iduum Martii
1031 DE REBUS LITURGICIS 1032
orationeiB in feslo sancli Grcgorii papos totidem A. Veteris, tura Novi Tcstamenli, anliphonis, gradiiali
offerimiis, elc, ct in honore bealx Marix, etc, el Manus autem vel ante pectus junctaj, aut modeste
omniumsanctorum, iit illi proficiat adhonorem,nobis elevata2,consentiunlcumhumiiilatecordis, eldepre-
aulcm ad salufem, ct iUi intercedere pro nobis dignen- cantium affectu. Antiquissimi hujuscemoris(pra;ter
tur in ccelii, ctc. Atque hanc ct non aliam tuissc exemplaesacris Litterispetita)locup]etem habcmus
mentem Kcclesi», cxaliis duabus ad.junotis oratio- tcstem Tcrtullianum scribentem « Atqui cura mo- :
quianimx jamnli tul Leonis (uti el Gregorii) xter- l. de Orat., c. 17}. » Manus extensio super oblata,
nx beatiludinis prxmia conlulisti, etc. Num adeo sui qu» anliquitus multum spatii in altari occupabant.
oblitam putesEcclcsiamRomiinam, ulsuisprecibus y^
cum dicimus Hanc : iyiluroblalicncm, clc, imitalio
ad assequendam aBlernam beatiludinem pontificem est sacerdoiura veteris legis, qui ut babotur in Levj-
illum juvare velit, quem ,jam ingentis ejus prwmii tico, ponebanl manum supcr caput victimx (Levit.
compotem factum agnoscit? IV, 'i^^Translatio Missalis ad alteram altaris partem
in missis privatis apud pisoatores mysteriorum cau-
Nequeomittendum,eProtestanlibusquosdamnon
sas mysticas contincre crcditur. Vcrum nihil aliud
in suis tantum sermonibus.sed et in publicis libris
est quam imitatio aliiiua missaa solemuis. Pleraque
solitos esse traducere sacrificium misso3 veluti nii-
Christianorum templa olim orientera inspicicbant.
micum spectaculum ob lot Dominus uobisciim, ge-
Ambon (sive pulpitum) ia septentrionali partesitus
nuum flexiones, cruccs, gesticulationes, ut aiunt,
erat. Post lectioacs in meridionali parte recilutas,
elquidnon?Sedet ejusmodi censurasat proditquid
diaconus, venia ab episcopo peMta, anibonem as-
in eis possit exulccratus animus, et a turbulentis
cendebat, ibiquc conversus ad populum Evangelium
affectibus depravatus, quando sine ollajusta ratione
canobat.Inde natusin privatis niissisraosdefcrendi
et cx solo arbilrio irridcndo damnant, quod tot sa-
Missalisad alteram partem altaris, itemqueconsue-
pientes q iiibus constat Calholicorum rospublica, imo
tudo qua presbyter, non recto vultu, scd facic ali-
et eseterae natidncsChristi fidem amplexai, probant,
quantulum conversa, ad populum rccitat Evangc-
dum a primis usque EoclesiE saeculis sacrificium p
lium.
peragunl.ritibusnonpaucisadmysleriorumvenera-
tionem adinventis. Inlidi judiccs inimicorum oculi, Atqui Ihurificalio in soleranibus sacris adhibctur.
Memini me audisse Calvinistam prtsbytcris nostris Ita. est. Hanc abrogarunt antiquorum rituum.et Ec-
insultantem, quasi missam ludicri spectaculi loco clesiie ipsius, novi ho=tes. Sed nunquid theatrale
haberent. Cur in acrem hanc ccnsuram is ferretur, aliquid in hoc rilu excogitarc audeanl? Thura in
interrogavi. « Quia, respondit, hiscemeis oculiseos sacris ex Dei prajcepto Judei quoque usurparunt.
conspexi defcrentes ad altare pyxidemad tabaccum Rumdem morcm pariter Christiani ex Apocalypsi
desumendum, dum sacra conficiunt. » Tunc cgo didicorunt, nam angelus slelit antc allare habens tlm-
« Heul sodes, in t;mtam dcmentiam atquc irrcve- ribulum aureum, et datasunt illi insensamulla,elc.
rentiam erga divina mysleria Caiholicorum quem- El asc.cnclitfumns incensorum dc oralionibus sanclo-
quam sucerdotum erupisse, qui tibi unquam pcr- rum de 7nanu angeli coram Deo [Apoc. viii, 3). Quin
suasisti ? Evidentissimum est, in ea pyxide, quam antiquissimi sint canones qui sub nomine Aposto-
aspexisti, non tabaccum,sed perspicillos fuissc con- lorum circunifcruntur, nullus eruditorum negat. Ibi
clusos, quibus uti passim consucvere presbyteri ofTerri dicitur incensum, sivethymiana, « tempore
senesadrefovendamdeclinantemoculorumaeiem saora; oblationis {Cnnones apost., c. 3). » Propterea,
Fiori tamen potest ulinlerdum ex imperilia,festina U ulisupravidimus, sanctus AmbrosiussfficuloChristi
tione, autlangucnte pietate nonnullorum sacerdo- quarto hoc usitatum in divino sacrificio prodit, scri-
tum sacra mystcria incongrue pertractentur, unde bens: « Atque utinam nobis quoque adolcntibus
potios contemptus quam revcrentiain malcvoliaut altaria,et saorificium defcrentibus, assistat angelus
parum piisspeclatoribus excitctur.Astin eos,non in [Ambros., Expos. in Fvang. Luc, l. i, c. 28), etc. »
ipsa mysteria ac ritus,rcjiciendaest culpa; etadver- Ejusdem ritus meminit eliam Eusebius {Demonst.
sus hujusmodi ministros, qui non iedificant,sed de- evang., /. i). Crucisquoquesigna complura asacer-
struunt, coDCordi voce tonant canones et pii qui- dotibus usurpantur in sacra liturgia, tum super
cunque Ecclesise catbolic.-B scriptores. Nihil ergo oblata, tum super Ipsum corpus etsanguinem Do-
theatrale, nihil mimicum heterodoxi in Citholico- mini. Jam sanctus Augustinus de signo Crucis mo-
rum missa invenient, duni sibi caveant ab internis nuerat: « Qund nisi adhibeatur frontibus cieden-
concepti in nos odii insidiis. Nihil certe obloquen- tium, sive ipsi aquae, ex regenerantur, sive oleo,
dum habeant de tot orationibus, lectionibus tura quo chrismate unguntur ,siv6 sacrificio, quo alun-
i033 DISSERTATXO. CAP. XXII. 1034
tur, nihileorumrite perfioitur (Ang. Lracl. IIS in A quater eadem salutalio sinc ulla corporis conver-
Joan.). Ex quo Carolus vere Magnus saeculo Cliristi
'.
siono peragitur, nempe ante accessum ad altare,
octavo et sequenti ad litteraruna studia, qu» Jara ante Evangelium in missis privatis ante pra;fatio-
diu neglecta; jacueraut,suam gcntein excitavit,do- nem, et ante Evangelium Joannis in fine missae. Cur
ctinonnulli viri explicanda etillustranda suscepe- tunc ab eadem conversione sacerdotes abstineant,
runt divina Officia videlicet, Alcuinus, Amalarius, quffirunt Amalarius, Durandus, et alii, ineptasque
Florus, Agobardus, Walfridus Strabo, atque ulii. causas adducere mihi videntur. Verum, sive fiat,
Mirum est quot allogorias, quot mysteria iidem in aut non fiat conversio, dura prsscripta a Rituali-
sacris quibusvis ritibus invenerint. Et profecto in bus observentur, certum est nihil occurere quod
eisnon desunt mysticae significationes pleraeque : censurae locum relinqual.
lamen ab iis productae (liceat dicere) piarum men
Cantum insacris ubi quis reprehenderet, judicii,
tium phanlasmata sunt, qua; in leves auras facile
ut arbitror, inopia laboraret, utpote qui Apostolo
resolvuntur. Ad ipsa crucis signa quod attinet, lau-
adversarotur, ad Ephesios scribenti Loquentes vo- :