ბიზნესის გარემო, ეთიკური და სოციალური პასუხისმგებლობა

1. ბიზნესის გარემოს არსი

გამოთქმა ადამიანი კუნძული არ არის - ნიშნავს, რომ ადამიანები, გარკვეული აზრით

ურთიერთდამოკიდებულნი არიან, ცალკეული პიროვნება ვერ იარსებებს სხვების გარეშე. ასევეა
ბიზნესიც. მას არ შეუძლია ვაკუუმში არსებობა. მისი წარმატება არსებული გარემოს მთელ რიგ
ფაქტორებზეა დამოკიდებული, რომელთა ცოდნა აუცილებელია ბიზნესმენისათვის. ჩვენ უკვე ვიცით,
რომ ბიზნესს ესაჭიროება მომხმარებელი, მომსახურენი და ა.შ., მაგრამ ისინი ბიზნესის გარემოს
მხოლოდ ნაწილს შეადგენენ. ბიზნესზე მრავალი ძალა ახდენს გავლენას სხვადასხვა მიმართულებით:
მათ შეუძლიათ საფრთხე შეუქმნან ბიზნესს ან პირიქით მიცენ განვითარების სტიმული. ასე რომ
ზოგიერთი მათგანი უარყოფითი ფაქტორია, ზოგიერთი კი დადებითი, სარგებლობის მომტანი. ამასთან
ცალკეულმა ფაქტორმა სხვადასხვა სიტუაციაში შეიძლება განსხვავებული ზემოქმედება მოახდინოს
ბიზნესზე, ანუ გარემოს შეცვლამ შეიძლება საფრთხე შეუქმნას ერთ ორგანიზაციას და ხელი შეუწყოს
მეორეს.
განასხვავებენ ბიზნესის შიდა და გარე გარემოს. შიდა გარერომო მოიცავს იმ ფაქტორებს, რომლებიც
ორგანიზაციის შიგნით ახდენენ ზემოქმედებას ბიზნესზე, ხოლო გარე ფაქტორები ორგანიზაციის
გარედან ზემოქმედებენ ბიზნესზე.
თავის მხრივ ბიზნესის გარე გარემოში გამოყოფენ ორი ჯგუფის ფაქტორებს:
1. პირდაპირი ზემოქმედების ფაქტორები, რომლებიც უშუალოდ ზემოქმედებენ ბიზნესზე და ქმნიან
მიკრო გარემოს.
2. არაპირდაპირი ზემოქმედების ფაქტორები, რომლებიც მართალია, უშუალოდ ბიზნესზე არ არიან
გამიზნულნი, მაგრამ მასზე მნიშვნელოვან გავლენას ახდენენ.

გარე მაკროგარემო
ბიზნესის სამართლებრივი გარემო; ბიზნესის პოლიტიკური გარემო; ეკონომიკური
გარემო; ტექნოლოგიური გარემო; სოციოკულტურული გარემო; ბუნებრივი გარემო.

გარე მიკროგარემო
არსებული და პოტენციური კონკურენტები, შემცვლელი საქონლის
მწარმოებლები, პოტენციური კონკურენტები, მომხმარებლები,
მომწოდებლები; სამეცნიერო ტექნიკური პროგრესი.
Sida garemo
ტექნოლოგია

რესურსები მისია სტრუქტურა

მიზნები

1
 2. ბიზნესის შიდა გარემო

ბიზნესის წარმატება-წარუმატებლობაზე დიდ გავლენას ახდეს თვით კომპანიაში მიმდინარე შიდა

პროცესები, რომლიც განსაზღვრავს ფირმის ძლიერ და სუსტ მხარებს. შიდა გარემოში იგულისხმება
ფირმის სამეურეო ორგანიზმი, რომელიც მოიცავს მის ყველა სტრუქტურულ ქვედანაყოფს მისი
ადგილმდებარეობისა და საქმიანობის სფეროს მიუხედავად, თავისი მისიით, მიზნებითა და
ამოცანებით, წარმოების ტექნოლოგიით, ადამიანისეული, მატერიალური და ფინანსური რესურსებით.
შიდა ფაქტორების ცენტრს წარმოადგენს ფირმის მისია და მიზნები, რადგან ისინი განსაზღვრავენ
კონკრეტულ შედეგებს, რომელსაც უნდა მიაღწიოს ბიზნესმა.
მისია თანამედროვე ბიზნესის თეორიაში ერთ-ერთი საკვანძო ტერმინია. სხვადასხვა ავტორი
სხვადასხვაგვარად განმარტავს მას. ერთნი მისიას უწოდებენ ორგანიზაციის ჰიპერ (გენერალურ,
ძირითად) მიზანს ან მიზნების ისეთ გამოხატულებას, რომელშიც აისახება ბიზნეს ორგანიზაციის
სოციალურ-ეთიკური ქცევის სტანდარტები და საშუალებას იძლევა მოცემული ფირმა სხვებისაგან
იოლად განვასხვაოთ. სხვები მისიას განიხილავენ, როგორც როლს, რომლის შესრულებასაც
ორგანიზაცია აპირებს საზოგადოებაში. მაგალითად ჰ. ფორდმა თავისი კომპანიის მისია განსაზღვრა
ხალხის იაფი ტრანსპორტით მომარაგების სახით.
მისიის ფორმულირებისას ორგანიზაცია ხაზს უსვამს „ვინ ვართ, რას ვაკეთებთ და რით
ვხელმძღვანელობთ“. აქ გამოყოფილი უნდა იყოს შემდეგი მომენტები:
ა) მომხმარებელთა მოთხოვნილებები - რა გვინდა დავაკმაყოფილოთ;
ბ) მომხმარებელთა ჯგუფები - ვის ვაკმაყოფილებთ;
გ) წარმოების ან მომსახურების ტექნოლოგია - როგორ ვაკმაყოფილებთ მომხმარებელთა
მოთხოვნილებებს.
მისიის არსის უკეთ გაგების მიზნით მოვიყვანოთ მსოფლიოს ცნობილი კომპანიების მიერ მისიის
ფორმულირების მაგალითი:
MCDONALDS – „სუფთა რესტორანში ცხელი, გემრიელი საკვებით მაღალ დონეზე სწრაფი
მომსახურება“.
Polaroid: „მყისიერი ფოტოგრაფიის სრულყოფა ამერიკელი და ევროპელი ოჯახების მოთხოვნების
დასაკმაყოფილებლად: ერთგულების, მეგობრობის, არდავიწყების და იუმორის გრძნობათა
გამოსახატავად“.
მიზნები - მიმართულებათა გრძელვადიანი ორიენტირებია, საითკენაც ესა თუ ის ორგანიზაცია
მიისწრაფვის. მრავალფეროვანი არჩევანის პირობებში მენეჯერებმა უნდა იცოდნენ თუ რის საფუძველზე
მიიღონ გადაწყვეტილება. გავრცელებული მოსაზრების თანახმაედ ისინი უნდა ცდილობდნენ
მომხმარებლისათვის მიაღწიონ ისეთ ფასეულობას, რომელიც მაქსიმალურად გაზრდის
აქციონერებისათვის განკუთვნილ ღირებულებას. ამასთან, მხოლოდ აქციონერების ინტერესებზე
კონცენტრირება გაუმართლებელია, თანამედროვე ბიზნეს-გარემოში საწარმოთი მოსარგებლეები არიან
არა მარტო დამფუძნებლები, არამედ მომხმარებლები, მიმწოდებლები და ზოგადად საზოგადოება.
შესაბამისად, ბიზნესი მიზნები უნდა ემყარებოდეს ისეთ კონცეფციებს როგორიცაა მოგება, პერსონალის
მოტივაცია, მომხმარებლების და მიმწოდებლების კმაყოფილება, გარემოს დაცვა და ა.შ., რაც
უზრუნველყოფს კიდეც საწარმოს მდგრად განვითარებას.
მიზნების ფორმულირებისას თავი აარიდეთ ზოგად განცხადებებს, მაგალითად როგორიცაა ,,ვიყოთ
საუკეთესო მსოფლიოში”. მიზნები უნდა იყოს მკაფიოდ ფორმულირებული და უნდა პასუხობდეს
შემდეგ კრიტერიუმებს:
პირველი. მიზანი უნდა იყოს ორგანიზებული იერარქიულ სტრუქტურაში - პირველხარისხოვანი
მიზნებიდან მეორეხარისხოვან მიზნებამდე.
მეორე. მიზნების ფორმულირება უნდა ხდებოდეს ციფრებით, დროის განსაზღვრული
პერიოდისათვის სადაც ეს შესაძლებელია. მაგალითად, მიზანთან შედარებით - ,,დავიპყროთ დასავლეთ
ევროპის რეგიონული ბაზარი”, უკეთესია მისი შემდეგნაირი ფორმულირება ,,მოვიპოვოთ დასავლეთ

2
ევროპის რეგიონის ბაზრის 5%”, უფრო უკეთესია ,,მოვიპოვოთ დასავლეთ ევროპის რეგიონის ბაზრის
5% ორ წელიწადში.
მესამე. მიზანი უნდა იყოს რეალური, ანუ ორგანიზაციის შესაძლებლობებიდან და ძლიერი
მხარეებიდან უნდა გამომდინარეობდეს.
ამოცანები - კონკრეტული მოკლევადიანი ორიენტირებია, რომელთა მიღწევა ორგანიზაციის
გრძელვადიანი მიზნების განხორციელებას ემსახურება. ამოცანები შეიძლება დაისვას მთლიანად
ორგანიზაციის წინაშე, მისი სტრუქტურული ქვედანაყოფების ან კონკრეტული შემსრულებლებლების
წინაშე. ამოცანა უნდა იყოს იმდენად ნათელი და ზუსტი, რომ არ ტოვებდეს ადგილს არასწორი ან
მრავალმხრივი განმარტებისათვის. ამისათვის ყველაფერი, რაც შესაძლებელია, რაოდენობრივად უნდა
გამოიხატოს. უფროსიც და დაქვემდებარებულიც დარწმუნებული უნდა იყოს, რომ ამოცანა
შესრულებადია.
ორგანიზაციული სტრუქტურა მართვის დონეებისა და ბიზნესის ორგანიზაციულ-ტექნიკური
ფუნქციების ისეთი ლოგიკური ერთობლიობაა, რომელიც უზრუნველყოფს ფირმის მიზნების ეფექტიან
მიღწევას. მენეჯერების მიერ მუშავდება ფორმალური ორგანიზაციული სტრუქტურა, სადაც აისახება
საქმიანი ორგანიზაციის შინაგანი წყობა, თანამშრომელთა დაჯგუფება სხვადასხვა ქვედანაყოფებში და
მყარი კავშირები მათ შორის. ორგანიზაციული სტრუქტურის მეშვეობით ხორციელდება შრომისა და
ოფიციალური ვალდებულებების დანაწილება ცალკეულ თანამშრომლებსა და ჯგუფებს შორის,
რესურსების განაწილება ორგანიზაციის მიზნებიდან გამომდინარე. გარდა ამისა, ორგანიზაციული
სტრუქტურის საშუალებით თანამშრომლებს შეუძლიათ გააცნობიერონ თავისი ადგილი
ორგანიზაციაში, სხვა თანამშრომლებთან ერთად იღვაწონ ორგანიზაციის მიზნების მისაღწევად და
იგრძნონ კმაყოფილება შეტანილი წვლილით ორგანიზაციის საქმიანობაში.
ფირმის მიზნების მიღწევაში მნიშვნელოვან როლს ასრულებს ტექნოლოგია. ზოგადი სახით
ტექნოლოგიაში იგულისხმება წარმოების პროცესში გამოყენებული მასალების დამუშავების,
დამზადების, მათი ფორმისა და თვისებების ცვლილებათა მეთოდები. ეკონომიკური განმარტებით კი
ტექნოლოგია წარმოების ფაქტორების პროდუქტად გარდაქმნის ხერხია.
ფირმის მიზნების მიღწევა წარმოუდგენელია სათანადო ადამიანური, მატერიალური და ფინანსური
რესურსების გამოყენების გარეშე. მათ შორის განსაკუთრებული ყურადღება ეთმობა ადამიანებს,
რომელთა ინტერესები, ფასეულობები, მოტივები, განწყობა, სტიმულები და სოციალური შეზღუდვები
განაპირობებენ მათ აქტივობას და წვლილს საქმიანობის საბოლოო შედეგში.

3. ბიზნესის გარე მიკროგარემო

ორგანიზაციის გარეთ არსებულ პირველ გარემოს შეიძლება მიკროგარემო ეწოდოს. მიკროგარემო

შეიცავს ფაქტორებს, რომლებიც უშუალოდ და დაუყოვნებლივ ზემოქმედებენ ფირმის საქმიანობაზე და
თითონაც პირდაპირ განიცდიან მის გავლენას. მიკროგარემო შეიძლება დაიყოს მთელ რიგ შემადგენელ
ნაწილებად.
1. არსებული კონკურენტები. ბიზნესი ნაკლებად მიმზიდველია, თუ ფირმას უწევს ძლიერ და
აგრესიული კონკურენტებთან დაჯახება. ბაზარზე კონკურენცია სხვადასხვა სახით წარიმერთება: საფასო
კონკურენცია, სარეკლამო, ინოვაციის, მომსახურების გაუმჯობესების. კონკურენციის ზოგიერთი სახე
არასტაბილურია (საფასო) და შეუძლია დაბლა დაწიოს საწარმოს მომგებიანობა. მეორე მხრივ,
სარეკლამო ძალისხმევის გაძლიერებას შეუძლია გაზარდოს ბაზრის მოთხოვნა და აამაღლოს ფირმის
რენტაბელობა.
კონკურენციის ინტენსივობაზე გავლენას ახდენენ შემდეგი ფაქტორები:
 ბაზარძე კონკურენტების რაოდენობა. ბაზარზე დიდი რაოდენობით კონკურენტების არსებობა,
რომელთა ზომები და სიმძლავრეები ბალანსირებულია, შეიძლება გახდეს არასტაბილურობის
მიზეზი, ვინაიდან მოცემულ შემთხვევაში ფირმებს უჩნდება სურვილი მდგომარეობის
გაუმჯობესებისა კონკურენტების ხარჯზე. როდესაც ბაზარზე დომინირებს ერთი ან რამდენიმე ფირმა

3
 მათ შეუძლიათ დააწესონ ქცევის წესები და სხვები იძულებულნი არიან იხელმძღვანელონ ამ
წესებით.
 ბაზრის ტევადობა. ბაზრის ტევადობის შემცირებას მოსდევს საწარმოებს შორის ბრძოლის
ინტენსიფიკაცია საბაზრო წილის გასაფართოებლად. როგორც წესი, ამ ბრძოლას აქვს უფრო მძაფრი
ხასიათი ვიდრე ბაზრის ზრდის პირობებში, რადგან მოცემულ შემთხვევაში ერთ-ერთი საწარმოს
წილის ზრდა გამოწვეულია სხვების წილის შემცირებით.
 დარგში დანახარჯების სტრუქტურა. მაღალი მუდმივი ხარჯები დიდ დაწოლას ახდენს საწარმოზე
მისი სიმძლავრეების მაქსიმალური რეალიზაციის თვალსაზრისით.
აღნიშნულიდან გამომდინარე, კონკურენციის ზემოქმედების შემცირების მიზნით საწარმომ
ძალების კონცენტრირება უნდა მოახდინოს მზარდ ბაზრებზე ან ბაზრის იმ სეგმენტებზე სადაც
ფიქსირებული დანახარჯები დაბალია.
2. პოტენციური კონკურენტები. ბაზარზე ახალი კონკურენტების გამოჩენას თან ზდევს ფასების
დაწევა ან უკვე მოქმედი საწარმოებისათვის დანახარჯების ზრდა (რეკლამაზე ან საქონლის ხარისხის
გაუმჯობესებაზე ხარჯების ზრდის გამო). ორივე შემთხვევაში ბაზრის მიმზიდველობა მცირდება.
ამიტომ, საწარმოს სტრატეგიულ ამოცანას წარმოადგენს ახალი კონკურენტების ბაზარზე შეღწევის არ
დაშვება. ოპტიმალური სტრატეგიის შემუშავებისათვის მეწარმემ უნდა გაითვალისწინოს ის ფაქტორები,
რომელიც საფუძვლად უდევს ახალი კონკურენტების გადაწყვეტილებას შეაღწიონ ბაზარზე. ასეთი
გადაწყვეტილების მიღებისას ახალი კონკურენტები ითვალისწინებენ ბაზარზე შესვლის ბარიერებს და
ბაზარზე უკვე მოქმედი ფირმების რეაქციას მათ გადაწყვეტილებაზე. ზოგადად შეიძლება გამოვყოთ
ბაზარზე შეღწევის შემდეგი ბარიერები:
 მასშტაბის ეკონომია. ამას ადგილი აქვს მაშინ, როდესაც გამოშვების ზრდასთან ერთად კლებულობს
წარმოების საშუალო დანახარჯები. ეს დამახასიათებელია ნებისმიერი ბიზნესისათვის (წარმოება,
ვაჭრობა და აშ.). ეს ფაქტორი ახალი საწარმოს წინაშე აყენებს ალტერნატივას ან თავიდანვე
გააფართოვოს წარმოება და მომზადებული შეხვდეს კონკურენტების რეაქციას ან შეინარჩუნოს
წარმოების მოცულობა და საშუალო დანახარჯებში ქონდეს დანაკარგები.
 პრესტიჟი. ეს ნიშნავს, რომ არსებული ფირმები სარგებლობენ მარკის სახელის და მყიდველთა
მხრიდან ლოიალური განწყობის უპირატესობით. ეს უპირატესობა გამოწვეულია წარსულში
გაწეული ინვესტიციებით რეკლამაში, გაყიდვის შემდგომი მომსახურებით, საქონლის
განსაკუთრებული თვისებებით და აშ. პრესტიჟის, როგორც ბაზარზე შესვლის ბარიერის არსი იმაში
მდგომარეობს, რომ ის პოტენციურ კონკურენტებს აიძულებს გაიღონ დიდი ფულადი რესურსები
რეკლამაზე და სხვა მარკეტინგულ ინსტრუმენტებზე იმისათვის, რომ დაძლიონ მყიდველთა
ლოიალობა ბაზარზე უკვე არსებული ფირმების მიმართ. ახალბედის მხრიდან კი ასეთი ძალისხმევა
მოითხოვს დროს და მნიშვნელოვან ხარჯებს.
 საპატენტო დაცვა გულისხმობს საქონლის წარმოების ტექნოლოგიების, საქონლის
მახასიათებლების, სამარკო ნიშნის, ნოუ-ჰაუს და აშ დაცვას.
 უპირატესი ხელმისაწვდომობა ნედლეულზე და მასალებზე.
 ადგილმდებარეობის უპირატესობა.
 ცოდნა და გამოცდილება.
3. საქონელ სუბსტიტუტების მწარმოებლები. უნდა აღინიშნოს, რომ კონკურენციას შეიძლება
ადგილი ჰქონდეს არა მარტო დარგში მოღვაწე ფირმებს შორის, არამედ იმ ფირმებს შორისაც, რომლებიც
აწარმოებენ საქონელ სუბსტიტუტებს. სუბსტიტუტები ქმნიან ფასების ჭერს მომიჯნავე დარგებისათვის
და ამით ამცირებენ კონკრეტული ბიზნესის მიმზიდველობას. სუბსტიტუტებია ურთიერთშემცვლელი
საქონელი. ასეთად შეიძლება განვიხილოთ ტრანსპორტის სხვადასხვა სახეები.
4. მომხმარებლები. ბიზნესი არსებობს მომხმარებელთა მოთხოვნილებების დასაკმაყოფილებლად.
ამიტომ თქვენ უნდა იცოდეთ, თუ ვინ არიან თქვენი პოტენციური მომხმარებლები, როგორია მათი
პოტენციური საჭიროებები და შეგიძლიათ თუ არა მათი დაკმაყოფილება თქვენი გამოცდილების
ბაზაზე. ამასთან, მომხმარებლების ძლიერი პოზიცია სავაჭრო გარიგებისას მწარმოებლებთან
მიმართებაში მეწარმეებს აიძულებს დააწესონ უფრო დაბალი ფასები პროდუქციაზე, შეთავაზონ უფრო
4
ხარისხიანი საქონელი, გაუწიონ მეტი მომსახურება და ამდენად შეამცირონ თავისი საქმიანობის
რენტაბელობა. მომხმარებლების ძლიერ პოზიციას განაპირობებს ბაზარზე შექმნილი შემდეგი
სიტუაციები:
 მომხმარებლები არიან კონცენტრირებულნი ან ორგანიზებულნი და მათ მიერ გაკეთებული
შესყიდვების მოცულობა აღემატება მწარმოებლის გაყიდვების მოცულობას;
 საქონლის შეძენაზე გაწეულ ხარჯებს დიდი ხვედრითი წილი უკავია მომხმარებლის დანახარჯებში,
ეს მომხმარებლებს აიძულებს დახარჯოს დიდი ენერგია უფრო ხელსაყრელი ფასების მოსაძებნად;
 მომხმარებლები ფლობენ სრულ ინფორმაციას ბაზრის შესახებ. როდესაც მყიდველები ფლობენ
ინფორმაციას მოთხოვნის, ფასების, მიმწოდებელთა დანახარჯების შესახებ, ისინი ღებულობენ
დამატებით ბერკეტებს შეთანხმების მისაღწევად მოლაპარაკებების დროს.
აღნიშნულიდან გამომდინარე მომხმარებელთა შერჩევა წარმოადგენს საწარმოს უმნიშვნელოვანეს
გადაწყვეტილებას. ფირმას შეუძლია გააუმჯობესოს თავის საბაზრო მდგომარეობა თუ შეარჩევს ისეთ
მყიდველებს, რომლებსაც სავაჭრო გარიგებებისას შედარებით სუსტი პოზიცია ექნებათ.
5. მიმწოდებლები. ნებისმიერი ბიზნესი დაკავშირებულია ნედლეულის და მასალების, ან რაიმე
მომსახურების მიმწოდებლებთან ურთიერთობების დამყარებასთან. სავაჭრო გარიგებისას მათ
შეუძლიათ აწიონ ფასი ან შეამცირონ საქონლის ხარისხი და ამით შეამცირონ ბიზნესის მიმზიდველობა.
პირობები რომელიც საშუალებას აძლევს მიმწოდებელს დაეუფლოს უპირატესობას სავაჭრო
გარიგებისას იმ პირობების სარკისებური არეკვლაა, რომელიც განვიხილეთ მომხმარებლის პოზიციაზე
საუბრისას. ძლიერი მიმწოდებლისაგან თავდაცვის საუკეთესო საშუალებაა მათთან კარგი
ურთიერთობების დამყარება და რეზერვში ალტერნატიული მიმწოდებლების ყოლა.
6. სამეცნიერო-ტექნიკური პროგრესი და პროდუქტის სასიცოცხლო ციკლი. სამეცნიერო-ტექნიკური
პროგრესი წარმოადგენს ბიზნესის როგორც შიდა ასევე გარე გარემოს ელემენტს. სამეცნიერო-ტექნიკური
პროგრესი, როგორც შიდა გარემოს ელემენტი (ტექნოლოგიების, მასალების, საბოლოო პროდუქციის
გაუმჯობესება საწარმოს შიგნით) ფირმაში იწვევს მისი საქმიანობის განვითარებას, პროდუქციის
ხარისხისა და კონკურენტუნარიანობის ამაღლებას, მოგების გაზრდასა და რისკის შემცირებას. ამასთან,
სამეცნიერო-ტექნიკური პროგრესის, როგორც გარე მიკრო გარემოს ელემენტის (ტექნოლოგიების
გაუმჯობესება იმ დარგში სადაც საწარმო საქმიანობს) დაკავშირებულია ბიზნესში კონკურენციის
ხარისხის ზრდასთან და პროდუქციის მორალური ცვეთის დაჩქარებასთან, რამაც შეიძლება გარკვეული
პრობლემები შეუქმნას საწარმოს.
იმისათვის, რომ ნათლად დავინახოთ სამეცნიერო-ტექნიკური პროგრესის გავლენა ბიზნესის
მიკროგარემოზე, განვიხილოთ საქონლის სასიცოცხლო ციკლის თეორია. რაც საშუალებას მოგვცემს
აქამდე განხილული ბიზნესის მიკროგარემოს მახასიათებელი პარამეტრები დინამიკურ ჭრილში
წარმოვიდგინოთ.
საქონლის სასიცოცხლო ციკლი ეწოდება ბაზარზე საქონლის გამოჩენის მომენტიდან მისი სხვა
უფრო სრულყოფილი საქონლით გამოდევნის მომენტამდე ანუ მისი მორალური ცვეთის პერიოდს.
საქონლის სასიცოცხლო ციკლი შედგება რამდენიმე ფაზისაგან: დანერგვა, ზრდა, სიმწიფე და დაცემა.
დანერგვა. ახლად შექმნილი (გამოგონებული) პროდუქტი ჩვეულებრივ სრულყოფას საჭიროებს.
წარმოებაში მისი დანერგვისათვის საჭიროა მოწინავე ტექნიკა, შესაბამისი კვალიფიკაციის
სპეციალისტები, დრო და აშ. აღნიშნულის გამო, საქონლის დანერგვის ფაზაზე მოდელი
წინასწარმეტყველებს საქონლის გაყიდვების საკმაოდ შენელებულ ევოლუციას, რაც აიხსნება ფაქტორთა
სამი ჯგუფის ზემოქმედებით.
 ფირმის წინაშე შეიძლება წარმოიშვას ტექნოლოგიებთან დაკავშირებული პრობლემები,
რომლებიც ამ მომენტისატვის საკმარისად არ არის ათვისაბული;
 გასაღების ქსელები შეიძლება ამჟღავნებდნენ სიფრთხილეს საქონელთან მიმართებაში,
რომელსაც ჯერ არ დაუმტკიცებია მისი ეფექტიანობა;
 პოტენციური მყიდველები თავისი ჩვევების ნელი შეცვლით შეიძლება ანელებდნენ საქონლის
განვითარებას.

5
 ზრდა. თუ საქონელი წარმატებით გაივლის გამოცდას პირველ ფაზაზე, ის გადადის ზრდის ფაზაში,
რომელიც ხასიათდება გაყიდვების სწრაფი გაფართოებით. სასიცოცხლო ციკლის მოდელის მიხედვით
ასეთ ზრდას შემდეგი მიზეზები განაპირობებს:
 პირები, რომლებიც კმაყოფილნი არიან ახალი საქონლით განაგრძობენ საქონლის შესყიდვას და
ახდენენ გავლენას სხვა პოტენციურ კლიენტებზე;
 საქონლის არსებობა გასაღების ადგილებში ხელს უწყოფს მის შემჩნევას და შესაბამისად
გასაღებას;
 ახალი კონკურენტების გამოჩენა უზრუნველყოფს ბაზარზე ჯამური მარკეტინგული დაწოლის
გაძლიერებას იმ მომენტისათვის როდესაც მოთხოვნა არის გაფართოებადი და ელასტიური. შესაბამისად
ბაზარი იწყებს გაფართოებას.
სიმწიფე. ამ ფაზაზე საქონლი წარმოების ტექნოლოგიისა და ხარისხის მიხედვით იძენს საბოლოო
სტანდარტულ ფორმებს და შეუძლებელია მისი შემდგომი სრულყოფა, ამასთან ბაზარი თითქმის
ათვისაბულია და ჭირს მოთხოვნის შემდგომი გაფართოება. ამიტომ საქონელზე მოთხოვნა ნელდება.
დაცემა. ეს ფაზა ხასიათდება მოთხოვნის სტრუქტურული დაცემით, რაც განპირობებულია:
 სამეცნიერო-ტექნიკური პროგრესის გავლენით ბაზარზე ჩნდება ახალი უფრო სრულყოფილი
საქონელი, რომელიც ბაზრიდან დევნის იგივე ფუნქციების მქონე საქონელს;
 უპირატესობები, გემოვნებები დროთაგანმავლობაში მოდიფიცირდება და საქონელი გამოდის
მოდიდან;
 გარემოს სოციალური, ეკონომიკური და პოლიტიკური ცვლილებები საქონელს აძველებენ ან
ხდიან აკრძალულს.
ვინაიდან გაყიდვების მოცულობა და მოგების პერსპექტივები მცირდება, ზოგიერთი ფირმა
დატოვებს ბაზარს, სხვები პირიქით ცდილობენ მოახდინონ სპეციალიზება დარჩენილ ბაზარზე, თუ ის
მათთვის წარმოადგენს გარკვეულ ეკონომიკურ ინტერესს და დაცემა ხორციელდება თანმივდევრულად.
ბაზრის ხელახალი აღზევების ზოგიერთი გამონაკლისის გარდა, ტექნოლოგიურად მოძველებული
საქონელის გამოშვების შეჩერება გარდაუვალი ხდება.

4. მაკროგარემოს სტრუქტურა

მაკროგარემო მაღალი სირთულით გამოირჩევა, რაც განპირობებულია ფაქტორების უნიკალური

ერთობლიობით, რომელიც ახასიათებს ცალკეულ ქვეყანას. ბიზნესის გარემოს შესწავლისა და
გაანალიზების დროს იყენებენ ბიზნესგარემოს დაჯგუფებას ფუნქციური ნიშნით, რომლის მიხედვით
განასხვავებენ ბიზნესის გარემოს შემდეგ სახეებს:
1. ბიზნესის სამართლებრივი გარემო;
2. ბიზნესის პოლიტიკური გარემო;
3. ეკონომიკური გარემო;
4. ტექნოლოგიური გარემო;
5. სოციოკულტურული გარემო;
6. ბუნებრივი გარემო.
უნდა ითქვას, რომ ფაქტორებისა და პირობების მრავალფეროვნების მიუხედავად, ბიზნესზე
მოქმედი ფაქტორებიდან უმთავრესად აღნიშნულ ფაქტორებს ექცევა ყურადღება.
სხვადასხვა ქვეყნების სამართლებრივი სისტემები, კანონები, სახელმწიფო-მარეგულირებელი
დებულებები და აქტები არსებითად განსხვავდება ერთმანეთისაგან. ორგანიზაციები, იძულებულნი
ვალდებულნი არიან გაითვალისწინონ მრავალი ნორმატივი, რომელიც შეეხება დაბეგვრის,
ფასწარმოქმნის, ექსპორტ-იმპორტის ოპერაციებს, ანგარიშმგებლობას სახელმწიფო ორგანოების წინაშე
და სხვ.
ბიზნესში მონაწილე სუბიექტები შიდა და გარე პოლიტიკის ზემოქმედების ქვეშ იმყოფება.
პოლიტიკური მდგომარეობა და სოციალური დაძაბულობა ართულებს შესყიდვის, წარმოების,
6
მიწოდების, დისტრიბუციის და გასაღების პროცესებს ან საერთოდ შეუძლებელს ხდის მათ. ხშირ
პოლიტიკური სიტუაციის სტაბილურობა ნაწილობრივ უზრუნველყოფს ეკონომიკურ და ფინანსურ
სტაბილურობას.
ფირმებმა უნდა გაანალიზონ ეკონომიკური პირობები და დაკვირვება მოახდინონ იმ ქვეყნის
ეკონომიკურ მაჩვენებლებზე სადაც მათი ბიზნესი ფუნქციონირებს. გარდა ამისა მნიშვნელოვანია
საერთაშორისო ეკონომიკური ტენდენციების დადგენა, ვინაიდან ეს არსებით გავლენას ახდენს
კომპანიის საქმიანობაზე.
ტექნოლოგიური გარემო ბიზნესის წარმატებული ფუნქციონირების მნიშვნელოვანი ფაქტორია.
ტექნოლოგიური სიახლები გავლენას ახდენენ წარმოების ეფექტიანობაზე, ახალი სახეობის პროდუქციის
შექმნაზე, მის რეალიზაციაზე. ინფორმაციული ტექნოლოგიების სრულყოფითა და გამოყენებით
შესაძლებელი ხდება ახალი სახის მომსახურებისა თუ პროდუქციის შესახებ ინფორმაციის მოპოვება,
მისი შენახვა და გავრცელება. ცნობილია, რომ ორგანიზაციები, რომლებიც აღჭურვილია თანამედროვე
ტექნოლოგიებით და დაკავშირებული არიან ახალი ტექნოლოგიების შემქნელ მეცნიერტევად
ორგანიზაციებთან, სწრაფად რეაგირებენ ყოველ სიახლეზე და კონკურენტუნარიანნი არიან.
ბიზნესში განსაკუთრებული მნიშვნელობა ენიჭება სოციოკულტურული გარემოს შესწავლას,
ვინაიდან სწორედ კულტურა განსაზღვრავს მნიშვნელოვან წილად ადამიანების ქცევას საყოფაცხოვრებო
და სამსახურებრივ დონეზე, მათ დამოკიდებულებას სხვადასხვა მოვლენებისა და, კერძოდ,
ბიზნესისადმი. კულტურა არის საზოგადოებაში მიღებული ფასეულობების, რწმენისა და ადათ-წესების
სისტემა. ქვეყნის სოციოკულტურული სისტემა მოიცავს დემოგრაფიული სიტუაციის ცვალებადობას,
განათლების, ჯანდაცვისა და სოციალური უზრუნველყოფის დონეს, საქმიან (შრომით) მობილობას,
ცხოვრების წესებს.
ნებისმიერი ბიზნეს-სისტემა ბუნებრივ გარემოსთან კავშირში მოქმედებს, რომლის შემადგენელი
ნაწილი უნდა იყოს ეკოლოგიური ასპექტები. ეს კი სხვადასხვა ფაქტორების ერთობლიობაა, როგორიცაა:
ბუნებრივი რესურსების ხელმისაწვდომობა, ბიზნესის უსაფრთხო ფუნქციონირებისთვის ეკოლოგიური
ბარიერების შექმნა, საწარმოს პროდუქციის მიმართ ეკოლოგიურ მოთხოვნები, პროდუქციის
წარმოებისას ან მომსახურების გაწევისას გარემოზე საწარმოს ზემოქმედების ფორმები.
აღნიშნულ სისტემაზე გარკვეულ გავლენას ახდენენ სახელმწიფო ორგანოები, რომელთაც გარემოს
დაცვის სფეროში ევალებათ ზედამხედველობა და კონტროლის გაწევა. ბიზნესში მომუშავე მენეჯერებმა
უნდა გაითვალისწინონ ქვეყანის ეკოლოგიური კანონზომიერებების ამსახველი სამართლის ნორმები და
შეისწავლონ შესაბამისი ნორმატიულ-სამართლებრივი აქტები, რათა თავიდან აიცილონ საჯარიმო
სანქციებით გამოწვეული ზარალი და სხვ.

5. ბიზნესის ეთიკის ცნება

ეთიიკა ერთ-ერთი უძველესი თეორიული დისციპლინაა. მისი კვლევის ობიექტი მორალია.

ტერმინი „ეთიკა“ ზნეობრიობის მოძღვრების აღსანიშნავად ჯერ კიდევ არისტოტელემ გამოიყენა და
განსაზღვრა, რომ იგი „გვეხმარება იმის შემეცნებაში, თუ რა უნდა ვაკეთოთ და რისგან შევიკავოთ თავი“.
ბიზნესის ეთიკა პროფესიონალური ეთიკის ერთერთი ნაირსახეობაა. ზოგიერთი მკვლევარი და
პრაქტიკოსი მიიჩნევს, რომ ეს ცნება განსაზღვრავს ბიზნესის პროფესიონალების ქცევას და პრაქტიკულ
საქმიანობას. ზოგიერთი თვლის, რომ ეს არის მორალური სტანდარტების ერთობლიობა, რომელსაც
ბევრი აღიარებს, მაგრამ მცირე ნაწილი თუ მისდევს. არიან ისეთებიც, რომლებიც საერთოდ უარყოფენ
თვით ბიზნესის ეთიკის არსებობას.
ბიზნესში ეთიკური პრობლემები ხშირად თავს იჩენს ინვესტორებთან, მომხმარებლებთან,
თანამშრომლებთან, კრედიტორებთან, ან კონკურენტებთან საქმიანი ურთიერთობების დროს.
თითოეულ ამ ჯგუფს კონკრეტული ინტერესი აქვს და, ჩვეულებისამებრ, ორგანიზაციის მენეჯერებზე
ზეწოლას ახორციელებს. მაგალითად, ინვესტორებს სჭირდებათ მენეჯერები გონიერი ფინანსური
გადაწყვეტილებების მისაღებად, რომელიც გაზრდის გაყიდვებს, მოგებას და უკან დააბრუნებს
ინვესტიციებს. თავის მხრივ, მომხმარებელი ელის ფირმის პროდუქციის უსაფრთხოობას, საიმედოობას

7
და გონივრულად შეფასებას. თანამშრომლები ითხოვენ სამართლიან მოპყრობას დასაქმების,
განვითარებისა და კომპენსაციის საკითხებში. კრედიტორები ითხოვენ ხარჯების დროულად გადახდას
და ფირმის მიერ წარდგენილი საბუღალტრო ინფორმაციის სიზუსტეს. კონკურენტები ელიან ფირმის
სამართლიან და პატიოსან კონკურენტულ პრაქტიკას. TAP Pharmaceutical ProductsInc.-ის სავაჭრო
წარმომადგენლებმა აშშ-ში უროლოგებს შესთავაზეს ფართოეკრანიანი ტელევიზორი, კომპიუტერი,
ფაქსები და გოლფის აბონიმენტები, თუ ექიმები პაციენტებს გამოუწერდნენ TAP-ის პროსტატის კიბოს
ახალ სამკურნალო წამალ ლუპრონს. უფრო მეტიც, სავაჭრო წარმომადგენლებმა ფასდაკლებით ან
უფასოდ გაყიდეს ლუპრონი Medicare-ის მოსატყუებლად. ცოტა ხნის წინ ფედერალურმა მთავრობამ
მოიგო $875 მილიონის სასამართლო დავა TAP-ის წინააღმდეგ, როდესაც TAP-ის გაყიდვების ყოფილმა
ვიცე-პრეზიდენტმა დუგლას დურანდმა და დოქტორმა ჯოზეფ გერშტეინმა დარღვევები აღიარეს.
2006 წლის ბოლოს, კომპანია Hewlett-Packard-ის დირექტორთა საბჭოს თავჯდომარემ პატრისია დანმა
(Patricia Dunn) და გენერალურმა მრჩეველმა, ენ ბასკინსმა (Ann Baskins) თანამდებობები დატოვეს იმ
ბრალდებებით, რომ კომპანია ზედმეტად ერეოდა ჟურნალისტებისა და კომპანიის დირექტორთა პირად
ცხოვრებაში, რითაც კომპანიის რეპუტაცია შეილახა. მიჩიგანელმა კონგრესმენმა ჯონ დინგელმა (John
Dingell) განაცხადა: „ჩვენ წინაშე არიან მოწმეები Hewlett-Packard-იდან, რათა განვიხილოთ თაღლითური
სქემა, რომელიც ყოფილ პრეზიდენტ რიჩარდ ნიქსონსაც კი გააწითლებდა, ცოცხალი რომ ყოფილიყო“.
ალტერნატიულად განვიხილოთ ბერნარდ მედოფი (Bernard Madoff), ყოფილი ბირჟის მაკლერი,
ფინანსური მრჩეველი და NASDAQ-ის საფონდო ბირჟის თავმჯდომარე. 2009 წელს მას ბრალი დასდეს
ფასიანი ქაღალდებისა და სხვა მაქინაციების გამო; მათ შორის კლიენტებისთვის
პონზი სქემით $65 მილიარდის თაღლითურად გამოტყუებაში. მედოფს პატიმრობა 150 წლით მიესაჯა.
საქმიანი ადამიანები ყოველდღე აწყდებიან ეთიკურ პრობლემებს. ზოგიერთი მათგანი რთულია
შესაფასებლად. მიუხედავად იმისა, რომ გარკვეული სახის პრობლემები იშვიათად გვხვდება, ზოგიერთი
რეგულარულ ხასიათს ატარებს. მოდით, უფრო ღრმად გადავავლოთ თვალი რამდენიმე ეთიკურ
საკითხს.
სამართლიანობა და პატიოსნება. ბიზნესში ორი რამ არის მნიშვნელოვანი: სამართლიანობა და
პატიოსნება. ყველა კანონისა და რეგულაციის მორჩილების გარდა, საქმიანმა ადამიანებმა თავი უნდა
შეიკავონ შეგნებული ტყუილისგან, მონაცემების დამახინჯებისა და აგრეთვე სხვების დაშინებისაგან.
მსგავსი ქმედების შედეგები შესაძლოა ძვირად ფასობდეს. ცოტა ხნის წინ, მაგალითად, ქეით
ანდერსონსა (Keith E. Anderson) და უეინ ანდერსონს (Wayne Anderson), საერთაშორისო გადასახადების
დამალვის სქემის ლიდერებს, რომელიც ცნობილია, როგორც Anderson’s Ark and Associates-ი, არც მეტი
არც ნაკლები 20-წლიანი პატიმრობა მიუსაჯეს. ანდერსონების მთავარ ბუღალტერ რიჩარდ მარქსს
(Richard Marks) და მათ მთავარ ადმინისტრაციული თანამდებობის პირს, ქეროლაინ გროსნიქლს (Karolyn
Grosnickle) დაევალა $200 მილიონზე მეტი ჯარიმის გადახდა და ფინანსური ზარალის ანაზღაურება.
Anderson’s Ark და Associates-ის 1500-ზე მეტმა კლიენტმა დაახლოებით $31 მილიონი დაკარგა.
საბუღალტრო ფირმა Price water house Coopers LLP-ი დათანხმდა ამერიკის მთავრობისთვის $42
მილიონის გადახდას იმ ბრალდების მოსახსნელად, რომ ის რამდენიმე ფედერალური ორგანოსგან
მოტყუებით სამოგზაურო ხარჯებისთვის თანხას აგროვებდა. კომპანია Deere&Company თითოეული
თანამშრომლისგან მოითხოვს საკუთარი მომწოდებლების, კონკურენტების, მომხმარებლებისა და
თანამშრომლების სამართლიან მოპყრობას. «არც ერთი თანამშრომელი არ უნდა იღებდეს უსამართლო
უპირატესობას მანიპულაციების, ფაქტების შენიღბვის, კონფიდენციალური ინფრომაციის ბოროტად
გამოყენების, მონაცემების დამახინჯების ან სხვა მსგავსი უსამართლო ქმედების მეშვეობით.“ კომპანიის
სამუშაო ეთიკის პოლიტიკაში შესაძლო დარღვევების არსებითი ფაქტების შემთხვევაში
თანამშრომლებისათვის რეკომენდებულია შეტყობინების გაკეთება 24-საათიან ცხელ ხაზზე ან
ანონიმური ელექტრონული წერილების მეშვეობით. მსგავსი საქციელი არა მარტო
წახალისებული, არამედ საყოველთაოდ აღიარებული და დაცული ქმედებაცაა.
ორგანიზაციული ურთიერთობები. ბიზნესმენმა შესაძლოა თავისი პირადი კეთილდღეობა სხვაზე
და მათ შორის კომპანიაზე მაღლა დააყენოს. მაგალითად, 2002 წლის ბოლოს, Tyco International, Ltd-ის
ყოფილ მთავარ აღმასრულებელ დირექტორ ლეო დენის კოზლოვსკის (Leo Dennis Kozlowski) ბრალი
8
წაუყენეს იმისთვის, რომ მან კორპორაციული ფონდებიდან მიითვისა 43 მილიონი დოლარი საკუთარი
სახელით ფილანტროპული შემოწირულობების გასაკეთებლად. მასში შედიოდა ასევე $5 მილიონი Seton
Hall-ის უნივერსიტეტისთვის, რომელმაც თავის ახლად გახსნილ ბიზნესსკოლას კოზლოვსკის სახელი
მიანიჭა (Kozlowski Hall).
უფრო მეტიც, Tyco-ზე დაყრდნობით, ყოფილმა აღმასრულებელმა დირექტორმა ბორდის ნებართვის
გარეშე $61,7 მილიონი დააბანდა ადგილმდებარეობის შეცვლისთვის უპროცენტო კრედიტებში.
მტკიცების მიხედვით, ის ფულს ხარჯავდა პირადი ფუფუნებისთვის, მათ შორის, $15 მილიონიან
იახტასა და 3,9 მილიონის ღირებულების რენუარის ტილოში. მან ასევე გადაიხადა $2 მილიონიანი
წვეულება მეუღლის დაბადების დღის აღსანიშნავად. ამჟამად ბატონი კოზლოვსკი 25-წლიან სასჯელს
იხდის ციხეში. მან Tyco-ს აუნაზღაურა $134 მილიონის ფინანსური ზარალი და დაჯარიმდა $70
მილიონით. 2009 წელს შეერთებული შტატების უზენაესმა სასამართლომ უარყო მისი პეტიცია
სასამართლო გადახედვის შესახებ. მომხმარებლებსა და თანამშრომლებთან ურთიერთობა ხშირად
იწვევს ეთიკურ პრობლემებს. არაეთიკური საქციელი ამ სფეროში მოიცავს სხვისი შრომისა და იდეის
მითვისებას, ურთიერთშეთანხმების საფუძველზე ვალდებულებების შეუსრულებლობას და სხვების
იძულებას მოიქცნენ არაეთიკურად.
ინტერესთა კონფლიქტი. ინტერესთა კონფლიქტი წარმოიშობა მაშინ, როდესაც ბიზნესმენი
სიტუაციას არა დამსაქმებლის, არამედ თავისი პირადი ინტერესების სასარგებლოდ იყენებს.
ასეთი კონფლიქტი შეიძლება წარმოიქმნას მაშინ, როდესაც ბიზნესში თავს იჩენს საგადასახადო და
სასაჩუქრე ბიზნესგარიგებები. უნდა გვახსოვდეს ოქროს წესი, რომ ნებისმიერი რამ, რამაც პიროვნების
გადაწყვეტილებაზე შესაძლოა არასამართლიანად იმოქმედოს, წარმოადგენს ქრთამს, რომელიც
ნებისმიერ შემთხვევაში არაეთიკურია. მაგალითად, Nortel Networks Corporation-ი თავის
თანამშრომლებსა თუ დირექტორებს ნებას არ აძლევს, მიიღონ საჩუქარი ან დირექტორის ან სხვა
თანამდებობის პირის სახით წარმოადგინონ ნებისმიერი სხვა ორგანიზაცია, რომელიც უზრუნველყოფს
ამ კომპანიისათვის საქონლისა და მომსახურების მიწოდებას. თუმცა იმავე კომპანიის თანამშრომლებს
შეუძლიათ ნახევარ განაკვეთზე მუშაობა იმ ფირმებში, რომლებიც არ არიან კონკურენტები,
კორპორაციის მომწოდებლები ან მომხმარებლები. კომპანია „პროქტერ ენდ გემბელის“ (P&G), ყველა
თანამშრომელს ავალდებულებს ყოველთვის მხოლოდ კომპანიის ინტერესების მაქსიმალური
გათვალისწინებით იმოქმე-დონ. ინტერესთა კონფლიქტი ჩნდება, როდესაც დასაქმებულს აქვს პირადი
ურთიერთობა, ფინანსური ან სხვა სახის ინტერესი, რამაც შეიძლება ხელი შეუშალოს ამ ვალდებულებას,
ან როდესაც თანამშრომელი კომპანიაში საკუთარ პოზიციას პირადი სარგებლისათვის იყენებს. P&G
თანამშრომლებისგან ითხოვს საჭიროების შემთხვევაში ყველა პოტენციური ინტერესთა კონფლიქტის
გამჟღავნებასა და კონფლიქტის აღმოფხვრის მიზნით შემდგომ სწრაფ რეაგირებას. საერთოდ, P&G-
სთვის მიუღებელია რაიმე საჩუქრის, გასართობი ან სხვა სახის ფულადი ჯილდოების მიღება იმ
პირებისგან, რომლებთანაც ამ კომპანიას ბიზნესურთიერთობა აქვს, რადგან ეს კომპანიის მხრიდან
გარკვეულ ვალდებულებებს წარმოშობს და, თავის მხრივ, პოტენციურად ინტერესთა კონფლიქტს ქმნის.
კომუნიკაციები. ბიზნესკომუნიკაციებმა, განსაკუთრებით კი სარეკლამომ, შეიძლება წარმოშვას
ეთიკური კითხვები. მცდარი და არაკეთილსინდისიერი რეკლამა ითვლება უკანონო და არაეთიკურ
ქმედებად, რომელიც მომხმარებლის გაღიზიანებას იწვევს. ბავშვებზე გამიზნული რეკლამის
სპონსორები განსაკუთრებულ სიფრთხილეს უნდა იჩენდნენ, რათა თავიდან აიცილონ
მცდარი/არასწორი გზავნილები. ჯანმრთელობასთან დაკავშირებული პროდუქტების რეკლამის
შემქმნელებმაც უნდა მიიღონ მოტყუებისაგან დამცვავი ზომები, განსაკუთრებით ისეთი სიტყვების
გამოყენებისას, როგორიცაა: დაბალკალორიული, ცხიმიანი, უცხიმო და მსუბუქი.

6. ეთიკურ ქცევაზე მოქმედი ფაქტორები

შესაძლებელია თუ არა, რომ ბიზნესის გარემოში მყოფმა მტკიცე ზნეობრივი ფასეულობების მქონე
ინდივიდმა მიიღოს ეთიკურად საეჭვო გადაწყვეტილებები? რა ფაქტორები უბიძგებენ პიროვნებას
მიიღოს ეთიკური ან არაეთიკური გადაწყვეტილება ორგანიზაციაში? მიუხედავად იმისა, რომ ამ
9
კითხვებს არ გააჩნიათ ბოლომდე მკაფიო პასუხები, უნდა აღინიშნოს, რომ ორგანიზაციაში ქცევის
ნორმების განსაზღვრაზე სამი ძირითადი ფაქტორი ახდენს გავლენას: ინდივიდუალური ფაქტორები,
სოციალური ფაქტორები და შესაძლებლობები.
ინდივიდუალური ფაქტორებია:
 საკითხის ინდივიდუალური ცოდნა. გადაწყვეტილების მიმღებმა პირმა, რომელიც გამოირჩევა
საკითხის სფუძვლიანი ცოდნით, შეიძლება მიმართოს ზომებს ეთიკური პრობლემების თავიდან
ასაცილებლად მაშინ, როდესაც ნაკლებად ინფორმირებულ ინდივიდს შეიძლება მოუწიოს
გაუცნობიერებელი ქმედებების განხორციელება, რომლებიც მას ეთიკურ დილემამდე მიიყვანს.
 პირადი ფასეულობები. დამიანის მორალური ფასეულობები და მათდამი დამოკიდებულება
ასევე აშკარად მოქმედებს მის ბიზნესქცევაზე. უმთავრესად ადამიანები ორგანიზაციებს
უერთდებიან მხოლოდ პირადი მიზნის მისაღწევად.
 პირადი მიზნები. გზებს, რომლებსაც ადამიანები მიზნებისთვის იყენებენ, მნიშვნელოვან
გავლენას ახდენს მათ ქცევაზე ორგანიზაციაში. კონკრეტულ პირთა ქმედებები ხშირად გამხდარა
სკანდალის გამომწვევი მიზეზი ისეთ კომპანიებში, როგორებიცაა Adelphia, Arthur Anderson-ი,
Enron-ი, Halliburton-ი, Qwest-ი და WorldCom-ი.
სოციალური ფაქტორები:
 კულტურული ნორმები. პიროვნების ქცევის ნორმა სამუშაო ადგილზე, გარკვეულწილად,
განისაზღვრება კულტურული ნორმებით და ეს სოციალური ფაქტორები ყველა კულტურაში
განსხვავებულია. მაგალითად, ზოგიერთ ქვეყანაში მისაღები და ეთიკურია საბაჟოს
თანამშრომლებმა მიიღონ ფულადი ჯილდოები მათ მიერ ლეგალური სამუშაოს შესრულებაში
მაშინ, როდესაც სხვა ქვეყნებში ეს პრაქტიკა განხილული იქნება, როგორც არაეთიკური და
შესაძლოა უკანონო ქმედება.
 თანამშრომლები. თანამშრომელთა ქმედებები და გადაწყვეტილებები ქმნიან მორიგ სოციალურ
ფაქტორს, რომელიც განსაზღვრავს პიროვნების მიერ ბიზნესის ეთიკის აღქმას. მაგალითად,
თუთქვენი თანამშრომლები ახორციელებენ ხანგრძლივ სატელეფონო საუბრებს კომპანიის
დროისა და კომპანიის ხარჯების გამოყენებით, შესაძლოა ეს ქცევა აეთიკურ ნორმად ჩათვალოთ,
რადგან ამას ყველა აკეთებს.
 მნიშვნელოვანი ადამიანები. ისეთი „მნიშვნელოვანი ადამიანების“ მორალური ფასეულობები და
შეხედულებები, როგორებიცაა მეუღლე, მეგობრები და ნათესავები, ასევე შეიძლება გავლენას
ახდენდნენ თანამშრომლის აღქმაზე იმის შესახებ, თუ როგორია ეთიკური და არაეთიკური
ქცევის ნორმა სამსახურში.
 ინტერნეტის გამოყენება. მიუხედავად იმისა, რომ ინტერნეტი შესაძლოა ახალ გამოწვევებს
წარმოადგენდეს იმ ფირმების თანამშრომელთათვისაც, რომლებიც სამსახურში სწრაფი
ინტერნეტითა და საიტების ადვილი წვდომით სარგებლობენ. თანამშრომლის ონლაინქმედება
შეიძლება ჩაითვალოს არა მარტო შეურაცხმყოფელად სხვა თანამშრომლებთან მიმართებით,
არამედ შესაძლოა საქმე ფირმის წინააღმდეგ აღძრულ სასამართლო პროცესამდეც მივიდეს,
როდესაც მისი თანამშრომელი მიმართავს არაეთიკურ ქცევას და იყენებს მის სამუშაოსთან
არდაკავშირებული საეჭვო ვებსაიტებს. უახლესი კვლევა ცხადყოფს, რომ ბევრი თანამშრომელი
ვარაუდობს, რომ სამსახურში მათ მიერ ტექნოლოგიების გამოყენებაზე მონიტორინგი
იწარმოებს. თანამშრომელთა უმრავლესობა მიესალმება ამ აზრს და მიიჩნევს. რომ
თანამშრომლების ფაქსების, ელ. ფოსტისა და ვებთვალთვალი, სატელეფონო ზარების ჩაწერა
გამართლებული იქნება.
შესაძლებლობები:  
 შესაძლებლობის ქონა. შესაძლებლობა აღნიშნავს თავისუფლების ხარისხს ორგანიზაციაში,
სადაც ის დასაქმებულს აძლევს თავისუფალი ქცევის არჩევანს. ზოგიერთ ორგანიზაციაში,
კომპანიის გარკვეული პოლიტიკა და პროცედურები მიმართულია არაეთიკურ
შესაძლებლობათა შემცირებისკენ. მაგალითად, სწრაფი კვების ზოგიერთ რესტორანში ერთი
თანამშრომელი იღებს თქვენ შეკვეთას და თანხას და სხვა ასრულებს ბრძანებას. ეს პროცედურა
10
 ამცირებს არაეთიკური ქმედების შესაძლებლობას, რადგან პირი, ვინც იღებს ფულს, არ ეხება
პროდუქტს, და პირი, რომელსაც აქვს პროდუქტთან შეხება, თანხას არ ეხება.
 აღსრულება/განხორციელება.. კომპანიის პოლიტიკის, პროცედურების და ეთიკის კოდექსის
აღსრულების/განხორციელების ხარისხის მთავარი ფაქტორია, რომელიც გავლენას ახდენს
შესაძლებლობებზე. როდესაც დარღვევების გამოსწორება თანმიმდევრულად და მტკიცედ
მიმდინარეობს, არაეთიკურობა მცირდება. ახორცილებთ პირად სატელეფონო საუბრებს სამუშაო
დროში? რა თქმა უნდა, ბევრი ახორციელებს. თუმცა თანამშრომლების უმეტესობა ზღუდავს
საუბრის დროს, მაგრამ ზოგიერთი მათგანი 30 წუთზე მეტს საუბრობს. კომპანიის დროისა და
აღჭურვილობის მეშვეობით განხორციელებული პირადი ზარი პიროვნული ეთიკური
გადაწყვეტილების მაგალითია.

7. ეთიკური ქცევის ხელშეწყობა

უმეტესწილად ხემძღვანელები თანხმდებიან იმაზე, რომ ბიზნესის ეთიკა გასაუმჯობესებელი და
დასახვეწია. მაგრამ უფრო პრობლემატური კითხვაა: შესაძლებელია კი ბიზნესი
გახდეს უფრო ეთიკური რეალურ სამყაროში? უმრავლესობის აზრით, ხელისუფლებას,
სავაჭრო ასოციაციებსა და ინდივიდუალურ ფირმებს მართლაც შეუძლიათ, ჩამოაყალიბონ ეთიკური
ქცევის მისაღები დონე.
მთავრობის როლი ეთიკის წახალისებაში. მთავრობას შეუძლია ხელი შეუწყოს ეთიკურ ქცევას უფრო
მკაცრი რეგულაციების დაკანონებით. მაგალითად, 2002 წლის სერბეინს-ოქსლის აქტი უზრუნველყოფს
სამართლებრივი დაცვის ახალ კანონს იმ პირებზე, ვინც განაცხადებს კორპორაციული გადაცდომის
შესახებ. ხელმოწერის ცერემონიაზე პრეზიდენტ ჯორჯ ბუშის განცხადებით, „აქტი მოიცავს მკაცრ
დებულებებს, რათა აღმოიფხვრას და დაისაჯოს კორპორაციული და საბუღალტრო თაღლითობა თუ
კორუფცია, უზრუნველყოფილი იქნეს დამნაშავეების მიმართ სამართლიანობის აღსრულება და მუშ
მოსამსახურეთა და აქციონერების ინტერესების დაცვა.“ კანონი ასევე განიხილავს კორპორაციულ
პასუხისმგებლობას, ინტერესთა კონფლიქტსა და კორპორაციული ანგარიშვალდებულების საკითხებს.
მიუხედავად იმისა, რომ საჭიროა წესების დაცვა, არაეთიკური ბიზნესმენი ხშირად ახერხებს „გაძვრეს“.
გაზრდილ რეგულაციებს შეუძლია დახმარება, მაგრამ ეს ეთიკის პრობლემას ნამდვილად ვერ
გადაწყვეტს .
სავაჭრო ასოციაციების როლი ეთიკის წახალისებაში. სავაჭრო ასოციაციებს შეუძლიათ და ხშირად
სთავაზობენ კიდეც ეთიკურ სახელმძღვანელოებს თავიანთ წევრებს. ამ ორგანიზაციებს, რომლებიც
გარკვეულ სფეროში მოღვაწეობენ, შესანიშნავი შესაძლებლობა აქვთ წევრებზე ზეწოლა მოახდინონ,
რომლებიც საეჭვო ბიზნესპრაქტიკას ახორციელებენ. მაგალითად, ცოტა ხნის წინ, ფარმაცევტულმა
სავაჭრო ჯგუფმა მიიღო ახალი მითითებები ექსტრავაგანტული სადილებისა და ექიმებზე სასაჩუქრე
დანამატების გაცემის შესაჩერებლად. თუმცა განხორციელება და ხელმძღვანელობა განსხვავდება
ასოციაციების მიხედვით. რადგან სავაჭრო ასოციაციები ფუნქციონირებს მხოლოდ მათი წევრების
სასარგებლოდ, მკაცრი ზალისხმევა შეიძლება მარცხით დასრულდეს.
კომპანიების როლი ეთიკის წახალისებაში. ეთიკის კოდექსები, რომლებსაც კომპანიები თავიანთ
თანამშრომლებს აწვდიან, ალბათ, ყველაზე ეფექტიანი გზაა ეთიკური ქცევის მხარდასაჭერად. ეთიკის
კოდექსი არის წერილობითი სახელმძღვანელო, რომელიც ითვალისწინებს ორგანიზაციის მიერ
დადგენილი ეთიკური ქცევის განმარტებას; ის ასახავს ერთიან პოლიტიკას, სტანდარტებსა და სასჯელს
დარღვევებისთვის. რადგან თანამშრომლებმა იციან, რას ელიან მათგან და რა მოხდება მაშინ, თუ ისინი
დაარღვევენ ამ წესებს, ეთიკის კოდექსის ეს გრძელი გზა ხელს უწყობს ეთიკური ქცევის ნორმალიზებას.
თუმცა კოდექსი ყველა სიტუაციას არ ერგება. კომპანიები უნდა ქმნიდნენ ისეთ გარემოს, სადაც
თანამშრომლები აცნობიერებენ/აღიარებენ დაწერილ კოდექსს. მენეჯერები უნდა უზრუნველყოფდნენ
მიმართულებას კომუნიკაციის ხელშეწყობით, ეთიკური გადაწყვეტილების მიღების მაგალითებითა თუ
წახალისებით და თანამშრომლების მომზადებით ეთიკური გადაწყვეტილების მიღებაში. 1980-იანებში
ორგანიზაციების მზარდმა რაოდენობამ შექმნა და განახორციელა ეთიკის კოდექსები. Fortune-ის ბოლო
11
დროის კვლევაში 1,000 ფირმამ, კომპანიების 93-მა პროცენტმა აღნიშნა ფორმალური ეთიკური კოდექსის
არსებობა. ხოლო ზოგიერთი კომპანია ზომებსაც კი ატარებდა თავისი კოდექსის გასამკაცრებლად.
მაგალითად, საკუთარი ანგარიშვალდებულების გასამყარებლად, ჯანდაცვის ფინანსური მართვის
ასოციაციამ გადახედა საკუთარ კოდექსს, რათა დაენიშნა საკონტაქტო პირები ეთიკის დარღვევასთან
დაკავშირებული მოხსნენებების განსახილველად, რომლებიც გაარკვევენ, როგორ უნდა მოაგვაროს
დირექტორთა საბჭომ ბიზნესის ეთიკის დარღვევები და უზრუნველყოს სამართლი ანი მოსმენების
პროცესი. ელექტრონიკის გიგანტ Texas Instruments (TI)-ის ეთიკური კოდექსი მოიცავს საკითხებს,
რომლებიც ეხება პოლიტიკასა და პროცედურებს, კანონებსა და რეგულაციებს, მომხმარებელთან,
მომწოდებლებთან და კონკურენტებთან ურთიერთობებს, ინტერესთა კონფლიქტებს; დაპატენტებული
ინფორმაციის დამუშავებას და კოდექსის იძულებით შესრულებას.

8. ბიზნესის სოციალური პასუხისმგებლობა

სოციალური პასუხისმგებლობა არის იმის გაცნობიერება, რომ ბიზნესაქტივობები გავლენას ახდენენ
საზოგადოებაზე და ეს გასათვალისწინებელია გადაწყვეტილებების მიღებისას. ნიუ ორლეანზე
ქარიშხალი კატრინას დარტყმიდან პირველსავე დღეებში, Walmart-მა გაიღო $20 მლნ ნაღდი ფული (მათ
შორის $4 მლნ შტორმის გამო იძულებით გადაადგილებული თანამშრომლებისთვის), 100 სატვირთო
ავტომობილი უფასო საქონელი და კვების პროდუქტი 100, 000 კერძისათვის. გარდა ამისა, კომპანია
დაპირდა სამსახურს კატასტროფისგან დაზარალებულ ყველა თანამშრომელს. ცხადია, სოციალური
პასუხისმგებლობა ფული ღირს. შესაძლოა, არც თუ ისე ცხადია – ცალკეული შემთხვევების გარდა, რომ
სოციალური პასუხისმგებლობა კარგი ბიზნესიცაა. საბოლოოდ კი მომხმარებლები არკვევენ, რომელი
ფირმები იქცევიან პასუხისმგებლობით და რომლები – არა. ისევე მარტივად, როგორც მათ შეუძლიათ
შეიძინონ სოციალურად პასუხისმგებელი კომპანიის მიერ წარმოებული პროდუქტი, ანალოგიურად,
შესაძლოა, უარი თქვან სოციალურად უპასუხისმგებლო ფირმის პროდუქტის შეძენაზე.
მე-20 საუკუნის პირველ მეოთხედში, აშშ-ში ბიზნესს ჰქონდა მოქმედების თავისუფლება.
თანამშრომლები და მომხმარებლები მინიმალურად იყვნენ დაცული მთავრობის მიერ. შედეგად
ადამიანები ან იღებდნენ ბიზნესის არსებულ შეთავაზებას ან მის გარეშე არსებობდნენ. დღევანდელი
გადასახედიდან სამუშაო პირობები ხშირად სავალალო იყო. სამუშაო კვირა უმეტეს წარმოებაში
საშუალოდ 60 საათს მოიცავდა. სამუშაო ადგილები გადატვირთული და არასაიმედო იყო, ხოლო
საწარმოო ტრამვები ნორმას უფრო განეკუთვნებოდა, ვიდრე გამონაკლისს. სამუშაო პირობების გა-
უმჯობესების მიზნით, თანამშრომლებმა შექმნეს და შეუერთდნენ პროფკავშირებს. თუმცა 1900-იანების
დასაწყისში ბიზნესს მთავრობის დახმარებით შეეძლო სასამართლო დადგენილების, უხეში ძალისა და
რამდენიმე ანტიტრასტული კანონის გამოყენებაც პროფკავშირის მცდელობების დასამარცხებლად,
რომლებიც სამუშაო პირობების გაუმჯობესებას ისახავდა მიზნად. ამ პერიოდში მომხმარებლები,
ძირითადად, caveat emptor დოქტრინას მისდევდნენ, რაც, თავის მხრივ, ლათინური ფრაზაა და ნიშნავს:
„მყიდველი ფხიზლად უნდა იყოს“. სხვაგვარად რომ ითქვას, „იღებთ იმას, რასაც ხედავთ“ და ძალიან
ცუდია, თუ ის არ ამართლებს თქვენს მოლოდინს. მიუხედავად იმისა, რომ არაკეთილსინდისიერი
ბიზნესგამოცდილების მსხვერპლებს შეეძლოთ კანონიერი ქმედებებისთვის მიემართათ, სასამართლო
საკმაოდ ძვირი ჯდებოდა და მომხმარებლები იშვიათად იგებდნენ საქმეს. მეტიც, არ არსებობდა
მომხმარებელთა ჯგუფები ან სამთავრობო სააგენტოები, რომ გაეხმაურებინათ მომხმარებელთა საჩივრბი
ან ჰყოლოდათ საკუთარ ქმედებებზე პასუხისმგებელი გამყიდველები. 1930-იანებამდე ადამიანთა
უმეტესობას სჯეროდა, რომ კონკურენცია და საბაზრო ქმედება დროულად გამოასწორებდა დარღვევებს.
შესაბამისად, მთავრობა უნდა ჩაერთულიყო ყოველდღიურ ბიზნესაქტივობებში მხოლოდ თავისუფალი
ბაზრის სისტემის აშკარა დარღვევების შემთხვევაში. 1929 წლის 29 ოქტომბერს საფონდო ბირჟის
კოლაფსმა დიდი დეპრესია გამოიწვია და საშინელი ეკონომიკური პრობლემები შეუქმნა აშშ-ს.
ქარხნების მიერ წარმოებული პროდუქცია განახევრდა და სამუშაო ძალის 25% უმუშევარი
დარჩა. მთავრობა საზოგადოებრივი წნეხის ქვეშ მოექცა გაუარესებული სოციალური პირობების გამო.
მას აიძულებდნენ „მიემართა რაიმე ქმედებებისთვის“ ეკონომიკური მდგომარეობის გამოსასწორებლად.
12
1933 წელს, გაპრეზიდენტების შემდეგ, რუზველტმა წამოიწყო პროგრამები ეკონომიკის აღდგენის და
სოციალური პირობების გაუმჯობესების მიზნით. მთავრობამ მიიღო კანონები, რათა მომხდარიყო დიდი
ბიზნესსაქმიანობების მონოპოლისტური დარღვვების გამოსწორება და უზრუნველეყო სხვადასხვა
სოციალური მომსახურება მოსახლეობისთვის. ეს მასობრივი ფედერალური პროგრამები საზოგადოებასა
და ბიზნესს შორის ურთიერთობებში მთავრობის გაზრდილი ჩართულობის საფუძველი გახდა.
მთავრობის ჩართულობის მატებასთან ერთად, ამაღლდა ხალხის ცნობიერება ბიზნესის სოციალურ
პასუხისმგებლობაზე.
თანამედროვე მეწარმეები ზრუნავენ მოგებაზე საინვესტიციო კაპიტალიდან, მაგრამ,
იმავდროულად, უმეტესობა საკუთარი თანამშრომლებისგან ეთიკურ ქცევას ითხოვს. დამატებით,
დასაქმებულები ითხოვენ უკეთეს სამუშაო პირობებს, ხოლო მომხმარებლებს უსაფრთხო, სანდო
პროდუქცი ასურთ. სხვადასხვა ინტერესთა ჯგუფები ეხმაურებიან ამ საკითხებს და ამასთანავე ითხოვენ
დედამიწის ეკოლოგიური ბალანსის დაცვას. ამიტომაც მენეჯერებმა უნდა იმუშაონ კომპლექსურ
ბიზნესგარემოში, რომელშიც ისინი ისევე აგებენ პასუხს არა მხოლოდ საკუთარ მენეჯერულ, არამედ
მოქალაქეობრივ ქმედებებზე. საინტერესოა, რომ დღევანდელი მაღალტექნოლოგიური და
ინტერნეტფირმები შედარებით უკეთ იხდიან, როდესაც საქმე გარემოს, დასაქმებულთა პირობებს, ზედა
მმართველობაში უმცირესობებისა და ქალთა არსებობას, ცხოველებზე ჩატარებულ ცდებსა და
საქველმოქმედო შეწირულობებს ეხება.

9. ორგვარი შეხედულება სოციალურ პასუხისმგებლობაზე

მთავრობის რეგულაცია და საზოგადოების ცნობიერება ის გარე ძალებია, რომლებმაც
გაზარდეს ბიზნესის სოციალური პასუხისმგებლობა. მიუხედავად იმისა, რომ საქმიანი გა
დაწყვეტილებები ფირმის შიგნით მიიღება, სოციალური პასუხისმგებლობა მენეჯმენტის
დამოკიდებულებით იწყება. ორი ურთიერთსაწინააღმდეგო ფილოსოფია ან მოდელი განსაზღვრავს
ხელმძღვანელობის დამოკიდებულებას სოციალური პასუხისმგებლობის
მიმართ.
ეკონომიკური მოდელი ბიზნესის ტრადიციული ცნების მიხედვით, ფირმა არსებობს, რათა
აწარმოოს ხარისხიანი საქონელი და მომსახურება, გამოიმუშაოს სათანადო მოგება და შექმნას სამუშაო
ადგილები. შესაბამისად, სოციალური პასუხისმგებლობის ეკონომიკური მოდელიდან
გამომდინარე, საზოგადოება იღებს ყველაზე მეტ მოგებას, როდესაც ბიზნესს საშუალება აქვს, აწარმოოს
და გაყიდოს საზოგადოებისათვის საჭირო მომგებიანი საქონელი. ეკონომიკური მოდელი სათავეს იღებს
მე-18 საუკუნეში, როდესაც ბიზნესი, ძირითადად, მეწარმეების ან მმართველ-მფლობელების
საკუთრებაში იყო. მცირე ფირმებს შორის ძლიერი კონკურენცია იყო. მენეჯერისთვის, რომელიც ამ
ტრადიციულ დამოკიდებულებას ირჩევს, სოციალური პასუხისმგებლობა სხვისი მოვალეობაა. ბოლოს
და ბოლოს აქციონერები აბანდებენ კორპორაციაში, რათა მიიღონ მოგება ინვესტირებული კაპიტალიდან
და არა იმიტომ, რომ ფირმა სოციალურად პასუხისმგებელია და იურიდიულად ვალდებულია მათი
(აქციონერების) ეკონომიკური ინტერესების მიხედვით იმოქმედოს. მეტიც, შემოსავლიანი ფირმები
იხდიან ფედერალურ, სახელმწიფო და ადგილობრივ გადასახადებს, რომლებიც საზოგადოების
მოთხოვნილებების დასაკმაყოფილებლად გამოიყენება. ამგვარად, მოგებაზე ორიენტირებულ
მმართველებს სჯერათ, რომ ისინი ასრულებენ თავიანთ სოციალურ პასუხისმგებლობას არაპირდაპირ,
გადასახადების გადახდის გზით. შედეგად, სოციალური პასუხისმგებლობა მთავრობის, სხვადასხვა
გარემოს დამცველი ჯგუფის, საქველმოქმედო ფონდებისა და მსგავსი ორგანიზაციების პრობლემად
იქცევა.
სოციოეკონომიკური მოდელი ზემოთ აღწერილი მოდელის საპირისპიროდ, ზოგიერთ მენეჯერს
სჯერა, რომ მათ აქვთ პასუხისმგებლობა არა მხოლოდ აქციონერების, არამედ მომხმარებლების, თანამ-
შრომლების, მომწოდებლებისა და საზოგადოების წინაშე. ეს უფრო ფართო შეხედულება განეკუთვნება
სოციალური პასუხისმგებლობის სოციოეკონომიკურ მოდელს, რომლისთვისაც მნიშვნელოვანია, არა
მარტო მოგება, არამედ საქმიანი გადაწყვეტილებების გავლენა საზოგადოებაზე. ბოლო დროს მენეჯერთა
13
და ფირმების მზარდმა რაოდენობამ სოციოეკონომიკური მოდელი აითვისა სულ მცირე სამი მიზეზის
გამო. პირველ რიგში, ბიზნესი კორპორაციულ მფლობელობაშია და კორპორაცია საზოგადოების
ქმნილებაა. თუ ის (კორპორაცია) არ ფუნქციონირებს კარგი მოქალაქის მსგავსად, საზოგადოებას
შეუძლია და მოითხოვს კიდეც ცვლილებებს. გარდა ამისა, ბევრი ისეთი ფირმა ამაყობს თავისი
სოციალური პასუხისმგებლობით, როგორიცაა Starbucks Coffee, Hewlett-Packard-ი, Colgate-Palmolive,
CocaCola. ყოველი ზემოთ ჩამოთვლილი კომპანია Corporate Conscience Award-ი გამარჯვებულია შემდეგ
დარგებში: გარემოს დაცვის საკითხები, რეაგირების სისწრაფე მომხმარებელთა მიმართ, თანაბარი
შესაძლებლობები და საზოგადოების ჩართულობა. რა თქმა უნდა, ბევრ სხვა კორპორაციას გაცილებით
მაღალი სოციალური პასუხისმგებლობა აქვთ დღეს, ვიდრე ათი წლის წინ. და ბოლოს, ბევრ საქმიან
ადამიანს სჯერა, რომ ისევ მათ ინტერესებშია ამ სფეროში ინიციატივის საკუთარ თავზე აღება.
ალტერნატივა კი შესაძლოა იყოს კონკრეტული ინტერესის მქონე ჯგუფის მიერ ფირმის წინააღმდეგ
განხორციელებული კანონიერი ქმედება; მსგავს სიტუაციაში ფირმამ შესაძლოა დაკარგოს
საკუთარი აქტივობების კონტროლი.
ბიზნესის მფლობელები, მმართველები, მომხმარებლები და მთავრობის წარმომადგენლები წლების
განმავლობაში კამათობენ ეკონომიკური და სოციოეკონომიკური მოდელების ნაკლსა და
უპირატესობებზე. ყოველ მხარეს ოთხი არგუმენტი აქვს საკუთარი შეხედულების გასამტკიცებლად.
გაზრდილი სოციალური პასუხისმგებლობის არგუმენტები. სოციოეკონომიკური მოდელის
დამცველები ამტკიცებენ, რომ ბიზნესი მხოლოდ მოგებაზე არ უნდა იყოს ორიენტირებული. საკუთარი
პოზიციის გასამყარებლად მათ შემდეგი არგუმენტები მოჰყავთ:
1. რადგან ბიზნესი ჩვენივე საზოგადოების ნაწილია, მას არ შეუძლია სოციალური საკითხების
უგულებელყოფა.
2. ბიზნესს გააჩნია დღევანდელი რთული სოციალური საკითხების გადასაჭრელად საჭირო
ტექნიკური, ფინანსური და მენეჯერული რესურსები.
3. სოციალური საკითხების გადაჭრით ბიზნესს შეუძლია შექმნას გაცილებით უფრო სტაბილური
გარემო გრძელვადიანი მოგებისთვის.
4. ფირმების სოციალურად პასუხისმგებელ გადაწყვეტილებას შეუძლია თავიდან აიცილოს
მთავრობის ჩარევა, რაც იძულებით გააკეთებინებდა ბიზნესს იმას, რასაც ნებაყოფლობით არ
ასრულებენ.
ზემოთ ჩამოთვლილი არგუმენტები ემყარება ვარაუდს, რომ ბიზნესს აკისრია პასუხისმგებლობა არა
მხოლოდ საკუთარი აქციონერების, არამედ მომხმარებლების, თანამშრომლების, მომწოდებლებისა და
საზოგადოების წინაშე.
გაზრდილი სოციალური პასუხისმგებლობის საწინააღმდეგო არგუმენტები. სოციოეკონომიკური
მოდელის ოპონენტები ამტკიცებენ, რომ ბიზნესმა უნდა აკეთოს ის, რაც ყველაზე კარგად გამოსდის:
გამოიმუშავოს მოგება ხალხისათვის სასურველი პროდუქტების წარმოებითა და გაყიდვით. აღნიშნულს
კი შემდეგი არგუმენტებით ამყარებენ:
1. ბიზნესის მმართველები, პირველ რიგში, აქციონერების წინაშე არიან პასუხისმგებელნი, ამგვარად,
მენეჯმენტი უნდა ზრუნავდეს მფლობელთა მიერ ინვესტირებული კაპიტალის ამონაგებზე.
2. კორპორაციის დრო, ფული და უნარი გამოყენებული
უნდა იქნეს მოგების გასაზრდელად და არა საზოგადოების პრობლემების გადასაჭრელად.
3. ზოგადად, სოციალური პრობლემები მოქმედებს საზოგადოებაზე. ასე რომ, ცალკეული
ბიზნესიდან არ უნდა ველოდოთ მათ მოგვარებას.
4. სოციალური საკითხები მთავრობის წარმომადგენელთა პასუხისმგებლობაა, რომლებიც სწორედ
ამ მიზნით აირჩიეს და ანგარიშვალდებულნი არიან საკუთარი ამომრჩევლების წინაშე. ცხადია, ეს
არგუმენტები ემყარება მოსაზრებას, რომ ბიზნესის ძირითადი მიზანი მოგების გამომუშავებაა და
მთავრობა და სოციალური ინსტიტუციები სოციალური პრობლემების გადაჭრაზე უნდა ზრუნავდნენ.
დღეს ცოტაა სრულად ეკონომიკური ან სოციოეკონომიკური მიმართულების მქონე ფირმები.
უმეტესს არჩეული აქვს შუალედური მიმართულება. მიუხედავად ამისა, ჩვენს საზოგადოებას სურს და

14
ბიზნესისგან ელის კიდეც გარკვეული დონის სოციალურ პასუხისმგებლობას. ამგვარად, ამ შუალედური
მიმართულებით, კომპანიები სოციოეკონომიკური შეხედულებისაკენ იხრებიან.

10. კონსუმერიზმი
კონსუმერიზმი არის მომხმარებელთა უფლებების დასაცავად გატარებული ყველა ქმედება.
მომხმარებელთა მოძრაობის მიერ განხორციელებული ძირითადი საკითხები იყოფა სამ კატეგორიად:
გარემოს დაცვა, სასაქონლის თვისებები და უვნებლობა და ინფორმაციის გავრცელება. მიუხედავად
იმისა, რომ კონსუმერიზმი გარკვეულ დონეზე მე-19 საუკუნის ადრეული პერიოდიდან არსებობს,
მომხმარებელთა მოძრაობა 1960 წელს გაძლიერდა. სწორედ მაშინ პრეზიდენტმა ჯონ კენედიმ
გამოაცხადა, რომ მომხმარებლებისთვის არსებობდა „კანონპროექტი უფლებების შესახებ“.
პრეზიდენტ კენედის „კანონი მომხმარებელთა უფლებების შესახებ“ ამტკიცებდა, რომ
მომხმარებლებს აქვთ უვნებლობის, ინფორმირებულობის, არჩევანის უფლებები და უფლება, რომ მათ
მოუსმინონ. 1975 წლის შემდეგ, ჩამონათვალს დაემატა ორი უფლება: მომხმარებლის განათლების
უფლება და თავაზიანი მომსახურების უფლება. ეს ექვსი უფლება წარმოადგენს ბოლო 45 წლის
განმავლობაში გამოცემული მომხმარებელზე ორიენტირებული კანონმდებლობის საფუძველს. ეს
უფლებები, აგრეთვე, გვაწვდიან მიზნებისა და მომხმარებელთა მოძრაობის შედეგების ეფექტიან
მონახაზს.
უსაფრთხოების/უვნებლობის უფლება. მომხმარებელთა უსაფრთხოების უფლება ნიშნავს, რომ მათ
მიერ შეძენილი საქონელი უნდა იყოს უსაფრთხო მიზნობრივი გამოყენებისთვის, უნდა შეიცავდეს
დაწვრილებით და ვრცელ მითითებებს სათანადო გამოყენებისათვის და შემოწმებული უნდა იყოს
მწარმოებლის მიერ, რათა უზრუნველყონ პროდუქციის ხარისხი და სანდოობა. არსებობს რამდენიმე
მიზეზი, თუ რატომ უნდა ზრუნავდნენ კომპანიები პროდუქციის უსაფრთხოებაზე/უვნებლობაზე.
მაკორექტირებელი ქმედებები შესაძლოა, ძვირად ფასობდეს. ისეთი ფედერალური სააგენტოები,
როგორებიცაა Food and Drug Administration-ი და Consumer Product Safety
Commission-ი, ფლობენ ძალაუფლებას, აიძულონ ბიზნესები, რომლებიც აწარმოებენ ან ყიდიან
დაზიანებულ პროდუქციას, რომ მიმართონ მაკორექტირებელ ქმედებებს. ეს ქმედებები მოიცავს
კომპენსაციის შეთავაზებას, დაზიანებული პროდუქციის უკან დაბრუნებას, საჯარო გაფრთხილებებს და
მომხმარებლისთვის თანხის დაბრუნებას – ნებისმიერი მათგანი ძვირად ფასობს.
სასამართლო დავების მატება. ომპანიებმა უნდა იცოდნენ, რომ მომხმარებლები და მთავრობა იგებენ
სასამართლო დავებს (product-liability lawsuits – საქონლის ხარისხზე მწარმოებლის პასუხისმგებლობა
მომხმარებლის წინაშე) დაზიანებული პროდუქციის მწარმოებლების წინააღმდეგ. მეტიც, აღნიშნული
დავების ანაზღაურების ოდენობაც მატულობს. შიშობდა რა უამრავი სასამართლო დავების შედეგებზე,
თამბაქოს გიგანტმა Philip Morris and R. J. Reynolds-მა, რომელიც ათწლეულების განმავლობაში
უარყოფდა, რომ სიგარეტი იწვევს დაავადებას, 1997 წელს დაიწყო შტატის მთავარ პროკურორებთან,
მოსარჩელეთა ადვოკატებთან და მოწევის მოწინააღმდეგე აქტივისტებთან მოლაპარაკება. თამბაქოს
გიგანტებმა თავიანთ გაყიდვებსა და რეკლამაზე ფართომასშტაბიანი შეზღუდვები და კომპენსაციის
სახით ასობით მილიონი დოლარის გადახდა შესთავაზეს.
მომხმარებლის წესები. საქონლის უვნებლობის გამოსწორების მეორე ძირითადი მიზეზი
მომხმარებელთა მოთხოვნაა უსაფრთხო პროდუქტებზე. ადამიანები უბრალოდ შეწყვეტენ პროდუქტის
შეძენას, რომელიც მათთვის უსაფრთხო არ არის.
ინფორმირებულობის უფლება ნიშნავს, რომ პროდუქტის შეძენამდე მომხმარებლებს უნდა ჰქონდეთ
წვდომა მასზე არსებულ ინფორმაციაზე. დეტალური ინფორმაცია ინგრედიენტებსა და კვებით
ღირებულებაზე განთავსებული უნდა იყოს საკვებ კონტეინერებზე, ინფორმაცია ქსოვილებსა და
რეცხვის მეთოდებზე მიკრული უნდა იყოს ტანსაცმელზე, კრედიტორებმა უნდა გაუმჟღავნონ სესხის
ნამდვილი ღირებულება მომხმარებლებს, რომლებიც საქონელს კრედიტით შეიძენენ. გარდა ამისა,
მწარმოებლებმა უნდა მოახდინონ მომხმარებელთა ინფორმირება თავიანთი პროდუქტების გამოყენების
პოტენციური საფრთხეების შესახებ. მწარმოებლები, რომლებიც არ ახორციელებენ ზემოთ აღნიშნულს,
15
შეიძლება პასუხისმგებელნი გახდნენ თავიანთი პროდუქციით მიყენებულ ზარალზე. მაგალითად,
Maytag-ი უზრუნველყოფს საკუთარ მომხმარებელს მოცულობითი ბუკლეტით, რომელშიც აღწერილია,
როგორ უნდა გამოიყენონ მათი ავტომატური სარეცხი მანქანა. ზოგჯერ მსგავსი გაფრთხილებები
გადაჭარბებული ჩანს, მაგრამ ისინი საჭიროა მომხმარებელთა ტრამვების (და შედეგად სასამართლო
დავების) თავიდან ასაცილებლად.
არჩევანის უფლება ნიშნავს, რომ მომხმარებლებს უნდა ჰქონდეთ სხვადასხვა მწარმოებლისა და
გამყიდველთა მიერ შეთავაზებული პროდუქტების არჩევანი, რათა დაიკმაყოფილონ კონკრეტული
მოთხოვნა. მთავრობამ შეასრულა თავისი როლი ანტიტრესტული კანონით, რითაც კონკურენციას
დაუჭირა მხარი. რაც უფრო მაღალია კონკურენცია, მით მეტია არჩევანის საშუალებაც. კონკურენცია და
შედეგად არჩევანის თავისუფლება ფასის შემცირებით მომხმარებლისთვის დამატებით სარგებელს
უზრუნველყოფს. მაგალითად, როდესაც პერსონალური კომპიუტერები გამოუშვეს, მათი საწყისი ფასი
$5, 000-ს აღემატებოდა. ძლიერი კონკურენციისა და ტექნოლოგიური წინსვლების წყალობით,
პერსონალური კომპიუტერები დღეს $500-ზე ნაკლები ღირს.
მოსმენის უფლება მეოთხე უფლება ნიშნავს, რომ მომხმარებლის ჩივილის შემთხვევაში ვინმე
მოუსმენს მათ და შესაბამის ზომებს მიმართავს. სინამდვილეში მენეჯერებმა დაიწყეს მომხმარებელთა
მოსმენა მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ, როდესაც გაიზარდა სამომხმარებლო პროდუქციის მწარმოებელ
და გამყიდველებს შორის კონკურენცია. კონკურენტული უპირატესობის მოსაპოვებელი ერთ-ერთი გზა
მომხმარებელთა მოსმენა და მათთვის საჭირო საქონლის მიწოდება იყო. დღეს კომპანიები გაცილებით
ყურადღებით უსმენენ მომხმარებელს და ბევრ დიდ ფირმას მომხმარებელთან ურთიერთობის
დეპარტამენტებიც აქვს, რომლებთან დაკავშირებაც მარტივია უფასო სატელეფონო ნომრით. სხვა
ჯგუფებიც უსმენენ მომხმარებლებს. მოქალაქეთა საჩივრებზე რეაგირებისათვის დიდი ქალაქების
უმეტესობას და ზოგიერთ შტატს მომხმარებელთა მომსახურების ოფისები აქვთ.
მომხმარებელთა დამატებითი უფლებები 1975 წელს პრეზიდენტმა ჯერალდ ფორდმა
მომხმარებელთა უფლებების კანონპროექტს დაამატა მომხმარებლის განათლების უფლება, რომელიც
ადამიანებს აძლევს მათი, როგორც მომხმარებლების უფლებების ცოდნას. 1994 წელს პრეზიდენტმა ბილ
კლინტონმა, დაამატა მეექვსე – მომსახურების უფლება, რომელიც მომხმარებლებს ანიჭებს
ხელსაყრელობის, თავაზიანობისა და გულისხმიერების უფლებას, რომელიც მათ სამომხმარებლო
საქონლის მწარმოებლებისა და გამყიდველებისგან უნდა მიიღონ.

11. ბიზნესის ეკოლოგიური ასპექტები

მსოფლიო საზოგადოების პროგრესულად მოაზროვნე ადამიანთა ნაწილი თანხმდება, რომ
ეკოლოგია - XXI საუკუნის ცენტრალური პრობლემაა. ამ ფონზე, ბიოსფერული წონასწორობის
დარღვევაში მთავარ ეჭვმიტანილს ბიზნესი წარმოადგენს, რაც ბუნებრივია, კარდინალურად ცვლის
არსებულ შეხედულებებს ეკონომიკური საქმიანობის ეკოლოგიური შემადგენლის მიმართ და
საწარმოებს უბიძგებს გარემოზე ზრუნვა თავისი სტრატეგიის უმნიშვნელოვანეს ელემენტად აქციოს.
თანამედროვე ბიზნესის ეკოლოგიზაციის პროცესზე ბევრი ფაქტორი ახდენს გავლენას. მათ შორის
ყველაზე მნიშვნელოვანია ეკოლოგიური მსოფლმხედველობის საზოგადოების სხვადასხვა ფენაში შეჭრა
და ახალი ფასეულობების ფორმირება, რომელიც ეკოლოგიურად სუფთა პროდუქტებზე გლობალური
მოთხოვნის ზრდაში ვლინდება. „ბინძურ“ ტექნოლოგიებზე მომუშავე და გარემოსათვის სახიფათო
საგნების მწარმოებელი საწარმოები სულ უფრო ხშირად იმსახურებენ საჯარო გაკიცხვას და განიცდიან
ბოიკოტს მომხმარებლების მხრიდან, რითაც კარგავენ როგორც საგარეო, ასევე საშინაო ბაზრებს.
თანამედროვე მომხმარებლები, როგორც წესი, უარს ამბობენ შეიძინონ ისეთი საქონელი, რომელიც:
- უარყოფით გავლენას ახდენს უშუალოდ მომხმარებელის და მის გარშემო მყოფი ადამიანების
ჯანმრთელობაზე;
- ზიანს აყენებს გარემოს წარმოების, გამოყენების, ან უტილიზაციის (განადგურების) პროცესში;
- მოიხმარს დიდი რაოდენობით ენერგიას და ბუნებრივ რესურსებს წარმოების, გამოყენების, ან
უტილიზაციის პროცესში;
16
 - წარმოშობს არასასურველ ნარჩენებს გადამეტებული შეფუთვის ან ვარგისიანობის მცირე ვადის
გამო;
- დამზადებულია გადაშენების პირას მყოფი ცხოველების ტყავის ან ხორცისაგან.
თანამედროვე ბიზნესის ეკოლოგიურ ორიენტაციაზე ასევე მნიშვნელოვან გავლენას ახდეს
ეროვნული და საერთაშორისო მარეგულირებელი ორგანიზაციების მხრიდან გარემოს დაცვაზე
მოთხოვნების გამკაცრება. ბიზნესის ეკოლოგიური რეგულირების ინსტრუმენტს განეკუთვნება
ადმინისტრაციული (სპეციალური სტანდარტებისა და ნორმების დაწესება, ბუნებრივი რესურსებით
სარგებლობის ლიცენზირების სისტემა, ეკოლოგიური ექსპერტიზისა და სერთიფიკაციის სისტემების
გამოყენება და ა.შ.) და ეკონომიკური (ბუნებრივი რესურსებით სარგებლობაზე გადასახადების დაწესება,
ჯარიმები ეკოლოგიური კანონმდებლობის დარღვევაზე, დაზღვევის სისტემის დანერგვა და სხვა)
მეთოდები.
ამასთან, თანამედროვე ბიზნესის სამყარო ეკოლოგიური ზედამხედველობის პირდაპირი
მეთოდებიდან საბაზრო მართვის მექანიზმებზე გადადის. ამ მხრივ საინტერესოა აშშ-ის გამოცდილება,
სადაც ცალკეულ საწარმოებს გადაეცათ გარემოს დაბინძურების უფლება. მეთოდი მდგომარეობს
შემდეგში: ეკოლოგიური ზედამხედველობის ორგანოები ფირმებს უმტკიცებენ დასაშვები
დაბინძურების კვოტებს, რაც დამოკიდებულია წარმოების ტიპსა და მასშტაბებზე. თუ საწარმო,
ნებაყოფლობით, ლიმიტზე დაბლა შეამცირებს ეკოლოგიური დაბინძურების დონეს, მას ეძლევა
შესაძლებლობა კვოტის დარჩენილი ნაწილი სხვას მიყიდოს. დღეს უკვე სერიოზულად განიხილება
დაბინძურების უფლებების ეროვნული და მსოფლიო ბაზრების შექმნის საკითხი, რადგან უკანასკნელი
ფირმებს ასტიმულირებს უფრო სწრაფად გაატარონ ეკოლოგიური რეფორმები.
ბიზნესის ეკოლოგიზაციის კიდევ ერთი ფაქტორია ფინანსური ინსტიტუტების (ბანკები,
სადაზღვევო ორგანიზაციები, საპენსიო ფონდები და ა.შ.) მიერ კლიენტების შერჩევისას გამოყენებული
დიფერენცირებული მიდგომები. ასეთი დიფერენცირების კრიტერიუმს, უმეტეს შემთხვევაში,
წარმოადგენს კონკრეტული პროექტის ეკოლოგიური რისკის დონე. მაგალითად, ბანკები, როგორც წესი,
თავს არიდებენ მაღალი ეკოლოგიური რისკის მქონე პროექტების დაფინანსებას.
გაემოზე ზრუნვას მნიშვნელოვანი სარგებელი მოაქვს ცალკეული საწარმოებისათვის. მათ შორის
შეიძლება აღინიშნოს:
- ეკონომია დაკავშირებული _ ბუნებრივი რესურსების და ენერგიის მოხმარების მასშტაბების
შემცირებასთან, ასევე ჯარიმების და გარემოს დაბინძურებაზე გადასახდელების შემცირებასთან;
- ამონაგების ზრდა ერთი მხრივ, ეკოლოგიურად სუფთა პროდუქციის უფრო მაღალ ფასად
გაყიდვით და მეორე მხრივ, უფრო მეტი პროდუქციის გაყიდვით;
- საგარეო ბაზარზე საიმედო გასვლა;
- შეღავათიან პირობებში ფინანსური რესურსების მიღება.
ექსპერტები ეკოლოგიურად სუფთა პროდუქციის მსოფლიო ბაზარს აფასებენ, როგორც ერთ-ერთ
ყველაზე ტევადსა და სწრაფად მზარდს. ასევე დიდ იმედებს იძლევა სამეცნიერო გამოკვლევები „მწვანე“
ტექნოლოგიების დარგში. შესაბამისად, საწარმოები, რომლებიც სხვებზე ადრე გააცნობიერებენ თავის
ეკონომიკური საქმიანობის სტრატეგიაში ეკოლოგიური ფაქტორის გათვალისწინებასთან
დაკავშირებულ ახალ შესაძლებლობებს, მნიშვნელოვნად გაიმარტივებენ კონკურენტული
უპირატესობის მოპოვებას როგორც ადგილობრივ, ასევე საგარეო ბაზარზე.

საშინაო დავალება

1) რატომ გსურთ დაიწყოთ საკუთარი საქმე?

2) რომელი ბიზნესით გსურთ, რომ დაკავდეთ და რატომ?
3) რაში მდგომარეობს თქვენი ბიზნეს-იდეა და რით განსხვავდება სხვა მსგავსი იდეებისაგან?
4) განსაზღვრეთ თქვენი საწარმოს მისია:
5) ჩამოაყალიბეთ თქვენი საწარმოს მიზნები:
6) ვინ იქნებიან თვენი მომხმარებლები? აღწერეთ.

17
7) აღწერეთ თქვენი კონკურენტები.
8) ვინ იქნებიან პოტენციური კონკურენტები და შემცვლელი საქონლის მწარმოებლები?
9) აღწერეთ ვინ იქნებიან თვენი მომწოდებლები?
10) როგორ უნდა დაიკავოს თანამშრომელმა ეთიკური პოზიცია, თუ ის განსხვავდება ხელმძღვანელის
პოზიციისგან?
11) რომელი უფრო მომგებიანია ბიზნესისთვის – სოციალური პასუხისმგებლობის ეკონომიკური თუ
სოციოეკონომიკური მოდელი?
12) უნდა დაანებოს თუ არა თავი მთავრობამ ბიზნესის რეგულირებას? მაგალითად, უნდა ჰქონდეთ უფლება
რძის პროდუქტების მწარმოებელ კომპანიებს, რომ, როცა მოისურვებენ შეუმოწმებლად გაყიდონ მათ მიერ
დამზადებული პროდუქტი?
13) ერთ-ერთი კომპანიის ტოპ მენეჯერი, გეუბნებათ, რომ ,,მე არ მჭირდება თავი ვიტეხო გარემოსა და
ეთიკური საკითხებით. ბიზნესი-ფულია, და მას ვაყენებ პირველ ადგილზე“. ეთანხმებით თუ არა მის
მოსაზრებას? თუ არ ეთანხმებით, მიუთითეთ იმ მიზეზებზე, რომლებიც აიძულებს მას გაითვალისწინოს
გარემოსა და ეთიკური საკითხები.
14) გუნდური უნარის გამომუშავება. ეთიკური კოდექსი აყალიბებს მისაღებ ქცევას ორგანიზაციაში და
გამოიყენება როგორც ეთიკური ქცევის მხარდასაჭერი სახელმძღვანელო.
დავალება
ოთხი წევრისგან შემდგარ გუნდებბში მოიძიეთ თსუ-ს ეთიკის კოდექსი, გაანალიზეთ და უპასუხეთ
შემდეგ კითხვებს:
ა. რას გვეუბნება ის სტუდენტის და სტუდენტის, მასწავლებლის და სტუდენტის, სტუდენტისა და
მასწავლებლის ურთიერთობებზე?
ბ. რამდენად ასახავს ის მასწავლებელთა უფლებებს?
გ. რამდენად ასახავს ის სტუდენტების უფლებებს?
დ. თქვენი აზრით რამდენად იცავენ სტუდენტები და მასწავლებლები უნივერიტეტის ეთიკის კოდექსს?
ე. მოამზადეთ მოხსენება.

15) წლების განმავლობაში, ბიზნესეთიკა ბევრი დისკუსიის საგანს წარმოადგენდა და ის კვლავ აწუხებს
თანამშრომლებსა და აქციონერებს. ყოველდღიურად გაზეთებსა თუ ქვეყნის ახალ ამბებში გვესმის ამბები
თაღლითობასა და სამსახურებრივ გადაცდომაზე.
დავალება
მოამზადეთ წერილობითი მოხსენება შემდეგზე:
1. რატომ შეიძლება იყოს რთული ადამიანთათვის სწორი ქცევა?
2. როგორია თქვენი პირადი ეთიკის კოდექსი? მოამზადეთ კოდექსი და ჩამოაყალიბეთ ის, რაც
თქვენთვის მორალურად მისაღებია. დოკუმენტი უნდა მოიცავდეს თქვენი პიროვნული ქცევის
სახელმძღვანელოს.
3. როგორ გავლენას მოახდენს თქვენი ეთიკის კოდექსი იმ კომპანიის არჩევისას, რომელშიც უნდა
იმუშაოთ.

16) ეთიკური დილემა

თქვენ დაგნიშნეს იმ კოლექტივის ხელმძღვანელად, სადაც რამდენიმე წელი მუშაობდით რიგით
თანამშრომლად. თქვენ გამოიძახეთ კაბინეტში თქვენს დაქვემდებარებაში მყოფი თანამშრომელი, რათა
გაგერკვიათ მისი სამსახურში ხშირი დაგვიანების მიზეზები, მაგრამ მოულოდნელად თვითონ დააგვიანეთ 15
წთ-ით. თანამშრომელი კი დროზე მოვიდა და თქვენ გელოდებათ.
როგორ დაიწყებთ საუბარს შეხვედრისას?
ა) მაშინვე მოითხოვ მისგან მისი დაგვიანებების მიზეზების ახსნას;
ბ) მოუბოდიშებ მას და დაიწყებ საუბარს წყნარი ტონით;
გ) მიესალმები, აუხსნი დაგვიანების მიზეზს და ჰკითხავ მას: `როგორ გგონიათ, რას უნდა ელოდო იმ
ხელმძღვანელისაგან, რომელიც ისევე ხშირად აგვიანებს, როგორც თქვენ?”
დ) საუბარი სხვა დროისათვის გადაიდება.

18