Professional Documents
Culture Documents
Bilang NG Modyul
Bilang NG Modyul
Ang Gabay ng Guro na ito ang magsisilbing tanglaw ng mga guro ng Baitang 8. Ito ay naglalaman ng kumpletong mga mungkahing gawain para sa bawat aralin at mga
estratehiya na maaring gamitin ng guro sa kaniyang pagtuturo. Ang bawat gawain sa isang aralin ay nakabatay sa limang araw na pagtuturo sa loob ng 50 minuto bawat sesyon.
Inaasahan na ang gabay na ito na makatutulong sa guro ang paggamit nito. Gayundin, hinihikayat na higit na pagyamanin ng mga guro ang mga mungkahing gawain na nakapaloob
dito upang higit na maunawaan ng mga mag-aaral ang mga aralin.
2
halimbawang akdang pampanitikan at
mga manunulat na Pilipino na ating
maipagmamalaki .
Paano nakaapekto ang iba‟t ibang Ang pagdating ng mga dayuhan sa ating
panahon sa kalagayang panlipunan na bansa at pag-iral ng makasaysayang
masasalamin sa mga akdang tagpo ay mga bagay na masasalamin sa
pampanitikan? mga akdang pampanitikan . Malaki ang
epekto ng mga pangyayari at tagpong ito
sa bansa dahil sa magkakaibang anyo o
porma ng pananakop at pamamahala ng
mga dayuhan gayundin kahit ang
pamamahala ay nasa kamay ng ating
kababayan. Kaya kung nais mong
makilala ang isang bansa, pag-aralan mo
ang kaniyang panitikan.
3
Aralin 1.1.3 : a. Panitikan: Epiko
“Tuwaang” - Epiko ng mga Bagobo
b. Wika: Pang-abay na Pamaraan
Aralin 1.2 – Ang Panitikan sa Panahon ng mga Español
Aralin 1.2.1 : a. Panitikan: Ang Karagatan at Duplo
b. Wika: Mga Eupemistikong Pahayag
Aralin 1.2.2 : a. Panitikan: Tula
“Pag-ibig sa Tinubuang Lupa” ni Andres Bonifacio
b. Wika: Mga Pandiwang Nagpapahayag ng Emosyon
o Damdamin
Aralin 1.2.3: a. Panitikan: Sanaysay
“Ang Katamaran ng mga Pilipino” ni Dr. Jose P. Rizal
b. Wika: Ang Pangunahin at Pantulong na Kaisipan
Aralin 1.3 – Ang Panitikan sa Panahon ng mga
Hapon Aralin 1.3.1 : a. Panitikan: Tanaga at
Haiku
b. Wika: Mga Pangungusap na Walang Paksa
4
Aralin1.2– Makapagpapamalas ng iyong pag-unawa sa karagatan,duplo,tula at
sanaysay na lumaganap sa Panahon ng mga Español, partikular sa
Panahon ng Himagsikan upang iyong maunawaan at mapahalagahan ang
kultura at kalagayang panlipunan ng ating bansa sa panahong naisulat ang
mga ito.
Aralin 1.3 - Makapagpapamalas ng iyong pag-unawa sa tanaga at haiku, at maging sa
maikling kuwento na umusbong sa Panahon ng mga Hapon upang iyong
mapahalagahan ang ilang kulturang naibahagi ng bansang ito sa ating bansa.
5
dalawang uri ng paghahambing
mga Pang-abay
pamanahon
panlunan
pamaraan
mga eupemistikong pahayag
matatalinghagang pahayag
Pag-unawa sa Binasa
Nasusuri ang ilang uri ng panitikan batay sa mga katangian nito:
karunungang-bayan
alamat
epiko
karagatan
duplo
tula
sanaysay
maikling kuwento
6
pagkilala sa kahulugan ng mga salita
kasingkahulugan at kasalungat na kahulugan
talinghaga
7
Pagsulat
Nailalahad ang sariling kuro-kuro sa mga detalye, kaisipan
at opinyong nakapaloob sa teksto kung:
totoo o hindi totoo
may pagbabatayan o kathang-isip lamang
Nakasusulat ng talata na :
binubuo ng magkakaugnay at maayos na mga
pangungusap na nagpapahayag ng isang
buong pagkakabuo, palagay o kaisipan
nagpapakita ng bahagi nito
Simula
Gitna
Wakas
8
Naisasaayos ang mga tala/impormasyong nakalap mula sa
iba‟t ibang pinanggalingan(panayam, aklat, pelikula, internet
at iba pa) na may kaugnayan sa paksang tinalakay.
Tatas
Naipapamalas ang mga natamong kaalaman at kakayahan
Sa paglinang ng pangangailangang pangkomunakatibo
Estratehiya sa Pag-aaral
Nababasa nang masinsinan ang akda/ teksto sa pagpili ng angkop
na mga detalye para sa isang tiyak na layunin
9
Nagagamit ang angkop na estratehiya sa pag-aaral
Pananaliksik
Nailalapat ang nakalap na mga impormasyon sa
pamamaraang :
tuwiran
di-tuwiran
10
IV. KONSEPTUWAL NA BALANGKAS
11
Gagabayan ka ng ilang paalaala sa mga dapat mong gawin.
1. Hanapin ang kahulugan ng mga salitang hindi mo nauunawaan. Ang mga nakatala sa bahaging ito ay dapat maisakatuparan ng
2. Sagutin ang lahat ng tanong at gawain.
mag-aaral habang pinag-aaralan ang Modyul 1. Dapat maibahagi
3. Magsaliksik at itala ng mahahalagang impormasyong kaugnay ng kaligirang
ng guro ang mga paalalang ito upang higit na magabayan ang
pangkasaysayan ng epiko.
4. Alamin ang iba‟t ibang paraan ng pagsulat ng tekstong naglalahad mag-aaral sa pag-aaral ng bawat aralin na nakapaloob dito.
5. Subuking bumuo ng iba‟t ibang paraan ng pagtatanong na angkop sa sitwasyon.
7. d
8. c
12
9. b
10.c
11.
Teksto A
―Huwag kang makialam matandang hukluban! Bubunutin naming lahat ang
aming magustuhan upang mailipat sa aming tahanan.‖ Sabay-sabay na nagtawanan
ang mga kabataan
―Mga lapastangan! Hindi na kayo nagpaalam ay sinira pa ninyo ang aking
halaman. . Mula ngayon kayo ay aking paparusahan.‖ Hindi pinapansin ng mga
kabataan ang sinabi ng matanda, bagkus lalo pa silang nagbulungan at
naghagikgikan. Hindi nila namalayan na unti-unti na pala silang lumiliit at
tinutubuan ng pakpak. Sila ay naging ganap na bubuyog. Nagliparan sila sa paligid
ng mga bulaklak habang nagbubulungan. Bzzzzzzzz, Bzzzzzzz. Bzzzzzzzzzz.
a.pakikisama c. pagkakaisa
b.pagtitiis d .pakikipagkapwa
13
d. Magpapatala muna ng attendance sa guro at ipaaalam ang kanyang
nasaksihan.
5. Usong- uso sa mga kabataan ang “fliptop”. Nais mong maging “in “ sa
bagong henerasyon na iyong kinabibilangan ngunit gusto mong maging
makabuluhan ang nilalaman ng fliptop na iyong ibabahagi. Ano ang
dapat mong gawin?
a. Humalaw ng makabuluhang kaisipan mula sa mga karunungang-
bayan ng ating panitikan
a. siya c. namatay
b. malayo d. pag-asa
7. Nag-umpisa ang palatuntunan nang tanghali kaya naman pawisan ang mga
a. palatuntunan c. pawisan
b. nagsipagdalo d. nag-umpisa
14
Basahin ang liham, Pagkatapos, sagutin ang mga tanong bilang 8-10.
Teksto B
1809 Herrera st. Poblacion
Lungsod ng Makati
Ika- 7 ng Disyembre, 2012
Magandang umaga sa iyo. Alam mo bang labis akong nalulungkot sapagkat di-
gaanong masaya ang pagdiriwang ng Pasko dito sa Middle East dahil kakaunti lang kaming
mga Pilipino sa kompanyang aking pinapasukan? Iniisip kong umuwi tuwing Pasko. Ibang-
iba talaga ang Pasko sa atin bukod sa mas mahaba ang pagdiriwang , mayroon pang iba’t
ibang activities saan ka man pumunta.Ganoon pa man, tulad mo ipagdiriwang ko ang Pasko
sa bahay at sisikapin kong tawagan ang aking mga mahal sa buhay . Inaasahan ko na
hihintayin mo ang tawag ko sa araw na iyon.
Hanggang sa muli.
8. “Alam mo bang labis akong nalulungkot sapagkat di- gaanong masaya ang
pagdiriwang ng Pasko dito sa Middle East dahil kakaunti lang kaming mga
Pilipino sa kompanyang aking pinapasukan?” Ano ang gamit ng salitang may
salungguhit sa loob ng pangungusap?
a. naglalahad ng dahilan c. nagpapakita ng paghahambing
b. nagpapakita ng katuwiran d. naglalahad ng di pagsang-ayon
9. Ano ang tinutukoy ng salitang nakahilig sa loob ng liham?
a. lugar b. panahon c. paraan d. pagsang-ayon
15
10. “Ganoon pa man, tulad mo ipagdiriwang ko ang Pasko sa bahay at sisikapin kong
tawagan ang aking mga mahal sa buhay.” Alin sa pangungusap ang pang-abay na
panlunan?
a. Pasko b. mahal sa buhay c. sa bahay d. tawagan
---------11. Uri ng tulang patnigan na paligsahan tungkol sa singsing ng isang dalagang
nahulog sa dagat?
a. duplo c. pamanhikan
b. karagatan d. Huego de Prenda
----------12. Alin sa mga tulang patnigan ang gumagamit ng tsinelas bilang palmatorya
na ipinamamalo sa palad ng sino mang nahatulang parusahan?
a. Balagtasan c. karagatan
b. Batutuan d. duplo
13. Alin sa sumusunod na pahayag ang ginagamitan ng eupemistikong pahayag?
a. sumakabilang buhay para sa namatay
b. magbuburo sa asin para sa hindi mag-aasawa
c. buto‟t balat para sa payat
d. papatay-patay para sa hipong tulog
14. Ayon sa pagkakasalaysay, ang uring ito ng tuluyan ang huling nakakita ng
liwanag sa mga akdang pampanitikan na naglalaman ng mga opinyon at saloobin
ng sumulat tungkol sa isang mahalagang paksa o isyu.
a. tula c. dula
b. sanaysay d. maikling kuwento
15. Bakit mahalagang maunawaan ang mga detalyeng nagbibigay-suporta
sa pangunahing ideya?
a. nagbibigay ng tulong sa pag-unawa sa mga halimbawa
b. madalas na itinatanong sa pagsusulit
c. nagbibigay-daan upang matandaan ang mga detalye
16
d. susi para sa lubusang pagkilala at pag-unawa sa pangunahing ideya
16. Paano mo malalaman na haiku ang tula?
a. may tatlong taludtod na binubuo ng 17 pantig na may pardon na 5-7-5 o 5-5-7
o 7-5-5
b. may tatlong taludtod na binubuo ng 18 pantig na may pardon na 10-4-4
o 5-5-8 o 8-4-6
c. may tatlong taludtod na binubuo ng 12 pantig na may pardon na 4-4-4
o 8-2-2 o 2-8-2
d. may tatlong taludtod na binubuo ng 14 pantig na may pardon na 5-4-5 o 4-5-5
o 5-5-4
17. Ano ang ikinaiiba ng tanaga sa haiku?
a. tula na may apat na taludtod, binubuo ng pitong pantig
b. tula na may tig-5 taludtod ang bawat saknong
c. tula na may apat na taludtod at binubuo ng walong pantig
d. tula na may 6 na taludtod ang bawat saknong
18. Kailan masasabing ang isang pamilya ay huwaran?
a. may ina, ama at mga anak
b. may masaganang pamumuhay
c. nakatira sa maayos na bahay
d. may pagmamahalan at respeto sa isa‟t isa.
19. Ano ang magiging bunga kapag ang isang anak ay lumaki sa isang
huwarang pamilya?
a. magiging mapanagutang mamamayan
b. magiging sikat na mamamayan.
c. hindi masasangkot sa anomang gulo sa pamayanan
d. maayos ang pagpapalaki sa kanila.
17
20. “Ilang gabi nang ako ang kapiling niya sa higaan. Tila musmos akong dumarama sa
init ng kanyang dibdib at nakikinig sa pintig ng kanyang puso. Ngunit, patuloy
akong nagtataka sa malalim na paghinga niya, sa kanyang malungkot na pagtitig
sa lahat ng bagay, paghikbi…” Ano ang nais ipahiwatig ng pahayag?
a. may problemang hinaharap ang kanyang kaibigan
b. isang sanggol sa piling ng isang ina
c. nararamdaman niya ang suliraning pampamilya
d. binabalikan ang mga pangyayari
18
GAWAIN 1: LARAWAN NG NAKALIPAS
Suriin mo ang larawan upang iyong matukoy ang tatlong panahon na pinagdaanan ng
ating panitikan. Sa iyong palagay, ano ang naging papel ng panitikan sa buhay ng mga
Pilipino sa bawat panahong nagdaan? Itala ang iyong sagot sa loob ng banner.
Panahon ng Katutbo
Panahon ng Español
19
Marahil ay nabuo na sa iyong isipan ang saklaw na mga aralin sa modyul na ito.
Bago ka pumuna sa susunod na gawain, nais ko munang malaman ang iyong pananaw
tungkol sa panitikan.
May malaki bang impluwensiya ang panitikan sa iyong buhay bilang Pilipino? Paano
Sikapin ng guro na magabayan ang mag-aaral sa pagbuo ng
mo ito pinahahalagahan? Subukin mong sagutin ang mga tanong sa pamamagitan ng pagbuo
Akrostik. Mahalagang ituro sa mag-aaral ang teknik sa pagbuo
ng Akrostik mula sa salitang Panitikan.
ng isang akrostik.
P
ANIT
IKA
N
20
PAUNLARIN
Ang bahaging ito ng modyul ay naglalayong mapaunlad pa ang
dating kaalaman ng mag-aaral sa mga araling saklaw ng Modyul
Sa bahaging ito ay pauunlarin natin ang iyong kaalaman tungkol sa ilang
1. Sa tulong ng mga gawain na nasa bahaging ito, matutulungan
akdang pampanitikan na lumaganap sa tatlong panahon na binanggit ko na sa
panimula pa lamang. Sa pamamagitan ng mga gawain na nakahanay sa bawat aralin,
ang mag-aaral na maunawaan ang kabuuan ng Modyul 1, kaya
mauunawaan natin kung ano ang ilang akdang pampanitikan na lumaganap sa tatlong inaasahan na maitatanong ng guro ang mahalagang tanong para
panahon na nabanggit. Tutuklasin natin kung masasalamin ba sa mga akdang sa buong aralin.
pampanitkan ang kultura ng mga Pilipino sa panahong naisulat ang mga ito at kung
bakit naiiba ang paksa ng mga akdang ito sa bawat panahon. Pag-aaralan din natin ang
ilang araling panggramatika tulad ng Mga Uri ng Paghahambing, Pang-abay na
Pamanahon, Panlunan at Pamaraan, Eupemistikong Pahayag, Pandiwang
Nagpapahayag ng Emosyon o Damdamin, at Pagtukoy ng Pangunahin at Pantulong na
Kaisipan sa Isang Sanaysay. At bilang patunay na naunawaan mo ang modyul na ito,
makapagpapakita ka ng awtentikong pagkatuto na iyong magagamit bilang isang
responsableng mamamayan sa iyong bayang sinilangan.
21
ARALIN 1.1: PANAHON NG KATUTUBO
22
II. Ang Mga Aralin at Ang Saklaw Nito
Masasagot mo ang mahahalagang tanong sa itaas kung uunawain mo
ang sumusunod na aralin na nakapaloob sa modyul na ito:
Makikita sa bahaging ito ang mga tatalakaying aralin ng guro. Ang
23
maipaliwanag ang pagkakaugnay-ugnay
ng mga pangyayari
Pagsasalita
Nagagamit ang mga kaalaman at kakayahang
panggramatika na makatutulong sa pagtatamo ng
pasalitang komunikasyon tulad ng:
dalawang uri ng paghahambing
mga pang-abay na
pamanahon
panlunan
pamaraan
Pag-unawa sa Binasa
Nasusuri ang karunungang-bayan, alamat at epiko batay
sa mga katangian nito
24
binasa
Pagsulat
Nailalahad ang sariling kuro-kuro sa mga detalye, kaisipan
at opinyong nakapaloob sa teksto kung:
Totoo o hindi totoo
May pagbabatayan o kathang-isip
lamang
25
Nakasusulat ng talata na :
binubuo ng magkakaugnay at maayos na
mga pangungusap na nagpapahayag ng
isang buong pagkakabuo, palagay o
kaisipan
nagpapakita ng bahagi nito
simula
gitna
wakas
Tatas
Naipapamalas ang mga natamong kaalaman at
kakayahan sa paglinang ng pangangailangang
pangkomunakatibo
Estratehiya sa Pag-aaral
Nababasa nang masinsinan ang akda/ teksto sa pagpili ng
angkop na mga detalye para sa isang tiyak na layunin
26
Pananaliksik
Nailalapat ang nakalap na mga impormasyon sa
pamamaraang :
tuwiran
di-tuwiran
27
V.Panimulang Pagtataya
A. Sumulat ng maikling talata tungkol sa paksang: “Karunungang-bayan…
Salamin ng Pagka-Pilipino”. Bigyan mo ng pansin ang rubrik sa pagbuo ng Sa bahaging ito, matataya ng guro ang antas ng kaalaman ng mag-
talata. Isulat sa sagutang-papel. (10 puntos)
aaral sa mga araling nakapaloob sa kabuuan ng Aralin 1.1 : Ang
RUBRIK
PAMANTAYAN
Panitikan sa Panahon ng Katutubo. Para sa pagwawasto ng Gawain
Mahusay (5) Kainaman (3) Mahina (1)
A,
Kaisahan Tiyak ang pag- Hindi masyadong Hindi natalakay pagbatayan ng guro ang rubrik na nakalaan para sa pagsulat ng
talakay sa paksa tiyak ang pag- nang wasto ang talata. Sa Gawain B, pagbatayan ang pamantayan. Sa Gawain C
talakay sa paksa paksa
naman, bigyan ng puntos sa pagwawasto ang sumusunod : kalinawan
ng salaysay , maayos ang pagkakasunod-sunod ng pangyayari at
Kaugnayan Angkop ang pag- Di masyadong Walang pag- kawastuhan ng paggamit ng mga pang-abay ( panlunan, pamanahon
uugnay-ugnay ng angkop ang pag- uugnay-ugnay
at pamaraan)
mga uugnay-ugnay sa sa mga
pangungusap mga pangungusap
pangungusap
28
B. Bumuo ng sariling wakas ng akda ng “Ang Alamat ng Kasoy”. Isulat sa
sagutang-papel. Bigyan mo ng pansin ang pamantayan sa pagbuo. (10 puntos)
29
PAMANTAYAN:
Kaangkupan - Angkop ang wakas sa daloy ng naunang mga
pangyayari
Kalinawan - Malinaw na naipabatid ang bunga o kinalabasan ng
mga pangyayari
Mensahe - Nakapagpabatid ng aral na dapat matutuhan ng
mambabasa
Lungkot na lungkot ang buto sapagkat madilim na madilim sa loob ng kasoy. Lalo
nakikita pa ang katuwaan ng lahat. Maawa kayo, mahal na Ada. Gawan ninyo ng
30
Naantig ang maawaing damdamin ng mahal na Ada. Iwinasiwas nito ang
iyon ng pamamahinga. Pinatay na ng mga Alitaptap ang parol nila. Nalungkot ang
kuweba.
VIII
Ang Kabikolan ay isang lupain
Patagang mayaman sa mga baybayin
Sa buong daigdig pinakamarikit
Sagana sa butil, aming nakakamit.
IX
Si Baltog ang lalaking kauna-unahang
Naninirahan sa dakilang patagan
Nagmulang Botavara,
Lahing di- nakikita.
31
X
Nang ito‟y kaniyang masukol,
Sa sibat ito‟y nasapol
At sa brasong Herkules sa lakas
Ang panga ng hayop ay nangagkapilas.
XI
Bawat panga‟y sukat
Sa habang sandipa
Dalawang katlo ang mga pangil
Nang tanganan ng kaniyang sibat.
XII
At siya‟y umuwi sa kanilang lupain
Ang dalawang panga‟y kaniyang binitin
Sa puno ng isang talisay
Sa Tondo, malapit sa bahay.
32
VI.Yugto ng Pagkatuto
Ang bahaging ito ng modyul ay naglalayong :
Alamin
maiugnay ang dating kaalaman ng mag-aaral ( prior
Handa ka na ba? Simulan nating pagyamanin ang
knowledge )
iyong kaalaman at kakayahan sa panitikan sa Panahon ng
Katutubo.
matukoy ang mga konseptong malabo at inaakalang tama
Batid ko na may ideya ka na sa araling ito. Subukin nating alamin kung ang iyong batay sa tugon ng mga mag-aaral.
mga ideya ay tumutugon sa mga konseptong saklaw ng aralin. Simulan natin sa matulungan ang mga mag-aaral na matukoy ang
pamamagitan ng gawain na susukat sa lawak ng iyong kaalaman . mahahalagang pag-unawa sa tulong ng mahahalagang
tanong
GAWAIN 1.1.1.a: Tugon sa Pagkatuto
Basahin mo ang mga pangungusap na nakasulat sa graphic organizer
pagkatapos sagutan ang hanay sa BAGO BUMASA. Lagyan ng tsek (/) ang salita
na tutugon sa iyong kasagutan. Ikaw ba ay sumasang-ayon o di- sumasang-ayon?
Hintayin mo ang kasunod na panuto kung kailan mo sasagutan ang HANAY NG
PAGKATAPOS BUMASA.
33
Karagdagang Impormasyon
ANTICIPATION- REACTION GUIDE
Ang ginamit na Anticipation-
Bago Bumasa Mga Pagkatapo Nakalahad sa loob ng Anticipation-
Reaction Guide ay kilala
Pangungusap s Bumasa Reaction- Guide ang mahahalagang
bilang
Sumasang-ayon Ang damdamin, Sumasang-ayon konsepto ng mga sumusunod na paksa:
Map of Conceptual Change saloobin, kaugalian o
Di sumasang-ayon tradisyon ng lahi Di sumasang- Karunungang bayan
.Ilan sa mga graphics na
kapag naisatitik ay
maaaring gamitin bilang Map of tinatawag na
ayon Alamat
panitikan.
Conceptual Change : Epiko
Sumasang-ayon Kailanman, Hindi Sumasang-ayon
IRF Worksheet maaaring magka-
Di sumasang- Sa bahaging ito, tatayain ng guro ang kaalaman
Di sumasang-ayon ugnay ang panitikan
34
Sumasang-ayon Napatunayan ng Sumasang-ayon
Pagkatapos sagutin ng mag-aaral ang ARG,
Sa paglalahad ng mga Español na ang
Di sumasang- ating mga ninuno ay Di sumasang-ayon ang guro ay magtatanong kung alin sa mga
konsepto, hindi kinakailangang ayon hindi mahiligin sa
tula, awit, kuwento, konsepto ang kaniyang sinasang-ayunan.
tama ang lahat ng ito. Ang guro
bugtong at Kailangang makapagbigay ng paliwanag ang
ay maaaring pumili ng konsepto palaisipan.
Ang panitikan ay Sumasang-ayon mag-aaral sa bawat naging tugon niya.
sa aralin na sadyang ilalahad
Sumasang-ayon hindi sumasalamin
nang may kamalian upang tiyak sa panahon kung Di sumasang-ayon
Di sumasang- kailan isinulat ito.
na mataya ang antas ng ayon
35
Negrito Malay
Mga Kagamitan: Kailangang maipakita ng guro ang
presentasyong ito. Ang guro ay kailangang
larawan, flashcard (
maghanda ng mga larawan upang maganyak ang
nakasulat ang pangalan ng Espanyol Arabe
mag-aaral sa gawain. Sikapin ng guro na
ating mga ninuno)
maipaliwanag ng mag-aaral ang naging sagot sa
Amerikano gawaing ito. Huwag hayaan ng guro na iwan ang
Indones
Sanggunian gawain ng hindi siya nakapagbibigay nang
Aklat: wastong impormasyon . Makatutulong sa mag-
Panitikang Kayumanggi pp. 1-4 aaral kung magbibigay ang guro ng mga
karagdagang impormasyon. Tunghayan ng guro
ang nakatalang karagdagang impormasyon na
Nakatutuwang isipin na nagawa mong sagutin ang
nasa loob ng kahon para sa gawaing ito.
gawain. Ngayon, iyo namang alamin ang mga akdang
pampanitikan na kanilang inambag na nagging tulay upang
masilayan natin ang tradisyon, paniniwala at kaugalian ng lahi
na ating pinagmulan.
36
Karagdagang Impormasyon Matapos mataya ng guro ang kaalaman ng
Awiting-bayan Timpala
panitikan. Kailangang maipakita ng guro sa
Tanaga Mito epiko dula k
Alamat
Palanca
mag-aaral ang graphic organizer na ito.
Epiko panrady
o
mag-aaral. Makatutulong sa guro ang
Sawikain sarsuela
Dulang
Tulang dula pelikula
Bugtong atbp. Pantelebisyon
37
Mga Kagamitan: Ang guro ay magbibigay ng ilang pangyayari o
Larawan, dvd player , laptop sitwasyon noong unang panahon kung paano
nakatulong ang mga karunungang bayan sa
ating mga ninuno bilang panimula sa pagtalakay
ng paksa.
( Maaari ding magpanood ang guro sa
bahaging ito kung may makukuhang panoorin
hinggil sa buhay ng mga sinaunang Pilipino)
38
Pilipino sa iba‟t ibang panahon.
Sa Aking Mga Kabatà
(Jose Rizal)
Karagadagang Impormasyon
Ang tulang “Sa Aking mga Kabata” ni Dr. Jose
Kapagka ang baya'y sadyáng umiibig
Ang Sa Aking Mga Kabata ay Sa kanyáng salitáng kaloob ng langit, Rizal ay gagamitin ng guro bilang lunsaran para
isang tula na nakasulat sa wikang Sanglang kalayaan nasa ring masapit
Tagalog tungkol sa pag-ibig ng Katulad ng ibong nasa himpapawid. sa presentasyon ng paksang tatalakayin. Ang
isang tao sa kanyang katutubong tula ay dapat nakasulat sa manila paper .
wika. Madalas na pinapalagay na Pagka't ang salita'y isang kahatulan
Sa bayan, sa nayo't mga kaharián, Kailangang nakapaskil ito sa pisara upang
ginawa ito ni Jose Rizal, ang At ang isáng tao'y katulad, kabagay
Pambansang Bayani ng Pilipinas Ng alin mang likha noong kalayaán. pagbatayan ng mag-aaral para sa susunod na
at sinasabing naisulat niya noong
1869 sa gulang na walong taon at Ang hindi magmahal sa kanyang salitâ
gawain. Sikapin din na maipabasa ito nang
unang tulang ginawa ni Rizal. Mahigit sa hayop at malansáng isdâ, malakas sa mag-aaral. Para sa karagdagang
Kayâ ang marapat pagyamaning kusà
Bagaman, may ilang mga Na tulad sa ináng tunay na nagpalà. impormasyon na ibabahagi ng guro sa mag-
dalubhasa sa kasaysayan na aaral tungkol sa tula, tunghayan ng guro ang
Ang wikang Tagalog tulad din sa Latin
nagsasabing walang patotoo na si Sa Inglés, Kastilà at salitang anghel,
Rizal ang may-akda ng tula at kahon na nakatala ang karagdagang
Sapagka't ang Poong maalam tumingín
panlilinlang ito. Pinaghihinalaan Ang siyang naggawad, nagbigay sa atin. impormasyon.
ang mga makatang sina Gabriel
Beato Francisco o Herminigildo Ang salita nati'y tulad din sa iba
Cruz ang tunay na may-akda. Na may alfabeto at sariling letra,
Na kaya nawalá'y dinatnan ng sigwâ
Ang lunday sa lawà noóng dakong una.
sanggunian:
http://tl.wikipedia.org/wiki/Sa_
Aking_Mga_Kabata
39
GAWAIN 1.1.1.d : Paglinang ng Talasalitaan
Paglinang ng Talasalitaan
Ibigay mo ang kahulugan ng mga salitang nasa loob ng
1.Kabagay- kaparis;
biluhaba ayon sa pagkakagamit ng mga ito sa tula.Isulat sa
kasang-ayon Sa bahaging ito, malaya ang guro sa
sagutang papel ang mga sagot.
2.maalam- marunong; estratehiyang gagamitin para sa paglinang ng
nakatatalos 1.kabagay talasalitaan. Maaari ding gumamit ang guro ng
2.maalam
kahulugan: kahulugan:
3.naggawad-naghandog iba pang tsart para sa presentasyon ng gawaing
4. sigwa-unos; bagyo ito. Matapos maibigay ng mag-aaral ang
5.lunday- bangka wastong kahulugan sa bawat salita, gamitin ito
3.naggawad
kahulugan: 4.sigwa
kahulugan: sa pangungusap. Makatutulong sa guro ang
.
kasagutan na nakatala sa loob ng kahon na nasa
kaliwang bahagi.
5.lunday
kahulugan:
40
GAWAIN 1.1.1.e : Sa Antas ng iyong Pag-unawa
1.Suriin mo ang tula . Tukuyin mo ang kasabihang ginamit ni Jose Rizal . Ilahad mo ang Ang guro ay malayang gumamit ng iba pang grapiko para sa
tiyak na kaisipan na nais nitong ipabatid. Gawin sa sagutang papel.Gayahin ang gawaing ito. Hikayatin ng guro ang mag-aaral na magbigay
pormat. ng iba pang halimbawa ng kasabihan upang makatutulong sa
labis na pag-unawa ng mag-aaral sa paksa.
Sa Aking Mga Kabata
KASABIHAN
KAISIPAN
2. Kung si Jose Rizal ay gumamit ng karunungang-bayan sa kaniyang tula, ikaw bilang Ang tugon ng mag-aaral para sa gawaing ito ay dapat nasa
kabataan, paano mo magagamit ang mga karunungang-bayan na minana pa anyong patalata. Kailangang makapagbigay ang guro ng panuto
natin sa ating mga ninuno? tungkol dito. Maaari din namang magpagawa ang guro ng iba
pang gawain na magpapakita ng paggamit ng mag-aaral sa mga
nakilalang karungungang-bayan.
41
Gayundin naman ang iba pang karunungang-bayan tulad ng salawikain at sawikain/
kawikaan.Upang higit pang lumawak ang iyong kaalaman sa paksa, basahin at unawain
ang mahahalagang impormasyon na nakatala sa loob ng kahon .
ALAM MO BA NA...
Mga Halimbawa:
Pag ang tubig ay magalaw Ang sakit ng kalingkingan
Ang ilog ay mababaw Damdam ng buong katawan
42
Sawikain – Ang pagsasawikain o pagtatambis ay isang paraan ng pagsasalita na hindi gumagamit ng mararahas na salita upang maiwasan ang makasakit ng loob. Ang
sawikain o patambis samakatuwid , ay mga salitang eupemistiko, patayutay o idyomatiko na ginagamit upang maging maganda ang paraan ng pagpapahayag.
Mga Halimbawa:
parang natuka ng ahas- natulala tandaan mo sa bato- pakatandaan
malayo sa bituka- hindi malubha mahaba ang kamay- magnanakaw
Kasabihan- Ang kasabihan ay iba sa salawikain sa dahilang ito’y hindi gumagamit ng mga talinghaga. Payak ang kahulugan. Ang kilos, ugali at gawi ng isang tao ay
masasalamin sa mga kasabihan.
Mga Halimbawa:
Tulak ng bibig Kasama sa gayak
Kabig ng dibdib. Di kasama sa lakad.
Pagkatapos mong basahin ang mahahalagang impormasyon sa aralin, marahil ay naging malinaw na sa iyo ang konsepto ng salawikain, sawikain at kasabihan. Upang
mapagtibay pa ang iyong kaalaman at tamang pag-unawa sa paksang iyong pinag-aaralan, subukin mong gawin ang ilan pang gawain.
43
Salawikain
Sikapin ng Sawikain
guro na makagawa ang Kasabihan
bata ng tsart upang doon itala ng mag-aaral ang mga salawikain, sawikain at kasabihan na inihanay.
1. 1. 1.
2. 2. 2.
Madali mo bang nakilala ang salawikain, sawikain at kasabihan? Nakilala
mo ba ang mga ito dahil sa taglay nilang mga katangian? Kung sa iyong palagay
ay hindi pa sapat ang iyong kaalaman sa mga ito, makatutulong ang kasunod na
44
5. Batay sa iyong sinagutang mga gawain, ano ang pagkakaiba at
pagkakatulad ng salawikain, sawikain at kasabihan.Sagutin sa Ang paggamit ng ganitong klaseng Venn
pamamagitan ng Venn Diagram.Gawin sa papel. Gayahin ang Diagram ay kailangang malinaw sa mga mag-
pormat. aaral. Kailangan tukuyin ng guro kung saan
A Katangian ng itatala ng mag-aaral ang pagkakatulad at
B bawat isa
C pagkakaiba ng salawikain, sawikain at
D- Pagkakatulad ng
D tatlo kasabihan
45
6. Basahin mong mabuti ang teksto. Hanguin sa loob ng teksto ang mga pahayag na nagpapakita ng paghahambing. Isulat sa papel ang sagot.
Sariwa ang hangin na humihihip sa karagatan. Mas masarap ang pakiramdam ko ngayon kaysa noong nakaraang buwan. Kapansin-pansin rin ang tubig na umaalon sa dagat na maituturing kong
kasinlinaw ng kristal. Di- gasino mang maingay dito ,wala man ang ingay na matagal ko nang kinagisnan, alam kong masasanay rin ako.Naalala ko tuloy ang pook na pinasyalan namin ni inay noong
bata pa ako. Magkasingganda ang pook na iyon at ang lugar na kinatatayuan ko ngayon. Simputi rin ng bulak ang buhangin doon.
Akala ko iyon na ang una at huling araw na makadadalaw ako sa ganoong klaseng lugar. Sa mura ko kasing edad noon , alam ko na ang hirap na pinagdadaanan ng aming pamilya kaya napilitan akong
magbanat ng buto kahit wala pa sa panahon. Buti na lang kinaawaan ako ng Poong Maykapal. Inialis ako sa nakasusulasok na lugar at dinala ako sa lugar na singganda ng paraiso. Salamat at nakilala
ko si Sir James Bossier. Pansamantala man ang pananahan ko dito, batid ko na sa aking pagpupursige kasama ng aking pamilya ay makababalik ako dito upang manirahan.
Sagot:
Mga pangungusap na napapakita ng paghahambing
1.
2.
3.
4.
Pagkatapos mong sagutan ang gawain, nadagdagan ba ang iyong kaalaman sa ating pinag-aaralang araling panggramatika ? Sa araling ito , malalaman mo kung paano susuriin ang antas o lebel na
katangian ng dalawang tao, bagay, ideya at iba pa na makatutulong sa malawak mong pagtingin sa mga ito. Mabuting basahin at unawin mo ang mahahalagang impormasyon tungkol sa ating araling
panggramatika.
46
ALAM MO BA NA… Sa bahaging ito, magbibigay ang guro ng input sa araling
DALAWANG URI NG PAGHAHAMBING panggramatika. Hikayatin ang mag-aaral na makapagbigay ng ilang
Ugnay-Wika
1. Paghahambing na magkatulad pangungusap na ginagamitan ng paghahambing.
- Ginagamit ito kung ang dalawang
pinaghahambing ay may patas na
katangian. Ginagamitan ito ng
mga panlaping kasing, sing, magsing
at magkasing o kaya ay ng mga
salitang gaya,tulad, paris, kapwa at
pareho.
2. Paghahambing na di-magkatulad
- Ginagamit ito kung ang pinaghahambing ay may magkaibang katangian.
47
7.Itala mo ang pagkakatulad at pagkakaiba ng salawikain, sawikain at
sa tulong ng mga salita na ginagamit sa paghahambing.
Ang guro ay malaking bahagi sa paglilinaw ng mahahalagang
Ang pagkakatulad ng salawikain, Ang pagkakaiba ng konseptong dapat matutuhan ng mag-aaral sa araling ito. Bago
salawikain, sawikain at kasabihan sawikain at kasabihan tumungo sa susunod na bahagi, kailangang malinaw sa mga mag-aaral
ang kaangkupan ng araling pamapanitikan at araling panggramatika.
48
A.Salawikain
kopya ng tula
Halaw sa tulang Mga Ginto sa Putikan ni Gregorio G. Cruz
49
Panuto: Bumuo ka ng maikling talata na magpapalawak sa iyong
sagot sa tanong na nasa blg. 1.
1.Bilang kabataan, paano mo isasabuhay ang mga salawikain na Sa gawaing ito, kailangang patnubayan ng
ginamit sa tula? Isulat ang mga sagot sa papel. guro ang mag-aaral sa pagsulat ng talata.
Maaaring magbigay ang guro ng ilang teknik
o paraan sa pagbuo ng mahusay na talata.
B.Kasabihan
50
Mga Kagamitan:
Sa pagdamay ay no.1 Marunong lumingon
MP3 , kopya ng bahagi ng awit Matalas makiramdam Sa pinanggalingan
Ang sakit sa kalingkingan Ang utang na loob
Ay sakit ng buong katawan Hindi nalimutan Maaaring iparinig ng guro ang
Kung di kaya ng nag-iisa Walang puwang sa isip mo
Pagtulungan nating dalawa Ang crab mentalidad kabuuan ng awit. Makikita ng guro
Ang bayanihan spirit Hindi naiinggit
ay taglay ng bawat isa Kapwa Pinoy man ang video ng awit sa URL na
Ay umunlad
Sanggunian nakatala sa loob ng kahon sa
http://www.youtube.com/watch? Bahagi ng awit na ” Positibong Kasabihan ” gawing kaliwa.
ni Ser Jess Torres
v=eZCBCIAH6JU
51
C.Sawikain/kawikaan
Kahulugan ng
Ang pakikipag-usap sa kapwa ay tulay sa Ipababasa ng guro sa mag-aaral ang usapan.
salawikaing ginamit sa
pagkakaunawaan. Ngunit minsan, naghahatid ito ng hidwaan sa Pagkatapos basahin, sikapin ng guro na
usapan: mga tao dahil sa paggamit ng mga salita o pahayag na nakasasakit
maibibgay ng mag-aaral ang kahulugan ng
1. hinipang lobo ng damdamin. Sa iyong palagay, paano nakatutulong ang sawikain
salawikaing ginami sa usapan. Para sa
upang maiwasan ang ganitong sitwasyon? Bigyan mo ng pansin ang
- mataba
sawikain na ginamit sa usapan. Pagkatapos, sagutin ang gawain sa kaangkupan ng mga kahulugan, bigyan ng
2. napabayaan sa kusina ibaba. pansin ng guro ang mga sagot na nakatala sa
- bundat, namimilog ang loob ng kahon sa bahaging kaliwa.
katawan Lef : Hoy! Joan, kumusta ka na? Ibang-iba ka na ngayon .
3. may gintong kutsa Halos di kita makilala para kang hinipang lobo.
4. ang laks ng dating hitsura mo. Ang tingin ko sa iyo ngayon tila ka
5, may utak Lef :Naku ha, pamporma lang ang mga ito. Anong balita
6. nagsusunog ng kilay Ikaw ang may utak sa klase natin noong High School
52
Lef: Masaya akong malaman ‘yan. Talaga naman, sa buhay
7. butas ng karayom
ng tao bago mo makamtan ang iyong pangarap
- matinding pinagdaanan,
kailangan mo talagang dumaan sa butas ng
labis na pagsubok ang
karayom sa dami ng pagsubok na iyong
hinarap.
mararanasan.
8. matamis ang bunga
Joan: Ganyan talaga ang buhay. Matamis ang bunga
- masarap
kapag pinaghihrapan.
53
4.Batay sa iyong naging sagot sa naunang mga gawain, ihanay mo ang
kahalagahan ng salawikain, sawikain at kasabihan. Ang gawaing ito ang susukat sa bisa ng mga natutuhang konsepto sa
araling pinag-aaralan.
Karunungang-bayan Kahalagahan
Salawikain
Sawikain
Kasabihan
54
GAWAIN 1.1.1. g : Pagtalunan Natin – Punto sa Punto
Ilahad ang iyong panig sa paksa. Subuking gamitin ang mga
Ang gawaing ito ay maaaring gawin sa ibang anyo. Iminumungkahi sa guro
konseptong natutuhan sa araling pampanitikan at panggramatika.Isulat
ang sagot sa papel. na gamitin ang fliptop na usong-usong sa kabataan sa kasalukuyan.
Oo sapagkat…
Hindi na
sapagkat
55
GAWAIN 1.1.1.i : Dugtungan Tayo…
Ang gawaing ito ay maaaring gawin sa pasalitang paraan.
Pagtibayin mo ang iyong natutuhang mahahalagang
konsepto sa aralin sa pamamagitan ng pagbuo ng mga ideya na
nakapaloob sa kahon.
1. Naniniwala ako na mahalagang unawain ang mga karunungang - bayan
sapagkat
kaya ipinagmamalaki ko
BINABATI KITA!
Matagumpay mong nasagutan ang mga gawain para sa araling ito.
Natitiyak ko na sa tulong ng mga gawain na naisagawa mo ay higit
na napalalim ang kaalamang iyong natamo.
Alam kong handa ka na sa susunod na bahagi ng araling ito. Sa
mga natutuhan mo sa araling pampanitikan at panggramatika ay natitiyak
kong kayang-kaya mong maisagawa ang inaasahang produkto para sa a
araling ito
56
Ang layunin mo sa bahaging ito ay mailapat ang
Karagdagang impormasyon
mga kaalamang natutuhan sa awtentikong pagkatuto.
Halimbawa ng brochure Basahin at unawain mo ang sitwasyon pagkatapos, gawin
Bago ipagawa ng guro sa mag-aaral ang
mo ang inaasahang produkto para sa araling ito.
inaasahang produkto sa bahaging ito,
Dadalaw ngayong talakayin muna nang pahapyaw ang
buwan sa inyong barangay ang
tungkol sa brochure. Kailangang maipakita
mga piling Senior Citizens na
ng guro ang isang halimbawa ng brochure.
nagmula sa iba‟t ibang
lalawigan. Ang layunin nila sa
pagdalaw ay upang matiyak na Kailangangang ipaunawa ng guro sa mag-
ang kabataan ay may naiaambag sa pagpapanatili ng
aaral na ang brochure na gagawin ay
yaman ng kultura at tradisyon ng ating lahi. Ikaw, bilang
bibigyan ng marka alinsunod sa rubrik.
SK Chairman ay naatasan ng inyong Punong Barangay na
magpakita ng mga katibayan na ang kabataan ay may
malaking bahagi sa pagpapanatili ng sariling kultura at
tradisyon. Naisip mo na ipakita ito sa pamamagitan ng
pagbuo ng isang brochure na naglalaman ng mga
karunungang bayan kung saan iuugnay mo ang mga
gawaing pangkabataan sa inyong barangay.Ayon sa
inyong Punong Barangay ang brochure na dapat mong
maipakita ay matataya sa sumusunod na pamantayan:
57
RUBRIK
PAMANTAYAN LUBOS NA KATANGGGAP-TANGGAP KATANGGAP-TANGGAP MAHINA
Organisasyon Lohikal ang pagkakaayos ng mga teksto at May ilang teksto at larawan na wala sa lugar Nakalilito ang pagkakaayos ng teksto at mga
larawan larawan
Kalidad ng mga Klaro at tama ang perspektibo May ilang larawan na di klaro o tama ang Karamihan sa mga larawan ay di klaro o malabo
Larawan perspektibo ang perspektibo
Dibuho Kaakit-akit ang brochure dahil tama ang Medyo kaakit-akit ang brochure kahit ay ilang Di- gaanong kaakit-akit ang brochure dahil kitang-
kombinasyon ng kulay, estilo, laki ng font maling kombinasyon na makikita sa brochure kita ang maling kombinasyon ng larawan, estilo,
at pagkakaayos ng teksto at larawan font at teksto
Gamit ng karunungang Mabisa ang pagkakagamit ng Di masyadong mabisa ang pagkakagamit ng Di mabisa ang pagkakagamit ng mga
bayan karunungang bayan sapagkat mga karunungang-bayan dahil di gaanong karunungang-bayan sapagkat halatang pilit ang
Nakatulong ito upang maipakita ang naipakita ang kultura at tradisyong Pilipino pagpapakita ng kultura at tradisyong Pilipino.
kultura at tradisyong Pilipino
Nakatulong ba nang malaki ang mga kaalamang natutuhan mo sa kabuuan ng aralin sa pagbuo ng Inaasahang Produkto? Higit pa sa mga kaalaman, konsepto at ideyang
natutuhan mo sa bahaging ito ng modyul, inaasahan ko na maisasabuhay mo ang mga aral na nakapaloob sa ating mga karunungang-bayan.
Samantala, naniniwala ka ba na mahalagang malaman ang pinagmulan ng mga bagay sa ating paligid? Naisip mo rin ba na ang mga bagay na iyong napakikinabangan
sa kasalukuyan ay nagtataglay ng mga kuwento ng kanilang pinagmulan?
Ang susunod na aralin na iyong pag-aaralan ay isang akdang pampanitikan na makatutulong sa iyo upang higit mong makilala ang pinagmulan at kahalagahan ng
pagsulpot ng mga bagay sa iyong kapaligiran, ang alamat. Batid ko ang iyong pananabik sa aking tinutukoy kaya maaari ka nang humakbang sa susunod na aralin para pag-
aralan ito.
58
ARALIN 1.1.2 : Alamat
Ang guro ay magbibigay ng maikling deskripsiyon hinggil sa
Sinasabing ang ilang kaalaman natin ngayon ay kinuha ng mga akdang pampanitikan na pag-aaralan ng mag-aaral. Kailangang
mananaliksik sa saling-dila ng matatanda. Sa pag-usad ng mabigyan diin ng guro na ang alamat ay isa pang akdang
panahon, maaaring nagbabago ang mga alamat gayunpaman hindi
pampanitikan na lumaganap sa Panahon ng Katutubo. Sa
nawawala ang katangian nitong maglahad ng pinagmulan ng tao,
bahaging ito, tutukuyin ng guro ang inaasahang produkto na
bagay, lunan o pangyayari.
gagawin ng mag-aaral pagkatapos ng pag-aaral sa aralin.
Ang aralin na ito ay magpapayaman ng iyong kaalaman upang
mauunawaan mo kung paano nakatutulong ang alamat sa
pagpapanatili at pagpapaunlad ng kultura, tradisyon at kaugaliang
Pilipino na minana natin bilang isa sa mga matatandang panitikan
ng ating lahi. Matapos mong pag-aralan ang mahahalagang
konsepto sa aralin, ikaw ay inaasahang makabubuo ng informecial
na nagtatampok sa kultura at tradisyong Pilipino.Gayundin,
mapagtitibay mo kung paano kasasalaminan ng kultura, tradisyon,
kaugalian ang alamat tulad ng iba pang akda na lumaganap sa Panahon ng Katutubo.
59
GAWAIN 1.1.2.a : Larawan ng Pinagmulan
Sa gawaing ito, inaasahan na ang guro ay
Pansinin mo ang mga larawan na nasa loob ng kahon. Pamilyar ka ba sa mga ito? makapagpapakita ng mga larawan na gagamitin niya bilang
Alamin natin ang iba mo pang kaalaman sa paksang iyong pag-aaralan sa tulong ng mga gabay sa pagtaya sa dating kaalaman ng mag-aaral sa araling
pag-aaralan.
larawan.Subukin mong sagutin ang kasunod na mga tanong.
b. Nakatutulong ba ang alamat upang maging malinaw ang pinagmulan ng mga upang bahagya niyang makilala ang alamat bilang akdang
bagay? pampanitikan.Gayundin, upang magkaroon ang mag-aaral ng
c. Makikita ba sa bawat paksa ng alamat ang tatak ng pagiging mamamayan? ideya sa mahahalagang konsepto na kaniyang matututuhan sa
Patunayan.
pag-aaral ng araling ito.
Nakatulong ba sa iyo ang ginawa mong pagsagot sa mga tanong upang
makilala ang alamat bilang isang akdang pampanitikan? Huwag kang mag-alala, ang
araling ito ay tutulong sa iyo upang pagyamanin ang iyong kaalaman sa paksang ating
pag-aaralan.
60
GAWAIN 1.1.2.b : Wakas ng Pinagmulan
Sa isang kuwento , pelikula o teleserye man, kaabang-abang ang Sa gawaing ito, kailangang magabayan ng guro ang mag-
bahaging resolusyon o kinahinatnan sapagkat dito malalaman ng mambabasa o aaral sa pagsulat ng puna . Bibigyan-diin ng guro na ang
manonood kung ano ang maaaring mangyari sa pangunahin at iba pang sangkot na
bubuuing puna ng mag-aaral ay nakatuon sa pagkakatulad ng
bawat alamat sa bahaging wakas.
tauhan. Sa isang alamat, gaano kaya kahalaga ang wakas na bahagi nito? Paano
nakatutulong ang wakas upang maging malinaw ang pinagmulan ng mga bagay? Narito
ang mga halimbawa ng wakas sa ilang alamat. Suriin mo ang kinahinatnan ng mga
pangunahing tauhan.Isulat ang sagot sa papel.
Nanangis ang binata at nagsisi sa kanyang narinig. Gusto niyang ibalik ang
puso ng ina ngunit wala na itong buhay. Dahil sa ginawa niya ay biglang pinarusahan at
naging BUTIKI na gumagapang sa mga kisame at haligi. Ito ang parusa sa anak na
walang utang na loob sa kanyang pinanggalingan.
Puna: _
Pagkakita sa puno,naalala ni Juana ang brasong ibinaon niya sa lupa doon mismo
sa pinagtubuan ng puno. Nasambit niya sa sarili ang pangalan ni Aging. "Ang halamang
iyan ay si Aging"wika ni Juana. Magmula noon ang halamang iyon ay tinawag na
"Aging"na di nagtagal ay naging saging.
Puna:
61
Nagluksa ang Rajah at ang buong palasyo. Ipinag-utos niya na ang dalawa'y
ilagak na magkasama sa isang hukay.
Pagkatapos maisakatuparan ng mag-aaral ang gawain,
Lumipas ang mga araw. Himala ng mga himala. Ang lupa sa puntod ng libing ay
tumaas hanggang sa itoy maging bundok. Napakaganda at perpekto ang hugis. kailangang maitanong ng guro ang mga gabay na tanong upang
Tinawag itong Bundok ng Mayon, bilang alaala kay Daragang Magayon.
masukat ang dating kaalaman ng mag-aaral sa aralin. Malaya
Halaw sa Alamat ng Bulkang Mayon ang guro kung paano niya isasagawa ang bahaging ito. Maaari
niyang gawin ang paraang pasalita o kaya’y pasulat.
Puna
62
ALAMAT
Nataya na natin ang iyong dating kaalaman sa paksa, at alam ko na handa ka nang
dagdagan pa ito sa pamamagitan ng mga gawain na batid kong maka-
tutulong sa iyo upang malinang mo ang kinakailangang pag-unawa .Simulan natin sa
pamamagitan ng pagsagot mo sa mga tanong na magiging gabay sa iyong pag-aaral mula
simula hanggang huling bahagi ng araling ito.
63
GAWAIN 1.1.2.d : Tugon mo… Mahalagang Alamin
Sa bahaging ito, nais kong malaman ang antas ng iyong pag-unawa sa Kailangang maigiya ng guro ang mag-aaral sa pagbuo ng talata
aralin na ating pag-aaralan. Subukin mong sagutin ang mga nakatala sa Mga gabay na
upang matiyak na matutugunan nang wasto ang mga gabay na
tanong upang magabayan ka sa pagpapalawak ng paksa na nasa loob ng kahon.
tanong sa araling ito. Sa gawaing ito, bibigyan lamang ang
Ang Kahalagahan ng Alamat sa Kasalukuyan mag-aaral ng limang minutong pagsulat. Pagkatapos,ipababasa
ng guro ang nabuong talata.
Huwag kang mag-alala kung sa tingin mo ay di mo nasagot nang wasto ang mga
katanungan.Naglaan pa ng mga gawain ang modyul na ito upang matulungan ka sa
pagkilala ng mga tamang konsepto ng aralin .
64
Paunlarin
Ang bahaging ito ng modyul ay
Karagdagang impormasyon: makatutulong upang maunawaan mo ang Sa bahaging ito, malaya ang guro na gumamit
Base rin sa kasaysayan, nilinaw niya na mga konsepto at kasanayang dapat ng iba’t ibang estratehiya sa pagbasa.
nang magkaroon ng “gold boom” noong mong malinang sa paksa.
1930s ay dumagsa ang mga tao sa Baguio Kailangang mapalawak at mapaunlad Maaaring magpabasa ng isahan, dalawahan o
mo pa ang iyong dating kaalaman nang sa gayon
mula sa iba’t ibang panig ng bansa para sa ay mabatid mo kung paano nakatutulong ang maramihan. Maaari din naman na sa bawat
trabaho at kabuhayang may kaugnayan sa alamat sa pagpapanatili at pagpapaunlad ng kultura,
pagmimina. tradisyon at kaugaliang Pilipino na minana natin bilang bahagi ng pagbasa ay magtanong ang guro
isa sa mga matatandang uri ng panitikan ng ating lahi.
nang sa gayo’y naiproproseso na ng mag-
Idinagdag ni Dimaculangan na ang Benguet
ang mukha ng Philippine mining industry aaral ang mahahalagang kaisipan na
dahil sa rekord noong 2006, ang kita ng Babasahin 1: Mina ng Ginto ( Alamat ng Baguio )
nakapaloob sa akdang binabasa.
lalawigan sa pagmimina ay umabot ng P4 Kalakip 1.1.2.a
bilyon sa dalawang kompanya pa lamang.
Halaw sa artikulo ni Manny Balbin na Masasalamin ba sa alamat ang kultura at tradisyon
nailathala noong Sabado , Hunyo 09, 2012 ng isang pangkat ng mamamayan sa ating bansa?
.- JOURNAL ONLINE. Maituturing mo bang yaman ng lahi ang mga alamat sa ating
panitikan? Bago mo sagutin ang mga tanong, bigyan mo ng
pansin ang kasunod na mga gawain upang higit mong
Sanggunian
http://www.journal.com.ph/index.php maunawaan ang nilalaman ng binasa mong alamat.
/news/provincial/31499-pagmimina-
turismo-nagpaunlad-sa-benguet-
chamber-of-mines
Kagamitan:
cartolina/manila paper
65
GAWAIN 1.1.2.e : Paglinang ng Talasalitaan
Paglinang ng Talasalitaan Suriin ang mga salitang nakahilig sa loob ng
caῆao- isang ritwal na nagpaparangal pangungusap. Bigyan ng kahulugan ayon sa pagkakagamit
sa espiritu ng kanilang mga ninuno. sa akda.Isulat sa papel ang mga sagot.
1.Taon-taon ay nagdaraos sila ng caᾗao bilang
anito- ito ang santo o diyos parangal sa kanilang mga anito.
ng sinaunang tao.
Kahulugan-
Bathala- Diyos
2.Noong panahong iyon, ang mga Igorot ay naniniwala
sa iba‟t ibang anito.
pantas-
Kahulugan-
dalubhasa
3.Maibigin sila sa kapwa at may takot sila sa kanilang
bathala.
sugo- may tungkuling iparating
ang ipinag-uutos Kahulugan-
Kahulugan-
Kahulugan-
66
67
GAWAIN 1.1.2.f : Sa Antas ng Iyong Pag-unawa
68
Karagdagang Impormasyon
BAHAGI MAKATOTOHANAN DI-
Sa bahaging ito, hihikayatin ng guro ang
Malawak ang kahulugan ng terminong MAKATOTOHANAN mag-aaral na ipaliwanag ang konsepto ng
‘kultura’. Ayon sa Roshan Cultural Heritage SIMULA makatotohanan at di-makatotohanang
Institute, ang kultura ay binubuo ng mga pangyayari sa alamat. Ang guro ay
katangiang nagbubukod sa tao at sa hayop, GITNA
inaasahang makapagpapakita ng kagamitang
gaya ng sumusunod: wika, sining at
siyensiya, pag-iisip, at mga aktibidad na WAKAS pampagtuturo na kanyang gagamitin sa
panlipunan. paglalahad ng gawaing ito.Tiyakin ng guro
Ang kaugalian o tradisyon ay mga na matutukoy ng mga mag-aaral ang
paniniwala, opinyon, kostumbre o mga Sa bahaging ito, iyong napagtibay na nangingibabaw kultura at tradisyong inilahad sa binasang
kuwentong naisalin mula sa mga magulang sa akda at ito ay dapat batid ng lahat.
papunta sa mga anak nila. Sa Pilipinas, isang alamat ang mga di- makatotohanang pangyayari na
halimbawa ng kaugalian ang paghalik sa nagpapaigting upang maging kapana-panabik ang kuwento Kailangang maiwasto ng guro na ang mga
kamay ng mga matatanda. Kaugnay ito ng mga na pangyayaring isusulat ng mag-aaral ay
salitang tradisyunal, pinagkaugalian o nakapaloob dito. Gayundin sa tulong ng mga di- tunay na nagmula sa bawat bahagi ng akda.
kinaugalian, simula, at pinamulihanan. makatotohanang
pangyayari , nabubuo ang pinagmulan ng mga bagay.
4. Mula sa akdang binasa, itala ang kultura at tradisyon ng Malaya ang guro na gumamit ng estratehiya
mga Igorot sa tulong ng dayagram . Gawin sa papel. na sa tingin niya ay angkop para sa
Gayahin ang pormat. pagtalakay ng araling pampanitikan.
Gayundin, iminumungkahi na kailangang
Mina ng Ginto
gumamit ang guro ng mga kagamitang
pampagtuturo sa paglalahad ng
mahahalagang konsepto sa paksa.
Igorot
Kultura at
tradisyon
69
Karagdagang Impormasyon: 5. Balikan mong muli ang naitala mong mga kultura at Tiyakin ng guro na ang gawaing ito ay
tradisyon ng mga Igorot. Sa iyong palagay mo, nananatili pa
rin ba ang mga ito sa kasalukuyan? Itala ang iyong sagot sa naibigay bilang takdang aralin upang
Ang mga Igorot ay kilala sa kanilang
tsart. ( Maaring magsaliksik ang mag-aaral sa bahaging ito ).
pagiging masipag, matatag, at tapat mabigyan ang mga mag-aaral ng
Gawin sa papel. Gayahin ang pormat.
sa kanilang pinagmulan. Mga ugaling
pagkakataong makapagsaliksik ng mga
hindi basta basta hinahayaang
makuha ng iba ang kanilang mga KULTURA NG IGOROT impormasyon na kanilang itatala sa
namana o nakuhang mga kayamanan. Ano- ano ang Sa kasalukuyan,
mga kulturang
nananatili pa rin tsart.
ba ito? Patunay
Mahalaga sa kanila ang lupa, binanggit sa Oo o Hindi
sapagkat ito ang pangunahing akda?
70
ANG ALAMAT
Trivia
Gumamit si Dr. Jose Rizal ng alamat
Ang alamat ay isa sa kauna-unahang panitikan ng
sa kanyang nobelang “ El
Filibusterismo” upang maipabatid Mga Pilipino bago pa dumating ang mga Español.
ang kalagayang panlipunan ng Karaniwang kathang-isip o maaari namang hango sa tunay
panahong iyon. na pangyayari. Pinagmulan ng isang pook, ng isang halaman
o punongkahoy, ng ibon, ng bulaklak at iba pang mga bagay
ang karaniwang paksa nito. Maaari ring tungkol sa mga
pangyayaring di- kapani-paniwala o kaya‘y tungkol sa
pagkakabuo ng pangalan ng lugar, bagay at iba pa.
Mababakas sa alamat ang matatandang kaugaliang
Pilipino. Layunin din ng alamat na manlibang. May tatlong
bahagi ang alamat.
71
ng pangunahing tauhan laban sa mga suliraning
kakaharapin, na minsan sa sarili , sa kapwa, o sa kalikasan.
Samantalang ang kasukdulan ang pinakamadulang bahagi
kung saan maaaring makamtan ng pangunahing tauhan ang
katuparan o kasawian ng kaniyang ipinaglalaban.
Pagkatapos mong malaman kung ano ang alamat at mga bahagi nito , bigyan mo Kailangang maitanong ng guro ang mahalagang tanong sa
naman ng pansin ang mahalagang gamit ng panahon at pook . Sa iyong palagay araling panggramatika na gagabay sa mag-aaral sa paglinang
nakatutulong ba ang paggamit ng mga lugar at panahon upang mabisang ng mahahalagang konsepto sa paksa.
maipabatid ang mahahalagang pangyayari sa isang kuwento tulad ng alamat?
Gawin mo ang mga susunod na gawain upang masagot mo nang wasto ang
mahalagang tanong hinggil sa paksang ito. Isulat sa sagutang papel.
72
Basahin mo ang bahagi ng kuwento na nasa loob ng kahon. Pagkatapos, sagutin
ang kasunod na mga tanong .
a. Suriin ang mga salitang may salungguhit. Nagbibigay-turing ba ito sa mga salitang
nakihilig o naglalarawan?
b. Nakatulong ba ang mga salitang may salungguhit upang mabisang maipabatid ang
Ipasasagot ng guro sa mag-aaral ang mga nakatalang tanong
mahalagang pangyayari sa alamat? Patunayan. na makatutulong upang higit na makilala ang araling
panggramatika.
c. Anong bahagi ng panalita ang mga salitang may salungguhit?
Pagkatapos mong sagutin ang mga tanong, may ideya ka na ba kung ano
ang mahalagang papel na ginagampanan ng pang-abay na pamanahon at pang-abay na
panlunan upang malinaw na maipabatid ang mga pangyayari sa isang kuwento?
Makatutulong sa iyo nang malaki ang mga impormasyong nakatala sa kasunod na kahon
73
upang ganap mong maunawaan ang araling panggramatika.
Ugnay-Wika
PANG-ABAY NA PAMANAHON
AT PANG-ABAY NA PANLUNAN
Sikapin ng guro na maipaliwanag ang araling panggramatika
Ang pang-abay na pamanahon ay
nagsasaad kung kailan naganap o magaganap ang sa tulong ng angkop na estratehiyang kanyang gagamitin.
kilos na taglay ng pandiwa. Napapangkat ang
Hinihiling na magsagawa ang guro ng ilang gawain upang
ganitong uri ng pang-abay: (1) yaong may pananda at (2) yaong walang pananda.
Gumagamit ng nang , sa, noong, kung, tuwing, buhat, mula, umpisa at hanggang mataya ang kaalaman ng mag-aaral sa paksang tinatalakay.
bilang mga pananda ang pang-abay na pamanahon.
Mga halimbawa:
1. Kailangan ka bang pumasok nang araw-araw?
Mga halimbawa:
1. Pitong pangunahing alagad ng sining ang tumanggap kahapon ng ―
National Artist Award‖ buhat sa Unang Ginang.
74
mahihirap.
Gantimpalang TOYM.
1. sa + pangngalang pambalana
3. sa + panghalip na panao
4. sa + panghalip na pamatlig
ina.
75
5. kay + pangngalang pantanging ngalan ng tao
Naglaan ng iba pang mga gawain ang modyul na ito upang ganap na mataya ang
bisa ng mga konseptong iyong natutuhan .
Kailangang gabayan ng guro ang mga mag-aaral na matukoy
GAWAIN 1.1.2.h : Pagpapatibay ng Kaalaman ang hinihingi sa gawain. Gayunpaman, Malaya din ang guro na
1. Balikan mong muli ang alamat na “ Mina ng Ginto “. Sumipi ka ng mga magbigay ng tiyak na lugar at panahon na ginamit sa akda
pangungusap na nagtataglay ng mga pang-abay na pamanahon at pang-abay na upang makatulong sa pagbuo ng mga pangungusap.
panlunan.Gawin sa papel. Gayahin ang pormat.
MINA NG GINTO
Pang-abay na Pamanahon Pang-abay na Panlunan
1. 1.
2. 2.
3. 3.
76
3. Paano nakatutulong ang pang-abay na pamanahon at panlunan sa isang alamat?
Sa bahaging ito, itatanong muli ng guro ang mahalagang
Malinaw na sa iyo ang gamit ng pang-abay na pamanahon at panlunan sa isang tanong sa araling tinatalakay upang maikintal sa isipan ng
salaysay tulad ng alamat, inaasahan ko na ang mga mali mong ideya ay naiwasto na.Higit mag-aaral ang nililinang na mahalagang konsepto.
sa lahat, dapat nabatid mo rin kung paano nakatutulong ang alamat sa pagpapanatili at
pagpapaunlad ng kultura, tradisyon, at kaugaliang Pilipino na minana natin bilang isa sa
matatandang uri ng panitikan ng ating lahi. Bukod sa alamat ang isa pang matandang
panitikan na lumaganap sa Panahon ng Katutubo ay ang mga kuwentong- bayan. Tulad
ng alamat, sa iyong palagay, tumutulong din ito sa pagpapanatili at pagpapaunlad ng
kultura, tradisyon, at kaugaliang Pilipino na minana natin bilang isa sa matatandang uri ng
panitikan ng ating lahi?
Sa bahaging ito , muli mong suriin kung paano nakatulong ang pang-abay na
pamanahon at panlunan sa isang salaysay upang mabisang maipabatid ang
mahahalagang pangyayari sa akda.
77
Karagdagang Impormasyon:
Ang kuwentong-bayan ay mga salaysay Babasahin 2 :: NAGING SULTAN SI PILANDOK Malaya ang guro na gumamit ng angkop
hinggil sa mga likhang-isip na mga tauhan kuwentong -bayan ng Maranaw na estratehiya upang maipabatid ang
na kumakatawan sa mga uri ng mamamayan, Kalakip 1.1.2.b nilalaman ng akda. Upang maging
katulad ng matandang hari, isang marunong kapana-panabik ang pagsasalaysay ng
na lalaki, o kaya sa isang hangal na babae. akdang ito , hinihikayat ang guro na
Karaniwang kaugnay ang kwentong-bayan gumamit ng teknolohiya sa bahaging ito.
ng isang tiyak na pook o rehiyon ng isang Ang paggamit ng kaugnay na teksto ay makatutulong
upang higit na mapagyaman ang kaalaman at kasanayan sa
bansa o lupain. Kaugnay nito ang alamat at
mga araling pampanitikan at panggramatika. Subukin mong
mga mito sagutin ang mga susunod na gawain upang mapalalim mo pa
ang iyong kakayahang sumuri at umunawa.
78
Mahusay! Madali mong natukoy ang kultura, tradisyon , kaugalian at
kalagayang panlipunan sa akdang iyong binasa. Marahil ayi
yo nang nababatid na sa tulong ng panitikan ay maaari mong masilip ang ating
nakaraan.
79
pahalagahan ang mga akdang pampanitikan sa Panahon ng Katutubo.
80
Binabati kita at nagawa mong lampasan ang mga
Karagdagang Impormasyon: gawain.Ngayon,alam kong sapat na ang iyong kaalaman
Ang infomercial ay isang patalastas na at kasanayan upang maisakatuparan ang inaasahang
pantelebisyon na nasa anyo ng maikling
produkto para sa araling ito. Pag-aralan mo ang
dokumentaryo
sitwasyon. Ang bahaging ito ng modyul ay
nagpapakita ng konkretong pagkatuto ng
Sitwasyon:
mag-aaral sa araling pinag-aaralan .
Ang araw ng pagkakatatag ng inyong Inaasahan na maipaliliwanag ng guro ang
Sanggunian: pamahalaang lungsod ay nalalapit na. Kaya naman bilang
konsepto ng informercial na nais niyang
http://www.beedictionary.com/meaning/in paghahanda ang lahat ng punong barangay ay
fomercial ipagawa sa mga mag-aaral. Gayundin,
ipinatawag ng inyong mayor upang ibahagi ang
kinakailangang mailahad nang malinaw
mahalagang impormasyon hinggil sa gaganaping
ang pamantayan sa pagbuo ng inaasahang
pagdiriwang. Ayon kay mayor, ang lahat ay kailangang
produkto upang magabayan nang wasto
lumahok sa paligsahan sa pagbuo ng infomercial para ang mag-aaral.
sa paksang ― Bayan ko… Ipinagmamalaki ko‖. Kaya, ikaw
81
a. Nilalaman
b. May kaugnayan sa paksa
c. Pagiging masining
d. May orihinalidad
e. Batay sa pananaliksik
f. Tapat Sa bahaging ito, ang guro ay magbibigay ng mga
tanong sa mag-aaral hinggil sa susunod na aralin.
Mahusay! Natutuwa ako at nagawa mong
Ang mga tanong ay magiging gabay ng mag-aaral
maisakatuparan ang Inaasahang Produkto para sa
upang magkaroon siya ng ideya at interes sa
araling ito. Batid ko na lahat ng konsepto sa araling
pampanitikan at panggramatika na iyong natutuhan ay
susunod na aralin.
82
Aralin 1.1.3: EPIKO
Ang araling ito ay tutulong sa iyo upang maunawaan mo kung bakit napabilang ang
epiko sa matatandang uri ng panitikan na nananatili pa rin sa kasalukuyan. Sa kabuuan ng
iyong pag-aaral sa araling ito, ikaw ay inaasahang makabubuo ng biopoem na nagtatanghal ng
karaniwan o simpleng mamamayan na nakagawa ng kabayanihan sa kaniyang kapwa.
83
GAWAIN 1.1.3.a: Larawan ng Kabayanihan
TRIVIA Bago natin paunlarin ang iyong kaalaman sa ating
Ang seksing karakter na “Darna" na
tatalakayin, nais kong subukin muna ang dati mo nang alam
nilikha ng sikat na nobelistang si
Mars Ravelo ay unang lumipad sa sa paksang pag-aaralan natin Ang guro ay magbibigay ng gawain na
pelikula sa direksyon ni Poe Sr, ama susukat sa dating kaalaman ng mag-
ni Fernando Poe Jr, na tinaguriang Kilalala mo ba ang mga nasa larawan? Kung gayon sagutin mo
Hari ng Pelikulang Pilipino. aaral sa paksang pag-aaralan.
ang mga tanong tungkol sa kanila.
Sa unang gawain, ang guro ay
Si Chiquito o Augusto Pangan ang
unang lalaki na lumunok ng magpapakita ng larawan ng mga Pinoy
"mahiwagang bato" upang maging Superheroes na gagamitin upang
“Darna" sa pelikulang “Terebol
Dobol." Kasunod nito ang Hari ng matiyak ang interes ng mag-aaral sa
Komedya na si Dolphy sa pelikulang paksa. Susundan ito ng mga tanong na
“Darna Kuno."
ibibigay ng guro upang sagutin ng mag-
aaral na makatutulong upang maiugnay
Kagamitan:
larawan ng pinoy superheroes ang paksang pag-aaralan..
84
a. Ano ang iyong pagkakakilala sa kanila bilang
mga tauhan? Bago talakayin ang epiko, ilahad muna ng
85
2. Paano naiiba ang epiko sa iba pang akdang
Sanggunian: pampanitikan na lumaganap sa Panahon ng
http://sesura.multiply.com/journal/item/1? Ang mag-aaral ay pabubuuin ng maikling
Katutubo?
&show_interstitial=1&u=%2Fjournal%2Fit talata . Kailangang linawin ng guro na ang
em 3. Paano nakatutulong ang paggamit ng mga pang-
abay na pamaraan sa kilos ng tauhan sa mga mga ideyang ihahanay sa talata ay batay sa
pangyayari sa isang epiko? Patunayan. naging tugon mula sa Mga Gabay na
86
Paunlarin
87
Sa susunod na bahagi ng ating pag-aaral, makababasa ka ng isang halimbawa ng epiko.Suriin mo
kung ano ang mahahalagang katangian nito nang sa gayo’y maunawaan mo kung bakit
nananatili pa rin ito bilang isa sa matatandang panitikan ng ating bansa.Pansinin mo din kung
paano nakatulong ang paggamit ng mga pang-abay na pamaraan sa malinaw na paglalarawan
ng kilos ng bawat tauhan na nakatulong upang maging malinaw ang daloy ng mga pangyayari
sa epiko.
Karagdagang Impormasyon:
Babasahin 2 :Tuwaang at ang Dalaga ng
Ipababasa ng guro ang akdang gagamitin
Ang Tuwaang ay isang epiko ng mga Bagobo na Buhong na Langit ( epiko )
ginagawa ring libangan tuwing may libing, kasal, ritwal ng mag-aaral bilang lunsaran sa paksang
Kalakip 1.1.3. b
ng pagpapasalamat para sa saganing ani, o sa isang pag-aaralan. Nasa pagpapasya ng guro
matagumpay na pangangaso.
kung ano ang estratehiyang kanyang
Ang bawat awit ng epiko ng Tuwaang ay ipinakikilala Ang akdang iyong binasa ay nagpapatunay
ng mang-aawit gamit ang isang tula na tinatawag ng gagamitin sa bahaging ito. Sikapin na
mga Bagobo na tabbayanon, na mayroong dalawang na ang panitikang Pilipino ay kasasalaminan ng
bahagi: ang tabbayanon na nagdudulot ng interes at kultura,tradisyon, kaugalian at kalagayang panlipunan
malinaw na maipababatid sa mag-aaral
kadalasang naghahayag ng pag-ibig at pangarap ng noong panahong naisulat ito. Upang higit na mapagtibay ang nilalaman ng akda.
mang-aawit; at ang bantangon, na nagpapabatid ng
ang ideyang ito, subuking sagutin/gawin ang mga
simula ng pag-awit. Mayroong higit sa 50 na mga
kanta ng Tuwaang, ngunit hanggang ngayon, inilaang gawain sa araling ito.
dalawang kanta pa lamang ang nailalathala.
88
GAWAIN 1.1.3.c : Paglinang ng Talasalitaan
Karagdagang Impormasyon:
Bigyan mo ng kahulugan ang mga salitang ginamit sa akda upang higit mong
patung- monumento o inukit maunawaan ang nilalaman nito. Isulat ang sagot sa papel.
na bato na imahe ng
isang kilalang tao patung
sinaunang gong
sinaunang gong – instrumentong gintong salumpuwit
pangmusika nganga
gintong bansi Pagkatapos ipabasa sa
gintong salumpuwit- upuan na
ginto mag-aaral ang akda, ang
__
nganga – Ang ginagawang nganga
guro ay magsasagawa ng
ay ang bunga ng punong Paglinang ng Talasalitaan
bunga (areca palm o
betel palm), isang Malaking tulong ang ginawa mong pagsasaliksik sa mga salitang ginamit sa akda upang higit na maunawaan
tropikal na halaman na upang ang mga ito ay mabigyan mo ng kahulugan. Hindi ba‟t nakatulong ito upang madali
tumutubo sa Pasipiko. ng mag-aaral ang
mong maunawaan ang nais ipabatid ng akda gayundin ang kahalagahan ng mga ito sa
nilalaman nito. Hinihikayat
pamumuhay ng isang pangkat- etniko?
na gumamit ang guro ng
diagram sa bahaging ito.
GAWAIN 1.1.3.d : Sa Antas ng Iyong Pag-unawa
89
1. Isa sa mga katangiang taglay ng epiko ay ang pagkakaroon nito ng mga
pangyayaring may kababalaghan . Isa-isahin ang mga kababalaghang nakapaloob
sa binasang epiko. Pagkatapos, sagutin mo ang tanong: “Sa iyong palagay, paano
nakatulong ang nasabing kababalaghan upang makilala ang mga tauhan “ ? Gamitin
mo ang dayagram sa iyong pagsagot.Gawin sa papel. Gayahin ang pormat.
90
Ang paglalahok ng mga pangyayaring di-kapani-paniwala o kababalaghan sa epiko ay
sinasabing nakapagpapakita ng pagka-Pilipino. Hindi ba’t bahagi na ng iyong pagka-Pilipino
ang maniwala sa anting-anting, gayuma, pamahiin at iba pa?
Ang susunod na gawain ay makatutulong sa iyo upang maging ganap ang iyong
pag-unawa sa kabayanihan ng bawat pangunahing tauhan sa epiko.
91
Karagdagang Impormasyon: Sa gawaing ito, maaaring
Ang Venn Diagram ay kadalasang gamitin na gabay ng mag-
ginagamit sa paghahambing upang Tauhan sa ibang epiko aaral ang ilang nakapaloob
Tuwaang A B A at B: Pagkakaiba
sa Character Profile para
madaling maipakita ang C C: Pagkakatulad
sa isasagawang
pagkakatulad at pagkakaiba ng
paghahambing.
ipinaghahambing.
Mga Patunay
Madali mong makikilala ang isang epiko kung saang rehiyon ito nabibilang dahil sa
kultura at tradisyong nakapaloob dito.Sa epikong iyong binasa, nakilala mo ba nang bahagya
ang mga Bagobo?
92
5. Batay sa gawain 1-4 , ano ang mga katangiang taglay ng epiko na nangibabaw Sa tulong ng naunang mga gawain, tiyakin ng guro na
upang matukoy ang kaibahan nito sa iba pang akdang pampanitikan? Ipaliwanag.
nakilala na ng mag-aaral ang epiko bilang akdang
pampanitikan . Sa gawaing ito, masusukat ng guro kung
naiproseso nang tama ang mahahalagang konsepto ng
aralin.
93
ALAM MO BA NA…
Karagdagang Impomasyon:
Ang mga epikong Pilipino ay: EPIKO
Ang haba ng mga epiko ay mula sa 1000 hanggang 55000 babaeng karakter sa istorya; ating makikita kung paano naipakikita ng
na linya.
epiko ang kultura ng isang pangkat ng tao. .
94
Ang Paulit-ulit na Paksa o Tema Ang mahahalagang detalye na nakatala sa bahaging Alam Mo
95
Sa tulong ng mga impormasyon na iyong nalaman tungkol sa paksa, naniniwala
ako na nadagdagan ang iyong kaalaman at lumawak pa ang iyong pag-unawa sa
aralin.
Nais kong suriin mo ang mga pangyayari sa epikong iyong binasa. Nailarawan Sa bahaging ito, magtatanong ang guro tungkol sa mahalagang
ba nang tiyak ang mga pangyayari sa nasabing epiko? Malaki ba ang ginampanang
tungkulin na ginagampanan ng pang-abay na pamaraan sa
papel ng pang-abay na pamaraan sa mga pangyayari sa epiko? Subukin mong sagutin
araling pampanitikan na tinatalakay.
ang kasunod na mga gawain nang sa gayo’y iyong matukoy ang sagot sa mga tanong .
96
Sa bahaging ito, nakilala mo ang pang-abay na pamaraan sa pamamagitan
ng relasyon nito sa kasamang pandiwa. Bukod sa impormasyong ito, paano mo pa
kaya makikilala ang pang-abay na pamaraan. Subukin mong sagutin ang susunod na
mga gawain upang higit na mapagyaman ang iyong kaalaman sa araling
panggramatika .
97
c. tinanggap ni Gungutan d. na nakipaglaban si
ang alok ni Tuwaang na maglakbay. Tuwaang.
Nakatulong ba ang ang mga larawan upang madali mong makilala at magamit ang mga
pang-abay na pamaraan? Subukin mong sagutin ang susunod na gawain upang higit pang
mataya ang antas ng iyong pag-unawa sa araling ito.
98
Emil: Hihintayin ko kasi dito ang kaibigan kong si John.
Jewill: Bakit ?
husayan ninyo.
99
Mula sa isinagawang pagsasanay, naging malinaw na ang kilos ay inila-
larawan o binibigyang-turing ng pang-abay. Kapag ang inilarawan ay ang paraan kung
paano ginawa ang kilos , ito ay pang-abay na pamaraan. Upang lubos mong
maunawaan ang tungkol dito, basahin mo ang susunod na bahagi.
ALAM MO BA NA...
Ang guro ay magbibigay ng input tungkol sa araling
ANG PANG-ABAY NA PAMARAAN panggramatika. Malaya ang guro na gumamit ng estratehiya
Ang pang-abay na pamaraan ay naglalarawan kung paano naganap, nagaganap o upang maunawaan nang mabuti ng mag-aaral ang aralin.
magaganap ang kilos na ipinapahayag ng pandiwa .Dalawa ang panandang ginagamit sa
pang-abay na pamaraan: (1) ang panandang nang at (2) ang na/ng.
Ang bahaging ito ng aralin ay tutulong upang mataya ang lalim ng iyong pag-
unawa sa mga konseptong natutuhan.Sa bahaging ito ay makakikilala ka ng kaugnay
na teksto na iyong magiging gabay sa ganap na pagkatuto.
100
Mahalagang maiugnay mo ang mga konseptong natutuhan sa araling
pampanitikan at panggramatika. Gayundin , magiging kapaki-pakinabang ang tekstong
babasahin kung iyong mailalapat ang mga natutuhan .
Basahin at Unawain
Ang kakaba-kabang dibdib ni Mang Ibiong ay napanatag nang kaunti. Nang Ipababasa ng guro nang malakas ang tekstong lunsaran na
makakain si Mang Ibiong, siya ay kinausap ng Presidente. ― Mang Ibiong, ano po ba
ang aming pagkakasala sa inyo at kami‘y ayaw ninyong bigyan ng pagkakataong gagamitin ng mag-aaral sa pagsagot sa susunod na mga gawain.
makapagpulong sa pook ng Felix Huertas?‖
―Ako po ay isang mahirap na tao, Ginoong Quezon. Lahat po ng aking
pagsisikap ay aking ginawa upang mahango ko ang aking pamilya sa
pagdaralita.Ako‘y lumapit sa pamahalaan. Halos magpalimos po ako upang
makapaghanapbuhay.
Ang lahat po ng aking pagsisikap ay nawalan ng halaga. Palagay ko po ay
walang mangyayari sa aming pamumuhay kung ang pangkasalukuyang partido ay
mamamayani,‖ ang paliwanag ni Mang Ibiong.
― Ganoon ba? Ikinalulungkot ko ang nangyari sa iyo. Ngunit sisikapin kong
ikaw ay matulungan. Hintayin mo ang aking sulat kung ikaw ay mabibigyan ng
hanapbuhay.‖
Umalis na si Mang Ibiong. Dinili-dili niya ang pagtanggap sa kanya ng
Presidente ng Senado. Siya‘y isa lamang hamak, ngunit siya‘y tinanggap na parang
isang mahal na tao.Ang inaalala niya‘y baka ang pangakong hanapbuhay
ay mauwi lamang sa pangako. Kung panahon ng kampanya ang mga pulitiko ay
sadyang masarap mangako.
101
Hindi pa nakababangon sa kanyang tulugan, si Mang Ibiong ay ginising na
ng isang‖ tao po ―. Nagbalikwas siya upang siyasatin kung sino ang napakaagang
panauhin. Sina Mang Basio at Mang Justo pala ay maagang inutusan ng Presidente
upang ipagbigay alam kay Mang Ibiong na maaari na siyang magsimula sa isang
pagawaan sa umaga ring iyon. Napamangha si Mang Ibiong. Hindi niya sukat
akalaing ganoon kaagap kung mangako ang President eng Senado.
102
3. Sa iyong palagay, makahulugan ba ang ginawa ni Manuel L. Quezon para kay
Mang Ibiong ? Pangatuwiranan.
4. Batay sa taglay na katangian ng pangunahing tauhan sa epiko at ang katangian Sikapin ng guro na maigiya ang mag-aaral sa tunay na konsepto
na taglay ni Manuel L. Quezon na isinalaysay sa anekdota, ibahagi ang iyong ng kabayanihan.
ideya tungkol sa kabayanihan? Ipaliwanag. Isulat ang sagot sa papel.
103
5. Sumulat ka ng isang karanasan ( maaaring pansarili o sa iba ) na nagpapakita
ng kabayanihan. Sikaping maging malinaw ang mga pangyayari sa tulong ng Sa gawaing ito, inaasahan na makapagbibigay ang guro sa
paggamit ng mga pang-abay na pamaraan. Gawin sa papel.
mag- aaral ng gabay sa pagsulat ng kanilang karanasan.
104
Ang layunin mo sa bahaging ito ay ilapat ang
Sa bahaging ito, ipagagawa ng guro sa mag-
Karagdagang Impormasyon: mga konseptong natutuhan mo sa araling pampanitikan at
Ang biopoem ay isang tula na naglalarawan sa tao pangwika sa pagbuo ng Inaasahang Produkto. aaral ang inaasahang produkto . Ipababasa
sa 10 linya na taglay nito.
Marami ang nagbunying sa mag-aaral ang sitwasyon na nasa
May pormulang ginagamit sa pagbuo ng biopoem. Pilipino sa naganap na kanonisasyon kay
(linya 1) Pangalan ng tao bahaging ito, pagkatapos ay hihikayatin ng
(linya 2) Tatlo hanggang apat na pang-uri na Pedro Calungsod bilang pangalawang santo
naglalarawan sa kanya guro ang mag-aaral na ipaliwanag ang
na nagmula sa ating bansa. Dahil dito, ang
(linya 3) Mahalaga niyang relasyon n binasa ayon sa sarili niyang pagkaunawa.
( hal. Anak ni…) namumuno sa inyong parokya ay nagkaroon
(linya 4) dalawa o tatlong bagay, tao o ideya na ng interes na makabuo ng proyekto na Kung hindi gaanong naunawaan ng mag-
pinahahalagahan niya
(linya 5) tatlong bagay na kaniyang magtatanghal sa buhay ng mga karaniwang aaral, inaasahan na ipaliliwanag ito nang
pinaniniwalaan na maaaring mamamayan na nagpapa-kita ng
naranasan na . malinaw ng guro.
(linya 6) tatlong bagay na kinatatakutan niya na pagmamalasakit sa kapwa.
napagdaaanan na Inaasahan din na maipaliliwanag at
Ikaw, bilang aktibong miyembro ng inyong simbahan ay
(linya 7) napagtagumpayan niya makapagbibigay ang guro ng halimbawa ng
(linya 8) dalawa o tatlong bagay na nais niya nagpanukala ng pagsulat ng biopoem upang maisakatuparan
mangyari o matupad ang proyekto na sinang-ayunan ng lahat . Hinikayat ninyong biopoem na magiging gabay ng mag-aaral
(linya 9) ang kanyang tirahan
(linya 10) ang kanyang apelyido lumahok ang mga mamamayan na nasasakupan ng inyong
lugar. Ang magwawaging biopoem ay bibigkasin nang
mahusay na mambibigkas ng inyong bayan kung saan
panonoorin ng lahat ng mamamayan sa inyong komunidad. .
Ang biopoem ay matataya sa sumusunod na pamantayan
105
Pagkakaugnay sa paksa
upang maisakatuparan ang inaasahang
Organisasyon ng ideya
Kabuluhan ( Taglay na mensahe)
produkto. Gayundin, bibigyan diin ng guro
Pagiging masining ang pamantayan na dapat isaalang-alang ng
Tapat mag-aaral sa pagbuo ng biopoem.
May batayan
Binabati kita sa matiyaga mong pagsagot sa mga gawain na inilaan sa mga araling ito. Sa bahaging ito, inaasahan na ang lahat ng mahahalagang konsepto na iyong natutuhan sa
Panahon ng Katutubo ay nakatulong upang higit mong makilala ang pinagmulan at kultura ng ating lahi sa panitikang mayroon tayo.
106
Karunungang-bayan
Alamat
107
a. Dalawang Uri ng Paghahambing Karunungang-bayan
108
ANTICIPATION- REACTION GUIDE
Bago Bumasa Mga Pangungusap Pagkatapos
Bumasa
Sumasang-ayon Ang damdamin, saloobin, kaugalian o Sumasang-ayon
Di sumasang-ayon tradisyon ng lahi kapag naisatitik ay Di sumasang-ayon
tinatawag na panitikan.
Sumasang-ayon Kailanman. Hindi maaaring magka- Sumasang-ayon
Di sumasang-ayon ugnay ang panitikan at kasaysayan. Di sumasang-ayon
Sumasang-ayon Ang Pilipinas, bago pa man dumating Sumasang-ayon
Di sumasang-ayon ang Español ay mayaman na sa Di sumasang-ayon
panitikan.
Sumasang-ayon Hindi mababatid sa panitikan ang tunay Sumasang-ayon
Di sumasang-ayon na ating pagkalahi. Di sumasang-ayon
Sumasang-ayon Bago pa man dumating ang Español Sumasang-ayon
Di sumasang-ayon ay may alpabeto nang ginagamit Di sumasang-ayon
ang ating mga ninuno Muling pasasagutan ng guro ang ARG. Bigyang pansin ng guro
Sumasang-ayon Ang epiko, alamat at mga karunungang Sumasang-ayon ang kinalabasan ng naging mga sagot ng mag-aaral sa bahaging
Di sumasang-ayon bayan ay nakilala lamang ng ating mga Di sumasang-ayon
ninuno noong panahon ng Español. ito. Kailangang mataya kung umunlad ba ang kaalaman ng mag-
Sumasang-ayon Napatunayan ng mga Español na ang Sumasang-ayon
Di sumasang-ayon ating mga ninuno ay hindi mahiligin sa Di sumasang-ayon aaral sa mga araling tinalakay .Ang mga nakatalang maling
tula, awit, kuwento, bugtong at
palaisipan. konsepto sa ARG ay maaaring ipaayos ng guro sa kanyang mag-
Sumasang-ayon Ang panitikan ay hindi suma-salamin Sumasang-ayon aaral.
Di sumasang-ayon sa panahon kung kailan ito isinulat Di sumasang-ayon
ito.
109
ILIPAT Ang bahaging ito ay nagpapakita ng ganap na pagkatuto ng mag-
Nananabik ka na bang isagawa ang Inaasahang Pagganap? Nais mo aaral sa kabuuan ng aralin na saklaw ng panitikan sa Panahon ng
bang masubok mo ang kahusayan mo sa pagsasakatuparan ng gawain? Katutubo. Hikayatin ng guro na maisakatuparan ng mag-aaral ang
inaasahang produkto.
Ang layunin mo sa bahaging ito ay mailapat ang mga natutuhang mga
Sa gawaing ito, kailangang makapagpakita ang guro ng halimbawa
konsepto ng mga araling pampanitikan at panggramatika sa kabuuan ng aralin.
ng Timeline. Kailangan ding malinaw sa mag-aaral ang pamantayan
sumusunod na pamantayan:
110
VII. Pangwakas na Pagtataya (para sa Aralin 1.1)
A. Bumuo ng islogan batay sa paksa: (5 puntos)
“ Karunungang-bayan, Dunong na Dapat Pinagyayaman”.
Pagkakita sa puno,naalala ni Juana ang brasong ibinaon niya sa lupa doon ---------
mismo sa pinagtubuan ng puno. Nasambit niya sa sarili ang pangalan ni Aging. "Ang KABUUAN 100%
halamang iyan ay si Aging"wika ni Juana. Magmula noon ang halamang iyon ay Gawain B :
tinawag na "Aging"na di nagtagal ay naging Saging.
Angkop ang pagkakaugnay-ugnay ng mga pangyayari 25%%
Halaw sa Alamat ng Saging
Malinaw ang isinasaad ng mga pangyayari 35%
Maayos na napagalaw ang mga tauhan sa bawat bahagi 25%
Mabisang napalutang ang mensahe ng nabuong alamat 15%
111
Binabati kita at matagumpay mong natapos ang mga aralin sa Panahon ng
Gawain C:
Katutubo.Ngayong may malawak ka nang kaalaman hinggil sa ating panitikan noong Panahon
ng Katutubo, mabuting alamin mo rin ang naging kalagayan ng ating panitikan sa panahon ng
May kaisahan ang diwang nakapaloob-------------------45%
mananakop partikular noong Panahon ng Espaῆol. Sa iyong gagawing pag-aaral sa susunod na Magkakaugnay ang mga detalye--------------------------30%
modyul, malalaman mo kung umunlad ang ating panitikan sa panahon ng kanilang Mabisang naipabatid ang mensahe------------------------10%
pananakop. Makikilala mo din kung ano ang mga akdang pampanitikan na lumaganap at Malinaw ang ideyang nais ipabatid-----------------------15%
nakilala sa ating bansa sa Panahon ng Espaῆol.
KABUUAN 100%
Sa pagpunta mo sa susunod na aralin, inaasahan ko na nasiyahan ka sa ating
pagtatagpo . Ang lahat na natutuhan mo dito ay maaari mong magamit sa susunod na mga
aralin.
112
Aralin 1.2 : PANAHON NG MGA ESPANOL
113
II. Ang mga Aralin at Ang Saklaw Nito
Narito ang mga aralin na makatutulong upang matamo mo
ang pamantayang pangnilalaman sa itaas.
Nakapaloob dito ang mga aralin at saklaw nito. Ang modyul na ito
ARALIN 1.2 : Panahon ng Español ay nakatuon sa mga akdang pampanitikang lumaganap sa panahon
ng Español.Gayundin, nakasanib dito ang mga araling
Aralin 1.2.1 a. Panitikan : Dulang Pantanghalan
Karagatan panggramatika.Tandaan na ang paggamit ng panitikan ay
Duplo napahuhusay ang paggamit ng wika.
b. Wika : Mga Eupemistikong Pahayag
114
III. Mga Inaasahang Kasanayan
Ang sumusunod ang kaalaman at kakayahan na malilinang sa iyo sa
pagtalakay mo sa araling ito. Ang mga Kasanayang Pampagkatuto na lilinangin sa mga mag-aaral
Aralin2 Mga Kasanayang Pampagkatuto
Pag-unawa sa Napakinggan ay nakabatay sa sumusunod na domeyn:
Panahon Nabibigyang kahulugan ang mga makabuluhang
ng salita/matatalinghagang pahayag na ginamit sa akdang 1. Pag-unawa sa Napakinggan
Español napakinggan
2. Pagsasalita
Nakikinig nang may pag-unawa upang:
mailahad ang layunin ng napakinggan 3. Pag-unawa sa Binasa
masagot ang mga tiyak na tanong
maipaliwanag ang pagkakaugnay-ugnay
4. Pagsulat
ng mga pangyayari 5. Tatas
Pagsasalita 6. Pakikitungo sa Wika at Panitikan
Nagagamit ang mga kaalaman at kakayahang pangwika na
makatutulong sa pagtatamo ng pasalitang komunikasyon 7. Estratehiya sa Pag-aaral
tulad ng:
mga eupemistikong pahayag 8. Pananaliksik
matatalinghagang pahayag
Pag-unawa sa Binasa
Nasusuri ang ilang uri ng panitikan batay sa mga katangian
nito:
karagatan
duplo
tula
sanaysay
Napauunlad ang kakayahang umunawa sa binasa sa
pamamagitan ng:
pagkilala sa kahulugan ng mga salita
kasingkahulugan at kasalungat
na kahulugan
talinghaga
115
pagbibigay ng impresyon sa binasang
akda kaugnay ng:
paksa/tema
tono
layon
pagbibigay ng hinuha batay sa:
mga ideya/pangyayari sa akda
dating kaalaman kaugnay sa
binasa
pag-uugnay ng akda sa:
sarili
kapaligiran
ibang tao
Pagsulat
Nakabubuo ng angkop na pagpapasiya batay sa akdang
binasa at sa:
pamantayang pansarili o pansariling
karanasan
pamantayang galing sa ibang tao o sa ibang
babasahin
116
sa pamamagitan ng pagtukoy sa:
pangunahing kaisipan
pantulong na kaisipan
Tatas
Naipamamalas ang natamong mga kaalaman at kakayahan
sa paglinang ng kakayahang pangkomunikatibo
Estratehiya sa Pag-aaral
Nagagamit ang angkop na estratehiya sa pag-aaral
Pananaliksik
Nalilikom ang mga kakailanganing impormasyon mula sa iba‟t
ibang pinagkukunang sanggunian
117
IV. Konseptuwal na Balangkas
118
V. Panimulang Pagtataya
Alamin natin kung ano na ang mga alam mo sa araling ito. Basahin at Ang Panimulang pagtataya ay susukat sa kaalaman ng mag-
unawain mo ang bawat aytem. Pagkatapos, sagutin ang mga tanong kaugnay nito. aaral sa mga araling saklaw ng Aralin 1.2.
Sikaping sagutin ang lahat ng aytem. Pagkatapos mong sagutin ang pagsusulit na
ito, makikita mo ang iyong iskor. . Itala at tandaan ang mga aytem na hindi mo
nasagot nang tama at hanapin mo ang tamang sagot habang pinag-aaralan mo
Susi sa Pagwawasto
ang araling ito. 1. b
2. c
Panuto: Piliin at isulat sa sagutang papel ang letra ng tamang sagot.
3. a
1. Bakit tinawag na dulang pantahanan ang duplo? 4. a
a. Ito ay nilalahukan ng mga kasapi ng pamilya.
5. d
b. Idinaraos ito sa bakuran o loob ng isang tahanan
c. Ang mga paksa ng pagtatalo ay tungkol sa tahanan. 6. d
d. Ibinibigay sa ilaw ng tahanan ang gantimpala ng mga kalahok. 7.b
2. Ang sumusunod ay pagpapatunay sa angking husay ng mga Pilipino sa 8. a
pagtula. Alin sa mga ito ang hindi kabilang?
9. b
a. Ang pagtatalong patula ay ginagamitan ng mga talinghaga.
b. Nagpapalitan ng mga katuwiran sa tulong ng tulang may sukat 10. b
at tugma.
c. Ang paksa ay tungkol sa nawawalang loro ng hari.
d. Nagtatalo at nagpapalitan ng matuwid sa paraang agaran
o walang paghahanda.
3. Sa panahon ng Español, karamihan ng mga akda na binabasa o
itinatanghal man ay tungkol sa mga santo/santa. Nagsisimula ito
sa panalangin. Samakatuwid, ano ang ibig sabihin nito?
119
a. Iniangkop sa panitikan ang relihiyon.
b. Likas na relihiyoso ang mga Pilipino.
c. Mahilig sa mga pagtatanghal ang mga Pilipino.
d. Ibinahagi ng mga Español ang paraan ng kanilang
pananampalataya.
4. Ano ang tawag sa mga binata at dalaga na naglalaro ng duplo na sila
rin ang nagtatalo?
a. bilyako/bilyaka
b. mambibigkas
c. manunula
d. prinsipe/prinsesa
5. Si Alex ay mag-aaral sa Baitang 8. Mahilig siyang sumulat at bumigkas
ng tula. Paano malilinang sa paaralan ang kaniyang talento sa pagtula?
a. Mag-aral ng asignaturang Pamamahayag.
b. Dumalo sa mga sa mga seminar-worksyap ng Samahan
ng Mambibigkas sa paaralan.
c. Laging lumahok sa mga patimpalak ng pagbigkas ng tula.
d. Maghanap ng masasalihang samahan ng mga manunula.
6.Pangulo ka ng Samahan ng mga Mag-aaral sa Filipino (SAMAFIL)at sa
darating na pagdiriwang ng Buwan ng Wika sa taong ito, napag-usapan
ninyo ng pamunuan ng inyong samahan na magkakaroon ng paligsahan
sa pagtatalong patula gamit ang fliptop. Alam mo na ito ay lubhang
kinagigiliwan ng mga mag-aaral na katulad mo sa kasalukuyan. Ano ang
pangunahing layunin ng SAMAFIL sa pagdaraos nito?
a. Mahikayat na maging kasapi ng SAMAFIL ang lahat ng mag-
aaral sa paaralan.
b. Mahikayat na lumahok ang mga mag-aaral sa paligsahan.
120
c. Maging bago sa paningin ng mga guro ang fliptop.
d. Malinang at maibigan ng mga mag-aaral ang sining ng pagtula.
7.Anong katangian ng mga Pilipino ang taglay sa paggamit ng eupemistikong
pahayag?
a. tapat c. madaling umunawa
b. magalang d. malumanay magsalita
8. Ano ang lumulutang na paksang ginamit ng manunulat sa mga akdang
pampanitikan sa Panahon ng Himagsikan?
a. pag-ibig sa bayan
b. mga kaugaliang Pilipino
c. pagmamahalan ng pamilya
d. pagpupuri sa pamahalaang España
9. Paano ipinakita ni Dr.Jose Rizal ang kaniyang pakikipaglaban sa mga
Espaῆol?
a. Nakipag-usap sa kinauukulan.
b. Ginamit ang mga akdang pampanitikan upang gisingin ang
damdaming makabayan ng mga Pilipino
c. Nangibang-bansa siya upang hikayatin ang kapwa mga Pilipino
na magkaisa sa paglaban sa pamahalaang Espaὴol.
d.Nagtatag ng samahang tutuligsa sa Espaὴa.
121
VI. Yugto ng Pagkatuto Ang bahaging ito ng modyul na pinangalanang ALAMIN ay naglalayong
:
Makagamit ng dating kaalaman ng mag-aaral
Alamin Makabuo ng katugunan mula sa mga paunang gawain tungo sa
paglinang ng mahalagang tanong at kakailanganing pag-unawa
Matukoy at malinaw ang mga konseptong malabo at inaakalang tama
Simulan mo na ang pag-aaral upang sa gayo’y matuklasan mo kung bakit batay sa tugon ng mga mag-aaral.
nabago ang paksa ng panitikan sa panahong ito? Anong damdamin ang naghahari
sa mga akdang pampanitikan sa panahong ito? Masasalamin ba sa panitikang Ang KWHL Sheet ay isang estratehiya na nagpapakita ng Map of Conceptual
lumaganap sa panahong ito ang kalagayang panlipunan at kultura ng bansa? Sa Change ay naglalayong tukuyin at gamitin ang dati nang kaalaman ng mag-aaral
tulong ng KWHL Sheet, nais kong bigyan mo ng hinuha ang tanong na nasa loob bilang paghahanda sa mga paksang pag-aaralan sa modyul.
ng kahon. Sagutin mo muna ang tatlong naunang kolum, ang KWH. Pagkatapos
mong pag-aralan ang modyul na ito, sagutin mo na ang huling kolum, ang L. May iba‟t ibang graphic organizers na maaaring magpakita ng dating
kaalaman ng mga mag-aaral. Ilan sa mga ito ay ang mga sumusunod:
K IRF Worksheet
Masasalamin ba Ano ang alam mo na? Generalization Table
sa panitikan ang (What do you know?) Anticipation-Relation Guide
W In the box …
kultura o Ano ang nais mong Out of the box…
kalagayang malaman?
(What do you want to find
panlipunan ng out)
Ang guro ay maaring pumili ng alinman dito batay sa
isang bansa sa H pangangailangan. Inaasahan na sa pamamgitan ng Map of Conceptual
Paano mo makikita ang nais Change ay mapagtitibay ang dating kaalaman tungo sa bagong
panahon at lugar
mong maunawaan? pagkatuto ng mga mag-aaral.
na isinulat ito? (How can you find out what
you want to learn?)
Patunayan.
L
Ang gawaing ito ay maaaring nakasulat sa manila paper o power
Ano ang iyong natutuhan/ point presentation upang malinaw na makita ng mga mag-aaral.
naunawaan?
What did you learn?)
122
Bilang patunay na naunawaan mo na ang nilalaman ng modyul na ito, ikaw
ay inaasahang makapagpapahayag ng iyong sariling pananaw, damdamin at
saloobin sa kasakuluyang kalagayan ng ating bansa sa masining na paraan.
Simulan na ang pagsagot sa mga gawaing inilaan para sa iyong pag-unawa.
Jose P. Rizal A
123
Idalanging lahat yaong nangamatay,
nangagtiim hirap na walang kapantay;
mga ina naming walang kapalaran
na inihihibik ay kapighatian.
Emilio Jacinto D
124
Inaalo ng ina ang anak, idinuyan sa mga
bisig at wari bagang ibig bigyan ng lakas
ang yayat na katawan niyon na halos
takasan na ng buhay.
- mula sa Impresiones
125
Mahusay kung nasagot mo nang tama ang lahat ng bilang. Kung hindi
naman, huwag kang mag-alala at dahil gagabayan ka ng modyul na ito para higit
Ang paggamit ng mga Gabay na Tanong ay isang paraan ng
mong maunawaan ang tamang sagot sa bawat tanong. pagpoproseso sa mga gawain.
Sa unang aralin aalamin natin kung paano ipinahayag ng mga Pilipino ang
Karagdagang Impormasyon
kanilang pananaw, saloobin at damdamin sa panahong ito. Makatutulong sa iyong
pag-aaral ang mga gabay na tanong sa ibaba. Kaligirang Kasaysayan
Ang pananakop ng Español ay nagbunga ng sumusunod:
pagbabago sa wika at panitikan ng mga katutubo
Mga Gabay na Tanong: pagkakaroon ng romanisasyon ng alibata
1. Naniniwala ka ba na ang mga Pilipino mula noon hanggang sa kasalukuyan pagbuo ng mga tuntuning panggramatika para sa mga wikain sa Pilipinas
ay may likas na hilig sa pagtula? pag-aangkop ng relihiyon sa panitikan
pagbibigay-diin sa mga paksa sa panitikan na nauukol sa relihiyon,
2. Paano ipinakita ng mga Pilipino ang husay sa palitan ng opinyon at pagsagot moralidad,wika at libangan.
sa mga talinghaga?
Paunlarin
Sanggunian: Talindaw nina Efren R. Abueg, Simplicio R. Bisa, Ermelinda
G. Cruz
Isa sa itinuturing na matandang anyo ng panitikan ang karagatan
at duplo.Tinatawag itong tulang padula sapagkat ang mga ito ay nasusulat
nang patula at ginagampanan ng mga tauhan. Tinatawag din itong dulang
pantahanan sapagkat karaniwang idinaraos sa loob ng bahay o bakuran ng
namatay. Nagiging parangal din ito sa namatay. Alamin natin kung paano
ipinahayag ng ating mga ninuno ang kanilang sariling pananaw, saloobin
at
126
damdamin sa kanilang kapanahunan. Gayundin, kung masasalamin ba ang kultura
ng mga Pilipino sa mga ganitong uri ng akdang pampanitikan?
127
2. Kape ka ba? … Bakit?
128
5. Surgeon ka ba? … Bakit?
Nakatutuwa „di ba? Simple pero may dating, sabi nga. Sa ganitong
paraan, mabisa mo kayang maipararating sa iyong kapwa ang nais mong sabihin?
Paano? Bakit hindi mo subuking gumawa ng sarili mong pick-up lines. Isulat mo ito
sa papel. Gayahin ang kasunod na pormat.
129
To...
Cc...
Subjec
t:
SEND
iyong matutunghayan.
130
Ang Karagatan
131
Babasahin 1: ANG KARAGATAN
Kalakip 1.2.1.a
Alam mo ba?
Ang Matalinghagang Pahayag ay mga pahayag
na gumagamit ng mga salita na hindi tuwirang
inihahayag ang tunay na kahulugan nito. Karaniwan
itong ginagamitan ng paghahambing ng mga bagay na
nagpapataas ng pandama ng mga mambabasa.
132
MATATALINGHAGANG PAHAYAG
TUGON NG MGA BINATA
NA BINIGKAS NI NENENG
PAGALALARO NG
KARAGATAN
133
Ang Duplo
1. Isa rin itong larong may paligsahan sa pagtula kaya maaari
ring mauring tulang patnigan.
2. Ang mga lalaking kasali ay tinatawag na duplero at ang mga
babae ay duplera.
3. Sila ay tinatawag na bilyako at bilyaka kapag naglalaro na.
4. Ang palmatorya ay isang tsinelas na ginagamit ng hari sa
pagpalo sa palad ng sinumang nahatulang parusahan.
5. Ang parusa ay maaaring pagpapabigkas ng mahabang
dasal para sa kaluluwa ng namatay.
6. Ang paksa ng pagtatalo ay tungkol sa nawawalang loro ng hari
o kaya naman ay magsusumbong ang bilyako sapagkat hinamak
ng isang bilyaka.
7. Ginaganap ito sa bakuran ng isang tahanan.
8. Isa rin itong larong may paligsahan sa pagtula kaya maaari
ring mauring tulang patnigan.
9. Ang mga lalaking kasali ay tinatawag na duplero at ang mga
babae ay duplera.
10. Sila ay tinatawag na bilyako at bilyaka kapag naglalaro na.
11. Ang palmatorya ay isang tsinelas na ginagamit ng hari sa
pagpalo sa palad ng sinumang nahatulang parusahan.
12. Ang parusa ay maaaring pagpapabigkas ng mahabang
dasal para sa kaluluwa ng namatay.
13. Ang paksa ng pagtatalo ay tungkol sa nawawalang loro ng hari
o kaya naman ay magsusumbong ang bilyako sapagkat hinamak
ng isang bilyaka.
14. Ginaganap ito sa bakuran ng isang tahanan.
15. Tulad ng karagatan, ginaganap kapag may lamay o
parangal sa isang namatay.
16. Nagpapatalas ng isip sapagkat ang pagmamatuwid ay
daglian o impromptu.
17. Pinangungunahan ng isang matanda na gaganap na
haring tagahatol.
134
Narito ang isang halimbawa ng duplo na sadyang pinaikli at iniangkop sa mag-
aaral na tulad mo.
pampanitikan.
135
GAWAIN 1.2.1.d : SURIIN: Pagkakatulad at Pagkakaiba
Paksa
Mga Tauhan
Hakbang ng
Pagsasagawa
Palitan ng
Pangangatuwiran
Hatol
136
PAGKAKATULAD
1. Paksa:
2. Mga Tauhan:
3. Hakbang ng Pagsasagawa:
4. Palitan ng Pangangatuwiran:
5. Hatol:
Gabay na Tanong:
pagbibigay-parangal sa namatay
pag-aliw sa namatayan
137
paraan ng pagpapahayag
GAWAIN 1.2.1.e: Pagpapahayag… Repleksiyon ng Sarili sitwasyon ang guro na magpapalutang at hahamon sa
paraan ng pagpapahayag ng mag-aaral.
Masasalamin pa rin ang katayugan ng pag-iisip at pagiging masining sa
pagsasalita na mahalagang sangkap sa pakikipag-ugnayan sa kapwa na bibigyang
pansin ng susunod na gawain.
Batay sa sumusunod na sitwasyon, paano mo ipahahayag ang iyong
panig?
138
SITWASYON SARILING PANIG
hayskul na pinaaalalahanan ka ng
sa Filipino (SAMAFIL).
139
iyong sasabihin sa kanila?
140
5. Isa kang mag-aaral na buo ang
141
Eupemestikong Pahayag… Isaalang-alang
ayon sa:
a.paksa ng usapan
c.lugar
na nagpapahiwatig lamang.
at kinakausap.
142
Sa halip na sabihing: Gumagamit ng:
4. katulong kasambahay
Basahin ang mga salita at sikapin mong tumbasan ang mga ito ng
eupemismo.
4. sugarol
2. maarte 3. tsimay
5. mayabang
1. pakialamero
143
GAWAIN 1.2.1.f: Magtalong Walang Sakitan
Subukin mong bumuo ng pangangatuwiran sa paksang nasa loob ng Maaari rin namang hatiin ang klase para maipakita ang
kasunod na graphic organizer. Gamitin ang pamaraang palinya o pataludtod na
panig ng sang-ayon at panig ng salungat.
bubuuin ng lima hanggang anim na saknong. Maaaring may sukat o wala. Gawing
gabay ang kasunod na mga saknong.
Subuking sagutin ang isyu ngayon paksa. Sikapin ng guro na makabuo ng halimbawang
Ako ay nasa panig ng pagsang-ayon
Samantalang ikaw ay lubos na di- umaayon mga saknong na nagpapakita ng pagsang-ayon ng guro
Pagkakaiba ng mga pananaw sa mundo‟y nagpapayabong.
sa paksa. Samantala, ang mag-aaral ay salungat naman
144
PAKSA
Ang paghahanapbuhay ng mga ina ng tahanan ang
sinasabing dahilan sa pagkaligaw ng landas ng
maraming anak/kabataan.
SALUNGAT
SANG-AYON
145
GAWAIN 1.2.1.g: Buuin: Konseptong Natutuhan
Ang karagatan at duplo ay mga maiproseso at matukoy ng guro kung paano nauunawaan ng
mag-aaral ang mga konseptong nakapaloob sa aralin.
Ito ay nagpapakita ng
146
GAWAIN 1.2.1.h : Naiibang Fliptop
147
ng iskrip ayon sa paksang ibinigay ng mga tagapamahala. Presentasyon ito upang
makapagtanghal at makipagtagisan ka ng galing sa entablado. Ayon sa
pamantayan, kinakailangang kakitaan ito ng sumusunod:
Pamantayan Bahagdan
1. kabuluhan ng paksa 25
2. kalinawan ng paninindigan 20
3. kahusayan sa paggamit ng mga
25
eupemismong pahayag
4. wastong gamit ng mga salita 15
5. ideya ng pagtatalo 15
KABUUAN 100
148
Mga Gabay na Tanong:
1. Ano ang kalagayang panlipunan ng Pilipinas sa panahong isinulat ni
Andres Bonifacio ang tula?
Ang mga Gabay naTanong ay tutulong sa mag-aaral na magkaroon
2. Paano ipinahayag ng may akda ang kaniyang emosyon o damdamin
ng pokus sa mahalagang tanong sa araling pampanitikan at araling
sa kaniyang isinulat na tula?
3. Ipaliwanag kung ano ang nakatulong upang mabisang maiparating ng panggramatika. Gayundin,palutangin sa bahaging ito ang paggamit
may- akda sa mga mambabasa ang kaniyang emosyon o damdamin? ng dating kaalaman ng mag-aaral na magsisilbing panukat ng guro
sa kung ano na ang alam ng mag-aaral.
Bago natin simulan ang pag-aaral, sagutin mo muna ang mga
gabay na tanong batay sa iyong nalalaman. Dugtungan ang kasunod na
pahayag.
149
iyong damdamin tungkol sa kasalukuyang kalagayan ng ninyong sariling lugar o
ng ating bansa.
Ang iyong layunin sa bahaging ito ay mabasa at masuri ang tulang “Pag-
ibig sa Tinubuang Lupa” na isinulat ni Andres Bonifacio upang nang sa gayo‟y
malaman mo kung paano niya ipinahayag ang masidhing pagmamahal sa bayan.
Upang lubos na mapahalagahan ang tula, kilalanin mo muna si Andres Bonifacio.
Ibahagi ang iyong naging damdamin pagkatapos mong malaman ang ilang Bigyang-diin ng guro ang paglalahad ng sariling
mahahalagang bahagi sa buhay ni Andres Bonifacio. Isulat sa sagutang papel.
damdamin ng mag-aaral tungkol sa buhay ng bayani.
Gayahin ang pormat na pagsusulatan ng mga sagot.
150
May iba’t ibang estratehiya na maaaring magamit ang guro sa
Babasahin 2 : Pag-ibig sa Tinubuang Lupa pagpapabasa ng tula tulad ng:
ni Andres Bonifacio
(Kalakip 1.2.2.b)
modelo ang guro sa unang pagbasa
mag-aaral ang babasa pagkatapos ng guro
GAWAIN 1.2.2.a : Paglinang ng Talasalitaan pagpapabasa sa isang mag-aaral na mahusay bumigkas
itinakda na sa isang mag-aaral para tulain/bigkasin sa harap ng
Upang higit mong maunawaan ang tula, bigyang-kahulugan ang ilang
mahihirap na salitang ginamit ng may akda. Hanapin ang kahulugan ng mga ito sa
klase
isinisiwalat
sakbibi itigis
. Maaari ring gumamit ang guro ng ibang estratehiya sa paglinang
ng talasalitaan samantala kung ito ang susundan, ang mga
tatalikdan lumiyag nabuong talata ay maaaring gawing isahan o pangkatan, sa
pangkatang awtput maaari itong ipasulat sa manila paper at suriin
ng klase ang pagkakabuo ng talata.
a. itapon
b. umibig
c. tatalikuran
d. inilabas/ipinagsasabi
e. kaligayahan
f. matinding kalungkutan
151
Talata:
152
kasunod na pormat.
pag-ibig sa bayan
153
5. Maghanap ng isang tula sa kasalukuyang panahon na pag-ibig
sa bayan ang paksa. Sipiin mo ito at ihambing sa tulang isinulat ni
Bonifacio.
154
Ang sukat ay bilang ng mga pantig sa bawat taludtod,
samantalang ang tugma ay pagkakasintunugan ng mga huling pantig sa
bawat taludtod ng saknong.
Tanong Sagot
a. Ilang taludtod mayroon ang tula?
b. Ilang saknong mayroon ang tula?
c. Ano ang sukat ng tula?
d. May tugmaan ba ang mga dulong salita
ng bawat taludtod ng mga saknong?
Patunayan.
e. Magbigay ng halimbawa ng mga salitang
magkakatugma sa bawat taludtod ng mga
saknong ng tula?
155
10. Muli, maghanap ng isa pang tradisyunal na tula na nagpapahayag ng
emosyon o damdamin. Sipiin mo ito sa iyong notbuk at pagkatapos ay
suriin. Makatutulong sa iyo ang mga gabay na tanong sa gagawin mong
pagsusuri. Gamitin ang pormat sa ibaba. Gawin sa papel.
Pamagat ng Tula
156
Sagutin mo naman ang sumusunod na tanong. Gawin sa papel.
157
Tingnan ko nga kung alam mo na. Dugtungan mo lamang ang pahayag
na ito.
158
1. Isulat sa kabilang kolum ang damdaming ipinahahayag ng
bawat pandiwa. Gawin sa papel. Gayahin ang kasunod na
pormat.
Mga Pandiwang Nagpapahayag
Emosyon o Damdamin
ng Emosyon o Damdamin
pagpupuring lubos
buong pagkasi
sakbibi ng lumbay
wari ay masarap
tunay na langit
159
Pagkatapos mong maunawaan ang iba‟t ibang konsepto kaugnay ng
araling ito, palalimin pa natin ang iyong pag-unawa sa susunod na bahagi.
Ang iyong layunin sa bahaging ito ay higit pang mapalalim ang iyong pag-
unawa sa mahahalagang konsepto na nais kong iwanan sa iyong isipan dahil ito
ang tulay upang maisagawa mo nang buong husay ang inaasahang produkto na
isasagawa mo sa pagtatapos ng araling ito.
Higit mong
maipahahayag
ang iyong
emosyon o
160
GAWAIN 1.2.2.e: Damdamin Ko… Isulat Ko
Sitwasyon:
161
ARALIN 1.2.2: Sanaysay
Ang karanasan ang nagtutulak sa tao upang siya ay makapagpahayag. Sa Alamin, inihahanda ang mag-aaral sa mahalagang
Maraming karanasan ang idinulot ng pananakop ng mga dayuhang Español konsepto na kakailanganin upang magabayan sa pagtuklas at
sa loob ng mahabang panahon. Bagamat dumanas ng paniniil ang mga pagtukoy sa mahalagang tanong at kakailanganing pag-unawa sa
Pilipino sa kamay ng mga dayuhan, hindi ito naging hadlang upang ipahayag
buong aralin. Sinisikap pag-ugnayin ang nakaraang aralin sa
nila ang kanilang pananaw, damdamin at saloobin.
Sa pagkakataong ito, isa pa ring akdang pampanitikan ang iyong pag-
Panahon ng Español subalit nag-iintrodus o nagpapakilala ng
aaralan-ang sanaysay. Gayundin, makikita mo ang kabisaan ng isang
mahusay na sanaysay sa pamamagitan ng maayos na pagkakahanay ng
pangunahin at mga pantulong na kaisipan. Kung gayon, mahalagang
tanong na ating pag-uukulan sa pag-aaral na ito ang: Paano ipinahayag ng
mga manunulat ang kasaysayan, kaugalian at kalagayang panlipunan
ng bansa sa kanilang panahon?
162
Bukas na lang natin ipasa
Umaasa akong hindi tayo
ang proyekto.Kahit huli na Di na ako papasok, pababayaan ng Diyos.
tatanggapin naman ni wala namang gagawin Dagdagan pa natin ang
ma‟am „yan. sa iskul,maglilinis lang! sipag at tiyaga.
Lola, sumabay na
po kayo sa akin sa
tawiran. Sige na, wala
Manang, sobra po namang
ang inyong sukli. bantay,itapon mo
ang basura sa
ilog.
Kunin na natin
ito,kahit ba ukay,
imported naman!
Batay sa aking pag-aaral,
lumalala ang kondisyon
ng kapaligiran dahil sa
Naku, kanina tinatawag na climate
pa pala change.
tumatapon ang
Panalo tayo! Sabi ko sa tubig.Maisara
iyo, dapat kaya nating nga ang gripo.
makipagsabayan sa
galing ng ibang bansa.
163
Mga Gabay na Tanong:
5.
4.
3.
2.
1.
164
Samantala, ang mga kahinaan ng mga Pilipino ay …(isulat sa loob ng
alimango):
1 2 3
4 5
165
GAWAIN 1.2.3.b.: Lihim ng mga Salita… Tuklasin Tulungan ng guro na matuklasan ng mag-aaral ang
Tuklasin mo ang lihim ng mga salitang pinahuhulaan? Alamin mo ang teknik sa pagpapahula ng salita. Tunghayan ang halimbawang
teknik upang matukoy ang mahalagang salita na gagamitin sa sanaysay na ibinigay.
iyong babasahin.
3. Simula ako ng elementong pinag-uusapan mensaheng nais tukuyin sa aytem bilang 5 sa gabay na
At katapusan ng mabagal na pag-unlad tanong.
Ako ang nasa unahan ng ulap na bughaw
Ako pa rin ang simula ng katahimikan
Nasa gitna ng malakas na tawanan
Ako ang nasa unahan ng simula
At simula pa rin ng yukong walang humpay
166
Ako ang katapusan ng musikang kulang sa tono
At wakas ng nanay na ‗di matagpuan.
Hulaan mo ang salita.
Kung gayon, binabati kita! Alam kong nasagot mo ang mga tanong at
gawain sa bahaging ito. Ngayon ay handa ka na para sa mga gawain sa
Maraming mga manunulat ang nagpahayag ng kanilang
bahaging Paunlarin.
pananaw at saloobin sa Panahon ng Español. Sa paggabay
Ang bahaging ito ng pag-aaral ay makatutulong upang lubusan mong ng guro, alamin ang ginamit ng may-akda para mapalutang
makilala ang sanaysay bilang isang akdang pampanitikan. Maihahambing mo ang kalagayang panlipunan sa panahong iyon at paano niya
ito sa iba pang akdang pampanitikang pinag-aralan kung matutukoy mo ang
ito tinanaw bilang saksi sa mga pangyayari noon.
katangian nito. Tutuklasin mo rin kung paano nakatutulong ang paggamit ng
pangunahin at mga pantulong na kaisipan sa pagbuo ng sanaysay.
Gayundin, sa pagbabasa ng halimbawang akda malalaman mo ang
kaligirang pinagmulan at mga dahilan ng may-akda.
167
Dahil dito, mahalagang tanong na dapat tandaan: Paano ipinahayag ng
mga manunulat ang kasaysayan, kaugalian at kalagayang panlipunan
ng bansa sa kanilang panahon? Iyong balikan ang ilang tala sa buhay ni Maaaring gumamit ang guro ng iba pang estratehiya upang
Dr. Jose P. Rizal.
talakayin ang mga tala sa buhay ng may-akda. Maaari ring
Alam mo ba na …
magsaliksik at maglahad ng mga karagdagang impormasyon
(1) Si Dr. Jose P. Rizal ay ipinanganak noong Hunyo 19, 1861 sa ang mag-aaral. Ang paglalahad ay maaaring isahan o
Calamba, Laguna, araw ng Miyerkules sa pagitan ng ika-11:00
pangkatan.
at 12:00 ng gabi.
(2) Ang kaniyang ina na si Gng. Teodora Alonzo Y Quintos
Realonda ay nahirapan sa panganganak sapagkat ang ulo
ni Jose ay malaki kaysa karaniwan.
(3) Ang kaniyang ama na si Don Francisco Mercado Rizal
ay isinilang sa Biῆan, Laguna.
(4) Bata pa lamang si Jose ay kinakitaan na ng angking talino
sapagkat tatlong taong gulang pa lamang ay natutuhan na niya
ang alpabeto. Nakasulat ng dulang itinanghal sa pista ng
bayan at sa gulang na walo ay isinulat ang tulang nauukol sa
kahalagahan at pagmamahal sa wika.
(5) Natamo ni Jose ang unang pag-aaral sa kaniyang unang guro,
ang kaniyang ina. Samantala, naging guro naman niya si
Justiniano Aquino Cruz sa Biῆan, Laguna.
(6) Ipinagpatuloy niya ang pag-aaral sa Ateneo Municipal de
Manila. Samantala, sa Unibersidad ng Santo Tomas siya
nagsimulang mag-aral ng medisina subalit tinapos niya ito
sa Unibersidad Central de Madrid.
(7) Nakapagsalita siya ng dalawampu‘t dalawang wika.
(8) Marami siyang naisulat na akdang pampanitikan tulad ng
tula, dula, nobela, sanaysay atbp.
(9) Maituturing na isang manggagamot, siyentipiko,
makata, dalubwika, mananaliksik at pilosopo.
(10) Nagbuwis ng buhay para sa bayan. Binaril sa
Bagumbayan na
168
ngayon ay tinatawag na Luneta noong Disyembre 30, 1896
dahil sa paratang na panghihimagsik laban sa mga Español.
(11) Kinikilalang pambansang bayani dahil sa sumusunod na salik:
a. Si Rizal ay kauna-unahang Pilipinong umakit upang ang
buong bansa ay magkaisa-isang maghimagsik laban sa mga
Español.
b.Si Rizal ay huwaran ng kapayapaan.
c.Si Rizal ay may madulang pagkamatay.
169
Nais mo bang maragdagan ang iyong pagkakilala sa pambansang
bayani? Kung gayon, basahin ang kaniyang sanaysay.
170
10.Ang mga Pilipino ay nagkaroon ng mababang pagkilala sa sarili
2. Isa-isahin ang dahilan ng sinasabing katamaran ng mga Pilipino? Isulat detalye ng sanaysay
sa papel ang sagot. Maaaring salungguhitan, gumamit ng
colored pensapaghahaylaytang
mahalagang kaisipan at detalye sa
sanaysay.
171
ANG KATAMARAN NG MGA PILIPINO
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
172
Sa aking palagay...
Mga Kalagayang
Panlipunan
Pirata, mandarambong,
sumalakay
Gobernador, abusado
Sistema ng edukasyon,
baguhin
Malupit na sistema,
palitan
173
A. Ang pangunahing sanhi ng katamaran ng mga Pilipino ay ang
mainit na singaw ng panahon.
B. Ang sipag at tiyaga ng mga Pilipino ay nawala dahil sa
maling sistemang pinairal ng mga Español.
C. Ang hindi mabubuting ugali ng mga Español ay nagpalala
sa katamaran ng mga Pilipino.
Uri ng Sanaysay
174
pormal na sanaysay; kabaligtaran sa di-pormal.
PORMAL
DI-PORMAL
SANAYSAY
175
b. Suriin (batay sa tiyak na uri ng sanaysay) ang mga
mungkahing pamagat ng sanaysay
1. Si Papa at Mama
2. Bakit Nagkakaroon ng Climate Change?
3. Ang Laki sa Layaw: Aral ng Buhay
4. Ang Politika sa Pilipinas
5. Isang Gabing Pagninilay
176
kamangmangan. (3) Nagkakaroon siya ng sapat na tiwala sa
177
magdudulot ng pitong taong kamalasan. (6) Sadyang
(2)
178
kanilang panahon? Sa gayon ay maihahambing mo ang kasalukuyang
179
kalagayang panlipunan at kung ikaw ay bibigyan ng pagkakataon paano
180
Lagyan ng bituin () ang larawang nagsasaad ng pangunahing
kaisipan. Lagyan ng tsek () ang larawang tumutukoy sa mga pantulong
na kaisipan. Pagkatapos, bumuo ng mga pahayag na nagpapakita ng
pangunahin at mga pantulong na kaisipan batay sa mga larawang napili.
Isulat ang sagot sa mga kahon sa ibaba. Sundin ang pormat.
181
√
√
√ Ang sanaysay ay
182
√ Sa kasalukuyan, mapaiigting ang kalakasan ng mga Pilipino
183
KAPALIGIRAN, SAGIP-KALIKASAN: ISANG KAMPANYA. Ang flyers na ito
epekto sa kalikasan.
panawagan.
pagbuo ng flyers:
100%
184
Pagnilayan at Unawain
Natutuwa ako para sa iyo sapagkat batid kong may sapat ka nang kaalaman
tungkol sa mga panitikang sumibol sa panahon ng Espaῆol. Natitiyak kong ang
dati mong kaalaman sa simula ng pagtalakay sa aralin ay higit na lumawak at
lumalim. Samakatuwid, sa tulong ng KWHL Sheet, ang nauna mong mga
paghihinuha ay napagtibay na ng nakuha mong mga kaalaman sa kabuuan ng
aralin kaya maaari mo nang sagutin ang huling kolum ng sheet.
185
K
Ano ang alam mo
Masasalamin na?
(What do you
ba sa know?) Maaaring balikan ang mga naunang sagot ng mag-aaral
W
panitikan ang gamit ang kolum K,W, H, at sa kolum ng L, itala ang mga
Ano ang nais mong
malaman? natutuhang konsepto.
kultura o (What do you want
to find out)
kalagayang
H
panlipunan ng Paano mo
makikita ang nais
isang bansa mong
maunawaan?
sa panahon at (How can you dind
out what you want
lugar na to learn?)
isinulat ito?
L
Patunayan. Ano ang
iyong
natutuhan/
naunawaan?
What did you
learn?)
Binabati kita! Buong husay mong nagampanan ang mga gawaing inilaan
ng bahaging ito ng modyul. Inaasahan kong naging malinaw sa iyo ang
sumusunod na konsepto:
1. masasalamin sa panitikan ang kultura o kalagayang panlipunan ng
isang bansa sa panahong isinulat ito ;
2. gumamit ng iba‟t ibang anyo ng panitikan tulad ng duplo, karagatan,
tula at sanaysay ang mga Pilipino sa pagpapahayag ng kanilang
pananaw, saloobin at damdamin ;
3. mahalaga ang papel na ginagampanan ng wika sa maayos na
186
pagpapahayag; at
4. sa kasalukuyan, makikita pa rin ang kaugnayan ng mga akdang
pampanitikan sa buhay ng mga Pilipino.
Ilipat
187
Ang bahaging ito ay susukat sa lalim ng kaalaman ng mag-aaral sa
VII. PANGWAKAS NA PAGSUSULIT ( para sa Aralin 1.2 )
mga araling kaniyang pinag-aralan sa Aralin 1.2.
Sa pagkakataong ito, alamin mo kung ano na ang iyong mga natutuhan
sa mga paksang iyong pinag-aralan. Basahin at unawain mo ang bawat aytem.
Pagkatapos, sagutin ang mga tanong kaugnay nito. Susi sa Pagwawasto
1. Ayon sa pagkakasalaysay, ang uring ito ng tuluyan ang huling nakakita
1. b
ng liwanag sa mga akdang pampanitikan na naglalaman ng mga
opinyon at saloobin ng sumulat tungkol sa isang mahalagang paksa o 2. d
isyu. 3.d
a. tula c. dula
b. sanaysay d. maikling kuwento 4.a
2. Sa pagbabasa ng isang talata paano magiging madaling makita ang 5.b
pangunahing ideya nito? 6.c
a. Alamin ang paksa ng talata.
7.a
b. Isa-isahin ang mga detalye.
c. Hanapin ang mga halimbawa sa talata. 8.b
d. Tukuyin ang pinakamahalagang kaisipan tungkol sa paksa. 9.a
3. Basahin at unawain ang mga pangungusap. Pagkatapos, tukuyin ang
10.a
pangunahing kaisipan.
(A) Sa kasagsagan ng bagyo, isang dalagita ang nagligtas sa
bandila ng Pilipinas. (B) Samantala, isang nawawalang
188
kabataan pa rin sa kasalukuyan ang handang maglingkod
sa kapwa at bayan.
4. Ano ang pinakamabuting maaaring ibunga ng paggamit ng
eupemistikong pananalita?
a. Nagpapaunlad ng pakikipag-ugnayan sa kapwa.
b. Nagpapakilala sa tao sa kaniyang kapwa.
c. Nagdudulot ng pagkakaroon ng maraming kaibigan.
d. Naghahatid ng saya sa kausap.
5. Ikaw ay inanyayahan ng iyong kamag-aral na dumalo sa kaniyang
kaarawan. Subalit alam mo na hindi ka pahihintulutan ng iyong
magulang sapagkat sa gabi isasagawa ang pagdiriwang. Paano mo
sasabihin sa iyong kamag-aral na hindi ka makadadalo?
a. “Pasensya ka na kung hindi ako makadadalo kasi istrikto
ang magulang ko.”
b. “Ikinalulungkot ko na hindi ako makadadalo sapagkat talaga lamang
may panuntunan kaming sinusunod sa bahay.”
c. “ Sana ginawa mo na lang ng hapon para makadalo ako.”
d. “Delikado ang panahon ngayon kaya hindi ako dadalo sa iyong
kaarawan.
6. Ang duplo bilang anyo ng panitikan ay nagtataglay na sumusunod
na katangian maliban sa:
a. Ang palmatorya ay isang tsinelas na ginagamit ng hari sa
pagpalo sa palad ng sino mang nahatulang parusahan.
b. Ang parusa ay maaaring pagpapabigkas ng mahabang dasal para
sa kaluluwa ng namatay.
c. Ang paksa ng pagtatalo ay tungkol sa nahulog na singsing ng isang
189
dalaga.
d. Ang mga lalaking kasali ay tinatawag na duplero at ang mga babae
ay duplera.
7. Bakit mainam pa ring laruin ang karagatan at duplo sa kasalukuyan?
a. Nagpapatalas ito ng isip sapagkat ang pagmamatuwid ay daglian
o impromptu.
b. Naaaliw nito ang mga namatayan.
c. Nauuwi sa pagliligawan ang biruan lamang sa simula ng kabataan.
d. Nasasanay magkabisado ng tula ang kabataan.
190
8. Ano ang ibig sabihin ng salitang kuhila?
a. Api c. ganid
b. Taksil d. hirap
9. Sino ang tinutukoy na Ina sa tula?
a. Espaῆa c. Hapon
b. Pilipinas d. Amerika
10. Alin sa mga taludtod ang angkop na kasunod ng saknong
na: Bakit? Alin ito na sakdal laki,
Na hinahandugan ng buong pagkasi,
Na sa lalong mahal nakapangyayari,
At ginugugulan ng buhay na iwi?
191
Pagkatapos ng pananakop ng mga Español sa ating bansa, dumating
naman ang mga Hapon. Katulad ng mga naunang dayuhan na sumakop sa atin,
mayroon din silang kultura at uri ng panitikan na ipinakilala sa ating mga
kababayan. Iyan ang aalamin natin sa huling aralin ng Modyul 1, ang Aralin 1.3
– Ang Panitikan sa Panahon ng mga Hapon. Simulan na natin.
192
Bilang ng Modyul: 1.3 Pamagat ng Modyul: : Salamin ng Kahapon... Bakasin Natin Ngayon Bilang ng Sesyon:
Introduksiyon:
Ang Gabay ng Guro na ito ang magsisilbing tanglaw ng mga guro ng Baitang 8. Ito ay naglalaman ng kumpletong mga mungkahing gawain para sa
bawat aralin at mga estratehiya na maaring gamitin ng guro sa kaniyang pagtuturo. Ang bawat gawain sa isang aralin ay nakabatay sa limang araw
na pagtuturo sa loob ng 50 minuto bawat sesyon.
Inaasahan ng manunulat ng gabay na ito na makatulong sa mga kapwa guro na gagamit nito. Gayundin, nais ipabatid ng manunulat na higit na
pagyamanin ng mga guro ang mga mungkahing gawain na nakapaloob dito, upang higit na maunawaan ng mga mag-aaral ang mga aralin.
Pamantayang Pangnilalaman para sa Modyul 1: Pamantayan sa Pagganap para sa Modyul 1:
Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa ilang akdang Ang mga mag-aaral ay makabubuo ng scrapbook ng mga
pampanitikan tulad ng mga karunungang bayan, tula, dula at maikling kuwento na orihinal na akdanmg pampanitikan na lumaganap sa Panahon ng
lumaganap sa Panahon ng Katutubo, Espanol at Hapon upang maunawaan ang Katutubo, Espanol at Hapon
kultura at kalagayang panlipunan ng mga Pilipino sa mga panahong ito.
Bakit sinasabing naimpluwensiyahan ng Pananakop ng Hapon ang Mula noon hanggang ngayon, ang panitikan ay salamin ng
mga akdang nangibabaw sa panahong naisulat ito? lahi at kultura ng mga Pilipino.
193
Pamantayang Pangnilalaman para sa Aralin: Pamantayan sa Pagganap para sa Aralin:
Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa ilang akdang (S)Tuwing buwan ng Agosto ang National Historical Institute ay
pampanitikan tulad ng Tanaga, Haiku at Maikling kuwento na lumaganap sa nagkakaroon ng (G) eksibit kaalinsabay sa pagdiriwang ng Buwan
Panahon ng Hapon upang maipakita ang impluwensiya ng dayuhan sa ng Wika.At bilang mga ( R ) kawani ng nasabing tanggapan ang
panitikan sa panahong naisulat ito. inyong pangkat ay naatasang bumuo ng (P) PICTO-
TULA/KUWENTO. Ito ay kalipunan ng mga orihinal na tulang haiku
at tanaga. Sa tulong ng teknolohiya at mga larawan dapat na
maging malinaw na maipapakita ang natatanging kultura at
kasaysayan ng lahing Pilipino. Ang eksibit ay sasaksihan ng mga
(A) iba-ibang sangay ng pamahalaan. Isaalang-alang ang ss.
(S)Paggamit ng salitang tugmaan, Mga Larawang Biswal, Paggamit
ng Teknolohiya at Kaisahan/ Kaangkupan
Mahahalagang Tanong (EQ) para sa Aralin 1: Mahahalagang Pag-unawa (EU) para sa Aralin 1:
194
Konseptuwal na Balangkas ng Moydul:
Narito ang grapikong presentasyon ng araling ito:
ANG PANITIKAN SA
P ANAHON
Tula Maikling
.Hai Kuwento
Tanaga Haiku Uhaw ang
Tigang na Lupa
Pangungusap na Sanhi at Bunga ng
Walang Paksa mga Pangyayari
Pagsasalita
195
Nabibigyang-kahulugan ang mga pahayag/pangungusap na nagbibigay-pahiwatig.
Naibabahagi ang sariling opinyon, pananaw, katuwiran, interpretasyon sa tulong ng mga diskursong:
nagpapaliwanag
nangangatwiran
nagsasalaysay
naglalarawan
Pag-unawa sa Binasa
Nasusuri ang iba‟t ibang uri ng panitikan batay sa mga katangian nito
Tula
Maikling Kuwento
Napauunlad ang kakayahang umunawa sa binasang akda/teksto sa pamamagitan ng pag-uugnay ng sanhi at bunga ng mga pangyayari.
Nakagagawa ng mga gawaing magpapatunay sa mapanuring pagbasa ng akda/teksto
Nakabubuo ng balangkas ng binasang teksto
Nailalarawan sa imaheng biswal ang mga kaisipan o ideyang nakapaloob sa
akda/teksto Nahuhulaan ang kahihinatnan ng mga pangyayari sa pamamagitan ng:
Pagpili ng lohikal na wakas
Paggawa ng sariling wakas
Pagbabago ng wakas
Pagsulat
Nailalahad ang sariling kuro-kuro sa mga detalye,kaisipan at opinyong nakapaloob sa teksto kung:
mabuti o masama
katotohanan o opinyon
196
Naisasaayos ang mga tala/impormasyong nakalap mula sa iba‟t ibang pinanggalingan(panayam, aklat, pelikula, internet at iba pa.)na may kaugnayan sa
paksang tinalakay
Nagagamit ang iba‟t ibang teknik sa pagpapalawak ng paksa:
Depinisyon
Paghahalimbawa
Pagsusuri
Paghahawig o pagtutulad
Sanhi at bunga
Pakikitungo sa Wika at Panitikan
Nagpapakita ng kawilihan at kasabikan sa pagbuo at pagsagot sa mga tanong at puna sa Panitikang napanood,nabasa o napakinggang.
Estratehiya sa Pag-aaral
Nagagamit ang angkop na estratehiya sa pag-aaral
Naipamamalas ang kakayahang maiangkop ang bilis ng pagbasa sa layunin at antas ng kahirapan ng akda
Tatas
Naipamamalas ang mga natamong kaalaman at kakayahan sa paglinang ng pangangailangang pangkomunikatibo.
Natataya kung ang napakinggan, napanood, o nabasa ay may kabuluhan at kredibilidad
Nasusuri ang mahahalagang detalye ng napanood, napakinggan o nabasang impormasyon (media literacy)
Pananaliksik
Nakabubuo ng balangkas ng nasaliksik na mga impormasyon
Nalilikom ang kakailanganing mga impormasyon mula sa iba‟t ibang pinagkukunang sanggunian
Nailalahad ng maayos ang nalikom na mga impormasyon sa isinagawang pananaliksik
Nagagamit ang diksyunaryo at iba pang kagamitang sanggunian sa aklatan/Internet
197
Kagamitang Pangmag-aaral (LM) Gabay sa Pagtuturo (TG)
I. PANIMULANG PAGTATAYA
Alamin muna natin kung gaano na ang alam mo sa panitikang sumibol noong Ibigay sa mag-aaral ang panimulang pagtataya bago ang
Panahon ng Hapones sa pamamagitan ng pagsagot sa panimulang pagtataya. Sa aralin. Sabihin sa kaniyang hindi ito makaaapekto sa
pagtatapos ng mga gawain sa araling ito malalaman mo kung tama ang iyong mga kaniyang marka sapagkat susubukin lamang ang dati
kasagutan. . niyang alam sa magiging paksa upang mapadali ang
pagtalakay sa mga aralin.
Panuto: Basahin, unawain at sagutin ang mga tanong sa pamamagitan ng pagsulat
Narito ang mga sagot sa panimulang pagtataya.
ng letra ng tamang sagot.
1.
2.
1. Paano mo malalaman na haiku ang isang tula?
a.may tatlong taludtod na binubuo ng 17 pantig na may pardon na 5-7-5 o 3.
5-5-7 o 7-5-5
b.may tatlong taludtod na binubuo ng 18 pantig na may pardon na 10-4-4 4.
o 5-5-8 o 8-4-6 5.
c.may tatlong taludtod na binubuo ng 12 pantig na may pardon na 4-4-4
o 8-2-2 o 2-8-2 6.
d.may tatlong taludtod na binubuo ng 14 pantig na may pardon na 5-4-5 o
7.
4-5-5 o 5-5-4
8.
2. Ano ang ikinaiiba ng tanaga sa haiku?
a. tula na may apat na taludtod, binubuo ng pitong pantig
b. tula na may tig-5 taludtod ang bawat saknong
c. tula na may apat na taludtod at binubuo ng walong pantig
d. tula na may 6 na taludtod ang bawat saknong
4. Ano ang karaniwang paksa ng mga tanaga at haiku noon?
a. kababalaghan c. kalagayan sa buhay
198
c. katatakutan d. kaguluhan
5. Narito ang isang halimbawa ng tanaga, ano ang ibig sabihin ng salitang
9.
dumalaw? 10.
Panalangin 11.
12.
Ni Asuncion B. Bola 13.
14.
15.
Pagsubok pag dumalaw
Di ka makapagpasya
Ang Panalangin lamang
Sagot sa mga problema
a. bumisita c. dumating
b. pumunta d. Bunga
6. Ano ang paksa ng kasunod na haiku?
Iyong galangin
Ang asawa‟y yakapin
Huwag bugbugin.
199
Planong pamilya
Ay dapat ginagawa
Ng mag-asawa.
a. Buhay may asawa
b. Ang Pag-aasawa
c. Pagplano ng pamilya
d. Pag-aaruga ng pamilya
200
pinangasiwaan ng mga Hapones na kumilala sa panitikan?
a. Likhang sining ng mga manunulat
b. Obra ng mga manunulat
c. Lakas ng manunulat
Tulungan at hikayatin mong ipahayag ang mga
d. Buhay ng manunulat
dati nang alam na ng mag-aaral upang makatulong sa
11. Bakit sinasabing ang panitikan ay tinig ng kilusan sa Panahon
pagsisimula ng aralin tungkol sa mga akdang
ng Hapon?
nangibabaw noong Panahon ng Hapon.
a. Naililimbag ang makabayang kaisipan ng mga makata,
mananaysay at manunulat ng maikling kuwento.
b. Naipahahayag ang di pagsang-ayon sa mga dayuhan.
c. Naipararating ang mga kahilingan, alituntunin o kautusan ng
mga Pilipino.
d. Nakasusulat ng mga akdang nais ipalimbag. Ipaliwanag sa mag-aaral/mga mag-aaral na ang
12. Kung ikaw ang bata sa akdang “ Uhaw ang Tigang na Lupa” ano ang kanilang mga sagot ay di naman makaaapekto sa
iyong gagawin sa nararamdaman mong katahimikan sa inyong kaniya/kanilang marka sa halip ito ay makatutulong
tahanan? upang malaman kung ano pa ang dapat linangin at
a. Ipagwawalang bahala ko sapagkat ayaw kong makialam. pagyamanin tungkol sa panitikan noong Panahon ng
b. Hahayaan ko na lang sapagkat bata pa ako. Hapon. Dagdagan din kung kulang pa ang nalalaman ng
c. Magtatanong ako sapagkat bilang anak karapatan kong mag-aaral sa kalagayan ng panitikan sa Panahon ng
malaman ang nangyayari. Hapon.
d.Pababayaan ko na lang sila sapagkat baka mapagalitan pa ako.
201
13. “Ang ngiti ni Ina ay patak ng ulan kung tag-araw: ang bata kong puso ay
tigang na lupang uhaw na uhaw”, ano ang nais ipahiwatig ng pahayag
na ito?
a. Madalang masilayan ang pagngiti ng Ina.
b. May problemang dinadala kaya di siya napapansin.
c. Hindi umuulan kaya tigang ang lupa. Ipaliwanag na sa Gawaing ito ang mga nakasulat
d. Malungkot ang paligid. na konsepto ay posibleng totoo o di totoo. Ang mga
14. Kailan masasabing ang isang pamilya ay huwaran? konseptong ito ay pagtitibayin sa mga susunod na
a. may ina, ama at mga anak gawain.
b. nakatira sa maayos na bahay
c. may masaganang pamumuhay Ilagay sa manila paper o kartolina ang Hanap-
d.may pagmamahalan at respeto sa isa‟t isa. Salita upang mapadali ang pagsagot ng mag-aaral sa
15. Ano ang magiging bunga kapag ang isang anak ay lumaki sa isang Gawain. Kailangang ang sumusunod na salita ang
.
huwarang pamilya? kanilang mabuo Tanaga, Haiku, at Maikling Kuwento.
a. magiging mamamayang may kapanagutan sa Ipaalala rin na ang Tanaga at Haiku ang unang aralin
anumang gawain sa modyul na ito.
b. magiging sikat na mamamayan
c. hindi masasangkot sa anumang gulo sa pamayanan
d. magkakaroon ng disiplinang pansarili
Kumusta? Ilan kaya sa mga aytem ang nasagot mo ng tama? Kung marami
ang mali, huwag kang mag-alala, tutulungan ka ng modyul na ito upang maitama
mo
202
ang mga ito. Simulan na natin ang pag-aaral ng mga panitikang lumaganap
sa Panahon ng Hapon.
Alamin
May kaniya-kaniyang katangian ang Tanaga at
Alam mo ba na bago pa man dumating ang mga mananakop Haiku.Karaniwang maiikli ang mga ito. Ipasuri sa mag-
tayo ay may sarili nang panitikan? Hindi maikakailang yumabong pa ito sa aaral kung Tanaga o Haiku ang mga Gawain 1.3.1.c,
kanilang pagdating. Sa araling ito, pag-aaralan natin ang mga akdang bilang panimula ng pagkakakilala ng mag-aaral sa
sumibol sa Panahon ng Hapones na bagamat napakahirap ng buhay ng mga Pilipino nasabing
Saakdang
bahagingpampanitikan. Kung
ito hayaan ang ano rin ang
mag-aaral lam
na makita
noon ay napaunlad pa rin ang mga tula (haiku at tanaga), at maikling kuwento. Alamin niya
ang tungkol dito.ng tanga at haiku. Pagsasama-
pagkakaiba
mo kung ano ang kulturang namamayani sa panahong ito? Masasalamin ba sa uri ng
samahin sa tsart ang mga tanaga at haiku upang
panitikang lumaganap sa panahong ito ang kultura ng ating mga ninuno? Naniniwala ka
ba na ang mga paksa ng akdang pampanitikan ay naiimpluwensiyahan ng panahong Ipasagot
malaman din ngang Mga Gabay
mg-aaral kung na Tanong
tama upang
ng una
naisulat ito? niyang
malaman kung ano na ang dating alam ng mag-aaral sa
Alam ko na may nalalaman ka na sa panitikan noong panahon ng Hapon. Kung ginawa.
aralin at Pabalikan anggabay
magsisilbing ginawa
nasa
ngGawain 1.3.1.c
guro kung at
paano
wala naman, makatutulong sa iyo ang araling ito upang mabatid at madagdagan ang niya matutulungan
paghamabingin angang mag-aaral
naging na ganap na
mga kasagutan.
iyong kaalaman tungkol dito. Subukin mo kung hanggang saan na ang iyong
maunawaan ang aralin.
nalalaman sa pamamagitan ng susunod na gawain.
203
pagninilayan sa kabuuan ng araling ito.
Tahanan ng mga
Konsepto Magbibigay ng input ang guro sa Tanaga at
Panuto: Basahin at unawain mo ang mga pahayag sa gitna at sagutin ang nasa Hanay A at B. Haiku na nasa Ugnay-Panitikan.
Lagyan ng tsek kung totoo o di-totoo ang mga konseptong nakasulat.
K I L A L A
204
U E P S T O
W A L A N G
E H A I K U
N I M I T O
T A N A G A
O Y A Y I E
Paunlarin
Sa bahaging ito higit mong mauunawaan ang mga
konseptong dapat mong matutuhan sa tanaga at haiku bilang
mga akdang pampanitikan na sumibol a bansa noong Panahon ng
Hapon.Mauunawaan mo din kung ano ang naging tungkulin ng panitikan sa
205
noong panahong iyon. Sa iyong palagay, nakatulong ba ang mga akdang
pampanitikang ito upang masilayan natin ang kultura at kalagayang
panlipunan ng mga Pilipino sa panahong ito?
Upang matugunan mo nang wasto ang mahalagang tanong,
pagyamanin mo ang iyong kaalaman sa paksa na iyong pag-aaralan sa
tulong ng mga gawaing inilaan sa araling ito.
GAWAIN 1.3.1.c: GABAY NG BUHAY
Suriin at tukuyin ang mga nakatala sa kasunod na mga kahon kung
alin ang tanaga at haiku. Isulat sa sagutang papel kung haiku o tanaga
Ang katoto kapag tunay
hindi ngiti ang pang-alay Gabing tahimik
kundi isang katapatan Sumasapi sa bato
Huning-kuliglig
A.
ng matausBn.a pagdamay. D
B.
E. Sa Gawain 1.3.1.e. lilinangin ang pagkakaiba ng
Palay siyang matino,
Puno ay Nang humangi‟y
Bisagra aysanga
talahib, Tanaga at Haiku. Palalawakin din ang konsepto niya sa
yumuko; Nguni‟t muling tumayo
Kandado‟y suso. Nagkabunga ng ginto kahalagahan ng Tanaga at Haiku noong Panahon ng
F. Hapon..
C.
Wala iyan sa pabalat
at sa puso nakatatak, Hila mo‟t tabak…
nadarama‟t nalalasap Ang bulaklak nanginig
ang pag-ibig na matapat. Sa paglapit mo…
TANAGA HAIKU
1. 1.
2. 2.
3. 3.
206
Mga Gabay na Tanong:
TANAGA AT HAIKU
Mayaman ang ating bansa sa mga akdang pampanitikan dahil sa impluwensiya
ng mga dayuhang sumakop sa ating bansa. Isa na rito ang tula sa Panahon ng
Hapones. Sinasabing dahil sa kahirapan ng papel noong Panahon ng Hapones,
lumabas ang maiikling tula na tinatawag na tanaga at haiku .
Ano ang tanaga at haiku? Ayon kina Noceda at Sanlucar, ang tanaga ay isang anyo
ng tula na lubhang mataas ang uri at binubuo ng isang matayog na guniguni at marangal na
kaisipan. May 4 na taludtod (linya ng bawat saknong sa tula) na may sukat (bilang ng
pantig sa bawat taludtod), binubuo ng pitong pantig (walang antalang bugso ng tinig na
207
pasulat na bawat pantig ay lagging may isang patinig) sa bawat taludturan, may tugma
(pagkakatulad ng tunog sa huling pantig ng huling salita sa bawat taludtod) , at puno
ng talinghaga.
Halimbawa:
208
Ibigay ang kaisipang nais ipabatid ng kasunod na mga tanaga at haiku
sa pamamagitan ng pagpupuno sa mga kahon. Gawin sa papel. Gayahin ang
pormat.
.
Magbigay ng input tungkol sa mga pangungusap
a .
Ang katoto ka p ag c. na walang paksa upang magamit sa paggawa ng orihinal
tunay hindi ngiti ang Puno ay sanga
na tanaga at haiku.
pang-alay Bisagra ay talahib,
A.
kundi isang katapatan C, Kandado‟y suso. Ipasuri ang halimbwa ng bawat isa.
ng mataos na pagdamay.
b. d.
Wala iyan sa pabalat Hila mo‟t tabak…
at sa puso nakatatak,
D. Ang bulaklak nanginig
B.
nadarama‟t nalalasap
Sa paglapit mo…
ang pag-ibig na matapat.
A. C.
TANAGA HAIKU
A. D.
Tunay na tayong mga Pilipino ay naniniwala na sa mga akdang pampanitikan upang lubos na malaman kung ito ay naunawaan.
masasalamin ang kilos at pag-uugali ng isang tao. Tulad ng mga halimbawa ng tanaga at
haiku sa itaas.
210
1. Paano nagkaiba ang tanaga at haiku? Ipaliwanag.
2. Mahalaga bang matutuhan mo ang mga tanaga at haiku
na nangibabaw sa Panahon ng Hapones?
Pangatuwiranan.
211
Tawagan mo si Ana ansa kanya Naku,makulimlim na
ang aklat na kailangan natin. naman,bilisan na natin.
212
Lilindol uli!
Maginaw ngayon.
Makulimlim na naman.
bawat bilang.
REY : Tao po. Magandang hapon po.
LOLO : Ay! Ikaw pala, Rey.Halika.Tuloy.
REY : Nabalitaan ko pong dumating si Raymond, babatiin ko
213
lamang po siya dahil sa pagtatapos niya nang may
karangalan.
LOLO : Ganoon ba? Apo, tuloy ka.May bisita ka.
RAYMOND : Salamat po. Ikaw pala, Rey. Gabi na. Bakit napasugod ka.
REY : Binabati kita sa iyong pagtatapos nang may karangalan.
Ang galing mo talaga dangal ka ng ating baryo.
RAYMOND : Maraming salamat. Sana maging karapat-dapat ako sa
iyong pagbati.
REY : Binabati ka rin ng iba pa nating kaibigan. Sana raw di ka
magbago.
RAYMOND : Naku! Hinding-hindi mangyayari iyon.
LOLO : Hindi sa itinataboy kita, Rey. Bukas na kayo magbalitaan.
Dumidilim na. Kumukulog pa.tag-ulan ngayon. Baka
magkasakit ka.
1. Ano ang paksa ng kanilang usapan?
214
Temporal Penomenal
Modal Eksistensyal
215
GAWAIN 1.3.1.k : Ilarawan Mo
Piliin ang angkop na larawan sa sumusunod na tanaga at haiku. Ipaliwanag.
A.
B.
D.
C.
TANAGA HAIKU
217
GAWAIN 1.3.1.j : Saysay ng Pagguhit
Basahin mong mabuti ang Tanaga at haiku na nasa loob ng banner.
Iguhit mo ang kaisipang nakapaloob sa bawat isa.
INOSENTE
KAIBIGAN
Nagtampong kalikasan
Sa kurakot ng bayan Pakikisama Sa bahaging ito itanong kung bakit nakakahiligan ng
Ang walang kasalanan Sa iyong mga kapwa mga bata o mag-aaral ang pagbabasa ng mga kuwento
Ang pinaghigantihan. Dulot ay saya kaysa ng mga sanaysay? Sabihin din na ang maikling
kuwento ay nagsimula na noon pa mang panahon at sa
modyul na ito ay aalamin kung ano ang ikinaiiba ng nito
sa bawat panahong naisulat ito.
218
Mahalagang Natutuhan
219
d. Elemento ng tanaga at haiku
e. May orihinalidad
Isulat sa papel ang sagot. Gayahin ang hugis-puso na pagsusulatan
ng nabuong Tanaga at Haiku.
220
maikling kuwento na lumaganap sa panahon ng Hapon.
ARALIN 1.3.2 – MAIKLING KUWENTO
Ang maikling kuwento ay isang kathang pampanitikang ang layuni’y Magpabigay pa ng mga kaugnay na salita ng UHAW
maglahad o magsalaysay ng isang maselan at nangingibabaw na at TIGANG.
pangyayari sa buhay ng pangunahing tauhan. Ang maikling kuwento,
bukod sa pagiging maikli at may iba’t ibang elemento tulad ng tagpuan,
tauhan, banghay, tunggalian kasukdulan at wakas. Isang natatanging
katangian ng maikling kuwento ay nag-iiwan ng kakintalan sa
mambabasa.
Bilang panimula sa susunod na aralin. Subukin mong magbigay ng
iyong saloobin, opinyon o paglalarawan sa kasunod na imahe.
. GAWAIN 1.3.2.a. : Isang Sulyap
221
Isang sulyap sa kasunod na larawan at alamin kung ano ang nais Sa gawaing ito linangin sa mag-aaral ang
pagbibigay ng kahulugan batay sa pagkakagamit nito
nitong iparating sa iyo. Makabubuo ka kaya ng kuwento buhat sa larawan? sa pangungusap. Hayaan din na gamitin sa sariling
Subukin mong bumuo sa tulong ng sumusunod na bahagi : pangungusap ang mga salitang binigyang kahulugan.
Tulungan at dagdagan pa ang nalalaman ng
a. Simula mga mag-aaral kung kinakailangan pa.
b. Gitna
c. Wakas
222
3. Nailalarawan ba sa mga maikling kuwento ang tunay na
Kaganapan sa lipunan? Pangatuwiranan.
Sa bahaging ito, tiniyak ko lamang kung may ilang kaalaman ka sa
araling iyong pag-aaralan. Huwag kang mag-alala sapagkat tiyak na
pagyayamanin pa ang dati mong kaalaman sa paksa.
Kung babalikan natin ang ating kasaysayan, sa iyong palagay ano
ang naging papel ng maikling kuwento sa buhay n g mga Pilipino noong Panahon
ng Hapon? Saang bahagi kaya magkatulad ang maikling kuwento na umusbong
noong Panahon ng Hapon sa mga maikling kuwento na lumalaganap sa
kasalukuyan? Subukin mong sagutin ang susunod na gawain upang bahagya
mong masilayan ang maikling kuwento sa Panahon ng Hapon.
GAWAIN 1.3.2.b : ANG TUNAY NA MUNDO
Alamin ang tunay na kulay ng panitikan sa Pilipinas noong
Panahon ng Hapon. Balikan mo ang kasaysayan ng ating bansa particular
sa panahong ito upang matugunan ang mga tanong na nasa loob ng bilog.
Nailarawan ba sa
Nagamit din ba ang panitikan
maikling kuwento ang
partikular na ang maikling
kultura at kalagayang
kuwento upang makamit
panlipunan ng mga
natin ang kalayaan sa kamay
GABAY NA TANONG
225
GAWAIN 1.3.2.d : Sa Bisa ng Karunungan
1. Paano sinimulan ang maikling kuwento?
2. Ano ang paksa ng kuwento? Masasabi mo ba na ang paksa sa nasabing
kuwento ay ang karaniwang paksang ginamit ng mga manunulat noong
Panahon ng Hapon? Patunayan.
1. Isalaysay ang mga mahahalagang pangyayari gamit ang
STORY LADDER.
Kasukdulan
Panimula:
Papataas na Aksiyon:
Kasukdulan:
226
Kakalasan:
Wakas:
227
Ayan matapos mong malaman ang isa sa mga sangkap ng kuwento alamin
naman natin ang katangian ng kuwento sa panahon ng hapon.
Nilalaman(Paksa o
Kahulugan Tema)
_
_
MAIKLIN
Sinasalaming G
Kultura Kalagayan ng
KUWENT maikling
kuwento
sa Panahon ng
Hapon
228
Mga Gabay na Tanong:
1. Ano ang maikling kuwento at paano ito naiiba sa iba pang
akdang pampanitikan?
2. Bakit sinasabing ang mga akadang naisulat noong
Panahon ng Hapon ay naimpluwensiyahan ng pananakop
nila?
3.Sa iyong palagay, paano nagagawa ng mga manunulat sa
panitikan sa kasalukuyan ang maging malaya sa pagsulat ng
mga akda nila?
Pagkatapos mong magkaroon ng kaalaman sa maikling kuwento na
lumaganap noong Panahon ng Hapon, tingnan natin ang mas malalim na mga
pangyayari kung ano ang nagging sanhi at bunga ng pagsusulat ng mga
manunulat sa Pilipino ng mga akdang pampanitikan sa panahong nabanggit..
Tutulungan ka ng susunod na gawain na araling panggramatika upang
malaman ang mga detalye kaugnay ng mga sanhi ng paglaganap ng Ipagawa muna ang Gawain 1.3.2.f upang magkaroon ng
maikling kuwento at mga bunga nito sa lipunang Pilipino noong panahong ideya tungkol sa sanhi at bunga. Hayaang ipaliwanag
iyon. ng mag-aaral ang kanilang mga sagot.
230
Magbigay pa ng karagdagang input kung kinakailangan.
B
2.
C
3.
Sa gawaing ito ang mag-aaral ay dapat na makabuo ng
pangungusap na nagpapahayag ng sanhi at bunga ng
_1.
mga pangyayri. Maaaring hingan ng karagdagang
2.
halimbawa ng pangungusap na nagsasaad ng sanhi at
3. bunga.
4.
231
Sa bahaging ito nalaman mo na ang isang pangyayari ay may bunga
na maaaring maganda o di kaya‟y di kanais-nais.
Upang higit mong maunawaan ang tungkol sa kasanayang sanhi at
bunga narito ang mga impormasyon na iyong uunawain at tatandaan.
232
GAWAIN 1.3.2.g. BUUIN MO!
Sa pamamagitan ng kasunod na sitwasyon, isulat ang sanhi at
bunga nito. Gawin sa papel. Gayahin ang pormat.
Sitwasyon Sanhi Bunga Sa Pagnilayan at Unawain, sa tulong ng guro ang
1. Magulong pamilya mag-aaral ay dapat naiwasto na ang mga maling
2. Pakikipagbarkada
3. Pagputol ng mga puno
konsepto tungkol sa akdang pampanitikan na umiral
4. Maruming paligid noong Panahon ng Hapon.
5. Mababang marka
Sa gawaing ito, mas lalo mong malalaman kung sapat na ang kaalaman
mo sa maikling kuwento at kasanayang sanhi at bunga sa araling
panggramatika..
234
Pagnilayan at Unawain
A. Saguting muli ang gawain.
TUGON SA PAGKATUTO
235
Mga Gabay na Tanong:
236
Sa bahaging ito mas mapagtitibay kung ang
nakaraang tinalakay ay lubos nang natutuhan kung
ang gawaing ito ay maisasagawa.
Ipaunawa na basahin at sundin ang panuto sa
pagsasagawa ng gawaing ito.
Sitwasyon:
Tuwing buwan ng Agosto ang National Historical Institute
237
bumuo ng PICTO-TULA/KUWENTO. Ito ay kalipunan ng mga orihinal na
Kaangkupan.
238
Binabati kita sa matagumpay mong pagsasagawa ng mga gawain sa
mga aralin sa modyul na ito , Panitikan sa panahon ng Hapon.
Hapon)
Panuto: Ibigay ang hinihingi ng bawat bilang sa pahalang at pababa. Isulat sa
nakalaang kahon sa loob ng palaisipan.
1. 2.
3. 4. ABB 5.
Ipaunawa ng guro na sa bahaging ito lahat ng
kanyang natutuhan at mga ginawa ay pagsasamasamahin
upang makabuo ng isang scrapbook ng mga orihinal na
ginawang akdmg pampanitikan na maaaring magsilbing
halimbawa para sa susunod na mag-aaral.
Upang maging maganda, maayos at makabuluhan
ang gagawing scrapbook kailangan maunawaan ng mag-
7. aaral ang pamantayan na susundin at ito ay mkikita sa
ibaba ng LM.
8.
9.
Pababa
1. Isang uri ng akdang pampanitikan
2. Sa panahong ito naging mahirap ang buhay ng mga Pilipino
3. Ito ay walang antalang bugso ng tinig na pasulat na bawat pantig
239
ay laging may isang patinig
Pahalang
2. tula ng mga Hapones na binubuo ng labimpitong pantig na nahahati sa SUSI SA PAGWAWASTO (Pangwakas na Pagsusulit – Modyul 1
tatlong taludtod
7. ang tanaga ay binubuo ng pantig bawat taludtod. 1. c
8. Uhaw ang na Lupa
9. isang anyo ng tula na lubhang mataas ang uri at binubuo ng isang matayog na guniguni
2. c
at marangal na kaisipan. 3. c
4. c
PAGNILAYAN AT UNAWAIN
5. b
( para sa Modyul 1)
6. a
Dugtungan ang pahayag upang makabuo ng paglalagom
7. b
ng tungkol sa kalagayan ng panitikan sa tatlong panahon
8. a
na
9. c
nakapaloob sa modyul na ito – Ang Panitikan sa Panahon ng Katutubo,
10. b
Panahon ng Espaṅol at Panahon ng Hapon.
11. a
12. c
13. a
240
14. b
Ang modyul na ito na tungkol sa panitikan na binubuo ng tatlong panahon ay
lubos na sa akin sapagkat 15. c
Katulad ng Panahon ng
16. b
ay malalaman ko na , dir in
pahuhuli ang Panahon ng ay 17. d
pati na rin ang Panahon ng .
Ang tatlong pnahon ay nagdulot/nagpaalala/nagbigay atbp. 18. b
upang mas lalong ito ay aking 19. a
.
20. a
Sitwasyon
Nalalapit na ang Araw ng Kalayaan. Ang SK chairman ninyo ay naglunsad
241
panahong nabanggit.
242
c. dahil sa kahirapan ng buhay sa panahong iyon
d. lumaganap ang Tanaga at Haiku
2. Isa sa mga dahilan kung bakit maraming kabataan ang naliligaw
ng landas ay ang pagkakaroon ng sirang pamilya. Ano ang ipinahihiwatig
ng pahayag?
a. mabuting kinahinatnan ng mga pangyayari
b. masama ang pagkakaroon ng buong pamilya
c. nagpapakita ng katotohanan
d. opinion lamang ng iba
3. Ilang gabi nang ako ang kapiling niya sa higaan. Tila musmos akong
dumarama sa init ng kanyang dibdib at nakikinig sa pintig ng kanyang puso.
Ngunit, patuloy akong nagtataka sa malalim na paghinga niya, sa kanyang
malungkot na pagtitig sa lahat ng bagay, paghikbi. Ano ang nais ipahiwatig
ng sitwasyon?
a. may problemang hinaharap ang kanyang kaibigan
b. isang sanggol sa piling ng isang ina
c. nararamdaman niya ang suliraning pampamilya
d. binabalikan ang mga pangyayari
4. Mula sa nasa blg.3 na bahagi ng kuwentong “Uhaw ang Tigang na Lupa”
, ano ang ibig sabihin ng tila musmos akong dumarama sa init ng
Kanyang dibdib?
a. batang nasa tabi ng ina na natutulog
b. sanggol na kalong kalong ng ina
c. nakikiramdam sa pintig ng puso
243
d. masama ang pakiramdam
5. Maikli ang pagkakasulat dahil sa pagtitipid noong Panahon ng Hapon
ngunit nagiging gabay ng buhay. Anong akdang pampanitikan ang tinutukoy
sa pahayag?
a. karunungang bayan
b. tanaga at haiku
c. bugtong
d. tula
6. Elemento ng maikling kuwento na tumutukoy sa maayos na pagkakasunud-
sunod ng mga pangyayari sa kuwento na nag-iiwan ng isang kakintalan sa
isipan ng mga mambabasa. Anong sangkap ng maikling kuwento ang
tinutukoy ng pahayag?
a. banghay
b. tagpuan
c. tauhan
d. tema
7. Maagang gumising si Carlos para magtungo sa palengke. Masayang Masaya
siya na nag-aayos ng kaniyang mga paninda ngunit walang ano-ano‟y dumilim
kaya‟t nasabi niyang “uulan na naman”. Nalungkot siya. Kapag umuulan
matumal at kaunti lang ang kanyang kikitain. Alin sa mga pahayag ang
pangungusap na walang paksa?
a. Maagang gumising.
244
b. Uulan na naman.
c. Masayang Masaya siya.
d. Nalungkot sita.
8. Narito ang isang orihinal na tanaga. Ano ang nais ipahiwatig nito?
Damdamin ng Isang Ina
ni Asuncion B. Bola
Nasasaktan man ako
Paninindigan ito
Sa ikabubuti mo.
a. pagdidisiplina sa kanyang anak
b. paglayo sa kanyang minamahal
c. pagpaparaya sa kaniyang mahal
d. nararamdaman ng isang tao
9. Lagi niyang hinihintay ang pagsapit ng Disyembre. Sa gulang niyang pitong
taon Masaya siya kapag sumasapit ang buwang ito. Tsokoleyt, damit at laruan
ang kanyang natatanggap. Pasko na bukas. Sa oras na ito kaiba ang
kanyang nadarama. Lungkot. Ito ang araw na iniwan siya ng kanyang ina at
namayapa. Anong uri ng pangungusap na walang paksa ang mga salungguhit
na pahayag?
a. penomenal
b. eksistensiyal
245
c. temporal
d. modal
10. Sa kanyang pagiging matiyaga, mapagpakumbaba at masipag sa pag-
aaral siya ang naging valedictorian ng kanilang paaralan. Aling pahayag
ang nagsasaad ng bunga ng pangyayari?
a. sa kanyang pagiging matiyaga
b. naging valedictorian ng kanilang paaralan
c. sa kanyang pagiging mapagkumbaba
d. masipag sa pag-aaral
11. Ito ay bilang ng pantig sa bawat taludtod ng isang tula. Anong
elemento ng tula ang tinutukoy sa pahayag?
a. sukat
b. aliw-iw
c.tugma
d.indayog
12.Aling Pag-ibig pa ang hihigit kaya
Sa pagkadalisay at pagkadakila
Gaya ng Pag-ibig sa sariling lupa?
Aling pag-ibig pa? Wala na nga, wala.
Anong elemento ng tula ang tinutukoy sa mga salitang nakasulat ng
pahililis?
a. sukat
246
b. aliw-iw
c. tugma
d. Indayog
13. Kung ang bayang ito’y masasa-
panganib At siya ay dapat na
ipagtangkilik,
Ang anak, ang asawa, magulang, kapatid
Isang tawag niya’y tatalikdang pilit
Pansinin ang pagkakagamit ng pariralang tatalikdang pilit. Ano ang nais
ipakahulugan nito?
a. labag sa kalooban
b. tatalikod
c. di sang-ayon
d. magsasawalang-kibo
Ang Glosaryo ay makakatulong na higit na maunawaan
14. Saan nabibilang ang pahayag na “ Ang lahat ng palayok, may ang modyul kung may mga salitang di maintindihan.
katapat na saklob”? Kung di pa sapat ang glosaryo pakidagdagan ng
karagdagang impormasyon ang mga mag-aaral.
a.bugtong
b.salawikain
c.sawikain
d.sabi-sabi
15. Namatay siyang malayo sa bayang sinilangan dahil sa pag-asam ng isang mas
247
mabuting buhay para sa kanyang mga minamahal. Anong salita ang binibigyang-
248
turing ng mga salitang nakahilig sa pangungusap?
a. siya
b. malayo
c. namatay
d. pag-asam
16. Balikan muli ang pangungusap na nasa blg. 15. Ano ang tinutukoy ng mga salitang
nakahilig?
a. panahon
b. lugar o lunan
c. paraan
d. kaisipan
17. Nag-umpisa ang palatuntunan nang tanghali kaya naman pawisan ang mga
nagsipagdalo. Ano ang binibigyan turing ng salitang tanghali?
a. palatuntunan
b. nagsipagdalo
c. pawisan
d. nag-umpisa
18. Ano ang tinutukoy ng salitang tanghali sa pangungusap blg. 17?
a. paraan
b. panahon
c. panahon o lugar
d. d. dahilan
19. Ano ang salitang ginamit sa liham na nagpapakita ng
249
paghahambing na magkatulad?
a. tulad
b. di-gaano
c. labis
d. dahil
20. Ano ang salitang ginamit na nagpapakita ng paghahambing na di-
magkatulad?
a. di- gaano
b. labis
c. c. dahil
d. tulad
Glosaryo
Bathala - Diyos ; Poong Maykapal
brochure - polyeto
250
caῆao - isang ritwal na nagpaparangal sa espiritu ng
kanilang mga dalaga na nahulog sa dagat
dalubhasa - espesyalista ; sanay ; bihasa
damdamin − emosyon
dipa - haba ng nakabukang kamay
duplo − pagtatalong patula tungkol sa isang paksa na
eupemismo − pagpapaganda ng pananalita
eupimistiko - matalinghagang pananalita
gaso − gaslaw
gawa- gawa lamang - walang pinagbatayang katotohanan
graphic organizer – kagamitang pampagtuturo upang ipakita ang
mahalagang konsepto
hatol − husga; sentensiya
henerasyon - salinhali
hidwaan − di pagkakaunawaan; di pagkakasundo; alitan
ihibik − itangis; itaghoy
ipagsanggalang ipagtanggol
isinisiwalat − ibinubunyag; ipinagtatapat
iskolar - taong matalino o maraming alam na pang-
akademiko
251
iwi − mag-alaga
kabagay - angkop ; akma
kabihasnan - sibilisasyon
kagila-gilalas - kamangha-mangha
karagatan − pagtatalong patula tungkol sa singsing ng
karaniwang ginaganap sa isang lamay sa
kathang-isip - isang mapangathang anyo ng salaysay
kutob - sapantaha ; kaba ; hinala
liyag − irog; sinta; giliw
lunday - bote ; bangka
maalam - maraming alam
mabakas - makita ang palatandaan
magkalagot-lagot − magkapatid-patid
makaganyak − makapukaw
mandarambong − magnanakaw
media literasi - ang kakayahang makapagsuri, makapagtaya at at
makalikha ng mensahe sa malawak na saklaw ng
media
mithiin - hangarin
nagbunyi - nagdiwang
naggawad - nagbigay ; nag-abot
252
nagpanukala - nagmungkahi
nakasusulasok - karumal-dumal
nalugmok - nakahandusay ; nakalupaypay
namumutawi - lumalabas sa bibig
nangangamba − nag-aalala
nangangatal - nanginginig ang tinig sa pagsasalita
nganga - ang bunga ng punong (areca palm o betel
palm), isang tropikal na halaman na tumutubo sa
Pasipiko at Timog-Silangang Asia. Ibinabalot ito
sa dahon ng ikmo kasama ng kaunting apog
pagkasi − pagmamahal
pagmamalasakit - pagpapakita ng pagkupkop at pag-aalaga
pahat − kulang; salat; di-sapat
pakikipagtunggali - pakikipaglaban
pantas - dalubhasa
parokya - simbahan
payak - simple
ponda − maliit na tindahan
resolusyon - kapasiyahan ; kaisahang- pasya
ritwal - seremonya
253
sakbibi − tigib
saligan - sandigan
salumpuwit - upuan
sigwa - bagyo ; unos
sugo - may tungkuling iparating ang ipinag-uutos
sumibol − umusbong
talinghaga - hiwaga ; di- tuwirang pagpapakahulugan
tangan − hawak
tinamo − nakamit
tradisyon - kaugalian ng mga tao na naninirahan sa isang
komunidad
tula − akdang pampanitikan tungkol sa buhay na
uwak - isang uri ng ibon na kulay itim
Bibliograpiya
Abueg, E. R,, Bisa, S. P. at. Cruz, E. G.(1981). Ang Bibiliograpiya ay makatutulong sa karagdagang
impormasyon na gusto pang malaman.
TalindawKasaysayanngPanitikansa PilipinoparasaKolehiyo at
Unibersidad.
Manila:Merriam& Webster, Inc
.Alejandro, R. at Medina, B. S. Jr.(1972). Buhay at Diwani Jose Rizal.
Caloocan City: National Book Store, Philippine Graphic Arts, Inc.
254
Badayos, Paquito B. Filipino saIba’tibangDisiplina (Filipino 2
parasaKolehiyo at Pamantasan
Cruz, Teresita C. SIGLAKAS MalikhaingTeknik at
IstratehiyasaPagtuturong Filipino
255
(Pangkolehiyo). Valenzuela: 24 K Printing Co., Inc.
Santiago, E, Kahayon, A at Limdico, M.(1989). PANITIKANG FILIPINO.
Kasaysayan at Pag-unlad.Mandaluyong City: National Book Store.
Pineda, G. at Ongoco, T. (1972). Panitikang Pilipino. Manlapaz Publishing
Co., Inc.
Arrogante, J., Ayuyao, N.at Lacanlale, V. (2004). Panitikang
Pilipino Antolohiya.Mandaluyong City: National Bookstore.
Santiago, A. Tiangco, N. (2003). Makabagong Balarilang Filipino
Binagong Edisyon 2003.Maynila:National Book Store.
Diksyunaryo
Silverio, J.(1980). Bagong Diksyunaryong Pilipino-
Pilipino.Mandalutong City: National Book Store.
WEBSITE
(2012, Hunyo 24). Sa Aking mga Kabata.Hinango noong Nobyembre 27,
2012. Hinango sa http://tl.wikipedia.org/wiki/Sa_Aking_Mga_Kabata
256
Torres, SJ.(2012, Agosto 8).Positibong Kasabihan.Hinango noong
Nobyembre 28, 20012.Hinango sa http://www.
youtube.com/watch?v=eZCBCIAH6JU
257
sa http://tl. wikipedia.org/wiki/Mga_Igorot
258
(2008, Oktubre 12).Sesura: Panitikan ng Pilipinas.Hinango noong Disyembre
3, 2012. Hinango sa http://sesura.multiply.com/journal/item/1?&show_
interstitial=1&u=%2 Fjournal%2Fitem
259
Bilang ng Modyul: 2 Bilang ng Sesyon: 7linggo
Modyul 2: Sandigan ng Lahi…Ikarangal Natin!
Paalala:
Itong Gabay ng Guro ay magsisilbing gabay ng mga guro sa pagtuturo ng Filipino sa Baitang 8. Naglalaman ito ng kumpletong mga
mungkahing gawain para sa bawat aralin at estratehiya na maaring gamitin ng mga guro sa kanilang pagtuturo. Ang bawat gawain sa isang
aralin ay nakabatay sa limang araw na panturo sa loob ng 50 minuto bawat sesyon. Iminumungkahi na higit na pagyamanin ng mga guro ang
mga mungkahing gawain at estratehiya na nakapaloob dito batay sa interes at kakayahan ng mga mag-aaral upang sa gayo‟y higit nilang
maunawaan ang bawat aralin at Gawain sa Modyul 2.
Modyul Para sa Sariling Pagkatuto Gabay sa Pagtuturo ng Modyul Para sa sariling pagkatuto
I. Panimula at Mga Pokus na Tanong Upang magkaroon ng kahandaan at bigyang pansin ng
Pamantayang Pangnilalaman sa Pamantayan sa Pagganap sa mag-aaral ang mga aralin, sabihin sa kanila ang pag-unawa
Pagtatapos ng Modyul 2: pagtatapos ng Modyul 2: na lilinangin sa kanila pagkatapos ng lahat ng araling
Naipamamalas ng mag-aaral ang pag- Ang mag-aaral ay nakabubuo ng sariling
unawa sa ilang akdang pampanitikan
nakapaloob sa Modyul 2, gayundin naman ang inaasahang
paglalarawan ng kulturang Pilipino sa
tulad ng balagtasan, dula, sanaysay at tatlong panahon- ang Panahon ng pagganap na kanilang isasagawa pagkatapos ng mga araling
maikling kuwento na lumaganap sa Amerikano, Panahon ng Komonwelt, at nakapaloob dito.
panahon ng Amerikano hanggang sa Panahon ng Kasarinlan sa masining na
kasarinlan upang maunawaan ang paraan na nagbago, nawala at nananatili
kultura at kalagayang panlipunan ng pa rin sa kasalukuyan.
mga Pilipino sa mga panahong ito.
Pokus na Tanong para sa Modyul 2: Mahalagang Konsepto para sa Ibigay ang mga pokus na tanong sa mga mag-aaral.
Modyul 2: Maaari itong nakasulat sa kartolina o manila paper na
Bakit mahalagang pag-aralan ang
panitikan sa iba‟t ibang panahon? Mula noon hanggang ngayon, ang
nakapaskil sa gilid ng pisara na makikita ng mga mag-
panitikan ay salamin ng lahi at kultura ng aaral hanggang sa pagtatapos ng pagtalakay sa buong
Paano naging sandigan ng mga Pilipino mga Pilipino. modyul na ito. Maaaring ipasagot ang mga ito sa isang
ang panitikan? papel. Itutupi ang mga ito at ihuhulog sa iyong ginawang
Naging daan ng mga manunulat sa drop box. Huwag munang ibigay ang tamang sagot sa
pagpapahayag ng kanilang saloobin,
opinyon at katuwiran ang panitikan.
mga mag-aaral. Hayaang sila ang makatuklas sa wastong
sagot sa pag-aaral sa modyul.
260
II. Ang Mga Aralin at Ang Saklaw
Nito Mga Aralin sa Yunit
Aralin 2. 1: Ang Panitikan sa Panahon ng Amerikano Ipakita sa mga mag-aaral ang bahaging ito na nakasulat
Aralin 2.1.1: a. Panitikan: Balagtasan sa pisara, kartolina o manila paper. Maaari rin namang
“Bulaklak ng Lahing Kalinislinisan” sa pamamagitan ng power point presentation. Bigyan ng
ni Jose Corazon de Jesus pagkakataong kopyahin ito ng mga mag-aaral sa
b. Wika: Opinyon o Katotohanan
Aralin 2.1.2: a. Panitikan: Sarsuwela
kanilang kuwaderno upang mapaghandaan nila ang mga
“Walang Sugat” ni Severino Reyes araling tatalakayin.
b. Wika: Kaantasan ng Pang-uri
261
Aralin 2.2 – Makapagpapamalas ng iyong ang pag-unawa sa sanaysay at maikling
kuwento na lumaganap sa Panahon ng Komonwelt upang mapahalagahan
ang kultura at kalagayang panlipunan ng ating bansa sa panahong naisulat
ang mga ito.
Aralin 2.3 – Makapagpapamalas ng iyong pag-unawa sa maikling kuwento at dula na
umusbong sa Panahon ng Kasarinlan upang iyong mapahalagahan ang
kulturang ng ating bansa sa panahong ito.
III. Mga Inaasahang Kasanayan:
Mga Kasanayang Pampagkatuto
MODYUL 2: Pakikinig
Sandigan ng Napauunlad ang kasanayan sa pag-unawa sa diskursong napakinggan
Lahi, Nakagagawa ng sariling pag-aayos ng mga ideyang pinakinggan
Ikarangal Naibubuod ang teksto batay sa mahahalagang punto
Natin Nakapaglalahad ng kahulugan, katangian, at kahalagahan
ng mga dulang pantanghalan sa buhay ng mga tao/ mag-aaral
Naisasalaysay ang magkakaugnay na pangyayari sa napakinggan
Naihahambing ang sariling saloobin sa saloobin ng nagsasalita
Naiuugnay ang pinapaksa ng nagsasalita sa iba pang paksa
at karanasan
Nakabubuo ng makabuluhang tanong batay sa napakinggan
Pagsasalita
Nabibigyang kahulugan ang mga pahayag / pangungusap na nagbibigay
pahiwatig
262
Pahambing
Pasukdol
Nakapagsasagawa ng interbyu/panayam
Pag-unawa sa Binasa
Nasusuri ang ilang akdang Panitikan batay sa mga katangian nito
Balagtasan
Sarsuwela
263
Naipaliliwanag kung paanong ang mga elemento ng akdang pampanitikan
ay nakatulong upang maipahatid ang layunin ng may-akda
264
Nakapangangatuwiran sa napiling alternatibong solusyon
o proposisyon sa suliraning inilahad sa teksto
Nakapagbibigay-hinuha sa
pangyayari
kaalaman
pakay o motibo
layunin ng may-akda
265
Pilipino noon at ngayon
Pagsulat
Nakabubuo ng angkop na pagpapasiya batay sa akdang binasa at sa:
pamantayang pansarili o pansariling karanasan
pamantayang galing sa ibang tao o sa ibang babasahin
266
pagkakabuo
Naipakikita ang kasanayan sa pagsulat ng talata
Nakabubuo ng balangkas upang maipakita nang malinaw
ang sariling ideya at intensiyon sa pagbuo ng
komposisyon
Nagagawang kawili-wili ang panimula ng komposisyon
sa pamamagitan ng isang:
kaakit-akit na pahayag
napapanahong sipi o banggit
Nawawakasan ang komposisyon nang may
pangkalahatang impresiyon sa pamamagitan ng:
pagbubuod
makabuluhang obserbasyon
Naipakikita ang kasanayan sa pagsulat ng isang tiyak na uri
ng paglalahad
267
Nakasusulat ng maikling kuwento batay sa kultura ng lugar na pinagmulan
Nakasusulat ng talatang
naglalarawan
naglalahad
nagsasalaysay
nangangatuwiran
Tatas
Naipamamalas ang natamong mga kaalaman at kakayahan
sa paglinang ng pangangailangang pangkomunikatibo
268
Nailalahad nang maayos ang mga nalikom na impormasyon sa
isinagawang pananaliksik tungkol sa mockumentary
Nagagamit ang diksyunaryo at iba pang kagamitang sanggunian Ihandang isulat ang konseptuwal na balangkas sa pisara,
sa aklatan/internet
kartolina, manila paper o sa pamamagitan ng power point
presentation. Ipaliwanag na ito ang magiging araling
IV. Konseptuwal na Balangkas ng Modyul 3 (Kalakip 3.IV) pampanitikan at pangwika. Iminimungkahing ipaskil ito sa
loob ng silid-aralan na siyang magiging gabay ng mga mag-
aaral sa daloy ng magiging paksa sa buong modyul.
1. B 11. C
2. A 12. D
3. A 13. B
4. A 14. B
5. D 15. A
6. A 16 B
7. B 17. B
8. C 18. A
264 9. D 19. D
10.C 20. A
VI. Yugto ng Pagkatuto
ALAMIN:
Ipakilala sa mga mag-aaral ang araling
tatalakayin sa loob ng modyul. Makatutulong ang
grapikong presentasyon na makikita sa pahina 3 na
Hindi maikakailang isa sa mga ipinagmamalaki ng ating bansa ang ating sariling maaaring isulat sa pisara, kartolina, manila paper o sa
panitikan. Bago pa man dumating ang mga Amerikano, magkaroon ng sariling pamamagitan ng power point presentation.
pamahalaan hanggang sa makamit ng bansa ang kasarinlan, ang panitikan ay
kinagigiliwan ng basahin ng ating kababayan. Dahil sa ito ay bahagi na ng ating buhay,
nararapat lamang na ito ay pag-aralan upang lalo pa itong maunawaan.
Ano ba ang iyong paniniwala tungkol sa panitikan? Sa tulong ng beliefs inventory,
Bigyan ng 5 minuto ang mga mag-aaral upang
alamin natin ang iyong paniniwala tungkol sa panitikan. Pagkatapos ng lahat ng gawain sa
modyul na ito, bago ang pagtatapos na pagtataya, muli itong balikan upang matiyak na masagot ang bahaging ito sa kuwaderno. Gawin itong
ang iyong paniniwala ay wasto o mali. indibidwal na gawain. Pumili ng ilang mag-aaral na
GAWAIN 1: BELIEVE IT OR NOT…
magbabahagi sa kanilang naging sagot sa gawain.
Lagyan ng tsek () ang patlang bago ang pahayag na iyong pinaniniwalaan
tungkol sa panitikan. Pagkatapos ng mga aralin sa modyul na ito ay muli itong balikan at SUSI SA PAGWAWASTO PARA SA GAWAIN 1
ilagay sa dulo ng pahayag ang MK kung ito ay may katotohanan at WK kung ito ay walang PAUNAWA: Dalawa ang magiging sagot sa
katotohanan. bawat pahayag. Ang unang sagot ay nakabatay
sa mag-aaral. Ang sumusunod ay ang wastong
Naniniwala ako na. . .
sagot na dapat makita sa dulo ng bawat
ang panitikan ay salamin ng lahing Pilipino. pahayag.
sa Balagtasan.
ni Severino Reyes.
ng Komonwelt.
Isulat sa pisara, kartolina, manila paper o sa
nakatutulong sa mga manunulat ang paggamit sa pang-uri
pamamagitan ng power point presentation ang graphics
Upang mas maging masining ang kanilang akda. sa gawaing ito. Hatiin ang klase sa apat na pangkat.
Bigyan ng 10 minuto ang bawat pangkat upang
ang sanaysay ang may pinakamaraming naisulat noong Panahon
magbahaginan ng kanilang ideya. Pagkatapos nito ay
Ng mga Amerikano.
pumili sa bawat pangkat na magbabahagi ng kanilang
masasalamin sa mga akdang pampanitikan noong Panahon napag-usapan.
GAWAIN 2.IMPORTANTASTIK
Sa tulong ng concept map, isulat ang mahahalaga at kahanga-hangang
impormasyong iyong nalalaman tungkol sa panitikan sa Panahon ng Amerikano,
266
Komonwelt at Kasarinlan. Isulat sa mga blangkong bilog ang impormasyon.
PAUNLARIN:
Ipakilala sa mga mag-aaral ang araling tatalakayin sa
Sa bahaging ito, pauunlarin na ang ang iyong kaalaman sa iba’t ibang uri ng
loob ng modyul – ang panitikan at pangwikang
panitikan tulad ng Balagtasan, Sarsuwela, Sanaysay, Maikling kuwento, at Dula sa iba’t tatalakaying nakapaloob dito. Makatutulong ang
ibang panahon. Ang mga impormasyon, gawain at pagsasanay na nakapaloob sa bawat grapikong presentasyon na maaaring nakasulat sa
aralin ay makatutulong upang palawakain pang lalo ang iyong kaalaman sa panitikan at pisara, kartolina, manila paper o sa pamamagitan ng
power point presentation.
nang sa ganoon ay matuto itong pahalagahan bilang salamin ng ating lahi mula noon, sa
kasalukuyan at maging sa hinaharap.
Bibigyang-pansin din sa modyul na ito ang pag-aaral tungkol sa wika tulad ng mga
pahayag na may opinyon at katotohanan, kaantasan ng pang-uri, iba’t ibang paraan ng
pagpapahayag, kayarian ng pang-uri, aspekto ng pandiwa at mga pahayag ng pagsang-
ayon at pagsalungat.
Simulan na natin ang pagpapaunlad ng iyong kaalaman at kakayahan sa
pamamagitan ng pagtalakay sa Aralin 2.1 ng modyul na ito - ang panitikan sa Panahon
ng Amerikano.
ARALIN 2.1: Ang Panitikan sa Panahon ng Amerikano Ipakilala sa mga mag-aaral ang magiging paksa sa Aralin 1 –
I. Panimula at mga Pokus na tanong ang panitikang Balagtasan at Sarsuwela. Ibigay na rin sa
kanila ang mga pokus na tanong na masasagot sa
Kung relihiyon ang naging pamana ng mga Español, edukasyon naman pagtalakay sa aralin.
267
Isulat sa katolina o manila paper ang mga Pokus na Tanong
para sa aralin na ipasasagot sa mga mag-aaral. Maaaring
bigyan ng post it paper ang mga mag-aaral upang dito nila
ang naging pangunahing ipinamana ng mga Amerikano sa Pilipino. Sa panahon ding
ito isinilang ang ilang makatang Pilipino na nagsulat sa Ingles at Tagalog. Naitanong
mo na ba kung bakit mahalagang pag-aralan at unawain ang mga akdang
pampanitikang Pilipino sa panahon ng Amerikano? Masasalamin ba sa mga akda
tulad ng Balagtasan at Sarsuwela ang kulturang Pilipino sa panahong naisulat ang
mga ito? Sa araling ito, tatalakayin at tutuklasin natin ang sagot sa mga tanong na ito
sa pamamagitan ng ating paglalakbay sa ilang akdang panitikan sa panahon ng
Amerikano at pagsasaliksik sa mga akda ng mga batikang manunulat ng bansa.
268
Mga Kasanayang Pampagkatuto
Pag-unawa sa Napakinggan
Aralin 2.1
Napauunlad ang kasanayan sa pag-unawa sa diskursong napakinggan
Pagsasalita
Nabibigyang kahulugan ang mga pahayag / pangungusap na nagbibigay
pahiwatig
Pag-unawa sa Binasa
Nasusuri ang ilang uri ng Panitikan batay sa mga katangian nito
balagtasan
sarsuwela
269
layon
tono
pananaw
gamit ng salita
Tatas
Naipamamalas ang mga natamong kaalaman at kakayahan
sa paglinang ng kakayahang pangkomunikatibo.
Pakikitungo sa Wika at Panitikan
Nagpapakita ng kawilihan at kasabikan sa pagbuo at pagsagot
sa mga tanong at puna sa Panitikang napanood,nabasa o napakinggan
270
sa panahon ng Amerikano
Nailalahad ng maayos ang mga nalikom na impormasyon
sa isinagawang pananaliksik
E L N H B A T U T I A N
L A K A N D I W A D G A
K S A K G I B I B M A M
271
B. PAGPUPUNO: Punan ng wastong panandang pandiskurso ang bawat pangungusap
upang mabuo ang diwa nito.
I. YUGTO NG PAGKATUTO
Alamin
Sa tulong ng KWHL Sheet na Ano ang Alam mo na ( What do Ipakilala sa mga mag-aaral ang araling tatalakayin sa
loob ng modyul. Makatutulong ang grapikong
you Know?), Ano ang Nais mong malaman (What do you want to
presentasyon na maaaring isulat sa pisara, kartolina,
find out?), Paano mo makikita ang nais mong malaman (How can you dind out manila paper o sa pamamagitan ng power point
presentation.
272
what you want to learn?), Ano ang iyong natutuhan/naunawaan? (What Did You
Learn?), ay subukin mong sagutin ang mga tanong. Sagutin mo muna ang tatlong
naunang kolum, ang KWH. Pagkatapos nating pag-aralan ang modyul na ito ay
saka mo sagutin ang huling kolum, ang L.Gawin mo ito sa sagutang papel.
Gayahin ang pormat.
273
GAWAIN 2.1.b: Hanggang Saan ang Aking Kaalaman? Maaaring ipagawa ito bilang indibidwal na gawain. Ipasulat
ito sa kuwaderno ng mga mag-aaral. Bigyan sila ng 5
Gamit ang concept map, ibigay ang mga impormasyong iyong nalalaman sa minuto sa pagsagot. Pumili ng ilang mag-aaral na
Panahon ng Amerikano. magbabahagi ng kanilang sagot.
Mga
Manunulat Mga Akda
Panahon
ng
Kultura
Paunlarin
Ilahad sa mga mag-aaral ang magiging aralin – ang
Ang bahaging ito ay makatutulong sa iyo upang maunawaan mo ang mahahalagang Balagtasan. Maaaari ring maglahad muna ng kaunting
konsepto sa aralin. Huwag kang mag-alala gagawin nating magaan ang pagpoproseso ng impormasyon tungkol dito na palalawakin sa
iyong pag-unawa. Maligayang araw ng pag-unawa! pagpapatuloy ng aralin sa tulong ng isang halimbawang
akda at mga gawain.
Dalawa sa mga akdang pampanitikan ang pag-aaralan natin sa bahaging ito –
274
ang Balagtasan at Sarsuwela. Simulan natin sa Balagtasan (Aralin 2.1) - na isang uri ng
tulang patnigan na may pagtatalo. Lumaganap ito noong panahon na ang Pilipinas ay
nasa ilalim ng Amerikano, batay sa mga lumang tradisyon ng masining na pagtatalo gaya
ng Karagatan, Batutian at Duplo. Nagmula sa pangalan ni Francisco Baltazar bilang
parangal sa pagdiriwang ng kaniyang kaarawan ang tawag sa Balagtasan.
Bago tayo magsimulang talakayin ang araling ito ay nais ko munang malaman
mo rin ang mahalagang tanong para sa araling ito: “Masasalamin ba sa Balagtasan ang
kulturang Pilipino? Patunayan.” Narito ang mga gabay na tanong upang masagot mo ito.
275
Nararamdaman kong sabik na sabik ka na sa ating gagawing pag-aaral. Alamin na
Ipagawa nang indibidwal ang gawaing ito. Ipasulat sa
natin ang tungkol sa mga balagtasan.
kanilang kuwaderno ang pormat at ang kanilang sagot.
Bigyan ng 5 minuto ang bawat mag-aaral at pagkatapos ay
pumili ng ilan sa kanila na ibabahagi ang kanilang naging
GAWAIN 2.1.1.a: Pick-up Lines
konsepto. Maaari itong ipagawang laro sa mag-aaral.
Simulan na natin ang paglalakbay sa mundo ng Balagtasan. Alamin mo muna
ang pinagmulan, kahulugan, at katangian ng Balagtasan bilang isang akdang
pampanitikan. Bago mo simulan ang pag-aaral tungkol sa Balagtasan, naghanda ako ng
isang laro. Ang laro ay pick-up line. Sinagot na ang una para maging gabay mo sa
susunod na tanong.
1. Aklat ka ba?
2. Papel ka ba?
3. Table of contents ka ba?
4. Bagyo ka ba?
5. Teleserye ka ba?
Mahusay ang iyong ginawa. Ano ang napansin mo sa larong ito? Tama! Ito ay
ginagamit na paraan ng panunuyo o panliligaw ng kabataan sa kasalukuyan o modernong
panahon. Idadaan sa simpleng patanong at ihahambing sa isang bagay ang sinusuyo
upang maipahatid ang kaniyang nararamdaman. Pick-up lines ang tawag sa
pamamaraang ito ng paghahatid ng damdamin. Noong Panahon ng Amerikano, isang
paraang ginagawa ng binata upang ipahayag ang kaniyang pag-ibig sa dalagang
276
nililigawan ay sa pamamagitan ng Balagtasan.
Matapos mong gawin at malaman ang datos, balikan natin ang ating pinag-aralan
sa pamamagitan ng paglalagom. Isulat sa papel ang mga sagot. Ipagawa nang indibidwal ang gawaing ito. Ipasulat sa
kanilang kuwaderno ang pormat at ang kanilang sagot.
Bigyan ng 5 minuto ang bawat mag-aaral at pagkatapos
Natutuhan ay pumili ng ilan sa kanila na ibabahagi ang kanilang
Naging Ibig ko pang
ko na naging konsepto.
kawili-wili sa malaman
akin ang ang tungkol
Balagtasan
BALAGTASAN
Hingan ng impormasyon ang mga mag-aaral tungkol sa
Balagtasan. Aalamin lamang kung pamilyar ang mga mag-
aaral tungkol dito. Kung walang makapagbibigay ng
Ano-ano ang impormasyon tungkol sa Balagtasan, magbigay ng
Bakit mahalaga ang Bakit mahalaga ang
elemento ng mga element? impormasyon tungkol dito. Sabihing ang tatalakayin ay
mga tauhan?
balagtasan? (sukat,tugma at indayog isang halimbawa nito.
(Lakandiwa at
mambabalagtas) ) sa Balagtasan?
5. Halakhak ay f. nakaistorbo
nakabubulahaw
Ang higit na
matimbang sa
Paruparo Bubuyog inyong dalawa ay
si…
Pagkakatulad at pagkakaiba
ng panliligaw ng mga binata
sa dalagahan noon sa ngayon
282
Pagkatapos ibigay ang panuto ng gawain, ibigay ang
pamantayan sa mga mag-aaral. Bigyan ng 10 minuto ang
m to.Isulat ito. Gayahin ang
g
a
m
a
g
-
a
a
r
a
l
s
a
g
a
w
a
i
n
g
i
naman tayo sa wika – ang pagbibigay ng katotohanan at opinyon. Ang Balagtasan ay
masining din na paraan sa paglalahad ng katotohanan at opinyon. Basahin mo ang ilang
impormasyon tungkol dito.
Babasahin 3: KATOTOHANAN AT OPINYON (Kalakip 2.1.c)
GAWAIN 1.1.e: Katotohanan O Opinyon
Mahusay, nagawa mong mabuti ang iyong gawain.Madali lang hindi ba? Kayang-
kaya mo nang kilalanin kung alin ang opinyon at katotohanan batay sa mga halimbawa
at pagsasanay na tinalakay. Matapos mong maunawaan ang gramatika (opinyon at
katotohanan) ay maaari mo nang sagutan ang susunod na gawain na magtataya sa
283
GAWAIN 1.1.f: Dugtungan Ibigay ang panuto ng gawain. Ibigay ang pamantayan sa mga
Punan mo ng angkop na salita ang bawat patlang upang mabuo ang diwang mag-aaral sa pagsulat upang malaman nila kung paano
itataya ang kanilang gawain. Ipasulat ang Gawain sa dyornal.
ipinahahayag ng mga pangungusap at upang masagot mo ang mga tanong.
Maaaring pumili ang guro ng ilang mahuhusay nagawa ng
bata at ibahagi sa klase.
Mahusay. Matapos mong masagutan ang ating aralin, ngayon naman ay maaari ka Ipakilala sa mga mag-aaral ang aralin. Maaaring sa
nang maglapat ng iyong kaalaman na natutuhan. Bilang pangwakas na gawain para sa pamamagitan ng halimbawa ng video ng isang dula (kahit
bahaging ito, maaari ka na ring gumawa o sumulat ng isang editoryal na argumentasyon ang bahagi lamang) na panonoorin nila sa loob ng limang
na may kaugnayan sa kaugaliang Pilipino bilang sandigan ng isang pamilyang Pilipino at
minuto. Batay sa pinanood, hingan ng ideya ang mag-aaral
ng bansa. Ikaw ay tatasahin sa sumusunod 1) lohikal ang pagkakasunod-sunod ng mga
pangyayari, 2) malikhain at masining ang presentasyon, 3) maikli at nakakakuha ng interes
sa magiging paksa sa aralin.
ang pamagat 4) malinaw na naipahayag ang argumento sa editoryal.
Binabati kita sapagkat natapos mo na ang iyong gawain sa katatapos na aralin.
Ngayon ay handa ka ng tuklasin at palawakin ang iyong kaalaman sa aralin na tungkol sa
akdang pampanitikan na Sarsuwela na namayani noong Panahon ng Amerikano.
Sa araling ito ay matutunghayan natin ang sarsuwelang “Walang Sugat” na isinulat
ni Severino Reyes. Ito ay isang melodrama o komedyang binubuo ng tatlong yugto at
tungkol sa damdamin ng tao tulad ng pag-ibig, galit, paghihiganti, kalupitan, paghihimagsik
284
o kaya’y mga suliraning panlipunan at pampolitika noong Panahon ng Español . Ang
kathang pantanghalang ito ay naiiba sa mga dramang napapanood mo sa kasalukuyan
dahil may mga bahagi o diyalogong inaawit dito.
Noon, isang mabisang kasangkapan sa pagpapahayag ng isipin at damdaming
makabayan ang sarsuwela. Isinisigaw nito ang pagmamahal sa bayan at paghihimagsik
laban sa mga mananakop na dayuhan, tulad ng akdang babasahin mo na pinamagatang
“Walang Sugat” ni Severino Reyes. Sa bahaging ito, tatalakayin natin ang tungkol sa
sarsuwela. Bukod dito, pag-aaralan natin ang kaantasan ng pang-uri upang masagot mo
kung masasalamin ba sa sarsuwela ang kalagayang panlipunan sa panahon ng
Amerikano? Narito ang mga gabay na tanong na iyong sasagutin. Ibigay ang mga gabay na tanong sa mga mag-aaral na
Mga Gabay na Tanong maaaring nakasulat sa pisara, kartolina o manila paper.
1. Ano ang Sarsuwela? Maaaring maging masining sa paglalagay ng mga tanong na
2. Bakit ito kinagiliwan ng mga Pilipino noong Panahon ng Amerikano?
ito sa kartolina o manila paper. Pangkatin ang klase sa tatlo at
3. May Sarsuwela pa ba sa kasalukuyan? Patunayan.
ipasagot ang mga gabay na tanong na ito. Bigyang laya ang
4. Bakit dapat pahalagahan at palaganapin ang Sarsuwela?
5. Masasalamin ba sa Sarsuwela ang kulturang Pilipino? Ipaliwanag. bawat
Sa pangkat sa ng
pamamagitan pagpili
powerng estratehiyang kanilang
point presentation gagamitin.
ay ipakita ang
Simulan natin ang pag-aaral ng Sarsuwela sa pamamagitan ng pagpili sa sumusunod na mga larawan ng manunulat. Maaari ring nakadikit ang mga
mga pangalan na nakilala bilang manunulat at ang kanilang mga akdang naisulat.
larawan sa pisara, kartolina o manila paper. Ang akda ay
nakasulat sa isang makulay na papel na nakahiwalay na
GAWAIN : 2.1.1 f: Akda Ko, Tukuyin Mo
Nasa larawan ang mga taong may kinalaman sa kasaysayan ng panitikan sa nakapaskil o nakadikit sa pisara. Tumawag ng mag-aaral na
Pilipinas na namayani hanggang sa kasalukuyan. Hanapin mo sa kabilang hanay, Hanay magdidikit ng pamagat ng akda sa tapat ng larawan ng
B, ang akdang isinulat ng mga manunulat sa Hanay A. Isulat sa sagutang papel ang sagot. manunulat. Maaari itong gawing palaro.
Sagot:
1. Jose Corazon De Jesus – Isang Punongkahoy (f)
286
Babasahin 1: ALAM MO BA…SEVERINO REYES (Kalakip 2.1.a)
Magbigay ng input sa mga mag-aaral tungkol sa talambuhay
ni Severino Reyes. Maaaring ipakita muna ang kaniyang
larawan na nakadikit sa pisara, kartolina, manila paper o kaya
Matapos mong mabasa ang tungkol kay Severino Reyes, ngayon naman ay ating naman ay ipakita gamit ang power point presentation.
Tanungin ang mga mag-aaral kung kilala nila ito. Tanungin
alamin ang tungkol sa kasaysayan ng Sarsuwela.
muna sila sa nalalaman nilang impormasyon tungkol sa
manunulat bago magbigay o magdagdag ng impormasyon
tungkol sa kaniya.
Babasahin 2: ALAM MO BA… ANG SARSUWELA (Kalakip 2.1.b)
Gumawa ng concept map, webbing, word mapping o iba
pang estratehiya na gagamitin sa pagbibigay ng
impormasyong nalalaman ng mag-aaral tungkol sa wika.
Maaaring tumawag ng mga mag-aaral o kaya naman ay
gawing pangkatang gawain. Pagkatapos ng paglalahad ng
Babasahin 3: WALANG SUGAT (Kalakip 2.1.c) mga
Bagomag-aaral,
pa man angang guro naman ang
pagpapabasa, magbibigay
mauna ng ng
nang bigyan
impormasyon tungkol
kopya ang mga sa Sarsuwela.
mag-aaral ng akdang ito. Maaari rin
namang ipasaliksik ito sa kanila. Pumili ng ilang mag-aaral
na magsasagawa nang masining na pagbasa o kaya
naman ay pagsasadula sa nilalaman nito.
288
GAWAIN 2.1.1.j: Sa Antas ng Iyong Pag-unawa Gamit ang UTS (Ugnayang Tanong-Sagot), magkaroon ng
Sagutin ang mga tanong namay kaugnayan sa binasang akda upang masukat malayang talakayan sa klase tungkol sa akda sa tulong ng
natin kung naunawaan mo ang nilalaman nito. mga tanong.
1. Bakit hindi agad inamin ni Julia na kay Tenyong ang panyong kaniyang binurdahan?
2. Ano ang nangyari sa tatay ni Tenyong na si Kapitan Inggo? Ano-anong pagpapahirap
ang naranasan niya sa kamay ng mga prayle?
3. Isulat ang mga katangian ng mga tauhan sa akda. Gayahin ang pormat sa sagutang
papel.
WALANG SUGAT
289
KABABAIHAN SA
KASALUKUYAN
JULIA
Pagkakatulad
Pagkakaiba
Pagkakaiba
290
5. Tama ba ang ginawa ng ina ni Julia na ipagkasundo nito ang anak sa isang
lalaking mayaman ? Kung ikaw ang nasa sitwasyon ni Julia, papayag ka ba
sa pasiya ng iyong ina? Bakit?.
6. IIarawan ang namayaning damdamin sa Tagpo II.
7. Angkop ba ang pamagat na Walang Sugat sa akda? Bakit?
8. Tama ba na magtanim ng galit si Tenyong sa mga pari? Ipaliwanag.
Mahusay ang iyong ginawa. Madali mong naunawaan ang simulang bahagi ng aralin.
Alamin mo naman ang kaligirang pangkasaysayan ng Sarsuwela na namayani sa Panahon
ng Amerikano. Gagabayan ka sa iyong pag-aaral ng sumusunod na gabay na mga tanong.
291
Mahusay! Ngayon ay unti-unti mong nauunawaan ang daloy sa ating aralin.
Ibigay na takdang-aralin sa mga mag-aaral ang kaantasan
Nakatulong ba ang mga salitang naglalarawan na ginamit ng may-akda sa binasang
Sarsuwela? Marahil ay napansin mo na iba-iba ang antas ng pang-uri na ginamit ng may- ng pang-uri bilang paghahanda sa talakayan.
akda upang higit niyang maikintal sa isipan ng mambabasa ang imahe na nais niyang Ibigay bilang input sa mga mag-aaral ang tungkol sa pang-
iwanan sa isipan . Suriin natin ang ilan sa mga ito . uri. Maaari itong nakasulat sa kartolina, manila paper, o sa
Babasahin 4: KAANTASAN NG PANG-URI (Kalakip 2.1.d) pamamagitan ng power point presentation. Hingan ng
Paghusayin mo pa ang iyong kaalaman sa wika. Magsanay Tayo. Pagkatapos mong sariling halimbawa ang mga mag-aaral sa bawat
malaman ang mga impormasyon sa kaantasan ng pang-uri, ngayon ay susubukin natin kaantasan bago ang mga gawaing kaugnay ng araling ito.
ang iyong kaalaman. Isulat sa sagutang papel ang kaantasan ng pang-uri na
SUSI SA PAGWAWASTO
sinalungguhitan sa bawat pangungusap. (lantay, pahambing o pasukdol).
1. Pasukdol 6. Pasukdol
1. Tunay na bayani ng makabagong siglo si Kesz.
2. Si Kesz ay sikat na sikat na kabataang simbolo ng pag-asa.
2. Pahambing 7. Pahambing
3. Kami ay ubod saya sa tagumpay na kaniyang natamo.
4. Siya ang pinakabatang boluntaryong tumutulong sa Dynamic 3. Pasukdol 8. Lantay
Teen Company ni Peñaflorida.
5. Di- gaanong magkapalad ang naging karanasan ni Kesz 4. Pasukdol 9. lantay
sa ibang kabataan ngayon.
6. Tunay na huwaran ang kabataang tulad ni Kesz Valdez.
5. Pahambing 10. lantay
7. Magkasingganda ng hangarin si Efren at si Kesz sa kanilang
gawain.
8. Buhay man niya ay salat sa karangyaan at dunong ngunit
hindi niya ipinagkait ang lakas niya upang matulungan ang mga
kabataan na naliligaw ng landas.
292
9. Sa gulang na tatlo, namalimos si Kesz gaya ng ibang mga batang
lansangan at nagkalkal ng mabahong basura para makahanap ng
anumang bagay na may halaga na maaaring ibenta upang
suportahan ang kaniyang pamilya.
10. Si Kesz ay may mabuting kalooban gaya ng kaniyang guro
na si Efren Peñaflorida.
Nasagutan mo lahat ang iyong gawain sa pagsasanay na ito. Kung hindi naman ay
okey lang. Gagabayan ka ng araling ito sa paglinang pa ng iyong kaalaman. Magkaroon
ka naman ng paglalagom kung ano ang iyong naunawaan sa pinag-aralan sa araling ito.
Mahalagang pag-aralan ang mga bahagi ng panalita na nagbibigay-turing sa
pangngalan o panghalip at ang pagbibigay ng paghahambing o pagtutulad nito batay sa
kaantasan ng pang-uri sapagkat nagiging mabisa ang pagsasalaysay at paglalarawan sa
mga tauhang karaniwang ginagamit sa isang sarsuwela. Ngayon ay maaari mo ng gawin
ang gawaing aking inihanda.
GAWAIN 2.1.1 L ILAGOM MO
293
Pagnilayan at Unawain
Upang malaman natin kung lubos mo nang naunawaan ang ating pinag-aralang akda,
balikan natin ang mahalagang tanong na sumasalamin ba sa sarsuwela ang kulturang
Pilipino gamit ang pinasidhing anyo ng pang-uri? Patunayan. Isulat sa salamin (mirror Bigyan ng limang minuto ang bawat mag-aaral sa
graphic organizer) ang iyong sagot. pagsagot sa bahaging ito. Pumili ng mag-aaral na
magbabahagi ng kanilang naging sagot sa gawaing ito.
GAWAIN 2.1.1 L SALAMININ MO
294
na naglalarawan ng kalagayang panlipunan, kaugalian at paniniwala ng pamilyang
Pilipino. Suriin mo ito. Ibuod at ipaliwanag kung paano inilarawan dito ang mga nabanggit
sa itaas.
Pagnilayan at Unawain
Ang layunin mo sa bahaging ito ay mataya natin kung tama ang pagkaunawa mo sa Sa pamamagitan ng solo o pair sharing , pagsama-samahing
mahahalagang konsepto na nakapoob sa buong aralin- Ang Panitikan sa Panahon ng muli ang magkakapangkat. Sagutin muna nang isahan ang
Amerikano. Muli, sagutin mo ang mahahalagang tanong na ito. Inaasahan kong kung tsart. Pagkatapos itong masagot ng mag-aaral, kumuha sila
may mali ka mang konsepto, ay naitama na natin ang mga ito sa tulong ng iba’t ibang
ng kapareha sa kanilang kapangkat, sila naman ang
gawaing iyong pinagdaanan.
magbahaginan. Bigyan sila ng limang minuto upang gawin
1. Bakit umusbong ang panitikang Pilipino noong Panahon ng Amerikano?
2. Bakit mahalagang unawain/pag-aralan ang mga akdang pampanitikan ang bahaging ito. Pumili ng mag-aaral na magbabahagi sa
sa panahon ng mga Amerikano? kanilang napag-usapan.
3. Tunay bang salamin ng kultura angmga akdang pamapanitkan? Patunayan.
Sagutin mo ang mga nabanggit na tanong sa paraang patalata. Maging matapat
Bigyan ng 60 minuto ang mag-aaral upang isagawa ang
ka sa iyong pagsagot dahil dito ko malalaman kung dapat na tayong magpatuloy sa gawaing ito. Maaari itong ipagawa bilang pangkatang
susunod na aralin, o balikan pa ang ilang gawain upang sa gayo‟y magkaroon ka ng gawain. Ang sitwasyon ay maaaring nakasulat sa pisara,
malalim na pag-unawa sa nilalaman ng araling ito. Makatutulong sa iyo kung sasagutin kartolina, o manila paper. Pagkatapos ng pagsulat ay
mo pa ang Gawain sa ibaba/kabilang pahina.
makipagpalitan sa iba pang pangkat at hingan ng feedback
ang kanilang ginawa. Magbigay rin ng sariling feedback sa
bawat pangkat ang guro.
Maaaring pangkatin ang klase sa apat. Bawat pangkat ay
papiliin ng tanong na maaaring sa pamamagitan ng
palabunutan na kanilang ipaliliwanag. Maaari silang
gumamit ng anomang masining na pamamaraan na ibig
nila. Bigyan lamang sila ng 7 minuto upang pag-usapan
ito. Ang ibang pangkat ay maaari pang magdagdag ng
295
tanong sa bawat pangkat na nagbahagi ng kanilang
napag-usapan.
Ano ang natutuhan mo sa kabuuan ng araling tinalakay? Isulat ang sagot sa iyong
dyornal.
PAUNAWA:
Pagkatapos ng bahaging ito ay muling ipasagot sa
PAGSULAT SA DYORNAL mga mag-aaral ang Kahon ng Hinuha sa unahang
bahagi ng araling ito.
Ano ang natutuhan mo sa kabuuan ng araling tinalakay? Isulat ang sagot
sa Journal
PAGSULAT
Sa araw na ito naunawaan ko na
Indibidwal na ipagawa ang bahaging ito sa mga mag-aaral.
Tumawag ng mga mag-aaral na nais magbahagi ng kanilang
Natatandaan ko na natuwa ako sa na sagot.
Ngayong araw na ito, maipagmamalaki kong natutuhan ko ang/ ang mga
296
paggamit ng wika sa pamamagitan ng pag-unawa sa pagkakaiba ng katotohanan o
opinyon at kaantasan ng pang-uri. Natitiyak ko na sa tulong ng mga gawain na naisagawa
mo ay higit na lumawak at lumalim ang iyong pag-unawa. Paalala lamang na muli mong
balikan ang Kahon ng Hinuha sa unahang bahagi ng araling ito, at dugtungan mo na ang
huling pahayag sa labas ng kahon upang matiyak mo kung nauunawaan mo talaga ang
araling ito. Maraming salamat.
Ilipat
Sa mga natutuhan mong mga araling pampanitikan at pangwika ay Ang gawaing ito ay kailangang nabanggit na sa mga mag-
natitiyak kong kayang-kaya mong maisagawa ang Inaasahang Produkto- ang makasulat aaral sa pagsisimula pa lamang ng aralin upang
ka ng iskrip at diyalogo ng isang dula na sumasalamin sa pamilyang Pilipino. Bago iyan,
makapaghanda ang mga mag-aaral. Gawing pangkatang
nakatitiyak ako na makatutulong sa iyo ang karagdagang kaalaman na ito tungkol sa
gawain ang bahaging ito. Ibigay sa kanila ang situwasyon at
Inaasahang Produkto – ang pagsulat ng iskrip at diyalogo ng isang dula. Atin pang
ipagpatuloy at alamin naman kung ano ang iskrip at Diyalogo. Simulan na natin. muling ibigay ang pamantayan sa pagmamarka upang
Babasahin 4: ANG ISKRIP AT DIYALOGO (Kalakip 2.1.d) malaman nila kung paano magkakaroon ng pagtataya sa
kanilang gawain.
297
PANGWAKAS NA PAGSUSULIT
I. Panimula at Mga Pokus na Tanong Ibigay ang mga pokus na tanong sa mga mag-aaral. Maaari
itong nakasulat sa kartolina o manila paper na nakapaskil sa
pisara. Maaaring bigyan ng post-it paper ang mga mag-aaral
Pokus na tanong para sa Aralin 2.1: Mahahalagang Konsepto para sa na pagsusulatan nila ng kanilang sagot. Idikit ito sa ilalim ng
Aralin 3.1: bawat pokus na tanong. Hayaan itong nakapaskil na
Malaya ba sa pagsulat ang mga Lalo pang sumigla at tumaas ang
manunulat sa panahon ng Komonwelt? panitikan sapagkat Wikang Pambansa
makikita ng mga mag-aaral hanggang sa pagtatapos ng
ang ginamit na midyum sa pagsulat, pagtalakay sa buong modyul na ito. Pumili ng ilang mag-
dumami rin ang mga manunulat sa aaral nmagpapaliwanag ng kanilang sagot. Huwag munang
panahon ng komonwelt. ibigay ang tamang sagot sa mga mag-aaral. Hayaang sila
Bakit mahaIaga ang gramatika sa ang makatuklas sa wastong sagot sa pag-aaral sa modyul.
pagsulat noong Panahon ng
Komonwelt? Dahil sa pagkakaroon ng kalayaan ng
mga manunulat sa Panahon ng
Komonwelt, naging inspirasyon sa kanila
ang pagsulat ng mga akdang mananatili
o tatatak sa isipan ng mga mambabasa
kaya naman bukod sa aral na mapupulot Ibigay sa mga mag-aaral ang saklaw ng aralin upang
sa akda, ginawa rin nila itong mas mapaghandaan na ito ng mga mag-aaral. Maaaring
masining gamit ang mga kaugnay na imungkahi na sa mga mag-aaral na maaari na rin silang
wika tulad ng iba‟t ibang paraan ng magsaliksik sa magiging aralin upang magkaroon na sila ng
pagpapahayag at kayarian ng pang-uri. paunang kaalaman sa mga paksa.
II. Ang Mga Aralin at Ang Saklaw ng mga Ito
Aralin 2.1- Ang Panitikan sa Panahon ng Komonwelt
Aralin 2.1.1 a. Panitikan:Sanaysay (Talumpati)
“Wikang Pambansa” ni Manuel L. Quezon
298
b. Wika: Iba‟t ibang paraan ng pagpapahayag
299
Pagsasalita
Pagsasalita Nailalahad ang mga pagpapasiya batay sa mga patunay
Nailalahad ang mga pagpapasiya batay sa mga patunay at katuwiran
at katwiran
Nakapangangatuwiran nang maayos at mabisa batay sa iba ‟
Nakapangangatuwiran nang maayos at mabisa batay sa iba‟t ibang Sitwasyon
sitwasyon
Nailalahad nang maayos ang pansariling pananaw, opinyon
Nailalahad nang maayos ang pansariling pananaw, opinyon at saloobin
at saloobin
Pag-unawa sa Binasa
Pag-unawa sa Binasa Napipili ang pangunahin at pantulong na mga ideya o kaisi pa
Napipili ang pangunahin at pantulong na mga ideya o kaisipang nakasaad sa binasa
nakasaad sa binasa
Nahihinuha ang pamaksang diwa ng teksto
Nahihinuha ang pamaksang diwa ng teksto
Naiisa-isa ang mga tiyak na layon ng teksto
Naiisa-isa ang mga tiyak na layon ng teksto
Nakagagawa ng mga gawaing magpapatunay sa mapanurin
Nakagagawa ng mga gawaing magpapatunay sa mapanuring pagbasa ng teksto
pagbasa ng teksto Nakabubuo ng balangkas ng binasang teksto
Nakabubuo ng balangkas ng binasang teksto Nakabubuo ng sintesis ng mga kaisipan
Nakabubuo ng sintesis ng mga kaisipan o ideyang nakapaloob sa teksto
o ideyang nakapaloob sa teksto Naibibigay ang kaugnayan ng teksto sa:
Naibibigay ang kaugnayan ng teksto sa: sarili
sarili ibang tao
ibang tao Nakapangangatuwiran sa napiling alternatibong solu
Nakapangangatuwiran sa napiling alternatibong solusyon o proposisyon sa suliraning inilahad sa teksto
o proposisyon sa suliraning inilahad sa teksto Nasusuri ang iba‟t ibang uri ng panitikan batay sa
Nasusuri ang iba‟t ibang uri ng panitikan batay sa kahulugan kahulugan at katangian ng mga ito:
at katangian ng mga ito 3. Sanaysay
1. Sanaysay Nailalahad ang punong kaisipan at ang pa ra
Nailalahad ang punong kaisipan at ang ng pagpapaikli ng paksa
paraan ng pagpapaikli ng paksa Nasusuri ang layunin ng paksa
Nasusuri ang layunin ng paksa Naipaliliwanag ang tema o kaisipang nakapa
Naipaliliwanag ang tema o kaisipang sa sanaysay
nakapaloob sa sanaysay Nasusuri ang mga uri ng sanaysay at ang ka
Nasusuri ang mga uri ng sanaysay at ang ng bawat isa
katangian ng bawat isa Naipahahayag ang magandang kaisipang na
300
Naipahahayag ang magandang kaisipang ipabatid ng may-akda sa kaniyang isinulat
nais ipabatid ng may-akda sa kaniyang
isinulat 4. Maikling kuwento
Naipaliliwanag ang mga a elemento ng m aik
2. Maikling kuwento kuwento
Naipaliliwanag ang mga elemento ng maikling Naipaliliwanag ang motibasyon o dahilan ng
kuwento kilos o gawi ng mga tauhan
Naipaliliwanag ang motibasyon o dahilan ng mga Nabibigyang kahulugan ang mga simbolo at
kilos o gawi ng mga tauhan pahiwatig na ginamit sa akda
Nabibigyang-kahulugan ang mga simbolo at Naibubuod ang binasang akda
pahiwatig na ginamit sa akda
Naibubuod ang binasang akda Pagsulat
Naisasaalang-alang ang mga kasanayan sa paggamit ng Fil
Pagsulat sa pagsulat ng talata i
Naisasaalang-alang ang mga kasanayan sa paggamit ng Filipino Nagagamit ang iba‟t ibang teknik sa pagpap
sa pagsulat ng talata ng paksa:
Nagagamit ang iba‟t ibang teknik sa depinisyon
pagpapalawak ng paksa: paghahalimbawa
pagbibigay ng depinisyon paghahawig o pagtutulad
paghahalimbawa
paghahawig o pagtutulad Naisasaayos ang mga pangungusap sa lo
at pagitan ng talata upang magkaroon ng kob
Naisasaayos ang mga pangungusap sa loob sa pamamagitan ng: ai
at pagitan ng talata upang magkaroon ng kaisahan pag-aayos ng mga detalye na lohi
sa pamamagitan ng: ang pagkakasunod-sunod ka
pag-aayos ng mga detalye na lohikal paggamit ng mga ekspresiyong tra
ang pagkakasunod-sunod paglalahad ng mga pangungusap n
paggamit ng mga ekspresiyong transisyunal may magkatulad na pagkakabuo na
Naipakikita ang kasanayan sa pagsulat ng talata
paglalahad ng mga pangungusap nang Nakabubuo ng balangkas upang maipakita
may magkatulad na pagkakabuo malinaw ang sariling ideya at intensiyon sa n
Naipakikita ang kasanayan sa pagsulat ng talata ng komposisyon p
Nakabubuo ng balangkas upang maipakita nang Nagagawang kawili-wili ang panimula ng
malinaw ang sariling ideya at intensiyon sa komposisyon sa pamamagitan ng isang:
pagbuo ng komposisyon kaakit-akit na pahayag
Nagagawang kawili-wili ang panimula napapanahong sipi o banggit
ng komposisyon sa pamamagitan ng Nawawakasan ang komposisyon nang ma
isang: pangkalahatang impresiyon sa pamamagita y
kaakit-akit na pahayag Pagbubuod n
napapanahong sipi o banggit
Nawawakasan ang komposisyon nang may
301
pangkalahatang impresiyon sa pamamagitan ng: makabuluhang obserbasyon
pagbubuod
makabuluhang obserbasyon Naipakikita ang kasanayan sa pagsulat ng isang tiyak na uri
ng paglalahad
Naipakikita ang kasanayan sa pagsulat ng isang tiyak na uri
ng paglalahad Naisasaalang-alang ang mga kailanganin sa pagsulat ng san
Nakapipili ng isang napapanahong paksa
Naisasaalang-alang ang mga kailanganin sa pagsulat ng sanaysay Nakapagtatala ng mga kinakailangang impo
Nakapipili ng isang napapanahong paksa Nakapagpapangkat-pangkat ng magkakau g
Nakapagtatala ng mga kinakailangang impormasyon na ideya at impormasyon
Nakapagpapangkat-pangkat ng magkakaugnay-ugnay Napalalawak ang mga kaisipang kaugnay ng
na ideya at impormasyon Nakabubuo ng isang:
Napalalawak ang mga kaisipang kaugnay ng paksa makatawag-pansing simula
Nakabubuo ng isang: mabisang wakas
makatawag-pansing simula
mabisang wakas Tatas
Naipamamalas ang mga natamong kaalaman at kakayahan
Tatas sa paglinang ng kakayahang pangkomunikatibo
Naipamamalas ang natamong mga kaalaman at kakayahan sa
paglinang ng kakayahang pangkomunikatibo Pakikitungo sa Wika at Panitikan
Nagpapakita ng kawilihan at kasabikan sa pagbuo at pags ag
Pakikitungo sa Wika at Panitikan sa mga tanong at puna sa panitikan
Nagpapakita ng kawilihan at kasabikan sa pagbuo at pagsagot
sa mga tanong at puna sa panitikan Estratehiya sa Pag-aaral/Pananaliksik
Nagagamit ang angkop na estratehiya sa pag-aaral
Estratehiya sa Pag-aaral/Pananaliksik Naipamamalas ang kakayahang maiangkop ang bilis ng pag
Nagagamit ang angkop na estratehiya sa pag-aaral sa layunin at antas ng kahirapan ng akda
Naipamamalas ang kakayahang maiangkop ang bilis ng pagbasa
sa layunin at antas ng kahirapan ng akda Nalilikom ang mga kakailanganing impormasyon mula sa iba
ibang pinagkukunang sanggunian
Nalilikom ang kakailanganing mga impormasyon mula sa iba‟t
ibang pinagkukunang sanggunian Nailalahad nang maayos ang mga nalikom na impormasyon
sa isinagawang pananaliksik tungkol sa mockumentary
Nailalahad nang maayos ang nalikom na mga impormasyon
sa isinagawang pananaliksik tungkol sa mockumentary Nagagamit ang diksyunaryo at iba pang kagamitang sangg u
sa aklatan/Internet
Nagagamit ang diksyunaryo at iba pang kagamitang sanggunian
sa aklatan/internet
302
IV. Konseptuwal na Balangkas ng Aralin 3.1
Makabubuting maipaskil sa loob ng silid ang
Ang Panitikan sa Konseptuwal na Balangkas na ito upang maging
Panahon ng Komonwelt gabay ng guro at mag-aaral sa pagtalakay ng
aralin. Isulat sa manila paper o kartolina. Talakayin
ang mga araling nakapaloob sa araling ito.
a. Panitikan: a. Panitikan:
Sanaysay Maikling
b. Wika: Iba‟t Kuwento
Ibang Paraan ng b. Wika: Kayarian
Pagpapahayag ng Pang-uri
Mini-museum o
eksibit
Magkaibang katangian:
Ikalawang Bahagi
Panuto: Basahin at unawain ang sumusunod na bahagi ng teksto upang masagot
ang kasunod na mga tanong.
303
Ang matandang babae ay ‗di nakasagot. Babae palibhasa at ina ng nag-
304
Mula sa, Ang Dalaginding
ni Iñigo Ed. Regalado
307
3
Mga akdang napabantog sa Panahon ng Komonwelt at ang manunulat ng
mga akdang ito
1.
SUSI SA PAGWAWASTO
2.
3. Mga akdang napabantog sa Panahon ng Komonwelt at ang
manunulat ng mga akdang ito
2
Katangian ng akda at manunulat sa naging sagot sa 3
1. 1. Ang Dalaginding - Iñigo Ed. Regalado
2. 2. Lupang Tinubuan - Narciso G. Reyes
3. Wikang Pambansa - Manuel L. Quezon
Katangian ng akda at manunulat sa naging sagot sa 3
1. Akda:
Tanong/pahayag na nais mo pang mabatid tungkol sa manunulat at sa
1 kaniyang akda
Ang Dalaginding - may tauhan/mga tauhang humaharap
sa suliranin; maayos ang
1.
308
GAWAIN 2.2.3: Ilalahad Ko, Kilalanin Mo humaharap sa suliranin; maayos ang
pagkakasunod-sunod ng mga pangyayari
Lagyan ng tsek () ang patlang kung ang bawat aytem ay Lupang Tinubuan - may tauhan/mga tauhang
tumutukoy tungkol sa sanaysay, ekis (X) kung ito ay tumutukoy humaharap
Paunawa: sa pang
Maaari suliranin; may aralang
magsaliksik na guro
nag-iiwan
para sa
naman sa maikling kuwento at asterisk (*) kung parehong karagdagang impormasyon
ng kakintalan sa isip para sa katangian ng mga
tumutukoy sa sanaysay at maikling kuwento. akda at manunulat.
Wikang Pambansa - tumatalakay sa
pagmamahal
Nakabatay sa wika;ang
sa mag-aaral nanghihikayat
kanilang sagot.
sa
mambabasa/tagapakinig
2. Manunulat
PAUNLARIN
Ang bahaging ito ay makatutulong sa iyo upang maunawaan mo
4. 9. *
pag-aaralan natin sa bahaging ito ay Sanaysay at Maikling kuwento na sumibol sa
5. X 10. *
310
Panahon ng Komonwelt. Mahalagang masagot sa bahaging ito ang tanong na: “Malaya ba
sa pagsulat ang mga manunulat sa Panahon ng Komonwelt?”
Simulan natin sa sanaysay. Sa lahat ng uri ng panitikan, ang sanaysay ang
sinasabing may pinakakaunting bilang ng manunulat dahil sa malayo ito sa damdamin ng
mga tao. Gayon pa man, mananatiling ang nilalaman nito ay kapupulutan ng aral at aliw sa
mambabasa. Sa nakasulat na pormat ng thinking about primary sources sa
Sa araling ito ay gawing gabay ang sumusunod na tanong na makatutulong sa iyo
pisara, kartolina o manila paper, ipagawa nang pangkatan
sa maaari mong maging tunguhin sa araling ito.
ang gawain. Bigyan ang bawat pangkat ng kartolina at pentel
pen. Ipakopya ang pormat sa bawat pangkat. Bigyan ng 20
Mabisa bang paraan ng Bakit mahaIaga ang iba‟t ibang
paglalahad ng katuwiran ang paraan ng pagpapahayag sa isang minuto ang mag-aaral sa pagkopya, pagsagot at
pagsulat ng sanaysay? sanaysay?
pagpapalitan ng opinyon sa gawain. Papiliin sila ng lider na
magbabahagi sa klase ng kanilang napag-usapan.
311
GAWAIN 2.2.1.a: Konseptulong
Magbigay ng mga pantulong na konsepto na may kaugnayan sa Ipagawa nang indibidwal ang gawaing ito. Ipasulat sa
salitang sanaysay na sa iyong palagay ay makatutulong upang kanilang kuwaderno ang pormat at ang kanilang sagot.
makabuo ng isahang konsepto para sa aralin. Bigyan ng 5 minuto ang bawat mag-aaral at pagkatapos ay
pumili ng ilan sa kanila na ibabahagi ang kanilang naging
Hatiin sa apat na pangkat ang klase. Ipagawa nang
konsepto.
pangkatan ang bahaging ito. Bigyan ng 20 minuto ang
bawat pangkat sa pagpapalitan ng opinyon sa gawain at
kung paano nila ito ibabahagi sa klase. Maaaring ipagawa
ang sumusunod na pamamaraan: (Ang mga pamamaraang
ito ay mungkahi lamang, maaaring gumamit o madagdag
Isahang konsepto sa salitang sanaysay
pa ng iba pamamaraan ang guro.)
a. Impersonation
Magbigay ng impo r m asyo n tung kol s a ma y gawa n g
_ __ _ _ _ _ _ _ _ _
ta lumpati ng tatalakayin, si Manuel L. Quezon. b. Talk Show
_ _
________________
c. Role Playing
d. One-on-One Interview
313
kaisipan o kaalaman sa ng pagtalakay sa mga paksang
pamamagitan ng makaagham at karaniwan, pang-araw-araw at
lohikal na pagsasaayos sa personal
paksang tinatalakay
Paano nagkatulad?
314
mag-aaral tungkol sa sanaysay at sa iba pang
panitikan.
Uri
Ipabasa ang isa pang halimbawa ng
Katangian
Pagkakalahad
sanaysay, ang Ako ay Ikaw. Maaari itong gawing
Iba pang pagpapaliwanag dugtungang pagbasa.
Ang lagom ng aking nagawa sa aralin: Indibidwal na ipagawa ang gawaing ito. Ipasulat ito sa
(panitikan) kanilang kuwaderno. Tawagin ang mag-aaral upang
Mga bago kong natutuhan sa paraan ng paglalahad ng katuwiran gamit ang mag-aaral sa naging aralin bago lumipat sa bagong paksa
sanaysay: ng aralin.
Naunawaan ko na ang iba‟t ibang paraan ng pagpapahayag ay:
317
Ang dati kong kaalaman na natuklasan kong mali sa:
(panitikan)
(wika)
Natulungan akong maunawaan na
(panitikan)
(wika)
Sa aking palagay, magagamit ko ang kaalamang ito sa pamamagitan ng:
Bilang paghahanda sa susunod na gawain, magbigay ng
(sa pag-aaral)
input tungkol sa mockumentary. Maaaring magpanood sa
(sa tunay na buhay)
kanila ng halimbawa ng mockumentary. (Ito ay dapat na
nabanggit na rin sa mag-aaral sa unang araw pa lamang
bago ang pagtalakay sa aralin.)
GAWAIN 2.2.1.i: Natutuhan ay Isasabuhay…
Ang mockumentary ay isang uri ng pelikula o
Subukin mo na ngayon ang panghuling gawain sa araling ito. programang pantelebisyon na kadalasang ginagamit sa
Bilang pagtataya sa iyong natutuhan, isabuhay mo ito sa tulong pagsusuri o pagbibigay puna sa napapanahong
ng gawaing ito. pangyayari at isyu sa bansa na maaaring komedya o
Ikaw ay kabataang mag-aaral na naimbitahang dumalo sa gaganaping
katawa-tawa o drama. Ito ay maaaring isang paraan ng
programa para sa Buwan ng Wikang Pambansa upang ipagtanggol ang wika ng
panggagaya na maaaring ang bahagi o ang kabuuan ay
kabataan sa harap ng mamamayan dahil sa hindi responsableng paggamit ng
wika. Ikaw ay makikibahagi sa pagsasagawa ng mockumentary na magkakaroon itinatanghal nang natural upang maging makatotohanan.
ng pagtataya sa pamamagitan ng: a.) mahusay na pagbibigay ng katuwiran; b.) Upang maragdagan pa ang kaalaman dito, makatutulong
makatotohanan; c.) nakahihikayat sa pagbibigay ng katuwiran; at d.) nagagamit ang http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_mockumentaries.
318
ang iba‟t ibang paraan ng pagpapahayag.
MGA PAMANTAYAN SA PAGTATAYA SA GINAWANG PAGTATANGHAL NG
MOCKUMENTARY (Kalakip 2.1.c)
Pag-aaralan naman natin ngayon ang isa pang uri ng panitikang tuluyan – ang
maikling kuwento. (Aralin 2.2)
320
GAWAIN 2.2.b: Kilalanin Mo
Idikit ang larawan ng mga manunulat sa isang kartolina o
Sa bahaging ito ay alamin natin kung gaano mo kakilala ang sumusunod na manila paper. Maaari rin namang sa pamamagitan ng
mga manunulat na Pilipino. Ibigay ang naging kontribusyon nila sa panitikang Pilipino. power point presentation. Tanungin ang mga mag-aaral
kung ano ang naging kontribusyon sa panitikang Filipino
DEOGRACIAS
ng mga manunulat na ito. Sa bahaging ito ay aalamin
ROGELIO SEVERINO muna ang kaalaman ng mga mag-aaral sa mga manunulat
A. R. REYES
ROSARIO SIKAT
Lupang
Tinubuan
s
i
l
a
.
BABASAHIN 3: LUPANG TINUBUAN NI NARCISO G. REYES (Kalakip 2.1.d)
makadurog-puso kamag-aral.
322
naunawaan nila sa akda sa tulong ng mga tanong sa
gawaing ito. Maaari ring pangkatin ang mga mag-aaral sa
apat. Bigyang laya ang bawat pangkat na magpalitan ng
kanilang kurokuro. Gabayan ang bawat pangkat sa
pagpoproseso. Magbigay ng sintesis sa naging usapan o
talakayan sa klase.
Paraan ng
Paraan ng
Pamumuhay sa
Pamumuhay sa
Lalawigan
Lungsod
Dahilan:
323
Magbigay na ng input ang guro tungkol sa maikling
Ugnay- kuwento. Maaaring nakasulat ito sa kartolina, manila
ANG MAIKLING KUWENTO paper, o sa pamamagitan ng power point presentation.
Mahusay
kuwento. Kung hindi ito natapos ay ipatuloy ito bilang
takdang aralin. Ibigay ang panuto sa bawat pangkat sa
May kaunting husay
Nangangailangan ng malaking pagbabago gagawin nila sa binuong maikling kuwento.
325
Ugnay-Wika
ANG PANG-URI Ibigay na takdang-aralin sa mga mag-aaral ang kayarian
ng pang-uri bilang paghahanda sa talakayan.
Ang pang-uri ay salitang naglalarawan tungkol Ibigay bilang input sa mga mag-aaral ang tungkol sa
sa pangngalan at panghalip. Maraming paraan upang
pang-uri. Maaari itong nakasulat sa kartolina,
maglarawan.
manila
paper, o sa pamamagitan ng power point presentation.
Maaaring sa pamamagitan ng paggamit ng kayarian ng pang-uri. Ang mga ito ay
ang payak, maylapi, inuulit at tambalan. Hingan ng sariling halimbawa ang mga mag-aaral sa
1. Payak ang pang-uri kung binubuo lamang ng salitang bawat kayarian bago ang mga gawaing kaugnay ng
ugat. Halimbawa: ganda talino, bago araling ito.
2. Maylapi kung ang salitang naglalarawan ay binubuo ng salitang–ugat at panlapi.
.
Halimbawa: maganda, matalino, makabago
3. Inuulit kung ang salitang naglalarawan ay inuulit ang isang bahagi nito o
ang buong salitang-ugat.
Halimbawa: kayganda-ganda, matalinong-matalino
4. Tambalan kapag ito ay binubuo ng dalawang magkaibang salitang pinagsama
o pinagtambal na maaaring magkaroon ng pangalawang kahulugan.
Halimbawa: balat-sibuyas, utak-matsing
Upang matiyak natin ang iyong pag-unawa sa pang-uri. Basahin ang teksto sa ibaba
at sagutin ang kasunod na mga tanong tungkol dito.
Isulat ito sa pisara, kartolina o manila paper. Maaari ring
bigyan ng sipi nito ang mga mag-aaral. Gagawin itong
gabay sa susunod na gawain upang matiyak na
naunawaan ng mga mag-aaral ang paksa tungkol sa
Sa buhay, kailangang maging pusong mamon
gramatika o pangwika.
ka sa mga taong nangangailangan ng tulong. Hindi
mahalaga ang kasikatan dahil sa yaman, sikat na sikat
327
Ibigay ito bilang indibidwal na gawain ng mga mag-aaral.
Bigyan sila ng limang (5) minuto sa pagsagot. Magkaroon
na ng pagtataya sa gawaing ito upang malaman kung
magkakaroon ng pag-uulit sa pagtalakay kung
kinakailangan.
329
Sa pamamagitan ng solo-pair-team strategy, pagsama-
samahing muli ang magkakapangkat. Sagutin muna nang
isahan ang tanong. Pagkatapos itong masagot ng mag-aaral,
2.1.e)
Pagnilayan at Unawain
Oo Hindi
Revised (Nabagong
Pagkaunawa sa Aralin)
330
Final (Kabuuan at wastong
natutuhan sa aralin)
PANGWAKAS NA PAGTATAYA:
Bilang pangwakas na gawain, ipasagot
SUMMARY-LESSON CLOSURE ang gawaing ito bilang indibidwal na gawain.
Sa pamamagitan ng lesson closure ay bumuo ng konsepto sa naging Tumawag ng mag-aaral na magbabahagi sa
aralin. kanilang naging sagot.
LESSON CLOSURE
332
iyong pag-aaral.
Pagsasalita
Naipapahayag nang maayos ang matinding reaksiyon sa mga bagay
na „di nagugustuhan (may pagsasaalang-alang sa damdamin ng
kausap)
Nakapagsasagawa ng interbyu/panayam
Nakapagsasagawa ng sarbey batay sa kulturang Pilipino gamit
ang panitikan
Pag-unawa sa Binasa
334
Nasusuri ang iba‟t ibang akdang pampanitikan batay sa mga katangian
nito
Nakapagbibigay-hinuha sa
pangyayari
kaalaman
pakay o motibo
layunin ng may-akda
335
Naihahambing ang kalagayan ng panitikan at epekto nito sa kulturang
Pilipino noon at ngayon
Pagsulat
-Nailalahad ang sariling kuro-kuro sa mga detalye, kaisipan, at opinyong
nakapaloob sa teksto kung:
totoo o hindi totoo
may pagbabatayan o kathang-isip lamang
mabuti o masama
katotohanan o opinyon
Nakapaglalahad ng sariling pananaw batay sa nilalaman ng akdang
binasa kung ito‟y makatotohanan o di-makatotohanan gamit ang graphic
organizer
336
Nakasusulat ng talatang
naglalarawan
naglalahad
nagsasalaysay
nangangatuwiran
Tatas
Sa panimulang pagtataya sa bawat aralin, susukatin ng guro
Naipamamalas ang natamong mga kaalaman at kakayahan sa
paglinang ng pangangailangang pangkomunikatibo. kung hanggang saan na ang kaalaman ng mag-aaral kaugnay
ng paksang tatalakayin.
Naipamamalas ang makahulugan at masining na pagpapahayag
para sa mabisang pakikipagkomunikasyon.
Estratehiya sa Pag-aaral Kung may ilan na hindi ganap ang kahandaan at kaalaman,
Nagagamit ang angkop na estratehiya sa pag-aaral. iminumungkahing maging malikhain ang guro upang
maipakilala sa mag-aaral ang mga kakailanganin upang lubos
na maunawaan ng mag-aaral ang mga talakayan. Iayon ito sa
Pananaliksik
Nalilikom ang kakailanganing mga impormasyon mula sa iba‟t ibang kanilang pangangailangan.
pinagkukunang sanggunian
Nailalahad nang maayos at mabisa ang nalikom na mga impormasyon
sa pananaliksik
Unang Bahagi
Panuto: Ibigay ang hinihingi ng diyagram tungkol sa dula. (para sa bilang 1-5). Gawin sa
Susing Sagot:
sagutang papel.
*Unang Bahagi (1-5)
Dula -akdang sa pamamagitan ng kilos at galaw sa
tanghalan na naglalarawan ng isang kawil ng
mga pangyayaring naghahayag ng kapana-
panabik na bahagi ng buhay ng tao.
-layunin nitong manlibang, magbigay ng aral,
magpukaw ng damdamin at humingi ng
pagbabago.
338
Ikalawang Bahagi
Panuto: Basahin at unawain ang isang bahagi ng maikling kuwento. Sagutan ang mga
tanong na kasunod nito. Ikalawang Bahagi
1. D.
2. D
Nagkatuwaan ang mga bata sa pagtatampisaw sa baha. Ito ang 3. B
pinakahihintay nilang araw mula nang magkasunud-sunod ang pag-ulan. Alam nilang 4. A
5. A
kapag iyo‘y magpatuloy sa loob ng tatlong araw, ang lansangang patungo sa laruan ay
ako ay makakakita ng bangkang papel ay nagbabalik sa aking gunita ang isang batang
lalaki. Isang batang lalaking gumawa ng tatlong malalaking bangkang papel na hindi
Sa karimla‘y pinalaki niya ang dalawang mata, wala siyang, makitang ano man
at ng kanyang kausap. Idinaan niya ang kanyang kamay sa pagitan ng baywang at bisig
ng ina. Naramdaman niya ang bahagyang pag-angat ng kaliwang bisig niyon. Ang
kanang kamay noo‘y ipinatong sa kanyang ulo at pabulong na nagsalita ―Siya matulog
ka na.‖
339
Ang mukha ng kanyang ina ay nakita ng batang higit na pumuti, kaysa rati.
aking gunita ang isang batang lalaki. Isang batang lalaking gumagawa ng tatlong
7. Sa karimla‟y pinalaki niya ang dalawang mata, wala siyang makitang ano man maliban
sa isang makitid na silahis. Ang damdaming inilalarawan ay .
A. pagkatakot
B. pagkagitla
C. paghanga
D. pagtataka
340
9. Ang pagkakasunod-sunod ng mga pangyayari sa kuwentong binasa ay tinatawag na
.
A. banghay
B. tema
Alamin
C. pananaw
Ilahad ang mga panitikang bibigyang pansin sa aralin na ito
D. damdamin
– ang maikling kuwento at dula sa Panahon ng Kasarinlan.
10. Nagsimula ang akda sa pamamagitan ng .
A. kilos at galaw ng tauhan Nauna nang naibigay at naipasagot ang mahahalagang
B. tagpuan at banghay tanong kaya‟t sa bahaging ito ay maaari sabihin ang
C. tagpuan at kapaligiran inaasahang isasagawa nila pagkatapos ng aralin. Ilahad
na rin sa mga mag-aaral ang pamantayan sa pagmamarka
ng inaasahang produkto. Sangguniin sa huling bahagi ng
VII. YUGTO NG PAGKATUTO
Alamin aralin ang rubriks.
Malaki ang papel na ginampanan ng panitikan sa buhay ng mga Pilipino sa iba’t Hikayatin mo ang iyong mga mag-aaral na ibahagi sa
ibang panahon. Naranasan nila na maipahayag ang sariling damdamin at saloobin sa
buong klase ang mga bagay na kanila ng nalalaman
pamamagitan ng mga pasalita at pasulat na akda na nagbukas sa isang diwang
kaugnay ng maikling kuwento at dula. Maaari mo itong
makabansa.
Simulan na natin ang pag-aaral nang sa ganoo’y, malaman mo kung nakatulong ba gawing interaktibong talakayan. Hatiin ang mga mag-aaral
ang panitikan sa paglalahad ng damdamin, katuwiran, opinyon o saloobin ng mga sa limang pangkat. Bigyan ang bawat pangkat ng limang (5)
manunulat upang matamo ang damdaming makabayan sa Panahon ng Kasarinlan? Bakit minuto upang magtalakayan at magpalitan ng kaalaman.
mahalagang pag-aralan ang panitikan sa panahong ito? Umaasa ako na ang mga gawain
Himukin silang isulat ang kanilang sagot sa mga strips ng
at pagsasanay sa bahaging ito ay makatutulong upang masagot ang mga tanong na ito.
cartolina. Matapos nito, ipadikit sa pisara ang mga cartolina
Gawin mo ring gabay ang pamantayang pangnilalaman kung saan maipamamalas
mo bilang mag-aaral ang pag-unawa sa ilang akdang pampanitikan partikular na ang strips ng bawat pangkat. Ang unang pangkat na
Maikling kuwento at Dula na napatanyag at umusbong noong Panahon ng Kasarinlan. makapagdikit ng lahat ng kanilang cartolina strips ang
Sa pagtatapos ng araling ito, inaasahan kong makapagsasagawa/makabubuo ka ng photo unang magtatalakay ng kanilang mga sagot.
341
documentary na naglalarawan ng kultura at kalagayang panlipunan ng mga Pilipino sa
Panahon ng Kasarinlan.
Ngayon, simulan mo na ang pag-aaral sa araling ito sa tulong ng Timeline, ikaw ay
magbabalik-tanaw sa mga manunulat at akdang pampanitikan na umusbong sa Panahon
ng Amerikano, Komonwelt hanggang sa Panahon ng Kasarinlan. Sa pamamagitan nito,
tiyak kong maalala mo ang mga akdang iyong napag-aralan sa nagdaang panahon.
GAWAIN 2.1: Timeline…Noon at Ngayon
Kilalanin mo at piliin sa hanay A ang mga manunulat at hanay B naman ang
kanilang akda na isinulat at ilagay ito sa angkop na panahon na hinihingi sa timeline.
Gawin sa sagutang papel.
342
Ipakilala sa mga mag-aaral ang unang tatalakayin sa aralin –
ang maikling kuwento na obra ni Genoveva Edroza-Matute at
ang tungkol sa wastong gamit ng aspekto ng pandiwa.
343
GAWAIN 2.2: TSART-KWHL
K
W H L
Ano ang Ipasagot ang mga Gabay na Tanong upang malaman kung
alam mo Ano ang nais Paano mo Ano ang iyong
na? (What mong makikita ang nais natutuhan/ ano ang dating alam ng mag-aaral sa aralin at gabay ng guro
do you malaman? mong naunawaan? kung paano niya matutulungan ang mag-aaral na ganap na
know?) (What do maunawaan? (What did
you want to (How can you you learn?) maunawaan ang aralin. Ang mga gabay na tanong ay
find out) find out what maaaring isulat sa pisara, kartolina, o manila paper. Ipapaskil
you want to
sa pisara o kaya‟y maglaan ang guro ng isang display area
learn?)
kung saan dito ipapaskil ang kanilang mga naging sagot.
Hayaang nakapaskil ito hanggang sa matapos ang aralin
Inaasahan ko na masasagot mo nang tama ang tanong na ito. Kung hindi pa, upang maihambing nila ang kanilang unang naging sagot sa
huwag kang mag-alala sapagkat gaya nga ng ipinahayag ko sa layunin ng araling ito na sa
wastong sagot na makikita sa pagpapatuloy ng aralin.
iyong pagsisikap at pagtitiyaga ay mahahanap mo ang tamang kasagutan. Maaari ka ng
magsimula sa pag-alam sa mga impormasyon kaugnay ng akdang pampanitikan.
Paunlarin
Ang bahaging ito ay makatutulong sa iyo upang maunawaan mo ang
mahahalagang kaisipan/konsepto na saklaw ng aralin. Huwag kang mag-alala sa tulong ng
iyong pagsisikap at pagtitiyaga, mahahanap mo ang tamang kasagutan. Ngayon ay maaari
kang magsimula na sa pag-alam sa mga impormasyon kaugnay ng akdang pampanitikan.
344
Magsimula tayo sa Maikling kuwento (Aralin 2.3.1)
345
Ang Maikling kuwento o maikling katha gaya ng karaniwang taguri dito ay sangay
ng salaysay (narration). May sariling mga katangian ito na ikinaiiba sa ibang akdang
pampanitikan. Kabilang sa mga katangiang ito ay ang pagkakaroon ng iisang kakintalan,
may isang pangunahing tauhang may mahalagang suliraning kailangang lutasin,
tumatalakay sa isang madulang bahagi ng buhay at iba pa. Mahalaga ring masagot mo
ang sumusunod na pantulong o prosesong tanong upang makatulong sa iyo sa pagsagot
sa mahalagang tanong ng aralin.
Simulan mo na ang mga gawain. Unahin mo munang tuklasin kung ano ang iyong
nalalaman sa ating paksa.
GAWAIN 2.3.1. a: TUKLAS-INFO
Batay sa iyong nalalaman, subukin mong isulat ang hinihingi sa dayagram
kaugnay ng araling iyong pag-aaralan. Huwag kang mag-aalala, ito‟y pag-alam lamang
kung gaano na ang iyong kaalaman tungkol sa pag-aaralan natin.
346
Upang ganap na maunawaan ang aralin, kilalanin mo muna ang isa sa
natatanging manunulat sa panahong ito. Kilala mo ba si Aling Bebang o si Genoveva Pangkatin sa apat ang klase. Bigyan ng 20 minuto ang
Edroza-Matute? Magbigay ng ilang impormasyon patungkol sa kanya gamit ang bawat pangkat sa pagpapalitan ng opinyon sa gawain at
sumusunod na graphic organizer.
kung paano nila ito ibabahagi sa klase. Maaaring ipagawa
ang sumusunod na pamamaraan: (Ang mga pamamaraang
Kapanganakan: ito ay mungkahi lamang, maaaring gumamit o madagdag pa
ng iba pamamaraan ang guro.)
a. Impersonation
Pamilya:
Larawan b. Talk Show
ni
Mga Katangian: c. Role Playing
Genoveva
d. One-on-One Interview
Mga Tagumpay sa Buhay: Magdagdag ng iba pang impormasyon tungkol kay
Genoveva Edroza-Matute (maaaring gumamit ng video
Basahin at unawain presentation)
Babasahin 1: PAGLALAYAG SA PUSO NG ISANG BATA (Kalakip #2.3.1.b)
GAWAIN 2.3.1.b: Paglinang ng Talasalitaan
Sa pamamagitan ng Clustering, ibigay ang mga hinihinging konsepto o kaisipan Ibigay ito bilang input ng guro
na may kaugnayan sa pahayag na SA PUSO NG ISANG BATA. Gawin sa sagutang papel.
Genoveva Edroza-Matute
Si Aling Bebang, ayon sa talambuhay na sinulat ni
Gregorio C. Borlaza, ay bunso sa labindalawang
magkakapatid, at supling nina Anastacio B. Edrosa at
Maria Magdalena K. Dizon. Siyam ang namatay sa kaniyang
mga kapatid, at karamihan ay wala pang isang taon ang
itinagal sanhi ng pagkakasakit. Lumaki siya sa Tayuman-
Oroquieta, malapit sa karerahan ng kabayo sa San Lazaro.
346
AWAIN 2.3.1.c: Sa Antas ng Iyong pag-unawa Hindi naglaon ay nakitira siya sa kaniyang ale—na kapatid
Upang ganap na mataya ang iyong pag-unawa sa i binasa, sagutin mo ang ng kaniyang ama—doon sa Felix Huertas, Maynila
sumusunod na mga tanong/gawain. Gawin ito sa sagutang papel. hanggang makatapos ng elementarya. Nag-aral siya sa
1. Suriin mo ang mga tauhan batay sa kilos, damdamin at pananalita sa Santa Clara Primary School (na magiging Gomez
pamamagitan ng character mapping. Gawin sa papel. Gayahin ang pormat Elementary School) at Magdalena Elementary School,
pagkaraan ay sa Manila North High School (na Arellano
High School ngayon), nagkolehiyo sa Philippine Normal
School (na Philippine Normal University ngayon),
hanggang matapos ang masterado sa Filipino at
doktorado sa edukasyon sa Unibersidad ng Santo Tomas.
Sa pagpapabasa ng akda, gumamit ng ibat‟ ibang
istratehiya sa pagpapabasa tulad ng isahan, dalawahan,
dugtungan, o pangkatang pagbasa. Basahin ng may pag-
unawa at may kaukulang damdamin.
3. Patunayan na ang guro sa akda‟y naturuan ng bata sa kaniyang buhay? Pagkatapos maipabasa ang akda, ipasagot sa mag-aaral
ang paglinang ng talasalitaan na maaaring nakasulat sa
4. Kung ikaw ang bata, babalikan at magpapaalam ka pa ba sa iyong
guro kapag ikaw ay napagalitan niya? Pangatuwiranan. Isulat sa papel. pisara, sa kartolina o sa manila paper. Maaari itong gawing
paligsahan sa bawat pangkat. Paramihan sila ng
5.Sa iyong palagay, ano kaya ang gagawin ng guro pagkatapos ng ipinakita
maisasagot at paggamit ng mga ito sa pangungusap.
sa kaniya ng mag-aaral kahit na napagalitan siya? Sumulat ng diyalogo
bilang sagot. Gawin sa papel.
Ipagawa ito sa loob ng limang minuto. Ang pinakamaraming
angkop na sagot ang magwawagi.
347
5. Anong dam damin ang namayani sa guro ng nasabi niya sa kanyang sarili ang
pahayag na ito? “Nalimutan ko ang kanyang pag-iisa, ang kaniyang
kalumbayan, ang mabagal na paraan ng pag-akit at pagtiyak sa kanyang siya’y
mahalaga at minamahal.”
348
ng may-akda?
sa mga tauhang ito ay lalaruin niya ang banghay at gusot ng kuwento. Ang pingas o
personal at panlabas na anyo. Sa mga matagumpay niyang kuwento, ang mga tauhan
kung ano ang gawi, kilos at katangian niya sa simula ng akda hanggang Hahatiin ng guro ang mag-aaral sa apat (4) na pangkat.
katapusan; habang ang tauhang bilog (round character) naman ay nagbabago Pabunutin sila ng isa sa mga sobre na naglalaman ng
mula sa pagiging salbahe ay nagiging mabait; kung api sa simula, sa pagwawakas gawain na nasa LM. Bigyan ang bawat pangkat ng
Ang binibigyang-diin sa kuwento ng tauhan ay ang pangunahing tauhan o
ay natuto nang lumaban. kartolina at pentel pen. Bigyan ng 20 minuto ang mag-aaral
mga tauhang gumagalaw sa kuwento. Ipinakikilala ang kanilang pag-uugali,
pagkilos, pananalita at iba pang katangian sa pamamagitan ng tahasan o sa pagsagot at pagpapalitan ng opinyon,ideya sa gawain.
350
MAIKLING KUWENTO
Iba pang Akdang Isulat sa manila paper o kartolina (o kaya‟y nasa
Pampanitikan
powerpoint presentation) ang kuwento. Ipabasa ito sa piling
mag-aaral (maaari itong gawing dugtungang pagbasa).
PAGKAKAIBA PAGKAKATULAD
sa Tema
sa Paksa
sa Layunin
Magkaroon ng malayang talakayan tungkol sa
sa Pamamaraan
ipinabasang kuwento sa tulong ng mga gabay na tanong.
352
GAWAIN 2.3.1.g: Salaysayin ng Buhay
Magsalaysay ng ilang pangyayari sa iyong buhay noon na sa iyong palagay ay
nangyayari pa rin sa ngayon. Isaalang-alang ang simula, gitna at wakas ng pagsasalaysay.
Gamitin at salungguhitan ang mga aspekto ng pandiwa sa gagawing pagsasalaysay.
354
pasasalamat sa kanilang buong pusong pagtupad sa tungkulin. Tiyakin mo na ito‟y a)
orihinal; b) malikhain; c) may pagkakaugnay-ugnay ang mga pangungusap; d)
makatotohanan; e) napapanahon; at f) may wastong gamit ng aspekto ng pandiwa.
355
3. Bakit mahalagang malaman mo ang tamang paraan ng pagpapahayag ng
pagsang-ayon at pagsalungat?
356 usapan.
PAMAGAT
PAKSA
MAY -AKDA
PANGUNAHING
TAUHAN
ARAL
PANAHON NG PANAHON NG PANAHON NG
DULA AMERIKANO KOMONWELT KASARINLAN
PAMAGAT
PAKSA Ipasagot ang mga Gabay na Tanong sa tulong ng discussion
MAY -AKDA web upang malaman kung ano ang dating alam ng mag-aaral
PANGUNAHING sa aralin at gabay ng guro kung paano niya matutulungan ang
TAUHAN
mag-aaral na ganap na maunawaan ang aralin.
ARAL
Dionisio S. Salazar
357
Dionision Santiago Salazar. Nagtapos ng kolehiyo sa prestihiyosong Unibersidad ng
Pilipinas (kursong AB) at Unibersidad ng Sto. Tomas (para sa kanyang MA). Isa siya
rito ang siyam (9)na nobelang kaniyang isinulat at nailathala na tunay namang
maipagmamalaki natin. Nagtamo siya ng iba‘t ibang parangal gaya ng Carlos Palanca
Award, National Balagtas Award, Dangal ng Lahi sa Dula, Manila Cultural Heritage
Award, TOFIL Awardee for Drama and Literature at iba pa. Siya ay tunay na
huwarang manunulat ng makabagong panahon. Ang kaniyang mga dula ay isang obra
maestrang maipagmamalaki nating lahat. Isa siyang premyado at walang katulad ang Bago ang gawaing pagbasa (o pagsasadula), ipasagot muna
husay na manunulat na dapat ipagmalaki sa lahat. Ang kaniyang mga isinulat ay dapat ito sa mag-aaral. Ipaskil sa pisara ang mga salitang sinag sa
tangkilikin sapagkat ito‘y sariling atin. karimlan.. Maaaring ilagay ito sa larawan na pabukang
liwayway palang. Maaari ring mag-isip pa ng ibang
pamamaraan. Pagkatapos ng gawaing ito ay maaari nang
ipabasa (o ipadula) ang tatalakaying akda.
358
Babasahin 3: SINAG SA KARIMLAN NI DIONISIO S. SALAZAR (Kalakip #2.3.2.a)
naglabanan
pagpapanggap
pagtataksil
nakakublinatatakpan
mainit na pinag-uusapan
359
GAWAIN 2.3.2.f: Sa Antas ng Iyong Pag-unawa
Bilang pagpapatunay na naunawaan mo ang iyong binasa, sagutin mo ang
sumusunod na mga tanong/gawain.
1. Ilarawan mo ang pagkilos, pananalita, saloobin at paniniwala ng mga tauhan sa
dulang iyong binasa. Gawin mong batayan ang kasunod na tsart. Gawin sa papel. Talakayin ang nilalaman ng akdang binasa sa pamamagitan
Gayahin ang pormat. ng malayang talakayan gamit ang UTS o Ugnayang Tanong-
Mga Tauhan PAGKILOS PANANALITA PANINIWALA SALOOBIN Sagot. Magpalitan ng ideya sa naunawaan nila sa akda sa
tulong ng mga tanong 1, 3, 4, at 5 na nakatala sa LM sa
Tony bahaging Sa Antas ng Iyong Pag-unawa. Magbigay ng sintesis
Ernan
sa naging usapan o talakayan sa klase.
Doming
Bok
2. May katuwiran ba si Tony na itakwil ang kaniyang ama? Ipaliwanag.
3. Halimbawang nagkamali ka, paano mo ito maitutuwid?
4. Sa iyong palagay, bakit maraming tao ang napipilitang gumawa ng mga bagay na
labag sa batas?
5. Kung ikaw si Tony, paano mo haharapin ang iyong ama sa likod ng kaniyang mga
pagkukulang sa inyong pamilya? Pangkatin ang mga mag-aaral sa lima (5). Bigyang laya ang
6. Anong kalagayang panlipunan ang masasalamin sa dula? May pagkakatulad o
bawat pangkat na magpalitan ng kanilang kuro kuro sa mga
pagkakaiba ba ito sa ngayon? Gawin sa papel.
tanong bilang 6, 7, 8, 9 at 10 sa loob ng 10 minuto.
360
NOON KALAGAYANG NGAYON
PANLIPUNAN
361
at karanasan?
10. Anong uri ng Dula ang iyong binasa? Ilahad ang mga katangian nito.
11. Tukuyin ang nais sabihin ng may-akda. Punan ang tsart. Gawin sa papel.
naglalarawan ng isang kawil ng mga pangyayaring naghahayag ng kapana-panabik na Magbigay na ng input ang guro tungkol sa dula. Maaaring
bahagi ng buhay ng tao. Gaya ng ibang katha, ang dula ay lumilibang, nagbibigay-aral, nakasulat ito sa kartolina, manila paper o sa pamamagitan
ng power point presentation.
362
pumupukaw ng damdamin at humihingi ng pagbabago. Higit na nakapagpapakilos ang
dula kaysa sa ibang akda sapagkat bukod sa naririnig ang mga salita, nakikita pa ang
kung kaya‘t nararapat lamang na ang isang dula ay hindi magkulang ng sangkap
sapagkat ito ang nagsisilbing haligi nito upang lalong makatayo nang buong husay at
tanghalan ng
363
Nakatulong nang malaki ang Dula sa pagpapasigla at pagpapaunlad ng panitikan
sa Panahon ng Kasarinlan. Naging daan ito upang malinaw na mailarawan ng buo ang
kulturang Pilipino at kanilang pangkasalukuyang kalagayang panlipunan. Naipakilala nila
ang dula na hindi lamang para sa napakababaw na layuning magbigay kaaliwan kundi
maaaring mabisang kasangkapan sa pagbibigay ng kamalayang panlipunan, sa paggising
ng damdamin at sa pagpapakilos.
364
Sa pagbibigay ng tiyak na reaksiyon sa mga ito, karaniwang humahantong sa pagsang-
ayon o pagsalungat. Basahin ang mga impormasyon tungkol sa tamang paraan ng
paggamit ng pahayag ng pagsang-ayon at pagsalungat.
Mga Pahayag ng Pagsang-ayon at Pagsalungat
Ibigay bilang input sa mga mag-aaral. Maaari itong
nakasulat sa kartolina, manila paper, o sa pamamagitan ng
Isang paraan ito upang maging kapaki-pakinabang ang pakikilahok sa anumang
power point presentation. Hingan ng sariling halimbawa
usapan o pagbibigay ng mga pala-palagay, opinyon o ideya o kaisipan. Sa paraang ito,
ang mga mag-aaral bago ang mga gawaing kaugnay ng
mahalagang malaman natin ang mga pananalitang dapat gamitin sa pagpapahayag ng
araling ito.
pagsang-ayon at pagsalungat.
nakararami.
Halimbawa:
Sang-ayon ako. Tama. Iyan ang nararapat. Pareho tayo ng iniisip. Ganyan din
ang palagay ko. Oo. Tunay
Ibigay ito bilang indibidwal na gawain (Gawain 2.3.2.i, Gawain
*Pahayag na nagsasaad ng pagsalungat
2.3.2.j at Gawain 2.3.2.k) ng mga mag-aaral. Bigyan sila ng
Hindi ako sang-ayon. Mabuti sana ngunit. Ikinalulungkot ko
limang (5) minuto sa pagsagot. Magkaroon na ng pagtataya
ngunit. Nauuwaan kita subalit. Bakit di natin. Ayaw sa gawaing ito upang malaman kung magkakaroon ng pag-
uulit sa pagtalakay kung kinakailangan.
GAWAIN 2.3.2.i: Reaksiyon 1 / 1
Isulat ang reaksiyon ng mga tauhan sa pangyayari mula sa dula. Gawin sa papel.
a. Pananaw ni Mang Ernan sa buhay
365
b. Pagbabago ng kaisipan ni Tony sa kaniyang ama
c. Hindi naibigan ni Bok ang ginawang pagsampal ng ama ni Tony
d. Naging tugon ni Padre Abena sa ginawa nina Tony at Mang Luis
Sumasalungat ako
Ang pangangatuwiran ko ay _
366
Sumasalungat ako
Ang pangangatuwiran ko ay
366
GAWAIN 2.3.2.n: Bisa sa Isip,Damdamin, Kaasalan
Buuin ang pahayag batay sa bisang pangkaisipan, bisang pandamdamin at bisang
pangkaasalan buhat sa dulang napag-aralan. Gawin sa papel. Gayahin ang pormat.
367
Subukin mo na ngayon ang panghuling gawain sa araling ito. Bilang pagtataya sa
iyong natutuhan, isabuhay mo ito sa tulong ng gawaing ito.
isang video clip tungkol sa buhay ng isang artistang nagwagi bilang pinakamahusay na
pagkatapos itatanghal ito sa gitna ng mga manonood bilang awput. Tatayain ito batay sa
368
n
Ikaw ay opisyal ng Sangguniang Kabataan (SK) ng inyong barangay na
barangay sa kasalukuyan.
PANGWAKAS NA PAGTATAYA
Ano ang nalaman o natutuhan mo sa ating aralin? Ilahad ang naramdaman matapos itong
matalakay.
Maaaring ipasulat sa dyornal o kuwaderno ng mga mag-aaral
Matapos matalakay ang aralin, NALAMAN KO NA: ang pagtatayang ito. Maaaring gamitin ang circle talk.
1.
2. Mayroon itong 5-6 na miyembro. Ang magkakapangkat ay
3.
4.
magbabahaginan ng kanilang sagot. Bigyan lamang sila ng 5
minuto upang masagot ang bahaging ito at 5 minuto upang
ibahagi sa kanilang kapangkat ang kanilang naging sagot.
369
Nakadama ako ng matapos mailahad
ang aralin dahil:
1.
2.
3.
4.
PAGNILAYAN AT UNAWAIN: 4. Ano ang natutuhan mo sa kabuuan ng araling ating tinalakay? Sagutin ito sa
Ngayonnagsinugbuskainlamnaintinngkuknugltutaralanggang
naunawaan mo ang mahahala
1. Ibigay ang konseptong inilalahad ng graphic organizer. Pag-
aralan mo ito nang mabuti. Gawin sa papel. Gayahin ang pormat
370
Hatiin sa apat na pangkat ang klase. Ibigay sa bawat
pangkat ang gawaing naatasan sa kanila. Isang
gawain o tanong lamang sa bawat pangkat. Maaaring
idaan sa palabunutan ang pagpili sa gawain. Ang mga
gawain o tanong ay nakasulat sa isang colored paper.
Hikayatin ang bawat pangkat na maging masining at
malikhain sa kanilang pagtalakay.
371
pamamagitan ng pagdurugtong sa mga pahayag na nakasulat sa Speech Balloon.
Gawin sa papel.
.
Naramdaman kong
.
Dahil dito, naunawaan ko ang kahalagahan ng
kaya
ILAPAT
Binabati kita! At ilang hakbang na lamang at tapos
na ang iyong paglalakbay sa modyul na ito. Ang layunin mo sa bahaging ito
ay ilipat at isabuhay ang iyong natutuhan sa Modyul 2 sa pamamagitan ng
pakikibahagi sa pagbuo at pagtatanghal ng isang video presentation na
nagpapakita ng kulturang Pilipino na nananatili pa sa kasalukuyan,
nagbago at nawala na. Unawain mong mabuti ang sitwasyon upang
maisagawa mo nang buong husay ang gawain.
372
Sa bahaging ito ay aalamin kung naunawaan ng mga mag-
Isa sa nakatutulong upang mapasigla ang ekonomiya ng bansa ay ang aaral ang Modyul 2. Ito ay pagsasabuhay sa kanilang
pagpasok ng dolyar sa pamamagitan ng turismo. Marami ang nabibigyan ng trabaho. natutuhan. Ipaliwanag sa bawat pangkat kung paano nila
Kaya naman patuloy sa pagbuo ng iba‘t ibang programa ang Departamento ng isasagawa ang gawain sa pamamagitan ng pagbibigay ng
Turismo upang higit na maipagmalaki ang kulturang Pilipino sa buong mundo. situwasyon. Ibigay sa kanila ang pamantayan kung paano sila
Naglalayon na hikayatin ang mga turista na balik-balikan ang Pilipinas dahil sa mamarkahan sa gawaing ito.
kagandahang taglay nito. Bilang tagapangulo ng departamento ng lokal na turismo
373
Bilang ng Modyul: 3 Modyul 3: Repleksiyon ng Kasalukuyan… Tungo sa Kinabukasan Bilang ng Sesyon: 7 linggo
Paalala:
Ang Gabay ng Guro na ito ay magsisilbing gabay ng mga guro sa pagtuturo ng Filipino sa Baitang 8. Naglalaman ito ng kumpletong mga
mungkahing gawain para sa bawat aralin at estratehiya na maaring gamitin ng mga guro sa kanilang pagtuturo. Ang bawat gawain sa isang
aralin ay nakabatay sa limang araw na panturo sa loob ng 50 minuto bawat sesyon. Iminumungkahi na higit na pagyamanin ng mga guro ang
mga mungkahing gawain at estratehiya na nakapaloob dito batay sa interes at kakayahan ng mga mag-aaral upang sa gayo‟y higit nilang
maunawaan ang bawat aralin at gawain sa Modyul 3.
374
VIII. Ang Mga Aralin at Ang Saklaw Nito Ang mga araling nakatala ang magiging saklaw ng
Mga Aralin sa Yunit mga magiging pagtalakay at mga gawain sa modyul na
ito. Ang bawat aralin ay nakatuon sa iba‟t ibang aspekto
ng kulturang popular (kontemporaryong babasahin,
Aralin 3.1: Kontemporaryong Panitikan Tungo sa Kultura at Panitikang broadcast media at dokumentaryong pampelikula). Bawat
Popular paksang nabanggit ay may kaakibat na aralin sa wika na
a. Panitikan: Popular na Babasahin makatutulong sa lalong pagsusuri at pag-unawa sa mga
Pahayagan (Tabloid) ito.
Komiks
Magasin
Kontemporaryong Dagli
375
sumasalamin sa kultura at tradisyon sa kasalukuyang
panahon.
376
Naisasaayos ang mga ideya o impormasyon mula sa teksto o
diskursong napakinggan/napanood
Pagsasalita
Pag-unawa sa Binasa
Nakikilala ang tono ng teksto sa tulong ng mga tiyak na bahagi nito
Naihahambing ang teksto sa iba pang uri ng teksto batay sa:
paksa
layon
tono
pananaw
paraan ng pagkakasulat
pagbubuo ng salita
pagbubuo ng pangungusap
pagtatalata
377
- tono
- layon
- estilo at
- gamit ng mga salita
378
at panonood
Tatas
Nagpapakita ng kaalaman sa pagkakaiba ng pormal at impormal
na Filipino pasalita man o pasulat
379
ng pagkakataon/sitwasyon
Estratehiya sa Pag-aaral/Pananaliksik
Naipamamalas ang kakayahang maisaayos ang mga impormasyon
at talang nalikom mula sa iba‟t ibang lawak ng pag-
aaral/pananaliksik
Panonood
Nagpapamalas ng kakayahang suriin ang teksto o diskursong
Napanood
380
X. Konseptuwal na Balangkas ng Modyul 3 Makikita sa konseptwal na balangkas ang magiging
tuon ng pagtalakay sa kabuuan ng modyul.
REPLEKSIYON NG KASALUKUYAN… TUNGO SA KINABUKASAN
381
XI. Paunang Pagsusulit (Kalakip 3.1)
ALAMIN:
Handa ka na bang tumuklas ng mga bagong kaalaman? Kung gayon, simulan na natin ang iyong pag-aaral tungkol sa mga panitikang popular. Naisip mo na ba kung
paano naiba ang mga panitikan sa kasalukuyan sa mga tradisyunal na uri ng panitikan na iyong natalakay sa mga naunang aralin? Bakit nga ba nagkaroon ng
transpormasyon mula sa tradisyunal na panitikang Pilipino tungo sa panitikang popular? Bakit kailangang basahin at pag-aralan ang mga panitikang popular?
GAWAIN 1: Bugtungan, Dugtungan!
Alam mo ba ang iba‟t ibang uri ng panitikan na maituturing nating bahagi ng panitikang popular? Batid mo rin ba ang iba‟t ibang midyum na
inagamit upang maipahatid ang mga ito sa higit na nakararaming mamamayan? Tukuyin mo ang inilalarawan ng mga bugtong sa ibaba.
Pagkatapos, isulat mo ang mga titik ng iyong sagot sa mga kahon upang mabuo ang crossword puzzle.
Mga Bugtong:
382
Kung nakuha mo nang tama ang lahat ng aytem, binabati kita dahil may ideya ka na sa iba‟t ibang uri ng panitikang popular! Kung hindi
naman, huwag kang mag-aalala dahil tutulungan ka ng modyul na ito upang maitama ang iyong mga maling akala.
383
Tradisyunal na Panitikang
Panitikan Popular
Paksang
Tinatalakay
Wikang Ginagamit
Paraan/Midyum sa
Paghahatid
PAUNLARIN:
Sa bahaging ito ng modyul ay bibigyan natin ng pansin ang iba’t ibang uri ng panitikang popular at ang iba’t ibang midyum na ginagamit sa pagpapalaganap nito. Sa
pamamagitan ng mga gawain na nakahanay sa mga aralin, matutuklasan natin ang kahalagahan ng pag-aaral ng mga panitikang popular at ang papel na ginagampanan ng
mga ito sa kamalayang panlipunan ng mamamayan ng isang bansa.
Sa tulong ng mga araling pangwika, pagtalakay sa iba’t ibang pamamaraan sa pagbuo panitikang popular, pagsasagawa ng mga prog ramang panradyo at maging
ng pelikula, inaasahang magiging bahagi ka rin ng paghahanda ng isang kampanya tungo sa kamalayang panlipunan sa pamamagitan ng multimedia (social awareness
campaign through the yse of multimedia).
Simulan na natin ang pagpapaunlad ng iyong kaalaman at kakayahan sa pamamagitan ng pagtalakay sa Aralin 3.1 ng modyul na ito - ang mga uri ng
kontemporaryong panitikan.
Aralin 3.1: Kontemporaryong Panitikan Tungo sa Kultura
at Panitikang Popular
384
Bilang ng Sesyon: 10
385
Mga Kasanayang Pampagkatuto
ARALIN 3.1 Pakikinig
Naililipat sa isang graphic organizer ang mga impormasyong
napakinggan (transkoding)
dayagram
grap
grid
Pagsasalita
Nailalahad nang maayos at mabisa ang mga nalikom na datos sa
pananaliksik
386
Nakapagbibigay ng impresyon sa teksto kaugnay ng
paksa
tono
layon
estilo at
gamit ng mga salita.
Naiuugnay ang mga kaisipang nakapaloob sa akda batay sa mga
nangyayari sa:
sarili
pamilya
pamayanan
lipunan
daigdig
Tatas
387
Nagpapakita ng kaalaman sa pagkakaiba ng pormal at impormal na
Filipino pasalita man o pasulat
Estratehiya sa Pag-aaral
Naipamamalas ang kakayahang maisaayos ang mga impormasyon
at talang nalikom mula sa iba‟t ibang lawak ng
pag-aaral/pananaliksik
388
Makabubuting maipaskil sa loob ng silid ang
X. Konseptuwal na Balangkas ng Aralin 3.1 Konseptuwal na Balangkas na ito upang maging gabay ng
guro at mag-aaral sa pagtalakay ng aralin. Isulat sa manila
Aralin3.1: Kontemporaryong Panitikan Tungo paper o cartolina. Talakayin ang mga araling nakapaloob
sa Kultura at Panitikang Popular
sa araling ito.
Panitikan: Mga Wika: Antas ng Wika
Popular na Pormal
Babasahin Di-pormal (balbal)
Pahayagan
(tabloid/ broad
sheet)
Komiks
Magasin
Kontemporaryong
Dagli
1. Komiks
2. Tabloid
3. Dagli
4. Magasin
Gabay sa Pagsagot:
1. Kuwentong isinalarawan ng mga dibuhista. (pababa)
2. Pahayagan ng masa. (pahalang)
3. Kuwentong higit na maiksi sa maikling kuwento. (pahalang)
4. Makulay na babasahin na hitik sa iba‟t ibang impormasyon (pahalang)
389
I. YUGTO NG PAGKATUTO PARA SA ARALIN 3.1
Broadsheet
Aliwan Liwayway Mga aklat ni
Inquirer
Pantastik Yes! Bob Ong
390
Manila Bulletin Halakhak FHM Florante at
Philippine Star Pugad Baboy Candy Laura
Super T3 Noli Me Ipagaya ang format ng sarbey sa gawaing ito.
Manhwa Men‟s Health Tangere Layunin nito na matuklasan ng guro mula sa kanyang mag-
Busines Korean Metro Mga aklat ni
s Mirror Comics Entrepreneur Eros Atalia
aaral kung ano ang higit na popular na babasahin ang
Manila Times Archie Cosmopolitan Aklat binabasa ng kaniyang mga estudyante. Mula rito, maaaring
Marvel Good Kalipunan itanong ng guro ang mahalagang tanong na: “Bakit
Tabloid Japanese Housekeeping ng mga Tula
Abante Manga Teksbuk
kinagigiliwang basahin ang mga babasahing popular?
Taliba Captain Horror Books Hayaan lamang at tanggapin lahat ang sagot. Pagkatapos,
Pilipino Mirror America Antolohiya ng ipagawa ang Gawain 2: Kahon ng Hinuha
Pilipino Star Maikling
Ngayon Kuwento
Tempo Kalipunan ng
Dagling Katha
Bibliya
391
392