1986 წლის 26 აპრილს უკრაინის საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკის ტერიტორიაზე,

ჩერნობილის ატომური ელექტროსადგურის მეოთხე ენერგობლოკზე მსოფლიო ატომური

ენერგეტიკის სფეროში უმსხვილესი ავარია მოხდა. ამ შემთხვევის შედეგებს მსოფლიო, მათ
შორის საქართველო, დღემდე იმკის. აფეთქების შედეგად რეაქტორი მთლიანად დაინგრა,
რამაც მისი მიმდებარე ვრცელი ტერიტორიის რადიოაქტიური ნივთიერებებით – ურანის
იზოტოპით, პლუტონიუმით, სტრონციუმით დაბინძურება გამოიწვია. ამან გამოიწვია
მოსახლეობაში სიკვდილიანობის ზრდა და დაავადებების დიდი ტალღა. ჩერნობილის
კატასტროფა შეფასებულია უდიდეს ავარიად ატომური ენერგეტიკის ისტორიაში, როგორც
დაღუპულთა და დაშავებულთა რაოდენობით, ისე ეკოლოგიური დაბინძურების
ხარისხითა და ეკონომიკისათვის მიყენებული ზიანით.
 
რადიოაქტიური ნივთიერებებით დაბინძურდა 200,000 კმ²-ზე მეტი ტერიტორია, ავარიის
შედეგად გაჩენილმა რადიოაქტიურმა ღრუბელმა მოიცვა სსრკ-ის ევროპული ნაწილი,
აღმოსავლეთი ევროპა, სკანდინავია, დიდი ბრიტანეთი და აშშ-ს აღმოსავლეთი ნაწილი.
რადიოაქტიური ნალექის 60% დაილექა ბელარუსის ტერიტორიაზე. დაბინძურებული
ზონიდან ევაკუირებული იყო დაახლოებით 200,000 ადამიანი. რადიოაქტიური
ნივთიერება ვრცელდებოდა ჰაერით.

ბირთვული ენერგიის სააგენტოს (NEA) მონაცემებით, მე-4 რეაქტორი წინა დღით გათიშეს,
რათა ენერგიის პოტენციური გათიშვის შემთხვევაში უსაფრთხოების სისტემების
ტექნიკური შემოწმება ჩაეტარებინათ. მიუხედავად იმისა, რომ აფეთქების ნამდვილი
მიზეზის შესახებ ჯერ კიდევ გარკვეული უთანხმოებაა, საყოველთაოდ მიჩნეულია, რომ
პირველი აფეთქების მიზეზი იყო ჭარბი ორთქლი, მეორეზე კი გავლენა მოახდინა
წყალბადმა. ჭარბი ორთქლი გამაგრილებელი წყლის შემცირებამ წარმოქმნა, რის გამოც,
ორთქლი გამაგრილებელ მილებში შევიდა — გაჩნდა რეაქტიულობის დადებით
კოეფიციენტი, რამაც გამოიწვია ენერგიის უზარმაზარი მატება, რაც ოპერატორებმა ვერ
გათიშეს.

აფეთქება 26 აპრილს, ადგილობრივი დროით 1:23 საათზე მოხდა, გაანადგურა მე-

4რეაქტორი და გააჩინა ხანძარი. საწვავისა და რეაქტორის კომპონენტების
რადიოაქტიური ნარჩენები მიმდებარე ზონაში ჩამოცვივდა, ცეცხლი კი მე-4
რეაქტორიდან მიმდებარე შენობებსაც მოედო. ტოქსიკური ორთქლი და მტვერი
ქარს მიჰქონდა.

აფეთქებამ სადგურის ორი თანამშრომელი მოკლა, რამდენიმე საათში კი სხვა

რამდენიმე თანამშრომელიც დაიღუპა. მომდევნო დღეებში, საგანგებო სამსახურის
ჯგუფები ამაოდ ცდილობდნენ ცეცხლისა და რადიაციული გაჟონვის შეკავებას,
რად დროს მიღებული რადიაციული დასხივების შედეგადაც, გარდაცვლილი
მუშების რაოდენობა კიდევ გაიზარდა.
პრიპიატის მოსახლეობის ევაკუაცია კატასტროფიდან დაახლოებით 36 საათის შემდეგ, 27
აპრილს დაიწყო. იმ დროისათვის, მრავალ ადამიანს აღენიშნებოდა ღებინება, თავის
ტკივილი და რადიაციით მოწამვლის სხვა ნიშნები. 14 მაისისთვის, სადგურის გარშემო 30-
კილომეტრიანი ზონა დახურეს და კიდევ 116 000 მცხოვრების ევაკუაცია განახორციელეს.
მსოფლიო ბირთვული ასოციაციის მონაცემებით, მომდევნო რამდენიმე წელიწადში უფრო
ნაკლებად დაბინძურებულ ზონებში გადასახლების რეკომენდაცია მიეცა კიდევ 220 000
ადამიანს.

ავარიიდან პირველი ოთხი თვის განმავლობაში ჩერნობილზე მომუშავე 28 მუშა დაიღუპა;

მათ შორის იყვნენ გმირი თანამშრომლებიც, რომლებმაც იცოდნენ, რომ სასიკვდილო
რადიაციულ დასხივებას იღებდნენ, მაგრამ მაინც მუშაობდნენ ობიექტიდან რადიაციული
გაჟონვის შეკავებაზე.

ჩერნობილის კატასტროფიდან სამ თვეში, რადიაციული დასხივების ან ავარიის სხვა

პირდაპირი ეფექტების შედეგად 31 ადამიანი დაიღუპა. UNSCEAR-ის მონაცემებით, 1991-
2015 წლებში, ფარისებრი ჯირკვლის კიბოს დიაგნოზი 20 000-მდე ისეთ ადამიანს დაესვა,
რომლებიც 1986 წლისთვის 18 წელზე ნაკლების იყვნენ. ადგილზე მომუშავე თუ
ევაკუირებულ პირებში, ცხოვრების მანძილზე შეიძლება კიბოს უფრო მეტი შემთხვევაც
დაფიქსირდა, მაგრამ პირდაპირ ჩერნობილის რადიაციული გაჟონვის შედეგად
გამოწვეული კიბოთი სიკვდილისა და ჯანმრთელობის ეფექტების ზოგადი ცნობილი
მაჩვენებელი იმაზე დაბალი აღმოჩნდა, ვიდრე თავდაპირველად შიშობდნენ.

დაზიანებული რეაქტორი სწრაფად დალუქეს ბეტონის სარკოფაგში, რათა რადიაციული

გაჟონვა შეჩერებულიყო. თუმცა, სამეცნიერო წრეებში მიმდინარეობს დებატები იმის
შესახებ, რამდენად ეფექტიანი იყო ეს სარკოფაგი და ალბათ მომავალშიც გაგრძელდება.
უკვე არსებული სარკოფაგის სტაბილიზების შემდეგ, 2006 წელს ახლის, სახელად New
Safe Confinement სტრუქტურის აგება დაიწყეს. მისი მშენებლობა 2017 წელს დასრულდა
და წარმოადგენს 257 მეტრის სიგანის, 162 მ სიგრძის და 108 მ სიმაღლის სტრუქტურას,
რომელიც მე-4 რეაქტორს და მის სარკოფაგს სრულად ფარავს და ეფექტიანი იქნება სულ
მცირე მომდევნო 100 წლის განმავლობაში.
2500 ცნობილი ატომის ბირთვთაგან დაახლოებით 90% სტაბილური არ არის.
არასტაბილური ბირთვები თვითნებურად გადაიქცევიან სხვა ბირთვებად , რასაც თან
ახლავს ნაწილაკების ამოფრქვევა. ამ თვისებას რადიოაქტივობა ეწოდება . დიდი
ბირთვებისთვის არასტაბილურება მიიღწევა ბირთვის ნუკლონების მიზიდვის ძალებსა და
პროტონების კულონური განზიდვის ძალებს შორის კონკურენციის შედეგად. თუ ბირთვი
შეიცავს მნიშვნელოვნად მეტ პროტონს ვიდრე ნეიტრონს, მაშინ არასტაბილურობა
გამოწვეულია კულონური ურთიერთქმედების ენერგიის სიჭარბით. ბირთვები - რომლებიც
ჭარბ ნეიტრონებს, არასტაბილურები არიან იმის ხარჯზე, რომ ნეიტრონების მასა აჭარბებს
პროტონების მასას. ბირთვის მასის გაზრდა მისი ენერგიის ზრდას იწვევს.

რადიოაქტივობის მოვლენა ფრანგი მეცნიერის ა.ბეკერელის მიერ იქნა აღმოჩენილი 1896

წელს, რომელმაც აღმოაჩინა, რომ ურანის მარილებიასხივებენ უცნობ გამოსხივებას,
რომელსაც შეუძლია სინათლისთვის გაუმჭვირვალე წინაღობაში გავლა და იწვევს
ფოტოემულსიის გაშავებას. ორი წლის შემდეგ ფრანგმა მეცნიერებმა მარია და პიერ
კიურებმა თორიუმის რადიოაქტივობა იპოვეს და აღმოაჩინეს ორი ახალი რადიოაქტიური
ელემენტი- პოლონიუმი და რადიუმი.

ყველა ნივთიერება შედგება ნაწილაკებისგან, რომელთაც ატომი ეწოდება . თითოეული

ატომი შეიცავს ბირთვს, რომელიც პროტონებისა და ნეიტრონებისგან შედგება . ზოგი
ნივთიერება რადიოაქტიურია. ეს იმას ნიშნავს, რომ ამ ნივთიერების ატომები ენერგიას
გამოასხივებენ. რადიოაქტივობა არის თავისთავადი ბირთვული გარდაქმნის უნარი ,
რომლის დროსაც ხდება ენერგიის გამონთავისუფლება გამოსხივების სახით და
წარმოიქმნება ახალი ბირთვის პროტონების ან ნეიტრონების შეცვლილი რიცხვით .

რადიოაქტიური ტერმინი ახასიათებს ქიმიურ ელემენტს, ან მის რომელიმე მაერთს ,

რომელსაც აქვს რადიოაქტივობის თვისება. მისი აღმოჩენა მოხდა ბედნიერი შემთხვევის
წყალობით. ანტუან ბეკერლს ექსპერიმენტებს ატარებდა ურანის მარილებზე. ბეკერლის
აინტერესებდა ურანის მარილების დასხივების შემდეგ ხილულ სინათლესთან ერთად , თუ
ჩნდებოდა სხვებიც. ბეკერელმა ფოტოფირფიტა გაახვია მკვრივ შავ ქაღალდში , ზედ
მოათავსა ურანის მარილის მარცვლები და გადაიტანა კაშკაშა მზის სინათლეზე .
გამჟღავნების შემდეგ ფიტფიტა გაშავდა იმ ადგილებში , სადაც მარილი იყო
მოთავსებული. მაშასადამე, ურანი ქმნის რაღაც გამოსხივებას, რომელიც რენტგენის
სხივების მსგავსად განჭოლავს გაუმჭვირავ სხეულებს და მოქმედებს ფოტპფირფიტაზე .
ბეკერელს ეგონა, რომ ეს გამოსხივება ჩნდება მზის სხივების გავლენით. მაგრამ ერთხელ
1896 წლის თებერვალში მორიგი ცდის ჩატარება არ მოხერხდა ღრუბლიანი ამინდის გამო
და ბეკერელმა მაგიდის უჯრაში შეინახა ფირფიტა, რომელზეც იდო ურანის მარილით
დაფარული სპილენძის ჯვარი. ყოველი შემთხვევისთვის მან გაამჟღავნა ფირფიტა ორი
დღის შემდეგ და დაინახა ჯვრის ფორმის მკაფიო გამოსახულება . ეს ნიშნავდა , რომ
ურანის მარილები თავისთავად ასხივებდა, გარეგანი ფაქტორების მოქმედების გარეშე .
რა თქმა უნდა, ეს ბედნიერი (ბედნიერი ვისთვის გააჩნია) შემთხვევა რომ არა
რადიოაქტივობას მაინც აღმოაჩენდნენ, მაგრამ გაცილებით გვიან.

სულ მალე ანტუან ბეკერელმა აღმოაჩინა, რომ მსგავსად რენტგენის სხივებისა ურანის
მარილების გამოსხივება იწვევს ჰაერის იონიზაციას და განმუხტავს ელექტროსკოპს .
ბუნებრივია, ამ აღმოჩენების შემდეგ შეეცადნენ გაეგოთ, ხომ არ გააჩნდა ასეთი
თავისთავადი გამოსხივების უნარი, ურანის გარდა, სხვა ქიმიურ ელემენტებსაც . 1898 წელს
საფრანგეთში მარია სლოდოვსკაია კიურიმ და სხვა მეცნიერებმა აღმოაჩინეს თორიუმის
გამოსხივება. შემდგომში ახალი ელემენტების აღმოსაჩენად ძირითადი მუშაობა ჩაატარეს
მარია კიურიმ და მისმა მეუღლემ, პიერ კიურიმ. თორიუმის და ურანის შემცველი მადნების
სისტემატურმა გამოკვლევამ მათ ახალი მანამდე უცნობი ელემენტის- პოლონიუმის
გამოყოფის საშუალება მისცა. ელემენტს ასე დაერქვა მარია სლოდოვსკაია კიურის
სამშობლოს- პოლონეთის საპატივსაცემოდ.

და ბოლოს აღმოჩენილი იქნა ძალიან ძლიერი გამოსხივების მქონე კიდევ ერთი

ელემენტი. მას უწოდეს რადიუმი (ნიშნავს სხიურს). თავისთავად გამოსხივებას კი მარია და
პიერ კიურებმა რადიოაქტივობა უწოდეს. საინტერესოა, მარია და პიერ კიურების
განსაკუთრებული სიყვარული და მათი დამოკიდებულენა საკუთარი პროფესიისადმი . მათ
ჯანმრთელობაზე უარყოფითი გავლენა მოახდინა დიდი ხნის განმავლობაში რადიაციურ
გარემოში ყოფნა და საბოლოოდ ორივე რადიოაქტიური დასხივების შედეგად
გარდაიცვალა. ცნობილია, რომ მათი ჩანაწერები და პირადი ნივთიერებებიც კი
რადიაციას ასხივებდა.

XX საუკუნის დასაწყისში ისეთი მოვლენები, რომლებიც უკავშირდება რადიოაქტივობას

დიდ გაკვირვებას იწვევდა. ჯერ ერთი გასაკვირი იყო გამოსხივების მუდმივობა ისეთი
რადიოაქტიური ელემენტების მიერ, როგორიცაა ურანი, ტორიუმი და რადიუმი . დღეების ,
თვეებისა და წლების განმავლობაში გამოსხივების ინტენსივობა შესამჩნევად არ
იცვლება. მასზე არავითარ გავლენას არ ახდენდა ისეთი ჩვეულებრივი ზემოქმედებანი ,
როგორიცაა გახურება ან წნევის გაზრდა. რადიოაქტიურ გამოსხივებაზე ოდნავადაც არ
მოქმედებდა არც ქიმიური რეაქციები, რომებშც მონაწილეობდნენ რადიოაქტიური
ნივთიერებები.

მეორეც, რადიოაქტივობის აღმოჩენის სულ მალე გამოირკვა, რომ რადიოაქტივობას

ახლავს ენერგიის გამოყოფა. პიერ კიურიმ განსაზღვრა, რომ ერთი გრამი რადიუმი
საათში დაახლოებით 582 ჯოული ენერგიას გამოყოფს და ეს ენერგია წლების
განმავლობაში განუწყვტლივ გამოიყოფა.
როგორ გამოიყენება რადიოაქტიური ნივთიერებები?

რადიოაქტიური ნივთიერებების გამოყენება ხდება მეცნიერებაში , წარმოებასა და

მედიცინაში.

სამეცნიერო კვლევით რეაქტორებში ბირთვული მასალები გამოიყენება სხვადასხვა

ნივთიერების თვისებების შესასწავლად მაღალი რადიაციის პირობებში .

ბიოლოგიასა და ბიოსამედიცინო კვლევებში რადიოაქტიური ნივთიერებები გამოიყენება

ახალი წამლების ტესტირების დროს, ასევე ძუძუმწოვართა უჯრედული ფუნქციებისა და
ძვლის ფორმირების შესწავლისათვის.

მათი მრავალმხრივი გამოყენება ხდება სამრეწველო მიმართულებითაც , მაგალითად

ნივთიერების სიმკვრივის შესაფასებლად, სტერილიზაციისათვის ასევე ნივთიერებებში
მინარევების აღმოსაჩენად.

ძირითადად ბირთვული მასალების ფუნდამენტური თვისებების გამოყენებით ხდება

ელექტოენერგიის გამომუშავება ატომურ ენერგეტიკულ რეაქტორებში .

მედიცინაში რადიოაქტიური ნივთიერებებით ხდება ონკოლოგიური წარმონაქმნების

დასხივება, მათი შემდგომი ზრდის შეჩერების ან დიაგნოსტიკის მიზნით , ასევე ფართოდ
გამოიყენება რენტგენის დანადგარები დიაგნოსტიკის , თერაპიის მიზნით .

რადონი

ჩრდილო-დასავლეთი აიოვა — იცოდით, რომ აშშ-ს EPA-ს თანახმად, ჩვენი ტერიტორია

რადონის გაზის რისკის ყველაზე მაღალი დონეა? აიოვას მთელი შტატი, ისევე როგორც
აღმოსავლეთ სამხრეთ დაკოტა, აღმოსავლეთ ნებრასკა და სამხრეთ-დასავლეთ
მინესოტა რისკის ყველაზე მაღალი დონეა.

იანვარი რადონის მოქმედების თვეა. რენდი ლეინი არის ჯანდაცვის ფიზიკოსი რადონის
პროგრამით აიოვას საზოგადოებრივი ჯანდაცვის დეპარტამენტში . მისი თქმით , რადონი
არის უფერო, უსუნო, რადიოაქტიური გაზი, რომელიც რეალურად წარმოიქმნება ნიადაგში
ურანის დაშლის შედეგად. ის ამბობს, რომ ეს ნიშნავს, რომ დიახ, თქვენს მახლობლად
ნიადაგში, ალბათ, ბუნებრივად ჩნდება ურანი. ლეინის თქმით, საშიშია რადონის დაშლა
ალფა ნაწილაკების ემისიის გამო - რადგან მათ შეუძლიათ თქვენს ფილტვებზე მიბმა და
ფილტვის კიბოს გამოწვევა.

რადონი არის ბუნებრივი რადიოაქტიური ელემენტის ელემენტი სიმბოლო Rn და ატომური

ნომერი 86. აქ არის 10 რადონი ფაქტები. მათ იციან, რომ შენი სიცოცხლეც კი გადარჩება .
რადონი არის უფერო, უსუნო და არომატული გაზი ჩვეულებრივი ტემპერატურისა და
ზეწოლის დროს. რადონი რადიოაქტიურია და გარდაიქმნება სხვა რადიოაქტიურ და
ტოქსიკურ ელემენტებში. რადონული ხასიათდება როგორც ურანის, რადიუმის , თორუმის ,
და სხვა რადიოაქტიური ელემენტების ჩამორჩენილი პროდუქტი. რადონის 33 ცნობილი
იზოტოპებია. Rn-226 არის ყველაზე გავრცელებული. ეს არის ალფა emitter ერთად
ნახევარი ცხოვრების 1601 წლის. რადონის არცერთი იზოტოპი არ არის სტაბილური.

რადონი იმყოფება დედამიწის ქერქში 4 კგ-ზე მე -4 მლ -13 მგგ-ზე. იგი ყოველთვის

იმყოფება გარეთ და სასმელი წყლის ბუნებრივი წყაროებიდან, მაგრამ დაბალი დონე ღია
ადგილებში. ეს ძირითადად პრობლემაა თანდართული სივრცეში, როგორიცაა შიდა ან
ნაღმი.

აშშ EPA- ს შეფასებით საშუალო რადონის კონცენტრაცია შეადგენს 1,3 პიკერქსს ლიტრზე
(pCi / L). სავარაუდოა, რომ აშშ-ში 15-ზე მეტ საცხოვრებელ სახლს აქვს მაღალი რადონი,
რომელიც 4.0 pCi / L ან უფრო მაღალია. მაღალი რადონის დონე იქნა ნაპოვნი ამერიკის
შეერთებული შტატების ყველა სახელმწიფოში. რადონი მოდის ნიადაგზე , წყალსა და
წყალმომარაგებაზე. ზოგიერთი სამშენებლო მასალა ასევე გამოსცემს რადონს ,
როგორიცაა კონკრეტული, გრანიტის countertops და კედლის დაფები. ეს მითია, რომ
მხოლოდ ხანდაზმული სახლები ან გარკვეული დიზაინისაა მგრძნობიარე მაღალი
რადონის დონეები, რადგან კონცენტრაცია ბევრ ფაქტორზეა დამოკიდებული . იმის გამო ,
რომ ეს მძიმეა, გაზი ნაკლებად იკავებს დაბლობულ ტერიტორიებს. რადონული ტესტის
კომპლექტი შეუძლია აღმოაჩინოს მაღალი დონის რადონს, რომელიც ზოგადად
შეიძლება შეამსუბუქოს საკმაოდ ადვილად და უმარტივეოდ საფრთხის შესახებ .

რადონი არის ფილტვის კიბოს მეორე მიზეზი (მოწევის შემდეგ) და ფილტვის კიბოს
უპირატესობა არამწეველთათვის. ზოგიერთი კვლევა უკავშირდება ბავშვთა ლეიკემიით
დაავადებულ პაციენტებს. ელემენტს ემატება ალფა ნაწილაკები , რომლებიც არ
შეუძლიათ შეღწევა კანი, მაგრამ რეაგირება უჯრედებთან ერთად , როდესაც ელემენტი
შეჰყავთ. იმის გამო, რომ ეს არის monatomic, რადონული შეუძლია შეაღწიოს საუკეთესო
მასალები და disperses ადვილად მისი წყარო.

ზოგიერთი კვლევა მიუთითებს, რომ უფრო მაღალი რისკის მქონე ბავშვები უფრო
მაღალია, ვიდრე მოზრდილებში, რადგანაც მათ უფრო სწრაფი გამყოფი უჯრედები აქვთ ,
ამიტომ გენეტიკური დაზიანება უფრო სერიოზულია. გარდა ამისა , ბავშვებს აქვთ მაღალი
მეტაბოლური სიხშირე.

ელემენტის რადონმა სხვა სახელებიც გაიარა. ეს იყო პირველი რადიოაქტიური

ელემენტები, რომლებიც აღმოაჩინეს. ფრედრიხ ე. დორნმა 1900 წელს რადონური გაზი
დაასახელა. მან "რადიუმური ემანინაცია" უწოდა, რადგან გაზის რადიუმის ნიმუში ის
სწავლობდა. უილიამ რამსეი და რობერტ გრეი პირველი იზოლირებული რადონის 1908
წელს. მათ დაარქვეს ელემენტის ნიტონი. 1923 წელს, სახელი შეიცვალა რადონზე,
რადიუმის შემდეგ, მისი წყაროებიდან და მისი აღმოჩენაში ჩართული ელემენტი .

რადონი არის კეთილშობილი გაზი , რაც ნიშნავს, რომ მას აქვს სტაბილური გარე
ელექტრონის ჭურვი. ამ მიზეზით, რადონი არ იწყებს ქიმიურ ნივთიერებებს. ელემენტი
ითვლება ქიმიურ ინერტულ და მონოტომიურ . თუმცა, ცნობილია, რომ რეაქცია ფტორს
ქმნის ფტორს. ასევე ცნობილია რადონის კათედრები . რადონი ერთ-ერთი ყველაზე
მძაფრი აირის და მძიმეა. რადონი 9-ჯერ მძიმეა ვიდრე ჰაერი.

მიუხედავად იმისა, რომ აირისებრი რადონი უხილავია, როდესაც მისი გაყინვის

წერტილამდე (-96 ° F ან -71 ° C) გაცივება ხდება, ნათელი luminescence გამოიხატება, რომ
ყვითელი ყვითელიდან ანალოგია, როგორც ტემპერატურა შეამცირებს.

არსებობს რადონის პრაქტიკული გამოყენება. ერთ დროს, გაზი იქნა გამოყენებული

radiotherapy კიბოს მკურნალობა. ის გამოყენებული იყო აბაზანებით, როცა ადამიანები
ფიქრობდნენ, რომ სამედიცინო სარგებელს აძლევდნენ. გაზი იმყოფება ზოგიერთ
ბუნებრივი აბანოში, როგორიცაა ცხელი წყლები, ცხელი წყაროები, არკანზასი . ახლა ,
რადიონი ძირითადად გამოიყენება როგორც რადიოაქტიური ლეიბლი , რათა
შეისწავლოს ზედაპირული ქიმიური რეაქციები და დაიწყოს რეაქციები.

მიუხედავად იმისა, რომ რადონინი არ მიიჩნევს კომერციულ პროდუქციას, შეიძლება

წარმოიქმნას რადიუმის მარილის გაზების იზოლაციით. გაზის ნარევი შემდეგ შეიძლება
გამოიწვიოს გაერთიანდება წყალბადის და ჟანგბადის, მოხსნის მათ , როგორც წყალი .
ნახშირორჟანგი ამოღებულია ადსორბირებით. ამის შემდეგ, რადონზე შეიძლება
იზოლირებული იყოს აზოტისგან გაყინვის გზით.

ურანი

იმის გამო რომ, მთის ქანები შეიცავენ ურანის სხვადასხვანაირ კონცენტრაციას , ისინი
ამიტომაც სხვადასხვანაირი რადიოაქტიურობით ხასიათდებიან. ეს თვისება გამოიყენება
მთის ქანების გამოყოფისას გეოფიზიკური მეთოდით. განსაკუთრებულად ეს მეთოდი
ფართოდ გამოიყენება ნავთობ გეოლოგიაში ჭაბურღილების გეოფიზიკური კვლევების
ჩატარებისას

1.ურანის მცირედი რაოდენობით დამატება მინას აძლევს ლამაზ მოყვითალო-მომწვანო

ფლუორესცენციას

2.ნატრიუმის ურანატი Na2U2O7 გამოიყენებოდა როგორც ყვითელი პიგმენტი

მხატვრობაში[11].

3.ურანის ნაერთები გამოიყენებოდა როგორც საღებავები ფაიფურის და კერამიკის

ნაკეთობებში ასევე მინანქარში (ღებავენ შემდეგ ფერებად: ყვითელი , რუხი , მწვანე და
შავი, დაჟანგვის ხარისხის მიხედვით)

3.ურანის ზოგიერთი ნაერთი სინათლის მიმართ მგრძნობიარეა[11].

4.XX საუკუნის დასაწყისში ურანილნიტრატი ფართოდ გამოიყენებოდა ნეგატივების

გასაძლიერებლად და პოზიტივის შესაფერადებლად (ტონირებისათვის ) რუხ ფერში [11].

5.ურან-235-ის კარბიდი ნიობიუმის კარბიდთან და ცირკონიუმის კარბიდთან ერთად

შენადნობი გამოიყენება ბირთვული რეაქტიული ძრავებში როგორც საწვავი (მუშა სხეული
— წყალბადი + ჰექსანი).
6.რკინისა და გაღარიბებული ურანის (ურან-238) შენადნობი გამოიყენება როგორც
მძლავრი მაგნიტოსტრიქციული მასალა

გაღარიბებული ურანის ყველაზე ცნობილი გამოყენება ხდება — როგორც ჯავშან

საწინააღმდეგო ჭურვის გულსართები . მაღალი სიმკვრივე (ფოლადზე 3-ჯერ უფრო
მძიმეა), გაწრთობილ ურანის ლილვს ხდის უკიდურესად ეფექტურ საშუალებას ჯავშნის
გასარღვევად, ეფექტიანობით ანალოგიურია უფრო ძვირი და უფრო მძიმე ვოლფრამის .
მძიმე ურანის ცხვირი ცვლის ჭურვის მასების გნაწილებას, აუმჯობესებს მის
აეროდინამიკურ მდგრადობას

ლურჯი - მოქმედი რეაქტორები, ახალი რეაქტორების მშენებლობა.

ცისფერი - მოქმედი რეაქტორები, ახალი აშენების დაგეგმვა.

მწვანე - რეაქტორები არ არის, ახალი რეაქტორების მშენებლობა.

ღია მწვანე - რეაქტორები არ არის, ახალია დაგეგმილი.

ყვითელი - მოქმედი რეაქტორები, სტაბილური.

წითელი - მოქმედი რეაქტორები, გადაწყდა ეტაპობრივი გათიშვა.

შავი - სამოქალაქო ბირთვული ენერგია უკანონოა.

ნაცრისფერი - რეაქტორები არ არის.

კვლევითი რეაქტორები არ ითვლება ატომურ ელექტროსადგურებად.

ატომური ელექტროსადგური — ელექტროსადგური, სადაც ატომური ენერგია ელექტრულ

ენერგიად გარდაიქმნება. მსოფლიოში პირველი ატომური ელექტროსადგური ამუშავდა
ყოფილ სსრკ-ში, ქალაქ ობნისკში (მოსკოვის მახლობლად), 1954 წლის 27 ივნისს.
უცხოეთში სამრეწველო დანიშნულების პირველი ატომური ელექტროსადგური ამუშავდა
ინგლისში 1956 წელს (კოლდერ-ჰოლში), ერთი წლის შემდეგ — აშშ-ში (შიპინგპორტში).

ატომური ელექტროსადგურის მთავარი დანადგარია ენერგეტიკის ბირთვული რეაქტორი .

არსებობს თბურრეაქტორიანი და სწრაფრეაქტორიანი ენერგეტიკის ატომური
ელექტროსადგურები. პირველში ბირთვულ სათბობად ბუნებრივ ან გამდიდრებულ ურანს
იყენებენ, მეორეში — პლუტონიუმს.

ატომური ელექტროსადგური — გამოიმუშავებს მხოლოდ ელექტროენერგიას.

ატომური თბოელექტროცენტრალი — გამოიმუშავებს როგორც ელქტრიენერგიას, ასევე

თბურ ენერგიას.

თბომომარაგების ატომური ელექტროსადგური — გამოიმუშავებს მხოლოდ თბურ

ენერგიას.