Fiber Optik Kablolar ve Bilgi İletimi

Okan ŞİMŞEK
 Fiber Optik Kablolar ve Bilgi İletimi
❖ Bilgi teknolojilerinin gelişimi; insanlığın varoluşundan beri süregelmiş, bilgi
aktarımını kolaylaştırmış, insanlar arası bilgi alışverişinin en hızlı, en verimli
ve en doğru şekilde yapılabilmesini sağlamıştır.
❖ İnsanoğlu ilkçağlardan bu yana iletişim sağlayabilmek için çeşitli yöntemler
kullanmıştır.
❖ Ateşin ve dumanın sinyalleriyle başlayan bilgi alışverişi; güvercinlerin posta
aracı olarak kullanılmasıyla devam etmiştir.
❖ 1830 yılında telgrafın bulunmasıyla, iletişimde elektriksel haberleşme
çağına geçilmiştir.
❖ İlk telefon görüşmesinin de 1876 yılında gerçekleştirildiği göz önüne alınırsa,
insanoğlunun kısa zamanda bu alanda büyük mesafeler kat ettiği ortadadır.
 Fiber Optik Kablolar ve Bilgi İletimi
❖ Bu aşamadan sonra bilginin bir noktadan diğer bir noktaya daha hızlı taşınması,
yani haberleşmeyi daha hızlı hale getirmek hedeflenmiştir. Bu sebeple elektrik
kablolarından daha hızlı iletişim araçları aranmaya başlanmıştır.
❖ Işığın elektrikten daha hızlı oluşu, bilgi iletişiminin gelişiminde insanoğluna
yardımcı olmuş ve günümüz iletişiminde ışık kullanılmaya başlanmıştır.
❖ Bunun sonucu olarak ışığın ve bu sayede bilginin nasıl bir ortamda iletileceği
araştırma konusu haline gelmiştir.
❖ Bu konudaki ilk deneme, ışığın yakınsak merceklerle iletilmeye çalışılması
olmuştur; fakat bu sistem atmosferden etkilenmiş ve sadece havanın durgun
olduğu zamanlarda birkaç yüz metre iletim sağlanabilmiştir.
❖ Bunun dışında 1960'larda metal veya helezon biçimli tellerden yapılmış dairesel
dalga havuzları ve yansıtma boruları denenmiş; ancak bunlar da ışığın
iletiminde yetersiz kalmıştır.
 Fiber Optik Kablolar ve Bilgi İletimi

❖ 1800'lü yıllarda yapılan ilk deneylerde fiber optik teknolojisinin

günümüzdeki kadar yaygın hale gelebileceği tahmin edilmiyordu.
❖ Önceleri yüksek maliyetler ve malzeme temininde yaşanan zorluklar
nedeniyle fiber optik pek sıcak bakılan bir çözüm değildi.
❖ Günümüzde bu sorunlar yaşanmamakta ve fiber optik teknolojisi hızla
gelişmektedir.
❖ Örneğin: FTTD (Fiber To The Desk) adındaki, kişisel bilgisayarlara fiberi
doğrudan getiren teknoloji başarıyla kullanılmaktadır.
 Fiber Optik Kablolar ve Bilgi İletimi

❖ Bugün ışığın iletilmesinde "fiber optik kablolar" ve "optik sistemler"

kullanılmaktadır.
❖ Optik fiberler bize çok sayıda bilginin ışık hızıyla tek bir fiber boyunca
iletilebileceğini göstermektedir.
❖ Fiber optik kablo içindeki bir parmak kalınlığındaki liften aynı anda 2400
telefon görüşmesi ve aynı zamanda televizyon yayını iletilebilmektedir.
❖ Fiber optik sistemlerde 500 elektromanyetik dalga hiçbir değişikliğe
uğramadan 300 km iletilebilmektedir.
 Fiber Optik Kablolar ve Bilgi İletimi
❖ Fiber optik kablolar ışık sinyalinin gönderildiği camdan veya
plastikten imal edilmiş çekirdek kısmı ve çekirdek üzerine
uygulanan akrilik kaplama ile istenilen renklerde kaplanarak
gevşek ve sıkı tüpler içerisine yerleştirilen, mukavemet
elemanı olarak cam elyaf ve kevlar ile güçlendirilip koruyucu
bir dış kılıf içeren kablo çeşididir.
❖ Fiber optik kablolar, veri göndermek için elektrik sinyallerinin
aksine ışık sinyallerini kullanır.
❖ Fiber optik kablo, bir elektrik kablosuna benzer, ancak ışığı
taşımak için kullanılan bir veya daha fazla fiber optik içeren
bir kablo türüdür.
 Fiber Optik Kablolar ve Bilgi İletimi
❖ Optik fiber elemanları tipik olarak tek tek plastik tabakalarla kaplanır ve
kablonun yerleştirileceği ortam için uygun koruyucu bir tüp içinde bulunur.
❖ Bina içi ve bina dışı kullanım için uygun olduğu gibi yer altında ve direkler
arası havai kullanım için de uygun türleri vardır.
 Fiber Optik Kablolar ve Bilgi İletimi
❖ Şekilde görüldüğü gibi herhangi bir bilgi (ses, veri veya görüntü) ilk olarak
elektriksel işaretlere dönüştürülür.
❖ Işık kaynağında bu elektriksel işaretler ışığa çevrilir.
❖ Fiberler hem sayısal hem de analog işaretleri taşıyabilirler.
❖ İşaret bir kere ışığa çevrildikten sonra fiber içinde dedektöre gelinceye kadar
yol alır.
❖ Dedektörde ışık tekrar
elektriksel işarete
dönüştürülür.
❖ Son olarak elektriksel
işaretin şifresi çözülerek
bilgiye (ses, veri veya
görüntü) dönüştürülür.
 Fiber Optik Kablolar
Nerelerde Kullanılır?
❖ Fiber optik kablolar, bir ağa veya cihaza
fiziksel bir bağlantı sağlamak için
haberleşme teçhizatına ve yama
panellerine takılabilir.
❖ Fiber optik kablolar ses, video ve veri
iletimi içeren sayısız uygulamada kullanılır.
❖ Örneğin ticari işletmeler, hükümetler, ordu
ve diğer birçok endüstri tarafından
kullanılmaktadır.
 Fiber Optik Kablolar Nerelerde Kullanılır?
➢ Örnek kullanım alanları:
❖ Kapalı devre televizyon sistemlerinde
❖ Veri iletiminde
❖ LAN & WAN ve multimedya uygulamalarında
❖ Santraller arası bağlantılarda
❖ Aktif ağ cihazlarının yüksek hızlarda birbirine bağlanmasında, uzak
mesafelerdeki cihazların birbirine bağlanmasında
❖ Reklam panolarında
❖ Tıp alanında kullanılan aygıtlarda
❖ Nükleer enerji santrallerin ve radyoaktif ışınların iletişimi bozduğu yerlerde
❖ Elektriksel olarak gürültünün çok olduğu düşük hızlı uygulamalarda ve
noktadan noktaya güvenlik gerektiren uygulamalarda kullanılmaktadır.
 Fiber Optik Kablonun Tasarımı
❖ Fiber optik kablo, iç yansıma için seçilen bir çekirdekten ve bir kaplama
katmanından oluşur. Kaplama genellikle bir akrilik tabakası ile kaplanır.
❖ Bu kaplama fiber özünü hasara karşı korur ve aynı tüp içerisinde birden fazla
fiber olduğunda fiberlerin kolay seçilebilmesini sağlar, ancak bu akrilik boya
optik dalga kılavuzu özelliklerine katkıda bulunmaz.
❖ Bireysel kaplanmış fiberler sıkı veya gevşek tüp içerisine yerleştirilirler. Bu
tüpler ihtiyaca göre tek tüplü veya çok tüplü olarak kablo haline
getirilebilirler.
❖ Çok tüplü kablolarda, kablo çekirdeğini oluşturmak için merkez elemanı
etrafına tüpler S ve Z yönlerinde bükülerek sarılırlar.
 Fiber Optik Kablonun Tasarımı
❖ Kablo özü üzerine istenen gerginliği sağlamak için kevlar ya da cam elyaf
kullanılır.
❖ Bununla beraber tek kılıflı veya çok kılıflı olabildiği gibi metal içeren zırhlı
veya metal içermeyen zırhlı opsiyonları da mevcuttur.
❖ En son katman olarak dış kılıf malzemesi ile kaplanarak kablo haline
dönüştürülür.
❖ İç mekân uygulamaları için, fiber genellikle, basit bir kablo oluşturmak için,
kevlar gibi esnek ve güçlü mukavemet elemanıyla kaplanır.
❖ Kablonun her bir ucu, kolay bir şekilde bağlanması için özel bir fiber optik
konektör ile sonlandırılır.
 Fiber Optik Kablonun Tasarımı
❖ Daha zorlu ortamlarda kullanım için çok daha sağlam bir kablo yapısı
gereklidir.
❖ Fiber kendisini zorlamadan gerilmesine olanak sağlayan, yarı-sıkı tüplere
koyulur.
❖ Bu, fiberin döşeme sırasında ve sıcaklık değişimlerinden dolayı gerilimden
fiber kabloyu korur.
❖ Fiber tüpleri "jelsiz sıkı tüp" veya jelle doldurulmuş “gevşek tüp” olabilir.
❖ Dış mekân kablolamada kritik bir sorun, fiberin su ile kirlenmesini
önlemektir.
❖ Bu durum, bakır tüpler ve su itici jel veya elyafı çevreleyen su emici toz gibi
katı bariyerlerin kullanılmasıyla gerçekleştirilir.
 Fiber Çekirdek Boyutları
❖ Fiber özellikleri, çekirdek ve kaplama çaplarını bir oran olarak
göstermektedir.
❖ Çok modlu fiber genellikle 62.5 / 125 veya 50/125 mikron, tek modlu
fiber 9/125 mikron olarak kullanılır.
 Fiber Optik Çekirdek Tipleri
❖ Günümüzde çok modlu ve tek modlu olmak üzere kullanılan iki çeşit fiber
optik kablo vardır.
❖ Çok modlu fiber optik kablolar, 125 µm dış çapa ve 50 µm civarında çekirdek
çapına sahiptirler ve ilerleyen ışık, çoklu yol üzerinden hareket eder.
❖ Data alma ve gönderme tek modlu fiber optik kabloya göre daha yavaş ve
kısa mesafelidir.
❖ Tek modlu fiber optik kablolar ise sadece bir çeşit yayılmaya izin vermek için
10 µm çapından daha az bir çapa indirgenmiştir ve ilerleyen ışığın tümü tek
bir yol üzerinde hareket eder.
❖ Yüksek kapasitedeki bilgiyi çok modlu fiberden daha iyi iletirler.
❖ Çünkü sinyalin yayılması ve kaplamaya çarparak ilerlemesi yoktur.
 Multimod (Çok Modlu) Fiber Optik
❖ Yaklaşık 50 mikron ve 62,5 mikronluk bir çekirdek çapına sahiptirler.
❖ En uygun değer olarak 850 ile 1300 nanometre arasında dalga boyu
değerine sahip kızılötesi lazer ışığını iletirler.
❖ Üretim maliyeti daha uygun olduğundan çok kullanılan kablo türüdür.
❖ Kayıp miktarı tek modlu kablolara göre daha fazladır.
❖ Data transmisyonu için “Yerel Alan Ağı” şebekelerinde genellikle çok modlu
fiber optik kablo tercih edilir.
❖ Çok modlu fiber optik kablolar geniş çekirdek çapının fazla hata payına izin
vermesi sayesinde yüksek duyarlı bağlayıcılara ihtiyaç duymaz.
❖ Bu sayede tek modlu kabloya göre daha ekonomik konektörler, parçalar ve
aktif elemanlar kullanılır.
❖ Çok modlu kablolarda ışık transferi ve algılamada ucuz LED'ler kullanılır.
Çok Modlu Fiber Optik Avantajları ve
Dezavantajları
 Çok Modlu Fiber Optik Kablo Çeşitleri
❖ Çok modlu fiberler, çeşitli kaynaklarda kullanılmak üzere orjinal
olarak çeşitli boyutlarda üretildi, ancak 80'li yılların ortalarında,
standartlaştırılan veri endüstrisi fiber, 62.5 mikron çekirdeğe ve
125 mikron kaplamasına sahipti.
❖ Son zamanlarda, gigabayt ve 10 gigabayt üzerindeki ağları yaygın
olarak kullanılmaya başlandığında, eski bir fiber tasarımı yeniden
canlandırıldı.
❖ 50/125 fiber, 70'lerin sonlarından itibaren telsiz uygulamaları için
tek modlu fiberler bulunmadan önce lazerler kullanıldı.
 Çok Modlu Fiber Optik Kablo Çeşitleri
❖ 50/125 fiber (OM2 standart), yerel ağlarda kullanılan lazer kaynaklarıyla
daha yüksek bant genişliği sunar ve gigabayt bağlantılarının daha uzun
mesafelere gitmesine izin verebilir.
❖ Bugün daha yeni OM3 veya lazerle optimize edilmiş 50/125 fiber, çok modlu
uygulamalar için en iyi seçenek olarak kabul edilmektedir.
❖ OM4 fiber, 10G üzeri ağlar için daha yüksek bant genişliği sağlar.
❖ OM5, 850-950 nm aralığında lazer ile dalga boyu bölmeli çoğaltma için
optimize edilmiş geniş bantlı çok modlu fiberdir.
➢ OM1 Çok Modlu Fiber
❖ Turuncu renk Optik Kablo Çeşitleri
❖ Çekirdek Boyutu - 62.5 µm
❖ Veri Hızı - 1GB @ 850 nm
❖ Mesafe - 300 metreye kadar
❖ Uygulamalar - Kısa Yol Ağları, Yerel Alan Ağları ve Özel Ağlar
❖ 62.5/125 Çok Modlu Fiber Kablo
➢ OM2
Çok Modlu Fiber
❖ Turuncu renk Optik Kablo Çeşitleri
❖ Çekirdek Boyutu - 50 µm
❖ Veri Hızı - 1GB @ 850 nm
❖ Mesafe - 600 metreye kadar
❖ Genellikle daha kısa mesafeler için kullanılır
❖ OM1'in 2x Mesafe Kapasitesi
❖ Uygulamalar - Kısa Yol Ağları, Yerel Alan Ağları ve Özel Ağlar
❖ OM2 Fiber Optik Çok Modlu Kablo
➢ OM3 - Lazerle Optimize Edilmiş Çok Modlu Çok Modlu Fiber
❖ Renk - Turkuaz Optik Kablo Çeşitleri
❖ Çekirdek Boyutu - 50 µm
❖ Veri Hızı - 10GB @ 850nm
❖ Mesafe - 300 metreye kadar
❖ Daha az hız modu kullanır, artırılmış hızlar sağlar.
❖ MPO konektörünü kullanarak 100 metreye kadar 40GB veya 100GB çalıştırabilir.
❖ Uygulamalar - Daha Büyük Özel Ağlar
❖ 10Gigabit Lazer Optimize OM3 Fiber Optik Kablolar
➢ OM4 - Lazerle Optimize Edilmiş Çok Modlu Çok Modlu Fiber
❖ Renk - Violet Optik Kablo Çeşitleri
❖ Çekirdek Boyutu - 50 µm
❖ Veri Hızı - 10GB @ 850nm
❖ Mesafe - 550 metreye kadar
❖ MPO konektörünü kullanarak 150 GB'a kadar 100 metre çalıştırabilme
❖ Uygulamalar - Yüksek Hızlı Ağlar - Veri Merkezleri, Finans Merkezleri ve
Kurumsal Kampüsler
❖ OM4 50 µ-Çok Modlu 10 Giga / 550 m Optimize Edilmiş Kablolar
 Çok Modlu Fiber
➢ OM5 Optik Kablo Çeşitleri
❖ OM5 fiber 850 nm ile 953 nm arasında daha geniş bir dalga boyu aralığı
tanımlar.
❖ 40 Gb/s ve 100 Gb/s iletim için geliştirilen birçok yeni teknolojiden biri olan
kısa dalga boyu bölümlü çoğaltmayı desteklemek için oluşturuldu.
❖ Haziran 2016'da, yeni geniş bant çok modlu fiber standardı olarak
yayınlanmak üzere onaylandı.
❖ Ve Ekim 2016'da, OM5 fiber, ISO / IEC 11801 tarafından WBMMF (Geniş
Bant Çok Modlu Fiber) içeren kablolama için resmi olarak açıklandı.
❖ Yani daha büyük bağlantı mesafeleri gerektiren veri merkezleri için yeni ve
potansiyel bir seçenek oluşturuldu.
 Çok Modlu Fiber Optik Kablolar Arasındaki Farklar
❖ OM1 ve OM2 fiber, 25 Gbps ve 40 Gbps veri iletim hızlarını
destekleyemediğinden, OM3 ve OM4, 25 Gbps, 40 Gbps ve 100 Gbps
Ethernet'i destekleyen çok modlu fiber için ana tercihlerdir.
❖ Bununla birlikte, bant genişliği gereksinimleri arttıkça gelecek nesil
Ethernet hız geçişini destekleyebilmek için fiber optik kablo daha
maliyetli hale geliyor.
❖ Böyle bir arka plana karşı, veri merkezlerinde çok modlu fiberin
faydalarını artırmak için OM5 lifi doğmuştur.
❖ OM4, 10 Gbps, 40 Gbps ve 100 Gbps iletim için tasarlanırken; OM5, 40
Gbps ve 100 Gbps iletim için tasarlanmıştır.
❖ Bu da yüksek hızlı aktarımlar için fiber sayısını azaltır.
 Çok Modlu Fiber Optik Kablolar Arasındaki Farklar
❖ Dahası, OM5 kablosu, her biri 25 Gbps veri taşıyan, tek bir çift çok modlu
fiber kullanılarak 100 Gbps Ethernet sağlayan dört kanalı destekleyebilir.
❖ Ayrıca OM3 ve OM4 fiber ile tamamen uyumludur.
❖ OM5, kampüslerden binalara ve veri merkezlerine kadar birçok işletme
ortamında kurulumlar için dünya çapında mevcuttur.
❖ Net olarak söylenebilir ki OM5 fiber, iletim mesafesi, hız ve maliyet
konusunda OM4'ten daha iyi bir seçimdir.
 Singlemod (Tek Modlu) Fiber
❖ Yaklaşık 9 mikronluk çapa sahip olan ince merkezli kablolardır ve 1300 ile 1550
nanometre arasında dalga boyu değerine sahip kızılötesi lazer ışığını iletirler.
❖ Bu kablo çekirdeğinin 9 mikron gibi çok küçük bir çapa sahip olması sayesinde
ışığın kabloda yayınım yaparken izleyebileceği tek bir yol vardır.
❖ Fiberde çok özel bir dalga boyunda ilerleyen sadece bir ışık doğrultusu vardır.
❖ Dolayısıyla, bütün ışık ışınları kabloda yaklaşık aynı yolu izler ve kablonun bir
ucundan diğer ucuna olan mesafeyi yaklaşık aynı sürede kat ederler.
❖ Bu tek modlu kabloların en önemli avantajlarından biridir.
❖ Ayrıca bu kablo türünde tek bir ışık seçeneği olduğu için yayınım söz konusu
değildir.
❖ Bu durum daha az yayılma kaybı ve daha çok bilgi taşıma kapasitesi sağlar.
 Singlemod (Tek Modlu) Fiber

❖ Tek modlu fiber, çok modlu fiberden ziyade, kullanıcılara yaklaşık 50 kat daha
uzun bir mesafede daha fazla veri iletimi sağlar.
❖ Tek modlu ve çok modlu fiberler arasındaki en temel fark, fiber çekirdeğindeki
boyut farkının yanı sıra, kayıp, zayıflama ve fiber bant genişliğidir.
❖ Sadece tek bir mod olduğu için, model dispersiyon ile ilgili bir problem yoktur
ve malzemenin seçimi, bant genişliğini arttıran kromatik dispersiyonu azaltabilir.
❖ Ancak yaklaşık 100.000 gigahertz ile sınırlıdır.
 Singlemod (Tek Modlu) Fiber

❖ Tek modlu fiber, "mod alanı çapı", çekirdeğin etkili boyutu ve 125 mikron bir
kaplama çapı olarak belirtilen, 8-10 mikronluk bir çekirdek çapına sahiptir.
❖ Erbiyum katkılı tek modlu fiberleri, fiber amplifikatörlerde, sinyalleri
yenilemek için çok uzun mesafeli ağlarda kullanılan cihazlarda kullanılır.
❖ Fiberler, uygun dalga boylarında bant genişliği için optimize edilir veya
kromatik dağılımı tersine çevirir.
❖ Bu aktif fiber gelişimi alanıdır.
Tek Modlu Fiber Optik Avantajları ve
Dezavantajları
 Fiber Optik Renk Kodları
❖ Bina içi ve kapalı alanlarda kullanılan fiber optik kablolar, kullanılan fiber
tipini belirtmek için genellikle renk kodludur.
❖ Bir konektörde fiberin bükülmesini önleyen gerilim azaltma "önyükleme",
bağlantı tipini belirtmek için renk kodludur.
❖ Plastik kılıflı bir konektör tipik olarak renk kodlu bir kılıf kullanılır.
Yaygın Olarak Kullanılan Fiber Konnektörler
Yaygın Olarak Kullanılan Fiber Konnektörler
Yaygın Olarak Kullanılan Fiber Konnektörler
Yaygın Olarak Kullanılan Fiber Konnektörler
 Kaynaklar

❖ Cotton D.B., “Aircraft, Ships, Trains and Trucks Use Fiber Optics for
Data Aquisition and Control”, COTS Journal, September 2001.
❖ Çakır S., “Çağımızın İletişim Devrinde Fiber Optik”, Bilim ve Teknik
Dergisi, Aralık 2000.
❖ https://itu.edu.tr/fiber-optik-sistemler (İstanbul Teknik Üniversitesi)
❖ https://telecom.samm.com/fiber-optik-nedir