JAVNA USTANOVA SREDNJA MEDICINSKA ŠKOLA TUZLA

MATURSKI RAD

Tema:Anestezija

Tuzla,maj 2020.
 JAVNA USTANOVA SREDNJA MEDICINSKA ŠKOLA TUZLA

Maturski rad iz predmeta:Klinička medicina 1:Hirurgija

Tema:Anestezija

Učenik:Meliha Mešanović Mentor:Dr.Selma Fazlić Kadić

Tuzla,maj 2020.
 JAVNA USTANOVA SREDNJA MEDICINSKA ŠKOLA TUZLA

Prezime i ime:Mešanović Meliha

Maturski rad iz predmeta: Klinička medicina 1:Hirurgija

Tema: Anestezija

Mentor:Dr.Selma Fazlić Kadić

Sastav komisije:

1.________________

2.________________

3.________________
 SADRŽAJ

UVOD.........................................................................................................................2
1.ANESTEZIJA..........................................................................................................3
1.1.Historijat...........................................................................................................3
1.2.Anestezija.........................................................................................................3
2.OPŠTA ANESTEZIJA............................................................................................4
2.1.Preanestetička vizita.........................................................................................4
3.REDOSLIJED POSTUPAKA U IZVOĐENJU OPŠTE ANESTEZIJE................6
3.1.Monitoring vitalnih funkcija.............................................................................6
3.1.1.Preoksigenacija..........................................................................................6
3.1.2.Uvod u opštu endotrahealnu anesteziju.....................................................7
3.1.3.Ventilacija pomoću maske............................................................................7
3.1.4.Endotrahealna intubacija...........................................................................8
4.SPROVOĐENJE ANESTEZIJE,ANALGEZIJE I MIŠIĆNE RELAKSACIJE.....9
5.BUĐENJE IZ ANESTEZIJE................................................................................10
5.1.Ukidanje dejstva mišićnih relaksanata...........................................................10
6.KOMPLIKACIJE OPŠTE ANESTEZIJE.............................................................11
7.CENTRALNA SPROVODNA ANESTEZIJA.....................................................12
7.1.Komplikacije spinalne i periduralne anestezije..............................................13
8.REGIONALNA ANESTEZIJA............................................................................14
8.1.Blokovi pojedinih nerava ili pleksusa............................................................14
9.LOKALNI ANESTETICI.....................................................................................17
10.KOMPLIKACIJE LOKALNE ANESTEZIJE...................................................18
11.ULOGA MEDICINSKE SESTRE U ANESTEZIOLOŠKOM TIMU...............19
ZAKLJUČAK...........................................................................................................20
LITERATURA.........................................................................................................21
CILJ MATURSKOG RADA
Cilj ovog maturskog rada jeste da se bolje upoznamo sa značenjem pojma „Anestezija“,
osnovnim principima anestezije, njenim vrstama,upotrebi kao i samoj važnosti u polju
hirurgije.Također cilj ovog rada jeste i upoznavanje sa ulogom medicinske sestre u
anesteziološkom timu od kojeg i zavisi uspjeh same anestezije.

1
 UVOD

Anestezija (od grčkih riječi anestos-figurativno  „bez osjećaja“ ili „izvan

osjećaja“)medicinska je metoda anesteziologije koja uz primjenu anestetika i drugih lijekova
u organizmu čovjeka dovodi do "isključenja boli" i "lijekovima izazvanog sna", a primjenjuje
se tijekom operativnih zahvata i drugih metoda dijagnostike i liječenja vrlo složenih stanja
vezanih za pojam "intenzivnog liječenja".Postoji nekoliko vrsta anestezije s kojima ćemo se
bolje upoznati u nastavku ovog rada,gdje ćemo govoriti o načinu primjene i situacijama u
kojima se primjenjuje određena vrsta anestezije.

Anestetici su razne vrste lijekova u gasovitom, tekućem ili drugom obliku koji kada se unesu
u organizama svojim djelovanjem dovode do gubitka osjećaja i svijesti uz minimalno štetno
djelovanje i mogućnost vraćanja organizma u normalno stanje, nakon prestanka njihove
primjene.

Anesteziologija je grana medicine koja se bavi anestezijom bolesnika tijekom operacije i

perioperativnom njegom i liječenjem bolesnika.

Anesteziolog je liječnik specijalist anesteziologije, reanimatologije i intenzivnog liječenja.

Osim za pružanje anestezije tijekom operacije, školovan je i za hitno zbrinjavanje i liječenje
najtežih bolesnika u jedinicama intenzivnog liječenja.
Anestezija je sastavni dio preoperativnepripreme,stoga je veoma bitno njeno pravilno
izvođenje kao i uspostavljanje dobrog odnosa između ljekara i pacijenta.
Saznanje da moramo na operaciju i da ćemo primiti anesteziju, bilo opštu ili lokalnu, može
izazvati osjećaj nelagode i promišljanja hoće li sve proći u redu. Kako bi se strahovi smanjili,
dobro je znati da je vjerojatno najveći napredak u području hirurgije zabilježen upravo na
području anestezije. Činjenica je to s kojom se svaki pacijent koji mora primiti anesteziju
upoznaje u obrascu koji dobije na pregledu kod anesteziologa prije operacije. U njemu se
nalaze pravila kojih se pacijent treba pridržavati kao i korisne informacije o anesteziji s
kojima je dobro biti upoznat.

2
 1.ANESTEZIJA

1.1.Historijat
Termin „anestezija“ uveo je u 1. vijeku grčki filozof Diskorides ,da bi opisao stanje slično
narkotičkom.Savremenu definiciju anestezije („san koji obezbjeđuje bezbolne operacije“) dao
je Oliver VendelHolms 1846.godine.Vilijam Vorton je prvi javno izveo opštu anesteziju
etrom u Bostonu 1846.godine,što se smatra početkom savremeneanestezije.Nešto kasnije
1884.godine Koler je prvi koristio kokain za lokanu anesteziju u oftalmologiji.Pet mjeseci
nakon javne demonstracije eterske narkoze u Bostonu (16. oktobra 1846.) u Zadru je 13.marta
1847. godine izvršena prva narkoza u našim krajevima. U Zadru su hirurzi Cezar Pellegrini-
Danieli, Jerolim Definis i Toma Fumegallo uz pomoć Ivana Bettinia (1816–1888.) obavili
prvu operaciju u eterskoj narkozi kod jedne 80-godišnje starice zbog inkarcerirane hernije.

Do 19. vijeka anestezija nije primijenjivana u medicini, pa su ljudi tokom operacije osjećali
jak bol, i postojala je osoba zadužena da ih umiri. Posebno je bilo bolno kada su ljude
operirali Grci i Rimljani.Grci su samo ponekad operisali ljude, kada je to bilo neizbježno,
tako da su najčešće pri porođaju umirala nekadašnje trudnice i ljudi koji su bili teže bolesni.
Najčešće su i ovi bolesnici umirali zbog toga što se tada nije znalo za viruse i bakterije i ostale
patogene mikroorganizme, pa se nije poklanjala dovoljna pažnja sterilnosti instrumenata i
druge opreme.

1.2.Anestezija
Anestezija je izazivanjeprivremene,reverzibilne neosjetljivosti dijela tijela ili čitavog
organizma pomoću lijekova i/ili anestetičkih gasova.Dijeli se na:opštu i lokalnu anesteziju.

Opća anestezijamože biti:

 Inhalaciona
 Intravenska
 Rektalna
Lokalna anestezija:
 Površinska
 Inflitraciona,
 Regionalna (centralni i periferni blok)

3
 2.OPŠTA ANESTEZIJA

Opšta anestezija je farmakološko izazivanje analgezije,gubitka svijesti i mišićne

relaksacije.Osnovna karakteristika je odsustvo je svijesti.Može biti sa spontanim disanjem
(bez mišićne paralize) ili sa mehaničkom ventilacijom pluća (sa mišićnom paralizom).S
obzirom na put dospijevanja anestetika u organizam opšta anestezija se dijeli
na:endotrahealnu-inhalacionu,intravensku i rektalnu.

Opštaintravenska anestezija bez mišićne paralize i sa spontanim disanjem naziva se još i

kratkotrajna opštainstravenskaanestezija.Ona se koristi za manje operativne,terapijske,i bolne
dijagnostičke procedure.Tuspadaju:repozicije dugih kostiju,citoskopije,kiretaže i dr.

Opštaintravenska anestezija sa mišićnom paralizom i mehaničkom ventilacijom pluća uz

dodatak anestetičkih gasova kiseoniku,analgetika,neuroleptika i drugih medikamenata koristi
se za operativne zahvate.Naziva se još i balansirana anestezija.

S obzirom na to da anestetici (i drugi anesteziološki agenski koji se tokom anestezije koriste)

ne djeluju izolovano na jedan organ (koji se operiše) već djeluju uglavnom depresivno na sve
vitalne organe i organske sisteme (CNS,KVS,respiratorni sistem),neophodni su odgovarajuća
priprema bolesnika za anesteziju i operaciju (preanestetička
vizita),preoperativnamedikacije(premedikacija) i tačno utvrđen plan i redoslijed postupaka za
izvođenjeopšte anestezije i buđenje iz anestezije,kao i adekvatna postoperativna
evaluacijaoperisanih(anesteziranih) bolesnika uz odgovarajući monitoring (Praćenje) vitalnih
funkcija.

2.1.Preanestetička vizita
Anesteziolog se upoznaje sa bolesnikom najmanje jedan dan prije operacije (ili ranije ukoliko
je potrebna opsežnija priprema za anesteziju).U sklopu pripreme bolesnika za operaciju
neophodna je evaluacijaopšteg stanja na osnovu anamnestičkih
podataka,fizikalnogpregleda,laboratorijskih analiza (krvna
grupa,krvnaslika,koagulacionistatus,biohemijske analize),elektrokardiograma i rendgenskih
snimaka kao i dr.analiza i snimaka po potrebi.

Kod hitnih operacija vrijeme za pripremu je ograničeno na kratak vremenski period ,kada
treba što efikasnije otkloniti probleme koji sa anesteziološkog aspekta,prate nepripremljene
bolesnike i uglavnom se odnose na:“pun stomak“,hidroelektrolitnidisbalans,akutni i hronični
gubitak krvi.Nakon uvida u stanje bolesnika ponekad je potrebno korigovati postojeću
terapiju (antihipertentivi,antiaritmici,kardiotonici itd.),kako bi se optimizovala funkcionalna
rezerva organskih sistema i bolesnik što bolje pripremio za operativno liječenje.

4
 2.1.1.Premedikacija

Preoperativnamedikacija,ilipremedikacija predstavlja ordiniranje medikamenata pacijentu 30-

60 min prije operativnog zahvata .Ciljevi premedikacijesu:uklanjanje anksioznosti,
sprječavanje neželjenih dejstava anestezije,kupiranje neželjenih refleksa autonomnog nervnog
sistema i „asistiranje“ anesteziji.Od medikamenata za premedikaciju najčešće se koriste
sedativi (benzodiazepini) i antiholinergici (atropin).

Tabela 1.

Lijekovi koji se koriste za premedikaciju

Lijek Način davanja Doza(mg)

diazepam per os 50-20
lorazepam peros,im. 1-4
midazolam peros,im. 2-10
Pentobarbitol peros,im. 0,2-0,5mg/kg
Morfin im. Ili sc. 5-15
Meperidin im. 50-100
Prometasin im. 25-50
Cimetidin peros,iv.,im. 150-300
Ranitidin peros,iv.,im. 40(infuzija više od 30 min)
natrij citrat(0,3) per os 30mL
atropin im.,iv. 0,3-0,6
Antacidi per os 10-30 mL
paracetamol per os ili rektalno 1000(1g)
diklofenak per os ili rektalno 50-100

5
 3.REDOSLIJED POSTUPAKA U IZVOĐENJU OPŠTE ANESTEZIJE
Prilikom izvođenjaopđte anestezije poštuju se određeni standardi,postupci i redoslijed
postupaka.To su:

a) Prvi korak je obezbjeđivanje odgovarajućeg monitoringa za praćenje vitalnih parametara i

to se radi prije početkaizvođenja anestezije.

b) Slijedi spontano udisanje čistog kiseonika na masku ili preoksigenacija

c) Uvod ili indukcija u anesteziju što je ujedno i početak anestezije

d) Sljedeći postupak je administriranje mišićnih relaksanata ,kojima se bolesniku oduzima

mogućnost spontanog disanja (ventilacija pluća)

e) Za obezbjeđivanjearteficijelneventilacije neophodno je prvo izvršiti endotrahealnu

intubaciju

f) Sljedeći korak je produbljivanje i održavanjeanestezije,analgezije,mišićnerelaksacije,uz

mehaničku ventilaciju pluća i kontinuirano praćenje vitalnih parametara pomoću različitih
aparata

g) Na kraju operacije slijedi buđenje iz anestezije

h) Neposredan postoperativni period koji zahtijeva budan nadzor anesteziologa nad

pacijentom

3.1.Monitoring vitalnih funkcija

Čim bolesnik legne na operacioni sto ,obezbjeđuje se minimalni tj.obavezni monitoring
vitalnih funkcija koji je neinvanzivan.Tu spada mjerenje i
praćenje:arterijskogpritiska,frekvencijepulsa,EKGkrivulje,pulsneoksimetrije.U zavisnosti od
vrste operacije,kao i opšteg stanja bolesnika postoji i dodatni monitoringkoji može biti
neinvanzivan i invanzivan.Za mjerenje satne diureze uvodi se urinarni kateter,nazogastrična
sonda (procjena gubitka tjelesnih tečnosti i smanjnjeintragastričnog pritiska i
distenzije),ezofagealni stetoskop (za mjerenje temperature),kapnografija (mjerenje ugljen-
dioksida u ekspiratornom vazduhu).

3.1.1.Preoksigenacija
Preoksigenacija je udisanje čistog kiseonika pri spontanom disanju.Ovo se izvodi iz dva
razloga.Prvi je provjera mogućnosti asistirane ventilacije.Drugi,ukoliko maska ne može dobro
da se adaptira na lice (i pacijent ne može da se ventilira na ovaj način) kontraindikovano je
davati mišićni relaksant!Osnovni cilj preoksigenacije je povećanje kiseoničkog kapaciteta krvi
6
i organa i stvaranje uslova za bezbijednuintubaciju,uz eliminaciju azota iz pluća i njegovu
zamjenu kiseonikom.Na ovaj način činimo bezbjednijim period apnee,koji će nastupiti
davanjem mišićnog relaksanta u toku endotrahealne intubacije.Preoksigenaciju treba provesti
u trajanju od 3 do 5 min.

3.1.2.Uvod u opštu endotrahealnu anesteziju

Počinje administriranjem anestetika sa brzim nastupanjem dejstva.Čim nastupi san daje se

mišićni relaksant.Kada nastupi mišićna paraliza,sprovodi se ventilacija bolesnika pomoću
maske ,a zatim se pristupa endotrahealnoj intubaciji tj. uvođenju endotrahealnog tubusa uz
direktnu laringoskopiju (slika 2.)Time je pacijent uveden u opštu endotrahealnu anesteziju.Za
uvod u anesteziju koriste se instravenski anestetici sa ultrakratkim dejstvom,uzi.v. infuziju
kristaloidnih rastvora u brzim kapima.San nastupa 30-60 sekundi.Postoje dvije grupe
intravenskihanestetika:barbiturati i nebarbituratniintravenski anestetici.

Barbituratsa ultrakratkim dejstvom (tiopenton) je najčešće korišteni intravenskianestetik.U

dozi 3-5mg/kg/t.t. Pored depresivnog djelovanja na CNS (san nastupa za 40 sek) djeluje
depresivno i na respiratorni sistem što se očituje bradipneom do apnee i na KVS gdje imamo
pad arterijskog pritiska za 20-30% i ubrzanje frekvencije pulsa.

Nebarbituratnii.v. anestetici koji se najčešće koriste su:etomidat,propofol,benzodiazepini i

ketamin.Etomidat izaziva najmanja kolebanja parametara kardiovaskularnog sistem u dozi
0,3mg/kg/t.t.Propofol je noviji i.v. nestetik čije dejstvo brzo nastupa i brzo prestaje(lako i brzo
buđenje) osim toga ima i analgetičnodejstvo.Benzodiazepini osim sedtivnog i anksiolitičkog
dejstva mogu imati i hipnotički efekt u većim dozama.Najviše se koristi midazolam jer ima
najkraći poluživot eliminacije (2-4 sata).Ketamin za razliku od većine i.v. anestetik izaziva
povišenje krvnog pritiska pa se koristi kod šoka.Doza je 2mg/kg/t.t.Može da izazove
neprijatne snove i halucinacije.

 Mišićni relaksant

Nakon uvođenja slijedi davanje mišićnog relaksanta s ciljem olakšanog izvođenja

endotrahealne intubacije (sukcinil-holin,rokuronijum).Najčešće se koristi sukcinil-holi,to je
depolarizirajući relaksant sa ultrakratkim dejstvom koje nastupa za 60-90 sekundi,a traje
nekoliko minuta.Doza za intubaciju je 1,2-1,5 mg/kg/t.t.Za održavanje mišićne paralize
koriste se nedepolazirajućirelaksanti:pankuronijum,mivakurijum,rokuronijum i dr.

7
 3.1.3.Ventilacija pomoću maske

Slika 1. Ventilacija pluća pomoću maske

Do respiratorne depresije i prestanka disanja dolazi poslije davanja anestetika i mišićnog

relaksanta.Od tog trenutka je neophodno obezbijediti vještačku ventilaciju pluća,jer prekid
gasne razmjene u trajanju od svega nekoliko minuta dovodi do katastrofalnih posljedica,kao
što su oštećenja mozga i smrt.Artificijalna ventilacija izvodi se pomoću maske i aparata za
anesteziju.

3.1.4.Endotrahealna intubacija
Po mišićnoj relaksaciji pristupa se endotrahealnoj intubaciji.Prekotubusa se pluća bolesnika
cijevima povezuju sa aparatom za anesteziju,čime su omogućene vještačka ventilacija i
isporuka smjese kiseonika i inhalacionih anestetika.Endotrahealnitubusi su od plastike ili
gume različite veličine (prema uzrastu i tjelesnoj težini) i imaju zaptivni balončić koji kada se
napuše obezbjeđuje dodatno i kompletno „zaptivanje“ traheje.Na taj način se onemogućava
aspiracija različitog sadržaja iz usne duplje u pluća i sprječava razlivanje anestetičkih gasova
u ekspirijumu.Poslijeintubacije najčešće se nastavlja sa kontrolisanom ventilacijom pluća
preko aparata za anesteziju.

8
Slika 2.Endotrahealna intubacija pomoću laringoskopa i tubusa

4.SPROVOĐENJE ANESTEZIJE,ANALGEZIJE I MIŠIĆNE

RELAKSACIJE

Inhalacioni anestetici koriste se za sprovođenje anestezije.To su anestetički gasovi (azot

oksidul) i isparljive tečnosti (halotan,enfluran,izofluran,sevofluran).Inhalacioni anestetici
administriraju se u smjesi sa kiseonikom pri čemu treba da bude najmanje 33% kiseonika.

Savremeni inhalacioni anestetici su halogenirani ugljikovodici u tečnom su stanju i u

organizam dospijevaju preko pluća.Sistibuiraju se u tijelu kao i drugi lijekovi.Njihova
distribucija zavisi od koeficijenta rastvorljivosti u krvi,protoka krvi kroz pluća i ukupnog
protoka,rastvorljivosti anestetika u tkivima i mase samog tkiva.Pomenuti parametri određuju
brzinu uvoda bolesnika u anesteziju,kao i brzinu buđenja.Što je vrijeme kraće uvod u
anesteziju i buđenje je brže.Parametar koji se koristi za poređenje potentnosti isparljivih
anestetika je MAK (minimalna alveolarna koncentracija) anestetika pri kojoj 50% bolesnika
neće reagovati na incizijukože.Azot-oksid je jedini neorganski gas koji se koristi u
upotrebi.Halotan je volatilni anestetik duge tradicije.Isofluranvolatilni anestetik sa
minimalnim kardiodepresivnimefektom.Sevofluransavremeni inhalacioni anestetik pogodan
za brzi uvod u anesteziju i buđenje iz nje ko djece i odraslih,zahvaljujući niskoj rastvorljivosti
u krvi.

Intravenski analgetici.Opiodi su najpotentniji analgetici.Najčešće korišten analgetik je

fentanil čije je dejstvo 200-300 puta jače od morfina.Doza je 1ml na 10 kg/t.t.Također se
koriste i remifentanil,sufentanil i alfentanil.Zahvaljujući razlici u farmakokinetičkim
svojstvima bezbijedni su i imaju široku upotrebu u inhalacionoj,intravenskoj i regionalnoj
anesteziji,čime se potencira analgezija.U neposrednom postoperativnom periodu bolesni
trebju biti po nadzorom zbog mogućeg povratnog efekta opoida i respiratorne depresije.

Mišićna relaksacija je od posebnog značaja,Njome se omogućva rad na trbuhu i ventilacija

pluća.Istovremeno je ona i preduslov mehaničke ventilacije pluća.

9
 5.BUĐENJE IZ ANESTEZIJE

Buđenje iz anestezije je kritičan momenatanestezije,jer može doći do komplikacija koje

bolesnika mogu životno ugroziti kao što su
to:tahikardija,bradikardija,laringospazam,bronhospazam,povraćanje,aspiracija
gastričkogsadržaja u pluća i dr.Kada se operacija završi optimalno je da se pacijent i
probudi.Ovo se postiže pažljivim doziranjem anestetika i analgetika,vodeći računa o
tjelensojtežini,dužini trajanja operacije,prethodnomopštem stanju
bolesnika,životnomdobu,biohumoralnom i nutritivnom statusu bolesnika.U slučaju
predoziranosti mogu se koristiti antgonistiopioida i benzodiazepina.Ukoliko se reverzija
dejstva opioida ne sprovede,neophodna je produžena artificijelna ventilacija do buđenja.

5.1.Ukidanje dejstva mišićnih relaksanata

To je uobičajan postupak na kraju anestezije.Poštonedepolarizirajući mišićni relaksanti imaju
kompetitivni antagonizam sa holinergicima za muskarinske receptore n motornoj ploči,za
reverziju ovog bloka koriste se holinergički lijekovi kao što je to neostigmin.S obzirom na to
da neostigmin ima niz neželjenih efekata od koji su najvažniji bradikardija i hipersekrecija
žlijezda sa unutrašnjim lučenjem,prije ili istovremeno se daju male količine antiholinergika
(atropin).

Slika 3. Neostigmin (struktura) Slika 4. Atropin (struktura)

10
 6.KOMPLIKACIJE OPŠTE ANESTEZIJE
Moguć je nastanak brojnih komplikacija pri uvodu u anesteziju,tokom same anestezije,kao i
tokom buđenja.

Pri uvodu u anesteziju mogući problemi vezani su za:

1.Intubaciju bolesnika.Najdramatičnija komplikacija za anesteziologa je nemogućnost

uspostavljanja disajnog puta,praćena otežanom ventilacijom i oksigenacijom a potom
hemodinamskomnestabilnošću.Problem se rješsava upotrebom nestandardnih formi
laringoskopa,fiberoptičkomintubacijom,urgentnomperkutanom ili hirurškom traheotomijom
ili krikoideoktomijom.

2.Uticaj anestezije na fiziološke reflekse

(hipertenzija,tahikardija,poremećajiritma,hipotenzija,porastintrakranijalnog pritiska).

U toku anestezije –najčešći problem koji se opisuje je prisustvo svijesti kod bolesnika.U
literaturi se navodi učestalost od 0,2-0,4%.Ono je posljedica neadekvatnog izbora i doza
anestetika kod bolesnika koji su podvrgnuti hirurškim intervencijama,carskom rezu i
kardiohirurškim procedurama.Najčešće se javlja kod mladih osoba,gdje je anestezija bazirana
na opioidima i kod pušača ili onih koji već duže vrijeme uzimaju
alkohol,opijate,amfetamin,pa je njihova potreba za anesteticima veća od uobičajene.

Tokom buđenja

Najčešće komplikacije su nauzeja (mučnina) i vomitus (povraćanje).Predstavljaju jako

neprijatno iskustvo koje bolesnik subjektivno doživljava kao najveći problem vezan z
anesteziju.Za prevenciju i liječenje ovih komplikcija koriste se antiemetici koji se daju u
premedikaciji,intraoperativno ,pred kraj operacije ili u postoperativnom periodu.Njačešće
korišteni antiemetici su antagonisti dopaminskih receptora i H1 blokatori (neuroleptici),kao i
antagonisti serotoninskih receptora i deksametazon.

11
 7.CENTRALNA SPROVODNA ANESTEZIJA
Centralna sprovodna anestezija (oblik regionalne) obezbjeđuje simpatičku blokadu,senzornu i
eventualnu motornu blokadu u području operacije.Bolesnik je
svjestan,kooperabilan,spontanodiše.Najčešće se koristi za operacije na donjim
ekstremitetima,u karlici i abdomenu.

Spinalna anestezija se postiže ubrizgavanjem 2-5 ml rastvora lokalnog anestetika u

subarahnoidalniprostor.Subarahnoidalno prostoru pristupa se u lumbalnom dijelu kičme u
sjedećem ili bočnom položaju.Ovako nizak pristup je najbezbjedniji jer se kičmena moždina
završava u nivou od Th 12 do L2.Pored toga,u ovom dijelu je intervertebralni prostor
najširi,pa je najlakše pristupiti kičmenom kanalu.

Periduralna anestezija se postiže ubrizgavanjem 15-20 ml rastvora lokalnog anestetika u

periduralniprostor.Periduralnom prostoru se može pristupiti u bilo kojem dijelu
kičme,najčešće je to u lumbalnom dijelu kao i kod spinalne anestezije.Indikacije su
operacije(donji ektremiteti,abdomen,karlica,toraks i vrat) i analgezija –plasiranjem katetera u
periduralni prostor može se kontinuirano ili intermitentnoobezbijeditianalgezijaintra- i
postoperativno (za ortopedske,urološke i vaskularne hirurške procedure,za bezbolni
porođaj),kao i za kupiranjeintenzivnog,hroničnog bola npr. bola malignog porijekla.

Kaudalna anestezija se najčešće koristi u pedijatrijskoj anesteziji.Kaudalni prostor je sakralni

dio epiduralnog prostora,kome se pristupa kroz sakralni hijatus.Indikacija za primjenu bloka
su hirurške procedure u anorektalnojregiji.Bolesnikleži na trbuhu.Aplicira se 15-20 ml
lokalnog anestetika sa ili bez epinefrina.Primjenom posebnih katetera,koji obezbjeđuju
kontinuiranu ili periodičnu aplikaciju lokalnog anestetika u periduralni prostor postiže se
dobra postoperativna analgezija i stvaraju uslovi za ranu mobilizaciju i rehabilitaciju
bolesnika.

Slika 5.Uvođenje epiduralnog katetera i položaj bolesnika

12
13
 7.1.Komplikacije spinalne i periduralne anestezije

Komplikacije sinalne i periduralne anestezije su:hipotenzija,totalni spinalni

blok,postoperativne glavobolje itd.

Hipotenzija je njačešća komplikacija koja se javlja ubrzo poslije izvođenja centralnog

neurobloka,a posljedica je periferne vazodilatacije.Sprječava se brzim
infuzijamakristaloidnihrastvora,a nekada je potrebno dati vazokonstriktore.

Totalni spinalni blok je najopasnija komplikacija koja se javlja prilikom

izvođenjaperiduralneanestezije,kada se akcidentalno subarahnoidalno (umjesto periduralno)
ubrizga anestetik. Manifestuje se brzim nastankom apnee,hipotenzijom i gubitkom
svijesti.Terapije se sastoji od endotrahealne intubacije,artificijelne ventilacije i
kardiocirkulatorne potpore (intravenskom nadoknadom volumena i stimulacijom inotropnim
lijekovima).

Postoperativne glavobolje mogu se javiti poslije spinalne ili arteficijelne punkcije dure kod
epiduralne anestezije,zbog curenja likvora kroz punkcioni otvor na duri.Zbog toga se sposlije
spinalne anestezije preporučuje strogo mirovanje bolesnika 24 sata na ravnoj podlozi i
hidriranje.U slučaju glavobolje sprovode se mjere kao što su:hidriranje,primjenaanlgetika,a u
slučaju teških glavobolja primjenjuju se tzv. „bloodpatch“ tj.kroz isti međupršljenski prostor
ubrizgava se oko 20ml sopstvene krvi,čime se zalijepi otvor na duri.

14
 8.REGIONALNA ANESTEZIJA
Regionalna anestezija je reverzibilna blokada provođenja impulsa duž nerva,što izaziva
privremenu,reverzibilnu neosjetljivost jednog dijela tijela,pri čemu su očuvani svijest i
spontano disanje.Postoji više vrsta regionalne (lokalne)
anestezije:površinska,infiltrativna,sprovodna,intravenskaregionalna,blokovi pojedinih nerava
ili pleksusa.

Površinska ili topikalna anestezija postiže se aplikacijom lokalnog anestetika u obliku

rastvora,aerosola ili gela na pristupačne sluzokože.Resorpcija lokalnih anestetika sa sluzokože
je veoma brza.Najčešće se koriste :kokain,tetrakain i lidokain.Lokalnim anesteticima se ne
smije dodavati vazokonstriktor.Indikacijesu:male hirurške intervencije
(punkcije,biopsije),endoskopije,uvođenjetubusa,sondi,katetera.

Infiltrativna anestezija se izvodi na mjestu planirane incizije i oko njega.Infiltriranje tkiva

lokalnim anestetikom vrši se po slojevima (intrakutano,subkutano,pa dublje) uz stalno
pomijeranje igle i povremeno aspiriranje da ne bi došlo do
intravaskularnogubrizgavanja.Kontraindikovano je infiltrirati inficirana tkiva i dodavati
vazokonstriktor za infiltriranje distalnih dijelova tijela.

8.1.Blokovi pojedinih nerava ili pleksusa

Blokovi perfirenihneravaizvode se za manje hirurške intervencije na ekstremitetima,vratu ili
za kupiranje bolova (blok interkostalnihnerava).Radi olakšane identifikacije perifernih nerava
koriste se jednostvni,mali aparati opremljeni baterijom i elektrodama,koji se nazivaju
periferni neostimulatori.

Blok interkostalnihnerava izvodi se radi kupiranja izvodi se radi kupiranja postoperativnih

bolova,bolova zbog frakture rebara i drugih povreda grudnog koša,šime se omogućavaju lakše
disanje,kašalj i iskašljavanje.Blokira se svaki nerv sa 3-5 ml lokalnog anestetika.

Blok pleksusa cervikalisa se koristi za operacije na vratu

(tiroidektomija,karotidnaendarterektomija,ciste i manji površinski tumori vrata).Ovaj pleksus
se sastoji od prednjih grana prva četiri nerva.

 Blokovi za gornje ekstremitete

Blok pleksusa brahijalisa se vrlo često koristi za operacije na gornjim ekstremitetima.Ovaj

pleksus se sastoji od prednjih grana C5-C8 i T1 nerava i komunikantnih grana C4 i T2.

Pristupi ovom pleksusu su:supraklavikularni,infraklavikularni,interskalenski i aksilarni kada

se po identifikaciji nerva ubrizgava 30-40 ml lokalnog anestetika.

15
 Slika 6. Blok pleksusa brahialisa

Blokovi nerava gornjih ekstremiteta–najčešće se blokiraju nervi:n.radialis,n.medianus i

digitalni nervni blok.

Blok n.radialisa najčešće se koristi kao dodatak bloku pleksusa brahijalisa kod nekompletnog
bloka u radijalnoj distribuciji,ili u kombinaciji sa blokom nereavaulnarisa i medijanusa za
kraće operativne zahvate na šaci.Ubrizgava se 3-5 ml lokalnog anestetika.

Blok n.medijanusa prati brahijalnu arteriju,te mu se može pristupiti u nivou lakta,medijalno

od brahijalne arterije koja se palpira.Drugi pristup je uz tetivu palmarislongus, (3-5 ml
lokalnog anestetika).

Blok n.ulnarisa se koristi u kombinaciji sa pomenutim blokovima za operacije na podlatktici i

šaci,ili kao dopuna aksilarnom bloku pleksusa brahijalisa.

Slika 7. Nervi gornjih ekstremiteta

16
Blokovi nerava za donje ekstremitete –za regionlanu anesteziju i u terapiji bola donjih
ektremiteta najčešće se koriste spinalna i epiduralna anestezija.Najčešće se blokiraju
nervi:n.ishiadicus,n.femoralis,n.obturatorius,n.cutaneusfemorislateralis.Također,posebno se
blokiraju pojedini nervi stopala (tibialisposterior,suralis,peroneus i safenus).

Blok nervusaishiadikusa može se koristiti u kombinaciji sa blokom femoralnog nerva i

n.opturatoriusa za anesteziju cijele noge.Može mu se pristupiti sa prednje strane medijalno od
femoralne arterije ili sa stražnje strane orijentišući se prema liniji koja spaja veliki trohanter i
spinu ilijakusuperior.Ubrizgava se 15-20 ml lokalnog anestetika.

Blok nervusafemoralisa koristi se za procedure na prednjem dijelu natkoljenice,koljenu i

medijalnom dijelu stopala.

Blok nerava u poplitealnoj jami je vrlo jednostavan za izvođenje.Vioko u poplitealnoj jami

ishiadični nerv se grana na nervusperoneuskomunis i nervustibialis.Lateralno od poplitealne
arterije je vena i tik uz nju,sredinom ove jame u gornjem uglu pristupa se
tibijalnomnervu.Ubrizgava se 20-30 ml lokalnog anestetika.

Slika 8. Nervi donjih ekstremiteta

17
 9.LOKALNI ANESTETICI
Tabela 2.

Lokalni anestetici i njihove doze za provodnu i blok anesteziju

Lijek Koncentracija Trajanje(h) Doza(mg)

Prokain 2-4% 2 1000

Lidokain 1-2% 1-2 500

Mepivakain 1-2% 1-2 500

Tetrakain 0,1-0,25% 2-3 75

Bupivakain 0,5% 5-7 200

Tabela 3.

Lokalni anestetici za infiltracijsku anesteziju i maksimalne doze

Lijek Komercijalni Max doza (mg) Max doza sa

pripravak adrenalinom
Prokain 10 i 20 mg/ml / 1000
otopine
Lidokain 5 i 10 mg/ml otopine 300 7 mg/kg
Kloroprokain 10 mg/ml otopine 1000 /
Mepivakain 10 mg/ml otopine 400 7 mg/kg

18
 10.KOMPLIKACIJE LOKALNE ANESTEZIJE

10.1.Komplikacije površinske i infiltracione anestezije

Komplikacije površinske i infiltracijske anestezije i analgezije su vezane za
intraarterijskoubrizgavanje,aplikaciju neadekvatnih koncentracija lokalnog anestetika ili
lokalne alergijske reakcije.Blokovi perifernih nerava također ako se pravilno izvode rijetko
daju komplikacije koje se odnose na neuspjesnu identifikaciju ciljnog nerva i akcidentalno
ubrizgavanje anestetika.Komplikacije dijelimo na lokalne i opšte.U lokalne
ubrajamo:povredunerva,krvnogsuda,postanestetičkibol,infekcija,hematomitd.A u opšte
komplikacije lokalne anestezije ubrajamo:sinkopu,toksičnereakcije,reakcije preosjetljivosti i
anafilaksa,reakcije na vazokonstriktor.

19
 11.ULOGA MEDICINSKE SESTRE U ANESTEZIOLOŠKOM TIMU
Anesteziološki tim čine anesteziolog i anestetičar tj.medicinska sestra.

Uloga medicinske sestre ogleda se u sljedećim zadacima:

 Razgovor s pacijentom
 Priprema monitoringa (EKG,tlakomjer,saturator)
 Priprema seta za anesteziju
 Priprema sterilnih rukvica,tupfera,anestetika
 Priprema svega što je potrebno za hitnu intubaciju i reanimaciju
 Priprema lijekova(atropin,kateholamin,vazopresori i sedativ)
 Priprema pacijenta (postaviti pacijenta u odgovarajući položaj)
 U operacionoj sali provjera anesteziološkog uređaja
 Provjera laringoskopa,tubusa,aspiratora,priključka za gasove
 Praćenje vitalnih parametara
 Stalni nadzor pacijenta
 Radi na otklanjanju postoperativnih bolova (primjena lijekova)
 Održavanje punkcionog mjesta sterilnim (kod regionalne anestezije)
 Obavještava anesteziologa o komplikacijama

20
 ZAKLJUČAK

Anestezija je veoma važan segmenat svake uspješne operacije.Bez anestezije provođenje

velike većine hirurških zahvata ne bi bilo moguće.Svaka anestezija sa sobom nosi i određene
rizike pa je uvijek potrebno i dobro odrediti koji je odabir najpogodniji za bolesnika,shodno
njegovom stanju.

Ovaj rad upoznao nas je sa nekim osnovnim principima anestezije,njenim vrstama i

situacijama u kojima se koriste.Spominjali smo i komplikacije do kojih može doći ukoliko se
anestezija sprovodi neadekvatno,stoga je ovdje vrlo važno naglasiti da anesteziološki tim
mora biti dobro uigran i stručan.Također,medicinska sestra da bi mogla biti dio tima mora biti
uključena u proces trajne edukacije,koja doprinosi kvaliteti zbrinjavanja bolesnika.Od
njihovog djelovanja zavisi konačni ishod anestezije.Cilj anestezije jeste uklanjanje bola i
nelagode koju izazivaju određeni operativni zahvati kako bi oni bili što ugodniji,a samim time
i pacijenti zadovoljniji i opušteniji.Sama važnost anestezije uočena je mnogo ranije.Tokom
Drugog svjetskog rata i neposredno nakon rata,kada započinje nagli razvoj anesteziologije u
Evropi zbog spoznaje o važnosti anesteziologa za sigurnost pacijenata kao i za optimalan rad
hirurga.Dobra vijest je to da je kao što smo već prethodno spomenuli,najveći napredak
hirurgije zabilježen upravo na području anestezije što otklanja sve nepotrebne strahove
pacijenata koji su ranije bili prisutni.

21
 LITERATURA

1.Dr. Milenko P.Milošević i dr.VladislavM.Varagić (1986).FARMAKOLOGIJA za

zanimanja:medicinska sestra-tehničar (III razred,akušerska sestra tehničar I izdanje.
„SVJETLOST“,OOUR Zavod za udžbenike i nastavna sredstva,Sarajevo (str.34-39)

2.Glišić S.(1999).Lokalna i regionalna anestezija,u:Lalević P. (ured):Anesteziologija,Zavod

za udžbenike i nastavna sredstva,Beograd (str.631-671)

3.Stevanović DP.,JovićM.,Jekić D.(2005).Inhalaciona anestezija.Anesteziologija,DAS,

Beograd (str. 50-57)

Internet stranice:

1.https://hr.wikipedia.org/wiki/Anestezija(15.02.2020.)

2.http://neuron.mefst.hr/docs/katedre/anesteziologija/Skripta%20anesteziologija
%20i%20intenziva.pdf(16.02.2020.)

3.https://www.plivazdravlje.hr/aktualno/clanak/17874/Sto-radi-lijecnik-
anesteziolog.html(16.02.2020.)

4.https://www.b92.net/zdravlje/prevencija.php?
yyyy=2010&mm=01&dd=14&nav_id=403967(24.02.2020.)

5.https://hr.wikipedia.org/wiki/Anesteziologija(24.02.2020.)

6.https://www.akromion.hr/usluge/anesteziologija/ (25.02.2020.)

22