Visuele cultuur

Affresco / Buon Fresco Techniek vanuit de oudheid herontdekt in de renaissance = pigment + water op natte
kalk. Bestaat uit 4 componenten: arricio, sinopia, intonaco en de uiteindelijke
beschildering. Pigmenten gaan uitharden met de natte kalk. Ambacht

Aesthesis Theorie, een mentaal beeld dat men kan oproepen op basis van zintuiglijke ervaring

Aniconisch een traditie waarin beeld geen plaats heeft, 3e eeuw - Vroege ME

Artes Liberales Humanisme (14e eeuw), de 7 vrije kunsten. Talige kunsten en wiskunde.
Wetenschap = de kunsten. Ambacht, Paragone.

Art on Demand Ik vraag, jij maakt = opdrachten, weinig economische speling.

Agenten 16e eeuw, firma’s die kunst internationaal verhandelen: op eigen initiatief dingen
verkopen en winst proberen maken

A secco De verf komt onmiddellijk op de muur, maar er is nauwelijks iets van bewaard. Bevat
geen intonaco. Bv. Campo Santo in Pisa. Ambacht

Bas-Reliëf ingekapt

Basse Lisse Lage Schering bij het weven van wandtapijten, Middeleeuwen tot 18e eeuw.

Beeldenstorm 1566, hier zijn we groot deel van ons patrimonium aan verloren. Dit was niet zo in
Italië. Iconoclasme.

Beeldkennis Da Vinci, beeld is het element om andere soorten kennis te creëren, zorgt voor een
soort revolutie. 15e eeuw, Paragone.

Beeldmanipulatie verschil tussen geconstrueerde en originele beeld, dit verschil wordt waziger: beeld is
steeds een constructie. Wat is Kunst

Biblia Paupera Het begrip biblia pauperum staat voor het afbeelden van verhalen uit de Bijbel middels
schilderijen, gebrandschilderde glas in loodramen, kapitelen of beelden.

Boekverluchting = miniatuurkunst, taakverdeling in de 15e eeuw bij de Gebroeders Limburg bv:

iemand doet contouren, andere kleurt.

Bozetto/i Artus Quelinus, in terracotta gemaakte voorbeelden, soort vidimus. 17e eeuw,
Ambacht.

Branding Proberen faam te krijgen door de naam van een bekende kunstenaar te gebruiken.

Canon Ongedefinieerd geheel van werken dat beschouwd worden als het allerbeste van de
kunst. Kunsttheorie zorgt voor theoretische onderbouw. Periodegebonden bv.
Vermeer nu heel bekend, in eigen tijd enkel lokaal.

Camera Obscura Tweede helft 17e eeuw.

een verduisterde ruimte waarbij in een van de wanden een klein gaatje is
aangebracht, later ook wel een lens. Het hierdoor invallende licht werpt een
afbeelding van de buitenwereld op de tegenoverliggende wand.

Civitas Dei De civitate Dei is een werk van kerkvader Augustinus dat hij schreef tussen 413 en 426,
in het Latijn. Het werk telt 22 boeken en is een apologie van het christelijk geloof
Communis opinio Communis opinio, letterlijk de gemeenschappelijke opinie, is een Latijnse uitdrukking
waarmee de meest voorkomende mening binnen een groep wordt aangeduid.

Condottiere/-i (leider van) Huurling(en), militaire middel van steden zoals Firenze, Venetië.. om de
strijd van overwinning op andere steden, voor hen te houden. Deze werden dan
vereerd in de stad, met het beeld Marcus Aurelius als voorbeeld. Renaissance,
politiek en religie.

Conservering Het trachten onderhouden van de huidige toestand van een werk.

Copernicaanse revolutie Impressionisme: kunstenaars zijn niet meer tevreden met wat er gebeurd en gooien
de regels overboord (perspectief, atmosferisch etc). Tweede helft 19e eeuw.

Cultuurdynamiek

Curie bestuursapparaat van de paus, hebben samen met de paus vraag en aanbod van de
kunst in Rome in handen, tijdens de 15e eeuw.

Damnatio Memoriae Het proberen uitwissen / onteren van een persoon in de geschiedenis. Iemand die
iets fout heeft gedaan wordt letterlijk verwijderd, vaak na de dood van deze persoon.
Vervloeken van het geheugen. (bv: romeinse keizer Geta, broer van Caracalla; oude
Egyptische keizer). Klassieke oudheid, Iconoclasme.

Da Vinciaanse gedachte Overlap in de manier waarop kunstenaars en wetenschappers naar elkaar kijken.
Kunst speelt in op het cognitieve en het empirische, het is emotioneel en
conceptueel. 15e eeuw, Paragone.

Decorum de goede vormen, gepast uiterlijke vormen die algemeen worden aanvaard. Ga je
hier buiten dan ontstaat er discussie. Wat is kunst, Iconoclasme.

Dehistoriseren

Dendrochronologie exacte wetenschap gebruikt bij restauratiepraktijk. Het onderzoek van

jaarringen/groeiringen, waardoor men houten objecten kan dateren = dateren van de
drager.

De Sola Fide enkel via geloof van God kan je de hemel bereiken. Standpunt van Luther 16e eeuw.
Politiek.

Deus in media campo God zit in het midden van het Veld, waar het poëtisch moment samenkomt. Da Vinci,
15e eeuw, Paragone.

Devotia Moderna De Moderne Devotie (Latijn: Devotio Moderna) is een spirituele beweging binnen de
middeleeuwse katholieke Kerk die opkwam aan het eind van de 14e eeuw. De beweging
ontstond doordat mensen niet tevreden waren met hun situatie door misstanden onder de
geestelijkheid en in de kerkelijke leiding. De Moderne Devotie stond voor een vernieuwing
van het christelijke gemeenschapsleven en is te zien als een hervormingsbeweging
binnen de Kerk en maatschappij.

Diepdruk zie Intaglio

Disegno-ideaal

Di sua mano Wie heeft het gemaakt, hand van de kunstenaar zelf. (nadenken 17e eeuw)

Diktaten
Disputa

diversificatie eco, van opdrachtgevers: allemaal verschillende belangen dus vss opdrachten zo
ontstaat er een divers scala

Doodverven de onderlagen aanbrengen op een schilderij die je niet ziet maar heel belangrijk zijn
voor de effecten en de textuur achteraf.

Eeuw van Pericles Klassieke oudheid, 5e-3e eeuw BC met de klassiek griekse cultuur. Paragone,
Politiek en religie.

Ekphrasis Beschrijven hoe een werk er uit ziet, als retorische oefening. Renaissance 15e eeuw,
Paragone.

Emblemata prenten die tot doel hebben om poëzie te zijn, ze verzinnen een moto, een
kernspraak, beeld dat zeer kernachtig is. 16e -17e eeuw. Paragone.

Entartete kunst = Ontaarde kunst. De Nazi’s maken vreemde kunst belachelijk via een gelijknamige
tentoonstelling. Hierin zie je een soort iconoclasme, men gaat bepaalde aspecten
(impressionisme, joodse kunstenaars) belachelijk maken. 20e eeuw, nationalisme en
Iconoclasme

Etskunst Op een koperplaat een laagje etslaag aanbrengen, wegkrassen, in een zuurbad, inkt
erover en drukken. Rembrandt is hiervan de grote meester. Evidenter dan hoogdruk
en diepdruk. TIJD?? Ambacht.

Executio Ik heb het gemaakt, accent op de ambacht

Exegese bijbelexegese: interpretatie van de bijbel, letterlijk lezen maar ook symbolische
betekenissen, abstracter niveau

Fecit Ik heb het gemaakt

Fractals Een fractal, soms ook fractaal genoemd, is een meetkundige figuur die
zelfgelijkend is, dat wil zeggen opgebouwd is uit delen die min of meer
gelijkvormig zijn met de figuur zelf.
Framing Beeld is steeds een constructie, steeds een framing van iets. Wat is Kunst

Genreschilderkunst Taferelen gegrepen uit het leven. Gerard Dou, Vermeer, Impressionisten.

Gentlemen’s dealers Mensen die vaak kunst aan- / verkopen aan vorsten, ook om hun eigen sociale status
op te krikken. Rococo, 18e eeuw.

Gestalttheorie = visuele perceptie (Psychologie gaat een grote rol spelen). Surrealisten en
symbolisten gaan hiermee spelen (Magritte, Redon). 20e eeuw, Paragone.

Giornate het werk van een fresco in 1 dag

Glacistechniek Door Van Eyck ontwikkeld, veel verschillende lagen op elkaar waardoor je stoffen en
texturen van gezichten op een quasi perfecte manier kunst weergeven. 15e eeuw,
Ambacht.

Goddelijk recht Overtuiging in de katholieke gebieden dat de vorst wordt aangewezen door God. 17e
eeuw, Politiek, N en Z botsen.
Grafeus Een steen om verf mee te maken, gaat olie en pigment vermengen. Vroege 17e
eeuw, Ambacht.

Gutsen Beeldhouwkunst, holle beitels waarmee je vormen uit hout kan snijden, inzicht en
ambitie voor nodig. 15e eeuw, Ambacht.

Haute Lisse Hoge Schering bij het weven van wandtapijten, Middeleeuwen tot 18e eeuw.

Hermeneutisch probleem Je leeft altijd in eigen tijd en kan daardoor niet altijd die van een ander begrijpen/ je
erin plaatsen bv. schilderij uit 16e eeuw. Stijl en betekenis (iconologie).

Hervorming van Cluny

Hoogdruk TIJD?? Een stuk hout, alles dat je wegsnijdt wordt niet afgedrukt. Nadeel: was nooit
zo fijn. Ambacht.

Iconen = afbeeldingen, naar bestaande, heilige afbeeldingen (lijkwade, sint-lucas..), zeer

statische iconografie/stijl.

Iconoclasme Het verzet tegen de verering van iconen waarbij om ideologische redenen beelden
verwijderd of vernietigd worden. Vaak komt iconoclasme na een periode van
beeldexplosie (bv 5e eeuw BC, Renaissance). Eerste fasen zijn in 8-9e eeuw.

Iconografie Aan de hand van een tekstuele bron, beeld interpreteren

Ideat Ik heb het bedacht (discussie 16e eeuw <-> fecit)

Incarnaat

Intaglio Diepdruk, een koperen plaat waarop men de tekening krast met een naald. Inkt over
de plaat wrijven, de inkt die in de krassen blijft wordt door een nat blad uit de krassen
gezuigt. Voordeel: fijner dan hoogdruk, nadeel: niet zo evident. 16e eeuw, Ambacht.

Inventio Ik heb het bedacht

Joint Ventures Werkplaatsen waar kunstenaars gaan samenwerken en van elkaar leren, in plaats
van 1 kunstenaar en 1 leerling. 16e eeuw

Kalkeren Blad papier met tekening op de voorkant, op de tekening terugduwen: zwarte

achterkant van papier komt op andere drager. Vroege 16e eeuw, Ambacht.

Kunstpausen Nemen legitimering van kunst op zich: “dit is goed, dit niet”. Naar kunst kijken en die
in bepaalde kaders plaatsen. Bv: Clement Greenberg. Eind 19e eeuw, Kunsttheorie

Kunst-theorie Legitimeren van bestaande kunst en theoretiseren over vernieuwing in de kunst.

Kwadraatstechniek Mathematisch een kwadraat zetten op een tekening, die verhoudingen worden op
een doek of paneel omgezet. 16e eeuw, Ambacht.

Lithografie Grafische techniek, steendruk: met waterachtige inkt op een platte steen, maakt
gebruik van het vet in tekenmateriaal en de drukinkt. 19e eeuw, Ambacht.

Medium specificity Clement Greenberg; kunst is een eigen medium met zijn eigen beperkingen
Megalomonie grootsheidswaanzin

Memento Mori = bedenk dat u sterfelijk bent, vergeet vergankelijkheid van de mens niet. Vaak
weergegeven in overheidsopdrachten in het Noorden tijdens de 15e eeuw. Bv.
Oordeel van Cambyses, Brugge.

Mimesisidee Werd al bij Plato en Aristoteles naar voren geschoven als ‘nabootsing’. De kunst van
de Antieke oudheid was inderdaad gefocust op nabootsing van de wereld: realistisch
nabootsen.
= proces van nabootsing

Mimemata = Het beeld dat je ziet

Modelli voorontwerpen of tronies, Rubens

Olieverf pigment met olie, beter bestand tegen het weer. Jan Van Eyck voegt dorgende stof toe
waardoor het sneller droogt → transparrant

On spec speculeren, begint stilaan in de 15e eeuw

Old Master Paintings

panden 16e eeuw,...

Paragone Woord komt vanuit het Italiaans, staat voor vergelijking, verhouding van vss kunsten
tegenover elkaar. Debat en wedijver tussen verschillende (kunst)vormen over de
onderlinge verdiensten en superioriteit. Eerste keer uitgewerkt door Da Vinci, volgens
hem was schilderkunst superieur aan literatuur en beeldhouwkunst. Tweede helft 15e
eeuw, Paragone.

Pastel puur pigment + arabische gom

Perceptiebejag Poging om kunst psychologisch te connecteren met wie er naar kijkt. Al eeuwen voor
christus, Stijl en betekenis.

Phylax-scènes Scene uit een komedie, afgebeeld op vazen. 400 BC, oudheid, Paragone.

Plamuurlaag Eerste laag die op paneel of doek komt. bestaat uit krijt, lijm en pigment, zorgt ervoor
dat paneel of doek effen wordt, soms wordt er al een beetj epigment aan toegevoegd.
Hierop komt later de ondertekening. 17e eeuw, Ambacht

Poetisch moment Paragone. DaVinci. inzicht en feiten worden gecombineerd; ratio en emotie; je voelt
iets maar je weet niet hoe het te verwoorden, op kan losse, maar toch ben je
getriggerd

Ponsen / Ponseren Met een naal allerlei puntjes in de tekening maken, met een zakje verpulverd
krijt/houtskool ga je doppen op de tekening. Vroege 16e eeuw, Hans Holbein,
Ambacht.

Poussinisten Rationeel, compositie, 1700

Procesinnovatie Hoe kan je in een week ipv een maand een werk maken, productieverhoging.
Ambacht

Productinnovatie Welk ander soort werk kan ik maken. Ambacht

Prototypou ieder beeld heeft een soort constructie. Het doet er niet toe hoe iets eruit ziet, als je
maar gelooft in de betekenis die erachter schuilt. Dit idee is al in de Middeleeuwen
aanwezig, Wat is Kunst; Iconoclasme.

Pythagoriaanse idee

Quaestionissen Paragone. Subcriptio/uitlegginghe van de 16e eeuw = vragen waarover je kan

nadenken, waarin woord en beeld worden gecombineerd, om tot iets ongrijpbaars te
komen

Rubenisten Kleur, emotie, 1700

Saloncultuur Ontstaan in de 17e eeuw, typisch frans fenomeen: leden van de academie maakten
werk voor de salon die ze jaarlijks konden presenteren voor de elite die kon gaan
aankopen.

Self-branding zichzelf als merk gaan verkopen. 20e eeuw, Jeff Koons.

Semantiek Betekenisleer

Semiotiek Leer van tekensystemen

Sociaal realisme Golf van avant-garde kunstenaars in het begin van de 20e eeuw wordt uitgebannen
door Stalin, er ontstaat een nieuwe stijl = sociaal realisme. Politiek en religie.

Sola Fide

Speculatie On spec schilderen = eerst maken en dan kijken of iemand bereid is te kopen.

Staten Proefdrukken van een prent. Etsen, 17e eeuw, Ambacht.

Stijlgeschiedenis Teleologisch, de idee dat stijl het belangrijkste aspect van kunst is, het esthetische.
16e eeuw, kunsttheorie.

Sublime Als mens ben je rationeel en probeer je alles te begrijpen, maar moment dat het
rationele overgaat naar emotie is dit een sublieme ervaring. Overstijgt de ratio, is niet
meer rationeel te begrijpen. Kant, 19e eeuw, Kunsttheorie.

Tempera Matte verf, bestaat uit eidooier, water en pigment. Rafael gebruikt tempera, terwijl
Van Eyck olieverf gebruikt, contrast in gloed is zeer duidelijk. 14e eeuw, Ambacht.

Terra Verde Groenige onderlaag, populair in Italië

Tondo Ronde schilderij of reliëf of fresco vorm met portretten van Romeinse keizers, binnen
het genre portret. Het is dit soort beelden die de Christelijke beeldcultuur zullen
weergeven. Bestaat al in de Griekse Oudheid (ongeveer 5e eeuw BC - 5e AD), maar
opnieuw geliefd in de Renaissance. Politiek en Religie.

Top topicalities:

Transsubstantiatie Middeleeuws complex waarin men beweert dat als je hostie eet, je Christus eet,
gebeurt iets magisch. Protestanten zijn hiertegen. Wat is Kunst

Transsubstantiatiedogma zaken die je moet aannemen wanneer je katholiek bent (vaak te maken met brood als
lichaam van Christus). Renaissance, Iconoclasme.
Uomo Universale

Ut Pictura Poesis Schilderkunst is de zusterkunst van de dichtkunst/literatuur en/of omgekeerd.

Schilderen is een poëtisch medium waarmee kan gespeeld worden. Zoeken beiden
naar ongrijpbare, poëtische moment. 16e eeuw, Kunsttheorie. Paragone en
wetenschap. Horatius, Ars Poetica (brief).

Valore hoeveel is het waard (nadenken 17e eeuw) Hand van de meester belangrijk
Valore di fatica = de waarde van het maken, de ambacht achter het werk
Valore di stima = de waarde die je voor de kunst wil betalen

Verloren vorm techniek Was met mal errond in de oven steken, de was smelt, je kan brons in de plaats gieten
en uiteindelijke steen wegkappen. 6e-5e eeuw voor christus, Ambacht.

Vernacular = eigen aan het volk (volkstaal analyseren). 16e eeuw, Paragone en wetenschap.

Vidimus Wat de kunstenaar toont aan de opdrachtgever voor definitieve goedkeuring te

ontvangen, finaal ontwerp

Virtuele penseeltoets met 1 beweging schitterende dingen op paneel zetten, hier begint aandacht rond te
komen in de 17e eeuw, Jan van Goyen. Wat is Kunst

Virtuoso Welke kunstenaar kan het beste de schepping weergeven, mag en kan je als
kunstenaar jouw kunde integreren daarin. 1 van vele discussies in 16e eeuw,
Kunsttheorie.

Volplastisch 3D reliëf

Volksdevotie iedereen werd op den duur heilig via Rome, de heiligen werden voor alles belangrijk.
Ook privé heiligen: huis altaars. Renaissance, politiek en religie.

Wunderkammers Ontstaat in de 15e eeuw in frankrijk en vanaf dan naar de rest van Europa. Alle
unieke zaken uit de natuur alsook de door de mens gemaakt worden verzamelt

Zeefdruk Techniek waardoor je foto’s kan reproduceren en combineren met overschilderingen.

Basis gelegd in 17-18e eeuw in Japan, Andy Warhol past dit toe in de 20e eeuw.
Ambacht.

Zeitgeist Relevantie van een stijl om een tijdsgeest te begrijpen en de teleologische

opeenvolging van stijl. Hegel, 18e eeuw, Stijl en Betekenis.

3 fases van Stijl 1. Rudimentaire mengvormen

2. Complete adaptaties
3. Geslaagde syntheses

mogelijke open vragen

Ontstaan van academies? WIKIPEDIA
EERSTE 16E eeuw : nadruk op conceptuele en creatieve belangen, docus op theoretische
opleiding, inventio en executio
De eerste academies werden opgericht in het Italië van de zestiende eeuw. In Florence werd in
1562 de Accademia dell'Arte del Disegno opgericht door Giorgio Vasari. De studenten leerden
de arti del disegno, de kunsten van het ontwerpen, een term die Vasari zelf had bedacht. Ze
kregen les in onder meer anatomie en geometrie. De Accademia di San Luca werd in 1593
opgericht in Rome. Deze academie diende later als voorbeeld bij de oprichting van de Académie
royale de peinture et de sculpture in 1648 op initiatief van koning Lodewijk XIV. Uit deze
academie kwam later in 1816 de Académie des Beaux-Arts voort. Een van de principes was dat
de kunstenaar zich onderscheidt van de ambachtsman door beoefening van het vrije
kunstenaarschap. De kunstenaar mocht zijn eigen fantasie en voorstellingsvermogen gebruiken
bij het kiezen van het motief en het thema, maar hij moest zich wel aan de regels houden wat
betreft de concrete en realistische voorstelling zoals die door de Academie werd
voorgeschreven. Na een reorganisatie van de Académie royale de peinture et de sculpture in
1661 door Lodewijk XIV met het doel het artistieke leven naar zijn hand te zetten, ontstond een
controverse tussen twee verschillende stromingen die de rest van de eeuw zou voortduren. De
discussie ging over de vraag of men Peter Paul Rubens ofwel Nicolas Poussin als voorbeeld
moest nemen. De volgelingen van Poussin, de “poussinisten”, vonden dat de lijn (disegno) moest
domineren. De Rubensfans, de “rubenisten”, vonden dat kleur belangrijker was omdat het de
emotie bepaalt. De discussie dook in de 19e eeuw wederom op, tijdens het neoclassicisme met
Jean Auguste Dominique Ingres als belangrijke vertegenwoordiger, en met de stroming van het
romanticisme waarvan Eugène Delacroix deel uitmaakte. Er werd ook gedebatteerd over de
vraag of de kunstenaar de natuur moest bestuderen of beter de klassieke meesters tot voorbeeld
kon nemen.
- Theorie bepaalt de kunst: regels opgelegd met historieschilderkunst als hoogste
goed
In italië gaat deze academisering razendsnel TIJD?
- Florence: accademia degli arti del Disegno is de eerste academie die wordt opgericht
door Cosimo de Medici
- Bologna: accademia opgericht door Carracci broers
- Rome: sint lucas gilde wordt academie: accademia San Luca
- 1648 Parijse academies de beaux Arts via L XIV
In de nederlanden duurt dit langer

Hoe een topwerk kan gemaakt worden na Van Eyck en waarom dat is