ΜÝροò Β' - Δ.

Πασχαλßδη
147

-''l. Υhο¸Ιι/ευο
ΡΗΜΑτοΣ
Μπορεß να εßνσι: α
1. ¼νομα ουσιαστικü
2, ¼νομα επßθετο
3. Αντωνυμßα
4. Αριθμητικü
1
Pisi ΕπιθετικÞ μετοχÞ
ΑπαρÝμφατο (Ýναρθρο Þ Üναρθρο)
]
ß "q.
ß,7. ¶ρθρο ονομαστικÞò με το μÝν - δΓ
8) _ οποιαδÞποτε φρÜση με Üρθρο ονüμαστικÞò .

' ßο. ¶αιτη

J.9J_ λÝξη με Üρθρο ονομαστικÞò-
οτ,οκΙηρη πρüταση (συνÞθωò ονοματικÞ: ειδßκη,'ενοοιαστικÞ, πλÜγια ερþτηση, αναΦορι-
κÞ και σπÜνια Üλλη δευτερεýουσα επιρρηματικÞ)
1 1. Εμπρüθετοò προσδιορισμüò:
α) εΙò, πρüò, περß, Üμφß, ýπÝρ+αιτιατικÞ (χρüνοò Þ ποσü κατÜ προσÝγγιση)
6) Ýπß+αιτιατικÞ (Ýκταση)
γ) κατÜ+αιτιατικÞ (μερισμüò)
ο Το υποκεßμενο του ρÞματοò τßθεται σε ονομοστικÞ,
ο Το υποκεßμενο απρüσωπου ρÞματοò Þ απρüσ. Ýκφρασηò εßναι απαρÝμφατο
Þ ονοματικÞ
(συνÞθωò) πρüταση,

' ]Ι:l:ßΙ"_"_"_]9Φ]
και ßÜjΤοοσþπου ενüò ρÞματοò εßναι πÜντοτε
α'η 6' προσþπου: π.χ. ΠÜντεò Ýπßστασθε (Υποκ.=ýμglò1.
η προσωπικÞ οντωνυμßο

ο ΜερικÝò φορÝò συμφωνεß üχι με το γραμματικü τýπο τηò λÝξηò στην οποßα αναφÝρεται,
αλλÜ μ'αυτü που εννοεßται με αυτÞ τη λÝξη (σχÞμα ««.Ü.ο ßßßομÝυο1, "Ε«;;;;.;;
αýτοý παßδων Üρχουσιν (Ýκαστοò πÜντεò), "-.
=
ο οι λÝξειò ü,Ι,Ιοò και Ýκοστοò μπαßνουν στον ενικü αριθμü ωò υποκεßμενα
ρÞματοò πληθυ-
.,.χ.',μρω.þ" ji αß-
νΤΙΚΟý αρΙθμοý, üταν ακολουθοýν οι τýποι: ü,ι,ιο, Ü,ι,ιüθεν,Üλλη «.λr.,
λοò Üλλο.

2. γΠοΚΕιΜΕΝο ΜΕτοΧΗΣ
1. Η μετοχÞ συμφωνεß με το υποκεßμενü τηò κατÜ
γÝνοò, αριθμü και πτþση.
2, Η μετοχÞ απρüσωπου ρÞματοò ý απρüσωπηò Ýκφρασηò δÝχεται υποκεßμενο
απαρÝμφα-
το Þ ονομστικÞ πρüτοση: π.χ.'Εòδν ýμτν 6οηθησαι üη6αßοιò Υποκ.
16οηθησαι = του Ýξüν).
Ξ

1|- 3.- γΠΟΚΕΙΜΕΝΟ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟγ

| τ. Το υποκεßμενο του απορεμφüτου τßθεται:
ι :Ι Σε ονομαστικÞ, üταν εßναι και υποκεßμενο του
ρÞματοò (ταυτοπροσωπßα).
6) Σε αΙΤΙατΙκÞ, üταν εßναι διαφορετικü απü το υποκεßμενü του ρÞματοò (ετεροπροσω-
\\ πßα).
2, ΣΤην ΤαυΤΟΠρΟσωΠßα ΤΟ υποκεßμενο του απαρεμφÜτου δεν επαναλαμθÜνεται,
Σε Ýμφαση,
üμωò, Þ ανΤßθεση το υποκεßμενο επαναλ,αμ6Üνεται
με την προσωπικÞ αντωνυμßα *ü ο, η
6' πρüσωπο (Üb ονομαστικÞ Þ αιτιατικÞ) και με την αοτοò ο.ο npJo, π.ß.
γ; οßμο, ept
πλεßωγιÞματαεßργÜσθαι Ου^^ουr:,
, _r,]-ß.Q. Γßαπο λ4,rL,-, ).οr, οß5:.,ι,ι,ι
3, ΣΤην αΠρüσωΠη σýνταξη Ýχουμε ετερüπροσþßα. ητßÜ στιò εκφρÜδειò oibpσl, ÞγοOμοι,
\,+.,
ΙΤεροΓQ *9ΖοβΤΙ' + δεßγ, Χρηνα! Þ ÜνÜγκην εßυαι,το υποκ, του απαρ. απü τα δεßν
Þ χ}Þναι τlßeßταß σÝ
bνQμασΤΙΚÞ: π,χ. Οýτοι ο[ονται δεßν ßÝναι þπλιομÝνοι (υποκ, του ιÝναι:
üýτσ).'
4, ΣυΧνÜ ΤΟ ΚαΤηγΟροýμενο Üπü απαρÝμφατο συνδετικοý ρÞμ. Þ ο μετοχικüò προσδιορι-
σμüò δε συμφωνεß με το υποκεßμενο. του απαρ6μφÜτου αλλÜ Ýλκεται απü
τ9 qντιßε-ßμενο
του ρÞματοò Þ τη δοτικÞ πρ9σωπικÞ: .,.χ..,ρο#4«", παγτj ..,
γιγrrοεß,;.lrj;;ß;;;'ι;
1αΥ ι- οΓ *
Jl ,-Ι} J:,-ºº:ΚεßμενΟ
ενüò απαρεμφÜτου που qfuφτÜται απü Ýνα Üλλο
εΠΙ ΤαυΤΟΠρΟσγπß3S,
μßÜßνει σ-ε δ,lιατικη «α,
Þτlν το πρþτο απαηÝμφατο δÝχεται υr,ο«.ßμ.υο σÝ-απιατικη: .,.χ.

ο( &ιι (,6 ,υÞ ßß συνΟσσΙν; (αýτüν = Υποκ. και στα δýο απαρ.)

ιßý( ;ι,η.τ&ιrQ-Ταν.ÝΧΟυμεαΠρüσωΠησýνΤαξη,τουποκεßμενοτουαπαρεμφÜτουθαεßναιμιααιτιατικÞ
ü, ,, ,',
ΠΟυ 6γαßνεΙ αΠü τη δοτικÞ προσωπικÞ: π.χ. ΝÜνÝξεστιν ýμτßÜ'μjνασòα,.οοò.,ü,ι!|ßοròιß;.;υ
Üμýνασθαι = ýρÜòJ.
ιιιυτl,,.;ß τιCι,,,'

1. Κατηγοροýμενο μπορεß να εßναι:

α) Ýνα επßθετο (συνÞθωò)
6) Ýνα ουσιαστικü (συνÞθωò χωρßò Üρθρο)
γ) Ýνα αριθμητικü
δ) μßα αντωνυμßα
ε.)- Ýνα απαρÝμφατο
?" ιΙ , οß'6Ιß1)
μßα μετοχÞ (κατηγορηματικÞ, απü τα ρ. εßμß, γßγνομαι, ýπÜρχω)
ζ) Ýνα επßρρημα (σπÜνια)
η) μßα ολüκληρη πρüταση
θ) Ýναò εμπρüθετοò προσδιορισμüò (δηλþνει το περßπου: εßò, Üμφß, κατÜ, περß, πρüò,
ÜπÝρ+αιτιατικÞ, κατÜσταση Þ σýγκριση: Ýγ+δοτ,, þò - þσπερ+ κατηγοροýμενο),
2, ΓΙΟ να υΠÜρΧεΙ ΚαΤηγΟροýμενο, πρÝπει να
μεσολαθεß συνδετικü ρÞμα.Ωò συγδετικü
συνÞθωò χρησιμεýουν το εξÞò:
α) Με ΤΟ υΠΟΚεßμενΟ: εßμß, ýπÜρχω, γßγνομαι - καθßσταμαι, Üποθοßνω,
Ýκθαßνω - δrατε-
λþ, δΙαγßγνΟμαΙ, μÝνω, διαμÝνω, Ýφυν, πÝφυκο,., - τα παθητικÜ
που σημαßνουν εκλο-
γÞ (αΙροOμαι), τα κλητικü (καλοýμαι) και δοξαστικü (νομßζομαι).
6) Με ΤΟ ανΤΙΚεßμενο (σε αιτιατικÞ): τα ενεργητικÜ που σημαßνουν ,,εκλÝγω,,
(αßροOμαι,
Üποδεßκνυμι, καθßστημι τα κλητικÜ (καλþ, üνο'μÜζω, ηροοογLρrßω ..,), τα
..,,),
δΟξαστΙκü (νομßζω, ÞγοOμαι, κρßνω .,. θεωρþ), üσα σημαßνουγ:
= Ýßχω,'παρÝχω, Ýþ,
κτþμαι, δÝχομαι, διασþζω, διαφυλÜττω, ποιþ - ποιοOμσι, ÜπεjγÜòομ'οι,
πσρα-
σκευÜζομοι ,.,
Σημ.1: Το χρþμαι δÝχεται κατηγοροýμενο του αντικειμÝνου σε δοτικÞ,
Σημ, 2: ßα ΠαραπÜνω ρÞματα, üταν αλλÜζουν σημασßα, παýουν να εßγαι συγδετικÜ.
ΜÝροò Β' - Δ. πασχαλlδη 149

5. ΕπιΡΡΗΜΑτ!Κο κΑι ΠΡο^ΗπτΙΚο ΚΑΤΗΓοΡογΜΕΝο

ß. Επιρρηματικü κατηγοροýμενο:l\ΙjΙ)| -ι .)
"'.l:: a(: ι, "ιι, :ιι,,
α) ΕξαρτÜται κυρßωò απü ρÞματα που σημαßνουν κßνηση, δρÜση Þ σκüπιμη ενÝργεια αλ- ιfι
λÜ και απü οποιοδÞποτε Üλλο,
-Þ[εΙναι Üναρθρο επßθετο ουσιαστικü (σπανδ
Þ
σ ΙσüδυναμεΤΤݸπºβρημα Þ επιρρηματικÞ φρÜση και σημαßνει τρüπο (Ýκþν, Üκων, Üσμε-
νοò, ýπüσπονδοò, αýτοκρÜτωρ, αýτüματοò, Üργüò, Üκριτοò, Üπρακτοò ,.,,), τüπο
(μετÝωροò, ýπαßθριοò, üμοροò ,.,), χρüνο (τριταΙοò, σκοτατοò, νÝοò, γÝρων, ÝσπÝριοò
,,.,), σειρÜ (πρþτοò, δεýτεροò, ýστεροò, ýστατοò, πρüτεροò ,.,), σκοπü (Sοηθüò, φý-
λαξ, σýμθουλοò, ει'ρηνοχοι üò ...). , ,
ι . (., ,' _

'( |!,,,ß,: 'ß

2. (Þ του bποτελÝσματοò}:
ι|'c , ,], ,',(Ι Ι :ι
Προληπτικü κατÞfοροý[ενο
-
ι
δß εΙυαΙ üυαρθρο επßθετο.
6) ΣυντÞσσ¸ταß με ρÞματα που σημαßνουν μετα6ολÞ, αýξηση Þ εξÝλιξη του υποκειμÝνου
Þ του αντικειμÝνου (σπÜνια): αýξομαι,σθρομαι,τρÝφομαι,πνÝω,βÝω,παρσσκευÜζο-
μαι, ÝκδιδÜσκομαι, κομßζομαι, τεßνω ,..

ι/
{ο) τεπικχ
--- κΑτΗΓοΡΗΜΑτικΗ
α) ¼ταν το κατηγοροýμενο εßναι {υσιαστικü (Þ επßθετο Þ μετοχÞ που λαμ6Üνεται ωò
ουσιαστιιßü),-ÜýχνÜδÝ συμφωνεß μεtτον-προσδßοριζüμενο üρο (υποκεßμενο Þ αντικεßμενο)
ωò προò την πτþση και μπαßνει σε πτþση γενικÞ.
θ) Η γενικÞ κατηγορηματικÞ ανÜλογα με το τι δηλþνει εßναι: κτητικÞ, διαιρετικÞ, τηò ýληò,
τι]§ gξßgò, τηò,ιδιüτηταò (δηλþνει ηλικßα, μÝγεθοò, Ýκταση, ιδ-ιαßßερο γνþρισμα Þ χαρακτηρι-
στικü).
γ) ¼ταν υπÜρχει ομοιüπτωτο κατηγοροýμενο, οι παραπÜνω γενικÝò παýουν να εßναι κατηγο-
ρηματικÝò: π.χ. Οýτοò ü οßκüò Ýστι ΠερικλÝουò (= γεν. κατηγορ.) - Οýτüò Ýστιν οßκοò (= κατηγ.)
ΠερικλÝουò (= γεν. κτητ.),

7. οΜοιοηΤΩτοι πΡοΣΔιοΡιΣΜοι
α) Επιθετικüò προσαιορισ}ιüò., '.rΙ, l . τ ] το ßß ι, ',ιß , . .ßι
'l . Ο επιθετικüò προσδιορισμüò μπορεß να εßναι:
Επßθετο - επιθετικÞ μτχ. - επιθετικÞ οντωνυμßα - επιθετικü αριθμητικü - τα προση-
γορικÜ ουσιαστικÜ που δηλþνουν ηλικßα, αξßωμα, επÜγγελμα, εθνικüτητα, τÜξη ,.,μ ιι
üταν αποδßδονται στιò λÝξειò ÜνÞρ,γυνÞ,Üνθρωποò -τα Ýναρθρο κýρια γεω- -(
γραφικÜ ονüματα, üταν μπαßνουν μπροστÜοπü γεωγραφικοýò üρουò: ποτσμüò, üροò, ,^,
,λßμνη, θÜλασσα.., και σJψDφνοιΔffi,ò στο γÝνοò, στον αριθμü και στην πτþοιη Π
τ

. - γενικÞ πτþση που Ýχει ξÝνο Üρθρο - Ýναρθρη πτþση γενικÞ τηò οριστικÞò, αυτQ-
παθοýò και αλληλοπαθοýò αντωνυμßαò - επßρρημα με φθρο -'εμπρüθετη πτþση με
Üρθρο - εμπρüθετη αιτιατικÞ. - '^º
40
2, Προσδßδει στο προσδιοριζüμενο μια ιδιüτητα μüνιμη και γνωστÞ και αποτελεß μ'
αυτü, κατÜ κÜποιο τρüπο, μια Ýννοια. Η ιδιüτητα αυτÞ διακρßνει το προσδιοριζüμενο
απü Üλλα ομοειδÞ.
3. Αντß του πλεßων, ÝλÜττων και μεßων μπαßνει ωò επιθετικüò προσδιορισμüò το πλÝον,
Ý;Ιαττογ, μεßον, üταν ακολουθεß αριθμüò Þ λÝξη που δηλþνει ποσü, )ξ
,

θ) Κσ τ η γορ ημ α τικüò προσδιορισμüò;

1. ΕκφÝρεται με επßθετο, με επιθετικÞ μετοχÞ και (σπÜνια) με επιθετικÞ αντωνυμßα.
Ξ γßΟ\. ,! ,, 0ß
) ιΙιιΙ{ \ Ι\
,ι50
Θεωρßα Συντακτικοý τηò Αρχαßαò ΕλληνικÞò
Γλþσσαò

, , , 2, , Αποδßδει στο προσδιοριζüμενο ιδιüτητα που,δεν

την εßχε προηγουμÝνωò και οποßα
το κÜνει να ξεχωρßζει απü Üλλη κατÜσταση η
J : Þ ιδιüτÞτα.;" þ,;" του προσδιοριζüμε-
νου προσþπου
Þ πρÜγματοò.
3, Απü τον επιθετικü προσδιορισμü το κÜνει
να
., στο ουσιαστικü και üχι στο επßθετο, .ξεχωρßζει εξωτερικÜ η ýπαρξη Üρθρου
! |'Jo -μüνο
- Σ' üλεò τιò Üλλεò περιπτþσειò το επßθετο
εßναι επιθετικüò προσδιορισμüò.
],, ,l ._, C 4' ΟΙ λÝξεΙò ΠΙßò, Üπαò, σýμπαò, ü,λοò, Üκροò
,,,
αýτüò χωρßò Üρθρο εßναι Κατηγορηματικοß , μÝσοò, Ýσχστοò,μüγοò, Ýταστοò,
προσδιορισμοß. ¼ταν Ýχουν Üρθρο, εßναι
εΠΙθεΤΙΚΟß ΠρΟσδιορισμοß. Αν λεßπεß
το προ"Ý,üρßþνο ουσιαστικü, Ýχουγ
) ;1'". ' θÝση ου_
, ιΙ- eΙ«"''!99; ' L ι},,:1ι,, 3τ(ι ι (,, 1 ß ,,
γ) ΠαρÜθεση:
Ι; .'ΕfΦÝρεßοß ý*ουο,οοrικü
Þ Üλλη λÝξη που ,οοοßΥοßÜ'þ'lßJ,ο*.ß«ο,'' ' ' ß
Ι

1, ΕκφρÜζει Ýνα γενικü, γνωστü και κýριο

γνþρισμα του προσδιοριζομÝνου Þ το ορßζει
Ci με μεγαλýτεüη .ßßυr,.. Γι, αυτü εßναι Ýννοια πλατýτερη
Ι}ß|,ΗΙ#ff"ºι απü το
δÝΧΟνΤαΙ ΚαΙ ΟΙ αντωνυμßεò: π.χ. Θεμ,στοκ,Ληò
(παρÜθεση στο Ýγþ)
Ι;Ο:r."η Þκω παρÜ

FoS 4,
(
ι ,9].Ι::':::' :ντωνυμßεò
γενικÞ τηò οριστ.
Þμ.Ýτεροò,.ý,μÝτεροò,
αντωνυμßαò αýτþν 1γεν. παρÜeε.ι«η1. ß'
σφÝτεροò δÝχονται ωò παρÜθεση τη
5, Επßθετα που ισοδυναμοýν
με γeνικÞ ουσιαστικοý δÝχονται παρÜθεση σε
παππΦον καß οýτοò üνομα Ýχει, τοýμοý γενικÞ: π.χ.
πατρüò 1παππφον-= του παπποý).
6'
C

μπαßνει παρÜθεση στο εννοοýμενο υποκεßμενο:π.χ. (Σý)

;'"Ηºº1$*,º;:"""rου
-* Ζ, μπαßνει Ýναρθρη ονομαστικÞ: π.χ. "Ανδρεò οß
3Jr::º"."rºχλητικÞò ξυναρÜμενοι τοý_

8, ουσιαστικü ονομαστικÞò Þ αιτιατικÞò πlþσηò

πρüτασηò, μπαßνει ωò παρÜθεση προηγοýμενηò
γιανα εκφρÜσει κρßση σ' αýτÞν.
9, ΠαρÜθεση εßναι,και η Ýναρθρη
γενικÞ κýριου ονüματοò (παραλεßπονται οι εννοοý-
μενεò λÝξεΙò: υßüò, θυγÜτηρ, üοο,ιοò, σý'ζυγοò):"*.
a?Ι«ßηa ü (υßüò) Ξσγθßττπου,
10. Οι λÝξειò üροò,πüλιò,νÞσοò,ποταμüò,
λßγνη ,.. με Üρθρο μπαßνουν ωò παρÜθεση
των κýριων γεω^γραφικþν ονομÜτων
τουò, üταν ο" ουμφrυü'ν
γÝνοò, τον αριθμü Þ την πτþση και ακολουθοου,.,}Ι:ηßευ«ιμμημ' αυτοýò ωò προò το
"Ολυμποò τü üροò, τü üκρωτÞριον -

11, Μια λÝξη επιμ-ερßζεται στα

μÝρη απü ταοποßα αποτελεßται με την επιμεριστικÞ
παΡαθÝσει§ ,ιυο,, j μΞη',., ü δÝ, Üλλοò .,.
ρüθεση, ΣυνÞθειò πα-
""μ,ρ,ο.ß«Ýò
dλ,λοò ", òßλλοθεν, πολλοß Üλλη,
τεροò, οýδεßò.
μÝν ,.. πολλοß δÝ, ßκαστοa, ιJ..,
μÝν ,.. οýτοι δÝ, ÝκÜ-
12. Μια ανακüλουθη μορφÞ επιμεριστικÞò
παρÜθεσηò εßναι το σχÞμα ''καθ'üλον
μÝροò", υ,"".:º} Ý-]|ß-οοο9 που δη!ß-ν.εlτο και
γενικÞ διαιρε.τικÞ, συμφωνεß με rηυ πτþση του"ý"οßο;;;;ßüηγ.ι.ο,, αντßνα μπει σε
ονüματοò που προσδιορßζει: π.χ. Αß
οßκßαι (= τþν οßκιþν) αß μÝν πολλαß Ýπεπτþκεσαν,
üλßγαι δÝ ,"üλ."". --i, r_
13, ¼ταν η παρÜθεση αποδßδεται σε ολüκληρη
την πρüταση, προηγεßται και
γεται προεξογγελτικÞ παρüθεση. Η γι'αυτü λÝ-
προεξ. παρÜθεση ειυαßιυυηeωòι Ýναρθρο
τερο επßθετο ουδÝ.
Þ üμοια Ýκφραση Þ πρüταση
θισμÝνεò προεξαγγελτι«εò παραeεσειò .ο ο Þ οΙοιl. Πιο συνη_
ε-ßναι'τ;;;;ü;;;;'μß
οι φρÜσεßò: τ f,λ"γομ"ηοr, τü
Τü ΠÜνΤων μÝγΙστον, τü δεινüτατον, τü Ýσχατον','r;ß;;;;;;, μÝγιστον,
'ΟμÞρου, τü τÞò παροιμßαò,τü δυοßν θÜτερογ, τü το0
κεφλλαιον..,
 t\--_-r'
υÝοοò Β'- Δ Πασχα^ßδη _ΙßΓ,(
δ/ ΕπεξÞγηση:
1. ΕκφÝρεται με ουσιαστικü Þ Üλλη λüξη που ισοδυναμεß με ουσιαστικü, Þ και με δευ-
τερεýουσα πρüταση (συνÞθωò ονοματικÞ),
2, Η επεξÞγηση συγκεκριμενοποιεß Ýνα Üλλο ουσιαστικü του οποßου το περιεχüμενο
εßναι γενικü και αüριστο (γενικü, αüριστο -+ ειδικü, συγκεκριμÝνο).
(Þ Ορισμενεò φορÝò η επεξÞγηση συνοδεýεται απü το ρÞμα,ΙÝγω. 3,6 ,ΙΙ1,
4, ΕπεξÞγηση εκτüò απü τα ουσιαστικÜ δÝχονται και το ουδÝτερο δεικτικÞò αντωνυ-
μßαò (με απαρÝμφατο Þ πρüταση, κυρßωò ειδικÞ), τα οýτω και þδε (με απαρÝμφατο
Þ τροπικÞ μτχ.), η αντωνυμßα τοrοστοò (με επßθετο Þ μετοχÞ).
Sει§Θ Η επεξÞγηση πÜντα ακολουθεß το προσδιοριζüμενο. ΣπÜνια, για Ýμφαση, προηγεßται,
üταν μÜλιστα προσδιορßζει δεικτικÞ αντωνυμßα.
6, Η επεξÞγηση σπÜνια μπορεß να εßναι σε γενικÞ (γεν. επεξηγηματικÞ): π.χ. 'Η πüλιò
τþν ¶θηνþν.
7, ΜετÜ τιò φρÜσειò τü δÝ μÝγιστον, τü δÝ Ýσχατον, σημεßον δÝ, τεκμÞριον δÝ και τα
παρüμοια εννοεßται το Ýστß τοOτο και ολüκληρη η πρüταση δÝχεται ωò επεξÞγηση
Üλλη πρüταση που εισÜγεται με το üτι Þ γüρ Þ εκφÝρεται ασýνδετα, Π,χ. τü δÝ
Ýσχατον πÜντων (ÝστΙ τοOτο), üτι θüρυ8ον παρÝχει.
8, Τα κýρια γεωγραφικÜ ονüματα, üταν ακολουθοýν, μπαßνουν ωò επεξÞγηση των
Ι l'.,,)ν üροò, πüλιò, νÞσοò κ.λπ.: π.χ. τü üροò ΠÜρνηò, Þ πüλιò Ταρσοß.

8. ΟΝΟΜΑΤ!ΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ ΕΤΕΡΟΠΤΩΤΟΙ

ι. ΓΕΝικΗ
Α. Με ρÞμοτα εßναι:
1. Αντικεßμενο: απü ρÞμ. μνÞμηò, λÞθηò - επιμελεßαò, φροντßδαò κ.λπ. (δεò §14,2).
2. ΚατηγορηματιχÞ: κτητικÞ, διαιρετικÞ, τηò ýληò, τηò αξßαò, τηò ιδιüτηταò.
3. Αιτßσò: απü ρÞμ. ψυχικοý πÜθουò και δικαστικÞò Ýννοιαò: θαυμÜζω, εýδαιμονßζω,
μακαρßζω, ζηλþ, üργßζομαι, οßκτεßρω - δικÜζω, αßτιþμαι, φεýγω, διþκω, γρÜφομαι,
Üλßσκομαι, κρßνω - ομαι, τιμωροOμαι .-.- Η γενικÞ αυτÞ μπορεß να δηλþνει και Ýγκλη-
μα Þ ποινÞ,
4. ΠοινÞò: απü ρÞμ. δικαστικÜ,
5. Αξßαò Þ ποσοý: απü τα ρÞμ. Üξιþ, πωλþ, ÜγορÜζω, þνοýμαι, ÜλλÜσσω, πιπρÜσκω
(= πουλþ), ÜποδΙδομαι (= πουλþ) , τιμþ (= εκτιμþ), τιμþμαι ,.,
6. Χρüνου: συνÞθωò εßναι η γενικÞ που δηλþνει φυσικÞ διαßρεση του χρüνου (διÜρ-
κεια): ÞμÝραò, νυκτüò, üρθρου, μεσημΒρßαò, δεßληò, ÝσπÝραò, θÝρουò, χειμþγοò,
Ýαροò...
7. Τüπου: δηλþνει συνÞθωò διÜστημα τüπου Þ αφετηρßα Þ απüσταση: αýτοý, οý
(= üπου), οýπερ .,.
8, Σκοποý: πÜντοτε γενικÞ Ýναρθρου απαρεμφÜτου (συνÞθωò με Üρνηση μÞ),
9, ΣυγκριτικÞ: (σε θÝση αντικειμÝνου) απü ρÞμ. που δηλþνουν υπεροχÞ, διαφορÜ,
σýγκριση.

Β. Με ουσιοστικü Þ επßθετα εßνοι:

1. ΚτητικÞ: απü ουσιαστικÜ που δηλþνουν κÜτι το ορατü, απτü, αισθητü - απü ουσιαστι-
κοποιημÝνα επßθετα που δηλþνουν φιλßα, Ýχθρα, συγγÝνεια, ισüτητα, ταυτüτητα,
ομοιüτητα, συμφωνßα: φßλοò, Ýχθρüò, πο,ΙÝμιοò, εýνουò, κσκüνουò, δýσνουò, κοι-
νüò, Ýταφοò ... - απü γεωμετρικÝò Ýννοιεò: ýψοò, μÞκοò, εýροò ,,, - απü λÝξειò που
δηλþνουν συγγÝνεια: πατÞρ, μÞτηρ, υßüò, θυγÜτηρ, Üδελφüò .,. - απü τιò φρÜσειò
ζΞ

152 Θεωρßα Συντακτικοý τηò Αρχαßαò ΕλληνικÞò Γλþσσαò

θδιüν Ýστι καιÝργου Ýστß- απü λÝξειò που δηλþνουν ÝλÜττωμα

σοφßα, Þ σωφροσýνη, Þ κακßο ,,. Þ προτÝρημα: Þ
2, ΔιαιρετικÞ: δηλþνει το.σýνολο και η προσδιοριζüμενη (μεριστικÞ)
λÝξη το μÝροò.
ΕξαρτÜται συνÞθωò απü τιò μεριστικÝò λÝòειò: τßò'(= ;;,;;j,';iii,
οοο"ßò, ;Ζ;',,
πολλοß,üλßγοι, Ýκαστοò, Ýκüτεροò,.., τα οριθμητικü, υπερθετικü
6οθμü, ουδÝτερο
αντωνυμßαò Þ επιθÝτου (τοOτο, τοσοατον,
μÝγα, Þμισυ, πÝν ...1, επιΘ. μτχ., ονüματα
μικρþν πüλεων και τüπων και τα τοπικÜ, χρονικü Þ ποσοτικü επιρρÞμοτα (δεò
3. Αιτßσò: απü ουσιαστικÜ Þ επßθετα που δηλþνουν
§Γ).
ψυχικÞ κατÜσταση Þ δικαστικοýò
üρουò: üργÞ, δßκη, γ|οφÞ, αßτßα, Ýγκλημα ... - εýσαßμων,
μακÜριοò, αßτιοò, ýπαß-
τιοò, Ýνοχοò, Üθωοò, ýπüδικοò ,,,
4, Αξßαò Þ ΤΙμÞματοò: δηλþνει την αξßα (ηθικÞ
Þ υλικÞ) του προσδιοριζομÝγου (οß κlα,
Üγρüò, στολÞ, χωρßον, θυσßα ..,),
ΣυνÞθωò εξαρτÜται απü τα επßθετα: Üξιοò, üντιßξιοò, τßμιοò,
þνιοò (= αυτüò που εßγαι
για πþληση), þνητüò (= αυτüò που μπορεß να αγοραστεß)
5. ΑντικειμενικÞ:
α) απü ρηματικü ουσιαστικÜ και ιδιαßτερα απü üσα δηλþνουν πρüσωπο
που ενεργεß
και λÞγουν σε -ευò -τηò -τηρ -τωρ -μων -οò: νομεýò,
μιμητÞò, βÞτωρ, Þγεμþν, τρο-
Φüò.,,
θ) απü επßθετα συνþνυμα Þ αντßστοιχα
με τα ρÞματα που συντÜσσονται με γενικÞ;
μνÞμων, ÝπιλÞσμων, ÝπιμελÞò, ÜμελÞò, μÝτοχοò, μεστüò, πλÞρηò, ÝνδεÞò, κtιριοξ,
φειδωλüò, μÝτοχοò, κοινωνüò, Ýμπειροò, ýπÞκοοò ,.,
γ) απü επßθετα που δηλþνουν στÝρηση, χωρισμü, üπομüκρυνση, απαλλαγÞ: ÝνδεÞò,
κενüò, Ýρημοò, Üγνüò, Ýλεýθεροò, üρφανüò,
ψιλüò, Ü-κληροò, òßπαιò ,..
δ) απü επßθετο σýνθετα με το Ü- (στερητικü) ÝνεργητικÞò σημασßαò:
Üμοιροò, Üγο-
νοò, òßπειροò, òßγευστοò ,,.
ε) απü ρηματικÜ επßθετα σε -ικüò: μιμητικüò, ποιητικüò ,..
,
,
6, 1')
Η γενικÞ αντικειμενικÞ πολλÝò
φορüò ισοδυναμεß και με εμπρüθετο
ΥποκειμενικÞ., απü ρηματικÜ ουσιαστικÜ που
μετατρÝπονται σε ρÞμα με υποκεßμενο
τη γενικÞ υποκειμενικÞ εßσθολÞ (+ εßσθÜλλω),
φüSοò, φυγ'Þ,"νßκη,εßbοδοò (--»
εßσÝρχομαι), πρüνοια, τÝρψιò, Ü,Ιωσιò, Ýπιορκßα ,..
7, ΔημΙΟυργΟý: δηλþνει τον δημιουργü (üχι τον κτÞτορα) και εξαρτÜται απü ουσιαστι-
κÜ üπωò: Üθ,λοò, γüμοò, τÜ δεινÜ, νüσοò, ßχνη .,.
8, ¾,Ιηò; δηλþνει την ýλη απü την οποßα εßναι κατασκευασμüνο το προσδιοριζüμενο:
Üργýρου, χρυσοý, μαρμÜρου, Ý,ΙÝφαντοò (= απü ελεΦαντüδοντο),
πλßγθου, δÜφγηò,
λßθου, Ýλαßσò, αßμοτοò... (να μη συγχÝεται
με τη γεν. περιεχομÝνου).
9. ΠεριεχομÝνου; δηλþνει το περιεχüμενο του προσδιοριζομÝνου και εξαρτÜται
απü
στüλοò, στρατιÜ, ßλη, πλÞθοò, οrρ,üò, Üμαξσ, πλοßον, κýπελ-
"9!§ητ!ι9駧qιò,
λον, τομε-ιον', ΓγÝλη
't0, ΕπεξηγηρστικÞ; (αντß ομοιüπτωτου
προσδ., σπÜνια) κυρßωò σε λÝξειò üπωò: πü,υò,
üροò,πÝδον (= πεδιÜδα) ... üγομα.
1 1. ΠσραθετικÞ; κυρßωò η γενικÞ αýτþγ απü τιò κτητικÝò αντωνυμßεò
ÞμÝτεροò, ýμÝτε-
ρΟò, σφÝΤερΟò Και η γενικÞ απü λÝξειò που ισοδυναμοýν
με γεγικÞ ουσιαστικοý:
¶θηναΤοò (= Ýξ Αθηνων), παππΦοò (= το0 πÜππου) ,,,
't2, lδιüτηταò; εßναιγενικÞ
ονüματοò που δηλþνει: κοινωνικÞ τüξη,
ηλικßα, αξßο,6Üροò,
ΧρüνΟ, μÝγεθοò (κÜθε λογÞò), ýψοò, ποσü, Ýκταση Þ ιοιÜßτεjÝ'γßþρ,ομο
και συγο-
δεýεται απü αριθμητικü (συνÞθωò) Þ Üλλο επιθετικü προσδιορισμü.
13, ΣυγκριτικÞ; εξαρτÜται α) απü επßθετα (Þ επιρρÞματα)
συγκριτικοý θαθμοý και σπÜ-
νια υπερθετικοý (üταν-η γενικÞ δεν ανÞκει στο ßδιο σýνολο'με
το προσδιοριζüμενο),
6) απü τιò ποραθετικÝò λÝξειò.(ισοδυναμοýν
με συγκριτ,«α;, ο,ιßοò, Ýτεροò, Ü,λ-
Ιοßοò (= αλλιþτικοò), διÜφοροò, Ýναντßοò, 'προτερα;οò, ßοrrρÜτοξ, πρüτεροò, ýστε-
ltÝροò Β' - Δ. Πασχαλßδη /,,
153

_π/ιοýò Þ _ÜσΙοò, ΛÝγεται και θ, üροò τηò σýγκρι_

ροò Και τιò λÝξειò που λÞγουν σε
σηò,

Γ. Με επιρρÞματα και επιφωνÞμοτα εßναι:

1. Δrαrρετrr(Þ; με επιρρÞματα τοπικÜ, χρονικÜ, ποσοτικü: πολλαχοý, ποý, οýδαμοý,-
ÝντÜOθα, πüθεν, οß ß= 5r,ου, ποý) - τηνικαÜτα, üψÝ, τρßò, πολλÜκιò, Üπαξ
(= μια φορÜ)

με επιρρ. υπερθετικοý 6αθμοý.

2, ΑναφορÜò: με τροπικÜ επιρρÞματα (εý, þò, οýτωò, πþò, üπωò ..,) που συνοδεýουν
τα ρÞμ. Ýχω, κεΙμσι και, σπανιüτερα, Þκω, καθßσταμαι,
3, ΑντικειμενικÞ:
α) με επιρρÞματα αντßστοιχα των επιθÝτων που συντÜσσονται με γεν. ανΤΙΚεΙμενΙΚη:
, ,.,ÜπεΙρωò, Ýπιρελþò, Ýνδεþò .,.
6Ι\νΙε τα προθετικü επιρρÞματα (που δηλþνουν απομÜκρυνση Þ χωρισμü) Ýντüò,
-,} Ýκτüò, εßσω, Ýγγýò, πορρþ, πλησßον, μακρÜν, μεταξý, Ýμπροσθεν, üπισθεν, κρýφα,
λÜθρα, Ýμπροσθεν, ÝκατÝρωθεν, Ýναντßον (= αντßκρυ) Ýνδον , ,,

ΟρισμÝνοι χαρακτηρßζουν τη γενικÞ απü αυτÜ τα επιρρÞματα συχνÜ ωò γενικÞ τηò

αφετηρßαò Þ του χþρισμοý Þ τηò αναφορÜò, ανÜλογα με το νüημα των προθετικþν
επιρρημÜτων.
4, Αιτßαò,, με επιΦωνÞματα,π.χ. ΦεÜ τηò Üνοßαò, οßμοιτþν Ýμþν κακþν,

ιι, ΔοτικΗ
ßλ
!r
ML ρÞματο εßναι:
L_--__J
ι,'-ΤνßΠΞßßενο., με ρÞματα φιλικÞò Þ εχθρικÞò διÜθεσηò κ,λπ, (δεò §14,3),
, ?, ΠροσωπικÞ: «.η.,«η, συμπαθεßαò, χαριστικÞ, αντιχαριστικÞ, κρßνοντοò
' αναφορÜò, ενεργοýντοò προσþπου (Þ ποιητικοý αιτßου) (δεò §θ),
προσþπου Þ
,,
ß,οι, _ι ,.
_ι
3. τüπου: συνÞθωò οι δοτικÝò τοπικÞò Ýννοιαò: ΜαραΘ_þνι, ¸λευσßνι, ΝεμÝq ,., και τα
δοτικοφανÞ επιρρÞματα: ]_Þδε (= εδþ), ταýτη, ιßλ,tη, Þ (= üπου) ",
4, Χρüνου: δηλþνει ορισμÝνο χρüνο και συνÞθωò εßναι οι δοτικÝò: ÞμÝρg, νυκτß, μηνß,
Ýτει, τÞ ýστεραßg... Και τα ονüματα γιορτþν: ΠαναθηναßοΙò, Θεσμοφορßοιò, ΔΙονυ_
σßοιò ,. ,
η
, q. ΘργÜν,ου: Η δοτ. του οργÜνου ρßναι Ýννοια συγκεκριμÝνη και δηλþνει κÜτι το Χειρο_
πιαστο που χρησιμοποιεßται Üμεσα 9ιß]9_γηò«,ßμενο του ρÞματοò,
6. ΜÝσου: Η δοτ. του μÝσου Ýßναι Ýννοια αφηρημÝνη (και σπανιüτερα συγκεκριμÝνη),
' που χρησιμοποιεßταß Ýμμεσα (= με τη 6οÞθειÜ του) απü το υποκεßμενο για κÜτι που συ-
γÞθωò ξεπερνÜ τιò δυνÜμειò του. ΣυνηθισμÝνα ρÞματα που προσδιορßζονται αΠü δΟ-
,' ,. 1,ι.( οργÜνου εßναιτα: παιδεýω, κρßνω,γιγνþσκω,
τικÞ του μÝσου (κυρßωò) Þ του μετρþ,
,, τεκμαßρομαι, εßκÜζω, τιμωρþ, κολÜζω, ζημιω ,.,Απü τα τελευτÜτα η δοτικÞ λÝγεται
και τηò ποινÞò.
7.' Τρüπου: πÜντοτε αφηρημÝνη Ýννοια που ισοüυναμεßßμε τρ_οπικü επßρρημαß τροπικÞ
θυμΦ, σιγÞ, φýσει,
μτχ. Þ εμπρüθετο του τρüπου: τρüπφ, προθυμ{q, λüγφ, βþμη,
θρ?φ,' idig, 6ημοσßq, κραυγÞ, σιωπÞ, κοινÞ, δρüμφ, τιf,δε (= ÝτσÞ, ταýτη, πεζιß (= με
τα πüδια) .., ΠολλÝò δοτ, του τρüπου κατÜντησαν δοτικοφανÞ επιρρÞματα του
τρüπου. ,,,: )J _ι ι
8.
]

Συνοδεßαò.. μe ρÞμÜτα κßνησηò, δηλþνει το πρüσωπο Þ το πρÜγμα που συνοδεýει το

υποκ; σε κÜποια ενÝρfεßÜ ßþ Þ τη στρατιωτικÞ δýναμη με την οποßα γßνεται κÜποια
στρατιωτικÞ η!νηση. ΠολλÝò φορÞ η δοτικÞ τηò συνοδεßα,ò_χρησιμοποιεßται_Ýγαρ-
θρα με την ανßþνυßτßα αýτφ, ÜýlοßlJ= κατηγ. προσδ.). ΣυνηθÝστερεò εßναι: ÜνδρÜσι,
üπ,Ιßταιò, ßππεýσι, στροτεýματι, νüýσß, δυνÜμεß ßππφ, πεζφ, στüλφ, παροσκευÞ
(= με στüλο), μυριÜσι ..,
9.ΑΙτßσò.'μερÞματακυρßωòψυχικοýπÜΘουò:Þδομαι,χαßρω,ÜγÜλλομαι,χαλεπþòφÝ-
Ξ

154 Δ Θεωρßα Συντακτικοý τηò Αρχαßαò ΕλληνικÞò

Γλþσσοò

ρω, ÜΧθΟμαΙ, Üθυμþ, λυποýμαι, üργßζομαι,

μεταμÝλει, αισχýγομαι, οßκτßρω,., πολλÜ
αυΤ'κ'Ιυευο σε δοτικÞ, üταν εßναι πρüσωπο,
#;;:Ιß:::*¹"rff;Τα' «ο, δ;.;;;
ß0, ΠΟσΟý (Þ μÝτρου Þ,διαφορÜò):
, , με ρÞματα που σημαßνουν υπεροχÞ, διοφορÜ,
γκΡισι βιαφÝρω, ýπερÝχω, ýστερþ, ýπερφÝρω, iJl""u", ], σý_
εξαρτÜται πιο συχνÜ δοτ. τηò αναφορÜò οπο τα ßοßdFÞματα
(üεò 5 ιü1
11, ΑναφορÜò (Þ του κατÜ τι): δηλþνει,ò προò.l,οßý.,
του ρÞματοò, ΣυνÞθωò «Ür, και περιορßζει την Ýννοια
:ι..,Με ουσιαστικÜ
,
με ρÞματα που σημαßνουυ ßπ.ροχÞ. J.φορα,
σýγκριση.
ß Β. ,1
Þ επßθετο εßναι:
- 'l . ΑντικειμενικÞ:
α) Με ΟυσΙασΤΙΚÜ που παρÜγονται απü
ρÞματα Þ επßθετα τα οποßα συγτÜσσογται
δüσΙò β δßδωμι), εýνοια, üμιλßαι, ÝπιαλομÞι. με
Χ;'::' üþρ,ür- φ,ι,ιο, ýπηρÝτηò, ýπα_
6) Με επßθετα που σημαßνουν:
φιλßα, Ýχθρα -ωφÝλεια, 6λÜ6η - ταυτüτητα, ομοιü-
τητα - ισüτητα, συμφωνßα -,αυτü που'λρμüζει,
που πρÝπει - ευπεßθεια, υποταγÞ -
ακολουθßα, διαδοχÞ - προσÝγγιση, .π,«ü,υrßßο,
Ýν, σýν (φßλοò, Ýχθρüò, μεßξη - προeÝσειò
"r"e..«'μ.'τιò
Ýνüυrlλòλυrο"ò δý"";r;, ;; ßrrηr, δυσμεγÞò,
γ9λÝυßοò,'
ÝπιτÞδειοò, πιστüò, þφÝλιμοò, üηαrρßò,''εηιζÞμιαò.
ß'σοò, Üνισοò, ßσüρροποò, σýμφωνοò,'αρμ,οÝ,,οò, üμοιοò;, ßΖιrοò, Üνüμοιοò,
αrÜρμοστοζ,' ýπÞκοοò,
ÜπειθÞò, Üκüλουθοò, γεßτων, υμ"ρ.ζ,'
ßß-ß"λò, ευοχ". σýμμαχοò, ",ß,r",Ξηò,
συγγενÞò ,..).
ΠΟλλÜ αΠü αυΤÜ τα επßθετα, üταν
Ýχουν σημασßα ουσιαστικοý, συγτÜσσογται
με γεν. κτητικÞ. και
ΑναφορÜò: με ουσιαστικÜ (σπÜνια)
και με επßθετα που δεν .ταοÜγονται απü
!.lγ;;,:Ι;r"Ι,ß' που παρÜγ"".","""ο ρÞματα .o.,'J,l"-ai"i.li
ρÞματα
'Þ μ"
3. Ποσοý (Þ μÝτρου Þ δισφορÜò):
μεΙßεlßθετα συγκριτικο! 6αθμοý, ΣυνηθÝστερεò
δοτικÝò του ποσοý εßναι: ü,ΙΙγω, πο,ιßδ'ß,*ßφ,
Οοr, τοσοýτφ, μοκρφ, üλßγφ.,,
Γτ Με επιρρÞματα εßναι:
1' ΑνΤΙΚεΙμενΙΚÞ; με επιρρÞματα που Ýχουν
ßδια σημασßα μ:ε ρÞματα Þ επßθετα που
συντÜσσονται με δοτικÞ (üμοßωò, Ýπομ'Ýνωò,
συμφþινωò. αφrΙΙμ,Lζ, αμα, üμοý
2, Ποσοý: με επιρρÞματα συγκριτικοý (σπÜνια)
Þ υπερθετικοý 6αθμοý (δεò Β 3).
.,.)

ΙΙΙ, ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ
Α. Με ρÞμοτα εßναι:
1. Αντικεßμενο: Üμεσο Þ σýστοιχο (σπανιüτερα
Ýμμεσο), δεò §.14.4. -
2, Αιτßαò: Με ρÞματα (συνÞθωò)
ψυχικοý πÜθουò ΤÝτοια εßναι και η αιτιατικÞ ουδετÝ-
ρου ερωτημα.'«Þa,.::1ιΦ,ºικÞò (στην αρχÞ ευθεßαòl
.ßαγ,.f"οωτηματικÞò πρüτ.)
Þ δεικτικÞò αντωνυμßαò, üταν δεν εßναι Üντικεßμενο:
τÞ ü,τι, ταOτο,
3. Σκοποý: Με ρÞματα που δηλþνουν
εκλογÞ, προσφορÜ,
ºßυηοηÞ σκüπιμη ενÞργεια.
ουüÝτÝρου δεικßικÞò,
;,¹Ι";'Jftft.ºº?,'υ",Ιrη,Ιl'j;τικý ,ρþ,ημο,πÞßη ο"οφο_
Ο σκοπüò αΚολουθεßχρονικÜ το
ρÞμα, ενþ η αιτßα προηγεßται.
4, Χρüνου: δηλþνει χρο,νικÞ Ýκταση
Þ χρονικÞ.διαδοχÞ: ÞμÝραν, νýκτα, Ýτη,
Ýνιαυτüν, χρüνον ,,, τü πρ5γgροη,'rο' μηναò,_.
ßJ,Ιλη, τü πρþτον ,,,,
Η αΙΤΙαΤΙΚÞ ΧρΟνΙκÞò λÝξηò, üταν
ouuoj"J..o, απü αριθμητικü και απü τη
αντωνυμßα οýτοò, δηλþνει το Þ δεικτικÞ
χρüνο που Ýχει περÜσει.
5. Τüπου: Δηλþνει τοπικÞ Ýκταση
Þ «πΟο.οοÞ._
 €,
Ξ - Δ, Ιlòσχαλßδη ,ι55

ι,
6. Ποσοý: ΣυχνÜ Ýχει θÝση σýστοιχου αντικειμÝνου: οýδÝγ...
7. ΑγοφορÜò: -] ,,r,

α) Με ρÞματαòμ9JÜ_6gμ (Üλγþ. ýγιαßνω, κÜμνω..,,) κgι τιqQι_η]ικÜ (πÜσχω, διαφθεΙρο-

μαι,,.). ,.º βý, Ýχω
6) με τροπικü επßρρημα και το ρÞμα Ýχω: ,.
τü σþμα.
γ) αιτιατικÞ τηò αναφορÜò εßναι και-δ]ρÜσειò: τü Ýπ'ÝμÝ, τü Ýπ' Ýμοß, τü σüν μÝ-
ροò, γνþμην ÝμÞν .,.
8. Τρüπου: ΣυνÞθωò συνοδεýεται απü επιθετικü ηροσδιορισμü,, τßνα τρüπον, τüνδε τüν
τρüπον, πÜντα τρüπον, τüγ αýτüγ τρüπον . , . -,J

ΕπιρρηματικÜ χρησιμοποιοýνται και οι αιτιατικÝò: δßχην (= üπωò, σαν), δωρεÜν, τÞν

εýθεΙαν (ενν. üδüν), πÝ.οtκα (= §6ρρÞγ) ..ι.ι,
9. ΠοιυÞò,, Με δικαστικÜ ρÞματα. Δηλþνει τηνποινÞ που επι6Üλλεται σε κÜποιον.

Β. λΙ ε επßθετο iq ι'qυüιασΞß κ_ü _Ýtrφ'

'l . ΑναφορÜò: συνÞθωò με επßθετα και σπÜνια με ουσιαστικÜ Þ αντωνυμßεò. ΣυνηθισμÝ-
νεò αιτιατικÝò τηò αναφορÜò εßναι: :Οι_§gρ99 τÞ_ ýι;lο_ò." τ_üν Üριθμüν, τü üνομα, τü
Γ^ηΘ,α§ τü ρÞκοò,_τü θÜθοò, η_ξνγσ (= ωò προò üλα), τοOτο ,.,

Γ. Με ορκωτικü μüρια:
Με τα ορκωτικÜ μüρια μÜ ÞνÞ, που χρησιμοποιοýνται και ωò καταχρηστικÝò προθÝσειò
(το νÞ για κατÜφαση και το μÜ για Üρνηση).

9. ΔοτικΗ πΡοΣΩΠιΚΗ

Η δοτικÞ προσωπικÞ δηλþνει πρüσωπο (Þ και Ýννοια πρÜγματοò προσωποποιημÝνου) που

αναφÝρεται_σε üλη την ουσßα τηò πρüτασηò (üχι μüνο στο ρÞμα, üπωò το αντικεßμενο). ΣυνÜ-
πτεται μ9.απρüσωττα ρÞßαταÞΞκφρÜσειò-και αποτελεß, κατÜ κÜποιο τρüπο, το λογικü υπο-
κεßμενü τουò.
Τα εßδη τηò εßναι:
1. ΔοτικÞ προσωπικÞ (καθορÞ Þ απλÞ)ß ß,
\

α) ΣυνÜπτεται με,απ,ριQσωπα ρÞματα Þ εκφρÜσειò (Þ ακüμη και με μερικÜ προσωπικÜ)

και δηλþνει το πρüσωπο για το οποßο γßνεται λüγοò.
6) Η δοτικÞ προσωπικÞ, üταν τεθεß σε αιτιατικÞ, δßνει - σχεδüν πÜντα - το υποκεßμεγο
του απαρεμΦÜτου που εξαρτÜται απü τα απρüσωπα ρÞματα και τιò απρüσωπεò εκ-
φρÜσειò.
γ) Το ρÞμα χρÞ (πÜντοτε) και το δεß (τιò περισσüτερεò ΦορÝò) δε συνοδεýονται απü
δοτικÞ πρüσωπικÞ αλλÜ απü μια αιßιατικÞ, που εßναι υποκεßμενο του απαρεμφÜτου.
δ) Και τα ρÞματα δοκεß, φοßνεται, νομßζεται,.. (απρüσωπα Þ προσωπικÜ) δÝχονται καθα-
ρÞ (Þ απλÞ) δοτ. προσωπικÞ. Η δοτικÞ αυτÞ συχνÜ εßναι δοτικÞ προσωπικÞ του κρßνο-
ντοò προσωπου.
ε) Η δοτικÞ προσωπικÞ σε ορισμÝνεò περιπτþσειò μπορεß να παραλεßπεται.
στ) Με ορισμÝνα ρÞματα παθητικÞò διÜθεσηò (προσωπικÜ Þ απρüσωπα) η δοτικÞ προσþ-
που εßναι αντικεßμενο: ÞγγÝλθη, Ýδηλþθη, δÝδεικται, ÝπεστÜλη, προεßρηται, προσετÜτ-
τετο...
2, ΔοτικÞ προσωπικÞ κτητικÞ:
α) Δηλþνει το πρüσωπο στο οποßο ανÞκει κÜτι ωò κτÞμα του Þ για να το χρησιμοποιεß.
 156 Θεωρßα Συντακτικοý τηò Αρχαßαò Ελ,ληνικÞò Γλþσσαò
Ξ
)ιLι 6) ΣυνÞθωò 6ρßσκεται δßπλα στα υπαρκτικÜ ρÞματα Ýστr,
ΥγΞοι, ýrβρχ",, (κατÜ κανü-
να, üταν δεν εßναι συνδετικÜ):
Ýστι μοι = Ýχω
\ ýπÜρχει ρο, = Ýχω (απü την αρχÞ)
γßγνεταß βοι = απο|τþ
(
3. ΔοτικÞ προσωπικÞ χαριστικÞ - αντιχαριστικÞ: \
ε Δηλþνει το πρüσωπο για χÜρη, τιμÞ, (υλικÞ κυρßωò) ωφÝλειο. θλÜ6η Þ ζημßα του οποßου
γßνεται αυτü που φανερþνει η πρüταση.
4. ΔοτικÞ προσωπικÞ ηθικÞ:
α) Δηλþνει το πρüσωπο που συμμετÝχει συναισθηματLκÜ δηλ. νιþθει χαρÜ Þ λýπη,
δυσαρÝσκεια, δυσφορßα, στενοχþρια Þ ικανοποßηση, Þ δεßχνει ενδιαφÝρον για κÜποια
πβÜξÞ Þ κατÜσταση που αναφÝρεται στην πρüταση.
-.
(ο1 :υνÞeωò θÝση.δοτικÞò προσωπικÞò ηθικÞò Ýχουν τοθκαθπρüσωπο_τηò προσω-
\-; πικÞò αντωνυμßαò (μοß, σο!, Þμßν, ýμßν)Þ σπανιüτερα τδγ'πρΞσωπο.
(\ ιι γ) ΣυχνÜ τη δοτικÞ πßτοσ. η,θικÞ συνοδεýουν ωò κατηγοροýμενο οι λÝξειò 8ουλομÝνφ,
ÝθÝλοντι, ÜχθομÝνφ, ÞδομÝνφ, προσδεχομÝνφ Þ ÜσμÝνφ. Οι μετοχÝò με το ÝστΙ
por ισοδυναμοýν με τα ρÞματα: 8οý λομαι, ÝθÝλω, Üχθομαι, Þδομαι, προσδÝχομαι.
5.

6.

που εκφρÜζει το περιεχüμενο τηò πρüτασηò.

' ': 6) Η δοτικÞ αυτÞ συχνÜ συνοδεýεται απü ομοιüπτωτη μετοχÞ που δηλüνει τüπο Þ χρü-
νο, Þ μπαßνει μüνη η δοτικÞ τηò μετοχÞò και εννοεßται κοντÜ τηò η δοτικÞ τινß Þτισß
] (= για κÜποιον που .., , αφüτου κÜποιοι ... , απü τüτε που κÜποιοò ...).
γ) ορισμÝνεò περιπτþσειò η δοτικÞ προσωπικÞ τηò αναφορÜò συνοδεýεται απü το
Σρ,
Φ]Þ (σπανιüτερα) την αντωνυμßα οßοò: þò γÝροντι (= για Ýνα γÝρο) - οßφ γ'Ýμοß (= σε
ü,τι με αφορÜ)
7. ΔοτικÞ προσωπικÞ του ενεργοýντοò προσþπου (Þ του ποιητικοý οιτßου):
α) Δεßχνει το πρüσωπο που ενεργεß þστε να γßνει αυτü που σημαßνει το ρÞμα.
6) Η δοτικÞ αυτÞ τßθεται:
ß) με τα ρηματικÜ επßθετα σε .τÝοò Þ -τüò
': ' ßß) με τα παθητικÜ ρÞμοτα στουò συντελικοýò (συνÞθωò) αλλÜ και στουò υπüλοι-
,

ι: . πουòχρüνουò,
ßßß) με τα απρüσωπα ρÞματα ρÝ,Ιει, μετσμÝλει (= μετανιþνω), μÝτεστι (= συμμετÝχω),
ανL liPJ, L.^t a.
.δεß, ,ΙÝγεται, ÜγγÝλλεται, παρεσκεýοσται, þμολογÞθη, προδÝδοκτοι ...
' Ι' ('- θ ßüßαΙ η παθητικÞ σýνταξη μετατρÝπεται σε ενεργητικÞ, δοτικÞ του ποιητικοý η
.|. ß ι. αιτßου γßνεται υποκεßμενο του ενεργητικοý ρÞματοò.
/

t.
 68 Θεωρßα Συντακτικοý τηò ΑρχαßαιΞλλτγg!5 Γλφ99g!
1 .
.ß
\τ: χυιtυ-
16. ΑΠΑΡΕΜΦΑτο

\
,. ΕΝΑΡΘΡο
1. Συνοδεýεται απü το ουδÝτερο Üρθρο ενικοý αριθμοý,
\ 2. lσοδυναμεΙ με αφηριßÝνο ουσιαστικü (π,χ, τü κτÞσασθαι = η απüχτηση)
3. Παßρνει αρνηοτfÞ
σημασßα,
4. το Ýγαρθρο ο1firμφο.ο συντακτικþò, χωρßò να χÜνεΙ Τη ρημαΤΙΚÞ ΤΟυ μΠΟ-

ρεß να εßναι:
α) υποκεßμενο
θ) αντικεßμενο
γß επεξÞγηση (συνÞθωò σε ουδÝτερο δεικτικÞò αντωνυμßαò)
τηò αιτßαò,
δ) ουομοr,*jò'ετερüπßωτοò προσδιοριομüò (γενικÞ αντικειμενικÞ, τηò αναφορÜò
συγκριτικÞ... δοτικÞ αντικειμενικÞ",ηξ ουοφορÜò ",, αιτιατικÞ
,
)
ε)επιρρημοτικüòπτωτικüòπροσδιορισμüò(γενικÞτουσκοποý,τηòαιτßαò...,δοτ'
τρüπου ... κ.Ü.)
στ) εμπρüθετοò προσδιορισμüò,

ιι. ΑΝΑΡΘΡο
1.ΤοÜναρΘρο(üπωòκαιτοÝναρθρο)απαρÝμφατοδιατηρεßπÜντοτετηρηματικÞσημα-
σßα του «αι γι,αß.ü δÝχεται υπüκεßμενο, αντικεßμενο και
επιρρηματικοýò ΠρΟσ-
διορισμοýò, üπωò και το ρÞμα,
2. Συντακτικþò μπορεß να εßναι:
σε προ-
α) Υποκεßμενο, κυρßωò σε απρüσωπα ρÞματα Þ εκφρÜσειò και σπÜνια
αντß του Ýναρθρου (π.χ, πüλεþò Ýστι θÜνατοò ÜνÜ,
σωπικÜ, ο"* χρηο,μßποιεßται
στατον γενÝσθαι = το να γßνει ",)
- Μπορεß να εßναι τελικü Þ ειδικü,,
6) Αντικεßμενο:
ß)σελεκτικüκαιδοξαστικüρÞματα(σπÜνιασεγνωστικÜκαιαισθητικÜ),οπüτε
εßναι ειδικü (= üτι ",), και
ßß)σε6ουλητικÜÞεφετικÜ,δυνητικÜÞοποπειρατικü(δýναμαι,θιÜζομαι,ÝΧω,προ-
διαπρÜττομα ι,
πειρþμαι, κατεργÜζομαι, μανθÜνω ",), κελευστικü Þ
σημαßνουν συνη,
τρεπτικÜ, *(oΙυτ,*Ý (= εμποδßζω) Þ απαγορευτικü, σε üσα
eßζω, οιßßüζω, ποροκαλþ _ οποφασßζω, διονοοýμαι Þ σe üσα
".r,rρÝrr.,,ζητþ, ενÝργεια (Üμελþ, κινδυ-
η σημασßα τουò μπορεß να αναχθεß σε 6οýληση Þ
νεýω, αßρουμοß, dρχομο, ",) Þ σε περιφρÜσειò απü το εßρß και επßθετα με την
εßναι τελικü.
Ýννοια rου Ýυυürüý-(üßüò τ,εΙμß, δυνατüò εßμι ,.,), οπüτε
και προσδοκßο (üμνυμι, Ýλ-
Σημ. 1. ¼σα ρÞματα δηλþνουν υπüσχεση, üρκο, ελπßδα
πßζω,προσδοκþ,ýπισχνοOμαι,Üπειλþ'.',)συντÜσσονταιμεειδικüαπαρÝμ-
üτι """ να """), και σπανιüτερα
φο.ο μÝλλου.ο, ß.rου μÝταφρÜòεται με το Þ
αορ. + Üν.
ηυτα οßχουται Üρνηση Fδαυ,fÞ
Σημ. 2. το ,"ß,*δü.,üρΞμφßr.üΗω«.ßδ-, ο. üλουò τουò χρüνουò εκτüò απü το μÝλ_
χουτα.-Ýε μÝΙτουßο 6ρßüκεται μüνο το τελικü απαρ. απü το μÝλιω
(= πρü_

Üλλα με συγγενικÞ προò αυτü σημασßα,

Κειται να."., σκοπεýω να ...) Þ
ÜντιλÝγω,
Σημ.3. Απü τα ρÞματα που σημαßνουν ÜρνοOμαι, κωλýω, Üνθßσταμαι,
τελικü απαρÝμφατο, που συχνÜ δÝχεται Üρνηση
αηογορßΙrλ κ.λπ, εξαρτÜται
οποßα πλεονÜζει και δε μεταφρÜζεται: π,χ, Ýκþλυον μÞ προσεýχεσθαι
μÞ η
(= τουò εμπüδιζαν να προσεýχονται),
 ΜÝροò Β' - Δ. Πασχαλß6η 169

Σημ.4. ΟρισμÝνα ρÞματα, ανÜλογα με την ιδιαßτερη σημασßα τουò, συντÜσσονται

Üλλοτε με ειδικü και Üλλοτε με τελικü απαρÝμφατο: πεßθω, λÝγω (= λÝω üτι
- παραγγÝλλω να), δοχεΙ (= νομßζω üτι - αποφασßζω, μου φαßνεται καλü να ...),
γιγνþσκω (= κρßνω, νομßζω üτι - αποφασßζω να ...), οßδα (= ξÝρω üτι - ξÝρω να ...,
εßμαι ικανüò να ...)
Κατηγοροýμενο.
ΕπεξÞγηση, σε ουσιαστικü Þ ουδÝτερο δεικτικÞò αντωνυμßαò.
Τηò Αναφορüò, κυρßωò üταν εξαρτÜται απüjπßθετα που σημαßνουν ικανüτητα,
ορμοδιüτητο, δυνατüτητα, επÜρκειο, ονογκαιüτητα και τα αντßθετα: Üγαθüò, Ικα-
νüò, Üξιοò, ÝπιτÞδειοò, δεινüò, βÞδιοò, Þδýò, χαλεπüò, φο6ερüò, σοφüò, 6ραδýò,
./ d3υγνüò, τραχýò κ.λπ..
Σκοποý Þ του ΑποτελÝσματοò, απüj9gψ πlυ ιßνηqη, σκüπιιº
òο'ρστ) ,του _δ!λφυ9υυ
'rΖ/',-_./ ενÝργεισ, εκΔογÞ Þ προσφqρÜ: πÝμπω, 6αßγω (= 6αδßζω), Ýρχομαι, Þκω, ποιþ,
ßατÜΣffiω,τ6ßδßΞοτΙ:ΞΙ,-ΞßFδαμαι,καθßστημι,δßδωμι,παρÝχω...,
ζ) Απüλυτο: Χρησιμοποιεßται σε ορισμÝνεò στερεüτυπεò εκφρÜσειò, που Ýχουν
g.πιρρηματικü χαρακτÞρα: _QΝγρ,ιι Þιιrκροσ_ δqην (= λßγο Ýλειψε, σχεδüν), Ýχþν
εΙναι (= üσο εξαρτÜται απü τη θÝλησÞ μου), τü νýν εßνσι (= üσο για, τþρα), þò Ýποò
εßπεßν (= για να μιλÞσω γενικÜ), þò συνετΙüντΙ εßπεßγ (= για να μιλÞσω σýντομα),
þò Ýν 6ραχεß εßπεßν, þò Ýροß δοχεßν (= κατÜ τη γνþμη μου) κ.λπ..
η) αντß ΠροστακτικÞò σε ανεξÜρτητεò προτÜσειò, οπüτε δηλþνει δÝηση, προσταγÞ
Þ προτροπÞ: π.χ. þ òεßν'ÜγγÝλλειν .,, (νααναγγεßλειò.,,).
θ) Επιφωνηματικü, σε αναφωνÞσειò με κÜποιο επιφþνημα, εκφρÜζει την αιτßα που
προκαλεß την αναφþνηση: π.χ. ÝμÝ παθεΙν τÜδε, φεý/

ß7. ΑπΡοΣΩπΑ ΡΗΜΑΤΑ

1, Τα απρüσωπα Þ τριτοπρüσωπα ρÞματα 6ρßσκονται στο γ' ενικü πρüσωπο και δε δÝχονται
j
tι/α __:-\ προσωπικü υποκεßμενο.

^, λ 2, / Αποκλειστικþò απρüσωπα ρÞματα εßναι λßγα: χρÞ, μÝλρι, Ýξεστl.

., \ '

a\J
' ι'-1 3, Τα περισσüτερα προÝρχονται απü προσωπικÜ, κυρßωò ενεργητικÜ και σπανιüτερα παθη-
τικÜ. ΣυνηθÝστερα απρüσωπα ρÞματα εßναι τα εξÞò: δεß προσÞκει, (= επιτρÝπεται, εßναι
δυνατü), ßστι (+ τελ. απαρ.), Ýνεστιν Þ Ýνι και πÜρεστιν Þ πüρα (= εßναι δυνατü), δοκεß (=
φαßνεται καλü), συρ6αßνει, συμφÝρει, ÜρκεΙ, πρÝπει, λÝγεται, ÜγγÝλλεται, κηρýττεται,
üμολογεßτσι, προστÝτακται, εßμαρται κ.Ü.
4, Τα απρüσωπα ρÞματα (και οι απρüσ. εκφρÜσειò) δÝχονται ωò υποκεßμενο:
α) Üναρθρο απαρÝμφατο, τελικü Þ ειδικü,
θ) δευτερεýουσα πρüταση, κυρßωò ονοματικÞ: ειδικÞ, ενδοιαστικÞ, πλÜγια ερωτημα-
τικÞ.
5. Με τα απρüσωπα ρÞματα (και τιò απρüσ. εκφρÜσειò) συντÜσσεται συνÞθωò δοτικÞ προ-
σωπικÞ (καθαρÞ Þ 9πλÞ)
σκεýασται (δεò §θ,76ßßß). Το απρüσωποχρÞ (πÜντοτÞκαß το Γεß(συνÞθωò) δε συντÜσ-
παρε-

σονται με δοτικÞ προσωπικÞ.

6. ¼ταν στην πρüταση υπÜρχει ονομαστικÞ (υποκεßμενο, κατηγοροýμενο κ.λπ.), τüτε το ρÞ-
μα εßναι προσωπικü, Ýστω κι αν υπÜρχει δοτικÞ προσωπικÞ.
7 , ΟρισμÝνα απρüσωπα ρÞματα χρησιμοποιοýνται χωρßò υποκεßμενο. Σ' αυτÜ το υποκεßμενο
εßναι μια αφηρημÝνη Ýννοια που ενυπÜρχει στο απρüσ. ρÞμα (σýστοιχο υποκεßμενο):
μÝλει μοß τrγοò (= αντικ.: φροντßζω για κÜτÞ, μεταμÝλει μοß τινοò (= μετανιþνω), μÝτεστß
μοß τινοò (= παßρνω μÝροò σε κÜτÞ, δεß 7rνοò (= υπÜρχει ανÜγκη απü κÜτÞ, πορεσκεýσστσß
τινι (= 6ylyg ετοιμασßα απü κÜποιον), προσÞκει ροß τινοò (= Ýχω σχÝση με ..,).
 ,t70 Θεωρßα Συντακτικοý τηò Αρχαßαò ΕλληνικÞò Γλþσσαò

Θι σπρüσωπεò εκφρÜσεΙò ακολουθοýν τη σýνταξη των απρüσωπων ρημÜτων και σΧημα,

τßζονται:
α) Απü το ουδÝτερο επιθÝτου Þ μετοχÞò και το ρÞμα Ýστß: Üξιüν Ýστι, οßüν τ' Ýστß, φανερüν
Ýστι, δÞλüν Ýστι, εßκüò Ýστι, αßσχρüν Ýστι, σαφÝò Ýστι κ,Ü,
6)ΑπüÝνααΦηρημÝνοουοιαστικü(χωρßòÜρθρο)καιτορÞμαÝστß,τοοποßοσυχνÜπαρα.
λεßπεται: ÜνÜγκη, λüγοò, þρα, χρεþν, καιρüò, θÝμιò, Ýργον, Ýλπßò, κßνδυνοò üφελοò ",
ωφÝλιμο να ",),
Ζ.., Ýστß εßναι χρÞσιμο,
(=

Ο.9 Ýνα τροπικü επßρρημα και το Ýχει: καλþò, Üρκοýντωò, üρθþò, καλþò, προσηκüντωò
5υ/
^t! ,.. εχε..

Ji rj ,ß]
'
,,,, '[ ,ι
ι
1θ. ΡtΙΜΑΤΙΚΑ ΕηΙΘΕΤΑ ΣΕ -τοò, -τÝοò

I. ΡημοτικÜ επßθετα σε -τοò, -τη, -τον

ενερ_
1. Τα ρηματικÜ επßθετα σε _τοò Ýχουν κανονικÜ παθητικÞ σημασßα και σπανιüτερα
γη.,«Þ, λυτüò (= λυμÝνοò), üπρακτοò (= αυτüò που δεν Ýπραξε),
2, ΑυτÜ σημαßνουν:
α) ¼,τι και η μετοχÞ του παθητικοý παρακειμÝνου Þ (σπανιüτερα) ενεστþτα Þ αορß_
στου: π,χ. γρατττüò (= γεγραμμÝνοò, αυτüò που Ýχει γροφεß),
θ) Εκεßνον που εßναι Üξιοò Þ μπορεß να πÜθει αυτü που φανερþνει το ρÞμα: π.χ.
Üλωτüò (= αυτüò που' μπορεß γα αλωθεß, γα κυριευτεß), μεμπτüò (= ο Üξιοò γα τογ
μÝμφεται κανεßò).
3. Τα ρηματικÜ επßθετα σε, _τοò συντÜσσονται üπωò και τα üλλα επßθετα.
4, ΣυχνÜ συνοδεýονται απü ποιητικü αßτιο, δοτικÞ Þ εμπρüθετο,
_τοò μπορεß να σχηματßζεται
5. ¼πωò και με Üλλα επßθετα, Ýτσι και με τα ρηματικü σε
προσωπικÞ σýνταξη (απü ρÞμ. μετα6ατικÜ + αιτιατικÞ) Þ_ απρüσωπη (απü αμετÜ6ατα,
κυρßωò) π.χ. θιωτüν Ýστι (= Üξιüν Ýστι),
- Οι απρüσωπεò συντÜξειò αυτοý του εßδουò κονονικÜ δε δÝχονται υποκεßμενο.

ιI. ΡηματικÜ επßθετα σε -τÝοò

'l.ΑυτÜ σημαßνουν üτι πρÝπει να γßνει αυτü που δηλþνει το ρÞμα απü το οποßο παρÜ-
γονται,
2. Η σýνταξÞ τουò μπορεß να εßναι:
Α. ΠροσωπικÞ βτÝοò -τÝα -τÝον Ýστß)
α) Η σýνταξη αυτÞ σχηματßζεται
1)απüτηνονομαστικÞτουρηματικοýεπιΘÝτου,πουεßναικατηγοροýμενοτου
υποκειμÝνου,
2) απü το ρÞμα Ýστß Þ εßσß ,
3) απü το υποκεßμενο, που καθορßζει και το γÝνοò του ρηματικοý επιθÝτου και
4) απü τη δοτ. προσωπικÞ του ενεργοýντοò προσþπου Þ ποιητικοý αιτßου.
6)' Η προσωπικÞ σýνταξη Ýχει παθητικÞ σημασßα και αναλýεται σε δεß + οπορÝμφατο
ρÞμ. παθητικÞò διÜθεσηò: π.χ, þφελητÝα Ýστß σοι Þ πüλιò
(= δεß þφελετσθαι τÞν

πüλιν).
Β. Απρüσωπη (-τÝον Þ -τÝα Ýστß)
α) Η απρüσωπη σýνταξη σχηματßζεται:
1 ) απü το ουδÝτερο ενιΚοý Þ, σπÜνια, πληθυντικοý του ρηματ. επιθÝτου,
2) απü το Ýστß, που συχνÜ παραλεßπεται,
3) απü τη δοτ. προσωπικÞ του ενεργ. προσþπου και