Professional Documents
Culture Documents
Reynold A. Nicholson - Mevlâna Celâleddin Rûmî
Reynold A. Nicholson - Mevlâna Celâleddin Rûmî
Yazan:
prof: R.A. NICHOLSON
Tünkçeye Çeviren
Ayten LERMİOÖLU
meulnnn
celnleddin
*
rumı
T e rc ü m a n g a ze te sin d e h a z ırla n a n
bu e s e r K e rv a n K ita p ç ılık A . Ş.
o fse t t e s is le r in d e b a s ılm ış t ır
1001 Temel Eser i
iftiharla sunuyoruz
Tarihimize m ânâ, millî benliğimize güç ka
tan kütüphaneler dolusu birbirinden seçme eser
lere sahip bulunuyoruz. Edebiyat, tarih, sosyo
loji, felsefe, folklor gibi millî ruhu geliştiren,ona
yön veren konularda "G erçek eserler" elimizin
altındadır. N e var ki, elimizin altındaki bu
eserlerden çoğunlukla istifade edemeyiz. Çünkü
devirler değişmelere yol açmış, dil değişmiş,
yazı değişmiştir.
Gözden ve gönülden uzak kalmış unutul
maya yüz tutmuş -A m a değerinden hiçbir şey
kaybetmemiş, çoğunluğu daha da önem kazan
mış- binlerce cilt eser, bir süre daha el atılmazsa,
tarihin derinliklerinde kaybolup gideceklerdir.
Çünkü onları derleyip - toparlayacak ve
günümüzün türkçesi ile baskıya hazırlayacak
değerdeki kalemler, gün geçtikçe azalmaktadır.
K E M A L IL IC A K
♦ m*, a ■ ■
Eylül 1973
Ayten Lermloğlu
ÖNSÖZ
AJ.Arberry
M UKADDİM E
(* ) Bak, İlâ ve (N o t ), s. 14
16
P : 2
18
II
NOT
Dinle bu neyi
K am ışlıktan koparıldığınd an beri
Aşk ve ıstırabın nağm esini
Terennü m ed iy o r sesi.
F :3
34
III
IV
(1 ) M esnevi, I V , 3628.
(2 ) Bak, N o . C X V I I . «Ş eh irler», varlık m ertebeleridir v e
ya ruhun H a k ’tan H akk’a seyrinde geçirdiği tecrübe
safhalarıdır; yani hakiki âlem den tabiat dünyasına iniş
ve çokluktan birliğe dönüş.
39
VI
V II
ANLAYIŞA E R M E YE N (1)
V III
VARLIK YÜ K Ü (1)
(1 ) M e sn e v i, V I , 210.
(2 ) Bak, N o . X I I I . «B u dört dallı çarm ıh», düşen ruhun
işkence, çektiği hapis evini teşkil eden dört unsuru imâ
eder.
43
IX
V E L ÎL E R İN RÛHU (1)
(1 ) M esnevi, I, 754.
(2 ) «İh tira k », beş seyyarenin ( Z ü h re, Utarit, M erih, M ü ş
teri, Z u h a l) herbirinin, Z odya k ’m aynı derecesinde gü
neşle olan irtibatının astronom ik tâbiri.
XI
X II
(1 ) M esnevi, I, 2431.
■2) H ayvanlar insana nispeten aşkta noksan olduğu halde
«aşkın ne olduğunu bilir» ve « o aşka kör olan köpek
ten aşağıdır» (M es n ev i, V, 2008J.
(3 j Şekil örtüsünü bir tarafa atarak R ûm i, kadında ebedî
güzelliği, aşkın gayesini ve 'vahyedeni görür. V e kadı
na, onun aslî tabiatına, güzelliğin kendini gösterdiği
ve yaratıcı fiilini icra ettiği bir vasıta olarak bakar.
İb n u 'l Arabi. Allah’ı en m ü k em m el rûyetin, O 'n u ka
dında temaşa edenler tarafından tadıldığını söyleyecek
kadar ileri gitmiştir.
49
X III
İL Â H Î G Ü Z E L L İK (1)
X IV
«S A N A D Ö N E R İM » (1)
(1 ) Divan,
(D iv a n -t K e b ir ’den Seçm e Şiirler, c. 2, s. 51. « Ç e v r e
nin n o t u »).
51
XV
XVI
X V II
(1 ) M esnevi, 1, 388.
(2 ) K u r ’an’da anlatılan ( X V I I I , 8-25J E f e s ’teki Yedi U yu -
yanlar'vn m enkıbesini imadır. (P r o f. N ich olson ’un « Y e
di Uyuyanlar» dediği E sh a b-ı Kehf, bizdeki kuvvetli
rivayete göre, E f e s ’te değil, Tarsus’taki mağarada uyu
muşlardır. A .L .)
(3 ) Karşılaştır, Hadis ile: « Gerçekte iman iden. Rahman
ve Rahim olan Allahsın iki parmağı arasındadır.» Al
lah'm kendisini azametiyle ıgazap ve kahıry veya ce
maliyle (ra h m et ve a şk ) bildirm esine göre, ariflerin
Kalbi kederV kasılır veya neşeyle genişler.
54
X V III
X IX
XX
XXI
X X II
X X III
M A N E V Î DALGALANIŞ (1)
(1 ) M esnevi, I V , 3030.
(2 ) Sûfî Pirinin vazifesi, m üridindeki gizli msrı.evî hassa-
la n m eydana çıkarmak v e tekâmül ettirm ektir. Tıpkı
küçük b ir çocuğun annesini dinleyerek konuşm ayı öğ
renm esi gibi,
63
X X IV
XXV
XXVI
X X V II
Ö LÜ M Ü N G Ü Z E L L İĞ İ (1)
X X V III
V E L ÎL E R LE DOSTLUK (1)
XXX
XXXI
(2 ) E ak, K u r ’an, X L I , 11 ve N o . X C I .
74
ÎM A N V E Ç A L I Ş M A (1)
X X X III
X X X IV
Y A L N IZ G İT M E Y İN (1)
XXXV
H O Ş T Ü Y L E R (1)
XXXVI
D E F İN E A R A Y IC IS I (1 )
X X X V II
TA SA V V U F Y O LU (1)
X X X V III
ŞÜ PH ECİ (1 )
(1 ) M esnevi, I, 32S0.
(2 ) Vaaz ederken Peygam berin dayandığı direğin (M e d in e
Cam im deki hurm a kütüğü) mticizesi, M e s n e v î’nin bi
rinci cildinde, beyit 2113’de hikâye ediUr. Sonradan
kendisi için m in ber yapıldığında P eyg a m ber m inbere
çıktığı zaman terkedilien direk inlem iş ve yarılıncaya
kadar ağlamıştır.
- (3 ) Yani sonsuz idrâk ve tahayyül.
(4.) M ü slü m an cemaatin yetm işüç fırkaya bölüneceğini,
yalnız birinin Cennete dahil olacağını, geri kalanın C e
hennem ateşine düşeceğini Peygam berin önceden bil
dirdiği söylenir.
83
X X X IX
XL
Xl i
X L II
K E D E R İN FAYDALARI (1)
X L III
XLIV
XLV
X L V II
P : 7
98
X L IX
«LEBBEYK » (1)
LI
L II
« B E N » D İY E N DOST (1)
l iii
L IV
LV
LV I
Y A K İN İLM İ (1)
L V II
L V II I
L IX
LX
F : s
114
LXI
R ÛH UN Y Ü K SE LİŞİ (1)
L X II
İN K ÂR YOLU (1)
L X III
L X IV
M U T LA K O LA N (1)
LXV
LXVI
(4 ! K u r ’an L I I I , 39.
15) Arifin talebi önceden seçtiğinin delil ve neticesidir.
123
L X V II
SEBEPLER (1)
L X V III
L X IX
LXXI
F : 9
130
L X X II
(11 M e sn e v i, F, 3853.
(2 ) Bak, L X Î ve C X V I I .
(3 ) Seçilm iş şahsiyetler, M e ry e m A n a ’ya üfürülen (K u r'a n ,
X X I , 91, L X I , 12) İlâhi R ü h ’tan ilham alırlar ve hidaye
te erdirilirler. M ukayese et. Fihi m â fih, 22: « Vücut
M e ry e m gibidir v e bizim herbirim izin içinde bir İsâ
vardır. E ğ er aşk izdir abı bizde zuhur ederse. İs â ’mız
doğacaktır.» .Bu, .Eckhart'm , M esih 'in canda doğuşu
doktrinine (İn g e , Christian M ysticism , 162 s e q .) ve bil
hassa: «B aba, K elâm ı canın içine söyler vc «o ğ u l» do
ğunca her can M e ry e m o lu r» dem esini hatırlatır.
131
L X X III
L X X IV
LX X V
k â m il îk s a n u ,
(4 ) K u r'a n X L V I I , 7.
138
LXXV 1
L X X V II
ŞEFAATÇİ (1)
(1 ) M esnevi, V, 869.
(2 ) «G ö n ü l sahibi», yani velî. «K a lp » (d i l ), m anevî sezişin
uzvuna verilen isim. Karşılaştır. Batı m istisizm inde
«ocu lu s cordis».
(3 ) Burada R ûm i, Sebzva r'in (B a y h a g ) hiçbir Sünnîyi ara.
lannda yaşatmayacak kadar mutaassıp Şii halkına ait
b ir hikâyeyi im a eder.
(4 ) «A ltı cih et»: Sağ, sol, üst, alt, ön, arka. İnsan-ı Kâm il,
«A lla h 'ın kendi işlerini vasıtasiyle gördüğü dünyanın
g ö zü d ü r» ve onun bütün çeşitli görünüşlerinde kend:
bilinir.
141
LXXVIII
L X X IX
«Ö LM ED EN EV VE L Ö L» (1)
LXXX
R U H B İR L İĞ İ (1)
F : in
146
L X X X II
V E H M İN İCATLARI (1)
L X X X III
L X X X IV
LXXXV
LXXXVI
L X X X V II
LXXXVIII
L X X X IX
P : 11
162
XCI
(1 ) M e s m v i, I I , 2535.
(2 ) İlâhî Güzellik v e Lütuf, gerçek îm an edenler n tabiatı-
ne aksederken, aşkın hürm etine onların Allah’a ibade
tine sebep olur. İm ansızlar, O ’nun azameti ve gazabı
ile hükm edilirler v e yalnız dilekleri karşısında O ’nun
kullan olduklarını ikrar ederler.
164
XCII
LÜZUM LU Z IT (1)
XCIII
KÖTÜLÜK İZAFÎDİR (1)
Görüyorsun, dünyada mutlak olarak kötü bir şey
yoktur. Kötü, buna nispetle kötüdür. Sonra şunu da bil
ki:
Âlemde hiçbir zehir, yahut şeker yoktur ki, birine
ayak, öbürüne ayakbağı olmasın.
Birine ayak olan, öbürüne ayak bağıdır. Birine ze
hir olan öbürüne şeker gibi tatlıdır.
Yılanın zehiri yılana hayattır, fakat insan için ölüm
dür.
Deniz mahlûkatına deniz, bağ, bahçe gibidir; kara
da yaşayanlara ise ölümdür.
Zeyd, birisine göre şeytan, diğerine melektir.
Eğer onun sana göre de şeker haline gelmesini isti
yorsan, var, onu âşıklarının gözüyle gör.
O güzele kendi gözünle bakma; arananı arayanın gö
züyle gör,
Hattâ âriyet olarak ondan bir göz, bir görüş al da
onun yüzüne, onun gözüyle bak.
Bak da bıkmadan, usanmadan emin ol. İşte bunun
için Peygamber: «Kim kendini Allah’a verirse, Allah
kendisini ona verir» dedi.
«Onun gözü de ben olurum, eli de, gönlü de... bu
sûretle devleti, bahtsızlıktan kurtulur» buyurdu.
Ne olursa olsun, kötü ve istenmeyen bir şey de olsa
seni sevgiliye ulaştırdı mı sevimli olur. (2)
XCIV
xcv
G Ö R Ü N M E YEN K U V V E T (1)
(1 ) M esn evi, I, 5 1.
(2 ) Rûm î’nin Kı vya’da ikameti sırasında, bu ekseriyetle
şahit olduğu bir manzaradır. Bir ar¡-lan üstünde güneş
alâmeti taşıyan bayrak ve paralar, Selçuklu Hanedanı
ile Küçük Asya arasında müşterektir.
168
XCVI
M AN EV Î M ESU LİYET (! )
X C V II
XCVIII
XCIX
(1 ) Divan.
‘( D iv a n -ı K ebir, hazırlayan: A. Gölpınarh, c 'lt: 2, s. 298,
R em zi Kitabevi. D iv a n -i K e b ir ’den S eçm e Ş rrler, çe
viren: Midfıat Baharî B eytur, cilt: I, s. 39. «çevirenin
n o tu .»).
175
CI
P : 12
178
CII
cm
HAKİKİ TEK IŞIK (1)
cv
ÇOBANIN İBADETİ (1)
(1 ) M esnevi, I I , 1720.
185
CVI
M U T A A S S IP L A R A B İ R İ K A Z (1 )
C V II
C V III
(1 ) M e sn e v i, I, 123.
(2 ) «Ş em sed d in ’in yüzü», Şem s-i T ebrîzî’yi v e Allah’ın in-
san-ı kâmildeki tecelliyatını imadır.
(3 ) M üfessirler, «c a n ım » kelimesinin, şairin kendisini bir
gördüğü H üsam eddin Ç eleb i’yi şaret ettiğini söylerler.
«Y u s u f ’un göm leğinin güzel k.okusu»nu Ya knb uzak
tan aldı (K u r 'a n X I I , 94), m anevî vecd i tasvir eder.
(4 ) Sûfî, gerçekten «A lla h ’ın sarhoşu » olduğu zaman, du
daklarından dökülm esi ihtimalindeki öğü n m e sözlerin
den habersizdir.
190
C IX
B İL M E Y E N
(1 ) LHvan.
(2 ) Rıdvan, Cennetin anahtarlarını elinde bulunduran M e-
lek. (D iv a n -ı K e b ir'd e n S eçm e Şiirler, cilt: 3, s. 44. «ç e
virenin n o t u »).
193
cx
VAHDET HALİ (1)
F : 13
194
CXI
CXII
c x iii
C X IV
cxv
ALLAH — İN SA N (1)
CXVI
CXVII
C X V III
«O LG U N LUK H E R ŞE Y D İR » (1)
Ö n söz 9
Mukaddime 15
llâve-Not 27.
Başlangıç 29
Kamışın Nağmesi 31
Hatırlanan Musiki 33
Yoklukta Aşk 34
««Gerçek Akılların Birleşmesi» 37
Bir uyku ve bir Unutuş 38
Ölüm Kederi 39
Anlayışa Ermeyen 41
Varlık Yükü 42
Velîlerin Rûhu -44
Nurun Çocukları 45
Aşk, Gaipten Haber verenBûhanî 47
Kadın Aşkı 4fi
Ii^hi Güzellik 49
«Sana Dönerim» 50
İçimizdeki Hakikat 51
Arifler Bilir 521
Dünya Ahvaline karşı Uyku 53
Müminler bir' Candır 55
Arşa Merdiven 58
Gerçek Sûfî 58
Kaybetmeyi Göze AlmayanKazanmaz 59
Cehennem Yolunda Arkasına Bakan Adam 60
Manevî Dalgalanış 62
Kör Tâbi 63
bükyman’m Kuşları 64
Hayvani Rûh (Nefs'-i Emmare) 65
Ölümün Güzelliği 66
İyi Hal için bir Niyaz 68
Velilere Dostluk &§
Azrailden Kaçan Adam 71
«Hepimiz Aynı Yere Çekiliyoruz» 73
iman ve Çalışma 75
«İslâmda Rahiplik Yoktur* 76
Yalnız Gitmeyin 77
Hoş Tüyler 78
Define Arayıcısı 79
Tasavvuf Yolu 81
207
SAYFA
Şüpheci 82
İçimizdeki Kötülük 83
Velilerin Mertebeleri 84
Manevi Rehber 87
Kederin Faydalan 80
«Rûh Bizim Aczimize Yardım Eder» 91
Görünmeyen Mucizeler 92
Dindarlığın Mükâfatı 93
Velîlerin Ezel ve Ebedi Görüşü 04
Velîyi İncitmekten Sakın 96
Bitaraf Kadı 87
Güzel Söyler 99
«Lebbeyk* 100
Namazın Ruhu 101
«Ben» diyen Dost 102
Methin Ötesinde Allah 104
Bilgi Kuvvettir 105
Hakiki İsimlerimiz 106
Yakin İlmi 107
Rivayet ve Seziş 109
Duygu ve Düşünce 110
Tasavvufî Anlayış 111
Aşk ve Korku 112
Ruhun Yükselişi 114
İnkâr Yolu 115
Kâinatın Ruhu 117
Mutlak Olan 118
Yaradılış Gayesi 120
İlâhî Takdir 121
Stbepler 12S
İlâhî Fabrika 125
Zamanın Dünyası 126
Hakikat ve Görünüş 127
Tabiatta Allah 128
Aşk Her Güçlüğü Yener 130
Cihanşümul Aşk 131
Büyük Alem olan İnsan 134
Kâmil İnsan 136
AUah’â Şahitlik 138
Şefaatçi 139
Zahitlik ve Marifet 141
«Ölmeden Evvel Öl* 142
Tasavvufi Ölüm ve Defin 144
Rûh Birliği 145
Vehmin İcatları 147
Aşkın Sihri 149
Hakikate Köprü olan Hâdise 151
Kuruntu veren Armut Ağacı 152
Dünyevi İdrâk 154
Cihanşümul Ruhun Peygamber ve Velilerde Görünüşü 155
208
SAYFA
Îlâhî Vahyin Bayraktarı 157
Kötülüğün Sırrı 158
Şeriat ve Hakikat 161
Mükemmel Sanatkâr 163
Lüzumlu Zıt 164
Kötülük İzafidir 165
Kötü Şeylerdeki İyilik Rûhu 166
Görülmeyen Kuvvet 167
Manevî Mesuliyet 168
«Allah ne Dilerse o Olur» 170
İl&hl Takdir ve Cüzî İrade 171
Aşkın Şarabı 174
Allah’ın Muammaları 175
iblis'in Müdafaası 176
Aşk ve Mantık 178
Ijtâkikl Tek Işık 179
On iki İncil 180
Çobanın İbadeti 184
Mutassıplara bir İkaz 186
Dinî Münazaa 187
İhtiyat Doktrini 189
Bilmeyen 192
Vahdet Hali 193
Ebedi Hayat 194
Şahsiyet Ebedî midir? 195
Dünyanın Rûhu 197
Hak ile Hak olma 199
Allah-însan 200
Manevî Yükseliş (Miraç) 201
İnsanın Tekâmülü 202
«Olgunluk Herşeydir» 204
İçindekiler 206