LA: TXT: D.B.G.

II, §19-23 : De slag aan de Sabis –

Een strijd met wisselende kansen

Visuele voorstelling

Nerviërs Nerviërs

Castra Atribaten Castra Atribaten

Sabis

Sabis
Viromandui Viromandui

Situatie Situatie 1

IX + X
Atr.
Atrebaten Atrebaten

VIII + XI
Castra Viromandui Castra Vir. Viromandui
Sabis

Sabis

Nerviërs Nerviërs
VII + XII

Nerv.

Situatie 2 Situatie 3

XIII + XIV

IX + X

Atrebaten

Castra Viromandui
Sabis

Nerviërs
VII + XII

Situatie 4
Vertaling

Caesar equitatu praemisso subsequebatur omnibus copiis; sed ratio ordoque agminis aliter se
habebat ac Belgae ad Nervios detulerant. Nam quod hostibus adpropinquabat, consuetudine
sua Caesar sex legiones expeditas ducebat; post eas totius exercitus impedimenta conlocarat;
inde duae legiones quae proxime conscriptae erant totum agmen claudebant praesidioque
impedimentis erant. 

Nadat Caesar de ruiterij voorop had gestuurd, volgde hij met al zijn troepen hen op de voet; maar
de organisatie van de colonne was anders dan de Belgen bij de Nerviërs hadden verraden. Want,
omdat hij de vijand naderde, liet Caesar volgens zijn gewoonte zes legioenen, ongehinderd, voorop
marcheren: hij had de legertros van het ganse leger achter hen geplaatst; daarachter sloten de
twee legioenen, die het laatst gerekruteerd waren, de hele colonne af en beschermden ze de
legertros.

Equites nostri cum funditoribus sagittariisque flumen transgressi cum hostium equitatu
proelium commiserunt. Cum se illi identidem in silvis ad suos reciperent ac rursus ex silva in
nostros impetum facerent, neque nostri longius quam quem ad finem porrecta [ac] loca aperta
pertinebant cedentes insequi auderent, interim legiones sex quae primae venerant, opere
dimenso, castra munire coeperunt. 

Toen onze ruiters met slingeraars en boogschutters de rivier waren overgestoken, bonden ze de
strijd aan met de ruiterij van de vijand. Toen deze zich herhaaldelijk terugtrokken in de bossen
naar hun strijdmakkers en steeds uit de bossen een aanval deden op onze soldaten en onze
soldaten zij die zich terugtrokken niet verder durfden aan te vallen dan tot waar de open plaatsen
reikten, begonnen intussen de zes legioenen, die als eerste waren aangekomen, het kamp op te
slaan op het afgebakende terrein.

Ubi prima impedimenta nostri exercitus ab iis qui in silvis abditi latebant visa sunt, quod
tempus inter eos committendi proelii convenerat, ut intra silvas aciem ordinesque
constituerant subito omnibus copiis provolaverunt impetumque in nostros equites fecerunt. 

Toen de eerste legertros van ons leger door diegenen die in de bossen zich verborgen
schuilhielden, gezien werd, iets wat zij onderling als moment hadden afgesproken om de strijd aan
te binden en zoals ze tussen de bossen hun slaglinie en hun rijen opgesteld hadden, snelden ze met
al hun troepen plots vooruit en deden ze een aanval op onze ruiterij.

His facile pulsis ac proturbatis, incredibili celeritate ad flumen decucurrerunt, ut paene uno
tempore et ad silvas et in flumine [et iam in manibus nostris] hostes viderentur. Eadem autem
celeritate adverso colle ad nostra castra atque eos qui in opere occupati erant contenderunt.

Nadat deze gemakkelijk verdreven en in wanorde voortgejaagd waren, snelden ze met een
ongelooflijke snelheid naar beneden richting de rivier zodat de vijanden bijna tegelijk zowel (1) in de
bossen als in de rivier als al binnen handbereik gezien werden. En met dezelfde snelheid haastten
ze zich op de overliggende heuvel richting ons legerkamp en naar diegenen die bezig waren met
hun bouwwerk.

Caesari omnia uno tempore erant agenda: vexillum proponendum, quod erat insigne, cum ad
arma concurri oporteret; signum tuba dandum; ab opere revocandi milites; qui paulo longius
aggeris petendi causa processerant arcessendi; acies instruenda; milites cohortandi; signum
dandum. Quarum rerum magnam partem temporis brevitas et incursus hostium impediebat.
Caesar moest alles tegelijkertijd doen: het vaandel moest gehesen worden, wat het signaal was
wanneer de wapens moesten gehaald worden; de soldaten moesten teruggeroepen worden van
bij hun werk; degenen die een beetje verder waren gegaan om materiaal te sprokkelen, moesten
gehaald worden; de slaglinie moest opgesteld worden; de soldaten moesten aangespoord worden;
het teken met de krijgstrompet moest gegeven worden. En het tekort aan tijd en de aanval van de
vijand verhinderden een groot deel van die dingen.

Legionis nonae et decimae milites, ut in sinistra parte aciei constiterant, pilis emissis cursu ac
lassitudine exanimatos vulneribusque confectos Atrebates - nam his ea pars obvenerat-
celeriter ex loco superiore in flumen compulerunt et transire conantes insecuti gladiis magnam
partem eorum impeditam interfecerunt. 

De soldaten van het negende en tiende legioen verdreven, zoals ze op de linkervleugel van de
slaglinie waren opgesteld en nadat ze hun speren hadden geworpen, de Atrebaten die door het
lopen en de vermoeidheid buiten adem waren en toegetakeld waren door hun verwondingen –
want dat deel was hen tegengekomen – snel richting de rivier vanop de hoger gelegen plaats en
door zij die probeerden over te steken te volgen, doodden ze een groot deel van hen, dat
verhinderd was, met hun zwaarden.

Ipsi transire flumen non dubitaverunt et in locum iniquum progressi rursus resistentes hostes
redintegrato proelio in fugam coniecerunt. 

Ze aarzelden niet om zelf de rivier over te steken en toen ze verder op de oneffen plaats waren
gekomen, dreven ze de vijanden die zich opnieuw verzetten bij een hernieuwd gevecht, op de
vlucht.

Item alia in parte diversae duae legiones, XI. et VIII., profligatis Viromanduis, quibuscum
erant congressae, ex loco superiore in ipsis fluminis ripis proeliabantur. 

Eveneens streden in een ander deel twee van elkaar gescheiden legioenen, namelijk het elfde en
achtste, nadat ze de Viromandui, met wie ze slaags waren geraakt, hadden overweldigd vanuit de
hoger gelegen plaats, precies aan de oevers van de rivier.

At totis fere castris a fronte et a sinistra parte nudatis, cum in dextro cornu legio XII. et non
magno ab ea intervallo VII. constitisset, omnes Nervii confertissimo agmine duce
Boduognato, qui summam imperii tenebat, ad eum locum contenderunt; quorum pars ab
aperto latere legiones circumvenire, pars summum castrorum locum petere coepit.

Maar nadat bijna het hele kamp langs voren en langs de linkerkant onbedekt was, aangezien in de
rechtervleugel het twaalfde en niet ver daarvan het zevende legioen opgesteld stonden, haastten
alle Nerviërs zich, onder leiding van Boduognato, die het opperbevel had, naar die plek; en van hen
begon het ene deel vanaf de open flank de legioenen te omsingelen, het andere deel begon op de
hoogste plaats van het legerkamp af te stormen.
Hoofdzinnen/Bijzinnen/OPM
Caesar equitatu praemisso subsequebatur omnibus copiis; sed ratio ordoque agminis aliter se
habebat ac Belgae ad Nervios detulerant. Nam quod hostibus adpropinquabat, consuetudine
sua Caesar sex legiones expeditas ducebat; post eas totius exercitus impedimenta conlocarat;
inde duae legiones quae proxime conscriptae erant totum agmen claudebant praesidioque
impedimentis erant. 

Equites nostri [cum funditoribus sagittariisque flumen transgressi,]cum hostium equitatu

proelium commiserunt. Cum se illi identidem in silvis ad suos reciperent ac rursus ex silva in
nostros impetum facerent, neque nostri longius quam quem ad finem porrecta [ac] loca aperta
pertinebant cedentes insequi auderent, interim legiones sex quae primae venerant,] [opere
dimenso, castra munire coeperunt. 

Ubi prima impedimenta nostri exercitus ab iis qui in silvis abditi latebant visa sunt, quod
tempus inter eos committendi proelii convenerat, ut intra silvas aciem ordinesque
constituerant subito omnibus copiis provolaverunt impetumque in nostros equites fecerunt. 

His facile pulsis ac proturbatis, incredibili celeritate ad flumen decucurrerunt, ut paene uno
tempore et ad silvas et in flumine et iam in manibus nostris hostes viderentur. Eadem autem
celeritate adverso colle ad nostra castra atque eos qui in opere occupati erant contenderunt.

Caesari omnia uno tempore erant agenda: vexillum proponendum, quod erat insigne, cum ad
arma concurri oporteret;; ab opere revocandi milites; qui paulo longius aggeris petendi causa
processerant arcessendi; acies instruenda; milites cohortandi; signum tuba dandum. Quarum
rerum magnam partem temporis brevitas et incursus hostium(2) impediebat.

Legionis nonae et decimae milites, ut in sinistra parte aciei constiterant, pilis emissis [cursu ac
lassitudine(3) exanimatos vulneribusque confectos] Atrebates - nam his ea pars obvenerat-
celeriter ex loco superiore in flumen compulerunt et transire conantes insecuti gladiis magnam
partem eorum impeditam interfecerunt. 

Ipsi transire flumen non dubitaverunt et in locum iniquum progressi rursus resistentes hostes
redintegrato proelio in fugam coniecerunt. Item alia in parte diversae duae legiones, XI. et
VIII., profligatis Viromanduis, quibuscum erant congressae, ex loco superiore in ipsis
fluminis ripis proeliabantur. 

At totis fere castris a fronte et a sinistra parte nudatis, cum in dextro cornu legio XII. et non
magno ab ea intervallo VII. constitisset, omnes Nervii confertissimo agmine duce
Boduognato, qui summam imperii tenebat, ad eum locum contenderunt; quorum pars ab
aperto latere legiones circumvenire, pars summum castrorum locum petere coepit.

OPM:
 SYNCOPE = er worden letters weggelaten, bv. collocaverat --> collocarat
 Waar Caesar alles moet doen: Caesar dekt zich in voor mogelijks verlies

Stijlfiguren:
 (1) Polysyndeton, overbodig voegw.
 (2) Chiasme
 (3) Hendiadys
(Voor aanvullende grammatica, vraagjes, info... bij de tekst, zie HB p. 73-88)