305 Telugu

1
305
ఇంట య
ెలగ
స ట
య
A.P. OPEN SCHOOL SOCIETY, GUNTUR, AMARAVATI.

Opp. Old Bus Stand, Govt. Urdu Boys High School, Pariksha Bhavan,
GUNTUR – 522001, Phone: 0863-2239151
Website: www.apopenschool.ap.gov.in ; E-mail: diraposs@apschooledu.in
© Andhra Pradesh Open School Society
Government of Andhra Pradesh, Amaravati
Published: 2018, 2019, 2020
All Rights Reserved

No part of this publication may be reproduced,
stored in a retrieval system or transmitted, in any form
or by any means without the prior permission, in writing
of the publisher, nor be otherwise circulated in any form
of binding or cover.
Printed at
M/s. V.G.S. BOOK LINKS, Vijayawada
For the Director A.P. Govt. Text Book Press
Amaravati, Andhra Pradesh

PO.„Ñ¨. FÃÑ<£ã¨∂¯Öò ™⁄Ãã·\©, ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£
(WO@s‡_çÜ«∞\ò HÀ~°∞û)
`≥Å∞QÆ∞ Ñ¨s=∞àÏÅ∞
`≥Å∞QÆ∞"åK«HõO
ã¨ì_ô "≥∞\©iÜ«∞Öò ~°∂Ñ¨Hõ~°ÎÅ∞:
=ÚYº ãÖáê^Œ‰õΩÅ∞ : N Z. ã¨`«º<å~åÜ«∞} Ô~_ç¤ M.A., M.Ed.
_≥·Ô~Hõì~ü, APOSS ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£
ãÖáê^Œ‰õΩÅ∞ :
_®II "≥·.Ô~_ç¤ âßº=∞Å _®II a. ã¨∞*Ï`«
ã¨=∞#fiÜ«∞Hõ~°Î
_®II a. ã¨∞*Ï`«
M.A. (Tel), M.A. (Eng), M.A. (Pol.Sc.), M.Ed., Ph.D.
HÀ Piì<Õ@~ü, ÉèÏëê qÉèÏQÆO, APOSS

~°K«~Ú`«Å∞ :
1. _®II "≥·.Ô~_ç¤ âßº=∞Å 5. q. ã¨`«º<å~åÜ«∞} â◊~°‡
J™Èã≤ÜÕ∞\ò „á¶⁄ÃÑ¶ã¨~ü, ExÜ«∞~ü ÖˇHõÛ~°~ü
xÑ¶¨∞O@∞ x~å‡}âßY, UÑ≤ZãπP~ü*ˇã≤.,
á⁄\˜ì N~å=ÚÅ∞ `≥Å∞QÆ∞ qâ◊fiq^•ºÅÜ«∞O, Ç¨Ï`ü#∂~ü, "≥∞^ŒH± lÖÏ¡
ÃÇ·Ï„^•ÉÏ^£. 6. _®II a. ã¨∞*Ï`«
2. _®II ^ŒÇ¨ÏQÍO ™êO|=¸iÎ HÀ Piì<Õ@~ü,
q„âßO`« „Ñ¨^è•<åKå~°∞ºÅ∞, U.Ñ≤. FÃÑ<£ ã¨∂¯Öò ™⁄Ãã·\ ©,
„Ñ¨Éèí∞`«fi Láê^è•ºÜ«∞ q^•º HõàÏâßÅ, ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£
=~°OQÆÖò 7. _®II Ü«∞<£.Ü«∞ãπ.q.Ü«∞<£.P~ü.
3. N=∞u Z<£. ã¨~À[h^Õq Åe`å HÍ"Õ∞â◊fii
LÑ¨<åºã¨‰õΩÅ∞, „Ñ¨^è•<Àáê^è•ºÜ«ÚÅ∞,
`≥Å∞QÆ∞ qÉèÏQÆO. [_£.Ñ≤.ÃÇÏKü.Zãπ. ÉÏÑ¨ÙÅáê_»∞, Hõ$ëê‚ lÖÏ¡
~å¢+¨ì q^•º Ñïâ’^èŒ# ãÖã¨÷. PO.„Ñ¨.
4. _®II Ü«∞"£∞. q. Ü«∞ãπ. ã¨`«º<å~åÜ«∞}
`≥Å∞QÆ∞ ÖˇHõÛ~°~ü,
ã¨~ü ã≤.P~ü.P~ü.a.W_ç. HõàÏâßÅ
UÅ∂~°∞ - Ñ¨tÛ=∞ QÀ^•=i lÖÏ¡
iv
q+¨Ü«∞ã¨∂zHõ
Z. =K«# qÉèÏQÆO
1. ~åÜ«∞_»O <Õ~∞° Û‰õΩO^•O 1-11
2. ãÖ^èŒ∞Å∞, ã¨=∂™êÅ∞, "åHõº ã¨fi~°∂áêÅ∞ 12-24
3. *ÏfÜ«∂Å∞, ™ê"≥∞`«Å∞, á⁄_»∞Ñ¨Ù Hõ^äŒÅ∞ 25-35
4. "åºãÖ 36-43
5. Hõ^äŒ 44-51
6. #=Å 52-58
7. <å@HõO, <å\˜Hõ 59-66
8. =∞# *Ï#Ñ¨^Œ ™êÇ≤Ï`«ºO 67-75
9. `≥Å∞QÆ∞ „áêp#`« 76-83
10. J#∞"å^•Å∞, ãÖH˜ΔÑ‘ÎHõ~°}Å∞ 84-96
11. ÖËY 97-103
a. Hõq`«fi qÉèÏQÆO
12. U\˜ˆH`«O Ñ¨\ ˜ì (*Ï#Ñ¨^Œ Hõq`«fiO) 104-107
13. ã¨`«º "åHõºO (WuÇ¨ã¨ Hõq`«fiO) 108-119
14. QÆ*ËO„^Œ∞x "≥Ú~° (Ñ¨Ù~å} Hõq`«fiO) 120-127
15. â◊~°^Œ$`«∞=Ù („Ñ¨|O^èŒ Hõq`«fiO) 128-138
16. ãÖ^Õâ◊O (Ñ¨^Œº Hõq`«fiO) 139-147
17. =∂`«$Ç¨Ï$^ŒÜ«∞O (kfiÑ¨^Œ Hõq`«fiO) 148-155
18. Ç¨Ïi<≥iy#"å_»∞ (ãÖH©~°Î#) 156-162
19. "Õ=∞# ã¨∂‰õΩÎÅ∞ (â◊`«Hõ Hõq`«fiO) 163-171
20. teÊ (P^èŒ∞xHõ Ñ¨^ŒºO) 172-183
21. ^ŒO_®Å∞ ^ŒO_®Å∞ ÉèÏ~°`«=∂`« (*ÏfÜ≥∂^Œº=∞ w`«O) 184-190
22. Ñ¨Å<å_»∞ (PO„^èÀ^Œº=∞ w`«O) 191-199
23. ¿ãfiKåÛùQÍ#O (ÉèÏ=Hõq`«fiO) 200-206
24. HÍÑ¨Ùa_»¤ (Hõ~°¬Hõ Hõq`«fiO) 207-212
25. ^Õâ◊K«i„`« (JÉèí∞º^ŒÜ«∞ ˆQÜ«∞O) 213-219
26. „Ñ¨â◊fl (ã¨=∂[ Ñï}Ï=∞ ˆQÜ«∞O) 220-224
27. áÈ\˜Ñ¨_ç HÍ@∞ÖÏ_» (=∞#ã¨Î`«fi ˆQÜ«∞O) 225-229
28. zyˆ~Û K≥@∞ì (=K«# Hõq`«) W™ê‡~ÚÖò 230-237
29. ^Œ∂~°O (¢ã‘Î "å^Œ Hõq`«) 238-243
ã≤. LÑ¨"åK«HOõ
30. QÍOnèr P`«‡Hõ^äŒ (ã‘fiÜ«∞K«i„`«) 244-255
"åºHõ~°}ÏOâßÅ∞, "åº™êÅ∞, ÖËYÅ∞ 256-277
#=¸<å „Ñ¨âßflÑ¨„`«O 278-282
v
1 ~åÜ«∞_»O <Õ~°∞Û‰õΩO^•O
áê~î°º ÑïK«Ü«∞O
=∞#O =∞# ÉèÏ"åÅ#∞ Z^Œ∞\˜"åiH˜ Ô~O_»∞ q^è•Å∞QÍ `≥eÜ«∞*Ë™êÎO. "å\˜Ö’ XHõ\ ˜ =∂\Ï¡_»_»O ^•fi~å.
Ô~O_Àk ~å`«^•fi~å D Ô~O_»∞ q^è•<åÅ‰õΩ H˘xfl Ñïq∞`«∞Å∞ =∂„`«O LO\Ï~Ú. XHõ q+¨Ü«∂xfl K≥Ñ¨Ê_®xH˜ =∞#O
H˘xfl Ñ¨^•Å∞ LÑ¨Ü≥∂y™êÎO. JÖÏ =∂\Ï¡_Õ ÉèÏ+¨‰õΩ, ~å¿ã ÉèÏ+¨‰õΩ =∞^èŒº Ñïq∞`«∞Å∞O\Ï~Ú.
~å`« =∞# ÉèÏ"åÅ‰õΩ ã≤÷~°`«fiO HõeÊã¨∞ÎOk. ~å¿ãf~°∞‰õΩ XHõ Hõ@∞ìÉÏ@∞#∞ <Õ~°∞Ê`«∞Ok. ~å`« ~åÜ«∞_»OÖ’x
„Ñ¨`ÕºHõ`«Å#∞ â‹·Å∞Å∞ JO\Ï~°∞. `«#^≥·# â‹·eÖ’ ~åÜ«∞_»O „Ñü XHõ¯~°∂ JÅ=~°K«∞HÀ"åeû LO@∞Ok. JO`ÕQÍHõ
^ÀëêÅ∞ ÖË‰õΩO_® ~åÜ«∞_®xH˜ =∞#=Ú LÑ¨Ü≥∂yOKÕ Ñ¨^•Å =~å‚Å#∞ `≥Å∞ûHÀ"åe. WO^Œ∞‰õΩ J=HÍâ◊=Ú#fl
ãÖ^Œ~åƒùÖ’¡ xÑ¶¨∞O@∞=ÙÅ∞ ãÖ„Ñ¨kOKåe. JO`ÕQÍHõ ~å`«Ö’ UHõ~°∂Ñ¨`«#∞ áê\ÕKåe.
JÉèÏº™êÅ∞
„Ñ¨â◊flÅ∞-["å|∞Å∞
I. W~°"≥· "åHÍºÖ’¡ ["å|∞Å∞ ~åÜ«∞O_ç?
1. „Ñ¨:- ~å`«Ö’ UHõ~°∂Ñ¨`« J=ã¨~°"Õ∞q∞\˜?
[:- =∞#ÉèÏ+¨ `≥Å∞QÆ∞. D `≥Å∞QÆ∞ =∞#‰õΩ `≥Å∞ã¨∞. =∞iO`« `≥Å∞ã¨∞HÀ"åÅx =∞#O JO`«QÍ J#∞HÀO.
=∞#O =∂\Ï¡_∞» #flÑ¨C_»∞ Z^Œ∞\˜=ºH˜Î H˜ =∞# ÉèÏ=O ã¨Ê+Öì QÍ J~°O÷ HÍÖË^xŒ QÆ=∞x¿ãÎ =∞~À=∂~°∞ K≥áêÎO. J=ã¨~"° ∞≥ `ÿ Õ
=∞m§ =∞m§ =∂@Å∞ =∂iÛ K≥áêÎO. HÍx XHõ™êi ~åã≤O`«~åfi`« P ~å`« Z^Œ∞\˜"åiH˜ ÖË^• áê~î°‰õΩÅ‰õΩ J~°÷O
HÍHõáÈ`Õ =∞~À™êi ~åÜ«∞ÖËO. JO>Ë XHõ™êi ~å¿ãÎ ^•xÖ’x ÉèÏ"åxfl K«k"Õ =ºH˜Î ãÖÑ¨Ó~°‚OQÍ J~°÷O KÕã¨∞HÀQÆÖÏæe.
JO^Œ∞ˆH =∞#ÉèÏ"åÅ‰õΩ J#∞QÆ∞}OQÍ ~å`«Ö’ Ñ¨^•Å#∞ ‰õÄ~åÛe. `≥eã≤# ÉèÏ¿+ Hõ^•! Jx U=∂„`«O x~°¡HõΔ ºO
KÕÜ«∞~å^Œ∞. XHõ"Õà◊ x~°¡HõΔ ºO KÕ¿ãÎ =∞# ÉèÏ==ºH©ÎHõ~°} ‰õΩO@∞Ñ¨_»∞`«∞Ok.
`≥Å∞QÆ∞ =∂\Ï¡_Õ "å~°∞ aè#fl„áêO`åÖ’¡, aè#fl ^ÕâßÖ’¡ x=ã≤ã¨∞Î<åfl~°∞. "å~°O`å LÑ¨Ü≥∂yã¨∞Î#fl Ñ¨^Œ*ÏÖOÖ’
H˘xfl =∂~°∞ÊÅ∞ Hõ#|_»`å~Ú. XˆH ÉèÏ"åxfl `≥ÅÊ_®xH˜ =∞#~åROÖ’<Õ L`«Î~° HÀ™êÎÖ’ F f~°∞QÍ, ~åÜ«∞Åã‘=∞Ö’ F
f~°∞QÍ, L`«Î~° `≥ÅOQÍ}ÏÖ’ XHõ f~°∞QÍ, =∞^è•ºO„^èŒÖ’ =∞~À f~°∞QÍ Ñ¨^•Å qxÜ≥∂QÆO LO@∞Ok. ~å`«Ö’ ‰õÄ_®
D =º`åºãÖ Hõ#|_»∞`«∞Ok. JO>Ë ~åÜ«∞_®xH˜, =∂\Ï¡_»\ÏxH˜ LÑ¨Ü≥∂yã¨∞Î#fl ÉèÏëê ~°∂ÑÖÖ’ UHõ~°∂Ñ¨`«
LO_»^Œ#fl=∂@.
=∂\Ï¡_ÕÉèÏ+¨‰õΩ UHõ~°∂Ñ¨`« JO`«QÍ J=ã¨~°O ÖËHõáÈ~Ú<å ~å¿ã ÉèÏ+¨‰õΩ UHõ~°∂Ñ¨`« `«Ñ¨Êxãï. ~å¿ãÉèÏ+¨#∞
K«k"Õ áê~î°‰õΩÅ∞ aè#flã¨÷ÖÏÖ’¡ x=ã≤ã¨∞Î#flO^Œ∞# ~åã≤# "åi ÉèÏ"åÅ#∞ J~°÷O KÕã¨∞HÀ=_®xH˜ ~å`«QÍà◊√¡ `«=∞ ÉèÏëê
WO\˜ ÅHõΔ}O =ÚOye (ÑÖki) K≥Ñ¨ÙÎOk. =∞x+≤ ÅHõΔ}O J`«_ç ~å`« K≥Ñ¨ÙÎOk
1
~åÜ«∞_»O <Õ~°∞Û‰õΩO^•O
~°∂ÑÖÖ’ UHõ~°∂Ñ¨`«#∞ áê\ÕKåeû LO@∞Ok. JÖÏ HÍHõáÈ`Õ P ~å`«Å∞ PÜ«∂ ã¨÷ÖÏÅHÀ, „áêO`åÅHÀ
Ñïq∞`«=∞=Ù`å~Ú `«Ñ¨Ê ™ê~°fi[h<åÅ∞ HÍ=Ù.
2. „Ñ¨:- ~å`«Ö’ J#∞ãïOK«^Œy# â‹·Å∞Å#∞ q=iOK«O_ç?
[:- ~å`«Ö’ â‹·e ~°Hõ~°HÍÅ∞QÍ LO@∞Ok. Ñ¨^•Å#∞ QÆ∞Ñ≤Êã¨∂Î, JÅOHÍiHõOQÍ, „Ñ¨ÉèÏ= =O`«OQÍ, H˘O`«
P_»O|~°OQÍ LO_ç, áê~î°‰õΩÅ#∞ PHõ@∞ìHÀQÆÅ ~å`«â‹·ex Ñ¨^ŒQÆ∞OÑ¶¨# â‹·e JO\Ï~°∞. D â‹·e<Õ L^•`«Îâ‹·e (Rhetoric
Style ) ÖË^• Ç¨Ï$^Œºâ‹·e, PÅOHÍiHõ â‹·e JO\Ï~°∞. =∞# ™êÇ≤Ï`«º ~°K«#Ö’¡ „Ñ¨^è•#OQÍ Hõ^äŒÖ’¡, #=ÖÖ’¡ D â‹·e
HõxÑ≤ã¨∞ÎOk. q+¨Ü«∞ „Ñ¨^è•#OQÍ ~å¿ã â‹·ex ã¨~°à◊â‹·e, `ÕeHõâ‹·e JO\Ï~°∞. "åº™êÅ ~°K«#Ö’, ÖËYÅ ~°K«#Ö’ Dâ‹·e
=∞#‰õΩ HõxÑ≤ã¨∞ÎOk. D â‹·eÖ’ ã¨∂\˜ ^Œ#O, =∂\Ö’¡ `ÕeHõ^Œ#O LO\Ï~Ú. áê~î°‰õΩ_»∞ D â‹·eÖ’x ~å`«#∞ K«kq
ã¨∞ÅÉèíOQÍ J~°÷O KÕã¨∞HÀQÆÅ∞æ`å_»∞.
WHõ Ñ¨^•Å ZOÑ≤HõÖ’ „Ñ¨`ÕºHõ`«, ^èŒfix, J~°÷O, JÅOHÍ~°O, n~°… ã¨=∂ã¨ Ñ¶¨∞@# =Ú#flQÆ∞#q Ñ¨Ù+¨¯ÅOQÍ Hõeæ#
~å`« â‹·e<Õ „áêp#â‹·e JO\Ï~°∞. nxˆH „QÍOkäHõâ‹·e Jx =∞~À ¿Ñ~°∞Ok. D â‹·eÖ’<Õ =∞# „áêp# HÍ=º ãÖÑ¨^Œ
JO`å LOk. WHõ P^èŒ∞xHõ HÍÅOÖ’ y_»∞QÆ∞ ~å=∞=¸iÎ ÑÖ`«∞Å∞, QÆ∞~°*Ï_» JáêÊ~å=Ù =O\˜ "åi PÖ’K«#Å∞,
K˘~°= Ñ¶ë`«OQÍ P^èŒ∞xHõ =º=Ç¨~° â‹·e ~°K«#Ö’¡ KÀ@∞ ãÖáêkOK«∞‰õΩOk. "å_»∞HõÉèÏ+¨ JO>Ë =º=Ç¨iHõ ÉèÏ+¨‰õΩ
P^Œ~°} ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞#fl H˘nÌ D â‹·e „Hõ=∞OQÍ |ÅÑ¨_çOk. qã¨ÎiOzOk. z#fl z#fl =∂@Å∞, á⁄\˜ì ã¨=∂™êÅ∞,
ã¨∞ÅÉèí"≥∞ÿ# JÅOHÍiHõ`«, K«^Œ∞=Ù`«∞#flÑ¨C_Õ W>Ëì J~°÷"≥∞ÿáÈQÆÅ â◊H˜Î D â‹·e H˜ QÆÅ „Ñ¨`ÕºHõ`«. <Õ\ ˜HÍÅO ~°K«~Ú`«Å∞
"å~°∞ ~å¿ãk. Ñ¨^Œº"≥∞ÿ<å, QÆ^Œº"≥∞ÿ<å, =K«#"≥∞ÿ<å, w`«"≥∞ÿ<å D P^èŒ∞xHõ =º=Ç¨iHõ â‹·eÖ’<Õ ~åã¨∞Î<åfl~°∞.
`≥Å∞QÆ∞ "åiÖ’ Z<Àfl =~åæÅ∞<åfl~Ú. =$uÎ ÉèË^•Å∞<åfl~Ú. Ñ≤#flÅ∞<åfl~°∞. ÃÑ^ŒÌÅ∞<åfl~°∞. ¢ã‘ÎÅ∞<åfl~°∞.
Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞<åfl~°∞. „áêO`åÅ∞<åfl~Ú. Ñ¨xKÕ¿ã ã¨÷ÖÏÅ∞<åfl~Ú. WÖÏ `≥Å∞QÆ∞ "åiÖ’ "≥·q^è•ºÅ∞ L#fl>Ë¡ "å~°∞ =∂\Ï¡_Õ
ÉèÏ+¨Ö’ ‰õÄ_® "≥·q^è•ºÅ∞ LO\Ï~Ú. "å~°∞ "å_Õ Ñ¨^•Ö’¡, *ÏfÜ«∂Ö’¡, ™ê"≥∞`«Ö’¡, "åi LKåÛ~°}Ö’, =º=Ç¨Ï~°OÖ’
D "≥·q^èŒºO Hõ#|_»∞`«∞Ok. D "≥·q^è•º<Õfl ÉèÏëê"Õ`«ÎÅ∞ =∂O_»eHõ "≥·q^èŒºO JO\Ï~°∞. J>Ë¡ XHõ `≥Å∞QÆ∞ ÉèÏëê
„áêO`«OÖ’x =∂@ f~°∞‰õÄ, =∞~À „áêO`«OÖ’x =∂@ f~°∞‰õÄ ÉèË^ŒO HõxÊã¨∞ÎOk. PÜ«∂ „áêO`åÖ’¡x `≥Å∞QÆ∞ "åi
LKåÛ~°}#∞ QÆ=∞x¿ãÎ `«∂~°∞ÊÜ«∂ã¨, Ñ¨_»=∞@Ü«∂ã¨, L`«Î~åkÜ«∂ã¨, ^ŒH˜Δ}ÏkÜ«∂ã¨ J<Õ ÉèË^•Å∞ Hõ#|_»`å~Ú. XHõ
[# ã¨=Ú^•Ü«∞O (=~°æO) =∂@Å ^èÀ~°}˜ =∞~À [# ã¨=Ú^•Ü«∞O =∂@Å ^èÀ~°}˜`À qÉèËkã¨∞ÎOk. J>Ë¡ „Ñ¨[Å Pi÷Hõ,
™ê=∂lHõ, ™êOã¨¯ $uHõ <ÕÑ¨^ä•ºÅ =Å¡ ‰õÄ_® "åi "åi =∂@Ö’¡, LKåÛ~°}Ö’¡ "≥·q^èŒºO Hõ#|_»∞`«∞Ok. x"åã¨
„áêO`«O, Éè∫QÀoHõ Ñïã¨~åÅ∞ ‰õÄ_® =º‰õΩÎÅ =∂@ f~°∞ÃÑ· „Ñ¨ÉèÏ=O K«∂Ñ¨Ù`å~Ú. D q^èŒ"≥∞ÿ# =∂@f~°∞Ö’ QÆÅ
ÉèË^•xfl =∂O_»eHõ â‹·e JO\Ï~°∞.
3. „Ñ¨:- ~å`« L^ÕúâßºÅ#∞, xÑ¶¨∞O@∞=Ù P=â◊ºHõ`«#∞ `≥ÅÊO_ç.
[:- ~å`« Ñ¨Å∞ L^ÕÌâßÅ`À KÕ™êÎO. =º=Ç¨~åxH˜ ~å™êÎO. áÈ\©Å‰õΩ ~å™êÎO. „Ñ¨`ÕºHõ ãÖ^Œ~åƒùÅ‰õÄ ~å™êÎO.
S`Õ D ~å`« f~°∞Ö’¡ ÉèË^ŒO Hõ#|~°∞™êÎO. =º=Ç¨~åxH˜ KÕ¿ã ~å`«Ö’¡ ÖËYÅ∞ „Ñ¨=ÚY"≥∞ÿ#q. g\˜Ö’ ÃãÅ=Ù p\©Å∞,
"Õ∞OÉÏQÆ∞<åflO g∞~°∞ ÉÏQÆ∞<åfl~å J<Õ ~å¿ã LÉèíÜ«∞‰õΩâ◊Ö’Ñï ÖËYÅ∞, q∞„`«∞Å‰õΩ ~å¿ã ÖËYÅ∞, JkèHÍ~° =~åæÅ‰õΩ
Ps˚Å ~°∂ÑÖÖ’ ÖËYÅ∞, q[˝Ñ¨ÙÅ∞ KÕã¨∂Î ~å¿ã ~å`«Å∞ g\˜Ö’ =ÚYº"≥∞ÿ#q. „Ñ¨Éèí∞`«fi =º=Ç¨~åÅ‰õΩ^ÕÌtOz#
~å`«Å∞ ‰õÄ_® D HÀ=Ö’ˆH =™êÎ~Ú.
áÈ\©Å‰õΩ ~å¿ã ~å`«Ö’¡ "åºã¨~K° #« Å∞ KÕ~∞° `å~Ú. g\˜Ö’ qÑ¨ÙbHõiOz~åÜ«∞_»O, ‰õΩkOz~åÜ«∞_»O, q=∞i≈ã¨∂Î
~åÜ«∞_»O, ãÖ^Œ~åƒùÅ#∞ L@OH˜ã¨∂Î ~åÜ«∞_»O, =i‚ã¨∂Î ~åÜ«∞_»O, "åºMÏºxã¨∂Î ~åÜ«∞_»O KÕ~°∞`å~Ú. Ñ¨sHõΔÅ‰õΩ
~åÜ«∞_»O ‰õÄ_® D HÀ=Ö’^Õ.
Intermediate (APOSS) 305 - `≥Å∞QÆ∞ ãì̈_ô "≥∞\©iÜ«∞Öò 2
WHõ „Ñ¨`ÕºHõOQÍ ~åÜ«∞_»=∞<Õk F q^èŒOQÍ ã¨$[<å`«‡Hõ ~°K«<å "åºãÖQÍxH˜ K≥Ok#k. Hõq`«Å∞ ~åÜ«∞_»O,
Hõ^äŒÅÅ¡_»O, #=ÅÅ∞ ~åÜ«∞_»O, Ñ¨^•ºÅ∞ ‰õÄ~°Û_»O, J#∞"å^•Å∞ KÕÜ«∞_»O, ã¨<å‡# Ñ¨„`åÅ∞ ~åÜ«∞_»O "≥Ú^ŒÖˇ·#q
„Ñ¨`ÕºHõ ãÖ^Œ~åƒùÅ ~°K«#Å∞ Jx K≥Ñ¨Ê=K«∞Û.
=º=Ç¨~åxH˜ KÕ¿ã ~å`«Å∞ `å`å¯eHõ J=ã¨~åÅ#∞ fi¿ãÎ áÈ\©Å‰õΩ ~å¿ã ~å`«Å∞ `å`å¯eHõ J=ã¨~åÅ`À
ÉÏ@∞ H˘O`«"Õ∞~° âßâ◊fi`« J=ã¨~åÅ#∞ ‰õÄ_® f~°∞™êÎ~Ú. „Ñ¨`ÕºHõOQÍ KÕ¿ã ~å`«Å∞ âßâ◊fi`« J=ã¨~åÅ#∞ fiÛ
=º‰õΩÎÅ‰õΩ, áê~î°‰õΩÅ‰õΩ P#O^•xfl Hõeæ™êÎ~Ú.
„Ñü =ºH˜Î `«# =∂@Å‰õΩ XHõ „Ñ¨`ÕºHõ`«#∞ PáêkOKåÅO>Ë J`«xH˜ ÉèÏ+¨Ö’x Ñ¨^Œ*ÏÅOÃÑ·, Ñ¨^Œ „Ñ¨Ü≥∂QÆOÃÑ·
JkèHÍ~°=ÚO_®e. S`Õ =ºH˜Î D JkèHÍ~åxfl ãÖáêkOK«∞ HÀ=_®xH˜ `À_»Ê_Õ^Õ xÑ¶¨∞O@∞=Ù.
=∂@Å‰õΩ J~å÷Å∞ `≥e¿Ñ Ñ¨Ùã¨ÎHÍ<Õfl xÑ¶¨∞O@∞=Ù JO\ÏO. nx<Õ HÀâ◊O, Jaè^•#~, J#∞âßã¨#O Jx ‰õÄ_®
JO\ÏO. POQÆO¡ Ö’ Dictionary JO\ÏO. ~°K#« Å∞ K«^∞Œ =Ù`«∞#flÑ¨C_»∞ =∞#‰õΩ `≥eÜ«∞x Ñ¨^•Å∞ Z<Àfl `å~°ãÅ≤ ∞¡`å~Ú.
JÖÏ `≥eÜ«∞x Ñ¨^•Å‰õΩ xÑ¶∞¨ O@∞=ÙÅ#∞ ãÖ„Ñ¨kOz J~å÷Å#∞ `≥Å∞ûHÀ=K«∞Û. P Ñ¨^•Å#∞ Ñ¨ÓiÎQÍ J~°O÷ KÕã∞¨ HÀ=K«∞Û.
4. „Ñ¨:- ~å`«Ö’ KÕ¿ã „Ñ¨^è•# ^ÀëêÖË"À L^ŒÇ¨ÏiOK«O_ç.
[:- K«^Œ∞=ÙHÀx "å~°∞ q#_»=¸, =∂\Ï¡_»@=¸ KÕ¿ãÎ K«^Œ∞=Ù‰õΩ#fl"åà◊√¡ K«^Œ=_»=¸, ~åÜ«∞_»=¸ ‰õÄ_®
KÕ™êÎ~°∞. =∂\Ï¡_Õ q+¨Ü«∞OÖ’ H˘O`« J>ˇÿ<å, W>ˇÿ<å Z^Œ∞\˜"å~°∞ J~°÷O KÕã¨∞HÀQÆÅ∞æ`å~°∞. JO^Œ∞=Å¡ =∂\Ï¡_»@O
=∂„`«"Õ∞ KÕ¿ãÎ Z^Œ∞\˜"åiH˜ J~°÷"≥∞ÿ`Õ KåÅx JO`«=~°ˆH *Ï„QÆ`«ÎÑ¨_»`åO. Z^Œ∞\˜"åiH˜ J~°÷O HÍÖË^Œx `Àz<å,
Jáê~°÷O HõeæO^Œx, `ÀzO^Œx ÉèÏqOz<å "≥O@<Õ =∂@Å#∞ ãïKÕã¨∞‰õΩO\ÏO. HÍx ~å`«Ö’ =∞#ÉèÏ"åefl
=ºH©ÎHõiOz#Ñ¨Ù_»∞ D ãïKÕã¨∞HÀ=_»O ™ê^èŒºÑ¨_»^Œ∞. JO>Ë =∂\Ï¡_ÕÑ¨C_»∞ JO`«QÍ Z^Œ∞~°∞HÍx ã¨=∞ã¨ºÅ∞, Z^Œ∞Ô~·<å
`«HõΔ}"Õ∞ ã¨=iOK«∞HÀÖËx ã¨=∞ã¨ºÅ∞ ~å¿ãÑ¨Ù_»∞ Z^Œ∞~°=Ù`å~Ú.=∞# ~å`« ã¨Ô~·#^À HÍ^À, Jk áê~î°‰õΩ_çH˜ J~°÷"≥∞ÿO^À
HÍÖË^À J#fl ãÖâ◊Ü«∞O ‰õÄ_® =∞#‰õΩ HõÅæ_»O ã¨Ç¨Ï[O. D ãÖâ◊Ü«∂ÖË ~å`«Ö’ á⁄~°áê@∞¡ ^˘~°Å_®xH˜
HÍ~°}=∞=Ù`å~Ú. J>Ë¡Ñ¨^•Å ~°∂ÑÖ, =~°‚„Hõ=∞O, "å\˜ LKåÛ~°}, "å\˜ „Ñ¨Ü≥∂QÆ Bz`åºÅ∞ ‰õÄ_® JO`«QÍ `≥eû
LO_»HõáÈ`Õ ‰õÄ_® ~å`«Ö’ Ñ¨Å∞ á⁄~°áê@∞¡ J<åÖ’z`«OQÍ<Õ ^˘~°eáÈ`å~Ú. D ^ÀëêÖ’¡ =~°‚„Hõ=∞ ^ÀëêÅ∞,
"åHõº^ÀëêÅ∞, ÉèÏ=^ÀëêÅ∞ "≥Ú^ŒÖˇ·#q LO\Ï~Ú. WHõ ãÖã¨¯ $`« Ñ¨^•Å#∞, WOw¡+¨μ "≥Ú^ŒÖˇ·# W`«~° ÉèÏëêÑ¨^•Å#∞
=∞# ÉèÏ+¨Ö’ ~åã¨∞Î#flÑ¨C_»∞ ÖË^• "å\˜ ã¨=∂<å~°÷Hõ Ñ¨^•Å#∞ ZOÑ≤Hõ KÕã¨∞‰õΩO@∞#flÑ¨C_»∞, áêiÉèÏ+≤Hõ Ñ¨^•Å#∞
‰õÄ~°∞ã¨∞Î#flÑ¨C_»∞ ‰õÄ_® Ñ¨Å∞ ^ÀëêÅ#∞ KÕ™êÎO.JO^Œ∞=Å¡ =∞#O ™ê^è•~°}OQÍ KÕ¿ã ^ÀëêÖË"À `≥Å∞û‰õΩO>Ë, "å\˜x
uiy KÕÜ«∞‰õΩO_® LO_»=K«∞Û. "å\˜x QÆ∂iÛ H˘OK≥O `≥Å∞û‰õΩO^•O.
ãÖã¨¯ $`«O =∂@Ö’¡ LO_Õ |∞∞, |∞∂ Å∞ `≥Å∞QÆ∞ =∂@Ö’¡ LO_»=Ù. g\˜ LKåÛ~°}, i, s, ~°∞,~°∂ Å∞ QÍ
LO@∞Ok. JO^Œ∞=Å¡ D JHõΔ~åÅ∞#fl ãÖã¨¯ $`«Ñ¨^•Å∞ 'Hõ$+¨‚— #∞ '„H˜+¨‚— Jx, „‰õΩ+¨‚ Jx LK«ÛiOK«_»O Hõ#|_»∞`«∞Ok.
~å`«Ö’ ‰õÄ_® '$— HÍ~°O ãÖã¨¯ $`«O =∂@Ö’¡<Õ LO@∞Ok. |∞∞}O, |∞∞`«∞=Ù J<Õ =∂@Å#∞ ~°∞}O, ~°∞`«∞=Ù Jx
~å¿ãÎ, „‰õΩOQÆ∞, „`«∞OK«∞ J<Õ `≥Å∞QÆ∞ =∂@Å#∞ Hõ$OQÆ∞, `«$OK«∞ Jx ~å¿ãÎ ÉèÏëê ãÖ„Ñ¨^•Ü«∞O K≥_»∞`«∞Ok. J"Õ
^ÀëêÅ=Ù`å~Ú.
ãÖã¨¯ $`«OÖ’ 'Z— 'X— J<Õ JHõΔ~åÅ∞ ÖË=Ù. Z,X Å∞#fl Ñ¨^•Å∞ `≥Å∞QÆ∞ Ñ¨^•ÖË QÍx ãÖã¨¯ $`« Ñ¨^•Å∞ HÍ=Ù.
J>Ë¡ S, B Å∞ `≥Å∞QÆ∞Ö’ „Ñ¨`ÕºHõ JHõΔ~åÅ∞ HÍ=Ù. g\˜x JÜü∞, J"£ Jx ‰õÄ_® ~åÜ«∞=K«∞Û. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ 'S^Œ∞—
#∞ 'J~Ú^Œ∞— Jx, 'B#∞— #∞ 'J=Ù#∞— Jx ‰õÄ_® ~å™êÎO. J~Ú`Õ ãÖã¨¯ $`« Ñ¨^•Ö’¡x S,B Å#∞ =∂„`«O JÜü∞, J"£
Jx ~åÜ«∞‰õÄ_»^Œ∞.
3
`≥Å∞QÆ∞Ö’ aO^Œ∞=Ù J~°úaO^Œ∞=Ù, Ñ¨Ó~°‚aO^Œ∞=Ù J<Õ ~°∂ÑÖÖ’ LO@∞Ok. D aO^Œ∞=Ù<Õ J~°ã¨∞<åfl,ã¨∞<åfl
Jx `≥Å∞QÆ∞Ö’ JO@∞<åflO. n<Õfl J#∞™êfi~°O Jx ‰õÄ_® JO\ÏO. `≥Å∞QÆ∞ =∂@Ö’¡ aO^Œ∞=Ù Ñ¨~°∞ëêÅ∞ JO>Ë
‰õK«@`«Ñ¨Å∞, ã¨~°àÏÅ∞ JO>Ë QÆ[_»^Œ| Å‰õΩ =ÚO^Õ LO@∞Ok. =∞~À KÀ@ LO_»^Œ∞. nxx ~å`«Ö’
^Œ$+≤ìÜ«∞O^Œ∞OK«∞HÀ"åe. J>Ë¡ qã¨~°æ (ó) ãÖã¨¯ $`« Ñ¨^•Ö’¡<Õ LO@∞Ok. `≥Å∞QÆ∞ Ñ¨^•Ö’¡ LO_»^Œ∞.
=∞Ç¨„áê}ÏÅ∞ JO>Ë X`«ÎHõΔ~åÅ∞ JO>Ë Y,Ñ¶¨∞,Kè«,~°≠,~î°,_è» =Ú#flQÆ∞#q `≥Å∞QÆ∞Ö’ ÖË=Ù. D JHõΔ~åÅ∞#fl
Ñ¨^•Å∞ ãÖã¨¯ $`«Ñ¨^•ÖË. D JHõΔ~åÅ#∞ =∂iÛ ~å¿ãÎ H˘xfl ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’ Ñ¨^ŒO J~°÷"Õ∞ =∂~°∞`«∞Ok. 'Y~°=Ú— JO>Ë
QÍ_ç^Œ - nxx Hõ~°=Ú Jx ~å¿ãÎ KÕ~Ú, q∞H˜¯e J<Õ J~å÷Å∞ =™êÎ~Ú. J>Ë¡ q^•ºi÷ Jx ~åÜ«∂e HÍx q^•ºi÷ Jx,
~åÜ«∞‰õÄ_»^Œ∞.
5. „Ñ¨:- =∂O_»eHÍÅ∞ JO>Ë Uq∞\˜? =∂O_»eHõ â‹·e QÆ∞iOz `≥ÅÑÖ_ç?
[:- `≥Å∞QÆ∞ "åiÖ’ Z<Àfl =~åæÅ∞<åfl~Ú. =$uÎ ÉèË^•Å∞<åfl~Ú. z#flÅ∞<åfl~°∞. ÃÑ^ŒÌÅ∞<åfl~°∞. ¢ã‘ÎÅ∞<åfl~°∞.
Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞<åfl~°∞. „áêO`åÅ∞<åfl~Ú. Ñ¨xKÕ¿ã ã¨÷ÖÏÅ∞<åfl~Ú. WÖÏ `≥Å∞QÆ∞ "åiÖ’ "≥·q^è•ºÅ∞ L#fl>Ë¡ "å~°∞ =∂\Ï¡_Õ
ÉèÏ+¨Ö’ ‰õÄ_® "≥·q^è•ºÅ∞ LO\Ï~Ú. "å~°∞ "å_»∞ Ñ¨^•Ö’¡, *ÏfÜ«∂Ö’¡, ™ê"≥∞`«Ö’¡, "åi LKåÛ~°}Ö’, =º=Ç¨Ï~°OÖ’
D "≥·q^èŒºO Hõ#|_»∞`«∞Ok. D "≥·q^è•º<Õfl ÉèÏëê"Õ`«ÎÅ∞ =∂O_»eHõ "≥·q^èŒºO JO\Ï~°∞. J>Ë¡ XHõ `≥Å∞QÆ∞ ÉèÏëê
„áêO`«OÖ’x =∂@ f~°∞‰õÄ, =∞~À „áêO`«OÖ’x =∂@ f~°∞‰õÄ ÉèË^ŒO HõxÊã¨∞ÎOk. PÜ«∂ „áêO`åÖ’¡x `≥Å∞QÆ∞ "åi
LKåÛ~°}#∞ QÆ=∞x¿ãÎ `«∂~°∞ÊÜ«∂ã¨, Ñ¨_»=∞@Ü«∂ã¨, L`«Î~åkÜ«∂ã¨, ^ŒH˜Δ}ÏkÜ«∂ã¨ J<Õ ÉèË^•Å∞ Hõ#|_»`å~Ú. XHõ
[# ã¨=Ú^•Ü«∞O (=~°æO) =∂@Å ^èÀ~°}˜ =∞~À [# ã¨=Ú^•Ü«∞O =∂@Å ^èÀ~°}˜`À qÉèËkã¨∞ÎOk. J>Ë¡ „Ñ¨[Å Pi÷Hõ,
™ê=∂lHõ, ™êOã¨¯ $uHõ <ÕÑ¨^ä•ºÅ =Å¡ ‰õÄ_® "åi "åi =∂@Ö’¡, LKåÛ~°}Ö’¡ "≥·q^èŒºO Hõ#|_»∞`«∞Ok. x"åã¨
„áêO`«O, Éè∫QÀoHõ Ñïã¨~åÅ∞ ‰õÄ_® =º‰õΩÎÅ =∂@ f~°∞ÃÑ· „Ñ¨ÉèÏ=O K«∂Ñ¨Ù`å~Ú. D q^èŒ"≥∞ÿ# =∂@f~°∞Ö’ QÆÅ
ÉèË^•xfl =∂O_»eHõ â‹·e JO\Ï~°∞.
D q^èOŒ QÍ =º‰õΩÅÎ ∞ `«=∞^≥#· â‹e· Ö’ `«=∞ ÉèÏ"åÅ#∞ ~å`« ~°∂ÑÖÖ’ =ºH©HÎ iõ OKÕ@Ñ¨C_»∞ "å~°∞ Jxfl *Ï„QÆ`ÅÎ« ∞
fã¨∞HÀHõáÈ`Õ "åi =ºH©ÎHõ~°} Z^Œ∞@ "åiH˜ `≥eÜ«∞‰õΩO_® áÈ`«∞Ok. JO^Œ∞=Å¡ =º‰õΩÎÅ∞ D q+¨Ü«∞OÖ’ ã¨Ê+¨ì"≥∞ÿ#
J=QÍÇ¨Ï# Hõeæ LO_®e.
II.. „HÕk „Ñ¨â◊flÅ‰õΩ S^Õã≤ ÑÖ‰õΩÎÅ‰õΩ q∞OK«x ã¨=∂^è•<åÅ∞ ~åÜ«∞O_ç?
1. „Ñ¨:- =∞# ÉèÏ==ºH©ÎHõ~°} ‰õΩO@∞Ñ¨_»_®xH˜ QÆÅ HÍ~°}ÏÖËq∞\˜?
[:- =∞#ÉèÏ+¨ `≥Å∞QÆ∞. D `≥Å∞QÆ∞ =∞#‰õΩ `≥Å∞ã¨∞. =∞iO`« `≥Å∞ã¨∞HÀ"åÅx =∞#O JO`«QÍ J#∞HÀO.
=∞#O =∂\Ï¡_∞» `«∞#flÑ¨C_»∞ Z^Œ∞\˜=ºH˜HÎ ˜ =∞# ÉèÏ=O ã¨Ê+Öì QÍ J~°O÷ HÍÖË^xŒ QÆ=∞x¿ãÎ =∞~À=∂~°∞ K≥áêÎO. J=ã¨~"° ∞≥ `ÿ Õ
=∞m§ =∞m§ =∂@Å∞ =∂iÛ K≥áêÎO. HÍx XHõ™êi ~åã≤O`«~åfi`« P ~å`« Z^Œ∞\˜"åiH˜ ÖË^• áê~î°‰õΩÅ‰õΩ J~°÷O
HÍHõáÈ`Õ =∞~À™êi ~åÜ«∞ÖËO. JO>Ë XHõ™êi ~å¿ãÎ ^•xÖ’x ÉèÏ"åxfl K«k"Õ =ºH˜Î ãÖÑ¨Ó~°‚OQÍ J~°÷O KÕã¨∞HÀQÆÖÏæe.
JO^Œ∞ˆH =∞# ÉèÏ"åÅ‰õΩ J#∞QÆ∞}OQÍ ~å`«Ö’ Ñ¨^•Å#∞ ‰õÄ~åÛe. `≥eã≤# ÉèÏ¿+ Hõ^•! Jx U=∂„`«O x~°¡HõΔ ºO
KÕÜ«∞~å^Œ∞. XHõ"Õà◊ x~°¡HõΔ ºO KÕ¿ãÎ =∞# ÉèÏ==ºH©ÎHõ~°} ‰õΩO@∞Ñ¨_»∞`«∞Ok.
2. „Ñ¨:- =∞#O ~å`« q+¨Ü«∞OÖ’ „Ñ¨`ÕºHõ „â◊^Œú Hõ#|~°Kåeû# ãÖ^Œ~åƒùÖËq?
[:- =∂\Ï¡_Õ ÉèÏ+¨‰õΩ UHõ~°∂Ñ¨`« JO`«QÍ J=ã¨~°O ÖËHõáÈ~Ú<å ~å¿ã ÉèÏ+¨‰õΩ UHõ~°∂Ñ¨`« `«Ñ¨Êxãï.
~å¿ãÉèÏ+¨#∞ K«k"Õ áê~î°‰õΩÅ∞ aè#flã¨÷ÖÏÖ’¡ x=ã≤ã¨∞Î#flO^Œ∞# ~åã≤# "åi ÉèÏ"åÅ#∞ J~°÷O KÕã¨∞HÀ=_®xH˜ ~å`«QÍà◊√¡
`«=∞ ÉèÏëê ~°∂ÑÖÖ’ UHõ~∂° Ñ¨`#« ∞ áê\Õ=Kåeû LO@∞Ok. JÖÏ HÍHõáÈ`Õ P ~å`«Å∞ PÜ«∂ ã¨Ö÷ ÏÅHÀ, „áêO`åÅHÀ
Ñïq∞`«=∞=Ù`å~Ú `«Ñ¨Ê ™ê~°fi[h<åÅ∞ HÍ=Ù.
3. „Ñ¨:- Ñ¨^ŒQÆ∞OÑ¶¨# â‹·e JO>Ë Uq∞\˜?
[:- Ñ¨^•Å#∞ QÆ∞Ñ≤Êã¨∂,Î JÅOHÍiHõOQÍ, „Ñ¨ÉÏè = =O`«OQÍ, H˘O`« P_»O|~°OQÍ LO_ç, áê~î‰° Ωõ Å#∞ PHõ@∞ìHÀQÆÅ
~å`«â‹·ex Ñ¨^ŒQÆ∞OÑ¶¨# â‹·e JO\Ï~°∞. D â‹·e<Õ L^•`«Îâ‹·e (Rhetoric Style ) ÖË^• Ç¨Ï$^Œºâ‹·e, PÅOHÍiHõ â‹·e
JO\Ï~°∞. =∞# ™êÇ≤Ï`«º ~°K«#Ö’¡ „Ñ¨^è•#OQÍ Hõ^äŒÖ’¡, #=ÖÖ’¡ D â‹·e HõxÑ≤ã¨∞ÎOk.
4. „Ñ¨:- =∂O_»eHõ â‹·e U HÍ~°}ÏÅ =Å¡ Hõ#|_»∞`«∞Ok?
[:- `≥Å∞QÆ∞ "å~°∞ ZO^Œ~À L<åfl~°∞. "åiÖ’ =~åæÅ∞<åfl~Ú. =$uÎ Éè^Ë •Å∞<åfl~Ú. z#flÅ∞<åfl~°∞, ÃÑ^ŒÅÌ ∞<åfl~°∞,
„ã‘ÎÅ∞<åfl~°∞, Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞<åfl~°∞, „áêO`åÅ∞<åfl~Ú. Ñ¨xKÕ¿ã ã¨÷ÖÏÅ∞<åfl~Ú. WÖÏ `≥Å∞QÆ∞ "åiÖ’ "≥·q^è•ºÅ∞ L#fl>Ë¡
"å~°∞ =∂\Ï¡_Õ ÉèÏ+¨Ö’ ‰õÄ_® "≥·q^è•ºÅ∞ LO\Ï~Ú. "å~°∞ "å_»∞ Ñ¨^•Ö’¡, *ÏfÜ«∂Ö’¡, ™ê"≥∞`«Ö’¡, "åi LKåÛù~°}Ö’,
=º=Ç¨~°OÖ’ D "≥·q^èŒºO Hõ#|_»∞`«∞Ok. D "≥·q^è•º<Õfl ÉèÏëê"Õ`«ÎÅ∞ =∂O_»eHõ "≥·q^èŒºO JO\Ï~°∞. J>Ë¡ XHõ
`≥Å∞QÆ∞ ÉèÏëê „áêO`«OÖ’x =∂@ f~°∞‰õÄ, =∞~À „áêO`«OÖ’x =∂@ f~°∞‰õÄ ÉèË^ŒO HõxÊã¨∞ÎOk. PÜ«∂ „áêO`åÖ’¡x
`≥Å∞QÆ∞ "åi LKåÛù~°}#∞ QÆ=∞x¿ãÎ `«∂~°∞Ê Ü«∂ã¨, Ñ¨_»=∞@ Ü«∂ã¨, L`«Î~åk Ü«∂ã¨, ^ŒH˜Δ}ÏkÜ«∂ã¨ J<Õ ÉèË^•Å∞
Hõ#|_»`å~Ú. XHõ [# ã¨=Ú^•Ü«∞O (=~°æO) =∂@Å ^èÀ~°}˜ =∞~À [# ã¨=Ú^•Ü«∞O =∂@Å ^èÀ~°}˜`À qÉèËkã¨∞ÎOk.
J>Ë¡ „Ñ¨[Å Pi÷H,õ ™ê=∂lHõ, ™êOã¨¯ $uHõ <ÕÑ^¨ •ä ºÅ =Å¡ ‰õÄ_® "åi "åi =∂@Ö’¡, LKåÛù~}° Ö’¡ "≥q· ^èºŒ O Hõ#|_»∞`«∞Ok.
x"åã¨ „áêO`«O, Éè∫QÀoHõ Ñïã¨~åÅ∞ ‰õÄ_® =º‰õΩÎÅ =∂@ f~°∞ÃÑ· „Ñ¨ÉèÏ=O K«∂Ñ¨Ù`å~Ú. D q^èŒ"≥∞ÿ# =∂@f~°∞Ö’
QÆÅ ÉèË^•xfl =∂O_»eHõ â‹·e JO\Ï~°∞.
5. „Ñ¨:- ~°K«<å â‹·e Ñïî`«#∞ PHõ@∞ìHÀ"åÅO>Ë UO KÕÜ«∂e?
[:- ~°K«<åâ‹·e PHõ@∞ìH˘<Õ q^èŒOQÍ LO_®ÅO>Ë P â‹·eÖ’ JO`«QÍ "å_»∞HõÖ’ÖËx Ñ¨^•Å∞, Ñ¨^Œ∞QÆ∞iH©
JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’ÖËx ÖË^• `≥eÜ«∞x =∂~°∞=¸Å Ñ¨^•Å∞O_»~å^Œ∞. ãÖ^Œ~°ƒùâ◊√kú ÖËx Ñ¨^•Å∞ ‰õÄ_® LO_»~å^Œ∞.
"åHÍºÖ’¡ Ñ¨^•Å ‰õÄ~°∞Ê ã¨∂\˜QÍ, ã¨Ê+¨ìOQÍ x~å_»OÉ~°OQÍ, z#fl ã¨=∂™êÖ’¡ LO_®e. P^èŒ∞xHõ =º=Ç¨~°OÖ’
ãÖã¨¯ $`« Ñ¨^•Å∞ "å_ç<å, WOw¡+¨μ Ñ¨^•Å∞ "å_ç<å "å\˜ J~°÷ Ñïkèx ^Œ$+≤ìÜ«∞O^Œ∞K«∞HÀ"åe.
6. „Ñ¨:- ~å¿ã ÉèÏ+¨Ö’ q~å=∞ zÇ¨flÅ∞ ZÖÏ LO\Ï~Ú?
[:- WHõ ~å¿ã ÉèÏ+¨Ö’ q~å=∞ zÇ¨flÅ∞ ‰õÄ_® =ÚYº"≥∞ÿ#"Õ. "åHÍºO`«OÖ’ =ÚyOÑ¨Ù K«∞Hõ¯ ÖË^• Ñ¨Ó~°‚
q~å=∞O (.) : "åHÍºÅ =∞^èŒº J=ã¨~°=Ú#flÑ¨C_»∞ J~°÷ q~å=∞O (HÍ=∂) - ã¨=∞#fiÜ«∞zÇ¨ÏflO, Ããq∞HÀÅ<£ (†)
HÀÅ<£ J<Õ Ô~O_»∞ K«∞Hõ¯Å QÆ∞~°∞Î (:) LÑ¨Ü≥∂yOKåe. "åHÍºO`«OÖ’ "åHõº ã¨fiÉèÏ"åxfl |\˜ì, "åHõºO =∞^èŒºÖ’
Ñ¨^Œã¨fiÉèÏ"åxfl |\˜ì „Ñ¨â◊fl zÇ¨ÏflO (?), Pâ◊Û~°º zÇ¨ÏflO (!), [O@ LÖË¡Y# zÇ¨flÅ∞ ('' ——) LÑ¨Ü≥∂yOKåe.
D q^èŒOQÍ =∞#O ~åã¨∞Î#fl ~å`«#∞ ã¨∞ãÖÑ¨#fl=¸, J~°ú=O`«=¸ KÕÜ«∂eû# J=ã¨~°O ZO`≥·<å LOk.
7. „Ñ¨:- ~å`« L^ÕúâßºÖËq?
[:- ~å`« Ñ¨Å∞ L^ÕÌâßÅ`À KÕ™êÎO. =º=Ç¨~åxH˜ ~å™êÎO. áÈ\©Å‰õΩ ~å™êÎO. „Ñ¨`ÕºHõ ãÖ^Œ~åƒùÅ‰õÄ ~å™êÎO.
S`Õ D ~å`« f~°∞Ö’¡ ÉèË^ŒO Hõ#|~°∞™êÎO. =º=Ç¨~åxH˜ KÕ¿ã ~å`«Ö’¡ ÖËYÅ∞ „Ñ¨=ÚY"≥∞ÿ#q. g\˜Ö’ ÃãÅ=Ù p\©Å∞,
"Õ∞OÉÏQÆ∞<åflO g∞~°∞ ÉÏQÆ∞<åfl~å J<Õ ~å¿ã LÉèíÜ«∞‰õΩâ◊Ö’Ñï ÖËYÅ∞, q∞„`«∞Å‰õΩ ~å¿ã ÖËYÅ∞, JkèHÍ~° =~åæÅ‰õΩ
Ps˚Å ~°∂ÑÖÖ’ ÖËYÅ∞, q[˝Ñ¨ÙÅ∞ KÕã¨∂Î ~å¿ã ~å`«Å∞ g\˜Ö’ =ÚYº"≥∞ÿ#q. „Ñ¨Éèí∞`«fi =º=Ç¨~åÅ‰õΩ^ÕÌtOz#
~å`«Å∞ ‰õÄ_® D HÀ=Ö’ˆH =™êÎ~Ú.
5
8. „Ñ¨:- xÑ¶¨∞O@∞=ÙÖ’x Ñ¨^Œ„Hõ=∂Å∞ ZÖÏ LO\Ï~Ú?
[:- xÑ¶¨∞O@∞=Ù Ö’x Ñ¨^•Å∞ "å\˜ J~å÷Å∞ `≥Å∞QÆ∞ =~°‚=∂ÅÖ’x JHõΔ~° „Hõ=∞OÖ’ LO\Ï~Ú. JO^Œ∞=Å¡
xÑ¶¨∞O@∞=ÙÅ "å_»HõOÖ’ =~°‚=∂Å „Hõ=∞O `«Ñ¨ÊxãïQÍ `≥eû LO_®e. g\˜Ö’ Hõ `«~åfi`« HõΔ `À "≥Ú^ŒÅÜÕ∞º Ñ¨^•Å∞,
~° é Å`À ‰õÄ_ç# Ñ¨^•Å∞ XHõ KÀ@, Å à◊ Å Ñ¨^•Å∞ XHõ KÀ@ LO\Ï~Ú.D xÑ¶¨∞O@∞=ÙÖ’¡ Ñ¨^•Å∞ J~å÷Å`À
ÉÏ@∞ "å\˜ "åºHõ~°} qâı+Ö JO>Ë P Ñ¨^ŒO <å=∞"åK«Hõ=∂? ã¨~°fi<å=∞=∂? qâı+¨}=∂ J<Õ ã¨∂K«# =∞iÜ«Ú P
Ñ¨^ŒO "åHÍºÖ’¡ LÑ¨Ü≥∂yOz# q^èŒO L^•Ç¨ÏiOK«|_»∞`«∞Ok.
9. „Ñ¨:- ~å`«Ö’ ^˘~°ÖË á⁄~°áê@∞¡ U"Õx SkO\˜x ¿Ñ~˘¯#O_ç?
[:- ÉèË^ŒO II ÉË^èŒO II
|∞kú II Éèí∞kÌ II
É’^èŒ# II Éè’^Œ# II
^Œ$_è»O II ^èŒ$_»O II
+¨+≤ìÑ¨ÓiÎ II +¨+≤ªÑ¨ÓiÎ II
10. „Ñ¨:- ~å`«Ö’ ^ÀëêÅ#∞ `«yæOK«_®xH˜ UO KÕÜ«∂e?
[:- z#fl "åHÍºÅ∞ ~åÜ«∂e. "åHõºOÖ’x Ñ¨^•Å∞ q+¨Ü«∞O =∞^èŒº ãÖ|O^èŒO L#fln ÖËxn ãïK«∂K«∞HÀ"åe.
=∂@efl J=ã¨~°=Ú#flKÀ@¡ HõeÑ≤ ~åÜ«∂e. J=ã¨~°O ÖËx KÀ@¡ q_çQÍ ~åÜ«∂e. Jxfl KÀ\Ï¡ =∂@Å∞ HõÅÊ_»O
ÖË^• q_»nã≤ ~åÜ«∞_»O KÕÜ«∞~å^Œ∞. =∂@Å ZOÑ≤HõÖ’ *Ï„QÆ`«Î Ñ¨_®e. =∂@Åx JHõΔ~åÅ#∞ Ñ¨Hõ¯Ñ¨Hõ¯<Õ ~å¿ãÎ,
"åHÍºÅ =∞^èŒº XHõ JHõΔ~åxH˜ ãïÑ¨_® ã¨÷ÅO =^ŒÅ_»O, Ô~O_»∞ "åHÍºÅ =∞^èŒº Ô~O_»HõΔ~åÅ‰õΩ ãïÑ¨_® ã¨÷ÅO =^ŒÅ_»O
KÕÜ«∂e.
III. S^Œ∞"åHÍºÖ’¡ ["å|∞Å∞ ~åÜ«∞O_ç?
1 „Ñ¨:- =∞# ÉèÏëê ~°∂ÑÖÖ’ UHõ~°∂Ñ¨`« ÖË‰õΩO_»∞@‰õΩ HÍ~°}"Õ∞q∞?
[:- `≥Å∞QÆ∞ =∂\Ï¡_Õ "å~°∞ aè#fl „áêO`åÖ’¡ aè#fl ^ÕâßÖ’¡ x=ã≤ã¨∞Î<åfl~°∞. "å~°O`å LÑ¨Ü≥∂yã¨∞Î#fl Ñ¨^Œ*ÏÅOÖ’
H˘xfl =∂~°∞ÊÅ∞ Hõ#|_»`å~Ú. XˆH ÉèÏ"åxfl `≥ÅÊ_®xH˜ =∞#~åROÖ’<Õ L`«~Î ° HÀ™êÎÖ’ F f~°∞QÍ, ~åÜ«∞Åã‘=∞Ö’
F f~°∞QÍ, L`«Î~° `≥ÅOQÍ}ÏÖ’ XHõ f~°∞QÍ, =∞^è•ºO„^èŒÖ’ =∞~À f~°∞QÍ Ñ¨^•Å qxÜ≥∂QÆO LO@∞Ok.
~å`«Ö’ ‰õÄ_® D =º`åºãÖ Hõ#|_»∞`«∞Ok. JO>Ë ~åÜ«∞_®xH˜, =∂\Ï¡_»\ÏxH˜ LÑ¨Ü≥∂yã¨∞Î#fl ÉèÏëê
~°∂ÑÖÖ’ UHõ~°∂Ñ¨`« LO_»^Œ#fl=∂@.
2 „Ñ¨:- `≥Å∞QÆ∞ =∂@Å#∞ ~åÜ«∞_»OÖ’ =∞#O Hõ#|iKÕ J„â◊^Œú ZÖÏO\˜k?
[:- `≥Å∞QÆ∞ ~åÜ«∞_»OÖ’ LK«ÛiOK«_»OÖ’ =∞#‰õΩ ÉèË^ŒO HõxÊã¨∞ÎOk. WOw¡+¨μ =∂@#∞ ~å¿ã=ÚO^Œ∞ P ÉèÏëê
Ñ¨^•Å LÑ¨Ü∂≥ QÆOÖ’ =∞#O *Ï„QÆ`Î« Ñ¨_`» åO. P Ñ¨^•Å =~°„‚ Hõ=∞O (Spelling), P Ñ¨^•Å „Ñ¨Ü∂≥ QÆ Bz`åºÅ#∞
^Œ$+≤ì Ü«∞O^Œ∞OK«∞‰õΩO\ÏO. S`Õ =∞#‰õΩ `≥eû# `≥Å∞QÆ∞ ~åÜ«∞_»OÖ’ =~°‚„Hõ=∂xfl QÍx, Lz`« Ñ¨^Œ „Ñ¨Ü≥∂QÆ
P=â◊ºHõ`«#∞ QÍx JO`«QÍ Ñ¨\ ì̃OK«∞HÀO. JO>Ë =∂`«$ÉèÏ+¨#∞ LÑ¨Ü≥∂yOK«_»OÖ’ H˘O`« J„â◊^Œú Hõ#|~°∞™êÎO.

3 „Ñ¨:- ~å`«Ö’x â‹·Å∞ÖËq?
[:- ~å`«Ö’x â‹Å· ∞Å∞ JO>Ë =∞#O ÉèÏ"åxfl =ºH©HÎ iõ OK«_®xH˜ J#∞ãïOKÕ q^è•#=∞#fl=∂@. Ñ¨^„Œ Ñ¨Ü∂≥ QÆ ™ê=∞~°º÷ O
Ñ¨^•Å ZOÑ≤HõÖ’ <Õ~°∞Ê, "åHõºq<åºãÖÖ’x "≥∞Å‰õΩ=Å∞ â‹·ex „Ñ¨ÉèÏq`«O KÕ™êÎ~Ú. ~å`«Ö’ „Ñ¨^è•#OQÍ
Ñ¨^QŒ ∞Æ OÑ¶#¨ â‹e· ÖË^• L^•`«Î â‹e· , „áêp# â‹e· ÖË^• „QÍOkèHõ â‹e· , =º=Ç¨iHõ â‹e· , =∂O_»eHõ â‹e· „Ñ¨^•è #"≥∞#ÿ q.
4 „Ñ¨:- áê~î°‰õΩÅ#∞ PHõ@∞ìH˘<Õ ~°K«<åâ‹·e Uq^èŒOQÍ LO_®e?
[:- ~°K«<åâ‹·e PHõ@∞ìH˘<Õ q^èŒOQÍ LO_®ÅO>Ë P â‹·eÖ’ JO`«QÍ "å_»∞HõÖ’ÖËx Ñ¨^•Å∞, Ñ¨^Œ∞QÆ∞iH©
JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’ÖËx ÖË^• `≥eÜ«∞x =∂~°∞=¸Å Ñ¨^•Å∞O_»~å^Œ∞. ãÖ^Œ~°ƒùâ◊√kú ÖËx Ñ¨^•Å∞ ‰õÄ_® LO_»~å^Œ∞.
"åHÍºÖ’¡ Ñ¨^•Å ‰õÄ~°∞Ê ã¨∂\˜QÍ, ã¨Ê+Öì QÍ, x~å_»OÉ~°OQÍ, z#fl ã¨=∂™êÖ’¡ LO_®e. P^è∞Œ xHõ =º=Ç¨~°OÖ’
ãÖã¨¯ $`« Ñ¨^•Å∞ "å_ç<å, WOw¡+¨μ Ñ¨^•Å∞ "å_ç<å "å\˜ J~°÷ Ñïkèx ^Œ$+≤ìÜ«∞O^Œ∞K«∞HÀ"åe.
5 „Ñ¨:- xÑ¶¨∞O@∞=Ù P=â◊ºHõ`« Z\˜ìk?
[:- xÑ¶∞¨ O@∞=Ù JO>Ë Ñ¨^•Å‰õΩ J~å÷Å#∞ `≥e¿Ñ Ñ¨Ùã¨HÎ Oõ . =ºH˜HÎ ˜ Ñ¨^*Œ ÏÅOÃÑ,· Ñ¨^•Å J~°O÷ ÃÑ· JkèHÍ~°O J=ã¨~O° .
JO^Œ∞‰õΩ xÑ¶∞¨ O@∞=Ù#∞ P =ºH˜Î ãÖ„Ñ¨kOKåe. xÑ¶∞¨ O@∞=Ù#∞ ãÖ„Ñ¨kOK«∞@ ^•fi~å Ñ¨^Œ ã¨fi~°∂ÑÖ `≥Å∞ã¨∞OÎ k.
Ñ¨^„Œ Ñ¨Ü∂≥ QÆ ãÖ^Œ~ƒ° Où ‰õÄ_® `≥Å∞ã¨∞OÎ k. ~Ô O_»∞ ÉèÏ+¨Å Ü≥ÚHõ¯ ãÖÑ¨Ó~°‚ ã¨fi~°∂áêxfl `≥Å∞ûHÀ=_®xH˜ xÑ¶∞¨ O@∞=Ù
J=ã¨~°O J=Ù`«∞Ok.
6 „Ñ¨:- ãÖã¨¯ $`«O =∂@Å∞ ~åÜ«∞_»OÖ’ =∞#O KÕ¿ã á⁄~°áê>Ë¡q?
[:- ãÖã¨¯ $`«O =∂@Ö’¡ LO_Õ |∞∞, |∞∂ Å∞ `≥Å∞QÆ∞ =∂@Ö’¡ LO_»=Ù. g\˜ LKåÛ~°}, i, s, ~°∞,~°∂ Å∞ QÍ
LO@∞Ok. JO^Œ∞=Å¡ D JHõΔ~åÅ∞#fl ãÖã¨¯ $`«Ñ¨^•Å∞ 'Hõ$+¨‚— #∞ '„H˜+¨‚— Jx, „‰õΩ+¨‚ Jx LK«ÛiOK«_»O
Hõ#|_»∞`«∞Ok. ~å`«Ö’ ‰õÄ_® '$— HÍ~°O ãÖã¨¯ $`«O =∂@Ö’¡<Õ LO@∞Ok. |∞∞}O, |∞∞`«∞=Ù J<Õ =∂@Å#∞
~°∞}O, ~°∞`«∞=Ù Jx ~å¿ãÎ, „‰õΩOQÆ∞, „`«∞OK«∞ J<Õ `≥Å∞QÆ∞ =∂@Å#∞ Hõ$OQÆ∞, `«$OK«∞ Jx ~å¿ãÎ ÉèÏëê
ãÖ„Ñ¨^•Ü«∞O K≥_»∞`«∞Ok. J"Õ ^ÀëêÅ=Ù`å~Ú.
ãÖã¨¯ $`«OÖ’ 'Z— 'X— J<Õ JHõΔ~åÅ∞ ÖË=Ù. Z,X Å∞#fl Ñ¨^•Å∞ `≥Å∞QÆ∞ Ñ¨^•ÖË QÍx ãÖã¨¯ $`« Ñ¨^•Å∞ HÍ=Ù.
J>Ë¡ S, B Å∞ `≥Å∞QÆ∞Ö’ „Ñ¨`ÕºHõ JHõΔ~åÅ∞ HÍ=Ù. g\˜x JÜü∞, J"£ Jx ‰õÄ_® ~åÜ«∞=K«∞Û. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ
'S^Œ∞— #∞ 'J~Ú^Œ∞— Jx, 'B#∞— #∞ 'J=Ù#∞— Jx ‰õÄ_® ~å™êÎO. J~Ú`Õ ãÖã¨¯ $`« Ñ¨^•Ö’¡x S,B Å#∞
=∂„`«O JÜü∞, J"£ Jx ~åÜ«∞‰õÄ_»^Œ∞.
7 „Ñ¨:- ~å`« ^ÀëêÅ#∞ `«yæOK«_®xH˜ =∞#O UO KÕÜ«∂e?
● z#fl "åHÍºÅ∞ ~åÜ«∞_»O =∞Ozk
● "åHõºOÖ’x Ñ¨^•Å∞, q+¨Ü«∞O =∞^èŒº ãÖ|O^èŒO LO^À ÖË^À K«∂_®e.
● =∂\efl J=ã¨~°=Ú#fl KÀ@ HõeÊ ~åÜ«∂e. J=ã¨~°O ÖËx KÀ@ q_çQÍ ~åÜ«∂e. Jxfl KÀ\Ï¡ HõÅÊ_»O,
q_»nÜ«∞_»O KÕÜ«∞~å^Œ∞.
- XHõ =∂@Ö’x JHõΔ~åÅx Ñ¨Hõ¯ Ñ¨Hõ¯ <Õ ~åÜ«∂e.
- "åHõºOÖ’x =∂@Å =∞^èŒº XHõ¯ JHõΔ~°O ã¨÷ÅO =^ŒÖÏe.
7
- ¿Ñ~åÖ’x "åHÍºÅ =∞^èŒº Ô~O_»HõΔ~åÅ‰õΩ ãïáÈÜÕ∞ ã¨÷ÅO =^ŒÖÏe.
- =∂@Å ZOÑ≤HõÖ’ *Ï„QÆ`«Î Ñ¨_®e.
- F ™êi ~åã≤O^•xfl ãïK«∂z J=ã¨~°"≥∞ÿ`Õ ã¨=iOKåe.
- Ñ¨^Œ~°∂ÑÖ `≥eÜ«∞x ãÖ^Œ~åƒùÖ’¡ xÑ¶¨∞O@∞=Ù#∞ ãÖ„Ñ¨kOKåe.
IV. D„HÕk Ñ¨^•Ö’¡x ^ÀëêÅ#∞ ã¨=iOz ~åÜ«∞O_ç.
[:- „‰õΩ+¨μ‚_»∞ - Hõ$+¨μ‚_»∞ „Ñ¨Ç¨ÏÖÏ^Œ∞_»∞ - „Ñ¨Ç¨¡^Œ∞_»∞
ãÖÑ¨Ó~°fl=Ú - ãÖÑ¨Ó~°‚=Ú ãÖ^Œ~°ƒ=Ú - ãÖ^Œ~°ƒù=Ú
ãÖHÀâ◊=Ú - ãÖHÀK«=Ú q^ŒfiOã¨=Ú - q^èŒfiOã¨=Ú
~åQÆ^Œ∞QÆÌ=Ú - ~åQÆ^Œ∞QÆú=Ú [<å~°Ì#∞_»∞ - [<å~°ú#∞_»∞
„‰õΩu - Hõ$u ãÖ`À+π - ãÖ`Àâò
Hõ$Ï~°=Ú - „‰õÄ~°=Ú ëêÖ’º^Œ#O - âßÖ’º^Œ#O
Láê^•ºÜ«Ú_»∞ - Láê^è•ºÜ«Ú_»∞ q^•ºiú - q^•ºi÷
"Õ∞^ä•q - "Õ∞^è•q Éè’^Œ# - É’^èŒ#
É’QÆÖÏÅã¨ - Éè’QÆÖÏÅã¨ ã¨=∞$kÌ - ã¨=∞$kú
+¨+≤ª Ñ¨ÓiÎ - +¨+≤ìÑ¨ÓiÎ P„QÍ}ÕK«∞@ - P„Ñ¶¨∂}ÕK«∞@
ÉË^èŒO - ÉèË^ŒO ã¨q∞‡„+≤`«=Ú - Ñ¨q∞‡„t`«=Ú
J=t+¨ª=Ú - J=t+¨ì=Ú
V. D „HÕk "åHÍºÅ#∞ ãïKÕã≤ ~åÜ«∞O_ç.
[:- 1. ZO^Œ~°∞ =∞Ç¨#∞ÉèÏ=ÙÅ∞ JO^ŒiH© =O^Œ<åÅ∞
- ZO^Œ~À =∞Ç¨#∞ÉèÏ=ÙÅ∞ JO^ŒiH© =O^Œ<åÅ∞
2. ™êkèHÍ~°`«‰õΩ ^Œ∞~åæÉÏ~Ú =∞Ç≤ÏàÏ q`«∞Î <å\Õk
-=∞Ç≤ÏàÏ ™êkèHÍ~°`«‰õΩ ^Œ∞~åæÉÏ~Ú q`«∞Î<å\Õk.
3. âßM’Ñ¨âßYÖˇ· ã¨Éèí =∞Ç≤Ïà◊PO„^èŒ qã¨ÎiOzOk
- PO„^èŒ =∞Ç≤ÏàÏ ã¨Éèí âßM’Ñ¨âßYÖˇ· qã¨ÎiOzOk.
4. Ñï=∞oã¨∞ÎOk Ñ¨Ù@ìQÍ<Õ Ñ¨Ù=Ùfi
- Ñ¨Ù=Ùfi Ñ¨Ù@ìQÍ<Õ Ñï=∞oã¨∞ÎOk.
5. â◊s~°O nxfl |∞_»QÆ K«∂K«∞H˘x h\˜ =Úiã≤áÈ=^Œ∞Ì
- â◊s~°O h\˜ |∞_»QÆ, nx K«∂K«∞H˘x =Úiã≤áÈ=^Œ∞Ì.
VI. D „HÕk Ñ¨^•Å#∞ JHõΔ~° „Hõ=∞OÖ’ ~åÜ«∞O_ç.
Z. J=kè - J=ã¨~°O - J<å~ÀQÆºO - JÑ¨~å^èŒO – P~ÀQÆºO
ã¨=∂^è•#O : J<å~ÀQÆºO - JÑ¨~å^èŒO - J=kè - J=ã¨~°O - P~ÀQÆºO
VII. D „HÕk Ñ¨^•Å#∞ xÑ¶¨∞O@∞„Hõ=∞OÖ’ ~åÜ«∞O_ç.
a. WO„^Œ^èŒ#∞ã¨∞û - ã¨=Ú^•Ü«∞O - |O^èŒ∞=ÙÅ∞ - ^ÀëêÅ∞
JHõΔ~°O - Ñïq∞u - ™È‰õΩ - "≥·~°O - áê@∞Ñ¨_»∞
ZQÆÜ«Ú - â◊„`«∞=ÙÅ∞ - =Ú`«º=Ú - K«^Œ~°=Ú - [OuHõ
ã¨=∂^è•#O : JHõΔ~°O - WO„^Œ^èŒ#∞ã¨∞û- ZQÆÜ«Ú - K«^Œ~°=Ú - [OuHõ - ^ÀëêÅ∞ - Ñïq∞u
áê@∞Ñ¨_»∞ -|O^èŒ∞=ÙÅ∞- =Ú`«º=Ú - "≥·~°O - â◊„`«∞=ÙÅ∞-ã¨=Ú^•Ü«∞O- ™È‰õΩ.
JÉèÏºãÖ
áê~î°QÆ`« „Ñ¨â◊flÅ∞ - 1
„HÕk „Ñ¨â◊flÅ‰õΩ <åÖËæã≤ ã¨=∂^è•<åÅ∞<åfl~Ú. "å\˜Ö’ ãïÜ≥ÿ∞#^•xx QÆ∞iÎOz ^•x ãÖˆH`åxfl ‰õÄ_»eÖ’
~åÜ«∞O_ç.
1. ~å¿ã ÉèÏ+¨‰õΩ UHõ~°∂Ñ¨`« ( )
(1) `«Ñ¨Êxãï (2) H˘O`« LO>Ë KåÅ∞
(3) LO>Ë KåÅ∞ (4) J=ã¨~°O ÖË^Œ∞.
2. =∞#ã¨∞Ö’x ÉèÏ"åÅ‰õΩ JHõΔ~° ~°∂ÑÖ HõeÊ¿ãÎ ( )
(1) Ñ¨^ŒO J=Ù`«∞Ok (2) ~å`« J=Ù`«∞Ok
(3) "åºHõ~°}=∞ø`«∞Ok (4) Ug∞ HÍ^Œ∞
3. =∂`«$ÉèÏ+¨ LÑ¨Ü≥∂QÆOÖ’ =∞#O Hõ#|~°∞ã¨∞Î#flk. ( )
(1) Ju „â◊^Œú (2) qKå~°O
(3) J„â◊^Œú (4) P#O^ŒO
4. eÑ≤ ÉèÏ+¨‰õΩ ( )
(1) Jã≤÷~°~°∂ÑÖ (2) ã≤÷~° ~°∂ÑÖ
(3) x|^ŒúÖËx ~°∂ÑÖ (4) =∞^èŒº ~°∂ÑÖ
5. ~å`«#∞ x~°¡HõΔ ºO KÕ¿ãÎ ‰õΩO@∞Ñ¨_Õk ( )
(1) =ºH©ÎHõ~°} (2) â‹·e =ºH©ÎHõ~°}
(3) ed`« =ºH©ÎHõ~°} (4) ÉèÏ= =ºH©ÎHõ~°}
ã¨=∂^è•<åÅ∞ : 1 - 1, 2 - 2, 3 - 3, 4 - 2, 5 - 4.
9
áê~î°QÆ`« „Ñ¨â◊flÅ∞ – 2
„HÕk „Ñ¨â◊flÅ‰õΩ <åÖËæã≤ ã¨=∂^è•<åÅ∞<åfl~Ú. "å\˜Ö’ ã¨Ô~·#^•xx QÆ∞iÎOz ^•x ãÖˆH`åxfl ‰õΩO_»eÖ’ ~åÜ«∞O_ç.
1. ~°K«#Ö’ ÉèÏ+¨ #∞ "å_»∞H˘<Õ â◊H˜Î Ü«Ú‰õΩÎÅ∞ L#flk. ( )
(1) ÉèÏ+¨ (2) Hõq`«fiO (3) â‹·e (4) Ñ¨^ŒºO
2. áê~î°‰õΩÅ#∞ PHõ@∞ìHÀQÆÅ ~å`« â‹·e ( )
(1) Ñ¨^ŒQÆ∞OÑ¶¨#â‹·e (2) =K«#â‹·e (3) „Ñ¨|O^èŒâ‹·e (4) HÍ=ºâ‹·e
3. q+¨Ü«∞ „Ñ¨^è•#OQÍ ~å¿ã â‹·e ( )
(1) ãÖH˜¡+¨ìâ‹·e (2) ã¨~°à◊â‹·e (3) L^•`«Îâ‹·e (4) PÅOHÍiHõâ‹·e
4. ~å¿ã ÉèÏ+¨‰õΩ =ÚYº"≥∞ÿ#q ( )
(1) HÍ=∞ (2) Ñ¨Ùe™êìÑ¨Ù (3) Pâ◊Û~åº~°÷HõO (4) q~å=∞zÇ¨flÅ∞
5. Ç¨Ï$^Œºâ‹·e HõxÑ≤OKÕ ~°K«#Å∞ ( )
(1) "åºã¨~°K«#Å∞ (2) ™êÇ≤Ï`«º ~°K«#Å∞
(3) "åºMÏº~°K«#Å∞ (4) LHõÎ ~°K«#Å∞
ã¨=∂^è•<åÅ∞ : 1 - 3† 2 - 1† 3 - 3† 4 - 4† 5 - 2.
HÕk „Ñ¨â◊flÅ‰õΩ <åÅ∞æ ã¨=∂^è•<åÅ∞<åfl~Ú. "å\˜Ö’ ã¨Ô~·# ^•xx QÆ∞iÎOz ^•x ãÖˆH`åxfl ‰õΩO_»eÖ’
~åÜ«∞O_ç.
1. =º=Ç¨~åxH˜ ~å¿ã ~å`«Ö’¡ „Ñ¨=ÚY"≥∞ÿ#q ( )
(1) ÖËYÅ∞ (2) Hõ^äŒÅ∞ (3) Hõ^ä•xHõÅ∞ (4) <åhÅ∞
2. =∂@Å‰õΩ J~å÷Å∞ `≥e¿Ñ Ñ¨Ùã¨ÎHõO ( )
(1) ~å=∂Ü«∞}O (2) ÉèÏ~°`«O (3) xÑ¶¨∞O@∞=Ù (4) "åºHõ~°}O
3. ã¨$[<å`«‡Hõ "åºãÖQÍxH˜ K≥Ok#q ( )
(1) K«Hõ¯QÍ =∂\Ï¡_»_»O, (2)K«∂z~åÜ«∞_»O
(3) QÆ∞O„_»QÍ ~åÜ«∞_»O (4) Hõq`«Å∞ ~åÜ«∞_»O
4. `≥Å∞QÆ∞Ö’ =ÚYº"≥∞ÿ# xÑ¶¨∞O@∞=Ù ( )
(1) huK«O„kHõ (2) ÉÏÅ "åºHõ~°}O
(3) â◊|Ì~°`åflHõ~°O (4) ÅÑ¶¨Ú ã≤^•úO`«H“=Úk

5. ˆH=ÅO `≥Å∞QÆ∞ Ñ¨^•Å‰õΩ J~å÷Å∞ `≥e¿Ñ xÑ¶¨∞O@∞=Ù ( )
(1) â◊|Ì~°`åflHõ~°O (2) PO„^èŒ<å=∞ãÖ„QÆÇ¨Ï=Ú
(3) â◊ÉÏÌ~°÷ HõÅÊ`«~°∞=Ù (4)„É∫}º xÑ¶¨∞O@∞=Ù
ã¨=∂^è•<åÅ∞ : 1–1† 2–3† 3–4† 4–3† 5–2.
áê~î°QÆ`« „Ñ¨â◊flÅ∞ 4
HÕk „Ñ¨â◊flÅ‰õΩ <åÅ∞æ ã¨=∂^è•<åÅ∞<åfl~Ú. "å\˜Ö’ ã¨Ô~·# ^•xx QÆ∞iÎOz ^•x ãÖˆH`åxfl ‰õΩO_»eÖ’
~åÜ«∞O_ç.
1. ãÖã¨¯ $`«OÖ’ LO_ç `≥Å∞QÆ∞ =∂@Ö’¡ ÖËx JHõΔ~åÅ∞ ( )
(1) W, D (2) L, T (3) P, P (4) |∞∞, |∞∂
2. ãÖã¨¯ $`«OÖ’ ÖËx JHõΔ~åÅ∞ Uq∞\˜? ( )
(1) Z X (2) Hõ QÆ (3) Ñ¨ Ñ¶¨ (4) â◊ ã¨
3. ãÖã¨¯ $`« Ñ¨^•Ö’¡ LO_Õk ( )
(1) J~°ã¨∞#fl (2) xO_»∞ ã¨∞#fl (3) qã¨~°æ (4) aO^Œ∞=Ù
4. Ñ¨^Œ~°∂ÑÖ `≥eÜ«∞x ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’¡ ãÖ„Ñ¨kOKåeû# Ñ¨Ùã¨ÎHõO ( )
(1) xÑ¶¨∞O@∞=Ù (2) áê~î°ºÑ¨Ùã¨ÎHõO
(3) q*Ï˝# ã¨~°fiã¨fiO (4) ÃÑ^ŒÌÉÏÅtHõΔ
5. ¿Ñ~åÖ’x "åHÍºÅ=∞^èŒº =ke "ÕÜ«∂eû# ã¨÷ÅO ( )
(1) XHõ JHõΔ~åxH˜ ãïáÈÜÕ∞O`« (2) Ô~O_»HõΔ~åÅ‰õΩ ãïáÈÜÕ∞O`«
(3) XHõ Ñ¨^•xH˜ ãïáÈÜÕ∞O`« (4) <åÅæHõΔ~åÅ‰õΩ ãïáÈÜÕ∞O`«
ã¨=∂^è•<åÅ∞ : 1 - 4† 2 - 1† 3 - 3† 4 - 1† 5 - 2.
11
2 ãÖkè- ã¨=∂ãÖ-"åHõºO
(Ñ¨^•Å x~å‡}O, "åHõº x~å‡} s`«∞Å#∞ `≥eÜ«∞*ˇÑ¨C@)
ÉÏ+¨ "≥Ú^Œ@ "åº„QÆ∂ÑÖÖ’#∂ `«~åfi`« ed`«~∂° ÑÖ`À#∞ LO@∞Ok. LKåÛ~°}™œÅÉèºí O HÀãÖ, ÖËY# ™œÅÉèºí O
HÀãÖ ÉèÏëêx~å‡}OÖ’, ã¨fi~°∂ÑÖÖ’ H˘xfl =∂~°∞ÊÅ∞ ã¨Ç¨Ï*OQÍ<Õ HõÅ∞QÆ∞`å~Ú. D ÉèÏëê x~å‡}O f~°∞ `≥#∞flÅ#∞
`≥Å∞ûHÀ=_®xH˜ „áêp#∞Å∞ „Ñ¨Ü«∞uflOKå~°∞. P^èŒ∞x‰õΩÅ∞ ‰õÄ_® „Ñ¨Ü«∞uflã¨∞Î<åfl~°∞. D x~å‡}OÖ’x "≥∞Å∞‰õΩ=Å#∞
`≥Å∞ûHÀ=_»O =Å¡ ÉèÏ+¨‰õΩ LÑ¨Ü≥∂yOKÕ ™ê=∞~°úºO ÃÑ~°QÆ∞`«∞Ok. WHõ ÉèÏ+¨Ö’ Ô~O_»∞ Ñ¨^•Å#∞ KÕiÛ XHõ Ñ¨^ŒOQÍ
Ñ¨Å∞‰õΩ#Ñ¨Ù_»∞ P Ñ¨^•Ö’¡ =KÕÛ=∂~°∞Ê<Õ ãÖkèÜ«∞x, Ô~O_»∞ Ô~O\˜Hõ<åfl Z‰õΩ¯= Ñ¨^•Å`À ‰õÄ_ç# ã¨=∞ã¨Î Ñ¨^•Å#∞
ã¨=∂™êÅx JO\Ï~°∞. J>Ë¡ ÑïÑ¨Ó~°‚ ÉèÏ==ºH©ÎHõ~°}‰õΩ LÑ¨Ü≥∂yOKÕ "åHõºO H˘xfl Ñ¨^•Å J~°ú=O`«"≥∞ÿ ‰õÄ~°∞Ê Jx
=∞#O „QÆÇ≤ÏOK«=K«∞Û.
JÉèÏº™êÅ∞
„Ñ¨â◊flÅ∞ - ["å|∞Å∞
I. W~°"≥· "åHÍºÖ’¡ ["å|∞Å∞ ~åÜ«∞O_ç.
1. ãÖkè JO>Ë Uq∞\’ ™È^•Ç¨Ï~°}OQÍ q=iOK«O_ç?
ã¨=∂^è•#O:– ãÖkè JO>Ë X_»O|_çHõ ÖË^• XÑ¨ÊO^ŒO. D XÑ¨ÊO^ŒO ^ÕâßÅ∞, =º‰õΩÎÅ =∞^èŒº<Õ HÍ‰õΩO_® =∂@Å
=∞^èŒº ‰õÄ_® [~°∞QÆ∞`«∞Ok. JHõΔ~åÅ =∞^èŒº [iˆQ D XÑ¨ÊO^•xfl ãÖkè Jx "åºHõ~°}HÍ~°∞Å∞ JO\Ï~°∞. S`Õ D
JHõΔ~åÅ∞ Ç¨ÏÅ∞¡Å∞ HÍ=K«∞Û ÖË^• JK«∞ÛÅ∞ HÍ=K«∞Û. P JHõΔ~åÅ∞ XHõ ^ŒQÆæ~°‰õΩ =zÛ XHõ JHõΔ~°OQÍ ^èŒfixã¨∞Î#flÑ¨Ù_»∞
"å\˜ ÅHõΔ}ÏÅÖ’ =∂~°∞Ê HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. D =∂~°∞Ê XHõ „Hõ=∞Ñ¨^ŒúuÖ’ [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ =zÛ#"åÔ~=~°∞Ö’ =zÛ#"å~°∞, Z=~°∞ J<Õ Ô~O_»∞ =∂@Å∞<åfl~Ú. =zÛ#"å~°∞ J<Õ "≥Ú^Œ\ ˜
=∂@Ö’ z=iÖ’x '~°∞— HÍ~°O ~ü { L Å`À ‰õÄ_ç#k. WHõ Ô~O_À=∂@ Z=~°∞. Z=~°∞Ö’ "≥Ú^Œ@ Z L#flk. WÖÏ
LKåÛ~°} ™œÅÉèíºO HÀãÖ =zÛ# "å~°∞ Z=~°∞ „Hõ=∞OQÍ =zÛ# "åÔ~=~°∞ J<Õk U~°Ê_çOk n<Õfl ãÖkè Jx =∞#O
JO\ÏO.
2. H˘xfl `≥Å∞QÆ∞ ãÖ^èŒ∞Å#∞ L^•Ç¨Ï~°} Ñ¨Ó~°fiHõOQÍ ~åÜ«∞O_ç.
ã¨=∂^è•#O:–`≥Å∞QÆ∞ Ñ¨^•Å =∞^èŒº ãÖkè U~°Ê_ç`Õ P ãÖkèx `≥Å∞QÆ∞ ãÖkè JO\ÏO. g\˜Ö’ J`«fi, W`«fi, P„"Õ∞_ç`«O,
QÆã¨_»^Œ"å^Õâ◊, ã¨~°àÏ^Õâ◊ ãÖ^èŒ∞Å∞ L<åfl~Ú.
L^•Ç¨Ï~°}Å∞:
L`«fiãÖkè QÆÅ Ñ¨^ŒO – ~å=Ú_»∞ { J`«_»∞ – ~å=Ú_»`«_»∞
J`«fi ãÖkè QÆÅ Ñ¨^ŒO – ã‘`« { JHõ¯ – ã‘`«Hõ¯
PKå~åº : Ñ¨Ó~°fi~°∂Ñ¨"£∞. JO`Õ "åã≤ L`«Î~° ~°∂Ñ¨"£∞. q^•º ãÖkè : „Ñ¨=K«#O ãÖ^è•#O.
W`«fiãÖkè – Uq∞ { JO\˜q – U=∞O\˜q
P„"Õ∞_ç`« ãÖkè – FÇ¨ÏŸ { FÇ¨ÏŸ – FÇ¨ÏŸÇ¨ÏŸ
QÆã¨_»^Œ"å^Õâ◊ ãÖkè – "å_»∞ { H˘>ˇÿ – "å_»∞Q˘>ˇì, "å_»∞H˘>ˇì
ã¨~°àÏ^Õâ◊ãÖkè – Ñ¨ÓK≥#∞ { HõÅ∞=Å∞ – Ñ¨ÓK≥OQÆÅ∞=Å∞, Ñ¨ÓK≥#æÅ∞=Å∞
3. P„"Õ∞_ç`«O JO>Ë Uq∞\˜ L^•Ç¨Ï~°} ^•fi~å `≥ÅÊO_ç.
ã¨=∂^è•#O:– ÉèÏëê =º=Ç¨~°OÖ’ XH˘¯Hõ¯™êi XˆH Ñ¨^•xfl Ô~O_»∞ =∂~°∞¡ LÑ¨Ü≥∂yã¨∞ÎO\ÏO. L^•: B~å { B~å
´ B~“~å =O\˜q. WHõ¯_» L#fl Ô~O_»∞ B~° { B~° Ñ¨^•ÅÖ’ Ô~O_À Ñ¨^•xfl P„"Õ∞_ç`«O JO\Ï~°∞.
L^• :- PÇ¨ { PÇ¨
WHõ¯_» XˆH Ñ¨^ŒO 'PÇ¨— Ô~O_»∞™ê~°∞¡ =zÛOk. Ô~O_À Ñ¨^Œ"≥∞ÿ# 'PÇ¨— #∞ P„"Õ∞_ç`«O JO\Ï~°∞.
Ñ¨Ó~°fiÑ¨^ŒO z=i JK«∞Û#‰õΩ P„"Õ∞_ç`«O Hõ#∞Hõ =zÛ#@¡~Ú`Õ ãÖkè ™ê^è•~°}OQÍ [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
L^• :- FÇ¨ÏŸ { FÇ¨ÏŸ - FÇ¨ÏŸÇ¨ÏŸ
Z@∂ì { Z@∂ì - Z>ˇì@∂ì
JK«∞Û‰õΩ Ç¨ÏÅ∞¡`À ãÖkè [iˆQ q^è•#O ‰õÄ_® xÜ«∞=∂Å`À ‰õÄ_ç LO@∞Ok. H˘xfl KÀ@¡ ã¨~à° ÏÅ∞, QÆã_¨ ^» =Œ Å∞,
P^Õâ◊OQÍ =™êÎ~Ú.
4. ã¨=~°‚n~°… ãÖkèx q=iOK«O_ç?
ã¨=∂^è•#O:– Ñ¨Ó~°fiÑ¨^ŒO Ö’x z=i JK«∞Û, Ñ¨~°Ñ¨^ŒOÖ’x "≥Ú^Œ\ ˜ JK«∞Û XHõ¯>Ë J~Ú#Ñ¨Ù_»∞ P JK«∞Û n~°…O
J=Ù`«∞Ok.
L^• :- ^Õâ◊ { JO`«~°O ´ ^ÕâßO`«~°O (J{P ´ P)
^Õ= { PÅÜ«∞O ´ ^Õ"åÅÜ«∞O (J{P ´ P)
Hõq { WO„^Œ∞_»∞ ´ HõgO„^Œ∞_»∞ ( W{W ´ D)
=∞Ç≤Ï { Dâ◊√_»∞ ´ =∞Ç‘Ïâ◊√_»∞ ( W{D ´ D)
=∞$^Œ∞ { LH˜Î ´ =∞$^Œ∂H˜Î ( L{L´ T)
Ñ≤`«$ { |∞∞}O ´ Ñ≤`«$Ï}O ( |∞∞{|∞∞ ´ |∞∂)
5. ã¨~°àÏ^Õâ◊ ãÖkè JO>Ë Uq∞\˜?
ã¨=∂^è•#O:– Ñ¨ÓK≥#∞ { HõÅ∞=Å∞ ´ Ñ¨ÓK≥#∞ QÆÅ∞=Å∞
`ÀñK≥#∞ { K«∞Hõ¯Å∞ ´ `ÀñK≥#∞ AHõ¯Å∞
ÃÑ· Ñ¨^•Å#∞ QÆ=∞xOK«O_ç. Ñ¨~Ñ° ^¨ OŒ Ö’x Hõ, K« Å∞ QÆ, [ Å∞QÍ =∂i#q. W@∞=O\˜ =∂~°∞Ê#∞ „QÍOkèHÉõ Ïè +¨Ö’
=ÚYºOQÍ Ñ¨^•ºÅÖ’ g∞~°∞ K«∂ã≤ LO\Ï~°∞. D =∂~°∞Ê#∞ q=iOz K≥¿ÑÊ^Õ ã¨~°àÏ^Õâ◊ ãÖkè
''„^Œ∞`« „Ñ¨Hõ$uHõ=Ú g∞^Œ Ñ¨~°∞+¨=ÚÅ‰õΩ ã¨~°à◊=ÚÅQÆ∞—— J#flk D ãÖkè ã¨∂„`«O
13 ãÖkè – ã¨=∂ãÖ – "åHõºO

'Ñ¨ÓK≥#∞— J#fl Ñ¨^ŒOÖ’ z=~° #HÍ~°O LOk. Hõ#∞Hõ Wk „^Œ∞`« „Ñ¨Hõ$uHõ=Ú. D Ñ¨^ŒOÃÑ· Ñ¨~°∞+Ö`À
"≥Ú^ŒÖˇ·ÜÕ∞º Ñ¨^ŒO ( HõÅ∞=Å∞) Ñ¨~°Ñ¨^ŒOQÍ =ã¨∞Î#flk.
D HÍ~°}OQÍ Wk Ñ¨ÓK≥#∞{ HõÅ∞=Å∞ - Ñ¨ÓK≥#∞ QÆÅ∞=Å∞ Jx ã¨~°à◊O P^Õâ◊OQÍ =∂~°∞`«∞Ok.
WÖÏ ã¨~°à◊O P^Õâ◊OQÍ =zÛ#Ñ¨C_»∞ Ñ¨Ó~°fiÑ¨^ŒO Ö’x '#HÍ~°O— („^Œ∞`«O) aO^Œ∞=Ù, ãÖâı¡+¨Å∞QÍ =∂~°=K«∞Û.
Ñ¨ÓK≥#∞ QÆÅ∞=Å∞ - 1. Ñ¨ÓK≥O QÆÅ∞=Å∞
2. Ñ¨ÓK≥ñQÆÅ∞=Å∞ ( J~°ã¨∞#fl)
3. Ñ¨ÓK≥#æÅ∞=Å∞ -( ãÖâı¡+¨)
4. Ñ¨ÓK≥#∞QÆÅ∞=Å∞ (=∂~°∞Ê K≥O^Œx ~°∂ÑÖ) =O\˜ ~°∂áêÅ∞QÍ
=∂~°∞`«∞Ok.
„^Œ∞`«=Ú ´ #HÍ~°O
„^Œ∞`«„Ñ¨Hõ$uHõ=Ú ´ #HÍ~°O JO`«OÖ’ QÆÅ Ñ¨^ŒO.
6. `«`«∞Ê~°∞+¨ ã¨=∂™êxfl L^•Ç¨Ï~°} Ñ¨Ó~°fiHõOQÍ q=iOK«O_ç?
ã¨=∂^è•#O:– ã¨=∂ãÖÖ’x Ñ¨^•ÅÖ’ U =∂@Å∞ ‰õΩOkOÑ¨|_»∞`«∞<åfl~Ú J<Õ JOâ◊O g∞^Œ P^è•~°Ñ_¨ ç XHõ qÉèÏQÆOQÍ
U~°Ê_ç#k `«`«∞Ê~°∞+¨ ã¨=∂ãÖ.
L^• : <å Ü≥ÚHõ¯ Ñ¨Ùã¨ÎHõO - <å Ñ¨Ùã¨ÎHõO
<å#fl Ãã·H˜Å∞ - <å#fl Ü≥ÚHõ¯ Ãã·H˜Å∞
WHõ¯_» q„QÆÇ¨Ï"åHõºO QÆ=∞xOz#@¡~Ú`Õ U Ñ¨^•Å∞ ‰õΩkOÑ¨|_»∞`«∞<åflÜ≥∂ `≥Å∞ã¨∞ÎOk. qÉèíH˜Î „Ñ¨`«ºÜ«∂Å#∞
‰õΩkã¨∞Î<åflO. U qÉèíH˜Î „Ñ¨`«ºÜ«∞O ‰õΩkã¨∞Î<åfl"≥∂ `≥Å∞Ñ¨Ù`«∂ P `«`«∞Ê~°∞+¨ ã¨=∂ãÖQÍ ¿Ñ~˘¯O\ÏO.
Ñ¨H˜¯O\˜ JÉÏƒ~Ú - Ñ¨Hõ¯ ~ÚO\˜ Ö’Ñ¨Å LO_Õ JÉÏƒ~Ú. +¨+≤ª qÉèíH˜Î „Ñ¨`«ºÜ«∞O ‰õΩkã¨∞Î<åflO Hõ#∞Hõ Wk
+¨+‘ª `«`«∞Ê~°∞+Ö.
ã‘`å<Õfi+¨} : ã‘`« HÀãÖ (H˘~°‰õΩ) J<Õfi+¨} ( K«`«∞i÷)
~å=∞[ÑÖ : ~å=Úx H˘~°‰õΩ [ÑÖ ( K«`«∞i÷)
H˘OQÆ[ÑÖ : H˘OQÆ Ü≥ÚHõ¯ [ÑÖ ( +¨+‘ª)
H˘xfl =∂@Å#∞ HõeÑ≤ ã¨=∂ãÖQÍ KÕã≤<å, ÃÑ·H˜ Jq XˆH q^èŒ"≥∞ÿ# x~å‡}O`À HõxÑ≤Oz<å "å\˜x ‰õΩkOÑ¨Ù
KÕã¨∞Î#flÑ¨C_»∞ ã¨∂zOKÕ ÉèÏ=O P^è•~°Ñ¨_ç "å\˜x =sæHõi™êÎO.
7. ^ŒfiO^Œfi ã¨=∂ãÖ JO>Ë Uq∞\˜? H˘xfl L^•Ç¨Ï~°}Å∞ W=fiO_ç?
ã¨=∂^è•#O:– ã¨=∂ãÖÖ’ L#fl Ô~O_»∞Ñ¨^•Å∞ ã¨=∞„áê^è•#ºO Hõey#Ñ¨C_»∞ ^•xx ^ŒfiO^Œfi ã¨=∂ãÖ JO\Ï~°∞.
g∞ `«e¡^ŒO„_»∞Å ¿Ñ~°∞ Uq∞?
h ãÖzÖ’ Ñ¨ÅHÍ|ÅÑÖ L<åflÜ«∂?

`«e¡^ŒO„_»∞Å ¿Ñ~°∞¡ W^ŒÌiq K≥|∞`å~°∞. Ñ¨ÅHõ, |ÅÑÖ Ô~O_»∂ ãÖpÖ’ L<åfl~Ú. WÖÏ WOHÍ Z‰õΩ¯=
Ñ¨^•Å`À ‰õÄ_® ã¨=∂ãÖ KÕÜ«∞=K«∞Û. ~å=∞ÅHõΔ ‡} Éèí~°`« â◊„`«∞Ñ¶¨∞flÅ∞– ~å=Ú_»∞, ÅHõΔ ‡}∞_»∞, Éèí~°`«∞_»∞, â◊„`«∞Ñ¶¨Úfl_»∞
nxx |Ç¨ïÑ¨^Œ ^ŒfiO^ŒfiO JO\Ï~°∞.
=ÚyOÑ¨Ù : ÉèÏ+¨Ö’ ã¨ÇÏ¨ [OQÍ HõxÑ≤OKÕ ã¨=∂™êÅ#∞ QÆ∞iÎOz#@¡~Ú`Õ Jq U q^èOŒ QÍ U~°Ê_®¤Ü∂≥ , H˘`«Î ã¨=∂™êÅ#∞
ZÖÏ U~°Ê~°K«∞H˘O@∞<åfl"≥∂ ÑïjeOK«=K«∞Û.
8. ^ŒfiO^Œfi ã¨=∂™êxH˜ kfiQÆ∞ ã¨=∂™êxH˜ `Õ_® Uq∞\˜?
ã¨=∂^è•#O:– ^ŒfiO^Œfi ã¨=∂ãÖÖ’x Ô~O_»∞ Ñ¨^•Å‰õΩ ã¨=∞„áê^è•#ºO LO@∞Ok. ~å=∞ÅHõΔ ‡}∞Å∞ J#flÑ¨Ù_»∞ ~å=Ú_»∞
– ÅHõΔ ‡}∞Å‰õΩ ã¨=∂#"≥∞ÿ# „áê^è•#º`« LO@∞Ok. S`Õ kfiQÆ∞ ã¨=∂ãÖÖ’ "≥Ú^Œ\ ˜ Ñ¨^ŒO ãÖMÏº"åK«Hõ ã¨~°fi<å=∞
Ñ¨^Œ"≥∞ÿ LO@∞Ok. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ =¸_»∞ Ö’Hõ=ÚÅ∞ J<Õ Ñ¨^•Å#∞ HõeÊ ã¨=∂ãÖ KÕ¿ãÎ =ÚÖ’¡Hõ=ÚÅ∞ J=Ù`«∞Ok.
g\˜Ö’ =¸_»∞ J<Õ "≥Ú^Œ@Ñ¨^ŒO ãÖMÏº"åK«HõO D q^èŒOQÍ kfiQÆ∞, ^ŒfiO^Œfi ã¨=∂™êÅ∞ qÉèËk™êÎ~Ú.
9. Hõ~°‡^è•~°Ü«∞ ã¨=∂ã¨ =∞O>Ë Uq∞\˜?
ã¨=∂^è•#O:– ã¨=∂ãÖÖ’x XHõ Ñ¨^ŒO qâı+ÖQÍ =∞~ÀÑ¨^ŒO <å=∞"åK«HõOQÍ QÍx ÖË^• Ô~O_»∞ Ñ¨^•Å∞ qâı+ÖQÍ
QÍx LO>Ë ^•xfl Hõ~°‡^è•~°Ü«∞ã¨=∂ãÖ JO\Ï~°∞. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ HõáÈ`«=$^ŒÌO J#∞ ã¨=∂ãÖÖ’ HõáÈ`«O J<Õ
"≥Ú^Œ\ ˜ Ñ¨^ŒO <å=∞ "åK«HõO, J>Ë¡, =$^ŒúO J<Õ Ñ¨^ŒO <å=∞"åK«HõO Ü≥ÚHõ¯ qâı+¨}ÏÅ#∞ K≥¿ÑÊ qâı+¨}O. D
ã¨=∂™êxfl qâı+¨} L`«Î~° Ñ¨^ŒHõ~°‡^è•~°Ü«∞O JO\Ï~°∞. XHõ "Õà◊ ã¨=∂ãÖÖ’ D qâı+¨}O Ñ¨Ó~°fiÑ¨^ŒOQÍ LO>Ë
q¿+}Ñ¨Ó~°fi Ñ¨^ŒHõ~°‡^•~°Ü«∞=∞x JO\Ï~°∞. L^•– H˘`«Î Ñ¨Ùã¨ÎHõO. Ô~O_»∞ Ñ¨^•Å∞ qâı+¨}ÏÖˇ·`Õ qâı+¨} LÉèíÜ«∞Ñ¨^Œ
Hõ~°‡^è•~°Ü«∞=∞x JO\Ï~°∞. L^•. j`Àëê‚Å∞
10. ã¨=∂ã¨=∞O>Ë Uq∞\˜?
ã¨=∂^è•#O:– =∂#=ÙÅ∞ J<ÕHõ q+¨Ü«∂Å#∞ ÉèÏ+¨ ^•fi~å qx=∞Ü«∞O KÕã¨∞‰õΩO\Ï~°∞. D q+¨Ü«∂Å#∞ q=iOKÕ
„Hõ=∞OÖ’ H˘xfl „Ñ¨`«ºÜ«∂Å#∞, Ñ¨^•Å#∞ ‰õΩkOÑ¨Ù KÕã¨∞H˘<Õ „Ñ¨Ü«∞`«flO KÕ™êÎ~°∞.
L^• : 1. Jq K≥Hõ¯`À KÕã≤# `«Å∞Ñ¨ÙÅ∞
Jq K≥Hõ¯`«Å∞Ñ¨ÙÅ∞
2. Jk `≥Å¡x ~°OQÆ∞QÆÅ QÀ_»
Jk `≥Å¡ QÀ_».
nx =Å# ãÖÉèÏ+¨}Ö’ ‰õΩ¡Ñ¨Î`«, =∞iÜ«Ú xiÌ+¨ì`« U~°Ê_»∞`«∞Ok. D =∂@Å ‰õΩkOÑ¨Ù#∞ 'ã¨=∞ã≤OK«_»O—
Jx, J~°÷ q=~°}#∞ 'q„QÆÇ¨Ï"åHõºO— Jx JO\Ï~°∞. =∂@Å á⁄OkHõÖ’ U~°Ê_ç# H˘`«Î Ñ¨^•xfl 'ã¨=∂ãÖ— JO\Ï~°∞.
B. 1. L`«fi, J`«fi, W`«fi ãÖ^èŒ∞Å =∞^èŒº `Õ_®Å#∞ L^•Ç¨Ï~°} Ñ¨Ó~°fiHõOQÍ „"åÜ«∞O_ç.
(i) L`«fiãÖkè : ~å=Ú_»∞ { J`«_»∞ ´ ~å=Ú_»`«_»∞
™È=Ú_»∞ { W`«_»∞ ´ ™È=Ú_ç`«_»∞
=∞#=Ú { LO\˜q∞ ´ =∞#=ÚO\˜q∞
J`«_»∞ { ZHõ¯_» ´ J`«_≥Hõ¯_»
W`«_»∞ { XHõ¯_»∞ ´ W`«_˘Hõ¯_»∞
ÃÑ· ãÖkè ~°∂áêÅ#∞ QÆ=∞xOz#@¡~Ú`Õ "≥Ú^Œ\ ˜ Ñ¨^ŒOÖ’x z=i LHÍ~°O `˘ÅyáÈ~Ú Ô~O_À Ñ¨^ŒOÖ’x
`˘e JK«∞Û =zÛ HõxÑ≤ã¨∞ÎOk. LHÍ~°O `˘ÅyáÈ~Ú ãÖkè [~°∞QÆ∞`«∞#flk. Hõ#∞Hõ Wk L`«fiãÖkè. nx<Õ LHÍ~° ãÖkè
Jx ‰õÄ_» JO\Ï~°∞.
nx<Õ ã¨∂„`«~°∂ÑÖÖ’ ''L`«∞Î#‰õΩ JK«∞ÛÑ¨~°O|QÆ∞#Ñ¨Ù_»∞ ãÖkèÜ«∞QÆ∞—— JO\Ï~°∞.
(ii) J`«fiãÖkè
=O@ { P=Ú^Œ=Ú ´ =O\Ï=Ú^Œ=Ú
ã‘`« { JHõ¯ - ã‘`«Hõ¯
Ñ¨Ù\˜ì# { WÅ∞¡ - Ñ¨Ù\˜ìxÅ∞¡
K«∂_»Hõ { L#fl - K«∂_»‰õΩ#fl
"≥ÚÅHõ { Z`«∞Î - "≥ÚÅÔH`«∞Î
Ñ¨Ó~°fiÑ¨^ŒO z=~° L#fl 'J— ‰õΩ |^Œ∞Å∞QÍ Ñ¨~° Ñ¨^ŒO"≥Ú^Œ@ L#fl JK«∞Û (J/W/L/Z) =zÛ KÕ~°∞`«∞#flk.
J~Ú`Õ 'J— Ñ¨Ó~°fiÑ¨^ŒO z=~°Ö’ 'J— L#flÑ¨C_»∞ ãÖkè =∞i Ô~O_»∞ q^è•Å∞QÍ [iˆQ J=HÍâ◊O LOk.
L^• : Ñ¨Ù\˜ì# { WÅ∞¡ - Ñ¨Ù\˜ìxÅ∞¡
Ñ¨Ù\˜ì<£ { (J) { WÅ∞¡ - Ñ¨Ù\˜ìxÅ∞¡
Ñ¨Ù\˜ì<£ { J { Üü∞ { WÅ¡ - Ñ¨Ù\˜ì#~ÚÅ∞¡
Ü«∞HÍ~°O P^Õâ◊OQÍ =zÛ# ~°∂ÑÖ ‰õÄ_» =∞#‰õΩ „QÍOkèHõ ÉèÏ+¨Ö’ HõxÑ≤ã¨∞ÎOk.
J=∞‡ { WK≥Û#∞ - J=∞‡~ÚK≥Û#∞
J"£∞‡ { J { WK≥Û#∞ -
('Ü«∞— HÍ~° P^Õâ◊O) J"£∞ { J { Üü∞ { WK≥Û#∞ -
'Jq∞‡K≥Û#∞— =O\˜ ~°∂áêÅ∞ HÍ=º ÉèÏ+¨Ö’ HõxÑ≤OK«=Ù. JO>Ë WHõ¯_» ãÖkè [~°QÆ_®xH˜ 'Ü«∞—
P^Õâ◊OQÍ =zÛ KÕ~åe.
JHÍ~°ãÖkè =¸_»∞ q^è•Å∞QÍ HõxÑ≤ã¨∞ÎOk.
1. ãÖkè [iy# ~°∂áêÅ∞ - ã‘`« { JHõ¯ - ã‘`«‰õ¯
zO`å‰õΩ zO`« { P‰õΩ
2. ãÖkè [iy# ~°∂áêÅ∞ - Ü«∞_®QÆ=∞ ~°∂áêÅ∞ - K«∂_»‰õΩ#fl, K«∂_»HõÜ«Ú#fl
3. Ü«∞_®QÆ=∞ ~°∂áêÅ∞ - J=∞‡ ~ÚK≥Û#∞.
(iii) W`«fiãÖkè :
HÕk ãÖ^èŒ∞Å#∞ QÆ=∞xOK«O_ç.
Uq∞ { JO\Ï=Ù - U=∞O\Ï=Ù
U"£∞ { W { JO\Ï=Ù -
Uq∞\˜ { Wk - Uq∞\˜k
Uq∞\˜ { W { Wk
Jk { Uq∞\˜ - J^Õq∞\˜
J^£ { W { Uq∞\˜
Jk { XHõ\ ˜ - J^˘Hõ\ ˜
DL^•Ç¨Ï~°}Å#∞ ÑïjeOK«O_ç. Ñ¨Ó~°fiÑ¨ÔŒ z=~° 'W— LO_ç L`«~Î Ñ° ^¨ OŒ "≥Ú^Œ@ U^À XHõ JK«∞Û L#flÑ¨C_»∞
ãÖkèÖ’ 'W— Ö’Ñ≤ã¨∞ÎOk. nxx WHÍ~° ãÖkè JO\Ï~°∞. WHÍ~° ãÖkè =¸_»∞~°HÍÖ’¡ LO@∞Ok.
1. ãÖkè [iy# ~°∂áêÅ∞ : Uq∞\˜ { Wk - Uq∞\˜k
2. ãÖkè [iy# ~°∂áêÅ∞ : Ü«∞_®QÆ=∞ ~°∂áêÅ∞ - U=∞O\˜q, Uq∞Ü«ÚO\˜q
Uq∞ { JO\˜q - U=∞O\˜q
(W) { Üü∞ { J - Uq∞Ü«∞O\˜q
3. Ü«∞_®QÆ=∞ ~°∂áêÅ∞ : KÕã≤ { WK≥Û#∞
KÕã≤ { Üü∞ { WK≥Û#∞ KÕã≤~ÚK≥Û#∞.
2. ã¨=~°‚ QÆ∞} ãÖ^èŒ∞Å ã¨∂„`åÅ#∞ „"åã≤ L^•Ç¨Ï~°} Ñ¨Ó~°fiHõOQÍ x~°∂Ñ≤OK«O_ç.
(i) ã¨=~°‚n~°… ãÖkè
Ñ¨Ó~°fiÑ¨^ŒO Ö’x z=i JK«∞Û, Ñ¨~°Ñ¨^ŒOÖ’x "≥Ú^Œ\ ˜ JK«∞Û XHõ¯>Ë J~Ú#Ñ¨Ù_»∞ P JK«∞Û n~°…O J=Ù`«∞Ok.
L^• :- ^Õâ◊ { JO`«~°O ´ ^ÕâßO`«~°O (J{P ´ P)
^Õ= { PÅÜ«∞O ´ ^Õ"åÅÜ«∞O (J{P ´ P)
Hõq { WO„^Œ∞_»∞ ´ HõgO„^Œ∞_»∞ ( W{W ´ D)
=∞Ç≤Ï { Dâ◊√_»∞ ´ =∞Ç‘Ïâ◊√_»∞ ( W{D ´ D)
=∞$^Œ∞ { LH˜Î ´ =∞$^Œ∂H˜Î ( L{L´ T)
Ñ≤`«$ { |∞∞}O ´ Ñ≤`«$Ï}O ( |∞∞{|∞∞ ´ |∞∂)
(ii) QÆ∞}ãÖkè
ãÖã¨¯ $`«OÖ’ =ÚYº"≥∞ÿ# H˘xfl QÆ∞OÑ¨ÙÅ‰õΩ XHõ ¿Ñ~°∞ ÃÑ@ì_»O ãÖ„Ñ¨^•Ü«∞O. ^•x =Å# "åºHõ~°}"Õ`«ÎÅ‰õΩ
H˘O`« ™œÅÉèíºO LO@∞Ok. ãÖã¨¯ $`«OÖ’ U,X,J~ü JHõΔ~åÅ J#∞ QÆ∞OÑ¨Ù#∞ ''QÆ∞}=ÚÅ∞—— JO\Ï~°∞.
Ñ¨Ó~°fi Ñ¨^ŒO z=~° 'J— =~°‚O LO_ç Ñ¨~°Ñ¨^ŒO "≥Ú^Œ@ W, L, |∞∞ Å∞ Hõ#∞Hõ L#fl@¡~Ú`Õ Jq „Hõ=∞OQÍ, 'U
F J~ü— Å∞QÍ =∂~°∞`å~Ú.
^Õ= { WO„^Œ∞_»∞ - ^Õ"ÕO„^Œ∞_»∞ ( J{ W ´ U)
QÆOQÍ { L^ŒHõ=Ú - QÆOQÀ^ŒHõ=Ú ( P{L ´ F)
ã¨Ñ¨Î { |∞∞+¨μÅ∞ ´ ã¨Ñ¨Î~°∞¬Å∞ ( J { |∞∞ ´ J~ü)
=∞Ç¨ { |∞∞+≤ ´ =∞Ç¨Ïi¬ ( P { |∞∞ ´ J~ü)
3. ã¨=∂ãÖ JO>Ë Uq∞\˜? H˘xfl ã¨=∂™êÅ‰õΩ L^•Ç¨Ï~°}Å∞ ~Ú=fiO_ç.
'ã¨=∂ãÖ— J#QÍ<Õ H˘xfl „Ñ¨`ÕºHõ"≥∞ÿ# ¿Ñ~°¡`À L#flq, Ñ¨Ó~°fiáê~îåÅÖ’ K«kq#q *Ï˝Ñ¨HÍxH˜ =ã¨∞ÎO\Ï~Ú.
L^• :- `«`«∞Ê~°∞+¨ ã¨=∂ãÖ, Hõ~°‡^è•~°Ü«∞ ã¨=∂ãÖ, kfiQÆ∞ ã¨=∂ãÖ, ^ŒfiO^Œfi ã¨=∂ãÖ, Hõ~°‡^•~°Ü«∞ ã¨=∂ãÖ
=O\˜q. J~Ú`Õ D ã¨=∂ãÖ JO>Ë Uq∞\˜ D ¿Ñ~°∞¡ ~å=_®xH˜ L#fl HÍ~°}ÏÅ∞, ã¨=∂ãÖ =Å# ÉèÏ+¨‰õΩ,
=º=Ç¨Ï~°Î‰õΩ KÕ‰õÄ~°∞`«∞#fl ÖÏÉèÏÅ∞, ã¨=∂™êÅÖ’ L#fl ~°HÍÅ QÆ∞iOz `≥eÜ«∞Ñ¨~°Û_»"Õ∞ D áê~î°O L^ÕÌâ◊ºO.
=∂#=ÙÅ∞ J<ÕHõ q+¨Ü«∂Å#∞ ÉèÏ+¨ ^•fi~å qx=∞Ü«∞O KÕã¨∞‰õΩO\Ï~°∞. D q+¨Ü«∂Å#∞ q=iOKÕ „Hõ=∞OÖ’
H˘xfl „Ñ¨`«ºÜ«∂Å#∞, Ñ¨^•Å#∞ ‰õΩkOÑ¨Ù KÕã¨∞H˘<Õ „Ñ¨Ü«∞`«flO KÕ™êÎ~°∞.
L^• : 1. Jq K≥Hõ¯`À KÕã≤# `«Å∞Ñ¨ÙÅ∞
Jq K≥Hõ¯`«Å∞Ñ¨ÙÅ∞
2. Jk `≥Å¡x ~°OQÆ∞QÆÅ QÀ_»
Jk `≥Å¡ QÀ_».
nx =Å# ãÖÉèÏ+¨}Ö’ ‰õΩ¡Ñ¨Î`«, =∞iÜ«Ú xiÌ+¨ì`« U~°Ê_»∞`«∞Ok.
D =∂@Å#∞ ‰õΩkOÑ¨Ù#∞ 'ã¨=∞ã≤OK«_»O— Jh, J~°ú q=~°}#∞ 'q„QÆÇ¨Ï"åHõºO— Jh JO\Ï~°∞.
=∂@Å á⁄OkHõ`À U~°Ê_ç# H˘`«ÎÑ¨^•xfl 'ã¨=∂ãÖ— JO\Ï~°∞.
qâıëêOâßÅ∞ - qâı+¨=∞~Ú# JOâßÅ∞
H˘`«Î Ñ¨Ùã¨ÎHõO - H˘`«Î ^Œ~Ú# Ñ¨Ùã¨ÎHõO
<åÑ¨Ùã¨ÎHõO - <å Ü≥ÚHõ¯ Ñ¨Ùã¨ÎHõO
=$^Œú^ŒOÑ¨`«∞Å∞ - =$^Œ∞úÖˇ·#^ŒOÑ¨`«∞Å∞
Hõ$ëê‚#k - Hõ$+¨‚ J#∞ ¿Ñ~°∞QÆÅ #k.
=ºã¨ÎOQÍ „Ñ¨Ü≥∂yOK«QÆey# ("å_»∞Hõ Hõey#) Ñ¨^•Å∞ XˆH J~°÷OÖ’ „Ñ¨Ü≥∂yOK« _®xfl 'ã¨=∂ãÖ—
JO\Ï~°∞.
L^• : H˘`«Î, Ñ¨Ùã¨ÎHõO D Ô~O_çO\˜H˜ „Ñ¨Ü≥∂QÆO LO@∞Ok. HÍh D Ô~O_»∞ Ñ¨^•Å#∞ XˆH JOâ◊OQÍ
‰õÄiÛ#Ñ¨C_»∞. H˘`«Î ( ^Œ~Ú#) Ñ¨Ùã¨ÎHõO J<Õ J~å÷xfl W™êÎ~Ú.
J~Ú`Õ WHõ¯_» [~°∞QÆ∞`«∞#flk H˘xfl =∂@Å ‰õΩkOÑ¨Ù. "åºHõ~°}OÖ’ ã¨=∂™êxfl D q^èŒOQÍ K≥|∞`å~°∞.
''ã¨=∞~°÷O|∞ÅQÆ∞ Ñ¨^ŒO|∞ÖËHõÑ¨^ŒO |QÆ∞@ ã¨=∂ãÖ|∞——.
4. ~°∂Ñ¨Hõ ã¨=∂™êxfl L^•Ç¨Ï~°} Ñ¨Ó~°fiHõOQÍ „"åÜ«∞O_ç.
XHõ q+¨Ü«∂xfl =∞iO`« Ç¨Ï`«∞Î‰õΩ<ÕÖÏ K≥Ñ¨Ê_®xH˜ =∞~À JOâ◊O`À áÈeÛ K≥|∞`«∞O\ÏO. L^•: HÀáêyfl, 'Jyfl—
Z@∞=O\˜^À ^•x QÆ∞}ÏÅ∞ Uq∞\’ =∞#‰õΩ `≥Å∞ã¨∞. 'HÀÑÖ— ‰õÄ_® J@∞=O\˜k Jx áÈeÛ 'HÀÑÖ f„=`«#∞—
`≥eÜ«∞*ËÜ«∞_®xH˜ D Ô~O\˜x ã¨=∂ãÖQÍ LÑ¨Ü≥∂y™êÎ~°∞. WHõ¯_» 'HÀáêxH˜—, 'Jyfl— H˜ ÉèË^ŒO ÖË^Œ∞.
HÀÑ¨=Ú#∞ Jyfl`À áÈÖÏÛO. HÀÑÖ LÑ¨"∞Õ Ü«∞O. Jyfl LÑ¨=∂#O. ^Õx QÆ∞iOz K≥|∞`«∞<åfl"≥∂ Jk LÑ¨"∞Õ Ü«∞O,
^Õx`À áÈÅ∞ã¨∞Î<åfl_»∞.Jk LÑ¨=∂#O. WHõ¯_» ''HÀáêxH˜—— ''Jyfl—— H˜ 'JÉèË^ŒO—, WÖÏ JÉèË^ŒO áê\Õz K≥Ñ≤Ê#
ã¨=∂ãÖ ~°∂Ñ¨Hõ ã¨=∂ãÖ.
L^• : HõëêìÅ Hõ_»e - Hõ+¨ì=ÚÅ∞ J<≥_ç Hõ_»e
(LÑ¨"Õ∞Ü«∞=Ú) (LÑ¨=∂#=Ú)
^Œ∞óY ™êQÆ~°O - ^Œ∞óY=Ú J<≥_ç ™êQÆ~°O
HÍ=ºHõ#ºHõ - HÍ=º=Ú J<≥_ç Hõ#ºHõ.
"≥∂=Ú (LÑ¨"Õ∞Ü«∞O) { `å=∞~° (LÑ¨=∂#O) ´ "≥∂=Ú `å=∞~°
(Ñ¨Ó~°fiÑ¨^ŒO ) (L`«Î~°Ñ¨^ŒO)
C. Ñ¨^•Å#∞ q_»nã≤ ãÖkè ¿Ñ~°∞ ã¨∂„`«O ~åÜ«∞O_ç.
J`«_≥Hõ¯_»∞ – J`«_»∞ { ZHõ¯_» – L`«fiãÖkè
ã‘`«Hõ¯ – ã‘`« { JHõ¯ – L`«fiãÖkè
Uq∞\˜k – Uq∞\˜ { Wk – J`«fiãÖkè
Z>ˇì@∂ì ´ Z@∂ì { Z@∂ì ´ P„"Õ∞_ç`«ãÖkè
"å_»∞Q˘>ˇì – "å_»∞ { H˘>ˇì – QÆã¨_»^Œ"å^Õâ◊ãÖkè
Ñ¨ÓK≥OQÆÅ∞=Å∞ – Ñ¨ÓK≥<£ { HõÅ∞=Å∞ – ã¨~°àÏ^Õâ◊ ãÖkè
^Õ"åÅÜ«∞O – ^Õ= { PÅÜ«∞O – ã¨=~°‚n~°… ãÖkè
ã¨Ñ¨Î~°∞¬Å∞ – ã¨Ñ¨Î { |∞∞+¨μÅ∞ – QÆ∞} ãÖkè
k"Òº+¨^èŒ=Ú – k=º { B+¨^Œ=Ú – =$kú ãÖkè
Ñ≤„`å[˝ – Ñ≤`«${P[˝ – Ü«∞}Ï^Õâ◊ ãÖkè
D. ã¨=∂™êÅ∞ – q„QÆÇ¨Ï "åHÍºÅ∞
1. ã‘`å<Õfi+¨} – ã‘`« H˘~°‰õΩ J<Õfi+¨} – K«`«∞s÷ `«`«∞Ê~°∞+¨ ã¨=∂ãÖ
2. =∞Ozh~°∞ – =∞Oz^≥·# h~°∞ – qâı+¨} Ñ¨Ó~°fiÑ¨^Œ Hõ~°‡^è•~°Ü«∞O
3. ^Œ∞óY ™êQÆ~°O – ^Œ∞óY=∞<Õ ã¨=Ú„^ŒO – ~°∂Ñ¨Hõã¨=∂ãÖ
4. #=~°™êÅ∞ – `˘q∞‡k J#∞ ~°™êÅ∞ – kfiQÆ∞ã¨=∂ãÖ
5. ÉèÏ~°`«^Õâ◊O – ÉèÏ~°`«=∞<Õ ¿Ñ~°∞QÆÅ ^Õâ◊O – ãÖÉèÏ=<å Ñ¨Ó~°fiÑ¨^Œ Hõ~°‡^è•~°Ü«∞O
6. `«e¡^ŒO„_»∞Å∞ – `«e¡Ü«Ú `«O„_çÜ«Ú – ^ŒfiO^Œfi ã¨=∂ãÖ
"åºHõ~°}ÏOâßÅ∞: `≥Å∞QÆ∞ =~°‚=∂ÅÖ’x H˘xfl qâıëêÅ∞ `≥Å∞QÆ∞ ÉèÏ+¨Ö’x =~å‚Å#∞ ã¨=¸Ç¨Å∞QÍ KÕã≤ "å\˜H˜ XHõ
¿Ñ~°∞ ÃÑ\Ïì~°∞.
JK«∞ÛÅ∞ : J, P, W, D L, T |∞∞, |∞∂ Z U S X F B
JHÍ~°O ´ J P† WHÍ~°O ´ W D†
LHÍ~°O ´ L T† =$^Œ∞úÅ∞ - S, B†
JK«∞ÛÅ∞ ´ ã¨fi~°=ÚÅ∞†
Ç¨ÏÅ∞¡Å∞: Hõ Y QÆ Ñ¶¨∞ V
K« Kè« [ ~°≠ &
@ ~î° _» _è» }
`« ^äŒ ^Œ ^èŒ #
Ñ¨ Ñ¶¨ | Éèí =∞
Ü«∞ ~° Å =
â◊ +¨ ã¨ Ç¨Ï
à◊ é
=~°æO ´ HõYQÆÑ¶¨∞V ÖÖ’x SkO\˜x HõeÑ≤ XHõ =~°æOQÍ qÉèílOz Hõ=~°æOJO\Ï~°∞. K«=~°æO JO>Ë
K«Kè«[~°≠& Jx J~°÷O.
XHõ=~°æOÖ’x JHõΔ~åÅ∞ J~ÚkO\˜H˜ ‰õÄ_® Jq LO_Õ ™ê÷<åxfl |\˜ì =~°æ „Ñ¨^äŒ=∂HõΔ~°O, =~°ækfifÜ«∂HõΔ~°O,
=~°æ `«$fÜ«∂HõΔ~°O, =~°æK«`«∞~å÷HõΔ~°O Jh z=i^•xx =~°æ ÑÖK«=∂HõΔ~°O J#∞<åã≤HõO Jh JO\Ï~°∞.
Ñ¨~°∞ëêÅ∞
„Ñü =~°æOÖ’x „Ñ¨^èŒ=∂HõΔ~åÅ#∞ JxflO\˜h HõeÑ≤ 'Hõ K« @ `« Ñ¨— Ñ¨~°∞+¨=ÚÅ∞ JO\Ï~°∞. Wq âßfi™êÅ∞, g\˜
LKåÛ~°}Ö’ Ñ¨~°∞+¨`«fiO LO_»@O =Å# g\˜x Ñ¨~°∞ëêÅ∞ JO\Ï~°∞.
ã¨~°à◊=ÚÅ∞
=~°æ `«$fÜ«∂HõΔõ~åÅ#∞ ã¨~°à◊=ÚÅ∞ (QÆ[_»^Œ|) JO\Ï~°∞.
J#∞<åã≤HÍÅ∞
=~°æ ÑÖK«=∂HõΔ~°=ÚÅ#∞ J#∞<åã≤HÍÅ∞ JO\Ï~°∞. <åã≤Hõ JO>Ë =Ú‰õΩ¯. =Ú‰õΩ¯ ã¨Ç¨Ü«∞O`À Ñ¨Å∞Hõ_®xfl
J#∞<åã≤HõO JO\Ï~°∞.
ã≤÷~åÅ∞
=~°æ kfifÜ«∞, K«`«∞~°÷ JHõΔ~åÅ#∞ ã≤÷~åÅ∞ JO\Ï~°∞. =º=Ç¨~°OÖ’ L#flÑ¨C_»∞ Z@∞=O\˜ =∂~°∞Ê K≥O^Œx
"å\˜x ã≤÷~åÅ∞ ( =∂~°∞Ê ÖËxq) Jx ¿Ñ~°∞ ÃÑ\Ïì~°∞.

B. „H˜Ü«∞Å∞ - ~°HÍÅ∞
„H˜Ü«∞Å∞ JO>Ë 'Ñ¨xx— `≥ÖËÊÑ¨^•Å∞. "åHÍºÅ x~å‡}OÖ’ „H˜Ü«∞Å‰õΩ XHõ „Ñ¨`ÕºHõ QÆ∞iÎOÑ¨Ù LOk. D „H˜Ü«∞Ö’¡
Ñ¨Å∞ qÉèÏQÍÅ∞<åfl~Ú.
„H˜Ü«∞Å∞ "≥Ú^Œ@QÍ Ô~O_»∞ ~°HÍÅ∞. Jq:
- ã¨=∂Ñ¨Hõ „H˜Ü«∞Å∞ : "åHÍºxfl Ñ¨ÓiÎKÕ¿ã „H˜Ü«∞ ã¨=∂Ñ¨Hõ „H˜Ü«∞.
L^• : #g<£ J#flO u<åfl_»∞. D "åHõºOÖ’x 'u<åfl_»∞— J<Õ „H˜Ü«∂Ñ¨^ŒO F Ñ¨xx Ñ¨ÓiÎ KÕã≤#@∞¡ KÕáÈÎOk.
JO^Œ∞ˆH Wk ã¨=∂Ñ¨Hõ „H˜Ü«∞.
- Jã¨=∂Ñ¨Hõ „H˜Ü«∞ ó "åHÍºxfl Ñ¨ÓiÎKÕÜ«∞x „H˜Ü«∞ Jã¨=∂Ñ¨Hõ „H˜Ü«∞. L^• ó #g<£ J#flO ux. D "åHõºOÖ’x
'ux— J<Õ „H˜Ü«∂ Ñ¨^ŒO Ñ¨xx Ñ¨ÓiÎKÕÜ«∞ÖË^Œ∞. WOHÍ U^À Ñ¨x q∞ye L#fl@∞¡ ã¨∂z™ÈÎOk. JO^Œ∞=Å¡ Wk
Jã¨=∂Ñ¨Hõ „H˜Ü«∞.
● „H˜Ü«∞Å∞ =∞~À q^èŒOQÍ Ô~O_»∞ ~°HÍÅ∞. Jq :
- JHõ~°‡Hõ „H˜Ü«∞ ó "åHõºOÖ’ Hõ~°‡#∞ HÀ~°x „H˜Ü«∂Ñ¨^•Å∞ JHõ~°‡Hõ „H˜Ü«∞Å∞. L^• ó ~å=Ú_»∞ Ñ¨~°∞ÔQ`åÎ_»∞. D
"åHõºOÖ’x 'Ñ¨~°∞ÔQ`åÎ_»∞— J<Õ „H˜Ü«∂Ñ¨^ŒO U q^èŒ"≥∞ÿ# Hõ~°‡Ñ¨^•xfl HÀ~°@O ÖË^Œ∞. JO^Œ∞=Å¡ Wk JHõ~°‡Hõ
„H˜Ü«∞.
- ã¨Hõ~°‡Hõ „H˜Ü«∞ - "åHõºOÖ’ Hõ~°‡#∞ HÀˆ~ „H˜Ü«∂Ñ¨^•Å∞ ã¨Hõ~°‡Hõ „H˜Ü«∞Å∞. L^• ó ~å=Ú_»∞ ~å=}∞x H˘\Ïì_»∞.
D "åHõºOÖ’x 'H˘\Ïì_»∞— J<Õ „H˜Ü«∂ Ñ¨^ŒO Hõ~°‡Ñ¨^•xfl HÀ~°∞H˘O\’Ok. JO^Œ∞=Å¡ Wk ã¨Hõ~°‡Hõ „H˜Ü«∞.
● WHõ ã¨=∂Ñ¨Hõ „H˜Ü«∞Å∞ <åÅ∞æ q^è•Å∞QÍ LO\Ï~Ú. Jq :
- =~°Î=∂# HÍÅ „H˜Ü«∞Å∞ - [~°∞QÆ∞`«∞#fl HÍÖÏxfl `≥ÖËÊq. L^• ó KÕã¨∞Î<åfl~°∞. uO@∞<åfl~°∞ "≥Ú^ŒÖˇ·#q.
- Éèí∂`«HÍÅ „H˜Ü«∞Å∞ ó QÆ_çz#, [iyáÈ~Ú# HÍÖÏxfl ã¨∂zOKÕ „H˜Ü«∂Ñ¨^•Å∞. L^•ó KÕâß~°∞, u<åfl~°∞
"≥Ú^ŒÖˇ·#q.
- Éèíq+¨º`å¯Å „H˜Ü«∞Å∞ ó ~åÉ’ÜÕ∞ HÍÖÏxfl ã¨∂zOKÕ „H˜Ü«∂Ñ¨^•Å∞. L^• ó KÕ™êÎ~°∞, uO\Ï~°∞ "≥Ú^ŒÖˇ·#q.
- `«^Œú~°‡HÍÅ „H˜Ü«∞Å∞ ó Jxfl HÍÖÏÅO^Œ∞ LÑ¨Ü≥∂QÆÑ¨_»QÆÅ „H˜Ü«∞Å∞. L^• ó KÕÜ«Ú (@) , u#∞(@) "≥Ú^ŒÖˇ·#q.
D ã¨=∂Ñ¨Hõ „H˜Ü«∞Åhfl HÍÅO - eOQÆO - =K«#OÖ’x ÉèË^•Å#∞ |\˜ì =∂~°∞`å~Ú.
● WHõ Jã¨=∂Ñ¨Hõ „H˜Ü«∞Å#∞ HÕk q^è•Å∞QÍ qÉèílOK«=K«∞Û. Jq
- HÍÎfi~°÷O ó Éèí∂`«HÍÖÏxfl `≥ÖËÊ Jã¨=∂Ñ¨Hõ „H˜Ü«∞. L^• ó KÕã≤, ux "≥Ú^ŒÖˇ·#q.
- =ºuˆ~Hõ HÍÎfi~°÷O ó Wk HÍÎ fi~å÷xH˜ =ºuˆ~Hõ ~°∂ÑÖ. L^• ó KÕÜ«∞Hõ, u#Hõ "≥Ú^ŒÖˇ·#q.
- `«∞=Ú#fl~°÷HõO ó „H˜Ü«∂Ñ¨^•xH˜ J<£, Hõ<£ J<Õ „Ñ¨`«ºÜ«∂Å∞ KÕ~°QÍ U~°Ê_Õ ~°∂ÑÖ. L^• ó u#<£, u#QÆ<£
"≥Ú^ŒÖˇ·#q.
D ~°∂áêÅ∞ P^èŒ∞xHõ ÉèÏ+¨Ö’ u#_®xH˜, uO\ÏxH˜ Jx LO\Ï~Ú.
- â◊„`«~°÷O ó =~°Î=∂# HÍÖÏxfl `≥Å∞Ê`«∂ `«∂, @∂ J<Õ „Ñ¨`«ºÜ«∂Å∞ z=~°QÆÅ „H˜Ü«∂~°∂áêÅ∞. L^• ó uO@∂,
KÕã¨∂Î "≥Ú^ŒÖˇ·#q. ( =~°Î=∂# HÍÅOÖ’ ‰õÄ_® Ñ¨x Ñ¨ÓiÎHÍÖË^Œ∞ Jx `≥e¿Ñ ãÖ^Œ~°ƒùO.)
- KÕ^Œ~°÷O ó „H˜Ü«∂Ñ¨^•xH˜ '`Õ, >Ë— J<Õ „Ñ¨`«ºÜ«∂Å∞ KÕ~°QÍ U~°Ê_ç# ~°∂ÑÖ. L^• ó uO>Ë, KÕ¿ãÎ "≥Ú^ŒÖˇ·#q.
- P#O`«~åº~°÷HõO ó „H˜Ü«∂Ñ¨^•xH˜ '`«~åfi`«— J<Õk KÕ~°ÛQÍ U~°Ê_ç# ~°∂ÑÖ. L^•ó u#fl `«~åfi`«, KÕã≤O`«~åfi`«
"≥Ú^ŒÖˇ·#q.
ÃÑ· q+¨Ü«∂Å P^è•~°OQÍ HÕk JOâßÅ#∞ g∞ áê~î°O #∞O_ç XHÀ¯ L^•Ç¨Ï~°} W=fiO_ç.
â◊„`«~°÷Hõ „H˜Ü«∞ – =K«∞ÛK«∞<åfl_»∞
KÕ^Œ~°÷Hõ „H˜Ü«∞ – =¿ãÎ
HÍÎº~°÷O – =zÛ
JHõ~°‡Hõ„H˜Ü«∞ – Hõ~°‡ÖËx „H˜Ü«∞Å∞ J`«_»∞ =KåÛ_»∞ / u<åfl_»∞.
ã¨Hõ~°‡Hõ„H˜Ü«∞ – J`«_»∞ Ñ¨Ùã¨ÎHõO `≥KåÛ_»∞
`«$fÜ«∂qÉèíH˜Î „Ñ¨`«ºÜ«∞O – KÕ, `À
+¨+‘ª qÉèíH˜Î „Ñ¨`«ºÜ«∞O – H˜,‰õΩ,Ö’
ã¨Ñ¨Îg∞ qÉèíH˜Î „Ñ¨`«ºÜ«∞O – JO^Œ∞
`«∞=Ú#fl~°÷Hõ„H˜Ü«∞ – u=<£, u=QÆ<£, Ju"å_»xH˜, u#_®xH˜
HÕk "åHÍºÅ‰õΩ L^•Ç¨Ï~°}Å∞ ~åÜ«∞O_ç
1. ™ê=∂#º "åHõºO : ~å=Ú_»∞ J#fl u<åfl_»∞.
2. ãÖÜ«ÚHõÎ "åHõºO : ~°qH˜ L|∞|Ok HÍx Ñ¨^ŒºOÖË^Œ∞
3. ãÖH˜Δ+¨ì "åHõºO : ~°q"å#Ö’ `«_çã≤ WO\˜H˜ "≥àÏ§_»∞
4. „Ñ¨`«ºHõΔ J#∞Hõ~°} "åHõºO : ~å=Ú_»∞ <Õ#∞=™êÎ#∞ J<åfl_»∞.
HÕk "åHÍºÅ#∞ Ñ¨~ÀHõΔ J#∞Hõ~°} "åHõºOQÍ =∂~°ÛO_ç
L^•: `å#∞ ™È=∞"å~°O KÕ~°∞`å#x Hõ$+¨μ‚_»∞ K≥áêÊ_»∞.
1. „Ñ¨âßfl~°÷Hõ "åHõºO: L^•: P K˘HÍ¯~°OQÆ∞ Uk?
2. Pâ◊Û~åº~°÷Hõ "åHõºO: L^•: JÉ’ƒ!KåÖÏÉÏQÆ∞O^ÕÕ!
3. ãÖ^ÕÇ¨~°÷Hõ "åHõºO: L^•: Wk ÃÇ·Ï„^•ÉÏ^Õ<å?
4. xâ◊ÛÜ«∂~°úHõ "åHõºO: L^•: Wk ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^Õ
JÉèÏºã¨‰õΩÅ∞ KÕÜ«∂eû# Hõ$`åºÅ‰õΩ ã¨=∂^è•<åÅ∞
q^Œº~°úHõ "åHõºO – ˆ~Ñ¨Ù~°O_ç
xâ◊ÛÜ«∂~°úHõ"åHõºO – ˆ~Ñ¨Ù=™êÎ#∞
ãÖ^ÕÇ¨~°úHõ "åHõºO – ˆ~Ñ¨Ù =™êÎ<À, ~å<À
Pâ◊Û~åº~°úHõ "åHõºO – J"≥∂‡! ÃÑ^ŒÌáê=Ú
Hõ~°Îi "åHõºO – ~å=Ú_»∞ ~å=}∞x K«Oáê_»∞
Hõ~°‡}˜ "åHõºO – ~å=}∞_»∞ ~å=Úx`À K«OÑ¨|_®¤_»∞
„Ñ¨`«ºHõΔ "åHõºO – 'Hõ$+¨μ‚_»∞, 'J~°∞˚<å <å=∂@ q#∞— J<åfl_»∞.
Ñ¨~ÀHõΔ "åHõºO – `«#=∂@ q#∞=∞x Hõ$+¨μ‚_»∞ J~°∞˚x`À J<åfl_»∞.
™ê=∂#º "åHõºO – ~å=Ú_»∞ JÜ≥∂^èŒº KÕ~å_»∞.
ãÖÜ«ÚHõÎ "åHõºO – ~å=Ú_»∞ JÜ≥∂^èŒº KÕ~å_»∞, ã≤OÇ¨ã¨#O ZHÍ¯_»∞.
ãÖt¡+¨ì "åHõºO – ~å=Ú_»∞ JÜ≥∂^èŒºKÕi, ã≤OÇ¨ã¨#O ZHÍ¯_»∞.
=ºuˆ~HÍ~°úHõ "åHõºO – J`«_»∞ ˆ~Ñ¨Ù ~å_»∞.
„Ñ¨âßfl~°úHõ "åHõºO – P ‰õΩO_»Ö’ U=ÚOk?
xëê^è•~°÷Hõ "åHõºO – ˆ~Ñ¨Ù g∞~°∞ ~å=^Œ∞Ì
1. D HÕk „Ñ¨â◊flÅ‰õΩ <åÖËæã≤ ã¨=∂^è•<åÅ∞<åfl~Ú. "åxÖ’ ã¨Ô~·# ã¨=∂^è•<åxfl QÆ∞iÎOz ^•x ãÖˆH`åxfl
Ñ¨Hõ¯#∞#fl ‰õΩO_»e Ö’ ~åÜ«∞O_ç.
1. =~°‚O JO>Ë ( )
(1) JK«∞ÛÖË^• Ç¨ÏÅ∞¡ (2) ãÖkè, ã¨=∂ãÖ (3) Ñ¨~åºÜ«∞Ñ¨^ŒO (4) <å<å~°÷O
2. ãÖkè J<Õ =∂@‰õΩ J~°÷O ( )
(1) ã¨=∂#OQÍ ÖËHõáÈ=_»O(2) X_»O|_çHõ (3) „Ñ¨fHÍ~°O (4) ãÖkè„¿ÑÖÏÑ¨#
3. Ñ¨~°Ñ¨^ŒO JO>Ë ( )
(1) Ñ¨Ó~°fiÑ¨^ŒO (2) #∞_çHÍ~°O (3) =∞^èŒº Ñ¨^ŒO (4) `«~åfiu Ñ¨^ŒO
4. ã¨fi~°O JO>Ë ( )
(1) Ç¨ÏÅ∞¡ (2) JÅOHÍ~°O (3) JK«∞Û (4) <å<å~°÷O
5. L`«fiãÖkèH˜ L^•Ç¨Ï~°} ( )
(1) Ç¨ÏiK≥Û#∞ (2) ~å=Ú_»`«_»∞ (3) ~å=∂ÅÜ«∞O (4) zO`å‰õΩ
ã¨=∂^è•<åÅ∞ : 1–1, 2–2, 3–4, 4–3, 5–2.
D HÕk „Ñ¨â◊flÅ‰õΩ <åÖËæã≤ ã¨=∂^è•<åÅ∞<åfl~Ú. "å\˜Ö’ ã¨Ô~·# ã¨=∂^è•<åxfl QÆ∞iÎOz ^•x ãÖˆH`åxfl
Ñ¨Hõ¯#∞#fl ‰õΩO_»eÖ’ ~åÜ«∞O_ç.
1. kfiQÆ∞ ã¨=∂™êxH˜ L^•Ç¨Ï~°} ( )
(1) U_»∞ =∂xHõÅ∞ (2) ~å=∞ÅHõΔ ‡}∞Å∞ (3) zO`å‰õΩ (4) =∞Ozhà◊√¡
2. ~å=∞ÅHõΔ ‡}∞Å∞ U ã¨=∂ãÖ ( )
(1) kfiQÆ∞ (2) Hõ~°‡^è•~°Ü«∞O (3) ^ŒfiO^ŒfiO (4) ~°∂Ñ¨HõO
3. ~°∂Ñ¨Hõ ã¨=∂ã¨=∞O>Ë ( )
(1) ÉèË^ŒO K≥Ñ¨Ê_»O (2) qâı+¨K≥Ñ¨Ê_»O (3) Uq∞ K≥Ñ¨ÊHõáÈ=_»O (4) JÉèË^ŒO K≥Ñ¨Ê_»O
4. H˘`«Î Ñ¨Ùã¨ÎHõO U ã¨=∂ãÖ ( )
(1) ^ŒfiO^Œfi (2) kfiQÆ∞ (3) qâı+¨}Ñ¨Ó~°fiÑ¨^Œ (4) ~°∂Ñ¨Hõ
5. HõëêìÅ<≥_ç Hõ_»e U ã¨=∂ãÖ J=Ù`«∞Ok? ( )
(1) J=º~¸ÉèÏ= (2) ãÖÉèÏ=# (3) ~°∂Ñ¨HõO (4) ^ŒfiO^Œfi.
HÕk „Ñ¨â◊flÅ‰õΩ <åÖËæã≤ ã¨=∂^è•<åÅ∞ L<åfl~Ú. "åxÖ’ ã¨Ô~·# ã¨=∂^è•<åxfl QÆ∞iÎOz ^•x ãÖˆH`åxfl
„Ñ¨Hõ¯#∞#fl ‰õΩO_»eÖ’ ~åÜ«∞O_ç.
1. P"≥∞ ~å^èŒ – U "åHõºO ( )
(1) „H˜Ü«∂~°Ç≤Ï`«"åHõºO (2) „H˜Ü«∂ã¨Ç≤Ï`« "åHõºO (3) ãÖÜ«ÚHõÎ "åHõºO (4) ãÖt¡+¨ì "åHõºO
2. qkè "å‰õº=∞O>Ë ( )
(1) ˆ~Ñ¨Ù ~å=K«∞Û (2) ~å=Úx Ñ≤Å∞ (3) Jk Ñ¨Ùã¨ÎHõ=∂ (4) "å_»∞ ~å"Õ∞ Hõ^•!
3. Ñ¨~°∞+¨=ÚÅO>Ë ( )
(1) =∞‡, V‡,}˜ (2) QÆ[_»^Œ| (3) HõK«@`«Ñ¨ (4) Ü«∞~°Å=
4. ã¨~°à◊=ÚÅO>Ë ( )
(1) V,&,=∞,} (2) Hõ^äŒ^Œã¨ (3) Ñ¨Ñ¶¨|Éèí (4) QÆ[_»^Œ|Å∞
5. J#∞<åã≤Hõ=∞O>Ë ( )
(1) ÃÑ^•Å`À ÑëˆHq (2) =Ú‰õΩ¯`ÀÑëˆHq (3) ^ŒO`åÅ`À ÑëˆHq (4) <åÅ∞Hõ`ÀÑëˆHq

3 *ÏfÜ«∂Å∞, ™ê"≥∞`«Å∞
(ÉèÏëê ãÖÑ¨^Œ#∞ ÑïK«Ü«∞O KÕÜ«Ú@)
ÉèÏ= =ºH©ÎHõ~°}‰õΩ ÉèÏ+¨ LÑ¨Ü≥∂QÆÑ¨_»∞`«∞Ok. „â’`«#∞ PHõ@∞ì‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ, K≥¿ÑÊ q+¨Ü«∂xfl =∞#ã¨∞û‰õΩ
Ç¨Ï`«∞Î‰õΩ<Õ@∞¡ K≥Ñ¨Ê_®xH˜ *ÏfÜ«∂Å∞, ™ê"≥∞`«Å∞ "å_»∞`«∞O\Ï~°∞. Wq ÉèÏ+¨‰õΩ JO^•xfl™êÎ~Ú, [# =º=Ç¨~°OÖ’<Õ
HÍHõ ã¨$[<å`«‡Hõ ~°K«#Ö’¡#∂, Ñ¨„uHõ ÉèÏ+¨Ö’#∞, â‹·e ™œO^Œ~°ºOHÀãÖ, ÉèÏ= Ñ¨@∞`«fiOHÀãÖ *ÏfÜ«∂Å#∞
„Ñ¨Ü≥∂yã¨∞ÎO\Ï~°∞.
ÉèÏ= f„=`« HÀãÖ ™ê"≥∞`«#∞ =∂@Ö’¡ K˘Ñ≤Ê™êÎ~°∞, ™ê"≥∞`«Å∞ ™ê=∂lHõ K«i„`«#∞, ™ê=∂lHõ r=# q^è•<åxfl
„ÑüÑ¶ë™êÎ~Ú.
*ÏfÜ«∂Å∞, ™ê"≥∞`«Å∞ XHõ *Ïu ãÖã¨¯ $u ãÖ„Ñ¨^•Ü«∂Öˇ· U~°Ê_ç, P *Ïu „Ñ¨`ÕºHõ`«#∞, qÅHõΔ}`«#∞
„ÑüaOa™êÎ~Ú.
JÉèÏº™êÅ∞
„Ñ¨â◊flÅ∞ - ["å|∞Å∞
I. W~°"≥· "åHÍºÖ’¡ ["å|∞Å∞ ~åÜ«∞O_ç.
1 „Ñ¨:- *ÏfÜ«∂Å∞ Ñ¨Ù@∞ìHõ#∞ `≥eÊ x~°fiK«#O K≥Ñ¨ÊO_ç. Jq ZÖÏ =∞# ÉèÏ+¨Ö’ Wq∞_çáÈÜ«∂Ü≥∂, ™È^•Ç¨Ï~°}OQÍ
q=iOK«O_ç.
ÖËHõ
*ÏfÜ«∞O JO>Ë Uq∞\˜? H˘xfl *ÏfÜ«∂Å#∞ q=iOK«O_ç.
[:- *ÏfÜ«∂Å∞ U~°Ê_Õ q^è•#O
ÉèÏëê =º=Ç¨~°OÖ’ *ÏfÜ«∂Å∞ x~°O`«~°O ã¨$+≤ìOÑ¨|_»∞`«∂<Õ LO\Ï~Ú. Ñ¶¨ÖÏ<å *ÏfÜ«∞O ZÑ¨C_»∞ Ñ¨Ù\ì̃Ok
JO>Ë YzÛ`«OQÍ K≥Ñ¨ÊÖËO. XHõ =ºH˜Î XHõ ÉèÏ"åxfl `«# J#∞Éèí"åÅ #∞Oz, Ñï*Ï˝#O #∞Oz qt+¨ìOQÍ, q#∂`«flOQÍ
=ºHõÎO KÕ™êÎ_»∞. J^Õ `«~åfi`« ÉèÏ+¨Ö’ xÅ^˘‰õΩ¯‰õΩx „Ñ¨[Ö’¡ "åºÑ≤ã¨∞ÎOk. *ÏfÜ«∂Å Ñ¨Ù@∞ìHõ‰õΩ =¸ÅO W^Õ.
qtëêì~°÷OÖ’ "å_ç# Ñ¨^ŒOQÍx, Ñ¨^Œ|O^èŒO QÍx P <À@ D <À@ Ñ¨_ç ÉèÏ+¨Ö’ „áêK«∞~°ºO á⁄Ok,L=∞‡_ç ™⁄`«∞ÎQÍ
=∂i xÅ^˘‰õΩ¯‰õΩO@∞Ok. Ñï"åºÑ¨Î=∞=Ù`«∞Ok. ™êO„Ñ¨^•~ÚHõ "åºÑ≤Î<˘O^Œ∞`«∞Ok. HÍ|\˜ì *ÏfÜ«∂Å‰õΩ „Ñ¨[ÖË
ã¨$+≤ìHõ~°ÎÅ∞, "å_»HõO^•~°∞¡, "å~°ã¨∞Å∞.
*ÏfÜ«∞O JO>Ë
'*ÏfÜ«∂Å∞— q_çq_ç =∂@Å HõÅ~ÚHõKÕ U~°Ê_ç, P Ñ¨^•Å‰õΩ q_çQÍÖËx XHõ ÉèÏ"åxfl ã¨∞ÊùiOÑ¨*Ë™êÎ~Ú. WÖÏ H˘xfl
™êÇ≤Ï`åºxH˜ JÅOHÍ~åÅ∞ PÉèí~°}ÏÖˇ·`Õ *ÏfÜ«∂Å∞, ™ê"≥∞`«Å∞ PÉèí~°}ÏÅ∞

25 *ÏfÜ«∂Å∞, ™ê"≥∞`«Å∞
Ñ¨^•Å HõÅ~ÚHõ ^•fi~å ™ê=∂lHõ J~å÷xfl JOkOKÕ Ñ¨^Œ|O^è•Å∞ ÖËHõ Ñ¨^Œã¨=¸Ç¨Ï"Õ∞ '*ÏfÜ«∞O— Jx K≥Ñ¨Ê=K«∞Û#∞.
*ÏfÜ«∂Å∞ =∞# ÉèÏ+¨Ö’ ZÖÏ Wq∞_ç áÈÜ«∂Ü≥∂ q=iOKÕ H˘xfl L^•Ç¨Ï~°}Å∞:
™ê=∂lHõ ãÖ|O^è•Å∞ : =ºH˜HÎ ˜ ‰õΩ@∞O|OÖ’#∂, ã¨=∂[OÖ’#∂ L#fl ãÖ|O^è•Å P^è•~°OQÍ J<ÕHõ *ÏfÜ«∂Å∞
U~°Ê_»∞`«∞<åfl~Ú. ™ê=∂lHõ r=#OÖ’ Hõ+¨ì#ëêìÅ∞, ã¨∞YãÖ`ÀëêÅ∞, ãÖ|O^èŒÉÏO^èŒ"åºÅ∞, rq`å#∞Éèí"åÅ∞,
ãÖÑ¶¨∞@#Å∞, ã¨xfl"ÕâßÅ∞ *ÏfÜ«∂Å‰õΩ PÅ"åÅ=∞=Ù`«∞<åfl~Ú. Hõ_»∞Ñ¨ÙfÑ≤, Ñ¨Ù„`«â’HõO, ^Œâ◊=∞„QÆÇ¨ÏO, ÃÑ^ŒÌ#flÜ«∞º
áÈHõ_,» "ÕÅ∞q_çz# "Õ∞#=∂=∞ "≥Ú^ŒÖ#·ˇ q ‰õΩ@∞O|O`À#∞, |O^è∞Œ q∞„`«∞Å`À#∞ QÆÅ ãÖ|O^è•Å P^è•~°OQÍ U~°Ê_ç#"Õ.
ã¨=∂[OÖ’x ‰õΩÖÏÅ∞, ã¨÷ÖÏÅ∞ ã¨∂zOKÕ *ÏfÜ«∂Å∞ J<ÕHõ=Ú<åfl~Ú. ‰õΩOÉèíHÀ}O, z^ŒO|~° ~°Ç¨Ïã¨ºO, ÉÁaƒe
Ñ¨Ùe, N~°OQÆh`«∞Å∞ "≥Ú^ŒÖˇ·#q JÖÏO\˜q.
Éè∫QÀoHõO : „Ñ¨Hõ$u, „Ñ¨Hõ$uÖ’x =∂#=Ù_»∞, =$HõΔ, [O`«∞*ÏÖÏÅ ã¨fi~°∂Ñ¨ ã¨fiÉèÏ"åÅ#∞ J#∞ãïOz J<ÕHõ
*ÏfÜ«∂Å∞ U~°Ê_®¤~Ú. ‰õ_∞» Ñ¨ÙfÑ≤, ‰õ_∞» Ñ¨Ù=∞O@, Hõà√◊ § <≥ugÎ ∞^Œ∞O_»∞, HÍeH˜|∞kúKÑ≥ C¨ , Q˘O`«∞HÀÜ«Ú, KÕ~ÚKÕã∞¨ H˘#∞,
QÆ∞O_≥Åg∞^Œ‰Ωõ OÑ¨\ ,˜ K≥qHÀã¨∞H˘#∞, `«ÅÖ’ <åÅ∞Hõ, <À\’¡=∞#∞flÑ¨_∞» "≥Ú^ŒÖ#·ˇ q =∂#= â◊s~å=Ü«∞"åÅ P^è•~°OQÍ
~°∂á⁄O^•~Ú. J_»qQÍz# "≥<≥flÅ, ‰õΩOÉèí=~°¬O, ZO_»=∂q „Ñ¨Hõ$u P^è•~°OQÍ U~°Ê_ç`Õ, c~°HÍÜ«∞ Ñ‘K«∞ ãÖ|O^èŒO,
=∞„i=∂xÑÖ@, "Õ∞_çÑÖ_»∞ =$HõΔãÖÑ¨^Œ P^è•~°OQÍ U~°Ê_ç<å~Ú. L_»∞OÑ¨@∞ì, HÍH˜QÀÅ, ‰õΩO^Õ\ ˜H˘=Ú‡, ‰õΩHõ¯`ÀHõ,
QÍ_ç^Œ KåH˜s, Q˘„Ô~`ÀHõ,#Hõ¯l`«∞ÅÎ ∞, áê=ÚÑ¨Q,Æ "Õ∞HõáÈ`«∞QÍOcè~º° O, "≥ÚãëHõhfl~°∞ "≥Ú^ŒÖ#·ˇ *ÏfÜ«∂Å‰õΩ [O`«∞=ÙÅ
ã¨fi~°∂Ñ¨ ã¨fiÉèÏ"åÅ∞ P^è•~°O.
™êÇ≤Ï`«ºO - K«i„`« : Ñ¨Ù~å}ÏÅ∞, HÍ"åºÅ∞, P^è∞Œ xHõ, *Ï#Ñ¨^Œ ™êÇ≤Ï`«ºOÖ’x áê„`«Å∞, ã¨xfl"ÕâßÅ∞, Wu=$`åÎÅ∞,
Kåi„`«Hõ =º‰õΩÎÅ∞, ãÖÑ¶¨∞@#Å∞ "ÕÅH˘Åk *ÏfÜ«∂Å‰õΩ =¸Å=∞=Ù`«∞<åfl~Ú. WÖÏO\˜ *ÏfÜ«∂Å∞ PÜ«∂ÉèÏëê
ã¨=∂*ÏÖ’¡x ™êÇ≤Ï`«ºO, K«i„`«, ãÖã¨¯ $u Ñ¨@¡ =Hõ‰Î Ωõ , „â’`«‰Ωõ J=QÍÇ¨Ï# LO>Ë<Õ *ÏfÜ«∂Å „Ñ¨Ü∂≥ [#O ã≤kãú ∞¨ OÎ k.
~å=∂Ü«∞}O P^è•~°OQÍ JQÆã¨Îº„ÉèÏ`«, L_»`åÉèíH˜Î, ‰õ|O^èŒÇ¨Ï™êÎÅ∞, ‰õΩOÉèíHõ~°‚x„^Œ, ~å=∞~å[ºO, ~å=}HÍ+¨ìO,
"å#~°Ãã·#ºO U~°Ê_ç`Õ =∞Ç¨ÉèÏ~°`«O P^è•~°OQÍ J*Ï˝`«"åãÖ, „uâ◊O‰õΩã¨fi~°æO, Ñ¨^Œ‡=ÓºÇ¨ÏO, cè+¨‡ „Ñü[˝, qâßfiq∞„`«
ã¨$+≤ì, â◊Åº™ê~°^äŒºO "≥Ú^ŒÖˇ·#q U~°Ê_ç<å~Ú.
JÖÏˆQ *Ï#Ñ¨^Œ Hõ^äŒÅ∞, *Ï#Ñ¨^ŒHõà◊Å∞, P@Å∞ P^è•~°OQÍ ^˘O^Œ∞^˘O^Õ, ÉÏ^Œ~åÜ«∞} ãÖ|O^èŒO, Ô~O\˜H˜
K≥_ç# ˆ~=_ç, H©Å∞ÉÁ=∞‡, QÆOyÔ~^Œ∞Ì, KÕuK«=Ú~°∞ ÉèÏQÆ=`«O, `«O^•#`å#. Ñ¨QÆ\ ˜"Õ+¨QÍ_»∞, ^•QÆ∞_»∞ =¸`«ÖÏ_»∞
"≥Ú^ŒÖˇ·#q ~°∂Ñ¨Ùk^Œ∞Ì‰õΩ<åfl~Ú.
PKå~° =º=Ç¨~åÅ∞ : `≥Å∞QÆ∞ [#∞Å PKå~° =º=Ç¨~åÅ #∞Oz J<ÕHõ *ÏfÜ«∂Å∞ [xOKå~Ú.
JO‰õΩ~å~°Ê}KÕÜ«Ú, JO^≥"Õã≤# K≥~Úº, Jã≤^è•~å„=`«O, uÖ’^ŒHÍeK«∞Û, Ñ≤Å∞=x ¿Ñ~°O@O, ÉÁ@∂ìHÍ@∞HÍ ÃÑ\˜ì
Ñ≤eK«∞, =∞OQÆà◊Oáê_»∞, =¸_»∞ =Úà◊√§Ñ¨_»∞ "≥Ú^ŒÖˇ·#q U~°Ê_®¤~Ú.
™ê"≥∞`«Å∞ P^è•~°OQÍ : „Ñ¨Kå~°OÖ’ L#fl H˘xfl ™ê"≥∞`«Å∞ ‰õΩkOÑ¨|_ç, "å\˜Ö’ H˘O`«ÉèÏQÆO *ÏfÜ«∞OQÍ
"å_»|_»∞`«∞<åfl~Ú. `≥Å∞QÆ∞Ö’ QÆ∞=∞‡_çHÍÜ«∞Å ^˘OQÆ J<Õ *ÏfÜ«∂xH˜ QÆ∞=∞‡_çHÍÜ«∞Å ^˘OQÆ Éè∞í *ÏÅ∞ `«_∞» =Ú‰õΩ#fl@∞¡
J<Õ ™ê"≥∞`«, QÆ∞iqO^Œ yO[ J<Õ *ÏfÜ«∂xH˜ QÆ∞iqO^Œ yO[ `«# #Å∞Ñ¨Ù Z~°∞QÆ^Œ@ J<Õ ™ê"≥∞`« P^è•~°O.
J#º^ÕâßºÅ∞ : ãÖã¨¯ $`«O, POQÆO¡ =O\˜ ÉèÏ+¨Å #∞O_ç H˘xfl *ÏfÜ«∂Å∞ Ü«∞^è•`«ÔŒè QÍ KÕ~å~Ú. ãÖã¨¯ $`«O
#∞Oz Jã¨∂~°ºO Ñ¨âº◊ , ^Œâ=◊ ∞„QÆÇÏ¨ O. POQÆO¡ #∞Oz HÍº\òû JO_£ _®Q∑û, QÆ∞_£É,·ˇ „w<£ãQ≤ flÆ Öò, ~°|ƒ~ü ™êìOÑπ, ~Ô \· òÇ¨ O_£,
Ç¨\òˆH‰õΩ "≥Ú^ŒÖˇ·#q KÕ~å~Ú.
¿Ñ~°_ô *ÏfÜ«∂Å∞ : =º=Ç¨~°OÖ’ L#fl *ÏfÜ«∂Å‰õΩ Ñ¨„uHõÖ’¡ ¿Ñ~°_ôÅ∞ HõxÊã¨∞Î<åfl~Ú. =ÚYºOQÍ K≥¿ÑÊ
JOâßxfl *ÏfÜ«∂xH˜ J#fi~ÚOK«∞H˘x, J#∞Hõ~°}QÍ "å_»_»O ¿Ñ~°_çÖ’ HõxÊã¨∞ÎOk. Ñ¨„uHÍ ÉèÏ+¨Ö’ *ÏfÜ«∂Å
2
F
HõÅÊ#, =∂~°∞ÊÅ∞ KÕ~°∞ÊÅ∞, #∂`«<å~å÷Ö’¡ "å_»∞Hõ qã¨Î $`«OQÍ LOk. =¸_»∞ Ñ¨Ù=ÙfiÅ∞ P~°∞ HÍÜ«∞Å‰õΩ, =∞Ok
=¸_»∞ „QÆ∂Ñ¨ÙÖÏ~°∞, zeH˜zeH˜ QÍe"å#‰õΩ zeH˜zeH˜ ~å[H©Ü«∞O, x`«ºHõàÏº}O Ñ¨K«Û`À~°}O‰õΩ x`«ºHõàÏº}O
<À@¡`À~°}O Jx Ñ¨„uHÍ ÉèÏ+¨Ö’ „Ñ¨Ü≥∂QÍÅ∞<åfl~Ú.
2 „Ñ¨:- '™ê"≥∞`«Å∞ `≥Å∞QÆ∞ ÉèÏ+¨‰õΩ PÉèí~°}ÏÅ∞— - q=iOK«O_ç.
[:- ™ê"≥∞`«#∞ <å#∞_ç, Ö’HÀH˜,Î [#„â◊√u, ã¨∞^Œ∞ÅÌ ∞ Jx‰õÄ_® JO\Ï~°∞. XHõ q+¨Ü∂« xfl K≥¿ÑÊ@Ñ¨C_»∞ áÈeHõHÀãÖ
™ê"≥∞`«Å∞ "å_»`å~°∞ HÍ|\ì̃ ™ê=∞º`« #∞O_ç ™ê"≥∞`« J<Õ Ñ¨^ŒO U~°Ê_çOk. ãÖHΔ̃ÑÎ̈"≥∞ÿ#, q"ÕHõÜ«Ú`«"≥∞ÿ#, fHõΔ}"≥∞ÿ#,
™êO„Ñ¨^•Ü«∞Hõ"≥∞ÿ#, [#„Ñ≤Ü«∞"≥∞ÿ#, J#∞Éèí==¸Å"≥∞ÿ# Jaè=ºH˜Î ™ê"≥∞`«x PKå~°º PsfiÜ«∞ãπ ã¨∞O^Œ~°O ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞.
<Õ_»∞ "å_»∞HõÖ’ L#fl ™ê"≥∞`«Å ã¨$+≤ìHõ~°ÎÅ∞ Ñ¶¨ÖÏ<å Jx K≥Ñ¨Ê_»O Hõ+¨ìO. JO^Œ∞ˆH ™ê"≥∞`«Å∞ J*Ï˝`«Hõ~°Î $HÍÅ∞.
Kåi„`«Hõ ãÖÑ¶¨∞@#Å∞ ÖË^• =º‰õΩÎÅ „Ñ¨ã¨H˜Î LO>Ë ™ê"≥∞`« U~°Ê_ç# HÍÖÏxfl L*Ï˚~ÚOÑ¨ÙQÍ x~°‚~ÚOÑ¨=K«∞Û.
XHÀ¯™êi ™êÇ≤Ï`«ºOÖ’ XHõ ~°K«~Ú`« "å_ç# JO^Œ"≥∞ÿ#, J~°÷=O`«"≥∞ÿ#, K«=∞`å¯~°Ü«Ú`«"≥∞ÿ# "åHõºO‰õÄ_®
™ê"≥∞`«QÍ „áêK«∞~°ºO Ö’H˜ ~å=K«∞Û.
ãÖH˜ΔÑ¨Î`« ™ê"≥∞`« „Ñ¨^è•# ÅHõΔ}O. JÖÏÊHõΔ~åÅ`À J#ÖÏÊ~°÷O J<Õ =∂@‰õΩ ™ê"≥∞`«Å∞ K«Hõ¯x L^•Ç¨Ï~°}.
™ê"≥∞`«Ö’ "åKåº~°÷OHõO>Ë =ºOQÍº~å÷xˆH „áê^è•#º`« LO@∞Ok.
™ê"≥∞`«Ö’ XHõ\ ˜ ÖË^• Ô~O_»∞ ^ŒàÏÅ∞O\Ï~Ú. „áêã¨,Ü«∞u ‰õÄ_® LO_ç q#™⁄OÑ¨ÙQÍ LO\Ï~Ú. *ÏfÜ«∂Å∞
™ê^è•~°}OQÍ Ñ¨^Œ|O^è•Å∞QÍ LO_ç "åHÍºÖ’¡ Ç¨~°OÖ’ =∞}∞ÖÏ¡ á⁄^ŒQÆ|_ç`Õ, ™ê"≥∞`«Å∞ "åHÍºÅ∞QÍ LO_ç,
ãÖ^Œ~Àƒùz`«OQÍ ã¨fi`«O„`«OQÍ „Ñ¨Ü≥∂yOÑ¨|_»`å~Ú.
- HõO^Œ‰õΩÖËx^Œ∞~°^Œ HõuÎÑ‘@ˆHÅ† Ñ≤@ìÑ≤\ÏìáÈ~°∞ Ñ≤e¡fiÛ#@∞¡† QÆuÖË#=∞‡‰õΩ QÆO*Ëáê#HõO†
- Ñ≤e¡H˜ K≥ÅQÍ@O ZÅ∞Hõ‰õΩ „áê}ãÖHõ@O† H˘`«ÎqO`« áê`«~À`«† PHÍ~°Ñ¨Ù+≤ì <≥·"Õ^Œº#+≤ì†
g\˜Ö’ JO`«º „áêã¨ ™ê"≥∞`«‰õΩ ™ÈÜ«∞QÍxfl KÕ‰õÄ~åÛ~Ú.
WÖÏ ™ê"≥∞`«Å∞ „Ñ¨[Å <Àà◊§Ö’<åx Ñ¨Å∞=Ùix PHõ@∞ì‰õΩO@∞<åfl~Ú.
3 „Ñ¨:- ™ê"≥∞`«Å#∞ q+¨Ü«∞Ñ¨~°OQÍ ZÖÏ =sæHõiOKå~À `≥ÅÑÖ_ç. H˘xfl L^•Ç¨Ï~°}e=fiO_ç.
[:- ™ê"≥∞`«Å∞ - =sæHõ~°}
™ê"≥∞`«Å#∞ q+¨Ü«∞Ñ¨~°OQÍ qq^èŒ ~°HÍÅ∞QÍ =sæHõiOK«=K«∞Û.
● ‰õΩ@∞O| ãÖ|O^èŒ"≥∞ÿ#q : ã¨=∂[OÖ’ =º‰õΩÎÅ =∞^èŒº ãÖ|O^è•Å∞, ™ê"≥∞`«Å∞ Ñ¨Ù@∞ìHõ‰õΩ P^è•~°=∞=Ù`å~Ú.
L^• : 1. Ñ≤Å¡xzÛ#"å_»∞ Ñ≤e¡ - Ñ¨ÙK«∞Û‰õΩ#fl"å_»∞ Ñ¨Ùe.

2. J`«ÎQ˘\˜ì#‰õΩO_» J_»∞QÀ\˜‰õΩO_» - HÀ_»Å∞ Q˘\˜ì# ‰õΩO_» H˘`«Î‰õΩO_».
J=∞‡Ñ¨Ù\˜ìÅ∞¡ QÆ∂iÛ "Õ∞#=∂=∞ ^ŒQÆæ~°á⁄y_ç#@∞¡
● =$HΔÍÅ∞ [O`«∞*ÏÅ ãÖ|O^èŒ"≥∞ÿ#q : =$HΔÍÅ∞, [O`«∞*ÏÅO, ã¨fi~°∂Ñ¨ ã¨fiÉèÏ"åÅ∞ P^è•~°OQÍ J<ÕHõ ™ê"≥∞`«Å∞
Ñ¨Ù\Ïì~Ú.
L^• : 1. "≥ÚÔH·¯ =OQÆxk =∂<≥·=OQÆ∞<å.
2. K≥@∞ìÖËx KÀ@ P=Ú^ŒOK≥@∞ì =∞Ç¨=$HõΔO
27 *ÏfÜ«∂Å∞, ™ê"≥∞`«Å∞
3. L_»`«ˆHÅ T~À¡ÃÑ`«Î#O.
4. Z^Œ∞ÌÑ¨ÙO_»∞ HÍH˜H˜=Ú^Œ∞Ì.
5. U#∞QÆ∞#∞ K«∂ã≤ ‰õΩHõ¯"≥Úiy#@∞¡.
● PKå~åÅ∞ - #=∞‡HÍÅ ãÖ|O^èŒ"≥∞ÿ#q : „Ñ¨[Å∞ áê\ÕKÕ PKå~° =º=Ç¨~åÅ∞, ã¨=∂[OÖ’ <å@∞ H˘x
áÈ~Ú# #=∞‡HÍÅ∞ ™ê"≥∞`«Å‰õΩ P^è•~°=∞=Ù`«∞<åfl~Ú.
L^•: 1. HÍÅ∞`˘H˜¯#"Õà◊ HõOHõ}O Hõ\ ˜ì#"Õà◊.
2. Kå=ÙHõ|∞~°∞ K«Å¡QÍ K≥Ñ¨Ê=∞#fl@∞¡.
3. ÃÑo§H˜ "≥à◊√`«∂ Ñ≤e¡x K«OHõÖ’ ÃÑ@∞ìH˘x áÈ~Ú#@∞¡.
4. HÍÅOÉÏQÍ ÖËHõáÈ`Õ `å_Õ áê"≥∞ÿ Hõ~°∞ã¨∞ÎOk.
● Ñ¨Ù~å}ÏÅ∞ - Kåi„`«Hõ ãÖ|O^èŒ"≥∞ÿ#q : ~å=∂Ü«∞} ÉèÏ~°`« ÉèÏQÆ=`åk „QÆO^ä•Å∞, Kåi„`«Hõ Ñ¶¨∞@#Å∞
P^è•~°OQÍ U~°Ê_ç# ™ê"≥∞`«Å∞.
L^•: 1. ~å„`«O`å ~å=∂Ü«∞}O qx ã‘`«‰õΩ ~å=Ú_ÕOHÍ"åÅfl@∞¡
2. K«∂z~°=∞‡O>Ë HÍeÛ=zÛ#@∞ì.
3. HÍQÆÅHÍ~°ºO QÆO^èŒ~°∞fiÖË f~åÛ~°∞.
● =∞`« ãÖ|O^èŒ"≥∞ÿ#q : =∞`« ãÖ|O^èŒ"≥∞ÿ# JOâßÅ P^è•~°OQÍ U~°Ê_ç# ™ê"≥∞`«Å‰õΩ L^•Ç¨Ï~°}Å∞ QÍ kQÆ∞=
"åxx ¿Ñ~˘¯#=K«∞Û.
L^•: 1. ^Õ=Ù_»∞ =~°q∞zÛ<å Ñ¨Ó*Ïi =~°g∞Ü«∞_»∞.
2. áê\˜g∞^Œ QÆOQÍ#=∞‡‰õΩ ‰õÄ\˜g∞^Œ<Õ Ö’HõO.
3. f~å÷xH˜ f~°÷O „Ñ¨™ê^•xH˜ „Ñ¨™ê^ŒO.
4. P_»É’~Ú# f~°÷ "≥∞^Œ∞Ô~·#@∞¡.
5. z`«ÎO t=Ùx g∞^Œ ÉèíH˜Î K≥Ñ¨CÅg∞^Œ.
● q<À^Œ qÖÏ™êÅ ãÖ|O^èŒ"≥∞ÿ#q : q<À^•Å∞, qÖÏ™êÅ∞, Hõà◊Å∞ ™ê"≥∞`«Å‰õΩ PHõ~åÅ=Ù`«∞<åfl~Ú.
L^• : 1. J~°"≥· P=∞_»Å∞ áÈ~Ú Ç¨ÏiHõ^äŒ q<åÅ.
2. HÀuH˜ [ÖÏÎ~°∞ ‰õΩÖÏ¡~Ú ÃÑ\˜¡#@∞¡.
3. Ô~_˘¤K≥Û "≥Ú^ŒÖÏ_»#fl@∞¡.
4. U~À\˜ ^ŒQÆæ~° Páê@ áê_®e.
5. H˘O_»O`«~åQÆO fã≤ `«∞O|^ŒÖ’ J#fl@∞¡.
6. "ÕëêÅhfl „QÍ™êÅˆH

● =$uÎ ãÖ|O^èŒ"≥∞ÿ#q : =$uÎ ãÖ|Okè ™ê"≥∞`«Å‰õΩ L^•Ç¨Ï~°}Å∞.
L^•: 1. <åQÆeL#fl T~¡À PHõe KÕ~°^Œ∞.
2. Z^Œ∞ÌH˘nÌ ¿ã^ŒºO K«kÌH˘nÌ Ñ¨Ü«∞#O.
3. `˘ÅHõi "å#Å∞ "≥ÚÅHõÅ‰õΩ `«e¡.
4. HõbÎq`«Î#O "≥eÎQÍ^≥Å∞.
5. Hõ=∞‡i gkèÖ’ ã¨∂^Œ∞Åq∞‡#@∞¡
II. „HÕk „Ñ¨â◊flÅ‰õΩ S^Õã≤ "åHÍºÅ‰õΩ q∞OK«x ã¨=∂^è•<åÅ∞ ~åÜ«∞O_ç.
1 „Ñ¨:- *ÏfÜ«∞O „Ñ¨`ÕºHõ`«#∞ `≥ÅÊO_ç.
[:- *ÏfÜ«∞O JO>Ë - „Ñü ÉèÏ+¨Ö’#∂ *ÏfÜ«∂Å‰õΩ „Ñ¨`ÕºHõ ™ê÷#=ÚOk. *ÏfÜ«∂Å∞, â‹·b™œO^Œ~åºxH˜, ÉèÏëê
™œÉèÏQÍºxH˜ ã¨=∂[ ãÖã¨¯ $uH˜ zÇ¨flÅ∞. q+¨Ü«∞ x"Õ^Œ#Ö’ ÉèÏ=QÍ_è»`«‰õΩ, JÅOHÍ~° K«=∞`«¯ $uH˜ Wq PÅ"åÅ∞.
U ÉèÏëê =º=Ç¨Ï~°ÎÅ~Ú<å P ÉèÏ+¨Ö’x *ÏfÜ«∂Å#∞ XO@Ñ¨\ ˜ìOK«∞H˘x, ã¨=∞Ü«∂#∞‰õÄÅOQÍ „Ñ¨Ü≥∂yOz#Ñ¨Ù_Õ P
ÉèÏ+¨Ö’ ~å}˜™êÎ~°∞.
- XHõ q+¨Ü∂« xfl ã¨Ê+Öì QÍ, =∞#∞ã¨∞‰õΩ Ç¨Ï`«∞HÎ ˘<Õ@∞ì K≥ÑÊ¨ _®xH˜, PHõ~¬° }Ü
© ∞« OQÍ K≥ÑÊ¨ _®xH˜ *ÏfÜ«∂Å∞
"å_»`å~°∞.
- *ÏfÜ«∂Å∞ Ô~O_»∞ ÖË^• JO`«HõO>Ë Z‰õΩ¯= Ñ¨^•Å`À U~°Ê_»`å~Ú. H˘xfl ãÖ^Œ~åƒùÖ’¡ UHõÑ¨^ŒO ó
‰õÄ_® *ÏfÜ«∞O HÍ=K«∞Û.
- *ÏfÜ«∂Å∞ ÅHõΔ}Ï~°÷ „áê^è•#ºO HõÅq. XHõ *ÏfÜ«∞OÖ’x Ñ¨^•Åhfl Hõeã≤ ™ê=¸Ç≤ÏHõOQÍ P
*ÏfÜ«∞OÖ’x Ñ¨^•Å J~°÷OHÍ‰õΩO_® =∞~À J~å÷x™êÎ~Ú.
2 „Ñ¨:- *ÏfÜ«∂Å∞ ZÖÏ U~°Ê_»`å~Ú?
[:- ÉèÏëê =º=Ç¨~°OÖ’ *ÏfÜ«∂Å∞ x~°O`«~°O ã¨$+≤ìOÑ¨|_»∞`«∂<Õ LO\Ï~Ú. Ñ¶¨ÖÏ<å *ÏfÜ«∞O ZÑ¨C_»∞ Ñ¨Ù\˜ìOk
JO>Ë YzÛ`«OQÍ K≥Ñ¨ÊÖËO. XHõ =ºH˜Î XHõ ÉèÏ"åxfl `«# J#∞Éèí"åÅ #∞Oz, Ñï*Ï˝#O #∞Oz qt+¨ìOQÍ, q#∂`«flOQÍ
=ºHõÎO KÕ™êÎ_»∞. J^Õ `«~åfi`« ÉèÏ+¨Ö’ xÅ^˘‰õΩ¯‰õΩx „Ñ¨[Ö’¡ "åºÑ≤ã¨∞ÎOk. *ÏfÜ«∂Å Ñ¨Ù@∞ìHõ‰õΩ =¸ÅO W^Õ.
qtëêì~°÷OÖ’ "å_ç# Ñ¨^ŒOQÍx, Ñ¨^Œ|O^èŒO QÍx P <À@ D <À@ Ñ¨_ç ÉèÏ+¨Ö’ „áêK«∞~°ºO á⁄Ok,L=∞‡_ç ™⁄`«∞ÎQÍ
=∂i xÅ^˘‰õΩ¯‰õΩO@∞Ok. Ñï"åºÑ¨Î=∞=Ù`«∞Ok. ™êO„Ñ¨^•~ÚHõ "åºÑ≤Î<˘O^Œ∞`«∞Ok. HÍ|\˜ì *ÏfÜ«∂Å‰õΩ „Ñ¨[ÖË
ã¨$+≤ìHõ~°ÎÅ∞, "å_»HõO^•~°∞¡, "å~°ã¨∞Å∞.
3 „Ñ¨:- *ÏfÜ«∂Å‰õΩ QÆÅ <å<å~å÷Å∞ Ñ¨~åºÜ«∞"åK«HÍÅ#∞ `≥ÅÑÖ_ç.
[:- XHõ *ÏfÜ«∂xH˜ J<ÕHÍ~å÷Å∞ LO\Ï~Ú. L^•:- #∂HõÅ∞ K≥Å∞¡ J<Õ *ÏfÜ«∞O =∞øeHõOQÍ K«xáÈ=Ù J<Õ
J~°÷OÖ’ U~°Ê_çOk. P^èŒ∞xHõ `≥Å∞QÆ∞Ö’ JO`«iOK«∞, JkèHÍ~°OáÈ=Ù, PK«~°}Ö’H˜ ~åHõáÈ=Ù, „áê^è•#ºO ÖËHõáÈ=Ù
J<Õ J~°÷OÖ’ "å_»∞`å~°∞. XHõ Ñ¨^•xH˜ Ô~O_»∞ JO`«Hõ#fl Z‰õΩ¯= J~å÷Å∞O>Ë "å\˜x <å<å~å÷Å∞ JO\Ï=Ú.
L^•:- Hõ~°=Ú : KÕ~Ú, `˘O_»=Ú, HõÑ¨Ê=Ú, q∞H˜¯e
H˘xfl™ê~°∞¡ *ÏfÜ«∂ÅÖ’ XˆH J~å÷xflKÕÛ J<ÕHõ Ñ¨^•Å#∞ QÆ=∞x™êÎO. L^•:- ã¨=Ú„^ŒO: [Åkè, Hõ_»e,
™êQÆ~°O, "å~°kè, ÅaÌ Wq J<ÕHõ Ñ¨^•Å∞. HÍx J~°÷O XHõ>Ë. g\˜x Ñ¨~åºÜ«∞Ñ¨^•Å∞ JO\Ï=Ú.
29 *ÏfÜ«∂Å∞, ™ê"≥∞`«Å∞
4 „Ñ¨:- ™ê"≥∞`«Å∞ ZÖÏ U~°Ê_»∞`å~Ú?
[:- ™ê"≥∞`«Å∞ J#∞Éèí=O#∞Oz [xOz XHõ `«~°O #∞Oz =∞~À `«~åxH˜ „Ñ¨ãï™êÎ~Ú. JO^Œ∞=Å¡ g\˜Ö’ Ö’Hõ*Ï˝#O
Wq∞_ç LO@∞Ok. ãÖ^Œ~åƒùxfl |\˜ì XHõ =ºH˜Î K≥Ñ≤Ê# áÈeHÍOâßÅ∞ Ñ¨^Œ∞QÆ∞i <Àà◊§Ö’ Ñ¨_ç, Ñ¨^ÕÑ¨^Õ „Ñ¨Ü≥∂yOÑ¨|_ç,
ÉèÏ+¨Ö’ xÅ^˘‰õΩ¯‰õΩO\Ï~Ú. Ñ¨Å∞=Ùix PHõ@∞ì‰õΩO\Ï~Ú. D q^èŒOQÍ ™ê"≥∞`«Å∞ U~°Ê_»∞`å~Ú. K«=∞`å¯~°O`À
‰õÄ_ç# J~°÷=O`«"≥∞ÿ#, JO^Œ"≥∞ÿ# "åHõºO ™ê"≥∞`« J#=K«∞Û.
5 „Ñ¨:- ™ê"≥∞`«Å „Ñ¨`ÕºHõ`« Uq∞\˜?
[:- ™ê"≥∞`«#∞ <å#∞_ç, Ö’HÀH˜Î, [#„â◊√u, ã¨∞^Œ∞ÌÅ∞ Jx‰õÄ_® JO\Ï~°∞. XHõ q+¨Ü«∂xfl K≥¿ÑÊ@Ñ¨C_»∞ áÈeHõHÀãÖ
™ê"≥∞`«Å∞ "å_»`å~°∞. ™ê"≥∞`«‰õΩ áÈeHõ „áê}Ï^è•~°O. q+¨Ü«∂xfl ã¨Ê+¨ìOQÍ, =∞#ã¨∞‰õΩ `«y#@∞¡QÍ, ÉèÏ=QÍ_è»`«`À
K≥Ñ¨ÊQÆÅæ_»O ™ê"≥∞`«Å „Ñ¨`ÕºHõ ã¨fiÉèÏ==∞x K≥Ñ¨Ê=K«∞Û. ™ê"≥∞`«Å∞ „Ñ¨[Å <Àà◊§Ö’ <åx Ñ¨Å∞=Ùix PHõ@∞ì‰õΩO\Ï~Ú.
Jq "å\˜ „Ñ¨`ÕºHõ`«.
JÉèÏº™êÅ∞
A. D „HÕk ™ê"≥∞`«Å∞ q+¨Ü«∞Ñ¨~°OQÍ U ~°Hõ"≥∞ÿ#"À q=iOK«O_ç.
1. "≥ÚÔH·¯ =OQÆxk =∂<≥·=OQÆ∞<å [:- =$HΔÍÅ∞ [O`«∞*ÏÅ ãÖ|O^èŒ"≥∞ÿ# ™ê"≥∞`«.
2. K«∂z~°=∞‡O>Ë HÍeÛ=zÛ#@∞ì. [:- Ñ¨Ù~å}ÏÅ∞ - Kåi„`«Hõ ãÖ|O^èŒ"≥∞ÿ# ™ê"≥∞`«
3. ^Õ=Ù_»∞ =~°q∞zÛ<å Ñ¨Ó*Ïi =~°g∞Ü«∞_»∞. [:- =∞`«ãÖ|O^èŒ"≥∞ÿ# ™ê"≥∞`«
4. Z^Œ∞ÌH˘nÌ ¿ã^ŒºO K«kÌH˘nÌ Ñ¨Ü«∞#O. [:- =$uÎ ãÖ|O^èŒ"≥∞ÿ# ™ê"≥∞`«
5. Kå=ÙHõ|∞~°∞ K«Å¡QÍ K≥Ñ¨Ê=∞#fl@∞¡. [:- PKå~åÅ∞ - #=∞‡HÍÅ ãÖ|O^èŒ"≥∞ÿ# ™ê"≥∞`«
HÕk „Ñ¨â◊flÅ‰õΩ <åÖËæã≤ ã¨=∂^è•Å∞<åfl~Ú. g\˜Ö’ ã¨Ô~·# ã¨=∂^è•<åxfl ZOÑ≤HõKÕã≤ ^•x ãÖˆH`åxfl ‰õΩO_»eÖ’
~åÜ«∞O_ç.
1. *ÏfÜ«∂Å∞ nxH˜ zÇ¨Ïfl"≥∞ÿ#q. ( )
(1) â‹·b ™œO^Œ~åºxH˜ (2) ÉèÏ=QÍOcè~åºxH˜ (3) J~°÷™œO^Œ~åºxH˜ (4) Ñ¨^•_»O|~åxH˜
2. *ÏfÜ«∂Å∞ `À_»Ê_Õk ( )
(1) ™ê=∂#º =ºH©ÎHõ~°}‰õΩ (2) JÑ¨Ó~°fi ÉèÏ= =ºH©ÎHõ~°}‰õΩ
(3) Pâ◊√=Ù‰õΩ (4) PÖ’K«#Å‰õΩ
3. 'Ñ¨K«ÛQÆ_ç¤ HÍÅ_»O— J<Õ *ÏfÜ«∂xH˜ J~°÷O ( )
(1) QÆ_ç¤HÍÅ_»O (2) Ñ¨ÓiÅ∞¡HÍÅ_»O (3) â◊`«$`«fiO LO_»@O (4) ¿ãflÇ¨ÏO LO_»@O
4. áœ~°∞+Ö ‰õÅ =ºH˜Îx K≥¿ÑÊ *ÏfÜ«∞O ( )
(1) ã≤OÇ¨ÏO (2) U#∞QÆ∞ (3) Ñ≤e¡ (4) Ñ¨Ùe

5. ã¨Ç¨Ï*Ï~°÷O HõO>Ë aè#fl"≥∞ÿ# J~°÷ã¨∂ÊùiÎx HõeæOK«∞@#∞ ( )
(1) ÅHõΔ} JO\Ï~°∞ (2) Jaè^Œ JO\Ï~°∞ (3) =ºO[# JO\Ï~°∞ (4) Ç¨ã¨ºO JO\Ï~°∞.
ã¨=∂^è•<åÅ∞ : 1 - 1, 2 - 2, 3 - 3, 4 - 4, 5 - 1.
HÕk „Ñ¨â◊flÅ‰õΩ <åÖËæã≤ ã¨=∂^è•<åÅ∞<åfl~Ú "å\˜Ö’ ã¨Ô~·# ã¨=∂^è•<åxfl ZOÑ≤Hõ KÕã≤ ~åã≤ ãÖˆH`åxfl
‰õΩO_»eÖ’ ~åÜ«∞O_ç.
1. *ÏfÜ«∞O Ñ¨Ù@∞ìHõ#∞ ( )
(1) YzÛ`«OQÍ K≥Ñ¨ÊÖËO (2) YzÛ`«OQÍ K≥Ñ¨Ê=K«∞Û (3) K≥Ñ¨Ê=K«∞Û (4) q=iOK«=K«∞Û
2. *ÏfÜ«∂Å ã¨$+≤ìHõ~°ÎÅ∞ ( )
(1) „Ñ¨Éèí∞`åfiÅ∞ (2) „Ñ¨[Å∞ (3) q^•º~°∞÷Å∞ (4) Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞
3. '^Œâ◊=∞„QÆÇ¨ÏO— J<Õ *ÏfÜ«∞O ã¨∂zOKÕ ãÖ|O^èŒO ( )
(1) K«i„`« ãÖ|O^èŒO (2) Éè∫QÀoHõ ãÖ|O^èŒO
(3) ™êÇ≤Ï`«ºãÖ|O^èŒO (4) ™ê=∂lHõ ãÖ|O^èŒO
4. â◊s~å=Ü«∞"åÅ ãÖ|O^è•xfl ã¨∂zOKÕ *ÏfÜ«∞O ( )
(1) Ñ¨Ù„`«â’HõO (2) ÉÁaƒeÑ¨Ùe (3) QÆ∞O_≥HÀ`« (4) #Hõ¯l`«∞Î
5. 'Jã¨∂~°ºOÑ¨â◊º— J<Õ *ÏfÜ«∞O ( )
(1) Ç≤ÏOkÖ’xk (2) `≥Å∞QÆ∞Ö’xk
(3) `≥Å∞QÆ∞, ãÖã¨¯ $`«OÖ’xk (4) ãÖã¨¯ $`«OÖ’xk
ã¨=∂^è•<åÅ∞ : 1 - 1, 2 - 2, 3 - 4, 4 - 3, 5 - 4.
HÕk „Ñ¨â◊flÅ‰õΩ <åÖËæã≤ ã¨=∂^è•<åÅ∞<åfl~Ú. "å\˜Ö’ ã¨Ô~·# ã¨=∂^è•<åxfl ZOÑ≤Hõ KÕã≤ ^•x ãÖˆH`åxfl
1. XHõ *ÏfÜ«∂xH˜ XˆH J~°÷ xÜ«∞=∞O ( )
(1) LOk (2) ÖË^Œ∞ (3) ZO^Œ∞‰õΩO_»~å^Œ∞ (4) LO_®e
2. '#∂HõÅ∞K≥Å∞¡— J<Õ *ÏfÜ«∞O =∞øeHõOQÍ K≥¿ÑÊ J~°÷O ( )
(1) K«xáÈ=Ù (2) J#flOu#∞ (3) J#flO"≥^Œ[Å∞¡ (4) q`«∞ÎÅ∞ <å@∞
3. =∂`«$ÉèÏ+¨ =º=Ç¨Ï~°Î‰õΩ LQÆ∞æ áêÅ`À ÃÑ\˜ì# q^Œº ( )
1. *ÏfÜ«∂Å#∞ HõO~î°`å Ñ¨@ì_»O
2. *ÏfÜ«∂xfl =ke"ÕÜ«∞_»O
31 *ÏfÜ«∂Å∞, ™ê"≥∞`«Å∞
3. ãÖ^Œ~åƒùxH˜ JuH˜# *ÏfÜ«∞O ZOÑ≤Hõ KÕã¨∞HÀ=_»O
4. *ÏfÜ«∂Å#∞ ¿ãHõiOK«O_»O
4. Jxfl ÉèÏëê „áêO`åÖ’¡ =º=Ç¨~°OÖ’ LO_Õ *ÏfÜ«∂Å#∞ ( )
(1) J#º^ÕâßºÅ∞ JO\Ï~°∞ (2) Ñïq∞`«^Õâ◊HÍÅ∞ JO\Ï~°∞
(3) ã‘q∞`« ^Õâ◊HÍÅ∞ JO\Ï~°∞ (4) ™ê~°fi^ÕtHÍÅ∞ JO\Ï~°∞.
5. HÍÅ „Hõ=∞OÖ’ H˘`«Î *ÏfÜ«∂Å∞ U~°Ê_»\ÏxH˜ HÍ~°}O ( )
(1) ã¨=∂[OÖ’ =KÕÛ =∂~°∞ÊÅ∞ (2) Ñ¨^•~°÷OÖ’ =KÕÛ =∂~°∞ÊÅ∞
(3) Éèí∂q∞ÃÑ· =KÕÛ =∂~°∞ÊÅ∞ (4) ~À^Œã≤Ö’ =KÕÛ =∂~°∞ÊÅ∞
ã¨=∂^è•<åÅ∞ : 1–2† 2–1† 3–3† 4–4† 5–1.
HÕk „Ñ¨â◊flÅ‰õΩ <åÖËæã≤ ã¨=∂^è•<åÅ∞<åfl~Ú. "å\˜Ö’ ã¨Ô~·# ã¨=∂^è•<åxfl ZOÑ≤Hõ KÕã≤ ^•x ãÖˆH`åxfl
1. ™ê"≥∞`«‰õΩ =∞~À ¿Ñ~°∞ ( )
(1) Ö’HÀH˜Î (2) *ÏfÜ«∞O (3) Ñ¨^ŒÉèÏQÆO (4) "åHõºO
2. ™ê"≥∞`«‰õΩ „áê}Ï^è•~°"≥∞ÿ#k ( )
(1) J~°÷O (2) ÉèË^ŒO (3) áÈeHõ (4) x~°fiK«#O
3. ™ê"≥∞`«Å∞ [xOKÕ ãÖ^Œ~°ƒùO ( )
(1) Ñ¨~î°#O (2) J#∞Éèí=O (3) ™ê^èŒ#O (4) „Ñ¨=$uÎ
4. ™ê"≥∞`«‰õΩ „Ñ¨^è•# ÅHõΔ}O ( )
(1) ™ê=∞º`« (2) ã¨∞O^Œ~°`« (3) n~°…`« (4) ãÖH˜ΔÑ¨Î`«
5. ™ê"≥∞`«ÅÖ’ "åHÍº~°÷OHõO>Ë „Ñ¨^è•#"≥∞ÿ#k ( )
(1) =ºOQÍº~°÷O (2) Jaè^•~°÷O (3) =ºO[<å~°÷O (5) Ç¨™ÈºH˜Î
ã¨=∂^è•<åÅ∞ : 1 - 1, 2 - 3, 3 - 2, 4 -4, 5 - 1.
áê~î°QÆ`« „Ñ¨â◊flÅ∞–5
HÕk „Ñ¨â◊flÅ‰õΩ <åÖËæã≤ ã¨=∂^è•Å∞<åfl~Ú. "å\˜Ö’ ã¨Ô~·# ã¨=∂^è•<åxfl ZOÑ≤Hõ KÕã≤ ^•x ãÖˆH`åxfl Ñ¨Hõ¯
#∞#fl ‰õΩO_»eÖ’ ~åÜ«∞O_ç.
1. ‰õΩ@∞O| ãÖ|O^èŒ ™ê"≥∞`«‰õΩ XHõ L^•Ç¨Ï~°} ( )
(1) J=∞‡ Ñ¨Ù\˜ìÅ∞¡ "Õ∞#=∂=∞ ^ŒQÆæ~° á⁄y_ç#@∞¡

(2) "≥ÚÔH·¯ =OQÆxk =∂<≥· =OQÆ∞<å
(3) HÍÅ∞ `˘H˜¯# "Õà◊ - HõOHõ}O Hõ\ ˜ì# "Õà◊
(4) Kå=Ù Hõ|∞~°∞ K«Å¡QÍ K≥Ñ≤Ê#@∞¡
2. K«∂z ~°=∞‡O>Ë HÍeÛ =zÛ#@∞¡ J#∞ ™ê"≥∞`«‰õΩ J^è•~°"≥∞ÿ#k. ( )
(1) =∞Ç¨ÉèÏ~°`«O (2) ~å=∂Ü«∞}O (3) ÉèÏQÆ=`«O (4) ÉèíQÆ=næ`«
3. f~å÷xH˜ f~°÷O „Ñ¨™ê^•xH˜ „Ñ¨™ê^ŒO J#fl™ê"≥∞`« ( )
(1) q<À^Œ ãÖ|O^èŒ ™ê"≥∞`« (2) ‰õΩ@∞O| ãÖ|O^èŒ ™ê"≥∞`«
(3) =$uÎ ãÖ|O^èŒ ™ê"≥∞`« (4) =∞`« ãÖ|O^èŒ ™ê"≥∞`«
4. ™ê"≥∞`«Ö’¡ áê~îåO`«~åÅ∞O_»\ÏxH˜ HÍ~°}O ( )
(1) „QÍOkèHõ ÉèÏëê ÉèË^•Å∞ (2) "≥·Ü«∞H˜ÎHõ ÉèÏëê ÉèË^•Å∞
(3) „áêOfÜ«∞ ÉèÏëê ÉèË^•Å∞ (4) ™ê=∂lHõ ÉèÏëê ÉèË^•Å∞
5. XHõ ÉèÏ"åxfl, =ºHõÎO KÕ¿ã ™ê"≥∞`«Å∞ ( )
(1) XHõ>Ë LO@∞Ok (2) ÃÑ‰õΩ¯Å∞ LO\Ï~Ú.
(3) Ô~O_»∞ =∂„`«"Õ∞ LO\Ï~Ú (4) XHõ¯@O>Ë XHõ¯>Ë LO@∞Ok.
ã¨=∂^è•<åÅ∞ : 1 - 1, 2 - 2, 3 - 4, 4 - 3, 5 - 2.
™ê=∂#º "åºHõ~°}ÏOâßÅ∞:
B. Ñ¨~åºÜ«∞Ñ¨^•Å∞
XˆH J~å÷xflKÕÛ J<ÕHõ Ñ¨^•Å#∞ Ñ¨~åºÜ«∞Ñ¨^•Å∞ JO\Ï=Ú. g\˜ J~°÷O XHõ>Ë. HÍx P J~å÷xflKÕÛ Ñ¨^•Å∞
=∂„`«O J<ÕHõO. WÖÏO\˜ Ñ¨~åºÜ«∞Ñ¨^•Å∞ H˘xfl K«∂^•ÌO.
L^• :- (1) ã¨=Ú„^ŒO : [Åkè, Hõ_»e, ™êQÆ~°O, "å~°kè, JaÌ.
(2) <åi : ¢ã‘Î, =∞Ç≤Ïà◊, =x`«, Ñ¨_»u
(3) ~°=∞ : ÅH˜Δ ‡, N, Ñ¨^Œ‡, Hõ=∞Å
(4) ˆ~~Ú : ~å„u, xjkè
(5) HÍÜ«∞O : â◊s~°O, ^ÕÇ¨ÏO, "Õ∞#∞, `«#∞=Ù
(6) L^ŒHõO : h~°∞, [ÅO, "åi
(7) ÃÑo§ : q"åÇ¨ÏO, Ñï}Ü«∞O, HõàÏº}O
(8) "åÜ«Ú=Ù : QÍe, ã¨g∞~°O, Ñ¨=#O
(9) áêÅ∞ : H©Δ~°=Ú, ^Œ∞QÆú=Ú
(10) ^èŒ~° : "≥Å, =¸ÅºO
33 *ÏfÜ«∂Å∞, ™ê"≥∞`«Å∞
C. =Ùº`«Ê`«Îº~°÷=ÚÅ∞
=Ùº`«Ê`«Îº~°÷O : x~°fiK«#O :
'=Ùº`«ÊuÎ— J<Õ ^•xH˜ ™ê^è•~°}OQÍ =∞#O Ñ¨Ù@∞ìHõ Jx K≥ÑC¨ HÀ=K«∞Û. XHõ Ñ¨ÔŒ XHõ J~°O÷ Wã¨∞OÎ ^Œ#∞‰õΩ#flÑ¨C_»∞
P J~°úO W=fi\ÏxH˜ HõÅ P^è•~åxfl `≥eÜ«∞*Ë¿ã^•xfl '=Ùº`«ÊuÎ— J~°úO JO\Ï=Ú. J~°÷=O`«"≥∞ÿ# Ñ¨^•Å ã¨fiÉèÏ"åxfl P
Ñ¨^ŒO JÖÏ U~°Ê_»@OÖ’ L#fl Bz`åºxfl `≥eÜ«∞*Ë¿ã^•xfl '=Ùº`«Ê`«Îº~°÷O— JO\ÏO.
L^• :- *Ï#H˜ : '[#Hõ =∞Ç¨~åA ‰õÄ`«∞~°∞ QÆ#∞Hõ *Ï#H˜—. – ã‘`« .
ã¨∂K«# : ÉèÏ+¨Ö’ - H˘xfl Ñ¨^•Å‰õΩ J~°÷O WKÕÛ J=HÍâ◊O LO@∞Ok. "å\˜x =Ùº`«Ê#fl (ÉèÏ+¨) Ñ¨^•Å∞ J#=K«∞Û.
H˘xfl =∂@Å‰õΩ J~°÷O K≥Ñ¨ÊÖË=Ú. g\˜x J=Ùº`«Ê#fl Ñ¨^•Å∞ JO\Ï~°∞. g\˜H˜ =Ùº`«Ê`«Îº~å÷Å∞ LO_»=Ù.
L^• :- J=∞‡, <å#fl, "≥ÚII# Ñ¨^•Å∞.
H˘xfl =Ùº`«Ê`«Îº~°÷ Ñ¨^•Å∞ - q=~°}
(1) JK«Å=Ú ´ K«eOK«#k (H˘O_»)
(2) ˆHãï ´ EÅ∞ HõÅk (ã≤OÇ¨ÏO)
(3) Ñ¨Ù„`«∞_»∞ ´ Ñ¨Ù<åfl=∞ #~°HõO #∞O_ç ~°H˜ΔOK«∞"å_»∞ ( H˘_»∞‰õΩ )
(4) Ñ¨Ü≥∂kè ´ h\˜H˜ ™ê÷#=∞~Ú#k (ã¨=Ú„^ŒO)
(5) J=¸Åº=Ú ´ =¸ÅºO Hõ@ìÖËxk ("≥ÅÖËxk)
(6) ÉèÏã¨¯~°∞_»∞ ´ HÍOux HõÅ∞QÆ*ËÜ«Ú"å_»∞ (ã¨∂~°∞º_»∞)
D. <å<å~å÷Å∞
XˆH Ñ¨^•xH˜ Ô~O_»∞ ÖË^• JO`«Hõ#fl Z‰õΩ¯= J~å÷Å∞ LO_»_®xfl <å<å~å÷Å∞ JO\Ï~°∞. Ñ¨^ŒO XHõ>Ë J~Ú<å
J~å÷Å∞ =∂„`«O q_çq_çQÍ J<ÕHõO LO\Ï~Ú. "å\˜<Õ <å<å~å÷Å∞ JO\Ï~°∞.
L^• :- (1) Hõ~°=Ú ´ KÕ~Ú, `˘O_»=Ú, HõÑ¨Ê=Ú, q∞H˜¯e
(2) Ñ¨$käfi ´ Éèí∂q∞, qiÜ«Ú#k, WOQÆ∞=K≥@∞ì, ã¨=Ú„^Œf~°O
(3) Ñ¶¨Å=Ú ´ ÑÖ_»∞, „Ñ¨Ü≥∂[#O, *ÏlHÍÜ«∞, ^èŒ#=Ú
(4) áê^Œ=Ú ´ J_»∞QÆ∞, H˜~°}O, Ñ¨^Œºáê^ŒO
(5) ~åA ´ „Ñ¨Éèí∞=Ù, WO„^Œ∞_»∞, K«O„^Œ∞_»∞
(6) K«∞Hõ¯ ´ #HõΔ„`«O, h\ãO^Œ∞=Ù, â◊√„‰õΩ_»∞
(7) <≥Å ´ K«O„^Œ∞_»∞, =∂ãÖ, KÀ@∞, Ñ¨Ù#flq∞
(8) =~°‚=Ú ´ JHõΔ~°O, ~°OQÆ∞, ‰õΩÅO
(9) ^èŒ~°}˜ ´ Éèí∂q∞, ~°HõÎ<åà◊O, |∂~°∞QÆ∞K≥@∞ì
(10) Ñ¨Ù~°=Ú ´ Ñ¨@ì}O, WÅ∞¡, â◊s~°O

E. „Ñ¨Hõ$u - qHõ$`«∞Å∞
'ZÅ¡ ÉèÏ+¨Å‰õΩ [#x ãÖã¨¯ $`«O|∞— Jx Ñ¨Ósfi‰õΩÅ∞ XHõ "åHõºO K≥|∞`«∂ LO\Ï~°∞. =∞#O "å_»∞‰õΩ<Õ
=∂@Å∞ KåÖÏ =~°‰Ωõ ãÖã¨¯ $`«ÉÏè +¨ Ö’ #∞O_ç ã¨fiÅÊ =∂~°∞ÊÅ`À „QÆÇÏ≤ Oz#"Õ. JÖÏˆQ H˘xfl Ñ¨^•Å∞ „áêHõ$`«ÉÏè +¨Å#∞O_ç
‰õÄ_® =KåÛÜ«∞x "åºHõ~°}"Õ`«ÎÅ∞ K≥|∞`å~°∞. WÖÏ ãÖã¨¯ $`« „áêHõ$`åÅ #∞O_ç Ñ¨Ù\˜ì# Ñ¨^•Å∞ `«^Œƒù"åÅx J<åfl~°∞.
`«`«û=∞ `«^Œƒù= â◊ÉÏÌÅ#∞ =∞#O qHõ$`«∞Åx, ãÖã¨¯ $`« ã¨=∞â◊ÉÏÌÅ#∞ „Ñ¨Hõ$`«∞Åx K≥Ñ¨C‰õΩO\ÏO. „Ñ¨Hõ$u #∞O_ç H˘xfl
=∂~°∞ÊÅ`À qHõ$u U~°Ê_»∞`«∞Ok. P =∂~°∞ÊÖ’ „Ñ¨Hõ$u â◊|ÌO =~å‚QÆ=∞O, =~°‚Ö’ÑÖ, =~°‚=º`«ºÜ«∞O, ~°∂Ñ¨™ê=∞ºO,
"Õ~˘Hõ~°∂ÑÖ á⁄O^Œ@O ^•fi~å qHõ$u J=Ù`«∞Ok. HÕk L^•Ç¨Ï~°}Å∞ K«∂^•ÌO.
L^• : „Ñ¨Hõ$u - qHõ$u „Ñ¨Hõ$u - qHõ$u
1) JOHõ - JOÔH Hõ#º - Hõ<≥fl, HõxflÜ«∞
Jyfl - Jyæ H©iÎ - H©iu
J^Œ∞ƒù`«O - J|∞ƒ~°O QÆi˚OK«∞ - QÆkÌOK«∞
WKåÛù - WK«Ûù QÆ$Ç¨Ï=Ú- w=Ú, ˆQÇ¨Ï=Ú
Láê^è•ºÜ«Ú_»∞ - X[˚ `«Ñ¨=Ú - `«|=Ú
XHõO_»∞ - XHõ¯_»∞ ˆ~Y – ˆ~Hõ
35 *ÏfÜ«∂Å∞, ™ê"≥∞`«Å∞
4 "åºãÖ
(~°K«<å <≥·Ñ¨Ù}ÏºxH˜ Ñ¨~åHÍ+¨ª "åºã¨=∞x QÆ∞iÎOK«∞@)
P^èŒ∞xHõ `≥Å∞QÆ∞ ™êÇ≤Ï`«º „Ñ¨„H˜Ü«∞Ö’¡ "åºãÖ ‰õÄ_® XHõ =K«# „Ñ¨„H˜Ü«∞. `≥Å∞QÆ∞ =K«# ™êÇ≤Ï`«º „Ñ¨„H˜Ü«∞Ö’¡
KåÖÏ „áêK«∞~°ºO á⁄Ok# „Ñ¨„H˜Ü«∞ "åºãÖ. qq^èŒ ™ê=∂lHõ ~°OQÍÅ‰õΩ ãÖ|OkèOz# ÉèÏ"åÅ#∞ ã¨=∞~°÷=O`«OQÍ
=ºH©ÎHõiOK«QÆey# ™êÇ≤Ï`«º ™ê^èŒ#O "åºãÖ. "åºãÖ JO>Ë ÉèÏ"åÅ#∞ q=iOz K≥Ñ¨Ê_»O Jx J~°÷O. "åºãÖ
=¸_»∞ ÉèÏQÍÅ∞QÍ qÉèílOK«|_ç LO@∞Ok. „áê~°OÉèíO, JO>Ë "åº™êxfl QÆ∞iOz ÑïK«Ü«∞O KÕÜ«∞_»O, P `«~åfi`«
"åºã¨ÉèÏQÍxfl q=iOK«_»O, P `«~°"å`« "åºãÖ ZO^Œ∞‰õΩ L^ÕÌtOK«|_çO^À =ÚyOÑ¨ÙÖ’ K≥Ñ¨Ê_»O.
JÉèÏº™êÅ∞
„Ñ¨â◊flÅ∞ - ["å|∞Å∞
A. HÕk „Ñ¨â◊flÅ‰õΩ S^Õã≤ "åHÍºÅ‰õΩ q∞OK«x ã¨=∂^è•<åÅ∞ ~åÜ«∞O_ç.
1. "åºãÖ JO>Ë Uq∞\’ q=iOK«O_ç.
["å|∞:- '"åºãÖ— J<Õ =∂@ ESSAY ‰õΩ Ñ¨~åºÜ«∞ Ñ¨ÔŒ QÍ "å_»∞`«∞<åflO. "åºãÖ JO>Ë XHõ q+¨Ü∂« xfl qÑ¨ÙbHõiOz,
ÉèÏ"åÅ#∞ q=iOz K≥Ñ¨Ê_»O Jx J~°÷O.
qq^èŒ ™ê=∂lHõ ~°OQÍÅ‰õΩ ãÖ|OkèOz# ÉèÏ"åÅ#∞ K«Hõ¯QÍ =ºHõÎÑ¨~°∞K«∞ ™ê^èŒ#"Õ∞ "åºãÖ.
"åºã¨ ~°K~« Ú`« `«#∞ K≥ÑÊ¨ ^ŒÅ∞K«∞H˘#fl q+¨Ü∂« xfl „Hõ=∞ Ñ¨ûúŒ Ö’, HÍ~°º HÍ~°} ãÖ|O^è=Œ ÚO_Õ@@∞¡ K≥|∞`å_»∞.
"åºã¨ ~°K«#Ö’ ¿Ñ~åÅ∞ Ju =ÚYº"≥∞ÿ#q. g\˜Ö’ ãÖÑ¨Ó~°‚ ÉèÏ"åxfl „ÑüáêkOKÕ "åHÍºÅ∞ LO\Ï~Ú. g\˜
ã¨=Ú^•Ü«∞"Õ∞ "åºãÖ.
"åºãÖÖ’1. q+¨Ü«∞ „Ñ¨™êÎ=#
2. q+¨Ü«∞ q=~°}
3. =ÚyOÑ¨Ù J#∞ Ñ¶¨∞\ÏìÅ∞O\Ï~Ú.
™êÇ≤Ï`«ºOÖ’ "åºã¨ „Ñ¨„H˜Ü«∞ Ju „Ñ¨^è•#"≥∞ÿ#kQÍ ÉèÏqOÑ¨ |_»∞K«∞#flk.
2. "åºã¨ qHÍ™êxfl ‰õΩ¡Ñ¨ÎOQÍ q=iOK«O_ç.
["å|∞:- ™êÇ≤Ï`«ºO qHÍãÖ á⁄Ok#>Ë¡, "åºãÖ ‰õÄ_® ã¨=∂*ÏxH˜ J#∞QÆ∞}OQÍ qHÍãÖ á⁄OkOk. ã¨=∂[
J=ã¨~åÅ#∞ |\˜ì "åºãÖ J<ÕHõ q^è•Å∞QÍ =∂~°∞Ê K≥O^Œ∞`«∂ =ã¨∞Î#flk.
"åº™êÅ#∞ (1) "≥·*Ï˝xHõ "åº™êÅ∞ (2) `åuÎ fiHõ "åº™êÅ∞ (3) ã¨g∞HΔÍ "åº™êÅ∞ (4) Ñ¨„uHÍ "åº™êÅ∞ (5)
Kåi„`«Hõ "åº™êÅ∞QÍ qÉèílOK«=K«∞Û.
~°K«#‰õΩ w@∞~å~Ú QÆ^Œº"≥∞ÿ`Õ QÆ^•ºxH˜ w@∞ ~å~Ú "åºãÖ
W`«~° ~°K<« å q^è•#OÖ’ W=∞_»x q+¨Ü∂« xfl "åºãÖÖ’ J#∞‰õÄÅOQÍ W#∞=∞_çOÑ¨ *ËÜ∞« =K«∞Û. „Ñ¨ÑO¨ K«OÖ’
P=yO[ #∞Oz J}∞ÉÏO|∞ =~°‰õΩ QÆÅ Jxfl q+¨Ü«∂Å#∞ "åº™êxH˜ =ã¨∞Î=ÙÅ∞QÍ =∂~°∞ÛHÀ=K«∞Û.
XHõÑ¨C_»∞ "åºãÖÖ’ q+¨Ü«∞ q~°} =∂„`«"Õ∞ LO_Õk. WÑ¨C_»∞ qâ◊fiOÖ’x „Ñü q+¨Ü«∂xfl qã¨Î $uQÍ "åºã¨
~°∂ÑÖÖ’ ~åÜ«∞=K«∞Û.
3. "åº™êÅÖ’x „Ñ¨^è•# ÉèË^•Å#∞ `≥ÅÑÖ_ç.
["å|∞:- "åº™êÅÖ’ J<ÕHõ ÉèË^•Å∞ HõÅ=Ù. Jq
1. q+¨Ü«∞ „Ñ¨^è•# "åº™êÅ∞: q*Ï˝#=Ú#∞ JOkOK«∞#"Õ q+¨Ü«∞ „Ñ¨^è•# "åº™êÅ∞. âßG q+¨Ü«∞ "åº™êÅ∞, q=∞~°≈<å
"åº™êÅ∞ D HÀ=‰õΩ K≥Ok#q.
2. q<À^Œ „Ñ¨^è•# "åº™êÅ∞: „Ñ¨^è•#OQÍ q<À^•xfl HõeyOK«∞#"Õ q<À^Œ „Ñ¨^è•# "åº™êÅ∞ Jx JO\Ï~°∞. g\˜Ö’
Ç¨ã¨ºO`À ÉÏ@∞ =ºOQÆºO, q=∞~°≈Å∞ ‰õÄ_® „Ñ¨^è•#OQÍ LO\Ï~Ú.
3. ™ê=∞~ÚHõ "åº™êÅ∞: ã¨=∞HÍb# q+¨Ü«∂Å#∞ JÑ¨Ê\˜HõÑ¨C_»∞ q=iOK«∞#"Õ ™ê=∞~ÚHõ "åº™êÅ∞ Jx JO\Ï~°∞.
Ñ¨„uHÍ "åº™êÅ∞ g\˜H˜ „Ñ¨^è•# áê„`« =Ç≤Ï™êÎ~Ú. ™êOÑ¶≤∞Hõ, "≥·*Ï˝xHõ, ™ê~°ã¨fi`«, ~å[H©Ü«∞ "åº™êÅ∞, „ã‘ÎÅ∞, Ñ≤Å¡Å∞
"≥·^ŒºO ã≤x=∂Å∞ "≥ÚIIQÆ∞ ~°OQÍÅ‰õΩ ãÖ|OkèOz# "åº™êÅ∞ WO^Œ∞Ö’ LO\Ï~Ú.
4. Ñ¨Ùã¨ÎHõ ã¨g∞HΔÍ "åº™êÅ∞: H˘`«ÎQÍ =zÛ# Ñ¨Ùã¨ÎHÍÅ#∞ ÑïK«Ü«∞O KÕÜ«∞_»"Õ∞ Ñ¨Ùã¨ÎHõ ã¨g∞HΔÍ "åº™êÅO\Ï~°∞. Ñ¨Ùã¨ÎHõ
~°K«~Ú`« L^ÕÌâßºÅ#∞ `≥Å∞Ñ¨Ù`«∂ Ñ¨Ùã¨ÎHõOÖ’x =∞Oz K≥_»∞Å#∞ q=∞i≈OK«_»O =O\˜ q+¨Ü«∂Å#∞ WO^Œ∞ K«~°Û‰õΩ
=™êÎ~Ú.
B. HÕk „Ñ¨â◊flÅ‰õΩ W~°"≥· "åHÍºÅÖ’ ["å|∞Å∞ ~åÜ«∞O_ç.
1. „Ñ¨: "åº™êxfl x~°fizOz, "åºã¨ qHÍã¨ „Hõ=∂xfl ¿Ñ~˘¯#O_ç.
["å|∞:- =∂=¸Å∞QÍ "åºãÖ J<Õ =∂@ WOw¡+¨μÖ’ 'Essay— ‰õΩ Ñ¨~åºÜ«∞Ñ¨^ŒOQÍ "å_»∞`«∞<åflO. "åºã¨ ~°K«#,
"åºãÖ J#fl Ñ¨^•Å∞ áê~î°âßÅ, HõàÏâßÅ q^•º~°∞÷Å HÀãÖ LÑ¨Ü≥∂yOKÕ"å~°∞.
"≥Ú@ì"≥Ú^Œ@ `≥Å∞QÆ∞Ö’ ''"åºãÖ—— J<Õ Ñ¨^ŒO q^•º~°∞÷Å∞ q+¨Ü«∂xfl qÉèílOK«∞H˘x <Õ~°∞ÛHÀ=_®xH˜
LÑ¨Ü≥∂yOKÕkQÍ "å_»∞HõÖ’ LO_Õk. `«~°∞"å`« P '"åºãÖ— XHõ „Ñ¨„H˜Ü«∞QÍ ~°∂á⁄OkOk. P `«~åfi`« "åºãÖ XHõ
™ê~°ã¨fi`« âßYQÍ Ñï}Ï=∞O á⁄OkOk. "åºãÖ JO>Ë U^≥·<å XHõ q+¨Ü«∂xfl qÑ¨ÙbHõiOz, ÉèÏ"åÅ#∞ q=iOz
K≥Ñ¨Ê_»O Jx J~°÷O.
"åºã¨ ~°K«~Ú`« `å#∞ K≥Ñ¨Ê^ŒÅK«∞‰õΩ#fl q+¨Ü«∂xfl „Hõ=∞Ñ¨^ŒúuÖ’, K≥¿ÑÊq^è•#OÖ’ HÍ~°ºHÍ~°} ãÖ|O^èŒO
LO_Õ@@∞ì K≥áêÎ_»∞. JO>Ë U Ñ¨xÔH·<å XHõ ¿ÇÏ`«∞=Ù#∞ (HÍ~°}Ïxfl) q=iã¨∂Î q=iOK«_»=∞#fl =∂@.P q^èŒOQÍ
K≥Ñ¨Ê_»O =Å¡<Õ ~°K«~Ú`« P "åºãÖ ^•fi~å UO K≥Ñ¨Ê^ŒÅK«∞‰õΩ<åfl_À Jk áê~î°‰õΩxH˜ ã¨Ô~·# suÖ’ J~°÷=∞=Ù`«∞Ok.
"åºã¨~°K«#Ö’ ¿Ñ~åÅ∞ ‰õÄ_® JO`Õ =ÚYºO. XHõ ¿Ñ~åÖ’ L#fl q+¨Ü«∞O XHõ ãÖÑ¨Ó~°‚ ÉèÏ"åxfl „ÑüáêkOKÕ
"åHõº ã¨=Ú^•Ü«∞O. JÖÏO\˜ "åHõº ã¨=Ú^•Ü«∂Åhfl Hõeã≤ XHõ "åºãÖ ~°∂á⁄O^Œ∞`«∞Ok. "åºãÖ XHõ „Hõ=∞Ñ¨^ŒúuÖ’,
¿Ñ~å‰õΩ, ¿Ñ~å‰õΩ =∞^èŒº `«~°¯|^Œú`«`À L#flÑ¨C_Õ ã¨=∞„QÆ`« U~°Ê_»∞`«∞Ok.
™êÇ≤Ï`«ºO Zxfl q^è•Å∞QÍ qHÍãÖ á⁄OkO^À, J^Õ ~°HõOQÍ ™êÇ≤Ï`«º „Ñ¨„H˜Ü«∞Ö’¡ XHõ>ˇÿ# "åºãÖ ‰õÄ_®
ã¨=∂*ÏxHõ#∞QÆ∞}OQÍ qHÍãÖ á⁄O^Œ∞`«∂ =zÛOk. ™êÇ≤Ï`«º „Ñ¨„H˜Ü«∞ÅÖ’x #=Å, Hõ^äŒ, Hõq`«fiO HõO>Ë ‰õÄ_®
"åºãÖ x`«ºrq`«OÖ’ ã¨=∞HÍeHõ`«#∞ Ñ¨\ ˜ì K«∂Ñ≤OKÕ ã¨fiÉèÏ=O Z‰õΩ¯=QÍ L#fl@∞=O\˜k.
37 "åºãÖ
"≥Ú@ì"≥Ú^Œ@ `≥Å∞QÆ∞Ö’ ''"åºãÖ—— J<Õ Ñ¨^ŒO q^•º~°∞÷Å∞ q+¨Ü«∂xfl qÉèílOK«∞H˘x <Õ~°∞ÛHÀ=_®xH˜
LÑ¨Ü≥∂yOKÕkQÍ "å_»∞HõÖ’ LO_Õk. `«~°∞"å`« P '"åºãÖ— XHõ „Ñ¨„H˜Ü«∞QÍ ~°∂á⁄OkOk. P `«~åfi`« "åºãÖ XHõ
™ê~°ã¨fi`« âßYQÍ Ñï}Ï=∞O á⁄OkOk. "åºãÖ JO>Ë U^≥·<å XHõ q+¨Ü«∂xfl qÑ¨ÙbHõiOz, ÉèÏ"åÅ#∞ q=iOz
K≥Ñ¨Ê_»O Jx J~°÷O.
"åºã¨ ~°K«~Ú`« `å#∞ K≥Ñ¨Ê^ŒÅK«∞‰õΩ#fl q+¨Ü«∂xfl „Hõ=∞Ñ¨^ŒúuÖ’, K≥¿ÑÊq^è•#OÖ’ HÍ~°ºHÍ~°} ãÖ|O^èŒO
LO_Õ@@∞ì K≥áêÎ_»∞. JO>Ë U Ñ¨xÔH·<å XHõ ¿ÇÏ`«∞=Ù#∞ (HÍ~°}Ïxfl) q=iã¨∂Î q=iOK«_»=∞#fl =∂@.P q^èŒOQÍ
K≥Ñ¨Ê_»O =Å¡<Õ ~°K«~Ú`« P "åºãÖ ^•fi~å UO K≥Ñ¨Ê^ŒÅK«∞‰õΩ<åfl_À Jk áê~î°‰õΩxH˜ ã¨Ô~·# suÖ’ J~°÷=∞=Ù`«∞Ok.
"åºãÖÖ’ q+¨Ü«∞ „Ñ¨™êÎ=#, q+¨Ü«∞ q=~°}, LÑ¨ãÖÇ¨~°O ÖË^• =ÚyOÑ¨Ù J<Õ Ñ¶¨∞\ÏìÅ∞O\Ï~Ú.
"åºã¨ ~°K«# ™êÇ≤Ï`«º „Ñ¨„H˜Ü«∞QÍ ~°∂á⁄Ok# `«~åfi`« =~°Î=∂# HÍÅOÖ’ =K«# „Ñ¨„H˜Ü«∞Ö’¡ "åºãÖ „Ñ¨`ÕºHõ
™ê÷<åxfl á⁄OkOk.
2. „Ñ¨:- ™êÇ≤Ï`«º "åºã¨ ÅHõΔ}ÏÅ#∞ `≥ÅÊO_ç.
["å|∞:- "åºãÖ JO>Ë U^≥·<å XHõ q+¨Ü«∂xfl qÑ¨ÙbHõiOz, ÉèÏ"åÅ#∞ q=iã¨∂Î K≥Ñ¨Ê_»O Jx J~°÷O.
"åºã¨ ~°K«# ™êÇ≤Ï`«º „Ñ¨„H˜Ü«∞QÍ ~°∂á⁄Ok# `«~åfi`« =~°Î=∂# HÍÅOÖ’ =K«# „Ñ¨„H˜Ü«∞Ö’¡ ™êÇ≤Ï`«º "åºãÖ
‰õÄ_® „Ñ¨`ÕºHõ ™ê÷<åxfl á⁄OkOk.
"åº™êxH˜ LO_Õ ÅHõΔ}ÏÅxfl ™êÇ≤Ï`«º "åº™êxH˜ ‰õÄ_® LO\Ï~Ú. ™êÇ≤Ï`«º "åºã¨ ÅHõΔ}ÏÅ∞.
1. U^≥·<å XHõ q+¨Ü«∂xfl qÑ¶¨ÙbHõiOz, ÉèÏ"åÅ#∞ q=iOKåe.
2. q+¨Ü«∂xfl „Hõ=∞ Ñ¨^ŒúuÖ’ K≥¿ÑÊ q^è•#OÖ’ HÍ~°ºHÍ~°} ãÖ|O^èŒ=ÚO_®e.
3. XHõ ¿ÇÏ`«∞=Ù#∞ J#QÍ HÍ~°}Ïxfl q=iã¨∂Î q=iOKåe.
4. ~°K«~Ú`« "åºãÖ ^•fi~å UO K≥Ñ¨Ê^ŒÅK«∞‰õΩ<åfl_À Jk áê~î°‰õΩxH˜ `ÕeHõQÍ J~°÷O HÍ"åe.
5. "åºã¨ ~°K«#Ö’ ¿Ñ~åÅ∞O_®e.
6. ¿Ñ~åÖ’ L#fl q+¨Ü«∞O XHõ ãÖÑ¨Ó~°‚ ÉèÏ"åxfl „ÑüáêkOKÕ "åHõº ã¨=Ú^•Ü«∞OQÍ LO_®e.
7. "åºãÖ XHõ „Hõ=∞Ñ¨^ŒúuÖ’ ¿Ñ~å‰õΩ, ¿Ñ~å‰õΩ =∞^èŒº `«~°¯|^Œú`«`À LO_®e.
8. "åºãÖÖ’ q+¨Ü«∞ „Ñ¨™êÎ=#, q+¨Ü«∞ q=~°} =ÚyOÑ¨Ù Ñ¶¨∞\ÏìÅ∞O_®e.
3. „Ñ¨:- âß„ã‘ÎÜ«∞, "≥·*Ï˝xHõ, ™êÇ≤Ï`«º "åº™êÅ#∞ áÈÅÛO_ç.
["å|∞:- ã¨=∂[ J=ã¨~åÅ#∞ |\˜ì "åºãÖ J<ÕHõ q^è•Å∞QÍ =∂~°∞Ê K≥O^Œ∞`«∂ =zÛOk. "åº™êÅ#∞ "≥·*Ï˝xHõ
"åº™êÅ∞, `åufiHõ "åº™êÅ∞, ã¨g∞HΔÍ "åº™êÅ∞, Ñ¨„uHÍ "åº™êÅ∞, Kåi„`«Hõ "åº™êÅ∞ "≥Ú^ŒÖ#·ˇ qQÍ qÉèlí OK«∞HÀ=K«∞Û.
ZÖÏO\˜ q+¨Ü«∂xfl q=iOK«\ÏxÔH·<å ã¨=∞~°÷"≥∞ÿ# „Ñ¨„H˜Ü«∞ "åºã¨ „Ñ¨„H˜Ü«∞. W`«~° ~°K«<å q^è•<åÖ’¡ W=∞_»x U
q+¨Ü«∞"≥∞ÿ<å ~åÜ«∞_®xH˜ J#∞QÆ∞}OQÍ ~°∂á⁄OkOk '"åºã¨ „Ñ¨„H˜Ü«∞—. „Ñ¨ÑÖK«OÖ’x Jxfl q+¨Ü«∂Å∂ P=yO[
#∞Oz J}∞ÉÏO|∞ =~°‰õΩ "åº™êxH˜ =ã¨∞Î=ÙÖË.
™êq∞<Õx =Ú^Œ∞Ì #~°ãO≤ Ç¨Ï<åÜ«Ú_»∞, Ñ¨~=° ã¨∞Î "ÕOHõ@ ~°OQÍKå~°∞ºÅ∞, HõO^Œ∞‰õÄi "≥Ú^ŒÖ#·ˇ "åà◊√§ „Ñ¨"∞Õ Ü«∂Å∞,
ãÖ„QÆÇ¨Å∞, =K«# HÍ"åºÅ∞, LÑ¨<åº™êÅ∞ "≥Ú^ŒÖˇ·# ¿Ñ~°¡`À "åº™êxH˜ ã¨=∂#"≥∞ÿ# ~°K«#ÖËKÕ™ê~°∞. HÍh "åºãÖ J<Õ

=∂@#∞ "≥Ú@ì"≥Ú^Œ@ LÑ¨Ü≥∂yOz#"å~°∞ QÆ∞~°*Ï_». QÆ∞~°*Ï_» JáêÊ~å=Ù `«# ~°K«#Å#∞ ''"åº™êÅ∞—— J#_»O`À
JÑ¨Ê\˜#∞Op `≥Å∞QÆ∞Ö’ "åºãÖ ~°K«<å „Ñ¨„H˜Ü«∞QÍ ã≤÷~°Ñ¨_çOk.
„Ñ¨"Õ∞Ü«∞OQÍ, ãÖ„QÆÇ¨ÏOQÍ, "åºãÖQÍ „áê~°OÉèí"≥∞ÿ# „Ñ¨„H˜Ü«∞ WÑ¨C_»∞ Z<≥fl<Àfl ~°∂áêÅ#∞ãÖ`«iOK«∞‰õΩO@∂
=ã¨∞ÎOk. XHõÑ¨C_»∞ "åºãÖ q+¨Ü«∞ q=~°}‰õΩ =∂„`«"Õ∞ „Ñ¨^è•#OQÍ LÑ¨Ü≥∂QÆÑ¨_Õk. HÍh WÑ¨C_»∞ "åºã¨ qã¨Î $u
ZO`«QÍ ÃÑiyO^ŒO>Ë, qâ◊fiOÖ’x „Ñü XHõ¯ q+¨Ü«∂xfl "åºã¨~°∂ÑÖÖ’ ~åã¨∞Î<åfl~°∞. áê~î°‰õΩÅ∞ K«^Œ∞=Ù`«∞<åfl~°∞.
"åº™êxH˜ LO_Õ ÅHõΔ}ÏÅhfl ™êÇ≤Ï`«º "åº™êxH˜ ‰õÄ_® LO\Ï~Ú.
™êÇ≤Ï`«º "åºã¨ ÅHõΔ}ÏÅ∞:
1. U^≥·<å XHõ q+¨Ü«∂xfl qÑ¶¨ÙbHõiOz, ÉèÏ"åÅ#∞ q=iOKåe.
2. q+¨Ü«∂xfl „Hõ=∞ Ñ¨^ŒúuÖ’ K≥¿ÑÊ q^è•#OÖ’ HÍ~°ºHÍ~°} ãÖ|O^èŒ=ÚO_®e.
3. XHõ ¿ÇÏ`«∞=Ù#∞ J#QÍ HÍ~°}Ïxfl q=iã¨∂Î q=iOKåe.
4. ~°K«~Ú`« "åºãÖ ^•fi~å UO K≥Ñ¨Ê^ŒÅK«∞‰õΩ<åfl_À Jk áê~î°‰õΩxH˜ `ÕeHõQÍ J~°÷O HÍ"åe.
5. "åºã¨ ~°K«#Ö’ ¿Ñ~åÅ∞O_®e.
6. ¿Ñ~åÖ’ L#fl q+¨Ü«∞O XHõ ãÖÑ¨Ó~°‚ ÉèÏ"åxfl „ÑüáêkOKÕ "åHõº ã¨=Ú^•Ü«∞OQÍ LO_®e.
7. "åºãÖ XHõ „Hõ=∞Ñ¨^ŒúuÖ’ ¿Ñ~å‰õΩ, ¿Ñ~å‰õΩ =∞^èŒº `«~°¯|^Œú`«`À LO_®e.
8. "åºãÖÖ’ q+¨Ü«∞ „Ñ¨™êÎ=#, q+¨Ü«∞ q=~°} =ÚyOÑ¨Ù Ñ¶¨∞\ÏìÅ∞O_®e.
âß„ã‘ÎÜ«∞ ™êÇ≤Ï`«º "åº™êÅ∞:
1. D ™êÇ≤Ï`«º "åº™êÅ „Ñ¨^è•# L^Õúâ◊º=Ú âßG q+¨Ü«∂ÅÖ’ Wq∞_ç L#fl =¸Å ã¨∂„`åÅ#∞
JO^ŒiH© `≥e¿ã q^èŒOQÍ K≥Ñ¨Ê_»O.
2. PÜ«∂ q+¨Ü«∂Å „Ñ¨Ü≥∂[<åÅ QÆ∞iOz q=iOK«_»O.
3. D "åº™êÅ∞ K«kq# `«~°∞"å`« áê~î°‰õΩ_»∞ PÖ’zOKÕ q^èŒOQÍ LO\Ï~Ú.
"≥·*Ï˝xHõ ™êÇ≤Ï`«º "åº™êÅ∞:
1. Wq q*Ï˝# „Ñ¨É’^èŒHõ"≥∞ÿ#q.
2. Wq PÖ’K«<å „Ñ¨^è•<åÅ∞.
3. ~°K«~Ú`« XHõ q+¨Ü«∂xfl Ñ¨Ó~åfiÑ¨~åÅ`À ÑïjeOz q+¨Ü«∞O q=i™êÎ_»∞.
4. D áê~î°OÖ’x "åº™êÅ ~°K«<åâ‹·ex áÈÅÛO_ç.
[:- "åºã¨ „Ñ¨„H˜Ü«∞ =Å¡<Õ `≥Å∞QÆ∞ =K«#OÖ’ =ºH©ÎHõ~°} ™ê=∞~°÷ºO ÃÑiyO^Œx K≥á⁄ÊK«∞Û.
™êq∞<Õx =Ú^Œ∞Ì #~°ãO≤ Ç¨Ï<åÜ«Ú_»∞, Ñ¨~=° ã¨∞Î "ÕOHõ@ ~°OQÍKå~°∞ºÅ∞, HõO^Œ∞‰õÄi "≥Ú^ŒÖ#·ˇ "åà◊√§ „Ñ¨"∞Õ Ü«∂Å∞,
ãÖ„QÆÇ¨Å∞, =K«# HÍ"åºÅ∞, LÑ¨<åº™êÅ∞ "≥Ú^ŒÖˇ·# ¿Ñ~°¡`À "åº™êxH˜ ã¨=∂#"≥∞ÿ# ~°K«#ÖËKÕ™ê~°∞. HÍh "åºãÖ J<Õ
=∂@#∞ "≥Ú@ì"≥Ú^Œ@ LÑ¨Ü≥∂yOz#"å~°∞ QÆ∞~°*Ï_». QÆ∞~°*Ï_» JáêÊ~å=Ù `«# ~°K«#Å#∞ ''"åº™êÅ∞—— J#_»O`À
JÑ¨Ê\˜#∞Op `≥Å∞QÆ∞Ö’ "åºãÖ ~°K«<å „Ñ¨„H˜Ü«∞QÍ ã≤÷~°Ñ¨_çOk.
39 "åºãÖ
● "åºãÖ Ñïq∞`«"≥∞ÿ# =K«# q<åºãÖ`À ‰õÄ_çOk.
● "åºãÖ ~°K«~Ú`«‰õΩ, áê~î°‰õΩ_çH˜ =∞^èŒº =ÚK«Û@=Öˇ #_»∞ã¨∞ÎOk.
● "åºãÖ ã¨=∂*ÏxHõ#∞ QÆ∞}OQÍ qHõã≤ã¨∂Î =zÛOk.
● "åº™êÅ#∞ "≥·*Ï˝xHõ, `åufiHõ, ã¨g∞HΔÍ, Ñ¨„uHÍ "åº™êÅ∞, Kåi„`«Hõ "åº™êÅ∞QÍ qÉèílOK«=K«∞Û.
● HõO^Œ∞‰õÄi "åº™êÅ∞ „Ñ¨[Å rq`«OÖ’ P^èŒ∞xHõ`åfixfl `Õ=_®xH˜ „Ñ¨Ü«∞uflOKå~Ú.
I. HÕk „Ñ¨â◊flÅ‰õΩ <åÖËæã≤ ã¨=∂^è•<åe=fi|_®¤~Ú. ãïÜ≥ÿ∞# ã¨=∂^è•<åxfl Z#∞flH˘x ^•x ãÖˆH`åxfl „Ñ¨Hõ¯#
‰õΩO_»eÖ’ „"åÜ«∞O_ç.
1. '"åºãÖ— JO>Ë ( )
(1) q=iOKÕk (2) ã¨∂HõΔ ‡OQÍ K≥¿ÑÊk (3) qÉèílOzK≥¿ÑÊk (4) ‰õΩ¡Ñ¨ÎOQÍ K≥¿ÑÊk
2. '"åºãÖ— J<Õ Ñ¨^•xfl U Ñ¨^•xH˜ Ñ¨~åºÜ«∞OQÍ "å_»∞`«∞<åflO. ( )
(1) ESSAY (2) STORY (3) NOVEL (4) DRAMA
3. "åº™êÅ#∞ Zxfl ~°HÍÅ∞QÍ qÉèílOK«=K«∞Û. ( )
(1) 4 (2) 6 (3) 5 (4) 2
4. "åºãÖ J<Õ Ñ¨^•xfl "≥Ú^Œ@ „Ñ¨Ü≥∂yOz#k ( )
(1) QÆ∞~°*Ï_» (2) HõO^Œ∞‰õÄi
(3) y_»∞QÆ∞~å=∞=¸iÎ<åÜ«Ú_»∞ (4) ™êq∞<Õx =Ú^Œ∞Ì#~°ã≤OÇ¨Ï <åÜ«Ú_»∞
5. áê#∞QÆO\˜ "åi "åº™êÅ∞ D q^èŒOQÍ LO\Ï~Ú. ( )
(1) P^èŒ∞xHõ`«`À (2) ™ê=∂lHõ`«`À (3) ™êÇ≤Ï`«ºÑ¨~°OQÍ (4) Ç¨ã¨º JkèˆHΔÑÖ`À
ã¨=∂^è•<åÅ∞ : 1 - 2, 2 - 1, 3 - 3, 4 - 1, 5 - 4.
1. HÕk „Ñ¨â◊flÅ‰õΩ <åÖËæã≤ ã¨=∂^è•#=ÚÅ∞#flq. ãïÜ≥ÿ∞# ["å|∞ <≥#∞flH˘x ‰õΩO_»eÖ’ ã¨∂zOK«O_ç.
1. QÍO^è•i U ^Õâ◊Ñ¨Ù ~å[ ‰õΩ=∂Ô~Î ( )
(1) QÍO^è•~°^Õâ◊=Ú (2) =∞„^Œ^Õâ◊=Ú (3) HÍj~å[º=Ú (4) áêOKåÅ ^Õâ◊=Ú
2. ##flÜ«∞QÍ~°∞ „áê^è•#º`«~ÚKÕÛ JOâ◊=Ú ( )
(1) Hõ^äŒÖ’x qq^è•Oâ◊=ÚÅ∞ (2) Hõ^äŒ Ü≥ÚHõ¯ „áê}=Ú
(3) „Ñ¨ãÖQÆ=ÚÅ∞ (4) Ñ¨Å∞‰õΩ |à◊√§
3. =Ú~åi HÍ=º=Ú ( )
(1) J#~°…~åÑ¶¨∞==Ú (2) „Ñü=∞ (3) HõàÏÑ¨Ó~À‚^ŒÜ«∞O (4) =ã¨∞K«i„`«
4. ##flÜ«∞ tÅÊKå`«∞~°ºg∞ JOâ◊=Ú# ã¨Ê+¨ì=Ú ( )
(1) "åºMÏº#=Ú# (2) ¿ÇÏ`«∞HõÅÊ#Ö’ (3) ãÖÉèÏ+¨}Ö’ (4) â‹·eÖ’
5. ##flÜ«∞ D Hõq`å ÅHõΔ}=Ú D "åºãÖÖ’ K≥Ñ¨Ê|_ç#k ( )
(1) JHõΔ~°~°=∞º`« (2) <å<å~°∞z~å~°÷ã¨∂H˜Îxkè`«fiO
(3) „Ñ¨ã¨#flHõ^ä•Hõe`å~°÷Ü«ÚH˜Î (4) <å@H©Ü«∞`«
ã¨=∂^è•<åÅ∞ : 1 - 1, 2 - 2, 3 - 1, 4 - 2, 5 - 3.
HÕk „Ñ¨â◊flÅ‰õΩ <åÖËæã≤ ã¨=∂^è•<åe=fi|_®¤~Ú. "åxÖ’ ãïÜ≥ÿ∞# ã¨=∂^è•<åxfl ‰õΩO_»eÖ’ ã¨∂zOÑ¨Ù=Ú.
1. âß¢ã¨Îq*Ï˝# "åºã¨Hõ~°Î ( )
(1) ~åà◊§Ñë¡ (2) H˘_»=\˜QÆO\˜ ‰õΩ@∞O|~å=Ù
(3) HõO^Œ∞‰õÄi (4) áê#∞QÆO\˜
2. =∞#^Õâ◊OÖ’ „Ñ¨ã≤kúá⁄Ok# <åQÆiHõ`« Uk ( )
(1) Ç¨Ï~°áêÊ, "≥ÚÇ¨ÏO[^•~À (2) ã≤O^èŒ∞#k
(3) <≥·Å∞#k (4) J[O`å ZÖ’¡~å
3. P^èŒ∞xHõâß„ã¨Îq*Ï˝<åxH˜ Ñ¨Ù<åk ( )
(1) =O^Œâ◊`åÉÏÌÅ∞ (2) U|k â◊`åÉÏÌÅ∞ (3) Ñ¨k â◊`åÉÏÌÅ∞ (4) =¸_»∞ â◊`åÉÏÌÅ∞
4. âß¢ã¨Î *Ï˝#O Z=i ™⁄`«∞Î ( )
(1) „Ñü XHõ¯i (2) =∞Ç¨Ï~°∞¬Å (3) „Ñ¨Hõ$u (4) Z XHõ¯in HÍ^Œ∞
5. ~°K«~Ú`«Å‰õΩ HÍ"åeûOk ( )
(1) P^è•ºu‡HõãÖã¨¯ $u (2) Éè∫uHõ ãÖã¨¯ $u
(3) âß¢ã‘ÎÜ«∞ ãÖã¨¯ $u (4) ãÖã¨¯ $f ™êOHõ~°ºO
ã¨=∂^è•<åÅ∞ : 1–2† 2–1† 3–4† 4–1† 5–1.
HÕk „Ñ¨â◊flÅ‰õΩ <åÖËæã≤ ã¨=∂^è•<åÅ∞<åfl~Ú. "å\˜Ö’ ã¨Ô~·# ã¨=∂^è•<åxfl ZOÑ≤Hõ KÕã≤ ãÖˆH`åxfl ‰õΩO_»eÖ’
~åÜ«∞O_ç.
1. ™êÇ≤Ï`«ºO, ãÖw`«O ã¨=∂[ ¿ã=Ö’¡ qt+¨ì Hõ$+≤KÕã≤# =∞Ç≤ÏàÏ=¸iÎ ( )
(1) T@∞‰õÄiÅH©Δ ‡HÍO`«=∞‡ (2) ã¨~Àlh<åÜ«Ú_»∞
(3) ^Œ∞~åæÉÏ~Ú ^Õâò=ÚMò (4) Hõ#ÑïÎ =~°ÅHõΔ ‡=∞‡
41 "åºãÖ
2. ÅH©Δ ‡HÍO`«=∞‡ ã¨Éèí∞º~åeQÍ KÕi# =∞O_»e ( )
(1) ¢ã‘Î [#Éèí∞º^ŒÜ«∞=Ú (2) ¢ã‘Î Ç≤Ï`≥·+≤}˜
(3) =∞Ç≤ÏàÏK«O„kHõ (4) =∂#=Ç≤Ï`≥·+≤}˜
3. ¢ã‘Î=¸iÎH˜ [iy# "≥Ú@ì "≥Ú^Œ@ +¨+‘ª Ñ¨ÓiÎ L`«û=O KÕ~ÚOK«∞H˘x „Ñ¨ã≤kú á⁄Ok# "å~°∞ ( )
(1) N=∞u ~°OQÆ<åÜ«∞H˜ (2) N=∞u ~å^è•^Õq
(3) N=∞u HÍ=∂H˜Δ (4) N=∞u T@∞‰õÄi ÅH©Δ ‡HÍO`«=∞‡
4. T@∞‰õÄi ÅH©Δ ‡HÍO`«=∞‡ ~°K«# ( )
(1) PO„^èŒ ~°K«~Ú`«Å∞ (2) `≥Å∞QÆ∞ Hõ=ÙÅ∞
(3) PO„^èŒHõ=ÙÅ∞ (4) PO„^èŒ Hõ=~Ú„`«∞Å∞
5. Ñ¨Å∞ "ÕkHõÅÃÑ· „Ñ¨^Œi≈OÑ¨|_ç# ÅH©Δ ‡HÍO`«=∞‡~åã≤# ™êÇ≤Ï`«º ~°∂Ñ¨HõO ( )
(1) ã¨~°ã¨fif ™ê„=∂[º "≥·Éèí==Ú (2) PO„^èŒHõ=~Ú„`«∞Å"≥·Y~°=Ú
(3) P`«‡Hõ^ä•"≥·Éèí==Ú (4) JdÅÉèÏ~°`« Hõq~Ú„`«∞Å "≥·Éèí=O
ã¨=∂^è•<åÅ∞ : 1 - 1, 2 - 2, 3 - 3, 4 - 4, 5 - 1.
HÕk „Ñ¨â◊flÅ‰õΩ <åÖËæã≤ ã¨=∂^è•<åÅ∞<åfl~Ú. "å\˜Ö’ ã¨Ô~·# ã¨=∂^è•<åxfl ZOÑ≤Hõ KÕã≤ ãÖˆH`åxfl ‰õΩO_»eÖ’
~åÜ«∞O_ç.
1. q^•ºÇ¨Ï‰õΩ¯ K«@ìO D =Ü«∞ã¨∞ QÆÅ "åiH˜ =iÎã¨∞ÎOk. ( )
(1) 20 (2) 4 (3) 40 (4) 6-14
2. D q^•ºÇ¨Ï‰õΩ¯ K«@ìO q^•º=HÍâßxfl U ~°HõOQÍ HõeÊã¨∞ÎOk ( )
(1) Lz`«OQÍ (2) Ñ¶‘AÅ∞ fã¨∞H˘x
(3) Ñ¨#∞flÅ ~å~ÚfÅ∞ (4) H˘O`« Ñ¶‘A H˘O`« Lz`«O
3. Lz`«OQÍ q^•º=HÍâ◊O JO>Ë J~°÷O ( )
(1) Ñ¨Ùã¨ÎHÍÅ∞ Lz`«OQÍ W=fi_»O (2) =∞^è•ºÇ¨ÏflÉè’[#O
(3) ~°"å}ÏY~°∞Û (4) ÃÑ· =¸_»∞ J=HÍâßÅ∞ HõeÊOK«_»O
4. q^•ºÇ¨Ï‰õΩ¯ K«@ìO ~å*ÏºOQÆ ã¨=~°} K«@ìO Ö’xk ( )
(1) 88 (2) 87 (3) 86 (4) 85
5. q^•ºÇ¨Ï‰õΩ¯ K«\Ïìxfl D q^èŒOQÍ HõeÊOKå~°∞ ( )
(1) ¿ãfiK«ÛùQÍ (2) YzÛ`«OQÍ (3) x~°ƒO^èŒOQÍ (4) J~Ú+¨ìOQÍ
ã¨=∂^è•<åÅ∞ : 1 - 1, 2 - 2, 3 - 3, 4 - 4, 5 - 1.
q^•ºÇ¨Ï‰õΩ¯ K«@ìO
ÉèÏ~°`«^Õâ◊ ™êfi`«O„`åº#O`«~°O ÉèÏ~°`«^Õâ◊ ~å*ÏºOQÆOÖ’ á⁄O^Œ∞Ñ¨~°K«|_ç# K«\ÏìÅÖ’ q^Œº#∞ XHõ Ç¨Ï‰õΩ¯QÍ
QÆ∞iÎOKÕ K«@ìO LOk. ^•xÖ’ ÉèÏQÆOQÍ<Õ 86= ~å[ºOQÆ ã¨=~°} K«@ìO PiìHõÖò 21 ZH˜ J#∞|O^èŒOQÍ q^•ºÇ¨Ï‰õΩ¯
K«@ìO HõeÊOK«|_çOk. D K«@ìO 6 #∞O_ç 14 ãÖ=`«û~åÅ =Ü«∞ã¨∞QÆÅ ÉÏÅÉÏeHõÅ‰õΩ =iÎã¨∞ÎOk.
D K«@ìO =Å¡ (6–14) ãÖII~åÅ =Ü«∞ã¨∞ QÆÅ Ñ≤Å¡ÅO^ŒiH˜ Lz`«OQÍ, x~°ƒùO^ŒOQÍ „áê^äŒq∞Hõ q^Œº#∞
<Õ~°∞Û‰õΩ<Õ J=HÍâ◊O HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
K«^Œ∞=ÙHÀQÆeˆQ Pi÷Hõ ™È÷=∞`« ÖËx ‰õΩ@∞OÉÏÅ‰õΩ K≥Ok# Ñ≤Å¡Å‰õΩ Lz`«OQÍ q^Œº#∞ JOkOK«_»O „Ñ¨Éèí∞`«fi
ÉÏ^èŒº`«. JO`ÕHÍ‰õΩO_® x~°ƒùO^ŒOQÍ q^Œº#∞ <ÕiÛOKåÅ<Õ „Ñ¨Éèí∞`«fi „Ñ¨Ü«∞`åflxH˜ HÍ~°}O XHõ@∞Ok. J^Õq∞@O>Ë
Ñ¨xKÕã¨∞‰õΩ<Õ, Ñ¨Ó@QÆ_»=x `«e¡^ŒO„_»∞Å∞, ^•i„^Œºˆ~Y‰õΩ kQÆ∞=# L#fl ‰õΩ@∞OÉÏÅ∞ "åi Ñ≤Å¡Å#∞ Ñ¨#∞Å‰õΩ
ÑÖÑ≤OK«‰õΩO_® K«∂_®ÅO>Ë x~°ƒO^èŒOQÍ q^Œº#∞ <ÕiÛOK«_»O `«Ñ¨Êxãï. HÍ|\˜ì D P=â◊ºHõ`«#∞ QÆ∞iÎOz D
K«\Ïìxfl ~°∂á⁄OkOKå~°∞.
Lz`«OQÍ, x~°ƒO^èŒOQÍ q^•º=HÍâßxfl Ñ≤Å¡Å‰õΩ HõeÊOK«_»O =Å¡ P~°∞ #∞Oz 14 UO_»¡ =Ü«∞ã¨∞ QÆÅ Ñ≤Å¡Å
Éèíq+¨º`«∞Î‰õΩ =∞Oz Ñ¨Ù<åk U~°Ê_»∞`«∞Ok.
Ñ≤Å¡Å∞ `«=∞ Ç¨Ï‰õΩ¯QÍ q^Œº#∞ <Õ~°∞Û‰õΩ<Õ J=HÍâßxfl D K«@ìO HõeÊOK«_»O =Å# ÉèÏ~°`«^Õâ◊ q^•º K«i„`«Ö’<Õ
Wk XHõ "≥∞ÿÅ∞ ~å~ÚQÍ xÅ∞ã¨∞ÎOk.
D Ñ≤Å¡Å‰õΩ Lz`«OQÍ, Ü«¸xá¶ê"£∞Å∞, Ñ¨Ùã¨ÎHÍÅ∞, =∞^è•ºÇ¨ÏflÉè’[#O, "å~°∞ áê~î°âßÅ‰õΩ =zÛáÈÜÕ∞ ~°"å}Ï
Y~°∞Û#∞ ‰õÄ_® „Ñ¨Éèí∞`«fi"Õ∞ Éèíiã¨∞ÎOk.
ÉèÏ~°`«^Õâ◊O ÖÏO\˜ ^Õâ◊OÖ’ q^•ºÇ¨Ï‰õΩ¯ K«@ìO J=ã¨~°O ZO`À LOk. JO^Œ∞Hõx =ÚYºOQÍ 6 #∞O_ç 14
ãÖ=`«û~åÅ =∞^èŒº =Ü«∞ã¨∞Ö’x Ñ≤Å¡Å‰õΩ q^ŒºÑ¨@¡ Pã¨H˜Îx HõeÊOK«_»O „Ñ¨Éèí∞`«fi Hõhã¨ ÉÏ^èŒº`«. JO`ÕHÍ^Œ∞, <Õ\ ˜
Ñ≤Å¡Å∞ ÉèÏq ÉèÏ~°`« áœ~°∞Å∞QÍ Z^ŒQÍÅO>Ë Éèíq+¨º`«∞ÎÖ’ "åi rq`«O ã¨∞Y=O`«OQÍ LO_®ÅO>Ë q^•ºÇ¨Ï‰õΩ¯
K«\Ïìxfl J=∞Å∞Ñ¨~°KÕÖÏ K«∂_»@O =∞# JO^Œi Hõhã¨ Hõ~°Î=ºO.
43 "åºãÖ
5 Hõ^äŒ
(Hõ^äŒ† Hõ^äŒ#O ‰õΩ`«∂Ç¨ÏÖÏxfl ÃÑOá⁄OkOKÕ ~°K«<å~°∂áêÅx QÆ∞iÎOK«∞@)
ÑÖ^˘q∞‡^Œ= â◊`å|ÌOÖ’ ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ ™êOã¨¯ $uHõ Ñ¨Ù#~°∞r˚=<À^Œº=∞O „áê~°OÉèí"≥∞ÿOk. H˘`«Î ÉèÏ=#Å∂,
PÖ’K«#Å∂, "Õ∞^è•=ÙÅ#∂, ãÖã¨¯~°ÅÎ #∂, HõàÏHÍ~°∞Å#∞ L`Õ[Î ÑïKå~Ú. PO„^è„Œ Ñ¨^âÕ ò Ö’ ‰õÄ_® ~°ÑÚ¨¶ Ñü "≥OHõ@~°`fl« O
<åÜ«Ú_»∞, HõO^Œ∞‰õÄi gˆ~â◊eOQÆO ÑÖ`«∞Å∞, y_»∞QÆ∞ ~å=∞=¸iÎ, QÆ∞~°*Ï_» "≥Ú^ŒÖˇ·# =∞Ç¨ÏhÜ«ÚÅ Hõ$+≤`À P^èŒ∞xHõ
ÉèÏ=#Å∂, P^èŒ∞xHõ ~°K«#Å∂ "åºÑ≤ÎÖ’H˜ =KåÛ~Ú. `≥Å∞QÆ∞ ™êÇ≤Ï`«ºOÖ’ P^èŒ∞xHõ ™êÇ≤Ï`«º „Ñ¨„H˜Ü«∞Å‰õΩ „áê~°OÉèí‰õΩÅ∞
HõO^Œ∞‰õÄi gˆ~â◊eOQÆO, QÆ∞~°*Ï_» JáêÊ~å=Ù. `≥Å∞QÆ∞Ö’ =K«# ™êÇ≤Ï`«ºOÖ’ "åºãÖ, Hõ^ä•xHõ,#=Å, <å@HõO,
<å\˜Hõ, rq`«K«i„`« "≥Ú^ŒÖˇ·# „Ñ¨„H˜Ü«∞Å∞ qã¨Î $`«OQÍ "åºÑ≤ÎÖ’H˜ =KåÛ~Ú. Hõ^ä•xHõ „Ñ¨„H˜Ü«∞Ö’ „áê=∂}˜Hõ"≥∞ÿ#
~°K«#Å∞ KÕã≤ =ÚO^Œ∞ K«∂Ñ¨Ù`À `«~°"åu `«~åÅ‰õΩ P^Œ~°≈„áêÜ«ÚÖˇ·# "å~°∞ QÆ∞~°*Ï_».
JÉèÏº™êÅ∞
„Ñ¨â◊flÅ∞ - ["å|∞Å∞
1. `≥Å∞QÆ∞Ö’ =K«# ™êÇ≤Ï`«º „Ñ¨„H˜Ü«∞Å#∞ ¿Ñ~˘¯x "å\˜ „áê~°OÉèí‰õΩÅ#∞ QÆ∞iOz „"åÜ«∞O_ç.
["å|∞:- 19= â◊`å|ÌOÖ’ ÉèÏ~°`« ^Õâ=◊ ∞O`«@ H˘`«Î ÉèÏ=#Å∞, PÖ’K«#Å∞, "Õ∞^è•=ÙÅ#∞, ãÖã¨¯~°ÅÎ #∞, HõàÏHÍ~°∞Å#∞
L`ÕÎ[Ñ¨~°∞Û@ „áê~°OaèOÑ¨|_ç#k.
JÖÏˆQ `≥Å∞QÆ∞ ™êÇ≤Ï`«ºOÖ’ "åºãÖ, Hõ^ä•xHõ, #=Ö, <å@HõO, <å\˜Hõ, rq`« K«i„`« "≥ÚII „Ñ¨„H˜Ü«∞Å∞ qã¨Î $`«OQÍ
"åºÑ≤ÎÖ’H˜ =KåÛ~Ú.
`≥Å∞QÆ∞ =K«# ™êÇ≤Ï`«º „Ñ¨„H˜Ü«∞ „áê~°OÉèí‰õΩÅ∞
HõO^Œ∞‰õÄi gˆ~â◊eOQÆO, QÆ∞~°*Ï_» JáêÊ~å=Ù, y_»∞QÆ∞ ~å=∞=¸iÎ, "≥ÚII "å~°∞ `≥Å∞QÆ∞ =K«# „Ñ¨„H˜Ü«∞Å#∞
H˘`«ÎQÍ „áê~°OaèOKå~°∞.
2. `≥Å∞QÆ∞ ã¨=∂[OÖ’ =zÛ# aè#fl L^Œº=∂Å∞ Uq?
["å|∞:- 19= â◊`å|ÌOÖ’ ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ J<ÕHõ L^Œº=∂Å∞ =zÛ#>Ë¡ `≥Å∞QÆ∞ ã¨=∂[OÖ’ ‰õÄ_» ãÖã¨¯~°}À^Œº=∞O
™êfi`«O„`À^Œº=∞O, JÉèí∞º^ŒÜ≥∂^Œº=∞O, qÑ¨¡"À^Œº=∞O "≥ÚII#q =K«∞Û@ `≥Å∞QÆ∞ "å~°∞ qã¨Î $`«OQÍ "≥·q^ŒºÉèíi`«OQÍ
~°K«#Å∞ KÕÜ«∞_»O „áê~°OaèOKå~°∞.
3. QÆ∞~°*Ï_» JáêÊ~å=Ù Hõ^äŒÅ QÆ∞iOz `≥ÅÊO_ç.
["å|∞:- `≥Å∞QÆ∞, WOw¡+¨μ, ãÖã¨¯ $`« ÉèÏ+¨Ö’¡ áêO_ç`«ºO Hõey# QÆ∞~°*Ï_» JáêÊ~å=Ù `≥Å∞QÆ∞Ö’ <å@HõO, Hõq`«fiO,
XHõ H˘`«Î Hõ^äŒ#∞ K«^Œ=_»=∞O>Ë F H˘`«Î =ºH˜Îx ÑïK«Ü«∞O KÕã¨∞‰õΩ#fl>Ë¡.
Hõ^äŒ, "åºãÖ, "≥ÚII ™êÇ≤Ï`«º „Ñ¨„H˜Ü«∞Ö’ „áê=∂}˜Hõ"≥∞ÿ# ~°K«#Å∞ KÕâß~°∞.
W`«_»∞ 1. k^Œ∞ÌÉÏ@∞, 2. g∞ ¿Ñˆ~q∞\˜, 3. "≥∞\˜ÖÏ¤, 4. ÃÑ^ŒÌ =∞ã‘^Œ∞, 5. ãÖã¨¯~°Î Ç¨Ï$^ŒÜ«∞O J#∞ 5
Hõ^äŒÅ#∞ ~°zOKå_»∞.
1. k^Œ∞ÌÉÏ@∞:- Ñ¨~°„ã‘Î "åº"≥∂Ç¨ÏOÖ’Ñ¨_ç `«##∞ Ñ¨\ ˜ìOK«∞HÀx Éèí~°Î#∞ <Õ~°∞ÊQÍ K«Hõ¯k^Œ∞Ì‰õΩ#fl WÖÏ¡e Hõ^äŒ
WO^Œ∞Ö’ HõÅ^Œ∞.
2. g∞¿Ñˆ~q∞\˜:- =¸_è» qâßfi™êÅ#∞, ™êfi~å÷Å#∞, ^ÕfiëêÅ#∞, =∞`«O ¿Ñi@ ÃÑOKÕ ™êfi~°ú â◊‰õΩÎÅ =¸~°ö`«fiO
~ÚO^Œ∞Ö’ z„uOK«|_ç#k.
3. "≥∞\˜ÖÏ¤:- =Úãë "≥ÚQÆ_ç x~°ƒùO^ŒOÖ’ qÅ qÅÖÏ_Õ WÖÏ¡e Hõ^äŒ WO^Œ∞Ö’ HõÅ^Œ∞.
4. ÃÑ^ŒÌ =∞ã‘^Œ∞:- HÍÅ "≥·Ñ¨s`«ºO =Å¡ Ç≤ÏO^Œ∂ =Úã≤¡OQÍ =∂~°∞@, Ç≤ÏO^Œ∂ ^Õ"åÅÜ«∞O =∞ã‘^Œ∞QÍ
=∂~°Û|_»∞@ "≥ÚIIÅQÆ∞ JOâßÅ`À Pq+¨¯iOÑ¨|_ç#k D Hõ^äŒ.
5. ãÖã¨¯~°Î Ç¨Ï$^ŒÜ«∞O:- =∂#=Ùx |ÅÇ‘Ï#`«#∞ [~ÚOK«ÖËx ãÖã¨¯~°}"åk kQÆ*Ï~°∞_»∞ `«#O D Hõ^äŒÖ’
z„uOK«|_çOk.
4. Náê^Œ ã¨∞„|=∞}º âß„ã≤Î QÆ∞iOz ~åÜ«∞O_ç
["å|∞:- Náê^Œ ã¨∞„|=∞}º âß„ã≤Î `«∂~°∞Ê QÀ^•=i lÖÏ¡ ~åOK«O„^•Ñ¨Ù~°O `åÅ∞HÍ áêÅ=¸~°∞Ö’ [x‡OKå_»∞.
ãÖã¨¯ $`åaè=∂#OQÆÅ ‰õΩ@∞O|O gik. W`«xH˜ Ñ¨Ùã¨ÎHÍÅ∞ K«^Œ=@O, Ñ¨^•ºÅ∞ ~åÜ«∞@O JO>Ë Z‰õΩ¯= „Ñ‘u.
g~°Ñ¨Ó[, ã¨‡âß#"å\˜Hõ J#∞ #=ÅÅxfl „QÍOkäHõ ÉèÏ+¨Ö’ ~åâß_»∞.
gˆ~â◊ eOQÆO QÍi „Ñ¨ÉèÏ=O`À P}˜=Ú`åºÅ =O\˜ ~°K«#Å∞ KÕâß~°∞. W`«_»∞ 75 Hõ^äŒÅ∞ ~°zOKå_»∞.
WO^Œ∞Ö’ =ÚYºOQÍ =_»y¡ O[Å∞, QÆ∞ÖÏa J`«~Î ∞° , JiHÍà◊§ g∞^Œ =∞O@Å∞, H©Öiˇ y"å`« J#∞ Hõ^ÅŒä ∞ KåÖÏ „Ñ¨ã^≤ "úŒ ∞≥ #ÿ q.
5. ã¨∞~°=~°O „Ñ¨`åÑ¨Ô~_ç¤ Hõ^äŒÖ’x „áêâ◊™êÎºxfl `≥ÅÊO_ç?
["å|∞:- ã¨∞~°=~°O „Ñ¨`åÑ¨Ô~_ç¤ =∞Ç¨Ï|∂Éò#QÆ~ü lÖÏ¡ É’~°"≥e¡Ö’ XHõ ãÖÑ¨#fl"≥∞ÿ# Ô~·`«∞ ‰õΩ@∞O|OÖ’ [x‡OKå_»∞.
W`«_»∞ Hõ^äŒÅ#∞ ~°zOK«_»"Õ∞ HÍ‰õΩO_® =∞Oz Ñïâ’^èŒ#Å∞ ‰õÄ_® KÕâß_»∞.
Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ ÑÖ_»QÆÅ∞, Ñ¨~°fi=ÚÅ∞ J<Õ „QÆO^èŒO ^•fi~å ÑÖ_»∞QÆÅ „áê^è•#º`«#∞ PO„^èŒ∞Å ™êOÑ¶‘∞Hõ K«i„`«
J#∞ „QÆO^äŒO ^•fi~å PKå~° =º=Ç¨~åÅ#∞ `≥eÜ«∞ Ñ¨~°Kå~°∞.
ã¨∞~°=~°O Hõ^äŒÖ’¡ x*ÏO áêÅ# <å\˜ „Ñ¨*Ï rq`«O =∞#‰õΩ HõxÑ≤ã¨∞ÎOk.
1. ãÖÑ¶¨∂Å ÑÖ`«∞Å∞ Hõ^äŒ ^•fi~å `≥ÅOQÍ} áÈ~å@O.
2. xsHõΔ} J#∞ Hõ^äŒ ^•fi~å Éˇã¨Î ‰õΩÖÏxH˜ K≥Ok# qâß^•O`« „¿Ñ=∞ Hõ^äŒ
3. =H©Å∞ "≥OHõÜ«∞º Hõ^äŒ ^•fi~å J=∂Ü«∞Hõ „Ñ¨[Å#∞ `≥e"≥·# "åà◊√§ "≥∂ãÖ KÕã¨∞Î#fl f~°∞#∞ Hõà◊¡‰õΩ
Hõ\ ˜#@∞¡QÍ z„uOKå~°∞.
6. ã¨ÉèÏ ™êÇ≤Ï`«º Hõ$+≤x q=iOK«O_ç.
["å|∞:- ÔHã¨ÉèÏ z`«∂Î~°∞ lÖÏ¡ H˘„\Ï HÀ# „QÍ=∞OÖ’ áê~°fi`«=∞‡ K≥OQÆÅfi~åÜ«∞ ^ŒOÑ¨`«∞Å‰õΩ [x‡OKå_»∞. gik
45 Hõ^äŒ
¿Ñ^Œ ‰õΩ@∞O|O HÍ=@O =Å¡ W`«_»∞ J<ÕHõ HõëêìÅ∞ J#∞Éèíqã¨∂Î \©K«~ü „>ˇÿxOQ∑ Ñ¨ÓiÎ KÕã≤ Láê^è•ºÜ«Ú_»Ü«∂º_»∞.
`«~åfi`« ~°K«~Ú`«QÍ áê„uˆHÜ«ÚxQÍ, ãÖáê^Œ‰õΩxQÍ rq`«O QÆ_çáê_»∞.
a‰õΔΩH˜, "≥Úye, ^Õ"åO`«‰õΩ_»∞ "≥ÚII #=ÅÅ#∞, 300 Hõ^äŒÅ#∞ ~°zOKå_»∞.
Ñ≤Å¡Å HÀãÖ ~åã≤# Hõ^äŒÅ∞ 6 ãÖÑ¨Ù\ÏÅ∞QÍ =KåÛ~Ú. Ñ≤Å¡Å HÀã¨"Õ∞ ~°zOz# áê@Å∞, ˆQÜ«∂Å∞, 5
ãÖÑ¨Ù\ÏÅÖ’, 7 ãÖÑ¨Ù\ÏÅÖ’ "≥Å∞=iOKå_»∞. JÖÏˆQ „Ñ¨^Œi≈OK«∞@‰õΩ gÖˇ·# <å@HÍÅ∞ 5 ãÖÑ¨Ù\ÏÅ∞QÍ
"≥Å∞=iOKå_»∞.
Ô~·`«∞ HÀãÖ Ô~·`«∞ ~å[ºO ^Õâßxfl ~°H˜ΔOKÕ Ãã·x‰õΩÅ HÀãÖ áêOK«[#ºO J#∞|∞„~° Hõ^äŒÅ#∞ ~°zOKå_»∞.
^ŒÜ«∂xkè, "Õ^Œ Éèí∂q∞ =O\˜ HÍ"åºÅ#∞, wuHõÅ∞, ã¨g∞HõΔÅ∞, J<Õ q=∞~°≈<å "åº™êÅ∞ ~åâß~°∞.
7. Hõ^äŒÖ’¡x tÖÏÊxfl QÆ∞iOz „"åÜ«∞O_ç.
["å|∞:- P^èŒ∞xHõ ™êÇ≤Ï`«º „Ñ¨„H˜Ü«∞Ö’¡ Hõ^äŒ‰õΩ „áê=ÚYº`« HõÅ^Œ∞. „QÍg∞} Hõ^äŒÅ∞, Ñ¨@ì} Hõ^äŒÅ∞, J^À r=ÙÅ Hõ^äŒÅ∞
=∞^èŒº `«~°QÆu Hõ^äŒÅ∞, =Ù#fl`« =~°æÑ¨Ù Hõ^äŒÅ∞ "≥ÚII#q =ã¨∞Î=Ù#∞ |\˜ì Hõ^äŒÅ#∞ J<ÕHõ ~°HÍÅ∞QÍ q=iOK«=K«∞Û.
Hõ^äŒ#∞ =∞#ã¨∞‰õΩ Ç¨Ï`«∞Î‰õΩ<ÕÖÏ K≥¿ÑÊ Ñ¨^Œúux tÅÊO JO\Ï~°∞. ™ê^è•~°}"≥∞ÿ# =∂@Ö’¡ K≥áêÊÅO>Ë UO
K≥áêÊ"≥∂ ^•xfl Hõ^ä• =ã¨∞Î=Ù Jx, ZÖÏ K≥áêÊ"≥∂ ^•xfl tÅÊ=Ú Jx K≥Ñ¨Ê=K«∞Û.
Hõ^‰Œä Ωõ =Ú_ç ã¨~∞° ‰õΩ rq`«O. D =Ú_ç ã¨~∞° ‰õΩ#∞ XHõ HõàQ◊ Í =∂iÛ áê~î‰° Ωõ x J#∞ÉèOí Ö’H˜ fã¨∞‰õΩ áÈ=_®xH˜
~°K«~Ú`« KÕ¿ã „Ñ¨Ü«∞`«fl"Õ∞ tÅÊO.
(1) áê„`«Å∞ (2) Wu=$`«ÎO (3) "å`å=~°}O (4) ^Œ$+≤ìHÀ}O (5) HõO~î°ã¨fi~°O (6) Hõ^äŒ# Ñ¨^Œúu J#∞
JOâßefl HõeÑ≤`Õ<Õ tÅÊO J=Ù`«∞Ok.
B. D „HÕk „Ñ¨â◊flÅ‰õΩ W~°"≥· ÜÕ∞ã≤ "åHÍºÅ‰õΩ q∞OK«x ã¨=∂^è•<åÅ∞ ~åÜ«∞O_ç.
1. Hõ^äŒ JO>Ë Uq∞\˜?
["å|∞:- Hõ^äŒ KåÖÏ „áêp#"≥∞ÿOk. Hõ^äŒÅ∞ q<åÅ<Õ Pã¨H˜Î =∂#= ã¨fiÉèÏ=OÖ’<Õ LOk. `å#∞ J#∞ÉèíqOz#
"å\˜x, `«#`À Hõeã≤ rqã¨∞Î#fl `À\˜ "åi J#∞Éèí"åefl JO>Ë ã¨=∂[OÖ’ JO^Œi J#∞Éèí∂`«∞efl JO^Œi`À#∂
HõeÑ≤ ÑÖK«∞HÀ"åÅ<Õ Pã¨H˜Î =∂#=ÙÖ’¡ LOk. J^Õ Hõ^äŒÅ Ñ¨Ù@∞ìHõ‰õΩ, "åºÑ≤ÎH˜ HÍ~°}O. Hõ^äŒÅ ^•fi~å =∞x+≤ #∞Oz
=∞x+≤H˜ =∞ødHõOQÍ JO^Œ∞‰õΩ<Õ D ~°HõO ™êÇ≤Ï`åºxfl *Ï#Ñ¨^Œ ™êÇ≤Ï`«ºO JO\Ï~°∞. WHõ¯_» Hõ^äŒÅ∞ K≥Ñ¨Ê@O
LO@∞Ok.
J~Ú`Õ =∂#=ÙÅ∞ ÉèÏ+¨#∞ ~°∂á⁄OkOK«∞‰õΩ#fl `«~åfi`«, ~åÜ«∞_»O „áê~°OÉèí"≥∞ÿ#`«~åfi`« ed`« ™êÇ≤Ï`«ºO
=zÛOk. WHõ¯_» Hõ^äŒÅ∞ ~åÜ«∞_»O LO@∞Ok. HÍÅ„Hõ=∞OÖ’ ~°K«~Ú`«Å∞, Ñ¨„uHõÅ∞, ™êÇ≤Ï`«º ãÖã¨÷Å∞ KÕã¨∞Î#fl Hõ$+≤`À
P^èŒ∞xHõ ™êÇ≤Ï`«ºOÖ’ Hõ^äŒ XHõ „Ñ¨„H˜Ü«∞QÍ xÅ^˘‰õΩ¯‰õΩOk.
`≥Å∞QÆ∞ ™êÇ≤Ï`«ºOÖ’ "≥Ú^Œ\ ˜ Hõ^äŒQÍ |O_®~°∞ JK«Û=∂O| ~åã≤# ''QÆ∞}=uÜ«∞QÆ∞¢ã‘Î—— Hõ^äŒ#∞ ¿Ñ~˘¯O\Ï~°∞.
Wk 1901 Ö’ "≥Å∞=_çOk. QÆ∞~°*Ï_» k^Œ∞ÌÉÏ@∞ 1910 Ö’ "≥Å∞=_çOk. J~Ú`Õ QÆ∞~°*Ï_» P^èŒ∞xHõ Hõ^ä•ÅHõΔ}ÏÅ#∞
PHõoOK«∞H˘x `«~°∞"å`« ~°K«~Ú`«Å‰õΩ =∂~°æO K«∂Ñ≤# Hõ^ä• ~°K«~Ú`«QÍ xezáÈÜ«∂~°∞. ã¨=∂[ Ñïã≤÷`«∞efl J~°÷O
KÕã¨∞‰õΩx, ãÖã¨¯~°}Ï`«‡Hõ ^Œ$HõÊ^äŒO`À, =ÚO^Œ∞ K«∂Ñ¨Ù`À ~åã≤#"Õ D Hõ^äŒÅ∞. QÆ∞~°*Ï_» ~åã≤# J~Ú^Œ∞ Hõ^äŒÅ∂
P<å_»∞ ã¨=∂[OÖ’ L#fl ã¨=∞ã¨ºÅ<Õ „ÑüÑ¶ëOKå~Ú.
`≥Å∞QÆ∞ Hõ^äŒ „áê~°OÉèí"≥∞ÿ#Ñ¨Ê\˜ #∞O_ç <Õ\ ˜ ^•HÍ H˘xfl ÅHõΔÅ Hõ^äŒÅ∞ "≥Å∞=_ç =ÙO\Ï~Ú. `≥Å∞QÆ∞Hõ^äŒ <ÕÅ
q_»z™ê=Ú KÕÜ«∞ÖË^Œ∞. "åã¨ÎqHõ`« ^èÀ~°}˜Ö’ ã¨=∞HÍb# ã¨=∂[ Ñïã≤÷`«∞Å#∞ „ÑüaOaã¨∂Î =zÛOk. ã¨=∂[OÖ’
HÍÅ„Hõ=∞OÖ’ =zÛ# ãÖã¨¯~°}À^Œº=∞O, ™êfi`«O„`Àº^Œº=∞O, JÉèí∞º^ŒÜ≥∂^Œº=∞O, qÑ¨¡"À^Œº=∞ <ÕÑ¨^ä•ºÅÖ’ `≥Å∞QÆ∞
Hõ^äŒ‰õΩÅ∞ qã¨Î $`«OQÍ, "≥·q^èŒº Éèíi`«OQÍ ~°K«#Å∞ KÕã¨∂Î =KåÛ~°∞. ^Œo`« "å^Œ, ¢ã‘Î"å^Œ ^èÀ~°}∞ÅÖ’ Hõ^äŒÅ∞ KåÖÏ
=KåÛ~Ú. „Ñ¨ÑÖpHõ~°} <ÕÑ¨^äŒºOÖ’ ã¨=∂[OÖ’, =∂#=ãÖ|O^è•ÅÖ’ =ã¨∞Î#fl =∂~°∞ÊÅ#∞ QÆ∞iOz J<ÕHõ Hõ^äŒÅ∞
"≥Å∞=_»∞`«∞<åfl~Ú. `≥Å∞QÆ∞ Hõ^•ä „Ñ¨„H˜Ü∞« P^è∞Œ xHõ ™êÇ≤Ï`«º„Ñ¨„H˜Ü∞« Ö’¡ JkèHõ „áêK«∞~°ºOÖ’ L#fl „Ñ¨„H˜Ü∞« QÍ ¿Ñ~˘¯#=K«∞Û.
Jxfl „áêO`åÅ, Jxfl =~åæÅ rq`åÅ#∞ D<å_»∞ `≥Å∞QÆ∞ Hõ^äŒ J^Œ∞ƒù`«OQÍ Pq+¨¯i™ÈÎOk.
2. Hõ^ä•xHõ ÅHõΔ}ÏÅ#∞ qâı¡+≤OK«O_ç.
["å|∞:- P^èŒ∞xHõ ™êÇ≤Ï`«º „Ñ¨„H˜Ü«∞Ö’¡ Hõ^äŒ ‰õÄ_® XHõ\˜. Ñ¨„uHõÅ∂, ~°K«~Ú`«Å∂ KÕã¨∞Î#fl Hõ$+≤`À Hõ^ä•xHõ ™êÇ≤Ï`«ºO
KåÖÏ qã¨Î $`«OQÍ "≥Å∞=_çOk. P^èŒ∞xHõ =∂#=Ùx =∞<À „Ñ¨ÑÖK«O, P^èŒ∞xHõ ã¨=∂[OÖ’x aè#fl HÀ}ÏÅ∂ Hõ^ä•
™êÇ≤Ï`«ºOÖ’ KåÖÏ "åã¨ÎqHõOQÍ z„u`«=∞Ü«∂º~Ú.
Hõ^äŒÅ#∞ "å\˜Ö’ =ã¨∞Î=Ù#∞ |\˜ì H˘xfl ~°HÍÅ∞QÍ qÉèílOK«=K«∞Û. „QÍg∞} Hõ^äŒÅ∂, Ñ¨@ì} Hõ^äŒÅ∂, J^èÀr=ÙÅ
Hõ^äŒÅ∂, =∞^èŒº`«~°QÆu Hõ^äŒÅ∂, L#fl`« =~°æÑ¨Ù Hõ^äŒÅ∂ - JO@∂ ¿Ñ~À¯=K«∞Û. Hõ^äŒ#∞ ZO^Œ∞HÀãÖ ~åã¨∞Î<åfl~°∞ J<Õ
^Œ$+≤ì`À K«∂ã≤#Ñ¨C_»∞ Ô~O_»∞ JOâßÅ∞ HõxÑ≤™êÎ~Ú. XHõ x~°∞Ì+¨ì ™ê=∂lHõ „Ñ¨Ü≥∂[#O HÀãÖ ~å¿ã Hõ^äŒÅ∞. ˆH=ÅO
P#O^ŒO HÀãÖ HÍÖˆHΔÑÖ HÀãÖ ~å¿ã Hõ^äŒÅ∞. "≥Ú^Œ\ ˜ ~°HõO "å\˜x „Ñ¨Ü≥∂[<å`«‡Hõ Hõ^äŒÅ∞QÍ, Ô~O_À ~°HõO "å\˜x
HÍÅˆHΔÑ¨ Hõ^äŒÅ∞QÍ#∂ ¿Ñ~˘¯#=K«∞Û.
Hõ^äŒ#∞ =∞#ã¨∞‰õΩ Ç¨Ï`«∞Î‰õΩ<ÕÖÏ KÕ¿ÑÊ Ñ¨^Œúux tÅÊO JO\Ï~°∞. ™ê^è•~°}"≥∞ÿ# =∂\Ö’¡ K≥Ñ¨CHÀ"åÅO>Ë UO
K≥áêÊ"≥∂ ^•xfl Hõ^ä• =ã¨∞Î=Ù Jh, ZÖÏ K≥áêÊ"≥∂ ^•xfl tÅÊ=∞h K≥Ñ¨Ê=K«∞Û. Hõ^äŒ‰õΩ =Ú_çã¨~°∞‰õΩ rq`«O. D =Ú_ç
ã¨~°∞‰õΩ#∞ Hõà◊QÍ =∂iÛ áê~î°‰õΩx J#∞Éèí=OÖ’H˜ fã¨∞HÀ~å=_®xH˜ ~°K«~Ú`« KÕ¿ã „Ñ¨Ü«∞`«fl"Õ∞ tÅÊO.
Hõ^ä• ÅHõΔ}Ïefl ÑïjeOz# q=∞~°≈‰õΩÅ∞ H˘xfl „Ñ¨^è•# ÅHõΔ}ÏÅ#∞ ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. g@xfl\˜ ã¨=∞„QÆ`« =ÖË¡ Hõ^äŒ‰õΩ
XHõ ã¨∞O^Œ~°"≥∞ÿ# PHõ$u =ã¨∞ÎOk Jx "å~°∞ K≥|∞`å~°∞. JO>Ë Hõ^èŒ‰õΩ XHõ ~°∂ÑÖ ~å=\ÏxH˜ H˘xfl JOâßÅ∞ Ñ¨x
KÕ™êÎ~Ú. Jx J~°÷O : P JOâßÅ∞ Wg : 1 áê„`«Å∞ 2 Wu=$`«ÎO 3. "å`å=~°}O 4 ^Œ$+≤ìHÀ}O 5. HõO~î°ã¨fi~°O 6
Hõ^äŒ# Ñ¨^Œúu. D JOâßÅhfl HõeÑ≤`Õ<Õ tÅÊO `«Ü«∂~°=Ù`«∞Ok Jx =∞#O QÆ∞~°∞ÎOK«∞HÀ"åe.
=ÚO^Œ∞QÍ tÅÊOÖ’x P~°∞ JOâßÅQÆ∞iOz ÑïK«Ü«∞O KÕã¨∞‰õΩO^•O. "≥Ú^Œ\ ˜k - áê„`«Å∞.
áê„`«Å∞ JO>Ë =∞#∞+¨μÅ∞. =∞#∞+¨μÅ „Ñ¨=~°Î##∞Oz, =∂#= ãÖ|O^è•Å#∞Oz Hõ^äŒ #_»∞ã¨∞ÎOk. rq`«OÖÏˆQ,
rq`«OÖ’ HõxÑ≤OKÕ =∞#∞+¨μÖÏ¡ˆQ D áê„`«Å∞ ã¨Ç¨Ï[OQÍ LO_®e. ã¨r=OQÍ LO_®e. JO>Ë "åã¨Î="≥∞ÿ# =∞#∞+¨μÅ
z„`«}Ë áê„`« z„`«} áê„`«Å KÕ+¨ìÅ∞. PÖ’K«#Å∞, „Ñ¨=$`«∞ÎÅ∞ Jhfl ~°K«~Ú`« „ÑüÉèí`À z„uOz#Ñ¨C_Õ Jq "åã¨Î="≥∞ÿ#
áê„`«Å∞QÍ =∞#‰õΩ HõxÑ≤™êÎ~Ú.
tÅÊOÖ’ Ô~O_»= JOâ◊O Wu=$`«ÎO. Hõ^äŒ J#fl `«~°∞"å`« ãÖÑ¶¨∞@#Å∞O\Ï~Ú. ã¨xfl"ÕâßÅ∞O\Ï~Ú. J~Ú`Õ
D ãÖÑ¶¨∞@#Å∞ Hõ^äŒ‰õΩ J#∞QÆ∞}OQÍ XHõ^•x `«~åfi`« XHõ\ ˜ ZÖÏ [~°QÍÖ’ ~°K«~Ú`« TÇ≤ÏOKåe. JO>Ë XHõ
q^èŒ"≥∞ÿ# ãÖÑ¶¨∞@#Å J=∞iHõ#∞, ã¨=∞#fiÜ«∂xfl ~°K«~Ú`« ™êkèOKåe. WHõ =¸_»= JOâ◊O "å`å=~°}O. =∞#
K«∞@∂ìL#fl "å`å=~°}OÖ’ ã¨÷ÅO, „Ñ¨Hõ$u, "≥Ú^ŒÖˇ·# Éè∫QÀoHõ q+¨Ü«∂Å∞ LO\Ï~Ú. ^•x`ÀÉÏ@∞ =∞#O x=ã≤OKÕ
ã¨=∂[OÖ’ =∞#∞+¨μºÅ∞, "åi =∞^èŒº ãÖ|O^è•Å∞, ÉèÏ"åÅ∞, qÅ∞=Å∞ LO\Ï~Ú. Wq ‰õÄ_® "å`å=~°}OÖ’
ÉèÏQÆ"Õ∞. W=hfl Hõ^äŒ‰õΩ <ÕÑ¨^èŒº "å`å=~°}Ïxfl ã¨=∞‰õÄˆ~Û=#fl=∂@. Hõ^äŒ x[OQÍ [iyO^Œ#fl #=∞‡HõO áê~î°‰õΩxÖ’
47 Hõ^äŒ
HõÅQÍÅO>Ë D "å`å=~°} z„`«} ÉÏQÆ∞O_®e.
tÅÊOÖ’ <åÅ∞QÆ= JOâ◊O ^Œ$+≤ìHÀ}O - Hõ^äŒ#∞ K≥¿ÑÊ Ñ¨^Œúux ^Œ$+≤ìHÀ}O JO\Ï~°∞. ~°K«~Ú`« '<Õ#∞— Jx
"≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ\˜ì K≥¿ÑÊ Hõ^äŒ L`«Î=∞ Ñ¨Ù~°∞+¨ ^Œ$+≤ì HÀ}O JO\Ï~°∞. JÖÏ HÍ‰õΩO_® ~°K«~Ú`« q_çQÍ LO@∂ `å#∞ Hõ^äŒ#∞
K«∂ã≤#@∞¡ =i‚OK«_»O „Ñ¨^èŒ=∞ Ñ¨Ù~°∞+¨ ^Œ$+≤ìHÀ}O. JO>Ë Hõ^äŒ K≥¿ÑÊ =ºH˜Î Jxfl áê„`«Ö#∂, "åi =∞#ã¨∞Ö’x
ÉèÏ"åÅ#∞ q=iOz K≥|∞`å_»#fl=∂@. J~Ú^Œ= JOâ◊O HõO~î°ã¨fi~°O - JO>Ë Hõ^èŒÖ’ ~°K«~Ú`« HõO~î°ã¨fi~°O Jx
=∞#O QÆ∞iÎOKåe. ~°K«~Ú`« ÉÏ^èŒº`åÜ«Ú`«"≥∞ÿ# x*Ï~Úf J`«x HõO~î°ã¨fi~°OÖ’ LO@∞Ok. JO>Ë Hõ^äŒ Ñ¨@¡, áê~î°‰õΩ_ç
Ñ¨@¡ ~°K~« Ú`« "≥M· ix `≥e¿Ñk HõO~îã° fi¨ ~°O J#fl=∂@. ~°K~« Ú`« ^Œ$HõÊ^ä•xfl =∞#O D HõO~îã° fi¨ ~°O ^•fi~å QÆ∞iÎOK«=K«∞Û.
WHõ tÅÊOÖ’ z=~°QÍ Hõ^äŒ# Ñ¨^Œúu QÆ∞iOz `≥Å∞ã¨∞HÀ"åe. Hõ^äŒ#∞ "≥#∞HÍ =ÚO^Œ∞QÍ #_çÑ≤OKÕ Ñ¨^Œúu, XHõ
HÍÅ„Hõ=∞O „Ñ¨HÍ~°O ãÖÑ¶¨∞@#Å#∞ #_ç¿Ñ Ñ¨^Œúu "≥Ú^ŒÖˇ·#q ™ê^è•~°}OQÍ HõxÑ≤OKÕ Hõ^äŒ# Ñ¨^Œú`«∞Å∞. Hõ^äŒÖ’Ñ¨Å
Hõ^äŒ#∞ Wq∞_çÛ K≥Ñ¨Ê@O, <å@H©Ü«∞OQÍ áê„`«Å ãÖÉèÏ+¨}Å`À<Õ Hõ^äŒ#∞ #_»Ñ¨_»O ‰õÄ_® Hõ^äŒ# Ñ¨^ŒúuÖ’ ÉèÏQÍÖË.
Jxfl\˜Hõ<åfl =ÚYº"≥∞ÿOk ÉèÏ+¨. Hõ^äŒ#=∞~Ú`Õ „áê=∂}˜Hõ ÉèÏ+¨Ö’ #_»∞Ñ¨Ù`«∂, áê„`«Å ãÖÉèÏ+¨}Å#∞ H˘O`«
=∂O_»eHõOÖ’ JO>Ë áê„`«Å <ÕÑ^¨ •ä ºÅHõ#∞=ÙQÍ ~°K~« Ú`«Å∞ #_»∞Ñ¨Ù`«∞O\Ï~°∞. Wk KåÖÏ=∞Ok ~°K~« Ú`«Å∞ J#∞ãïOKÕ
Ñ¨^Œúu. Hõ^ä• tÅÊOÖ’ D JOâßÅhfl Wq∞_ç L<åfl~Ú. g\˜<Õ Hõ^ä• ÅHõΔ}ÏÅ∞QÍ =∞#O QÆ∞iÎOKåeû LO@∞Ok. D
JOâßÅ∞ HõÅ∞Ñ¨Ù‰õΩO@∂ Hõ^äŒÖ’ XHõ ayx, ‰õΩ¡Ñ¨Î`«#∞ ~°K«~Ú`« ™êkèOz#Ñ¨Ù_»∞ L`«Î=∞ „Ñ¨=∂}ÏÅ∞#fl Hõ^äŒ
~°∂á⁄O^Œ∞`«∞Ok.
3. P^èŒ∞xHõ ™êÇ≤Ï`«º „Ñ¨„H˜Ü«∞ qHÍãÖÖ’ QÆ∞~°*Ï_» JáêÊ~å=ÙQÍi áê„`«#∞ `≥ÅÑÖ_ç?
["å|∞:- P^è∞Œ xHõ `≥Å∞QÆ∞ =K«# Ñï}Ï=∞ „Hõ=∞OÖ’ y_»∞QÆ∞ ~å=∞=¸iÎ, QÆ∞~°*Ï_» x~°fiÇ≤ÏOz# áê„`« Kåi„`«H"õ ∞≥ Oÿ k.
"å_»∞Hõ ÉÏ+¨#∞ „áêK«∞~°ºOÖ’H˜ fã¨∞‰õΩ~å=_»OÖ’ D W^ŒÌi Hõ$+≤ „Ñ¨â◊Oã¨hÜ«∞"≥∞ÿOk. QÆ∞~°*Ï_» `«# ™êÇ≤Ï`«º ~°K«#Ö’¡
ã¨r="≥∞ÿ# "å_»∞Hõ ÉèÏ+¨#∞ LÑ¨Ü≥∂yOz `«# `«~°∞"å`« ~°K«~Ú`«ÅO^ŒiH© P^Œ~°≈„áêÜ«Ú_»Ü«∂º_»∞. P^èŒ∞xHõ `≥Å∞QÆ∞
™êÇ≤Ï`«ºO `˘e^Œâ◊Ö’ <å@HõO, Hõq`«fiO, Hõ^äŒ , "åºãÖ "≥Ú^ŒÖˇ·#™êÇ≤Ï`«º „Ñ¨„H˜Ü«∞Ö’¡ „áê=∂}˜Hõ"≥∞ÿ# ~°K«#Å∞ KÕã≤#
~°K«~Ú`« QÆ∞~°*Ï_».JO^Œ∞ˆH q=∞~°≈‰õΩÅ∞ PÜ«∞##∞ P^èŒ∞xHõ `≥Å∞QÆ∞ ™êÇ≤Ï`åºxH˜ Ü«ÚQÆHõ~°ÎQÍ Jaè=i‚™êÎ~°∞.
QÆ∞~°*Ï_» „HÍO`«^Œi≈‰õÄ_®.H˘`«Î K«∂Ñ¨ÙÖ’ `«# `«~°∞"å`« `«~åÅ "åix =ÚO^Œ∞‰õΩ #_çÑ≤Oz# =ºH˜Î. `≥Å∞QÆ∞ *Ïux
"Õ∞Å∞ H˘eÑ≤# â◊H˜Î QÆ∞~°*Ï_».QÆ∞~°*Ï_» `≥Å∞QÆ∞ P^èŒ∞xHõ ™êÇ≤Ï`åºxH˜ "≥·`åo‰õΩ_»∞.
~°K«#Å∞ : QÆ∞~°*Ï_» ~åã≤# Hõ<åºâ◊√Å¯O `≥Å∞QÆ∞Ö’ "≥Ú@ì"≥Ú^Œ\ ˜ ™êOÑ¶≤∞Hõ <å@HõO. ã¨r="≥∞ÿ# áê„`«Å`À,
"å_»∞HõÉèÏ+¨Ö’ "≥Å∞=_ç# D <å@HõO D<å\˜H© „áêK«∞~°ºOÖ’ LOk. PÜ«∞# `«~åfi`« ~åÜ«∞_®xH˜ „áê~°OaèOz#
'H˘O_»∞ Éèí\ ©ìÜ«∞O, aÅ›}©Ü«∞O— <å@HÍÅ∞ JãÖÑ¨Ó~°‚OQÍ<Õ q∞yeáÈÜ«∂~Ú.
QÆ∞~°*Ï_» ~åã≤# Hõ^äŒÅ∞ J~Ú^Œ∞. Jq : k^Œ∞ÌÉÏ@∞, g∞¿Ñˆ~q∞\˜? "≥∞\˜ÖÏ¤, ÃÑ^ŒÌ=∞ã‘^Œ∞, ãÖã¨¯~°ÎÇ¨Ï$^ŒÜ«∞O.
`«# ãÖQÆu Ñ¨\ ˜ìOK«∞HÀ‰õΩO_® Ñ¨~°¢ã‘Î "åº"≥∂Ç¨ÏOÖ’ Ñ¨_çáÈ~Ú# Éèí~°Î#∞ <Õ~°∞ÊQÍ K«Hõ¯k^Œ∞Ì‰õΩ#fl WÖÏ¡Å∞ Hõ^äŒ –
k^Œ∞ÌÉÏ@∞. =∞`«O ¿Ñi@ =¸_è»qâßfi™êÅ#∂, ™êfi~å÷Å#∂, ^ÕfiëêÅ#∞ ÃÑOKÕ ™êfi~°÷ â◊‰õΩÎÅ =¸~°ö`åfixfl z„uOz#
Hõ^äŒ – g∞ ¿Ñˆ~q∞\˜. =Úãë "≥ÚQÆ∞_ç x~°ƒO^èŒOÖ’ qÅqÅÖÏ_Õ WÖÏ¡e Hõ^äŒ – "≥∞\˜ÖÏ¤. HÍÖ"≥·Ñ¨s`«ºO =Å¡
XHõ<å\˜ x+¨ì`À L#fl Ç≤ÏO^Œ∞=Ù, =Úã≤¡=ÚQÍ, XHõ<å\˜ Ç≤ÏO^Œ∂ ^Õ"åÅÜ«∞O =∞ã‘^Œ∞QÍ =∂i# "≥·<åxfl Pq+¨¯iOKÕ
Hõ^äŒ – ÃÑ^ŒÌ=∞ã‘^Œ∞. =∂#=ã¨Ç¨Ï["≥∞ÿ# |ÅÇ‘Ï#`«#∞ [~ÚOK«ÖËx ãÖã¨¯~°}"åk kQÆ*Ï~°∞_»∞`«<åxfl z„uOKÕ Hõ^äŒ –
ãÖã¨¯~°Î Ç¨Ï$^ŒÜ«∞O. `≥Å∞QÆ∞ Hõ^äŒ#∞ P^èŒ∞xHõ ™êÇ≤Ï`«º „Ñ¨„H˜Ü«∞QÍ fiÛkkÌ# Q“~°=O QÆ∞~°*Ï_»ˆH ^Œ‰õΩ¯`«∞Ok. P^èŒ∞xHõ
Hõ^äŒ ÅHõΔ}ÏÅhfl Hõey LO_»_»"Õ∞ HÍ‰õΩO_®, ™êOÑ¶≤∞Hõ „Ñ¨Ü≥∂[<åxfl JÉèí∞º^ŒÜ«∞ ^Œ$HõÊ^ä•xfl Hõey LO_»_»O P
Hõ^äŒÅÖ’x „Ñ¨`ÕºHõ`«.
QÆ∞~°*Ï_» Hõq`« ~°K«#Ö’¡ Hõ#ºHõ, Ñ¨Ó~°‚=∞‡ „Ñ¨`ÕºHõ"≥∞ÿ#q. J~Ú`Õ PÜ«∞# =Ú`åºÅã¨~åÅ∞ KåÖÏ „Ñ¨ã≤^Œú"≥∞ÿ#q.
=Ú`åºÅã¨~åÅ∞ PÜ«∞# Hõq`«fiOÖ’ LÑ¨Ü≥∂yOz# Kè«O^Œã¨∞û‰õΩ ¿Ñ~°∞. ãÖÑ¶¨∞ãÖã¨¯~°} ^Œ$+≤ì`À, ã¨∞ÅÉèí"≥∞ÿ# â‹·eÖ’
~åã≤# Hõq`«fiO Jk. JO^Œ∞Ö’ „Ñ¨ã^≤ "úŒ ∞≥ Oÿ k '^ÕâÉ◊ Híè —Î˜ . D w`«OÖ’x ''^Õâ=◊ ∞O>Ë =∞\˜Hì Í^ÀÜü∞ ^Õâ=◊ ∞O>Ë =∞#∞+¨μÖ’Üü∞——
J<Õ „Ñ¨ã≤^Œú "åHõºO JO^ŒiH© Ñïz`«"Õ∞.
C. HÕk Ñ¨^•Å#∞ ãÖkè q_»nã≤ ~åÜ«∞O_ç.
ãÖã¨¯~°}À^Œº=∞O : ãÖã¨¯~°} { L^Œº=∞O

™êfi`«O„`Àº^Œº=∞O : ™êfi`«O„`«º { L^Œº=∞O
JÉèí∞º^ŒÜ≥∂^Œº=∞O : JÉèí∞º^ŒÜ«∞ { L^Œº=∞O
qÑ¨¡"À^Œº=∞O : qÑ¨¡= { L^Œº=∞O
ã¨^Œ∞æ}ÏÅ∞ : ã¨`ü { QÆ∞}ÏÅ∞
^Õ"åÅÜ«∞O : ^Õ= { PÅÜ«∞O
Ñ¨Ù#~°∞r˚=#=Ú : Ñ¨Ù#~ü { r=#O
qëê^•O`«=Ú : qëê^èŒ { JO`«=Ú
D. HÕk ã¨=∂™êÅ‰õΩ q„QÆ"åHÍºÅ∞ ~åÜ«∞O_ç.
*Ï#Ñ¨^Œ ™êÇ≤Ï`«ºO : *Ï#Ñ¨^Œ∞Å ™êÇ≤Ï`«ºO ã¨fiÜ«∞O Hõ$+≤ : ã¨fiÜ«∞"≥∞ÿ# Hõ$+≤

„áêp# Hõ^äŒ: „áêp#"≥∞ÿ# Hõ^äŒ Ü«Ú=â◊H˜Î : Ü«Ú=‰õΩÅ â◊H˜Î
^Œo`« "å^ŒO : ^Œo`«∞Å H˘~°‰õΩ "å^ŒO =¸_è»qâßfiãÖ : =¸_è»"≥∞ÿ# qâßfiãÖ
„ã‘Î"å^ŒO : „ã‘ÎÅ H˘~°‰õΩ "å^ŒO ™êfi~°÷^ÕfiëêÅ∞ : ™êfi~å÷Å∞, ^ÕâßÅ∞
^Œ$+≤ì HÀ}O : ^Œ$+≤ì Ü≥ÚHõ¯ HÀ}O JÉèí∞º^ŒÜ«∞ ^Œ$HõÊ^èŒO : JÉèí∞º^ŒÜ«∞"≥∞ÿ# ^Œ$HõÊ^äŒO
c^Œ ‰õΩ@∞O|O : c^Œ^≥·# ‰õΩ@∞O|O x~°∞^ÀºQÆ ã¨=∞ã¨º : x~°∞^ÀºQÆ=∞<≥_ç ã¨=∞ã¨º
„Ñ¨*ÏáÈ~å@O : „Ñ¨[ÅÜ≥ÚHõ¯ áÈ~å@O HõO~î°ã¨fi~°O: HõO~î°OÖ’x ã¨fi~°O
E. HÕk Ñ¨^•Å‰õΩ „Ñ¨Hõ$u qHõ$`«∞Å∞ ~åÜ«∞O_ç.
Hõ^äŒ Hõ`«
â◊H˜Î ã¨`«∞Î=
HÍ=º=Ú Hõ|ƒ=Ú
ÉèÏ+¨ ÉÏã¨
=∞$`«∞º=Ù =∞$u
49 Hõ^äŒ
F.HÕk *ÏfÜ«∞Å#∞ ™⁄O`«"åHÍºÖ’¡ LÑ¨Ü≥∂yOK«O_ç.
Pq+¨¯iOK«∞@ : =∂ Láê^è•ºÜ«Úx H˘`«Î Ñ¨Ùã¨ÎHÍxfl Pq+¨¯iOÑ¨*Ëâß~°∞.
xÅ^˘‰õΩ¯H˘#∞@ : =∞#O =∞# HÍà◊§ÃÑ· xÅ^˘‰õΩ¯HÀ=_®xH˜ Hõ$+≤ KÕÜ«∂e.
xÅzáÈ=Ù@ : `å=Ú KÕ¿ã `åºQÍÅ`À, Q˘Ñ¨Ê "åiQÍ xÅzáÈ`å~°∞.
W=Ú_»∞Û@ : Hõq Hõq`«fiOÖ’ `«# ÉÏ"åÅ#∞ W=Ú_»∞Û`å_»∞.
~°∂á⁄OkOK«∞@ : „Ñ¨Éèí∞`«fiO „Ñ¨*Ï ãÖˆHΔ=∞O HÀãÖ Z<Àfl Ñ¨^äŒHÍÅ#∞ ~°∂á⁄Okã¨∞ÎOk.
`«Å=Ú#HõÅQÆ∞@ : ÃÑO_ç¡ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ WO\’¡x "å~°O^Œ~°∞ Ñ¨#∞Ö’¡ `«Å=Ú#HõÅ=Ù`å~°∞.
„Ñ¨â◊Oã¨hÜ«∞=Ú : <Õ\ ˜ ã¨=∂[OÖ’ Ü«Ú=‰õΩÅ áê„`« „Ñ¨â◊Oã¨hÜ«∞O.
=∂~°æ^Œ~°≈#O KÕÜ«Ú@ : ÃÑ^ŒÌÅ∞ Ñ≤#flÅ‰õΩ =∂~°æ^Œ~°≈#O KÕ™êÎ~°∞.
X~°=_ç : ™ê~°fi„uHõ q^•º q^•#O, q^•º q^è•#OÖ’ XHõ #∂`«# X~°=_ç.
„áêux^èŒºO =Ç≤ÏOK«∞@ : „Ñ¨*Ï „Ñüx^èŒ∞Å∞ „Ñ¨[Å ™œHõ~åºÅ HÀãÖ „áêux^èŒºO =Ç≤ÏOKåe.
HÍÅˆHΔÑÖ KÕÜ«Ú@ : HÍÅO qÅ∞"≥·#k. HÍÅˆHΔÑÖ KÕã¨∂Î HÍÖÏxfl =$^è• KÕÜ«∞‰õÄ_»^Œ∞.
`˘}˜H˜ã¨ÖÏ_»∞@ : =~å¬HÍÅOÖ’ #^Œ∞Å∞ h\˜`À `˘}˜H˜ã¨ÖÏ_»∞`«∞O\Ï~Ú.
P}˜=Ú`«º=Ú : =∞# Ñ≤Å¡Ö’¡ ZO`À =∞Ok P}˜=Ú`åºÅ∞<åfl~°∞.
`ÀHõ =Ú_»∞K«∞@ : ™êfi`«O„`À^Œº=∞ „Ñ¨ÉÏè =O `≥Å"¡ å~°∞ =∞#^Õâ=◊ Ú #∞O_ç `ÀHõ=Ú_çKå~°∞.
_˘Å¡`«#=Ú : =∂@Ö’¡ _˘Å¡`«#O LO_»‰õÄ_»^Œ∞.
J}QÍiáÈ=Ù@ : ™êfi~°÷Ñ¨~°∞Å =Å# ZO^Œ~À ã¨=∂[OÖ’ J}QÍiáÈ`«∞<åfl~°∞.
G. HÕk Ñ¨^•Å‰õΩ =Ùº`«ÊuÎ J~å÷xfl `≥ÅÊO_ç.
=∞$`«∞ºO[Ü«Ú_»∞ - =∞$`«∞º=Ù#∞ [~ÚOz#"å_»∞ (t=Ù_»∞)
„QÍg∞}∞_»∞ - „QÍ=∞OÖ’ rqOKÕ"å_»∞
™ê=∂lHõ=Ú - ã¨=∂[Ñ¨~°"≥∞ÿ#k
„áê=∂}˜Hõ=Ú - „Ñ¨=∂}=ÚQÍ<≥#fl^Œy#k
™êOÑ¶≤∞Hõ (<å@Hõ=Ú)- ãÖÑ¶¨∞Ñ¨~°"≥∞ÿ#k
„áêK«∞~°º=Ú - „Ñ¨Kå~åxfl á⁄Ok#k
Kåi„`«Hõ=Ú - K«i„`«#∞ HõeæOk
„áê^è•#º=Ú - „áê^è•#º`« Hõeæ#k
~åÜ«∞Åã‘=∞ - ~åÜ«∞Å∞ Ue# „áêO`«O

D HÕk „Ñ¨â◊flÅ‰õΩ <åÅ∞ˆQã≤ ã¨=∂^è•<åÅ∞ L<åfl~Ú. "å\˜Ö’ ã¨Ô~·# ^•x ãÖˆH`åxfl Ñ¨Hõ¯#∞#fl ‰õΩO_»eÖ’
ã¨∂zOK«O_ç.
1. =∞x+≤ #∞Oz =∞x+≤ =∞ødHõOQÍ JO^Œ∞‰õΩ<Õ ™êÇ≤Ï`«ºO ( )
(1) áœ~å}˜Hõ ™êÇ≤Ï`«ºO (2) P^èŒ∞xHõ ™êÇ≤Ï`«ºO
(3) ed`« ™êÇ≤Ï`«ºO (4) *Ï#Ñ¨^Œ ™êÇ≤Ï`«ºO
2. `≥Å∞QÆ∞ ™êÇ≤Ï`«ºOÖ’ "≥Ú^Œ\ ˜ Hõ^äŒ ~åã≤Ok ( )
(1) QÆ∞~°*Ï_» (2) |O_®~°∞ JK«Û=∂O| (3) HõO^Œ∞‰õÄi (4) y_»∞QÆ∞
3. QÆ∞~°*Ï_» D ^Œ$HõÊ^äŒOÖ’ Hõ^äŒÅ∞ ~åâß~°∞ ( )
(1) ^Œo`«"å^ŒO (2) ¢ã‘Î"å^ŒO (3) ãÖã¨¯~°}"å^ŒO (4) *ÏfÜ«∞"å^ŒO
4. P^èŒ∞xHõ ™êÇ≤Ï`«ºOÖ’ „Ñ¨ã¨∞Î`«O JkèHõ „áêK«∞~°ºOÖ’x „Ñ¨„H˜Ü«∞ ( )
(1) Hõ^äŒ (2) #=Å (3) <å@HõO (4) Ü«∂„`åK«i„`«
ã¨=∂^è•<åÅ∞ : 1–4† 2–2† 3–3† 4–1
D HÕk „Ñ¨â◊flÅ‰õΩ <åÅ∞ˆQã≤ ã¨=∂^è•<åÅ∞ WKåÛ~Ú. "å\˜Ö’ ã¨Ô~·# ^•x ãÖˆH`åxfl Ñ¨Hõ¯#∞#fl ‰õΩO_»eÖ’
ã¨∂zOK«O_ç.
1. Hõ^äŒ‰õΩ =Ú_çã¨~°∞‰õΩ ( )
(1) rq`«O (2) ÉèÏ=O (3) "åã¨Î=O (4) ãÖÑ¶¨∞@#
2. ™ê=∂lHõ „Ñ¨Ü≥∂[#O Hõey# Hõ^äŒÅ∞ ( )
(1) HÍÅˆHΔÑ¨ Hõ^äŒÅ∞ (2) „Ñ¨Ü≥∂[<å`«‡Hõ Hõ^äŒÅ∞ (3) P#O^ŒHõ^äŒÅ∞ (4) L`«∞ÎuÎ Hõ^äŒÅ∞
3. tÅÊOÖ’ „Ñ¨^è•# JOâßÅ ãÖYº ( )
(1) 4 (2) 5 (3) 6 (4) 10
4. áê„`«Å∞ JO>Ë ( )
(1) =∞#∞+¨μºÅ∞ (2) ãÖÑ¶¨∞@#Å∞ (3) PÖ’K«#Å∞ (4) "å`å=~°}O
ã¨=∂^è•<åÅ∞ : 1–1† 2–2† 3–3† 4–1
51 Hõ^äŒ
6 #=Å
(Jâı+¨ áê~î°HõÖ’HõO QÆÅ „Ñ¨„H˜Ü«∞ #=Å Jx QÆ∞iÎOK«∞@)
P^èŒ∞xHõ =K«# ™êÇ≤Ï`«º „Ñ¨„H˜Ü«∞Å∞QÍ "åºãÖ, Hõ^ä•xHõ, #=Å, <å\˜Hõ, ã‘fiÜ«∞K«i„`«, rq`« K«i„`«, Ü«∂„`«
K«i„`« "≥Ú^ŒÖˇ·#q qã¨Î $`«OQÍ "åºÑ≤ÎÖ’H˜ =KåÛ~Ú. Hõ^ä•xHõ `«~°∞"å`« |Ç¨ïà◊ [<å^Œ~°} á⁄OkOk #=Å. P^èŒ∞xHõ
HÍÅOÖ’ "å~°, =∂ã¨ Ñ¨„uHõÅ∞ qã¨Î $`«OQÍ "åºÑ≤ÎÖ’H˜ =zÛ# ãÖ^Œ~°ƒùOÖ’ J`«ºkèHõ ãÖYºÖ’ áê~î°‰õΩÅ∞ #=Å#∞
P^ŒiOKå~°∞, Jaè=∂xOKå~°∞.
™êOã¨¯ $uHõ Ñ¨Ù#~°∞r˚=<À^Œº=∞O, áêi„âßq∞Hõ qÑ¨¡=O `«~åfi`« „Ñ¨ÑÖK«=∞O`å XHõ #∂`«#"≥∞ÿ# „Ñ¨*Ï™êfiq∞Hõ
ãÖã¨¯ $u U~°Ê_çOk. Jaè=$kú K≥O^Œ∞`«∞#fl ã¨=∂*ÏÅ∞ g\˜ ã¨∂ÊùiÎ`À H˘`«Î K≥·`«<åºxfl xOÑ¨ÙH˘x, H˘`«Î=∂~°∞ÊÅ‰õΩ
PÇ¨fi#O Ñ¨ÅHõ_®xH˜ `«Ü∂« ~°Ü∂« º~Ú. P <ÕÑ^¨ ºŒä OÖ’<Õ ÉèÏ~°`^« âÕ ◊ ã¨ÇÏ¨ [ J=ã¨~åÅ‰õΩ J#∞QÆ∞}OQÍ ãÖã¨¯~°}À^Œº=∂Å∞
„áê~°OÉèí=∞Ü«∂º~Ú. =Ú„^Œ}, "å~åÎÑ¨„uHõÅ∞ "åºÑ≤ÎÖ’ =∞^èŒº`«~°QÆu =~°æO K≥·`«#º=O`«"≥∞ÿOk. `≥Å∞QÆ∞ ™êÇ≤Ï`«ºOÖ’
Hõq`«fiO`À ÉÏ@∞ =K«# ™êÇ≤Ï`«ºOÖ’#∂ H˘`«Î „Ñ¨„H˜Ü«∞Å∞ „áê~°OÉèíO JÜ«∂º~Ú. HõO^Œ∞‰õÄi, QÆ∞~°*Ï_» =O\˜ "å~°∞
P^èŒ∞xHõ ™êÇ≤Ï`«º „Ñ¨„H˜Ü«∞Å#∞ „áê~°OaèOKå~°∞.
ã¨=∞HÍb# ™ê=∂lHõ Ñïã≤÷`«∞Å#∞Oz, „Ñ¨[Å „Ñ¨*Ï™êfiq∞Hõ PHÍOHõΔÅ‰õΩ J#∞QÆ∞}OQÍ Ñ¨Ù\˜ì# =K«# ™êÇ≤Ï`«º
„Ñ¨„H˜Ü«∞ #=Å.
JÉèÏº™êÅ∞
„Ñ¨â◊flÅ∞ - ["å|∞Å∞
A.HÕk „Ñ¨â◊flÅ‰õΩ S^Õã≤ "åHÍºÅ‰õΩ q∞OK«x ã¨=∂^è•<åÅ∞ ~åÜ«∞O_ç.
1. P^èŒ∞xHõ =K«# ™êÇ≤Ï`«º „Ñ¨„H˜Ü«∞Å∞ ¿Ñ~˘¯#O_ç.
[:- P^èŒ∞xHõ =K«# ™êÇ≤Ï`«º „Ñ¨„H˜Ü«∞Å∞QÍ "åºãÖ, Hõ^ä•xHõ, #=Å, <å\˜Hõ, ã‘fiÜ«∞K«i„`«, rq`« K«i„`«,
Ü«∂„`« K«i„`« "≥Ú^ŒÖˇ·#q qã¨Î $`«OQÍ "åºÑ≤ÎÖ’H˜ =KåÛ~Ú. Hõ^ä•xHõ `«~°∞"å`« |Ç¨ïà◊ [<å^Œ~°} á⁄OkOk #=Å.
P^èŒ∞xHõ HÍÅOÖ’ "å~° =∂ã¨ Ñ¨„uHõÅ∞ qã¨Î $`«OQÍ "åºÑ≤ÎÖ’H˜ =zÛ# ãÖ^Œ~°ƒùOÖ’ J`«ºkèHõ ãÖYºÖ’ áê~î°‰õΩÅ∞
#=Å#∞ P^ŒiOKå~°∞, Jaè=∂xOKå~°∞.
2. `≥Å∞QÆ∞Ö’ "≥Ú^Œ\ ˜ #=Å Uk?
[:- `≥Å∞QÆ∞Ö’ "≥Ú^Œ\ ˜#=ÅQÍ #~°Ç¨Ïi QÀáêÅHõ$+¨‚ K≥\ ˜ì ~åã≤# 'N~°OQÆ~åA K«i„`«=Ú— (1872) #∞ ¿Ñ~˘¯O\Ï~°∞.
`«~°∞"å`« =zÛ# HõO^Œ∞‰õÄi gˆ~â◊eOQÆO ~åã≤# '~å[âıY~° K«i„`«=Ú— (1880) `≥Å∞QÆ∞Ö’ "≥Å∞=_ç# "≥Ú^Œ\ ˜
#=Å rq`« ~°Ç¨Ï™êºÅ#∞ qÑ≤Ê K≥¿ÑÊ ™ê^èŒ#O - 1

ã¨=∞„QÆ ™ê=∂lHõ #=ÅQÍ K≥Ñ¨Ê=K«∞Û. ã¨=∞HÍb# ã¨=∂[ z„`«}#∞ ã¨=∞~°÷OQÍ KÕã≤# `˘e `≥Å∞QÆ∞ #=ÅQÍ
q=∞~°≈‰õΩÅ∞ ~å[âıY~° K«i„`«=Ú#∞ ¿Ñ~˘¯O\Ï~°∞. `≥Å∞QÆ∞ #=ÖÏÜ«ÚQÆ „áê~°OÉèí‰õΩ_çQÍ HõO^Œ∞‰õÄi gˆ~â◊eOQÆO
ÑÖ`«∞Å#∞ =∞#O QÆ∞iÎOKåe. HõO^Œ∞‰õÄi ~å[âıY~° K«i`«=Ú `«~∞° "å`« =~°∞ã¨QÍ ã¨`º« =f K«i„`«=Ú, ã¨`º« ~å*ÏÑ¨Ó~°fi^Õâ◊
Ü«∂„`«Å∞, K«O„^Œ=∞f K«i„`«=Ú J<Õ #=ÅÅ∞ ~°zOKå~°∞.
3. `≥Å∞QÆ∞Ö’ J#∞=kOz# ÉˇOQÍb #=ÖÏ ~°K«~Ú`«Å#∞ ¿Ñ~˘¯#O_ç.
[:- `≥Å∞QÆ∞Ö’ „H©.â◊. 1900 #∞O_ç Ô~O_»∞ ^ŒâßÉÏÌÅÃÑ·QÍ J<ÕHõ J#∞"å^•Å∞ J#∞ã¨~°}Å∞ "≥Å∞=_®¤~Ú.
#=ÖÏqHÍãÖÖ’ nxx J#∞"å^Œ Ü«ÚQÆ=∞h ¿Ñ~˘¯O\Ï~°∞. D HÍÅOÖ’<Õ WOw¡+¨μ, K≥·hãπ, „ÃÑ¶Oz, "≥Ú^ŒÖˇ·# ÉèÏ+¨Å
#∞Oz J<ÕHõ #=ÅÅ∞ (J#∞"å^ŒO) JÜ«∂º~Ú. g\˜x áê~î°‰õΩÅ∞ ÉÏQÍ P^ŒiOKå~°∞. ÉèÏ~°fÜ«∞ ÉèÏ+¨Ö’¡ ‰õÄ_®
Ñ¨~ã° Ê¨ ~°O J#∞"å^•Å∞ "≥Ú^ŒÅÜ«∂º~Ú. =ÚYºOQÍ `≥Å∞QÆ∞Ö’H˜ ÉˇOQÍb ÉèÏ+¨#∞Oz |OHÕK«O„^Œ, ~°gO„^Œ<å^ä\£ ÏQÆ∂~ü,
â◊~°`üK«O„^Œ Kè«@s˚ ~°zOz# #=ÅÅ∞ J<ÕHõO J#∞"å^ŒO HÍ=_»O QÆ=∞<å~°›O.
4. =ã¨∞Î=Ù#∞ |\˜ì #=Å#∞ Zxfl ~°HÍÅ∞QÍ qÉèílOK«=KÀÛ `≥ÅÑÖ_ç.
[:- #=ÖÖ’¡ z„u`«"≥∞ÿ# =ã¨∞Î=Ù#∞ |\˜ì #=ÅÅ#∞ H˘xfl ~°HÍÅ∞QÍ q=∞~°≈‰õΩÅ∞ ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. Jq 1. ™ê=∂lHõ
#=ÅÅ∞ 2. ~å[H©Ü«∞#=ÅÅ∞ 3. Kåi„`«Hõ #=ÅÅ∞ 4. JÑ¨~å^èŒ Ñïâ’^èŒHõ #=ÅÅ∞ 5. =∞<À"≥·*Ï˝xHõ #=ÅÅ∞
6. `åuÎ fiHõ #=ÅÅ∞ 7. q*Ï˝# HõÅÊ<å #=ÅÅ∞ 8. "åºáê~° #=ÅÅ∞ L<åfl~Ú.
5. J#∞"å^Œ Ü«ÚQÆO QÆ∞iOz `≥ÅÑÖ_ç.
[:- `≥Å∞QÆ∞Ö’ „H©.â◊. 1900 #∞O_ç Ô~O_»∞ ^ŒâßÉÏÌÅÃÑ·QÍ J<ÕHõ J#∞"å^•Å∞ J#∞ã¨~°}Å∞ "≥Å∞=_®¤~Ú.
#=ÖÏqHÍãÖÖ’ nxx J#∞"å^Œ Ü«ÚQÆ=∞h ¿Ñ~˘¯O\Ï~°∞. D HÍÅOÖ’<Õ WOw¡+¨μ, K≥·hãπ, „ÃÑ¶Oz, "≥Ú^ŒÖˇ·# ÉèÏ+¨Å
#∞Oz J<ÕHõ #=ÅÅ∞ (J#∞"å^ŒO) JÜ«∂º~Ú. g\˜x áê~î°‰õΩÅ∞ ÉÏQÍ P^ŒiOKå~°∞. ÉèÏ~°fÜ«∞ ÉèÏ+¨Ö’¡ ‰õÄ_®
Ñ¨~ã° Ê¨ ~°O J#∞"å^•Å∞ "≥Ú^ŒÅÜ«∂º~Ú. =ÚYºOQÍ `≥Å∞QÆ∞Ö’H˜ ÉˇOQÍb ÉèÏ+¨#∞Oz |OHÕK«O„^Œ, ~°gO„^Œ<å^ä\£ ÏQÆ∂~ü,
â◊~°`üK«O„^Œ Kè«@s˚ ~°zOz# #=ÅÅ∞ J<ÕHõO J#∞"å^ŒO HÍ=_»O QÆ=∞<å~°›O.
B.HÕk „Ñ¨â◊flÅ‰õΩ W~°"≥· ÜÕ∞ã≤ "åHÍºÅ‰õΩ q∞OK«x ã¨=∂^è•<åÅ∞ ~åÜ«∞O_ç.
1. #=Å#∞ x~°fizOK«O_ç.
[:- `≥Å∞QÆ∞Ö’ #=Å J<Õ Ñ¨^•xfl „H©.â◊.1900 „áêO`«OÖ’ HÍjÉèí@∞ì „|Ç¨Ï‡Ü«∞ºâß¢ã≤Î J<Õ q=∞~°≈‰õΩ_»∞
'~å[âıY~° K«i„`«=Ú— J<Õ #=Å#∞ QÆ∞iOz# q=∞~°≈Ö’ LÑ¨Ü≥∂yOKå_»∞. ''H˘`«Î qâıëêÅ∞ HõÅk #=Å—— Jx ‰õÄ_®
J<åfl_»∞. POQÆ¡OÖ’x Navel J<Õ Ñ¨^ŒO `≥Å∞QÆ∞Ö’x H˘`«Î J<Õ J~å÷xH˜ ^ŒQÆæ~°QÍ=ÙO_»@O =Å¡ '#=Å— J<Õ ¿Ñˆ~
`«~°∞"å`« ÉÏQÍ „áêK«∞~°ºOÖ’H˜ =zÛOk.
#=Å‰õΩ W^Õ ã¨Ô~·# x~°fiK«#O Jx K≥Ñ¨Ê\ÏxH˜ `«y# xiÌ+¨ì x~°fiK«<åÅ∞ Ug ÖË=Ù. #=Å ~°∂áêxfl, ã¨fiÉèÏ"åxfl
|\˜ì H˘xfl ã¨∂„`åÅ#∞ =∞#O U~°Ê~°K«∞HÀ=K«∞Û. JO>Ë #=Å ÅHõΔ}ÏÅ∞QÍ H˘xfl\˜x =∞#O QÆ∞iÎOK«=K«∞Û.
`≥Å∞QÆ∞Ö’ #=Å QÆ∞iOz q=iã¨∂Î "≥Ú^Œe <åQÆÉèí∂+¨}â◊~°‡ J<Õ q=∞~°≈‰õΩ_»∞ WÖÏ J<åfl~°∞ ''™êOÑ¶≤∞Hõ
rq`åxH˜ „ÑüaO|OQÍ =º‰õΩÎÅ rq`«QÆ=∞<åxfl z„uã¨∂Î [#∞Å PKå~° =º=Ç¨~åÅ∞ =ºH©ÎHõiOKÕ QÆ^Œº „Ñ¨|O^èŒO
#=Å——. P^èŒ∞xHõ™êÇ≤Ï`«º q=∞~°≈‰õΩÅ∞ P~ü.Zãπ.ã¨∞^Œ~°≈#O Jaè„áêÜ«∞OÖ’ ''=º‰õΩÎÅ rq`åxfl „Ñ¨^è•#OQÍ fã¨∞H˘x
™ê=∂lHõ rq`åxfl ã¨∞ÊùiOÑ¨KÕ¿ã ™êÇ≤Ï`«º „Ñ¨„H˜Ü«∞ #=Å——. ''#=ÖÏ tÅÊO QÆ∞iOz# Ñ¨Ùã¨ÎHõOÖ’ =Å¡Oáê\˜ "≥OHõ@
53 #=Å
ã¨∞|ƒÜ«∞º J<Õ q=∞~°≈‰õΩÅ∞ ''#=Å ã¨=∞HÍb# rq`« "åã¨ÎqHõ`« g∞^Œ P^è•~°Ñ¨_ç# HõÅÊ<å`«‡Hõ =K«# ™êÇ≤Ï`«º
„Ñ¨„H˜Ü«∞—— Jx ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞.
#=Å#∞ H˘O^Œ~°∞ P^èŒ∞xHõ =∞¿ÇÏuÇ¨ãÖQÍ ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. #=Å XHõ „áêO`«OÖ’x XHõ „Ñ¨*Ïã¨=¸Ç¨ÏO r=#
q^è•<åxfl , ÖË^• JO^Œ∞Ö’x XHõ =ºH˜Î rq`åxfl ã¨=∞„QÆOQÍ z„uOKÕ „Ñ¨Ü«∞`«flO KÕã¨∞ÎOk. XHõ Kåi„`«Hõ ^Œâ◊ ÖË^•
XHõ ™ê=∂lHõ ^Œâ◊ ‰õÄ_® #=ÅÖ’ „Ñ¨^è•#OQÍ z„u`«O HÍ=K«∞Û. =ºH˜Î rq`«O ÖË^• ã¨=∂[ rq`«O #=Å‰õΩ
=Ú_çã~¨ ∞° ‰õΩ. JO>Ë #=ÖÏHÍ~°∞_»∞ ã¨=∂[O "≥#∞Hõ QÆÅ ~å[H©Ü∞« Pi÷Hõ â◊‰Ωõ ÅÎ K«Å<åxfl QÆ∞~°∞ÑÎ _¨ `» å_»∞. JO`ÕHÍ‰õΩO_®
=ºH˜Î rq`åxfl #_çÑ≤OKÕ ã¨∂„`åÅ#∞ ‰õÄ_® QÆ∞iÎ™êÎ_»∞ Jx J~°÷O.
2. #=Å ÅHõΔ}ÏÅ#∞ qâ◊nHõiOK«O_ç.
#=Å ~°∂áêxfl J~°÷O KÕã¨∞HÀ"åÅO>Ë Hõ^äŒ`À áÈeÛ K«∂_»=K«∞Û. Hõ^äŒ rq`«OÖ’ XHõ z#fl HÀ}Ïxfl „Ñ¨^Œi≈¿ãÎ
#=Å rq`«OÖ’x XHõ ^Œâ◊#∞, ÖË^• J<ÕHõ ^Œâ◊Å#∞ z„uOz K«∂Ñ¨Ù`«∞Ok.
#=Å ã¨=∞HÍb# rq`« "åã¨ÎqHõ`«#∞ „ÑüaOaã¨∞ÎOk.
#=Å rq`«OÖ’x J#O`«"≥∞ÿ# "≥·q^è•ºxfl ãÖÑ¨Ó~°‚OQÍ z„uOK«_»O ~°K«~Ú`« <≥·Ñ¨Ù}ºOÃÑ· P^è•~°Ñ¨_»∞`«∞Ok.
Wu=$`«ÎO, P `«~°∞"å`« áê„`«z„`«} #=ÅÖ’ „â◊^Œú fã¨∞HÀ"åeû# JOâßÅ∞.
#=Å x~å‡}OÖ’ =∞~À „Ñ¨^è•#"≥∞ÿ# JOâ◊O <ÕÑ¨^äŒºO, <ÕÑ¨^äŒºO JO>Ë xiú+¨ì"≥∞ÿ# HÍÅO, „áêO`«O Jx J~°÷O.
#=ÖÏ ~°∂ÑÖÖ’x =∞~À =ÚMÏºOâ◊O ^Œ$+≤ìHÀ}O, áê„`« z„fHõ~°}Ö’ ãÖÉèÏ+¨}, <å@H©Ü«∞ ^Œ$+≤ì HõÅÊ#
™êQÆ∞`«∞Ok.
â‹·e ã¨$[# ~°K«#‰õΩ =∞~À ÅHõΔ}O.
D q^èŒOQÍ Wu=$`«ÎO, áê„`« z„`«}, <ÕÑ¨^äŒºO, ^Œ$+≤ìHÀ}O, Hõ^ä•Hõ^äŒ#O, â‹·e "≥Ú^ŒÖˇ·# JOâßÅ∞ #=ÖÏ
ÅHõΔ}ÏÅ∞QÍ ¿Ñ~˘¯#=K«∞Û#∞.
3. =∂ÅÑë¡ #=Å QÆ∞iOz q=iOK«O_ç.
[:- =∂ÅÑë¡ #=ÖÏ ~°K«~Ú`« L#fl= ÅH©Δ ‡<å~åÜ«∞}. L#fl= ™êfi`«O„`«º ã¨=∞~°Ü≥∂^èŒ∞_»∞. QÍOnèr
J#∞K«~°∞_»∞. Ñ¨ÖÏfl_»∞ „áêO`«OÖ’ Ñ¨ÙÅ¡i ã¨`åº„QÆÇ¨ÏOÖ’ L#fl= áêÖÁæ<åfl~°∞. „a\˜+¨μ „Ñ¨Éèí∞`«fiO PÜ«∞##∞ JÔ~ã¨∞ì
KÕã≤Ok. 22–7–1921 #∞O_ç 21–7–1922 =~°‰õΩ HÍ~åQÍ~°OÖ’ LOzOk. L#fl= HÍ~åQÍ~°OÖ’ L#fl P
ã¨=∞Ü«∞OÖ’<Õ =∂ÅÑë¡ #=Å#∞ ~åâß~°∞.
`≥Å∞QÆ∞ #=ÅÖ’¡ =∂ÅÑë¡H˜ „Ñ¨`ÕºHõ ™ê÷#=ÚOk. =∂ÅÑë¡ `˘e ã¨=∞HÍb# ~å[H©Ü«∞, ™ê=∂lHõ #=Å.
nxH˜ 'ãÖQÆq[Ü«∞=Ú— J<Õ =∞~À¿Ñ~°∞ ‰õÄ_® LOk. '=∂ÅÑë¡— ~°K«# JO`å "å_»∞Hõ ÉèÏ+¨Ö’ ™êyOk. 1921
„áêO`«OÖ’ "å_»∞Hõ ÉèÏ+¨Ö’ #=ÖÏ ~°K«# L#fl= "åi ™êÇ¨Ïã¨"≥∞ÿ# JÉèí∞º^ŒÜ«∞ ^Œ$HõÊ^ä•xH˜ `å~å¯}O.
=∂ÅÑë¡ #=Å#∞ <åÅ∞QÆ∞ ÉèÏQÍÅ∞QÍ ÑïjeOK«=K«∞Û. "≥Ú^Œ\ ˜ ÉèÏQÆOÖ’ ~å=∞^•ã¨∞ Hõ^äŒ. Ô~O_»=
ÉèÏQÆOÖ’ KÒ^Œ~°Ü«∞º Hõ^äŒ „Ñ¨^è•#OQÍ HõxÑ≤™êÎ~Ú. áê„`«z„`«} KåÖÏ "åã¨ÎqHõOQÍ ™êyOk. #=ÅÖ’ "å`å=~°}O
J`«ºO`« ã¨ÇÏ¨ [OQÍ z„uOKå~°∞. Éè∫uHõ "å`å=~°}O =∂„`«"∞Õ HÍ‰õΩO_® ã¨=∞HÍb# ™ê=∂lHõ ÉèÏ=#Å∞, PÖ’K«#Å∞,
L^Œº=∞ Pâ◊Ü«∂Å∞, =º‰õΩÎÅ =∞<ÀÉèÏ"åÅ∞ "≥Ú^ŒÖˇ·# "å\˜`À #=Å áê~î°‰õΩx JÅiã¨∞ÎOk.
ãÖã¨¯~°Î, =∂#=`å"ån, QÍO^èÕÜ«∞"ån J~Ú# L#fl= „áêÑÖzHõ ^Œ$HõÊ^äŒO '=∂ÅÑë¡— ~°K«#‰õΩ JÉèí∞º^ŒÜ«∞
~°∂áêxflzÛOk. P^è∞Œ xHõ =∂#"ÕuÇ¨ãÖQÍ #=ÖÏ „Ñ¨„H˜Ü∞« `≥Å∞QÆ∞ ™êÇ≤Ï`«ºOÖ’ „Ñ¨HÍtOK«#∞#fl^Œ#_®xH˜ `å~å¯}OQÍ
'=∂ÅÑë¡— #=Å xezOk. „a\˜+¨μ „Ñ¨Éèí∞`«fiO P<å_»∞ '=∂ÅÑë¡— #=Å#∞ x¿+kèOzOk. =∂ÅÑë¡ #=Å
ã¨=∞HÍb# ã¨=∂[OÖ’ ZO`«\ ˜ „Ñ¨ÉèÏ"åxfl K«∂Ñ≤O^À nxx |\˜ì =∞#O J~°÷O KÕã¨∞HÀ=K«∞Û.
4. g∞‰õΩ #zÛ# XHõ #=Å QÆ∞iOz "åºã¨~°∂ÑÖÖ’ ÑïK«Ü«∞O KÕÜ«∞O_ç.
[:- <å‰õΩ #zÛ# #=Å '=∂ÅÑë¡ #=Å—
=∂ÅÑë¡ #=ÖÏ ~°K~« Ú`« L#fl= ÅH©Δ ‡<å~åÜ«∞}. L#fl= ™êfi`«O„`«º ã¨=∞~°Ü∂≥ ^è∞Œ _»∞. QÍOnèr J#∞K«~∞° _»∞.
Ñ¨ÖÏfl_»∞ „áêO`«OÖ’ Ñ¨ÙÅ¡i ã¨`åº„QÆÇ¨ÏOÖ’ L#fl= áêÖÁæ<åfl~°∞. „a\˜+¨μ „Ñ¨Éèí∞`«fiO PÜ«∞##∞ JÔ~ã¨∞ì KÕã≤Ok.
22–7–1921 #∞O_ç 21–7–1922 =~°‰õΩ HÍ~åQÍ~°OÖ’ LOzOk. L#fl= HÍ~åQÍ~°OÖ’ L#fl P ã¨=∞Ü«∞OÖ’<Õ
=∂ÅÑë¡ #=Å#∞ ~åâß~°∞.
=∂ÅÑë¡ #=Å#∞ <åÅ∞QÆ∞ ÉèÏQÍÅ∞QÍ ÑïjeOK«=K«∞Û. "≥Ú^Œ\ ˜ ÉèÏQÆOÖ’ ~å=∞^•ã¨∞ Hõ^äŒ. Ô~O_»=
ÉèÏQÆOÖ’ KÒ^Œ~°Ü«∞º Hõ^äŒ „Ñ¨^è•#OQÍ HõxÑ≤™êÎ~Ú. áê„`«z„`«} KåÖÏ "åã¨ÎqHõOQÍ ™êyOk. #=ÅÖ’ "å`å=~°}O
J`«ºO`« ã¨ÇÏ¨ [OQÍ z„uOKå~°∞. Éè∫uHõ "å`å=~°}O =∂„`«"∞Õ HÍ‰õΩO_® ã¨=∞HÍb# ™ê=∂lHõ ÉèÏ=#Å∞, PÖ’K«#Å∞,
L^Œº=∞ Pâ◊Ü«∂Å∞, =º‰õΩÎÅ =∞<ÀÉèÏ"åÅ∞ "≥Ú^ŒÖˇ·# "å\˜`À #=Å áê~î°‰õΩx JÅiã¨∞ÎOk.
ãÖã¨¯~°Î, =∂#=`å"ån, QÍO^èÕÜ«∞"ån J~Ú# L#fl= „áêÑÖzHõ ^Œ$HõÊ^äŒO '=∂ÅÑë¡— ~°K«#‰õΩ JÉèí∞º^ŒÜ«∞
~°∂áêxflzÛOk. P^è∞Œ xHõ =∂#"ÕuÇ¨ãÖQÍ #=ÖÏ „Ñ¨„H˜Ü∞« `≥Å∞QÆ∞ ™êÇ≤Ï`«ºOÖ’ „Ñ¨HÍtOK«#∞#fl^Œ#_®xH˜ `å~å¯}OQÍ
'=∂ÅÑë¡— #=Å xezOk. „a\˜+¨μ „Ñ¨Éèí∞`«fiO P<å_»∞ '=∂ÅÑë¡— #=Å#∞ x¿+kèOzOk. =∂ÅÑë¡ #=Å
ã¨=∞HÍb# ã¨=∂[OÖ’ ZO`«\ ˜ „Ñ¨ÉèÏ"åxfl K«∂Ñ≤O^À nxx |\˜ì =∞#O J~°÷O KÕã¨∞HÀ=K«∞Û.
5.#=Å ÅHõΔ}ÏÅ#∞ qâ◊nHõiOK«O_ç.
#=Å ~°∂áêxfl J~°÷O KÕã¨∞HÀ"åÅO>Ë Hõ^äŒ`À áÈeÛ K«∂_»=K«∞Û. Hõ^äŒ rq`«OÖ’ XHõ z#fl HÀ}Ïxfl „Ñ¨^Œi≈¿ãÎ
#=Å rq`«OÖ’x XHõ ^Œâ◊#∞, ÖË^• J<ÕHõ ^Œâ◊Å#∞ z„uOz K«∂Ñ¨Ù`«∞Ok. =ºH˜Î rq`åxH˜, ã¨=∂*ÏxH˜ L#fl J<ÕHõ
áê~å≈Å#∞ UHõHÍÅOÖ’ „Ñ¨îŒ ≈OK«QÅÆ QÆ_"» ∞Õ #=ÅÖ’x Q˘Ñ¨Ê`«#O. J~Ú`Õ #=Å rq`«OÖ’x J#O`«"∞≥ #ÿ "≥q· ^è•ºxfl
ãÖÑ¨Ó~°‚OQÍ z„uã¨∞ÎO^Œx K≥Ñ¨ÊÖËO.
Hõ^äŒÅÖ’QÍ #=ÖÏ~°∂ÑÖÖ’ ‰õÄ_® ^Œ$+≤ìHÀ}O =∞~À =ÚMÏºOâ◊O. „Ñ¨^è•# áê„`« `«# rq`åxfl `«# ^Œ$+≤ìHÀ}O
#∞Oz K≥Ñ¨Ê_»O L`«Î=∞ Ñ¨Ù~°∞+¨Hõ^äŒ#O. Hõ^äŒ‰õΩ_»∞ Jxfl áê„`«Å KÕ+¨ìÅ#∂, „Ñ¨=~°Î##∂ K≥Ñ¨Ê_»O ã¨~°fi ™êH˜Δ ^Œ$+≤ìHÀ}O.
<å@HõOÖ’ áê„`«Å ãÖÉèÏ+¨}ÖÏQÍ ~°K«~Ú`« *’HõºO ÖË‰õΩO_® áê„`«Å∞ `«=∞O`« `å"Õ∞ ãÖÉèÏ+¨}Å ^•fi~å `«=∞x
Pq+¨¯iOK«∞HÀ=_»O - <å@H©Ü«∞^Œ$+≤ìHÀ}O. #=ÖÏ ~°K«~Ú`« g\˜Ö’ ^Õx<≥·<å ZOK«∞HÀ=K«∞Û.
#=ÖÏ ÅHõΔ}OQÍ ÑïjeOK«=Åã≤# =∞~À JOâ◊O Hõ^ä• Hõ^äŒ#O JO>Ë Hõ^äŒ#∞ K≥¿ÑÊ Ñ¨^Œúu. Hõ^äŒ
HÍÅ„Hõ=∂#∞QÆ`«OQÍ LO_»=K«∞Û. ÖË^• á¶ê¡+πÉÏH± Ñ¨^ŒúuÖ’ =ÚO^Œ∞‰õΩ "≥#H˜¯ [~°QÆ=K«∞Û. XHõ áê„`« ã¨fiQÆ`«OQÍ
LO_»=K«∞Û. Hõ^äŒ#OÖ’ KåÖÏ Ñ¨^Œú`«∞Å∞<åfl~Ú. ÖËMÏ Hõ^äŒ#O, k#K«~°º Hõ^äŒ#O K≥·`«#º „ã¨=Ou Hõ^äŒ#O "≥Ú^ŒÖˇ·#q
H˘xfl qt+¨ì"≥∞ÿ# Hõ^äŒ# Ñ¨^Œú`«∞Å∞. Hõ^äŒ‰õΩ ~°K«<å „Ñ¨Ü≥∂[<åxH˜ J#∞QÆ∞}"≥∞ÿ# Hõ^äŒ# Ñ¨^Œúu<Õ ~°K«~Ú`« ZOK«∞HÀ"åe.
55 #=Å
JÉèÏº™êÅ∞
C. HÕk "åHÍºÅ#∞ ãïKÕã≤ ~åÜ«∞O_ç.
1. L`«Î~°O "≥Ú#fl `≥KåÛ=Ù h=Ù.
[:- h=Ù L`«Î~°O "≥Ú#fl `≥KåÛ=Ù
2. Ñ¨Å∞ LO@∂<Õ *ˇ·Å∞Ö’ ~åã≤ Hõq`«Å∞ áÈ~å\ÏxH˜ WKåÛ~°∞ ã¨∂ÊùiÎ.
[:- *ˇ·Å∞Ö’ LO@∂<Õ Ñ¨Å∞ Hõq`«Å∞ ~åã≤ áÈ~å\ÏxH˜ ã¨∂ÊùiÎx WKåÛ~°∞.
3. ãÖkè Ñ¨^•ÅÖ’ [iy# Ñ¨Ó~°fiÑ¨^ŒO "≥Ú^Œ\ ˜ Ñ¨^ŒO.
[:- ãÖkè Ñ¨^•ÅÖ’ "≥Ú^Œ\ ˜ Ñ¨^ŒO Ñ¨Ó~°fiÑ¨^ŒO.
D. HÕk "åHÍºÅÖ’ qÉèí‰õΩÎÅ∞, LÑ¨qÉèí‰õΩÎÅ∞ QÆ∞iÎOK«O_ç.
1. XHõ QÆ∂\˜Ö’ H˘xfl Ñ¨‰õΔΩÅ∞ L<åfl~Ú.
[:- Ö’, Å∞
2. â◊‰õΩO`«Å |_çÖ’H˜ ÑïÔQ_»∞`«∞O>Ë ~°OQÆ_»∞ K«∂ã¨∂Î xÅ|_ç áÈÜ«∂_»∞.
[:- Ö’H˜, áÈÜ«∂_»∞
3. aè#fl`«fiOÖ’ UHõ`«fiO HÀãÖ KÕ¿ã „Ñ¨Ü«∞`«flO =ÖË¡ =∞#O ãÖ`À+ÖQÍ LO\ÏO.
[:- HÀãÖ
E. HÕk "åHÍºÅÖ’ „H˜Ü«∂~°∂áêÖË"À `≥ÅÊO_ç.
1. QÍOnèr *ÏfÜ≥∂^Œº=∂xH˜ ™ê~°^äŒºO =Ç≤ÏOKå_»∞.
[:- ™ê~°^äŒºO
2. ã¨=∞HÍb# ™ê=∂lHõ Ñïã≤÷`«∞ÅHõ#∞QÆ∞}"≥∞ÿ# #=ÅÅ∞ ~åÜ«∞|_ç<å~Ú.
[:- ~åÜ«∞|_ç<å~Ú.
3. D ~ÀA L^ŒÜ«∞O =~°¬O =zÛOk.
[:- =~°¬O =zÛOk
F. HÕk Ñ¨^•Å#∞ HõeÑ≤ XˆH Ñ¨^ŒOQÍ ~åÜ«∞O_ç.
Ñ¨Ù#ó { Ln˚Ñ¨#O [:- Ñ¨Ù#~°∞núÑ¨#O
ãÖã¨¯~°} { L^Œº=∞O [:- ãÖã¨¯~°}À^Œº=∞O
=∞Ç¨ { WuÇ¨ã¨=Ú [:- =∞Ç¨uÇ¨ã¨=Ú
=ÚYº { JOâ◊O [:- =ÚMÏºOâ◊O
„Hõ=∞ { J#∞QÆ`«=Ú [:- „Hõ=∂#∞QÆ`«=Ú

G. HÕk q„QÆÇ¨Ï"åHÍºÅ#∞ ã¨=∂™êÅ∞QÍ ~åÜ«∞O_ç.
P^èŒ∞xHõ"≥∞ÿ# ™êÇ≤Ï`«º=Ú : [:- P^èŒ∞xHõ ™êÇ≤Ï`«º=Ú
ã¨=∂[=Ú Ü≥ÚHõ¯ z„`«} : [:- ã¨=∂[ z„`«}
~å[âıY~° =∞#∞¿Ñ~°∞QÆÅ K«i`«=Ú : [:- ~å[âıY~° K«i`«=Ú
"åºáê~°=Ú H˘~°‰õΩ #=ÅÅ∞: [:- "åºáê~° #=ÅÅ∞
Éè∫uHõ"≥∞ÿ# KÕ+¨ìÅ∞: [:- Éè∫uHõ KÕ+¨ìÅ∞
^Œ$+≤ì Ü≥ÚHõ¯ HÀ}O: [:- ^Œ$+≤ì HÀ}O
#=ÅÖ’x áê„`« : [:- #=Å áê„`«
~å[H©Ü«∞=Ú, ™ê=∂lHõ"≥∞ÿ# JOâßÅ∞: [:- ~å[H©Ü«∞ ™ê=∂lHõ JOâßÅ∞
H. HÕk *ÏfÜ«∂Å#∞ LÑ¨Ü≥∂yOz ™⁄O`«"åHÍºÅ∞ ~åÜ«∞O_ç.
1. „áê~°OÉèí=∞QÆ∞@
[:- 1857 Ö’ ÉèÏ~°`« *ÏfÜ≥∂^Œº=∞O „áê~°OÉèí"≥∞ÿOk.
2. x~°fizOK«∞@
[:- ÉèíQÆ=O`«∞xH˜ J~å÷xfl x~°fizOK«@O Hõ+¨ì ™ê^èŒºO
3. =Ú_çã¨~°∞‰õΩ
[:- Ñï„â◊=∞Ö’¡ =Ú_çã¨~°∞‰õΩ#∞ LÑ¨Ü≥∂yOz Ñ¨Å∞ =ã¨∞Î=ÙÅ∞ `«Ü«∂~°∞ KÕ™êÎ~°∞.
4. Ñ¨Ù+≤ªx KÕ‰õÄ~°∞Û@
[:- =∞Oz PÇ¨~°O Ñ¨Ù+≤ìx KÕ‰õÄ~°∞Û`«∞Ok.
5. "≥e¡qiÜ«Ú@
[:- =~å¬Å∞ ÉÏQÍ ‰õΩi¿ãÎ, áê_çÑÖ@Å∞ "≥e¡ q~°∞™êÎ~Ú.
6. „ÑüaOaOK«∞@
[:- Ñ¨Öˇ¡ã‘=∞Å∞ =∞# ãÖã¨¯ $ux „ÑüaOa™êÎ~Ú.
ã¨∂zOK«O_ç.
1. `≥Å∞QÆ∞Ö’ "≥Å∞=_ç# "≥Ú^Œ\ ˜ ã¨=∞„QÆ ™ê=∂lHõ #=Å ( )
(Z) ~°OQÆ~å[K«i„`«=Ú (a) ã¨`«º~å*ÏÑ¨Ó~°fi^Õâ◊Ü«∂„`«Å∞
57 #=Å
(ã≤) ~å[âıY~° K«i„`«=Ú (_ç) K«O„^Œ=∞f K«i„`«=Ú
2. `≥Å∞QÆ∞Ö’ `˘e ã¨=∞HÍb# ™ê=∂lHõ #=ÖÏ ~°K«~Ú`« ( )
(Z) |∞zÛÉÏ|∞ (a) L#fl= (ã≤) N^Õq (_ç) c<å^Õq
3. Hõ$„u=∞Hõ^ä• x~å‡}O QÆey# #=Å#∞ D ¿Ñ~°∞`À Ñ≤Å∞™êÎ~°∞. ( )
(Z) `åufiHõ #=ÅÅ∞ (a) ~å[H©Ü«∞#=ÅÅ∞ (ã≤) "åºáê~°#=ÅÅ∞ (_ç) Kåi„`«Hõ #=ÅÅ∞
ã¨=∂^è•<åÅ∞ : 1–ã≤, 2–a, 3–ã≤.
ã¨∂zOK«O_ç.
1. #=Å‰õΩ =Ú_ç ã¨~°∞‰õΩ ( )
Z. rq`«O a. Ñ¨Ùã¨ÎHÍÅ∞ ã≤. Hõà◊ _ç. Ñïã¨~åÅ∞
2. <ÕÑ¨^äŒºO JO>Ë ( )
Z. ^Õâ◊O a.xiú+¨ì HÍÅO, „áêO`«O ã≤. "å`å=~°}O _ç. PÖ’K«#Å∞
3. â‹·e JO>Ë ( )
Z. #_çKÕ Ñ¨^Œúu a. ^Œ∞ã¨∞ÎÅ#∞^èŒiOKÕ Ñ¨^Œúu
ã≤. ÉèÏ+¨#∞Ñ¨Ü≥∂yOKÕÑ¨^Œúu _ç. ãÖ^Œ~Àƒùz`«#_»=_çHõ
ã¨=∂^è•<åÅ∞ : 1 - Z, 2 - a, 3 - ã≤.

<å@HõO, <å\˜Hõ
3
F
7 (qaè#fl =∂#= „Ñ¨=$`«∞ÎÅ „Ñ¨^Œ~°≈#, <å@Hõ=∞x QÆ∞iÎOK«∞@)
áê~î°ºÑïK«Ü«∞O
`≥Å∞QÆ∞ ™êÇ≤Ï`«º „Ñ¨„H˜Ü«∞Ö’¡ <å@HõO XHõ\ ˜. <å@HõOÖ’ Hõ^äŒÖ’x áê„`«Åhfl =∞# Hõà◊§=ÚO^Œ∞ #\˜ã¨∞ÎO\Ï~Ú.
<å@HõO, <å\˜Hõ, UHÍOH˜HõÅÃÑ· áêâßÛ`«º <å@Hõ ™êÇ≤Ï`«º „Ñ¨ÉèÏ=O ã¨Ê+¨ìOQÍ HõxÑ≤ã¨∞ÎOk.
<å@HõOÖ’ #@∞Å∞ Hõ^äŒ x[OQÍ<Õ [~°∞QÆ∞`«∞#fl@∞ì ÉèÏ"åxfl, J#∞Éèí∂ux „¿ÑHõΔ‰õΩÅ‰õΩ Hõey™êÎ~°∞. JO^Œ∞=Å¡<Õ
=∞#O <å@HÍxfl ^Œ$â◊ºHÍ=ºO JO@∞<åflO.
<å\˜Hõ <å@HõO Hõ<åfl z#flk. `«‰õΩ¯= JOHÍÅ∞ Hõey LO@∞Ok. XˆH JOHõO QÆÅk UHÍOH˜Hõ, 'â◊‰õΩ#Ñ¨H˜Δ—
<å\˜Hõ#∞ <å~¡° "≥OHõ>Ëâ◊fi~°~å=Ù ~°zOKå~°∞.
JÉèÏº™êÅ∞
„Ñ¨â◊flÅ∞ - ["å|∞Å∞
A.HÕk „Ñ¨â◊flÅ‰õΩ W~°"≥· "åHÍºÖ’¡ ["å|∞Å∞ ~åÜ«∞O_ç.
1. <å@HõO ÅHõΔ}ÏÅ#∞ ¿Ñ~˘¯#O_ç.
[:- <å@HÍxH˜, <å\˜H‰õ Ωõ =ÚYº"≥∞#ÿ `Õ_® qãÎ̈ $uÖ’ LOk. <å@HõO HõO>Ë <å\˜Hõ z#flk. #=Å‰õΩ, Hõ^•ä xHõ‰Ωõ
L#fl `Õ_®ÜÕ∞ <å@HÍxH˜, <å\˜Hõ‰õΩ ‰õÄ_® HõxÑ≤ã¨∞ÎOk. HÍh <å@HÍxfl z#flkQÍ KÕ¿ãÎ <å\˜Hõ HÍ^Œ∞. ^ÕxHõ^Õ
„Ñ¨`ÕºHõ`« Hõey#k. XHõ =∞x+≤ rq`åxfl QÍx, rq`«OÖ’ =ÚYºÑ¶¨∞\ÏìÅ∞ [iy# H˘O`«HÍÖÏxfl QÍx K≥Ñ¨Ê_®xH˜
<å@HõO, #=Å =O\˜ qã¨Î $`«"≥∞ÿ# „Ñ¨„H˜Ü«∞Ö’¡ J=HÍâ◊O LO@∞Ok. =∞x+≤ rq`åÅÖ’ [iˆQ =ÚYº"≥∞ÿ# Ñ¶¨∞\ÏìÅ#∞
K≥Ñ¨Ê_®xH˜ Hõ^ä•xHõ, <å\˜Hõ =O\˜ „Ñ¨„H˜Ü«∞Å∞ LÑ¨Ü≥∂QÆÑ¨_»∞`å~Ú. <å@HõO, <å\˜Hõ Ñ¨ÓiÎQÍ "Õ~°∞ "Õ~°∞ ã¨fiÉèÏ=O
HõÅq J#_®xH˜ W^˘Hõ x^Œ~°≈#O.
<å@HõO JO`å q~å=∞O ÖË‰Ωõ O_® UHõay# „Ñ¨îŒ ≈OK«~∞° . K«∂¿ã"åiH˜ q„âßOu HõeyOK«_O» HÀãÖ, ~°OQÆãÅ÷¨ O
g∞^Œ „Ñ¨^Œi≈OK«ÖËx ÉèÏQÍÅ#∞ fã≤"≥Ü«∞º_»O HÀãÖ <å@HÍxfl H˘xfl ÉèÏQÍÅ∞QÍ qÉèíl™êÎ~°∞. JÖÏO\˜ XH˘¯Hõ¯
Hõ^ä•ÉèÏQÍxfl JOHõO JO\Ï~°∞. =∞m§ XH˘¯Hõ¯ JOHõOÖ’x Hõ^äŒ#∞ gÅ∞HÀãÖ H˘xfl ^Œ$â◊ºÉèÏQÍÅ∞QÍ qÉèíl™êÎ~°∞.
W@∞=O\˜ ^Œ$âßºÅ#∞ ~°OQÍÅ∞ JO\Ï~°∞. ãÖã¨¯ $`« <å@HÍÖ’¡ J~Ú^Œ∞#∞Oz Ñ¨k JOHÍÅx_çq LO_®Å<Õ xÜ«∞=∞O
LOk. `≥Å∞QÆ∞Ö’ <å@HÍÅ∞ "≥Ú^ŒÖˇ·#Ñ¨C_»∞ J#∞"å^•ÖË =KåÛ~Ú. Hõ#∞Hõ, ¿+H±ã≤ÊÜ«∞~ü <å@HÍÅ „Ñ¨ÉèÏ=O =Å¡ Jq
J~Ú^Œ∞ JOHÍÅÖ’ LO_Õq. P `«~°∞"å`« `≥Å∞QÆ∞Ö’ =¸_»OHÍÅ∞, <åÅ∞QÆOHÍÅ <å@HÍÅ∞ ‰õÄ_® =KåÛ~Ú.
2. <å@HõO, <å\˜Hõ, UHÍOH˜HõÅ QÆ∞iOz `≥Å∞Ñ¨Ù`«∂ `Õ_®Å#∞ q=iOK«O_ç.
[:- <å@HÍxH˜, <å\˜H‰õ Ωõ =ÚYº"≥∞#ÿ `Õ_® qãÎ̈ $uÖ’ LOk. <å@HõO HõO>Ë <å\˜Hõ z#flk. #=Å‰õΩ, Hõ^•ä xHõ‰Ωõ
„Ñ¨ÑÖK«"≥ÚHõ ~°OQÆã¨÷ÅO. Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞, ¢ã‘ÎÅ∞ JO^Œ~°∂ #\©#@∞ÖË.
59 <å@HõO, <å\˜Hõ
L#fl `Õ_®ÜÕ∞ <å@HÍxH˜, <å\˜Hõ‰õΩ ‰õÄ_® HõxÑ≤ã¨∞ÎOk. HÍh <å@HÍxfl z#flkQÍ KÕ¿ãÎ <å\˜Hõ HÍ^Œ∞. ^ÕxHõ^Õ
„Ñ¨`ÕºHõ`« Hõey#k. XHõ =∞x+≤ rq`åxfl QÍx, rq`«OÖ’ =ÚYºÑ¶¨∞\ÏìÅ∞ [iy# H˘O`«HÍÖÏxfl QÍx K≥Ñ¨Ê_®xH˜
<å@HõO, #=Å =O\˜ qã¨Î $`«"≥∞ÿ# „Ñ¨„H˜Ü«∞Ö’¡ J=HÍâ◊O LO@∞Ok. =∞x+≤ rq`åÅÖ’ [iˆQ =ÚYº"≥∞ÿ# Ñ¶¨∞\ÏìÅ#∞
K≥Ñ¨Ê_®xH˜ Hõ^ä•xHõ, <å\˜Hõ =O\˜ „Ñ¨„H˜Ü«∞Å∞ LÑ¨Ü≥∂QÆÑ¨_»∞`å~Ú. <å@HõO, <å\˜Hõ Ñ¨ÓiÎQÍ "Õ~°∞ "Õ~°∞ ã¨fiÉèÏ=O
HõÅk J#_®xH˜ W^˘Hõ x^Œ~°≈#O.
<å\˜HÍ ã¨fi~°∂ÑÖ
<å\˜H,õ <å@HõO HõO>Ë z#flk. Wk 2,3 JOHÍÅ‰õΩ q∞OK«^∞Œ . XHõ QÆO@Ö’ Ñ¨Ó~°=Î Ù`«∞Ok. =∞x+≤H˜ x`«ºrq`«OÖ’
Z^Œ∞~°ÜÕ∞º ã¨=∞ã¨ºÅ#∞ ã¨∞Å∞=ÙQÍ K≥Ñ¨Ê_®xH˜ <å\˜Hõ ÉÏQÍ LÑ¨Ü≥∂QÆÑ¨_»∞`«∞Ok. ~°K«~Ú`« K≥Ñ¨Ê^ŒÅ∞Û‰õΩ#fl q+¨Ü«∞O
ã¨∂\˜QÍ, ‰õΩ¡Ñ¨ÎOQÍ Ç¨Ï$^ŒÜ«∂Å‰õΩ Ç¨Ï`«∞Î‰õΩO@∞Ok.
UHÍOH˜Hõ ã¨fi~°∂ÑÖ
UHÍOH˜Hõ‰õΩ ãÖH˜ΔÑ¨Î`« =ÚYºO. UHÍOH˜Hõ JO>Ë XˆH JOHõO Hõey LO_»@O. nxÖ’ Hõ^äŒ XˆH q+¨Ü«∂xfl
K≥¿ÑÊ^≥· LO_®e. Hõ^äŒ ^•xHõkQÍ ãÖÑ¨Ó~°‚OQÍ LO_®e. UHÍOH˜HõÖ’ ã¨÷ÅOÖ’ =∂~°∞Ê LO_»^Œ∞. „áêp#HÍÅÑ¨Ù
„Ñ¨Ç¨Ïã¨<åÅ∞ Jhfl UHÍOH˜HõÖË.
J~Ú`Õ UHÍOH˜Hõ, <å\˜Hõ, „Ñ¨Ç¨Ïã¨#O J<Õ =¸_çO\˜H© ''<å\˜Hõ—— J<Õ =∂@<Õ WÑ¨C_»∞ LÑ¨Ü≥∂yã¨∞Î<åfl~°∞.
3. â◊‰õΩ# Ñ¨H˜Δ <å@HõOÖ’x áê„`«Å QÆ∞iOz q=iOK«O_ç
[:- â◊‰õΩ#Ñ¨H˜Δ <å\˜Hõ ~°K«~Ú`« <å~°¡ "ÕOHõ>Ëâ◊fi~°~å=Ù. â◊‰õΩ#Ñ¨H˜Δ <å\˜Hõ, <å~°¡ "åi 'H˘`«ÎQÆ_»¤— ãÖÑ¨Ù\˜Ö’xk. D
<å\˜HõÖ’ <åÅ∞QÆ∞ áê„`«Å∞<åfl~Ú. Jq 1. ã‘`åÑü 2. "≥OHõ@~å=Ù 3. =∞Ç¨ÅHõΔ ‡=∞‡ 4. ~å=∞Ü«∞º.
~å=∞Ü«∞º J<Õ =ºH˜Î XHõ Ñ¨Öˇ¡@∂i =∞^èŒº `«~°QÆu QÆ$Ç¨Ïã¨∞Î_»∞. J`«x ÉèÏ~°º =∞Ç¨ÅHõΔ ‡=∞‡. "≥OHõ@~å=Ù J<Õ
Ü«Ú=‰õΩ_»∞ gi ‰õΩ=∂~°∞_»∞. ã‘`åÑü ~å=∞Ü«∞º‰õΩ "ÕÅ∞ q_çz# ÉÏ==∞ik.
<å\˜HõÖ’x ã¨xfl"Õâ◊O z#flk.
~å=∞Ü«∞º, =∞Ç¨ÅH˜;Å∞ ™ê=∂#º"≥∞ÿ# =∞^èŒº `«~°QÆu ^ŒOÑ¨`«∞Å∞. U=∂„`«O HõÅ‡+Ö, ‰õΩ„@Å∞ ÖËx "å~°∞.
ã‘`åÑü áê„`« ™êfi~°÷O`À ‰õÄ_ç#kQÍ HõxÑ≤ã¨∞ÎOk. JO>Ë ã¨fiÖÏÉèÏ¿ÑHõΔ Hõeæ#"å_»∞. `«#‰õΩ `≥eã≤# ™ê"≥∞`«Åhfl
LÑ¨Ü≥∂yOz Z^Œ∞\˜"åix `«#"≥·Ñ¨Ù uÑ¨CHÀ"åÅx K«∂™êÎ_»∞.
"≥OHõ„\Ï=Ù ~å=∞Ü«∞º, =∞Ç¨ÅH˜;Å ‰õΩ=∂~°∞_»∞. ã‘`åÑü ã¨fiÉèÏ"åxfl ÉÏQÍ J~°÷O KÕã¨∞‰õΩ#fl =ºH˜Î. "≥OHõ„\Ï=Ù
Ü«Ú=‰õΩ_»∞. J`«_»∞ U Ñ¨h KÕÜ«∞‰õΩO_® ã¨ÉèíÅ∂, ã¨=∂"ÕâßÅO@∂ u~°∞QÆ∞`«∞<åfl_»<Õ ÉÏ^èŒ`À `«O„_ç LO\Ï_»∞. `«e¡
=∂„`«O ã¨Ç¨Ï["≥∞ÿ# =∂`«$ "å`«ûÅºO`À "≥OHõ„\Ï=Ù#∞ ã¨=∞i÷ã¨∞ÎOk.
4. â◊‰õΩ#Ñ¨H˜Δ <å@HõOÖ’x ™ê"≥∞`«Å∞ H˘xfl `≥Å∞Ñ¨Ù`«∂, P ™ê"≥∞`«Å#∞ UÜÕ∞ ~°HÍÅ ™ê"≥∞`«Å∞QÍ K≥Ñ¨Ê=KÀÛ
q=iOK«O_ç?
[:- D ™ê"≥∞`«Å∞ Z‰õΩ¯=QÍ „QÍg∞} "å`å=~°}ÏxH˜ ãÖ|OkèOz#q L<åfl~Ú. rq`« ã¨`åºÅ∞QÍ<À
|O^èŒ∞`åfixfl `≥Å∞Ê`«∂ r=# ^èŒ~å‡xfl É’kèOKÕqQÍ<À =∂#= ãÖ|O^è•ÅÖ’x qÅ∞=Å#∞ `≥e¿Ñq QÍ<À =∞~˘H˘xfl
HõxÑ≤™êÎ~Ú.
x*ÏxH˜, D ™ê"≥∞`«Åhfl ^•^•Ñ¨ÙQÍ *Ï#Ñ¨^Œ∞Å∞ "åi r=# q^è•#O #∞Oz J#∞Éèí"åÅ #∞Oz `≥Å∞ã¨∞‰õΩx
LÑ¨Ü≥∂yOz#"Õ. JO^Œ∞ˆH D ™ê"≥∞`«ÅÖ’ ã¨r=`«fiO, rq`« J#∞Éèí=O, r=# ™ê~°O Jhfl HõxÑ≤™êÎ~Ú.
g\˜Ö’ H˘xfl „Ñ¨Hõ$uH˜ ãÖ|OkèOz# ™ê"≥∞`«Å#∞ `≥Å∞ã¨∞‰õΩO^•O.
- á⁄^Œ∞Ì<Õfl =zÛ# "å#, á⁄^ÀÌ~Ú =zÛ# K«∞@ìO áÈÜÕ∞k ÖË^Œ∞.
- ~ÀÇ≤Ï}© HÍÔ~ÎÖ’ ~Àà◊√§ |^ŒÌÖ∫`å~Ú.
„QÍg∞} rq`åxfl QÆ∞iOz# H˘xfl ™ê"≥∞`«Å∞:
1. ^Œ∂_® |„ˆ~ LO_»QÍ QÆ∞O[ JizO^Œ#fl@∞ì 2. ^ŒOz#=∞‡‰õΩ ÉÁH˜¯O^Õ ‰õÄe
|O^èŒ∞`åfixH˜ ãÖ|OkèOz#H˘xfl ™ê"≥∞`«Å∞:
- J~Ú#"åà◊§‰õΩ P‰õΩÖ’¡, HÍx"åà◊§‰õΩ HõOKåÖ’¡
- Hõ_»∞Ñ¨ÙÖ’ ÖËOk HÍqeOK«∞‰õΩO>Ë =ã¨∞ÎO^•
rq`« ã¨`åºÅ#∞, rq`« ^èŒ~å‡Å#∞ É’kèOKÕ ™ê"≥∞`«Å∞:
1. ÖÏÉèíO ÖËx Ãã\˜ì =~°^Œ#∞ áÈ_»O\Ï"£ 2. uO_çH˜ u=∞‡~åA, Ñ¨xH˜ áÈ`«∞~åA
3. J#flO K˘~°"Õ HÍx, JHõΔ~°O K˘~°= ÖË^Œ∞ 4. HÀ\˜ q^ŒºÅ∞ ‰õÄ\˜ H˘~°ˆH
- <å‰õΩ LO>Ë #"å|∞ ™êÜ≥∞|∞, J#flO LO>Ë Jg∞~°∞ ™êÜ≥∞|∞, c^ŒÑ¨_ç`Õ Ñ¨H©~°∞ ™êÜ≥∞|∞.
qâßfi™êxH˜ ãÖ|OkèOz# ™ê"≥∞`«Å∞:
- =∞#∞+¨μÅ∞O_»~°∞ QÍx =∂@Å∞O\Ï~Ú
ãÖ„Ñ¨^•Ü«∂Å‰õΩ ãÖ|OkèOz# H˘xfl ™ê"≥∞`«Å∞:
- ^Œi„^Œ∞_»∞ `«ÅQÆ_»QÆÉ’`Õ, =_»QÆO_»¡ "å# "≥O|_Õ =zÛOk.
- #Oc! #Oc! <å ÃÑo§ˆHq∞ ™êÜ«∞O KÕ™êÎ=O>Ë
<Õ<≥^Œ∞~°∞ ~åHõáÈ=_»"Õ∞ ™êÜ«∞=∞<åfl_»@
5. <å@HõOÖ’x <å@H©Ü«∞ â‹·ex Ô~O_»∞, =¸_»∞ L^•Ç¨Ï~°}Å`À `≥ÅÑÖ_ç.
[:- â◊‰Ωõ #Ñ¨HΔ˜ <å@HõOÖ’ ã¨xfl"ÕâßÅ#∞ |\˜ì P <å@HõOÖ’x <å@H©Ü∞« â‹e· J~°=÷ ∞=Ù`«∞Ok. H˘xfl L^•Ç¨Ï~°}Å∞
K«∂^•ÌO.
''Ñ¨Q\Æ ˜ =∂@Å∞ Ñ¨xH˜ KÕ@∞—— ~å„u=∂@Å∞ x„^Œ KÕ@∞—— JO@∂ J`«_∞» ã¨ÉÅíè ‰õΩ "≥à¥◊ Î rq`åxfl áê_»∞ KÕã∞¨ ‰õΩO@∞<åfl_»<Õ
ÉèÏ=##∞ Hõey™êÎ_»∞ ã‘`åÑü. JO>Ë "≥OHõ„\Ï=Ù áê„`« „Ñ¨"Õâ◊O HÍHõ =ÚO^Õ, "≥OHõ„\Ï=Ù ã¨fiÉèÏ"åxfl JOK«<å
"ÕÜ«∞_®xH˜ „Ñ¨Ü«∞ufl™êÎ~°∞ „¿ÑHõΔ‰õΩÅ∞. J^Õ <å\˜HõÖ’x Q˘Ñ¨Ê^Œ#O ‰õÄ_®.
''â◊‰õΩ#Ñ¨H˜Δ—— Ö’x ãÖÉèÏ+¨}Ï <≥·Ñ¨Ù}ºO ~°K«~Ú`« „ÑüÉèí#∞ `≥eÜ«∞*Ëã¨∞ÎOk.
~å=∞Ü«∞º Ñ¨_»Hõ‰õΩsÛÖ’ ‰õÄ~°∞Û<åfl_»∞. =∞Ç¨ÅHõΔ ‡=∞‡ Kå=_çÖ’ ‰õÄ~°∞Ûx HõOkÑ¨Ñ¨C KÕ@ =ÚO^Œ∞ ÃÑ@∞ì‰õΩx
~åà◊√§ U~°∞`«∂ LO@∞Ok.D q+¨Ü«∞ =~°‚#`À<Õ <å\˜Hõ =∞# Hõà◊§=ÚO^Œ∞ „Ñ¨^Œi≈OK«|_»∞`«∞Ok.
B##flÜ«∂º! á⁄^Œ∞Ì áÈ~ÚOk (Éèí~°Î`À) U=∞O_ô! JÉÏƒ~Ú WOHÍ Éè’[<åxH˜ ~åÖË^Œ∞. á⁄^Œ∞Ì<≥flÑ¨C_À Ô~O_»∞
"≥∞`«∞‰õΩÅ∞ u<≥àÏ§_»∞——. J#fl =∂@`À, JÑ¨Ê\˜ ã¨=∞Ü«∂xfl `«e¡ PO^Àà◊#x =∞# Hõà◊§=ÚO^Œ∞ „Ñ¨^Œi≈OÑ¨KÕ™êÎ_»∞
~°K«~Ú`«.
''#∞=Ùfi "≥~Úº K≥Ñ¨C, ÅHõΔ K≥Ñ¨C. =ÓiˆH<Õ =KåÛ=O>Ë <Õ#∞ #=∞‡ÖË#∞.—— J#fl ~å=∞Ü«∞º =∂@Ö’¡ ã‘`åÑü
ã¨fiÉèÏ=O =∞#‰õΩ HõxÑ≤ã¨∞ÎOk.
6. <å@HõO „Ñ¨Ü≥∂[<åxfl g∞ =∂@Ö’¡ ~åÜ«∞O_ç.
[:- <å@HõO, <å\˜Hõ, UHÍOH˜HõÅ∞ `≥Å∞QÆ∞ ™êÇ≤Ï`«ºOÖ’ XˆH q^èŒ"≥∞ÿ# ^Œ$â◊º „Ñ¨„H˜Ü«∞Å∞. H˘kÌ `Õ_®Å`À D
=¸_»∞ L<åfl~Ú. <å@HõO `≥Å∞QÆ∞ ™êÇ≤Ï`«º „Ñ¨„H˜Ü«∞Ö’ ¿Ñ~°∞#fl ^Œ$â◊º „Ñ¨„H˜Ü«∞. <å@HõOÖ’ Hõ^äŒÖ’x áê„`«Åhfl =∞#
Hõà◊§=ÚO^Œ∞ #\˜ã¨∞ÎO\Ï~Ú. #@∞Å∞ XHõ Hõ^äŒÖ’x áê„`«Å "ÕëêÅ∞ "Õã¨∞H˘x P áê„`«Å∞ KÕÜ«∞=Åã≤# Ñ¨#∞Å∞ KÕã¨∂Î
=∂@Å∞ =∂\Ï¡_»∞`«∂, P Hõ^äŒ `«=∞ Hõà‹§^Œ∞@ x[OQÍ<Õ [~°∞QÆ∞`«∞#fl J#∞Éèí∂ux, ÉèÏ"åxfl „¿ÑHõΔ‰õΩÅ‰õΩ Hõey™êÎ~°∞.
JO^Œ∞=Å¡<Õ <å@HõO ^Œ$â◊ºHÍ=ºOQÍ Ñ≤Å∞=|_»∞`«∞Ok. ã≤x=∂Å∞, g∞_çÜ«∂ „Ñ¨ÉèÏ=O ÖËHõ=ÚO^Œ∞ <å@HÍÅ‰õΩ
KåÖÏ QÆ∞iÎOÑ¨Ù LO_Õk. ~å=∂Ü«∞}O, ÉèÏ~°`«O =O\˜ WuÇ¨ã¨ Hõ^äŒÖ’¡x H˘xfl Ñ¶¨∞\ÏìÅ`À áê@∞, ÉÏÅ<åQÆ=∞‡,
ã¨f™êq„u, q„Ñ¨<å~åÜ«∞} =O\˜ Hõ^äŒÅ#∞ <å@HÍÅ∞QÍ =∞Å∞K«∞H˘x "Õã¨∞ÎO\Ï~°∞. „¿ÑHõΔ‰õΩÅÖ’ ™ê=∂lHõ ã¨Ê $Ç¨Ï#∞
HõeyOK«_®xH˜ Wq LÑ¨Ü≥∂QÆÑ¨_»∞`å~Ú.
D HÕk „Ñ¨â◊flÅ‰õΩ S^Œ∞ "åHÍºÅÖ’ ã¨=∂^è•<åÅ∞ ~åÜ«∞O_ç.
1.â◊‰õΩ# Ñ¨H˜Δ <å@Hõ ~°K«~Ú`« QÆ∞iOz ~åÜ«∞O_ç.
[:- â◊‰õΩ# Ñ¨H˜Δ <å@Hõ ~°K«~Ú`« <å~°¡ "≥OHõ>Ëâ◊fi~°~å=Ù, g~°∞ #=`«~°Ñ¨Ù "Õ∞^ä•q. g~°∞ ™ê=∂lHõ, ~å[H©Ü«∞
™êÇ≤Ï`«º q=∞~°≈‰õΩÅ∞QÍ ¿Ñ~°∞ `≥K«∞Û‰õΩ<åfl~°∞. Ñ¨„uHÍ ãÖáê^Œ‰õΩÅ∞QÍ Ñ¨xKÕ™ê~°∞. Hõq`«#∞, "åºãÖ, <å@HõO Hõ^äŒ
"≥Ú^ŒÖˇ·# ™êÇ≤Ï`«º „Ñ¨„H˜Ü«∞ÅxflO\˜x <å~°¡"å~°∞ KÕ™ê~°∞. ™êÇ≤Ï`«ºOÖ’ `«#HõO@∂ XHõ =Ú„^Œ#∞ xÅ∞Ñ¨Ù‰õΩ<åfl~°∞.
Ñ¨„uHõ#∞ x~°fiÇ≤ÏOK«_»OÖ’ „H˘`«Î Ñ¨^Œú`«∞Å‰õΩ ã‘fiHÍ~°O K«∞\Ïì~°∞. H˘`«Î Ñ¨^Œ|O^è•Å#∞ „Ñ¨Ü≥∂yOz Ñ¨„uHÍ
Ñ¨~<°î åxfl ã¨∞ÅÉè`í ~« O° KÕ™ê~°∞. g~°∞ ¿ÇÏ`«∞"åkQÍ, =∂#=`å"åkQÍ ™êÇ≤ÏfÖ’HõOÖ’ z~°™ê÷<åxfl á⁄O^•~°∞. `≥Å∞QÆ∞^Œ#O
L\˜ìÑ¨_ÕÖÏ <å~°¡ "≥OHõ>Ëâ◊fi~°~å=ÙQÍ~°∞ ''â◊‰õΩxÑ¨H˜Δ—— J#∞ UHÍOH˜Hõ <å\˜Hõ#∞ ~°zOKå~°∞.
2. â◊‰õΩx Ñ¨H˜Δ <å@HõOÖ’ ~å=∞Ü«∞º, =∞Ç¨ÅH©; áê„`«Å∞ QÆ∞iOz `≥ÅÑÖ_ç.
[:- ~å=∞Ü«∞º, =∞Ç¨ÅH©; áê„`«Å∞ ™ê=∂#º"≥∞ÿ# =∞^èŒº`«~°QÆu ^ŒOÑ¨`«∞Å∞, U =∂„`«O HõÅ‡+Ö HõÑ¨@OÖËx
áê„`«Å∞, ~å=∞Ü«∞º H˘_»∞‰õΩ ÉÏ^Œº`«QÍ ÖË_»x =∞#™ê÷ÑÖ K≥O^Œ∞`å_»∞. =∞Ç¨ÅH©; H˘_»∞‰õΩÃÑ· ã¨Ç¨Ï[ „¿Ñ=∞`À J`«xx
ã¨=∞i÷ã¨∂Î LO@∞Ok.
3. ã‘`åÑü áê„`« z„`«} QÆ∞iOz ~åÜ«∞O_ç.
[:- W`«~°∞Å#∞ `«#"≥·Ñ¨Ù uÑ¨CH˘x, Ö’|~°∞K«∞H˘x `«# Ñ¨xx HÍxK«∞ÛH˘<Õ ã¨fiÉèÏ=O ã‘`åÑük, `«#
rq`å#∞Éèí=O`À <Õ~°∞Û‰õΩ#fl ™ê"≥∞`«ÅxflO\˜x ãÖÉèÏ+¨}ÅÖ’ LÑ¨Ü≥∂y™êÎ_»∞. rq`«O áÈHõ_», "åÅHõO `≥eÑ≤#
=ºH˜Î ã‘`åÑü. `«# "åHÍÛù`«∞~°ºO`À JO^Œih PHõ@∞ì‰õΩO\Ï~°∞.
4. ã‘`åÑü ã¨fiÉèÏ"åxfl K≥¿ÑÊ H˘xfl ™ê"≥∞`«Å∞ `≥ÅÑÖ_ç.
[:- ã‘`åÑü `«#‰õΩ =zÛ# Ñ¨xx =ÚO^Œ∞QÍ K≥Ñ¨Ê_»∞. D ã¨fiÉèÏ"åxfl L^ŒÇ¨Ïiã¨∂Î ~å=∞Ü«∞º K«Å¡H˘zÛ=ÚO`«
^•ã¨∞Î<åfl"å Jx JO\Ï~°∞. JÖÏˆQ ã‘`åÑü [QÆ_®Å=∂i J<Õ J~°÷O =KÕÛ@@∞¡QÍ ~å=∞Ü«∞º HÍeˆH¿ãÎ "≥∞_»‰õΩ,
"≥∞_»‰õΩ "Õ¿ãÎ HÍeH˜ =∂\Ï¡_»`å=Ù Jx JO\Ï_»∞. JÖÏˆQ ~å=∞Ü«∞º H˘_»∞‰õΩ "≥OHõ„\Ï=Ù, ã‘`åÑü Ju ãÖÉèÏ+¨}#∞
ÃÇÏK«Ûiã¨∂Î, ZO`«Ö’ LO_®Ö’ JO`«Ö’ LO_»=∞<Õ J~°÷O ^èŒfixOKÕ@@∞¡ =∞Oz =∞x+≤H˘Hõ=∂@, =∞Oz Q˘_»∞¤‰õΩ XHõ
^≥|ƒ J<Õ ™ê"≥∞`«#∞ LÑ¨Ü≥∂y™êÎ_»∞. JÖÏˆQ HÍÅ∞ *Ïi`Õ fã¨∞HÀQÆÅOQÍx, <À~°∞*Ïi`Õ fã¨∞HÀQÆÅ=∂ JO@∂
J`«x JãÖ^Œ~°ƒù „¿ÑÖÏáêxH˜ J_»∞¤Hõ@ì"Õ™êÎ_»∞ "≥OHõ„\Ï=Ù.
5. â◊‰õΩ#Ñ¨H˜Δ <å\˜Hõ ^•fi~å J~°÷O KÕã¨∞‰õΩ#fl =∂`«$„¿Ñ=∞ QÆ∞iOz ~åÜ«∞O_ç
[:- ã¨Ç¨Ï[OQÍ Jxfl ‰õΩ@∞OÉÏÅÖ’ LO_Õ@@∞¡QÍx =∞Ç¨ÅHõΔ ‡=∞‡‰õΩ ‰õÄ_® `«# H˘_»∞‰õΩÃÑ· J"åº["≥∞ÿ# „¿Ñ=∞,
=∞=∞HÍ~åÅ∞<åfl~Ú. Éèí~°Î ~å=∞Ü«∞º H˘_»∞‰õΩ ÉÏ^èŒº`«QÍ „Ñ¨=iÎOK«_»OÖË^Œ#fl =∂@Å‰õΩ, a_»¤‰õΩ Ñ¨@∞ì‰õΩx W~°"≥·
ÜÕ∞à◊§~Ú<å ÖË=Ù JÑ¨C_Õ ãÖ™ê~°O k^ŒÌ=∞O\Ïˆ~q∞@x Éèí~°Î#∞ „Ñ¨tflã¨∂Î H˘_»∞‰õΩ#∞ ã¨=∞i÷ã¨∞ÎOk. U^À g∞\ÕQ∑Å‰õΩ
"≥à◊√`«∞<åfl_ÕQÍx U"≥·<å JÅ¡i zÅ¡i Ñ¨#∞ÖË"≥∞ÿ<å KÕã¨∞Î<åfl_®? JO@∂ `åi¯HõOQÍ Éèí~°Î#∞ „Ñ¨tflã¨∞ÎOk. a_»¤HÀãÖ
Éè’[#O KÕÜ«∞‰õΩO_® HõxÃÑ@∞ìH˘x ‰õÄ~°∞ÛO@∞Ok. Éèí~°Î`À Ñ≤Å¡"å_»∞ ZHõ¯_»∞<åfl_À HÍã¨Î K«∂_»O_ç, Ñ≤Å∞K«∞‰õΩ ~°O_ç
JO@∂ `«# „¿Ñ=∞#∞ =ºH©ÎHõiã¨∞ÎOk.
6. <å\˜Hõ ã¨fi~°∂áêxfl `≥ÅÑÖ_ç.
[:- <å\˜Hõ <å@HõO HõO>Ë z#flk. Wk 2, 3 JOHÍÅ#∞ q∞OK«^Œ∞. XHõ QÆO@Ö’ Ñ¨Ó~°Î=Ù`«∞Ok. =∞x+≤H˜
x`«ºrq`«OÖ’ Z^Œ∞~°ÜÕ∞º ã¨=∞ã¨ºÅ#∞ ã¨∞Å∞=ÙQÍ K≥Ñ¨Ê_®xH˜ <å\˜Hõ ÉÏQÍ LÑ¨Ü≥∂QÆÑ¨_»∞`«∞Ok. ~°K«~Ú`«
K≥Ñ¨Ê^ŒÅK«∞‰õΩ#fl q+¨Ü«∞O ã¨∂\˜QÍ ‰õΩ¡Ñ¨ÎOQÍ Ç¨Ï$^ŒÜ«∂Å#∞ Ç¨Ï`«∞Î‰õΩO@∞Ok.
7. <å\˜Hõ, UHÍOH˜Hõ =∞^èŒºQÆÅ `Õ_®Å#∞ `≥ÅÑÖ_ç.
[:- <å\˜Hõ UHÍOH˜Hõ
1. „Ñ¨„H˜Ü«∞ qã¨Î $`«OQÍ LO@∞Ok. 1. „Ñ¨„H˜Ü«∞ ãÖH˜ΔÑ¨ÎOQÍ LO@∞Ok.
2. WO^Œ∞Ö’ JOHÍÅ∞ LO\Ï~Ú. 2. WO^Œ∞Ö’ XˆH JOHõO LO@∞Ok.
3. nxÖ’ Z‰õΩ¯= áê„`«Å∞O\Ï~Ú. 3. nxÖ’ Z‰õΩ¯= áê„`«Å∞O_»=Ù.
4. J<ÕHõ ~°OQÍÅ∞O\Ï~Ú. 4. XHõ>Ë ~°OQÆO LO@∞Ok.
5. <å\˜Hõ J<ÕHõ q+¨Ü«∂Å#∞ „Ñ¨™êÎqã¨∞ÎOk. 5. WO^Œ∞Ö’ XˆH q+¨Ü«∂xfl „Ñ¨™êÎq™êÎ~°∞.
6. Hõ^äŒ #_çKÕ ã¨÷ÅOÖ’ =∂~°∞Ê LO@∞Ok. 6. Hõ^äŒ #_çKÕ ã¨÷ÅOÖ’ =∂~°∞Ê LO_»^Œ∞.
D HÕk "å\˜H˜ ãÖ^Œ~°ƒùã¨Ç≤Ï`« "åºYºÅ#∞ ~åÜ«∞O_ç.
1.JO`Õ<å, WHõ XHõ K«∞@ìO Ñ¨Hõ¯O ~å=_»O áÈ=_»O, =∞Op, K≥_®¤ Ug∞ÖË^Œ#fl=∂>Ë.
[:- Hõq ÑïK«Ü∞« O: D "åHõºO <å~°¡ "≥OHõ>âË fi◊ ~°~å=ÙKÕ ~°zOÑ¨|_ç# 'â◊‰Ωõ # Ñ¨H—Δ˜ UHÍOH˜Hõ #∞O_ç „QÆÇÏ≤ OÑ¨|_ç#k.
ãÖ^Œ~°ƒùO: ~å=∞Ü«∞º WO\˜H˜ ã‘`åÑü =™êÎ_»∞. ã‘`åÑü TiH˜<Õ ~å_»x „QÆÇ≤ÏOz# ~å=∞Ü«∞º#∞ =zÛ# Ñ¨x
Uq∞\’ K≥Ñ¨Ê=∞x `≥e¿Ñ ãÖ^Œ~°ƒù=ÚÖ’xk.
ÉèÏ=O: ã¨Ç¨Ï[OQÍ WO\˜H˜ K«∞\ÏìÅ∞, „Ñ¨Hõ¯#∞#fl W~°∞QÆ∞ á⁄~°∞QÆ∞ =ã¨∞ÎO\Ï~°∞. =∞Oz K≥_»∞Å#∞
`≥Å∞ã¨∞‰õΩO@∞O\Ï~°∞. JÖÏO\˜q ÖË‰õΩO_® ZÖÏ LO\ÏÜ«∞x ã‘`åÑü áê„`« ^•fi~å Hõq "≥e|∞zÛ# ÉèÏ=O.
2. HÍeH˜ "Õ¿ãÎ "≥∞_»‰õΩ, "≥∞_»‰õΩ "Õ¿ãÎ HÍeH˜, WO`«H© =∂@Å∞ <Õ~åÛ"£.
ãÖ^Œ~°ƒùO: ~å=∞Ü«∞º WO\˜H˜ ã‘`åÑü =™êÎ_»∞. =zÛ# HÍ~°}O `≥Å∞ã¨∞HÀ"åÅx ~å=∞Ü«∞º ãÖÉèÏ+¨}Å#∞
™êy™êÎ_»∞. =∂@Å =∞^èŒºÖ’ ã‘`åÑü =∞l˚QÆhà◊√§ J_»∞QÆ∞`å_»∞. Wk „QÆÇ≤ÏOz# ~å=∞Ü«∞º WO^Œ∞HÍ #∞=Ùfi
=zÛO^Œ#fl@∞¡ =∂\Ï¡_»∞`å_»∞. ^•xH˜ ã‘`åÑü Ô~"≥#∂º W<£ÃãÊHõì~°∞ =¿ãÎ ÃÑ^ŒÌ _»ÉÏƒ<≥~Úº ~ÚKåÛ=Ù. <Õ#∞
HÍã≤xfl hà◊√§ J_çy`Õ Zxfl =∂@Å∞ JO@∞<åfl=Ù JO@∂ xÅn™êÎ_∞» . D ãÖ^Œ~ƒ° =ù ÚÖ’ ~å=∞Ü«∞º ã‘`åÑü`À
ÑëH˜# ãÖ^Œ~°ƒù=ÚÖ’xk.
ÉèÏ=O: =∂@Å∞ ÉÏQÍ <Õ~åÛ=Ù. HÍeˆH¿ãÎ "≥∞_»‰õΩ, "≥∞_»ˆH¿ãÎ HÍeH˜ ZO^Œ∞‰õΩ, =∞l˚QÆ HÀãÖ =zÛ# "å_çq
=ÚO^Õ K≥Ñ¨Ê~å^Œ∞ Jx ~å=∞Ü«∞º ÉèÏ=O.
3. "å_çH˜ Ñ¨_»™ê~°O ~Ú~°"≥· ÜÕ∞à◊§~Ú<å ÖË=Ù. JÉèíO â◊√ÉèíO Ü≥∞~°∞QÆx Ñ≤zÛ ã¨<åflã≤
ãÖ^Œ~°ƒùO: ã‘`åÑü ~å=∞Ü«∞º ÉèÏ~°º =∞Ç¨ÅH˜; ã¨∞ã‘ÎQÍ LO>Ë Ñ¨~å=∞i≈OK«_®xH˜ =zÛ, =∞Ç¨ÅHõΔ ‡=∞‡
H˘_»∞‰õΩ =∞Oz`«#=Ú ~å=∞Ü«∞º‰õΩ `≥eÜ«∞@O ÖË^xŒ K≥ÑÊ≤ #Ñ¨C_»∞ =∞Ç¨ÅHõΔ ‡=∞‡ q=iOK«∞ ãÖ^Œ~ƒ° =ù ÚÖ’xk.
ÉèÏ=O: H˘_»∞‰õΩ "≥OHõ„\Ï=Ù‰õΩ Ñ¨@∞ì=∞x ~Ú~°"≥· Uà◊§~Ú<å ÖË=Ù. JÉèíOâ◊√ÉèíO `≥eÜ«∞x Ñ≤zÛ ã¨<åflã≤. JÑ¨C_Õ
ãÖ™ê~°O fiÛk^ŒÌ=∞O\Ï_»∞ <å Éèí~°Î Jx =∞Ç¨ÅHõΔ ‡=∞‡ ÉèÏ=O.
4. '=∞Oz =∞x+≤H˘Hõ =∂@, =∞Oz Q˘_»∞¤H˘Hõ ^≥|ƒ— Jx ‰õÄ_® ÃÑ^ŒÌÅ<åfl~°∞.
ãÖ^Œ~°ƒùO : ã‘`åÑü ~å=∞Ü«∞º, =∞Ç¨ÅHõΔ ‡=∞‡Å`À ãÖÉèÏ+≤ã¨∞ÎO_»QÍ "≥OHõ„\Ï=Ù =™êÎ_»∞. JÑ¨Ê\˜ˆH "≥OHõ„\Ï=Ù
QÆ∞iOz =ºOQÆº ãÖÉèÏ+¨}Å∞ ™êy<å~Ú. ã‘`åÑü J#=ã¨~Ñ° Ù¨ ãÖÉèÏ+¨}Å∞ KÕã≤ "å`å=~°}O K≥_Q» ˘_»∞`«∞<åfl_»x
"≥OHõ„\Ï=Ù ÉèÏqOz J`«xx ÃÇÏK«ÛiOKÕ ãÖ^Œ~°ƒù=ÚÖ’ ÑëH˜# "åHõº=ÚÅ∞.
JÉèÏº™êÅ∞
C. HÕk Ñ¨^•ÅÖ’x ãÖkèx QÆ∞iÎOK«O_ç.
<åÅ∞QÆOHÍÅ∞ : <åÅ∞QÆ∞ { JOHÍÅ∞
"ÕOHõ>Ëâ◊fi~°~å=Ù : "ÕOHõ@{Dâ◊fi~°~å=Ù
ã¨=∂*ÏÉèí∞º#flu : ã¨=∂[{JÉèí∞º#flu
z#flÅ∞¡_»∞ : z#fl{JÅ∞¡_»∞
k^Œ∞Ì=∞O\Ï_»∞ : k^Œ∞Ì=Ú{JO\Ï_»∞
D. HÕk "åHÍºÅÖ’ qÉèí‰õΩÎÅ∞, LÑ¨qÉèí‰õΩÎÅ∞ QÆ∞iÎOK«O_ç.
=ÚYºÑ¨@ì}ÏÅ∞ : Å∞ - qÉèíH˜Î
^Œ$â◊ºHÍ=ºO : =Ú - qÉèíH˜Î
¿+H±ûÑ≤Ü«∞~ü <å@HÍÅ∞ : Å∞ - qÉèíH˜Î
=∂#=`å "åk : `å - LÑ¨ qÉèíH˜Î
<åÅ∞ÔQHõ~åÅ∞ : Å∞ - qÉèíH˜Î
E. HÕk ™ê=∂#º "åHÍºÅ#∞ HõeÊ ãÖÜ«ÚHõÎ "åHÍºÅ∞QÍ ~åÜ«∞O_ç.
1. D „Ñ¨„H˜Ü«∞Ö’ =¸_»∞ WO„^ŒQÍ}ÏÅ∞O\Ï~Ú. XHõ ã¨∂~°ºQÆ}=Ú LO@∞Ok.
[:- D „Ñ¨„H˜Ü«∞ÅHõΔ =¸_»∞ WO„^ŒQÆ}ÏÅ∞ =∞iÜ«Ú XHõ ã¨∂~°ºQÆ}=Ú LO@∞Ok.
2. K«O„^Œ∞x "≥<≥flÅO>Ë ÃÑ^ŒÌÅ‰õΩ W+¨ìO. K«O„^Œ∞x "≥<≥flÅO>Ë Ñ≤Å¡Å‰õΩ W+¨ìO.
[:- K«O„^Œ∞x "≥<≥flÅO>Ë ÃÑ^ŒÌÅ‰õΩ =∞iÜ«Ú Ñ≤Å¡Å‰õΩ W+¨ìO.
F. HÕk ãÖÜ«ÚHõÎ "åHÍºxfl q_»nã≤ ™ê=∂#º "åHÍºÅ∞ ~åÜ«∞O_ç.
1. ™Èx ÉÏQÍ P_»∞`«∞Ok. ™Èx ÉÏQÍ áê_»∞`«∞Ok.
[:- ™Èx ÉÏQÍ P_»∞`«∞Ok =∞iÜ«Ú áê_»∞`«∞Ok.
2. ÃÇ·Ï„^•ÉÏ^£ XHõ Kåi„uHõ „Ñ¨^Õâ◊O. =~°OQÆÖò XHõ Kåi„uHõ „Ñ¨^Õâ◊O.
[:- ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^Œ∞ =∞iÜ«Ú =~°OQÆÖò Kåi„`«Hõ „Ñ¨^ÕâßÅ∞
G. HÕk „Ñ¨`«ºHõΔ Hõ^äŒ#OÖ’x "åHÍºÅ‰õΩ Ñ¨~ÀHõΔ Hõ^äŒ#OÖ’ =∂iÛ ~åÜ«∞O_ç.
1. 'ˆ~Ñ¨Ù ÉˇOQÆ∞à◊¥~°∞ "≥àÏÎ#∞—. Jx ~°=∞ K≥Ñ≤ÊOk.
[:- `å#∞ ˆ~Ñ¨Ù ÉˇOQÆ∞à◊¥~°∞ "≥àÏÎ#x ~°=∞ K≥Ñ≤ÊOk.
2. '<Õ#∞ ¿ãì\ò ~åºO‰õΩ á⁄O^•#∞— Jx âıY~ü K≥áêÊ_»∞.
[:- `å#∞ ¿ãì\ò ~åºO‰õΩ á⁄O^•#x âıY~ü K≥áêÊ_»∞.
3. h=Ù ã¨=∞Ü«∂xfl áê\ÕKåe— ... J<åfl_»∞.
[:- <Õ#∞ ã¨=∞Ü«∂xfl áê\ÕKåÅx, J`«#∞ <å`À J<åfl_»∞.
H. HÕk Ñ¨~ÀHõΔ Hõ^äŒ#OÖ’x "åHÍºÅ#∞ „Ñ¨`«ºHõΔ Hõ^äŒ#OÖ’x =∂iÛ ~åÜ«∞O_ç.
1. <Õ#∞ ˆ~Ñ¨Ù |*Ï~°∞‰õΩ "≥à◊√Î<åfl#x =∂^èŒ∞i K≥Ñ≤ÊOk.
[:- ''<Õ#∞ ˆ~Ñ¨Ù |*Ï~°∞ "≥àÏÎ#∞—— Jx =∂^èŒ∞i K≥Ñ≤ÊOk.
2. QÆ∞~°∞=ÙQÍ~°∞ ~åHõΔã¨ QÆ∞}ÏÅ#∞ J}˜z"ÕÜ«∂Åx K≥áêÊ~°∞.
[:- '~åHõΔã¨ QÆ∞}ÏÅ#∞ J}˜z"ÕÜ«∂e— Jx QÆ∞~°∞=ÙQÍ~°∞ K≥áêÊ~°∞.
ã¨∂zOK«O_ç.
1. <å@HÍxH˜ <å\˜Hõ‰õÄ `Õ_® WO^Œ∞Ö’ LOk. ( )
(1) qã¨Î $u (2) ÉèÏ+¨ (3) áê„`«Å∞ (4) ^Œ∞ã¨∞ÎÅ∞
2. ãÖã¨¯ $`« <å@HõOÖ’x JOHÍÅ ãÖYº ( )
(1) 5 (2) 10 (3) 8 (4) 20
3. UHÍOH˜Hõ ÅHõΔ}O ( )
(1) XˆHáê„`« LO_»@O (2) Ô~O_»∞ JOHÍÅ∞O_»@O
(3) XˆHJOHõOLO_»@O (4) JOHÍÅ∞ÖËHõáÈ=_»O
ã¨=∂^è•<åÅ∞: 1–1, 2–2, 3–3.
ã¨∂zOK«O_ç.
1. <å~°¡ "≥OHõ>Ëâ◊fi~°~å=Ù [x‡Oz# `Õk ( )
(1) 1910, _çÃãO|~°∞ 1 (2) 1908, _çÃãO|~°∞ 1
(3) 1912, _çÃãO|~°∞ 1 (4) 1908, #=O|~°∞ 1
2. â◊‰õΩ#Ñ¨H˜Δ <å\˜Hõ ~°K«~Ú`« ( )
(1) QÆ∞~°*Ï_» (2) HõO^Œ∞‰õÄi (3) <å~°¡ (4) NN
3. ~å=∞Ü«∞ºQÍi ÉèÏ~°º (â◊‰õΩ#Ñ¨H˜ΔÖ’) ( )
(1) =∞Ç¨ÅHõΔ ‡=∞‡ (2) ÅHõΔ ‡=∞‡ (3) ã‘`«=∞‡ (4) Q“~°=∞‡
4. â◊‰õΩ#Ñ¨H˜ΔÖ’ Z‰õΩ¯= QÆ=∞xOKÕq ( )
(1) áê@Å∞ (2) Hõ^äŒÅ∞ (3) ™ê"≥∞`«Å∞ (4) *ÏfÜ«∂Å∞
ã¨=∂^è•<åÅ∞: 1–2, 2–1, 3–2. 4-3

8 =∞# *Ï#Ñ¨^Œ ™êÇ≤Ï`«ºO
*#Ñ¨^ŒO JO>Ë Ñ¨Öˇ¡. [#Ñ¨^•Ö’¡ x=ã≤OKÕ "åà◊√§ *Ï#Ñ¨^Œ∞Å∞. =∂~°∞`«∞#fl HÍÖÏxfl |\˜ì *Ï#Ñ¨^Œ∞Å∞
JO>Ë U^≥·<å XHõ q+¨Ü«∞OÖ’ ÉèÏ=™êfi=∞ºOQÆÅ [#ã¨=Ú^•Ü«∂Å∞QÍ K≥Ñ¨Ê=K«∞Û. XHõ ÉèÏ+¨ ÖË^• XHõ *Ïu ÖË^• XHõ
=$uÎ ÖËHõ XHõ „Ñ¨`ÕºHõ „áêO`åxH˜ ãÖ|OkèOz# [#ã¨=Ú^•Ü«∞O ‰õÄ_® HÍ=K«∞Û.
*Ï#Ñ¨^Œ∞Å `«~°`«~åÅ ãÖ„Ñ¨^•Ü«∂Å∞, PKå~åÅ∞, #=∞‡HÍÅ∞ "≥ÚII#=xfl '*Ï#Ñ¨^Œ q*Ï˝#O— J#|_»∞`å~Ú.
*Ï#Ñ¨^Œ q*Ï˝#OÖ’ *Ï#Ñ¨^Œ∞Å ™êÇ≤Ï`«ºO JO`«~åƒùQÆ"Õ∞. J\˜ì *Ï#Ñ¨^Œ ™êÇ≤Ï`«º"Õ∞ áê~îåºOâ◊O.
JÉèÏº™êÅ∞
„Ñ¨â◊flÅ∞ - ["å|∞Å∞
A. HÕk „Ñ¨â◊flÅ‰õΩ W~°"≥· ÜÕ∞ã≤ "åHÍºÅ‰õΩ q∞OK«x ã¨=∂^è•<åÅ∞ ~åÜ«∞O_ç.
1. *Ï#Ñ¨^ŒˆQÜ«∞ ÅHõΔ}ÏÖˇxfl ? Jq Uq?
[:- *Ï#Ñ¨^Œ ˆQÜ«∂Å‰õΩ ™ê^è•~°} ˆQÜ«∞ ÅHõΔ}ÏÅ∞#flÑ¨Ê\˜H˜ H˘xfl „Ñ¨`ÕºHõ ÅHõΔ}ÏÅ∞O\Ï~Ú. "å\˜x =ÚYºOQÍ
9 ÅHõΔ}ÏÅ∞QÍ QÆ∞iÎOKå~°∞.
*Ï#Ñ¨^Œ ™êÇ≤Ï`«º=∞O`å =K«# ~°∂ÑÖÖ’, Hõq`«fi ~°∂ÑÖÖ’ LO@∞Ok. Hõq`«fi ~°∂ÑÖÖ’ LO_Õq *Ï#Ñ¨^Œ
ˆQÜ«∂Å∞. Wq Ô~O_»∞ q^è•Å∞ : 1. Hõ^ä• ~°Ç≤Ï`« ˆQÜ«∂Å∞ 2. Hõ^ä• ã¨Ç≤Ï`« ˆQÜ«∂Å∞
*Ï#Ñ¨^Œ ˆQÜ«∂efl ÑïjeOz#Ñ¨C_»∞ "å\˜H˜ D „HÕk ÅHõΔ}ÏÅ∞ LO\ÏÜ«∞x `≥Å∞ã¨∞ÎOk.
1. *Ï#Ñ¨^Œ ˆQÜ«∂xH˜ XHõ „Ñ¨`ÕºHõ Hõq LO_»Hõ áÈ=_»O
2. xÜ«∞q∞`«ã¨fi~°∂ÑÖ ÖËHõáÈ=_»O, *Ï#Ñ¨^Œ ˆQÜ«∞O XH˘¯Hõ¯i <À@ XH˘¯Hõ¯ ~°∂áêxfl k^Œ∞Ì‰õΩO@∞Ok. XHõ
KÀ@ H˘`«Î =∂O_»eHõ Ñ¨^•Å#∞ HõÅ∞Ñ¨Ù‰õΩO@∞Ok. =∞~ÀKÀ@ H˘`«Î Ñ¨Å‰õΩ|_»∞Å#∞ KÕ~∞° Û‰õΩO@∞Ok. "Õ~˘HõKÀ@
XHõ K«~°}=Ú, ã¨QÆO K«~°}=Ú `˘ÅyáÈ`«∞Ok. ^•x ™ê÷#OÖ’ H˘`«Îk =zÛ KÕ~°∞`«∞Ok. HÍ=Ù# xÜ«∞q∞`«
ã¨fi~°∂ÑÖ J<Õk *Ï#Ñ¨^Œ ˆQÜ«∂xH˜ LO_»^Œ∞.
3. ~°K«<å HÍÅO `≥eÜ«∞HõáÈ=_»O
4. =∞ødHõ „Ñ¨Kå~°O =Å# rqOK«_»O. *Ï#Ñ¨^Œ∞Å‰õΩ K«^Œ∞=Ù ãÖ^èŒºÅ∞ LO_»=Ù Hõ#∞Hõ, HõÅO HÍy`åÅ J=ã¨~°O
ÖË‰õΩO_® =∞ødHõOQÍ<Õ *Ï#Ñ¨^Œ ˆQÜ«∂Å∞ XHõi#∞O_ç, =∞~˘HõiH˜, XHõ „áêO`«O #∞O_ç =∞~˘Hõ „áêO`åxH˜
„Ñ¨Kå~°=∞`å~Ú.
67 =∞# *Ï#Ñ¨^Œ ™êÇ≤Ï`«ºO

5. ã¨ÇÏ¨ [â‹e· x Hõey LO_»_O» . *Ï#Ñ¨^Œ Qˆ Ü«∂Å â‹e· JÅOHÍ~åÅ P_»O|~°O ÖË‰Ωõ O_® ã¨fiK«ÛOù QÍ, ™ê^è•~°}OQÍ
LO@∞Ok. â◊ÉÏÌÅOHÍ~åÅ∞ QÍh, J~å÷ÅOHÍ~åÅ∞ QÍh g\˜Ö’ „Ñ¨Ü«∞`«fl Ñ¨Ó~°fiHõOQÍ „Ñ¨Ü≥∂yOK«|_»=Ù.
6. áê_»∞H˘#∞@‰õΩ gÅ∞QÍ LO_»@O.
7. Pâ◊√=ÙQÍ K≥Ñ¨Ê|_»@O *Ï#Ñ¨^Œ ˆQÜ«∂Å =∞~À ÅHõΔ}O.
8. Ñ¨Ù#~å=$uÎx Hõey LO_»@O. „Ñü K«~°}O z=~° ÖË^• "≥Ú`«ÎO K«~°}"≥∂ =∞~°Å =ã¨∞ÎOk.
9. [# ™ê=∂#º [#∞Å Ü≥ÚHõ¯ rq`«O, "åi Pâ◊Ü«∂Å∞ "Õ_»∞HõÅ∞
2. *Ï#Ñ¨^Œ ™êÇ≤Ï`«ºOÖ’x „Ñ¨^è•# ÉèÏQÍÖˇxfl ? Jq Uq?
[:- *Ï#Ñ¨^Œ∞Å‰õΩ ãÖ|OkèOz# ™êÇ≤Ï`«º"Õ∞ '*Ï#Ñ¨^Œ ™êÇ≤Ï`«ºO— *Ï#Ñ¨^Œ ™êÇ≤Ï`«ºOÖ’ =K«# ™êÇ≤Ï`«ºO,
*Ï#Ñ¨^Œ Hõq`«fiO (ˆQÜ«∞ ™êÇ≤Ï`«ºO), *Ï#Ñ¨^ŒHõà◊Å∞ „Ñ¨^è•#OQÍ L<åfl~Ú.
*Ï#Ñ¨^Œ =K«# ™êÇ≤Ï`«ºOÖ’ Ñ¨Öˇ¡@∂i"å~°∞ ZO`À W+¨ìOQÍ K≥Ñ¨C‰õΩ<Õ Hõ^äŒÅ∞, á⁄_»∞Ñ¨Ù Hõ^äŒÅ∞, ™ê"≥∞`«Å∞,
WuÇ¨ã¨ Ñ¨Ù~å}ÏÅ∞ L<åfl~Ú. J^Õ q^èOŒ QÍ *Ï#Ñ¨^Œ Hõq`«fiOÖ’ Jâ◊√=ÙQÍ [#O <À\˜ #∞O_ç "≥Å∞=_Õ Qˆ Ü«∂Å∞<åfl~Ú.
Z) *Ï#Ñ¨^Œ =K«# ™êÇ≤Ï`«ºO:
*Ï#Ñ¨^Œ∞Å‰õΩ Hõ^äŒÖO>Ë „Ñ‘u. "åi rq`åÖ’¡ #∞O_ç Ñ¨Ù\˜ì#q ™ê"≥∞`«Å∞, ãÖ^Œ~åƒù#∞™ê~°OQÍ "åi q[˝`«`À
K≥Ñ¨C‰õΩ<Õq Hõ^äŒÅ∞, á⁄_»∞Ñ¨ÙÅ∞, q_»∞Ñ¨ÙÅ∞. =∞# ãÖã¨¯ $ux `≥eÜ«∞*Ë¿ã WuÇ¨ã¨ Ñ¨Ù~å}ÏÅ∞, W=hfl *Ï#Ñ¨^Œ
™êÇ≤Ï`«ºOÖ’ =∞#‰õΩ =K«#~°∂ÑÖÖ’ Åaè™êÎ~Ú. g\˜<Õ =∞#O '*Ï#Ñ¨^Œ=K«#™êÇ≤Ï`«ºO— QÍ K≥Ñ¨C‰õΩO\ÏO
a) *Ï#Ñ¨^ŒˆQÜ«∞ ™êÇ≤Ï`«ºO:
*Ï#Ñ¨^Œ∞Å Ñ¨xáê@Ö’¡Oz Ñ¨Ù\˜ì# Ñ¨Å∞ ˆQÜ«∂ÖË *Ï#Ñ¨^Œ ˆQÜ«∞ ™êÇ≤Ï`«ºOQÍ xeKå~Ú. D ˆQÜ«∂Å∞ (1)
Hõ^ä•~°Ç≤Ï`« ˆQÜ«∂Å∞. (2) Hõ^ä• ã¨Ç≤Ï`« ˆQÜ«∂Å∞. JO`ÕQÍ‰õΩO_® D ˆQÜ«∂Ö’¡x ÉèÏ"åxfl, ãÖ^Œ~åƒùxfl |\˜ì "å\˜x
Ñ¨xáê@Å∞, Ñ¨~°=∂~°÷Hõ ˆQÜ«∂Å∞, ÉÏO^èŒ=º ˆQÜ«∂Å∞, Ñ≤Å¡Åáê@Å∞, HõÅ∞Ñ¨Ù áê@Å∞, Ç¨ã¨ºw`åÅ∞, Hõhfl\˜ áê@Å∞QÍ
qÉèílOK«_»O [iyOk.
ã≤) *Ï#Ñ¨^Œ „Ñ¨^Œ~°≈# Hõà◊Å∞:- *Ï#Ñ¨^Œ ™êÇ≤Ï`«ºOÖ’x XHõ JOâ◊O „Ñ¨^Œi≈OK«|_ç`Õ Jk *Ï#Ñ¨^ŒHõà◊QÍ
K≥Ñ¨Ê|_»∞`«∞Ok. ãÖw`«O, #$`«ºO, ~°∂Ñ¨HõO =¸_çO\˜H˜ ãÖ|O^èŒO L#fl "å\˜x *Ï#Ñ¨^ŒHõà◊QÍ K≥|∞`å~°∞. *Ï#Ñ¨^Œ
=K«#, ˆQÜ«∞ ™êÇ≤Ï`åºÖ’¡ suQÍ<Õ, *Ï#Ñ¨^Œ „Ñ¨^Œ~°≈# Hõà◊Å∞ =∞# ãÖã¨¯ $ux, `«~°`«~åÅ‰õΩ JOk™êÎ~Ú.
3. *Ï#Ñ¨^Œ Hõ^äŒÅ∞ Zxfl q^è•Å∞ ? Jq Uq?
[:- Hõ^äŒ JO>Ë W+¨ìÑ¨_»x"å~°∞ LO_»~°∞. J#QÍ J#QÍ JO@∂ J=∞‡=∞‡, <å#fl=∞‡, `å`«Ü«∞ºÅ∞ "≥Ú^ŒÖˇ>Ëì
Hõ^äŒÅ∞ Ñ¨ã≤Ñ≤Å¡ÖË HÍ^Œ∞, JÑ¨C_»Ñ¨C_»∞ ÃÑ^ŒÌ"å~°∞ ‰õÄ_® =∞O„`«=ÚQÆ∞úÅ=Ù`å~°∞.
HÍ~°}O - Hõ^äŒÅ∞ q<åÅ<Õ Pã¨H˜Î =∂#= ã¨fiÉèÏ=OÖ’<Õ LOk. `«# K«∞@∂ì L#fl „Ñ¨ÑÖK«OÖ’, `å#∞ q#flq, Hõ#flg,
ã¨fiÜ«∞OQÍ á⁄Ok#g, á⁄O^ŒQÆey#q Z<Àfl J#∞Éèí"åÅ∞, J#∞Éèí∂`«∞Å∞, PÖ’K«#Å∂ Hõ^äŒÅ ~°∂áêxfl á⁄O^Œ∞`å~Ú.
=ÚYºOQÍ Ñ¨Öˇ¡[#O `«=∞ Ñ¨xáê@Å `«~°∞"å`«, P~°∞ |Ü«∞@ q„âßOuQÍ ‰õÄ~˘Ûx LÖÏ¡ãÖ HÀãÖ =ÚK«Û@QÍ
Hõ^äŒÅ∞ K≥Ñ¨C‰õΩO\Ï~°∞. XˆH Hõ^äŒ#∞ XH˘¯Hõ¯~°∞ XH˘¯Hõ¯ f~°∞QÍ K≥|∞`å~°∞. Hõ^äŒ#OÖ’ XH˘¯Hõ¯ <Õ~°∞Ê K«∂Ñ≤™êÎ~°∞.
=∞ødHõOQÍ XHõi #∞O_ç XHõiH˜ KÕi#Ñ¨C_»∞ H˘xfl H˘`«Î q+¨Ü«∂Å∞ KÕ~°_»O, H˘xfl =ke"ÕÜ«∞_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
=ÚYºOQÍ *Ï#Ñ¨^Œ∞Å Hõ^äŒÅ∞ "åà◊§ =∞#ã¨Î`åfixfl, J^Œ∞ƒù`« HõÅÊ<å â◊H˜Îx `≥eÜ«∞*Ë™êÎ~Ú.
*Ï#Ñ¨^Œ Hõ^äŒÖ’¡x =ã¨∞Î=ÙÖ’ ã¨~°à◊`«fiO LO@∞Ok. qaè#fl áê„`«Å∞ Ñ¨Ù#~å=$`«=∞=Ù`«∂ LO\Ï~Ú. D
Hõ^äŒÖ’¡ Hõ@∞ìHõ^äŒ, =∞`«ãÖ|O^èŒ"≥∞ÿ# Hõ^äŒ, HÍÅÊxHõ Hõ^äŒ, „áê}˜Hõ^äŒ«, q<À^ŒHõ^äŒ, ÖÏHõΔ}˜Hõ Hõ^äŒ Jx Ñ¨Å∞ ~°HÍÅ∞
HõxÑ≤™êÎ~Ú. *Ï#Ñ¨^Œ Hõ^Œä =∞ødHõ ™êÇ≤Ï`«º ™êO„Ñ¨^•Ü«∂ÅÖ’x^Œx K≥ÑC¨ ‰õΩ<åflO. J~Ú`Õ ed`«, =∞ødHõ ™êÇ≤Ï`åºxH˜
„Ñ¨^•è #"≥∞#ÿ Éè^Ë OŒ Hõ~Î° $`«fi q+¨Ü∞« "Õ∞. ed`« ™êÇ≤Ï`«ºOÖ’ ~°K~« Ú`« Z=~À K≥ÑÊ¨ =K«∞Û. =∞ødHõ ™êÇ≤Ï`«ºO ™ê~°fi[h#O.
WHõ *Ï#Ñ¨^Œ Hõ^äŒÅ QÆ∂iÛ `≥Å∞ã¨∞‰õΩO^•O. Jq.
● J^Œ∞ƒù`« Hõ^äŒÅ∞ : J^Œ∞ƒù`« Hõ^äŒÅ∞ Hõ^ä• ™êÇ≤Ï`«ºOÖ’ J`«ºkèHõ „Ñ¨Kå~°O HõÅq. ~å‰õΩ=∂~°∞Å∞, =∞O„`«∞Å∞,
=∞O„`«`«O„`åÅ∞ =ÚYºOQÍ ™êÇ¨Ïã¨ „Ñ¨=$uÎ D Hõ^äŒÅ#∞ #_»Ñ≤™êÎ~Ú.
● q<À^ŒHõ^äŒÅ∞ : g\˜<Õ `«=∂ëê Hõ^äŒÅ∞ JO\ÏO. Ç¨ã¨ºO Ñ¨Ù\˜ìOK«_®xˆH D Hõ^äŒÖ’¡ áê„`«Å∞ ã¨$+≤ìOK«|_»∞`å~Ú.
=∞#∞+¨μÅ∞, [O`«∞=ÙÅ∞ áê„`«Å∞QÍ, D Hõ^äŒÅ∞ ã¨~°à◊OQÍ, ãÖH˜ΔÑ¨ÎOQÍ LO\Ï~Ú.
● „áê}˜Hõ^äŒÅ∞ : D Hõ^äŒÅ∞ J`«ºO`« „áêp# HÍÅO #∞O_ç qO@∞#fl"Õ. D Hõ^äŒÖ’¡ [O`«∞=ÙÅ∞,Ñ¨‰õΔΩÅ`À áê„`«Å∞
ã¨$+≤ìOK«|_»∞`å~Ú. Ñ¨â◊√Ñ¨HΔÍº^Œ∞Å∞ =∂#gHõ~°}O g\˜ „Ñ¨`ÕºHõ`«. g\˜H˜ hu ‰õÄ_® *’_çOÑ¨|_»∞`«∞Ok.
● hu Hõ^äŒÅ∞ : hu Hõ^äŒÖ’¡ hu „Ñ¨^è•<åOâ◊O. „áê}˜Hõ^äŒ‰õΩ g\˜H˜ ãÖ|O^èŒO LO@∞Ok. huHõ^äŒÅ z=~° LO_Õ
"åHÍºÅ∞ J#∞Éèí=™ê~åÖˇ·# ™ê"≥∞`«Å#∞ áÈe LO\Ï~Ú. ÑÖK«`«O„`«O, |∞^Œ∞úx *Ï`«Hõ Hõ^äŒÖ’¡ *Ï#Ñ¨^Œ
=¸ÖÏOâßÖË Z‰õΩ¯=QÍ HõxÑ≤™êÎ~Ú.
● ã¨=∞™êº`«‡Hõ Hõ^äŒÅ∞ : Hõ^ä•~°∂ÑÖÖ’ LO_Õ á⁄_»∞Ñ¨Ù Hõ^äŒÅ#∞ ã¨=∞™êº`«‡Hõ Hõ^äŒÅ∞ JO\Ï~°∞. Hõ^ä•ãï`åûQÆ~°O,
ÉèË`åà◊ÑÖK«qOâ◊u "≥Ú^ŒÖˇ·# „QÆO^ä•ÅÖ’ D Hõ^äŒÅ∞ HõxÑ≤™êÎ~Ú.
*Ï#Ñ¨^Œ Hõ^ÅŒä J^èºŒ Ü«∞#OÖ’ ¿ãHõ~}° , Ñï+¨¯~°}, qâı+¡ }¨ J<Õ =¸_»∞ ^ŒâÅ◊ ∞<åfl~Ú. "å\˜ ^•fi~å =∂#=rq`«
J^èŒºÜ«∞#O KÕÜ«∞|_»∞`«∞O^Œx ÃÑ^ŒÌÅO\Ï~°∞.
4. á⁄_»∞Ñ¨Ù Hõ^äŒ JO>Ë Uq∞\’ x~°fizOz L^•Ç¨Ï~°}e=fiO_ç.
[:- á⁄_»∞Ñ¨Ù Hõ^äŒÅ#∞ K≥Ñ¨Ê=K«∞Û. qÑ¨Ê=K«∞Û, qxÑ≤OK«=K«∞Û. PÖ’K«<åâ◊H˜Îx Ñ¨^Œ∞#∞ ÃÑ>Ëì á⁄_»∞Ñ¨Ù Hõ^äŒÅO>Ë
Ñ≤Å¡Å∞ W+¨ìÑ¨_»`å~°∞. Ñ≤Å¡Å‰õΩ ~°Hõ~°HÍÅ á⁄_»∞Ñ¨Ù Hõ^äŒÅ∞ "Õã≤ "åà◊§ "≥∞^Œ_»∞‰õΩ Ñ¨^Œ∞#∞ ÃÑ\Ïìe. á⁄_»∞Ñ¨Ù Hõ^äŒÅ∞
`«Ü«∂~°∞ KÕÜ«∞_»O Hõ+¨ìO HÍ^Œ∞, JO^Œ∞Ö’ ÅÜ«∞, „áêã¨, ~åQÆO =O\˜q LO\Ï~Ú. á⁄_»∞Ñ¨Ù Hõ^äŒÅ „Ñ¨„H˜Ü«∞ JO`å
"å„QÆ∂Ñ¨"≥∞ÿ#^Õ.
á⁄_»∞Ñ¨ÙHõ^ÅŒä #∞ ÉÁ=∞‡Å ~°∂ÑÖÖ’#∞, ÉèOí y=∞Å∞QÍ#∞ „Ñ¨îŒ ≈OÑ¨=K«∞Û#∞. JO`ÕHÍ^Œ∞ QÆ}`˜ « ÉèÏ=#Å ~°∂ÑÖÖ’
‰õÄ_® á⁄_»∞Ñ¨Ù Hõ^äŒÅ∞O\Ï~Ú. ™ê"≥∞`« "≥Ú^ŒÖˇ·#™êÇ≤Ï`«º „Ñ¨„H˜Ü«∞Å#∞ ‰õÄ_® `«#Ö’ ^•K«∞‰õΩ#fl Ñ¶¨∞#`« á⁄_»∞Ñ¨Ù
Hõ^äŒ‰õΩ#flk.
● á⁄_»∞Ñ¨Ù Hõ^äŒ Ñ¨Ù@∞ìHõ!
á⁄_»∞Ñ¨ÙHõ^ÅŒä ∞ Ñ¨Ù@ì_®xH˜ =∂#= r=#"Õ∞ =¸ÖÏ^è•~°O. rq`«OÖ’ =∞x+≤ Z^Œ∞~˘¯<Õ J<ÕHõ ~°HÍÅ ã¨=∞ã¨ºÅ#∞
ZÖÏ Ñï+¨¯iOK«∞HÀ"åÖ’ PÖ’zOKÕ „Hõ=∞OÖ’ á⁄_»∞Ñ¨Ù Hõ^äŒÅ∞ Ñ¨Ù\ÏìÜ«∞x K≥Ñ¨Ê=K«∞Û.
x~°fiK«#O : uHõ=∞HõÃÑ>Ëì, ãÖkQÆú"≥∞ÿ# XHõ „Ñ¨â◊fl‰õΩ K«Hõ¯QÍ ã¨=∂^è•#O J#fi~ÚOKÕ ã¨=∂™êº`«‡Hõ "åHõº"Õ∞
á⁄_»∞Ñ¨Ù Hõ^.Œä á⁄_»∞Ñ¨Ù Hõ^Œä „Ñ¨âfl◊ ~°∂ÑÖÖ’ LO_ç, JO^Œ∞Ö’ „Ñ¨`º« HõOΔ QÍ<À, Ñ¨~ÀHõOΔ QÍ<À, JãÖÑ¨ÓiÎQÍ<À, ãÖÑ¨ÓiÎQÍ<À,
ãÖ„Ñ¨^•Ü«∞ |^ŒOú QÍ LO@∞Ok. Wq |∞kúx, PÖ’K«#Å#∞, `≥eq`Õ@Å#∞, Ñ¨^∞Œ #∞ ÃÑ_»`å~Ú.*Ï˝# HÀiHõ#∞ Hõey™êÎ~Ú.
`≥eqx „Ñ¨Hõ\ ˜™êÎ~Ú, ã¨=∞ã¨ºÅ#∞ Ñï+¨¯iOKÕ H“â◊ÖÏºxfl Hõeæ™êÎ~Ú. WO^Œ∞Ö’ PÇ¨¡^ŒO K«=∞`å¯~°O LO\Ï~Ú.
69 =∞# *Ï#Ñ¨^Œ ™êÇ≤Ï`«ºO
● á⁄_»∞Ñ¨Ù Hõ^äŒ - ÅHõΔ}ÏÅ∞
(i) H˘O_»O`« ÉèÏ"åxfl Ju `«‰õΩ¯= =∂@Ö’¡ JOkOK«_»"Õ∞ á⁄_»∞Ñ¨Ù Hõ^äŒÅ =ÚYº ÅHõΔ}O. =∞„i K≥@ìO`« ÉèÏ"åxfl
^•x q`«Î#=∞O`« q+¨Ü«∞OÖ’ ^•z ÃÑ@ì_»O á⁄_»∞Ñ¨Ù Hõ^äŒÅ „Ñ¨`ÕºHõ`«.
(Z) L^• :- K«∂¿ãÎ XHõ\ ˜ f¿ãÎ Ô~O_»∞ - `«Å‰õÄ, `ÀHõ‰õΩ XHõ>Ë \’Ñ‘.
K≥Ñ¨CHÀO_ç Ñ≤Å¡Å∞ - Jk g∞ *Ë|∞Ö’¡ LO@∞Ok – (ÃÑ#∞fl)
(a) ÑÖ_»∞HÍx ÑÖ_»∞ ÑÖ_»∞ "≥<≥flÅ K≥O_»∞
"≥O_ç HÍx ÑÖ_»∞- q`«Î#OÖËx ÑÖ_»∞
ÑÖ_»∞ Ñ¨\ ˜ì <˘‰õΩ¯ Ñ¨~°=∞ã¨<åºã≤~å ( qÉèí∂`«ÑÖ_»∞)
(ii) xQÆ∂_è»`« ^•y LO_»_»O
nxÖ’ xQÆ∂_è»`«fiO ^•y LO@∞Ok.
(Z) L^• :- K«Å¡<≥·# ( K«#∞flÖËx ) P=ÙáêÅ∞ – ("å#)
(a) U^À =∞#"å_»x =Ó~°∞‰õΩ<åfl#∞ WO^Œ∞Ö’ ^•y# „áê}˜ – (^À=∞)
5. *Ï#Ñ¨^Œ Hõà◊Å#∞ ¿Ñ~˘¯#O_ç.
[:- *Ï#Ñ¨^Œ q*Ï˝#OÖ’x Jxfl JOâßÅÖ’ H˘O`« HõàÏ`«‡Hõ QÆ∞}O LOk. *Ï#Ñ¨^Œ ™êÇ≤Ï`«ºOÖ’x XHõ
JOâ◊O ~°OQÆã¨÷ÅO g∞^Œ „Ñ¨^Œi≈OK«|_ç`Õ Jk '*Ï#Ñ¨^Œ („Ñ¨^Œ~°≈#)Hõà◊— QÍ ¿Ñ~˘¯#|_»∞`«∞Ok. ãÖw`«O, #$`«ºO,
~°∂Ñ¨HõO =¸_çO\˜H˜ ãÖ|O^èŒO L#fl "å\˜x *Ï#Ñ¨^ŒHõà◊Å∞QÍ q^•fiOã¨∞Å∞ ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞.
=º+≤ì#$`åºÅ∞, ã¨q∞+≤ì#$`åºÅ∞, <å@HÍÅ∞, ãÖw`«O, z„`«ÖËY#O, tÅÊO, "åã¨∞ÎHõà◊ `«k`«~° JOâßÅhfl
*Ï#Ñ¨^Œ „Ñ¨^Œ~°≈# Hõà◊Å „HÕkH˜ =™êÎ~Ú. =$uÎÖ’, PKå~° ãÖ„Ñ¨^•Ü«∂Ö’¡ x`«ºO `«# =º=Ç¨~åÅ#∞ x~°fiÇ≤Ïã¨∂Î<Õ
*Ï#Ñ¨^Œ∞Å∞, ÑÖ_»∞QÆÅ∞, *Ï`«~°Å∞, =∞iÜ«Ú „Ñ¨`ÕºHõ ãÖ^Œ~åƒùÖ’¡ ~å„u"Õà◊Ö’¡ QÍx, ~À[O`å QÍx q<À^ŒO HÀãÖ
`«=∞"≥·# „Ñ¨`ÕºHõ"≥∞ÿ# Hõà◊Å#∞ L`åûÇ¨ÏOQÍ „Ñ¨^Œi≈™êÎ~°∞.
Ü«∞HõΔQÍ<åÅ∞, z~°∞`«Å <å\ÏºÅ∞, `«O^Œ<å# P@Å∞, |∞é]Hõ^äŒÅ∞, gkè ÉèÏQÆ=`åÅ∞, HÀÖÏ\ÏÅ∞, Éèí[#Å∞
Ñ¨QÆ\ ˜ "ÕëêÅ∞, ÉÁ=∞‡ÖÏ@Å∞, K≥Hõ¯ÉÁ=∞‡ÖÏ@Å∞, |∞@ìÉÁ=∞‡ÖÏ@Å∞, QÍ~°_ç q^ŒºÅ∞, Ñ¨Ùe"ÕëêÅ∞, Jâ◊fi#$`åºÅ∞
"≥Ú^ŒÖˇ·# "å\˜`À áê@∞, `«=∞ „Ñ¨`ÕºHõ â‹·eÖ’ áê_»∞`«∞O\Ï~°∞.
6. *Ï#Ñ¨^Œ ˆQÜ«∂Å ÅHõΔ}ÏÅ#∞ `≥Å∞Ñ¨Ù`«∂, Hõ^ä•ˆQÜ«∂Ö’¡x ~°HÍÅ#∞ ~åÜ«∞O_ç.
[:- *Ï#Ñ¨^Œ ™êÇ≤Ï`«º=∞O`å =K«# ~°∂ÑÖÖ’, Hõq`«fi ~°∂ÑÖÖ’ LO@∞Ok. Hõq`«fi ~°∂ÑÖÖ’ LO_Õq
*Ï#Ñ¨^Œ ˆQÜ«∂Å∞. Wq Ô~O_»∞ q^è•Å∞ : 1. Hõ^ä• ~°Ç≤Ï`« ˆQÜ«∂Å∞ 2. Hõ^ä• ã¨Ç≤Ï`« ˆQÜ«∂Å∞
*Ï#Ñ¨^Œ ˆQÜ«∂efl ÑïjeOz#Ñ¨C_»∞ "å\˜H˜ D „HÕk ÅHõΔ}ÏÅ∞ LO\ÏÜ«∞x `≥Å∞ã¨∞ÎOk.
2. xÜ«∞q∞`« ã¨fi~°∂ÑÖ ÖËHõáÈ=_»O, *Ï#Ñ¨^Œ ˆQÜ«∞O XH˘¯Hõ¯i <À@ XH˘¯Hõ¯ ~°∂áêxfl k^Œ∞Ì‰õΩO@∞Ok. XHõ
„Ñ¨Kå~°=∞`å~Ú.
6. áê_»∞H˘#∞@‰õΩ gÅ∞QÍ LO_»@O.
7. Pâ◊√=ÙQÍ K≥Ñ¨Ê|_»@O *Ï#Ñ¨^Œ ˆQÜ«∂Å =∞~À ÅHõΔ}O.
8. Ñ¨Ù#~å=$uÎx Hõey LO_»@O. „Ñü K«~°}O z=~° ÖË^• "≥Ú`«ÎO K«~°}"≥∂ =∞~°Å =ã¨∞ÎOk.
9. [# ™ê=∂#º [#∞Å Ü≥ÚHõ¯ rq`«O, "åi Pâ◊Ü«∂Å∞ "Õ_»∞HõÅ∞
Hõ^ä• ˆQÜ«∂Å∞ - ~°HÍÅ∞ : Hõ^ä•ˆQÜ«∂Ö’¡ =ÚYºOQÍ
1. áœ~å}˜Hõ ˆQÜ«∂Å∞ 2. Kåi„`«Hõ ˆQÜ«∂Å∞ 3. =∞`« ãÖ|O^èŒ ˆQÜ«∂Å∞
4. áê~°=∂i÷Hõ ˆQÜ«∂Å∞ 5. â◊$OQÍ~° ˆQÜ«∂Å∞ 6. J^Œ∞ƒù`«~°ã¨ ˆQÜ«∂Å∞
7. Hõ~°∞}~°ã¨ ˆQÜ«∂Å∞
8. Ç¨ã¨º~°ã¨ ˆQÜ«∂Å∞ =Ú#flQÆ∞#q LO\Ï~Ú. "å\˜x QÆ∂iÛ H˘O`« `≥Å∞ã¨∞‰õΩO^•O
B. HÕk „Ñ¨â◊flÅ‰õΩ S^Œ∞ "åHÍºÖ’¡ ["å|∞Å∞ ~åÜ«∞O_ç
1. *Ï#Ñ¨^Œ∞Å∞ JO>Ë Z=~°∞?
● *Ï#Ñ¨^ŒO J#QÍ Ñ¨Öˇ¡Ö’¡ LO_Õ "åˆ~ *Ï#Ñ¨^Œ∞Å∞
● *Ï#Ñ¨^Œ∞Å‰õΩ ãÖ|OkèOz# ™êÇ≤Ï`«ºO *Ï#Ñ¨^Œ ™êÇ≤Ï`«ºO.
● *Ï#Ñ¨^Œ ™êÇ≤Ï`«ºO KåÖÏ „áêp#"≥∞ÿ#k.
● *Ï#Ñ¨^Œ ™êÇ≤Ï`åºxfl J^èŒºÜ«∞#O KÕÜ«∞_»O =Å¡ „Ñ¨[Å PKå~° =º=Ç¨~åÅ∞, ãÖ„Ñ¨^•Ü«∂Å∞, ãÖã¨¯ $u
`≥Å∞ã¨∞HÀ=K«∞Û#∞.
● ãÖã¨¯ $uH˜ ãÖ|OkèOz# JOâßÅ∞ HÍÅQÆ~°ƒùOÖ’ Hõeã≤ áÈ‰õΩO_® *Ï#Ñ¨^Œ ™êÇ≤Ï`«ºO HÍáê_»∞`«∞Ok.
● *Ï#Ñ¨^Œ ™êÇ≤Ï`«ºO ã¨=∂*Ïxfl Z‰õΩ¯=QÍ „ÑüaOaOÑ¨*Ëã¨∞ÎOk.
71 =∞# *Ï#Ñ¨^Œ ™êÇ≤Ï`«ºO

2. *Ï#Ñ¨^Œ ˆQÜ«∞ ÅHõΔ}ÏÅ#∞ ¿Ñ~˘¯#O_ç.
[:- *Ï#Ñ¨^Œ ˆQÜ«∂efl ÑïjeOz#Ñ¨C_»∞ "å\˜H˜ D „HÕk ÅHõΔ}ÏÅ∞ LO\ÏÜ«∞x `≥Å∞ã¨∞ÎOk.
2. xÜ«∞q∞`« ã¨fi~°∂ÑÖ ÖËHõáÈ=_»O, *Ï#Ñ¨^Œ ˆQÜ«∞O XH˘¯Hõ¯i <À@ XH˘¯Hõ¯ ~°∂áêxfl k^Œ∞Ì‰õΩO@∞Ok. XHõ
„Ñ¨Kå~°=∞`å~Ú.
3. *Ï#Ñ¨^Œ ˆQÜ«∂Å∞ ã¨∂÷ÅOQÍ Zxfl ~°HÍÅ∞? Jq Uq?
[:- *Ï#Ñ¨^Œ ˆQÜ«∂Ö’¡x ÉèÏ=O, ãÖ^Œ~åƒùxfl |\˜ì, "å\˜x D „HÕk q^èŒOQÍ qÉèílOK«=K«∞Û.
1. Ñ¨x áê@Å∞ 2. áê~°=∂i÷Hõ ˆQÜ«∂Å∞ 3. ÉÏO^èŒ=º ˆQÜ«∂Å∞ 4. Ñ≤Å¡Å áê@Å∞
5. "Õ_»∞Hõ áê@Å∞ 6. HõÅ∞Ñ¨Ù áê@Å∞ 7. Ç¨ã¨º w`åÅ∞ 8. Hõhfl\˜ áê@Å∞
4. á⁄_»∞Ñ¨Ù Hõ^äŒÅx "Õ\ ˜x JO\Ï~°∞?
[:- á⁄_»∞Ñ¨Ù Hõ^äŒÖ’ K«=∞`å¯~°O, xQÆ∂_è»"≥∞ÿ# ÉèÏ=O Hõeã≤ LO\Ï~Ú. WO^Œ∞Ö’x ~°Ç¨Ïã¨ºO `≥Å∞ûHÀ"åÅ<Õ
`«Ñ¨# XHõ"≥·Ñ¨Ù, nx QÆ∞@∞ì qÑ≤Ê `«# `≥eq `Õ@Å#∞ #Å∞QÆ∞iÖ’ x~°∂Ñ≤OK«∞HÀ"åÅ<Õ HÀiHõ =∞~˘Hõ "≥·Ñ¨Ù LO_»_»O`À
[#O á⁄_»∞Ñ¨Ù Hõ^äŒÅO>Ë ZO`«QÍ<À W+¨ìÑ¨_»∞`å~°∞.
á⁄_»∞Ñ¨Ù Hõ^äŒÅ#∞ K≥Ñ¨Ê=K«∞Û. qÑ¨Ê=K«∞Û, qxÑ≤OK«=K«∞Û. PÖ’K«<åâ◊H˜Îx Ñ¨^Œ∞#∞ ÃÑ>Ëì á⁄_»∞Ñ¨Ù Hõ^äŒÅO>Ë
Ñ≤Å¡Å∞ W+¨ìÑ¨_»`å~°∞. Ñ≤Å¡Å‰õΩ ~°Hõ~°HÍÅ á⁄_»∞Ñ¨Ù Hõ^äŒÅ∞ "Õã≤ "åà◊§ "≥∞^Œ_»∞‰õΩ Ñ¨^Œ∞#∞ ÃÑ\Ïìe. á⁄_»∞Ñ¨Ù Hõ^äŒÅ∞
`«Ü«∂~°∞ KÕÜ«∞_»O Hõ+¨ìO HÍ^Œ∞, JO^Œ∞Ö’ ÅÜ«∞, „áêã¨, ~åQÆO =O\˜q LO\Ï~Ú. á⁄_»∞Ñ¨Ù Hõ^äŒÅ „Ñ¨„H˜Ü«∞ JO`å
"å„QÆ∂Ñ¨"≥∞ÿ#^Õ.
x~°fiK«#O : uHõ=∞HõÃÑ>Ëì, ãÖkQÆú"≥∞ÿ# XHõ „Ñ¨â◊fl‰õΩ K«Hõ¯QÍ ã¨=∂^è•#O J#fi~ÚOKÕ ã¨=∂™êº`«‡Hõ "åHõº"Õ∞
á⁄_»∞Ñ¨Ù Hõ^.Œä á⁄_»∞Ñ¨Ù Hõ^Œä „Ñ¨âfl◊ ~°∂ÑÖÖ’ LO_ç, JO^Œ∞Ö’ „Ñ¨`º« HõOΔ QÍ<À, Ñ¨~ÀHõOΔ QÍ<À, JãÖÑ¨ÓiÎQÍ<À, ãÖÑ¨ÓiÎQÍ<À,
ãÖ„Ñ¨^•Ü«∞ |^ŒOú QÍ LO@∞Ok. Wq |∞kúx, PÖ’K«#Å#∞, `≥eq`Õ@Å#∞, Ñ¨^∞Œ #∞ ÃÑ_»`å~Ú.*Ï˝# HÀiHõ#∞ Hõey™êÎ~Ú.
`≥eqx „Ñ¨Hõ\ ˜™êÎ~Ú, ã¨=∞ã¨ºÅ#∞ Ñï+¨¯iOKÕ H“â◊ÖÏºxfl Hõeæ™êÎ~Ú. WO^Œ∞Ö’ PÇ¨¡^ŒO K«=∞`å¯~°O LO\Ï~Ú.

HÕk „Ñ¨â◊flÅ‰õΩ <åÖËæã≤ ã¨=∂^è•<åÅ∞<åfl~Ú. "å\˜Ö’ ã¨Ô~·# ã¨=∂^è•<åxfl QÆ∞iÎOz ^•x ãÖˆH`åxfl Ñ¨Hõ¯#∞#fl
1. *Ï#Ñ¨^Œ ˆQÜ«∂Å∞ ã¨∂÷ÖOQÍ Zxfl q^è•Å∞? ( )
(J) Ô~O_»∞ (P) =¸_»∞ (W) <åÅ∞QÆ∞ (D) S^Œ∞
2. Hõ^äŒÅ∞ q<åÅ<Õ Pã¨H˜Î Z=iÖ’ LOk? ( )
(J) =∂#=ÙÅ∞ (P) [O`«∞=ÙÅ∞ (W) Ñ¨‰õΔΩÅ∞ (D) áê=ÚÅ∞
3. ˆQÜ«∞O J#QÍ? ( )
(J) ~å¿ãk (P) w¿ãk
(W) „Ñ¨Kå~°O KÕ¿ãk (D) áê_»∞H˘#∞@‰õΩ J#∞"≥·#k.
4. ã¨=∞™êº`«‡Hõ Hõ^äŒÅ#∞ U=∞O\Ï~°∞? ( )
(J) *Ï#Ñ¨^ŒHõ^äŒÅ∞ (P) á⁄_»∞Ñ¨Ù Hõ^äŒÅ∞ (W) ˆQÜ«∞ Hõ^äŒÅ∞ (D) ™ê"≥∞`«Å∞
D HÕk „Ñ¨â◊flÅ‰õΩ <åÅ∞ˆQã≤ ã¨=∂^è•<åÅ∞ L<åfl~Ú. "å\˜Ö’ ã¨Ô~·# ã¨=∂^è•#O ãÖˆH`åxfl Z^Œ∞~°∞QÍ L#fl
‰õΩO_»eÖ’ ã¨∂zOK«O_ç.
1. á⁄_»∞Ñ¨Ù Hõ^äŒÖ’ Uk ^•y LO@∞Ok? ( )
1. "åºãÖ 2. K«=∞`å¯~°O 3. HÀÑÖ 4. ^è≥·~°ºO
2. á⁄_»∞Ñ¨Ù Hõ^äŒÅ∞ „Ñ¨„H˜Ü«∞ ZÖÏO\˜k? ( )
1. "å„QÆ∂Ñ¨"≥∞ÿ#k 2. #_»Hõ~°∂ÑÖÖ’ LO@∞Ok.
3. qKå~° „Ñ¨„H˜Ü«∂ ~°∂ÑÖ 4. P#O^ŒO ÖËx „Ñ¨H˜Ü«∞.
3. XˆH QÆ∞O@Ö’ Ô~O_»∞ â◊"åÅ∞. ( )
1. HÍºÔ~@∞ì 2. =OHÍÜ«∞ 3. "Õ~°∞â‹#HÍ¯Ü«∞ 4. KÕ=∞QÆ_»¤
4. Ñ¨@∞ì ãÖzÖ’ |OQÍ~°∞ QÆ∞_»∞¡ ( )
1. HÍHõ~°HÍÜ«∞ 2. QÆ∞=∞‡_çHÍÜ«∞ 3. =∂q∞_çHÍÜ«∞ 4. ÑÖ_»∞ q∞~°ÑH¨ ÍÜ«∞
5. q„QÆÇ¨ÏÑ¨Ù+≤ª <≥·"Õ^Œº#+≤ª Uq∞\˜? ( )
1. É`åÎ~ÚÑÖ_»∞ 2. Ñ¨ÙK«ÛHÍÜ«∞ 3. *Ï=∞HÍÜ«∞ 4. Ü«∂Ñ≤ÖòÑÖ_»∞
73 =∞# *Ï#Ñ¨^Œ ™êÇ≤Ï`«ºO

6. á⁄_»∞Ñ¨Ù Hõ^äŒ #∞ ã¨$+≤ìHõ~°Î ( )
1. Ñ¨@flO „Ñ¨[Å∞ 2. H˘O_»*Ïu"å~°∞ 3. Ñ¨Öˇ¡@∂i „Ñ¨[Å∞ 4. POˆQ¡Ü«ÚÅ∞
ã¨=∂^è•<åÅ∞ : 1 - 2, 2 - 1, 3 - 3, 4 - 4, 5 - 2, 6 - 3.
1. *Ï#Ñ¨^Œ ˆQÜ«∂Å∞ Wxfl ~°HÍÅ∞QÍ K≥Ñ¨Ê=K«∞Û. ( )
1. 3 2. 5 3. 2 4. 4
2. *Ï#Ñ¨^Œ ˆQÜ«∂Å∞ Z‰õΩ¯=QÍ D q^èŒOQÍ „Ñ¨Kå~°=∞ø`å~Ú ( )
1. =∞ødHõ 2. ed`« 3. âßã¨# 4. „Ñ¨Ü«∞`«flO
3. qq^èŒ =º‰õΩÎÅ =∞^èŒºQÆÅ ãÖ|O^èŒ ÉÏO^èŒ"åºÅ‰õΩ K≥Ok#q ( )
1. áê~°=∂i÷Hõ ˆQÜ«∂Å∞ 2. Ñ¨x áê@Å∞
3. ÉÏO^èŒ=º w`åÅ∞ 4. =$uÎ áê@Å∞
4. Hõ~°∞}~°™ê`«‡Hõ"≥∞ÿ#q ( )
1. =$uÎ áê@Å∞ 2. "Õ_»∞Hõ áê@Å∞ 3. Hõhfl\˜ áê@Å∞ 4. Ñ≤Å¡Å áê@Å∞
5. â◊√ÉèíHÍ~åºÖ’¡ áê_Õq ( )
1. Ñ≤Å¡Å áê@Å∞ 2. Hõ~°∞}~°™êÅ∞ 3. Ç¨ã¨ºw`åÅ∞ 4. "Õ_»∞Hõ áê@Å∞
ã¨=∂^è•<åÅ∞ : 1 - 2, 2 - 1, 3 - 3, 4 - 3, 5 - 4.
1. ~å=∂Ü«∞}ÏxH˜ ãÖ|OkèOz# *Ï#Ñ¨^Œ ˆQÜ«∞O Uk? ( )
(J) „Ñ¨Ç¨¡^Œ K«i„`«O (P) "å=∞# q[Ü«∞O (W) Ti‡àÏ^Õq x„^Œ (D) Ñ¨ÖÏfl\˜ g~°Hõ^äŒ
2. *Ï#Ñ¨^Œ ˆQÜ«∂xfl Zxfl q^è•Å∞QÍ qaè[OK«_»O [iyOk? ( )
(J) <åÅ∞QÆ∞ (P) P~°∞ (W) Zxq∞k (D) Ñ¨k
3. ÉÁaƒe Hõ^äŒ U Hõ^ä• ˆQÜ«∂xH˜ ãÖ|OkèOz#k? ( )
(J) áœ~å}˜Hõ ˆQÜ«∞O (P) Kåi„`«Hõ ˆQÜ«∞O (W) áê~°=∂i÷Hõ ˆQÜ«∞O (D) J^Œ∞ƒù`«~°ã¨ˆQÜ«∞O
4. D „HÕk "å\˜Ö’ J^Œ∞ƒù`« ~°ã¨ „áê^è•#º"≥∞ÿ#k Uk? ( )
(J) ã¨~åfi~Ú áêÑ¨#fl Hõ^äŒ (P) ÅHõΔ}^Õ=~° #=Ùfi (W) HÍOÉè’[~åAHõ^äŒ (D) HÍ=∞=∞‡ Hõ^äŒ
5. QÆ^Œº Hõ^äŒ<åÅ∞ Zxfl q^è•Å∞? ( )
(J) Ô~O_»∞ (P) =¸_»∞ (W) <åÅ∞QÆ∞ (D) S^Œ∞
["å|∞Å∞ : 1 - W, 2 - D, 3 - P, 4 - W, 5 - P.
J^Œ#Ñ¨Ù JOâßÅ∞
D ˆQÜ«∂xfl K«^Œ=O_ç. WÖÏO\˜ WOH˘xfl ˆQÜ«∂Å∞ ¿ãHõiOK«O_ç. áê_»∞HÀO_ç.
¢ã‘ÎÅ∞ áê_»∞‰õΩ<Õ *Ï#Ñ¨^Œ áê@Ö’¡ J™ê^èŒº=ÚO_»^Œ∞. *Ï#Ñ¨^•Å∞, "åiH˜ W+¨ì"≥∞ÿ# |`«∞Hõ=∞‡ ÑÖ_»∞QÆ
áê@Ö’¡ ã‘`å^Õqx QÆ∞iOz áê_»∞HÀ=_»"Õ∞ HÍ^Œ∞, ã‘`å^Õq`À |`«∞Hõ=∞‡ P@#∞ P_çOKå~°∞. ã‘`å^Õq JÜ≥∂^èŒºÖ’
L#flÑ¨C_»∞ XHõ=∂~°∞ |`«∞Hõ=∞‡ ÑÖ_»∞QÆ =zÛO^Œ@.
^Œâ◊~°^èŒ =∞Ç¨Ï~åA HÀÖò #QÆ~°∂ =ÚO^Œ~å HÀÖò
ã¨∞q∞„`« QÆ\ ˜ìOK≥ ,, ã¨∞Hõ¯Å ^Œ~åfi[ ,,
H“ã¨Åº `À_çOK≥ ,, ã¨HÍ¯xÉÏ~Ú ,,
`«OˆQ_»∞ Ñ¨Ó=ÙÖÏ¡ ,, ã≤zÛÅ ¿ÑiOz ,,
`«~°∞}©`å ÉÏÜ≥∞ ,, ã‘`å`À<å_» ,,
QÆ∞=∞‡_ç Ñ¨Ó=ÙÅ¡ ,, ã≤aƒÅ ¿ÑiOz ,,
QÆ∞}Ï=u `åÉ’ÜÕ∞ ,, ã‘`À<å_» ,,
L„^•HõΔ Ñ¨Ó=ÙÅ¡ ,, ã≤aƒÅ ¿ÑiOz ,,
Ti‡àÏ `åÉÏÜ≥∞ ,, ã‘`å`À <å_» ,,
=∞ÖÏ¡~Ú Ñ¨Ó=ÙÅ¡ ,, ã≤aƒÅ ¿ÑiOz ,,
=∂à◊q `åÉÏÜ≥∞ ,, ã‘`å`À <å_» ,,
KÕ=∞Ou Ñ¨Ó=ÙÅ¡ ,, ã≤aƒÅ ¿ÑiOz ,,
„â◊√`«H©iÎ `åÉÏÜ≥∞ ,, ã‘`å`À <å_» ,,
u"åã¨∞ÖË~ÚOKÕ ,, ã‘`åH˘O^ŒiH˜ ,,
"å~Ú<åeÑ≤ÊOKÕ ,, =~°∞™ê`À ã‘`« ,,
|`«∞Hõ=∞‡ [~°∞Ñ¨ÙHÀ=_»"Õ∞ HÍ^Œ∞, ã‘`«=∞‡`À Hõeã≤ P_»@"Õ∞ P"≥∞ J`«ÎÅQÆ∞ H“ã¨Åº, ã¨∞q∞„`«∞Å‰õΩ =∞iÜ«Ú
`À_çHÀ_»à◊√§ S# Ti‡à◊, =∂à◊q, „â◊√uH©iÎÅ‰õΩ Z‰õΩ¯= ãÖ|~°O. D ÑÖ_»∞QÆÖ’ ‰õΩ@∞O| ã¨Éèí∞ºÅO^Œ~°∞
L`åûÇ¨ÏOQÍ áêÖÁæO\Ï~°x† ZO`À L`åûÇ¨ÏOQÍ |`«∞Hõ=∞‡#∞ ¿Ñ~°∞™êÎ~°x `≥Å∞ã¨∞ÎOk.
75 =∞# *Ï#Ñ¨^Œ ™êÇ≤Ï`«ºO

9 `≥Å∞QÆ∞ „áêp#`«
=∞x+≤ `«# ÉèÏ"åÅ#∞, J#∞Éèí∂`«∞Å#∞ „Ñ¨Hõ\ ÕKÕ "å„QÆ∂Ñ¨ ™ê^èŒ#O ÉèÏ+¨. =∂#=Ù_»∞ U~°Ê~°∞K«∞‰õΩ#fl
Ju=ÚYº"≥∞ÿ# JOâßÖ’¡ ÉèÏ+¨ XHõ\ ˜. Ñ¨Ù~å`«# HÍÅOÖ’ ÉèÏ+¨ ÖË^Œ∞. ãÖ[˝Å^•fi~å, â◊ÉÏÌÅ ^•fi~å Jaè„áêÜ«∂Å#∞
=ºHõÎÑïKÕ"å~°∞. `«~°∞"å`« â◊ÉÏÌÅ‰õÄ, ^èŒfi#∞Å‰õÄ "å\˜ J~å÷Å‰õÄ ãÖ|O^è•xfl HõeÊOK«∞‰õΩ<åfl~°∞.
„H©. Ñ¨Ó. #∞O_Õ `≥Å∞QÆ∞ÉèÏ+¨ "å_»∞HõÖ’ L#flk. nxH˜ Z<Àfl P^è•~åÅ∞<åfl~Ú. =∞#^Õâ◊OÖ’ Ç≤ÏOnÉèÏ+¨
`«~åfi`« J`«ºkèHõ ãÖMÏº‰õΩÅ∞ =∂\Ï¡_Õ ÉèÏ+¨ `≥Å∞QÆ∞. „H©.Ñ¨Ó. 600 „áêO`«O #∞O_Õ PO„^èŒ, JO„^èŒ, JO^èŒHõ, PO^èŒHõ,
„ueOQÆ, „uHõoOQÆ, `≥Å∞QÆ∞, `≥#∞OQÆ∞, `≥#∞QÆ∞ "≥Ú^ŒÖˇ·# Ñ¨^•Å∞ Hõ#|_»∞`«∞<åfl~Ú.
JÉèÏº™êÅ∞
„Ñ¨â◊flÅ∞ - ["å|∞Å∞
I. S^Œ∞
"åHÍºÖ’¡ ["å|∞Å∞ ~åÜ«∞O_ç.
1. PO„^èŒ â◊|ÌO ^Õâ◊"åK«HõOQÍ ZHõ¯_» "å_»|_çOk?
PO„^èŒ∞Å =∂`«$ÉèÏ+¨‰õΩ PO„^èŒO, `≥Å∞QÆ∞, `≥#∞QÆ∞ J<Õ =¸_»∞ ¿Ñ~°∞¡ L<åfl~Ú. PO„^è•, PO„^èŒ J<Õ â◊ÉÏÌÅ∞
~°∂áêO`«~åÖˇ#· ãÖã¨¯ $u Ñ¨^•Å∞. PO„^èŒ â◊|Oú "≥Ú^ŒÅ∞ *ÏuÑ¨~O° QÍ#∂ `«~∞° "å`« ÉèÏëê Ñ¨~O° QÍ#∂, ^Õâ"◊ åK«HOõ QÍ#∂
„Ñ¨Kå~°OÖ’H˜ =zÛ#@∞¡ `≥Å∞ã¨∞ÎOk.
"åb‡H˜ q~°z`« ~å=∂Ü«∞}OÖ’ "å#~°∞Å∞ ã‘`H« ÀãÖ "≥`H« =õ Åã≤# ~å*ÏºÖ’¡ PO„^èŒ ^ÕâO◊ ‰õÄ_® ¿Ñ~˘¯#|_çOk.
„H©.â◊. 6= â◊`å|ÌOÖ’x =~åÇ¨Ïq∞Ç¨ï~°∞_»∞ `«# |$Ç¨Ï`«ûOÇ≤Ï`«Ö’ PO„^èŒ^Õâßxfl ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞. PO„^èŒ^Õâ◊O J<Õ
Ñ¨ÔŒ `À áê@∞QÍ PO^è•Ñ¨ÔŒä , JO^ä^Œ \Œ ,ì˜ PO„^ŒÑ^¨ OŒ , PO„^è=Œ ∞O_»ÅO, PO„^èŒ q+¨Ü∞« O "≥Ú^ŒÖ#·ˇ q. ^Õâ"◊ åK«HÍÅ∞QÍ
HõxÑ≤ã¨∞Î<åfl~Ú. „H©IIâ◊II 340Ö’ =∞Å¡^Õ=#Ok â◊~°‡ ^•#Pã¨#OÖ’ 'PO„^èŒ=∞O_»ÅO— J<Õ „Ñ¨Ü≥∂QÆO LOk.
2. `˘e `≥Å∞QÆ∞ âßã¨#O QÆ∞iOz q=iOK«O_ç.
["å|∞ – âß`«"åÇ¨Ï#∞Å∞ "Õ~ÚOz# J=∞~å=f ã¨∂úÑÖ „H©â◊ 1= â◊`åÉÏÌxH˜ K≥Ok#k. D âßã¨#OÖ’ <åQÆ|∞ J<Õ
`˘e `≥Å∞QÆ∞Ñ¨^ŒO HõxÑ≤OzOk. âßã¨<åÖ’¡ "å_ç# `˘e `≥Å∞QÆ∞ Ñ¨^Œ=∞x "≥Ú@ì"≥Ú^Œ@ QÆ∞iÎOz#"å~°∞ "Õ@∂i
„Ñ¨ÉèÏHõ~ü¢âßã≤ÎQÍ~°∞.
`≥Å∞QÆ∞ÉèÏ+¨Ö’ "≥Ú@ì"≥Ú^Œ\ ˜ =K«#âßã¨#O Z„~°QÆ∞_çáê_»∞ âßã¨#O. D âßã¨<åxfl H©â◊. 575–600 =∞^èŒº
HÍÅOÖ’ "Õ~ÚOKå~°∞. Hõ_»Ñ¨lÖÏ¡, Hõ=∞ÖÏÑ¨Ù~°O `åÅ∂HÍ Z„~°QÆ∞_çáê_»∞Ö’x K≥#flˆHâ◊=™êfiq∞ PÅÜ«∞OÖ’ ˆ~<å\˜
KÀà◊ =OâßxH˜ K≥Ok# ziHõÖò=Ú`«∞Î~åA "Õ~ÚOz# âßã¨#q∞k.
3. q[Ü«∞#QÆ~° ~å[=OâßÅ#∞ `≥ÅÊO_ç.
PO„^èŒ^Õâßxfl áêeOz# "åiÖ’ K≥Ñ¨CHÀ^Œy#"å_»∞ q[Ü«∞#QÆ~° ~åAÅ∞. „H©â◊ 1150–1323 =~°‰õΩ HõoOQÆ
„áêO`«O `«ÑÊ¨ PO„^è^Œ âÕ ß#flO`«\h˜ Ñ¨ÓiÎQÍ ÑïáêÅ#KÕã#≤ "å~°∞ HÍHõfÜ«ÚÅ∞. giÑ¨`<« å#O`«~O° Ç¨ÏiÇ¨Ï~° |∞Hõ¯~åÜ«∞
`≥Å∞QÆ∞*Ïu =∞#k xO_»∞QÆ "≥Å∞QÆ∞*Ïu =∞#k
™È^Œ~°∞Å∞ q^•º~°}º™êfiq∞ Pjã¨∞ûÅ`À „H©â◊ 1336Ö’ q[Ü«∞#QÆ~° ™ê„=∂*Ïºxfl ™êúÑ≤OKå~°∞. D ™ê„=∂*Ïºxfl
=~°∞ã¨QÍ ãÖQÆ=∞, ™êà◊√=, `«∞à◊√=, J~°g\˜ =Oâ◊ã¨∞úÅ∞ áêeOKå~°∞. g~°∞ L^ŒÜ«∞yi, K«O„^Œyi, QÆ∞uÎ, QÆO_çHÀ@,
ÃÑ#∞Q˘O_», H˘O_»g_»∞Å#∞ ~å[^è•#∞Å∞QÍ KÕã¨∞H˘x `≥Å∞QÆ∞ ^Õâßxfl áêeOKå~°∞. giÖ’ `«∞à◊√= =OâßxH˜ K≥Ok#
NHõ$+¨‚^Õ=~åÜ«ÚÅ∞ ã¨∞„Ñ¨ã≤^Œ∞ú_»∞. Q˘Ñ¨Ê `≥Å∞QÆ∞ ÉÏëêaè=∂x. DÜ«∞# `«# P™êú#OÖ’ J+¨ìkQÆ∞æ[Hõ=ÙÅ#∞ áÈ+≤Oz
"åiKÕ J<ÕHõ „Ñ¨|O^è•Å#∞ ~°zOÑ¨KÕÜ«Ú@ÜÕ∞HÍHõ `å#∂ ‰õÄ_® ã¨fiÜ«∞OQÍ „QÆO^èŒ~°K«# KÕâß_»∞. JO^Œ∞ˆH DÜ«∞#
HÍÖÏxfl ™êOã¨¯ $uHõOQÍ ã¨fi~°‚Ü«ÚQÆ=∞x JO\Ï~°∞.
4. ^Œã¨~å ÑÖ_»∞QÆ#∞ ZO^Œ∞‰õΩ [~°∞Ñ¨Ù`«∞O\Ï~°∞?
^Œã¨~å JO>Ë ^Œãπ Ç¨Ï~å Jx JO>Ë N~å=∞K«O„^Œ=¸iÎ ã‘`åÑ¨Ç¨Ï~°} QÍqOz# ~å=}Ïã¨∞~°∞x Ñ¨k`«ÅÅ∞
#iH˜ ãÖÇ¨ÏiOz# ãÖ^Œ~°ƒùOQÍ [~°∞Ñ¨Ù‰õΩ<Õ q[Ü≥∂`«û=OQÍ ‰õÄ_® nxx =º=Ç¨Ïiã¨∂Î LO\Ï~°∞. ~å=Ú_»∞ ãïQÍ
"åxx PjfiÜ«Ú[=∂ãÖ #=q∞ ukè<å_»∞ ãÖÇ¨ÏiOz<å_»∞. JO^Œ∞=Å¡ nxx ^Œã¨~å"≥·Éèí=OQÍ ^Œâ◊q∞<å_»∞
[~°∞Ñ¨Ù`«∞O\Ï~°∞. ^Œâ◊Ç¨Ï~å JO>Ë Ñ¨káêáêÅ#∞ Ç¨ÏiOKÕk Jx J~°úO K≥áêÎ~°∞ ^≥·=A˝Å∞.
PjfiÜ«Ú[=∂ã¨=∞O^Œ∞ ^Õq#=~å„`«∞Å∞ â◊~°#fl=~å„`«∞Å∞ Jx Ñ≤Å∞ã¨∂Î â◊√^Œúáê_»ºq∞ ukè`À „áê~°OaèOz
`˘q∞‡k ~ÀAÅ∞ D #=~å„`«∞Å∞ "≥·Éèí=OQÍ KÕ™êÎ~°∞. J=∞‡"åix ~ÀAHÀ J=`å~°OQÍ `˘q∞‡k~ÀAÅ∞ JÅOHõiOz,
J~°Û#Å∞ KÕã≤, #=q^èŒ Ñ≤O_ç=O@Å`À x"Õ^Œ#Å∞ KÕ™êÎ~°∞. „â◊=}Ï#HõΔ„`«Ü«ÚHõÎ ^Œâ◊q∞ ukè# q[Ü«∞ ^Œâ◊q∞`À D
^Œã¨~å"≥·Éèí"åÅ∞ Ñ¨ÓiÎ KÕ™êÎ~°∞.
5. *ÏfÜ«∞ ÑÖ_»∞QÆÅ#∞ ÑïK«Ü«∞O KÕÜ«∞O_ç.
Ü«∂O„uHõ r=<åxfl QÆ_ç¿Ñ „Ñü =∞x+≤H© ÑÖ_»∞QÆÅ∞ L`åûÇ¨xfl Hõey™êÎ~Ú. D ÑÖ_»∞QÆÅ∞ J<ÕHõ ~°HÍÅ∞.
H˘xfl áœ~å}˜Hõ ãÖ|^èŒ"≥∞ÿ#q. H˘xfl Kåi„`«Hõ „áê^è•#ºO`À ‰õÄ_»∞‰õΩ#flq. =∞i H˘xfl ™ê=∂lHÍOâßÅ „áê^è•#º`«#∞
ãÖ`«iOK«∞‰õΩ#flq. H˘xfl „Ñ¨Hõ$u |∞∞`«∞ ãÖ|^èŒ"≥∞ÿ#q.
H˘xfl ÑÖ_»∞QÆÅ *ÏfÜ«∞ JOâßÅ „áê=ÚYº`«`À x~°fizOK«|_»∞`«∂ LO\Ï~Ú. POˆQ¡Ü«ÚÅ #∞O_ç q=ÚH˜Î
á⁄Ok ÉèÏ~°`«^Õâ◊O ™êfi`«O„`«ºO á⁄Ok# PQÆãπì 15= `Õnx ™êfi`«O„`«º k<À`«û=OQÍ [~°∞Ñ¨Ù‰õΩO\Ï=Ú. JÖÏˆQ
ÉèÏ~°`«~å*ÏºOQÆO J=∞Å∞Ö’H˜ =zÛ# [#=i 26= `Õk QÆ}`«O„`«º k<À`«û=OQÍ [~°∞Ñ¨Ù‰õΩO\ÏO. ÉèÏ~°`«*ÏuÑ≤`«
=∞Ç¨`å‡ QÍOkè =O\˜ =∞Ç¨ÏhÜ«ÚÅ Ñ¨Ù\˜ì#~ÀA#∞ ‰õÄ_® *ÏfÜ«∞ ÑÖ_»QÆQÍ =∞#O x~°fiÇ≤ÏOK«∞‰õΩO@∞<åflO.
II. W~°"≥·"åHÍºÅÖ’ ["å|∞Å∞ ~åÜ«∞O_ç.
1. `≥#∞QÆ∞, `≥Å∞QÆ∞ Ñ¨^•Å „Ñ¨Ü≥∂QÍxfl `≥Å∞ÑÖ_ç.
["å|∞:– `≥Å∞QÆ∞ ÉèÏ+¨#∞ Ñ¨Ó~°fiO PO„^èŒ=Ú, `≥#∞QÆ∞, `≥Å∞QÆ∞ J<Õ ¿Ñ~°¡`À Ñ≤eKÕ"å~°∞. g\˜Ö’ PO„^èŒ Ñ¨^ŒO
ãÖã¨¯ $`« â◊|ÌO. `≥Å∞QÆ∞, `≥#∞QÆ∞ J<Õq JK«Û `≥Å∞QÆ∞ Ñ¨^•Å∞. D Ô~O_»∞ ~°∂áêÅ∞ ÉèÏëêÑ¨~°OQÍ ##flÜ«∞ ÉèÏ~°`«OÖ’
"≥Ú^Œ\ ˜™êi HõxÑ≤™êÎ~Ú. HÍx âßã¨<åÖ’¡ HõxÑ≤OK« ÖË^Œ∞. `Õ<≥ =O\˜ =∞^èŒ∞~°"≥∞ÿ# ÉèÏ+¨ HÍ|\˜ì `≥#∞QÆ∞ Jx ~å|~üì
HÍÖò¤"≥Öò `≥eáê~°∞.
ÉèÏ~°`å=`åiHõÖ’ ##flÜ«∞:
'##flÜ«∞Éèí@∞ì `≥#∞OQÆ∞#<£ =∞Ç¨ÉèÏ~°`« ãÖÇ≤Ï`« ~°K«# |O^èŒ∞~°∞_»Ü≥∞— Jx `≥#∞OQÆ∞ Ñ¨^•xfl "å_®_»∞. =∞~À Ñ¨^ŒºOÖ’
~å[~å[#ˆ~O„^Œ∞_»∞ `«##∞. `≥#∞QÆ∞#∞ ~°K«~ÚOÑ¨Ù =∞kèHõnèÜ«ÚH˜Î"≥∞~Ú<£ Jx HÀi#@∞¡ K≥Ñ¨ÓÎ `≥#∞QÆ∞ Ñ¨^•xfl
LÑ¨Ü≥∂yOKå_»∞.
#<≥flKÀ_»∞_»∞ `«# ‰õΩ=∂~° ãÖÉè=í OÖ’ `≥#∞OQÆ∞, *Ï#∞`≥#∞OQÆ∞ Jx "å_®_»∞. ##flÜ«∞, #<≥flKÀ_»∞Å∞, `≥Å∞OQÆ∞,
`≥Å∞QÆ∞ ~°∂áêÅ#∞ „Ñ¨Ü≥∂yOK«ÖË^Œ∞. áêÅ∞¯iH˜ ™È=∞<å^èŒ∞_»∞ `≥#∞OQÆ∞, `≥Å∞QÆ∞ J<Õ Ñ¨^•Å#∞ ÉèÏëêÑ¨~°OQÍ
77 `≥Å∞QÆ∞ „áêp#`«
„Ñ¨Ü≥∂yOKå~°∞. „Ñ¨|O^èŒHÍÅO <å\˜H˜ `≥Å∞QÆ∞ J<Õ Ñ¨^ŒO ^Õâ◊"åK«HõOQÍ, ÉèÏëê"åK«HõOQÍ „Ñ¨Ü≥∂yOÑ¨|_çOk Jx
K≥Ñ¨Ê_®xH˜ D „HÕk Ñ¨^•ºxfl L^•Ç¨Ï~°}OQÍ „QÆÇ≤ÏOÑ¨=K«∞Û#∞.
`≥Å∞QÆ^ÕÅÜ«∞#fl ^Õâ◊O|∞`≥Å∞ˆQ#∞ `≥Å∞QÆ∞ =Å¡Éèí∞O_» `≥Å∞Q˘HõO_»
ZÅ¡#$Ñ¨ÙÖÁæÅ∞= <≥~°∞QÆ"Õ ÉÏ™ê_ç ^Õâ◊ÉèÏ+¨ÅO^Œ∞ `≥Å∞QÆ∞Öˇã¨û
2. *Ïu"åK«HõOQÍ PO„^èŒ Ñ¨^•xfl q=iOK«O_ç.
PO„^èŒ J<Õk `≥Å∞QÆ∞‰õΩ QÆÅ J`«ºO`« „áêp#~°∂ÑÖ. nxx "≥Ú^Œ@ *Ïu"åK«HõOQÍ, `«~°∞"å`« ^Õâ◊"åK«HõOQÍ,
P `«~åfi`« ÉèÏëê"åK«HõOQÍ „Ñ¨Ü≥∂yOKå~°∞.
1. *Ïu "åK«HOõ QÍ PO„^èŒ â◊|OÌ "≥Ú^Œ\ ™˜ êi „H©.Ñ¨Ó. 800–600 HÍÅO<å\˜ S`«~ˆ Ü«∞ „ÉÏÇ¨Ï‡}OÖ’x â◊√#âı≈Ñ¨Ùx
=$`åÎO`«OÖ’ HõxÑ≤ã¨∞ÎOk.
2. "åºã¨∞_»∞ ~°zOz# ãÖã¨¯ $`« ÉèÏ~°`«OÖ’ ã¨Ç¨Ï^Õ=Ù_»∞ PO„^èŒ∞efl F_çOKå_»x K≥Ñ¨Ê|_çOk.
3. ãÖ[Ü«Ú_»∞ ^èŒ$`«~å¢+¨μìxH˜ ^Õâ◊OÖ’x #k, [#Ñ¨^•Å ¿Ñ~°∞¡ K≥|∞`«∂ PO„^èŒ∞Å [#Ñ¨^ŒO QÆ∞iOz K≥áêÊ_»∞.
4. ^èŒ~°‡~åA KÕã≤# Jâ◊fi"Õ∞^èŒÜ«∂QÆ ãÖ^Œ~°ƒùOÖ’ J~°∞˚#∞_»∞ PO„^èŒ∞Å`À Ü«Ú^ŒúOKÕã≤#@∞¡QÍ =∞Ç¨ÉèÏ~°`«OÖ’
K≥Ñ¨Ê|_çOk.
5. „H©.â◊. 1= â◊`å|ÌOÖ’ Éèí~°`«∞_»∞ ~°zOz# <å@ºâß¢ã¨ÎOÖ’ PO„^èŒ Ñ¨^•xfl *Ïu"åK«HõOQÍ „Ñ¨Ü≥∂yOKå_»∞.
6. „H©.â◊. 2= â◊`å|ÌOÖ’ ÑïáêÅ#KÕã≤# âß`«"åÇ¨Ï#∞Å∞ PO„^èŒ~åAÅx K≥Ñ¨Ê|_çOk.
7. „H©.â◊ 3= â◊`å|ÌOÖ’ K«O„^ŒQÆ∞Ñ¨Î=∞ø~°∞ºx P™êú<åxfl ãÖ^Œi≈Oz# "≥∞QÆã¨Îhã¨∞ J<Õ q^ÕjÜ«Ú_»∞ WO_çHÍ J<Õ
„QÆO^èŒOÖ’ =∞ø~°∞ºÅ `«~åfi`« PO„^èŒ∞Å∞ Q˘Ñ¨Ê ~å[ºO QÆÅ"å~°x „"åâß_»∞.
8. D PO„^èŒ Ñ¨ÔŒ JO^è~Œ ,° PO„^èHŒ õ ~°∂áêÅÖ’ ‰õÄ_» HõxÑ≤™ÈÎOk, „Ñ‘h J<Õ „w‰õΩ K«i„`«HÍ~°∞_»∞ JO^è~Œ *° Ïu"åix,
"åi QÆ∞}QÆ}ÏÅ#∞, "≥·Éèí"åxfl, Ãã·<åºxfl =i‚OKå_»∞.
9. ÉèÏ~°`«OÖ’ ~å[ã¨∂Ü«∞ Ü«∂QÆ ãÖ^èŒ~°ƒOÖ’ ^èŒ~°‡~åA#∞ ¿ãqOK«_®xH˜ =zÛ# ~åAÖ’¡ „^•q_»∞Å`À áê@∞
PO„^èŒ∞Å∞ ‰õÄ_® L<åfl~°x „"åÜ«∞|_çOk.
10. H“~°= Ãã·#ºOÖ’ ‰õÄ_® PO„^èŒ‰õΩÅ∞ L#fl@∞¡ „"åÜ«∞|_çOk.
3. `≥Å∞QÆ∞ ^Õâßxfl Ue# ~åAÅ#∞ QÆ∞iOz „"åÜ«∞O_ç.
[. `≥Å∞QÆ∞ „áêO`åxfl qq^èŒ ~å[=OâßÅ‰õΩ K≥Ok# ~åAÅ∞ ÑïáêeOKå~°∞. „H©.Ñ¨Ó. 225 =~°‰õΩ âß`«"åÇ¨Ï#∞Å∞
áêeOKå~°∞. `≥Å∞QÆ∞^Õâßxfl áêeOz# "≥Ú^Œ\ ˜ ~å[=Oj‰õΩÅ∞ gˆ~. N=ÚY∞_»∞ D ~å*Ïºxfl™êúÑ≤OKå_»∞. gi
"≥Ú^Œ\ ˜ ~å[^è•x J=∞~å=u, Ô~O_À ~å[^è•x Ñ≤+¨ìÑ¨Ù~°O ÖË^• ÃÑ·~îå<£ (=∞Ç¨~å¢+¨ì), J#O`«~°O „H©.â◊. 225–300
=~°‰Ωõ WHΔÍfi‰õΩ =OjÜ«ÚÅ∞ áêeOKå~°∞. "åã≤+Ñì‘ Ù¨ „`« â◊HÍO`«=¸Å∞_»∞ "≥Ú^Œ\ ˜ áêÅ‰õΩ_»∞, gi ~å[^è•x q[Ü«∞Ñ¨Ùi.
gi `«~åfi`« „H©.â◊. 300–400 =~°‰õΩ |$Ç¨Ï`«ÊÖÏÜ«∞#∞Å∞, âßÅOHÍÜ«∞#∞Å∞, Ñ¨Å¡=ÙÅ∞ ÑïáêeOKå~°∞.
„H©.â◊. 400–612 =~°‰õΩ q+¨μ‚‰õΩO_ç#∞Å∞ â◊„HõÑ¨Ù~°O ~å[^è•xQÍ Hõ$ëê‚ #~°‡^•#^Œ∞Å =∞^èŒº „áêO`«O #∞O_ç
ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ =~°‰õΩ ÑïáêeOKå~°∞. =∂^èŒ= =~°‡ giÖ’ "≥Ú^Œ\ ˜áêÅ‰õΩ_»∞. J#O`«~°O „H©.â◊. 1075 =~°‰õΩ
`«∂~°∞ÊKåà◊√‰õΩºÅ∞ "ÕOy, ~å[=∞¿ÇÏO„^Œ =~åÅ#∞ ~å[^è•#∞Å∞QÍ KÕã≤H˘x áêeOKå~°∞. D =Oâ◊=¸Å Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞
[Ü«∞ã≤OÇ¨Ï =Å¡Éèí∞_»∞. ##flÜ«∞Éèí@∞ì#∞ =∞Ç¨ÉèÏ~°`« ~°K«#‰õΩ „áÈ`«ûÇ≤ÏOz# ~å[~å[#ˆ~O„^Œ∞_»∞ D =Oâ◊O"å_Õ.
„H©.â◊. 1150–1323 =~°‰õΩ HÍHõfÜ«ÚÅ∞ HõoOQÆ „áêO`«O `«Ñ¨Ê q∞ye# Ü«∂=`ü PO„^èŒ^Õâßxfl áêeOz#
Ñ¶∞¨ #∞Å∞. gi `˘e~å[^è•x H˘iq. J#O`«~O° J#∞=∞H˘O_» (UHõtÖÏ#QÆ~O° )#∞ ~å[^è•xQÍ KÕã∞¨ H˘<åfl~°∞. ~å}˜~∞° „^Œ=∞
`≥Å∞QÆ∞^Õâßxfl áêeOz# `˘e=∞Ç¨ÏÇ≤Ïà◊. J#O`«~°O „H©â◊. 1325–1448=~°‰õΩ J^ŒÌOH˜, H˘O_»g_»∞,
~å[=∞¿ÇÏO„^Œ=~åÅ#∞ ~å[^è•xQÍ KÕãH≤ ˘x ~Ô _ç~¤ åAÅ∞ áêeOKå~°∞. giÖ’ „áÈÅÜ«∞"Õ=∂Ô~_ç¤ „QÆO^è•Å#∞ ~°zOKå~°∞.
Hõ=ÙÅ#∞ áÈ+≤OKå~°∞. D`«x HÍÅOÖ’<Õ Z„~°# J~°}ºÑ¨~åfixfl Ñ¨ÓiÎKÕâß_»∞. N<å^èŒ∞_»∞ ÃÑ^ŒHÀ=∞\˜ "Õ=∂Ô~_ç¤
P™êú#OÖ’ q^•ºkèHÍiQÍ L<åfl_»∞.
„H©.â◊. 1326–1482 =~°‰Ωõ #Å¡Q˘O_», ~åK«H˘O_», ^Õ=~°H˘O_»Å#∞ Hˆ O„^•Å∞QÍ KÕãH≤ ˘x `≥ÅOQÍ}Ï „áêO`åxfl
Ñ¨^Œ‡<åÜ«∞‰õΩÅ∞ áêeOKå~°∞. J#O`«~°O „H©.â◊. 1336–1649 =~°‰õΩ L^ŒÜ«∞yi, K«O„^Œyi, QÆ∞uÎ, QÆO_çHÀ@,
ÃÑ#∞H˘O_» H˘O_»g_»∞Å#∞ ~å[^è•xQÍ KÕã≤H˘x q[Ü«∞#QÆ~° ~åAÅ∞ áêeOKå~°∞. giÖ’ `«∞à◊√= =OjÜ«Ú_≥·#
NHõ$+¨‚^Õ=~åÜ«∞Å∞ PO„^èŒÉèÏëêaè=∂xÜ≥ÿ∞ J+¨ìkQÆæ[Hõ=ÙÅ#∞ áÈ+≤Oz, `å#∞‰õÄ_® ã¨fiÜ«∞OQÍ „QÆO^è•xfl ~°zOKå~°∞.
„H©.â◊. 1518–1687 =~°‰Ωõ QÀÖÁ¯O_»#∞ ~å[^è•xQÍ ‰õΩ`«∞ÉòëêÇ≤ÏÅ∞, „H©.â◊. 1687–1724 =~°‰Ωõ "≥ÚÑ¶∞¨ Å∞Å∞,
„H©.â◊. 1724–1948 =~°‰õΩ Jã¨Ñ¶π*ÏÇ‘ÏÅ∞ áêeOKå~°∞. g~°∞ "≥Ú^Œ@ B~°OQÍÉÏ^£ `«~åfi`« ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ ~å[^è•xQÍ
áêeOKå~°∞. giHÍÅOÖ’<Õ L™ê‡xÜ«∂ qâ◊fiq^•ºÅÜ«∞O, L™ê‡<£™êQÆ~°∞Å x~å‡}O [iyOk.
4. `≥Å∞QÆ∞"åi PKå~°=º=Ç¨~åÅ#∞ `≥ÅÊO_ç.
[. "Õ^•Å∞, "Õ^•O`åÖˇ·# LÑ¨x+¨`«∞ÎÅ∞, LÑ¨x+¨`ü™ê~°"≥∞ÿ# ÉèíQÆ=næ`« gxÖ’ K≥Ñ¨Ê|_ç# =∂#= r=# ãÖ™ê¯~åÖË
ÉèÏ~°fÜ«∞ ãÖã¨¯ $uQÍ ÑïQÆ}ÕÑ¨|_»∞`ÀOk. D ãÖã¨¯ $u ÉèÏ+¨^•fi~å, PKå~°=º=Ç¨~åÅ ^•fi~å ÑÖ_»∞QÆÅ ^•fi~å,
ãÖ„Ñ¨^•Ü«∂Ö ^•fi~å =ºHõ=Î ∞=Ù`«∞Ok. HÍ|\˜ì PKå~° =º=Ç¨~åÅ∞, ÑÖ_»∞QÆÅ#∞ QÆ∞iOz H˘O`« J=QÍÇ¨Ï# J=ã¨~O° .
xÑ¶¨∞O@∞=Ù „Ñ¨HÍ~°O PKå~°O JO>Ë PK«~°}, #_»`«, „Ñ¨=~°Î#, ™êO„^•Ü«∞O J<Õ J~åúÅ∞ L<åfl~Ú. PKå~°O
J<Õk ãÖ„Ñ¨^•Ü«∞|^ŒOú QÍ Ñ¨~O° Ñ¨~Q° Í H˘#™êˆQ „Ñ¨„H˜Ü∞« . XHõ =ºH˜Î „Hõ=∞tHõ}
Δ `À xÜ«∞=∞|^Œ"ú ∞≥ #ÿ rq`«O QÆ_Ñ» _¨ ®xH˜
„áêp#∞Å∞ U~°Ê~°z# r=#q^è•#"Õ∞ PKå~°O. ^•xfl áê\ÕK«_»"Õ∞ =º=Ç¨~°O.
D PKå~åÅ∞ =∞`åÅ∞, „áêO`åÅ∞, ^ÕâßÅ#∞ |\˜ì qaè#fl"≥∞#ÿ qQÍ LO\Ï~Ú. „Ñü JKå~åxH˜ XHõ Ñ¨~=° ∂~°Oú ,
âß¢ãÜ Î‘ ∞« ^Œ$HõÊ^äOŒ LO@∞Ok. ^Õ=Ù_çx Ñ¨ÓlOK«_O» , ÃÑ^ŒÅÌ #∞ Q“~°qOK«_O» , ^Õ=ÙxH˜ <≥"· ^Õ ºŒ O ÃÑ@ì_O» , ^Õ"åÅÜ«∂xH˜
"≥à◊§_»O, H˘|ƒiHÍÜ«∞ H˘@ì_»O, „=`åÅ∞, <À=ÚÅ∞ <ÀK«∞HÀ=_»O "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ PKå~åÅ∞. ~°O*Ï<£
=∂ãÖÖ’ LÑ¨"åã¨nHõ#Δ ∞ PK«iOK«_O» , =∞ã‘^∞Œ Ö’ #=∂A „áê~°#ú KÕÜ∞« _»O "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q =Úã≤O¡ ™È^Œ~∞° Å PKå~°O.
JÖÏˆQ „Ñü Pk"å~°O, „H˜ã≤ìÜ«∞<£ =O\˜ ÑÖ_»∞QÆ~ÀAÅÖ’ K«iÛÖ’ ¢ÔH·ã¨Î= ™È^Œ~°∞Å∞ „H©ã¨∞Î ÉèíQÆ"å#∞xH˜ „áê~°ú#Å∞
KÕã¨∞ÎO\Ï~°∞. „áêOfÜ«∞ ÉèË^•xfl |\˜ì PKå~åÅ∞ "Õ~°∞QÍ HõxÊOz<å, Jxfl =∞`åÅ ™ê~°=Ú XHõ¯>Ë.
5. `≥Å∞QÆ∞"åi ÑÖ_»∞QÆÅ#∞ ÑïK«Ü«∞O KÕÜ«∞O_ç.
[. ÑÖ_»∞QÆ JO>Ë L`«û=O Jx J~°Oú . D L`«û"åxfl ãÖ^Œ~åƒùxfl J#∞ãïOz XHõ~ÀA, ~Ô O_»∞~ÀAÅ∞, =¸_»∞~ÀAÅ∞,
ÖË^• `˘q∞‡k ~ÀAÅ ÑÖ_»∞QÆQÍ [~°∞Ñ¨Ù‰õΩO\Ï~°∞. Ü«∂O„uHõ r=<åxfl QÆ_ç¿Ñ „Ñü =∞x+≤ ÑÖ_»∞QÆÅ∞ L`åûÇ¨xfl
Hõey™êÎ~Ú. ‰õΩ@∞O| ã¨Éèí∞ºÖ’¡ P#O^Œ "å`å=~°}O HõeÊ™êÎ~Ú.
[~°∞Ñ¨ÙH˘<Õ JOâßÅ#∞|\˜ì D ÑÖ_»∞QÆÅ∞ J<ÕHõ ~°HÍÅ∞. `≥Å∞QÆ∞"åi ÑÖ_»∞QÆÅÖ’ Z‰õΩ¯= áœ~å}˜Hõ
ãÖ|O^èŒ"≥∞ÿ#q. =∞iH˘xfl ™êúxHõ JOâßÅ∞, ãÖÑ¶¨∞@#Å`À =Ú_çÑ¨_ç LO\Ï~Ú. WqHÍHõ H˘xfl ÑÖ_»∞QÆÅ∞ *ÏfÜ«∞,
JO`«~å˚fÜ«∞ JOâßÅ „áê=ÚYº`«`À x~°fiÇ≤ÏOK«|_»∞`«∂ LO\Ï~Ú.
`≥Å∞QÆ∞"åi ÑÖ_»∞QÆÅÖ’ Hõ$ëê‚+qì¨ ∞, q<åÜ«∞HõKq« u, q[Ü«∞^Œâq◊ ∞, náê=o, HÍsÎHÑõ Ó¨ i‚=∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ ÑÖ_»∞QÆÅ∞
Ñ¨Ù~å}ÏOâßÅ`À =Ú_çÑ_¨ ç L<åfl~Ú. LQÍk (Ü«ÚQÍk), =ãÖ`« ÑÖK«q∞, ãÖ„HÍOu "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q „Ñ¨H$õ u ãÖ|O^è"Œ ∞≥ #ÿ
ÑÖ_»∞QÆÅ∞. |`«∞Hõ=∞‡, É’<åÅ∞, *Ï`«~°Å∞ =O\˜q ™êúxHÍOâßÅ‰õΩ ãÖÉOkèOz# ÑÖ_»∞QÆÅ∞. ™êfi`«O„`«ºk<À`«û=O,
QÆ}`«O„`«ºk<À`«û=O (iÑä¡H±_Õ) =O\˜q *ÏfÜ«∞ ÑÖ_»∞QÆÅ∞, ÉÏÅÅ k<À`«û=O, =∞Ç≤ÏàÏk<À`«û=O =O\˜q
JO`«~å˚fÜ«∞ ÑÖ_»∞QÆÅ∞. P#O^ŒOQÍ UÑÖ_»∞QÆ KÕã¨∞‰õΩ<åfl ^•x J~åúxfl, Ñ¨~°=∂~åúxfl âß¢ã‘ÎÜ«∞`«#∞ `≥Å∞ã¨∞H˘#_»O
=∞# qkè. `≥Å∞QÆ∞ „áêp#`«
79
"åºHõ~°}ÏOâßÅ∞:
I. Ñ¨^•Å#∞ HõeÑ≤ ~åÜ«Ú@, q_»nã≤~åÜ«Ú@
=Oâ◊=Ú { Å∞ ´ =OâßÅ∞ ´ =Ú=~°‚Ö’Ñ¨ãÖkè
*Ï#Ñ¨^Œ=Ú { Å∞ ´ *Ï#Ñ¨^Œ=ÚÅ∞ ´ =Ú=~°‚Ö’Ñ¨ãÖkè
^Õ"åÅÜ«∞=Ú { Å∞´ ^Õ"åÅÜ«∂Å∞ ´ =Ú=~°‚Ö’Ñ¨ãÖkè
q^•º { JkèHÍi ´ q^•ºkèHÍi ´ ã¨=~°‚n~°… ãÖkè
ÑÖK« { JOÑ¶¨∞O ´ ÑÖKåOQÆO ´ ã¨=~°‚n~°…ãÖkè
^Õ= { PÅÜ«∞=Ú ´ ^Õ"åÅÜ«∞=Ú ´ ã¨=~°‚n~°…ãÖkè
™êúÑ≤OKå_»∞ { Jx ´ ™êúÑ≤OKå_»x ´ L`«Î fiãÖkè
Hõ=ÙÅ∞ { LO_Õ"å~°∞´ Hõ=ÙÅ∞O_Õ"å~°∞ ´ L`«Î fi ãÖkè
ÃÑ·âßzHõ { PO„^èŒ ´ ÃÑ·âßzHÍO„^èŒ ´ ã¨=~°‚n~°…ãÖkè
=∞¿ÇÏO„^Œ { JK«ÅO ´ =∞¿ÇÏO„^•K«ÅO ´ ã¨=~°‚n~°÷ãÖkè
=∂@Å∞ { J#OQÆ ´ =∂@Å#OQÆ ´ L`«fiãÖkè
Ñ¨Ù#ó { L^ŒÌiOKå~°∞ ´ Ñ¨Ù#~°∞^ŒÌiOKå~°∞ ´ qã¨~°æ ãÖkè
ÉèÏ+¨ { Jaè=∂x ´ ÉèÏëêaè=∂x ´ ã¨=~°‚n~°… ãÖkè
=Oâ◊ã¨∞÷_»∞ { S# ´ =Oâ◊ã¨∞÷_≥·# ´ =$kúãÖkè
Ñ¨Ù~å} { JOâßÅ∞ ´ Ñ¨Ù~å}ÏOâßÅ∞ ´ ã¨=~°‚n~°…ãÖkè
II. q„QÆÇ¨Ï"åHÍºÅ∞ ~åÜ«Ú@ – ã¨=∂ã¨=ÚÅ∞QÍ =∂~°∞Û@
Ç≤ÏO^Œ∂ ^Õ"åÅÜ«∂Å∞ – Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ Ü≥∞Hõ¯ ^Õ"åÅÜ«∂Å∞ ´ +¨+‘ª `«`«∞Ê~°∞+¨ ã¨=∂ãÖ
™êÇ≤Ï`«ºáÈ+¨} – ™êÇ≤Ï`«º=Ú Ü≥ÚHõ¯ áÈ+¨} ´ +¨+‘ª `«`«∞Ê~°∞+¨ ã¨=∂ãÖ
ÉÏëêaè=∂x – ÉèÏ+¨Ü«∞O^Œ∞ Jaè=∂x ´ ã¨Ñ¨Îq∞ `«`«∞Ê~°∞+¨ ã¨=∂ãÖ
"≥Ú^Œ\ ˜ ~å[=Oj‰õΩÅ∞ – "≥Ú^Œ\ ˜"åÔ~·# ~å[=Oj‰õΩÅ∞ ´qâı+¨} Ñ¨Ó~°fiÑ¨^Œ Hõ~°‡^è•~°Ü«∞ ã¨=∂ãÖ
ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^Œ∞ #QÆ~°O – ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^Œ∞ J#∞ ¿Ñ~°∞ QÆÅ #QÆ~°O ´ ãÖÉèÏ=# Ñ¨Ó~°fiÑ¨^HŒ ~õ ‡° ^è•Ü«∞~°Ü∞« ã¨=∂ãÖ
S`«ˆ~Ü«∞O J<Õ ¿Ñ~°∞QÆÅ „ÉÏÇ¨Ï‡}O ´ S`«ˆ~Ü«∞ „ÉÏÇ¨Ï‡}O ´ ãÖÉèÏ=<å Ñ¨Ó~°fiÑ¨^Œ Hõ~°‡^è•~°Ü«∞ ã¨=∂ãÖ.
H“~°=ÙÅ Ü≥ÚHõ¯ Ãã·#ºO ´ H“~°=Ãã·#ºO ´ +¨+‘ª`«`«∞Ê~°∞+¨ ã¨=∂ãÖ
PKå~°=Ú#∞, =º=Ç¨~°=Ú#∞ ´ PKå~° =º=Ç¨~°=ÚÅ∞ ´ ^ŒfiO^Œfi ã¨=∂ãÖ.
JOâßÅ Ü≥ÚHõ¯ ™ê~°O ´ JOâßÅ™ê~°O ´ +¨+‘ª `«`«∞Ê~°∞+¨ ã¨=∂ãÖ
=¸_»∞ eOQÍÅ∞ QÆÅ ^Õâ◊O ´ „ueOQÆ ^Õâ◊O ´ kfiQÆ∞ ã¨=∂ãÖ
ãÖÇ≤Ï`« Ü≥ÚHõ¯ ~°K«# ´ ãÖÇ≤Ï`«~°K«# ´ +¨+‘ª `«`«∞Ê~°∞+¨ ã¨=∂ãÖ
N=∞¿ÇÏO„^Œ∞_»<Õ ¿Ñ~°∞QÆÅ Ñ¨~°fi`«O ´ ãÖÉèÏ=<å Ñ¨Ó~°fiÑ¨^Œ Hõ~°‡^è•~°Ü«∞ ã¨=∂ãÖ
#~°‡^Œ J<Õ ¿Ñ~°∞QÆÅ #k ´ #~°‡^•#k ´ ãÖÉèÏ=<å Ñ¨Ó~°fiÑ¨^Œ Hõ~°‡^è•~°Ü«∞ ã¨=∂ãÖ

â∫~°º=Ú#∞, Ñ¨~å„Hõ=∞=Ú#∞ ´ â∫~°ºÑ¨~å„Hõ=∞=ÚÅ∞ ´ ^ŒfiO^Œfi ã¨=∂ãÖ
q^ŒºÅ‰õΩ JkèHÍi ´ q^•ºkèHÍi ´ +¨+‘ì`«`«∞Ê~°∞+¨ ã¨=∂ãÖ
Ãã·x‰õΩÅ Ü≥ÚHõ¯ K«~°º ´ Ãã·xHõ K«~°º ´ +¨+‘ì`«`«∞Ê~°∞+¨ ã¨=∂ãÖ
âß„ã‘ÎÜ«∞"≥∞ÿ# ^Œ$HõÊ^äŒO ´ âßG ^Œ$HõÊ^äŒO ´ qâı+¨} Ñ¨Ó~°fiÑ¨^ŒHõ~°‡^è•~°Ü«∞ ã¨=∂ãÖ
„Ñ¨[Å Ü≥ÚHõ¯ qâßfiãÖ ´ „Ñ¨*ÏqâßfiãÖ ´ +¨+‘ì`«`«∞Ê~°∞+¨ ã¨=∂ãÖ
„Ñ¨Hõ$u – qHõ$u
ÉÏ+¨ – ÉÏã¨ =Oâ◊O – =OQÆ_»O
~°∂ÑÖ – ~°∂Ñ¨Ù ~åA – ~å}˜
q^•º – q^ÕÌ, qkÌÜ«∞
Ñ¨~åºÜ«∞Ñ¨^•Å∞
ã‘`« – *Ï#H˜, "≥∞ÿkäe
‰õΩ=∂~°∞_»∞ – `«#Ü«Ú_»∞, H˘_»∞‰õΩ, P`«‡A_»∞
„Ñ¨â◊Oã≤OK«∞ – #∞uOK«∞, ã¨∞ÎuOK«∞, á⁄QÆ_»∞
Ñ¨~°fi`«=Ú – H˘O_», yi, #QÆ=Ú, J„i
ã¨∂zOK«O_ç.
1. 'PO„^èŒ— J<Õ Ñ¨^ŒO "≥Ú^Œ@ U "åK«HõO? ( )
(1) ^Õâ◊"åK«HõO (2) *Ïu "åK«HõO (3) ÉèÏëê"åK«HõO (4) <å=∞"åK«HõO
2. '<å@ºâß¢ã¨ÎO— Ö’ PO„^èŒÑ¨^ŒO Z=~°∞ „Ñ¨Ü≥∂yOKå~°∞? ( )
(1) Éèí~°`«∞_»∞ (2) "åºã¨∞_»∞ (3) "åb‡H˜ (4) ##flÜ«∞
3. Ñ‘¡x PO„^èŒ∞Å#∞ D *Ïu"åiQÍ =i‚OKå_»∞. ( )
(1) PO„^èŒ (2) PO„^èŒHõ (3) JO^èŒ~° (4) JO^èŒHõ
4. ##flÜ«∞ U âßã¨#OÖ’ 'PO„^èŒ— Ñ¨^•xfl ÉèÏëê"åK«HõOQÍ "å_®_»∞? ( )
(1) ^•#âßã¨#O (2) Éˇ["å_» âßã¨#O
(3) #O^ŒOÑ¨Ó_ç (4) Z„~°QÆ∞_çáê_»∞ âßã¨#O
5. |eK«„Hõ=iÎ =$`åÎO`«O D „QÆO^äŒOÖ’ LOk ( )
(1) ÉèÏQÆ=`«O (2) ÉèÏ~°`«O (3) ~å=∂Ü«∞}O (4) "Õ^•Å∞
6. "≥∞QÆã¨Îhã¨∞ D`«x P™ê÷<åxfl ãÖ^Œi≈OKå_»∞ ( )
(1) K«O„^Œ™êQÆ~°∞_»∞ (2) Jâ’‰õΩ_»∞ (3) K«O„^ŒQÆ∞Ñ¨Î=∞ø~°∞º_»∞ (4) Kå}∞‰õΩº_»∞
ã¨=∂^è•<åÅ∞ : 1 - 2, 2 - 1, 3 - 3, 4 - 3, 5 - 1, 6 - 3.
81 `≥Å∞QÆ∞ „áêp#`«
1. âß`«"åÇ¨Ï#∞Å∞ "Õ~ÚOz#âßã¨#O ¿Ñ~°∞ ( )
(1) Éˇ["å_» (2) QÆ∞_ç"å_» (3) J=∞~å=u (4) qÑ¨Ê~°¡
2. âßã¨<åÖ’¡ HõxÑ≤Oz# `˘e `≥Å∞QÆ∞Ñ¨^ŒO ( )
(1) "ÕÑ¨Ó~°∞ (2) <åQÆ|∞ (3) ‰õΩO_»∂~°∞ (4) QÀÅâ◊~°‡
3. [Oy¡QÆ∞O_»∞ âßã¨#OÖ’ Hõ#|_ç# Ñ¨^ŒO ( )
(1) "ÕÑ¨Ó~°∞ (2) <åQÆ|∞ (3) H˘\˜ìâ◊~°‡ (4) Y_»=e
4. `˘e `≥Å∞QÆ∞ =K«#âßã¨#O Uk? ( )
(1) J=∞~å=u (2) Éˇ["å_» (3) Z„~°QÆ∞_çáê_»∞ (4) Ñ≤Å¡Å=∞„i
5. ZiHõÖò =Ú`«∞Î~åA D ~å[=OâßxH˜ K≥Ok#"å_»∞ ( )
(1) ˆ~<å\˜KÀà◊√Å∞ (2) `«∂~°∞Ê Kåà◊√‰õΩºÅ∞ (3) Ñ¨tÛ=∞ Kåà◊√‰õΩºÅ∞ (4) Ô~_ç¤~åAÅ∞
6. '`≥#∞QÆ∞— Ñ¨^ŒO D â◊|ÌO #∞O_ç Ñ¨Ù\˜ì#@∞¡ ÉèÏqã¨∞Î<åfl~°∞ ( )
(1) „uHõoOQÆ (2) `≥<Õ HõoOQÆ (3) „uoOQÆ (4) „u#QÆ
7. ##flÜ«∞ ÉèÏ~°`«OÖ’ D „HÕk Ñ¨^•xfl „Ñ¨Ü≥∂yOKå_»∞ ( )
(1) PO„^èŒ=Ú (2) JO^èŒ~° (3) `≥#∞QÆ∞ (4) `≥Å∞QÆ∞
8. *Ï#∞`≥#∞QÆ∞ Ñ¨^•xfl Z=~°∞ „Ñ¨Ü≥∂yOKå~°∞? ( )
(1) ##flÜ«∞ (2) #<≥flKÀ_»∞_»∞ (3) uHõ¯# (4) Z„~°#
ã¨=∂^è•<åÅ∞ : 1 - 3, 2 - 2, 3 - 1, 4 - 3, 5 - 1,
6 - 4, 7 - 3, 8 - 2.
1. âß`«"åÇ¨Ï# ~å[º ™ê÷Ñ¨‰õΩ_≥=~°∞? ( )
(1) NâßO`«∞_»∞ (2) N=ÚY∞_»∞ (3) âß`«Hõi‚ (4) ‰õΩ`«∞Éòëê
2. `«∂~°∞Ê Kåà◊√‰õΩºÅ ~å[^è•x Uk? ( )
(1) "≥Ow (2) =~°OQÆÅ∞¡ (3) Hõ$+¨‚ (4) J=∞~å=u
3. J#∞=∞H˘O_» Z=i ~å[^è•x ( )
(1) WHΔÍfi‰õΩÅ∞ (2) Ô~_ç¤~åAÅ∞ (3) Kåà◊√‰õΩºÅ∞ (4) HÍHõfÜ«ÚÅ∞
4. ‰õΩ`«∞ÉòëêÇ‘ÏÅ#∞ F_çOz# "≥ÚÑ¶¨∞Öò ~åA Z=~°∞? ( )
(1) JHõƒ~°∞ (2) B~°OQÆ*Ë|∞ (3) ëê[Ç¨<£ (4) [Ç¨ÏOw~ü
5. D Ñ¨@ì}O âß`«"åÇ¨Ï#∞Å "≥Ú^Œ\ ˜ ~å[^è•x ( )
(1) q[Ü«∞Ñ¨Ùi (2) Ñ¶≤+¨ìÑ¨Ù~°O (3) J=∞~å=u (4) â◊„HõÑ¨Ù~°O
6. ##flÜ«∞#∞ =∞Ç¨ÉèÏ~°`åO„nèHõ~°}‰õΩ „¿Ñˆ~Ñ≤Oz#k ( )
(1) [Ü«∞ã≤OÇ¨Ï=Å¡Éèí∞_»∞ (2) ~å[~å[#ˆ~O„^Œ∞_»∞ (3) q[Ü«∞=Å¡Éèí∞_»∞ (4) QÆ∞}Ïk`«∞º_»∞
7. q[Ü«∞#QÆ~° ™ê„=∂[º ãÖ™ê÷Ñ¨‰õΩÅ∞ ( )
(1) Ç¨ÏiÇ¨Ï~° |∞Hõ¯~åÜ«∞Å∞ (2) NHõ$+¨‚^Õ=~åÜ«∞Å∞
(3) u~°∞=∞Å ~åÜ«∞Å∞ (4) ãÖn= ~åÜ«∞Å∞
8. NHõ$+¨‚ ^Õ=~åÜ«∞Å∞ D =OâßxH˜ K≥Ok# "å~°∞ ( )
(1) H˘O_»g_»∞ (2) J~°g\˜ (3) `«∞à◊√= (4) ™êà◊√=
9. ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^Œ∞ ãÖ™ê÷#O ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ qb#"≥∞ÿ# ãÖ=`«û~°O ( )
(1) 1947 (2) 1948 (3) 1949 (4) 1950
10. q+¨μ‚‰õΩO_ç#∞Å ~å[^è•x Ñ¨@ì}O ( )
(1) â◊„HõÑ¨Ù~°O (2) q[Ü«∞#QÆ~°O (3) <≥Å∂¡~°∞ (4) J=∞~å=u
ã¨=∂^è•<åÅ∞ : 1 - 2, 2 - 1, 3-4 4-2
5 - 3, 6 - 2, 7 - 1, 8-3
9 - 2, 10 - 1.
1. „Ñ¨=~°Î# , #_»`« "≥Ú^ŒÖˇ·# J~å÷Å∞ ^ÕxH˜ L<åfl~Ú ( )
(1) ÑÖ_»∞QÆ (2) PKå~°O (3) =º=Ç¨~°O (4) ^Œã¨~å
2. PKå~°O =Å# ^Œ∞+¨Êùe`«O Hõey`Õ Jk ( )
(1) PKå~°O (2) ã¨^•Kå~°O (3) ^Œ∞~åKå~°O (4) ã¨<å‡~°æO
3. „Ñ¨Hõ$u ãÖ|O^èŒ"≥∞ÿ# ÑÖ_»∞QÆ Uk? ( )
(1) ^Œã¨~å (2) Hõ$ëê‚+¨ìq∞ (3) ~°HΔÍ|O^èŒ#O (4) LQÍk
4. ™êfi`«O„`«ºO k<À`«û=O D q^èŒ"≥∞ÿ# ÑÖ_»∞QÆ ( )
(1) *ÏfÜ«∞O (2) áœ~å}˜HõO (3) |∞∞`«∞ãÖ|Okè (4) JO`«~å˚fÜ«∞O
5. r=# q^è•<åxfl Jaè=$kú Ñ¨~°K«∞HÀ=_®xH˜ =∂#=Ù_»∞ KÕ¿ã „Ñ¨Ü«∞`«flO ( )
(1) ãÖ„Ñ¨^•Ü«∞O (2) =º=Ç¨~°O (3) ãÖã¨¯ $u (4) PKå~°O
ã¨=∂^è•<åÅ∞ : 1 - 2, 2 - 3, 3 - 4, 4 - 1, 5 - 3.
83 `≥Å∞QÆ∞ „áêp#`«
10 J#∞"å^ŒO - ãÖH˜ΔÑ‘ÎHõ~°}O
ã¨=∞ã¨Î r=HÀ\˜Ö’ =∂#=Ù_»∞ XHõ qt+¨ì rq. D qt+¨ì`« J`«_çH˜ ÉèÏ+¨ =Å# =zÛOk. ÉèÏ+¨ J`«_çx W`«~°
r=~åt #∞O_ç "Õ~°∞ KÕã¨∞ÎOk. ã¨=∂[OÖ’ „Ñ¨`ÕºHõ QÆ∞iÎOÑ¨Ù‰õΩ `À_»Ê_»∞`«∞Ok.
„Ñ¨ÑÖK«OÖ’ Ñ¨Å∞ ÉèÏ+¨Å∞<åfl~Ú.=∞x+≤ Ñ¨Ù\˜ì#`«~åfi`« "≥Ú^Œ@ U^À XHõ ÉèÏ+¨#∞ <Õ~°∞™êÎ_»∞. P ÉèÏ+¨ Ö’<Õ
`«# x`«º =º=Ç¨~åÅ∞ #_»∞Ñ¨Ù‰õΩO\Ï_»∞. `«~åfi`« HÍÅOÖ’ `«# „Ñ¨`ºÕ Hõ J=ã¨~åÅ HÀãÖ W`«~° ÉèÏ+¨Å∞ <Õ~∞° Û‰õΩO\Ï_»∞.
JÖÏ Ô~O_»∞, =¸_»∞ ÖË^• JO`«Hõ#fl Z‰õΩ¯= ÉèÏ+¨Å∞ <ÕiÛ PÜ«∂ ÉèÏ+¨ÅÖ’ `«#‰õΩ QÆÅ „ÑüÉèÏ áê@"åÅ#∞
Kå@∞`å_»∞. `«# ÉèÏ+¨Ö’x ÉèÏ=#Å#∞ H˘`«ÎQÍ <ÕiÛ# ÉèÏ+¨Ö’¡H˜, H˘`«ÎÉèÏ+¨Ö’¡x ÉèÏ"åÅ#∞ `«# ÉèÏ+¨Ö’H˜ `≥KÕÛ
„Ñ¨Ü«∞`«flO KÕ™êÎ_»∞. WÖÏ XHõ ÉèÏ+¨Ö’x PÖ’K«#Å#∞, =∞~À ÉèÏ+¨Ö’H˜ `Õ=_®xH˜ LÑ¨Ü≥∂QÆÑ¨_Õ^Õ J#∞"å^ŒO. J>Ë¡
PÜ«∂ ÉèÏ+¨Ö’x PÖ’K«#Å#∞, ÉèÏ"åÅ#∞ ‰õΩ¡Ñ¨ÎOQÍ K≥Ñ¨Ê_®xH˜ KÕ¿ã „Ñ¨Ü«∞`«fl"Õ∞ ãÖH˜ΔÑ‘ÎHõ~°}O.
JÉèÏº™êÅ∞
„Ñ¨â◊flÅ∞ - ["å|∞Å∞
I.S^Œ∞ "åHÍºÖ’¡ ["å|∞Å∞ ~åÜ«∞O_ç.
1. J#∞"å^ŒO JO>Ë Uq∞\’ `≥ÅÊO_ç.
[:- ÉèÏ+¨ H˘xfl „Ñ¨fHõÅ∞ ÖË^• ãÖˆH`åÅ ã¨=Ú^•Ü«∞O. D „Ñ¨fHõÅ#∞ ãÖˆH`åÅ#∞ XHõ ÉèÏ+¨ #∞O_ç
=∞~ÀÉèÏ+¨Ö’H˜ `Õ=_®xfl Ñ¨^•O`«sHõ~°}OJO\Ï~°∞. JO>Ë XHõ ÉèÏ+¨ Ö’x Ñ¨^•xH˜ |^Œ∞Å∞ =∞~˘Hõ ÉèÏ+¨Ö’x Ñ¨^•xfl
"å_ç`Õ ^•xfl Ñ¨^•O`«sHõ~°}O Jx K≥Ñ¨Ê=K«∞Û. XHõ ÉèÏ+¨Ö’x PÖ’K«#Å#∞, ÉèÏ=#Å#∞, =∞~À ÉèÏ+¨Ö’ K≥Ñ¨Ê_®xfl
ÉèÏëêO`«sHõ~°}=∞x JO\Ï~°∞. nx<Õ POQÆ¡OÖ’ (Translation) „\Ï<£ûÖË+¨<£ Jx JO\Ï~°∞.
2. eÑ¨ºO`«sHõ~°}O JO>Ë Uq∞\˜?
[:- J#∞"å^ŒO J<Õ =∂@`ÀÉÏ@∞ eÑ¨ºO`«sHõ~°}=∞<Õ =∞~À =∂@ ‰õÄ_® "å_»∞HõÖ’ LOk. XHõ ÉèÏ+¨Ö’x
=∂@Å#∞ =∞~À ÉèÏëê eÑ≤Ö’ ~åÜ«∞_»"Õ∞ eÑ¨ºO`«sHõ~°}O. n<Õfl POQÆ¡OÖ’ 'Transliteration — JO\Ï~°∞. nxˆH
'„Ñü ÖËY#— =∞<Õ =∞~À ¿Ñ~°∞Ok. `≥Å∞QÆ∞ ~å`«Ö’ ãÖH˜¡+¨ì`« U~°Ê_ç ÉèÏ=O ‰õΩO@∞Ñ¨_ç#Ñ¨C_»∞ P =¸Å Ñ¨^•Å<Õ
`≥Å∞QÆ∞ eÑ≤Ö’ ~åÜ«∞_»O Jx"å~°º=∞=Ù`«∞Ok. JÖÏ =∞# "å_»∞HõÉèÏ+¨Ö’ POQÆ¡O, Ç≤ÏOn, L~°∂Ì, „ÃÑ¶Oz ÉèÏ+¨Ö’¡x
Ñ¨^•Å∞ =zÛ KÕi eÑ¨ºO`«sHõ~°}O K≥O^•~Ú. WÖÏ J#∞"å^ŒO, eÑ¨ºO`«sHõ~°}O Ô~O_»∂ D<å_»∞ ~°K«#„Ñ¨„H˜Ü«∞Ö’
F „Ñ¨`ÕºHõ QÆ∞iÎOÑ¨Ù á⁄O^•~Ú.
W`«~°∞ÅÖ’ L#fl =∞Ozx „QÆÇ≤ÏOK«∞. ^•xfl h Ñ¨^ŒúuÖ’ ™⁄O`«O KÕã¨∞HÀ

3. J#∞"å^Œ „Ñ¨„H˜Ü«∞ =∞# ÉèÏ+¨Ö’ ZÖÏ „áê~°OÉèí"≥∞ÿOk?
[:- `≥Å∞QÆ∞ ™êÇ≤Ï`«ºOÖ’ =∞#‰õΩ Åaèã¨∞Î#fl "≥Ú@ì"≥Ú^Œ\ ˜ „QÆO^äŒO 'PO„^èŒ=∞Ç¨ÉèÏ~°`«O—. ãÖã¨¯ $`« ÉèÏ+¨Ö’
"Õ^Œ"åºã¨∞_»∞ ~åã≤# =∞Ç¨ ÉèÏ~°`åxH˜ Wk `≥Å∞QÆ∞ ¿ã`«. D `≥Å∞QÆ∞ ¿ã`«#∞ x~°fiÇ≤ÏOzOk Hõq„`«Ü«∞O. P `«~åfi`«
HÍÅOÖ’ ZO^Œ~À Hõ=ÙÅ∞ ãÖã¨¯ $`åk ÉèÏ+¨Ö’¡ „QÆO^ä•Å#∞ Ñ¨ÓiÎQÍ<À, ÖË^• XHõ Wu=$`åÎxfl „QÆÇ≤ÏOKÀ `≥Å∞QÆ∞ KÕã≤
`≥Å∞QÆ∞ ™êÇ≤Ï`åºxfl ã¨∞ãÖÑ¨#flO KÕâß~°∞. P^èŒ∞xHõ HÍÅOÖ’ HõO^Œ∞‰õÄi gˆ~â◊eOQÆO, "åqÖÏÅ "åã¨∞^Õ=âß„ã≤Î
"≥Ú^ŒÖ#·ˇ "å~°∞, ãÖã¨¯ $`«O, POQÆ¡ ÉèÏ+¨ Å#∞O_ç `≥Å∞QÆ∞ ÉèÏ+¨‰Ωõ Ñ¨Ó~°fi ÑïK«Ü∞« OÖËx Z<Àfl „Ñ¨„H˜Ü∞« Å#∞ J#∞=kOz
`≥Å∞QÆ∞ ™êÇ≤Ï`åºxH˜ HÍ#∞HõQÍ WKåÛ~°∞. W^Õ HÍÅOÖ’ ÉˇOQÍb, QÆ∞[~åf, Ç≤ÏOn, ÉèÏ+¨Å #∞O_ç ‰õÄ_® Ñ¨Å∞
~°K«#Å∞ `≥Å∞QÆ∞Ö’H˜ J#∞"å^ŒO KÕÜ«∞|_®¤~Ú. ™êfi`«O„`åº#O`«~°O D J#∞"å^Œ „Ñ¨„H˜Ü«∞ =∞iO`« ZkyOk. D
„Hõ=∞OÖ’<Õ J#∞"å^Œ âß¢ã¨Î ã≤^•úO`åÅ∞ ‰õÄ_® =∂~°Û|_®¤~Ú.
4. áêâßÛ`«º ^ÕâßÖ’¡ J#∞"å^Œ „Ñ¨„H˜Ü«∞ ZÑ¨C_»∞ „áê~°OÉèí"≥∞ÿOk?
[:- J#∞"å^Œ „Ñ¨„H˜Ü«∞‰õΩ =∞#^Õâ◊OÖ’ "≥ÜÕ∞ºà◊§ K«i„`« LO>Ë áêâßÛ`«º^ÕâßÖ’¡ JO`«‰õΩ =ÚO^Œ∞ HÍÅO
#∞O_Õ Wk LO^Œx `≥Å∞™ÈÎOk.„w‰õΩ ÉèÏ+¨Ö’x XHõ =∂@ 'A translator is a traitor— J<Õk WO^Œ∞‰õΩ L^•Ç¨Ï~°}QÍ
K≥á⁄ÊK«∞Û. „ÃÑ¶Oz ÉèÏëê q^•fiOã¨∞Å∞ J#∞"å^ŒO J`«ºO`« ã¨Ç¨Ï[OQÍ LO_®Åx Jaè„áêÜ«∞Ñ¨_®¤~°∞. D ~ÀA =∞#
ÉèÏ+¨Ö’xH˜ J#∞"å^•Å∞ Z‰õΩ¯=QÍ WOw¡+μ¨ ÉèÏ+¨ #∞O_Õ [~°∞QÆ∞`«∞<åfl~Ú. `≥Å∞QÆ∞ k# Ñ¨„uHõÖ’¡ =KÕÛ "å~°ÅÎ ∞,"åºYºÅ∞,
"åº™êÅ∞, "åºáê~° „Ñ¨Hõ@#Å∞ =Ú#flQÆ∞#q POQÆ¡O#∞O_Õ J#∞=kOÑ¨|_»∞`«∞<åfl~Ú. D q^èŒOQÍ J#∞"å^ŒO x`«º
rq`«OÖ’ XHõ ÉèÏQÆ"≥∞ÿ k# k# „Ñ¨=~°ú=∂#=∞=Ù`ÀOk.
5. J#∞"å^ŒOÖ’ ^Œ$+≤ìÜ«∞O^Œ∞O_®eû# =ÚMÏºOâßÖËq?
[:- =¸ÅÉèÏëê "åHÍºxfl „áê=∂}˜HõOQÍ fã¨∞HÀ"åe.
=¸ÅÉèÏëê x~å‡}OÖ’x, *ÏfÜ«∂Å∞ Ñ¨^•Å∞, Ñ¨^Œ„Hõ=∞Å∞, ÅHõΔ ºÉèÏ+¨‰õΩ aè#flOQÍ LO>Ë ÅHõΔ º
ÉèÏëêO`«~°∂áêÅ<Õ J#∞ãïOKåe.
=¸Å, ÅHõΔ ºÉèÏ+¨Å "åHõº q<åº™êÖ’¡ áÈeHõÅ∞ ÖË‰õΩO>Ë ÅHõΔ º ÉèÏëê "åHõº q<åº™ê<Õfl fã¨∞HÀ"åe.
Pf‡Ü«∞`«‰õΩ, JOK«<å ã¨~°à◊`åfixfl ÅHõΔ ºÉèÏ+¨Ö’ ^Œ$+≤ì =∞~°Å∞ÛHÀ"åe.
q+¨Ü«∞O ÉèÏ=#Å‰õΩ ÉèíOQÆO HõÅæ‰õΩO_® *Ï„QÆ`«Î Ñ¨_®e.
6. J#∞"å^Œ‰õΩ_ç J~°›`«Å∞ Uq∞\˜?
[:- J#∞"å^ŒO XHõ qÅHõΔ} „Ñ¨„H˜Ü«∞, J#∞"å^ŒO KÕ¿ã =ºH˜Î „ÑüÉèÏáêO_ç`åºÅ∞ J#∞"å^•xfl ãÖÑ¨#flO
KÕ™êÎ~Ú. J#∞"å^Œ‰õΩxH˜ Ô~O_»∞ ÉèÏ+¨Å "åHõº x~å‡}ÏÅ∞, ã¨=∂<å~°÷ Éè’^ŒHõ *ÏfÜ«∂Å∞, ÉèÏ=#Å∞ `≥eû LO_®e.
J#∞"å^Œ ~°K«# Ü«∞O^Œ∞ x|^Œú`«, Pã¨H˜Î ‰õÄ_® LO_®e. J#∞"å^Œ ~°K«# ã¨$[<å`«‡Hõ`« ~°K«#Hõ#fl aè#fl"≥∞ÿ#k.
JO^Œ∞=Å¡ Ñ¨Å∞ J#∞"å^•Å∞, J#∞"å^•ÅÖ’x "≥∞Å‰õΩ=Å#∞ J~°÷O KÕã¨∞HÀ"åe.
7. J#∞"å^Œ qkè q^è•<åÅ∞ `≥ÅÊO_ç?
[:- J#∞"å^ŒO „Ñ¨^è•#OQÍ Ô~O_»∞ q^è•Å∞QÍ [~°∞QÆ∞`«∞Ok. g\˜Ö’ XHõ\ ˜ =¸ÖÏ#∞ã¨~°} J#∞"å^ŒO ÖË^•
=¸ÖÏ q^èÕÜ«∂#∞"å^ŒO. =∞~À\˜ ¿ãfiKåÛù#∞"å^ŒO. =¸Å q^èÕÜ«∂#∞"å^ŒOÖ’ =¸ÅOÖ’x q+¨Ü«∞O ÉèÏ+¨‰õΩ
85 J#∞"å^ŒO – ãÖH˜ΔÑ‘ÎHõ~°}O
^ŒQÆæikQÍ J#∞"å^ŒO J#|_»∞`«∞Ok. WHõ ¿ãfiKåÛù#∞"å^ŒO =¸ÅOÖ’x q+¨Ü«∂xfl ÅHõΔ ÉèÏëê ã¨fiÉèÏ"åxH˜ ^ŒQÆæikQÍ
LO@∞Ok. "åHõº x~å‡}Ö’ ¿Ñ~åÅ qÉèí[#Ö’ ã¨fi`«O„`«`« Hõ#|_»∞`«∞Ok. =¸Å ÉèÏ+¨, ÅHõΔ ºÉèÏ+¨ `≥eû#"åiH˜
q^èÕÜ«∂#∞"å^ŒO, =¸ÅÉèÏ+¨ `≥ÅÜ«∞x"åiH˜ H˘O`«=~°‰õΩ ¿ãfiKåÛù#∞"å^ŒO ãïáÈ`å~Ú.
8. J#∞"å^ŒOÖ’ Z^Œ∞~°ÜÕ∞º ã¨=∞ã¨ºÅ∞ „Ñ¨™êÎqOK«O_ç.
[:- J#∞"å^ŒOÖ’ ÉèÏëêã¨=∞ã¨ºÅ∞, ãÖã¨¯ $u ãÖ|O^èŒ ã¨=∞ã¨ºÅ∞ Z^Œ∞~°=Ù`å~Ú. UHõÉèÏëê ‰õΩ@∞O|=Ú
ÉèÏ+¨Å =∞^èŒº [iˆQ J#∞"å^ŒO Hõ<åfl aè#fl ÉèÏëê ‰õΩ@∞OÉÏÅ∞Ö’ ÉèÏ+¨ =∞^èŒº [iˆQ J#∞"å^ŒO J#∞"å^Œ‰õΩ_çH˜
W|ƒOk Hõeãæ ∞¨ OÎ k. J>Ë¡ Jx"å^ŒOÖ’ PÜ«∂ ÉèÏ+¨Å Jaè=ºH©HÎ ~õ }° q^è•<åÅ∞, "åHõºx~å‡}O, ~°K#« HÍÅO, ~°K#« HÍÅÑ¨Ù
ãÖã¨¯ $u =Ú#flQÆ∞#q ‰õÄ_® J#∞"å^Œ‰õΩ_çH˜ ã¨=∞ã¨ºQÍ xÅ∞™êÎ~Ú. JO^Œ∞=Å¡ J#∞"å^Œ‰õΩ_»∞ PÜ«∂ ã¨=∞ã¨ºÅ‰õΩ
Ñïëê¯~åÅ∞ Hõ#∞H˘#QÆeæ`Õ<Õ P J#∞"å^ŒO Ñ¨^Œ∞QÆ∞iH˜ #K«∞Û`«∞Ok.
9. w`åO[e J#∞"å^Œ qt+¨ª`« Uq∞\˜?
~°gO„^Œ∞x PÖ’K«<å „ã¨=OuH˜, J`«_»∞ qâ◊fiã≤Oz# `«`«fi, P^è•ºu‡Hõ ÉèÏ=#Å‰õΩ PÜ«∞# ~åã≤# w`åO[e,
L`«=Î ∞ L^•Ç¨Ï~°}. w`åO[eÖ’ PÜ«∞# „ÑüáêkOz# Dâ◊fi~°``« fi« =Ú áê~î‰° Ωõ efl J#O`« Ö’HÍÖ’¡H˜ fã¨∞H˘x"≥à√◊ OÎ k.
P#O^•Å#∞ Hõeæã¨∞ÎOk. 1913 Ö’ `å#∞ ~åã≤# ÉˇOQÍb w`åÅ<Õ POQÆ¡OÖ’H˜ J#∞=kOz# ~°gO„^Œ∞x w`åO[eH˜
„Ñ¨MÏº`« Si+π Hõq =ÚO^Œ∞ =∂@ ~å™ê_»∞. D Ñ¨Ùã¨ÎHÍxH˜ ™êÇ≤Ï`«ºOÖ’ J`«ºO`« „Ñüëêª`«‡Hõ"≥∞ÿ# <À|∞Öò
Ñ¨Ù~°™ê¯~°O ÅaèOzOk. (1913)
Dâ◊fi~°∞x`À, „Ñ¨Hõ$u`À =∞"Õ∞Hõ"≥∞ÿ P`«‡ ã¨=∞~°Ê} KÕã¨∞H˘#∞@ ^•fi~å `«##∞ `å#∞ L^ŒÌiOK«∞HÀ=K«∞Û ##fl
ãÖ^Õâ◊O w`åO[e Wã¨∞ÎOk. w`åO[e ÉèÏ~°fÜ«∞ ÉèÏ+¨Åxfl\˜Ö’H˜ J#∞=kOÑ¨|_çOk. q^Õj ÉèÏ+¨Ö’¡H˜ ‰õÄ_®
J#∞=kOÑ¨|_çOk. „Ñ¨ÑO¨ K«"åºÑÖÎ QÍ áê~î‰° Ωõ Å Ç¨Ï$^ŒÜ∂« Å#∞ K«∂~°Q˘#fl w`åO[ex `≥Å∞QÆ∞Ö’H˜ Ñ¨Å∞=Ù~°∞ ~°K~« Ú`«Å∞
J#∞=kOKå~°∞. "åiÖ’ QÆ∞_çáê\˜ "ÕOHõ@K«ÅO XHõ~°∞. K«ÅOQÍ Ñ≤Å∞=|_Õ "≥OHõ@K«ÅO KÕã≤# J#∞"å^ŒO `≥Å∞QÆ∞
áê~î°‰õΩÅ#∞ Jq∞`«OQÍ PHõ@∞ì‰õΩOk.
ÉˇOQÍÖò ÉèÏ+¨Ö’x w`åO[e Ö’x â◊|ÌÖÏe`«ºO, Ñ¨^•Å ^èŒfix q<åºãÖ =∞#ã¨∞û‰õΩ,g#∞Å‰õΩ qO^Œ∞ KÕ™êÎ~Ú.
JO`«óHõ~°}Ö’ =∂^èŒ∞~åºhfl `Õ[ã¨∞û#∞ xOÑ¨Ù`å~Ú JO\Ï_»∞ K«ÅO.
~°gO„^Œ∞x 'L^ÕfiQÍ#∞Éèí"åÅ‰õΩ w`åO[e „ÑüaO|O.nxÖ’ Z<Àfl W"Õ∞[sÅ∞ ( Imagereois) „Ñ¨fHõÅ∞
(symbols) L<åfl~Ú. „Ñ¨Hõ$uÖ’<Õ Ñ¨~°=∂`«∞‡x ^Œi≈Oz# qâ◊fiHõq ~°gO„^Œ∞_»∞. =∂#=Ù_»∞ `«#‰õΩ Dâ◊fi~°∞x`À QÆÅ
ãÖ|O^è•xfl QÆ∞iÎOz J`«_ç`À ¿ãflÇ¨Ï =∂^èŒ∞~åºxfl J#∞ÉèíqOK«_»O XHõ P^è•ºu‡Hõ ÉèÏ=OQÍ K≥Ñ¨Ê=K«∞Û.
w`åO[eÖ’x 103 w`åÅ∞ "≥·Ü«∞H˜ÎHõ ^Õ=Ùx (personal god ) L^ÕÌtOz QÍ#O KÕã≤#"Õ. ~°gO„^Œ∞_»∞ `«#
^Õ=Ùx`À KÕã≤# ã¨ÖÏ¡áêÖË P ^Õ=^Õ=Ùx bÅÅ∞QÍ nxÖ’ =i‚OÑ¨|_®¤~Ú. D w`åÖ’¡ ~°gO„^Œ∞_»∞ qâ◊fiã≤Oz#
'`«`«fiO— QÀK«iã¨∞ÎOk.
10. ~°gO„^Œ∞_»∞ ^Õâßxfl "Õ∞ÖÁ¯ÅÑ¨_®xH˜ HÍ~°}"Õ∞q∞\˜?
[:- =∞#∞+¨μºÅ∞ ÉèíÜ«∞OÖËx ã¨úÅO, *Ï˝#~åâ◊√Å∞ qiqQÍ ÅaèOKÕã¨úÅO, ã¨fi~°æ=∞x ~°gO„^Œ∞_»∞ ÉèÏqOKå_»∞.
„Ñ¨ÑÖK«O =ÚHõ¯Å∞ HÍx KÀ@, JÅã¨@ÖËx „â◊=∞, P „â◊=∞Ü«∞O^Œ∞ Q“~°=O "≥Å¡q~°∞ã¨∞ÎO^À, ã¨fiK«Ûù"≥∞ÿ# |∞kú „Ñ¨"åÇ¨ÏO
WOH˜áÈ‰õΩO_® LO@∞O^À J^Õ ¿ãfiKåÛùã¨fi~°æ=∞x ~°gO„^Œ∞_»∞ ÉèÏqOKå_»∞. w`åO[ex ‰õÄ~åÛ_»∞.
11. ãÖH˜ΔÑ‘ÎHõ~°}O JO>Ë Uq∞\˜?
[:- ã¨∞n~°…=¸, n~°…=¸ S# ~°K«##∞ ãÖ„QÆÇ¨ÏOQÍ, ‰õΩ¡Ñ¨ÎOQÍ K≥Ñ¨Ê_®xfl ãÖH©ΔÑ≤ÎHõiOK«_»O JO\Ï~°∞. n<Õfl
‰õΩ¡Ñ‘ÎHõiOK«_»O, ‰õΩkOz K≥Ñ¨Ê_»O Jx ‰õÄ_® JO\Ï~°∞. XHõ q^èŒOQÍ Wk =¸Å ~°K«# ™ê~å<Àfl, ™ê~åOâß<Àfl,
=ÚYº ÉèÏ=#Å<À K≥Ñ¨Ê_»O J#fl =∂@. D ãÖH˜ΔÑ‘ÎHõ~°}O Ñ¨Å∞ q^è•Å∞QÍ LO_»=K«∞Û. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ U_»∞=O^ŒÅ
"åHÍºÅ∞#fl ~°K«##∞ U_À=O`«∞‰õΩ ‰õΩkOz =O^Œ "åHÍºÖ’¡ ~åÜ«∞_»O, ÖË^• =¸_À =O`«∞‰õΩ ‰õΩkOz ~åÜ«∞_»O.
Ñ¨k ¿Ñr Å∞#fl q+¨Ü«∂xfl XHõ ¿ÑrHÀ, Ô~O_»∞ ¿ÑrÅHÀ Ñïq∞`«O KÕã≤ ~åÜ«∞_»O D ãÖH˜ΔÑ‘ÎHõ~°}O L^ÕÌâ◊O.
=¸Å~°K#« Ö’x =ÚYºÉèÏ=#Å‰õΩ q+¨Ü∂« xH˜ U=∂„`«O ÉèOí QÆO HõÅ∞QÆ‰Ωõ O_® x_çqx `«yOæ z ~åÜ«∞_»O ãÖH©ÑΔ HÎ‘ ~õ }° O
Ü≥ÚHõ¯ „Ñ¨`ÕºHõ`«.
B. W~°"≥· "åHÍºÖÖ’ ã¨=∂^è•<åÅ∞ ~åÜ«∞O_ç.
1. J#∞"å^ŒO – Kåi„`«Hõ<ÕÑ¨^äŒºO q=iOK«O_ç.
[:- `≥Å∞QÆ∞ ™êÇ≤Ï`«ºOÖ’ =∞#‰õΩ Åaèã¨∞Î#fl "≥Ú@ì"≥Ú^Œ\ ˜ „QÆO^äŒO 'PO„^èŒ=∞Ç¨ÉèÏ~°`«O—. ãÖã¨¯ $`« ÉèÏ+¨Ö’
"Õ^Œ"åºã¨∞_»∞ ~åã≤# =∞Ç¨ ÉèÏ~°`åxH˜ Wk `≥Å∞QÆ∞ ¿ã`«. D `≥Å∞QÆ∞ ¿ã`«#∞ x~°fiÇ≤ÏOzOk. Hõq„`«Ü«∞O. P `«~åfi`«
HÍÅOÖ’ ZO^Œ~À Hõ=ÙÅ∞ ãÖã¨¯ $`åk ÉèÏ+¨Ö’¡ „QÆO^ä•Å#∞ Ñ¨ÓiÎQÍ<À, ÖË^• XHõ Wu=$`åÎxfl „QÆÇ≤ÏOKÀ `≥#∞QÆ∞ KÕã≤
`≥Å∞QÆ∞ ™êÇ≤Ï`åºxfl ã¨∞ãÖÑ¨#flO KÕâß~°∞. P^èŒ∞xHõ HÍÅOÖ’ HõO^Œ∞‰õÄi gˆ~â◊eOQÆO, "åqÖÏÅ "åã¨∞^Õ=âß„ã≤Î
"≥Ú^ŒÖ#·ˇ "å~°∞, ãÖã¨¯ $`«O, POQÆ¡ ÉèÏ+¨ Å#∞O_ç `≥Å∞QÆ∞ ÉèÏ+¨‰Ωõ Ñ¨Ó~°fi ÑïK«Ü∞« OÖËx Z<Àfl „Ñ¨„H˜Ü∞« Å#∞ J#∞=kOz
`≥Å∞QÆ∞ ™êÇ≤Ï`åºxH˜ HÍ#∞HõQÍ WKåÛ~°∞. W^Õ HÍÅOÖ’ ÉˇOQÍb, QÆ∞[~åf, Ç≤ÏOn, ÉèÏ+¨Å #∞O_ç ‰õÄ_® Ñ¨Å∞
~°K«#Å∞ `≥Å∞QÆ∞Ö’H˜ J#∞"å^ŒO KÕÜ«∞|_®¤~Ú. ™êfi`«O„`åº#O`«~°O D J#∞"å^Œ „Ñ¨„H˜Ü«∞ =∞iO`« ZkyOk. D
„Hõ=∞OÖ’<Õ J#∞"å^Œ âß¢ã¨Î ã≤^•úO`åÅ∞ ‰õÄ_® =∂~°Û|_®¤~Ú.
D J#∞"å^Œ „Ñ¨„H˜Ü«∞‰õΩ =∞#^Õâ◊OÖ’ "≥ÜÕ∞ºà◊§ K«i„`« LO>Ë áêâßÛ`«º^ÕâßÖ’¡ JO`«‰õΩ =ÚO^Œ∞ HÍÅO #∞O_Õ
Wk LO^Œx `≥Å∞™ÈÎOk.„w‰õΩ ÉèÏ+¨Ö’x XHõ =∂@ 'A translator is a traitor— J<Õk WO^Œ∞‰õΩ L^•Ç¨Ï~°}QÍ
K≥á⁄ÊK«∞Û. „ÃÑ¶Oz ÉèÏëê q^•fiOã¨∞Å∞ J#∞"å^ŒO J`«ºO`« ã¨Ç¨Ï[OQÍ LO_®Åx Jaè„áêÜ«∞Ñ¨_®¤~°∞. D ~ÀA =∞#
ÉèÏ+¨Ö’xH˜ J#∞"å^•Å∞ Z‰õΩ¯=QÍ WOw¡+μ¨ ÉèÏ+¨ #∞O_Õ [~°∞QÆ∞`«∞<åfl~Ú. `≥Å∞QÆ∞ k# Ñ¨„uHõÖ’¡ =KÕÛ "å~°ÅÎ ∞,"åºYºÅ∞,
"åº™êÅ∞, "åºáê~° „Ñ¨Hõ@#Å∞ =Ú#flQÆ∞#q POQÆ¡O#∞O_Õ J#∞=kOÑ¨|_»∞`«∞<åfl~Ú. D q^èŒOQÍ J#∞"å^ŒO x`«º
rq`«OÖ’ XHõ ÉèÏQÆ"≥∞ÿ k# k# „Ñ¨=~°ú=∂#=∞=Ù`ÀOk.
XHõ ÉèÏ+¨Ö’x *Ï˝<åxfl =∞~À ÉèÏëê =º=Ç¨Ï~°ÎÅ‰õΩ ÑïK«Ü«∞O KÕÜ«∞_®xH˜ L^ÕÌtOzO^Õ J#∞"å^ŒO. =∞#
^ÕâßxH˜ q^ÕjÜ«ÚÅ ~åHõ „áê~°OÉèí"≥∞ÿ# <å\˜ #∞O_ç "åi ÉèÏ+¨Å#∞ <Õ~°∞Û‰õΩ#fl =∞#"å~°∞ H˘O^Œ~°∞ "åi PÖ’K«#Å#∞,
ÉèÏ"åÅ#∞ =∞#‰õΩ, =∞# ÉèÏ"åÅ#∞, PÖ’K«#Å#∞ "åiH˜ `≥eÜ«∞*ˇÑ¨Ê_®xH˜ KÕã≤# „Ñ¨Ü«∞`«flO ‰õÄ_® J#∞"å^ŒO
Z^ŒQÆ_®xH˜ `À_»Ê_çOk. WÖÏ Ô~O_»∞ ÉèÏ+¨Å∞ `≥Å∞ã¨∞‰õΩ#fl =º‰õΩÎÅ∞ ^Œ∞ÉÏã‘Å∞QÍ, kfiÉèÏ+¨μÅ∞QÍ ã¨=∂[OÖ’ QÆ∞iÎOÑ¨Ù
á⁄O^•~°∞. S`Õ D ^Œ∞ÉÏã‘ J<Õ =∂@ =∞ødHõ =º=Ç¨~åxH˜ =∂„`«"Õ∞ Ñïq∞`«"≥∞ÿOk. J>Ë¡ JO`«~å˚fÜ«∞ ãÖã¨÷
SHõº~å[º ã¨q∞uÖ’ [iˆQ „Ñ¨ãÖQÍÅ#∞ qq^èŒ ^ÕâßÅ „Ñüx^èŒ∞Å∞ "åi "åi ÉèÏ+¨Ö’¡<Õ q#QÆeæ# ™êOˆHuHõ Ñï*Ï˝#O
‰õÄ_® JO^Œ∞ÉÏÖ’xH˜ =zÛOk. =∞ødHõ =º=Ç¨~° J#∞"å^•xˆH Ñïq∞`«"∞≥ #ÿ D „Ñ¨„H˜Ü∞« ~å#∞ ~å#∞ ed`«~K° #« Å‰õΩ
‰õÄ_® J#∞=iÎOÑ¨*ËÜ«∞|_çOk. D J#∞"å^ŒO KÕ¿ã =º‰õΩÎÅ∞ J#∞"å^Œ‰õΩÅ∞QÍ, J#∞"å^ŒH°~°ÎÅ∞QÍ ã¨=∂[OÖ’
QÆ∞iÎOÑ¨Ù á⁄O^•~°∞.
2. J#∞"å^ŒO - =∞øeHõ ã¨∂„`åÅ∞ q=iOK«O_ç.
[:- J#∞"å^ŒO Ô~O_»∞ ÉèÏ+¨Å =∞^èŒº [~°∞QÆ∞`«∞Ok. J#∞"å^•Å∞ ™ê^è•~°}OQÍ =¸ÅÉèÏ+¨Ö’x q+¨Ü«∂xfl
`≥Å∞ã¨∞HÀ=_®xH˜ `À_»Ê_»∞`å~Ú. D J#∞"å^•Å#∞ =¸Å ÉèÏ+¨ `≥eû#"å~°∞, `≥eÜ«∞x"å~°∞, H˘`«ÎQÍ =¸ÅÉèÏ+¨#∞
<Õ~°∞ÛHÀ"åÅ#∞H˘#<Õ "å~°∞ K«^Œ∞=Ù`å~°∞. JO^Œ∞=Å¡ K«^Œ∞=~°∞Å J=ã¨~åÅ "Õ∞~°‰õΩ J#∞"å^ŒO Ñ¨Å∞ s`«∞Ö’¡ KÕ™êÎ~°∞.
D J#∞"å^Œ s`«∞Å<Õ ã¨∂÷ÅOQÍ ã¨∂„`åÅx K≥Ñ¨ÊHÀ=K«∞Û.
ÉèÏ+¨Åhfl XˆH ã¨fiÉèÏ=O Hõe#æ q HÍ=Ù. "å\˜ ÉèÏ= „Ñ¨H@õ <å ™ê=∞~°º÷ O ‰õÄ_® Ñïq∞`«"∞≥ #ÿ ^Õ. XˆH ‰õΩ@∞O|OÖ’x
ÉèÏ+¨Å∞ ‰õÄ_® ã¨fiÉèÏ=s`åº, ÉèÏ=„Ñ¨Hõ@<å ™ê=∞~°÷ºO s`åº qÉèËk™êÎ~Ú. WHõ "Õ~°∞ "Õ~°∞ ÉèÏëê ‰õΩ@∞O|OÖ’¡x
ÉèÏ+¨Ö’¡ D JO`«~O° =∞s Z‰õΩ¯=. JO^Œ∞=ÖË¡ ÉèÏ+¨Å =∞^èºŒ QÆÅ ã¨=∂#`«Å∞, Jã¨=∂#`«Å#∞ QÆ∞iÎOK«∞@ J#∞"å^ŒOÖ’
„Ñ¨^è•#"≥∞ÿ# q+¨Ü«∞OQÍ qA˝Å∞ ÉèÏq™êÎ~°∞.
WHõ =¸ÅÉèÏ+¨ #∞O_ç ÅHõΔ ºÉèÏ+¨Ö’H˜ J#∞=kã¨∞#Î flÑ¨C_»∞ HÕk ã¨∂„`åÅ∞#∞ ^Œ$+≤Ü
ì ∞« O^Œ∞OK«∞H˘#∞@ `«ÑÊ¨ xãï.
- =¸ÅÉèÏëê "åHÍºxfl „Ñ¨=∂}OQÍ fã¨∞H˘x J#∞"å^ŒO KÕÜ«∞_»O
- =¸ÅÉèÏëê x~å‡}OÖ’x Ñ¨^•Å∞ Ñ¨^Œ„Hõ=∞O ÖHõΔ ºÉèÏëê x~å‡}OÖ’x Ñ¨^•Å∞, Ñ¨^Œ „Hõ=∂Å‰õΩ aè#flOQÍ
LO>Ë ÅHõΔ ºÉèÏëê x~å‡}Ï<Õfl J#∞"å^ŒOÖ’ J#∞ãïOK«_»O.
- =¸Å ÉèÏ+¨Ö’x "åHõºq<åº™êxH˜, ÅHõΔ º ÉèÏëê "åHõº q<åºãÖÖ’ áÈeHõÅ∞ ÖË‰õΩO>Ë ÅHõΔ ºÉèÏëê "åHõº
q<åº™ê<Õfl J#∞"å^ŒOÖ’ ã‘fiHõiOK«_»O.
- =¸ÅÉèÏ+¨Ö’x, *ÏfÜ«∂Å∞, ™ê"≥∞`«Å∞ =Ú#flQÆ∞"å\˜x <Õ~°∞QÍ ÅHõΔ ºÉèÏ+¨Ö’H˜ J#∞=kOK«‰õΩO_® "å\˜
qâıëê~åúÅ#∞, JHõΔ~°qãÎ̈ $ux ^Œ$+≤ìÜ«∞O^Œ∞OK«∞‰õΩx "å\˜H˜ ã¨=∂#"≥∞ÿ# ÅHõΔ ºÉèÏëê *ÏfÜ«∂Å#∞, ™ê"≥∞`«Å#∞
J#∞"å^ŒOÖ’ LÑ¨Ü≥∂yOK«_»O
- =¸Å ÉèÏ+¨Ö’x ã¨~°à◊`«fiO, =¸ÅÉèÏ+¨Ö’x â‹·e K≥kiáÈ‰õΩO_® =¸ÅÉèÏëê =º=Ç¨Ï~°Î P ~°K«##∞ ZO`«
ã¨∞ÅÉèíOQÍ K«^Œ∞=QÆÅ∞QÆ∞`å~À ÅHõΔ ºÉèÏëê=º=Ç¨Ï~°Î ‰õÄ_® P J#∞"å^•xfl JO`Õ ã¨∞ÅÉèíOQÍ K«^Œ∞=ÙQÆÅæ_»O.
S`Õ D J#∞"å^•Ö’¡ =¸Å ~°K«# Ö’x q+¨Ü«∂xH˜ U=∂„`«O ÉèíOQÆO HõÅ∞QÆ~å^Œ∞.Dq+¨Ü«∞O âß¢ã¨ÎO
ãÖ|OkèHÍ=K«∞Û. ã¨=∂Kå~° ãÖ|OkèHÍ=K«∞Û. HõàÏ ãÖ|Okè HÍ=K«∞Û. JO`ÕQÍHõ =¸Å~°K«# U^À XHõ
™êÇ≤Ï`«º „Ñ¨„H˜Ü«∞‰õΩ K≥Ok#k HÍ=K«∞Û. WHõ Hõq`åfixfl J#∞=kOK«^Œe¿ãÎ ^•xÖ’x JÅOHÍ~åÅ∞, â‹·e, ^èŒfix
=Ú#flQÆ∞#q J#∞"å^Œ‰õΩ_ç ^Œ$+≤ìÜ«∞O^Œ∞O_®e. =K«# ~°K«##∞ J#∞=kOK«^Œe¿ãÎ Jk U „Ñ¨„H˜Ü«∞‰õΩ
ãÖ|OkèOz#^À `≥Å∞ã¨∞H˘x P â‹e· x J#∞"å^ŒOÖ’ J#∞ãïOKåe. J#∞=kOKåeû# q+¨Ü∂« xfl J#∞ãïOz
J#∞"å^ŒO KÕÜ«∞QÆeæ`Õ Jk áê~î°‰õΩÅ#∞ PHõ@∞ì‰õΩO@∞Ok.
3. J#∞"å^Œ‰õΩ_»∞ J~°›`«Å#∞, qkèq^è•<åÅ#∞ `≥ÅÊO_ç.
Z) J#∞"å^Œ‰õΩ_»∞ - J~°›`«Å∞:
[:- J#∞"å^ŒO XHõ qÅHõΔ}"≥∞ÿ# „Ñ¨„H˜Ü«∞. J#∞=kOKÕ =ºH˜Î „ÑüÉèÏ =Ùº`«Ê`«∞ÎÅÃÑ· P J#∞"å^ŒO Ü≥ÚHõ¯
qt+¨ì`« P^è•~°Ñ¨_»∞`«∞Ok. qt+¨ì"≥∞ÿ# J#∞"å^Œ"Õ∞ áê~î°‰õΩÅ "≥∞Ñ¨C#∞ á⁄O^Œ∞`«∞Ok. P HÍ~°}Ï# J#∞"å^Œ‰õΩ_çH˜
=¸Å, ÅHõΔ ºÉèÏ+¨Å∞ `≥eã≤ LO_»∞@`À ÉÏ@∞ PÜ«∂ ÉèÏ+¨Å x~å‡} „Hõ=∞O, "åHõº q<åºãÖ, P ÉèÏ+¨ ™⁄O`«"≥∞ÿ#
#∞_çHÍ~åÅ∞, ™ê"≥∞`«Å∞ =Ú#flQÆ∞ JOâßÅ∞ÃÑ· ™êkèHÍ~°`« LO_®e. Ô~O_»∞ ÉèÏ+¨Å∞ `≥eû LO_»∞@`À ÉÏ@∞ J#∞"å^Œ
„Ñ¨„H˜Ü«∞ Z_» qâßfiãÖ, ^•x Z_» x|^Œú`«, (Commitment ) Pã¨HÎ̃ ‰õÄ_® LO_®e. JO`ÕQÍHõ J#∞"å^Œ ™ê=∞~å÷ºxfl
ÃÑOá⁄O^Œ∞@‰õΩ x~°O`«~° JÉèÏºãÖ KÕÜ∞« QÆÖÏæe. J#∞=kOz# "å\˜Ö’x `«á⁄ÊÑ¨CÅ#∞ ZÑ¨Ê\˜HÑõ C¨ _»∞ ã¨=iOK«∞HÀQÆÅ
q[˝`« ‰õÄ_® LO_®e.
J#∞"å^Œ‰õΩ_»∞ J#∞"å^Œ „áê~°OÉèÏxH˜ =ÚO^Œ∞ =¸Å ~°K«##∞ "≥Ú^Œ@QÍ XHõ\ ˜H˜ Ñ¨k™ê~°∞¡ P=¸ÖÏ„QÆO
K«^"Œ åe. PHõoOÑ¨Ù KÕã∞¨ HÀ"åe. =¸Å~°K~« Ú`« LÑ¨Ü∂≥ yOz# Ñ¨^•Å∞ "å\˜ ã¨fiÉèÏ=O, Ñ¨^„Œ Hõ=∞O, "åHõº q<åºãÖ,
"åHõºx~å‡}O, â‹e· JÅOHÍ~åÅ∞, ^èfiŒ #∞Å∞, PÉèÏ+¨Hˆ „Ñ¨`ºÕ Hõ"∞≥ #ÿ *ÏfÜ«∂Å∞, ™ê"≥∞`«Å∞ =Ú#flQÆ∞"å\˜ Ü≥∞_» ã¨=∞„QÆ"∞≥ #ÿ
J=QÍÇ¨Ï# U~°Ê~°∞K«∞HÀ"åe.J=ã¨~°=∞#fl KÀ@¡ PÜ«∂ JOâßÅ‰õΩ xÑ¶¨∞O@∞=ÙÅ<À, q*Ï˝# ã¨~°fi™êfiÅ ãÖ„Ñ¨kOK«QÆÅ
FÑ≤Hõ LO_®e. "≥Ú^Œ@QÍ J#∞=kOKåeû# JOâßxH˜ z`«∞„Î Ñüx `«Ü∂« ~°∞KÕã∞¨ H˘x XHõ\H˜ ˜ ~Ô O_»∞™ê~°∞¡ ãïK«∂K«∞H˘#fl
`«~åfi`«<Õ "Õ∞Å∞ „Ñüã≤^ŒúO KÕã¨∞HÀ"åe.
WHõ ™êÇ≤Ï`«º „Ñ¨HÜ ˜ ∞« Å J#∞"å^•xH˜ J#∞"å^Œ‰Ωõ _»∞ ZO`À „â◊=∞Ñ¨_®e. HÍ"åºÅ∞, <å@HÍÅ∞, W`«~° „Ñ¨„H˜Ü∞« Å
J#∞"å^ŒOÖ’, J*Ï„QÆ`Î« Hõ#|i¿ãÎ áê~î‰° Ωõ _»∞ P J#∞"å^•xfl `«$}©Hiõ ™êÎ_∞» . g\˜ J#∞"å^ŒO =¸ÖÏxfl ãÖH˜ÑΔ HÎ‘ iõ ã¨∂<Î À,
ÉèÏ"åxfl =∂„`«"Õ∞ ã‘fiHõiã¨∂Î<À, ™ê~åOâßxfl =∂„`«"Õ∞ „QÆÇ≤Ïã¨∂Î<À KÕÜ«∞=K«∞Û. D JOâßÅ Ñ¨@¡ J#∞"å^Œ‰õΩxH˜
Ö’`≥·# J=QÍÇ¨Ï# P J#∞"å^•xfl ã¨=∞~°ú=O`«O KÕã¨∞ÎOk. J#∞"å^ŒOÖ’ áêiÉèÏ+≤Hõ Ñ¨^•Å∞ ‰õÄ_® =ÚYº"≥∞ÿ#"Õ.
=¸ÅÉèÏ+¨Ö’x ÑïÉèÏ+¨#∞ ÅHõΔ ºÉèÏëê ã¨fiÉèÏ"åxH˜ J#∞~°∂Ñ¨QÍ =∂~°∞ÛHÀ"åe. ÅHõΔ ºÉèÏ+¨Ö’ JÑ¨Ê\˜ˆH K«ÖÏ=∞}˜Ö’
L#fl Ñ¨^•=ox LÑ¨Ü≥∂yOK«∞HÀ"åe `«Ñ¨Ê H˘`«Î Ñ¨^•Å ã¨$+≤ìOK«~å^Œ∞. XHõ "Õà◊ ÅHõΔ ºÉèÏ+¨Ö’ H˘`«ÎQÍ Ñ¨^•xfl
ã¨$+≤ìOK«^Œe¿ãÎ P Ñ¨^ŒO JO^Œ∞‰õΩ =ÚO^Œ∞ ÑïK«Ü«∞"≥∞ÿ# Ñ¨^ŒOHõ#fl ã¨~°à◊"≥∞ÿ#^≥·, ã¨∞ÅÉèí „QÍÇ¨Ïº"≥∞ÿ#^≥· LO_®e. XHõ
"Õà◊ H˘`«Î Ñ¨ÔŒ ã≤ÔúŒ KÕÜ∞« _»O ™ê^èºŒ O HÍHõáÈ`Õ =¸ÅÑ¨^•<Õfl ÅHõΔ ºÉèÏëê eÑ≤Ö’ ~åã¨∞HÀ=K«∞Û. JO>Ë eÑ¨ºO`«sHõ~}° O
KÕã¨∞HÀ=K«∞Û.
a) J#∞"å^ŒO qkèq^è•<åÅ∞
J#∞"å^Œ O Ö’ Ô ~ O_» ∞ „Ñ¨ ^ è • # ^è À ~° ∞ }∞Å∞ Hõ x ÊÑ≤ ™ êÎ ~ Ú. "å\˜ Ö ’ XHõ \ ˜ =¸ÖÏ#∞ã¨ ~ ° } ÖË ^ •
=¸Åq^èÕÜ«∂#∞"å^ŒO =∞~À\˜ ¿ãfiKåÛ#∞"å^ŒO.
=¸Åq^èÕÜ«∂#∞"å^ŒOÖ’ =¸ÅÉèÏ+¨Ö’x q+¨Ü«∞O, ÉèÏ"åÅ‰õΩ „áê^è•º#`« Åaèã¨∞ÎOk. J#∞"å^ŒO K«kq
=¸ÖÏxfl K«kq`Õ Wk =¸ÖÏxH˜ ^ŒQÆæikQÍ L#fl@∞¡ HõxÑ≤ã¨∞ÎOk. JO>Ë =¸Å~°K«# HÍÅO <å\˜ Ñïã≤÷`«∞Å∞,
Ñ¨Å∞‰õΩ|à◊√§, â‹·e =Ú#flQÆ∞#q D q^èŒ"≥∞ÿ# J#∞"å^ŒOÖ’ KÀ@∞ ãÖáêk™êÎ~Ú. =¸ÅÉèÏ+¨‰õΩ ^ŒQÆæ~°QÍ LO_Õ D
J#∞"å^ŒOÖ’ J#∞"å^Œ‰õΩ_»∞ `«# =ºHÎ̃`«fiO, PÖ’K«#Å∞, â‹·e JO`«QÍ Hõ#|_»‰õΩO_® *Ï„QÆ`«ÎÑ¨_®e. Ç≤Ï„|∂ ÉèÏ+¨Ö’x
Éˇ·aÖò #∞ `≥Å∞QÆ∞Ö’H˜ `≥zÛ# q^èŒO =¸Åq^èÕÜ«∂#∞"å^•xH˜ L^•Ç¨Ï~°}QÍ K≥Ñ¨Ê=K«∞Û.
WHõ =¸ÅÉèÏ+¨Ö’x q+¨Ü∂« xfl, ÉèÏ=#Å#∞ ÅHõΔ ºÉèÏ+¨Ö’xH˜ ã¨fi`«O„`«OQÍ `Õ=_®xfl ¿ãfiKåÛù#∞"å^ŒO JO\Ï~°∞.
Wk =¸ÅÉèÏëê ~°K<« å HÍÅÑ¨Ù ãÖã¨¯ $ux, =¸ÅÉèÏëê q+¨Ü∂« xfl, ÉèÏ=#Å#∞ „ÑüaOaOz<å, ÅHõΔ ºÉèÏëêã¨fiÉèÏ=O,
ãÖã¨¯ $uÖ’ XkyáÈ`«∞Ok. J#∞"å^Œ‰Ωõ _ç ~°K<« åâ‹e· ã¨=∞HÍb#`« ¿ãfiKåÛù#∞"å^ŒOÖ’ QÀK«iã¨∞OÎ k. Ñ¨^•Å∞, "åHÍºÅ∞,
"åHõº q<åºãÖ, "åHõºO x~å‡}O, ¿Ñ~åÅqÉè[í # =¸ÅÉèÏëê„Hõ=∞OÖ’ LO_»‰Ωõ O_® =∂~°∞ÊÅ∞ KÕ~∞° ÊÅ`À J#∞"å^ŒOÖ’
ãÖÑ¨#fl=∞=Ù`«∞Ok. =¸Å~°K«#Ö’x „Ñ¨^è•# ÉèÏ=#Å‰õΩ ÉèíOQÆO HõÅæ‰õΩO_® ÅHõΔ ºÉèÏëê"å`å~°}OÖ’ Wq∞_ç áÈ~Ú
ã¨ÇÏ¨ [`åfixfl á⁄Ok# J#∞"å^ŒO ¿ãfiKåÛù#∞"å^ŒO Jx K≥ÑÊ¨ =K«∞Û. nxH˜ K«ÅO J#∞=kOz# ~°gO„^Œ∞x w`åO[ex
L^•Ç¨Ï~°}QÍ K≥Ñ¨CHÀ=K«∞Û.
=¸ÅÉèÏ+¨ `≥eÜ«∞x áê~î°‰õΩ_çH˜ ¿ãfiKåÛù#∞"å^ŒO ãïáÈ`«∞Ok. =¸ÅÉèÏ+¨#∞ <Õ~°∞Û‰õΩO@∞#fl =ºH˜ÎH˜
=¸Åq^èÕÜ«∂#∞"å^ŒO `«$Ñ≤Îxã¨∞ÎOk. =¸ÅÉèÏ+¨, ÅHõΔ ºÉèÏ+¨ Ô~O_»∂ Hõ~°`«ÖÏ=∞ÅHÍÖˇ·# =ºH˜Î J#∞"å^ŒOÖ’x
™œO^Œ~åºxfl „Ñ¨â◊Oã≤ã¨∂Î, Ö’áêÅ#∞ ZuÎ K«∂Ñ¨Ù`«∂ J#∞"å^Œ‰õΩx, J#∞"å^Œ ™ê=∞~å÷ºxfl JOK«<å "Õ™êÎ_»∞. JO^Œ∞=Å¡
J#∞"å^•Ö’¡ J#∞ãïOK«^Œy# qkè q^è•<åÅ#∞ ‰õÄÅOHõ+ÖQÍ PHõoOÑ¨Ù KÕã¨∞H˘x áê~î°‰õΩÅ =¸Åã¨fiÉèÏ"åxfl
`«~°z K«∂z J#∞=kOK« QÆeæ`Õ P J#∞"å^ŒO =∞#fl#Å∞ á⁄O^Œ∞`«∞Ok.
4. J#∞"å^ŒOÖ’ Z^Œ∞~°ÜÕ∞º ã¨=∞ã¨ºÅ#∞ q=iOK«O_ç.
[:- J#∞"å^ŒOÖ’ Ô~O_»∞ ÉèÏ+¨Å∞ áêÖÁæO\Ï~Ú. JO^Œ∞=Å¡ J#∞"å^Œ‰õΩ_çH˜ Ô~O_»∞q^è•Öˇ·# ã¨=∞ã¨ºÅ∞
Z^Œ∞~°=Ù`å~Ú. "å\˜Ö’ ÉèÏëê ãÖ|O^èŒ ã¨=∞ã¨ºÅ∞O\Ï~Ú. ãÖã¨¯ $f ãÖ|O^èŒ ã¨=∞ã¨ºÅ∞O\Ï~Ú. J#∞"å^ŒOÖ’
áêÖ’æ<Õ ÉèÏ+¨Å∞ Ô~O_»∂ XˆH ÉèÏëê ‰õΩ@∞OÉÏxH˜ K≥Ok#q HÍ=K«∞Û. aè#flÉèÏëê‰õΩ@∞OÉÏÅ‰õΩ K≥Ok#q HÍ=K«∞Û.
J#∞"å^ŒOÖ’ áêÖÁæ<Õ Ô~O_»∞ ÉèÏ+¨Å∞ L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ : `≥Å∞QÆ∞, `«q∞à◊O XˆH ÉèÏëê‰õΩ@∞OÉÏxH˜ K≥Ok#"≥·<å P
ÉèÏëê=º=Ç¨Ï~°ÎÅ Éè∫QÀoHõ Ñïã¨~åÅ∞, r=# ãÖã¨¯ $`«∞Å∞ qÉèËkOK«=K«∞Û. aè#fl ÉèÏëê‰õΩ@∞OÉÏÅ‰õΩ K≥Ok# ÉèÏ+¨Å∞
J#∞"å^ŒOÖ’ áêÖÁæO>Ë ãÖã¨¯ $u ÉèË^•Å∞, ÉèÏëê x~å‡} ÉèË^•Å∞, Éè∫QÀoHõ, Ñïã¨~° ÉèË^•Å∞ =∞iO`« Z‰õΩ¯=.
JO^Œ∞=Å¡ JÜ«∂ ~°K«#Ö’¡x Jaè=ºH©ÎHõ~°} q^è•<åÅ∞, "åHõº q<åºãÖ, ~°K«<åHÍÅO, ~°K«#HÍÅO <å\˜ [#∞Å
ãÖã¨¯ $u "≥Ú^ŒÖ#·ˇ q aè#flOQÍ LO_»@O=Å¡ J#∞"å^ŒO Ñ¨Å∞ ãÖ^Œ~åƒùÖ’¡ ã¨∞ÅÉèOí QÍ ™êQÆ^∞Œ . JO^Œ∞=Å¡ J#∞"å^Œ‰Ωõ _»∞
D JOâßÅ#xfl\˜H© ^Œ$+≤ì Ü«∞O^Œ∞OK«∞‰õΩ#flÑ¨C_Õ P J#∞"å^ŒO áê~î°‰õΩÅ#∞ "≥∞Ñ≤Êã¨∞ÎOk.
WHõ J#∞"å^Œ‰Ωõ _çH˜ Z^Œ∞~°Ü∞Õ º ÉèÏëê ãÖ|O^èŒ P@OHÍÖ’¡ ÉèÏëê ^èfiŒ #∞Å∞, Ñ¨^•Å∞, Ñ¨^|Œ O^è•Å∞, "åHõºx~å‡}O,
"åHõº q<åºãÖ, â‹·e, *ÏfÜ«∂Å∞, ™ê"≥∞`«Å∞, "åºHõ~°}ÏOâßÅ∞ =ÚYº"≥∞ÿ#q. JO^Œ∞=Å¡ J#∞"å^Œ‰õΩ_»∞
LÉèíÜ«∞ÉèÏ+¨ÅÜ≥ÚHõ¯ ÉèÏëê ãÖ|O^èŒ JOâßÅÖ’ ™êkèHÍ~°`« Hõeæ LO_ç, "å\˜Ö’x áÈeHõÅ∞, ÉèË^•Å#∞
PHõoOÑ¨ÙKÕã∞¨ HÀ"åe. J>Ë¡ ÉèÏ+¨Å ãÖã¨¯ $fÑ¨~O° QÍ LÉèÜí ∞« ÉèÏ+¨Å â‹e· x, ~°K~« Ú`« Pf‡Ü«∞`«#∞, ~°K#« Ö’x ã¨=∞HÍb#
ÅHõΔ}ÏÅ#∞ ^Œ$+≤ìÜ«∞O^Œ∞OK«∞‰õΩO>Ë P J#∞"å^ŒO ã¨=∞~°÷=∞=Ù`«∞Ok. WO^Œ∞‰õΩ J#∞"å^Œ‰õΩÅ∞
- =¸ÅÉèÏ+¨Ö’x ^èŒfi#∞Å#∞ ÅHõΔ ºÉèÏ+¨Ö’x ^èŒfi#∞Å#∞ `«∞Å<å`«‡HõOQÍ J^èŒºÜ«∞#O KÕÜ«∂e.
- =¸ÅÉèÏ+¨Ö’x Ñ¨^•Å∞, Ñ¨^Œ|O^è•Å∞, J~°ú Ñï^èŒ∞Å#∞ ^Œ$+≤ìÜ«∞O^Œ∞OK«∞H˘x ÅHõΔ ºÉèÏ+¨Ö’ "å_»∞HõÖ’ L#fl
ã¨=∂# É’^èŒHõ Ñ¨^•Å#∞ ZOÑ≤Hõ KÕÜ«∂e.
- J#∞"å^ŒO ã¨Ç¨Ï[OQÍ LO_»\ÏxH˜ ÅHõΔ º ÉèÏëê"åHõº x~å‡}Ï<Õfl J#∞ãïOKåe.
- *ÏfÜ«∂Å∞, ™ê"≥∞`«Å∞, PÜ«∂ ÉèÏ+¨Å ™⁄O`« Pã≤Î. =¸ÅÉèÏ+¨Ö’x "å\˜H˜ ã¨=∂#OQÍ ÅHõΔ ºÉèÏ+¨Ö’ Wq
Hõ#|_»#Ñ¨C_»∞ ãÖ^Œ~åƒùxH˜ `«y# ÅHõΔ ºÉèÏëê *ÏfÜ«∂Å#∞, ™ê"≥∞`«Å#∞ LÑ¨Ü≥∂yOKåe.
- =¸ÅÉèÏëê =º=Ç¨Ï~°ÅÎ ∞, =¸Å ~°K~« Ú`«, ~°K<« å HÍÅÑ¨Ù ãÖã¨¯ $u, <åQÆiHõ`,« PKå~° =º=Ç¨~åÅ∞, qâßfi™êÅ∞,
Jaè=ºH©ÎHõ~°} q^è•<åÅ∞ HÍÅÉèË^ŒO =Ú#flQÆ∞#q J#∞"å^ŒOÖ’ ^Œ$+≤ì Ü«∞O^Œ∞O_®e.
- áêiÉèÏ+≤Hõ Ñ¨^•Å∞, âß¢ã¨Î ™êOˆHuHõ Ñ¨^•Å∞ ã¨Ê+¨ìOQÍ J~°ú=O`«OQÍ ã¨$lOK«∞HÀ"åe. J#∞"å^Œ HÍÅO <å\˜ˆH
K«ÖÏ=∞}˜Ö’ L#fl Ñ¨^•Å∞ LÑ¨Ü≥∂yOK«∞HÀ=K«∞Û ÖË^• "å\˜x eÑ¨ºO`«sHõ~°}O KÕã¨∞H˘x ~åÜ«∞=K«∞Û.
D q^èŒOQÍ J#∞"å^Œ‰õΩ_»∞ `«#‰õΩ Z^Œ∞~°ÜÕ∞º ã¨=∞ã¨ºÅ#∞ JkèQÆq∞Oz J#∞"å^•xfl áê~î°‰õΩÅ‰õΩ P"≥∂^Œ
Ü≥∂QÆºO KÕÜ«∂e.
5. K«ÅO J#∞"å^ŒO KÕã≤# w`«O qt+¨ì`« Uq∞\˜?
4 [:- ™ê=∂lHõ =º=ã¨÷, q"åÇ¨Ï =º=ã¨÷ÃÑ· u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞KÕã≤# K«ÅO ~°gO„^Œ∞x w`åO[ex `≥Å∞QÆ∞*Ë™ê_»∞.
F w`åO[e `«#‰õΩ XHõ H˘`«Î ^Œ$HõÊ^ä•xfl, XHõ philosophy of life x, `å##∞ÉèíqOKÕ JO^•Å‰õΩ, TÇ¨ÏÅ‰õΩ F
"≥Å∞QÆ∞x, `«# Pâ◊Å‰õΩ J~å÷xflzÛO^Œx K«ÅO ~åã¨∞‰õΩ<åfl_»∞. ZHõ¯_À J#O`«^Œ∂~°OÖ’ L#fl Dâ◊fi~°∞_»∞ `«# ã¨∞Y^Œ∞ó
Y x`«º ã¨Ç¨ÏK«ix J#O`« rq`« Ñ¨^äŒKåi}˜QÍ KÕã≤ `«# Ñ¨Hõ¯# xÅÉˇ\Ïì_»∞ Jx JO\Ï_»∞ K«ÅO.
(iii) w`åO[e
~°gO„^Œ∞x PÖ’K«<å „ã¨=OuH˜, J`«_»∞ qâ◊fiã≤Oz# `«`«fi, P^è•ºu‡Hõ ÉèÏ=#Å‰õΩ PÜ«∞# ~åã≤# w`åO[e,
L`«=Î ∞ L^•Ç¨Ï~°}, w`åO[eÖ’ PÜ«∞# „ÑüáêkOz# Dâ◊fi~°``« fi« =Ú áê~î‰° Ωõ efl J#O`« Ö’HÍÖ’¡H˜ fã¨∞H˘x"≥à√◊ OÎ k.
J#O^•#O^•Å#∞ Hõeæã¨∞ÎOk. 1913 Ö’ `å#∞ ~åã≤# ÉˇOQÍb w`åÅ<Õ POQÆ¡OÖ’H˜ J#∞=kOz# ~°gO„^Œ∞x
w`åO[eH˜ „Ñ¨MÏº`« Si+π Hõq =ÚO^Œ∞ =∂@ ~å™ê_»∞. D Ñ¨Ùã¨ÎHÍxH˜ ™êÇ≤Ï`«ºOÖ’ J`«ºO`« „Ñüëêª`«‡Hõ"≥∞ÿ#
<À|∞Öò Ñ¨Ù~°™ê¯~°O ÅaèOzOk. (1913)
Dâ◊fi~°∞x`À, „Ñ¨Hõ$u`À =∞"Õ∞Hõ"≥∞ÿ P`«‡ ã¨=∞~°Ê} KÕã¨∞H˘#∞@ ^•fi~å `«##∞ `å#∞ L^ŒÌiOK«∞HÀ=K«∞Û ##fl
ãÖ^Õâ◊O w`åO[e Wã¨∞ÎOk. w`åO[e ÉèÏ~°fÜ«∞ ÉèÏ+¨Åxfl\˜Ö’H˜ J#∞=kOÑ¨|_çOk. q^Õj ÉèÏ+¨Ö’¡H˜ ‰õÄ_®
J#∞=kOÑ¨|_çOk. „Ñ¨ÑO¨ K«"åºÑÖÎ QÍ áê~î‰° Ωõ Å Ç¨Ï$^ŒÜ∂« Å#∞ K«∂~°Q˘#fl w`åO[ex `≥Å∞QÆ∞Ö’H˜ Ñ¨Å∞=Ù~°∞ ~°K~« Ú`«Å∞
J#∞=kOKå~°∞. "åiÖ’ QÆ∞_çáê\˜ "ÕOHõ@K«ÅO XHõ~°∞. K«ÅOQÍ Ñ≤Å∞=|_Õ "≥OHõ@K«ÅO KÕã≤# J#∞"å^ŒO `≥Å∞QÆ∞
áê~î°‰õΩÅ#∞ Jq∞`«OQÍ PHõ@∞ì‰õΩOk.
ÉˇOQÍÖò ÉèÏ+¨Ö’x w`åO[e Ö’x â◊|ÌÖÏe`«ºO, Ñ¨^•Å ^èŒfix q<åºãÖ =∞#ã¨∞û‰õΩ,g#∞Å‰õΩ qO^Œ∞ KÕ™êÎ~Ú.
JO`«óHõ~°}Ö’ =∂^èŒ∞~åºhfl `Õ[ã¨∞û#∞ xOÑ¨Ù`å~Ú JO\Ï_»∞ K«ÅO.
6. ãÖH˜ΔÑ‘ÎHõ~°}OÖ’ ^Œ$+≤ìÜ«∞O^Œ∞O_®eû# "≥∞Å‰õΩ=Å#∞ ~åÜ«∞O_ç.
[:- XHõ ~°K«##∞ ãÖH˜ΔÑ‘ÎHõiOK«_»OÖ’ =¸Å~°K«#Ö’x „áê^è•#º`« ÖËx JOâßÅ∞ `˘ÅyOK«_»O, =ÚYº"≥∞ÿ#
ÉèÏ=#Å<Õ „QÆÇÏ≤ Oz uiy ~åÜ«∞_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. 'Brevity is the soul of the wit — J#fl ÉèÏ=#‰õΩ ãÖH˜ÑΔ HÎ‘ ~õ }
° #∞
L^•Ç¨Ï~°}QÍ K≥Ñ¨Ê=K«∞Û. ãÖH˜ΔÑ‘ÎHõ~°}Ö’ HÕk JOâßÅ∞ ^Œ$+≤ìÖ’ LOK«∞‰õΩO>Ë =¸ÖÏxH˜ ÉèíOQÆO HõÅ∞QÆ‰õΩO_®
LO@∞Ok.
- ãÖH˜ΔÑ‘ÎHõ~°}OÖ’ =¸Å ~°K«##∞ XHõ\ ˜H˜ Ñ¨k™ê~°∞Å∞ K«^Œ"åe.
- =¸Å ~°K«#Ö’x "≥Ú`«ÎO ÉèÏ"åxfl PHõoOÑ¨Ù KÕã¨∞HÀ"åe.
- =ÚYº ÉèÏ=#ÖË"ÀQÆ∞iÎOKåe.
- =¸Å~°K«#Ö’x áêiÉèÏ+≤Hõ Ñ¨^•Å∞, *ÏfÜ«∂Å∞ =Ú#flQÆ∞ "å\˜ J~°÷ Ñï^èŒ∞ÖË"À x~åúiOK«∞HÀ"åe.
- =¸Å ÉèÏ=#Å#∞ ãÖH˜ΔÑ‘ÎHõ~°Î `«# ÉèÏ+¨Ö’ ~åÜ«∞_»O „áê~°OaèOKåe.
- gÖˇ·#O`«=~°‰õΩ z#fl z#fl "åHÍºÖË ~åÜ«∂e
- ÉèÏ+¨#∞ ã¨Ç¨Ï["≥∞ÿ# â‹·eÖ’ ~åÜ«∂e.
- "åHÍºÖ’¡x Ñ¨^•Å∞ áê~î°‰õΩxH˜ ã¨∞ÅÉèíOQÍ J~°úO JÜÕ∞ºqQÍ LO_®e.
- ~°K«#Ö’ =~°‚<å`«‡Hõ JOâßÅ∞ `«yæOKåe.
- q+¨Ü«∂xfl, ÉèÏ+¨#∞ ™êQÆnã¨∂Î ÃÑ^ŒÌ "åHÍºÅ∞ ~åÜ«∞‰õΩO_® *Ï„QÆ`«ÎÑ¨_®e.
JO^Œ∞=Å¡ =¸Å ~°K«#Ö’x „Ñ¨^è•# q+¨Ü«∂Å#∞ ã¨Ê+¨ìOQÍ, „áê^è•#º`å „Hõ=∞OÖ’ J~°÷O KÕã¨∞HÀQÆeæ`Õ,
ã¨fi`«O„`«OQÍ ãÖˆHΔÑ≤Oz ~åÜ«∞_»O ã¨∞ÅÉèí=∞=Ù`«∞Ok. `«^•fi~å ãÖH˜ΔÑ¨Î~°K«#‰õΩ ã¨Ç¨Ï[`«fiO ™êkèOK«=K«∞Û.
W\©=e HÍÅOÖ’ H˘xfl áêiÉèÏ+≤Hõ Ñ¨^•ÅΩ, ãÖã¨÷Å∞ =Ú#flQÆ∞"å\˜ <å=∞=ÚÅ#∞ `≥Å∞QÆ∞Ö’H˜ ãÖH˜ΔÑ‘ÎHõiOz
~åã¨∞Î<åfl~°∞. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ 'STD — J#fl Ñ¨^ŒO POQÆ¡OÖ’ 'Subscribers Trunk Dialling — Jx ~åÜ«∞e. nx<Õ
POQÆ¡OÖ’ abbreviation Jx JO\Ï~°∞. `≥Å∞QÆ∞Ö’ 'SHõº~å[ºã¨q∞u— J<Õ Ñ¨^Œ|O^è•xfl 'S~åã¨— Jx ÉèÏ~°fÜ«∞
[#`å áêsìx ÉèÏ[áê Jx ~åÜ«∞_»O, J>Ë¡ `«`«∞Ê~°∞+¨ ã¨=∂™êxfl `«.ã¨.Jx , Hõ~°‡^è•~°Ü«∞ ã¨=∂™êxfl Hõ.ã¨ Jx
~åÜ«∞_»O [~°∞QÆ∞`ÀOk. WÖÏ Ñ¨^Œ~°∂áêÅ#∞ ãÖH˜ΔÑ¨ÎO KÕã¨∞Î#flÑ¨C_»∞ H˘xfl ãÖ^Œ~åƒùÖ’¡ J~°÷ ÉèíOQÆO HõÅ∞QÆ=K«∞Û.
qÑ¨s`å~å÷Å∞ QÀK«iOK«=K«∞Û‰õÄ_®. JO^Œ∞=Å¡ D ÑïÉèÏ+¨ ãÖH˜ΔÑ‘ÎHõ~°}OÖ’ H˘O`« *Ï„QÆ`«Î fã¨∞HÀ"åe.
JÉèÏº™êÅ∞
C. HÕk WOw¡+¨μÖ’x ¿Ñ~å#∞ ^•x J#∞"å^•xfl K«^Œ=O_ç
Many cities in the world have a serious problem pollution. The air is dirty. The water is dirty.
The roads are dirty. Heavy traffic on roads causes pollution. The smoke that comes out of factory
chimneys makes the air poisionous. Vehicles realease gases that pollute the air.
[Source : Open basic education level course state open school (2009)]
„Ñ¨ÑÖK«OÖ’x Ñ¨Å∞ #QÆ~åÖ’¡ f„="≥∞ÿ# ã¨=∞ã¨º LOk. J^Õ HÍÅ∞+¨ºO. QÍe HõÅ∞+≤`«O. h~°∞ HõÅ∞+≤`«O.
~°Ç¨Ï^•~°∞Å∞ =ÚiH˜ ‰õÄáêÅ∞. ~°Ç¨Ï^•~°∞Ö’¡x [# ã¨=∞‡~°úO HÍÅ∞ëêºxH˜ HÍ~°}=∞=Ù`ÀOk. Hõ~å‡QÍ~åÅ á⁄QÆQ˘\ÏìÅ
#∞O_ç "≥Å∞=_»∞`«∞#fl á⁄QÆ, "åÜ«Ú=ÙÅ∞ QÍex q+¨Ñ¨Ói`«O KÕã¨∞Î<åfl~Ú. ~°Ç¨Ï^•~°∞ÅÃÑ· "≥àı§ "åÇ¨Ï<åÅ∞ q_çKÕ
"åÜ«Ú=ÙÅ∞ QÍex HõÅ∞+≤`«O KÕã¨∞Î<åfl~Ú.
D. =¸Åq^èÕÜ«∂#∞"å^•xH˜ HÕk L^•Ç¨Ï~°}Å∞ K«∂_»O_ç.
Holy Bible Ñïâ◊√^Œú „QÆO^èŒ=Ú
[John Verses 1 to 5] [Ü≥∂Ç¨#∞ ã¨∞"å~°Î. 1 #∞O_ç 1= J^è•ºÜ«∞=Ú
1. In the begining was the worked, and the 5 =K«#=ÚÅ∞]
word was with god, and word was god. 1. PkÜ«∞O^Œ∞ "åHõº=ÚO_≥#∞. "åHõº=Ú ^Õ=Ùx =^ŒÌ
LO_≥#∞. "åHõº=Ú ^Õ=Ù_≥· LO_≥#∞.
2. The same was in the beginning 2. Pk Ü«∞O^Œ∞ Jk ^Õ=Ùx =^ŒÌ LO_≥#∞.
with god

3. All things woke made by him 3. ã¨=∞ã¨Î=Ú#∞ PÜ«∞# =¸Å=Ú# HõeÔQ#∞.
and without him was not anything HõeyÜ«Ú#fl ^ÕkÜ«Ú PÜ«∞#ÖË‰Ωõ O_® HõÅ∞QÆÖ^Ë ∞Œ .
made that was made.
4. In him was life and the life was 4. PÜ«∞#Ö’ r==ÚO_≥#∞. Pr==Ú =∞#+¨μºÅ‰õΩ
the light of men "≥Å∞ÔQ· LO_≥#∞.
5. And the light shineth in darkness, and 5. P "≥Å∞QÆ∞ pHõ\ ˜Ö’ „Ñ¨HÍtOK«∞ K«∞#flk QÍx
the darkness comprehended it not. pHõ\ ˜ ^•x „QÆÇ≤ÏOÑ¨‰õΩO_≥#∞.
E. HÕk J#∞"å^•Å#∞ K«∂_»O_ç, K«^Œ=O_ç.
Chapter 22 Verses of Bible Ñïâ◊√^Œú „QÆO^èŒ=Ú
22= J^è•ºÜ«∞=Ú 1= =K«#=Ú
1. A good name is meathm tobe choosen than 1. Q˘Ñ¨Ê Sâ◊fi~°º=Ú HõO>Ë =∞Oz ¿Ñ~°∞#∞, "≥O_ç
great riches and loving favour mathere silver |OQÍ~°=ÚÅ HõO>ˇ ^ŒÜ«∞Ü«Ú HÀ~°^Œy#q.
and gold
Chapter 8 Verses 8= J^è•ºÜ«∞=Ú 11 = =K«#=Ú
For wisdom is better than mubies. and all the *Ï˝#=Ú =Ú`«º=ÚÅ Hõ<åfl „âı+¨ª"≥∞ÿ#k.
things that may be diserved are not tobe qÅ∞= QÆÅ ™⁄`«∞Î ÖËqÜ«Ú ^•x`À ™ê\˜ HÍ=Ù.
compared to it
Chapter 10 Verse 10 = J^è•ºÜ«∞=Ú 1 = =K«#=Ú

A wise son make the a glad father ;but a foolish *Ï˝#=Ú QÆÅ ‰õΩ=∂~°∞_»∞ `«O„_çx ãÖ`À+¨
Ñ¨~°K«∞#∞.
son is the heaviness of his mother |∞kúÖxË ‰õΩ=∂~°∞_»∞ `«# `«eH¡ ˜ ^Œ∞óY=Ú Ñ¨Ù\Õì K«∞#∞.
F. HÕk J#∞"å^•Å#∞ K«^Œ=O_ç.
1. Character is the greatest wealth.A pure incorruptable citizen is the greatest asset of
our nation. Therefore good character is to be given top priority. Value upon this
depends our nations welfare and its future stability.
=∞Oz #_»=_çHõ =∞Ç¨Ï`«Î~°"≥∞ÿ# ãÖÑ¨^Œ. ã¨fiK«Ûù"≥∞ÿ#\˜ì, x*Ï~ÚfÑ¨~°∞_≥·# áœ~°∞_Õ ^ÕâßxH˜ J`«∞º#fl`«"≥∞ÿ#

Ü≥∂QÆº"≥∞#ÿ Pã≤Î HÍ|\˜ì ã¨„`«Ê=~°#Î ‰õΩ JkèHõ „áê^è•#ºO, qÅ∞= W"åfie. ZO^Œ∞HõO>Ë ^ÕâHˆ◊ =Δ ∞O, Éèqí +¨º`«∞ÖÎ ’
^•x ã≤÷~°`«fiO g∞^Œ<Õ P^è•~°Ñ¨_ç LO@∞Ok.
2. Speak kind and sweet words. Have satsang of Mahatmas. Eat moderately. Take care
of your health. Cultivate fellow feeling and universal brotherhood. Be on the alert.
Speak little.
=∞$^Œ∞=ÙQÍ, fÜ«∞QÍ =∂\Ï¡_»∞. =∞Ç¨`«∞‡Å ã¨`åûOQÆ`«ºOÖ’ rqOK«∞. q∞`«OQÍ Éèí∞lOK«∞. h P~ÀQÆºO

QÆ∞iOz „â◊^Œú fã¨∞HÀ. ã¨~°fiã¨=∂# ™œ„ÉèÏ`«$`«fiO JÅ"å@∞ KÕã¨∞HÀ. U=∞~°∞ áê@∞ =^Œ∞Ì. `«‰õΩ¯=
=∂\Ï¡_»∞.
3. Let us adopt simple living and high thinking. Let us not be extravagant. Let us avoid
waste. Let us practice frugality. Let us share what we have with our less fortunate
fellow citizens.
ã¨~°à◊r=<åxfl, L`«Ê#fl"≥∞ÿ# PÖ’K«<å q^è•<åxfl JÅ=~°K«∞‰õΩO^•O. ^Œ∞ÉÏ~å Y~°∞ÛÅ∞ KÕÜ«∞‰õΩO_®

LO^•O. JkèHõ =ºÜ«∂xfl "åi^•úO. q∞`« =ºÜ«∂xfl áê\ÕK«∞^•O. =∞#HõO>Ë ^Œ∞~°^Œ$+¨ì=O`«∞Öˇ·#
áœ~°∞Å`À =∞#‰õΩ#fl ^•xfl ÑÖK«∞‰õΩO^•O.
4. Health is the basis of success. Health is wealth. Next character it is the greatest na-
tional asset. As citizens, building of character and safe guarding health should be our
primary duty to the nation.
P~ÀQÆºO q[Ü«∂xH˜ Ñ¨Ù<åk. P~ÀQÆº"Õ∞ =∞Ç¨ÉèÏQÆºO. ã¨„`«Ê=~°Î# `«~åfi`« P~ÀQÆº"Õ∞ Q˘Ñ¨Ê *ÏfÜ«∞
ãÖÑ¨^Œ. ã¨„`«Ê=~°Î##∞ ÃÑOá⁄OkOK«∞HÀ=_»O, P~ÀQÍºxfl Ñï~°H˜ΔOK«∞HÀ=_»O áœ~°∞Å „Ñ¨^äŒ=∞ Hõ~°Î=ºO.
áê~î°QÆ`«„Ñ¨â◊flÅ∞ - 1
HÕk „Ñ¨â◊flÅ‰õΩ <åÖËæã≤ ã¨=∂^è•<åÅ∞<åfl~Ú, "å\˜Ö’ XHõ\ ˜ =∂„`«"Õ∞ ãïÜ≥ÿ∞#k ã¨Ô~·# ã¨=∂^è•#O Ü≥ÚHõ¯
ãÖˆH`åxfl ZOÑ≤Hõ KÕã≤ „Ñ¨â◊fl‰õΩ Z^Œ∞~°∞QÍ L#fl ‰õΩO_»eÖ’ ~åÜ«∞O_ç.
1. J#∞"å^ŒO J<Õ =∂@‰õΩ =¸Å"≥∞ÿ# „H˜Ü«∂Ñ¨^ŒO ( )
(1) "å‰õΩ¯ (2) =^£ (3) J#∞=kOK«∞ (4) "åkOK«∞
2. Ç≤ÏOn ÉèÏ+¨ #∞O_ç `≥Å∞QÆ∞ ÉèÏ+¨Ö’H˜ J#∞"å^ŒO KÕã¨∞Î#flÑ¨C_»∞ Ç≤ÏOn ÉèÏ+¨ ( )
(1) „áêp# ÉèÏ+¨ (2) P^èŒ∞xHõ ÉèÏ+¨ (3) =¸ÅÉèÏ+¨ (4) ÅHõΔ ºÉèÏ+¨
3. XHõ ÉèÏ+¨Ö’x =∂@Å#∞ =∞~À ÉèÏëêeÑ≤Ö’ ~åÜ«∞_®xfl ( )
(1) eÑ¨ºO`«sHõ~°}O JO\Ï~°∞ (2) ÉèÏëêO`«sHõ~°}O JO\Ï~°∞.
(3) ÉèÏ"åOfsHõ}O JO\Ï~°∞ (4) POw¡Hõ~°}O JO\Ï~°∞.
4. 'Z „\Ï<£ûÖË@~ü D*ò Z „>Ë@~ü— J#∞ "åHõºO Hõ#|_»∞`«∞#fl ÉèÏ+¨ ( )
(1) ~°+¨º<£ÉèÏ+¨ (2) „ÃÑ¶OzÉèÏ+¨ (3) POQÆ¡ÉèÏ+¨ (4) „w‰õΩ ÉÏ+¨

5. XˆH ‰õΩ@∞O|OÖ’x ÉèÏ+¨Å∞ ‰õÄ_®ã¨fiÉèÏ=s`åº ÉèÏ= „Ñ¨Hõ@# ™ê=∞~°÷ºO s`åº ( )
(1) qÉèËk™êÎ~Ú (2) ã¨=∞OQÍ LO\Ï~Ú (3) áÈe LO\Ï~Ú (4) XHõ@=Ù`å~Ú.
ã¨=∂^è•<åÅ∞ : 1 - 2† 2 - 3† 3 - 1† 4 - 4† 5 - 1.
HÕk „Ñ¨â◊flÅ‰õΩ <åÖËæã≤ ã¨=∂^è•<åÅ∞<åfl~Ú. "å\˜Ö’ XHõ\ ˜ =∂„`«"Õ∞ ãïÜ≥ÿ∞#k. ãïÜ≥ÿ∞# ã¨=∂^è•<åxfl
ZOÑ≤Hõ KÕã≤ P ã¨=∂^è•<åÑ¨Ù ãÖˆH`åxfl „Ñ¨â◊flÔH^Œ∞~°∞QÍ #∞#fl ‰õΩO_»eÖ’ ~åÜ«∞O_ç.
1. J#∞"å^ŒO Ü≥ÚHõ¯ qt+¨ì`«‰õΩ P^è•~°O ( )
1. J#∞"å^Œ‰õΩ_ç „ÑüÉèÏ =Ùº`«Ê`«∞ÎÅ∞ 2. áê~î°‰õΩÅ â◊H˜ÎÜ«Ú‰õΩÎÅ∞
3. =¸ÅÉèÏëê q+¨Ü«∞OÃÑ· P^è•~°O 4.. ÖHõΔ ºÉèÏëê â‹·e
2. J#∞"å^Œ‰õΩ_»∞ "≥Ú^Œ@ KÕÜ«∂eû# Ñ¨x ( )
1. "Õ∞Å∞ „Ñü ~åÜ«∞_»O 2. z`«∞Î „Ñü ~åÜ«∞_»O
3. ZuÎ ~åÜ«∞_»O 4. K«∂z ~åÜ«∞_»O
3. áêiÉèÏ+¨Hõ Ñ¨^•Å J#∞"å^ŒOÖ’ ^Œ$+≤ìÜ«∞O^Œ∞O_®eû#k. ( )
1. ÉèÏëêQÍOcè~°ºO 2. ÉèÏëêÉèË+¨[O
3. ÉèÏëê ™ê~°à◊º`« 4. ÉèÏëê H˜¡+¨ì`«
4. =¸Å ~°K«#Ö’x „Ñ¨^è•# ÉèÏ=#Å‰õΩ ÉèíOQÆO HõÅæ‰õΩO_® ÅHõΔ º ÉèÏëê "å`å=~°}OÖ’ Wq∞_çáÈÜÕ∞ J#∞"å^ŒO
( )
1. "åHÍº#∞ "å^ŒO 2. =¸Åq^èÕÜ«∂#∞"å^ŒO
3.Ñ¨^ŒÑ¨^•#∞ "å^ŒO 4. ¿ãfiKåÛù#∞"å^ŒO
5. J#∞"å^ŒOÖ’ Z^Œ∞~°ÜÕ∞º ÉèÏëê ãÖ|O^èŒ P@OHÍÖ’¡ XHõ\ ˜ ( )
1. "åHõº q<åºãÖ 2. ~°K«#HÍÅÑ¨Ù "å`å=~°}O
3. =º=Ç¨Ï~°ÎÅ <å@H©Ü«∞`« 4. =º=Ç¨Ï~°∞ÎÅ Jaè=ºH˜Î.
ã¨=∂^è•<åÅ∞ : 1 - 1, 2 - 2, 3 - 3, 4 - 4, 5 - 1.
HÕk „Ñ¨â◊flÅ‰õΩ <åÖËæã≤ ã¨=∂^è•<åÅ∞<åfl~Ú. "å\˜Ö’ XHõ\ ˜=∂„`«"Õ∞ ãïÜ≥ÿ∞#k. ãïÜ≥ÿ∞# ã¨=∂^è•<åxfl
ZOÑ≤Hõ KÕã≤ ^•xãÖˆH`åxfl „Ñ¨â◊fl Z^Œ∞~°∞QÍ #∞#fl ‰õΩO_»eÖ’ ~åÜ«∞O_ç.
1. <À|∞Öò |Ç¨ï=∞u ÅaèOz# ~°gO„^èŒ<å^ä£ ~îåQÆ∂~ü ~°K«# ( )
(1) JO^Œ"≥∞ÿ# =ÚYO (2) Ñ¶¨∞ˆ~, Éˇ·ˆ~ (3) [#QÆ}=∞# (4) w`åO[e
2. ~°gO„^Œ∞x 'w`åO[e— POQÍ¡#∞"å^•xfl J#∞=kOz# „Ñ¨=ÚY∞_»∞. ( )
(1) QÆ∞~°*Ï_» JáêÊ~å=Ù (2) N~°OQÆO Nx"åã¨~å=Ù
(3) QÆ∞_çáê\˜ "≥OHõ@K«ÅO (4) Ñ¨~îåaè
3. ã¨`åºO`« ~åà◊OÖ’Oz "≥Å∞=_Õq. ( )
(1) HÍ"åºÅ∞ (2) Ñ¨Å∞‰õΩÅ∞ (3) "åHÍºÅ∞ (4) ÉèÏ"åÅ∞
4. PKå~°Ñ¨Ù>ˇ_®iÖ’ WOH˜áÈQÆ∂_»xk ( )
(1) |∞kú„Ñ¨"åÇ¨ÏO (2) xs˚==Ú (3) =∞#ã¨∞ (4) ã¨fi~°æ=Ú
5. JÅã¨@ <≥~°∞QÆx „â◊=∞ `«# ÉÏÇ¨ï=Ùefl KåKÕk ( )
(1) P#O^ŒO"≥·Ñ¨Ù (2) ÑïÑ¨Ó~°‚`« "≥·Ñ¨Ù (3) Ñ¨Ùã¨ÎHõO"≥·Ñ¨Ù (4) â◊Ü«∞º"≥·Ñ¨Ù
HÕk „Ñ¨â◊flÅ‰õΩ <åÖËæã≤ ã¨=∂^è•<åÅ∞<åfl~Ú. "å\˜Ö’ XHõ\ ˜ =∂„`«"Õ∞ ã¨Ô~·#k. ãïÜ≥ÿ∞# ã¨=∂^è•<åxfl
QÆ∞iÎOz ^•x ãÖˆH`åxfl "åHÍºÅÔH^Œ∞~°∞QÍ #∞#fl ‰õΩObÖ’ ~åÜ«∞O_ç.
1. ã¨∞n~°…=¸, n~°…=¸ S# ~°K«##∞ ãÖ„QÆÇ¨ÏQÍ ‰õΩ¡Ñ¨ÎOQÍ K≥Ñ¨Ê_®xfl ( )
(1) JOâ◊O K≥Ñ¨Ê_»O JO\Ï~°∞. (2) q=iOK«_»O JO\Ï~°∞.
(3) "åºMÏºxOK«_»O JO\Ï~°∞. (4) ãÖˆHΔÑ≤OK«_»O JO\Ï~°∞.
2. =¸Å~°K«#Ö’x =ÚYº"≥∞ÿ# ÉèÏ=#Å∞ „Ñ¨^è•#"≥∞ÿ# ~°K«# ( )
(1) "åºMÏº#O ~°K«# (2) ã¨$[<å`«‡Hõ ~°K«# (3) ãÖH˜ΔÑ‘ÎHõ~°}O (4) J#∞"å^ŒO
3. ãÖH˜ΔÑ¨Î~°K«# LO_®eû# ÅHõΔ}O ( )
(1) ™œO^Œ~°ºO (2) ã¨Ç¨Ï[`«fiO (3) ÉèÏ=H˜¡+¨ì`« (4) n~°…`«fiO
ã¨=∂^è•<åÅ∞ : 1 - 4† 2 - 3† 3 - 2†

11 ÖËY
ÖËY ~åÜ«∞@O XHõ Hõà◊. ÖËY<Õ L`«Î~°O, *Ï|∞, eÑ≤ Jx ‰õÄ_® JO\Ï~°∞. =∞x+≤H© =∞x+≤H˜ =∞^èŒº ^Œ∂~åxfl
`˘ÅyOKÕO^Œ∞‰õΩ =∞#ã¨∞Ö’x ÉèÏ"åÅ#∞ ¿ãfiK«ÛùQÍ =ºH©ÎHõiOKÕO^Œ∞‰õΩ, XHõ „Ñ¨^Õâ◊O #∞Oz =∞~À „Ñ¨^ÕâßxH˜, XHõ =ºH˜Î
#∞Oz =∞~À =ºH˜ÎH˜ ã¨=∂Kå~åxfl ÑÖ¿ÑO^Œ∞‰õΩ LÑ¨Ü≥∂QÆÑ¨_Õ ~°K«<å =∂^èŒº=∞"Õ∞ ÖËY.
JÉèÏº™êÅ∞
„Ñ¨â◊flÅ∞ - ["å|∞Å∞
1. `«e¡ `«O„_»∞Å#∞, |O^èŒ∞=ÙÅ#∞, q∞„`«∞Å#∞ ZÖÏ ãÖÉè’kOKåÖ’ „"åÜ«∞O_ç.
["å|∞:- ÖËYÖ’ ã¨∂÷ÅOQÍ '6— =ÚYº"≥∞ÿ# ÉèÏQÍÅ∞ =ÙO\Ï~Ú. ãÖÉ’^èŒ# "åxÖ’ JO`«~°æ`«"≥∞ÿ#k. D ãÖÉ’^èŒ#
=ºH˜ÎQÆ`« ™êOÑ¶≤∞Hõ "åº=Ç¨iHõ ÖËYÅ‰õΩ J#∞QÆ∞}OQÍ#∞ ÖËY ~åã¨∞Î#fl "åi`À QÆÅ ãÖ|O^è•xfl |\˜ì ãÖÉ’^èŒ#
=∂~°∞`«∂ =ÙO@∞Ok. D ãÖÉ’^èŒ# Z=iH˜ L`«Î~°O ~åã¨∞Î<åfl"≥∂ "åiÑ¨@¡ =∞#‰õΩ QÆÅ Jaè=∂<åxfl, Q“~°"åxfl
J#∞|O^è•xfl `≥eÜ«∞ *Ëã¨∞ÎOk.
`«e¡ ^ŒO„_»∞Å‰õΩ, |O^èŒ∞=ÙÅ‰õΩ ÖËY ~å¿ã ãÖ^Œ~°ƒùOÖ’ Ñ¨ÓAºÖˇ·#, Ñ¨Ó[hÜ«ÚÖˇ·#, "≥ÚII qâı+¨}ÏÅ#∞
ãÖÉ’^èŒ#Ö’ LÑ¨Ü≥∂y™êÎ~°∞. JÖÏˆQ q∞„`«∞Å‰õΩ ÖËY ~å¿ã ãÖ^Œ~°ƒùOÖ’ „Ñ≤Ü«∞"≥∞ÿ# q∞„`«∞_çH˜ „Ñ≤Ü«∞"≥∞ÿ# ¿ãflÇ≤Ï`«∞_çH˜
Jx ãÖÉ’kèã¨∂Î ~å™êÎ=Ú.
2. ÖËYÖ’ „Ñ¨^è•# q+¨Ü«∞O ZÖÏ =ÙO_®Ö’ `≥ÅÊO_ç.
["å|∞:- ÖËYÖ’ ã¨∂÷ÅOQÍ P~°∞ =ÚYº"≥∞ÿ# ÉèÏQÍÅ∞ =ÙO\Ï~Ú. "å\˜Ö’ JO`«~åƒùQÆ"≥∞ÿ#k „Ñ¨^è•# q+¨Ü«∞O.
ãÖÉ’^èŒ#‰õΩ „HÕ^Œ H˘OK≥O ‰õΩ_ç"≥·Ñ¨Ù ÉèÏQÆOÖ’ „Ñ¨^è•# q+¨Ü«∞O „áê~°OaèOKåe. WO^Œ∞Ö’ ÃÑ^ŒÌÅ‰õΩ
#=∞™ê¯~åÅ∞, =O^Œ<åÅ∞. Ñ≤Å¡Å‰õΩ Pjã¨∞ûÅ∞, n"≥#Å∞ K≥áêÊe.
P `«~åfi`« L`«Î~°O ~å¿ã"å~°∞ `«=∞ ˆHΔ=∞ ã¨=∂Kå~åxfl `≥Å∞Ê`«∂ Z=iH˜ ~åã¨∞Î<åfl"≥∂ "åi Ü≥∂QÆ ˆHΔ=∂Å#∞
HÀ~°∞`«∂ q+¨Ü«∞O ~åÜ«∂e.
q+¨Ü«∂xH˜ J#∞QÆ∞}OQÍ q=~°} =ÙO_®e. q+¨Ü«∂xfl qã¨ÎiOz ~å¿ã@Ñ¨C_»∞ J=ã¨~åxH˜ J#∞QÆ∞}OQÍ
q~å=∞ zÇ¨flÅ#∞ =ÙÑ¨Ü≥∂yOKåe. q+¨Ü«∂xfl ãÖ^Œ~åƒùxfl |\˜ì ¿Ñ~åÅ∞QÍ qÉèílOz ã¨∞ÅÉèí â‹·eÖ’ ~åÜ«∂e.
ã¨Ç¨Ï#"Õ∞ ãÖã¨¯ $u.

97 ÖËY
3. =º=Ç¨~° ÖËYÅ∞ ZÖÏ ~åÜ«∂Ö’ `≥ÅÊO_ç.
["å|∞:- "å~åÎ Ñ¨„uHõÅ∞, HÍ~åºÅÜ«∂Å‰õΩ ~å¿ã JkèHÍiHõ, J~°÷ JkèHÍiHõ ÖËYÅ∞, „Ñ¨Hõ@#Å∞ q[˝Ñ¨ÙÎÅ∞ "≥Ú^ŒÖˇ·#
"å\˜x =º=Ç¨~° ÖËYÅ∞ JO\Ï~°∞.
D ÖËYÅ¡ ãÖÉ’^èŒ#Ö’ ã¨∂\˜QÍ ãÖÉè’kOKÕ Ñ¨^•ÖË =ÙO_®e. qâı+¨}ÏÅ∞ ˆHΔ=∞ ã¨=∂Kå~° J=ã¨~°O
=ÙO_»^Œ∞.
ÃãÅ=Ù fã¨∞H˘#∞@Ö’ Ñ¨Ù~°∞+¨μ_≥·`Õ Éèí=nèÜ«Ú_»∞, g∞ q^èÕÜ«Ú_»∞ Jx, „ã‘Î J~Ú`Õ Éèí=nÜ«∞, q^èÕÜ«∞ J#∞
Ñ¨^•Å∞ "å_®e.
PkèHÍiHõ, J~°÷ PkèHÍiHõ ÖËYÖ’¡ <À\˜Ñ¶≤ˆH+¨<£Å∞, "≥∞"≥∂~åO_®Å∞ q[˝Ñ¨ÙÎÅ∞ "≥ÚII =ÙO\Ï~Ú.
=º=Ç¨~° ÖËYÅ‰õΩ J#∞QÆ∞}OQÍ ãÖÉ’^èŒ# =ÚyOÑ¨ÙÅ∞ =∂~°∞`«∞O\Ï~Ú.
4. B~°OQÆ*Ë|∞ ÖËYÖ’ ~åã≤# ~åA <Õ~°∞ÛHÀ=Åã≤# =ÚYº q+¨Ü«∂Å∞ q=iOK«O_ç?
[:- ~åA <Õ~°∞ÛHÀ=Åã≤# =ÚYº q+¨Ü«∂Å∞: „Ñ¨ÑÖK«OÖ’ L#fl qq^èŒ ^ÕâßÅ QÆ∞iOz, "å\˜ "≥·q^è•ºÅ QÆ∞iOz
<Õ~°∞ÛHÀ"åe. PÜ«∂ ^ÕâßÅ ~åAÅ |ÖÏ|ÖÏÅ∞, Ü«Ú^Œú Ñ¨^Œú`«∞Å∞, PKå~åÅ∞, =∞`åÅ∞, „Ñ¨Éèí∞`«fi Ñ¨^Œú`«∞Å∞,
„Ñ¨Ü∂≥ [<åÅ∞, ^ÕâßÅ K«i„`«, Jaè=$kú, JÉè∞í º^ŒÜ∞« O, Ñ¨`#« O "≥ÚIIq <Õ~∞° ÛHÀ"åe. JO`ÕQÍ‰õΩO_® UÜÕ∞ „Ñ¨=∂^•Å=Å¡
ÖËHõ `«ÑÊ≤ ^•Å=Å¡ PÜ«∂ ™ê„=∂*ÏºÅÖ’, ~å*ÏºÅÖ’ =∞Ç¨Ï`«~Î "° ∞≥ #ÿ =∂~°∞ÊÅ∞, qÑ¨"¡ åÅ∞ =KåÛÜ≥∂ ~åA `≥Å∞ã¨∞HÀ"åe.
=∞Ç¨Ï`«~Î ° q[Ü«∂Å∞ ™êkèOK«_®xH˜ Ñ¨Ó~°fiÑ¨Ù ~åAÅ∞ J#∞ãïOz# q^è•<åÅ∞, "å\˜ „Hõ=∞O QÆ∞iOz ‰õÄ_® <Õ~∞° ÛHÀ"åe.
5. ÉÏÅº^Œâ◊ QÆ∞iOz B~°OQÆ*Ë|∞ Jaè„áêÜ«∞O Uq∞\˜?
[:- ÉÏÅº^Œâ◊ QÆ∞iOz B~°OQÆ*Ë|∞ Jaè„áêÜ«∂Å∞:
1. ã¨„Hõ=∞"≥∞ÿ# ^•iÖ’ #_çKÕ ÉÏÅº^Œâ◊ Z<Àfl P#O^Œ^•Ü«∞Hõ"≥∞ÿ# *Ï˝Ñ¨HÍÅ`À xO_ç LO@∞Ok.
2. Z<Àfl "ÕÅ =∞Oz Ñ¨^Œú`«∞Å#∞, q+¨Ü«∂Å#∞ <Õ~°∞ÛH˘<Õ â◊H˜Î QÆey LO@∞Ok ÉÏÅº^Œâ◊.
3. ÉÏÅº ^Œâ◊ „Ñ¨ÉèÏ=O =∞x+≤ rq`«OÃÑ· LO@∞Ok.
4. ÉÏÅº^Œâ◊ ÉÏQÆ∞O>Ë =∞x+≤ =∂#ã≤HõOQÍ Z<Àfl L`«¯ $+¨ì HÍ~°º„Hõ=∂Å∞ KÕÑ¨@ìQÆÅ^Œ∞.
5. ÉÏÅº^Œâ◊Ö’ q^Œº =∂`«$ÉèÏ+¨Ö’ ™êQÍe.
6. 'HÍeÛ#Ñ¨C_Õ QÆ^• L‰õΩ¯ QÆ\ ˜ìÑ¨_Õk— J<Õ J„|Ç¨ÏO eOHõ<£ =∂@Ö’¡x J~°÷O q=iOK«O_ç.
[:- =∂#=`å"åk, =∂r J"≥∞iHÍ J^èŒº‰õΔΩ_»∞ J„|Ç¨ÏO eOHõ<£ `«# ‰õΩ=∂~°∞_»∞ K«^Œ∞=Ù`«∞#fl ã¨∂¯Å∞
„Ñ¨^è•<Àáê^è•ºÜ«Ú_çH˜ „"åã≤# ÖËYÖ’ J<ÕHõ ã≤^•úO`åÅ∞, qÅ∞=Å∞ `«#∞ HÀ~°∞‰õΩ#flq L^ŒÇ¨ÏiOKå_»∞. JO^Œ∞Ö’
XHõ\˜ Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ ã¨∞xfl`«OQÍ É’kèOKåÅx, "åix QÍ~å|O KÕÜ∞« ‰õÄ_»^xŒ , „Hõ=∞tHõ}Δ HõeQˆ @@∞¡ LOKåÅx `≥eÜ«∞Ñ¨~∞° ã¨∂Î
HÍeÛ#Ñ¨C_Õ QÆ^• L‰õΩ¯ QÆ\Ñì˜ _¨ kÕ J#fl Ö’HÀH˜xÎ L^ŒÇÏ¨ iOKå_»∞. JO>Ë <Õ~∞° ÛHÀ=Åã≤# ã¨=∞Ü«∞OÖ’<Õ, <ÕiÊOK«=Åã≤#
ã¨=∞Ü«∞OÖ’<Õ <ÕiÊOKåÅx `«~°∞"å`« <ÕiÊOK«ÖË=∞x K≥áêÊ_»∞. W#∞=Ú ÉÏQÍ HÍe#Ñ¨C_Õ L‰õΩ¯ `«Ü«∂~°∞ KÕÜ«Ú@‰õΩ
LÑ¨Ü≥∂QÆÑ¨_»∞`«∞Ok. Jk K«ÖÏ¡i# `«~°∞"å`«, HÍÅHõ=ÚO^Œ∞ Jk L‰õΩ¯QÍ ~°∂áêO`«~°=Ú K≥O^Œ^Œ∞. JÖÏˆQ q^•ºi÷
‰õÄ_®.

B.W~°∞"≥· "åHÍºÖ’¡ ["å|∞Å∞ ~åÜ«∞O_ç.
1.L`«Î~°O~å¿ã@Ñ¨C_»∞ áê\ÕK«=Åã≤# ã¨∂„`åÅ∞ `≥ÅÑÖ_ç.
[:- =º‰õΩÎÅ =∞^èŒº ™ê=∂lHõ rq`«OÖ’x qq^èŒ ~°OQÍÅ =∞^èŒº ^ÕâßÅ =∞^èŒº QÆÅ ãÖ|O^è•Å#∞
x~°fiÇ≤ÏOK«∞@OÖ’ ÖËYÅ‰õΩ „áê^è•#ºO L#flk. L`«Î~°O ~å¿ã"å~°∞ `«=∞ ÉèÏ"åÅ#∞ J~°÷=∞ÜÕ∞º@@∞¡ ã¨∞ÅÉèíâ‹·eÖ’
~åÜ«∂e. q+¨Ü«∞O ‰õΩ¡Ñ¨ÎOQÍ, ã¨Ê+¨ìOQÍ LO_®e, Ñ¨^ŒQÆ`«, "åHõºQÆ`«, ÉèÏ=QÆ`« J#fiÜ«∂Å∞ áê\ÕKåe.
L`«Î~°O „"å¿ã"å~°∞ `«=∞ z~°∞<å=∂, `Õn, Ñ≤Å∞Ñ¨Ù ÖË^• ãÖÉ’^èŒ#, K≥Ñ¨Ê^ŒÅK«∞‰õΩ#fl q+¨Ü«∞O, =ÚyOÑ¨Ù,
ãÖ`«HõO J<Õ ÉèÏQÍÅÖ’ H˘xfl xÜ«∞=∂Å∞ áê\ÕKåe.
L`«~Î åÅ=Å¡ YO_®O`«~åÅÖ’ L#fl"å~°∞ ‰õÄ_® ã¨xflÇ≤Ï`«∞Å=Ù`å~°∞. ™ê=∂lHõ rq`«OÖ’#∞ qq^èŒ ~°OQÍÅ
=∞^èŒº, ^ÕâßÅ =∞^èŒº L`«Î~° „Ñ¨`«∞º`«Î~åÅ∞ [~°∞QÆ∞`å~Ú. g\˜H˜ J`«ºO`« „áê^è•#ºO LO_»∞@=Å¡, ~å¿ã"å~°∞ H˘xfl
xÜ«∞=∂Å#∞, =∞~åº^ŒÅ#∞ áê\ÕKåe.
L`«Î~°O „"å¿ã"å~°∞ JO^ŒiH© XˆH q^èŒOQÍ ~åÜ«∞\ÏxH˜ gÅ∞ÖË^Œ∞. L`«Î~°OÖ’ ~å¿ã"å~°∞ `«# z~°∞<å=∂,
`ÕnÅ#∞ ‰õΩ_ç"≥·Ñ¨Ù ÃÑ·ÉèÏQÆOÖ’ ~å™êÎ~°∞. L^ÀºQÍÅ HÀãÖ ÃÑ>Ëì ^Œ~°MÏã¨∞ÎÅÖ’, PÑ¶‘ã¨∞Å‰õΩ ~å¿ã L`«Î~åÅÖ’ `«=∞
z~°∞<å=∂ Z_»=∞"≥·Ñ¨Ù ÃÑ·ÉèÏQÆOÖ’ ~å™êÎ~°∞. =º=Ç¨~° ÖËYÖ’ Z_»=∞"≥·Ñ¨Ù HÕk ÉèÏQÆOÖ’ ~å™êÎ~°∞.
L`«Î~åÅ#∞ ÃÑ^ŒÌ"åiH˜ ~å¿ã@Ñ¨C_»∞, Q“~°="≥∞ÿ# ãÖÉ’^èŒ##∞, ÃÑ^ŒÌ"å~°∞ z#fl "åix "å`«ûÅºO`À
ãÖÉ’kèOK«@O ãÖ„Ñ¨^•Ü«∞O. ãÖÉ’^è#Œ Å`À ~°H~õ H° ÍÅ Ñ≤Å∞Ñ¨ÙÅ∞O\Ï~Ú. ãÖ^Œ~Àƒùz`«OQÍ "å\˜x LÑ¨Ü∂≥ yOKåe.
ãÖÉ’^èŒ#‰õΩ „HÕk H˘OK≥O ‰õΩ_ç"≥·Ñ¨ÙQÍ q+¨Ü«∞O „áê~°Oaè™êÎ~°∞. nxx „Ñ¨^è•# q+¨Ü«∞O JO\Ï~°∞.
q+¨Ü«∞O q™êÎ~°"≥∞ÿ#Ñ¨C_»∞ ¿Ñ~å qÉèí[# J=ã¨~°O. q~å=∞ zÇ¨flÅ#∞ LOK«_»O =∞~°∞=~å^Œ∞.
z=~°QÍ J#QÍ =ÚyOÑ¨Ù‰õΩ HÕ^Œ H˘OK≥O ‰õΩ_ç"≥·Ñ¨ÙQÍ L`«Î~°O ~å¿ã "å~°∞ ãÖ`«HõO KÕ™êÎ~°∞. L`«Î~°O
JO^Œ∞‰õΩ<Õ"åi z~°∞<å=∂ ã¨Êã¨ìOQÍ, q=~°OQÍ ~åÜ«∂e. L`«Î~åÅ∞ ãïQÍ JO^Œ\ÏxH˜ 'Ñ≤<£HÀ_£— "ÕÜ«∞@O =∞Ozk.
2.ÖËYÖ’ =ÚyOÑ¨Ù ZÖÏ LO_®Ö’ L^•Ç¨Ï~°} ã¨Ç≤Ï`«OQÍ `≥ÅÑÖ_ç.
=ÚyOÑ¨Ù
ÖËY z=iÉèÏQÆOÖ’ z#fl"å~°∞ ÃÑ^ŒÌ"åiH˜ ~å¿ãÎ z`«ÎyOK«=ÅÜ«Ú#∞, W@∞¡ q^èÕÜ«Ú_»∞ Jx, ÃÑ^ŒÌÅ∞ z#fl"åiH˜
~å¿ãÎ „QÆÇ≤ÏOÑ¨=ÅÜ«Ú#∞, Jx W@∞¡ „âıÜ≥∂aèÖÏ+≤ Jx ~åÜ«∂e.
"åºáê~° , =º=Ç¨~°, ™êOÑ¶∞≤ Hõ ÖËYÖ’¡ qâßfiã¨áê„`«∞_»∞, Éè=í nÜ«Ú_»∞ ÖÏO\˜ "å\˜x ‰õÄ_® LÑ¨Ü∂≥ yOK«=K«∞Û#∞.
ãÖ`«HõO
=ÚyOÑ¨Ù‰õΩ HÕ^Œ H˘OK≥O ‰õΩ_ç"≥·Ñ¨ÙQÍ ÖËY ~å¿ã"å~°∞ `«=∞ ãÖ`«HõO KÕÜ«∂e. H˘`«Î"åiH˜ ÖËY~å¿ã@Ñ¨C_»∞
q=~°}HÀãÖ HÕ^Œ ‰õΩO_»bHõ~°}ÏÅ =∞^èŒº L`«Î~°O ~å¿ã"åi ¿Ñ~°∞ q_ç JHõΔ~åÅ`À ~åÜ«∞_»O =∞Ozk.
3. =ºH˜ÎQÆ`« ÖËYÅ#∞ 'ˆHΔ=∞ ã¨=∂Kå~° ÖËYÅ∞— Jx ZO^Œ∞‰õΩ JO\Ï~À q=iOK«O_ç.
q+¨Ü«∞ „áê^è•<åºxfl J#∞ãïOz =ºH˜ÎQÆ`«, ™ê=∂lHõ „Ñ¨Ü≥∂[<åÅ#∞ ^Œ$+≤ìÖ’ LOK«∞H˘x ÖËYÖ’¡ 4 ~°HÍÅ∞
L<åfl~Ú. Jq =ºH˜ÎQÆ`« ÖËYÅ∞, ™êOÑ¶≤∞Hõ ÖËYÅ∞, "åºáê~° ÖËYÅ∞, =º=Ç¨~° ÖËYÅ∞.
99 ÖËY
● =ºH˜ÎQÆ`« ÖËYÅ∞
=ºH˜ÎQÆ`« q+¨Ü«∂Å#∞ `≥eÜ«∞*Ëã¨∂Î `«e¡^ŒO„_»∞Å‰õΩ, |O^èŒ∞=ÙÅ‰õΩ, ¿ãflÇ≤Ï`«∞Å‰õΩ, Pf‡Ü«ÚÅ‰õΩ QÍx ~å¿ã
ÖËYÖË =ºH˜ÎQÆ`« ÖËYÅ∞. =ºH˜ÎQÆ`«"≥∞ÿ# ˆHΔ=∞ ã¨=∂Kå~åÅ∞, P#O^ŒHõ~°"≥∞ÿ# q+¨Ü«∂Å∞, P"Õ^Œ#Å∞, J#∞Éèí"åÅ∞,
„Ñ¨Ü«∂} qâıëêÅ∞, qO^Œ∞Å∞, q<À^•Å∞, JÉèíº~°÷#Å∞ "≥Ú^ŒÖˇ·# q+¨Ü«∂Å∞ D ÖËYÖ’¡ LO\Ï~Ú. D ÖËYÅ#∞
Z‰õΩ¯=QÍ =∞# Z^Œ∞@ÖËx =∞# "åi ˆHΔ=∞ ã¨=∂Kå~åÅ∞ `≥Å∞ã¨∞H˘<ÕO^Œ∞‰õΩ ~å™êÎO. JO^Œ∞=Å¡ g\˜x ˆHΔ=∞ ã¨=∂Kå~°
ÖËYÅ∞ ÖË^• LÉèíÜ«∞‰õΩâ◊Ö’ÑïÖËYÅ∞ Jx‰õÄ_® JO\Ï~°∞. =ºH˜ÎQÆ`« ÖËYÖ’¡ =º‰õΩÎÅ ãÖ|O^è•Å∞, "åi ÉèÏ==ºH©ÎHõ~°}
„Ñ¨^è•# „Ñ¨Ü≥∂[#OQÍ LO@∞Ok.
4. ™êOÑ¶≤∞Hõ, "åºáê~° ÖËYÅ‰õΩ `Õ_®Å∞ `≥ÅÑÖ_ç.
q+¨Ü«∞ „áê^è•<åºxfl J#∞ãïOz =ºH˜ÎQÆ`«, ™ê=∂lHõ „Ñ¨Ü≥∂[<åÅ#∞ ^Œ$+≤ìÖ’ LOK«∞H˘x ÖËYÖ’¡ 4 ~°HÍÅ∞
L<åfl~Ú. Jq =ºH˜ÎQÆ`« ÖËYÅ∞, ™êOÑ¶≤∞Hõ ÖËYÅ∞, "åºáê~° ÖËYÅ∞, =º=Ç¨~° ÖËYÅ∞.
● ™êOÑ¶≤∞Hõ ÖËYÅ∞
ãÖáê^ŒH©Ü«∞ ÖËYÅ∞, q#uÑ¨„`åÅ∞, q∞„`«∞Å‰õΩ, |O^èŒ∞=ÙÅ‰õΩ ~å¿ã PÇ¨fi# ÖËYÅ∞, ÃÑO_ç¡ , Ñ¨Ù\˜ì#~ÀA
"≥Ú^ŒÖˇ·# â◊√ÉèíHÍ~åºÅ‰õΩ |O^èŒ∞=ÙÅ‰õΩ, ¿ãflÇ≤Ï`«∞Å‰õΩ ÑÖ¿Ñ Ñ≤Å∞Ñ¨Ù Ñ¨„uHõÅ∞ "≥Ú^ŒÖˇ·# "å\˜x ™êOÑ¶≤∞Hõ ÖËYÅ∞
JO\Ï~°∞. ™êOÑ¶≤∞Hõ „Ñ¨Ü≥∂[<åxfl PtOKÕq ™êOÑ¶≤∞Hõ ÖËYÅ∞.
● "åºáê~° ÖËYÅ∞
=$uÎ, "åºáê~° Ñ¨~°OQÍ XHõ =ºH˜Î =∞~À =ºH˜ÎH˜ HÍx, XHõ ãÖã¨÷ =∞~À ãÖã¨÷‰õΩ QÍx ~å¿ã ÖËYÅ#∞ "åºáê~°
ÖËYÅ∞ Jx =º=Ç¨Ïi™êÎ~°∞. "åºáê~° ÖËYÖ’¡ K≥¿ÑÊ q+¨Ü«∞O KåÖÏ ã¨∂\˜QÍ LO_®e. H˘>Ë+¨<£ J_çˆQ ÖËY, Ñ¨Ùã¨ÎHõO
q„ˆH`«‰õΩ ~å¿ã ÖËY, L^ÀºQÍxH˜ ^Œ~°MÏã¨∞Î, Ñ¶≤~åº^Œ∞ ÖËYÅ∞ LO\Ï~Ú
5. B~°OQÆ*Ë|∞ `«#‰õΩ É’kèOz# Láê^è•ºÜ«ÚxH˜ ã¨Ç¨Ü«∞O KÕÜ«∞HõáÈ=_®xH˜ QÆÅ HÍ~°}ÏÅ#∞ qâı¡+≤OK«O_ç.
[:- B~°OQÆ*Ë|∞ `«#‰õΩ É’kèOz# Láê^è•ºÜ«ÚxH˜ ã¨Ç¨Ü«∞O KÕÜ«∞HõáÈ=_®xH˜ QÆÅ HÍ~°}ÏÅ∞:
B~°OQÆ*|Ë ∞‰õΩ É’kèOz# Láê^è•ºÜ«Ú_»∞ ¿Ñ~°∞ =ÚÖÏ¡™êÖˇ. `«#‰õΩ Q˘Ñ¨Ê L^ÀºQÆ=Ú W=fi=∞O@∂ B~°OQÆ*|Ë ∞‰õΩ
L`«Î~°O „"å™ê_»∞. =∞ÖÏ¡™êÖˇ‰õΩ B~°OQÆ*Ë|∞ ã¨∞n~°…OQÍ L`«Î~°O „"å™êÎ_»∞. JO^Œ∞Ö’ ã¨Ç¨Ü«∞O ZO^Œ∞‰õΩ KÕÜ«∂ÅO@∂
q=~åÅ#∞ á⁄O^Œ∞Ñ¨~°∞™êÎ_»∞ B~°OQÆ*Ë|∞. D L`«Î~åxfl H˘=∞„~åA ÅHõΔ ‡}~å=Ù QÍ~°∞ "≥Ú^Œ@QÍ PO„^èŒÑ¨„uHõÖ’#∞
`«~°∞"å`« 1910Ö’ ™ê^è•~°} ãÖ=`«û~åk ãÖzHõÖ’#∞ "≥Å∞=iOKå~°∞.
ã¨Ç¨Ü«∞O KÕÜ«∞HõáÈ=_®xH˜ QÆÅ HÍ~°}ÏÅ∞:
1. q^Œº#∞ <Õ~°Ê=Åã≤# Ñ¨^ŒúuÖ’ <Õ~°ÊÖË^Œ∞.
2. „Ñ¨ÑÖK«OÖ’ L#fl qq^èŒ ^ÕâßÅ QÆ∞iOz, "å\˜ "≥·q^è•ºÅ QÆ∞iOz, PÜ«∂ ^ÕâßÅ ~åAÅ |ÖÏ|ÖÏÅ
QÆ∞iOz, "åi Ü«Ú^Œú Ñ¨^Œú`«∞Å QÆ∞iOz, "åi PKå~åÅ∞, =∞`åÅ QÆ∞iOz, „Ñ¨Éèí∞`«fi Ñ¨^Œú`«∞Å QÆ∞iOz,
"åi K«i„`« Jaè=$kú, JÉèí∞º^ŒÜ«∞O Ñ¨`«#O QÆ∞iOz, P ~å*ÏºÅÖ’ ãÖÉèíqOz# =∂~°∞ÊÅ∞, qÑ¨¡"åÅ
QÆ∞iOz É’kèOK«ÖË^Œ∞.
3. =∞Ç¨Ï`«Î~° q[Ü«∂Å#∞ ™êkèOz# "≥ÚQÆÖò ™ê„=∂[º ™ê÷Ñ¨‰õΩÅ „Ñ¨=ÚY∞Å QÆ∞iOz `≥eÜ«∞Ñ¨~°K«ÖË^Œ∞.
4. ÉÏ^èºŒ `åÜ«Ú`«"∞≥ #ÿ ~å[ =OâßÅÖ’ [x‡Oz# Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ ÉÏÅº^Œâ◊ ZO`À qÅ∞"≥#· k. J@∞=O\˜ ÉÏÅº^ŒâÖ◊ ’
=∂`«$ÉèÏ+¨#∞, „Ñ¨[Å ÉèÏ+¨#∞, á⁄~°∞QÆ∞ ^ÕâßÅ ÉèÏ+¨Å#∞ <Õ~°Ê‰õΩO_® q^Õj ÉèÏ+¨Å#∞, "åºHõ~°} âß„™êÎxfl
|Ç¨ï ÉÏQÆ∞QÍ <ÕiÊOKå~°∞. ^•x =Å# B~°OQÆ*Ë|∞ Éèíq+¨º`«∞ÎÖ’ ÉÏQÆ∞Ñ¨_»ÖË^Œ∞.
5. K«\ÏìÅ∞, „áê~°÷#Å∞, âß„™êÎÅ∞ Jhfl J~°aH± ÉèÏ+¨Ö’ <ÕiÊOKå~°∞. =∂`«$ÉèÏ+¨Ö’ <ÕiÊOK«ÖË^Œ∞.
6. ¿ÇÏ`«∞|^Œú`«`À PÖ’zOKÕ"åiQÍ, ã≤÷`« „ÑÄ˝xQÍ, rq`«O QÆ∞iOz# *Ï˝#O JOk=fiÖË^Œ∞. qâ◊fiO Ü≥ÚHõ¯
B#fl`«ºO QÆ∞iOz ãïÜ≥ÿ∞# J=QÍÇ¨Ï# HõeÊOK«ÖË^Œ∞.
7. ÑïáêÅ‰õΩxH˜ HÍ=Åã≤# Ü«Ú^Œú`«O„`åÅ∞, „Ñ¨[Å Ñ¨@¡QÆÅ ÉÏ^èŒº`«Å#∞ É’kèOK«ÖË^Œ∞.
6. J„|Ç¨OeOHõ<£ `«# ÖËYÖ’ HÀ~°∞‰õΩ#fl ã≤^•úO`åÅ∞, qÅ∞=Å∞ Ñ¨kO\˜x ¿Ñ~˘¯#O_ç.
[:- 1. =∂#=ÙÅO^Œ~°∂ <åºÜ«∞=O`«∞Å∞, ã¨pÛÅ∞~°∞ HÍ~°∞.
2. ™êfi~°÷Ñ¨~° ~å[H©Ü«∞ <åÜ«∞‰õΩÅ`Àáê@∞ JOH˜`« ÉèÏ=OQÆÅ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ ‰õÄ_® L<åfl~°∞. JÖÏˆQ ^ŒQÍ
HÀ~°∞Å`Àáê@∞ nè~À^è•`«∞ÎÅ∞ ‰õÄ_® ã¨=∂[OÖ’ LO\Ï~°∞.
3. ^˘iH˜# 5 _®Å~°¡ HõO>Ë ãÖáêkOz# XHõ¯ _®Åˆ~ qÅ∞"≥·#k.
4. ™È=∞i áÈ`«∞Å∞ Pâ◊áÈ`«∞Å∞.
5. "≥∂ãÖ KÕÜ«∞_»O HõO>Ë qÑ¶¨Å=∞=_»OÖ’<Õ Q“~°==ÚOk.
6. „Ñü XHõ¯~°∂ `«Ñ¨C Jx K≥Ñ≤Ê<å ™⁄O`«, PÖ’K«#Åg∞^Œ qâßfiã¨=ÚOKåe.
7. L#fl`«"≥∞ÿ# =º‰õΩÎÅ`À L#fl`«OQÍ "≥∞ÅQÍe. ^Œ∞O_»QÆ∞Å`À Hõiî#OQÍ =º=Ç¨ÏiOKåe.
8. qKå~°OÖ’ L#flÑ¨C_»∞ ‰õÄ_® #=Ùfi`«∂ LO_»QÆÅQÍe. J~Ú`Õ Hõhflà◊√§ ÃÑ@∞ì‰õΩ<Õ ãÖ^Œ~°ƒùO =¿ãÎ
ã≤QÆ∞æÑ¨_»#Hõ¯ˆ~¡^Œ∞.
9. ã¨∞xfl`«OQÍ É’kèOKåe QÍx QÍ~å|O KÕÜ«∞‰õÄ_»^Œ∞. HÍeÛ#Ñ¨C_Õ L‰õΩ¯ QÆ\ ˜ìÑ¨_»∞`«∞Ok.
10. ^è≥·~°ºjeH˜ ã¨Ç¨Ï#O J=ã¨~°O.
11. =∂#=`«fiOÃÑ· Z#fl\˜H© ã¨_»eáÈx qâßfi™êxfl xÅ∞Ñ¨ÙHÀ"åe.
1. ÖËYÖ’ „Ñ¨^è•# q+¨Ü«∞O `«~åfi`« LO_®eû#k ( )
(1) z~°∞<å=∂ (2) ãÖÉ’^èŒ# (3) =ÚyOÑ¨Ù (4) ãÖ`«HõO
2. HÍ~åºÅÜ«∂Å‰õΩ ~å¿ã ÖËYÖ’¡ z~°∞<å=∂, `Õkx D ÉèÏQÆOÖ’ ~åÜ«∂e ( )
(1) ‰õΩ_ç"≥·Ñ¨ÙHÕk ÉèÏQÆO (2) Z_»=∞"≥·Ñ¨Ù HÕk ÉèÏQÆO
(3) ‰õΩ_ç"≥·Ñ¨Ù ÃÑ· ÉèÏQÆO (4) Z_»=∞"≥·Ñ¨Ù ÃÑ·ÉèÏQÆO
101 ÖËY
3. L`«Î~°O ~åã¨∞Î#fl "åi`À =∞#‰õΩ#fl ãÖ|O^è•xfl |\˜ì =∂ˆ~k ( )
(1) ãÖÉ’^èŒ# (2) `Õk (3) Ñ≤<£HÀ_£ (4) q~å=∞ zÇ¨ÏflO
4. Ñ≤#flÖˇ·# =∞QÆ"åi ¿Ñ~°¡=ÚO^Œ∞ ~å¿ãk ( )
(1) ‰õΩ=∂i (2) N (3) ‰õΩ=∂~°∞_»∞ (4) z~°Orq
ã¨=∂^è•<åÅ∞ : 1– 3† 2–2† 3–2† 4–4.
1. =ºH˜ÎQÆ`«, ™ê=∂lHõ „Ñ¨Ü≥∂[<åÅ#∞ ^Œ$+≤ìÖ’ ÃÑ@∞ìH˘x ~å¿ã ÖËYÅ∞ ( )
(1) =¸_»∞ ~°HÍÅ∞ (2) <åÅ∞QÆ∞ ~°HÍÅ∞ (3) P~°∞ ~°HÍÅ∞ (4) S^Œ∞ ~°HÍÅ∞
2. ˆHΔ=∞ ã¨=∂Kå~° ÖËYÅ∞ Jx g\˜x =º=Ç¨Ïi™êÎ~°∞ ( )
(1) "åºáê~° ÖËYÅ∞ (2) ™êOÑ¶≤∞Hõ ÖËYÅ∞ (3) =ºH˜ÎQÆ`« ÖËYÅ∞ (4) =º=Ç¨~° ÖËYÅ∞
3. "åºáê~° ÖËYÖ’¡x LÑ¨qÉèÏQÆO ( )
(1) H˘>Ë+¨<£ J_çˆQ ÖËY (2) q#u Ñ¨„`«O (3) "≥∞"≥∂~°O_»O (4) <À\˜Ñ¶≤ˆH+¨<£
4. =ºH˜ÎQÆ`« ÖËYefl =∞#O D ã¨=∂Kå~°O `≥Å∞ã¨∞H˘<ÕO^Œ∞‰õΩ ~å™êÎO ( )
(1) Ñ¶≤~åº^Œ∞ ã¨=∂Kå~°O (2) q[˝Ñ≤Î ã¨=∂Kå~°O (3) „Ñ¨Hõ@# ã¨=∂Kå~°O (4) ˆHΔ=∞ ã¨=∂Kå~°O
ã¨=∂^è•<åÅ∞: 1–2† 2–3† 3–2† 4–4.
1. =ÚÖÏ¡™êÖˇ J<Õ Láê^è•ºÜ«Ú_»∞ B~°OQÆ*Ë|∞‰õΩ ÑÖÑ≤# Js˚ Ö’x JOâ◊O. ( )
(1) H˘O`«ÃÑ·HõO W=fi=∞x (2) L^ÀºQÆO W=fi=∞x
(3) =∞O„uÑ¨^Œq W=fi=∞x (4) `«# ^ŒQÆæ~° K«^Œ∞=ÙHÀ=∞x
2. áÈ~°∞ÛQÆÖò ^Õâ◊Ñ¨Ù ~åA `«~åfi`« ™ê÷#O Z=ik? ( )
(1) Ç¨ÖˇO_»∞ ~åA (2) WOQÆ¡O_»∞ ~åA (3) „á¶ê#∞û ~åA (4) ÃãÊ~Ú<£ ~åA
3. ZÖÏO\˜ *Ï˝#O WzÛ LO>Ë `å#∞ Z‰õΩ¯= ã¨Ç¨Ü«∞O KÕã≤ LO_Õ"å_çx Jx B~°OQÆ*Ë|∞
`«# Láê^è•ºÜ«Ú_ç`À J<åfl_»∞? ( )
(1) ã≤÷u „Ñ¨[˝`« ‰õΩ ãÖ|OkèOz# *Ï˝#O (2) qâ◊fiO Ü≥ÚHõ¯ B#fl`«fiO QÆ∞iOz# *Ï˝#O
(3) =∞# rq`«O QÆ∞iOz *Ï˝#O (4) qâ◊fiOÖ’x„Hõ=∞O QÆ∞iOz# *Ï˝#O
4. U^À XHõ ~ÀA `å#∞ Z=i`À Ü«Ú^ŒúOKÕÜ«∞_®xH˜ HõuÎx LÑ¨Ü≥∂yOKåeû =ã¨∞ÎO^Œx
TÇ≤ÏOKåeûO^Œx B~°OQÆ*Ë|∞ J<åfl_»∞? ( )
(1) ™È^Œ~°∞Å∞ (2) ã¨Ç¨ÏK«~°∞Å∞ (3) Ãã·x‰õΩÅ∞ (4) ™ê=∞O`«∞Å∞
ã¨=∂^è•<åÅ∞ : 1 - 2† 2 - 1† 3 - 3† 4 -1.
1. J„|Ç¨O eOHõ<£ D ÖËY Z=iH˜ ~åâß~°∞? ( )
(1) ¿ãflÇ≤Ï`«∞xH˜ (2) Láê^è•ºÜ«Ú_çH˜
(3) „Ñ¨^è•<Àáê^è•ºÜ«Ú_çH˜ (4) H˘_»∞‰õΩ‰õΩ
2. "≥∂ãÖ KÕÜ«∞_»O HõO>Ë Q“~°==Ú#flk ( )
(1) ã¨Ñ¶¨Å=∞=_»O (2) qâ◊fiã≤OK«_»O (3) ÔQÅ=_»O (4) qÑ¶¨Å=∞=_»O
3. ^˘iH˜# S^Œ∞ _®Å~°¡HõO>Ë qÅ∞"≥·#k ( )
(1) ãÖáêkOz# XHõ _®Å~°∞ (P) ãÖ„QÆÇ≤ÏOz# XHõ _®Å~°∞
(3) ^•#O KÕã≤# XHõ _®Å~°∞ (4) áÈQ˘@∞ìH˘#fl XHõ _®Å~°∞
4. "≥ÅHõ@ìQÆ∂_»^Œx J„|Ç¨O eOHõ<£ HÀi#k. ( )
(1) â◊s~° ^•~°∞_è»ºO (2) Ç¨Ï$^ŒÜ«∂xH©, P`«‡‰õΩ (3) "Õ∞^ä•â◊H˜Î, â◊s~°^•~°∞_è»ºO(4) P`«‡, =∞#ã¨∞
5. ^è≥·~°ºjeH˜ HÍ=Åã≤#k ( )
(1) ã¨Ç¨ÏHÍ~°O (2) ã¨Ç¨Ï"åãÖ (3) ã¨Ç¨Ï#O (4) ã¨Ñ¶¨ÅO
ã¨=∂^è•<åÅ∞ : 1 - 3† 2 - 4† 3 - 1† 4 - 2† 5 - 3.
103 ÖËY
(a) Hõq`«fi qÉèÏQÆO
12 U\˜ˆH`«O |\˜ì .....

(„â◊=∞ rq`å#∞Éèí"åÅ‰õΩ „Ñ¨fHõ Jx QÆ∞iÎOK«∞@)
● „âßq∞‰õΩÅ∞ Ñ¨xKÕã∂¨ Î J„Ñ¨Ü∞« `«flOQÍ fã≤# ‰õÄx~åQÍÖË áê@Å=Ù`å~Ú. ~åQÆ, `åà◊, "åºHõ~}° K«O^èÀxÜ«∞=∂ÖËq
ÖË#Ñ¨Ê\˜H˜ Wq „âß=ºOQÍ LO\Ï~Ú.
● „â◊=∞#∞ =∞~°záÈ=_®xH˜ Ñ¨xKÕã¨∂Î áê_»∞‰õΩ<Õ áê@Å<Õ =∞#O '„âßq∞HõˆQÜ«∂Å∞— ÖËHõ 'Ñ¨xáê@Å∞— JO\ÏO.
● ÉèÏ~°`«^Õâ◊O =º=™êÜ«∞ „Ñ¨^è•#^Õâ◊O. =~å¬ÉèÏ=O =Å#, Hõ~°∞=ÙHÍ@HÍÅ=Å¡ `«∞á¶ê#∞Å∞, =~°^ŒÅ=Å¡ WHõ¯_ç
Ô~·`«∞Å∞ Z<Àfl HõëêìÅ#∞ Z^Œ∞~˘¯O@∞<åfl~°∞.
● 'U\˜ˆH`«O |\˜ì— J<Õ „âßq∞Hõ ˆQÜ«∞O Ô~·`«∞Å nè<å=ã¨÷#∞ z„uOz# *Ï#Ñ¨^Œ ˆQÜ«∞O.
● *Ï#Ñ¨^Œ ˆQÜ«∞ ÅHõΔ}ÏÅxfl D ˆQÜ«∂xH˜ L<åfl~Ú. D ˆQÜ«∞ ~°K«~Ú`« Z=~À =∞#‰õΩ `≥eÜ«∞^Œ∞.
qÉèÏQÆ=Ú - 1
1. HÕk ˆQÜ«∞áê^•Å‰õΩ ÉèÏ=O ~åÜ«∞O_ç.
1. U\˜ˆH`«O|\˜ì Z~Ú Ñ¨Ù@∞¡ |O_çOz
Z#fl_»∂ "≥∞`«∞ÔH~°∞QÆ#<åfl - <Õ#∞ QÆOlÖ’ "≥∞`«∞ÔH~°∞QÆ#<åfl IIU\˜II
HÍÖË˚~Ú Hõ_»∞H˘¯x Hõ@ìg∞^Œ ‰õÄã¨∞O>ˇ
HÍH˜^Œhfl áêÜ≥∞~°<åfl – HÍH˜ Ñ≤ÖÏ¡^Œhfl áêÜ≥∞~°<åfl IIU\˜II
áÈ~°∞‰õΩ KåÖË¡Hõ – á⁄~ÚHÍ_» ‰õÄã¨∞O>ˇ
áÈi^Œhfl áêÜ≥∞~°<åfl áÈi`«e¡^Œhfl áêÜ≥∞~°<åfl IIU\˜II
ÉèÏ=O: U\˜H˜ U`«O Hõ\ ˜ì ZO`À Hõ+¨ìÑ¨_ç XHõ Ô~·`«∞ "≥~Ú Ñ¨Ù@¡ =ix ÑÖ_çOKå_»∞. J~Ú<å J`«xH˜ u#_®xH˜ XHõ¯
"≥∞`«∞‰õΩ ‰õÄ_® q∞QÆÖÖË^Œ∞. HõhãÖ QÆOlÖ’‰õÄ_® XHõ¯ "≥∞`«∞‰õΩ#∞ Z~°∞QÆ_»∞. á⁄ÅO Ñ¨x #∞O_ç =zÛ
HÍà◊√§ KÕ`«∞Å∞ Hõ_»∞H˘¯x Hõ@ìg∞^Œ ‰õÄ~°∞Û#fl Ô~·`«∞#∞ HÍH˜ `«xfl áÈ~ÚOk. WHõ¯_» HÍH˜ J<Õ =∂@
„QÍ=∞JkèHÍix ã¨∂zã¨∞ÎOk. JO`ÕHÍ^Œ∞ HÍH˜ Ñ≤Å¡‰õÄ_® `«xfláÈ~ÚO^Œ@. „QÍ=∂kèHÍ~°∞Å∞, JÑ¨CÅ
"åà◊√§ ~Ô `· ∞« ^è•<åºxfl fã¨∞HÀ=_»O =Å¡ ~Ô `· ∞« ‰õΩ Uq∞ q∞QÆÅÖË^∞Œ . JO^Œ∞=Å¡ ~Ô `· ∞« HõëêìÅ#∞ J#∞Éèqí OKå_»x
D ˆQÜ«∞O ÉèÏ=O.
2. K«∞Hõ¯ á⁄^Œ∞Ì# ÖËz ÉÁÔH¯ <≥`«∞ÎHõ áÈOQÆ

ÉÁHõ¯É’~å¡ |_çu#<åfl - <Õ#∞ Ñ¨Hõ¯e~°QÍ |_çu#<åfl IIU\˜II
<å^Õ\ ˜ „|`«∞HÍÜ≥∞~°<åfl - <Õ#∞ <å_≥ Kå=HõáÈu#<åfl IIU\˜II
ÉèÏ=O: ZO`À Hõ+¨ìÑ¨_ç Ô~·`«∞ ÑÖ@ ÑÖ_çOz<å, J`«#∞ XHõ¯<å_»∞ Hõ_»∞Ñ¨ÙxO_® u#ÖË^Œ∞. JÑ¨CÅ "åà◊§‰õΩ,
„QÍ=∂kèHÍ~°∞Å‰õΩ J`«x ^è•#º=∞O`å J~ÚáÈ~ÚOk. Hõ#∞flˆ~ q∞ye# Ô~·`«∞‰õΩ WO\’¡‰õÄ_® qÅ∞=ÖË^Œ∞.
Wq Uq Ñ¨\ ˜ìOK«∞HÀ‰õΩO_® K«∞‰õΩ¯Å∞O_®QÍ<Õ á⁄^Œ∞Ì#ÖËz ÉÁHõ¯# Z`«∞ÎH˘x á⁄ÅO ^ŒQÆæiH˜ |Ü«∞ÖËÌi# Ô~·`«∞
ÉÁHõ¯ÉÁ~°¡ Ñ¨_®¤_»∞. „Ñ¨Hõ¯ Z=ÚHõÅ∞ qiQÍÜ«∞@. Wxfl ã¨=∞ã¨ºÅ`À ã¨`«=∞`«=∞=Ù`«∞#fl Ô~·`«∞ xã¨û`«∞Î=Ö’
`å#∞ Ñ¨Ù\˜ì# <å_Õ Kå=HõáÈu<Õ Jx ÉÏ^èŒÑ¨_®¤_»∞.
IIA. „HÕk „Ñ¨â◊flÅ‰õΩ W~°∞"≥· "åºHÍÅÖ’ ["å|∞ ~åÜ«∞O_ç.
1. U\˜ˆH`«O|\˜ì ˆQÜ«∞ ™ê~åOâßxfl ~åÜ«∞O_ç.
ÖËHõ
U\˜ˆH`«O |\˜ì ˆQÜ«∞O ^•fi~å Ô~·`«∞ HõëêìÅ#∞ q=iOK«O_ç.
[. ~Ô `· ∞« „Ñ¨[Å‰õΩ Éè’[#O ÃÑ>Ë"ì å_»∞. „Ñ¨H$õ ux #=Ú‡H˘x, `«# K≥=∞@#∞ zOkOz =º=™êÜ«∞O KÕ¿ã"å_»∞.XHõ"Ñ·≥ Ù¨
Hõ~°∞=Ù HÍ@HÍÅ`À JÖÏ¡_ç# Ô~·`«∞,=∞~À"≥·Ñ¨Ù `«# K«∞@∂ì L#fl ‰õΩ@∞O|O, JkèHÍ~°∞Å∞, Éèí∂™êfi=ÚÅ =Å# ‰õÄ_®
W|ƒO^Œ∞Å∞ Ñ¨_®¤_»∞. D ˆQÜ«∞O <≥·*Ï"£∞Å áêÅ#Ö’ `≥ÅOQÍ}Ï „áêO`«OÖ’x XHõ Ô~·`«∞ nè<å=ã¨÷‰õΩ J^ŒÌO Ñ¨_»∞`«∞Ok.
U\˜H˜ U`«O Hõ\ ˜ì ZO`À Hõ+¨ìÑ¨_ç XHõ Ô~·`«∞ "≥~Ú Ñ¨Ù@¡ =ix ÑÖ_çOKå_»∞. J~Ú<å J`«xH˜ u#_®xH˜ XHõ¯
"≥∞`«∞‰õΩ ‰õÄ_® q∞QÆÖÖË^Œ∞. HõhãÖ QÆOlÖ’‰õÄ_® XHõ¯ "≥∞`«∞‰õΩ#∞ Z~°∞QÆ_»∞. JO>Ë U<å_»∂ u#_®xH˜ uO_ç
^˘~°Hxõ nè<å=ã¨`÷ À ~Ô `· ∞« L<åfl_»x ÉèÏ=O. HÍ~°}O P<å\˜ áêÅ‰õΩÖˇ#· „Ñ¨É∞íè =ÙÅ‰õΩ H˘O`«, „QÍ=∞OÖ’x JkèHÍ~°∞Å‰õΩ
Ñ¨#∞flÅ „HÕ^Œ H˘O`« K≥e¡OKåeû LO_Õk. J^Õ q^èŒOQÍ JÑ¨CÅ∞ WzÛ# Éèí∂™êfi=ÚÅ JÑ¨C „HÕ^Œ =∞iH˘O`«.
^•x`À Ô~·`«∞ `å#∞ ÑÖ_çOz# ^è•#º=∞O`å J~ÚáÈ~ÚOk. „â◊q∞Oz ^è•<åºxfl ÑÖ_çOz# Ô~·`«∞‰õΩ Hõhflˆ~ q∞yeOk.
á⁄ÅO Ñ¨x #∞O_ç =zÛ HÍà◊√§ KÕ`«∞Å∞ Hõ_»∞H˘¯x Hõ@ìg∞^Œ ‰õÄ~°∞Û#fl Ô~·`«∞#∞ HÍH˜ `«xfl áÈ~ÚOk. WHõ¯_»
HÍH˜ J<Õ =∂@ „QÍ=∞JkèHÍix ã¨∂zã¨∞ÎOk. JO`ÕHÍ^Œ∞ HÍH˜ Ñ≤Å¡‰õÄ_® `«xfláÈ~ÚO^Œ@. JO>Ë „QÍ=∞OÖ’x z#fl
z#fl JkèHÍ~°∞Å∞ ‰õÄ_® ÉÏkèOKå~°x ÉèÏ=O.
HÍH˜ áÈ@∞ÖÏ JkèHÍ~°∞Å ÃÑ`«Î#O ™êyO^Œx J~°÷O.
™ê^è•~°}OQÍ Ñ¨â◊√=ÙÅ‰õΩ ^≥|ƒ`«ye#Ñ¨C_»∞, ÖË^• QÍÜ«∞O`À ÉÏ^èŒ Ñ¨_»∞`«∂ LO>Ë HÍH˜ ^•xÃÑ· "åe
=Ú‰õΩ¯`À á⁄_»=_»O K«∂ã¨∞ÎO\ÏO. WHõ¯_» ‰õÄ_® ÉÏ^èŒÖ’¡ L#fl Ô~·`«∞#∞ „QÍ=∂kèHÍ~°∞Å∞ P q^èŒOQÍ ÉÏkèOKå~°x
J~°úO.
„QÍ=∞OÖ’, á⁄ÅOÖ’ Ô~·`«∞ `å#∞ Ñ¨_»¤ ÉÏ^èŒÅ‰õΩ `«@∞ìHÀÖËHõ á⁄~Úº ^ŒQÆæ~° ‰õÄ~°∞ÛO>Ë JO>Ë WO\’¡ ‰õÄ~°∞ÛO>Ë
Ñ≤Å¡ `«xfl áÈ~ÚO^Œ@. P `«~°∞"å`« ÉèÏ~°º áÈ~å_çOk. H˘\Ï¡_çOk.
ÉèÏ~°º =∂„`«"∞Õ HÍ^Œ∞ Ñ≤Å‰¡ Äõ _® `«xfláÈ~ÚO^Œx K≥ÑÊ¨ _»OÖ’ ~Ô `· ∞« K«∞ÅHõ#=Ù`«∞#fl ^Œ$â◊ºO Hõà§◊ ‰õΩ HõxÑ≤ã∞¨ OÎ k.
ãÖáê^Œ# ÖËx Ô~·`«∞‰õΩ WO\’¡ qÅ∞= ÖË^Œx, ÉèÏ~°º`À áê@∞ `å#∞ Hõ#fl Ñ≤Å¡Å∞ ‰õÄ_® ÖˇHõ¯ KÕÜ«∞ÖË^Œx J~°÷=∞=Ù`«∞Ok.
D q+¨Ü«∞O Ô~·`«∞#∞ ZO`«QÍ<À ÉÏkèOzOk.
Wq Uq Ñ¨\ ˜ìOK«∞HÀ‰õΩO_® K«∞Hõ¯Å∞O_»QÍ<Õ á⁄^Œ∞Ì# ÖËx ÉÁÔH¯# Z`«∞ÎH˘x á⁄ÅO ^ŒQÆæiH˜ |Ü«∞ÖËÌi# Ô~·`«∞
ÉÁHõ¯ ÉÁ~å¡ Ñ¨_®¤_»∞. J`«x „Ñ¨Hõ¯ Z=ÚHõÅ∞ qiQÍÜ«∞@. Wxfl ã¨=∞ã¨ºÅ`À ã¨`«=∞`«=∞=Ù`«∞#fl Ô~·`«∞ xã¨û`«∞Î=Ù`À
`å#∞ Ñ¨Ù\˜ì#<å_Õ Kå=HõáÈu<Õ Jx ÉÏ^èŒ Ñ¨_®¤_»∞.
105 U\˜ˆH`«O |\˜ì....
2.U\˜ˆH`«O |\˜ì ˆQÜ«∞OÖ’x qâıëêÅ#∞ `≥ÅÊO_ç.
[.*Ï#Ñ¨^ŒˆQÜ«∂Ö’¡ J`«ºkèHÍÅ∞ J*Ï˝`« Hõ~°Î $`åfiÖË. D áê@Å‰õΩ gˆ~ ~°K«~Ú`«Åx K≥Ñ¨Ê_®xH˜ gÅ∞O_»^Œ∞.
HÍ~°}O *Ï#Ñ¨^Œ∞Å∞ J„Ñ¨Ü«∞`«flOQÍ, `«=∞ ãÖ`Àëêxfl, ^Œ∞óMÏxfl áê@Å∞QÍ =∞Å∞K«∞‰õΩO\Ï~°∞. Jq XHõi #∞O_ç
WOH˘HõiH˜ =∞ødHõOQÍ „Ñ¨Kå~°=∞=Ù`å~Ú. q^•º=O`«∞_≥·# =∞x+≤ =Ú„^Œ}Ï Ü«∞O„`åxfl HõxÃÑ@ìHõ =ÚO^Œ∞ #∞O_Õ
JO>Ë =∞x+≤ =∂@ <ÕiÛ#Ñ¨Ê\˜ #∞O_ç, =∂@Å#∞ áê@Å∞QÍ =∞Å∞K«∞‰õΩ<åfl_»∞. P áê@Å ~°K~« Ú`«Ö=ˇ ~À `≥eÜ«∞‰õΩ<åfl,
=∞ødHõOQÍ „Ñ¨Kå~°O [iy#q. "å\˜Ö’ H˘xfl =∂„`«"Õ∞ ¿ãHõiOK«@O, =Ú„kOK«@O K«∂ã¨∞Î<åflO. D áê@Å∞
ZÑ¨C_»∞ Ñ¨Ù\Ïì~Ú. U HÍÖÏxH˜ K≥Ok#=<Õ x~°‚Ü«∂Å∞ ãïQÍæ K≥Ñ¨ÊÖË=Ú. HÍx áê@Ö’x ÉèÏ"åxfl |\˜ì,
P<å\˜Ñi¨ ã≤`÷ ∞« Å#∞, HÍÖÏxfl LÑ¨Ü∂≥ yOz# =∞#∞+¨μºefl x~°~‚ ÚOK«=K«∞Û. Ñ¨^*Œ ÏÅO, =∂O_»eHÍÅ#∞ |\˜„ì áêO`åxfl
‰õÄ_® TÇ≤ÏOK«=K«∞Û.
D „âßq∞Hõ ˆQÜ«∞OÖ’ ÃÑ· *Ï#Ñ¨^Œ ˆQÜ«∞ ÅHõΔ}ÏÅ∞ Jhfl L<åfl~Ú.
- D ˆQÜ«∞O J*Ï˝`« Hõ~°Î $HõO.
- D ˆQÜ«∞O Ô~·`«∞ n<å=ã¨÷#∞ HõO_»¡‰õΩ Hõ\ ˜ì#@∞ìQÍ K«∂Ñ≤ã¨∞ÎOk.
- D ˆQÜ«∞OÖ’x =∂O_»eHÍÅ∞
U`«O, Z~Ú, Ñ¨Ù@∞¡, áÈi, ‰õÄã¨∞O>Ë, `«hfl (nhfl) ÉÁÔH¯#, áÈOQÍ, ÉÁHõ¯É’~å¡, <å^Õ\ ˜, Ñ¨Hõ¯e~°QÆ.
B. „HÕk „Ñ¨â◊flÅ‰õΩ S^Õã≤ "åHÍºÖ’¡ ["å|∞Å∞ ~åÜ«∞O_ç.
1. =K«# Hõq`«‰õΩ x~°fiK«<åÅ∞ ~åÜ«∞O_ç.
[. „âßq∞‰õΩÅ∞ „Ñ¨Hõ$u a_»¤Å∞QÍ Z<Àfl Ñ¨#∞Å∞ KÕã¨∞ÎO\Ï~°∞. Ñ¨xKÕã¨∂Î „â◊=∞#∞ =∞izáÈ=_®xH˜ ‰õÄx~åQÍÅ∞
f™êÎ~°∞. JÖÏ J„Ñ¨Ü«∞`«flOQÍ "å~°∞ Ñ¨xKÕã¨∂Î áê_ç# áê@ÖË 'Ñ¨x áê@Å∞— ÖËHõ '„âßq∞Hõ ˆQÜ«∂Å∞— J#|_»`å~Ú.
~åQÆ, `åà◊, "åºHõ~}° K«O^èÀxÜ«∞=∂Å∞ áê\ÕK«#Ñ¨Ê\˜H© ÅÜ«∞|^ŒOú QÍ, „âß=ºOQÍ áê_»∞HÀ=_®xH˜ J#∞=ÙQÍ LO_»@O
D „âßq∞Hõ ˆQÜ«∂Å∞ qâı+Ö. "åi ãÖ`Àëêxfl ^Œ∞óMÏxfl áê@Ö’¡ K«∂Ñ≤OK«_»O „âßq∞‰õΩÅ =∞#ã¨Î`åfixH˜ x^Œ~°≈#O.
2.'U\˜ˆH`«O |\˜ì— J<Õ ˆQÜ«∞O U q+¨Ü«∂xfl K≥|∞`«∞Ok.
'U\˜ˆH`«O |\˜ì— ˆQÜ«∞O 'x["£∞ HÍÅO <å\˜— Ô~·`«∞Å nè<å=ã¨÷‰õΩ =∞#‰õΩ Hõà◊§‰õΩ Hõ\ ˜ì#@∞¡QÍ K«∂Ñ≤ã¨∞ÎOk.
[. =º=™êÜ«∞ „Ñ¨^è•#"≥∞ÿ# ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’ Ô~·`«∞Å∞ Hõ~°∞=Ù HÍ@HÍÅ =Å¡, `«∞á¶ê<£ =~°^ŒÅ =Å¡ Z<Àfl HõëêìÅ#∞
Z^Œ∞~˘¯<åfl~°∞. JO`ÕHÍ^Œ∞ „QÍ=∂kèHÍ~åÅ =Å# JÑ¨CÅ∞ WzÛ# Éèí∂™êfi=ÚÅ =Å# Z<Àfl W|ƒO^Œ∞Å∞ Ñ¨_®¤~°∞.
ÑÖ_çOz# ÑÖ@O`å JkèHÍ~°∞Å‰õΩ, JÑ¨CÅ‰õΩ K≥e¡Oz# Ô~·`«∞‰õΩ Hõhflˆ~ q∞yeOk. D JOâßxfl 'U\˜ˆH`«O |\˜ì—
ˆQÜ«∞O q=iã¨∞ÎOk.
3. Ô~·`«∞ nè<å=ã¨÷‰õΩ HÍ~°}ÏÅ∞ Uq∞\’ K≥Ñ¨ÊO_ç?
[. U\˜H˜ U`«O Hõ\ ˜ì ZO`À Hõ+¨ìÑ¨_ç XHõ Ô~·`«∞ "≥~Ú Ñ¨Ù@¡ =ix ÑÖ_çOKå_»∞. J~Ú<å J`«xH˜ u#_®xH˜ XHõ¯
"≥∞`«∞‰õΩ ‰õÄ_® q∞QÆÖÖË^Œ∞. HõhãÖ QÆOlÖ’‰õÄ_® XHõ¯ "≥∞`«∞‰õΩ#∞ Z~°∞QÆ_»∞. JO>Ë U<å_»∂ u#_®xH˜ uO_ç
^˘~°Hxõ nè<å=ã¨`÷ À ~Ô `· ∞« L<åfl_»x ÉèÏ=O. HÍ~°}O P<å\˜ áêÅ‰õΩÖˇ#· „Ñ¨É∞íè =ÙÅ‰õΩ H˘O`«, „QÍ=∞OÖ’x JkèHÍ~°∞Å‰õΩ
Ñ¨#∞flÅ „HÕ^Œ H˘O`« K≥e¡OKåeû LO_Õk. J^Õ q^èŒOQÍ JÑ¨CÅ∞ WzÛ# Éèí∂™êfi=ÚÅ JÑ¨C „HÕ^Œ =∞iH˘O`«.
^•x`À Ô~·`«∞ `å#∞ ÑÖ_çOz# ^è•#º=∞O`å J~ÚáÈ~ÚOk. „â◊q∞Oz ^è•<åºxfl ÑÖ_çOz# Ô~·`«∞‰õΩ Hõhflˆ~ q∞yeOk.

4. WO\˜Ö’ Ô~·`«∞ Z^Œ∞~˘¯#fl Ñïã≤÷u QÆ∞iOz `≥ÅÑÖ_ç?
[. „QÍ=∞OÖ’, á⁄ÅOÖ’ Ô~·`«∞ `å#∞ Ñ¨_»¤ ÉÏ^èŒÅ‰õΩ `«@∞ìHÀÖËHõ á⁄~Úº ^ŒQÆæ~° ‰õÄ~°∞ÛO>Ë JO>Ë WO\’¡ ‰õÄ~°∞ÛO>Ë
Ñ≤Å¡ `«xfl áÈ~ÚO^Œ@. P `«~°∞"å`« ÉèÏ~°º áÈ~å_çOk. H˘\Ï¡_çOk.
ÉèÏ~°º =∂„`«"∞Õ HÍ^Œ∞ Ñ≤Å‰¡ Äõ _® `«xfláÈ~ÚO^Œx K≥ÑÊ¨ _»OÖ’ ~Ô `· ∞« K«∞ÅHõ#=Ù`«∞#fl ^Œ$â◊ºO Hõà§◊ ‰õΩ HõxÑ≤ã∞¨ OÎ k.
ãÖáê^Œ# ÖËx Ô~·`«∞‰õΩ WO\’¡ qÅ∞= ÖË^Œx, ÉèÏ~°º`À áê@∞ `å#∞ Hõ#fl Ñ≤Å¡Å∞ ‰õÄ_® ÖˇHõ¯ KÕÜ«∞ÖË^Œx J~°÷=∞=Ù`«∞Ok.
D q+¨Ü«∞O Ô~·`«∞#∞ ZO`«QÍ<À ÉÏkèOzOk.
5. Ô~·`«∞ ZO^Œ∞‰õΩ Ñ¨Ù\˜ì#Ñ¨C_Õ K«xáÈ"åÅ#∞‰õΩ#fl_À `≥ÅÑÖ_ç.
[. U\˜ˆH`«O |\˜ì =ix ÑÖ_çOz# Ô~·`«∞‰õΩ, u#_®xH˜ XHõ¯ "≥∞`«∞‰õΩ ‰õÄ_® q∞QÆÅÖË^Œ∞. HÍ~°}O P<å\˜ „QÍ=∞
JkèHÍ~°∞Å‰õΩ Ñ¨#∞flÅ~°∂ÑÖÖ’, JÑ¨CÅ∞ WzÛ# Éèí∂™êfiq∞H˜ K≥e¡OK«QÍ Ô~·`«∞‰õΩ Uq∞ q∞QÆÅÖË^Œ∞. P ÉÏ^èŒ L#fl
Ô~·`«∞‰õΩ á⁄ÅO ^ŒQÆæ~° ‰õÄ~°∞ÛO>Ë HÍH˜ `«xfláÈ~ÚO^Œ@. WO\’¡ ÉèÏ~°º, a_»¤ ‰õÄ_® Ñ¨\ ˜ìOK«∞HÀÖË^Œ∞. W=hfl =∞iz
ÉÁHõ¯# Z`«∞ÎH˘x áÈÖÏxH˜ |Ü«∞ÖËiÌ# Ô~·`«∞ Z=ÚHõÅ∞ qiˆQÖÏ HÕ^ŒÑ¨_®¤_»∞. W=hfl `«Å∞K«∞‰õΩ#fl Ô~·`«∞ `å#∞
Ñ¨Ù\˜ì#Ñ¨C_Õ K«xáÈ~Ú LO>Ë ÉÏQÆ∞O_Õk J#∞‰õΩ<åfl_»∞.
1. U~°∞ J<Õ Ñ¨^•xH˜ J~°úO ( )
(1) #k (2) [Åáê`«O (3) K≥~°∞=Ù (4) ã¨=Ú„^ŒO
2. Ô~·`«∞#∞ `«xfl áÈ~Ú#k ( )
(1) Z^Œ∞Ì, Z^Œ∞ÌÑ≤Å¡ (2) HÍH˜, HÍH˜Ñ≤Å¡
(3) QÆ^ŒÌ, QÆ^ŒÌÑ≤Å¡ (4) QÍ_ç^Œ, QÍ_ç^Œ Ñ≤Å¡
3. áÈ~°∞ J<Õ Ñ¨^ŒOÖ’x qâı+Ö ( )
(1) Ñ¨Ù@∞ìHõáÈ~°∞ (2) =∞~°}O áÈ~°∞ (3) rq`«Ñ¨ÙáÈ~°∞ (4) "≥àÏ§~°∞
4. „âßq∞‰õΩ_»∞ ÖËz# "Õà◊ ( )
(1) #_»∞~åu (2) L^ŒÜ«∞O `«~åfi`«
(3) `≥Å¡"å~°∞~°≠Ï=Ú# (4) K«∞‰õ¯ á⁄^Œ∞Ì#
5. ÉÁHõ¯ É’~å¡ Ñ¨_ç# "å~°∞ ( )
(1) „âßq∞‰õΩ_»∞ (2) HÍ=∞O^Œ∞
(3) "åºáê~°ã¨∞÷_»∞ (4) áêi„âßq∞Hõ"Õ`«Î
ã¨=∂^è•<åÅ∞ : 1 - 1, 2 - 2, 3 - 3, 4 - 4, 5 - 1.
107 U\˜ˆH`«O |\˜ì....

13 ã¨`«º"åHõºO
=∞Ç¨ÉèÏ~°`«O „áêp# ãÖ„Ñ¨^•Ü«∞ Hõq`åfixH˜ K≥Ok# ~°K«#. „áêp# ãÖ„Ñ¨^•Ü«∞ Hõq`«fiOÖ’ WuÇ¨ãÖ,
Ñ¨Ù~å}O, HÍ=ºO, „Ñ¨|O^èŒO =O\˜ qq^èŒ „Ñ¨„H˜Ü«∞Å∞<åfl~Ú. `≥Å∞QÆ∞Ö’ ##flÜ«∞ ~åã≤# ÉèÏ~°`«O 'WuÇ¨ãÖ— J<Õ
„Ñ¨„H˜Ü«∞ HÕkH˜ =ã¨∞ÎOk. WuÇ¨ã¨=∞O>Ë Kåi„`«Hõ ã¨`«º"≥∞ÿ# Ñ¨Ó~°fi~åAÅ K«i„`«. ÉèÏ~°`« ~å=∂Ü«∞}ÏÅ∞ `≥Å∞QÆ∞
™êÇ≤Ï`«ºOÖ’ WuÇ¨™êÅ∞. 'ÉèÏ~°`«O— K«O„^Œ=Oâ◊ ~åAÅ K«i„`« S`Õ, ^•x `«~åfi`« `≥Å∞QÆ∞Ö’ "≥Åã≤# '~å=∂Ü«∞}O—
ã¨∂~°º=Oâ◊~åAÅ K«i„`«. ÉèÏ~°`« Hõ^ÖŒä ’ ^è~Œ ‡° ~åA <åÜ«∞‰õΩ_»∞. J`«xH˜ Ñ¨Ó~°fiO K«O„^Œ=Oâ◊OÖ’ Ñ¨Ù\˜#ì ^Œ∞â◊ºO`«∞_»<Õ
~åA â◊‰Ωõ O`«Å#∞ q"åÇ¨Ï=∂_»@O ''â◊‰Ωõ O`«Ö’áêMÏº#O—— Ö’x „Ñ¨^•è #"≥∞#ÿ JOâ◊O. D W^ŒiÌ H˜ [x‡Oz# 'Éè~í `° ∞« _»∞—
ÉèÏ~°`«^Õâßxfl "≥Ú`«ÎO ÑïáêeOKå_»x, J`«x ¿Ñ~°∞ g∞^Œ∞QÍ<Õ =∞#^ÕâßxH˜ 'ÉèÏ~°`«^Õâ◊O— Jx ¿Ñ~°∞ =zÛO^Œx
„Ñ¨fu.
Ñ¨^ŒºO JO>Ë
Ñ¨^ŒºO JO>Ë JHõΔ~° QÆ}ÏÅ`À ‰õÄ_»∞‰õΩ#fl <åÅ∞QÆ∞ áê^•Å Hõq`«fi ~°K«#. JHõΔ~° QÆ}ÏÅO>Ë ''Ü«∞-=∞-`«-~°-
[-Éèí–#-ã¨—— J<Õ ¿Ñ~°¡`À L#fl QÆ}ÏÅ∞. g\˜Ö’ QÆ∞~°∞ ÅÑ¶¨Ú=ÙÅ<Õ =∂„`«Å∞O\Ï~Ú. ÅÑ¶¨Ú=O>Ë XHõ¯ HõΔ}O HÍÅOÖ’
Ñ¨Å∞HõQÆeˆQ JHõΔ~°O JO>Ë Ç¨Ï„ã¨fiO. (J - Hõ- Å- =- =O\˜q). QÆ∞~°∞=O>Ë Ô~O_»∞HõΔ}ÏÅ HÍÅOÖ’ Ñ¨Å∞HõQÆeˆQ
JHõΔ~°O. JO>Ë n~°…O. ( P - HÍ- ÖÏ- "å- =O\˜q). g\˜`À Hõeã≤ ''Ü«∞-=∞-`«—— =O\˜ QÆ}ÏÅ∞ U~°Ê_»`å~Ú.
L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ - 'JÖÏˆQ— J<Õ =∂@ 'Ü«∞— QÆ}O. WO^Œ∞Ö’ XHõ ÅÑ¶¨Ú=Ù, Ô~O_»∞ QÆ∞~°∞=ÙÅ∞ L<åfl~Ú. ÅÑ¶¨Ú=Ù#∞ 'I—
QÆ∞~°∞=Ù#∞ 'U— QÆ∞~°∞ÎÖ’ ã¨∂z™êÎ~°∞. 'JÖÏˆQ— J<Õ ^•xH˜ QÆ∞~°∞ÎÅ∞ - IUU J#fl=∂@. WÖÏ PÖ’zOKÕ Ñ¨^Œúux
Kè«O^Œã¨∞û JO\Ï~°∞. Kè«O^Œã¨∞ûÖ’ ~å¿ãÎ<Õ Jk Ñ¨^ŒºO J#|_»∞`«∞Ok. Kè«O^Œã¨∞ûÖËx ~°K«# ¿Ñ~°∞ '=K«#O— ÖË^•
'QÆ^ŒºO—. qq^èŒ Ñ¨^•ºÅ‰õΩ "Õ~°∞ "Õ~°∞QÍ 'Ü«∞u— ™ê÷<åÅ∞ LO\Ï~Ú. <åÅ∞QÆ∞ áê^•Ö’¡#∂ XˆH JHõΔ~°O, XHõ JK«∞Û`À
Hõeã≤ LO_»\Ïxfl '„áêã¨— xÜ«∞=∞O JO\Ï~°∞. D áê~î°OÖ’<Õ g∞~°∞ "åºHõ~°}ÏOâßÅ∞ - Kè«O^Œã¨∞û J<Õ (14.3.2)
qÉèÏQÆOÖ’ D q+¨Ü«∂Å∞ q=~°OQÍ J^èŒºÜ«∞#O KÕ™êÎ~°∞.
Ñ¨^ŒºO „áêp#`«
`≥Å∞QÆ∞ Ñ¨^ŒºO =∞#‰õΩ ##flÜ«∞ PO„^èŒÉèÏ~°`«~°K«#‰õΩ =ÚO^Õ âßã¨<åÖ’¡#∂ ~åyˆ~‰õΩÅ ^•# Ñ¨„`åÖ’¡#∂
HõxÑ≤ã¨∞Î#flk. ##flÜ«∞ „H©.â◊ 11 = â◊`åÉÏÌxH˜ K≥Ok# "å_»~Ú`Õ JO`«‰õΩ=ÚO^Œ∞ Ô~O_»∞=O^ŒÅ UO_»¡‰õΩ =ÚO^Õ
âßã¨<åÖ’¡ Ñ¨^•ºÅ∞ L<åflÜ«∞x `≥Å∞ã¨∞Î#flk.
Ñ¨^•ºÖ’¡ ~°HÍÅ∞
Ñ¨^•ºÖ’¡ =$`åÎÅ∞, ã‘™êÅ∞, HõO^•Å∞, P@"≥Å^Œ∞Å∞, `Õ@w`«∞Å∞ J<Õq „Ñ¨^è•#"≥∞ÿ# ~°HÍÅ∞. L`«ÊÅ=∂Å,
K«OÑ¨Hõ=∂Å, =∞`ÕÎÉèíO, âß~°∂ÌÅO J<Õq „Ñ¨ã≤^Œú"≥∞ÿ# =$`åÎÅ∞.
1.K«. q=∞Å Ü«∞â’xnè Ñ¨Ù~°∞+¨ =$uÎ "≥∞~°∞OQÆ∞K«∞ #∞O_»∞ EÖˇ"Õ
^Œ=ÚÅ#∞ |OK«Éèí∂`«=ÚÅ#∞ ^èŒ~°∂‡=Ù ãÖ^èŒºÅ∞ #O`«~å`«‡Ü«Ú<£
ã¨`«ºO =^Œ - ^èŒ~°‡O K«~°
Ü«Ú=Ú_»∞#∞ K«O„^Œã¨∂~°∞Å∞#=Ç¨ÏO|∞#∞ ~å„uÜ«Ú ##‡Ç¨Ñ¨^•
~°ú=Úeq Ü«ÚO_»QÍ #~°∞_»∞ ^ŒH˘¯# <Õ~°∞Û<Õ `«#∞fl „=ÚzÛÅ<£,
2.ã‘. ^èŒ~å‡~°ú HÍ=∞ ™ê^èŒ#‰õΩÑ¨Hõ~°}O|∞
QÆ$Ç¨Ïhu q^Œº‰õΩ QÆ$Ç¨Ï=Úq=∞Å
Kåi„`«tHõΔHÍKå~°ºHõO |#fiÜ«∞
ã≤÷uH˜ =¸ÅO|∞ ã¨^ŒæuH˜ #∂`«
Q“~°=O|∞# ˆHHõ HÍ~°}O|∞#fl`«
ã≤÷~°QÆ∞}=∞}∞ÅHÍHõ~°=Ú Ç¨Ï$^ŒÜ«∞
ãÖ`À+¨=Ú#‰õΩ ãÖ[#HõO|∞ ÉèÏ~°ºÜ«∞
K«∂"≥Éèí~°Î‰õΩ <˘O_»¡QÍ=Ù „Ñ≤Ü«∞=Ú
P. Z\˜ì Ñ¶¨∞@ì=ÚÅ#∞ <≥\ ˜ì Ü«∂Ñ¨^ŒÅ#∞
<≥\ ˜ì f~°=ÚÅ#∞ =Ú@ì|_ç#
=O`«ÖˇÅ¡ ÉÏÜ«ÚxO`«∞Å „|[Å#∞
<˘#~°E_» QÆx# [#∞ÅÔHO^Œ∞
3.K«. #∞`«Å[ÅÑ¨Ói`«O|∞ ÅQÆ∞ #∂`«∞Å∞ #∂é˜\ ˜HõO>ˇ ã¨∂#$`«
„=`«! Ü≥ÚHõÉÏq "Õ∞Å∞ =∞é˜ ÉÏ=ÙÅ∞ #∂é˜\ ˜HõO>ˇ <˘Hõ¯ã¨
`«¯ $`«∞=k "Õ∞Å∞ `«„`«¯`«∞â◊`«O|∞#HõO>Ë ã¨∞`«∞O_»∞ "Õ∞Å∞ `«
`«∞û`«â◊`«HõO|∞HõO>ˇ <˘Hõã¨∂#$`«"åHõº=Ú "Õ∞Å∞ ã¨∂_»QÆ<£.
XHõ\’ Ñ¨^ŒºO : „Ñü Ñ¨^•~å÷Å∞
q=∞ÅÜ«∞â’xnè ´ ã¨fiK«Ûù"≥∞ÿ# H©iÎH˜xÅÜ«∞"≥∞ÿ#"å_®!
F ^Œ∞+¨ºO`« =∞Ç¨~å*Ï!
"Õ^Œ=ÚÅ#∞ ´ <åÅ∞QÆ∞"Õ^Œ=ÚÅ∞, |∞∞H±, Ü«∞A, ™ê=∞, J^Œ~°fi}ÏÅ∞
ÑÖK«Éèí∂`«=ÚÅ∞ ´ Éèí∂q∞, h~°∞, Jyfl, "åÜ«Ú=Ù, PHÍâ◊=Ú
^èŒ~°∞‡=Ù ´ ^èŒ~°‡=Ú
ãÖ^èŒºÅ∞ ´ L^ŒÜ«∞, =∞^è•ºÇ¨Ïfl, ™êÜ«∞O ãÖ^èŒºÅ∞
JO`«~å`«‡Ü«Ú<£ ´ D â◊s~°OÖ’ LO_Õ P`«‡
Ü«∞=Ú_»∞#∞ ´ Ü«∞=Ú_»∞
K«O„^Œ ã¨∂~°∞ºÅ∞#∞ ´ K«O„^Œ∞_»∞#∞, ã¨∂~°∞º_»∞#∞.
JÇ¨ÏO|∞#∞ ´ Ñ¨QÆ\ ˜ ÉèÏQÆ=Ú#∞
~å„uÜ«Ú<£ ´ ~å„u ÉèÏQÆ=Ú#∞
J#∞ ´ J#|_Õ W~°"≥· <åÅ∞QÆ∞#∞ (Wk =∞Ç¨Ñ¨^•~°÷=ÚÅ∞)
Ñ¨Ù~°∞+¨=$`«Î=Ú#∞ ´ Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ „Ñ¨=iÎOKÕ f~°∞`≥#∞flÅ∞
ZéOQÆ∞K«∞ ´ `≥Å∞ã¨∞‰õΩO@∂
LO_»∞<£{ K«∂"≥ ´ LO\Ï~Ú ã¨∞=∂!
#~°∞_»∞ ´ =∂#=Ù_»∞
Wq ´ D W~°"≥· <åÅ∞QÆ∞
LO_»QÍ ´ K«∂ã¨∂Î LO_»QÍ( ™êHΔÍºÅ∞QÍ)
#~°∞_»∞ ´ =∂#=Ù_»∞
`«#∞fl „=ÚzÛÅ<£ ´ `«##∞ "≥∂ãÿOK«_»O
^ŒH˘¯# { <Õ~°∞Û<≥ ´ ã¨fi`«O„uOK«_»O gÅ∞Ñ¨_»∞<å
`å`«Ê~°ºO : F H©iÎ=∞O`«∞_®! <åÅ∞QÆ∞ "Õ^•Å∞, ÑÖK«Éèí∂`åÅ∞, ^èŒ~°‡O, L^ŒÜ«∞, =∞^è•ºÇ¨Ïfl ™êÜ«∞O ãÖ^èŒºÅ∞,
JO`«~å`«‡, Ü«∞=Ú_»∞, ã¨∂~°∞º_»∞, K«O„^Œ∞_»∞, Ñ¨QÆÅ∞, ~å„u, J#∞ D 24, Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞ „Ñ¨=iÎOKÕ f~°∞ `≥#∞flÅ#∞
J#∞Hõ}Δ O Ñ¨sH˜ãΔ ∂¨ ,Î Ñïjeã¨∂Î LO\Ï~Ú. Wq K«∂ã¨∂OÎ _»QÍ =∂#=Ù_»∞ `«##∞ `å#∞ "≥∂ãÿOK«_O» ™ê^èºŒ Ñ¨_∞» `«∞O^•!
ÉèÏ=qâı+=¨ Ú : =∂#=Ù_»∞ Jã¨`åºxfl Ñ¨Å∞¯`«∂ `«#<≥=~°∂ QÆ=∞xOK«@OÖË^xŒ ÉèÏqOK«_O» ã¨=∞O[ãÖHÍ^Œ∞. ZO^Œ∞HõO>Ë
JO`«~å`«‡, Ü«∞=∞, ã¨∂~°º, K«O„^Œ∞Å∞, Ñ¨QÆÅ∞, ~å„u "≥Ú^ŒÖˇ·# =∞Ç¨Ñ¨^•~å÷Å∞ ZÅ¡"Õà◊ÖÏ =∞#O KÕ¿ã Ñ¨#∞Å#∞
Ñïjeã¨∂Î LO\Ï~Ú. ^•xfl |>Ëì =∞#‰õΩ Ñ¶ë`åÅ#∞ ‰õÄ_® Wã¨∂Î LO\Ï~Ú. JO^Œ∞KÕ`« =∂#=ÙÅ∞ W`«~°∞Å#∞
"≥∂ãÖ KÕâß#x, Hõ#∞fl ‰õáêÊ#x J#∞HÀ=@O á⁄~°áê>Ë.
Ô~O_À Ñ¨^ŒºO : „Ñü Ñ¨^•~å÷Å∞
LÑ¨Hõ~°}=Ú ´ ™ê^èŒ#=Ú, Ñ¨x=Ú@∞ì
J#fiÜ«∞ã≤÷uH˜ ´ =Oâ◊O xÅ=_®xH˜
ã¨^Œæu ´ =∞Oz ÖË^• L`«Î=∞Ö’HÍÅ∞
PHõ~°=Ú ´ xÅÜ«∞O
ãÖ[#HõO|∞ ´ =∞OzQÍÑ¨Ù\˜ìOKÕk
XO_»∞¡ ´ W`«~°=ÚÅ∞
=O`«Å∞ ´ HõëêìÅ∞
áêÜ«Ú ´ á⁄Q˘@∞ì
WOu ´ ÉèÏ~°º
`å`«Ê~°ºO: ^èŒ~°‡, J~°ú, HÍ=∞=ÚÅ#∞ ™êkèOK«∞@‰õΩ ÉèÏ~°º XHõ ™ê^èŒ#=Ú. QÆ$Ç¨Ïhu J<Õ q^Œº‰õΩ QÆ$Ç≤Ï}˜=ÚYº=Ú.
ã¨K«Ûi„`«‰õΩ tHõΔ}xKÕÛ PKå~°∞ºx =O\˜k. =Oâ◊O, xÅ=\ÏxH˜, L#fl`«Ö’HÍÅ#∞ á⁄O^Œ\ÏxH˜ ã¨Ç¨ÏHÍi, Q“~°=O
á⁄O^Œ\ÏxH˜ HÍ~°}=Ú, L#fl`«"≥∞ÿ# ã≤÷~°"≥∞ÿ# QÆ∞}=ÚÅ<Õ =∞}∞Å‰õΩ xÅÜ«∞=Ú. ZÅ¡"Õà◊ÖÏ Ç¨Ï$^ŒÜ«∂xH˜ ãÖ`À+Ö
HõeyOKÕk ÉèÏ~°º =∂„`«"Õ∞. W`«~°=ÚÖËgÉèí~°Î‰õΩ „Ñ≤Ü«∞=Ú#∞ KÕ‰õÄ~°ÛÖË=Ù. ÉÏQÍ PÖ’zOzK«∂¿ãÎ D Ö’HõOÖ’
Z@∞=O\˜ ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’<≥·<å Z@∞=O\˜ PÑ¨^ŒÅ∞ Z^Œ∞Ô~·<å, Z@∞=O\˜ã≤÷uH˜ KÕi<å, HõëêìÅ#hfl áÈQ˘\˜ì Éèí~°Î#∞
~°H˜ΔOKÕk ÉèÏ~°º =∂„`«"Õ∞ ã¨∞=∂!
=¸_À Ñ¨^ŒºO : „Ñü Ñ¨^•~å÷Å∞
K«∂_»QÆ<£ ´ PÖ’zOzK«∂_»QÍ
#∂`«[ÅÑ¨Ói`«O|∞´ =∞Oz h\˜`À xO_ç#"≥·#
#∂`«∞Å∞ ´ #∂`«∞Å∞
#∂é˜\ ˜HõO>ˇ ´ #∂é∞ (`«qfiOK«_»O) HõO>ˇ
ã¨∂#$`«„=`« ´ ã¨`«º„=`«∞_®!
XHõ ÉÏq ´ XHõ kQÆ∞_»∞ ÉÏq ÖË^• =º=™êÜ«∂^Œ∞Å‰õΩÑ¨Ü≥∂QÆÑ¨_Õ ÃÑ^ŒÌ #∞~Úº
"Õ∞Å∞ ´ („`«qfiOK«_»O) =∞Ozk
=∞é˜ ´ WOHÍ
ÉÏ=ÙÅ∞ ´ qâßÅ"≥∞ÿ##∂`«∞Å∞,
#∂é˜\ ˜HõO>ˇ<£ ´ #∂é∞(„`«qfiOK«_»O) HõO>ˇ
XHõ¯ ´ XHõ¯,
ã¨`ü„Hõ`«∞=Ù ´ ^≥·=ãÖ|O^èŒ"≥∞ÿ# Ç¨ÏŸ=∞O
Jk ´ Jk
"Õ∞Å∞ ´ =∞Ozk.
`«`ü ´ P (J@∞=O\˜)
„Hõ`«∞â◊`«O|∞#HõO>ˇ ´ #∂é∞ „Hõ`«∞=ÙÅ HõO>ˇ,
ã¨∞`«∞O_»∞ ´ ‰õΩ=∂~°∞_»∞
"Õ∞Å∞ ´ =∞Ozk
`«`«∞û`« ´ P (J@∞=O\˜)‰õΩ=∂~°∞Å∞
â◊`«HõO|∞HõO>ˇ ´ #∂é∞æi Hõ<åfl
XHõ ´ XHõ
ã¨∂#$`«"åHõº=Ú ´ ã¨`«º"åHõº=Ú
"Õ∞Å∞ ´ =∞Ozk
`å`«Ê~°ºO : PÖ’zOz K«∂¿ãÎ =∞Oz h\˜`À ‰õÄ_ç# #∂`«∞Å∞ #∂é∞ „`«qfiOK«_»OHõO>Ë XHõ ^≥·=HÍ~°ºO KÕÜ«∞@O
=∞Ozk. J@∞=O\˜ „Hõ`«∞=ÙÅ∞ #∂~°∞ KÕÜ«∞_»O Hõ<åfl XHõ =∞Oz H˘_»∞‰õΩ#∞ Hõ#_»O =∞Ozk. J@∞=O\˜
#∂é∞QÆ∞~°∞ H˘_»∞‰õΩÅ HõO>ˇ XHõ ã¨`«º"åHõº=Ú Ñ¨ÅHõ_»O =∞Ozk.
ÉèÏ=qâı+Ö : qâı+¨ JOâ◊=Ú : ã¨`«º=Ú Ü≥ÚHõ¯ Q˘Ñ¨Ê^Œ#O WO`« Jx K≥Ñ¨Ê_®xH˜ JÅqHÍ^Œ∞ QÆ#Hõ Hõq ^•xx
L^•Ç¨Ï~°} Ñ¨Ó~°fiHõOQÍ `≥eÜ«∞*Ëã¨∞Î<åfl_»∞. D Ö’HõO JO`å ã¨`«ºO =Å¡<Õ #_»∞ã¨∞Î#flk J#flk K≥Ñ¨Ê_»"Õ∞ Hõq
Ç¨Ï$^ŒÜ«∞O. „Ñ¨[Å∞ ÖË^• r=HÀ\˜ „`åˆQ =∞Oz h\˜ #∂`«∞Å∞ #∂é˜\ ˜ HõO>Ë XHõ =º=™êÜ«∂xH˜ h~°OkOKÕ ÉÏq
Q˘Ñ¨Êk. J@∞=O\˜ =º=™êÜ«∞Ñ¨Ù ÉÏ=ÙÅ∞ #∂é∞ „`«qfiOK«_O» HõO>Ë ^≥=· ãÖ|O^è"Œ ∞≥ #ÿ P~å^è#Œ , J~°Û#, Ç¨ÏŸ=∂^Œ∞Å`À
‰õÄ_ç# XHõ „Hõ`∞« =Ù Q˘Ñ¨Êk. J\Ï¡O\˜ „Hõ`∞« =ÙÅ∞ #∂é∞ KÕ¿ã‰õΩ<åfl XHõ =∞Oz H˘_»∞‰õΩ LO>Ë "Õ∞Å∞. J@∞=O\˜=∞Oz
QÆ∞} QÆ}ÏÅ∞ Hõey# ‰õΩ=∂~°∞Å∞ #∂é∞QÆ∞~°∞ LO_Õ HõO>Ë XHõ ã¨`«º"åHõº=Ú Q˘Ñ¨Êk J<Õk qâı+¨ ÉèÏ==Ú.
4.Hõ."≥ÅÜ«∞OQÆ #â◊fi"Õ∞^èŒO
|∞Å∞ "ÕÜ«Ú#∞ <˘Hõ¯ã¨`«º=Ú#∞ x~°∞QÆ_»ÅO
^Œ∞Å x_ç `«∂Ñ¨QÆ ã¨`«º=Ú
=Å## =ÚÅ∞ ã¨∂Ñ¨Ù Q“~°=O|∞# ¿Ñi‡<£.
5.`Õ. ã¨~°fif~å÷aèQÆ=∞#O|∞ ã¨~°fi"Õ^Œ
ã¨=∞kèQÆ=∞=Ú ã¨`«ºO|∞`À ãïÜ«ÚñQÍ=Ù
Zé∞ñQÆ∞ "≥∞Å¡ ^èŒ~°‡O|∞Å ÔHO^Œ∞ñ Éˇ^ŒÌ
Ü«∞O„_»∞ ã¨`«ºO|∞ ^èŒ~°‡A˝Öˇ·# =Ú#∞Å∞.
6.Hõ HÍ=Ù# ã¨`«º=Ú q∞H˜¯e
QÍq=∞Å „ÑüÉèí ^ŒÅz Hõ}Ïfi„â◊ãÖ
ÉèÏq`« ã¨=∞Ü«∞ ã≤÷u^ŒÜ«∞
QÍqOÑ¨Ù=ÚQ˘_»∞‰õΩE_»Hõ~°∞}Ï^Œ$+≤ì<£
<åÅ∞QÀ Ñ¨^ŒºO : =ÚYº Ñ¨^•Å‰õΩ J~å÷Å∞
W~°∞QÆ_»Å<£ ´ Ô~O_»∞ „Ñ¨Hõ¯Å
`«∂Ñ¨QÆ ´ `«∂K«QÍ,
Q“~°=O|∞#<£ ´ L#fl`«=ÚQÍ, Z‰õΩ¯=QÍ
`å`«Ê~°ºO : XHõ „`åã¨∞Ö’ XHõ „Ñ¨Hõ¯ "Õ~Ú Jâ◊fi"Õ∞^èŒ Ü«¸QÆ=ÚÅ Ñ¨Ù}ºÑ¶¨Å=Ú#∞, "Õ~˘Hõ „Ñ¨Hõ¯
ã¨`«º"åHõºÑ¨Ù}º Ñ¶¨Å=Ú#∞ "Õã≤`«∂z#KÀ ã¨`«º"åHõºÑ¨Ù}ºÑ¶¨Å=Ú#fl "≥·¿Ñ =ÚÅ∞¡ |~°∞=Ù K«∂Ñ¨Ù`«∞Ok.
ÉèÏ=O : "Õ~Ú Jâ◊fi"Õ∞^èŒ Ü«∂QÆ=ÚÅ∞ KÕ¿ãÎ=KÕÛ Ñ¨Ù}ºÑ¶¨ÅOHõO>Ë XˆH XHõ ã¨`«º"åHõºO Ñ¨ÅHõ_»O =Å¡ =KÕÛ Ñ¨Ù}ºÑ¶¨ÅO
Q˘Ñ¨Êk.
S^À Ñ¨^ŒºO : =ÚYº Ñ¨^•Å‰õΩ J~å÷Å∞
f~å÷aèQÆ=∞#O|∞ ´ Ñ¨Ù}ºˆHΔ„`åÅ ãÖ^Œ~°≈<åxH˜ "≥à◊¡@O
ã¨~°fi"Õ^Œã¨=∞kèQÆ=∞=Ú ´ "Õ^•Åxfl\˜ ™ê~°O „QÆÇ≤ÏOK«∞@
ãïÜ«Ú { HÍ=Ù { J ´ ãï`«∂QÆ ÖË=Ù
`å`«Ê~°ºO : Ñ¨Ù}ºˆHΔ„`«=ÚÅxflO\˜h ãÖ^Œi≈Oz<å, "Õ^•Åxfl\˜ ™ê~°=Ú „QÆÇ≤ÏOz<å ã¨ˆ~ Jq ã¨`«º=Ú`À ãï
`«∂QÆÖË=Ù. Ö’HõOÖ’ L#fl ^èŒ~å‡Åxfl\˜Hõ<åfl ã¨`«º"åHõº ÑïáêÅ# J<Õ ^èŒ~°‡"≥ÚHõ¯>Ë ÃÑ^ŒÌk. Wk ^èŒ~å‡xfl `≥eÑ≤#
=Ú#∞Å =∂@.
ÉèÏ=O : Ñ¨Ù}ºˆHΔ„`åÅhfl ãÖ^Œi≈OK«_»O=Å¡ =zÛ# Ñ¨Ù}ºOQÍh, ã¨~°fi"Õ^•^èŒºÜ«∂# Ñ¨Ù}ºÑ¶¨ÅOQÍh ã¨`«º"åHõºO`À
ãï`«∂QÆÖË=Ù. Jxfl ^èŒ~å‡Å#∂ Ziy#=Ú#∞Å∞ ã¨`åºxfl q∞Oz# ^èŒ~°‡OÖË^Œx, Jxfl ^èŒ~å‡ÅÖ’#∂ ã¨`«º=∂~°æ=Ú
ãïÜ≥ÿ∞#^Œh, ã¨`«º=K«#"Õ∞ Q˘Ñ¨Ê^Œh K≥áêÊ~°∞.
P~À Ñ¨^ŒºO : =ÚYº Ñ¨^•Å‰õΩ J~å÷Å∞
q=∞Å „ÑüÉèí ´ ã¨fiK«Ûù"≥∞ÿ# *Ï˝#O
ãÖÉèÏq`« ´ =∞OzQÍ ÉèÏqOz#
`å`«Ê~°ºO : ÃÑ· HÍ~°}=ÚÅKÕ`« ã¨`«ºO Ü≥ÚHõ¯ Q˘Ñ¨Ê`«#O PÖ’zOz Hõ}Ïfi„â◊=∞OÖ’ P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ <åÜ«∞O^Œ∞ Hõeæ#
ÉèÏ"åxfl QÆ∞~°∞Î `≥K«∞Û‰õΩx ‰õΩ=∂~°∞x Hõ~°∞}`À K«∂_»∞.
ÉèÏ=O : h=Ù ÉÏQÍ PÖ’z¿ãÎ Hõ}Ïfi„â◊=∞OÖ’ ##∞fl K«∂ã≤# ã¨=∞Ü«∞OÖ’ h=Ù Z@∞=O\˜ ÉèÏ"åxfl á⁄O^•"À
UO[iyO^À h‰õΩ QÆ∞~°∞Î ~åQÆÅ^Œ∞. ^ŒÜ∞« KÕã≤ Jk ã¨∞Êù~}
° ‰õΩ `≥K∞« ÛH˘x ‰õΩ=∂~°∞xÜ«∞O^Œ∞ Hõ~∞° }Ï^Œ$+≤xì „Ñ¨™êkOK«∞=Ú

JÉèÏº™êÅ∞
„Ñ¨â◊flÅ∞ - ["å|∞Å∞
1. â◊‰õΩO`«Ö’áêMÏº#O áê~î°O P^è•~°OQÍ ã¨`«ºO Ü≥ÚHõ¯ Q˘Ñ¨Ê`«<åxfl =i‚OK«∞=Ú.
[:- ##flÜ«∞ ~°zOz# =∞Ç¨ÉèÏ~°Ò« PkÑ¨~fi° O K«`∞« ~åúâßfiãÖÖ’x 'â◊‰Ωõ O`«Ö’áêYº#O— #∞O_ç „QÆÇÏ≤ OK«|_ç#k
D 'ã¨`«º"åHõºO— J#∞ áê~î°ºÉèÏQÆO.
LáêMÏº#O J#QÍ z#flHõ^.Œä W\˜ì Hõ^ÅŒä ∞ =¸ÅHõ^ÅŒä ‰õΩ ã¨Ç¨ Ü«∞HõOQÍ LO@∂ ãÖ^Œ~åƒùxfl |\˜ì K≥ÑÊ¨ |_»∞`å~Ú.
~å=∂Ü«∞}O ã¨∂~°º=OâßxH˜ K≥Ok# ~åAÅK«i„`« J~Ú`Õ, =∞Ç¨ÉèÏ~°Ò« K«O„^Œ=OâßxH˜ K≥Ok# ~åAÅK«i„`«.
D Ô~O_»∞ ™êÇ≤Ï`«ºOÖ’ WuÇ¨™êÅ∞QÍ ÑïQÆ}ÕK«|_ç<å~Ú.
K«O„^Œ=Oâ◊OÖ’ Ñ¨Ù\˜ì# ^Œ∞â◊ºO`«∞_»∞ J#∞ ~åA "Õ@ÔH· "≥o§, Hõ}Ïfi„â◊=∞OÖ’ â◊‰õΩO`«Å#∞ K«∂z "≥∂Ç¨ÏÑ¨_ç
QÍO^èŒ~°fi q"åÇ¨Ï=∂_ç ~å[HÍ~°ºÉèÏ~° x~°fiÇ¨Ï}ÔH· P"≥∞#∞ JHõ¯_Õ =^Œe ~å*ÏºxH˜ "≥o§áÈ`å_»∞.
H˘O`«HÍÖÏxH˜ â◊‰õΩO`«Å QÆ~°ƒù=uÜ≥ÿ∞ Éèí~°`«∞_»<Õ Ñ¨Ù„`«∞xH˜ [#‡xã¨∞ÎOk. H˘O`«HÍÅO `«~åfi`« Hõ}fi=∞Ç¨Ïi¬
â◊‰õΩO`«Å#∞ =∞iÜ«Ú Éèí~°`«∞##∞ ^Œ∞+¨ºO`«∞x =^ŒÌ‰õΩ ÑÖÑ≤™êÎ_»∞. JÑ¨ÙÊ_»∞ ^Œ∞+¨ºO`«∞_»∞ xO_»∞ ã¨ÉèíÖ’ â◊‰õΩO`«Å
Z=~À `«#‰õΩ `≥eÜ«∞^Œx Jã¨`«ºO Ñ¨Å∞‰õΩ`å_»∞. JO^Œ∞‰õΩ â◊‰õΩO`«Å ã¨`«ºO Ü≥ÚHõ¯ Q˘Ñ¨Ê`«<åxfl ^Œ∞+¨ºO`«∞x`À D
q^èŒOQÍ =i‚ã¨∞ÎOk.
h~°∞ „`åˆQ #∂é∞ #∂`«∞ÅHõO>Ë XHõ ÉÏq, #∂é∞ ÉÏ=ÙÅHõO>Ë XHõ „Hõ`«∞=Ù, #∂é∞ „Hõ`«∞=ÙÅHõO>Ë XHõ
‰õΩ=∂~°∞_»∞, #∂~°∞æ~°∞ ‰õΩ=∂~°∞Å HõO>Ë XHõ ã¨`«ºO „Hõ=∞OQÍ XHõ^•x HõO>Ë Q˘Ñ¨Ê^Œx,
JÖÏˆQ XHõ „`åã¨∞Ö’ XHõ „Ñ¨Hõ¯ Jâ◊fi"Õ∞^èŒ Ñ¶¨Å=Ú =∞~˘Hõ „Ñ¨Hõ¯ ã¨`«º"åHõº Ñ¨Ù}º Ñ¶¨Å=Ú "Õã≤ `«∂z#KÀ
ã¨`«º"åHõº Ñ¨Ù}ºÑ¶¨Å=Ú#fl "≥·¿Ñ =ÚÅ∞¡ |~°∞=Ù K«∂Ñ¨Ù`«∞O^Œx,
Ñ¨Ù}ºˆHΔ„`«=ÚÅ#∞ ãÖ^Œi≈OK«_»O, K«`«∞ˆ~fi^Œ™ê~°O „QÆÇ≤ÏOK«_»O ã¨`«ºO`À ãï`«∂QÆ^Œx,
Jxfl ^èŒ~å‡Å Hõ<åfl, Ö’HõOÖ’ XHõ¯ ã¨`«º"åHõº áêÅ<Õ Q˘Ñ¨Ê ^èŒ~°‡=∞x ^èŒ~°‡A˝Öˇ·# =Ú#∞Å∞ Ñ¨Å∞‰õΩK«∞<åfl~°x
^Œ∞+¨ºO`«∞x`À â◊‰õΩO`«Å Ñ¨Å∞‰õΩ`«∞Ok.
2. ã¨`«ºO Q˘Ñ¨Ê`«<åxfl K≥Ñ¨Ê_»OÖ’ K≥Ñ¨Ê|_ç# Ô~O_»∞ L^•Ç¨Ï~°}Å∞ `≥ÅÑÖ_ç.
[:- ##flÜ«∞ ~°zOz# =∞Ç¨ÉèÏ~°Ò« PkÑ¨~fi° O K«`∞« ~å÷âßfiãÖÖ’x ''â◊‰Ωõ O`«Ö’áêMÏº#O—— #∞O_ç „QÆÇÏ≤ OK«|_ç#n
'ã¨`«º"åHõºO— J#∞ áê~î°ºÉèÏQÆO.
K«O„^Œ=Oâ◊OÖ’ Ñ¨Ù\˜ì# ^Œ∞+¨ºO`«∞_»#∞ ~åA "Õ@ÔH· "≥o§ Hõ}Ïfi„â◊=∞OÖ’ â◊‰õΩO`«Å#∞ K«∂z QÍO^èŒ~°fi q"åÇ¨ÏO
KÕã¨∞H˘x ~å[HÍ~°º ÉèÏ~° x~°fiÇ¨Ï}Ï xq∞`«Î"≥∞ÿ ã¨fi~å*ÏºxH˜ "≥o§áÈ`å_»∞.
H˘O`«HÍÖÏxH˜ â◊‰Ωõ O`«Å QÆ~ƒ° =ù uÜ≥∞ÿ Éè~í `° ∞« xfl HõO@∞Ok. J@∞ `«~åfi`« Hõ}fi =∞Ç¨Ïi¬ Éè~í `° ∞« x`À ã¨Ç¨ â◊‰Ωõ O`«Å#∞
^Œ∞+¨ºO`«=∞Ç¨~åA =^ŒÌ‰õΩ ÑÖÑ¨Ù`å_»∞. JÑ¨Ù_»∞ ^Œ∞+¨ºO`«∞_»∞ xO_»∞ ã¨ÉèíÖ’ â◊‰õΩO`«Å Z=~À `«#‰õΩ `≥eÜ«∞^Œx
Jã¨`«ºO Ñ¨Å∞‰õΩ`å_»∞.
JÑ¨Ù_»∞ â◊‰õΩO`«Å F H©iÎ=O`«∞_®! K«`«∞ˆ~fi^•Å∞ ÑÖK«Éèí∂`åÅ∞, ^èŒ~°‡O, „uãÖ^èŒºÅ∞, Ü«∞=Ú_»∞, ã¨∂~°∞º_»∞,
K«O„^Œ∞_»∞, Ñ¨QÆÅ∞, ~å„u "≥Ú^ŒÅQÆ∞ W~°∞=k<åÅ∞QÆ∞ =∞Ç¨Ñ¨^•~å÷Å∞ =∂#=Ù_»∞ KÕ¿ã =∞Oz, K≥_»∞ Ñ¨#∞Å#∞, K≥¿ÑÊ
ã¨`åº, Jã¨`åºÅ#∞ QÆ=∞xã¨∂Î LO\Ï~Ú. HÍ=Ù# g∞~°∞ `å`å¯eHõ=ÚQÍ Jã¨`«ºO ÑëH˜#, âßâ◊fi`«"≥∞ÿ# x~°‚Ü«∞O
HÍ<Õ~°^Œ∞.
„Ñ¨[Å‰õΩ „`åQÆ∞@‰õΩ =∞Ozh\˜x JOkOKÕ #∂`«∞Å∞ #∂é˜H˜x HõO>Ë XHõ =º=™êÜ«∞Ñ¨Ù ÉÏq Q˘Ñ¨Ê^Œx, J\˜ì
=º=™êÜ«∞Ñ¨Ù ÉÏ=ÙÅ∞ #∂é˜\ ˜ HõO>Ë ^≥·= ãÖ|O^èŒ"≥∞ÿ# XHõ „Hõ`«∞=Ù Q˘Ñ¨Ê^Œx, J\˜ì k=º"≥∞ÿ# #∂é∞ „Hõ`«∞=ÙÅHõO>Ë
XHõ H˘_»∞‰õΩ "Õ∞Å∞. J\˜ì H˘_»∞‰õΩÅ∞ #∂é∞æ~°∞ HõO>Ë XHõ ã¨`«º"åHõºO Q˘Ñ¨Ê^Œx,
JÖÏˆQ XHõ „`åã¨∞Ö’ XHõ „Ñ¨Hõ¯ "Õ~Ú Jâ◊fi"Õ∞^èŒ Ü≥∂QÆ=ÚÅ Ñ¶¨Å=Ú, =∞~˘Hõ „Ñ¨Hõ¯ ã¨`«º"åHõº Ñ¨Ù}º Ñ¶¨Å=Ú "Õã≤
`«∂z#KÀ ã¨`«º"åHõº Ñ¶¨Å=Ú#fl "≥·¿Ñ =ÚÅ∞¡ |~°∞=Ù K«∂Ñ¨Ù`«∞Ok.
WÖÏ K«Hõ¯\˜ =∂@Å`À â◊‰õΩO`«Å ^Œ∞+¨ºO`« =∞Ç¨~åA`À ã¨`«ºO Ü≥ÚHõ¯ Q˘Ñ¨Ê`«<åxfl Ñ¨Å∞‰õΩ`«∞Ok.
3. 'ã¨`«º "åHõºO— J<Õ ¿Ñ~°∞ D áê~îåxH˜ U q^èŒOQÍ ã¨=∞O[ã¨"≥∂ x~°∂Ñ≤OK«O_ç.
[:- ##flÜ«∞ ~°zOz# =∞Ç¨ÉèÏ~°Ò« PkÑ¨~fi° O K«`∞« ~å÷âßfiãÖÖ’x â◊‰Ωõ O`«Ö’áêMÏº#O #∞O_ç „QÆÇÏ≤ OK«|_ç#n
D áê~î°OÖ’ ã¨`«ºO Ü≥ÚHõ¯ Q˘Ñ¨Ê^Œ#O `≥Å∞ã¨∞HÀ=K«∞Û.
ZO`«\ ˜ =∞Ç¨~å*ˇ·<å ã¨ˆ~ J|^ŒúO ÑëH˜#@¡~Ú`Õ J`«xx xÅnÜ«∞=K«Ûx D áê~î°O ^•fi~å `≥Å∞ã¨∞HÀ=K«∞Û.
ã¨`«ºÇ¨Ïiâ◊ÛO„^Œ∞x Hõ^äŒ ^•fi~å, P=Ù Ñ¨Ùe Hõ^äŒ ^•fi~å ã¨`«ºO ÑëH˜`Õ ZO`« "Õ∞Å∞ [~°∞QÆ∞`«∞O^À =∞#O
`≥Å∞ã¨∞‰õΩ#fl@¡~Ú`Õ ^Œ∞+¨ºO`« =∞Ç¨~åA â◊‰õΩO`«Å Hõ^äŒ ^•fi~å ã¨`«ºO ÑëH˜`Õ ZO`« "Õ∞Ö’ `≥Å∞ã¨∞HÀ=K«∞Û.
^Œ∞+¨ºO`«∞_»∞ Hõ}Ïfi„â◊=∞OÖ’ â◊‰õΩO`«Å#∞ K«∂z QÍO^èŒ~°fi q"åÇ¨ÏO KÕã¨∞H˘x P"≥∞`À ~å[ºÉèÏ~° x~°fiÇ¨Ï}Ï
xq∞`«Î"≥∞ÿ ~å*ÏºxH˜ "≥à◊√§K«∞<åfl#∞. H˘O`«HÍÅO `«~åfi`« =∞m§ WHõ¯_çH˜ =zÛ x#∞fl fã¨∞‰õΩ "≥à◊`å#∞ Jx K≥Ñ≤Ê
"≥o§áÈ`å_»∞.
J@∞ `«~åfi`« â◊‰Ωõ O`«Å QÆ~ƒ° Où ^•eÛ Éè~í `° ∞« xH˜ [#‡xã¨∞OÎ k. Éè~í `° ∞« _»∞ ÃÑiy ÃÑ^Œ"Ì å_»=Ù`å_»∞. W@∞¡ H˘O`«HÍÅO
QÆ_»z# `«~åfi`« Hõ}∞fi_»∞ Éèí~°`«∞x`À ã¨Ç¨ â◊‰õΩO`«Å#∞ ^Œ∞+¨ºO`«∞x =^ŒÌ‰õΩ ÑÖÑ¨Ù`å_»∞.
HÍh, ^Œ∞+¨ºO`«∞_»∞ â◊‰õΩO`«Å#∞ ÉèÏ~°ºQÍ ã‘fiHõiOK«∞@‰õΩ xO_»∞ ã¨ÉèíÖ’ x~åHõi™êÎ_»∞. JÑ¨ÙÊ_»∞ â◊‰õΩO`«Å ã¨`«ºO
Ü≥ÚHõ¯ Q˘Ñ¨Ê`«#O K≥|∞`«∂ WÖÏ JO@∞Ok.
=∂#=Ù_»∞ KÕ¿ã `«Ñ¨ÙÊÅ#∞ K≥_»∞QÍ „Ñ¨=iÎOKÕ #_»Hõ#∞ W~°∞=k <åÅ∞QÆ∞ =∞Ç¨Ñ¨^•~å÷Å∞ QÆ=∞xã¨∂Î LO\Ï~Ú.
Hõ#∞Hõ ~å*ˇ·<å ã¨ˆ~ Jã¨`«ºO Ñ¨ÅHõ‰õÄ_»^Œx J<ÕHõ L^•Ç¨Ï~°}Å`À ã¨`«ºOÜ≥ÚHõ¯ Q˘Ñ¨Ê^Œ<åxfl Ñ¨Ù#~°∞^•…\ ˜ã¨∞ÎOk.
JO^Œ∞Å‰õΩ PHÍâ◊"å}˜ ‰õÄ_® â◊‰õΩO`«Å K≥Ñ≤ÊOk ã¨`«º"Õ∞#x ™êHõΔ ºO Ñ¨Å∞‰õΩ`«∞Ok. HÍ=Ù# PHÍâ◊"å}˜ â◊‰õΩO`«Å
Ü≥ÚHõ¯ =∂@Å‰õΩ ™êHΔ̃QÍ xÅ∞K«∞@, ^Œ∞+¨ºO`«∞_»∞ â◊‰õΩO`«Å#∞ ÉèÏ~°ºQÍ ã‘fiHõiOK«∞@, Éèí~°`«∞xfl Ñ¨Ù„`«∞xQÍ „QÆÇ≤ÏOK«∞@
^•fi~å D áê~îåºxH˜ 'ã¨`«º"åHõºO— J#∞ ¿Ñ~°∞ ã¨=∞O[ã¨=∞x K≥Ñ¨Ê=K«∞Û.
4. =∂#= „Ñ¨=~°Î# U q^èŒOQÍ ÑïjeOK«|_»∞`«∞O^À q=iOK«O_ç.
[:- ##flÜ«∞ ~°zOz# =∞Ç¨ÉèÏ~°Ò« PkÑ¨~fi° O K«`∞« ~å÷âßfiãÖÖ’x 'â◊‰Ωõ O`«Ö’áêMÏº#O— #∞O_ç „QÆÇÏ≤ OK«|_ç#n
K«O„^Œ=Oâ◊OÖ’ Ñ¨Ù\˜ì# ^Œ∞â◊ºO`«∞_»∞ J#∞ ~åA "Õ@ÔH· "≥o§ Hõ}Ïfi„â◊=∞OÖ’ â◊‰õΩO`«Å#∞ K«∂z QÍO^èŒ~°fi
q"åÇ¨ÏO KÕã¨∞H˘x, ~å[HÍ~°º ÉèÏ~° xq∞`«Î"≥∞ÿ ã¨fi~å*ÏºxH˜ "≥o§áÈ`å_»∞.
H˘O`«HÍÖÏxH˜ â◊‰õΩO`«Å QÆ~°ƒù=uÜ≥ÿ∞, Éèí~°`«∞xH˜ [#‡xã¨∞ÎOk. J@∞ `«~åfi`« Hõ}fi =∞Ç¨Ïi¬ Éèí~°`«∞x`À ã¨Ç¨
â◊‰õΩO`«Å#∞ ^Œ∞+¨ºO`« =∞Ç¨~åA =^ŒÌ‰õΩ ÑÖÑ¨Ù`å_»∞. JÑ¨Ù_»∞ ^Œ∞+¨ºO`«∞_»∞ xO_»∞ ã¨ÉèíÖ’ â◊‰õΩO`«Å Z=~À `«#‰õΩ
`≥eÜ«∞^Œx Jã¨`«ºO Ñ¨Å∞‰õΩ`å_»∞.
"≥O@<Õ â◊‰õΩO`«Å, F H©iÎ=O`«∞_®! |∞∞ˆQfi^ŒO, Ü«∞Aˆ~fi^ŒO, ™ê=∞"Õ^ŒO, J^èŒ~°fi} "Õ^ŒO J#∞ <åÅ∞QÆ∞ "Õ^•Å∞.
Éèí∂q∞, h~°∞, `Õ[ã¨∞û, "åÜ«Ú=Ù, PHÍâ◊=Ú J#∞ ÑÖK«Éèí∂`åÅ∞. ^èŒ~°‡O, L^ŒÜ«∞O, =∞^è•ºÇ¨ÏflO, ™ê=∞O J#∞
„uHÍÅ ãÖ^èŒºÅ∞. JO`«~å`«‡, Ü«∞=Ú_»∞, ã¨∂~°º_»∞, K«O„^Œ∞_»∞, Ñ¨QÆÅ∞, ~å„u =O\˜ „Ñ¨=ÚY∞Öˇ·# W~°∞=k <åÅ∞QÆ∞
=∞Ç¨Ñ¨^•~å÷Å∞. =∂#=ÙÅ∞ „Ñ¨=iÎOKÕ f~°∞`≥#∞flÅ#∞ ZÅ¡Ñ¨ÙÊ_»∞ Ñïjeã¨∂Î LO\ÏÜ«∞,W, Wq Ñïjeã¨∂Î LO_»QÍ
=∂#=Ù_»∞ <å „Ñ¨=~°Î# =∞Oz^Õ#x ÉèÏqã¨∂Î `«#‰õΩ`å#∞QÍ "≥∂ãÿOÑ¨|_»@O ã¨=∞O[ã¨=∂? Jx „Ñ¨tflã¨∂Î ã¨`«ºO
Ü≥ÚHõ¯ Q˘Ñ¨Ê^Œ<åxfl J<ÕHõ L^•Ç¨Ï~°}Å`À q=iã¨∞OÎ k. JO^Œ∞‰õΩ PHÍâ◊"å}˜ ‰õÄ_® â◊‰Ωõ O`«Å K≥ÑÊ≤ #^ŒO`å ã¨`º« "Õ∞#x
Ñ¨ÅHõ_»O, `«~åfi`« ^Œ∞+¨ºO`«∞_»∞ `«# `«Ñ¨ÙÊ `≥Å∞ã¨∞H˘x ÉèÏ~°ºQÍ x~åHõiOz# â◊‰õΩO`«Å#∞, Ñ¨Ù„`«∞xQÍ x~åHõiOz#
Éèí~°`«∞_»#∞ `«#"åiQÍ ã‘fiHõiOz ã¨∞YãÖ`ÀëêÅ`À ~å[º"Õ∞Å∞`å_»∞.
B. HÕk „Ñ¨â◊flÅ‰õΩ S^Õã≤ "åHÍºÅ‰õΩ q∞OK«x ã¨=∂^è•<åÅ∞ ~åÜ«∞O_ç.
1. =∂#=Ùx #_»=_ç# x~°O`«~°O ÑïjeOKÕ Ñ¨^•~å÷Å∞ (`«`åÎ fi) Zxfl? Jq Uq?
[:- =∞Ç¨Ñ¨^•~å÷Å∞ W~°∞=k <åÅ∞QÆ∞ Jq:
<åÅ∞QÆ∞ "Õ^•Å∞, ÑÖK«Éèí∂`åÅ∞, ^èŒ~°‡O, „uHÍÅ ãÖ^èŒºÅ∞, JO`«~å`«‡, Ü«Ú=Ú_»∞, ã¨∂~°∞º_»∞, K«O„^Œ∞_»∞,
Ñ¨QÆÅ∞, ~å„u, "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q. Wq Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞ „Ñ¨=iÎOKÕ f~°∞#∞, KÕ¿ã Ñ¨#∞Å#∞, x~°O`«~°O Ñïjeã¨∞ÎO\Ï~Ú. Wk
`≥eã≤ ‰õÄ_® =∂#=Ù_»∞ `«ÑÙ¨ ÊÅ∞ KÕã∂¨ Î <Õ<qÕ ∞ KÕÜÚ« @ ÖË^xŒ ÉèÏqã¨∂Î `«##∞ `å#∞ "≥∂ãÿOK«∞ HÀ=@O ™ê^èºŒ Ñ¨_∞» <å?
2. ÉèÏ~°fÜ«∞ ‰õΩ@∞O|=º=ã¨÷Ö’ ÉèÏ~°º ™ê÷#O QÆ∂iÛ Hõq Uq^èŒOQÍ q=iOKå_»∞.
[:- ^èŒ~°‡, J~°÷, HÍ=∞=ÚÅ#∞ ™êkèOK«∞@‰õΩ ™ê^èŒ#=ÚQÍ, QÆ$Ç¨Ïhu q^Œº‰õΩ, ã¨K«Ûi„`«ÔH· tHõΔ} WK«∞Û@‰õΩ,
PKå~°∞ºxQÍ, =Oâ◊O xÅ∞Ñ¨Ù@‰õΩ HÍ~°‰Ωõ ~åeQÍ, L#fl`« Ö’HÍÅ#∞ á⁄O^Œ∞@‰õΩ ã¨ÇÏ¨ HÍiQÍ, Q“~°"åxfl á⁄O^Œ*Ü Ë Ú« @‰õΩ
HÍ~°}=ÚQÍ, L#fl`«"≥∞ÿ#, ã≤÷~°"≥∞ÿ# QÆ∞}=ÚÅ<Õ =∞}∞Å‰õΩ xÅÜ«∞=ÚQÍ, Ç¨Ï$^ŒÜ«∂xH˜ ãÖ`À+Ö HõeyOK«∞#kQÍ,
Éèí~°Î HõëêìÅ#∞, PÑ¨^ŒÅ#∞ áÈQ˘@∞ì@‰õΩ, Jxfl ãÖ^Œ~åƒùÅÖ’ Éèí~°Îx ~°H˜ΔOK«∞@‰õΩ ÉèÏ~°º D Ö’HõOÖ’ „Ñ¨=ÚY áê„`«
=Ç≤Ïã¨∞ÎO^Œx, ÉèÏ~°º ™ê÷#O QÆ∞iOz â◊‰õΩO`«Å ^Œ∞+¨ºO`«∞x`À Ñ¨Å∞‰õΩ@#∞ Hõq q=iOKå_»∞.
3. "Õ\ ˜ "Õ\ ˜ Hõ<åfl ã¨`«º"åHõº=Ú Q˘Ñ¨Ê^Œx Hõq U q^èŒOQÍ q=iOKå_»∞.
[:- h~°∞ „`åˆQ #∂é∞ #∂`«∞ÅHõO>Ë =º=™êÜ«∞Ñ¨Ù ÉÏq Q˘Ñ¨Ê^Œx, ''#∂é∞ =º=™êÜ«∞Ñ¨Ù ÉÏ=ÙÅHõO>Ë XHõ
„Hõ`«∞=Ù Q˘Ñ¨Ê^Œx, ''#∂~°∞ „Hõ`«∞=ÙÅHõO>Ë XHõ =∞Oz ‰õΩ=∂~°∞_»∞ Q˘Ñ¨Ê"å_»x, #∂~°∞QÆ∞~°∞ ‰õΩ=∂~°∞Å HõO>Ë XHõ
ã¨`«º"åHõºO Q˘Ñ¨Ê^Œx ^Œ∞+¨ºO`«∞x`À â◊‰õΩO`«Å K≥Ñ¨C@#∞ Hõq q=iOKå_»∞.
4. „`åã¨∞Ö’ "Õã≤#Ñ¨Ù_»∞ U"≥·Ñ¨Ù =ÚÅ∞¡ K«∂Ñ¨Ù`«∞O^Œx ^Õx`À Uq ãï`«∂QÆÖË=x Hõq J<åfl_»∞.
[:- XHõ „`åã¨∞Ö’ XHõ „Ñ¨H¯õ "≥~Úº Jâ◊fi"Õ∞^èŒ Ü«∂QÆ=ÚÅ Ñ¨Ù}ºÑ¶Å¨ =ÚÅ#∞, =∞~À„Ñ¨H¯õ ã¨`º« "åHõº Ñ¨Ù}ºÑ¶Å¨ =ÚÅ#∞
"Õã≤ `«∂HõO KÕã≤#KÀ ã¨`«º"åHõº Ñ¨Ù}ºÑ¶¨Å=Ú#fl "≥·¿Ñ =ÚÅ∞¡ |~°∞=Ù K«∂Ñ¨Ù`«∞Ok. J#QÍ ã¨`«º"åHõº=Ú`À Uq ãï
`«∂QÆÖË=x Hõq JO\Ï_»∞.
5. Jxfl ^èŒ~å‡Ö’¡ U ^èŒ~°‡O Q˘Ñ¨Êk? ZO^Œ∞‰õΩ?
[:- Ñ¨Ù}ºˆHΔ„`«=ÚÅ#∞ ãÖ^Œi≈OK«_»=Ú QÍx, <åÅ∞QÆ∞ "Õ^Œ=ÚÅ ™ê~°=Ú „QÆÇ≤ÏOK«_»=Ú QÍx, ã¨`«º=Ú`À
ãï`«∂QÆÖË=Ù. Ö’HõOÖ’ QÆÅ Jxfl ^èŒ~å‡ÅHõ#fl ã¨`«º"åHõº ÑïáêÅ#Ü«∞<Õ ^èŒ~°‡O XHõ¯>Ë ÃÑ^ŒÌkÜ«∞x, ^èŒ~°‡A˝Öˇ·#
=Ú#∞Å∞ Ñ¨Å∞‰õΩK«∞<åfl~°∞. HÍ=Ù# ã¨`åºxH˜ q∞Oz# ^èŒ~°‡=Ú Ö’HõOÖ’ Uk ÖË^Œ∞.
JÉèÏº™êÅ∞
ãÖ^Œ~°ƒùã¨Ç≤Ï`« "åHÍºÅ∞:
(i) `«H˘¯# <Õ~°∞Û<Õ `«#∞fl „=ÚzÛÅ<£
HõqÑïK«Ü«∞O : 11= â◊`åÉÏÌH˜ K≥Ok# ##flÜ«∞ PO„^èŒ=∞Ç¨ÉèÏ~°`åxfl ~°zOKå~°∞. ã¨`«º"åHõºO J<Õ D
áê~î°ÉèÏQÆO =∞Ç¨ÉèÏ~°`«OÖ’x PkÑ¨~°fiO, K«`«∞~å÷âßãÖÖ’x 'â◊‰õΩO`«Ö’áêMÏº#O— #∞O_ç „QÆÇ≤ÏOK«|_çOk.
ãÖ^Œ~ƒ° Où : ÃÑ· "åHõºO â◊‰Ωõ O`«Å `«##∞ ÉèÏ~°ºQÍ x~åHõiOz# ^Œ∞+¨ºO`«=∞Ç¨~åA`À ã¨`º« O Ü≥ÚHõ¯ Q˘Ñ¨Ê^Œ<åxfl
q=iOKÕ ãÖ^Œ~°ƒùOÖ’xk.
ÉèÏ=O : =∂#=Ù_»∞ KÕ¿ã Ñ¨#∞Å#∞ =∞Ç¨Ñ¨^•~å÷Å∞ ZÅ¡"Õà◊ÖÏ HõxÃÑ_»∞`«∞O\Ï~Ú. Z=~°∂ K«∂_»ÖË^Œx
`«##∞ `å#∞ "≥∂ãÿOK«∞HÀ=_»O ™ê^èŒº=∂? ™ê^èŒºO HÍ^Œx ÉèÏ=O!
(ii) <˘#~°ñ E_»QÆx# [#∞ÅÔHO^Œ∞
HõqÑïK«Ü«∞O : 11= â◊`åaÌH˜ K≥Ok# ##flÜ«∞ PO„^èŒ=∞Ç¨ÉèÏ~°`åxfl ~°zOKå~°∞. ã¨`«º "åHõºO J<Õ D
áê~î°º ÉèÏQÆO =∞Ç¨ÉèÏ~°`«OÖ’x PkÑ¨~°fiO, K«`«∞~å÷âßfiãÖÖ’x 'â◊‰õΩO`«Ö’áêMÏº#O— #∞O_ç „QÆÇ≤ÏOK«|_ç#k.
ãÖ^Œ~°ƒùO : ÃÑ· "åHõºO â◊‰õΩO`«Å ^Œ∞+¨ºO`«∞x`À QÆ$Ç≤Ï}˜ Ü≥ÚHõ¯ „áê^è•#º`«#∞, ÉèÏ~°º Q˘Ñ¨Ê`«<åxfl QÆ∞iOz
K≥Ñ≤Ê# ãÖ^Œ~°ƒùO.
ÉèÏ=O : ‰õΩ@∞O|OÖ’ „ã‘Î áê„`« „Ñ¨^è•#"≥∞ÿ#k. ^•OÑ¨`«º r=#OÖ’ ÉèÏ~°º ™ê÷#O =∞iO`« Q˘Ñ¨Êk. ÉÏQÍ
PÖ’zOz K«∂¿ãÎ Jxfl PÑ¨^ŒÅ #∞O_ç, HõëêìÅ #∞O_ç ~°H˜ΔOKÕk. Jxfl ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ Éèí~°Î‰õΩ P#O^•xfl
ÑÖK«QÆeˆQk ÉèÏ~°º =∂„`«"Õ∞ Jx ÉèÏ=O.
(iii) ^ŒÜ«∞HÍqOÑ¨Ù=Ú Q˘_»∞‰õΩ E_»∞ Hõ~°∞}Ï^Œ$+≤ì<£
ãÖ^Œ~°ƒùO : ÃÑ· "åHõºO â◊‰õΩO`«Å `«##∞ ÉèÏ~°ºQÍ JOwHõiOK«x ^Œ∞+¨ºO`« =∞Ç¨~åA`À ã¨`«ºO Ü≥ÚHõ¯
Q˘Ñ¨Ê^Œ<åxfl `≥e¿Ñ ãÖ^Œ~°ƒùOÖ’xk.
ÉèÏ=O : Hõ}Ïfi„â◊=∞OÖ’ ##∞fl K«∂ã≤ (â◊‰õΩO`«Å#∞) h=Ù á⁄Ok# ÉèÏ"åxfl ^ŒÜ«∞`À QÆ∞~°∞Î `≥K«∞ÛH˘x ‰õΩ=∂~°∞x
Hõ~°∞}Ï ^Œ$+≤ì`À K«∂_»∞=Ú Jx ÉèÏ=O.
(iv) ã¨∂#$`« "åHõº=Ú "Õ∞Å∞ ã¨∂_»QÆ<£
ãÖ^Œ~°ƒùO : ÃÑ· "åHõºO â◊‰õΩO`«Å ^Œ∞+¨ºO`«∞x`À ^≥·=HÍ~åºÅ∞, Ü«∞*Ï˝Å∞, ã¨∞Ñ¨Ù„`«∞Å HõO>Ë XHõ ã¨`«º"åHõºO
Q˘Ñ¨Êk Jx K≥Ñ≤Ê# ãÖ^Œ~°ƒùOÖ’xk.
ÉèÏ=O : #∂~°∞ =∞Ozh\˜ ÉÏ=ÙÅHõO>Ë XHõ ^≥·=HÍ~°ºO "Õ∞Å∞. ^•xHõO>Ë #∂~°∞ „Hõ`«∞=ÙÅ∞ KÕÜ«∞_»O "Õ∞Å∞.
"å\˜ HõO>Ë XHõ =∞Oz ‰õΩ=∂~°∞x Hõ#_»O "Õ∞Å∞. g@xflO\˜HõO>Ë XHõ ã¨`«º"åHÍºxfl =∂\Ï¡_»@O Q˘Ñ¨Êk
Jx ÉèÏ=O.
"åºHõ~°}ÏOâßÅ∞
A. ãÖ^èŒ∞Å∞ :
1. Ü«∞â◊ó { xnè - Ü«∞â’xnè - qã¨~°æãÖkè
2. ^èŒ~°‡ { J~°ú - ^èŒ~å‡~°ú - ã¨=~°‚n~°… ãÖkè
3. ™ê^èŒ#‰õΩ { LÑ¨Hõ~°}ÏÅ∞- ™ê^èŒ#‰õΩÑ¨Hõ}ÏÅ∞ - LHÍ~°ãÖkè
4. ZÅ¡<£ { áêÜ«Ú - ZÅ¡„ÉÏÜ«Ú - ã¨~°àÏ^Õâ◊ ãÖkè
5. ã¨~°fif~°÷ { JaèQÆ=∞#=Ú - ã¨~°fif~å÷aèQÆ=∞#=Ú - ã¨=~°‚n~°…ãÖkè.
6. Hõ}fi { P„â◊=∞O - Hõ}Ïfi„â◊=∞O - ã¨=~°‚n~°…ãÖkè
7. ÃÑ^ŒÌ { JO„_»∞ - ÃÑ^ŒÌÜ«∞O„_»∞ - Ü«∞_®QÆ=∞ãÖkè
B. ã¨=∂™êÅ∞
1. Ü«∞â’xnè - H©iÎÜÕ∞ xkèQÍ HõÅ"å_»∞ - |Ç¨ï„gÇ≤Ï ã¨=∂ãÖ
2. Ñ¨Ù~°∞+¨=$`«Î=Ú - Ñ¨Ù~°∞+¨μx Ü≥ÚHõ¯ =$`«Î=Ú - +¨+‘ª`«`«∞Ê~°∞+¨ã¨=∂ãÖ
3. ÑÖK« Éèí∂`«=ÚÅ∞ - S^Œ∞ ( ãÖYºQÆÅq) -S#Éèí∂`«=ÚÅ∞ - kfiQÆ∞= ã¨=∂ãÖ
4. K«O„^Œã¨∂~°∞ºÅ∞ - K«O„^Œ∞_»∞#∂ ã¨∂~°∞º_»∞#∂ - ^ŒfiO^Œfi ã¨=∂ãÖ
5. =∞Ç¨Ñ¨^•~°÷=ÚÅ∞ - Q˘Ñ¨Ê"≥·# Ñ¨^•~°÷=ÚÅ∞ - qâı+¨} Ñ¨Ó~°fiÑ¨^Œ Hõ~å‡^è•~°Ü«∞ ã¨=∂ãÖ
6. ^èŒ~å‡~°úHÍ=∞=Ú - ^èŒ~°‡=Ú#∞, J~°ú=Ú#∞, HÍ=∞=Ú#∞–|Ç¨ïÑ¨^Œ ^ŒfiO^Œfi ã¨=∂ãÖ
7. QÆ$Ç¨Ïhu - QÆ$Ç¨Ï=Ú#O^Œehu - ã¨Ñ¨Îq∞ `«`«∞Ê~°∞+¨ ã¨=∂ãÖ
8. Ç¨Ï$^ŒÜ«∞ ãÖ`À+¨=Ú - Ç¨Ï$^ŒÜ«∞=∞O^Œe ãÖ`À+¨=Ú - ã¨Ñ¨Îq∞ `«`«∞û~°∞+¨ ã¨=∂ã¨=Ú
9. [ÅÑ¨Ói`«=Ú - [Å=Ú KÕ`« Ñ¨Ói`«=Ú - `«$fÜ«∂ `«`«∞Ê~°∞+¨ ã¨=∂ã¨=Ú
10. XHõÉÏq - XHõ\ ˜ ( ãÖYºQÆÅ) S# ÉÏq. - kfiQÆ∞ ã¨=∂ã¨=Ú.
11. ã¨„`«¯`«∞=Ù - Q˘Ñ¨Ê^≥·# „Hõ`«∞=Ù - qâı+¨} Ñ¨Ó~°fiÑ¨^Œ Hõ~°‡^è•~°Ü«∞ ã¨=∂ãÖ.
12. ã¨∂#$`« "åHõº=Ú - ã¨`«º"≥∞ÿ# "åHõº=Ú - qâı+¨} Ñ¨Ó~°fiÑ¨^Œ Hõ~°‡^è•~°Ü«∞ ã¨=∂ãÖ.
13. f~åúaèQÆ=∞#=Ú - Ñ¨Ù}ºˆHΔ„`«=ÚÅ#∞ QÆ∂iÛ QÆ=∞#=Ú - `«$fÜ«∂ `«`«∞Ê~°∞+¨ ã¨=∂ã¨=Ú
14. Hõ}Ïfi„â◊=∞=Ú - Hõ}∞fix Ü≥ÚHõ¯ P„â◊=∞=Ú - +¨+‘ª`«`«∞Ê~°∞+¨ ã¨=∂ãÖ
C. HÕk Ñ¨^ŒºO K«^Œ=O_ç. `«~åfi`« WzÛ# „Ñ¨â◊flÅ‰õΩ XH˘¯Hõ¯ "åHõºOÖ’ ã¨=∂^è•#O ~åÜ«∞O_ç.
HõO. HõΔ=∞ ÖËx `«Ñ¨ã≤`«Ñ¨=Ú#∞,
„|=∞`«∞Î ãÖÑ¨^Œ=Ú, ^èŒ~°‡ ÉÏÇ¨Ïº„Ñ¨Éèí∞~å
[º=Ú aè#fl‰õΩOÉèí=Ú# `À
Ü«∞=ÚÅ@∞ìÅ Ü«∞„^èŒ∞=O|∞ ÅQÆ∞ qx Ü≥∞Å¡<£
WHõ HÕk „Ñ¨â◊flÅ‰õΩ ã¨=∂^è•<åÅ∞ ~åÜ«∞O_ç.
1. Uq âßâ◊fi`«O HÍ"À K≥Ñ¨ÊO_ç.
ã¨=∂^è•#O .......................................................................................
2. `«Ñ¨ã≤ `«Ñ¨ã¨∞û ZÑ¨C_»∞ =$^è• J=Ù`«∞Ok?
ã¨=∂^è•#O .......................................................................................
3. „Ñ¨Éèí∞~å[ºO ZÖÏ LO_»‰õÄ_»^•?
ã¨=∂^è•#O .......................................................................................
4. aè#fl‰õΩOÉèí=Ú# `ÀÜ«∞=ÚÅ@∞ìÅ - "Õ\ ˜`ÀáÈÖÏÛ~°∞?
ã¨=∂^è•#O .......................................................................................
1. ÉèÏ~°º=Å# ™êkèOK«|_Õ Ñ¨Ù~°∞ëê~å÷Å∞ ( )
(J) ^èŒ# QÆ∞} H©~°∞ÎÅ∞ (P) ^èŒ~å‡~°úHÍ=∞=ÚÅ∞
(W) ã¨`«fi~°[ã¨Î=∞=ÚÅ∞ (D) Éèí∂,Éèí∞,=, ã¨∞=Ö’HÍÅ∞
2. Kåi„`«Hõ tHõΔ}‰õΩ PKå~°∞ºÖˇ=~°∞ ( )
(J) ÉèÏ~°º (P) Éèí~°Î (W) ã¨∞`«∞_»∞ (D) ‰õΩ=∂Ô~Î
3. ÉèÏ~°º =Å# ÃÑiˆQk Uk? ( )
(J) ãÖÑ¨^Œ (P) WÅ∞¡ (W) =Oâ◊O (D) ¿ãflÇ¨ÏO
4. Jxfl\Ï `À_»∞ h_»QÍ ÉèÏ~°º Z=iH˜ Z‰õΩ¯= ã¨Ç¨ÏHõiã¨∞ÎOk ( )
(J) ¿ãflÇ≤Ï`«∞Å‰õΩ (P) á⁄~°∞QÆ∞"åiH˜ (W) Éèí~°Î‰õΩ (D) Ñ≤Å¡Å‰õΩ
5. =∞Oz h\˜ xKÕÛ #∂`«∞Å∞ #∂é∞ „`«qfiOK«@O HõO>Ë Uk "Õ∞Å∞ ( )
J. K≥é∞=Ù W. ÉÏq L. É’iOQ∑ |∞∞. #k
6. =º=™êÜ«∞ÉÏ=ÙÅ∞ #∂é∞ „`«qfiOK«_»O HõO>Ë Uk "Õ∞Å∞ ( )
J. #∞~Úº W.Q˘~Úº L. „Ñü[˝ |∞∞. „Hõ`«∞=Ù
7. #∂é∞ „Hõ`«∞=ÙÅ∞KÕÜ«∞_»O Hõ<åfl Uk Q˘Ñ¨Êk ( )
J. ã¨∞`«∞_»∞ W. ¿ãflÇ≤Ï`«∞_»∞ L. Ñ¨Ù~ÀÇ≤Ï`«∞_»∞ |∞∞. [#Ç≤Ï`«∞_»∞
8. =∞Oz ‰õΩ=∂~°∞Å∞ #∂é∞æé˜x Hõ#_»O Hõ<åfl Uk Q˘Ñ¨Êk ( )
J. Jã¨`«º=Ú W. ã¨`«º"åHõº=Ú L. ÃÑ^ŒÌÅ"åHõº=Ú |∞∞. `≥e"≥·#=∂@
9. "Õ^Œ=ÚÅ∞ Zxfl ( )
(J) 1 (P) 1 (W) 4 (D) 8
10. ÑÖK«Éèí∂`«=ÚÅ#QÍ ( )
(J) PÜ«Ú+¨ºO, P~ÀQÆºO, Éè’QÆO, ÉèÏQÆºO, ãÖÑ¨^Œ (P) Éèí∂q∞, h~°∞, Jyfl, "åÜ«Ú=Ù, PHÍâ◊O
(W) ^Õ=Ù_»∞, ^Õ=`«, ^≥Ü«∞ºO,Ü«∞=Ú_»∞, =∞$`«∞º=Ù (D) áêÅ∞, ÃÑ~°∞QÆ∞, <≥~Ú, `Õ<Õ, ÑÖK«^•~°
ã¨=∂^è•<åÅ∞ : 1 - W, 2 - J, 3-L 4.- L.
5 - W† 6 - |∞∞† 7 - J† 8 - W.
9. - W 10 - P

1. Ü«∂QÆ=ÚÅ∞ KÕã≤#O^Œ∞=Å# =KÕÛ Ñ¶¨ÅO ( )
J. ^èŒ#=Ú W. ãÖÑ¨^ŒÅ∞ L. Ñ¨Ù}º=Ú |∞∞. áêÑ¨=Ú
2. "Õ~Ú Jâ◊fi"Õ∞^èŒ Ü«∂QÆ=ÚÅ Hõ<åfl Q˘Ñ¨Êk ( )
J. #~°"Õ∞^èŒO W. ã¨`«º=Ú L.J|^ŒúO |∞∞.#∂~°∞„Hõ`«∞=ÙÅ∞
3. f~åúaèQÆ=∞#O J#∞ Ñ¨^•xH˜ J~°÷O ( )
J. Ñ¨Ù}ºˆHΔ„`åÅ#∞ ãÖ^Œi≈OK«@O W. ^Õ=Ùx QÆ∞_çÖ’ f~°÷O „`åQÆ@O
L. =∞Oz hà◊√¡ |∞∞.Tà◊√§ u~°QÆ@O
4. Jxfl ^èŒ~å‡ÅÖ’ ÔHÅ¡ Q˘Ñ¨Ê ^èŒ~°‡O ã¨`«º=∞x K≥Ñ≤Ê# "å~°∞ ( )
J. ~åHõΔã¨∞Å∞ W. ÑÖ_ç`«∞Å∞ L. ~åAÅ∞ |∞∞. ^èŒ~°‡A˝Öˇ·#=Ú#∞Å∞
5. Hõ}Ïfi„â◊=∞OÖ’ ÃÑiy# "å~°∞ ( )
(J) ^Œ∞+¨ºO`«∞_»∞ (P) t+¨μºÅ∞ (L) â◊‰õΩO`«Å (|∞∞) Å`«Å∞
6. ^Œ∞+¨ºO`«∞_»∞ â◊‰õΩO`«Å#∞ K«∂z#k ( )
(J) J_»qÖ’ (P) Hõ}Ïfi„â◊=∞OÖ’ (W) ~åK«#QÆiÖ’ (D) Ü«∞ø=#OÖ’
7. ^Œ∞+¨ºO`«∞_»∞ â◊‰õΩO`«Å#∞ ZÖÏ q"åÇ¨Ï=∂_®_»∞. ( )
(J) ~åHõΔã¨qkè (P) =∂#=qkè (W) ^≥·=qkè (D) QÍO^èŒ~°fiqkè
8. ^Œ∞+¨ºO`«∞_»∞ ^ŒÜ«∞ K«∂Ñ≤OKåeû#k ( )
(J) H˘_»∞‰õΩ#O^Œ∞ (P) â◊‰õΩO`«ÅÜ«∞O^Œ∞ (W) „Ñ¨[ÅÜ«∞O^Œ∞ (D) ‰õΩ=∂Ô~ÎÜ«∞O^Œ∞
ã¨=∂^è•<åÅ∞ : 1 - L, 2 - W, 3 - J, 4 - |∞∞.
5 - L† 6 - P† 7 - D† 8 - J.
14 QÆ*ËO„^Œ∞x "≥Ú~°
ÉèÏ~°`«, ÉèÏQÆ=`«, ~å=∂Ü«∞}ÏÅ∞ ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ‰õΩ ^èŒ~å‡xfl „Ñ¨É’kèOKÕ qt+¨ì„QÆO^ä•Å∞. "åºã¨∞_»∞ ãÖã¨¯ $`«
ÉèÏ+¨Ö’ ~°zOz# N=∞^•ƒùQ=Æ `åxfl |"≥∞‡~°áÈ`«<å=∂`«∞º_»∞ `≥xyOKå_»∞. 'ÉèÏQÆ=`å<åO K«i`«O ÉèÏQÆ=`«O— ÉèÏQÆ=`«∞Å
Ü≥ÚHõ¯ K«i„`« ÉèÏQÆ=`«O. ÉèÏQÆ=`«∞Å∞ JO>Ë ÉèQí =Æ O`«∞xH˜ ãÖ|OkèOz#"å~°∞. `≥Å∞QÆ∞^ÕâO◊ Ö’ áÈ`«#QÍi ÉèÏQÆ=`åxH˜
L#fl „Ñ¨Kå~°O JO`«‰õΩ=Ú#∞¿Ñ ~°zOÑ¨|_»¤ ÉèÏ~°`«, ~å=∂Ü«∞}Ï^Œ∞Å‰õΩ ‰õÄ_® ÖË^Œ∞. ÉèÏQÆ=`«OÖ’x XHõ\ ˜ Ô~O_»∞
Ñ¨^•ºÖˇ·<å <À\˜H˜ ~åx `≥Å∞QÆ∞ "å~°∞O_»~°#@O Juâ◊Ü≥∂H˜Î HÍ^Œ∞. WO^Œ∞Ö’ ÉèíH˜Î, *Ï˝#, "≥·~åQÍºÅ ^•fi~å<Õ HÍ‰õΩO_®
W`«~° =∂~åæÅ ^•fi~å ‰õÄ_® "≥∂HõΔO á⁄O^Œ=K«∞Û Jx K≥Ñ¨Ê|_çOk. ÉèíQÆ=O`«∞x Hõ^äŒÅ ^•fi~å „Ñ¨[Å‰õΩ hu, ^èŒ~å‡Å∞
LÑ¨^ÕtOK«_»O ÉèÏQÆ=`«O Ñ¨~°=∂â◊Ü«∞OQÍ HõxÑ≤ã¨∞ÎOk. D áê~î°OÖ’ áÈ`«#QÍi QÆ*ËO„^Œ"≥∂HõΔO Ñ¶¨∞@ìO #∞O_ç
QÆ*ËO„^Œ∞x "≥Ú~°#∞ `≥eã≤‰õΩO^•O.
Ñ¨^•ºÅ‰õΩ `å`«Ê~åºÅ∞ - H©ÅHõÉèÏ=#Å∞
1. J_»qÖ’ KåÖÏ HÍÅOQÍ ÃÑ‰õΩ¯ U#∞QÆ∞ ã¨=¸Ç¨Å Q“~°"åxfl á⁄Ok<å#∞. Ñ¨kÅHõΔÅ HÀ@¡ P_» U#∞QÆ∞Å‰õΩ
Jkè<å^äŒ∞_»∞QÍ LO_ç<å#∞. <å ^•#[Å^è•~°Å`À ÃÑiy# =∞OzQÆO^èŒÑ¨ÙK≥@¡ h_»ÅÖ’ ã¨∞YOQÍ LO_»‰õΩO_®
hà◊§ÃÑ· Pâ◊`À WHõ¯_ç ÔHO^Œ∞‰õΩ =zÛ<å#∞? ÉèíQÆ=O`«∞_®! ÉèíÜ«∞O HõÅ∞QÆ∞`«∂ LOk. <åQÆu U=∞=Ù`«∞O^À?
2. D Ö’HõO Z=x=Å¡ Ñ¨Ù@∞ì`«∞O^À, Z=x`À Hõeã≤ LO@∞O^À, Z=x Ö’Ñ¨Å ÅÜ«∞O á⁄O^Œ∞`«∞O^À, Z=_»∞
Ñ¨~°=∂`«∞‡_À, Z=_»∞ D qâßfixH˜ =¸ÅHÍ~°‰õΩ_À, Z=_»∞ Ñ¨Ù@ì_»=Ú, y@ì_»=Ú, ÃÑ~°QÆ_»=Ú ÖË‰õΩO_®
LO\Ï_À, Z=_»∞ Jhfl `å<ÕÜ≥ÿ∞ LO\Ï_À J@∞=O\˜ „Ñ¨Éèí∞"≥·# ÉèíQÆ=O`«∞}˜‚ <Õ#∞ â◊~°}∞ HÀ~°∞`å#∞.
3. Ö’HÍÅ∂, Ö’HÍÅ#∞ áêeOKÕ"å_»∂, Ö’HÍÅÖ’ LO_Õ"å~°∂ JO^Œ~°∂ #tOz# J#O`«~°O, P HÍ~°∞ pHõ\¡‰õΩ
J=`«Å JYO_»"≥∞ÿ# ~°∂ÑÖ`À „Ñ¨HÍtOKÕ ^Õ=Ù}˜‚ <Õ#∞ ÉèÏqOz ¿ãq™êÎ#∞.
4. ^Õ=Ù_»∞ P~°∞ÎÖˇ·#"åi "≥O@ LO\Ï_»O\Ï~°∞. L`«Î=ÚÖˇ·# Ü≥∂QÆ∞Å K≥O`« LO\Ï_»O\Ï~°∞. Jxfl k‰õΩ¯ÅÖ’#∞
LO\Ï_»x JO\Ï~°∞. ''L<åfl_»∞ - L<åfl_»∞—— J<Õ J@∞=O\˜ ^Õ=Ù_»∞ =∞i L<åfl_À ÖË_À!
5. <å q+¨Ü«∞OÖ’ ÉèíQÆ=O`«∞x LxH˜x J#∞=∂xOK«_»"≥∞O^Œ∞‰õΩ? J`«_»∞ Sâ◊fi~°º=¸, ¿Ñ^ŒiHõ=¸ J<Õq
K«∂_»‰õΩO_® JO^ŒiH© JO_»QÍ LO_Õ"å_»∞. <å Ñ¨@¡ ‰õÄ_® LO\Ï_»∞. J`«_»∞ ^Œ∞~°˚#∞Å KÕ`« z‰õΩ¯H˘#fl
ã¨[˚#∞Å‰õΩ ™êÜ«∞Ñ¨_»`å_»∞. HÍ|\˜ì <å‰õΩ ‰õÄ_® ™êÜ«∞Ñ¨_»`å_»∞. J`«_»∞ |Ü«∞\˜ K«∂Ñ¨ÙÅ∞ =ke `«#<Õ
K«∂KÕ"åix ^ŒÜ«∞`À K«∂™êÎ_»∞. <åHõëêìxflK«∂™êÎ_»∞. J`«_»∞ n#∞Å "≥Ú~°Å∞ `≥Å∞ã¨∞H˘x `«#∞fl `å<Õ
=∞izáÈ`å_»∞.<å "≥Ú~°#∂ qO\Ï_»∞. Jxfl ~°∂áêÅ∞ J`«x ~°∂áêÖË. J`«xH˜ "≥Ú^ŒÅ∂ #_»∞=∞ `«∞^•ÖË=Ù.
J`«_Õ Éèí‰õΩÎÅ‰õÄ, k‰õΩ¯ÖËx "åiH© P^è•~°O. JO^Œ∞=Å¡ J@∞=O\˜ ^˘~° <å "≥Ú~° q#_®? <å ÉÏ^èŒ K«∂_»_®?
^ŒÜ«∞`«ÅK«_®? `˘O^Œ~°QÍ ~å_®?
HõëêªÅ∞ Z^Œ∞Ô~·`Õ „‰õΩOy áÈ=^Œ∞Ì
6. ÉèíQÆ=O`«∞_® ! <åÖ’ H˘OK≥O ‰õÄ_® â◊H˜ÎÖË^Œ∞. ^è≥·~°ºO `«yæáÈ~ÚOk. „áê}ÏÅ∞ ‰õÄ_® Hõ^ŒÅ∞`«∞<åfl~Ú.
=¸~°Ûù=ã¨∂Î LOk. â◊s~°O „ã¨∞H˜¯ áÈ~ÚOk. JÅã¨@ HõeyOk. <å‰õΩ h=Ù `«Ñ¨Ê "Õˆ~ k‰õΩ¯ÖË^Œ∞. PiÎ`À
‰õÄ_ç# ##∞fl P^Œ∞HÀ=_»O <åºÜ«∞O. ^Õ"åk^Õ"å! ~å=Ü«∂º! =~åeKÕÛ ^˘~å! Hõ~°∞}ÕK«=Ü«∂º! Ñ¨Ù}Ïº`«∞‡_®!
HÍáê_»=Ü«∂º!
Ñ¨^•ºÅ∞, „ÑüÑ¨^•~å÷Å∞
1.âß. <å<å<ÕHõ Ñ¨Ü«¸^èŒ=ÚÖò =#=ÚÖ’#O Éˇ^ŒÌHÍÅO|∞ ã¨
<å‡xOÑ¨<£ ^Œâ◊ÅHõΔ HÀ\˜ Hõ~°}© <å^äŒ∞O_»<≥· Ü«ÚO_ç =∞
^•Ì<åOÉèíó ÑïÑ¨Ù+¨ì K«O^Œ# Å`åO`«KåÛùÜ«∞ÅO ^Œ∞O_»ÖË
H©h~åâ◊ x>ËÅ =zÛu, ÉèíÜ«∞O Éˇ\’¡Hõ^Õ ~¸â◊fi~å!
Dâ◊fi~å! ´ F ^≥·==∂!
<å<å ´ ÃÑ‰õΩ¯Öˇ·#
J<ÕHõÑÖ ´ U#∞QÆ∞ÅÜ≥ÚHõ¯
=#=ÚÖ’#<£ ´ J_»qÜ«∞O^Œ∞
ÃÑ^ŒÌHÍÅO|∞ ´ KåÖÏ k#=ÚÅ∞
ã¨<å‡xOÑ¨<£ ´ Q“~°qOK«∞K«∞O_»QÍ
^ŒâÅ◊ HõHΔ À\˜ Hõ~}
° <© å^ä∞Œ O_»<Ü
·≥ Ú« O_ç ´ (Ñ¨kÅHõÅΔ HÀ@¡) JãÖMÏºHõ=ÚÖˇ#· P_»Ü∞Õ #∞QÆ∞Å‰õΩ JkèÑu¨ <≥· Ü«ÚO_ç
=∞`ü ´ <å Ü≥ÚHõ¯
^•# { JOÉèíó ´ =∞^Œ[Å=ÚKÕ`«
ÑïÑ¨Ù+¨ì ´ K«Hõ¯QÍ ÃÑOK«|_ç#
Å`å ´ fÔQÅÜ≥ÚHõ¯
K«O^Œ# ´ N QÆO^èŒÑ¨Ù K≥@¡ Ü≥ÚHõ¯
Å`å ´ fÔQÅ Ü≥ÚHõ¯
JO`«KåÛùÜ«∞ÅO^Œ∞ Ö’Ñë h_»ÅO^Œ∞
LO_»<£ ÖËHõ ´ LO_»*ÏÅHõ
Dh~åã¨<£ ´ D [Å=∞O^Œe Ü«∂â◊KÕ
W@∞ { UÅ =zÛu<£ ´ WHõ¯_çÔHO^Œ∞‰õΩ =zÛuq?
ÉèíÜ«∞O|∞ ´ D Ü«∂Ñ¨^Œ
Z\’¡ Hõ^• { U ´ Z@¡QÆ∞<Àã¨∞=∂!
121 QÆ*ËO„^Œ∞x "≥Ú~°
2.L. Z=fixKÕ[xOK«∞ [QÆ"≥∞=fix Ö’Ñ¨Å#∞O_»∞ b#"≥∞ÿ
Ü≥∞=fix Ü«∞O^Œ∞ _çO^Œ∞ |~°"Õ∞â◊fi~°∞ _≥=fi_»∞ =¸ÅHÍ~°}O
Éˇ=fi_»<åk =∞^èŒºÅÜ«Ú _≥=fi_»∞ ã¨~°fi=Ú ^•#Ü≥ÿ∞# "å
_≥=fi_»∞"åx <å`«‡Éèí=Ù hâ◊fi~°∞<Õ â◊~°}O|∞ "Õ_≥^Œ<£
[QÆ=Ú ´ „Ñ¨ÑÖK«=∞O`«Ü«Ú Z=fixKÕ<£ ´ Z=fix=¸Å=Ú#
[xOK«∞<£ ´ Ñ¨Ù@∞ì<À Z=fixÖ’Ñ¨Å<£ ´ Z=i‰õΩH˜ΔÜ«∞O^Œ∞
LO_»∞<£ ´ LO_»∞<À b#"≥∞ÿ ´ #tOz
Z=fix { JO^Œ∞ ´ Z=xÜ«∞O^Œ∞ _çO^Œ∞<£ ´ J_»yáÈ=Ù<À
Ñ¨~°"Õ∞â◊fi~°∞_»∞ ´ K«~åK«~° ~°∂Ñ¨=∞QÆ∞ „Ñ¨ÑÖK«=Ú#‰õΩ JO`«‰õΩ#∞ „Ñ¨Éèí∞=Ù
Z=fi_»∞ ? Z=_À
=¸ÅHÍ~°}O|∞ ´ „Ñ¨^è•#HÍ~°}=∞~Ú#"å_»∞
Z=fi~°∞ ? ´ Z=_À? ã¨~°fi=Ú<£ ´ JO`«Ü«Ú
`«# { S#"å_»∞ ´ `å<£Ü≥ÿ∞ Ü«ÚO_»∞"å_»∞
Z=fi_»∞ ´ Z=_À "åx<£ ´ "åxx
P`«‡Éèí=Ù<£ ´ `«#O`«@ `å<Õ Ñ¨Ù\˜ì#"å_»QÆ∞
Dâ◊fi~°∞<£ ´ ^Õ=^Õ=Ùx â◊~°}O|∞ "Õ_≥^Œ<£ ´ â◊~°}∞*ÁK≥Û^Œ<£
3.âß. ÖÏ"˘H˜¯O`«Ü«Ú ÖË^Œ∞ ^è≥·~°º=Ú qÖ’ÅO|Ü≥∞º „ÉÏ}O|∞Å∞<£
~îå=ÙÖò ^ŒÃÑÊ#∞ =¸~°Ûù=K≥Û^Œ#∞=Ù<£ _»Ããû<£ „â◊=∞O|Ü≥∞º_ç<£
h"Õ `«Ñ¨Êx`«ó Ñ¨~°O Éˇé∞QÆ=∞xflOÑÖ ^ŒQÆ∞<£ n#∞x<£
~å"Õ ~¸â◊fi~°! HÍ="Õ =~°^Œ ! ãÖ~°H˜ΔOÑ¨Ù Éèí„^•`«‡HÍ !
ÖÏ=Ù ´ |Å=Ú
XHõ¯ { WO`«Ü«Ú<£ ÖË^Œ∞ ´ H˘OK≥"≥∞ÿ##∞ ÖË^Œ∞
^è≥·~°º=Ú ´ k@=Ù qÖ’ÅO|∞ { JÜ≥∞º<£ ´ `«yæáÈÜ≥∞#∞.
„áê}O|∞Å∞<£ ´ „áê}=ÚÅ∞ ‰õÄ_» ~îå=ÙÖò `«ÃÑÊ#∞ ´ `«=∞ `å=ÙÅ∞ q_çz Hõ^Œe#q
=¸~°Ûù=K≥Û#∞ ´ ã¨Ê $Ç¨Ï `«Ñ¨C`«∞#flk. `«#∞=Ù<£ ´ ^ÕÇ¨Ï=ÚQÆ∂_»
_»Ããû<£ ´ |_»Öˇ#∞ „â◊=∞O|∞ ´ JÅã¨@
JÜ≥∞º_ç<£ ´ HõeÔQ#∞ h"≥`«Ñ¨Ê<£ ´ x#∞fl ^ŒÑ¨Ê
W`«óÑ¨~°O|∞ ´ WO`«HõO>ˇ "Õ~˘Hõ¯^•xx Zé∞QÆ<£ ´ `≥eÜ«∞x"å_»#∞
n#∞x<£ ´ <˘zÛ#"åxx =∞xflOÑ¨<£ { `«QÆ∞<£ ´ `«Ñ≤Ê^Œ=ÚÅ∞ HõΔq∞OÑ¨Ù=Ú
5
Dâ◊fi~° ´ F„Ñ¨Éèí∂! ~å"Õ ´ ~°=Ú‡
F =~°^Œ ´ =~°=ÚÅ∞ WK«∞Û"å_® HÍ="Õ ´ ~°H˜ΔOÑ¨Ù=∂!
Éèí„^Œ { P`«‡HÍ ´ k=ºâ◊s~°=Ú QÆÅ"å_®! ãÖ~°H˜ΔOÑ¨Ù ´ ÉÏQÆ∞QÍ HÍáê_»∞=∞Ü«∂º !
JÉèÏº™êÅ∞
„Ñ¨â◊flÅ∞ - ["å|∞Å∞
1. `«#∞fl~°H˜ΔOK«=∞x QÆ*ËO„^Œ∞_»∞ Dâ◊fi~°∞x „áêi÷Oz# q^èŒO `≥ÅÊO_ç.
[:- |"≥∞‡~° áÈ`«# ~°zOz# =∞Ç¨ÉèÏQÆ=`«O J+¨ì=∞ã¨¯O^èŒOÖ’x QÆ*ËO„^Œ"≥∂HõΔO J#∞ Ñ¶¨∞@ìO #∞O_ç
„QÆÇ≤ÏOK«|_ç#k D ''QÆ*ËO„^Œ∞x "≥Ú~°—— J#∞ áê~î°ºÉèÏQÆO.
áêO_»º ^Õâ◊Ñ¨Ù ~åA JQÆ∞ WO„^Œ∞_»∞º=Úfl_»∞ âßÑ¨=â◊OKÕ QÆ*ËO„^Œ∞_»∞QÍ [x‡Oz =#=ÚÖ’ x=ã≤OK«∞K«∞O_≥#∞.
XHõ ~ÀA J^Õ =#=ÚÖ’ ãÖK«iOã¨∞Î ZO_»‰õΩ `«@∞ìHÀÖËHõ XHõ ã¨~°ã¨∞ûÖ’ ™êfl#O KÕã≤ hà◊√§ „`åy q„âßOu
á⁄O^Œ=K«∞Û Jx J#∞H˘x z#flQÍ ã¨~°ã¨∞ûÖ’H˜ kQÆQÆ XHõ "≥Úãë U#∞QÆ∞ HÍÅ∞ Ñ¨@∞ì‰õΩO@∞Ok.
Ñï"å~°=Ú`À ã¨Ç¨ |„Ç¨ÏHÍÅO ZO`« „Ñ¨Ü«∞uflOz#Ñ¨Ê\˜H˜ "≥Úãë #∞O_ç `«# HÍÅ∞#∞ q_çÑ≤OK«∞HÀÖËHõ
áÈ~ÚOk. JÑ¨C_»∞ q∞H˜¯e ^Œ∞:dOK«∞K«∞#fl U#∞QÆ∞ `«# |ÅO HõO>Ë "≥ÚãëˆH Z‰õΩ¯= |ÅO L#fl^Œx ÉèÏqOz ##∞fl
q_çÑ≤OK«∞@‰õΩ Z=~°∂ ÖË~°x x~°‚~ÚOK«∞H˘x Ñ¨Ó~°fi [#‡ Ñ¨Ù}ºO =Å# P ÉèíQÆ=O`«∞_Õ `«#‰õΩ ~°HõΔ Jx ÉèÏqOz
Dâ◊fi~°∞x W@∞¡ „áêi÷Ozk. D Ö’HõO Z=i =Å¡ Ñ¨Ù_»∞`«∞O^À, Z=i`À Hõeã≤ LO@∞O^À Z=x`À ÅÜ«∞ =∞=Ù`«∞O^À,
D qâßfixH˜ U Ñ¨~°"Õ∞â◊fi~°∞_»∞ =¸Å HÍ~°‰õΩ_À, Pk =∞^èŒº JO`«=ÚÅ∞ ÖËx "å_À J\˜ì"å_Õ <å‰õΩ ~°HõΔ.
Ö’HÍÅ∞, Ö’HõáêÅ‰õΩÅ∞, Ö’‰õΩÅ∞ #tOz# `«~°∞"å`« Hõ=Ú‡‰õΩ#fl ^Œ@ì"≥∞ÿ# pHõ@¡‰õΩ J=`«Å Z=~°∞ „Ñ¨HÍt™êÎ_À,
nè#∞Å áêe@, L`«Î=∞ Ü≥∂QÆ∞Å "≥O@ k‰õΩ¯ÅxflO@ Z=_»∞ LO\Ï_À,
J\˜ì"å_»∞ <å áêe@ ‰õÄ_» HõÅ_»#∞ q+¨Ü«∞OÖ’ ãÖ^ÕÇ¨Ï"≥∞O^Œ∞HÀ, Hõeq∞ ÖË=ÚÅ∞ J<Õq K«∂_»‰õΩO_®
JO^ŒiH˜ JO_»QÍ LO_Õ"å_»∞ <åÑ¨@¡ ‰õÄ_® LO\Ï_»∞.
^Œ∞~°˚#∞Å KÕ`« Ñ‘_çOK«|_ç ã¨[˚#∞Å‰õΩ ã¨Ç¨Ü«∞Ñ¨_»∞ ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ <å‰õΩ ‰õÄ_® ã¨Ç¨Ü«∞ Ñ¨_»`å_»∞.
JO^Œix ^ŒÜ«∞`À K«∂K«∞"å_»∞ HõëêìÖ’¡ L#fl ##∞fl ^ŒÜ«∞`À K«∂™êÎ_»∞. nè#∞Å "≥Ú~°Å∞ q<Õ"å_»∞, <å "≥Ú~°#∞
‰õÄ_® qO\Ï_»∞. [QÆ`«∞ÎÖ’x ~°∂áêÅhfl P ÉèíQÆ=O`«∞x ~°∂áêÖË. J`«xH˜ Pn, =∞^èŒº JO`«=ÚÅ<Õq ÖË=Ù. J`«_Õ
Éèí‰õΩÎÅ‰õΩ kHõ¯ÖËx "åiH˜ P^è•~°O. J\˜ì"å_»∞ <å "≥Ú~° q#_®? <å ÉÏ^èŒ K«∂_»_®? ^ŒÜ«∞ `«Åz <å =^ŒÌ‰õΩ ~å_®?
Jx ÉèÏq™êÎ_»∞ QÆ*ËO„^Œ∞_»∞.
F ÉèíQÆ=O`«∞_®! <åÖ’ â◊H˜Î #tOzOk. ^è≥·~°ºO `«yæáÈ~ÚOk. „áê}ÏÅ∞ Hõ^ŒeáÈ`«∞<åfl~Ú, =¸~°Ûù =ã¨∞Î#flk.
â◊s~°O JÅã≤áÈ~ÚOk. h=Ù `«Ñ¨Ê <å‰õΩ "Õˆ~ k‰õΩ¯ÖË^Œ∞. HõëêìÖ’¡ L#fl ##∞fl P^Œ∞HÀ=_»O <åºÜ«∞O. F ^Õ"å! W@∞
123 QÆ*ËO„^Œ∞x "≥Ú~°

~å"å? Hõ~°∞}Õz ##∞fl HÍáê_»"å?
1. Z=Ô~=iÜ«∞O^Œ∞ ÉèíQÆ=O`«∞_»∞O\Ï_»x QÆ*ËO„^Œ∞_»∞ ÉèÏqOKå_»∞
[:- Ñ¨kÅHõΔÅ P_» U#∞QÆ∞Å‰õΩ Jkè<å^äŒ∞_≥·# QÆ*ËO„^Œ∞_»∞ `å#∞ hà◊√§ „`åQÆ∞@‰õΩ "≥o§# ã¨~°ã¨∞ûÖ’ XHõ
"≥ÚãëKÕ Ñ¨@∞ì|_ç q_çÑ≤OK«∞HÀÖËx Ñïã≤÷uÖ’ ^Õ=Ù}˜‚ „áêi÷ã¨∂Î ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ P~°∞ÎÖˇ·# "åiÜ«∞O^Œ∞ LO\Ï_»x,
L`«Î=ÚÖˇ·# Ü≥∂y QÆ}=ÚÅ =^ŒÌ LO\Ï_»x, k‰õΩ¯ÅxflO\˜ Ü«∞O^Œ∞ LO\Ï_»x, QÆ*ËO„^Œ∞_»∞ `«# z`«Î=Ú#O^Œ∞
ÉèÏqOKå_»∞.
2. UHÍ`«‡ã¨fi~°∂Ñ¨Ù_≥· ÉèíQÆ=O`«∞_≥Hõ¯_» LO\Ï_»∞
[:- ã¨$+≤ì ã≤÷u ÅÜ«∞=ÚÅ‰õΩ =¸ÅHÍ~°‰õΩ_≥·, qâ◊fi=∞O`«\ ˜H˜ „Ñ¨^è•# HÍ~°‰õΩ_≥·, Pk-=∞^èŒº JO`«=Ú ÖËx"å_≥·,
ã¨~°fi=Ú `å<Õ J~Ú LO\Ï_À, J\˜ì Éèí`«=O`«∞_»∞ Ö’HÍÅ∞, Ö’HõáêÅ‰õΩÅ∞, Ö’HÍÅÖ’ LO_»∞"å~°∞ JO^Œ~°∞ #tOz#
`«~°∞"å`« ã¨=∞ã¨ÎO pHõ\ ˜Ü«∞QÆ∞@, P pHõ\ ˜ J=`«Å JYO_»"≥∞ÿ# ~°∂ÑÖ`À „Ñ¨HÍtã¨∞Î LO\Ï_»∞.
C. ãÖ^Œ~°ƒù ã¨Ç≤Ï`« "åHÍºÅ∞
1. P`«‡Éèí=Ù hâ◊fi~°∞<Õ â◊~°}O|∞ "Õ_≥^Œ<£
Hõq : D "åHõº=Ú |=∞‡~°áÈ`«# ~°zOz#, PO„^èŒ =∞Ç¨ÉèÏQÆ=`«O, J+¨ì=∞ã¨¯O^èŒOÖ’x QÆ*ËO„^Œ"≥∂HõΔO
áê~îåºOâ◊=ÚÖ’xk.
ãÖ^Œ~°ƒù=Ú : QÆ*ËO„^Œ∞_»∞ =ÚãëKÕ`« Ñ¨@∞ì|_ç "Õ~ÚãÖ=`«û~åÅ∞ áÈ~å_ç ãÖ^Œ~°ƒùOÖ’xk
ÉèÏ=O : JO^Œih ~°H˜ΔOÑ¨QÆÅ P Dâ◊fi~°∞_»∞. ##∞fl HÍáê_®Åx QÆ*ËO„^Œ∞_»∞ "Õ_»∞H˘O\Ï#<åfl_»∞.
2. HõÅ_»∞ HõÅO_»<≥_»∞ "å_»∞ HõÅ_À ÖË_À
Hõq ÑïK«Ü«∞O : áÈ`«# =∞Ç¨Hõq ÉèÏQÆ=`«O`Àáê@∞ Éè’yh^ŒO_»HõO, g~°Éèí„^Œ q[Ü«∞O "≥Ú^ŒÅQÆ∞ ~°K«#Å∞
KÕâß_»∞. "å\˜Ö’ ÉèÏQÆ=`«O Z‰õΩ¯= „Ñ¨ãk≤ Ì á⁄Ok# „QÆO^äOŒ . ÉèÏQÆ=`«OÖ’x J+¨=ì ∞ ã¨¯O^èOŒ #∞O_ç QÆ*OË „^Œ"∂≥ HõOΔ
J<Õ áê~îåºOâ◊O „QÆÇ≤ÏOÑ¨|_çOk.
ãÖ^Œ~°ƒùO : "≥ÚãëKÕ`« zH˜¯# QÆ*ËO„^Œ∞_»∞ â◊HÎ̃ L#flO`«=~°‰õΩ `«##∞ `å#∞ ~°HΔ̃OK«∞HÀ=_®xH˜ „Ñ¨Ü«∞uflOKå_»∞.
Jk ™ê^èŒºOHÍHõ ÉèíQÆ=O`«∞_çÃÑ· ÉèÏ~°O"Õã≤ ÑëH˜# =∂@eq.
ÉèÏ=O : ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ n#∞Å#∞ Ñ¨~°=∞ Ü≥∂QÆ∞Å#∞ HÍáê_»∞`«∂ LO\Ï_»x K≥|∞`å~°∞. PÜ«∞# Jxfl k‰õΩ¯ÅÖ’
LO\Ï_»x ÉèÏq™êÎ~°∞. <Õ<≥O`« Ñ≤ez<å ~åx ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ Jã¨Å∞ L<åfl_À ÖË_À ##∞fl Hõ~°∞}˜™êÎ_À ÖË_À Jx
ãÖ^ÕÇ¨ÏO`À QÆ*ËO„^Œ∞_»∞ "Õ_»∞‰õΩO@∞<åfl_»∞.
A. ãÖ^èŒ∞Å∞:
<å<å{J<ÕHõÑ¨ Ü«¸^èŒ=Ú ´ <å<å<ÕHõÑ¨Ü«¸^èŒ=Ú - ã¨=~°‚n~°…ãÖkè
UHõ{ PHõ$u´ UHÍHõ$u - ã¨=~°‚n~°…ãÖkè

Éèí„^Œ{ P`«‡HÍ! ´ Éèí„^•`«‡HÍ! - ã¨=~°‚n~°…ãÖkè
=∞^èŒº { JO`«=ÚÅ∞ ´ =∞^è•ºO`«=ÚÅ∞ - ã¨=~°‚n~°…ãÖkè
Ö’Hõ{Dâ◊√Å∞ ´ Ö’ˆHâ◊√Å∞ - QÆ∞}ãÖkè
Ñ¨~°=∞{ Dâ◊fi~°∞_»∞ ´ Ñ¨~°"Õ∞â◊fi~°∞_»∞ - QÆ∞}ãÖkè
"≥Úé { PeOÑ¨_Õ ´ "≥ÚéÏeOÑ¨_Õ - JHÍ~°ãÖkè
pHõ\ ˜H˜ { J=fiÅ ´ pHõ\ ˜ Hõ=fiÅ - WHÍ~°ãÖkè
b#=Ú { S ´ b#"≥∞ÿ LHÍ~°ãÖkè
HõÅO_»∞{ J<≥_»∞"å_»∞´ HõÅO_»<≥_»∞"å_»∞ - LHÍ~°ãÖkè
HõÅ∞QÆ_»∞{U ´ HõÅ∞QÆ_Õ - LHÍ~°ãÖkè
ÖÏ=Ù { XHõ¯O`«´ ÖÏ"˘H˜¯O`« - LHÍ~°ãÖkè
qÖ’ÅO|∞{ JÜ«∞º´ qÖ’O|Ü≥∞º - LHÍ~°ãÖkè
n#∞Å {Z_» ´ n#∞ÅÜ≥∞_» - Ü«∞_®QÆ=∞ ãÖkè
U{"åx ´ Z"åfix - „uHõãÖkè
B. ã¨=∂™êÅ∞
J<ÕHõÑ¨Ü«¸^äŒ=Ú ´ J<ÕHõÑ¨=ÚÅÜ≥ÚHõ¯Ü«¸^äŒ=Ú - +¨+‘ª`«`«∞Ê~°∞+¨ ã¨=∂ãÖ
Hõ~°}©<å^äŒ∞_»∞ ´ Hõ~°}∞Å‰õΩ <å^äŒ∞_»∞ – +¨+‘ª`«`«∞Ê~°∞+¨ ã¨=∂ãÖ
Å`åO`«KåÛÜ«∞Å∞ ´ Å`åO`«=ÚÅ Ü≥ÚHõ¯KèåÜ«∞Å∞ – +¨+‘ª`«`«∞Ê~°∞+¨ ã¨=∂ãÖ
Hõeq∞ÖË=ÚÅ∞´ Hõeq∞ =∞iÜ«Ú ÖËq∞ – ^ŒfiO^Œfiã¨=∂ãÖ
Pk=∞^è•ºO`«=ÚÅ∞ ´ Pk, =∞^èŒº =∞iÜ«Ú JO`«=Ú – |Ç¨ïÑ¨^Œ ^ŒfiO^ŒfiO
ÃÑ^ŒÌHÍÅO|∞ ´ ÃÑ^ŒÌÜ≥ÿ∞# HÍÅO|∞ qâı+¨} Ñ¨Ó~°fiÑ¨^Œ Hõ~°‡^è•~°Ü«∞ã¨=∂ãÖ
UHÍHõ$u ´ UHõ"≥∞ÿ# PHõ$u – qâı+¨} Ñ¨Ó~°fiÑ¨^Œ Hõ~°‡^è•~°Ü«∞ ã¨=∂ãÖ
JdÅ ~°∂ÑÖ|∞Å∞ ´ JdÖ"≥∞ÿ# ~°∂Ñ¨=ÚÅ∞ – qâı+¨} Ñ¨Ó~°fiÑ¨^Œ Hõ~°‡^è•~°Ü«∞ ã¨=∂ãÖ
C. „Ñ¨Hõ$u qHõ$u
kâ◊ ^≥ã¨
ãÖ^ÕÇ¨Ï=Ú ãÖkÜ«∞=Ú
D. Ñ¨~åºÜ«∞ Ñ¨^•Å∞ :
U#∞QÆ∞ – J<ÕHõÑ¨=Ú, WÉèí=Ú, ‰õΩO[~°=Ú, Hõi, ^ŒOu, kfi~°^Œ=Ú, ã≤O^èŒ∞=Ù, Hõi}˜
125 QÆ*ËO„^Œ∞x "≥Ú~°

K«O^Œ#=$HõΔO - QÆO^èŒÑ¨ÙK≥@∞ì, Éèí„^ŒN, =∞ÅÜ«∞[=Ú, NYO_»=Ú, Ç≤Ï=∞=Ú
Dâ◊fi~°∞_»∞ - „u<Õ„`«∞_»∞, x@ÖÏ‰õΔΩ_»∞, „u<Õ„`«∞_»∞, â◊OHõ~°∞_»∞, â◊OÉèí∞_»∞, â◊¥Åáê}˜, ™êO|∞_»∞, WO^Œ∞=∞øo,
ÉèíQÆ=O`«∞_»∞
pHõ\ ˜ - JO^èŒHÍ~°=Ú, `«=∞=Ú, `«q∞„ã¨=Ú, JO^èŒ=Ú, uq∞~°=Ú, ^è•fiO`«=Ú, `«=∞ã¨∞û
E. <å<å~°÷=ÚÅ∞ :
QÆ}=Ú - QÆ∞OÑ¨Ù, Kè«O^Œã¨∞ûÖ’ XHõ ãÖˆH`«=Ú, ã¨=∂[=Ú, ¿ã<åqâı+¨=Ú, *Ïu, „Ñ¨=∞^èŒ∞Å ã¨=¸Ç¨Ï=Ú
Hõeq∞- Ñ¨Ù@∞ìHõ, ãÖÑ¨^Œ
áê@∞- PÑ¨^Œ , Hõ+¨ì=Ú, Kå=Ù, ^Œ∞ã≤÷u, Ñ¨`«#=Ú, ÉÏ^èŒ
ÅÜ«∞=Ú - JO@∞H˘#∞@, J^Œ$â◊º=∞QÆ∞@, Hõ~°QÆ∞@ <åâ◊#=Ú, q„âßOu, HõÅ~ÚHõ, Hõeã≤áÈ=Ù@
=#=Ú - J_»q, Q˘_»∞QÆ∞, hà◊√§, Ñï=∞à◊=Ú, Ñ¨Ùe, ÉèíÜ«∞=Ú, =<≥fl
"≥ÚéQÆ∞- HõHõ¯iOK«∞, "≥∂ã¨=Ú
F. =Ùº`«Ê`«Îº~å÷Å∞ :
P`«‡Éèí=Ù_»∞ - `«#‰õΩ`å#∞QÍ [x‡Oz#"å_»∞, Ñ¨~°"Õ∞â◊fi~°∞_»∞
=~°^Œ∞_»∞ HÀi# =~°=ÚÅ#∞ WK«∞Û"å_»∞, ÉèíQÆ=O`«∞_»∞.
D. HÕk Ñ¨^Œº áê^•Å‰õΩ QÆ} qÉèí[# KÕã≤ Ü«∞u„áêã¨Å#∞ QÆ∞iÎOK«O_ç.
1. <å<å<ÕHõÑ¨Ü«¸^èŒ=ÚÖò =#=ÚÖ’##O^ŒÉˇ^ŒÌHÍÅO|∞ã¨<å‡
...............................................................................
2. HõÅ_»O^Œ∞~°∞ n#∞Å Ü≥∞_» QÆÅ^ŒO^Œ∞~°∞ Ñ¨^Œ=∞ Ü≥∂y QÆ}=ÚÅ áêÅ<£
...............................................................................
1. QÆ[~åA "Õ\ ˜ h_»Ü«∞O^Œ∞ LO_Õ"å_»∞? ( )
(1) =∞é˜]K≥@∞¡ (2) QÆO^èŒÑ¨Ù K≥@∞¡ (3) J_»q K≥@∞¡ (4) AqfiK≥@∞¡
2. Z=ix QÆ*ËO„^Œ∞_»∞ â◊~°}∞ HÀ~å_»∞ ( )
(1) WO„^Œ∞x (2) „|Ç¨Ï‡#∞ (3) =~°∞}∞x (4) Dâ◊fi~°∞x
3. 'ÅÜ«∞=Ú— JO>Ë J~°÷=Ú ( )
(1) #tOK«∞@ (2) [x‡OK«∞@ (3) ÃÑ~°∞QÆ∞@ (4) TÇ≤ÏOK«∞@
4. ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ „Ñ¨HÍtOKÕ KÀ@∞ Uk ( )
(1) "≥Å∞QÆ∞Ö’ (2) ¿ÑOrHõ\ ˜H˜ P=Å
(3) ÃÑOrHõ\ ˜H˜ D=Å (4) =∞ã¨Hõ pHõ\ ˜Ö’
5. 'J<åk=∞^èŒºÅÜ«∞=ÚÅ∞ — U ã¨=∂ãÖ ( )
(1) kfiQÆ∞=Ù (2) |Ç¨ï„gÇ≤Ï (3) ^ŒfiO^Œfi=Ú (4) Hõ~°‡^è•~°Ü«∞=Ú
6. Ñ¨~°=∞, Dâ◊fi~°∞_»∞ J<Õ Ô~O_»∞ Ñ¨^•Å∞ HõeÑ≤~å¿ãÎ ( )
(1) Ñ¨~°"Õ∞â◊fi~°∞_»∞ (2) Ñ¨~°q∞Ïâ◊fi~°∞_»∞ (3) Ñ¨~°=∂â◊fi~°∞_»∞ (4) Ñ¨~°=∞Dâ◊fi~°∞_»∞
ã¨=∂^è•<åÅ∞ : 1 -2† 2 - 4† 3 - 1† 4 - 2† 5-3† 6 - 1.
1. ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ Z=i "≥O@ LO\Ï_»∞? ( )
1. n#∞Å∞ 2. N=∞O`«∞Å∞ 3. J™ê^èŒ∞=ÙÅ∞ 4. "≥Úé∞QÆ∞Å∞
2. Z=iH˜ ã¨ˆ~fiâ◊fi~°∞_»∞ ™êÜ«∞Ñ¨_®Î_»∞ ( )
1. ^Œ∞~°˚#∞Å‰õΩ 2. ã¨[˚#∞Å‰õΩ 3. <åã≤Î‰õΩÅ‰õΩ 4. HõÑ¨@∞Å‰õΩ
3. 'ãÖ^ÕÇ¨Ï=Ú— J#QÍ ( )
1. "≥∂ã¨=Ú 2. ãÖ`À+Ö 3. ^Œ∞óY=Ú 4. J#∞=∂#O
4. XHõ¯, WO`« J#∞Ñ¨^•Å#∞ HõÅ∞Ñ¨QÍ ( )
1. XHõ¯H˘O`« 2. XHÕ`« 3. XH˜¯O`« 4. XHÀ¯O`«
5. QÆ*ËO„^Œ∞_»∞ Z‰õΩ¯= HÍÅO áÈ~å_»∞@KÕ ( )
1. _»Ããû#∞ 2. Lá⁄ÊOÔQ#∞ 3. PÖ’zOK≥#∞. 4. U_≥Û#∞
ã¨=∂^è•<åÅ∞ : 1 - 1, 2 - 2, 3 - 4, 4 - 3, 5 - 1.
127 QÆ*ËO„^Œ∞x "≥Ú~°

15 â◊~°^Œ$`«∞ =~°‚#
„Ñ¨Hõ$u ~°=∞}©Ü«∞"≥∞ÿ#k. P „Ñ¨Hõ$uÖ’<Õ ã¨=∞ã¨Î r=~åt =∞#∞QÆ_»™êy™ÈÎOk. HÍÅK«„HõOÖ’ „Ñ¨Hõ$ux P~°∞
|∞∞`«∞=ÙÅ∞ JÅi™êÎ~Ú. "å\˜Ö’ â◊~°^Œ$`«∞=Ù „Ñ¨Hõ$ux Ñ¨ÙÅHÕÑ¨*Ëã≤Ok. "Õ∞Ñ¶¨∂Å∞ `«=∞ #Å¡^Œ<åxfl HÀÖ’Ê~Ú
`≥e=∞|∞ƒ `ÕÖÏ~Ú. PHÍâ◊O x~°‡ÅOQÍ LO@∞Ok. K«O„^Œ∞_»∞ "≥<≥flÅ ÑÖ_»∞QÆ KÕ™êÎ_»∞. WÖÏ PÇ¨¡^•xfl ÑÖ_çOKÕ
â◊~°^Œ$`«∞=Ù#∞ Ñ¨Å∞=Ù~°∞ Hõ=ÙÅ∞ `«=∞ HÍ"åºÖ’¡ =i‚OKå~°∞. D áê~î°ºOÖ’ NHõ$+¨‚^Õ=~åÜ«∞Å∞ `«=∞ P=ÚHõÎ=∂Åº^ŒÖ’
KÕã≤# â◊~°^Œ$`«∞=~°‚##∞ K«^Œ∞=Ù‰õΩO^•O.
Hõq ÑïK«Ü«∞O
NHõ$+¨‚^Õ=~åÜ«∞Å∞ q[Ü«∞#QÆ~° ™ê„=∂*Ïºxfl Ue# K«„Hõ=iÎ. DÜ«∞# Éèí∞=#q[Ü«∞ ã¨ÉèíÖ’ J+¨ìkQÆæ[
Hõ=ÙÅ∞O_Õ"å~°∞. Hõq ÑÖ_ç`« áÈ+¨‰õΩ_ÕHÍHõ ~åÜ«∞Å∞ ã¨fiÜ«∞OQÍ Hõq. DÜ«∞# ãÖã¨¯ $`«O `≥Å∞QÆ∞ ÉèÏ+¨Ö’¡ Ñ¨Å∞
„QÆO^ä•Å∞ ~°zOz#@∞¡ K≥Ñ¨Ê|_ç<å P=ÚHõÎ=∂Öº^Œ J<Õ „áœ_è» „Ñ¨|O^èŒOQÍ „Ñ¨ã≤kúÔHH˜¯Ok „Ñ¨ã¨∞Î`«O ÅÉèíº=∞=Ù`ÀOk.
`≥Å∞QÆ∞ ™êÇ≤Ï`«ºOÖ’ P=ÚHõÎ =∂Åº^Œ q[Ü«∞#QÆ~°™ê„=∂º*Ïºxfl áêeOz# ~åÜ«∞ÅHÍÅO 16= â◊`å|ÌO.
áê~î°<ÕÑ¨^äŒºO
áêO_»º~åA H˘Å∞=ÙÖ’ XHõ¯™êi ÉèíQÆ=O`«∞x QÆ∂iÛ "å^Œ„Ñü"å^•Å∞ [iQÍ~Ú. JO^Œ∞Ö’ â‹·==∞x H˘O^Œ~°∞
"≥·+¨‚==∞x H˘O^Œ~°∞ "å^Œ#‰õΩ `«ÅÑ¨_®¤~°∞. Ü«∂=Ú<åKå~°∞ºÅ∞ N=∞Ç¨q+¨μ‚"Õ Ñ¨~°„|Ç¨Ï‡=∞x J`«x ¿ãqOÑ¨Ù=∞x
K≥Ñ≤Ê# q+¨Ü«∞=Ú#∞ Jâ◊s~°"å}˜ |∞∞A=ÙÑëHÕk. <å\˜`À áêO_»º~åA q+¨μ‚Éèí‰õΩÎ_»=@"Õ∞ HÍ^Œ∞ `«#~å[º=Ú#∞,
‰õΩ=∂Ô~#Î ∞ "Õ∞#Å∞¡#H˜zÛ Ñ¨@=ì ÚQÆ\ ì˜ Jaè+‰≤ Ωõ xÎ KÕâß~°∞. `«# J#∞Éè"í åxfl K≥ÑÊ≤ =~°¬ |∞∞`«∞=Ù `«~∞° "å`« ^ŒO_»Ü∂« „`«Å∞
KÕÜ«∞=∞x q[Ü«∞ÅH˜Δ ‡x KÕH˘#∞=∞x Pj~°fikOKå_»∞. Jk =~°¬~°∞`«∞=Ù P~°OÉèí ã¨=∞Ü«∞=Ú. Hõq =~°¬ |∞∞`«∞=Ù#∞
=ÚO^Œ∞QÍ =i‚Oz J#O`«~°O â◊~°^Œ$`«∞=Ù#∞ =i‚OKå~°∞. Wk D áê~îåºOâßxH˜ <ÕÑ¨^äŒºO. D áê~î°ºÉèÏQÆO P=ÚHõÎ
=∂Åº^ŒÖ’x K«`«∞~å÷âßfiãÖ #∞O_ç „QÆÇ≤ÏOK«_»"≥∞ÿ#k.
=¸Å áê~î°O – 1
1. L ~å[=∞~åà◊ Å|úyi ~°O„^èŒ=Ú, âße=h â◊~å=b
"≥·[##O|∞, Ü«∞[ºÇ¨ï`«"å[ Ç¨ï`åâ◊=Ú, ÉèÏã¨fikOk~åO
Éè’[ã¨=∂QÆ=∞O, |∞k`« É’^èŒ Éèí∞[OQÆâ◊Ü≥∂Ñ¨Kå~°h
~å[#Ñ¶¨ÙÅ¡ Ç¨ÏÅ¡Hõã¨~°O, |∞^Œ~ÚOK≥ â◊~°kÌ#OaÅ<£
HÍÅO J=¸Åº"≥∞ÿ#k. ã¨kfixÜ≥∂QÆÑ¨~°K«∞HÀ"åe.

2. K«. JoQÆ~°∞^ŒOK«ÖÏ=∞Å `«^ŒO`«~°aOa`« Ü«∞Ü≥∞ºñ ÉÏHõx
~°Ìo`«=∞Ç¨Ñ¶¨Ö∫Ñ¶¨∞Ç¨Ïi`«K«Ûù^ŒHõ~°¯\˜HÍ=<åe <åñ,
QÆÅ=∞=#„Éèí=∞K«∞ÛùHõx HÍÜ«∞=ÚÖ’Ñ¨Å ™êO^èŒº~°H˜Î=∞O
|ÅuQÆñ^•eÛ q∞O@ñQÆ##Ü≥∞º qáêO_»∞Ñ¨Ü≥∂^ŒYO_»=ÚÖò.
3. K«. WÅ‰õΩ ã¨∞^è•ã¨=∞`«fi=Ú ~°Ç≤ÏOÑ¨ â◊~°[˚Å*ÏH˜Δ ‰õΩO_»=∞O
_»e ãëÅO|∞ QÆÅ‡+¨ =∞_»OQÆñ"≥ÚyefiiÜ≥∞O_»ñ QÍñK«∞KÀñ
lÅ∞‰õΩ xâß~°[óÑ¨@e K≥#∞fl =Ç≤ÏOK≥ñ ^Œ~°OQÆÑÖH˜ÎÃÑ·
^Œà◊^Œ~°qO^ŒÔH·~°=Hõ^ŒO|Hõ _®~°Ñ¨~åQÆÑ¨ÓQÆ=ÚÖò.
XHõ\’ Ñ¨^ŒºO - „ÑüÑ¨^•~°÷O
~å[=∞~åà◊ ´ ~å[Ç¨ÏOã¨Å KÕ`«† Å|ú ´ á⁄O^Œ|_ç#† yi~°O„^èŒ=Ú ´ „H“OK«Ñ¨~°fi`åÅ aÅ=Ú (ÉÁiÜ«∞Å∞)
QÆeæ#† âße=h, â◊~° { P=m ´ =iá⁄ÖÏxH˜, Ô~Å∞¡ (QÆ_ç¤) ã¨=¸Ç¨xH˜† "≥·[##O|∞ ´ Ñ¨Ù@∞ìHõ‰õΩ HÍ~°}"≥∞ÿ#k†
Ü«∞[fi ´ Ü«∞[˝OKÕã#≤ "åiKÕ`†« Ç¨ï`« ´ Ç¨ÏŸ=∞O KÕÜ∞« |_ç#† "å[ ´ Ç¨Ïqã¨∞ûQÆÅ† Ç¨ï`åâ◊=Ú ´ Jyfl Hõey#kÜ«Ú†
ÉèÏã¨fi`ü ´ „Ñ¨HÍtOKÕ† WOk~° ´ ÅH©Δ ‡^Õq Ü≥ÚHõ¯† JOÉè’[ ´ Hõ=∞Å=ÚÅ`À† ã¨=∂QÆ=∞O|∞ ´ ‰õÄ_ç#k†
Lk`« ´ Ñ¨Ù\˜ì#† É’^èŒ ´ "Õ∞ÖÁ¯#fl"å_≥·#† Éèí∞[OQÆâ◊Ü«∞ ´ <åQÆ~åAÃÑ· Ñ¨_»∞‰õΩ#fl (N=∞Ç¨q+¨μ‚=Ù#‰õΩ)† LÑ¨Kå~° ´
¿ã=H˘é‰õΩ† h~å[# ´ Ç¨~°uÜ≥ÿ∞#† Ñ¶¨ÙÅ¡ ´ qHõã≤Oz#† Ç¨ÏÅ¡Hõ ´ Z„~°HõÅ∞=Å† ã¨~°O|∞ ´ ã¨~°ã¨∞ûÅ∞ QÆeæ#†
â◊~°kÌ#O|∞ ´ â◊~°^Œ$`«∞=Ù "≥Ú^Œ\ ˜~ÀA† WÅ<£ ´ DÉèí∂q∞Ü«∞O^Œ∞† L^Œ~ÚOK≥<£ ´ P~°OÉèí"≥∞ÿ#k
Ñ¨^Œº ÉèÏ=O : ~å[ Ç¨ÏOã¨Å∞ „H“OK«Ñ¨~°fi`« aÅOÖ’H˜ KÕ~å~Ú. =i "≥ÚÅÔH`«Î_»O „áê~°OÉèí"≥∞ÿOk. Ü«∂QÆHõ~°ÎÅ KÕ`«
Ç¨ÏŸ=∂yfl „Ñ¨[fieOÑ¨|_»∞K«∞#flk. Hõ=∞Å=ÚÖ’xH˜ ÅH©Δ ‡^Õq =zÛ KÕi#k. "≥∞Å‰õΩ=`À #∞#fl Pk âı+μ¨ xÃÑ· Ñ¨_∞» H˘#fl
N=∞Ç¨q+¨μ‚=Ù ¿ã= HÀã¨=∂ J#fl@∞¡ ã¨~°ã¨∞ûÅÖ’ Z„~°HõÅ∞=Å∞ Ñ¨Óz#q. D q^èŒOQÍ â◊~°^Œ$`«∞=Ù „áê~°OÉèí"≥∞ÿ#k.
Ô~O_À Ñ¨^ŒºO - „ÑüÑ¨^•~°÷O :
qáêO_»∞ ´ q∞H˜¯e `≥Å¡"≥·#† Ñ¨Ü≥∂^Œ ´ =∞|∞ƒÅ Ü≥ÚHõ¯† YO_»=ÚÖò ´ áêÜ«∞Å∞† q∞O@<£´ PHÍâ◊=Ú#O^Œ∞†
HõÅ=∞ ´ ÑÖ_ç# =i ÃÑ·~°∞ Ü≥ÚHõ¯† =# ´ á⁄Å=ÚÅÃÑ†· „Éè=í ∞`ü ´ u~°∞QÍ_»∞ K«∞#fl† â◊√HõxHÍÜ«∞=Ú ´ zÅ∞HõÅQÆ∞OÑ¨Ù†
Ö’Ñ¨Å<£ ´ Ö’Ñ¨Å† ™êO^èŒº ´ ãÖ^è•ºHÍÅãÖ|O^èŒ"≥∞ÿ#† ~°H˜Î=∞O|∞ ´ Zé∞Ñ¨Ù~°OQÆ∞#∞† JÅuQÆ<£ ´ H˘OK«=ÚQÍ†
`åeÛ ´ ^èŒiOz† áêHõ ´ ÑÖ_»∞@ KÕ`«† x~°Ìo`« ´ ÉÏQÍ Ñÿe#† =∞Ç¨Ñ¶¨Å ´ Q˘Ñ¨Ê^≥·# ÑÖ_»¡Ü≥ÚHõ¯† FÑ¶¨∞ ´
ã¨=¸Ç¨Ï=ÚÅ∞#∞† Ç¨Ïi`« ´ Ñ¨K«Ûx† Kè«^Œ ´ P‰õΩÅ∞QÆÅ† Hõ~°¯\˜HÍ ´ ^Àã¨fQÆÅÜ≥ÚHõ¯† =# { Po ´ `À@Å
ã¨=¸Ç¨Ï=Ú† Jo ´ `«∞"≥∞‡^ŒÅ Ü≥ÚHõ¯† QÆ~°∞`ü ´ Ô~Hõ¯Å Ü≥ÚHõ¯† JOK«Å ´ H˘#Å, z=~°Å† J=∞Å ´ x~°‡Å"≥∞ÿ#†
`«`ü { JO`«~° ´ PHÍâ◊=Ú Ü≥ÚHõ¯ Ö’Ñ¨Å† aOa`« ´ „ÑüaOaOz#k† JÜ≥∞º<£ <å<£ ´ J~ÚºO^•
J#fl@∞¡QÍ† Hõ#<£ JÜ≥∞º<£ ´ HõxÊOK≥#∞.
Ñ¨^Œº ÉèÏ=O : ÑÖ_ç# KÕÅg∞^Œ u~°∞QÆ∞K«∞#fl zÅ∞HõÅ QÆ∞OÑ¨Ù =∞^èŒº =∞^èŒºÖ’ ãÖ^è•º HÍÅOÖ’x Z„~°x HÍO`«∞Å∞
"≥^Œ[Å∞¡`«∞#fl P "Õ∞Ñ¶¨∞=ÚÅ „HÕ^Œ #∞#fl „Ñ¨[Å‰õΩ ZÖÏ HõxÊOKåÜ«∞O>Ë,ÉÏQÍ ÑÖ_ç# ^Àã¨ÑÖ_»¡#∞, Ñ¨K«Ûx P‰õΩÅ∞,
"å\˜ÃÑ· "åe#`«∞"≥∞‡^ŒÅ Ü≥ÚHõ¯ "≥Ú#Å=Öˇ x~°‡Å"≥∞ÿ# #Å∞Ñ¨Ù`À P PHÍâ◊=Ú „ÑüÑ¶ëOK≥<å J#fl@∞¡#flk.
129 â◊~°^Œ$`«∞ =~°‚#

=¸_À Ñ¨^ŒºO - „ÑüÑ¨^•~°÷O :
`«~°OQÆÑÖH˜ÎÃÑ·<£ ´ JÅÅ=~°∞ã¨ÅÃÑ·#† ^Œà◊`ü ´ qHõã≤OK«∞K«∞#fl† J~°qO^Œ ´ Hõ=∞Å=ÚÅ† ÔH·~°=
´ `≥Å¡HõÅ∞=Å† Hõ^ŒO| ´ ã¨=¸Ç¨Ï=Ú† Hõ_®~° ´ Ñ¨K«Û<≥·#† Ñ¨~åQÆ ´ Ñ¨Ùá⁄Ê_ç† Ñ¨ÓQÆ=ÚÖò ´ ã¨=¸Ç¨Ï=ÚÅ∞†
â◊~°`ü { [Å[ { JH˜Δ ´ â◊`å¯Å=∞<≥_ç ¢ã‘Î† WÅ‰õΩ<£ ´ Éèí∂q∞H˜† ã¨∞^è•ã¨=∞`«fi=Ú ´ J=∞$`«O KÕ`« ^Õ=Ö’Hõ
ã¨=∂#`«fiO† ~°Ç≤ÏOÑ¨<£ ´ KÕ‰õÄ~°∞#@∞¡† ‰õΩO_»=∞O_»e ´ Jxfl H˘Å#∞ÅÜ«∞O^Œ∞#fl† ãëÅO|∞ ´ h\˜x† HõÅ‡+¨=Ú
´ HÍÅ∞+¨º=Ú† J_»OQÆ<£ ´ áÈ=Ù#@∞¡† "≥ÚyÅ∞ ´ "Õ∞Ñ¶¨∞=ÚÅ∞† qi ´ `˘Åy#^≥·#† ZO_»QÍÜ«ÚKÀ<£ ´ ZO_»"Õ_çq∞
Z‰õΩ¯= HÍQÍ† zÅ∞‰õΩ ´ K«Å∞¡K«∞#fl† xâß~°[ó ´ Ñ¨ã¨∞Ñ¨Ù~°OQÆ∞ Ñ¨Ùá⁄Ê_ç† Ñ¨@e ´ ã¨=¸Ç¨Ï=Ú† K≥#∞fl ´ JO^Œ=Ú#∞†
=Ç≤ÏOK≥<£ ´ ^èŒiOK≥#∞
Ñ¨^Œº ÉèÏ=O : JÑ¨C_Õ qHõã≤Oz# `≥Å¡ `å=∞~°, Z„~°HõÅ∞=Å Ü≥ÚHõ¯ Ñ¨Ùá⁄Ê_ç K≥é∞=ÙÖÖ’x JÅÅÃÑ· Ñ¨_ç, â◊~°^Œ$`«∞=Ù
J<Õ ¢ã‘Î hà◊¡Ö’x HÍÅ∞ëêºxfl áÈQ˘@ì_®xH˜ J=∞$`« `«∞Åº"≥∞ÿ# =∞|∞ƒ qiÜ≥∞O_»KÕ HÍã¨∂Î, JO^Œ∞Ö’ Ñ¨Ùá⁄Ê_ç
K«Å∞¡`ÀO^•! J#fl@∞¡#flk.
=¸Å áê~î°O - 2
4. L. ÃÇÏzÛ#"≥∞ÿ„uÎñ |k‡#∞Å ÔHÅ¡ Ñ¶¨∞<å`«ºÜ«∞HÍ~°∞‰õΩO_»∞ ™⁄
=∞‡K«∞ÛÑ¨_»OQÆñ *ËÜ«Ú@‰õΩ<≥· Ü«∞Å„H“OK«#QÆO|∞ ¿Ñi Hõ
=∞‡K«∞Û# h_»∞Ûâ◊~°fiyiÜ«∞O^Œe "≥O_çâ◊ÖÏHõÑ≤O_»∞ <å
=zÛ =∞~åà◊=∂eHõÅ∞„"åÖˇñ Q˘ÅO‰õΩÅñ [„HõK«OHõ$u<£
5. K«. ÔH~°Å∞ „ã¨=Ouñ Éˇ·~Úã¨∞Hõ „HÕ^ŒQÆ∞"Õà◊ x#∞O_»∞ "Õ∞Ñ¶¨∞Ñ¨ÙO
^≥~° ã¨#ñ[Å¡ñQÍ, q~°Ç¨ÏnÑ¨ÎHõ~°Ñ¨Ù¡`« =∞ø ã¨r~°HÀ
`«¯~°QÆ∞_» =∞@¡ Ñ¨k‡#∞Åñ „QÆ=Ú‡ñã¨ˆHã¨~°=∂kèfi á⁄ÖˇÛñ Éˇ·ñ
QÆ~° =∞~°∞^•Ô~ñ ^ÕO@∞¡ ÃãHõñQÆOk# =Ú`≥ÎÑ¨Ù¿ãÃãÖ’ Ü«∞#<£
<åÅ∞QÀ Ñ¨^ŒºO - „ÑüÑ¨^•~°÷O :
ÃÇÏzÛ#"≥∞ÿ„u<£ ´ ÃÑiy# ¿ãflÇ¨Ï|O^èŒO=Å¡† Ñ¶¨∞<å`«ºÜ«∞ ´ â◊ ~ ° ` å¯Å=∞<Õ † HÍ~° ‰ õ Ω O_» ∞ ´ qâ◊ fi Hõ ~ ° ‡ ,
(PÉèí~°}Ï^Œ∞Å∞ KÕ¿ã"å_»∞)† Ñ¨k‡#∞Å‰õΩ { ZÅ¡<£ ´ `å=∞~°H˘Å#∞Å‰õΩ JxflO\˜H©, (Ñ¨^Œ‡h *Ïu ¢ã‘ÎÅ‰õΩ)†
JK«∞ÛÑ¨_»OQÆ<£ ´ XˆH ~°HõOQÍ áÈ`«áÈã≤#@∞¡† ™⁄=Ú‡ ´ PÉèí~°}ÏÅ∞† KÕÜ«Ú@‰õΩ<≥· ´ `« Ü « ∂ ~° ∞
K≥Ü«∞º_®xH˜† JÅ ´ P† „H“OK«#QÆO|∞ ´ „H“OK« J<Õ ¿Ñ~°∞QÆÅ Ñ¨~°fi`«=Ú† ¿Ñi ´ <≥Ñ¨=Ú`À† Hõ=∞‡K«∞Û#<£ ´
JK«∞Û fã≤ =¸ã¨ Ü«∞O^Œ∞ (=¸ã¨=Oz fQÆÖÏy#@∞¡)† D_»∞Û ´ ÖÏQÆ∞K«∞#fl@∞¡† â◊~°fiyiÜ«∞O^Œe ´
HÔ Ö· Ïã¨Ñ~¨ fi° `«=∞O^Œ∞#fl† "≥O_ç â◊ÖÏHõ ´ "≥O_çfQÆ† Ñ≤O_»∞<å<£ ´ "≥Ú`«=Î ∂ J#fl@∞¡† =∞~åà◊ =∂eHõÅ∞ ´ Ç¨ÏOã¨ÅÉÏ~°∞Å∞†
=zÛ ´ =zÛ† H˘ÅO‰õΩÅ<£ ´ ã¨~°ã¨∞ûÅ Ü«∞O^Œ∞† K«„Hõ ´ ã¨∞_çQÍe=O\˜† K«OHõ$u<£ ´ ~°≠OHÍ~° â◊|ÌO KÕã¨∂Î† „"åÖˇ<£
´ "åÖÏ~Ú.
Ñ¨^Œº ÉèÏ=O : â◊~°`å¯Å=∞<Õ qâ◊fiHõ~°‡Ñ¨^Œ‡ã¨~°ã¨∞ûÅ<Õ Ñ¨k‡h *Ïu ¢ã‘ÎÅ`À ¿ãflÇ¨ÏO (Z‰õΩ¯= W+¨ìO) HõÅ"å_≥· "åiH˜
PÉèí~°}ÏÅ∞ KÕÜ«∞_®xH˜ "≥O_ç H˘O_» #∞O_ç „H“OK«Ñ¨~°fi`«O =~°‰õΩ fQÆ ÖÏQÍ_® J#fl@∞¡ PHÍâ◊OÖ’x ZQÆ∞~°∞`«∞#fl
~å[Ç¨ÏOã¨Å∞ XˆH =~°∞ã¨∞Ö’ ~°≠∞OHÍ~°O ( Ô~Hõ¯Å ^èŒfix) KÕã¨∂Î ã¨~°ã¨∞ûÅÖ’ =zÛ "åÖÏ~Ú.
S_À Ñ¨^ŒºO - „ÑüÑ¨^•~°÷O :
ÔH~°Å∞ ´ „Ñ¨=Ç≤Ïã¨∞Î#fl† „ã¨=Ou ´ #^Œ∞ÅÜ«∞O^Œ∞† ÃÑ·~Úã¨∞Hõ ´ („Ñ¨"åÇ¨ÏÑ¨Ù h\˜Ö’) ÃÑ·#∞#fl Wã¨∞Hõ†
„HÕ^ŒQÆ∞"Õà◊<£ ´ „HÕ^Œ‰õΩ KÕ~°∞`«∞#fl ã¨=∞Ü«∞OÖ’† W#∞O_»∞ ´ ã¨∂~°º_»∞<Õ ~åA† "Õ∞Ñ¶¨∞Ñ¨Ù<£ ´ "Õ∞Ñ¶¨∞=∞<≥_ç† `≥~°ã¨#<£
´ `≥~°`˘ÅyáÈQÍ† K«Å¡QÍ ´ <≥=∞‡kQÍ† q~°Ç¨Ï ´ ^ŒQÆæ~°Ö’ #∞<åfl á⁄O^ŒÖËHõ áÈ`«∞<åfl#<Õ ÉÏ^èŒ`À† nÑ¨Î ´ "Õ_≥H˜¯#†
Hõ~° ´ J~°KÕuÜ«∞O^Œ∞† Ñ¨Ù¡`«=Ú{B ´ Hõiy HÍiáÈ=ÙK«∞#fl† ã¨r~°HÀ`«¯~° ´ rÅHõ„~°`À Hõeã≤#† QÆ∞_»=Ú ´ ÉˇÅ¡=Ú†
Ñ¨k‡#∞Å<£ ´ `å=∞~° fQÆÅ<Õ Ñ¨k‡h *Ïu ¢ã‘ÎÅÜ«∞O^Œ∞† „Hõ=Ú‡ ´ "åºÑ≤Oz#† ã¨ˆHã¨~°=∂kèfi ´ ˆHã¨~åÅ`À ‰õÄ_ç#
=∞Hõ~°O^ŒO =Öˇ† áÈÖˇÛ<£ ´ XÃÑÊ#∞† ÃÑ·<£ ´ P fQÆÅg∞^Œ† `ÕO@∞¡ ´ =∞QÆ `«∞"≥∞‡^ŒÅ∞† ÃãHõ<£ ´ q~°Ç¨yflÉÏ^èŒKÕ`«†
HõOk# ´ #Å¡|_ç#† =Ú`≥ÎÑ¨Ù¿ãã¨Ö’ ´ =Ú`åºÅ `«ÅO„ÉÏÖ’† J#<£ ´ J#fl@∞¡QÍ† Hõ~°=Ú ´ q∞H˜¯e† J~°∞^•Ô~<£ ´
qO`«Q˘ÖÏÊ~Ú.
Ñ¨^Œº ÉèÏ=O : =~å¬Å∞ `«QÆæQÍ<Õ JO`«=~°‰õÄ h\˜`À áê@∞ "ÕQÆOQÍ „Ñ¨=Ç≤Ïã¨∞Î#fl Wã¨∞Hõ <≥=∞‡kQÍ h\˜ J_»∞QÆ∞‰õΩ
KÕ~°∞`ÀOk. (Jk QÆ_çÜ«∂~°OÖ’ Wã¨∞Hõ „HÕkH˜ ky =ÚÇ¨˙~°Î ã¨=∞Ü«∂xfl ã¨∂zã¨∞Î#fl Ñ¶¨∞\˜HÍ Ãã·Hõ`« Ü«∞O„`«OQÍ
áÈÅÛ|_çOk.) =∞|∞ƒÅ∞ `˘Åy #^Œ∞ÅÖ’x HõÅ∞=Å∞ qHõãã≤ ∂¨ Î Ñ¨Ùá⁄Ê_çx "å\˜ JO^•xfl "≥^[Œ Å∞¡`∞« <åfl~Ú. ã¨∂~°∞º_»<Õ
~åA KÕuÖ’x rÅHõ„~° ÉˇÅ¡O Hõiy Ñ¨k‡#∞ÅÃÑ· Ñ¨_»∞`ÀOk. P uÜ«∞ºx =∞Hõ~°O^•xfl P™êfikOK«_®xÔH· =zÛ#
QÆO_»∞ `«∞"≥∞‡^ŒÅ∞ q~°Ç¨yflKÕ #Å¡|_ç# =Ú`åºÅ `«ÅO„ÉÏÅ∞ PÑ¨k‡#∞Å t~°ã¨∞ûÅÃÑ· #∞Oz#Ñ¨C_»∞ q∞H˜¯e qO`«#∞
KÕ‰õÄ~åÛ~Ú.
JÉèÏº™êÅ∞
„Ñ¨â◊flÅ∞-["å|∞Å∞
1. â◊~°^Œ$`«∞=Ù ZÖÏ „áê~°OÉèí"≥∞ÿOk?
["å|∞:- ~å[Ç¨ÏOã¨Å∞ á⁄Ok# „H“iK«Ñ¨~°fi`« aÅ=Ú QÆÅ^≥·, =iKÕ#∞ =∞iÜ«Ú QÆ_ç¤ ã¨=¸Ç¨Ï=ÚÅ Ñ¨Ù@∞ìHõ‰õΩ
HÍ~°}=Ú QÆÅ^≥·, Ü«∂l˝‰õΩÅKÕ KÕÜ«∞|_ç# Ç¨ÏŸ=∞ Ç¨Ïqã¨∞û`À ‰õÄ_ç# Jyfl Hõey#^≥· ÉÏQÍ „Ñ¨HÍtOK≥_ç ÅH©Δ^Õq KÕi#
Hõ=∞Å=ÚQÆÅ^≥· "≥∞Å‰õΩ=`À L#fl Pk âı+¨μxÃÑ· Ñ¨_»∞‰õΩ#fl N=∞Ç¨ q+¨μ‚=Ù ¿ã= H˘éˆH J#fl@∞¡QÍ qHõã≤Oz# Zé]
HõÅ∞=Å`À xO_ç# ã¨~°ã¨∞ûQÆÅ^≥· â◊~°^èŒ$`«∞=Ù „áê~°OÉèí"≥∞ÿ#k.
2. â◊~°^Œ$`«∞=ÙÖ’ „Ñ¨Hõ$u ZÖÏ Hõ#Ê_çOk?
["å|∞:- ÑÖ_ç# =iÃÑ·~°∞ÃÑ· u~°∞QÍ_»∞ zÅ∞HõÅ QÆ∞OÑ¨ÙÅ =∞^èŒºÖ’ `≥Å¡x "Õ∞Ñ¶¨∞=ÚÅ YO_»=ÚÅ∞ ãÖ^è•ºHÍÅÑ¨Ù
~°OQÆ∞#∞ H˘OK≥O ^èŒiOz Z„~°x HÍO`«∞Å∞ "≥^Œ[Å∞¡`«∞<åflÜ«∂? J#fl@∞¡QÍ
ÉÏQÍ ÑÖ_ç Ñÿe# ÃÑ^ŒÌ ÃÑ^ŒÌ ÑÖ_»¡#∞ QÆey#, Ñ¨K«Ûx P‰õΩÅ∞ QÆey# ^Àã¨fQÆÅ `À@ÅÃÑ· "åe#
`«∞"≥∞‡^ŒÅ Ô~Hõ¯Å Ü≥ÚHõ¯ JOK«∞Å =Öˇ x~°‡Å"≥∞ÿ# PHÍâ◊=Ú „ÑüaOaOzO^•? J#fl@∞¡ LO_≥#∞.
3. â◊~°^Œ$`«∞=ÙÖ’x "Õ∞Ñ¶¨∂Å∞ ZÖÏ L<åfl~Ú?
["å|∞:- â◊~°`å¯Å=∞<≥_ç „ã‘Î D Éèí∂q∞H˜ (^Õ=Ö’HõO =Öˇ) J=∞$`« ã¨=∂#`åfixfl KÕ‰õÄ~°∞Û@ÔH·, =~å¬HÍÅÑ¨Ù =∞|∞ƒÅ∞
g_ç# `«~åfi`« Z‰õΩ¯=QÍ HÍÃã ZO_»∞#∞; qHõã≤Oz# `≥Å¡`å=∞~°Å, Z„~°HõÅ∞=Å Ü≥ÚHõ¯ Ñ¨Ùá⁄Ê_çx K≥é∞=ÙÅÖ’x
JÅÅÃÑ· HõÅ∞QÆ*Ëã¨∂Î JK«\ ˜ h\˜ HÍÅ∞ëêºxfl áÈQ˘@∞ìK«∞#fl^•? J#fl@∞¡ JO^•xfl K«∂‰õÄ~°∞ã¨∞ÎO^Œx Hõq =i‚™êÎ_»∞.
131 â◊~°^Œ$`«∞ =~°‚#
4. â◊~°^Œ$`«∞=Ù ã¨~°ã¨∞ûÅÖ’ ~å[ Ç¨ÏOã¨Å∞ ZÖÏ Hõ#∞ qO^Œ∞ KÕ™ê~Ú?
["å|∞:- â◊~°`å¯Å=∞<Õ qâ◊fiHõ~°‡ `å=∞Hõ H˘Å#∞Å<Õ Ñ¨k‡h *Ïu „ã‘ÎÅÃÑ· q∞H˜¯e ¿ãflÇ¨Ï=Ú =Å# "åiH˜ XˆH ~°Hõ"≥∞ÿ#
áÈ`«áÈã≤# PÉèí~°}ÏÅ∞ KÕÜ«Ú@ÔH· ÔH·ÖÏã¨ Ñ¨~°fi`«=Ú #∞O_ç „H“OK« Ñ¨~°fi`«=Ú =~°‰õΩ "≥O_ç fQÆ ÖÏQÍ_®? J#fl@∞¡
PHÍâ◊OÖ’ =~°∞ã¨QÍ ZQÆ∞~°∞`«∂ L#fl ~å[Ç¨ÏOã¨Å∞ ~Ô Hõ¯Å`À ^èfiŒ xKÕã∂¨ Î ã¨~ã° ∞¨ ûÅÃÑ· "åÖÏÜ«∂? J#fl@∞¡ Hõq =i‚OK≥#∞.
5. ~åÜ«∞Å∞ Ñ¶¨∞\˜HÍ =∞O„`åxfl ZÖÏ =i‚OKå_»∞?
["å|∞:- =~å¬HÍÅÑ¨Ù "Õ∞Ñ¶¨∂Å<≥_ç `≥~°Å∞ `˘Åy á⁄QÆ "≥∞Å¡QÍ „Ñ¨=Ç≤Ïã¨∞Î#fl #^Œ∞Å h\˜ÃÑ· L#fl Wã¨∞Hõ „HÕkH˜ KÕ~°∞
ã¨=∞Ü«∞OÖ’ (Wã¨∞Hõ „HÕkH˜ kQÆ∞@<Õ =ÚÇ¨˙~°Î ã¨=∞Ü«∞OQÍ x~°‚~ÚOK«∞@ J#∞#k Ãã·Hõ`« Ñ¶¨∞\˜HÍ Ü«∞O„`«OQÍ
áÈÅÛ|_çOk) ã¨∂~°∞º_»∞ q~°Ç¨Ï ÉÏ^èŒ`À "Õ_≥H˜¯# KÕuÖ’ Hõiy HÍi áÈ=ÙK«∞#fl rÅHõ„~° HõÅã≤# ÉˇÅ¡O Ñ¨k‡x *Ïu
„ã‘ÅÎ ÃÑ· Ñ¨_∞» `ÀO^•? J#fl@∞¡, JÖÏˆQ JHõ¯_ç uÜ«∞ºx =∞Hõ~O° ^•xfl P™êfikOK«∞@ÔH· =zÛ# QÆO_»∞ `«∞"≥∞‡^ŒÅ q~°Ç¨ yflKÕ
#Å¡QÍ =∂i# =Ú`åºÅ `«ÅO„ÉÏÅ∞ P Ñ¨k‡x t~°ã¨∞ûÅÃÑ· LOz#Ñ¨Ù_»∞ q∞H˜¯e qO`«#∞ K«∂‰õÄ~åºÜ«∞x Hõq
=i‚™êÎ_»∞.
B. HÕk „Ñ¨â◊flÅ‰õΩ W~°"≥· ÜÕ∞ã≤ "åHÍºÅ‰õΩ q∞OK«x ã¨=∂^è•<åÅ∞ ~åÜ«∞O_ç.
1. â◊~°^Œ$`«∞=Ù#∞ ~åÜ«∞Å∞ =i‚Oz# q^èŒ"≥∞ÿ\ ˜ìk.
[:- ~å[Ç¨ÏOã¨Å∞ „H“OK«Ñ¨~°fi`« aÅOÖ’H˜ KÕ~å~Ú. =i "≥ÚÅÔH`«Î_»O „áê~°OÉèí"≥∞ÿOk. Ü«∂QÆHõ~°ÎÅ KÕ`«
Ç¨ÏŸ=∂yfl „Ñ¨[fieOÑ¨|_»∞K«∞#flk. Hõ=∞Å=ÚÖ’xH˜ ÅH©;^Õq =zÛKÕi#k. "≥∞Å‰õΩ=`À #∞#fl Pkâı+¨μxÃÑ· Ñ¨_»∞H˘#fl
N=∞Ç¨q+¨μ‚=Ù ¿ã= HÀã¨=∂ J#fl@∞¡ ã¨~°ã¨∞ûÅÖ’ Z„~°HõÅ∞=Å∞ Ñ¨Óz#q. D q^èŒOQÍ â◊~°^Œ$`«∞=Ù „áê~°OÉèí"≥∞ÿ#k.
ÑÖ_ç# KÕÅg∞^Œ u~°∞QÆ∞K«∞#fl zÅ∞HõÅ QÆ∞OÑ¨Ù =∞^èŒº =∞^èŒºÖ’ ãÖ^è•º HÍÅOÖ’x Z„~°x HÍO`«∞Å∞
"≥^Œ[Å∞¡`«∞#fl P "Õ∞Ñ¶¨∞=ÚÅ „HÕ^Œ #∞#fl „Ñ¨[Å‰õΩ ZÖÏ HõxÊOKåÜ«∞O>Ë, ÉÏQÍ ÑÖ_ç# ^Àã¨ÑÖ_»¡#∞, Ñ¨K«Ûx
P‰õΩÅ∞, "å\˜ÃÑ· "åe# `«∞"≥∞‡^ŒÅ Ü≥ÚHõ¯ "≥Ú#Å=Öˇ x~°‡Å"≥∞ÿ# #Å∞Ñ¨Ù`À P PHÍâ◊=Ú „ÑüÑ¶ëOK≥<å J#fl@∞¡#flk.
JÑ¨C_Õ qHõã≤Oz# `≥Å¡ `å=∞~°, Z„~°HõÅ∞=Å Ü≥ÚHõ¯ Ñ¨Ùá⁄Ê_ç K≥é∞=ÙÖÖ’x JÅÅÃÑ· Ñ¨_ç, â◊~°^Œ$`«∞=Ù J<Õ „ã‘Î
hà◊§Ö’x HÍÅ∞ëêºxfl áÈQ˘@ì_®xH˜ J=∞$`« `«∞Åº"≥∞ÿ# =∞|∞ƒ qiÜ≥∞O_»KÕ HÍã¨∂Î, JO^Œ∞Ö’ Ñ¨Ùá⁄Ê_ç K«Å∞¡`ÀO^•!
J#fl@∞¡#flk.
â◊~°`å¯Å=∞<Õ qâ◊fiHõ~°‡ Ñ¨^Œ‡ã¨~°ã¨∞ûÅ<Õ Ñ¨k‡h *Ïu „ã‘ÎÅ`À ¿ãflÇ¨ÏO (Z‰õΩ¯= W+¨ìO) HõÅ"å_≥· "åiH˜ PÉèí~°}ÏÅ∞
KÕÜ«∞_®xH˜ "≥O_ç H˘O_» #∞O_ç „H“OK«Ñ¨~°fi`«O =~°‰õΩ fQÆ ÖÏQÍ_® J#fl@∞¡ PHÍâ◊OÖ’x ZQÆ∞~°∞`«∞#fl ~å[Ç¨ÏOã¨Å∞
XˆH =~°∞ã¨Ö’ ~°≠OHÍ~°O (Ô~Hõ¯Å ^èŒfix) KÕã¨∂Î ã¨~°ã¨∞ûÅÖ’ =zÛ "åÖÏ~Ú.
=~å¬Å∞ `«QÆæQÍ<Õ JO`«=~°‰õÄ h\˜`Àáê@∞ "ÕQÆOQÍ „Ñ¨=Ç≤Ïã¨∞Î#fl Wã¨∞Hõ <≥=∞‡kQÍ h\˜ J_»∞QÆ∞‰õΩ KÕ~°∞`ÀOk.
(Jk QÆ_çÜ«∂~°OÖ’ Wã¨∞Hõ „HÕkH˜ ky =ÚÇ¨˙~°Î ã¨=∞Ü«∂xfl ã¨∂zã¨∞Î#fl Ñ¶¨∞\˜HÍ Ãã·Hõ`« Ü«∞O„`«OQÍ áÈÅÛ|_çOk)
=∞|∞ƒÅ∞ `˘Åy #^Œ∞ÅÖ’x HõÅ∞=Å∞ qHõã≤ã¨∂Î Ñ¨Ùá⁄Ê_çx "å\˜ JO^•xfl "≥^Œ[Å∞¡`«∞<åfl~Ú. ã¨∂~°∞º_»<Õ ~åA
KÕuÖ’x rÅHõ„~° ÉˇÅ¡O Hõiy Ñ¨k‡#∞ÅÃÑ· Ñ¨_»∞`ÀOk. P uÜ«∞ºx =∞Hõ~°O^è•xfl P™êfikèOK«_®xÔH· =zÛ# QÆO_»∞
`«∞"≥∞‡^ŒÅ∞ q~°Ç¨yflKÕ #Å¡|_ç# =Ú`åºÅ `«ÅO„ÉÏÅ∞ P Ñ¨k‡#∞Å t~°ã¨∞ûÅÃÑ· #∞Oz#Ñ¨C_»∞ q∞H˜¯e qO`«#∞
KÕ‰õÄ~åÛ~Ú.

2. â◊~°`å¯ÅOÖ’ g∞ Ñïã¨~åÅ∞ ZÖÏ PÇ¨¡^ŒHõ~°OQÍ =∂~°∞`åÜ≥∂ q=iOK«O_ç.
[:- ~å[Ç¨ÏOã¨Å∞ qÇ¨Ïi™êÎ~Ú. ~å[Ç¨ÏOã¨Å∞ Hõ#∞Å‰õΩ qO^Œ∞KÕ™êÎ~Ú. =i ÃÑ·~°∞ "≥ÚÅÔH`«∞Î`«∂ LO@∞Ok.
Hõ=∞ÖÏÅ∞ „Ñ¨HÍt™êÎ~Ú. PHÍâ◊OÖ’ Ñ¨‰õΔΩÅ∞ ¿ãfiK«ÛùQÍ ãÖK«i™êÎ~Ú. ã¨~°ã¨∞ûÖ’ HõÅ∞=Å∞ qHõã≤™êÎ~Ú.
zÅ∞HõÅ∞ PHÍâ◊OÖ’ qÇ¨Ïi™êÎ~Ú. =∞|∞ƒÅ∞ q_çáÈ`«∂ „Ñ¨Ü«∂}˜™êÎ~Ú. ZO_» fHõΔ}OQÍ LO@∞Ok.
=~å¬Å∞ PQÆ∞`å~Ú. Z„~°HõÅ∞=Å∞ qHõã≤Oz "å\˜ Ñ¨Ùá⁄Ê_»∞Å∞ h\˜ÃÑ·# `ÕeÜ«∂_»∞`å~Ú.
C. D HÕk "åHÍºÖ’¡ U JÅOHÍ~°O LO^À QÆ=∞xOK«O_ç. P JÅOHÍ~°O ¿Ñ~°∞ „"åã≤, ÅHõΔ}Ïxfl K≥Ñ¨ÊO_ç.
1. =∞~åà◊=∂eHõ „"åÖˇ (Q˘ÅO‰õΩÅñ[Hõ) K«OHõ$u<£
JÅOHÍ~°O : .........................................................................
2. `ÕO@∞¡ ÃãHõQÆOk# =Ú`≥ÎÑ¨Ù ¿ãã¨Ö’ Ü«∞<£
JÅOHÍ~°O : .........................................................................
D. D „HÕk Ñ¨^•ºÅ#∞ K«^Œ=O_ç. D Ñ¨^•ºÅ∞ JÅ¡™êx ÃÑ^ŒÌ# ~°zOz# '™êfi~Àz+¨=∞#∞ãÖÉèí=— =∞<Õ
„Ñ¨|O^èŒOÖ’xq. D „Ñ¨|O^èŒO =∞#∞K«i„`«QÍ „Ñ¨ã≤kÌá⁄OkOk.
=∞#∞K«i„`«Ö’x kfifÜ«∂âßfiãÖÖ’ „Ñ¨=~°∞_»<Õ „ÉÏÇ¨Ï‡}∞x ã¨fiQÆ`«OÖ’xk. „Ñ¨=~°∞_»∞ Ç≤Ï=∂ÅÜ«∞ Ñ¨~°fi`åÅ∞
K«∂_»\ÏxH˜ "≥à`◊ å_»∞. JHõ¯_» J`«#∞ á⁄Ok# J#∞Éè∂í ux, Ç≤Ï=∂ÅÜ«∂Å Ñ¨~fi° `åÅ =~°#‚ #∞ D Ñ¨^•ºÖ’¡ K«∂_»=K«∞Û.
K« J@ñ [x HÍOK≥ Éèí∂q∞ã¨∞~°∞ñ_»O|~°K«∞Oat~°ã¨û~°[~°…s
Ñ¨@Å =ÚÇ¨ï~°∞‡Ç¨ï~°∞¡~î°^ŒÉèíOQÆ`«~°OQÆ =∞$^ŒOQÆxã¨ûfi#
ã¨∞Ê@#Å<å#∞‰õÄÅ ÑïÑ¨ÙÅ¡ HõÖÏÑ¨HõÖÏÑ≤ *ÏÅ=Ú<£
QÆ@HõK«~°`«¯ ˆ~}∞Hõ~°HõOÑ≤`« ™êÅ=Ú j`«â‹·Å=Ú<£
1. D Ñ¨^ŒºO U „Ñ¨|O^èŒO Ö’xk?
ã¨=∂^è•#O : =∞#∞ K«i„`«
2. „Ñ¨=~°∞_»∞ UO K«∂_»\ÏxH˜ "≥àÏ§~°∞?
ã¨=∂^è•#O : Ç≤Ï=∂ÅÜ«∞ Ñ¨~°fi`åxfl
3. H˘O_» HÀ#Å #∞O_ç Uq „Ñ¨=Ç≤Ïã¨∞Î<åfl~Ú?
ã¨=∂^è•#O : ã¨~°ã¨∞ûÅ∞
4. JÅÅ K«Ñ¨Cà◊√§ ZÖÏ qxÑ≤OKå~Ú?
ã¨=∂^è•#O : =∞$^ŒOQÆ<å^ŒOÖÏ
5. <≥=∞à◊√§ ZÖÏ P_»∞`«∞<åfl~Ú?
133 â◊~°^Œ$`«∞ =~°‚#

ã¨=∂^è•#O : Ñ¨ÙiqÑ≤Ê
6. K≥@¡#∞ TÑ¨Ù`«∞<åfl~Ú?
ã¨=∂^è•#O : P_» U#∞QÆ∞Å∞
=∞~À Ñ¨^ŒºO ‰õÄ_® K«^Œ=O_ç.
=∞ `«Å"Õ∞ „|Ç¨Ï‡‰õΩ <≥·# h#QÆ=∞Ç¨Ï`«Î fiO Éˇ#fl? <Õ xÜ≥∞º_»<£
QÆÅKÀ^ŒºO|∞Å∞ éËÑ¨Ù QÆ<˘æxÜ≥∞^Œ<£QÍ ˆHq∞, <Õñ _ÕñÔQ^Œ<£
#ehÉÏO^èŒ=ÉèÏ#∞`«Ñ¨Î~°qHÍO`«ã¨fiOkhÇ¨~°HõO^Œà◊=∂
`å¯~°Ñ¨~°OÑ¨~°Öò Ñ¨~ÚÑ¨~Ú<£ =∞^è•ºÇ¨Ïfl=Ú<£ ^≥ÖˇÊ_ç<£.
1. Ç≤Ï=∂ÅÜ«∞ Ñ¨~°fi`«O Q˘Ñ¨Ê`«#O =i‚OK«_®xH˜ Z=iH˜ ‰õÄ_® â◊HõºO HÍ^Œ∞?
ã¨=∂^è•#O : „|Ç¨Ï‡‰õΩ
2. ã¨∂~°ºH˜~°}ÏÅ∞ Ñ¨_ç#Ñ¨Ù_»∞ UO [iyOk?
ã¨=∂^è•#O : â◊|ÌO =zÛOk
3. „Ñ¨=~°∞_»∞ =∞m§ ZÑ¨C_»∞ ~å"åÅ#∞‰õΩ<åfl_»∞?
ã¨=∂^è•#O : ˆ~Ñ¨Ù
4. Ç≤Ï=∂ÅÜ«∞ Ñ¨~°fi`åÅ QÆ∞iOz D Ñ¨^ŒºO K≥|∞`«∞O^Œx U Ñ¨^ŒO ^•fi~å `≥Å∞ã¨∞ÎOk?
ã¨=∂^è•#O : D #QÆ=∞Ç¨Ï`«ºO
JÉèÏº™êÅ∞
A. ãÖ^èŒ∞Å∞
â◊~å=o - â◊~° { P=o WOk~åOÉè’[=Ú - WOk~° { JOÉè’[=Ú
â◊~°kÌ#=Ú - â◊~°`ü { k#=Ú x~°Ìo`« - xó { ^Œo`«
Ñ¶¨Ö∫Ñ¶¨∞=Ú - Ñ¶¨Å { FÑ¶¨∞=Ú `«^ŒO`«~°=Ú - `«`ü { JO`«~°=Ú
[Å*ÏH˜Δ - [Å[ { JH˜Δ ™⁄=∞‡K«∞ÛÑ¨_»∞ - ™⁄=Ú‡ { JK«∞ÛÑ¨_»∞
ã¨r~°HÀ`«¯~°=Ú - ã¨r~°Hõ { L`«¯~°=Ú
B. ã¨=∂™êÅ∞
~å[=∞~åà◊=Ú - =∞~åà◊=ÚÅÖ’ ÔHÅ¡ „âı+¨ª"≥∞ÿ# =∞~åà◊=Ú
yi~°O„^èŒ=Ú - yiÖ’x ~°O„^èŒ=Ú
Éèí∞[OQÆâ◊Ü«∞#∞_»∞ - Éèí∞[OQÆO (áê=Ú)ÃÑ· â◊Ü«∞xOz#"å_»∞
Ñ¨Ü≥∂^ŒYO_»=Ú - Ñ¨Ü≥∂^Œ=Ú Ü≥ÚHõ¯ YO_»=Ú
â◊√HõxHÍÜ«∞=Ú - â◊√Hõ=ÚÅ Ü≥ÚHõ¯ xHÍÜ«∞=Ú
™êO^äŒº~°H˜Î=∞=Ú - ãÖ^èŒº Ü≥ÚHõ¯ ~°H˜Î=∞=Ú
~°[óÑ¨@Å=Ú - ~°[ã¨º J#∞ Ñ¨@Å=Ú
`«~°OQÆÑÖH˜Î - `«~°OQÆ=ÚÅ Ü≥ÚHõ¯ ÑÖH˜Î
J~°qO^ŒÔH·~°=Hõ^ŒO|=Ú- J~°qO^Œ=Ú, ÔH·~°==ÚÅ Ü≥ÚHõ¯ Hõ^ŒO|=Ú
Ñ¨~åQÆÑ¨ÓQÆ=ÚÅ∞ - Ñ¨~åQÆ=ÚÅ Ü≥ÚHõ¯ ã¨=¸Ç¨Ï=Ú
„H“OK«#QÆ=Ú - „H“OK«=∞#∞ ¿Ñ~°∞QÆÅ#QÆ=Ú
"≥O_çâ◊ÖÏHõ - "≥O_ç^≥·# â◊ÖÏHõ
â◊ÖÏHõ Ñ≤O_»∞ - â◊ÖÏHõÅ Ñ≤O_»∞ (ã¨=¸Ç¨ÏO)
=∞~åà◊=∂eHõÅ∞ - =∞~åà◊=ÚÅ Ü≥ÚHõ¯ =∂eHõÅ∞
â◊~°fiyi - â◊~°∞fix Ü≥ÚHõ¯ yi (ÔH·ÖÏã¨ Ñ¨~°fi`«=Ú)
=Ú`≥ÎÑ¨Ù ¿ãã¨Å∞ - =Ú`åºÅ `«ÅO„ÉÏÅ∞
C. Ñ¨~åºÜ«∞Ñ¨^•Å∞
"Õ∞Ñ¶¨∞=Ú - =∞|∞ƒ, Ñ¨Ü≥∂^Œ=Ú
Ñ¨^Œ‡=Ú - `å=∞~°, J~°qO^Œ=Ú, JOÉè’[=Ú
WÅ - ^èŒ~°, Éèí∂q∞, <ÕÅ
Jo - `«∞"≥∞‡^Œ, „Éèí=∞~°=Ú, `Õ\ ˜
=∞~åà◊=Ú - Ç¨ÏOã¨, JOK«
Éèí∞[OQÆ=Ú - áê=Ú, ã¨~°Ê=Ú, HÍà◊=Ú
â◊√Hõ=ÚÅ∞ - zÅ∞HõÅ∞
ãëÅ=Ú - h~°∞, [Å=Ú, h~°=Ú
L^Œ~ÚOK«∞@ - [x‡OK«∞@, Pq~°ƒùqOK«∞@, á⁄_»∞K«∞@
D. „Ñ¨Hõ$u qHõ$`«∞Å∞
=Ú`«º=Ú - =Ú`≥Î=Ú r~°Hõ=Ú - lÅHõ~°
"Õ∞Ñ¶¨∞=Ú - "≥ÚQÆ∞Å∞
135 â◊~°^Œ$`«∞ =~°‚#

E. =Ùº`«Ê`«Îº~å÷Å∞
Éèí∞[QÆâ◊Ü«∞#∞_»∞ - Éèí∞[QÆO (áê=Ú)ÃÑ· Ñ¨~°∞#fl (â◊Ü«∞xOz#) "å_»∞ - q+¨μ‚=Ù.
áê~î°QÆ`« „Ñ¨â◊flÅ∞– 1
1. =∞~åà◊=Ú J#∞ Ñ¨^•xH˜ J~°÷O ( )
1. Ç¨ÏOã¨ 2. H˘OQÆ 3. =∞H˜ΔHõ=Ú 4. U#∞QÆ∞
2. 'â◊~å=o— J<Õ Ñ¨^•xfl q_»n¿ãÎ ( )
1. â◊~å { =o J=Ù`«∞Ok 2. â◊~° { P=o J=Ù`«∞Ok
3. â◊~å { J=o J=Ù`«∞Ok 4. â◊~å { P=o J=Ù`«∞Ok.
3. '„Ñ¨HÍtOK«∞— J#∞Ñ¨^•xH˜ J~°ú É’^èŒHõ Ñ¨^ŒO ( )
1. Ç¨ï`« 2. Lk`« 3. ÉèÏã¨fi`ü 4. âßâ◊fi`ü
4. 'Ç¨ÏÅ¡Hõ=Ú— J#∞ Ñ¨^•xH˜ J~°÷O ( )
1. Ñ¨ã¨∞Ñ¨Ù Ñ¨K«Û =∞O^•~°O 2. Z„~°=∞O^•~°O
3. #Å¡HõÅ∞= 4. Z„~° HõÅ∞=
5. Ü«∞[˝O KÕã≤# "å~°∞ ( )
1. Ü«∞[fiÅ∞ 2. Éè’‰õΩÎÅ∞ 3. Ñ¨Ù~ÀÇ≤Ï`«∞Å∞ 4. Hõ~°ÎÅ∞
6. Ñ¨Ü≥∂^Œ=Ú JO>Ë ( )
1. =∞|∞ƒ 2. ã¨~°ã¨∞û 3. h~°=Ú 4. "≥∞~°∞Ñ¨Ù
7. âßiHÍxHÍÜ«∞=Ú JO>Ë QÀ~°∞=OHõÅ QÆ∞OÑ¨Ù â◊√HõxHÍÜ«∞O JO>Ë ( )
1. Ñ¨‰õΔΩÅ QÆ∞OÑ¨Ù 2.zÅHõÅ QÆ∞OÑ¨Ù 3. HÀH˜ÅÅ QÆ∞OÑ¨Ù 4. QÆ^ŒÌÅ QÆ∞OÑ¨Ù
8. =# { Po J<Õ Ô~O_»∞ Ñ¨^•Å#∞ HõeÑ≤ ~å¿ãÎ ( )
1. '=#o— J=Ù`«∞Ok 2. '=# Po— J=Ù`«∞Ok
3. '=<åo— J=Ù`«∞Ok. 4. '=#<åo— J=Ù`«∞Ok.
9. ãÖ^è•ºã¨=∞Ü«∞OÖ’ PHÍâ◊OÖ’ Hõ#Ê_Õ ~°OQÆ∞ ( )
1. #Å∞Ñ¨Ù 2. Ñ¨ã¨∞Ñ¨Ù 3. `≥Å∞Ñ¨Ù 4. Z~°∞Ñ¨Ù
10. 'Ñ¨Ü≥∂^ŒYO_»=Ú— J#∞ ã¨=∂™êxH˜ q„QÆÇ¨Ï"åHõºO ( )

1. Ñ¨Ü≥∂^Œ=Ú Ü≥ÚHõ¯ YO_»=Ú 2. Ñ¨Ü≥∂^Œ=∞<Õ YO_»=Ú
3. Ñ¨Ü≥∂^Œ=Ú Ö’ YO_»=Ú 4. Ñ¨Ü≥∂^Œ"Õ∞ YO_»=Ú
11. `å=∞~°Ñ¨Ó=Ù Hõ=∞Å=Ú J#∞ Ñ¨~åºÜ«∞ Ñ¨^•Å∞ QÆÅ Ñ¨^ŒO ( )
1. J~°qO^Œ=Ú 2. K«∂K«=Ú 3. Jâ’Hõ=Ú 4. áêi*Ï`«O
12. [Å[ =∞iÜ«Ú JH˜Δ Ñ¨^•Å#∞ HõeÊ ~å¿ãÎ ( )
1. [Å[ JH˜Δ 2. '[Å*ÏH˜Δ— J=Ù`«∞Ok.
3. *Å*ÏJH˜Δ J=Ù`«∞Ok 4. *Å[ÅJH˜Δ J=Ù`«∞Ok.
13. WÅ J<Õ Ñ¨^•xH˜ J~°÷O ( )
1. ^èŒ~° 2. xOy 3. PHÍâ◊O 4. HõÅ
14. `«~°OQÆ ÑÖH˜Î J<Õ ã¨=∂ãÖ ( )
1. kfiQÆ∞ ã¨=∂ãÖ 2. Hõ~°‡^è•~°Ü«∞ ã¨=∂ãÖ
3. ^ŒfiO^Œfi ã¨=∂ãÖ 4. +¨+‘ª `«`«∞Ê~°∞+¨ ã¨=∂ãÖ
15. â◊~°`å¯ÅOÖ’ =∞|∞ƒÅ∞ ( )
1. q_çáÈ`å~Ú 2. ^Œ@ì=∞=Ù`å~Ú.
3. #Å¡|_»`å~Ú 4. QÆ\ ˜ìÑ¨_»`å~Ú
ã¨=∂^è•<åÅ∞ : 1 - 1, 2 -2, 3 - 3, 4 - 4, 5 - 1.
6 - 1, 7 -2, 8 - 3, 9 - 4, 10 - 1.
11 - 1, 12 - 2, 13 - 1, 14 - 4, 15 - 1.
1. 'â◊ÖÏHõ— J#∞ Ñ¨^•xH˜ J~°÷O ( )
1. fQÆ 2. `å~°Hõ 3. ™êiHõ 4. "≥ÚÅ¡
2. "≥∞ÿ„u J<Õ Ñ¨^•xH˜ =ºuˆ~HÍ~°ú É’^èŒHõ Ñ¨^ŒO ( )
1. ã¨xflÇ≤Ï`«`«fiO 2. â◊`«$`«fiO 3. ¿ãflÇ≤Ï`«O 4. q∞„`«`«fiO
3. ''JK«∞ÛÑ¨_»∞—— J<Õ Ñ¨^Œ|O^èŒO XHõ ( )
1. Ñ¨^ŒO 2. Ñ¨^•Å QÆ∞OÑ¨Ù 3. ™ê"≥∞`« 4. *ÏfÜ«∞O
137 â◊~°^Œ$`«∞ =~°‚#
4. ''„H“OK«=Ú—— J#∞#k XHõ ( )
1. #k ¿Ñ~°∞ 2. Ñ¨~°fi`«=Ú ¿Ñ~°∞ 3. =∞#∞+¨μºx ¿Ñ~°∞ 4. U#∞QÆ∞ ¿Ñ~°∞
5. ''=∞~åà◊=∂eHõÅ∞—— J#∞ ã¨=∂™êxH˜ q„QÆÇ¨Ï"åHõºO ( )
1. =∞~åà◊=ÚÅ Ü≥ÚHõ¯ =∂eHõÅ∞ 2. =∞~åàÏÅÖ’ =∂eHõÅ∞
3. =∞~åàÏÅ‰õΩ =∂eHõÅ∞ 4. =∞~åàÏÅ#∞ =∂eHõÅ∞
6. ÔH~°Å∞@ - J#∞ Ñ¨^•xH˜ J~°÷O ( )
1. „Ñ¨=Ç≤ÏOK«∞@ 2. Z`«∞Î@ 3. ^˘~°Å∞@ 4. á⁄~°∞¡@
7. „ã¨=Ou J<Õ Ñ¨^•xH˜ Ñ¨~åºÜ«∞ Ñ¨^•Å∞ ( )
1. U~°∞, #k 2. J=Ou, KÕ=∞Ou 3. Hõ~°}˜, Ç¨Ïi 4. HÍOu, `Õ[ã¨∞û
8. W#∞O_»∞ J#∞ Ñ¨^ŒO (
)
1. `≥Å∞QÆ∞ Ñ¨^ŒO 2. WOw¡+¨μ Ñ¨^ŒO 3. ãÖã¨¯ $`« Ñ¨^ŒO 4. Ç≤ÏOn Ñ¨^ŒO
9. `«∞"≥∞‡^ŒÅ∞, J<Õ JHõΔ~°O WKÕÛ Ñ¨^ŒO ( )
1. HÍ@∞¡ 2. ˆHã¨~åÅ∞ 3. Ö’O@∞¡ 4. `ÕO@∞¡
10. =Ú`«ºÑ¨Ù¿ãã¨Å∞ J#∞ Ñ¨^•xH˜ q„QÆÇ¨Ï "åHõº=Ú ( )
1. =Ú`åºÅ ¿ãã¨Å∞ 2. =Ú`åºÅ Ü≥ÚHõ¯ ¿ãã¨Å∞
3. =Ú`åºÅ =Å# ¿ã=Å∞ 4. =Ú`åºÅ =O\˜ ¿ãã¨Å∞
ã¨=∂^è•<åÅ∞ : 1 - 1, 2 - 2, 3 - 4, 4 - 2, 5 - 1.
6. 1, 7. 1, 8. 3, 9. 4, 10. 2

16 ãÖ^Õâ◊O
"åb‡H˜ =∞Ç¨Ïi¬ ãÖã¨¯ $`«OÖ’ ~åã≤# ~å=∂Ü«∞}O PkHÍ=ºO. "åb‡H˜ PkHõq. ~å=∂Ü«∞}O „áêp#
™êÇ≤Ï`«ºOÖ’ XHõ =∞}˜Ñ¨Óã¨.
`≥Å∞QÆ∞"åiH˜ ~å=∞Hõ^äŒ g∞^Œ „Ñ¨`ÕºHõ"≥∞ÿ# Jaè=∂#O. ~å=∂Ü«∞} Hõ^äŒ P^ŒºO`«O ã¨~°à◊OQÍ ^èŒ~°‡É’^èŒHõOQÍ
LO_»@O=Å# `≥Å∞QÆ∞Ö’ J<ÕHõ J#∞"å^•Å∞ =KåÛ~Ú. "å\˜Ö’ ÉèÏã¨¯~°~å=∂Ü«∞}O, ~°OQÆ<å^äŒ ~å=∂Ü«∞}O,
"≥ÚÅ¡~å=∂Ü«∞}O, QÀÑ‘<å^äŒ ~å=∂Ü«∞}O, N=∞„^•=∂Ü«∞} HõÅÊ=$HõΔO "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q „Ñ¨ã≤^ŒÌ"≥∞ÿ#q. ~å=∂Ü«∞}
J#∞"å^•ÅxflO\˜Ö’ Hõ=~Ú„u "≥ÚÅ¡ ~åã≤# ''~å=∂Ü«∞}ÏxH˜—— „Ñ¨`ÕºHõ ™ê÷#O LOk. Z‰õΩ¯= `≥Å∞QÆ∞ Ñ¨^•Å`À
JO^ŒOQÍ K≥Ñ¨Ê_»"Õ∞ D „Ñ¨`ÕºHõ`«‰õΩHÍ~°}O. "≥ÚÅ¡ ~å=∂Ü«∞}OÖ’ ''ã¨∞O^Œ~°HÍO_»—— ã¨∞O^Œ~°"≥∞ÿ# J^è•ºÜ«∞O. D
ã¨∞O^Œ~°HÍO_»Ö’
PO[<ÕÜ«Ú_»∞ ã‘`«‰õΩ ~å=Úx ãÖ^Õâ◊O qxÑ≤Oz# q^è•xfl K«^Œ∞=Ù‰õΩO^•O.
Hõ=~Ú„u ÑïK«Ü«∞O
"≥ÚÅ¡ 16= â◊`åÉÏÌxH˜ K≥Ok# Hõ=~Ú„u. "≥ÚÅ¡ <≥Å∂¡~°∞ lÖÏ¡ QÀÑ¨=~åxH˜ K≥Ok# t=Éèí‰õΩÎ_»∞ J~Ú#
P`«∞‰õÄi ˆHã¨# ‰õΩ=∂Ô~Î. D"≥∞ N<å^äŒ=∞Ç¨Hõq ã¨=∞HÍe‰õΩ~åÅx ™êÇ≤Ïf q=∞~°≈‰õΩÅ ÉèÏ=#. "≥ÚÅ¡ `«#
HÍ"åº=`åiHõÖ’ 'ã¨∞~°ã¨#∞fl`« *Ï˝#∞ ã¨∞q"ÕH˜ "åb‡H˜— Jx „áê~°OaèOz# Ñ¨^ŒºOÖ’ ãÖã¨¯ $`åO„^èŒ Hõ=ÙÅ‰õΩ
#=∞ã¨¯iOKå~°∞.
=∞^èŒ∞~°=∞OAÅ ~°K«<åsu "≥ÚÅ¡‰õΩ ã¨Ç¨Ï[OQÍ JaƒOk. ''`Õ<≥™ÈHõ <À~°∞ fÜ«∞#Ü«∞QÆ∞su `À_»#~°÷"≥∞Å¡ `À
K«∞#@∞¡QÍ ~å=∂Ü«∞} ~°K«# KÕã≤# q^Œ∞+‘=∞}˜ "≥ÚÅ¡. ÉèíH˜ÎH˜, =ÚH˜ÎH˜ =¸Å"≥∞ÿ# ~å=∂Ü«∞}Ïxfl ~å=∞K«O„^Œ∞_Õ `«#
KÕ`« K≥ÑÊ≤ OKå_»x JO^Œ∞=ÖË`¡ #« HÍ"åºxfl ~å=∂OH˜Ò« KÕ™ê#x K≥ÑÊ≤ # =∞^è∞Œ ~° Hõ=~Ú„u "≥ÚÅ¡. "≥ÚÅ¡Ö’x q#„=∞ÉèÏ=O,
ÉèíQÆ=^ŒÌ`«Î"≥∞ÿ# J™ê^è•~°} Hõq`å â◊H˜Î "≥ÚÅ¡~å=∂Ü«∞}ÏxH˜ [<å^Œ~°} ãÖáêkOKåÜ«∞#_»OÖ’ Juâ◊Ü≥∂H˜Î ÖË^Œ∞.
"≥ÚÅ¡ ~å=∂Ü«∞}OÖ’ "≥Ú`«ÎO P~°∞HÍO_»Å∞<åfl~Ú. "åxÖ’x QÆ^Œº Ñ¨^•ºÅ ãÖYº 869. „Ñ¨ã¨∞Î`« áê~î°ºO
"≥ÚÅ¡ ~å=∂Ü«∞}O 'ã¨∞O^Œ~°HÍO_»— #∞O_ç „QÆÇ≤ÏOK«|_çOk.
áê~î°<ÕÑ¨^äŒºO
ã‘`« Jâ’Hõ=#OÖ’ tOâ◊√áê=$HõΔO HÕ^Œ ~åHõΔã¨HÍO`«Å ~°HõΔ}Ö’ LOk. ~å=}∞_»∞ J<ÕHõ ~°HÍÅ∞QÍ P"≥∞#∞
~åHõΔã¨ =∂Ü«∞Å KÕ`« "Õkèã¨∞ÎO\Ï_»∞.~å=Úx P^Õâß#∞™ê~°O ã‘`å<Õfi+¨}ÔH· ^ŒHΔ̃} k‰õΩ¯‰õΩ |Ü«∞Å∞^Õi# Ç¨Ï#∞=∞O`«∞_»∞
ã¨=Ú„^•xfl ^•\˜ ÅO‰õÖ’ „Ñ¨"Õt™êÎ_»∞. ã‘`«#∞ "≥^Œ‰õΩ`«∂ Jâ’Hõ=#OÖ’H˜ =™êÎ_»∞. tOâ◊√áê=$HõΔO „HÕ^Œ L#fl
ã¨∞QÆ∞}"Õ∞ x["≥∞ÿ# Éèí∂+¨}O
139 ãÖ^ÕâO◊ – "≥ÚÅ¡~å=∂Ü«∞}O
ã‘`«#∞ K«∂™êÎ_»∞. ~åHõΔã¨ ¢ã‘Î J~Ú# „u[@ `«#‰õΩ =zÛ# HõÅ#∞ q=iOz `«fi~°Ö’ ã‘`«‰õΩ =∞Oz [~°QÆÉ’`«∞O^Œx
K≥Ñ¨ÙÎOk. P =∂@Å#∞ q#fl Ç¨Ï#∞=∞ P K≥@∞ìÃÑ· #∞O_ç N~å=Úx ˆHΔ=∂xfl, ãÖ^Õâßxfl qxÑ≤OK«_»O D áê~î°º ÉèÏQÆ
<ÕÑ¨^äŒºO.
=¸Å áê~î°O - 1
1. HõO : L<åflñ_»∞ Öˇã¨û ~åÑ¶¨∞=Ùñ
_»∞<åflñ_ç ^≥ HõÑ¨ÙÅñ QÆ∂_ç Ü«Ú~°∞QÆu ~å<≥·
Ü«Ú<åfl_»∞ñ, x#∞flñ Q˘x áÈ
#∞<åflñ_çk x[=Ú #=Ú‡ñ=Úsfi`«#Ü«∂!
2. ã‘ : P =∂@ ÖÏeOz Éèí∂q∞[ `«#Ö’#
"≥é∞ñQÆOk tOâ◊√áê=$HõΔ=∞~°ã≤
K«∂_»OQÆ #Ñ¨C_»∞ ã¨∂HõΔ ‡~°∂ÑÖ|∞#
<˘_çHõ=∞øâßYÅ #_»∞=∞#∞#fl
HõÑ≤‰õΩ=∂~°∞x ~°∂Ñ¨=∞Ñ¨Ù ~°∂Ñ¨=ÚQÆñ*Ëã≤
™êfiO`«O|∞Ö’# Ç¨Ï~°¬O|∞ñ<˘Ok
^Œ#∞[ =∂Ü«∞ÅKÕ`« ^ŒéK«∞ "ÕQÆ∞@ñ *Ëã≤
=∂éÏ_» <Õ~°Hõ Ü«Ú#fl
`ÕII ÉèÏ= =¸Ç≤ÏOz `«#∞fl <å^Õq Ü«∂`«‡
#=∞‡ñ‰õΩO_»∞@ñ ^≥eã≤, Ü«∂H˘=∞‡ q∞Ïñ
#∞O_ç „HÕkH˜ ÅOÑ¶≤∞Oz, xO_»∞ÉèíH˜Î
„"≥ÚH˜¯ xÅ∞K«∞O_ç Hõ~°=ÚÅ∞ "≥∂_çÛÑëÔH.
H˘xfl =ÚYº Ñ¨^•Å‰õΩ J~å÷Å∞
Ñ¨^ŒºO 1: Öˇã¨û ´ ÉÏQÆ∞QÍ† HõÑ¨ÙÅ∞ ´ "å#~°∞Å∞† L~°∞QÆu<£ ´ "ÕQÆ=ÚQÍ† Lsfi`«#Ü«∂! ´ Éèí∂^Õq ‰õΩ=∂Ô~Î (ã‘`«)
Ñ¨^ŒºO 2: Éèí∂q∞[ ´ Éèí∂q∞ #∞O_ç Ñ¨Ù\˜ì#k† "≥éQÆ∞ ´ Pâ◊Û~°º=Ú† tOâ◊√áê=$HõΔ=Ú ´ Jâ’Hõ=$HõΔ=Ú† ™êfiO`«=Ú
´ =∞#ã¨∞û† "ÕQÆ∞@ ´ ÉÏ^èŒÑ¨_»∞@† ^Œ#∞AÅ∞ ´ ~åHõΔã¨∞Å∞† ÅOÑ¶≤∞Oz ´ ^Œ∂H˜
=¸Å áê~î°O - 2
3. L: `«=Ú‡xñ QÆ∂_ç Ñ¨Ù}ºQÆ∞}^è•=Úñ_»~å=Úñ_»∞=zÛ =∂Åº=O

`«=Ú‡# Ãã·#ºãÖÑ¶¨∞=Ú =Ú^ŒO|∞#ñ Q˘Åfiñ #∞O_ç Éèí∂q∞ÃÑ·
q∞=Ú‡ÅñEz~°O_»#∞K«∞"Õ∞\˜ HõÑ‘O„^Œ∞Åñ |∞zÛ Ü«∞O^Œ∞ñ"≥Ú
`«Î=Ú‡QÆ =∞=Ú‡ Q˘O^Œé#∞ ^ŒH˜Δ}ÉèÏQÆ=Ú K«∂_»ñ|OÑ¨ÙK«∞<£.
4. JOQÆ# ÉÁ_»ñ QÆ# h q
Ü«∞ºOQÆ#∞, QÆ_»∞ñ*ÏÅ∞"åñ_» =OK«∞#∞<åKÕ
#∞OQÆ~° =∞OÃÑ#∞ N~°Ñ¶¨Ú
Ñ¨ÙOQÆ=Ùñ_ç^≥ H˘=∞‡@OK«∞ Éèí∂q∞[H˜K≥Û<£
J~å÷Å∞
Ñ¨^ŒºO 3: Ñ¨Ù}ºQÆ∞}^è•=Ú_»∞ - Ñ¨Ù}ºQÆ∞}=ÚÅ‰õΩ xÅÜ«Ú_»∞† ~å=Ú_»∞ - ~å=Ú_»∞† `«=Ú‡x QÆ∂_ç - `«=Ú‡x`À
Hõeã≤ =zÛ - =zÛ† =∂Åº=O`«=Ú‡# - =∂Åº=O`«Ñ¨~°fi`«=ÚÃÑ·† =Ú^ŒO|∞#<£ - ãÖ`À+¨=Ú`À† Ãã·#ºãÖÑ¶¨∞=Ú
- Ãã·#ºã¨=¸Ç¨Ï=Ú† H©ÅfiQÆ #∞O_ç - ¿ãqOK«∞ K«∞O_»QÍ LO_ç† Éèí∂q∞ÃÑ· - Éèí∂q∞ÃÑ·† q∞=∞‡e<£ - q∞=Ú‡†
K«∂z~°O_»∞ - K«∂ã≤ ~°O_ç† J#∞K«∞<£ - Jx Ñ¨Å∞¯K«∞† "Õ∞\˜ HõÑ‘O„^Œ∞Å<£ - „âı+¨μªÖˇ·#"å#~°∞Å#∞† Ñ¨ÙzÛ -
ÑÖÑ≤† JO^Œ∞"≥Ú`«Î=Ú‡QÆ<£ - "åiÖ’† =∞=Ú‡H˘O^Œé#∞ - =∂=O\˜ H˘O^Œix† ^ŒH˜Δ} ÉèÏQÆ=Ú - ^ŒH˜Δ} k‰õΩ¯‰õΩ†
K«∂_» ÑÖÑ¨ÙK«∞<£ - K«∂K«∞@‰õΩ ÑÖÑ¨ÙK«∞
Ñ¨^ŒºO 4: JOQÆ# - ¢ã‘Î† KåÅ∞"å_»=Ù - ã¨=∞~°∞÷_»=Ù† á⁄_»QÆ#∞@ - HõxÃÑ@∞ì@
=¸Å áê~î°O - 3
5. L: WzÛ#ñ Ez ~å=∞^èŒ~°}©â◊fi~°∞=Ú„kHõñQÍ <≥éÕy `å
xK«Û#∞ "≥∞zÛ Ü«∂‰õΩ=ÅÜÕ∞HõΔ} Ü«∂`«‡QÆ`«O|∞#O^Œ∞ h
=zÛ# ^•x ÉèÏ==Ú#∞, =Å¡Éèí∞ K«O^Œ=Ú <Õ~°Ê_»OQÆ<Õ
*ˇK≥Û~° #O`«Ü«ÚO^≥eÜ«∞ñ*ˇÑ¨C=Ú #q∞‡Hõ Ñ¨Ù@∞ì#@∞¡QÆ<£
6. ã‘ : hÅ"Õ∞Ñ¶¨∞KåÛùÜ«∞É’Å∞ ^ÕÇ¨Ï=Ú "åñ_»∞
^èŒ=àÏ|˚Ñ¨„`« <Õ„`«=ÚÅ"åñ_»∞
HõO|∞ã¨xflÉèí"≥∞ÿ# HõO~î°O|∞ QÆÅ"åñ_»∞
ÉÏÔQ·# Ü«∞\˜ìQÆ∞Åƒù=ÚÖ"åñ_»∞
u#fl<≥· Hõ#∞Ñ¨@∞ì n~°… ÉÏÇ¨ïÅ"åñ_»∞
Ñ¶¨∞#"≥∞ÿ# ^Œ∞O^èŒ∞aèã¨fi#=Ú"åñ_»∞
Ñ¨^Œ‡ˆ~YÅ∞ QÆÅ∞æ Ñ¨^ŒÜ«ÚQÆO|∞Å"åñ_»∞
141 ãÖ^ÕâO◊ – "≥ÚÅ¡~å=∂Ü«∞}O
K«Hõ¯x Ñ‘# =HõΔO|∞"åñ_»∞
`≥ : HõÑ¨@"≥∞é∞QÆx ã¨`«º"åHõº=ÚÅ"åñ_»∞
~°=∞}˜! ~å=ÚO_»∞â◊√ÉèíÅHõΔ}=ÚÅ"åñ_»∞
Wxfl QÆ∞}=ÚÅ ~°∂Ñ≤OÑ¨ <≥ã¨ñQÆ∞"åñ_»∞.
=~°∞ã¨ ™œq∞„u |OQÍ~°∞ =<≥fl"åñ_»∞.
Ñ¨^ŒºO 5: WzÛ# - Ç¨Ï#∞=∞O`«∞_çzÛ# LOQÆ~°=Ú#∞† K«∂z - ÑïjeOz† ~å=∞^èŒ~°}©â◊fi~°∞ - ~å=∞K«O„^Œ∞x
Ü≥ÚHõ¯† =Ú„kHõQÍ - LOQÆ~°=ÚQÍ† Zé˜y - QÆ∞iÎOz† `«~°∞}©=∞}˜ - ã‘`å^Õq† `å#∞ - `å#∞† WK«Û#∞ - W+¨ì=Ú`À†
P`«‡QÆ`«O|∞#O^Œ∞ - =∞#ã¨∞Ö’† "≥∞zÛ - ãÖ`À+≤Oz† h - h Ü≥ÚHõ¯† =zÛ# ^•x ÉèÏ==Ú#∞ - ~åHõ#∞,
ÉèÏ==Ú#∞† =Å¡Éèí∞ K«O^Œ=Ú<£ - <åÉèí~°ÎÜ≥ÿ∞# ~å=Úx qÜ«∞=Ú#∞† U~°Ê_»OQÆ - ã¨Ê+¨ì=ÚQÍ† #q∞‡Hõ Ñ¨Ù@∞ì#@∞¡QÆ<£
- #=∞‡Hõ=Ú HõÅ∞æ#@∞¡QÍ† K≥K≥Û~°<£ - j¢Ñ¶¨∞=ÚQÍ, `«fi~°QÍ† JO`«Ü«Ú<£ - JO`«\ ˜x† `≥eÜ«∞K≥Ñ¨C=Ú -
`≥eÜ«∞KÕÜ«Ú=Ú.
Ñ¨^ŒºO 6: ^èŒ=à◊ - `≥Å¡x† J|˚ Ñ¨„`« <Õ„`«=ÚÅ∞ ´ `å=∞~° ˆ~‰õΩÅ =O\˜ Hõ#∞flÅ∞† HõO|∞ ´ â◊OY=Ú† ^Œ∞O^Œ∞aè ´ ÉèËi†
QÆ∞ÅÊù=Ú ´ pÅ=∞O_»† Ñ‘#=HõΔ=Ú ´ |eã≤# =HõΔóã¨÷Å=Ú.
Ñ¨^•ºÅ∞ - `å`«Ê~åºÅ∞
XHõ\’ Ñ¨^ŒºO : F ã‘`å ^Õg ~å=Ú_»∞ ˆHΔ=∞OQÍ L<åfl_»∞. "å#~°∞Å`À Hõeã≤ `«fi~°Ö’ =zÛ x#∞fl fã¨∞H˘x áÈ#∞<åfl_»∞.
Wk x[=Ú #=Ú‡=Ú.
Ô~O_À Ñ¨^ŒºO : Ç¨Ï#∞=∞O`«∞x =∂@Å#∞ q#fl ã‘`« Pâ◊Û~°ºÑ¨_ç `å#∞#fl Jâ’Hõ=$HΔÍxfl ÑïjeOz K«∂ã≤Ok.
H˘=∞‡Å=∞^èºŒ ã¨∂HõΔ ‡~°∂ÑÖÖ’ L#fl HõÑ‰≤ Ωõ =∂~°∞x K«∂ã≤, ãÖ`À+≤OzOk. Jk ‰õÄ_® ~åHõãΔ ¨ =∂ÜÕ∞ J~Ú LO@∞O^Œx
|^Œ∞e=fiHõ T~°∞‰õΩOk. P"≥∞ ÉèÏ"åxfl „QÆÇ≤ÏOz# Ç¨Ï#∞=∞ H˘=∞‡ÃÑ· #∞O_ç „HÕkH˜ ^Œ∂H˜ ÉèíH˜Î`À KÕ`«∞Å∞ *’_çOz
#=∞ã¨¯iOz~Ú@∞¡ ÑëÔH#∞.
=¸_À Ñ¨^ŒºO : ~å=Ú_»∞ `«=Ú‡x`À Hõeã≤ =∂Åº=O`«Ñ¨~°fi`«=ÚÃÑ· ã¨∞„w=Ùx "å#~°Ãã·#º=Ú ¿ãqOK«∞ K«∞O_»QÍ
L<åfl_»∞. "å#~°∞ÅÖ’ „âı+¨μªÖˇ·# H˘O^Œix q∞=Ú‡ "≥^Œ‰õΩ@‰õΩ ÑÖÃÑ#∞. JO^Œ∞Ö’ =∂=O\˜ H˘O^Œix ^ŒHΔ̃} k‰õΩ¯#‰õΩ
ÑÖÃÑ#∞.
<åÅ∞QÀ Ñ¨^ºŒ O : ã‘`#« ∞ K«∂K«∞@‰õΩ h=Ù ã¨=∞~°∞_÷ =» x N~å=Ú_»∞ LOQÆ~=° Ú#∞ ÑÖÃÑ#∞. fã¨∞H˘#∞=∞x Ç¨Ï#∞=∞O`«∞_»∞
ã‘`«‰õΩ LOQÆ~°=Ú#∞WK≥Û#∞.
S^À Ñ¨^ŒºO : PO[<ÕÜ«Ú_çzÛ# LOQÆ~°=Ú#∞ N~å=ÚxkQÍ QÆ∞iÎOz ã‘`« =∞#ã¨∞Ö’ ZO`À ãÖ`À+≤OzOk.
Ç¨Ï#∞=∞O`«∞x`À h=Ù =zÛ# q+¨Ü«∞=Ú#∞ ~å=Úx ãÖQÆux <å‰õΩ #=∞‡Hõ=Ú HõÅ∞æ#@∞¡QÍ q=iOÑ¨Ù=Ú ã‘`«
J_çÔQ#∞.
P~À Ñ¨^ŒºO: ~å=Ú_»∞ hÅ"Õ∞Ñ¶¨∞=Ú=O\˜ â◊s~°HÍOu, `≥Å¡x Ñ¨^Œ‡Ñ¨„`«=ÚÅ =O\˜ <Õ„`«=ÚÅ∞ HõÅ"å_»∞. â◊OY=Ú
=O\˜ HõO~î°=Ú K«Hõ¯x |eã≤# =HõΔóã¨÷Å=Ú á⁄_»"≥·# KÕ`«∞Å∞, ÉËs ^èŒfix =O\˜ ã¨fi~°=Ú Ñ¨^Œ‡ ˆ~YÅ =O\˜ áê^Œ=Ú`À
Jxfl â◊√ÉèíÅHõΔ}=ÚÅ`À „Ñ¨HÍtOKÕ "å_»∞ ~å=Ú_»∞. ~å=Úx „Ñ¨`ÕºHõ`« ã¨`«º"åHõº ÑïáêÅ#, ÅHõΔ ‡}∞_»∞ Wxfl â◊√Éèí
ÅHõΔ}=ÚÅ∞ Hõey |OQÍ~°∞ =<≥fl HõÅ"å_»∞.
JÉèÏº™êÅ∞
„Ñ¨â◊flÅ∞ - ["å|∞Å∞
1. PO[<ÕÜ«Ú_»∞ ã‘`«`À U=∞x K≥áêÊ_»∞?
["å|∞:- PO[<ÕÜÚ« _»∞ ã‘`å^Õq`À F ^Õq! ~åÜ«∞Å"å~°∞ Hˆ =Δ ∞OQÍ L<åfl~°x, "å#~°∞Å`À Hõeã≤ `«fi~°Ö’ =K«∞ÛK«∞<åfl_»x,
x#∞fl fã¨∞H˘x áÈ=ÙK«∞<åfl_»x Wk x[=Ú <å =∂@Å∞ #=Ú‡=Ú Jx ÑëH˜,
ã¨^∞Œ }
æ =ÚÅ‰õΩ xÅÜ«Ú_≥#· ~å=Ú_»∞ `«=Ú‡x`À Hõeã≤ =zÛ =∂Åº=O`« Ñ¨~fi° `«=ÚÃÑ· LO_ç, JHõ¯_ç ã¨∞„w=Ùx
"å#~° Ãã·#º=Ú KÕ`« ¿ãqOÑ¨|_»∞K«∞#fl "å_≥· D Éèí∂q∞ÃÑ· q∞=Ú‡Å "≥^Œ∞‰õΩ_»x, HõÑ≤ „âı+¨μªÖˇ·# H˘O^Œix P*Ï˝Ñ≤Oz,
JO^Œ∞Ö’ =∂ÖÏO\˜ H˘O^Œé˜x ^ŒH˜Δ} k‰õΩ¯‰õΩ "≥o§ K«∂_»∞_»x ÑÖÃÑ#∞ Jx ÑëÔH#∞.
2. Ç¨Ï#∞=∞‰õΩ ~å=ÚxH˜ [iy# ãÖÉèÏ+¨}#∞ ~åÜ«∞O_ç?
["å|∞:- N~å=Ú_»∞ =∂Åº=O`« Ñ¨~°fi`«=ÚÃÑ· LO_ç ã‘`«#∞ "≥`«∞‰õΩ@ÔH· HõÑ≤ „âı+¨μªÅ#∞ Jxfl kâ◊Å‰õΩ ÑÖÑ¨ÙK«∂
<åÖÏO\˜ H˘O^Œix ^ŒH˜Δ} kâ◊‰õΩ á⁄=∞‡x, ã‘`«#∞ HõxÃÑ@∞ì@‰õΩ h=Ù ã¨=∞~°∞ú_»=x, `«# LOQÆ~°=Ú#∞ <åH˜zÛ ''nxx
ã‘`«‰õΩ W=Ú‡—— Jx ÑëH˜ ##∞fl ÑÖÃÑ#∞. 'WkQÀ LOQÆ~°O— Jx ã‘`å ^ÕqH˜ ^•xx WK≥Û#∞.
B. „HÕk „Ñ¨â◊flÅ‰õΩ ã¨=∂^è•<åÅ∞ „"åÜ«∞O_ç.
1. ã‘`«`À Ç¨Ï#∞=∞O`«∞_»∞ K≥Ñ≤Ê# ãÖ^ÕÇ¨Ï=Ú#∞ |\˜ì g∞~°∞ Uq∞ „QÆÇ≤ÏOKå~°∞?
["å|∞:- ã‘`« Jâ’Hõ =#OÖ’ tOâ◊√áê =$HõΔO „HÕ^Œ ~åHõΔã¨ HÍO`«Å ~°HõΔ}Ö’ LOk. ~å=Ú_»∞ J<ÕHõ ~°HÍÅ∞QÍ
~åHõΔã¨ =∂Ü«∞ÅKÕ`« ã‘`«#∞ "Õkèã¨∞ÎO\Ï_»∞. Ç¨Ï#∞=∞O`«∞_»∞ ÅOHõ#∞ ^•\˜, ã‘`«#∞ "≥^Œ∞‰õΩ`«∂ Jâ’Hõ =#OÖ’H˜
=™êÎ_»∞. ã‘`«#∞ K«∂™êÎ_»∞. ~å=Úx ˆHΔ=∂xfl ãÖ^Õâßxfl qxÑ≤™êÎ_»∞. ~å=Úx ˆHΔ=∞ "å~°Î, ãÖ^Õâßxfl, LOQÆ~°=Ú#∞
K«∂z# ã‘`« ãÖ`À+≤OzOk. ^è≥·~°ºO K«∂‰õÄiOk. `«fi~°Ö’<Õ `«#‰õΩ q=ÚH˜Î HõÅ∞QÆ∞`«∞O^Œ#fl #=∞‡HõO ‰õΩ^Œ∞~°∞`«∞Ok.
WHõ D HõëêìÅ∞ ZO`À HÍÅO LO_»=x xtÛ`åaè„áêÜ«∂xH˜ =ã¨∞ÎOk. Ç¨Ï#∞=∞ â◊H˜ÎÜ«Ú‰õΩÎÅ#∞ |\˜ì "å#~° Ãã·#ºO
|Å=∞x JOK«<å "Õã¨∞‰õΩO@∞Ok. JO`ÕQÍ‰õΩO_® ~å=ÚxH˜ `«#ÃÑ· „¿Ñ=∞ ã¨_»Å ÖË^Œx ~°∂_èô KÕã¨∞‰õΩO@∞Ok. D
q+¨Ü«∂Åhfl Ç¨Ï#∞=∞ K≥Ñ≤Ê# ãÖ^Õâßxfl |\˜ì <Õ#∞ „QÆÇ≤ÏOKå#∞.
2. D áê~î°O P^è•~°OQÍ PO[<ÕÜ«Úx =ºH˜Î`«fiO `≥ÅÊO_ç.
["å|∞:- PO[<ÕÜ«Ú_»∞ „Ñ¨Éèí∞¿ã"å Ñ¨~åÜ«∞}∞_»∞. N~å=ÚxÃÑ· J`«ºO`«"≥∞ÿ# ÉèíH˜Î HõÅ"å_»∞. HõëêìÅ∞ =zÛ#Ñ¨C_»∞
ã¨=∞Ü«∞ã¨∂ÊùiÎ`À |Ü«∞@Ñ¨_»QÆeˆQ =∞<À x|ƒ~°=Ú QÆÅ"å_»∞. HÍ~°º^Œ‰õΔΩ_»∞. x~°O`«~° ¿ã"åÑ¨~åÜ«∞}Ï `«`«Ê~°∞_»∞
JO^Œ∞=Å#<Õ N~å=Ú_»∞ Ç¨Ï#∞=∞ÃÑ· #=∞‡HõO Hõey J`«x LOQÆ~°=Ú#∞ P#"åÅ∞QÍ ã‘`«#∞ K«∂z#Ñ¨C_»∞ W=fi=∞x
W™êÎ_»∞. PO[<ÕÜ«Ú_»∞ =∞Oz =HõÎ. Z^Œ∞\˜"åi =∞#ã¨∞Ö’ ÉèÏ"åÅ#∞ W>Ëì Ñ¨ã≤QÆ@ìQÆÅ_»∞. ã‘`« `«##∞ K«∂ã≤
JÑ¨#=∞‡HõO`À LO^Œx ÉèÏqOz, ~å=Úx QÆ∞}QÆ}=ÚÅ#∞, ~°∂Ñ¨ ÖÏ=}º=ÚÅ#∞ L#flk L#fl@∞¡QÍ q=i™êÎ_»∞.
143 ãÖ^ÕâO◊ – "≥ÚÅ¡~å=∂Ü«∞}O
3. D áê~î°™ê~åOâ◊=Ú g∞ ™⁄O`« =∂@Ö’¡ ~åÜ«∞O_ç.
["å|∞:- F ã‘`å ^Õg ~å=Ú_»∞ ˆHΔ=∞OQÍ L<åfl_»∞. "å#~°∞Å`À Hõeã≤ `«fi~°Ö’ =zÛ x#∞fl fã¨∞H˘x áÈ#∞<åfl_»∞.
Wk x[=Ú #=Ú‡=Ú, Ç¨Ï#∞=∞O`«∞x =∂@Å#∞ q#fl ã‘`« Pâ◊Û~°ºÑ¨_ç `å#∞#fl Jâ’Hõ=$HΔÍxfl ÑïjeOz K«∂ã≤Ok.
H˘=∞‡Å=∞^èºŒ ã¨∂HõΔ ‡~°∂ÑÖÖ’ L#fl HõÑ‰≤ Ωõ =∂~°∞x K«∂ã≤, ãÖ`À+≤OzOk. Jk ‰õÄ_® ~åHõãΔ ¨ =∂ÜÕ∞ J~Ú LO@∞O^Œx
|^Œ∞e=fiHõ T~°∞‰õΩOk. P"≥∞ ÉèÏ"åxfl „QÆÇ≤ÏOz# Ç¨Ï#∞=∞ H˘=∞‡ÃÑ· #∞O_ç „HÕkH˜ ^Œ∂H˜ ÉèíH˜Î`À KÕ`«∞Å∞ *’_çOz
#=∞ã¨¯iOz~Ú@∞¡ ÑëÔH#∞.
~å=Ú_»∞ `«=Ú‡x`À Hõeã≤ =∂Åº=O`«Ñ¨~°fi`«=ÚÃÑ· ã¨∞„w=Ùx "å#~°Ãã·#º=Ú ¿ãqOK«∞ K«∞O_»QÍ L<åfl_»∞.
"å#~°∞ÅÖ’ „âı+μ¨ Öª #·ˇ H˘O^Œix q∞=Ú‡ "≥^‰Œ Ωõ @‰õΩ ÑÖÃÑ#∞. JO^Œ∞Ö’ =∂=O\˜ H˘O^Œix ^ŒH}
Δ̃ k‰õΩ¯#‰õΩ ÑÖÃÑ#∞.
ã‘`«#∞ K«∂K«∞@‰õΩ h=Ù ã¨=∞~°∞÷_»#x N~å=Ú_»∞ LOQÆ~°=Ú#∞ ÑÖÃÑ#∞. fã¨∞H˘#∞=∞x Ç¨Ï#∞=∞O`«∞_»∞ ã‘`«‰õΩ
LOQÆ~°=Ú#∞ WK≥Û#∞.
PO[<ÕÜ«Ú_çzÛ# LOQÆ~°=Ú#∞ N~å=ÚxkQÍ QÆ∞iÎOz ã‘`« =∞#ã¨∞Ö’ ZO`À ãÖ`À+≤OzOk.
Ç¨Ï#∞=∞O`«∞x`À h=Ù =zÛ# q+¨Ü«∞=Ú#∞ ~å=Úx ãÖQÆux <å‰õΩ #=∞‡Hõ=Ú HõÅ∞æ#@∞¡QÍ q=iOÑ¨Ù=∞x ã‘`«
J_çÔQ#∞.
~å=Ú_»∞ hÅ"Õ∞Ñ¶¨∞=Ú=O\˜ â◊s~°HÍOu, `≥Å¡x Ñ¨^Œ‡Ñ¨„`«=ÚÅ =O\˜ <Õ„`«=ÚÅ∞ HõÅ"å_»∞. â◊OY=Ú =O\˜
HõO~î°=Ú K«Hõ¯x |eã≤# =HõΔóã¨÷Å=Ú, á⁄_»"≥·# KÕ`«∞Å∞, ÉèËs ^èŒfix =O\˜ ã¨fi~°=Ú Ñ¨^Œ‡ ˆ~YÅ =O\˜ áê^Œ=ÚÅ`À
Jxfl â◊√ÉèíÅHõΔ}=ÚÅ`À „Ñ¨HÍtOKÕ "å_»∞ ~å=Ú_»∞. ~å=Úx „Ñ¨`ÕºHõ`« ã¨`«º"åHõº ÑïáêÅ#, ÅHõΔ ‡}∞_»∞ Wxfl â◊√Éèí
ÅHõΔ}=ÚÅ∞ Hõey |OQÍ~°∞ =<≥fl HõÅ"å_»∞.
C. HÕk "å\˜H˜ ãÖ^Œ~åƒùÅ∞ ~åÜ«∞O_ç.
1. Wk x[=Ú #=Ú‡ =∞sfi`«#Ü«∂
[:- Hõq ÑïK«Ü∞« =Ú: D "åHõºO "≥ÚÅ¡KÕ ~°zOÑ¨|_ç# "≥ÚÅ¡ ~å=∂Ü«∞}OÖ’x ã¨∞O^Œ~H° ÍO_» #∞O_ç „QÆÇÏ≤ OÑ¨|_ç#
ãÖ^Õâ◊=Ú J#∞ áê~î°ºÉèÏQÆ=ÚÖ’xk.
ãÖ^Œ~°ƒùO: tOâ◊√áê =$HõΔO „HÕ^Œ L#fl ã‘`«#∞ QÆ∞iÎOz# Ç¨Ï#∞=∞ N~å=Úx ãÖ^Õâßxfl J`«x ˆHΔ=∂xfl
q=iã¨∞Î#fl ãÖ^Œ~°ƒù=ÚÖ’xk.
ÉèÏ=O: 'N~å=Ú_»∞ ˆHΔ=∞=ÚQÍ L<åfl_»∞. "å#~°∞Å`À Hõeã≤ `«fi~°Ö’ =zÛ q∞=Ú‡Å#∞ fã¨∞‰õΩáÈ#∞<åfl_»∞.
Wk x[=Ú #=∞‡O_ç— Jx ÉèÏ==Ú.
2. „"≥ÚH˜¯ xÅ∞K«∞O_ç Hõ~°=ÚÅ∞ "≥∂_çÛÑëÔH
[:- Hõq ÑïK«Ü«∞O: D "åHõºO "≥ÚÅ¡KÕ ~°zOÑ¨|_ç# "≥ÚÅ¡ ~å=∂Ü«∞}OÖ’x ã¨∞O^Œ~åHÍO_»#∞O_ç „QÆÇ≤ÏOÑ¨|_ç#
ãÖ^Œ~°ƒùO: ã‘`å<Õfi+¨}Ö’ tOâ◊√áê =$HõΔ=Ú =^ŒÌ‰õΩ =zÛ ~å=Úx ˆHΔ=∞ ã¨=∂Kå~°=ÚÅ#∞ ã‘`«‰õΩ `≥Å∞Ñ¨Ù`å_»∞
Ç¨Ï#∞=∞. J~Ú##∞ P"≥∂ `«#ÃÑ· #=∞‡HõO ‰õΩ^Œ~°@O ÖË^Œx ÉèÏqã¨∞Î#fl ãÖ^Œ~°ƒùOÖ’xk D "åHõºO.

ÉèÏ=O: P"≥∞ ÉèÏ"åxfl „QÆÇÏ≤ Oz# Ç¨Ï#∞=∞ H˘=∞‡ÃÑ· #∞O_ç „HÕkH˜ ^Œ∂H˜ ÉèHí `Î˜ À KÕ`∞« Å∞ *’_çOz #=∞ã¨¯i™êÎ_∞» .
3. H˘=∞‡@OK«∞ Éèí∂q∞[H˜K≥Û<£
[:- Hõq ÑïK«Ü∞« O: D "åHõºO "≥ÚÅ¡KÕ ~°zOÑ¨|_ç# "≥ÚÅ¡ ~å=∂Ü«∞}OÖ’x ã¨∞O^Œ~åHÍO_» #∞O_ç „QÆÇÏ≤ OÑ¨|_ç#
ãÖ^Œ~°ƒùO: `«##∞ J#∞=∂xã¨∞Î#fl ã‘`å^Õq`À Ç¨Ï#∞=∞O`«∞_»∞ Ñ¨Å∞‰õΩ ãÖ^Œ~°ƒù=ÚÖ’xk.
ÉèÏ=O: q∞=Ú‡Å#∞ K«∂K«∞@‰õΩ <Õ#∞ ã¨=∞~°∞÷_»∞##fl #=∞‡HõO`À N~å=Ú_»∞ <å‰õΩ P#"åÅ∞QÍ D LOQÆ~°=Ú
~ÚK≥Û#∞. fã¨∞H˘O_»x LOQÆ~åxfl ã‘`å^ÕqH˜ ~ÚKåÛ_»∞ Ç¨Ï#∞=∞.
D. HÕk Ñ¨^•ÅÖ’x ãÖkè q_»nã≤ ~åÜ«∞O_ç.
1. HõÑ‘O„^Œ∞Å∞ ´ HõÑ≤ { WO„^Œ∞Å∞
2. H˘=∞‡@OK«∞ ´ H˘=∞‡@ { JOK«∞
3. ^èŒ~°}©â◊fi~°∞_»∞ ´ ^èŒ~°}˜ { Dâ◊fi~°∞_»∞
4. K«K≥Û~° ´ K«~° { K≥~°
A. ã¨=∂™êÅ∞ :
ã¨=∂ã¨ Ñ¨^ŒO q„QÆÇ¨Ï"åHõºO - ã¨=∂ã¨=Ú
Lsfi`«#Ü«∂ - LifiÜ≥ÚHõ¯ `«#Ü«∞ - +¨+‘ª `«`«∞Ê~°∞+¨ ã¨=∂ã¨=Ú
ã¨∂HõΔ ‡~°∂Ñ¨=Ú - ã¨∂HõΔ ‡"≥∞ÿ# ~°∂Ñ¨=Ú - qâı+¨} Ñ¨Ó~°fiÑ¨^Œ Hõ~°‡^è•~°Ü«∞=Ú
tOâ◊√áê=$HõΔ=Ú - tOâ◊√áê J<Õ ¿Ñ~°∞QÆÅ =$HõΔ=Ú - ãÖÉèÏ=# Ñ¨Ó~°fiÑ¨^Œ Hõ~°‡^è•~°Ü«∞=Ú
Ãã·#º ãÖÑ¶¨∞=Ú - Ãã·#º=Ú Ü≥ÚHõ¯ ãÖÑ¶¨∞=Ú - +¨+‘ª `«`«∞Ê~°∞+¨=Ú
=Å¡Éèí∞K«O^Œ=Ú - =Å¡Éèí∞x Ü≥ÚHõ¯ K«O^Œ=Ú - +¨+‘ª `«`«∞Ê~°∞+¨=Ú
B. „Ñ¨Hõ$u qHõ$`«∞Å∞
ÉèíH˜Î - |uÎ QÆ∞}=Ú - Q˘#=Ú
=~°‚=Ú - =<≥fl ‰õΩ=∂~°∞_»∞- H˘=∞~°∞_»∞
C. Ñ¨~åºÜ«∞ Ñ¨^•Å∞
~åÑ¶¨∞=Ù_»∞ - ~å=Ú_»∞, ^•â◊~°kè
ã‘`« - Éèí∂q∞[, Lsfi`«#Ü«∞, *Ï#H˜, "≥·^ÕÇ≤Ï
145 ãÖ^ÕâO◊ – "≥ÚÅ¡~å=∂Ü«∞}O
=Ú„kHõ - LOQÆ~°=Ú , JOQÆ∞mÜ«∞Hõ=Ú
HõÑ≤ - "å#~°=Ú, HÀu
`«~°∞}˜ - ¢ã‘Î, WOu, Lq^Œ, HÍO`«
Ç¨Ï~°¬=Ú - ãÖ`À+¨=Ú, "≥∂^Œ=Ú, =Ú^Œ=Ú
D. <å<å~å÷Å∞
Hõ~°=Ú - KÕ~Ú, q∞H˜¯e, H˜~°}=Ú, Ñ¨#∞fl
âßY - H˘=∞‡, ÉèÏQÆ=Ú, ‰õΩÅ=Ú
QÆ∞}=Ú - ã¨fiÉèÏ==Ú, qO\˜<åi
"ÕQÆ∞ - ÉÏ^èŒÑ¨_»∞, HÍÅ∞
ÉèÏ==Ú - PÖ’K«#, Ç¨Ï$^ŒÜ«∞=Ú, P`«‡
E. =Ùº`«Ê`«º~å÷Å∞
~åÑ¶¨∞=Ù_»∞ - ~°Ñ¶¨Ú =Oâ◊=Ú#‰õΩ K≥Ok#"å_»∞ - ~å=Ú_»∞
Éèí∂q∞[ - Éèí∂q∞ #∞O_ç Ñ¨Ù\˜ì#k - ã‘`«
™œq∞„u - ã¨∞q∞„`« ‰õΩ=∂~°∞_»∞ - ÅHõΔ ‡}∞_»∞
1. ~å=Úx ‰õΩâ◊Å "å~°Î `≥eÑ≤#^≥=~°∞? ( )
1. *ÏO|=O`«∞_»∞ 2 ~å=}∞_»∞ 3 Ç¨Ï#∞=∞O`«∞_»∞ 4 JOQÆ^Œ∞_»∞
2. ã‘`« U =$HõΔ=Ú „HÕ^Œ ‰õÄ~°∞Û#flk ( )
1 K«∂`«=$HõΔ=Ú 2 tOâ◊√áê=$HõΔ=Ú 3 =∞„iK≥@∞ì 4 ~åq K≥@∞ì
3. ã‘`« ÉÏ^èŒÑ¨_ç#k Z=i =Å# ( )
1 ^Œ#∞[=∂Ü«∞Å KÕ`« 2 „u[@ =Å# 3 HõÑ¨ÙÅ=Å# 4 Z=i =Å# HÍ^Œ∞
4. ™êfiO`«=Ú J#∞ Ñ¨^Œ=Ú#‰õΩ J~°÷=Ú ( )
1 Hõ#∞fl 2 =∞#ã¨∞û 3 KÕ~Ú 4 ãÖ`À+¨=Ú
ã¨=∂^è•<åÅ∞ : 1 - 3, 2 - 2, 3 - 1, 4 - 2.
1. ~å=Ú_»∞ H˘Å∞=Ù#fl Ñ¨~°fi`«=Ú ( )
1 =∂Åº =O`«=Ú 2 qO^Œº 3 "Õ∞~°∞ Ñ¨~°fi`«O 4 ã¨Ç¨º„k
2. Ç¨Ï#∞=∞O`«∞_»∞ ã‘`å<Õfi+¨}ÔH· =zÛ#k‰õΩ¯ ( )
1 `«∂~°∞Ê 2 ^ŒH˜Δ} 3 Ñ¨_»=∞~° 4. L`«Î~°O
HÕk „Ñ¨â◊flÅ‰õΩ <åÖËæã≤ ã¨=∂^è•<åÅ∞<åfl~Ú, "å\˜Ö’ XHõ\ ˜ =∂„`«"Õ∞ ãïÜ≥ÿ∞#k. ã¨Ô~·# ã¨=∂^è•#O Ü≥ÚHõ¯
1. Ç¨Ï#∞=∞O`«∞_»∞ ã‘`«H˜zÛ# PÉèí~°}=Ú ( )
1. LOQÆ~°=Ú 2. K«∂_®=∞}˜ 3. Ç¨~°=Ú 4. t~À~°`«flO
2. ''HõO|∞—— J#QÍ J~°÷=Ú ( )
1. =Ú`«º=Ú 2. â◊OY=Ú 3. ^èŒ=à◊=Ú 4. JO^Œ=Ú
3. ™œq∞„u â◊s~° HÍOu D =~°‚=Ú ( )
1. he "Õ∞Ñ¶¨∞=Ú 2. ^èŒ=à◊=Ú 3. |OQÍ~°∞ 4. #Å∞Ñ¨Ù
4. Ñ¨^ŒÜ«ÚQÆ=Ú J#∞^•xÖ’x ã¨=∂ã¨=Ú ( )
1. ^ŒfiO^Œfi=Ú 2. +¨+‘ª`«`«∞û~°∞+¨=Ú
3. LÑ¨=∂# Ñ¨Ó~°fiÑ¨^ŒHõ~°‡^è•~°Ü«∞=Ú 4. qâı+¨}Ï Ñ¨Ó~°fiÑ¨^Œ Hõ~°‡^è•~°Ü«∞=Ú
ã¨=∂^è•<åÅ∞ : 1 - 1, 2 - 2, 3 - 3, 4-2,
147 ãÖ^ÕâO◊ – "≥ÚÅ¡~å=∂Ü«∞}O

17 =∂`«$Ç¨Ï$^ŒÜ«∞O
„áêp# ™êÇ≤Ï`«ºOÖ’ xO_»∞QÍ t=Éèí‰õΩÎÅ Hõ^äŒÅ∞<åfl~Ú. =ÚQÆúÉèí‰õΩÎÅ Hõ^äŒÅ∂ L<åfl~Ú. HÍh, Jxfl ‰õΩÖÏÖ
Éèí‰õΩÎÅ Hõ^äŒÅ#∞ XHõKÀ@ KÕiÛ, ÉèíH˜ÎˆH „áê^è•#ºq∞zÛ, ‰õΩÖÏf`« ÉèíH˜Î `«`åÎ fixfl x~°∂Ñ≤Oz ‰õΩÅ~°Ç≤Ï`« =∞`À^Œº=∂xH˜
™ê~°^äŒºO =Ç≤ÏOz# =∞Ç¨„Ñ¨=HõÎ |ã¨"Õâ◊fi~°∞_»∞. J`«_ç J_»∞QÆ∞*Ï_»ÅÖ’ #_»z#"å_»∞ áêÅ∞¯iH˜ ™È=∞<å^äŒ∞_»∞. `≥Å∞QÆ∞
^Õâ◊=Ú# ‰õΩÖÏf`« ÉèíH˜Î `«`«Î fi=Ú#∞ „Ñ¨Kå~°"≥Ú#iÛ#"å_»∞.
ÉèíH˜ÎÖ’ Ç¨Ï$^ŒÜ«∞^èŒ~å‡xH˜ „áê=ÚYºO WzÛ# "å~°∞ =ÚQÆúÉèí‰õΩÎÅ∞. t=Ù}˜‚ ™ê\˜ =∂#=Ù_çQÍ ÉèÏqOz, J`«_çH˜
U Hõ+¨ìO ~å‰õÄ_»^Œx =ÚQÆúÉèí‰õΩÎÅ∞ HÀ~°∞H˘<åfl~°∞. t=ÙxH˜ `«e¡ÖËx Hõëêìxfl `˘ÅyOK«^ŒÅzOk Éˇ[˚=∞Ç¨^Õq. D
áê~î°OÖ’ Éˇ[˚ =∞Ç¨^Õq =∂`«$Ç¨Ï$^ŒÜ«∞O, ÉèíH˜Î ÉèÏ=O J~°÷=∞=Ù`«∞Ok.
áêÅ∂¯iH˜ ™È=∞<å^äŒ∞_»∞ =~°OQÆÅ∞¡ „áêO`«OÖ’x áêÅ∞¯iH˜ „QÍ=∞OÖ’ „H©.â◊. 1160 „áêO`«OÖ’ [x‡OKå_»∞.
„H©IIâıII 1240 „áêO`«OÖ’ t"≥·HõºO á⁄O^•_»∞. ™È=∞# ^•^•Ñ¨Ù 25 „QÆO^è•Å∞ ~°zOKå_»∞. 1192 „áêO`«OÖ’
|ã¨=Ñ¨Ù~å}Ïxfl. 1230 „áêO`«OÖ’ Ñ¨_çO`å~å^èŒº K«i„`åxfl ~°zOKå_»∞. D Ô~O_»∞ PÜ«∞# „Ñ¨ã≤^Œú HÍ"åºÅ∞.
™È=∞# kfiÑ¨^Œ HÍ=º Ñ¨^ä•xfl fiÛkkÌ# =∞Ç¨Hõq. kfiÑ¨^Œ HÍ"åºxˆH HÍHõ â◊`«Hõ „Ñ¨„H˜Ü«∞‰õΩ ‰õÄ_® =∂~°æ^Œi≈. PÜ«∞#
=$ëêkèÑ¨â◊`«HõO `˘e `≥Å∞QÆ∞ â◊`«HõO. |ã¨"À^•Ç¨Ï~å}Ïxfl ~°zOz P L^•Ç¨Ï~°} „Ñ¨„H˜Ü«∞#∞ ‰õÄ_® X~°=_ç ÃÑ\Ïì_»∞.
~°QÆ_» „Ñ¨„H˜Ü«∞‰õΩ ‰õÄ_® P^Œ∞º_»∞.
=¸Å áê~î°O
Éˇ[˚=∞Ç¨^Õq Hõ^äŒ
=∞é˜Ü«Ú#∞ q#∞ Éˇ[˚=∞Ç¨Ï^Õq Ü«∞#ñQÆñ ^Œe¡ QÆeæ# <ÕÅ `«Å [_»Åæ@∞ì?
QÆéHõO~î° Náê^ŒHõ=∞ÖÏO`«~°OQÆ ^Œe¡Ü«Ú#fl q+Ö|∞ñ„^•= <ÕeK«∞Ûñ?
''Ü≥∞Å¡ xÜ≥∂QÆO|∞ ÖˇÅ¡ ÉÏO^èŒ=ÙÅ∞ ^Œe¡Ü«ÚO_ç#ñ ^Àà◊√¡ ^•ÅÊ <ÕeK«∞Ûñ?
<≥Å¡"å~°Å∞ QÆÅæx@∞¡Éèí~°∞æ#‰õΩñ ^Œe¡áê=ÚÅ <ÕÅ ^èŒi~ÚOÑ¨ xK«∞Ûñ?
^Œe¡ ÖË‰õΩO_»∞@ ^• qz„`«O|∞ ^Œe¡ |∂_ç^Œ ÜÕ∞Å `åñ|∂Ü«∞xK«∞Ûñ?
^Œe¡ ÖË Hõk Ü≥∞@∞¡ ^• #∞^Œ~ÚOK≥ ? ^Œe¡ =ÙK«∞Û<≥ Éèí∞qñ ^Œ#Ü«Úxñ kiÜ«∞ñ?
^Œe¡ ã¨K≥Û<˘ HÍHõ ¢`≥·Ö’HõºÑüH˜ñ ^Œe¡ Ñ¨ÙK«∞Û<≥ ã¨∞`«∞ =Å¡ HÍ\˜H˜x
*ˇÅ¡ñÉ’! ~Ú >Ë¡q∞ ¿ãÜ«∞OQÆ=K«∞Ûñ? ^Œe¡ ÖË‰õΩO_ç#`«#Ü«ÚO_»∞ QÍ#
^Œe¡ ã¨zÛ#ñQÍ^≥ `å#∞ _»ã≤ûux „Ñ¨Å¡^Œ∞_≥· ~Úxfl"å@¡‰õΩ =K≥Ûñ
Ü≥∞Å¡"åiH˜ ^Œ∞óY q∞\˜ì^ŒHÍ^≥ [x‡zÛ Ñ¨Å∞=∂é∞ "≥#flÜ«Úñ Éˇ\ ˜ì
`«e¡ QÆeæ# <ÕÅ `«Ñ¨ã≤ QÍxK«∞Ûñ Ñ¨#∞flQÍ xxfl Ü«Úñ ÉÏÅ∞#∞ É’ã≤
Ü«∂H˘#ñQÍñ QÆ_»∞ Ñ¨~°ã≤ áêezÛ [Å=ÚÅ∞ gñÑ¨Ù#ñ [éK«∞ #O`«O`«
™êñHÕz ÃÑ#∞Ñ¨^Õ [#x QÆeæ##∞ "≥QÆz ÉˇQÆ_»‰õΩO_» "≥#∞fl „"ÕÜ«ÚK«∞#∞
^• xO`« "åñ_»Ü≥∞ºñ^Œe¡ ÖËHõÜ«Ú#∞ <˘y =∞ã¨ÎHõ=Ú# h~˘`«∞Î ^À~Ú@#∞
^• <≥O`« "≥~°∞ñQÆ∞<À `«e¡ QÆeæ##∞? =^Œ#O|∞ ™⁄K«∞Û<À Ü«Ú^ŒHõO|∞ Å#∞K«∞
ÉˇO_çO_»¡ <À=ÚÅñ ÉË~°O@=ÚÅ#∞ #^Œ∞=Úñ ÉÁ@∞ì#∞ <ÀiHõ_»¤O|∞Ñ¨@∞ìñ
|O_»∞=Ùk#=ÚÅñ ÉÏ\˜*Ï`«~°Åñ *ˇ#∞flQÍñ |ã¨∞áêiÛ KÕÜ«Ú=∞[˚#=Ú
^Œy#áÈñ_çq∞ ¿ãÜ«Ú`«e¡ ÖË‰õΩ#fl QÆ#∞flÅ∞ñ *ˇ=ÙÅ∞#∞ QÍñ_»OQÆ#∂ñ^Œ∞
=QÆ=ˆ~ =∞é˜ Ü≥∞\˜ì=∞QÆa_»¤ Öˇ·# #Oy\˜=Ú ÖÁ¡`«∞Î #O^ŒO^Œ „"ÕÅ
#∂~° ‰õΩ¿ÑH˜ΔOz Ü«ÚO_»OQÆñ ^ŒQÆ∞<≥? ^˘Oyà◊§ñ QÍsfl~°∞ ^À<≥uÎ q∞_»∞K«∞
Ü«∂~°OQÆñ ^Œe¡<≥· Ç¨Ï~°∞x <Õ<≥·# |_»ñu KÕ h~°ñ ^Œ∂á⁄_çz ÉÁ\˜ì_»∞#∞
#~°Ãã^ŒñQÍHõ? ~Ú@¡éÖËHõ ÃÑ#∞K«∞ =∞_»ñk Ü«∞OQÆ∞+¨ªO|∞=∞xflO`« "≥∞kz
`«~°∞}˜Ü«∞ HÍ ^≥@∞¡ ^Œe¡^•—— ##∞K«∞ Hõ_»= #O\˜#Ü«∞\˜ì Ñ≤_»∞HõqÉèí∂u
##Ü«∞O|∞ Éˇ[˚=∞Ç¨^Õq ^•# Ü«∞_»~°ñ|∞¢`«∞Îx <˘ã¨ÖÏ~°OQÆ |∂Ü«Ú
[#xÜ≥ÿ∞ Ñ¨~°"Õ∞â◊√ñ ^Œ#Ü«Úñ QÍqOz <≥`«∞Î „QÆ∞OÔQ_»∞ #x Ü≥∞`«ÎOQÆ "≥éz
`˘Oyà◊¡ÃÑ· x_ç eOQÆ=¸ iÎH˜x Ü«∞`«Îxfi é˘=Ú‡# #‰õΩ¯# #^Œ∞=Ú
#OQÆ# QÍqOK«∞ #ÉèíºO[#O|∞ HÍ@∞Hõ ~Ú_»xO`« QÆ#∞flQÆ∞ ##∞K«∞ñ
=ÚH˘¯`«∞Îñ*ˇH˘¯ `«∞Î=ÚHõ¯#∞flñ |∞Å∞=Ú QÍ@∞Hõ~Ú_»∞ =¸ñ_»∞QÆ#∞flÅñ OQÆÅÜ«∞ñ
#H˘¯`«∞ÎñQÆ_»∞ á⁄`«∞Î#@ gñÑ¨Ùx=Ù~°∞ñ [xflK«∞Ûñ |‰õΔΩÅñ [#h^Œ∞ g∞ñ^Œ
Éˇ~°∞ñQÆOQÆ=Öˇ #x `«~°∞}˜ g_»fi_»ñQÆñ #<åflu Q˘O_˘Hõ "≥#flÜ«Úñ Éˇ@∞ìñ
[~°}=Ú Å¯~°=ÚÅ∞ñ *ÏQÆOQÆñ kQÆ∞K«∞ *ˇH˜¯e wñ@∞_»∞ñ *ˇÅñy ÜÕ∞_»fiOQÆ
#Å∞QÆ∞Å∞ #Å∞K«∞ #i‡e QÆ\ ˜ìÃÑ\˜ì
JÉèÏº™êÅ∞
„Ñ¨â◊flÅ∞ - ["å|∞Å∞
A. „HÕk „Ñ¨â◊flÅ‰õΩ W~°"≥·ÜÕ∞ã≤ ÑÖ‰õΩÎÅ‰õΩ q∞OK«x ã¨=∂^è•<åÅ∞ ~åÜ«∞O_ç
1 „Ñ¨: Éˇ|˚=∞Ç¨^Õq t=Ùx ZÖÏ ¿ãqOzOk? ÖË^• Éˇ[˚=∞Ç¨^Õq `«e¡ÖÏ t=ÙxH˜ KÕã≤# ¿ã=#∞ g∞
=∂@¡Ö’¡ ~åÜ«∞O_ç? ÖË^• Éˇ[˚=∞Ç¨^Õq =∂`«$Ç¨Ï$^ŒÜ«∂xfl q=iOK«O_ç?
["å|∞: Éˇ[˚=∞Ç¨^Õq Q˘Ñ¨Ê t=Éèí‰õΩÎ~åÅ∞. t=Ù#‰õΩ Ñï"å~°=Ú, |O^èŒ∞=ÙÅ∞, ã¨~°fiÉèíHõÎHÀ\˜ L#fl#∞ `«e¡ÖËHõáÈ=Ù@#∞
qO`«QÍ ÉèÏqOzxk. `«e¡ÖËx H˘_»∞‰õΩÅ∞ LO_»~°∞ HÍ|\˜ì `«e¡ K«xáÈ~Ú LO@∞Ok J#∞‰õΩ#flk. `«e¡ÖËHõ `å#∞ Zxfl
HõëêìÅ∞ Ñ¨_çOk `≥Å∞ã¨∞QÆ#∞Hõ, JO^Œi ÉÏ^èŒÅ∞ XHõÖÏO\˜"Õ J#∞H˘#flk.
t=Ù_»∞ `«Ñ¨ã¨∞û‰õΩ "≥à◊√§@, J`«x `«Å [_»Å∞ Hõ@∞ì@ q+¨=Ú „`åQÆ∞@, U#∞QÆ∞ K«~å‡xfl ^èŒiOK«∞@, áê=ÚÅ#∞
149 =∂`«$Ç¨Ï$^ŒÜ«∞O
Ç¨~°OQÍ "ÕãH≤ ˘#∞@ |∂_ç^Œ Ñ¨Óã¨∞H˘#∞@ aK«Û"≥∞`«∞HÎ ˘#∞@, =Å¡HÍ\˜Ö’ x"åã¨=ÚO_»∞@ Wq JxflÜ«Ú `«e¡ ÖËHáõ È=Ù@
=Å#<Õ [iy#q, `«e¡ ÖË‰õΩO_»∞@KÕ Ö’HõOÖ’ `ÕeÔH·áÈ~Ú<å_»x ÉÏ^èŒÑ¨_çOk.
HÍ|\˜ì `å<Õ `«e¡QÍ t=Ù}˜‚ áÈ+≤OKåÅ#∞‰õΩ#flk.
`«e¡ L#fl@¡~Ú`Õ ã¨Î#ºq∞zÛ, WOHÍáêÅ∞ áÈã≤, "≥#flÃÑ\˜ì, PHõÖˇ·`Õ á⁄@ìK«∂z =∞m§ =∞m§ áêezÛ ™êH˜
ÃÑ^ŒÌ"å}˜‚ KÕ¿ãk HÍ^•? `«e¡ ÖËHõáÈ`Õ<Õ t=Ù_»∞ WO`« ÃÑ^ŒÌ "å_»Ü«∂º_»∞! `«e¡ LO>Ë WOHÍ ZO`« ÃÑ^ŒÌ"å_»ÜÕ∞º
"å_À? ZO`« =∞QÆÑ≤Å¡Öˇ·<å ÃÑO_ç¡O_»∞¡, <À=ÚÅ∞, ¿Ñ~°O\ÏÅ∞, ÑÖ_»∞QÆÅ∞, H˘Å∞=ÙÅ∂ =zÛ#Ñ¨Ù_»∞ JÅOHõiOKÕ `«e¡
ÖËHõáÈ`Õ qKåi™êÎ~°∞ QÆ^•! JO^Œ∞=Å¡ <ÕxÑ¨ÙÊ_»∞ „Ñ¨Ü«∞`«fl"Õ∞g∞ KÕÜ«∞‰õΩO_® T~°∞HÀ‰õÄ_»^Œ∞. <Õ#∞ „¿Ñ=∞`À `«e¡<≥·
t=Ùx Hõ+¨ìã¨∞MÏÅ#∞ `≥eã≤‰õΩO\Ï#∞. U =∂„`«O ÉèË^ŒÉèÏ=O ÖË‰õΩO_® ÃÑOKÕ „ã‘Î t=Ù_çH˜ `«e¡ ZO^Œ∞‰õΩ HÍ^Œ∞—— Jx
ÉèÏqOzOk.
Éˇ[˚Ç¨^Õq D q^èŒOQÍ PÖ’zOz t=Ù}˜‚ ‰õΩ=∂~°∞_çQÍ KÕã≤H˘x LÑ¨Kå~åÅ∞ KÕã≤Ok. ‰õΩ=∂~°∞x â◊s~°O g∞^Œ
#∂<≥ÉÁ@∞¡"Õã≤ `«ÅO@∞™êfl#O KÕ~Úã¨∞ÎOk. =Ú‰õΩ¯#∞, K≥OÑ¨Å#∞, =¸_»∞Hõà◊¡#∂ X`«∞Î`«∞Ok. =HõΔã¨úÖÏxfl Hõ_»∞Ñ¨Ùx
X`«∞Î`«∞Ok. gÑ¨Ù#∞ x=Ú~°∞`«∞Ok. a_»¤ ÉÏQÍ ÃÑ~°QÍÅx HÍà◊§#∞ KÕ`«∞efl ÉÏQÍ q_»nã≤ ÖÏQÆ∞`«∞Ok. K«Hõ¯QÍ #Å∞QÆ∞
ÃÑ_»∞`«∞Ok. „¿Ñ=∞`À É’~°¡ ÑÖ_»∞HÀÉˇ\ ì˜ "≥#∞flg∞^Œ hà◊§`À K«_∞» ã¨∞OÎ k. ÉèÜ
í ∞« Ñ¨_‰» Ωõ x_® LO_»_®xH˜ "≥#∞fl `«_∞» `«∞#flk.
Ñ¨^Œúu „Ñ¨HÍ~°O Ñ¨ã¨∞Ñ¨ÙÑ¨Óã≤ ™êfl#O KÕ~Úã¨∞ÎOk. Hõà◊§#∞, K≥=Ùefl T^Œ∞`«∞Ok. JOy\’¡ XuÎ Hõáêxfl `˘eyã¨∞ÎOk.
hà◊¡ÉÁ@¡#∞ `«∞_çz „¿Ñ=∞`À <≥\ ˜HõÅ∞ q~°∞ã¨∞ÎOk. KÕuÖ’ h~°∞ <À\’¡ áÈã¨∞H˘x `«∂`«∂ JO@∂ Tã≤"Õã¨∞ÎOk. ÉÁ@#
„"Õe`À H˘OK≥O =∞\˜ì fã¨∞H˘x "≥∞`«ÎQÍ #eÑ≤ ÉÁ@∞ì ÃÑ_»∞`«∞Ok. hà◊√¡ HÍz# ‰õΩO_»‰õΩ J_»∞QÆ∞ÉèÏQÆOÖ’ JO@∞H˘x
L#fl Ñ≤_»HõÅ#∞ |∂_ç^ŒQÍ #eÑ≤ #∞^Œ∞\˜ xO_® Ñ¨Óã¨∞ÎOk. Z`«∞Î‰õΩ#flÑ¨C_»∞ =∞s Z`«∞Î‰õΩ ZuÎ`Õ Z`«∞Î ÃÑ~°QÆ_»#fl
ÉèíÜ«∞O`À ~˘=Ú‡‰õΩ Ç¨Ï`«∞Î‰õΩO@∞Ok. HÍ@∞Hõ ÃÑ_ç`Õ Hõà◊√§ ÃÑ^ŒÌq J=Ù`åÜ«∞<Õ #=∞‡HõO`À =¸_»∞ Hõà◊§‰õÄ HÍ@∞Hõ
ÃÑ_»∞`«∞Ok. ‰õÄ=∂~°∞xH˜ áêÅxã¨∞ÎOk. PHÍâ◊OÖ’ uiˆQ Ñ¨‰õΔΩÅ∞ a_»¤ÃÑ·QÍ "≥_ç`Õ J<å~ÀQÆºO HõÅ∞QÆ∞`«∞O^Œx
P~°∞|Ü«∞@‰õΩ fã¨∞Hõ"à≥ §◊ ^Œ∞. JÑ¨C_»ÑC¨ _»∞ "≥#fl ÃÑ_»∞`«∞Ok. |∞QÆæ ye¡ U_»∞ã¨∂Î <À~°∞`≥iz#Ñ¨C_»∞ LQÆ∞áæ êÅ∞áÈã¨∞OÎ k.
D q^èŒOQÍ Éˇ[˚=∞Ç¨^Õq t=Ùx ¿ãqOzOk.
B. „HÕk „Ñ¨â◊flÅ‰õΩ S^Õã≤ "åHÍºÅ#∞ q∞OK«x ã¨=∂^è•<åÅ∞ ~åÜ«∞O_ç
1. `«e¡ ÖËHõáÈ=_»O =Å# t=ÙxH˜ =zÛ# HõëêìÖËq?
["å|∞ – Ñ¨~°"Õ∞â◊fi~°∞_ç `«e¡ÖËHõáÈ=_»OHÍ^Œ∞, |Ç¨ïâ◊ P"≥∞ K«xáÈ~Ú LO@∞Ok. t=Ùx `«e¡ „|uH˜ LO>Ë PÜ«∞#‰õΩ
`«Ñã¨ ∞¨ û KÕã∞¨ HÀ=_®xH˜ J#∞=∞uOKÕ^•? `«Å#∞ [_»Å∞ QÆ@xì KÕÛ^•? qëêxfl q∞OQÆxKÕÛ^•? QÆ[K«~å‡x ^èiŒ OÑ¨xKÕÛ^•?
áê=Úx "≥∞_»Ö’ "Õã¨∞HÀxKÕÛ^•? XO\˜xO_® |∂_ç^Œ#∞ Ñ¨Óã¨∞HÀxKÕÛ^•? aHõΔO Z`«∞ÎHÀxKÕÛ^•? =Å¡HÍ\˜Ö’
x=ã≤OK«\ÏxH˜ XÑ¨CH˘<Õ^•? `«e¡ÖËx ‰õΩ=∂~°∞_»∞ HÍ|>Ëì PÑ¨^ŒÅ∞ á⁄O^•_»∞.
2. Ñ≤Å¡Å‰õΩ `«e¡ J=ã¨~°O Z\˜ìk?
["å|∞ – `«e¡ LO>Ë ã¨Î#ºq∞zÛ, WOHÍ áêÅ∞áÈã≤, "≥#flÃÑ\˜ì, PHõÖˇ·`Õ á⁄@ì K«∂z =∞m§=∞m§ áêezÛ ™êH˜
ÃÑ^ŒÌ"åà◊√§ KÕã¨∞ÎOk. ZO`« =∞QÆÑ≤Å¡Öˇ·<å ÃÑO_ç¡O_»∞¡, ¿Ñ~°O\ÏÅ∞, <À=ÚÅ∞, ÑÖ_»∞QÆÅ∞, H˘Å∞=Å∂ =zÛ#Ñ¨Ù_»∞ `«e¡
JÅOHõi¿ãÎ P#O^ŒÑ¨_»`å~°∞. „¿Ñ=∞`À Hõ+¨ìã¨∞MÏÅ∞ K«∂ã¨∞ÎOk.

3.`«e¡ =∞Ç¨^Õq U"Õ∞q∞ KÕÜ«∞hÜ«∞^Œ∞?
["å|∞ – `«e¡ =∞Ç¨^Õq ‰õΩ=∂~°∞}˜‚ `«Ñã¨ ∞¨ ûKÕÜ∞« _®xH˜ "≥àh¡◊ Ü«∞^Œ∞. `«Å#∞ [_»Å∞QÆ@xì =fi^Œ∞. qëêxfl q∞OQÆhÜ«∞^Œ∞.
U#∞QÆ∞ K«~å‡xfl ^èiŒ OÑ¨hÜ«∞^Œ∞. áê=Úx "≥∞_»Ö’ "ÕãH≤ ˘#∞@‰õΩ JOwHõiOK«^∞Œ . XO\˜xO_® |∂_ç^Œ Ñ¨Óã¨∞HÀhÜ«∞^Œ∞.
aHõOΔ Z`«∞HÎ ÀhÜ«∞^Œ∞. =Å¡HÍ\˜Ö’ x=ã≤OK«\ÏxH˜ JOwHõiOK«^∞Œ . ÃÑHÔ· uÎ`Õ a_»_¤ ∞» Z`«∞Î ÃÑ~°Q_Æ #» fl ÉèÜ
í ∞« O`À `«#HõO>Ë
Z`«∞ÎQÍ Z`«∞ÎHÀ^Œ∞. Ñ¨‰õΔΩÅ∞ a_»¤ÃÑ·<å "≥o`Õ J<å~ÀQÆºO HõÅ∞QÆ∞`«∞O^Œx P~°∞|Ü«∞@ Ñ¨_»∞HÀÃÑ@ì^Œ∞.
4.Éˇ[˚ Ç¨Ï~°∞xH˜ ZÖÏ ™êfl#O KÕ~ÚOzOk?
["å|∞ – Éˇ[˚=∞Ç¨^Õq t=Ùx ‰õΩ=∂~°∞_çQÍ KÕã≤H˘x LÑ¨Kå~åÅ∞ KÕã≤Ok. ‰õΩ=∂~°∞_ç ^ÕÇ¨ÏO g∞^Œ #∂<≥ ÉÁ@∞¡ "Õã≤
`«ÅO@∞ ™êfl#O KÕ~Úã¨∞ÎOk. =Ú‰õΩ¯#∞, K≥OÑ¨Å#∞, =¸_»∞Hõà◊§#∂ X`«∞Î`«∞Ok. =HõΔã¨úÖÏxfl, á⁄@ì#∞ X`«∞Î`«∞Ok.
=¸_»∞ Hõà◊§#∂ `å‰õΩ`«∞Ok. gÑ¨Ù x=Ú~°∞`«∞Ok. a_»¤ÉÏQÍ ÃÑ~°QÍÅx HÍà◊§#∞, KÕ`«∞efl ÉÏQÍ q_»nã≤ ÖÏQÆ∞`«∞Ok.
K«Hõ¯QÍ #Å∞QÆ∞ ÃÑ_»∞`«∞Ok. É’~°¡ÑÖ_»∞HÀ|\˜ì "≥#∞flg∞^Œ H˘_»∞`«∞Ok. H˘_»∞‰õΩ `«Åg∞^Œ h\˜x ^Àã≤\ ˜`À `Àã¨∂Î
`«∞_»∞ã¨∞ÎOk. hà◊√¡ <À\˜Ö’H˜ "≥à◊§‰õΩO_® `«# KÕ`«∞efl <À\˜H˜ J_»¤O ÃÑ_»∞`«∞Ok. á⁄@ì#∞ "≥∞Å¡QÍ J^Œ∞=Ú`«∞Ok.
JOy\’¡ "Õe`À XuÎ HõÑ¶Ö ÖË‰õΩO_® KÕã¨∞ÎOk. hà◊§ÉÁ@¡#∞ Ñ¨ÓiÎQÍ `˘Åyã¨∞ÎOk. <À\’¡ h~°∞áÈã≤H˘x `«∂`«∂
JO@∂ Tã≤"Õã¨∞ÎOk. ÉÁ@# „"Õe`À =∞\˜ìfã¨∞H˘x, ^•xx "≥∞`«ÎQÍ KÕã≤ #∞^Œ∞\˜ÃÑ· ÉÁ@∞ì ÃÑ_»∞`«∞Ok. hà◊√¡ HÍz#
‰õΩO_»‰õΩ J_»∞QÆ∞# JO@∞H˘x L#fl Ñ≤_»HõÅ#∞ |∂_ç^ŒQÍ KÕã≤ <˘ãëxO_® Ñ¨Óã¨∞ÎOk.
5.`«e¡ Ç¨Ï~°∞x ZÖÏ Hõ_»∞Ñ¨ÙxOÑ≤Ok?
["å|∞ – Éˇ[=˚ ∞Ç¨^Õq Ç¨Ï~°∞xH˜ áêÅ∞ Wã¨∞OÎ k. Ñ¨HΔ˜ ^À+Ö HõÅQÆ‰Ωõ O_® LO_»\ÏxH˜ `«y# *Ï„QÆ`ÅÎ« ∞ fã¨∞‰õΩO@∞Ok.
‰õΩ=∂~°∞_çH˜ H˘OK≥O "≥#fl ÃÑ_»∞`«∞Ok. |∞QÆæ ye¡, a_»¤ U_»∞ã¨∂Î <À~°∞ `≥iz#Ñ¨C_»∞ ^Œ=_» „Ñ¨Hõ¯# "ÕÅ∞ ÃÑ\˜ì LQÆ∞æ
áÈã¨∞ÎOk.
ãÖ^Œ~°ƒùã¨Ç≤Ï`« "åHÍºÅ∞
1. `å<≥O`« "≥~°∞QÆ#<À `«e¡ QÆeæ##∞
HõqÑïK«Ü«∞O :– D "åHõºO t=Hõ=ÙÅÖ’ XHõ_»∞QÍ „Ñ¨ã≤^Œ∞ú_≥·# áêÅ∞¯iH˜ ™È=∞<å^èŒ∞_»∞ ~°zOz# |ã¨=Ñ¨Ù~å}OÖ’x
Éˇ[˚=∞Ç¨^Õq Hõ~î° #∞O_ç „QÆÇ≤ÏO|_ç# =∂`«$Ç¨Ï$^ŒÜ«∞O áê~îåºOâ◊OÖ’xk.
ãÖ^Œ~°ƒùO :– t=Ù_»∞ `«e¡ÖËx ‰õΩ=∂~°∞_»∞ HÍ=Ù# HõëêìÅ∞ Ñ¨_»∞`«∞<åfl_»x, `«e¡ LO>Ë ZO`À QÍ~å|OQÍ ÃÑOKÕ^Œx
Éˇ[˚=∂Ç¨^Õ=Ù ÉèÏqã¨∞Î#fl ãÖ^Œ~°ƒùOÖ’xk D "åHõºO.
q=~°} :– t=Ù_»∞ `«e¡ ÖËHõáÈ`Õ<Õ WO`«"å_»Ü«∂º_»∞. WOHõ `«e¡ LO_ç LO>Ë WOÔHO`« ÃÑiˆQ"å_À Jx Éˇ[˚=∞Ç¨^Õq
ÉèÏqã¨∞ÎOk P"≥∞ =∂`«$„¿Ñ=∞‰õΩ D "åHõºO =∞K«∞Û`«∞#Hõ.
2. W@∞¡ éÖËHõ ÃÑ#∞K«∞ `«~°∞}˜Ü«∞ HÍ^≥@∞¡ `«e¡`å#∞?
HõqÑïK«Ü∞« O :– t=Hõ=ÙÅÖ’ XHõ_∞» QÍ „Ñ¨ã^≤ ∞Œ _ú #·≥ áêÅ∞¯iH˜ ™È=∞=∞<å^è∞Œ _»∞ ~°zOz# |ã¨=Ñ¨Ù~å}OÖ’x Éˇ[=˚ ∞Ç¨^Õq
Hõ^äŒ #∞O_ç „QÆÇ≤ÏOK«|_ç# =∂`«$Ç¨Ï$^ŒÜ«∞O áê~îåºOâ◊OÖ’xk D "åHõºO.
151 =∂`«$Ç¨Ï$^ŒÜ«∞O
ãÖ^Œ~°ƒùO :– Éˇ[˚=∞Ç¨^Õq `«e¡ÖËx a_»¤QÍ `å#∞ Zxfl ÉÏ^èŒÅ∞ Ñ¨_çO^À `≥Å∞ã¨∞HÍ|\˜ì, `«e¡ÖËx Ñ¨~°"Õ∞â◊fi~°∞x ÉÏ^èŒefl
QÆ∞iOz PÖ’zã¨∞Î#flk. `å<Õ `«e¡ J~Ú Ñ¨~°"Õ∞â◊fi~°∞x Hõ+¨ìã¨∞MÏÅ∞ K«∂™êÎ##∞H˘O@∞#fl ãÖ^Œ~°ƒùOÖ’xk D "åHõºO.
q=~°} :– `«e¡ÖËx Ñ≤Å¡Å‰õΩ ÉèË^ŒÉèÏ=O, Ö’@∞ÖË‰õΩO_® ÃÑOKÕ „ã‘Î `å<Õ `«e¡ J=Ù`«∞O^Œx Éˇ[˚=∞Ç¨^Õq ÉèÏqOzOk.
ÃÑOz# „ã‘Î ‰õÄ_® a_»¤_çH˜ `«e¡ J=Ù`«∞O^Œx P"≥∂ Jaè„áêÜ«∞O.
2. `«e¡ ÖËHõkÜ≥∞@∞¡ ^•#∞^Œ~ÚOK≥?
Hõq ÑïK«Ü«∞O : D "åHõºO t=Hõ=ÙÅÖ’ XHõ_»∞QÍ „Ñ¨ã≤^Œ∞ú_≥·# áêÅ∞¯iH˜ ™È=∞<å^äŒ∞_»∞ ~°zOz#
|ã¨=Ñ¨Ù~å}OÖ’x Éˇ[˚ =∞Ç¨^Õq Hõ^äŒ #∞O_ç „QÆÇ≤ÏOK«|_çOk.
Hõ^ä•ÉèÏQÆ=Ú: Éˇ[˚=∞Ç¨^Õq Hõ^äŒ #∞O_ç.
ãÖ^Œ~°ƒù=Ú : =ÚQÆúÜ≥ÿ∞# Éˇ[˚=∞Ç¨^Õq `«#‰õΩ `≥eã≤# Ö’HÍ#∞Éèí==ÚKÕ t=Ù#‰õΩ ‰õÄ_» `«e¡ Ü«ÚO_»=Öˇ#x
ÉèÏqOz#k.
qâı+=¨ Ú : Ñ¨Ù@∞ìHõ ÖËx (JÉè=í Ù_»∞) t=Ù#‰õΩ `«e¡ Ü«ÚO_»∞#x ÉèÏqOK«∞>Ë Éˇ[=˚ ∞Ç¨^Õq H˜ QÆÅ J=∂Ü«∞Hõ`fi« =Ú.
3. `«e¡Ü«Ú#fl q+Ö|∞ñ „^•=<ÕeK«∞Û?
Hõq ÑïK«Ü«∞O : D "åHõºO t=Hõ=ÙÅÖ’ XHõ_»∞QÍ „Ñ¨ã≤^Œ∞ú_≥·# áêÅ∞¯iH˜ ™È=∞<å^äŒ∞_»∞ ~°zOz#
|ã¨=Ñ¨Ù~å}OÖ’x Éˇ[˚ =∞Ç¨^Õq Hõ^äŒ #∞O_ç „QÆÇ≤ÏOK«|_çOk.
ãÖ^Œ~°ƒù=Ú : Éˇ[˚ =∞Ç¨^Õq t=ÙxH˜ `«e¡ÖË^Œx, `«#<Õ t=ÙxH˜ `«e¡QÍ ÉèÏqOK«∞‰õΩ#fl ãÖ^Œ~°ƒùOÖ’#k.
ÉèÏ=O : ã¨=Ú„^Œ =∞^äŒ#=Ú "Õà◊ |Ü«∞Å∞ ^Õi# q+¨=Ú Ö’Hõ=ÚÅ#∞ <åâ◊=Ú KÕÜ«∞Hõ Ü«ÚO_»∞@ÔH· ^•xx
t=Ù_»∞ „`åy#@∞Å Ñ¨Ù~å} Hõ^äŒ#=Ú . `«e¡ Ü«Ú#flKÀ t=Ùx q+¨=Ú „`åQÆhÜ«∞^Œx Éˇ[˚=∞Ç¨^Õq ÉèÏ=#.
qâı+¨=Ú : q+¨„Ñ¨ÉèÏ==Ú r=HÀ\˜ÃÑ·#<Õ HÍx qâ◊fiã¨fi~°∂Ñ¨Ù_≥·# t=ÙxÃÑ· LO_»^Œx `≥eÜ«∞Hõ áÈ=Ù@ÜÕ∞
Éˇ[˚=∞Ç¨^Õq =ÚQÆú`«fi=Ú.
4. W@¡éÖËHõ ÃÑ#∞K«∞ `«~°∞}˜Ü«∞HÍ ^≥@∞¡ ^Œe¡ ^•— ##K«∞
Hõq ÑïK«Ü«∞O : áêÅ∞¯iH˜ ™È=∞# t=Hõ=ÙÖ’¡ XHõ_»∞. PÜ«∞# ^ÕtHõq`«Ö’ ~°K«#Å∞ KÕâß_»∞. „Ñ¨ã¨∞Î`« "åHõºO
™È=∞# ~°zOz# kfiÑ¨^ŒHÍ=ºO |ã¨=Ñ¨Ù~å}OÖ’x Éˇ[˚=∞Ç¨^Õq Hõ^äŒ#∞O_ç „QÆÇ≤ÏOK«|_çOk.
ãÖ^Œ~°ƒù=Ú : t=Ùx Ñ¨Ù„`« "å`«ûÅºO`À ÉèÏqOK«∞‰õΩ#fl =∞^èŒ∞~° Éèí‰õΩÎ~åÅ∞ Éˇ[˚ =∞Ç¨^Õq `«e¡ „¿Ñ=∞#∞ QÆ∞iOz
K≥Ñ≤Ê# ãÖ^Œ~°ƒùOÖ’xk.
ãÖ^Œ~°ƒù=Ú : `«e¡ ÖËx t=Ùx Ñ¨Ù„`« "å`«ûÅº=Ú`À U=∞~°∞áê@∞ ÖËHõ ÃÑOz#KÀ `å#∞ t=Ù#‰õΩ `«e¡ÜÕ∞
HÍQÆÅ#x ÉèÏqOz - J"åº*Ï#∞~åQÆ=Ú`À ÃÑOz# ¢ã‘Î `«e¡ JxÑ≤OK«∞H˘#∞#x `«# ÉèÏ=##∞ Éˇ[˚=∞Ç¨^Õq
ã¨=∞i÷OK«∞H˘x#k.
qâı+=¨ Ú : =∂`«$"å`«ûÅº=Ú#∞ K«∂Ñ¨QÅÆ ¢ãÎ‘ ÖˇÅ~¡ ∞° `«e`¡ À ã¨=∂#∞ÖËÜ∞« #fl =∞Ç¨ã¨`º« =Ú#∞ Hõq q=iOz<å_»∞.
II. A. ãÖ^èŒ∞Å∞
„HÕk Ñ¨^•Å‰õΩ ãÖkèx q_»nã≤ ~åÜ«∞O_ç
Náê^ŒHõ=∞Å { JO`«~°OQÆ ´ Náê^ŒHõ=∞ÖÏO`«~°OQÆ - 'ã¨=~°‚ n~°… ãÖkè
`«e¡ { K«K≥Û<˘ ´ `«e¡ ã¨K≥Û<˘ - QÆã¨_»^Œ"å^Õâ◊=Ú
Wxfl { á⁄@¡‰õΩ ´ Wxfl@¡‰õΩ - QÆã¨_»^Œ"å^Õâ◊=Ú
Jaè { JO[#=Ú ´ JÉèíºO[#=Ú - Ü«∞}Ï^Õâ◊=Ú.
P { <åu ´ J<åflu, „uHõãÖkè
ÉÏÅº { LÑ¨Kå~°=ÚÅ∞ ´ ÉÏÖ’ºÑ¨Kå~°=ÚÅ∞ - QÆ∞}ãÖkè
UÅ { WK«∞Û ´ UeK«∞Û - J`«Î fi ãÖkè
P { `«xfi ´ J`«Îxfi - „uHõãÖkè
=∞`ü { [#=Ú ´ =∞[˚#=Ú - [â◊Î fi ãÖkè
xÜ≥∂QÆO|∞"≥Å¡ : xÜ≥∂QÆO|∞Å∞ + ZÅ¡ =L`«Î fiãÖkè
`«e¡Ü«Ú#fl : `«e¡ + L#fl = Ü«∞_®QÆ=∞ ãÖkè
`å<≥O`« : `å#∞ + ZO`« = L`«Î fiãÖkè
„HÕk Ñ¨^•Å#∞ HõeÑ≤ ~åÜ«∞O_ç
1. Ñ¨ã¨∞Ñ¨Ù + PiÛ > Ñ¨ã¨∞áêiÛ
2. =Ú‰õΩ¯ + X`«∞Î<£ > =ÚˆH¯`«∞Î<£
3. „Ñ¨Å¡^Œ∞_»∞ + S > „Ñ¨Å¡^Œ∞_≥·
4. *ÏQÆOQÆ<£ + uQÆ∞K«∞ > KåQÆOQÆ„kQÆ∞K«∞
B. ã¨=∂™êÅ∞
1. Hõ~°HõO~î°∞_»∞ - QÆ~°à◊O (q+Ö) HõO~î°=Ú# HõÅ"å_»∞. ã¨Ñ¨Îg∞ `«`«∞Ê~°∞+¨ ã¨=∂ãÖ
2. ¢`≥·Ö’HõºÑü - =¸_»∞Ö’Hõ=ÚÅ HõkèÑü t=Ù_»∞ – +¨+‘ª `«`«∞Ê~°∞+¨ ã¨=∂ãÖ
3. =ÚHõ¯#∞flÅ∞ - =¸_»∞ ãÖYºÅ∞ QÆÅ Hõ#∞flÅ∞ - kfiQÆ∞ã¨=∂ãÖ
4. Ñ≤_»∞HõqÉèí∂u - Ñ≤_»∞Hõ Ü≥ÚHõ¯ qÉèí∂u - +¨+‘ª `«`«∞Ê~°∞+¨ ã¨=∂ãÖ
153 =∂`«$Ç¨Ï$^ŒÜ«∞O
5. Ñ¨Ù„`«∞x Ü≥ÚHõ¯ <˘ã¨Å∞ > Ñ¨Ù„`«∞x <˘ã¨Å∞ > +¨+‘ª`«`«∞Ê~°∞+¨ ã¨=∂ã¨=Ú
6. =∂`« Ü≥ÚHõ¯ Ç¨Ï$^ŒÜ«∞O > =∂`«$Ç¨Ï$^ŒÜ«∞O > +¨+‘ª`«`«∞Ê~°∞+¨ ã¨=∂ãÖ
=Ùº`«Ê`«Îº~åúÅ∞
Ñ¨Ù„`«∞_»∞ Ñ¨ÙO <å=∞ #~°HõO #∞O_ç ~°H˜ΔOK«∞"å_»∞ ‰õΩ=∂~°∞_»∞
Ñ¨~åºÜ«∞Ñ¨^•Å∞
q+¨=Ú = QÆ~°à◊=Ú, Ç¨ÖÏÇ¨ÏÅ=Ú áê=Ú = Ñ¨#flQÆ=Ú, Éèí∞[QÆ=Ú
Ñ¨Ù„`«∞_»∞ = ‰õΩ=∂~°∞_»∞, `«#Ü«Ú_»∞ <åu = ¢ã‘Î, WO`«, =∞Ç≤Ïà◊
`«e¡ ´ [#x, =∂`« ‰õΩ=∂~°∞_»∞ ´ `«#Ü«Ú_»∞, ã¨∞`«∞_»∞
„Ñ¨Hõ$u – qHõ$u
Ñ¨H˜Δ – Ñ¨H˜¯ h~°=Ú – h~°∞
N – ã≤i
1. Z=iH˜ `«e¡ ÖË‰õΩO_»∞@ qz„`«=Ú? ( )
1. Éèí~°∞æ#‰õΩ 2. Éˇ[˚=∞Ç¨^ÕqH˜ 3. ¢`≥·Ö’HõºÑüH˜ 4. ZÅ¡"åiH˜
2. Z=i`«e¡ K«zÛ#^Œx Éˇ[˚=∞Ç¨^Õq ÉèÏqOz#k? ( )
1.Éˇ[˚=∞Ç¨^Õq 2. ¢`≥·Ö’HõºÑüH˜ 3. Éèí~°∞æ#‰õΩ 4. ZÅ¡"åiH˜
3. ^Œ∞óY q∞\˜ì^ŒHÍ^≥ - ( )
1. Éˇ[˚=∞Ç¨^ÕqH˜ 2.¢`≥·Ö’HõºÑü 3.ZÅ¡"å~°Å∞ 4. áêÅ∞¯iH˜ ™È=∞<å^äŒ∞#‰õΩ
4. `«#Ü«Úx u~°Ü«Ú@‰õΩ Z=~°∞ ÑÖÑ¨~°∞? ( )
1.Éèí~°∞æ_»∞ 2.¢`≥·Ö’HõºÑü 3. ZÅ¡"å~°Å∞ 4. `«e¡
5. JéÖËHõ ÃÑ#∞K«∞ `«~°∞}˜ÜÕ∞ - ( )
1. `«e¡ 2. `«O„_ç 3. ¿ãflÇ≤Ï`«∞_»∞ 4. t=Ù_»∞

6. „`≥·Ö’HõºÑü J#QÍ U=~°∞? ( )
1. q+¨μ‚=Ù 2. „|Ç¨Ï‡ 3. t=Ù_»∞ 4. Z=~°∂HÍ^Œ∞
7. `«e¡ LO>Ë Uk HÍx=fi^Œ∞? ( )
6 1. `«Ñ¨ã≤ 2. ^èŒ#=O`«∞_»∞ 3. ¿Ñ^Œ"å_»∞ 4. ^è•i‡‰õΩ_»∞
F
8. t=Ù_»∞ Uk Ñ¨Óã¨∞‰õΩO\Ï_»∞? ( )
1. QÆO^èŒO 2. Ñ¨hfl~°∞ 3. Ñ¨ã¨∞Ñ¨Ù 4. |∂_ç^Œ
9. Ç¨Ï~°∞_»∞ ^Õxx =GOQÍ ^èŒi™êÎ_»∞. ( )
1. Ñ≤`åO|~°O 2. `ÀÅ∞ 3. =GO 4. P‰õΩÅ∞
10. Éˇ[˚=∞Ç¨^Õq `«#Ü«ÚxH˜ Uq∞ uÑ≤OzOk? ( )
1. g∞QÆ_» 2. ÃÑ~°∞QÆ∞ 3. "≥#fl 4. ÑÖK«^•~°
11. Ç¨Ï~°∞x XO\˜x ^Õx`À #ezOk? ( )
1. ã¨|∞ƒ 2. |∂_ç^Œ 3. =∞\˜ì 4. #Å∞QÆ∞
12. eOQÆ=¸iÎH˜ Uq∞ KÕ~ÚOzOk? ( )
1. #QÆÅ∞ 2. JÉèíºO[#=Ú 3. Ñ¨Ó[ 4. ™êfl#=Ú
ã¨=∂^è•<åÅ∞ : 1 - 1, 2 - 2, 3 - 3, 4 - 4, 5 - 1.
6 - 3, 7 - 1, 8 - 4, 9 - 2, 10 - 3.
11 - 4, 12 - 2,
155 =∂`«$Ç¨Ï$^ŒÜ«∞O
Ñ¨^ŒHõq`å Ñ≤`å=∞Ç¨ï_»∞ `åà◊§áêHõ J#fl=∞Ü«∞º
18 Ç¨Ïi<≥iy#"å_»∞
„H©.â◊. 14,15 â◊`åÉÏÌÅÖ’ ÉèÏ~°`^« âÕ O◊ Ö’ ZO`À=∞Ok "åˆQÜ
æ ∞« HÍ~°∞Å∞ L^Œƒqù OKå~°∞. ~å[™ê÷<Ö£ ’ g∞~åÉÏ~Ú,
Ç≤ÏOnÖ’ ã¨∂~°^•ã¨∞, Xi™êûÖ’ |Å~å=∞^•ã¨∞, J™êûOÖ’ â◊OHõ~^° =Õ Ù_»∞, ÉÏOQÍ¡Ö’ K«O_ô^•ã¨∞, K≥`· #« ∞º_»∞, Hõ~å‚@HõÖ’
Náê^Œ~åÜ«ÚÅ∞, Ñ¨Ù~°O^Œ~°^•ã¨∞, `«q∞à◊<å_»∞Ö’ PàÏfi~°∞Å∞, =∞~åsîÖ’ <å"£∞^Õ"£ , `«∞HÍ~å"£∞ "≥Ú^ŒÖˇ·#"å~°∞ `«=∞
ãÖH©~°Î#Å`À ã¨=∂[OÖ’ ZO`À K≥·`«#ºO fã¨∞‰õΩ=KåÛ~°∞.
`≥Å∞QÆ∞Ö’ `åà◊¡áêHõ J#fl=∂Kå~°∞ºÅ∞ D HÀ=‰õΩ K≥Ok# "åˆQæÜ«∞HÍ~°∞_»∞. D ÉèíHõÎHõ=ÙÅ∞ ã¨=∂[OÖ’ L#fl
‰õΩÖÏ=∞`åÅ#∞, *Ïuq=HõΔ`«#∞, ¿Ñ^Œ ^èŒxHõ `å~°`«=∂ºxfl x~°ã≤OKå~°∞. ÉèíQÆ=O`«∞x KÕˆ~ =∂~åæxfl JO^ŒiH©
LÑ¨^ÕtOKå~°∞. nxH˜ PÅO|#QÍ ã¨∞ÅÉèí"≥∞ÿ# 'ãÖH©~°Î#— „Ñ¨„H˜Ü«∞#∞ "åÇ≤ÏHõQÍ KÕã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. „Ñ¨[ÅO^ŒiH˜
KÕ~°∞=HÍ=_®xH˜ „áêOfÜ«∞ ÉèÏ+¨ÅÖ’ Ü«∂ã¨Å`À, =∂O_»eHÍÅ`À ™êÇ≤Ï`«º ~°K«# KÕâß~°∞.
J#fl=∞Ü«∞º â◊HõãÖ=`«û~°O 1346 („H©.â◊ 1424) „HÀk<å=∞ ãÖ=`«û~°O "≥·âßY=∂ãÖ, qâßY#HõΔ„`«O <å_»∞
[x‡Oz, â◊HõãÖ=`«û~°O 1424 („H©.â◊. 1503) ^Œ∞O^Œ∞aè <å=∞ ãÖ=`«û~°O á¶êÅ∞æ}=∂ãÖ |Ç¨ïà◊ ^•º^Œt<å_»∞
Ñ¨~°=∞ Ñ¨kOKå~°∞.
J#fl=∞Ü«∞º Hõ_»Ñ¨ lÖÏ¡Ö’x `åà◊¡áêHõ „QÍ=∞"åã≤. gi `«O„_ç <å~åÜ«∞}∞_»∞, `«e¡ ÅHõ¯=∂O|. u~°∞Ñü
N"ÕOHõ>Ëâ◊fi~°∞x Éèí‰õΩÎ_≥·# J#fl=∞Ü«∞º 32 "ÕÅ ãÖH©~°Î#Å#∞ ~°zOKå~°∞. J~Ú`Õ WÑ¨Ê\˜ =~°‰õΩ 12000 ãÖH©~°Î#Å∞
=∂„`«"Õ∞ ÅaèOKå~Ú.
J#fl=∞Ü«∞º ãÖH©~#Î° Å∞ `≥Å∞QÆ∞ ÉèÏëê ™êÇ≤Ï`«º ãÖw`« ãÖã¨¯ $`«∞Å‰õΩ ÃÑxflkè =O\˜q. J#fl=∞Ü«∞º ãÖH©~#Î° Å∞
PÜ«∞# HÍÅO <å\˜ Ñ¨^•Å‰õΩ, *ÏfÜ«∂Å‰õΩ, ™ê"≥∞`«Å‰õΩ, q*Ï˝# ã¨~°fiã¨fiO =O\˜q. JK«Û"≥∞ÿ# `≥Å∞QÆ∞ Ñ¨^•Å‰õΩ,
J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ# ÉèÏ=#Å‰õΩ ã¨∞ÅÉèí"≥∞ÿ# LÑ¨=∂<åÅ‰õΩ, JO^Œ"≥∞ÿ# Jaè=ºH˜ÎH˜ J#fl=∞Ü«∞º ÃÑ\˜ìOk ¿Ñ~°∞.
ÉèíH˜Î, =∂#= ãÖ|O^è•Å∞, <≥·uHõ qÅ∞=Å∞, ™ê=∂lHõ ÉÏ^èŒº`«Å∞, x~å_»O|~°`«, ™œjÅºO J#fl=∞Ü«∞º
H©~°Î#ÅÖ’ „ÑüÑ¶ë™êÎ~Ú. JO^Œ∞Hõ<Õ J#fl=∞Ü«∞º#∞ 'Ñ¨^ŒHõq`å Ñ≤`å=∞Ç¨ï_»∞— JO\Ï~°∞. J#fl=∞Ü«∞º q+¨μ‚ÉèíH˜Îx
„Ñ¨â◊Oã≤ã¨∂Î 'Ç¨ÏiH©~°Î<åKå~°∞º_»∞— Jx ‰õÄ_® JO\Ï~°∞.
áê~î° <ÕÑ¨^äŒºO
„Ñ¨[Å‰õΩ J`«ºO`« KÕ~°∞=QÍ LO_Õ áê@ , Ñ¨^ŒO, ˆQÜ«∞O, H©~°Î#, ãÖH©~°Î#Å QÆ∞iOz, "å\˜x ~°zã¨∞Î#fl
"åˆQæÜ«∞HÍ~°∞Å QÆ∞iOz q=iOK«_»O =Å# ™êÇ≤Ï`«º „Ñ¨„H˜Ü«∞ÅÖ’ ãÖH©~°Î# ‰õΩ#fl „áê^è•#ºO `≥Å∞ã¨∞ÎOk. q+¨Ü«∞O
U^≥·<å „Ñ¨[ÅÖ’H˜ áê@ ZO`« <Õ~°∞QÍ ã¨∂\˜QÍ K˘K«∞Û‰õΩáÈ`«∞O^À `≥eÜ«∞Ñ¨~°Û_»O D áê~î°O ÅHõΔ ºO. ˆQÜ«∞O ÖË^•
ãÖH©~°Î# HÍÖÏxfl ^•@∞H˘x ZÖÏ xÅ|_»∞`«∞O^À q^•º~°∞÷Å∞ „QÆÇ≤Ï™êÎ~°∞.
q=iOKÕ =ºH˜Î L^ÕÌâ◊O ã¨`åºxfl K≥Ñ¨Ê_»O =∂„`«"Õ∞HÍ^Œ∞† „Ñ¨tflOz# =ºH˜Îx `«$Ñ≤ÎÑ¨~°K«_»O ‰õÄ_®
=¸Å áê~î°O - 1
U ‰õΩÅAñ_Õq∞ Ü≥∞=fi_≥·#<Õq∞
PHõ_» <åñ`«_≥ Ç¨Ïi <≥é˜ñy#"å_»∞ IIÑ¨Å¡qII
Ñ¨~°y# ã¨`«º ãÖÑ¨#∞flñ_≥·#"å_Õ
Ñ¨~°xO^Œ ¿ãÜ«∞ ^Œ`«Ê~°∞ñ_»∞ QÍx "åñ_»∞
J~°∞^≥·# Éèí∂`« ^ŒÜ«∂xkèÜ«∞QÆ∞ "åñ_Õ
Ñ¨~°∞Å∞ ^•hÜ«∞x ÉèÏqOK«∞ "åñ_»∞ IIU‰õΩII
x~°‡Å∞_≥· Ü«∂`«‡xÜ«∞u QÆÅ∞QÆ∞"åñ_Õ
^èŒ~°‡`«`«Ê~° |∞kúñ ^Œye#"åñ_»∞
Hõ~°‡ =∂~°æ=ÚÅ∞ QÆ_»=x "åñ_Õ
=∞~°‡"≥∞ÿ Ç¨ÏiÉèíH˜Î =∞é=x"åñ_»∞ IIU‰õΩII
[QÆuÃÑ· Ç≤Ï`«=ÚQÍñ [i~ÚOK«∞"åñ_Õ
Ñ¨QÆÖËHõ =∞uÖ’# „|uH˜# "åñ_»∞
`≥y ã¨HõÅ=Ú <å`«‡ñ ^≥eã≤#"åñ_Õ
`«ye "ÕOHõ>Ëâ◊√ ^•ã¨∞ñ_»~Ú# "åñ_»∞ IIUHõII
A. H˘xfl =ÚYº Ñ¨^•Å‰õΩ J~å÷Å∞
‰õΩÅA_»∞ - ‰õΩÅ=ÚÖ’ Ñ¨Ù\˜ì#"å_»∞† Z=fi_»∞ { S# { Uq∞ - Z=Ô~·`Õ<Õq∞† Ñ¨~°y# - XÑ¨C, J#∞ãïOK«∞†
Ñ¨~x° O^Œ - W`«~∞° Å#∞ ^Œ∂+≤OK«∞@† Éè∂í `«^Ü
Œ ∂« xkè - „áê}∞ÅO^Œ∞ „¿Ñ=∞‰õΩ xkè J~Ú#"å_»∞† xÜ«∞u - xÜ«∞=∞=Ú†
`«ye# - JO@∞H˘x#† [QÆu - „Ñ¨ÑÖK«O† Ç≤Ï`«=Ú - `«~°∞"å`« ‰õÄ_» =∞Oz KÕÜ«Ú#k† K«i~ÚOK«∞ - PK«iOK«∞,
#_»∞K«∞
B. ÉèÏ=O
ÉèíQÆ=O`«∞x `≥eã≤# "å_»∞ Z=~°∞? Jx „Ñ¨tflOz#Ñ¨C_»∞ ã≤^Œ∞úÅ∞ `åÑ¨ã¨∞Å∞ =Ú#∞Å∞ =O\˜"å~°∞ ÉèíQÆ=O`«∞x
`≥eã≤# "å~°∞ Jx ã¨=∂^è•#OQÍ ÃÑ^ŒÅÌ ∞ K≥|∞`«∞O\Ï~°∞. J~Ú`Õ J#fl=∞Ü«∞º x[OQÍ ÉèQí =Æ O`«∞x (Ç¨Ïix) Ziy#"å_»∞
Z=~À J`«x QÆ∞}QÆ}ÏÅ∞ ZÖÏ LO\ÏÜ≥∂ D ãÖH©~°Î#Ö’ q=i™êÎ_»∞. ÉèíQÆ=O`«∞x `≥Å∞ã¨∞HÀ=_»O JO>Ë ZHõ¯_À
=Ú‰õΩ¯=¸ã¨∞‰õΩx `«Ñ¨ã¨∞û KÕÜ«∞_»O HÍ^Œ∞. Ju™ê=∂#∞º_»∞ ‰õÄ_® ÉèíQÆ=O`«∞x `≥eã≤# "å_»∞QÍ ZÖÏ =∂~°∞`å_À
"åi ÅHõΔ}ÏÅ∞ U"À qÑ¨ÙbHõi™êÎ~°∞.
=¸Å áê~î°O - 2
Hõ_»Å∞_çÑ≤ h~å_»ñQÍñ ^ŒÅñK«∞"å~°Å‰õΩ
Hõ_»ÖËx=∞#ã¨∞#‰õΩñ QÆ_»=∞ Ü≥ÚHõ¯_çk IIÑ¨Å¡qII
^•Ç¨Ï=∞}ñy# "≥#Hõ `«`«fi"≥∞iñÔQ^Œ##fl
^•Ç¨Ï"Õ∞Å}ñQÆ∞ `å`«`«fi"Õ∞"≥∞~°∞ñQÆ∞
^ÕÇ¨ÏO|∞QÆÅÜ«∞xfl k#=ÚÅ‰õΩñ |^•~°÷
"≥∂Ç¨Ï"Õ∞Å∞_»∞QÆ∞ ^• =Ú^Œ"Õ∞Å HõÅ∞QÆ∞ IIHõ_»II
157 Ç¨Ïi<≥iy#"å_»∞
=ÚO^ŒÔ~iñy# "≥#‰õ "≥Ú^ŒÅ∞ =∞~°K≥^Œ##fl
=ÚO^Œˆ~"≥∞~°∞ñQÆ∞ñ^• "≥Ú^ŒÖËÅ =∞~°K«∞
JO^Œ=ÚQÆñ k~°∞ "ÕOHõ\Ï„nâ◊√=∞#fl#Å
HõO^Œ∞"≥iy#"Õ∞Å∞ HõÅ<≥·# ÖË^Œ∞ IIHõ_»II
A. H˘xfl =ÚYº Ñ¨^•Å‰õΩ J~å÷Å∞
Hõ_»Å∞ - JÅ† L_çÑ≤ - `«yæ#, J}˜y#† h~å_»∞ - ™êfl#=Ú KÕÜ«Ú† Hõ_» - z=~° (`«$Ñ≤Î)† Hõ_»=∞ - z=~°†
"≥∂Ç¨Ï=Ú { UÅ { L_»∞QÆ∞ - Pâ◊Å∞ Uq^èŒOQÍ J}∞QÆ∞`å~Ú† u~°∞"ÕOHõ@ { J„k { Dâ◊√_»∞ - u~°∞"ÕOHõ@
Ñ¨~°fi`« JkèÑü† HõO^Œ∞= - *Ï_», „Ñ¨^Õâ◊O† Zyi# - `≥eã≤#.
B. ™ê~åOâ◊O
=∂#= =∞#ã¨Î`«fiO KåÖÏ z„`«OQÍ LO@∞Ok. ZO`À =ÚYº"≥∞ÿ# q+¨Ü«∂Å#∞ "å~Ú^• "Õ™êÎO. JÅÊ"≥∞ÿ#
q+¨Ü«∂Å#∞ "≥O@<Õ KÕã¨∞ÎO\ÏO. D "å~Ú^• "Õ¿ã `«`«Î fiO Jxfl q+¨Ü«∂ÅÖ’ K«∂Ñ¨Ù`«∞O\ÏO. Uk =ÚO^Œ∞? Uk
"≥#∞Hõ! Jx `≥eã≤<å uiy =ÚYº"≥∞ÿ# "å\˜ÃÑ· JÅã¨`«fiO „Ñ¨^Œi≈™êÎO. D q+¨Ü«∂xfl J#fl=∞Ü«∞º QÆ=∞xOz ZÖÏ
=i‚ã¨∞Î<åfl_À K«∂_»O_ç.
Ñ¨„H˜Ü«∞ - ãÖH©~°Î#
ÉèíH˜Î L^Œº=∞ ™êÇ≤Ï`«º „Ñ¨„H˜Ü«∞ÅÖ’ ãÖH©~°Î#^Õ „Ñ¨^èŒ=∞™ê÷#O. nxˆH Ñ¨^ŒO, H©~°Î#O, w`«O, Hõ$u, ˆQÜ«∞O J<Õ
Ñ¨~åºÜ«∞Ñ¨^•Å∞ L<åfl~Ú.
''ÉèíQÆ=O`«∞x <å=∞O, bÅ, QÆ∞}O "≥Ú^ŒÖˇ·# "åxx aQÆæ~°QÍ áê_»\Ïxfl—— H©~°Î#O JO\Ï~°∞.
''ãÖH©~#Î° ‰õΩ—— ™êÇ≤Ï`åºxfl, ãÖw`åxfl ‰õÄ~°ÛQÆÅ"åxx "åˆQÜ æ ∞« HÍ~°∞_»∞ JO\Ï~°∞. "å‰õΩ¯, Qˆ Ü«∞O ã¨=∞‰õÄ~ˆ Û"å_»∞
"åˆQæÜ«∞HÍ~°∞_»∞ Jx x~°fiK«#O. JO^Œ∞ˆH J`«xx LÉèíÜ«∞HÍ~°∞_»∞ JO\Ï~°∞.
`≥Å∞QÆ∞Ö’ `åºQÆÜ«∞º, ˆHΔ„`«Ü«∞º, ~å=∞^•ã¨∞ "≥Ú^ŒÖˇ·#q ZO`À =∞Ok "åˆQæÜ«∞ HÍ~°∞Å∞ L<åfl~°∞. "å~°O^Œ~°∞
ãÖH©~°Î#Å`À ÉèíH˜Îx, ãÖw`åxfl, ™êÇ≤Ï`åºxfl „Ñ¨[Å‰õΩ JOkOKå~°∞.
ãÖH©~°Î#‰õΩ Ñ¨Å¡q, K«~°}ÏÅ∞ LO\Ï~Ú. XH˘¯Hõ¯™êi J#∞Ñ¨Å¡q ‰õÄ_® LO@∞Ok. Ñ¨Å¡q Ô~O_»∞ áê^•Å
`À#∞, K«~°}O <åÅ∞QÆ∞ áê^•Å `À#∞ LO@∞Ok.
ãÖH©~°Î#ÅÖ’ ™ê^è•~°}OQÍ =¸_»∞ ÖËHõ Ô~O_»∞ K«~°}ÏÅ∞ LO\Ï~Ú. ˆQÜ«∞OÖ’x q+¨Ü«∂xfl |\˜ì XH˘¯Hõ¯™êi
JO`«Hõ<åfl Z‰õΩ¯= K«~°}ÏÅ∞ ‰õÄ_® LO_»=K«∞Û.
ãÖH©~°Î#ÅÖ’ "åˆQæÜ«∞HÍ~°∞Å =Ú„^Œ LO@∞Ok. z=i K«~°}OÖ’ `«=∞ ¿Ñ~°∞#∞ QÍx, ãÖw`åxfl QÍx
"åˆQæÜ«∞HÍ~°∞Å∞ á⁄O^Œ∞Ñ¨~°∞™êÎ~°∞.
`åºQÆÜ«∞º - `åºQÆ~åA Jh, ~å=∞^•ã¨∞ - ~å=∞^•ã¨ Jh, ˆHΔ„`«Ü«∞º - =Ú=fiQÀáêÅ Jh =Ú„^ŒÅ∞
ÃÑ@∞ìH˘<åfl~°∞. J#fl=∞Ü«∞º `«# ãÖH©~°Î#ÅÖ’ "ÕOHõ@, "ÕOHõ>Ëâ◊ J<Õ =Ú„^ŒÅ#∞ ãÖˆH`«OQÍ LOKå~°∞.
J#fl=∞Ü«∞º H©~#Î° Å#∞ J^è•º`«‡Hõ ãÖH©~#Î° Å∞ â◊$OQÍ~° ãÖH©~#Î° Å∞ Jx ~Ô O_»∞ ~°HÍÅ∞QÍ Ñ≤Å∞™êÎ~∞° . J#fl=∞Ü«∞º,
H©~°Î#Ö’ `å#∞ K≥Ñ¨Ê^ŒÅz# =ÚYºÉèÏ"åxfl Ñ¨Å¡qÖ’x Ô~O_»∞ ÑÖ‰õΩÎÅÖ’ =ºHõÎO KÕ™êÎ~°∞. Ñ¨Å¡qÖ’ ã¨∂„`«„áêÜ«∞OQÍ
=ºHõÎ"≥∞ÿ#ÉèÏ"åxfl K«~°}ÏÅÖ’ L^•Ç¨Ï~°}Å`À LÑ¨=∂<åÅ`À q=i™êÎ~°∞.
JÉèÏº™êÅ∞
„Ñ¨â◊flÅ∞ - ["å|∞Å∞
I. S^Õã≤ "åHÍºÖ’¡ ["å|∞Å∞ ~åÜ«∞O_ç
1. J#fl=∞Ü«∞º áê~î°O <ÕÑ¨^äŒºO ~åÜ«∞O_ç?
[:- Ñ¨~°„|Ç¨Ï‡ã¨fi~°∂Ñ¨Ù_»~Ú# PÇ¨Ïix `≥Å∞ã¨∞HÀ=_®xH˜ H˘xfl J~°›`«Å∞O_®Åx ã¨=∂[O ÉèÏqã¨∞ÎOk. HÍx,
x*ÏxH˜ JÖÏO\˜q Uq^èŒOQÍ#∂ J_»¤O‰õΩÅ∞ HÍ=Ù. „Ñ¨[Å‰õΩ J`«ºO`« KÕ~°∞=QÍ LO_Õ ™êÇ≤Ï`«º „Ñ¨„H˜Ü«∞ÅÖ’
ãÖH©~°Î# KåÖÏ „áê^è•#º`«#∞ ãÖ`«iOK«∞H˘#flk =∞# J#fl=∞Ü«∞º ÉèíQÆ=O`«∞x J~°úOKÕã¨∞‰õΩ#fl"åx J~°›`«Å#∞ D
ãÖH©~°Î#Ö’ á⁄O^Œ∞Ñ¨~°∞™êÎ_»∞.
2. ãÖH©~°Î# JO>Ë Uq∞\˜?
[:- `≥Å∞QÆ∞ ™êÇ≤Ï`«ºOÖ’ ãÖH©~°Î# ‰õΩ#fl „áê^è•#ºO KåÖÏ qt+¨ì"≥∞ÿ#k „Ñ¨[Å‰õΩ J`«ºO`« KÕ~°"≥·#k. áê@,
Ñ¨^ŒO, ˆQÜ«∞O, H©~°Î#, w`«O, Hõ$u J<Õq ãÖH©~°Î#‰õΩ Ñ¨~åºÜ«∞Ñ¨^•Å∞. ÉèíQÆ=O`«∞x <å=∞O, bÅ, QÆ∞}O "≥Ú^ŒÖˇ·#
"åxx aQÆæ~°QÍ áê_»\Ïxfl H©~°Î#O JO\Ï~°∞. ãÖH©~°Î#‰õΩ Ñ¨Å¡q, K«~°}ÏÅ∞ LO\Ï~Ú. XH˘¯Hõ¯™êi J#∞ Ñ¨Å¡q ‰õΩ_®
LO@∞Ok.
3. ÉèíQÆ=O`«∞x QÆ∞iÛ `≥eã≤# "å~°∞ Z=~°∞?
[:- ã¨`åºxfl J#∞ãïOK«_»OÖ’ ãÖÑ¨#∞fl_≥· L#fl"å_»∞, Ñ¨~°∞Å#∞ xOkOK«\ÏxH˜ W+¨ìÑ¨_»x"å_»∞, Éèí∂`«^ŒÜ«∞
Hõey#"å_»∞, W`«~°∞ÅÖ’ `«##∞ `å#∞ K«∂K«∞H˘#∞"å_»∞, HõÖÏ¡HõÑ¨@O ÖËx"å_»∞, =∞Oz xÜ«∞=∞=Ú, #_»=_çHõ
Hõey#"å_»∞, ^èŒ~å‡K«~°}=Ú#O^Œ∞ Pã¨H˜Î Hõey#"å_»∞, K≥_»∞ Ñ¨#∞Å#∞ KÕÜ«∞x"å_»∞, xâ◊ÛÜ«∞ |∞kú`À ZÅ¡Ñ¨C_»∂
ÉèQí =Æ O`«∞x ã¨‡iOK«∞"å_»∞, „Ñ¨ÑO¨ K«O Ñ¨@¡ âßOu, „¿Ñ=∞Å`À "≥∂Ç¨ÏOÖËx"å_»∞ P`«‡#∞ `≥eã≤"å_»∞, Ñ¨ÓiÎQÍ ÉèQí =Æ O`«∞x
^•ã¨∞_≥·# "å_»∞ x[OQÍ ÉèíQÆ=O`«∞x QÆ∂iÛ `≥eã≤# "å_»∞ JQÆ∞K«∞<åfl_»∞.
4. ã¨`åº<Õfi+¨} JO>Ë Uq∞\˜?
[:- ÉèíQÆ=O`«∞x `≥eã≤#"å_»∞ Z=~°∞? Jx „Ñ¨tflOz#Ñ¨C_»∞ ã≤^Œ∞ÌÅ∞ `åÑ¨ã¨∞Å∞, =Ú#∞Å∞ =O\˜"å~°∞
ÉèQí =Æ O`«∞x `≥eã≤# "å~°∞ Jx ÃÑ^ŒÅÌ ∞ ã¨=∂^è•#q∞™êÎ~∞° . ÉèQí =Æ O`«∞x `≥Å∞ã¨∞HÀ=_»O JO>Ë ZHõ¯_À =Ú‰õΩ¯=¸ã¨∞H˘x
`«Ñ¨ã¨∞û KÕÜ«∞_»O HÍ^Œ∞. `å#∞#fl ã¨=∂[OÑ¨@¡ „Ñ¨ÑÖK« Ñ¨@¡ „Ñ‘u Hõeæ Ü«ÚO_»_»O JO^ŒiÖ’ ÉèíQÆ=O`«∞x K«∂ã≤
Ñ¨Q#Æ ∞, K≥_∞» =~°#Î #∞ [~ÚOK«_O» ^è~Œ ‡° |∞kú ã¨`û« „=`«=Ú, Éè∂í `«^Ü
Œ ∞« , x~°‡Å `«`fi« O Hõey Ü«ÚO_»∞#∞. D q+¨Ü∂« xfl
`≥eã≤HÀ=_»"Õ∞ ã¨`åº<Õfi+¨} JO\Ï~°∞.
5. ÉèíQÆ=O`«∞x QÆ∞iÛ `≥Å∞‰õΩ#fl"åi ÅHõΔ}ÏÅ∞ Uq?
[:- ÉèQí =Æ O`«∞x QÆ∂iÛ `≥Å∞ã¨∞‰õΩ#fl"å_»∞ ã¨`åºxfl J#∞ãï™êÎ_∞» . Ñ¨~x° O^Œ KÕÜ∞« _»∞. Éè∂í `«^Ü
Œ ∞« Hõey LO\Ï_»∞.
W`«~°∞ÅÖ’ `«##∞ `å#∞ K«∂ã¨∞‰õΩO\Ï_»∞. HõÑ¨@O LO_»^Œ∞. =∞Oz „Ñ¨=~°Î# Hõey Ü«ÚO\Ï_»∞. ^èŒ~°‡|∞kúQÆey K≥_»∞
Ñ¨#∞Å#∞ ^Œ∂~°OQÍ LO\Ï_»∞. ÉèQí =Æ O`«∞x ZÅ¡"àÕ Ö◊ Ï ã¨‡iã¨∂Î LO\Ï_»∞. „Ñ¨ÑO¨ K«âßOux HÀ~°∞‰õΩO\Ï_»∞. =º‰õΩÅÎ ÃÑ#·
=º=ã¨úÃÑ·# Ñ¨QÆ ÃÑOK«∞HÀ_»∞ "≥∂Ç¨xfl q_çz ÉèíQÆ=O`«∞xH˜ ^•ã¨∞_Ò`å_»∞.
II. W~°"≥· "åHÍºÅÖ’ ["å|∞Å∞ ~åÜ«∞O_ç
1. =∂#= =∞#ã¨Î`«fiO ZÖÏ LO@∞Ok?
["å|∞ – =∂#= =∞#ã¨Î`«fiO KåÖÏ z„`«OQÍ LO@∞Ok. ZO`À =ÚYº"≥∞ÿ# q+¨Ü«∂Å#∞ "å~Ú^• "Õ™êÎO. JÅÊ"≥∞ÿ#
q+¨Ü«∂Å#∞ "≥O@<Õ KÕã¨∞ÎO\ÏO. D "å~Ú^•"Õ¿ã `«`«Î fiO Jxfl q+¨Ü«∂ÅÖ’ K«∂Ñ¨Ù`«∞O\ÏO. Uk =ÚO^Œ∞? Uk
"≥#∞Hõ? Jx `≥eã≤<å uiy =ÚYº"≥∞ÿ# "å\˜ÃÑ· JÅã¨`«fiO „Ñ¨^Œi≈™êÎO.
159 Ç¨Ïi<≥iy#"å_»∞
H˘O^Œ~∞° ã¨=Ú„^Œ ™êfl#O KÕ^•Ì=∞x ã¨=Ú„^ŒO ^ŒQ~æÆ ‰° Ωõ "≥àÏ§~°∞. HÍx ã¨=Ú„^•xfl K«∂ã≤ Zxfl JÅÅ∞ ÉèÜ í ∞« OHõ~O° QÍ
=ã¨∞<Î åflÜ≥∂! D JÅÅ∞ `«QÍæHõ ™êfl#O KÕ^•ÌO Jx Z^Œ∞~°∞ K«∂ã¨∞<Î åfl~°∞@. ã¨=Ú„^ŒOÖ’ JÅÅ∞ `«Q_æÆ O» ãÖÉè=í "Õ∞<å?
=∞i "å~°∞ ZÑ¨C_»∞ ™êfl#O KÕ™êÎ~°∞. HÀiHõÅ∞ Jhfl fi# Ñ≤^ŒÑ¨ ÉèíQÆ=O`«∞x QÆ∂iÛ `≥Å∞ã¨∞‰õΩO\Ï~°∞. J#∞‰õΩO\ÏO
HÍx D HÀiHõÅ ^•Ç¨ÏO ZÑ¨Ê\˜H˜ f~°∞`«∞Ok `«`«Î fiO QÆ∞iOz `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<Õ J=HÍâ◊O ZÖÏ U~°Ê_»∞`«∞Ok. D ^ÕÇ¨ÏO
L#flO`«HÍÅO HÀiHõÅ∞, Ö∫H˜Hõ"≥∞ÿ# q+¨Ü«∂ÅÃÑ· "≥∂Ç¨ÏO K«ÖÏ¡~°^Œ∞. WHõ x["≥∞ÿ# ZÖÏ HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok? Hõ#∞Hõ D
^ÕÇ¨xH˜ ^•x HÀiHõÅ QÆ∞iOz HÍHõ, x["≥∞ÿ# P#O^ŒOHÀãÖ =∞x+≤ D ^ÕÇ¨xH˜ ^•x HÀiHõÅ QÆ∞iOz HÍHõ,
x[Ü«∞"≥∞#ÿ P#O^ŒOHÀãÖ =∞x+≤ |u‰õΩO_»Q<Æ Õ „Ñ¨Ü∞« uflOKåe. =∞iH˘O^Œ~∞° =ÚO^Œ∞QÍ D „Ñ¨ÑO¨ K«OÖ’x ã¨∞MÏÅ∞,
ãÖÑ¨^ŒÅ∞ J#∞Éèíq™êÎO, `«~°∞"å`« ÉèíQÆ=O`«∞x ^è•ºx™êÎO JO@∂ LO\Ï~°∞. HÍx JÖÏ ™ê^èŒºÑ¨_»∞`«∞O^•? =ÚO^Œ∞
`≥eã≤H˘<Õk Ñ≤^ŒÑ¨ =∞~°KÕk ‰õÄ_® PK«~°}Ö’ ™ê^èŒºOHÍ^Œ∞. Hõ#∞Hõ ÉèíQÆ=O`«∞x QÆ∞iOz# zO`«#‰õΩ =Ü«∞ã¨∞û HÍx,
ãÖÑ¨^ŒHÍx, ^≥·#Ok# Ñ¨#∞Å∞ HÍx J_»¤O‰õΩÅ∞QÍ ÉèÏqOK«~å^Œx D H©~°Î#Ö’ J#fl=∞Ü«∞º `«`«Î fiÉ’^èŒ KÕã¨∞Î<åfl_»∞.
2. áê~î°º ~°K«~Ú`« QÆ∂iÛ ~åÜ«∞O_ç.
[:- J#fl=∞Ü«∞º â◊HõãÖ=`«û~°O 1346 („H©.â◊ 1424) „HÀk<å=∞ ãÖ=`«û~°O "≥·âßY=∂ãÖ, qâßY#HõΔ„`«O <å_»∞
[x‡Oz, â◊HõãÖ=`«û~°O 1424 („H©.â◊. 1503) ^Œ∞O^Œ∞aè <å=∞ ãÖ=`«û~°O á¶êÅ∞æ}=∂ãÖ |Ç¨ïà◊ ^•º^Œt<å_»∞
Ñ¨~°=∞ Ñ¨kOKå~°∞.
J#fl=∞Ü«∞º Hõ_»Ñ¨ lÖÏ¡Ö’x `åà◊¡áêHõ „QÍ=∞"åã≤. gi `«O„_ç <å~åÜ«∞}∞_»∞, `«e¡ ÅHõ¯=∂O|. u~°∞Ñü
N"ÕOHõ>Ëâ◊fi~°∞x Éèí‰õΩÎ_≥·# J#fl=∞Ü«∞º 32 "ÕÅ ãÖH©~°Î#Å#∞ ~°zOKå~°∞. J~Ú`Õ WÑ¨Ê\˜ =~°‰õΩ 12000 ãÖH©~°Î#Å∞
=∂„`«"Õ∞ ÅaèOKå~Ú.
3. ãÖH©~°Î# ÅHõΔ}O - ã¨=∞#fiÜ«∞O QÆ∂iÛ ~åÜ«∞O_ç.
[:- ÉèíH˜Î L^Œº=∞ ™êÇ≤Ï`«º „Ñ¨„H˜Ü«∞ÅÖ’ ãÖH©~°Î#^Õ „Ñ¨^èŒ=∞™ê÷#O. nxˆH Ñ¨^ŒO, H©~°Î#O, w`«O, Hõ$u, ˆQÜ«∞O J<Õ
Ñ¨~åºÜ«∞Ñ¨^•Å∞ L<åfl~Ú.
''ÉèíQÆ=O`«∞x <å=∞O, bÅ, QÆ∞}O "≥Ú^ŒÖˇ·# "åxx aQÆæ~°QÍ áê_»\Ïxfl—— H©~°Î#O JO\Ï~°∞.
''ãÖH©~#Î° ‰õΩ—— ™êÇ≤Ï`åºxfl, ãÖw`åxfl ‰õÄ~°ÛQÆÅ"åxx "åˆQÜ æ ∞« HÍ~°∞_»∞ JO\Ï~°∞. "å‰õΩ¯, Qˆ Ü«∞O ã¨=∞‰õÄ~ˆ Û"å_»∞
"åˆQæÜ«∞HÍ~°∞_»∞ Jx x~°fiK«#O. JO^Œ∞ˆH J`«xx LÉèíÜ«∞HÍ~°∞_»∞ JO\Ï~°∞.
`≥Å∞QÆ∞Ö’ `åºQÆÜ«∞º, ˆHΔ„`«Ü«∞º, ~å=∞^•ã¨∞ "≥Ú^ŒÖˇ·#q ZO`À =∞Ok "åˆQæÜ«∞ HÍ~°∞Å∞ L<åfl~°∞. "å~°O^Œ~°∞
ãÖH©~°Î#Å`À ÉèíH˜Îx, ãÖw`åxfl, ™êÇ≤Ï`åºxfl „Ñ¨[Å‰õΩ JOkOKå~°∞.
ãÖH©~°Î#‰õΩ Ñ¨Å¡q, K«~°}ÏÅ∞ LO\Ï~Ú. XH˘¯Hõ¯™êi J#∞Ñ¨Å¡q ‰õÄ_® LO@∞Ok. Ñ¨Å¡q Ô~O_»∞ áê^•Å
`À#∞, K«~°}O <åÅ∞QÆ∞ áê^•Å `À#∞ LO@∞Ok.
ãÖH©~°Î#ÅÖ’ ™ê^è•~°}OQÍ =¸_»∞ ÖËHõ Ô~O_»∞ K«~°}ÏÅ∞ LO\Ï~Ú. ˆQÜ«∞OÖ’x q+¨Ü«∂xfl |\˜ì XH˘¯Hõ¯™êi
JO`«Hõ<åfl Z‰õΩ¯= K«~°}ÏÅ∞ ‰õÄ_® LO_»=K«∞Û.
ãÖH©~°Î#ÅÖ’ "åˆQæÜ«∞HÍ~°∞Å =Ú„^Œ LO@∞Ok. z=i K«~°}OÖ’ `«=∞ ¿Ñ~°∞#∞ QÍx, ãÖw`åxfl QÍx
"åˆQæÜ«∞HÍ~°∞Å∞ á⁄O^Œ∞Ñ¨~°∞™êÎ~°∞.
`åºQÆÜ«∞º - `åºQÆ~åA Jh, ~å=∞^•ã¨∞ - ~å=∞^•ã¨ Jh, ˆHΔ„`«Ü«∞º - =Ú=fiQÀáêÅ Jh =Ú„^ŒÅ∞
ÃÑ@∞ìH˘<åfl~°∞. J#fl=∞Ü«∞º `«# ãÖH©~°Î#ÅÖ’ "ÕOHõ@, "ÕOHõ>Ëâ◊ J<Õ =Ú„^ŒÅ#∞ ãÖˆH`«OQÍ LOKå~°∞.
III. ãÖ^Œ~°ƒùã¨Ç≤Ï`« "åHÍºÅ∞
U‰õΩÅA_Õq∞ Ü≥∞=fi_≥·#<Õq∞ PHõ_» <å`«_ç Ç¨Ïi <≥é˜y#"å_»∞.
Hõq ÑïK«Ü«∞O : D "åHõºO J#fl=∞Ü«∞º H©~°Î#Å #∞O_ç „QÆÇ≤ÏOK«|_ç# Ç¨Ïi<≥iy#"å_»∞ J<Õ áê~îåºOâ◊OÖ’xk.
ãÖ^Œ~°ƒùO : J#fl=∞Ü«∞º ÉèíQÆ=O`«∞x `≥eã≤‰õΩ#fl"åix QÆ∞iOz `≥eÜ«∞*Ëã¨∂Î D Ñ¨Å¡qx `≥eÜ«∞*Ë™ê_»∞.
q=~°} : ™ê^è•~°}OQÍ ã¨=∂[O K«∂¿ãq Ug Ç¨ÏiH˜ Z^ŒQÆ_®xH˜ J_»¤O‰õΩÅ∞ HÍ=Ù. J`«x ‰õΩÅO QÍx, =∞~À
ã≤úuQÍx J~°›`«ÖË HÍ=Ù. ã¨`åºxfl J#∞ãïOK«_»O =O\˜ H˘xfl J~°›`«Å∞ Hõey#"å_Õ ÉèíQÆ=O`«∞x J~°úO KÕã¨∞H˘#fl"å_»∞.
JÉèÏº™êÅ∞
1. ãÖ^èŒ∞Å∞:
U + Hõ_» = ZHõ¯_» > „uHõãÖk
U + "å_»∞ = Z=fi_»∞ > „uHõãÖkè
h~°∞ + P_»∞ = h~å_»∞ > L`«Î $ãÖkè
ãÖÑ¨#∞fl_»∞ + S# = ãÖÑ¨#∞fl_≥·# >
=∞~°‡=Ú + S = =∞~°‡"≥∞ÿ >
"≥OHõ@ + Dâ◊√_»∞ = "ÕOHõ>Ëâ◊fi~°∞_»∞ > QÆ∞} ãÖkè
Ñ¨^Œ + P~°‡=Ú = Ñ¨^•~°ú=Ú > ã¨∞=~°‚n~°… ãÖkè
"ÕOHõ\Ï„k + Dâ◊√_»∞ = "ÕOHõ\Ï„nâ◊√_»∞ > QÆ∞} ãÖkè
2. ã¨=∂™êÅ∞:
Éèí∂`«^ŒÜ«∞ – Éèí∂`«=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ ^ŒÜ«∞ > ã¨Ñ¨Îg∞`«`«∞~°∞+¨ ã¨=∂ã¨=Ú
^èŒ~°‡`«`«Ê~°∞Å∞ – ^èŒ~°‡=∞=Ú #O^Œ∞ `«`«Ê~°∞Å∞ > ã¨Ñ¨Îg∞ `«`«∞Ê~°∞+¨ ã¨=∂ã¨=Ú
Ç¨ÏiÉèíH˜Î – Ç¨ÏiÜ«∞O^Œ∞ ÉèíH˜Î > ã¨Ñ¨Îg∞`«`«∞Ê~°∞+¨ ã¨=∂ã¨=Ú
Ñ¨^•~°ú=Ú – Ñ¨^Œ=Ú Ü≥∞Hõ¯ J~°ú=Ú > +¨+‘ª `«`«∞Ê~°∞+¨ ã¨=∂ã¨=Ú
^ŒÜ«∂xk – ^ŒÜ«∞‰õΩ xkè > +¨+‘ª `«`«∞Ê~°∞+¨ ã¨=∂ã¨=Ú
P`«‡xÜ«∞`« – P`«‡Ü≥ÚHõ¯ xÜ«∞`« > +¨+‘ì`«`«∞Ê~°∞+¨ ã¨=∂ã¨=Ú
Ñ¨~°xO^Œ – Ñ¨~°∞Å Ü≥ÚHõ¯ xO^Œ > +¨+‘ì`«`«∞Ê~°∞+¨ ã¨=∂ã¨=Ú
3. <å<å~åúÅ∞
^•Ç¨Ï=Ú – ^ŒÑ≤ÊHõ, xÑ¨C=Ú, HÀiHõ
Ç¨Ïi – q+¨μ‚=Ù QÆ∞é]=Ú, HÀu, HõÑ¨Ê
4. Ñ¨~åºÜ«∞Ñ¨^•Å∞
ã¨=Ú„^ŒO – JO|∞kè, Ñ¨Ü≥∂kè, ™êQÆ~°O
Ç¨Ïi – q+¨μ‚=Ù, ~°=∂Ñü, ~°=∂HÍO`«∞_»∞
=Ú^Œ=Ú – ãÖ`À+¨=Ú, P#O^Œ=Ú
5. „Ñ¨Hõ$u – qHõ$`«∞Å∞
^èŒ~°‡=Ú – ^Œ=∞‡=Ú ÉèíH˜Î – |uÎ
^•Ç¨ÏO – ^ŒÑ≤ÊHõ q^•º – q^≥Ì, qkÌÜ«∞
|∞kú – |∞kÌ h~°=Ú – h~°∞
161 Ç¨Ïi<≥iy#"å_»∞
1. ÉèíQÆ=O`«∞x QÆ∂iÛ `≥eã≤# "åÔ~=~°∞? ( )
1. ã≤^Œ∞úÅ∞ 2. Hõ=ÙÅ∞, 3. Éèí‰õΩÎÅ∞ 4. QÍÜ«∞‰õΩÅ∞
2. ÉèíQÆ=O`«∞x QÆ∂iÛ `≥Å∞ûHÀ=_»O JO>Ë Uq∞\˜ ? ( )
1. áê@Å∞ áê_»_»O HÍ^Œ∞ 2. `«Ñ¨ã¨∞û KÕÜ«∞_»O HÍ^Œ∞
3. <≥·"Õ^ŒºO ÃÑ@ì_»O HÍ^Œ∞ 4. ~°K«#Å∞ KÕÜ«∞_»O HÍ^Œ∞.
3. P^è•ºu‡Hõ"≥∞ÿ# QÆ∞}ÏÅ∞ Uq∞\˜ ( )
1. HÍ"åºÅ∞K«^Œ=_»O 2. ^•#O KÕÜ«∞_»O
3. ãÖw`åxfl qxÑ≤OK«_»O 4. ã¨`åºxfl J#∞ãïOK«_»O
4. Ç¨Ïix `≥Å∞ûH˘#fl "åÔ~=~°∞? ( )
1. `åºQÆO HõÅ"å~°∞ 2. áê@Å∞ áê_Õ"å~°∞
3. x`«ºO ~°K«#Å∞ KÕ¿ã"å~°∞ 4. ^èŒ~°‡#O^Œ∞ W+¨ìO HõÅ"å~°∞
5. Ö∫H˜Hõ"≥∞ÿ# q+¨Ü«∂ÅÃÑ· K«ÖÏ¡~°xk Uk? ( )
1. Pâ◊ 2. ^•#O
3. "≥∂Ç¨ÏO 4. ^Œ∞~åâ◊
ã¨=∂^è•<åÅ∞ :- 1 - 1, 2 - 2, 3 - 4, 4 - 4, 5 - 3.
1. "å~Ú^• "Õ¿ãq Uq∞\˜? ( )
1. ™êfl#O KÕÜ«∞_»O 2. J#flO u#_»O 3. =ÚYº"≥∞ÿ# Ñ¨#∞Å∞ 4. x„^ŒÖË=_»O
2. =∂#= =∞#ã¨Î`«fiO ZÖÏ LO@∞Ok? ( )
1. Q˘Ñ¨ÊQÍ 2. z„`«OQÍ 3. Pâ◊QÍ 4. HÀÑÖQÍ
3. U q+¨Ü«∂Å∞ `˘O^Œ~°QÍ KÕ™êÎO? ( )
1. JÅÊ"≥∞ÿ# 2. Z‰õΩ¯"≥·# 3.ã¨=∂#"≥∞ÿ# 4. |~°∞"≥·#
4. =∞#ã¨∞ûÖ’ Ñ¨Ù>Ëìk Uq∞\˜ ( )
1.ÉÏ^èŒÅ∞ 2. Ñ¨ÙO_»∞¡ 3. #=ÙfiÅ∞ 4. HÀiHõÅ∞
5. HÀiHõÅ‰õΩ LO_»xq Uq∞\˜ ( )
1. Ç¨Ï^Œ∞ÌÅ∞ 2. Pâ◊ 3. x~åâ◊ 4. |∞kèú
ã¨=∂^è•<åÅ∞ : 1 - 3, 2 - 2, 3 - 1, 4 - 4, 5-1.
19 "Õ=∞# ã¨∂‰õΩÎÅ∞
ã¨∂H˜Î JO>Ë =∞Oz=∂@. =∂#= rq`åxfl ã¨∞ãÖÑ¨#flO KÕ¿ãq ã¨∂‰õΩÅÎ ∞. XHõ =ºH˜xÎ Q˘Ñ¨Ê =ºH˜QÎ Í fiÛk^Œ_Ì ®xH˜
Wq ZO`«QÍ<À `À_»Ê_»∞`å~Ú. WÖÏO\˜ ã¨∂‰õΩÎÅ∞ â◊`«HõÑ¨^•ºÖ’¡ Z‰õΩ¯=QÍ HõxÑ≤™êÎ~Ú. |^≥Ì#, =∂~°^Œ "≥OHõÜ«∞º,
U#∞QÆ∞ ÅHõΔ ‡}Hõq "≥Ú^ŒÖˇ·# â◊`«Hõ Hõ=ÙÅ∞ <≥·uHõqÅ∞=efl ÃÑOá⁄OkOKÕ â◊`«HÍÅ∞ ~åâß~°∞. â◊`«HõOÖ’ „Ñü Ñ¨^ŒºO
z=~° =∞‰õΩ@O LO@∞Ok. D =∞‰õΩ@O XHõ Ñ¨^ŒOQÍ QÍx, ã¨QÆO áê^ŒOQÍ QÍx, XHõ áê^ŒOQÍ QÍx, Ô~O_»∞
áê^•Å∞QÍ QÍx LO@∞Ok. "Õ=∞# Ñ¨^•ºÖ’¡ 'qâ◊fi^•aè~å=∞ q#∞~°"Õ=∞— J<Õ UHõáê^Œ=∞‰õΩ@O LOk. â◊`«HõOÖ’
#∂~°∞ Ñ¨^•ºÅ‰õΩ `«‰õΩ¯=HÍ‰õΩO_®, ™ê^è•~°}OQÍ 108 Ñ¨^•ºÅ∞ LO\Ï~Ú. Ñ¨^ŒºÉèÏ"åefl J~°÷O KÕã¨∞H˘x rq`«OÖ’
J#∞ãï¿ãÎ <≥·uHõqÅ∞=Å∞ ÃÑOá⁄O^Œ∞`å~Ú. K«kq# "åi =ºH˜Î`«fiO qHõã≤ã¨∞ÎOk.
"Õ=∞# 17= â◊`åaÌ"å_»∞.DÜ«∞# „Ñ¨*ÏHõq =∂„`«"Õ∞ HÍ^Œ∞. JK«ÅÜ≥∂y, "Õ=∞# QÆ∞~°∞=Ù ÅOaHÍ t=Ü≥∂y.
"Õ=∞# `åuÎ fi‰õΩ_»∞, ã¨`«º"åk, ãÖÑ¶¨∞ãÖã¨¯~°Ç¨ÏaèÖÏ+≤. JO`«HõO>Ë Q˘Ñ¨Ê =∂#=`å"åk. „Ñ¨[Å ÉèÏ+¨Ö’ „Ñ¨[Å
H˘~°‰õΩ ™ê=∂lHõ, <≥·uHõ,"Õ^•O`«ãÖ|O^èŒ"≥∞ÿ# q+¨Ü«∂efl K≥Ñ≤Ê `«~°∞"å`« ãÖã¨¯~°ÎÅ‰õΩ =∂~°æ^Œi≈ JÜ«∂º_»∞. `≥Å∞QÆ∞
Hõq`«#∞ „Ñ¨[Å <åÅ∞HõÅÃÑ· #iÎOÑ¨*Ëã≤# =∞Ç¨#∞ÉèÏ=Ù_»∞. "Õ=∞# ~åã≤# =¸_»∞"ÕÅ ÃÑ·zÅ∞‰õΩ Ñ¨^•ºÖ’¡ P@"≥Å^Œ∞ÖË
Z‰õΩ¯=QÍ L<åfl~Ú. KåÔ~¡ãπ Ñ¶≤eÑπ„É∫<£ „H©.â◊. 1829 Ö’ 693 Ñ¨^•ºefl "≥Ú@ì"≥Ú^Œ\ ˜™êiQÍ =Ú„kOz "Õ=∞#
Ñ¨^•ºefl "≥Å∞QÆ∞Ö’H˜ `≥KåÛ_»∞. "Õ=∞# Ñ¨^•ºÅ∞ ÉèÏ+¨Ö’, ÉèÏ=OÖ’, â‹·eÖ’ JK«Û"≥∞ÿ# `≥Å∞QÆ∞^Œ#O Hõey L<åfl~Ú.
`Õ<Ö≥ ÁeˆH `≥Å∞QÆ∞ Ñ¨^•Å`À, K«H¯õ x ^Œ$ëêìO`åÅ`À Ñ¨^•ºÅ∞ K≥¿ÑÊ <≥Ñ· Ù¨ }ºO DÜ«∞# ™⁄O`«O. ãÖÑ¶∂¨ xfl ãÖã¨¯iOK«_®xH˜
"Õ=∞# `«# Hõq`åfixfl PÜ«Ú^èOŒ QÍ "å_®_»∞.D Hõq K≥ÑÊ≤ # J<ÕH"õ ∞≥ #ÿ JOâßÅ∞ D<å\˜ ã¨=∂*ÏxH˜ ‰õÄ_® Ñ¨xH˜=™êÎ~Ú.
`≥Å∞QÆ∞ "åi Ç¨Ï$^ŒÜ«∂Ö’¡ âßâ◊fi`« ™ê÷<åxfl ãÖáêkOK«∞H˘#fl x["≥∞ÿ# „Ñ¨*Ï Hõq "Õ=∞#.
„Ñ¨„H˜Ü«∂ ÑïK«Ü«∞O
`≥Å∞QÆ∞ ™êÇ≤Ï`«ºOÖ’ â◊`«Hõ „Ñ¨„H˜Ü«∞‰õΩ qã¨Î $`« „Ñ¨Kå~°O L#flk. â◊`«HÍÅÖ’x XHõ¯ Ñ¨^Œº"≥∞ÿ<å HõO~î°ã¨÷O ÖËx
=ºH˜Î `≥Å∞QÆ∞ ã¨=∂[OÖ’ LO_»^Œ∞. (Ñ≤Å¡Å∞, „ã‘ÎÅ∞, Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞, Ü«Ú=‰õΩÅ∞, =$^Œ∞úÅ∞ JO^Œ~°∞ ‰õÄ_®) „Ñü"å~°∞
rq`«OÖ’ U^À XHõ ãÖ^Œ~°ƒùOÖ’ â◊`«HÍÅ∞ K«^Œ∞=Ù`å~°∞.
â◊`«HõOÖ’ 'â◊`«O— JO>Ë ãÖã¨¯ $`«OÖ’ (100) =O^Œ Jx J~°÷O. =O^Œ Ñ¨^•ºÅ∞ ÖË^• JO`«HõO>Ë Z‰õΩ¯=
~°K«#‰õΩ â◊`«HõO J<Õ ¿Ñ~°∞. â◊`«HÍÖ’¡ hu, â◊$OQÍ~°, "≥·~åQÆº, ÉèíH˜Î, Ç¨Ïã¨º, "åº[ã¨∞Îu "≥Ú^ŒÖˇ·# ÉèË^•ÅO\Ï~Ú.
â◊`«Hõ ÅHõΔ}ÏÅ∞
1. ãÖMÏºxÜ«∞=∞O LO@∞Ok. â◊`«HõOÖ’ ãÖYº‰õΩ „áê^è•#ºO LO@∞Ok. 100, 101, 108, 116
Ñ¨^•ºÅ∞O_»=K«∞Û.
hu, xÜ«∞=∂ÖË rq`« qÅ∞=Å∞ HÍ"åe

163 "Õ=∞# ã¨∂‰õΩÎÅ∞
2. =$`«Î xÜ«∞=∞O LO@∞Ok. â◊`«HõO U^≥·<å XˆH =$`«ÎOÖ’ LO_®e. P@ "≥Åk, ã‘ãÖ, L`«ÊÅ=∂Å
"≥ÚII#q. Ñ¨^•ºÅ∞ "Õ~°∞ "Õ~°∞ =$`åÎÖ’¡ LO_»~å^Œ∞.
3. =∞‰õΩ@ xÜ«∞=∞O LO@∞Ok. =∞‰õΩ@O JO>Ë H˜s@O. Ñ¨^•ºÖ’¡ áê^ŒO z=~° UHõÑ¨^Œ =∞‰õΩ@O, Jx áê^Œ
=∞‰õΩ@O, UHõáê^Œ =∞‰õΩ@O, kfiáê^Œ =∞‰õΩ\ÏÅ∞ LO_»=K«∞Û. D =∞‰õΩ@O Ñ¨^•ÖË â◊`H« ÍxH˜ ji¬HQõ Í LO\Ï~Ú.
4. ~°ãÖ - â◊$OQÍ~°O, Hõ~°∞}, ÉèíH˜Î, Ç¨Ïã¨ºO "≥Ú^ŒÖˇ·# ~°™êÅ∞ â◊Hõ`«OÖ’ áÈ+≤OK«|_»`å~Ú.
5. ã¨∞ÅÉèí"≥∞ÿ# â‹·e, ã¨Ç¨Ï[ ã¨∞O^Œ~°OQÍ LO@∞Ok.
6. ÉèÏ"åxH˜ Z‰õΩ¯= „áê^è•#ºO LO@∞Ok.
=¸Å áê~î°O - 1
1.J."≥. Ñ¨ã¨∞Å =<≥fl "Õ~°∞ áêÖËHõ =~°‚=∞ø z`«Îâ◊√kúÖËx t=Ñ¨Ó[ÖËÅ~å?
Ñ¨Ù+¨Ê*Ïu "Õ~°∞ Ñ¨Ó[ XHõ\ ˜ qâ◊fi^•aè~å=∞ q#∞~°"Õ=∞.
^Œ~°≈#O|∞? "Õ~°∞ ^≥·=O|∞ XHõ¯_Õ J~åúÅ∞
qâ◊fi^•aè~å=∞ q#∞~°"Õ=∞ qâ◊fi^Œ ´ ã¨$+≤ìH˜ HÍ~°}"≥∞ÿ#
Jaè~å=∞ ´ Ñ¨~°=∂`«‡
2.J."≥. K≥Ñ¨CÖ’x ~å~Ú K≥qÖ’x *’sQÆ =<≥fl ´ ~°OQÆ∞
HõO\˜Ö’x #Å∞ã¨∞ HÍe=ÚÅ∞¡ ^Œ~°≈#O ´ âß¢ã¨ÎO
WO\˜Ö’x áÈ~°∞ WOuO`« HÍ^ŒÜ«∂ #Å∞ã¨∞ ´ ˆ~}∞=Ù
áÈ~°∞ ´ [QÆ_»O
qâ◊fi^•aè~å=∞ q#∞~°"Õ=∞
"≥ÅÜ«∞ ´ „Ñ¨ã≤kúQÍOz#
3.J."≥. ‰õΩÅ=ÚÖ’<˘HõO_»∞ QÆ∞}=O`«∞_»∞O_≥<å
=#O ´ J_»q
‰õΩÅ=Ú "≥ÅÜ«Ú"åx QÆ∞}=Ú KÕ`«
=∞ÅÜ«∞[O ´ QÆO^èŒÑ¨ÙK≥@∞ì
"≥ÅÜ«∞=#=ÚÖ’# =∞ÅÜ«∞[O|∞Ü«Ú#fl@∞¡ â◊√kú ´ â◊√„ÉèíO
qâ◊fi^•aè~å=∞ q#∞~°"Õ=∞
ÉèÏO_»O ´ ‰õΩO_»
4.J."≥. P`«‡â◊√kúÖËx PKå~°=∞kÜÕ∞Å? z`«ÎO ´ =∞#ã¨∞
ÉèÏO_»â◊√kúÖËx áêHõ"Õ∞Å?
19.7 =¸Åáê~î°O - 2
5 J."≥. Hõã¨∞ÎiÜ«∞@ K«∂_» HÍOu#Å¡QÆ#∞O_»∞ 6 J."≥. Q˘_»∞¤\Ï=Ù a`«∞Hõ ‰õΩO_» ÔQ·H˘xáÈ=
Ñï=∞oOK«∞ ^•x Ñï=∞à◊=Ú Ñ¨à◊§#∂_» ^Œ#∞fl áêÅh^Œ∞
QÆ∞~°∞=ÙÖˇ·# "åi QÆ∞~°∞`«∞ DÖÏQÆ∞~å Ö’aè"åx #_»∞QÆ ÖÏÉèíO|∞ ÖË^ŒÜ«∂
qâ◊fi^•aè~å=∞ q#∞~°"Õ=∞ qâ◊fi^•aè~å=∞ q#∞~°"Õ=∞

7 J."≥. JÅ∞Ê_≥Ñ¨Ù_»∞ñ|Å∞¯<å_»O|~°=ÚQÍ#∞ 8 J."≥. "Õ~°∞ Ñ¨Ù~°∞QÆ∞ KÕi =$HõΔO|∞ñ*ˇ~°K«∞#∞
ã¨[˚#∞O_»∞ Ñ¨Å∞‰õΩ K«Å¡QÍ#∞ p_»Ñ¨Ù~°∞QÆ∞ KÕi K≥@∞ìñ*ˇ~°K«∞
HõOK«∞ „"≥∂QÆ∞#@∞¡ Hõ#HõO|∞ „"≥∂QÆ∞<å? ‰õΩuû`«∞O_»∞ KÕi QÆ∞}=O`«∞ñ*ˇ~°K«∞~å
qâ◊fi^•aè~å=∞ q#∞~°"Õ=∞. qâ◊fi^•aè~å=∞ q#∞~°"Õ=∞
J~åúÅ∞
JÅ∞Ê_»∞ ´ =¸~°∞ö_»∞
Ñï=∞à◊O : "åã¨#
P_»O|~°O ´ ^Œ~°ÊO, _»O|O.
Ñï=∞oOK«∞ : "åºÑ≤OK«∞
Hõ#HõO ´ |OQÍ~°O
D^Œ∞ : W=fi^Œ∞
K≥~°K«∞ ´ áê_»∞KÕÜ«Ú
Ö’aè : Ñ≤ã≤<åi
‰õΩuû`«∞O_»∞ ´ =¸~°∞ö_»∞
=¸Åáê~î°O - 3
9.J."≥. J#∞=Ù QÍx KÀ@ Jkè‰õΩÅ=∞#~å^Œ∞ 11.J."≥. QÆOQÆ áê~°∞K«∞O_»∞ Hõ^ŒÅx QÆu`À_»
H˘OK≥=ÚO_»∞ >ˇÅ¡ H˘^Œ=QÍ^Œ∞ =ÚiH˜ áê~°∞K«∞O_»∞ „"≥∂`«`À_»
^•`« Ü≥∂iÛ#@∞¡ Ü«∞^èŒ=Ú_À~°fiQÆÖË_»∞
H˘O_» J^ŒÌ=∞O^Œ∞ H˘OK≥"≥∞ÿ Ü«ÚO_»^•
12 J."≥. "≥o§=K«∞Û<å_»∞ =∞o§ áÈÜ≥∞_»∞<å_»∞
qâ◊fi^•aè~å=∞ q#∞~°"Õ=∞ ? "≥O@~å^Œ∞ ^èŒ#=Ú H˘OK«É’_»∞
10J."≥. hà◊§Ö’x KÕÑ¨ <≥i=∂Oã¨=∂â◊‰õΩ `å#^Õ_»É’<˘ ^èŒ#ÉË_»áÈ=Ù<À
QÍÅ=∞O^Œ∞ zH˜¯ ‰õÄe#@∞¡ qâ◊fi^•aè~å=∞ q#∞~°"Õ=∞
Pâ◊Ñ¨Ù\˜ì =∞#∞A_®su K≥_çáÈ=Ù
qâ◊fi^•aè~å=∞ q#∞~°"Õ=∞
J~åúÅ∞
J#∞=Ù ´ J#∞‰õÄÅO, J=HÍâ◊O H˘^Œ= ´ H˘~°`«, Ö’@∞
H˘OK≥O ´ z#fl, `«‰õΩ¯= Zi ´ "å#áê=Ú
‰õÄe ´ #tOz QÍÅO ´ KÕÑ¨Å∞ Ñ¨@∞ì ™ê^èŒ#O
QÆu ´ q^èŒO ^•`« ´ ^•#O KÕÜ«Ú"å_»∞, Q˘ÖˇÊ"å_»∞
J^èŒ=Ú_»∞ ´ hK«∞_»∞ F~°∞Û ´ ã¨Ç≤ÏOK«∞, HõΔq∞OK«∞
U_»∞ ´ ZHõ¯_» H˘OK«É’_»∞ ´ fã¨∞‰õΩáÈ_»∞
`å`«Ê~åºÅ∞ - H©ÅHõÉèÏ=#Å∞
XHõ\’ Ñ¨^ŒºO :
F "Õ=∞<å! q#∞. Ñ¨â◊√=ÙÅ ~°OQÆ∞Å∞ "Õˆ~fi~°∞QÍ L<åfl, "å\˜ áêÅ∞ =∂„`«O XˆH ~°OQÆ∞Ö’ `≥Å¡QÍ LO\Ï~Ú.
165 "Õ=∞# ã¨∂‰õΩÎÅ∞
Ñ¨Ù+¨Ê*Ï`«∞Å∞ "Õˆ~fi~°∞QÍ L<åfl Ñ¨ÓÅ∞ =∂„`«O XHõ>Ë. JÖÏˆQ ^Œ~°≈#=ÚÅ∞ "ÕÔ~·<å ^≥·=O =∂„`«O XHõ¯_Õ.
(^Œ~°≈#=ÚÅ∞ - 1 - <åºÜ«∞O, 2 "≥·âı+≤HõO 3. "Õ^•O`«O , 4. g∞=∂Oã¨, 5. ™êOYºO 6. Ü≥∂QÆO)
Ô~O_À Ñ¨^ŒºO :
F "Õ=∞<å ! q#∞. K≥Ñ¨CÖ’ LO_Õ ~å~Ú, K≥qÖ’ =∂„~À‡ˆQ *’sQÆ, HõO\˜Ö’x #Å∞ã¨∞, HÍeH˜ QÆ∞K«∞Û‰õΩ#fl
=ÚÅ∞¡, WO\˜Ö’x áÈ~°∞ Wq HõeyOKÕ ÉÏ^èŒ WO`« Jx K≥Ñ¨Ê_®xH˜ ™ê^èŒºO HÍ^Œ∞.
=¸_À Ñ¨^ºŒ O : F "Õ=∞<å! q#∞. ‰õΩÅOÖ’ XHõ¯ QÆ∞}=O`«∞_»∞<åfl J`«x QÆ∞}OKÕ P ‰õΩÅO „Ñ¨ãk≤ Qú ÍOK«∞`«∞Ok.
Jk U q^èŒOQÍ JO>Ë ÉÏQÍ qã¨ÎiOz# J_»qÖ’ QÆO^èŒÑ¨ÙK≥@∞ì LO>Ë ^•x =Å¡ P J_»q „Ñ¨ã≤kúQÍOK«∞`«∞Ok.
<åÖ’æ Ñ¨^ŒºO : F "Õ=∞<å! q#∞. ã¨fiK«Ûù"≥∞ÿ# P`«‡ ÖËx PKå~°O ZO^Œ∞‰õΩ? â◊√„Éèí"≥∞ÿ# ‰õΩO_»ÖËx =O@
ZO^Œ∞‰õΩ? ã¨fiK«Ûù"≥∞ÿ# =∞#ã¨∞ ÖËx t= Ñ¨Ó[ ZO^Œ∞‰õΩ?
S^À Ñ¨^ºŒ O : F "Õ=∞<å! q#∞. Hõã∂¨ iÎ HÍOu #Å¡QÍ L#flÑ¨Ê\˜H,© ^•x ã¨∞"åã¨# =∂„`«O JO`«\Ï "åºÑ≤ã∞¨ OÎ k.
QÆ∞~°∞=ÙÖˇ·# "åi QÆ∞~°∞Î ‰õÄ_® W^Õ q^èŒOQÍ LO@∞Ok.
P~À Ñ¨^ŒºO : F "Õ=∞<å! q#∞. ‰õΩO_»#∞ fã¨∞H˘x áêÅ#∞ Ñ≤`«Hõ_®xH˜ „Ñ¨Ü«∞`«flO KÕ¿ãÎ, Q˘_»∞¤\Ï=Ù áêÅx=fiHõ
áÈQÍ Ñ¨à◊√§~åÅQ˘_»∞`«∞Ok. Ö’aè"å}˜‚ J_çy`Õ ZÖÏO\˜ „Ñ¨Ü≥∂[#O LO_»^Œ∞.
U_À Ñ¨^ŒºO : F "Õ=∞<å! q#∞. =¸~°∞ö_»∞ ZÑ¨C_»∞ QÆ~°fiO`À =∂\Ï¡_»∞`å_»∞. ã¨[˚#∞_»∞ =∂„`«O K«Å¡QÍ
=∂\Ï¡_»∞`å_»∞. HõOK«∞ „"≥∂y# q^èŒOQÍ |OQÍ~°O „"≥∂QÆ^Œ∞ Hõ^•!
Zxq∞^À Ñ¨^ŒºO : F "Õ=∞<å! q#∞=Ú. "Õ~°∞ Ñ¨Ù~°∞QÆ∞ =$HΔÍxfl <åâ◊#O KÕã¨∞ÎOk. p_»Ñ¨Ù~°∞QÆ∞ K≥@∞ì#∞ <åâ◊#O
KÕã¨∞ÎOk. J^Õ q^èŒOQÍ =¸~°∞ö_»∞ QÆ∞}=O`«∞x K≥_»Q˘_»∞`å_»∞.
`˘q∞‡^À Ñ¨^ŒºO : F "Õ=∞<å! q#∞. J#∞‰õÄÅOQÍx KÀ@ Q˘Ñ¨Ê "åà◊§=∞x Ñ¨Å∞Hõ~å^Œ∞. J@∞=O\˜ KÀ@
Xky LO_»_»O =Å¡ ZÖÏO\˜ Ö’@∞ ~å^Œ∞. J^Õ q^èŒOQÍ JO>Ë J^ŒÌOÖ’ H˘O_» z#flQÍ Hõ#|_»@O ÖË^•?
Ñ¨^À Ñ¨^ŒºO : F "Õ=∞<å! q#∞. h\˜Ö’x KÕÑ¨ Z~°=∂OãÖÃÑ· Pâ◊KÕ QÍÖÏxH˜ zH˜¯ =∞~°}Õz# q^èŒOQÍ Pâ◊
=Å¡ =∞x+≤ <åâ◊#"≥∞ÿáÈ`å_»∞.
Ñ¨^ŒH˘O_À Ñ¨^ŒºO : F "Õ=∞<å! q#∞. ã¨fiK«Ûù"≥∞ÿ# h~°∞ QÆÅ QÆOQÍ#k <≥=∞‡kQÍ „Ñ¨=Ç≤Ïã¨∞ÎOk. =ÚiH˜h~°∞
ÃÑ^ŒÌQÍ â◊|ÌO KÕã¨∂Î „Ñ¨=Ç≤Ïã¨∞ÎOk. ^•`« ã¨Ç≤ÏOz# q^èŒOQÍ hK«∞_»∞ ã¨Ç≤ÏOK«ÖË_»∞.
Ñ¨<≥flO_À Ñ¨^ŒºO : F "Õ=∞<å! q#∞. Éèí∂q∞ÃÑ·H˜ =KÕÛ<å_»∞ ^èŒ#O "≥O@~å^Œ∞. =∞m§ áÈÜÕ∞<å_»∞ ^èŒ#O
fã¨∞‰õΩáÈ_»∞. ^èŒ#O ZHõ¯_» áÈ`«∞O^À, `å<Õg∞ fã¨∞H˘x áÈ`å_À Uq∞ `≥eÜ«∞^Œ∞.
JÉèÏº™êÅ∞
„Ñ¨â◊flÅ∞ - ["å|∞Å∞
A.HÕk„Ñ¨â◊flÅ‰õΩ S^Õã≤ "åHÍºÅ‰õΩ q∞OK«x ã¨=∂^è•<åÅ∞ ~åÜ«∞O_ç.
1. WO\˜Ö’x áÈ~°∞ Z@∞=O\˜k?
["å|∞:- K≥Ñ¨CÖ’ LO_Õ ~å~Ú, K≥qÖ’ â◊|^ŒÌOKÕ¿ã *’sQÆ, HõO\˜Ö’ Ñ¨_ç# #Å∞ã¨∞, HÍeH˜ QÆ∞K«∞Û‰õΩ#fl
=ÚÅ∞¡, WO\˜Ö’ QÆÅ áÈ~°∞ WO`å Jx K≥Ñ¨C@‰õΩ ™ê^èŒºO HÍ^Œx "Õ=∞# K≥ÃÑÊ#∞.

2. z`«Îâ◊√kúÖËx t=Ñ¨Ó[ Z@∞=O\˜k?
["å|∞:- ã¨fiK«Ûù"≥∞ÿ# P`«‡ÖË‰õΩO_» PK«iOK«∞ PKå~°O ZO^Œ∞Å‰õΩ? â◊√„Éèí"≥∞ÿ# ‰õΩO_»ÖËx =O@ ZO^Œ∞‰õΩ?
x~°‡Å"≥∞ÿ# =∞#ã¨∞ûÖËx t=Ñ¨Ó[Å∞ KÕÜ«Ú@ ZO^Œ∞‰õΩ? Jx "Õ=∞# JO\Ï_»∞.
3. ‰õΩÅO Z=iKÕ`« „Ñ¨ã≤kú QÍOK«∞`«∞Ok?
["å|∞:- ÉÏQÍ qã¨ÎiOz# J_»qÖ’ QÆO^èŒÑ¨Ù K≥@∞ì LO>Ë P J_»q Z@∞¡ „Ñ¨ã≤kú QÍOK«∞`«∞O^À J>Ë¡ ‰õΩÅOÖ’
XHõ QÆ∞}=O`«∞_»∞ LO>Ë J`«x QÆ∞}O KÕ`« P ‰õΩÅO „Ñ¨ã≤kú K≥O^Œ∞`«∞O^Œx Hõq JO\Ï_»∞.
4. x[QÆ∞~°∞=ÙÅ#∞ Hõq ^Õx`À áÈÖÏÛ_»∞?
["å|∞:- Hõã¨∂Îi HÍOu K«∂K«∞@‰õΩ #Å¡QÍ LO_»∞#∞ HÍx ^•x ã¨∞"åã¨# Z@∞¡ JO`«@ Ñï=∞oOK«∞<À J>Ë¡
x[QÆ∞~°∞=ÙÅ∞ ™ê=∂#º=ÚQÍ (ÃÑ·H˜) HõxÑ≤Oz# "åi *Ï˝#O JO`«@ "åºÑ≤ã¨∞ÎO^Œx "Õ=∞# K≥|∞`å_»∞.
5. P_»O|~°OQÍ ÑëˆHk Z=~°∞?
["å|∞:- HõOK«∞ QÆ\ ˜ìQÍ „"≥∂y#@∞¡, =¸~°∞ö_»∞ ZÑ¨C_»∞ QÆ~°fiOQÍ =∂\Ï¡_»∞#x,
â◊|ÌO KÕÜ«∞x |OQÍ~°OÖ’ ã¨[˚#∞_»∞ QÆ~°fi=Ú ÖË‰õΩO_® "≥∞Å¡QÍ =∂\Ï¡_»∞#x "Õ=∞# K≥|∞`å_»∞.
B. HÕk „Ñ¨â◊flÅ‰õΩ W~°"≥· ÜÕ∞ã≤ "åHÍºÅ‰õΩ q∞OK«x ã¨=∂^è•<åÅ∞ ~åÜ«∞O_ç.
1. ‰õΩÅO „Ñ¨ã≤kúQÍOK«∞ q^èŒO K≥Ñ¨ÊO_ç?
["å|∞:- J<ÕHõ ‰õΩÖÏÅ∞ J<ÕHõ =∞`åÅ∞ L<åfl ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ XHõ¯_Õ Jx K≥áêÊ_»∞. qq^èŒ =∞`åÅ "å~°∞ `«=∞ =∞`«"Õ∞
Q˘Ñ¨Ê^Œx K≥Ñ¨C‰õΩO@∂ =∞`«"≥·+¨=∂ºefl Hõey=ÙO@∞#fl D<å\˜ ã¨=∂*ÏxH˜ ‰õÄ_® D ãÖ^Õâ◊O ZO`À
LÑ¨Ü≥∂QÆÑ¨_»∞`«∞Ok. ^•~°∞Å∞ Zxfl L<åfl KÕˆ~ QÆ=∞º™ê÷#O XHõ¯>Ë##fl q+¨Ü«∂xfl `≥eÜ«∞*Ëã¨∂Î, Ñ¨â◊√=ÙÅ
~°OQÆ∞Å∞ "ÕÔ~·<å áêÅ∞ `≥Å¡QÍ LO\ÏÜ«∞x, Ñ¨ÙëêÊÅ ~°OQÆ∞Å∞ "Õˆ~fi~°∞QÍ L<åfl Ñ¨Ó[ XHõ¯>Ë#x, ^Œ~°≈#=ÚÅ∞
P~°∞ q^è•Öˇ·<å ^≥·=O XHõ¯_Õ Jx Kå\˜ K≥áêÊ_»∞. Jxfl =∞`åefl ã¨=∂#OQÍ Q“~°qOKåÅx "Õ=∞# K≥áêÊ_»∞.
‰õΩÅOÖ’ XHõ¯ QÆ∞}=O`«∞_»∞<åfl J`«x QÆ∞}OKÕ`« P ‰õΩÅ=∞`åO`« „Ñ¨ã≤kú QÍOK«∞`«∞O^Œx "Õ=∞# QÆ∞}O
Ü≥ÚHõ¯ „áê^è•#º`«#∞ K≥áêÊ_»∞. XHõ¯ QÆO^èOŒ K≥@∞ì=Å¡ J_»q ZO`À „Ñ¨ãk≤ Qú ÍOK«∞`«∞O^Œx K≥áêÊ_»∞. QÆ∞}=O`«∞x
QÆO^èŒÑ¨Ù K≥@∞ì`À "Õ=∞# áÈÖÏÛ_»∞. HÍ=Ù# „Ñü =∞x+≤ QÆO^èŒÑ¨Ù K≥@∞ì=Öˇ LO_®e.
2. x[ QÆ∞~°∞=ÙÅ ÅHõΔ}O Uq∞\Uq∞\˜˜ ?
["å|∞:- "Õ=∞# x[QÆ∞~°∞=ÙÅ ã¨fiÉèÏ"åxfl Hõã¨∂Îi Ñï=∞à◊O`À áÈeÛ K≥Ñ¨Ê_»O KåÖÏ ÉÏQÆ∞Ok.Hõã¨∂Îi
HÍOu #Å¡QÍ L<åfl, ^•x "åã¨# JO`«\Ï "åºÑ≤Oz#>Ë¡, x[ QÆ∞~°∞=ÙÅ∞ ÃÑ·H˜ ™ê=∂#ºOQÍ HõxÑ≤Oz<å "åi
*Ï˝# Ñï=∞à◊O =∂„`«O JO`«\Ï "åºÑ≤ã¨∞ÎO^Œx "Õ=∞# K≥áêÊ_»∞. HÍ|\˜ì x[QÆ∞~°∞=Ù Z=~À, ^˘OQÆ QÆ∞~°∞=Ù
Z=~À `≥Å∞ã¨∞H˘x x[QÆ∞~°∞=Ù ã¨#flkèH˜ KÕi *Ï˝<å=∞$`åxfl á⁄Ok `«iOKåe.
3. Ö’aè `«`«fiO Z@∞=O\
Z@∞=O\˜˜ k ?
["å|∞:- Ö’aèÅHõΔ}Ïxfl "Õ=∞# K≥áêÊ_»∞. Q˘_»∞¤ P=Ù#∞ áêÅ∞ Ñ≤`«Hõ_®xH˜ „Ñ¨Ü«∞ufl¿ãÎ ZÖÏO\˜ „Ñ¨Ü≥∂[#O
ÖËHõáÈQÍ ÑÖ_»∞¡ ~åÅ^Œ#∞fl`«∞Ok. J^Õ q^èŒOQÍ Ö’aèx ^èŒ<åxfl J_»∞QÆ∞@ =Å¡ ZÖÏO\˜ „Ñ¨Ü≥∂[#O ÖËHõáÈQÍ
J`«x =Å¡ Ç¨x HõÅ∞QÆ∞`«∞O^Œx "Õ=∞# K≥áêÊ_»∞.
4. JÅ∞ÊxH˜, ã¨[˚#∞xH˜ QÆÅÉèË^ŒO Uq∞\Uq∞\˜˜ ?
167 "Õ=∞# ã¨∂‰õΩÎÅ∞
["å|∞:- =¸~°∞ö_»∞ ZÅ¡Ñ¨C_»∞ QÆ~°fiOQÍ =∂\Ï¡_»∞`å_»x ã¨[˚#∞_»∞ K«Å¡QÍ =∂\Ï¡_»∞`å_»x, "Õ=∞# K≥áêÊ_»∞.
HõOK«∞ „"≥∂y# q^èOŒ QÍ |OQÍ~°O „"≥∂QÆ^∞Œ HÍ=Ù# „Ñü XHõ¯~°∞ |OQÍ~°OÖÏ LO_®e HÍx HõOK«∞ÖÏ LO_»‰Äõ _»^∞Œ .
=¸~°∞öx HõOK«∞`À. ã¨[˚#∞x |OQÍ~°O`À áÈeÛ K≥Ñ¨Ê_»O KåÖÏ ÉÏQÆ∞Ok.
5. Pâ◊ Z@∞=O\
Z@∞=O\˜˜ k ?
["å|∞:- h\˜Ö’x KÕÑ¨ Z~°=∂OãÖÃÑ· Pâ◊ KÕ`« QÍÖÏxH˜ zH˜¯ =∞~°}Õz#>Ë¡, =∞x+≤‰õÄ_® Pâ◊ KÕ`«
=∞~°}˜™êÎ_»∞. J`åºâ◊ =∞x+≤x U q^èŒOQÍ <åâ◊#O KÕã¨∞ÎO^À "Õ=∞# KåÖÏ K«Hõ¯QÍK≥áêÊ_»∞. HÍ=Ù# Pâ◊#∞
Hõey =ÙO_»_»O =∞Ozk HÍ^Œ∞.
ãÖ^Œ~°ƒù ã¨Ç≤Ï`« "åºYºÅ∞
1. HõOK«∞ „"≥∂QÆ∞#@∞¡ Hõ#HõO|∞ „"≥∂QÆ∞<å?
ÑïK«Ü«∞O : D "åHõºO '"Õ=∞# ã¨∂‰õΩÎÅ∞— J<Õ áê~î°ºÉèÏQÆO #∞O_ç „QÆÇ≤ÏOK«|_çOk. "Õ=∞# ~åã≤# „ÑüÑ¨^ŒºO
XHõ ã¨∂H˜Îx, XHõ LÑ¨^Õâßxfl JOkã¨∞ÎOk.
ãÖ^Œ~°ƒùO : "Õ=∞# ã¨=∂[OÖ’x qaè#fl =∂#=ÙÅ ã¨fiÉèÏ"åÅ#∞ QÆ∞iOz K«=∞`å¯~°OQÍ Ñ¨^•ºÅ#∞ ~åâß_»∞.
ÃÑ· "åHõºO =∂~°∞öÅ ã¨fiÉèÏ"åxfl QÆ∞iOz `≥e¿Ñ ãÖ^Œ~°ƒùOÖ’xk.
ÉèÏ=O : HõOK«∞ â◊|ÌO KÕã≤#O`« Z‰õΩ¯qQÍ |OQÍ~°O KÕÜ«∞^Œ∞. HÍx â◊|ÌO KÕÜ«∞Hõ xâ◊≈|ÌOQÍ L<åfl J#ã¨~°OQÍ
QÆ~fi° O`À q„~°gy#Ñ¨Ê\˜H© ã¨[#˚ ∞_»∞ J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ O`« "Õ∞~°‰Ωõ qÅ∞"≥#· =∂@Å#∞ =∂„`«"∞Õ =∂\Ï¡_ç |OQÍ~°O=Öˇ
Q“~°"åxfl á⁄O^Œ∞`å_»∞.
2. ‰õΩuû`«∞O_»∞ KÕi QÆ∞}=O`«∞ñ *ˇ~°K«∞~å!
ÑïK«Ü«∞O : "Õ=∞# P@"≥Åk J<Õ XHõ z#fl Kè«O^Œã¨∞û#∞ Z#∞flH˘x J^Œ∞ƒù`« ÉèÏ"åÅ#∞ QÆ∂_è®~å÷Å#∞
Ñ¨^•ºÅÖ’ ãÖ|OkèOKå_»∞. „Ñ¨ã¨∞Î`« "åHõºO "Õ=∞# ã¨∂‰õΩÎÅ∞ J<Õ áê~î°ºÉèÏQÆO Ö’xq.
ãÖ^Œ~°ƒùO : =∂#= ã¨fiÉèÏ"åÅ#∞ Hõà◊§‰õΩ Hõ\ ˜ì#@∞¡ "Õ=∞# K≥|∞`«∞#fl ãÖ^Œ~°ƒùOÖ’xk D Ñ¨^ŒºO
ÉèÏ=O : K≥@∞ì Ñ¨ÓiÎQÍ <åâ◊#O HÍ=_®xH˜ "Õ~°∞Ñ¨Ù~°∞QÆ∞, p_»Ñ¨Ù~°∞QÆ∞ Ô~O_»∂ HÍ~°}O. ZO`« Q˘Ñ¨Ê K≥@∞ì<≥·<å
Wq <åâ◊#O KÕ™êÎ~Ú. J^Õ q^èŒOQÍ ã¨=∂[OÖ’ ZO`« =∞Oz QÆ∞}ÏÅ∞ Hõey# QÆ∞}=O`«∞_≥·<å XHõ
K≥_»¤"åx`À ¿ãflÇ¨ÏO KÕ¿ãÎ ã¨^Œ∞æ}=O`«∞_»∞ ^Œ~°∞æ}=O`«=Ù`å_»∞.
3. H˘O_» J^ŒÌ=∞O^Œ∞ H˘OK≥"≥∞ÿ Ü«ÚO_»^•?
ÑïK«Ü«∞O : "Õ=∞# K«Hõ¯\˜ ã¨∂‰õΩÎÅ#∞ `≥Å∞QÆ∞"åiH˜ JOkOKå_»∞. J@∞=O\˜ ã¨∂‰õΩÎÅ∞ Jxfl =Ü«∞ã¨∞Å
"åiH˜ =ºH˜Î`«fi qHÍ™êxfl HõÅ∞QÆ∞*Ë™êÎ~Ú. ÃÑ· "åHõºO "Õ=∞# ã¨∂‰õΩÎÅ∞ J<Õ áê~î°ºÉèÏQÆO Ö’xk.
ãÖ^Œ~°ƒùO : `å"Õ∞ Q˘Ñ¨Ê"åi=∞<Õ JÇ¨ÏOHÍ~°O`À „Ñ¨=iÎOKÕ =∂#=ÙÅ ã¨fiÉèÏ"åxfl "Õ=∞# z„uOz#
ãÖ^Œ~°ƒùOÖ’xk. D "åHõºO.
ÉèÏ=O : ZO`« ÃÑ^ŒÌ Ñ¨~°fi`«"≥∞ÿ<å J^ŒÌOÖ’ z#flQÍ Xky áÈ`«∞Ok. Q˘Ñ¨Ê"åà◊√§ JÖÏˆQ XkyáÈ`å~°∞. HÍh
Ug∞ `≥eÜ«∞x =¸~°∞öÅ∞, `å"Õ∞ Q˘Ñ¨Ê"åi=∞x q„~°gQÆ‰õΩO_® H˘O_»=Öˇ Xky LO_®Åx LÑ¨^ÕtOKå_»∞.
C. HÕk XH˘¯Hõ¯ Ñ¨^•xfl LÑ¨Ü≥∂yOz XH˘¯Hõ¯ ™⁄O`«"åHõºOÖ’ ~åÜ«∞O_ç.
1. QÆ∞}O :- „j~å=Úx QÆ∞}QÆ}ÏÅ∞ P^Œ~°≈hÜ«∞"≥∞ÿ#k
:- J#∞=ÙQÍxKÀ@ Jkè‰õΩÅ =∞#~å^Œ∞
2. J#∞=Ù:-
3. Ñï=∞à◊O:- Ñ¨Ó=ÙÅ Ñï=∂àÏÅ∞ JO^ŒiH˜ W+¨ìO
4. áêHõO:- áêHõO `«Ü«∂~°∞KÕã¨∞H˘x ~°Hõ~°HÍÅ ã‘fi@¡‰õΩ "å_»∞HÀ=K«∞Û
5. P_»O|~°O:- P_»O|~åxH˜ áÈ`Õ J`«#∞ J^À: áê`åàÏxH˜ áÈ=K«∞Û
D. D HÕk Ñ¨^•ºÅ∞ K«kq "å\˜ ÉèÏ"åxfl q=iOK«O_ç.
(i) z`«Î â◊√kÌ QÆeæ KÕã≤# Ñ¨Ù}ºO|∞
H˘OK≥"≥∞ÿ##kÜ«Ú H˘^Œ∞=HÍ^Œ∞
q`«Î#O|∞ =∞„i =$HõΔO|∞#‰õΩ <≥O`«?
qâ◊fi^•aè~å=∞ q#∞~°"Õ=∞
ÉèÏ=O:-:- F "Õ=∞<å! q#∞. ã¨fiK«Ûù"≥∞ÿ# P`«‡ ÖËx PKå~°O ZO^Œ∞‰õΩ? â◊√„Éèí"≥∞ÿ# ‰õΩO_»ÖËx =O@ ZO^Œ∞‰õΩ?
ã¨fiK«Ûù"≥∞ÿ# =∞#ã¨∞ ÖËx t= Ñ¨Ó[ ZO^Œ∞‰õΩ?
(ii) D HÕk Ñ¨^ŒºO K«kq ÉèÏ=O ~åÜ«∞O_ç?

QÆOyQÀ=Ù áêÅ∞ QÆi>ˇ_≥·##∞ KåÅ∞
Hõ_ç"≥_≥·# <Õq∞ Y~°=Ú áêÅ∞
ÉèíH˜Î HõÅQÆ∞‰õÄ_»∞ Ñ¨>ˇì_≥·##∞ KåÅ∞
qâ◊fi^•aè~å=∞ q#∞~°"Õ=∞
ÉèÏ=O:- :- =∞Oz P=ÙáêÅ∞ z#fl QÆi>ˇ_<·≥ å KåÅ∞, QÍ_ç^áŒ êÅ∞ Hõ_"ç _≥ ∞» L<åfl Hõ_∞» Ñ¨ÙxOÑ¨_®xH˜ LÑ¨Ü∂≥ QÆÑ_¨ ^» ∞Œ ,
JÖÏˆQ ÉèíH˜Î`À Ñ¨>ˇì_»∞ J#flO ÃÑ\˜ì<å KåÅ∞.
JÉèÏº™êÅ∞
áêÅ∞ { UHõ ´ áêÖËHõ - L`«fiãÖkè
qâ◊fi^Œ { Jaè~å=∞ ´ qâ◊fi^•aè~å=∞ - ã¨=~°‚ n~°… ãÖkè
^Œ~°≈#O|∞Å∞ { P~°∞ - ^Œ~°≈#O|∞ÖÏ~°∞ - L`«fiãÖkè
t=Ñ¨Ó[Å∞ { UÅ ´ t=Ñ¨Ó[ÖËÅ - L`«fiãÖkè
Q˘_»∞¤ { P=Ù ´ Q˘_»∞¤\Ï=Ù - @∞QÍQÆ=∞ãÖkè
áêÅ#∞ { D^Œ∞ ´ áêÅh^Œ∞ - L`«fiãÖkè
QÍÅ=Ú { JO^Œ∞ ´ QÍÅ=∞O^Œ∞ - L`«fiãÖkè
B. ã¨=∂™êÅ∞
169 "Õ=∞# ã¨∂‰õΩÎÅ∞
Q˘_»∞¤\Ï=Ù - Q˘_»∞¤^≥·# P=Ù - qâı+¨}Ï Ñ¨Ó~°fiÑ¨^Œ Hõ~°‡^è•~°Ü«∞ ã¨=∂ãÖ.
Ñ¨Ù+¨Ê*Ïu - Ñ¨Ù+¨Ê=ÚÅ Ü≥ÚHõ¯ *Ïu - +¨+‘ª `«`«∞Ê~°∞+¨ ã¨=∂ãÖ
Zi=∂OãÖ - Zi Ü≥ÚHõ¯ =∂OãÖ - +¨+‘ª `«`«∞Ê~°∞+¨ ã¨=∂ãÖ
Hõ^ŒÅx QÆu - Hõ^ŒÅ<≥·#@∞=O\˜ QÆu - qâı+¨} Ñ¨Ó~°fiÑ¨^Œ Hõ~°‡^è•~°Ü«∞ ã¨=∂ãÖ
C. Ñ¨~åºÜ«∞ Ñ¨^•Å∞
áÈ~°∞ - áÈ\Ï¡@, HõÅÇ¨ÏO, Ü«Ú^ŒúO [QÆ_»O
Ñï=∞à◊O - "åã¨#, `åq
ÉèÏO_»O - ‰õΩO_»O, áê„`«
Hõ#HõO - Ñ¨ã≤_ç, |OQÍ~°O, HÍOK«#O, ã¨∞=~°‚O
z`«ÎO - =∞#ã¨∞, =∞k, JO`«~°OQÆO , =∂#ãÖ.
y@∞ì - #tOK«∞, =∞~°yOK«∞, K≥_çáÈ=Ù, K«K«∞Û
J^èŒ=Ú_»∞ - JÅ∞Ê_»∞,hK«∞_»∞, =¸~°∞ö_»∞
F~°∞Ê - ã¨Ç¨Ï#O, `åe‡, HõΔ=∞
D. <å<å~å÷Å∞
^Œ~°≈#O - K«∂Ñ¨Ù, Hõ#∞fl, J^ŒÌO, |∞kú, HõÅ, âß¢ã¨ÎO, ^èŒ~°‡O
=~°‚O - JHõΔ~°O, |OQÍ~°O, ~°∂ÑÖ, ÉèË^ŒO
=#O - J_»q, [ÅO, WÅ∞¡, ã¨=¸Ç¨ÏO.
Hõ#HõO - |OQÍ~°O, L"≥∞‡`«Î, ãÖÃÑOQÆ, "≥∞~°∞QÆ∞, <åQÆH“ã¨~°O.
QÆu - áÈHõ, „`À=, `≥eq, LáêÜ«∞O, q^èŒO .
E. „Ñ¨Hõ$`«∞Å∞ - qHõ$`«∞Å∞
|∞∞. H˘`«ÎÑ¨^•Å∞
„Ñ¨ H õ $ u - qHõ $ u
QÆ∞}O - Q˘#O qâ◊fi^Œ Jaè~å=∞ =<≥fl ^Œ~°≈#O
=~°‚O - =<≥fl #Å∞ã¨∞ áÈ~°∞ "≥ÅÜ«Ú =∞ÅÜ«∞[O
^≥·=O - ^ŒÜ«∞ºO ÉèÏO_»O Hõ#HõO K≥~°K«∞ ‰õΩuû`«∞O_»∞
Pâ◊ - Pã¨ J#∞=Ù H˘^Œ= Zi
â◊√kú - ã¨∞kÌ
F. =Ùº`«Ê`«Îº~å÷Å∞
QÆ∞~°∞=Ù - J*Ï˝#=Ú<Õ pHõ\ ˜x `˘ÅyOK«∞"å_»∞ - Láê^è•ºÜ«Ú_»∞.
^Œ~°≈#O - ^Œi≈OÑ¨*ËÜ«Ú#k - âß¢ã¨ÎO
1. ^Œ~°≈#=ÚÅ ãÖYº ( )
J. Ô~O_»∞ P. =¸_»∞ W. <åÅ∞QÆ∞ D. P~°∞
2. Z=x=Å# ‰õΩÅO „Ñ¨ã≤kK≥O^Œ∞`«∞Ok ( )
J. ^èŒ#=O`«∞_»∞ P. ¿Ñ^Œ"å_»∞
W. QÆ∞}=O`«∞_»∞ D. Ñ≤iH˜"å_»∞
3. P`«‡â◊√kúÖËx PKå~°O ZO^Œ∞‰õΩ? Jx „Ñ¨tflOz# Hõq Z=~°∞? ( )
J. "Õ=∞# P. =∂~°#
W. |^≥Ì# D. HõOK«~°¡ QÀÑ¨#fl
4. 'z`«ÎO— J#∞Ñ¨^•xH˜ J~°÷O Uq∞\˜? ( )
J. „áê}O P. =∞#ã¨∞
W. W+¨ìO D. ~°HõO
ã¨=∂^è•<åÅ∞ : 1 - D, 2 - W, 3 - J, 4 - P.
1. Hõã¨∂Îi HÍOu U q^èŒOQÍ LO@∞Ok. ( )
1. Z„~°QÍ 2. #Å¡QÍ 3. `≥Å¡QÍ 4. Ñ¨K«ÛQÍ
2. Z=ix J_çy`Õ ÖÏÉèíO LO_»^Œ∞? ( )
J. ^èŒ#=O`«∞x P. ¿Ñ^Œ"åxfl W. Ö’aèx D. Ñ≤iH˜"å}˜‚
3. ÑÖ_»∞¡ ~åÅ^Œxfl áêÅΩ W=fixk Uk? ( )
J. Q˘_»∞¤\Ï=Ù P. áê_çÜ«∂=Ù W. ˆQ^≥ D. "Õ∞Hõ
4. K«Å¡QÍ ÑëˆH"å_»∞ Z=~°∞? ( )
J. JÅ∞Ê_»∞ P. ^èŒ#=O`«∞_»∞ W. Ñ≤iH˜"å_»∞ D. ã¨[˚#∞_»∞
5. QÆ∞}=O`«∞x K≥~°K«∞#k Z=~°∞? ( )
J. ^èŒ#=O`«∞_»∞ P. hu=∞O`«∞_»∞ W. =¸~°∞ö_»∞ D. ¿Ñ^Œ"å_»∞
ã¨=∂^è•<åÅ∞ : 1 - P, 2 - W, 3 - J, 4 - D, 5 - W.
171 "Õ=∞# ã¨∂‰õΩÎÅ∞
20 teÊ
Hõà◊Å∞ J~°∞=k <åÅ∞QÆ∞. "å\˜Ö’ Åe`« Hõà◊Å∞QÍ Hõq`«fiO, ãÖw`«O, <å@ºO, z„`«Hõà◊, tÅÊHõà◊ „Ñ¨ã≤kÌ
K≥O^•~Ú. =∞#ã¨∞û#∞ PÇ¨¡^Œ Ñ¨~°∞ã¨∂Î ~°OlOÑ¨KÕ¿ã Hõà◊Å<Õ Åe`« Hõà◊Å∞ JO@∞<åflO.
tÅÊHõà◊ z„`« HõàÖ◊ ’¡ PO„^è∞Œ Å∞ „Ñ¨ãk≤ áú ⁄O^•~°∞. J=∞~°teÊ [Hõ¯# JO^ŒiH© P~å^è∞Œ º_»∞. J=∞~å=u, J[O`å,
ÖËáêH˜Δ, Ç¨ÏOÑ‘Ö’x UHõtÖÏ ~°^äŒ=Ú, =∞Ç¨|eÑ¨Ù~°OÖ’x tÖÏÊÅ∞ PO„^èŒ∞Å tÅÊHõà◊#∞ Kå\˜K≥¿ÑÊ HõàÏ YO_®Å∞.
tÅ, Ö’Ç¨Ï=Ú, =∞$uÎHõ "≥Ú^ŒÖˇ·# Ñ¨^•~å÷Å`À =¸~°∞ÎÅ#∞, =∞Ok~°=ÚÅ#∞ xi‡OKÕ q^Œº tÅÊHõà◊. ^Õ"åÅÜ«∂Å∞,
^Õ=`å=¸~°∞ÅÎ ∞, ~°^=Œä ÚÅ∞, ~å[„áê™ê^Œ=ÚÅ x~å‡}ÏÖ’¡ ÉèÏ~°`^« âÕ O◊ Ö’ tÅÊHõàÏ su „áêp# HÍÅO #∞O_Õ HõxÑ≤ã∞¨ OÎ k.
QÆ∞é]O *Ï+¨μ"å P^èŒ∞xHõ Ñ¨^ŒºHõ=ÙÅÖ’ J„QÆ„âı}˜ Hõq. g~°∞ QÆ∞O@∂~°∞ lÖÏ¡Ö’x q#∞H˘O_» Ñ¨@ì}ÏxH˜
^ŒQ~æÆ Ö° ’ QÆÅ ÉÏ„@QÆ_á¤» ê_»∞ „QÍ=∞OÖ’ 1895 = ãÖ=`«û~°O ÃãÃÑOì |~°∞ 28= `Õn# [x‡OKå~°∞. 1971= ãÖ=`«û~°O
AÖˇ· 24# H©iÎâı+¨μÅÜ«∂º~°∞.
20= â◊`åaÌH˜ K≥Ok# Hõ=ÙÅÖ’ *Ï+¨μ"å XHõ „Ñ¨`ÕºHõ X~°=_çx ã¨$+≤ìOz# Hõq. ãÖ„Ñ¨^•Ü«∞"≥∞ÿ# â‹·eÖ’
P^èŒ∞xHõ ÉèÏ"åÅ#∞ "≥Å¡_ç KÕã≤# Hõq *Ï+¨μ"å. ã¨=∞HÍb# ã¨=∂[OÖ’x ^Œ∞~åKå~åÅ#∞ K«∂ã≤ ã¨ÊOkOz *Ï+¨μ"å
KÕã≤# ~°K«#Å∞ ãÖÑ¶¨∞ ãÖã¨¯~°}‰õΩ ZO`«QÍ<À `À_»Ê_®¤~Ú.
gi Ñ¨^ºŒ ~°K#« Ö’¡ Ñ¶~≤ ^° Òã≤, QÆaƒÅ=Ú, =ÚO`åA =∞Ç¨ÏÖò, HÍOnj‰õΩ_»∞, ã¨fiÑ¨flHõ^,Œä ã¨fiÜ«∞O=~°O, =Ú™êÑ¶~≤ ∞° Å∞,
<Õ`år, ÉÏÑ¨Ór, <åQÍ~°∞˚# ™êQÆ~ü, „H©ã¨∞Î K«i„`« =Ú#flQÆ∞ J<ÕHõ YO_çHõÅ∞<åfl~Ú. PÜ«∞# ~åã≤# <å@HÍÖ’¡ ~°∞H˜‡}©
HõàÏº}=Ú, z^•#O^Œ „Ñ¨ÉèÏ`«=Ú, „^èŒ∞= q[Ü«∞=Ú, g∞~åÉÏ~Ú, `≥~°Kå@∞ =ÚYº"≥∞ÿ#q.
g~°∞ ~åã≤# „H©˜ã¨∞Î K«i„`«‰õΩ ˆHO„^Œ ™êÇ≤Ï`«º JHÍ_»g∞ |Ç¨ï=∞u ÅaèOzOk. Hõq HÀH˜Å, Hõq`å qâß~°^Œ,
#=Ü«ÚQÆ Hõq K«„Hõ=iÎ, =∞^èŒ∞~° N<å^èŒ, qâ◊fiHõq ™ê„=∂\ò g~°∞ á⁄Ok# a~°∞^Œ∞Å∞.
PO„^èŒ qâ◊fi HõàÏ Ñï+¨`«∞Î HõàÏ„Ñ¨Ñ¨Ó~°‚, ÉèÏ~°`« „Ñ¨Éèí∞`«fiO Ñ¨^Œ‡Éèí∂+¨}ü`À gix ã¨`«¯iOKå~Ú. Hõ#HÍaè¿+HõO,
QÆ*Ï~ÀÇ¨Ï}O, QÆO_»ÃÑO_Õ~°O =O\˜ ã¨`å¯~åÅ#∞ á⁄Ok# ã¨∞Hõq *Ï+¨μ"å. „Ñ¨ã¨∞Î`« Ñ¨^ŒºÉèÏQÆ=Ú PÜ«∞# ~åã≤#
YO_» HÍ=º=Ú -1 #∞O_ç „QÆÇ≤ÏOÑ¨|_ç#k. 1930Ö’ PÜ«∞# D YO_çHõ#∞ ~°zOKå~°∞.
H˘xfl Ñ¨^•ºÅ‰õΩ „Ñü Ñ¨^•~å÷Å∞
A.=∞II #∞#∞Ñ¨ÙÖò niÛ =Ú^ŒO|∞ zOk Ñ¨_»
<Õ#∞<£ QÆ∞#flÅ<£ *ˇH˜¯ "≥·
z# Kå`«∞~°º=Ú h t~À„QÆ=Ú# xÖˇÛ
#ûu¯ s\ÏHõ$u<£
`≥#∞QÆ∞O^Õâ◊=Ú x#∞fl =O\˜ Ñ¨x"åxO
Ez Ü«Úá⁄ÊOQÆ∞K«∞O
_»∞#∞† h ÖËq∞ ^ŒÅOz HõO@ `«_ç Éˇ@∞ì<£
tÅÊ q^•ºxnè!
„Ñü Ñ¨^•~°÷O:
tÅÊ q^•ºxnè ´ tÅÊ=Ú#∞ K≥‰õΩ¯ q^Œº‰õΩ, ã¨=Ú„^Œ=Ú =O\˜"å_»∞.
#∞#∞Ñ¨ÙÖò niÛ ´ Z`«∞Î Ñ¨ÖÏ¡Å∞ ÖË‰õΩO_® #∞#flQÍ `«Ü«∂~°∞ KÕã≤
=Ú^ŒO|∞ ´ „¿Ñ=∞
zOkÑ¨_» ´ L\˜ìÑ¨_»∞#@∞¡QÍ
U#∞æ<£ ´ (`«e¡) U#∞QÆ∞#∞
QÆ∞#fl<£ ´ Ñ≤Å¡ U#∞QÆ∞#∞
K≥H˜¯ "≥·z# ´ (tÅÊ=Ú#∞) K≥H˜¯#
Kå`«∞~°º=Ú ´ <≥·Ñ¨Ù}ºO
ã¨`ü ´ „âı+¨ª"≥∞ÿ#, =∞Oz
H˜s\ÏHõ$u<£ ´ H˜s@=Ú ~°∂ÑÖÖ’
h ´ hÜ≥ÚHõ¯
t~À„QÆ=Ú# ´ `«Å J„QÆÉèÏQÆOÖ’
xÖˇÛ ´ xezáÈ~Ú#k.
x#∞fl =O\˜ ´ h =O\˜
Ñ¨x"åxO Ez ´ (<≥·Ñ¨Ù}º=ÚQÆÅ) Ñ¨x "åxx K«∂z
`≥#∞QÆ∞O^Õâ◊=Ú ´ `≥Å∞QÆ∞ ÉèÏ+¨ =∂\Ï¡_»∞ „Ñ¨[Å∞ QÆÅ Éèí∂ÉèÏQÆO
Lá⁄ÊOQÆ∞K«∞O_»∞#∞ ´ ãÖ`À+Ö`À á⁄Oy áÈ=Ù#∞
h ´ h Ü≥ÚHõ¯
ÖËq∞ ´ ¿Ñ^ŒiHõ=Ú
`«ÅOz ´ `«ÅÑ≤OÑ¨*Ëã≤
HõO@`«_çÉˇ@∞ì<£ ´ Hõhfl~°∞ HÍ~°∞Û#∞
173 teÊ
B.=∞II`≥eéÏ`«<£ *ˇÅ∞"å~°#K«Û~°Ñ¨_»OuO
kkÌÜ«∂™ÈQÆHõ
#∞flÅ Ñ¨[˚<£ x#∞ h=Ù k^Œ∞ÌH˘x
ãÖ`À+≤OK«∞K«∞<åfl_»∞
Éèíoˆ~! teÊ [QÆO|∞Ö’# z~°
r=`«fiO|∞ ã¨$+≤ìOK«∞HÀ
QÆÅ hÔH=fi_»∞ ™ê\˜ =K«∞Û#∞?
#=∞™ê¯~°O|∞h „Ñ¨[˝‰õΩ<£
„Ñü Ñ¨^•~°úO:
Éèíoˆ~ ´ ÉèíàÏ
teÊ ´ F tbÊ
`≥eéÏ`«<£ ´ K«O„^ŒHÍO`«tÅÃÑ·
K≥Å∞"å~°<£ ´ JO^ŒO L\˜ìÑ¨_»∞#@∞¡QÍ
JK«Û~°Ñ¨_»Ou<£ ´ JÑ¨û~°ã¨ „ã‘Îx
kkÌ ´ K≥H˜¯
P ™ÈQÆHõ#∞flÅ ´ JO^Œ"≥∞ÿ# P Hõ#∞flÅ (P "åÅ∞ K«∂Ñ¨ÙÅ)
Ñ¨[˚<£ ´ ^ŒQÆæ~°
x#∞ h=Ù k^Œ∞ÌH˘x ´ x#∞fl h"Õ k^Œ∞ÌH˘x
ãÖ`À+≤OK«∞K«∞<åfl_»"å ´ P#OkOK«∞K«∞<åfl"å!
[QÆO|∞Ö’# ´ D Ö’HõOÖ’
z~°r=`«fiO|∞ ´ âßâ◊fi`« ã¨r=`åfixfl
ã¨$+≤ìOK«∞HÀQÆÅ ´ (h‰õΩ h"Õ) ã¨=∞‰õÄ~°∞ÛHÀQÆÅ
h‰õΩ ´ h‰õΩ
Z=fi_»∞ ´ Z=_»∞
™ê\˜ =K«∞Û#∞ ´ ™ê\˜ ~åQÆÅ_»∞
h ´ h Ü≥ÚHõ¯
„Ñ¨[˝‰õΩ<£ ´ "Õ∞^èŒã¨∞û‰õΩ
#=∞™ê¯~°O|∞ ´ #=∞™ê¯~åÅ∞.
Ñ¨^ŒºO-ÉèÏ=O
1.w II KÕ`« ~ÚQÆ∞~˘`«Î<˘Hõ #Å¡éÏuÜ«∞O^Œ∞ 2.wII ã¨∞xfl`«OÉˇ·#h KÕu ã¨∞`≥Î#∞O_ç
=∞Åz<å_»=Ù, ÉèíÜ«∞^Œ ã≤OÇ¨Ï=ÚÅ `«ÅÅ∞ |Ü«∞Å∞ =_≥ <≥xfl Ü≥∞xfl ^Õ=ã¨÷Å=ÚÅ∞
=ã¨∞^èŒ QÆ#Ê@∞¡ ã¨~°fi Ñ¨~°fi`«=ÚÅO^Œ∞ ™ê~°÷Hõ=ÚQÍx Ü≥∞xfl áêëê}=ÚÅ‰õΩ
z„`«=ÚÅ <≥xflQÆ`«∞Å EK≥^Œ"˘ h=Ù. QÆeÔQ h<å_»∞ Ñ¨ã¨∞Ñ¨Ù ‰õΩOHÍÅ Ñ¨Ó[
3. wII HõqHõÅO|∞# QÆÅ Ü«∞ÅOHÍ~° ~°K«# 4.w. „Ñü=∞Å∞ ~°zOz Ü≥ÚHõ =∞Ç¨~åA K«i`«
HõÅ^Œ∞ HõÅ^À~Ú teÊ! h Ü«Úe =ÚY=Ú# =Öˇ¡"Õ~ÚOÑ¨QÆÅ=Ù K«∂Ñ¨~°∞Å KÕ`«
HÍHõáÈ~Ú# ÃÑ#∞éÏu HõO|=ÚÅ‰õΩ Hõ=#=Ú# z„`«=ÚÅ∞ QÆ∂~°∞Û Hõqq, h‰õΩ
‰õΩã¨∞=∞ =Å¡~°∞ ÖËsu „QÆ∞zÛ<å=Ù ? `å~° `«=∞ºO|∞ÖË ^Œ|^ŒÌO|∞ QÍ^Œ∞
5. wII éÏÅ x„kOK«∞ „Ñü=∞Å "Õ∞Å∞ H˘eÑ≤ 6.=∞II `«ÅÜ≥∞`≥Î<£ QÆ^Œ, h^Œ∞ Kå`«∞i Ü«∞[O`å
Ü«Úex ™ÈHÕz |Ü«∞\˜H˜ Ñ≤ez<å=Ù QÆÇ¨Ïfi~°„âı}˜ ˆH
"≥eH˜ ~å<ÕiÛ h¿Ñ~°∞ xÅ∞Ñ¨‰õΩ<≥fl =Å áêëê}=ÚÅO^Œ∞, r= Hõà◊ xÅfiO*ÏÅ∞
âßâ◊fi`«∞_»"À~Ú h=Ù xâ◊ÛÜ«∞=ÚQÍ#∞. h ã¨∞`≥ÎÖ’
"≥ÚÅ∞K«∞<åfl#= q„QÆÇ¨ÏO|∞Å∞ , =∞Ç¨
Ñ¨Ù}∞ºO_»=Ü«∂º! Ç¨Ïi
`«∞ÎÅ∞, h ÉÁ=∞‡ÅK≥O`« =ÚQÆúQÆu
#O^Œ∞<£, teÊHõOsî~°"å!
7.=∞II #∞#∞Ñ¨ÙÖò niÛ =Ú^ŒO|∞ zOk Ñ¨_» 8. `≥eéÏ`«<£ *ˇÅ∞"å~° #K«Û~°Ñ¨_»OuO kkÌ
<Õ#∞<£ QÆ∞#flÅ<£ *ˇH˜¯ "≥· Ü«∂ ™ÈQÆHõ
z# Kå`«∞~°º=Ú h t~À„QÆ=Ú# xÖˇÛ #∞flÅ Ñ¨[˚<£ x#∞ h=Ù k^Œ∞ÌH˘x,
#ûu¯ s\ÏHõ$u<£ ãÖ`À+≤OK«∞K«∞<åfl_»"å!
`≥#∞QÆ∞O^Õâ◊=Ú x#∞fl =O\˜ Ñ¨x"åxO Éèíoˆ~! teÊ [QÆO|∞Ö’# z~°
Ez Ü«Úá⁄ÊOQÆ∞K«∞O r=`«fiO|∞ ã¨$+≤ìOK«∞HÀ
_»∞#∞† h ÖËq∞ ^ŒÅOz HõO@ `«_ç Éˇ@∞ì<£ QÆÅ hÔH=fi_»∞ ™ê\˜ =K«∞Û#∞?
tÅÊ q^•ºxnè! #=∞™ê¯~°O|∞h „Ñ¨[˝‰õΩ<£
ÉèÏ"åÅ∞
#Å¡~åuÜ«∞O^Œ∞ tÖÏÊÅ∞ "≥ÚÅHõÖˇuÎ#q. teÊ ÉèíÜ«∞=Ú Q˘Å∞Ê suQÍ ã≤OÇ¨Ï=ÚÅ `«ÅÅ∞ K≥H˜¯<å_»∞. D
Éèí∂q∞ÃÑ· J<ÕHõ Ñ¨~°fi`«=ÚÅ∞#flq. Ñ¨~°fi`«=ÚÅ∞ |O_»~åà◊¡`À ‰õÄ_ç L#flq. `«# =∞#ã¨∞Ö’x teÊ |O_»~åà◊¡ÃÑ· K≥‰õΩ¯
175 teÊ
tÅÊ=ÚÅ#∞ Zxfl q^è•Å∞QÍ PÖ’zOK«∞K«∞<åfl_À, Ñ¨Å∞ PÖ’K«#Å`À xO_ç# =∞#ã¨∞`À Ñ¨Å∞ q^è•Å∞QÍ teÊ
|O_»~åà◊§ÃÑ· tÖÏÊÅ∞ K≥H˜¯<å_»∞.
qâıëêOâ◊O : teÊ #Å¡ ~åuÃÑ· ã≤OÇ¨Ï=ÚÅ `«ÅÅ∞ K≥‰õΩ¯_»O. ã≤OÇ¨Ï=ÚÅ `«ÅÅ∞ ÉèíÜ«∞O HõeyOK«∞suQÍ K≥‰õΩ¯_»O.
x["≥∞ÿ# ã≤OÇ¨xfl K«∂ã≤#Ñ¨Ù_»∞ ZO`« ÉèíÜ«∞O HõÅ∞QÆ∞`«∞O^À, JO`Õ ÉèíÜ«∞O ã≤OÇ¨ÏO Ü≥ÚHõ¯ tÖÏÊxfl K«∂ã≤#Ñ¨Ù_»∞
HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. x["≥∞ÿ# ã≤OÇ¨ÏOJ<Õ „Éèí=∞#∞ HõeyOK«∞ q^èŒOQÍ ã≤OÇ¨xfl teÊ K≥HÍ¯_»x Hõq ÉèÏqOKå_»∞.
● Ô~O_ÀÑ¨^ŒºO :
teÊ KÕ~Ú KåÖÏ ã¨∞xfl`«"≥∞ÿ#k. P KÕuÖ’ ã¨∞`≥Î L#flk. P ã¨∞`≥Î #∞O_ç ^Õ"åÅÜ«∂Ö’¡x Z<Àfl tÖÏÊÅ∞ ~°∂Ñ¨Ù
k^Œ∞Ì‰õΩ<åfl~Ú. JÖÏ ^Õ=`å =¸~°∞ÎÅ∞ U~°Ê_»\ÏxH˜ LÑ¨Ü≥∂QÆÑ¨_ç# Hõiî#"≥∞ÿ# |O_»~åà◊√§ Ñ¨ã¨∞Ñ¨Ù ‰õΩOHÍÅ`À
Ñ¨Ó[Å∞ á⁄O^Œ∞`«∞<åfl~Ú.
qâıëêOâ◊=Ú : „Ñü ^Õ"åÅÜ«∞OÖ’ q„QÆÇ¨ Å∞ LO\Ï~Ú. P q„QÆÇ¨ Å∞ |O_»~åà◊§#∞ K≥H¯õ QÍ `«Ü∂« ~Ô #· "Õ. |O_»~åà◊√§QÍ
Jq Z=iH˜ LÑ¨Ü≥∂QÆO ÖËxq. HÍx teÊ `«# <≥·Ñ¨Ù}ºO`À ÉO_»~åà◊§#∞ ^Õ=`å q„QÆÇ¨Å∞QÍ K≥‰õΩ¯@=Å# Ñ¨Ó[‰õΩ
Ü≥∂QÆº=∞Ü«∂ºq. P â◊H˜Î teÊ^Õ#x ÉèÏ=O.
● =¸_À Ñ¨^ŒºO :
Hõq HõÖÏxH˜ =i‚OK«∞ â◊H˜Î HõÅ^Œ∞. J@∞=O\˜ HõÅÊ<åâ◊H˜Î teÊH˜ ‰õÄ_® LOk. P â◊H˜Î LO_»|>Ëì teÊ ÃÑ^ŒÌ ~åu
|O_»ÅÃÑ· Ñ¨ÓÅ QÆ∞`«∞ÎÅ∞ K≥Hõ¯ QÆeQÍ_»∞. teÊ `«# <Õ~°∞ÊÖ’ KÕ`« ~åà◊§#∞ J<ÕHõ ~°∂áêÅ∞QÍ JO^ŒOQÍ =∞Å∞™êÎ_»∞.
● <åÖ’æÑ¨^ŒºO
HõqH˜ =~°‚<å<≥·Ñ¨Ù}º â◊H˜Î LO@∞Ok. P <≥·Ñ¨Ù}ºO KÕ`« XHõ =∞Ç¨~åA rq`« K«i„`«#∞ K«Hõ¯x HÍ=ºOQÍ
f~°Ûk^ŒÌQÆÅ_»∞. J>Ë¡ teÊH˜ ‰õÄ_® tÅÊO K≥‰õΩ¯ <Õ~°Êi`«#O LO@∞Ok. P <Õ~°Êi `«#O`À tÖÏÊÅ`À XHõ =∞Ç¨~åA
K«i„`« K≥‰õΩ¯`å_»∞. K«∂Ñ¨~°∞Å KÕ`« "≥∞Ñ¨Cá⁄O^Œ∞`å_»∞. HÍ=Ù# HõqH˜ teÊH˜ U q^èŒ"≥∞ÿ# `Õ_® ÖË^Œ∞.
qâıëêOâ◊=Ú : ã¨=∂[OÖ’ HõqH˜ XHõ „Ñ¨`ÕºHõ ™ê÷#O LOk. J>Ë¡ teÊH˜ ‰õÄ_® „Ñ¨`ÕºHõ ™ê÷#O HõÅ^Œx „QÆÇ≤ÏOKåe.
ã¨$+≤ìH˜ „Ñü ã¨$+≤ì KÕÜ«∞QÆÅ â◊H˜Î HõqH˜, teÊH˜ =∂„`«"Õ∞ LO^Œx *Ï+¨μ"å D Ñ¨^ŒºOÖ’ x~°∂Ñ≤OKå_»∞.
● S^À Ñ¨^ŒºO :
tÖÏÊÅ∞ ~åà◊§Ö’ x„kOK«∞K«∞#flq. teÊ P ~åà◊§‰õΩ Lex `åHÕz P tÖÏÊÅ#∞ x„^ŒÖËáê_»∞. JÖÏ JO^Œ"≥∞ÿ#
q„QÆÇ¨Å∞QÍ tÖÏÊÅ∞ |Ü«∞@‰õΩ =KåÛ~Ú. teÊ ¿Ñ~°∞ xÅ|_çOk, x[OQÍ teÊH˜ D ã¨=∂[OÖ’ âßâ◊fi`« ™ê÷#O
L#flk.
● P~ÀÑ¨^ŒºO :
F teÊ „âı+¨μª_® ! J[O`å QÆ∞Ç¨ÏÅ ã¨=Ú^•Ü«∞OÖ’ KåÖÏ JO^Œ"≥∞ÿ# g∞ <≥·Ñ¨Ù}ºO |Ü«∞@ Ñ¨_çOk. QÆ∞Ç¨ÏÅ∞
Hõiî# tÅÅ`À ‰õÄ_ç#q. P QÆ∞Ç¨ÏÅÖ’ ã¨r= Hõà◊ L\˜ì Ñ¨_»∞`ÀOk. h KÕuÖ’ QÆÅ ã¨∞`≥Î`À =∂#= q„QÆÇ¨Å∞
"≥ÚÅz#q. h=Ù =∞Ç¨ Ñ¨Ù}º=¸iÎq. ã¨=∞ã¨ÎÖ’HÍÅhfl h tÖÏÊÅ∞K«∂z =ÚQÆ∞úÅ=Ù`å~Ú.
● U_ÀÑ¨^ŒºO :
~åux #∞#∞Ñ¨Ù KÕã≤ U#∞QÆ∞#∂, ^•x Ñ≤Å¡#∂ K≥H˜¯# f~°∞ J^Œ∞ƒù`«=Ú. D <≥·Ñ¨Ù}º=Ú#‰õΩ teÊ `«ÅÃÑ· ÃÑ^ŒÌ
H˜s@O xeÊ#>ˇ#¡ÿ k. `≥Å∞QÆ∞ "å~°O`å W@∞=O\˜ teÊx K«∂z ãÖ`À+Ö`À Lá⁄ÊOy áÈ`å~°∞. S`Õ J`«x ¿Ñ^ŒiHÍxfl
K«∂z Hõhfl~°∞ HÍ~°∞™êÎ~°∞.
qâıëêOâ◊O : „Ñü `«b¡ `«=∞ a_»¤ÅÃÑ· „¿Ñ=∞#∞ Jq∞`«OQÍ K«∂Ñ≤ã¨∞ÎOk. Wk „áê}O L#fl "å\˜Ö’ K«∂™êÎO. „áê}O
ÖËx tÅÊOÖ’ D „¿Ñ=∞ =ºHõÎ"≥∞ÿ#@∞¡ teÊ `«# <≥·Ñ¨Ù}ºO`À K«∂áê_»∞ Jx K≥Ñ¨Ê_»O. =∞<À <Õ„`«O`À teÊ Q˘Ñ¨Ê
`«<åxfl K«∂_»@"Õ∞. *Ï+¨μ"å Ç¨ÏOÑ‘Ö’x tÅÊ ãÖÑ¨^Œ#∞ K«∂ã≤ WÖÏ J#∞Éèí∂u á⁄O^•_»x JO\Ï~°∞.
● Zxq∞^À Ñ¨^ŒºO :
teÊ K«O„^ŒHÍO`«tÅÃÑ· JO^ŒOQÍ JÑ¨û~°ã¨ „ã‘Îx K≥HÍ¯_»∞. P „ã‘Î Ü≥ÚHõ¯ ™ÈQÆHõ#∞flÅ JO^•xH˜ `«#∞fl `å<Õ
=∞~°z áÈÜ«∂_»∞. P tÅÊO ã¨g∞ÑÖÖ’ `«#∞fl `å#∞ Ñ¨kÅÑ¨~°∞K«∞H˘x ãÖ`À+≤ã¨∞Î<åfl_»∞. Ö’HõOÖ’ W@∞=O\˜ âßâ◊fi`«
ã¨r= Hõà#◊ ∞ ã¨$+≤Oì K«∞HÀQÆÅ teÊH˜ =∞~˘Hõ ~Ô =fi~°∞ ™ê\˜~å~°∞. W@∞=O\˜ Q˘Ñ¨Ê teÊ Ü≥ÚHõ¯ "Õ∞^èãŒ ∞¨ û‰õΩ #=∞™ê¯~åÅ∞.
JÉèÏº™êÅ∞
„Ñ¨â◊flÅ∞ - ["å|∞Å∞
I) „HÕk „Ñ¨â◊flÅ‰õΩ S^Œ∞ "åHÍºÖ’¡ ["å|∞ ~åÜ«∞O_ç?
1. QÆ∞é]O *Ï+¨μ"å#∞ QÆ∂iÛ ~åÜ«∞O_ç
["å|∞:- QÆ∞é]O *Ï+¨μ"å P^èŒ∞xHõ Ñ¨^Œº Hõ=ÙÅÖ’ J„QÆ„âı}˜ Hõq.
g~°∞ QÆ∞O@∂~°∞ lÖÏ¡Ö’x q#∞H˘O_» Ñ¨@ì}ÏxH˜ ^ŒQÆæ~°Ö’ QÆÅ ÉÏ„@QÆ_»¤áê_»∞ „QÍ=∞OÖ’ 1895= ãÖII
ÃãÃÑìO|~°∞ 28= `Õn# [x‡OKå~°∞.
gi Ñ¨^Œº ~°K«#Ö’¡ Ñ¶≤~°^Òã≤, QÆaƒÅ=Ú, =ÚO`åA =∞OQÆÖò, HÍOnj‰õΩ_»∞, ã¨fiÑ¨fl Hõ^äŒ "≥ÚII#q =ÚYº"≥∞ÿ#q.
teÊ "å~°∞ ~åã≤# YO_» HÍ=ºO Ö’xk.
2. D<å_»∞ Ñ¨ã¨∞Ñ¨Ù ‰õΩOHÍÅ Ñ¨Ó[ Z=iH˜ HõÅ∞QÆ∞`ÀOk?
["å|∞:- teÊKÕ~Ú KåÖÏ ã¨∞xfl`«"≥∞ÿ#k. P KÕuÖ’ ã¨∞`≥Î L#flk. P ã¨∞`≥Î #∞O_ç ^Õ"åÅÜ«∂Ö’¡x Z<Àfl tÖÏÊÅ∞
~°∂Ñ¨Ù k^Œ∞Ì‰õΩ<åfl~Ú. JÖÏ ^Õ=`å =¸~°∞ÎÅ∞ U~°Ê_»\ÏxH˜ LÑ¨Ü≥∂QÆÑ¨_ç# Hõiî#=∞# |O_»~åà◊√§ Ñ¨ã¨∞Ñ¨Ù ‰õΩOHÍÅ`À
<Õ_»∞ Ñ¨Ó[Å∞ á⁄O^Œ∞`«∞<åfl~Ú.
3. HõqH˜, teÊH˜ `Õ_®ÖË^Œ∞? Z@∞¡?
["å|∞:- Hõq HõÖÏxH˜ =i‚OK«∞ â◊H˜Î HõÅ^Œ∞. J@∞=O\˜ HõÅÊ<åâ◊H˜Î teÊH˜ ‰õÄ_® LOk. P â◊H˜Î LO_»|\©ì teÊ ÃÑ^ŒÌ
~åu |O_»ÅÃÑ· Ñ¨ÓÅQÆ∞`«∞ÎÅ∞ K≥Hõ¯QÆeQÍ_»∞. teÊ `«# <Õ~°∞Ê KÕ`« ~åà◊§#∞ J<ÕHõ ~°∂áêÅ∞QÍ =∞Å∞™êÎ_»∞.
4. Hõq HõÅ=Ú UO KÕã¨∞ÎOk? teÊ Le UO KÕã¨∞ÎOk?
["å|∞:- „Ñü=∞Å∞ ~°zOz Ü≥ÚHõ =∞Ç¨~åA K«i`«
=Öˇ¡"Õ~ÚOÑ¨QÆÅ=Ù K«∂Ñ¨~°∞Å KÕ`«
Hõ=#=Ú# z„`«=ÚÅ∞ QÆ∂~°∞Û Hõqq, h‰õΩ
`å~° `«=∞ºO|∞ÖË ^Œ|^ŒÌO|∞ QÍ^Œ∞
177 teÊ
5. teÊ âßâ◊fi`«∞_»∞ Z@∞¡?
["å|∞:- éÏÅ x„kOK«∞ „Ñü=∞Å "Õ∞Å∞ H˘eÑ≤
Ü«Úex ™ÈHÕz |Ü«∞\˜H˜ Ñ≤ez<å=Ù
"≥eH˜ ~å<ÕiÛ h¿Ñ~°∞ xÅ∞Ñ¨‰õΩ<≥fl
âßâ◊fi`«∞_»"À~Ú h=Ù xâ◊ÛÜ«∞=ÚQÍ#∞.
II) W~°∞"≥· "åHÍºÖ’¡ ["å|∞ ~åÜ«∞O_ç
1. teÊ Ñ¨^ŒºÉèÏQÆ ™ê~åOâßxfl ~åÜ«∞O_ç?
["å|∞:- teÊ Ñ¨^Œºáê~îåxfl QÆ∞é]O*Ï+¨μ"å QÍ~°∞ ~°zOKå~°∞. teÊ #Å¡ ~åuÃÑ· ã≤OÇ¨Ï=ÚÅ `«ÅÅ∞ K≥‰õΩ¯_»O.
ã≤OÇ¨Ï=ÚÅ `«ÅÅ∞ ÉèíÜ«∞O HõeyOK«∞suQÍ K≥‰õΩ¯_»O. x["≥∞ÿ# ã≤OÇ¨xfl K«∂ã≤#Ñ¨Ù_»∞ ZO`« ÉèíÜ«∞O HõÅ∞QÆ∞`«∞O^À,
JO`Õ ÉèíÜ«∞O ã≤OÇ¨ÏO Ü≥ÚHõ¯ tÖÏÊxfl K«∂ã≤#Ñ¨Ù_»∞ HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. x["≥∞ÿ# ã≤OÇ¨ÏOJ<Õ „Éèí=∞#∞ HõeyOK«∞ q^èŒOQÍ
ã≤OÇ¨xfl teÊ K≥HÍ¯_»x Hõq ÉèÏqOKå_»∞.
„Ñü `«b¡ `«=∞ a_»¤ÅÃÑ· „¿Ñ=∞#∞ Jq∞`«OQÍ K«∂Ñ≤ã¨∞ÎOk. Wk „áê}O L#fl "å\˜Ö’ K«∂™êÎO. „áê}O ÖËx
tÅÊOÖ’ D „¿Ñ=∞ =ºHõÎ"≥∞ÿ#@∞¡ teÊ `«# <≥·Ñ¨Ù}ºO`À K«∂áê_»∞ Jx K≥Ñ¨Ê_»O. =∞<À <Õ„`«O`À teÊ Q˘Ñ¨Ê `«<åxfl
K«∂_»@"Õ∞. *Ï+¨μ"å Ç¨ÏOÑ‘Ö’x tÅÊ ãÖÑ¨^Œ#∞ K«∂ã≤ WÖÏ J#∞Éèí∂u á⁄O^•_»x JO\Ï~°∞.
2. teÊ Hõà◊ Ü≥ÚHõ¯ „Ñ¨`ÕºHõ`«Å#∞ q=iOK«O_ç?
["å|∞:- Hõà◊Å∞ J~°∞=k <åÅ∞QÆ∞. "å\˜Ö’ Åe`« Hõà◊Å∞QÍ Hõq`«fiO, ãÖw`«O, <å@ºO, z„`«Hõà◊, tÅÊHõà◊ „Ñ¨ã≤kÌ
K≥O^•~Ú. =∞#ã¨∞û#∞ PÇ¨¡^Œ Ñ¨~°∞ã¨∂Î ~°OlOÑ¨KÕ¿ã Hõà◊Å<Õ Åe`« Hõà◊Å∞ JO@∞<åflO.
tÅÊHõà◊ z„`« HõàÖ◊ ’¡ PO„^è∞Œ Å∞ „Ñ¨ãk≤ áú ⁄O^•~°∞. J=∞~°teÊ [Hõ¯# JO^ŒiH© P~å^è∞Œ º_»∞. J=∞~å=u, J[O`å,
ÖËáêH˜Δ, Ç¨ÏOÑ‘Ö’x UHõtÖÏ ~°^äŒ=Ú, =∞Ç¨|eÑ¨Ù~°OÖ’x tÖÏÊÅ∞ PO„^èŒ∞Å tÅÊHõà◊#∞ Kå\˜K≥¿ÑÊ HõàÏ YO_®Å∞.
tÅ, Ö’Ç¨Ï=Ú, =∞$uÎHõ "≥Ú^ŒÖˇ·# Ñ¨^•~å÷Å`À =¸~°∞ÎÅ#∞, =∞Ok~°=ÚÅ#∞ xi‡OKÕ q^Œº tÅÊHõà◊. ^Õ"åÅÜ«∂Å∞,
^Õ=`å=¸~°∞ÅÎ ∞, ~°^=Œä ÚÅ∞, ~å[„áê™ê^Œ=ÚÅ x~å‡}ÏÖ’¡ ÉèÏ~°`^« âÕ O◊ Ö’ tÅÊHõàÏ su „áêp# HÍÅO #∞O_Õ HõxÑ≤ã∞¨ OÎ k.
ãÖ^Œ~°ƒù ã¨Ç≤Ï`« "åHÍºÅ∞
i) HõeÔQ h<å_»∞ Ñ¨ã¨∞Ñ¨Ù ‰õΩOHÍÅ Ñ¨Ó[
ÃÑ· "åHõº=Ú teÊ áê~î°º ÉèÏQÆ=Ú #∞O_ç „QÆÇ≤ÏOÑ¨ |_ç#k. teÊ áê~î°O QÆ∞é]O *Ï+¨μ"å ~åã≤# "≥Ú^Œ\ ˜ YO_»
HÍ=ºO #∞O_ç fã¨∞HÀ|_çOk.
ãÖ^Œ~°ƒùO : Hõq teÊ Ü≥ÚHõ¯ Q˘Ñ¨Ê`«<åxfl QÆ∂iÛ K≥Ñ¨C`«∂ '<Õ_»∞— Z<Àfl q„QÆÇ¨Å∞ ^Õ"åÅÜ«∂Ö’¡ L<åflÜ«∞x
"å\˜ HõxflO\˜H˜ Ñ¨ã¨∞Ñ¨Ù ‰õΩOHÍÅ Ñ¨Ó[ Åaè™ÈÎÎO^Œx K≥Ñ¨C ãÖ^Œ~°ƒùOÖ’xk.
ÉèÏ=O : ZO^Œ∞‰õΩ LÑ¨Ü≥∂QÆÑ¨_»x Hõiî# |O_»~åà◊§#∞ teÊ `«# ã¨∞`≥Î`À =∞ez ^Õ=`å q„QÆÇ¨Å∞QÍ `«Ü«∂~°∞
KÕâß_»∞. P q„QÆÇ¨ Å‰õΩ Éè‰í Ωõ ÅÎ ∞ Ñ¨ã∞¨ Ñ¨Ù ‰õΩOHÍÅ`À Ñ¨Ó[Å∞ KÕã∞¨ <Î åfl~°∞. J#QÍ ~åà◊√§ |O_»~åà◊√§QÍ LO>Ë Ñ¨Ó[Å∞O_Õq
HÍ=Ù. |O_»~åà◊√§ q„QÆÇ¨Å∞QÍ =∂~°_»O =Å# D Ñ¨Ó[ÅO^Œ∞`«∞<åfl~Ú. nxH˜ HÍ~°‰õΩ_»∞ teÊ Jx ÉèÏ=O.

ii) HõqH˜ h‰õΩ `å~°`«=∞ºO|∞ÖË^Œ∞
ÃÑ· "åHõºO teÊ áê~î°º ÉèÏQÆO #∞O_ç „QÆÇ≤ÏOÑ¨|_çOk. teÊ áê~î°O QÆ∞é]O *Ï+¨μ"å ~åã≤# "≥Ú^Œ\ ˜ YO_»HÍ=ºO
#∞O_ç fã¨∞HÀ|_çOk.
ãÖ^Œ~°ƒùO : Hõq`«fiO`À z„`åÅ ~°∂Ñ¨Ù ˆ~YÅ∞ ã¨$+≤ìOK«∞ HõqH˜, Le`À z„`åÅ∞ K≥‰õΩ¯ teÊH˜ `Õ_® ÖË^Œ∞ Jx
K≥Ñ¨C ãÖ^Œ~°ƒùOÖ’xk.
ÉèÏ=O : Hõq `«#‰õΩ QÆÅ =~°‚<åâ◊H˜Î`À XHõ =∞Ç¨ Hõq rq`« K«i„`«#∞ HÍ=ºOQÍ ã¨$+≤ìOK«QÆÅ_»∞. teÊ =∞Ç¨~åA
K«i„`«#∞ ÉÁ=∞‡Å ~°∂ÑÖÖ’ `«Ü«∂~°∞ KÕã≤ K«∂Ñ¨~°∞Å‰õΩ Pâ◊Û~åºxfl HõeyOK«QÆÅ_»∞. Hõq HÍ=º ~°∂ÑÖÖ’ KÕÜ«∞QÆÅ
Ñ¨x teÊ `«#‰õΩ QÆÅ tÅÊ Kå`«∞~°ºO`À K≥Ñ¨ÊQÆÅ_»∞ Jx ÉèÏ=O. HÍ=Ù# HõqH˜, teÊH˜ `Õ_® ÖË^Œ∞ Jx ÉèÏ=O.
iii) 'âßâ◊fi`«∞_»"À~Ú h=Ù xâ◊ÛÜ«∞=ÚQÍ#∞—
QÆ∞é]O *Ï+¨μ"å ~åã≤# "≥Ú^Œ\ ˜ YO_»HÍ=ºOÖ’x teÊ áê~î°O #∞O_ç „QÆÇ≤ÏOÑ¨|_çOk.
ãÖ^Œ~°ƒùO : ~åà◊§Ö’ x„kOK«∞ „Ñü=∞Å#∞ "Õ∞ÖÁ¯eÑ≤# teÊ âßâ◊fi`«∞_»∞ Jx K≥Ñ¨C ãÖ^Œ~°ƒùOÖ’xk.
ÉèÏ=O : Hõiî#"≥∞ÿ# ~åà◊§Ö’ x„kOz# „Ñü=∞Å#∞ x„^ŒÖËÑ≤ |Ü«∞@‰õΩ „`≥zÛ "å\˜H˜ âßâ◊fi`«~°∂Ñ¨ ã≤÷u HõeyOz#
teÊ âßâ◊fi`«∞_»∞ Jx ÉèÏ=O. tÖÏÊÅ∞ âßâ◊fi`«OQÍ xÅ∞™êÎ~Ú. P tÖÏÊÅ∞ L#flO`« =~°‰õΩ P teÊ âßâ◊fi`«∞_»∞.
iv) 'h"Õq∞ ^ŒÅz HõO@ `«_ç Éˇ@∞ì<£—
QÆ∞é]O *Ï+¨μ"å ~åã≤# "≥Ú^Œ\ ˜ YO_»HÍ=ºO Ö’x teÊ áê~î°O #∞O_ç „QÆÇ≤ÏOÑ¨|_çOk.
ãÖ^Œ~°ƒùO : ~åux #∞#∞Ñ¨Ù KÕã≤ `«e¡ „¿Ñ=∞ L\˜ìÑ¨_»∞#@∞¡QÍ U#∞QÆ∞#∞ ^•x QÆ∞#fl U#∞QÆ∞#∞ teÊ =∞Åz# q^è•#O
KåÖÏ J^Œ∞ƒù`«O. D <≥·Ñ¨Ù}ºO teÊ `«ÅÃÑ· H˜s@ ~°∂ÑÖÖ’ xeÛ#k. WO`«\ ˜ <≥·Ñ¨Ù}ºO QÆÅ teÊx Ez `≥Å∞QÆ∞
*Ïu QÆ~°fiÑ¨_»∞`ÀOk. J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ x[ rq`«OÖ’ teÊ Ü≥ÚHõ¯ ¿Ñ^ŒiHÍxfl K«∂z HõO@ `«_ç Éˇ@∞ìK«∞#fl^Œx
ÉèÏ=O. teÊH˜ ZO`« <≥·Ñ¨Ù}º=Ú<åfl x[ rq`«OÖ’ Hõ_»∞ ¿Ñ^Œ"å_»x ÉèÏ=O.
V) ''#=∞™ê¯~°O|∞ h „Ñ¨[˝‰õΩ<£——
QÆ∞é]O *Ï+¨μ"å ~åã≤# "≥Ú^Œ\ ˜ YO_» HÍ=ºOÖ’x teÊ áê~î°O #∞O_ç „QÆÇ≤ÏOÑ¨|_çOk.
ãÖ^Œ~°ƒùO : K«O„^ŒHÍO`« tÅÃÑ· JO^ŒOQÍ K≥H˜¯# JÑ¨û~°ã¨ „ã‘Î ã¨g∞ÑÖÖ’ `«##∞`å<Õ =∞izáÈ~Ú# teÊx QÆ∂iÛ
K≥Ñ¨C ãÖ^Œ~°ƒùOÖ’xk.
ÉèÏ=O : K«O„^ŒHÍO`« tÅÃÑ· JO^ŒOQÍ K≥H˜¯# JÑ¨û~°ã¨ „ã‘Î ™ÈQÆHõ#∞flÅ JO^•xH˜ teÊ =ÚQÆ∞Ì_»Ü«∂º_»∞. teÊ
Ö’HõOÖ’ W@∞=O\˜ âßâ◊fi`« ã¨r=Hõà◊#∞ ã¨$+≤ìOK«∞HÀQÆÅ_»∞. W@∞=O\˜ teÊH˜ =∞~˘Hõ~°∞ ™ê\˜~å~°∞. teÊ Ü≥ÚHõ¯
"Õ∞^èŒã¨∞û‰õΩ #=∞™ê¯~åÅ∞ Jx ÉèÏ=O.
JÉèÏº™êÅ∞
=Å¡~°∞Å∞ { Usu ´ =Å¡~°∞ÖËsu LHÍ~° ãÖkè
ÖË^Œ∞ { J|^ŒúO|∞ QÍ^Œ∞ ´ ÖË^Œ|^ŒúO|∞QÍ^Œ∞ LHÍ~° ãÖkè
179 teÊ
âßâ◊fi`«∞_»=Ù { F~Ú ´ âßâ◊fi`«∞_»"À~Ú LHÍ~° ãÖkè
t~°ó { J„QÆ=Ú ´ t~À„QÆ=Ú qã¨~°æ ãÖkè
H˜s@ { PHõ$u<£ ´ H˜s\ÏHõ$u<£ ã¨=~°‚n~°… ãÖkè
WQÆ∞~°∞ { X`«Î ´ WQÆ∞~˘`«Î LHÍ~° ãÖkè
|Ü«∞Å∞ { Ñ¨_≥ ´ |Ü«∞Å∞ =_≥ QÆã¨_»^Œ"å ãÖkè
HõÅ^Œ∞ { F~Ú ´ HõÅ^À~Ú LHÍ~° ãÖkè
B. ã¨=∂™êÅ∞ :
ã¨=∂ã¨ Ñ¨^Œ=Ú q„QÆÇ¨Ï "åHõºO ã¨=∂ãÖ
#Å¡éÏ~Ú #Å¡<≥·# éÏ~Ú qâı+¨} Ñ¨Ó~°fiÑ¨^Œ Hõ~°‡^è•~°Ü«∞ ã¨=∂ãÖ
h KÕ~Ú h Ü≥ÚHõ¯ KÕ~Ú +¨+‘ì `«`«∞Ê~°∞+¨ ã¨=∂ãÖ
Ñ¨ã¨∞Ñ¨Ù ‰õΩOHÍÅ∞ Ñ¨ã¨∞Ñ¨Ù =∞iÜ«Ú ‰õΩO‰õΩ=∞ ^ŒfiO^Œfi ã¨=∂ã¨=Ú
Hõq HõÅO|∞ Hõq Ü≥ÚHõ¯ HõÅO|∞ +¨+‘ª `«`«∞Ê~°∞+¨ ã¨=∂ãÖ
Le =ÚY=Ú Le Ü≥ÚHõ¯ =ÚY=Ú +¨+‘ª `«`«∞Ê~°∞+¨ ã¨=∂ãÖ
QÆÇ¨Ïfi~°„âı}˜ QÆÇ¨Ïfi~°=ÚÅ Ü≥ÚHõ¯ „âı}˜ +¨+‘ª `«`«∞Ê~°∞+¨ ã¨=∂ãÖ
r=Hõà◊ r="≥∞ÿ# Hõà◊ qâı+¨} Ñ¨Ó~°fiÑ¨^ŒHõ~°‡^è•~°Ü«∞ ã¨=∂ãÖ
=∂#= q„QÆÇ¨ÏO|∞Å∞ =∂#=ÙÅ Ü≥ÚHõ¯ q„QÆÇ¨Ï=ÚÅ∞ +¨+‘ª `«`«∞Ê~°∞+¨ ã¨=∂ãÖ
=∞Ç¨ Ñ¨Ù}∞ºO_»∞ =∞Ç¨ Ü≥ÿ∞# Ñ¨Ù}∞ºO_»∞ qâı+¨} Ñ¨Ó~°fiÑ¨^ŒHõ~°‡^è•~°ã¨=∂ãÖ
teÊ HõOsî~°"å HõOsî~°==Ú =O\˜ teÊ LÑ¨=∂# L`«Î~°Ñ¨^ŒHõ~°‡^è•~°Ü«∞ ã¨=∂ãÖ
t~À„QÆ=Ú t~°ã¨∞û Ü≥ÚHõ¯ J„QÆ=Ú +¨+‘ª `«`«∞Ê~°∞+¨ ã¨=∂ãÖ
H˜s\ÏHõ$u H˜s@=Ú =O\˜ PHõ$u LÑ¨=∂#L`«Î~°Ñ¨^Œ Hõ~°‡^è•~°Ü«∞ ã¨=∂ãÖ
tÅÊ q^•ºxkè tÅÊ q^Œº‰õΩ ã¨=Ú„^Œ=Ú |Ç¨ï„gÇ≤Ï ã¨=∂ãÖ
=O\˜"å_»∞
JK«Û~° Ñ¨_»Ou JK«Û~° =O\˜ Ñ¨_»u LÑ¨=∂# L`«Î~°Ñ¨^Œ Hõ~°‡^è•~° ã¨=∂ãÖ
h „Ñ¨[˝ h Ü≥ÚHõ¯ „Ñ¨[˝ +¨+‘ª `«`«∞Ê~°∞+¨ ã¨=∂ãÖ
C. „Ñ¨Hõ$`«∞Å∞ qHõ$`«∞Å∞ „Ñ¨Hõ$`«∞Å∞ qHõ$`«∞Å∞
„Ñ¨Hõ$u qHõ$u „Ñü=∞ ÉÁ=∞‡
ã¨÷Å=Ú `«Å=Ú QÆÇ¨Ïfi~°=Ú QÆ∞Ç¨Ï
ã≤OÇ¨Ï=Ú ã≤OQÆ=Ú Ñ¨Ù}º=Ú Ñ¨Ù<≥fl=Ú
=ÚY=Ú "≥ÚQÆ=Ú q^Œº q^≥Ì
ã¨ÎOÉèí=Ú HõO|=Ú JÑ¨û~°ã¨ JK«Û~°
~åA éË_»∞ ãÖ`À+¨=Ú ãÖ`«ã¨=Ú
K«i„`« K«i`« „Ñ¨[˝ Ñ¨ÔQæ
xâ◊ÛÜ«∞=Ú x‰õΩ¯==Ú
D. Ñ¨~åºÜ«∞Ñ¨^•Å∞
ã≤OÇ¨Ï=Ú ´ =∞$QÆ~åA, ˆHãï, ã≤OQÆ=Ú, ÑÖKåã¨º=Ú
=ã¨∞^èŒ ´ ^èŒi„u, ^èŒ~°, Éèí∂q∞, <ÕÅ
Ñ¨~°fi`«=Ú ´ JK«Å=Ú, J„k, H˘O_», #QÆ=Ú
‰õΩã¨∞=∞=Ú ´ qi, Ñ¨Ó=Ù, Ñ¨Ù=Ùfi, ã¨∞=∞=Ú
„Ñü=∞ ´ ÉÁ=∞‡, tÅÊ=Ú, q„QÆÇ¨Ï=Ú
J|^ŒÌ=Ú ´ Jã¨`«º=Ú, J#$`«=Ú
HõOsî~°==Ú ´ WÉèí=Ú, Hõi, Ç¨Ïã≤Î, QÆ[=Ú, U#∞QÆ∞
xkè ´ ã¨=Ú„^Œ=Ú, ™êQÆ~°=Ú, L^Œkè, ~°`åflHõ~°=Ú
ÖËq∞ ´ ^Œi„^Œ=Ú, ¿Ñ^ŒiHõ=Ú, c^Œ`«#=Ú
1. 'teÊ— Ñ¨^Œº áê~îåxfl ~åã≤#k ( )
1. Ñ¨ÙÅ∞Ñ¨ÙÅ "≥OHõ@t=Ü«∞º 2. NN 3. áêÑ¨Ü«∞ºâß„ã≤Î 4. QÆ∞é]O *Ï+¨μ"å
2. #Å¡~ ~åu Ü«∞O^Œ∞ =∞Åz#q Uq? ( )
1. ã≤OÇ¨Ï=ÚÅ `«ÅÅ∞ 2. Ñ¨~°fi`«=ÚÅ∞ 3. =ã¨∞^èŒ 4. ã¨∞`≥Î
3. teÊ K≥~Úº ( )
1. Hõiî#"≥∞ÿ#k 2.ã¨∞xfl`«"≥∞ÿ#k
3. áêëê}=Ú=O\˜k 4.Ñ¨ã¨∞Ñ¨Ù ‰õΩO‰õΩ=∞ =O\˜k
4. ã¨∞`≥Î #∞O_ç |Ü«∞@ Ñ¨_ç#q Uq? ( )
181 teÊ
1. ^Õ=ã¨÷Å=ÚÅ∞ 2. Ñ¨ã¨∞Ñ¨Ù ‰õΩOHÍÅ∞ 3. áêëê}ÏÅ∞ 4. Ñ¨~°fi`«=ÚÅ∞
5. '=ã¨∞^èŒ— J<Õ Ñ¨^•xH˜ J~°÷"Õ∞q∞\˜? ( )
1. |OQÍ~°=Ú 2. Éèí∂q∞ 3. ã≤OÇ¨Ï=ÚÅ∞ 4. Ñ¨~°fi`åÅ∞
ã¨=∂^è•<åÅ∞ : 1.–4† 2–1† 3–2† 4–1† 5–2.
1. Hõq HõÅ=Ú# L#flk. ( )
1. Le 2. JÅOHÍ~° ~°K«# 3.„Ñü=∞ 4.‰õΩã¨∞=∞ =Å¡~°∞Å∞
2. ÃÑ#∞~åu ã¨ÎOÉèí=ÚÅO^Œ∞ teÊ „QÆ∞zÛ#k. ( )
1. „Ñü=∞Å∞ 2. JÅOHÍ~°=ÚÅ∞ 3. ‰õΩã¨∞=∞ =Å¡~°∞Å∞ 4. HõqHõÅ=Ú
3. Hõ=#=Ú# z„`«=ÚÅ∞ QÆ∂~°∞Û "å~°∞? ( )
1. teÊ 2. Hõq 3. =∞Ç¨~åA 4. ‰õΩã¨∞=∞=Å¡~°∞Å∞
4. =∞Ç¨~åA K«i„`«#∞ „Ñü=∞ÅÖ’ ~°zOz#k. ( )
1. teÊ 2. Hõq 3. =∞Ç¨~åA 4. ~åu ã¨ÎOÉèí=ÚÅ∞
5. `å~°`«=∞º=Ú J#∞ Ñ¨^Œ=Ú#‰õΩ J~°÷"Õ∞q∞? ( )
1. `å~°∞ 2. `«#º`« 3. `å~°HõÅ∞ 4. `Õ_® (ÉË^èŒ=Ú)
ã¨=∂^è•<åÅ∞ : 1–2† 2–3† 3–2† 4–1† 5–4.
áê~î° QÆ`« „Ñ¨â◊flÅ∞ -3
1. ~åà◊§Ö’ x„kOK«∞#q ? ( )
1. Le 2. r=Hõà◊ 3. ã¨∞`≥Î 4.„Ñü=∞Å∞
2. teÊ Kå`«∞~°º=Ú `«Å ZuÎ#k ( )
1. J[O`å QÆ∞Ç¨ÏÅÖ’ 2.ã¨∞`≥ÎÖ’ 3.LeÖ’ 4.¿Ñ~°∞Ö’
3. ã¨∞`≥ÎÖ’ "≥ÚÅ∞K«∞#q Uq? ( )
1. ~åà◊√§ 2. J[O`å QÆ∞Ç¨ÏÅ∞ 3.=∂#= q„QÆÇ¨Å∞ 4.HõOsî~°==ÚÅ∞

4. xâ◊ÛÜ«∞=ÚQÍ âßâ◊fi`«∞_»∞ ( )
1. teÊ 2. Hõq 3.„Ñü=∞Å∞ 4.=∂#= q„QÆÇ¨Å∞
5. =∞Ç¨ Ñ¨Ù}∞ºO_»∞ ( )
1. Hõq 2. =∞Ç¨~åA 3.ÉÁ=∞‡Å∞ 4.teÊ
ã¨=∂^è•<åÅ∞ : 1–4† 2–1† 3–3† 4–1† 5–4.
1. teÊ Kå`«∞~°º=Ú`À "Õ\ ˜x K≥H˜¯#k? ( )
1. t~°ã¨∞û#∞ 2. U#∞QÆ∞#∞, QÆ∞#flÅ#∞ 3.H˜s@=Ú#∞ 4. JÑ¨û~°ã¨Å#∞
2. teÊ t~À„QÆ=Ú# xeÛ#k ( )
1. ãü¯s@=Ú 2.„`≥#∞QÆ∞O^Õâ◊=Ú 3.„Ñ¨[˝ 4. U#∞QÆ∞QÆ∞#fl
3. HõO@ `«_ç Éˇ\ ˜ì#HÍ~°}=Ú ( )
1. tÅÊ=Ú#∞ Ez 2.r=`«fi=Ú#∞ Ez 3. ÖËq∞x Ez 4. JÑ¨û~°ã¨#∞ Ez
4. Ñ¨[˚ J#∞ Ñ¨^•xH˜ J~°÷O ? ( )
1. Ñ¨ÓÅ Ãã[˚ 2.ã¨g∞Ñ¨=Ú (^ŒQÆæ~°) 3. ãÖ`À+¨=Ú 4. [QÆ=Ú
5. `≥e~åu`À teÊ kkÌ#k ( )
1. ™ÈQÆHõ#∞flÅ#∞ 2. z~°r=`«fi=Ú#∞ 3.„Ñ¨[˝#∞ 4.JÑ¨û~°ã¨#∞
ã¨=∂^è•<åÅ∞ : 1–2† 2–1† 3–3† 4–4† 5–2.
183 teÊ
21 ^ŒO_®Å∞, ^ŒO_®Å∞, ÉèÏ~°`«=∂`«
`≥Å∞QÆ∞ ™êÇ≤Ï`«ºO Ñ¨Å∞ „Ñ¨ÉèÏ"åÅ‰õΩ Ö’<≥·Ok. Ñ¨^Œº ~°∂ÑÖÖ’x „áêp# ™êÇ≤Ï`«ºO ~å#∞ ~å#∞ Ñ¨Å∞
~°∂áêÅ∞ á⁄OkOk. J>Ë¡ „Ñ¨ÑÖK«"åºÑ¨ÎOQÍ LaH˜ =zÛ# Ñ¨Å∞ L^Œº=∂Å∞, ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜ ‰õÄ_® qã¨ÎiOKå~Ú.
POˆQ¡Ü«ÚÅ áêÅ#Ö’ =∞QÆ∞æ`«∞#fl ÉèÏ~°fÜ«ÚÖ’¡#∞ ™êfi`«O„`«º WK«Ûù#∞ ~°yeÛ# D L^Œº=∂Å∞ ™êfi`«O„`Àº^Œº=∞OQÍ
Ñï}q∞Oz ^Õâ◊ÉèíH˜Î Hõq`åfixH˜ JO‰õΩ~å~°Ê} KÕ™ê~Ú. =∞#ÉèÏ~°`«=∂`«#∞ ã¨∞Îuã¨∂Î, P"≥∞‰õΩ #=∞ã¨¯iã¨∂Î Ñ¨Å∞=Ù~°∞
Ñ¨^•ºÅ∞, w`åÅ∞ ~åâß~°∞. "å\˜Ö’ ^Õâ◊ÉèíH˜Î, ãÖ|OkèOz# w`«O ^ŒO_®Å∞, ^ŒO_®Å∞, ÉèÏ~°`«=∂`« D ˆQÜ«∂xfl
=_®¤k ã‘`å~å=∂O[<ÕÜ«ÚÅ∞, Ñ¨Ó_çÃÑkÌ HÍj qâ◊fi<å^äŒ âß„ã≤ÎQÍ~°∞¡ ~åâß~°∞.
ÉÏÅHõq =_®¤kÌ ã‘`å~å=∂O[<ÕÜÚ« Å∞, Ñ¨Ó_çÃÑkÌ HÍjqâ◊fi<å^èâŒ ß¢ãÎ≤ Hõeã≤ ~åã≤# ã¨fi~å[ºw`«=Ú Ñ¨ÙãÖÎ HõOÖ’xk
ÉèÏ~°`«=∂`« w`«=Ú Wk 38 ¿ÑrÅÅÖ’ 326 áê^•Å`À LOk. D ˆQÜ«∞OÖ’x H˘O`«Œ ÉèÏQÆO ^ŒO_®Å∞I ^ŒO_®Å∞I
ÉèÏ~°`«=∂`«I
=_®¤k, Ñ¨Ó_ç ÃÑnÌÅ D Ñ¨Ùã¨ÎHÍhfl x¿+kã¨∂Î, P<å\˜ „a\˜+π „Ñ¨Éèí∞`«fiO tH˜ΔOzOk. qâßYÑ¨@flOÖ’
^Õâ◊™êfi`«O„`Àº^Œº=∞ ÉèÏ"åÅ#∞ „Ñ¨Kå~°O KÕã≤# `˘e `«~°O ^Õâ◊Éèí‰õΩÎ_»∞ =_®¤k.
<ÕÑ¨^èŒºO
1920Ö’ ^Õâ◊ ™êfi`«O„`Àº^Œº=∞OÖ’ ÉèÏQÆOQÍ QÍOnèr ã¨`åº„QÆÇ¨ÏŸ^Œº=∂xfl =Ú=∞‡~°OQÍ KÕ¿ã x~°‚Ü«∞O
fã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. ^Õâ◊"åºÑ¨ÎOQÍ D kâ◊Ö’ Hõq`«Å∞, ˆQÜ«∂Å∞ qxÑ≤ã¨∂Î, ^Õâ◊ÉèíH˜Îx =ã¨∞Î=ÙQÍ H©iÎOKå~°∞.
ˆQÜ«∞O – 1
^ŒO_®Å∞ ^ŒO_®Å∞ - ÉèÏ~°`«=∂`«
Jq JO^Œ∞‰õΩx nqOK«∞ - ÉèÏ~°`«=∂`«
QÍOnè =∞Ç¨`«∞‡O_»∞ - ÉèÏ~°`«=∂`«
h =Ú^Œ∞Ì H˘_»∞‰õΩO_»OQÆ - ——
=∂ˆHq∞Ü«Ú#∞ ÉèíÜ«∞=Ú ÖË^Œ∞ - ——
=∂ˆHq∞Ü«Ú#∞ H˘^Œ∞= ÖË^Œ∞ - ——
[#h [#‡ Éèí∂q∞â◊Û ã¨fi~åæ^ŒÑ≤ QÆsÜ«∞ã≤

`≥Ö’¡à◊√§O@∞O_»OQÍ<≥ - ——
=∂‰õΩ zÑ¨Ê KÕuH˘zÛOk - ——
=¸_»∞ =O^ŒÖËO_»¡ „HÕ^Œ - ——
JÅ‰õΩOÑ≤<À_»∞ ky<å_≥ - ——
ky Ü«¸~°‰õΩ<åfl_® - ——
=∂ ^Õâ◊=∞O`å ^Àã¨∞ÔHÖˇ¡ - ——
‰õΩOÑ≤x ~å[=∞O`«iOÑ¨ - ——
JÅã‘=∞ ~å}˜ QÆ^≥ÌÔH¯ - ——
ÉèÏ=O: F Éèí~°`«=∂`«! h‰õΩ =∂ #=∞™ê¯~åÅ∞. "å\˜x ã‘fiHõiOz =∞=Ú‡ Pj~°fikOK«∞. h =Ú^Œ∞ÌÅ ‰õΩ=∂~°∞_≥·#
QÍOnè =∞Ç¨`«∞‡_»∞ =∂‰õΩ H˘O_»O`« JO_». PÜ«∞# =∂ "≥O@#∞O_»QÍ =∂‰õΩ U q^èŒ"≥∞ÿ# ÉèíÜ«∞=Ú ÖË^Œ∞. `≥Å¡"åà‹·§#
Dã≤ìO_çÜ«∂ HõOÃÑh "åà◊√§ =zÛ# `«~åfi`« =∂ KÕuH˜ zÑ¨Ê =zÛ ÉÏ^èŒÅ∞ J#∞Éèíqã¨∞Î<åfl=Ú. HõOÃÑh "åà◊√§ =zÛ
300 ãÖ=`«û~åÅ∞ J~ÚOk. =∞# ^Õâ◊ ãÖÑ¨^Œ#O`å ^ÀK«∞H˘x "≥àÏ§~°∞. "åà◊§ ÑïáêÅ# =Úyã≤Ok. Ze[Éˇ`ü~å}˜
ã≤OÇ¨ã¨#"≥∞H˜¯Ok.
ˆQÜ«∞O - 2
N=ÚY=Ú#∞ <˘Hõ\ ˜K≥Û - ——
QÆOÃÑ_®â◊`À K«∂ã¨∞ÎO>ˇ - ——
Jk QÍe |∞_»QÆÜ≥ÿ∞ áÈÜ≥∞ - ——
x~°O‰õΩâßkèHÍ~° "≥ÚK≥Û - ——
=∞"Õ∞‡Ñ¨ÙH˘x u#∞K«∞O_≥ - F Éèí~°`«=∂`«
h áê^•ÖÁHõ¯>ˇ `«Ñ¨Ê - ——
=∂H˜Ñ¨C_çOHõ kˆH¯k - ——
h=Ù ~°`åflÅ `«e¡"Õ - ——
h=Ù ÃÑ·~°∞ ÑÖ@Å xˆHΔÑÖ"Õ - ——
=∂ áêe HÍ=∞^èÕ#∂ - ——
áê_çÑÖ@Å =∞Ç¨ÅH˜Δ ‡ - ——
=∂ "≥ÚéÖÏÅ HÕÑ¨Ù =∞=∞‡ - ——
Hõ„~°Öˇ·# H˘@ì‰õΩO_» - ——
=∂ HõuÎ‰õÄ_» ÖÏy<å_≥ - ——
185 ^ŒO_®Å∞ ^ŒO_®Å∞ ÉèÏ~°`«=∂`«

Éèí∂q∞ ^Œ∞xfl „|`«∞HõáÈ`Õ - ——
ZO`À ÃÑ^ŒÌ Ñ¨#∞fl "Õã≤<å_≥ - ——
Jk ãÖ^Œ~°=∞O`« `«qfi#@∞¡ - ——
LÑ¨Cg∞^Œ Ñ¨#flO@∂ - ——
Hõ#fl a_»¤Öˇ â◊„`«∞Öˇ·i - ——
h=Ù =∞xflOz k^Œ∞ÌH˘=∞‡ F Éèí~°`«=∂`«
ÉèÏ=O: P"≥∞ ~åQÍ<Õ =∂~°∞ÊÅ∞ =™êÎÜ«∞x PtOKå=Ú. HÍx P"≥∞ ÑÖÑ≤# Ñ¨„`«O`À =∂ Pâ◊ h~°∞QÍiáÈ~ÚOk.
x~°O‰õΩâ◊ áêÅ# <≥uÎ#Ñ¨_çOk. =∞=∞‡efl "ÕÑ¨Ù‰õΩ uO@∞<åfl~°∞. =∂H˜Ñ¨C_»∞ h áê^•Å∞ `«Ñ¨Ê "Õ~°∞ k‰õΩ¯ HõxÊOK«@O
ÖË^∞Œ . h=Ù ~°`åflÅ `«eq¡ , ÃÑ~· ∞° ÑÖ@Å xkèq, =∂ áêe@ HõÅÊ=$Hõ=Δ Ú, HÍ=∞^è#Õ ∞=Ù=Ù. áê_ç ÑÖ@Å`À =∞Ç¨ÅH˜Δ ‡"≥#·
h=Ù =∂ "≥ÚéÅ∞ PÅHÕÑ¨Ù=∞=∂‡! "Õ∞=Ú U q^èŒ"≥∞ÿ# JÑ¨HÍ~°O KÕÜ«∞‰õΩO_®<Õ =∞=∞‡efl J}z"Õâß_»∞. Éèí∂q∞
^Œ∞#∞fl‰õΩx „|`«∞‰õΩ^•=∞O>Ë Z‰õΩ¯= Ñ¨#∞fl "Õâß_»∞. LÑ¨C `«Ü«∂~°∞ KÕã¨∞‰õΩO@∞O>Ë ã¨=Ú„^•xfl `å<Õ `«qfi#@∞¡ LÑ¨C
g∞^Œ ‰õÄ_® Ñ¨#∞fl "Õâß_»∞. hHõ#fl a_»¤ÖË "åà◊§`À KÕ`«∞Å∞ HõeÑ≤ h‰õΩ â◊„`«∞=ÙÅ∞ JÜ«∂º~°∞. "åà◊§#∞ HõΔq∞OK«∞ `«b¡!
JÉèÏº™êÅ∞
„Ñ¨â◊flÅ∞ - ["å|∞Å∞
A. HÕk „Ñ¨â◊flÅ‰õΩ W~°"≥· ÑÖ‰õΩÎÖ’¡ ã¨=∂^è•<åÅ∞ ~åÜ«∞O_ç.
1. ^ŒO_®Å∞, ^ŒO_®Å∞, ÉèÏ~°`«=∂`« ˆQÜ«∞O áê~î°O ™ê~åOâßxfl ~åÜ«∞O_ç?
["å|∞– ÉèÏ~°`«^Õâ◊=∂`«#∞ ã¨∞Îuã¨∂Î =_®¤k, Ñ¨Ó_çÃÑkÌ [O@Hõ=ÙÅ∞ ^ŒO_®Å∞ ^ŒO_®Å∞ ˆQÜ«∂xfl ~åâß~°∞.
F Éèí~°`«=∂`«! h‰õΩ =∂ #=∞™ê¯~åÅ∞. "å\˜x ã‘fiHõiOz =∞=Ú‡ Pj~°fikOK«∞. h =Ú^Œ∞ÌÅ ‰õΩ=∂~°∞_≥·#
QÍOnè =∞Ç¨`«∞‡_»∞ =∂‰õΩ H˘O_»O`« JO_». PÜ«∞# =∂ "≥O@#∞O_»QÍ =∂‰õΩ U q^èŒ"≥∞ÿ# ÉèíÜ«∞=Ú ÖË^Œ∞. `≥Å¡"åà‹·§#
Dã≤ìO_çÜ«∂ HõOÃÑh "åà◊√§ =zÛ# `«~åfi`« =∂ KÕuH˜ zÑ¨Ê =zÛ ÉÏ^èŒÅ∞ J#∞Éèíqã¨∞Î<åfl=Ú. HõOÃÑh "åà◊√§ =zÛ
300 ãÖ=`«û~åÅ∞ J~ÚOk. =∞# ^Õâ◊ ãÖÑ¨^Œ#O`å ^ÀK«∞H˘x "≥àÏ§~°∞. "åà◊§ ÑïáêÅ# =Úyã≤Ok. Ze[Éˇ`ü~å}˜
ã≤OÇ¨ã¨#"≥∞H˜¯Ok.
P"≥∞ ~åQÍ<Õ =∂~°∞ÊÅ∞ =™êÎÜ«∞x PtOKå=Ú. HÍx P"≥∞ ÑÖÑ≤# Ñ¨„`«O`À =∂ Pâ◊ h~°∞QÍiáÈ~ÚOk.
x~°O‰õΩâ◊ áêÅ# <≥uÎ#Ñ¨_çOk. =∞=∞‡efl "ÕÑ¨Ù‰õΩ uO@∞<åfl~°∞. =∂H˜Ñ¨C_»∞ h áê^•Å∞ `«Ñ¨Ê "Õ~°∞ k‰õΩ¯ HõxÊOK«@O
ÖË^∞Œ . h=Ù ~°`åflÅ `«eq¡ , ÃÑ~· ∞° ÑÖ@Å xkèq, =∂ áêe@ HõÅÊ=$Hõ=Δ Ú, HÍ=∞^è#Õ ∞=Ù=Ù. áê_ç ÑÖ@Å`À =∞Ç¨ÅH˜Δ ‡"≥#·
h=Ù =∂ "≥ÚéÅ∞ PÅHÕÑ¨Ù=∞=∂‡! "Õ∞=Ú U q^èŒ"≥∞ÿ# JÑ¨HÍ~°O KÕÜ«∞‰õΩO_®<Õ =∞=∞‡efl J}z"Õâß_»∞. Éèí∂q∞
^Œ∞#∞fl‰õΩx „|`«∞‰õΩ^•=∞O>Ë Z‰õΩ¯= Ñ¨#∞fl "Õâß_»∞. LÑ¨C `«Ü«∂~°∞ KÕã¨∞‰õΩO@∞O>Ë ã¨=Ú„^•xfl `å<Õ `«qfi#@∞¡ LÑ¨C
g∞^Œ ‰õÄ_® Ñ¨#∞fl "Õâß_»∞. hHõ#fl a_»¤ÖË "åà◊§`À KÕ`«∞Å∞ HõeÑ≤ h‰õΩ â◊„`«∞=ÙÅ∞ JÜ«∂º~°∞. "åà◊§#∞ HõΔq∞OK«∞ `«b¡!
2. ^ŒO_®Å∞, ^ŒO_®Å∞ ÉèÏ~°`«=∂`å w`«O ~åã≤# Hõ=ÙÅ QÆ∞iÛ ~åÜ«∞O_ç?
["å|∞– ÉÏÅHõq =_®¤k ã‘`å~å=∂O[<ÕÜÚ« Å∞, Ñ¨Ó_çÃÑkÌ HÍj qâ◊fi<å^äâŒ ß„ã≤Î Hõeã≤ ãÖÜ«ÚHõOÎ QÍ 'ÉèÏ~°`=« ∂`«

w`«=Ú—#∞ ~å™ê~°∞. D w`«O, =∞iH˘xfl w`åÅ∞, H˘xfl Kè«O^À|^ŒúÑ¨^•ºÅ∞ HõeÑ≤ 1921Ö’ D [O@ Hõ=ÙÅ∞
'ã¨fi~å[º w`å=∞$`«=Ú— J<Õ Ñ¨Ùã¨ÎHÍxfl JK«∞Û "Õâß~°∞. 38 ¿ÑrÅ∞#fl D Ñ¨Ùã¨ÎHõOÖ’ '^ŒO_®Å∞ ^ŒO_®Å∞ Éèí~°`«=∂`«—
áê@ XHõ¯>Ë 18 ¿ÑrÅ<å„Hõq∞OzOk. D áê@Ö’ "≥Ú`«ÎO 326 áê^•Å∞<åfl~Ú. P áê@ P<å_»∞ Ñ¨@ì}ÏÅ#∞ ^•\˜
Ñ¨Öˇ¡Ñ¨Öˇ¡‰õÄ qãÎ̈iOzOk. qâı+¨ „Ñ¨*Ï^Œ~°} á⁄OkOk. JÑ¨Ê\˜ „a\˜+π „Ñ¨Éèí∞`«fiO P áê@#∂, Ñ¨ÙãÎ̈HÍhfl x¿+kèOzOk.
D w`åxfl ~åã≤#O^Œ∞QÍæ#∞ Hõ=Ùe^ŒÌih „Ñ¨Éèí∞`«fiO HõΔ=∂Ñ¨} K≥Ñ¨Ê=∞Ok. nxH˜ x~åHõiOz#O^Œ∞‰õΩ S.Ñ≤.ã≤. 124
U, K«@ìO HÕ^Œ `˘q∞‡k <≥ÅÅ Hõiî# HÍ~åQÍ~° tHõΔ#∞ qkèOzOk. 500 ~°∂áêÜ«∞Å [i=∂<å ‰õÄ_® "Õã≤Ok. Jk
7 Hõ@ì#O^Œ∞‰õΩ =∞~À =¸_»∞ <≥ÅÅ *ˇ·Å∞. "≥Ú`«ÎO HõeÑ≤ XHõ ãÖ=`«û~° HÍÅO áê@∞ ~å[=∞O„_ç *ˇ·Ö’¡ ÃÑ\˜ìOk. D
F Hõiî# HÍ~åQÍ~° "å™êxfl ÉÏÅHõq =_®¤k =∂„`«O ^è≥·~°ºOQÍ ÉèíiOKå_»∞. *ˇ·Å∞ "å`å=~°}ÏxH˜ `«@∞ìHÀÖËx Ñ¨Ó_çÃÑkÌ
HÍjqâ◊fi<å^äŒâß„ã≤Î „Ñ¨Éèí∞`åfixH˜ HõΔ=∂Ñ¨} ~åã≤zÛ *ˇ·Å∞ #∞O_ç q_»∞^ŒÖˇ·, ~å[H©Ü«∂Å‰õΩ ^Œ∂~°OQÍ "≥o§áÈÜ«∂_»∞.
=_®¤k Ñ¨Ó_ç ÃÑnÌÅ#∞ D Ñ¨Ùã¨ÎHÍhfl x¿+kã¨∂Î, P<å\˜ „a\˜+π „Ñ¨Éèí∞`«fiO tH˜ΔOzOk. qâßYÑ¨@flOÖ’
^Õâ◊™êfi`«O„`Àº^Œº=∞ ÉèÏ"åÅ#∞ „Ñ¨Kå~°O KÕã≤# `˘e `«~°O ^Õâ◊Éèí‰õΩÎ_»∞ =_®¤k.
B. H˜ O k „Ñ¨ â ◊ fl Å‰õ Ω S^Œ ∞ "åHÍºÖ’¡ ã¨ = ∂^è • <åÅ∞ ~åÜ« ∞ O_ç .
1. ÉèÏ~°`«=∂`« Z\˜ìk?
["å|∞– ^ŒO_®Å∞, ^ŒO_®Å∞ ÉèÏ~°`«=∂`« ˆQÜ«∞OÖ’ Hõq ÉèÏ~°`«=∂`«#∞ WÖÏã¨∞ÎuKå~°∞.
ÉèÏ~°`«=∂`« h=Ù ~°`åflÅ `«e¡q ÃÑ·~°∞ ÑÖ@Å xkèq, =∂ áêe@ HõÅÊ=HΔÍxq, HÍ=∞^èÕ#∞=Ù=Ù áê_ç ÑÖ@Å`À
=∞Ç¨ÅH˜Δ ‡"≥·# h=Ù =∂ "≥Ú~°Å∞ PÅHÕK«=∞‡ J<åfl~°∞.
2.Ñ¨~°^ÕjÜ«ÚÅ∞ ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ Ñ¨@¡ Z@∞¡ „Ñ¨=iÎOKå~°∞?
["å|∞– =¸_»∞ =O^ŒÅ ÜÕ∞O_»¡ „H˜`«O =~°ÎHõ "å}˜*ÏºÅ <≥ÑÖ`À DãπìWO_çÜ«∂ HõOÃÑh"å~°∞ ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜
=KåÛ~°∞. =zÛ#"å~°∞ ˆH=ÅO "åºáê~åxH˜ Ñïq∞`«O HÍ‰õΩO_® ^Õâ◊ãÖÑ¨^Œ#O`å ^ÀK«∞HÀ=_»O „áê~°OaèOKå~°∞.
„Ñ¨[Å∞ KÕuH˜ zÑ¨Ê=zÛ ÉÏ^èŒÅ∞ J#∞ÉèíqOKÕÖÏ KÕâß~°∞. ÑÖ@Å∞ ÑÖ_ç<å, ÑÖ_»HõáÈ~Ú<å ÉèÏ~°fÜ«ÚÅÃÑ· ^èŒ~°Å
ÉèÏ~åxfl "≥∂áê~°∞. ÉÏxã¨`«fiOÖ’ „=∞yæáÈÜÕ∞ÖÏ KÕâß~°∞.
C. U"Õ x Ô ~ O_ç O \ \˜˜x ™⁄O`« "åHÍºÖ’¡ LÑ¨Ü≥∂yOK«O_ç?
Z) zÑ¨ÊKÕuH˜ =zÛOk
["å|∞–™È=∞Ü«∞º J`åºâ◊‰õΩ áÈ~Ú#O^Œ∞‰õΩ JuxH˜ zÑ¨ÊKÕuH˜=zÛOk.
["å|∞–
a) QÆOÃÑ_®â◊
["å|∞–
["å|∞–=~°¬O =ã¨∞ÎO^Œx QÆOÃÑ_®â◊`À K«∂ã¨∞Î#fl Ô~·`«∞‰õΩ x~åâ◊ Z^Œ∞Ô~·Ok.
ã≤) "ÕÑ¨ÙH˘x u#∞K«∞O_≥
["å|∞–
["å|∞–„a\˜+π áêÅ‰õΩÅ∞ ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ#∞ Ñ¨#∞flÅ ¿Ñ~°∞`À "ÕÑ¨ÙH˘x u<åfl~°∞.
_ç) N=ÚYO
["å|∞–
["å|∞–„Ñ¨Éèí∞`«fiO Éèí∂q∞ tã¨∞ÎHõ@ì=∞x „j=ÚYO ÑÖÑ≤Ok.
187 ^ŒO_®Å∞ ^ŒO_®Å∞ ÉèÏ~°`«=∂`«

W) k^Œ∞ÌH˘#∞@
["å|∞–`«Ñ¨ÙÊÅ∞ k^Œ∞ÌH˘x =∞Oz^•iÖ’ #_»"åe
["å|∞–
JÉèÏº™êÅ∞
H˘_»∞‰õΩO_»QÆ – H˘_»∞‰õΩ { LO_»QÆ ´ LHÍ~°ãÖkè
=∂ˆHq∞Ü«Ú – =∂‰õΩ { Uq∞Ü«Ú ´ LHÍ~°ãÖkè
`≥Ö’¡à◊√§O@∞O_»QÆ – `≥Ö’¡à◊√¡ { LO@∞O_»QÆ ´ LHÍ~°ãÖkè
^Õâ◊=∞O`å – ^Õâ◊=Ú { JO`å ´ LHÍ~°ãÖkè
^Àã¨∞ÔHÖˇ¡ – ^•ã¨∞‰õΩ { ZÖˇ¡ ´ LHÍ~°ãÖkè
kˆH¯k ´ k‰õΩ¯ { Uk ´ LHÍ~°ãÖkè
QÆOÃÑ_®â◊ ´ QÆOÃÑ_»∞ { Pâ◊ ´ LHÍ~°ãÖkè
=∞"Õ∞‡Ñ¨ÙH˘x ´ =∞=Ú‡ { UÑ¨ÙH˘x ´ LHÍ~°ãÖkè
=O^ŒÖËO_»∞¡ ´ =O^ŒÅ∞ { UO_»∞¡ ´ LHÍ~°ãÖkè
áê^•ÖÁHõ¯>Ë ´ áê^•Å∞ { XHõ¯\˜ ´ LHÍ~°ãÖkè
=∂H˜Ñ¨C_»∞ ´ =∂‰õΩ { WÑ¨C_»∞ ´ LHÍ~°ãÖkè
"≥Ú^ŒÖÏÅHÕÑ¨Ù ´ "≥Ú^ŒÅ∞ { PÅHÕÑ¨Ù ´ LHÍ~°ãÖkè
=∞Ç¨`«∞‡_»∞ ´ =∞Ç¨ { P`«∞‡_»∞ ´ ã¨=~°‚n~°… ãÖkè
x~°O‰õΩâßkèHÍ~°O ´ x~°O‰õΩâ◊ { JkèHÍ~°O ´ ã¨=~°‚n~°… ãÖkè
B. ã¨=∂™êÅ∞
QÍOnè =∞Ç¨`«∞‡_»∞ ´ QÍOnè J<Õ ¿Ñ~°∞ QÆÅ =∞Ç¨`«∞‡_»∞ - ãÖÉèÏ=<å Ñ¨Ó~°fiÑ¨^ŒHõ~°‡^è•~°Ü«∞ã¨=∂ãÖ
ÉèÏ~°`«=∂`« ´ ÉèÏ~°`«^Õâ◊=Ú J#∞ ¿Ñ~°∞QÆÅ =∂`« - ãÖÉèÏ=<å Ñ¨Ó~°fiÑ¨^ŒHõ~°‡^è•~°Ü«∞ã¨=∂ãÖ
x~°O‰õΩâßkèHÍ~°O ´ x~°O‰õΩâ◊"≥∞ÿ# JkèHÍ~°O - qâı+¨}Ñ¨Ó~°fiÑ¨^Œ Hõ~°‡^è•~°Ü«∞ ã¨=∂ãÖ
QÆOÃÑ_®â◊ ´ QÆOÃÑ_»∞ JO`« Pâ◊ - qâı+¨}Ñ¨Ó~°fiÑ¨^Œ Hõ~°‡^è•~°Ü«∞ ã¨=∂ãÖ
ÃÑ^ŒÌÑ¨#∞fl ´ Z‰õΩ¯"≥·# Ñ¨#∞fl - qâı+¨}Ñ¨Ó~°fiÑ¨^Œ Hõ~°‡^è•~°Ü«∞ ã¨=∂ãÖ
ÃÑ·~°∞ ÑÖ@Å∞ ´ ÃÑ·~°∞#∞ =∞iÜ«Ú ÑÖ@Ü«Ú#∞ - ^ŒfiO^Œfi ã¨=∂ãÖ
áê_ç ÑÖ@Å∞ ´ áê_çÜ«Ú =∞iÜ«Ú ÑÖ@Ü«Ú#∞ - ^ŒfiO^Œfi ã¨=∂ãÖ
ã‘=∞~å}˜ ´ ã‘=∞Ü≥ÚHõ¯ ~å}˜ - +¨+‘ì `«`«∞Ê~°∞+¨ ã¨=∂ã¨=Ú
C. „Ñ¨Hõ$u - qHõ$`«∞Å∞
Pâ◊ - Pã¨
‰õΩ=∂~°∞_»∞ - H˘_»∞‰õΩ
~åA - ˆ~_»∞
~°`«fl=Ú - ~°`«#=Ú
ã¨=Ú„^Œ=Ú - ãÖ^Œ~°=Ú
D. Ñ¨~åºÜ«∞Ñ¨^•Å∞
H˘_»∞‰õΩ - ‰õΩ=∂~°∞_»∞, Ñ¨Ù„`«∞_»∞, P`«‡A_»∞, `«#Ü«Ú_»∞, JOQÆA_»∞, B~°ã∞¨ _»∞, `«#∂Éè=í Ù_»∞, #O^Œ#∞_»∞
`«e¡ - =∂`«, [#x, J=∞‡, JO|, J=fi, [#~Ú„u
=$HõΔ=Ú - K≥@∞ì, `«~°∞=Ù, Éèí∂[=Ú, Éèí∂~°∞Ç¨Ï=Ú, „^Œ∞=∞=Ú, „=∂#∞. q@Ñ¨=Ú
Pâ◊ - HÀiHõ, JaèÖÏ+¨, J~°,÷ J¿ÑHõ,Δ HÍOHõ,Δ Pã¨H,Î˜ WK«Û,ù DÑ≤û`«O, HÍ=∞#, H“`«∞‰õO, H“`«∂Ç¨ÏÅO,
K«q, =ÅÑ¨Ù, "åOKè«, "≥∂A, "Õ_»∞Hõ, ãÖHõÅÊO
E. <å<å~åúÅ∞
Pâ◊ - HÀiHõ, k‰õΩ¯
Éèí∂q∞ - ^Õâ◊=Ú, <ÕÅ
áê^Œ=Ú - PO„Ñ¶≤∞, Ñ¨^Œº=Ú#O^Œe áê^ŒO, áêuHõÉèÏQÆO, ã¨÷OÉèíO
k‰õΩ¯ - ^•i, kâ◊, ~°HõΔ‰õΩ_»∞, ~°HõΔ}
Ñ¨#∞fl - Juâ◊~ÚOK«∞, LÑ¨^ÕtOK«∞, ZkiOK«∞, ^ŒO`«=Ú, xi‡OK«∞, tã¨∞Î, q^èŒO
1. ÉèÏ~°`«=∂`« =Ú^Œ∞Ì H˘_»∞‰õΩ. ( )
1.ã¨∞ÉèÏ+π K«O„^ŒÉ’ãπ 2. QÀáêÅHõ$+¨‚ QÀYÖË 3.QÍOnè=∞Ç¨`«∞‡_»∞ 4.^•^•ÉÏ~Ú <Ò~Àr
2. 'H˘^Œ∞=— J#QÍ ( )
1.H©iÎ 2.JÑ¨H©iÎ 3.ÑïÑ¨ÓiÎ 4.Ö’@∞
3. Dã≤ìO_çÜ«∂ HõOÃÑh =zÛ Ñ¨ÓiÎ J~Ú# ãÖ=`«û~åÅ∞ ( )
1.300 2.200 3.100 4.400
189 ^ŒO_®Å∞ ^ŒO_®Å∞ ÉèÏ~°`«=∂`«

4. 'zÑ¨Ê— KÕuH˘zÛOk gi HÍÅOÖ’ ( )
1.#Ö’¡à◊√§ 2.`≥Ö’¡à◊√§ 3.Z„~Àà◊√§ 4.h„QÀÅ∞
5. '~å}˜— QÆ^≥ÌH˜¯#k ( )
1.‰õΩOÑ≤x ~å*ÏºxH˜ =ÚO^Œ∞ 2.‰õΩOÑ≤h ~å[º=Ú LO_»QÍ
3.‰õΩOÑ≤x ~å[ºO `«~°∞"å`« 4.‰õΩOÑ≤x ~å[ºO`À Hõeã≤
ã¨=∂^è•<åÅ∞ 1–3† 2–4† 3–1† 4–2† 5–3.
6. ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ∞ Z\Ï¡ Z^Œ∞~°∞ K«∂ã¨∞Î<åfl~°∞? ( )
1. ^Œ∞óYO`À 2.ãÖ`À+Ö`À 3.QÆOÃÑ_®â◊`À 4.x~åâ◊`À
7. ~å}˜ QÆ^≥Ì<≥Hõ¯QÍ<Õ Uq∞ =∂~°∞Ê =zÛOk? ( )
1. x~°O‰õΩâßkèHÍ~°O 2. „Ñ¨[Å‰õΩ JkèHÍ~°O
3. ^Õâ◊=∂`«‰õΩ JkèHÍ~°O 4. U=∂~°∂Ê ~åÖË^Œ∞
8. Éèí∂q∞ ^Œ∞<Õfl"åxÃÑ· WÖÏO\˜ Ñ¨#∞fl "ÕÜ«∞|_çOk. ( )
1.`«‰õΩ¯= Ñ¨#∞fl 2. Z‰õΩ¯= Ñ¨#∞fl 3. ã¨=∞"≥∞ÿ# Ñ¨#∞fl 4. U Ñ¨#∂fl "ÕÜ«∞ÖË^Œ∞.
9. ÉèÏ~°`«=∂`« Z@∞=O\˜ =∞Ç¨ÅH˜Δ ‡? ( )
1. ÑÖ@Å =∞Ç¨ÅH˜Δ ‡ 2. áê_ç =∞Ç¨ÅH˜Δ ‡
3. áê_ç ÑÖ@Å =∞Ç¨ÅH˜Δ ‡ 4. #^Œ∞Å =∞Ç¨ÅH˜Δ ‡
10. „a\©+¨μ "åiH˜ ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ∞ W\Ï¡ ÉèÏqOKå~°∞. ( )
1. â◊„`«∞=ÙÅ∞QÍ 2. q∞„`«∞Å∞QÍ 3. Pf‡Ü«ÚÅ∞QÍ 4. Ñ≤iH˜"åiQÍ
ã¨=∂^è•<åÅ∞ : 6–3† 7–1† 8–2† 9–3† 10–1.

22 Ñ¨Å<å_»∞
ÉèÏ~°`« *ÏfÜ≥∂^Œº=∞OÖ’ ÉèÏQÆOQÍ<Õ `≥Å∞QÆ∞ „Ñ¨[Å∞ `«=∞ ÉèÏëê, ãÖã¨$¯`«∞Å Ñï~°HõΔ} HÀãÖ ™êyOz#
=∞Ç¨ÏŸ^Œº=∞O PO„^èÀ^Œº=∞O. `≥Å∞QÆ∞ „áêO`åÅ „Ñ¨â◊Oã¨, `≥Å∞QÆ∞ Kåi„`«Hõ g~°∞Å ã¨‡~°}, `≥Å∞QÆ∞ ÉèÏ+¨ B#fl`«ºO
H©iÎã¨∂Î ˆQÜ«∂Å∞, =∞Ç¨ HÍ"åºÅ∞, Kåi„`«Hõ #=ÅÅ∞ "≥Å∞=_ç<å~Ú. "å\˜Ö’ XHõ\ ˜ 'PO„^èŒ *ÏfÜ«∞ w`åÅ∞—
ãÖHõÅ# „QÆO^èŒO. D ãÖHõÅ#OÖ’x^Õ Ñ¨Å<å_»∞ ˆQÜ«∞O.
– Ñ¨Å<å_»∞ ˆQÜ«∞O 'PO„^èŒ *ÏfÜ«∞ w`åÅ∞— ãÖHõÅ# „QÆO^èŒOÖ’xk. D w`«O t=Ü«∞º `å`«QÍ ¿Ñ~˘Ok#
Hõq Ñ¨ÙÅ∞Ñ¨ÙÅ "ÕOHõ@ t=Ü«∞º QÍ~°∞ ~°zOKå~°∞.
– DÜ«∞# QÆ∞O@∂~°∞ lÖÏ¡ q#∞H˘O_»Ö’ 14 #=O|~ü 1910 `Õk# [xflOKå~°∞. `«e¡ „j=∞u HÀ@=∞‡,
`«O„_ç `«O„_ç N Ñ¨ÙÅ∞Ñ¨ÙÅ ÉèíQÆ"å#∞¡.
– JÉèí∞º^ŒÜ«∞ ™êÇ≤Ï`Àº^Œº=∞OÖ’ `˘e`«~åxH˜ K≥Ok# ˆQÜ«∞Hõq t=Ü«∞º. K«Hõ¯x "åºã¨Hõ~°Î. ã¨∞xt`« ~å[H©Ü«∞
qâı¡+¨‰õΩ_»∞.
– Ñ¨Å<å_»∞ "≥ÅÖËx =∞QÍ}˜~å JO@∂ ~åã≤# D`«x ˆQÜ«∞O „Ñ¨â◊ã≤Î á⁄OkOk.
=¸Å áê~î°O - 1
Ñ¨Å<å_»∞
âß`«"åÇ¨Ï# `≥Å∞QÆ∞ K«„Hõ=~°∞ÎÅ â∫~°º #=tÅÊ ~°`«#O|∞~å - Ñ¨Å<å\˜
q∞^≥ „|Ç¨Ï‡ºq∞^≥ HΔÍ„`«=∞#fl QÆ~å˚Ñ¶¨∞’+¨ <åQÍ~°∞˚#∞_ç H˘O_»~åII
Ñ¨ÙÅHõÖË ZuÎOK≥~å Ñ¨Å<å\˜ =~°‚^èŒ~å‡Å#fl L‰õΩ¯K«„@=Ú Ñÿe
áœ~°∞+¨"Õ∞‡ á⁄OÔQ~åII =∂Å Hõ#fl=∞^•ã¨∞ =∞#Ãã·# ã¨∞`«∞_»∞QÍ
|∞^Œú <åQÍ~°∞˚#∞_ç É’^èŒ =Ú„^•*’ºu g~°"≥·+¨‚= "≥ÚK≥Û~å Ñ¨Å<å@
=~° ''=∞Ç¨Ü«∂#"≥∞ÿ—— =ã¨∞=∞ux „Ñ¨=Ç≤ÏOz „|Ç¨Ï‡#fl ''Hõe—— w`«Ö’II
ÃÇÏK«∞Û `«QÆ∞æÅ∞ ã¨=∞Ãã~å Ñ¨Å<å@ =∞QÆ∞= <åQÆ=∞‡`À =∂Ü«∞Ü«Ú^Œú=Ú =K≥Û
q*Ï˝# „Ñ¨Éèí "≥Öˇæ~åII =∞QÆ∞= =∂OKåÅ `å =∞QÆx ~°}=Ú# HõOÃÑ
`˘eãÖ[ nHõΔÖ’ `≥Å∞QÆ∞ tÅ∞ÊÅ KÕu g~°=x`«Å∞ Ñ¨Ù\˜ìs - Ñ¨Å<å@
áÈQÆ~°Å∞ =∞ez# |∞^ŒúÜ«ÚQÆ rq`«=Ú â∫~°º=ÚQÆ∞æÅ∞ ÃÑ\˜ìsII
P`«‡Q“~°=O Jxfl ã¨∞QÆ∞}ÏÅ‰õΩ Ñ¨Ù<åk
191 Ñ¨Å<å_»∞
H˘xfl =ÚYº Ñ¨^•Å‰õΩ J~å÷Å∞ :
K«„Hõ=~°∞ÎÅ∞ - ~åAÅ∞† â∫~°º=Ú - g~°`«fi=Ú† =ã¨∞=∞u - Éèí∂q∞† `˘ÅãÖ[ - L+¨óHÍÅO† #=tÅÊ=Ú
- H˘`«Î tÅÊ=Ú† ã¨∞`«∞_»∞ - ‰õΩ=∂~°∞_»∞† =∞QÆ∞= - „ã‘Î† ~°}=Ú - Ü«Ú^Œú=Ú.
=¸Å áê~î°O - 2
ÉÏÅK«O„^Œ∞x HõuÎÑ¨^Œ∞#∞ "≥∞~°∞Ñ¨ÙÅ∞ "≥∞iã≤ Éèí@∞ì=¸ˆ~Î "≥ÅÃã~å - Ñ¨Å<å@
`≥~°e HÍÔ~=∞Ñ¨Ó_ç ^èŒ~°‡ ~°}~°OQÍ# „áœ_è»âı¡+¨Å∞ Ñ¨Öˇ¯~å II
g~° ~°HõÎ=Ú zO^≥~å - Ñ¨Å<å@ Hõeq∞ |eg∞QÆÅ∞æ Hõ~°¬‰õΩÅ ã‘=∞Ö’
<åQÆ∞ÖËÔ~· áêÔ~~åII HÍxHÍÅ=Ú =zÛ HõÅÇ¨Ï=ÚÅ∞ K≥Åˆ~QÆ
ÉÏÅK«O„^Œ∞x Hõ^Œ# H“â◊Å=Ú Hõ^äŒÅe¡ ‰õΩOÑ≤h "å_˘K≥Û~å - Ñ¨Å<å@
N<å^äŒ Hõq~åA K«O„^Œ=OHõ‰õΩ K≥Ñ¨Ê Mˇ·^Œ∞ H˘@∞ìÅ∞ Hõ>ˇì~åII
Z^ŒHõiy „Ñ¨=Ç≤ÏOK≥~å - Ñ¨Å<å@ ^•ã¨º=¸ ^ÀÑ≤_ô ^•i„^Œº=¸ ÃÇÏzÛ
''ZuÎáÈ`«——Å ^Œ∂ÔH~åII áê_çÑÖ@Å "Õ∞e |OQÍ~°∞ <å `«e¡
Hõ$+¨‚~åÜ«∞Å ã¨ÉèÏ Hõq kQÆæ*ÏÅÖ’ Hõ~°∞=Ù HÍÑ¨Ù~°=∞Ü≥∞º~å - Ñ¨Å<å_»∞
''Ñ¶¨∞\˜HÍ â◊`«„QÆO^äŒHõ~°}^èŒ∞~°∞ºO——_≥·# HõO@ hˆ~ Éˇ>ˇì~å II

Ñ¨^Œ∞# ´ "å_ç`«#O† `≥~°e ´ |Ü«∞Å∞^Õi† Hõ^Œ#O ´ Ü«Ú^ŒÌO† H“â◊ÅO ´ <≥·Ñ¨Ù}ºO† Z^Œ ´ Ç¨Ï$^ŒÜ«∞O
QÆ[O ´ U#∞QÆ∞† Ñ¶¨∞\˜Hõ ´ 24 xq∞+¨=ÚÅ HÍÅO† â◊`«O ´ =O^Œ, #∂~°∞† Hõ~°}nè~°∞_»∞ ´ HÍ~°ºÉèÏ~°O
=Ç≤ÏOK«∞"å_»∞† „áœ_è» ´ ãÖÑ¨Ó~°‚"≥∞ÿ#† âı¡+¨ ´ J<ÕHõ J~å÷Å∞ QÆÅ
=¸Å áê~î°O - 3
XHõ¯ ã¨∞=ÚÇ¨˙~åÎ# Lá⁄ÊOy Éèí~°`Àifi P<å\˜ áœ~°∞ëêÖÏ<å\˜ q„Hõ=∂
™êfi`«O„`«º â◊OY=Ú‡ ã≤OÇ¨Ï<å^Œ=Ú KÕÜ«∞ ÖÏ<å\˜ "≥·Éèí"åÖÏ<å\˜ ãÖã¨$¯`«∞
"Õ∞~°∞"≥· xezOk~å - Ñ¨Å<å_»∞ b<å\˜H© K«i`«Ö’ - Ñ¨Å<å_»∞
=ÚO^Œ∞_ç áÈiOk~åII q~°zOK≥ |OQÍ~°∞`À II
Hõ<≥QÆO\˜ Ç¨Ï#∞=∞O`«∞ HÀ~° g∞ã¨=Ú „kÑ≤Ê "≥#∞Hõ `«~°∞=∞Å"åi g~° K«i`«Å ã≤~°∞Å∞
Ñ¨Å<å\˜ „Ñ¨[ÅKÕ Ñ¨#∞fl ÖˇQÆÉˇ\ ˜ìOK≥ <å~Àfiã≤ `åºQÆOÑ¨Ù hÔ~fi\˜ì ÃÑOK«~å
|e~ÚK≥Û Ç¨Ï#∞=∞O`«∞#∂ Ñ¨Ö<å_»∞ qiã≤ ã¨∞Y=ÚÅ∞ ÑÖ_»∞~å - Ñ¨Å<å_»∞
Ñ¨~°„Ñ¨Éèí∞`«fiÑ¨Ù QÆ∞O_»¡‰õÄ II "≥ÅÖËx =∂QÍ}˜~å——
Lifi ´ Éèí∂q∞† <å^ŒO ´ ^èŒfix† ZQÆÉˇ@ì_»O ´ Hõ@ìHõáÈ=_»O† =∂QÍ}˜ ´ =∞Oz<ÕÅ† ã≤~°∞Å∞ ´ ãÖÑ¨^ŒÅ∞†
qiã≤ ´ qHõã≤Oz
JÉèÏº™êÅ∞
„Ñ¨â◊flÅ∞ - ["å|∞Å∞
I. „HÕk „Ñ¨â◊flÅ‰õΩ W~°∞"≥·ÜÕ∞ã≤ "åHÍºÅ‰õΩ q∞Oz ã¨=∂^è•<åÅ∞ ~åÜ«∞O_ç.
1.
1.Ñ¨Ñ¨Å<å_»∞ "≥ÅÖËx =∂QÍ}˜~å Jx Hõq ˆQÜ«∞OÖ’ ZÖÏ x~°∂Ñ≤OKå~°∞?
[. Ñ¨Å<å_»∞ ˆQÜ«∞OÖ’ Ñ¨ÙÅ∞Ñ¨ÙÅ t=Ü«∞ºHõq Ñ¨Å<å_»∞ "≥ÅÖËx =∞QÍ}˜QÍ á⁄QÆ∞_»∂Î „HÕk JOâßÅ#∞
`≥eáê~°∞. âß`«"åÇ¨Ï# K«„Hõ=~°∞ÅÎ HÍÅOÖ’<Õ #OkH˘O_»Ö’ <åQÍ~°∞#˚ ∞_»∞ qâ◊fiq^•ºÅÜ«∂xfl ™ê÷ÑO≤ Kå_»∞. É∫^Œ=ú ∞`åxfl
„Ñ¨Kå~°O KÕâß_»∞. =∞Ç¨Ü«∂# É∫^Œú=∞`«O ^•fi~å Kå`«∞~°fi~°‚ =º=ã¨÷#∞ x~°ã≤OKå_»∞. Ñ¨Å<å\˜ ã‘=∞Ö’ =~°‚ =º`åº™êÅ∞
ÖËx ™ê=∂lHõ =º=ã¨÷#∞ xi‡OK«_®xH˜ „Ñ¨Ü«∞`åflÅ∞ [iQÍ~Ú. `≥Å∞QÆ∞ tÅ∞ÊÅ∞ K≥H˜¯# J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ# Hõ@ì_®Å`À
#OkH˘O_» <åQÍ~°∞˚#∞_ç H˘O_» JÅ~åiOk. =~°‚ ^èŒ~å‡Å<≥_ç L‰õΩ¯ K«\ÏìÅ#∞ Ñ¨QÆ∞ÅQ˘\˜ì =∂Å Hõ#fl=∞^•ã¨∞ L#fl`«
Ñ¨^Œ=ÙÅ#∞ JÅOHõiOKå_»∞. ã¨HõÅ=~°‚ ã¨=∂#`«fi=Ú#∞ „Ñ¨É’kèOz# g~° "≥·+¨‚= =∞`« „Ñ¨Kå~°O [iyOk.
Ñ¨Å<å\˜ ã‘=∞ÃÑ· HõHõΔQÆ\ ì̃# =∞QÆ∞= <åQÆ=∞‡ =∂Ü≥∂áêÜ«∂Å =Å# XHõ Q˘Ñ¨Ê Ü«Ú^Œú"Õ∞ [iyOk. Ñ¨Å<å\˜
g~° =x`« =∂OKåÅ `«# Éèí~°Î KÕuH˜ PÜ«Ú^è•xfl JOkOz Ü«Ú^Œú ~°OQÍxH˜ ÑÖÑ≤, K«i`å~°÷=∞~ÚOk. Ñ¨Å<å\˜
ã‘=∞Ö’ g~°=x`«Å∞ Ñ¨Ù\˜ì, `«=∞ Ñ≤Å¡Å‰õΩ LQÆ∞æáêÅ`À â∫~°º ~°™êxfl ~°OQÆiOz Ñ¨\Ïì~°∞.
2. Ñ¨ Å <å\ <å\˜˜ ã‘=∞ „áêâ◊º™êÎxfl =i‚OK«O_ç.
[. Ñ¨Å<å_»∞ ˆQÜ«∞OÖ’ Ñ¨ÙÅ∞Ñ¨ÙÅ t=Ü«∞º Hõq Ñ¨Å<å\˜ ã‘=∞ „áêâ◊™êÎxfl WÖÏ =i‚OKå~°∞. Ñ¨Å<å\˜ ã‘=∞ÃÑ·
HõHõΔQÆ\ ˜ì# =∞QÆ∞= <åQÆ=∞‡ =∂Ü≥∂áêÜ«∂Å =Å# XHõ Q˘Ñ¨Ê Ü«Ú^Œú"Õ∞ [iyOk. Ñ¨Å<å\˜ g~° =x`« =∂OKåÅ `«#
Éèí~°Î KÕuH˜ PÜ«Ú^è•xfl JOkOz Ü«Ú^Œú ~°OQÍxH˜ ÑÖÑ≤, K«i`å~°÷=∞~ÚOk. Ñ¨Å<å\˜ ã‘=∞Ö’ g~°=x`«Å∞ Ñ¨Ù\˜ì,
`«=∞ Ñ≤Å¡Å‰õΩ LQÆ∞æáêÅ`À â∫~°º ~°™êxfl ~°OQÆiOz Ñ¨\Ïì~°∞.
HÍ~°OÑ¨Ó_ç ^èŒ~°‡Ü«Ú^ŒúOÖ’ Ñ¨ÖÏfl\˜ g~°∞_»∞ ÉÏÅK«O„^Œ∞_»∞ `«# HõuÎ Ñ¨^Œ∞#∞ „Ñ¨^Œi≈OKå_»∞. â◊„`«∞=ÙÅ ~°HõÎO
zOkOk. D g~°~°HõÎ"Õ∞ <åQÆ∞ÖËÔ~· „Ñ¨=Ç≤ÏOzOk. =∞Ç¨ÉèÏ~°`« ãÖ„QÍ=∞OÖ’ ÉÏÅg~°∞_»∞ Jaè=∞#∞ºx Ñ¨~å„Hõ=∞O`À
áÈÅÛ^Œy# ™êÇ¨Ï™êxfl ÉÏÅK«O„^Œ∞_»∞ Ñ¨Å<å\˜ Ü«Ú^ŒúOÖ’ „Ñ¨^Œi≈OKå_»∞.
Hõ~å‚@Hõ PO„^èŒ ™ê„=∂*Ïºxfl ÑïáêeOz# ™êÇ≤Ïf ã¨=∞~åOQÆ} ™ê~°fiÉè∫=Ú_»∞ NHõ$+¨‚ ^Õ=~åÜ«∞Å
J+¨ìkQÆæ[Hõ=ÙÅÖ’ =ÚY∞º_»∞ Éèí@∞ì=¸iÎ ~å=∞~å[Éèí∂+¨}∞_»∞ '=ã¨∞K«i„`«— „Ñ¨|O^èŒ=Ú ^•fi~å „Ñ¨|O^èŒ Hõq`åfixˆH
=<≥flkkÌ# Hõq, Ñ¨Å<å\˜ ã‘=∞#∞ ãÖ^Œi≈Oz, „áœ_è»"≥∞ÿ# âı¡+¨ Hõq`åfixfl ~°zOKå_»∞.
3.
3.Ñ¨Ñ¨ Å <å\
<å\˜˜ ã‘=∞Ö’x g~°=x`«Å∂, g~°∞Å QÆ∞iOz ~åÜ«∞O_ç.
[. Ñ¨Å<å=∞Ö’x g~°=x`«Å∂, g~°∞Å QÆ∞iOz Hõq Ñ¨Å<å_»∞ ˆQÜ«∞OÖ’ WÖÏ q=iOKå~°∞. Ñ¨Å<å\˜ ã‘=∞ÃÑ·
HõHõΔQÆ\ ˜ì# =∞QÆ∞= <åQÆ=∞‡ =∂Ü≥∂áêÜ«∂Å =Å# XHõ Q˘Ñ¨Ê Ü«Ú^Œú"Õ∞ [iyOk. Ñ¨Å<å\˜ g~° =x`« =∂OKåÅ `«#
Éèí~°Î KÕuH˜ PÜ«Ú^è•xfl JOkOz Ü«Ú^Œú ~°OQÍxH˜ ÑÖÑ≤, K«i`å~°÷=∞~ÚOk. Ñ¨Å<å\˜ ã‘=∞Ö’ g~°=x`«Å∞ Ñ¨Ù\˜ì,
`«=∞ Ñ≤Å¡Å‰õΩ LQÆ∞æáêÅ`À â∫~°º ~°™êxfl ~°OQÆiOz Ñ¨\Ïì~°∞.
193 Ñ¨Å<å_»∞
HÍ~°OÑ¨Ó_ç ^èŒ~°‡Ü«Ú^ŒúOÖ’ Ñ¨ÖÏfl\˜ g~°∞_»∞ ÉÏÅK«O„^Œ∞_»∞ `«# HõuÎ Ñ¨^Œ∞#∞ „Ñ¨^Œi≈OKå_»∞. â◊„`«∞=ÙÅ ~°HõÎO
áÈÅÛ^Œy# ™êÇ¨Ï™êxfl ÉÏÅK«O„^Œ∞_»∞ Ñ¨Å<å\˜ Ü«Ú^ŒúOÖ’ „Ñ¨^Œi≈OKå_»∞. J`«_ç Hõ^Œ# H“â◊ÖÏxfl Hõ^äŒÅ∞ Hõ^äŒÅ∞QÍ
Je¡# N<å^äŒ Hõq~åA K«O„^Œ=OHõ #kH˜ =i‚Oz K≥áêÊ_»∞. P #k Z^Œ HõiyOk. ZuÎáÈ`«Å [Åáê`«"≥∞ÿ ^Œ∂HÕk.
4. *ÏuÜ≥∂^Œº=∞OÖ’ Ñ¨Å<å_»∞ „áêO`«OÖ’ [iy# ãÖÑ¶¨∞@#Å#∞ ~åÜ«∞O_ç.
[. "åºáê~°O <≥ÑÖ`À ÉèÏ~°`«^ÕâßxH˜ =zÛ# Dãπì WO_çÜ«∂ HõOÃÑh áêÅ<åkèHÍ~°O Ñ¨Å<å_»∞ÃÑ· ‰õÄ_®
™êyOk. áê_çÑÖ@Å`À JÅ~åi# Hõ~°¬Hõã‘=∞‰õΩ HÍx HÍÅO ^•Ñ¨ÙiOzOk. ^Õâ◊=∞O`«\Ï "åiH˜ =ºuˆ~HõOQÍ
*ÏfÜ≥∂^Œº=∞O ™êyOk.
QÍOnèr ~å[H©Ü«∞ ~°OQÆ„Ñ¨"Õâ◊O`À ÉèÏ~°`« *ÏfÜ≥∂^Œº=∞O XHõ ÃÑ^ŒÌ „Ñ¨*Ï L^Œº=∞OQÍ qã¨ÎiOzOk.
ã¨Ç¨Ü«∞ x~åHõ~°} L^Œº=∂xH˜ QÍOnèr Ñ≤Å∞Ñ¨Ù xKåÛ_»∞. Hõ<≥QÆO\˜ Ç¨Ï#∞=∞O`«∞ <Õ`«$`«fiOÅ Ñ¨Å<å\˜ „Ñ¨[Å∞
Ñ¨#∞flÅ∞ ZQÆ"âÕ ß~°∞. „a\©+π „Ñ¨É∞íè `«fiOÃÑ· `«=∞ P„QÆÇ¨ xfl „Ñ¨îŒ ≈OKå~°∞. „Ñ¨[Å HÀáêxfl ã¨ÇÏ≤ OK«ÖxË Ñ¨~å~Ú „Ñ¨É∞íè `«fiÑ¨Ù
áÈbã¨∞Å∞ Ç¨Ï#∞=∞O`«∞#∞ HÍeÛ K«Oáê~°∞. P g~°∞_»∞ =∞~°}ÕKå_»∞. *ÏfÜ≥∂^Œº=∂xfl "Õ_≥H˜¯OKå_»∞. K«i„`«Ö’
Ñ¨Å<å\˜ Ñ¨ÙÅ¡i ã¨`åº„QÆÇ¨ÏO XHõ J^è•ºÜ«∂xfl ã¨$+≤ìOK«∞‰õΩ#flk.
II. „HÕk „Ñ¨â◊flÅ‰õΩ S^Õã≤ "åHÍºÖ’¡ ["å|∞Å∞ ~åÜ«∞O_ç.
1.
1.Ñ¨Ñ¨Å<å_»∞ w`« ~°K«~Ú`« Ñ¨ÙÅ∞Ñ¨ÙÅ t=Ü«∞ºQÍi [##O, `«e¡^ŒO„_»∞Å∞, ÉÏÅºO QÆ∞iOz ~åÜ«∞O_ç.
[. t=Ü«∞º `å`«QÍ QÆ∞iÎOÑ¨Ù á⁄Ok# HõqQÍi Ñ¨ÓiÎ¿Ñ~°∞ Ñ¨ÙÅ∞Ñ¨ÙÅ "ÕOHõ@ t=Ü«∞º. DÜ«∞# QÆ∞O@∂~°∞
lÖÏ¡ q#∞H˘O_»Ö’ 14 #=O|~ü 1910 `Õn# [x‡OKå_»∞. `«e¡ N=∞u HÀ@=∞‡, `«O„_ç N Ñ¨ÙÅ∞Ñ¨ÙÅ ÉèíQÆ"å#∞¡.
q#∞H˘O_»Ö’x q∞_çÖò ã¨∂¯ÖòÖ’ „áê^äŒq∞Hõ q^Œº HÀãÖ KÕi# t=Ü«∞º‰õΩ „Ñ¨=ÚYHõq QÆ∞„~°O *Ï+¨μ"å Láê^è•ºÜ«Ú_»∞.
QÆ ∞ O@∂~° ∞ Ç≤ Ï O^Œ ∂ Hõ à ÏâßÅÖ’ WO@~ü Ö ’ KÕ i # t=Ü« ∞ º *ÏfÜ≥ ∂ ^Œ º =∞O`À „Ñ¨ É è Ï q`« ∞ _» Ü « ∂ º_» ∞ .
âßã¨<ÀÅ¡OÑ¶¨∞<À^Œº=∞OÖ’ „H˜Ü«∂jÅOQÍ áêÖÁæ<åfl_»∞. ãÖ=`«û~° HÍÅO áê@∞ *ˇ·Å∞ tHõΔ#∞ J#∞ÉèíqOKå_»∞.
2.
2.Ñ¨Ñ¨ÙÅ∞Ñ¨ÙÅ t=Ü«∞º ™êÇ≤Ï`åºxfl ÑïK«Ü«∞O KÕÜ«∞O_ç.
[. JÉèí∞º^ŒÜ«∞ ™êÇ≤Ï`Àº^Œº=∞OÖ’ `˘e `«~åxH˜ K≥Ok# Ñ¨ÙÅ∞Ñ¨ÙÅ t=Ü«∞º Q˘Ñ¨Ê ˆQÜ«∞Hõq. K«Hõ¯x "åºã¨Hõ~°Î.
ã¨∞xt`« ~å[H©Ü«∞ qâı¡+¨‰õΩ_»∞. J`«x ~°K«#Ö’¡ WÑ¨C_»∞ ÑÖ^˘q∞‡k ˆQÜ«∂Å∞, U_»∞ "åº™êÅ∞ =∂„`«"Õ∞ =∞#‰õΩ
ÅÉèíº=∞ø`«∞<åfl~Ú.
3. #OkH˘O_» QÆ∞iOz `≥ÅÑÖ_ç.
3.#OkH˘O_»
[. âß`«"åÇ¨Ï# K«„Hõ=~°∞ÎÅ HÍÅOÖ’<Õ <åQÍ~°∞˚#∞_»∞ #Ok H˘O_»Ö’ qâ◊fiq^•ºÅÜ«∂xfl ™ê÷Ñ≤OKå_»∞. Hõ$ëê‚#k
=∞^èŒºÖ’ „Ñ¨ã¨∞Î`« <åQÍ~°∞˚# ™êQÆ~ü L#fl H˘O_» #OkH˘O_»QÍ Ñ≤Å∞=|_çOk. #OkH˘O_»Ö’ <åQÍ~°∞˚#∞_»∞ É∫^ŒÌ=∞`åxfl
„Ñ¨Kå~°O KÕâß_»∞. `≥Å∞QÆ∞ tÅ∞ÊÅ∞ K≥H˜¯# J^Œ∞ƒ`«"≥∞ÿ# Hõ@ì_®Å`À #OkH˘O_» <åQÍ~°∞˚#∞_ç H˘O_»QÍ JÅ~å_çOk.
4.
4.Ñ¨Ñ¨ Å <å\
<å\˜˜ ã‘=∞Ö’x g~°=x`«Å QÆ∂iÛ ~åÜ«∞O_ç.
[. Ñ¨Å<å\˜ ã‘=∞Ö’ ZO^Œ~À g~°=x`«Å∞ Ñ¨Ù\Ïì~°∞. "å~°∞ `«=∞ Ñ≤Å¡Å‰õΩ LQÆ∞æáêÅ`À â∫~åº~°™êxfl
~°OQÆiOzÑ¨\Ïì_»∞. Ñ¨Å<å\˜ ã‘=∞ÃÑ· HõHõΔHõ\ ˜ì# =∞QÆ∞= <åQÆ=∞‡. P"Õ∞ =∂ÜÕ∞áêÜ«∂Å =Å# XHõ Q˘Ñ¨Ê Ü«Ú^ŒÌ"Õ∞
[iyOk. Ñ¨Å<å\˜ g~°=x`« =∞OKåÅ, `«# Éèí~°Î KÕuH˜ PÜ«Ú^è•xfl JOkOz Ü«Ú^ŒÌ ~°OQÍxH˜ ÑÖÑ≤Ok. K«i„`«Ö’
xez áÈ~ÚOk.
5. ÉÏÅK«O„^Œ∞}˜ â∫~åºxfl =i‚OK«O_ç.
5.ÉÏÅK«
[. HÍ~°OÑ¨Ó_ç ^èŒ~°‡Ü«Ú^ŒúOÖ’ Ñ¨ÖÏfl\˜ g~°∞_»∞ ÉÏÅK«O„^Œ∞_»∞ `«# HõuÎ Ñ¨^Œ∞#∞ „Ñ¨^Œi≈OKå_»∞. â◊„`«∞=ÙÅ ~°HõÎO
áÈÅÛ^Œy# ™êÇ¨Ï™êxfl ÉÏÅK«O„^Œ∞_»∞ Ñ¨Å<å\˜ Ü«Ú^ŒúOÖ’ „Ñ¨^Œi≈OKå_»∞. J`«_ç Hõ^Œ# H“â◊ÖÏxfl Hõ^äŒÅ∞ Hõ^äŒÅ∞QÍ
Je¡# N<å^äŒ Hõq~åA K«O„^Œ=OHõ #kH˜ =i‚Oz K≥áêÊ_»∞. P #k Z^Œ HõiyOk. ZuÎáÈ`«Å [Åáê`«"≥∞ÿ ^Œ∂HÕk.
6. Ñ¨ Å <å\
6.Ñ¨ <å\˜˜ ã‘=∞‰õΩ HÍxHÍÅO ^•Ñ¨ÙiOzOk Jx Hõq K≥Ñ¨Ê\ÏxH˜ HÍ~°}O Uq∞\ Uq∞\˜˜ ?
[. „Hõ=∞OQÍ ~åAÅ∂, ~å[iHÍÅ∂ JO`«iOKå~Ú. "åºáê~°O HÀãÖ WOQÍ¡O_»∞ #∞O_ç =∞# ^ÕâßxH˜
=zÛ# Dãπì WO_çÜ«∂ HõOÃÑh "å~°∞ WHõ¯_ç ~åAÅ =∞^èŒº HõÅÇ¨Å#∞ ã¨$+≤ìOKå~°∞, |ÅÇ‘Ï# ÑïKå~°∞. XHõ ~åAÃÑ·
=∞~˘Hõ ~åA#∞ Lã≤Q˘ÖÏÊ~°∞. D J<≥·Hõº`«#∞ Pã¨~åQÍ KÕã¨∞‰õΩx „Hõ=∞„Hõ=∞OQÍ XHÀ¯ „áêO`«OÃÑ· Ñ¨@∞ì#∞
ãÖáêkOK«∞‰õΩ<åfl~°∞. ~å*ÏºkèHÍ~åxfl KÕlH˜¯OK«∞‰õΩ<åfl~°∞. HÀ™êÎO„^èŒ, ~åÜ«∞Åã‘=∞ „áêO`åÅ∞ =∞„^•ã¨∞ ~å[^è•xQÍ
QÆÅ `«q∞à◊ „áêO`«OÖ’ KÕ~å~Ú. JO^Œ∞Ö’ ÉèÏQÆOQÍ<Õ Ñ¨Å<å\˜ ã‘=∞ÃÑ· Dãπì WO_çÜ«∂ HõOÃÑh áêÅ<åkèHÍ~åxfl
KÕÑ¨\ ˜ìOk.
áê_ç ÑÖ@Å`À JÅ~åi# Hõ~°¬Hõ ã‘=∞‰õΩ HÍxHÍÅ=Ú ^•Ñ¨ÙiOzOk. HõOÃÑh áêÅ‰õΩÅ∞ D ^è•#ºã‘=∞#∞
Mˇ·^Œ∞ H˘\ÏìÅ∞QÍ =∂iÛ "Õ™ê~°∞. D ^Œ∞ã≤÷ux =i‚Oz# Ñ¨ÙÅ∞Ñ¨ÙÅ t=Ü«∞º P"Õ^Œ# qO^•O.
7. Ñ¨ Å <å\
7.Ñ¨ <å\˜˜ Ñ¨ÙÅ¡i ã¨`åº„QÆÇ¨ÏO QÆ∞iOz `≥ÅÑÖ_ç.
[. QÍOnèr ~å[H©Ü«∞ ~°OQÆ„Ñ¨"Õâ◊O`À ÉèÏ~°`« *ÏfÜ≥∂^Œº=∞O XHõ ÃÑ^ŒÌ „Ñ¨*Ï L^Œº=∞OQÍ qã¨ÎiOzOk.
ã¨Ç¨Ü«∞ x~åHõ~°} L^Œº=∂xH˜ QÍOnèr Ñ≤Å∞Ñ¨Ù xKåÛ_»∞. Hõ<≥QÆO\˜ Ç¨Ï#∞=∞O`«∞ <Õ`«$`«fiOÅ Ñ¨Å<å\˜ „Ñ¨[Å∞
Ñ¨#∞flÅ∞ ZQÆ"âÕ ß~°∞. „a\©+π „Ñ¨É∞íè `«fiOÃÑ· `«=∞ P„QÆÇ¨ xfl „Ñ¨îŒ ≈OKå~°∞. „Ñ¨[Å HÀáêxfl ã¨ÇÏ≤ OK«ÖxË Ñ¨~å~Ú „Ñ¨É∞íè `«fiÑ¨Ù
áÈbã¨∞Å∞ Ç¨Ï#∞=∞O`«∞#∞ HÍeÛ K«Oáê~°∞. P g~°∞_»∞ =∞~°}ÕKå_»∞. *ÏfÜ≥∂^Œº=∂xfl "Õ_≥H˜¯OKå_»∞. K«i„`«Ö’
Ñ¨Å<å\˜ Ñ¨ÙÅ¡i ã¨`åº„QÆÇ¨ÏO XHõ J^è•ºÜ«∂xfl ã¨$+≤ìOK«∞‰õΩ#flk.
JÉèÏº™êÅ∞
HÍÑ¨Ù~°=Ú { JÜ≥∞º~å ´ HÍÑ¨Ù~°=∞Ü≥∞º~å
"å_»∞ { =KåÛ~å ´ "å_˘KåÛ~å
Éèí~°`« { Lifi ´ Éèí~°`˘ifi - QÆ∞}ãÖkè
B. ã¨=∂™êÅ∞ :
Ñ¨Å<å\˜ áœ~°∞+Ö - Ñ¨Å<å\˜ Ü≥ÚHõ¯ áœ~°∞+Ö
q*Ï˝# „Ñ¨Éèí - q*Ï˝# =∞<≥_ç „Ñ¨Éèí - +¨+≤ª `«`«∞Ê~°∞+¨ ã¨=∂ãÖ
=~°‚^èŒ~å‡Å∞ - =~°‚=Ú#∞, ^èŒ~°‡=Ú#∞ - ^ŒfiO^Œfi ã¨=∂ãÖ
g~°=x`«Å∞ - g~°∞Öˇ·# =x`«Å∞ - qâı+¨} Ñ¨Ó~°fiÑ¨^Œ ã¨=∂ãÖ
195 Ñ¨Å<å_»∞
â∫~°º"≥ÚQÆæÅ∞ - â‹·~°º=∞<≥_ç "≥ÚQÆæÅ∞ - ~°∂Ñ¨Hõ ã¨=∂ãÖ
Hõq ~åA - Hõ=ÙÅÖ’ ~åA - ã¨Ñ¨Îg∞ `«`«∞Ê~°∞+¨ ã¨=∂ãÖ
áê_çÑÖ@Å∞ - áê_çÜ«∞, ÑÖ@Ü«Ú - ^ŒfiO^Œfi ã¨=∂ãÖ
Éèí~°`Àifi - Éèí~°`«Ü«∞#∞¿Ñ~°∞QÆÅ Lifi - ãÖÉèÏ=# Ñ¨Ó~°fiÑ¨^Œ Hõ~å‡^è•~°Ü«∞O
Ñ¨~°„Ñ¨Éèí∞`«fiO - Ñ¨~°∞ÅÜ≥ÚHõ¯ „Ñ¨Éèí∞`«fiO - +¨+‘ª `«`«∞Ê~°∞+¨ ã¨=∂ãÖ
L‰õΩ¯K«@ì=Ú - L‰õΩ¯Å =O\˜ K«@ì=Ú - qâı+¨}Ï Ñ¨Ó~°fiÑ¨^Œ ã¨=∂ãÖ
ã¨∞=ÚÇ¨ï~°Î=Ú - =∞Oz^≥·# =ÚÇ¨ï~°ÎO - qâı+¨} Ñ¨Ó~°fiÑ¨^Œ ã¨=∂ãÖ
™êfi`«O„`«ºâ◊OY=Ú - ™êfi`«O„`«O Ü≥ÚHõ¯ â◊OY=Ú - +¨+‘ª `«`«∞Ê~°∞+¨ ã¨=∂ãÖ
HÀ~°g∞ã¨=Ú - HÀ~°Ü≥ÿ∞# g∞ãÖ - qâı+¨} Ñ¨Ó~°fiÑ¨^Œ ã¨=∞ãÖ
Ñ¨~°„Ñ¨Éèí∞`«fiO - Ñ¨~°ÅÜ≥ÚHõ¯ „Ñ¨Éèí∞`«fiO - +¨+‘ª `«`«∞Ê~°∞+¨ ã¨=∂ãÖ
|∞^ŒúÜ«ÚQÆO - |∞^Œ∞ú_ç Ü≥ÚHõ¯ Ü«ÚQÆO - ——
#=tÅÊO - #∂`«#"≥∞ÿ# tÖÏÊÅ∞ - qâı+¨} Ñ¨Ó~°fiÑ¨^Œ Hõ~°‡^è•Ü«∞O
=~°‚^èŒ~å‡Å∞ - =~å‚Å∞, ^èŒ~å‡Å∞ - ^èŒfiO^èŒfi ã¨=∞ãÖ
Hõ^Œ# H©â◊Å=Ú - Hõ^Œ#=ÚH˘é‰õΩ ˆHâ◊Å=Ú - K«`«∞iú `«`«∞Ê~°∞+¨ ã¨=∂ãÖ
„áœ_è» âı¡+¨Å∞ - „áœ_è»"≥∞ÿ# âı¡+¨Å∞ - qâı+¨} Ñ¨Ó~°fiÑ¨^Œ ã¨=∂ãÖ
Hõ~°¬‰õΩÅã‘=∞ - Hõ~°¬‰õΩÅ Ü≥ÚHõ¯ ã‘=∞ - +¨+‘ª `«`«∞Ê~°+¨ ã¨=∂ãÖ
HõO\˜h~°∞ - HõO\˜Ü≥ÚHõ¯ h~°∞ - +¨+‘ª `«`«∞Ê~°∞+¨ ã¨=∂ãÖ
C. Ñ¨~åºÜ«∞Ñ¨^•Å∞
â∫~°º=Ú - ^è≥·~°ºO, g~°`«fiO
=∞QÆ∞= - ¢ã‘Î, *Ï#, WOu, =#u
Ü«Ú^Œú=Ú - ãÖQÆ~°=Ú, H˘\Ï¡@, ~°}=Ú, Hõ^Œ#=Ú
=ã¨∞=∞u - Éèí∂q∞, ^èŒ~°, <ÕÅ
Z^Œ - Ç¨Ï$^ŒÜ«∞=Ú
H“â◊Å=Ú - <Õ~°Êi`«#O, ™ê=∞~°÷ºO, KåHõK«HõºO
K«„Hõ=iÎ - ~å~åA,„Ñ¨Éèí∞=Ù, =∞Ç¨~åA
K«O„^Œ=OHõ - K«O^Œ=∂=∞, „ÑüÑ¨^Œ<å\˜ K«O„^Œ∞x =OHõ
|OQÍ~°O - Ñ¨_çã≤, ã¨∞=~°‚O
D. <å<å~å÷Å∞
áê~°∞ - „Ñ¨=Ç≤ÏOK«∞, áêiáÈ=Ù
„Ñ¨ÉèíÅ∞ - HõÅ∞QÆ∞Å∞, u~°∞"åà◊§Ö’ Hõ>Ëì „Ñ¨ÉèíÅ∞
E. „Ñ¨Hõ$u qHõ$`«∞Å∞
Hõ^äŒ - Hõ`«
~°HõÎ=Ú - ~°QÆ`«=Ú, <≥`«∞Î~°∞
ãÖ^èŒº - ÑÖ[, ãÖ*ˇ
Mˇ·^Œ∞ - ÔH·^Œ∞
â◊OY=Ú - â◊OHõ=Ú
F. =Ùfi`«º`«Îº~å÷Å∞
áœ~°∞+¨=Ú - Ñ¨Ù~°∞+¨μx Ü≥ÚHõ¯ ÉèÏ==Ú
HΔÍ„`«O - HõΔ„uÜ«ÚxÜ≥ÚHõ¯ ÉèÏ==Ú
„ÉÏÇ¨Ï‡}ºO - „ÉÏÇ¨Ï‡}∞x Ü≥ÚHõ¯ ÉèÏ==Ú
"≥·+¨‚==Ú - q+¨μ‚=Ù Ü≥ÚHõ¯ ÉèÏ==Ú
kQÆæ*ÏÅ∞- k‰õΩ¯Å <≥_ç U#∞QÆ∞Å∞
‰õΩOÑ¶¨h - HõOÃÑhH˜ ãÖ|OkèOz#k ( POQÆ¡Ñ¨^ŒO)
1. Z=i É’^èŒ =∞Ç¨Ü«∂#"≥∞ÿ Éèí∂q∞ÃÑ· „Ñ¨=Ç≤ÏOzOk? ( )
J. Q“`«=∞ |∞^Œ∞ú_»∞ P. <åQÍ~°∞˚#∞_»∞ W. â◊OHõ~åKå~°∞º_»∞
D. ~å=∂#∞*ÏKå~°∞ºÅ∞
2. U `≥Å∞QÆ∞ K«„Hõ=~°∞ÎÅ=Å¡ Ñ¨Å<å\˜ áœ~°∞+Ö á⁄OyOk? ( )
J. âß`«"åÇ¨Ï#∞Å∞ P. WHΔÍfi‰õΩÅ∞ W. Ñ¨Å¡=ÙÅ∞
D. HÍHõfÜ«ÚÅ∞
3. #=tÅÊ~°`«fl"≥∞ÿ# H˘O_» Uk? ( )
J. HÀ@Ñ¨ÊH˘O_» P.ã≤OÇ¨K«ÅO W.<åQÍ~°∞˚#H˘O_»
D. âıëêK«ÅO
197 Ñ¨Å<å_»∞
4. „|Ç¨Ï‡#fl Hõew`«Ö’ =zÛ# =∞`«O Uk? ( )
J.â‹·=O P."≥·+¨‚=O W.HÍáêeHõO D.âßˆHÎÜ«∞O
5. Éèí~°Î#∞ Ü«Ú^ŒÌ~°OQÍxH˜ ÑÖÑ≤# g~°q#`« Z=~°∞? ( )
J.=∂OKåÅ P."≥ÚÅ¡ W.u=∞‡Hõ¯ D. ~°OQÆ[=∞‡
ã¨=∂^è•<åÅ∞ : 1. P 2. J 3. W 4. P 5. J
1. Ñ¨Å<å\˜ g~°∞Å ~°HõÎOzOk „Ñ¨=Ç≤ÏOz# #k Uk? ( )
J. Hõ$ëê‚ P. K«O„^Œ=OHõ W. <åQÆ∞ÖË~°∞ D. QÆ∞O_»¡Hõ=∞‡
2. ÉÏÅK«O„^Œ∞x Hõ^Œ# H“â◊ÖÏxfl Hõ^äŒÅ∞QÍ Je¡# Hõq Z=~°∞? ( )
J. áÈ`«# P. N<å^èŒ∞_»∞ W. "Õ=∞# D. #Oku=∞‡#
3. ZuÎáÈ`«Å QÍ „Ñ¨=Ç≤ÏOKÕ #k Uk? ( )
J. <åQÆ∞ÖË~°∞ P. QÆ∞O_»¡Hõ=∞‡ W. K«O„^Œ=OHõ D. QÀ^•=i
4. 'Ñ¶¨∞\˜HÍâ◊`« „QÆO^äŒ Hõ~°} ^èŒ∞~°∞º_»∞— Z=~°∞? ( )
J.JÅ¡™êx ÃÑ^ŒÌ# P. #Oku=∞‡# W. N<å^èŒ∞_»∞ D. Éèí@∞ì=¸iÎ
5. ÉÏÅK«O„^Œ∞x Hõ^äŒ#∞ N<å^äŒ∞_»∞ U #kH˜ K≥áêÊ_»∞? ( )
J. QÀ^•=i P. Hõ$ëê‚W. K«O„^Œ=OHõ D. <åQÆ∞ÖË~°∞
6. Hõeq∞ J#QÍ Uq∞\˜? ( )
J. |Å=Ú P. ãÖÑ¨^Œ W. HÍÅ=Ú D. H©iÎ
7. Ñ¨Å<å_»∞ Mˇ·^Œ∞ H˘@∞ìÅ∞ Hõ\ ˜ì#"å_»∞ Z=~°∞? - ( )
J. ‰õΩOÑ≤h"å_»∞ P. _»aƒ"å_»∞ W. „ÃÑ¶Oz"å_»∞ D. áÈ~°∞Ûwã¨∞"å_»∞
8. Hõ~°∞=Ù HÍÑ¨Ù~°"≥∞ÿ HõO\˜h~°∞ Éˇ\ ˜ì# `«e¡ Z=~°∞? ( )
J. ~åÜ«∞Åã‘=∞ P. `≥ÅOQÍ} W. Ñ¨Å<å_»∞ D. "≥Å<å_»∞
9. '"Õ∞eq∞ |OQÍ~°∞ <å`«e¡— Jx Ñ¨Å<å\˜ ã‘=∞#∞ =i‚Oz# Hõq Z=~°∞? ( )
J. QÆ∞„~°O *Ï+¨μ"å P. ~åÜ«∞„áÈÅ∞ ã¨∞ÉÏƒ~å=Ù
W. Ñ¨ÙÅ∞Ñ¨ÙÅ∞ "ÕOHõ@t=Ü«∞º D. N<å^èŒ∞_»∞

10. Hõ~°¬‰õΩÅ ã‘=∞Ö’ L#flk Uk ( )
J. Hõeq∞ P. |eq∞ W. Hõeq∞ |eq∞ Ô~O_»∞ D. J<åºÜ«∞O
ã¨=∂^è•<åÅ∞ : 1. W 2. P 3. W 4. D 5. W
6. P 7. J 8. W 9. W 10. W
1. Ñ¨Å<å\˜ „Ñ¨[Å∞ Z=i <åÜ«∞Hõ`«fiO`À Ñ¨#∞flÅ∞ ZQÆ"Õâß~°∞? ( )
J. Ñ¨~°fi`«<Õx g~°Ü«∞ºKÒ^Œi P. Hõ<≥flQÆO\˜ Ç¨Ï#∞=∞O`«∞
W. @OQÆ∞@∂i „Ñ¨HÍâ◊O ÑÖ`«∞Å∞ D. ^Œ∞yæ~åÅ QÀáêÅHõ$+¨‚Ü«∞º
2. Ñ¨~°„Ñ¨Éèí∞`«fiO QÆ∞O_»¡‰õΩ |Öˇ·# g~°∞_»∞ Z=~°∞? - ( )
J. ^Œ∞yæ~åÅ QÀáêÅHõ$+¨‚Ü«∞º P. @OQÆ∞@∂i „Ñ¨HÍâ◊O ÑÖ`«∞Å∞
W. Hõ<≥flQÆO\˜ Ç¨Ï#∞=∞O`«∞ D. QÍ_çK«~°¡ Ç¨Ïi ã¨~Àfi`«Î=∞~å=Ù
3. Ñ¨Å<å_»∞ "≥ÅÖËx =∂QÍ}˜~å Jx K≥Ñ≤Ê# Hõq Z=~°∞? ( )
J. Ñ¨ÙÅ∞Ñ¨ÙÅ "ÕOHõ@t=Ü«∞º P. NN
W. QÆ∞é]O *Ï+¨μ"å D. #O_»∂i ã¨∞ÉÏƒ~å=Ù
4. 'Lifi— J#QÍ J~°÷O Uq∞\˜ ? ( )
J.K≥~°∞=Ù P.Éèí∂q∞ W.|Å=Ú D.<åQÆe
5. "≥#∞Hõ `«~°=ÚÅ"åi g~° K«i`«Å ã≤~°∞efl <å~°∞ áÈã≤, `åº`«=∞<Õ h~°∞#∞ ÃÑ\˜ì ÃÑOK«=∞x HÀi#k Z=~°∞?
( )
J. Ñ¨ÙÅ∞Ñ¨ÙÅ "ÕOHõ@t=Ü«∞º P. QÆ∞~°*Ï_» JáêÊ~å=Ù
W. #O_»∂i ã¨∞ÉÏƒ~å=Ù D. Hõ$+¨‚âß„ã≤Î
ã¨=∂^è•<åÅ∞ : 1. P 2. J 3. W 4. W 5. W
199 Ñ¨Å<å_»∞
23 ¿ãfiKåÛùQÍ#=Ú
P^è∞Œ xHõ Hõq`«fiOÖ’ ™œO^Œ~º° O, „¿Ñ=∞, ÉèHí ,Î˜ „Ñ¨H$õ u, ¿ãfiK«Û,ù ã¨$‡u „áê^è•#ºO =Ç≤ÏOz# Hõq`åfixH˜ ÉèÏ=Hõq`«fiO
J<Õ ¿Ñ~°∞ ã≤÷~°Ñ¨_çOk. nxfl #=ºHõq`«fi=∞h, Jaè#= Hõq`«fi=∞h ‰õÄ_® Ñ≤Å∞ã¨∞Î<åfl~°∞. Hõ=ÙÅ∞ Hõ^äŒHõ<åfl , áê„`«ÅHõ<åfl
ÉèÏ==ºH©ÎHõ~°}ˆH Z‰õΩ¯= „áê^è•#º`«~Ú=fi_»O=Å¡ ÉèÏ=Hõq`«fiO J<Õ ¿Ñ~°∞ „Ñ¨K«∞~°"≥∞ÿOk. D `«~°Ç¨ Hõq`åfixH˜ ÉèÏ=
Hõq`«fi=∞x "≥Ú^Œ@ ¿Ñ~°∞ ÃÑ\˜ì# "å~°∞ QÍ_çK«~°¡ Ç¨Ïiã¨~Àfi`«Î=∞~å=Ù. HõqÜ≥ÚHõ¯ XHõ Jqã¨Ê+¨ì "åOKèå‰õΩ~°=Ú, XHõ
JO`«iflQÆ∂_è» `åÑ¨=Ú, XHõz#fl HÍ=º=ÚÖ’ T^Œ|_ç#KÀ Jk ÉèÏ= Hõq`«fi=Ú Jx qâ◊fi<å^äŒ ã¨`«º<å~åÜ«∞}
ÉèÏ=Hõq`åfixfl x~°fizOKå~°∞.
¿ãfiKåÛùQÍ#=Ú J<Õ Hõq`«`À Hõq =∂#=ÙxH˜ ¿ãfiK«Ûù ZO`« J=ã¨~°"≥∂ „Ñ¨Hõ$u Ñ¨~°OQÍ K≥Ñ¨Ê_»O [iyOk. Hõq
`å#∞ Ñ¨‰õΔΩÅ Ô~Hõ¯Å`À `ÕeÜ«∂_ç, #HõΔ„`«=ÚÅÖ’ #HõΔ„`« "≥∞ÿ "≥∞~°ã≤ =∞^èŒ∞~°QÍ#=ÚÖ’ =∂Ü«∞"≥∞ÿ áÈ`å#∞ JO\Ï_»∞.
¿ãfiKåÛùQÍ#O ^Õ=ÙÅÑë¡ "ÕOHõ@ Hõ$+¨‚ âß„ã≤Î ~åã≤# Hõ$+¨‚Ñ¨HõΔ=Ú J<Õ HÍ=ºãÖÑ¨Ù\˜ #∞O_ç „QÆÇ≤ÏOK«|_çOk.
DÜ«∞# ÉèÏ=Hõq`«fiOÖ’ tY~° ã¨=∂#∞_»~Ú#Hõq. 1887 Ö’ `«∂~°∞Ê QÀ^•=i lÖÏ¡, ÃÑ^•ÌÑÙ¨ ~°O `åÅ∞HÍ K«O„^ŒáêÖˇOÖ’
Hõ$+¨‚âß¢ã≤Î [x‡OKå_»∞. 1918 Ö’ q[Ü«∞#QÆ~°O HõàÏâßÅÖ’ Ñ¨@ìÉèí„^Œ∞ÅÜ«∂º_»∞.
Hõ$+¨‚Ñ¨HõΔ=Ú, „Ñ¨"åã¨=Ú, T~°fit, Hõhfl~°∞ „âß=}˜, HÍsÎH˜, =∞Ç¨ÏuÎ, Ñ¨Å¡H˜, â◊i‡+¨ª, ^èŒ#∞~å÷#∞, "Õ∞Ñ¶¨∞=∂Å,
u~°∞áêÊ=Ù =O\˜ ~°K«#Å∞ KÕ™ê_»∞. =∞ÖË¡â◊fii =O\˜ K«Å# z„`åÅ‰õΩ =∂@Å∞, áê@Å∂ ~å™ê_»∞. JãÖMÏºHõ"≥∞ÿ#
Åe`«w`åÅ∞ ~å™ê_»∞. DÜ«∞# Åe`« w`åÅ∞ PHÍâ◊"å}˜ ^•fi~å „Ñ¨™ê~°"≥∞ÿ Ñ¨Å∞=Ù~°∞ „â’`«Å#∞ PHõ@∞ì‰õΩ<åfl~Ú.
DÜ«∞# â‹·e Åe`«OQÍ Ç¨Ï$^ŒºOQÍ =ÙO@∞Ok. Hõ$+¨‚ âß„ã≤Î Ç¨Ï$^ŒÜ«∞"åk.=∞`åf`«"≥∞ÿ# =∂#=`å"åk.
=∂#=ÙxH˜ ¿ãfiK«Ûù „áê} „Ñ¨^"Œ ∞≥ #ÿ ^Œx, Ñ¨Ù=ÙfiÖ’¡ #Hõ„Δ `åÖ’¡ "Õ∞Ñ¶∂¨ Ö’¡ , Ñ¨‰ΩΔõ Ö’¡ , `«∞"≥∞‡^ŒÖ’¡ JO`«\Ï `å<≥· qÇ¨Ïi™êÎ#x,
#=ÙfiH˘O>Ë #=ÙfiH˘#O_ç. <åHÀiˆH <å‰õΩ =ÚYºO, ÉèíÜ«∞O ^ÕxH˜ Jx ¿ãfiKåÛù ÉèÏ=##∞ D áê~î°OÖ’ Hõq=ºHõÎO
KÕ™ê_»∞.
=¸Åáê~î°O - 1
#qfiáÈ^Œ∞~°∞ QÍHõ <åˆH\˜ ã≤QÆ∞æ?
<å~ÚK«ÛùÜÕ∞ QÍHõ<åˆH\˜ "≥~°Ñ¨Ù?
HõÅqÇ¨ÏOQÆ=Ú Ñ¨HõΔ=ÚÅ ^ÕeÜ«∂_ç
`å~°HÍ =∞}∞ÅÖ’ `å~°<≥· "≥∞~°ã≤

=∂Ü«∞ =∞Ü≥∞º^Œ#∞ <å=∞^èŒ∞~°QÍ#=Ú# !
#qfiáÈ^Œ∞~°∞ QÍHõ <å ˆH\˜ ã≤QÆ∞æ?
ÉèÏ=O : ~å[ Ç¨ÏOã¨Å Ô~Hõ¯Ö’¡ `ÕeáÈ`«∂, PHÍâ◊OÖ’ #HõΔ„`åÅ xHõΔ„`«"≥∞ÿ =∞^èŒ∞~°OQÍ áê_»∞‰õΩO@∂ =∂Ü«∞=∞ø`å#∞.
Z=~°∞ #qfi<å ÖˇHõ¯KÕÜ«∞#∞. ã≤QÆ∞æÑ¨_»#∞.
"≥Ú~ÚÅ∞ ^À<≥ÅÖ’# Ñ¨Ü«∞#O ÉÁ#iÛ
q∞<≥flÅ¡ qÇ¨ÏiOz "≥∞~°Ñ¨Ù<≥·"≥∞~°ã≤
áê_»∞K«∞ z#∞¯<≥· Ñ¨_çáÈ^Œ∞xÅ‰õΩ
#qfiáÈ^Œ∞~°∞ QÍHõ <å ˆH\˜ ã≤QÆ∞æ
J~å÷Å∞ : "≥Ú~ÚÅ∞ ´ "Õ∞Ñ¶¨∞=Ú , =∞|∞ƒ† ^À<≥ ´ `≥Ñ¨Ê, Ñ¨_»=† q∞#∞fl ´ PHÍâ◊=Ú† WÅ ´ <ÕÅ, Éèí∂q∞
`≥e=∞|∞ƒ `≥~°Kå@∞ K≥e K«O^Œ=∂=∞
[`«QÆ∂_ç ^À|∂z ã¨~°™êÅ <å_ç
ky~å#∞ ky~å#∞ kq#∞O_ç Éèí∞qH˜
J~å÷Å∞ : `≥e=∞|∞ƒ ´ `≥Å¡\ ˜ "Õ∞Ñ¶¨∞O† ^À|∂z ´ ^˘OQÍ@† kq ´ PHÍâ◊O, ã¨fi~°æO† Éèí∞q ´ <ÕÅ
jHõ~°O|∞Å`À_» z~°∞g∞Å`À_»
#==∞øH˜Î Hõ=ÚÅ`À <å@º=Ú‡ ÖÏ_ç
[Åkè QÆ~°ƒù=Ú‡ Ö’Ñ¨Å =ÚxæáÈ^Œ∞
J~å÷Å∞ : jHõ~°=Ú ´ K«Å¡QÍe† z~°∞g∞Å∞ ´ z#flKÕÑ¨Å∞† #==∞øH˜ÎHõ=ÚÅ∞ ´ #=~°`åflÅ∞, H˘`«Î~°`åflÅ∞† [Åkè ´
ã¨=Ú„^ŒO† QÆ~°ƒù=Ú – Hõ_»∞Ñ¨Ù
=~°∞"≥uÎ Ñ¨~°∞"≥uÎ Ñ¨=#∞x`À_»
`«~°∞âßY ^Œ∂i Ñ¨„`«=ÚÅ#∞ *Ëi
„Ñ¨}Ü«∞ ~°Ç¨Ï™êºÅ∞ Ñ¨Å∞¯K«∞ #∞O^Œ∞
J~å÷Å∞ : Ñ¨=#∞_»∞ ´ QÍe, "åÜ«Ú=Ù† `«~°∞âßY ´ K≥@∞ìH˘=∞‡† Ñ¨„`«=Ú ´ P‰õΩ† „Ñ¨}Ü«∞=Ú ´ „¿Ñ=∞
JÅ~°∞Ñ¨_»Ou [H˜¯eyO`« "≥\ ˜ì
qiKÕ_≥ Ñ¨ÙÅHÕÑ¨ ã¨~°ã¨#∞ ÉÏ_ç
=∞iÜ≥ÚHõ¯ ##`À_» =∞O`«#O ÉÏ_ç
"Õ~˘Hõ¯ ã¨∞=∞HÍO`« „g_»É’Q˘\˜ì
„H˘O^Õ<≥ ™È#Å „QÀe ™ÈÅ∞@‰õΩ
Ñ¨Ó=Ù Ñ¨Ó=Ù#‰õΩ#∞áÈ=ÙK«∞#O^Œ∞
J~å÷Å∞ : JÅ~°∞Ñ¨_»Ou ´ JO^Œ"≥∞ÿ#„ã‘Î† qiKÕ_≥ ´ Ñ¨Ù=Ùfi#O\˜„ã‘Î† ã¨~°ã¨#∞ ´ ^ŒQÆæ~°QÍ, Ñ¨Hõ¯#† ## ´ Ñ¨Ù=Ùfi†
=∞O`«#=Ú ´ =ÚK«Û@∞¡, =∂@ÖÏ_»∞† ã¨∞=∞HÍO`« ´ Ñ¨Ù=ÙfiJ<≥_ç „ã‘Î† „g_» ´ ã≤QÆ∞æ† „H˘O^Õ<≥ ´ H˘`«Î`Õ<≥† ™È# ´
„Ñ¨"åÇ¨Ï=Ú† ™ÈÅ∞@ ´ `«∂eáÈ=Ù@
Ñ¨H˜Δ #Ü≥∞º^Œ zxfl |∞∞HõΔ =∞Ü≥∞º^Œ#∞
=∞^èŒ∞Ñ¨ =∞Ü≥∞º^Œ K«O^Œ=∂=∞ #Ü≥∞º^Œ#∞
"Õ∞Ñ¶¨∞ =∞Ü≥∞º^Œ qO`« "≥∞~°Ñ¨Ù#Ü≥∞º^Œ#∞
JÅ~°∞ ã¨Ü≥∞º^Œ zQÆ∞~å‰õΩ #Ü≥∞º^Œ#∞
áê@ #Ü≥∞º^Œ H˘O_»"åQÆ∞ #Ü≥∞º^Œ#∞
Ñ¨=# =∞Ü≥∞º^Œ "åiúÉèíOQÆ =∞Ü≥∞º^Œ#∞
J~å÷Å∞ : |∞∞HõΔ=Ú ´ #HõΔ„`«=Ú† =∞^èŒ∞Ñ¨=Ú ´ `«∞"≥∞‡^Œ† "Õ∞Ñ¶¨∞=Ú ´ "≥Ú~ÚÅ∞, =∞|∞ƒ† "åi÷ÉèíOQÆ=Ú ´ ã¨=Ú„^ŒÑ¨Ù
ÔH~°@=Ú† JÅ~°∞ ´ XÑ¨C† zQÆ∞~å‰õΩ ´ ÖË`å‰õΩ
UÖ’HÀ Ü≥∞Ñ¨C_À Ü≥∞@∞Å<À QÍx
=∂Ü«∞ =∞Ü≥∞º^Œ <Õ#∞ =∂iáÈÜ≥∞^Œ#∞
<å ~ÚK«ÛùÜÕ∞ QÍHõ <å ˆH\˜ "≥~°Ñ¨Ù
J~å÷Å∞ : UÅHÀ´ ZO^Œ∞ÅHÀ
JÉèÏº™êÅ∞
„Ñ¨â◊flÅ∞ - ["å|∞Å∞
I. HÕk „Ñ¨â◊flÅ‰õΩ S^Õã≤ "åHÍºÅ‰õΩ q∞OK«x ã¨=∂^è•<åÅ∞ ~åÜ«∞O_ç.
1. ÉèÏ=Hõq`«fi=Ú#∞ x~°fizOz, Hõ$+¨‚âß„ã≤Î QÍi rq`«O ~°K«#Å QÆ∞iOz `≥ÅÑÖ_ç.
1.Éè
["å|∞: Hõ^èŒÅHõ<åfl, áê„`åHõ<åfl ÉèÏ==ºH©ÎHõ~°}ˆH „áê^è•#º`«~Ú¿ãÎ Jk ÉèÏ=Hõq`«fiO. #=º Hõq`«fi=∞x,
Jaè#=Hõq`«fi=∞x ^•xH˜ Ñ¨~åºÜ«∞Ñ¨^•Å∞. ™œO^Œ~°ºO, „¿Ñ=∞, ÉèíH˜Î, „Ñ¨Hõ$u, ¿ãfiK«Ûù, ã¨‡ $u nxÖ’ =ã¨∞Î=ÙÅ∞
Jqã¨Ê+¨ì"åOKè«Hõ~°=Ú, P"Õ^Œ# XHõ z#fl HÍ=º=ÚÖ’ Wq∞_ç# Jk ÉèÏ= Hõq`«fi=Ú.
^Õ=ÙÅÑë¡ Hõ$+¨‚âß¢ã≤ÎQÍ~°∞ 1887Ö’ `«∂~°∞ÊQÀ^•=i lÖÏ¡Ö’ [x‡OKå~°∞. 1918Ö’ q[Ü«∞#QÆ~°OÖ’ Ñ¨@ì
Éèí„^Œ∞ÅÜ«∂º~°∞. Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞QÍ Ñ¨xKÕ™ê~°∞. Hõ$+¨‚Ñ¨HõΔ=Ú, „Ñ¨"åã¨=Ú, T~°fit, Ñ¨Å¡H˜, â◊i‡+¨ªu~°∞áêÊ=Ù =O\˜
~°K«#Å∞ KÕ™êÎ~°∞. K«Å# z„`åÅ#∞ J<ÕHõ w`åÅ∞ =∂@Å∞ ~åâß~°∞. g~°∞ ~åã≤# Åe`« w`åÅ∞, PHÍâ◊"å}˜ ^•fi~å
„Ñ¨™ê~°=∞Ü«∂º~Ú. gi â‹·e Ç¨Ï$^ŒºOQÍ, =∞^èŒ∞~°OQÍ LO@∞Ok.
2.¿ãfiKåÛùQÍ#=Ú Hõq`«`À Hõq Ü≥ÚHõ¯ WK«Ûù Uq∞\˜?
["å|∞: D Hõq`«Ö’ Hõq „Ñ¨Hõ$uÖ’ ¿ãfiK«ÛùQÍ qÇ¨ÏiOKÕ „Ñü =ã¨∞Î=ÙÖ’#∞ `«##∞ `å#∞ Ñ¶ëOÑ¨KÕã¨∞H˘x
`å#∞ ¿ãfiK«Ûù rqQÍ LO_®Åx HÀ~°∞‰õΩO\Ï_»∞. JÖÏO\˜ HÀiHõ#∞ f~°∞ÛH˘#∞@‰õΩ #Å∞QÆ∞~°∞ #qfi# ã≤QÆ∞æÑ¨_»#x
KÕ™êÎ_»∞. =∞x+≤H˜ ¿ãfiK«Ûù „áê}„Ñ¨^Œ=Úx q=i™êÎ_»∞. Ñ¨‰õΔΩÅ Ô~Hõ¯Åg∞^Œ, #HõΔ„`åÅ`À, "Õ∞Ñ¶¨∂Å`À, K«O^Œ=∂=∞`À,
KÕÑ¨Å`À#∞, Ô~Hõ¯Åg∞^Œ, #HõΔ„`åÅ`À =∞"Õ∞Hõ=∞ø`å#x JO\Ï_»∞ Hõq.
II.W~°"≥· "åHÍºÅÖ’ ["å|∞Å∞ ~åÜ«∞O_ç?
1. ¿ãfiK«Ûù QÆ∞iOz Hõ$+¨‚âß„ã≤Î Jaè„áêÜ«∂Å∞ `≥Å∞ÑÖ_ç.
1.¿ãfiK«
["å|∞: Hõ$+¨‚âß¢ã≤ÎQÍ~°∞ =∂#=`å"åk. #=º™êÇ≤Ï`«º Ñï+¨`ü J^èŒº‰õΔΩÅ∞QÍ Ñ¨xKÕã≤ J<ÕHõ Åe`«w`åÅ#∞
~°zOz# ÉèÏ=Ù‰õΩÅ∞, ¿ãfiK«Ûù =∂#=ÙxH˜ Ju=ÚYº"≥∞ÿ#^Œx, „Ñ¨Hõ$u`À =∞"Õ∞Hõ"≥∞ÿ# =∂#=ÙÅ∞ W`«~°∞Å QÆ∞iOz
ÉèíÜ«∞Ñ¨_»#Hõ¯~°ÖË^Œx Hõ$+¨‚âß¢ã≤ÎQÍi ÉèÏ=#. „Ñ¨Hõ$uÖ’ ¿ãfiK«ÛùQÍ qÇ¨ÏiOKÕ Ñ¨‰õΔΩÅ∞, "Õ∞Ñ¶¨∂Å∞, K«O^Œ=∂=∞, Ñ¨Ó=ÙÅ∞,
`«∞"≥∞‡^ŒÅ∞, QÍe, ã¨=Ú„^Œ=Ú, z~°∞QÍÅ∞Å∞ g@xflO\˜Ö’ `«##∞ „ÑüÑ¶ëOÑ¨KÕã¨∞‰õΩO\Ï_»∞. `å#∞ ‰õÄ_» Z=iH©
ÉèíÜ«∞Ñ¨_»Hõ, Z=i QÆ∞iOz PÖ’zOÑ¨Hõ ¿ãfiKåÛù rq`åxfl QÆ_»áêÅ#∞‰õΩO\Ï_»∞.
2.¿ãfiK«ÛùQÍ#=Ú Hõq`«Ö’ Hõq „Ñ¨Hõ$uH˜ ÉèÏqOz# q^èŒO `≥ÅÊO_ç? (ÖË^•) ¿ãfiK«ÛùOQÍ#OÖ’ Hõq „Ñ¨Hõ$ux ZÖÏ
ÉèÏqOKå_»∞?
["å|∞: ~å[Ç¨ÏOã¨Å Ô~Hõ¯ÅÃÑ· PHÍâ◊OÖ’ „Ñ¨Ü«∂}Õz K«∞Hõ¯ÅÖ’ K«∞Hõ¯<Ò`å#O\Ï_»∞. =∞^èŒ∞~°OQÍ
áê_»∞‰õΩO@∞ =∂Ü«∞=∞ø`å#O\Ï_»∞. "Õ∞Ñ¶∞¨ Å<Õ Ñ¨_=» ÅÖ’ Ñ¨Ü∞« xOz "≥∞~°∞Ñ¨ÙQÍ "≥∞iã≤ z#∞‰õΩÖÏ ~åeáÈ`å#O\Ï_»∞.
"Õ∞Ñ¶¨∂ÅÖ’ ^À|∂K«∞ÖÏ_Õ K«O^Œ=∂=∞`À, `≥Å¡=∞|∞ƒÅ`À, ã¨~°™êÖÏ_»∞`«∂ PHÍâ◊O#∞O_ç ky~å#xKÕ™êÎ_»∞.
K«eQÍÅ∞Å`À, z#fl KÕÑ¨Å`À, #=~°`åflÅ`À <å@ºO KÕã¨∂Î ã¨=Ú„^ŒQÆ~°ƒùOÖ’ =ÚxyáÈ"åÅx ÉèÏq™êÎ_»∞. QÍe`À
ã¨=∂#OQÍ Ñ¨~∞° QÔ _»∞`«∂ K≥@H¡ ˘=∞‡Ö’¡ ^Œ∂iáÈ"åÅx ÉèÏq™êÎ_∞» . Ñ¨Ù=ÙfiÑ¨Ù=Ùfi‰õΩ uiˆQ `«∞"≥∞‡^ŒQÍ =∂~åÅ#∞‰õΩO\Ï_»∞.
Ñ¨H,Δõ #Hõ„Δ `«O, `«∞"≥∞‡^Œ, *Ïae¡ "≥∞~°∞Ñ¨Ù, "Õ∞Ñ¶∞¨ O W=xfl Z=i J^Œ∞Ñ¨ÙÖ’ LO_»=Ù. Jx ¿ãfiK«ÛQù Í ãÖK«iOKÕ ÉèÏQÆºâßÅ∞,
QÍe ã¨=Ú„^ŒÑ¨Ù JÅÖ’¡ L#fl ^Œ∂~°"≥∞ÿ<å ^•xÖ’ áê@∞QÍ =∂iáÈ"åÅx #Å∞QÆ∞~°∞ #qfi# ã≤QÆ∞æÑ¨_»#x Hõq ¿ãfiK«Ûù
ÉèÏ=##∞ „Ñ¨Hõ\ ˜™êÎ_»∞.
qÉèÏQÆ=Ú - 2
ãÖ^Œ~°ƒùã¨Ç≤Ï`« "åHÍºÅ∞:
1. =∂Ü«∞=∞Ü≥∞º^Œ#∞ <å=∞^èŒ∞~°QÍ#=Ú#.
ÑïK«Ü«∞O :- D "åHõºO ^Õ=ÙÅÑë¡ Hõ$+¨‚âß¢ã≤Î ~°zOz# Hõ$+¨‚Ñ¨HõΔ=Ú #∞O_ç „QÆÇ≤ÏOK«|_ç# ¿ãfiKåÛùQÍ#=Ú J#∞
áê~î°ºÉèÏQÆ=ÚÖ’xk.
ãÖ^Œ~°ƒù=Ú :- Hõq ¿ãfiK«ÛùQÍ qÇ¨ÏiOKåÅ<Õ `«#HÀÔ~¯#∞ `≥Å∞ÊK«∞, `«#"åix ÖˇHõ¯KÕÜ«∞#x q=iOKÕ ãÖ^Œ~°ƒùOÖ’xk
J~°ú=Ú :- ~å[Ç¨ÏOã¨Å Ô~Hõ¯ÅÃÑ· `ÕÅ∞`«∂, #HõΔ„`åÅÖ’ #HõΔ„`«OÖÏ "≥∞iã≤ =∞^èŒ∞~°QÍ#O KÕã¨∞Î =∂Ü«∞"≥∞ÿáÈ`å#∞.
Z=~°∞ #qfi<å <å‰õΩ ã≤QÆ∞æ ÉèíÜ«∞=ÚÖË=Ù.
2. ky~å#∞ ky~å#∞ kq#∞O_ç Éèí∞qH˜
ÑïK«Ü«∞O :- ãÖ^Œ~°ƒù=Ú ÃÑ· ^•x=Öˇ
J~°ú=Ú :- `≥Å¡x "Õ∞Ñ¶¨∂Å`≥~°Kå@∞ ##∞#fl K«O^Œ=∂=∞`À ¿ãflÇ¨ÏO KÕã≤ ã¨~°™êÖÏ_»∞`«∂ kq #∞O_ç Éèí∞qH˜ ky~å#∞.
Z=~°∞ #qfi##∞ <å‰õΩ ã≤QÆ∞æÖË^Œ∞.
A. HÕk Ñ¨^•ÅÖ’x ãÖkè ¿Ñ~°¡#∞ `≥ÅÑÖ_ç.
<åˆH\˜- <å‰õΩ{ U\˜ ´ .......................................
`ÕeÜ«∂_ç - `Õe{P_ç ´ .......................................
=∂Ü«∞ =∞Ü≥∞º^Œ#∞ - =∂Ü«∞=Ú{JÜ≥∞º^Œ#∞ ´ .......................................
q∞<≥flÅ¡- q∞#∞fl {ZÅ¡ ´ .......................................
Ñ¨~°∞"≥uÎ - Ñ¨~°∞=Ù{ZuÎ ´ .......................................
"Õ~˘Hõ¯ - "Õ~°∞{XHõ¯ ´ .......................................
zQÆ∞~å‰õΩ ´ zQÆ∞~°∞{P‰õΩ ´ .......................................
„H˘O^Õ<≥ - H˘`«Î{`Õ<≥ ´ .......................................
UÅHÀ - UÅ{XHÀ ´ .......................................
B. HÕk ã¨=∂ã¨ Ñ¨^•Å‰õΩ q„QÆÇ¨Ï"åHÍºÅ∞ ~åã≤ ã¨=∂ãÖ ¿Ñ~°∞ `≥ÅÑÖ_ç.
<å~ÚK«Ûù ´ ................................................. .......................................
`å~å=∞}∞Å∞ ´ ................................................. .......................................
=∞^èŒ∞~°QÍ#=Ú ´ ................................................. .......................................
z~°∞g∞Å∞ ´ ................................................. .......................................
#==∞øH˜ÎHõ=Ú ´ ................................................. .......................................
[ÅkèQÆ~°ƒù=Ú ´ ................................................. .......................................
`«~°∞âßY ´ ................................................. .......................................
ã¨∞=∞HÍO`« ´ ................................................. .......................................
„H˘O^Õ<≥ ´ ................................................. .......................................
C. HÕk *ÏfÜ«∞Å#∞ LÑ¨Ü≥∂yOz ™⁄O`« "åHÍºÅ∞ ~åÜ«∞O_ç.
#qfiáÈ^Œ∞~°∞QÍHõ ´ .........................................................................................
^À|∂zÖÏ@ ´ ...........................................................................................
=∞O`«#ÖÏ_»∞ ´ .........................................................................................
D. HÕk <å<å~å÷Å∞ QÆÅ Ñ¨^•xfl ~åÜ«∞O_ç, QÆ∞iÎOK«O_ç.
Ñ¨H˜ΔÔ~Hõ¯, Ñ¨k¿ÇÏ#∞~ÀAÅ∞ (â◊√Hõ¡Ñ¨HõΔ=Ú, Hõ$+¨‚Ñ¨HõΔ=Ú) .................................................
K≥@∞ìH˘=∞‡, qÉèÏQÆ=Ú .................................................
E. HÕk Ñ¨~åºÜ«∞Ñ¨^•Å∞ QÆÅ Ñ¨^•Å#∞ ~åÜ«∞O_ç.
`«∞"≥∞‡^Œ, ™ê~°OQÆ=Ú ´ ........................................................................
"Õ∞Ñ¶¨∞O, =∞|∞ƒ ´ .........................................................................
PHÍâ◊O, #Éèí=Ú, QÆQÆ#=Ú, xOy ´ ..........................................................
ã¨=Ú„^Œ=Ú, ™êQÆ~°O, L^Œkè ´ ................................................................
K≥@∞ì, =$HõΔ=Ú, Éèí∂q∞[=Ú ´ ................................................................
„ã‘Î, =Úk`«, =∞QÆ∞=, HÍO`« ´ ................................................................
Ñ¨Ù+¨Ê=Ú, Ñ¨Ù=Ùfi, ã¨∞=∞=Ú ´ .................................................................
F. HÕk Ñ¨^•Å‰õΩ „Ñ¨Hõ$`«∞Öˇ·`Õ qHõ$`«∞Å∞, qHõ$`«∞Öˇ·`Õ „Ñ¨Hõ$`«∞Å∞ ~åÜ«∞O_ç.
Ñ¨H˜Δ ´ ................................................................
"≥∞~ÚÅ∞ ´ ................................................................
Ñ¨Ü«∞#=Ú ´ ................................................................
=∂H˜ÎHõ=Ú ´ ................................................................
ÉèíèOQÆ=Ú - |OQÆ=Ú
áê~î°QÆ`« „Ñ¨â◊flÅ∞
1. Hõq =∂Ü«∞=∞ÜÕ∞ºk ( )
1) Ñ¨HõΔ=Ú 2) `å~°HÍ=∞}∞Å∞ 3) =∞^èŒ∞~° QÍ#=Ú 4) ã≤QÆ∞æ
2. Hõq ÜÕ∞q^èŒOQÍ ÉèÁ=∞‡^Œ‰õΩ kQÆ∞`å_»∞. ( )
1) qÇ¨ÏiOz 2) z#∞ÔH· 3) Ñ¨Ü«∞#"≥Ú#iÛ 4) #=ÙfiK«∞
3. Hõq kˆQk ( )
1) Éèí∞q#∞O_ç kqH˜ 2) kq#∞O_ç Éèí∞qH˜
3) `≥e=∞|∞ƒ#∞O_ç Éèí∞qH˜ 4) K«O^Œ=∂=∞ #∞O_ç Éèí∂q∞H˜
4. Hõq =Úxy ÜÕ∞ KÀ@∞ ( )
1) #==∞øH˜ÎHõ=ÚÅÖ’ 2) z~°∞g∞ÅÖ’ 3) [Åkè QÆ~°ƒù=ÚÖ’ 4) jHõ~°=ÚÅÖ’
5. Hõq =∞O`«<åÖÏ_ç#k ( )
1) JÅ~°∞ Ñ¨_»Ou 2) qiKÕ_≥ 3) ##`À_» 4) ã¨∞=∞HÍO`«
ã¨=∂^è•<åÅ∞ : 1–3† 2–2† 3–2† 4–3† 5–3

24 HÍÑ¨Ùa_»¤
P^èŒ∞xHõ Ü«ÚQÆOÖ’ Pq~°ƒùqOz# Hõq`å ~°∂áêÅÖ’ Hõ~°¬Hõ Hõq`«fiO qt+¨ì"≥∞ÿ#k. ÉèÏ~°`«^Õâ◊O =º=™êÜ«∞
„Ñ¨^è•#"≥∞ÿ# ^Õâ◊O. =º=™êÜ«∂xH˜ ˆHO„^Œ aO^Œ∞=Ù 'Hõ~°¬‰õΩ_»∞—. Hõ~°¬‰õΩ_ç Éèí∞[ã¨¯O^è•ÅÃÑ·#<Õ „QÍg∞} =º=ã¨÷ H˘#™êQÆ∞
`«∞Ok. á⁄ÖÏÅ#∞ Ç¨ÏÖÏÅ`À ^Œ∞xfl, WÖÏ`«ÅOÖ’ ^è•#º ~åã¨∞Å#∞ ÑÖ_çã¨∞Î#fl xifi~å=∞ „â◊=∞rq Hõ~°¬‰õΩ_»∞. W`«_ç
rq`åxfl, J#∞Éèí"åÅ#∞ =i‚OKÕ Hõq`åfixfl Hõ~°¬Hõ Hõq`«fiO JO@∞<åflO.
D áê~îº° ÉèÏQÆ ~°K~« Ú`« QÆOQÆ∞Å âß~ÚÔ~_ç.¤ =º=™êÜ«∞^•~°∞Å ‰õΩ@∞O|OÖ’ [x‡Oz# âß~ÚÔ~_ç¤ ã¨fiÜ«∞OHõ$+≤`À
ã¨Ç¨Ï[ ÑÖ_ç`«∞_≥·<å_»∞. JK«Û"≥∞ÿ# `≥ÅOQÍ}ÏÔ~·`«∞Hõq. DÜ«∞# HÍÅ=Ú 20= â◊Hõ=Ú.
Hõ~°¬‰õΩÅ, Hõ~°¬Hõ ~ÚÖÏ¡O„_»^≥·#Ok# K«~°ºÅ∞, |∞∞`«∞=ÙÅ`À "åiH˜ QÆÅ ãÖ|O^èŒ=Ú `≥eÜ«∞KÕÜ«Ú>Ë D áê~î°
<ÕÑ¨^èŒºO
=¸Å áê~î°O–1
qkè=Öˇ c[=ÚÖò q`«Î<åQÆe QÆ@ì q∞@ìÑ¨Ù@ìÅ „^Œqfi =∞@ìO|∞ ¿ãÜ«∞QÍ
K«^Œ∞=ÙÅÑ¨_»u h ã¨~°ã¨ xÅ∞K«∞ Ñ¨Ù~°∞fiÑ¨Ù„@Å [OÑ¨ É’\˜ =K«∞Û
Ç¨Ïi=Öˇ ã¨™êº^Œ∞Å~°Ü«ÚK«∞ É’+≤OÑ¨ =∞^ŒÑ¨Ù>ˇ^Œ∞ÌÅ QÆ\ ˜ì Ü«∞^Œ#∞ÃÑ· ^Œ∞#flQÍ
HõÅ∞=ÚÅ K≥eÜ«∞ h Hõ_»=∞ xÅ∞K«∞ q`«Î#O|∞Å"ÕÜ«∞ "≥Åk =K«∞Û
„Ñ¨à◊Ü«∞HÍÅ∞x =Öˇ ÃÑ·~°∞Å QÀ~ÚOÑ¨ ÃÑ·~°∞ K«∞@∞ì "≥Å∞QÆ∞ Ñ¨Å∞=∂~°∞¡ Éˇ@ìQÍ
|Åq∞K«∞Û â◊H˜Îh „Ñ¨Hõ¯ xÅ∞K«∞ QÆkÌ QÍ^Œ=Ú nÜ«∞ HÍO`« =K«∞Û
ã¨`åÎ fik QÆ∞}=ÚÅ ã¨`«fi=Ú „Ñ¨Hõ\ ÕÑ¨ W`«~° HÍ~°º=ÚÅ#∞ Éèí~°Î "≥`«H˜ ¿ãÜ«∞
=ÚQÆ∞~°∞ =¸~°∞ÎÅ `À_» „uQÆ∞} ã¨`«∞Å∞ =∞OK≥ÃÑ· <≥H˜¯QÍK«∞ <å K«OK«ÖÏH˜Δ
HÍÑ¨ÙÖˇ· ÃÑ·~°∞ Éˇ@∞ìK«∞ HÍzHÀÜ«∞ ÑÖ@ |O_çOÑ¨ „Hõ=∞=ÚQÍ |OzÃÑ@∞ì
#=`«iOzi QÍÉ’Å∞ #=xÃÑ·# ^ŒOÑ¨`«∞Å |∂Å |∂lOz ^ŒO_»q∞_»∞^Œ∞.
QÍ# "åi Ü«∞#∞Hõ$u |∂x#\˜ì Ñ¨Ù\˜ìui "Õ∞^Œ‰õΩÅ‰õΩ<£
Ãã·iHÍ ã¨fÑ¨`«∞Å#∞ ãÖã¨‡iO`«∞ |∞\˜ìu~å Ü«∞~°HõKÕ`« =∞\˜ìx ^Œ∞#fl<£
^Œ\ ˜ìOÑ¨Ù K≥@∞ìÅ H˘\˜ì ‰õΩÑ¨ÊÖ’ "ÕÜ«∞ Éˇ\ ˜ìui [QÆu Hõ#fl=Ú
<å~åã¨∞Å#∞ QÍÅÊ #u==K«∞Û ^Œ@ì_»=ÙÅ∞ k~°∞QÆ∞ g∞~°∞ `«Ñ¨ã¨∞Å∞ QÍˆ~!
Hõ~°Î=º x~°fiÇ¨Ï}Ö’<Õ Ü«∞â◊ã¨∞û LO@∞Ok.
207 HÍÑ¨Ùa_»¤
ÉèÏ=O : 'HÍÑ¨Ùa_»¤— Ñ¨^ŒºHÍ=ºO xO_® Hõ~°¬‰õΩx Hõ^äÕ LOk. Hõq `«# L^ÕÌâ◊ºO, „áêâ◊ã¨Îº „Ñ¨™ê÷Ñ¨<å^Œ∞Å∞ Ñ¨ÓiÎ KÕã≤#
`«~°∞"å`« `«# HÍ=º<åÜ«∞‰õΩ_≥·# Hõ~°¬‰õΩxfl „Ñ¨â◊Oã≤ã¨∞Î<åfl~°∞.
^Œ@ìOQÍ ÃÑiy# K≥@¡#∞ H˘\˜ì, Ô~·`«∞ ‰õΩÑ¨ÊÅ∞QÍ "Õã¨∞ÎO>Ë, P ‰õΩÑ¨ÊÅ#∞ HÍÅÛ_®xH˜ J`«xH˜ ã¨f=∞}˜ =ã¨∞ÎOk.
q∞@ìÅ#∞ Ñ¨Ù@ìÅ#∞ `«qfi <ÕÅ#∞ ã¨=∞=Ú KÕã¨∞ÎO>Ë, Ñ¨Ù~°∞QÆ∂ Ñ¨Ù„@Å#∞ K«OÑ¨_®xH˜ J`«x Ñüfl =ã¨∞ÎOk. =∞kOz#
Z^Œ∞ÌÅ#∞ QÆ\ ˜ì J^Œ∞#∞QÍ á⁄ÖÏxfl ^Œ∞#∞fl`«∂ LO>Ë, q`«Î<åÅ∞ "ÕÜ«∞_®xH˜ "≥Åk =ã¨∞ÎOk. ÃÑ·~°∞ K«∞@∂ì`å Ñ¨Å∞=∂~°∞¡
Ô~·`«∞ HõOK≥ "Õã¨∞ÎO>Ë, QÆ_ç¤ QÍ^ŒO fÜ«∞_®xH˜ J`«x HÍO`« =ã¨∞ÎOk. =º=™êÜ«∞ ãÖ|O^èŒ"≥∞ÿ# J<ÕHõ Ñ¨#∞Å#∞ J`«_»∞
KÕã¨∞ÎO>Ë =∞OK≥ÃÑ· xÅ∞K«∞x, P"≥∞ Ñ¨~°º"ÕH˜Δã¨∂Î Ñï~°H˜Δã¨∞ÎOk. Jxfl Ñ¨#∞Å#∂ [O@QÍ KÕ¿ã Ô~·`«∞ ^ŒOÑ¨`«∞Å∞ ÑÖ@
ÑÖ_ç# `«~°∞"å`« =º=™êÜ«∞ ‰õÄbÅ‰õΩ, r`«QÍà◊§‰õΩ W"åfieû# ÑÖ@#∞ ÑÖz W™êÎ~°∞. WÖÏO\˜ Hõ~°¬Hõ ^ŒOÑ¨`«∞Å#∞
Ñ¨ÓlOz ^ŒO_»O ÃÑ_»`å#O@∞<åfl_ô Hõ~°¬~°Hõq.
=¸Åáê~î°O - 2
1. =∞O_»∞ "Õã¨q Ü≥∞O_» =∞O@Ö’ „QÍQÆ∞K«∞ `«Å„HÕ^Œ KÕ~Ú_ç QÆ∞ÅHõ tÅÅÃÑ·#
|∂x# Ñ¨x ¿ãÜ«Ú =∞ø#∞Öˇ=~°∞? "≥`«ÖËHõ <˘~°y# "Õ`«Î Öˇ=~°∞?
"å#Ö’ <å#∞K«∞ =}∞‰õΩK«∞ Ç¨ÏÅ=¸x Hõ+¨ìã¨∞Y=ÚÅ <˘Hõsu QÆ_»Ñ¨Ù"å~°∞
K«eÜ«∞O^Œ∞ ^Œ∞<≥fl_ç ™ê^èŒ∞Öˇ=~°∞? â◊„`«∞q∞„`«∞Å ã¨=∞=ÚQÍ Ãã·K«∞"å~°∞
éÏà◊§Ö’ #_»qÖ’ ~åuiO|=Å∞#∞ Ãã·i‰õΩÅ∞ ^ŒÑ¨Ê #O`«\ ˜ âßO`«∞Öˇ=~°∞
`«_»ÉÏ@∞ ÖË#\˜ì `«Ñ¨ã¨∞Öˇ=~°∞? HÍ# KÕ"≥∂_çÛ "åi<Õ Q“~°qO`«∞I
ÉèÏ=O:=∞O_Õ "Õã¨q HÍÅOÖ’ ZO_» "Õ_çq∞Ö’ HÍyáÈ`«∂ Ñ¨Ó#∞‰õΩ#fl Ñ¨xx Ñ¨ÓiÎ KÕ¿ã =∞ø#∞Öˇ=~°∞? "å<åHÍÅOÖ’
`«_çã≤áÈ`«∂ K«eÖ’ =}∞‰õΩ`«∂ <åQÆe KÕ`«Ñ¨\ ˜ì á⁄ÖÏxfl ^Œ∞<Õfl ™ê^èŒ∞Öˇ=~°∞? ~åà◊§Ö’ J_»qÖ’ ~å„u Ü«∞#HÍ,
Ñ¨QÆÅ#HÍ `«_»ÉÏ@∞ ÖË‰õΩO_® „â◊q∞OKÕ `«Ñ¨ã¨∞ Öˇ=~°∞? `«Å„HÕ^Œ KÕ~Ú ÃÑ@∞ì‰õΩx QÆ∞ÅHõ tÅÅ<Õ `«ÅkO_»∞¡QÍ
ÃÑ@∞ì‰õΩx U=∂„`«O ÉÏ^èŒÑ¨_»‰õΩO_® Ñ¨_»∞‰õΩ<Õ *Ï˝#"Õ`«ÎÖˇ=~°∞? Hõ+¨ì ã¨∞MÏÅÖ’ XˆH suQÍ QÆ_»∞Ñ¨Ù`«∂, â◊„`«∞=ÙÅ#∂,
q∞„`«∞Å#∂ ã¨=∂#OQÍ ã¨ÇÏ≤ OKÕ âßO`« =¸~°∞ÅÎ ∞ ~Ô `· ∞« ^ŒOÑ¨`∞« Å∞ HÍHõ =∞Ô~=~°∞O\Ï~°O@∞#fl Hõq QÆOQÆ∞Å âß~ÚÔ~_ç¤
"åiH˜ KÕ`«∞ÖˇuÎ #=∞ã¨¯iã¨∂Î Q“~°q™êÎ#O@∞<åfl_»∞.
JÉèÏº™êÅ∞
„Ñ¨â◊flÅ∞ - ["å|∞Å∞
I. 5 "åHÍºÅÖ’ ["å|∞Å∞ ~åÜ«∞O_ç.
1. HÍÑ¨Ùa_»¤ HÍ=ºOÖ’x =ÚYºÉèÏ=# Uq∞\˜?
[. HÍÑ¨Ùa_»¤ HÍ=ºO Hõ~°¬Hõ Hõ^äŒ: Hõ~°¬‰õΩÅ∞ „Ñüx`«ºO KÕ¿ã HÍ~°º„Hõ=∂Å#∞ Hõq D Hõq`«Ö’ =i‚OKå_»∞. Hõ~°¬‰õΩÅ∞
c[=ÚÅ∞<å>Ë ã¨$+≤ìHõ~°ÎÅ∞ ÑÖ@#∞ ÃÑOz áÈ+≤OKÕ q+¨μ‚=¸~°∞ÎÅ∞. ÃÑ·~°∞ HÀ~ÚOKÕ „Ñ¨à◊Ü«∞HÍÅ∞~°∞. „u=¸~°∞ÎÅ
HÍ~åºÅ#∞ <≥~°"Õˆ~Û Ô~·`«∞Å‰õΩ ÉèÏ~°ºÅ∞ ã¨Ç¨ÏHõi™êÎ~°∞. "åi ^≥·#Ok# K«~°ºÅ#∞ ã¨∂HõΔ ‡ ^Œ$+≤ì`À ÑïjeOz "åix
=Ú#∞Å`À#∞, „u=¸~°∞ÎÅ`À#∞ áÈeÛ<å~°∞ Hõq. "åiH˜ KÕ`«∞ÖˇuÎ#=∞ã¨¯i™êÎ#O\Ï~°∞.

2. „u=¸~°∞ÎÅ`À Hõ~°¬‰õΩx ZÖÏáÈÖÏÛ~°∞?
[. Hõ~°¬‰õΩ_»∞ q`«Î<åÅ∞ <å@_»OÖ’ „|Ç¨Ï‡=O\˜"å_»∞. ÑÖ@Å‰õΩ ~°HõΔ} HõeÊOK«_»OÖ’ q+¨μ‚=Ù=O\˜"å_»∞. ÑÖ@#∞
HÀ~ÚOKÕ@Ñ¨C_»∞ HÍÅ~°∞„^Œ∞_»∞. D q^èŒOQÍ ã¨$+≤ì ã≤úuÅÜ«∞ HÍ~°‰õΩÖˇ·# „u=¸~°∞ÎÅ`À Hõq Hõ~°¬‰õΩx áÈÖÏÛ~°∞.
3. Hõ~°¬‰õΩx Q˘Ñ¨Ê`«<åxfl Hõq ZÖÏ =i‚OKå_»∞?
[. HõÖÏ¡ HõÑ¨@O `≥eÜ«∞x J=∂Ü«∞Hõ „QÍg∞}∞Å‰õΩ [x‡Oz# Hõ~°¬‰õΩÅ∞ J~°Hõ Ñ¨@∞ìH˘x =∞\˜ì^Œ∞<Õfl „âßq∞Hõr=ÙÅ∞.
„Ñ¨ÑÖKåxˆH J#flO ÃÑ>Ëì ^èŒ#∞ºÅ∞. ^Œ@ì"≥∞ÿ# J_»=ÙÅÖ’ uiˆQ Ô~·`«∞Å∞ `åÑ¨ã¨∞Å∞ =O\˜"å~°∞. Hõ+¨ìã¨∞MÏÅ#∞ ã¨=∞OQÍ
K«∂¿ã *Ï˝#∞Å∞.
4. =∞øxQÍ ™ê^èŒ∞=ÙQÍ Hõ~°¬‰õΩ_»∞ UOKÕ™êÎ_»∞?
[. =∞O_»∞ "Õã¨qÖ’ ZO_»Ö’ „=∞yæáÈ`«∂ `«# Ñ¨xx Ñ¨ÓiÎKÕã¨∞‰õΩ<Õ =∞øx. "å#Ö’ `«_»ã¨∂Î, K«eÖ’ =}‰õΩ`«∂
á⁄ÖÏxfl ^Œ∞<Õfl ™ê^èŒ∞=Ù. ~å„`«#HÍ, Ñ¨QÆÅ#HÍ `«_»ÉÏ@ÖË^Œ∞ ~åà◊§Ö’¡, J_»=ÙÖ’¡ „â◊q∞OKÕ `«Ñ¨ã≤. Hõ+¨ìã¨∞MÏÅ#∞,
â◊„`«∞=ÙÅ#∂ q∞„`«∞Å#∂ ã¨=∂#OQÍ K«∂¿ã âßO`«=¸~°∞ÎÅ∞.
II. 20 "åHÍºÅÖ’ ["å|∞Å∞ ~åÜ«∞O_ç.
1. HÍÑ¨Ùa_»¤ Ñ¨^Œº HÍ=ºOÖ’ QÆOQÆ∞Å âß~ÚÔ~_ç¤ QÍi Hõq`å qt+¨ì`«#∞ `≥ÅÊO_ç?
[. „Ñ¨Hõ$u Ü«∞O^Œ∞ „¿Ñ=∞ QÆÅ ÉèÏ=Hõ=ÙÅ∞ ã¨Ç¨Ï[OQÍ<Õ „Ñ¨Hõ$u`À Jq<åÉèÏ= ãÖ|O^èŒO QÆÅ „QÍg∞} „Ñ¨[Å
rq`åÅ#∞ `«=∞ Hõq`«fiOÖ’ =i‚OKå~°∞. Ñ¨Öˇ¡ „Ñ¨[Ö’¡ Hõ~°¬‰õΩÅ∞ =ÚY∞ºÅ∞. Hõ~°¬‰õΩÅ QÆ∞iOz Q˘Ñ¨Ê HÍ"åºÅ#∞
~°zOz# "åiÖ’ ^Œ∞=Ófii ~åq∞Ô~_ç¤, QÆOQÆ∞Å âß~ÚÔ~_ç¤ „Ñ¨^äŒ=∞ ã¨‡~°}©Ü«ÚÅ∞. ^Œ∞=Ófii 'Hõ$+‘=Å∞_»∞—, âß~ÚÔ~_ç¤
'HÍÑ¨Ùa_»¤— Hõ~°¬Hõ Hõq`åfixH˜ ÅHõΔ º „áêÜ«∞"≥∞ÿ# ~°K«#Å∞. D Ô~O_çO\˜Ö’#∂ Hõ~°¬‰õΩÅ, Hõ~°¬Hõ WÖÏ¡O„_» ^≥·#Ok#
K«~°ºÅ∞ ã¨∂HõΔ ‡ ^Œ$+≤ì`À ÑïjeOK«|_ç<å~Ú. ã¨∂~Àº^ŒÜ«∂xH˜ =ÚO^Õ ÖËz, á⁄ÖÏxH˜ "≥o¡ HÍÜ«∞ Hõ+¨ìO KÕã≤, „á⁄^Œ∞Ì
„QÆ∞OH˜# `«~°∞"å`« WÅ∞¡ KÕˆ~ Hõ~°¬‰õΩÅ‰õΩ |∞∞`«∞=ÙÅ`À q_»nÜ«∞~åx ãÖ|O^èŒO LO@∞Ok. PÜ«∂ |∞∞`«∞=ÙÖ’¡ g~°∞
KÕÜ«∂eû# =º=™êÜ«∞ ãÖ|O^èŒ"≥∞ÿ# HÍ~°ºHõÖÏáêÅ‰õΩ ã¨=∞#fiÜ«∞O LO@∞Ok. JO^Œ∞=Å# Hõ~°¬Hõ rq`åxH©,
|∞∞`«∞=~°‚#Å∞ *’_çOz ^Œ∞=Ófii, QÆOQÆ∞Å `«=∞ HÍ"åºÅ#∞ ~°H˜Î Hõ\ ˜ìOKå~°∞.
2. HÍÑ¨Ùa_»¤Ö’ Hõq Hõ~°¬‰õΩx „Ñ¨â◊Oã≤Oz# f~°∞#∞ =i‚OK«O_ç? ÖË^•
„u=¸~°∞ÎÅ`À, ^Õ=`«Å`À, ™ê^èŒ∞=ÙÅ`À Ô~·`«∞#∞ áÈeÛ# f~°∞#∞ q=iOK«O_ç?
[.'HÍÑ¨Ùa_»¤— Ñ¨^ŒºHÍ=ºO xO_® Hõ~°¬‰õΩx Hõ^äÕ LOk. Hõq `«# L^ÕÌâ◊ºO, „áêâ◊ã¨Îº „Ñ¨™ê÷Ñ¨<å^Œ∞Å∞ Ñ¨ÓiÎ KÕã≤# `«~°∞"å`«
`«# HÍ=º<åÜ«∞‰õΩ_≥·# Hõ~°¬‰õΩxfl „Ñ¨â◊Oã≤ã¨∞Î<åfl~°∞.
^Œ@ìOQÍ ÃÑiy# K≥@¡#∞ H˘\˜ì, Ô~·`«∞ ‰õΩÑ¨ÊÅ∞QÍ "Õã¨∞ÎO>Ë, P ‰õΩÑ¨ÊÅ#∞ HÍÅÛ_®xH˜ J`«xH˜ ã¨f=∞}˜ =ã¨∞ÎOk.
q∞@ìÅ#∞ Ñ¨Ù@ìÅ#∞ `«qfi <ÕÅ#∞ ã¨=∞=Ú KÕã¨∞ÎO>Ë, Ñ¨Ù~°∞QÆ∂ Ñ¨Ù„@Å#∞ K«OÑ¨_®xH˜ J`«x Ñüfl =ã¨∞ÎOk. =∞kOz#
Z^Œ∞ÌÅ#∞ QÆ\ ˜ì J^Œ∞#∞QÍ á⁄ÖÏxfl ^Œ∞#∞fl`«∂ LO>Ë, q`«Î<åÅ∞ "ÕÜ«∞_®xH˜ "≥Åk =ã¨∞ÎOk. ÃÑ·~°∞ K«∞@∂ì`å Ñ¨Å∞=∂~°∞¡
Ô~·`«∞ HõOK≥ "Õã¨∞ÎO>Ë, QÆ_ç¤ QÍ^ŒO fÜ«∞_®xH˜ J`«x HÍO`« =ã¨∞ÎOk. =º=™êÜ«∞ ãÖ|O^èŒ"≥∞ÿ# J<ÕHõ Ñ¨#∞Å#∞ J`«_»∞
KÕã¨∞ÎO>Ë =∞OK≥ÃÑ· xÅ∞K«∞x, P"≥∞ Ñ¨~°º"ÕH˜Δã¨∂Î Ñï~°H˜Δã¨∞ÎOk. Jxfl Ñ¨#∞Å#∂ [O@QÍ KÕ¿ã Ô~·`«∞ ^ŒOÑ¨`«∞Å∞ ÑÖ@
ÑÖ_ç# `«~°∞"å`« =º=™êÜ«∞ ‰õÄbÅ‰õΩ, r`«QÍà◊§‰õΩ W"åfieû# ÑÖ@#∞ ÑÖz W™êÎ~°∞. WÖÏO\˜ Hõ~°¬Hõ ^ŒOÑ¨`«∞Å#∞
Ñ¨ÓlOz ^ŒO_»O ÃÑ_»`å#O@∞<åfl_ô Hõ~°¬HõHõq.
209 HÍÑ¨Ùa_»¤
J~°úãÖ^Œ~åƒùÅ∞
^Œ@ì_»=ÙÅ∞ kiQÆ∞ g∞~°∞ `«Ñ¨ã¨∞Å∞ HÍˆ~!
ÑïK«Ü«∞O: D "åHõº=Ú QÆOQÆ∞Å âß~ÚÔ~_ç¤ ~°zOz# HÍÑ¨Ùa_»¤ áê~î°=ÚÖ’xk.
ãÖ^Œ~°ƒù=Ú : Hõ~°¬‰õΩÅ#∞ `«Ñ¨ã¨∞Å`À áÈÅ∞ã¨∂Î Hõq ÑëH˜# "åHõº=Ú Wk.
J~°ú=Ú : J=∂Ü«∞‰õΩ_≥·# `«e¡^ŒO„_»∞Å‰õΩ [x‡Oz, J~°Hõ Ñ¨@∞ìH˘x =∞\˜ìx^Œ∞xfl Ö’HÍxH˜ J#fl=Ú ÃÑ>Ëì Ô~·`«∞Å∞
J_»=ÙÅÖ’ ãÖK«iOKÕ =Ú#∞Å =O\˜ "å~°∞. =Ú#∞Å∞ ÖÏQÍ x~°O`«~°O „Ñ¨Hõ$uÖ’ ãÖK«iã¨∂Î „Ñ¨ÑÖK« ˆHΔ=∂xÔH·
`«Ñ≤xKÕ Hõ~°¬‰õΩÅ#∞ Hõq „Ñ¨â◊Oã≤ã¨∞Î<åfl~°∞.
2. HÍ# KÕ"≥∂_çÛ "åi<Õ Q“~°qO`«∞
ÑïK«Ü«∞O: N QÆOQÆ∞Å âß~ÚÔ~_ç¤ ~°zOz# HÍÑ¨Ù a_»¤ Ñ¨^ŒºÉèÏQÆ=ÚÖ’xn "åHõº=Ú.
ãÖ^Œ~°ƒùO : ZO_»#Hõ, "å##Hõ „â◊q∞OKÕ Hõ~°¬‰õΩÅ „â◊=∞â◊H˜Îx q=iã¨∂Î Hõq ÑëH˜#n "åHõº=Ú.
J~°ú=Ú : =∞O_»∞"Õã¨qHÍÅOÖ’ =∂_çáÈ`«∂ "å#Ö’ `«_»∞ã¨∂Î, K«eÖ’ =}∞‰õΩK«∞ ~åà◊§Ö’¡, J_»=ÙÖ’¡ ~å„u Ñ¨QÆÅ∞
„â◊q∞ã¨∂Î Hõ+ãì¨ ∞¨ MÏÅ#∞ XˆHq^èOŒ QÍ LO@∂, ã¨ÇÏ¨ #O`À âßO`«=¸~°∞ÅÎ ∞QÍ Hõ+Oì≤ KÕ Hõ~¬° H^õ OŒ Ñ¨`∞« Å‰õΩ KÕ`∞« Å∞ *’_çOz
#=∞ã¨¯i™êÎ#∞.
JÉèÏº™êÅ∞
A. „Ñ¨Hõ$u - qHõ$`«∞Å∞
J@q - J_»q
~å„u - ~åui
Q“~°==Ú - QÍ~°==Ú
QÆ∞}=Ú - Q˘#=Ú
â◊H˜Î - ãüÎ
HÍ~°º=Ú - Hõ~°˚=Ú
B. <å<å~å÷Å∞
qkè - „|Ç¨Ï‡, KÕÜ«∞=eû# HÍ~°ºO
Ç¨Ïi - q+¨μ‚=Ù, ã≤OÇ¨Ï=Ú, HÀu, QÆ∞„~°=Ú
QÆ∞}=Ú - ã¨fiÉèÏ==Ú, qO\˜<åi
ãü - ÉèÏ~°º, ã¨f^Õq
ã¨`«Î fi=Ú - XHõ QÆ∞}=Ú, |Å=Ú

C. Ñ¨~åºÜ«∞ Ñ¨^Œ=ÚÅ∞
Ñ¨_»u - „ã‘Î, "≥Åk, WOu, ãü
Ç¨Ïi - q+¨μ‚=Ù, ~°=∂Ñü, =∂^èŒ=Ù_»∞.
D. ãÖ^èŒ∞Å∞
ã¨`åfiÎk ´ ã¨`«fi { Pk ã¨=~°‚n~°… ãÖkè
HÍ~åº^Œ∞Å∞ ´ HÍ~°º { P^Œ∞Å∞ ã¨=~°‚n~°… ãÖkè
ã¨™êº^Œ∞Å∞ ´ ã¨ã¨º { P^Œ∞Å∞ ã¨=~°‚n~°… ãÖkè
K«OK«ÖÏH˜Δ ´ K«OK«Å { JH˜Δ ã¨=~°‚n~°… ãÖkè
|Åq∞K«∞Û ´ |Å=Ú { WK«∞Û LHÍ~° ãÖkè
HÍÑ¨ÙÖˇ· ´ HÍÑ¨ÙÅ∞ { S LHÍ~° ãÖkè
^ŒO_»q∞_»∞^Œ∞ ´ ^ŒO_»=Ú { W_»∞^Œ∞ LHÍ~° ãÖkè
ÖË#\˜ì ´ ÖËx { J\˜ì WHÍ~° ãÖkè
=∂^ŒÑ¨ÙÃÑ^Œ∞Ì ´ =∞^Œ=Ú { Z^Œ∞Ì Ñ¨ÙOáêfi^Õâ◊@∞QÍQÆ=∞ ãÖkè
ÃÑ·~°∞>ˇ@∞ìK«∞ ´ ÃÑ·~°∞ { ÃÑ@∞ìK«∞ QÆã¨_»^Œ∂^Õâ◊ ãÖkè
^ŒOÑ¨`«∞Å|∂Å ´ ^ŒOÑ¨`«∞Å<£ { Ñ¨ÓÅ „^Œ∞`« „Ñ¨Hõ$uHõ=Ú ãÖkè
^Œ@ìOÑ¨ÙK≥@∞ì ´ ^Œ@ì=Ú { K≥@∞ì Ñ¨ÙOáêfi^Õâ◊ ãÖkè
E. ã¨=∂™êÅ∞
=ÚQÆ∞æ~°∞ =¸~°∞ÎÅ∞ ´ =¸_»∞ ãÖYºQÆÅ =¸~°∞ÎÅ∞ - kfiQÆ∞ ã¨=∂ãÖ
ã¨fÑ¨`«∞Å∞ ´ ãü, ÑüÜ«Ú - ^ŒfiO^Œfi ã¨=∂ãÖ
Hõ+¨ìã¨∞Y=ÚÅ∞ ´ Hõ+¨ì=Ú ã¨∞Y=Ú - ^ŒfiO^Œfi ã¨=∂ãÖ
â◊`«$q∞„`«∞Å∞ ´ â◊„`«∞=Ù, q∞„`«∞Å∞ - ^ŒfiO^Œfi ã¨=∂ãÖ
K«OK«ÖÏH˜Δ ´ K«OK«Å"≥∞ÿ# J‰õΔΩÅ∞ HõÅk - |Ç¨ï„gÇ≤Ï ã¨=∂ãÖ
^Œ@ì_»=ÙÅ∞ ´ ^Œ@ì"≥∞ÿ# J_»=ÙÅ∞ - qâı+¨}ÏÑ¨Ó~°fiÑ¨^Œ
Hõ~°‡^è•~°Ü«∞ ã¨=∂ãÖ
=∞O_»∞"Õã¨q ´ =∞O_»∞#@∞ì "Õã¨q - qâı+¨}ÏÑ¨Ó~°fiÑ¨^Œ
Hõ~°‡^è•~°Ü«∞ ã¨=∂ãÖ
211 HÍÑ¨Ùa_»¤
áê~î°QÆ`« „Ñ¨â◊flÅ∞ 1
1. P^èŒ∞xHõ Ü«ÚQÆ Hõq`å ~°∂áêÅÖ’ qt+¨ì"≥∞ÿ#k ( )
1.Hõ~°¬Hõ Hõq`«fiO 2.qÑ¨¡= Hõq`«fiO 3. â◊$OQÍ~° Hõq`«fiO 4."≥·~åQÆº Hõq`«fiO
2. ''Hõ$+‘=Å∞_»∞—— HÍ=º ~°K«~Ú`« ( )
1.*Ï+¨μ"å 2.^Œ∞=Ófii ~åq∞Ô~_ç¤ 3.ã¨∞~°=~°O „Ñ¨`åÑ¨Ô~_ç¤ 4.âß~ÚÔ~_ç¤
3. 'K«^Œ∞=ÙÅ Ñ¨_»u— J#QÍ ( )
1. ÅH˜Δ ‡ 2. áê~°fiu 3.â◊c^Õq 4. ã¨~°ã¨fif^Õq
4. Hõ~°¬Hõ ~ÚÖÏ¡ex Hõq nx`À áÈÖÏÛ_»∞. ( )
1.^Õ=`å„`«Ü«∞O 2. „u=¸~°∞ÎÅ∞ 3.^Õ=`«Å∞ 4.^Õ=`å^ŒfiÜ«∞O
5. Hõ~°¬‰õΩ_»∞ KÕ¿ã Ñ¨#∞Å#∞ ÉèÏ~°º Ñ¨~°º"ÕH˜ΔOKÕ ã¨÷ÅO ( )
1.QÆ@∞ìÃÑ· 2. =∞OK≥ÃÑ· 3.q∞^≥ÌÃÑ· 4.K≥@∞ìÃÑ·
ã¨=∂^è•<åÅ∞ :
1. Hõ~°¬‰õΩ_»∞ á⁄ÖÏxfl ^Œ∞<Õfl™ê^èŒ#O ? ( )
1. <åQÆe 2. H˘_»=e 3. Q˘_»¤e 4. QÆ∞#ÑÖ
2. Ãã·i‰õΩ_»∞ J#∞ Ñ¨^•xH˜ J~°÷O ( )
1. Ãã·x‰õΩ_»∞ 2. Ô~·`«∞ 3. "≥·^Œ∞º_»∞ 4. HÍi‡‰õΩ_»∞
3. Hõ~°¬‰õΩ_»∞ x„kã¨∞Î#flÑ¨Ù_»∞ `«ÅHÕ^Œ ÃÑ@∞ì‰õΩ<Õk ( )
1. kO_»∞ 2. ~å~Ú 3. KÕ~Ú 4. `«∞O_»∞
4. ''HÍÑ¨Ùa_»¤—— áê~î°º ÉèÏQÆ ~°K«~Ú`« ( )
1. QÆ∞~°*Ï_» 2. ^Õ=ÙÅÑë¡ 3.NN 4. âß~ÚÔ~_ç¤
5. Hõ+¨ì ã¨∞Y=ÚÅ∞ ã¨=∂ã¨<å=∞=Ú ( )
1. ^ŒfiO^Œfi=Ú 2. kfiQÆ∞=Ù 3. H˜#Ç¨ï„g}˜ 4. #=}©`«`«∞Ê~°∞+¨=Ú

25 ^Õâ◊ K«i„`«Å∞
'JÉèí∞º^ŒÜ«∞O— J<Õ =∂@‰õΩ =∞OQÆà◊O, â◊√ÉèíO J<Õ J~å÷Å∞ xÑ¶¨∞O@∞=ÙÖ’¡ Hõ#|_»∞`«∞<åfl~Ú. J~Ú`Õ P^èŒ∞xHõ
ãÖ^Œ~°ƒùOÖ’ '„áÈ„ÔQãπ— J#fl POQÆ¡Ñ¨^•xH˜ ã¨=∂<å~°÷HõOQÍ JÉèí∞º^ŒÜ«∞O J#fl Ñ¨^•xfl "å_»∞`«∞<åflO. Ñ¨Ù~ÀQÆ=∞#O,
„Ñ¨QuÆ jÅO J#fl J~å÷Å#∞ „QÆÇÏ≤ ã¨∞<Î åflO. `≥Å∞QÆ∞ ™êÇ≤Ï`«ºOÖ’ ã¨=∂[O, ™ê=∂lHõ K≥`· #« ºO, „âßq∞‰õΩÅ∞, "åã¨qÎ Hõ`,«
"≥Ú^ŒÖˇ·# JOâßÅ#∞ JÉèí∞º^ŒÜ«∞ Hõq`«fiO „Ñ¨"Õâ◊ÃÑ\˜ìOk. TÇ¨Ö’HÍÖ’¡ qÇ¨Ïiã¨∞Î#fl P^èŒ∞xHõ Hõq`åfixfl Éèí∂=∂~°æO
Ñ¨\ ˜ìOzOn, ™ê=∂#º =∂#=Ù_çx ™êÇ≤Ï`åºxH˜ =∞‰õΩ@^è•iQÍ =∞ezOn JÉèí∞º^ŒÜ«∞ Hõq`«fi"Õ∞.
NN J#fl ãÖH˜ΔÑ¨Î<å=∞O`À P^èŒ∞xHõ `≥Å∞QÆ∞ ™êÇ≤Ï`«ºOÖ’ z~°H©iÎx ãÖáêkOK«∞‰õΩ#fl =∞Ç¨Hõq Ñ¨ÓiÎ¿Ñ~°∞
N~°OQÆO Nx"åã¨~å=Ù. W`«#∞ 1910 U„Ñ≤Öò 30= `Õn<å_»∞ q[Ü«∞#QÆ~°OÖ’ [x‡OKå_»∞. `«e¡ JÑ¨ÊÅH˘O_»,
`«O„_ç Ñ¨Ó_çÃÑkÌ"≥OHõ@ ~°=∞}Ü«∞º. NN ãÖ=`«û~°#fl~° =Ü«∞ã¨∞Ö’<Õ Hõ#fl`«e¡ Hõ#∞=¸ã≤Ok. NNx J`«x `«O„_ç
N~°OQÆO ã¨∂~°º<å~åÜ«∞}‰õΩ ^Œ`«Î`« WKåÛ~°∞. nO`À Nx"åã¨~å=Ù WO\˜¿Ñ~°∞ N~°OQÆOQÍ =∂iáÈ~ÚOk.
– NN JÉèí∞º^ŒÜ«∞ Hõq ^ÀÑ≤_ôÖËx ã¨=∂*Ïxfl xi‡OKåÅx K≥Ñ≤Ê# Pâß"åk.
– Ñ‘_çOKÕ ã¨fiÉèÏ=O, ã¨Ç≤ÏOKÕk ÖË^Œx ÃÇÏK«Ûiã¨∞Î<åfl~°∞.
– ~åAÅ∞ #~°ÇÏ¨ O`«∞Åx J¿ÇÏ`«∞Hõ"∞≥ #ÿ q^è•<åxfl YO_çOKå~°∞. DlÑ¨Ùì ^Õâßxfl `å*ò=∞Ç¨ÏÖò#∞ P Hõ@_ì ®Å#∞
QÆ∞iOz PÖ’zOK«=∞<åfl_»∞.
– =∞~À „Ñ¨ÑÖK«O x~å‡}O HÍ"åe „j„j HõÅÅ∞QÆ<åfl_»∞. JO^Œ~°∂ ã¨∞YÑ¨_Õ =∞~À „Ñ¨ÑÖK« x~å‡}O
=∞Ç¨„Ñ¨™êÎ#OQÍ Jaè=i‚OKå_»∞.
20 â◊`å|ÌO „Ñ¨ÑÖK« "åºÑ¨ÎOQÍ<Õ ZO`À K≥·`«#º=O`«"≥∞ÿ#k. =º‰õΩÎÅ∞ ¿ãfiK«ÛùHÀãÖ, *Ï`«∞Å∞ q=ÚH˜Î HÀãÖ
^ÕâßÅ∞ ™êfi`«O„`«ºO HÀãÖ áÈ~å_ç# K«Å#jÅ â◊`å|Ìq∞k. HõO^Œ∞‰õÄi gˆ~â◊eOQÆO ÑÖ`«∞Å∞ ãÖÑ¶∞¨ ãÖã¨¯~°}À^Œº=∞O
#_çáê_»∞. y_»∞QÆ∞~å=∞=¸iÎ ÑÖ`«∞Å∞ "å_»∞HõÉÏè ëê L^Œº=∞O „áê~°OaèOKå_»∞. QÆ∞~°*Ï_» JáêÊ~å=Ù ™êÇ≤Ï`«º ãÖã¨¯~°}O
HÀãÖ Hõ$+≤ KÕâß_»∞. =O^Œ ãÖ=`«û~åÅ‰õΩ Ñ¨Ó~°fi"Õ∞, JO>Ë 1910 Ö’<Õ
1930 `«~åfi`« `≥Å∞QÆ∞Hõq`«fiOÖ’ ã¨=∂[O, ™ê=∂#º=∂#=Ù_ç Hõ+¨ìã¨∞MÏÅ∞, ¿ÇÏ`«∞"å^ŒÉèÏ"åÅ∞, ã¨=∞ã¨=∂[
x~å‡}O HÍ"åÅ#fl P^Œ~å≈Å∞ ~å=_®xH˜ JÉèí∞º^ŒÜ«∞Hõq`«fiO =∂~°æO K«∂Ñ≤Ok
NN, ^•â◊~°kä, HÍà’r, P~°∞„^Œ, ™È=∞ã¨∞O^Œ~ü , uÅH±, *Ï+¨μ"å "≥Ú^ŒÖˇ·# Hõ=ÙÅ∞ Q˘Ñ¨ÊHõq`åfixfl ~°zOKå~°∞
ã¨=∂*ÏÉèí∞º^ŒÜ«∞"Õ∞ =ºH˜Î JÉèí∞º^ŒÜ«∞O

213 ^Õâ◊K«i„`«Å∞
=¸Å áê~î°O – 1
^Õâ◊K«i„`«Å∞
U^Õâ◊ K«i„`« K«∂z<å U=Ú#flk QÆ~°fiHÍ~°}O
#~°*Ïu K«i„`« ã¨=∞ã¨ÎO Ñ¨~°Ñ‘_»# Ñ¨~åÜ«∞}`«fiO
#~°*Ïu K«i„`« ã¨=∞ã¨ÎO Ñ¨~°ã¨Ê~åÇ¨Ï~°}À^ÀºQÆO
#~°*Ïu K«i„`« ã¨=∞ã¨ÎO ~°}~°HõÎ „Ñ¨"åÇ¨Ïã≤HõÎO.
cèÉèí`«û~°ã¨ „Ñ¨^è•#O, Ñ≤âßK«QÆ} ã¨=∞"åHÍ~°O !
#~°*Ïu K«i„`« ã¨=∞ã¨ÎO ^Œi„^Œ∞Å#∞ HÍÅ∞Û‰õΩu#_»O
|Å=O`«∞Å∞ ^Œ∞~°ƒÅ *Ïux ÉÏxã¨Å#∞ HÍqOKå~°∞ :
#~°Ç¨ÏO`«Å∞ ^èŒ~åkèÑ¨`«∞Öˇ· K«i„`«=Ú# „Ñ¨ã≤kúÔHH˜¯i
~°}~°OQÆO HÍx KÀ@∞ Éèí∂ ã¨÷Å=∞O`å "≥^ŒH˜# ^˘~°Hõ^Œ∞†
QÆ`«=∞O`å `«_çÃã ~°HõÎ=Ú#, HÍ‰õΩO>Ë Hõhflà◊√Å`À
K«ÖÏ¡i# ãÖ™ê~åÅ∞, =∞~°}Õz# [# ãÖ^ÀÇ¨ÏO,
Jã¨Ç¨Ü«ÚÅ Ç¨Ç¨HÍ~°O K«i„`«Ö’ =¸Å∞QÆ∞`«∞#flq.
"≥·+¨=∞ºO, ™êfi~°÷Ñ¨~°`«fiO, H“\˜ÅºO, D~°…ºÅ∞, ã¨Ê~°úÅ∞,
=∂Ü«∞Å`À =∂~°∞¿Ñ~°¡`À K«i„`«QÆu x~°∂Ñ≤Oz#q.
*ˇOÑ¶≤∞*ò MÏ<£, `å=∞ˆ~¡#∂, <åk~å¬, Ñ¶¨∞rfl, Ñ¶¨∞’s,
ã≤HõO^Œ~À Z=_≥·`Õ<ÕO ? XH˘¯Hõ¯_»∂ =∞Ç¨Ç¨ÏO`«‰õΩ_»∞.
"≥·HÕQÆ∞Å∞, âıfi`«Ç¨˙}∞Å∂, ã≤kèÜ«∞#∂¡, áê~°j‰õΩÅ∂,
Ñ≤O_®~°∞Å∞, ^äŒQÆ∞æÅ∞ Hõ\ ˜ìi HÍÖÏxH˜ Hõ`«∞ÎÅ =O`≥#
J*Ï˝#Ñ¨Ù @O^èŒÜ«ÚQÆOÖ’, PHõeÖ’, P"Õâ◊OÖ’ –
`≥eÜ«∞x U f„=â◊‰õΩÎÖ’ #_çÑ≤¿ãÎ #_çz =∞#∞+¨μºÅ∞ –
JO`å `«=∞ „Ñ¨Ü≥∂[Hõ`«fiO `å"Õ∞ Éèí∞q Hõkè<å^èŒ∞Å=∞x,
™ê÷Ñ≤Oz# ™ê„=∂*ÏºÅ∂, xi‡Oz# Hõ$„u=∞ K«\ÏìÖò –
W`«ˆ~`«~° â◊‰õΩÎÅ∞ ÖË¿ãÎ Ñ¨_çáÈÜ≥∞#∞ ¿ÑHõ "Õ∞_»Öˇ· !
Ñ¨~°ã¨Ê~°O ãÖÑ¶¨∞i¬Oz# â◊‰õΩÎÅÖ’ K«i„`« Ñ¨Ù>ˇì#∞.
H˘xfl =ÚYº"≥∞ÿ# Ñ¨^•Å‰õΩ J~å÷Å∞
Ñ¨~°Ñ‘_»# ´ Ñ¨~°∞ÅKÕ ÉÏkèOK«∞
~°}~°OQÆO ´ Ü«Ú^ŒúÉèí∂q∞
ãÖÑ¶¨∞~°¬} ´ ÉèÏ==ºuˆ~Hõ`«, [QÆ_»O, áÈ\Ï¡@
ÉèÏ=O : „Ñ¨ÑÖK« K«i„`«#∞ ÑïjeOz# JÉèí∞º^ŒÜ«∞ Hõq NN. D HõqH˜ =∂#=*Ïu K«i„`« ã¨=∞ã¨ÎO W`«~°∞Å#∞
Ñ‘_çOKÕ ™êOÑ¶≤∞Hõ ^èŒ~°‡OÃÑ· P^è•~°Ñ¨_ç L#fl^Œx J~°÷=∞~ÚOk. U ^Õâ◊ K«i„`«#∞ K«∂ã≤<å U ~åA K«i„`«#∞ K«∂ã≤<å
QÆifiOK«^Œy# JOâßÅ∞ HõqH˜ Hõ#|_»ÖË^Œ∞. Ñ‘_çOKÕ "å~°∞ H˘O^ŒÔ~·`Õ Ñ‘_»#‰õΩ QÆ∞~°ÜÕ∞º"å~°∞ ZO^Œ~À QÆÅ Jã¨=∞
ã¨=∂["Õ∞ J=QÆ`«=∞~ÚOk. QÆ`« K«i„`«Ö’ ^Œi„^Œ∞Å#∞ HÍÅ∞Û‰õΩu#fl #~°Ç¨ÏO`«‰õΩÅ∞, ~°}~°HõÎã≤HõÎ"≥∞ÿ# Éèí∂ÉèÏQÍÅ∞,
Hõhflà◊√§, =∞~°}Õz# [#ãÖ^ÀÇ¨ÏO - |Å=O`«∞Å∞, ^Œ∞~°ƒÅ *Ïux ÉÏxã¨Å∞QÍ KÕã≤# "≥·#O - WqÜÕ∞ K«i„`«Ö’
„Ñ¨ã≤kúÔHH˜¯#q. "≥·+¨=∞ºO, ™êfi~°úÑ¨~°`«fiO, D~°¬º, „H“~°º=Ú, ã¨Ê~°÷, "≥∂ãÖ WÖÏO\˜ "åxH˜ „Ñüx^èŒ∞Å∞QÍ xez#
K≥OÑ¶∞≤ *ò MÏ<£, `å=∞s¡<,£ Ñ¶∞¨ lfl, Ñ¶∞¨ ’i, ã≤HO˜ ^Œ~ü =Ú#flQÆ∞ "åi „Ñ¨ãH¨ xÎ˜ `≥Å∞Ê`«∂ gxx =∂„`«"∞Õ K«i„`« JO@∞<åfl~°∞.
HÍx HõqH˜ g~°O`å =∞Ç¨Ç¨ÏO`«‰õΩÅ∞. gix QÆ∂iÛ K≥Ñ≤ÊOk K«i„`« ZÖÏ J=Ù`«∞O^Œx „Ñ¨tflã¨∞Î<åfl_»∞. ~°}~°OQÆO
HÍx KÀ@∞ Éèí∂ã¨÷Å=∞O`å "≥kH˜# ^˘~°Hõ^Œ∞. QÆ`« HÍÅOÖ’ D Éèí∂ÉèÏQÆ=∞O`å ~°HõÎ=Ú`À `«_çã≤Ok. HÍ‰õΩO>Ë
Hõhflà◊§`À xO_çO^ŒO@∂ ÉÏxã¨ ã¨=∂[O "≥Ú^ŒÅ∞H˘x ÃÑ@∞ì|_ç^•i ã¨=∂[O =~°‰õÄ ™êy# =∂#= „Ñ¨™ê÷#=∞O`å
~°HõÎO`À<À, Hõhflà◊§`À<À `«_çã≤O^Œx NN QÆ∞~°∞ÎKÕã¨∞Î<åfl_»∞.
K«i„`«Ö’ "≥·HÕQÆ∞Å∞, âıfi`«Ç¨ï}∞Å∂, ã≤OkèÜ«∞#∂¡, áê~°j‰õΩÅ∂ "≥Ú^ŒÅQÆ∞"å~°∞ ãÖÑ¶¨∞~°¬}Å`À<Õ rqã¨∂Î
HÍÖÏxH˜ Hõ`«∞ÎÅ∞ =O`≥#Å∞ xi‡OKå~°x, P<å\˜ ÉÏxã¨ ã¨=∂[O JO^èŒHÍ~°OÖ’ LO@∂, PHõe`À JÅ=∞\˜ã¨∂Î
áêÅ‰õΩÅ „‰õÄ~°`«fiO`À<À P"Õâ◊O`À<À Z@∞ #_çÑ≤¿ãÎ J@∞ #_çz# =∞#∞+¨μºÅ∞ L<åfl~°x =ºHõÎO KÕâß_»∞. áêÅ‰õΩÅ∞
`«=∞ ™êfi~°÷ „Ñ¨Ü≥∂[#O HÀãÖ, ™ê÷Ñ≤Oz# ™ê„=∂*ÏºÅ∂, xi‡Oz# Hõ$„u=∞ K«\ÏìÅ#∞ J=∞Å∞ KÕã¨∂Î `å"Õ∞ D
Éè∂í q∞H˜ JkèÑ`¨ ∞« Å=∞x ÉèÏqOKå~°x HÍh „Ñ¨[Å∞ Jk „QÆÇÏ≤ Oz XHõ¯>ˇÿ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ KÕÃãÎ g∞~°∞ xi‡Oz# ™ê„=∂*ÏºÅ∞,
K«\ÏìÅ∞ XH˘¯Hõ¯\˜ ¿ÑHõ"Õ∞_»Å∞QÍ Ñ¨_çáÈ`åÜ«∞x ÃÇÏK«ÛiOKå_»∞.
áêÅ‰õΩÅ ™ê„=∂[º HÍOHõΔ`À [iy# Ü«Ú^•úÅÖ’ ZO^Œ~À g~° Ãã·x‰õΩÅ∞ =∞~°}ÕKå~°∞. "åi ÉèÏ~åºÑ≤Å¡Å∞
k‰õΩ¯ÖËx "å~°Ü«∂º~°∞. JÖÏO\˜ "åi P„HõO^Œ#Å∞, Jã¨Ç¨Ü«ÚÅ Ç¨Ç¨HÍ~åÅ∞ K«i„`«Ö’ =¸Å∞QÆ∞`«∞#flq. "å\˜x
|Ü«∞@‰õΩ fÜ«∞_»"Õ∞ x["≥∞ÿ# K«i„`« Jx NN ÉèÏqOKå_»∞.
=¸Å áê~î°O – 2
z~°HÍÅO [iy# "≥∂ãÖ, |Å=O`«∞Å ^Ò~°˚<åºÅ∂,
^èŒ#=O`«∞Å Ñ¨<åflQÍÅ∂ WOHÍ<å! WHõÃÑ· K≥Å¡=Ù.
XHõ =ºH˜Îx =∞~˘Hõ¯ =ºH©Î, XHõ *Ïux "Õ~˘Hõ *Ïf,
Ñ‘_çOKÕ ™êOÑ¶≤∞Hõ ^èŒ~°‡O WOHÍ<å ? WHõÃÑ· ™êQÆ^Œ∞.
p<åÖ’ iHΔÍ"åÖÏ, K≥H± ^Õâ◊Ñ¨Ù QÆxÑ¨x=∞x+‘,
S~å¡O_»∞# F_»HõàÏã‘, J}QÍi# P~°∞ÎÅO^Œ~°∂–
Ç¨>ˇ<£\Ï\ò, EÅ∂, h„QÀ, YO_®O`«~° <å<å *Ï`«∞Å∞
Kåi„`«Hõ Ü«∞^ä•~°÷`« `«Î fiO Kå\˜™êÎ ~˘Hõ Q˘O`«∞Hõ`À
U Ü«Ú^ŒúO ZO^Œ∞‰õΩ [iÔQ<˘? U ~å[ºO Z<åflà◊√§O^À?
`åsY∞Å∞, ^Œ™êÎ"ÕAÅ∞ Wq HÍ"ÀÜü∞ K«i„`« Hõ~°÷O.
D ~å}© „¿Ñ=∞Ñ¨Ù~å}O, P =Ú@ì_çÔH·# Y~°∞ÛÅ∂,
=∞`«Å|∞Å∂, ÔH· Ñ¶‘Ü«∞`«∞Å∂, Wq HÍ"ÀÜü∞ K«i„`«™ê~°O.
WuÇ¨ã¨Ñ¨Ù pHõ\ ˜HÀ}O J@ì_»∞QÆ∞# Ñ¨_ç HÍxÊOK«x
Hõ^äŒÅhfl HÍ"å eÑ¨C_»∞ ! ^•KÕ¿ãÎ ^•QÆx ã¨`«ºO.
<≥·Å∞#n <åQÆiHõ`«Ö’ ™ê=∂#∞ºx r=#"≥∞\˜ìk?
`å[=∞Ç¨ÏÖò x~å‡}ÏxH˜ ~åà‹§uÎ# ‰õÄbÖˇ=fi~°∞ ?
215 ^Õâ◊K«i„`«Å∞
™ê„=∂[ºÑ¨Ù ^ŒO_»Ü«∂„`«Ö’ ™ê=∂#∞ºÅ ™êÇ¨Ïã¨"≥∞\˜ìk ?
„Ñ¨Éèí∞"≥H˜¯# Ñ¨Å¡H˜ HÍ^ÀÜü∞, Jk "≥∂ã≤# É’~¸ Öˇ=fi~°∞ ?
`«HõΔtÖÏ, áê@eÑ¨Ù„`«O, =∞^èŒº^èŒ~å ã¨=Ú„^Œf~°O,
Ç¨~°áêÊ "≥ÚÃÇÏO*Á^•~À, „HÀ–=∂<åºãπ QÆ∞Ç¨=ÚMÏÖ’¡–
Kåi„`«Hõ qÉèÏ`«ãÖ^èŒºÅ =∂#=Hõ^äŒ qHÍã¨"≥∞\˜ìk?
U ^Õâ◊O U HÍÅOÖ’ ™êkèOz# ^Õ Ñ¨~°=∂~°÷O ?
U tÅÊO ? U ™êÇ≤Ï`«ºO ? U âßGO? U QÍO^èŒ~°fiO ?
U "≥Å∞æÅ H© „Ñ¨™ê÷#O ? U ã¨fiÑ¨flO? U kyfi[Ü«∞O?
PiÎ ´ ^Œ∞óYO
=Ú@ì_ç ´ x~°ƒùO^èŒO, =Ú@ì_çOK«∞@
=∞`«Å|∞Å∞ ´ q+¨Ü«∞O, `å`«Ê~°º=Ú
ÔH·Ñ¶≤Ü«∞`«∞ ´ XHõ ãÖQÆu q=~°O
É’Ü«∞ ´ Ñ¨Å¡H˜ "≥∂Ü«Ú"å_»∞
ÉèÏ=O : NN '^ÕâK◊ i« „`«Å∞— JÉè∞í º^ŒÜ∞« ÉèÏ"åÅ`À xO_ç# Qˆ Ü«∞YO_çH.õ z~°HÍÅOQÍ [iy# "≥∂™êÅ∞, |Å=O`«∞Å∞,
|ÅÇ‘Ï#∞ÅÃÑ· [iÑ≤# ^Ò~°˚<åºÅ∞, ^èŒ#=O`«∞Å∞, JÇ¨ÏO`À, _»|∞ƒ =∞^ŒO`À Ñ¨xfl# Ñ¨<åflQÍÅ∞, "å\˜ =ÅÖ’ Ñ¨_ç
#ey# x~åƒùQÆ∞ºÅ∞ QÆ`«HÍÅOÖ’ LO>Ë LO_»=K«∞Û HÍh <Õ\ ˜ JÉèí∞º^ŒÜ«∞ ÉèÏ"åÅ`À L#fl ã¨=∂*ÏxH˜ WHõ K≥Å¡^Œ∂
"å\˜H˜ K«~°=∞w`«O áê_»=Åã≤O^Õ Jx Hõq QÆ∞~°∞ÎKÕã¨∞Î<åfl_»∞. U ^Õâ◊ =∞iÜ«Ú U ~åAÅ K«i„`« K«∂ã≤# QÆifiOKÕ
q+¨Ü«∂Å∞ HõqH˜ Hõ#Ñ¨_»ÖË^Œ∞. Ñ‘_çOKÕ "å~°∞ H˘O^ŒÔ~·`Õ, Ñ‘_»#‰õΩ QÆ∞Ô~·ÜÕ∞º"å~°∞ D ã¨=∂[O`À ZO^Œ~À =∂#=
„Ñ¨™êÎ=# =∞O`å ~°HOÎõ `À#∞, Hõhflà◊§`À `«_ãç O≤ ^Œx Hõq QÆ∞iÎKãÕ ∞¨ <Î åfl_»∞. „Ñ¨[Å∞ XHõ>ÿ̌ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ KÕ¿ãÎ ™ê„=∂*ÏºÅ∞
K«\ÏìÅ∞, ¿ÑHõ"Õ∞_»ÖÏ¡ Ñ¨_çáÈÜ«∂Ü«∞x ÃÇÏK«ÛiOKå_»∞.
JÉèÏº™êÅ∞
„Ñ¨â◊flÅ∞ - ["å|∞Å∞
IA. "åºã¨~°∂Ñ¨ „Ñ¨â◊flÅ∞
1. x["≥∞ÿ# K«i„`«QÍ NN QÆ∞iÎOzOk Uk?
1.x["≥
["å|∞. `≥Å∞QÆ∞ ™êÇ≤Ï`«ºOÖ’, ™ê=∂lHõ K≥·`«#ºO, „âßq∞‰õΩÅ∞, Ç¨Ïã¨Î "≥Ú^ŒÅQÆ∞ JO™êÅ#∞ JÉèí∞º^ŒÜ«∞ Hõq`«ºO
Ü≥ÚHõ¯ ÅHõΔ}ÏÅ∞ ™ê=∂#º =∂#=Ù_çx ™êÇ≤Ï`åºxH˜ =∞‰õΩ@^•iQÍ KÕã≤Ok JÉèí∞º^ŒÜ«∞ Hõq`«fi"Õ∞. „j„j 1910
U„Ñ≤Öò 30# q[Ü«∞#QÆ~°OÖ’ [xflOKå~°∞. q^•º~°÷ ^Œâ◊Ö’<Õ 6= `«~°QÆu q^•ºi÷QÍ #=Å ~åâß_»∞. POQÆ¡ ™êÇ≤Ï`åºxfl
áêâ◊º`«fi^Õâ◊ ™êÇ≤Ï`åºÅ#∞ J^ŒºÜ«∞#O KÕ™ê_»∞. ãÖã¨¯ $`«O `≥Å∞QÆ∞ ™êÇ≤Ï`åºÅÃÑ· Ñ¨@∞ì ™êkèOKå_»∞. Hõq`åºxH˜
„H˘`«Î x~°fiK«<åÅ∞ WKåÛ_»∞. qâßÅ Jã¨$=ÙÅ#∞ qÖÏã¨ P[˝Å‰õΩ JHõΔ~° ~°∂ÑÖ HõeÊOKå_»∞. 1933 #∞O_ç 40
=∞^èŒºHÍÅOÖ’ „j „j „"åã≤# Hõq`«Å∞ =∞Ç¨„ã¨™ê÷#OQÍ „QÆO^Œã¨Î"≥∞ÿ<å~Ú.
2. ^Õâ◊K«i„`«Å∞ Hõq`«Ö’ HÍe Ü≥ÚHõ¯ HÀiHõ Uq∞\
2.^Õ Uq∞\˜˜ ?
["å|∞. „Ñ¨ÑÖK« K«i„`«#∞ K«∂ã≤# HõqH˜ =∂#= *ÏuH˜ K«i„`« JO`å W`«~°∞Å#∞ Ñ‘_çOKÕ q^è•#OÃÑ· P^è•~°Ñ¨_ç
LO_ç Jx Z=i K«i„`« K«∂ã≤# QÆifiOK«^Œy# JO™êÅ∞ ÖË=Ù |Å=O`«∞Å∞ |ÅÇ‘Ï#∞efl ÉÏxã¨Å∞QÍ KÕã≤"åi
„â◊=∞â◊H˜Îx ^ÀK«∞HÀ=_»"Õ∞ K«i„`« JO@∂<åfl~°∞. QÆ`«HÍÅOÖ’ Éèí∂ÉèÏQÆ=∞O`å `«_çã≤Ok. Hõhflà◊§`À ~°HõÎO`À `«_»ã≤O^Œx
„j„j QÆ∞~°∞ÎKÕã¨∞Î<åfl_»∞. „Ñ¨[Å∞ „QÆÇ≤ÏOz XHõ¯>ˇÿ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ KÕÜ«∂Åx ÃÇÏK«ÛiOKå_»∞.
IIA. S^Œ∞ "åHÍºÖ’¡ ["å|∞Å∞ ~åÜ«∞O_ç.
1. ^Õâ◊K«i„`«Å∞ ^•fi~å NN K≥Ñ¨Ê^ŒÅ∞Û‰õΩ#flk Uq∞?
["å|∞. „j„j JÉèí∞º^ŒÜ«∞ Hõq`åfixH˜ =∂~°æO K«∂áê_»∞. =∂#=Ùx „âıÜ«∞ã¨∞û#∞ ™êÇ≤Ï`«º Ñ¨Ù~ÀQÆ=∞<åxfl HÍOH˜ΔOKÕ
ˆQÜ«∞O JÉèí∞º^ŒÜ«∞ ˆQÜ«∞O. „â◊"≥∞ÿYºr=# ã¨"≥∞ÿMÏºxfl ã¨=∂#"≥∞ÿ# r=#O ÖË<Õ ÖË^Œ∞ JO@∂ „âßq∞Hõ, Ö’HõÑ¨Ù
™œÉèÏQÍºxfl „j„j HÀ~°∞‰õΩ<åfl_»∞. áêÅ‰õΩÅ ™ê„=∂[º HÍOHõ`Δ À [iy# Ü«Ú^•ÌÅÖ’ ZO^Œ~À g~° Ããx· ‰õΩÅ∞ =∞~°}O˜ Kå~°∞.
"åi ÉèÏ~°º Ñ≤Å¡Å∞ k‰õΩ¯ ÖËx "åÔ~·<å~°∞. JÖÏO\˜"åi P„HõO^Œ#Å∞, PÇ¨HÍ~åÅ∞ K«i„`«Ö’ =¸Å∞QÆ∞`«∞<åfl~Ú.
"å\˜x |Ü«∞\˜H˜ fÜ«∞_»"Õ∞ x["≥∞ÿ# K«~°„`« Jx „j„j ÉèÏqOKå_»∞.
2. NN HõÅÅ∞ Hõ#fl =∞~À „Ñ¨ÑÖK«O Uq?
["å|∞. |Å=O`«∞Å ^Ò~°˚<åºÅ∞, ^èŒ#=O`«∞Å Ñ¨<åflQÍÅ∞ <Õ\ ˜ ã¨=∂*ÏxH˜ WHõ K≥Å¡^Œ∞ Jx Hõq QÆ∞~°∞ÎKÕã¨∞Î<åfl_»∞.
XHõ =ºH˜Î QÍx XHõ *ÏuxQÍx, Ñ‘_çOKÕ J™êOÑ¶‘∞Hõ ^èŒ~å‡xfl WHõ U =∂„`«O ã¨Ç≤ÏOKÕk ÖË^Œx ÃÇÏK«Ûiã¨∞Î<åfl_»∞. K«i„`«
x~å‡`«ÅO>Ë „Ñ¨[Åx Jã¨Å∞ K«i„`«Ö’ÔHH˜¯# ~åAÅO`å #~°Ç¨ÏO`«∞‰õΩÖË Jx JO\Ï_»∞. `å*ò=∞Ç¨ÏÖò Hõ@ì_®xH˜
~åà◊√§ ZuÎ# ‰õÄbÅ∞ Z=~ÀÜÕ∞ <≥·Å∞#k <åQÆiHõ`«Ö’ ™ê=∂<åºxfl r=#"≥∞\˜ìk. Jx PÖ’zOK«=∞<åfl_»∞. „Ñ¨Éèí∞=Ù
ZH˜¯# Ñ¨Å¡H˜ HÍ^ÀÜü∞ Jk "≥∂ã≤# É’Ü«∞Å∞ Z=~ÀÜü∞ Jx P É’Ü«∞ÅÃÑ· *Ïe K«∂Ñ¨=∞<åfl_»∞. Ñ‘_»#Ñ¨Ù `å=ÙÖË^Œ∞,
=∞~À „Ñ¨ÑÖK«O xi‡OKåÅx =∞Ç¨ „Ñ¨™êÎ#OQÍ Jaè=i‚OKå_»∞.
ãÖ^Œ~°ƒùã¨Ç≤Ï`« "åHÍºÅ∞
1. HõqÑïK«Ü«∞O :- ^Õâ◊K«i„`«Å∞ ~°zOz# Hõq „j„j ^ÕâßÅ∞ 20= â◊`å|ÌO"å_»∞. POQÆ¡ ™êÇ≤Ï`åºxfl W`«~°
ãÖÑ¶∞¨ O`À J#∞Éè=í O ÃÑOK«∞‰õΩ<åfl `«# K«∞@∂ì [~°∞QÆ∞`«∞#fl ÑïK«Ü∂« Å#∞ QÆ=∞xOKå_»∞. Hõq`åfixH˜ „H˘`«Î x~°fiK«<åÅ∞
WKåÛ_»∞. qâß^•â◊$=ÙÅ‰õΩ qÖÏáê[˝Å‰õΩ JHõΔ~° ~°∂ÑÖ HõeÑ≤OKå_»∞. J^Õ =∞Ç¨ „Ñ¨™êÎ#OQÍ „QÆO^èŒã¨Î"≥∞ÿ<åe.
<ÕÑ¨^èŒºO :- 20= â◊`å|ÌO „Ñ¨ÑÖK«"åºÑ¨ÎOQÍ ZO`« „Ñ¨ã≤^ŒÌ"≥∞ÿOk. =º‰õΩÎÅ∞ ¿ãfiK«ÛHÀãÖ *Ï`«∞Å∞ q=ÚH˜Î HÀãÖ
^ÕâßÅ∞ ™êfi`«O„`«ºO HÀãÖ áÈ~å_®~Ú. `≥Å∞QÆ∞ Hõq`«fiOÖ’ ã¨=∂[O ™ê=∂#º =∂#=Ùx Hõ+¨ìã¨∞MÏÅ∞, ¿ÇÏ`«∞"å^Œ
ÉèÏ"åÅ∞ ™êOÑ¶‘∞Hõ ÉèÏ"åÅ∞ ~å=_®xH˜ JÉèí∞º^ŒÜ«∞ Hõq`«fiO "åi K«∂Ñ≤Ok.
„Ñ¨„H˜Ü«∂ ÑïK«Ü«∞O:- JÉèí∞º^ŒÜ«∞ Hõq`«fiO JO>Ë Uq∞\˜? JÉèí∞º^ŒÜ«∞ ~°K«# ã¨=∞HÍeHõ"≥∞ÿ# rq`« Ñïã≤÷`«∞Å‰õΩ,
J=ã¨~°"≥∞ÿ# =∂~°∞ÊÅ∞ HõeyOKÕk. ^èŒxHõ ã¨=∂[O áÈ"åÅ#∞HÀ=_»"Õ∞ JÉèí∞º^ŒÜ«∞O. <Õ_»∞ ÉèÏ~°fÜ«∞[# r=#OÖ’
=ã¨∞Î#fl =∂~°∞Êefl z„uOK«_»O. JÉèí∞º^ŒÜ«∞ Hõ=ÙÅ Hõ~°Î=ºÅ =∞Ç¨„Ñ¨™êÎ#O JÉèí∞º^ŒÜ«∞ â◊MÏxH˜ <åOk Ñ≤eHÕk.
JÉèí∞º^ŒÜ«∞O JO>Ë „Ñ¨QÆu, Ñ¨Ù~ÀQÆu Jx J~°÷O D JÉèí∞º^ŒÜ«∞ Hõq`«fiO L^Œºq∞OK«QÍ ™êyOk.
2. #~°*Ïu K«i„`« ã¨=∞ã¨Î=Ú Ñ¨~°Ñ‘_»# Ñ¨~åÜ«∞}`«fiO.
ÑïK«Ü«∞O :- D JÉèí∞º^ŒÜ«∞ Hõq`å ˆQÜ«∞O áê^ŒO „j„j ~°zOz# =∞Ç¨„Ñ¨™êÎ#O #∞O_ç „QÆÇ≤ÏOK«|_ç# ^Õâ◊
K«i„`«Å∞ Jx áê~î°ºÉèÏQÆOÖ’xk.
ãÖ^Œ~ƒ° =ù Ú :- „Ñ¨ÑO¨ K« ^ÕâßÅÖ’ U =∂#=*Ïu K«i„`« K«∂ã≤# W`«~∞° Å∞#∞ Ñ‘_Oç KÕ ^è~Œ ‡° "Õ∞ HõxÑ≤ã∞¨ #Î flk. QÆifiOK«^wŒ #
q+¨Ü«∂Å∞ HõxÑ≤OK«∞@ÖË^Œ∞ J<Õ ãÖ^Œ~°ƒùOÖ’xk.
ÉèÏ=O:- Ñ‘_çOKÕ "å~°∞ H˘O^ŒÔ~·`Õ Ñ‘_»#‰õΩ QÆ∞~°ÜÕ∞º "å~°∞ ZO^Œ~À =∂#= *Ïu K«i„`« "≥Ú`«ÎO Ñ¨~°Ñ‘_»#ÃÑ·
P^è•~°Ñ¨_çÜ«Ú#flk J~°÷O.
217 ^Õâ◊K«i„`«Å∞
3. `å*ò=∞Ç¨Öò x~å‡<åxH˜ ~åà‹§uÎ# ‰õÄbÅ∞ Z=~°∞?
ÑïK«Ü«∞O :- D JÉèí∞º^ŒÜ«∞ Hõq`å ˆQÜ«∞O áê^ŒO „j„j ~°zOz# =∞Ç¨„Ñ¨™êÎ#O #∞O_ç „QÆÇ≤ÏOK«|_ç# ^Õâ◊
K«i„`«Å∞ J#∞ áê~î°ºÉèÏQÆOÖ’xk.
ãÖ^Œ~ƒ° =ù Ú :- „Ñ¨ÑO¨ K« ^ÕâÅ◊ Ö’ U =∂#= *Ïu K«i„`« K«∂ã≤# W`«~∞° Å∞#∞ Ñ‘_Oç KÕ ^è~Œ ‡° "Õ∞ HõxÑ≤ã∞¨ #Î flk. QÆifiOK«^yŒ #
q+¨Ü«∂Å∞ HõxÑ≤OK«∞@ ÖË^Œ∞ J<Õ ãÖ^Œ~°ƒùOÖ’xk.
ÉèÏ=O :- `å*ò=∞Ç¨Öò „Ñ¨ÑÖK« qO`«ÅÖ’ XHõ>ˇÿ „Ñ¨ÑÖK« „Ñ¨ã≤kÌQÍOz# ã¨∞O^Œ~°"≥∞ÿ# x~å‡}O D Hõ@ì_®xH˜
~åà‹§uÎ# ‰õÄmÅ QÆ∞iOz PÖ’zOK«O_ç Jx Hõq ÑëHÍ_»∞.
JÉèÏº™êÅ∞
A. ãÖ^èŒ∞Å∞ q_»nÜ«Ú@
1. Ç¨Ï~°}À^ŒºQÆO = Ç¨Ï~°} + L^ÀºQÆO – QÆ∞}ãÖkè
2. ^èŒ~åkèÑ¨`«∞Å∞ = ^èŒ~° + JkèÑ¨`«∞Å∞ – ã¨=~°‚n~°…ãÖkè
3. XH˘¯Hõ¯_»∞ = XHõ + XHõ – J„"≥∂l`« ãÖkè
B. =Ùº`«Ê`«Îº~°ú=ÚÅ∞
1. ~°}~°OQÆO = ~°}=Ú KÕÜ«Ú ã¨÷Å=Ú (Ü«Ú^ŒúÉèí∂q∞)
2. Ñ¨~°Ñ‘_»#O = Ñ¨~°∞ÅKÕ Ñ‘_çOÑ¨|_»∞#k (ÉÏxã¨`«fiO)
C. HÕk Ñ¨^•Å‰õΩ HõeÊ ~åã≤ ãÖkè ¿Ñ~°∞ ~åÜ«∞O_ç.
U_»∞{L#flk ´ ................................... .....................................
=Ú@ì_çH˜{S# ´ ................................... .....................................
=∞i{z‰õΩ¯ ´ ................................... .....................................
r=#=Ú{Z\˜ìk ´ ................................... .....................................
D. HÕk ã¨=∂™êÅ‰õΩ q„QÆÇ¨Ï"åHõºO, ã¨=∂ã¨ <å=∞O ~åÜ«∞O_ç.
Ñ¨~°Ñ‘_»#=Ú ´ .............................................. .....................................
K«i„`«™ê~°O ´ .............................................. .....................................
™êOÑ¶≤∞Hõ ^èŒ~°‡O ´ .............................................. .....................................
<≥·Å∞#k ´ .............................................. .....................................
E. HÕk „Ñ¨Hõ$u Ñ¨^•Å‰õΩ qHõ$`«∞Å∞ ~åÜ«∞O_ç.
~ål˝ ´ ..............................................
^èŒ~°‡O ´ ..............................................
D HÕk „Ñ¨â◊flÅ‰õΩ <åÅ∞ˆQã≤ ã¨=∂^è•<åÅ∞ L<åfl~Ú. "å\˜Ö’ ã¨Ô~·# ^•x ãÖˆH`åxfl Z^Œ∞~°∞QÍ L#fl
1. ãÖÑ¶¨∞ ãÖã¨¯~°Î ( )
(1) HõO^Œ∞‰õÄi gˆ~â◊eOQÆO (2) Hõ$+¨‚âß¢ã≤Î
(3) *Ï+¨μ= (4) qâ◊fi<å^äŒ
2. =∞Ç¨„Ñ¨™ê÷#O ~°K«~Ú`« ( )
(1) QÆ∞~°*Ï_» (2) P~°∞„^Œ (3) K«ÅO (4) NN
3. 'Ñ¨~°Ñ‘_»#— J<Õ Ñ¨^Œ=Ú#‰õΩ J~°÷O ( )
(1) ¿ãfiK«Ûù (2) Ñ¨~°∞ÅKÕ ÉÏkèOK«∞ (3) ^Œ∞óY=Ú (4) x~°ƒùO^èŒ=Ú
8
F 4. NN Ñ¨ÓiÎ ¿Ñ~°∞ ( )
(1) N =ÚYO Nx"åãπ (2) N~°OQÆO N#∞
(3) N~°OQÆO Nx"åã¨~å=Ù (4) Náê^Œ N^èŒ~ü
5. NN [##O ( )
(1) 30–8–1910 (2) 30–04–1910 (3) 10–10–1910 (4) 30–04–1900
ã¨=∂^è•<åÅ∞ : 1–1† 2–4† 3–2† 4–3† 5–2.
1. JÉèí∞º^ŒÜ«∞=∞#QÍ ( )
1. u~ÀQÆ=∞#O 2. Ñ¨Ù~ÀQÆ=∞#O 3. ã¨=∞O[#O 4. Jã¨=∞O[#O
2. "å_»∞HõÉèÏ+¨ L^Œº=∞Hõ~°Î ( )
1. HõO^Œ∞‰õÄi 2. QÆ∞~°*Ï_»
3. ~åÜ«∞„áÈÅ∞ã¨∞ÉÏƒ~å=Ù 4. y_»∞QÆ∞ ~å=¸iÎ
3. ^Õâ◊K«i„`«Å∞ ~°K«~Ú`« ( )
1. NN 2. Hõ$+¨‚âß„ã≤Î 3. ^•â◊~°kè 4. P~°∞„^Œ
4. =Ú@ì_ç J#∞ Ñ¨^Œ=Ú#‰õΩ J~°÷=Ú ( )

1. ¿ãfiK«Ûù 2. Ñ‘_»#=Ú 3. x~°ƒùO^Œ=Ú 4. =∞`«O
5. ~åà‹§uÎ# q_»nÜ«∞QÍ
1. ~åà◊§ { Ü«∞uÎ# 2. ~åà◊√§ { ZuÎ# 3. ~åà◊§ { ZuÎ# 4. ~åàı§ { ZuÎ#
ã¨=∂^è•<åÅ∞ : 1 -2† 2 -4† 3 -1† 4-3 † 5. -1.
219 ^Õâ◊K«i„`«Å∞
26 „Ñ¨â◊fl
ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ ãÖ™ê÷#OÖ’ <≥·*ÏO x~°O‰õΩâ◊ áêÅ#‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ L^Œº=∂Å∞ ™êQÍ~Ú. P `«~°∞}OÖ’
ZO^Œ~À Hõ=ÙÅ∞ `«=∞ HõÖÏÅ#∞ HõkeOKå~°∞. "åiÖ’ ^•â◊~°kä XHõ~°∞. P<å^èŒ∞_çH˜ PQÆ~°ƒù „j=∞O`«∞_»∞H© #_»∞=∞
J<åkQÍ ™êQÆ∞`«∞#fl J#O`« ãÖ„QÍ=∞OÖ’ Ñ‘_ç`« „Ñ¨*Ï"å}˜ÔH· `«# Hõq`«fiO ~åâß~°∞.
HõqÑïK«Ü«∞O
„Ñ¨â◊fl ˆQÜ«∂xfl ~°zOz# Hõq Ñ¨ÓiÎ¿Ñ~°∞ ^•â◊~°kä Hõ$+¨‚=∂Kå~°º, ^•â◊~°käQÍ P^èŒ∞xHõ `≥Å∞QÆ∞ ™êÇ≤Ï`«ºOÖ’
ã¨∞ã≤÷~° ™ê÷#O ãÖáêkOK«∞‰õΩ<åfl~°∞. g~°∞ =~°OQÆÖò lÖÏ¡ =∞#∞HÀ@ `åÅ∞HÍ z#flQÆ∂_»∂~°∞Ö’ 22 AÖˇ· 1925#
[xflOKå~°∞. `«e¡ „j=∞u "≥OHõ@=∞‡, `«O„_ç „j "≥OHõ\Ï Kå~°∞ºÅ∞. g~°∞ `≥Å∞QÆ∞, L~°∂Ì, ãÖã¨¯ $`«O, POQÆ¡ ÉèÏ+¨Ö’¡
áêO_ç`«fiO ãÖáêkOKå_»∞. ^•â◊~°kä |Ç¨ï=ÚY „Ñ¨*Ï˝=O`«∞_»∞. Hõq, Hõ^ä•~°K«~Ú`«, =HõÎ J#∞"å^Œ‰õΩ_»∞.
=¸Å áê~î°O – 1
P K«Å¡x ã¨=Ú„^ŒQÆ~°ƒùO Hõ~°∞=O@∂ HÍ@Hõ=∞O@∂
^•z# |_»ÉÏ#Å"≥∞O`À Hõ#∞Ñ≤OK«x HÍÖÏÖˇÑ¨Ù_À
P #Å¡x PHÍâ◊OÖ’ J}QÍi# JyflÑ¨~°fi`«O
HÍ#~åx ÉèÏ#∞=Ù ÖˇO^Œ~À HõxÃÑOz# ÖÏ"å Ü≥∞O`À
Éèí∂QÀà◊O Ñ¨Ù@∞ìHõ HÀãÖ PHõe`À K«KÕÛ ¿Ñ^ŒÖ
‰õÄe# ã¨∞~°QÀàÏ Öˇ<Àfl â’HõOÖ’ HÀÑÖÜ≥∞O`À
D =∂#=~°∂ÑÖ HÀãÖ Ñ¨ã≤áêÑ¨Å x^Œ∞~° Hõ#∞ÅÖ’
[iy# Ñï}Ï=∂Öˇ<Àfl =Úã≤i# Éèíq`«=ºO Ü≥∞O`À
XHõ ~åA#∞ ÔQeÑ≤OK«∞@Ö’ QÍÜ«∞Ñ¨_ç# HõqQÆ∞O_≥Ö’¡
Xiy# #~°HõO~îå Öˇ<Àfl? „"åÜ«∞|_»xHÍ"åºÖˇ<Àfl?
„â◊=∞r=ÙÅ Ñ¨zÛ <≥`«∞Î~°∞Å∞ ‰õΩÅ=∞`«=ÚÅ ã¨∞_çQÆ∞O_®Å‰õΩ
„`åQÆx ^èŒ#=O`«∞ÖˇO^Œ~À? |eQÍx Ñ¨q„`«∞ÖˇO^Œ~À
J<åfl~°∞ÎÅ∞ J<å^èŒ Å∞O_»x Éèí~°`å=x |ÅÑ¨~å„Hõ=∞O
P #=Ü«ÚQÆ =∞^≥O`«^Œ∂~°"≥∂ K≥~°g_Õ kO ÔH<åflà◊§HÀ
„Ñ¨â◊fl „Ñ¨QÆuH˜ =¸ÅO
|_»ÉÏ#Å=Ú ´ |_»ÉÏyfl, ã¨=Ú„^ŒOÖ’ Ñ¨Ù\˜ì# Jyfl
ÉèÏ#∞=Ù ´ ã¨∂~°∞º_»∞, ã¨∂~°ºH˜~°}=Ú
ã¨∞~°QÀàÏÅ∞ ´ ã¨∂~°ºQÀà◊O
P~°∞ÎÅ∞ ´ ^Œ∞:Y=Ú <˘Ok#"å~°∞
ÖÏ"å ´ JyflÑ¨~°fi`«=Ú #∞O_ç "≥Å∞=_Õ „^Œ=O
K≥~°g_»∞ ´ x~°ƒùO^èŒO #∞O_ç |Ü«∞@Ñ¨_»∞
JÉèÏº™êÅ∞
„Ñ¨â◊flÅ∞ - ["å|∞Å∞
IA. HÕk „Ñ¨â◊flÅ‰õΩ W~°"≥· ÜÕ∞ã≤ "åHÍºÅ‰õΩ q∞OK«x ã¨=∂^è•<åÅ∞ ~åÜ«∞O_ç.
1. ^•â◊~°käx ÑïK«Ü«∞O KÕÜ«∞O_ç.
1.^•â◊
["å|∞:
["å|∞:Jx J_»Q_Æ O» `À áê@∞ Éè∂í QÀà◊O Ñ¨Ù@∞ìH,õ =∂#= Ñï}Ï=∞O, ã¨=∂[x~å‡}O, ãÖÑ¨^ãŒ $¨ +≤ì , Pi÷H=õ º`åº™êÅ∞
"≥Ú^ŒÖˇ·# J<ÕHõ „Ñ¨â◊flÅ#∞ ãÖ^ÕÇ¨Å#∞ ˆ~ÔHuÎOz# „Ñ¨â◊fl ˆQÜ«∂xfl ~°zOz# HõqÑ¨ÓiÎ ¿Ñ~°∞ ^•â◊~°kä Hõ$+¨‚=∂Kå~°º.
^•â◊~°kä J#fl ãÖH˜ΔÑ¨Î<å=∞O`À P^èŒ∞xHõ `≥Å∞QÆ∞ ™êÇ≤Ï`«ºOÖ’ ã¨∞ã≤÷~° ™ê÷#O ãÖáêkOK«∞‰õΩ#fl Hõ$+¨‚=∂Kå~°º =~°OQÆÖò
lÖÏ¡ =∂#∞HÀ@`åÅ∞HÍ z#flQÆ∂_»∂~°∞Ö’ 22 EÖˇ· 1925 # [x‡OKå_»∞. `«e¡ N=∞u "≥OHõ@=∞‡, `«O„_ç
N"≥OHõ\ÏKå~°∞ºÅ∞, z#QÆ∞_»∂~°∞Ö’ „áê^äŒq∞Hõ q^Œº, Y=∞‡OÖ’ "≥∞„\˜H±, Éèí∂áêÖò qâ◊fiq^•ºÅÜ«∞O #∞O_ç POQÆ¡
™êÇ≤Ï`«ºO`À _ç„w Ñ¨ÓiÎ KÕâß_»∞. H˘O`«HÍÅOáê@∞ Láê^è•ºÜ«Ú_çQÍ Ñ¨xKÕã≤# ^•â◊~°kä ÑÖKåÜ«∞f W<£ÃãÊHõì~üQÍ
PHÍâ◊"å}˜ HÍ~°º„Hõ=∞ „Ñ¨Ü≥∂HõÎQÍ L^ÀºQÆ ÉÏ^èŒº`«Å∞ x~°fiÇ≤ÏOKå_»∞.
`≥Å∞QÆ∞, L~°∂,Ì ãÖã¨¯ $`«O, POQÆ¡ ÉèÏ+¨Ö’¡ áêO_ç`º« O ãÖáêkOKå_»∞. ^•â◊~k° ä |Ç¨ï=ÚY „Ñ¨*Ï˝=O`«∞_»∞.
Hõq, Hõ^ä•~°K«~Ú`« , =HõÎ, J#∞"å^Œ‰õΩ_»∞. P^èŒ∞xHõ Hõq`«fiOÖ’ HÍÖÏxH˜ J#∞QÆ∞}OQÍ Ñ¨^•ºxfl Hõ^ŒO `˘H˜¯Oz# Hõq
^•â◊~°kä. ˆQÜ«∞ Hõq`«fiOÖ’#∞, =K«# Hõq`«fiO Ö’#∂ qt+¨ì"≥∞ÿ# ™ê÷#O ãÖáêkOK«∞‰õΩ<åfl_»∞. "åº™êÅ∞, <å\˜HõÅ∞,
ã≤x=∂áê@Å∞, QÆ[ÖòÅ∞ ~°∞ÉÏ~ÚÅ∞ "≥Ú^ŒÖˇ·# qaè#fl ™êÇ≤Ï`«º „Ñ¨„H˜Ü«∞Ö’¡ ~°K«#Å∞ ™êyOKå_»∞. Jyfl^è•~°, ~°∞„^Œg},
J=∞$`åaè¿+HõO, =∞Ç¨O„^èÀ^ŒÜ«∞O, Hõq`åÑ¨Ù+¨ÊHõO, uq∞~°O`À ã¨=∞~°O, PÖ’K«<åÖ’K«<åÅ∞ , ^èŒfi["≥∞uÎ#„Ñ¨[,
<Õ„`«Ñ¨~°fiO "≥Ú^ŒÖˇ·# Hõq`å ãÖÑ¨Ù@∞Å∞ „Ñ¨Hõ\ ÕKå_»∞.
2.
2.DD ˆQÜ«∞™ê~åOâßxfl ™⁄O`«=∂@Ö’¡ K≥Ñ¨ÊO_ç?
["å|∞: ^•â◊~°kä ~°zOz# ˆQÜ«∂ÅÖ’ ã¨∞„Ñ¨ã≤^ŒÌ"≥∞ÿ#n ~°K«#. =∂#=*Ïu „Hõ=∞Ñï}Ï=∞O`å ã¨=∂[ Ñï}Ï=∞
„Hõ"Õ∞#x ˆH=ÅO P~°∞ ˆQÜ«∞K«~°}ÏÖ’¡ ^•â◊~°kä J^Œ∞ƒù`«OQÍ =i‚OKå_»∞. "≥Ú^Œ\ ˜ K«~°}O q*Ï˝# âß„ã¨Î™ê~°O. Éèí∂q∞
221 „Ñ¨â◊fl
=∞x+≤ Ñ¨Ù@∞ìHõÅ <ÕÑ¨^ä•ºxfl q=iã¨∞ÎOk. Ô~O_À K«~°}O ™ê=∂lHõ K«i„`«™ê~°O. ~åAÅ∞, ~å[iHÍÅ∞, Ü«Ú^•úÅ∞,
~°HõÎáê`åÅ∞, „â◊=∞^ÀÑ≤_çx qâı¡+≤ã¨∞ÎOk. =¸_»=K«~°}OÖ’ J<åfl~°∞ÎÅ∞, J<å^èŒÅ∞O_»x #=Ü«ÚQÆ x~å‡}Ïxfl Hõq
Ptã¨∞Î<åfl_»∞. z=i =¸_»∞ K«~°}ÏÖ’¡ ¿Ñ^ŒÅ â’HõO #∞O_ç Ñ¨Ù>Ëì HÀáêxfl Ñ¨ã≤áêÑ¨Å x^Œ∞~° ‰õ#∞ÅÖ’ ^•y# Éèíq+¨º`ü
ã¨fiáêflÅ#∞, QÍÜ«∞Ñ¨_#ç HõqQÆ∞O_≥ÅÖ’ ~åÜ«∞|_»x HÍ"åºÅ#∞, ‰õΩÅ=∞`åÅ ã¨∞_çQ∞Æ O_»OÖ’ |Öˇ· áÈ`«∞#fl J=∂Ü«∞‰õΩÅ#∞
^•â◊~°kä Jaè=i‚OKå_»∞. ¿Ñ^ŒÅ ^Œ∞óYO, ‰õΩÅ=∞`åÅ H˘\Ï¡@Å∞, Hõ~°∞=Ù HÍ@HÍÅ∞ ÖËx #=Ü«ÚQÆO ZÑ¨C_˘ã¨∞ÎO^À
J#fl „Ñ¨â◊flÅ#∞ ^•â◊~°kä ãÖkèã¨∞Î<åfl_»∞. =∂#=ÙÅO^Œ~°∂ ã¨∞YÑ¨_Õ XHõ =∞Oz ã¨=∂*Ïxfl „Ñ¨âßO`«"≥∞ÿ# Éèí∂QÀàÏhfl
PHÍOH˜Δã¨∞Î<åfl_»∞.
B.HÕk „Ñ¨â◊flÅ‰õΩ S^Õã≤ "åHÍºÅ‰õΩ q∞OK«x ã¨=∂^è•<åÅ∞ ~åÜ«∞O_ç.
1. ^•â◊~°kä U q^èŒ"≥∞ÿ# ™ê=∂lHõ Ñï}Ï=∂xfl PtOKå_»∞?
1.^•â◊
["å|∞: ^•â◊~°kä ~°zOz# „Ñ¨â◊fl ˆQÜ«∞OÖ’ Ô~O_À K«~°}O ™ê=∂lHõ K«i„`« ™ê~°OQÍ LOk. XHõ ~åA#∞
ÔHeÑ≤OK«@OÖ’ `≥yáÈ~Ú# #~°HõOQÍÅ∞ Z<Àfl L<åfl~Ú. „â◊=∞ r=ÙÅ Ñ¨zÛ<≥`«∞Î~°∞Å∞ `åy# ^èŒ#=O`«∞ÖˇO^Œ~À
L<åfl~°∞. ~åAÅ∞, ~å[iHÍÅ∞, Ü«Ú^•úÅ∞, ~°HõÎáê`åÅ∞, „â◊=∞^ÀÑ≤_çx qâı¡+≤OKå~°∞.
2.
2.DD Hõq`«`À Hõq ãÖ|OkèOz# „Ñ¨â◊flÅ#∞ ¿Ñ~˘¯#O_ç?
["å|∞: ã¨=∂[OÖ’x Ñ¨Å∞ JOâßÅ`À QÍÜ«∞Ñ¨_ç# Hõq QÆ∞O_Õ Z<Àfl HÍ"åºÅ#∞ ~åã≤Ok. HÍx J=xfl ~åÜ«∞|_»x
HÍ"åºÅ∞. ‰õΩÅ=∞`åÅ ã¨∞_çQÆ∞O_≥OÖ’ |Öˇ·áÈ~Ú# J=∂Ü«∞‰õΩÅ#∞ QÆ∞iÛ ‰õÄ_® HõqQÍ ^•â◊~°kä ~åâß~°∞.
™ê=∂lHõ K«i„`« ™ê~°O, ~åAÅ∞, ~å[iHÍÅ∞, Ü«Ú^•úÅ∞, ~°HõÎáê`åÅ∞ „â◊=∞^ÀÑ≤_ôÅÃÑ· „Ñ¨tflOKå~°∞.
J<åfl~°∞ÅÎ ∞, J<å^èÅŒ ∞O_»x #=Ü«ÚQÆx~å‡}Ïxfl Hõq PtOKå_»∞. ¿Ñ^ŒÅ ^Œ∞:YO, Ñ¨Å∞=∞`åÅ H˘\Ï¡@Å∞, Hõ~∞° =ÙHõ@HÍÅ∞
ÖËx #=Ü«ÚQÆO ZÑ¨ÙÊ_˘ã¨∞ÎO^À J#fl „Ñ¨â◊flÅ#∞ Hõq D ˆQÜ«∞OÖ’ ãÖkèOKå~°∞.
JÉèÏº™êÅ∞
C. HÕk Ñ¨^•Å#∞ HõeÊ ~åÜ«∞O_ç. "å\˜Ö’x ãÖkèx `≥ÅÑÖ_ç.
|_»{J#ÅO ´ ................................... .................................
J#fl { P~°∞ÎÅ∞ ´ ................................... .................................
Éèí~°`« { J=x ´ ................................... .................................
ÉèÏ#∞=ÙÅ∞ { ZO^Œ~À ´ ................................... .................................
ã¨∞~°QÀàÏÅ∞{ Z<Àfl ´ ................................... .................................
#=Ü«ÚQÆ=Ú { J^≥O`« ´ ................................... .................................
Ñï}Ï=∂Å∞{ Z<Àfl ´ ................................... .................................
#~°HõO~îåÅ∞{ Z<Àfl ´ ................................... .................................
^èŒ#=O`«∞Å∞ { ZO^Œ~À ´ ................................... .................................
J<å^èŒ∞Å∞ { LO_»x ´ ................................... .................................
Hõ~°∞=Ù { JO@∂ ´ ................................... .................................
HÍÖÏÅ∞{ ZÑ¨Ù_À ´ ................................... .................................
HÍ"åºÅ∞{ Z<Àfl ´ ................................... .................................
Ñ¨q„`«∞Å∞ { ZO^Œ~À ´ ................................... .................................
<å@Hõ=Ú { JO`å ´ ................................... .................................
WOHõ { Z<åflà’§ ´ ................................... .................................
Jk{ ZO`« ´ ................................... .................................
D. HÕk ã¨=∂™êÅ‰õΩ q„QÆÇ¨Ï"åHÍºÅ∞ ~åÜ«∞O_ç.
ã¨=Ú„^Œ QÆ~°ƒùO - ....................................................................
#~°HõO~îåÅ∞ - ....................................................................
#=Ü«ÚQÆO - ....................................................................
‰õΩÅ=∞`«=ÚÅ∞ - ....................................................................
Éèí~°`å=x - ....................................................................
E. HÕk"å\˜Ö’ „Ñ¨Hõ$uH˜, qHõ$u, qHõ$uH˜ „Ñ¨Hõ$u ~åÜ«∞O_ç.
ãÖ„^ŒO ....................................................................
PHÍâ◊O ....................................................................
<≥`«∞Î~°∞ ....................................................................
Jyfl ....................................................................
Hõ|ƒO ....................................................................
223 „Ñ¨â◊fl
1. ^•â◊~°kä ~°zOz# D „QÆO^ä•xH˜ ~å„+¨ì™êÇ≤Ï`«º JHÍ_»g∞ J"å~°∞¤ ÅaèOzOk ( )
J) "åQÍÌ#O P) <Õ„`«Ñ¨~°fiO W) =∞Ç¨O„^èÀ^ŒÜ«∞O D) Hõq`åÑ¨Ù+¨ÊHõO
2. N"ÕOHõ>Ëâ◊fi~° qâ◊fiq^•ºÅÜ«∞O ^•â◊~°käx D J"å~°∞¤`À ã¨`«¯iOzOk ( )
J) _çe\ò P) HõàÏ„Ñ¨Ñ¨Ó~°‚ W) Hõq ã≤OÇ¨Ï D)PO„^èŒHõq`å ™ê~°kä
3. ÉèÏ#∞=Ù J<Õ Ñ¨^•xH˜ J~°÷O ( )
J) K«O„^Œ∞_»∞ P) ã¨∂~°∞º_»∞ W) |∞^èŒ∞_»∞ D) |$Ç¨Ïã¨Êu
4. ~åA#∞ ÔQeÑ≤OK«∞@Ö’ Xiy#q ( )
J) |_»ÉÏ#Å=Ú P) ÉèÏ#∞=ÙÅ∞ W) ã¨∞~°QÀàÏÅ∞ D) #~°HõO~îåÅ∞
5. ÖÏ"å D Ñ¨~°fi`«O #∞O_ç "≥Å∞=_»∞`«∞Ok ( )
J) Ç≤Ï=∂ÅÜ«∞ Ñ¨~°fi`åÅ∞ P) "Õ∞~°Ñ¨~°fi`«O W) JyflÑ¨~°fi`«O D) qO^èŒº Ñ¨~°fi`«O
ã¨=∂^è•<åÅ∞ : 1 - 3† 2 - 1† 3 - 2† 4 - 4†5 - 3.

27 áÈ\©Ñ¨_ç HÍ@∞ÖÏ_»
P^è∞Œ xHõ Hõq`«fiO „Ñ¨[Å#∞ ã¨xflÇ≤Ï`«"∞≥ #ÿ k. HõO^Œ∞‰õÄi, y_»∞QÆ∞, QÆ∞~°*Ï_» "≥Ú^ŒÖ#·ˇ "å~°∞ „Ñ¨QuÆ jÅ Hõq`«fiO`À
ã¨=∂*Ïxfl =ÚO^Œ∞‰õΩ #_çÑ≤OKå~°∞. "åiÖ’ „Ñ¨=ÚY∞Å∞ HÍà’r.
P^èŒ∞xHõ HÍÅOÖ’ „Ñ¨QÆujÅ Hõq`«fiO ~°zOz# "åiÖ’ „Ñ¨=ÚY∞Å∞ HÍà’l <å~åÜ«∞}~å=Ù. HÍà’l ~°zOz#
Hõq`«ÅÖ’ „Ñ¨`ÕºHõ"≥∞ÿ#k áÈ\©Ñ¨_çHÍ@∞Å_». Wk =∂#= =∞#ã¨Î`åfixfl z„uOz# L`«Î=∞ Hõq`«. HÍà’r Ñ¨ÓiÎ¿Ñ~°∞
HÍà’r <å~åÜ«∞}~å=Ù
[##O– Hõ~å‚@Hõ „áêO`«OÖ’x crU~ü lÖÏ¡Ö’x ~°>ˇìOHõo „QÍ=∞OÖ’ 1914 ÃãÃÑìO|~ü 9# [xflOKå~°∞.
ÉÏÅºOÖ’ =∞Ç¨~å„+¨ìOÖ’ L#fl HÍà’r, P `«~°∞"å`« `≥ÅOQÍ}ÏÖ’x WÖˇ¡O^Œ∞, Ç¨Ï#∞=∞H˘O_», =∞_çH˘O_»Ö’¡
rqOKå~°∞. g~°∞ T~°∂ú, `≥Å∞QÆ∞, =∞~åsî ÉèÏ+¨ÅÖ’ „áêg}ºO HõÅ"å~°∞.
=¸Å áê~î°O – 1
áÈ\©Ñ¨_»∞ HÍ@∞ÖÏ_»∞ (Hõq`«)
KåÑ¨zOÑ¨Ù - ™ê„=∂[ºO `«O„_ç, H˘_»∞‰õΩ - `«e¡, a_»¤
HÀ_çQÆ∞_»∞¤ - HÀÇ≤Ï#∂~°∞ J#fl^Œ=Ú‡ - _»Hõ¯K≥e¡
áê\˜=∞#∞fl - áê¡\ ©#O ÉÏ==∞ik - ÉèÏ~°ºÉèí~°Î
|ã¨∞ûã‘@∞ - „|Ç¨Ï~°^äŒO W~°∞QÆ∞á⁄~°∞QÆ∞ - Z~°QÆ<À_»∞
U^≥·`ÕO - U^≥·`ÕO? Z=Ô~·`ÕO - Z=Ô~·`ÕO
áÈ\©Ñ¨_ç HÍ@∞ÖÏ_» áÈ\©Ñ¨_ç HÍ@∞ÖÏ_»
U^≥·`ÕO U^≥·`ÕO ? Z=Ô~·`ÕO Z=Ô~·`ÕO
J_»q =∞x+≤ - PKå~°∞º_»∞ qÑ¨}˜ gkè - `«áÈ=#O
Ñ¨ã≤ÉÏÅ∞_»∞ - ÑÖ_»∞=Úãë KåH˜ˆ~=Ù - âßã¨#ã¨Éèí
Z=Ô~·`ÕO Z=Ô~·`ÕO ZK«>ˇÿ`ÕO ZK«>ˇÿ`ÕO
áÈ\©Ñ¨_ç HÍ@∞ÖÏ_» áÈ\©Ñ¨_ç HÍ@∞ÖÏ_»
Z=Ô~·`ÕO Z=Ô~·`ÕO ZK«>ˇÿ`ÕO ZK«>ˇÿ`ÕO
áÈ\©Ö’ [Ü«∂Ñ¨[Ü«∂Å#∞ ã¨=∂#OQÍ ã‘fiHõiOKåe.

225 áÈ\©Ñ¨_ç HÍ@∞ÖÏ_»
KåÑ¨ ´ ‰õÄ~˘Û#∞@‰õΩ HÕ^Œ Ñ¨~°K«∞H˘<Õk
HÀÇ≤Ï#∂~°∞ ´ „Ñ¨ã≤kúK≥Ok# =„[=Ú
áê¡\ ˜#O ´ qÅ∞"≥·#Ö’Ç¨ÏO
„|Ç¨Ï‡~°^äŒO ´ q∞H˜¯e Q“~°qOK«∞@, =∞$uá⁄Ok# ã¨<åº#∞Å#∞ fã≤H˘x áÈÜÕ∞ "åÇ¨Ï#=Ú Jx xÑ¶¨∞O@∞
J~°÷O
HÍ@∞ÖÏ_»∞ ´ HõÅÇ≤ÏOK«∞
ÉÏ==∞ik ´ ÉèÏ~°º ™È^Œ~°∞_»∞
ÉèÏ=O : =∞#∞+¨μÅ =∞^èŒº x~°O`«~°O áÈ\© LO@∞Ok. =ã¨∞Î"Õ^≥·<å HÍ=K«∞Û. ã¨÷Å"Õ∞^≥·<å LO_˘K«∞Û. "åq=~°∞ã¨Å∞
U"≥·<å HÍ=K«∞Û. áÈ\©Ñ¨_ç HÍ@∞ÖÏ_»∞HÀ=_»O H˘#™êQÆ∞`«∂ LO@∞Ok. Wk =∂#= =∞#ã¨Î`«fiO. ™ê„=∂[ºO HÀã¨"Õ∞
HÍ^Œ∞, KåÑ¨zOÑ¨ÙHÀãÖ ‰õÄ_® =∞#∞+¨μÅ∞ áÈ\©Ñ¨_»`å~°∞. áê¡\ ©#O HÀã¨"Õ∞ HÍ^Œ∞ áê\˜=∞#∞flHÀãÖ Ãã·`«O
H˘\Ï¡_»∞‰õΩO\Ï~°∞. J_»q =∞x¿+ HÍ^Œ∞, PKå~°∞º_»∞ ‰õÄ_® áÈ\© Ñ¨_»`å_»∞. aK«ÛQÍ_»∞ HÍ^Œ∞ ÅzÛ"≥ÚQÆ∞_»∞ ‰õÄ_®
H˘\Ï¡_»∞`å_»∞. `«O„_ç, H˘_»∞‰õΩ `«e¡, a_»¤, J#fl^Œ=Ú‡Å∞, JHõ¯K≥Öˇ¡O„_»∞, ÉÏ"å =∞~°∞^Œ∞Å∞, ÉèÏ~åº Éèí~°Î Öˇ=Ô~·<å áÈ\©
Ñ¨_∞» `«∂ LO\Ï~°∞. qÑ¨}g˜ kèÖ’<≥<· å `«áÈ=#O Ö’<≥<· å, KåH˜~ˆ Ñ¨Ù=^≥<Ì· å, âßã¨#ã¨ÉÖíè ’ <≥<· å áÈ\©Ñ_¨ ∞» `«∂ , H˘\Ï¡_∞» `«∂
LO\Ï~°∞. "≥·+¨=∞ºÅ‰õΩ, qÉèË^è•Å‰õΩ, q~À^è•Å‰õΩ z<åfl ÃÑ^•Ì `å~°`«=∂ºÅ∞ ÖË=Ù. ÉÏO^èŒ"åºÅ∞ J_»∞¤~å=Ù. ã¨÷ÅHÍÖÏÅ
ã¨Ê $Ç¨Ï LO_»^Œ∞. qK«HõΔ}#∞ qã¨‡iOÑ¨*Ëã¨∞Î#fl =∂#= ã¨fiÉèÏ"åxfl z„uOz# J^Œ∞ƒù`« ~°K«# D ˆQÜ«∞O.
JÉèÏº™êÅ∞
„Ñ¨â◊flÅ∞ - ["å|∞Å∞
1. HÍà’r Hõq`«fi `«`åfixfl qâı¡+≤OK«O_ç.
1.HÍà’r
["å|∞: HÍà’r Ñ¨ÙiÎ¿Ñ~°∞ HÍà’r <å~åÜ«∞}~å=Ù. P^èŒ∞xHõ HÍÅOÖ’ „Ñ¨QÆujÅ Hõq`«fiO ~°zOz# "åiÖ’ g~°∞
„Ñ¨=ÚY∞Å∞, g~°∞ ~åã≤# áÈ\©Ñ¨_ç HÍ@∞ÖÏ_» Hõq`« =∂#==∞#ã¨Î`åfixfl z„uOz# L`«Î=∞ Hõq`«.
g~°∞ P~°ºã¨=∂[O, Ç≤ÏO^Œ∂ =∞Ç¨ ã¨Éèí, PO„^èŒ =∞Ç¨ã¨ÉèíÖ’ HÍ~°º„Hõ=∂Ö’¡ L`åûÇ¨ÏOQÍ áêÖÁæO@∞<åfl~°#fl
x*ÏO áÈeã¨∞Å∞ gix PÔ~ã¨∞ì KÕ™ê~°∞. q_»∞^ŒÖˇ·# `«~°∞"å`« g~°∞ `≥ÅOQÍ}Ï qÜ≥∂K«<À^Œº=∞O QÆ∂iÛ |Å"≥∞ÿ#
QÆàÏxfl qxÑ≤OKå~°∞.
HõãÜ
≤ ∂« iáÈ‰õΩO_» |∞ã¨H˘@∞ì K«∞OQÍÖˇ HÍÅO |∞~åQÍ<Õ HÍ\©ã≤ f~åÖˇ, JO@∂ D ãÖ^Œ~ƒ° Où Ö’ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞
`«`åfixfl „Ñ¨É’kèOKå~°∞. „Ñ¨[™êfi=∞º Ç¨Ï‰õΩ¯Å HÀãÖ rqOKÕ ¿ãfiK«ÛHù ÀãÖ, L^•`«Î ã¨=∂[ x~å‡}O HÀãÖ JÅ∞ÃÑ~°∞QÆx
áÈ~å@O KÕ™ê_»∞. JK«Ûù"≥∞ÿ# „Ñ¨*ÏHõqQÍ J`«x Hõq`åfixH˜ âßâ◊fi`« ™ê÷#O ^ŒH˜¯Ok.
2. áÈ\
áÈ\©©Ñ¨_ç HÍ@∞ÖÏ_» Hõq`«Ö’ =∂#==∞#ã¨Î`«fiO ZÖÏ z„u`«"≥∞ÿO^À q=iOK«O_ç.
2.áÈ\
["å|∞: =∞#∞+¨μÅ =∞^èŒº x~°O`«~°O áÈ\© LO@∞Ok. =ã¨∞Î"Õ^≥·<å HÍ=K«∞Û. ã¨÷Å"Õ∞^≥·<å LO_˘K«∞Û. "åq=~°∞ã¨Å∞
1. HÍà’rx ÑïK«Ü«∞O KÕÜ«∞O_ç.
1.HÍà’rx
["å|∞: P^èŒ∞xHõ HÍÅOÖ’ „Ñ¨QÆujÅ Hõq`«fiO ~°zOz# "åiÖ’ „Ñ¨=ÚY∞Å∞ HÍà’l <å~åÜ«∞}~å=Ù. HÍà’l
~°zOz# Hõq`«ÅÖ’ „Ñ¨`ÕºHõ"≥∞ÿ#k áÈ\©Ñ¨_çHÍ@∞Å_». Wk =∂#= =∞#ã¨Î`åfixfl z„uOz# L`«Î=∞ Hõq`«. HÍà’r
Ñ¨ÓiÎ¿Ñ~°∞ HÍà’r <å~åÜ«∞}~å=Ù
[##O– Hõ~å‚@Hõ „áêO`«OÖ’x crU~ü lÖÏ¡Ö’x ~°>ˇìOHõo „QÍ=∞OÖ’ 1914 ÃãÃÑìO|~ü 9# [xflOKå~°∞.
ÉÏÅºOÖ’ =∞Ç¨~å„+¨ìOÖ’ L#fl HÍà’r, P `«~°∞"å`« `≥ÅOQÍ}ÏÖ’x WÖˇ¡O^Œ∞, Ç¨Ï#∞=∞H˘O_», =∞_çH˘O_»Ö’¡
rqOKå~°∞. g~°∞ T~°∂ú, `≥Å∞QÆ∞, =∞~åsî ÉèÏ+¨ÅÖ’ „áêg}ºO HõÅ"å~°∞.
2. áÈ\
áÈ\©©Ñ¨_ç HÍ@∞ÖÏ_» Hõq`«Ö’ ÉèÏ"åxfl ~åÜ«∞O_ç.
["å|∞: =∞#∞+¨μÅ =∞^èŒº x~°O`«~°O áÈ\© LO@∞Ok. =ã¨∞Î"Õ^≥·<å HÍ=K«∞Û. ã¨÷Å"Õ∞^≥·<å LO_˘K«∞Û. "åq=~°∞ã¨Å∞
227 áÈ\©Ñ¨_ç HÍ@∞ÖÏ_»
C. HÕk ãÖ^èŒ∞Å#∞ g∞ áê~î°O #∞O_ç L^•Ç¨Ï~°} W=fiO_ç.
1. WHÍ~°ãÖkè ´ ........................................................
2. LHÍ~°ãÖkè ´ ........................................................
3. JHÍ~°ãÖkè ´ ........................................................
4. qã¨~°æãÖkè ´ ........................................................
D. HÕk ã¨=∂™êÅ‰õΩ g∞ áê~î°O #∞O_ç L^•Ç¨Ï~°} W=fiO_ç.
1. qâı+¨} Ñ¨Ó~°fiÑ¨^ŒHõ~°‡^è•~°Ü«∞ ã¨=∂ãÖ ´ ........................................................
2. +¨+‘ª`«`«∞Ê~°∞+¨ ã¨=∂ãÖ ´ ..........................................................................
3. ã¨Ñ¨Îg∞ `«`«∞Ê~°∞+¨ ã¨=∂ãÖ ´ .......................................................................
E. HÕk Ñ¨^•Å‰õΩ „Ñ¨Hõ$u, qHõ$`«∞Å#∞ `≥ÅÑÖ_ç.
J@q ´ ...............................................
„|Ç¨Ï‡ ´ ...............................................
F. HÕk Ñ¨~åºÜ«∞ Ñ¨^•Å∞ QÆÅ Ñ¨^•Å#∞ ~åÜ«∞O_ç.
=#O, J~°}ºO, qÑ≤#=Ú ´ ...............................................
Ñ≤`«, [#‰õΩ_»∞, `å`« ´ ...............................................
=∂`«, [#x, J=∞‡ ´ ...............................................
1. HÍà’r Ñ¨Ù\˜ì# ãÖ=`«û~°O ( )
1. 1911 2. 1912 3. 1913 4. 1914
2. q∞„`«∞Å`À Hõeã≤ HÍà’r D HÕk ãÖã¨÷#∞ U~åÊ@∞ KÕâß_»∞ ( )
1. "≥·`åoHõ ã¨q∞u 2. PO„^èŒ ™ê~°ã¨fi`« ãÖÑ¶¨∞O
3. PO„^èŒ™êÇ≤Ï`«º=∞O_»e 4. PO„^èŒ=∞Ç¨ã¨Éèí

3. J#fl^Œ=Ú‡Å∞ J#∞ Ñ¨^ŒOÖ’x ã¨=∂ãÖ ( )
1. |Ç¨ï„gÇ≤Ï 2. kfiQÆ∞=Ù 3. ^ŒfiO^ŒfiO 4. `«`«∞Ê~°∞+Ö
4. ÉÏ==∞~°k J#QÍ ( )
1. ÉèÏ~°º ™È^Œi 2. ÉèÏ~°º ™È^Œ~°∞_»∞ 3. ÉèÏ~°º `«O„_ç 4. ÉèÏ~°º ÉÏÉÏ~Ú
5. =∂#=ÙÅ∞ áê¡\ ˜#O HÀã¨"Õ∞ HÍ^Œ∞ <Õ_»∞ nx HÀãÖ ‰õÄ_® `«QÆ=ÙÖÏ_»∞H˘O\Ï~°x ( )
HÍà’r =i‚OKå~°∞.
1. áê\˜=∞#∞fl 2. |OHõ=∞#∞fl 3. Zé]=∞#∞fl 4. #Å¡=∞#∞fl
ã¨=∂^è•<åÅ∞ : 1 - 4† 2 - 2† 3 - 3† 4 - 2† 5-1
229 áÈ\©Ñ¨_ç HÍ@∞ÖÏ_»

28 zyˆ~ÛK≥@∞ì
=K«# Hõq`«ÅO>Ë Ñ¨^ŒºO #∞O_ç, ˆQÜ«∞O#∞O_ç q_ç=_ç# Kè«O^À~°Ç≤Ï`«"≥∞ÿ# Hõq`å „Ñ¨„H˜Ü«∞. =∞#ã¨∞û‰õΩ JO^Œx
ÉèÏ"åÅ#∞ P„~°Ì`«`À K≥Ñ¨Ê_»O, Ñ¨^•Å q~°∞Ñ¨Ù, ™ê=∂lHõ „Ñ¨Ü≥∂[#O =O\˜ ÅHõΔ}ÏÅ∞ =K«#Hõq`«Ö’ =ÙO\Ï~Ú.
zyˆ~ÛK≥@∞ì Hõq`«Ö’ =∂#=Ù_»∞ K≥@∞ì #∞O_ç <Õ~°∞ÛHÀ=Åã≤Ok ZO`À =ÙO^Œx K≥Ñ¨Ê_»O [iyOk.
zyˆ~Û K≥@∞ì Hõq`«#∞ ~åã≤# "å~°∞ W™ê‡~ÚÖò. W™ê‡~ÚÖò =K«#HõqQÍ „Ñ¨ã≤^Œ∞úÅ∞.
● 26 "Õ∞ <≥Å 1928 Ö’ HÍ=eÖ’ [x‡OKå_»∞.
● g~°∞ =K«# Hõq`«, ÃÇ·Ï‰õÄ , q=∞~°≈, J#∞"å^ŒO =O\˜ „Ñ¨„H˜Ü«∞ÅÖ’ ~°K«#Å∞ KÕ™ê~°∞.
● W™ê‡~ÚÖòQÍ~°∞ =∞$`«∞º=$HõOΔ , K≥@∞ì<å P^Œ~≈° O, zÅHõÅ∞ "åe# K≥@∞ì, ~å„u =zÛ# ~°ÇÏ¨ ã¨º Ñ¨Ù"å#, W™ê‡~ÚÖò
Hõq`«Å∞ =O\˜ Z<Àfl ~°K«#Å∞ KÕ™ê~°∞.
● gi ~°K«# zyˆ~Û K≥@∞ìÖ’ =∂#= rq`åxH˜ K≥@∞ìÖ’x K≥·`«<åºxfl J#fi~ÚOKå~°∞.
=¸Å áê~î°O–1
#_»z=zÛ xâ◊≈|ÌOQÍ XH˘Hõ¯Ñ¨C_»∞
<åH˜\ ˜H˜ ^Œyæ~åy PHõ™ê‡`«∞ÎQÍ
Ç¨Ï\Ï`«∞ÎQÍ ã¨=Ú„^ŒÑ¨Ù heHõà◊¡Ö’¡
Ñ¨>ËÅ∞=∞x ãÖ^Œ~°≈#q∞KÕÛ
=O^Œ "å~Ú^•ºÅ`À KÕÑ¨ÅQÆ∞OÑ¨ÙÖÏ
qHõã≤Oz# ÉÏºO_»∞"Õ∞à◊OÖÏ z~°∞`ÀHõefl TÑ¨Ù`À
XHõ ~ÀA UHÍaè=ÚYOQÍ
JHõ™ê‡`«∞ÎQÍ P‰õΩz=Ùà◊√¡ D^Œ∞`«∞<åfl~Ú
z=ÙiOz# K≥@∞ì H˘=∞‡Å
QÆ"åHõΔO=^ŒÌ ##∞fl P¿Ñã≤Ok. H˘#efl
2. Ñ¨_»=OK«∞# ‰õÄK«∞x 3. ^Œ∂~åÉèÏ~°OKÕ`« Ñ¨ÅK«|_»¤
ÑïHÕKÕ ™êQÆ~°„Ñ≤Ü«Ú_çH˜ ^Œ∂~°Ñ¨Ù H˘O_»ÖÏ¡
x^ŒÌ\’¡ qHõã≤Oz# j`åHÍÅO ZuÎ=zÛ<å
á⁄^Œ∞Ì\ ˜ Hõ#∞Ô~Ñ¨ÊÖÏ¡ cèuK≥O^Œ^Œ∞ K≥@∞ì
PHÍâßxfl =_»áÈã¨∞Î<åfl~Ú 6. gÑ¨ÙÅÃÑ·
4. P‰õΩÅ∞ =∂ºÑ¨ÙÅ`À
zyˆ~Û K≥@∞ìH˜ Ñ¨„`åÅhfl xâ◊≈|ÌOQÍ
Zyˆ~ Ñ≤@ì P^Œ~°≈O ^è•„uH˜ ky=zÛ
Ñ¨„`åefl qkeÛ 7. ™ê=∂#º"≥∞ÿ# =∞\˜ì`À
ÃÑ·ÔHQÆ~åÅx „Ñ¨Ü«∞`«flO ™ê~°∂Ñ¨ºO á⁄Ok
Hõ^ŒÅHõ "≥∞^ŒÅHõ =∂ºÑ¨ÙÖ’¡x ~°Ç¨Ïã¨º
HõÑ¨CÅ∞ =¸ã¨∞‰õΩx =∂~åæÅQÆ∞O_®
x„^ŒáÈÜÕ∞ KÕ~°∞‰õΩx =$HõΔtY~åxfl
‰õΔΩ„^ŒQÆ$Ç¨Å‰õΩ K«e=¸Hõx
5. Jf`«OQÍ Z^Œ∞QÆ∞`«∞Ok Kå=Ù^≥|ƒf™êÎ~Ú
JO^Œ∞Hõ<Õ
1. J~å÷Å∞ : Ç¨Ï~îå`«∞ÎQÍ ´ PHõã≤‡HõOQÍ HõÑ¨CÅ∞ ´ WO\˜ÃÑ·HõÑ¨CÅ∞
Ñ¨>ËÖò=∞x ´ H˘\˜ì#@∞ìQÍ ‰õΔΩ„^Œ ´ hK«"≥∞ÿ#
"å~Ú^ŒºO ´ ãÖw`«ÑïHõ~°O QÆ$Ç¨Å∞ ´ Wà◊√§
PHõ™ê‡`«∞ÎQÍ ´ J#∞HÀ‰õΩO_® 5. J~å÷Å∞ : Jf`«OQÍ ´ ^•@∞H˘x, JkèQÆq∞Oz
QÆ"åHõΔO ´ ^•fi~°O , QÆ∞=∞‡O ZuÎ =zÛ<å ´ =Úã¨∞~°∞H˘zÛ<å
2. J~å÷Å∞ : ÑïHÕKÕ ´ K«∂¿ãÎ cèuK≥O^Œ^Œ∞ ´ ÉèíÜ«∞Ñ¨_»^Œ∞
™êQÆ~°„Ñ≤Ü«Ú_»∞ ´ ã¨=Ú„^ŒO J<Õ „Ñ≤Ü«Ú_»∞ j`åHÍÅO ´ K«eHÍÅO
ãÖ^Œ~°‡# q∞KÕÛ ´ HõxÑ≤OKÕ 6. J~å÷Å∞ :=∂ºÑ¨Ù ´ ^ÕâßÅ∞, ~å„ëêìÅ∞, lÖÏ¡Å∞
UHÍaè=ÚYOQÍ ´ XˆH "≥·Ñ¨Ù‰õΩ =ÚYOÃÑ\˜ì W`åºk„Ñ¨^ÕâßÅ#∞ Éè∫QÀoHõOQÍ QÆ∞iÎOKÕ z„`«Ñ¨@O
3. J~å÷Å∞ : ^Œ∂~åÉèÏ~°O ´ ^Œ∂~°O J<≥_ç ÉèÏ~°O Ñ¨„`åÅ∞ ´ P‰õΩÅ∞
qHõã≤Oz# ´ qáêÊi# ^è•„u ´ <ÕÅ Éèí∂q∞
=_»áÈ`« ´ [Öˇ¡_»Ñ¨@ì_»O 7. J~å÷Å∞ :™ê~°∂Ñ¨ºO ´ Hõeã≤áÈ=_»O
4. J~å÷Å∞ :P^Œ~°≈O ´ J#∞ã¨~°}©Ü«∞O =$HõΔtY~°O ´ K≥@∞ìz\Ï~°∞H˘=∞‡
=¸Hõ´ QÆ∞OÑ¨Ù, ^ŒO_»∞
ÉèÏ"åÅ∞ :
● xâ◊≈|ÌOQÍ #_çz=zÛ H˜\ ˜H© ^ŒQÆæ~° Py XHõ™êiQÍ =O^ŒãÖw`« ÑïHõ~åÅ`À XHõ¯™êiQÍ qxÑ≤Oz# ÉÏºO_»∞
"Õ∞à◊OÖÏ z=ÙiOz# K≥@∞ì QÆ∞=∞‡O ^ŒQÆæˆ~ P¿Ñã≤Ok.z=ÙiOz# K≥@∞ì#∞ =O^Œ"å~Ú^ŒºÅ`À qHõã≤Oz#
ÉÏºO_»∞ "Õ∞à◊O`À áÈÅÛ_»O qâı+Ö.=∞x+≤x =∞~˘Hõ=∞x+≤ PÑ¨_»O Ñ¨^Œúu. J~Ú`Õ z=ÙiOz# K≥@∞ìQÆ∞=∞‡O
^ŒQÆæˆ~ P¿Ñã≤Ok J#_»O qâı+Ö.
● Ñ¨_»=OK«∞# Éèí∞qxK«∂¿ã ™êQÆ~° „¿Ñq∞‰õΩ_çH˜ ã¨=Ú„^ŒÑ¨Ù Ö’`«∞Ö’¡ HõxÑ≤OKÕ KÕÑ¨ÅQÆ∞OÑ¨ÙÖÏ H˘=∞‡ÅH˘#efl
K≥@∞ì P‰õΩz=Ùà◊√¡ ÃÑ·ÃÑ·H˜ D^Œ∞`«∞<åfl~Ú.
KÕÑ¨ÅQÆ∞OÑ¨Ù#∞ P‰õΩÅ z=Ùà◊¡`À áÈÅÛ_»O P‰õΩ z=~°¡#∞ z~°∞`ÀHõÅ`À áÈÅÛ_»O qâı+Ö. KÕÑ¨Å∞ P‰õΩÅ∞
=~°∞ÎÖÏHÍ~°OÖ’ =ÙO_»@O =Å# D áÈeHõ KåÖÏ ã¨Ç¨Ï[OQÍ =ÙOk. KÕÑ¨Å∞ D^Œ∞`«∞#fl>Ëì K≥@¡ P‰õΩÅz=Ùà◊√¡
XHõ"≥·Ñ¨Ù‰õΩ ÃÑ·H˜ "≥à◊¡_®xfl Hõq D`«QÍ ÉèÏqOK«_»O qâı+Ö.
● Ju^Œ∂~°O #∞O_ç K«∂ã¨∞Î#flO^Œ∞=Å¡ ^Œ∂~°Ñ¨ÙH˘O_»Å∞ Ñ¨ÅK«|_ç#@∞¡ HõxÑ≤ã¨∞Î<åfl~Ú. x^Œ∞Ì~°Ö’ `≥~°∞K«∞‰õΩ#fl
á⁄^Œ∞Ì\ ˜Ñ¨Ó@ ‰õ#∞Ô~Ñ¨ÊÅ =Öˇ K≥@∞¡ P‰õΩÅ∞ PHÍâßxfl=_»É’ã¨∞Î<åfl~Ú.
^Œ∂~°Ñ¨Ù H˘O_»Å∞ ^Œ∂~°O#∞Oz K«∂_»_»O =Å¡ Jã¨Ê+¨ìOQÍ, Hõh HõxÑ≤OK«Hõ HõxÑ≤™êÎ~Ú. JÖÏHõxÑ≤OK«_®xfl
Hõq Ñ¨ÅK«É_®¤~Ú JO@∞<åfl~°∞. x*ÏxH˜ H˘O_»Å∞ Ñ¨ÅK«|_»=Ù HÍh Hõq Ñ¨ÅK«|_®¤~Úx K≥Ñ¨Ê_»O qâı+Ö
~å„u x„^ŒáÈ~Ú á⁄^Œ∞Ì#fl `≥iz# Hõ#∞Å∞ `Õ@QÍ ã¨Ê+¨ìOQÍ =ÙO\Ï~Ú. á⁄^Œ∞Ì\ ˜Ñ¨Ó@ Hõ#∞Ô~Ñ¨ÊÖÏ¡ P‰õΩÅ∞
PHÍâßxfl =_»áÈã¨∞Î<åflÜ«∞x K≥Ñ¨Ê_»O qâı+Ö.
● zyˆ~Û K≥@∞ì‰õΩ PHÍâ◊OÖ’ Zyˆ~ Ñ≤@ì P^Œ~°≈O. Ñ≤@ìÖÏˆQ `å#∞ P‰õΩefl q^ŒÅ∞ÛHÀ\ÏxH˜ „Ñ¨Ü«∞uflã¨∞ÎOk. WO\˜
HõÑ¨CÅ#∞ =¸ã¨∞‰õΩx Hõ^ŒÅHõ "≥∞^ŒÅHõ x„^ŒáÈÜÕ∞ Wà◊§#∞ ^•\˜K≥@∞ì Z^Œ∞QÆ∞`«∞Ok.
x*ÏxH˜ Ñ¨H˜Δ Zyˆ~k. K≥@∞ìHõ^ŒÅxk. J~Ú`Õ Zyˆ~ Ñ¨H˜ΔxK«∂ã≤ Hõ^ŒÅÖËx K≥@∞ì `å#∞ ZQÆ~åÅ#∞HÀ=_»O
[_»Ñ¨^•~°÷OÖ’#∂ K≥·`«#ºO xO¿Ñ „Ñ¨Ü«∞`«flOKÕÜ«∞_»O qâı+Ö. Ñ¨H˜Δ Ô~Hõ¯Å#∞ JÖÏ¡iÛ ÃÑ·H˜ Zyi#@∞¡ K≥@∞ì
P‰õΩÅ#Ω q^ŒÅ∞Û‰õΩx ÃÑ·QÆ~°QÍÅx „Ñ¨Ü«∞uflOK«_»O qâı+Ö. JÖÏQÍ =∞#∞+¨μÅ∞ Hõà◊√¡ =¸ã¨∞‰õΩx x„kã¨∞Î#fl@∞¡
WÅ∞¡ HõÑ¨CÅ∞ =¸ã¨∞‰õΩx x„^ŒáÈ`«∞<åflÜ«∞#_»O =∞Oz ÉèÏ=#. JÖÏ x„^ŒáÈ`«∞#fl Wà◊¡ HõÑ¨CÅ#∞^•\˜ K≥@∞ì
Z^ŒQÆ_»O XHõ ~°HõOQÍ ZQÆ~°_»OQÍ Hõq ÉèÏqã¨∞Î<åfl~°∞.
● <ÕÅ‰õΩ ky=zÛ# P‰õΩÅ∞ ™ê=∂#º "≥∞ÿ# =∞\ì̃`À HõÅã≤áÈ~Ú Éèí∂™ê~°"≥∞ÿ uiy "Õà◊¡^•fi~å K≥@¡ z\Ï~°∞H˘=∞‡ÖËfl
KÕi, K≥@∞ì#∞ =}˜HÕKÕ K«eQÆ∞OÑ¨Ù #∞ `«iq∞H˘_»`å~Ú.zQÆ∞~°∞Å∞ "Õã≤<å‰õΩÅ∞ H˘O`«HÍÅO `«~°∞"å`« ÑÖ_ç
<ÕÅ‰õΩ ~åeáÈ=_»O „Ñ¨Hõ$u ^èŒ~°‡O. D „Ñ¨Hõ$u ^èŒ~å‡xfl Hõq Hõq`å`«‡HõOQÍ ^è•„uH˜ ky=zÛ #@∞ì K≥Ñ¨Ê_»O
qâı+Ö. JÖÏ =∞\˜ìÖ’ Hõeã≤ áÈ~Ú# P‰õΩÅ∞ ™ê~°O~°∂ÑÖÖ’ uiy z\Ï~°∞H˘=∞‡efl KÕ~°∞H˘x JHõ¯_» =Ù#fl
K«eQÆ∞OÑ¨Ù#∞ Kå=Ù^≥|ƒfÜ«∞_»O qâı+Ö. XHõ~°HõOQÍ P‰õΩÅ∞ `«=∞ =∂`«$~°∞}Ïxfl f~°∞Û‰õΩO@∞<åfl~Úx
ÉèÏqOK«=K«∞Û.

IIA. „HÕk „Ñ¨â◊flÅ‰õΩ W~°∞"≥· "åºHÍÅÖ’ ["å|∞ ~åÜ«∞O_ç.
1. Hõq zyˆ~Û K≥@∞ì#∞ =i‚Oz# f~°∞ ~åÜ«∞O_ç.
[. W™ê‡~ÚÖò Hõq zyˆ~Û K≥@∞ì#∞ =i‚Oz# f~°∞ Ç¨Ï$^ŒºOQÍ ™êyOk.
● xâ◊≈|ÌOQÍ #_çz=zÛ H˜\ ˜H© ^ŒQÆæ~° Py XHõ™êiQÍ =O^ŒãÖw`« ÑïHõ~åÅ`À XHõ¯™êiQÍ qxÑ≤Oz#
ÉÏºO_»∞ "Õ∞à◊OÖÏ z=ÙiOz# K≥@∞ì QÆ∞=∞‡O ^ŒQÆæˆ~ P¿Ñã≤Ok.z=ÙiOz# K≥@∞ì#∞ =O^Œ"å~Ú^ŒºÅ`À
qHõã≤Oz# ÉÏºO_»∞ "Õ∞à◊O`À áÈÅÛ_»O qâı+Ö.=∞x+≤x =∞~˘Hõ=∞x+≤ PÑ¨_»O Ñ¨^Œúu. J~Ú`Õ z=ÙiOz#
K≥@∞ìQÆ∞=∞‡O ^ŒQÆæˆ~ P¿Ñã≤Ok J#_»O qâı+Ö.
● Ju^Œ∂~°O #∞O_ç K«∂ã¨∞#Î flO^Œ∞=Å¡ ^Œ∂~°ÑÙ¨ H˘O_»Å∞ Ñ¨ÅK«|_ç#@∞¡ HõxÑ≤ã∞¨ <Î åfl~Ú. x^Œ∞~Ì Ö° ’ `≥~∞° K«∞‰õΩ#fl
● zyˆ~Û K≥@∞ì‰õΩ PHÍâ◊OÖ’ Zyˆ~ Ñ≤@ì P^Œ~°≈O. Ñ≤@ìÖÏˆQ `å#∞ P‰õΩefl q^ŒÅ∞ÛHÀ\ÏxH˜ „Ñ¨Ü«∞uflã¨∞ÎOk.
WO\˜ HõÑ¨CÅ#∞ =¸ã¨∞‰õΩx Hõ^ŒÅHõ "≥∞^ŒÅHõ x„^ŒáÈÜÕ∞ Wà◊§#∞ ^•\˜K≥@∞ì Z^Œ∞QÆ∞`«∞Ok.
● <ÕÅ‰õΩ ky=zÛ# P‰õΩÅ∞ ™ê=∂#º "≥∞#ÿ =∞\˜`ì À HõÅã≤áÈ~Ú Éè∂í ™ê~°"∞≥ ÿ uiy "Õà^¡◊ •fi~å K≥@¡ z\Ï~°∞H˘=∞‡ÖËfl
KÕi, K≥@∞ì#∞ =}˜HÕKÕ K«eQÆ∞OÑ¨Ù #∞ `«iq∞H˘_»`å~Ú.zQÆ∞~°∞Å∞ "Õã≤<å‰õΩÅ∞ H˘O`«HÍÅO `«~°∞"å`«
ÑÖ_ç <ÕÅ‰õΩ ~åeáÈ=_»O „Ñ¨Hõ$u ^èŒ~°‡O. D „Ñ¨Hõ$u ^èŒ~å‡xfl Hõq Hõq`å`«‡HõOQÍ ^è•„uH˜ ky=zÛ #@∞ì
K≥Ñ¨Ê_»O qâı+Ö. JÖÏ =∞\˜ìÖ’ Hõeã≤ áÈ~Ú# P‰õΩÅ∞ ™ê~°O~°∂ÑÖÖ’ uiy z\Ï~°∞H˘=∞‡efl KÕ~°∞H˘x
JHõ¯_» =Ù#fl K«eQÆ∞OÑ¨Ù#∞ Kå=Ù^≥|ƒfÜ«∞_»O qâı+Ö. XHõ~°HõOQÍ P‰õΩÅ∞ `«=∞ =∂`«$~°∞}Ïxfl
f~°∞Û‰õΩO@∞<åfl~Úx ÉèÏqOK«=K«∞Û.
2. zyˆ~Û K≥@∞ì U ~°HõOQÍ =∂`«$ ~°∞}Ïxfl f~°∞Û‰õΩO@∞O^Œx K≥áêÊ~À `≥ÅÑÖ_ç.
[.Hõq W™ê‡~ÚÖò QÍi zyˆ~Û K≥@∞ìÖ’ Hõq K≥@∞ì#∞ ~°Hõ~°HÍÅ∞QÍ =i‚OKå~°∞. =∞\˜ìÖ’ Hõeã≤áÈ~Ú# P‰õΩÅ∞
Éèí∂™ê~°O ~°∂ÑÖÖ’ uiy z\Ï~°∞ H˘=∞‡efl KÕ~°∞`åÜ«∞x, JÖÏ =∂`«$~°∞}O f~°∞Û‰õΩO\ÏÜ«∞x `≥eáê~°∞.
● xâ◊≈|ÌOQÍ #_çz=zÛ H˜\ ˜H© ^ŒQÆæ~° Py XHõ™êiQÍ =O^ŒãÖw`« ÑïHõ~åÅ`À XHõ¯™êiQÍ qxÑ≤Oz#
ÉÏºO_»∞ "Õ∞à◊OÖÏ z=ÙiOz# K≥@∞ì QÆ∞=∞‡O ^ŒQÆæˆ~ P¿Ñã≤Ok.z=ÙiOz# K≥@∞ì#∞ =O^Œ"å~Ú^ŒºÅ`À
qHõã≤Oz# ÉÏºO_»∞ "Õ∞à◊O`À áÈÅÛ_»O qâı+Ö.=∞x+≤x =∞~˘Hõ=∞x+≤ PÑ¨_»O Ñ¨^Œúu. J~Ú`Õ z=ÙiOz#
K≥@∞ìQÆ∞=∞‡O ^ŒQÆæˆ~ P¿Ñã≤Ok J#_»O qâı+Ö.
● Ju^Œ∂~°O #∞O_ç K«∂ã¨∞#Î flO^Œ∞=Å¡ ^Œ∂~°ÑÙ¨ H˘O_»Å∞ Ñ¨ÅK«|_ç#@∞¡ HõxÑ≤ã∞¨ <Î åfl~Ú. x^Œ∞~Ì Ö° ’ `≥~∞° K«∞‰õΩ#fl
● zyˆ~Û K≥@∞ì‰õΩ PHÍâ◊OÖ’ Zyˆ~ Ñ≤@ì P^Œ~°≈O. Ñ≤@ìÖÏˆQ `å#∞ P‰õΩefl q^ŒÅ∞ÛHÀ\ÏxH˜ „Ñ¨Ü«∞uflã¨∞ÎOk.
WO\˜ HõÑ¨CÅ#∞ =¸ã¨∞‰õΩx Hõ^ŒÅHõ "≥∞^ŒÅHõ x„^ŒáÈÜÕ∞ Wà◊§#∞ ^•\˜K≥@∞ì Z^Œ∞QÆ∞`«∞Ok.
● <ÕÅ‰õΩ ky=zÛ# P‰õΩÅ∞ ™ê=∂#º "≥∞#ÿ =∞\˜`ì À HõÅã≤áÈ~Ú Éè∂í ™ê~°"∞≥ ÿ uiy "Õà^¡◊ •fi~å K≥@¡ z\Ï~°∞H˘=∞‡ÖËfl
KÕi, K≥@∞ì#∞ =}˜HÕKÕ K«eQÆ∞OÑ¨Ù #∞ `«iq∞H˘_»`å~Ú.zQÆ∞~°∞Å∞ "Õã≤<å‰õΩÅ∞ H˘O`«HÍÅO `«~°∞"å`«
ÑÖ_ç <ÕÅ‰õΩ ~åeáÈ=_»O „Ñ¨Hõ$u ^èŒ~°‡O. D „Ñ¨Hõ$u ^èŒ~å‡xfl Hõq Hõq`å`«‡HõOQÍ ^è•„uH˜ ky=zÛ #@∞ì
K≥Ñ¨Ê_»O qâı+Ö. JÖÏ =∞\˜ìÖ’ Hõeã≤ áÈ~Ú# P‰õΩÅ∞ ™ê~°O~°∂ÑÖÖ’ uiy z\Ï~°∞H˘=∞‡efl KÕ~°∞H˘x
JHõ¯_» =Ù#fl K«eQÆ∞OÑ¨Ù#∞ Kå=Ù^≥|ƒfÜ«∞_»O qâı+Ö. XHõ~°HõOQÍ P‰õΩÅ∞ `«=∞ =∂`«$~°∞}Ïxfl
f~°∞Û‰õΩO@∞<åfl~Úx ÉèÏqOK«=K«∞Û.
3. W™ê‡~ÚÖò Hõq`«Ö’x Ñ¨^Œ z„`åÅ#∞, Pk„áêã¨Å#∞ ÑïK«Ü«∞O KÕÜ«∞O_ç?
[. (Z) qHõã≤Oz# ÉÏºO_»∞ : qHõã≤OK«_»O Ñ¨Ù=ÙfiÅ ÅHõΔ}O. â◊aÌOK«_»O ÉÏºO_»∞ "Õ∞à◊O ÅHõΔ}O. qxÑ≤OKåeû#
ÉÏºO_»∞ "Õ∞à◊O qHõã≤Oz# Ñ¨^ŒO`À "Õ∞à◊qOK«_»O =Å# H˘`«Î™œO^Œ~°ºO =zÛOk.
(a) ã¨=Ú„^ŒÑ¨Ù heHõà◊√¡ : ã¨=Ú„^ŒO hÅOQÍ =ÙO_»@O `≥eã≤O^Õ. ã¨=Ú„^ŒOÖ’ JÅÅ∞ =ÙO_»@O ™ê^è•~°}"≥∞#ÿ
q+¨Ü«∞O. ã¨=Ú„^ŒÑ¨Ù hÅO~°OQÆ∞#∞ ã¨=Ú„^ŒÑ¨Ù heHõà◊¡`À áÈÅÛ_»O =Å# H˘`«Î JO^ŒO =zÛOk.
(ã≤) Pk„áêã¨Å∞: =K«# Hõq`«fiOÖ’ Pk„áêã¨Å#∞, JO`«º„áêã¨Å#∞ „Ñ¨Ü≥∂yOK«_»O XHõÑ¨^Œúu. Pk„áêã¨Å∞
JO>Ë Hõq`å ÑÖ‰õΩÎÅ∞ XˆH JHõΔ~°O ÖË^• Ô~O_»∞ ™ê=∞º JHõΔ~åÅ`À „áê~°OÉèíO HÍ=_»O. JO`«º„áêã¨Å∞
JO>Ë XˆH ~°Hõ"≥∞ÿ# JHõΔ~åÅ`À Hõq`å áê^•Å∞ Ñ¨ÓiÎ HÍ=_»O. zyˆ~ÛK≥@∞ì Hõq`«Ö’ W™ê‡~ÚÖò Pk„áêã¨Å
xÜ«∞=∂xfl áê\ÕKå~°∞. WÑ¨C_»∞ H˘xfl Pk„áêã¨ÅÑ¨^•Å#∞ Ñïje^•ÌO.
1. Ç¨Ï\Ï`«∞ÎQÍ 2. XHõ~ÀA 3. Ñ¨_»=OK«∞#
Ñ¨>ËÅ∞=∞x PHõ™ê‡`«∞ÎQÍ ÑïHÕKÕ
4. x^ŒÌ\’¡ qHõã≤Oz# 5. zyˆ~Û K≥@∞ìH˜ 6. x„^ŒáÈ`Õ
á⁄^Œ∞Ì\ ˜ Hõ#∞Ô~Ñ¨ÊÖÏ¡ Zyˆ~Ñ≤@ì P^Œ~°≈O ‰õΔΩ„^Œ QÆ$Ç¨Å‰õΩ
7. j`åHÍÅO ZuÎ=zÛ<å 8. gÑ¨ÙÅÃÑ·
cèuK≥O^Œ^Œ∞ K≥@∞ì =∂ºÑ¨ÙÅ`À
ÃÑ· "åHÍºÖ’ Ç¨Ï\Ï-Ñ¨>Ë XHõ -JHõ, Ñ¨_»=- ÑïHÕKÕ x^ŒÌ\’¡-á⁄^Œ∞Ì\ ˜ x„^Œ-‰õΔΩ„^Œ, j`«-cèu "≥Ú^ŒÖˇ·#
Ñ¨^•ÖÖ’ Pk„áêã¨Å#∞ „Ñ¨Ü≥∂yOK«_»O [iyOk. D JO`«º„áêã¨Å=Å# â◊|Ì ™œO^Œ~°ºO KÕ‰õÄi Hõq`«
Ñïî`«Å‰õΩ =∞iO`« KÕ~°∞=QÍ J~°÷=∞ÜÕ∞º J=HÍâ◊O LOk.
(_ç) P‰õΩz=Ùà◊√¡ D^Œ_»O : ™ê^è•~°}OQÍ KÕÑ¨Å∞ h\˜Ö’ D^Œ∞`å~Ú. KÕÑ¨Å#∞ áÈe=Ù#fl H˘=∞‡Å
H˘ã¨Å=Ù#flP‰õΩz=Ùà◊√¡, D^Œ∞`«∞<åfl~Ú J#_»O =Å# H˘`«Î ™œO^Œ~°ºO =zÛOk.

B „HÕk „Ñ¨â◊flÅ‰õΩ S^Õã≤ "åHÍºÖ’¡ ["å|∞Å∞ ~åÜ«∞O_ç.
1. z=ÙiOz# K≥@∞ì U~°HõOQÍ Hõqx QÆ"åHõΔO =^ŒÌ P¿Ñã≤Ok?
[. xâ◊≈|ÌOQÍ #_çz=zÛ H˜\ ˜H© ^ŒQÆæ~° Py XHõ™êiQÍ =O^ŒãÖw`« ÑïHõ~åÅ`À XHõ¯™êiQÍ qxÑ≤Oz# ÉÏºO_»∞
"Õ∞à◊OÖÏ z=ÙiOz# K≥@∞ì QÆ∞=∞‡O ^ŒQÆæˆ~ P¿Ñã≤Ok.z=ÙiOz# K≥@∞ì#∞ =O^Œ"å~Ú^ŒºÅ`À qHõã≤Oz#
ÉÏºO_»∞ "Õ∞à◊O`À áÈÅÛ_»O qâı+Ö.=∞x+≤x =∞~˘Hõ=∞x+≤ PÑ¨_»O Ñ¨^Œúu. J~Ú`Õ z=ÙiOz# K≥@∞ìQÆ∞=∞‡O
^ŒQÆæˆ~ P¿Ñã≤Ok J#_»O qâı+Ö.
2. P‰õΩ z=Ùà◊√¡ Uq^èŒOQÍ D^Œ∞`«∞<åfl~Ú?
[. Ñ¨_»=OK«∞# Éèí∞qxK«∂¿ã ™êQÆ~° „¿Ñq∞‰õΩ_çH˜ ã¨=Ú„^ŒÑ¨Ù Ö’`«∞Ö’¡ HõxÑ≤OKÕ KÕÑ¨ÅQÆ∞OÑ¨ÙÖÏ H˘=∞‡ÅH˘#efl
KÕÑ¨ÅQÆ∞OÑ¨Ù#∞ P‰õΩÅ z=Ùà◊¡`À áÈÅÛ_»O P‰õΩ z=~°¡#∞ z~°∞`ÀHõÅ`À áÈÅÛ_»O qâı+Ö. KÕÑ¨Å∞ P‰õΩÅ∞
=~°∞ÎÖÏHÍ~°OÖ’ =ÙO_»@O =Å# D áÈeHõ KåÖÏ ã¨Ç¨Ï[OQÍ =ÙOk. KÕÑ¨Å∞ D^Œ∞`«∞#fl>Ëì K≥@¡ P‰õΩÅz=Ùà◊√¡
XHõ"≥·Ñ¨Ù‰õΩ ÃÑ·H˜ "≥à◊¡_®xfl Hõq D`«QÍ ÉèÏqOK«_»O qâı+Ö.
3. ^Œ∂~°Ñ¨Ù H˘O_»Å∞ Ñ¨Å∞K«||_ç#@∞¡ J#_»OÖ’ Hõq L^ÕÌâ◊º"Õ∞q∞\˜?
[. Ju^Œ∂~°O #∞O_ç K«∂ã¨∞Î#flO^Œ∞=Å¡ ^Œ∂~°Ñ¨ÙH˘O_»Å∞ Ñ¨ÅK«|_ç#@∞¡ HõxÑ≤ã¨∞Î<åfl~Ú. x^Œ∞Ì~°Ö’ `≥~°∞K«∞‰õΩ#fl
^Œ∂~°Ñ¨Ù H˘O_»Å∞ ^Œ∂~°O#∞Oz K«∂_»_»O =Å¡ Jã¨Ê+¨ìOQÍ, Hõh HõxÑ≤OK«Hõ HõxÑ≤™êÎ~Ú. JÖÏHõxÑ≤OK«_®xfl
Hõq Ñ¨ÅK«É_®¤~Ú JO@∞<åfl~°∞. x*ÏxH˜ H˘O_»Å∞ Ñ¨ÅK«|_»=Ù HÍh Hõq Ñ¨ÅK«|_®¤~Úx K≥Ñ¨Ê_»O qâı+Ö
~å„u x„^ŒáÈ~Ú á⁄^Œ∞Ì#fl `≥iz# Hõ#∞Å∞ `Õ@QÍ ã¨Ê+¨ìOQÍ =ÙO\Ï~Ú. á⁄^Œ∞Ì\ ˜Ñ¨Ó@ Hõ#∞Ô~Ñ¨ÊÖÏ¡ P‰õΩÅ∞
PHÍâßxfl =_»áÈã¨∞Î<åflÜ«∞x K≥Ñ¨Ê_»O qâı+Ö.
4. zyˆ~Û K≥@∞ì‰õΩ PHÍâ◊OÖ’ Zyˆ~Ñ≤@ì ZÖÏ P^Œ~°≈=∞ø`«∞O^À `≥ÅÑÖ_ç.
[. zyˆ~Û K≥@∞ì‰õΩ PHÍâ◊OÖ’ Zyˆ~ Ñ≤@ì P^Œ~°≈O. Ñ≤@ìÖÏˆQ `å#∞ P‰õΩefl q^ŒÅ∞ÛHÀ\ÏxH˜ „Ñ¨Ü«∞uflã¨∞ÎOk. WO\˜
HõÑ¨CÅ#∞ =¸ã¨∞‰õΩx Hõ^ŒÅHõ "≥∞^ŒÅHõ x„^ŒáÈÜÕ∞ Wà◊§#∞ ^•\˜K≥@∞ì Z^Œ∞QÆ∞`«∞Ok.
x*ÏxH˜ Ñ¨H˜Δ Zyˆ~k. K≥@∞ìHõ^ŒÅxk. J~Ú`Õ Zyˆ~ Ñ¨H˜ΔxK«∂ã≤ Hõ^ŒÅÖËx K≥@∞ì `å#∞ ZQÆ~åÅ#∞HÀ=_»O
[_»Ñ¨^•~°÷OÖ’#∂ K≥·`«#ºO xO¿Ñ „Ñ¨Ü«∞`«flOKÕÜ«∞_»O qâı+Ö. Ñ¨H˜Δ Ô~Hõ¯Å#∞ JÖÏ¡iÛ ÃÑ·H˜ Zyi#@∞¡ K≥@∞ì
P‰õΩÅ#Ω q^ŒÅ∞Û‰õΩx ÃÑ·QÆ~°QÍÅx „Ñ¨Ü«∞uflOK«_»O qâı+Ö. JÖÏQÍ =∞#∞+¨μÅ∞ Hõà◊√¡ =¸ã¨∞‰õΩx x„kã¨∞Î#fl@∞¡
WÅ∞¡ HõÑ¨CÅ∞ =¸ã¨∞‰õΩx x„^ŒáÈ`«∞<åflÜ«∞#_»O =∞Oz ÉèÏ=#. JÖÏ x„^ŒáÈ`«∞#fl Wà◊¡ HõÑ¨CÅ#∞^•\˜ K≥@∞ì
Z^ŒQÆ_»O XHõ ~°HõOQÍ ZQÆ~°_»OQÍ Hõq ÉèÏqã¨∞Î<åfl~°∞.
1. J~å÷Å∞ : Ç¨Ï~îå`«∞ÎQÍ ´ PHõã≤‡HõOQÍ
Ñ¨>ËÖò=∞x ´ H˘\˜ì#@∞ìQÍ
"å~Ú^ŒºO ´ ãÖw`«ÑïHõ~°O
PHõ™ê‡`«∞ÎQÍ ´ J#∞HÀ‰õΩO_®
QÆ"åHõΔO ´ ^•fi~°O , QÆ∞=∞‡O
2. J~å÷Å∞ : ÑïHÕKÕ ´ K«∂¿ãÎ
™êQÆ~°„Ñ≤Ü«Ú_»∞ ´ ã¨=Ú„^ŒO J<Õ „Ñ≤Ü«Ú_»∞
ãÖ^Œ~°‡# q∞KÕÛ ´ HõxÑ≤OKÕ
UHÍaè=ÚYOQÍ ´ XˆH "≥·Ñ¨Ù‰õΩ =ÚYOÃÑ\˜ì
3. J~å÷Å∞ : ^Œ∂~åÉèÏ~°O ´ ^Œ∂~°O J<≥_ç ÉèÏ~°O
qHõã≤Oz# ´ qáêÊi#
=_»áÈ`« ´ [Öˇ¡_»Ñ¨@ì_»O
4. J~å÷Å∞ :P^Œ~°≈O ´ J#∞ã¨~°}©Ü«∞O
HõÑ¨CÅ∞ ´ WO\˜ÃÑ·HõÑ¨CÅ∞
‰õΔΩ„^Œ ´ hK«"≥∞ÿ#
QÆ$Ç¨Å∞ ´ Wà◊√§
5. J~å÷Å∞ : Jf`«OQÍ ´ ^•@∞H˘x, JkèQÆq∞Oz
ZuÎ =zÛ<å ´ =Úã¨∞~°∞H˘zÛ<å
cèuK≥O^Œ^Œ∞ ´ ÉèíÜ«∞Ñ¨_»^Œ∞
j`åHÍÅO ´ K«eHÍÅO
6. J~å÷Å∞ :=∂ºÑ¨Ù ´ ^ÕâßÅ∞, ~å„ëêìÅ∞, lÖÏ¡Å∞
W`åºk„Ñ¨^ÕâßÅ#∞ Éè∫QÀoHõOQÍ QÆ∞iÎOKÕ z„`«Ñ¨@O
Ñ¨„`åÅ∞ ´ P‰õΩÅ∞
^è•„u ´ <ÕÅ Éèí∂q∞
7. J~å÷Å∞ :™ê~°∂Ñ¨ºO ´ Hõeã≤áÈ=_»O
=$HõΔtY~°O ´ K≥@∞ìz\Ï~°∞H˘=∞‡
=¸Hõ´ QÆ∞OÑ¨Ù, ^ŒO_»∞
1. QÆ"åHõΔO =^ŒÌ Hõqx PÑ≤"Õã≤Ok Z=~°∞ ( )
J) H˜\ ˜H© P) "å~Ú^ŒºO W) z=ÙiOz#K≥@∞ì D) ÉÏºO_»∞"Õ∞à◊O
2. ™êQÆ~° „Ñ≤Ü«Ú_»∞ ZHõ¯_» L<åfl_»∞ ( )
J) K≥@∞ìg∞^Œ P) QÆ@∞ìg∞^Œ W) Ñ¨_»=OK«∞g∞^Œ D) ã¨=Ú„^ŒÑ¨Ù "˘_»∞¤#
3. ã¨=Ú„^ŒÑ¨Ù heHõà◊¡Ö’ ãÖ^Œ~°≈# q∞zÛ#q Uq∞\˜ ( )
J) z~°∞`ÀHõÅ∞ P) KÕÑ¨ÅQÆ∞OÑ¨Ù W) P‰õΩÅz=ÙHÍà◊√¡ D) H˘=∞‡ÅHÀã¨Å∞
4. P‰õΩÅ z=Ùà◊√¡ Z@∞"≥·Ñ¨Ù D^Œ∞`«∞<åfl~Ú ( )
J) =ºuˆ~Hõkâ◊"≥·Ñ¨Ù P) UHÍaè=ÚYOQÍ W) JÑ¨ã¨=º=ÚYOQÍ D) T~å÷fiaè=ÚYOQÍ
5. zyˆ~Û K≥@∞ìH˜ Uk P^Œ~°≈O ( )
J) PHÍâ◊OÖ’ ã¨∂~°∞º_»∞ P) Zyˆ~ Ñ≤@ì W) áê_Õ áê@ D) #HõΔ„`«O
ã¨=∂^è•<åÅ∞: 1. W 2. W 3. P 4. P 5. P
29 ^Œ∂~°O
P^èŒ∞xHõ HÍÅOÖ’ `≥Å∞QÆ∞ Hõq`«fiO J<ÕHõ ~°∂áêÅÖ’ qã¨ÎiOzOk. Ñ¨^ŒºO, ˆQÜ«∞O, =K«#Hõq`å „Ñ¨„H˜Ü«∞ÅÖ’
`≥Å∞QÆ∞ Hõq`«fiO ™⁄QÆã¨∞ÖÁeHÕk. Kè«O^À =∞Ü«∞"≥∞ÿ# Ñ¨^•ºefl =∂„`åKè«O^Œã¨∞ûefl x~°ã≤ã¨∂Î =K«# Hõq`«fiO XHõ
L^Œº=∞OÖÏ =zÛOk. `≥Å∞QÆ∞Ö’ D =K«#Hõq`«fiO POQÆ¡ ™êÇ≤Ï`«º „Ñ¨ÉèÏ=O`À =zÛOk. POQÆ¡OÖ’ Free verse,
Verse libre J#∞ Ñ¨^•Å‰õΩ ã¨=∂<å~°÷HõOQÍ `≥Å∞QÆ∞Ö’ =K«#Hõq`«fi „Ñ¨„H˜Ü«∞ Ñ¨Ù\˜ìOk. `≥Å∞QÆ∞Ö’ JÉèí∞º^ŒÜ«∞
Hõq`Àfi^Àº=∞O =K«# Hõq`å „Ñ¨„H˜Ü«∞‰õΩ qâı+¨"≥∞ÿ# „Ñ¨Kå~åxfl "åºÑ≤Îx HõeyOzOk.
=K«# Hõq`åfixfl Ñ¨~å=∞i≈Oz# "åiÖ’ NN, ‰õΩO^Œ∞iÎ PO[<ÕÜÚ« Å∞, HÔ .q ~°=∞}ÏÔ~_ç,¤ ^Õ=~°H˘O_»ÉÏÅQÆOQÍ^è~Œ °
uÅH±, HÀ"≥Å ãÖÑ¨`«∞¯=∂~åKå~°º, KÕ‰õÄi ~å=∂~å=Ù =O\˜ "å~°∞ =ÚY∞ºÅ∞.
''Kè«O^À ~°Ç≤Ï`«"≥∞ÿ# ˆH=Å =K«#OÖ’ ÉèÏ= ÅÜ«∞ „Ñ¨^è•#OQÍ ÑëˆH Hõq`åfixH˜ =K«# Hõq`«fi=∞x—— JiÑ≤~åÅ
qâ◊fi~ x~°fizOKå_»∞.
Hõ=~Ú„u ÑïK«Ü«∞O
'^Œ∂~°O— J<Õ D =K«# Hõq`« ˆ~=f^Õq =K«#Hõq`å ãÖÑ¨Ù\˜ tÖÏÖ’e`« #∞O_ç „QÆÇ≤ÏOK«|_çOk. ˆ~=f
^Õq `˘e`«~°O „ã‘Î K≥·`«#º Hõ=~Ú„u. 1951 Ö’ QÆ∞O@∂~°∞ lÖÏ¡Ö’ [x‡Oz# ˆ~=f^Õq q^•ºÉèÏºãÖ
QÆ∞O@∂~°∞, u~°∞ÑüÅÖ’ [iyOk. N "≥OHõ>Ëâ◊fi~° qâ◊fiq^•ºÅÜ«∞O, Ñ¶≤ÖÏã¨Ñ¶‘qÉèÏQÆOÖ’ r<£áêÖò ™ê„ˆ~Î ~°K«#ÅÃÑ·
Ñïâ’^èŒ#KÕã¨∂Î 1981 [#=i 19# ˆ~=f ^Õq PHõã≤‡HõOQÍ =∞~°}ÕzOk. tÖÏÖ’e`« ãÖÑ¨Ù\˜Ö’x ~°K«#Åhfl
P"≥∞ 1979 Ö’<Õ ~åÜ«∞_»O qâı+Ö. P"≥∞ =∞~°}ÏO`«~°O P"≥∞ ~°K«#Åhfl HõeÑ≤ 1981 Ö’ tÖÏÖ’e`« ¿Ñ~°∞`À
„QÆO^äŒ~°∂ÑÖQÍ "≥Å∞=_®¤~Ú.
`≥Å∞QÆ∞ <å@ „ã‘Î "å^Œ ™êÇ≤Ï`«ºO WOHÍ X‰õ L^Œº=∞ ~°∂ÑÖ ãÖ`«iOK«∞HÀx HÍÅOÖ’<Õ JO>Ë 1979
Ö’<Õ ˆ~=f ^Õq „ã‘ÎÅÖ’x =∂#ã≤Hõ ãÖÑ¶¨∞~°¬}#∞, "Õ^Œ##∞ Q˘Ñ¨Ê PiÎ`À =ºH©ÎHõiOzOk. <Õ<ÕO ~åã¨∞Î<åfl<À
<å‰õΩ `≥Å∞ã¨∞. <Õ<≥O^Œ∞‰õΩ ~åã¨∞Î<åfl<À <å‰õΩ `≥Å∞ã¨∞ J#fl ã¨Ê+¨ì"≥∞ÿ# J=QÍÇ¨Ï# L#fl ˆ~=f ^Õq ~°K«#Å∞ XHõ
|Å"≥∞ÿ# „ã‘Î Q˘O`«∞HõQÍ K≥Ñ¨CHÀ=K«∞Û.

=¸Å áê~î°O - 1 3. `«e¡^ŒO„_»∞ÅH© Ñ≤Å¡ÅH© =∞^èŒº
^Œ∂~°O =Ü≥∂ `å~°`«=∂ºÅ `å~°∞á⁄~°Å ^Œ∂~°O
1. ZO`≥O`« ^Œ∂~°O HÀÃã_»∞HÀÃã_»∞ ^Œ∂~°O 4. =∞x+≤H© =∞x+≤H© =∞^èŒº
JO@∂ P_»∞‰õΩ#fl z#fl<å_»∞ <åQÆsHõ #QÆ~åÅ "≥Å∞`«∞~°∞ `≥~°Å ^Œ∂~°O
^Œ∂~°=∞O>Ë Uq∞\’ `≥b<Õ `≥b^Œ∞ 5. `«#H© `«#H© =∞^èŒº
2. Je¿ã ^•HÍ #_çz<å "≥·~°∞^è•ºÅ peHõw`«Å ^Œ∂~°O
JÅã¨>Ë `≥e¿ãkQÍh 6. H˘<Õflà◊√§QÍ HÍÑ¨~O° KÕã∞¨ #Î fl Éè~í HÎ° © ÉèÏ~°ºH© =∞^èºŒ QÍ#∞
^Œ∂~°O `≥e¿ãk HÍ^Œ∞ =∞#Ãã~°QÆx QÍ#∞ÔQ_»¡ ^Œ∂~°O
Ñ¨Hõ¯"åà◊§H© =∞#H© =∞^èŒº ^Œ∂~°O ÖËxk
Q˘Ñ¨ÊÅ∞ `«Ñ¨Ê =∞ˆ~g∞ K≥Ñ¨CHÀÖËx ^Œ∂~°O â◊s~åxH© â◊s~åxH© =∞^èŒº =∂„`«"Õ∞
=∞#ã¨∞H© =∞#ã¨∞H© =∞^èŒº 7. ZO`À ^Œ∂~å# L#fl `«#H© <å‰õÄ =∞^èŒº
J<åf‡Ü«∞Ñ¨Ù HõOK«∞QÀ_»Å ^Œ∂~°O HõhãÖ QÍe K˘~°|_»\Ïx ‰õÄ_® MÏmÖËx D
^Œ∂~°O J^≥· fi`«^Œ∂~°O

1. HÀÃã_»∞ ´ ^Œ∂~åefl H˘eKÕ ÖˇHõ¯ Ô~O_»∞"≥∞ÿà◊√§
2. J<åf‡Ü«∞O–Pf‡Ü«∞`« ÖËHõáÈ=_»O
HõOK«∞QÀ_»Å∞ – HõOK«∞(XHõÖ’Ç¨ÏO)`À Hõ\ ˜ì#QÀ_»Å∞
3. =Ü≥∂`å~°`«=∞ºO ´ =Ü«∞ã¨∞ =Å# Hõey# `Õ_®Å∞
`å~°∞ á⁄~°Å∞ : ~À_»∞¤"ÕÜ«∞_®xH˜ LÑ¨Ü≥∂yOKÕ `å~°∞#Å¡\ ˜, pHõ\ ˜ áÈ~°Å∞ J<Õ J~°÷O
4. "≥Å∞`«∞~°∞ `≥~°Å∞ : `≥~°Å∞ =∂=¸Å∞QÍ H˜\ ˜H©Å∞ "≥ÚII"å\˜H˜
J_»∞¤HÀãÖ "Õ¿ãq, "≥Å∞`«∞~°∞ `≥~°Å J=`«Å U=ÚO^À HõxÑ≤ã¨∞ÎOk. #QÆ~åÅ∞ – Ñ¨@ì}ÏÅ∞
5. "≥·~°∞^è•ºÅ∞ : q~°∞^Œú"≥∞ÿ# ÉèÏ"åÅ∞ Hõey =ÙO_»@O
peHõw`«Å∞ – Ô~O_»∞ q_çáÈ~Ú#, pe# w`«Å∞.
6. ÔQ_»¡ ^Œ∂~°O ´ Hõà◊¡‰õΩ QÆO`«Å∞ Hõ\ ˜ì =ÙO_»@O =Å¡ uiy#
239 ^Œ∂~°O
KÀ>Ë QÆ∞O„_»OQÍ u~°∞QÆ∞@ =Å# QÍ#∞QÆ Z_»∞¡ZO`«^Œ∂~°O
uiQÍÜ≥∂K≥Ñ¨ÊÖËO Jq ^Œ∂~°O u~°QÆÖË=Ù Jx J~°÷O
7. J^≥· fi`« ^Œ∂~°O : J^≥· fi`«O J<Õk "≥·+¨‚= =∞`«ãÖ„Ñ¨^•Ü«∂xH˜ K≥OkOk. ^≥· fi`«O, J^≥· fi`«O, qtëìêº^≥· fi`«O
Jx =¸_»∞ ~°HÍÅ∞. ^≥· fi`«O JO>Ë Ô~O_»∞, J^≥· fi`«°ºO JO>Ë XHõ\ ˜. J^≥· fi`«O ^Œ∂~°O JO>Ë, ^Œ∂~°O ÖËx`«#O
Jx K≥Ñ¨Ê=K«∞Û.
ÉèÏ"åÅ∞ :
● z#flÑ¨C_»∞ P_Õ P@Ö’¡ ^Œ∂~°O P@‰õÄ_® XHõ\ ˜. ZO`≥O`« ^Œ∂~°O HÀÃã_»∞ HÀÃã_»∞ ^Œ∂~°O Jx áê_»∞‰õΩO@∂
P@ÖÏ_»∞‰õΩ#fl Ñ¨ã≤`«#OÖ’ ^Œ∂~°O JO>Ë Uq∞\’ `≥eÜ«∞^Œ∞. JÅã≤áÈÜÕ∞ ^•HÍ #_çz<å JÅã¨@ `≥e¿ã
=Ü«∞ã¨∞ QÍx ^Œ∂~°O `≥e¿ãkHÍ J<Õ=∂@ ÃÑ·H˜ z#flkQÍ HõxÑ≤Oz<å Q˘Ñ¨Ê QÍOcè~°º`«#∞ ã¨∂ÊùiOÑ¨KÕ¿ãÑ¨^ŒO.
Hõ=~Ú„u rq`«O Ö’x ^Œ∂~°O J<Õ QÍOcè~°º`«#∞ =ºHõÎOKÕÜ«∞_®xH˜ ÉÏÅºOÖ’ ^Œ∂~°O P@ ^•fi~å K≥Ñ¨Ê_»O
Hõq`« Z`«∞ÎQÆ_»Ö’x qâı+ÖQÍ K≥Ñ¨CHÀ=K«∞Û. ÃÑ·QÍ P_ç P_ç JÅã≤ áÈ=_»O`«Ñ¨Ê ^Œ∂~°O `≥eÜ«∞x =Ü«∞ã¨x
K≥Ñ¨Ê_»O ^•fi~å Éèíq+¨º`«∞ÎÖ’ ^Œ∂~åÅ∞`≥eÜ«∞x #_»HõÅ∞ #_»"åeû =ÙO@∞O^Œ<Õ ^èŒfix ‰õÄ_® =ÙOk.
● x*ÏxH˜ =∞#O =∞# W~°∞QÆ∞á⁄~°∞QÆ∞ "åà◊¡`À Hõ+¨ì ã¨∞MÏÅ#∞ ÑÖK«∞HÀ"åeû=ÙOk. W`«~°∞Å‰õΩ ã¨Ç¨Ü«∞
Ñ¨_»=eû=ÙOk. J~Ú`Õ =∞#O Ñ¨Hõ¯ "åà◊¡`À, "åà◊√¡ =∞#`À Z=iQ˘Ñ¨ÊÅ∞ "å~°∞ K≥Ñ¨ÊHÀ=_»O`À<Õ ãïáÈ`«∞Ok.
WkÃÑ·H˜™êxflÇ≤Ï`«ºOQÍ HõxÑ≤Oz<å Q˘Ñ¨Ê^Œ∂~°=∞x Hõ=~Ú„uÃÇÏK«ÛiOK«_»O qâı+Ö. =∞#ã¨∞H© =∞#ã¨∞H© =∞^èŒº
K≥·<åQÀ_»ÖÏO\˜ Pf‡Ü«∞`« ÖËx HõOK«∞QÀ_»Å ^Œ∂~°O=ÙOk. ^Œ∂~åxfl HõOK«∞QÀ_»Å`À áÈÅÛ_»O =Å# Jk
^Œ∞ˆ~ƒù^Œº"≥∞ÿ#^Œh, „|^ŒÌÅ∞Q˘@ì ÖË#O`« â◊H˜Î=O`«"≥∞ÿ#^Œh Hõ=~Ú„u ÉèÏ=#.
● `«e¡^ŒO„_»∞ÅH© Ñ≤Å¡ÅH© =∞^èŒº L#fl =Ü«∞ã¨∞ `å~°=∂ºÅ#∞ Hõ=~Ú„u `å~°∞á⁄~°Å`À áÈÅ∞ã¨∞ÎOk. =∞x+≤H©
=∞x+≤H© =∞^èŒº <åQÆsHõ – #QÆ~åÅ "≥Å∞`«∞~°∞ `≥~°Å^Œ∂~°O Jx ^Œ∂~åxfl =∞#∞+¨μÅ #∞O_ç #QÆ~åÅ‰õΩ
qã¨ÎiOÑ¨ KÕ™êÎ~°∞.
=Ü«∞ã¨∞ `å~°`=« ∂ºÅ#∞ `å~°∞á⁄~°Å`À áÈÅÛ_»O =Å# Jq #Å¡x zHõ¯<≥#· q Jx qâı+O¨ . "≥Å∞`«∞~°∞ `≥~Å° ^Œ∂~°O
J#_»OÖ’ qâı+Ö "≥Å∞`«∞~°∞ q∞~°∞q∞@¡Ö’ ^Œ∂~åxfl QÆ∞iÎOK«ÖËx Pâ◊HõÎ`«.
● J`«xH© `«#H© =∞^èŒºq~°∞^Œú"≥∞ÿ# ÉèÏ=#Å∞ peHõÅ w`«Å ^•fi~å ^Œ∂~°OÃÑOKå~Ú.
● ZO`À ^Œ∂~å# =Ù#fl J`«xH© `«#‰õÄ =∞^èŒº x*ÏxH˜ KåÖÏ ^Œ∂~°O LO_ç LO_®e. HÍh ^•xH˜ aè#flOQÍ `«=∞
W^ŒÌi =∞^èŒº HõhãÖ QÍe *Á~°|_»\ÏxH˜ ‰õÄ_® MÏmÖËx D ^Œ∂~°O J^≥· fi`«O JO@∞Ok Hõ=~Ú„u.D Hõq`«
Z`«∞ÎQÆ_»Ö’#∞ =ÚyOÑ¨ÙÖ’#∞ XHõ =ÓºÇ¨ÏO Hõ#|_»∞`«∞Ok. Hõq`« Z`«∞ÎQÆ_» ZO`≥O`«^Œ∂~°O HÀÃã_»∞^Œ∂~°O
Jx z#flÑ¨Ê\˜ P@Ö’ áê_Õ áê@`À „áê~°OaèOz =ÚyOÑ¨ÙÖ’ ^Œ∂~åxfl J^≥· fi`«O`À áÈÅÛ_»O =Å# Hõq`«
`åufiHõ`«#∞ ãÖ`«iOK«∞‰õΩOk. Hõq`«#∞ J<ÕHõ Ü«¸x@∞¡QÍ qÉèílOK«∞‰õΩx ÉÏÅºO, W~°∞QÆ∞á⁄~°∞QÆ∞, `«e¡
`«O„_»∞Å∞ Ñ≤Å¡Å∞, ÉèÏ~åºÉèí~°ÎÅ∞ Jx ^Œ∂~åÅ#∞ J<ÕHõ HÀ}ÏÅ#∞O_ç qâı¡+≤OK«_»O ˆ~=f^Õq Hõq`åtÅÊO.
^Œ∂~°O J<Õ ™ê^è•~°} JOâßxfl ÉÏÅºOÖ’ P_Õ P@#∞O_ç Z`«∞ÎH˘x W~°∞QÆ∞á⁄~°∞QÆ∞ÅH©, `«e¡ `«O„_»∞ÅH©,
=∞#∞+¨μÅH©, ÉèÏ~åºÉè~í ÅÎ° H© =iÎOÑ¨KãÕ ∂¨ Î z=iH˜ `«# ^ŒQ~æÆ ‰° Ωõ =KÕÛãïH˜ "Õ∞O^Œ∂~°OQÍ =Ù#flÑ¨Ê\˜H˜ J^≥· fi`«OÖÏ
ZO`À ^ŒQ~æÆ Q° Í =Ù<åfl=∞x K≥ÑÊ¨ _»O Q˘Ñ¨Ê `åufiHõ ^Œ$HõÊ^äOŒ . D Hõq`« ^•fi~å Hõ=~Ú„u HõxÑ≤OKÕ ^Œ∂~åÅ`Àáê@∞
HõxÑ≤OK«x ^ŒQÆæi`«<åÅ#∞ ‰õÄ_® Pq+¨¯iOKå~°∞.
● WHõ WO\’¡ Uà◊¡`«~°|_ç ã¨Ç¨Ïr=#O KÕã¨∞Î<åfl "åi â◊s~åÅ∞ =∂„`«"Õ∞ Hõeã≤ =ÙO@∞<åfl~Ú `«Ñ¨Ê =∞#ã¨∞Å∞
HÍ^Œh "åi =∞#ã¨∞Å =∞^èŒº ^Œ∂~°O QÍ#∞ÔQ_»¡ ^Œ∂~°O =O\˜k Jx K≥áêÊ~°∞. JHõ¯_»Hõ¯_Õ u~°∞QÆ∞`«∞#fl QÍ#∞ÔQ_»∞¡
^Œ∂~°O "≥à◊¡#@∞¡, QÍ#∞ÔQ_»¡ Ö’x Ü«∂O„uHõ`«#∂ ÉèÏ~åºÉèí~°ÎÅ‰õΩ JáêkOK«_»O WO^Œ∞Ö’ qâı+Ö.
JÉèÏº™êÅ∞
„Ñ¨â◊flÅ∞ - ["å|∞Å∞
IIA. „HÕk „Ñ¨â◊flÅ‰õΩ W~°∞"≥· "åHÍºÅÖ’ ["å|∞ ~åÜ«∞O_ç.
1. =K«# Hõq`« Pq~°ƒùqOz# q^è•<åxfl, ^•x qHÍ™êxfl `≥ÅÊO_ç.
[. P^èŒ∞xHõ HÍÅOÖ’ `≥Å∞QÆ∞ Hõq`«fiO J<ÕHõ ~°∂áêÅÖ’ qã¨ÎiOzOk. Ñ¨^ŒºO, ˆQÜ«∞O, =K«#Hõq`å „Ñ¨„H˜Ü«∞ÅÖ’
`≥Å∞QÆ∞ Hõq`«fiO ™⁄QÆã¨∞ÖÁeHÕk. Kè«O^À =∞Ü«∞"≥∞ÿ# Ñ¨^•ºefl =∂„`åKè«O^Œã¨∞ûefl x~°ã≤ã¨∂Î =K«# Hõq`«fiO
XHõ L^Œº=∞OÖÏ =zÛOk. `≥Å∞QÆ∞Ö’ D =K«#Hõq`«fiO POQÆ¡ ™êÇ≤Ï`«º „Ñ¨ÉèÏ=O`À =zÛOk. POQÆ¡OÖ’ Free
verse, Verse libre J#∞ Ñ¨^•Å‰õΩ ã¨=∂<å~°÷HõOQÍ `≥Å∞QÆ∞Ö’ =K«#Hõq`«fi „Ñ¨„H˜Ü«∞ Ñ¨Ù\˜ìOk. `≥Å∞QÆ∞Ö’
JÉèí∞º^ŒÜ«∞ Hõq`Àfi^Àº=∞O =K«# Hõq`å „Ñ¨„H˜Ü«∞‰õΩ qâı+¨"≥∞ÿ# „Ñ¨Kå~åxfl "åºÑ≤Îx HõeyOzOk.
''U xÜ«∞=∞=Ú ÖË‰õΩO_® â◊√^Œú =K«#=Ú#∞ ÅÜ«∂`«‡Hõ=ÚQÍ =∂iÛ#KÀ Jk =K«#ˆQÜ«∞=∞QÆ∞#x——
_®.ã≤.<å~åÜ«∞} Ô~_ç¤ ã¨∂zOKå~°∞.
''=K«#O Hõq`å=∞Ü«∞OQÍ =ÙO>Ë P ~°K«# =K«# Hõq`«fiO—— Jx ã¨ˆ~úâß~Ú u~°∞=∞Å~å=Ù x~°fizOKå_»∞.
`≥Å∞QÆ∞Ö’ „Ñ¨K«∞iOÑ¨ |_ç# `˘e =K«# Hõq`å ãÖÑ¨Ù\˜QÍ '#Ü«∂QÆ~å— #∞ q=∞~°≈‰õΩÅ∞ QÆ∞iÎOKå~°∞. =K«#
Hõq`«fiOÖ’ "≥Å∞=_ç# `˘eã¨=∞„QÆ HÍ=ºO ‰õΩO^Œ∞iÎ `≥ÅOQÍ}Ï =~°÷=∂# =K«# Hõ=ÙÅ#∞ „áÈ`«ûÇ≤ÏOK«_»"Õ∞
HÍHõ „Ñ‘=~üû „Ñ¶Ö@∞ ãÖã¨÷ ^•fi~å ‰õΩO^Œ∞iÎ =K«# Hõq`åfixH˜ Z#ÖËx ¿ã=Å∞ JOkOz =K«#
Hõq`åÑ≤`å=∞Ç¨ï_»∞QÍ H©iÎQÆ_çOKå_»∞. NN, J[O`å, W™ê‡~ÚÖò, #QÆfl=Úx, "ÕQÆ∞O@ "≥∂Ç¨Ï# „Ñ¨™ê^£,
ÔH.t"åÔ~_ç¤ "å~°∞ =K«# Hõ=ÙÅ∞QÍ „Ñ¨ã≤^Œ∞úÅ∞. JÉèí∞º^ŒÜ«∞ Hõq`À^Œº=∞O`À áê@∞ "≥Ú^ŒÖˇ·# =K«# Hõq`å
„Ñ¨„H˜Ü«∞ P `«~°∞"å`« =zÛ# Jxfl ™êÇ≤Ï`«º L^Œº=∂Ö’¡#∞ H©ÅHõÉèí∂q∞Hõ áÈ+≤Oz „Ñ¨^è•# "åÇ≤ÏHõQÍ
=∂iOk. qÑ¨¡= ~°K«~Ú`«Å ãÖÑ¶¨∞O, „ã‘Î "å^Œ ™êÇ≤Ï`Àº^Œº=∞O, ^Œo`« "å^Œ™êÇ≤Ï`Àº^Œº=∞O |Ç¨ï[#,
"≥∞ÿ<åsì, „áêOfÜ«∞, Jã≤Î`«fi"å^Œ ™êÇ≤Ï`Àº^Œº=∞OÖ’ =K«#Hõq`« PÜ«∂ L^Œº=∞ã¨∂ÊùiÎx áê~î°‰õΩÅ‰õΩ
JOkOK«_»OÖ’ q[Ü«∞O ™êkèOzOk.
2. '^Œ∂~°O— Hõq`«Ö’ ˆ~=u^Õq K≥Ñ¨Ê^ŒÅK«∞‰õΩ#fl q+¨Ü«∂xfl q=iOK«O_ç.
[.'^Œ∂~°O— Hõq`«Ö’ ˆ~=u^Õq =ºH˜Î „ã‘Îrq`«OÖ’x Ñ¨Å∞ JOâßÅ#∞ `≥eáê~°∞.
241 ^Œ∂~°O
z#flÑ¨C_»∞ P_Õ P@Ö’¡ ^Œ∂~°O P@‰õÄ_® XHõ\ ˜. ZO`≥O`« ^Œ∂~°O HÀÃã_»∞ ^Œ∂~°O Jx áê_»∞‰õΩO@∂
P@ÖÏ_»∞‰õΩ#fl Ñ¨ã≤`«#OÖ’ ^Œ∂~°O JO>Ë Uq∞\’ `≥eáê~°∞.
W~°∞QÆ∞á⁄~°∞QÆ∞ "åà◊§Ö’ =∂\Ï¡_»∞`«∞O\ÏO. HÍx =∞#ã¨∞ =∞#ã¨∞H© =∞^èŒº K≥·<åQÀ_»ÖÏO\˜ HõOK«∞QÀ_» ^Œ∂~°O
=ÙOk. `«e¡^ŒO„_»∞ÅH© Ñ≤Å¡ÅH© =∞^èŒº L#fl =Ü«∞ã¨∞ `å~°`«=∂ºÅ#∞ Hõ=~Ú„u `å~°∞á⁄~°Å`À áÈÅ∞ã¨∞ÎOk.
JÖÏˆQ J`«#∞, `«#‰õΩ (ÉèÏ~°º, Éèí~°Î) ZO`À ^Œ∂~å# L#flÑ¨Ê\˜H© W^ŒÌi =∞^èŒº HõhãÖ QÍe *Á~°|_»\ÏxH˜
‰õÄ_® MÏmÖË^Œx, P ^Œ∂~°O J^è≥·`«=∞x Hõ=~Ú„u K≥|∞`«∞Ok.
D Hõq`«Ö’ z#flÑ¨Ê\˜ P_Õ P@`À, áê_Õáê@`À „áê~°OÉèí"≥∞ÿ =ÚyOÑ¨ÙÖ’ ^Œ∂~åxfl J^≥· fi`«O`À áÈÅÛ_»O
=Å# Hõq`« `åufiHõ`«#∞ ãÖ`«iOK«∞‰õΩOk. D Hõq`«Ö’ HõxÑ≤OKÕ ^Œ∂~åÅ`Àáê@∞, HõxÑ≤OK«x ^ŒQÆæi
`«<åÅ#∞ ‰õÄ_® Pq+¨¯iOKå~°∞.
B. „HÕk „Ñ¨â◊flÅ‰õΩ S^Õã≤ "åHÍºÖ’¡ ["å|∞Å∞ ~åÜ«∞O_ç.
1. =K«# Hõq`«‰õΩ x~°fiK«<åÅ∞ ~åÜ«∞O_ç.
[. ''Kè«O^À ~°Ç≤Ï`«"≥∞ÿ# ˆH=Å =K«#OÖ’ ÉèÏ= ÅÜ«∞ „Ñ¨^è•#OQÍ ÑëˆH Hõq`åfixH˜ =K«# Hõq`«fi=∞x—— JiÑ≤~åÅ
qâ◊fi~ x~°fizOKå_»∞.
''U xÜ«∞=∞=Ú ÖË‰õΩO_® â◊√^Œú =K«#=Ú#∞ ÅÜ«∂`«‡Hõ=ÚQÍ =∂iÛ#KÀ Jk =K«#ˆQÜ«∞=∞QÆ∞#x——
_®.ã≤.<å~åÜ«∞} Ô~_ç¤ ã¨∂zOKå~°∞.
''=K«#O Hõq`å=∞Ü«∞OQÍ =ÙO>Ë P ~°K«# =K«# Hõq`«fiO—— Jx ã¨ˆ~úâß~Ú u~°∞=∞Å~å=Ù x~°fizOKå_»∞.
2. „ã‘Î K≥·#`«º ™êÇ≤Ï`«ºO ~å=_®xH˜ QÆÅ <ÕÑ¨^äŒºO `≥ÅÊO_ç?
[. `≥Å∞QÆ∞Ö’ „Ñ¨K«∞iOÑ¨ |_ç# `˘e =K«# Hõq`å ãÖÑ¨Ù\˜QÍ '#Ü«∂QÆ~å— #∞ q=∞~°≈‰õΩÅ∞ QÆ∞iÎOKå~°∞. =K«#
Hõq`«fiOÖ’ "≥Å∞=_ç# `˘eã¨=∞„QÆ HÍ=ºO ‰õΩO^Œ∞iÎ `≥ÅOQÍ}Ï =~°÷=∂# =K«# Hõ=ÙÅ#∞ „áÈ`«ûÇ≤ÏOK«_»"Õ∞
HÍHõ „Ñ‘=~üû „Ñ¶Ö@∞ ãÖã¨÷ ^•fi~å ‰õΩO^Œ∞iÎ =K«# Hõq`åfixH˜ Z#ÖËx ¿ã=Å∞ JOkOz =K«#
Hõq`åÑ≤`å=∞Ç¨ï_»∞QÍ H©iÎQÆ_çOKå_»∞. NN, J[O`å, W™ê‡~ÚÖò, #QÆfl=Úx, "ÕQÆ∞O@ "≥∂Ç¨Ï# „Ñ¨™ê^£,
ÔH.t"åÔ~_ç¤ "å~°∞ =K«# Hõ=ÙÅ∞QÍ „Ñ¨ã≤^Œ∞úÅ∞. JÉèí∞º^ŒÜ«∞ Hõq`À^Œº=∞O`À áê@∞ "≥Ú^ŒÖˇ·# =K«# Hõq`å
„Ñ¨„H˜Ü«∞ P `«~°∞"å`« =zÛ# Jxfl ™êÇ≤Ï`«º L^Œº=∂Ö’¡#∞ H©ÅHõÉèí∂q∞Hõ áÈ+≤Oz „Ñ¨^è•# "åÇ≤ÏHõQÍ
=∂iOk. qÑ¨¡= ~°K«~Ú`«Å ãÖÑ¶¨∞O, „ã‘Î "å^Œ ™êÇ≤Ï`Àº^Œº=∞O, ^Œo`« "å^Œ™êÇ≤Ï`Àº^Œº=∞O |Ç¨ï[#,
"≥∞ÿ<åsì, „áêOfÜ«∞, Jã≤Î`«fi"å^Œ ™êÇ≤Ï`Àº^Œº=∞OÖ’ =K«#Hõq`« PÜ«∂ L^Œº=∞ã¨∂ÊùiÎx áê~î°‰õΩÅ‰õΩ
JOkOK«_»OÖ’ q[Ü«∞O ™êkèOzOk.
3. ˆ~=f^Õq rq`« qâıëêÅ∞ K≥Ñ¨ÊO_ç.
[. D „Hõ=∞OÖ’<Õ `≥Å∞QÆ∞Ö’ „ã‘Î K≥·`«#º ™êÇ≤Ï`«ºO Ñ¨Ù@∞ìH˘zÛOk. J~°"≥·Ü«∞= ^ŒâßaÌÖ’ „Ñ¨ÑÖK« "åºÑ¨ÎOQÍ
áœ~°Ç¨Ï‰õΩ¯Å∞, #Å¡*ÏfÜ«ÚÅÇ¨Ï‰õΩ¯Å∞, Ü«Ú^Œú =ºuˆ~Hõ`«, L^Œº=∂Ö’¡ K«∞~°∞QÍæ Ñ¨xKÕ¿ã áêâ◊Û`«û^ÕâßÅ

=∞Ç≤Ïà◊Å∞ ~ÚÖÏ Jxfl ~°OQÍÖ’¡#∂ „ã‘ÎÅ QÆ∞iOz PÖ’K«#Å∞ "≥Ú^ŒÅÜ«∂º~Ú. z=iH˜ 1975 ãÖ=`«û~åxfl
JO`«~å˚fÜ«∞ =∞Ç≤Ïà◊ k<À`«û=OQÍ „Ñ¨Hõ\ ÕK«_»O`À „ã‘ÎÅ Ç¨Ï‰õΩ¯Å∞, q^Œº, Pi÷HÍOâßÅ∞ =O\˜ ~°OQÍÅÖ’
H˘`«Î PÖ’K«#Å∞ "≥Ú^ŒÅÜ«∂º~Ú. JO`«~å˚fÜ«∞ =∞Ç≤ÏàÏ k<À`«û= „Ñ¨Hõ@# „¿Ñ~°}`À J<ÕHõ ^ÕâßÖ’¡
=∞Ç≤ÏàÏ K≥·`«#ºO "≥e¡qiã≤ „ã‘ÎÅ Ç¨Ï‰õΩ¯ÅÃÑ· qã¨Î $`«"≥∞ÿ# K«~°ÛÅ∞ [iQÍ~Ú. ^•x „Ñ¨ÉèÏ=O ™êÇ≤Ï`«ºO
ÃÑ·‰õÄ_® Ñ¨_ç „ã‘Î K≥·`«#º ™êÇ≤Ï`«ºO L^Œº=∞ ~°∂ÑÖÖ’ "≥Å∞=_çOk. ~°OQÆ<åÜ«∞Hõ=∞‡, Å`«, [Ü«∞„Ñ¨Éèí,
FÖÏæ =O\˜ "å~°∞nxfl JOkÑ¨ÙK«∞Û‰õΩx ~°K«#Å∞ KÕ™ê~°∞. P „Hõ=∞OÖ’ =zÛ# Hõ=~Ú„u ˆ~=u^Õq. P"≥∞
~åã≤# XHõ Hõq`« '^Œ∂~°O—#∞ =∞#O áê~îåºOâ◊OQÍ K«^Œ=É’`«∞<åflO!
1. ^Œ∂~åxfl K≥Ñ¨Ê_®xH˜ Hõ=~Ú„u LÑ¨Ü≥∂yOz# z#flÑ¨Ê\˜ P@ ¿Ñ~°∞ ( )
1) gsgsQÆ∞=∞‡_ç ÑÖ_»∞ 2) ^˘OQÍáÈbã¨∞ 3) ZO`≥O`«^Œ∂~°O 4) Ñ¨KåÛ‰õΩc~å‰õΩ
2. =∞#ã¨∞H© =∞#ã¨∞H© =∞^èŒº=Ù#fl J<åf‡Ü«∞ ^Œ∂~åxfl Hõq áÈeÛ#k ( )
1) HõO^ŒHÍÅ`À 2) W#∞Ñ¨QÀ_»Å`À 3) HõOK«∞QÀ_»Å`À 4) ~åuQÀ_»Å`À
3. `«e¡ `«O„_»∞ÅH© Ñ≤Å¡ÅH© =∞^èŒº =Ü≥∂ `å~° `«=∂ºÅ#∞ áÈeÛ#á⁄~°Å∞ ( )
1) `å~°∞ á⁄~°Å∞ 2) pHõ\ ˜ á⁄~°Å∞ 3) ~åu á⁄~°Å∞ 4) Wã¨∞Hõ á⁄~°Å∞
4. ÉèÏ~åº Éèí~°ÎÅ =∞^èŒº ^Œ∂~åxfl Hõ=~Ú„u K≥Ñ≤Ê#q^èŒO ( )
1) HÍ_çZ_»¡ ^Œ∂~°O 2) QÍ#∞ÔQ_»¡ ^Œ∂~°O 3)Hõ„Ô~_»¡^Œ∂~°O 4) á⁄@¡y`«ÎÅ ^Œ∂~°O
5. `«#H© <å‰õΩ =∞^èŒº QÍeK˘~°|_»\ÏxH˜ ‰õÄ_® MÏmÖËx ^Œ∂~åxfl ^Õx`À áÈÖÏÛ~°∞ ( )
1) qtëêì ¡Å∞ ^≥· fi`« ^Œ∂~°O 2) ^≥· fi`å^≥· fi`« ^Œ∂~°O 3) J^≥· fi`«^Œ∂~°O 4) =∂=¸Å∞^Œ∂~°O
ã¨=∂^è•<åÅ∞: 1–3† 2–3† 3–1† 4–2† 5–3.
243 ^Œ∂~°O
(ã≤) LÑ¨"åK«HõO
30 QÍOnèr P`«‡Hõ^äŒ
`≥Å∞QÆ∞ ™êÇ≤Ï`«ºOÖ’ QÆ^ŒºO, Ñ¨^ŒºO, QÆ^ŒºÑ¨^Œº q∞„â◊=∞ ~°K«#Å∞<åfl~Ú. KåÖÏHÍÅO =~°‰õΩ D q^èŒ"≥∞ÿ#
~°K«#ÖË ™êÇ≤Ï`«ºOÖ’ "≥≥Å∞QÆ∞K«∂ã≤# ÑÖ^˘q∞‡^À â◊`å|ÌO „áê~°OÉèíO #∞O_ç POˆQ¡Ü«ÚÅ∞, POQÆ¡ÉèÏ+¨ =∞# ^Õâ◊OÖ’
L_»∞QÆ_∞» # <å\˜#∞O_ç Ñ¨Å∞H˘`«Î ™êÇ≤Ï`«º „Ñ¨„H˜Ü∞« Å∞ áê~î‰° Ωõ Å‰õΩ ÑïK«Ü∞« =∞Ü«∂º~Ú. WÖÏ POˆQÜ
¡ Ú« Å ÉèÏëê™êÇ≤Ï`åºÅ
#∞O_ç `≥Å∞QÆ∞Ö’H˜ =zÛ# XHõ ™êÇ≤Ï`«º„Ñ¨„H˜Ü«∞ P`«‡Hõ^:äŒ P`«‡Hõ^äŒ JO>Ë `«#Hõ^äŒ, ã‘fiÜ«∞Hõ^äŒ.
JÉèÏº™êÅ∞
„Ñ¨â◊flÅ∞ - ["å|∞Å∞
D HÕk „Ñ¨â◊flÅ‰õΩ W~°=ÜÕ∞ºã≤ "åºHÍºÅ‰õΩ q∞OK«x ã¨=∂^è•<åÅ∞ ~åÜ«∞O_ç
1. `≥Å∞QÆ∞ ™êÇ≤Ï`«ºOÖ’ P`«‡Hõ^äŒÅ Pq~åƒù=qâıëêÅ#∞ q=iOK«O_ç?
ã‘fiÜ«∞ K«i„`« ÖË^• P`«‡Hõ^äŒ ™êÇ≤Ï`«ºOÖ’ Kåi„`«Hõ ~°K«<å qÉèÏQÍxH˜ ãÖ|OkèOz#^Õ S<å Wk ˆH=ÅO
K«i„`« HÍ^Œ∞. Hõ^äŒHÍ^Œ∞, Hõ@∞ìHõ^äŒ JO`«HõO>Ë HÍ^Œ∞. nxÖ’x =ã¨∞Î=Ù ÖË^• q+¨Ü«∞O =ºH˜Î Ü≥ÚHõ¯ rq`« q=~°},
r=#â‹·e, J#∞Éèí"åÅ ã¨=∂Ç¨~°O `«Ñ¨Ê "Õ~°∞ HÍ^Œ∞. J"åã¨Î"åÅ∞ D ~°K«#Ö’¡ LO_»=Ù. D P`«‡Hõ^äŒÖ’¡ K«i„`«HÍ~°∞x
^Œ$+≤ì, ã¨$[#QÆÅ HõàÏHÍ~°∞x ^Œ$+≤ì Ô~O_»∂ "Õ∞à◊qOÑ¨|_ç áê~î°‰õΩÅ‰õΩ, `«~°∞"åu `«~°O "åiH˜ =∂~°æ ^Œ~°≈#O KÕÜ«∞QÆÅ
ã¨=∞~°÷`« Hõeæ LO\Ï~Ú. Wq áê~î°‰õΩÅ#∞ PHõ@∞ì‰õΩO\Ï~Ú.
™ê^è•~°}OQÍ ™êÇ≤Ï`«ºOÖ’ P`«‡Hõ^äŒÅ∞ ãÖYºÖ’ `«‰õΩ¯=QÍ<Õ LO\Ï~Ú. `«=∞ QÆ∞iOz ~åã¨∞HÀ"åÅx L<åfl
Ñ¨Å∞=Ù~°∞ Z<Àfl HÍ~°}ÏÅ =Å¡ P`«‡ Hõ^äŒÅ#∞ ~åã¨∞HÀÖËHõ áÈ`å~°∞. JO`ÕQÍHõ P`«‡Hõ^äŒQÍ =∞Å∞K«∞HÀQÆÅ ãÖ^Õâß`«‡Hõ
rq`åÅ∞ ‰õÄ_® ã¨=∂[OÖ’ J~°∞^Œ∞QÍ<Õ LO\Ï~Ú.
WHõ D P`«‡Hõ^äŒÅ ~°K«#‰õΩ „¿Ñ~°} Ñ¨Å∞q^è•Å∞QÍ LO@∞Ok. D „¿Ñ~°} P`«‡â’^èŒ# HÍ=K«∞Û. q∞„`«∞Å∞,
ã¨xflÇ≤Ï`«∞ezÛ# „áÈ`åûÇ¨ÏO HÍ=K«∞Û. ã¨=∞HÍe‰õΩÅ‰õΩ ãÖ^Õâ◊q∞Ü«∂ºÅ<Õ `«Ñ¨# HÍ=K«∞Û. P`«‡ ã¨=∞~°÷# HÀãÖ
HÍ=K«∞Û, QÆ`«HÍÅÑ¨Ù *Ï˝Ñ¨HÍÅ#∞ `«# rq`«HÍÅOÖ’<Õ x~°O`«~°O P™êfikOKåÅ<Õ HÀiHõ HÍ=K«∞Û. ÉèÏq`«~åÅ‰õΩ
=∂~°æ^Œ~°≈#O KÕÜ«∂Å<Õ `«Ñ¨# HÍ=K«∞Û. WÖÏ PÜ«∂ HÍ~°}ÏÅ =Å¡ ~åÜ«∞|_Õ ã‘fiÜ«∞ K«i„`«Åhfl "åã¨Î= z„`«}Å`À
ÉÏ@∞, `«~åÅ Ñïã≤÷`«∞Å#∞ (ã¨=∞HÍb# ãÖÑ¶¨∞@#Å#∞) „Ñ¨™êÎqã¨∂Î K«^Œ∞=~°∞Å‰õΩ Pã¨H˜Î ^•Ü«∞HõOQÍ LO\Ï~Ú.
g\˜H˜ #=ÅÅ=Öˇ, Hõ^ÅŒä =Öˇ P™êO`«O K«kqOKÕ â◊HÎ˜ LO@∞Ok. g\˜Ö’x „Ñ¨ã#¨ flâ‹e· , H˘`«^Î #Œ O, ã¨∂\˜^#Œ O,
ã¨∂HõΔ ‡`« <å\˜qã¨Î~°`«, =Ú#flQÆ∞#q D ~°K«#Å‰õΩ, D „Ñ¨„H˜Ü«∞‰õΩ XHõ H˘`«Î JO^•xfl™êÎ~Ú. áê~î°HõÖ’HÍxH˜ ã¨∂ÊùiÎh
W™êÎ~Ú.

D P`«‡Hõ^äŒÅ∞ `Õ<≥ Ñ¨@∞ìÖÏ¡O\˜q. ~°ã¨Ñ≤áêã¨`À Z<Àfl ~°HÍÅ Ñ¨ÓÅÃÑ· "åe "å\˜Ö’x =∞Hõ~°O^•xfl QÀe
`«∞>ˇÖì ’¡H˜ KÕ~ˆ Û `Õ<\≥ QÔ© Å =O\˜"å~°∞ g\˜x ~åã¨∞H˘#fl =∞Ç¨ÏhÜ«ÚÅx JO\Ï~°∞ "Õ@∂i P#O^Œ=¸iÎ. P =∞Ç¨ÏhÜ«ÚÅ
=∞^èŒ∞~° ã¨$‡`«∞Å =∞^èŒ∞=ÙÖ (`Õ<≥Å) `«~°HõÅ∞ Jâı+¨ áê~î°HÍoH˜ P`«‡Hõ^äŒÅ ~°∂ÑÖÖ’ Åaèã¨∞Î<åfl~Ú.
=∞# `≥Å∞QÆ∞<ÕÅÃÑ· "≥Ú@ì"≥Ú^Œ@QÍ ã‘fiÜ«∞K«i„`« (P`«‡Hõ^äŒ)#∞ ~åã¨∞H˘#fl =∞Ç¨ÏhÜ«Ú_»∞ ~å=Ù |Ç¨Ï^Œ∞Ì~ü
gˆ~â◊eOQÆO ÑÖ`«∞Å∞ QÍ~°∞. P =∞Ç¨Ñ¨Ù~°∞+¨μx K«i„`« JO`«Ü«¸ ™êfi~°÷ `åºQÆO`À, Ö’HÀÑ¨HÍ~°O HÀãÖ P`«_»∞
KÕã≤# Ñ¶¨∞#HÍ~åºÅ`À#∂ xO_ç LO@∞Ok. DÜ«∞# ãÖÑ¶¨∞ãÖã¨¯~°Î. Z<Àfl =K«# ™êÇ≤Ï`«º „Ñ¨„H˜Ü«∞Å‰õΩ P^Œ∞º_»∞,
QÆ^Œºu‰õ¯# a~°∞^•OH˜`«∞_≥·# HõO^Œ∞‰õÄi 'ã‘fiÜ«∞ K«i„`«— `≥Å∞QÆ∞ ™êÇ≤Ï`åºxˆH XHõ JÅOHÍ~°=∞x K≥Ñ¨Ê=K«∞Û.
2. QÍOnèr P`«‡Hõ^äŒ "≥Å∞=_ç# fÔ~Ê\ Ê\˜˜ ì k ?
["å|∞:
["å|∞:"≥∂Ç¨Ï<£^•ãπ Hõ~°OK«O^£ QÍOnè '=∞Ç¨`«∞‡_»∞QÍ— =∞#O^ŒiH© ã¨∞Ñïz`«∞ÖË. '=∞Ç¨`å‡— J<Õ Ñ¨^ŒO "åi
¿Ñ~°∞Ö’ ÉèÏQÆ"∞≥ ÿ '=∞Ç¨`å‡ QÍOnè—QÍ q#∞uÔHH˜¯Ok. =∞# ÉèÏ~°fÜ«ÚÅ#O^Œih Ñ¨~á° êÅ# J<Õ ^•ã¨º â◊$OYÖÏÅ#∞O_ç
q_çÑO≤ z# =∞Ç¨ÏhÜ«Ú_®Ü«∞#. ÉèÏ~°`« ™êfi`«O„`Àº^Œº=∞ K«i„`«Ö’ J`«ºO`« H©ÅHõ"∞≥ #ÿ =ºH˜Î QÍOnèr. ã¨`º« xëêìQiÆ +¨μ_ì ∞» ,
x~åO_»|~°∞_»∞, L^Œº=∞HÍ~°∞_»∞, ÑÖK«jÅ#∞, âßOu, JÇ≤ÏOã¨Å#∞ qâ◊fiã≤Oz# ^Œ$_è=» ∞h+≤. PÜ«∞# ÉèÏ~°fÜ«ÚÅO^ŒiH©
„áê`«ó ã¨‡~°}©Ü«Ú_Õ.
PÜ«∞# `«# ã¨Ç¨ÏK«~°∞Å JÉèíº~°÷#ÃÑ· `«# P`«‡Hõ^äŒ#∞ ~åÜ«∞_»O „áê~°OaèOz 1927= ãÖ=`«û~°OÖ’ "≥Ú^Œ\ ˜
ãÖÑ¨Ù\Ïxfl, 1929Ö’ Ô~O_À ãÖÑ¨Ù\Ïxfl „Ñ¨K«∞iOKå_»∞. PÜ«∞# QÆ∞[~åf ÉèÏ+¨Ö’ ~åã≤# (QÆ∞[~åf PÜ«∞#
=∂`«$ÉèÏ+¨) P`«‡Hõ^äŒ Jz~° HÍÅOÖ’<Õ UÉèˇ·"ÕÅ „Ñ¨`«∞Å∞QÍ áê~î°Hõ Ö’HÍxH˜ KÕiOk. PÜ«∞# x~°fiÇ¨Ï}Ö’<Õ "≥Å∞=_ç#
Ü«∞OQ∑ WO_çÜ«∂ Ñ¨„uHõÖ’ =∞Ç¨`«∞‡x P`«‡Hõ^äŒ POQÆ¡OÖ’H˜ J#∞=kOÑ¨|_ç ^è•~å"åÇ≤ÏHõOQÍ „Ñ¨K«∞iOÑ¨|_çOk. P
POQÍ¡#∞"å^Œ"Õ∞ ÉèÏ~°fÜ«∞ ÉèÏ+¨Åxfl\˜Ö’H˜ J#∞=kOÑ¨|_çOk. =∞# POQÆ¡OÖ’ An Autobigraphy of the story
my experment with Truth J#fl ã‘fiÜ«∞ K«i„`« `≥Å∞QÆ∞Ö’ 'ã¨`«ºâ’^èŒ# P`«‡Hõ^äŒ— ¿Ñ~°∞`À J#∞=kOÑ¨|_çOk.
n#∞ J#∞"å^Œ‰õΩÅ∞ "Õ=¸i ~å^è•Hõ$+¨‚=¸iÎ
D ã‘fiÜ«∞ K«i„`«Ö’ QÍOnèr [x‡Oz# <å\˜#∞O_ç 1921 = ãÖ=`«û~°O =~°‰õΩ PÜ«∞# rq`«HÍÅOÖ’
[iy# qq^èŒ ãÖÑ¶¨∞@#Å∞ QÆ∞k „QÆ∞K«Û|_®¤~Ú. `å#∞ ã‘fiÜ«∞K«i„`« ~åã¨∂Î QÍOnèr "≥e|∞zÛ# Jaè„áêÜ«∂Å∞ kQÆ∞=
q^èŒOQÍ L<åfl~Ú.
'....Wk <Õ#∞ "åã¨Î=OQÍ ã‘fiÜ«∞ K«i„`« ~°K«# HÀãÖ KÕã≤# „Ñ¨Ü«∞`«flO HÍ^Œ∞. <Õ#∞ <å rq`« HÍÅOÖ’
'ã¨`«ºO—`À KÕã≤# Ñ¨Å∞ Ñïâ’^èŒ#Å Hõ^äŒ#∞ =∂„`«"Õ∞ nxÖ’ K≥Ñ¨Ê^ŒÅK«∞‰õΩ<åfl#∞. <årq`«=∞O`å D Ñïâ’^èŒ#Å`À<Õ
=Ú_ç=_ç LOk.
<Õ#∞ ã¨`«º"Õ∞ ^Õ=Ù_»x, =∞~À ^Õ=Ù_»∞ ÖË_»x |ÅOQÍ qâ◊fiã≤™êÎ#∞. <Õ#∞ „Ñ¨ÑÖKåxH˜ WKÕÛ #∂`«# ãÖ^Õâ◊"Õ∞n
ÖË^Œ∞. „Ñ¨ÑÖK«OÖ’ Ñ¨~°fi`åÅ∞ ZO`« Z`≥·Î#"À ã¨`«ºO, JÇ≤ÏOã¨Å∞ JO`Õ Z`≥·Î#q J"Õ =∂#"åoH˜ t~À^è•~åºÅ∞.
=∂#"åoH˜ ˆHΔ=∞ Hõ~åÅ∞ Jx <å^Œ$_è»"≥∞ÿ# qâßfiãÖ——.
3. P`«‡Hõ^äŒÖ’ QÍOnèr `å#∞ KÕã≤# „Ñ¨Ü≥∂QÍÅ QÆ∞iOz U=∞xK≥áêÊ~°∞?
3.P`«
["å|∞: QÍOnèr `å#∞ ã¨`«ºOÃÑ· „Ñ¨Ü≥∂QÍÅ∞ KÕã≤#@∞¡QÍ P`«‡Hõ^äŒÖ’ K≥Ñ¨CH˘<åfl~°∞. nx`ÀÉÏ@∞ ~å[H©Ü«∞~°OQÆOÖ’
‰õÄ_® „Ñ¨Ü∂≥ QÍÅ∞ QÍOnèr KÕ™ê~°∞. XHõ~∞° KÕÜ∞« QÆeOæ k, ™ê^èºŒ "≥∞Oÿ n JO^ŒiH© ™ê^èºŒ "≥∞Oÿ ^Õ#x JO^Œ~∂° KÕÜ∞« QÆÅ~°x

QÍOnrx qâßfiãÖ. JO^Œ∞=Å¡ `«# „Ñ¨Ü≥∂QÍÅ∞ `«# =~°ˆH Ñïq∞`«O HÍ^Œx Jq JO^Œ~°∂ KÕÜ«∞=K«Ûx ÉèÏqOKå~°∞.
QÍOnèr „Ñ¨Ü≥∂QÍÅhfl P^è•ºu‡HÍÅ∞, <≥·uHÍÅ∞ hu ÖË^• ^èŒ~°‡O`À ‰õÄ_ç#q. D „Ñ¨Ü≥∂QÍÖ’¡x q+¨Ü«∂Å∞ ÃÑ^ŒÌÅ∞,
Ñ≤Å¡Å∞, =ÚO^Œ∞ã¨Å∞Å∞, Ü«Ú=‰õΩÅ∞ x~åúiOK«∞HÀ=K«∞Û. QÍOnèr `«@ã¨úOQÍ Jaè=∂#~°Ç≤Ï`«OQÍ, ã¨`åº<Õfi+¨}QÍ
=∂~åæ# Ñ¨Ü«∞xOz KÕã≤ „Ñ¨Ü≥∂QÍÅ∞ JO^ŒiH© ZO`À H˘O`« q+¨Ü«∂Å#∞ JOk™êÎ~Ú. S`Õ `«# „Ñ¨Ü≥∂QÍÅ∞
ãÖÑ¨Ó~°"‚ ∞≥ #ÿ =x QÍOnèr K≥ÑÊ¨ ÖË^∞Œ . Hˆ =ÅO PÜ«∂JOâßÖ’¡ Ñïâ’kèOKå~°∞. P`«‡xsHõ}Δ KÕã∞¨ H˘<åfl_»∞. „Ñü q+¨Ü∂« xfl
Ñ¨sHΔ̃Oz, qâı¡+≤Oz K«∂âß_»∞ J~Ú`Õ `å#∞ Hõ#∞Q˘#fl Ñ¶ë`åÖË JO^ŒiH© JOwHÍ~°Ü≥∂QÍºÅx Z#fl_»∂ ÉèÏqOK«ÖË^Œ∞.
J~Ú`Õ D Ñ¶ë`åÅ∞ `«# ^Œ$+≤ìÖ’ ãïÜ≥ÿ∞#q, z=iq Jx ÉèÏqOKå_»∞.
D ^Œ$+≤ì`À<Õ QÍOnèr `«# „Ñ¨Ü≥∂QÍÖ’¡ QÆ~åfixH˜ `å=ÙÖË^Œx, q#„=∞`«ˆH ÃÑ^ŒÌÑ‘@ Jx <˘H˜¯ K≥áêÊ~°∞. `å#∞
`«# P`«‡Hõ^äŒÖ’ „Ñ¨™êÎqOz#k ÉèÏ"åÅ‰õΩ, ã¨`åºÅ‰õΩ ãÖ|OkèOz# Ñ¨^ŒºO. D Ñ¨^ŒºO ãÖã≤ú~°`«QÆeæ#, ã¨fi`«O„`«"≥∞ÿ#
Jã≤Ì`«fiO QÆÅk. JO>Ë ™êOHΔÍ`ü Ñ¨~°„|Ç¨Ï‡=∞#fl=∂@. WHõ D q^èŒ"≥∞ÿ# „Ñ¨Ü≥∂QÍÅ∞ KÕÜ«Ú@ Hõu‡g∞^Œ ™ê=Ú
=O\˜^Œx, H˘xfl ãÖ^Œ~åƒùÖ’¡ á⁄~°áê@∞¡ ‰õÄ_® ^˘~°ÖÏÜ«∞x J~Úe QÍOnèr K≥¿ÑÊ"å_»∞. ã¨`«ºO `«Ñ¨Ê =∞~˘\˜ÖË^Œx,
ã¨`«ºáêÅ# =∂#= rq`åxH˜ J`«ºO`å=â◊ºHõ=∞x =∞#™ê, "åKå, Hõ~°‡}Ï#=∂‡~°∞.
QÍOnè „Ñ¨ÑÖK« „Ñ¨[ÅO^ŒiH˜ P^Œ~°≈„áêÜ«Ú_»∞ PÜ«∞# KÕã≤# „Ñ¨Ü≥∂QÍÅ`À JOk# P`«‡Hõ^äŒ ã¨`«ºâ’^èŒ#
P=â◊º Ñ¨_»ŒhÜ«∞O Jx K≥Ñ¨Ê=K«∞Û.
4. =∞Ç¨`«∞‡_»∞ `«# P`«‡Hõ^èŒ#∞ ~åã¨∂Î KÕã≤# „Ñ¨™êÎ=# q=iOK«O_ç?
4.=∞Ç¨
["å|∞: <åÅ∞QÆ∞ ÖËHõ J~Ú^Œ∞ ãÖ=`«û~åÅ „H˜`«O `À\˜ J#∞K«~°∞Å Ñ¨@∞ì^ŒÅ =Å¡ <Õ#∞ P`«‡Hõ^äŒ „"åÜ«Ú@‰õΩ
JOwHõiOKå#∞. „"åÜ«∞@O „áê~°OaèOz XHõ Ñ¶¨ÙÖò ¿ã¯Ñπ ¿Ñr Ñ¨ÓiÎ KÕâß<À ÖË^À WO`«Ö’ ÉÁOÉÏ~ÚÖ’ ~°QÆ_»
„áê~°OÉèí"≥∞ÿOk. ^•x`À <å P`«‡Hõ^äŒ PyáÈ~ÚOk. `«~°∞"å`« J<ÕHõ Ñ¨#∞Ö’¡ x=∞QÆfl=∞Ü«∂º#∞. z=iH˜ Ü«∞~°"å_»
*ˇ·Ö’¡ <å‰õΩ ã¨=∞Ü«∞O ^˘iHÕk. [Ü«∞^•ãπ~å"£∞ ÉèÏ~Ú ‰õÄ_® JHõ¯_» =Ù<åfl~°∞. q∞QÆ`å Ñ¨#∞Åhfl PÑ≤ P`«‡Hõ^äŒ Ñ¨ÓiÎ
KÕÜ«∞=∞x PÜ«∞# ##∞fl HÀ~å~°∞. JÑ¨Ê\˜ˆH <å x`«º HÍ~°º„Hõ=∂Å∞ x~°‚Ü«∞"≥∞ÿ áÈÜ«∂~Ú. J\˜ìã≤÷uÖ’ P`«‡Hõ^äŒ
„"åÜ«∞@O ‰õΩ^Œ~°^Œx K≥áêÊ#∞. J~Ú`Õ tHΔÍHÍÅO Ñ¨ÓiÎ JÜÕ∞ºO`« =~°‰õΩ Ü«∞~°"å_» *ˇ·Ö’¡ =ÙO_Õ J=HÍâ◊O Åaè¿ãÎ
=∂„`«O P`«‡Hõ^äŒ „"åÜ«∞=K«Ûx J#∞‰õΩ<åfl#∞. JO^Œ∞‰õΩ ~ÚOHÍ XHõ ãÖ=`«û~°O q∞ye=ÙOk. JO`«‰õΩ Ñ¨Ó~°fiO
„áê~°OaèOz# P`«‡Hõ^Œä =ÚO^Œ∞‰õΩ ™êQÆÖ^Ë ∞Œ . P~°OaèOK«QÍ<Õ PyáÈ~ÚOk. WÑ¨C_»∞ ™êfiq∞ P#O^£ P`«‡Hõ^Œä „"åÜ«∞_»O
uiy „áê~°OaèOK«=∞x HÀ~å~°∞. D Ö’Ñ¨Ù# <Õ#∞ ^ŒH˜Δ}Ï„Ñ¶≤HÍ ã¨`åº„QÆÇ¨Ï K«i„`« Ñ¨ÓiÎ KÕâß#∞. JO^Œ∞=Å¡ ~ÚHõ
P`«‡Hõ^äŒ „áê~°OaèOK«=K«∞Û#x ÉèÏqOKå#∞. <Õ#∞ P`«‡ Hõ^äŒ#∞ `«fi~°QÍ „"åã≤ „QÆO^äŒ~°∂ÑÖÖ’ „Ñ¨Hõ\ ÕKåÅx ™êfig∞
P#O^£ HÀiHõ. JO^Œ∞‰õΩ XHõ>Ë =∂~°æO. #=r=<£ Ñ¨„uHõ‰õΩ U^À H˘O`« „"åÜ«∞Hõ `«Ñ¨Ê_»O ÖË^Œ∞. J\˜ì ã≤÷uÖ’
#=r=<£ HÀãÖ P`«‡Hõ^<Œä Õ „"åÜ«∞=K«∞Û Hõ^• Jx Jaè„áêÜ«∞Ñ¨_®¤#∞. ™êfiq∞ P#O^£ <å Jaè„áêÜ«∂xfl JOwHõiOKå~°∞.
WHõ P`«‡ Hõ^äŒ „"åÜ«∞_»O „áê~°OaèOKå#∞.
P<å_»∞ ™È=∞"å~°O. <å‰õΩ =∞ø#k#O. XHõ =∞Oz =∞#ã¨∞ûQÆÅ J#∞K«~°∞_»∞ <å ^ŒQÆæ~°‰õΩ =KåÛ_»∞. ''g∞~°∞
P`«‡ Hõ^äŒ „"åÜ«∂Åx ZO^Œ∞‰õΩ J#∞‰õΩO@∞<åfl~°∞? ~Úk áêâßÛ`«º q^è•#O. „áêK«º^ÕâßÖ’¡ Z=~°∂ P`«‡Hõ^äŒ „"åã≤#@∞¡
Hõ#|_»^Œ∞. J~Ú<å g∞~°∞ UO „"å™êÎ~°∞? D<å_»∞ g∞~°∞ JOwHõiã¨∞Î#fl ã≤^•úO`åxfl ˆ~Ñ¨Ù JOwHõiOK«Hõ áÈ=K«∞Û
Hõ^•! W"åà◊ g∞~°∞ KÕã¨∞Î#fl Ñ¨#∞Ö’¡ ˆ~Ñ¨Ù =∂~°∞Ê KÕÜ«∂eû =¿ãÎ? g∞ ~°K«##∞ „áê=∂}˜Hõ=∞x ÉèÏqOz H˘O^Œ~°∞ `«=∞
PK«~°}#∞ ~°∂á⁄OkOK«∞H˘O\Ï~°∞ QÆ^•! "åà◊√§ `«Ñ¨C ^À=# Ñ¨_ç`Õ? JO^Œ∞=Å¡ g∞~°∞ P`«‡ Hõ^äŒ „"åÜ«∞‰õΩO_®
=ÙO_»@O =∞Oz^Õ"≥∂ H˘OK≥O PÖ’zOK«O_ç—— Jx J<åfl_»∞.
J`«x =∂@Å∞ <å =∞#ã¨∞û g∞^Œ H˘O`« Ñ¨xKÕâß~Ú. ~¸ q+¨Ü«∞"≥∞ÿ ÉÏQÍ Ü≥∂zOKå#∞. <Õ#∞ P`«‡ K«i„`«
„"åÜ«∂Åx J#∞HÀÖË^Œ∞. J~Ú`Õ J<ÕHõ ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ Z<Àfl ã¨`«º„Ñ¨Ü≥∂QÍÅ∞ KÕâß#∞. P „Ñ¨Ü≥∂QÍefl P`«‡ K«i„`«QÍ
~°∂á⁄OkOKåÅx =∂„`«O J#∞‰õΩ<åfl#∞. <å rq`«O J\˜ì „Ñ¨Ü≥∂QÍÅ`À xO_ç=ÙOk. "å@xflO\˜h eÑ≤|^ŒúO KÕ¿ãÎ
Jk XHõ r=# K«i„`« J=Ù`«∞Ok. JO^Œe „Ñü Ñ¨Ù@ ã¨`«º„Ñ¨Ü≥∂QÍÅ`À xO_ç =ÙO>Ë <å ~¸ K«i„`« x~°∞Ì+¨ì"≥∞ÿ^Œx
ÉèÏqOK«=K«∞Û. <Õ#∞ KÕã≤# ã¨`«º„Ñ¨Ü≥∂QÍÅxflO\˜x „Ñ¨[Å =ÚO^Œ∞OK«QÆey`Õ ZO`À „Ñ¨Ü≥∂[#O KÕ‰õÄ~°∞`«∞Ok.
5. QÍOnèr [#‡=$`åÎO`åxfl `≥ÅÊO_ç?
["å|∞: QÍOnè ‰õΩ@∞O|O"å~°∞ "≥Ú^Œ@ Ñ¨Kå~°∞ k#∞ã¨∞Å∞ J=Ú‡‰õΩ<Õ"å~°x „Ñ¨fu. HÍx =∂ `å`«QÍi Ñ¨Ó~°fiÑ¨Ù
=ÚQÆ∞æ~°∞ Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞ HÍiîÜ«∂"å_£‰õΩ K≥Ok# H˘xfl ãÖ™ê÷<åÖ’¡ =∞O„`«∞Å∞QÍ Ñ¨x KÕâß~°∞. =∂ `å`«QÍi ¿Ñ~°∞
L`«Î=∞K«O^£ QÍOnè. PÜ«∞#‰õΩ F`åQÍOnè Jx =∞~À ¿Ñ~°∞ ‰õÄ_® =ÙO_Õk. PÜ«∞# QÆ\ ˜ì xÜ«∞=∞ áêÅ‰õΩ_»x „Ñ¨fu.
`«`«Êùe`«OQÍ H˘xfl ~å[H©Ü«∞ ‰õΩ„@Å‰õΩ QÆ∞Ô~· áÈ~°∞|O^Œ~°∞ k"å<£ys q_çzÃÑ\˜ì A<åQÆ_è£ J#∞ ãÖ™ê÷<åxfl
P„â◊~ÚOK«=Åã≤ =zÛOk.
ÉèÏ~°º K«xáÈQÍ F`å QÍOnè Ô~O_À ÃÑO_ç¡ KÕã¨∞‰õΩ<åfl_»∞. "≥Ú^Œ\ ˜ ÉèÏ~°º‰õΩ #Å∞QÆ∞~°∞ H˘_»∞‰õΩÅ∞ Ô~O_À
ÉèÏ~°º‰õΩ ~Ú^ŒÌ~°∞ H˘_»∞‰õΩÅ∞ Ñ¨Ù\Ïì~°∞. J~Ú^Œ="å_»∞ Hõ~°OK«O^£ QÍOnè. PÜ«∞#‰õΩ HõÉÏQÍOnè Jx =∞~À ¿Ñ~°∞ ‰õÄ_®
=Ù#flk. P~°="å_»∞ `«∞Åã‘^•ã¨∞ QÍOnè. ~¸ J#fl^Œ=Ú‡e^ŒÌ~°∂ XHõi `«~åfi`« XHõ~°∞ áÈ~°∞|O^Œ~°∞‰õΩ k"å#∞Å∞QÍ
Ñ¨xKÕâß~°∞. HõÉÏQÍOnè =∂ `«O„_ç. áÈ~°∞|O^Œ~°∞ „Ñ¨^è•<å=∂`«º Ñ¨kqx `«ºlOz# `«~°∞"å`« PÜ«∞# ™ê÷xHõ HÀ~°∞ìÖ’
ã¨É∞íè º_»∞QÍ Ñ¨xKÕâß~°∞. `«~∞° "å`« ~å[HÀ@ k"å#∞QÍ#∞, P `«~∞° "å`« aHÍ<Õ~∞° ‰õΩ k"å#∞QÍ#∞ Ñ¨xKÕâß~°∞. Ü«∂=r˚q`«O
~å[HÀ@ ãÖ™ê÷#OÖ’ Ñ≤OKè«#∞ Ñ¨ÙK«∞Û‰õΩ<åfl~°∞.
HõÉÏQÍOnèH˜ <åÅ∞QÆ∞ ÃÑo¡à◊√¡ [iQÍ~Ú. "≥Ú^Œ\ ˜ ÉèÏ~°º‰õΩ, Ô~O_À ÉèÏ~°º‰õΩ ~Ú^ŒÌ~°∞ ‰õÄ`«∞à◊√¡ Ñ¨Ù\Ïì~°∞. <åÅ∞QÀ
ÉèÏ~°º Ñ¨Ù`«ÎbÉÏ~Ú. P"≥∞‰õΩ XHõ ‰õΩ=∂Ô~Î, =ÚQÆ∞æ~°∞ ‰õΩ=∂~°∞Å∞ Ñ¨Ù\Ïì~°∞. "åiÖ’ <Õ#∞ z=i "å}˜‚. <å `«O„_ç
‰õΩÖÏaè=∂x. ã¨`«º„Ñ≤Ü«Ú_»∞. â◊¥~°∞_»∞. L^•~°∞_»∞. HÍx HÀÑ≤+≤ì. PÜ«∞# ÅOK«Q˘O_ç HÍ^Œh, WO\Ï |Ü«∞\Ï ‰õÄ_®
Ñ¨HõΔáê`«O ÖË‰õΩO_® =º=Ç¨ÏiOKÕ <åºÜ«∞je Jx MÏºu QÆ_çOKå~°∞. PÜ«∞# ™êO™ê÷<åaè=∂#O ã¨~°fiqk`«O.
=∂ `«O„_çH˜ _»|∞ƒ xÅfi KÕ^•Ì=∞<Õ `«ÅOÑ¨Ù ÖË^Œ∞. JO^Œ∞=Å¡<Õ =∂‰õΩ |Ç¨ï `«‰õΩ¯= Pã≤Î q∞yeOk. =∂
`«O„_ç K«kqOk J~Ú^Œ= `«~°QÆu =~°ˆH. K«i„`« Éèí∂QÀà◊O PÜ«∞# Z~°∞QÆ_»∞. HÍx PÜ«∞# Q˘Ñ¨Ê J#∞Éèí=A˝_»∞.
=º=Ç¨~°*Ï˝#OÖ’ k@ì. z‰õΩ¯ ã¨=∞ã¨ºefl `ÕeHõQÍ Ñï+¨¯iOK«_O» Ö’ "Õ∞\˜. Hõ#∞Hõ<Õ "ÕÖÏk=∞Ok [<åxfl ÑïáêeOK«QÅÆ
™ê=∞~°ºú O PÜ«∞# QÆ_Oç Kå_»∞. =∞`« ãÖ|O^è"Œ ∞≥ #ÿ ÑïK«Ü∞« O PÜ«∞#‰õΩ `«‰Ωõ ¯=QÍ =ÙO_Õk. ^Õ"åÅÜ«∂Å#∞ ^Œi≈OK«_O» ,
=∞`« ãÖ|O^èŒ"≥∞ÿ# "å^•Å∞ q#_»O=Å¡ KåÖÏ=∞Ok Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ =Öˇ<Õ PÜ«∞#‰õΩ ^èŒ~°‡ Ñï*Ï˝#O HõeyOk. =∂
‰õΩ@∞OÉÏxH˜ PÑ¨ÙÎ_≥·# XHõ „ÉÏÇ¨Ï‡}∞xKÕ „¿Ñ~°} á⁄Ok z=i ~ÀAÖ’¡ w`å áê~åÜ«∞}O „áê~°OaèOKå~°∞. „Ñü~ÀE
â’¡HÍÅ∞ Ñïîã¨∂Î =ÙO_Õ"å~°∞.
6. QÍOnèr ÉÏÅºOÖ’ [iy# =ÚYº ãÖÑ¶¨∞@#Å#∞ ¿Ñ~˘¯O@∞Ok?
["å|∞:
["å|∞:QÍOnèl ÉÏÅºO QÆ∞iOz `≥e¿Ñ H˘xfl ãÖÑ¶¨∞@#Å∞ WÖÏ ~å™êÎ~°∞. <å `«O„_ç áÈ~°∞|O^Œ~°∞ =ke „Ñ¨Éèí∞`«fiO
"åi ™ê÷xHõ HÀ~°∞ì ã¨Éèí∞ºxQÍ ~å[HÀ@‰õΩ "≥o¡#Ñ¨C_»∞ U_ÕO_»¡ =Ü«∞ã¨∞û. ##∞fl JHõ¯_» XHõ „ÃÑ·=∞s ã¨∂¯Ö’¡ KÕ~åÛ~°∞.
JHõ¯_» <å‰õΩ K«^Œ∞=Ù K≥Ñ≤Ê# Láê^è•ºÜ«ÚÅ ¿Ñ~°∞¡, W`«~° q+¨Ü«∂Å∞ <å‰õΩ QÆ∞~°∞Î=Ù<åfl~Ú. Z=~°<åfl ZQÆ`åo KÕ™êÎ̂~"≥∂
Jx ÉèíÜ«∞OQÍ =ÙO_Õk. ÃÇ·Ïã¨∂¯Ö’¡ KÕi# "≥Ú^Œ\ ˜ ãÖ=`«û~°O Ñ¨sHΔÍ ã¨=∞Ü«∞=∞Ñ¨C_»∞ [iy# XHõ q+¨Ü«∞O

„"åÜ«∞_»O J=ã¨~°O. q^•ºâßY‰õΩ K≥Ok# *ˇ·~ÚÖòû J#∞ ¿Ñ~°∞QÆÅ W#ÃãÊHõì~°∞ =∂ ã¨∂¯Å∞‰õΩ W#ÃãÊHõΔ#∞ÔH· =KåÛ_»∞.
J`«_»∞ =∂ Ñ≤Å¡Å JHõΔ~° *Ï˝<åxfl Ñ¨sH˜ΔOKÕO^Œ∞ÔH· S^Œ∞ â◊ÉÏÌÅ∞ WKåÛ_»∞. "å\˜Ö’¡ ˆH\˜Öò (Kettle) J#∞ â◊|ÌO XHõ\ ˜.
<Õ#∞ ^•xfl `«Ñ¨CQÍ „"åâß#∞. Wk QÆ=∞xOz Láê^è•ºÜ«Ú_»∞ `«# |∂@∞ HÍÅ∞`À <˘H˜¯ `«Ñ¨C k^Œ∞ÌHÀ=∞#fl@∞¡ Ãã·QÆ
KÕâß_»∞. HÍx <Õ#∞ k^ŒÌÖË^Œ∞. Z^Œ∞~°∞QÍ =Ù#fl Ñ≤Å¡"å_ç Ñ¨ÅHõ K«∂z `«Ñ¨C k^Œ∞ÌHÀ=∞x =∂ëêì~°∞ Ãã·QÆ KÕã¨∞Î<åfl~°#fl
q+¨Ü«∞O `≥Å∞ã¨∞HÀÖËHõ áÈÜ«∂#∞. XHõi Ñ¨ÅHõ =∞~˘Hõ~°∞ K«∂z „"åÜ«∞‰õΩO_® =ÙO_ÕO^Œ∞ˆH =∂ëêì~°∞ JHõ¯_» =Ù<åfl~°x
<å ÉèÏ=O. q∞QÆ`å Ñ≤Å¡ÅO`å „"åã≤# S^Œ∞ â◊ÉÏÌÅ∞ ãïQÍ =Ù<åfl~Ú. <Õ#∞ XHõ¯}˜‚ =∂„`«O ^Œ^ŒÌ=∞‡<≥·<å#∞. `«~°∞"å`«
=∂™êì~°∞ <å =¸~°ö`åfixfl <å‰õΩ `≥eÜ«∞*Ëâß~°∞. HÍx PÜ«∞# =∂@Å∞ <å g∞^Œ Ñ¨x KÕÜ«∞ÖË^Œ∞. W`«~°∞efl K«∂z
„"åÜ«∞_»O <Õ#∞ ZÑ¨C_»∂ <Õ~°∞ÛHÀÖËHõáÈÜ«∂#∞. JÜ«∞`Õ D Ñ¶¨∞@ìO Láê^è•ºÜ«Úx Ñ¨@¡ <å‰õΩ QÆÅ q#Ü«∂xfl
U=∂„`«O `«yæOK«ÖË^Œ∞. XHõ™êi =∂ `«O„_çQÍ~°∞ H˘x `≥zÛ# XHõ Ñ¨Ùã¨ÎHõO <å HõO@Ñ¨_çOk. Jk „â◊=} Ñ≤`«$ÉèíH˜Î
<å@HõO. „â◊^ŒÌQÍ P Ñ¨Ùã¨ÎHõO K«k"å#∞. P ~ÀAÖ’¡ K≥Hõ¯Å ÉÏ‰õΩû‰õΩ J=∞iÛ# J^ŒÌOÖ’ z„`åÅ∞ K«∂Ñ≤ã¨∂Î H˘O^Œ~°∞
WO\Õ\˜H˜ u~°∞QÆ∞`«∂ =ÙO_Õ"å~°∞. "åà◊√¡ K«∂Ñ≤Oz# z„`åÖ’¡ JO^è∞Œ ÅQÆ∞ `«# `«e^¡ OŒ „_»∞efl HÍ=_çÖ’ ‰õÄ~ÀÛÉˇ@∞ìH˘x
Ü«∂„`«‰õΩ "åix "≥∂ã¨∞‰õΩáÈ`«∞#fl „â◊=}∞x ÉÁ=∞‡ <å Ç¨Ï$^ŒÜ«∞O g∞^Œ K≥~°QÆx =Ú„^Œ "Õã≤Ok. J`«}˜‚ ÅHõΔ ºOQÍ
ÃÑ@∞ì‰õΩ<åfl#∞. „â◊=}∞_»∞ K«xáÈ~Ú#Ñ¨C_»∞ J`«x `«e¡^ŒO„_»∞Å Hõ~°∞}qÖÏÑÖ ~ÚÑ¨Ê\˜H© <å‰õΩ *Ï˝Ñ¨HõO =Ù#flk. P
Åe`«w`«O ##∞fl „^ŒqOÑ¨ KÕã≤Ok. <å `«O„_çQÍ~°∞ H˘x ~ÚzÛ# "å^ŒºO g∞^Œ P w`åxfl PÅÑ≤OKå#∞ ‰õÄ_®.
JÑ¨C_Õ XHõ <å@Hõ HõOÃÑh JHõ¯_çH˜ =zÛOk. "åà◊¡ <å@HõO K«∂KÕO^Œ∞‰õΩ <å‰õΩ J#∞=∞u ÅaèOzOk. Jk
Ç¨Ïiâ◊ÛO„^Œ<å@HõO. P <å@HõO <å‰õΩ ÉÏQÍ #zÛOk. HÍx Z‰õΩ¯= ™ê~°∞¡ Z=~°∞ K«∂_»x™êÎ~°∞! J~Ú<å <å =∞#ã¨∞ûÖ’
P <å@HõO „Ñ¨^Œi≈`«O J=Ù`«∂ =ÙO_Õk. HõÅÖ’ Ç¨Ïiâ◊ÛO„^Œ∞_»∞ Hõ#Ñ¨_»∞`«∂ =ÙO_Õ"å_»∞. <å@HõOÖ’ Ç¨Ïiâ◊ÛO„^Œ∞_»∞
J#∞ÉèíqOz# HõëêìÅhfl Ü«∞^•~°÷"≥∞ÿ#"Õ#x J#∞H˘x, Ç¨Ïiâ◊ÛO„^Œ∞x ^Œ∞óYO K«∂z, ^•xfl *Ï˝Ñ¨HõO ÃÑ@∞ì‰õΩx <Õ#∞
ÉÏQÍ U_ÕÛ"å}˜‚. J`«_»∞ SuÇ¨ã≤Hõ Ñ¨Ù~°∞+¨μ_»∞ HÍ_»x ~ÚÑ¨Ê\˜H© <å‰õΩ JxÑ≤ã¨∞ÎOk. <å Ç¨Ï$^ŒÜ«∞OÖ’ ~ÚÑ¨Ê\˜H©
„â◊=}∞_»∞, Ç¨Ïiâ◊ÛO„^Œ∞_»∞ rqOKÕ =Ù<åfl~°∞. P <å@HõO K«kq`Õ ~ÚÑ¨Ê\˜H© <å HõO_»∞¡ K«=∞i™êÎÜ«∞<Õ <å #=∞‡HõO.
7. Ñ≤Å¡Å‰õΩ ~°HõΔ}*Ï˝#O HõeæOK«∞@‰õΩ QÍOnèr K≥Ñ≤Ê# J#∞ãïOK«^Œy# =ÓºÇ¨ÖËq?
["å|∞: âßs~°Hõ tHõΔ}`À ÉÏ@∞ H˘xfl KÕu Ñ¨#∞Å∞ Ñ≤Å¡Å‰õΩ <Õ~°∞Ê@‰õΩ \ÏÖò ™êì~Ú P„â◊=∞OÖ’ KÕã≤# U~åÊ@¡#∞
QÆ∞iOz QÆ`« „Ñ¨Hõ~°}OÖ’ q=iOKå#∞. Ñ¨ÓiÎQÍ <å‰õΩ `«$Ñ≤Î HõÅQÆ#Ñ¨Ê\˜H© JO^Œ∞H˘O`« ™êÑ¶¨ÅºO ÅaèOzO^Œx
K≥ÑÊ¨ QÆÅ#∞. JHõ~Δ *° Ï˝#O HõeÊOK«_O» Hõ+=ì¨ ∞x JxÑ≤OzOk. JO^Œ∞‰õΩ J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ ™ê=∂„y <å ^ŒQ~æÆ Ö° ^Ë ∞Œ . J=ã¨~=° ∞x
<Õ#∞ ÉèÏqOz#O`« ã¨=∞Ü«∞O ‰õÄ_® ~Ú=fiÖËHõáÈÜ«∂#∞. JO`«*Ï˝#O ‰õÄ_® <å‰õΩ ÖË^Œ∞. ~À[O`å HÍÜ«∞Hõ+¨ìO
KÕâßHõ JÅã≤áÈÜÕ∞"å}˜‚. q„âßOu fã¨∞HÀ"åÅx ÉèÏqOz#Ñ¨C_»∞ HÍ¡ã¨∞Ö’ áê~î°O K≥Ñ¨ÊÖËHõ |Å=O`å# áê~î°O
K≥Ñ¨Ê=Åã≤ =ã¨∂Î =ÙO_Õk. L^ŒÜ«∞O Ñ¨Ó@ =º=™êÜ«∞O, QÆ$Ç¨ÏHõ$`åºÅ∞, =∞^è•ºÇ¨ÏflO Éè’[#O HÍQÍ<Õ HÍ¡ã¨∞Å∞.
~ÚO`«HõO>Ë J#∞‰õÄÅ"≥∞ÿ# ã¨=∞Ü«∞O ÅaèOK«ÖË^Œ∞.
JHõΔ~°*Ï˝#O HõeÊOKÕO^Œ∞‰õΩ =¸_»∞ QÆO@Å ã¨=∞Ü«∞O x~°‚~ÚOKåO. HÍ¡ã¨∞Ö’ Ç≤ÏOn, `«q∞à◊O, QÆ∞[~åf,
L~°∂Ì <Õ~°Ê=Åã≤ =zÛOk. Ñ≤Å¡Å‰õΩ "åà◊¡ =∂`«$ÉèÏ+¨Ö’ K«^Œ∞=Ù <Õ~åÊÅx =∂ x~°‚Ü«∞O. WOw¡+¨μ ‰õÄ_® JO^ŒiH©
<Õ~°∞Ê`«∂ =Ù<åflO. QÆ∞[~åf `≥eã≤# Ç≤ÏO^Œ∂ Ñ≤Å¡Å‰õΩ H˘kÌQÍ ãÖã¨¯ $`«O <Õˆ~Ê"åà◊¡O. D Ñ≤Å¡ÅO^ŒiH© Ç≤ÏOn
<Õˆ~Ê"åà◊¡O. K«i„`«, Éèí∂QÀà◊O, QÆ}˜`«O JO^ŒiH© <Õˆ~Ê"åà◊¡O. `«q∞à◊O, L~°∂Ì <Õ#∞ <Õˆ~Ê"å}˜‚.
ã‘ì=∞~°∞g∞^Œ, *ˇ·Ö’¡ <Õ~°∞Û‰õΩ#fl <å `«q∞à◊*Ï˝#O JO`«\ ˜`À PyOk. =ÚO^Œ∞‰õΩ ™êQÆÖË^Œ∞. áÈÑπ ~°zOz#
''`«q∞àò ã¨fiÜ«∞O tHõΔH±—— ^•fi~å <Õ~°∞Û‰õΩ#fl ^•x`À ãï. á¶ê~°ã‘ J~°cƒ â◊ÉÏÌ=o ãÖQÆu ‰õÄ_® JO`Õ. =Úã≤¡O
™È^Œ~°∞Å ã¨Ç¨Ï"åãÖ =Å¡ <Õ~°∞Û‰õΩ#fl L~°∂Ì, J~°cƒ, á¶ê~°ã‘ F_»g∞^Œ <Õ~°∞Û‰õΩ#fl ^•x`À ãï. ÃÇ·Ïã¨∂¯Ö’¡ <Õ~°∞Û‰õΩ#fl
ãÖã¨$¯`«O, QÆ∞[~åf ~¸ =∂„`«O ÃÑ@∞ì|_ç`À Ñ¨x #_»Ñ¨=Åã≤ =zÛOk. JO^Œ∞‰õΩ ã¨Ç¨ÏHõiOK«^ŒÅz =zÛ# "åiH˜
<å‰õΩ =zÛ#O`« ‰õÄ_® ~å^Œ∞. J~Ú`Õ ^Õâ◊ ÉèÏ+¨Å Ü≥≥∞_» <å‰õΩ QÆÅ „¿Ñ=∞, tHõΔ}Ï â◊H˜Î g∞^Œ <å‰õΩ QÆÅ „â◊^Œú, q^•º~°∞÷Å
J*Ï˝#O, "åi L^•~° Ç¨Ï$^ŒÜ«∞O "åÑ¨xH˜ Jq∞`«OQÍ `À_»Ê_®¤~Ú.
`«q∞à◊ q^•º~°∞úÅ∞ ^ŒH˜Δ} P„Ñ¶≤HÍÖ’ [x‡Oz#\˜ì"åˆ~. JO^Œ∞=Å¡ "åà◊¡‰õΩ `«q∞à◊O KåÖÏ `«‰õΩ¯=QÍ =K«∞Û.
"åà◊¡‰õΩ eÑ≤ Jã¨Å∞ ~å^Œ∞. JO^Œ∞=Å¡ <Õ#∞ `«q∞à◊ eÑ≤ <Õ~°Ê=Åã≤ =zÛOk. Ñ¨x `ÕeHõQÍ<Õ ™êyOk. `«q∞à◊O
=∂\Ï¡_»=Åã≤ =¿ãÎ `å=Ú ##∞fl F_çOK«QÆÅ=∞x q^•º~°∞÷Å‰õΩ `≥Å∞ã¨∞. ˆH=ÅO `«q∞à◊O =∂„`«"Õ∞ `≥eã≤# "åà◊√¡ <å
^ŒQÆæ~°‰õΩ =¿ãÎ P `«q∞à◊ Ñ≤Å¡Å∞ ^Œ∞ÉÏã‘Å∞QÍ LÑ¨Ü≥∂QÆÑ¨_»∞`«∂ =ÙO_Õ"å~°∞. ~¸ q^èŒOQÍ |O_ç #_çzOk. J~Ú`Õ
q^•º~°∞úÅ Z^Œ∞@ <å J*Ï˝<åxfl ^•K«_®xH˜ <Õ#∞ Z#fl_»∂ „Ñ¨Ü«∞uflOK«ÖË^Œ∞. q∞QÆ`å q+¨Ü«∂Å=Öˇ<Õ ~¸ q+¨Ü«∞OÖ’
‰õÄ_® "åà◊√¡ ##∞fl ÉÏQÍ J~°÷O KÕã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. JHõΔ~° *Ï˝#OÖ’ "≥#∞Hõ|_ç#Ñ¨Ê\˜H˜ "åi „¿Ñ=∞, P^Œ~°} ÉÏQÍ
á⁄O^ŒQÆeQÍ#∞. =Úã≤¡O Ñ≤Å¡Å‰õΩ L~°∂Ì <Õ~°Ê_»O `ÕeHõ. "åà◊¡‰õΩ eÑ≤ =K«∞Û. "åà◊¡#∞ K«^Œ∞=ÙÖ’ „áÈ`«ûÇ≤ÏOK«_»O,
JHõ¯_»Hõ¯_» "åiH˜ ã¨Ç¨ÏHõiOK«_»O <å Ñ¨x.
^Œi^•Ñ¨Ù Ñ≤Å¡ÅO`å K«^Œ∞=Ù~åx"åàı¡. ã¨∂¯à◊¡Ö’ K«^Œ∞=ÙHÀx"åˆ~. <Õ#∞ <Õˆ~Êk `«‰õΩ¯=. "åà◊¡ ™È=∞i`«#O
áÈQ˘\˜ì, K«^Œ=_®xH˜ "åà◊¡#∞ „áÈ`«ûÇ≤ÏOK«_»O, "åà◊¡ K«^Œ∞=Ù#∞ QÆ∞iOz „â◊^Œú =Ç≤ÏOK«_»O <åÑ¨x. ^•x`À <Õ#∞
`«$Ñ≤ÎÑ¨_Õ"å}˜‚. JO^Œ∞=Å¡<Õ "Õ~°∞ "Õ~°∞ =Ü«∞ã¨∞ûÖ’QÆÅ Ñ≤Å¡efl Ãã·`«O XˆH QÆkÖ’ ‰õÄ~ÀÛÉˇ\ ˜ì Ñ¨xKÕ~Úã¨∂Î =ÙO_Õ"å}˜‚.
áê~î°ºÑ¨Ùã¨ÎHÍÅ#∞ QÆ∞iOz „ÑüKÀ@ Q˘_»= KÕã¨∂Î =ÙO\Ï~°∞. HÍx áê~î°ºÑ¨Ùã¨ÎHÍÅ J=ã¨~°O <å‰õΩ HõÅ∞QÆÖË^Œ∞.
„Ñü Ñ≤Ö¡"å_çH˜ Z‰õΩ¯= Ñ¨Ùã¨ÎHÍÅ∞ ~Ú=fi_»O J=ã¨~°=∞x JxÑ≤OK«ÖË^Œ∞. "åã¨Î"åxH˜ Ñ≤Å¡"å_çH˜ x["≥∞ÿ# áê~î°ºÑ¨Ùã¨ÎHõO
Láê^è•ºÜ«∞_Õ. áê~î°ºÑ¨Ùã¨ÎHÍÅ ^•fi~å <Õ#∞ <ÕiÊ# áê~îåºOâßÅ∞ *Ï˝Ñ¨HõO =Ù#flq |Ç¨ï `«‰õΩ¯"Õ. HõO~î°ã¨ÎO KÕ~ÚOz#
áê~îåÅ∞ =∂„`«O <å‰õΩ ~ÚÑ¨Ê\˜H© *Ï˝Ñ¨HõO =Ù<åfl~Ú. HõO\˜`À „QÆÇ≤ÏOz# ^•xHõO>Ë Ñ≤Å¡"å_»∞ K≥q`À qx `«‰õΩ¯=
„â◊=∞`À Z‰õΩ¯= „QÆÇ≤Ï™êÎ_»∞. Ñ≤Å¡ÅKÕ`« XHõ¯ Ñ¨Ùã¨ÎHõO ‰õÄ_® Ñ¨ÓiÎQÍ K«kqOz#@∞¡ <å‰õΩ QÆ∞~°∞ÎÖË^Œ∞.
<Õ#∞ KåÖÏ Ñ¨Ùã¨ÎHÍÅ∞ K«k"å#∞. <Õ#∞ r~°‚O KÕã¨∞‰õΩ#fl q+¨Ü«∂#flO`å Ñ≤Å¡Å‰õΩ É’kèOKå#∞. Jk "åà◊¡‰õΩ
~ÚÑ¨Ê\˜H© *Ï˝Ñ¨HõO =ÙO_ç =ÙO@∞O^Œx <å qâßfiãÖ. K«kqOzOk *Ï˝Ñ¨HõO ÃÑ@∞ìHÀ=_»O "åiH˜ Hõ+¨ìOQÍ =ÙO_Õk.
<Õ#∞ qxÑ≤Oz# áê~î°O "åà◊√¡ "≥O@<Õ <å‰õΩ uiy qxÑ≤OKÕ"å~°∞. K«^Œ==∞O>Ë Hõ+¨ìÑ¨_Õ"å~°∞. qxÑ≤ã¨∂Î <Õ#∞
JÅã≤áÈ~Ú#Ñ¨C_»∞ ÖËHõ <Õ#∞ h~°ã¨Ñ¨_ç#Ñ¨C_»∞ "åà◊√¡ ~°ã¨=`«Î~°OQÍ <å‰õΩ qxÑ≤ã¨∂Î =ÙO_Õ"å~°∞. "åà◊¡‰õΩ HõeˆQ
ãÖ^ÕÇ¨Å∞, "å\˜ x=$uÎÔH· "åà◊√¡ KÕ¿ã Hõ$+≤, "åà◊¡ „QÆÇ¨Ï} â◊H˜Î J^Œ∞ƒù`«O.
8. q^•º~°∞úÅ‰õΩ P`«‡~°HõΔ}‰õΩ ZÖÏ QÆ~°Ñ¨=K«∞Û ?
["å|∞:
["å|∞:q^•º~°∞÷Å‰õΩ âßs~°Hõ, =∂#ã≤Hõ tHõΔ} QÆ~°Ñ¨_»O HõO>Ë "åiH˜ P`«‡ tHõΔ} QÆ~°Ñ¨_»O Hõ+¨ì=∞xÑ≤OzOk. P`«‡
tHõΔ}‰õΩ =∞`« „QÆO^ä•Å ™êÜ«∞O <Õ#∞ á⁄O^ŒÖË^Œ∞. Ñ≤Å¡Å∞ `«=∞`«=∞ =∞`åÅ =¸Å `«`«fiO `≥Å∞ã¨∞HÀ=_»O, `«=∞ =∞`«
„QÆO^è•Å#∞ QÆ∞iOz H˘kÌQÍ<≥·<å "åà◊√¡ `≥Å∞ã¨∞HÀ=_»O J=ã¨~°=∞x ÉèÏqOKå#∞. JO^Œ∞HÀãÖ <Õ#∞ KÕ`«<≥·#O`«=~°‰õΩ
™œHõ~°ºO HõeyOKå#∞. |∞kú qHÍ™êxH˜ Jk J=ã¨~°=∞x <å ÉèÏ=O. P`«‡ tHõΔ} q^•ºÉèÏºãÖÖ’ XHõ ÉèÏQÆ=∞x \ÏÖò
™êì~Ú P„â◊=∞OÖ’ Ñ≤Å¡Å‰õΩ tHõΔ} QÆi¿Ñ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ <Õ#∞ `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<åfl#∞. P`«‡ qHÍãÖ JO>Ë jÅx~å‡}O,
Dâ◊fi~°™êHΔÍ`å¯~°O á⁄O^Œ_»O J#fl=∂@. P`«‡ *Ï˝#O á⁄O^Œ∞#Ñ¨C_»∞ Ñ≤Å¡Å‰õΩ ãïÜ≥ÿ∞# É’^èŒ J=ã¨~°O. =∞~À
~°Hõ"≥∞ÿ# *Ï˝#O =º~°÷O, Ç¨xHõ~°O ‰õÄ_® HÍ=K«∞Û#x `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<åfl#∞.

P`«‡*Ï˝#O <åÅæ= P„â◊=∞OÖ’ J=ã¨~=° ∞#∞ ^Œ∞„~°ƒ=ù ∞ KåÖÏ=∞OkH˜ =ÙO@∞Ok. HÍx <å‰õΩ Hõey# J#∞Éè=í O
„Ñ¨HÍ~°O P`«‡*Ï˝<åxfl "å~Ú^• "Õ¿ã =º‰õΩÎÅ∞ P`«‡*Ï˝#O á⁄O^ŒÖË~°x, =$^•úÑ¨ºO =zÛ#Ñ¨C_»∞ ^ŒÜ«∞‰õΩ áê„`«∞Öˇ·,
n<å=ã¨÷#∞ á⁄Ok Éèí∞qH˜ ÉèÏ~°OQÍ rqã¨∂Î =ÙO\Ï~°x <Õ#∞ „QÆÇ≤ÏOz# ã¨`«ºO. <å~¸ ÉèÏ"åÅ#∞ 1911-12 =∞^èŒº
„Ñ¨Hõ\ ÕzÜ«ÚO_»ÖË^Œ∞. JÑ¨C_»∞ ~¸ q+¨Ü«∞"≥∞ÿ <å‰õΩ QÆÅ Jaè„áêÜ«∂Å∞ ~Ú"Õ#x *Ï˝Ñ¨HõO.
P`«‡ tHõ}Δ ZÖÏ QÆ~á° êe? JO^Œ∞HÀãÖ Ñ≤ÅÅ¡ KÕ`« Éè[í #Å∞ KÕ~ÚOKÕ"å}˜.‚ hu Ñ¨Ùã¨HÎ ÍÅ∞ K«kq qxÑ≤OKÕ"å}˜.‚
J~Ú<å `«$Ñ≤Î HõeˆQk HÍ^Œ∞. "åà◊¡`À ãÖ|O^èŒO ÃÑiy# H˘nÌ „QÆO^ä•Å ^•fi~å "åà◊¡‰õΩ P`«‡*Ï˝#O HõeyOK«_»O
Hõ+¨ì=∞x „QÆÇ≤ÏOKå#∞. â◊s~° ãÖ|O^èŒ"≥∞ÿ# tHõΔ} W"åfiÅO>Ë "åºÜ«∂=∞O ^•fi~å ~Ú"åfie. |∞kúH˜ Ñ¨^Œ∞#∞ ÃÑ\ÏìÅO>Ë
|∞kú KÕ`« "åºÜ«∂=∞O KÕ~ÚOKåe. JÖÏˆQ P`«‡*Ï˝#O HõÅQÍÅO>Ë P`«‡ "åºÜ«∂=∞O J=ã¨~°O. P`«‡ tHõΔ}
Láê^è•ºÜ«Úx #_»`«, jÅO =Å¡<Õ q^•º~°∞÷Å‰õΩ JÅ=_»∞`«∞Ok. JO^Œ∞=Å¡ Láê^è•ºÜ«ÚÅ∞ Hõ_»∞ *ÏQÆ~°∂‰õΩÖˇ·
=º=Ç¨ÏiOK«_»O J=ã¨~°O. Láê^è•ºÜ«Ú_»∞ `«# PK«~°} ^•fi~å q^•º~°∞÷Å Ç¨Ï$^ŒÜ«∂Å#∞ HõkeOK«QÆÅ_»∞. `å#∞
J|^•úÖÏ_»∞`«∂ `«# q^•º~°∞úefl =∂„`«O ã¨`«ºãÖ^èŒ∞Å∞QÍ fiÛk^•ÌÅ#∞ HÀ=_»O ãïHÍ^Œ∞. Ñ≤iH˜ÑÖ^ŒÜ«∞QÆ∞
Láê^è•ºÜ«Ú_»∞ `«# t+¨μºefl xsƒù‰Ωõ efl KÕÜ∞« ÖË_∞» . =ºaèKåiÜ«∞QÆ∞ Láê^è•ºÜ«Ú_»∞ `«# t+¨μºÅ‰õΩ ãÖÜ«∞=∞O <Õ~Ê° ÖË_∞» .
<å Z^Œ∞@ =Ù#fl ÉÏÅ ÉÏeHõÅ‰õΩ <Õ#∞ P^Œ~°≈ áê~î°º =ã¨∞Î=ÙQÍ =ÙO_®e. JO^Œ∞=Å¡ <å q^•º~°∞÷Å∞ <å‰õΩ QÆ∞~°∞=ÙÅ∞
J=Ù`å~°∞. <åHÀãÖ HÍHõáÈ~Ú<å "åiHÀã¨"∞≥ <ÿ å <Õ#∞ =∞OzQÍ =ÙO_çf~åe. ~¸ q+¨Ü∞« O <Õ#∞ ÉÏQÍ `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<åfl#∞.
\ÏÖò™êì~Ú P„â◊=∞OÖ’ <Õ#∞ JÅ=~°∞K«∞‰õΩ#fl ãÖÜ«∞=∞<åxH˜ HÍ~°‰õΩÅ∞ ~¸ ÉÏÅÉÏeHõÖË#x <å Jaè„áêÜ«∞O.
"åiH˜ Hõ$`«[˝`«Å∞ K≥áêÊe. P„â◊=∞OÖ’ XHõ Ü«Ú=‰õΩ_»∞ ZÑ¨C_»∂ Q˘_»= KÕã¨∂Î =ÙO_Õ"å_»∞. J|^•ÌÖÏ_Õ"å_»∞.
~Ú`«~°∞Å`À `«QÍ^• ÃÑ@∞ì‰õΩ<Õ"å_»∞. XHõ ~ÀA# ÃÑ^ŒÌ `«∞áê#∞ ã¨$+≤ìOKå_»∞. <Õ#∞ QÍ|~å Ñ¨_®¤#∞. q^•º~°∞÷efl
ZÑ¨C_»∂ <Õ#∞ ^ŒO_çOK«ÖË^Œ∞. P~ÀA# <å‰õΩ KåÖÏ HÀÑÖ =zÛOk. <Õ#∞ J`«x ^ŒQÆæ~°‰õΩ "≥àÏ¡#∞. ZO`« K≥Ñ≤Ê<å
J`«_»∞ qxÑ≤OK«∞HÀÖË^Œ∞. ##∞fl "≥∂ãÿOKåÅx ‰õÄ_® „Ñ¨Ü«∞uflOKå_»∞. ^ŒQÆæˆ~ Ñ¨_çÜ«Ú#fl ~°∂à◊¡ Hõ„~° ZuÎ J`«_ç
Éèí∞[O g∞^Œ QÆ\ ˜ìQÍ =_ç¤OKå#∞. H˘>Ëì ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ##∞fl =}∞‰õΩ Ñ¨@∞ì‰õΩOk. J`«_»∞ ^•xfl „QÆÇ≤ÏOz Ü«ÚO_»=K«∞Û.
JO`«=~°‰Ωõ P q^èOŒ QÍ U q^•ºiú q+¨Ü∞« OÖ’#∞ <Õ#∞ =º=Ç¨ÏiOz Ü«ÚO_»Ö^Ë ∞Œ . J`«_∞» Éè’~°∞# U_®Û_»∞. HõqΔ ∞OK«=∞x
"Õ_»∞‰õΩ<åfl_»∞. ~°∂à◊¡ Hõ„~° `«ye ÉÏ^èŒ Hõey#O^Œ∞# J`«_»∞ U_»fiÖË^Œ∞. ZkiOK« `«Å∞K«∞‰õΩO>Ë ##∞fl Z^Œ∞~À¯QÆÅ â◊H˜Î
J`«_çH˜ =ÙOk. J`«_ç =Ü«∞ã¨∞û 17 ãÖ=`«û~åÅ∞ xO_ç =ÙO@∞Ok. â◊s~°O |ÅOQÍ ‰õΩk=∞@ìOQÍ =ÙO@∞Ok. ~°∂à◊¡
Hõ„~°`À H˘\˜ì#Ñ¨C_»∞ <Õ#∞ Ñ¨_»¤ ÉÏ^èŒ#∞ J`«_»∞ „QÆÇ≤ÏOz Ü«ÚO\Ï_»∞. `«~°∞"å`« J`«_»∞ Z=fiih =ºuˆ~HÕK«ÖË^Œ∞.
HÍx ~°∂à◊¡ Hõ„~°`À H˘\˜ì#O^Œ∞‰õΩ Hõey# Ñ¨âßÛ`åÎáêxfl D<å\˜ =~°‰õΩ <Õ#∞ =∞izáÈÖË^Œ∞. <Õ#∞ J`«_çx H˘\˜ì <å
P`«‡#∞ QÍHõ <å Ñ¨â◊√`åfixfl „Ñ¨^Œi≈OKå##∞ ÉèíÜ«∞O <å‰õΩ HõeyOk.
Ñ≤Å¡Å#∞ H˘\˜ì "åiH˜ áê~îåÅ∞ K≥Ñ¨Ê_®xH˜ <Õ#∞ =ºuˆ~H˜x. <å q^•º~°∞÷Ö’¡ XHõ¯x‚=∂„`«"Õ∞ XHõ¯™êi =∂„`«"Õ∞
H˘\˜ì#@∞¡ <å‰õΩ ÉÏQÍQÆ∞~°∞Î. ~°∂à◊¡ Hõ„~°`À H˘\˜ì <Õ#∞ =∞OzÑ¨x KÕâß<À ÖËHõ K≥_»∞Ñ¨x KÕâß<À D<å\˜ =~°‰õΩ <Õ#∞
`ÕÅ∞ÛHÀÖË^Œ∞. J~Ú`Õ P ^ŒO_»# Ü«∞O^Œ∞QÆÅ Bz`«ºO q+¨Ü«∞"≥∞ÿ <å‰õΩ ãÖ^ÕÇ¨ÏO =Ù#flk. P<å\˜ ^ŒO_»#‰õΩ =¸ÅO
HÀÑÖ. =∞iÜ«Ú ^ŒO_çOKåÅ<Õ HÍOHõΔ. <å‰õΩ Hõey# ^Œ∞óYO P ^ŒO_»#Ö’ =ºHõÎO J~Ú`Õ ãÖ`À+≤Oz =ÙO_Õ"å}˜‚. D
Ñ¶¨∞@ìO [iQÍHõ q^•º~°∞÷Å#∞ ^ŒO_çOKÕ „H˘`«Î q^è•#O <Õ~°∞Û‰õΩ<åfl#∞. JÑ¨C_»∞ D „H˘`«Î q^è•<åxfl J#∞ãïOz
Ü«ÚO>Ë U"≥∞ÿ Ü«ÚO_Õ^À K≥Ñ¨ÊÖË#∞. P q+¨Ü«∞O P Ü«Ú=‰õΩ_»∞ JÑ¨C_Õ =∞izáÈÜ«∂_»∞. J`«xÖ’ ÃÑ^ŒÌ =∂~°∞Ê
=zÛO^Œx ‰õÄ_® <Õ#∞ K≥ÑÊ¨ ÖË#∞. J~Ú`Õ D Ñ¶∞¨ @ìO q^•º~°∞Ö÷ q+¨Ü∞« OÖ’ ZÖÏ =º=Ç¨ÏiOKåÖ’ <å‰õΩ É’^èÑŒ i¨ zOk.
*Ï„QÆ`«ÎÑ¨_ÕÖÏ KÕã≤Ok. `«~°∞"å`« ‰õÄ_® H˘O^Œ~°∞ Ü«Ú=‰õΩÅ∞ `«Ñ¨CÅ∞ KÕâß~°∞. J~Ú`Õ "åix ^ŒO_»<åq^è•#O`À
^ŒO_çOK«ÖË^Œ∞. D q^èŒOQÍ ~Ú`«~°∞Å‰õΩ P`«‡tHõΔ} [~°áêÅ<Õ L^ÕÌâ◊ºO`À Hõ$+≤ KÕã≤# <Õ#∞ P`«‡ ã¨∞QÆ∞}Ïxfl QÆ∞iOz
`≥Å∞ã¨∞HÀ™êQÍ#∞.
9. =∞OzK≥_»∞Å |„~°=Ú QÍOnèr ã‘fiHõiOz# q^èŒ"≥∞\\˜˜ìk =¸ÅÑ¨^äŒO?
["å|∞:\ÏÖò™êìÜü∞ P„â◊=∞OÖ’ q∞, ˆHÅ<£ ÉˇH± =∞~À ã¨=∞ã¨º#∂ <å ^Œ$+≤ìH˜ `≥KåÛ~°∞. "å~°∞ K≥Ñ¨Ê#O`«=~°‰õΩ P
["å|∞:
q+¨Ü«∂xfl QÆ∞iOz <Õ#∞ Ü≥∂zOK«ÖË^Œ∞. P„â◊=∞OÖ’ QÆÅ H˘O^Œ~°∞ Ñ≤Å¡Å∞ LÑ¨„^Œ"åÅ∞ KÕ¿ã ~°HõO. K≥_»¤"åà◊√¡ ~“_ôÅ∞
‰õÄ_®. "åà◊¡`À ÉÏ@∞ <å =ÚQÆ∞æ~°∞ Ñ≤Å¡Å∞ WOHÍ H˘O`« =∞Ok Ñ≤Å¡Å∞ =ÙO_Õ"å~°∞. J\˜ì K≥_»¤ Ñ≤Å¡Å`À ÉÏ@∞ g∞
Ñ≤Å¡Å∞ =ÙO_»@O ã¨|ÉÏ Jx „Ñ¨â◊fl q∞.ˆHÅ<£ÉˇH± "Õâß~°∞. XHõ<å_»∞ PÜ«∞# ã¨Ê+¨ìOQÍ =∂\Ï¡_»∞`«∂ ''g∞ Dq^è•#O
<å‰õΩ #K«ÛÖË^Œ∞, P~“_ô Ñ≤Å¡Å ™êOQÆ`«ºO =Å¡ g∞ Ñ≤Å¡Å∞ K≥_çáÈ‰õΩO_® ZÖÏ =ÙO_»QÆÅ~°∞?—— Jx J<åfl~°∞.
H˘OK≥O ¿ãÑ¨Ù PÖ’K«Ö’ Ñ¨_®¤<À ÖË^À <å‰õΩ QÆ∞~°∞Î ÖË^Œ∞. HÍx <Õ#∞ WzÛ# ã¨=∂^è•#O WÑ¨Ê\˜H© <å‰õΩ QÆ∞~°∞Î
=Ù#flk ''<å Ñ≤Å¡Å‰õΩ P ~“_ô Ñ≤Å¡Å‰õΩ =∞^èŒº =`åºãÖ ZÖÏ K«∂Ñ¨QÆÅ#∞? WÑ¨Ù_»∞ "å~°O^ŒiH© <Õ<Õ ãÖ~°HõΔ‰õΩ}˜‚Hõ^•?
P Ü«Ú=‰õΩÅ∞ <å Ñ≤Å∞Ñ¨Ù "Õ∞~°ˆH =KåÛ~°∞. Y~°∞ÛÅ∞ ~Ú¿ãÎ W"åàı "åà◊√¡ *’Ç¨#∞û|~°∞æ "≥o¡ ZÑ¨Ê\˜ÖÏ =ÙO_çáÈ`å~°∞.
9 ~ÚHõ¯_çH˜ ~å=_»=∞O>Ë <åg∞^Œ ^ŒÜ«∞ K«∂Ñ≤Oz#>Ë¡#x, "åà◊√¡ "åà◊¡ `«e¡^ŒO„_»∞Å∞ ÉèÏq¿ãÎ Pâ◊Û~°ºÑ¨_»#=ã¨~°O ÖË^Œ∞.
F
WHõ¯_çH˜ =zÛ "åà◊√¡ ~Ú|ƒO^Œ∞Å∞ Ñ¨_»∞`«∞<åfl~°∞. g∞‰õΩ <å‰õΩ ~¸ q+¨Ü«∞O `≥Å∞ã¨∞. <å‰õΩ Wk ^èŒ~°‡ ãÖHõ@O.
"åà◊§#∞ WHõ¯_Õ <Õ#∞ =ÙOKåe. JO^Œ∞=Å¡ <å Ñ≤ÅÅ¡ ∞ ‰õÄ_® "åà◊`¡ À ÉÏ@∞ =ÙO_®e. W`«~∞° Å HõO>Ë `å=Ú Q˘Ñ¨Ê"å~°=∞<Õ
ÉèÏ=O <å Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ WÑ¨Ê\˜ #∞O_Õ <Õ~Ê° @O `«Q∞Æ <å? ~Ú\˜ì ÉèÏ=O "åi |∞„~°Ö’ HõeyOK«_=» ∞O>Ë "åà◊#¡ ∞ K≥_=¤» ∂~°Oæ Ö’
„Ñ¨"âÕ Ã◊ Ñ@ì_"» ∞Õ Hõ^•! "åà◊√¡ ~ÚÑ¨C_»∞ L#fl Ñïã≤u÷ Ö’ =ÙO>Ë<Õ =∞Ozk. =∞Oz K≥_∞» Å =º`åºãÖ „QÆÇÏ≤ OK«QÅÆ ∞QÆ∞`å~°∞.
gi QÆ∞}QÆ}ÏÅ „Ñ¨ÉèÏ=O `À\˜ "åi g∞^Œ Ñ¨_»^Œx =∂„`«O ZÖÏ J#QÆÅO? Uk U"≥∞ÿ<å "åix ~ÚHõ¯_» =ÙOK«Hõ
`«Ñ¨Ê^Œ∞. JO^Œ∞=Å¡ U^≥·<å „Ñ¨=∂^ŒO Hõey`Õ J#∞ÉèíqOK«Hõ `«Ñ¨Ê^Œ∞—— Jx "åiH˜ ã¨=∂^è•#O ~ÚKåÛ#∞. q∞. ˆHÅ<£
ÉˇH± `«Å=ÓÑ≤ =∞ø#O =Ç≤ÏOKå~°∞. ~¸ „Ñ¨Ü≥∂QÆO =Å¡ K≥_»∞ HõeyO^Œx QÍx, "åi ã¨Ç¨Ï"åãÖ =Å¡ <å Ñ≤Å¡Å‰õΩ H©_»∞
"å\˜e¡O^Œx QÍx K≥Ñ¨ÊÖË#∞. ÖÏÉèíO HõeyO^Œx =∂„`«O ã¨fiÜ«∞OQÍ „QÆÇ≤ÏOKå#∞. <å Ñ≤Å¡ÖÖ’ Q˘Ñ¨Ê"åà◊¡=∞#∞ ÉèÏ=O
U H˘OK≥O =Ù<åfl Jk `«yæáÈ~ÚO^Œx K≥Ñ¨Ê=K«∞Û. JO^Œi`À ÉÏ@∞ =ÙO_»@O <Õ~°∞Û‰õΩ<åfl~°∞.
`«e¡^ŒO„_»∞Å∞ *Ï„QÆ`«Î Ñ¨_ç`Õ Ñ≤Å¡Å∞ K≥_»¤ "åi ã¨Ç¨Ï"åãÖ KÕã≤ ‰õÄ_® K≥_çáÈ~°x, =∞Oz"åig∞^Œ K≥_»∞Ü≥ÚHõ¯
„Ñ¨ÉèÏ=O Ñ¨_»^Œx <å Jaè„áêÜ«∞O. =∞# Ñ≤Å¡efl ÃÑ>ˇìÖ’ =¸ã≤ÃÑ_ç`Õ â◊√^ŒúOQÍ =ÙO\Ï~°x, |Ü«∞\˜H˜ f¿ãÎ JÑ¨q„`«∞Öˇ·
áÈ`å~°x J#∞HÀ=_»O ãïHÍ^Œ∞. J\˜ì xÜ«∞=∞"Õ∞g∞ ÖË^Œ∞. J~Ú`Õ ÉÏÅ∞~°∞, ÉÏeHõÅ∞ JkèHõ ãÖYºÖ’ Hõeã≤"≥∞eã≤
=Ù#flÑ¨C_»∞, K«^Œ∞=Ù‰õΩO@∞#flÑ¨C_»∞ `«e¡ ^ŒO„_»∞Åg∞^Œ Láê^è•ºÜ«ÚÅg∞^Œ |~°∞=Ù Ñ¨_»@O MÏÜ«∞O. JÑ¨C_Õ
Láê^è•ºÜ«ÚÅ‰õΩ Hõiî#Ñ¨sHõΔ [~°∞QÆ∞`«∞Ok. "åà◊√¡ *Ï„QÆ`«ÎQÍ =ÙO_»Hõ `«Ñ¨Ê^Œ∞.
10. QÍOnèr rqO`«OÖ’x „Ñ¨^è•# ãÖÑ¶¨∞\#Å#∞ ~åÜ«∞O_ç?
["å|∞:- H©ÅHõÉèÏ=#Å∞ K«^Œ=O_ç.
JÑïz`« QÆ^ŒºO
B. D HÕk QÆ^•ºxfl K«kq WzÛ# „Ñ¨â◊flÅ‰õΩ XHÀ¯"åHõºOÖ’ ["å|∞Å∞ ~åÜ«∞O_ç.
L™êÎ^£ |_Õ QÆ∞ÖÏO PbMÏ<£
'|_Õ QÆ∞ÖÏO PbMÏ<£ 1902 U„Ñ≤Öò 2# ÖÏÇ¨ÏŸ~üÖ’ [x‡OKå~°∞. Ç≤ÏO^Œ∂™êÎh QÍ„`« ãÖw`«OÖ’ Q˘Ñ¨Ê
¿Ñ~°∞ á⁄O^•~°∞. Ñ≤#`«O„_ç L™êÎ^£ HÍÖËMÏ<£ =^ŒÌ QÍ„`« ãÖw`«O <Õ~°∞Û‰õΩ<åfl~°∞. 1924= ãÖIIÖ’#∞, 1939=
ãÖIIÖ’#∞ JdÅ ÉèÏ~°`« ãÖw`« =∞Ç¨ã¨ÉèíÖ’¡ áêÖÁæ#_»O`À ^Õâ◊"åºÑ¨ÎOQÍ PÜ«∞# H©iÎ "åºÑ≤OzOk. PbMÏ<£
„ÑüÉèí‰õΩ "≥∞K«∞ÛH˘x Jaè=∂#∞Å∞ ãÖw`« ™ê„=∂@∞ìQÍ PÜ«∞##∞ „Ñ¨ã¨∞ÎuOKå~°∞.
1941= ãÖIIÖ’ ÉÁOÉÏ~ÚÖ’ QÍ#HõKÕi KÕã≤#Ñ¨Ù_»∞ QÆ∞ÖÏO PbMÏ<£ QÍix JdÅ ÉèÏ~°`« „Ñ¨^äŒ=∞ „âı}˜
QÍÜ«∞‰õΩxQÍ „Ñ¨Éèí∞`«fiO QÆ∞iÎOzOk. 'Ñ¨^Œ‡Éèí∂+¨}ü— a~°∞^•xfl WzÛ ã¨`«¯iOzOk. ãÖw`« <å@Hõ JHÍ_»g∞ ã¨Éèíº`«fiO
‰õÄ_® "åiH˜ ÅaèOzOk.
PÜ«∞# xQÆifi, x~å_»O|~°∞_»∞. ¿ãflÇ≤Ï`«∞Å`À PÜ«∞# XHõ™êi WÖÏ J<åfl~°∞. '<å ¿Ñ~°∞ QÆ∞ÖÏO PbMÏ<£,
JO>Ë <Õ#∞ JO^ŒiH© QÆ∞ÖÏO (¿ã=‰õΩ_»∞) J#fl=∂@—. x*ÏxH˜ ãÖw`« „Ñ≤Ü«ÚÅO^Œ~°∂ PÜ«∞#‰õΩ QÆ∞ÖÏ=ÚÖË. P
=∞Ç¨ QÍÜ«∞‰õΩ_»∞ 1968 U„Ñ≤Öò 23# ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^Œ∞Ö’ H©iÎâı+¨μÅÜ«∂º~°∞.
„Ñ¨â◊flÅ∞ :
1. |_Õ QÆ∞ÖÏO PbMÏ<£ ZÑ¨C_»∞, ZHõ¯_» [x‡OKå~°∞?
[...................................................................................
2. QÆ∞ÖÏO PbMÏ<£‰õΩ ^Õâ◊"åºÑ¨ÎOQÍ H©iÎ =K«∞Û@‰õΩ HÍ~°}"≥∞ÿ# ã¨Éèí Uk?
[..................................................................................
3. QÆ∞ÖÏO PbMÏ<£ #∞ „Ñ¨^äŒ=∞ „âı}˜ QÍÜ«∞‰õΩ_»∞QÍ QÆ∞iÎOz#^≥=~°∞?
[..................................................................................
4. xQÆifi J<Õ Ñ¨^•xH˜ J~°÷"Õ∞q∞?
[..................................................................................
5. QÆ∞ÖÏO PbMÏ<£‰õΩ ãÖw`« „Ñ≤Ü«ÚÅ∞ ZO^Œ∞‰õΩ QÆ∞ÖÏ=ÚÅÜ«∂º~°∞?
[..................................................................................
C. H˜ O k =K« # O K« ^ Œ = O_ç . `« ~ åfi`« „Ñ¨ â ◊ fl Å‰õ Ω XHÀ¯ "åHõ º OÖ’ ã¨ = ∂^è • #O ~åÜ« ∞ O_ç .
yi[# *Ïu Ju „áêp#"≥∞ÿOk. Ñ¨Ù~å}ÏÖ’¡, WuÇ¨™êÖ’¡ D q+¨Ü«∞ „Ñ¨™êÎ=# LOk. ãÖã¨$¯`«, `≥Å∞QÆ∞
HÍ"åºÖ’¡ Hõ=ÙÅ∞ ãÖ^Œ~åƒù#∞QÆ∞}OQÍ yi[#∞Å#∞ =i‚OKå~°∞. „Ñ¨|O^è•Ö’¡ yi[#∞Å „Ñ¨™êÎ=# qÑ¨ÙÅOQÍ HõxÊã¨∞OÎ k.
=∞# WuÇ¨ã¨, Ñ¨Ù~å}ÏÖˇ·# ~å=∂Ü«∞}OÖ’ QÆ∞Ç¨ï_»∞, â◊|i, ÉèÏ~°`«OÖ’ UHõÅ=Ùº_»∞ "≥Ú^ŒÖˇ·# "åà◊¡ „Ñ¨™êÎ=# LOk.
Hõ=ÙÅ HÍ"åºÖ’¡ LÑ¨Ü≥∂yOz# â◊|~°, Ñ¨ÙoO^Œ, H˜~å`«, xâß^Œ, Å∞|ú, É’Ü«∞, Zé∞Hõ, K≥OK«∞, aèÅ¡, HÀÜ«∞, "åº^èŒ
"≥Ú^ŒÖˇ·# â◊ÉÏÌÅ∞ yi[#∞Å‰õΩ Ñ¨~åºÜ«∞ Ñ¨^•Å∞QÍ HõxÊ™êÎ~Ú. "åb‡H˜, UHõÅ=Ùº_»∞, QÆ∞Ç¨ï_»∞, â◊|i "≥Ú^ŒÖˇ·#
"åà◊√§ yi[#∞ÖË. H˜~å`«∞_Õ "åb‡H˜Ü≥ÿ∞ ~å=∂Ü«∞}Ïxfl ãÖã¨$¯`«OÖ’ ~åâß_»∞. HõqHÀH˜ÅÜ≥ÿ∞ ÉèÏ~°fÜ«∞ ãÖã¨$¯uH˜
Z#ÖËx H©iÎ „Ñü+¨ªÅ∞ ãÖáêkOz ÃÑ\Ïì_»∞. UHõÅ=Ùº_»∞ Ñ¨@∞ì^ŒÅ‰õΩ „Ñ¨fHõ. „^À}∞xH˜ Ñ¨~ÀHõΔ t+¨μº_»∞. ÉèíH˜Î „â◊^ŒúÅ`À
qÅ∞q^Œº#∞ JÉèíºã≤OKå_»∞. QÆ∞~°∞ÉèíH˜Îx „Ñ¨^Œi≈Oz ™ê\˜ÖËx g~°∞_»xÑ≤OK«∞‰õΩ<åfl_»∞. WHõ yi[#∞Å x~°‡Å ÉèíH˜ÎH˜
x^Œ~°≈#O â◊|i. P"≥∞ ÉèíH˜Î áê~°=â◊ºOÖ’ =Úxy ZOye ÑÖ_»¡#∞ ÃÑ\˜ì N~å=Úx J#∞„QÆÇ¨xfl á⁄OkOk.
ÉèÏ~°fÜ«∞ K«i„`«Ö’ ‰õÄ_® yi[#∞Å „Ñ¨™êÎ=# LOk. =∂=àÏg~°∞_≥#· `å<år, aèÅ∞¡ <åÜ«∞‰õΩ_≥#· cè=∂KåO^Œ∞
yi[#∞ÖË. g~°∞ Jig~°ÉèíÜ«∞OHõ~°∞Å∞, ^è≥·~°º™êÇ¨Ï™êÅ‰õΩ „Ñ¨fHõÅ∞. g~°∞ K«i„`«Ö’ z~°ã¨‡~°}©Ü«ÚÅ∞QÍ xeKå~°∞. gi
™êfiq∞ÉèíH˜Î, ~å[ÉèíH˜Î, ^Õâ◊ÉèíH˜Î J"≥∂Ñ¶¨∞O. =∞# ^ÕâßxH˜ ™êfi`«O„`«ºO ~åHõ=ÚO^Õ yi[#∞Å∞ „a\˜+π „Ñ¨Éèí∞`åfixH˜

=ºuˆ~HõOQÍ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ KÕâß~°∞. POˆQ¡Ü«∞ JkèHÍ~°∞Å#∞ ZkiOKå~°∞. cÇ¨~üÖ’ KÒs L^Œº=∞O, =ÚO_® `≥QÆÅ
u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞, J™êûOÖ’ MÏã‘Å u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞, QÆ∞[~å`üÖ’ aèÅ∞¡Å u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ yi[#∞Å ^Õâ◊ÉèíH˜ÎH˜ x^Œ~°≈<åÅ∞.
PO„^èŒ„áêO`«OÖ’ QÀO_»∞Å∞, H˘=∞~°Ocè=Ú <åÜ«∞Hõ`åfi# u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ KÕâß~°∞. JÅ∂¡i ã‘`å~å=∞~åA <åÜ«∞Hõ`åfi#
Jyæ^˘~°, =∞Å∞¡^˘~°Å∞ „a\˜+π JkèHÍ~°∞Å J~åK«HÍÅ#∞ Z^Œ∞~˘¯<åfl~°∞. u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ KÕã≤# ã¨=∞‡Hõ¯ ™ê~°=∞‡Å∞
g~°=x`«Å∞QÍ „Ñ¨ã≤kúÔHHÍ¯~°∞. „Ñ¨[Å KÕ`« P~åkèOÑ¨|_»∞`«∞<åfl~°∞.
1. Ñ¨Ù~å}ÏÖ’¡ WuÇ¨™êÖ’¡ „Ñ¨™êÎ=# QÆÅ *Ïu Uk?
[............................................................................
2. 'yi[#∞Å∞— J#∞ Ñ¨^•xH˜ Ñ¨~åºÜ«∂Å∞QÍ LÑ¨Ü≥∂yã¨∞Î#fl Ñ¨^•ÖËq?
[...........................................................................
3. ZOyeÑÖ_»¡#∞ N~å=ÚxH˜ ÃÑ\˜ì J#∞„QÆÇ¨xfl á⁄Ok# "åÔ~=~°∞?
[...........................................................................
4. '=ºuˆ~Hõ=ÚQÍ— J#∞ Ñ¨^•xH˜ J~°÷"Õ∞q∞?
[...........................................................................
5. HõqHÀH˜ÅÜ≥ÿ∞# yi[#∞_»∞ Z=~°∞?
[...........................................................................
JÑïz`« QÆ^ŒºO (QÆ∞ÖÏOPbMÏ<£)
1. „Ñ¨â◊fl‰õΩ – ã¨=∂^è•#O |_ÕQÆ∞ÖÏO JbMÏ<£ 1902 Z„Ñ≤Öò Ô~O_À`Õn# ÖÏÇ¨ÏŸ~üÖ’ [x‡OKå~°∞.
2. „Ñ¨â◊fl‰õΩ – ã¨=∂^è•#O 1924, 1939Ö’ [iy# JdÅÉèÏ~°`« h`« =∞Ç¨ã¨ÉèíÖ’¡ á⁄ÖÁæ#_»O =Å¡ |_ÕQÆ∞ÖÏO
JbMÏ<£ H©iÎ "åºÑ≤OzOk.
3. „Ñ¨â◊fl‰õΩ – ã¨=∂^è•#O ÉÁOÉÏ~ÚÖ’ 1941Ö’ |_ÕQÆ∞ÖÏO JbMÏ<£ KÕã≤#kQÍ HõKÕs ã¨^Œ~°ƒùOQÍ „Ñ¨Éèí∞`«fiO
„Ñ¨^èŒ=∞ „âı}˜ <åÜ«∞‰õΩ_çQÍ Pi˚OKå~°∞.
4. „Ñ¨â◊fl‰õΩ – ã¨=∂^è•#O xQÆifi JO>Ë QÆ~°fiOÖËx"å_»∞.
5. „Ñ¨â◊fl‰õΩ ã¨=∂^è•#O `«# ¿Ñ~°∞ QÆ∞ÖÏ=∞x, QÆ∞ÖÏ=∞O>Ë ¿ã=‰õΩ_»x JbMÏ<£ K≥Ñ¨CH˘#flO^Œ∞‰õΩ ã‘`« „Ñ¨*Ï^Œ~°}
PÜ«∞#‰õΩ QÆ∞ÖÏ=∞Ü«∂º~°∞.
1. =∞Ç¨ÏhÜ«ÚÅ∞ `«=∞ Hõ^äŒ#∞ `å"Õ∞ ~åã¨∞‰õΩO>Ë ^•xx ( )

J. #=ÅJO\Ï~°∞ P. Hõ^äŒ JO\Ï~°∞ W. q=∞~°≈ JO\Ï~°∞
D.ã‘fiÜ«∞ K«i„`« ÖË^• P`«‡Hõ^äŒ JO\Ï~°∞.
2. ã‘fiÜ«∞ K«i„`« ÖË^• P`«‡Hõ^äŒ ™êÇ≤Ï`«ºOÖ’ D „HÕk ~°K«<å qÉèÏQÍxH˜ K≥Ok#k ( )
J. K«OÑ¨Ó ~°K«<å qÉèÏQÆ=Ú P. QÆ^Œº ~°K«<å qÉèÏQÆ=Ú
W. Kåi„`«Hõ ~°K«<å qÉèÏQÆ=Ú D. âß¢ã‘ÎÜ«∞ ^Œ$HõÊ^äŒ q^è•#=Ú
3. =∞# `≥Å∞QÆ∞ <ÕÅÃÑ· "≥Ú@ì"≥Ú^Œ@QÍ ã‘fiÜ«∞ K«i„`« (P`«‡Hõ^äŒ#∞) ~åã¨∞‰õΩ#fl =∞Ç¨ÏhÜ«Ú_»∞ ( )
J. HõO^Œ∞‰õÄi gˆ~â◊ eOQÆO ÑÖ`«∞Å∞ P. zÅHõ=∞iÎ ÅH©Δ ‡ #~°ã≤OÇ¨ÏO ÑÖ`«∞Å∞
W. =~åÇ¨Ïyi "≥OHõ@yi D. u~°∞Ñü "ÕOHõ@ Hõ=ÙÅ∞.
4. QÍOnèr ~åã¨∞‰õΩ#fl P`«‡Hõ^äŒ ( )
J.<åHõ^äŒ P.=∞#Hõ^äŒ W.âßO`«ºÇ≤ÏOã¨ÅHõ^äŒ
D.ã¨`«ºO`À <å „Ñ¨Ü≥∂QÍÅ∞ J<Õ ã¨`«ºâ’^èŒ#
5. QÍOnèr P`«‡Hõ^äŒ `≥Å∞QÆ∞ J#∞"å^ŒO "≥Ú^Œ\ ˜™êiQÍ ãÖ=`«û~°O „Ñ¨K«∞i`«"≥∞ÿ# ãÖ=`«û~°O ? ( )
J.2004 P.1993 W.2000 D.1927
ã¨=∂^è•<åÅ∞
1.–4† 2–3† 3–1† 4–4† 5–2.
1. =∞Ç¨`«∞‡x =∂`«$ ÉèÏ+¨ Uk? ( )
1.QÆ∞[~åu 2.Ç≤ÏOk 3.WOw¡+¨μ 4.`≥Å∞QÆ∞
2. =∞Ç¨`«∞‡x Jaè„áêÜ«∞OÖ’ JxflO\˜Ö’#∞ Q˘Ñ¨Êk ( )
1.ã¨`åº„QÆÇ¨ÏO 2.ã¨`«ºO 3.JÇ≤ÏOã¨ 4.âßOu
3. =∞Ç¨`«∞‡_»∞ `«#‰õΩ ZO`À „Ñ‘uHõ~°"≥∞ÿ# =ã¨∞Î=Ù#∞ `«ºlOK«_®xH˜ ã≤^ŒÌÑ¨_Õ HÍ~°}O ( )
1.Ñ¨~°"Õ∞â◊fi~°∞x HÀãÖ 2.P`«‡ ™êHΔÍ`å¯~°O HÀãÖ 3.ã¨`«º â’^èŒ# HÀãÖ 4.P„â◊=∞ rq`«O HÀãÖ
4. QÍOnèr ÅHõΔ ºO ( )
1.P`«‡Hõ^äŒ „Ñ¨[Å‰õΩ qxÑ≤OK«_»O 2.U q+¨Ü«∂hfl ^•K«‰õΩO_® K≥Ñ¨Ê_»O
3. HõO\˜`À „QÆÇ≤ÏOz# ^•xHõO>Ë Ñ≤Å¡"å_»∞ K≥q`À qx `«‰õΩ¯= „â◊=∞`À Z‰õΩ¯= „QÆÇ≤Ï™êÎ_»∞. ( )
1.ÃÑ· q+¨Ü«∞O Jã¨`«ºO 2. ÃÑ· q+¨Ü«∞O ã¨`«ºO
3."åã¨# K«∂ã≤ „QÆÇ≤Ï™êÎ_»∞ 3. HõO\˜`À<Õ Z‰õΩ¯= „QÆÇ≤Ï™êÎ_»∞.
4. |∞kúH˜ Ñ¨^Œ∞#∞ ÃÑ\ÏìÅO>Ë ( )
1. |∞kÌ KÕ`« "åºÜ«∂=∞O KÕ~ÚOKåe 2. P`«‡ KÕ`« "åºÜ«∂=∞ KÕ~ÚOKåe
3. jÅO KÕ`« "åºÜ«∂=∞O KÕ~ÚOKåe 4. q^•º~°∞÷Å Ç¨Ï$^ŒÜ«∂Å#∞ HõiyOKåe
5. É’^èŒ#Ö’ QÍOnè =ºuˆ~HÕz#k ( )
1. Ñ≤Å¡Å#∞ H˘\˜ì "åiH˜ áê~îåÅ∞ K≥Ñ¨Ê_®xfl
10
2. Ñ≤Å¡Å#∞ H˘@ì‰õΩO_® áê~îåÅ#∞ <ÕiÊOK«_®xfl
F
3. H˘`«Îq^è•#O ^•fi~å áê~îåÅ∞ K≥Ñ¨Ê_®xfl
4. Ñ≤Å¡Å q+¨Ü«∞O `«e^ŒO„_»∞Å‰õΩ K≥Ñ¨Ê_®xfl
ã¨=∂^è•<åÅ∞: 1–4† 2–3† 3–2† 4–1† 5–1.

™ê=∂#º "åºHõ~°}ÏOâßÅ∞
● JÅOHÍ~åÅ∞
"≥Ú^Œ\ ˜ áê~î°OÖ’x g∞~°∞ ~å`«Ö’ â‹·e ÉèË^•Å#∞ `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. P â‹·e ÉèË^•Ö’¡ XHõ\ ˜ Ñ¨^Œã¨∞ÅÉèíâ‹·e ÖË^•
Ç¨Ï$^Œºâ‹·e. nx<Õ JÅOHÍiHõ â‹·e JO\Ï~°∞. „ã‘ÎÅ‰õΩ #QÆÅ∞ ZÖÏ JO^•xfl™êÎÜ≥∂ ™êÇ≤Ï`åºxH˜ JÅOHÍ~åÅ∞
JÉèí~°}ÏÖ∫`å~Ú. g\˜x LÑ¨Ü≥∂yOz KÕã≤# ~å`«â‹·ex JÅOHÍ~° â‹·e JO\Ï~°∞. D JÅOHÍ~åÅ#∞ QÆ∞iOz
`≥Å∞ã¨∞‰õΩO^•O.
JÅOHÍ~åÅO>Ë PÉèí~°}ÏÅ∞. =∞#O PÉèí~°}ÏÅ∞ ^èŒi¿ãÎ =∞iO`« JO^ŒOQÍ HõxÑ≤™êÎO. D JO^ŒO =∞#ÔHO`À
P#O^ŒO Hõeæã¨∞ÎOk. W>Ë¡ HÍ=ºO (~°K«#) áê~î°‰õΩÅ‰õΩ P#O^ŒO HõeæOKåÅO>Ë Jk ‰õÄ_® JO^ŒOQÍ LO_®e. D
JO^ŒO JÅOHÍ~åÅ =Å¡ HõÅ∞æ`«∞Ok. "åHÍºxH˜ JO^•xflKÕÛ D JÅOHÍ~åÅ#∞ QÆ∂iÛ D áê~î°OÖ’ K«^Œ∞=Ù‰õΩO^•O.
JÅOHÍ~åÅ∞ ™ê^è•~°}OQÍ Ô~O_»∞ ~°HÍÅ∞. Jq â◊ÉÏÌÅOHÍ~åÅ∞, J~å÷ÅOHÍ~åÅ∞. g\˜ QÆ∞iOz
`≥Å∞ã¨∞‰õΩO^•O.
A. â◊ÉÏÌÅOHÍ~åÅ∞ : (Ñ¨^•Å∞) â◊ÉÏÌÅ LÑ¨Ü≥∂QÆO ^•fi~å ~°K«#‰õΩ JO^•xfl `≥¿ãÎ Jk â◊ÉÏÌÅOHÍ~åÅ∞ QÆÅ ~°K«#
J=Ù`«∞Ok. P JÅOHÍ~åÅ#∞ â◊ÉÏÌÅOHÍ~åÅ∞ JO\Ï~°∞. g\˜Ö’x ÉèË^•Å#∞ `≥Å∞ã¨∞‰õΩO^•O.
● =$`«Îº#∞„áêã¨
XˆH Ç¨ÏÅ∞¡ Ñ¨Å∞=∂~°∞¡ uiy uiy „Ñ¨Ü≥∂yOÑ¨|_ç`Õ Jk =$`«Îº#∞ „áê™êÅOHÍ~°O J=Ù`«∞Ok. Ñ¨Ù#~å=$uÎ
JÜÕ∞º Ç¨ÏÅ∞¡Å‰õΩ ãÖMÏºxÜ«∞=∞OQÍx, ™ê÷# xÜ«∞=∞OQÍx ÖË^Œ∞.
L^• : 'J_çÔQ^Œ#x Hõ_»∞=_ç[#∞— J_çy# `«=∞ =∞#∞_»#∞_»∞=_»x J_» Ü«Ú_»∞QÆ∞<£ - (áÈ`«# ÉèÏQÆ=`«O)
D Ñ¨^ºŒ áê^ŒOÖ’ _»-HÍ~°O KåÖÏ™ê~°∞¡ „Ñ¨Ü∂≥ yOÑ¨|_çOk. JO^Œ∞KÕ`« Wk =$`«ºÎ #∞„áê™êÅOHÍ~°O. (=ºO[<åÅ∞
uiy uiy „Ñ¨Ü≥∂yOÑ¨|_»@O J#∞„áêã¨. HÍ=º„Ñ¨Ü≥∂QÆOÖ’x J#∞„áêã¨#∞ =$`«Îº#∞„áêã¨ JO\Ï~°∞.)
● JO`åº#∞„áêã¨
J#∞„áêã¨ áê^•O`«OÖ’ LO>Ë Jk JO`åº#∞„áêã¨ J=Ù`«∞Ok.

L^• : 'J#∞k# ãÖ`À+¨}=ÚÅ∞
[x`« „â◊=∞`åÑ¨^Œ∞óY ãÖâ’+¨}=ÚÖò— (áÈ`«# ÉèÏQÆ=`«O)
WHõ¯_» '+¨}=ÚÅ∞— J<Õ =ºO[<åÅ∞ áê^•O`«OÖ’ uiy =KåÛ~Ú. HÍ=Ù# Wk JO`åº#∞„áê™êÅOHÍ~°O.
● ÖÏ\Ï#∞„áêã¨
XˆH Ñ¨^ŒO `å`«Ê~°º (ÉèÏ=) ÉèË^ŒO`À uiy „Ñ¨Ü≥∂yOÑ¨|_ç`Õ Jk ÖÏ\Ï#∞„áêã¨.

L^• : 'Hõ=∞ÖÏ‰õΔΩ#iÛOK«∞ Hõ~°=ÚÅ∞ Hõ~°=ÚÅ∞— (áÈ`«# ÉèÏQÆ=`«O)
WHõ¯_» 'Hõ~=° ÚÅ∞— J<Õ Ñ¨ÔŒ ~Ô O_»∞™ê~°∞¡ „Ñ¨Ü∂≥ yOÑ¨|_çOk. ~Ô O_çO\˜H© J~°Oú Ö’ Éè^Ë OŒ ÖË^∞Œ . HÍx `å`«Ê~°ºOÖ’
ÉèË^ŒO LOk. Hõ=∞ÖÏ‰õΔΩ #iÛOKÕ Hõ~°=ÚÖË (KÕ`«∞ÖË) Hõ~°=ÚÅ∞(KÕ`«∞Å∞) Jx ÉèÏ=O. Ô~O_»= Hõ~°=ÚÅ∞ J<Õ
Ñ¨^•xH˜ qt+¨ì"≥∞ÿ# Hõ~°=ÚÅ∞ (KÕ`«∞Å∞) Jx J~°úO fã¨∞HÀ"åe. HÍ=Ù# Wk ÖÏ\Ï#∞„áê™êÅOHÍ~°O.
● KèÕHÍ#∞„áêã¨
Ô~O_»∞ Ç¨ÏÅ∞¡Å∞ J~°÷ÉèË^ŒO`À "≥O@ "≥O@<Õ uiy „Ñ¨Ü≥∂yOÑ¨É_®¤~Ú. HÍ|\˜ì Wk KèÕHÍ#∞„áê™êÅOHÍ~°O.

L^• : ã¨∞O^Œ~° ^Œ~°Ç¨ã¨=ÚÅ∞
D Ñ¨^Œ|O^èŒOÖ’ Ô~O_»∞ Ç¨ÏÅ∞¡Å∞ ( ^Œ~° ^Œ~° ) J~°úÉË^èŒO`À "≥O@"≥O@<Õ LÑ¨Ü≥∂yOK«|_®¤~Ú. HÍ|\˜ì Wk
KèÕHÍ#∞ „áê™êÅOHÍ~°O. nxÖ’ "≥Ú^Œ\ ˜ Ñ¨^ŒOÖ’x ^•~° 'ã¨∞O—`À Hõeû JO^ŒO J<Õ J~å÷xfl, Ô~O_ÀÑ¨^ŒO
Ö’x '^Œ~°Ç¨ã¨=ÚÅ∞ J<Õ Ñ¨^ŒO`À Hõeû K«i J<Õ~å÷xfl (z~°∞#=Ùfi) Wã¨∞ÎOk.
● =ÚHõÎ Ñ¨^Œ „QÆã¨Î=Ú
=ÚHõÎ Ñ¨^Œ „QÆã¨Î=∞O>Ë q_çz ÃÑ\˜ì# Ñ¨^•xfl uiy „QÆÇ≤ÏOK«_»O. XHõ™êi „Ñ¨Ü≥∂yOz# Ñ¨^•xfl "≥O@<Õ uiy
„Ñ¨Ü≥∂y¿ãÎ Jk =ÚHõÎÑ¨^Œ„QÆ™êÎÅOHÍ~°O J=Ù`«∞Ok.
L^• : 'ã¨∞^Œf #∂`«# =∞^Œ<å
=∞^Œ<åQÆ `«∞~°OQÆ Ñ¨Ó~°‚ =∞}˜=∞Ü«∞ã¨^Œ<å—
WHõ¯_» '=∞^Œ<å— J<Õ Ñ¨^ŒO "≥Ú^Œ\ ˜ áê^ŒO z=~° q_çzÃÑ@ì|_ç =∞m§ "≥O@<Õ Ô~O_À áê^ŒO "≥Ú^Œ@
„QÆÇ≤ÏOK«|_çOk.
JO^Œ∞=Å¡ D JÅOHÍ~°O =ÚHõÎ Ñ¨^Œ„QÆ™êÎÅOHÍ~°O.
● Ü«∞=∞Hõ=Ú
JHõ~Δ ° ã¨=Ú^•Ü«∞OÖ’x ã¨fi~° =ºO[<åÅ∞ ~Ô O_»∂ J~°Éú ^Ëè OŒ `À uiy „Ñ¨Ü∂≥ yOÑ¨|_ç`Õ Jk Ü«∞=∞HÍÅOHÍ~°O.
L^• : 'Ãã·xHõ xHÍÜ«∞=Ú HÍÜ«∞=Ú =∞~°z áÈ~å_»∞K«∞#flk—
WHõ¯_» 'HÍÜ«∞=Ú— J<Õ Ñ¨^•Å∞ uiy „Ñ¨Ü≥∂yOÑ¨|_®¤~Ú. "≥Ú^Œ\ ˜ HÍÜ«∞=Ú 'xHÍÜ«∞=Ú— J<Õ â◊|ÌOÖ’xk.
nxH˜ 'ã¨=Ú^•Ü«∞O— Jx J~°úO. Ô~O_»= HÍÜ«∞=Ú J<Õ ^•xH˜ â◊s~°=Ú Jx J~°úO. Ãã·xHõ ã¨=Ú^•Ü«∞=Ú
Xà◊√§ =∞~°z áÈ~å_»∞K«∞#flk Jx ÃÑ· "åHÍºxH˜ J~°úO.
QÆ=∞xHõ: J#∞„áê™êÅOHÍ~åÅÖ’ Ç¨ÏÅ∞¡Å ™ê=∞ºO LO>Ë KåÅ∞. JK«∞ÛÅ ™ê=∞ºO JHõ¯~°ÖË^Œ∞. Ü«∞=∞HõOÖ’ JK«∞ÛÅ∞,
Ç¨ÏÅ∞¡Å∞ ~Ô O_çO\˜ ™ê=∞ºO HÍ"åe. ÖÏ\Ï#∞„áêã¨Ö’ XˆH Ñ¨ÔŒ XˆH J~°Oú Ö’ `å`«Ê~°ºOÖ’ „Ñ¨Ü∂≥ yOÑ¨|_»∞`«∞Ok.
Ü«∞=∞HõOÖ’ XˆH JHõΔ~åÅ∞ aè#fl J~åúÅÖ’ =™êÎ~Ú.
B. J~åúÅOHÍ~åÅ∞
â◊ÉÏÌÅOHÍ~åÅÖ’ â◊ÉÏÌxH˜ „áê^è•#º`« Åaèã¨∞ÎOk. J~åúÅOHÍ~åÅÖ’ â◊ÉÏÌxH˜ QÍHõ â◊|ÌO Ü≥ÚHõ¯ J~åúxH˜
„áê^è•#º`« WzÛ ~°K«#KÕ¿ãÎ P ~°K«#‰õΩ J~åúÅOHÍ~åÅ∞#fl ~°K«# JO\Ï~°∞. Wq Ñ¨Å∞ q^è•Å∞. g\˜Ö’
H˘xfl\˜x QÆ∞iOz `≥Å∞ã¨∞‰õΩO^•O.
● LÑ¨=∂ÅOHÍ~°O
XHõ =ã¨∞Î=Ù#∞ =∞~˘Hõ =ã¨∞Î=Ù`À áÈeÛ K≥Ñ¨Ê_®xfl LÑ¨=∂ÅOHÍ~°O JO\Ï~°∞.

L^• : 'F Hõ$ëê‚! h H©iÎ Ç¨ÏOã≤ =Öˇ PHÍâ◊QÆOQÆÜ«∞O^Œ∞ =Ú#∞QÆ∞K«∞#flk—
D "åHõºOÖ’ Hõ$+¨μ‚x H©iÎ Ç¨ÏOã≤`À áÈÅÛ|_çOk. ^Õx QÆ∞iOz =i‚ã¨∞Î<åfl"≥∂, Jk LÑ¨"Õ∞Ü«∞O.^Õx`À áÈeÛ
K≥Ñ¨Ù`«∞<åfl"≥∂ Jk LÑ¨=∂#O. Ô~O_çO\˜Ö’#∂ L#fl ã¨=∂# QÆ∞}"Õ∞ ã¨=∂#^èŒ~°‡O. D ã¨=∂# ^èŒ~å‡xfl
ã¨∂zOKÕ â◊|ÌO LÑ¨=∂"åK«HõO. ÃÑ· "åHõºOÖ’ 'Ç¨ÏOã≤— LÑ¨=∂#O, 'Hõ$+¨μ‚x H©iÎ— LÑ¨"Õ∞Ü«∞O. 'PHÍâ◊QÆOQÆÖ’
=Ú#QÆ_»O— Ô~O_çO\˜Ü«∞O^Œ∞ QÆÅ ã¨=∂#^èŒ~°‡O. '=Öˇ— LÑ¨=∂"åK«HõO.
● L„`ÕÊHΔÍÅOHÍ~°O
LÑ¨=∂#O`À L#fl ^èŒ~°‡ ãÖ|O^èŒO KÕ`« LÑ¨"Õ∞Ü«∂xfl LÑ¨=∂#OQÍ ÉèÏqOK«_»O / TÇ≤ÏOK«_»O

L„`ÕÊHΔÍÅOHÍ~°O. L^• : 'pHõ\ ˜x K«„Hõ"åH˜ Ü≥ÚHõ¯ q~°Ç¨yfl #∞O_ç Ñ¨Ù\˜ì# á⁄QÆ Jx `«ÅOK≥#∞— WHõ¯_»
pHõ\ ˜ LÑ¨"Õ∞Ü«∞O, á⁄QÆ LÑ¨=∂#O. #Å¡QÍ LO_»_»O, HõO\˜H˜HõxÑ≤OK«HõáÈ=_»O J<Õq ã¨=∂#^èŒ~å‡Å∞.
pHõ\x˜ =∞<ÀÇ¨Ï~°"∞≥ #ÿ ÉèÏ=O HõeQˆ @@∞¡QÍ K«„Hõ"åH˜ Ü≥ÚHõ¯ q~°Ç¨ yfl #∞O_ç Ñ¨Ù\˜#ì á⁄QÆ Jx TÇ≤ÏOÑ¨|_çOk.
257
JO^Œ∞=Å¡ Wk L„`ÕÊHΔÍÅOHÍ~°O.
● ~°∂Ñ¨HÍÅOHÍ~°O
LÑ¨=∂#=Ú#‰õΩ, LÑ¨"Õ∞Ü«∞=Ú#‰õΩ JÉèË^ŒO K≥Ñ≤`Õ Wk ~°∂Ñ¨HõO. ÖËHõ LÑ¨"Õ∞Ü«∞OÖ’ LÑ¨=∂# ^èŒ~å‡xfl

P~ÀÑ≤¿ãÎ Jk ~°∂Ñ¨HÍÅOHÍ~°O. ~°∂Ñ¨HõO JO>Ë P~ÀÑ≤OK«_»O.
L^• : 1. 'HõΔ}=ÚÖ’ Ñ¨Ù~°=Ú#∞ ^ŒÇ≤ÏOz# t=Ù_Õ W`«_»∞—
2. D =ÚY K«O„^Œ∞x KÕ`«<Õ <Õ„`å#O^Œ=Ú ÅaèOK«∞K«∞O_»QÍ WHõ K«O„^Œ∞ _ÕÖ?
"≥Ú^Œ\ ˜ L^•Ç¨Ï~°}Ö’ LÑ¨=∂#"≥∞ÿ# 't=ÙxH©— LÑ¨"Õ∞Ü«∞"≥∞ÿ# 'W`«xH©— JÉèË^ŒO K≥Ñ¨Ê|_çOk. Ô~O_»=
L^•Ç¨Ï~°}Ö’ LÑ¨=∂#"≥∞ÿ# 'K«O„^Œ∞_»∞— LÑ¨"Õ∞Ü«∞"≥∞ÿ# '=ÚY=Ú— #O^Œ∞ P~ÀÑ≤OK«_»O [iyOk.
● Juâ◊Ü≥∂HõÎºÅOHÍ~°O
LÑ¨"Õ∞Ü«∂xfl =∞~°∞QÆ∞Ñïz LÑ¨=∂<åxfl JkèHõOKÕã≤ =i‚Oz K≥Ñ¨Ê_»O Juâ◊Ü≥∂HõÎºÅOHÍ~°O.

L^• : 'P Ñ¨Ù~°=Ú#O^Œe "Õ∞_»Å∞ PHÍâ◊=Ú#O@∞K«∞#flq—
ÃÑ· "åHõºOÖ’ "Õ∞_»Å∞ Z`«∞ÎQÍ L<åflÜ«∞x K≥Ñ¨Ê_»O LÑ¨"Õ∞Ü«∞O.
"Õ∞_»Å∞ Juâ◊Ü«∞OQÍ PHÍâß#flO@∞`«∞<åflÜ«∞x K≥Ñ¨Ê|_çOk. HÍ=Ù# Wk Juâ◊Ü≥∂H˜Î JÅOHÍ~°O.
● J~å÷O`«~°<åº™êÅOHÍ~°O
XHõ ™ê=∂#º q+¨Ü«∂xfl qâı+¨ q+¨Ü«∞OKÕ`«HÍx, XHõ qâı+¨ q+¨Ü«∂xfl ™ê=∂#º q+¨Ü«∞OKÕ`«HÍx ã¨=∞i÷Oz
K≥Ñ≤Ê#@¡~Ú`Õ Jk J~å÷O`«~°"åº™êÅOHÍ~°O.
L^• : 'Ç¨Ï#∞=∞O`«∞_»∞ ã¨=Ú„^Œ=Ú#∞ ^•>ˇ#∞. =∞Ç¨`«∞‡Å‰õΩ ^Œ∞+¨¯~° "Õ∞q∞ HõÅ^Œ∞?—
WHõ¯_» Ç¨Ï#∞=∞O`«∞_»∞ ã¨=Ú„^Œ=Ú#∞ ^•@∞@ J<Õk qâı+¨=Ú. Wk =∞Ç¨`«∞‡Å‰õΩ J™ê^èŒº"≥∞ÿ#^Õn ÖË^Œ∞ J<Õ
™ê=∂#ºO KÕ`« ã¨=∞i÷OÑ¨|_çOk. ™ê=∂#º qâıëêÅ<Õ J~å÷O`«~åÅ‰õΩ ã¨=∞~°÷#O LO_»_»OKÕ`« Wk
J~å÷O`«~°<åº™êÅOHÍ~°O.
● ã¨fiÉèÏ"ÀH˜Î
D HÕk "åHÍºÅ#∞ K«∂_»O_ç.

1. `«∞=∞‡K≥@∞ì Ñ¨ÓÅ∞ z#flqQÍ Ñ¨ã∞¨ Ñ¨Ù Ñ¨KÛ« ~°OQÆ∞Ö’ LO\Ï~Ú. Jq |OQÍ~°O ~°OQÆ∞Ö’ z<åfli Ñ¨ÓQÆ∞`«∞ÅÎ ∞
`«yeOz#@∞¡O\Ï~Ú.
2. P `«∞=∞‡ K≥@∞ì‰õΩ ylQÍ_»∞, J`«_ç ÉèÏ~°º Hõeã≤ XHõ QÆ∂_»∞ Hõ@∞ì‰õΩ<åfl~Ú. P QÆ∂_»∞ H˘=∞‡‰õΩ "ÕÖÏ_»∞`«∂
LO@∞Ok.
3. QÍeH˜ P QÆ∂_»∞ Hõ^Œ∞Å∞`«∂ LO@∞Ok.
ÃÑ· "åHÍºÖ’¡ XHõ Ñ¨H˜Δ QÆ∂_»∞ Hõ@∞ìH˘<Õ q^èŒO ã¨Ç¨Ï[Ñ¨^ŒúuÖ’ =i‚OK«|_çOk. WÖÏ Hõ#∞Å‰õΩ Hõ#Ê\˜ì#
q+¨Ü«∂<Õfl L#flk L#fl@∞¡QÍ K≥Ñ¨Ê_»OÖ’ P "åHÍºÅ‰õΩ, PÉèÏº#‰õΩ JO^•xfl ã¨=∞‰õÄiÛOk. WÖÏ ã¨Ç¨Ï[OQÍ
KÕ‰õÄi# D JÅOHÍ~°O ã¨fiÉèÏ"ÀH˜Î JÅOHÍ~°=∞x qÅ∞=|_»∞`«∞Ok.
x~°fiK«#O : *Ïu, QÆ∞}O, „H˜Ü«∞ =Ú#flQÆ∞"å\˜x L#flk L#fl@∞¡ =∞<ÀÇ¨Ï~°OQÍ =i‚Oz KÕ¿ãÎ Jk ã¨fiÉèÏ"ÀH˜Î
JÅOHÍ~° =∞=Ù`«∞Ok.
HÕk "åHÍºÖ’¡x JÅOHÍ~åÖË"À `≥ÅÊO_ç.
1. J#QÆ##QÆ ~åQÆ=Ú ..........................
2. =∂#=ÙÅ∞, ^•#=ÙÅ∞ .........................
3. âß¢ã¨Î^Œ$+≤ì, `åufiHõ^Œ$+≤ì, ™êufiHõ^Œ$+≤ì, „‰õÄ~°^Œ$+≤ì ....................
4. `≥Å∞QÆ∞ Ñ¨ÙÅ∞QÆ∞Å∞ "≥Å∞QÆ∞ Ñ¨ÙÅ∞QÆ∞Å∞ ......................
5. `≥Å∞QÆ∞ T~°∞Å∞ `≥Å∞QÆ∞ "å_»Å∞ `≥Å∞QÆ∞ "å~°Å∞ `≥Å∞QÆ∞ ^•~°∞Å∞...................
6. „ã‘ÎÅ∞ âßGÑïâ’^èŒ‰õΩÅ∞QÍ, ^Õâ◊<åÜ«∞‰õΩÅ∞QÍ, _®Hõì~°∞¡QÍ, ÖÏÜ«∞~°∞¡QÍ, HõÖˇHõì~°∞¡QÍ, áÈbã¨∞ PÑ¶‘ã¨~°∞¡QÍ,
QÆ∞=∂™êÎÅ∞QÍ Ñ¨xKÕã¨∞Î<åfl~°∞. "å~°∞ HÍ~°∞¡, q=∂<åÅ∞ #_»∞Ñ¨Ù`«∞<åfl~°∞.
.......................................................................................
7. Ñ¨_çÜ«Ú#fl Ü≥∂yÔH·=_ç Ü«¸~°‰õΩ#fl =Úx ‰õΩ=∂~°∞x [QÆ<åflÇ¨Ï}HÍ_»∞
.......................................................................................
8. UÅÜ«∞º ^Œâ◊~°^äŒ "Õ∞=Ú â’HÍyfl
QÍÅ =∂`«#Ü«Ú<≥Hõ¯_» ^•zf=Ù
.......................................................................................
9. Jã≤`«K«Ûùx ÉÁÅ∞Û =∞Ç¨Éèí∞[OQÆ"≥∂ J#<£
.......................................................................................
10. gé˜k Ü≥ÿ∞# =∂#ã≤Hõ "≥∞k q"ÕHõ=Ú QÆÅæ<Õ~°∞Û<Õ
.......................................................................................
11."≥∂Ç¨Ï~°‚=„ÉèÏOu
.......................................................................................
12. â◊‡âß<åÅ =O\˜ xÑ¶¨∞O@∞=ÙÅ∞
.......................................................................................
13. F Hõ$ëê‚ hH©iÎ ~å[Ç¨ÏOã¨=Öˇ PHÍâ◊QÆOQÆÖ’ FÅÖÏ_»∞K«∞#flk
.......................................................................................
14. HõΔ}=ÚÅ∞ Ñ¨Ù~°=ÚÅ#∞ Éèíã‘‡Éèí∂`«#∞ KÕã≤# ™êHΔÍ`«∞Î Dâ◊fi~°∞_® W`«_Õ Hõ^•!
.......................................................................................
15. QÍOnèr Ç¨Ï`«º =Å¡ [xOz# ÉèÏ~°`« *Ïu ^Œ∞óMÏxfl K«∂_»ÖËHõ áÈÜ«∂_® J#fl@∞¡ ã¨∂~°∞º_»∞ Jã¨Îq∞OKå_»∞.
.......................................................................................
16. D #QÆ~°=∞O_»e "Õ∞_»Å J„QÆÉèÏQÍÅ∞ PHÍâ◊#flO@∞`«∞<åfl~Ú.
.......................................................................................
17. ~å*Ï! h =∂@Ö’ J=∞$`«=ÚO_»QÍ, J=∂Ü«∞‰õΩÅ∞ K«O„^Œ∞xÖ’ "≥`«∞‰õΩ`«∞<åfl~°∞.
.......................................................................................
18. Å`å ÅÅ#Å∞ ~åAÃÑ· ‰õΩã¨∞=∂HõΔ`«Å∞ K«e¡#q.
.......................................................................................
19. QÍef„=OQÍ g™ÈÎOk. P QÍeH˜ K≥@∞¡ =OyáÈ`«∞<åfl~Ú. QÍef„=`« H˘O`« `«yOæ k. *’~°∞# "å# ‰õΩiÜ«∞_»O
259
„áê~°OÉèí"≥∞ÿOk. HÍÅ∞=Å∞ á⁄OQÍ~Ú, "åQÆ∞Å∞ xO_®e, #^Œ∞Å∞ á⁄~å¡~Ú.
.......................................................................................
20. hK«`«, J^èŒ=∞`«, ‰õΩÅÇ‘Ï#`«
.......................................................................................
● Kè«O^Œã¨∞û
Ñ¨^Œº ~°K«#‰õΩ ãÖ|OkèOz# âß¢™êÎxfl Kè«O^Œâß≈¢ã¨ÎO JO\Ï~°∞. Ñ¨^•ºÅ∞ `≥Å∞QÆ∞*Ïu "å~°ã¨`«fiÑ¨Ù ãÖÑ¨^ŒÖ’
XHõ ÉèÏQÆO. JO^Œ∞KÕ`« "å\˜x =∞#O HõO~î°ã¨÷O KÕã¨∂Î LO_®e. D ãÖ„Ñ¨^•Ü«∂xfl ~åÉ’ÜÕ∞ `«~åÅ‰õΩ JOkã¨∂Î
LO_®e. K«^Œ=_»O =zÛ# "åà◊§O`å Ñ¨^•ºÅ#∞ áê_»∞HÀ=K«∞Û. Ñ¨^ŒºQÍ#O =∞#‰õΩ P#O^•xfl Hõeyã¨∞ÎOk. S`Õ Ñ¨^Œº
x~å‡}O QÆ∞iOz K≥Ñ¨Ê_»O JO`« `ÕeÔH·# Ñ¨x HÍ^Œ∞. JO^Œ∞=Å¡ Ñ¨^Œº x~å‡} âßGO (Kè«O^Œâß¢ã¨ÎO)Ö’x H˘xfl
JOâßÅ#∞ `≥Å∞ã¨∞‰õΩO^•O.
Ñ¨^ŒºOÖ’ H˘xfl áê^•Å∞O\Ï~Ú. áê^ŒOÖ’ H˘xfl QÆ}ÏÅ∞O\Ï~Ú. QÆ}OÖ’ QÆ∞~°∞ÅÑ¶¨Ú=ÙÅ∞O\Ï~Ú. QÆ∞~°∞
ÅÑ¶¨Ú=Ù ÅO>Ë JHõΔ~åÖË.
J) QÆ∞~°∞ÅÑ¶¨Ú=ÙÅ∞ : JHõΔ~åÅ∞ QÆ∞~°∞=ÙÅ∞, ÅÑ¶¨Ú=ÙÅ∞ Jx Ô~O_»∞ q^è•Å∞. XHõ =∂„`å HÍÅOÖ’ LK«ÛiOÑ¨^Œy#q
ÅÑ¶Ú¨ =ÙÅ∞. '=∂„`«— JO>Ë „Ç¨Ï™êfiHõ~Δ åxfl LK«ÛiOK«_®xH˜ Ñ¨>ìË HÍÅO. ~Ô O_»∞ =∂„`«Å HÍÅOÖ’ LK«ÛiOÑ¨^yŒ #q
QÆ∞~°∞=ÙÅ∞. QÆ∞~°∞=Ù‰õΩ 'U— Jx, 'I— ÅÑ¶¨Ú=Ù Jx QÆ∞~°∞ÎÅ∞.
„Ç¨Ïã¨fiHõΔ~åÅ∞ ÅÑ¶¨Ú=ÙÅ∞ I : J, Hõ, Hõ$, "≥Ú
n~å…HõΔ~åÅ∞ QÆ∞~°∞=ÙÅ∞ U : P, HÍ, Hõ$Ï, "≥Ú,
WOHÍ HÕkq ‰õÄ_® QÆ∞~°∞=ÙÅ=Ù`å~Ú.
xO_»∞ ã¨∞#fl`À ‰õÄ_ç#q : JO, HõO, PO, HÍO
qã¨~°æ`À ‰õÄ_ç#q : Pó, Hõó
kfi`åfiHõΔ~åÅ‰õΩ =ÚO^Œ∞#flq : J#fl, K≥Hõ¯. g\˜Ö’ J, K≥, Å∞ QÆ∞~°∞=ÙÅ∞ #fl, HõΔÅ∞ ÅÑ¶¨Ú=ÙÅ∞
ãÖÜ«ÚHÍÎHõΔ~åÅ‰õΩ =ÚO^Œ∞#flq : q^Œº, Ñ¨^Œ‡=Ú. g\˜Ö’ q, Ñ¨Å∞ QÆ∞~°∞=ÙÅ∞ ^ŒÛ, ^Œ‡ Å∞
ÅÑ¶¨Ú=ÙÅ∞
Ç¨ÏÅ∞¡`À ‰õÄ_ç#q : JO^Œ∞<£, =#=ÚÖò. g\˜Ö’ ^Œ<£, =∞Öò J#∞#q QÆ∞~°∞=ÙÅ∞
QÆ=∞xHõ: UHõÑ¨^ŒOÖ’ HÍx, ã≤^Œú ã¨=∂ãÖÖ’HÍx L#flÑ¨C_Õ. kfi`åfiHõΔ~åÅ‰õΩ, ãÖÜ«ÚHÍÎHõΔ~åÅ‰õΩ =ÚO^Œ∞#fl „Ç¨Ïã¨fiO
QÆ∞~°∞==_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. ÖËHõáÈ`Õ HÍ^Œ∞. L^• : ã¨∞HõΔ„uÜ«ÚÅ∞ (UHõÑ¨^ŒO) D Ñ¨^ŒOÖ’ ã¨∞ - QÆ∞~°∞=Ù.
=∞Oz HõΔ„uÜ«ÚÅ∞ (ã≤^Œúã¨=∂ãÖ HÍ^Œ∞). D Ñ¨^ŒOÖ’ z - ÅÑ¶¨Ú=Ù. xO_»∞ã¨∞<åfl "≥Ú^ŒÖˇ·# "å\˜`À ‰õÄ_ç#
JHõ~Δ åÅ∞, ã¨ÇÏ¨ [OQÍ n~°ã… fi¨ ~åÅ`À LO_»=K«∞Û. JÑ¨C_»q n~°ã… fi¨ ~åÅ#∞|>Ëì QÆ∞~°∞=ÙÅ∞. J~°ã∞¨ <åfl‰õΩ KèO« ^Œã∞¨ ûÖ’
qÅ∞=ÖË^Œ∞.
P) QÆ}=ÚÅ∞ : 'QÆ}O— JO>Ë ã¨=Ú^•Ü«∞O. H˘xfl JHõΔ~åÅ∞ Hõeã≤ QÆ}O U~°Ê_»∞`«∞Ok. g\˜Ö’ Ñ¨Å∞ ~°HÍÅ∞
L<åfl~Ú.
=¸_»HõΔ~åÅ QÆ}ÏÅ∞
NHõ$ëê‚ UUU =∞QÆ}O - QÆ∞~°∞=ÙÅ∞ Jhfl (=¸_»∞)
"å~°Å∞ UII ÉèíQÆ}O - Pk QÆ∞~°∞=Ù
QÆcè~° IUI [QÆ}O - =∞^èŒº QÆ∞~°∞=Ù
Jkèáê I IU ã¨QÆ}O - JO`«º QÆ∞~°∞=Ù
HõÅ=Ù I I I #QÆ}O - ÅÑ¶¨Ú=ÙÅ∞ Jhfl
=∞Ç¨`å‡ IUU Ü«∞QÆ}O - Pk ÅÑ¶¨Ú=Ù
HÀÔ~_ç<£ UIU ~°QÆ}O - =∞^èŒº ÅÑ¶¨Ú=Ù
^èŒ~°‡O|∞ UUI `«QÆ}O - JO`«º ÅÑ¶¨Ú=Ù
2) Ô~O_»HõΔ~åÅ QÆ}ÏÅ∞ :
U U - QÆQÆ ( QÍ ) I U - ÅQÆ (=) U I - QÆÅ (Ç¨Ï)
I I - ÅÅ (ÖÏ) I- Å U - QÆ (Wk UHÍHõΔ~° QÆ}O)
3) ã¨∂~°ºQÆ}ÏÅ∞ :
UI - QÆÅ ( Ç¨ÏQÆ}O) (Wk Ô~O_»HõΔ~åÅ QÆ}O)
I I I - #QÆ}O
4) WO„^ŒQÆ}ÏÅ∞ :
UII - ÉèíQÆ}O
UI U - ~°QÆ}O
UUI - `«QÆ}O
I I IU - #QÆO (#QÆ}O ({) QÆ∞~°∞=Ù) - Wk <åÅæHõΔ~åÅ QÆ}O
IIII - #ÅO ( #QÆ}O ({) ÅÑ¶¨Ú=Ù) - Wk <åÅæHõΔ~åÅ QÆ}O
I IU I - ã¨ÅO ( ã¨QÆ}O ({) ÅÑ¶¨Ú=Ù) - Wk <åÅæHõΔ~åÅ QÆ}O
W) Ü«∞u„áêã¨Å∞ : `≥Å∞QÆ∞ Ñ¨^•ºÅ‰õΩ Ü«∞u„áêã¨Å∞ ã¨Ç¨Ï["≥∞ÿ#q. Ñ¨^Œºáê^ŒOÖ’x "≥Ú^Œ\ ˜ JHõΔ~åxH˜ 'Ü«∞u— Jx
¿Ñ~°∞. nx<Õ =_ç, =o Jx ‰õÄ_® JO\Ï~°∞. D JHõΔ~åÅ‰õΩ áê^Œ=∞^èŒºOÖ’x XHõ JHõΔ~°O`À Hõey LO_»_®xfl
Ü«∞u"≥∞ÿ„u JO\Ï~°∞. áê^Œ=∞^èŒºOÖ’ JHõΔ~åxH˜ J<Õk Ñ¨^•ºxfl|\˜ì LO@∞Ok. áê^ŒOÖ’x Ô~O_»= JHõΔ~åxH˜
„áêã¨ Jx ¿Ñ~°∞. "≥Ú^Œ\ ˜ áê^ŒOÖ’x „áê™êHõΔ~°O q∞ye# áê^•Ö’¡ ‰õÄ_® Ô~O_»= JHõΔ~°OQÍ =¿ãÎ ^•xx
„áêã¨"≥∞ÿ„u JO\Ï~°∞. (Ü«∞u„áêã¨"≥∞ÿ„`«∞Å∞ ZÖÏ U~°Ê_»∞`åÜ≥∂ P q=~åÅ∞ ÃÑ· `«~°QÆ`«∞Ö’¡ <Õ~°∞Û‰õΩO\Ï~°∞).
Ü«∞uÖ’ ã¨fi~°=ºO[<åÅ∞ Ô~O\˜H© "≥∞ÿ„u LO@∞Ok. „áêã¨Ö’ =ºO[# (Ç¨ÏÅ∞¡) "≥∞ÿ„u XHõ¯>Ë LO@∞Ok.
ã¨fi~°"≥∞ÿ„u LO_»^Œ∞. áê^Œ=∞^èŒºOÖ’ Ü«∞u™ê÷#O `«~°"å`« L#fl JHõΔ~°O`À kfifÜ«∂HõΔ~° „áêã¨"≥∞ÿ„ux áê\˜¿ãÎ
^•xx „áêã¨ Ü«∞u JO\Ï~°∞. Wk ã‘ãÖ, P@"≥Åk, `Õ@wu Ñ¨^•ºÅÖ’ =ã¨∞ÎOk. D Ñ¨^•ºÅÖ’ Ü«∞u
"≥∞ÿ„uQÍx „áêã¨Ü«∞uQÍx LO@∞Ok.
D) Ñ¨^•ºÅ∞ : Wq =$`åÎÅ∞, *Ï`«∞Å∞, LÑ¨*Ï`«∞Å∞ Jx =¸_»∞ q^è•Å∞. `≥Å∞QÆ∞Ö’ „Ñ¨ã≤^Œú"≥∞ÿ# K«OÑ¨Hõ=∂Å,
L`«ÊÅ=∂Å, âß~°∂ÌÅO, =∞`ÕÎÉèíO "≥Ú^ŒÖˇ·#q =$`åÎÅ∞. HõO^Œ=Ú, kfiÑ¨^Œ "≥Ú^ŒÖˇ·#q *Ï`«∞Å∞. P@"≥Åk,
`Õ@wu, ã‘ã¨=Ú "≥Ú^ŒÖˇ·#q LÑ¨*Ï`«∞Å∞.
WHõ QÆ}ÏÅ`À U~°Ê_Õ Ñ¨^•ºÅ QÆ∞iOz `≥Å∞ã¨∞‰õΩO^•O.
K«OÑ¨Hõ=∂Å : nxH˜ LO_Õ <åÅ∞QÆ∞ áê^•Ö’¡x „Ñü áê^ŒOÖ’#∞ #-[-Éèí-[-[-[-~° J<Õ QÆ}ÏÅ∞ =~°∞ã¨QÍ
LO\Ï~Ú. "≥Ú^Œ\ ˜ JHõΔ~åxH˜, Ñ¨^ŒH˘O_»= JHõΔ~åxH˜ Ü«∞u"≥∞ÿ„u. nx „Ñüáê^ŒOÖ’ LO@∞Ok.
261
„áêã¨"≥∞ÿ„u LOk.
III UIU UII IUI IUI IUI UIU
# [ Éèí [ [ [ ~°
=∞^Œ=∞ _»yOz Éèí∂Ñü ã¨=∂[ =Ú<≥Å¡ #∞x#∞fl Q˘Åfi*Ë
ÃÑ· Ñ¨^ŒºOÖ’ "≥Ú^Œ\ ˜ JHõΔ~åxH˜, Ñ¨^ŒH˘O_»= JHõΔ~åxH˜ Ü«∞u"≥∞ÿ„u K≥e¡Ok. nxÖ’ „áê™êHõΔ~°O - '^Œ— =~°‚O
L`«ÊÅ=∂Å : nxH˜ „Ñü áê^ŒOÖ’#∞ Éèí-~°-#-Éèí-Éèí-~°-= J<Õ QÆ}ÏÅ∞ =~°∞ã¨QÍ LO\Ï~Ú "≥Ú^Œ\ ˜ JHõΔ~åxH˜,
Ñ¨^Œ= JHõΔ~åxH˜ Ü«∞u"≥∞ÿ„u. „áêã¨"≥∞ÿ„u LOk.
UII UIU III UII UII UIU IU
Éèí ~° # Éèí Éèí ~° =
"å~°Ü«∞ Ñ¨^äŒº"Õ∞ kÜ«∞QÆ∞ #qfi^èŒ "Õ∞~°Ê_» xâ◊Û~ÚO Ñ¨Ù=∂
ÃÑ· Ñ¨^ŒºOÖ’ "≥Ú^Œ\ ˜ JHõΔ~åxH˜, Ñ¨^Œ= JHõΔ~åxH˜ Ü«∞u"≥∞ÿ„u K≥e¡Ok. P - J. nxÖ’ „áê™êHõΔ~°O - ~° =~°‚O.
âß~°∂ÌÅO : nxH˜ „Ñüáê^ŒOÖ’#∞ =∞-ã¨-[-ã¨-`«-`«-QÆ J<Õ QÆ}ÏÅ∞ =~°ã¨QÍ LO\Ï~Ú. "≥Ú^Œ\ ˜ JHõΔ~åxH˜,
Ñ¨^Œ=¸_»= JHõΔ~åxH˜ Ü«∞u"≥∞ÿ„u. „áêã¨"≥∞ÿ„u LOk.
UUU IIU IUI IIU UII UII U
=∞ ã¨ [ ã¨ `« `« QÆ
HÍˆ~~å AÅ∞~å [º=ÚÖò QÆÅ∞QÆ"Õ QÆ~Àfi#fl uOÉÁO^Œ ˆ~
"≥Ú^Œ\ ˜ JHõΔ~åxH˜, Ñ¨^Œ=¸_»= JHõΔ~åxH˜ 'HÍ-QÆ— Å‰õΩ Ü«∞u"≥∞ÿ„u K≥e¡Ok. „áê™êHõΔ~°O - ~° =~°‚O.
=∞`ÕÎÉèí=Ú : nxH˜ „Ñü áê^ŒOÖ’#∞ ã¨-Éèí-~°-#-=∞-Ü«∞-= J<Õ QÆ}ÏÅ∞ =~°∞ã¨QÍ LO\Ï~Ú. "≥Ú^Œ\ ˜ JHõΔ~åxH˜,
Ñ¨^è•flÅæ= JHõΔ~åxH˜, Ü«∞u"≥∞ÿ„u, „áêã¨"≥∞ÿ„u LOk.
IIU UII UIU III UUU IUU IU
ã¨ Éèí ~° # =∞ Ü«∞ =
„=`«=ÚÖò ^Õ=QÆ∞ ~°∞kfi[ #‡|∞^èŒ ¿ã=Öò,^• #^èŒ~å‡ ^Œ∞Å∞<£
ÃÑ· Ñ¨^ŒºOÖ’ "≥Ú^Œ\ ˜ JHõΔ~åxH˜, 14= JHõΔ~åxH˜ „= - =Öò Å‰õΩ Ü«∞u"≥∞ÿ„u K≥e¡Ok. nxÖ’ „áê™êHõΔ~°O - `«
=~°‚O.
*Ï`«∞Å∞
HõO^Œ=Ú : Wk <åÅ∞QÆ∞ áê^•Å Ñ¨^ŒºO. 1=, 3= áê^•Å‰õΩ, 2=, 4= áê^•Å‰õΩ ÅHõΔ}O ã¨=∂#OQÍ LO@∞Ok.
"≥Ú^Œ\ ˜, Ô~O_»∞ áê^•Å‰õΩ HõeÑ≤ K≥Ñ≤Ê# ÅHõΔ}O q∞ye# Ô~O_»∞ áê^•Å‰õΩ =iÎã¨∞ÎOk. "≥Ú^Œ\ ˜ áê^ŒOÖ’
=¸_»∞ QÆ}ÏÅ∞, Ô~O_À áê^ŒOÖ’ S^Œ∞ QÆ}ÏÅ∞ LO\Ï~Ú. D Ñ¨^ŒºOÖ’ QÆQÆ(QÍ), Éèí,[,ã¨, #Å J<Õ QÆ}ÏÅÖ’
U"≥∞ÿ<å =™êÎ~Ú. ÉËã≤ QÆ}ÏÅÖ’ JO>Ë 1, 3, 5, 7 QÆ}ÏÅÖ’ [QÆ}O LO_»‰õÄ_»^Œ∞. P~°=QÆ}O [QÆ}O
HÍx, #ÅOHÍx J~Ú LO_®e. Zxq∞^Œ= QÆ}O z=~° QÆ∞~°∞=Ù LO_®e. ~Ô O_»= áê^ŒOÖ’ "≥Ú^Œ\ ˜ JHõ~Δ åxH˜,
<åÅæ= QÆ}O "≥Ú^Œ\ ˜ JHõΔ~åxH˜ Ü«∞u"≥∞ÿ„u LO@∞Ok. nxÖ’ „áêã¨"≥∞ÿ„u LOk.
Éèí [ Éèí
UII IUI UI I
=K≥Û^Œ q^Œ~°ƒù Éèí∂q∞H˜
UII UI I IIII I I I I UU
Éèí Éèí #Å #Å QÆQÆ
*ÁK≥Û^Œ cè+¨‡‰õΩ x Ñ¨Ù~°=Ú ã¨∞~°∞z~° bÅ<£
ÃÑ· Ñ¨^ŒºOÖ’x "≥Ú^Œ\ ˜ áê^ŒOÖ’ Éèí-[-Éèí J<Õ QÆ}ÏÅ∞, Ô~O_»= áê^ŒOÖ’ Éèí-Éèí-#Å-#Å-QÆQÆ J<Õ QÆ}ÏÅ∞
L<åfl~Ú. ÉËã≤ QÆ}ÏÅÖ’ [QÆ}O ÖË^Œ∞. P~°= QÆ}O #ÅO. Ô~O_»= áê^ŒO z=~° QÆ∞~°∞=Ù LOk. Ô~O_»=
áê^ŒOÖ’ "≥Ú^Œ\ ˜ JHõΔ~åxH˜ (*Á), <åÅæ= QÆ}O "≥Ú^Œ\ ˜ JHõΔ~åxH˜ (ã¨∞) Ü«∞u"≥∞ÿ„u K≥e¡Ok. „áêã¨"≥∞ÿ„u
K≥e¡# JHõΔ~°O kfi`«fi K«HÍ~°O.
kfiÑ¨^Œ : Wk Ô~O_»∞ áê^•Å Ñ¨^ŒºO. „Ñüáê^ŒOÖ’#∞ 3 WO„^ŒQÆ}ÏÅ∞, `«~°∞"å`« - XHõ ã¨∂~°ºQÆ}O LO\Ï~Ú.
áê^ŒOÖ’x "≥Ú^Œ\ ˜ JHõΔ~åxH˜ =¸_»= QÆ}O "≥Ú^Œ\ ˜ JHõΔ~åxH˜ Ü«∞u"≥∞ÿ„u. „áêã¨"≥∞ÿ„u LOk. nxH˜
L^•Ç¨Ï~°}QÍ, Ñ¨^Œº ÅHõΔ}Ïxfl K≥¿ÑÊ D HÕk kfiÑ¨^Œ K«∂_»O_ç.
Éèí #QÆ #QÆ #
UII I I I U IIUI I I I
WO„^ŒQÆ }=ÚÅ∞ =¸ _ç#QÆ}O ÉÁHõ\ ˜
`« #Å ã¨Å QÆÅ
UUI IIII I IUI UI
K«O„^•ã¨º! kfiÑ¨^Œ‰õΩ [#∞*ˇÑ¨Ê ˆ~K«!
"≥Ú^Œ\ ˜ áê^ŒOÖ’ Éèí-#QÆ-#QÆ ( 3 WO„^ŒQÆ}ÏÅ∞) # QÆ}O ( 1 ã¨∂~°ºQÆ}O), Ô~O_»= áê^ŒOÖ’ `«-#Å-ã¨Å
( 3 WO„^ŒQÆ}ÏÅ∞), QÆÅ ( 1 ã¨∂~°ºQÆ}O) L<åfl~Ú. (W#QÆ}O - ã¨∂~°ºQÆ}O) Ü«∞u"≥∞ÿ„u "≥Ú^Œ\ ˜áê^ŒOÖ’
'W-_ç ( =¸_»∞ { W#)— Å‰õΩ, Ô~O_»= áê^ŒOÖ’ 'K«-[— Å‰õΩ K≥e¡Ok. „áêã¨"≥∞ÿ„u K≥e¡# JHõΔ~°O - O„^Œ.
(=¸_»∞ WO„^ŒQÆ}ÏÅ∞ XHõ ã¨∂~°ºQÆ}O Hõeã≤ kfiÑ¨^Œ‰õΩ XHõ áê^ŒO J=Ù`«∞O^Œx ÃÑ· Ñ¨^ŒºOÖ’ ÅHõΔ}O
K≥Ñ¨Ê|_çOk).
QÆ=∞xHõ: =∞O[s kfiÑ¨^Œ : Wk „áêã¨"≥∞ÿ„uÖËx kfiÑ¨^Œ. JO>Ë kfiÑ¨^Œ ÅHõΔ}ÏÅhfl LO_ç XHõ¯ „áêã¨"≥∞ÿ„u ÖËHõáÈ`Õ
^•xH˜ =∞O[s kfiÑ¨^Œ Jx ¿Ñ~°∞. nxH˜ N<å^äŒ∞x Ñ¨ÖÏfl\˜ g~°K«i„`« „Ñ¨ã≤^Œú"≥∞ÿ# L^•Ç¨Ï~°}.
P@"≥Åk
Wk <åÅ∞QÆ∞ áê^•Å∞ QÆÅ Ñ¨^ŒºO. ÉËã≤ (1,3) JO>Ë XHõ\’, =¸_À áê^•ÅÖ’ 3 ã¨∂~°ºQÆ}ÏÅ∞, `«~°∞"å`«
2 WO„^ŒQÆ}ÏÅ∞ LO\Ï~Ú. Ô~O_»=, <åÅæ= (2,4) áê^•ÅÖ’ 5 ã¨∂~°ºQÆ}ÏÅ∞ LO\Ï~Ú. „Ñüáê^ŒOÖ’#∞
4= QÆ}O "≥Ú^Œ\ ˜ JHõΔ~°O Ü«∞u™ê÷#O. „áêã¨"≥∞ÿ„u ÖË^Œ∞. Ü«∞u"≥∞ÿ„uxQÍx „áêã¨Ü«∞uxQÍx áê\ÕK«=K«∞Û.
nxH˜ L^•Ç¨Ï~°}QÍ WzÛ# HÕk Ñ¨^ŒºOÖ’ D Ñ¨^ŒºÅHõΔ}ÏÅ∞ ‰õÄ_® L<åfl~Ú K«∂_»O_ç.
# QÆÅ QÆÅ `« Éèí
III UI UI UUI UII
W#QÆ }„`« Ü«∞O|∞ xO„^Œ^Œfi Ü«∞O|∞#∞
QÆÅ QÆÅ QÆÅ QÆÅ QÆÅ
UI UI UI UI UI
263
Ç¨ÏOã¨ ÑÖK« HõO|∞ <å@ "≥Åk
ÃÑ· Ñ¨^ŒºOÖ’ "≥Ú^Œ\ ˜ áê^ŒOÖ’ 3 ã¨∂~°ºQÆ}ÏÅ∞QÍ #,QÆÅ,QÆÅ J<Õ QÆ}ÏÅ∞, 2 WO„^ŒQÆ}ÏÅ∞QÍ `«, Éèí QÆ}ÏÅ∞
L<åfl~Ú. Ô~O_»= áê^ŒOÖ’ 5 ã¨∂~°ºQÆ}ÏÅ∞QÍ J~Ú^Œ∞ 'QÆÅ— QÆ}ÏÅ∞<åfl~Ú. Ü«∞u"≥∞ÿ„u "≥Ú^Œ\ ˜áê^ŒOÖ’
W-x (#∞ W) Å‰õΩ Ô~O_»=áê^ŒOÖ’ Ç¨Ï-<å(#∞ P) Å‰õΩ K≥e¡Ok.
(Ç¨ÏOã¨ ÑÖK«Hõ=Ú J~Ú^Œ∞ ã¨∂~°ºQÆ}ÏÅ∞)
`Õ@wu
Wk <åÅ∞QÆ∞ áê^•Å Ñ¨^ŒºO. „Ñü áê^•xH˜ 1 ã¨∂~°ºQÆ}O, 2 WO„^ŒQÆ}ÏÅ∞, 2 ã¨∂~°ºQÆ}ÏÅ∞ =~°ã¨QÍ
LO\Ï~Ú. „Ñü áê^ŒOÖ’#∞ <åÅæ= QÆ}Ï^ŒºHõΔ~°O Ü«∞u™ê÷#O. „áêã¨ xÜ«∞=∞O ÖË^Œ∞. Ü«∞u"≥∞ÿ„uQÍx,
„áêã¨Ü«∞uQÍx áê\ÕK«=K«∞Û. HÕk Ñ¨^Œº áê^ŒO nxH˜ L^•Ç¨Ï~°}. ^•xÖ’<Õ Ñ¨^ŒºÅHõΔ}Ïxfl ‰õÄ_® =∞#O
K«∂_»=K«∞Û.
# `« Éèí QÆÅ #
III UU I UII UI III
W#∞x ÃÑ· x^ŒÌ iO„^Œ∞Å∞ x^ŒÌ i#∞Å∞
ÃÑ·Ñ¨^ŒºOÖ’ "≥Ú^Œ\ ˜ ã¨∂~°ºQÆ}OQÍ #QÆ}O, `«~°∞"å`« Ô~O_»∞ WO„^ŒQÆ}ÏÅ∞QÍ `«, Éèí QÆ}ÏÅ∞, `«~°∞"å`« Ô~O_»∞
ã¨∂~°ºQÆ}ÏÅ∞QÍ QÆÅ, # QÆ}ÏÅ∞ L<åfl~Ú. W - x ( #∞ W ) Å‰õΩ Ü«∞u"≥∞ÿ„u K≥e¡Ok.
ã‘ã¨=Ú
nxÖ’ <åÅ∞QÆ∞ ÃÑ^ŒÌ áê^•Å∞O\Ï~Ú. „Ñü áê^•xH˜ 6 WO„^ŒQÆ}ÏÅ∞, 2 ã¨∂~°ºQÆ}ÏÅ∞ =~°ã¨QÍ LO\Ï~Ú.
D áê^•xfl Ô~O_»∞ z#fl áê^•Å∞QÍ qÉèíl¿ãÎ z#fl áê^ŒOÖ’ 4 QÆ}ÏÅ∞O\Ï~Ú. „Ñü z#fláê^ŒOÖ’#∞
"≥Ú^Œ\ ˜ JHõΔ~åxH˜ 3= QÆ}O "≥Ú^Œ\ ˜ JHõΔ~åxH˜ Ü«∞u"≥∞ÿ„u JO>Ë ÃÑ^ŒÌ áê^ŒOÖ’ 1,3,5,7= QÆ}ÏÅ "≥Ú^Œ\ ˜
JHõ~Δ åÅ∞ Ü«∞u™ê÷<åÅ∞. <åÅ∞QÆ∞ ™ê÷<åÅÖ’#∞ XˆH Ü«∞u"≥∞„ÿ uxQÍx, 1,3 ™ê÷<åÅ‰õΩ, 5,7, ™ê÷<åÅ‰õΩ q_çq_çQÍ
Ü«∞u"≥∞ÿ„uQÍx áê\ÕK«=K«∞Û. „áêã¨ xÜ«∞=∞OÖË^Œ∞. Ü«∞uH˜ |^Œ∞Å∞ „áêã¨Ü«∞u ‰õÄ~°Û=K«∞Û.D q^èŒOQÍ
<åÅ∞QÆ∞ áê^•Å∞ L#fl `«~°∞"å`«, `À_»∞QÍ P@"≥Åk QÍx `Õ@wuQÍx LO@∞Ok. D "≥Ú`«ÎO Ñ¨^•ºxfl ã‘ã¨
Ñ¨^ŒºO JO\Ï~°∞. `À_»∞QÍ L#fl w`«Ñ¨^•ºxfl Z`«∞Îwu Jx JO\ÏO.
ã¨Å Éèí #QÆ ã¨Å
IIUI UII IIIU IIUI
Z^Œ∞Ô~·# KÀ^Œ# =∞^Œ HõsO „^Œ=Ú _çyæ
`« #QÆ QÆÅ #
UUI IIIU UI III
ˆHÅ∂`« Ü≥Úãÿ Ü≥∞ H˜¯OK«∞ H˘xÜ≥∞
P~°∞ WO„^ŒQÆ}ÏÅ∞QÍ ã¨Å, Éèí, #QÆ, ã¨Å, `« #QÆ J<Õ QÆ}ÏÅ∞<åfl~Ú. `«~°∞"å`« Ô~O_»∞ ã¨∂~°ºQÆ}ÏÅ∞QÍ QÆÅ,
# J<Õ QÆ}ÏÅ∞<åfl~Ú. 1, 3 QÆ}ÏÅ‰õΩ Z^Œ∞ - =∞^Œ Jx „áêã¨Ü«∞u K≥e¡Ok. 5, 7 QÆ}ÏÅ "≥Ú^Œ\ ˜ JHõΔ~åÅ∞
ˆH - H˜¯ Å‰õΩ Ü«∞u"≥∞ÿ„u K≥e¡Ok.
Kè«O^Œã¨∞û - kfiÑ¨^Œ
'=∂`«$Ç¨Ï$^ŒÜ«∞O— Hõ^ä•ÉèÏQÆO |ã¨=Ñ¨Ù~å}O #∞O_ç „QÆÇ≤ÏOÑ¨|_çOk. |ã¨= Ñ¨Ù~å}O kfiÑ¨^Œ Kè«O^ŒOÖ’

~åÜ«∞|_çOk. D kfiÑ¨^Œ‰õΩ QÆÅ ÅHõΔ}ÏÅ∞ HÕk q^èŒOQÍ LO\Ï~Ú.
WO^Œ∞Ö’ Ô~O_Õã≤ áê^•Å∞ LO_»_»O=Å¡ nxfl 'kfiÑ¨^Œ— Jx J<åfl~°∞. WO^Œ∞ „Ñüáê^ŒOÖ’#∞ -
3 WO„^ŒQÆ}=ÚÅ∞ - 1 ã¨∂~°ºQÆ}=Ú „Hõ=∞OQÍ =™êÎ~Ú.
XHõ@=QÆ}=Ú `˘e JHõ~Δ =° Ú#‰õΩ#∞, =¸_»=QÆ}=Ú `˘e JHõ~Δ =° Ú#‰õΩ#∞ Ü«∞u K≥Å∞¡`∞« Ok. „áêã¨xÜ«∞=∞=Ú
QÆÅ^Œ∞ „áêã¨Ü«∞u ‰õÄ_» "å_»=K«∞Û#∞.
kfiÑ¨^Œ Ô~O_Õã≤ áê^Œ=ÚÖË J~Ú<å H˘xfl =O^ŒÅ kfiÑ¨^ŒÅ#∞ Hõ^ä•O`«=Ú =~°‰õΩ (^ŒOÑ¨Ùà◊§ áê@=Öˇ)
K≥Ñ¨CH˘xáÈ=Ù@ Ñïáê\˜. „HÕk L^•Ç¨Ï~°}=Ú#O^Œe QÆ}qÉèí[#, Ü«∞u QÆ∞iÎOÑ¨ÙÅ#∞ K«∂_»O_ç -
~° ã¨Å #QÆ QÆÅ
UIU IIUI IIIU UI
`«e¡QÆ eæ#<ÕÅ `«Ñ¨ã≤QÍ xK«∞Û
~° ã¨Å #QÆ QÆÅ
UIU IIUI IIIU UI
`«e¡QÆ eæ# <ÕÅ `«Å[_» Åæ@∞ì
ÃÑ· ~Ô O_»∞ "åHõº=ÚÅÖ’ `˘e "åHõº=Ú# ~°, ã¨Å, #QÆ J#∞ =¸_»∞ WO„^ŒQ}Æ =ÚÅ∞ 'QÆÅ— J#∞ XHõ ã¨∂~°ºQÆ}=Ú
„Hõ=∞OQÍ =KåÛ~Ú.
XHõ@= QÆ}=Ú Ö’x JHõΔ~°=Ú '`«— HÍ~°=Ú#‰õΩ#∞ =¸_»=QÆ} `˘e JHõΔ~°=Ú '`«— HÍ~°=Ú#‰õΩ#∞ Ü«∞u
Ñ¨_çOk.
J@∞Å<Õ Ô~O_»= "åHõº=Ú# ‰õÄ_» ~°,ã¨Å, #QÆ J#∞ WO„^ŒQÆ}=ÚÅ∞ 'QÆÅ— J<Õ ã¨∂~°ºQÆ}=Ú „Hõ=∞OQÍ
=KåÛ~Ú. `˘e QÆ} `˘e JHõΔ~°=Ú '`«— HÍ~°=Ú#‰õΩ#∞ <åÅæ= QÆ}=Ú `˘e JHõΔ~°=Ú '`«— HÍ~°=Ú#‰õΩ#∞
Ü«∞u K≥e¡Ok. 'e¡— J#∞#k „áê™êHõΔ~°OQÍ „Ñ¨Ü≥∂yOK«|_çOk.
Hõ_»∞Ñ¨~°Ü«Ú ´ PHõe`≥Åã≤H˘#∞ (#∞_çHÍ~°O)
=∂„`åKè«O^Œã¨∞û
=$`åÎÅ∞, *Ï`«∞Å∞, LÑ¨*Ï`«∞Å‰õΩ ãÖ|OkèOz# Ñ¨^•ºÖËHÍHõ, H˘xfl Qˆ Ü«∂Å∞ ‰õÄ_® KèO« ^À|^ŒOú QÍ<Õ LO\Ï~Ú.
D ˆQÜ«∂Ö’¡x Kè«O^Œã¨∞û#∞ =∞„`åKè«O^Œã¨∞û JO\Ï~°∞. =∂„`å Kè«O^Œã¨∞û JHõΔ~°QÆ}ÏÅ‰õΩ ãÖ|OkèOz#k. g\˜Ö’
XHõ ÅÜ«∞, `«∂QÆ∞ LO_ç „Ñüáê^ŒOÖ’ xÜ«∞`«"≥∞ÿ# JHõΔ~° ãÖYº (=∂„`«Å ãÖYº) LO@∞Ok. HÕk L^•Ç¨Ï~°}
K«∂_»O_ç.
UI UII UI UU
áê_ç ÑÖ@Å∞ á⁄Oy á⁄ˆ~¡ 14 =∂„`«Å∞
UI UII UI IIU
^•i Ö’#∞Ñ¨Ù áê@∞ áê_»"ÀÜü∞ 14 =∂„`«Å∞
UII III UI IIU
uO_ç Hõey`≥ HõO_» HõÅ^ÀÜü∞ 14 =∂„`«Å∞
UI IIUUI IIU
265
HõO_» QÆÅ"å_Õ#∞ =∞xëÈÜü∞ 14 =∂„`«Å∞
D ˆQÜ«∞áê^•Å∞ QÆ∞~°*Ï_» ~åã≤# ^Õâ◊ÉèíH˜Î ˆQÜ«∞OÖ’xq. QÆ∞~°*Ï_» `«# D ˆQÜ«∞O ^•fi~å '=Ú`åºÅ ã¨~°O—
J<Õ XHõ Kè«O^Œã¨∞û#∞ ‰õÄ~åÛ_»∞. nxx =∂„`åÉèíO^Œ=Ú JO\Ï~°∞. D Kè«O^Œ=Ú „Ñ¨`ÕºHõ QÆ}xÜ«∞=∂Å∞ ÖË‰õΩO_®,
áê_»\ÏxH˜ gÅ∞QÍ, ÅÜ«∂`«‡HõOQÍ LO@∞Ok. ÃÑ·ˆQÜ«∞O „Ñüáê^ŒOÖ’#∂ Ñ¨^•flÅQÆ∞ˆQã≤ =∂„`«Å∞ L<åfl~Ú. =∂„`«
JO>Ë XHõ ÅÑ¶¨Ú=Ù. WHõ ÃÑ· ˆQÜ«∞áê^•Å‰õΩ QÆ}qÉèí[# K«∂_»O_ç.
áê_ç ÑÖ@Å∞ á⁄Oy á⁄ˆ~¡ U I U I I U I U U - 14 =∂„`«Å∞
^•iÖ’#∞Ñ¨Ù áê@∞ áê_»"ÀÜü∞ U I U I I U I I I U -14 =∂„`«Å∞
uO_ç Hõey`≥ HõO_» HõÅ^ÀÜü∞ U I I I I I U I I I U -14 =∂„`«Å∞
HõO_» QÆÅ"å_Õ#∞ =∞xëÈÜü∞ U I I I U U I I I U -14 =∂„`«Å∞
QÆ=∞xHõ : I - =∂„`«† Ô~O_»∞ =∂„`«Å∞
ÃÑ· ã¨=∂Kå~°O P^è•~°OQÍ D ˆQÜ«∂xfl QÆ} qÉèí[# KÕÜ«∞O_ç.
U\˜ˆH`«O |\˜ì Z~Ú Ñ¨Ù@∞¡ |O_çOz
Z#fl_»∂ "≥∞`«∞ ÔH~°∞QÆ~°<åfl
U I U UI I I U I U U I
U\˜ˆH `«O |\˜ì Z~Ú Ñ¨Ù@∞¡ |O_çOz
5 5 5 5
UIU I I I I I UUI
Z#fl_»∂ "≥∞`«∞ÔH~°∞QÆ ~°<åfl
5 5 5
Wk *Ï#Ñ¨^Œ ˆQÜ«∞=∞x g∞‰õΩ `≥Å∞ã¨∞. *Ï#Ñ¨^Œ ÉèÏ+¨ r=^•ƒù+¨. *Ï#Ñ¨^Œ ˆQÜ«∂Å∞ JÅ"ÀHõQÍ, J#∞Éèí=O
Ö’Oz Ñ¨Ù\˜#ì Ñ¨Ê\˜H© D áê@Ö’¡ ã¨~à° "◊ ∞≥ #ÿ t+¨=ì º=Ç¨~°O LÑ¨Ü∂≥ yOK«|_»@"Õ∞ HÍ^Œ∞, =∂„`åK«O^Œã∞¨ û, =∂O_»eHÍÅ∞
ã¨Ç¨Ï[suÖ’ qÅã≤Å∞¡`«∞O\Ï~Ú.
D ˆQÜ«∞O 'YO_»QÆuÖ’ LOk.
YO_»QÆu JO>Ë
S^Õã≤ =∂„`«Å`À ‰õÄ_ç# P=$`åÎxfl (H˜, @, `«, H˜, @) 'YO_»QÆu—QÍ K≥Ñ¨Ê=K«∞Û#∞.
WÖÏO\˜ =∂„`å Kè«O^Œã¨∞û g∞~°∞ áê_»∞‰õΩ<Õ áê@Ö’¡‰õÄ_® L<åfl~Ú. "å\˜x QÆ=∞xK«O_ç. WÖÏ QÆ}qÉèí[#
KÕã≤ K«∂_»O_ç.

"åº™êÅ∞
1. P^èŒ∞xHõ rq`«OÖ’ ™êOˆHuHõ q*Ï˝<åÅ∞
=∂#= rq`«OÖ’ ZÅ„HÍìxH± =ã¨∞Î=ÙÅ LÑ¨Ü≥∂QÆO x`«ºHõ$`«º=∞~ÚOk. QÆ_çÜ«∂~°O, ˆ~_çÜ≥∂, >ËÑπiHÍ~°¤~ü,
\˜.q., >ˇeá¶È<£, „Ñ¶*≤ ò WÖÏ Z<Àfl ZÅ„HÍìxH± =ã¨∞=Î ÙÅ *Ïa`å#∞ K≥ÑÊ¨ =K«∞Û. WÖÏO\˜ ZÅ„HÍìxH± =ã¨∞=Î ÙÅ *Ïa`åÖ’H˜
K≥Ok# "å\˜Ö’ HõOÑ¨Óº@~ü =ÚYºOQÍ ¿Ñ~˘¯#^ŒyOk. P^èŒ∞xHõ ™êOˆHuHõ „Ñ¨QÆuH˜ x^Œ~°≈#O HõOÑ¨Óº@~ü.
XHõ<å_»∞ >ˇeá¶È<£ HõxÃÑ\˜ì#O^Œ∞‰õΩ, ˆ~_çÜ≥∂ `«Ü«∂~°∞ KÕã≤#O^Œ∞‰õΩ Pâ◊Û~°ºáÈÜ«∂O. WÑ¨C_»∞ ^Õâ◊ q^ÕâßÅ‰õΩ
<Õ~°∞QÍ "≥O@<Õ =∂\Ï¡_Õ J=HÍâ◊O U~°Ê_çOk. =¸qOQ∑ á¶È#∞¡, ZÅ„HÍìxH± á¶È#∞¡, HÍ~ü¤Öˇãπ á¶È#∞¡, ÃãÅ∞ºÅ~ü á¶È#∞¡
„Ñ¨"ÕtOKå~Ú. ''¿Ñ[~ü—— J<Õ J^Œ∞ƒù`« ™ê^èŒ#O JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’H˜ =zÛOk. ''^Œ∂~°^Œ~°≈<£—— =∞#‰õΩ D<å_»∞ J`«º=ã¨~°
™ê^èŒ#"≥∞ÿOk. W=hfl P^èŒ∞xHõ ™êOˆHuHõ q*Ï˝<åxH˜ x^Œ~°≈<åÖË.
ˆ~_çÜ≥∂, HõOÑ¨Óº@~ü, >ˇÿÑπ, ëê~üì¿ÇÏO_£, \˜.q. "≥∞HÍx[O "≥Ú^ŒÖˇ·# HÀ~°∞ûÅ =Å¡ Láêkè Åaèã¨∞ÎOk. D
HÀ~°∞ûÅ∞ K«kq# "åà◊√§ L^ÀºQÍÖË KÕÜ∞« #Hõ¯~°Ö^Ë ∞Œ . ™⁄O`«OQÍ Ñ¨xKÕã≤ P^•Ü«∞O á⁄O^Œ=K«∞Û. S\˜SÖ’ q^•ºÉèÏºãÖ
KÕã≤, \˜.q., ˆ~_çÜ≥∂ "≥∞HÍx["£∞ <Õ~°∞ÛHÀ=K«∞Û. @~°fl~ü, Ñ¶≤@ì~üQÍ, "≥∞HÍxH±QÍ `«Ü«∂~°==K«∞Û. >ˇÿÑ¨Ù <Õ~°∞ÛH˘x
>ˇÑÿ O≤ Q∑ ÃãO@~ü x~°fiÇ≤Ïã¨∂Î *ÏÉò=~ü¯ KÕÜ∞« =K«∞Û. Wk \˜.q., HõOÑ¨Óº@~ü, >ËÑiπ HÍ~°∞Å¤ Ü«ÚQÆO "≥∞HÍx[O `≥Å∞ã¨∞‰õΩO>Ë
™⁄O`«OQÍ Láêkè á⁄O^Œ=K«∞Û.
HõOÑ¨Óº@~ü#∞ Hõ#∞HÀ¯=_»O`À „Ñ¨ÑO¨ K«O Ñ¨ÓiÎQÍ =∂iáÈ~ÚOk. Wk HõOÑ¨Óº@~ü Ü«ÚQÆO JxÑ≤OK«∞‰õΩO\’Ok.
=∞x+≤ Hõ<åfl "ÕQÆOQÍ K«HõK«HÍ âß„ã‘ÎÜ«∞OQÍ HõOÑ¨Óº@~°∞¡ Ñ¨x KÕã¨∞Î<åfl~Ú. D<å_»∞ HõOÑ¨Óº@~ü Jxfl ~°OQÍÅÖ’
qã¨ÎiOzOk. WÑ¨C_»∞ ZHõ¯_» K«∂ã≤<å, Z=i <À@ q<åfl HõOÑ¨Óº@~ü `«Ñ¨Ê =∞~À =∂@ qxÑ≤OK«^Œ∞.
=∞x+≤ H˘xfl ~ÀAÖ’¡QÍh JOkOK«ÖËx ã¨=∂Kå~°O HõOÑ¨Óº@~ü H˘xfl HõΔ}ÏÖ’¡<Õ JOkã¨∞ÎOk. HõOÑ¨Óº@~üÖ’x
WO@~ü<≥\ò ã¨^Œ∞áêÜ«∂Å =Å¡ „Ñ¨ÑÖK«OÖ’ U =¸Å<≥·<å [iˆQ qO`«Å∂ qâıëêÅ∞ HõΔ}ÏÖ’¡ `≥Å∞ã¨∞HÀQÆÅO.
WO@~ü<≥\òÖ’ L#fl Q˘Ñ¨Ê ã¨^Œ∞áêÜ«∞O ''W-"≥∞~ÚÖò—— nx ^•fi~å =∞#O J#∞‰õΩ#fl ã¨=∂Kå~åxfl HõOÑ¨Óº@~üÖ’
WO@~ü<≥\ò Hõey L#fl =∞~˘Hõ =ºH˜ÎH˜ H˘xfl HõΔ}ÏÖ’¡<Õ JO^Œ*ËÜ«∞=K«∞Û. Dq^èŒOQÍ P^èŒ∞xHõ rq`«OÖ’ ™êOˆHuHõ
„Ñ¨QÆu k#k<åaè=$kú K≥O^Œ∞`ÀOk.
2. ^Œ∂~°^Œ~°≈<£ (\˜.q.)
LáÈ^•…`«=Ú: P^èŒ∞xHõ =∂#=Ù_»∞ ™êkèOz# J^Œ∞ƒù`« ™êOˆHuHõ q[Ü«∂ÅÖ’ ^Œ∂~°^Œ~°≈<£ XHõ\ ˜. nx<Õ
POQÆ¡=ÚÖ’ '>ˇeq[<£— Jx JO\Ï~°∞. QÍeÖ’ „Ñ¨™ê~°O ^•fi~å ^Œ∂~°^Œ~°≈<£Ö’ =∞#=Ú â◊|Ì=Ú#∞, z„`«=Ú#∞ HõeÑ≤
XˆH™êi K«∂_»QÆÅ∞QÆ∞`«∞<åfl=Ú.
Ñ¨Ù@∞ìHõ: ^Œ∂~°^Œ~°≈<£#∞ „Ñ¨™ê~°O KÕÜ«∞_®xH˜ ''„\Ï<£ûg∞@~ü—— J<Õ „¿Ñ+¨Hõ Ü«∞O„`«O LÑ¨HõiOK«QÍ ''iã‘=~ü——
J<Õ „QÆÇ¨Ï} ™ê^èŒ#O z„`åxfl, â◊ÉÏÌxfl „QÆÇ≤ÏOz <Õ„`å<åO^•xfl, „â◊=}Ï#O^•xfl KÕ‰õÄ~°∞ã¨∞ÎOk. WO^Œe ~°∂áêefl
™ê^è•~°}OQÍ qq^èŒ =~å‚Å`À#∞ Ju ã¨Ç¨Ï["≥∞ÿ#@∞¡ „Ñ¨ãïOÑ¨ KÕ™êÎ~°∞. ^Œ∂~°^Œ~°≈<£#∞ "≥Ú^Œ@ 1925= ãÖIIÖ’
*ˇ.Ü«∞Öò.|Ü«∞~°∞¤, *ˇx¯<£û J#∞ âßG"Õ`«ÎÅ∞ Hõ#∞Q˘x ÅO_»<£ #QÆ~°OÖ’ „Ñ¨^Œi≈OKå~°∞. `«~°∞"å`« Wk Jaè=$kú
KÕÜ«∞|_çOk. 1936= ãÖIIÖ’ (a.a.ã≤) „a\©+π „ÉÏ_£ HÍã≤ìOQ∑ HÍ~ÀÊˆ~+¨<£ J#∞ ãÖã¨÷ ^Œ∂~°^Œ~°≈<£ HÍ~°º„Hõ=∂Å#∞
267
„Ñ¨™ê~°O KÕÜ«∞_»O „áê~°OaèOzOk. JÑ¨C_»∞ H˘xfl #QÆ~åÅ‰õΩ =∂„`«"Õ∞ Ñïq∞`«"≥∞ÿOk. „Hõ=∞OQÍ „Ñ¨ÑÖK«=∞O`å
"åºÑ≤Î K≥OkOk. <Õ_»∞ ^Œ∂~°^Œ~°≈<£ ÖËx T~°∞ ÖË^Œ∞. WÑ¨C_»∞ LÑ¨„QÆÇ¨Å ^•fi~å ‰õÄ_® ^Œ∂~°^Œ~°≈<£ HÍ~°º„Hõ=∂Å∞
„Ñ¨™ê~°O KÕÜ«∞|_»∞K«∞#flq.
ÖÏÉèÏÅ∞: ^Œ∂~°^~Œ ≈° <£ ^•fi~å q*Ï˝#=Ú, q<À^Œ=Ú Åaèã∞¨ OÎ k. „Ñ¨É∞íè `«fi=Ú Jaè=$kú HÍ~°º„Hõ=∂Å#∞ „Ñ¨™ê~°=Ú
KÕã≤H˘#∞K«∞#flk. "å}˜[º ãÖã¨÷Å∞ `«=∞ L`«Ê`«∞ÎÅ#∞ „Ñ¨™ê~°=Ú KÕã¨∞Î<åfl~Ú. nx ^•fi~å =∞# ãÖã¨¯ $ux, Hõà◊Å#∞
HÍáê_»∞H˘#=K«∞Û#∞. =∞#=Ú K«∂_»ÖËx ã¨∞^Œ∂~° ã¨∞O^Œ~° ^Œ$â◊º=ÚÅ#∞ uÅHÕz P#OkOK«=K«∞Û#∞. D ™ê^èŒ#O
^•fi~å ^Õâ◊q^ÕjÜ«∞ "å~°ÎÅ#∞ ^Œ$âßºÅ`À ã¨Ç¨ K«∂_»QÆÅ∞æ`«∞<åfl=Ú. „H˜ÔH\ò =O\˜ P@Å áÈ\©Å#∞, K«Å# z„`åÅ#∞
K«∂_»=K«∞Û#∞. iÑä¡H± _Õ L`«û"åÅ#∞ K«∂_»=K«∞Û#∞. JÃãOc¡, áê~°¡"≥∞O\ò ã¨=∂"ÕâßÅ#∞ =∞#=Ú „Ñ¨`«ºHõΔ=ÚQÍ
K«∂_»=K«∞Û#∞. ÃÑ^ŒÌ Ñï„â◊=∞Å#∞ x~°fiÇ≤ÏOK«∞ Hõ~å‡QÍ~åÅÜ«∞O^Œ∞ J}∞â◊H˜Î, ~À^Œã‘ Ñïâ’^èŒ#ÅÜ«∞O^Œ∞
LÑ¨Ü∂≥ yã¨∞<Î åfl~°∞. x~°H~Δõ åã¨º`«#∞ ~°∂Ñ¨Ù=∂Ñ¨Ù@Ö’ ^Œ∂~°^~Œ ≈° <£ H©ÅHõ áê„`« =Ç≤ÏOK«∞K«∞#flk. XHõ¯=∂@Ö’ K≥áêÊÅO>Ë
„Ñ¨ÑÖKåxfl =∞# Hõà◊§=ÚO^Œ∞OKÕk ^Œ∂~°^Œ~°≈<£.
#ëêìÅ∞: ^Œ∂~°^~Œ ≈° <£ =Å# H˘xfl #ëêìÅ∞ ‰õÄ_® HõÅ=Ù. nx=Å# K«Å# z„`«Ñi¨ „â◊=∞‰õΩ #+¨=ì Ú "å\˜Å∞¡K∞« #flk.
Z‰õΩ¯= ã¨=∞Ü«∂xfl \©.q.H˜ W=fi_»O =Å¡ H˘xfl #ëêìÅ∞<åfl~Ú.
J=ã¨~°"≥∞ÿ#O`« "Õ∞~°‰õΩ \©.q.Ö’x JOâßÅ#∞ „QÆÇ≤Ï¿ãÎ =∞Ozk.
3. =∂`«$ÉèÏ+¨Ö’ q^•ºÉ’^èŒ# (q^ŒºÖ’ =∂`«$ÉèÏ+¨ Ü≥ÚHõ¯ „áê=ÚYºO)
LáÈ^•…`«=Ú: =∂`«$ÉèÏ+¨ JO>Ë `«e¡ ÉèÏ+¨ Jx J~°ú=Ú. =∞#O [x‡Oz# KÀ@ [# =º=Ç¨~°OÖ’ LO_Õ
ÉèÏ+¨ÜÕ∞ =∂`«$ÉèÏ+¨. Ñ¨Ù\˜ì#Ñ¨Ê\˜ #∞O_ç `«e¡ LQÆ∞æáêÅ`À ~°OQÆiOz <ÕiÊOKÕ ÉèÏ+¨ =∂`«$ÉèÏ+¨. ÉèÏ= „QÆÇ¨Ï}=Ú#‰õΩ,
ÉèÏ= =ºH©HÎ ~õ }° =Ú#‰õΩ ÉèÏ+¨ „Ñ¨^•è #"≥∞#ÿ k. HÍ=Ù# =∂`«$ÉèÏ+¨Ö’ q^•ºÉ’^è#Œ =Å# q^•º~°∞Å÷ ‰õΩ q+¨Ü∞« =Ú ã¨∞ÅÉè=í ÚQÍ
J~°÷=∞=Ù`«∞Ok.
"åºã¨ q+¨Ü«∞O: POˆQ¡Ü«ÚÅ áêÅ#Ö’ ^Õâ◊ÉèÏ+¨Å‰õΩ „áê=ÚYº=Ú `«yæ#k. "≥∞HÍÖË q^•ºq^è•#O J=∞Å∞
[~°QÆ_»O`À POQÆ¡ÉèÏ+¨ ^Õâ◊OÖ’ x~°ƒO^èŒ q^Œº J~ÚOk. POQÆ¡ ÉèÏëê „áê^è•#º=Ú ÃÇÏzÛ#k. POQÆ¡ÉèÏ+¨ <Õ~°∞ÛH˘#fl
"åiˆH L^ÀºQÍÅ∞, Q“~°==Ú ÅaèOKÕq. JO^Œ∞=Å# P<å_»∞ =∞#^Õâ◊OÖ’ x~°HõΔ~åã¨∞ºÅ ãÖYº Z‰õΩ¯=QÍ LO_Õk.
Dq^èŒOQÍ =∞#ÉèÏëê ãÖã¨¯ $`«∞Å∞ J_»∞QÆO\˜#q. =∞#‰õΩ ™êfi`«O„`«ºO ÅaèOz# `«~°∞"å`« *ÏfÜ«∞ ÉèÏ==Ú
ÃÑÅ∞¡aH˜#k. ÉèÏëê „Ñ¨Ü«ÚHõÎ ~åR=Ú ÖË~°Ê_ç#q. JÑ¨Ê\˜ #∞O_ç =∂`«$ÉèÏ+¨Ö’ q^•ºÉ’^èŒ# "≥Ú^ŒÖˇ·#k. ''=∂`«$ÉèÏ+¨
`«e¡ áêÅ=O\˜k——. Ñ¨~å~Ú ÉèÏ+¨ ^•k áêÅ=O\˜k. áê~î°âßÅÖ’ q^Œº <Õ~°∞ÛHÀ=_»O HÀãÖ LÑ¨Ü≥∂yOKÕ ÉèÏ+¨
É’^èŒ<åÉèÏ+¨.
=∞#~åR=ÚÖ’ `≥Å∞QÆ∞ JkèHÍ~° ÉèÏ+¨Ü∞ÿ≥ #k. JkèHÍ~° ÉèÏëê ãÖÑ¶∞¨ "Õ∞~°Ê_ç#k. q*Ï˝# âßG=ÚÅ∞ `≥Å∞QÆ∞Ö’xH˜
`«~°∞˚=∂ J~Ú#q. „Ñ¨Éèí∞`«fi =º=Ç¨~°=ÚÅ∞ `≥Å∞QÆ∞Ö’ x~°fiÇ≤Ïã¨∞Î<åfl~°∞. Ô~O_»∞"ÕÅ ãÖ=`«û~åÅ K«i„`« Hõey LO_ç
‰õÄ_® `≥Å∞QÆ∞ÉèÏ+¨ WOHÍ P^èŒ∞xHõ ÉèÏ+¨QÍ ÑïQÆ}ÕÑ¨|_»∞`«∞Ok.
LÑ¨Ü∂≥ QÍÅ∞: =∂`«$ÉèÏ+¨Ö’ q^•ºÉ’^è#Œ =Å# q^•º~°∞Å÷ ‰õΩ q+¨Ü∞« O ã¨∞ÅÉè=í ÚQÍ J~°=÷ ∞=Ù`«∞Ok. ã¨∞ÅÉèOí QÍ
`«=∞ ÉèÏ"åÅ#∞ K≥Ñ¨ÊQÆÅ∞QÆ∞`å~°∞. ÉèÏëê HÍiî#º`« J_»∞¤HÍ_»∞. =∞# ãÖã¨¯ $u ãÖ„Ñ¨^•Ü«∂Å#∞ `≥Å∞ã¨∞H˘x áê\ÕKÕ
J=HÍâ◊O HõÅ∞æ`«∞Ok. =∂`«$ÉèÏ+¨ #∞O_ç W`«~° ÉèÏ+¨Å#∞ <Õ~°∞ÛHÀ=_»O `ÕeHõ J=Ù`«∞Ok. Ñ¨sHõΔÅÖ’ K«Hõ¯QÍ
„"åÜ«∞=K«∞Û#∞. `«‰õΩ¯= ã¨=∞Ü«∞OÖ’ Z‰õΩ¯= q*Ï˝#=Ú#∞ á⁄O^Œ=K«∞Û#∞. ÉèÏ+¨ XHõ\ ˜QÍ L#flÑ¨C_Õ *Ïu XHõ\ ˜QÍ
LO@∞Ok. HÍ|\˜ì =∂`«$ÉèÏ+¨Ö’ q^•ºÉ’^èŒ# =Å# q^•ºi÷ q∞H˜¯e „Ñ¨Ü≥∂[#=Ú#∞ á⁄O^ŒQÆÅ_»∞.
=ÚyOÑ¨Ù: PÜ«∂ ~å„ëêìÅÖ’ =∂`«$ÉèÏëê q^•ºÉ’^èŒ#, áêÅ#Å‰õΩ Z‰õΩ¯= ™ê÷#O HõeyOz, <ÕiÛ# "åiH˜
L^ÀºQÍ=HÍâßÅ∞ ~åR™ê÷~ÚÖ’ HõeÊOKåeû# ÉÏ^èºŒ `« „Ñ¨É∞íè `åfixk. JkèHÍ~° ÉèÏëê ãÖÑ¶∞¨ =Ú, „Ñ¨É∞íè `«fiO, q^•ºkè‰Ωõ Å∞
=∂`«$ÉèÏ+¨Ö’ q^•ºÉ’^èŒ#‰õΩ =∞iO`«QÍ Hõ$+≤KÕÜ«∂e.
4. Ñïã¨~åÅ HÍÅ∞+¨ºO ("å`å=~°} HÍÅ∞+¨ºO) Ñ¨~åº=~°} Ñï~°HõΔ}
(ÖË^•) Ñïã¨~åÅ Ñï~°HõΔ}
LáÈ^•…`«=Ú: =∞#K«∞@∂ì P=iOz Ü«Ú#fl <ÕÅ, h~°∞, QÍe "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åxx HõeÑ≤ Ñïã¨~åÅ∞ JO\Ï~°∞.
Ñïã¨~åÅ ã¨Ç¨Ï[ ™ê÷~ÚH˜ q∞Oz Ç¨xHõ~° Ñ¨^•~å÷Å KÕiHõ =Å# HõÅ∞QÆ∞ =∂~°∞ÊÅ#∞ Ñïã¨~åÅ HÍÅ∞+¨º=Ú ÖË^•
"å`å=~°} HÍÅ∞+¨ºO Jx JO\Ï~°∞. D HÍÅ∞+¨º=Ú =Å# J<å~ÀQÆº=Ú, „áê}ÏáêÜ«∞=Ú HõÅ∞QÆ∞#∞. =∂#=Ùx
qK«HõΔ}Ï~°Ç≤Ï`« K«~°ºÅ =Å# Ñïã¨~åÅ∞ HõÅ∞+≤`«=∞QÆ∞K«∞#flq.
QÍe ^•fi~å HÍÅ∞+¨ºO: Ñïã¨~åÅÖ’x á⁄QÆ, ^èŒ∂oˆ~}∞=ÙÅ∞, HÍ~°ƒ<£ _≥· PÔH· û_£ =O\˜ q+¨ "åÜ«Ú=ÙÅ∞,
Ñï„â◊=∞Å #∞O_ç "≥Å∞=_»∞ q+¨"åÜ«Ú=ÙÅ∞, „‰õΩo§# Ñ¨^•~å÷Å∞, K≥_∞» "åã¨#Å∞ QÍex HõÅ∞+≤Ò« KÕ™êÎ~Ú. J_»=ÙÅ#∞
#~°∞‰õΩ@, Hõ~å‡QÍ~°=ÚÅ∞, J}fiG „Ñ¨Ü≥∂QÆ=ÚÅ∞, JkèHõ [<åÉèÏ, P~ÀQÆº ã¨∂„`åÅ∞ áê\ÕK«Hõ áÈ=Ù@ "≥Ú^ŒÅQÆ∞
HÍ~°}ÏÅ =Å# Ñïã¨~åÅ∞ HõÅ∞+≤`«=∞QÆ∞K«∞#flq.
h\˜ ^•fi~å HÍÅ∞+¨ºO: HõÅ∞+≤`«"≥∞ÿ# h~°∞ ¿ãqOz x`«º=¸ ZO`À=∞Ok =∞~°}ÕK«∞K«∞<åfl~°∞. h\˜Ö’ á¶È¡i<£
JkèHõ=ÚQÍ LO_»∞@ =Å# „Ñ¨[Å∞ J<ÕHõ "åº^èŒ∞Å‰õΩ QÆ∞i JQÆ∞K«∞<åfl~°∞. h\˜x ã¨„Hõ=∞=ÚQÍ qxÜ≥∂yOK«Hõ
áÈ=Ù@KÕ [ÅHÍÅ∞+¨ºO U~°Ê_»∞K«∞#flk. =Ú~°∞QÆ∞ h~°∞ =ÙO_»∞@ =Å# ^À=∞Å∞ "åºÑ≤Oz É’^ŒHÍÅ∞, =∞ÖËiÜ«∂,
>ˇÿá¶ê~Ú_£ =O\˜ "åº^èŒ∞Å∞ HõÅ∞æ`å~Ú. WOHõ#∞ Ñïã¨~åÅ HÍÅ∞+¨º=Ú =Å# J<ÕHõ "åº^èŒ∞Å∞ „Ñ¨|Å∞K«∞#flq. nx
=Å# L^Œ~°HÀâ◊ ãÖ|O^èŒ "åº^èŒ∞Å∞ TÑ≤iu`«∞ÎÅ "åº^èŒ∞Å∞, ˆH#û~ü, QÆ∞O_≥[|∞ƒÅ∞ =O\˜q ÃÑiyáÈ`«∞<åfl~Ú.
^èŒfix HÍÅ∞+¨ºO: "≥∂\Ï~°∞ "åÇ¨Ï<åÅ#∞ xÜ«∞O„uOK«=Öˇ#∞. =∞Ozh\˜ =#~°∞Å#∞ HÍÅ∞+¨º=Ú ÉÏi #∞O_ç
HÍáê_»∞ H˘#=Öˇ#∞. nx HÀãÖ ~°H`Δ˜ « =∞Ozh\˜ Ñ¨^HŒä ÍÅ#∞ ~°∂á⁄OkOK«=Öˇ#∞. P~ÀQÆº ã¨∂„`«=ÚÅ#∞ áê\ÕK«=Öˇ#∞.
=∂#=ÙÅO^Œ~°∂ Ñïã¨~åÅ Ñïâ◊√„Éèí`«#∞ áê\ÕK«=Öˇ#∞. nx=Å# P~ÀQÆº=Ú ÃÑOá⁄O^Œ∞#∞. ã¨fiK«ÛùO^Œ ãÖã¨÷Å∞,
"Õ∞^è•=ÙÅ∞, „Ñ¨™ê~° =∂^Œº=∂Å ^•fi~å „Ñ¨[Å#∞ K≥·`«#º=O`«∞Å#∞ KÕÜ«∞=Öˇ#∞.
x"å~°}: ''=$HΔÀ ~°HõΔu ~°H˜Δ`«ó—— J<åfl~°∞ ÃÑ^ŒÌÅ∞. =$HõΔ=ÚÅ∞ "åÜ«Ú HÍÅ∞+¨º=Ú#∞ `«yæOz r=HÀ\˜H˜ „áê}
"åÜ«Ú=Ù#∞ JOkOK«∞#∞. HÍ=Ù# qiqQÍ K≥@¡#∞ ÃÑOK«=Öˇ#∞. q+¨"åÜ«Ú=ÙÅ∞, ~°™êÜ«∞<åÅ∞ "≥Å∞=iOKÕ
Hõ~å‡QÍ~°=ÚÅ‰õΩ â◊√kú KÕ¿ã ÑïHõ~åÅ#∞ J=∞~°Û=Öˇ#∞.
1970= ãÖIIÖ’ J"≥∞iHÍÖ’ Ñ¨~åº=~°} Ñï~°HõΔ} L^Œº=∞=Ú |Ü«∞Å∞ ^Õi#k. <å\˜ #∞O_ç âßGA˝Å∞
Ñ¨~åº=~°} HÍÅ∞+¨º x"å~°}‰õΩ qâı+"¨ ∞≥ #ÿ Hõ$+≤ KÕã∞¨ <Î åfl~°∞. „Ñü ãÖ=`«û~°O E<£ 5= `Õnx Ñ¨~åº=~°} k<À`«û=OQÍ
áê\˜ã¨∞Î<åfl~°∞.
269
5. „Ñ¨ÑÖK« âßOu
LáÈ^•…`«=Ú: Éèí∂=∞O_»ÅOÃÑ· #∞#fl ã¨=∞ã¨Î „áê}∞Å#∞ Hõeã≤ „Ñ¨ÑÖK«O J#=K«∞Û#∞. D „áê}∞Å∞ Z@∞=O\˜
LÑ¨„^Œ"åÅ∞ ÖË‰õΩO_® ‰õÄ_»∞, QÆ∂_»∞, QÆ∞_»¤ Hõey ã¨∞YâßO`«∞Å`À rqOK«_®xfl „Ñ¨ÑÖK« âßOu JO\Ï~°∞.
"åºã¨ q+¨Ü∞« O: ^Õâ=◊ Ú ã¨∞ãÖÑ¨#fl=ÚQÍ L#flÑ¨C_Õ Jaè=$kú K≥O^Œ∞`«∞Ok. JâßOu, „áê}ÉèÜ
í ∞« O, Ü«Ú^Œcú uè ,
L#flÑ¨C_»∞ =∞x+≤ `«# Ñ¨#∞Å#∞ `å#∞ ã¨„Hõ=∞OQÍ x~°fiiÎOK«ÖË_»∞. Z\˜ì JÅ[_»∞Å∞, PO^Àà◊#Å∞, Ü«Ú^Œú=ÚÅ∞
ÖË‰õΩO_® „Ñ¨âßO`«OQÍ L#flKÀ =∂#=Ù_»∞ K«Hõ¯x PÖ’K«#Å∞ KÕã≤ ^Õâßxfl Jaè=$kú Ñ¨^äŒOÖ’ #_çÑ≤OK«QÆÅ_»∞. „Ñü
áœ~°∞_»∞ `«# Ñ¨#∞Å#∞ `å#∞ Jaè=$kú KÕã¨∂Î, á⁄~°∞QÆ∞^ÕâßÅ`À Hõeã≤"≥∞eã≤ ãŸº`«`À LO>Ë P^Õâ◊ PO`«~°OyHõ
q+¨Ü«∂ÅÖ’ *’HõºO KÕã¨∞HÀ‰õΩO_® JO`«~å˚fÜ«∞ ã¨=∞ã¨ºÅ#∞ ™ê^èŒº"≥∞ÿ#O`« =~°‰õΩ âßOuÜ«Ú`« =∂~°æOÖ’
Ñï+¨¯iOK«∞‰õΩO@∂ ã¨Ç¨Ïr=#O KÕã≤#@¡~Ú`Õ P ^Õâ◊O Jaè=$kú K≥O^Œ∞`«∞Ok. HÍx J}fi„™êÎÅ∞ `«Ü«∂~°∞ KÕÜ«Ú@Ö’
qq^èŒ ^ÕâßÅ =∞^èŒº áÈ\© ÃÑ~°QÆ_»O`À ''ZO_»=∂=ÙÅÖ’ h\˜ |∞_»QÆ ÖÏQÍ—— =∞#‰õΩ „Ñ¨ÑÖK«âßOu HõxÑ≤OK«∞K«∞#flk.
Éèí∂HõOáêÅ∞, `«∞á¶ê#∞Å∞, Ju=$+≤ì, J<å=$+≤ì "≥Ú^ŒÅQÆ∞ „Ñ¨Hõ$u "≥·Ñ¨s`åºÅ =Å# „Ñ¨[Å∞ J<ÕHõ WHõ¯@¡‰õΩ
QÆ∞iÜ«∞QÆ∞K«∞<åfl~°∞. W@∞=O\˜ #ëêìxfl `«yæOKÕO^Œ∞‰õΩ âßG"Õ`«ÎÅ∞ Hõ$+≤ KÕÜ«ÚK«∞<åfl~°∞. WqHÍHõ =∂#= HõeÊ`«"≥∞ÿ#
LÑ¨„^Œ"åÅ∞ „Ñ¨ÑÖK«âßOuH˜ qÑ¶¨∂`«=Ú HõeyOK«∞K«∞#flq. PkèÑ¨`«ºO HÀãÖ XHõ ^Õâ◊O "å~°∞ =∞~À^Õâ◊OÃÑ· ™êyOKÕ
Ü«Ú^•úÅ∞ W@∞=O\˜"Õ. Ü«Ú^ŒúOÖ’ ÔQez# "å~°∞, F_çáÈ~Ú# "å~°∞ W^ŒÌ~°∂ ã¨=∞OQÍ #+¨ìáÈ`å~°∞.
Ü«Ú^•úÅ =Å# #ëêìÅ∞: 20= â◊`å|ÌOÖ’ [iy# „Ñ¨ÑÖK« Ü«Ú^•úÅ∞ =∂#"åoH˜ âßOu ÖË‰õΩO_® KÕã≤#q.
1945= ãÖIIÖ’ Ô~O_»= „Ñ¨ÑÖK« Ü«Ú^ŒÌO ã¨=∞Ü«∞OÖ’ J„QÆ~å[º"≥∞ÿ# J"≥∞iHÍ [áê<£Ö’x Ç≤Ï~À+≤=∂, <åQÆ™êH˜
Ñ¨@ì}ÏÅ g∞^Œ J}∞ÉÏO|∞ „Ñ¨Ü≥∂yOz J}∞Ü«Ú^•úÅ‰õΩ <åOk ÑëHÕk. `«`«Êùe`«OQÍ KåÖÏ Éèí∂ÉèÏQÆO, „Ñ¨[Å‰õΩ
#+¨ìO "å\˜e¡#k. Ñ¶ë`«OQÍ <å<å*Ïu ã¨q∞u, SHõº~å[ºã¨q∞u U~°Ê_ç#q. J"≥∞iHÍ, W~åH±, PÑ¨…x™êÎ<£Å`À KÕã≤#
Ü«Ú^Œú=ÚÅ =Å# J<ÕHõ ^Œ∞+¨Êùe`åÅ∞ Hõey#q. J=∂Ü«∞‰õΩÅ∞ J<ÕHõ =∞Ok |e JÜ«∂º~°∞. JÖÏˆQ áêH˜™êÎ<£,
ÉèÏ~°`ü ãïÇ¨Ï^Œ∞Ì q"å^ŒO ~å=}HÍ+¨ªOÖÏ ~°QÆ∞Å∞K«∞#flk. WOHÍ NÅOHõ `«q∞à◊√Å ã¨=∞ã¨º‰õΩ, ^ŒH˜Δ}Ï„Ñ¶≤HÍ =~°‚q=HõΔ‰õΩ
JO`«O ÖË‰õΩO_® áÈ~Ú#k.
<Õ_»∞ „Ñ¨ÑÖK«âßOuÔH· qq^èŒ ^ÕâßÅ∞ q∞H˜¯e Hõ$+≤ KÕÜ«ÚK«∞#flq. D ã¨=∞Ü«∞OÖ’ [=Ç¨Ï~üÖÏÖò <≥„Ç¨˙
~°∂á⁄OkOz# ''ÑÖK«jÅ ã≤^•úO`«O—— J#∞ã¨~°}©Ü«∞"≥∞ÿ#k.
=ÚyOÑ¨Ù: ãÖÑ¨#fl, ¿Ñ^Œ ^ÕâßÅ `å~°`=« ∞º=Ú `˘Åy áÈ"åe. '=ã¨∞^äH·≥ õ ‰õΩ@∞O|HõO— J<Õ ÉèÏ=# „Ñ¨|e#Ñ¨Ù_»∞
„Ñ¨ÑÖK« âßOu <≥ÅH˘O@∞Ok. „Ñ¨ÑÖK« ^ÕâßÅhfl ã¨"≥∞ÿHõº`«`À Hõ$+≤ KÕã≤#@¡~Ú`Õ „Ñ¨ÑÖK«=∞O`å âßOu qã¨Îie¡
„Ñ¨[ÅO`å ã¨∞YãÖ`ÀëêÅ`À rq™êÎ~°∞. WO^Œ∞HÀãÖ J„QÆ~å*ÏºÅ∞, <å<å*Ïu ã¨q∞u, SHõº~å[ºã¨q∞u q∞QÆ`å
^ÕâßÅ∞ `«y#O`« Hõ$+≤ KÕÜ«∂e.

6. x~°∞^ÀºQÆ ã¨=∞ã¨º
x~°fiK«#=Ú: 'L^ÀºQÆO Ñ¨Ù~°∞+¨ ÅHõ}Δ O— J<Õ <å#∞_ç HõÅ^Œ∞. L^ÀºQÆ=∞#QÍ „Ñ¨Ü∞« `«fl=Ú. „Ñü=∞x+≤ Ñ¨Ù\˜#ì <å\˜
#∞O_ç rqOK«∞@‰õΩ LáêkèÔH· KÕÜ«Ú „Ñ¨Ü«∞`«fl=Ú<Õ L^ÀºQÆ=∞O^Œ∞~°∞. L^ÀºQÆ=Ú ÖËHõáÈ=Ù@ÜÕ∞ x~°∞^ÀºQÆ=∞O^Œ∞~°∞.
J#QÍ „|`«∞‰õΩ^≥~°∞=Ù#ÔH· ^•i ÖËHõáÈ=Ù@ Jx J~°÷=Ú. D<å_»∞ nxx QÆ∞iOz K«iÛOÑ¨x ^Õâ◊=ÚQÍx „Ñ¨Éèí∞`«fi=Ú
HÍx ÖË^Œ#fl Pâ◊Û~°ºÑ¨_»#Hõ¯~°ÖË^Œ∞. =ÚYºOQÍ ÉèÏ~°`«^Õâßxfl Ñ¨\ ˜ì Ñ‘_çã¨∞Î#fl ã¨=∞ã¨ºÅÖ’ Wk „Ñ¨^è•#"≥∞ÿ#k. D
ã¨=∞ã¨º Ñï+¨¯iOK«|_»Hõ áÈ`Õ Ü«Ú=`«~°OÖ’ x~åâßã¨Ê $Ç¨ÏÅ∞ ÉÏQÍ ÃÑiy D ^Õâ◊O U=∞=Ù`«∞O^À `≥eÜ«∞x
Ñïã≤÷u U~°Ê_»∞`«∞Ok.
=∞# q^•º q^•#=Ú: x~°∞^ÀºQÆ ã¨=∞ã¨º‰õΩ „Ñ¨^è•# HÍ~°}=Ú =∞# q^•º q^è•#=Ú. „a\©+π „Ñ¨Éèí∞`«fi=Ú
`«=∞‰õΩ HÍ=Åã≤# QÆ=∂™êÎÅ#∞, Láê^è•ºÜ«ÚÅ#∞ `«Ü«∂~°∞ KÕÜ«Ú@ÔH· „Ñ¨"Õâ◊ÃÑ\˜ì# q^•ºq^è•#"Õ∞ <Õ\ ˜H© H˘kÌ
=∂~°∞ÊÅ`À =∞# áê~î°âßÅÖ’ ™êQÆ∞K«∞#flk. „Ñ¨[Å∞ `«=∞ rq`«=Ú#∞ ã¨∞Y=O`«O KÕã≤H˘#∞@‰õΩ q^•ºÉèÏºã¨=Ú
KÕ™êÎ~°∞. „Ñ¨[Å#∞ q^•º=O`«∞Å#∞ KÕÜ«Ú@‰õΩ „Ñ¨Éèí∞`«fi=Ú HõàÏâßÅÅ#∞, áê~î°âßÅÅ#∞ ™ê÷Ñ≤OzOk. HÍh Ñ¨sHõΔÅÖ’
LfÎ~∞° Ö‚ #·ˇ "å~°O^ŒiH© L^ÀºQÆ=ÚÅ∞ K«∂Ñ≤OK«∞@ Hõ+"ì¨ ∞≥ #ÿ k. =∞# q^•º q^è•#=ÚÖ’ =$uÎ q^Œº‰õΩ „áê^è•#ºg∞Ü«∞=Öˇ#x
ÃÑ^ŒÌÅ∞ QÆ∞iÎOKå~°∞. HÍh Wk Jxfl „áêO`åÅ áê~î°âßÅÖ’ <≥ÅH˘Å∞Ê@‰õΩ Pi÷HõOQÍ ™ê^èŒº=Ú HÍ^Œ∞.
<Õ\ ˜ L^ÀºQÆ Ñïã≤÷`«∞Å∞: L^ÀºQÆ=ÚÅ ãÖMº `«‰õΩ¯=, L^ÀºQÆ=Ú HÍ=Åã≤#"åi ãÖYº ÃÇÏK«∞ÛQÍ ÃÑ~°∞QÆ∞@KÕ
L^ÀºQÆ=ÚÅ#∞ ZxflHõ KÕÜ«Ú@‰õΩ „Ñ¨Éèí∞`«fi=Ú ~åR ™ê÷~ÚÖ’ Ñä¡H± ã¨sfiã¨∞ Hõg∞+¨<£, ˆHO„^Œ ™ê÷~ÚÖ’ ™êìÑ¶π ÃãÅHõΔ<£
Hõg∞+¨<,£ Ü«¸xÜ«∞<£ ÑäH¡ ± ã¨sfiã¨∞ Hõg∞+¨<£ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åxx U~°Ê~°z ã¨=∞~°∞Åú #∞ L^ÀºQÆ∞Å∞QÍ ZxflHõ KÕÜÚ« K«∞#flk.
L^ÀºQÍ~°∞úÅO^Œ~°∞ `«=∞ ¿Ñ~°¡#∞ #"≥∂^Œ∞ KÕã¨∞H˘#∞@‰õΩ ZOáê¡~Ú"≥∞O@∞ ZˆHû ÛùOrÅ#∞ <≥ÅH˘eÊ#k. JO^Œ∞Ö’
#"≥∂^Œ~Ú# "åiH˜, =~°∞ã¨„Hõ=∞OQÍ L^ÀºQÆÑÙ¨ MÏmÅ#∞ K«∂Ñ≤OK«∞K«∞<åfl~°∞. HÍh HÍ=Åã≤#xfl L^ÀºQÆ=ÚÅ∞ ^ÕâO◊ Ö’
ÖË#O^Œ∞=Å# H˘xfl HÀ@¡ x~°∞^ÀºQÆ∞Å∞ ^Õâ◊=Ú# L^ÀºQÆ=Ú HÀã¨=Ú „áê‰õΩÖÏ_»∞K«∞<åfl~°∞.
x~°∞^ÀºQÆ ã¨=∞ã¨º‰õΩ ¿ÇÏ`«∞=ÙÅ∞: K«^Œ∞=Ù‰õΩ#fl "å~°O^Œ~°∞ „Ñ¨Éèí∞`Àfi^ÀºQÆ=ÚÅ‰õΩ „áê‰õΩÖÏ_»∞@ÜÕ∞ x~°∞^ÀºQÆ
ã¨=∞ã¨º‰õΩ HÍ~°}=Ú. q^Õâ◊=ÚÅÖ’ Ü«Ú=‰õΩÅ∞ L^ÀºQÆ=ÚÅÔH· JO`«QÍ „áê^èÕÜ«∞Ñ¨_»~°∞. Ü«Ú=‰õΩÅ Ñï„â◊=∞ÅÖ’,
"å}˜[º=ÚÅÖ’ „Ñ¨"tÕ Oz `«=∞‰õΩ `å=ÚQÍ „|`«H=õ Öˇ#∞, Éè∂í q∞ L#fl"å~°∞ =º=™êÜ«∞O KÕÜ∞« Hõ, =$uÎ q^Œº <ÕiÛ#"å~°∞
ã¨fiÜ«∞OQÍ ‰õΩ\©~° Ñï„â◊=∞Å#∞ ™ê÷Ñ≤OK«Hõ, „Ñ¨Éèí∞`Àfi^ÀºQÆ=ÚÅ‰õΩ ã≤^ŒúÑ¨_»∞@ =Å# D ã¨=∞ã¨º =∞iO`«
[\˜Å=∞QÆ∞K«∞#flk. D ã¨=∞ã¨º#∞ Ñï+¨¯iOK«∞@‰õΩ „Ñ¨Éèí∞`«fi=Ú Z<Àfl q^èŒ=ÚÅ Hõ$+≤ KÕÜ«ÚK«∞#flk.
Ñïëê¯~° ™ê^èŒ#=ÚÅ∞: (1) „Ñü áœ~°∞_»∞ =$uÎ q^ŒºÅÃÑ· Pã¨HÎ̃ Hõey, ã¨fiÜ«∞OHõ$+≤ g∞^Œ #=∞‡HõO`À ã¨fiÜ«∞OQÍ
rqOK«QÆÅ∞QÆ∞ q^ŒºÅ#∞ <Õ~°fi=Öˇ#∞. (2) ‰õΩ@∞O| xÜ«∞O„`«}#∞ J=∞Å∞ KÕã≤# D ã¨=∞ã¨º‰õΩ H˘O`« Ñïëê¯~°=Ú
ÅaèOK«∞#∞. (3) „Ñ¨É∞íè `Àfi^ÀºQÆ=ÚÅÖ’ Pi÷HOõ QÍ "≥#∞Hõ|_ç# `«~Q° `Æ ∞« Å "å~°O^ŒiH˜ i[ˆ~fi+¨<£ ™œHõ~º° =Ú HõeÊOK«=Öˇ#∞.
(4) Ü«Ú=‰õΩÅ‰õΩ =º=™êÜ«∞O ~°OQÆ=ÚÖ’ tHõΔ}xzÛ, =∞Oz ÑÖ@Å∞ ÑÖ_çOz "å~°∞ ^Õâ◊=Ú#‰õΩ "≥#∞fl=ÚHõQÍ
`«Ü«∂~°QÆ∞#@∞¡ K«∂_»=Öˇ#∞. ‰õΩ\©~° Ñï„â◊=∞Å#∞ ÉÏQÍ „áÈ`«ûÇ≤ÏOK«=Öˇ#∞. (5) C.M.E.Y., P.M.E.Y. =O\˜ „Ñ¨Éèí∞`«fi
Ñ¨^äŒHÍÅ#∞ Ü«Ú=‰õΩÅ∞ K«Hõ¯QÍ ã¨kfixÜ≥∂QÆO KÕã¨∞HÀ=Öˇ#∞.
=ÚyOÑ¨Ù: „Ñü áœ~°∞_»∞ ''Z=~À =™êÎ~°∞ U^À KÕ™êÎ~°x Z^Œ∞~°∞K«∂_»Hõ—— `«=∞‰õΩ `å"Õ∞ ã¨fiÜ«∞O Láêkè HõÅÊ#
=$uÎx KÕÑ¨@ì_»O ^•fi~å `«=∞ „|`«∞‰õΩ `å=Ú „|`«Hõ QÆÅQÍe. ‰õΩÅ =$`«∞ÎÅ#∞ q_çz ÃÑ@ì‰õΩO_® "å\˜Ñ¨@¡ P^Œ~°}
Hõey LO_®e. ™êOˆHuHõ q^ŒºÅ∞ <Õ~°∞ÛHÀ=_»O =Å# r=<Àáêkèx HõeÊOK«∞HÀ=K«∞Û.
QÆ=∞xHõ : JÉèÏºã¨‰õΩÅ∞ `«=∞‰õΩ Z^Œ∞~°ÜÕ∞º ã¨=∞ã¨ºÅÃÑ·, `å=Ú QÆ=∞xã¨∞Î#fl JOâßÅÃÑ· "åº™êÅ#∞ ~åÜ«∞_»O
„Ñ¨Ü«∞uflOKåe.
271
ÖËYÅ∞
1. Ñ¨@ì}OÖ’ `«~°K«∂ U~°Ê_»∞`«∞#fl 'q^Œ∞º`ü JO`«~åÜ«∞O— =Å¡ „Ñ¨[Å∞ Z^Œ∞~˘¯O@∞#fl W|ƒO^Œ∞Å#∞ `≥Å∞Ñ¨ÙÅ∂ P
Ñ¨@ì}OÖ’x 'HõÔ~O@∞ ã¨~°Ñ¶¨~å ˆHO„^Œ JkèHÍiH˜— ÖËY „"åÜ«Ú=Ú.
~°≠ÏhûÅH©; gkè,
HõÅfi‰õΩiÎ,
06.8.2011
q^Œ∞º`ü âßMÏ ãÖKåÅ‰õΩÅ∞,
HõÔ~O@∞ ã¨~°Ñ¶¨~å ˆHO„^ŒO,
HõÅfi‰õΩiÎ, =∞Ç¨Ï|∂Éò#QÆ~ü lÖÏ¡
P~åº!
q+¨Ü«∞=Ú: HõÅfi‰õΩiÎ, ~°≠ÏhûÅH©; gkè x"åã≤ q[˝Ñ≤Î - q^Œ∞º`ü JO`«~åÜ«∞O =Å# "Õ∞=Ú Ñ¨_»∞K«∞#fl ÉÏ^èŒÅ∞
- `«=∞‰õΩ x"ÕkOK«∞@ QÆ∂iÛ.
---
=∂k =∞Ç¨Ï|∂Éò#QÆ~ü lÖÏ¡ HõÅfi‰õΩiÎ, ~°≠ÏhûÅH©; gkè. KåÖÏ <≥ÅÅ#∞O_ç =∂ HÍÅh „áêO`«=∞O^Œ∞
q^Œ∞º^ŒO`«~åÜ«∞O x~åÑ¶¨∂@OQÍ [~°∞QÆ∞`«∂<Õ LOk. "å\˜=Å# H˘xfl \©.q.Å∞, „Ñ¶≤*òÅ∞, U.ã≤.Å∞ Ñ¨xKÕÜ«∞@O
ÖË=Ù. ZÑ¨C_À XHõ¯™êi =zÛ# HõÔ~O@∞ =Å# Jq K≥_çáÈ`«∞#flq. gkèÖ’ náêÅ∞#flq. Jq ~å„u"Õà◊ "≥ÅQÆ=Ù.
HõÔ~O@∞ fQÆÅ∞ „"ÕÖÏ_»∞`«∂ =∂‰õΩ „áê}ÉèíÜ«∞O HõÅ∞æ`«∞Ok. D =∞^èŒº<Õ "å\˜ =Å# H˘xfl Ñ¨â◊√=ÙÅ∞ K«xáÈÜ«∂~Ú.
=∂ HõëêìÅ#∞ QÆ∞iÎOz `«=∞~°∞ `«QÆ∞ sux ã¨ÊOkOz "Õ∞Å∞ KÕÜ«∞O_ç. HõÔ~O@∞ W|ƒO^Œ∞Å#∞ `˘Åy™êÎ~°x
`«ÅOK«∞K«∞<åfl=Ú.
=O^Œ<åÅ`À...
`«=∞ qâßfiã¨áê„`«∞_»∞,
z~°∞<å=∂: ãÖnÑπ ‰õΩ=∂~ü
q^Œ∞º`ü ãÖKåÅ‰õΩÅ∞, HõÅfi‰õΩiÎ
HõÔ~O@∞ ã¨~°Ñ¶¨~å ˆHO„^ŒO,
HõÅfi‰õΩiÎ.
2. ^Œã¨~å ÑÖ_»∞QÆ#∞ QÆ∂iÛ ¿ãflÇ≤Ï`«∞#‰õΩ XHõ ÖËY „"åÜ«Ú=Ú
q[Ü«∞"å_»,
27.3.2011
„Ñ≤Ü«∞ ¿ãflÇ≤Ï`«∞#‰õΩ, <Õ#∞ ˆHΔ=∞=Ú. g∞~°∞ ˆHΔ=∞=∞x Ptã¨∞Î<åfl#∞.
â◊√ÉèÏHÍOHõÅΔ `À "≥∂Ç¨Ï<£ „"åÜ«Ú#k q[Ü«∞"å_»Ö’ D ãÖ=`«û~°O ^Œã~¨ å L`«û"åÅ∞ „|Ç¨‡O_»OQÍ [iQÍ~Ú.
Hõ#∞Hõ ^Œ∞~°æ ^Õ"åÅÜ«∂xfl ~°OQÆ∞~°OQÆ∞Å q^Œ∞º`ü `À~°}ÏÅ`À <Õ„`å#O^ŒOQÍ JÅOHõiOKå~°∞. J=∞‡"åix Ñ¨k~ÀAÅ∂
~ÀAH˘Hõ J=`å~°O K˘Ñ¨C# JÅOHõiOKå~°∞. Pâ◊fiÜ«Ú[=∂ãÖÖ’ Ñ¨k~ÀAÅ∞ ZO`À "≥·Éèí=OQÍ [iy# D
L`«û"åÅ#∞ ^Œi≈OK«\ÏxH˜ ^Õâ◊O #Å∞=¸ÅÅ#∞O_ç ZO^Œ~À Éèí‰õΩÎÅ∞ =KåÛ~°∞. z=i =¸_»∞ ~ÀAÅÖ’ JO>Ë
^Œ∞~åæ+¨ìq∞, =∞Ç¨#=q∞, q[Ü«∞^Œâ◊q∞ ~ÀA# Éèí‰õΩÎÅ∞ `«O_ÀÑ¨`«O_®Å∞QÍ =zÛ J=∞‡"åix ^Œi≈OKå~°∞. <Õ#∞
‰õÄ_® J=∞‡"åix ^Œi≈Oz `«#‡Ü«∞`åfixfl á⁄O^•#∞.
W@∞¡
h „Ñ≤Ü«∞ q∞„`«∞_»∞
=∞<À*ò
z~°∞<å=∂:
Ñ≤. P#O^£
=ÚxûÑ¨Öò ÃÇ·Ïã¨∂¯Öò, (ExÜ«∞~ü HÍÖË*ò)
Ñ≤_»∞QÆ∞~åà◊§, QÆ∞O@∂~°∞ lÖÏ¡.
3. HÍÅ∞+¨º xÜ«∞O„`«} QÆ∞iOz ÖËY ~åÜ«∞O_ç

NÜ«Ú`« ãÖKåÅ‰õΩÅ∞,
HÍÅ∞+¨º xÜ«∞O„`«} =∞O_»e,
ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^Œ∞ QÍiH˜,
JÜ«∂º,
~å¢+¨ì ~å[^è•xH˜ 40 H˜.g∞^Œ∂~°OÖ’x XHõ =∂~°∞=¸Å „QÍ=∞O =∂k. Ô~O_»∞ ãÖ=`«û~åÅ „H˜`«O
D „áêO`«OÖ’ XHõ ~°™êÜ«∞<åÅ∞, =∞O^Œ∞Å `«Ü«∂s Ñï„â◊=∞ „áê~°OÉèí"≥∞ÿOk. P Ñï„â◊=∞ #∞Oz =KÕÛ =º~å÷Å∞,
HÍÅ∞+¨ºO „QÍ=∞ „Ñ¨[Å‰õΩ XHõ ã¨=∞ã¨ºQÍ =∂~å~Ú. "Õ∞=Ú Zxfl™ê~°∞¡ x"åiOz#Ñ¨Ê\˜H© =º~å÷Å â◊√kúH˜ Ñï„â◊=∞
Ü«∂[=∂#ºO ZÖÏO\˜K«~°ºÅ∞ KÕÑ¨@ìHõáÈQÍ P =º~å÷efl, Ti |Ü«∞@ K≥~°∞=ÙÖ’xH˜ =keÃÑ_»∞`«∞<åfl~°∞. ^•x =Å¡
=∂‰õΩ L#fl XˆH XHõ¯ `åQÆ∞h\˜ ™œHõ~°ºO HÍ™êÎ ÖË‰õΩO_® áÈ~ÚOk. P =ÚiH˜h~°∞ „`åQÆÖËHõ „Ñ¨[Å∞ <å<åÉÏ^èŒÅ∞
Ñ¨_»∞`«∞<åfl~°∞. JO`Õ HÍ‰õΩO_® K≥~°∞=Ù HõÅ∞+≤`«O HÍ=_»O =Å¡ JO^Œ∞Ö’x r=*ÏÅO KåÖÏ =~°‰õΩ #tOz áÈ~ÚOk.
q∞ye# r=*ÏÅO ‰õÄ_® `«fi~°Ö’<Õ JO`«iOz áÈÜÕ∞ „Ñ¨=∂^ŒO LOk.
D Ñï„â◊=∞ #∞O_ç "≥Å∞=_Õ ~°™êÜ«∞<åÅ∞, =∞O^Œ∞Å "åã¨#, HÍÅ∞+¨ºO =Å¡ =∂Ö’ Z‰õΩ¯==∞OkH˜ P™êÎ‡,
ZÅs˚ ÖÏO\˜ "åº^èŒ∞ÖËHÍ‰õΩO_® H˘xfl qO`«~ÀQÍÅ∞ ‰õÄ_® =ã¨∞Î<åfl~Ú. D HÍ~°}OQÍ „QÍ=∞ „Ñ¨[Ö’¡ Z‰õΩ¯= ÉèÏQÆO
T~°∞ q_çz "≥o§áÈÜ«∂~°∞. q∞ye# "å~°∞ ÉèíÜ«∞ÉèíÜ«∞OQÍ HÍÅO QÆ_»∞Ñ¨Ù`«∞<åfl~°∞.
JO^Œ∞=Å¡ g∞~°∞ "≥O@<Õ D á¶êºHõìsx =¸ã≤"ÕÜ«∞_»O HÍh, D „áêO`«#∞Oz nxx `˘ÅyOK«_»O HÍh, ÖË^•
Ç¨xHõ~°"≥∞ÿ# =º~å÷Å â◊√kúH˜ „Ñ¨`ÕºHõ"≥∞ÿ# ™œHõ~åºÅ∞ U~åÊ@∞ KÕÜ«∞_»O HÍh KÕÜ«∂eûOkQÍ HÀ~°∞`«∞<åflO.
W@∞¡
Éèí=nÜ«Ú_»∞
ã¨∞^è•Hõ~ü
273
4. ã¨=∂Kå~°O HÀãÖ ÖËY
NÜ«Ú`« _≥·Ô~Hõì~°∞/ ãÖKåÅ‰õΩÅ∞,
"≥·^Œº =∞iÜ«Ú P~ÀQÆº q^•º qÉèÏQÆO,
ÃÇ·Ï^•~åÉÏ^Œ∞ QÍiH˜
#=∞ã¨¯iOz „"åÜ«Ú#k.
JÜ«∂º,
`Õk 10.8. 2010 <å\˜ „Ñ¨=ÚY k# Ñ¨„uHõÖ’¡x g∞ L^ÀºQÆ „Ñ¨Hõ@##∞ Ñ¨Ù~°ã¨¯iOK«∞H˘x <Õ#∞ g∞
HÍ~åºÅÜ«∞OÖ’ MÏmQÍ L#fl JH“O>ˇO\ò áÈã¨∞ì HÀãÖ ^Œ~°MÏã¨∞Î KÕã≤<å#∞.
D áÈã¨∞ì HÀãÖ 28.8.2010 <å_»∞ g∞ HÍ~åºÅÜ«∞OÖ’ [iy# ~å`« Ñ¨sHõΔ, =∞ødHõ Ñ¨sHõΔ‰õΩ
Ç¨[Ô~·<å#∞. <å`À áê@∞QÍ H˘O`« =∞OkH˜ JÉèíº~°∞÷Å∞ D áÈã¨∞ì HÀãÖ ^Œ~°MÏã¨∞Î KÕ™ê~°x `≥eã≤Ok. J~Ú`Õ
D áÈãπì‰õΩ x[OQÍ ZO`«=∞Ok ^Œ~°MÏã¨∞Î KÕ™ê~°∞. ~å`«Ñ¨sHõΔ J#O`«~°O =∞ødHõ Ñ¨sHõΔ‰õΩ ZO`«=∞Ok Ç¨[~°Ü«∂º~°∞.
"åiÖ’ #∞O_ç U „áêuÑ¨kHõÖ’ áÈã¨∞ì#∞ ÉèísÎ KÕ™êÎ~À K≥áêÊÅx =∞#q. ã¨=∂Kå~° Ç¨Ï‰õΩ¯ K«@ìO HÕ^Œ, XHõ
x~°∞^ÀºyQÍ, D q+¨Ü«∂xfl `≥Å∞ã¨∞HÀ"åÅ#fl ‰õΩ`«∂Ç¨ÏÅO`À HÀ~°∞`«∞<åfl#∞. WO^Œ∞ "≥O@ ~°∂II 10/- Å _ç._ç. x
[`«Ñ¨~°K«∞K«∞<åfl#∞.
ã¨`«fi~°"Õ∞ g∞~°∞ ã¨ÊOkOz <å‰õΩ ã¨=∂Kå~åxfl W"åfiÅx =∞#q KÕã¨∞Î<åfl#∞.
g∞
q^èÕÜ«Ú~åÅ∞
..........
=∂^èŒ∞i.
5. <≥„Ç¨ï QÍi ÖËY
(`«# ‰õÄ`«∞iH˜ <≥„Ç¨˙ qt+¨ì tHõΔ} WKåÛ~°∞. Éèíq+¨º`«∞ÎÖ’ P"≥∞ J`«∞º#fl`« ã≤÷uH˜ =zÛ `«# ^ÕâßxH˜
<åÜ«∞Hõ`«fiO =Ç≤ÏOz #_»∞Ñ¨Ù`«∞O^Œx PÜ«∞#‰õΩ #=∞‡HõO L#fl@∞¡Ok. P"≥∞ =∂#ã≤Hõ qHÍ™êxH˜ ^ÀÇ¨Ï^ŒOKÕ¿ã
n~°…ÖËYÅ∞ „"åã¨∂Î. U ÜÕ∞ L`«Î=∞ "å[‡Ü«∞ „QÆO^ä•Å∞ K«^Œ"åÖ’ ‰õÄ_® `≥Å∞Ñ¨Ù`«∂ LO_Õ "å~°∞. 1935 Ö’. ÃÇÏKü._ç.
"≥Öòû. EeÜ«∞ãπ Ç¨ÏHõûÖË. l.Ñ≤. "≥Öòû „"åã≤# ''Ãã·<£û PÑ¶π Öˇ·Ñ¶π—— ( „áê}˜ âß¢ã¨Î=Ú) J<Õ Ñ¨Ùã¨ÎHÍxfl P"≥∞H˜ |Ç¨ïHõiã¨∂Î
~åã≤# ÖËY#∞ K«^Œ=O_ç.)
''J`«ºO`« „Ñ≤Ü«∞"≥∞ÿ# WO^Œ∂‰õΩ, #=º ãÖ=`«û~° k#O, 1935 PÖ’‡~ålÖÏ¡ *ˇ·Öò
#∂`«# ãÖ=`«û~° â◊√ÉèÏHÍOHõΔÅ`À „¿Ñ=∞`À - D '' „áê}˜ âß¢ã¨Î—— =Ú Ñïî¿ãÎ, Jxfl Hõà◊ÅÖ’H˜ J`«∞º`«Î=∞ Hõà◊
J~Ú# rqO_»=∞<Õ Hõà◊ - JÅ=_»∞`«∞O^Œ<Õ #=∞‡HõO`À -
D Ñ¨Ùã¨ÎHõO Ãã·Ax |~°∞=Ùx K«∂ã≤ ÉèíÜ«∞Ñ¨_»‰õΩ. "≥Ú@ì"≥Ú^Œ>Ë Ñ¨Ùã¨ÎHõO D =¸Å P =¸Å =~°‰õΩ K«^Œ=_®xH˜
„Ñ¨Ü∞« uflOK«‰Ωõ . ÖËHáõ È`Õ h‰õΩ qã¨∞QÔ `«∞`Î ∞« Ok. Ñ¨Ùã¨HÎ Oõ Ö’ h‰õΩ #zÛ# J^è•ºÜ«∂Å∞ =ÚO^Œ∞ K«^∞Œ =Ù. nxÖ’ ‰õΩ`«∂Ç¨ÏÖÏxfl
ˆ~ÔHuÎOKÕk KåÖÏ LOk. „áê}˜ Ñï}Ï=∞ qHÍ™êefl QÆ∞iOz J^Œ∞ƒù`« q+¨Ü«∂Öˇ<Àfl h‰õΩ J~°÷O KÕã¨∞HÀ=_®xH˜ nxÖ’
L<åfl~Ú. `«~°"å`«, #∞=Ùfi Ñ¨Ùã¨ÎHõ=∞O`å Ñ¨ÓiÎQÍ K«^Œ==K«∞Û. „â◊=∞H˜ `«QÆæ Ñ¶ë`«O Åaèã¨∞ÎOk.——
5. QÍOnèr ÖËY
(WOQÍ¡O_»∞Ö’ =ÙO_»QÍ ÉÏÑ¨Ùr Ñ¨Ù\˜ì#~ÀA =zÛOk. Dãπì ZO_£ Ö’x ÉÏÅ ÉÏeHõÅO^Œ~°∂, `«=∞ ã¨fiO`«
™⁄=Ú‡`À QÍOnèrH˜ áêi`À+≤HÍÅ∞ H˘x~ÚKåÛ~°∞. WO_çÜ∂« H˜ =KÕÛ~ÀA# PÜ«∞# WOQÆO¡ _»∞#∞Oz P ÉÏÅ ÉÏeHõezÛ#
=ã¨∞Î=ÙÅx =∂„`«"Õ∞ `«=∞`À fã¨∞‰õΩ=KåÛ~°∞. Jq `«Ñ¨Ê PÜ«∞# "Õˆ~g∞ fã¨∞‰õΩ~åÖË^Œ∞.HÍQÍ nxHÀ QÍ^äŒ =ÙOk.
QÍOnèr WOQÆ¡O_»∞#∞Oz uiy ~åQÍ<Õ WO_çÜ«∂ QÆ=~°fl"≥∞O@∞ PÜ«∞#∞ JÔ~ã¨∞ìKÕã≤ Ü«∞„~°"å_» *ˇ·Å∞Ö’ =ÙOKå~°∞.
JHõ¯_»#∞Oz QÍOnèr PÅã¨ºOQÍ 'É∫— #QÆ~°OÖ’x Ñ≤Å¡ÅH˜ XHõ L`«Î~°O „"å™ê~°∞. P ÖËY K«∂_»O_ç.)
„Ñ≤Ü«∞"≥∞ÿ# Ñ≤Å¡Å‰õΩ,
<Õ#∞ q∞=∞‡Åx Jã¨=Î ∂#∂ `«ÅK«∞‰õΩO@∂ `«Å∞K«∞‰õΩO@∂ LO\Ï#∞. <Õ#∞ "Õã#≤ „Ñ¨âfl◊ ÅH˜ g∞izÛ# ã¨=∂^è•<åÅ∞
#<≥flO`À =ÚQÆ∞ú}˜‚ KÕâß~Ú. <Õ#∞ HÕQ∑¿ã¡ Ç¨ÖòÖ’ =Ù#flÑ¨C_»∞, g∞~°∞ „¿Ñ=∞ã¨∂K«HõOQÍ <åH˜zÛ# |Ç¨ï=∞`«∞Å‰õΩ
q∞=∞‡Åx Jaè#OkOK«_®xH˜ <å‰õΩ WOQÆ¡O_»∞Ö’ =ÙO_»QÍ ã¨=∞Ü«∞O ^˘~°HõÖË^Œ∞. <Õ~°∞ g∞izÛ# |Ç¨ï=∞`«∞Å#∞
WHõ¯_» P„â◊=∞OÖ’ Ñ≤Å¡ÅH˜ W=fi_®xH˜ xâ◊Û~ÚOKå#∞. D P„â◊=∞OQÆ∞iOz g∞‰õΩ =¸ºiÜ«∞Öò JO\© K≥|∞`«∞Ok.
HÍx <Õ#∞ <å P„â◊=∞O KÕ~°∞HÀ_®xH˜ gÅ∞HÍÖË^Œ∞. *ˇ·Å∞#∞Oz g∞‰õΩ L`«Î~°O JO^Œ_»O Pâ◊Û~°ºO Hõ^Œ∂?
<Õ#∞ *ˇ·Å∞Ö’ L<åfl Mˇ·n#x J#∞HÀ=_»OÖË^Œ∞. <Õ<Õn `«Ñ¨C KÕã≤#@∞ì <å‰õΩ =∞#ã¨∂ÊùiÎQÍ QÀK«iOK«_»O ÖË^Œ∞.
„¿Ñ=∞`À
g∞~°∞ ''JO‰õΩÖò—— Jx Ñ≤eKÕ
QÍOnè.
7. HõO^Œ∞‰õÄi gˆ~â◊eOQÆO ÖËY
=OQÆ∂i ã¨∞ÉÏƒ~å=ÙQÍ~°∞ - Ñ≤~îåÑ¨Ù~°=Ú.
g∞~°∞ ^ŒÜ«∞Ü«ÚOz „"åã≤# Ü«Ú`«Î~°q∞Ñ¨Ù_Õ JOk#k. g∞ "Õ∞#Å∞¡x Ü«∞HÍÅ=∞~°}=Ú#‰õΩ q∞H˜¯e
zOuÅ∞¡K«∞<åfl#∞. g∞~°∞ <å Ü«Ú`«Î~°=Ú#‰õΩ =∂~°∞ „"åÜ«∞HõáÈ=Ù@‰õΩ QÍ~°}=Ú#∞ `≥eã≤H˘#ÖËHõ Ñ≤~îåÑ¨Ù~°=Ú=zÛ
g∞ Ñ¨Ùã¨ÎHÍÅÜ«∞=ÚÖ’x ~¸ Ñ¨Ó~°fiÑ¨Ùã¨ÎHõ=ÚÅ#∞ K«^Œ∞==Öˇ##fl Ü«∞aèÖÏ+¨`À, N áê#∞QÆO\˜ ÅH©;#~°ã≤OÇ¨Ï~å=Ù
ÑÖ`«∞Å∞QÍiH˜x, N ‰õÄz #~°ãO≤ Ç¨Ï=Ú QÍiH˜x, Ñ¨ÙãÎ̈H=õ ÚÅ Ñ¨\ Hì̃ #õ ∞ ÑÖÑ¨QÅÆ ~å Ü«∞x „"åã≤ux, <å Ñ¨ÙãÎ̈H=õ ÚÖ’x
^À+¨=ÚÅ#∞ EÑ¨Ù@ <åH˜+¨ì=ÚÖË^Œx g∞~°∞ ã¨fiÑ¨fl^Œ~°≈#=Ú =Å# QÆ#∞Q˘O\˜iH˜É’Å∞#∞.
D Hõ=ÙÅ K«i„`« „Ñ¨^äŒ=∞ ÉèÏQÆ=Ú#∞ <Õ<Õ|k „Ñ¨`«∞Å HõO>Ë <≥‰õΩ¯_»∞QÍ q∞„`«∞Å‰õΩ |OÑ≤Ü«Ú<åfl_»#∞. "åiÖ’
<Õ#∞ ÖËYÅ#∞ „"åã≤# "åi HÔ Å¡~‰° Ωõ #∞ <å Ñ¨Ùã¨HÎ =õ ÚÖ’x QÆ∞}=ÚÅ#∞ âß¡Ñ∞≤¶ OÑ¨=Åã≤# Ñ¨x ÖË^xŒ Ü«Ú <Õ#∞ k^Œ∞HÌ ˘#∞@
Hõ=HÍâ◊=Ú HõÅ∞QÆ∞@Hõ~Ú ^À+¨=ÚÅ#∞ =∂„`«"Õ∞ K«∂Ñ¨=Åã≤#^ŒxÜ«Ú „"åã≤Ü«ÚO\˜x. J>Ë¡ q∞=Ú‡ ã¨Ç≤Ï`«=Ú
^À+¨=ÚÅ<Õ K«∂Ñ¨=Åã≤#^ŒxÜ«Ú g∞~°∞ ^À+¨=ÚÅ#∞ QÆ∞~°∞`«∞ÃÑ\˜ì# <å Hõ=ÙÅ K«i„`«=Ú#∞ <åH˜Ü«∞º=Åã≤#^Œx
q∞=Ú‡ Ñ¨Å∞=∂~°∞¡ "Õ_çux. g∞~°@∞¡ KÕÜ«∞##∞ „QÆÇ≤ÏOÑ¨Ô~·ui. <å x["≥∞ÿ# ^À+¨=ÚÅx`«~°∞Å∞ K«∂Ñ¨=ÅÜ«Ú#xÜÕ∞
~ÚÑ¨Ê\˜Hx˜ <å „áê~°#÷ <å Hõ=ÙÅ K«i„`«=Ú ~Ô O_»= ÉèÏQÆ=ÚÖ’ *Ë~Ê° =Åã≤# „H˘`«Î Hõ=ÙÅ ¿Ñ~°∞Å<Õ|kO\˜x „"åã≤u=∞x
g∞~°∞ <å`À *ˇÑÊ≤ ui. P ¿Ñ~°∞Å∞ ÑÖÑ¨Ù_»x <Õ#∞ „"åã≤##∞, U|k ¿Ñ~°∞Å#∞ áê=ÙQÆO@Ö’ „"åÜ«Ú@ ™ê^èºŒ =∞~Ú##∞,
g∞~°∞ <åHÍ™êÜ«∞=Ú#∞ *ËÜ«∞<˘Å¡Ô~·ui, <å Ñ¨Ùã¨ÎHõ=ÚÖ’x ^À+¨=ÚÅ#∞ g∞~°∞ "å~åÎÑ¨„uHõÅÖ’ „|Hõ\ ÕK«∞@‰õΩ <åˆH
q^èŒ"≥∞ÿ# Ü«∂ˆHΔÑ¨}=Ú#∞ ÖË^Œ∞. <å‰õΩ ã¨fiÜ«∞=ÚQÍ<Õ `≥eÑ≤#KÀ HÍÅ qÅO|#=∞O`«QÍ ÖËHõ Ü«ÚHõÎ=∞x `Àz#
"åxx ã¨=iOK«∞H˘#∞@‰õΩ <åÔH‰õΩ¯= J=HÍâ◊=Ú HõÅ∞QÆ∞#x =∂„`«=Ú `«ÅK«∞K«∞<åfl#∞. =$^Œ∞ú_»#∞, "åºkè ÉÏkè`«∞_»
##∞#~Ú Ü«ÚO_»∞@ KÕ`« g∞=O\˜ ^Œ$_èH» ÍÜ«ÚÖˇ#· H“=∂~° ^Œâß=∞Ç≤Ï`«∞Å =Öˇ ##º ™êÇ¨Ü«∞º=Ú ÖËHõ „"åÜ«Ú@‰õΩ#∞,
„QÆO^èŒ Ñïâ’^èŒ#=Ú KÕÜ«Ú@‰õΩ#∞ â◊‰õΩÎ_»#∞QÍ‰õΩ<åfl#∞. JO^Œ∞KÕ`« <ÕxÑ¨C_»∞ #=™ê~°ã¨fi`« Ñïâ’^èŒ# ‰õΩâ◊Å∞Öˇ·# g∞
=O\˜ "åi `À_®Ê@¿ÑH˜ΔOÑ¨=Åã≤ =zÛ#k.
275
^ŒÜ«∞Ü«Ú#fl "å~°∞ KÕÜ«Ú^Œ∞~°∞ - ÖËx "å~°∞ =∂#∞^Œ∞~°∞.
=Ú„^Œ}=Ú xq∞`«Î=Ú HÍy`«=ÚÅ#∞ Q˘#∞@Hõ~Ú HÍ=Åã≤#O`« ™⁄=Ú‡ Ü«∞Ü«∂z`«=ÚQÍ ã¨=∞‰õÄi##∞ <å
xq∞`«=Î Ú# g∞~°∞ Ö’HÀÑ¨HÍ~°H=õ ∞~Ú# g∞ Ñ¨Ùã¨HÎ =õ Ú =Ú„^Œ}=Ú#∞ =∂#∞‰õΩO\Ï~°x „Ñ¨H\õ O˜ Ñ¨|_»∞@#∞ K«∂z#Ñ¨C_»∞
<åÔHO`À zO`« Hõey#k. g∞ Ñ¨Ùã¨ÎHõ=Ú#∞ j„Ñ¶¨∞=ÚQÍ „|Hõ\ Õz Ü«∂O„^èŒÖ’Hõ=Ú#‰õΩ =Öˇ <å‰õΩ_»∞ ^•x =Å#
ÖÏÉèí=Ú HõeÔQ_»∞ ÉèÏQÆº=Ú#∞ QÆeyOÑ¨Ù_»∞. "≥#∞Hõ\ ˜ <å "åHõº=Ú#∞ =Öˇ<Õ nxx ã¨Ç≤Ï`«=Ú ÑïÇ¨ã¨=ÚQÍ
„QÆÇ≤ÏOÑ¨‰õΩO^Œ∞~°∞ QÍHõ. g∞ Ñ¨Ùã¨ÎHõ ~°K«#‰õΩ#∞ „Ñ¨Hõ@#=Ú#‰õΩ#∞ ã¨ˆ~fiâ◊fi~°∞_»∞ g∞‰õΩ ã¨~°fi q^èŒ=ÚÅ ^À_»Ê_»∞#∞ QÍHõ.
<å‰õΩ H˘O_≥=ÚÅ∞ K≥Ñ¨C"å~°∞ HÍx g∞ÃÑ·x QÆÅ Ü«∞aè„áêÜ«∞=Ú#∞ =∂~°∞Û"å~°∞ QÍx Ü≥∞=fi~°∞#∞ ÖË~°∞. <å ÃÑ·x g∞~°∞
`˘O\˜ Ü«∞aè„áêÜ«∞=Ú<Õ Ü«ÚOK«∞_»∞. g∞~°∞ KÕÃã_»∞ ™êÇ¨Ü«∞ºÖËâ◊=Ú#‰õΩ ã¨Ç≤Ï`«=Ú Hõ$`«A˝_»#~Ú Ü«ÚO^Œ∞#∞.
á⁄QÆ_»Î Öˇ‰õΩ¯=QÍ#∞ Ñ¨x `«‰õΩ¯=QÍ#∞ KÕÜ«Ú"åix <Õ#O`« "≥∞K«Û#∞.
`«Ñ¨CÅ∞ HõΔq∞OÑ¨Ù_»∞.
g∞ q^èÕÜ«∂Ñ¨ÙÎ_»∞
HõO. gˆ~â◊eOQÆ=Ú.
8. QÆ∞~°*Ï_» ÖËY
„Ñ≤Ü«∞"≥∞ÿ# =∞Ç¨~å*Ï™ê¿ÇÏÉò
^ŒÜ«∞`À g∞~°∞ ÑÖÑ≤# PÇ¨fi#O JOkOk. JO^Œ∞‰õΩ <å ^èŒ#º"å^•Å∞. g∞ HÀiHõÅ#∞ <å‰õΩ P[˝ÖË. HÍx
[~°∂~°∞ Ñ¨#∞Å =Å¡ ~ÚHõ¯_» =ÙO_çáÈ=Åã≤=™ÈÎOk.
[QÆ<åfl^èŒ qÖÏã≤h „_»"∞≥ \˜H± HõOÃÑh ZxflÔH#· Z"≥∞K«∂º~ü #@ã¨=∂[O "å~°∞ <å <å@HÍxfl Jaè#~Úã¨∞<Î åfl~°O>Ë
Jq∞`å#O^ŒÉèíi`«∞}‚Ü«∂º#∞. WÖÏO\˜ „áÈ`åûÇ¨ÏHõ Ñïã≤÷u HÍ~°}OQÍ <å <å@HÍxfl Ô~O_À™êi =Ú„kOKåÅx
xâ◊Û~ÚOK«∞‰õΩ<åfl~°∞.
Z#fl_À Ñ¨<fl≥ O_Õà§◊ „H˜Ò« „Ñ¨`∞« Åhfl K≥eá¡ È~Ú# <å <å@HÍhfl ~¸ <å\˜H© <å q∞„`«∞Å∞ *Ï˝ÑH¨ Oõ ÃÑ@∞ì‰Ωõ <åfl~°O>Ë
JO^Œ∞Ö’ H˘O`« "Õ∞eq∞ `«Ñ¨ÊHõ =ÙO^Œ#fl =∂@. <å <å@HõO „Ñ¨K«∞i`«=∞ø`«∞#flÑ¨Ù_»∞ ^•xÑ¨@¡ q∞„`«∞Å∞ K«∂Ñ≤#
P^Œ~°}, L`åûÇ¨xfl HõÅQÆKÕã≤Ok. qâı+≤Oz Ñ¨„uHõÅ∞ ^•xH˜ ~ÚzÛ# ™êfiQÆ`«O JÑ¨Ó~°fiO.
<å <å@HÍxHÕ`«\ ˜ q[Ü«∞O KÕ‰õÄi#Ñ¨Ê\˜H© =∞m§ ^•xx =Ú„kOKåÅx HÍx ÖË^• H˘`«Îq ~°zOz JK«∞Û
"Õ~ÚOKåÅx HÍx JÑ¨Ê\’¡ <Õ#∞ J#∞HÀÖË^Œ∞. JO^Œ∞‰õΩ HÍ~°}ÏÅ∞ Ô~O_»∞. `≥Å∞QÆ∞# „QÆO^èŒ„Ñ¨K«∞~°}=∞<Õk Ñ‘‰õΩÖÏ@
ÑÖKåOQÆO. Hõ$`åº^Œº=ã¨÷ Ü«¸~°Ñ¨ÙÖ’<À ÖË^• HõhãÖ ÉˇOQÍÅ∞Ö’<À =Ù#fl@∞¡ `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊OÖ’ Ñ¨Ùã¨ÎHõ "åºáê~°=∞<Õk
ÖË^Œ∞. „QÆO^èŒHõ~°Î `«# Ñ¨Ùã¨ÎHÍxfl `å<Õ JK˘ÛuÎOK«∞HÀ"åe. =Ú„^•Ñ¨‰õΩ_»∞, „Ñ¨Hõ@# Hõ~°Î, „Ñ¨K«∞~°}Hõ~°Î Jhfl J`«<Õ!
JK˘ÛuÎOz# Ñ¨Ùã¨ÎHÍxfl Jaè=O^Œ#Å`À |Ç¨˙HõiOK«=∞x ÑïK«Ü«∞ã¨∞÷Öˇ·# =∞~åº^Œã¨∞ÎÅ∞ „QÆO^èŒHõ~°Î#∞ Jiú™êÎ~°∞.
nx`À „QÆO^èŒHõ~°Î ÖÏÉèíO QÆ∂|Ö’¡H˜ =ã¨∞ÎOk. J`«x Ñ¨x ‰õΩ^ÕÅ∞!
^ÕxÔH·<å =∞^Œ~åã¨∞ „Ñ¨K«∞~°} Hõ~°ÎÅ∞ JK«∞Û "Õ¿ã J=HÍâ◊=∞O@∂ =ÙO>Ë k‰õΩ¯=∂e# =∞^Œ~åã¨∞ `≥Å∞QÆ∞Ö’
~åã≤# ã¨∂¯Å∞ Ñ¨Ùã¨ÎHÍÅ‰õΩ =∂„`«"Õ∞ J^Œ$+¨ìO Ñ¨_»∞`«∞Ok. „áêp# HÍ"åºÅ∞ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ „QÆO^èŒq„ˆH`«Å =∞^èŒº =ã¨∞Î
=∂~°HõÑ¨Ù "åºáê~° q^è•#O H˘#™êQÆ∞`«∂ LOk. "≥Ú`«ÎO K≥#flÑ¨@flO ¿Ñ~°∞ K≥Ñ≤Ê "˘Hõ¯ =∞Oz PO„^èŒ„QÆO^èŒq„HõÜ«∞âßÅ
=ÙO>Ë "˘@∞ì! WÑ¨Ù_»∞#fl KÀ@∞ #∞Oz =ÚÃÑÊ· "≥∞àÿ §◊ L`«~Î å# =∞^Œ~åã¨∞ "≥Åã≤=ÙO_≥<å `≥Å∞QÆ∞ ÉèÏ+¨ |`«∞‰õΩ ~ÚO`«HOõ >Ë
ÉÏQÆ∞O_Õk. =ÚÃÑ·Ê"≥∞ÿà◊§ ^ŒH˜Δ}Ï# "≥Åã≤=ÙO_≥<å `«q∞à◊ÉèÏ+¨ |`«∞‰õΩ JO`«HõO>ˇ ÉÏQÆ∞O_Õk. „Ñ¨ã¨∞Î`«O L#fl =∞^Œ~åã¨∞
`≥Å∞QÆ∞ ÉèÏ+¨‰õΩ ã¨=u`«e¡.
=K«# <å@HÍÅ#∞ Jaè#~ÚOK«_»O |Ç¨ïHõ+¨ìO. ^À+¨Éèí∂~Ú+¨ì"≥∞ÿ# Jaè#Ü«∂xfl, ™êÇ≤Ï`åºxfl =∞# ^Œ$+≤ìÖ’
Ñ¨_»hÜ«∞‰õΩO_® QÍ#=¸ Kè«O^Œã¨∂û =∞~°∞QÆ∞Ñ¨ÙK«∞Û`å~Ú. ^Œ$+≤ìx K≥^Œ~°Q˘_»`å~Ú. =∞#‰õΩ ãÖw`«<å@HÍÅ∞ H˘Å¡Å∞.
~°OQÆÉèí∂q∞ g∞^Œ g\˜ q[Ü«∞O ™ê^è•~°}OQÍ „¿ÑHõΔ‰õΩÅ `≥eÜ«∞x`«#O g∞^Œ P^è•~°Ñ¨_ç =ÙO\’Ok. Ãã·_»∞ HõÔ~ì#∞
K≥O`« JÑ¨„â◊√`«∞Å`À Ç¨~À‡xÜ«∞O „"≥∂QÆ∞`«∞#flO`«¿ãÑ¨Ó P#Okã¨∂Î ‰õÄ~°∞Û<Õ „¿ÑHõΔ‰õΩÅ∞#flO`« HÍÅO ~¸ <å@HÍÅ∞
~°H˜ÎHõ_»∞`«∂<Õ LO\Ï~Ú. g\˜ˆHg∞ _èÀHÍ =ÙO_»^Œ∞.
ãÖw`« Ñï*Ï˝#=Ú#fl #@∞Å∞ J~°∞^Œ∞, Hõ~°‚Hõ~îÀ~°OQÍ áê_»∞`«∂ =∞# #@∞Å∞ „¿ÑHõΔ‰õΩÅ#∞ LH˜¯i aH˜¯i
KÕ™êÎ~∞° . F~°∞Ê Ñ¨\ì˜ `«Q∞Æ tHõ}Δ á⁄Ok`Õ Jaè~∞° z QÆÅ Z=Ô~<· å #\Õz Ñ¶~¨ "° åÖË^xŒ Ñ≤OK«∞HÀ=K«∞Û#∞. HÍx J^ŒºÜ«∞#=¸
JÉèÏºã¨=¸ J=ã¨~°O ÖË^Œ<Õ ^Œ∞~°aè„áêÜ«∞O =∞# #@∞ÅÖ’ „Ñ¨|ÅOQÍ =ÙOk. #@∞Å ^Œ$+≤ìÖ’ Jaè#Ü«∞O "˘Hõ
‰õÄã¨∞ q^Œº. q[Ü«∞#QÆ~°OÖ’ Ñ¨^≥Ìxq∞kO^ŒÅ _≥Éˇ·ƒù, Z#Éèˇ·Å =∞^èŒº H˘O^Œ~°∞ ÉÏºO‰õΩÅ#∞ ™ê÷Ñ≤OKå~°∞. ÉÏºO‰õΩÅ
x~°fiÇ¨Ï}‰õΩ „Ñ¨`ÕºHõOQÍ `«iÑ¶‘^Œ∞ J#=ã¨~°=∞x "åi Jaè„áêÜ«∞O. JO^Œ∞Hõx "å~°∞ <≥ÅH˘eÊ# ÉÏºO‰õΩÅhfl
k"åàÏfâß~Ú. =∞Oz QÆ∞}áê~î°"Õ∞ =∞i. J~Ú`Õ <å@Hõ „Ñ¨^Œ~°≈#O qÑ¶¨Å=∞~Ú`Õ ÉÁ_»∞¤#∞#fl =ÚÖˇ¡ áÈ`«∞O^Œx
ÉèíÜ«∞Ñ¨_ÕO^Œ∞‰õΩ Jk ÉÏºO‰õΩ =O\˜k HÍ^Œ∞ Hõ^•, Hõ#∞Hõ P ÉèíÜ«∞O =∞# #@∞Å‰õΩ ÖË^Œ∞.
Z"≥∞K«∂º~ü #@∞Å‰õΩ fiHõ =ÙO_»^Œ∞. =$uÎQÍ #\ÕKÕ #@∞Å‰õΩ fiHõ =Ù<åfl =K«#<å@Hõ=∞O>Ë x~°¡HõΔ ºO.
áê„`«#∞ ‰õΔΩ}‚OQÍ J~°÷O KÕã¨∞‰õΩx #\ÕK«_»=∞<Õk "≥Ú^Œ>Ë ÖË^Œ∞. <À\˜H˜ ~å=Åã≤# P <åÅ∞QÆ∞ =ÚHõ¯Å∂ HõO~î°ã¨÷O
KÕ™êÎ~å JO>Ë Jn Hõ#|_»^Œ∞. "≥Ú`«ÎOg∞^Œ J@∞ "åà◊√§ ~Ú@∞ gà◊√§ =K«# <å@HÍÅ#∞ JÅHõΔ ºO KÕã¨∞Î<åfl~°∞. Wk
<å J#∞Éèí=O.
KåÖÏ HÍÅ"≥∞ÿ g∞ áÈ+¨}Ö’ =ÙO>Ë K«Hõ¯x Hõ$+≤ HÍqã¨∂Î Q“~°= „Ñü+¨ª ÖÏi˚OK«∞‰õΩ#fl [QÆ<åfl^èŒqÖÏã≤h <å@Hõ
ã¨=∂[O, L#fl`« P^Œ~å≈Å#∞ PÑ¨ÅH˜ΔOz "å\˜x ™êkèã¨∞ÎO^Œx <å ^èŒ$_» qâßfiãÖ, J#∞HÀ‰õΩO_® L`«Î~°O TiˆH
ÃÑiyáÈ~ÚOk. PÜ«∂ q+¨Ü«∂ÅÃÑ· <å‰õΩ#fl L`åûÇ¨Ï"Õ∞ JO^Œ∞‰õΩ HÍ~°}O. =∞xflOK«O_ç [QÆ<åfl^èŒqÖÏã≤h „_»"≥∞\˜H±
HõOÃÑh "åi „Ñ¨^Œ~°≈#Å#∞ K«∂¿ã J=HÍâ◊O ~ÚOH˘Hõ <å_»∞ Åaèã¨∞ÎO^Œx Ptã¨∞Î<åfl#∞. 1906 "Õã¨qÖ’ <ÕxOH˘Hõ
=K«# <å@HÍxfl T\©Ö’ =ÙO_»QÍ ~°zOKå#∞. HÍx „"å`« „Ñü ZO`« "≥kH˜<å HõxÑ≤OK«_»O ÖË^Œ∞.
- QÆ∞~°*Ï_» "ÕOHõ@ JáêÊ~å=Ù
ã¨∂K«#: ~°Hõ~°HÍÅ JOâßÅÃÑ· ÖËY ~åÜ«∞_»OÖ’ JÉèÏºã¨‰õΩÅ∞ JÉèíºã¨# KÕÜ«∂e.
277
*305* 305
C…rÈÃyìþÄæý$sŒý (G í³ J G‹Ü G‹Ü) Çh[õÜtçÙ¯Œþ ¯èþ… :....................................
kÌñýO 2018
™ðþË$Væü$
çÜÐèþ$Äæý$… : 3 Væü…rË$ VæüÇçÙx Ðèþ*Ææÿ$PË$ : 100
çÜ*^èþ¯èþË$ : 1) D {ç³Ôèý² ç³{™èþ…ÌZ I§æþ$ Ñ¿êV>Ë$¯é²Æÿ$$.
2) Mö°² Ñ¿êV>ÌZÏ° {ç³Ôèý²ËÌZ G…í³Mæü ^óþçÜ$Mö¯èþ² ÐésìýMóü çÜÐèþ*«§é¯èþ… Æ>Äæý$Ðèþ^èþ$a.
3) BÄæý* {ç³Ôèý²ËMæü$ Æ>Äæý*ÍÞ¯èþ çÜÐèþ*«§é¯éËMæü$ Ñ«¨…_¯èþ ç³ÇÑ$™èþ$Ë¯èþ$ §æþ–íÙtÄæý$…§æþ$…^èþ$Mø…yìþ.
4) çÜÐèþ*«§é¯éË¯èþ$ §øçÙÆæÿíßý™èþ…V> A…§æþ…V> Æ>Äæý$…yìþ.
5) {ç³Ô>² ç³{™é°² JMæüsìýMìü Æðÿ…yæþ$ Ðèþ*Ææÿ$Ï ^èþ§æþÐèþ…yìþ.
6) {ç³Ôèý²ËMæü$ çÜÐèþ*«§é¯éË$ Æ>íÜ¯èþ ™èþÆæÿ$Ðé™èþ JMæüÝëÇ çÜÇ^èþ*çÜ$Mø…yìþ.
Ñ¿êVæü… & I
I. A) {Mìü…¨ ç³§éÅÌZÏ JMæü §é°Mìü {ç³†ç³§éÆæÿ¦… Æ>Äæý$…yìþ. (4 Ðèþ*Ææÿ$PË$)
^èþ) ¯èþ$™èþfË ç³NÇ™èþ…º$ËVæü$ ¯èþ*™èþ$Ë$ ¯èþ*‚ìýsìýMæü…sñý çÜ*¯èþ–™èþ

{Ðèþ™èþ ! Äñý$$Mæü»êÑ Ðóþ$Ë$Ðèþ$‚ìý »êÐèþ#Ë$ ¯èþ*‚ìýsìýMæü…sñý ¯öMæüPçÜ
™èþP –™èþ$Ðèþ¨Ðóþ$Ë$ ™èþ{™èþP™èþ$ Ôèý™èþ…º$¯èþ Mæü…sñý çÜ$™èþ$…yæþ$ Ðóþ$Ë$
™èþ™èþ$Þ™èþ Ôèý™èþMæü…º$ Mæü…sñý ¯öMæüçÜ*¯èþ–™èþ ÐéMæüÅÐèþ$$ Ðóþ$Ë$ çÜ*yæþVæü¯Œþ.
Ìôý§é
E) ÌêÐöMìüP…™èþÄæý$$ Ìôý§æþ$ «§ðþOÆæÿÅÐèþ$$ ÑÌZË…ºÄñý$Å {»ê×ý…º$Ë$¯Œþ
u>Ðèþ#ÌŒý §æþò³μ¯èþ$ Ðèþ*ÆæÿeÐèþ^ðþa§æþ¯èþ$Ðèþ#¯Œþ yæþòÜÞ¯Œþ {ÔèýÐèþ$…ºÄñý$Åyìþ¯Œþ
±Ððþ ™èþç³μ° ™èþ@ç³Ææÿ…»ñý‚ý$Væü Ðèþ$°²…çç³…§æþVæü$¯Œþ ©¯èþ$°¯Œþ
Æ>Ðóþ Æÿ$*ÔèýÓÆæÿ ! M>ÐèþÐóþ ÐèþÆæÿ§æþ ! çÜ…Ææÿ„ìü…ç³# ¿æý{§é™èþÃM> !
B) Mìü…¨ VóüÄæý$ ´ë§éËÌZ JMæü §é°Mìü ¿êÐèþ… Æ>Äæý$…yìþ. (2 Ðèþ*Ææÿ$PË$)
B¯ésìý ´ûÆæÿ$ÚëÌê¯ésìý Ñ{MæüÐèþ*

Ìê¯ésìý ÐðþO¿æýÐé Ìê¯ésìý çÜ…çÜP–™èþ$
Î¯ésìýMîü ^èþÇ™èþÌZ & ç³Ë¯éyæþ$
ÑÆæÿ_…^ðþ º…V>Ææÿ$ÌZ ‘‘
Ìôý§é
P.T.O.
305 -2- *305*
¯ðþOË$ ¯èþ© ¯éVæüÇMæü™èþÌZ
ÝëÐèþ*¯èþ$Å° iÐèþ¯èþ Ððþ$sìýt¨ ?
™égŒýÐèþ$çßýÌŒý °Æ>Ã×ê°Mìü
Æ>âñýå†¢¯èþ Mæü*ÎÌñýÐèþÓÆæÿ$
II. A) D {Mìü…¨ {ç³Ôèý²ËÌZ HÐóþ° Æðÿ…yìþ…sìýMìü CÆæÿÐðþO ³ç …Mæü$¢ËMæü$ Ñ$…^èþ° Üç Ðèþ*«§é¯èþÐèþ$$Ë$ Æ>Äæý$…yìþ. (2×5=10 Ðèþ*Ææÿ$PË$)
1) ÔèýÆæÿ§æþ–™èþ$Ðèþ#¯èþ$ Æ>Äæý$Ë$ ÐèþÇ~…_¯èþ Ñ«§þæ Ððþ$sìý¨
t ?
2) ÕÍμ ³ ç §æþÅ ¿êVæü ÝëÆ>…Ô>°² Æ>Äæý$…yìþ.
3) §æþ…yéË$ §æþ…yéË$ ¿æýÆæÿ™èþÐèþ*™èþ X™èþ… Æ>íÜ¯èþ MæüÐèþ#Ë Væü*Ça Æ>Äæý$…yìþ.
4) §éÔèýÆæÿ¤ V>Ç "{ç³Ôèý²' VóüÄæý$ ÝëÆ>…Ô>°² Ò$ Ý÷…™èþÐèþ*rÌZÏ ^ðþ³ ç μ…yìþ.
B) D {Mìü…¨ {ç³Ôèý²ËÌZ HÐóþ° Æðÿ…yìþ…sìýMìü CÆæÿÐðþO ³ç …Mæü$¢ËMæü$ Ñ$…^èþ° Üç Ðèþ*«§é¯èþÐèþ$$Ë$ Æ>Äæý$…yìþ. (2×5=10 Ðèþ*Ææÿ$PË$)
1) Ô>ïÜÄˆ ýæ $, ÐðþgO êq°Mæü, Ýëíßý™èþÅ ÐéÅÝëË¯èþ$ ´ùËa…yìþ.
2) ÝëÐðþ$™èþË$ ™ðþË$Væü$ ¿êçÙMæü$ B¿æýÆæÿ×êË$&ÑÐèþÇ…^èþ…yìþ.
3) gê¯èþ³ç §æþ Ýëíßý™èþÅ…ÌZ° VóüÄæý*Ë Ë„æü×êË¯èþ$ ™ðþËç³#™èþ*, Mæü£é VóüÄæý*ËÌZ° ÆæÿM>Ë¯èþ$ Æ>Äæý$…yìþ.
4) ™ðþË$Væü$§óþÔ>°² HÍ¯èþ Æ>kË¯èþ$ Væü$Ç…_ {ÐéÄæý$…yìþ.
III. A) {Mìü…¨ {ç³Ôèý²ËÌZ HÐóþ° Ðèþ$*yìþ…sìýMìü I§æþ$ ³ç …Mæü$¢ËMæü$ Ñ$…^èþ° Üç Ðèþ*«§é¯èþÐèþ$$Ë$ Æ>Äæý$…yìþ. (3×2=6 Ðèþ*Ææÿ$PË$)
1) A¯èþ$Ðé§æþMæü$yìþ AÆæÿ™á þè Ë$ HÑ$sìý ?
2) ™ðþË$Væü$ÌZ Ðèþ^èþ¯èþ Ýëíßý™èþÅ {ç³{MìüÄæý$Ë¯èþ$ õ³ÆöP° Ðésìý {´ëÆæÿ…¿æýMæü$Ë¯èþ$ Væü$Ç…_ {ÐéÄæý$…yìþ.
3) gê¡Äæý$… {ç³™óþÅMæü™èþ¯èþ$ ™ðþËμ…yìþ.
4) ³ç Ë¯ésìý Üï Ðèþ$ÌZ° ÒÆæÿÐèþ°™èþË¯èþ$ Væü*Ça Æ>Äæý$…yìþ.
5) "M>Ía¯èþ³ ç šyóþ Væü§é EMæü$P Væüsìý³çt yóþ¨' A¯óþ A{ºçßý… Í…Mæü¯Œþ Ðèþ*rÌZ° AÆæÿ…¦ ÑÐèþÇ…^èþ…yìþ.
B) {Mìü…¨ {ç³Ôèý²ËÌZ HÐóþ° Ðèþ$*yìþ…sìýMìü I§æþ$ ³ç …Mæü$¢ËMæü$ Ñ$…^èþ° Üç Ðèþ*«§é¯èþÐèþ$$Ë$ Æ>Äæý$…yìþ. (3×2=6 Ðèþ*Ææÿ$PË$)
1) M>ç³#¼yæþz M>ÐèþÅ…ÌZ° Ðèþ$$QÅ ¿êÐèþ¯èþ HÑ$sìý ?
2) Üç …MîüÆæÿ¯¢ þè A…sôý HÑ$sìý ?
3) §éÔèýÆæÿ¤ H Ñ«§þæ Ððþ$O¯þè ÝëÐèþ*hMæü ³ ç Ç×êÐèþ*°² BÕ…^éyæþ$ ?
4) ´ùsîý³ ç yìþ M>r$Ìêyæþ MæüÑ™èþÌZ ¿êÐé°² Æ>Äæý$…yìþ.
5) Üï ˆ ^ðþ™O þè ¯èþÅ Ýëíßý™èþÅ… Æ>Ðèþyé°Mìü VæüË ¯óþ³ç £æþÅ… ™ðþËç³…yìþ.
*305* -3- 305
IV. A) {Mìü…¨ {ç³Ôèý²ËÌZ JMæü §é°Mìü CÆæÿÐðþO ³ç …Mæü$¢ËMæü$ Ñ$…^èþ° Üç Ðèþ*«§é¯èþ… Æ>Äæý$…yìþ. (1×5=5 Ðèþ*Ææÿ$PË$)
1) ™ðþË$Væü$ Ýëíßý™èþÅ…ÌZ B™èþÃMæü£æþË BÑÆ>ÂÐèþ ÑÔóýÚëË¯èþ$ ÑÐèþÇ…^èþ…yìþ.
2) Ðèþ$à™èþ$Ãyæþ$ ™èþ¯èþ B™èþÃMæü£æþ¯èþ$ Æ>çÜ*¢ ^óþÜí ¯èþ {ç³Ýë¢Ðþè ¯èþ ÑÐèþÇ…^èþ…yìþ.
B) {Mìü…¨ {ç³Ôèý²ËÌZ JMæü §é°Mìü I§æþ$ ³ç …Mæü$¢ËMæü$ Ñ$…^èþ° Üç Ðèþ*«§é¯èþÐèþ$$Ë$ Æ>Äæý$…yìþ. (1×2=2 Ðèþ*Ææÿ$PË$)
1) V>…«©i ™èþ¯èþ B™èþÃMæü£æþÌZ Ðèþ*¯èþÐéãMìü „óüÐèþ$MæüÆ>Ë$ HÐèþ° ¿êÑ…^éyæþ$ ?
2) "ßç ýÇÔèýa…{§æþ' ¯érMæü… V>…«©iò³O Gr$Ðèþ…sìý {ç³¿êÐé°² ^èþ*í³…_…¨ ?
Ñ¿êVæü… & II
V. A) {Mìü…¨ MæüÐèþ#ËÌZ JMæüÇ Væü$Ç…_ I§æþ$ ³ç …Mæü$¢ËMæü$ Ñ$…^èþ° Üç Ðèþ*«§é¯èþ… Æ>Äæý$…yìþ. (1×2=2 Ðèþ*Ææÿ$PË$)
1) ´ù™èþ¯èþ.
2) M>âZi ¯éÆ>Äæý$×ý Æ>Ðèþ#.
B) {Mìü…¨ Ææÿ^èþÆÿ$$™èþËÌZ JMæüÇ Væü$Ç…_ I§æþ$ ³ç …Mæü$¢Ë$ Ñ$…^èþ° Üç Ðèþ*§é¯èþ… Æ>Äæý$…yìþ. (1×2=2 Ðèþ*Ææÿ$PË$)
1) E¯èþ²Ðèþ ËMîü‡¯éÆ>Äæý$×ý
2) }´ë§æþ Ü ç ${ºÐèþ$×ýÅ Ô>íÜˆ
C) {Mìü…¨ ³
ç §æþÅ ´ëuæÿ ¯óþ³ç £éÅËÌZ JMæü §é°Mìü I§æþ$ ³ç …Mæü$¢ËMæü$ Ñ$…^èþ° Üç Ðèþ*«§é¯èþ… Æ>Äæý$…yìþ. (1×2=2 Ðèþ*Ææÿ$PË$)
1) ¿êÐèþ MæüÑ™èþÓ…
2) _WÆóÿa ^ðþr$t
D) {Mìü…¨ Væü§æþÅ {ç³{MìüÄæý$ËÌZ JMæü §é°Mìü I§æþ$ ³

ç …Mæü$¢ËMæü$ Ñ$…^èþ° Üç Ðèþ*«§é¯èþ… Æ>Äæý$…yìþ. (1×2=2 Ðèþ*Ææÿ$PË$)
1) Mæü£é°Mæü
2) ¯érMæüÐèþ$$
VI. {Mìü…¨ ÐéM>ÅËÌZ HÐóþ° Æðÿ…yìþ…sìýMìü Üç …§æþÆæÿÂ… Æ>íÜ ÑÐèþÇ…^èþ…yìþ. (2×2=4 Ðèþ*Ææÿ$PË$)
1) C¨ °fÐèþ$$ ¯èþÐèþ$$ÃÐèþ$$ÈÓ ™èþ¯èþÄæý*.
2) ™èþÍÏÄýæ $$¯èþ² ÑçÙ…º$ {§éÐèþ¯óþÍ^èþ$a.
3) Mæü…^èþ${Ððþ*Væü$¯èþr$Ï Mæü¯èþMæü…º$ {Ððþ*Væü$¯é
4) ¨WÆ>¯èþ$ ¨WÆ>¯èþ$ ¨Ñ¯èþ$…yìþ ¿æý$ÑMìü
305 -4- *305*
Ñ¿êVæü… & III
VII. A) {Mìü…¨ Ðé°ÌZ H§óþ° JMæü A…Ôèýò³O ÌôýQ Æ>Äæý$…yìþ. (1×6=6 Ðèþ*Ææÿ$PË$)
1) "{MìüÙ
ç Ðt þè $‹Ü' ³ç …yæþ$Væü¯èþ$ Væü$Ç…_ õÜ²íßý™èþ$°Mìü ÌôýQ ?
Ìôý§é
2) M>Ë$çÙÅ °Äæý$…{™èþ×ý Væü$Ç…_ Ü
ç …º…«¨™èþ A«¨M>ÇMìü ÌôýQ.
Ìôý§é
3) E§øÅVæü… MøçÜ… MæüÌñýMæüÆt ÿæ $Mìü ÌôýQ.
B) {Mìü…¨ Ðé°ÌZ H§óþ° JMæü A…Ôèý…Ðèþ$$ò³O CÆæÿÐðþO ³ç …Mæü$¢ËMæü$ Ñ$…^èþ° ÐéÅçÜ… Æ>Äæý$…yìþ. (1×6=6 Ðèþ*Ææÿ$PË$)
1) B«§þæ $°Mæü iÑ™èþ…ÌZ Ýë…Móü†Mæü Ñgêq¯þè …
2) °Ææÿ$§øÅVæü Üç Ðèþ$çÜÅ
3) ³ç Æ>ÓÐèþÆæÿ×ý ³ç ÇÆæÿ„æü×ý.
VIII. A) {Mìü…¨ õ³Æ>¯èþ$ Üç …„ìü³ï M¢ üæ Ç…^èþ…yìþ. (1×2=2 Ðèþ*Ææÿ$PË$)
MæüâæýÄæý$¯èþV> Ýû…§æþÆæÿÅÐèþ$$ Ðèþ$¯èþÜç $Þ¯èþMæü$ B¯èþ…§æþÐèþ$$¯èþ$ MæüÍW…^èþ$ §« þæ ÆæÿÃÐóþ$ Ýû…§æþÆæÿÅÐèþ$$VæüË ÐèþÜç $¢Ðþè # Mæü*yé
MæüâæýÄæý$¯èþºyæþ$¯èþ$. ¿êÆæÿ¡Äæý$$Ë$ AÆæÿÐðþ¯O éË$Væü$ MæüâæýË¯èþ$ ³ç ÇVæü×ìý…_Äæý$$¯é²Ææÿ$. ÐésìýMóü ^èþ™èþ$çÙμíÙt MæüâæýË$ A°
õ³Ææÿ$. Ðé°ÌZ Ðèþ…r, Ðèþ{yæþ…Væü… Ðèþ*ÌêMæüÆæÿ×ý…, ^èþ§æþÆæÿ…Væü…, Ææÿ…VæüÐèþË$ÏË$ ¡Ææÿ$ar Ððþ$$§æþËVæü$¯èþÑ G¯ø² MæüËÐèþ#. CÐèþ±²
Ðèþ$¯èþÜç $ÞMæü$ A…™ø C…™ø B¯èþ…§é°² MæüÍWÝë¢Æÿ$$. Üç –íÙÌt Z¯èþ$¯èþ² Üç $…§æþÆæÿ ÐèþÜç $¢Ðþè #Ë™ø ™èþ–í³³ç¢ yæþMæü Ðèþ*¯èþÐèþ#yæþ$ ™é¯èþ$
°ÇÃ…^èþ$Mö¯èþ$ ÐèþÜç $¢Ðþè #Ë…§æþ$ Mæü*yæþ Ýû…§æþÆæÿÅÐèþ$$¯èþ$ {ç³M>Õ…ç³^óþÄæý$$ {ç³Äæý$™èþ²Ðèþ$$ ^óþÄæý$$¯èþ$. Asìýt ÐèþÜç $¢Ðþè #Ë$ °™èþÅ
Mæü–™èþÅÐèþ$$ËMæü$ Eç³Äñý*Væü³ç yæþ$rÄôý$ M>Mæü B¯èþ…§æþÐèþ$$¯èþ$ Mæü*yé MæüÍW…^èþ$¯èþ$. Ò°ÌZ Mö°² ^óþ†ç³¯èþ$Ë°Äæý$$, Mö°²
MæüâæýË$ {ç³™óþÅMæüÐèþ$$V> ËÍ™èþ MæüâæýË°Äæý$* ÐèþÅÐèþß ç ýÇ…ç³ºyæþ$^èþ$¯èþ²Ñ.
B) {Mìü…¨ õ³Æ>¯èþ$ ™ðþË$Væü$ÌZ°Mìü A¯èþ$Ðèþ¨…^èþ…yìþ. (1×2=2 Ðèþ*Ææÿ$PË$)

Many cities in the world have a serious problem pollution. The air is dirty. The
water is dirty. The roads are dirty. Heavy traffic on roads causes pollution.
The smoke that causes out of factory Chimneys makes the air poisonous.
Vehicles release gases that pollute the air.
*305* -5- 305
C) {Mìü…¨ ³
ç §æþÅ… ^èþ§æþÐèþ…yìþ. B ™èþÆ>Ó™èþ C_a¯èþ {ç³Ôèý²ËMæü$ JMøP ÐéMæüÅ…ÌZ Üç Ðèþ*«§é¯èþ… Æ>Äæý$…yìþ. (4×½=2 Ðèþ*Ææÿ$PË$)
ÐóþÆæÿ$ ³ç #Ææÿ$Væü$ ^óþÇ Ðèþ–„æü…º$ gñýÆæÿ^èþ$¯èþ$
`yæþ³ç #Ææÿ$Væü$ ^óþÇ ^ðþr$t gñýÆæÿ^èþ$
Mæü$†Þ™èþ$…yæþ$ ^óþÇ Væü$×ýÐèþ…™èþ$gñýÆæÿ^èþ$Æ>
ÑÔèýÓ§éÀÆ>Ðèþ$ Ñ¯èþ$ÆæÿÐóþÐèþ$.
1) Ðèþ–„æüÐèþ$$ §óþ°^óþ™èþ ´ëyæþ$ ^óþÄæý$ºyæþ$™èþ$…¨ ?
2) `yæþ³ ç #Ææÿ$Væü$ §óþ°° ´ëyæþ$ ^óþÜç $¢…¨ ?
3) Væü$×ýÐèþ…™èþ$yæþ$ GÐèþÇ ÐèþË¯èþ ´ëyæþ$ ^óþÄæý$ºyæþ™éyæþ$ ?
4) D ³ ç §æþÅÐèþ$$ H ´ëuæÿ…ÌZ°¨ ? MæüÑ GÐèþÆæÿ$ ?
D) {Mìü…¨ õ³Æ>¯èþ$ ^èþ§æþÐèþ…yìþ. B™èþÆæÿ$Ðé™èþ C_a¯èþ {ç³Ôèý²ËMæü$ JMøP ÐéMæüÅ…ÌZ Ü

ç Ðèþ*«§é¯èþ… Æ>Äæý$…yìþ. (4×½=2 Ðèþ*Ææÿ$PË$)
WÇf¯èþ gê† A† {´ë`¯èþÐðþ$O¯þè ¨ ³ç #Æ>×êÌZÏ, C†àÝëÌZÏ D ÑçÙÄæý$ {ç³Ýë¢Ðþè ¯èþ E…¨. Üç …çÜP–™èþ, ™ðþË$Væü$ M>ÐéÅÌZÏ
MæüÐèþ#Ë$ Üç …§æþÆ>Â¯èþ$Væü$×ý…V> WÇf¯èþ$Ë¯èþ$ ÐèþÇ~…^éÆæÿ$. {ç³º…«§éËÌZ WÇf¯èþ$Ë {ç³Ýë¢Ðþè ¯èþ Ñç³#Ë…V> Mæü°í³Üç $¢…¨.
Ðèþ$¯èþ C†àçÜ, ³ç #Æ>×êÌñý¯O þè Æ>Ðèþ*Äæý$×ý…ÌZ Væü$çßý$yæþ$, ÔèýºÇ, ¿êÆæÿ™èþ…ÌZ HMæüËÐèþ#Åyæþ$ Ððþ$$§æþÌñý¯O þè Ðéâæýå {ç³Ýë¢Ðþè ¯èþ E…¨.
MæüÐèþ#Ë M>ÐéÅÌZÏ Eç³Äñý*W…_¯èþ ÔèýºÆæÿ, ³ç #ã…§æþ, MìüÆ>™èþ, °Ô>§æþ, Ë$ºª, »ZÄæý$, G‚ý$Mæü, ^ðþ…^èþ$, ÀËÏ, MøÄæý$, ÐéÅ«§þæ
Ððþ$$§æþÌñý¯O þè Ôèý»êªË$ WÇf¯èþ$ËMæü$ ³ç Æ>ÅÄæý$ ³ç §éË$V> Mæü°í³Ýë¢Æÿ$$. ÐéÎÃMìü, HMæüËÐèþ#Åyæþ$, Væü$çßý$yæþ$, ÔèýºÇ Ððþ$$§æþÌñý¯O þè
Ðéâæý$å WÇf¯èþ$Ìôý. MìüÆ>™èþ$yóþ ÐéÎÃMìüÄñý$O Æ>Ðèþ*Äæý$×ê°² Üç …çÜP–™èþ…ÌZ Æ>Ô>yæþ$. MæüÑ MøMìüËÄñý$O ¿êÆæÿ¡Äæý$ Üç …çÜP–†Mìü
G¯èþÌôý° MîüÇ¢ {ç³†çÙËt $ Üç …´ë¨…_ ò³sêtyþæ $. HMæüËÐèþ#Åyæþ$ ³ç r$t§þæ ËMæü$ {ç³¡Mæü. {§ø×ý$°Mìü ³ç Æø„æü ÕçÙ$Åyæþ$. ¿æýMìü¢ {Ôèý§æþË® ™ø
ÑË$Ñ§æþÅ¯èþ$ A¿æýÅíÜ…^éyæþ$. Væü$Ææÿ$¿æýMìü°¢ {ç³§æþÇØ…_ ÝësìýÌôý° ÒÆæÿ$yæþ°í³…^èþ$Mæü$¯é²yæþ$. CMæü WÇf¯èþ$Ë °ÆæÿÃË ¿æýMìüM¢ üì
°§æþÆæÿØ¯èþ… ÔèýºÇ. BÐðþ$ ¿æýMìü¢ ´ëÆæÿÐèþÔèýÅ…ÌZ Ðèþ$$°W G…WÍ ³ç …yæþ¯Ï þè $ ò³sìýt }Æ>Ðèþ$$° A¯èþ${Væüà°² ´÷…¨…¨.
1) ³ ç #Æ>×êÌZÏ C†àÝëÌZÏ {ç³Ýë¢Ðþè ¯èþ VæüË gê† H¨ ?
2) "WÇf¯èþ$Ë$' A¯óþ ³ ç §é°Mìü ³ç Æ>ÅÄæý$ ³ç §éË$V> Eç³Äñý*WçÜ$¢¯þè ² ³ç §éÌôýÑ ?
3) G…WÍ ³ ç …yæþ¯Ï þè $ }Æ>Ðèþ$$°Mìü ò³sìýt A¯èþ${Væüà°² ´÷…¨¯èþ§ðþÐèþÆæÿ$ ?
4) C†àçÜ, ³ ç #Æ>×êÌZÏ {ç³Ýë¢Ñ…^èþºyìþ¯èþ ´ë{™èþÌôýÑ ?
Ñ¿êVæü… & IV
IX. A) {Mìü…¨ Üç …«¨ ³ç §éËÌZ JMæü §é°Mìü Üç …«¨° Ñyæþ©íÜ Æ>Äæý$…yìþ. (1 Ðèþ*Ææÿ$P)
1) ««§æþÆ>«¨ç³™èþ$Ë$
2) ¿æýÆæÿ™øÇÓ
B) {Mìü…¨ ³ç §éËÌZ JMæü§é°² MæüÍí³ Æ>Äæý$…yìþ. (1 Ðèþ*Ææÿ$P)

1) HÑ$ + A…sìýÑ
2) Vöyæþ$z + BÐèþ#
305 -6- *305*
C) {Mìü…¨ Ü
ç Ðèþ*çÜ ³ç §éËÌZ JMæü §é°Mìü Ñ{Væüß
ç ý ÐéMæüÅ… Æ>Äæý$…yìþ. (1 Ðèþ*Ææÿ$P)
1) ç³çÜ$ç³# Mæü$…M>Ë$
2) ç³#çÙμgê†
D) {Mìü…¨ Ñ{Væüß
ç ý ÐéM>ÅËÌZ JMæü §é°° Üç Ðèþ*çÜ…V> Mæü*Ææÿa…yìþ. (1 Ðèþ*Ææÿ$P)
1) §æþ$@QÐèþ$¯óþ çÜÐèþ$${§æþ…
2) ¿êÆæÿ™èþ§óþÔèýÐèþ$$ A¯óþ õ³Ææÿ$VæüË §óþÔèýÐèþ$$.
E) {Mìü…¨ ³ç §éËÌZ JMæü §é°Mìü Ðèþ#Å™èþμ™èþÓ¢ Ææÿ…¦ Æ>Äæý$…yìþ. (1 Ðèþ*Ææÿ$P)

1) §æþÆæÿØ¯èþ…
2) ¿æý*Ñ$f
F) {Mìü…¨ ³ç §éËÌZ JMæü §é°Mìü Æðÿ…yæþ$ ³ç Æ>ÅÄæý$ ³ç §éË$ Æ>Äæý$…yìþ. (1 Ðèþ*Ææÿ$P)

1) ïÜ™èþ
2) ç³ÆæÿÓ™èþÐèþ$$
G) {Mìü…¨ ³
ç §éËÌZ JMæü §é°Mìü ¯é¯éÆ>¦Ë$ Æ>Äæý$…yìþ. (1 Ðèþ*Ææÿ$P)
1) ÐèþÆæÿ~…
2) MæüÍÑ$
H) {Mìü…¨ ³
ç §éËÌZ JMæü §é°Mìü {ç³Mæü–† Ìôý§é ÑMæü–† Ææÿ*ç³… Æ>Äæý$…yìþ. (1 Ðèþ*Ææÿ$P)
1) ç³„ìü
2) ¿æýMìü¢
I) {Mìü…¨ Æðÿ…yæþ$ ÝëÐèþ*¯èþÅ ÐéM>ÅË¯èþ$ MæüÍí³ JMæü Üç …ÕÏÙç t ÐéMæüÅ…V> Æ>Äæý$…yìþ. (1 Ðèþ*Ææÿ$P)
1) »êº$ Hyéayæþ$
2) »êº$ °{§æþ´ùÄæý*yæþ$
J) {Mìü…¨ ÝëÐèþ*¯èþÅ ÐéM>ÅË¯èþ$ MæüÍí³ Üç …Äæý$$Mæü¢ ÐéMæüÅ…V> Æ>Äæý$…yìþ. (1 Ðèþ*Ææÿ$P)

1) Æ>Ðèþ$$, Vøí³ ò³ãå ç³¯èþ$Ë Ò$§æþ ºgêÆæÿ$Mìü ÐðþâêåÆæÿ$.
2) Æ>Ðèþ$$, Vøí³ ºrtË$ Mö¯é²Ææÿ$.
K) {Mìü…¨ {ç³™èþÅ„æü A¯èþ$MæüÆæÿ×ý ÐéM>Å°² ³ç Æø„æü A¯èþ$MæüÆæÿ×ý…ÌZMìü Ðèþ*Ça Æ>Äæý$…yìþ. (1 Ðèþ*Ææÿ$P)

"Æ>Ðèþ$$yæþ$ ¯óþ¯èþ$ ÐèþÝë¢¯èþ$' A¯é²yæþ$.
L) {Mìü…¨ MæüÆæÿÃ×ìý ÐéM>Å°² MæüÆæÿ¢Ç ÐéMæüÅ…V> Ðèþ*Ça Æ>Äæý$…yìþ. (1 Ðèþ*Ææÿ$P)

çßý¯èþ$Ðèþ$…™èþ$° ^óþ™èþ çÜ…iÐèþ° ç³ÆæÿÓ™èþ… ¡çÜ$Mæü$Æ>ºyìþ…¨.
*305* -7- 305
M) {Mìü…¨ {MìüÄæý* Ææÿ*´ëËMæü$ JMøP E§éçßýÆæÿ×ý CÐèþÓ…yìþ. (1 Ðèþ*Ææÿ$P)
1) Ôèý{™èþÆæÿ¦Mæü….
2) M>¢ÓÆæÿ¦…
N) {Mìü…¨ ³
ç §æþÅ´ë§é°Mìü Væü×ý Ñ¿æýf¯èþ ^óþÜí B ³ç §æþÅ… Ë„æü×ý… ^ðþ³ç μ…yìþ. (2 Ðèþ*Ææÿ$PË$)
C_a¯èþ l_ Æ>Ðèþ$«§æþÆæÿ×îýÔèýÓÆæÿ$ Ðèþ$${¨MæüV> ¯ðþ‚ìý…W ™é
O) {Mìü…¨ ÐéMæüÅ…ÌZ° AË…M>Ææÿ… HÑ$sZ ™ðþÍí³, §é° Ë„æü×ý… Æ>Äæý$…yìþ. (2 Ðèþ*Ææÿ$PË$)

MæüÐèþ$Ìê„æü$ ¯èþÇa…^èþ$ MæüÆæÿÐèþ$$Ë$ MæüÆæÿÐèþ$$Ë$
P) {Mìü…¨ gê¡Äæý*ËÌZ HÐóþ° Æðÿ…yìþ…sìý° Ý÷…™èþ ÐéM>ÅËÌZ Eç³Äñý*W…^èþ…yìþ. (2 Ðèþ*Ææÿ$PË$)
1) Ðèþ$*yæþ$ ç³#Ðèþ#ÓË$ BÆæÿ$ M>Äæý$Ë$. 2) ¯èþ*MæüË$ ^ðþË$Ï
3) §æþÔèýÐèþ${Væüçßý… 4) ç³#{™èþÔZMæü…
Ñ¿êVæü… & V
X. {Mìü…¨ {ç³Ôèý²ËMæü$ ¯éË$VóüÜí Üç Ðèþ*«§é¯éË$¯é²Æÿ$$. ÐésìýÌZ JMæüsìý Ðèþ*{™èþÐóþ$ Üç ÇÄñý$O¯þè ¨. B Üç ÇÄñý$O¯þè Üç Ðèþ*«§é¯é°² Væü$Ç¢…_ §é°
Üç …Móü™é°² {ç³MæüP¯èþ$¯èþ² Mæü$…yæþÍÌZ Æ>Äæý$…yìþ. (4×1=4 Ðèþ*Ææÿ$PË$)
1) "³
ç Ë¯éyæþ$ ÐðþËÌôý° Ðèþ*V>×ìý Æ> !' A° ^ðþ³í μ¯èþ MæüÑ GÐèþÆæÿ$ ?
A) ç³#Ë$ç³#Ë Ððþ…Mæür ÕÐèþÄæý$Å B) }}
C) Væü$‚ýÊ… gêçÙ$Ðé D) ¯èþ…yæþ*Ç çÜ$»ê¾Æ>Ðèþ#
2) Ðéyæþ$Mæü ¿êçÙ E§æþÅÐèþ$ MæüÆæÿ¢
A) Mæü…§æþ$Mæü*Ç B) Æ>Äæý${´ùË$ çÜ$»ê¾Æ>Ðèþ#
C) Væü$Ææÿgêyæþ D) Wyæþ$Væü$ Ððþ…MæürÆ>Ðèþ$*ÃÇ¢
3) _WÆóÿa ^ðþr$tMüì H¨ B§æþÆæÿØ… ?

A) BM>Ôèý…ÌZ çÜ*Ææÿ$Åyæþ$ B) GWÆóÿ í³rt
C) ´ëyóþ´ër D) ¯èþ„æü{™èþ…
4) §æþ*Æ>°² ^ðþ³ç μsê°Mìü MæüÐèþÆÿ$${† Eç³Äñý*W…_¯èþ _¯èþ²ç³μsìý Brõ³Ææÿ$ ?

A) ÒÇÒÇ Væü$Ðèþ$Ãyìþç³…yæþ$ B) §ö…V> ´ùÎçÜ$
C) G…™ðþ…™èþ §æþ*Ææÿ… D) ç³^éaMæü$ ½Æ>Mæü$
_________________

305 Telugu

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

305 Telugu

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

1

A.P. OPEN SCHOOL SOCIETY, GUNTUR, AMARAVATI.

Published: 2018, 2019, 2020

All Rights Reserved

HÀ Piì<Õ@~ü, ÉèÏëê qÉèÏQÆO, APOSS

Intermediate (APOSS) 305 - `≥Å∞QÆ∞ ãì̈_ô "≥∞\©iÜ«∞Öò 6

● "åHõºOÖ’x Ñ¨^•Å∞, q+¨Ü«∞O =∞^èŒº ã¨O|O^èŒO LO^À ÖË^À K«∂_®e.

Intermediate (APOSS) 305 - `≥Å∞QÆ∞ ãì̈_ô "≥∞\©iÜ«∞Öò 10

13 ã¨Okè – ã¨=∂ã¨O – "åHõºO

Intermediate (APOSS) 305 - `≥Å∞QÆ∞ ãì̈_ô "≥∞\©iÜ«∞Öò 14

Intermediate (APOSS) 305 - `≥Å∞QÆ∞ ãì̈_ô "≥∞\©iÜ«∞Öò 20

Intermediate (APOSS) 305 - `≥Å∞QÆ∞ ãì̈_ô "≥∞\©iÜ«∞Öò 24

™êÇ≤Ï`åºxH˜ JÅOHÍ~åÅ∞ PÉèí~°}ÏÖˇ·`Õ *ÏfÜ«∂Å∞, ™ê"≥∞`«Å∞ PÉèí~°}ÏÅ∞

L^• : 1. Ñ≤Å¡xzÛ#"å_»∞ Ñ≤e¡ - Ñ¨ÙK«∞Û‰õΩ#ﬂ"å_»∞ Ñ¨Ùe.

Intermediate (APOSS) 305 - `≥Å∞QÆ∞ ãì̈_ô "≥∞\©iÜ«∞Öò 28

Intermediate (APOSS) 305 - `≥Å∞QÆ∞ ãì̈_ô "≥∞\©iÜ«∞Öò 30

Intermediate (APOSS) 305 - `≥Å∞QÆ∞ ãì̈_ô "≥∞\©iÜ«∞Öò 32

Intermediate (APOSS) 305 - `≥Å∞QÆ∞ ãì̈_ô "≥∞\©iÜ«∞Öò 34

Intermediate (APOSS) 305 - `≥Å∞QÆ∞ ãì̈_ô "≥∞\©iÜ«∞Öò 38

ã¨Oã¨¯~°}À^Œº=∞O : ã¨Oã¨¯~°} { L^Œº=∞O

*Ï#Ñ¨^Œ ™êÇ≤Ï`«ºO : *Ï#Ñ¨^Œ∞Å ™êÇ≤Ï`«ºO ã¨ﬁÜ«∞O Hõ$+≤ : ã¨ﬁÜ«∞"≥∞ÿ# Hõ$+≤

Intermediate (APOSS) 305 - `≥Å∞QÆ∞ ãì̈_ô "≥∞\©iÜ«∞Öò 50

#=Å rq`« ~°Ç¨Ï™êºÅ#∞ qÑ≤Ê K≥¿ÑÊ ™ê^èŒ#O - 1

Intermediate (APOSS) 305 - `≥Å∞QÆ∞ ãì̈_ô "≥∞\©iÜ«∞Öò 52

Intermediate (APOSS) 305 - `≥Å∞QÆ∞ ãì̈_ô "≥∞\©iÜ«∞Öò 56

Intermediate (APOSS) 305 - `≥Å∞QÆ∞ ãì̈_ô "≥∞\©iÜ«∞Öò 58

„Ñ¨Ñ¨OK«"≥ÚHõ ~°OQÆã¨÷ÅO. Ñ¨Ù~°∞+¨μÅ∞, ¢ã‘ÎÅ∞ JO^Œ~°∂ #\©#@∞ÖË.

Intermediate (APOSS) 305 - `≥Å∞QÆ∞ ãì̈_ô "≥∞\©iÜ«∞Öò 66

67 =∞# *Ï#Ñ¨^Œ ™êÇ≤Ï`«ºO

71 =∞# *Ï#Ñ¨^Œ ™êÇ≤Ï`«ºO

Intermediate (APOSS) 305 - `≥Å∞QÆ∞ ãì̈_ô "≥∞\©iÜ«∞Öò 72

73 =∞# *Ï#Ñ¨^Œ ™êÇ≤Ï`«ºO

75 =∞# *Ï#Ñ¨^Œ ™êÇ≤Ï`«ºO

Intermediate (APOSS) 305 - `≥Å∞QÆ∞ ãì̈_ô "≥∞\©iÜ«∞Öò 80

W`«~°∞ÅÖ’ L#ﬂ =∞Ozx „QÆÇ≤ÏOK«∞. ^•xﬂ h Ñ¨^ŒúuÖ’ ™⁄O`«O KÕã¨∞HÀ

Intermediate (APOSS) 305 - `≥Å∞QÆ∞ ãì̈_ô "≥∞\©iÜ«∞Öò 92

Chapter 10 Verse 10 = J^è•ºÜ«∞=Ú 1 = =K«#=Ú

=∞Oz #_»=_çHõ =∞Ç¨Ï`«Î~°"≥∞ÿ# ãÖÑ¨^Œ. ã¨fiK«Ûù"≥∞ÿ#\˜ì, x*Ï~ÚfÑ¨~°∞_≥·# áœ~°∞_Õ ^ÕâßxH˜ J`«∞º#fl`«"≥∞ÿ#

=∞$^Œ∞=ÙQÍ, fÜ«∞QÍ =∂\Ï¡_»∞. =∞Ç¨`«∞‡Å ã¨`åûOQÆ`«ºOÖ’ rqOK«∞. q∞`«OQÍ Éèí∞lOK«∞. h P~ÀQÆºO

ã¨~°à◊r=<åxfl, L`«Ê#fl"≥∞ÿ# PÖ’K«<å q^è•<åxfl JÅ=~°K«∞‰õΩO^•O. ^Œ∞ÉÏ~å Y~°∞ÛÅ∞ KÕÜ«∞‰õΩO_®

Intermediate (APOSS) 305 - `≥Å∞QÆ∞ ãì̈_ô "≥∞\©iÜ«∞Öò 94

Intermediate (APOSS) 305 - `≥Å∞QÆ∞ ãì̈_ô "≥∞\©iÜ«∞Öò 96

ã¨Ç¨Ï#"Õ∞ ã¨Oã¨¯ $u.

Intermediate (APOSS) 305 - `≥Å∞QÆ∞ ãì̈_ô "≥∞\©iÜ«∞Öò 98

12 U\˜ˆH`«O |\˜ì .....

Intermediate (APOSS) 305 - `≥Å∞QÆ∞ ãì̈_ô "≥∞\©iÜ«∞Öò 104

Intermediate (APOSS) 305 - `≥Å∞QÆ∞ ãì̈_ô "≥∞\©iÜ«∞Öò 106

107 U\˜ˆH`«O |\˜ì....

Intermediate (APOSS) 305 - `≥Å∞QÆ∞ ãì̈_ô "≥∞\©iÜ«∞Öò 112

Intermediate (APOSS) 305 - `≥Å∞QÆ∞ ãì̈_ô "≥∞\©iÜ«∞Öò 118

123 QÆ*ËO„^Œ∞x "≥Ú~°

Intermediate (APOSS) 305 - `≥Å∞QÆ∞ ãì̈_ô "≥∞\©iÜ«∞Öò 124

125 QÆ*ËO„^Œ∞x "≥Ú~°

127 QÆ*ËO„^Œ∞x "≥Ú~°

HÍÅO J=¸Åº"≥∞ÿ#k. ã¨kﬁxÜ≥∂QÆÑ¨~°K«∞HÀ"åe.

129 â◊~°^Œ$`«∞ =~°‚#

Intermediate (APOSS) 305 - `≥Å∞QÆ∞ ãì̈_ô "≥∞\©iÜ«∞Öò 132

133 â◊~°^Œ$`«∞ =~°‚#

135 â◊~°^Œ$`«∞ =~°‚#

Intermediate (APOSS) 305 - `≥Å∞QÆ∞ ãì̈_ô "≥∞\©iÜ«∞Öò 136

Intermediate (APOSS) 305 - `≥Å∞QÆ∞ ãì̈_ô "≥∞\©iÜ«∞Öò 138

Intermediate (APOSS) 305 - `≥Å∞QÆ∞ ãì̈_ô "≥∞\©iÜ«∞Öò 140

Intermediate (APOSS) 305 - `≥Å∞QÆ∞ ãì̈_ô "≥∞\©iÜ«∞Öò 144

Ï#Ñ¨^Œ ™êÇ≤Ï`«ºO : Ï#Ñ¨^Œ∞Å ™êÇ≤Ï`«ºO ã¨ﬁÜ«∞O Hõ$+≤ : ã¨ﬁÜ«∞"≥∞ÿ# Hõ$+≤

^èþ) ¯èþ$™èþfË ç³NÇ™èþ…º$ËVæü$ ¯èþ™èþ$Ë$ ¯èþ‚ìýsìýMæü…sñý çÜ*¯èþ–™èþ

J) {Mìü…¨ ÝëÐèþ¯èþÅ ÐéM>ÅË¯èþ$ MæüÍí³ Üç …Äæý$$Mæü¢ ÐéMæüÅ…V> Æ>Äæý$…yìþ. (1 ÐèþÆæÿ$P)

K) {Mìü…¨ {ç³™èþÅ„æü A¯èþ$MæüÆæÿ×ý ÐéM>Å°² ³ç Æø„æü A¯èþ$MæüÆæÿ×ý…ÌZMìü ÐèþÇa Æ>Äæý$…yìþ. (1 ÐèþÆæÿ$P)

L) {Mìü…¨ MæüÆæÿÃ×ìý ÐéM>Å°² MæüÆæÿ¢Ç ÐéMæüÅ…V> ÐèþÇa Æ>Äæý$…yìþ. (1 ÐèþÆæÿ$P)

4) §æþÆ>°² ^ðþ³ç μsê°Mìü MæüÐèþÆÿ$${† Eç³ÄñýW…_¯èþ _¯èþ²ç³μsìý Brõ³Ææÿ$ ?