CHUYÊN ĐỀ: BIẾN DỊ

Bài 17. BIẾN DỊ TỔ HỢP - CON KHÁC CHA MẸ,

CHƯA CHẮC ĐÃ LÀ CON HÀNG XÓM

BIẾN DỊ DI TRUYỀN
Những đặc điểm sai khác của con cái so với bố mẹ và con cái so với các anh chị em, có khả
năng di truyền cho thế hệ sau.
1. BIẾN DỊ TỔ HỢP
a. Định nghĩa
Biến dị tổ hợp là hiện tượng các tính trạng mới ở đời con xuất hiện do sự tổ hợp lại vật chất di
truyền của bố và mẹ trong quá trình sinh sản hữu tính.
b. Ví dụ
VD 1. Ở cây hoa mõm sói, màu sắc hoa chịu sự chi phối của 1 cặp alen A quy định màu đỏ, a
quy định màu trắng. Bố mẹ đều dị hợp lai với nhau, tìm kết quả.
Aa (hoa đỏ) x Aa (hoa đỏ)
A a
A AA Aa
a Aa aa

1AA (hoa đỏ): 2 Aa (đỏ): 1aa (trắng)

Nhận xét: Nhận thấy kiểu hình hoa trắng (aa) không có ở bố mẹ nhưng có ở đời con => Biểu
hiện của biến dị. Biến dị này là kết quả của sự tổ hợp lại vật chất di truyền của bố và mẹ.

Ví dụ 2. Đậu Hà lan cặp alen Yy quy định màu hạt – Y màu vàng, y màu xanh. Cặp alen Ss quy
định hình dáng hạt, S quy định hạt trơn, s hạt nhăn.
Khi lai hai bố mẹ Yy Ss với nhau (hạt vàng, trơn) kết quả như thế nào?
Về tỷ lệ kiểu hình
9Y-S-: 3Y-ss:3yyS-:1yyss được sinh ra từ cặp bố mẹ YySs với kiểu hình vàng, trơn.
Xuất hiện con lai: Vàng nhăn, xanh trơn, xanh nhăn là kết quả của tái tổ hợp vật chất di truyền
giữa bố và mẹ.
C. Nguyên nhân gây biến dị tổ hợp
Để tạo ra biến dị tổ hợp, cần tạo ra sự đa dạng về kiểu giao tử và kiểu hợp tử trong quá trình
sinh sản.
Các nguyên nhân căn bản bao gồm:
- Tạo ra sự đa dạng giao tử trong giảm phân:
+ Sự tiếp hợp trao đổi chéo trong giảm phân I tạo ra nhiều loại giao tử mới, bản thân đã là
sự tái tổ hợp vật chất di truyền.
 + Cách xếp hàng hai của NST trong kỳ giữa giảm phân I và (dẫn đến) cách thức phân ly
NST kép trong kỳ sau giảm phân I tạo ra sự đa dạng giao tử.
- Sự đa dạng hợp tử là kết quả của quá trình kết hợp ngẫu nhiên giữa các dạng giao tử với
nhau.
Ý nghĩa của biến dị tổ hợp:
- Tạo nguyên liệu cho quá trình chọn lọc tự nhiên và quá trình chọn giống.
- Trung hòa các alen gây hại
c. Bài tập liên quan
Số cặp alen Số loại giao Số tổ hợp Tỷ lệ kiểu Số kiểu hình TL kiểu
(Số cặp NST) tử giao tử gen hình
1 cặp alen 2 4 1:2:1 2 3:1
2 cặp 4=2 2
16 = 4 2
(1:2:1)2
4=2 2
(3:1)2
3 8 = 23 64 = 43 (1:2:1)3 8 = 23 (3:1)3
n cặp 2n 4n (1:2:1)n 2n (3:1)n
Ở người, có bộ NST 2n = 46, số loại tinh trùng và số loại trứng được tạo ra ở 1 người nam giới,
và một người nữ là bao nhiêu (không tính tiếp hợp trao đổi đoạn), số loại hợp tử là bao nhiêu?
Số loại tinh trùng: 223 loại tinh trùng
Số loại trứng là: 223 loại trứng
Số loại hợp tử có khả năng tạo ra là: 246
Sinh sản hữu tính nó tạo ra một số lượng khổng lồ không thể tính được các tổ hợp giao tử =>
Đa dạng di truyền và là cơ sở cho chọn lọc trong tiến hóa.
Sinh sản hữu tính:
- Mất năng lượng để tìm kiếm bạn tình
- Mất năng lượng tạo giao tử vô ích.
- Sự mang nặng đẻ đau đối với con cái là một thời kỳ rất dễ bị các loài đối địch ăn thịt hoặc tiêu
diệt.
Tại sao tự nhiên lại duy trì sinh sản hữu tính?
Vì:
Sinh sản hữu tính tạo ra sự đa dạng về mặt di truyền của quần thể, do vậy số lượng nguyên liệu
cho quá trình chọn lọc sẽ nâng cao.
Sinh sản vô tính có nhiều điểm thuận lợi, song sự đa dạng kém rất nhiều. Chỉ một điều điều
kiện môi trường thay đổi có thể dẫn đến sự hủy diệt của toàn bộ quần thể giống nhau.