Download as doc, pdf, or txt
Download as doc, pdf, or txt
You are on page 1of 4

Isifundo: Literature In Ndebele

Ibizo: Phakamile Khumalo

Inombolo yokuhlolwa:

Isikolo:

Ibanga:

Isikhathi:
Isendlalelo
Abafundi abasayazi imithi ebisetshenziswa izolo ngenxa yokuhlala
emadolobheni ngakho isisiya itshabalala.
Ukudingisisa ngalapho imithi evela khona:
Imithi ivela ezihlahleni zegusu ezingejayelanga ukuhlanyelwa
kumbe ukulinywa ngabantu. Izihlahla lezokungaba ngezithelayo
kumbe ezingatheliyo. Kusetshenziswa amahlamvu, amaxolo,
izithelo kumbe impande ukwenza imithi ebisetshenziswa endulo.
Izifanekiso zaleyo mithi yilezi:
Isihaqa
Isihaqa sivela esihlahleni esibizwa ngokuthi yisihaqa.
Kuyaganyulwa amaxolo aso asetshenziswe njengomuthi
wokwelapha isisu, ikhanda, isilumo kanye lenyongo.

Intolwane
Isihlahla sentolwane sibizwa ngokuthi yintolwane sitholakala
eguswini. Kugenjwa impande zaso zonyiswe zigigwe
zisetshenziswe njengomuthi. Impuphu yempande zentolwane
isetshenziswa njengomuthi wokwelapha isisu kanye leqolo.

Uxakuxaku
Lesi yisihlahla esithelayo esitholakala eguswini. Amahlamvu
aso asetshenziswa ukwelapha indlebe.

Icena
Icena liluba elihlabayo elitholakala egangeni. Liyasetshenziswa
ukwelapha abantu kanye lezifuyo. Kusetshenziswa amahlamvu
alo. Lelapha isisu lenyongo.

Umsehla
Yisihlahla esitholakala egangeni. Kusetshenziswa amahlamvu
lamaxolo aso ukwenza imithi.
Amasampuli emithi
Isihaqa
Intolwane

Uxakuxaku

Icena

Umsehla

Yelapha njani imithi le?


Imithi yesintu ibiselapha ngezindlela ezinengi ezifana
lokuthunqisela, ukugcoba, ukunathwa ukugabha kanye
lokudliwa.

Isihaqa
Selapha ngokunathwa. Kuthathwa ucezu lwexolo laso
luphoselwe phakathi kwamanzi atshisayo sihlale isikhatshana,
amahola kumbe insuku. Okwelaphayo ngamanzi la ababayo.
Ophathekileyo angasinatha ngokhezo kabili ngelanga, ekuseni
lantambama. Isihaqa selapha isisu, ikhanda, isilumo kanye
lenyongo.

Intolwane
Intolwane yelapha ngokudliwa. Ungagebha impande zayo
kumele uzomise, uzigige zibeyimphuphu. Impuphu le
ihlanganiswa lelambazi kudliwe konke. Intolwane yelapha iqolo
lesisu.

Uxakuxaku
Kwelapha amahlamvu alo. Ayakhiwa agigwe kuphume umhluzi
awo oluhlaza. Umhluzi lo uthelwa phakathi kwendlebe
ebuhlungu. Ngemva kwesikhatshana ubuhlungu buyama
indlebe igeziseke ngokuphuma ubomvu.

Icena
Lelapha ngokunathwa. Usika ucezu lwehlamvu uluhlalise
phakathi kwamanzi ubusunatha. Lelapha isisu lenyongo
ngokugijimisa njalo nje usiya endlini encane. Linathwa kanye
ngelanga.

Umsehla
Umsehla ngumuthi okugeza umnyama lesithunzi.
Kusetshenziswa amahlamvu awo. Ayafakwa phakathi kwamanzi
abantu abavela kuyafihla umufi bageze ngawo bengakangeni
egumeni. Uyasetshenziswa njalo ekukhululweni kwempahla
zomufi. Imphahla zakhe ziyachelwa ngamanzi alamahlamvu
omsehla. Umsehla uyaphinda njalo welaphe isisu lesilumo
ngokunathwa. Kusetshenziswa amaxolo. Ayafakwa emanzini
ophathekileyo anathe ekuseni, emini, lantambama ngokhezo
aphinde amalanga elandelana aze elapheke.

You might also like