‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ اﺧﻼق در ﻋﻠﻮم و ﻓﻨّﺎوري‪ ،‬ﺳﺎل دﻫﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪1394 ،3‬‬

‫راﺑﻄﮥ اﺧﻼق و ﺳﯿﺎﺳﺖ‬

‫‪∗2‬‬
‫دﮐﺘﺮ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮ ﻣﺴﻌﻮدي‪ ،1‬ﺳﯿﺪﺳﺠﺎد ﺳﺎداﺗﯽزاده‬

‫ﮑﺪة اﻟﻬﯿﺎت‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه ﻓﺮدوﺳﯽ ﻣﺸﻬﺪ‬

‫داﻧﺸﮑﺪة‬
‫وه ﻓﻠﺴﻔﻪ‪ ،‬داﻧﺸ‬
‫ﮔﺮوه‬
‫‪ .1‬ﮔﺮ‬
‫‪Downloaded from ethicsjournal.ir at 21:34 +0430 on Tuesday April 27th 2021‬‬

‫‪ .2‬ﮔﺮوه ﻓﻠﺴﻔﻪ‪ ،‬داﻧﺸﮑﺪة ﭘﺮدﯾﺲ ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻞ‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه ﻓﺮدوﺳﯽ ﻣﺸﻬﺪ‬

‫)ﺗﺎرﯾﺦ درﯾﺎﻓﺖ ‪ ،93/6/8‬ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﺬﯾﺮش ‪(93/9/2‬‬

‫ﭼﮑﯿﺪه‬
‫ﺳﯿﺎﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻈﺮﯾﮥ ﺗﺒﻌﯿﺖ‬
‫ﯾﯽ اﺧﻼق از ﺳﯿﺎﺳﺖ‪،‬‬ ‫زﻣﯿﻨﻪ‪ :‬در زﻣﯿﻨﮥ راﺑﻄﮥ اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ ﻣﯿﺎن اﺧﻼق و ﺳﯿﺎﺳﺖ ﭼﻬﺎر دﯾﺪﮔﺎه در ﻣﯿﺎن ﺻﺎﺣﺒﻨﻈﺮان وﺟﻮد دارد‪ :‬ﻧﻈﺮﯾﮥ ﺟﺪا‬
‫ﺟﺪاﯾﯽ‬
‫اﺧﻼق از ﺳﯿﺎﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻈﺮﯾﮥ دوﺳﻄﺤﯽ اﺧﻼق و ﺳﯿﺎﺳﺖ و ﻧﻈﺮﯾﮥ ﯾﮕﺎﻧﮕﯽ اﺧﻼق و ﺳﯿﺎﺳﺖ‪ .‬ﻧﻤﺎد ﺑﺎرز دﯾﺪﮔﺎه اول‪ ،‬ﻣﺎﮐﯿﺎوﻟﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ دﯾﺪﮔﺎه‪ ،‬ورود‬
‫دوم در ﮐﻞ ﻣﻄﺮود و ﻧﺎﻣﻌﺘﺒﺮ اﺳﺖ و‬
‫اﺧﻼق ﺑﻪ ﻋﺮﺻﮥ ﺳﯿﺎﺳﯽ را ﻣﻤﻨﻮع و ﺧﻄﺮﻧﺎك ﻣﯽداﻧﺪ و آن را ﻋﺎﻣﻞ ﻧﺎﮐﺎﻣﯽ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻗﻠﻤﺪاد ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬دﯾﺪﮔﺎه دوم‬
‫ﻃﺮﻓﺪار ﭼﻨﺪاﻧﯽ ﻧﺪارد‪ .‬زﯾﺮا ﺑﺮاي اﺧﻼق ﻫﻮﯾﺖ و اﺻﺎﻟﺘﯽ ﻗﺎﺋﻞ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬در دﯾﺪﮔﺎه ﺳﻮم‪ ،‬اﺻﻮل اﺧﻼﻗﯽ در اﻣﻮر ﺳﯿﺎﺳﯽ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد درﺣﺎﻟﯽﮐﻪ‬
‫ﻣﺪارﻧﺪ و ﻣﯿﺎن‬
‫ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ؛ اﺧﻼق ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺑﺎ اﺧﻼق ﻓﺮدي ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ و در دﯾﺪﮔﺎه ﭼﻬﺎرم‪ ،‬اﺧﻼق و ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻫﺮ دو ﻣﻈﺎﻫﺮ ﺣﮑﻤﺖ ﻋﻤﻠﯽ و ارزش ﻣﺪارﻧﺪ‬
‫آن دو ﯾﮏ ﻧﻮع اﺗﺤﺎد ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ ﺑﻪ ﺷﯿﻮهاي ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮان اﺧﻼق را ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻓﺮدي و ﺳﯿﺎﺳﺖ را اﺧﻼق ﺟﻤﻌﯽ داﻧﺴﺖ‪ .‬ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺎ ﻫﺪف ﺑﺮرﺳﯽ‬
‫اﯾﻦ رواﺑﻂ اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ ﻣﯿﺎن اﺧﻼق و ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺑﯽ ﺑﻪ ﻗﺪرت اﺳﺖ ﻣﯿﺎن ﺳﯿﺎﺳﺖ و اﺧـﻼق ﺳـﺎزﮔﺎري ﺑﺮﻗـﺮار ﻧﯿـﺴﺖ و ﺗﻨﻬـﺎ در‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪﮔﯿﺮي‪ :‬در ﻧﻈﺎمﻫﺎي ﺳﯿﺎﺳﯽاي ﮐﻪ ﻫﺪف ﻧﻬﺎﯾﯽ آنﻫﺎ دﺳﺘﯿﺎ‬
‫دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ‬
‫ﺻﻮرﺗﯽ ﻣﯿﺎن ﺳﯿﺎﺳﺖ و اﺧﻼق راﺑﻄﻪاي ﻣﺜﺒﺖ و ﺳﺎزﻧﺪه ﺑﺮﻗﺮار ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻫﺪف ﻧﻈﺎم ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺳﻌﺎدت ﺑﺸﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻨﺼﻮرت ﻣﯽﺗﻮان ﺳﯿﺎﺳﺖ را‬
‫ﻓﺎن اﻟﻬﯽ و ﻧﯿـﺰ ﻓﯿﻠـﺴﻮﻓﺎن ﻗـﺪﯾﻢ ﯾﻮﻧـﺎن ﻣﺎﻧﻨـﺪ‪ :‬ﺳـﻘﺮاط‪،‬‬
‫ﻓﯿﻠﺴﻮﻓﺎن‬
‫در دﯾﺪﮔﺎه ﻓﯿﻠﺴﻮ‬
‫ﺳﯿﺎﺳﺖ راﺳﺘﯿﻦ ﻧﺎﻣﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ اﺧﻼق ﺳﺎزﮔﺎر اﺳﺖ‪ .‬در ﻧﮕﺮش اﺳﻼﻣﯽ و ﻧﯿﺰ در‬
‫اﻓﻼﻃﻮن و ارﺳﻄﻮ‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﺖ راﺳﺘﯿﻦ ﺑﺮ ﭘﺎﯾﮥ اﺧﻼق اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﻌﺎدت اﻧﺴﺎن را ﺟﺴﺘﺠﻮ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻧﻈﺎم ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻣﻨﻬﺎي اﺧﻼق‪ ،‬ﺳﺮﻧﻮﺷﺘﯽ ﺟﺰ دﯾﮑﺘﺎﺗﻮري‬
‫و ﻓﺴﺎد ﻧﺪارد‪.‬‬
‫ﮐﻠﯿﺪواژﮔﺎن‪ :‬اﺧﻼق‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﺖ‪ ،‬ﺳﺎزﮔﺎري‬

‫آﺳﻤﺎﻧﯽ درﺑﺎرة آﻧﻬﺎ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘـﻪ اﺳـﺖ)‪ 1‬و ‪ .(2‬ﺷـﺎﯾﺪ ﺑﺘـﻮان ﺑـﻪ‬
‫ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ ﺗﻌﺮﯾﻔﯽ ﺳﺎده از اﺧﻼق داد اﻣﺎ‪ ،‬ﻫﻤﯿﻦ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺳﯿﺎﺳـﺖ وارد‬
‫ﺑﺤﺚ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺒﺤﺜﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﭘﯿﭽﯿﺪه و ﺗﺎ ﺣﺪي ﻣﺘﻨﺎﻗﺾ ﻣﯽﺷـﻮد‬
‫ﮐﻪ ﺷﺎﯾﺪ اﯾﻦ دﺷﻮاري ﺑﻪ ﻃﺮف ﻣﻘﺎﺑﻞ ﯾﻌﻨﯽ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺑﺮﮔﺮدد و اﯾﻦ‬
‫از آن ﺟﻬﺖ اﺳﺖﮐﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖ از واژهﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫـﻢ در ﻣﻘـﺎم‬
‫ﺗﻌﺮﯾﻒ و ﻫﻢ در ﻣﻘﺎم ﺑﯿﺎن داراي ﭘﯿﭽﯿﺪﮔﯽ ﺧﺎﺻﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ در‬
‫ﻃﻮل ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﻌﻨﺎﻫﺎ و اﺳﺘﻔﺎدهﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ از اﯾـﻦ ﻣﻮﺿـﻮع ﺷـﺪه‬
‫ﺳﺮآﻏﺎز‬
‫اﺧﻼق‪ 1‬در ﻟﻐﺖ ﺟﻤﻊ واژة ﺧﻠﻖ و ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺧﻮيﻫﺎﺳـﺖ‪ .‬از اﯾـﻦ‬
‫رو داﻧﺶ ﺑﺮرﺳﯽ و ارزش ﮔﺬاري ﺑﺮ ﺧﻮيﻫﺎ و رﻓﺘﺎرﻫـﺎي آدﻣـﯽ‪،‬‬
‫ﻋﻠﻢ اﺧﻼق ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬آﻣﻮزهﻫـﺎي اﺧﻼﻗـﯽ رﯾـﺸﻪ در ‪1500‬‬
‫ﺳﺎل ﭘﯿﺶ از ﻣﯿﻼد ﻣﺴﯿﺢ دارد‪ .‬آﻧﭽﻪ ﺗﺎرﯾﺦ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه و ﻣﺪون‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮓ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ‪ ،‬زرﺗﺸﺖ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﮐﺴﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ‬
‫در ﺑﺮﺗﺮﯾﻦ ﭘﺎﯾﻪ ﺑﻪ ارزشﻫﺎي واﻻي اﺧﻼﻗﯽ اﻧﺪﯾﺸﯿﺪه و ﺑﺎ زﺑـﺎﻧﯽ‬

‫__________________________________________________________________________________________________________________‬
‫* ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه ﻣﺴﺆول‪ :‬ﻧﺸﺎﻧﯽ اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮑﯽ‪Sadatizadeh @ yahoo.com :‬‬

‫‪١٩‬‬
 ‫دﮐﺘﺮ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮ ﻣﺴﻌﻮدي‪ ،‬ﺳﯿﺪﺳﺠﺎد ﺳﺎداﺗﯽزاده‪ :‬راﺑﻄﮥ اﺧﻼق و ﺳﯿﺎﺳﺖ‬
‫ﻣﺸﯿﺖ اﻟﻬﯽ ﯾﺎ وﺟﺪان ﺷﺨﺼﯽ اﺳـﺖ)‪ .(6‬ﯾـﮏ ﺗﻌﺮﯾـﻒ دﯾﮕـﺮ از‬
‫اﺧﻼق ﮐﻪ ﺗﺎ ﺣﺪي ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﻪﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﺗـﻮان‬
‫اﺧﻼق را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮐﺎرﺑﺮدي در ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﮐﺎﻣﻞ و ﻣﻨـﺴﺠﻢ از‬
‫ﺑﺎورﻫﺎ‪ ،‬ارزشﻫﺎ‪ ،‬و اﯾﺪهﻫﺎ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﺮد ﮐﻪ ﯾﮏ ﺷﺒﮑﻪاي را ﻃﺮاﺣﯽ‬
‫‪Downloaded from ethicsjournal.ir at 21:34 +0430 on Tuesday April 27th 2021‬‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ در ﭼﺎرﭼﻮب آنﻫﺎ‪ ،‬اﻧـﻮاﻋﯽ از ﻋﻤﻠﮑﺮدﻫـﺎ را در ﮔـﺮوه‬
‫اﻗﺪاﻣﺎت ﺑﺪ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ و از اﯾﻦ رو‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ از آنﻫﺎ اﺟﺘﻨﺎب ﮐـﺮد‪،‬‬
‫درﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﯾﮏ ﺳﺮي دﯾﮕﺮ از اﻗﺪاﻣﺎت ﺧﻮب داﻧﺴﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و از‬
‫اﯾﻦ رو‪ ،‬ﺟﺎﯾﺰ ﺑﻮده و ﺣﺘﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺪان ﻋﻤﻞ ﮐﺮد )‪ .(7‬ﯾﺎ ﻣﺤﻘﻘـﯽ در‬
‫ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻋﻠﻢ اﺧﻼق ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪ :‬ﻋﻠﻢ اﺳﺖ ﺑﺪانﮐﻪ ﻧﻔﺲ اﻧﺴﺎﻧﯽ را‬
‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺧُﻠﻘﯽ اﮐﺘﺴﺎب ﺗﻮان ﮐﺮد ﮐﻪ ﺟﻤﻠﮕﯽ اﻓﻌﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑـﻪ ارادت‬
‫او از او ﺻﺎدر ﺷﻮد زﯾﺒﺎ و ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه ﺑﻮد)‪.(8‬‬
‫ﺑﺎ ﻧﮕﺎه ﺑﻪ ﻗﺮان ﮐﺮﯾﻢ ﻣـﯽﺗـﻮان اﻫﻤﯿـﺖ اﺧـﻼق را ﻣﺘﻮﺟـﻪ ﺷـﺪ‪.‬‬
‫اﺧﻼق از ﻧﻈﺮ اﺳﻼم‪ ،‬ﯾﮑﯽ از ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ و ﺷﺮﯾﻒﺗﺮﯾﻦ ﻋﻠﻮم اﺳﺖ‬
‫و ﺣﺘﯽ ﯾﮑﯽ از اﻫﺪاف ﺑﻌﺜﺖ اﻧﺒﯿﺎء و ﺑﻪ وﯾـﮋه ﭘﯿـﺎﻣﺒﺮ اﮐـﺮم )ص(‬
‫ﺗﻬﺬﯾﺐ اﺧﻼق و ﺗﺰﮐﯿﻪ ﻧﻔـﻮس ﺑـﻮده اﺳـﺖ‪ .‬ﯾـﺰﮐّﯿﻬﻢ و ﯾﻌﻠّﻤﻬـﻢ‬
‫اﻟﮑﺘﺎب)ﺟﻤﻌﻪ‪ ،(2/‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺜْﺖ‪ ‬ﻟ‪‬ﺎُﺗَﻤ‪‬ﻢ‪ ‬ﻣ‪‬ﮑـﺎرِم‪ ‬اﻟْـﺄﺧْﻼقِ ﻣـﻦ ﺑـﺮاي اﺗﻤـﺎم‬
‫ﻓﻀﺎﯾﻞ اﺧﻼﻗﯽ ﻣﺒﻌﻮث ﺷﺪهام)‪ .(9‬ﻋﻠﻤﺎي اﺳﻼم ﻫـﻢ ﺑـﻪ ﻣـﺴﺄﻟﻪ‬
‫اﺧﻼق ﺗﻮﺟ‪‬ﻪ ﺧﺎﺻ‪‬ﯽ داﺷـﺘﻪاﻧـﺪ و ﻣﺮﺑ‪‬ﯿـﺎن اﺧﻼﻗـﯽ‪ ،‬ﻃﺎﻟـﺐﻫـﺎي‬
‫ﺗﻬﺬﯾﺐ ﻧﻔﺲ را راﻫﻨﻤﺎﯾﯽ ﻣﯽﮐﺮدهاﻧﺪ)‪ .(4‬ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔـﺖ ﺗﻨﻬـﺎ در‬
‫ﭘﺮﺗﻮ اﺧﻼق ﺻﺤﯿﺢ و دﻋﻮت اﻧﺴﺎنﻫﺎ ﺑﻪ ﻓـﻀﯿﻠﺖﻫـﺎي اﺧﻼﻗـﯽ‪،‬‬
‫اﺻﻼح اﻧﺴﺎنﻫﺎ و ﻧﺠﺎت آنﻫـﺎ از ﻣﻔﺎﺳـﺪ اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ‪ ،‬ﺟﻨـﮓﻫـﺎ‪،‬‬
‫ﺧﻮﻧﺮﯾﺰيﻫـﺎ و‪ . ..‬ﻣﯿـﺴ‪‬ﺮ اﺳـﺖ‪ .‬ﮔـﺎﻫﯽ اﺧـﻼق را ﺑـﻪ دو ﺑﺨـﺶ‬
‫ﻣﻠﮑﺎﺗﻰ ﮐﻪ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪي ﭘﺪﯾﺪ آﻣﺪن ﮐﺎرﻫﺎى ﻧﯿﮑﻮ اﺳﺖ و اﺧـﻼق‬
‫ﺧﻮب و ﻣﻠﮑﺎت ﻧﯿﮑﻮ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﻰﺷﻮد‪ ،‬و آنﻫﺎ ﮐﻪ ﻣﻨﺸﺎَ اﻋﻤـﺎل ﺑـﺪ‬
‫اﺳﺖ و ﺑﻪ آن اﺧـﻼق ﺑـﺪ و ﻣﻠﮑـﺎت ﻧﺎﭘـﺴﻨﺪ ﻣـﻰﮔﻮﯾﻨـﺪ ﺗﻘـﺴﯿﻢ‬
‫ﻣﻰﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﯿﺎﺳﺖ در ﻟﻐﺖ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺗﺼﺪي ﺷﺆون ﻣﻠـﺖ و ﺗـﺪﺑﯿﺮ‬
‫اﻣﻮر ﻣﻤﻠﮑﺖ اﺳﺖ‪ .‬در زﺑﺎن ﻋﺮﺑـﯽ آﻣـﺪه ﮐـﻪ ﺳـﻮس ﺑـﻪ ﻣﻌﻨـﯽ‬
‫رﯾﺎﺳﺖ اﺳﺖ و ﻣﻌﻨﺎي ﺳﯿﺎﺳﺖ‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐـﻪ ﺑـﺮ آنﻫـﺎ رﯾﺎﺳـﺖ‬
‫ﻧﻤﻮد ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﻣﺘﺼﺪي ﺣﻔﻆ ﻣﺼﺎﻟﺢ ﻣﺮدم ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ)‪.(10‬‬
‫ﻫﺴﺘﯿﻢ ﺗﻄﺒﯿﻖ دﻫﯿﻢ‪ .‬ﻧﻈﺮي دﯾﮕﺮ در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ‪ ،‬اﻃﺎﻋﺖ اﻧﺴﺎن از‬
‫‪٢٠‬‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﺧﻼق و ﺳﯿﺎﺳﺖ از ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ ﺣﻮزهﻫﺎﯾﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐـﻪ ﺑـﺸﺮ‬
‫ﻫﻤﻮاره در ﻣﺴﯿﺮ زﻧﺪﮔﯽاش ﺑﻪ آن ﻣﺤﺘﺎج ﺑـﻮده اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﺎ ﮐﻤـﯽ‬
‫ﺗﻌﻤﻖ و ﻏﻮر در ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﺸﺮ روﺷﻦ ﻣﯽﮔﺮدد ﮐـﻪ در ادوار ﻣﺨﺘﻠـﻒ‪،‬‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﯾﺎن و ﺣﺎﮐﻤﺎن ﺑﺎ اﯾﻦ دو ﻣﻘﻮﻟﮥ ﺣﯿﺎﺗﯽ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﻣﺘﻔﺎوت‬
‫ﺑﺮﺧﻮرد ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ ﺑﻪﻃﻮريﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺪﻫﺎي آن ﺟﺎﻣﻌﻪ را ﺗﺤـﺖ ﺗـﺄﺛﯿﺮ‬
‫ﺧﻮد ﻗﺮار داده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮﺧﯽ از آنﻫﺎ ﺑﯿﻦ اﯾﻦ دو ﻣﻘﻮﻟﻪ ﺗﻔﮑﯿﮏ ﻗﺎﺋـﻞ ﺷـﺪه و ﺳﯿﺎﺳـﺖ‬
‫ﻣﻨﻬــﺎي اﺧــﻼق را ﺳــﺮﻟﻮﺣﮥ ﺗــﺼﻤﯿﻤﺎت ﺧــﻮﯾﺶ ﻗــﺮار دادهاﻧــﺪ و‬
‫ﻫﯿﭻﮔﻮﻧﻪ راﺑﻄﻪاي ﺑﯿﻦ آنﻫﺎ ﻗﺎﺋـﻞ ﻧﯿـﺴﺘﻨﺪ و در ﻣﻘﺎﺑـﻞ دﯾـﺪﮔﺎه‬
‫دﯾﮕﺮي ﻗﺎﺋﻞ ﺑﻪ ﺗﻠﻔﯿﻖ اﯾﻦ دو ﻣﻘﻮﻟﻪ و ﺑﺮﻗﺮاري راﺑﻄﮥ ﻋﻤﯿﻖ ﺑﯿﻦ‬
‫آنﻫﺎ اﺳﺖ و ﺳﻌﺎدت ﺟﺎﻣﻌﻪ را در ﮔﺮو اﺧﻼﻗﯽ ﺑﻮدن ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎي‬
‫آن ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺗﻠﻘﯽ ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻓﻼﻃﻮن و ارﺳﻄﻮ و رواﻗﯿﻮن ﻋﻘﯿﺪه داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﺖ دوﻟﺖ ﺑﺎﯾـﺪ‬
‫ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ اﺻﻮل اﺧﻼق ﺑﺎﺷﺪ و دوﻟﺖ ﺑﺎﯾﺪ اﻓﺮاد را ﺑﻪ ﺳﻮي ﻧﯿﮑـﯽ‬
‫ﻫﺪاﯾﺖ ﮐﻨﺪ و ﺑﻪ آﻧﺎن ﮐﻤﮏ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﺗﺎ زﻧﺪﮔﯽ ﺗﻮام ﺑﺎ ﻓﻀﯿﻠﺖ ﮐﺎﻣﻞ‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ )‪.(3‬‬
‫در ﺟﻬﺎن اﻣﺮوز‪ ،‬اﻫﻤﯿـﺖ اﻧﺪﯾـﺸﻪﻫـﺎي اﻧـﺴﺎنﻫـﺎ و روﯾـﺪادﻫﺎي‬
‫ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺑﺮ ﮐﺴﯽ ﭘﻮﺷﯿﺪه ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﯾﮏ روﯾﺪاد ﺑﺮ ﺳﺮﻧﻮﺷـﺖ‬
‫ﺑﺴﯿﺎري از ﻣﻠﺖﻫﺎ ﺗـﺄﺛﯿﺮ ﺑﮕـﺬارد و ﯾـﮏ اﻧﺪﯾـﺸﻪ ﻧﯿـﺰ ﺳﺮﻧﻮﺷـﺖ‬
‫ﻣﻠﺖﻫﺎ را ﺗﻐﯿﯿﺮ دﻫﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ‪ ،‬ﺧﯿﺮ و ﺻﻼح ﻣﻠﺖﻫﺎ در اﯾﻦ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ؛ ﺑﺎ ﮐﻢ و ﮐﯿﻒ اﻧﺪﯾﺸﻪﻫﺎ و روﯾﺪادﻫﺎي ﺟﻬﺎﻧﯽ آﺷﻨﺎ ﺷﻮﻧﺪ‬
‫و در اﯾﻦ ﺑﯿﻦ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺳﯿﺎﺳﯽ و اﺧﻼﻗﯽ ﻧﻪﺗﻨﻬـﺎ اﻫﻤﯿـﺖ وﯾـﮋهاي‬
‫دارﻧﺪ ﺑﻠﮑـﻪ ﺷـﺎﯾﺪ ﺑﺘـﻮان ﮔﻔـﺖ ﮐـﻪ ﻣﻬﻤﺘـﺮﯾﻦ ﻣﺒﺎﺣـﺚ اﻧـﺴﺎﻧﯽ‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫اﺧﻼق در ﻣﻌﻨﺎي ﺳﺮﺷﺖ و ﺳﺠﯿﻪ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽرود اﻋﻢ از اﯾـﻦﮐـﻪ‬
‫ﺳﺠﯿﻪ و ﺳﺮﺷـﺘﯽ ﻧﯿﮑـﻮ و ﭘـﺴﻨﺪﯾﺪه ﺑﺎﺷـﺪ ﻣﺎﻧﻨـﺪ‪ :‬ﺟـﻮاﻧﻤﺮدي و‬
‫دﻟﯿﺮي‪ ،‬ﯾﺎ زﺷﺖ ﯾﺎ ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﻓﺮوﻣـﺎﯾﮕﯽ و ﺑﺰدﻟـﯽ)‪ .(4‬در‬
‫ﺟﺎي دﯾﮕﺮ‪ ،‬اﺧﻼق در ﻣﻌﻨﺎى داﻧﺶ ﺑﺪ و ﻧﯿﮏ ﺧـﻮىﻫـﺎ‪ ،‬و ﻋﻠـﻢ‬
‫اﺧﻼق‪ ،‬ﻋﻠﻢ ﻣﻌﺎﺷﺮت ﺑﺎ ﺧﻠﻖ اﺳﺖ )‪ .(5‬اﺧـﻼق ﻋﺒـﺎرت اﺳـﺖ از‬
‫آنﮐﻪ ﻣﺎ ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ را ﺑﺎ ﻗﻮاﻧﯿﻦ اﺧﻼﻗـﯽ ﺟﺎﻣﻌـﻪاي ﮐـﻪ ﻋـﻀﻮ آن‬
 ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ اﺧﻼق در ﻋﻠﻮم و ﻓﻨّﺎوري‪ ،‬ﺳﺎل دﻫﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪1394 ،3‬‬

‫اﺧﻼق و ﺳﯿﺎﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ در اداﻣﻪ ﻫﺮ ﯾﮏ از آﻧﻬﺎ ﺑـﻪ ﺗﻔﮑﯿـﮏ ﻣـﻮرد‬ ‫در ﺑﺮﺧﯽ ﮐﺘﺐ آﻣﺪه ﮐﻪ‪ :‬ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻋﺒـﺎرت اﺳـﺖ از ﺣﻔـﻆ ﻣـﺼﺎﻟﺢ‬
‫ﺑﺤﺚ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻠﺖ و ﻧﺸﺎن دادن راه ﻧﺠﺎت‪ ،‬در ﺣـﺎل و آﯾﻨـﺪه‪ ،‬ﭘﯿـﺎﻣﺒﺮان اﻟﻬـﯽ‬
‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻇﺎﻫﺮ و ﺑﺎﻃﻦ ﻋﻤﻮم ﻣﺮدم رﯾﺎﺳـﺖ دارﻧـﺪ‪ ،‬و‬

‫ﻧﻈﺮﯾﮥ ﺟﺪاﯾﻰ اﺧﻼق از ﺳﯿﺎﺳﺖ‬ ‫زﻣﺎﻣﺪران ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﺮدم ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻣـﺪﻧﯽ‬
‫‪Downloaded from ethicsjournal.ir at 21:34 +0430 on Tuesday April 27th 2021‬‬

‫ﺑﺮاﺳﺎس اﯾﻦ دﯾﺪﮔﺎه‪ ،‬اﺧـﻼق اﺻـﺎﻟﺖ ﯾـﺎ ﺳـﺎزﻧﺪﮔﻰ ﻧـﺪارد ﯾـﺎ در‬ ‫ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﺗﺪﺑﯿﺮ اﻣﻮر ﻣﺮدم ﺑﻪ ﻃﺮﯾﻖ راﺳـﺘﯽ و ﻋـﺪاﻟﺖ)‪.(11‬‬

‫ﻣﻘﺎﺑﻞ‪ ،‬در راﻫﺒﺮد ﺟﺪاﯾﻰ ﺳﯿﺎﺳﺖ از اﺧﻼق‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻣﻨﻔﻰ ﺑﻮده و‬ ‫ﻋﺪهاي ﺳﯿﺎﺳﺖ را ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي داﻧﺸﯽ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ از ﺷﻬﺮ )ﻣﺪﯾﻨـﻪ در‬

‫ﺗﻌﺎﻟﻰﺑﺨﺶ ﻧﻤﻰﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮ اﺳﺎس اﯾـﻦ ﻧﻈﺮﯾـﻪ‪ ،‬ﺑﺎﯾـﺪ ﻣﯿـﺎن ﻗﻮاﻋـﺪ‬ ‫ﻋ‪‬ﺮف ﻓﯿﻠﺴﻮﻓﺎن دوران اﺳﻼﻣﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ :‬ﻓﺎراﺑﯽ( و ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت ﺷـﻬﺮوﻧﺪي‬

‫اﺧﻼق و اﻟﺰاﻣﺎت‪ ‬ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺗﻔﺎوت ﻗﺎﺋﻞ ﺷﺪ و ﺑﺮاﺳﺎس واﻗﻌﯿﺖ و ﺑﺎ‬ ‫)ﻣـﺪﻧﯽ( ﺑﺤﺚ ﻣﯽﮐﻨﺪ )‪ .(12‬ﯾﺎ ﻋﺪهاي ﺳﯿﺎﺳﺖ را ﻋﻠﻤﯽ ﻣـﯽداﻧﻨـﺪ‬

‫در ﻧﻈﺮ ﮔـﺮﻓﺘﻦ ﻣﻨـﺎﻓﻊ و ﻣـﺼﺎﻟﺢ‪ ،‬ﺑـﻪ اﻗـﺪام ﺳﯿﺎﺳـﻰ دﺳـﺖ زد‪.‬‬ ‫ﮐﻪ زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺎ ﻣﺴﺎﻟﻤﺖ و ﺳﻮدآور را ﭼـﻪ از ﻟﺤـﺎظ ﻣـﺎدي و ﭼـﻪ از‬

‫ﺑﺮاﺳﺎس اﯾﻦ روﯾﮑﺮد ﮐـﻪ ﮔـﺎه واﻗـﻊﮔﺮاﯾـﻰ ﺳﯿﺎﺳـﻰ ﻧﯿـﺰ ﻧﺎﻣﯿـﺪه‬ ‫ﻟﺤﺎظ ﻣﻌﻨﻮي ﺑﻪ آدﻣـﯽ ﻣـﯽآﻣـﻮزد )‪ .(13‬ﮐـﺴﺎﻧﯽ ﺳﯿﺎﺳـﺖ را ﺑـﻪ‬

‫ﻣﻰﺷﻮد‪ ،‬ﺗﻮﺟﻪ ﺑـﻪ اﺧـﻼق در ﺳﯿﺎﺳـﺖ‪ ،‬ﺑـﻪ ﺷﮑـﺴﺖ در ﻋﺮﺻـﻪ‬ ‫ﻣﻌﻨﺎي ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ و ﺗﻮﺟﯿﻪ و ﺗﻨﻈﯿﻢ زﻧﺪﮔﯽ اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ اﻧـﺴﺎنﻫـﺎ در‬

‫ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻣﻰاﻧﺠﺎﻣﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﻣﺪار اﺧﻼق ﺣﻖ و ﺣﻘﯿﻘﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﺎل آن‬ ‫ﻣﺴﯿﺮ ﺣﯿﺎت ﻣﻌﻘﻮل ﻣﯽداﻧﻨﺪ )‪ .(14‬ﻣﻌﺎدل ﺳﯿﺎﺳـﺖ در زﺑـﺎنﻫـﺎي‬

‫ﮐﻪ ﻏﺮضِ ﺳﯿﺎﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻨﻔﻌﺖ و ﻣﺼﻠﺤﺖ ﻣﻰﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺎﮐﯿـﺎوﻟﻰ ﮐـﻪ از‬ ‫اروﭘﺎﺋﯽ‪ politic‬اﺳﺖ ﮐﻪ از ﮐﻠﻤﻪ ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ ‪ Polis‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻣﺪﯾﻨـﻪ و‬

‫ﺳﺮدﻣﺪاران اﯾﻦ ﻧﻈﺮﯾﻪ اﺳﺖ ﺑﺮ ﻧﻈﺮﯾﮥ ﺟﺪاﯾﻰ اﺧـﻼق از ﺳﯿﺎﺳـﺖ‬ ‫دوﻟﺖﺷﻬﺮ ﻣﺸﺘﻖ ﺷﺪه اﺳـﺖ )‪ .(15‬ﺳﯿﺎﺳـﺖ‪ ،‬ﺑـﻪ ﻣﻌﻨـﺎى آنﭼـﻪ‬

‫ﺗﺄﺛﯿﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬او ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮ اﯾﻦ دوﮔﺎﻧﮕﻰ ﭘـﺎى ﻣـﻰﻓـﺸﺎرد‪،‬‬ ‫ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺷﻬﺮ‪ ،‬ادارة آن و ﻣﺘﻌﻠﻘﺎت آن اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻋﺪهاي ﻧﯿﺰ‬

‫ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﺣﺎﮐﻢ ﯾﺎ ﺷﻬﺮﯾﺎر ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻣﻰﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاى ﺗﺤﮑـﯿﻢ ﻗـﺪرت‪‬‬ ‫ﺳﯿﺎﺳــﺖ را ﻧــﻮﻋﯽ ﻣــﺼﻠﺤﺖاﻧﺪﯾــﺸﯽ و ﮔــﺰﯾﻨﺶ ﺧﻄــﺎي ﮐﻤﺘــﺮ‬

‫ﺧﻮﯾﺶ ﻫﺮ ﻣﺤﺬور اﺧﻼﻗﻰ را زﯾـﺮ ﭘـﺎ ﺑﮕـﺬارد‪ ،‬ﻣﺎﮐﯿـﺎوﻟﻰ ﮔﺮﭼـﻪ‬ ‫ﻣﯽداﻧﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﯽ‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﺖ را ﻣﯿﺪان ﻣﺒﺎرزهاي ﻣﯽداﻧﻨـﺪ ﮐـﻪ در‬

‫اﺧﻼق را ﻻزﻣﮥ زﻧﺪﮔﻰ اﻓﺮاد ﻣـﻰداﻧـﺪ‪ ،‬ﭘﺎﯾﺒﻨـﺪى ﺑـﻪ آن را ﺑـﺮاى‬ ‫آن اﻧﺴﺎن ﺑﺎﯾﺪ ﻫﻤﯿـﺸﻪ ﻣﺮاﻗـﺐ ﺑﺎﺷـﺪ و ﺑﺒﯿﻨـﺪ اﮔـﺮ رﺳـﯿﺪن ﺑـﻪ‬

‫ﺷﻬﺮﯾﺎر ﺧﻄﺮﻧﺎك ﻣـﻰﺷـﻤﺎرد و از ﺧﻄـﺮ ﺗﻘـﻮا ﺑﺮﺣـﺬر ﻣـﻰدارد و‬ ‫ﻣﺼﻠﺤﺖ درﺟﻪ اول ﻣﯿﺴﺮ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﻣﺼﻠﺤﺖ درﺟﻪ دوم را ﺑﯿﺎﺑـﺪ‪ .‬در‬

‫ﻣﻰﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﺮ ﮐﻪ ﺑﺨﻮاﻫﺪ در ﻫﻤﻪ ﺣﺎل ﭘﺮﻫﯿﺰﮔﺎر ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬در ﻣﯿـﺎن‬ ‫واﻗﻊ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻋﺮﺻﻪاي اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﺎﯾﺪ ﺑﯿﻦ دو ﺧﻄـﺎ‪،‬‬

‫اﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﻧﺎﭘﺮﻫﯿﺰﮔﺎرى ﺳﺮﻧﻮﺷﺘﻰ ﺟﺰ ﻧﺎﮐـﺎﻣﻰ ﻧﺨﻮاﻫـﺪ داﺷـﺖ‪ ،‬از‬ ‫ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﯾﻨﺶ را اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻨﺪ )‪.(16‬‬

‫اﯾﻦ رو ﺷﻬﺮﯾﺎرى ﮐﻪ ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﺷﻬﺮﯾﺎرى را از ﮐﻒ ﻧﺪﻫﺪ‪ ،‬ﻣـﻰﺑﺎﯾـﺪ‬ ‫ارﺳﻄﻮ‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﺖ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺷﺮف ﻋﻠـﻮﻣﯽ ﮐـﻪ ﺳـﻌﺎدت ﺑـﺸﺮ را‬

‫ﺷﯿﻮهﻫﺎى ﻧﺎﭘﺮﻫﯿﺰﮔﺎرى را ﺑﯿﺎﻣﻮزد و ﻫﺮﺟﺎ ﮐﻪ ﻧﯿـﺎز ﺑﺎﺷـﺪ ﺑـﻪ ﮐـﺎر‬ ‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺧﯿﺮ ﺑﺮﯾﻦ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬و راﻫﻨﻤﺎي رﺳـﯿﺪن ﺑـﻪ آن را‬

‫ﺑﻨﺪد)‪.(19‬‬ ‫آﻣﻮزش ﻣﯽدﻫﺪ‪ ،‬ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣـﯽﻧﻤﺎﯾـﺪ)‪ .(17‬ﺑـﺎﻻﺧﺮه اﯾـﻦﮐـﻪ اﻣـﺎم‬

‫ﺧﻤﯿﻨﯽ )ره( ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﺳﯿﺎﺳﺖ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐـﻪ ﺟﺎﻣﻌـﻪ را ﻫـﺪاﯾﺖ‬

‫ﻧﻈﺮﯾﮥ ﺗﺒﻌﯿﺖ اﺧﻼق از ﺳﯿﺎﺳﺖ‬ ‫ﮐﻨﺪ و راه ﺑﺒﺮد‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﺗﻤﺎﻣﯽ اﺑﻌﺎد اﻧﺴﺎن و ﺟﺎﻣﻌـﻪ‬
‫را در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮد و اﯾﻨﻬﺎ را ﺑﻪ ﻃﺮف ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﺻﻼﺣﺸﺎن ﻫـﺴﺖ‬
‫اﯾﻦ آﻣﻮزه درﮐﻞ ﻫﯿﭻ اﺻﺎﻟﺘﻰ را ﺑﺮاى اﺧﻼق ﻗﺎﺋﻞ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺣﺎﻣﯿﺎن‬
‫ﻫﺪاﯾﺖ ﮐﻨﺪ )‪.(18‬‬
‫و ﻃﺮﻓﺪاران اﯾﻦ ﻧﻈﺮﯾﻪ‪ ،‬اﺧﻼق را ﺗﺎﺑﻊ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻣﯽداﻧﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاﺳﺎس‬
‫در ﺑﺎب راﺑﻄﮥ اﺧﻼق و ﺳﯿﺎﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻬﺎر ﻧﻈﺮﯾﮥ ﻋﻤﺪه وﺟﻮد دارد ﮐﻪ‬
‫اﯾﻦ آﻣﻮزه‪ ،‬اﺧﻼق و دﯾﮕﺮ ﻣﻈﺎﻫﺮِ اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﺗﺎﺑﻊِ ﺑـﻰﻗﯿـﺪ و ﺷـﺮط‪‬‬
‫ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ :‬ﻧﻈﺮﯾﮥ ﺟﺪاﯾﯽ اﺧﻼق از ﺳﯿﺎﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻈﺮﯾﮥ ﺗﺒﻌﯿﺖ اﺧـﻼق‬
‫ﺳﯿﺎﺳﺖ و ﻋﻤﻞِ اﻧﻘﻼﺑﻰ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ارزش ﺧﻮد را از آن ﻣﻰﮔﯿﺮﻧﺪ و‬
‫از ﺳﯿﺎﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻈﺮﯾﮥ دوﺳﻄﺤﯽِ اﺧﻼق و ﺳﯿﺎﺳﺖ‪ ،‬ﻧﻈﺮﯾـﮥ ﯾﮕـﺎﻧﮕﯽ‬
‫ﺑﻪوﺳﯿﻠﮥ آن ﺗﻮﺟﯿﻪ ﻣﻰﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺣﺎل آن ﮐﻪ ﺧـﻮد‪ ‬ﻋﻤـﻞ اﻧﻘﻼﺑـﻰ و‬

‫‪٢١‬‬
 ‫دﮐﺘﺮ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮ ﻣﺴﻌﻮدي‪ ،‬ﺳﯿﺪﺳﺠﺎد ﺳﺎداﺗﯽزاده‪ :‬راﺑﻄﮥ اﺧﻼق و ﺳﯿﺎﺳﺖ‬
‫ﭘﯿﺸﮕﺎﻣﺎن اﻧﺪﯾﺸﻪ ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﯾﻮﻧـﺎن ﻗـﺪﯾﻢ‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳـﺖ را ﺑـﺮ ﭘﺎﯾـﻪ‬
‫اﺧﻼق اﺳﺘﻮار ﮐﺮدﻧـﺪ‪ .‬آﻧﻬـﺎ ﺳﯿﺎﺳـﺖ را در ﮐﻨـﺎر اﺧـﻼق ﺗﻌﺮﯾـﻒ‬
‫ﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ و ﺳﯿﺎﺳﺖﻣﺪاران ﻣﯽﺑﺎﯾـﺴﺖ در ﺗـﺪﺑﯿﺮ اﻣـﻮر ﺑـﺮ اﺳـﺎس‬
‫آﻣﻮزهﻫﺎي اﺧﻼﻗﯽ ﻋﻤﻞ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺳﻘﺮاط ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد ﮐـﻪ؛ داﻧـﺶ‬
‫‪Downloaded from ethicsjournal.ir at 21:34 +0430 on Tuesday April 27th 2021‬‬
‫ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻘﺪم ﺑﺮ ﻫﺮ ﭼﯿﺰ‪ ،‬ﻣﺮدم را ﺑـﺎ وﻇـﺎﯾﻒ اﺧﻼﻗـﯽ ﺧـﻮد‬
‫آﺷﻨﺎ ﺳﺎزد‪ .‬اﻓﻼﻃﻮن‪ ،‬ﺣﮑﻮﻣﺖﻫـﺎ را ﺑـﺎ ﻣﻌﯿـﺎر اﺧﻼﻗﯿـﺎت ﻣﺤـﮏ‬
‫ﻣﯽ زد‪ .‬ﻓﯿﻠﺴﻮﻓﺎن ﯾﻮﻧﺎن ﺗـﺎ زﻣـﺎن رواﻗﯿـﺎن‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳـﺖ را از زاوﯾـﻪ‬
‫ﻣﺬﻫﺐ ﻣﯽﻧﮕﺮﯾﺴﺘﻨﺪ و ازاﯾﻦرو‪ ،‬ﺑﺤﺚ در ﻣﻮرد ﻣـﺴﺎﺋﻞ اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ‬
‫ﻣﺴﺘﻠﺰم ورود ﺑﻪ ﺑﺤﺚ اﺧﻼق در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻮد‪ .‬در واﻗﻊ‪ ،‬ارﺳﻄﻮ ﺑـﻮد‬
‫ﮐﻪ در ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺑﺤﺚ ﻣﺎﺑﻌﺪاﻟﻄﺒﯿﻌﻪ را ﮐﻪ زﯾﻮر ﺿﺮوري ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎي‬
‫ﻗﺒﻞ از او ﺑﻮد ﮐﻨﺎر زد و ﺑﻪ اﺻﻄﻼح آن را از آﺳﻤﺎن ﺑﻪ زﻣﯿﻦ آورد‪.‬‬
‫از ﻧﮕﺎه او‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﺖ وﺳﯿﻠﻪاي ﺑﺮاي ﻧﯿﻞ ﺑﻪ ﺳﻌﺎدت و زﻧﺪﮔﯽ ﺧﻮب‬
‫ﺑﻮد )‪.(21‬‬
‫اﻣﺎ ﺑﺎ اﯾﻦ ﺗﻔﺎﺳﯿﺮ آﯾﺎ ﻣﻌﯿﺎر اﺧﻼﻗﯽ ﺑﻮدن در ﺣﻮزه رﻓﺘﺎر ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺑـﺎ‬
‫اﺧﻼق ﻓﺮدي ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ؟‬
‫ﺳﯿﺎﺳﺘﻤﺪاران ﺑﻪ راﺳﺘﯽ آﯾﯿﻨﻪﻫﺎي ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺧـﻮﯾﺶاﻧـﺪ و ﺷـﮑﻠﯽ از‬
‫ﺗﺠﺴﻢ اﺳﺘﻌﺪادﻫﺎي آﻧﻨﺪ‪ .‬در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﺧﻼف آن ﻧﯿﺰ ﺻﺎدق اﺳﺖ؛‬
‫ﯾﻌﻨﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ آﯾﯿﻨﻪ ﺳﯿﺎﺳﺘﻤﺪاران ﺧﻮﯾﺶ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﺳﺨﻦ دﯾﮕﺮ اﯾﻦ‬
‫ﻧﯿﺮوﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺳﯿﺎﺳﺘﻤﺪاران را ﺑﺮ ﻣﯽﮔﺰﯾﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺑـﻪ‬
‫اﺳﺘﻌﺪادﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﭘﺮ و ﺑﺎل دﻫﻨﺪ ﯾﺎ آن را ﺳﺮﮐﻮب ﮐﻨﻨـﺪ ﮐـﻪ‬
‫اﯾﻦ اﻣﺮ در ﻫﺮ ﺣﺎل ﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ ﺻﻔﺎت ﻧﯿﮏ و ﺑﺪ ﺷـﻬﺮوﻧﺪان دارد‬
‫ﮐﻪ اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺘﻤﺪاران را ﺑﺮ ﻣﯽﮔﺰﯾﻨﻨﺪ )‪.(22‬‬
‫ﻧﻈﺎمﻫﺎي ﺳﯿﺎﺳﯽ و ارزشﻫﺎي ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ آنﻫﺎ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ اﻓـﺮاد ﺑـﻪ‬
‫ﺣﺮﮐـﺖ در ﻣـﯽآﯾﻨـﺪ اﮔـﺮ در اﯾـﻦ ﻧﻈـﺎمﻫـﺎ ﻣﻨـﺎﻓﻊ ﻋﺎﻣـﻪ ﻓــﺪاي‬
‫ﻣﺼﻠﺤﺖ ﻫﺎي ﺧﻮدﺧﻮاﻫﺎﻧﻪ ﻓﺮدي ﺷﻮد‪ ،‬ﻃﺒﯿﻌﯽ اﺳﺖ ﮐـﻪ در اﯾـﻦ‬
‫ﻋﺎرﺿﻪ ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ ﺑﻪ ﭘﯿﮑﺮه ﮐﻞ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺳﺮاﯾﺖ ﮐﺮده و ﺑﯽاﻋﺘﻤﺎدي‬
‫ﺑﻪ دوﻟﺖ و ﻧﺒﻮد اﻃﻤﯿﻨﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ آﯾﻨﺪه‪ ،‬ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﺳﻤﺖ اﺗﺨـﺎذ‬
‫روش ﻫﺎي ﺧﻮدﻣﺪاراﻧﻪ‪ ،4‬ﻧﻔﻊﻃﻠﺒﺎﻧﻪ‪ 5‬ﺳـﻮق ﻣـﯽدﻫـﺪ‪ .‬ﺑـﻪ ﺗـﺪرﯾﺞ‬
‫ارزشﻫﺎ‪ ،‬و ﻓﻀﯿﻠﺖﻫﺎي اﺧﻼﻗﯽ و اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺟﺎي ﺧـﻮد را ﺑـﻪ ﺿـﺪ‬
‫ارزشﻫﺎ ﺧﻮاﻫﺪ داد در ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺮاﯾﻄﯽ‪ ،‬ﮐﻮﺷﺶ ﺑﺮاي ﺳﻮد ﻣـﺎدي‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﻗﯿﻤـﺖ زﯾـﺮ ﭘﺎﮔﺬاﺷـﺘﻦ اﺻـﻮل اﺧﻼﻗـﯽ‪ ،‬ﻗﺎﻋـﺪه ﻣـﯽﺷـﻮد‪ ،‬و‬
‫‪٢٢‬‬
‫ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺑﻪ ﺗﻮﺟﯿﻪ اﺧﻼﻗﻰ ﻧﯿﺎز ﻧـﺪارد در ﺣﻘﯿﻘـﺖ ﻋﻤـﻞ ﺳﯿﺎﺳـﯽ‬
‫ﻫﻤﺎن ﻋﻤﻞ اﺧﻼﻗﯽ‪ 2‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﻈﺮﯾﮥ اﺧﻼق دو ﺳﻄﺤﻰ‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ دﯾـﺪﮔﺎه‪ ،‬ﺑﺮﺧـﻰ اﻣـﻮر‪ ،‬اﺧﻼﻗـﻰ ﺑـﻮده و ﺳﯿﺎﺳـﻰ‬
‫ﻧﻤﻰﺑﺎﺷﺪ و در ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﯿﺰ ﺑﺮﺧﻰ اﻣﻮر‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﻰ ﺑﻮده و اﺧﻼﻗﻰ ﻧﯿﺴﺖ‪،‬‬
‫اﺳﺎس اﯾﻦ ﻧﻈﺮﯾﻪ ﺑـﺮاى ﺣﻔـﻆ ارزشﻫـﺎى اﺧﻼﻗـﻰ‪ 3‬و ﭘـﺬﯾﺮش‬
‫ﭘﺎرهاى اﺻﻮل اﺧﻼﻗﻰ در ﺳﯿﺎﺳﺖ اﺳﺖ‪ .‬از اﯾﻦ رو‪ ،‬ﺑﺮ اﺳﺎس اﯾـﻦ‬
‫دﯾﺪﮔﺎه‪ ،‬اﺧﻼق را ﺑﺎﯾﺪ در دو ﺳﻄﺢ ﻓﺮدى و اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﺑﺮرﺳﻰ ﮐﺮد‬
‫)در اداﻣﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻘﻮﻟﻪ ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد(‪.‬‬
‫ﻧﻈﺮﯾﮥ ﯾﮕﺎﻧﮕﻰ اﺧﻼق و ﺳﯿﺎﺳﺖ‬
‫اﯾﻦ دﯾﺪﮔﺎه ﺑﺮ اﯾﻦ اﻣﺮ ﺗﺎﮐﯿﺪ دارد ﮐﻪ؛ اﺧﻼق و ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻫﺮ دو در‬
‫ﭘﯽ ﺗﺄﻣﯿﻦ ﺳﻌﺎدت اﻧﺴﺎﻧﻨﺪ و ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻧﻘﺾﮐﻨﻨﺪة ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪،‬‬
‫اﯾﻦ آﻣﻮزه‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﯾـﮏ ﺳﯿـﺴﺘﻢ اﺧﻼﻗـﯽ را در دو ﻋﺮﺻـﻪ زﻧـﺪﮔﯽ‬
‫ﻓﺮدي و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﻌﺘﺒﺮ ﻣﯽﺷﻤﺎرد و ﻣﻌﺘﻘـﺪ اﺳـﺖ ﻫـﺮآنﭼـﻪ در‬
‫ﺳﻄﺢ ﻓﺮدي‪ ،‬اﺧﻼﻗﯽ اﺳﺖ‪ ،‬در ﺳﻄﺢ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﺑـﺮاي‬
‫دوﻟﺘﻤﺮدان ﻫﻢ اﺧﻼﻗﯽ اﺳﺖ و ﻫﺮآنﭼﻪ ﺑﺮاي ﯾﮑﺎﯾﮏ ﺷـﻬﺮوﻧﺪان‬
‫ﻏﯿﺮ اﺧﻼﻗﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺣﺎﮐﻤﯿـﺖ ﻧﯿـﺰ ﻏﯿـﺮ اﺧﻼﻗـﯽ ﺑـﻪ ﺷـﻤﺎر‬
‫ﻣﯽرود ﻃﺒﻖ اﯾﻦ ﻧﻈﺮﯾﻪ اﺧﻼقْ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻓﺮدى و ﺳﯿﺎﺳﺖ‪ ‬اﺧـﻼق‬
‫ﺟﻤﻌﻰ اﺳﺖ‪ .‬اﺧﻼق و ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻫﺮ دو از ﺷﺎﺧﻪﻫﺎى ﺣﮑﻤﺖ ﻋﻤﻠﻰ‬
‫و در ﭘﻰ ﺗﺄﻣﯿﻦ ﺳﻌﺎدت اﻧﺴﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪﻃـﻮريﮐـﻪ ﻃﺮﻓـﺪاراﻫﺎي‬
‫اﯾﻦ ﻧﻈﺮﯾﻪ‪ ،‬ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﺳﯿﺎﺳﺖ‪ ،‬ﻓﻨﻰ اﺳﺖ ﮐـﻪ ﺑـﻪ ﺗﺤﻘـﻖ زﻧـﺪﮔﻰ‬
‫اﺧﻼﻗﻰ ﻣﯽﭘﺮدازد )‪ .(20‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﻧﻤـﻰﺗـﻮان ﻣـﺮز ﻗـﺎﻃﻌﻰ ﻣﯿـﺎن‬
‫اﺧﻼق و ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻗﺎﺋـﻞ ﺷـﺪ و ﻫـﺮ ﯾـﮏ را ﺑـﻪ ﺣـﻮزهاى ﺧـﺎص‬
‫ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺳﺎﺧﺖ‪ ،‬ﻫﻢﭼﻨﯿﻦ اﯾﻦ دو ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻧﺎﻗﺾ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫اﯾــﻦ دﯾــﺪﮔﺎه‪ ،‬ﻧﻈــﺎم اﺧﻼﻗــﻰ را در دو وادي زﻧــﺪﮔﻰ ﻓــﺮدى و‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﻣﻌﺘﺒﺮ ﻣﻰﺷﻤﺎرد و ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ آنﭼـﻪ در ﺳـﻄﺢِ‬
‫ﻓﺮدى اﺧﻼﻗﻰ ﻣﻰﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در ﺳﻄﺢ اﺟﺘﻤـﺎﻋﻰ ﻧﯿـﺰ ﭼﻨـﯿﻦ اﺳـﺖ؛ و‬
‫ﻧﻮﻋﯽ اﺗﺤﺎد ﺑﯿﻦ آنﻫﺎ ﺑﺮﻗﺮار اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ اﺧﻼق در ﻋﻠﻮم و ﻓﻨّﺎوري‪ ،‬ﺳﺎل دﻫﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪1394 ،3‬‬

‫از ﻣﺴﯿﺮ ﺑﺎزﯾﺎﺑﯽ ارزشﻫﺎ و اﺣﯿﺎء اﺧﻼق در درون ﻓﺮد ﻓﺮد اﻋﻀﺎي‬ ‫ﻣﻌﯿﺎرﮐﺎراﯾﯽ و ﺳﻮدﻣﻨﺪي ﻓﺮد‪ ،‬زرﻧﮕﯽ زدوﺑﻨﺪ و ﺗﺨﻄﯽ از ﻗﻮاﻧﯿﻦ و‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﯿﺴﺮ ﻧﯿﺴﺖ )‪.(15‬‬ ‫ﻣﻮازﯾﻦ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬ﮐﺎرﮔﺰاران دوﻟﺘﯽ ﻧﯿﺰ ﮐـﻪ ﺧـﻮد درﮔﯿـﺮ‬
‫اﯾﻦ ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﺑﺤﺮاﻧﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﻣـﯽﺗﻮاﻧﻨـﺪ راﻫـﯽ ﺑـﺮاي ﺧـﺮوج از‬

‫ﺳﯿﺎﺳﺖ راﺳﺘﯿﻦ‬ ‫ﺑﺤﺮان ﺑﯿﺎﺑﻨـﺪ و ﻧـﻪ اﻧﮕﯿـﺰهاي ﺑـﺮاي اﯾـﻦ ﮐـﺎر دارﻧـﺪ در ﻧﺘﯿﺠـﻪ‬
‫‪Downloaded from ethicsjournal.ir at 21:34 +0430 on Tuesday April 27th 2021‬‬

‫ﺳﯿﺎﺳﺖ راﺳﺘﯿﻦ‪ 6‬ﻓﻘﻂ در ﺧﺪﻣﺖ ﮐﺮدن ﺑﻪ ﻣﺮدم ﺧﻼﺻﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪،‬‬ ‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ دوﻟﺖ و ﻣﻠﺖ‪ ،‬در ﯾﮏ ﺳﯿﺮ ﺟﺒﺮي ﻋﻠـﺖ و ﻣﻌﻠـﻮﻟﯽ‪ ،‬ﺑـﻪ‬

‫ﺧﺪﻣﺖ ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﺧﺪﻣﺖ ﺑـﻪ ﻧـﺴﻞ آﯾﻨـﺪه‪ .‬ﺳﯿﺎﺳـﺘﯽ ﮐـﻪ در آن‬ ‫راﻫﯽ ﮐﺸﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﻋﺎﻗﺒﺖ آن زوال اﺧﻼﻗﯽ‪ ،‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ اﺻﻞ ﺟﻨﺒﮥ اﺧﻼﻗﯽ ﺧﺪﻣﺖ رﺳﺎﻧﯽ اﺳﺖ )‪ .(22‬ﺳﯿﺎﺳـﺖ‬ ‫در ﻣﯿﺪان ﺳﯿﺎﺳﺖ‪ ،‬دروغﭘﺮدازي ﯾﮑﯽ از ﺷﯿﻮهﻫﺎي ﻣﺘـﺪاول ﺑـﺮاي‬

‫راﺳﺘﯿﻦ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي اﺻﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ ﺑﺎ ﺣﻘﯿﻘﺖ زﻧﺪﮔﯽ ﮐﻦ و‬ ‫ﺗﻮﺟﯿﻪ ﻧﺎﮐﺎﻣﯽﻫﺎ‪ ،‬ﭘﯿﺸﺒﺮد اﻫﺪاف )ﻣﺸﺮوع‪ ،‬ﻏﯿﺮﻣـﺸﺮوع( و ﻫـﺪاﯾﺖ‬

‫اﯾﻦ ﺑﺎ ﺣﻘﯿﻘﺖ زﻧﺪﮔﯽ ﮐـﺮدن از اﺻـﻮل ﻣﻬـﻢ زﻧـﺪﮔﯽ ﻣﺤـﺴﻮب‬ ‫اﻓﮑﺎر ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺪه و دﻟﺨﻮاه اﺳﺖ‪ .‬از آنﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ‬

‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬از اﯾﻦ رو‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﺖ راﺳﺘﯿﻦ در ﺗﻼش اﻧﺪﯾﺸﻪﻫﺎﯾﯽ اﺳـﺖ‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﺘﻤﺪاران ﮔﺮاﯾﺶ ﺑﻪ ﮐﺎرﺑﺮد ﮔﻔﺘﻤـﺎن ﻣـﺒﻬﻢ و ﺑﯿـﺎن دو ﭘﻬﻠـﻮ‬

‫ﮐﻪ اﻧﺴﺎنﻫﺎ از درون ﺧﻮاﺳﺘﺎر آنﻫﺎ ﻣﯽﺑﺎﺷـﻨﺪ و دﯾﮕـﺮ اﻧـﺴﺎنﻫـﺎ‬ ‫دارﻧﺪ در ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﻣﺴﺎﺋﻞ اﺧﻼﻗﯽ‪ ،‬ﻣﺤﻞ ﺑﺮوز ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﺪ و‬

‫ﮔﻮﯾﺎ ﺧﻮد را در ﻗﺎﻟﺐ آن ﻓﺎﻋﻞ ﺳﯿﺎﺳﺖ راﺳﺘﯿﻦ ﻣﯽﺑﯿﻨﻨـﺪ ﮐـﻪ ﺑـﻪ‬ ‫در ﻇﺎﻫﺮ ﭘﺎﺳﺨﯽ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي آنﻫﺎ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬‬

‫ﺟﺎي آنﻫﺎ ﻋﻤﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺣﺮف ﻣﯽزﻧـﺪ و رﻓﺘـﺎر ﻣـﯽﮐﻨـﺪ و اﯾـﻦ‬ ‫اﻣﺎمﻋﻠﯽ در ﻧﻬﺞاﻟﺒﻼﻏـﻪ در ﺧﻄﺒـﻪ ‪ 37‬در ﺑـﺎب ﺳﯿﺎﺳـﺖ ﻣﻨـﺸﻮر‬

‫ﺻﺪاﻗﺖ و ﺣﻘﯿﻘﺖ را واﻗﻌﯽ ﻣﯽﭘﻨﺪارﻧﺪ و ﺑﺮاﯾﻨـﺪ آن ﯾـﮏ آراﻣـﺶ‬ ‫اﺧﻼﻗﯽ ﻣﻬﻤـﯽ اراﯾـﻪ ﻣـﯽﻧﻤﺎﯾﻨـﺪ ﮐـﻪ ﻧـﺼﺐ ﻣﻘﺎﻣـﺎت دوﻟﺘـﯽ و‬

‫ﺳﺎﻟﻢ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺣﮑﻮﻣﺘﯽ ﻣﯽﺑﺎﯾﺴﺖ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻟﯿﺎﻗـﺖ‪ ،‬ﺷﺎﯾـﺴﺘﮕﯽ و ﺗﻘـﻮي ﺑﺎﺷـﺪ‬
‫)‪ .(23‬ﻣﺸﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ اﻣـﺎم ﻋﻠـﯽ داراي ﻧﮑـﺎﺗﯽ ﺟﺎﻟـﺐ در ﻋﺮﺻـﻪ‬
‫ﺳﯿﺎﺳﺖ داﺧﻠﯽ و ﺧﺎرﺟﯽ و رواﺑﻂ ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻞ اﺳﺖ‪ .‬وي ﺗﻮﺳﻞ ﺑـﻪ‬
‫ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻏﯿﺮراﺳﺘﯿﻦ‬
‫دروغ و ﻓﺮﯾﺒﮑﺎري را ﮐﻪ در ﻋﺎﻟﻢ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮم ﻣﺘﻌـﺎرف ﮐـﺎر‬
‫زﻣﺎﻧﯽ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻏﯿﺮراﺳﺘﯿﻦ‪ 7‬اﺳﺖ ﮐﻪ دﺳـﺖاﻧـﺪرﮐﺎران آن ﻧﺎﺑـﺎب‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﺗﻠﻘﯽ ﻣﯽﺷﻮد را ﻋﻤﻠﯽ ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ ﻣـﯽﺷـﻤﺮد و از دﯾـﺪﮔﺎه او‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﺳﺎﯾﺮ زﻣﯿﻨﻪﻫﺎي ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺸﺮي‪ ،‬ﺷﺨﺺ را‬
‫ﻫﯿﭻ ﻣﺼﻠﺤﺘﯽ ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﺣﻖ و ﻋﺪاﻟﺖ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺑﻪ اﻋﺘﻘـﺎد ﺑﺰرﮔـﺎﻧﯽ‬
‫دﭼﺎر وﺳﻮﺳﮥ ﮐﺮدارﻫﺎي ﻧﺎدرﺳـﺖ ﻣـﯽﮐﻨـﺪ از اﯾـﻦ رو‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳـﺖ‬
‫ﭼﻮن اﻣﺎم ﺧﻤﯿﻨﯽ‪ ،‬اﺳﻼم‪ ،‬اﺳﻼم ﺳﯿﺎﺳﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺳﯿﺎﺳـﺖ‬
‫ادﻋﺎﻫﺎﯾﯽ ﺑﺮﺗﺮ از ﺣﺪ ﻣﻌﻤﻮل ﺑﺮاي اﻧﺴﺎن ﭘﺪﯾﺪ ﻣـﯽآورد‪ .‬ﺳﯿﺎﺳـﺘﯽ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﺪﻋﻪ و ﻓﺮﯾﺐ ﻧﯿﺴﺖ)‪.(18‬‬
‫ﮐﻪ ﻣﺼﻠﺤﺖ ﺷﺨﺼﯽ ﻓﺮاﺗـﺮ از ﺟﻤﻌـﯽ در آن ﻧﻤـﻮد دارد و ﺑـﺮاي‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﺤﺮان اﻋﺘﻤﺎد و ﻣﺸﺮوﻋﯿﺖ ﺑﺮ ﻓﻀﺎي ﺳﯿﺎﺳـﯽ ﺳـﺎﯾﻪ‬
‫ﺗﻔﻬﯿﻢ ﻣﺴﺎﺋﻞ و ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺳﻌﯽ ﺑﺮ ﻋﻮام ﻓﺮﯾﺒﯽ و رﯾﺎﮐﺎري ﻣـﯽﺑﺎﺷـﺪ‪.‬‬
‫اﻧﺪازد‪ ،‬ﻓﺮﺿﯿﻪﻫﺎ و ﻧﻈﺮﯾـﻪﻫـﺎي ﻋﻠﻤـﯽ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨـﺪ اﺻـﻮل و ﻣـﻮازﯾﻦ‬
‫اﻣﺎ ﺑﻪ ﻣﺮور ﻋﻮاﻗﺐ آن ﻧﯿﺎت ﺿﺪاﺧﻼﻗﯽ ﻫﻮﯾﺪا ﻣﯽﺷـﻮد ﺳﯿﺎﺳـﺘﯽ‬
‫اﺧﻼﻗﯽ‪ ،‬ﻣﺤﻠﯽ ﺑﺮاي آزﻣﻮن و ﻣﺤﮏ ﺧﻮردن ﭘﯿﺪا ﻧﻤـﯽﮐﻨـﺪ و از‬
‫ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺬﻣﻮم و ﺧﻄﺮﻧﺎك و در ﺳﻄﺢ داﺧﻠﯽ و ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﻇﻬﻮر‬
‫ﻫﻤﯿﻦ ﺟﺎ ﺗﺒﻌﺎت و آﺛﺎر ﺑﺤﺮان ﻇـﺎﻫﺮ ﻣـﯽﮔـﺮدد‪ .‬اﻧﺪﯾـﺸﻪورزان و‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﻫﺪف آن ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪي و ﺗﺴﻠﻂ ﺑﺮ دﯾﮕﺮان ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ اﮔﺮﭼـﻪ‬
‫ﻧﻈﺮﯾﻪﭘﺮدازان در ﻧﻮﻋﯽ ﺑﻼﺗﮑﻠﯿﻔﯽ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻣـﯽآﯾﻨـﺪ و ارزشﻫـﺎي‬
‫ﺑﻪ ﻧﺎﺑﻮد ﮐﺮدن ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺑﺎ ارزش اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺎﻫﻤﮕﻮن و ﻧﺎﻣﺘﻀﺎد در ﻋﺮﺻﻪاي ﺑﯽﺗﺮﺣﻢ و ﻣـﺎدي‪ ،‬آنﻫـﺎ را ﺑـﻪ‬
‫اﻣﺎ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﺑﻪ ﻫﯿﭻ ﺻﻮرت ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻧﺪارد ﮐﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖﻣـﺪار ﺑﺎﯾـﺪ‬
‫ﺳﻤﺖﮔﯿﺮيﻫﺎي ﺗﻨﮓﻧﻈﺮاﻧﻪ ﻓﺮدي ﻣﯽﮐﺸﺎﻧﺪ‪ .‬دﻓـﺎع از ﻫﻨﺠﺎرﻫـﺎ‪،‬‬
‫دروغ ﺑﮕﻮﯾﺪ ﯾﺎ دﺳﯿﺴﻪﭼﯿﻨﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻟﺰوم دروﻏﮕﻮﯾﯽ و دﺳﯿﺴﻪﭼﯿﻨﯽ‬
‫اﺻﻮل و ارزشﻫﺎي واﻻي اﺧﻼﻗﯽ‪ ،‬اﻧﺴﺎﻧﯽ‪ ،‬و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺟﺎي ﺧﻮد‬
‫ﺑﺮاي ﺳﯿﺎﺳﺖﻣﺪاران ﺳﺨﻨﯽ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﺎﻣﻞ ﺑﯽاﺳـﺎس ﮐـﻪ از‬
‫را ﺑﻪ رﯾﺎﮐﺎري و ﻓﺮﺻﺖﻃﻠﺒﯽ ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬رﻫﺎﯾﯽ از اﯾﻦ ﺑﺤﺮان ﻣﮕـﺮ‬
‫ﺳﻮي ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻫﻨﺪ دﯾﮕﺮان ﺑـﻪ اﻣـﻮر اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ دﻟـﺴﺮد‬

‫‪٢٣‬‬
 ‫دﮐﺘﺮ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮ ﻣﺴﻌﻮدي‪ ،‬ﺳﯿﺪﺳﺠﺎد ﺳﺎداﺗﯽزاده‪ :‬راﺑﻄﮥ اﺧﻼق و ﺳﯿﺎﺳﺖ‬
‫‪9‬‬
‫ﻧﻈﺎم ﺳﯿﺎﺳﯽ اﻗﺘﺪارﮔﺮا‬
‫اﯾﻦ ﻧﻮع ﻧﻈﺎم ﺳﯿﺎﺳﯽ ﮐﻪ ﻣﺘﻨﺎﻗﺾ ﺑﺎ ﻧـﻮع اول ﻣـﯽﺑﺎﺷـﺪ ﻧﻈـﺎﻣﯽ‬
‫ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ در آن ﮔﺮدش ﻧﺨﺒﮕﺎن ﺑﻪ ﺷـﺪت ﻣﺤـﺪود و اﻓﻘـﯽ‬
‫ﺑﻮده و ﻣﻮﻗﻌﯿﺖﻫﺎي ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺗﻨﻬﺎ از راه وراﺛﺖ و دﺳﺘﻮر ﺑﺮاي ﺗﻌﺪاد‬
‫‪Downloaded from ethicsjournal.ir at 21:34 +0430 on Tuesday April 27th 2021‬‬
‫ﻣﺤﺪودي ﺑﺎز اﺳﺖ؛ ﻧﻈﺎم ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺳﻨﺘﯽ اﺳﺖ؛ ﮔﺮوهﻫﺎ ﺗﻨﻬـﺎ‬
‫ﺑﻪ اﻧﺪازهاي ﻣﺴﺘﻘﻞاﻧﺪ ﮐﻪ وﺿﻊ ﻣﻮﺟﻮد ﺳﻨﺘﯽ را زﯾﺮ ﭘﺎ ﻧﮕﺬارﻧـﺪ و‬
‫اﻫﺪاف ﻧﺨﺒﮕﺎن‪ ،‬ﻣﺤﺎﻓﻈﻪﮐﺎراﻧﻪ ﺑﻮده و در ﭘﯽ ﺣﻔﻆ ﺳـﻨﺖﻫﺎﺳـﺖ‬
‫)‪ .(25‬از وﯾﮋﮔﯽﻫﺎي اﯾﻦ ﻧﻮع ﻧﻈﺎم اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺪرت ﺑـﻪﺷـﺪت‬
‫ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ و ﻣﺠﺘﻤﻊ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺳﺮﮐﻮب ﺳﯿﺎﺳـﯽ و ﻃـﺮد ﻣﺨﺎﻟﻔـﺎن‬
‫ﺑﺎﻟﻘﻮه ﺗﺜﺒﯿﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﻗﺪرت از اﺣﺰاب ﺳﯿﺎﺳـﯽ و ﺗـﺸﮑﯿﻼت‬
‫ﺗﻮدهاي ﺑﺮاي ﺑﺴﯿﺞ ﻣﺮدم در ﺟﻬﺖ اﻫﺪاف رژﯾﻢ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨـﺪ‪.‬‬
‫در اﯾﻦ ﻧﻈﺎم اﻗﺘـﺪارﮔﺮاﯾﯽ ﺑـﺮ ﻗـﺎﻧﻮن ﺣﺎﮐﻤﯿـﺖ ﺗﺄﮐﯿـﺪ دارد و ﻧـﻪ‬
‫ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ ﻗﺎﻧﻮن‪ .‬ﺗﺼﻤﯿﻢﻫﺎي ﺳﯿﺎﺳﯽ از ﺳﻮي ﮔﺮوﻫﯽ ﺑﺮﮔﺰﯾـﺪه از‬
‫ﻣﻘﺎﻣﺎت و در ﭘﺸﺖ درﻫﺎي ﺑﺴﺘﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷـﻮد)‪ .(26‬ﻧﻈـﺎمﻫـﺎي‬
‫اﻗﺘﺪارﮔﺮا و ﻏﯿﺮدﻣﻮﮐﺮاﺗﯿﮏ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﻧﻮاع ﺷﯿﻮهﻫـﺎ و اﺑﺰارﻫـﺎ‪،‬‬
‫ﺣﺪاﻗﻞﻫﺎي زﻧﺪﮔﯽ را ﻫـﻢ ﺑـﺮاي ﺷـﻬﺮوﻧﺪان ﻣﺤـﺪود ﻣـﯽﮐﻨﻨـﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦﮔﻮﻧﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮد‪ ،‬ﺑﺮاي ﺗﺄﻣﯿﻦ و ﺣﻔـﻆ اﺑﺘـﺪاﯾﯽﺗـﺮﯾﻦ ﻟـﻮازم‬
‫زﯾــﺴﺖ ﺧــﻮد‪ ،‬ﭼــﺎرهاي ﺟــﺰ ﺳــﮑﻮت و ﻋﺰﻟــﺖ و اﻧﻔﻌــﺎل و‬
‫ﻣﺴﺆوﻟﯿﺖﮔﺮﯾﺰي‪ ،‬ﻧﻤﯽﺑﯿﻨﺪ‪.‬‬
‫‪10‬‬
‫ﻧﻈﺎم ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺗﻤﺎﻣﯿ‪‬ﺖﺧﻮاﻫﯽ ﯾﺎ ﺗﮏﺣﺰﺑﯽ )ﺗﻮﺗﺎﻟﯿﺘﺮ(‬
‫اﯾﻦ ﻧﻈﺎم ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ و ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻣﺮﺳـﻮم ﺗـﺎ آن ﺟـﺎ ﮐـﻪ ﺑـﺎ ﻣﻨـﺎﻓﻊ‬
‫ﻧﺨﺒﮕﺎن ﻣﻐﺎﯾﺮت ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺠﺎز ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻗﻮاﻧﯿﻦ اﺛﺒﺎﺗﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‬
‫و ﻧﺨﺒﮕﺎن اﻫﺪاف اﯾﺪه آﻟﯽ و آﺗﯽﻧﮕﺮ ﻃﺮح ﮐﺮده و ﺑﺎ ﺑﺴﯿﺞ ﻧﯿﺮوﻫﺎ‬
‫در ﭘﯽ اﯾﺠﺎد ﺟﺎﻣﻌﻪاي ﺟﺪﯾﺪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﻧﻈﺎمﻫﺎ ﮔﺮوهﻫﺎ ﻫـﯿﭻ‬
‫اﺳﺘﻘﻼﻟﯽ ﻧﺪارﻧﺪ )‪.(25‬‬
‫در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ‪ :‬آﻧﭽﻪ ﻣﻬﻢ اﺳﺖ اﯾـﻦ اﺳـﺖ ﮐـﻪ؛ ﻣﺎﻫﯿـﺖ و‬
‫ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻧﻈﺎم ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﺗﻌﯿـﯿﻦ اﻫـﺪاف و ﻣﻨـﺎﻓﻊ ﻣﻠـﯽ ﺗﺎﺛﯿﺮﮔـﺬار‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫در زﻣﯿﻨﮥ اﺧﻼق ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺑﻨﺪيﻫﺎي ﮔﻮﻧـﺎﮔﻮﻧﯽ وﺟـﻮد دارد )ﻣﺎﻧﻨـﺪ‪:‬‬
‫‪14‬‬ ‫‪13‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪11‬‬
‫اﺧﻼق ﮐﺎرﺑﺮدي ‪ ،‬ﻧﺘﯿﺠﻪﮔﺮا ‪ ،‬ﺳﻮدﮔﺮا ‪ ،‬اﺧﻼق ﺑﻨﯿـﺎدي و‪.( ..‬‬
‫‪٢٤‬‬
‫ﺑﺸﻮﻧﺪ ﻋﻨﻮان ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬وﻟﯽ ﺳﯿﺎﺳﺖﻣﺪار ﺑﺎﯾﺪ ﺷﻢ ﺳﯿﺎﺳﯽ‪ ،‬دراﯾﺖ و‬
‫ذوق و ﻗﺮﯾﺤﻪ ﺧﻮب ﺳﯿﺎﺳﯽ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ و در ﭘﺮﺗـﻮي آﻧﻬـﺎ ﺑـﻪ‬
‫ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺑﭙﺮدازد و ﻣﺨﺎﻃﺒﺎن را ﻗﺎﻧﻊ ﮐﻨﺪ)‪ 6‬و ‪.(19‬‬
‫ﻧﻈﺎمﻫﺎي ﺳﯿﺎﺳﯽ‬
‫ﻣﻔﻬﻮم ﻧﻈﺎم ﺳﯿﺎﺳﯽ رﻫﯿﺎﻓﺘﯽ ﻧﻮ از ﺷﻨﺎﺧﺖ ﭘﺪﯾﺪه ﺳﯿﺎﺳﯽ اﺳﺖ و‬
‫ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻬﺎدﻫﺎي ﺳﯿﺎﺳﺖ رﺳﻤﯽ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻫﻤـﻪ اﻧـﻮاع ﻓﻌﺎﻟﯿـﺖﻫـﺎي‬
‫ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﺟﺎﻣﻌﻪ را در ﺑﺮ ﻣـﯽﮔﯿـﺮد‪ .‬ﺑﺮﺧـﯽ ﺻـﺎﺣﺒﻨﻈﺮان ﻧﻈـﺎم‬
‫ﺳﯿﺎﺳﯽ را اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ :‬اﺟﺘﻤﺎع اﻧـﺴﺎﻧﯽ ﮐـﻪ ﻣـﺪﻋﯽ‬
‫اﻧﺤﺼﺎر ﮐﺎرﺑﺮد ﻣﺸﺮوع زور ﺟـﺴﻤﺎﻧﯽ در داﺧـﻞ ﺳـﺮزﻣﯿﻨﯽ ﻣﻌـﯿﻦ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﯾﺎ در ﺗﻌﺮﯾﻔﯽ دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻮزﯾﻊ ﻣﻘﺘﺪراﻧﻪ ارزش ﺗﻮﺟﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬
‫ﻧﻈﺎﻣﯽ از ﮐﻨﺶ و واﮐـﻨﺶ در ﻫـﺮ ﺟﺎﻣﻌـﻪاي ﮐـﻪ ﺑـﻪ وﺳـﯿﻠﻪ آن‬
‫ﺗﻮزﯾﻊﻫﺎي اﻟﺰمآور ﯾﺎ ﻣﻘﺘﺪراﻧﻪ اﯾﺠﺎد و اﺟﺮا ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﺗﻌﺮﯾﻒ از‬
‫ﻧﻈﺎم ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺳﻪ ﺑﺨﺶ اﺳﺎﺳﯽ دارد‪ (1 :‬ﺗﻮزﯾﻊ ارزشﻫﺎ ﺑـﺎ اﺑـﺰار‬
‫ﺳﯿﺎﺳﺖ؛ ‪ (2‬ﺗﻮزﯾﻊ اﻗﺘﺪار؛ ‪ (3‬اﻫﻤﯿـﺖ زﯾـﺎد ﺗﻮزﯾـﻊ اﻗﺘـﺪار‪ .‬ﺑﺮﺧـﯽ‬
‫ﺻﺎﺣﺒﻨﻈﺮان‪ ،‬ﺑﺎ واژه ﻣﻘﺘﺪراﻧﻪ در ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻧﻈﺎم ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻣﺨﺎﻟﻒاﻧﺪ و‬
‫ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﻔﻬﻮم ﺗﻔﺎوﺗﯽ ﺑﺎ اﻗﺘﺪار ﺑﻪ ﮐﺎر رﻓﺘﻪ در ﻧﻬﺎد دﯾﻨﯽ‬
‫ﯾﺎ ﺷﺮﮐﺖ ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯽ ﻧﺪارد‪ .‬آﻧﻬﺎ اﺟﺒﺎر ﻣﺸﺮوع ﺟﺴﻤﺎﻧﯽ را ﺑـﻪ ﺟـﺎي‬
‫ﻣﻘﺘﺪراﻧﻪ ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮدهاﻧﺪ)‪ .(24‬در اداﻣﻪ اﻧـﻮاع ﻧﻈـﺎمﻫـﺎي ﺳﯿﺎﺳـﯽ‬
‫ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪8‬‬
‫ﻧﻈﺎم ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻣﺮدم ﺳﺎﻻر‬
‫اﯾﻦ ﻧﻈﺎم‪ ،‬ﻧﻈﺎم ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺑﺎز اﺳﺖ ﮐـﻪ در آن ﮔـﺮوهﻫـﺎ و اﻓـﺮاد در‬
‫ﺣﻮزه ﺧﺼﻮﺻﯽ و ﻋﻤﻮﻣﯽ از اﺳﺘﻘﻼل ﮐﺎﻣﻠﯽ ﺑﺮﺧﻮردارﻧﺪ؛ ﻗـﻮاﻧﯿﻦ‬
‫ﺑﺮ رواﺑﻂ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﻮده و ﺣﻘﻮق ﻃﺒﯿﻌـﯽ و ﺑـﺸﺮ‬
‫رﻋﺎﯾﺖ ﻣﯽﺷﻮد و ﻗﻮه ﻗﻀﺎﯾﯿﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻘﻼﻟﯽ ﮐﻪ دارد ﺑﺎﯾﺪ اﯾﻦ اﺻﻮل‬
‫را ﺑﺎ ﻣﻮارد ﻋﯿﻨﯽ ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ دﻫـﺪ‪ .‬اﻫـﺪاف ﻧﺨﺒﮕـﺎن در ﺑـﺮ دارﻧـﺪه‬
‫اﻫﺪاف‪ ،‬ﻣﻨﺎﻓﻊ و ﻧﯿﺎزﻫﺎي ﻋﻤﻮﻣﯽ و ﮐﻨﻮﻧﯽ ﻣﺮدم اﺳـﺖ‪ ،‬اﻟﺒﺘـﻪ ﺗـﺎ‬
‫ﺣﺪي ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺑﺎ اﺻﻮل و ﺣﻘﻮق ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺑﺸﺮ ﻣﻐﺎﯾﺮت ﻧﺪاﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ)‪.(4‬‬
 ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ اﺧﻼق در ﻋﻠﻮم و ﻓﻨّﺎوري‪ ،‬ﺳﺎل دﻫﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪1394 ،3‬‬
‫ﺣﺴﺐ ﺷﺮاﯾﻂ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﯽ ﻣﯽﺗﻮان درﯾﺎﻓﺖ‬
‫ﮐﻪ اﻃﺎﻋﺖ ﻗﺎﻧﻮن از ﻧﻈﺮ ﯾﮏ ﻓـﺮد ﭼـﻪ ﺿـﺮورﺗﯽ دارد‪ .‬اﮔـﺮ ﭼـﻪ‬
‫ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻓﺮدي ﺧﺎص‪ ،‬در ﺷﺮاﯾﻄﯽ وﯾﮋه‪ ،‬اﻃﺎﻋـﺖ از‬
‫ﻣﻘﺮرات اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻃﺎﻗﺖﻓﺮﺳﺎ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﺑـﻪﻃـﻮري ﮐـﻪ ﻋـﻀﻮﯾﺖ در‬
‫‪Downloaded from ethicsjournal.ir at 21:34 +0430 on Tuesday April 27th 2021‬‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪاي ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ اﯾﻦ دﺷﻮاري را ﺟﺒﺮان ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ دﻟﯿﻞ‬
‫ﻗﺎﻧﻊ ﮐﻨﻨﺪه ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻧﻤﯽآﯾﺪ ﭼﻮن ﻋﻀﻮﯾﺖ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﺮﻃﯽ ﻧﯿﺴﺖ‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ اﺧﺘﯿﺎر ﻓﺮد ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﺗﻔﺎوﺗﯽ ﻣﯿﺎن اﯾﻦ دو ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣـﯽرﺳـﺪ ﯾﻌﻨـﯽ در ﺑﯿـﺎن راﺑﻄـﻪ‬
‫اﺧﻼق ﻓﺮدي و ﺟﻤﻌﯽ ﻧﻈﺮﯾﺎت ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﯽ اراﺋﻪ ﻣﯽدﻫﻨـﺪ ﮔﺮوﻫـﯽ‬
‫ﺑﻪ ﻣﺘﻌﺎرض ﺑﻮدن آنﻫﺎ اﻋﺘﻘﺎد دارﻧـﺪ ﺑﻄـﻮريﮐـﻪ ﺣﯿﻄـﻪ اﺧـﻼق‬
‫ﻓﺮدي را‪ ،‬اﺧﻼق ﻣﻬﺮورزاﻧﻪ ﻣﯽداﻧﻨـﺪ؛ و ﮔﺮوﻫـﯽ ﺣﯿﻄـﻪ اﺧـﻼقِ‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ را‪ ،‬اﺧﻼق ﻫﺪﻓﺪار و ﻧﺘﯿﺠﻪﮔﺮا ﻣﯽﭘﻨﺪارﻧﺪ‪ .‬ﻧﺘﯿﺠـﻪ ﭼﻨـﯿﻦ‬
‫رﻫﯿﺎﻓﺘﯽ‪ ،‬ﭘﺬﯾﺮش دو ﺳﯿﺴﺘﻢِ اﺧﻼﻗﯽِ ﻣﺠﺰاﺳﺖ‪ .‬اﻧﺴﺎن ﺑـﻪﻋﻨـﻮان‬
‫ﻓﺮد ﺗﺎﺑﻊ ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ اﺧﻼﻗﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺎل آنﮐﻪ ﻧﻈـﺎمِ اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ‪،‬‬
‫ﺳﯿﺴﺘﻢ اﺧﻼﻗﯽ دﯾﮕﺮي دارد‪ .‬اﺻﻮلِ اﯾﻦ دو اﺧﻼق ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨـﺪ‬
‫ﺑﺎ ﯾﮏ دﯾﮕﺮ ﻣﺘﻌﺎرض ﺑﺎﺷﻨﺪ )‪ .(27‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻋﺪهاي ﻫﺮ دو اﺧﻼق‬
‫و ﺳﯿﺎﺳﺖ را ﻻزم و ﻣﻠﺰوم ﻫﻢ ﻣﯽداﻧﻨﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﻗـﻮاﻧﯿﻦ اﺧﻼﻗـﯽ از‬
‫ﯾﮏ ﻃﺮف اﻣﺘﯿﺎز ﺑﯿﻦ ﻫﺪفﻫﺎي ﺧﻮب و ﺑﺪ را ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽﮐﻨﺪ و‬
‫از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﻓﺮق ﺑﯿﻦ وﺳﺎﺋﻞ ﻣـﺸﺮوع و ﻧﺎﻣـﺸﺮوع را در ﺟﻬـﺖ‬
‫ﻧﯿﻞ ﺑﻪ ﻫﺪفﻫﺎ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬ﮔﺮوهﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳـﯽ‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﻠﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺗﻤﺎﯾﺰ دارﻧﺪ ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ آﻧﺎن ﻋﺒﺎرت اﺳـﺖ از‬
‫ﮐﯿﻔﯿﺖ واﺑﺴﺘﮕﯽ اﻓﺮاد ﺑﻪ ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ‪ ،‬اﺧـﺘﻼف ﻫـﺪفﻫـﺎ‪ ،‬اﻧـﺪازه و‬
‫ﺣﺠﻢ ﮔﺮوهﻫﺎ و ﺷﺪت ﮐﻨﺘﺮل ﺑﺮ اﻓـﺮاد ﻋـﻀﻮ و ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ ﺷـﮑﻞ‬
‫ﺣﮑﻮﻣﺖ‪» .‬ﺑﺪون اﺧﻼق اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﺎت ﻧـﺎﺑﻮد ﻣـﯽﮔﺮدﻧـﺪ و‬
‫ﺑﺪون اﺧﻼق ﻓﺮدي ﺑﻘﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ارزﺷﯽ ﻧﺪارد‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺑـﺮاي‬
‫ﯾﮏ دﻧﯿﺎي ﺧﻮب‪ ،‬ﻫﺮ دو اﺧﻼق ﻓﺮدي و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻻزﻣﻨﺪ« )‪.(6‬‬
‫اﺧﻼق اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﭼﯿﺰي ﻗﻄﻌﯽ و ﻣـﺸﺨﺺ ﻧﯿـﺴﺖ‪ ،‬ﯾﻌﻨـﯽ ﻗﻮاﻋـﺪ‬
‫‪17‬‬
‫اﺧﻼق ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ‬
‫اﺧﻼﻗﯽ ﮐﻪ ﺑﯿـﺸﺘﺮ در ﻋﺮﺻـﻪ ﺳﯿﺎﺳـﯽ ﻧﻤـﻮد ﻣـﯽﯾﺎﺑـﺪ‪ ،‬اﺧـﻼق‬
‫ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﯾﺎ ﻓﺮاﻣﻠﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﻫـﺮ ﭼـﻪ ﯾـﮏ ﺳﯿﺎﺳـﺘﻤﺪار در اﯾـﻦ‬
‫ﻋﺮﺻﻪ‪ ،‬ﻗﻮيﺗﺮ‪ ،‬ﻣﻨﻈﻢﺗﺮ‪ ،‬دﻗﯿﻖﺗﺮ‪ ،‬اﺻﻮﻟﯽﺗﺮ‪ ،‬و ﺗﯿﺰﺑﯿﻦﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻫﻢ‬
‫‪٢٥‬‬
‫وﻟﯽ ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳﯽ ﺳﺎزﮔﺎري اﺧﻼق ﺑﺎ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺗﻘﺴﯿﻢﺑﻨﺪي اﺧﻼق‬
‫از دﯾﺪﮔﺎه ﻓﺮدي و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪15‬‬
‫اﺧﻼق ﻓﺮدي‬
‫اﯾﻦ ﺷﮑﻞ از اﺧﻼق‪ ،‬اﺧﻼﻗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮد ﺧﻮد ﺑﻪ ﻫﺮ ﺷﮑﻠﯽ ﮐـﻪ‬
‫ﻣﺎﯾﻞ اﺳﺖ رﻓﺘﺎرش را ﺑﺪون در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﺼﻠﺤﺖ ﻧﻈﺎم ﺳﺎﻣﺎن‬
‫ﻣﯽﺑﺨﺸﺪ‪ .‬اﺧﻼق ﻓﺮدي‪ ،‬داراي اﺻﻮﻟﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺻـﺮفﻧﻈـﺮ از‬
‫ﺣﯿﺜﯿ‪‬ﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﯿﺎن ارزشﻫﺎي اﺧﻼﻗﯽ او ﻣﯽﭘـﺮدازد‬
‫اﮔــﺮ ﺧﺎﺳــﺘﮕﺎه اﺧــﻼق ﻓــﺮدي ﺑﺎﺷــﺪ و اﺧــﻼق ﻓــﺮدي ﺳــﺮﻟﻮﺣﮥ‬
‫ﺳﯿﺎﺳﺘﻤﺪاران ﺷﻮد؛ ﻫﯿﭻ ﺿﻤﺎﻧﺘﯽ ﺑﺮاي ﻋﻤﻠﯽ ﮐـﺮدن ﻫﻨﺠﺎرﻫـﺎي‬
‫اﺧﻼﻗﯽ ﺑﻪﻃﻮر ﮔﺴﺘﺮده وﺟﻮد ﻧﺨﻮاﻫﺪ داﺷﺖ و راه ﺣﻠﯽ ﺑﺮاي رﻓﻊ‬
‫ﺗﺸﺘّﺖ‪ ‬ﻧﺎﺷﯽ از اﺧﺘﻼف دﯾﺪﮔﺎهﻫﺎي ﻓﺮدي و ﻣﻼﮐﯽ ﺑـﺮاي ﺗﻤﯿﯿـﺰ‬
‫اﺧﻼقﮔﺮاﯾﯽ از ﻣﻨﻔﻌﺖﮔﺮاﯾﯽ وﺟﻮد ﻧﺨﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪.‬‬
‫‪16‬‬
‫اﺧﻼق اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‬
‫اﯾﻦ ﺷﮑﻞ از اﺧﻼق‪ ،‬ﻣـﺴﺎﺋﻠﻰ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻣﺤـﻮر آنﻫـﺎ را رواﺑـﻂ‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ اﻧﺴﺎن ﺑﺎ دﯾﮕﺮان ﺗـﺸﮑﯿﻞ ﻣـﻰدﻫـﺪ و ﺑـﻪﻃـﻮر ﻣﻌﻤـﻮل‬
‫اﺧﻼق‪ ،‬در ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﻮارد ﺑﻪ اﯾﻦ دﺳـﺘﻪ ازﻣـﺴﺎﺋﻞ اﺧﻼﻗـﻰ اﻃـﻼق‬
‫ﻣﻰﺷﻮد)‪ .(4‬از آنﺟﺎ ﮐﻪ اﻧـﺴﺎن در ﯾـﮏ ﻣﺤـﯿﻂ ﺟﻤﻌـﯽ ﮔﺮوﻫـﯽ‬
‫زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺿﺮورت اﺧﻼق ﺑﻨﯿﺎدي اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ ﺑـﻪﻃـﻮر ﮐﺎﻣـﻞ‬
‫اﺣﺴﺎس ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬اﺧﻼق اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﮐﻠﯿﻪ رﻓﺘﺎرﻫﺎي‬
‫اﺧﺘﯿﺎري ﻓﺮد در ﻣﻘﺎﺑﻞ دﯾﮕﺮان‪.‬‬
‫ﯾﮑﯽ از ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎن ﻣﻄﺮح ﮐﻪ ﺑـﻪ رواﺑـﻂ اﺟﺘﻤـﺎﻋﻰ از ﻣﻨﻈـﺮ‬
‫اﺧﻼﻗﻰ ﻧﮕﺮﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ اﺧﻼق را ﭘﺪﯾﺪهاى ﻣﺘﺤﻮل ﻣﻰداﻧﺪ ﮐـﻪ ﺑـﺎ‬
‫ﺗﺤﻮل ﻧﻮع و ﻣﺸﮑﻞ رواﺑﻂ اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ‪ ،‬ﻣﺘﺤـﻮل ﻣـﻰﺷـﻮد و ﺑـﺮاى‬
‫ﺣﻔﻆ اﻧﺴﺠﺎم اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﺿﺮورت دارد )‪.(21‬‬
‫رﻓﺘﺎر ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﻫﻤﯿﺸﻪ ﯾﮑﺴﺎن ﻧﯿﺴﺖ و ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وﻟـﯽ ﺿـﺮورت‬
‫ﻗﻮاﻋﺪي ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻐﯿﯿﺮ در ﺟﻨﺒﻪﻫﺎﯾﯽ از زﻧﺪﮔﯽ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﭼـﺸﻢ‬
‫ﻣﯽﺧﻮرد‪ .‬ﻣﻀﻤﻮن اﺻﻠﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻧﻈﺎمﻫﺎي اﺧﻼﻗﯽ ﺑﺎزﺗﺎب ﻧﯿﺎز ﺑـﻪ‬
‫ﻗﻮاﻋﺪ ﺑﻨﯿﺎدي ﺑﺮاي رﻓﺘﺎر اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻟﺒﺘﻪ اﯾـﻦ ﻗﻮاﻋـﺪ ﺑـﺮ‬
 ‫دﮐﺘﺮ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮ ﻣﺴﻌﻮدي‪ ،‬ﺳﯿﺪﺳﺠﺎد ﺳﺎداﺗﯽزاده‪ :‬راﺑﻄﮥ اﺧﻼق و ﺳﯿﺎﺳﺖ‬

‫اﯾﻦ ﻧﻮع ﻇﺎﻫﺮي زﯾﺒـﺎ و در ﻋﻤـﻞ ﭘﻮﺷـﺸﯽ ﺑـﺮاي ﻓﺮﯾـﺐ ﻣـﺮدم‬ ‫ﺑﺮاي ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺟﻬﺎﻧﯽ و ﻫﻢ ﺑﺮاي ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﺧـﻮد اﻣﻨﯿـﺖ و آراﻣـﺶ و‬
‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﮐﺎﻣﯿﺎﺑﯽﻫﺎي ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺧﻮاﻫﺪ آورد‪.‬‬
‫ﺑﺤﺚ اﺧﻼق در ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ ﺑﺎ ﻗﺪرت و ﻧﺤﻮه ﺗﻮزﯾﻊ ﻗـﺪرت‬

‫ﻧﺘﯿﺠﻪﮔﯿﺮي‬ ‫ارﺗﺒﺎط دارد‪ .‬از اﯾﻦ ﻧﻈﺮ ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎى ﻣﺘﻔﺎوت‪ ،‬ﻓﺮﺻﺖﻫﺎى ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮى‬
‫‪Downloaded from ethicsjournal.ir at 21:34 +0430 on Tuesday April 27th 2021‬‬

‫را در اﺧﺘﯿﺎر دوﻟﺖ ﻗﺮار ﻣـﻰدﻫـﺪ و دوﻟـﺖ در ﻧﻈـﺎم ﺳـﺎﺧﺘﺎرى از‬

‫در ﻣﺴﺎﯾﻞ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻇﺎﻫﺮ اﻣﺮ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﻣﺎ را از ﺑـﺎﻃﻦ آن ﻏﺎﻓـﻞ ﮐﻨـﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ و ﻣﻨﺰﻟﺖ ﻣﻌﯿﻨﻰ ﺑﺮﺧﻮردار ﻣﻰﺷﻮد و اﯾﻔـﺎى ﻧﻘـﺶ آن در‬
‫ﭼﺮا ﮐﻪ ﻗﻠﻤﺮو ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﺗﺎرﯾﮏ‪-‬روﺷﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺧﻼق و‬
‫درون ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎى ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺪه اﻣﮑﺎنﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ‪ .‬از ﺳـﻮى دﯾﮕـﺮ‪،‬‬
‫ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻓﻨـﯽ در آنﺟـﺎ ﺑـﺎ ﯾﮑـﺪﮔﺮ ﻣﻼﻗـﺎت ﻣـﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ﯾـﮏ‬
‫ﻫﺮ اﻗﺪام و رﻓﺘﺎر دوﻟﺖ در ﺻﺤﻨﻪ ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﻰ ﺑﻪ ﻗﺪرت ﻧﯿـﺎز دارد‪،‬‬
‫ﺧﻂﻣﺸﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻧﺸﺎن دﻫﺪ وﺳﯿﻠﻪاي ﻣـﻮﺛﺮ‬
‫از اﯾﻦ رو‪ ،‬ﮐﺸﻮرﻫﺎﯾﻰ ﮐﻪ از ﻗـﺪرت ﺑﯿـﺸﺘﺮى ﺑﺮﺧﻮردارﻧـﺪ‪ ،‬ﺗـﻮان‬
‫ﺑﺮاي دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﯾﮏ ﻫﺪف اﺧﻼق ﭘﺴﻨﺪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ذات ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ‬
‫اﻗﺪاﻣﺎت‪ ،‬و رﻓﺘﺎرﻫﺎى ﺑﯿﺸﺘﺮى ﺧﻮاﻫﻨﺪ داﺷﺖ )‪.(28‬‬
‫ﺑﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﯿﻦﻃﻮر ﻧﻤﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﺑـﻪ ﺻـﺮف اﯾـﻦﮐـﻪ ﺑـﻪ ﻧﻈـﺮ‬
‫اﺧﻼق ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﺗﺎﺑﻊ ﻣﺼﻠﺤﺖﻫﺎي ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ اﺳﺖ ﺑﻪﻃﻮريﮐـﻪ‬
‫ﻣﯽرﺳﺪ در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺧﻮﺑﯽ ﺑﻪ ﺑﺎر ﻣﯽآورد ﮐﺎﻣﻼ ﺧـﻮب اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﮔﺮوهﻫﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺮاﺳﺎس آن ﺳﺎزش ﮐﻨﻨﺪ و رواﺑﻂ ﻗـﻮيﺗـﺮ ﺷـﻮد‪.‬‬
‫ﻧﺘﺎﯾﺞ دمدﺳﺘﯽ ﺑﺎﯾﺪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻧﻬﺎﯾﯽ ﺳﻨﺠﯿﺪه ﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬وﯾـﺮان‬
‫ﺗﻔﺎوت اﺧﻼق در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻠﻰ ﺑﺎ ﻧﻈﺎم ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻰ در اﯾﻦ اﺳـﺖ ﮐـﻪ‬
‫ﮐﺮدن ﯾﮏ زﻧﺪﮔﯽ ﯾﺎ ﺳﺮﮐﻮب ﮐﺮدن آزادي‪ ،‬ﺑﻪ ﻧـﺎﺑﻮدي ﻣـﺴﺘﻘﯿﻢ‬
‫در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻠﻰ‪ ،‬اﻓﺮاد ﻣﺼﺪر رﻓﺘﺎرﻫﺎى اﺧﻼﻗـﻰ ﻫـﺴﺘﻨﺪ و ﻣﺤـﯿﻂ‬
‫ارزشﻫﺎي اﺧﻼﻗﯽ ﻣﻨﺠﺮ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﮐﺴﺎﻧﯽﮐﻪ ﻫﻨﺠﺎرﻫﺎي اﺧﻼﻗـﯽ‬
‫ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﻰ آنﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﺮزﻫﺎى ﻣﻠﻰ ﻣﺤﺪود اﺳﺖ‪ ،‬درﺣﺎﻟﻰﮐﻪ در ﻧﻈـﺎم‬
‫را رﻋﺎﯾﺖ ﻣـﯽﮐﻨﻨـﺪ از ﻧﻈـﺮ ﺟﺎﻣﻌـﻪ درﺳـﺘﮑﺎر و ﻗﺎﺑـﻞ اﺣﺘـﺮام و‬
‫ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ دوﻟﺖﻫﺎ در ﻗﺎﻟﺐ ﻧﻬﺎدﻫﺎ و ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﻮرت رﺳـﻤﻰ‬
‫اﻋﺘﻤﺎدﻧﺪ و از ﺟﻬﺖ ﮐﻪ ﺳﯿﺎﺳﺘﻤﺪاران ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺟﺎﻣﻌﻪ را ﺑﺮ ﻋﻬـﺪه‬
‫و ﻏﯿﺮ رﺳﻤﻰ ﻣﻨﺸﺄ رﻓﺘﺎرﻫﺎى اﺧﻼﻗﻰاﻧﺪ و ﻣﺤﯿﻂ ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﻰ آنﻫـﺎ‪،‬‬
‫دارﻧﺪ در ﺑﺎب درﺳﺘﮑﺎري آﻧﻬﺎ ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮي وﺟﻮد دارد‪.‬‬
‫ﻣﺤﯿﻂ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠـﻰ اﺳـﺖ ﮐـﻪ از ﻗﻮاﻋـﺪ و ﻣﻘـﺮرات و ﻫﻨﺠﺎرﻫـﺎى‬
‫دﻧﯿﺎي ﺳﯿﺎﺳﺖ در ﻃﻮل ﺗﺎرﯾﺦ ﺑـﺸﺮ‪ ،‬ﺑـﻪﻃـﻮرداﺋﻢ ﮔﺮﻓﺘـﺎر ﻣـﺴﺌﻠﮥ‬
‫اﻟﺰامآور و ﻻزم اﻻﺟﺮاى ﮐﺸﻮرى ﺑﺮﺧﻮردار ﻧﻤﻰﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺼﻠﺤﺖاﻧﺪﯾﺸﯽ ﺑﻮده و ﺑﺎ اﯾﻦﮐﻪ ﺑﺮ ﺗﻄﺒﯿﻖ اﯾﻦ ﻣـﺴﺌﻠﻪ از ﻟﺤـﺎظ‬
‫ﻋﻘﻞ و ﺷﺮع ﺗﺄﮐﯿﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺣﺎﮐﻤﺎن و ﺣﺎﻓﻈﺎن ﻗﺪرت در‬
‫اﺧﻼق ﻣﺜﺒﺖ و اﺧﻼق ﻣﻨﻔﯽ‬
‫اﯾﻦ ﻋﺮﺻﻪ‪ ،‬اﺧﻼق را ﻓﺪاي ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ از ﻗﺪرت ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ .‬آنﭼﻪ در‬
‫اﺳﻼم از ﺗﻠﻔﯿﻖ اﯾﻦ دو ﻣﻘﻮﻟﻪ ﻣﻄﺮح ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬اﺳﺘﻮارﮐﺮدن ﻗـﺪرت‬ ‫اﺧﻼق ﻣﺜﺒﺖ‪ :‬اﺧﻼﻗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﯿﺸﻪ و در ﻫﻤﻪﺟـﺎ و در ﺑـﯿﻦ‬

‫ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪﻫﺎي ﻣﺤﮑـﻢ اﺧـﻼق و اﻧـﺴﺎﻧﯿﺖ اﺳـﺖ‪ .‬در ﻧﻈـﺎم‬ ‫ﻫﻤﻪ اﻗﺸﺎر و ﻣﻠﻞ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺪه و ﻋﻨﻮاﻧﯽ ﯾﮑـﺴﺎن و ﺑـﺪون ﺗﻐﯿﯿـﺮ‬

‫ﺳﯿﺎﺳﯽ اﺳﻼم‪ ،‬اﺧﻼق ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ از ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺟﺪا ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖ‬ ‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﺧﻼﻗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺸﺎت ﮔﺮﻓﺘﻪ از ﺑ‪‬ﻌﺪ واﻻي اﻧـﺴﺎﻧﯿﺖ و‬

‫اﺳﻼﻣﯽ ﺑﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ اﺧﻼق اﺳﺘﻮار اﺳـﺖ‪ .‬ﺗﻨﻬـﺎ در ﺳـﺎﯾﻪ اﺧـﻼق و‬ ‫ﺑﺸﺮدوﺳﺘﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﻧﻮع اﺧﻼق ﺗـﻼش ﺑـﺮاي اﺳـﺘﻤﺪاد ﺑـﻪ‬

‫ﺳﯿﺎﺳﺖ‪ ‬ﺳﻨﺠﯿﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓﻫﺎ ﻣﺎﻧﺪﮔﺎر‪ ،‬ﺗﻤـﺪنﻫـﺎ ﺑـﺎرور و‬ ‫ﻫﻤﻨﻮﻋﺎن ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﺗﻼﺷﯽ ﺑﺪون ﻏـﺮض و ﻓﻘـﻂ از ﺑـﺎب وﻇﯿﻔـﻪ‬

‫اﻧﺴﺎنﻫﺎ ﺑﺎ ﻓﻀﯿﻠﺖ و ﺷﮑﻮﻓﺎ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬زوال آنﻫـﺎ ﻧﯿـﺰ ﻧﺎﺷـﯽ از‬ ‫ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و اﯾﻦ رﻓﺘﺎر را ﻧﻮﻋﯽ ﺗﮑﻠﯿﻒ ﻣﯽداﻧﻨـﺪ ﮐـﻪ ﺑﺎﯾـﺪ ﺟﻬـﺎﻧﯽ‪،‬‬

‫اﻧﺤﻄﺎط اﺧﻼق ﺑﻮده و ﺗﺎرﯾﺦ ﺷﺎﻫﺪ زﻧﺪة اﯾﻦ ﻣﺪﻋﺎﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺷﻮد اﺧﻼﻗﯽ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت درﺳﺖﺗﺮ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺷﻮد اﻧﺴﺎﻧﯽ‪.‬‬

‫ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ اﺧﻼق و ﻣﺼﻮﺑﺎت را ﻧﻤﯽﺗﻮان از ﻃﺮﯾﻖ ﻗـﺎﻧﻮن‬ ‫اﺧﻼق ﻣﻨﻔﯽ‪ :‬اﺧﻼﻗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ دوروﯾﯽ در آن ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﺧﻼﻗﯽ ﮐﻪ‬
‫اﺳﺎﺳﯽ ﯾﺎ ﻋﺮف و ﻋﺎدت ﯾﺎ ﺗﻮﺳـﻂ رﻫﻨﻤﻮدﻫـﺎ و دﺳـﺘﻮراﻟﻌﻤﻞﻫـﺎ‬ ‫ﮔﺎه ﺑﺮاي ﺿﺮر ﻧﮑﺮدن دروغ ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ و ﺑﺮاي رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺻـﺪ‬
‫اﯾﺠﺎد ﮐﺮد ﺑﻠﮑﻪ ﻓﻘﻂ از ﻃﺮﯾﻖ ﺗﻼش وﻗﻔﻪﻧﺎﭘـﺬﯾﺮ و دراز ﻣـﺪت و‬ ‫ﺧﻮد ﺑﺎﯾﺪ از ﻧﺮدﺑﺎن اﻧﺴﺎﻧﯿﺖ و ﻓﺪاﮐﺮدن اﻧـﺴﺎﻧﯿﺖ اﺳـﺘﻔﺎده ﮐـﺮد و‬

‫‪٢٦‬‬
 1394 ،3 ‫ ﺷﻤﺎره‬،‫ ﺳﺎل دﻫﻢ‬،‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ اﺧﻼق در ﻋﻠﻮم و ﻓﻨّﺎوري‬

14. Fundamental Ethics
15. Individual Ethics
16. Social Ethics
17. International Ethics
Downloaded from ethicsjournal.ir at 21:34 +0430 on Tuesday April 27th 2021
‫اﺧﻼق ﺑﻨﯿﺎدي‬ ‫ در ﮐـﺎر‬.‫ﭘﺎﯾﺎنﻧﺎﭘﺬﯾﺮِ ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﺗﺮﺑﯿﺖ و ﺧﻮدآﻣﻮزي اﻣﮑﺎنﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ‬
‫اﺧﻼق ﻓﺮدي‬ ‫اﯾﺠﺎد ﺣﮑﻮﻣﺖ آنﭼﻪ ﺑﺪان ﻧﯿـﺎز اﺳـﺖ ﻫﻤﺎﻧـﺎ ﻣﺮاﻗﺒـﺖ و ﻧﻈـﺎرت‬
‫اﺧﻼق اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‬ ‫ﻣﺪاوم ﺑﺮ ﻫﺮ ﮔـﺎم ﺳﯿﺎﺳـﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺑﺮداﺷـﺘﻪ ﻣـﯽﺷـﻮد و ﻫـﺮ‬
‫اﺧﻼق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ‬
‫ﺗﺼﻤﯿﻤﯽ ﮐﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﺗﻌﻤﻖ و داوري ﻫﻤﻮاره ﺑﺎﯾﺪ از اﻫﻤﯿﺖ‬

.‫و ﺗﺎﮐﯿﺪ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﺎﺷﺪ‬

‫ ﺗﻌﺎﻣﻞﻫﺎي ﺳﺎزﮔﺎر‬،‫ ﯾﮑﭙﺎرﭼﮕﯽ ﮐﻠﯽ ﺣﯿﺎت اﻧﺴﺎﻧﯽ‬،‫اﺧﻼﻗﯽ زﯾﺴﺘﻦ‬
‫ ﺳﯿﺎﺳﯽ و دﯾﮕﺮ ﺟﻨﺒﻪﻫـﺎي‬،‫ اﺣﺴﺎس آراﻣﺶ اﺧﻼﻗﯽ‬،‫در ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ‬ ‫ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻏﯿﺮراﺳﺘﯿﻦ‬،‫زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺸﺮ در ﭘﺮﺗﻮي دوري از اﺧﻼق ﻓﺮدي‬

1. Farhud DD. (2007). Overview of the ethics history

‫و ﻫﻤﯿﻨﻄﻮر اﺧﻼق ﻣﻨﻔﯽ اﺳﺖ و در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ اﺧﻼﻗـﯽ‬
with collecting various fields of ethics. Ethics in
‫ﻓﺮاﻣﻠﯽ ﺑﺎ ﺗﻤﺮﮐﺰ ﺑـﺮ ﺗﻌﺎﻣـﻞ ﺑـﯿﻦاﻟﻤﻠﻠـﯽ و اﺧـﻼق اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ ﺑـﺎ‬
Science & Technology; 2 (1, 2):1-6. (In Persian).

2. Malmir M, Khanahmadi M, Farhud DD. (2014). ‫ﺳﯿﺎﺳﺘﯽ راﺳﺘﯿﻦ و اﺧﻼق ﻣﺜﺒﺖﮔﺮ ﺳﻮق داده ﺷﻮد در اﯾﻦ ﺻﻮرت‬
Are happier people more ethical? Ethics in
.‫ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ اﺧﻼق ﺑﺎ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺳﺎزﮔﺎر ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‬
Science & Technology; 9(2): 1-9. (In Persian).

3. Elhami D. (1999). Ethics and Politics of the

Western moralists. Philosophy and Theology;
39(6): 16. (In Persian). ‫ﻣﻼﺣﻈﻪﻫﺎي اﺧﻼﻗﯽ‬
4. Mesbah MT. (2001). Moral philosophy. Tehran: ‫ اﺻﻞ اﺧﻼﻗﯽ اﻣﺎﻧﺖ‬،‫در اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﺑﺎ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده‬
International Publishing. P. 11-23. (In Persian).
‫داري ﻋﻠﻤﯽ رﻋﺎﯾﺖ و ﺣﻖ ﻣﻌﻨﻮي ﻣﻮﻟﻔﯿﻦ آﺛﺎر ﻣﺤﺘﺮم ﺷﻤﺮده ﺷﺪه‬
5. Dehkhoda AA. (1993). Dictionary. Tehran:
University Press. (In Persian). .‫اﺳﺖ‬
6. Russell B. (1954). Human society in ethics and
politics. Translated by: Heydariyan M. (1970).
Tehran: Babak Publications. P. 20-53. (In
Persian).
‫واژهﻧﺎﻣﻪ‬
7. Macdonald DB, Patman RG, Mason-Parker B. 1. Ethics ‫اﺧﻼق‬
(2007). The Ethic of foreign policy. Burlington: 2. Ethical Act ‫ﻋﻤﻞ اﺧﻼﻗﯽ‬
Ashgate Publishing. P. 26.

8. Tousi KN. (2008). Nasseri Ethics. 6thed. Tehran:

3. Ethical Values ‫ارزشﻫﺎي اﺧﻼﻗﯽ‬
Kharazmi Publications. P. 48. (In Persian). 4. Self Oriented ‫ﺧﻮد ﻣﺪاري‬
9. Majlesy MB. (1992). Bharalanvar. Beirut: Darol 5. Utilitarianism ‫ﻣﻨﻔﻌﺖ ﻃﻠﺒﯽ‬
azva Publications. (In Arabic).
6. True Politics ‫ﺳﯿﺎﺳﺖ راﺳﺘﯿﻦ‬
10.Ibn Manzour MIM. (1987). lesanol Al Arab.
Beirut: Dar Alfekr Leltabaeh and Alnashr Altozie. 7. False Politics ‫ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻏﯿﺮ راﺳﺘﯿﻦ‬
(In Arabic).
8. Democratic ‫ﻣﺮدم ﺳﺎﻻر‬
11.Abolbagha AIM. (1905). Generalities. Egypt:
Almatbeh Alamereh Publications. P. 1287- 1249.
9. Authoritarian ‫اﻗﺘﺪار ﮔﺮا‬
(In Arabic). 10. Totalitarian ‫ﺗﻤﺎﻣﯿﺖ ﺧﻮاﻫﯽ‬
12.Tabatabai J. (2008). Decay of political thought in 11. Applied Ethics ‫اﺧﻼق ﮐﺎرﺑﺮدي‬
Iran. Tehran: Kavir Publications. P. 22. (In
Persian). 12. Consequentialism Ethics ‫اﺧﻼق ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﺮا‬
13. Utilitarianism Ethics ‫اﺧﻼق ﺳﻮدﮔﺮا‬

٢٧
 ‫ راﺑﻄﮥ اﺧﻼق و ﺳﯿﺎﺳﺖ‬:‫ ﺳﯿﺪﺳﺠﺎد ﺳﺎداﺗﯽزاده‬،‫دﮐﺘﺮ ﺟﻬﺎﻧﮕﯿﺮ ﻣﺴﻌﻮدي‬

23.Shahidi SJ. (1992). Nahjo Alblaghh. Tehran: 13.Madani SJ. (1998). Generalities principles and
Islamic Revolution Education Publication. P. 71. generalities of policy. Tehran: Paydar
(In Persian). Publications. P. 281. (In Persian).

24.Alam AR. (1994). Foundations of politic science. 14.Jafari MT. (1990). Wisdom and political
3rd ed. Tehran: Ney Publications. P. 151- 149. (In principles of Islam. Ahl Bayt Publications. P. 47.
Persian). (In Persian).
Downloaded from ethicsjournal.ir at 21:34 +0430 on Tuesday April 27th 2021

25.Yazdanfam M. (2009). Political system of Iraq 15.Duverger M. (1964). Principles of Politics.

and security decisions on war. Research, Science Translated by: Ghazi-Shariatpanahi A. (2007).
and Education of Sacred Defense Publications. Tehran: Mizan Publications. P. 21. (In Persian).

26. Vestal TM. (1999). Ethiopia: A Post-Cold War 16.Kennedy JF. (1960). Brave Face. Translated by:
African State. USA: Greenwood Publishing Khajeh Nuri I. (1961). Tehran: Pirouzi
Group. P. 17. Publications. P. 21. (In Persian).

27.Plato. (380 BC). Republic. Translated by: Rouhani 17.Rosenthal EIJ. (1958). Political Thought in
F. (1995). Tehran: scientific, cultural publications, Medieval Islam. UK: Cambridge University Press.
P 152- 152. (In Persian). P. 113- 120.

28.Vaclav H. (1987). Notes about ethics and politics 18.Mousavi R. (2000). Imam Sahifa. Ministry of
Translated by: Rafiee M. (1995). Tehran Scientific Culture and Islamic Guidance Publications. (In
and Cultural Publications. P. 27- 20. (In Persian) Persian).

19.Machiavelli N. (1532). The prince. Translated by:

Ashuri D. (1995). Tehran: Parvaz Book
Publications. P. 117. (In Persian).

20.De-Fouchecour CH. (1986). Moral ethical

concepts in persian litrature from the third century
to the seven century. Translated by: Amir-Moezzi
MA, Rouhbakhshan A. (1998). Tehran: Center of
Academic Publications. P. 613. (In Persian).

21.Kazemi AA. (1997). ethics and politics. Tehran:

Ghomes Publications. P. 22-223. (In Persian)

22.Morgenthau H. (1948). Politics among Nations.

Translated by: Mashirzadeh H. (1995). Tehran:
Political & International studies. P. 73. (In
Persian).

٢٨