Professional Documents
Culture Documents
Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 175.
Migne. Patrologiae Cursus Completus: Series Latina. 1800. Volume 175.
'
MM\^\\
*l'.j'.i'i>-lM.' 1
[{''i'; ;,''')'
[\.A^' fllV^. !;-.*
•i:'..:>'-^'
'S1''^r
';»;.!;
^ ;;'>»
.:»'l.^
av.;Vr,;' i V H'-!!.
a'i'-;.
'ill'.il;;;)l'/..:n;
i>».'u I
&->'
Digitized by the Internet Archive
in 2011 with funding from
University of Toronto
http://www.archive.org/details/patrologiaecursu175mign
m
:
PATllOLOGI^
CURSUS COMPLETUS
SEU BIBLIOTHECA UNIVEUSALIS, INTEGRA, UNIFORMIS, COMMODA, OECONOMICA,
QVl AB jEVO APOSTOUCO AD TEMPORA INNOCENTIl III (ANNO 1216) PRO LATINIS
ET CONCILII FLORENTINI {ANN. 1439) PRO GR^CIS FLORUERUNT :
RECUSIO CHRONOLOGICA
GiLNIUM Q\JM EXSTITERE MONUMENTORUM GATHOLIGiE TRADITI0NI3 PER QUINDECIM PRIMA
ECGLESI^ SiECULA,
JUXTA EDITIONES ACr.URATISSIUAS, INTER SE CUMQUE NONNULLIS CODICIBUS MANUSCRIPTIS COLLATAS, PERQUAM OILIOBN-
TER castigata; dissertationibus, commentariis, vAniisQUE lectionibus continenter illustrata; OMNIBUS
OPERIBUS POST AMPLISSIMAS EDITIONES QU^ TRIBUS NOVISSIMIS SA:CULIS DEBEMTUR ABSOLUTAS DETEGTIS, AUCTA;
INDICIBUS particularibus analyticis, singulos sive tomos sive auctores alicujus momenti subsequenti-
BUS.DONATa; CAPITULIS INTRA IPSUM TEXTUM RITE DISPOSITIS, NECNON ET TITULIS SINGULARUM PAGINA-
bum marginem superiorem distinguentibus subjectamque materiam signifigantibus, adorna-
ta; operibus cum dubiis, tum apocryphis, aliqua vero auctoritate in ordine
ad traditionem egglesiasticam pollentibus, amplificata ;
DUCENTIS et amplius locupletata indicibus auctorum sicut et operum, alphabeticis, chronologicis, stati-
&TICIS, syntheticis, analyticis, analogicis, in quodque religionis punctum, dogmatigum, morale, litur-
OICUM, CANONICUM, DISCIPLINARE, HISTORICUM, ET CUNCTA ALIA SINE ULLA EXCEPTIONE; SED PR>ESERTIM
DUOBUS INDIGIBUS IMMENSIS ET GENERALIBUS, ALTERO SCILICET RERUM, QUO CONSULTO, quidquid
NON SOLUM TALIS TALISVE PATER, VERUM ETIAM unusquisque patrum, NE UNO quidem omisso,
IN quodlibet thema scripsehit, uno intuitu conspiciatur; altero SCRIPTURyE
SACR.^, EX QUO LEGTOBI COMPERIRE SIT OBVIUM QUINAM PATRES ET IN QUIBUS OPERUM
SUORUM LOCIS SINGULOS SINGULORUM LIBRORUM s. scriptur.e versus, a primo
geneseos usque ad novissimum apocalypsis, commentati sint
editio acgubatissima, c^terisque omnibus facile anteponenda, si perpendantur characterum nitiditas,
CHART^ qualitas, integritas textus, pebfectio correctionis, operum regusorum tum varietas,
tum numerus, forma voluminum pebquam commoda sibique in toto patrologi^ decursu constanter
similis, pretii ekiguitas, pr^sertimque ista collegtio, una, metiiodiga et ghronologiga,
»in sexcentorum fragmentorum opusculorumque hactenus hig illic sparsorum, primum autem
nostra bibliotheca, ex operibus et mss. ad omnes ^tates, l0c09, linguas formasque
pertinentibus, goadunatorum.
»**•*
PARISIIS
APUD GARNIER FRATRES, EDITORES ET J.-P. MIGNE SUGGESSORES,
IN VIA DICTA: AVENUE DU MAINE, 189, OLIM
CHAUSSEE DU MAINE, 127.
1879
ClICHY. — Ex TYPI3 PaULI DuPONT, 12, VIA DICTA Bac-d'A8nieres. — 1054.8-79,
DEC -7 1S31
5/75
S^CULUM XII.
HUG ONIS
DE S. VICTORE
CANONICI REGULARIS S. VICTORIS PARISIENSIS
TUM PIETATE, TUM DOCTRINA [NSIGNIS
OPERA OMNIA.
TKIBUS TOMIS DIGESTA
CANONICORUM REGULARIUM
REGALIS ABBATI^ S. VICTORIS PARISIENSIS
EDITIO NOVA
SPURIS ET ALIENIS IN APPENDICEM AMANDATIS, ORDINE POTIORI DONATA, PR^EFATIONIBUS
AMPLISSIMIS VARIISQUE OPUSGULIS AUGTA ET ILLUSTRATA
TOMUS PRIMUS.
PARISIIS,
APUD GARNIER FRATRES, EDITORES ET J.-P. MIGNE SUGGESSORES,
IN VIA DICTA AVENUE DU MAINE, 189, OLIM CHAUSSEE DU MAINE, 127
:
1879
ELENCHUS
Prolegomena.
Essai sur la fondation de TEcole de Saint-Victor de Paris;
par M*^"" Hugonin, eveque de Bayeux xv
fttude critlque des CEuvres de Hugues de Saint-Viclor, par
le ineine xcix
Notice sur Hugues de Saint-Victor, par les religieux Mnedictins
"•-^
PROLEGOMEIXA
ESSAI
DE
SAINT-YICTOR DE PARIS
PAR
des Carmes
Patrol. GLXXV. a
A MO.N.SEKi.M-LK
M. D. A. SIBOCR
ARCHliViiQUE DE PARIS
FLAVIE.\ IILGO.NLN.
;
INTRODUCTION.
Les sciences, les /eUres el les arts seinhlent renailrc au xn" siecle. Les 'monaslcres se niulUpUent
des ecoles rivales s'eleuent de loutes parts ; des professeurs illustres apparaissent ct reunissent aufour
(Veux de nombreux disciples. On ne crainl pnint dese.rpalrier, on ne redoute pas les jjriva/ions, pourvu
qua ce prix on puisse entcndre Ics lecons d'un mnltre nabile. L-,es souvcrains ponlifes ct les princes
favorisent et cntrcliennent cel clan par leursprivilcgcs et par leurs excmples. Tandis que les trouha-
dours ct trouvcres, dans leurs poesies trop souvcnt licencieuses, culiivent la langue vulgaire, les scho-
lastiques cultivent lapcnsce et traimillenl « organiser la science.
Parnii les ecoles celcbrcs de cette epoqitc, cclle de Paris tient le prcmier rang Nulle ne donnait un
.
enseignement plus complel, nulle ne comptait un si grand nombre d'etudianls et des maitres plus dis-
tinqucs; nulle ne jouissait de plus grands privileges. Le Triviwn et le Quadrivium y ctaient enseignes
dans toule leur elendue ; lamedecine y avait ses docteurs ; le droit canon et la thcologie, ses chaires
publiques. Sa reputation etait si grande, quon y accourait de toutes parts pour recevoir ses doctes
lcfons.Nous y trouvons, n celte cpoquc, des Italicns, des Allemands, des Anglais, des Suedois, des
Danois ; lesSlavcs mcmes ny furent pas inconnus.
Anssi rien negale les titres pompcux que lui donnent les auteurs contemporains. Paris est Varbre
de vie plantc dnns lc pnradis terrestre, la sourcc de toutc sagesse, le flambeau de la maison du Seigneur,
Varche dalliance, la rcine des nations, le tresor des princes. En sa presence Athenes ct Alexandrie
pdlissent. Lo, disait-on, croissent les tnoissons et les riches vendanges ; Id, David touche le decacorde
et chante ses hymncs sur un air mystique ; In, Isaic est commente et ses propheiics inlerpreUees ; Id,
tous les prophetes unissent leurs accords dans un hnrmonieux concert ; la, une parole loujours sagc
attend les etrangcrs pour les inslruire ; In est un ceillet toujours pret d s'ouvrir.
Ce netailpas sculcmenl la repulation des maltres qui allirait d Paris cette foule d'elrangers, c^etait
aussi la bcaute de son sejour, les honncurs rendus au clcrge, les commodites de tout genrc el Vabon-
dancedc tout bien. Lccole cpiscopale nest plus la seule qui jouisse de la celebrite ; d'aulrcs s'clevent
scs cdtes et partagent sa gloire. Toutes enscmble formcrent dans le cours de ce siccle laplus brillante
acodcmie, qui donna plus tnrd naissance d VUniversite. Notre dessein nest pas de les emhrasser loutes
dnns un tncmc tahlenu. Nous en avons choisi une seule Vecole de Sainl-Viclor. La reputation dont
:
el/ejouit d cetle epoquc, Vinfluence quelle exerca sur les siccles suivants, Voriginalite de ses doctrines
plntoniciennes, les hommes illustres quelle produisit, nous ont paru meriter une allentionparticuliere.
Nous nous borncrons d Vctude de sa fondnlion. Trois hommes nuus semhlenl y nvoir specialement
concouru : GuiUaume de Champeaux, qui en reunit les premiers elements, Gilduin, qui cnfutle legis-
lateur, cl Ilugues, lc premier docfeur donl nous connaissions posilivemcnt In doctrine et la methode.
Voici les principaux manuscrifs que nous avons comuUes pour Vhisloire de cette abhaye ils se trou- ;
ESSAI
SUR LA FONDATION DE L'EC0LE
1
DE
i
SAINT-YIGTOR DE PARIS
FONDATiON soLs oriLi..viME ET Gu.DuiN. non Histoire dc la villede Paris, Ilelyot, Sauval et
I
I Lcs origines de Saint-Victor de Paris ont beau- Duboulay,sur lafoide la CiironiqucdWlJjeric, sup-
coup exercc la sagacitc dcs cntiqucs. Lcs annalcs posentrexistencc d'iin prieurc de moinesnoirs ou
manuscrites de cette aijbuye lont uiention d'iuie debenedictinsdeMaroeille. Ils citent la Chronique
TV III (,() i)K S. VlCTOlli;. \\l
(lc, Jiiiiii('K(- (Ij oii loii j);irif(lc (ii.iiioiiics n-f^iiiici^s A ;iv;iicnt siicc('(l('' aiix b('',ii(''dictins dc Saint-Victor dc
6la])lis liors <!(! i*aiis, aiipicsdiiiic ciiapclhr (l('!<li('(! ,M;irscillc, j^ourrjiioi Taclc dc foiidalion, poiirquoi
ti saint Viclor. linliii, daiis iiiic cliailo do iMiiiipixr ia cii;irtc dc. i.oiiis VI, pouiqiioi Siinoii (ioui-daii ct
I*", u la (lat(! (Ic lOH.l, li;,'iirc, painii ies signalaiics, Ics ;iijii;dist(;s dc Saiiit-Viclor, Abailard, Ilildcbcrt
Anselmc, al>l)6 dc Saiiit-Viclor. dii .M;ins, tous Ics biograplics dc (iiiillaume dc
Ciwmipcaiix n'('ii font-ils iiullc mcntion? Cc n'est
Ccs 1(^:111 oiKnapes n'ont i)aiMi dccisils iii a l.c-
doiicquc siir (Ic siniplcs conjecturcs, qui n'ont
J)(cuf (2), ni a .lailiot (.'Jj, ni ;"i Saiiil-Victoi-. Kn cfrcl,
peut-(^lrc (raiitrc originc rpriinc rcsscmblancc dc
si on lcs exaininc attentivcmcnt, ils presentcnt plus
iiom, quc rc])osc I'o])inion dc Lobinau ct de Du-
d'un motif d'en soupf-onncr rcxaclitudc.
boulaj'.
La Clironiquc d'Allj(''rir, dans lc in('-mc passapc
Toutefois lexistcnce d'unc pelite chapellc, anlo-
oii il cst pai'l<'; dcs iu(jincs iioirs dc .Marsciilc, attri-
{i)Hist. de Paris, t. I, p. lib. HisL Univers. — (4) Hist. Vnivcrs. Paris., tom. II, p. 24.
Paris,{. II, p. 24 et39. {'6) Hist.cles Hommes illustres de Saint-Victor,
(2) 11 nie mdme rexistcnco de la charte, t. H, par Simon Gourdan, ms. t. I, p. 120.
p. 542. ['ojHist. des Honimes illuslres de Saint-Viclor,
(3) Recherches crit., hist. el topoyr. sur la villc ms. 1. 1, p. 127.
de Pam, quart. de la place Mciubert, p. lol.
XVII PROLEGOMENA. XVIII
n6 de restime de C.alon son eveque, de ramour et A ]o.s deliors d"une pi6t6 affect6e, une mis6rable am-
du respect de ses disciples et de la consideration bition.
du clcrgc. 11 cn rccut un tomoignage honorablc En se retirant ii. Guillaume avait
Saint-Victor,
rannoe H07 il fut appelo au nombreux concilc
; rononce ;i ronsoif>nementet aux applaudissements
de Troyes convoquo et preside par le pape do locole il voulait vivre seul h seul avec Dieu
:
Par cette demarche hypocrite, il chcrchait ii sole- tout entior ci Dicu et a ne rien retranchcr de son
ver plus surement repiscopat (8). Mais rillustre
c^i
holocauste. Puis il ajoute « Mais quc sert la sa- :
rival de GuilJaume cede trop facilement aux inspi- gesse cach6e et le trosor quc ron enfouit ? L'or
rations de son amour-propre et de sa jalousie les brille mieux au grand jour qu'enferm6 dans les
;
soupcons qu'il voudrait malicieusement insinuer tonebres les perles ne difforent pas des vils tufs ;
nont aucune vraisemblance ils sont mome con- ; si on ne les expose aux regards. Ainsi, la science
traires aux tomoignages des conlcmporains. Au que Ton communique s'augmente elle m6prise ;
xn* si6clc surtout, Guillaumc, pour arriver a r6-" un possesseur avarc, et, si ellc n'est manifest6e,
piscopat. n'avait qu'a suivre la carriore qu'il avait clle s'6ehappe. .\e fcrinez donc point les ruis-
embrass6e, et a conserver les titres dont il otait seaux dc votre doctrine mais, selon le conseil ;
nouK roHtftqiK; 1,1 <anoiiisuli()n (lc .sairit Arnoiild. A lion abbatialc, 11 nc vouliit point lo» souslrairo a
KnlliO, il avait /•li'' cnvo.vi'! par Calixlc II avoc la jmidiction de l^archov^^-quo de Scns et do r(''v<'-
Pons, alil;!' (lo CiiiKiii, 'i rcnipciciii- iliiiii, jionr (pic (!c Paiis, C0IIJU1C l'avaiciil fail .scs pr6deccs-
picpaier iapai.v ([iii dcvait sc Iraitci' aii conciicdc sciirs a dc |)lusicurs niaisons rcligieuscs,
r(';gur(l
Koims cntrc ri':Klisc ct lcnipirc (H). Cc fiit lui (jui nrais il Icur accorda lc privil6ge d'afri-anchir los
porl/i la puroii! ct ([ui dZ-cida l'c0ipei'cur icnon-
j'i horamos el les fcramcs dc corps de lcur 6gliso,
cci- aux iiivcstiliiics ; cc ful liii (iiii Iradiiisit cn sans aiilic jicnnission dchiiou do scs successeurs.
iVancais, uu concilc, le discours dc icvc([uc 11 n'cst fait auctine racntion, dans ccltc chartc, do
tl'Ostic cc fut lui qui, d(''i)ut6 dc nouvoau au
;
la rcglo de saint Augustin (!!}).
piiucc allcmand, nc craiKuit point dc liii rapp(;ler Les signatabcs sont Daim])ort, archev(':;que do
avco viKUcur lcs proui(;sscs qii'il icfusait d'exccu- Scns, Itadiili^lie, aichcv(";qiie de Itcinis, I.oiiis, roi,
tor. Saiut Hcrnard lc choisil pour rcccvoir dc scs I.isiard, 6v(';que de Sois.sons, Vves de Chartrcs, Mu-
niains lu Ix-ncdiction ahbatiaic. Son ^-piscopat fut nuss6s de Meaux, Ilubcrt de Sonhs, Galon do Paris,
dc troi> courtc durfee pour leliicnct la gloirc de Jean dOrh^ans, Gooflroi d'Amiens, Humbald d'Au-
rEglise. II mourut le 18 janvier 1121, aprcs avoir xerre, Pliilippe dc Tro^-es ct los grunds officiers dc
gouvcrnc scj^t ans ct si.\ mois h; dioc(";se de CliA- jj luCouronnc. (iuilluumc dc Chumpcuux, qiii obtint
lons. On adc lui un petit Iraitt; sur TAmc, un opus- ces Icttres, no los souscrivit point il n'uvuit pro- :
cule sur rEucliaristie publi6 par Mabillon ct un bublcment pas encore recu la cons6cration 6pisco-
recucil de sentcnccs eontcnu dans un manuscrit pulc. I.a date de cette pi(,'ce importante est la cin-
inijdit, qui se trouve u la Hibliotlu-que irai)criale, qiiicme unn('e du r('gne de Louis ct lu HKJ<= de Jc-
sous le n° 220 du fonds de Notre-Dame. Ces (jcrits sus-Christ : clle est conforme i celle qui se hsait {"i
sont insuffisants pour nous faire connaitre la doc- Saint-Victor sur lo tombeau du mdma roi. Le paj^e
trinc dc Guillaume. Apr('s les avoir lus on cst en- Pascal II confirma rann6e suivante la nouvello
core ol^ligc de s'en ra})[")ortcr aux l(''moignagcs in- fondation.
'
complets et obscurs d'.\Jjailard. Louis VI ajouta bicnt('>t d'autrcs donations u ces
Avant de quitter sa retraite, il avait confu'; la premicrcs libcralitcs : il c6da aux chanoines de
communautcde Saint-Victora Gilduin, le plus cher Saint-Vietor la rcgalc de lilusicurs 6gliscs dans les
de ses disciples. Gilduin (jtait natifde Paris il ; collcgiales deChateau-Landon, de Molun, (rEtam-
jouissait d'unc juste consideration, cju^il s'(''tait ac- pes, dc Dreux, de Mantos, de Poissy, de Pontoise,
quise plus encore par sa sagesse et sa vcrtu que dc Montlhery ct de Corbeil avec le consentoment
par sa science. Louis VI le choisit poiu' son con- cos eghscs,
p dcs abbcs et des chanoincs de toutes
fesseur, et il le traita toujours avec un respect
et avec la permission de 1'archevcque de Sens et
fi-
lial. Sous son administration, la communaut('; de dcs aulres cvcques dioccsains (16).
Saint-Victor devint une riche et puissante abbaj^e. Plus tard, en 1146, Henri, son fils, chanoinc de
Louis VI la dota avec une munificonce \Taiment 1'Eghsc de Paris, leur donna une pr6bende dans
royale. II lui octroj^a des lettres qui sont comme la rcglise du Saint-E.sprit, de Saint-Spire de Corbeil
charte de sa fondation. dont il etait abbc (17).
II y declare que apres avoir consuU^:; les
c'est chanoines de Saint-Victor voulurcnt con-
Les
6veques et les seigneurs de sa cour qu'il a (^'tabli server dans leurs annales le souvenir de ces
dans TEglise de Saint-Victor des chanoines regu- bicnfaits, et transmettre a leurs successeurs un
liers occup(:'s ii prier Dicu pour pour son
tcmoignage de leur reconnaissance. On lit dans
lui et
royaume ;
a dot(3s et enrichis par sa h-
qu'il les leur nccrologe « Auxcalendes dumois d'aout, an- :
nois dans le territoire de Melun, vingt arpents de nous tenons de plus obliges de dcclarcr aux
pres prcs de Corbcil, ime md-tairie dans le terri- siccles suivants que, pour la gloire et la decora-
toire de Buci, une propriete h Fonteuaj' pres Pa- tion de notre 6glise, il lui a fait don do sa cha-
ris, et plusieurs autresmentionn6es dans ia meme pclle, contenant bcaucoup de sainlcs rehques
lettre. II laissc aux chanoincs une enticjre hberte trcs-prccicuses. Cest pouiquoi nous nous te-
ct
pour le choix de leur abbe. Ils ne seront pas nons trcs-rcdevubles ^i ce bienfaiteur si grand ct
obliges d'attendre le consentement du roi ni d'au- si ihustre. »
tres personnes mais, apres Tavoir clu eux-mi)-
;
Tous los jours on disait une messe pour le repos
mes parmi les membres de leur communaut(3 ou dc son amo, et Fon nouriissait un puuvrc cn son
d'une autre maison de leur ordre, ils le pr(:'sente- nom. Tous lesans, oncclcbrait raunivcrsairc (h; sa
ront h. r6v6que de Paris pour recevoir la benedic-
(14) Fleury, Hist. Eccl. I. xiv, p. 2.o2, 263. (16) Antiq. regal. abbat. S.-Vict., stella 2\
A7i(i(/iiilales reyalis abbatiw Sancli-Victo-
(i:')) (17) Hist. Univers. Paris, t. H, p. 228.
mort. I.e jour de cct annivevsaire ou habitait com- A glcterrc, ccrit ^ Richard, prieur dc Saint-Viclor,
pletpment un pauvre, et ccntautros ctaicntnourris |)Oui' lc rcmercier des secours qu'il a fournis ;\
O.c pain, de vin ct de chair (t9). Matthicu son i'i'ci'C. « A son vcncrable
justcmcnt ct
honorablc ami Hichard, prieur dc Saint-Victor, son
Les cvcqucs de Paris imitrrent la hl)iM'aIit6 dc
Guciin, pricur de rcglise de Saint-Alban, salut et
Louis VI a lcgard des chanoines de Saint-Viclor.
scntimcnts d'uue lcgilime amilic. Je rends gracc; a
Galon et fiilbert leur ccdcrcnt unc partic de leurs
votrc cliaritc dc la singuhcre faveur ct dc la spc-
droits sur les rivicres de la Seine, tant a Tt-gard
cialc li])(''ralit(' dont vous avcz houorc'^ mon fi'(''re
dcs monhns que de la pcchc, ainsi quc portcnt lcs
Matthicu, qui s'est expatric chez vous par amour
lcttrcs de (iilbcrt, datccs dc 1122 (iOj. Eu 112 4- ou
pour Rien ne scrait capable d'cxprimcr
la science.
tl2;), Etienne lcur donna lcs prclicndcs vacantcs
la cliarit('^ ct Ic dtM^oucment quc vos l)icnfaits m'ins-
de sa cathedrale, de Saint-Marcel, de Saint-f.cr-
pirent. Quc nc puis-jc vous donncr, par mcs ac-
main-r.Vuxerrois, dc Saint-Cloud, de Saint-Marlin
tions comme par mon langage, des preuves de
dc i.hampcaux, cn nric. Lc roi pcrmit qulls eu
raflcction quc je vous porte Commentpouvais-je !
officiers de la couronnc.
cire aim(^_, aimez. donc que vous continuiez
II reste
Plus lard, Etienne leur accorda cncore, d la ce que vous avez si gencreusement commenct' ct
pricredu pape Innocent II, une prebendc entiere que vous le revtjtiez d'une soutane. Pour moi, im-
dans sa cathcdrale, du consentcmcnt du doyen ct puissant i\ paj-er vos bienfaits, je ne le serai pas A
du chapitre, et dans les autrcs collcgiales de Saint- vous aimer (2.'j).
Marcel, de Saint-Germain-rAuxerrois, de Saint- dans un
Cette Icttrc, ccrite stylc un peu recher-
Gloud et de Saint-Mai'tin de Champeaux. Cette do- mais plcine des scntiments les plus tendres et
chd',
nation fut conftrmce Tan 1 135 par le roi, qui a ccs
(K'hcats, nous fait connaitre qu'{i cette
les plus
probendes en ajouta une aulre dans reglise de
cpoquc, un commcrce litttiraire s'(3tait ctabH entre
Sainte-Genevieve, du consentement du doyen et
Tabbaye de Saint-Victor et cclle de Saint-AIban.
chapitre (21). Enfin, Etienne leur legua en mourant
Gucrin, aprcs avoir recommandc son frcre au
sa bi])hothcque, qui conlenait des ouvrages prc-
Q pricur Richard, fait mention d'ini pctit pr6sent
cicux. Le doyen et les chanoines de la cathcdrale
qu'il lui cnvoic, non pas, dit-il, commc prix dcs
dc Paris voulurent aussi contribuer a rctablisse- bicnfaits qu'il a recus, mais commc ti3moignage
ment de Saint-Yictor ils firent don aux chanoines
;
de son amitit''. II lui demande en rctour les noms
d'une ferme avec 120 arpents de terre dans Ics en-
des ecrivains de Saint-Victor, afin que, s'il ne pos-
virons de Chevilly et d'0rl\', avec dimes, cham-
scde pas Icurs om^ages, il se les procurc ct enri-
parts et toutes autres dcpendances (22).
chisse rAngleterre du trt^sor de la science. Au
La plupartde ces donations sont eonstatees dans reste, rien de plus naturel que ces relations ami-
leur Necrologe. Chaque annee, ils celebraient Tan- cales. Nous trouvons a Saint-Victor, des chanoi-
niversaire de leurs bienfaiteurs par de nombreuses nes, des prieurs ct mtjme un abbc anglais de
aumones. naissance.
L'accroisscment de leurs revenus leur pcrmit de Mais ce nc fut pas seulement a Tt^gai^d des An-
se miUtipher. Louis VI cn mourant Icgua 2,000 h- glais qu'ns excrccrent cctte g(jncreuse hospitahte.
vres vingt abbayes de leur ordi-e (23). En M38,
i\ Gratien de Picrre, de Leon, consul des Romains,
ellesformcntdcja une congrcgation considcrable. leur rend grAce dans une lettre de celle qu'ils ont
Les chanoiucs rcguhers de Saint-Vinccnt dc Senlis
D accordt^-e a Hugues, son frcre. lls trajt(^rent avec la
s'engagent cctte annce ii assistcr au chapitre gcnc- mtjmc bontc plusieurs autres ecoliers frantjais ou
ralde Tordre. II comptait, a la mort de Gilduin, 6trangers, et entre autres, Pierre Lombard, a la
prcmicr abbc de Saint-Victor, quarante-quatre mai- priere dc saint Bernard, Fami le plus dcvoue des
sons (2i). chanoines dc Saint-Victor.
Au reste, les chanoines faisaicnt un bon usage Charitables et bienfaisants envers ceux qui re-
de leurs richcsses ils les consacraient au soulage-
: clamaient leur secours, chanoines de Saint-
les
ment des pauvres et surtout des jeunes etudiants Victor se montrferent aussi respectuueux et dcvoues
«l^-IVinsriirs do lciirs droils. Tlionias, inicur (i(j A ct (juand ic roi de France et le papc Eug(';ne vou-
Saiul-Viclor rt maitn! dc. liiif^iics, inoiirut victiiiK; liircnt icforincr Saiiitc-Ccncvicvc, ilsy intiodui-
<lc co (l^ivouciuoiit ; il liit assassim'! par !(; ucvcii sirciit dcs<)iaiioin(!s d(; Saint-Vjctor f29j.
dc riircliidiacrc doiil il coin])atlait ji-s [iiclcntioiis Lcs graiids liomnics qui se forJU(''rent au luilicu
sur la juridictioii ('piscopalc. dcux, justilicntc(;ttcici»ijtation. I/abbaycde Saint-
lis diircnt ;\ ccttc conduitc lCstiinc ct la con- Victor donna scpt canlinaiix i rE^-dise, dciix ar-
liancc (\v. tons. Aussi lcs aiitiiius con(cnii)Oraiiis cl)cv('(iucs, six (';v(''qucs, cin^iuantc-^iuatrc al)b6s
cul(;brent .'i rcnvi lcur \)U-U' ct leur scicncc. Inno- cn divers licux, et des homnics qui acqui-
(''ta)>lis
ceut II, dans unc hillrc adrcssru; a Klienne, d-v^^quc rcnt un(; jiisle irputation dans toutes lcs branches
dc Paris, loiic lciir rcligion, lcur ix'gularit(!, lciir dc la scicncc cultiv(''c ;'i cctt(! ("'poquc {'Mi).
discipline de rKglisc ; il dit que lcur (;onduitcrend IIKCI,E DES (;H.V.\01.NES 1)E SAI.NT-VICTOB,
gloirc a Dieu, ct qiic leur exeniple ('dilic les i>eu- accomplis lcs Les desseins de Louis VI titaient ;
dcs fonctions exercees par Ics chanoines de Saint- vait leur tenir lieu de pcre. Son clection se faisait
Victor. C'6tait parnii eux que lev^que choisissait avec une grande solennit(3 ; h sa mort, les freres
un grand p(''nitcncier qui dcvait principalement jcunaient et gardaient le silence jusqu"a scs fum';-
exercer son ministcre ciTegard des ecoliers. II avait railles.
lepouvoir d'absoudre des cas reserves, et meme, Apres la ceremonie des obseques, le pricur son-
en rabsence de reveque, de reconcilier les excom- nait la cloche et tous se rendaient au chapitre.
inuni(3s (27). Prosterncs sur lcurs stalles, ils priaient ct chan-
Plusieurs diocf^scs d^jsirerent posseder des reli
D
taient des psaumes, aprcs quoi chacun s'asscyait.
gieux dont la rcpiitation etait si grande, et la vie Le prieur, prcnant alors la parolc, entretenait lcs
si exemplaire. Geoffro}-, eveque de Chartres, soUi-
fr^res de reiection on en choisissait sept d'entre
;
\inco, et qu"il piit revenir on lat- A sonne ne passait devant rahbc sans lo saluer. Par-
dans trois jours,
tendait, autrement on passait outre. Nul navait tout ailleurs quc dans lc cloitre, on se lcvait lors-
voix delihcralivc et, ;\ plus fortc raison, nul n'ctait qu'il cntrait ct on nc s'asscyait que lorsqu'il s'as-
eligiblc s'il n"ctait au moins sous-diacre, s"il etait scyait lui-mcme, ou lorsqu'il le commaudait. Au
cxcommunie ou interdit. On ne pouvait encorc cloitrc et au choeur, on se contentait de s'incliner
(Mre clu avant vingt-cinq ans et si on n'avait passc sur son passagc ii moins qu'il n'iutroduisit un
trois ou quatre ans dans ]'al)l»ayc. ctrangcr alors tout sc levaicnt par rcspcct pour :
Lorsque le clioix du conscils^etait arrctc sur ran rii(Me qiii lcs honorait de sa prcscncc.
des clianoines, on asscmhlait le chapitre et le On s'ctonne de la politesse quc les pens6es dc la
plus ancien annonoait ainsi lelcction : J'clis un foi inspiraient a ces hons rehgieux qui vivaient au
td, prclat de cette niaison. L'clu ctait aussilot milieu d'une socictc ;\ pcine sortie de la barharie
conduit au sicge dc lahhc oii il rcccvait Ihom- ct qui ne pas cncore depoiiill6e de la vio-
s'ctait
mage de tous les frcres. La ccremonie sc tci'mi- lencc de son caractcrc ct de la grossicrcte de ses
nait par le chant de psaumcs approprics a la cir- mieurs. De tels exemplcs n'etaientpas inutiles au
constancc. progrcs mcme dc la civilisation.
Le lcndcmain, tous ceux qui faisaicnt partic de b douce ct souvcraine,
l/autoritc de Falihc etaic
son oliedicnce vcnaicnt au chapitre, et, prosterncs sans controle. ni
mais elle n'ctait ni arhitraire,
devant le nouvel ahbc, ils dcposaicnt leurs clefs
Elle devait s'cxcrcer selon lcs lois de Vordre et
a ses picds. Cclui-ci lcur ordonnait de serclcver et
sous la survcillance du chapitre gcncral et de r6-
de les reprcndre. L'ahl)c lcur adrcssait cctte de-
v^quc. Quoique ses fouctions fusscnt ;\ vie, il
mande Me promettcz-vous roheissance que vous
pouvait en etre prive et mcme chass6 de la com-
:
mets.
patcur, fut obhge, malgrc ses intrigues et la mo-
Au immcdiatement
chapitre gcneral qui suivait
derationdc Richard, son pricur, de se cl6mettre
relection, rahhe faisait lui-mcme cette promcssc :
clu ct rcglaicnt avcc lui qucl jour il vicndrait rece- place (['tait a gauche, en face de l'abbc. Cest
voir dc scs mains la hcncdiction al)batiale. lui qui donnait avec la cloche le signal des
exer-
Le jour fixe, tous les religieux se rendaient au ciccs, qui reprenait le lectear au choeur et au
derabbc.
clioeur ct attcndaienten silcnce le retour chapitre, qui veillait specialement h la chsci-
Cclui-ci cntraitpar la portedela grande cglisc il ;
pHne. U exercait en outre sa surveillance sur tous
traversait le milicu du chceur, ct, a son passage, les employts infcrieurs mais il n'avait le pouvoir ;
tous sinclinaient. Ceux qui raccompagnaient se ni de les destituer, ni dc les elire. En son ahsen-
rondaient aussitot a leurs stallcs, exceptcleprieur
D
ce, ses fonctions ctaient remphes par le sous-
et lc sous-prieur qui lc conduisaicnt sculs dcpuis prieur.
rentree du clioeur jiisqu'aiix dcgres du sanctuaire.
Le camerier l'cconome du monastcre
6tait il ;
L'abhc se prosternait sur un tapis et les chanoines
prcnait soin scs biens
dc tousmais il n'etait ;
chanlaient des psaumes, des graduels et des orai-
qu';ulministrateur, il ne pouvait rien ahcner. Cha-
sons (31).
Ces imposantes ccremonies etaientnaturcllcincnt que semaine, il deviiit rendre compte h l'abhc de
propres a frapper 1'imagination ct <\ rcveillcr la son administration.
foide ccs hommcs simples. Us voyaient dans la Le cellerier ctait charg6 de la pri'paration et
personne de rahbe le reprcsentant de Dieu. Le de la distribution dcs aliments. U ne devait y
^rcspect dont
renviionnaicnt, rendait lobeis-
ils avoir qu'unc scule cuisine et un seul cellericr. II
sance plus sure et plus facile. pouvaitcepcndant allumer plusieurs feux et prcn-
dre des aides parmi les fr6res convers. On lui
roooinmandp siirlniil In snin (Ioh malnilrs ot cfliii A livrcs qui scrvaicnl .'i rofTlcc dcraicnt ("^tre bicn
(los /'tranKfrs i"! qiii on dniinail lliospil.ilili''. j)onctii(''s, afin que lcs frfTcs nc fiisscnt point
I,r r(''fi;rtori('r avait sniii (lii rrfiTloirc. II j)r(''|)a- cmbarrasses ct qiic leui* chant IVit parfaitcmcnl n';-
rail loiil (•(' qiii ('lail ^('•(fssairc j^oiir lc ici^as, h; giilicr (33).
pain, !(' vin, roaii d lc liii;;c. 11 (iiaii;.'cail lcsnap- Ainsi cluKfiic onicicr avait son einploi fU-lcrmi-
pps tons los luiit jniirs cl k's scrvioUcs lous lcs n('', ct lcs travaiix dc tous concoiiraicnt a ('•tablir
frois joiirs, ct rnnscrvait loiit dans nnc Krandc un ordre j^arfait dans lc monast(','rc. (>cl ordrc,
l^roprch'. qiiand il ('tait rcspect^, ^'tait lc j^rincipc ct le
' '5
tout ce rcspcct qui dislinguc mieux encorc les
cliarilc'.
peuples des pcuplcs Jmrl>ares quc la poli-
civilises
Cctlc vcrtu dcvait (Hrc aussi ccllc dii porticr.
tesse ct r(''I(!;gance des formes ? Le barbare oraint,
On lui rccommandait d'(Mrc a/fable ct plcin de
admire, airae il ny a que Thommc civihs('; qui
;
ri;parer. 11 ne pretait nn livre que sur un gage dovant le sanctuairc ot au choeur, il s'en retour-
(!'quivalont. !I inscrivait sur un rcgistre et le titre nait a sa plaoe. Le chanoine qui avait reou le livre
du nom de cclui a qui il le remcttait
livre et le baisait la lerre et se promenait a son tour. L'al)be
et le gage qu'il en recevait. Les livres precieux ct rinfirmicr etaient seuls dispens(js de cette C(!n'e-
ne pouvaient se proter sans la permission dc monie (3-i).
rabbd'. II avait soin on outrc de toutcs lcs char- Le grand Oifice ('tait suivi dc cclui de la sainte
tcs ct autres ecritures qui coneernaient le mo- Vierge. Le tout durait environ trois heurcs. Lcs
nastere. II fournissait aux copistcs les choses nc- chanoincs se rctiraient ensuite au dortoir en or-
cessaires. U vcillait afin qu'ils ne manquassent dre et en silencc.
dc rien et qu'ils ne copiassent quc los ouvrages Apros ciuoIc£ues hcures de repos, ils partaicnt au
qui leur avaient eid assignes par rabbo. Tous signal dc rabbe pour vcnir so laver les mains cii
ceux qui savaient ecrire devaient se rendre ,a ses vte. De la ils se rcndaicnt a rc^glisc oii ils rc^citaiont
ordres lorsqu'iI rexigeait. CdHait lui qui (Mait lc Pater, VAve et le Credo, et ensuite au cloitrc
chargc dc la correction des manuscrits. Tous les aprcs avoir cte asperges par le semainier. La ils
(3-2) Liber ordinis, fol. 8, 9... (3i) Hist. des Hommes illustres, tom. I, fol. 52-i.
(33) Libcr onlinis, fol. II, 12.
XXIX PROLEGOMENA. XXX
dortoir a 1'eglise pour chautcrPrimes,et de reglise Les copistes seuls 6taicnt cxcmptcs du travail
ou allait au lavoir. des mains c'(''taicnt ordinaircment les clcros ou
:
I/oHicc terminc, la communaute sc rendait au los moincs los plus instruits quc Ton appliquait a
cloilre. Les uns priaient, lcs autres lisaicnt ct otu- cc noblo lahcur. « Quc cclui-la, dit la rc^glc de
diaient, d'autres se confessaicnt ou cclcljraient Saint-Fcrool, cxercc scs doigts sur le vclin, qui
le saint sacrilioe ; d'autres, prostcrncs au picd nc sillonnc pas la terre avec la charrue. » iNul
dcs autels, meditaient les grandes verites dc la cmploi n'otaitpIus honorahle ni plus envic!. Au x°
Au signal de la cloche tous entraient dans le des scribcs ou des copistcs. Dieu bcnissait, disait-
chapitre. On y hsait le Martyrologe, et aprcs unc on, le travail de leurs mains ct Icur cnscignait
priore ctune Icoture dc rEvangilc ou dc quclque comme unc grAcc spcciale Ic juste discorncmcnt
chapitre dc la Roglc dc saint Augustin ou dc saint ]> dcs bonncsleoons ctdcslcoonsorronocs, Oncomp-
Benoit, ou annonoait lcs annivcrsairos. L'a]jl)6 ou te parmiles copistcs des saints et dcs doctcurs il-
colui qu'il avait dcsignc prcnait alors lo, parole ct lustres, saint Fulgencc, saint Dunsian, saint Ansel-
faisait mie espcce dc conforcnce ou dc classc. On y me, Alcuin, Lanfranc ct plusicurs autrcs. Lcs an-
traitaitquclque sujet dedogmcoudo moralo,quol- cieus hagiographos ont pris soin dc nc pas omct-
quos points dolapiotc chrotionne, ou 1'oncommon- trc ccttc circonstance daus la vie des personnages
tait quelques passages dc la sainte Ecriturc. Plu- los plus renommcs ils employaient lcur loisir,
:
sieurs des ouvragcs dc Hugucs scmblent 6tre les disont-ils, h copicr dcs livrcs et a coUationner oles
r6sultats dc ccs conlorcnces. Le chantrc annonoait textcs. Colait dirc combien ils ctaicnt dislingues
ensuitc Tordre de rofFice et dcsignait ccux ciui dc- par leur savoir. Un historien croit mcme devoir
vaient y rcmphr quelque fonction. racontcr, pour la gloire de Charlcmagne, qu'il
Alors avait licu la coulpe. Chacun rcconnaissait ecrivit de sa main un exemplaire du saint
humblcment scs fautcs et reccvait dc rab!)6 imc Evangile.
penitence salutau'c. Nul n'ctait exempt dc cct excr- Cen'6taitpas toujours ramour dcs lettres qui
cice, ni les ofiiciers, ni lesinfirmes. L'abbe donnait inspirait un si beau zelo. Lc sentiment litteraire
les avis qu'il jugeait n6cessaires et consultait lcs 6tait bicn faible a cette cpoque on ne doit pas ;
C
rcligieiLx siu-les affairos du monastore. s'on 6lonner : le godt et le bcsoin qu'il fait naitre
Cetaitlii encore que les rois, les 6v6qucs et lcs d'6tudicr les dc Fart ct du genie
chefs-d'oeuvre
abb6s, qui sollicitaient, etaient associes aux
le n'apparticnncnt qu'a Tage mur des soci6tes com-
prieres de lacommunautc, cc qui ctait lort ordi- me des individus. Heureusement la foi chr6tienne
nairc selon Simon Gourdan. On les iutroduisait y suppI6a. Charlcmagne cxhortant, dans scs Capi-
dans lc chapitre ct on Icur faisaittoucher a gonoux tulaires, les savants de son temps i corrigcr les
de la rcglo.
le livre manuscrits et a rcformer la languc, en donne
La rounion se tcrminait par la rocitation de pour motif honteux quc Thomme
qu'il est dans ses
quolques psaumes, ct chacun sc rctirait dans le prieres, louangos qu'il adresse a Dieu,
dans les
cloitrc. dans les cntrctions qu'il a avec lui, viole Ics rcglcs
A ces cxereices de piete ct c\ rctude succcdait lc dc la grammaire ot lui parle un langage barbare.
travail des mains. Au signal du pricur, les chanoi- Les pensees de la foi, le d6sir dc conscrvcr intacts
nes montaicnt cn proccssion dans lc dortoir, re- et de mvdtipher lcs exemplaircs dcs saints livres
troussaientleursrobesctloursrochets, et, les ayiint ct dcs ouvrages dcs Pores furent le principal rao-
ceiuts, ils sc rcvotaicnt d'une tuniquc dc toilcgros- bilc de la multitudc dcs copistes. Quclqucs hom-
siere qui tombait jusqu'a mi-jambcs, ct ils pre- D mcs sup6ricurs, comme Cassiodore, Alcuin ct au-
naient im petit chaperon ou camail. lls descen- comprissent, plus ou moins vague-
trcs, soit qu'iis
daicnt en ordre proccdos du pricur en Tab- ment, quc lc christianisme se rattachant a rhis-
scnce de 1'abbe, ct suivis du sous-pricur, cn toirc de rhumanit6 tout enticrc, nul monumcnt dcs
chantant des psaumes. lls sc rendaient ainsi au sieclcs pass6sne lui est indiff6rcnt, soit par amour
jardin, dans 1'enclos oii Ton distribuait lcs ins- sinc6rc de la scicnce et des lettres, embrasserent,
truments etlattichc que chacun dcvait accom- dans leur solhcitude, les auteurs sacros et Ics au-
plir. Ou travaillait dans un rigoureux silence. teurs profanes et imprimerent un mouvement heu-
Les infirmes restaient dans le cloitrc, rocitaicnt rcux que l'on siuvait quolqucfois sans le com-
dcs psaumes, servaient ou ceI6braient le saint sa- prcndre. 11 serait injuste d'imputer au christianisme
crificc de la mcsse. Dans lcs tomps de pluie, pon- ce qui manquait k dcs hommcs dont il commen-
I dant les rigueurs dc rhiver on sc livrait ;\ un autre cait a peinc r6ducation, et de lui contester son
I genre d'occupation. Dc quclquc nature qu'ellc fiit, influencc salutaire.
(3o) Hist. des hommes iUusli^es de Sainl-Victor, tom. \, fol. lo6, to7.
1
\x\\ iirco i)K s. vir.TonK. XXXII
I.cs (lianoiiics dc Sainl Victor nc ii/-Kli(:cicnt A j>c,aiix, dcs pliimes, de Vc.ncro, iin canif, un grat-
IKiiiil iin travail si iitilc. L'n coiiliiiiiicr iiicfjit dc toir ct dcs cisoanx ; il liii prcscrivait cn outro dc
c<'tlc alil).iyc iioiis roiirnil do. ciiricii.x. rciiscif.'iir'- co|)icr tcl clia[)itrc, tcl livrc, de coniuicnccr a tcUc
iiiciils siir lc (tlioi.v dii locul assi^iic aii.\ copislcs paf,'c et dc finir ii Par iino disposition
tollc aiitrc.
ct siii-l.i disci|tliiic ,1 laqindlr- ils ('-taicnt soiiiuis. e.\[)r(!ssc dii d(''orct ahhatial, ii liii (^tait intordit de
Co local dcvaitrMn! Iiors dii coiivcnt, iiiais dans fairc liii-ni<''iiic, poiir son usa{,'o, toiito aiitre trans-
rcnccinlc dii cloitrc, <- a(in, dil-on, quils piiissont, cription. Si qncUpic rcli(^ieux, sachant (^crire, ne
jiliis |iaisilil('iiiciil cn cct ciidrol, s'a[i|ili(]iicr a lciir faisait pas jiarlio du coll(''go dcs copistos, il ne ijou-
liavail saiis Iroiililc ct sans hiiiil. » l)(Js qu"ils sc- vait jjrondrc aucunc cof)ie sans la perinission do
ronl assis ct (i l^cnvn!, ils dcviont gardcr cntrc ralilx'', (jiii jiif,'oail s'il (';tait opjiortun de raccorder
chacun avait la sicunc. Toute conversation «Jtait ou les Homelies des saints doctcurs. On notait un
iiujiossiijle, ot le reeueillomcnt le jilus ahsolu litait peu <V Tecart, ot en prosence du chantro, ce quon
non-seulemcnt un dcvoir, mais une nccessito. La devait lire ou chanter a reglise. Ciitaient lii encore
dissipatiou cut fait commettre, en eflct, hion des que quelques-uns otudiaient le chant dautres ap- ;
ino.xactifudcs qui eusscnt, cn se multipliant, (K'fi- prenaient par cceur le psautier et les hymnes
P
guix' les plus pr6cicux manuscrits. Aussi une scru- d'autres accomplissaient ce que lahh^i Icm' avait
pulouso vigilance iut-ello toujours recommandee prescrit. On y ohservait un grand silence et \mo
aux coj>istcs. Nous lisons dans des vers d'Alcuin singuliere moJestie. Nul ne faisait le moindre si-
sur un scriptorinm « Venez, venez ici prendre vos
: gne,nul ne croisaitles jamhes. n'(itendait Icspieds,
jilaccs, vous dont la fonction est de transcrire la ne sapjiuyait sur lo pupitre, ejjiant son voisin ou
loi divine et les monuments sacros do la sagessc s"ahandonnant a loisivete.
des Pores. Proncz garde dc mrHer a ces sages dis- Au p remier signal de lahhe, on se recueillait
cours (juclques jiropos frivoles. Veillez h. ce que ausecond, on entrait dansla chapelle pourychan-
votro main (Jtourdio ne commotte j)as quelquo er- ter fierce, la grand'messe et sexte.
reur. Cherchez avec soin des textes purs, atin que Le i*epas suivait ordinairement rofflce, excepte
votro plume, dans son vol rajiidc, aillepar lo droit los joui\s de jeune. Tous les religieux devaient s"y
cViemin. C'est un graud honneur de copier les reudre ils se rangeaient d'ahord dans le cloi- ;
livres saints, et ce travail trouve sa riicom- tro. Au premier coiip du timijre, on se lavait les
pense. » mains au second et au troisicme, on se ren- ;
Dans un grand nomhre de monastcros, les scri- dait au rcfoctoire le prcjfre somainier hcnissait :
1)
hes etaient jjartagcs cn deux scctions les uns la tahle, et rahhe le lecteur. U n'etait permis
:
nous apprend que Tahhi'' lui-mc^me d(!!siguait ceux donuait qne rarement et aux plus infirmes avec la
qui devaieut la remjjhr. Uue grande hahitudealire jiermission de rahhe la viande n"cnfrait jamais :
cet emploi, on so rcndait auprcs du hihliotli(Jcaire (l'taient recucillis dans une corheille. i.o lccfciir
charg^!', de distrihuer lc travail entre les copistes. ayant cess6 de lire et jjrononc6 la formule Tu au-
II fournissait au nouvel h(Jte du scriptorium des tem, Domine, miserere mei, on chantait raction de
\XX1U PROLEGOMEiNA. XXXIV
graccs qui se contimiait en allant a rEplisc. L'au- A Ceux qui dcmandaient a fairc parlic dc la (•oiu-
monier ct le lectcui- sarrctaicnt a rentrcc et re- munaute ctaicnt longtemps eprouves, etlcurreecp-
tournaient, Tun prcndrc sa nourriture, et Tautrc tion au rang de novicc ctait accompagncc dune
cUstribuer raum6ne aux pauvres. solennile capablc dc faire sur eux unc vivc ct du-
Ilors lcs fetes a ncuf lecons, les quatrc fcMcs dc rable imprcssion. i\ul nc dcvait etrc admis a rcvetir
Paques et ct trois jours dans cJia-
dc la Pcntecute riiabit de chanoinc quil nc fut parfaitcmcnt ins-
que semaine de care^me, il «itait permis dc parlcr truit dc la demarche qu'il allait fairc.
luie fois seulcmcnt dans un cndroit du cloitrc dcs- Au jour lixe, Ic maitre dcs noviccs conduisait Ic
tinc a cct usagc. Tous prcnaicnt part a ccttc rc- postulant au chapitre. Celui-ci sc prostcrnait de
crcation. Ellc clait prcsidee par I"al)bc ou par Ic tout son long aux picds de Tabbt; quiriutcrrogcait
prieur ou par quelque autre rcligieux deleguc par ainsi : « Que demandez-vous ? » Le postulant rc-
lui. Ce delassement se prenait avec siniplicitc ct pondait : « Jc denaandc
dc Dicu la miscricordc
avcc cbaritc. Ccst alors quc I'on pouvait iairc et vctemcnt dc votrc congregalion. » L'abb6
lc
connaitrc scs besoins ; 1'abbc ou ses olBciers s'em- disait « Que Ic Scigncur vous donnc part a la
:
pressaicnt d'y pourvoir. Cest alors encorc qu'on socictc de ses elus. » L'asscmblce ajoutait « Ainsi :
et des sermons de saint Bernard sur 1'cvangile quclque ditformitc ou quclque miirmite, s'il etait
Missus est. nc d'un lcgitime mariagc, s'il etait lic par quelque
Tous assistaicnt a cette lecturc et rccoutaient Yffiu, s'il etaitlibre, s'il etait esclave, s'il savaitlirc
avec respect et dans un grand silence jusqu'au et chanter, s'il ctait suffisammcnt lettrc pour
signal donne par Tabbc. On se rendait alors au cnlrer dans les saints ordres. Aprcs cct interroga-
refectoire, prccedc d'un flambeau en hiver, et de toire, le postulant ctait rcvetu de la tunique de
li a reghse pour chanter complies. Lc scmainier laine sans manchcs pour le distingucr des profes.
sortait lepremierctaspergeait la communaute, qui Cette ceremonic se faisait au chapitrc ou a
sc retirait au dortoir. Les rehgieux se rangeaicnt rcglise sur les degrcs de rautel. Pcndant la vc-
en ordre Tabbe disaitroraison, et chacunla}'ant
; ture, on chantait ou on psalmodiait lc Veni Crca-
saluc allait en paix prendre son repos (36). tor (37).
Cettc vic, aussiaustere que celle desmoines, ct Les Instilutions des novices du Hugues de Saint-
rcgulierc jusqu'aIamonotonie, ne pouvait convenir Victor nous apprcnnent avec quel soin on les pre
qu'a dcs ames d'une trempe particuliere. SiFEghse parait a rcmplir plus tard lcs fonctions de cha-
a toujours enseigne que la vie rcligieuse est bonne noines. Cet ouvrage cst digne de la pitJte et des lu-
en elle-meme, qu'elle estmemenccessaire danslcs mieres de notre Victorin il trace tout d'abor(I au ;
desseins de Dieu, pour que les conseils comme Ics novice la voie dans laquelle il doit entrer, et il lui
prcceptcs cvangchques fussent toujours pratiques, en montre de loin le terme. « Cette voie, dit-il, est
pour quc rexemple dc Fhumihte, de la pauvrete et la sciencc, la discipline ctlabonte. La sciencecon-
de la chastete fut, au miheu des pcuples, comme ^ duit a la discipline, la discipline h la bontc, et la
une voLxquis'6IevAteternelIementcontre lorgueil, bonte a la beatitude. » On s'appliquait donc iX cul-
l'€goisme, Tamour excessif des biens finis et Fef- tiver en lui rintenigence par la mcditation et par
froyable corruption des moeurs qui a, de toustemps Fetude, et par la pratique dcs vertus chr6-
le cf^eur
devore les socictes, jamais elle ne
imposce et a
I'a tiennes. Nous ne dissimulerons pas que ce dcrnier
pretcndu que cetle vie dut ctre la loi universcUe. point fut toujours regarde comme le plus impor-
Elle repoussc les utopies de quelques
philosophes tant. Tous lcs rchgieux dans les monasteres,comme
modernes comme eUe a repousse les opinions con- tous les seculiei*s dans le moude, ne sont pas des-
li-aircs de Luther et de Calvin.
Xon-seulement elle tines a la science ; mais tous peuvcnt ct doivent
ne contraint personne i entrcr dans cette voie, elle arriver a la vertu,
ue permct qu'on s'y engage qu'apres de longueset Rien de plus sagc quc les principcs quileur ser-
de serieuses epreuves. Telle (itait aussi la pratique vaicnt de guidc dans cette oiuvre si diflicUe. La
de Saint-Victor.
perfcction de rhomme ne consistait poiutpour eux
(36) Histoire dea Ilomtnes iUustres, tom. LiOer ordinis, foL 13.
I. fol. (37)
163 et suiv.
^^.^v III f.O l)K S. vi<:toiii:. xxxv
cxtr.ionliii.iircs, iii.iis l»i<'ii ,\ Aillciiis il s'/;l(';ve avftc 1(! ra(;nic z('le ct la iii(';me
;'i r.iin! (ifs Hilioiis ,i
ncst pas cliaiitahh; |»aicc (proii (loiinc l'aii- diiiK! inaladic asscz ridiculc ; ils nc jx^uvcnt av;i-
Oii
r.iiiini'iiic |).iiic (|ii'oii <!st lciwpic lcs incts gras ct d('!licats. Si (iiicl(j K^fois on
i)i('iiic, iiiais oii (loiiiic
uii lioininc vciliicn.v c'cst lciir s"i( iiiic iiouiritiirc liiigah! oii j)(!ii ;iboii-
(li.iiitalilc. Kn lui iiiot
dc soii ainc, (;'cst duiilc, ils ;:c plaigiicnt d'(''proiiv(!r dcs in(]ig(!stions,
hii iiu^inc, c'c!st la (lisposilion
lc Iriom- dcs s(';cli(!r(!sscs (rcstoiiiac, dcs (';tour(lissciiiciits oii
lonlrc (|iii W-f^iic daiis scs l'aciill(''s, (;'cst
ct(l(! luloi siir lcs iiistiiicts bus ct f,'rossicrs, c'cst " I)'autrcs m(';j»riscnt avcc un grand (;oiirago la
lu volonti'; caplivc dc l.i. v6ritc ct du dcvoir, c'cst d(''licatesse ct lc liixc de.s aliments, inais ils rejel-
luic lyrc doiit loulcs lcs cordcs uc iciidcut (pic tciil avcc nnc ('•galc jx-lulauce rnsagc (riinc noiir-
dcs sons parfuitcincnt jiistcs, c'cst unc liuriuonic litiirc communc il lcur
; faul dcs lucts cxtiaor-
(loii(;c ct ini!lodieusc. Si tcUc cst la vcrtu r6cllc ct diiiaircs ; cn sorte cjuc pour restomac (Fun scul
solidc, cllc doit se munilcstcr cu tout ct purlout, liommc, unc troupc de servitcurs dcvra parcourir
duns lcs pclilcs coiumc duns lcs grandcs clioscs, jj lc c.inton, chcrchcr dans lcs dc^scrts ou dans les
duns circonstuuccs ordiuuircs comme duns
les montagncs cjuclcjuc rucinc inconnuc, ou dans les
lcs circonslunccs cxlruordinuires, lorsqu'il s'ugit gouifres ju-ofonds cjuclcjiics petits jioissons, ou
(lii sulut (ruii pcuplc, ou du plus mtidiocrc in- cjuelcjucs fruits hors de saison sur des arbrisscaux
l(-r(H. (less6clies, pour satisfaire lcur appcHit.
Tcl clait lc poiut do d(!purt. t:'cst pourcj;uoi ou
novicc dans scs moin- « D'autres exigent un soin minutieux dans la
Iruvuilluit u pcrfcctionncr le
j)r(''puration dc lcur uourriturc Ils rechcrchent
dres actions. Nul moyeu nc lcur paraissait plus ;
dit-il, qui eu se mettunt a tublc temoignent pur fuut (jtre modeste m(;me dans lu manit;rc tlont on
mouvemcutsdcsor-
ragilatiou inquicte et pur ies lesujuste. « U y a des insenscs, dit-il, qui desirent
donnes dc leur corps, rintemperuuce dc lcur es- jjlaire aux insenses. Us disposent leurs v(!!tements
prit. lls brunlcnt lu ttite, ils d(jcouvrcnt leurs bras, avec un certain art : les uns les rejcttent ea
ils ctendent les maius. Yous diricz cn voyant lcurs arricre d'une munid-re ridicule ;
los autres pour se
jicnibles efforts ct leurs gcstes indeccnts, qu'ils donner nu air dc dignite les deploient et les eten-
vout engloutir a la fois tous les mets qu"on leur dent autant qu'ils peuvent d'auti'es les jihent et ;
presente. lls prenncnt haleinc, ils soupirent peni- les ramasscnt en ma seul faisceau d'autres les se- ;
mettre lc vin tluns lcs culices et dans les coupes ; leurs jjlis oncluleux, indiqucnt, par la mobilitc de
ils font tourncr les jilats : comme un roi sous les lcurs v(3temcnts, lu l(igcret(i tlelcur esprit ; tfautres
murs trune ville assicgce et sur le point tle donner en murcliant traccnt avec lcm"s queucs sinucuses
rassaut, ils liesitent de quel cote ils commenceront des siUons dans le sable. Ces queues et leurs fran-
Fattaque ; ils desireraient fairo irruj^tion de toutes ges traiuantcs cffacent, dcrricrc eux, comme la
parts. >> cjucue flu rcnard, les traces de leurs pas, ct
Puis il ajoute comme s'il craignuitd'avoirpouss6 ccrtes avec justicc, alin que, apres avoir passc,
trop loin les tletaUs« Pcut-(^'tre en ai-je dit plus
: lcur memoire
perisse, et fju'ils ne vivcnt plus
cjue jene devais peut-i^'tre ui-je dt!puss(3 les bor-
;
dans souvenir des vivants. Us montrcnt par
le
ncs de la moderatiou, mais rimpudence ne sait l;i qu'ils sont du nomJ)rc dc ceux dont lc Psalmistc
jioint rougir : il faut cjuc sa confusion soit.t-vi- dit : 11 n'eu cst jjoiut ainsi dcs impics, non
dente pour qu'elle y prennc garde (38). » U n'en est point ainsi : Us sonf, comme la pous
(38) Institut. novitiorum, t. 11, eol. 949. (39) Ibid., col. 950.
XXXYII PROLEGOMENA. XXXVIlt
siSrc quc le vent cmporte de devant la face dc la A L'ab])6 lui adressait cette question : d Que dcman-
terre (iO). » dcz-vous ? » II rcpondait La uiiscricordc dc
: «
dans un Etat remplit la fonctiou qui lui est propre tard avec la volonte de Dicu ? » Lc novice rcpon-
ct dans les limitcs lixccs par
par le devoir et la con- « Que le Sei-
duit : « Je me rends. » li'abbc disait :
venaucc, i'ordi"e rcgne, la socictc cstvigoureuse ct gncur Dieu vous accordc d'accomi)hr par vos
l)elle. U est des personnes, « dit-il, » qui ne savent <i'uvres ce que vous avcz commence par vos dc-
pas maintenir leur'corps dans une juste harmonie sirs.» L'asscmblce repondait Amen. Le bibliothc- :
il y eu a qui n'ccoutent quc la bouche ouverte, B c-iire devait avoir prcparc rcxcmplaire dc la rcgie,
d"autrcs tirent la langue commedeschiensaltcrcs; ct le rcfectoricn un pain. L'abbc lcs prcscntait Tun
d'autrcs a chacunc dc leurs actions la promenent, ct rautrc au novicc en disant « Nous vous accor- :
commc une meule de moulin, autour de Icurs le- dons part ct societe de notre fraternite dans les
vres d'autres en paiiant rtcndentlcs doigts, fron-
;
choses spirituclles ct tcmporellcs... » II rcmcttait Ic
ccnt lcs sourcils, tourncnt lcs ycux dans lcur au ])ibhothccairc et le pain t\ raumonicr, ct
livre
orbite, ou les lixcnt comme mi homme plongc dans ron chantait la messc solennellc. Tous les rehgieux
une profonde mcditation ; d'autres relevent la tete, devaient y assister. L'al-)be la celebrait, et les reli-
agitent leur chevelure, se drapent dans leurs vete- ques etaient placces sur rauiel.
mcnts, s'inclinent sur le cotc, avancent un picd ct A rotrertoire, le maitre des novices conduisait le
prenncnt une pose siuguliere d'autrcs imitent jc ;
nouveau profcs au l)as des dcgrcs de rautel, ou il
ne sais quel type ils ferment un oeil et ouvrent
:
recevait, a gcnoux, labenediction de rabbe. Apres
Tautrc il y en a qui parlent la bouchc a demi
;
quoi, il ctait rcvctudc riiabit dc chanoinc. II tenait
ouverte, d'une manicre fort ridicule. Mille autrcs a la main sa profession de foi. Au signal dumaitrc
siugularites deiigurent le visage, qui est le miroir
des noviccs, il la hsait a liaute voix du cote droit
ou se reflechit une bonne disciplinc. Scs mouvc- ^, ^^^ y^^^^^^^ E^g ^t^it ^i^^^i ^^^^^^^
.
^^ j^ ^_ promets.
mcnts doivent eh'e regles avec d'autant plus dc soin avcc Taidc de Dieu, chastete perpetuelle, privation
quc les moiudres defauts sont apcrcus. 11 faut qu"il dc tout bicn propre et obcissance a vous, Pere
cxprimc une douce austeritc ct une austcre amc-
abbc, et a tous vos successeurs canoniqucment
nitc. »
insUtues, selon la regle de saint AugusUn.» Puis il
« II y eu a, dit-il ailleurs (41), qui naviguent avec oftrait eette profession sur rautel, et s'inclinant, il
(!(• iccoiis ir<<Mli( Tcs (•l.il)lic.s (l;iiis ccllc iiiili;iy<:. li A ;(ji|)icijMC)il pcii (lc clio-^c dc rcnsciffnenient qiii
iic fiiiKJrail ixiiiil fii coricliin! (iiic ccttc {•c.oU: i\'i:- lciir ('•tiiit (loniK:. ("cHt ponr suppl/:cr a crittelacunc
.Kisl;\t jjiis cc scrait contrcdin! jcs aiitciirs c(jiitcni- (pjc noiis iivons choisi, paimi lcs i»rofcsscurs dc
;
l^oniiiis (|iii cii piirlciil Jivcc clo^'c, d iciKln' incx- (•cllc ('colc,Mngucs, lc prcinicr dont nons i»oss('!-
pliilo- (Ii(»ns lcs onvragcs. Ils nous fonrniront sur ccttc
|»lic;il)l(! la prodiiction dc limtd'oiivr;ws(lc
d'liisloirc (t jniitir-re dcs rcnscigncracnts int/!rc«sants.
sopliic, dc tli(-oloKic, dc Ki"iniiuairc,
CIIAPITIU-:
iiK^nic dc litt(''ratnrc qni iic^inircnt aux
Victorins III.
niK! si ^M-iindc rcnoinini'-c d»! s;iKcssc(!t dc sciencc. \ll. 1)1. 111 (,l i.s.
(/es Tlonvnas ilinslrc.s, n'oiit riqtpoi^tiWinc lcs r(''f,'lcs pi('!l(!n(l (iiic Ic nom <lc lliigii(!s (';taitinconiiu ou iiu
{VS) Antiq. reg. S, Vict. stella 7, fol. 2i0 ct scq. (io) Apud Mabillou. iu Analcctis, t. J, p. 26a, ct
(ii) Dou Ccllicr, tom. XXII, p. 200. edit. fol. p. 133.
XLl 1'liOLEGOMENA. xi.u
mciit I(!s jeunes i,'ons dc nol)lo fumillo acoouraiont A f^randc estimc pour lcs cliauoiucs de Saiut-Viclor,
ii Saint-Victor puis il ajoulc : Parmi eux fut mai- ([u'il cu iit pour allumcr dans lcs
Ycnir cu Saxc
;
trc Ihigues, I.orrain, qui s'illustra par sa scicncc monast(>rcs ou rcstaures daus
(|u"il avait rond(3s
(Juclque graves quc soicut ccs autorit(''s on ne de de la sagcsse. Scs m(''ritcs pcrsou-
la scionce cl
pcut lcs rapprochcr de ccllcs qui (•tablisscntropi- ncls, scs lumi('rcs ct sa pict('!, rcnssent conduit
niou contrairc, saus quc des doutes soricux nc aux cmplois lcs plus honorablcs, s'il n'avait prc-
s'('l(''vent dans Fesprit ; la lumi('re n'est pas par- la rcligion ct la justicc k rcclat (Vunc brillanlc
f(''r('^
faite, ni la convictiou inebranlable ; la qucstion position. Son dcvouement aux pontifes romains,
n'cst pointresolue et on pcut se livrer sans tcuK'"- dans lcs dif]'('u'cn(ls qui soparcl^rcnt si longtcmps
riti' lYde nouvelles recherches. lcsacerdocc et rcmpirc, hii attira le rcsscnlimcnt
Ccst ce qu'a fait Christian Gottfried Dcrhng de rcmpercur ct rtdoignadesdignitcsque ceprincc
dans une thcse soutenue le 21 dccembre 1745, et B distribuait a sesfavoris.
dijdiee au comte de lUankemburg (46). L'autcur Ilugues, son oncle, avait mcril(}, par la pureti^
avait cntrc lcs mains d'ancicus manuscrits d'llal- de scs mocurs ct rinnoccnce dc sa vic, rarchidia-
licrsladt, ignori-s avant lui, ou du moins dont on coni; d'HaU)crsta(U. Dans un agc forl avanc(!, il
navait pas encorc produit les t6moignages. Nous ccda aux soUicitations de son petit-nevcu il Tac- ;
^(^'sirerionsplusdc modcstie etile moderation dans compagna dans ses voyagcs, ct il se retira avcc
sa critiquc. Nous condamnons cmportemcntsscs luidans rabbaye de Saint-Victor dc Paris, ou il
contre un hommc aussi rcspectable que dom Ma- tcrmina paisiblcmcnt sa carri(^'rc. U fut le bicnfai-
billon. Nous protestons surtout contre les (?pithc- teur dc Saint-Victor comme son neveu en fut la
tcsd'orgueiUeux et d'ignorant, qui ne conviennent presquc cnticrcment lumifjrc. La grande (jglise fut
nullemcnt au savant et picux bcncdictin. Mais, a dans le Necrologe do construite a ses frais. On lit
part ccs d('fauts, que lien ne peut excuser, les Saint-Victor « Le troisiijmc jour dcs noncs de :
prcuves du jeunc doctcur nous ont paru solides mai, anniversaire solennel du prctre Hugucs, dc
ct lcs d(jtails qu'ilnous rapporte de la famille ct bonne memoire, archidiaere dc r^jglise d"Halber-
dcs prcmi(!rcs annt^'es de Hugues, dignes d'intcret. stadt, qui vint a nous dans lc Saxc avcc son nc-
Nous le suivrons dans son rt;eit ct dans son argu- q veu, maitre Hugucs, chanoine dc notre Eglise. »
mentahon. Tels etaient les parents de notre Victorin, illus-
Hartingam etait une des contrd^es les plus ciAii- trcs par leur naissancc, par leur savoir et par leur
brcs de la Saxe. La, florissait, au \u* siccle, la pisite. Ces dctails, tir6s des manuscrits dc r^^glisc
famiUe des comtcs de Blankemljurg, puissantc d'Halberstadt, sont parfaitcment conformcs au r6-
par scs riches domaines et par son influence. Son cit de ses historiographes ct a la tradition dc
origine est obscure. On sait toutefois qu'a la fin Sainl-Victor. Cct enscmble d'autorite formerait au
du xi« siccle Tun de ses membrcs mourut laissant moins une forte pr6sompUon contrc ropinion de
deux fds,Ilugues et Poppon.Hugues cmbrassa Fetat dom Mabillon mais nous ; cn avons de plus positi-
ecclesiastiquc, ct Poppon hcrita du titre ct des do- tivcs encorc qui conUrmcnt les prcmieres et leur
maines de ses peres. Son administration fut heu- donncnt une enticre (^^vidcncc.
reuse il gouverna rhcritage paternel jusqu'au
;
pour y suivre le cours des etudes. Guillaume de svec unc grande distincUon. »
l'etude etpar la praUque des vertus ehreUennes,U ajoute qu'U etait parent dc Rhcinard, (ivcque
revint dans sa palrie. Ce fut alors quil fut elev(j dllalberstadt. Or nous savons d'aillcurs que
au siogc d'Halbcrstadt. II conscrva toujours une si einard appartcnait a l;i jiu^uio l',inUIIc.
licurcu.scs dispo-
.'•i.iscoi.al d lliill.«Ms- .
iJcs son cnfanoc, il moiilra l.-s
JUicinard occupait lo si.'KC Ses par(;nts
lluKU<;s dc Saint-\ictor, sitions dont la natiirc lavait favorise.
tadt, cct iUustro autcnr, esp^-^rances, et ils
vivait dans lc monastcrc; concurenl de lui les plus l.cUes
appclcaussi llcrinan, dcs
a ccrirc. II iTsoiurcnt dc nc coiificr soii ('•duoation qu"a
dTIamcrlcvc. Dcja il s'ctait appliqu.^ son t,'rand-onclc, (';v(!(iuc
conhc Int mains hal.ilcs. Hli(!inard,
dc k
«••tait de
ctait Ui dynastic dc
niankcml.urf;. 11
dcs maUrcs
^"^^^^^^[y^^^^,^,,, pour y ,5 dHall.crstadt, fut consnJt6 sur le choix
par scs parcnts ^w^/^»'"'^,^^,^' "'^^"^V^...
sciencc donl
nnl. il1 . ..ni devaitle
qui former i la fois a la culture dcs lct-
,lovniMe forracr
cludier lcs lcltrcs. l/amour dc la
scs pa- tres ct lapratifpic «lc la vertu.
cnsuilc, malgr.! ii
ctait cmbras6 ly rclinl
Allcmagnc, les
quc la gucrre s-C!tant allumcc Lcs monastcrcs «•taient alors, cn
rcnts, jusqu-a 00
dc Hcnri il son- sculcs ccolcs de la jeuncsse.
dans toute la Saxc, sous le rcgnc avaient ele
pourquoi 1 cvcque Les premieres semcnces des lcttrcs
gca a prendrc la luite. C/est cncore barbare
jett!es au milicu dc celte
socict('-
dans lc monas-
Rheinard Fcnvoya a Paris. H
cntra
dc 1 Allcma-
il y fixa son
s('>]our a cause par un pauvre missionnairc. Le sol
tcre dc Saint-Victor, et hommcs illus-
desdoctcspcrsonnagcsqm gnc nc fut pas stcrilc. IJicntot dcs
dc la grandc multitudc scmblcrcntprcparer pour leur
U«es apparurent et
rhahitaient.» •• dc gloirc Kaban-
patrie un age de civilisation ct
. 1 :
dTIalberstadt, ccrite a ia
Fnim, une chronique ii son maitrc
marcngieux dc cc monas- Maur, disciple d'Alcuin, ct supcrieur
main, et en latin, par condisciple de
Tcpoque de la guerre dc tren e par sa science le savant Hatto,
;
la prcei-
d'Odcmvald, qui sefiorce de rcprodmrc
T lcTa li ^ido
HuguesdeSamt-\ictoi,cian^^^^^^ rcgul cr dc Tor- ^ imnl ^^^^.^^ p^^^. ^^^^.1^.
dre dc Saint-Augustm,
c de la 1 Saxon d m m. o ,1
^^.^ ^, ^^_
Kc- ^_^^^
temcraire
.
^^^^^ mais
Godeschal, eciivain fecond ;
trcs-versc dansles
miUe dc Blankemburg, homme Ottfried, qui assoupht
n'avait pas d-6galdans la gino, casuiste habile ;
traditionsdcrcglisedHaUjerstadt,du
Aiusi lcs recommenccreuL
Fabbayc de Saint- bras puissant de Charlemagne
monastk-c dTlamerlcve et de EUcsdctruisirentlesmonasteres, dispersferent
les
sc coufirment les
unes lcs autres. Elle ior-
Victor et ramenercnt
quinc laisse aucun savants, brulerent les bU^hothcques
mcnt un tcmoignage imposant pesa de nouveau sur le sol de la
patrie de Hugues. la barbarie, qui
doutc sur la vcritable prmces saxous.
concUier avec le recit Cermanie jusqu-a ravenemcnt des
EUes peuvent meme se de lem>s rui-
citc par dom MabiUon. Ce Avec eux les monasteres sortent
de Robcrt de Torigny, dans la myste-
que Hugues etait nes non plus, comme autrefois,
chroniqueur nous dit, eu efTet, de Fulde. Le bar-
Instoriens rieuse obscurite de la forct
Mais nous savons que
les
Lorraiu ^ beauxarbres qmabri-
comprennent, sous ce nom, la bare n'avaU pasfepargne ces
dc cctte epoque dans
Saxe inferieure. Cest taientlecouvent^leurs eloitres s-elevaient
Flaudre et unc partic de la pres dcs palais quhabi^
du moinc dc Jumicge, les grandcs vUlcs et
ce que prouve un passage les grands du royaumc, a
sont a peu prcs les me- taient les prelats et
rapportc par Garzon ce ;
Naumbourg. a
Brandcbom^^ a Havelberg, ii
mesparolesque celles deFabbedu mont
Samt-
ccoles naqmrent
Ripen, a Magdebourg. Des
Michcl. fonda une a Utrecht,
o ir- +
de toutes parts. AdeUjold en
•
.1
Samt-Victor,
«Parmi ceux qui accoiu\aient a 1" vint etudier les langues an-
oii le fils de Henri
Hugucs, Lorrain, ainsi nomme parcc que la
ctait poesie. Licge possc-
limitrophes.» cienues, la dialectique et la
Saxe sont
Lorraine et la
dait dcs gvmnases confics
aux moines que tout
d Anchm,
Quant au manuscrit dclabibhoth.-quc Brcme avait pour
Ypres,en Flandre, ou peut clcrc ctaitobUge de frequenter.
fnn fait naitre Huguos a fils de famillc.
tcmcrite, que rhistorien a ccohers des prinees danois ct dcs
prcsumer, sans trop dc une ccolc de
ori- Dans le couvent de Saint-Michel ctait
eteinduitenerreur,ctquillui assigne cette staluts.
ccolcs dc laHandrc grammaire dont lcvcque avait rcdigc les
gine, parce quil parcourut les
appeledcs
parcouru ccUcs de la Saxe. Au A Paderborn, i'evequc Meiuwcrke avait
comme il aviul
XLV PROLEGOMENA. XLVt
philosophos,tlos rhiteurs, des gcomotrcs, dcs mu- A de Foratcur de cckii du rhctcur oa du sophistc. Jc
sicicns ct des poetcs. L'Universitc de Colognc ctait calculais, je traoais avec de noirs charbons dcs
tccteur le frerc monie de rempereur Othon, Uruno, propri6t6s de Tangle obtus, de ranglc aigu et dc
un dcs hommcs les phis savants dc son siocle. rangle c\ mesurer la surface ct
droit. J'apprcnais
Daus ccs ditrcrentcs ccolcs on unissait rotudc dcs des figures. Souvent je passais dcs nuits
la solidit6
auteurs profanes a celle dc LEcriture saintc ct dcs a contcmpler les astres souvent, accoi'dant mon
;
que 6v6que formait dans son dioccsc. On nc se Cette vie paisible et laborieuse avait pour lui
bornait pas seulcmcnt a rctude ct a rimitation des tant de charmes, qu'il rosolut de s'y consacrer irrc-
philosophc profond, dialecticien habile, cxcellent par sa sagesse, dans le gouvernement de soncom-
musicien, astronomc, et lc plus savant hommc de te mais sa renomm6e, comme une voix repetee
;
son abbo, illusti'e par les savants qu'elle reunit qu'i nous. Maintenant son nom est insoparable-
dans son sein (48). ment uni a des choses qui ne p6riront pas a la ;
L'6voque Reinard prefera pour Hugues, son ne- science thoologique dont il fut le restaurateur,
veu, le monastore de Saint-Pancrace de Hamerleve. aux noms immortels de Pierre Lombard et de
Cetait une des fondations dont il avait enrichi son saint Thomas, qui le regardcrent toujours comme
qui servaient ii mon usago. Jc croyais cctte connais- aux chanoincs. Sa jeunesse, la maturito prococe dc
sancc nocessaire pour otudier leur nature. Je reli- son esprit, les connaissances qu'il possodait doja,
~(is chaque jour quelques partics des raisonne- la douceur de son caractore et la politesse dc ses
mcnts quc j 'avais bricvcmcnt notos par ecrit, afin de mceurs qui respirent dans ses ecrits, les fatigucs
n-avor dansmamemoire les pens6es,lcsquestions, d'un long et p6nible voyago, lcs doulcurs de Toxil
is objcclions ct les solutions que j'avais apprises. durent int6resser cn sa faveur et lui concilier tous
Souvent j'instruisais une cause, je disposais une les coeurs. II fut reou avec joic, et les chanoincs
lontroversc je distinguais soigneuscmcnt rofficc
; fvu'ent fiers de possoder au milicu d'eux un jeiine
(47) Pioces justificativcs \ la Vie de Lulher, par 204 et 20o.
M. .V\idin, t. l', p. .320. (i9) Didascal. lib.vr, cap. J, t. 11, col. 799,
{'>%) Hurter. Vie de Gregoire VII, tom. I, page
XI.VIIl
IllCf) l»l". S VICTOIiK
M.VII
'^ .. qiic 1)1(11 Jna iailcs ixiidaiil toiit lo coiirs dc ina
r.iiiiillc si iiohli- cl si illii^ti''', <'l- '1'",
liomiiin (riiiH'
o vic jiis<iii'a ce joiir, nuilc nc pcut ra'^;lrc jtlns
l)iir lcs (|ii;ililis (ic
soii cspiil cl <ic soii c(ciir, lai-
cs|)<'Taiiccs.
« douco, pliis suavc, plus agr6ablo, qiic ccllc quil
suit coiiccvoir lcs pliis hcllcs
« daignc m'accor<lor cn cc nioiijcnt. IJcni soit lc
la vic dc lliif?iK!S ii Saiiit-
Nous MC savons licii (\t:
« Scigiioiir moii Di(;ii poiir rctcinih'. <
.loan. Nous la traduisons lut dc son ame. I-orsque les frores qui etaient
pr6-
aulrc ohanoinc, nomiu<'3
tcUc que nous la lisons dans dom Mart^^-ne. sonts, lui eurcnt donnc rabsolution, jc lui sugg»';-
prcsente, laissant eehappor souvent deson cceur, « gneur! courez a lcgiiso et apportoz-moi promptc-
•
cc cri de louauge Soyez beni,Seigneur mon Dieu, : ft ment le corps dc mon Maitrc. » Lorsque j'eus
dans reternite. Je rapporterai de suite ce qu'il a executc ses ordres. je m'approchai de son lit, ct
dit et ce qu'il a fait dans les derniers instants de tcnant pain sacre de la vie cternelle cntrc mes
le
« Adorez, lui dis-je, et reconnaissez le
sa vic. Tel sera le sujet de mon entrctien avec mains :
« lui repondis : Oui — Avez-vous celebre la sainte demanda unc croix qui etait pros dc lui, et Tayant
traca sur lui-memc
« messe ? — Oui. — Approchez et soufflez sur ma prise entre scs mains, il le
torronts do larmcs.
« roc, et rien ne peut desormais m'ebranlcr; main-
« tenant, que le monde entiervienne avec ses plai- y eut un instant de silcncc apres quoi j(
« 11
XLIX PROLEGOMENA.
« sortir dc ce nionde, dit .X son pore :Je remels A a procluits, ajouto « I,e plus oelt-bro ot le plu«* re-
:
« mon ame entre vos maim, et sou pore la roout.» nommc de tous fut Ilugucs harpe du Seigneur, ;
— Kt vous, ro])liquai-jo, qui otos aussi sur lc orpauo du Saint-Ksprit, unissant lcs grcnadcs,
poiut de sortir de cc moudc, vous dcvcz pricr svmhole dcs vertus, aux clochettcs, symbole de la
que Dieu rcooivc votre <lme. A ccttc parolc il re- prcdication. II porta un grand nombre de chrotiens
cueiMit un instant ses forccs, puis, poussant des ii du bicn par son exemplc et par sa
la pratique
soupirs quc tous entondircnt, il prononoa ces picuse convorsatiou illeur donnala scicncc par sa
;
lui demandai cc qu'il disait il ropondit d'une dans un festin, comme un navire qui porte k la
;
vous obtenu?... » U n'6tait plus. Cetait le 11 du Trithcmc nous le rci^rcsente comme un homme
moisde fevrier de lanno 1138. II fut enterro dans trcs-vcrsc dans les saintes Ecritures, sans egal
le cloitrc, pros la porte de reglise (50). » Dans la parmi les ancicns dans la philosophie, comme un
suile ses restcs furent transportes dans une cha- autre Augustin, comme le plus colebre docteur de
pclle mome de rcghse. On y exposa un tableau son temps, d'un gonio ponotrant, olegant dans son
oontenant la liste de ses ouvragcs avec cette epi- style, aussi vcnerable par ses moeurs que par son
taphe : erudition (o3-oo). On lui attribua meme des mira- 1
cles. 11 est ccrtain qu'il fut aussi vcnere a cause de 1
Conditus hic tuniulo doctor celeberiimus Hugo sa saintete, quil fut honore i cause de sa science^__3
Quem brevis cximiu?n continet urna virum.
ba posterite qui ne le connait que par[ses ouvrages
Doijrnale prxcipuus nuilique secundus amore
Claruit imjenio, moribus, ore, stylo. n'a point dcmenti lc temoignagc universcl de ses
contomporains.
lue anecdote singulicre rapportee par Thomas
CHAPITRE IV.
de Cantimprc, et lidcle echo des traditions popu-
riui.osorHuc de irigies. rappout de la philosopiiie
lairos nous apprend qu'il ctait d'un temporament
^ KT DE L.A. THliOLOGIE.
faiblc ct dclicat. Un chanoine de ses oonfrorcs,
dU-il, le conjurait pcndant qu'il vivait cncore de Aristotc ne regna pas seul au moyen age Pla- ;
lui apparaitre apres sa mort. « Volontiers, lui re- tou out ses disciples; et dcpuis Boece, qui semble
pondit Ilugues, si ce pouvoir m'est accorde par la avoir voulu concilier les deux ccoles rivales, la
vic ot par la mort du Sauvcur. » Sur ces entre- chainc dcs philosophcs platonicions ne fut jamais
faitcs, il meurt. Peu aprcs, il se montre a son complotomont brisec. A cutc dc la soolastique s'6-
ami
quil'attcndait. « Me voioi, lui dit-il, dcmandoz oe Icve ct se doveloppe le mysticismc. Ilugucs de
que vous voulez je ne puis m'arrcter. » l.c cha- Saint-Victor fut un des anneaux de cctte chaine et
;
noino tromjjlant, et pourtant ploin dc joie, lui dit run dcs plus illustres mystiques du xii« siecle il ;
« (-lommcntvoustrouvcz-vous, chcr ami?» Ilugucs profossa la doctrine de Platon, non pas lelle que
repondit «Trcs-bien maintenant; maisparccque,
:
ce philosophc Tavait enseigaec, mais telle que
pendant ma vie, j'ai refusc 0.e recevoir la disci- saint Augustin Tavait corrig6e, purifioc ct com-
pline, il n'est peut-ctre pas un dcmon plotee par le dogme catholiquc.
de I'enfer
qui ne m'ait violemment frappe quand je passais Ce n'cst point toutcfois dans los ouvrages
par Ic purgatoire. » I.e narrateur ajoute qu'il n'a- purement philosophiques de notre Victorin qu'il
vait point ete soumis a cet exercice de ^ faut chercher le platonisme. On cultivait peu, a
penitcnce
parcc quil avait une chair tres-tendrc et une na- son epoque, la philosophie pour cllc-momc. I.a
turc dclicatc (IJI). scicncc sacree etait presquc runiquc maticre
sur laquellc s'cxercait ractivite intellectuelle
Sa memoire fut longtemps chcrc aux chanoincs ;
Jiiiu' oontiil)iH' au (Ii-vcloppfinfnl dc IVspiil liii- A lcs sarrcmonls r-t les oJjsrTvanres rftliffieusos,
jnuin, Ijuilrc fiilraincrail lcs 80f;i('!l<';K vcrsleiir (Ut- soicnt diir('!rr!nlcs, ccux qiii |)r(''cr''dcnt ct ceux rpii
CHdcncc. .Mais <clU' lioslililc ircxislc jtrjint; Iriiioiii suivciit, tons, I aii(f(''s anloiir dii in('inc roi, combat-
(llcnicnt (r.M('.\aii(liic, ()ri;,'cn(!, saiiit Aiif,'iisliii, tciit sous lc nicinc ('tcndard, p(;insiiivcnt lc m(';mc
suint Ansclnic, saiiit 'I lioinas ct tant danlrcs qiii cnncmi ct rcmportcntla nu-mc vicloirc. I,asci(;nce
oiil si liicn su lcs conoilicr. Kllcs sont dcnx liunic- dc la cication, c"cst la philosopliic ; la scicnce de
rcs alliiin(''cs aii nii''in(! fovcr ct rpii ('claircnt la la rcstaiiration, c'cst la tIi(''oIogic (.»7).
qui le suivront encore jusqu'c\ la consommation qu'elle contient, qu'elle contemple tout d'un
des temps... Car le Verbe fait chair est notre roi seul et meme regard, le present, le passe et Ta-
face ; et ceux qui sont vcnus apres lui et qui vien- eWe n'est sujette a aucun oubh.
dront encore, sont les soldats qui le suivent. II Elle estlni^aisonpremiere detoutes c/toses, parce
estlui-meme au centre de son armce, marchant que toutes choscs ont cte formees a sa rcsscm-
au miUeu de son bataillon et, quoiquc dans ; blance (59).
une si grande multitude, les armes, c'est-a-dire. La philosophie, selon Hugues, est donc la con-
(56) Didascalic. lib. i, cap. 1, tom. II, col. 741. dentium et subse(juentium populorum omnes
(57) Be sacranientis, Prolog. lib. i, cap. 2. tom. tamen uni regi mihtarc ct unum vexillum scqui
IT, col. 18.3 « Duo sunt opera in quibus universa
: probantur et hostem unum persequi et una victo-
continentur quciefacta sunt. Primum cst opus con- ria coronari. lu his omnibus opera restauratio-
ditionis ; secundum est opus restaurationis. Opus D nis considerantur in (piibus divinarum Scriptu
conditionis est quo factum cst ut esscnt qua? non rai'um tota versatur intentio. MundaucC sive scccu-
erant. Opus restaurationis est quo factum est ut lares scrii^turtc materiaiii liabcnt opcra conditio-
meUus essent qua3 pericrant. Ergo opus conditio- nis. Divina Scriptura materiam habet opera res-
nis est creatio mundi, cum omnibus clemen- taurationis. »
tis opus restaurationis est incarnatio Verbi
; (58) Didascalic. lib. i, cap. .3, tom. IL col. 7i3 :
cum omnibus sacramentis suis sive iis quai ; « Est autem philosophia amor et studiimi ct ami-
prcEcesserunt ab initio sieculi, sive iis quip subse- citia quodammodo sapiontioe... Est autem liic
quuntur usque ad fincm mundi... Vcrbum enim amor sapicntice, intelUgentis animi ab iUa pura
incarnatum rex noster est qui in hunc mim- Scapicntia iUuminatio, et cpiodammodo ad scipsam
dum venit cum diabolo pugnaturus et omnes ; rctractatio atque advocatio, ut videatur sapicii-
sancti qui ante advcntum cjus fucrunt quasi mili- ti.ie studium divinitatis ot pur.e mentis illiiis ami-
tes sunt ante facicm regis priecodcntcs, ct qiii citia. » .;|
postea venerunt et vonicnt usquc ad finem mundi (o'J) Id. ihid. lib. II, 751 :
cap. I, tom. II, col.
mihtes sunt regem suum subsequentes'. Et ipse « Philosoplua est amor sapicntiae cpice nuUius in-
rex medius est in exercitu suo, hinc indc val- digens, viv.ix mens, cf sola rorum pvinupva ratio
latus inccdens ct stipatus agminibus suis. Et cst... Ouod autciii addilnr, (iiki' nidlius ind/i/^-iis.
hcet in hac tanta multitudine diversa? armorum vivax mens el solarerumprintrvva ratio csl, divin;i
species in sacramcntis et obscrvationibus preecc- sapientia signiUcatur, qucB proptcrea nuUius indi-
Liir PROLEGOMENA. IIV
naiss.incft ot ramnnr dola raison on do la sagcsse A i\cramo snif ollo-nirmo; oar ollo a on ol]o-ni(''mo
(le Dion nianifostoo par la oroation. Collo sagesse lcmouvcmouL do la vio cUe nc le ref;oit pas (rnne
;
n'ost pas (lislinoto do Dion o"ost son intollig:oncc, : autro on^-aturo. Copcndant TAmc humainc cst in-
o'est son Vorbe, c'est son l'ils otornollcment cngen- loriouro a la vi(^ (|ui osl Dion on Irois ohosos,
|dr6 dans lc scin dc son Poro. paroo (prollo esl mobilo, «prollo a im connnonoo-
" mont pout avoir nno La
Dans son Cammeniairc de iEcangtlc de sainl ol qu'ollo iin. vio (\v Dion
Jenn il cxi^liqnc co passago : « Tontcs clioses ont cst inimuablo ; ollc n'a ni commcnccmcnt ni lin.
otc faites par le Vcrbe, ot rionde ee qni a cte faic C'est ponrqiioi ollc ost senlc vic vt^-ritablc. Cest ce
n'a otc fait sans Ini ; la vic ctait on Ini. » Apros qui fait dirc a r('!vang(''listo quc co qui a ("^t^' faitost
avoir rapporto lcs donx vorsions i\o cc texto il vio cn Ini, c^ost-j^i-diro qno Dion a pr(';vn toutcs
adopto coUo de saint Angnslin, ct il dit : « Toutos ohoscs dans r(''tornil('', ct qu'il los mobilos
a faitos
chosos ont eto faitos ])ar liii, rion n'ai cte fait sans dans lo lomps ; oar Diou, \)i\v la sagcsse qui csl on
lui: ce qui a ^to fait (Mait vio on lui. Pnis il Ini, a tout dispos('! dc tonto ('!tornit(';, ct cc qu'il
ajonto (00) : a dispos^'; do touto (l'tcrnit('^, il Ta accompli dans
u pour qn"on n'assimik\t Diou aux cri^aturos
l)e lc tomps. Ainsi, tontes ohoscs ont roou la vie ct
ct qu'on ne criit que la mntabilit(^ est en lui commc 13 rcxislencc de la sagessc de Dicu. II cst dono juste
olle cst cn elles, ri;vangclistc montrc (Vabord qn'il de dire qu'clles otaiont vie \k d'ou elles ont tire la
a cri'(' tonlos ohoscs changcantos, sans por- vic on bion oncoro, la fut la vie, paroo quc tout
;
drc son immutabilit(''. Cur c'cst do lui qu'il est ce qui a ct(3 fait, a (L'tc fait sclon la sagosso do Diou
dit: quiestlavic dc toutcs choscs. Elle (^itait rcxem-
Immolusque manens das ipse tnoveri. plairc de Dicu, et le monde entier a C\i(i fait h \"i-
Do m(''mo quo rouvrior oon^^oit dans son esprit mago dc oot cxomplaire. Cest lc mondo aroh(''typc
nn typo cpii dcmcuro et qui nc changc point avcc a rimagc duquel k; monde scnsiblc a (l'te fait. U
r^pmTC qni le manifcsto an dchors, ainsi Dieu, nc faut pas dirc cn effet qu'il y a des idees dans
cr(''ateur de toutes choses, comprend, de toute rintelligonoe divinc qui sont au-dessous du Crd-a-
otcrnito, dans sa sagcssc, toutes lcs chosos qu'il tcur ct au-dossns de la creaturc il n'y a ricn cn ;
(lovait fairc, ct cette sagesse cst invariable. La Diou qui nc soit Dicu. II ne peuty avoir divcrsit(i
similitude cntre rintcUigcnce de rouvrier et la de propriotc lc\ oii rien n'est quc r^jtre. En
raison divine n'est donc pas parfaitc. Dans le con- Dieu 6tre ct vivre est une mcme chose. Cest pour-
oopt do rouvricr il 3' a monvement, parce qu'il y quoi il cst unc essence pure, sans parties ot sans
a succcssion et variation. Dans la raison de Dieu proprietcs.
P
il n'y a ni mouvomont ni variation, Dicu etant lui- On rcoonnait dans ce Commcntairc le disciplc de
m('me sa propre raison. Cest pourquoi il est dit saint Augustin bien plus quc celui de Platon. Mais
qn'il dispose tout suavcment, o'ost-<\-dire sans c'ost nn qui n'est pas simple-
disciplc intcUigcnt,
mouvcment et sans labenr. Cetto suavit(3 fait dire a mcnt de rcnseignemcnt de son maitro il
^('^oho :
r(''vang('liste, que cc qui a b{i\ fait, cst vie en Ini, Ta ^(''ditc, il Ta compris, il Ta gouto il no le rc- ;
gere dicitnr, quia nihil minus continet, sed scmol sit motnm enim vivendi in se ha- vita animae ipsa ;
et simul omnia intnotnr prfeterita, pra^scntia et fu- non ab alia orcatura contrahit. Sed tamon bet,
lura. Vivax mcns, idcirco appollatur, quia quod ipsa anima a vita, qua? Deus cst, in tribus inforior
s(^mcl in divina sit ralione, nulla unquam obli- est, et quod mutabihs est, et quod initium liabet,
vionc abolotnr. Primipva rerinn raiio est, quia ad et quod finom habcrc potest. Vita vero Doi ot inva-
cjns similitudincm cuncta formata «unt. » riabihs cst noc initium hal)et nec fincm. Undc sola
(()(») Adnof. elucid. inEv. Joanti. cap. 2, tom.I, vora vita est. Ut dioit ovangchsta, quod faciurn est
col. 8:Vi- .\o quis socundum crcata Dcum inspice-
: D in ipso vita erat, id ost Deus a quo omnia, quod
ret, ut quomadmodum mutabiUtas in ipsis est, sic ab cetorno providit, immutabilitcr tempore com-
sit in oreantc, ostendit ipsum immutabititer omnia plevit. Deus cnim pcr sapientiam, qua^ ipse est,
mutabiha crcasse. .Nam ad eum dicitur immotus- omnia ab petcrno disposuit, ct disposita tcmpore
:
t/ue mancns... Sicut cnim, dum artifex monte con- complovit. Unde et a sapiontia Dci omnia et vitam
oipit, similitudo manot, nec mutatnr, rc mota, sic ,et esse habent unde ct bcne ibi vita csse dicuntur ;
orcator omnium Deus ab a^tcrno sapicntiasua om- quia in(le vitam contrahnnt. Vcl ibi vita fuit C[uia
niaoomprchcndit (TUfficunque facturus orat, sed juxta sapicntiam Dei quae vitaomnium est, factum
iiinnutabiliter. Un(lc non cst omnimodo similitndo cst omnc quod factum est. Hoc cnimcxomplar Doi
inlor mcntom artificis ct mcntom divinam, quia in fuit ad cnjus cxcmplaris simihtudinem totus mun-
conooptn arfiliois motus cst; qnia prius ct poste- dusiste scnsibihs factus cst. INcque enim dicenduni
rius et sic variatio. In comprohensione vcro divina cst cjuasdam rationcs in mente divina esse infra
nullns ost motus, nulla variatio, cum ipse Dcus sit Creatorcm et snpra creaturas consistentcs. Niliil
ipsa comprchonsio. Undo dieitur quod ipse dispo- onim in Dco cst quod Deus non sit, nof|no variota
suit nmnia suaviter, sinc motu scilioot ot labore. propriotatum ibi potest esse, ubi nihil nisi csse
Proptcr hanc itaquc suavitatem dioitur ibi vita osse est. Est enim Dco idem esse et vivere. Unde
qnod facttnn est habot onim Pater vitam in semc-
;
et simplex essentia est carens partibus et pro-
tipso. Unde vita qucK in ipso cst dilfcrt a vita ho- prietatibus. »
rainis qu;e anima est, ot a vita anirafe, cnm tamen
;
Suiiit AJi^Misliii .'i (y'\('lo])\)f- 1,1 iiiriiic «loctriijc \ tciit eii j)rciivft (Je leiir oj)inion (cllc paroU; d(j
(•II cojiiniciilciiillc iiiciiic |);is';;i<.'c ; <l il lc r;iis;iil i'Kv;in{.'il(! sclon saint Jcan : •< C.c, (jui a cUt fail cn
(liiiis (lcs (:ircoiisl;inccs (|iii nioiilrciit <\i' ()ii( llc liii cluit vic. )/ Saiiit .\iigiistiii rcjcllc ccltc ic(;on,
inipoi-laiico cllc 6lJiit .'i kch ycii.\. (c ncst j);is cii cl il vciit quou Ji.se, non pas cc fjui a 6t('; «' fait
cfFct (lans (iii(!l(jiic s;iv;iiil < iiniiiniit;iii-f!, (laiis iiii cn liii ('itail vic ; - mais" c(! (jui a iiUt fail 6tait vic
tr;iil('' (lof,'ni;iti(jiic oii cii |)ic-ciicc (riioiiinics d c- cn liii. .'
d;uis iin (lisconrs i^ojinlair^!, dans imc in-^lniclioii f;iitc, (;t clle iTcst j)as vic. il y a dans la sagess(i
famili(!i(! ct ;iii i.Milicn dc siinj)lcs lidclcs. il ik; clle-m(!n!(' iiiic ccrtaincid('C spiritiicilc jiar l.afjucilc
];i coiisid('T;ul donc pas coninu! iinfi dc cc.h
la lcrre a (';!('!
faile, ct ccttc idcc cst vie. Jc vais cx-
si)^'cuialions oisiiiiscs, dc. ccs lli(''()rics arhitiai- pliqucr commc jc j)Oiirrai iiia j^cnsi^-o. I'n artisan
res permises dans lcs (jcoles, niais Jjannics dcs fait iin nicublc : ii ;i d'ai)ord co mcuJilc dans soii
cliaircs dirctionncs. Ce n'ctait pas non plns ainsi art ; il concoit dans son esj)rit VUUte d'un mciil)lc,
qu'cllc (''t;iit acccpl(''C p.ir l;i foiilc (jui sc i^rcssoit commcnt
c;ir s'il n'avait pas cetfe idce, jiourrail-ii
autour dc lui. Ou no s.iit cc (juc Ton doit adinircr rcx(''cutcr ? II Ic fcrait sans .savoir cc (jiTii fail, sans
davantago, ou de la souplcsse du g(!nie du saint intclligcncc ct sans sagesso.
1}
doclcur, (pii scflbrco do rendre scnsibles ces vt!ri-
Mais cette id6e qui est dans son esprit n'est jjas
t(''s si siiMimcs, pour Ics fairc p(''n(''frcr d.ans dcs
le raculjle (jui fraj)j)cnosregaids. Elle cst invisi])Ie
intclligcnccs simj^lcs ct quckiucfois incultcs, ou
dans I'art. liUc .scra visil)le dans rouvragc. Kllc
de ravidit6 de scs auditcurs, qui ne se lasscnt
j)assc dans rouvragc, cesse-t-circ d"(''trc daiis I'es-
pas dc rentcndrc, ct qui, dans leur entliou-
prit de rouvrierqui Ta concuc?'
siasmc, rintcrrompcnt par dc fr('(jucnts ;ipp];iu-
dis.scmcnts.
EUc a <3te exprimee par I'ouvrage, ct clh; cst de-
Nous rapproclions cc passagc dc cclui dc II u- menree dans I'art. Car ce menljlc, qui est Vcnuvic
lui, tout a et6 fait en lui. Mais, si tout ce qui a I)c m(^'me, continue Ic saint doctcur, de m<*^me, ('.'tc
fait a ete fait en lui, ct si tout ce qui a etc fait en trcs-chcrs frcrcs, la sagcsse de Dicu, jjar cjui tout
lui etait vie, la terre est vie, le hois est vie... Onne a cte fait, contcnait toutes choses selon Tart avant
peut le dire, de peur que la secle grossidTC dcs ma- qu"elle ie fit. Cest pourquoi, tout ce qui a clt fait
nicheens ne se presentc a nous et nous dise qu'u- par ce mi^me art nest point vie en soi mais tout ;
ne pierre a vie, (pi'unomurailie est aniuK^^c, qu"une ce qui a etc fait est vie dans Ic yerbc. Vous voyez
petite corde, (jue la lainc et Ics v(jtements ont une ia terre, cettc terre est dans J'art. Vous voyez Jc
kme. Cest cn effet cc qu'ils cnseignent dans Icur cicl, le cieJ est dans J'art. Vous vovez Je solcil et la
est. Ergo totum vita est, et sic pronuntiavcrimus. op(U'e facta cst, ct illa manet quae in arlc cst nam :
Quid enim non in illo factum cst?... Si ergo om- jjotcst iUa arca jjutrescere, et itciaim cx illu quic in
niainillo, fratres charissimi.et quod in illo factum arte cst, alia fabricari. .Vttcndite ergo arcam in
est, vita cst ergo et terra vita est, crgo ct hgnum
: arte, et arcamin ojjcie. Arca in opercnon cst vita,
vita est...lnhonestum est sic intclligere, ne rursum arca iii artc vita est quia vivit anima artiticis, ubi :
nobis subrepat cadem sordidissima secta mani- sunt omnia antecjuam proferantur.
chaaorum.ct dicat quia habctvitam lapis, ct habet « Sic crgo, h-atres cJiarissimi, quia sapicntia Dei,
animam paries et rcsticula habet animam et lana j)cr quam facta sunt omnia, secundum artem con-
et vestis. Solent enim delirantes dicere, ct cum re- tinct omnia, antecjuam fabricet omnia hinc (jiue ;
pressi fuerint et repulsi, quasi dc Scripturis profe- fiunt jjcr ipsam artem, noi": continuo vita sunl,
runt, dicentes Ut quid (lictum est, quod factum
: sed cjuidquid factum est, vita in illo est. Terram
est in illo vita est ?... vides cst in arte tcrra creium vides est in artc : : ;
« Quid est Jioc ? facta est tcrra, sed ijjsa tcrra ciclum solem et lunam vidcs sunt et ista in : ;
qu;e facta est, non est vita cst autcm in ipsa sa- artc sed foris corpora sunt, in arte vita sunt.
: :
jjicntia spiritualiter ratio qu;i?dam cjua tcrra facta Videtc si quomodo potestis magna enim res dicta ;
voz, .ijouto saint Augustin, oar jo vous ai dit uno A mondo cn otlot ost un livrc ocritpar lodoigl mouie
grando vorito ((12). » dc Dicu. (Ihaque croature est commeun signe, uon
En eUet, 11 viont dc poser le fondcmont dunc poiiit dinvention humaino, mais etabli par la vo-
grandc et bclle pliilosopliie. Huguos cit persuado, lonte divine. Un ignorant voit un livre ouvert il ;
commo son maitro, do l'im[)orlanco de cotlo doc- aporooit des signos, mais il ne connait ni lesleltrcs
trine. 11 Id rcproduit sous toutos los formes daus ni lapcnsoequ'elles expriment. Dc mome rinscnse,
plusieurs de ses ouvragos. riiomme animal qui nc perooit pas les choses de
Dans son 'rraile cles Saa^ements, il dit « Toutc : Dieu, voil la formc extericurc des creatures visi-
oroature a unc causc ot unc image daus la raison l)los, mais il uc comprcud pas los ponsoos quVlIes
par cette cause et sur le modole de cette image cetic forme extericure et sensible, contemplo et
quclle a otc cre6e en sa substancc. Mais il } a une admire la sagesse du Createur de mome quc ;
grandc diftorouoo et unc grando distauco entre avoir dans un scul ot momc ouvrago, Tuu vautc la cou-
unc rcssomblance ct uuo imago en Dicu, et avoir lcur ou la forme dcs lettres, lautrc louo la pousoe
Diou pour ressemblance ot pour imagc. Quoique qu'elles exprimcnt. Ainsi il est bon de contempler
ricn ou Dieu ne soit moindre que Dieu, different b assidument et d'admiror lcs <euvres de Dieu, mais
de lui ou autre que lui, autre eliose cst d'etre fait seulemcntpour celui qui sait faire servir la boaulo,
a la resscmblancc de Dicu ct d'otre semblable a des choses corporcUes a un usage spirituel (06). »
lui oar toutes chosesetaicnt en Dicuavant ([u'elles
; La crcation est donc la manifestation de la pcnsoe
fussent cn elles-memes. Elles etaient en lui selon et de la sagesse de Dicu, comme la parole est la
la raison, la oause et la providcncc d'ou elles de- manifestation dc la pcnsce et de la sagesse de
vaicnt i^asser 4 rexjslence (63). > riiomme, ou conmie rcjeuvrc est la mauifestation
A la meditation dc cette magnifique doctrine, de lapensee et de la sagesse de rartiste. Le monde
son coeur s'echaufTe, son esprit s'exalte il ne sait ;
est un grand hvre il est un discours qui revele
;
oommeut exprimer les sentiments d'admiration et la gloire de Dieu et sa puissance. Donc riiomme
d'amour qui se pressent dans son ame. doit lire dans ce livre il doit ecouter ee discours
;
l.c Vcrbe 1)0U et la vie sago qui a fait le mondo, et s'elevcr ainsi a la connaissance du Croatcur,
dit-il, dans la contemplation de la
sc manifeste non-seulement par d6duetion, comme on s'eleve
oroation. Lo Verbe lui-mome etait invisible, et il de reffct a la causc, mais par contomplation,
s'est rendu visiblc, et if a ete vu par scs feuvrcs comme on s'eleve du signe a la chose signiliee, de
()!•). Oh que ne puis-je comprendre dans scs dc-
! Ui parole ii la pensee.
r,
croatures que je Taime avec ardeur... il m'est ; Tel etait Tordre primitif. Mais 1'intelligence hu-
doux et agreable, c'est pour moi un bonheur inof- maine, par le pech(?, languissante ot ma-
affaiblie
fablc de traiter souvent ccs matieres. Celte etude lade, s'arrete presque toujours a rtJlement scnsible
oclaire ma raison, deleete mon ame, cxcite mon et grossier, au signe exterieur et materiel. La crea-
ccKur,en sorte que, ravi d'admiration, je m'6crie tion lui est devenue tonebreuse c'est un voile qui;
vina et in providentia feterna ipsius causam et si- non percipit ca quie Doi sunt, in visibilibus istis
luiliUidinem habuerit ex qua et secundum quam creaturis foris videt speoicm, sed intus non intelli-
perreota sit in sua substantia. Sed magna ditforoutia git rationem. Qui auiom spiritualis est et omnia
ost et distantia magna similitudinom in Doo ha- dijudicarc potest, iu eo quidem cjuod foris consi-
bere.et ipsum Deum simihtudinem habere. Quam- (l(u'at pulchritudiuem operis, inlus concipit tiuam
vis enim iu Deo nihil esse possit quasi minus aut miranda sit scicntia Croatoris. Et idco nomo ost cui
diversum aut aliuda Deo, louge tamon aliud esLfa- opora Doi mira])ilia non siut dum insipiens in (.'is ;
otum esse aliquid ad similitudinem ipsius quod in solam miratur speciem. Sapiens autempor iikjuod
Doc) ost, et iu ratioue ejus ct in i^rovideulia ipsius, foris videt profundam rimatur divinaj sai)ienti;e
et lactum esse ad similitudincm Dei et Deosimilem cogitationem. Velut, si in una eadem(jue scriptura
esse. .\am in Deo quidem omnia erant auto((uam alter colorem seu formationem figurarum oom-
essent in se secundum rationem et causam el pro- mondet, alter vero laudet sensum et signifioa-
videntiam ex qua futura erant. » tionem. Bonum est orgo contemplari ot admi-
(6i-) Bidascalic. hb. vu, cap. 1,' tom. H, col. rari opera divina sed ei qui rerum corporalium ;
NouH liKons (lans h', (loninifiilaiiw! <lr la llii''7'(ir- au milicii, ot il oiil iiiisr;iis iiil('!iioiir cl iin wns ox-
]'lioiiniic poiir paivciiir a la (:oiiiiaissaii(;i; (icsciio- ot iin sons oxlr^^riour pour los choscs visijilcs. Au
sons do la raison aii dohors, lc scn» dc
scs invisiljjcs, dc Ja natiin! ct Taulrc dc la
riiii (l(!duns, lo ;
rAvole .son autour, raais cllo nc pcut illumincr los so ri^-jouit, ot qiril aim;'d, etquil louAt. I-a saf.'os^o
mnladcs dc oclui qiii la oontoraplo l.'liuma- ("^tait un p;"ituiago inti^iriour, los (i'Uvros do la >;i-
\cii\
nil('' (lu S;iuvciir cst un p;\turago cxt('!rieur. Kl lesensde riiommo
unc manirosl;ilion ot un ro- f,'essc
lit dc l;i l)0uc avec sa salive, il oif,'nil lcs yeux de danslun etdans Tautrc son alimcnt. 11 losparcourt
l'avou^lc, ravouf?lo se lava et il vit. Quoi de plus ? par la connaissance, il s'cn nouriit par ramour. La
B sagcsso ('•tait un livre ocrit au dcdans les
(ftuvres
11 voyail ot il ne connaissail pas. .J(''sus lul dit :
;
Ccst mol, celui qui vous parle est lc fds de de la sagesse 6taiont un livre 6crit au doliors (08).
Dioii (07). » Ccs dcux scns, dont parle Ilugues, sont (''vidom-
II dit ailleurs « L'homme poss(''dc un douJjle
:
ment la sensation et rid(;e suhjectivo ou lap-
sens ; Tun s'excrce par los organos du corps par ;
prohension de la v6rit(;, ha sensation corrcspond
lui nous somracs rais cn relation avcc les cliosos au mondc physique, et l"id6e au monde spirituel,
ext6rieures ct scnsibles Tautre est la raison ellc ; ;
qui n'osl autro quc le Verhe mi-me do liiou dont le
nous on rapport avoc les choscs spirituoUes ct
ract mondo i^hysique n'ost que la raanifestation. La
iuvisijjles. Les auges n'ont que Ic socond, lcs
>» sensatiou attoint le signc ; rid6o,la chose signifi6e.
brutes que le prcmier, et los hommes Fun ct Le son de la parole frappe roreille et fait naitre
Les angcs, dont le sens ctait interieur, contcra- raino 1'intelligence. Cettc soparation nette et \)\o-
plaient Ics choscs intericiu^es, ot par ellcs celles qui fonde de la sonsation, de rid6e et de la nature
6taient au dehors. Les brutes, dontle sensetaitex- propre de Tune de 1'autre, 6tabht uno ])olle
et
terieur, n'atteignaient que lcs choscs visibles qui harmonie entrc ractaphysiauo et la psychologie
la
ctaient au deliors, mais non lcs choscs invisibles, tle notre Victorin, et nous d6couvre le plan de
q^
qui etaieut interieures. Ceux, en ofTet, qui voient Dieu dans la cr6ation du monde. En effet, dans
les choses invisibles voient en elles les choses vi- T6tat actuel dc rhommc, par suite d'une loi qui
sibles, parce que les choses visibles sont connues n'cst qu'une consoquence de Tunion de l'ame otdu
par les choses invisibles mais ceux qui voient les ;
corps, la scnsation et l'id6e sont ins6parables. La
choses visiblesne voient pas en elles lcs choses in- sensation, aveugle par elle-merae, est toujom's
visil)les, parce que le scns par lequel les cjioscs in- accorapagnee de rid6e, et c'est par Tidee que nous
visibles sont perc;ues comprend les choses infe- connaisssons toutes choses, c'est-a-dire par le
rieures dans celles qui sont sup6rieures ; mais le Verbe de Dicu, qui est la luraiere illurainant tout
sens par lequel nous atteignons les choses visiblcs homme venant en ce mondo. Ainsi, la sensation
ne coraprend pasles choses sup6rieurcs dans cclles rattachc k Tamc le corps dont le monde physique
qui sont inferieures. Ainsi, il y avait unc cr6ature n'est quc Textension dc mome que Tid6e rattache
;
dont le sens 6tait tout interiour, et une autre dont T;\me ii Dieu. Par Iasensation,le corpsprend part a
(67) In Explanatione cflelestis hicrarchife raagni ea similiter invisil)ilia qu;>^ intus erant. Quoniam
Dionysii cap. \ « Duo simulacra erant proposita
: qui iuvisibilia vident iu ipsis visibilia vident quo-
])omiui iu quibus iuvisibiha vidcre potuisset unum D niam invisibilius visibilia coguoscuntvu' sed non : ;
natur.e, et unum grati<e. Simulacrum natur^i? erat ;t^que qui visibilia vidout, invisiljilia in eis vident,
species hujus mundi simulacrum autem gratiEe quia sensus quo visi])ilia continguntur, in iutimis
;
crat ]mm<anitas Verbi otin utroque Deus monstra- summa noii capit. Sic itaquc una croatura erat
;
liatur, sed non iu utroque intelligebatur, quoniam cujus sensus totus intus erat, ot alia creatura erat
natura quidem speeie sua artilicem demoustravit, cujus sensus totus foris erat. VA positus est in me-
sed contemplantis oculos illuminare nou potuit. dio liomo ut intuset foris sensum]ial>eret, intus ad
Humanitas vero Salvatoris et medecina fuil utca^ci invisibilia, foris ad visibiha intus per sonsum ra- ;
lumen reciperent et doctrinam pariter ut videntes tionis, foris per sensum carnis ut ingrederetur ot ;
Dcinde videnti et nondum cognosconti ait Er/o que contcmplareturct utrinque reficeretur, videret :
sum et qui loquitur tecum ipse est Filius Dei et gauderet et amaret ot laudaret. Sapientiapascua
{Joan. ix). » intus crat, opus saj)ieuli<T' pascua foris erat. Lt ad-
(68) Dc sncramentis, hb. i, pars Yi,cap.o, tom. II, missus est sensus liomiuis ut ad ulrumque iret et
col. 266 « Angeli quorum sensus intus erat cou-
: in utroque refoctionem iiivonirct. irct per coguitio-
templal)autur qua? intus erant ct pcr ea qua; foris nem, reficeretur per dilectionom. Sa])ientia lil)or
erant. tiruta ;uiimalia quorum sensus foris erat erat scriptus intus, opus sapientite liber erat scri-
contingcbant visibilia qme foris erant, sednon per plus foris, » .
ixt PROLEGOMENA. LXII
le lien qui unit toutcs les creaturcs cntre elles et parcc obscurci a la
qu'il s'etait prcmi6re. 11 fit
les creaturcs A Dieu, et nous entrevoyons la su- donc un second ouvrage apr^s le premier, et ce
blimc hierarcliie des etres.Ilugues dcveloppe cetlc second ouvrage lumineux, parcc que
fut plus
pensce dans ce langagc allcgorique qui lui est si non-seulemcnt il r6vela, mais il eclaira. 11 prit la
familicr : « Moise, dit-il, monta sur la montagne, chair sans perdre la divinite, et il fut comme
et Dieu deseendit sur la montagne. Si Moise ne fiit un livre ecrit pour le scns exteriour ct pourlesens
pas monte pas desceudu, ils nc
et si Dieu ne fiit interieur au dcliors, 1'humanite
: au dedans, la ;
se fussent point rencontres. » U y a dans cc rccit divinite, alin qu'il fut lu au dehors par rimitation,
de grands mysteres. Le corps monte et rcsprit et au dcdans par la contemplation au dehors ;
prit, en descendant, sabaissc au-dessous de lui- p dedans pour la joie au dedans, au commcnce- ;
desccnd par lascnsualite; il montepar la contem- dcux fois au dehors une premicre fois par la ;
plation, et Dieu s'abaissc par la revelation. II y a crcation du monde visiblc, unc scconde fois par
Iheophanie dans la revelation, intelligcnce dans la rincarnation la premicrc fois pour nous rejouir, ;
contemplation, imagination dans la sensuabilitc, la seconde pour nous guerir la premiere fois ;
dans le sens, instrument de la sensualite et ori- pour la nature, la seconde comme remcdc a la
gine de 1'imagination. Voyez, ajoute-t-il, rechelle faute la prcmierc fois pour entretenir cette nature,
;
le ciel, c'cst Dieu. Les esprits s'elevent par la con- grandes a^uvrcs dc Dicu. Elles sont Tune et Tautre
templation des choses inferieures aux choses la manifestation de son intelligcnce et de son
superieures, des etres corporels aux (^tres spiri- Verbe. Mais dans la premicre nous Ic connaissons
tuels, par le moyen des sens et de la sensualitc ^, par
ses oeuvres, comme nous connaissons la yjcn-
:
a Dieu, par le moyen de la contemplation et de la sec dc rartiste par les productions de son art
revelation. Dieu s'appuie sur le sommetde rechel- dans la seconde, il vicnt personnellement a nous.
le, afin d'inchner les choses superieures vers les La premiere est un hvrc 6crit de sa main, la se-
choscs inferieures (69). conde est plutot une parole sortie de sa bouche.
Tcl est, selou Hugues, le ptan dc Dieu dans la Dieu a vouluassocier rhommearaccomi")lisscment
prcmiere manifestation de sa sagesseparlc monde de ses oeuvres, comme il Favait associe Ji sa vie
uaturel, le premier livrc dans lequel il ecrivit son en lui communiquant sa verite. 11 continuc, par
nom, afinque toute intelligence put le lire, et en lui, c\ ecrirc dans ce grand livre ct a y tracer dcs
(69) De tinione corporis el spiritus. tom. III, col. (70) De sarramentis,\\h. parsvi, cap. ;>, tom.
i,
gna sunt in his omnUius sacramenta. Ascendit illuminaretur ad scripturam sccundam quoniam
corpus et descendit spiritus. Ascendit spiritus et caligaverat ad primam. Fecit ergosecundum opus
f)Ost primum et illud cvidentius erat quia nou so-
desccndit Deus. Quo ascendit corpus superius est
corporc; quo desccndit spirilus inferius cst spiri- um demonstravit, sed illuminavit. Assumpsit
tu. Hursum quo ascendit spiritus superius cst carnem non amittens divinitatem et positus est ;
spiritu, et quo desccndit Deus inferius est Deo. liber seriptus intus et foris, humanitate foris, in-
Corpns sensu ascendit, spiritus sensualitate des- tus in divinifate ut foris legeretur per imitatio-
(•cadil. Item spiritus aseendit contemplatione ncm, intus pcr contcmplationem foris ad sauita- ;
;
Deus (lcscendit revelatione. Theophauia est in tem, intus ad felicitatem, foris ad mentem, intus
revelationc, intclligentia in contemplatione ima- : ad gaudium intus in principio erat Verbum, fo-
;
animi contemplatione al) infimis ad summa, a ditatem secundo ad sanitatem; i)rimo atl natu-
corpore ad spiritum, mediante contemplatione et ram, secundo contra culpam primo ut natura ;
revelatione. Dominus autem scalne innitilur ut ad foveretur secundo ul vita sanaretur etnaturabea-
;
liiiiii.'iili .^
(Jii'c-;| (•(• ([iifl.iil .'qirrsl rcqijc rarlislc? A t(iiit csl (u-huHi, qnoiqiril nc soil pas apercu (]c
qiK! soiit scs (i'uvr<'s,siii(>n (l(!s p.iroiiis W'V(':liitri(;cs loiil (cil qiii voit par son inoycri; ainsi, la lumi('!ic
(riiiic idrc ? {.'.irHslc iirciKJ (lc l;i Mi;itici-c lniilc, v(''rit;d)lc, dont i)arl(! rKciitiirc,s(! r(''[);iii(l siir tous
iiii iiKiilirc, iiiic picrrc ; il ];i lr;iv;iillc, il l;i, l;i- lcs honiincs, briilc pour tous, le» illiimine lous.
coiiiic, il liii (ii)iiiic iiii \isagc. Mais il y ;i iiii l\ [)C .M;iis lcs iins voient seuleraent par son secours, les
iiil(''riciir (fuil li\c dii rcf^anl (1(! «oii iiilcllif,'<'ii''f; ;iiitrcs la voicnt cll(!-m(''n]c. I^cs m(''clianls sont
cl (jiii Kiii'!'' «<'i iii;iiii cl sou ;u't. Cc typc csl rc- ('!clair(';s [^our voir toiit, c.xccptA ecliii qiii lcs fait
proiiiiil ; il cst p;issc (l;ius l;i iu;ili('M'c, il cn cst la voir ; les autres, aii contrairc, poiir voir eeliii ([ui
rorinc, il cii f;iil riiiiilc c| l;i hcauf»''. I.a ni;itii.'r(; lcur ficnt licii dc lurai('!re ; en sorlc qiieluir;i[)[)or-
rc.\[)riiiic, cllc lc ri''vclc, ct, si jc sais lire octtc taiit lcs div(!rs objcls dc leurs connaiss;inces, ils
('critiirc, s'il y ;i cu luoi qiickjue cliosc d^^rartistc, ir;iiincnt (ju'cn lui lout cc fjiTils voiciit, et raiinent
cu roiitcnii)lant son ouvragc, jo conlcinple son liii-m('me .lu-dessus dc tout ce qirils voient. Tous
idcc, jc partici{)c <'i sa jouissance. lcs homraes donc ijarlicipenl <'i cette lumi('?re, mais
Mais cc l\pc jiii-iiiciiic cst-il quclqnc cliose dc ccux-I;'i (riine mani(';re plus excellcntc qni ont le
ircl? Ksl-cc uuc ])urc iinasination, iine siraple mo- bonneiir de l;i connaitrc elle-mi^-me."
ditication dc; niou ame ? Non : Tart est plus que B Nous ne pouvons qiiindifiucr ces i>ensees qui
IVicho (runc scnsjition aveugle, et le scntiment du ressortcnt naturellement de la doctrine dc Hugucs
l)c;ui csl d'uii ordrc pliis (•lcvc' quc lcs jouissanccs ct qui la complctcnt. Cest asscz pour nous raon-
UKitcricllcs. 11 ;i son sic.nc (lanslaparlicsup(';rieure trer comment il concevait lc plan gt;neral dc Dieu
dc ramc Yctre iniutclligcnt ne Fa jamais connu
;
dans toutes scs (fiuvres, et dans ce plan la distinc-
ni jamais cprouvc. Si ce tj-pe a iine realitij olijcc- tion et runion du monde n;durcl et du raonde
tivc, cst-ce rintelligence qui Ta cree ? Mais com- surnaturel, et par suite de la philosophie et de la
mcnt rhominc, qui nc pcut produirc la mati('rc tlieologic. Elles se distinguent et s'unissent dans
iiirormc, qui nn mo- sur clle quc le pouvoir de la Icur objet, qui est la vcrite; elles se distinguent,
diiicr, ct encore dans ccrtaincs limitcs, commcnt parce que Dieu a donne une double raanifestation
creerait-il cette idee plus excellente que la ma- de cette verite dans la creation et dans Tincax^na-
ticre, puisque qui lui donne son unite et
c'est clle tion; elles s'unissent, parce qu'iln'y a qu'unc ve-
sabeautt!. l^este donc a reconnaitre que Tartiste qu'une lumicre rit(3 (Jternelle, indivisible, infinie,
ne fait que la contempler. Mais elle n'cstpas paree qui illumine tout homme venant en ce monde,
qu'il la voit, il la voit parce qu'elle est elle etait qu'une sagesse et qu'un Verbe de Dieu. Cest Tu- :
avant qu'il la dt^couvrit; elle etait eternellement C nite, ridentite et rinaltcrable purcte de la vcrit(i
rintelligence divine. qui unit toutes les inteUigences entre elles, qui lcs
rattache a Dieu, dans le monde
et qui etablit,
Nous comprenons maintenant la suljlimite des
inteUectuel, une sainte et vivante harmonie,
dc Tartiste
arts et la digniti:! ils nous apparais- :
Dieu. Dieu les possede comme un jjien propre et tinctes, mais unies ; distinctes comme les revela-
Voici encore un passage remarquable, il est tir(3 la raison humaine et la revelation divine. La rai-
du traite De sapientia Christi, et desapientia Chri- son diicouvre Dieu par une double investigation r
se. Car, dc nu^me qu'il n'y a qu'un soleil I/Apotre expose ces deux
par qui ("'tait deja connu (71).
modcs tlc la maiiifestalion divine par lesqucls Dicu A adhcrc, ct cn y adiicraut cllc culrc cu posscssiou
est connu de riioujiue par la raison luimaiuc ct dc la vie naturellc ou surnaturclle, sclon quc cette
par la revclation divine. Ce qui est connu de Dieu, vcritc, qui lui est communiqucc, appartient k \'m\
manifesle en eux.
dit-il, ctait I/Apotre parle dcs — ou i\ Tautrc de ces dcux ordrcs. .Mais son activitc
philosophcs paicus. Dieu le leur a revcle. 11 — ne se bornc pas a cc premier acte clle cludic ;
Lorsquc rApotrc dit : Cc qui elait connu de Dieu, scs rayous ; cllc sc transformc, cn quclquc sortc,
c'est-f\-dire inteUigiblc, il montre que tout n'ctait en clle-mcme comme le pur cristal s'illumiuc aux
:
pas cachc, commc aussi tout n'ctait pas connu. rayons du solcil, repand auto\ir de lui la lumicre
Lorsqu'il quc ce qui ctait intelligible de Dicu
dit et la clialcur, ct, saus perdre sa naturc, dcvicnt
a clc manitcste en cux et non pas ;\ cux, il moutre commc un autre solcil. Cc travail cstrauivrc do, la
claircmcnt que cctte manifcstation leur a etc faite science. Donc, toutc science qui rcposc sur d'au-
non-seulcment par la rcvelation divine, mais en- tres fondements est fausse tout philosophe ou ;
core par la raisou humainc (72). g thcologicn qui lui donue pour basc un principc
Peu importe que Ilugues entcnde bicu ou mal la contrau'e i ces vcritcs prcmicrcs, ou qui, dans la
pcnsce de TAptMre, nous ncxamincrons que sa scrie de ces deductions, arrivc a des couscqucnccs
doctrine personnelle. Or, il cst cvident qu'il rccon- cpii lcur sont contradictoires, clcve un edifice sur
nait la valeur de la raison naturclle, et qu'il ne le sablc, ou rcnvcrse (rune main cc qu'il coustruit
prcsente la rcvclation divine que commc un sc- dc rautre. Si dans Fordre surnalurcl ccs prcmiers
cours qui lui cst donnc, ct qui, loin de la detruire, principes s'appellent principes de la foi, rautorite
la pcrfcctioune. qui les conserve, sans empccher lcurs developpc-
.\.u chapitre ."i il dit cncore : « II faut considcrer ments, ne rcnd pas la sciencc impossible, ellc la
commeut lesprit humain, qui cst si cloignc de protcge au contraire cn la maintcnant d-ans ses
Dicu, a pu conscrver de si grandcs choscs de lui, justes limites.
dirlge par la raison propre ou aide par la revcla- Ainsi, nous sommes ramencs au point dc dcpart
tion diviuc (73). de notre Victorin, la science cst le r^sultat dc Texer-
Quclqucslignes plus bas : « La raison de rhommc cice dc nos facultcs ;
cllc cst cssenticllcment T^eu-
dirigce par ses propres lumicres, et avertie par vre de rhomme, comme rintelhgencc ctlafoisont
les crcaturcs naturcllcs ct visiblcs placces Iiors p essenticllement roeuvre de Dieu. Les principespre
d'elle-mcme, s'est elancee a la connaissance du miers de la raison et les principcs dc la foi sont
vrai (7i-). immuables, mais la science cst mobile cllc peut ;
Au chapitrc 6 Etudions
d'abord ce qui est
: « progresser ou decroitrc. Nous arrivons cu mcme
dans la raison ellc-meme, parce qu'elle est le pre- temps a cette conscquence la philosophie et la
:
mier et le principal miroir oii elle contemple la theologie sont unies et distinctescommc leur objet
vcritc. En elle Dieu pouvait ctre vu, parce qu'elle et comme EUcs doivcnt marcher
leurs principcs.
a ele fait-3 a son image, ct c'estparce que la raison ensemble sans se combaltre ct sans sc confondre ;
humaine a etc faite a Fimage de Dieu qu'ellc pou- elles ont la mcmc originc, chcs conduisent a la
vait Irouver par elle-racme cclui par qui elle a etc meme fin.
(72) De sacramentis, lib. i, pars iii, cap. 3 : 218 : « Nunc oportet.... considerare qu;diter mens
«Utrumque manifcstationis divinai modum quo vel humana qiue tam longe a Dco cst, tanta de Dco
ratione humana Deus ab homine cognitus cst vcl potuerit comprchcnderc, vcl r;itionc propria di-
revelalione divina homini manifcstatus exponit Apo- recta vel revelalione divina adjuta. »
stolus, dicens quod notum Dei erat manifcstum
: (74) Id. ibid.
est in illis ; Deus enim ilhs revelavit. Etdeinde sub- De sacramentis, hb. i, pars iii, cap. 6, col.
(7;;)
jungit Invisibiha euim ipsius a crcatiu-a mundi
: 2iy Et primum quod in ca u'alione) crat, quo-
: «
per ca qu.e iacta sunt intellecta conspiciuntur,.... niam et hoc ilh erat primum et principalc spccu-
cum cnim dicit Quod nolum Dei erat, id cst no-
: lum vcritatis contcmplaud.-e, inspiciamus. in eo
scibilede Deo, ostendit nec totum al)sconditum, igitur primum ct priucipahus invisibilis Dcus quan-
ncc totum manifestum. Cum vcro dicit manifes- : tuiu ad manifcstationcm cxpositum cst videri po-
tum est in iliis, ct non dicit, rnanifestmn est illis, tcrat quod ilhus imagiui ct similitudiuc i>ro\inium
ostendit plaiic quouiam non solum revclatione di- et cognatum magis faetum crat Iloc; ;iufrm ipsa
vina quc-p facta fucrat, scd
ctiam rationc hu-
illis ratio ciat ct mcns rationc utcns quo .ul ])i'uuam
mana iu illis qu;e crat notius illis factum est. » simihtudincin Dci facta cral ut pcr se invcnire pos-
(73) De sacramentis, liJj. i, pars ui, cap col. .'i, sct eum a quo facta crat. »
U\'i.O \\V. S. VKTOlii;. i.xvm
jxvri
voiis umvcrA Ifiir (•oiinfiissaix:!- (•oiiiiiic oii iiirivc A roiiiiaitrc, j.ar Jcs oivaliircs, cclui qiii Um a laitcs.
a la <;oiiiiaissan(r' dc la [iciis*''»^, (!l Ccst |)oiii(iiioi (!llc ('!clairc i'ainc par lu «ciencc, ct
|iar la iiaroli!
dc ri(li'!C, (;'cHl-A-rlirc
cjjc larciiiplit d(! jf;ic.
par lc siKiM^ a la coiiiiaisHaiicc
.•<iiil(iii|il.ili<>ii. Aiissi, lliiK'i('s (lislinKu*! Irois dcgrr''S(laiis lain('!(iitalion,
|.ar la iii(''(lilalioii '1 l.i
disposilions daiis la volont6, ccrtaincs (iualit('!s l.a conlcnipjation cst la vuc daire et librc dc lcs-
dansrinlcllif-cncc, ct unc saf,'c cullurc. I)rit qui i)crcoit sans nuagcs lcs vcritZ-s jusqiralors
Les qualit(3S dc rintolligcncc sontuncnaturc heu- de la vcrite qu'il posscde. La contemplation com-
rouso, promple a saisir la ^(''rito, ct unc mi^imoirc mcncc par los cr('!atui'es, cllc s'(''l(!!vc au Ci^^-atcur
iidclo qui la couscrve. La m(l!moire sc cullivc par et screposecn lui.
des cxcrcices roprJtos. Pour la soulager et pour la Dans lc mcme ouvrage il ctablitlrois autres de-
rendrc plus puissante il faut resumer cc qu'on lui gres dans la mcditation : la meditalion propre-
confic ; lcs dt^tails lafatiguont el r^i^puiscnt. mcnt ditc, la spocnlation cl la contcmplation.
Lc gonic sc dovoloppc par la lccturc ct par la Dans la mc-ditation, lc troublc dos scns, et lcs
meditation qui 'sont les deux grands moycns images qui s'cl6vcnt de la partie inferieure dc l'ame
par lcsquels la vorito sc communiquc k rintcl- obscurcissant rintclligence, il y a luttc cntrc Tcs-
elle n'est pas soumise a ses regles. L'intelligence p domine les scns. Mais la premicre vue de la vcrite
aimc k se donncrune libre carri6re partout oii elle purc reblouit. Transportee d'admiration cUe cst
pcut rcposorses regards dans la contemplation de agiicc ct commc hors d'clle-mcmo.
la verit(5. Elle se plait a chcrcher lcs causcs tant6t Elle est calme dans la contemplation eUc goute ;
d'un objct tant(jt d'un autre, penetrer les verites lcs dt^lices dans la pleine posscssion dc la veritc ;
les plus profondes, et ci dissiper t©ute obscuritii et elle est enivroe dc bonheur.
toute inccrtitudc. Dans ses Commentaires sifr VEcclcsiaste, Ilugues
La lccturo ost lc commencement de la science rend sa penscc seusible par unc beUecomparaison
et la miiditation en est le couronnemont. Celui qui (76) « Le fcu, dit-il, prend diificilemcnt au bois :
aime la mcditation ct qui se la rend familiere par vert. Mais, si on rexcite par un souffle U s'en-
de froquents excrcices so procure une vie agriiablc, flamme et s'attache a la matiore qu'on lui livro.
et sc pri^^parc, dans la tribulation, une grandc con- Alors s'<?levent de noirs tourbiUons de fumce au ;
solation. Ccst elle surtout qui (3cartc de notre ame mUieu, quelques faUjIes etinccUes. Peu a peu l"in-
le bruit tumultueux des choses terrestres, et qui cendie s'accroit, la vapem" est ahsorbee, la fumee
fait goutor, dos cctte vie, comme les promicos du sc dissipe, et un eclat pur et briUant apparait. La
rcpos oternel. Dans la meditation, elle apprend a flamme victorieusc ct pc!tUIante pareourt le bucher,
D
(7G)In Ecclesiasl. hom. 1, tom, 1, col. 117 med. Postquam autom incendio id quod cxurendum,
« In meditatione quasi qmedam lucta est ignoran- concrematum a sua quodammodo natura t(Dtum
tieecum scientiact lumonveritatis quodammodo iii in ignis similitudincm proprietatemque transierit,
ruedia caligine crroris micat velut ignis in ligno ; tunc omnis fragor dccidit, ct strepitus sopitur ;
viridi,primo quidcm diiricilc apprehendit scd,cum ; atque Ula flammarum spociUa e medio sul)lata tol-
flatu vehemcntiori excitatus fuerit et acrius in sub- luntur, Scevusque iUo et vorax ignis cmictis sibi
jcctam materiam cxardcscere c(:eperit,tunc magnos subjcctis et amica quadam simihtudinc concorpo-
quosdam fumosae caliginis glolios exsurgerc ct raUs, iu alta pace silentiocjue componit quia jam ;
ipsam adhuc modicte scintillationis flammam ob- non invenit ncc divorsum aliquid jirffiter se, ncc
volvcre vidimus donec tandem panlatim cros-
; adversum contra se. Primum crgo visus est ignis
ccnt incendio, vapore omni exhauslo, ct caligine cum flamma et fumo doinde iguis cum flamma ;
dejecla splcndor scrcnus appareat. Tunc vietrix sino fuino, postrcmo ignis purus sine flamma ct
tlamma in omnem congeriem dis-
croj^itantis rogi fumo.
currens, libor dominatur, subjcctamque materiaiu « Sic nimirum rarnalecor nostrum quasi lignum
circumvolitans ac moUi atlractu perstririgons viride ct nodum ab liumoieoainaliscoiicupisconti;e
lambondo oxurit ac ponetrat, nec prius quiosoit, oxsiccatum, si quando aliquam divini limoris soii
quam intima ponetrando succcdens lotum quo- dUectionis scintiUam concoperit, j^rimum quidem
dammodo traxerit iu se quod iuvenit prteter se. pravis (lesiderns reluctanUum passiouum ct pcrtur-
LXIX PROI.Er.OMKNA. i.xx
Lihrc, cllc voltige autour dn hois qu'clle dominc ; A ni\ sliquc a la rcchcrchc dc la vcrit('', c'cst Ic dcsir
cllc rclllcurc, cllc Ic pt'n(Jtrc, cllc Ic couronnc, clle (lc sa perfection pour lui, Ic Ijut de la scienco
; car,
plcin dcveloppcmcnt dc scs facultcs. Ellemct
nc se repose pas jusqu'a ce que, s'insinuant dans
cst le
rinfcllij^cnco cn posscssion dc la vcrilc qui cst
ses partics les plus intimos, elle ait changt^ cn ellc
1(>,
tout ce qu'elIo a trouvc hors d'clIc-m(Muc. Mais priacii)c dc la donnc d iamour son oh-
vic, ct ellc
ct fiuc tout a pris la rcs- jct proprc. I/intclIigcnce prt'C(;dc, mais ramour
lorsquc tout est consum<j
du fcu, Ic ])ruit ccssc, lc suit toLijours parcc que rhomme cst un (jtrc ai-
scmhlance ot la proprict(3
on enlcvc lcs tisons cnllam- UKUit couunc ilcst un tMrc iutclhf^nnit. l/intcUigence
pctillcmcnt s'apaise,
ce fcu cruol et dt!vorant, aprcs
m(''s,*et s'tHrc tout marchc a la conqu(jtc de la vtsritc ramour se ;
soumis ct en quolquc sorlc tout transsuhslancit', rcposc tlans sa jouissancc; c'est le triomphe api'cs
comhat, la pai.x aprcs la guerrc. L'intcIIigcncc
par une ressemhlancc amie, sc licnt daus uno
Ic
profonde paix et dans un grand silcnce, parcc qu'il commcncc l^cuvrc, Tamour
couronnc. La scicn- Ic
dcs cprcuves V^me cherche a s'(!!clairer dans la sont toutefois quc tleux voies tlift'crentcs qui ten-
mcditation, il y a d'abord flammc ct fum6e. Lors- dent au md'me terme perfectionner rhomme dans :
qu'cllc cst parvenue a la contemplation dc la vcri- son intclhgenoe ct tlans sa volontti' par uneposscs-
t(', dans cc prcmicr instant oii oUe prcntl plcinc- sion plus cntii'rc et unc jouissancc plus purc tlcla
uu^ut possession, U y a flamme sans fumce. Enlin v(jrite. Elles nc s'cxclucnt donc pas rune rautre.
lorsquc la possession de la vcrite est parfaite par EIIcs rcpondent A deux facultcs tlistinctes celle de :
la charitc, il n'y a plus rien a chcrcher, clle sc rc- m(:ditcr ct cellc tlc raisonncr. La premierc cst plus
posc suavcmcnt tlans Ic feu de Tamour, dans la proprc a decouvrir la vcrit(3 ; la sccondc ci la dc-
traufiuillitc et dans la felicite. » montrcr ou a rexposer runc ; cst plus analytiquc
Cest dt)nc par la m(^ditation et par la contem- ct rautre plus synthetique. II nc faut pas condam-
plationque lc myslique parvient a la sciencc. Le ner Func au profit de 1'autrc La plupart des grands .
signc extcrieur ct sensible, qui voilc l'id(je a son ccrivains du moycn agc ont su lcs coucilier, et ils
intclligcncc, excite son activite et rt:vciLIc, par sa lcs ont tour a tour cmploy(3Cs. Saint Tliomas et
pi't!sencc, son amc assoupie. Sortie de cette especc saint Bonaventure furcnt ii la fois mystiques ct sco-
flc sommeil dans lequcl elle etait pIong(ie, eUe fixe d lastiques. Hugues de Saint-^Victor lui-meme, si por-
scs rcgards sur cc voile transparent que la vcrite tc au mysticisme par son caract(:'rc et son gcnic^
iUumine, ct cUc cssaie de le soulcver pour la con- nous a laissc plusicurs ouvrages scolast'.cj[ucs. U
tcmplcr plus a l'aise clans sa heaut'!! et dans son faut moins cncorc les confondrc avec Tabus qu'cn
cclat. ont fait des esprits superficicls ct K^gcrs. U y a une
Cc n'cst pas sculcment la curiositt' qui poussc le vraic et une fausse scolastiquc, un vrai ct un faux
splcndosccre ctcpcrit, mox cniai i)crturl)ationum consilium qua^ritur, quasi in mctlitationc fumus
caligo evancscit, ot jam pura mouto animus ad con- cum flamma est. Socundo, quia raonte pura cor ad
tcmplalionem veritatis se diiruudit. .\ovissimc au- contcmplationem veritatis diffunditur, quasi in
lcm, postquam assidiia vcrilalis contcmplalion(! ])iinci])io contcmplafionis tlamma sine hinio cst.
cor peuolratum fiicrit, ctadipsuui suuiuia' voiitatis Tortio, qiiia jam inveuta vcritate ct perfoeta: cha-
fontom incdiilhtus, toto anima^itVcctii intiavorit, ritate nihil ultra id qiiod luiicum cst qua^rifur; in
timi in ithpsum diilccdinis (piasi lotum iguitum, et solo amoris ignc summa tranfiuillitatc ct fcUcitatc
in igucm amorisconversum, ab omni stepituet per^ suavilcr repulsatur. »
J.XXI
lllCf» I»K S. VICTOIIi; I.XXII
(raiTi\cr aii lcriiK!, |><;iil sor- c.iblc coiiiiiic liii. II iiy a poiirliii iii auforili'; c\lc-
<Iiiori)is iiicf)iisi(l(-i'cc
i)ris(;r (roiilrc riciirc, iii loi posilive ct nadircljc, ni (lisUnclion
lir (lc i.i voic (jiii v coiKliiit oii sir
ol.slaclc imprcMi. I.e scolastiqiift, par scs pn';- (;ntrc lc bicii cl lc mal. Lcs passions lcs pliis boii-
1III
<;cssc (lc rc^Miiicr la (iialcctiqiic (;onim(; )(; siinplc soiiillcr. Lllc cst dcsonuais dans iinc i-('5gion piirc
])M(''rils ct qiicNiiiclois ricliciilcs : ils nc sont plus Tclfiitcii parliciilicr lcmysticisinc dont lcs .111-
qiic (lcs jciix (Tcnfants que Ton tol(;rc ct quc ron tciirs dc la Hi^formc i'cnouvclcrent lcs pj'incip<;s <'ii
ai)i)laii(lit m(Mnc a cct Af,'e ou riiitcllif,'cncc a bcsoin niaiit la libcrh'; dc riioinmc ct son activjt('; iiilcHoc-
(rac(iu(''rir souplcssc ct dc la forcc, mais ii
dc la tiicllc, ct cii cnscignaiit racfion dirccfc ct unifpic dc
condilion (juMls iic scrontque de simples exerciccs Dicu pour produirc en nous le jjion ct le mal,la foi
qui pr(''parciit <i la conqu(;tc dc la v(irit(''. I,c faiix n ct rincr<';<lulit6, le p(ich<; et la justification. Lcs
scolastiquc rcsscmblca ccs liommcs d'unc vif,niciir nombrcuses scctcs d'anabaptistcs cf dillumin('^s
cxtraordinairc, ct qui, au licu de rcmplovcr a dcs qui lcs suivirent ne fircnt qiK; d^^vcloppcr lciirs
travaux ulilcs ct lionorablcs, cn font parade sur la doctrincs et en tiror los consoqucncos.Lfcopcndanf,
placc publique pour divertir lcs oisifs ct lcs cu- dc tolshommos ont ("^to ct;l(^bres comme les ('man-
ricux. cipafeurs du genrehuinain, <ommc les hcros do la
faux mysliquc cst unc intelligcncc faible doiit
1,0 libcrfe. lls rcnvcrsaient rautorit<;, il cst vrai, mais
le rcgard nc pcut s arri^tcr sur un objct s(';ncux. ils la remplacaient i^ar le fanafismc.
J,'imagination prend alors sa place, et au licu de
de ces mystiques dii
Teile n'est point la doctrine
la v('rit(' ne peut altcindrc, clle crce millc
qu'elle
mojen age, de Hugues dc de saint Saint-Victor,
fant(jmes dont ello sc joue a son gre. Je le compa-
Bonaventure et dc saintThomas. Lcur mysticisme
rerais a un Iiomme dont les yeux malades nc
n'est point une picuse ri^verie, ou les <;carts d'une
pourraient supporter la lumii^^re et distingucr les
imagination en dclire il n'est pas la n(''g«tion ;
mysfique, c'cst dc dcfruire son acfivit^:' pcrsonncl- 4» Lc but de la science etant la perfection dc
est possible, fout acte de ses facultiis c'est de la son activife ct de sa vic, elle doit exercer rintclh-
:
confemplalion dans lc rcpos. La pci-fcction, pour gcncc et Tamour, et fournir a scs dcux facullcs
lui, cst un
('tat de passivil(''. daus lcqucl V^ma rc- rahment qui lcur est m^ccssairc.
<;oit lumieres dc la viJrite sans reagir sur elle.
les li" La scieuce cst toujours imparfaite sur la fcr-
Parvenu a cet etat, il participe aux prerogatives re : ce n"est qu'au tcrme dc notre pelcrinage qiie
1.XX1II I»nOF,EGOMENA lxxiv
nous trouvcrons, dnns notic lin, ccKc plcinc cl A lisons dans Picrrc dc Hlois Outrc lcs livrcs clas-
:
l^aisiMo ])osscssion dc la vcritr nar l^intcliiycncc ct si([iics, jc lus avcc avantagc Trogiic Pompoc,
par ramou!'. .)os('[)he, Siu-tonc, Quiute tlurcc, Taoitc
i>:g(''sippc,
CIIAIMTHK Yl. ot Tito Livc, dont lcs histoircs sont tout ci fait inu-
par la culture passionni;c dcs po('sies d'Ovide au trivium et au quadrivium. Tous les monumcnts
;
gueil, Hildebcrt du Mans, ot tant d'autrcs qui supplcmcnt aux cpitrcs de Pierrc de Blois, qu'ln-
essaycrcnt (pielqucfois d'intro(luirc dans lcur gulfc, sccri'taire de Guillaumc le Conqu(Jraut
stylc, ordinairement prosaique, quelques expres- et abbc du monasttire de Croiland, ctant mort,
sions po(itiqucs arrachees ii Virgile, a Iloracc ou Geoffroi lui succ(jda dans sa charge. II (^itait Fran-
ii Lucain. Lcs theologiens cux-mcmes ne furcnt (^ais et natif (rOrlcans. 11 avait suivi les lecons
pas (1'trangers a ccs lccturcs. On cn trouve pliis D dcs beaux-arts tU's sa plus tcndrc jcuncsse, ct il
i d'unc trace dans saint Bernard, dont la vic fut fut asscz verse dans la lithiratiire. D(Jgout(J du
pourtant si austcrc et si occupiJe. Gcoffroy dc luonde, et rempli du diJsir dcs biens C('3lestes, il
Veudome, autcur d'un g rand nombrc dc Icttrcs embrassa la vic rcligicuse dans le monasti-rc dc
ct dc plusicurs
iitorcssantcs opusciilcs thcolo- Saint-Evroul, foudc aii tcmps de Childcbcrt, roi
^iques et ascetiques, Cite Tcrcnc(5, Juvenal, Lu- des FraiK^ais.
rain ct Horace. Les mtimes ecrivains scmblent Nommc abbc do Croiland, il prit avcc lui los
amilicrs a Hugues de Saint-Victor, qui connais- moines Gislcbert, Odon, Terric et Guillaume, hvii-
>ait de plus S6n(}quc et Ciciiron, dont il copie des habiles, nous dit Vital, dans les tluJor^l^mcs [)hilo-
^
pages enticrcs. sophiques et dans les autres sciences fondamcn-
Xoti-e surprise nous d-tudions de plus
cesse, si talcs. Tous les jours ils allaicnt ii Cambridgc, oii
Nous apY»rcnons ])ar dcs t(''moi-
[ircs cette (i[)oque. ils avaiout loui; un grcnicr, cl ils cnsoignaicnt [)U-
guages positifs que les ouvragcs dcs autcurs bliqucmonl. En poii dc tcmps, ils rcunirent un
paiens ttaient cutrc les mains des eludiants. Nous graud nombre de disciples. La secoude anni'e de
Iriir aniviM' jciips ;iii(lili.iiis sc iini]li[)lirrciil ;ui A IK ciis.^ciiL hrilii'! avec <-cAnl rl.iiis k's scicuccs
jioiiil (|ii(! niil ^yriuc\\ niillc iii;iisoii ct incinc jiJiysiqucs, s'j)s cusscul Jiiiciix ciijlivc Ics Icllics,
nullc (''glisc in' |)'iiis;iil lc^ coiilcnii-. (iCsl |)Oiir- cl s'ils cussciii |<liilol siiivi lcs Iraces de lcurs
qiioi ils rorinijrcnt (lillirciiics 6colcs siir lc inodclc ancclrcs qii;i|)|)laiirli ,i Irjiirs j)roj)rcs (lccoiivcr-
(I(! ccllc (r()rl('';iiis.
'"i^ •!' iiic ruuuli;iris;ii avcc cu.v aux lois dc
I)c gr;uid ni;ilin, Odon, grammairicu ct s;i.(iii- l;i dialcctirjiic ct aux riuliuicnls «lcs scienccs que
(jiic (lislingui!;, cnscignait aux ciif;ints (jui lni loii apj,rcii(l ;iiix cnfanls, ct «lans Icsqiicllcs ccs
graminairc sclon la (loclrinc dc (loctciirs (''taicnt trris-lialiilcs ct lr('s-cxcrc(';s. Aiissi,
(itaicnl conli(!S la
l'riscicii, cl Ics comiiU'nt;iircs dc Uciui sur Ic jc crtjyais connaitrc tnutcs ces clioscs coninic incs
liliyrc ct d'AvciTO('s. A riicurc dc Ticrcc, frcrc (jucllc nc valait. Jc me croyais petit savant,
(iuilUiuiae cominenlait la doclrinc dc Tullius ct dc parce quc je pouvais redire tout ce quc javais
dimanches ct cntcndii (78). •
Quinlilicn. Mailrc Cislehcrt, tous lcs
11 nous apprcnd cncorc quil (jtudia la fn-am-
jours ilc lclc, jux-chait l;i parolc dc Dicu au |{
j)cuj)lc dans j)hisiciirs cgliscs. 11 connaissait j)cu mairc sous (iuillaumc dc Conques,cl la rli(''torique
l';uiglais, mais il (jlaiL trcs ha].)ilc dans la languc sous TcvC-quc Hicliard, «. homme, dit-il.vcrs/; (l;ins
toutes les doctrines,qui avaitplus dcc(>;ur quede
lalinc et dans la languc francaisc. U invccti-
vait surtout contredes Juifs. lcs praliques houche, jdus de scicnce quc d"cloqucncc, plus de
vcritc que de vanitd', plus de vertu quc dostcnta-
Les jours dc fcric, avant rhcurc de Scxtc,
tion. Jc rcpassai avcc lui cc que lcs autrcs ma-
il commcnlait quclqucs pagcs de la saintc
vaicnt enseignc, et j"acquis de nouvelles connais-
Ecriture, cn prcscncc dc pr(jtrcs et d'hommcs dc
lettrcs qui composaicnt princij)alement son audi-
sances qui appartienncnt au quadrivium. »
toirc (77*). Xous retrouvons dans cc tahlcau iidblc ct ;inim(i
Ce rcglemcnt nous interesse a jjIus dun titrc. des ccolcs dc Paris lcmi^me cnscigncincnt quclcs
L'ccole de Gamhridge, sclon Vital, avait ete for- moines de Croiland donnaient a Camhridge ; c'est
la grammairc, hi rhctoriquc, la dialcctiquc;
mcc sur le modelc de eelle d'Orlcans. CcUe-ci la lo-
etait trop voisiue de ccUc de Paris pour nc pas
gique, en un mol
le trivium et lc quadrivium. La
suhir son influence et reproduire, a j^eu prijs, son (halectique semhlc la partic la plus importantc.
enseignement et ses usages.. Jean de Salisburi Jean y consacre deux annees presquc exclusive-
^^
conTirme cette conjecture dans lc rricit cju'il nous ment. Les professeurs qui lenseigncnt sont h;i-
hiles dans la discussion, mais peu Uttcrateurs, et
a laisse de ses ctudes.
« Jeunc cncorc, dit-il, je passai cn France jjour cependant leur renommd-e cst grandc. La littcra-
m'3' livrer a Tritude. Cetait la seconde annce ture etait comprise tout entiere dans la grammairc,
apres la mort de Henri, ce lion de justice. Je sui- au moins jjour le plus gi-and nomhre des ecohcrs,
vis cVahord les lecons clu p(Jripateticien P;datinus, et la grammairc s^citcndait peu au-dcla des rcglcs
docleur illustre et admirable, qui pr6sidait aux les plus communes du langage. Les ouvrages dc
6coles sm' la montagne Sainte-v^^ienevieve. J'ap- Priscien, qui formaient le texte des lecons, com-
pris, ci ses pieds, les premiers rudimcnts de son prennent dans un premicr volume nomme lc Mi-
art, et je recevais avec toute raviditr? de mon neur, ralphahet et les premiers rudimcnts de la
umc, et selon la mcsure de mon j^etit esprit, les langue. Le second ou lc Majeur, comprend les dc;-
paroles qui sortaient de sa houche. Aprcs sa chnaisons, les conjugaisons, la sj-ntaxe et la pro-
mort, cjni me parut trop prematuree, je m'atta- sodie. Nous possedons un traite inecUt de Hugues
chai ;'i Allj^^^rie, le j^lus illustre et le jjIus estimc de Saint-Victor cjiu ne nous donne pas une mcil-
dcs dialecticiens et le jjIus vigourcux defenseur lem*e idee de renseignement de la grammaire.
cle nominaux. Ainsi je passai pres- ^
la secte des Voici les titres des maticres des leltres, des syl- :
que deux ans sur la montagne, ctudiant la dialec- labes,de du discours, de Vorthographe,
la diction,
ticjue Robert de Mclun. Le jjrc-
sous Alb(3ric ct de 1'analogie, de Vetymologie, de la ylose, de Vac-
micr, scrupuleux al'exc6s, trouvait partout cjuel- cent, du bar/jarisme, du solecisme, des tropes, de
que difficultc en rase campagne, 11 rcncontrait
;
la fable, de Vhistoire, etc. II ctait rare de rencon-
des obstacles, et, comme dit le provcrhe, tout trer un grammaii'ien comme Bernard de Chartres,
jonc ctail pour lui noucux rautrc toujours pr(jt ; cjui exj:)hquait dans ses lecons lcs hons auteurs,ct
b, r6pondrc, ne chcrchant nul suljtcrfugc, n'elu- qui, en lcs explicjuant, accoutumait scs discijiles,
dant nul problcmc Vun subtil dans scs nomhreu-
; ;i surle texte, rapphcation dcs principes
faire, ;
ses questions, rautre court et facile dans ses qui ne se hornait pas a donner les rcgles ^lemen-
rcjionses. (Juiconcjuc cut vmm. les cjualitcs de tairesdu discours, mais qui faisait ohscrvcr lcs
ces deux hommes eut ctc sans 6gal dans, la dis- toms oraloircs,ctles arliticesde Tart depersuadcr,
cussion. L'un et rautrc etaient d'un csprit penc-- rpn remarquait les projjri6tt''s des termes et les
trant et d'une grande opiniatrete dans le travail.
(77*) Hist. univers, Paris, tom. II, pag. 28. (78) Mctalog., lib. ii, cap. 10.
t ;
LXXYIt PROLEGOMENA.
LXXVIIl
expressions md-taphoriqucs, mdrilc dc lordrc ct le A phiquc qui cst lc but m^^me quc lon doit sc nro
deladisposition du sujet, cn un mot qui nc sc poser cn les cultivanl. Cc but cstlc pcrrcctionno"
contcntait pas dapprcndrc u ecrire et c\ parler cor- mcnt de rhommc.
rcctcmcnt, mais cncore avcc une certainc elc I/homme, dil-il,
*<
avait regu trois dons de Dieu
gancc. qui faisaient sa dignitc et sa grandeur
il ctait son :
L'ecole de Samt-Victor diffcrait peu dc ccllcs dc imagc et sa similitude, et son corps etait
immor-
Sainte-Geneviesvc, si c"cst ellc quc Hugucs a voulu tcl. Le p6che, en corrompant
ces dons, a fait nai-
pcindre dans son traite Be la vanite clu monde. tre rignorance, la concupiscence, Inifirmitc
et la
Cest un dialogue cntre le maitrc ct Ic disciplc mortalite du corps. La science nous offrc trois
:
re-
« Le mailre : Tournc-toi encore d'un aiitre cute, mcdcs a ccs trois maladies rillumination
de Tin- :
ncs gens et des vicillards. Leurs ctudes sont diffc- se divise en cthique, cn cconomique
et en pohti-
rcntcs les uns exerccnt leur languc inculte que clle reglc la vie de rindividu, de la
;
k pro- famillc ;
vcrscs figurcs avec des coulcurs diffcrcntcs. tiqucs, des formes visibles des
D''au- etres visiblcs Pa- •
tres, avec un zclc plus ardcnt, paraissent rithmctique traite des nombres, la
occupes musique de
a (lcs etudes pluss6ricuscs; ils discutent entreeux, riiarmonie, la g^ometrie de respace,
et rastrono-
et ils s'efforcent par mille ruses et par millc artifi- mic du inouvcment des astres (81). »
ces dc II distinguc trois especcs
sc tromper lcs uns Ics autres; j'cn vois C de musique la musi- :
quclques-uns qui calculcnt. D'autrcs, frappant que mondaine, rharmonie des cieux, des as-
c'cst
une
corde tendue sur un chevalet de bois, produiscnt tres et des 6Iements la
musique humainc, c'est
;
dcs mclodies variecs. D'autrcs cxpliquent rharmonic entre Ics meml)res ct les
certaincs organcs du
descriptions ct ccrtaincs corps, cntre lcs facultes ct les
figures. D'autrcs decri- passions dc r<lmc
vcnt cUurcmcnt avcc dcs instruments Ic L'amihc qui unit lcs hommcs.est unc
cours ct musique.
]a position
des astres et lc mouvcment dcs cieux. Nous nc voudrions pas justifier dans
tous"leurs
D'i',utrcs traitcnt de details eette classification et les
la naturc des plantes, dc la notions que Hu-
coustituUon des hommes gucs donne dc chaque science en
et dcs proprietes de tou- particulier Mais
tcs choscs (79). il nous est impossijjlc
)) de ne pas reconnaitrelave-
nte du principe qui lui scrt de
Cettc peinture cmieuse est conforme point de depart
aux details Ainsi la scicnce n'a pas pour
que nous avons puiscsdans Ic rccit dOrdcric but direct raccrois-
Vital sementdelafortune puJ.Iique
et de Jean de Salisburi nous retrouvons partout
:
et raugmentation
dcs jouissances physiqucs. Lc corps
lcmcmc objet dc renscignemcnt, et a pcu prcs la de rhomme
vaut mieux que le monde matcricl,
mcme division dcs scicnces. Hugucs n'mnova donc ct son aine
vaut micux que son eorps. Or, dans
point dans cettc matiere. Mais toute «^^^'^'
'°'P'- "'' '^^'"' ^°"^« ceuvre
il «'cfTorcc dc ratta D uT.TV
csl la |.cil'ccli()ii (ic llioiiinic, cl <c nCsl qiia ccllc jioiii rioDs lirc. .Mainlcnaiil iios scolaslicjufts nc siii-
coiiilitioii (|iic s(!s pi()f,'r(''Hct ccnx (les arls soiil lcs vcnl j)asouiic vculciil j»assiiivrc dc m(''tlicjdc dans
pr();0'(''s (lc riminaiiili''. 1 (•tii(I(!. C'csl i)oiir(juoi bcaucouj) ('•tudicnl cf pcii
.Noii-sciilcniciil lliif,'iics avail iiiiccsliincprofoiKlc ])arvicniiciil a la sci(!n(!C. 1'oiir luoi, il mc sciublc
(lc la scienci! a caiiso dc sa liii, (jnil (i(''tcriiiiiiait (|ir()ii doii ('vilcr avcc autaiil dc soin les lecturcn
iivcc lanl (lc piccisioii, inais aii.ssi a caiisc dc soii fri\olcs (jiic la i)arcss(!. Dans iinc bonni! ct uliic
ol))cf qii'il consi(I(''rait loiijours cn Dieii. cnlrcj)ris(!, c'csl inal dc fain! lc bicii avcc iK^gli-
(. I.cs jionimcs, dit-il, ont coiiliiinc (rainicr la gciicc,c'csl j>Iiisnjal ciicorc dc d(^i)ciisciJ)ca!icouj>
scicncc a causc de scs (Huvrcs. ()n aiinc raf,'riciil- dc j)cinc cn j>iirc j)crfe (8.'{). »
ture a causc dcs iruits qncllc rajiporlc. Il cn cst Quckjuc jiiste quc scjit cctte crilicpie, il nc fuii-
(U^ iiK^^uic dc Tarl dc pcindrc ctd(! tous lcs aufrcs, drait j)oiiit cn conclurcqiic Ic xii'- sii-clc ('-lail iinc
oii trop souvcnl rhahilclc n'cst conipti;-!' ])onr i-icn
jj (''j)0(jnc d(! d(''ca(lcncc j^our lcs scicnccs ct jjour lcs
sicllcnc i)roduit aucnn rcsullal ulilc. Si Foii a])pli- lctlrcs. bcs ]>ons csprits, dans lcs tciiij^s lcs j^Ius
que cc principc a Dicu, il faudra dirc quc! son (hu- licnrcux, sont tonjours cn pctit noinbrc. bcs abus
vrc cst plus cxccUcntc f|uc sa saf,a'ssc, ct i)r(''f(''rcr (pi'on a sous Ics \-(!ux fraj>])cnt davantage cjiic Ics
la crciaturc au C.ri^-aleur cc qni serait un ; iilasplu'-- abus qui nc sont j^lus. Dc Jaccllc Jiabiludc dcloucr
me. Donc, 11 faut reconnaitrc quc la scicncc cst lc dc blAiner lc priiscnl, im^me clans lcs
passi' ct
prefcrable a scs ffiuvres, et qu'ondoit raimcrpour honimcs sagcs et mod^Tcs.
cllc-racnic. Quc si, par hasaj-d, ro'uvrc cst pirfc- .Viusi lc scolasfiqiu! doit apprcndre Ics scj>! ai ts
vic. C/cst pourquoi, lorsqu'il cst dit qiic le Pcrc dc sont IcsditKrcnls gcnrcs dc pO('-sic, la ccjm('dic, la
lasagcss^se complait (!n ellc, loin de nous de satirc, Ics pocmcs iK-roiqucs, hriqucs, didacli-
penser qu'il aimc sa sagcsse a causc dcs onivrcs qucs, iambiques, les Jablcs ct riiistoire. .Mais il
Mais dans quel ordre doit ou (l^tudier lcs diffc- loisir d'accpR'rir ccs counaissanccs, quil rcgarde
rentes branchcs de la science ? Hugues demeurc seulemcnt commeles ornemcntsde la science. Les
lidcle a la vicille nu'thodc ;
il veut qu"on piu-coure vers dc Virgile, cIHorace et de T(3rencc, vienncnt
succcssivcnu'nt lcs ditrcrcnlcs partics du trivium uaturcUcmcnt sc placer sous sa plumc. Dc la cc
ctdu quadrivium. 11 lait remontcr ccttc classilica- gout plus pur ct plus d('licat, cette criticp;e stjvcire
tion a Pythagorc. U se plaint que les scolastiques du style oljscur et diffus dcs ticrivains illettr(>s. 11
de sou tcuips s'ecartent de ccttc voie ])attuc ct s'eleve contreleursindigestes compUations. II con-
etudicnt sans ordrc et saus fruil. damnc avcc aigreur lc sot orgucil dc qnclcjucs
(( On raconte, fut le zcle dc c|ucl-
dit-il, c[ue tcl profcsseurs, « c£ui parlcnt de tout, dit-il, a jjropos
ques hommcs pour des sept arts lib(!raux,
F^^-tude de tout. lls n'cnscigncnt pas, ils font d-talage de
cjuils lesavaientparfaitement gravcs danslcurmi''- lcur savoir. parlent de dcclinaison a propos de
Ils
moirc, en sortc quc si ciuckiuc ('crit leur tombait dialccticpie ctdc dialcclicjue a propos dc gram-
souslainain, ou si cpickiuc cpicstion se prc^^scutait maire. Plut a Dieu que tous lcs jugcasscut comme
a resoudre ou ciuclque proi)Ositiou a d^^-montrcr, je les juge moi-mi^^mc (Si). »
ilspossedaient les rcgles et les principes necessai- Hugucs l'ait(l'vidcmment allusiou par cesparoles
res pour (l'claircir cc qui (''tait o])sciu' ou pour (''ta- a la sccte dcs corniticicns, si Fou pcut donncr ce
(8i)De l^rmitulis summa per visibiUa cofjniiione, siorem essc opcrc suo ctsemper proptcr sc aman-
cap. -l-l, toui. il, col. K,V1. Homiucs (^uim sa^j^c «.
dam cssc sai>icnti;iiii. Ouod si cinar.do J'or'e sapicn-
solcnt (liligcrc scicntiam siiam pro])tcr opus, non tia3 opus suuin antcferlur, noii lioc est cx judicio
opus proptcr scientiam... Quod si dc sapicntia Dci vcrilatis, sed ex crrore horainis. »
dicitur, jam uimirum opus suo antcfcrtur.
faclori (83) Didascalic. lil). m, caj). o, tom. H, col. 7()8.
Proptcrca diccndum cst sapieutiain scmpcrprctio- (84) Didascalic. lib. lu. cap. 3, tom. 11. col. 7()8.
LXXXI PHOLlKiOMIvNA. l.XXXII
non a dcsliommcs sanspnneipos ot sansdoctiinc A II conqjiC parini Ics lht''t)logicns, chcz lcs Crccs,
Ils uu'prisaic'iitla lilttTatnn' ct rrlor^iicncc ; ils rc- Liiuis; chcz lcs Lalins, Varroii ; chez lcs Francais,
jclaicnl avcc dcdaiu lcs scjil arts lilx raux. i,a ua- Scol i:iip'"iic. 1'ainii Ics physiciens, chcz IcsCrccs,
turc sculc ctail lcnr f,'uidc, ct la dialcctiqiic lc sciil 'l'Iial(''s ; chcz Parmi lcs arilhmc-
lcs Latins, Pline.
ohjct dc lcurs ctudcs. « Lcs (irccs, lcs liclircux ct ticiciis, chcz Ics (irccs, Pyfhagorc ct Nicomaque ;
lcs Latins, disaicnt-ils, ont aj^pris a parlcr lcur chcz lcs Lalins, Apnlt^c t^t 15o(:'cc. Tubal fut riuvcn-
langne avec leur nonrriccavantdavoir vn sclcvcr 'tciir dv la niusitpie. Pythagorc, ou seloit daiilres,
parmi eux dcs profcsscurs dc firammairc. Si vons Mcrcurc, qni fabriqna le prcmicr tctracordc, la fit
avcz un pcuic naturcl, lc Iravail lc dcvclo^ipcpcn; coiinaitrc aiix Crccs, ou, scloii d'aulrcs cncorc, Li-
si vous nc iavcz pas, lc travail cst iuutilc. » .lcau mis, V.i'[\\s ct Amphiou. l/l^^gypfc vit naitrc la geo-
(](' Sahsbnry les refute avcc iudif^nation dans scs mt!tric. Le plus illustre g('!omt'!trc int, sous lcs
Mctalogiqucs ct il lcs livre au ridiculc. (".c n'ctait Crecs, Kuclidc, cf, parmi Ics Latins, Ho(Jce. Eras-
pas saus motif, si on
jngc d'aprcs lcs grossicrcs
lcs fotIit'ucs fut aussi dans cct art. II attri-
fr(''s-habilc
pucrilitcs d(! lcur dialcctiquc dont il nous cit(! buc n Cham, lils de Noe, rinvcnfion de rasfrono--
([uchincs cxcmplcs. lls discntaicnt serieuscment mic. Lcs Chaldccns cultivt^rent Icsprcmiers rastro-
ces qncstions : Un porc que lou conduit au IJ logic, ct Abraham, sclon Joscphe, fut le premicr
marclu' cst-il tcnn par la cordc ou par Ihom- qui rcnseigna anx Egyfiens.
mc qui lc mi'nc ? Kn achctant unc capc cn- .Nons nc contiiiiu'rons i^as de rapportcr ccttc
tit'ro, achclc-t-on cn mt"'mc tcmps son capuce ?
lougucnomcnclaturc ou prenncnt placc tour a tour
Ccs prol)h"'mes (jtaicnt rcgardes commc insolubles Socrate, Platon, Ciceron, Eronton, H6siode, le Car-
(8;i),
thaginois Magon, aufcur, sclon Hugucs, d'un ou-
(lommc dcux nt^gations valciit unc afTirmatiou, vrage sur ragricnlture, Caton, Marcus Tcrcntius
on lcs multii)haila tcl poinl dans unc phrasc, quil Varron, Cornclius, Julius Atticus, Emihen, Colu-
fallait se scrvir de feves jjonr les comptcr, ct d(^'ci- melle, Palladc, Vifruve. A c6t(3 de ces noms histo-
dcr, d"apri's leur nomhrc, si la proposition etait riqucs, il cifc les noms fabnleux tlc Minervc, d'Isis
affirmativc on nt''gative. Lcs pot^^tcs cl lcs historicns ct (VO .iris, ccux de Dt^-dale^dc Promcflu^c, tr.VpoIIon
t'laicnt d"infamic
noti's quiconqne Ics (^'tudiait ;
ct trEsculape. II n'onbIie pas le prcmier autcurtle
('tait Arcadio tardlor, son esprit etait plus
asello Tart culinaire, qu'il nommc Apitius. « U t!fait Ro-
obtus que le plomb etla picrre. Chacun riait ascs maiu, dit-il. Ajjics avoir consomme ses biens dans
d(''pcns {8()). rexcrcicc dc cct art, ilpcrit d'unemortvolontaire.)>
"nc dcmcnraicnt au rang dWoIicr, njoutc C U iiidique encorc roriginc dcs jeux a llomc. « Us
lls
.lcaudt! Salisl)iu'y,qu'antaut dc tcmps qu'il cn faut furcnt trabord ccK^brcs, tlit-il, chez lcs Lydiens.
ponr qu'un oiseau se couvrc dc plnmcs et aussi- Ccux-ci passtl^rcnt plus tard de TAsie cn Etrurie,
;
tot ils prcnneut Icur cssor : ils sont devcnus mai- sous un clief toscan. Parmi lcs ccr(Jmonies tle
Ic trivium ct lc quadrivium. Si Icurs mahttlcs seigncments daus les Etymologies d'[sidore tle Sc-
monraicnf, ils s'cn faisaicnt gloirc ils avaicntlcs ville, fii!'il cite, daus le nujme chapitre, avec Ori-
;
premiers annonce leur mort. S'ils gu(''rissaicnt, la gt'nc, Platon, saint Denis, sahit Augustin, saint
cure i!tait due a lcnr habiletc et a lcur cxpt'riencc. Jcr(jme et saint Ambroise, on dans fiuelques ou-
I
I.cs antrcsaIK'rcut cachcr lciirhontc dans les cloi- vragcs scml)Ial>lcs, si fr('!f{ucnts aux sit!cles precd--
trcs ; d'autrcs cntin cherchi^-rcnt fortunc auprtjs des flents. 'routcfois, ils attestent scs nombreuses lec-
prands Guillaume de Conquc, Rci-nard dc D tures ct son einulition pcu commune. On pourrait
(87).
Cliartres et Jean dc SaUsbury liucnt leurs pliis rcgarder cc pcfit trait(J comme un germe informe
j
I rudes advcrsaircs. llugucs joitiiiit scs clVorts a de rhistoirc liltcraire et le placcr a cott! dcs criti-
eeux de ccs maifrcs habilcs. II dijfcndit, commc fjncs si sagcs ct fjucltiucfoissi brillantcs et si fines
torique de chacunc d'ellcs. Le chapitrc consacre a rNoiis avons exposi'! les fondamen-
principes
cette ctndc nous donne nne idcc de son ('rudition faux de la doctrine d(! Hugues nons reste a
; il
et dc celle des ccrivains de son tcmps. compIt''ter cctfe (''fudc par quelqucs d('!tails que
(80) MetaL, lib. i, cap.:!. (S7) Mclnl. hb. 1, cap. 3.
(86) Idcm, ibid. (8S) Didascalic. lib. in, cap. 2, tom. II, col. 767.
—
T.XXXIII nUGO 1)K S. VICTOHi:. i.xxxiv
nniis (lonnorons on pnrrourant rnpidomonf sos a loiir mciilo intrins(-quo, ollos ont une valeur liis-
/•orils. toiifpic.
lliif,'iios s"(''t;iil cxfiTi'; drs sa j)lii.s liiidic jcii- I.os j)iinr;ipalcs j)onvont se divisor on trois clas-
ncsso 2l Viui pcnil)]!' do la ooinposition. II Ti rivait scs : los ooniiiicnlairos, les Jivres a.sc6tique8 et les
nn nionasti-ro dMIalhci-slad, soloii lc lciiioignagc tiait6slli6oIogiques.
i]c l'antoiir de la Vio dc Mcinliard.son onclc. Mais
I.es 6laicnl fr6qiionts au xii" si6-
commentaires
oos ])roniicrs ossais n^claicnt prohablonicnt f[no
ole, On onseignait ordinaircmcnt avant d^orire,
dos cl)aiiolios qiiinc sont pas parvcnnes jnsrpTa
ol rcnsoigncmcnt clail picsquo Jonjonrs rexj)lica-
nons. Co fiil a Sainl-Violor de J'aris qn'il oomposa
lion on le dcvcloj^ixnicnl dini lcxto. Knscigiicr,
los onvrapos qnc noiis posscdons : ils sonl nom-
solon Texprcssion oonsacr6e, c'6tait liro. Cette
l)ronx ct varics : ils attostonl un csprit ('lovc, nn
mcthodc; j^roduisit d'lieureux r6sultats elle con- ;
traduction latine de Scot Erigene (90). la sidjtilit6 de leur espiit. A])('-]ard, au plns liaut
On peut regarder les ouvrages dc Hugues oom- l)0int de sa gloirc, commcntait Ezcchicl, et, si nous
mc le resume de ses lcoons. U etait, on effet, sur- en croyons son proprc t6moignage, ce nouvel en-
tout professeur comme le furent tous les hommes seignement fut si favoraljlcmcnt accueilli de scs
disciples, qu'il lui prooura une renommcc cgale 'i
remarquables de cette cpoque. Tantc^jt il ensei-
celle quil avait acquise dans renseignemcnt de la
gnait la graaimairo, la philosophio, plus souvent C
pliilosopliie (9.3).
la theologie ; aux chanoines de
tantot il faisait
Saint-Victor la conference du soir, tantot dans les Les commentaires de Ilugues contiennenl en
synodes diocesains il etait chargc par son evcque germe tous ses autres 6crits, Tantot ce ne sontque
d'adresser la parole au clerge de Paris. Dc hY ces dcpetites noles ou desnotes explicatives (94),sans
ouvrages de philosophie, de grammaire et de liaison et sans suite, sur des versets isoles. Cest
th6ologie, ces trait6s ascetiques, ces pieuscs cxpli- ]'6claircissement dun
passage obscur, la solution
cations de la sainte Ecriture. « J'ai abreg6, dit-il d'une objection, plus souventune r6flexion iiieuse
dans la preface de ses commentaires sur VEccle- et mystique quelquefois ce sont des liomelies
; ;
siaste, ce que je vous enseignais deniieremont de ailleurs il proccde, selon la m6thode scolastique,
vive voix sur ce livi'e de Salomon (91). » Et dans la par questions et par rcpouses, par division et par
pr6face de son trait6 Dessacrements : « On retrou- subdivision. II est tour a tour thcologien, asc6-
vera dans ce livre les memes vcritcs que j'ai deja tique, mv-stique, historien, philosophe ct contio-
expos6es, avec eet avantage qu'elles seront traitees
vorsiste il est orateur dans ses homclies sur TEc- :
de vue elles ont un interet particulier outre de quelqucs-uns de ses oontemporains sur Torigine
:
(89) Nous citerons quelques exomples au chap. tcrpretatio igitur hicrarchire est ad Deum quantum
7 Adnot. in Gcnes. (tom. I, init.) a ces paroles et possibile similitudo et unifas. » Huguos remarque
factus est homo in animam viventem, il ajoutc vel que la traduolion nest jias exacte « quod in Gneco ;
MUTABn.E.\i, ut est in Hehra^o. Dans la jjroplictie dicitur t/.o-o; et quod translator iuterpretationem
de Jaeolj a son ht de mort, le patriarclie dit en voeat, magis proprie intentio vcl directio nomina-
parlant de Juda Pulchriores sunt ocuU ejusvino.
: tur. » —
Tom. 1, col. 99 i.
Hugues ajoute in Heljrcpo habetur RiBic.rNnis.
: (91) Tom. I, col. tf3.
Un peu plus loin Nephthalim cervus emissus in
: ; (92) De
sacramentis, tom. II, col. 183.
Hebrtvo habetur, cerva e.miss.v. II scrait facile de — (93) Epist. I, ad Holoissam.
mulfii)lior ccs exemples. (94) Adnotationes clucidatorice, — adnotatiun-
(90) Voicile texte obscur de la traduction » in- : culcc, — notulse.
LXXW PROLEGOMENA. lxxXvi
du mal, siiv dcux Amcscn nous, A ct raufrc cnlrc Diou ct le donion. 11 inlroduit le
IVxisloncc dc
ou sur roplimisnic myslisquc clans lcs iii-
;
sccond a roccasjon do ce vcrsct du \v* psamuc
il cst :
tcrpretations allogoriques ouanagoj;iqucs du tcxtc La part de fhnitar/e qui ui'est echue est belle.
sacr6. Xous citcrons quclqucs cxcmplcs dc cc « Toul olait do Diou, dit-il, et tout otait i lui.
dcrnicr gcnre qui nous fcront micux connailrc Ic Mais toiil olail possodo par lc domon, parcc que
par la dclcctation, elle s'assied par le conscntc- ces peuplcs enfants. Ils captivaient leur imagina-
mcnl, ct, par lc dcsespoir, cllc lixc irrcvocahlo- lion, qui domine a cct Agc chczlcs nalions commc
mcnt son scjour sur la terre ctrangcre (Ofi).» chcz lcs individus. lls gravaient plus facilement
Sur le verset suivant Sa volonie est dans la loi dans leurs esprits les suhhmes enseignements de
:
« Ceux-lA ont la loi dans le ctEur qui connaissent On a rcmarquc, avant iious, que les religieux,
la Y6ritc mais ceux qui Taiment ont lc cffur c travailllant surtout a rcformcr la naturc viciec de
;
dans ha loi. Ccux qui ont la loi dans le eneur et Fhommc^ avaient souvent de ses passions ct de
non le creur dans ha loi la portent et n'cn sont ses vices unc connaissance peu communc, ct que
pas portes. Cest pour eux un fardcau et non un la psycologie au moyen age est presque tout en-
appui, parcc que la science sans ha charite cst tiere dans les livres ascetiques. Hugues netait
un poids ct non un soutien (97). « Saint Bernard pas ctrangcr h ccttc ctude et a cesconnaissances,
exprimait la mcme pensoe dans un langage plus Dans son Septenaire, il analyseles passions prin-
gi'acicux, lorscpi'il comparait la loi connue et cipales du coeur humain. Ce petit traite n'est pas
aimoe aux ailes de roiseau c'est un fardeau, ;
sans merite. Quelc|ucfois, il est vrai, rocrivain
et ccpcndant c'est par elle ciu'il s'elove vers les n'est c[u'ingcnicux mais plus souvent sonrcgard
;
, .. X • \. •. au procepteur dAlexandre,
,
nous duaons
lc gout est imparfait comme la langue. U n'y
,
(9o) Adnot. in lib. II Reg. tom, 1. col. tOo. (98) S. Ber., epist. 72.
(96) Adnot. in Ps., cap. 2. tom. III. Miscell. lib. {'dSijAdnot, in Ps., cap. 12, tom. III, in Miscell.
11 initio. lib. u.
(97) Id. ibid.
;
])f>iii' ](' porlcr xc.rs rc qiii ucA qiriiiic p.iiiii-. (iiir, A ic(:coijinicligiiralivc(|c|.'iloi noiivcl|c,doimc!cscris
toiit liicii <icriv(! ilii soiivcr.iiii l(icii, cl il csliiioiiis ;ill('g()ri(inc ; l;i loi iionvc]l<!, consi(|(''i('c conimc li-
cii liii fiii'cii ccliii par qiii i! cst. Oiiicoiuinc sc ilt'- gnrc (l(! I;i Kl"ii'c,doiiiiclcsciisanagogifjiic ; ccfiui
lcclc cii(iiicl(|ii(! hicii, liorsdii soiiT(!rain liU'i\, ])(;•(! ;i ctc ligiiic d(; Ji-sus-f^hrist oii accompli jj^u- Idj
h' loiil cu ciioisissaiil inccli.iiiiiiicnl iinc j);irtic. doniic I(! scns moi;d oii tropologifpic. ilugiic^ citc
l,'or;j;!icil, cii s(>i)ar;iiit cn (inchinc sorlc l;i p^irlic poiir cx(!ini)lc riiisloiic i\(' .lob. Lc scns lilt(''ial csl
(lii loilt, cnl(''Vc ;'i r;'iiiic r;iisonii;il»lc s;i l)c;iiilc. !l ccliii fjiii (l(''Coiilc dc i;i si(rnilic;ilion ii;itiircllc dcs
csl lc i»iincii)c (lc tonl d('.sor(lri^ (i;iiis !(; iiioiidc mols. .Mais lcs f;iils r;ii)})f)rt(''s (l;ms ccltc liisloirc
in(»i';d ; il cii dctrnit riiniti', il cii hoiilcversc lcs sonl cominc d(!s nK)!s noiivcaux fjiii forincnt iin
lois. (Tcst i)oiirqiioi, tons lcs ;'.iitrcs viccs cn d(''ri- iioiiv(';iu l;iiii,';ig(', ct cc l;ingagc ;i Iiii-ini^-mc iiiu!
vcnlcoininc diinc soiircc conimniic. llsciis.nl (loiiblc signilic;dioii. .lob d;iiis l^iboiKbincc, lif)-
lcstVnils ;uncrs ct ic c!i;'diiucnt (100). nori^ dcs sagcs ct dcs j)iiissants, j)r(';siflaiita lcui-s
\/d jalousic n.ut dc roi-f,nicil ; car clle csl la conseils, ])rolf';gcaiit ct soul;igcant lcs f;iiblcs ct
hainc du ])Ouh('iir (1'anlrni. Cclui qui s';dnic ])liis lcs inallicnrcux ; .lob dans la mis^-rc, ;ibrcuv('' d';!-
ou u r^jgal dii souvcrain mcrtnmc,assis siirsonfumicr ;iu milicu(!escs;imis
])icn nc j)ciil jiinici- lcs
autrcs; lcur bonhcur m(''mc lc ])lcssc. I);iiis Tor- g fjui c<domnicnt son iniioccncc J(;l),i('!tal)lidin!^l;i ;
pucil 11 y a aiiiour dd-icylt; dc cc qnc ron cst sjjlendcnr dc sa j)rcmi(''rc fortunc, cst l;i figiirc du
diiiis la jalousic, doulcur injustc dc cc quc lcs au- fils de Dicii (l;ins scs trois ('-tJits, dc gloirc (|;ins lc
trcs sont. l.;i hlcssurc di! rorgucil cst d'aut;uiL sein dc son ^'(l-rc, d'liiimiIi;ition siir l;i tcrrc ct j)ar-
plus funcstc quc sa malice est moins scutic. Plus ticuhcrcniciil ])('iid;uit s;i j)assion, dc trif)mj)lic
il s'introduit avcc douceur, plus il j^iMictrc profon- aj^iTs sa rf'!surrection ct au joiir dc son asccnsion.
d(''ment. Au contrairc, la hlcssurc dc rcnvic cst Tcl est lc scns alh^gorifjuc. Lc iiKMnc j);ifriarclie
douloureuse. (;'est j)(»urquoi clle i^arait (]uclf{iic- cst la fignrc de rhf)miuc innoccnt ct licurcux, \n'-
fois m.auvaise elle est non-seulcment un vi( c,
;
cheui et malhcurcux, iTluabilitf'! ct glf^ricnx. Tcl
mais un viee amer (101). est le sens anagogitjuc. « U faut lcs ctudicr tous,
t La colcrc cstle troiiblc in'aisonnal»Icdcr;'imc. dit Ilugncs car lc fruit dc la s;iintc Lcritiirc cst ;
Ccs trois vices sont o])i)OS(''s a Uicu rorgucil Ic la science qui nous cst donnt-c j)ar les deux j)rc-
:
nie, renvie r;iccusc et la colcre le cluisse. Cclni miers, ct la vcrfu fjui nous cst cnscign(''C j)<u" lc
qui cherche sa gioire cn liii scul uic tout suix''- troisi(''ni(' [[(^V). »
son c\me met en fuite ramateur de la j^aix. Ccs tcntion. Ilugucs a comjiose un clKqiitrc sj)(''cial
trois vices I^lasphcment Dicu. L"orgueil dit Dieu :
sur son importance et sa necessitc. 11 s'(:dcvc con-
n'cst pas rcnvic ct la coh'rc discnl Dicu <i?it Irc les faux mystitjucs dc son temjis qui nt-gli-
; :
toire.
ap]:»lic;ition. La loi anciennc est la figure de la loi
nouvelle la loi nouvclle est ellc-mCime la iigure L'exp]ication litterale des preinicrs verscts dc la
;
de la gloire. Tout ce que .Jcsus-Christ a fait dans Genese uous donne unc idt-c dcs connaissancc--
la loi nouvelle, tout ce tiui a Ht' figur('> de lui dans j)h3'sitiucs tlc notrc Victorin.
la loi ancienne est la rcgle de ce fjuc nous tlcvons. « Dicu, dit-il, cr^Ja d'al)ord la mati('re prcini(''rc
faire ;
carilest le chcf, le modclc,le tyi)c universcl et <ivce clle letempsqu"ildt'ilnif,las»ccesi/o» de la
queehacundoitrcproduire.Laloiancicnne,considf''- mutabiUli'. Cettc mati(:'rc rcmpliss;uf lc ^(''mc cs-
(100) Allef/. in Matth., caj). 4, tom. I, col. 77;j. inifio. — De sacrament., t. II, c<ap. 4, "L — S. Th.
(101) 1(1. ibid.
(10-2) Id. ibid.
Surmna theoL, 11-1°, q. 1, art. 3.
(lOi) Di Scripluris cl scrip. snc, cap. ;!, toin. I, t.I. col. i:! mcd.
l.XXXIX PliOLKCOMKNA. xc
pacc qirdlo occupe maiiilciiant. Kllc clail iii- A souicc dc rainour.... Douc rainoiir csMatVcction
forinc uon pas c|u"cllc n'cut pas de fonno, niais
; (rim C(Pur ])Oiir uu objcl a caiisc (11111 luolif ; 11
parec! qu'clle ctait sans licaulc. Les cicux, laii', lc rc( licrclic ccl objcl, c'csl lc dcsir ; il cii Joiiil, (•'c^l
feu cnviroiinaient la terre, et lormaient aulour la joic. Par le d(';sir il s'('Iance, par la joie il se
irelles d'cj)aisscs tencbres. Lc i)remicr jour, Dicu rcpose. I,a est ton bicu oii ton mal, o c(('ur liu-
scpara le feu des autres clements. II produisit main ! Car fu n'esbon, si tii cs boii ; lii u'cs maii-
aiusi la lumicre qui i)areourait la memc vttic que vais, si tii es mauuais, (pic parce (pic lii aiiucs
lc solcil devait parcourir plus tard. Bede avait cru bien ou mal cc (pii cst bon. Kn circt, foiit cc (pii
([ue le lirmamenf est tbrmcpar des eaux eondeu- csf, cstbou. .Mais, quand cc c[ui est bou est inal
sces et dureies ; I!u,;.'ues rcjctie ee seutiment. 11 aime, Kobjet de Tamour est bon, mais raimermal
pense suspendues eomme des va-
qu"ell(!s reslent est mauvais. Donc, ni ce (pii aime ni ee cpii est
peurs et des nuages. 11 enseigne que le soleil scul aimi' iTcst mauvais, ui ramoiir par Ic(picl oii
i»sf composc de feu et qu'il n'est qu"unc 1'ormc
aime ; mais aimcr mal est touf mal....
plus parfaite de la lumicre, eoznme le .Nouveau
(' I'our cjue Fcsprit raisonnable fut capablc i\c
Testamcnt n'cst ([ue r.Vncien perfectionnc'. l.cs
jouir (ruiie si grande b('atitiidc, c'est-i\-(lirc dc
<autres astres ne sont poiut lumincux ]>ar cux- B
Dicii, il lui a donni'' Tamour commc un palais spi-
nu^^mes, relitreiil, noa litcent (iOfi). »
riliicl poiir f,'oulcr lcs douccurs int(''rieures. Parcct
On
a confoiidiuiuelquefois rasci-tismcetle mys-
amoiir il doit ('prouver Ics d(''lices de sa felicit('' et
tieisme c'est b tort. I/asccte sc propose la per-
;
la bont('' est le fruit de rnnc et dc rautre, ellc- de nos dogmcs. Les tIu''oIogicns
cpril avjiit faife
m(''me conduit a la bd^itifudo. Pour lui le principe sc divisaicnt alors en deu.x classes. Les premiers
et le fernu^ de la perfection c'est ramour intelli- se bornaient a ctablir la doctrine catholicpie par
gent. II y ramene toutes choses comme a un cen- rKcriture sainte ct la fradition, ils coustataient la
tie commun. Cest la vertu qu'il mcdite avec pr^:-- foidc TKghse et ils traitaientdc t(''m(!raire c[uicon-
dilection et qu'il rappelle le plus sonvcnt. II ne
son ambifion. que portait au del;\ ses regards et
cherchc pas seulcment a rinspirer par de froides Leur m(''tlu)(le fut nommc^e posifive. Les autres,
cxclamations 11 en scrute la naiuie afin d'en
; pouss(''s par le besoin cju^eprouve toute intelli-
montrer rexccllcnce. « I/amour, dit-il, est une gence (''levee dc scrutcrla v(^rif('!, de s'illuminer de
source unique qui coule et se divise en deux ruis- ses hnnicrcs, et de se rendr^^ compte de sa foi, par-
seaux ramour de Dieu, e'est la cliarit(', cf ramour
:
taient du pointou s'arr(!'taient les autres. Lcs dog-
dn monde, c'est la cupidif^'. Entre Dieu ct le monde mes n'etaient pour ciix cjuc les principes (rune
esf i)Iac('' Ic co^ur dc rhomme d'ou s'echappc la
j ^ nouvelle scienee qui dcvait etre l'oBuvre du hbre
vrale scolastiquo, et alors commo aujourd"luii des trcs-profonds sur un grand nombro de dogmos ;
hommcs plus z61es qu'eclair6s condamnorent la et il serait a d(}sirer que cet ouvrage fut moins
science au licu (rcn roprimor lcs abus. ]VIais le oubhe des Jiommcs qui font une 6tude sp(''ciale
mouvcmont donnc. La soolastiquc triompha
ctait de la dogmatique. La diction dc Hugues cst claire,
par lc gcme d'Al])crt le Grand, de saint Thomas ct aise(', coulanle, et lon ne rencontre point chcz lui
de saint Bonaventure. La science thcologique fut cet atfirail de divisions, de sul)divisions, d'objcc-
d6finitivement constituce. fions et de r(^'ponscs, qui, sans doutc, ont Icur
llugucs fut predocesseur de ces grands hom-
le uti]it(^, quand on cn usc mod^^^romonf, mais rpii,
mes. Hilde])ort du Mans, avait, il est vrai, compo- trop souvent, dans les (Jcrits des scolastifpios,
se avant lui unc Somme thcologiquc mais ce n'e- emljarrassent le lecteur au lieu de le soul.a-
;
compte de la force personnelle des combattants ne conccvaient pas l'immensite sans (^'tendue, etils
que de leur adresse et du succes de la lutte. Hu- la crurentcontraire aia simphcite. Dieu est
partout,
gues nous apprcnd qu'il hesita lui-m^me s'il ne autromont son etre serait Hmite Dieu n'est pas ;
les limi-
esl dans sos oroatures, non d'une presence localo,
tes el l'objotde la scienoe tantot il s"eleve jusqu'a :
mais par lui-meme, en gouvernant et on les
les
Dieu assisfe cn quelque sorfe a ses conseils,
;
il ^
et conservant, sans intermediaire,
il expose avec nettete le de m6me que
plan general qu'il realise
dans toutes ses oeuwes. Tantot il pcnetrc rAme cst tout entiere dans ohaque partic du corps.
dans le Si Tiimc sc retire du corps, il meurt et
cneur do I'hommc, cn devoile
il tombe
il les miseres et les en poussiere d'ou il est 6vident qu'cllc est la
;
grandeurs. 11 est plutot philosophe et theologien vie du corps.
Ainsi, Dieu est par toutc son es-
que controversiste,
sence dans toutc creature en lui donnant l'e-
Cependant, il entre
quelquefois en lioe. Mais, tre. se retirait, la
.S'il creaturc rentrerait dans
quand d combat moins athlete que soldat il
esf
il •
le comme le corps sans l'ame est reduit
neant,
ne cherohe point a faire parade de son
habilete ou en poussiere. Comment Dieu gouverne-t-il et con-
dc sa force, mais {\ d^fendre la verite.
II n'est pcut- scrve-t-il la creaturc ? Comment Tame
gouverne-
(1 12) Samma, tract. cap. i, tom. II, col. iT i,
crcatura illa esset ubique, fons
« Quemadmodum, si nubes opponitur radiosolis, :
ibidem erat ubi illa
lacta cst. .Xon orgo modo alibi quam prius. »
non est tamcn radios ahln quam prius.
Nubcs voro (I i;t) Tom. 111, eol. 3;Jo, prolog. ad SpecuUim de
est ubi non orat, scd radius
non qma nubes ubi ;
myslenis Ecclesix.
radius eral ibi ccppit esse,ita Deus, cum
antequam
xc.v III (,() l)K s. vicroME. X(;>(
Sflis S(!iilciii(.'lil (|iicl)icii c.sl (;ssciilicl|i')iiciil inc^-ciit ii';i jioiiil i»icvu ; ct, s'il j)cii( f;iii(; ce (jiril \\;v j^oiiit
(lillis t(jiilcs lc-, cic.ilincs ( 1 1 (1. jiicMi, il jiciil ;i;.'ir s;iiis j)icvo3'aiicc. (iiir il ;i IViit
Iwi (toiicilialioii (lc i.i liiicilc (lc l)icii (i.iiis i.i toiit if (jii il ;i jircvii (lcvoir f;iire ct 11 na i'ien fuit
cirjitioii (In iiidikIc, ;i\cc su saf<css(!, soii iiiiiiiiil;i- qiiil uiiit jjicvu. Si doiic su jiuissance nc pcut j)us
i»i!il('' cl s;i prcsciciicc, csl iiii (ics j)Iiis f^iMMrs jiro- cli;iiiKcr, cl fairc cc (juil un jjoint pn-vii ; si cll(;
i)li''liU!S ([iic l;i |)liil(>s()j)liic ;iiiiici)iic cl iiiodcnic iic jiciil j);i-i ('•Irc viiiiic, ct iic i»iis f;iirc cc (juil ii
ait oss;i\ c (lc ics()ii(li-c. Dicii c^l iiiic siihslaiice picvu, il cst ii(''cessairc ({iiil ail fait loiit cc qii il ii
iiiliiiic cl iiiic ;icli\ili'' s;iiis liiiiilc. II cs| iii;i)-scii- I)ic\ II, cl (jifil nc j>uissc ricii faire de cc quil iiii
lciiicnl iiilclli'.,'ciil ct ;iiiii;iMl, il cst iiilclli^rciicc ct jiits j)icvii. (Jr, il cst (•crfuiii (jiic toiit cc (juil ii luit,
aiiioiir. ii j)()ss('(l(! la |)crrccliou dc ccs l'a(;ull(is et il 1 ii j»r('^vu ; ct ({iic toiil cc (juil a pi('^vii,il I ii fiiil.
la j)k'uilii(lc (](i leur cxcrcice. Hicn cnhii ne se (!(";- Donc, sil ne peut ricn fiiirc s.ms providciicc oii
vcIojijk; ;
nul ficnnc (jiii ii;iit ;iltciiit son comjilct prrHoyancc, il ne peut absolument ricii f;iirc ;iutr(;
(""j^^iuouissciuciil; il est, scl(Ui la suhlimc cxj)rcs- que ce (fu'il a fail. »
sioii (lcs scohistifjiies, un adc pur. (^clte vie i^hMue « En sccond licii Dicu nc i»(;uf rien fiiirc dc miciix
et jiarfaite doiit il jouil, il l<i manifcste au dehors B que ce (piil a fail ; ciir faire ct ne pas fairc le
pav l;i cr(';iliou ; uiais c(;tt(.' m;inifcstation n'ajoute mieux, c'est m<il fiiire... (Hi)). »
rieu A sa n;itiu'e, i);is iiu dcj^ic (ractivit('', pas la
Hugues n'a pas affaibh les preuves deses adver-
moindn; pcrlcctioii. I.c savant cst savant quand il
un riiisonncmcnt
saires, il Ics r(';futc dabord p<ir
se l;iil ct quand il jiarlc. S;i seience n"cst ])as sa
g(''nt'ral. « Tout cc qui est faitestfini. Doncbonicr
parole. Klle est cu saparole
lui, el-le esthii-m(';me :
la puissance de Dicu i'i ce qui est faif, c'cst lu limi-
nc f;iit quc l<i r(''V('ler. 11 cn est dc m("'me de la vie
ter elle-m(>mc. »
de Dieu la civation ne rauHmentc pas, nc la per-
:
Mais, ne peut-il faire autre chosc quc ce qu'ii a
fectionne pas clle l;i f;ut conuiiilrc. L"acle qui
:
(H4) Notulce sup. Joan., cap. 2, tom. I, col. 827. Desaci'., pars. cap. 22, tom.
— Sum. tho.iiL, j)ars. i, tom. II, col. M.
c:ip. i-, — {\\:\)
col. 215.
lib. i, ii, II,
Dc sncram., lib. i, pars m, caj). 17, tom. 11,' col. (110) 1(1. ibid.
223.
xrvii PKOI.KGOMKNA. xr.viit
tiiuirrcnt mal soii cnsciixnomcnt. Aristotc, lc plus A ct poursuivi au scin de la solitudc la phis wo-
illustrc, dcvint jon advcrsairc, nc roup:it point
ot ioudc.
(Je se faire soii (lotracteur. Spcusippc, qui lui de-
Cc nc ful pas toutefois son unicpic titrc au souvc-
meura iididc, pas timide et mal
ne suivit quc dun nir ct a la rccounaissance dcs g('n(''rations futures.
assuro Ics traccs dc sou maitrc. PIus (rune fois ii Iliigucs ct liicliard furent scs plus iiiustrcs doc-
dcnafura sa doclrinc cn voulantla dclcndrc. liu.nues tcurs aii mais ils nc furcnt pas lcs
xii" sicclc,
fut plus licureux, il trouva pai*mi les scolastiqucs sculs. Outrc l.ombard qiii ful rccucilli ;\
i>icrre
dc Saiut-Victor un disciplc digne de lui. li ctait Saint-Victor a la pri^^ne de saint ncrnard, Siinon
coinmc liii ctrangcr a ia l"rance iMLCOssf! fut sa ;
(Jourdan cite liticnnc de Tournay, canoniste dis,
patric, commc lui llu-ologien mystique ct dogma tinguc, Ohizon, illustrc mcdccin (IIH), l'al»l)c
tKpic ;
coinme lui disciplc dc samt AuKust.n et dc Acliard (119), Anglais dc naissancc, a la fois ,>lu-
l'laton comme lui sc servant dc la scicuce pour
;
losoplic, litt(>ratcur ct th(-'oIogicn ; Adam (l-'(»)
arnvcr a 1
amour q.n cst la pcrfcctiou dc la vic (.o.alcmcnt Anglais, prammairicn
;
c(>lcl)rc, liahik
commc lui acccptanl lcs i^rmcipcs dc la foi, commc rluHcnr ct philosophc suhtil, disciplc •
d' Vh<:>lar(l
le fondcmcnt dc la scicncc thoologique, mais ne Arnulphc, Ircrc dc Jcan, (jvcquc dc Sccz crui
croyant pas qirclie condamnc la raison a rimmo- h s-cxcrca dans la po(>sie (i21) ; Gauticr dout nous
b.l.t(SctquclleIunntcrdisctoutespcculation(ll7). possd-dons encorc dcux manuscrits adversaire
11 lut av(>c llugucs lc pr.ncipal rcprc-scntant (h; la
vch(-Mncnt de tous lcs iKT^Hiques dc son tcmps ct
philosoplne platon.cicnne aii x..« si.-.clc, la gloire oniin, nn grand nomhrc (rautrcs qiul serait tron
dc de Saint-Mctor et la inmic-re de ses con-
lc^colc
lon"- d"c'num('>rcr.
tcmpo.-ains. Leurs noms sont i.is('paral)lcs coniinc
.Nous nc suivrons pas plus loin l'histoire dc
lcurs c'crits. Cest a cux quil faut rciuonlcr j^our
cottc dont la dernicre illustration fut Ic
(^'colc,
tronvcr j^rcmicr anncau dc ccttc cliainedc thc-o-
ic
po('tc Sanlciiil. iNous somnics arrivcvsau tcrmc
logicns illustres qui ctal)lirent la sciencc tlu^olo-
quc nous noiis ctions propos^:', ct nons croyons
giquc sur (lcshascs si larges et si solidcs, ct qui
pouvoir tircr dc ce qui pri^^ciL^de les conclusions
(•lcvorcnl cc mapnifiquc dHlificc envcloppc qiiclquc-
suivantos :
Victor dominc le xii% non par roclatde ses contro- ^'^^ '^ ^'^ ^^^^ mystiquc ct dogmatiquc.
verses, mais par un travail paticnt, commcnc(i ^" f-c fut dans ccttc (^colc quc sc lircnt lcs pre-
(117) D(? TrinUale,]\h. i,cap. I. Richard commcnte (120) II composa un hvre sur la Tcntation de
dans scns dcs ancicns Ic tcxtc du propIic'tc Isaic,
le J('sus-(;hrist, un Trait('! de la Trinit(% dcs Homc'hcs '
'
luicr ossuis dii nyncrtliHnif! lli(;uln^,Mf|ii(! qiM; ikjus A ilans les onvragcs <rAlJ»(.Tt lc i,iimd, dcHainlTho-
voyons aiiivcr ;'i son |)liis lianl |ioiiit ilc pci nMlion nias (;t (1(; saint |{onuv(,'nliire.
Vu i:L lu, d Paris, en Sorhonne, le inai IS.ii, var b: doijen de La FaeulLe des LeLLrea de 1'uris.
C.vvx.
-*
ETUDE CIUTIQUE
DES (EIJVUES DE IIUGUES DE SAlNT-YlCTOll^
PAR M^' HUGONI.N, KVfiQUI-: 1)1- BAYEUX
Liccncic cs lcttrcs de la Facultc de Paris, ancien eleve de recole ccclesiastirxue des Carmes.
Nous rcsumerons travaux critiqucs qui ont B dcs auteurs qui Ics ont composcs ct dcs fruils
les
et6 faits sur ccttc maticre, et nous y joindrons nos qu'on pcut rclirer de leur lcclure.
propres ohservations. Nous ne prctcndons pas Les ccriturcs divincs sont inspirces de Dicu.
toulefois, (iiclaircir tous les doutes, et rcsoudrc EUes rendent riiomme di^in, elles leur apprcn-
lcs probl(;;mes quc ccttc ctudc priiscntc, et don- nent a sc reformer a Timagc dc son Cr(iatcur cn le
ner des resultats dcfmitifs. Les editeurs de Hugucs connaissant et cn se connaissant soi-mcmc car ;
ont cntasse pi^le-melc, sans discerncment et sans Dieu est la veritc sans erreur, la bontc sans ma-
choix, lcs oeuvrcs du Victorin ct une foulc de lice ct la f(nicit(^ sans miscre.
pieces apocryphes. Les catalogues anciens ct lcs Hugucs etablit deja la distinctiou nctte et pro-
manuscrits eux-m6mes, ne sont pas des guides fonde que nous retrouverons si souvent dans ses
toujours lidcles en sorte que le critique se trouve
; ccrits, entrc le monde naturel et le monde surna-
ii chaque pas en face de difficultcs insurmonta- turel, la creation et rincarnation.
)>lcs vi}(\\xi[ a ses proprcs conjccturcs. Ceux qui U
Ecritures en deux parties, divisc lcs saintes
nous ont precedes ont largement usc de ce privi- Nouveau Testament rAncien Testa-TAncien et lc ;
r(3vidence, nous nous contcnterons d'exposer ne considcre pas ccs dcrniers commc inspii-cs. Il
lldC-lemcni celles des (UfTiJrents critiqucs qui nous nomme chaquc h\Te, il cite les noms hebrcux
ont priiieedc. qu'il interprctc, il ne range par parmi les livrcs
Nous parcourrons dans cctte etude, les traitilis canoniques le livre de la Sagesse, lEccIesiastique,
attribu(js a Hugues de Saint-Victor. Nous suivrons le hvre de Judith, celui de Tobie ct celui dcs Ma-
lc mcmc ordrc que lcs ciditcurs dc Roucn. chabees il les place au mijme rang que Ics ou-
:
(122) Celui qui commencc lc premicr volumc, vragcs de saint Jcromc, de saint Augustin, dc saint
est intitule : De Scripluris et Scriptorihus sacris Gregoire, d'Isidore dc Seville, d'Origene, du v(i-
(t. I. init.). On peut le rcgarder commc une intro- ncrable Bcde et des autres dootem's. On peut s'c-
duction a Liitudc de rEcriture sainte, ct par con- tonner que notre Victorin, qui s'appuie si souvcnt
stjqucnt de la th(JoIogie tout cnticre. sur les temoignages de saint Jeromc ct de saint
Hugues de la nature dcs saints hvres et
traitc Augustiu, qui les cite ct qui Ics commente, ait eu
des caracteres qui les distinguent des ouvrages une connaissance si imparfaite des canons dcs
profancs, de leur division, des livres canoniques, saintcs Ecritures.
(122) Les renvois entre parentheses indiqucnl la 'inatica ct niijstica, et mis cn appendices les ecrits
place de chaquc ouvrage d'apr(:'s Ic nouvel ordrc (loutcux ou (^'trangers a Ilugucs de Saint-Victor.
suivi dans notrc tjdition, ou lon ar(iuni lcs (xaivrcs Euir.
aulhentiques sous la rubrique de Exegctica, Dog-
C.I PROI.EGOMEXA. a
II roconnait avec los doctours calholi([uos c£uc A ])roplioto, ooiunic liistoriof^rapho il roussil ini(Hix
lu sainto Ecriturc oontient un sons littoral, un scns a dovoloppor rintonliou dc oot corivaiu ou Irai-
allogoric£ue ct un scns anagoyicjuo. Toutoibis il cn- lant (lc rorigine du mondo ; » il nc d&veloppe
seigno ([uc tous nos saints livrcs nc doivcnt pas gu('rc cette inlmlion, il nc iait que rindiciuor.
reccvoir cctto triplc interprctation ; il s'clovc con- 31oise sc proposait, dit-il, de faire connaitre la
tre lesfaux mysti(j[uos cjui so livrcnt a lour ima- puissanoc do Diou qui croe le mondo, cl sa sa_
ginatiou au lieu de chercher paticmment la veritc gosse qui rembcllit.
quc Dieu a cachce sous rccorce dcs faits, et cj;ui lUigues paroourt rapidomcnt, cnsuite, lcs oha-
uogligont lo sens htteral. Mais, il rceonnait cn l)itros dc la t!on(;sc, ct il cn ox[)li(iuo lcs [^rinoi.
mome temps, rimportanoe du sens allegoricjuc, il paux verscts. Au
du ohap. i" {[. 1, col. Minia),
14«
cntrc sur cette matiere dans des dctails assez mi- oii Moisc raportc la croation des astres, le Victorin
nuticux, il donnc les r6glcs c|ue Ton doit suivre donnc comnie une oi^inion recue de son temps i^ar
pour lo dccouvrir ; il faut romarcjucr, dit-il, lcs quolquos saints porsonnages C£u'IIcrculc ou Prom(j-
ciroonstanocs, les lieux, les temps ct les nombrcs, tlR'c (['taicnt les invontcurs dc rastrologie. II con-
car toutes ccs choses pcuvcnt fitre symbolicj[ucs.
scicncc. II reconnait, il cst vrai, quclcs damuc cctte
II prouve par des excmplos: nous en citerons g astres cxercent unc inilucncc sur lcs corps, mais
le
un scul. Circonstancc dc hcu la Judoe est plac(!'c il iiio (pio oolte iniluonoc enchainc la libert(j.
:
entro lEgypte ol Habylonc, les Juifs sont tour a Lcs notcs sur FExode (t. I, col. Cl) sont plus
tour sul)jugu(!'s, cVabord par les Egyptiens, puis courtcs c|ue lcs prc,'C(!(lcntcs. Uuoique fort judioieu-
par los Assyricns. Les Egyptiens ligurcnt nos scs, cUcs n'ont riendebien interessant. Cest le ju-
mauvaisos cupidit(3s les Assyriens ligurcnt les ; gement des Bend-dictins, nousy souscrivons volon-
dcmons (|ui nous tcntcnt. La luttc cn nous com- ticrs.
mence toujom's par lcs prcuiiers, et ce n'cst cj[iic Ilugucs cntrc dans dc plus grands developpc-
pav clle cjuc les seconds peuveut nous vaincre et monts sur lo hvre du Leviticjue (t. I, col. 74). Cest
nous asscrvir. aii jagcmont de dom Brial la partic du Pcntatcu-
[)lusieurs autres pliilosophes ohr(:tiens, sa theoric Ses cxplications sur lc livrc des Nombres et sur
mystique des nombres. 11 attribuc a David lcs der- Deuteronome, rcmphsscnt a pcine une pago, lc
niers livres des Rois, a Moisc ou ci cjuclquc pro- (t. I, col. 8i-8G), et ne m^^u-ileirt pas lo nom de
phote celui dc Job ct a Esdras cclui d'Esthcr il commcntairc. Ce sont des notcs rccucillics oa ct
;
ignore rauteiu' du livre de JucUth, de Tobie, des p la, et rounics par unc main inhabilc. On y trouvc
llf„_K„UA .1.. 1- 1_,^ .,__.
. .i„ ^ A„-_._.
. .-_...._. I---
•. '-'
,.: 1 ,
Machab(Jcs et du livre de .Ui Sagcsse il se con dc si lourdes mepriscs que les RcuedicUus les ont
;
Jui''ro ensuitc la vcrsiou d'Acjuila, ocUc clc Sym- ost suivic dc ciuekiucs expUcations Utt(!'ralos sur
nicquo, ooUe de Thcjodotion, la traductiouvulgaire ciuelques vcrscts, pris ca ct la sans liaisou ct saus
'iont il nc connaissait pas rauteur, les dcux d'0- motliodc U cxplic|ue plus en d^jtaillc cauticiuc dc ;
rig(jue ct ccllc de saiut Jcromc. D(Jbora (t. I, col. 89) ct ruistoire de Samsou (t. 1,
Daus les Notes explicatives sur le Pentafcuque col. 9i). Nous avons rcmarciue des objecUons pr^'.'-
(t. I, col. 29), a[nx's avoir commcntc lc prologue scntces avec forco et clartc, et des solutions plei-
de saint J(jr6me, il donnc lui-uK^-mc uuc courte nes de scus qui supposeut une graude couuaisT
inlroductiou, il expUquc le Utre grec et h(Jbrcu de sancc du texte sacre.
cet ouvragc il indicfuc le but de son autcur. Le
; llugues s'6tait surtoul propose (rcxpU(iucr le sens
D
PenlateU(fuc cst liistoric£uc et proph(itiquc ; Moisc littcraldu Pcntatcuciuc, et il (lcuicure gC'U(!'ralcmout
osl a. la fois liistoricn ct prophotc : il cst historicn asscz d son dcsscin. Cepcndant, il rcvient
Ud(l'le
l)His(£u'il raconte lorigiuc du monde, des societos, ciuckiuefois au sens moral et aUcgoriquc. Ce sont
'''s cmpires ct particuli(Jrcment du peuplc Juif, commc dc pctitcs digrossions dans lcsqucUcs il
uuiitilsc proposc de faire counaitre la lcgisUi- donnc a sa foi et a sa pi(Jtc un aliuicnt c^ui lui pa-
lion;iIest prophete non-sculement a cause des rait iKJccssairo. Aussi le fait-il saus cflbrt. Pcut-
propheties contenucs dans son Uvre, mais paroe ctre ctait-ce pour lui un moycn d'elever ii Dicu
([ue les faits ciu'il racontc sont eux-md'mes pro- rcsprit dc ses (ilcjves, et de leur apprcndrc h. sauc-
]>h(!(iqucs et figuratifs dcs cvcncmonls futurs. tilier lours d-tudos par de pieuses rd-flexious. Jc sais
nous rappprochous cc passagc dc la doctrinc
Si (lue oette piele onctueuso ne fut pas tou-
douce et
(le Hugues sur rinterpretation aU^^-goriquc dos jours un des caractcres des ecolcs au moycn age ;
-aiiites Ecriturcs, nous avons poine {\ compren- les ocoUers ne s'c!taient pas enoore compUMoment
(lic pourquoi los R("n(''dictins ront trouv('! ol»scur d(''pouiIl(''s de la rudessc du sioole. Ils ('taiout vio-
ct incomplct. « Ilugucs, cUsent-Us, montrc, mais dans leurs passions, daus leurs cUscussions ct
lonts
imparfaitemeut, que Moise fait le personnage de mcme daus la manifestation de leur foi. Mais
I
(III III CO l»K S. VICIOI!!:. (.rv
(loiicciii' cl sa i)i('l('', scs s(!iiliiiiciils ct s(!S gouts. tairc (livisi'; cn liouK^-lics. II nc noiis cii rcslr; (iiie
CCsl iiiic iciiiai(iiic -iir l.i(|iicllo iic s(! soiil [^as Ins di,v-nciif pr('mi(''rcs. Ellcs coiiipicnncnt lexpli-
ussoz arirl(\s l(!s ciili([iics, ils oiil Iroji (oiisi(l(T('' (alion dcs qiiatrc picmicrs cliapilrcs.
(«11 (;ii.\-in(''iiics lcs i»clils coiiimciilair(!s (inc nons Hiigucs s'(''l('vc ciicorc, ct contrc cciix (pii abii-
vciioiis (IVHudicr. II rallail, poiir ctrc .just(! appic- sciit (lcs intci[)r(''tations mysli^iiies, ct contrc ccux
ciiiUiiir, lciiii' coini)tf^ «I*;^ circonstanccs. Or, toiil (pii lcs r(!jcitciil. II cn cst bcaucoup, dit-il, (pii \\<i
locl(!urallcnlir, rccoiinaitra lacilcnicnl(iii(! c(!s coin- coinprcimcnt pas la vcrlu d(!S saiiilcs Ecritiircs,
jiicnlaircs nc sonl pas dcsconiposilionsr(''t,Mili(''r(!s; (pii voilcnt lcur ('dat ct (J('figuiciil lcur bcautc
c(; s()ntd(! simplcs rccucils dc nolcs, ctccs
notcs iic de r6ve-
par dcs cxplications (''trang('rcs; au licu
soiil cllcs-in(;messouvcnt quc lcsahn''?,'^'!^ dcscoins lcr dcs myst("'rcs caclu^ss, ils obsciircissent dcs \{'V\-
(luc notrc Victorin faisait a scs disciplcs. .Mais ccs t('S ('viihrntcs pour moi jc pcnsc riuc c(;iix-la soiit :
disciplcs sc composaicnl cn j,Tan(Jc partic dcs clia- ('galcmcnt coupablcs (lui nicnt opuiiatn-mcnt (pic
iioincs dc Saint-Victor dont la r(:'f?ularit('! ct la fcr- lon doive chcrclicr dans lcs saintcs Ecriturcs un
vcur (:'taicnt ccK-brcs dans lc mondc enticr, au U)- n scns mystiquc cachii .sous Is voilc dc lalk^goric, ct
]iioi^nafj;c dcs contcmporains. Doit-on sC-loimcr ccux qui en cherchent superstitieuscmcntoii il n'y
(pTil leur ait parh'! lc laiiHa^c (runc pit-ti! mysti- cn a point.
quc, qui cst lc lan^'af,'c ordinairc dc rEglisc dans Or, sclon Hugu(is, Salomon dans lEcclcsiaslo,
la plupart dc scs ofliccs. CV^^tait m(''mc cc qui de- s'est bien pliis propos^:' d'inspiror lc uuqjris des
vail i>lairc c\ ses audilcurs, ct lcs captivcr davan- choscs humaincs, qiic dcxposor dcs myst('rcs.
ta^'c conunc lcs suJ»lil)ilil(''s dc la scolastiquc char- Par cons(''qucnt, on doit s'atlachcr en lintcr-
mai(;ul ct Iransportaicnl d^admiralion ccttc nom- pictant i>lul(')l au scns litt(n"al, qu'au sens figur(j.
l»rcusc jcunessc qui sc prcssait autour de lacliaire Ccst la rcgle quil simposc, et il y dcmcurc as.sez
d Al.('lar<l. fidtlc.
I.cs ]>(''n(''dictins jugcnl s(:'V("'rcmcnt les Xoles de Cc conimentairc a paru aux B(''n(''dictins, sec,
notrc Victorin suf le livre dcs Paainnes (l. JI!, col. diJfus, chargc dc discussions inulilcs, oii se iu(''Icnt
j;s9). « Rarement, discnt-ils, il cn c?cpliquc avec la pliilosophie, rhistoire et la moralc, ils avoucnt
succcs, la lettre, ses moralit(*s et ses alk^gories se- cependant quc plusieurs passages sont dc;veloi)p(^s
raicnt plus estimables si clles (^taicnt moins
avcc clarte etpr(:'cision, nous ajouterions avec cha-
fr(>
qucntes, et si cUes ne manquaient pas souvent dc g lcur. lls citcnt cntre autre, la paraphra-^ie dc ccs
justcsse. » paroles du sccond chapitre Traclidit muntdum :
Hugucs nous semble s'attaclicr de pr(if(irence, disputulionibus eorwn. Nous rappcUerons de plus,
dans ces notes, aux instructions moralcs quon cclui que nous avons cit(; aiUcurs sur la m^idita-
pcut retirer de la lccture dcs Psaumes. Ellcs pa- tion ot la contemplation.
raissent avoir pour Jjut principal, d'aidcr les clia- Dans le Contmentaire sur les Irois prcmiers cha-
noines de Saint-Victor ou quclqucs autres rcli- pitres des lamentations de Jeremie (t. I, col. 22.'i),
gicux, a reciter picuscment les lieurcs canoniales. Hugucs annouce dcs le i\(i\m{ qu'il cxposcra le sens
Hugues les adressc a un religicux dont il ne dit httt!ral, aU(''gorique et anagogique mais il oubhe ;
pas le nom. « Cest pour vous, mon cher frcre, souvent le prcmier et s'attache presque exclusive-
ecrit-il au commencement de ce petit commen- mcnt aux deux autres.
tairc, que j'ai h^-gcremcnt cxpliqu(3 quelqucs vcr- L'cxphcation du proph^^-te Jocl (t. \, col. 321) cst
scts du Psalmiste. J"ai puis(3 une petitc gouttedans plus htt(iralc. Hugues r(:'sume cct ouvragc cn trois
un abime sans fond. » mots Le : proph(:'te (^q^ouvante, il console, il instruit.
Les titresdes ouvrages que nousvenons de par- 11 (>pouvante par la prediction des fleaux pr(;ts a
eourir nous en donnent unc idt-c asscz exacte. Ce J^^-rusalem il console en annoncant
D fondre sur ;
nc sont point dcs traili^-s ou des commentaires, leur lin il instruit cn inontrant dans un avenir ;
mais dcs notes explicatives, de petites notes, le plus lointain rincarnation du Verbc. Les B(:'nedic-
stjlc en est clair et shnple, sans art ct sans or- iins remarquent qu'il a recours aux traditions jui-
ncment. EUes attestent daus notre Victorin, un ju- ves, qu'il citc Hcg(:'sippe, Bocce et Aviecnnc.
gcmcnt droit, un csprit cultivc et une (^u-udilion ^ous devons ajouter qu'il lcs citc saus lcs nom-
peu commune a Tepoquc ou il vivait. La plupart mcr il nc parle cxphcitcmcnt quc de la tradition :
tants qu'il avait developpcs dcvant eux. Cet ou- le scns anagogiquc.il confond Abdias prophclc avec
vrage est donc reellement unresume de ses legons. cet autre iVJjdivis qui, sous lc regnc d'Achab, avait
(.\ PHOI.EGOME.NA.
CVI
caclie ol nourri font prophMcs daus Ics cavorncs. A lui qui pr('code, mais il nc fornio ])as uu
ouvrage
II iuvoquo le tomoignagc (rilcrodotc (t. I, col. 390, a part il faitpartie du oommentairo.
:
lin. i) et crautres historiens grccs ct hilins qu'il ne Dans rodition de Rouen, le di.x-neuviome ohapi-
citc pas par Icurs noius. tredes Allegories sur le nouveau Testament oom-
(les trois derniers commcntaircs
ne sont ni dc prend un i^etit traitt' doHSepf donsduSaint-Esprit,
simples recueils de notes comme
lcspremiors dont montionni' dans plusieurs catalogucs des (euvres
nous avons pavlc, ni un discourssuivicommc Tex- de notrc Viotorin (124). Cest une exphcation de
plication dc rKcoR-siaste. l.a forme scolastique
y paroles de revangeliste saintLuc Si enim vos
cfts
:
domine, et rintcrpi'otc procode souvent par divi- cum silis mali, nostishona darefdiis vestris, quan-
sions et par suJHlivisions.
mayis Palcr vesler cadestis dabit Spirituin bo-
/0
Les opusculcs que nous venons de paroounr ap- num
pctentibus sc. Ce h-aiU\ ne fait pas partio du
partiennent certainemcnt A notrc Yiotorin nul cri- commentaire. Hugues oppose d'abord les sept
;
tique nc Ic contcste.
dons du Saint-Esprit aux sept p(3ch(5s capitaux,
I.cs dcrniers editeurs de ses oeuvres avaient im- comme dans les Sepienaires qui prt'C(jdent. II aljan-
l)rime A la suite les Allegovies sur VAncien et le donne ensuite cette comparaison et s'attache k
Nouveau Testament. Ce n'est pas leur place (123). R montrer en general quels sont les effets
que le
En effet, nous lisons dans un premier preaml^ule Saint-Esprit produit dans les ^mes.
:
Ils sont indiqu6s par les deux catalogues pubhes suivantc « Les Bcn6dictins ne vculent pas que cc
:
Outre Tautorit^ des manuscrits qui atfribuent niots le sens qui paraitrait leur appartenir), si cc
ous ces ecrits k Hugues, on
y remarque plusieurs n'est le langage des th6ologiens et des philosophes
raitcs cmpvuntes i son cxplication dc Saint-Victor. »
d'Abdias et re-
)et6s prcsque mot i mot dans
sa Somme des sen- Ainsi M. Haureau revendique ce commentaire k
es et dans son traite Des
sacrements. notre Victorin, paroe qu'il ytrouve un ctrange lan-
-Nous trouvons un autre septenaire
k la fin des gage quinepeut etre que celui des theologiens et des
jiotes sur Abdias. II est k peu pres
semblable 4 ce- philosophes de Saint-Victor. Sans doute, le savant
123) Dans notre odifion, la premiore
liartie des rEcriturc (t. I, ool. 633) la troisieme dans TAppen-
;
jtratts allegoriqucs est plaooe dans lAppcndico
dioe aux (t^uvros mvstiquos (t. III. eol. 899).
|uxoeuvres dogmatiques (t. III, col. 191); la deu- (12i) Voycz t. I, col. 410.
jieme, dans rAppendioe aux commentaires sur
P.VTKOL. CLXXV.
cl
;
(.vir
lirfiO \W. S. VFCTOItl cvni
cviUqm avail oiil)li('', on ('•(•rivanl coh lif^ncs, \o.k A daiiH l'aiilre, ct A ficn fir^s dans lcs ni(^ni(!s tcrmcR,
lcxl(!s (|iiil a si paticiiiincnl ('•lii<li(''s. II sait bic.n lcs Manicliccns aiix IV;lagi(!iis. Tonlorois lesantciirs
quau (louzicinc sii-clt; rc.s cxi^rcssionns : iJicu t:M (Ic Yl/istoire Ultiiraire de France cl dom Ccllicr
}.,'c ; f|u'(!llc s(! rattachc <\ nnc gi^andc controvcrsc sccond nc donne aiiciin motif de son opinion, le
lli('>olo«i(|nc ; ([iron la tronvc daiis «iiiillanmc dc prcmicr l'appiiic siir lcs raisons qiii snivcnt.
dc l/antcnrdii coinmcnlain! dit, en cxpliquanl ccs
MorlaKiic c^jiuhattanl lcs crrcurs (TAhailard ct
u" f019- .M. llaurcjau indiquc uu manuscrit gucs de M. Haur(:"au, mais Un'est pas contcste
-.emblable daus la
a
bi]jhoth(Jquc de Saiut-Marhn dc Hugues. On y trouve son style et des traccs evi-
rournay, ou il cst dit quc la traduetion du tcxtc
. dentcs de sa doctrine.
Je saint Denis cst dc Hugucs de Saint-Yictor. (Sax-
Lc quatrieme chapitrc dc Topuscule pr(3C(idcnt
)ERis, Biblioth. manusc. Belg., t. I, p. 112),
forme un petit trait(3 a part sous lc titre Be
Nous sub-
dans lcs ctuvrcs de notre Victorin
lisons
I
stantiacharitatis.W a ete longtemps attribue a
y. 1, col. C23), lc prcmier dc ccs
saint
commcntaircs que Augustin ct il n'est pas indigne de lui. Les dernicrs
victohk. f.Mi
ui;r;() di: s.
(Xt
'2«0j cl A (ciivrcs dc Iliigucs, lcs chapilrcs 10-21 du m<';n)c
bdric <lc Trois-Konlaincs (Xi.w.nu: Chron. j>. |
n'(;sl pouitunl i^as iu(ii(iu('! dans lcs calalo- cloHrc. de l'(hne a. II, col. 1017; 6taicnt lo-.uvre !
lion. II
Plusicurs nianucrits, dont lc pliis ancicn re- <,nsin Ckron. ad ann. H iO,. Laulciir a r6s<jlu
montc au XII" si<-clc, l(!s {.'inoif^NiaKCs dc Hcnri dc lui-m("'mc la rjucslion cn d(';cla)ant <jui il csl
ct dc parlc <lcs moincs »
[hc scriiU. Kcc. cap. 7 iu appendic^ij 1iuiij1)1(; cliauoiiic, <lil-il, jc
.' ;
(iiuid
pas dc doutcr (lans son introduction, i-ccommandc dc ik; jias
Trilli(-mc (pag. :}03) nc permcttent
il
(pic VlmlUulion des noviccs (t. II, col. *J2:>) n"ap- <l(.;couv)"ir son noin. On nc fut quc trop lidclc/i la
-.
vous dcvcz suivre cst la scicnce, la discipline et la b vi dii traitc du Cl.oitre de l'(hne. On dit ccjicndant
disci-
bonlc. La science conduit h la discipline, la que Fautcur est Hugucs dc Corbic, clianoinc de
a la bcatitudc. Tcl cst
pline a la bont6 et ceile-ci
Saint-Laurent. »
le sujet dont jc me propose dc
vous cntrctcnir
Casimir Oudin assure quil a vii plusieurs ma-
avcc la grace du Scigneur, afin que vous puissicz
nuscrits semblables, d'une date aussi rcculce, en
marclicr sans crainte de vous egaver dans la voie
diff('!rcntcs bibliothcqiies de 1'ordrc de Citcaux, au
qui m6ne jusqu'i lui. »
« Voila cc que j'avais a licu qu"il n'cn a rcncontre quc de icccnts ct cn jic-
II tcrminc ainsi ce traitc :
Les Bencdictins regrettent qu'il n'ait pas traitc'- ce Fattribuent ix Hugues Folict ou de FouUoi, pricur
dcrnicr point. Tel quil cst, ils rcstiment comme des chanoincs de Saint-Laiucnt.
un ouvrage accompli dans son genre, comme un dans lc prcmicr
unc fois mcntionn^'^
Enfin, il est
mamiel utile non-seulement aux personnes consa- cataloguc dc M. Haureau, et deux fois dans le se-
crees a Dieu, mais encore a toutes celles qui vivent ^
cond,comme appartcnant h Hugues de Saint-Victor.
cn societc.
par la regle qu'il prescrit sur la donc cet ouvTage Hugucs de
Trois se disputent :
II cst interessant
modestie propretc dans les habits, la decence
et la Fohet ou de Foulois ou de FouUoi, moinc de Cor-
maintien, la retcnue dans Ics conversa- bie Hugues, chanoinc de Saint-Laurcnt,ct Hugucs
dans le
;
tions, la tcmpcrance dans temoigna- les repas, les de Saint-Victor. Dom Brial {Uist. litt. de France, t.
Les catalogues de M. Haurcau mentionnent Victor. Or, si Fon fait attention que tous les manus
crits antcrieurs au xni'^ ou au xiv" siecle portent 1(
deux autres traites analogues, le premier intitule :
De la profession des moines, et le second, De la nom de Hugues de Foullois, si Fon rapproche cett'
D preuvc des tcmoignagcs que nous avons citcs plu
discipline des moines. Faut-il croire que I"auteur
haut, on ne peut douter que le chanoine de Saint
de ccs catalogues sc soit trompe ct qu"il ait
attribuc a Hugues un traitc qui porte le meme Laurent ne soit le veritable auteur du Cloitre d
titre dans les oeuvres de saint Bernard ?
Faut-il le VCime. M. Haureau a remarque que les catalc
confondre avec Ylnstitution des novices et dire gues et Ics manuscrits qui cn font honneur ii Hu
quc c"cst le memc ouvrage sous dcux tilres gues de Saint-Victor, ne sont qu"unc protcstalioi
ditrcrents, ou bien que c"cst un des ouvrages de
desVictorins contre Fopinion universcUe. Ainsi
Hugues, distinct du premier, mais inconnu jus- dans un manuscrit de Samt-Victor (n. 808), la mai
qu'ici ? Nous n'avons pas de motifs sufFisants pour
d'un religieux a efTacc le nom de Hugues dc Foi
lois, placc par la main d'un copiste du xii<= ou d
adopter une opinion. Quant au traite de la Disci-
xin'> siecle en t(ite de Fouvi-age. Quelques exen
pline des moincs, les Benedictius l'ont connu, ils
plaires aussi manuscrits ont etc comj)OS('!S avc
disentqu'il fait partie du manuscrit 199 de Saint-
Victor, aujourd"hui 137. On le rencontrc joint
au dcs fragments de l'(puvre originale et dautrt
traitc de Ylnslitution des novices, dans un grand
fragments empruntcs aux ouvragcs du chanoiri
nomlire de manuscrits. 11 formc en effet, dans les de Saint-Viclor. Le n° 377 du fonds de Saint-Vi(
I
:
n'est encore qu"une compilation dont rauteur maitres, il leur adressa ropuscule intitituld De
ost
inconuu. Los onze premiers chapitres sont tiros du arrha animce (t. II, col. 9bl), soliloque sur le
.1/aH^enmprime' dans rappendice du tome IV dos gage de rAme. Dans le prologue il dit qu'il leur
CEuvresde saint Augustin; le douzieme se ht mot a envoie cet e'crit, afin qu'ils apprennent oii il faut
inot dans le traite anonyme De la charite chcrcher lc ve'ritablc amour. « Mon but, cUt-il, n'est
; les cinq
suivants semblent so detachcr de ceux qui prt?cc- point de vous charmer par les agrdments du style,
lent c'est un dialogue entre plusieurs personna-
:
mais seulemcnt de vous attester, par une instruc-
^esall^goriques. tion e'difiante, la perse've'rance de mon attache-
•
(.XV iirc.o i)K s. vicTORi:. r.xvi
(;sl p.-irraitcincnl nonvonaMc, vif, fouliml, i(;iiii)li A d(!s vcrtUK. On form.uil d(!s .arbrcs g('n<'alogi(fiics
(lc liiniicrd (;l (i'oiic.lifjii. Oii y voil iia (''criv.iin t;iji- (pii dcviniciil IVjit h la jiio<lc dans lcs
par la siiitc
J>ras(i (lii fcii ([Lic Itii insiiiic l'oI»jcl dc son (jUkIc. ocolcs. L'iisagc (5tait dc lcs ti-accr sur des peaux
Ccst la charile (jiii purlc (l(! I.i cliaril'! <l l.iil (iilc- ([iron appliqiiuil uux murs dc ch<i(|uc classc pour
niciiic son 6lois,(i. Kntrc lcs loiiangcsriiril liii lifjiino l.i coinmodile dcs malti'Cs et des (?tii<Iiants. L'ou-
noiis cilcrons ic pass.if^c snivanl : viagc(l(jnt nouspailons en rcnfeime ini scmblabii!,
et il n'csl pas inutilc pour (jiic lc lectcurpuisse sui-
<' Diou, (lit-il, c'cstla charit(?. Ce n'csl pas ainsi
qu'on nommc lcs autrcs vcrlus. On dit hicn qne la vre la i>cns(?c de rautciir.
patiencc, riuuuilito, la lcmp^rance sont dcs dons Lcs dcux trait<^s imprim<?s sous le titrc De nup-
dc Dicu, mais il n'cst pas permis dc dirc qii'cllcs liis carnrdibus, De nupliis sjnritalibm ft. II, col.
soiit Dicu mcmc. La raison dc ccttc (hllcrcncc cst 1202), sont dc ccux qiii ont (?t<' fatisscment attribu^s
scnsiblc quaud on comparc les circts de ces vertus k Hiigucs dc Saint-Viclor. Dom Hrial le restitiie k
avec ceux de la chai*itd car, au lieu que celles-ia
;
Hugues de Foulois. \\ surprenant que ce moine
e.st
peuvcnt ctrc communcs aux bons ct aux mcichants, si humble,si retir(?,si exclusivcmcntoccup(;de cho-
ccllc-ci n'apparticnt qu'aux bons ct aux elus, cn ses spirituellcs, ^talc avcc affcctation unc <?rudition
sorte qu'avec cUc nul nc saurait (Hre m<auvais. » be '^ toutc profanc : il prouvc lcs inconv^-nicnts du m.i-
prologue cst adress^ u un nomm^Pierre, Notreau- riage par Th<?ophraste, p<ar Cic^ron, par Caton,par
teur lui ttimoignc qu'il n'a mis la main a cct <^crit Socratc, p<ar Philippc, roi de Mac<'doinc, par Kuri-
qu'cn sa consid^ralion, ct en vue de sc renouvclcr pide, dont toutes les trag<5dics, dit-il, sont pleincs
dans sa charite, de malc^dictions contre lcs femmcs; par Platon,pap
De modo orandi (t. II, col. 977). Cetopuscule est S^nccpie et X^nophon.
d^die a im ami que rauteur nc nomme pas. Cest
On ne pas a Hugues dc Saint-Victor
contestc
unc (^bauche qu'un trailccomplet. Trithcmc
plut(jt
ropuscule De aiHe. meditandi vt. II, col. 993). Nous
et les manusci*its radjugent a Hugues ainsi que Ic
rtiunissons avcc dom nrial, dans unmcmcexamcn,
prdcddent. Les editeurs avouent que les manuscrits
trois ^crits que Ton contestc h Hugucs. Ce sont,
qu'ils ont consultes le lui attribuent, mais ils ajou-
unc Description rnorale de iarche deNoe, (t. II,coL
tcnt fju'on n'3^ reconnait ni son ge'nic, ni sa ma-
617), une Description mystique de la meme arche
nii^-re d'e'crire il cst mcntionne' dans les catalogues
;
lohjet allcf^orisc, sans quoi cllc serait al)solument mais surtout parmi les ccrils des
masse Qh et la,
inintclligihlc. On voit eirectivemcnt ce plan a la Victorins, ce ({\\\ lui a paru plus convenahle a son
tclc dc plusicurs manuscrits. dossoin. On pourrait oroirc alors quc parmi lcs
llngucs, a roccasion delaposition rcspective du ccnt scrmons dont nous vcnons de parlor sc trou-
pays de Bahylone et de rEgypte, promet dc faire vcnt en partie ceux que Ilugues et Richard avaicnt
voir dans une description de la mappemonde que composcs. Mais comment lesdiscerner?
le prcmier est au nord et le second au midi de Le trailcDc besfiariis (t. ni,m2'L)comprendqua-
Jorusalcm. Ccttemappcmondectait sans nuldoute tre hvrcs Lc premier traitc dcs oiscaux, le dcu-
:
lait diiricultedeles separer. Maisrordrcdanslequcl licls pour apprcndre les sciences, la lecture et la
ils les ont rang6s n'e3t pas le veritahle. On a mis mcditation il y a trois clioses a ohserver pour
;
au sccond rang celle qui dcvrait etre au premier la lecturo la premierc est de savoir ce qu'il faut
:
(127). La preinicre partie (t. III, col. 191) conticnt: lirc la dcuxieme de connaitre Tordre qu"on doit
;
P
1 ° la division de tous les actes avec riiistoire de ohserver en lisant la troisieme d'6tre instruit de
;
trioe Ircne ct pour rOccident au roi Philippe-Au- dc leur origine, de leurnombre, de leurs divisions;
gustc. Preuve qu'il n'est point de Hugues, puisque il cnumcre leurs inventcurs il indique ceux aux-
;
Hugues etait mort h cette epoque. quels on doit s'attacher de preference, enfin il cou-
La seconde partie (t. I, col. 633) contient une ex- ronne cette premiere partie par un plan de vie
plication allcgorique en treize livrcs, des passages qu'il trace ases lecteurs. Dans la seconde il traite
ies plus remarquahlcs de rEcritm'c Sainte. des livres sacr6s, il d6termine leur nombre, le
La troisicme comprend (t. III, col. 899) cent ser- rang qu'ils tiennent entre eux, lc nom de leurs
mons danslc quatricme de ces sermons on cite le
; auteurs et la significationde ces noms. Enfin, il ap-
traite de saint Bernard, De la consideration, qui prend la maniere de les lire pour en retirer un v6-
n"a ctc compos6 qu'apr6s rexaltation du papo Eu- D ritable profit. (Ce quatrieme livi-c et une partie du
gcne III, et par cons6quentdepuis lamort deuotre cinquieme de ce recueil forment, avec de legcres
autcur: nouvelle preuve de supposer que cet ex- diff6rences et des additions peuconsid6rables,ro-
trait n'est pas de Hugnes. puscule publie dans lc tome premier, sous le titre
Mais a qui attrihuer cette compilation estimahle De Scripturis et scriptoribus sacris.) Le premierli-
i
oortains 6gards? Les manuscrits varient sur ce vrc, danstoutcs lcs editions, se termineauchapitre
])oint. Outreun assezgrandnomhre qniradjugent 13, qui rcnferme une recapitulation des douze pr6-
u llugues de Saint-Victor, il en est qui en font hon- c6dents. On doit a dom Mahillon la dccouverte et la
nour a Richard, d'autrcs k Hugues de Foulois plu- ;
pubHcation {Analect., 6d. in-f", p. 132)d'un nou-
sieurs enfin n'onl pas de nom d'auteur. Une des veau chapitrequ'il pr6tend devoir former lc quator-
raisons qui prouvent contre Hugues, prouve contre zicme. Ce morceau, toutefois^ nous parait un hors
Richard_, mort en 1173 il n'a pas vu le regne de
; d'fleuvTe dans Tendroit oii ce critique veut le placer.
(127) Cette interversion a du otrc conservee dans de Ilugues de Saint-Victor cn Exegelica, Dogmati'
notre 6dition, par suitc de la division des (Euvres ca et Mystyca. Eini,
rxix iirco i)i; s. virroiu;. iXX
rftul-Mrc so joinf-il micux .-lu (liai^iiic sdu livic .\ uii huji-I si /'iiinfMix ;
qiril souliaitorail qu'on sab-
ni ; il a iioiir litio, />^' irsprit. \j' lioisirinc lisrr; stiiit {\c disciitcr oii piiblic de [laroillcs inaticres ;
psl iiilrrcssaiil poiir lcs (irlaiis Jiislori(|ii(;s (|uil (luc, pourliii, danslaii(''(;(;ssit('; ouoii Ic inot, il (':vi-
«lonnc sur rcnscignfnicnl aii xii" siiVilc. i.cs pro- lcra d(; passer poiir {('AadvViWi'., (tn \ut rappoitaiit
fcsseur» y sontvivcuiciil ciili([n('s. Ilngiics nc iik''- (pic c(; qiTil fient dc personncs doctes, qui uvaicnt
iinf,'cpoiiil jcs ('•i(''vcs aii livrc (]iialri(''uic. I.c sc[)- Iraili'; la niati(''rc avaiit lui. Vcnaut onsuitc au fait,
lii-iuc parait uu ouvra^'c isoli'! (pK; laulciir, sui- il c.vposc dabonJ co (jui portait (Juulier ii nier
vant tous lcs manuscrils, avait inlituh'; /)e trilnts r(''galit('! (le la soicncc dc rimc dc Jt';sus-(;lirist avec
dicbm. Son ol)jct cst d'('!levcr riiomuic la con- :'t ccllo (Ic sa divinit('; : (^est quc, supiioscr iiuo
naissaucc (lc Dicii jiar la vuc des cr<L'aturcs; il dans riiue ct dans lautre, ce s(;raitscicn(;c (';galc
rcufermo tlc maguilirjiics passagcs. au (^irafeur. l*oint du fouf, rit-
(''galor la or(''aturo
Lctrait6i5(? polcstale cl ilc volunlalc, toui. II, pond Iliigucs, paroc (pic autre chose cst d"ctre
col, 839, rappcllc lcs discussious llicologiques du sagc, autrc chose est d^fitfe la sagessem(';mc. Gau-
xii« siccle. On v Irailc ccltc (iiicslion (jiii a^ilait lior fut dii uombre de ceux (iiio la r(''pou.sc do IKi-
ques sont divis(';s sur rauteur de ce livre. Oudiu vraiscmblanoe entre scs mains. II y a dc bolles
et dom Coillor lc rctranclient du catalogue des choses dans oe fraitt. Kn corajiarant cet (';crit avec
a'uvros do Iluguos do Sainl-Victor. Leurs motifs les Quatre volontes en Jcsus-Ckrist, on voif (pie
sonl, (ju'il n'cst dc raisonnomcnts
(ju'unc suitc celui-ci est la suife do raufre, et (ju^ils cnpijarticn-
scolasti^jues, qui indiquent un autour posteriourct nent tous deux au mome autcur. Nous lisons dans
qu'on y retrouve des expressions barbares, inusi- lc livre prcmicr Quwris dc anima Christi utrum
:
toes dans les (^-crifs do notro Victorin. Doni Brial a;qualcm cum divinilatc scicntiam hahuerit ;dans
r(5!pond quc cette formc scolasti(|uc n"cst poiut le scfoud Qus'ris dc voluntntc Dci et devoluntate
:
6trangere au xii<= siecle, que ces expressions bar- hominis simitiler. (;es dernicres parolcs n'in(li-
bares, telles que amplius j)our insuper ou prxter- (juent-ollcs pas la oontinuation de la discussion
ea, se trouvent dans les ouvragos los plus averos (juo Hugues avait enfam(''C sm* la sagcsso ju-opi-e k
de Hugues quc, du resto, le fond de la discussion Jii-sus-Christ. En effot, Gauficr, ala fin dc la lottre,
;
appartient aux controvcrses sur lesquelles Hugucs concluait qu'en admettant regalite de la science
revlent le plus souvent. Cost roplimisme qu'on y dans los deux natures, il fallait pareillcment y re-
refutc comme unc opinion. Or, nous savons quA- C connailre ^(['galite de puissancc etde volont.' ;
c'est
son cxplication du Magnificat et que nous lisons On peut dire (juaufanf IIu-
lont6s dc J6sus-Christ?
encorc dans sa Somme. Le sentimont dc domBrial gues paraissait disjiose a confondre la scionco di-
nous jiarait plus probablo. vinc et la scienco liumainc dans lc Sauveur, au-
tant il est soigneux de disfinguer les volontos. U
Nous unissons lcs deux trait(;;sintitult;s De ani- '.
Nul doufe sur rauteur de roj^uscule De scientia prit, et rautre Dc 1'unitc du Ye)'be de Dieu, sont
:
Chinsti et de scientia in Christo (col. 84o). Hugues tir6s du jiremicr livre des Melanges, donf nous
se nomme dans le prologuo, et, quand il nc se paiierons ci-aj3res.
nommerait pas, bien des circonstances le diiisigno-
raient. On quc Hugues et C.aufier
sait d'aillcurs La subtilite scolastique avait donn6 naissance a
de Mortagne, onsemble de ramiti(3 la jilus in-
D
ht^is une eiTour (jui pouvait otre pcrnicieuse c'6tait le :
time, avaient eu, de vivc voix, quelques contesfa- nihilisme. Elle consisfaif a jjrofcndrc que Jesus-
tions sur cette question En Jt;sus-Christ, la scien-
:
Christ, en tant (ju'homme, n'6tait jioint (juelque
ce de rhomme est-olle egale a la science de Dieu, chose, sans toufefois nier que la naturo liumaine
linie ou intinio, parfaite ou imparfaife? Ilugues fut hyi)Osfatiquement et sans molange unie au
pr6tentlait quelle etaitogale. Arnould, arcliidiacre Verbe. Le Verbe en s'incarnant, disaienf los nihilis-
de Seez, ct depuis 6v6que de Lisieux, ayant oui de tes, s"est rev6tu de notre nature, a lamanicrc d'un
sa bouche ce qu'il pensait a cet egard, en fut sur- homme qui revet un habit. Cest la oomj)araisou
pris, ct pria Gautier de lui 6crire pour rengager a emplo)'6e par les Poros ef firoe do saiut Paul. Or,
se r6tracter. Gautier s'acquitta do la comiuission
un hommo, pour avoir un habit, n'est pas(juol(jue
et ecrivit une lettre (jui fait ogalement r61oge de
chose dej)lus (jues'il n'en n'avait j)oint il est mome ;
ilt6moigncd'abordqu'il ne sc hasarde qu'aregret, avecle Verbo, clle n"auforise nullement ii dirc qu"il
et par d6f6rence pour son ami, a traiter par ecrif
esftjuelque choseen tant qu'homme. Cestaiusiquc
;
Hugues, dixmiiCiiQuestio)is siir snini Paul, cxpose A beatcp Virginis Maricp cum derogatione
obloquenti
('(.'Hc opinion. et calumnianti qiiod Virgo virgiiium diccrefur
l.Apologie du Vevbe incarnc (t. 111, col. 2i)j), 2"un manuscrit dc la bibliolhcquc dc Laon, qui
(lcstince a la coiubattre, est un tissu de questions rcnfcrme plusicurs ouvrages du chanoine de Saint-
et de solulions au nombre de dix-nouf. I/cxposi- Victor, copii^s ct r(?unis au xii'' sicclc. Or, le traiti^
tion ct la fjlosc y sont ])lusicurs fois cil('cs. On y l)eper})etua vi)'ginilafe Ma)'ia! cst ai\ noinbrc de
.souticnt r(''{j:alit('' de la scicncc Immainc et dc la ccs ouvrages. (Calalogue dcs manuscrits dcs bi-
scicnce divine cn J(''sus-Christ, ce qui caractcrise blioth("'qiics dcs d('partemcnts, bibliothcque de
bicn notre autcur. Cct ouvraf^c a pour titrc, dans Laon, n" l()3.)
un manuscrit dc Saint-Viclor cpii nous scmblc ap- Le grand ouvrage qui portc Ic titre de MiHanges
partenir au xii^ si('cle Objeclions conlrc ccux qui:
(t. III, col. 469) est, commc Ics cxtraits all(''gori-
(liscnt quc Jesus-Christ, cn lanl qit'homme, n'est qucs, un ramas dc landicaux tircs dc divcrs ('crits
point quelque chose. dont on ignorc le compilatcur. Ccs Melanges sont
ordinaircmcntscparcs danslcs manuscrits cndcux
On a rtiuni sous lc titre dc Confcrences sur le cahicrs dont le prcmier comprcnd dcux livrcs, sa-
Yerbe incarne (t. III, col. 3lo), trois (^crits qui se B voir un livre d"('claircissemcnts sur dilKrcnts tcx-
:
trouvcnt dispersjis dans les manuscrits, oii ils ont tcs de rEcriture sainte ct sur divers points de mo-
chacun lcur inscription particulicre. I.c premier, rale sousdeux cents titres ou chapitres un autre ;
inlituh^ : l)c Iriplici silenlio, cst copi('' presque qui cst une cspc-ce de commentairc al^n^^g^'! dcs
mot a mot des OiK^stions sur rEpitrc aux Galates. psaumcs dont nous avons rcndu compte plus haut.
l/aulcur, dans luu ct dans rautre ouvrage, dis- Le second cahier est composij de quatrc livres qui
tinguc trois sortes de silcncc : silence oii riiomme renferment des sermons ou portions de scrinons,
ignorait sa langueur, c'est celui qui a pri^-ct-dt^ la dcs Icttrcs, des rcmarqucs sur rEcriture, des ex-
loi ; silcncc oii il dcscsp(^rait do sa gu(''rison, c'est traitsde traitcs moraux, le lout sous diffcrents ti-
son etat sous kv loi ; silence enfin oii il a rccouvr(^ tres etsans aucune liaison. Le titre 53 du n'^ livre
la santt', tcl est cekii oii il se trouve depuis la ve- De ubeinbus Sponsse attributis est un pri^cis du
nuc du Mcssie. Le sccond (!'crita pourbut dcprou- dixicme scrmon de saint Rcrnard sur Ic Cantique
vcr que lc Vcrbc, en s'incarnant, a pris sculcmcnt dcs cantiques (saint RiiUNAun, vol. 1, 1287) le lilre ;
la nature humaine et non la personne il a beau- 107 De tribus osculis est tirc des quatrc-vhigt-sept
;
coup de rapport avec ce qui est dit siu' le mcmc sermons du m(ime Pere Dedive)'sis (Ii). ibid. 1239).
sujct dans lcs Qucstions sur l'Epitre aux Romains.
Q Ccst cncore dans le quinzicme scrmon de ce Pcre
Pour la troisicmc, il cst manifcstcment suppos('^ A, qu'on a puis(3 la iin du titre 132 De triplici oleo. Au
nolre autcur. Ccst Topinion dc dom Rrial. La plu- titre 58 du troisicme livre on voit une partie d'un
part dcs critiques altribucnt a Ilugues de Saint- scrmonde Geofroi, quatrieme abb(?cle Clairvaux,
Victor Topusculc intituh' : De perpelua virginifate qui se trouve parmiles (puvres supposccs de saint
Muri(P (t. II, col. 837). Dom Rrial le kii refuse sur Rcrnard, tom. II, p. 1309. De la nous infci'ons cjue
ce motif qui n'est pas sans valeur. Le but de ce cette compilation a cte faite a peuprcs vcrs le m(!'me
trail(i est d'(''tablir que Marie avait fait vcbu de vir- temps que celledes Extraits, etqu'etant d'un goiit
avant son mariage, ct qu'en c-pousant saint
giniti!'
ast:ez ressemblant, elles ontle m(!'me autcur. Quoi-
.loscph, clle ne ckangca pas de ri'solution. Hugucs quc nous a3'ons d(Hach(;' dccettecollcction Icspi(!'ces
de Saint-Victor enseignc, au contraire, dans sa quinousont paru appartenir incontestablcmcnt ti
Somme cles cap. 10, que Marie
sentences, trait. vii, Hugues, nous sommes portiis a croire qu'clle en
n'avait pas fait vou
de contincnce avant son ma- contient I)eaucoup cfautres qu'il pourrait revendi-
riagc. Ccs dcux ouvragcs ne sont donc pas du mt'- quer, mais qucl mojen crcn faircle discernemcnt ?
me auteur. Or, cekii des Sentences cst incontesta- Nous devons toulefoisen distrairc cncore avccdom
blemcnt de Ilugues donccelui De perpetua virgi-
; Brial trois lettres qu'on ne peut refuser h Hugues
nilale Mari(i> ne lui appartient pas. Toutefois cctte D de Saint-Victor (t. H, col. 10il).Lcs deux premieres
opinion ne laissc pas de prd^senter quelqucs diffi- sont (^crites aun nommc'; Ranulphe de Mauriac
cult(!'s. Ladcdicace de Touvrage commence parces
qu'il appeUe son frcrc. L'une cst une lettre de com-
mots Sancto pontifici G. Hugo beatitudinis tuce
:
pkments oix il assure Ranulphe de son amitiij ct
servus; il cstdonc d'un doctcur nomm('i Hugues. lui dcmande la continuation dc la sicnne. L'autre
Ce docteur (icrivait au xii'^ siccle, puisqu'on a dcs contient des r(''ponses a cjualrc cpicstions sur au-
manuscrits qui remontcnt a cette epoque il est tantde passages de la sainlc Ecrilure. Latroisi(Jme
;
vrai que lcs maitres du nom dc Ilugues ne inan- est plus importante. Vers Lan 1130, Ics Arabes
quent pas mais la traditiou ne designe aiicun
:
(!'tablis cn Espagne exerccrent unc violcnte pcrse-
d'cux commc autcur dc cct ouvragc, .si ce n'cst cution contre Ics chrciticns de la villc ct du dis-
Hugucs de Saint-Victor. Outre le tcmoignage des trictde Scville soumis i leur domination, Jean,
deux catalogues qu'il public, M. Haureau cite archev(!^que de Seville, au lieu d'cncourager le
:
iMe ti^moignagc i^ositifdc Henri de Cand, qui, peuplc par son excmplc ct ses discours, leva r(3-
dans son livre De illustiHbus Ecclesix scriptoribus, tendard dc rapostasie et apprit dogmatiqucment aux
ditau sujetde notre Victorin liespondit cuidarn faiblesjirimitersansremords. Sa doclrine consis
:
tlXXtll iiico m: s VICTDUf;. rxxrv
C(; |)irl;il iiuc lcMir; s;iv;uilr' r'l ii;illH'-li(iiic oii il l';iit n'cst i);is lojiiqiicrlc r]r'-hulor par riiomino. I.a Uk^-o-
voir (liuis ([iicl j)i cciiiicc il sr; jr;tlc liii cl scs oii;iillcs. lof,do csl r(;tudc do Dicu on lui-UM-mo, Dicu prin-
15;u'onius f;iit laut rlo cas do collc lclli'r' rjiiil kioitc cij>c, Dicu
dcs cr^^-alurcs. IIuf.'ues Irailo dii
fin
loiil ciili(;ro dans ses Annalcs. myst(';re dc rincarnation avant d'avoir iiarU; do la
Knlin los nijni^-rliclins attrihucntoncoro <'i Ilupucs cr(''ation ctrlc ^(''lat (h; riiommc, cc fjiii osl un rcn-
roj)uscul(; Dc rifxi hlvtiiianucliy, (jui sc Irouvi; ;iu vorKcm(;nt manifcslc do rordio r(''(;l. Oulro co (U:-
tilro 2 dii jircinicr livrc dcs mi^mcvi MvLaiujcs (t. III, fautdans loi-donnancc oirarrangomonl dos dog-
col. 477), (li; ui(''juc ({iic cclui iulitulr'; De tripUcivi- mcs, la .S'f;mwe dc llugucs jjr^^jscnte des lacuncs ;
iio, triplici peccalo cl Iriplici remedio, qyCon lit cllc u'cmhrassc pas tous los articlcs du symhfjlo
sous le titrc 33 du quatrir-mc livrc chr(';ticn, ni toutcs lcs lois de la moralc. Mais nous
Lescritiqucsncs"accor(lcnt passurraulcur du IMlcvons romarquer quc ladivision dcs divers('S
traitr'; J)c fdia Jcphte (t. III, col. 323) ni sur coUii branchcs de la sciencc th^;ologique nc nous appa-
Speculi/ni. (le mysleriis Ecclcsiie (t. III, col. 33i)), railra rr^^elloment suivic chcz aucnn (;crivain du
dcux fois mcnfiounr''s sous rliffercnts titres dansles mo3'en ;\gc et pour cc fjui eoncomc lcs somraos
;
catalogues dc M. Ilaur(''au.
en particulier, tout lemondesaitqu'elles sontcoin-
me de vi'aies cncyclop^-^dics th(iologifiucs ou la
Les trois livrcs Des cdremonies el des sacrements,
morale, le droit canonifjuo et la liturgic marchont
des offices et des ritcs ecclesiasliques (t. ITI, coL
cote 4 cofe avec la dogmatique.
38t) avaient d'abord tU^ pu])li('s sans nom d'autcur.
lls prircnt cnsuitc placc dans la Dihliothoquc dcs Lo trait('; De sacrarncntis est plus parfait. Cest
Pera, t^dit. dc Pai'is, sous le nom de Ilugues de hicn ru'uvie thcologiquc la jjIus cousid(!;rahlc du
Saint-Victor ; ils ont (''le ranges parmi ses opuvres savant Victorin. Sous ce titTC Ilugues comprond
p.ar les Victorins qui les editerent. Les B6nedictins tous les mysteres ou en gcneral tous lcs arlicles de
es atlrihuent k Robert Paululus. la foi chri-lienne. II part des saintes Ecriturcs et
Trois t^crivains, suiA-ant lcs imprimr^s, sc dispu- commencc par rcmarfjuer avec heaucoup de jus-
septem missse ordinibus (t. III, col. i'6'6). Onle trou- C rhomme. Mais pour Itien exposer ce qui con-
ve dans redition de notre Victorin, parmi les opu- cerne la restaurafion dc rhomme, les Ecrifures
vres dc saint Tliomas d'Aquin cnfin dom Tissier ont du parler aussi, du moins hricvement, de
;
les a mcles avcc les ouvrages dc Guilkiume de ce qui a rapport ;\ la crrjation tant de riiom-
Saint-Tliierry dans la Bihliothkjuc des C/teau.r. mc que du mondc qui est fait pour rhomrac.
Dom Brial, sur la foi des manusciits d'Angleterrc, Elles ont du indifjuer fjuel fiit rt^^tat primitif de
rattrilnie a Jean de Cornouailles. Mais 11 faut re- riiomme et comment il cst (K'chu, afiu dc mieux
connaitrc avcc tous les critiqucs que Hugues est faire comprcndre la r(:'paration. Tiuid^^' par ce
rauteur du traiti:; inliiule Dialogus de sacramentis priucipc, Ilugucs j^artage son travail eu deux li-
legis naturai ct lcgisscriptx (t. II, col. 17). Cestun vres tlont le premier cxplifjue ce (jui a rapport k
dialogue entre le maitrc et le disciple. L'un propo- la religion a parfir de la crriation du mondc jus-
se les (£uestious, rautrc les rt^sout. On peut reg.ar- (pra rincarnation du Verhe, et le secontl poursuit
der cet ouvrage comme uneintroduclion a laSoni- dcpuis rincarnation jusqu^a la consommafion de
me des sentences. une indication sommaire de toutcs choses. Voici
premicr livre comprend douzc par- rouvrage : le
Les deux principales productions tlieologiques
I» de la creafion du mondc visible
de notre Victorin sontla Somme des senlences D
ties il traite ; :
;
i
;
^faf/istcr Iliigo Lolhariensis. Un ancion manuscrit mcrslevcn, en Saxc, ponr y rcccvoir son (''ducation.
dc ral)l)aye d'Anchin, dont lc P. Mabillon adopte L'cmincnte vertu qui brilla dans tout le cours de sa
lo tomoignage (128^, met sapatric dansle tcrritoire vie rond t(''moignago du riche fonds do pi(''t('', qu'il
(rvpros. Ces deux antorit(^s, suivant lc doctc \Mh\c- acquit dans ccltc ('"cole. Lui-mcme s'cst doinn'' la
diotin, sont facilos a concilier, en disant quc la pcino de nous rendre compte des progr(I's qu'il y ht
Flaudrc(?tantlimitroplie dc ce qu'on nommaitau- dans los leltrcs (133*). « Je ne crains j^oint do corti-
trcfois la Lorraine, un homme n6 sur lcs confins ller, dit-il, quc, loin d'avoir jamais rien n{.^ghge
do ces dcux provinccs pouvait otre indiff^^^remmont pour uie perfectionncr daus lcs scicncos, je me suis
appch' du nom dc rune ou dc rautrc.Mais ccux qui instruit de plusieurs choscs quc d'cautres traitent dc
fonf Hngucs Saxon,se pr(''valcnt{'galemcnt dupas- ])agatclles, et nKiinc d'extravagcances. Je me sou-
sage dc Roiicrt pour (^tablir leur opinion. En cflct, viciis que, n'etant encoro qucnfant, je m'appli-
rancienne Saxe touehait par une autre cxtr(3mitc, la quais soigneusement;\ apprcndre les noms de tout
Lorrainc et ranonymc de Jumiogo (129) dit formcl-
; cc qui tombc sous les sens, principalcment de ce
llomf^nt que Ilugues,? quoique v('ellcment Saxon, qui cst d'usagc dansla vie,persuadc quil n'ost pas
passait pour Lorraiii h cause du voisinage des possible d'cirriver a la connaisscance dcs choscs
dcux contrces Hiigo Lothariensis dictus a confi-
: sans savoir auparavaut comment elles se nommcnt.
n io Saxoni.v. Alheric de Trois-Fontaines (129*) et Attontif ;\ mettro par eevH les sentences ctlcs ques-
Joan dc Saint-Victor, ecrivains, Tun du xui^Pautre tious lcsplus int(3rcssantes, lesolijcctions et lcs so-
du Kiv si('cle, appuient cettc explication, et leurs lutions, je repassais les unes et les autres dans ma
sullrages ontentraine cenxde prcsque tous les cri- ^(^'moire, je les discntais et les comparais cnsom-
tiques jusqu'c\ cejour. Ccpcndant le scntiment dc ble par le raisonnemcnt. Snr chaque snjet, jc dis-
dom Mabillon nous parait le micux fond('!, surtout tinguais les diff^ircatcs manicrcs de lo traitcr, en
dopuisla (^'couvcrte d"un nouvcaumanuscrit faite gramm;iirien, en rh(l'tcur, en philosophe. J'(:'tudiais
a Fabbcaye de Mcarchicnne par dom Martenc ct dom lcs coml)in;usons des nombres, jc trar^ais dos ligii-
Dnrand (130). Ce mouument, (^gal ii celui d'Anchin res sur la terre, jc demontrcais (ividemmont les pro-
pour rantiquito, porte non-seulemont quc Hugues pri(jt(''s qui caract{''risent chaque espoce d'angle,
naquit aux environs (rVpres, mais dc plus, qu'il Fobtus, le droit, Faigu. J'appris mt^-me a mosurer
fut transf(>r(i dcs renfance hors de sa patrie (13 Ij la surface et lasoli(ht(''! dcs ligurcs. Le cicl visiblo
:
circonstcance (nous paiions dc ladcrniore) d'autant fut aussi rolijet dc ma curiosit(';. Combicn de fois
plus remarquable, qu'elle est atlestce par Ilugues ai-je passe les longnes nnits de rhiver ;\ contcm-
lui-UKjme, et scrt a faire connaitre ce qui a port^';
D pler les astrcs Enfiu, je m'cxer(^ais ;\ la musique
!
a lo regarder commc Saxon. £"(/0, a puero dit-il, instrumontale, tcautpoiir connaitre la difh^-rcncedcs
pxsulnri ([32). La Saxe, ou il passa les prcmiorcs sons, que pour gouter, dcans les hourcs de d('iasso-
ann(''es de sa jeunesse, n'ctait donc pas son pays mcnt, lcs charmes si llatteurs de rharmonic. Tout
natal. Ce qu'il ajonte au m(>me cndroit m(''rite en- cela, je ravoue, n'(l'tait que des amusements de
core (FtHre rcipport(', pour (U-truirc lc pr6jug('! de jeunesse; oepend;int j'en ai tir(; du prolit. »
Scs rliulos ,'u-li(!V(''('s, il nril If; paiti i]('iciionccr A L"cx(!('s dii Iravail contrihiia s;ins doutc :'i rabiY-gcr.
aii iii()ii(lc.lliif;ii('s soii oik-w;, aicliKliacrc, (IHalhcis- J'l(!iii dc m(!rit(!s etd iiiic (''riiditioii (jiiil avail coii-
ladt, ('oiisiilti' siircc (lcss(!iii, ii(! s(! hoina jias arap- s;u;r(''e ;'i la glfjire de la rcligion ct ;"i l;i i)rop;ig;ttion
|ii()iivcr, il radoptci' [)oiir liii-iii(''iiic,cl
voiiliil aiissi d(! I;i sciilcmcntdc (piarant(!-
scieiicc, i! inouriit ;\g(''
('II [)ailaj^'cr avcc son ncvcii rc.\('ciition. Ajircs s clr(! (pNitri! ans. (Jshiiit, son confrcrcct soii aini, noiis a
('proiivi^s infircnicnl, ils j^artircnl ciiscnihlf!, vcrs l;iiss('' iinc rchitioii coiirtc, mais lrcs-('!diliaiitc, de sa
lan 1118, Moin' sc; rcndr^! a iahhaycdi! Saiiil-Victor morl. Ge fiit lui-mi-mc (iinrassisladaiissadernicre
d(! Marscillc, mais oc n'(''tait iioiiit la (ini! Dicn lcs maladie (137;. « Aprcs lui avoir administn'', dit-il,
;i|>|i('lail. 1'ciidaiit Ic s(''joiii' |);issa^'cr (|irils y tircnt, rcxtr(''ine-onctioii, je liii demandai s"il ne vouhiit
l;i rciioniiiirc iciii';ii)|)iil lcs pro^i^is nicrvcillcii.x dc p;is cncorc rccevoir le corps de .Notre-Seignciir.
r;ilil);iy(' ii;iiss;inl(! ilc S;iiiil-Viclor dc I»;ii'is. A ccltc I/rffis, r('poii(lit-il, vous me (lemandez si je veux
iioiivcllc, ils rcconiiurciit rasili! (jirilsi^^taiciilvcnus reeevoir inon J)ieu. Courez aupLus vile a leyUse,
clicrclicr cn Kiaii(!C, ct se prcssiTcnt d'y arrivei'. et upportez-inoi le corjts du Seiyneur. Ge (iu'ayant
l/;il)l»(' (lilduiii, (iui ^oiivcrnail alors cctti! inaison, ex^^-culd', je liii dis avant qiie de lui donncr ce sa-
lcs rccut avcc joi(!, siir lcs pr(!UV(!s (prils iui doii- crcment Adorez Le rorjis de votre Mall/re. A (pioi
;
U('rciit dc l;i sinc('rit('! dc leiir vocation. I,c jciinc il r(''pondit en se l(!vant: Jadore Le eorjis de inon
llii^Mics, plciii dc fcrvcur, mit toute son application Seujneur. el je le reeois etnnine rnon saLut. » Ge vit-
;\ iinilcr lcs niod(''lcs de scicnce et de vertu (iu'il cit fait l^^-loge (Je la pi(';t('! de Hugues, et atteste, indit-
;iv;iit sous lcs ycux, ct nc l;u'da p;is i\ les /'galer. pendamment de ses(!crits, l;i piireU'; de sa crd-auce
(loiilcnt dr siiislruirc cl dc s'('dilicr lui-m(jme,il B touchant lc myst(''re de lEiicharistie.
iic p('iis;ut (iu';Y vivrc d;uis le silcnce etrol)scurit('' I.es criti(iucs ne soiit point dacc^jrd sur rann(''e
in;us soii iu('rit(! lc trahi^ Tliomas, prieur de Saint- de sa mort. Les uns mettent cet (;Y(';nement cn iO, 1 1
Victoi',dirigc;uta]ors Tiicolede cette ahhciye.Apres la les autres en 1141, plusieurs enH42, et un petit
cat;istro]jlicdontill'ul victimc en 1 133 (134), Hiigucs nombrc enfin le reculent jusqu'en 1143. Mais Os-
lc rcmplaca (];ius la dircctiou dc ccttc ('cole apr(is bert, dans sa relation, fixe nos doules sur ce point,
;ivoir ('tc'! (iucl(|uc tcmps son coll(^!f?ue. ha mauierc en disant (pie Hugues mourut un mardi H f(';vrier;
dont il enscigna l;i th(''olof?ie, <i lacpielleil s'adonna ce qui concourt avec Tan 1141, suivant notre ma-
principalement, lui iit une givmde icputation. En- ni("'re presente de commencer rannee.
nemi, par car;ieti'rc, dcs contcstations, ct par rcli- Son corps fut inhiimi; a lentr^^e du cloitre, avec
gion, dcs nouveaut('s profanes, il s"t'tudia scrupu- cette ('pitaphe, qui depuis adisparu. Elleestdeson
leusemcnt ;i suivre lcs routes hattues par les an- confrtre, Simon (^hcvre-trOr
ciens, sans donner dans les (l^carts de (juelques doc- Conditur Iwc tuinuLo doetor celeberrimus Hiujo.
teursde son temps, ni prendre part h leurs vaines Quarn brevis exirnium continet urna virum ?
disputes. Dc ];i ces louanges (lui lui furent prodi- Dorpnate pruicipuus, nuLLique secundus in orbe,
gu('cs de toutes parts, et dont le concertfutsipar- Claruit inyenio, moribus, ora, sti/Lo.
fait, qu'aucunc ];uigue mt'disanten"osa le trouhler. Du cloitre, il fut transffirti, Tan 1335, parles soins
11 n'y cut pas jus(iu"aux corniticiens (t3i*), secte d'Aubert de Mailli, ahbe de Saint-Victor, et avec
devouee a la calomnie par impuissance de bien la permission du pape Benoit .\ll, dans la grande
fairc, fiui ne se vissent forciis de respecter son m(^- ( (!'ghse, et plac(; dans le chtpur i';iujourd'liui laclia-
rite. En un mot,]a prevention de son siecle fut telle pelle de Saint-Denis) sous une tombe simple et
en s;i faveur, fju^ou ne fit point difficulte de 1'appe- sans inscription.
ler lc secontl Augustin. La post(!'rite, quoiqu'elle ne On lit presentement, a Tendroit de sa premiere
lui ait pas conlirme ce titre, n"a tt!'moign(3 gucre sepulture, les vers suivants :
moins tle v(''n('ration pour son autoritt'. Saint Tho- Huf/o sub hoc saxo jacuit, vir origine Saxo,
mas, c"est tout dire,le regardait comme son maiti^e Annis ducentis, tribus tainen inde retentis.
et les th(-^ologiens font gloire encore aujourtriiui de In cLaustro primuin poni se fecit in imo,
suiyre sa doctrinc en prcsque tous ses points. Et pede caLcari, nolens mundo decorari.
Liyre totalement a Ttitude et aux exercices de la Luce sub undena Februi toLLuntur arena
religion, disent les derniers (^diteurs tle ses ceuvres, Ossa, chori Latere Isevo transLata fuere
jamais il n"cut aucune dignitd^ dans son cloitre,pas Anno miLlenoter centum, terc/uoque deno
mt^^me cellc de prieur. (^lcpendant il est cpialifie tel C hristi cum quinque,fratrumchorus astat utrinr/ue
par Gauticr de Mortagne, dans la lettre fiu"il lui Sans paiier dc Terreur qui fait Hugues Saxon, il
ecrivit, par rAnonyme de Jumiege, par Si.^^te de en est une autre dans ce monimientqui prouve que
Sienne, Garzonius etplusieurs moflernes. Tritheme rauteur n'entendait pas miux le calcul que la ver-
(13;;) lui donnc m(''me le titre trahht'. Mais lcs mo- silication. C"estle mot tribus, mis apres ducentis,
numents de Saiut-Victor qui font mention de Hu- au secontl vers. Les auteurs du nouveau GaLLia
gues, ne lui appliquent ni Tune ni rautre ^(''nomi- Christiana thsent quil devraity avoir quinquc se- ;
nation. 11 y a plus, la derniere est formellement D lon nous il faut sex, parce que nous plac^ons la
dt'mentie par le catalogue tres-complet des abbes mort de Hugues un an plus tard qn'on ne le fait
de Saint-Vietor, ou le nom de notre auteur ne se dans cet ouvrage.
rencontre jioint. Hugues lancien survecut a son neveu car c"est ;
Par une suite du plan de vie quil s"(!'tait formi^, clu premier qu'il est parlii dans une lettre tlu pape
on ne le vit point, a rexcmple de plusieurs savants Eugene ci Suger, abbii de Saint-Denis, parlaquelle
de son siecle, figurcr dans les aftaires deFEglise et il le prie de fournir Huguos de Saint-Victor de ;"i
de TEtat. L"IIistoire ne parle fpie d"une seule occa- 1'argent et une monture pour faire le voyage tle
siou oiiil sortitdeson cloitre. Ce fut lorsque le roi Rome. Ce meme Hugues obtint dans la suite Tev^-
Louisle Jcune (13ti)le d(;'puta,ran tl39, conjoin- che de Tusculum, avec le titre de cardinal.
tement avec Alvise, (iveque d"Arras,et i\atalis,ahl)(3
de Hehais, pour nommer un successeur a Thomas, § H. Editions de ses ceuvres. —
ahht! de Morigni, qui avait donnt! sa demission. I. Le recueil general des (Buvres de Hugues de
Sa carri(:'i'c fut hcaucoiip moins longue que la Saint-Victor a (!'tt' mis jusqu'a six fois souspresse ;
miiltitude de ses (^crits ne scmble rannoncer. d'abord en un vol. in-fol. imprime a Paris, lan
(134) Dom Rivetmet lamortde Thomas en 1130, (135) Script. eccL. c. 3(53.
mais il est ccrtain qu'elle arriva Tan 1133. Vide 136) Chron. Maurin., p. 385.
Mabil. not. in pp.Bern. 158. 137) YitaHug., init. Opp.
(134*) Joan. Saresb. Metalof/ie.
OXXIX PROLEGOMENA. cxxx
lol8, par Andre Boucard pour J. PeHt, avec ce A V. Le iu(''me Ilcuri Eticnne, aid(' pour cette fois
frontispice J/. Ihujonis a S. Viclorcoperaoninia,
;
de Chctou, mit au jour cn liil?, dans un volumc
ctim Vita ipsius anlehacniisquam fl<'/<7fl(l38).CeUe in-^», la seeonflc partie des Ali(''gorics.
edition ne comi^rend crautres ecrits de notre autcur VI. Les Questious sur saint Paul (!4i) sorlirent
que ceux qui avaicnt dcja ctc luis ;ui jourscparc- dcs presses ile Thierri Martiu (FAlost, ran WWl, ;'i
ment. La seconde est en trois voluines in-fol. pu- Louvain, par lcs soins de Mcol;is dc Boislcduc, cu
])lies dans la meme ville par les soins des clia- un volume iu-i» ffui rcnfcrmc aussi les ceuvres de
noines dc Saint-Victor (139), Tan lii-lG, chez Bade sainl Pacicn.
Asccnsius et J. P. Petit. On voit a la tetc de celle- VII. L'exposition de ];i R(''glc dc Saint Augustin
ciime cpitre dedicatoire de Jean Bordier, abl)e dc est celui des ouvniges de llugues dont on a f;iit le
Saint-Victor, a Jean IJondct, cvcque de Lauf^rcs. plus grand nond)rc d'('ditions. Eilc fut tirce dc la
Tliomas Garzoni chanoine, reguher de la congrc- poussi('rc Fau l;)13 (14o!, et pu])h('c avcc un com-
gation dc Saint-Jcan dc Latran, prit soin dc la mentairc de llumbert, g(>n(;'ral dcs Uominicains
troisieme edition qui parut a V(>nise chcz Jeau (146). L'au i;)6l nouvelle ('dition h Vcnise cn un
Somasque, Tan i;J88, dans le meme format ct lc volume in-i" (I M). Ilnc troisi('me fut donu('e ii I)i-
memc nombre de Yoliimes que la precedente. On lingen, chez Meyer, iu-8», Tan i;i81 (li-8).A C(jmc
lilamc avec raison cct editeur de ce quanime (Tun dans lc Milanais (li-'.)"), rouvrage reparut Tan 160."x,
zi^^le malentendu pour J"honneur de son corps, il dans le mcmc format, cliez J(ln'()me Frouan. Cin-
qualihe, sans t'gard pour la vraiscmblance, notre f|ui(jme edition faitc A Rome en 1625 (loO). Enfin
Victorin, chanoine ri^guner de I.atran. ba quatri(> B trois autrcs (;'dilions sans datc ct sans uom de villc
mc et la cinqui(Jme furent donnt'es toutes deux ni (rimprimcur rune in-S", les deux <iutresin-12.
;
Tan 1617, d"apr(;'s celle de Venise, Tunc a Mayon- Uans la prcmid^rc, rouvrage est scul avcc ce titrc :
ce, chez Antomc Hi(}rat, et rautre aColognc (140). Exposilio superRcfjulani sancti Aujuslini de c/ia-
Entin Tan 16i8 lcs rehgieux de Saint-Victor repro- ritatc Beiet proxivii. Dans la secondc, il est a la
duisirent a Rouen, chez Berthchn, la collcction suite des Constitutions des Fr('res de la Charit(3.
dcs ^crits dc notrc auteur, dans le mi'me ordre U;ins la derni(;re, fpii cst cu c;vr;ict('res gothifpies,
que les L'diteurs pr^^cedents aA'aient suivi. Si lon il est prf'!C(!'dt' flu trait('! dc Iviihbme., Dc proprictatc
(lcraandc de T^jrudition ct de la critiquc dans unc monaclwrum. On a fait aussi rhonneur ;i cettc ex-
('dition, ce n'est dans aucunc dc celles-ci qu"on position dc la mcttrc en francais; ct cctte traduc-
doit les chercher. I.es ouvragcs de Ilugues vrais tion, faite par Fr. Ch;u'lcs dc la Grangc, parut ;'i
ou suppos(>s }• sont confondus ct jctes comme au Paris Tan 1691, chez Guil. Despres, en un volumc
hasard. On n'y voit ni variautes, ni notcs sur les in-12.
endroits obscurs du texte, A. rexception de quel- yill. Nous ne connaissons fiu'unc (^dition parti-
qucs rcmarques de Garzoni, qui pour Tordinaire cuh(jrc dc Vlnstifution dcs Novices (Cil). Elle est
n'ont pas grande application a la difficult(> qu'il duc aux soinsdc dom Guihaume Rapaille dc For(''s,
s'agirait d'(l'claircir. Cc quil y a dc plus (itrangc, religieux de rab])aye dc Saiut-Vinccntdu Mans,fjui
c'est quc la dernii^rc (iclition, qui devrait etre la fit imprimer cet ouvrage cn KJIo, a Paris, chcz
plus soign(3C, du moins ponr la partic typographi- Badc Asccnsius, sous ce titrc Speculum vitx ino- :
que, se trouve la plus ni'glig(ie a cet (igard. C nasticsc. Lc m(jme volume renferme lo Commeu-
II. Outre ces editions g(inerales,divers traites deno- taire flc Fernand, pareillemcnt religieux de Saint-
trc autcur ont (jte plusieur sfois imprim(>s a part. Son Vinccnt, sur la R(I'gie de saint Benoit.
Z)Wasca7/on futdonn(3pourlapremierefoisaupul)lic IX. Le trait(i de la mani(Jrc de pricr (i;i2)futlivre
cn 1483 avecleVocabulaire deVenceslasBrak(141). au public Tan 1 ;i2 par lc mc;me imprinicur,d;ins un
1 ,
III. Gessner (142) yjarle d'une edition qu'ilned(>- volume in-8°, i\ la k'lc duciuel cst la R("'gle (ie Saint-
signe par aucun caractere, dans laciuelle il avait Benoit, rcvuc par saint Dunstan, ct rouvrage «ittri-
vu le uvre de la Trinit(i (c'est le dernier du Didas- buea saint Bcrnard, De vita solitaria. A Tal^ljaj-c
calion), les AUegories sur rAncicn et lc Nouvcau dc la Couture tlu Mans, on voit un exemplaire dc
Tcstament, et les livres du CloUrc de Uame. ccs trois ouvrages enti(''rement conforme aux -pvo.-
IV. Hcnri Etienne pubha Tan 11306, a Paris, en un C(idents, qui porte la tlate de l"an i;il9. Est-cc une
volume in-4», sous la direction de Pierre La Portc, ctlition diferentc ou non ?
et non Josse Clictou, comme le dit Simler [Petro X. L"opuscule, De triplici vitio, triplici pcccato,
Porta ipsius recognilore sedulo), plusicurs opus- et triplici remedio (i;i3), qui cst au titre 33 tlu iv"
cules attri])U(}s dans les manuscrits (143) a Hugucs livre des M^ilanges, fut ins(3r(:; Tan 16 18 f\ la lin du
de Saint-Victor, savoir le livre de la Trinit(?, le recucil cn 3 volumes in-4", imprimc chez Bcrnar-
trait(i de Tetat rehgieux ou Z>e U instilution des no- din Masius, ci Louvain, sous ce titrc Opusculo- :
vices, les quatre hvres du Cloitre de 1'dme, lefrag- rum insiijniorum sancti Augustini et veterum ejus
ment k la louange de la charit(3, le Soliloque du discipulorum adversus Pelaijianos et eorum reli-
fjafje de r«?«(?,ropusculesurlamani(;'re deprier, les quias delectus.
diverscs cxpositions de TOraison Diminicale, rcxpli- XI. Lc livredcs Arrhesde l'fhne a traduit en (''t(''
cationdescinqsept(inaircs etdcs dons du Saint-Es- fraiK^ais par un anonyme (134), et pul)li(3 ;Y Paris,
prit.Cen'estpas icileheu de fairc rcmarquer au lcc- D chez Simon Vostre, tlans un rccucil in-^", Tan
tcur cequecettecollectionrenfermc d'(itrangera no- lo07, sous co iilvd Le livre de Varrhede 1'Epousc,
:
tre auteur, ainsi que toutes ccHcs fTu'on ))assc en conipitc par niaitre Ilugucs dc Saint- Victor.
reyuc dans ceparagraphe. Le pn^cd-denl a fait con- XII. Le Miroir fte fEglise (["i'.\) parut ;'iRoniel'an
naitrc lcs ccrits sinc^l-rcs de Ilugucs qui ont vu le jour, i;i91 avec dcuxautres ecrits fausscment altribues ;'i
ct le dernier raarquera en detail ceux cpion lui a faus- notre autcur, savoir, lcs troislivresdeSiS'an'e///i?n/i'
scmcnt attribues. etofficcs eccldsiastiques^Qtlc Canon mystici libaini-
(138) Bibl. Carthus, Lig, (147) Bibl. Victor.
139) Bibl. S. Vict. 148) Fabr. Bibl. Lat. 1. vm, p. 884.
(140) Fabr. Bibl. Lat. 1. vnr, p.882. (149) Ibid.
141) Simlcr, Bibl. p. 307. (150) Biljl. Mazar.
142) BibL, fol. 340 v». (151) Bi])l. Mazar.
(143 Bibl. Rcg. (I52j Biljl. Mazar.
(lii Bil)l. Victor. (i;i3) Bibl. San-Genov.
(14o) Bibl. S. Vine. Crenom. (Lii) Riljl. Font. Ebr.
(146) Bibl.Mazur, 13;;) Fabr. Bihl. Lat. 1. yiii, p. 887.
:
nis cii iiii vf)liiiiic iii rnl. (|iii ,1 |i(iiir Wlro : Sninlo- A dc la iii(''Iim;
IV. Daiis lc inaniiscril (i8R, fol. i:i,
rrs ilc l']ccli'si:v ('alli(iliciv iliciiiis ()//iciis. Mclclii'))' l)il)]ir)l|ic(iiic, a poiir lili'c he
csl iiii oj)iis(;iilc qiii :
llil(()r|)iiis ;i (lc |)liis iiis('r('' ccl oiivni^^' (l;iiis soii scplcm gradibus guibus pervcnilnr ad sapicntifnn.
Anclariinti oii Sii|i|)lci)i('iil dc l;i MihliollicqiH; dcs I,;i picniicrc plirasc drnioiilrc (pir! rc n"csl qii'iiii
PC-rcs, iiiiiiriiiK' r;iii Paris.
l(d(i ;i fiagnicnt duii grand oiivr;igc. Elle porlc Antc :
,\!ll. l'';U)ri(iiis ;iv;ilicc qiu! ('cs diii\ livrcs d(!S onniia igilur opuH esl Dei limore converli ad co-
S;icicniciils loiil |);iilic d'iili rcciicil iii lolio |)iil)li('' gnoscoidam cjns rolvntaton.
;Y Sli;isl)()iir^ r;ui I iii.). s;iiis iKiiis iii;ir(|iici' lc litrc V. I.c iii;iiiiisc)it 72(- dc la inr'inc bibliotIi(''quc
dc co rccucil. rcnlciinc, 1» un opiisciilc altribuc a HiigiiCH «le
.\IV. Oii conscrvc ;"i l;i (:li;irlrciisc dii l,if,'cr, cii S;iinl-Victor, sous Ic litrc, De salnlc anirn.v, doiil
'roiii';iiiic, iiii c.\(!iiij)l;urc (riiiu! (''(1111011 prcmiijres parolcs sont
cn iiii (Jnoniam inmediodo-
volii- l(!s :
iiic iii-'i" (](! |)lnsi(;iirs (''crils (1(; lliif^ii(!s, daU-c dc lorujn posili siantis, ctc. i". I.'n ('cril inlitiih', Hu-
ColoKiic, (llicz (iyiiiiiiciis, raii lt)2l iiiais noiis gonis J)e confessionibm uudicndis, k la liMc diKpicl
;
ifavons pu parvcnir (i savoh' cn diHail cc qiicllc on lit (Jinti rcpetes a proximo luo retn ntiqwnii :
cet opuscule api)arlicnt <\ llugues, ils s'(Maient trum qulturi tuo (Prof. xxiii). Ensuitc_, apix's un
contentcs cren meltrc lc comracnccment dans r;ip- fragment de 1'ouvragc dcs Allcgorics, on Irouve
pcndicc dc leur tome VI, avcc les (loiTCctions que (fol. 90j un chapilrc intitule, Dc unctione regum
Icur avaicnt fournics lcs m<iiiuscrits. Frintcorum. Il y cstditM^iG apr(;s<ivoir raconli'!le ,
§ Illi —
Ses ouvrages non imprimcs.
Hcims, qu'il dcmcure toujours plcin, et jamais ne
se vide que laliqneurquil renfcrme sert <ioindre ;
U rcslc encorc dans ro]jscurit(J dc plusieurs ]ji- C les rois de Francc Ior.squ'iIs sefontcouronncrpour
Lliottid-qucs un assczgrandnombre d'ouvragosma- la premi(^'re fois qu'apr(';s cctte cerrimonic lc nou- ;
nuscrits orn('!s du nom de Hugues de Saint-Victor, vcau mon<irque rcste pendant une semainc cnh('>re
qui attcndcnt unc main favorablc pour les mettre a Rcims avec les mii^^me ornements qui on scrvi a.
aujour. Une simple nomcnclaturc de la plupart son sacrc quc les moines de Sainl-Rcmy apportent ;
de ceux-ci cst tout ce quc nous pouvons promet- la sainte Ampoule en procession k la cathcdrale,
tre, n'ayant pas toujours clc a portcc d'cnfaire un accompagnris d'une mulUtude de gens armi';^, et
cxaincn suivi. quils la remportcnt aussitot quc 1'onctioncstfaitc ;
dit : Practicam gcometrix nostris tradere coactus frayer le roi le jour dc son sacrc, et (juil dijpense
sum, non qaasi novum cudens opus,sedvctera col- pour cela tantot scpt ccnts, tantot huit cenls nicircs
ligcns dissipata. ct davantage qu'apr(js cela, le roi pcut se faire ;
II. Cct ouvrage, qui n'occupe que dix fcuillets, couronner oii il vcut, soit a Saint-Denis, comme il
est suivid'un abr(3ge dela PhilosophiedeUindime: cst d'usage, soit ailleurs, si les circonstauces le
Epitome Dindini in pldtosopluam. Celui-ci cst dcmandent. On voit par ce dcrnier trait qu"on dis-
adrcsst! <\ un ami ou confrC^rc nommc Indalet^ et tinguait alors Ic sacre du couronncmcnt. Au fol.
d('butc par ccs mots Sa'pe nobis, D^daleti frater,
; 91 011 voit un autre opusculc intitule Qu.cns1iones :
Dindimus iste noster in optimis studiis incitamenta et expositiones quccdam. Les premiers niots sont
prxbere solebat sed nunc esse tertius est dies ex
; Per ea quce sumiimts, potiora sumamus. Un pelit
f/uo solitonobis adcsse dissini.ulat. trait6 de rincarnation tient le dernier rang de ce
III. Trois fcuillcts aprijs vicnt un trait('' dc gram- inanuscrit. ll commencc De Veroi Incaryiatione :
mairc, cn formc de dialoguc cntre lc maitre, qui tractatini,primovideamus quare solus Filius sit
prend Ic nom de SosthiJncs, ct le disciple. Cest incatmatus.
ainsi qu'il commence Sostenes. Qidd est gram- : VII. Les manuscrits 801 et 81 i prescntent sous
matica? D. Crammatica cst scictitiarectc iocjuendi Ic nom dc notrc autcur unc chroniquc univcrselle
sccundum liberatium titterarum institula, qiue in avec ce titre Artificium meiiioria: de tribus ma.ti-
:
disciplinis pnst litteras communes invenla, cceteris niis circumstcniliis gestorum id est pcrsonis, locis, ,
rcguia /acta cst et origo. temporibus. L'ouvragc est plus complet dans le
(136) Eadem ampUlla nia.jorest miceparvula,et cum armata multitudine; et facta utictioneslatitn
adliuc estinmonasterio Bcati Remigii extra muros cum eadem.Insuntprivilegiatiixges Fran-
redeicnt
civilatiSjCt scmper plena nunquam evacuatur. Re- corum, quinsoli ccelesti unguento unguntur. Ar-
f/es Francorum, cum primo coronanlur, illo un- cliM'piscopus cn die /acilrcgi otnncs c.i^^peiisas,
gucnlo inunginilur. In Rcincnsi laincn civilale in cl c.rpcndit w.c.vcl w.cx. murcas et plus.
quandoque
cisdcm induiiicntis /icrscptimanam rnorantur. Mo- Poslca polcst coronari ubi vult, de niotc apud
nachi Sancti,Remigii deferunt ampuUam cum ma- Sanctum-Dionysium , vcl alibi, cum exjjcdil.
gna proccssione ad sedem archiepiscopalem, ct
;
prcinicr dc ccs Ucux cxcmpliiircs. Ccttc chronique A Sui' Tan 713, parlant (f.Vustrcgilc, cllc dit : Au-
iiniv(!rscllc cst diviscc commc cn Irois parlics, ct palriarrlia ct prinias Aquilani;c /torct-
slrcijisiliis
prcccdec d'iiii prolo!,nic (fol. 1) qui a pour drliul Voiia iiucprcuvc dcrancicunel(''(lola ])r('lcntion(les
ccs mots: Fiii, sdpiotlia (/lesaurus esl, d cor litiini arclu'vcc[ucs de Bourgcs. On cu a vu, ci-dcvaut,
arca. l.a prcmicrc partic commcuco a la creatiou unc aulic du nu''mo temps <\ rarlicle de (i("rartl
du moudc ct (inita la mort dc rcmpcrcur AuRUstc. (rAngoult''mc (t. XI, p. 60;)).
(lc n'cst proprcmcnt qu'unc chronolofi;ic dcs pa- Surran •.112 ellc nommc ainsi les suecesseurs du
triarchcs, dcs j. j,^cs, dcs rois (Tlsracl et dc .liida roi Charlcs-lc-Siiuplc Posi Carolum, qtii cogiui-
:
jusqu'nu roi A!,u'ippa, a laqucllc sc trouvc joiutc niinnlus csl Simpicx, rcgnavcrunt in Franria Ilo-
riiistoiro du ^(^'tahlisscuacnt dc ])lusieurs cmpires bertus alicntis el liodoip/itis aiienus. Ce termc aiie-
avcc lcs noms dc lours souvcraius. l/autcur suit ntis uc i)cul siguilier aulrc chosc, siuou cruc Uohcrt
dahord lc calcul du tcxte lu'])rcu daus la listc cl haoul (Haient (''traugcrs a la maison (lc Charle-
chrouologiquo dcs patriarchcs, ct cusuitc il la maguc. L'aul('ur nc met point le roi Eudes parmi
douuc suivantlc calcul dcs Scptantc. II d(!"critapr(;s Ics rois de Eraucc.
cela (l'ol. 9) les pt-nd-alogies dc ces m(^mcs patriar- Ces parolcs sur Fau 988 mcritcnt allcntiou Prist :
^dics et de leurs desccndanis ; cc qui est suivi du eum {Ludovicuni),dill'nnlcnv,usur])al regnum IIu-
d('iiomhrement des proi)U('U's dc rAncicu ct du go qui fuil nepos prinii Ol/umis impcraloris, qiii
iNoiivcau Testamcnt. A ce dd-nomhrcmcut, qui uc fuil fiiius Ilcnriri rcgis Aicmannix, qui Ilenricus
i'emplit quo deux pages et dcmic, succ(^'dc cclui dcs fiiiiis fuit Ol/ionisSaxonum ducis. Hajc proplcr eos
villcs qui appartiennent a cbacune des dix trihus. b scripsinif.s qui soient delra/ierc modernis rcgibus
Vicut cusuitc la divisiou du moudc cn Europc,.Vsi(^ Francorum,qunsinon sint degeherc rcgio procrea-
ct Ai'rique, puis la sous-division dcs provinccs qui ti; cum isle Ilugo dcqiio supcrius fccimus nicntio-
composcnt chacunc dc ccs partics, ct lcs noms de nem, a qiio iiii drscenderunt, iniperiaii gencri,pro-
leurs villcs les i)lus consid('rahles. llne suilc chro- pinquus exstiterit. Ou voit, par cc passago, (pi'au
noIoi?i(pic des papcs dcpuis saint Pierre jusqu'a xii» siccle on n'avait pas encore imagin6 le sysl(''-
Ilonori' II, oii la dnrt-e de leur j)ontilicat cst exac- mc cpii fait sortir dc la ligo de Charlcmagnc,nos rois
tcmcut marqu(>e, fait la sccoudc partic dc Tou- de la troisit^^mc race, puistpie lc chronicpicur, prc-
vrage. Ce morccau cst li('' avcc lc pr(')C(!'dcnt par nant ici lcur dcfonse, ne rt'lt'vc lcuv origiuo que (lu
ccs mots: Deinceps comiborrcgnortim ac regiini sc- c(Mc cles mcrcs par lcscpiellos ils dcsccndaicnt d'0-
riein ct nomina simili ordine, quomodo ab Incar- thon 1". S'il avait cru pouvoir Ics vanter t!galement
naiione Verbi usqiic ad lempora nostra ciicurrc- par lc cMd paternel, il ne ram^ait pas omis.
runl, expLicore. On y passc cn rovue tous les cm- Ccs dcux chrouitpics ctaut (Jtrangt'i'es anolrc au-
f)crcurs depuis Julcs-C("sar jusqu'a Michcl (^uropa- tcur, dirous-uous tpie cclle c[u'il avait compos(>c ne
atc, ct dcpuis cc dernier jusqu'<\ Jcan Porphyro- suhsistc plus? .NuUcmcnl: mais nous uous contcnte-
}i(!'n(ite (celui qui a ete nommd' (^olo-Jean). Entre rous d'assurer quc nous Tavons inutilcment cher-
ccs dcux ('pofpics cst placcc uno chronique ahrepce chce dans Ics plus C(^d(l'hrcs hihliothcques dc Frauce
dcs rois de Erancc depuis Priam jusqu'a Eouis-Ie- Ellc n'eslpointdans ccllc du roi, car ccllc qui est
Crosjdes rois dcs Vaudalcsdcpuis Gens(;n'ic jusqu'a annonct'e dans lo cataloguc dc ccttc hii)lioth('quc,
(t'limcr,des ducs de .Xormandie depuis Rollon jus- C sous le titrcde C/ironicon Ilugonisa Sancto Viclore,
(
qu'a Ilenri l*"', et des rois Lomhards, depuis Agel- n" i8i-2, n"est qu'un fragment de la premi^^^re r('duit
mond jusqu'au hls do Didier.(^e morceau csttermiue a huit feuillcts, ou mauque Ic commcnccment ct la
par uu cataloguc, drcss(> sans ordrc, dc quelques iiu. On nc la trouvcra pas non plus a Saiut-Gor-
anciens historiographes,dont le prcmicr cst Troguc- jnain des Pros mais on y verra la premi(ire partie
;
Pomp(l'C, ctledermer Victor, historicnd'Afrique. de ccUe cpie nous vcnons do citor, avcc cotte ins-
Ea troisi(jmc partic renfcrmo la chronologio dcs cription l^ractatus de nominibus tcrrarum, et <\ la
:
empcreurs d'Occident jusqu'<\ Hcnri V, comhint'C margc, d"unc main ^(['centc: Ilugonis a Sanclo Vi-
avcc la suitc des papes, qiii finit a ilonoiT II. Ou y clore. Peut-(l'tre sc rcucontrerait-ellc a la hihlioth('>
marquo avec soin los indictions et les annees dc cpic du Vatican parmi lcs manuscl-its d'AIexandrc
J(',sus-Clirist, dont la dernicrc est r<an H3'). Pctau, oii Ton voit cn cffct uu manuscrit inscrit :
QUoiquil soit ccrtain par lo tc^moignaged^AllKH-ic Ilugonis a Sanclo Victore Clironicon (i.')7).
do Trois-Fontaines, ct par cclui dc Hugucs lui- VIII. Un trait6 De disciplina monac/iorum fait
m(';me, comme nous Tavons rapport(^ ci-dcssus, partie dumanuscrit 199, dout I"t'criture semble ap-
?u'il avait compose une ohroniquo universclle pour p.artcnir au xu<= sicclG. Le nom de Hugues dont il
usage dc scs 6lcves, nous no craignons pas ncan- est orne, parait <avoir cte ajout(J! inpvvs coup. L"ou-
moins d'assurcr que cclle-ci n'est point son ouvra- vrago dtibute ainsi Disctplina est convcrsatio bo-
:
ge. Ce qui nous lc pcrsuadc, c'cst qu'aucun dcs na et /lonesla, cuiparum esl maitim non facerc
passages dc la Chroniquo de notro auteur, cit6s sed sludet eliam in iis qux bene agil, irrcprc/ien-
par Alh(jric, ne s"y i*encontre. D siljiiis appdrerc. Voilc\ cc quc nous avons d(icou-
VII. U faut cn dire antant d'une chroniquc ahro- vert ft Saint-Victor.
1 gt-e, Uironica abbrcviala, qui rcmpht riutcrv;illo La bibliotht'quc duroi contient aussidivors ecrits
<iu fcuillct quarante-deux au feuillet soixcante-dix- non imprinujs de notrc aufcur, difrcrents dc ceux
liuit (laas lc m^^-me manuscrit. La date par oii elle cpii vieunent d'(jtrc nomm(''s.
tinit,qui est r<an 1 l()0,fait voir rignorancc ducopiste L\. Sous lc n. 2o2oon trouve trois commentaires
qui a nais cette picce sur le comptc do Hugucs de de Hugues de Saint-Victor sur autant dc livrcs de
Sauit-Victor. 11 est a propos, n(''aumoius, d'cn don- rEcrilurc saiutc. Lc prcmicr, cpii a pour ohjct le
ncr ici la notico. Lcnom iVabri-ijce lui couvicut fort Cantitpic des eantiqucs, coninicnco par ces uiots :
bieu,puisqu'elle estrenfermec clanstrcntc-six fcuil- Dcus in gradibus cjus cognoscctur. Ita dicit aitera
lets in-i°, parmi lesquels il s'en Irouve d'ahord editio, ubi nostra kabet Deus in domibtis ejus co-
.*
marcpio. On eu jugcia par Ics traits suivauts. Filii,concupiscens sapicntiam, conserva justitiam.
(io7) Monf. Bib. ms. p. 73 A.
(XXXV ui:r,() i)K s. vicioMi;. CXXXVI
Ccs Irois comiiiciilaircs, (loiiL ralic^'oric laillc loiid A W. I.c maniis(!iit .').')07 rciif<!rin(! iiii opiisciile qui
priiicipiil, soiil Ircs-dilliis. II y ii p.ir iiil(!rvallc. (Ics a i)Our lilrf! Ifmjimis n S. Virlore de disciplinti,
:
liradcs (!(; iiioi'alc asscz l)cllcs (rl qiicl([iics cxplica- doiil lcs jtrcmicrs mols sont ICsl i/iiiilnm ftnis bo-
:
lioiis iill('ralcs (|iii iic soiil ])as a ii)(''piisci-. iiiis, et e.st t/uifliim fniis mnbis.
.\. I,c jnamiscrit comprciid Irois (•crils dc
:i(Mi7 \\\. l/uijDnis confessio iid iibbatfm fail j)arli(!dii
llu^Mics, doiiU(;s prcmicrs oiil (l('ja vii h; joiir.
(l(!ii.\ maiiiiscril 2!)22, ct commciicc ainsi Solits sotitu-
:
n(! iiommc poiiit, niais ([ui [loiirrait hicn (Hrc saint siir lu //icrnrrhie crrtesiastlquc de cc suiiit, ct luu-
lUirnard, commo uiic main r('-'!cnlc Ta inis a la trc siir scs Lcttrcs. Cct cxcm|)lairc n'cstj)usimiquc.
mar^c dans lc sccond dcs (1(!U.\. c.\cinplaircs cit(is. On cii trouvc un scmblublc duns lubibliollK.-riuc dc
Quoi f[ii'il cn soit,lcs parolcs suivantcs,qui formcnt Saint-Marlin dc Tournui (l;>8) et il cst dit a la t(;te
;
conimcunlioniracd'un
lcd(''l)ul,aiinoncciitcctal)b('' dc celui-ci que du tcxtc de suint I)c-
la trudiiction
rarc mvn\.p..Novi, tlominf.,\m dit WwAnii^j/uoflnon nis cst de lu fucon de Hugucs de Suint-Victor. Ccst
tam neressitas t/unm ret/ina menlis veslrte elinrdus IJ cc y a dc mcillcur: car, j)Our lcs gloscs, elles
([ifil
vos coci/it ut ilc t/utestione /)rimte pnevaricationis ne sont jias (Pune grandc utililc.
noslrx exifjuitatis res/mnsurn t/utjereretis L'auteur, . XVIII. A la biblioth('fiue de Saint-tlcrraain-des-
entrant en mati('rc,distingue trois (jtats de riiommc, Pr(''s nous avons rcneontiV; sous lc n. I.'JI Ihiqrmis :
dont il uomme le premier, (pii (!st le iKjtrc, stalus a S. Victorc Ilexarneron. (rest un truih' jihilosoj^hi-
prfevaricatorius; le secon(l,qui est celui dc :'liommc (fuc ct th('.'(jlogique danslcfjucl on icsoutd^une ina
avant lc pechc!, statiis utrotjitorius ; le troisieme, ni(!re fort subtilc et noii moins soli<le lcs j)lus im-
qui cst r(3tat des saints dans le ciel, status confir- j)orfantes qucstions sur rouvrugc des six jours.
inatorius : distinction qui revicnt, comiiie il le dit XIX. Au n. 1206 du mi^-me (l/;p(M, le fruitf' I)e pnc-
cnsuite, a celle des m(Miies ('tats donn(''e f)ar saiiit varicatione Adx est suivi (Pun opusculc, De obe-
Augustin, non /losse non peccare, /it}sse/w,ccare,et flieutia, parcillcment afttribui'; u notrc auteur.
non possc /lecctire. Son principal objet estdejusti- XX. La bibliotlK^que de Saint-.Martin de Tournai
fier la Providence au sujet de la predcstination. 11 eonserve de Hugues de Saint-Victor (l.')9), outrelcs
supposc, couimc un principe eertain, queUieu n'a ecrits dont on a d(3ja fait mention, unopuscule (jui
pr(''(Je?tin('' parmi les houimesqae le nombre ncces- commencc par cette plirase de PEcriture Hoino :
saire pour remplir celui dcs aiiges qui sont tomb(''s. cuin in honore essef, non intellexit.
Partant de eette hypoth(!se,il demaiide et examine XXI. Dans le monast('n'e des Dunes et dans celui
pourquoi Dieu a multiplie respece humaine au-delci de Liessies se trouve Ilutjonis a S. Viclore liber de
de ce nombre ? II en clonne differentes raisons plii- rnusica (160).
losophiques, qu'il serait trop long de rapporter. C XXII. A la bibIioth('que des chanoines r(''guliers
I/ouvragc est plein d'unelogique tri's-sul)tile, mais de Corsendonq, en Flandre, on voit \" Gnothoso- :
incapable toutefois de levcr le voile d'uiie question lithos M. Hutjonis a S. Viclore, qui commence jiar
impiinetrable a 1'esprit liumain. ces mots No.stis charissimi ; 2° un autre ouvrage :
XI. Le manuscrit 20iU renferme un (L-crit intitulii du meme, dont lespremieres paroles sont Ejus :
Huf/o de sacrificio offercntlo. Les niots par oii il inspirante tjrafia 061).
commence sont Quid rctriljuam Doinino pro om-
: Nous termincrons ici cette nomenclafure, qu'il
7iibus quie retribuit milii? Indicabo tibi, /lomo, nous serait facile de pousser plus loin, si nous vou-
quid sit bonum, et quiil Bominus requirat a te. lions eopier lcs cataloguesdes ditferentes bibliothc-
XII. Hugtmis sententia tle corporect snnt/uine Do- ques de PEurojie. Mais nous pcnsons fjuc nos lec-
mini; c'est lc titre d'uu ecrit qui se rencontre au teurs iious dispenseront de ce travail, (\m nepour-
n. 2.331. L'auteur entamcpar ccs termes Quoniam rait leur offrir ricn de cerfain, attendu que les m6-
:
tota /luinana natura in aniina et corpure corru- mes ecrits dc Hugues portcnt souvent divers tifres
pta erat, o/mrtuit ut C/iristus qui venerat utram- en divers manuscrits.
que litjerarc, uniretur utrique, ut anima per ani- iNous eussions bieu souhaite pouvoir rencontrer
mam, corpusper corpus com/ntentcr liberaren- dans nos rccherelies la grandc lettre de notre au-
tur. teur a saint Bernard sur le Lapteme A lafjuelle ce
XIII. Une lettre en r^jponse a un ami sur la vie saiiit fit lar(';ponse que nous avons parmi ses oeu-
soUtaire, avec lesnoms etsurnomsde notreauteur, vi'es. La pens(ie de Hugues, ou plilt(jt celui pour
fait partie du manuscrit 078o. Cest ainsi qu'ellc D lequel il consultait le saint, etait que le vfcu clu
dijbute Insi/iientem tloctus /yrovocas. Quteris quid
: ]jajit(emc, a prendre les paroles cle .h'sus-Christ a la
faciendum sit pro co quotl in habitu relitjioso posi- lettre, iie sufTisait pas jiour lc salut. Oii jieut voir
lus opera tUtjna professionis tute non habes. dans saint Bernard la solution lumineuse quil don-
XIV. Vers la fiii du mi^^nie exemplaire se trouvent ne a cettc difficulte (162^.
six livres philosophiques de Hugues de Saint-Victor.
§ V. Son genie, son eruditwn, sa maniere
On lit a la t(}te du prologuc Quoniam expetentlo- :
d'ecrire.
rum /irima est stipicntia in t/ua. jyerfecti Jjoni fons
consistit. Le premier chapilre, ou si ron vcut le Le xu'= siecle n'a guere produit dc savanfs qu^
sccond (car il parait en supposer un precedent) aient reuni la varicte des connaissances, la subtilite
commence jiar ces mots Pririius omnium Pi/tlia- d'esprit, la solidite de jugement, la facilife d'ecrirc
:
ijortis stutlium sapicntix p/iilosophitun nuncupavit, et le bon usage de toufes ces qualites dans un de-
maluitque philosop/ios diei quam anteti sop/ios. gre plus eiuinent cjue Hugues dc Saint-Victor.
L'auteur divise toutes les scicnces primitivcs en 1" On ne jjcut lire ses (jcrifs sans y reconnaitre
quatre, savoir la tlK^^orirpie, la pratique ou morale,
: des vestigcs scnsUjIes de j)rcs(jiic tous Ics gcnrcs clc
la m(''cani([uc et la logiqiic. liftcralurc (jiii ('laient en houneur dc son temps. II
(liifs) Saudcr. Dibt. inss. IJchj. ])art. i, p. 112. (161) Ibid. part. ii, p. 66.
(loO) Sandcr. Bibl. mss. Belij. part. i, p. 112. (162) Bern. Op. p. 62:j.
(IBO) Ibid. p. 26.
r.xxxvii PROLEGOMENA. «XXVIII
savait dc la goograpliie co quun liomme de cal)inct A chaquc jour sous scs yeux, quc la chicane cntrc-
pouvuit eii savoir aloi's, c"est-a-(lire ce que les an- tcnait, efque lc di^faut d'aut()ritcs rcndait infermi-
ciens cn avaicnt dit, aueun modcrne n'ayant cncore nablcs. iNous avons vu scs plaintcs sur ce dc-^sordre
travaillc a pcrfeclionner cettc scicncc ct a rcnricliir ct cct abus enormc de la raison.
dc nouvcUes d^couvcries. I,'arilluiu'tiquc, la pco- 1° Oni)cut jugcr combien il (Istait rempU de la lec-
mctric,la musique, rastronomie avaicnt fait,comme turc (lcs Pt-res, par ce corps de tht^ologie qu'il a le
il le raconte lui-mcmc, les aniuscments de sa jeu- prcmier cntrepris, et dont il a su munir les divcr-
ncsse. 11 eut soin dc cultivcr lcs trois prcmicres ses partics d'un grandnombre de leurs tcxtcspour
dans nn ilge plus avancc, et Ton en voit des con- rordinaire asst;z bien choisis. Saint Augustin est
naissanccs asscz ctcmlues Y)our lc tcmps, soit dans cclui fiiril avaitlc plus assidumcnt lu, et duqucl il
scs traitt^s manuscrits dc la gcomctrie pratique et a tirt^i le plusde sccours. Son attachementa la doc-
de la musique, soit cn d'autrcs de ses ccrits. trine dc ce Pcrc lui a valu parmi ses contempo-
U avait 6tudic riiistoire ecclesiastique et la pro- rains, commc on Ta dit, r^pithtl^tc magnifique dc
fane, moins toutcfois dans lcs autcurs originaux sccond AiKjiisdn. Uucltpies-uns mt^^me Tont nomme
que (lans les chroniqucurs qui lcs ont copics ct sou- l'diue de saint Aiiguslin. On a depuis trouv6 du ri-
vcnt dcligurcs. Si le Iraitc qu"il a fait dc la gram- diculc dans cc dernicr titrc etdcrexagcrationdans
maire ne prouvc pas qu'il cxccllAt dans la thcoric Ic premicr. Etfectivemcnt, quelque estimc que iSti-
dc cet art, du moins fait-il foi qu'il en savait trcs-rite notre Victorin, et quelque soin qu'il aitprisde
Iticn lc mccanisme. suivre lcs traccs du grand tncque d'Hipponc, il
A lcgard des langues savantcs, il n'cst pas dou- B aura toujours unc trtjs-grande distance de ses lu- y
(eux qu'il n'eut unc bonne tcinture du grec, tc *•'
micres a cclles dc cet incomparable docteur.D'aiI-
moin sa traduccion dcs cpuvrcs de saint Denis (163). leurs, quellc disproportion entre Ics mcthodcs que
I.a chosc n'est pfVs aussi certaine de rhchreu. (lc Tun ct Tautrc ont suivics ? Ricn dc plus r6guhcr et
qui s'en Irouvc repandu tlans quelques-uues dc de plus noblc quc la marche du saint docteur. Plein
scs produclions pourrait bicn clre cmpruntf' dcs tlc son o])jct ct maltre tlc sa matit>re, il va
droit au
intcrprctcs et des commcntatcurs de rEcriture but, sans ccart, sans divcrsion, sans retour sur ses
sainte, surtout de saint Jcrome. Dans un sicclc oii pas. II nc dit rien de trop, il dit tout ;\ sa placc, et
la sciencc des choses naturcllcs ctait si informc, ce nc laisse ricn ;\ dt!sircr. En est-il ainsi de notre
serait cxagerer que de le tlccorcr du nom dc phy- Victorin ? Prenons cn main ses deux t;crits les plus
sicien. C.ependant, ce qu'il dit par occasion de considcrablcs, et qui lui ont faitle plus d'honneur
rordrc dc la naturc, dcs t'lcn\cnts et dcs proprictcs dans la posf6rite sa Somme ct scs Sacrements. On
:
des corps, montre qu'en cette partie il n'ctait pas nc peut disconvcnir qu'ils nc renferment d'excel-
an dcssous dc scs contcmporains. lentcs choscs, ct en grand nombrc. Mais, aprt!s tout,
2° Mais, de toutes les scicnces humaines qu'il ce sont dcs mtMnoircs ciue ccs traiti^^s et non des
cultiva, celle oii il cmporta le prix fut la duilecti- ouvrages finis. Toufcslcs pitices dont ils sont com-
que. Cet art, si propre ii subtiliser lcs csprits les poscs nc formcnt qu'un ensemble grossier et mal-
plus grossiers, fit dcs progrcs merveillcux sur ce- cntcndu. RcptHifions fr6fmentes, discussions hors
lui de Hugucs, naturcllement vif, ouvert et dclic. d'rHuvre, intl^galittj palpable dans la manii-ro
de
Lcs extraits que nous avons rapportt-s dc ses ('crits C traiterdes sujetsd'uneimportanceipeu pri^s e"-ale
poltmiiciucs font connaitre jusqu'oii il portait la omissions esscntiellcs, toutes suites naturelles d''un
sagacite dans les maticrcs les plus 'ibstraites ct Ics dessein mal conc^u ct d'une exccution precipit6e •
plus cmbrouillties, la prt;>cision et la justesse des tcllcs sont lcs tachcs qui dtjsparent, selon nous
ces
solutions qu il savait donner aux difliculttis les
'
deux grandes productions.
plus fortes, Lhabilctii avcc laqucUe il se demtjlait :;° A Tcgard dc sa diction, elle est
une vive image
des sophismcs les plus captieux. Dans Ics ciucs- dc la facihte de son gcnic, de la nettctetle ses id6cs
hons mcme oii il s'ccarte du vrai^ la subtilitt! de et de la simplicite dc son caractcrc. On ne trouve
son esprit ne laisse pas que de sc faire admirer. chez lui ni tropcs hardis, ni c.xprcssions ampou-
Pouvait-on, par cxemple, d(''fendre avec plus de lees, ni entortillcmcnt de phrascs d6faufs assez
:
vraiscmblancc qu'il I'a fait rcgalite de la scicnce ordinaires aux t^crivains de son si6cle. Les termes
divine et dc la science humaine en Jcsus-Christ ? communs et les tours naturels forment toute lapa-
3° Avcc des talents aussi marqucs pour la dis- rm-e de son style. En un mot, sa manitire d'6crire
putc, il lui etait aisc, s'il rcut voulu, d'cteudrc la serait presque un modelc dans le genre didactique
liccnce dc la scolastique naissante, ctde soumctfre si cUe t:<tait plus soutenue, moins seche
pour ror-
ii dcs sj'st6mcs raisonn6s les dogmes Ics plus su- dinaire, et plus dcgagee des idiotismes du temps
bhmcsdc la rcligion. Mais un jugcment solide, fa- i\"oublions pas, au restc, f£ue la carricre de Hu-
vorisc des lumi6rcs de la gracc, lui fit comprendrc gucs hnit au termt; ou quantitc d'auteurs celtjbres
Ic danger de passer les bornes etablies par ranti- ont k peine commenctj dc donncr au pubhc les
quitc. Persuade quo la raison ne doit vcnir qu'en D prcmiers fruits de leurs tjtudes. Dans
un cercle
second dans rtHude de la rchgion, il fit son capital d'annees aussi etroit, laborieux comme il 6tait s'il
de puiscr cctte scicnce dans ses tleux sources es- avait moins ccrit, il aurait sans doufre mieux ticrit
De la le mepris
senticllcs, l'Ecriture et la tradition. Mais que ne faisait-il pas espcrer, .si 1'Ao-e c,'it uu'iri
qu'il pour les qucstions frivoles et sou-
^(''moigne les merveilleuses thspositions qu'il avait pour les
vent tcmeraires que loisivete de recole enfantait lettres !
'
(163) Ces ceuvres avaient dcjii ete traduites auix" s"ctre bcaucoup aide dc cettc traduction •
mais d
jnftcle par Jean Scot, cUt Erigene. Hugues parait ne I'a point servilement copiee,
'
NOTITIA FABRICII.
{BibUoth. med. et inf. lat.. tom. IH, pag. 300.)
I
Hugo de S Victorc, illustri apud Saxoncs genfe Lotharienscm(i63*)vel IprenscmKlan.hum faciunf
ortus, ut contra vu-orum doctorum sentcnfiam, qui non inficiandis tcstimoniis dcmonstrarunt Ht^nriJus
(133*) Quid Lotharitfnsis dictus fuerit a Regia Lutcra in difiouc Brunsvicensi
si
?
I
P.\TROL. CL.XAV.
iii;i.() DK s. vfcTfjHi;. CTL
f.XWlX
Mciboinius in (lissfrlalionf; <\i'. Iliif,'f)iiis Virloiiiii .\ hc cnnilalc luiuul.i cl nriun Irunscunluun usu,
'1'. Sr.ii|)l()i'iiiii Wcr. (icriiiaiiic., ]t, \J'J, Jibii qiialiior, p. 2(ib Ccr)L 703).
j)a[ria III
iH' iiii-dil.alioiH' tibrlfiis, oiij-'. 2SV ((•()]. '.m,. Huic
scq. ol i.cibiiitins itra^raliDiic a<l loMimii siwiin-
<i. (i-
luil
(loclrina' (idcm al([iic ul)Ci'latcm ct Exccrptionnm pri(jrum. \ilm X, dc origiuc cl dis-
idcm |)i()i)l(!r
libros (idilos (licliis /)ii/ascalifs fl(iV), al)
(li(las(;alici
crctionc artiiim, pag. 333 It. III, col. 191), situ
Aii(/i(sli>ii'S. tcniiriim ]);ig. 3i^b (coJ. 809), siiinma ilisloriii-
aliis cliam Uni/iui Aw/usl.i)ii vcJ allcr
Dicm obiit A.' lliO v(3l J 142 {\i\:'>), annos vi.K natiis riim ai) Adamo usqiic ad sualcmj)Oia, ]). 391 (-oJ.
quatuor ct cjuadraf^inta. Scripta ojus post separatas 21 b).
De iribus co/jtmbis, ad Haincriim cldc iiJiisavi-
([iiasdam singulorum editioncs, rcccnsitas a Co-
:
curautc Thomas Garzouio (lc nat;nacabalio, ca- J)e besliis, de arlj(jribus c/ aiiisrcbus, de hominis
et
nonico rcgulari batcrancnsi, Vcnct. liiSH, lum /mrlibus et ic/alibus col. b.b ct sc(j([.j.
Moguntia! ct Colon, 1017, ac doniquocx rcccnsione B De proprietali/m.s et epithetis rerum, ordinc al-
Cauonicorum Jlcsularium S. Vicloris Parisionsis, phid)Ctico, p. 401 fcol. 13bj.
Scrmones centum dc variis argumcntis, 478
scrvato priorum cditionum ordinc, Itothomagi ]).
fcol. 899).
lbi-8 loL, tribus Voluminibus.
Primi tomi hffic (lefi) sunt Sei^mo de assumptione B. Mariic, ad Canlicor.
De ^icripluris et scriploribus sacris, prrenotalio- IV, 7, p. 632 (col. 1207j.
Tertii tomi ha^c sunt :
nes, p. 1 (col. 9).
Sequuutur Adnotaliones elucidaluria- prolo- m Didascaticon \\hv\ soptom, p. l. 11, col. 739) 1
In I-lcclcsiastcm horailiai XiX, pag. 7b (col. Wi). gnitiono ad ejus potcntiam, sapieutiam ct J)cnigni-
Adnnfationes ciucidatoriu' in 7V/ye».0S;,secun(lum tatcm agnosccnclam pcrvonire hceat. I-lx hujus libri
multiphccm sensum, p. li() (col. -Jilb), in Joetcui, cai)iiO 26 potita sunt qutc ox Ilugonis JiI)ro l)e /ri-
septera petitionilms orationis Dominicic, septcm pridem editi, ad artos lil)erales pertinont. I.ibri
tlonis Spiritus S. septem virtutibus ct scptem bea- qui cst De studio tegendi, caput ullimum
prirai,
titudinibus. variotatibus ingeniorum, primus edidit Ma-
de
Posleriorum exccptioniini hliri, sive Adnolatio- C billonius t. I. .Vnalect., p. 324 editionis novio p.
nes elucidatoriio allogoriarum in tolum Testamen- 132).
tura Yetus, exceptis prophetis, ct libris sapicntiaii- Libellus de potestale et voluntate Dei, utra ma-
bus, pag. 221 (t. I. col. 633). jor sit, p. 00 (L H, col. 839).
Adnolaliones elucidalorice alletjoriarum in qua- De quadruplici voluntate in Christo, p. bG (col.
luor Evanqelia, p. 283 (col. 703). 8H).
Adnotationes litterales in Evanyeliwn Joannis, De sapienlia animce Christi, p. b9 (t, H, coL]
pag. 330 (col. 751), et quwsiioncs in Epistolas S. 8ib). :
Pauli, pag. 301 (col. 431). De unione corporis et spiiitus (t. III, coL 28b), ex'
Adnotationes elucidatoriw in Dionysiuin Areopa- prrmo Miscellaneorum Hugonis.
(jitam, de cffilesti Hierarchia, a .loanne Scoto Latiue De verbi Dei efficacia, p. 6b (t. lii, col. 289).
versum, p. 473 (col. 923) ex edit. A. Ib02, A/mlogia de Verbo Incarnato, coutra eos qui di-
Secundi tomi hfcc sunt cant Christimi non esse aliquid secundum quod
InstiluUones in Decalogum, pag. 1 (col. 9). esthomo, pag. 68 (t. 111, col. 29b).
Expositio in Regulam S. Augustini, pag. b (col. De Verbo Incarnato dis/jutationes sive collalio-
881) Prodiit Venet. IbOl. 4. Comi 160b. 8. Rom. nes tres, p. 78 (t. III, col. 31b).
162b, otc. De perpetua virginitate B. Marice, p. 81 (t. II,
De instilulione novitioruin, p. 26 (col. 92b). col. 837). Ilenricus Gandavensis cap. 2b. de S. E.
De clauslro animse hbri IV. pag. 42 (col. 1017). Res/jondit cuidam, B. Virgini Marise cuin deroga-
Vide in Hugonc de Folieto. D tioneobloquenti, et calumnianti quod Virgo virgi-
De anima, ejus affectionibus, interiore domo et num diceretur.
erectione ad D'eum libri quatuor, pag. 132(1.111, Miscellaneorwn (107) secundi codicis, lihn quin-
col. 16b). que, pag. 91 (t. HI, col. 469). Epistola ad Joannem
Demedicina anim.v,^. 211 (t. II, coL 1183). Hispalensem (168), qnsa lih. I, cap. 80, pag. 119,
Soiiloquium de arrha aninue, pag. 223 (coL 9bl) legitur, ex ms. edita a Baronio ad unura 1136.
ad fratres suos in Hamersleve. n. 16.
De iaude charitatis, pag. 233 (col. 969). De filia Jeph/e, Iractatus, p. 329
(t. III. col. 323).
De modo orandi p. 238 (col. 977). Speculum dc nvjstcriis Ecclesia?, p. 33b (t. III.
De amore Sponsi ad sponsam (col. 987). col. 33b), longe jmiioris scriptoris judice Oudino.
De fruciu farnis etsjjiritus pag. 2i-8, cum arbore De cereinoniis, sacramentis et officiis ecclesiasti-
cis, libri III, p. 3b6 (t. III, col. 381). Roberto Paulu-
virtutum et vitiorum, p. 2b4 (col. 997).
De mipliis carnalibus et spiritualibus libri duo, lo tribuuntur in codice MS. Sangormanensi.
p. 256 (col. 1201). De canone mystici libaminis, libellus, pag. 390
(104) LaJ)l)Ous Tom. 1 Dc S. Iv, pag. 480. (187) Miseellanoorura el Excerptionum libros Ou
(lObj J»agi a(J An. 1140, nura. IX. Mabillon. T. I (huus lora. II, pag. 114(i scqq. IIug(jnis Vicloiiui
Anolcct. p. 263. esse nogat ct Hichardo Victorino maxinjam parfcu]
(106) Toinum el columnam jnxta editionis nos- mavult triI)Ucro.
Scorsim exslat edita tom. II.col. 101 Euir,
Irio ordinem novura addimus. Edit. P.vru. (168) 1.
; ; ;
cxii PROLEGOMENA. ,
^^^^^
(t. III, Vidc in Joanne Cornubiensi. Tria
col. 4oo). A c(u Victorc Chrmiicam sitam de Roraanis no.wiu
hacleniis reccnsita scripta cxstant ctiam inler scri- eihus etimpcratorihus (/iqcssil Undc nianit\'^hnL
ptorcs ,lc Ecclesi;e Cathohen> divinis Otliciis, Rom. cstilUnn hoc lcmpore llormsseJIic multa scrrU
l.)91 lol., et m
l{il)hoth. Palrum tom. .\ Parjs. laade di.jna, qua^ in armariis habenlur, inqSibm
Duiloousde Sacramentts leyis naturatis et scri- har sunt : Ilugo dc Sacramentis. /i/mo supe
pla', p. 406 (t II col. 17). me
rarehiam Dionysii. Di.lascalicon Hugoiis .X;o
Summa sententiarum sv\c Eruddtonis theoloqi- dc
trihus virtufihus, Kidc, Spe et Cliantate Frnvii
cce (t. II, col. 41), septem tractatihus comprchcnsa, etiam lucu lcn / o sermone licirulam li Patrisnoslri
qaorumcst: ^^^^'^^^^^'ini el multa aiia scripsisse clicitur
l'rimusdefide,spectchantate, rnmtatc
:
Sed ct
et In- ^/i/am^/flm epistolam /;roto«m scri/jii ad H
carnationc, Rer-
nardum. /)/c/^«/ eu7n natum fuisse de Saxonia
Secundus de creatione ct sta u anKchccc natura;; Iluyo vero qui scripsil dc avium natura mofSir
1 crhus dc creahone e statu humana- natura^ et aiteuorice, et de claustro anima.,
et dc medidni
Quartus de sacramcntis m genere, el prccccptis anima^ fuitde ordine Pranuonstratensi ul dicitur
(^ononicus. Tertius IIugoquiscripsit,m.movQ.mcc-
Uum
<a!!;^;.,
dc
us
1
sacramento.
haptismi , .• •
I.
Adverlendum quod circa annim Domini millcsi- C gustuni de Busco
mum xxxvm, ordo canomcus .sancti Victoris Pari- bi de Guiguemora inAnglia,
in Richardus sancti Jaco-
Marchia, magister Andreas
siensis cclebnsque fama per orbem habebatur,
magistrique Hugo, Richardus, Adam et Thomas'
preecipue prop ter famosas quasdam et insignes prior tunc Sancti-Victoris adduclorquc
Stephani
personas monbus et scientiis adornatas, quas in Parisiensis episcopi in cpiscopatu caute ct subtilitcr
di ersisdwersarummimdipartiumecclesiissparsit,
gubernando, adco ciuod, sicut patet in cpistola
P^ ^'' proferens transplan- ipsius Stcphani ad Innoccntium papam, ipse enim
Itl l^
tandos. Hoc emm temporc fuerant ibidcm acccpti Stephanus nihil in hoc laboralKit, sed dictus Tho-
canonici professi prelati in Ecclesia Romana, duo mas prior totum facicbat idco occisus est et mar-
:
' ^^
''''^"''^^' '^ '^°^^"^^' ^^' ^'"'^"^
H^i.^°enil/rn?f ^ "^P^"^^"« archidiaconi Parisiensis
". Tusculanus magister Achardus, Nauchcrii, viri nobilis, sed dissoluti. Undc, cum a
pn '7 n^ ;
TZZ
sia ^'!f?^'n';
Satuu
sancti
^
(169) CEnvi-rs, 1. II, col. 17.T. (lasraUri liljri. Lcs (•ditciirs dc l(j'i8 n'ont pas re-
(iOy*) l/oiivr;if,'c (pii a i»our titre J)e Clauslro ani- in;irqiif'; fiiK; U; livr(; iv ct iiiie j)artic dii livif; v fle
VKC a 6t6 iin])rini('! jilusiciirs fois. !,(;s maniiscrits 00 rccueil forincnt, avcc dc ti'(;s-16geres diflf';rcnccs
laltrihucnt ;'i dc S;uut-Victor, h. Huf,'ues dc
Ilugii(!s ct des adflitions j^cu consiflf^-rabU^s, l'opusciile pu-
Fouilloi ou de Foulois, moine dc ('.or]»ie, et 'i Ilii- dans le t. I dcs (Kuvrcs, p. \, sous le titre de
bli(';
^ucs, cli;moino do Saint-I.aurcnt. ^nfhloirf iilli;- Jh: Scripluris el scriplorifjus sacris Prxnotal iun-
raire (t. Xlil, p. Wl ot suiv.) ('lahlil (pio llugucs cul/.c.
de Fouilloi n'a jamaisotc; relif^^icu.x do (iorhic, mais Los Sex liljri phitosop/iici,\n(h([u(''s [nii Vllisloire
chanoine dc Saint-hauront do Iloilli, ])rieure de litl(';raire commo finiss;int lc maiiiiscrit 0781! clc
rordro dc Saint-Auguslin, qui dc-pondait, au tcra- 1'ancien fonds l;itin de la HihliotlK-quc nationalo
porcl, do rahhayo de Corliio. Ainsi, lc chanoinede (Hisl. Ult.,[. XII, j). 60;, no so Iroiivcnt ]);is dans
H ce volumc, mais dans
Saint-Laiircnt cl lo prolendu moine nc font qu'un le n" 2u.'t2. Or, ce n'cst j)as
mi^imc pcrsonna^o. Ilrcsto <\ rcchcrcher si ce Ilu- un ouvrage inodit, coinme les B(''n(''dictins le \mt-
gues de Kouilloi cst (U^^sign^"; comme ayant ecrit lo tcndent, mais c'est unc copic du Di(Ifjscaiif:on qui
Be Claustro aninuv h meillenr titro que notre Vic- commence au second chajiitre jjar ces mots Om- : >•
torin. C.omme ils ont 6t6 mj^sticjucs hun ot Tautrc, nium exjjetcndorum jiiima est sajjicntia. -
a peuiiros au mi^mc degro, cc n'est p;is cn ('tudiant Notre catalogue ne donne fjue ciufj livrcs ;ui Di-
la doctrine do rouvrage qu'on en roconnaitra Tau- dascaUcon. Oiiencomj)tcse])tdansl'(;diliondet648.
teur. Mais on remarqucra que si Ics manuscrits du fl72j Q^uvres, t. II, col. 8;j7. Les B(''nedictins rc-
xm"' et du xiv" siocle nommcnt Hugues de Saint- fusent cet ouvrage au ctianoine de S;iint-Vic[or,
Victor, les manuscrits antd-ricurs sont tous au nom pour rattribucr Hugiies dc Fouilloi mais ils ne
;'i ;
de Hugues de Fouilloi. A cettc ijreuve, doja tr('s- donaontaucun motifa raj^puide leur oj)inion Ilisl.
forte, se joignentles temoignages les plus iormels Utler., t. Xil, p. 68j. Dans sa notice sur Hugucs
de Guillaume de Nangis et d'Alheric des Trois- dc Fouilloi (Ilisl. Ulter., t. XII, p. 002), flom Hrial
I
Fontaines. Aussi, Casimir Oudin et les auteurs de fait remarquer que la doctrinc de cet opuscule ne
Vliistoire litteraire n'h('?sitent-ils pas k placer le De s'accorde guerc avec c(;IIed'un chapitrede I;i .Vow-
Claustro anima' parmi les (euvres de Hugues de nir, puhlieesous ie nomdeHugues de Saint-Victor.
Fouilloi. Peisonne nc conteste I;i Soinrne au Victorin douc :
L'ecole de Saint-Victor protesta longtemps contre 11 faut retrancher du cataloguf! de ses (jeiivres, sui-
cette attrihution. Les catalogues que nous repro- vant dom brial. le trait^j Deperpetua Yirfjinitfitc
duisons ici rindiquentassez. Uans un manuscritde
C Mariai. II
y a bien a cela quelqiic difficulte.
Saint-Victor, inscrit sous le n° 808, la main d'un La dedicace fle rouviage commence p;ir ces
religieux a eflace le nom deHugues de Fouilloi, de mots « Sancto Pontifici, G. Hugo, beatitudinistua?
:
Fulleio, place par un copiste du xii'' ou du xiii" servus. » 11 esi donc dun docteurnomme Hugues.
siecle en U;te de Touvrage reclam^:^ par les Victorins II n'en manque pas au moycn ^ge mais, comme ;
pour leur glorieux confrere. Entin,quclques exem- on ados manuscrits de cetraitt; qui remontent au
plaires manuscrits du De C/a</s<ro aninia' ont c[(i xii'^ siecle, il faut necessairement en trouver Lau-
compos(3s avec des fragmcnts de rouvrage origi- tcur parmi les maitres flu nom de Hugues qui pro-
nal et d'autres fragments emprunies aux oeuvres fessaient avantle xiii<^^ siecle. Or, la tradition ne de-
du religieux de Saint-Victor. Le W
'611 du fonds de signe aucun d'eux comme ayant discut«^ la ques-
Saint-Victor nous ofire un curieux cxemple de ces tion de la vii\irinit(? peiT^otuoUe, si ce n'est Hugues
substitutions. Le cjuatrieme livre de cet exomplaire de Saint-Victor. Outre le temoignage de nos (Jeux
ne contient aucune desailegoriesprofanes oumjs- catalogues, en voici d'autres. Dahord, celui de
tiques qui ont rovolte le goiit des Bt'n(?dictins [Ilist. Henri de Gand, qui, dans sori livre De illustribus
litt., t. XIII, p. 497) il
: contient un traite sur les Ecclesi<v scriploribus, ditausujetde notre Victo-
mocles de la contemplation. riu Respondit cuidam beatfe Vir;?ini Marife cum
:
(170) Cest vraisemblahlement Touvrage que no- derogatione obloquenti et caiumnianti, quod vii^go
tre second catalogue designe sous cc titre De virginum diceretur. » Cela conti*edit dom Brial. En
:
Archa Noe libri quatuor. Cette paraphrase des outre, un manuscrit de la bibliotheque de Laon
criptive en quatre livres a 6l('' jiubii6e dans le deu- " renferme plusieurs ou^Tages duchanoine de Saint-
xiome volume des ffiwrres de Hugues de Saint- Victor, copiospio; et reunis au xu<= siecle or, le traite :
Victor (coi. 617). II faut la distinguer d'un autre De perpetua Virijinitate est au nombre de ces ou-
traite qui a pour titre Mysticfe arcas Noe descri-
: vragcs (Catal.des Manusc. desbDiIioth.des d(:>part.
ptio. iNous fcrons rcmarqucr cjue les auteurs de Bililiothequede Laon, n" 46.3j ce (jui prouve que, :
Tedition dc 1648 ont n6glige de recheroher les mcii- meme au xii'= siocle, il en etait consid6re comme
leurs toxtcs du De Archa Noe cciui qu'ils ont mis
: Tauteur. II se retrouve encore dans les numeros
aujour est souvent incorrect, et, d'aiileurs il est 304 de ia Sorbonne et 137 de Saint-Victor, qui sont
incompiet. Divers manuscrits leur auraient fourni dautres recueils des oeuvres du Victorin, formes
plusieurs chapitres a joindre au quatriome iivre. au xiii'^ siecie.
Nous designerons entre autres le n" 8o6 de Saint- Voila des argiunents contrcdomBrial. Nousnous
Germain des Pres, tres-beau manuscrit du xii" abstiendrons de les faire valoir, et nous eviterons
siecle. de conclure.
(170*) Titre inexact. II faut lire De Arrha ani-
: {\lT)Inexplanationemca;lestisHierarchixmagni-
nui! ; oii mieiix SoUlof/uium dr arrha aniinii' it. II. Didnysii A reopai/it;i' libri x (Euvres, t. I, col.92.3. ;
I
CXLV PROLECOMENA. C.XLVI
ut dc Virtute Ordinis (173,deLaude (173*), de quin- A supor Ezechiolcm (182), ct alia plura ct subtilia.
qiie Scptcnis (l7i-),deInstructioneNovitiorum(t7i*), Referfur ctiam de ipso, quod cum jamfere labora-
supcf Mas-nificat lihnun iiniiin (I7">), supcrLanicn- rcl in e\trcniis ut uiilluni oibiim rolinore posset
taliones IJieremice Jibrum imum {iH)\ snperEocle- pro nimia inlirmitatc, divinitus cniin inspiratus,
siasticen librum unum (177), MappaniMundi (178), distinxit hostiam non consecratam a consecrata,
Flores ejusdem (179), libros de Grammatica (180), quam fratres ci attulcrant ne turbaretur, dixilque :
Ephitomam in Philosophiam (181), Exi^ositionem « Misereatur Deus vestri, fratres cur me deludere ;
tairo impnme de Ilugues anv hxllieravchie celeste, notatiunculce elucidatoriw in Threnos Hieremice
lc luanuscrit de hiBil)liotlieqne duroi,cote n" 1(519, prophetfe.
renferme deux autres conuuentaires dc notre auleur, (177) Cest sans doutelem^meouvragequi, dans
qui nont point encorc vu le jour Tun sur hi Flie- : le second cafalogue, est dosigno sous ce titre de :
rarckie eccL(isia$tiquc de ce saint, et l'autre sur ses Super Ecclesiastem koinelix quindecim, t. I, col.
Leltres. Cet exemplaire n"est pas unique. On en 1 13. Dans rouvragc imprime,Ies homelies sont au
Sauit-Victor, qui nc savaitpas le grec, n'a pu tra- est ad aquilonem, /Egyptus ad ausfrum. » Les au-
duircunhvre grec. Xous avons sous lcs ycux nn teurs de Vllisloire litteraire disent a ce propos :
voliime de la Biljliotheque nalionale auquel les Bc- Cc dernicr ouvrage, s'il exisfe,
<( echappe a nos
ncdictins nous renvoient il conticnt, en effet,plu-
: rocherches mais il n'ya pas adouferque la map- :
sieurs ouvrages du faux Denys, traduits en latin pemonde qui en ctait robjet, ne fiit une carfe gco-
et accompagnes dc diverscs gloses mais le texte graphique. » 11 est prouveparnos deux catalogues
;
de ses ouvragcs est la version latine de Jean Scot que cetfe Mappemonde oucette Descriptionde Ma-
Erigene, telle (saus aucun changement) qu'on la pemonde, par Ilugues de Saint-Victor, exisfait au
rencontre, dans les plus anciens manuscrits. Pour xiv^ sicole mais depuis cctfe epoque n'a-f-oIle pas
;
ce qui concernc Ics gloscs, autre erreur. Plusieurs ete perdue ? 11 faut peut-otre regarder comme un
gloses ont ete placees a la marge du traite dc la fragment dc cette description un opuscule intitule
Hierarchie celeste, ceUe dc Maxime, celle de Jean ^ De locis circa Jerusalem, qui se trouve dans un
Scot, celle de Jean dc Sythople, surnomme le Sar- manuscrit de Sainf-Victor (ix" 567, olim 801), avcc
razin, et ceUe de Hugues dc Saint-Victor, telleque d'aufres (Euvros du meme docteur mais c'est :
nouslarencontronsdans le premier volume de ses une hypothese que nous emetfrons de la voix la
(Euvres. Mais, ^ la marge de la Hierarckie eccle- plus fimide.
siastique, il n'y,a qu"une glose, cella de Maxime, (179) Ce titre se frouve dansle second cafalogue.
suivant la version tle Jean Scot Erigcnc. Si le cata- Nous ne savons i qucl ouvrage il conviont de
logue delaBibliothequc uationale donnecctte glose rappliquer, si ce n'est a quelques extraifs des oeu-
au Victorin, il sc trompe. Les Bencdictins pou- vres de Hugucs qui se frouvaienf a Fabbaye de
vaient facilcment corrigercetteerreur sur ungrand Sainf-Victor.
nombred'autres manuscrits. Quant au manuscrit Ouvrages inedits. Nos manuscrits ne nous
(180)
de Tournai, voici la note de Sanderus « Item, :
ofTrent qu'un seul traito de Hugues deSaint-Vicfor
libri vui Dionysii ab eodem Hugone a Groeco in la- sur IaGrammaire,encore est-ceune copiemoderne
tinum translati. » II est vraiscmblable que Tou- qui se trouve dans le n» lOoSde Sainf-Vicfor. Les
vrage divise par Sanderus en huit livres estla///e- auteurs de V Ilistoire litlerairexiovL% avertissenf que
rarchie ecclesiastique, qui se composedesept cha- ceftc abbaye possodait un manuscrif plus ancien
pitres, et non pas la Ilierarchie celesle qui en a du mome traife, dans uu volume aufrefois inscrit
quinze mais, qu'on lc remarque, il s'agit ici d'un
; sous le n" 227 mais il ne parait pas que ce vo-
:
texie, et Sanderus ne dit pas qu"a ce texte soit lume soif entre a la Bibhofhequc nafionale.
jointe quclque glose. Le volume de Tournainepre-
(181) Inedit. iNous en connaissons deux manus-
sente donc aucune analogie, sous ce rapport, avec crits, Tun dans le n» lOIJS de Saint-Vicfor, rautre,
le n" 1619 du fonds du roi il ne renfcrme
; qu"une plus ancien, dans le n» 364 A de la Sorbonnc. Voi-
version latine mal a propos attribuee au chanoine ci lc titrc qu'il portc dans ce dernicr volume, qui
dc Saint-Victor. parait ofre du xu^' siocle « Epytoma Hugonis in
:
(173) Cest sans doufe le traite qui, danspresque a pour objct la dofinition dos diverses parties de
tous les manuscrits, est intifule Devirtuteorandi,
:
la philosophic. II commencepar cesmofs « Stepe. :
ou De virtuleorationis. 11 est imprime dans lc t. II nobis, Indaleti, frater Dindimus iste nosfcr... » On
dcs CEuvres, col 977, sous le titrc de Libcr de mo- y frouvera des theses platoniciennes. Des rorigine
do orandi. de renseigncmont soliolastiquc, les th6oIogiens
(173*) Tifre incomplet; il faut lire Dc laude Ca- :
rationalistes ctudierent Aristote, lesmystiquespre-
ritatis; CEuvres, f. II. col. 9()9. fererent Plafon.
(174) CEuvres, f. L col. iOo.
(182) Incdit. Le second catalogue donne cetifrc:
(17i*) CEuvrcs, f. II, col. 9. Expositio lilteralis visionis Ezeckelis. Nous ne
(173) CEuvres, t. 1, col. 413. connaissons aucun manuscrit dc cc commentaire
(176) CEuvres, t. L col. ^oo, sous cc titre An- : litteral sur Ezechiel.
; ; ; ; ; ;
volnistis? Islc Dcns mfiu.s qnninjdeporla- a ''lusqnc (sf;pullu.squfr) est iu f;luuslro juxta in-
non ost
stis. » Mox corpus Doiniui altnlcrnnt,
stupffaoti troitum ecclesia; sancti Victoris 1'arisiensis, lli';
scd, rcfipcni noii valcns, clcvalis in (•rj.-hnn niani- fiiil Saxonicns (,'cncic et ortn, de potenti parcn
])us ait Uccidat Jilins ad palrciu ct spirilns ad
: lr;la, addn.vilrpie apnd Sanctuni Victorem avnii
cuni qui fecit illuni » ct lia'C diccns corpns Domi-
; (;ulnin sutim, cujus sumptiljus fere tota awJilicata
nicnm inlcr cjus manns cum anima evaiiuif spi- fuit ecdcsia Sancli Vicloriset omne» officina^
;
II.
Au folio do notre inanuscrit, on lit unc (''pilaphe de Hiigues de Saint-Victor, qui cst toiit a fait d»'-
;;
ponrvnc Nons !a snpprimons, ponr donncr le second cataloguc des onivres dc Hugues, ,'iuqiicl
(rintArrt.
cclt(! prosc cmpliatiquc scrt <lc pri^-facc.
De Mcditationc (18i)) ;
Kxpositio Orationis dominic.je (19i) ;
(183) (Xuvres, t, W, col. 173. Dans ces editions le {i92) CEuvres, t. II, col. 163. Il n'y a gucre de
seconrl livre du Traite des Sacrementsse compose rapport entre ccs quatre livrcs. Aussi lcs a-t-on
de dix-huit chapitres. souvent disperses pour placerle premicr et le troi-
(ISi) (Ei(V7'es, t 11, col. 1183. Les auteurs de sieme dans les OEuvres cle saint liernard, lc second
VHhtoire litterai^^enhesiteiit pas h comptercet ou- dans les CCuvres de saint AugusUn. Fllies Dupin
vrage parmi ceux qui doivent etce restitues a Hu- veut les attribuer tous a Hugues dc Fouilloi, rnais
gues de Fouilloi. La i^aison qu'endonnedom Rrial, rienne Fy autorise. Sans les reclamcrpour le Vic-
c"est qu'on y trouve un grandnombred^allrl^gories, torin, nous ferons observcr, contre le tcmoignage
et que cet alDus des tropes mystiques peut dtve si- des auteurs de VHistoire litteraire, que plusieurs
gnale dans lcs autres ecrits de Hngucs deFouilloi. manuscrits de ces quatre hvresdel'AmeportcntIe
Nous raecordons mais lc gout du clianoine de
; nom de Hugues de Saint-Victor. U suffira de d(^si-
Saint-Victor est-il donc plus pur que cehii du cha- gner les numi^ros 26i A de la Sorbonne et C7S de
noinede Saint-Laurent ? Dom Brial ajoute que qua- Saint-Victor. L'un et 1'autre commcncent par :
tre manuscrits de la Bibliotheque nationale attri- « Incipit liber magistri Hugonis de Sancto Victorc
buent le De medicina ayiimccix Hugues deFouilloi. de Anima, contincns quatuor hbros partiales. " Le
Nous avons rccherclic ces manusci^its, etle nomde numero 364 A de la Sorbonne parait (Hre de la fin
Hugues de Fouilloi ne se ht que dans le numero du xui'' siecle.
2896. II est vrai qu'ailleurs cet opuscule en accom- (193) (Euvres, t. II, col, 1202. Comme Font fait
pagned'autres quisont consideres comme apparte- remarquer les auteurs de VHistoire Litteraire, la
nant ci Hugues de Fouilloi mais, dans plusieurs
: plupart des manuscrits attribuent cet ouvrage a
manuscrits de Saint-Victor, de la Sor])onne, etc, Hugues de Fouilloi {Hist. litt. XIII, p. 300).
etc, il figure parmi les oeuvres dn Victorin. Cest (194) Notre catalogue place parmi les rcuvres de
pourquoi nous nous absticndrons (^galeaicnt de Hugues de Saint-Victor deux exposifions dc 1'Orai-
contester ou de confirmer rattribution que les au- son dominicale. Elles ont cte imprimces I'une et
teurs deVHistoire litteraire ont prefcree. rautre. La premirirc est le chapitre 2 du livre n
(183) (Euvres, t. II, col. 993, sous le titre de Dc D des AIK^gories sur saint Matthieu, (Euvres, t. I
arte meditandi. col. 779 la seconde commencc au cljapitre 3 et fi-
;
(180) Le premier chapitre du seeond livre dcs nit au chapitrc 14 des memes Allegories. Les au-
Sacrements a poiu* titrc De Incarnatione Verhi.
: teurs de VHistoire litteraire declarcnt ne pas ad-
Nous croyons cependant que rouvrage ici d(;signe mettre que ccs deux opuscules soient du Victorin ;
(189) (Euvrcs, t. II, col. 841. piina rnonachorum fait partie du manuscrit 199 (dc
(190) OEuvres, t. II, col. I.t, sous le titre dc De Saint-Victor), dont rticriture semble appartcnir aii
:
su/jstantia charitatis. On attribuait cet ouvrage k XII'' siccle. Le nom de Hugues, dont il cst orni',
saint Augustin, avant qu'on eut mieux intcrrogtj parait avoir ete ajoutt! aprtjs coup. L'ouvrage dc-
les manuscrits. ))utc ainsi Disciplina et cotiversatio bona et ho- :
(191) (Euvres, t. II, col. 811. Cest le scpticme nesta, citi parum est rnalum nonfacere. Nous nc
titrc du Didascalicon. II est scpare des autres dans corrigcrons que les errcurs principalesdc celteno-
la plnpart des manuscrits ct forme un trait(^ sp6- ti(N\ En efTct, cc pnHcndu trailc Dc disciplina )iio-
cial. nacluirum se trouve, comme omTagc st'pare,dans
J
; ; ; ; ;
paru concluants aux aviteurs dc Yllistoire iitlerai- Mais il n"est pas ini-dit. Dans ["(idition des (Euvres,
re. CommeOudin Ta faitremarquor, IqDc Vanilale il oceupe les dernicrs chapitres du troisieme livre
mundi est du m(^me auteur que les opuscules sur du traite De anima .•ilcommence au chapitre 32 dc
rArche de Noe mais il n'y a aucune raison de dis-
; ce troisi(!me Iivr(!.C'est un dialoguecntre unmoine
putor cesopuscules .'iHugues de Saint-Yictor. Nous ct son abbo. On rcmarquera que c"est un discours
iijouterons que le De Vanitate miindi est \in dialo- continu, dans T^^dition des ffi^ures. Celtesuppres-
guo, ctque cc dialogue apour interlocutcursdeux sion des interlocuteursnecontribuepas assur^iment
personnages d6sign6s dans rimprime par les let- C randre rouvrage intelligible. Mais les editeurs du
ii,
tros D et I. Suivant les 6diteurs des (Euvres et sui- Victorin ny ont pas regard(3 desi pr('s. Le chapitre
vant les R(''nedictins, ceslettressignilientsans doutc 21 du livrc ni du traitc de YAme porte aussi, dans
Doccns, Inter7'ogator, maia nn manuscritde la Sor- rimpiimo, le titre do Confessio ad aljbatem.
bonne (n° 304) nous donne une autre clef de rc';- (208) Cest, dans rimprime, le premier livre du
nigme, en rempla^^ant le D par Dindimiis. 11 ne Commcntaire sur la Ilicrarchic celeste.
nous rcsterait alors qu';\ traduire \'\ par Indaletus. (209) Attribution erronee. Cest un ouvrage de
Indaletus, Dindimus sont deux personnagcs quo Richard de Saint-Viclor.
nolre Victorin a d6jiY mis en sc^ne dansson Epito- (210) ln(''dit. Les auteurs de VHistoirc litteraire
ma in philosophiam, ct c'est une nouvehe i^rcuve en signalont un exemplairc manuscrit i\ la Riblio-
que le De Vanitate mundi n'est pas Touvrage du tlioquc nation;Ue, daus le n° 2525 de rancicn fonds.
chanoine de Saint-Laurent. Nous venons peut-6trc d'en rencontrer un autre,
(198) Cest un autre titre du traite De Septe- Le n" 471 de la bibliotlieque de Laon contient un
nis. grand nombre d'opuscuIes du Victorin, parmi les-
(199) CEuvres, t. II,coI. 987. Cetouvrage estjuge quels se trouve, entro les Sentences et le Didasca-
par les lk'nedictins indigne do Hugues de Saint- licon, un Commentaire sur le Cantique des canti-
Victor (Ilist. litt., t. XII, p. 70 qucs. Comme ce manuscrit est du xn" siocle, on
1.
(200) Titre mystique de quolque fragment con- peut supposer qu'il contient rouvrage design(j par
fondu dans les Melanges. notre catalogue.
(201) (Euvrcs,t. I", col. 9. D (211) (Euvres, t. 111, iuit. Cc Bestiarium v,& oom-
(202) CEuvres, t. 1«', col. 29 et seq. pose de quatre livres, dont le premier est attribu6
(203) (Euvres, t. III, col. 32o. II est vraisembla- par Dom Brial k Hugues de Fouilloi, le second, k
ble que Tauteur du catalogue dfesigne plus loin lc Alain de Lille, le troisi6me et le quatrieme d Guil-
m(''me ouvrage sous le titre de Mysterium Eccle- laume Peraut. (Histoire liUeraire, t. XIll, p. 498).
sice. Toutes ces attributions nous paraissent contesta-
(204) Nous ne connaissons pas ce trait6, s'il faut blos h. peu prtJs au mome dcgre.
lc distinguer de celui qui a pour titre De Insti- (212) CEuvres, t. 11, col. 41. Ccst un des ouvra-
:
tutione novitiorum ct disciplina monackorum. II gcs les plus considerables etles plus eslimesdeHu-
y a im trait6 de saint Rernard qui, dans les ma- gucs de Saint-Victor. On ne s'explique donc pas
nuscrits, porte ce titre de De pi^ofessione monacho- commont les chanoines de Saint-Victor ont pubh6
rum. ce travail de leur illustre confr6re sur un textc in-
(205) On ignore h qucl ouvrage ce titre se rap- complet etdefectueuxsoustous les rapports, quand
porte. Cest peut-6tre le traitfe Dc proprietatibus et ils en avaient de bicn meilleurs c\ leur disposition.
epithetis rerum, qui, dans los CEuvrcs, t. III, init., Le num6ro796 de Saint-Victor (autrefoisl085),ma-
forme Ic fjuatrieme livre du Hestiairc. Nous nosau- nuscrit du xu« sioclc, contient plusiours trait6s
rions trop souvent fairoremarqnor que les 6diteurs rares ot l)ion prccieux de ce temps, parmi lesquels
cles LEuvrcs ontcomposedos ouvragesenplusicurs nous d('signerons une copie des Sentcnces de Hu-
livrcs avcc dcs opuscules que les manuscrits nous gues, qui se terminc parplusieurschapitresincdits.
I
S. VICTORK II, II
I/imprim6 s'aiTcte au milieu (l'unc dcmonstration passagcs eitcs par .Mb^iic des Trois-Fontaines, il
sur lcs siicondcs noccs cette dcmonstration esl
: ne faut pas s'en ctoiiner, niiisqiie cette troisi(;me
aclievije dans le manuserit, et d'autrcs cliapilrcs (^hroiii(iiie est ral)r(''g('; dc la seeonde.
completcut 1 ouvrage. IJn autrc volume (lc la im''- (Jii.int <i la quatri(l'me, clle se voit en eiret, d<ms
me ('ipoqiic, qui porte lc n° VM dans lc fonds latiii H lc manij^crit (iiic d('signcnt les i}(^n<';(lictins, et sous
de Saint(;criuaiii dcs Pn-s, noiis otln! dautrcs dif- lc lilre (luils raj^^itortent. .Mais (jiii r.av.ait avaiiteux
fftrcnces: ouzechapitrcs inedits preccdcut celui(£iii attribuceau chanoine de Sainl-Victor? (^e n'estpas
vient le prcmier daiis l'(.''dition des CEuvres. le copistc, quils accusent dignorance. Ils mettent
(213) (Euvres, t. II, col. 881. cettc crrcur ci son comptc, mais celui-ci ne I'a pas
(214) II en existe plusieurs manuscrits sous les commise. Pour ("'tablir, (lailleurs, que cette (lua-
titres de Ilistorix, Chronim, Dc tribus maxiniis trieme chroniquc nappartient pas a Hugiies de
circunistantiis : mais, suivant les I{6n(3dictins, ces Saint-Victor, il sufiit de faire rcmarquer quil y est
titres ont6t6 donn6s i divevsescompilatious (luine d('',sign('3 lui-iu('me cn ces termes: «In scieutia Scri-
paraissent pas legilimcment atlrilniees ii Ilugues pturarum nulli secundns in orbe. >
de Saint-Yictor. Ainsi lon nc possederait pas sa iNous considcrous lc teitc imprimr^ commc Tou-
Chronifiue. vrage authentique de uotre Victorin.
C'est la conclusion de Yllistoire Uttrraire ; mais (21;); (.i-]uv7'es, t. 111, col. .S89j.
cette conclusion nous parait mal justifi^^je. 216) (i-Mvres, t. I, col. 827. Les R6n6dictins ne
Les Ii6n6dictins nous dcsignoutdeuxChroniques veulcnt pas (jue ce (^ommentaire soit du Victorin. II
attribuees, disent-ils, a Hugues de Saint-Victor. doit appartenir, discnt-ils, ;i quelque professcurde
Nous en connaissons quatre. thcologicsophistique.Uucl que soit ce pr^tendu lo-
l.a premi^re est dans le mauuscrit dc la Sorbon- gicieu, il avaitdes tendancestres-declarees versles
ne qui porte le n" 304. Cest un ouvrage impaifait, mystiques, puisfiu'il adorait le vrai Dieu sous la
qui parait mal plac6 parmi les ceuvrcs du Victorin. C forme d'une esscucequi j-eside tout entiiTe au sein
La seconde, dont nousn'avons pas eubeaucoup de toutes scs creaturcs « Dcus tota csseutia suaiu :
de peine ;\ retrouver la trace, est imprimt-e dans le omui creatura est. » (Juelle estdouc cettedoctrine?
tome III, col. 21ii-283, des OL'hwres de Hugues dc ou plutot quel est cet etrange langage? (car il ne
Saint-Victor. Comment les Bi^-ntidictins on ont-ils faut pas ici donner aux mots le seus qui parait
ignor6 rcxistencc ? leur appartcuirs si ce n'est le langage des theolo-
La troisi(3me, que contionnent les manuscrits de giens et des philosoplies de Saint- Victor ?
Saint-Victor dc^^sigui^-s par les Henedictius, c'est-<'i- i217) Ouvrago quinousest incomui, i moins que
dire lcs manuscrits 567 {oiiui 801) et ;j77"(o/w/8{4), ce nc soitle Speculum de mysteriis Ecclesiie,qm est
n'estgu6re compos6e cTuede fragments cmpruntcs dcja dcsigne deux fois dans ce catalogue.
au texte imprimt. Si I'on n'y trouvc pas divcrs (218) (kuvres, t. 111, col. 477.
Meverendissimo in Christo Patri, et Calliaruin Q condi sup7'a 77io7ite7nposita, aut luce7'7iasub, modio
Pari dignissimo, Domino Michwli Boideto Lingo- po7ii,sed super candelabru7n erigidebet. Ilincet 7ion
nensi episcopo circwnspcctissimu, F. Joannes boii- parum scite scriptum leymius : " Absc(rnsa sapien-
DEiuis humilis abbas S. Yictoris, saiutem. iia et Ihesaurus iuvisus, quae utilitas in utrisque ? »
Salomon sapientia' torrente, iit nemo non novit, (Eccii. \-k.)Adquir sane 07nnia d iUgentius pra-coyi-
apprimeconspicuus,antistesampiissime,7ionmodo, tanda,et prcecogitata seduUus obeu7ida, 7ion t7iedio-
* bibe, i7iquit, aquam de cisterna tua et /lucnta putei criter exstimulat non satisfnusta tempeslas hiec no-
tui (Prov. v), » sedctiam « derive^itur, ait, fontes stra, qu(r h(ereiicoruiii 7/ionslra etiam pios pioi-uin
tuiforas, et aquas tuas i7i plateis divide \ibid.). » animos fasci7ientia peperit ,mayist7'os prurientes au-
(^uibus utique verbispe^iitus medullitusve scrutatis, ribus coace7-vavit, versipelles dociri7ias i7ivexit, at-
ipse,utalia 7io7mulla divi7ioru7n i7iysteriorum sensa, que vaf7'os orthodoxi doqmatis pessundato7'cs attu-
iia hoc ipsu7n subjudicasse vidctur; 7tec sciiicet litte- lit. Aciversus quo7'U7n toxica paranda esse nntidota
raria eorui7i, pr(eserti7n scriptoi-u^nqui 7'ei condu- qu(e medeantur, 7nittendas sagittas quibus dissipen-
cuntpubliccBmmimenta,doi7iesticisoccluda.muspa- tur, etfulgura quibusconturbentur 7nultipUcanda
7'ietilnis,privatas aUquo7'U7n Iucub7'ati07ies tantum nullussano iuficiabitur animo. P7'oinde tum 7icpri-
demulcetmius et i7itersolaeoru7n iibera, licet alioqui valwincubantes uliUtati publ icimi pc.slerg a7'e aut
cha7'itatis lactetimie^itia, co7nmorarisinamns. Xon verius /loccifacei-e vide7'e7)wr ; tum ne advei-sus hos
etwn, vel ijJso qttJivcritascst auct07X, aut civitas abs- vcritatis exsufflatores, cunt possumus aUquid, dica-
r.Liii l>ROM:r.OMKNA. oirv
7ioslri, (jtieni deSattcto Viclorc rocanl, triliceos »ta- Mic/iaelem />ou<lelutn Linqonen-
t)'eni <lo)nina))t
7ii/)iilns, spa7-sii)) i)t litteraria ti(>slraarca,(itia))i l>i- sem episcopuni quaninierilissitnian, ac patron
bliolhecimi appctlattt, et iti nottttaiiis aliis almrain dt«:e)nque Galliarutn, Carinen.
locis erectos colli(/C)'eafqae in l)'('s to)ttos aal fasctjs
Kul^ida Francorum pariumque ducumque lucerna,
<:olli<jarect(rarit)tas,cos in pablica Itorrea ntiltentcs
bingonicc antistcs, niliil hoc indignus houoris
asai pablico sabsc)-rita/'os, tit rcl sic illortott fasci- (luhninc, qui qualcm prtescribit Apostolus, aut es
)tato)'a)n etfratcrtto /tonori iitvidcntiaat e.r zizaniis
Aut nullus folo rcporitur episcopus orbe.
confectos ntanipalos qiiasi /tami repentes faciainas,
Scilicct haud pompis turji'es, 1'astuve super])0
/ttijas tanica indati poli/^nita, f/aasiperfc.cta pne-
iNon iracuudus, luxuvo solulus, amator
fal(/cntis jastilicp )na)ti/)atos a(lo)'arc, sea caateria-
Non furiosus opum, aut aura; scctator inaiiis
tain eorani doclriitdnt ac dccipalas /)r;vsertiin insi-
A'ec ventrem faciens, ut j^lurima turba, sepulchrum:
picnlitanpedibas, /)oncntcin,faciamas iinntacalalx
Sed simplcx animoquc humili, sed jjectore miti
islius <loctrinu' cedei^e. Qanm enini sint pia, </aani
;
Mores, claustra, preces, animas, arcas, animantcs, Tc manet a saxi tcgmine certa salus.
Flamma perpellct, nec vim sinet csse potentem.
Gesta et sermones mox tomus alter habet.
Percuties saxum tlumina sacra dabit.
Templorum ritus, doctorum sensa, sacras res
Cum sacramentis tertius ordo tenct ^quora dulcescent, sumesque gregemque potabis.
Sic capiet placido corpora fessa sinu.
Omnia, qua^ pra^sul, dux et par Lingoniensis
Curoe. habct et nuUo dente per-re sinet.
De rnultijuga magnitudine ct excellentia M. Hu-
Ad laudem aucloris F. Jacobi Gault Yictorini c<v- gonis de Sancto Vict07-e canonici et theologi,
nobitcc ordinis divi Augustini carmen. doctissimi fratris Joannis Conrardi ejusdem pro-
D
Horrida labentis qui vult discrimina vitcB fessionis et sodaiitii ccenobitw epigrammalion.
Vincerc, vcl rcctam kietus adire viam ;
Et qui stclliferam summi petit n^theris nidem Magna quidem domus estVictoris at omnibusHugo :
Scandcre, qui celsi lucida tecta poh : Major,uomen majus in orbc dcdit.
ei
Gressibus huic lentis festinus adito remotis, Magnus avis, magnus gestis, et nomine magnus.
Hoc opus ad sanctum pervolet et studium. Ingenio magnus, nec pictate minor.
Quidquid halient sacra? divina voiumina legis, Magnus apud mundum, sed spreto maximus ipso.
Id miris moduhs hocce recenset opus. maxima \ita fuit.
Indeque tota ejus
Est opus hoc clarum, gratum, lauda])ile, tersum Magnam cjus mortem miracula magna probarunt,
Quo vitium lecto longius omne fugit. Raptaque de tumulo magna favilla pio.
Aurcs [aurea tranquilke monstratur semita vitre.
?] Magnus erat quondam, sed nunc est ipse futurus
Fit via tam claro lumine tuta tibi. M.ijor, magna sufe per monimenta manus.
Jiislitiai sacra jura docet quibus itur in altum. Major semper, quanto magis ipse legetur.
crit
Arte sua Cliristi scandere regna docet. Quoque magis
lectus plus relegetur adhuc.
Non Iiominis sane mortalis lilius ille Vis repetam, magnus fuit Hugo sanguine, vita,
Hugo, sed divo semine crctus erat. Nomine, ccenobio, relligione, libris.
PrompUis ei sermo, cunctis torrcntior undis. Imo ncc ista quidcm fortassis magna putanda,
.-I-^qua tidcs, ncc non relligionis amor. Si Roa aute Dcum maximus ipse foret.
CLYII PROLEGOMENA. CLVIIl
Excitat inde suos magnanimosquc facit. in alios ferc superet, in Ecclcsiast.iP, Threnorum
Hic Augustinus, pnesul Carthaginis Afr.ne. Jorcmia! et Evangelii divi Joannis interprctatione,
Vere .Vfor, belli commoda millc seiens, qua^stionum pr;eterea in Epistolas catholicas ar-
Vere Afer fraudcm qui vafrc detegat omncm guta dccisionc ac domum
in divini Dionysii de cfo-
Consiliumque suis indicet omne mcum. lestibus hiorarchiis explicatione, seipsum, id est
Vocibus assiduo nunc his nunc infonatistis :
humaui ingenii vires facile transcendat onmes.
(juo sit ojjus, scrmo mirus ubiquo tonat. In secundo autem plurima suut ojusdcm opora plaue
.Vrguithos, movet hos, lilanditur ct allicit istos auroaadinstitutioucmctoruditionem pra-.cipuemo-
Pluraque promittcns utilitatc movet. uasticam plurimum couduccutia. Porro iu lortio
Et quandoque minas monstratciue pericla.
tollit, C altiusatquc iu modio, ut in peroraudo solent orafo-
Deniquo mille sonos, scit variare modis. res de rebus thcologicis, utpotc de Vcrlji nicarua-
.M(! miscruni noquc tam vcxatum hiscsse duobus
!
tiouc, Christi voluntatibus, Christi matris gloriosjB
Sat fuit, ex istis orta propago nova. virginitate pcrpctua, deque coudifionis et rcpara-
Heu dolor ipsa suos patres imitatur, et in nos
!
tiouis humau* sacramentis disputat. Qufo omnia
studioquotidianamovct.
Bella pari cum scse habeanl,uon potui.Pater amphssimo,
ita
Ti'es magis ex omni detcstor prolo, Richardmii, conccptamdetuoiustituto factoquc ketitiam opi-
Adam ac Hugonem, maximus Isle trium. stolio hoc liccl rudiusculo uon prodere, prffiserhm
Augnstinus hic est alter sermone diserto. cum ea vclmihicumpluribus placoreutnominibus.
llh concurrcns ingenioquc pari. Primo quod pra^fata opcra ci hcroi, cui maxime
Fraude quidcm nostra multis hue invida soechs exoptabam, dedicasti, tum quod illius prajsidio et
Materno tenuit biJjhotheca sinu. favore non parum cmolumouti familiari nostr;j^
At modo nescio quis nisi sit Rordorius abbas. recuko spcrem accessurum. Nou euim putem cni-
Cui benesitnunquam jussit aljire foras. quam vel momo vel misauthropo derideuda vol
Iliit, spatiabitur orbo triumphans.
ct in toto disphcitura,ciu;ofantopIaciierintPlatoui.Tumquod
Voxilla ingenii ligot ubique sui. Hugoui ipsi maguoperc gratuler tanto pr;Bsidio ab
Jam quid ego confra uitar ? Succumbimus, ehcu invidulorum morsieulis defendicr, ac dcmum, ut
!
Vicisti victor tuque gcnusquc tuiim. plurima subticeam, quod totiisti cauoniiiorum or-
Ejusdem F. Jo. Conrardi ad M. Hufjonem, ut diui pulcherrimo nounihil obseculus videar, cum
tandem in publicum exeat exhortatio. D tua tam honorifica iu tuos studia non Thoonino
donte conteram sed Pylad;eo pr;econiojuhocall)0 ;
Prnnnijniis (ioiiis ^,'r;ili,i pail.i liiis. A Pascaliir celcbris qiio vivens illc tiiorntn
Vijierco iiiiljas inordaccs oic loijiicias Octus, ct excelso coiicinat ore m<!los.
l*roi'<;rs, aul diri lcllis aiiiara caj^is. Atl rfiwrciithiift iii C.lirhlt) I'nlrciii tihhnlcrn, ViclC)-
Non t(!vuiitis ainor, zcliis, v(!rsiiliii, niiiriniir,
ihiDrnin Jitunncm Utjrtlcriiun sun^ /ruter Frun-
Noii fiiroi', iiiipicLis, aiiiiiiliovc t(!iicl.
cixcus Grivua.
At jjoliiis vcrliis, c\ciii|)lo, slciiiiiialc, vi(a
Vicloriiioiimi liiiiiiiic (iiiciii(|iic |>r.cis. .Maxiina claiistialis Horrlcri ^rloria vit.T! :
Oiii jiiacidiinj iioiiiiit,iiiilciii(iiiO(jn(! ccriHii^c viiltnni (Jiio diicc |)loi;diis, leiieitcr llu((o rcvixil,
Tiirhiiu! soinoto, jiaslor ainandc, Imiiiii. }Iaud dnbic totiis debet tibi carmina mundus,
Tc iiostri jirfjrsiis vesli^'ia saiia inapislri Alqiic futiiroriim l;iudem (reniis omne nej)otum.
caslc jam ])at(!l iila scfjiii.
llii^^onis, Sed (jiiis, j)roh nieiitas in lanto
! muncre (.'lates,
(^iijiis opiis clariim, stiidii solahilc iiuiucn OHiciisfjiie tiiis eondifrna j)oemata j)Ossit
in liicem docti mittitiir artc viri. Heddcre ? cum j)Oj)uli, non j)roj>ria commoda,
luij)io subvcrsi quod sensus devia calcarts, qu*ras.
Ila^roseos virus resj)uit onine noecns. Virtutum si quidem ncqiieunt mortalibus odis
Ac j)ia (lisj)er^Mt inatura' scmiiia Iriif^is. Pr;emia eomj^rendi, qiiia suiit huic cognita soli
Abjecto lolio, seuiinibusque malis. Qui merces est digna tibi i>ost fata futurus.
Ubi autem decimum octavum fPtatis annum atti- C eruditionem complectuutur qu;e omnia sinc du- :
git, sfeculi fugam meditari copj^it. Id communicat bio fecerunt ut Hugo, et sui temporis clarum lu-
patruo Hugoni Halherstadensi Ecclesioe archidia- men, et alter fuerit apjjellatus Augustinus. Unde
cono, qui st;itim in hujus consilii jjartem venit. sancti Thomas, et Honaventura, Scotus et alii doc-
Amho igitur j)ares animis patria excedunt. Proii- tores e schola Hugonem nostrum suarum senten-
ciscuntur Massiliam ;id monasterium Sancti Victo- tiarum fautorem ssepius laudant, et patronum se-
ris, ihique, jjrecihus Deo jirofusis ac dono acceptis quuntur. Res est notior quam ut illis comprobetur
clarissimi martyris jjignorihus Lutetiam Parisio- exemj)iis, qme in illorum commentariis p;issim
rum advolant exciti nascentis Victorin;e domus
; occurrunt. Totus ergo litteris et monasticis institu-
fama, qufe tunc late per orhem longeque dissemi- tionibusdeditus nuUum in monasterio munus exer-
nahatur. Il;ec jjorro sacra j)ignora erant deus cuit, nequidem prioris tantum ahest ut abbas
:
imus, et nonnnlla capitis ac scapuloe j)r;Bsegmina, fuerit contra quam recentiores nonnulli Tritemius,
qu;e otreruni (iilduino abhati Saiicti Victoris pri- Sixtus Senensis, Garzonius Lateranensis canoni-
mo. in cujus mauus vota emittunt, s;mctique Au- cus, et alii ex incerta fama prodiderunt, Sujire-
gustiui Iteguhun protitentur. Tunc pr;eter T)ropter mum diem egit tertio Idus Februarii cetatis suiii
annus errat Domini millesimus ceutesimus deci- anno ii, Chiusti 1 1 40, quo Guilduinum
cal)batem
mus quintus, et decimus sepiimus Junii dies, quo primum vivere adhuc, vixisse postea signifi-
et
h;Bc acta sunt, non sine divini numinis afflatu. cant scriptcTe ad eumdem Coelestini (.\nn. Chr.
Hincpostaliquod tempus coniirmatavotorum emis- il43i, Eugenii 111 fann. Chr. H47), Aucastasu IV
sione Hugo philosophicis jjrimum, deinde theologi- (ann. Chr. 1133), Hadri;mi IV (ann. Chr. 1154),
cis monasterii scholis jjneticitur; qu;uaim uheres epistola^, qiuTe in archivo monasterii asservan-
fructus j)laudentium omnium,qui huncmagistrum tur. Memorant Vinccntius Belloviicensis (219), l)u-
audierant, «qjprohatio hrevi testata est. Quippe ex riandus Mimatensis (230) et Joannes Parisien-
(2iy) Speculi hisl. lib. xxvii, c. 18. (220j In Rationali divin, officii lib. iv, c. 41.
: :
ras, sancle, pie, etjuste per oninia ; sed forlasse quccris si veiim Deum meum ? curre cilo in ecclesicmi
non vis me tam brevi loqui,etplenius audire de fine et alfer cito corpus Dondni mei. » Quod cum,prout
illiusdesideras.Non omniaexplicarepossum,pauca jusserat, fecisseni, veni ante /ec/uin cjus et lenens
tanien quxprcesens vidi, nccipe. Hoc enim, nisifal- pancm sanctum vitie xlernce manibus meis: Ado- <(
lor, in pelitione vestra fuit,utnihi/ libi scriberem, B 'i'a, inquio, et co(/nosce corpus Domini noslri. » Ille
nisi il/a qux a me vei visa vel audita fuissent; non vero erigensse,quanlum valebat, etcxlollens ulras-
dico de pura, p/ena etperfecta confessione, quam que manus suas ad sancla i/la « Adoro, inquit, co-
doniino abhati et mihi satis di/igenter, el u/tra ftu- rarn omnibus vobis Dominummeum, et accipio ut
manum niodum piofusis /acrgmis,cum magna cor- sa/utemmeain. » Deinde, post comcslionein corporis
dis contrilione fecit, non jjroscquor crebramgralin- Jesu, /jeiioit ul daretur sibi crux, qux ibi /irwscjis
riim actionem, quam pro sua prxsent i cvgritudine erat. Quain cum accepissel in mnnus,signavil se cum
mc audiente agebat Domino noslro Jcsu Chrislo, eadem cruce, et postquam muttiim devote osculatus
ii/um psa/mum sxpe (/e cordis cxsu/tniione cruc- est eam, acccpit pedes crucifixi in os suum, ei sic
tans : Benedictus Dominus Dcus meus in ceternum. diu tencns pedes inoresuo, snnguinein, (/uidcpc-
Xon in his immoror. Ad il/a qux circa fineni vitx dibus arle pictoris manare videbalur, qunsi infans
sux dixit, vei fecit, veniam : et de his nobis erit se- adubera malrisobortis lacrgmis suxit.CriHiibile cst,
quens sermo. Pridie quam de hac vita transiret, quia sicut coram astantibus nobis carnem Fi/ii ho-
mane veni ante i//uin et qucrsivi ab ipso quomodo se minis manducavcrat,ila vir sapicns tunc eliam quo-
ha/)eret.Et cum respondisset bene sibifore et in ani- dammodo sanguinem cjus visibililcr bibere vo/ue-
ma et in corpore,dixit mihi : « Estne aliquis prxler rat.Parvopost hcec inlerjecto spatio,cum suggcs-
nos duos ? » et ego : « Non, » inquam. At i/le : « Ce- sissem eiul diceret versum i//um : « In manus tuas,
lebrasti^inquit, /lodie missam. ? » et cum respondis- Domine, commendo spirilum meuin (Psal. xxx), »
sem hoc nie fecisse, « accede, inquit el insuf/la in il/e 7'espondit : Crcdo quod e.xistimas mc facc)'e
ii
faciem meam in modum sanclce crucis, ei accipiam C qucestioneni de eodem versu. » Et ve//e ab eo so/utio-
Spiritum sanctum. » Quod, cumprout Jusserat fe- nem audiredixit.— Dominus, inquit, Jesus Chris-
«-
cvisem,ipse Davidicum i//ud. subjunxit : « Os meum tus exiturus de hoc mun.do dixit hoc : PcUer, in nia-
aperui et attraxi s/iiritum (Psal. cxa'iu), » fide/iler nus tuas commendo spiritum meuin (/uern /radidisti
inle/ligens et apostolos ex Domini Jesu insufflatio- miJii, et a leaecepi. Quo dicto, siluit, et irruente ho-
ne Spiritum sanctum accepisse credens, aperto ore, ra mortis ad modicuni /oquinon valens et ipsePaler
quasi hauriebat Spiritum de spiriiu, et quia sciebat suscepit ilLum. » Ad quem ego. « Et fu, inqiiam,—
secundum Domini sententiam omnia /mssibilia esse quiexiliwus es de fioc rnundo, debcs i(/ dicere ut
credentij ab homineposse accipere credebat c/uod ab Deussuscipiat s/nrUum tiium. » Proinde i//e pau/.is-
homine non erat . virumper omnia Catho/icum ! ])er secum cvistens ct a/la duccnssuspiria, omnibus
quijam in extremis positus a sacerdote propter mys- nobis audienlibus, tcmdem in hxcverbap}'orupit :
terium et communionem Dominici corporis et san- « In manu inquit, et in fortitudine tua coinmendo
guinis, posse sibi Spiritum sanctum duri fideiiter spiritum, Domine,quem tradidistimihi et a te acce-
credidit, et tamdevote e.Tpetiit. Tuncs/atim e.xhi/a- pi. » Quo dicto si/uil et irruenlc liora morlis, admo-
ratus, credOfSpirituDei confortatus, in. Iixc verba dicum loc/uinon vaiens, iterum rcdiit, et, rcsumpto
Iwtabundus erupit: « Modo, inquit, securus sum, spiritu, fiescio quid secum dicerc ccepit, et cum qux-
nunc in veritate et puritate ambuLo, modo fundalus sissem ab ipso quid diceret, aperta voce respoiulit, et
sum suprafir7nampetram et nonpossum moveriam- ait : « Consecutus sum. » Et ego « Quid, inguain, :
circa me, ita ut de omnibus quce fecit mihi Deus in ritum meum. » Deindepropria mamipectus tundens
tota vita mea usquc ad diem tianc, nUii/ fiorum tam invocnvit beatam Dci Genitricem diccns : « Sancta
gratum, tarn suave, tam acceplum mifii esse potest, Maria, ora pro me. » liesumplo spiritu : « Sancle
qunm fioc, quod in proesenti mecum facere Deus cli- Petre, inquit, oraprome. » Et j)ost /rusil/um Locu-
gnatus est. Benedictus Dominus Deus rneusin ccter- tus est mihi « Quem, inquit, de sanctis ainp/ius in-
num.» His dictis fiumiiiter petiit ut abso/.verem ab vocabo ? Et cuin nominassem sanclum Victoreni,
omnibus qux contra Deumfecerat.IIinc dimisieum « Sancte Victor, inquit, oraprome. » Iloic dixit ct
quiescere, facta prius absoiutioneprout petierat, et si/uit et osjusti c/ausum est, quod sapicntiam par-
^'^recessia/ecto ipsius. Proxima vero sequenti noc- turire consueveral et Lingua sapientis, quani me-
:
rirca gcdli cantum ccepit graviter, et magis soLito lius secundum scientiam ornaveral, faiicibus
mfirmari, ut occur7'enii mifii ad eum,stalim ut /oqui cuUiCBsit. Post ficec quasi/icr s/>atiuin. unius fiorce
cwpei'at, /ocutus est mifii de scdute aninui; suce. De- sujK'rvi:r:it. Et sic astuntibus el oranlibus fralribus
hinc curn abso/veretur a fratribus qui aderant,sug- reddidit s/nrilum in manns ejus, nt credimus, cui
gessi ei de recipienda sacra unctione. At illccum it/um i/udum tradidcrat, et in cujus forliludine
gaudio suscipiens verbum, pnecepil nobis ut ea qux ipsuni eumdein spiritum commendaverat. Tran-
necessaria forent parare non fardaremus. Inde pe- sivit autem venerabilis et eruclitissimus doctor
llinio (In lidf vnmdo in rmifrssiomin aviiiiinn Tri- A qiirm itur dr dicto ciaustrii /id c/-ri/:siam dirliioci,
nilal.is Inlii) liliis Frlirnfirii, /rri/i
iii, lior/i ip- .')
uhi cuiii /l/'c/ili/>nc vovi J)co ct li. Virgini i/u.o/1 , si
siits iliri, li/)iiiis, liinnilis, iiiiinsii/'lHs rl piiis. pcr nwrila /'t inl/rrcssionriu /ir/cf/Ui vciicrandi
Kx iis ;iiil(!iii (iii;!' ilii^Mjiiis oxcfjssiim fK^iiscciil;! m/igistri /il/ic/:rct vil/im protoiujar/: d/mi.ino me/i
siiiU, inoinoniiKliiin piolocto cst id qjod Jojuiik^s prcvfato, /)hiati./m/iYn mcani J)/;o ac JJ. Mari/n ac
A(iiiil;i (;;ii'()li V;i]csii cl('i'i(;iis piihlico instniiiiciilo pr/rfato mcujistro drvote rcclclc:rc:m, curn n/fcclicmc
sic assoriiit : //ii/i i)()ssrin. l)/'i gr/ifiaiii /u- niis/:ricor/li/iin /u: IJ/:/i-
Oiiniibiis Clirisli /i/lrliljiis.lo/lini/'S A //i/H/i Inniiilis t/c vir/jinis M/itris su/t: Iniinilitcr inl/:r/)CiLanx, el
Chrisli srrnns iflrriunn m
JJoiiiino s/ilulrin. <)nnii- /rr/cf/iti vcnrr/m/li magistii m/:rita ct inl/'rccssi/i-
pol/mlis Dri brm/icia suis clareirnpnnm /i/lrlihns ct nem dicli rruigislri, (ul pie credo) quod hora vel
prii/lriilihns srrvis 7ion snnt ahsroiulrn/la.nrr ///>- pr/ffatus rJominus mcus /icr J)ri
quasi v/)ti cniissi
tuui/la siih nioilio ohlivionis,s/:/lsup/:r ran/lrldhnnii /lcsu/x i.n/irni.itatc a/l.co con-
/jr/iti/nii /ratir/ivit, rt
valuit, quo/l /icr atiqrm tciupora /loslca vi.ril, 1:0-
jni/is iiii:inori:e, iil lucc/ml /nnnihns,//ni in /l/nno ]>/:i
consiiluli sunt, rt ut /lostcris excin/iiuin piwhc/mt, tii/ue /jroini.ssi/)ncin juxta possibilitalem mc;am
//ii/dit/'r imus//uisr/uc lalcntum sibi crc/Htum stu- complcvi : narrans cuidarn de fratribus dicti mo-
d/:/it JJoniino /luplic/ilinn rc/iortarr. Qiiia vcro intrr nasterii et mrmi/cstans quid tunc miracutose con-
ccetcra Dci hcnrfi.cia,inilii .Jo/mniA/pnlic s/ir/;rd/iti, tigcrat in /icrsoiui dicti dcmiini mci acj l)ri iau-
licrt indi/jno, dwinilus iin/jcnsa, nninn J)cus oinni- deni et gioriam rl /jcr mcrita pr//'f/tt//: sanctm me-
potcns /)cr suain inc/fabilem clrnicntiain concc/Jrrc rnori/n v/mcran/li M. JJugonis /le S/mclo Victore.
di//natus fnit, n/m mcismcrilis, sedsoia di/jnalionc B Et hoc idem omnibus nobis Chrisli fi/lelihus per
miscricordiic sua;, permerita et int/:rccssionem ce- hoc /iriKsens scriplwn signo rneo solito, quo tan-
lebris mernoriie ct s/mctce recordationis revcrc:ndi quarn pubiicus /lucl/irit/ite ajj/jstoiica notarius ha-
M. Ilucjonis cle Scmcto Viclcn^e oiim canonici et so- ctenus usus fu.i, signifi/:o, ul de virtutr in virt.ut/:ni
lcnnnis ma/jistri sacrce tlicolocjix, in mcmasterio el de bono in mciius semper curn JJei cuJJulorio p/i-
Sancti Victoris Parisicnsis. Qui iicetper sacrosanc- riter proficere studeamus. Acla sunt hicc Parisiis
lani matr/:ni Eccl./:siam, sanctorum. cataiocjo ascri- anno et mense jjnedictis. Ego Joannes Aquil.a cle-
plus nonfucrit,idefjr/uen(maucleaniipsunij)rsesum- rieus Xantonensis /jubiicus auct/jritate ajj/jstolica
piuosc propria leincritatc a/)/)eiiare vci nominare notarius, huic scripturcn jjrcnsenti, pr/jpria manu
sanctum, ipsius tamcn scriptis autlienlicis, gestis apposui signum meurn solitum in leslimoniwn prci'-
laudabiiibus, sanctisc/ue operibus, c/uibus in vita missorum.
sua /loruil el salubriier fructificavit, ccctcrisque Hoc autcm miraculum, quo tcstatissimam essc
merilis suis exigenlibus, pie crcclo i/isum inlcr ccc- Hugonis sanctimoniam voluit Dcus, in causa fuit,
teros beatos esse magni inerili apnd Deuin. Et, ne cur postca corpus illiuse claustro ponc m.ijus alta-
cle hujusinodi taciturnitale vel mgraliludine bene- rc transferrctur, u]ji hodicquc in cminenti tumulo
ficii niihi aDeo miracuiose coiiaiiper ipsius Vene- conditum visitatur cum clogio, quod abbas Guillel-
rcmdi M. Hugonis, ct pie credo, mcrita, offensam mus a Sancto Laudo composuit. Ex quo temporc
Dci et suam incurrere possim (c/uod absit !) miracu- coepit hic tumulus paulo religiosius habcri. in qui-
linn (luoddam, quatenus de facto accidit, duxi te- busdam enim festis diaconus quimajori missfe in-
norc prccscntium prccsentibus et jiosteris pubiicare. C servit, altare Beati Dvouisii et tumulum Reginaldi
Anno siquidem Domini miliesimo trecentesimo vi- Parisiensis episcopi e.\ Hugonis nostii incenso thu-
cesimo quinlo, mense Juiio, circa festurn beatse Ma- re suffitum vadit. Cfeferum, ccleJjrc tanti doctoris
rixMcujdaieme, gravis infirmitas invasit dominum nomen forsitan effecit ut canonici regulares S.
Caroium co/nitem Vaiesii, dominum meurn, cujus Joannis in Latcrano suum esse Hugonem vendita-
obsequiis insistebcnn : curnque clc i/)sius vila, vcl hu- rint, scd id tam Imperitc tcntatum cst a Garzonio
jusmodi infirmitatis evasione des/jcraretur a medi- Lateranensi canonico, ut sua sponte rei falsitas
cis, ad Dei onmipotentis miscricordiam et scmcto- dissiliat. In Hugonis enim operD)us qua^ anno Ia88
rinn suffragia duxi saiubriter recurrcndum, etjyer Venetiis imprimi curavit Garzonius, hanc magistri
loca reiigiosa et eoiiegiatas ecciesias l^ciYisius dis- Hugonis de Sancto Victore canonici regularis La-
currens, missas de Spiritu sancto et aiia oralio- teranensis epigraphen singulis tractatDjus et hbris
mmi su/fragia, suppl icavi pro eodcni comite hinni- prfefixit quo niliil falsius est, aut a prisca tradi-
liter ceiebrari. Cumque in huj usmodi proseculione tione ahenius. Longe aliter se habet Parisiensis
pro/)osili discurrerem, contigit meacl monasterium editio, quee anno Viid accurata est in hac enim ;
I
Necroiogium Sancti Victoris Parisiensis m A possit comparabilis invcniri quod Ubri ejus quos
:
scrvitio IJei scipsmn Inidcns, cfelcstis sapicntite volumus, quodbe;iti Victoris reliquias multo laborc
donum coslitus sibi datum lam exccllcnter acccpit, qua!sit;is, mulla (lilHcultatc im})cti'atas, ;il) uibc
ut in tota Latina Ecclcsiu nulkis ci in sapientia Massilia apud uos dctuht ; ct tam dcsideral^ili ct
i
r.LXY PROLEGOMENA, r.LXTI
inconipanibili thosauro Ecclcsiani nostram loou- A Si)iri(us sancti, M. Hugo dc Sancto Victorc dictus,
plctavit. IIujus ilatiue tani pra^clari magistri per qui malogranala tiulinualtulis conjungcns (;xcmplo
sinsulos annos memoria reoolalur. sanct;e convcrsationis multosad honcstalem incita-
appendice ad c/ironofjra- vit, ct mcllitlua doctrina ad scientiam erudivit
RoberLus dc Monlc in
phiam Sifjebcrti, ad aiinuni 1 i iO. raultos auteni aquaruin viventiumputcos ctrodiens
libris suisj quos dc lide ct raoril)Us tam subtililcr
HugoParisiensis Sancti Victoris canonicus, rcli-
quam suaviter dissercndoedidit. hiccrta et ocoulta
^none ct littcrarum scientia clarus, ctin scplcm li- (livina! saj)icntia! pluribus apcruit, iramortalcrasui
hcralium artium pcritia uulli sccundus oliiit. (Jui gloriam vclut compositionem odoris et opus pig-
inter multa, qua- uliliter scripsit, ctiam librum dc
mcntarii, ctin omnium ore quasi racl dulcoratum
sacramcntisYaIdcneccssanumduo]>us\oIuminibus
Yclut niusicum in convivio Yini, ct tanquam naves
oomprchensum cdidit inoujus lilni Yoluminc sc-
:
poma fcrrcntcs postcris rchnqucndo.
cundo quiddam mirabilc intcxuitdc quodam perc-
grinoquem diabolus in spccic sancti Jacobi appa- Vinccntitts Beltovacensis lib. \\\\, cap. 62.
rcns ad hoc seduxit, ut propria manu sciutcrtice- Hugo Parisicnsis Sancti Vicloris canonicus, rcli-
ret. (lumque eum diabolussccum traherct, sauctus gionc ct littcrarum scicntia clarus, ct in septcra li-
JacoJjus superveniens eripuit cum de manu illius, bcraliuni artiuni pcritia nulli sui tcraporis scoun-
et multa ciostendens antc judioiimi Dci statuit, dus fuit, qui intcr multa qum utilitcr scripsit, ct li-
atquc ut dcnuo vitai rcddcretur obtinuit. Pctentc brum dc sacramcntis valde nccsssarium duobus
ctiam regc lAKlovicoexplanavit Hicrarchiamsancti ^ Y0luraini])us comprehensum cdidit. Scripsit ctiam
Dionysii martyris multis obscuritatibus plcnam. et aha plurima, ctc.
SancUts Bernardus epist. 77, ad M. Hugoncm de Hcnricus de Gandavo Parisiensis i/ieologus de Utu-
Sancto Victore. stribus Ecclesicn scriptoribus.
Si tibi videor tardius rcscripsisse, scito me tarde Hugo, clcricus Sancti Victoris propc Parisios vir
quoquc accepissc ad quod rcscribcrem. Nam quod rcligiosus ct doctissimus multa scripsit opuscula.
miseras, non conlinuo ad me usquc perlatum est, Exposuit hicrarchiani Dionj-sii sul)tillimc. Scripsit
sed Pontiniaci diu ante retcntum. Porro, id)i acce- etiam Iil)rum cjuem Yocavit Sententiarura suarum.
pi, moram minime feci in rcscribondo. Ca;tcrum Scripsit de sacramcntis Veteris et Nova? legis oodi-
id brevius quam tua forte dcposccbat intentio,scd ocs duos multarum diYisionura ct capitulorum siii-
uon planc cpiam mea occupatio sincret. Curavi ta- gulos. Scripsit alios libros dc spirituali a^dilioio, de
men ne te utcunquclatcrctquidquid supcrintcrro- scicntia, de vanitate ct Arca iNoe, Exposuit trifa-
gatis cii:o seniircm, tuo sane eadem mea sensa ct riain lamcntauoncs Jeremire, exposuit Cantioum
otio ct ingcnio plenius astrueuda rclinqucns, si ita B. Virginis. Rcspondit cuidam beatic virgini Mariffi
oporlerc cognovcris. Ncc dubito ad manum tibi cum dcrogationc obloqucnti ct calumnianti, quod
cssc ralioncs certasetcongruas auctoritatcs quibus Virgo virginum .diccrctur. Exposuit multos vcrsus
facile id possis. de psalmis compendiosc. Scripsit et aliumlibrum,
Anonymus monachus Gemeticensis, etc. quem vocavit Didascahcon.
Eo tempore, quo scihcct ordo Cisterciensis ct r, Joannes de Sancto Victore in Memoriaii historia-
r.arthusicnsis fuerunt oreati, magistcr Guillelmus rum ad annum HI7.
de Campellis, qui fucrat archidiaoonus Parisiensis, Hugo fuit Saxonicus gcnerc, ct ortu pra?potenti
vir admodum litteratusct rehgiosus, assmiicns ha- parcntela, adduxitque apud Sanctum Victorcm
Jjitum canonici regularis cum aliquibus discipulis avunculum suum Hugoncra, cujus suraptiljus fcre
extra urbcm Parisiensem in loco, iibi capella quffi- tota cEdificata Sancti Victoris eoclcsia, etc.
dam crat Sancti Victoris martyris, ccepit monaste- Siffridus jj^^csbyter Misnensis, lib. i Epitomes,
rium iediticarc clericorum. Assumpto autem illo anno H38.
ad episcopatum (>atalaunensem venerabilis Gildui-
nus discipulus ejusprimus abbas ibi factus est. Sub
Hugo de Sancto Victore \\v cloctissimus et devo-
tus moritur.
cujus regiraine multi clcrici nobiles sn^-cularibusct
divinis litteris instructi ad istum locum liabitaturi Sancius Antoninus archiepiscopus Florentimuswi
convcncrunt inter quosmagistcrHugo Lotharien-
:
parte suce HistoriaB.
sis sic diotus a ooniinio Saxoniu^ ct scientia littc- Hugo de Sancto Victorc canonicus regularis cla-
rarum et humih rchgione maxime elfloruit. Hic ruit circaannos Doininimille centum. Fuit autem
multos libros cdidit, quos quia vulgo habentur, singularis in vita? probitatc ct scientia, et ita erudi-
non oportet cnumerare. tus in omnil)us artil)us hbcralibus, ut nullus ei si-
Chronicum abbrevialum manuscriptum in biblio- milis tempore suo habcretur.
theca Sancti Victoris. Vernerus Rolenninz in Fasciculo temporum, cctatc
D sexta, anno UOi.
M. Hugo de Sancto Victorc in scientialittcrarum
nuUi secundus in orbe. Hugo dc Sancto Victorc claret Parisns, nationc
Petrus Cellensis ab/jas lib. vii, ejyist. 19. Almanus dc Saxonia, doctor magnus qui altcr Au-
gustinus dicebatur suo tcmpore.
Curiositas an studii assiduitas te urgcnt, vilis-
simi hominis herbas et cortices insipidos mendica- Joannes Trithemius de Scriptoribus ecclesiasticis.
rc, ccm scdeas ad mcnsas divitis Augustini, beni- Hugo, prcsbyteret monachus S. Victoris Parisicn-
gni Gregorii, pccuniosi Hicronyrai, gloriosi Am- sis,ordinis cahonicorum rcgulariura Augustini, ct
brosii, Bedoi omnium monetarum nmmnosi, pro- abl)as ut fcrunt ibidcm, natione Saxo, vir in divi-
fundissimi tanquara maris magni Hilarii, suavis- nis Scripturis cruditissimus, etin Sccculari philoso-
simi cloquii Origenis, et ahorum innumcra])iliura, phia nuUi priscorum inferior, qui Yclut alter Au-
quorum nec micas sub mensa dignus sum colligc- gustinus doctor celebcrrimus suo tcmpore cst hci-
re. Si nova placent, eocc magistri Hugonis, ecce bitus, ingenio subtilis, et ornatus eloquio, nec mi-
sancti Bernardi scripta, in quibus ncc rosa^ nec li- nus conYcrsatione quam cruditionc Yencrandus.
ha desunt. Scripsit multa et pene inlinita oi^uscula, dc quibus
Jacobus de Vitriaco cardinatis tib. ii Ilist. Occi- ad manus nostras pauca hucus([uc pcrvcnerunt.
dentalis cap. 24. Summa sententiarum suarura, lib. i.
I)i(l;isc;ilj()ii,lil). \i. < hiniiiini v.xiif.tlcniUtrniii iiri. A Dc ii;itiir;i ;iiiiiji;iliiiiii, lih. 1. /.co forHssiinus fif.-
Df iiisliliilioiic iiovilioiiiiii, lil). 1. Qniii /ralrcs Scnnoncs r'iiaiii coiiiijosiiil plur(!s, ctaliosdivcr-
lariiiinih- /)o. sos vaiiosfpic Iracl.itiis. rliiniit siih Hciirico i/ni»;-
Iii i(!{,nil;ii)i S. Aiif^iisliiii. lili. 1. //irr pr;i'/(f/il.a r;iloic (piinto, aiiiio Doinini H.')0.
/'/iiilns Ijin//ius ('11//11/C11H inonac/iiis /Jazan'i/;nsis
I)(! iiiyslic;i ;ii(;i ,\()c, lil). \. Cinn sril/:ri;in /di- in c/iroiiico Citizcnsi.
//iKiiiilo in roii. Eodcin temporc Hii^'o dc Sancto Victore, nafionc
lii Kcclo.siaslfii Iioinil. W!, lib. 1. Qn/r ///: lihro Sa.\o, I';irisiis cl;iriiif,qiii oh cxiniiain cruditioiicm
Salomo. ctScii|)tiir;iniirido(tiiii;uii;iIter.\ii^'iistiiiiis.'cvo 'iiio
In Cunlica canlicoium, lih. 1. hi piincijno lab/j- tcmporc cst li;ihiliis. hl /losl p/inr/i .Taiidcni [xist
ris. iihcrcs Scripliir;uiim hihores in Domino vit;un li-
Iii Tlironos Jcrcmijr, lib. 1. Qimnodo set/el, ctc, nivit, cum cjusmodi tiimiilalus cjiifapliio :
//iiaiilirin ad.
C/indilnr /loc linnulo /iit/l/rr celchcrriinus Hinjo;
Iii llicr;u'chias Dioiiysii, lil). xiv. Jiiilii;i sii/iia Qnrni hrcvis cxiniiinn conlinel ur/ia viruni.
(/nirrunl. I)o//inalc jrnrcipuus, nulLifjiie s(;cundus in orhc.
D(! l;iu(lc l'atriini, lih. 1.
Claruil in/jcnio, mirribus, ore, sUjlo.
D(! pcri)ctua virj,'initale S. Man;i;, lih. 1. W
Snpcr M.ii^nificat, lih. i. Sixlus Senensis de Scripluris el seri/dorihus divi-
Supor Tol.a /iiilr/ira rs, lil). i. nis ulrius/jue l^eslamenii.
Dc ainorc Spoiisi ct Spons;c, lih. i. Hiifro Viclorinus seu de Sancto Victore, nafione
Dc medicina anini;c, lih. i. IJoino niicrocosmos id Saxo, canonicus .\ngiistiniani instituti, ahhas co^-
est. noJiii H. Victoris Parisiorum, vir divinarumct hii-
De nicditationo, lih. i. Meditaiio csl freriHens. manarum littcrarum cxquisita cruditione clarissi-
Dc lnc;unatione Vcrhi, lih. i. Qiiidani /iicrunl mus, AngnstinidoctriiKc acphrascos nsque adeo
ct
qui. ;cmulator, ut .Vuf,Mistiiii lintrua eruditorum sui tciu-
De sapiiMilia (Ihrisli, lih. i. QiucrHis dc aniina. poris ;ulaf,'io dictus sit. (;oIlc^'it hic e.\ lcctione ve-
Dc vanitate mundi, lih. i. munde immunde, terum Patrum^ctpnecipue .Vugustini in universiim
etc. (Iivin;c Scriptune corpus maf,'nnm opnsculorum
De suhstantia dilectionis, lil). i. numorum, etc.(;laruit siih Henrico im[)eratore V,
De scptcin donis Spivitus sancti, lih. i. anno Domini f 130.
De disciplina, lih. i. Papirius Massonus Annaliunt Francorum tih. iii,
^©SXSJTia^
. . •
HUGONIS DE S. YICTORE
CANONICI REGULARIS S. VICTORIS PARISIENSIS
IN SCRIPTURAM SACRAM
DE SCRIPTURIS ET SCRIPTORIBUS SAGRIS
PRJlNOTATIUNGULiE
QUARUM H^C SUNT CAPITULA.
Cap. 1 - QuBe Scripturse dwinitatis nomine singulariter appellari debeant.
rt!"'
~ n"T
u — De /^''"'' «* aliisdistinguitur in materia et modo tractandi.
f^?;^/^^^'':"
Cai'. III triplici intelligentia sacrx Scripturx.
'^''"'' '^''^"''' '"''^'''^' ''^ *"*^«''^ ^"^^«^«^ «^ ^«^^ ^^^Pl^^^^ interpreta-
^limem^eSZ^mda'
^^^\,,~ ^^^'^ *^^ necessaria interpretatio
Cap. — De ordine, numero et auctoritatelitteralis
yi
et historica.
librorum sacrx Scrinturse
Lap. — De sacrorum librorum scriptoribus
VII.
Cap. yill. — De bibliothecx Veteris Testamenti
reparatione.
Cap. \\.—De diversis Scripturx sacrx translationibus.
Cap. X. — De scriptoribus Novi Testamenti.
Cap. XI. — De Scripturis apocryphis.
BJbliothecx
LAP. — De fructu dwinxinterpretatione
^'"^l\]-~^^
Aiii. lectionis.
et variis librorum nominibus.
r'"^' vvi
~ ^n '^"^^'''^
f9P'^ Scripturx novem modis significantibus
Cap. i.~Quce Scripturce, etc, ut jam prc^missum philosophi, in qua quasi membra quaedam
virtutum
^^^- de corpore bonitatis truncata pinxerunt sed mem-
ri
^^ectorem, ,. .
;
divmarum Scripturarum primum eru- bra virtutmii viva esse non possunt sine corpore
- dne oportet ut sciat qu* Scriptura^
divinitatis no- charitatis Dei. Omnes virtutes unum corpus faciunt
mme singulanter dign.ne sunt honorari. Nam qui- cujus corporis caput charitas est. Nec possunt
vi-
lam per Spuitum hujus mundi locuti multa scri-
yere membra corporis nisi sensificentur a capite
i^ 'i''^'^' Scriptur^eigitur illa., in quibus veritas sine
>'.l'TiiT°'''' r'^^'''"^'
'^'T''etiam conta-
3am delectatzone nonnuUa utilitas est ; sicut gione erroris non percipitur, neque ad veram Dei
ju qui am .
cognitionem sive dilectionem anima reparatur
A ut prodesse volunt aul delectare poeta^.
:
1
H HUGONIS \)E S. VICTOHK ()IM>. l'AHS I. - EXKC.EmA. - 1. I.N S. SCHinCHAM. \2
nitas sino riJalitia, fclicitas sino misciia. Si vis igi- citantur, de rebus qiiibiisdam af^itiir, qu;c rursum
tur divinam Scripliiram ah aliis, qua; hoc nomen res vice verborum ad si(.Miincationem aliarum re-
non mcrentur, recta considcratione distingiierc!, rum proponuntiir. Historia dicitur a verbo gra^co
malcriam ipsam circa qiiam ct in qua versatur iTTooeV,), bistoreo quod est video ct narro. Propterea
ejus traclatio, dilif^enter considera, qiioniam noli- qiiod apud veleres nulli licebat scribere res gcstas,
lia rcrum ad apertionem vcirboriim facit. Kacilius nisi a se visas, ne falsitas admisceretiir veritati
quippc intclliges quod dicitur si l)cne notum fue- ; peccato scriptoris, plus, aut minus, aut aliter dicen-
rit, unde dicatur (t). tis. Secundum hoc proprie et districte dicitur histo-
Cap. II, — Qnod divina Scriplnrn ab aliis diatin- ria ; scd solct larKius accij^i, ut dicatiir liistoria
(juitiir in matcria el inodo Iractandi, sensiis qui primo loco ex sif,'nification(;| verborum
Duo sunt opcra quibus consummantur om-
Dei, habetur ad rcs.Secunda expositio est allegorica. Est
nia qua? facta sunt. Primum est opus conditionis, autem allegoria, cum per id quod cx littcra signi-
quo factasunt qiue non crant secundum est opus r ficatum proponitur, aliud aliquid sive in pneterito
:
restaurationis, quo reparata sunt qute perierant. sive in presenti sivc in futuro factum significatur.
Opus conditionis est creatio mundi cum omnibus Dicitur allegoria quasi aheniloquiiuu, quia ahud di-
elementis suis. Opus restaurationis est incarnatio citur et ahud significatur, qu,'e sul)(hviditur in
Verbi cum omnibus sacramentis suis ; sive qu^e simi)lieem ahcgoriam
anagogen. Et est sim-
et
ante incarnationem prcBcesserunt ab initio siBcuh, plex allegoria, cura per visibile factum aliud invi-
sive quee postsubsequentur usque ad finem mundi. sibile factum signihcatur. Anagogc id est sursum
Prima igitur opera ad servitutem facta sunt, ut ducUo, cum per visLf>ile invisibile factum declara-
homini,per justitiam stanh,subessent. Secunda vero tur. Hujus triphcis intelligenti.e unum ponatur
ad salutem, uthominem, per culpam jacentem, eri- exemplum. Eral vir in terra Hus, nomine Job,
gerent idcirco majora haec. Propterea illa quasi
:
qui prius dives ad tantam devenit miseriam, quod
modicum quid et exiguum virtutis divina; indicium, sedens in sterquilinio etiam saniem corporis sui
brevi tempore, id est sex tantum diebus, perfecta testa radebat. Sensus historiaj patet. Veniamus ad
sunt. Haec vero,quasiexcellentiaad comparationem allcgoriam, ut pcr res a vociljus significatas, ahas
priorum, et majorem virtutis etfectum habentia, res signiflcari consideremus et perfactum aliudfac-
non nisi sex ajtatibus consummari possunt. In his ^, tum. Job itaque, qui interpretatur dolens, Christum
itaque materiam divinarum Scripturarum conside- significat, qui prius in
divitiis glorife Patris eidem
de quo tractant, et illo modo quo
ra, ut et in illo coa-qualis, condescendit nostrfe miseri», et sedit
tractant, hoc est in materia et modo ab aliis eas humihatus in sterquihnio hujus mundi, omnibus
Scripiurisdistinguere possis. Aliarum enim Scriptu- nostris defectibus, pra^terpeccatum,communicans.
rarum omnium materia est in opcribus conditionis, Quid etiam per hoc factum, faciendum, id est di-
divinarum Scripturarum materia in operiljus res- gnum fieri significetur, inquiramus. Job quemlibet
taurationis constat. Hcccigitur cst prima discretio in justum vel animam pcenitentem potest significare,
eo de quo tractant. Item ahae scripturae si quam ve- quae componit in memoria sua sterquilinium ex om-
ritatem docent, non sine contagione erroris est, si nibus peccatis quae fecit, et non ad horam, sed per-
quam bonitatem commendare videntur, vel malitife severanter super hoc sedendo et meditando flere
mixta est, ut non sit pura, vel sine cognifione et non cessat. Et hoec facta ad htteram, qua? reprcesen-
dilectione Dei est, ut non sit perfecta. Propterea tant hujus modi spiritualia.sacramenia dicuntur (3).
sicut id quod in eis divinum dici putatur, legen-
tis animam per adjunctam falsitatem ad terrena C.VP. IV. —
Non omnia in divino elor^uio cornperta
sed (j/ucedam duntaxat ad dictam triplicem inter-
quoque quod in Scriptura sacra
praecipitat, ita
D pretationcm esse adigenda.
terrenum esse videtur, per veram Creatoris agni-
tionem, quae in his omnibus commendatur, ad di- Sane non omnia, qufe in divino reperiuntur elo-
vkia et C(Blestia cogitanda et amanda exaltat (2).
quio, ad hanc triphcem torquenda sunt interpretca-
tionem, ut singiila historiam, aUegoriam et tropolo-
Cap< III. — De triplici intelligentia sacrce
gicam simtil continere credantur. Quod et si in mul-
Scripturce.
tis congrue assignari possit iibique tamen obser-
;
Secundum triplicem intelhgentiam exponitur sa- vare, aut difficile est, aut impossibile. Sicut enim
crum eloquium. Prima expositio est historica, in in cithara et hujusmodi orgcinis musieis, non qui-
qua consideratur prima verborum significatio ad dem omnia quc-e tanguntur canorum aliquid reso-
(t) Vide amphus Dried. lib. i, cap. 1. De Eccle- liet io.
sicasticis scripturis, et Dogmatibus : catque CEcono- Circa divina^ Scriptura? expositionum genera,
(3)
mia Bibliorum lib. I, tab. 5. vide qucTe uberius et abundantius colhgit F. Sixtus
(2) Plures sacrae ScripturcTe ab
aliis scripturis di- in sua Biblia lib. ni, i part., prope inilium et ;
stinctiones non spernenda adnotat Georg. Ederus Georg. Ederus in suis Bibliorum OEconomiis hb
'
in suis OEconomiis Biljliorum, lib. i, tcib. 12, 13, tab. Oo, GG, 67, 08, 09, 70 et7l.
13 DE SCRIPTURIS ET SCRIPTORIBUS SACRIS.
i4
nan .cd tantum chordm, Cc-etcra tamen
, in toto ci- A genti.e signa sint, quomo.lo signa tibi csse pos
Z sTuit^^r
n
i
f
"V"'"'"V
?"'^^^°^ ^'«^«
''
^«1-»^^
'"^ '^^™^
gi-avi-
^^'^^"^^^ "--^^^'
ponit,
lie re
^- incedit'ordrate PHmum
ad mystioam significationem stude legendo
ig -
:;!'\fA''^^?^A"^""'
tati deserviunt
'
qua^dam etiam;
secundum simpli- comparare notitiam, ut ex iis specie cognitis, post-
ccm sensum dicta sunt
historiie
nonnulla vero :
modum meditando colligas quod velad fidei redifi-
qufe secundum historiam et allegoriam et
tropolo- cationem, vel ad instructionem bonorum
giam convenienter exponi possunt morum
(4). per simihtudinem adducas. Sednon omnia,
inqui-
Cap. V. — Quod sit necessaria interpretatio
unt, secundum litteram legi possunt, vel convenien-
litteralis et historica
(5).
ter intelligi. Cum enim propheta dicat fluvium ig-
neum de sub throno Dei egredientem se vidisse, et
Cum igitur
mystica intelligentia non nisi ex iis
quffidam pcnnata et oculata animalia in
qu;e primo loco Httera proponit
rnr. f.nt.fn .,„• 1
coUigatur
t,"^^'i miror
miiui
ii •
— :
.
'^mua et
'antia ei clamantia
ciamantia contestetur
contcstetur [Dan.
ZJan. vii;
circuitu vo-
vu: ^^zecA
Ezech. i),
i) et
tant, qui ipsam adhuc primam htter;e significatio- ex lis, quae sacrum eloquium narrat,qua3dam
nem ignorant. Nos inquiunt, Scripturam secun-
sed non legimus litteram. i\on
legimus '
dum litteram convenienter accipiantur, qua^dam
curamus de httcra vero perfiguram tantum dicta intelligantur.
sed allegoriam doccmus. Quomodo Sic igi-
ergo Scripturam tur haec dicunt, quasi nos existimemus omnia quse
lcgitis, et htteram non legitis ? Si enimlittera
tolli- per htteram dicuntur, sic omnino
tur, Scriptura quid est? Nos, inquiunt, accipienda, nec
htteramle- aliud intelligendum ex iis qucB
gimus,sednon secundum litteram.AIIegoriam dicuntur quod quid ;
enim
"-e-'^"^cium per iuieram
est pt!i
csi htteram non tiicitur,
dicitur, sed per id auod
Ipo-im,,^
„. ,. .
quod littera
littera
^^'"'^ '^"'^*'
'r ^
dicitur, aperUs oculis dormit secnnd.mV ^'Snro, et similitudines
.? r"
'''"""
'
'^''"'"'
qua shiilLdine Uum t\^at m^n sn n,? "^ "'^^^^^^^ erudiretur. in
' T^"' ^'
ler ium
m- ''a htor
s^.^^^^^^^^^^
. Tc
'^7
'
i 'T''"
'''''T''
'"''' "^ "'^'^^^
^"^'^^^^^^"
spiritualiter
^''"^^ ^8''^"'
'"
contemplandam
'''^^'^^ ^^' despi-
""• '^''"' '''" humilitatem, quia pcr humilitatem, iUuminaris
ma^
rcs iUce quas iTera si^n.^.T
auas hlteia r
sigmficat, spirituahs
"
quoil verhum Doi foris hahol, ot idoo forlo pcdihus A aliorum rlootoniin, fju.-r; infinita sunt. Uioc tamon
conculcas, quia hitum cst, (!t contomnis f[uo(l cor- soripla i'uliiiui in toxlu divinaiiun Scripturarum
poraliter et gcstum httcra narrat. So<l
visihihtor noii oompiitanlur, qucmadmodum in Veteri Tesfa-
au(h : quod i)0(hl)us tiiis conouloalur, cuici
lulo isto mcnto, ut diximus, (piidam lihri sunt (pii non scri-
oculus ad vidondum illuiuinatur (Joan.i\) hogo orgo huntur in canonc, oi tamon logiintur, ul Sapiontia
Scripturam, ct disco priuium diligontcr ({uio corpo- Salomonis ct cclori. Icxtus igilur divinarunj Sorip-
ralitcr narrat. Si cnim formam horum secundum lurarum, (piasi totum corjjus prinoipaliter triginta
scricm narraUonis proposit.o studiosc animo im- lihris continetur. Horum viginti duo in Veteri, octo
prcsscris, quasi cx favo quodam postmoduui mc- vero in Novo Tostamonto (sicut supra monstratum
ditando spiritualis inlclligcnliio dulcodinem fuges. est) compiohonduntur. Cu^.tera veio scripta quasi
adjuncta sunt, et ex his pryicedentihus manantia.
Cap. VI. Deordine, numero et auetoritale librorum In his autem ordinihus, maxime utriusque Testa-
sacrce Scriplu7'CB.
menti apparet convenicntia : quia sicut post legom
Omnis divina Scriptura duohus Tcstamentis
in Ijrophetiji, ct post proplietas agiographi, ita post
continetur (8), Veteri vidclicet ct Novo. Utrumque Evangelium apostoh, et post apostolos doctores
Testamentum trihus ordinihus distinguitur Vetus B ordine successerunt. Et mira quadam divin.e dis-
:
Testamentum continet legem, prophetas, agiogra- pensationis ratione actum est, ut, cum in singulis
phos.Novum autem Evangelium,apostolos,patres. Scripturis plena ct perfecta veritas consistat, nulla
Primus ordo Veteris Testamenti, id est lex, quam tamen superflua sit (C-8j.
Hebroei thorath nominant, pentateuchon hahet, id Cap. VII. De sacrorum librorum scriptori- —
est quinque lihros Moysi. In hoc ordine primus est bus (9).
Beresith, qui est Genesis. Secundus HoUesmoth, qui Quinque lihros lcgis Moyses scripsit. Lihri Josue
est Exodus. Tertius Vagethra, qui est Leviticus. idem Josue cujus nomine inscrihitur, auctor fuisse
Quartus Vagedaher, qui est Numeri. Quintus El- creditur. Lilirum Judicum a Samuele editum fuisse
leaddaberim, qui est Deuteronomius. Secundus credunt. Primam partem IDjri Samuehs ipse Sa-
ordo est prophetarum, hic continot octo volumina. muel scripsit sequentia vero usque ad calcem,
:
Primum est Bennum, id est filius xNun, qui et Jo- David. Malachim Jeremias primmn in volumen
sue et Jesus, et Jesus Nave nuncupatur. Secundum unum collegit ; nam antea sparsus erat per singu-
est Sothim, qui est hber Judicum. Tertium est Sa- lorum regum historias. Isaias, Jeremias, Ezechiel,
muel, qui estprimus et secundus Regum. Quartum singuli suos libros fecerunt, qui inscripti sunt
Malachim, qui quartus Regum. Quin- c nominU)us eorum. Lilier etiam duodecim prophe-
est tertius et
tum est Esaias. Sextum Jeremias. Septimum Eze- tarum auctorum suorum nominibus prfenotatur,
chiel. Octavum Thereasra qui est duodecim pro- quorum nomina sunt. Osee, Joel, Amos, Abdias,
phetarum.Deinde tertius ordo novem habct libros. Jonas, Micheas, Nahum, Habacuc, Sophonias, Ag-
Primus est Job. Secundus David. Tertius Masloth, geus, Zacharias et Malachias qui propterea mino- ;
quod greece Parabolae, latine Proverbia sonat, vide- res dicuntur, quia sermones eormn breves sunt,
licet Salomonis. Quartus Coeleth, qui est Ecclesia- unde et uno volumine comprehenduntur. Isaias
stes. Quintus Sirasirim, id est Cantica canticorum. autem et Jeremias et Ezechiel et Daniel, hi quatuor
Sextus Daniel, Septimus Dabreiamin, qui est Parali- majores sunt singulis suis voluminibus distincti.
pomenon. Octavus Esdras. Nonus Esther. Omnes Librum Job, ahi Moysen, alii unum ex prophetis,
ergo fiunt numero viginti duo. Sunt prfeterea alii nonnulli ipsum Job scripsisse credvmt. Librum
quidam libri, ut Sapientia Salomonis, liber Jesu fi- psalmorum David edicht. Esdras autem postea psal-
lii Sirach, et liber Judith, et Tobias, et libri Macha- mos nunc sunt ordinavit, et titulos addidit.
ita ut
baeorum, qui leguntur quidem, sed non scribuntur Parabolas autem et Ecclcsiastem, et Cantica canti-
in canone. His viginti duobus libris Veteris Testa- corum Salomon composuit. Daniel sui libri auctor
menti, octo libri Novi Testamenti junguntur. In fuit. Liber Esdras auctoris sui titulo praenotatur, in
^
primo ordine Novi Testamenti sunt (fuatuor Evan- cujus tectu ejusdem Esdraj Neemifeque sermones
geha Matthfei, Marci, Lucae et Joannis. In secundo
:
pariter continentur. Librum Esther Esdras creditur
similiter sunt quatuor Actus videlicet apostolorum,
:
conscripsisse. Liber Sapientiae apud Hebraeos nus-
Epistolae Pauli numero quatuordecim sub uno volu- quam est unde et ipse titulus graecam magis :
mine contextee.Canonicfe Epistolce, Apocalypsis. In eloquentiam redolet. Hunc quidam Judiei Philo-
tertio orchne primum locum habent decretaha, quos nis esse affirmant. LUirum Ecclesiasticum certis-
canonicos, id est regulares appellamus. Deinde san- sime Sirach Hierosolymita nepos Jesu sacer-
filius
ctorum Patrum scripta, id est, Hieronymi, Augus- dotis magni, cujus meminit Zacharias, composuit.
tini, Ambrosii, Gregorii, Isidori, Origenis, Bedae et Hic apud Hebraeos reperitur sed inter apocryphos :
(6-8) De his copiosius habes apud F.Sixtum in sua Aureolum in suo Compendio.
Bibliotheca,hh. xi, part. i, quasi per totum. Etapud (9) De hoc singulariter vide F. Sixtum in sua Bi-
Georgium Ederumin (Hconomiis Bihliorum, lib. i, hliothcca, part. i, qui doctissimc
lib. xi, sacrorum
tab. 17 usquc ad 47 et apud D. Michaclem de Me-
;
librorum scriptorcs expouere videtur.
dieina, in suis Commentariis sic que apud Petrum ;
17 DE SCRIPTURIS ET SCRIPTORIBUS SACRIS 18
habctur. Judith vero ct Tobias, et lil)ri Macha]).TO- S. Cujus translatio, quia hcbraiciie veritati concorda-
rum, quorum ut testatur Ilicron^-mus, secundus h- re magis probata est, idcirco Ecclesia Christi per
bcr magis griecus csse probatur, quil)us auctoribus universam latinitatem pr.e caeteris omnibus trans-
scripti sunt minime constat. lationibus, quas viliosa interpretatio, sive prima
Cap. VIII. — De bibliothecx Veteris Testamenti re- de hebrfeo, in grfficum, sive secunda de grceco in
paratione. latinum facta, corruperat, hauc solam legendam
IJibliothecam Veteris Testamenti Esdras scriba, et in auctoritate habendam constituit. Usu autem
post incensam legcm a Chakheis, dum Jud.Tei ingres- pravo [primo] invalescente, qui nonnunquam so-
si sunt Jerusalcm divino afllatus spiritu, reparavit lita magis quam vera appetit, factum est, ut
(10); cunctaque legis ac prophetarum volumina, diversas diversis sequentibus translationes ita
qufe fuerant a gcntilibus corrupta, corrcxit ; totum- tandem omnia confusa sint, ut pene nunc cui tri-
quc Vetus Testamcntum in viginti duos libros cons- buendum sit, ignoretur.
titiiit, ut tot libri essent in lege, quot habebantur et C.\p. X. — De scriptoribiis Novi Testamenti.
littera?. EvangeUa scripserunt, sed quidam sine
Plures
C.vr. I.\. — De diversis Scripluroe Sacrce transla- Spiritu sancto magis conati sunt ordinare narratio-
tionibus. B nem, quam historiee texere veritatem. Unde sancti
Scripturam Veteris Testamenti prius in hebraica Patres, per Spiritum sanctum docti, quatuor tan-
lingua editam constat (10*). Postea Ptolemceus tum in auctoritatem receperunt Evangelia, id est,
({ui Philadelphus cognominatus est, et secundus MatthiEi Marci, Lucae Joannis, ad simihtudinem
post Alexandrum Magnum regem jLgypti obtinuit, quatuor fluminum paradisi, et quatuor vectium
per scptuaginta interprctes, quos ab Eleazaro pon- arccP, etquatuor animcihumin Ezechiele{Ez€ck.i).
lilice acceperat, bibhothecam Vetcris Testamenti iu Primus Malth«us Evangelium suum scripsit he-
griccam linguam ex hebriea interpretari fecit. Et, ut braice. Secundus Marcus, grace scripsit. Tertius
aiunt quidam, ne posset decipi ab eis, falsitate Lucas; inter omnes Evangelistas greeci sermonis
triuislationis, divisit eos, ut singuli in singulis cclhs eruditissimus, Evangelium suum scripsit, Theo-
separati cssent. Illi vero ita omnia per Spiritum philo archiepiscopo,ad quem etiam Actus aposto-
sanctum interpretati sunt, ut nihil in unius codicc lorum scripsit. Quartus et ultimus Joannes Evange-
inventum esset, quod in alterius simihter non hum suum scripsit. Paulus quatuordecim sci'ipsit
invenirctur. Propter quod una cst eorum interpre- epistolas. Canonicte epistolfe septem sunt, una
tatio. Sed Hicronymus (11) dicit, huic rei non esse Jacobi dua? Petri, tres Joannis, una Judee. Apo-
:
adhiljendam lidem. Post ascensionem vero Domini C calypsim scripsit Joannes apostolus in Pathmo in-
prfedicantibus apostohs Evangehum, haec eadem sula (12).
translatio in gcntilms reperta est, ct secundum Cap. XI. De scriptis apocryphis. —
hanc ab Ecclcsiis Christi primum sacriB Scriptu- Hi sunt scriptores sacrorum librorum, qui per
ra? lcgi copperunt. Postea vcro, quia eidem trans- Spiritum sanctum loquentes, ad eruditionem no-
lationi quiedam deesse probata sunt, qu.e in stram pra^cepta vivendi regulamque conscripse-
hcbraica veritate tam ipsius Christi quam aposto- ruut. Prcfiter heec, alia volumina apocrypha no-
lorum prfpdicantium auctoritas conUncri promul- minantur apocrypha autem dicta, id est abscon-
;
gaverat, conati sunt et ahi sacram Scripturam de dita et secreta, quia in dubium veniunt. Est enim
hebraica lingua in grceciun tsansferrc sermonem. eorum origo occulta, nec patet sanctis Patribus a
Sccundam igitur ct tertiam et quartam translatio- quibus edita sint. In quibus etsi ahqua veritas, ta-
nem fecerunt Aquila, Symmachus, Thcodotion. mcn, propter multa falsa, nuUa estin eis canonica
Qiiorum primus videlicet Aquila, Jud.eus Sym- auctoritas
; quod recte non judicatur esse eorum
:
machus vero et Theodotion Hebionitfe hferetici quibus ascribuntur nam multa sub nominibus :
fucrunt. Obtinuit tamen usus, ut post Septua- prophetarum, et recentiora sul) nominibus aposto-
gmta interpretes EcclesiiE grc-ecorum eorum reci- q lorum ab ha?reticis proferuntur qufe omnia sub ;
perent exemplaria et legerent. Post hiec accessit nomine apocryphorum a divina auctoritate per exa-
quinta, quae Vulgaris dicitur quc-e quodam tem-
; minationem rcmota sunt (13).
pore in Jericho reperta est. Sed quis auctor ejus Cap. XII. —De bibliothecce interpretatione, et
fucrit. usque hodie ignoratur. Sextam et septimam variis librorum nominibus (14).
Origcnes fecit, cujus codices Eusebius et Pam- Bibliothcca a gneco nomen accepit, eo quod ibi
philus vulgavcrunt. Octavo loco
Hicronymus acces- libri rccondantur. Nam biblion librorum, theca re-
it, nonjam de heebreo in griecum sicut priores, positio interpretatur. Codex multorum librorum
sed de hebrceo in latinum transferens sermonem. est, liber unius voluminis, etdictus codex per tran-
posset mutari, nisi mortuo tcstatorc. Similitcr Dciis est, cum ctiam principatus ct potestates angch sint.
unum solum Fihum habcns cx natura, multos vo- Apocryphus, ifl est dubius ct absconditusliberduo-
luit adoptare cx gratia. Et primitus unum clcgit bus modis dicitur vcl quia auctor cjiis inccrtus,
:
Abraham cui prfecipit cxirc dc cognationc sua, ct p vel quia communi asscnsu lidchs synagogfe vcl cc-
;
promisit tcrram Pahestinam nec tamcn ipsc legi- ; clesiee non cst reccptus et confirmatus, ctsi ctiam
tur inde aliquid possedissc. Posthac filiis Isracl nihil in eo [pravi, Ed.] reperiatur. Unde et hber
eductis de J^^gypto, eamdem tcrram Palfcstinam .lob apocryphus cst, quia dubii aucloris in canone ;
repi'omisit, et ne dubitarcnt fecit Tcstamentum in tamen confii-matus cst auctoritatc fidchs synagog.-e.
certitudinem promissai haereditatis scilicet Icgcm Item Ecclesiasticus, liber SapienU.-e Salomonis et
quae per Moysen data est. Scd quia Deus non pote- duo Iil)ri Machab.eorum, Tobias, .ludith, et liber
rat mori, et testamentum morte testatoris confir- Jcsu fihi Sirach apocryphi sunt Icguntur tamcn et ;
mandum erat, interfectus est pro eo agnus mysti- ad Vetus Tcstamentum pertinent, sed non sunt
cus, cujus sanguine respersus est liber et totus confirmati in canone.
populus, in confirmationem promissce heereditatis. Cap. XIII. De fimctu divime leclionis. —
Eodem modo Dominus Jesus Christus vocans ad
Quisquis ad divinam lectionem accesserit, pri-
aeternam hfereditatem, non homi- unum tantum mum qualis sit fructus ejus agnoscat. Nihil cnim
nem, sed omnes gentes, fecit testamentum, Evan- sine causa appcti debet ; nec desiderium trahit,
gelium videhcet. In cujus confirmationcm non quod utilitatem non promittit. Geminus est divin<B
agnus ille antiquus occiditur ; sed ipse (quia homo Icctionis fructus quia mentem vel scientia erudit,
Q :
erat etmori potuit) mortem subiit. Et sicut Deus ad moribus ornat. Docet quod scire delectat, et
vel
Vetus Testamentum dandum vocaverat testes, Quorum
quod imitari expediat. alterum, id est
Aaron scihcet et Mariam sororem ejus et Ur ita ;
scientia magis ad historiam et allegoriam, alterum,
Christus, qui majora promisit, plures vocavit testes,
id est instructio morum, ad tropologiam magis
apostolos videhcet et martyrcs. Vctus dicitur Testa-
respicit. Omnis divina Scriptm'a refertur ad hunc
mentum primum, vcl quia prius datum, vel quia de tinem (tj) Septem hberales artes huic scienti;e suli-
rebus veterascentibus est institutum. Novum dicitur
serviunt. Trivium ad significationem vocum. Qua-
secundum, quia dc immutaljilibus et sempcr novis
drivium ad rerum significationem respicit. Gram-
loquitur. Propheta triphciter dicitur, ofticio, gratia,
matica recte loqui ct competenter pronuntiare
missione. Officio, sicut quando eligcbatur aliquis
voces docet. Dialectica ad distinguendas in eis
qui imminente bello de dul)iis consuleret Dominum,
significationes et ad veritatem per disputationem
sive per assumptum ephot sivc alio quolibet ;
inquirendam valet. Rhetorica ad utrumque spectat.
modo. Gratia, sicut ille cui Dominus per internam Physica interiores rerum naturas, mathematica ex-
inspirationem dabat notitiam rerum, quam nec numeros
tcriores figuras et docet.
natura nec disciplina habere poteratsed sola gratia,
sicut David et Daniel et Job. Missione, sicut iUe
hC.Kv.m.-QuemfructimsncraScripturaexaliis
f«i««^ «^ quid aliis prxstet ; et de septem circum-
quem Dominus ad pra^dicandum ea qu»
mittebat
«««^«"^ ^?"'*"^ '"^« significatx discernuntur.
ei inspiraverat, ut Jonas. Sed tamcn sicut in isUs
diebus non dicuntur cpiscopi, nisi qui officii digni- Dihgcns scrutafor sacri eloquii rerum significa-
tatem et potestatem habcnt, licet mcritum habeant tioncsnequaquam negligcre debct, quia sicut per
et virtutem hujus nominis abundanfius ilhs qui voces primarum rcrum notitia acquiritur, ita per
episcopi sunt, ncc prophet.-e diccbantur, nisi
ita significationem rerum earumdem intelligentia, quse
qui officio aut missione prophetce essent. Unde spirituali notificatione percipiuntur, et manifestatio
David, Job, Daniel, licet confineant prophetias in pcrficitur. Philosophus in aliis scripturis solam vo-
libris suis inter agiographos tamcn positi sunt ct
: ; cum novit significalionem ; sed in sacra pagina
e contrario Josue, libcr Judicum et libri Samuclis, excellentior valde est rerum significafio quam vo-
et Regum, qui solam historiam texuerunt vel cum : quia hanc usus instituit, iham natura dicfa-
(I5)Fructum divinae lectionis exphcatius habes apud Georgium Ederum in suis Economiis Bibhoth.
tab. 84.
•2f ftE SCRIPTURIS ET SCRIPTORIBUS SACRIS 22
vit. Hfpc hominiini vox est, ilia Del ad honiincs. A C.vp, XV. — De nuineris mysticis sacrce Scriptu-
Significatio vocum cst ex placito hominum : signi- ros (16).
ficatio rerum naturalis est, ct ex operatione Creato- Significant autem his novem modis.
ris volentis quasdam res per alias significari. Est Secundum ordinem posiiionis. 1
primarum ad secundas consldcratm". Res autem in qualitatem compositionis, secundum modum por-
hoc loco intcUigimus in materia quacunque, vel B rectionis, secundmn formam dispositionis, secun-
f«uhstantia inanimata coelestium sive terrestrium, dum computationem, secundum multiplicationem,
constitutas: ut sunt lapides, ligna, herb», et Cfietera secun(kuu partium aggregationem secundum ,
ponitur in Scriptura sacra, aut secundum cxterio- prima est in numeris, rerum omnium significat
rem formam, aut secundum interiorem naturam principium. Binarius, quia secundus est, et primus
signiflcat. Rcm autem large hic accipimus supra- ab unitale recedit, peccatum significat quo a primo
dicta sex continentem, sub qua et res continetur, bonodeviatum cst. Secundum qualitatem composi-
id est matcria, quam proposuimus in prima cir- tionis numeri significant, ut idem binarius qui se-
cumstantia. Omnis igitur res aut sccundum inte- ctionem recipit, et in duo dividi potest, corruptibi-
riorem uaturam, aut secundum exteriorem for- lia et Ternarius vero, quia
transitoria significat.
mam significat. Sub extcriori forma figur» rerum unitate media interveniente sectionem non recipit,
ct colores continentur ;
quae visu percipimus. ut in duo ajqua dividatur, indissolubilia et incor-
Ad interiorem naturam pertinent alife rerum ruptibilia designat.
proprietates, quas caeteris sensibus comprehendi-
C
Secundum modum porrectionis nUmeri signifi-
mus, ut est quam
percipimus
dulcedo in sapore, cant, ut septenarius ultra senarium i*equiem post
gustu ; fragrantia in odore, quam
percipimus operationem. Octonarius ultra septenariiun, teter-
olfactu ; melos in sono, quod et quem
percipimus nitatcm post mutabilitatem. Novenarius ante dena-
auditu lenitas sive aspcritas in corpore et caitera
; rium, defectum intra perfectionem. Undenarius
hujusmodi, qufe percipimus tactu. Prima illa cir- ultra denarium, extra mensuram transgressionem.
cumstantia, id est res, qu<E in hoc loco stricte Secundum formam dispositionis, ut denarius,
accipitur, dupliciter significat verbi gratia. Nix ; qui in longum tenditur, rectitudinem fidei signifi-
interiori natura, scilicet frigiditate, exstinctionem cat. Centenarius, quia iu latum expanditur, ampli-
fervoris lil)idinum et exteriori forma, videlicet
; tudinem charitatis. Millenarius quiin altum levatur,
candore, munditiam operum designat. altitudinem spei desiguat. Rectitudinem ad se, lati-
I
(16) De Numeris sacra^ Scriptime mysticis vide Rabanum, .lodocum Clithoveum, et inter recentio
res Petrum Bongum Bergomensem.
23 IIUr.ONIS DE S. VICTOnE OPP. PARS I. - EXEGETICA. - I. IN S. SCRIPTURAM 24
nec infra suhsistunt, quod i^crfcclioni convcnit, in A vcnit Ghristus, ut resuscitarct Lazarum, id esi ani-
qua ncc j)lus Juslo ncc luinuH esse dchct. main j^iius mortnam in [Xiccatis. (^uin itaquc scx
Sccunduin inulliturlinfni j)ai"tinm nninfri sif^mili- siul circuinstantifi!, qiUH dicnntnr significarc, qufft-
cant, ut ])inurius proptcr duas nnitalcs fliarilatcm cunqiic eariim signilicct, aut factum significatfac-
Dei ct proximi. Tcrnarius proplcr trcs, trinitatcm. tum ct est allcgoria ; aut factum faciendum signifi-
lia, quoniam annus ct mnndus quatuor partihus vcritatis, id cst inlcgritabfin fidci, ct ad amorcm
distinguuntur. Quinarius, quinquc scnsus. Scplc- J)onitatis, id cstad pcrfcctioncm ])onorum opcruin,
narius preescns saeculum, quod scptem dicbus vol- instruimur, Propter fjua; duo Icgenda est divina
vitur. Scriptura, scilicet ut crcdamus sincerc, ct ])cne
Cap. XVI. —
De locis, temporibus, ac gestis mysticis gratiae, et sex Betates. Prima «tas ab Adam usque
sacrse Scripturas.
ad Noe. Secunda a Noc usquc ad Abraham. Tertia
al) Aljraliam usquc ad David. Quarta a David usque
Hsec de numeris, propter multiplicem significatio- ad transmigrationem Babylonis. Quinta a transmi-
nem eorum, paulo prolixius prosecuti sumus. Nunc gratione Baijylonis usque ad adventum Christi. Item
autem ad quartam circumstantiam, id cst locum, quinque (Rtates pnccedcntes, id est ab Adam usque
vertamus sermonem. Loca significant, unde Domi- ad Christum distinguuntur in quatuor successiones.
nus in certis et determinatis locis certa negotia geri Prima patriarcharum fuit ab Adam usque ad
voluit, propter significationem utvcrbi gratia, filii
:
Moysem. Secunda fuit a Moyse usque ad David, qua?
Israel descendentcs in .^gyptum, cogentc famc,
est judicum. Tertia, qUcE cstRegum, a Davidusque
oppressi sunt gravi servitute inde vero educti a;
ad transmigrationem Baljylonis. Quarta a transmi-
Domino per desertum quadraginta annis iter agen- gratione Baijylonis usque ad Christum et hfec suc- ;
Jesus in Bethaniam, et suscitavit Lazarum ; deinde quil)us genus humanum disseminatum est et fami-
per montem Oliveti vcnit in vallem Josaphat, et mi- licP derivatfp, et patrife dcnominatie, ut ab Edom
sit discipulos in civitatem propter asinam, etc. Be- Edumei, a Levi Levitie, a Juda Judfei.
thania domus oJjedientiie. Ad obedicntem tantum
1
25 DE SCRIPTURIS ET SCRIPTORIBUS SACRIS 26
suo imperio sidijugasse, ac contra Nabuchodonosor cxercilum coUegit, oppressoque Demetrio regnum
regem Assyriorumpugnasse, et jure obtentus belU Demetrius filius Demetrii fugato Ale-
recepit. Post
cidem regi Assjuiorum ad omnia regna suoe ditioni xandro potestatem ad se revocavit. Deinde Tryphon
sudjicienda spem ac coniidentiam addidisse. Hinc quidam Partium Alexandri fiUum, quem nutrien-
Nabuchodonosor Holofernem, principem militiffi,ad dum acccperat, occidit. Sed illo tandem opprcsso,
debellandas gentes misisse ;
qui suliactis CEeteris, regnum in progenie Seleuci permansit. Htecbreviter
Judipos rebellare conantes in BethuIiaobsedit,atque, ad evidenUam lectionis disUnximus, ut ea quoe
Achior principe liliormn Amon narrante, didicit scripta sunt, aut non legantur, aut intelUgantur.
ipsum essc populum qui, nuper a captivitate rever- Hiec vero tempora Machabaeis insignia fuerunt,
sus, eadem montana possedit. Siigitur qua?rimus. quorum primus Judas, zelo divinai legis accensus,
quo tcmpore hiiec gesta sint, vel quis fuerit Nabu- b impetus Graecorum fortiter propulsavit quo mor- ;
chodonosor iste qiu in Ninive regnavit, cum Nabu- tuo Jonathas frater ejus successit. Postremo san-
chodonosor non in Ninive, sedin Babylone regnasse guine et virtute germanus defuncto Symone suc-
perhibeatur, neque Assyriorum sed Chald.porum cessit Joannes Hircanus fiUus ejus, et post Joan-
fuisse rexlcgatur, idemque in reditu populi de cap- nem filius ejus Aristobolus, et post Aristobolum
tivitate Babylonis jam mortuus nequaquam du- Alexander filius ejus post quem Alexandria uxor ;
bitetur, nonparva in his diligentcr considerantibus ejus tenuit quidem principatum generis, Hircano
(lubitatio exoritur. Dicunt itaque hunc Nabuchodo- autem filio suo pontificalem dignitatem tribuit. Hu-
nosor Cambysem fiUum Cyri intelUgtn lum qui jus Hircani tempore quidam latrunculi ab Hieroso-
;
proptereaab Hebreeis secundus Nabuchodonosor lymis egressi circa Ascalonem praedas egerunt, ubi
appeUatus est, quod, ut credebatur, iUius Nabucho- inter coeteros captivos Antipater quidam juvenis,
donosor facta imitans, magnam in filios Israel cru- cujusdam Herodis genere Idumwi, qui in Ascalone
delitatem exercuit. Ubi reliqua forsifan convenire templi ApoUinis sacerdos exstitit, fiiius, Hierosoly-
potuissent, nisi quodin lD)ro Judith legitur verbum mam capUvus ductus est. Hic itaque Antipater in
factum in domo Nabuchodonosor anno duodecimo domo Hircani aliquot annis serviens, industria ac
ejus, cnm Cambyses filius Cyri non nisi octo
q probitate spectabiUs, eidem Hircano domino suo
regni
annis rognasse pcrhibeatur. Verum in numeris gratiosus exstitit, in universam do-
tantum ut ei
multa mendacia scriptorum libris inesse depre- mum suam committeret. Circa haec tempora conti-
hendimur, tamen in ejusmodi studiosus lector git ut Antigonus, Hircani pontificis fi*ater junior,
moveri non debet, quia aliquid est, veritati appro- eumdem Hircanum apontificatupropellens, sacer-
pinquasse, iUic etiam ulii non contingit iu toto il- dotii dignitatem arriperet. Cumque Pompeius con-
lam comprehendere. In libris etiam Machabteorum sul Romanorum tunc per Syriam exercitum duce-
et in Daniele qufedam dicuntur, qufe non facUe ret,supradictus Antipater, missus ab Hircano do-
intelligere possis, nisi cognoveris primima eos qui mino suo ad Pompeium veniens, impetravit ut
post Alexandrum Magnum in regnum Syriae et ^gy- cum exercitu Hierosolymam ascenderet, etdejecto
pU successerunt: In Danicle siquidem audis regem Antigono, sacerdotii dignitatem Hircano reforma-
aquilonis frequenter nominari ubi per austrum ni-
; ret. Pompeius itaque, restituto Hircano, tributater-
hil aliud quam rcgnum /Egypti etper aquilonem
; rffi solvenda indixit, atque eumdem Antipatrum
nihi! aUud quam regnum Syri<fi,secundum Utteram universae regioni prfefecit recedens. Antipater autem
inlelUgi oportet ;
quorum reges alternis vicibus, antiquae gratiae non immemor erga Hircanum beni-
nnncpacenuncbello ad invicem varia temporaha- gnus exstitit, tantaque modestia injunctum officium
buisse Icguntur. Quas vicissitudines, nisi prius eo-
D
exercuit, ut tam Judaeis quam Romanis complace-
rum gcstiscognitis,nonfaciIediscernes. Item quod ret. Genuit autem fiUmuHerodem nomine quipost ;
m libro Machabffiorum legimus, Antiochum atque mortem patris tum merito propriae virtutis, tum
Demetrium eorumque successores pro i*egno Syriae etiam gratia paternae devotionis a Romanis coro-
ex adverso pugnantes, ipsumque regnum quasi pa- nam accepit, et rex factus est. Hic est Herodes, cujus
terno jure hinc inde utrosque vindicantes,intelUgere rcgni anno tricesimo primo natus est Christus. Qui
non poterisqua de causa factum sit, nisi agnoveris quoniam alienigcna primus Judaeae regnum susce-
qualiter Selcucus fiUus Antiochi Magni, rex Syria^, perat, audita famaper magos de nativitate regis Ju-
moriens succcssorem reliquerit Antiochum Epipha- dfeorum, territus est. Et ne forte regnum quod
neumfratrem suum. Quomortuo DemetriusScIcuci usurpaverat, amitteret, quem successorem timuit,
filius egressus ab urbe Roma venit in Syriam, in re- exstinguere conabatur. Peremit itaque innocentes,
ut, universis morientibus, ille, quem unum insecta-
;i7)Totihuic c. multimi coufert doctrina Molchioris Cani, in lih. xi suoriun Locorum. Thcolog.
;;
l>atur, non eviulcrcl. Hic ofiam Herodcs, po.sl alias A Pro Joannc Baptista arf<ucretur.
qiio scelerc ciim a
uxorcsffiias priraifus duxfirat, MarianrHdii (fiiam- suKg(!slionc llcr(»diadis ipsum Joanucm dccoUavit.
tlam, lllrcaul ponlilicls nfjilcm, facdis rc.\ <liixit Hic csl llcio(l(!s lcliarcha lilius .Magiii Hcrodjs qiii
llxorcUi; (Iti qua duos gcniiil filios Alcxandnuu Ct in i/assioiic Domiiii llicios(jl\maui asccridi.ssc lcgi-
Aristoljolum. Sed h<fic cum pdstfia ct proptcr sjic- tur, et qui Jcsiim a Pilato pncsidc ad .se mi.ssum,
fcletn, et piropter gcneris dignilalcm insoles(icrcl, al?ia v^stc indutum illusif, atfpie ad I'ilatuni judi-
animnm advcrsum se gravitcr exaccrliavlt
cjus canduin rcmisit. Porro Arlstdbolii».- lilius llcrodis
acdessit huic molcstte quod ab aliis concubinis dc Magiii, at(pi(! liiijus llcrodis fratcr cx .Mariaiinc ma-
stupro accusata est, in tantum ut etlaui Antc/nio ISrc natus, quem supcrius a patrc Herode etolj sus-
cbnsuliRomanorum, qui tunc in partibus orientis picioncm parricidii trucidatum diximus, lihum ha-
agcbat, imaginem sui pictam ad ipsius animnm buit nominc Agrippam. Qui cum aduItuH csset,
iii amorcm sui concitandum misissc diccretur. Qua orbatum ct cxhai^rcdatum sc ccrncns, quaiiUi po-
§usfiicibne frdctus Hcrbdes sorbrib sud cum quo pecunia coUecta, Homam perrexit ibifjuc cui-
tuit ;
consilia sua communicare consueverat, secretum dam Caib Cahgulfc ncpoti Tiberii Cfesaris familia-
apcrit, camque intcrfici jul>ct. Illc vim amoris con- ritate junctuscst. (Jui CaiuS, cum post mortcm
siderans, ct furoris jussa poenitcntiam subsecutu- g Tiberii impcrium sumpsissct, cumdem Agrippam
ram scicns, Marianncm secreto corripit, et nisi ad- ob meritum prisUna; devotionis in Ph(finicia regcm
versus maritum humilictur, quod periculum immi- constituit. Herodias autcm hoc audito, Herodcm de
neat, ostendit. Timor contumacem mansuefecit ignavia rcprchendcrc coepit, quod vidclicet ipse
sicque brevi mutatis moribus Herodis animum ad divitus major et potentiis, a Homano principc hanc
amorem sui reparavit. Intcr hfec cum quadam dic dignitatem sibi non acfiuisissct qua exprobatione;
golus cum sola blandius jocaretur suumque amo- irritatus Herodes, cum ipsa Herodiade pccunia
rem jaotaret Verum (inquit illa) quomodo amas,
:
multa assumpta, Romam profcctus cst. Cumque
quam mortuam malles quam vivam ? Nam et in- apud Caium quereretur quod sibi hic honor coUa-
terfici me prcTecepisti. Ille, se proditum agnoscens, tus potius non fuisset, indignatus Caius inconcessa
cum furore surrexit ; et quia jam prius quaedam pctenti,etiam concessa tollenda decrevit. Sicque
vei^ba de amore hujus ac sororii sui sinistra audie- Herodes pariter cum Herodiade ad Hispanias in
rat, nunc rem auditam quasi probatam credens, exsilium missus est, hicfinis Herodis. Verum Agrip-
jubet utrosque occidi. Post autem pcenitentia duc- pa, qui Herodes cognominatus est, ipse est qui
tus, furorem furore mutavit, et per singula mo- Jacobum fratrem Joannis gladio peremit, Petrum-
raenta Mariannem clamans, se sine illa vivere non ,
que in carcerem missum quatuor quaternionibus
posse dicebat. Accessit concubinarum pestifera '
militum custodiendum tradidit. Hic cum quadam
delatio, quee fihos in ultionem sanguinis adversus dic cum Tyriis ac Sidonus causam acturus proces-
patrem armari testatur. lUe ergo missis Romam sisset, et pro splendore deauratarum vestium sohs-
litteris a senatu impetravit ut parricidas et insidia- que radio lucentium Deus et non homo conclama-
tores vitae suae necarct, sicquc post matrem fihis retur, in superbiam elatus subito ab angelo per-
trucidatis, et ipse postca quoque diuturnis dolori- cussus est. Et post ahquot dies perseverante <egri-
bus contabescens, morte miserabih vitam finivit. tudine vitam finivit. Huic successit fihus Agrippa,
Reliquit succcssores filios, Archelaum regem in Ju- qui in Actibus apostolorum (Act. xxv) cum Bernice
dcca, Herodem tetrarcham in Galilaea, Philippum (18-19) matre sua ad Festum praesidem visendum et
autem tetrarcham in Iturea et TraconiUde regione, salutandum descendisse legitur, atque cum Paulo
et Lisaniam in Abihna. Archelaus autem, cum no- eidem praesidi preesentato quaedam jucundc con-
vem annis post ipsum patrem regnasset, apud Ro- fabulatus memoratur [Act. xxvi). Hujus tempore
manos aJudfeisdeinsolentia accusatus,rcgno exsu- regnum Jud«orum a Tito et Vespasiano subversum
lans Lugdunum in exsilium mittitur ubi et vita : est. Primus itaque Herodes fuit ille, sub quo
functus est. Romani autem ad procurandam Judce- Cristus natus est, qui et parvulos trucidavit. Se-
am autem tetrarcha D cundus filius ejus suId quo Christus passus est, qui
praesides posuerunt. Hcrodes
Cahljcfe Philippo fratri suo uxorem ejus nominc Joannem Baptistam decollavit. Tcrtius Agrippa
Herodiadcm filiam Aretfe regis Arabum, abstulit, Herodes, cujus avus fuit primus Herodes. Secun-
eamque sibi contra morem in conjugium copulavit. dus patruus qui Jacobiuu interfecit.
(18-19) Ahis. I^erwonice dicitur.
-oooo^oooo-
: : ,
ADNOTATIONES ELUCIDATORI^
IN PENTATEUCHON,
QUORUM HiEC SUNT CAPITA
rn Prdlogwn divi Hieronymi in Pentateuchon. Cap. I.
De nomme primi libri Pentateuchi. Cap. II.
Quod scribendo Genesim Moyses fuit historioqraphus et propheta, et quod duo sunt in ea atten-
denda utpote veritas reruni gestarum, et forma verborum. Cap.
.; III.
Qux sU mtentio Moysi in Genesi : et an omnia simul creata sint. Cap. IV.
De materia pnma, quando uhi et qualis creata sit. Cap. V.
De operibus sex dierum distinctis. Cap. VI.
Expositiones tam verborum quam sententiarum Geneseos, per singula fere iuti ea adnotabimus)i
i j j i
capita. Cap. VII. \
Cap. I. — In Prologum divi Hieronymi in Penta- A adjiciensilli ex translatione Theodotionis, quia mi-
teuchon adnotationes elucidatorix.
^us ante habuerat. Deinde appositis duabus notis.
Desidcnus proprium nomen est hinc Desiderii :
omne opus, id est, totam
id est, asterisco et obelo,
mei, suliauditur amici desideratas accepi epistolas.
; seriem ejusdem antiquae editionis distinxit. Asteris-
Qmd cmu Daniele sortitus est nomen, quoniam ipse cum namque quod interpretatur stellulla, iis locis
Oaniel vir desidcriorum vocatus est ab angelo si- ; apposuit ubi adjectione facta, quee minus ante fue-
nunc Dcsidcrius appcllatur. Quod vocabu-
uit iste
runt, supplendo dilucidaverat. Obelum verol,|quod
um pripsagio quodam futurorum impositum dici- verum dicitur, quia ea quibus apponitur quasi con-
ur, ut m eo quod Dcsidcrius vocatus est,
deside- fodienda et perimenda significat, adjunxitiis, qua
•abilem futurum, vel desiderabUia postulaturum eadem editio antiqua superflua continebat (20),
•ignificaretur. Pentateuchon grascum nomen est, Quod vero supradicta? editioni Septuaginta multa
[uod m latinam linguam translatum quinquc volu- desint qua^ in Hebraica veritate reperiuntur, ex iis
ninum interpretatur. enim gra;ce,
ttcvtc pente ostenditur quae EvangeUstarum et Apostolorum
atine sonat quinque tcuZo?, teuchos, volumcn.
; auctoritas promulgavit in quibus multa de Veteri ;
Imc Pentateuchon opus quinque voluminum sive Tcstamento legimus, quee in nostris codicibus se-
ibrorum. Significat autem quinque libros legis cdi- " cundum
septuaginta interpretes non habentur ut :
i)ressionem quidam interpretantur, quasi suligula- in httera qua? sequuntur; qua? omnia proprium
loncm a sub et gula sicut suffocatio quasi subfau-
:
syntagma, id est compositionem requirunt. Ne forte
atio a sub et faucc dicitur. Ita ingenium
quasi quis dicat, hoc in Hebraica veritate secundum sen-
mum probantes, quo supervcniente novo vetus sum, et non ad verbum contineri ideo dicit, pro- ;
'.cescit cum cisdem similitudo non sit quia ex prium syntagma dcsiderant, ut suorum
; :
verborum
ensu pripsentmm sapientis antiquorum dulcior ap-
forma ct compositione exprimantur. Quia igitur in
'aret vih portione. .ludicio meo exiguum
est et con- Soptuaginta non inveniuntur, ad Hebraicam verita-
jmptibile quidquid faccre possum in domo Domi-
tem curramus, uin inveniuntur. Quod, id est defec-
|i. Edihom antiqua^,id cst
translationi Septuaginta, tum nunc esse in Septuaginta translatione, multi
uae antiquior Cfeteris translafionem Thcodotionis
: ignorantes, apocryphorum scihcet librorum deli-
diffusius apud F. Sixtum in sua bibl. lib. in, i part., ac in meo libro Disc.
laQstom."''*''''''^^
31 IIUr.ONIS I)E S. VICTORE OPP. PAUS I. - KXKGKTICA. - I. IN S. SCMIPTLHAM. :<2
rainftnta scclantur, in quihus nco auctoritas nec ve- A interprctes fucrunt, Tiillium (juoqiic, qui interpres
ritas (ist. Kt iijcms UMinias, id cst corumdcim (iicta, fiiit, vatcni cssc diccmus. Aut cliain aliud incon-
ii)Ci-isn<i'iiiis,i(l ("st llisi^anicis fal>ulis com[)aran(la; vcniciis : qiiod si cos Spiritii sancto locutos ass(!ri-
prfHf(!nnit libris authcnticis, id cst, bcbraicis, in mus, cumdeni Spiiituiu sanctuin aliter pcr ipsos,
(|uibus ct auctoritas cl vcritas prima est. Si autem et aUter per Apostolos loculum invcnimus, .sibiquc
quanitur qua de causa sic crravcrint Scptuaginta : contrariujn Si^iiitum sanctum ;
pcr qucm isU scri-
mcum cxponcrc
causas, inquit, crroris non cst ;
ptuin cssc falso tcstati sunt, qiiod illi omnino taciic-
tamcn Judan cxcusationem eorum dicunt hoc
in runl. Kx qinbiis omnibus constat, Scptuaginla in-
eos ex industria fecisse quod qu;cdam, qu.c in ;
terprctcs humano, non divino spiritu locutos, ac
hcbraica veritate erant ; aut omnino tacucrunt, aut pcr hoc, si, utpolc homincs, crraverunt, inconve-
aliter interpretati sunt : maximc ubi Scriptura sa- niens nuUiim cssc. Igitur, o a-miilcqiii tantopcrc
cra aliquid de Patrc ct Filio et Spiritu sancto testa- Scptuaginta intcrprctcs dcfciuUs, (pnd livorc tor-
tur propter Ptolemffium, qui unius Dei cultor uni-
;
queris, cum audis iUos reprehendi ? SiculH Ubi in
tatem deitatis noverat, sed Trinitatis mysterium translatione videor errare, interroga llcbneos,
capere non valebat, prjjecipue, nc hoc magis Pla- utrura scilicct nostra, an illorum translatio vcrior
tonicum quam divinum csse videretur : Plato quce- b sit. Illi tibi diccnt : quia fpiod Uli habcnt dc Christo,
dam vestigia Trinitatis h tw TvsfA toO ayuOoO y.cd tm codices secundum Scptuaginta inteiT>rctes scri-
voxi, id est in hbro De bono mente sive in Aga-
et ;
pU non habent. Quod si dicerc volueris, idcirco He-
thone mente, et
et de mundana anima dogmatiza- braeos tesUmonia ab apostoUs falso usurpata habe-
verat. Sed si forte hfec excusatio pro septuaginta re, cum in translatione Scptuaginta non invcnian-
interpretum errore recipitur, tamen hoc nullo mo- tur, quia ca postea prolata habuerunt liljrisque suis
do approbandum est, quod quidam eos singulos ascinpserunt, hoc jam aliud est dcfcnsionis genus,
per singulas cellas divisos, omnino eadem scrip- in quo tamcn verisimilitudo nuUa est, cum illijnon
tarchus ejusdem Ptolemeei Hyperaspistes, id est benter negare veUent. Postremo si dixeris, idcirco
protector et propugnator, qui ejusdem Ptolemaei magis approbandam esse translationem Septua-
facta fidehter defendit ; et Josephus, qui multo post ginta, quam Hebraicam veritatem, quod veriora
tempore gesta ilUus non tacuissent. Si enim
scripsit, sint cxemplaria Grceca quam Hebra?a, et Latina
in hunc modum divisi sine coUatione mutua eadem quam Graeca, nihil proficis cum e contrario veriora ;
omnino et indifTerentia dixissent, vates potius et sint Greeca quam LaUna, et Hebr.ea quam Grfeca.
prophetae quam interpretes dicendi essent quod q
dicere non convenit. AHud cst enim esse vatem,
Cap. II.
:
De nomine primi libri Pentateuehi. —
aUud interpretem nisi forte ahquis insipiens as-
:
Liber iste, qm primus est divinorum volmninum
truere veht idem esse vatem et interpretem quod Hebraice dicitur Beresith, quod tantumdem valet,
:
si concessum fuerit, hoc ridiculum inde consequi- ac si diceretur, inpiincipio. Quidam Hebra^i habent
tur, quod TuUius, qui quosdam oratorum hbros de consuetudinem ut imponant nomina libris suis a
gr«co in latinum transtulit, rhetorico afflatus spi- principio libri, id est, a prima dictione, sicut etnos
ritu eos transtuUsse dicetur hoc est quod dicit. nominamus unum Psalmum, Miserere rnei Deus :
;
Nisi forte putandus est TuUius afflatus rhetorico et alium Beati immaculati. Graece autem dicitiu' :
spiritu transtulisse fficonomicum Xenophonlis et Genesis, tum propter generationem coeU et terrae.
Platonis Pythagoram (21), et Demosthenis (subaudi quam primo tractat, tum propter creationem ho-
orationem) pro Ctesiphonte, id est Ubros iUos quo- minis, sive propagationem generis humani supei
rum primus inscrU:)itur (Economicus XenophonUs, universam faciem terrae. Et in istis tribus proges-
dem Demosthenis est, pro causa CtesiphonUs fac- biUo futurorum in argumentum est fidei praeterito-
tus quemadmodum liber Tullu, in quo causa regis
: rum sicut e contrario juxta Gregorium, qui dicil
;
Dejotari agitur, Tullius pro Dejotaro vocatur. Sic quodam loco quod exhibitio prieteritorum fides esl '
igitur si Septuaginta interpretesjvates dicimus,quia futurorum. In hoc autem libro duo prcecipue attcn-
denda sunt scilicet veritas rerum gestarum, et A tum ad augmentum quod sequitur, sed tamen
:
forma vcrborum; quia sicutper veritatem verborum perfectos ad numerum partium, manuum sci-
cognoscimus veritatem rerum ita contra, cognita licet, pedum, et cieterorum membrorum, et hoec
ulmirari et venerari. In eoquod creavit, id est de creata est sapientia, non ante mundi constitutio-
lihilofecitmundum, miramur ejus potentiam. In eo nem, sicut quidam Gr£eci estimaverunt cui senten-
juod ornaYit, id est pidchnmi fccit mundum, ejus tise alludens HieronjTOUs dicit : Quis novit quot an-
iapientiammiramur.Inhocenimditieruntauctores g angcU laudaverunt
«is aut lustris ante mundum
lostri a philosophis, quod philosophi Deum opifi Creatorem suum ? Et consimile Salomon dicit in
:em tantum, et tria ponunt principia Deum, ma- quodam loco Quis novit an spiritus jumentorum
:
:
ihi distinguunt per sex dierum operationem (22), consistit, iljidem creditur prius creata, implens
X dicunt illam distinctionem iiguravitam esse, et etiam tunc eadem capacitatem localem quam
»ropter mysterium tantum, nec ita fuisse ad htte- modo implet. Creata est autem informis, non ex
am. Et hoc volunt probare illa auctoritate Qui :
toto carens forma sed ad comparationem sequen-
;
'ivit in seternum, creavit omnia simul {Eccl. xvni). tis pulchritudinis et ordinis, informi potest dici*
;t alia etiam de hoc eodem libro sumpta ubi reca- Terra autem erat in medio, habens in se alveos
litulando postopera sex dierum Istae sunt, inquit, :
et venas, receptacula scilicet aquarum, tam super
nperfectum facere, aut inordinatum aut deforme. mum : et ideo nomine terrae appellantur, ubi
ed facile est illas auctoritates solvere. Contra dicit : Creavit Deus coslum et terram. {Gen. i).
anc rationem quoque possumus dicere, quod
Cap. VI. — De operibus sex dierwn distinctis (24).
eus, qui in momento poterat omnia facere, sex
lebus distinxit opera sua, non propter suam Prima die distinxit Deus ignem a caeteris elemen-
(qu6e
uUa est) impotentiam, sed propter rahonabilium tis, et hoc est quod ipse dicit fiat lux, id est di- :
aim prius rebus dedit esse,et postea pulchrum esse, hoc loco distingui intelhgitur. Fecit enim Deus
a et angelo, et homini, quiljus dederat rationales omnia, et creando et distinguendo, non operatione,
ise, si perstitissent, dedisset et beatos esse et hoc sed sola volontate, qui fuit ab eeterno. Ignis vero
;
>set pulchrum esse. Quod exemplum quia neglexit distinctus lumen praebuit mundo inferiori quale-
igeliis, respiciens adesse suum quod rationale ^ cunque et motum habens circularem, quasi qua;-
at, nimium de se praesumens, cecidit irrecupera- dam lucida nubes circumferebatur, sicut modo sol.
Jiter, sicut alii immobiliter sunt confirmati. Ad Ortu et occasu illius fecit tres primos dies et noc-
^minis vero reparationem sex diebus distinguere tes. Qualis autem forma ei fuerit, rotunda sciUcet
)luit opus suum, ut in hoc haberet homo animum an longa, ignoratur. Creata autem creditur lux illa
icupatum ad sui institutionem. Quod autem Deus in eo loco ubi sol oritur, et ita initium iUius primi
citur creasse aliquid imperfectum aut informe, diei non praecessit aurora sive mane, id est lux
)n nocet, nec est inconveniens qui ad compara- ;
prwnuntia ortus solis quod caute innuens Scrip- ;
)nem majoris perfectionisautpuIchritudinis,quas tura distinguit naturalem diem per duos extremos
semet per se quando opportuit, addidit, dici de- articulos, ita : Et factum est, inquit, vespere, quod
;t sicut quotidie facit pueros imperfectos quan-
: est finis artificialis diei, et factum est, mane, quod
(22) Ad propositum quaestionis: An Deus creaverit in sua Bibl. lib. V, II part., super prima Genesis
nnia simul, vide qme adnotat F. Sixtus in sua verba.
bl. lib. v, n parte, Ann. 2i. Vide mox in Gen. ii. (24) De tota hac materia perleg. Ann. Ub. v. u
(23) Ad propositum hujus vide nolata a F. Sixto part. liib. F. Sixt.
38 nUr.OMS I)K S. VICTOHK OPP. PAHS I. — K.XKCETICA. - I. I.N S. SCHIPTIIHA.M. 36
est finis cnim incipit ;il» oitu solis (;t A ahijHHi. Tcnchias possumus (Hccrc nchulam illam,
noclis. Dies
ternjinutur in occasum. Ouod per .'equalitalcm scilicet commistioncm trium clcnientorum, ignis,
jfquinoctialis dici ct noctis potcst prohari. Kt totum acris, aqu;p. ahyssiim concavilatcm, Vei aliter ;
illud spalium cst unus dics nuturalis. nfildilam, ;ihyssuiii cl (cncbras, abscntiam hicis.
Sccundadic factum cst linnamcntum, ut divid<!- Et spiriius Dei /crebatur snper aquas. Sjiiritum Dei
ret aquas ah aquis. Heda dicit quod firmamcntum vocat cjus intcnfioncm, qui quasi arUfcx operi
sit de^aquis solidatis quasi crystallinus lapis quod formando pr;jeerat; aquas vocat nchulam illam,
;
vcrisimile vidctur, cum color cjus hoc visihus nos- pioi)lcr moliijifatr-in ct ila camdcm icm modo :
tris indicet. Alii dicunt quod if^ne natur.c sit. (Juod ahyssum proplcr ])rofunditat/;m, modo tcnchras
autem aquai super lirmamentum sint, ct in Genesi proptcr aljscntiam lucis, modo aquas propter
ct in Propheta etiam hahetur uhi dicitur Aqiue ; mohilitatcm appcUat. Nota quod terra et aer
:
qux super ccelos sunt, laudenl nomen Domini non mutavcrunt piiora loca, sicut ignis (;t aqua,
[Psal. cxLvm). Quales autem sint aquic ill.e, non proptcrca quia tcria cl acre ubique indigct hu-
est nobis certum. Dicunt tamcn quidam expositores mana natura tcrra, ut sustcntctur acrc, ut tra- : ;
quod glacialiter ihi solidatae sunt mihi autem vcri- hat et emittat flatum quo vita suhsistit. Calore vero
;
simiUus visum est quod vaporaliter suspens;e, ad B ignis ct aqurc humiditatc non semper eget. Fiant
similitudinem vaporis scilicet, fumi vel nehul;e ihi luminaria in firmamento cceli. Ecce incipit diccrc
consistant. de ornatutrium sequenUum dierum post disUnctio-
Tertia die congregatfe sunt aquae in locum unum ncm trium prfficedentium et primum de omatu :
id est alveum proprium, et abyssum matricem superiorum dicit Sicut sol dicm inchoat, ct terxiii- :
aquarum, vel locum magni maris et omnium alio- nat per ortum ct occasum, et distingiiit in certas
rum, vel subterraneam concavitatem. Undepertra- partes pcr processum, et discernit a noclc per lucis
cones, id est ductus subterraneos flumina derivata sUf-B splendorem, simiUter luna, et stclhe dividunt
sunt, et sub terra, et super terram, et arida appa- noctem. Tempus distinguitur per solem, quod mo-
ruit, et accepit vim germinandi. do necessarium est ad reparationem generis huma-
In quarta die de luce sive igne prsedicto, melio- ni cum enim tempus sit successio mutahUitaUs,
:
rando cum forma et splcndore, fecit solem. Quod necesse est eam esse modo, ut homo de hoc statu
de supra memorato igne factus sit sol, inde conji- imperfecUonis/ perveniat ad immutabilitatem, et
cimus, quod de lege factum est quodammodo perfecUonem, ad quam cum perventum fuerit, non
Evangelium et in nuptiis de aqua vinum. Sicut erit mutatio necessaria, sed potius tunc fit mala
enim per significantia aliquando comprchendimus Q mutatio enim a perfectione in imperfeeUonem rela-
veritatem significatorum, ita e contrario per signi- bitur. Et sint in signa et tempora, scilicet quarum-
ficata, ethic et aUbi scepe possumus conjicere veri- dam nostrarum acUonum, sicut seminancU, meten-
tatem signiticantium. Solus sol propriam habet di, transfretandi ct hujusmodi. >'on enim important
lucem, et solus de igne factus est stellae autem necessitatem aliquam animis nostris, ut auferant
;
omnes, sicut, etlima, de aerea materia factae sunt, liherum arbitrium, incUnando eos ad quasUbet ac-
et tantam relucent et non lucent. Uones, sicut fahulantur genethUaci. Vermn est ta-
Quinta die pisces et aves de aquis facU sunt men, quod quodammodo corporibus dominantur.
unde Ulud Partim remittis gurgiti, Partim levas
:
Tria autem miraj virtuUs et efficacite fecit Deus in
in aera (25). Sexta die produxit tcrra animaUa di- creaturis, herbas, lapides, steUas. Herbse enim fri-
versi generis : et in eadem factus est homo ad gefaciunt, et calefaciimt, et toimn statum corporis
imaginem, et similitudinem Dei. Et merito post permutant : quam potenUam
a Domino in creatione
omnia factus est homo, qui omnihus praeferendus susceperunt. Lapides simiUter statum corporum cU-
erat. Hoec sunt opera sex dierum. Tribus primis verso modo permutant. SteUae quidem omnes, et
diebus Deus cuncta in materia creavit, et ordina- principaliter planetae in corporibus subjecUs suos
vit tribus vero sequentibus diebus ornavit. Sed
: habent effectus permutandi mediante aerc. Immu-
modo veniamus ad D
litteram, taUs vero corporibus per affinitatem habcnt quam
cum animabus sM adjuncUs, et ipsae quoque ani-
Cap. VII. — Adnotationes elucidatorise tam verbo- mae mutantur, gaudium vel trisUam, et consimiles
rum quam sententiarum Geneseos, per singula affectiones sorUentes ah extrinsecis. Ista? tamen af-
fere, uti ea adnotabimus, capita (26). fectiones non in tantum dominantm" animis homi-
num, ut actiones nostrae magis sequantiu" eas,
In principio creavit Deus ccelum et teri^am. Tria
quamdiscretionemmcnUs,etlU)ermnarbitrium.Ista
tuperiora elementa coelmn vocat. Terra autem erat
autcm opinio (ut aiunt quidam
sancti) orta cst ab
inanis et vacua. Inanis a seminihus ; vacua a ger- Hercule, Atlante, Prometheo qui creduntur fuisse :
Animam viventem atqiie motabilem, vel miitabi- dignitatem propriam. In minimis amisit, ut in pu-
lom ut est in Hcl)riieo. Quidquid enim factum cst
; licibus, et muscis, ad cognoscendum suam vihta-
propter hominem, fccit Dcus ad mutalionem, ct tem. Unde Dominus cxercitum vesparum misit ad
mortem hominem vero sohim ad immortalitatcm.
: vindictam contra ^Egyptum, ut notaretur eorum vi*
Quam produxerant aquie, id est produxcrunt, vel litas. Ad imaginem Dei creavit illum hoc inculcat :
postquam Deus creavil. Crescite, id est multiphca- ad expressionem, ut, in hoc quod Deus notet, repe-
mini : ut unum sit glossa altcrius. Jumenta, et riatur homo simihs Deo, id est in simphcitate sub-
Jumcnta quiBcunque
reptilia, et bestias tria ponit. stantiai et muUiphcitate scicntife, et hoc secundum
serpentia, repentia. Trahentia sunt vcrmes, qui bonum simpliciter, quamlibet crcaturam valdc bo- :
primo tcrram figcntcs ore, sesc postea trahunt. na, universa simul summe bonum, solum Deum.
:
Serpentia, serpentes qui extra cutem pcdes non {Gen. n.) Istse sunt generationes cceli et terrx.
habent, sed intra habent costas, quibus innitentes Hsec recapitulatio vidctur contraria esse suprapro-
toti simul feruntur. Repentia qui extra cutem pedcs sitae dierum (27). Ibi enim visus est
expositioni sex
habent, ut batraciw, lacertic, steUiones. Restite di- g dixisse, sex dicbus omnia esse creata hic vero uno :
cuntur fer*, qute hedunt ungue vcl dcnte, vcl ani- die sed si diem confusc pro tempore accipiamus,
;
mi besUah et stuUitia, ut lupus. Faciamus hominem et verisimihs et facilis erit solutio et sic de tem-
:
ad imaginem et similitudinem nostram. Primo di- porc sex dierum dictum fuisse intclligetur. Genera-
xit In principio creavit Deus coelum et terram.
: tiones vel active vel passive possunt accipi. Passive
Doindc dixit : Fiat lux, hic tertio adjungit : Facia- sic, coelmn et terra generata, sunt ista, id esttaha;
mus hominem, etc. In hoc vocari possunt tres pro- vel achve, id est operatus est Deus circa ea. Ante-
grcssus. Primum opus, deinde informans verbum, quam oriretur, etc. Id est ita opcratus est Deus,
tertio consihum, per hoc, quod hic adjungit Fa- : antequam, opcratione artificis imitantis et juvantis
ciamus hominem, ctc. Ncc proptcrea consilium in- naturam, arbores et herbfe crcscerent per succes-
ducit, quin aeque possit facere et magna et parva sionem, sicut modo, scilicet in momento, reddidit
scd ut dignitatem creati hominis ostenderet, et ut arborem perfectam, et fructum afferentem : simi-
nos cautos reddat, ne dedignemur consihum acci- liter, etc.
quod subjungit singulariter ad imaginem et simili- per calorem supervenicntem pullularet quod est ;
tudinem nostram, unitatem essentiae. Quid autem opus naturee. Nec adhuc homo, id est arUfex, ei'at,
vocct imaginem, quid similitudinem videamus. qui terram coleret. Hedfons ascendebat, etc. Quasi
Imago est in lineamenhs similibus similitudo in ;
dicat, non pluerat, sed fons ascendit. Quod cst dice-
cujuslibet ejusdem proprietahs parUcipatione. Ima- re : etsi non habcbant auxihum per pluviam ut
ginom Dei ad hominem possumus dicere recogni- crescerent, habebant tamen per fontem remedium
tionem veritatis ; similitudinem, dilcctionem unita- arbores et herbiB creatae ne arescerent. Fons iste
tis ;
qme in utroque scihcet Deo
et homine sunt. potest intelligi abyssus, scihcet matrix omnium
Ad imagincm Dei factus est homo secundum ani- aquarum, ex qua omnes fontes aquarum, et flumina
mam. Sicut enim imago rei cernitur in speculo ita ;
egrediuntur, vel singulare leges pro plurali, utdica-
anima in sua ratione Deum cognosccrc potest. Ad tur fons, id cst fontcs. Ascendit universam super-
imaginem, quia non est ei usquequaquc similis, ficiem rigans non diluvium faciens, sed sicut :
Fihus imago cst patris, non ad imaginem, quia modo humotem in alimcntum terrae ministrans ;
quidquid habet pater, totum habet et filius per na- D non enim sola illa terra quae circa ripas est flumi-
turam. Homo vero ita est imago Dei, quod ad ima- num humectatur et ii'rigatur ab aqua vicini fluvii,
ginem, quia non per naturam, sed participahone sed circumquaque usque ad duodecim vel sexdc-
vel imitatione habet ea quic Dei sunt. Vel ad ima- cim stadia per tracones infundi creditur. Formavit
ginem Dei, quoe m Deo est, sicut est omnium crea- igitur Dominus Deus hominem, etc. Quia homo
turarum in mente. Ad similitudincm, quod ipsi Deo non erat, qui terram coleret ? igitur formavit, etc.
similis cst homo, in eo quod, sicut ab uno Deo Hic primum vocat Deum Dominum, quia tum pri-
omnia, ita ab homine omnes homines. Vel knago, mum vere fuit Dominus, quando servum scilicet
quod est rationalis. Simihs, quod sicut Deus homi- homincm habuit. De angelo cnim non facit men-
nibus, ita homo animalibus dominatur. Prxsitpis- honem; sed sicut historiographus de visibilibus
Dominari dcbuithomoomnibus
cibus maris, etc.
;
intendit, hominem, id est corpus ejus, dicitforma-
sed per peccatum amisit dominium et in maximis tum de hmo, qui est terra tenax, ut per hoc homi-
et in minimis. Retinuit tamen dominatum in me- ncm ad mortalitatem factum, id est mori posse,
diis ad consolationem. In maximis, ut in leoni- innuat ; vel per hoc admonet cum cogitare de
(27) Multa adnotat F. Sixtus in sua Bib. hb. v, u part super cap. n Gen., huic proposito dcservientia.
,
;
vililatc su.i, iit humilitiilom scquatur. El impira- A sccundi ortus nobis noti sunt. Priecepit ei Deus de
vit, scilicct corpori priBparato, animain, prfRcipuc ornni ligno paradisi, etc. Ecce dat prwceptum, per
in qnia in oa vi^cnt o])crulioncs anin)(f!
facicm ;
fjMod, si sravarcl liorno, custr^dirct paradisum ; ot
in corporalil)Us scnsihus, ctin oa disccrniturulrum lioc solum cst pijocopliim, dc ligno .scientia; ue co-
liomo vivat an non, facilius quam in c.ctcris par- medas. Quod autem pra;mittitur ex omni ligno :
tibus. Plantaverat autern Dominus Deus paradi- paradisi comede, pcrmissio est. Et primum blandi-
sum voluplatis a prineipio. Non antcquam c(;'hjm tiir j)ormittondo, post durius locuturus in prohibi-
ct terram croaret(ut videtur vclio Hioronymus) scid liono. Sod qu.oritur (iiiaro aljsquo omni prrcccpto
a tempore conditionis, quod fuit tortio (hc. In (fucm non dcdit Dcus horaini bonum ({uod daturus orat
posuit hominem. Extra paradisum voluit cum fa- ci ? Quare etiam tot permisit, et unum prohibuit ?
ccre Deus, ut intelligeret sc ex gratia, non ex natu- Quare ctiam, (juod ijroliibuit, non prajccpit come-
ra, in paradiso locatum. Lignum vitx : duo ista dere : quod homini csset facihus, ot a;(j[uivalcns
Ugna, id cst hgnum vitfe, et hgnum scientiffi honi obcdicnUa ad meritum ? Pra;ceptum datum ost, ut
ct mah, propter majora sacramenta quse signifi- por meritum obedicntiff; gloriosius obUnoret bo-
cant, (hcuntur fuisse in mc(ho, et diversis de cau- num. Multa conccssa sunt, ut fragUitaU humanjft
sis habent ha^c nomina. Lignum cnim vita^, quia B providerctur, ct ut non possot excusari inobedien-
in se habuit naturam ut continuaret homini vitam, tia. Non prtecepit comedei^e de hgno scientiffi boni,
si eomederetur competenter. Factus est enim homo et mah, ut pura esset obedientia. Causaretur enim
mortalis et immortalis. Sed sic immortahs, quod diabolus, dicens non tantum propter pra^ceptum
poterat non mori, pcr cibi sustentationem quo egc- hominem comcdere de iUo Ugno, quantum pro sua
bat. Item mortahs, quia perire potuit per extrinse- utUitate. Faciamus ei adjutorium simile sihi. Quia
cam violentiam. Sed Deus ita munierat eum intus mvUta jam habebat adjumenta, sed tamen omnia
per hgnmn vitee sumptum in cibum, et extra per dissimiha erant. Adduxit ea ad Adarn, etc. Vel
divinam potentiam, ut posset non mori. Intus por- sexto, die sicut ordo narrationis videtur continere,
tam neghgentiee per rationem humanam, extrapor- vel longo tempore post, c|uando diversa in diver-
tam violentiae obserans per divinam custodiam sis locis forte vidit. Quod autem ad emn adducta
;
ut, nisi homo, ratione abutens, portam neghgentiae sunt, haec est ratio, scihcet quia futm'us erat domi-
aperiret, nunquam per portam violentiae ahquid nus super omnia iUa, et ideo decebat ut pro ar})i-
nocivmn intraret sed quia noluit sibi cavere, ut
; trio suo daret eis nomina. Imrnisit ergo sojjorem
servaret portam sibi commissam, merito Deus de- in Adam : hoc ideo factum est, ne, si vigUanti au-
seruitejus custodiam. Lignum autem scientiae dic- n ferret costam, videretm' Deus eum laesisse nunc ;
tum est, non propter naturam quam in se haberet vero ita leniter eam sumpsit, quod nec etiam dor-
sed quia per ipsum scitum est utrum esset homo mientem excitavit. Quod quidam quterunt, utrum
bonus an malus, id est obediens an inobediens. plures costas habuit prius ui Ulo latere de quo Ula
Vel quia per obedientiam ejus habiturus erat costa sumpta est, quia si sic, tunc Adam per eam
homo bona ad quae transiret, per inobedientiam erat superfluus sin autem non plures lUsi quot in ;
vero mala, quse ei comminatus fuerat Deus vel aho latere habuit, timc postea diminutus fuit, fri-
;
quia per ipsum experimento utrumque cognovit. volum est quia nec dentes puerorum, qui postea
;
Quae autem sint iUa sacramenta principalia, pro mutantur, dicuntur superflui nec ipsimet, quam- ;
quibus illa hgna posita fuerint in medio paradisi, vis nondum habeant naturae augmentum diminuti
sic accipe. Lignum vitee datum fuit homini ad sus- judicantur. Sed potius attendendiun est quod nec
tentationem vitae temporahs. Per hgnum autem de capite, nec de pedU)us viri sumptmn est id vmde
scientiae obediendo habitm'us erat eeternam vitam. fieret muUer, ne aut domina, si de capite, aut an-
Et ftuvius egrediebatur. Hic est fons supradictus, ciUa, si de pedibus putaretur. Ideo de medio, id
vel fluvius oriens a fonte
illo, prius unus, post in est costa sumi decmt, ut socia intelhgeretur. Quse-
quatuor divisus, de loco quodam voluptatis, id ritm' etiam utrum, cum additione rei extrinsecus
est paradisi, non quod ad
ibi ortus statim exiret sumptae de costa iUa facta sit miUier, an de sola
aha ad irrigandum paradisum egrediens.
loca, sed costa? et dicunt (juidam additmn esse. Sed si ad
Qui inde dividitur, vel in ipso paradiso, postquam perficiendum corpus muUeris de costa iUa Dcus
ahquandiu ut unus manavit, vel postquam a extrinsecus argumentum sumpsit, ciun illud quod
paradiso egressus est. Qua?ritur quomodo et in addebatur majus, quam ipsa costa fuerit potius
paradiso oviantur hsec flumina, et in terra nostra de iUo miUierem factam Scriptura debuit dicere,
habeant notos fontes, ut dicit Beda. Unde et qui- unde plures partes substantiae suae acceperit.
dam affirmant totam terram futuram paradisum, Restat igitur ut dicamus costam illam in semetip-
si homo non peccasset, totam autem faciam exsi- sam multiplicatam, et ex ea miUierem formatam,
iium per peccatum. Nos vero, etsi probabihter ita nuUo additamento extrinsecus sumpto. Majus enim
dici possit, non asserimus nisi quod sancti com- fuit de nihilo omnia facere, quam parvam sub-
muniter asserunt, scihcet paradisum esse quem- stantiam in ipsam mulliphcare. Idem dicimus de
dam locum determinatum in parte terrae, et flumina ilUs quinque panibus in Evangelio. Et replevit
illa ortum habere in paradiso, et item a terra ibi- carnem pro ea. Ne aut turpis esset fossa, si vacua
Uem absorpta, et extra paradisiua iterurn oriri, qui omnino aut, si os pro osse regencrctur, uullum
;
il ADNOTAT. EI.IICIDAT. IN PKNT.VTErCHON. — IN ClvN. 42
sii^tmm roin.-uioict ahlahv cost.p, pcr qu.^m ooa- laloquithiuoduon nnU'..Ciuiii/uc rot/iwcisseiit se csse
stat, imum tanlum prinoipium esso totius go- iiikIus, id est nuditatem disconvonirc pro molu illi-
lu-ris huniani ; et idoo rotoutum ost sifjnum, cito etquia auferro noa polucrunt, tegcre volucrunt
ot siout eicatrioos f.hristi in triiu)j})]uun. Qnani- parlos illas in quij ms moium illioituiu senserunt.
ohrein velhuint-t hoino, eto. Dua* istio taulum Juste quidcm iunictii est homini ha>c pcena a Do-
personje in pnradiso c.\eluduntur, scihoot ne pator mino, ut quia ratio noluit ohcdirc suo superiori, id
omu filia, aut filius eum matre oocat. I.ox autoui est Dco, uoo ei obcdiat suum inferius, id cst caro.
dooom porsonas, Evautrf^lium, usquo ad so[)(omfio- Ex misorioordia tamon Doi, ct ut homo subsisfcrc
neraliones omncs e.\.okulit. (Juiil ost quod dioit re- possit, factum cst ut ca^tcra^ partcs corporis ad nu-
linquet ?minqnid ut priusfaoiat, etpostea dimitlat? tum rationis stont aut movcantur. Uaa auteni pa:'s
non. Sedrelinqiiet, idostnunquam oarualitor adh;e- rationi non obedit, iu si.^nium transgressionis, sci-
rel»it. Noo dioendum quod roiiu([uat habitatione aut hcct pudouda. Idco vidolicet, quia tota propaf.^atio
omuino dileetiono, sod privilegio dileotionis quod goneris humani pcr partom illam erat transitura.
ad u.xoromtransferre dobet, etotiam rolinquat sub- bcriptum est in ea, quasi iu porla, signum inobe-
jootione, ct tulela patorna a qua emaneipatus ost ; dienticje parentum, iaobedientia inflicta membro-
utriusquc spiritus nullam habobit differenliamintor Philippus vocaret, cuin esses sub ficu, vidi te [Joan.
oarnem a sc vivificatam, et carnem altcrius dilec- i). Vocem Doinini deainhulantis. Eocc quanta est
tam of. si [)ossont, in una et oadom oarno libentor miserioordia Dei ? non vult eos subito convcnirc dc
hal)ifarouf. Et quia in re uon possunt faccre hanc oulpa sua, nc amissavcrecmndia invorecundi fiant
uuilatem, quod possunt, faoiunt unionom dilcc- Sed dat ois locum pdmitenticie et con-
et pertinaces.
tione, vel in carne una, soilicet in gencratione sihi, undc deambulat ut audiant, et sic fiant memo-
unius oarnis, id est prolis, oooporabunfur. res ipsius Dci. Adam uhi es ? Qudestio, vcl ex incre-
patione, vel cx compassione. Eo quod nudus essem.
((iKN. III.) Sed et serpens, eto. (28). Permissus est Nota quod stulte agit, inducens ad se excusandum
homo quia ahtcrnonessotgloriosiuii stare.
tentari, quod potius vertiturin cjus accusationcm,ut potius
Sed nota ([uod non ost tontatus pcr aliq.iam simijli- per hoc convincaturpeccasse in pomo, quam se ex-
eem bostiam, ut cst oolumba vel agnus, nc posset cusct. Quis eniin indicavit ? Ac si dicat Per nudita- :
scihcet excusare transgressionem, dicens: Quis pu- ^» tem volebas te cxcusarc, sed potius te accusat, quia
taretdolum inesse hujusmodi speoie vel forma?
in significat nequifiam, et peccatum prcieccssisse in te.
Cur /yrxcepit vobis Deus ? Caufe fingif se dubitare Et verc hoc signifioai ;
quia quis, nisi tuanequitia,
dc pr;ecepto prohD)ente, ut et mulicrem faciat du- indioavit tibi quo;l nudus csses ? Mulier quam de-
bitare et Dcum, qui fam boni ligni fructum prohi- Couvictus de facto, rcmovet crimen
disti mihi, etc.
buit, ostendat non tantum eos dihgere quantum in mulierem, et muUcr similiter in scrpcntem, et per
oporfebat. Xe forte inoriamur. Nofa, Domiaus, af- hoc uterque retorquet culpam in auotorem Deum.
firmavif, dioons Mortemoriemini. Mulier dubifa-
: Quia hoc fecisti, maledictus es. De homine peccantc
vif, inquiens Ne forte moriamur. Unde diabolus,
: non statim dedit sententiam, sed proposita quiB-
-porans per hoc sc posse eflicerc quod volebat, stionc dedit eispatium ut cogitaret de causa sua, et
[)lanc ut adversarius,negaYit, dicens Nequaquain : p(Eniteret. Super diabolum autem statim ponit sen-
'noriemini. A))erientur oculi vestri. I)iA'inam co- tentiam, quia et aute peccavcrat in se, et modo ho-
s'nitioncm. qua Deus omnium naturas i^erfecte et minem ad peccandum impulerat. Unde, magis reus
uio intuifu comprehendit, promitfit ei : Et eritis factas, meruit ut hceret oi tcntare omncs ahos futu-
icut dii, scientes bonum et maluin. Duo promittit, ros. Et hoc totum aJ dctrimcntum sui ipsius. Et
lignifatem, et abundantiam rerum, ut unum pcr- C sicutunuslucifcr elatus cst, ot omnes ei consenfien-
uadeat, idest comestioncm pomi. Per duoilla qu<e tes ccciderunt cum co ita hic iste solus in scrpcnte ;
)romittit, indiicit in superbiam et avaritiam, unde decepit mulierem, et quia omnes ahi consenserunt
mulier, gestuando dul)itans, atquc ponderans
I
ei, omnes cum eo suscep(^runt malodictionem. Non
)romissa diaboh, et prohibitionem Dci respexit ad enim serpens, sed qui in scrpente latebat diabolus
ignum, et ita capta est gula, \\i ctiam absque pro- malcdicitur. Vocaturtamon nomine ejus, quia eum
uissis diaboli per solum visum ad esum hgni per- quasi tunicam induerat, sod derisorie, quemadmo-
u;»sa cst merito, ut qui in sordibus est, sordescat d(mi si latro ahquis assumeret vestcs monachi, ut
dhuc. Dioitur famen comestio pomi primum pec- magis latentcr possct furari inter monaohos, et si,
atum, sed actuale intelligendum est, quia pr;eces- deprchensus de furto, dorisorio quidem monaolms
1unt superbia et avaritia. Aperti sunt oculi am- appellaretur propter assumptas vestcs. Et, vocando
\orum, non qiiod viderent aliqua qu;B non ante eum, attribuit ea illi qua' snnt serpcntis, et est his-
iderant, sed quia visu percipiebant et cogitabant toria metaphorica. Iniinicitias ponam infer te,etc.
•28) Deservient huic cap. Adnot. pra?dicti F. Sixfi in sua Bib. lib, v. u [^arl. dum Genesis tertium
q)ut adnotare conatur.
Patrol. CLXXV. 2
4r) imCOMS DK S. VICTOHK OIMv l'.\H^ I i;.\|':<;i-:ti(.\ i i\ s s<iiii'Ti h.\m Vi
iii(.' iiinuilui- (jiiuil i>v;i njsipiscfins ponitciiLiam A cst in sphfiiia sohs. Istc autcm iiostcr if,'iiis et (!ge
cgefit ; 1111(1'' (liaholiis (loluit. Qiiasi rliriat : Tii gaii- muteria, ct solum corjms urit.
(lcbas niodo, quia cam tlcjeceras ; scd fruslra, (inia iCty. W.) Fuil Ah(d iiaslor, ctc. (30). nrcvitci
vicliis ei'is a mulicrc. Serncin. luuin, ctr,. Scincu transcurrit ea (pi.c non cst opus narrare. Cain (l>
dialtoli vocat alios (.l.cmoncs. Mulicris semcii alios ('ruclihus tcrni;. Crcdimiis Dcum dociiisse A(Jaii
liomincs, (luoniui (juidam fiituri crant \l. suntj cuitiim diviniim, (pio rcciipcrarct cjus hcncvolcii
sancti, et illi conlercnt caput, id cst supcrlHara dia- tiam,r{uam amisfirat j^er peccalum transgressionis
Loli dc hoininc dc.jccto. El tu insidiahnris caU-a- ct ipse docult filios siios, (Jare scilicet decimas ei
nr;o ejus, id cstscmpcr sc^iucris iit dccij^ias. Mul- primitias. ncspc.ril Ihnninus ad Ah(;t,(;ic.., hanr
li})li(;aho ivrwnnas luas, rcspectu fcrumnarum viri. (•oiisuctiidmcm cie^htur f)cus habuisse erfra ijlo^
El conceplusluos. Non vidctur csse liocmaledictio, quod miltebatif^ncm
primitivospatres sacrificantes,
scd potius hcncdictio iu lcgc cnim maledictacrat
; de Cdilo ad comburcnda sacrificia eorum (pii
stcrilis. Sed hoc diccns addolorem rcspicit paricn- ci plac(!bant. On<»] aiitcm muncra non c.\ se, s(;(j
di, vcl })roptcr inutihtatcm concipicndi, ([uia non (!.v mcrito olfcrciitis ci placcJjant, pcr hoc innuitm
lolies pariet, vcl (piia morituri erant etiam post quod ad Abel offerentem, prius qiiam ad mnnus
partum, vcl quia non omnes proidcstinandi erant j^ dicitur respexisse. Peccatum in f(jrihus aderit.
ad u'tcrnam vitam, sicut futurum fuit si non pec- Duabus de cansis dicitur alifpud in foribus adcsse,
cassct. In doloreparies, ctc. Iste dolor superatom- vcl ut intrct vel ut cxcat. Similiter et hic de pec-
nes dolores. Et sub viri potestale (;ris. .\on snb cato potest intelligi. Pcccatum in foriJjus est, ut
regiminc tantum, ufc prius, sed sub violenta domi- infret post malam
cogitationem occasio parata pec-
nationc, ut te vulncrii)us affligat. Maledicta erit candi, quara merito malfi! vohmtatis homo meic-
terra, ctc. .\on feret per se sponte fructum ut vivas, Deus justo judicio ci objicit. Hominis autcm
tur, et
vel non respondebit tibi aliquando secimdum opus beno aut male agere, ideo bonum velle aut malum
tuum. Coniedes herbas terrx. Supcrius dixerat vocit, quia voluntas hominis hbera est et ad hoc
Ecce dedi vobis omnein herbam virentein et omne et ad illud, absque cxteriori adminiculo. Peccalum
ii(jnuin poiniferuin in escain. Sed ibi dedit eis her- quidcm quod in foriI)Us ut exeat, prava volunlas
bam ad opus animalium, eis ipsis vero lignum po- est, qufe non potest celari, quin aliquando exeat
Eva, non Adam, hoc crederet, tamen ilh quasi prfe- cidium, deinde mendacio volens latere factum,
lato cl doctori imputatur. Tahs autem irrisio ah- negavit modo convictus de crimine, desperat. A ;
quando lit mcrito paticntis et juste, ut hic ali- ; facie terrx et a facie tua. Omnem humanam con-
quando nequitia insultantis, et estsarcasmos figura. solationem putat sibi bonitatcm
auferri : scilicet
Nunc er(jo neforte mittat maman, etc. Hic innuitur hominum ct divinam collocutionem. Qui interfe-
quod ctiam posl peccatum si comederet homo de cerit Cain. Malo suo, quia volo ut septuplum pu-
ligiio vitffi fieret immortalis (29), et est oratio dcfc- niatur, id est temporahter de te punitio fiat, vel
ctiva. Quid autem deficiat, suJ:)jungens aperithisto- interfector Cain multipliciter punietur. Plus etiam
riographus ibi. Emisit eum, etc. In quo innuitur su- quam Cain propter prohU^itionem homicidii factam
pra defecisse. Emittamus eum extra paradisum, et a Deo, quoc non erat facta Cain. In Cain signum,
D id est tremorem membrorum quasi fanatici, id est
sicsuJ)jungeretur.Emisitetc.Cherubimctflammeum
gladium, atque versatilem. Quia et homo et diabo- furibundi [spastici, i. e. concussi et stare nequeun-
lus uterque in paradiso peccaverant,uterque ejectus tisj, unde dignus apparebat misericordia, quia per-
est. Et ue altcrulri illorum ilerum liceret intrare, cussus crat ira Dei, et excommunicatus. Cognovit
contra utrumque posita est custodia et ofTcndicu- Cain 2ixorem suam, qux conccpit et peperit. Post
lum. Cherubim ut repellat diabolum, iit homi- ignis peccatum dicuntur viri cognoscere uxores, et uxo-
nem. Et notandum, Deum spcciem ignis facere aut res concipere et parere per quod notatur quod ;
fecissc, ut in vita sancti Nicolai legitur, cujus natura et filii nascebantur peccatores, et omnes isti du
dicilur csse ut si quis manum adhibucrit, ardorcm genere Cain per opera propria notantur pcccato-
quidem sentit, sed uullam patitur adustionem, et virum in vulnus meum. Opi-
res fuisse. Occidi \
est ignis ille talis naturte quod comburit spiritum, nioanUqua tradit Hebrfeorum, Lamech fuissc cae- j
ncc egctmateria quam consumat, sicut nec illc qui cum, et tamcn vacassc venationi per quoddam ia-
(29) Notat Guglielmus Boriglion, quod ly in aeter- (30) Vidcas Adnot. F. Sixti, super Gen iv, in
num non tenet stricte sed iarge, id est iu Kvum lib. V Bib. Sanctoe.
ADNOTAT. I:M'CII)AT. I\ PKXTATRUCHOX. - IN (.RN. Vfi
strumcnfum, i<I cst arcum (lui nou Callit cujus A uisfautcm miuatur, ot quia p.pnifet (liirerf
:
morfom
ohordam cxtcnsam quodcunque animal tangit to- ita istis ad pa-nifcndum ocnlum viginti
annorum
tondit arcum et vulnoratur. Si quipratur ad quid vc- spafium concesserat ct quia liunf dcfcriores
pa- ;
naretur cum non lio.u-ct oarno vosci auto diluviuui, fienfia, spatium indultum a])breviatur
(/so. xxvui);
dicimus propfer pcllcs animalium.quiluis faoiobant uoc iu aliquo istorum mutatur oonsilium Dci,
scd
oalccamenta et pclliceas. Cum igitur quodam tem- fanfum s(!utcufia. Item quod dicit gencralitcr Non :
terram. i>ne-
ultw sumetur de Cain, id est, de interfcctorc Cain caveus in futurum. Xon quod per imprudentiam
magna poena accipietur, sed mulfo major pffina in modo ad hoc venerit, quod non putaverat, quem
vos pro mc irrogaJ)ifur. Iste coepit invocarc nomen
nihil latet scd tam pr«cavet qui prohibet ne fiat,
;
Domini. Novum cultum vc! uovas oratioues inve- quam cui prohibetur ot sollicite id vitat.
nicns ad invocandum Dcuni speciahtcr, vel imagi-
Tactus
dolore cordis. .Nota non ost dolor nisi
de amore
:
nes ad Deum repnesentandumctmagis diligendum. [amatol amisso. Undc cum amittimus rem
de qua
(Ge.n. V.) Hic est lihei' generatiouis, etc. Ideo non ouramus, dicimus Non
(.32;. : attingit nostrum cor.
recapitulaf, uf,reprobafaprogenie Cain, ostendatur Uiianfo igitur profundior erat amor,
lanfo allius
per Scth facta propagatio humaui generis. Et vo tangil
^ dolor. Hic vero agitur vn:;
Kj A. 1 -'•'• '^•- <-<-'- o--- ^iv^ .-if,inii de iri
roi uiiecuo
dilectco ueSirUC-
destruc
cavit nomen eorum Adam. Prius fuiteis commune tione, et ideo merito dolor dicitur
adesse magnus.
c
nomen Adam. Postea solus vir obtinuit ipsum pro Ab homine usque ad animantia. Maximam osten-
priimi. Genuit ad imatjinem, morlalis morfalem dit iram Dci, transituram amaximoad
; minimum,
velcorpus corpus, non animaanimam. Isle conso- et inde ab imo ad summum. Hx sunt
fjeneratiojies
lahilurnos operibus et laljorihus manuum nostra- Noe, scihcet de quiJjus
filii et jam pro^dixit, etitem
\rum, ctc. Prophetia cst per opera peccata, per la-
:
repetit, ut addat
Corrupta est terra coram Do-
:
•erra cui matedixit Dominus, loquensad Adam si euim per se soiat, nescit tamen ad
;
vindictam.
Maledicta terra in opere tuo Noe cum esset quin- Hoc autem facinus ita erat manifestum,
quod nulla
jentorum annorum, yenuit, id est coepit gignere, egebat probatione, vel coram Domino,
qui pecca-
lon quod illos tres statim gcnueril, scd per suc- tum eorum attendebat. Ipsi enim i(a
negUgenter
essioncm. peccal)ant, quod nec etiam peccatum
j^ esse reputa-
fiEN. \T.) Videntes bant. Finis universx carnis, etc. Secundum
filii Dei, ctc. (33). hi Hebru3o uni-
>t. filii angelorum sive bonorum sive apostata-
;
versale meritum pcccatorum, sequoretur uuiversa-
u a, qui a quibusdam putantur conciiJ)uisse cum lispoina ornnium, sed per miscrioordiam
tempo-
luilicriJjus, et genuisse fortissimos ratur in partc. Trecentorum cubitorum.
ct maximos vi- Cubitus
-. Non permanebit propric tenet pedem et dimidium
spiritus meus, id est spu-itus sed hic Moyses
;
W
:
sliiiij^fictiir iii.'iKis !i(- maf^^is, .'111 |.aiicl(!s siirrc.xf- .\ ([iiis uiitciii (jj)j)oii;il ([iiod scxcciitesiino j>rimo an-
riiil a'(iii;ililcr iii siiiiiino, vcl cliain |.liis »|iiaiii iii 110 |»iima (lic vidit .\oe exsiccatainsiiperficiem tcr-
imn a sc dislanlcs, cl iii l''i|() l.inluiii liicril cacii- vif, et lamcn jain ante diximiis qiiod jiono «lociiuo
miiuita divcrsa' siiiil oi.iiiioiics. (JiriKicula a ((ciia (lic cjiisdcin incnsis columb;i utliilit iviraum : qii;i',
s(:ilic(!l soluria. TrhJcjjn, id csl. (lisliiictioiK^s trica- octuvo i>r;cccdciiti, id c-st duodccimo die mciisis
menUas s(!Cimiliim lon^^iliidincs muiisioiium, a ejiisdcm emissa, noc locum uln pcs cjus reqiiics-
tris, (it stcj^a, ((iii cst lociis, ([iio slaliir iii iia\i ccrct iiivcneiit, .sciat lianc esse naturam coluinbir',
dicla. libui indiirox iii arrrim. llic iiotal i)arilila- ([iiod nou j>olcsf pcs cjiis rcqujcsccrc in liilo lcr- ;
tum masculi ct rcmcllif. lunKjiic non i'l(!o (lici in lioc loco ex.siccatum quod
(Gkn. VII.) y'()ll.es sepldiin {:i'tj. liic notal iiiimc- ex toto al>csset aqua, sed quia vis aqiiip, reccsse-
iu (luolilict generc, ([iiatuorde- ncc ;i(lcrat aqua iiisi lutiilcnlu. (,'nde in sccundo
r.it,
rum. Scptem iioii
dc sinf/ulis iinniundis, noii mcnsc dicit terram arcfact;im, quod jilus esf.
cim. Siiniiiler ciiio,
q\u\\\\()v.Ri//)li sinil oiiines fonl,':s ahijssi ninijiuv, ((Ik.n. Terror vesler nr tretnor snper cuncta
IX.)
elc. Quauitur utrum cx solis illis aquis i\\v,i'. tuiu; nnimnnlin f3fjj. Non cst cnim ilu vchcincns leo, si
erant, factum sit diluvium, an aci' et c.etera ele- non sit irrilatus, qiii non rcvercufurliomincm. Erii
mcnla convcrsa sint in aquas, tam[)luvialcs ({uam B vohis in ciburn. Ilic aj>parct non i>roj>tcr csiim cai-
laMlcs, ([uibus factiiin sit diluvium ? Quod qiiidem niiim deletos e.--se homincs in dihivio undc non :
du])ium cst, sicut cl illud, quando scilicct aqiue va- cibus, sedintcniperutususus arguilur. Cnrneni cmn
poralitcr criguntur ud superiora, iis! icuqicrandum sanguine non comedetis. Hoc prohiI>ef j>roi>fer si-
siiperiorem calorem, utrum minuatur aqua, an gnum ut intclUgunt se debere abstiucre a fun-
;
tantumdcni infcrioribus icmaneat. Calnraclu' ae- dcndo sanKuine carnis huinanfc, qu<iin non licct
li apertie sunt. Uuidam volunt lirmumcntum apcr- comedere, cum tanfoj^cre prohibcanfiir a comcs-
tum fuissc, et super ccElestes ufpius dcscendisse tione sanguinis hcitce cavnis. Et ut hoc intelhgafur
per pluvias ;
quod dubium est similit(!r. esse prohibitum, ipse ostendit, subjungens Snn- :
(Gen. VIII.) Reeordalus est nutent Deus Noe {X\], ffuinem enim animnrum vestrnruin, cfc. Et Iiic
scilicct secundum cticclum, non aficctum. Oblitus l)roi>ric cst pCEuam quum
prohibitio liomicidii pcr
cnim vidcbatur quia tam diu dimiscrat in pericuio; minutur pnecedens vero prohibitio, qu;edum
;
modo dicitur rccordatus, quia libcrat cum. Post competentia est ad istam faciendam. Cum enim be-
sti;c dignfp sint p(."na et vindicta, qu;p nonpropfer
Ab ingressu vidclicct
centwn quinquagintn dies.
malitiam, sed propter besfialilutem ct irrafionabili-
Noe in arcam, id est primo die scxti mcnsis ub
inundatione. Ccntum cnim quinqu;!;j;intudiesquiu- C tulem suum sanguinem funchmt hmuunum, ciuanfo
quc menses integre fuciunt, et hic dies est decimus magis homo, qui ratione utitur, si sanguinem ho-
octavus septimi mensis unni. RequirrvU uren niense minis fun;Uit, debet multuri ? Requirnm de rnnnn
septinio, vigesimo seplinio die. Uic est vicesimus bestiarum, ut in resurrectionc tota substantia lio-
etc. Einisit quoque columbnm, etc, transactis sep- est pnler Channnn. IIoc ideo prugmissum est cpiia
tem dicbus post corvum emissum, et cx hoc con- Noe statim muledicturus crut Chanaun nepoh suo
jicitur, quia in sccunda cmissionc columijie dicit, pro poccato, scilicctCham patris ejusdcmChanaan.
exspectnlis aliis septem diebus, post primam scili- Verenda pntris nudata. Hinc apparet homines an-
cetemissionem. At ilLn venit nd eum ad vespernm, tiquitus non esse usos femoralilms. Nuntiavit duo-
decima uona dic primimcnsis, scxccntesimi primi D bus frntribus. Magna ostenditur nequitia Cham
anni scd ab inundulione sccundo dic duodecimi
;
non enim suffecit ei, quod solus vidisset, nisi et
mensis id est quadraginta diel)us minus. Exspec-
;
ahos participes suee impietatis faceret. Mnlediclus
tavitquc nihilominus septcm aliis diebus, ut pertl- Chanann. Quasi dicat Sicut non est mihi la?titia :
cerentur novcm dics duodecimi mensis ab inun- de te filio meo sic nec tupossis la^tari de tuo. Ibi ;
quod sequitur secundum congruentiam narratio- Et benedictus Dominus Deus Sem. Non Sem, sed
nis, secundum ordincm rerum gcslarum sequi non Deo ejus l)enedicit ut intcUigamus omne bomun
;
potest. Scd pcr recapitulationcm dictum intclhga- nostrum non nobis, scd Deo esse ascribcndum.
mus quod primus in narrando pr;Etermiserat. Si (Gex. X.) Hoi sunt generationes Noe. Qufe scilicet
sequuntur (listiiictfe in septuaginta duos patriar- A crudelis quasi Nemroth robustus, ctc. ILcc est ci-
chas, populos, et linfj:uas (liversas, scilioct qualuor- 1'ilas maijna. Scilicct Mnivc. De quibus egressi sunt
(lccim filios Japhct. Kf vitiinti scptcni lilios Scni, cf P/iilistiiiii, el C'aj)turiii>. Isfisunf populiqui proccs-
frif<infa unum filios Cliam ; ([ui omncs septuaginla scrunt ai) illis : ncc famcn post divisionem hngua-
(luo sunf numero, sive fihi, sivepopuh. Ab his di- rum, sed antc, ut discedcrent in propriis linguis
visce sunt insuloe. Post divisioncm linguarum hoc l)opuli ; alioquinnon sepluaginfa duje lingujB repe-
modo terra fuit divisa, quod filii Japhct olifiuuc- rircutur. Ncc possumus diccre ista nomina fuissc
runf septcnfrionalcm parfcm Asi;e, ct totam Euro- proi^ria pcrsonarum, quia nec invenitur in libro
pani. Filii Cham australcm partcm Asi.e, ct fotam (juorum iiiu fucrint. Factique sunt termini Cha-
Africam. Mcdium autcm Asiae, quse major est quam iiaaii, ctc. Idco Moysesad populum suum loqucns,
Euroj^a ct Africa, filii Scm posscdcruut. Ipse coepil Chanaan, quia cam crat
dcscribit tcrminos tcrric
esse potens in terra. Isfc Nemrolh molc corporis, posscssurus cx promisso Dci. At vero Arphaxat
et virfute supcrans alios homiues, dominium C(P- yenuit Sale. Nota secundum Lucam habuissc iihum
pit exercere super caefcros per violcntiam, ct indu- nominc Chaynam, qucm posuit in generatione
xit cos ad idololatriam, uf igncm (fuasi Deum colc- Christi pro Salc. Igitur nisi hunc Chaj^nam in nu-
renf, quia ufilitufes maximas bcnchcio sohs, qui
j^ merocicfcrorum ponamus, non complebunfur scp-
igneus est, in terra contingcrc vidcbat. Qucm cr tuiiginta duo. H;e familiiv Noe. Rcpetit communi-
rorcm ChakU-Bi postea secuti sunt. Multiphccm in- tcr dc generationibus Noe, ut veniat ad divisionem
juiiiim efDco cf homini fccit Deus cnim solus :
linguarum per superbiam turris. Nofa quod omncs
debebat pnecssc homini, f|uod ille ci absfulif, cmn prLPccdcntes patriarcliic, qui et a tribus fdiis Noe
se illi infcrposuif, et in ignoraufiam redcgif, aufc- dcsccnderunt, ct ahos supra nominatos genucrunt,
rendo ei cultum debifum homini vcro injuriam ;
priieter eos quos liber nominat, alios quosdam ha-
fecif, quia cum dominio injusio oppressif, et in cr- buerunt filios non nominatos, qui remcmserunt in
rorem dccipiendo induxit. (Gi:n. .\I.) Consilio ct im- propriis familiis patrum suorum. Filii autcm, qui
perio hujus facfa fuit turris, consenticntibus ci ma- nominati sunt, per se discretas fcccrunt famiUas a
lis ex voluntate, melioribus autem cx coactionc, ut familiis patrum suorum.
Sem, et Heber, et ctPteins bonis viris. Hujus lurris
Mortuusest Arani ante Thare (37) : vcl in cons-
facicndic, libcr dicit causam talcm fuissc : scilicet
pectu patris sui positus in ignem (juem adorare
ut iinfcquam dividcrcnfur in diversas tcrras, facc-
nolcbat vcl antequam pafcr suus moreretur.
renf aliquid gloriosum in memoriam posterorum. ;
Alii dicunf, idco factam fuisse ab eis, ut prtecavc- (Gkn. XH.) Dic ergo, obsecro quod soror mea
te,
C
renf sibi a simili diluvio Dcus non pos-
; uf ctiam sis. Qucerifur, cpiare fam justus homo volucrit men-
sef eis nocerc, si forfc itcrum puniret homincs pcr
tiendo vitam corporis scrvare pcr mortem animte:
diluvium. Potest etiam dici a .Nemroth facfam esse vel vitic sucB providere, ct uxoris suce pudicitiam
cupiditiitc rcgnandi. Undc divisislinguis, ipsc cum negligerc : quasi Deus non potuerit tieque servare
familia sua ibi rcmansit cieferis rccedenti])us, ct ejus vitam, et mulieris pudicitiam Sed constat
(.38).
-Vssur cxpulso, cui patcrno jure contingcbat iUa hunc non mentitum, quia soror cjus craf. Ifcm si
mausio, quia erat de Sem majore fiho. Assur au- profcratur ver])um vcl siguum ad significandum
tcm. recedens iu terram qucK postea ab ipso dicta (£uod non cst, non tamen propter dcceptionem sed
cst .\ssyria, multiplicatus csf us({ue ad regcm Ni- vel proptcr ufilitatem, vel correchonem vel incre-
num, qui ab ejus progcnie orfus cst. Ilic condidit pationcm, non dicitur mcndacium sicut ipse Do- :
(erra illa eyressus est Assur, etc. Quia iuifcm dic- est mcntifus bcafus Petrus timore mortis in piis-
tus est vcnafor simile est quid dicat, scilicct ita sione Domini ? Sed scicndum quod casus sancto-
J2oncludens coarctcavif homines, quemadmodum rum virorum, quando contingit, permiftente Deo,
A-enator bestias. Quasi istud quod usu diccndi
: in nobis inspem proponitur resurgendi. Flagellavit
[>roverbium illud construcbatur hoc modo : tu es Dominus Pharaonem, scilicct per sterilitatem. Con-
(37) Pulchra adnot. F. Sixti in sua Bib. lib. v, huic qutest. plenis. F. Sixtus in sua
(38) SaUsfacit
>art. super istud caput. Adnot. lupor Ge
Bib., lib. v, n, pcirt., xxu
:
rjusit ciiiin Doininiis jxt kIcih Iciji|)||s oiiuics ii.xo- A C(ii:N. XIX.; Mininie. .Noii nc(.'anl s*; infraturos in
if^s 1'iiar.ioiiis, c\ ramili.f cjiis, iii ncir c,oi)ci|>ciciil. civitatein : scxl seciindiiin oiatrjriain (jualitalcnj :
/>r;rro/)il l^lifrran sit/jrr Ahrdhdin viris, iit, pnchc- lo(picndi iiimmnt civcs inditrnos csse lul quos di-
rciil ct s<ili(ct condiiclum sociirujn, a<l crlucciKlnni \citanl. Non pnlero fnf(;re qnitli/uain. Modiis est
qiii(](jui(l liabchat, nc quis noonrct. linnian.c r (jnsiictndinis, qnod dicil, quasi rlical
(Gi:n. .\III.) /?/ iiwocavit ihi noinen /Jonrini. lioc Po^lfjuani projjosui ila facere, non jiolr-ro aliler
(lii))licitcr potcst inlc]ii^'i,sciiicot quod tiinc qiiando lacerc. Pluit Doininus. A Dninino. Doioinus oxis-
altarc fcccrat, invocavit, vcl niodo. .S7 (kI sinistrnin l'ns in fcrra pia-sens: a Doinino exi-.lcntc in <(elo
ioris. (;um coiiocdit ci potcstatcm (dif^endi, ampu- pliiit. lioininns Judicans, a Doinino iiii/>eranle.
lat al) animo Loth, nc existimet ipsum velie disce- Ahrahnin cimsurgens mane. Nota sollicitudinein
dcre ab co, idco nt racliorcm partem terr.T sibi saneti viri, qui proplerhoc mane surgit videat si :
cligat, ot rolini^at. Tihi dabo, et sernini, id est tibi Dominus servaverat eos jjro quibus oraverat. Id;-
in scmine tuo, non in porsonatua. Ihqv.e in sempi- rordatns esl Ahrakx. >on tamen in hoc ut jjio
ternum : non, quod scmper eam halnierint exteni- justis injustos salvaret sed ne pro injustis justinn ;
pore illo, sed quia nullus terminus ponitur amit- perderet, quod primum promiserat Abialia-. Ai ille
lcndi oam, vol anfcrcndi. Siout, ct Mclchlscdoch B non sensit neqnc (pKmdo accuhnit, etc. Minnn \\-
dicilur non habore patrem ctmatrom, solummodo dctur qiiod concubucrit cum tilia, nec sensit tale
quia non nominavit eos Scriptura. opus se facei'e sed ita possumus existimare, quod ;
Sodomorvun factos sibircbcllojs. Mex (jentinrn. Non non scnsit ncc cogitavit liliam suam esse pioptr-r
obrietatem. Lterque tamen el pater et lilia pccca-
dicit quarura, quia pluribus dominabatur genti-
bus. Contraque regem Bale. Istum non nominat, malignam intentionem neuter habuerit.
vit, licet
Et nota ordinem
puli mei : etnon
facinussuum, sed
ita raanifestavit
hxc proferens, benedixit, scili-
:
cet de Deo excelso quod scihcet ad oum pertine- tantum ostendit quod de quodam de populo suo
;
conceporat.
bat. Erat enim sacerdos Dei ultissimi, vel ita in-
(Gen. X\.)Profectus indeAbraham in terram au-
teUigc. Proferens panem
vinum, qiue scilioet
et
stralem, etc. Peregrinatus est in Geraris. Videtur
erant, non purus cibus, sed sacrificium. Erat enim C
sacerdos, etc. Leva manum. Non cupidus terreno-
hoc osse dictum per rocapitulationom, quia dicit
j^lacuisso Saram Abimelcch oi) nimiam jjulcliritu-
rum. Ac<! Bomimim Beum ; qui meliova. darc po-
test. A filo sub tegminis. Per hoc notat interiora.
dinem quod non videtur verum, cum jam supe- ;
fective loquitur.
Filia patris mei, id ost filia Thare dicitur cnim :
(Gen. XVlll.) Cumque levasset oculos suos (W). jjotest dici quod fuerit filia jjatris Aljrahco, iil cst
D
iNon vidit eos de procul venientes : sed ex impro- Thare : quia neptis. Vel aliter filia patris mei, id est
viso apparent, quod signum est j)otentife. Vila co- qui est meus fratcr. Hoc
velamen oculo- erit tibi in
mite. Modus loquondi tahs ost : vel comitante vos rurn, id ost ad vola aut j:)epla emenda, ne amjjlius
quia vivetis.et tunc esthocetiam promissio. Quarc detegasfaciem tuara, etameris ab aliquo, ot capia-
risituxor iua? Virum increpat, quia ejus |est ca- ris, sicut modo. Vel aliter, in velamen oculorum,
stigareuxorcm suam. Descendam. Tnuc descendit id est in ojjprobriiun, et erubescentiam quia illi ;
Dous, quando do inforiori])us sc intromittit. Nun- crul)escunt qui de aliquo faoto solont vclare oculos;
i/uid perdes justum cum impio? (;aute vult por ot ul amodo cavcas hujusmodi Memento
eventiim.
inductionera pervenireut parcat cli.ara injustispro esse te deprehensam. In hoc soilicet quod dixisti,
justis, et tamen intorrogat, an pro injustis velit quod vir tuus orat frater tuus : Orante autem Abra-
interliccre justos : quod non oportet. ham sanavit Deus Abimelech, et uxorem, eto. Ono*^!
(38*) Inspice Aduol. F. Sixti super istud caput in Bib., lib. V, u part.
sua Bib. lib. v, ii part.
ejusdem
(40) Vide consimililer Adnot. sujier
39 Vidc .Vn. V. Sixli supcr illud caput in sua istud C, lib. V, II part., Bib. sanclffi.
33 ADNOTAT. KLUCfDAT. I.\ PENTATEUCHO.N. — I.\ HEN. bi
hic addit de Ahimelech, quod eum sanavit, el uxo- A signitioat. Respondit ei, Balhuel pater puelh» scili-
inlehigendum est i\c Pharaone similiter faetum suaista oratione intendit pcrsuadereut et parontes
fuisse ; sed il)i taeetur. Igitur hie manifestatur quo velint filiam suam concedcre hlio Abrahiv, quia est
(lagello flagelhitus sit Pharao, id est sterihtate, et soilicet a Deo dilectus, ct dives, et juvenis, futn-
eodem modo sicut Abimelech sanatus fuit per orii- rus hifres totius hiiM-editatispatris, deniqucquia,ct
tionem .Vbrahnp. divino ductu et forte iulvenit. Ex quibus omnibus
{(',Ky.\Xl.)Aperuit oculosejus Deiis, nux vuleiis divma voluntas probata est, contra quam non
puteus scd qui oportcret ficri. El non dederint tUn. Ecce quasi
puteum. Non subito factus est ;
(41) Inspice Adnot. F. Sixti super hoc cap. insua (43) Vide Adn. F. Sixti super hoc caput, in sua
Wh. lib. v, u part. BU). lib. u, u part.
(42) Inspice prcedioU Ann. supcr hoc caput in {'t't) Vide ejusdem Adnot. super Gen xxvii, ibi-
ua Bib., lib. v, u parl. dem.
Sli IIIICO.MS l)K S. VKTOm; 01'!'. I'\MS I. — KXKfiKTICA. -
I. I\ S. SCHiPTIUAM. :;«
lion sofuiiiliiiii iiilciitioiiciii, iiiio iii;i;.'is scciiikIiiiii \ Scilicct sc|)ar;iiido ;nictc- ;ij) ovibiis iis(|iic ad lio-
vorl)H, r<i('lii csl isla licncdiclio : siciit jsij aii<jiiis vnm .idaqiiaiidi, iit liiiic l;iiitiiin arietes ascende-
fjHscopiis, ])iilaiis sc oi'(linaic aiiqiicin flc dcricis rciil ovcs, (]ii;mdo vir^^-^is in c;iiialibiis viderenl
pi^opri.-c llccicsia', oniinarct ciciiciini ;iltci'iiis Kc- iili-ifiuc.
clesifc ci (onsimilcin, illc liiir(|iii il;i riiuirliilcntor H\v.s. X.XXI.) Vidi ciiiiii iiiiniid, qini' fecil lihi La-
acccdercl, csscl rcvci;i or(lii';itiis, non illc ([mchi hnn. Kccc j)cr diviiinm responsiini ;ipi)ai-ct euni
cpiscn])iis oi'.Iiii;ii(' piil;i\il. OiKcritnr cti;mi si ;ili- iion i)ccc;isse fiviudc ;ilirjii;i, qiii;i jiisliiin cr;itciim
qna l'r;iU(I(! siij)])onitiir (]cs])oiis;in(]a alicni viro, ;iccij>cie ali.im mcrcedenirjii;im iixores, qiiasdoiio
putanti Jiliaia se desi)oiis;ur; sihi, iitinin liiiniiin dcjniisset ei daie Laban.
debeat csse conjugiuni. S(!d scienduni, rjnod idco (Gen. XXXIII.; Qunsi videriin vultnui Dei. Adiila-
lirninni lial)cri non dcbct, qiiii in nu])liis rjnidqnid tnr, nc moriatnr. lierersus est itaque die ilLo Esaii
teneri oj^ortct, solo conseiisu utriiisquc ratuin clii- itinere, quo venerat in Seir. .Non videlur veriim
citur. Si tanion poslea ntriqnc consentirc vokierint, quod uno die cum tanto exercilii redircl usqne in
erit conjusiimi, cl lirinuni r^cM^ctiii'. Scicndum au- S(!ir, sed illo profectiis est : iion t;imcn codem die
tcni aj^url vcicrcs i);it!'i;irchas, lianc f,n'ali;un cojhi- jjcrvenit illiic.
ille multij)lical)atur etiam in toiuj)oralil)ns snpor lorest. Forsitan rationem pliysic;im tiingit qiiod in
fratres suos. Dominwn (nin/i Uluin anislitui. Ecce tertia die gravior est dolor vulnernm.
api^arct quod boncdictiononi raclam mutare non
(Gen. X\X\.) Abjicite Deos alienos, etc. Fortasse
potcst. /;/ pinyuedine lerne, et rore rwli eril be-
aliqui erant in sooietate Jacol) qiii colcbant I)eo.s
nedictio tun. Quasi dicat in j)artem reoipies non : :
alionos. Vol iUiter. (^onsnctudo erat apiid illos im-
imperfectionem. Si acce^^erit Jacoh uxorem, oto. tiquos, licet mnuu solum Deiim credcrent. imagi-
Non vult ei manifoslare odium Esan, ne patorodio ncs t;imen quasdam hal)ebant, quas verebantur :
liaberet Jacob filium sunm. non quod deos crederent ut idololatne, sed nt re-
(Gen. XXVIII.) lupidibm, qui Jacebant,
Tulit de cordarontur per eas snmmi Dei. Has tamon imagi-
etc. (4o). Verisimile est qiiod non solus D)at Jacob nes ne in deterius vertiintur j^rohibct modo Jacob,
eo, quod dormierit extra civitatem qufe civitas prius ne hal)eat sua familia. Et effundens oleian. Secun-
vooata est Luxa, et j)ostca dicta est al) illo Betliel, da vice oleum modo fundit.
proi:)ter visionem quam vidit juxta oivitatcm dor- (Gi,.\. XXXVI.) Tidit autem uxores sitas, et /ilios,
miens laj^ide Quam ter- etc. Quid est quod dicit post mortcm patris Isanc
supposito ad cajjut suum.
ribilis est locus iste. Dignus roverentia, oum timore G
totam suJ)stantiam suam quam habel^at Esau in
scilicet jiropter majestatom ibi visam. Erexit in
torra Ghanaan, tulisse in montem Seir, et ibi dein-
tituluni. Signum scilicet, et monimentum visionis
oops mansisse cum ante j;un dictum fuerit, quod :
cob, sed sooios de , domo patris sui adduxerat. funus patris celebrimdum cimi pecunia sua acces-
Elevata voce /levit. Pietatis est indicium. Auditis sit : vel proj:)ter adventum fratris, hetitia exhilara-
causis itineris. Non quod pro timore fratris cxsu- tus. nt cum fratre liabitaret, venit in terram Gha-
lasset, scd pro uxore accipienda de genere suo ad- naan : etibi moratus est usque ad obitnm patris.
venisset. Os nieum, et caro mea. Verba pietatis Postea vero recessit in montem Seir : quod modo
sunt, quasi dicat : Quacunque causa huc veneris, dicit : Reges autem qui regnaverunt in terra
justum cst ut te recijiiam. Facere voluisti. Quare Edom. Verisimile est post combustionem legis per
ad lianc voluntatem tc inclinasti ? quasi dicat, in Baljylonios in restitutione hauc partem aj)positam
quo promerui hoc a te lieri ? D ad legem ab Esdra, qui potuit scire qui reges pr.e-
cesserint iu populo Esau, ante Saulem regem
(Gen. XXX.) Num pro Deo ego suin (46) id ost ;
cubitum. Non onim Deus inhonesta vota exaudi- prajmissas, ut cas prosequatur.
ret. Nihil volo. Nunc sciUcct accipere a te de tuo. (Gen. XX.XVII.) Tunicam polgmitam multicoio-
Vel nullum certum prremium, sed quod Deus mihi rem vaynis filis et liciis contextam (47). Ex hoc au-
dederit seoundam cortamconventionem.JS'^ omnia fom et ex aliis pluribus, quie concurrerunf, conflata
quin nonfuerint maculosa, olc. Subauditur si ac- : est invidia ot augmcutata : pr;ebet enim Dominus
cepero. Argues me de facto. Divisit gregem Jacob. occasionespeccandi oisquimeruerunt. Unde snpra.
(45) Vide ejusdem Adnot. super Gen. xxviii, ibi- lil). VII.
dem.
(47) Insi:)icias Adnot. priPdicH F. Sixti in sua Bib.
(40) Vidc Adn. F. Sixti suj)er ciip. in sua Bil). super hoc c, lib. vii.
O J ADNOTAT. KMJCIDAT. IN PENTATKUCHON. — IN C.EN. 58
Si hiale eyeris sfafim percatuni in foribas aderil. A lalos : qu.H et talaris ot podcris (licitur. Illa slola
Vidi qaasi soletn et Itniani. \d lioc alUulil som- qua uiodo uluului' saccrdotcs orarium dicitiu' ab
nimn, quod si niater vivcret, sicut pater et fratres, orando quia nuUa connuunis oraUo lit sine ca,
;
(Gkn. .X.X.WllI.) Eodem tempore descendens Judas nostram progeniem. Non est credcndum mentiri
(48). Revertitur ad narrandum de aUis iiliis Israel. eos patri ut se dcfendant sed quod in superio-:
videtur in facie apcrte. Ad uninn concubitum mu- misissc. Fiat juxta sententiam vestram. ScntenUa
iier concepit. Judas non potest excusari quin ex c ooruiu cst ut unus Uat servus, quia Uoc continetur
libidine sola peUerit concubitum, quia meretriccm in ea, quamvis et plus. An ignoraiis quod non sit
putabat TUamar autem excusatur, quia prolem
:
similis mei in augurandi scientia : Uerisio est.
tantam desirabat. Interrogasti priiis servos tuos, etc. Hinc apparet
((iKN. XXXIX.) Nec quidquam aliud noverat, nisi cos non fuisse mentitos patri suo, c£uando dixe-
panem quo vescebatur id est de uuUa rcrum runt Interrogavit nos homo per ordinem genera-
:
:
suarmu curara Uabel)at ille .-Egyptius. Sed omnia tionem nostram; quia ipsi modo in tanto periculo
tradiderat Joseph, ignorans, id cst, non curans positi, non poferant ci mentiri de re cognita.
c;Htera, pr.vtcr panem quo vesccbatur. Vcl potest (Ck.n. XbV.) Gloriam meam. Non supcrbe Uoc
dici quod quamvis Joseph ita serviret, tamcn dc dicit, sed ad consolaUoncm ct hctitiam patris sui.
serviUo non lucrabatur, nisi victum. Revixit spiritus ejus. Supervcnientes gaudio con-
(Ck.n. XL.) Nam aliter pincernis pr.verat, etc. solationis post desolationcm. Sufficit mihi. Quasi
Quasi dicat non mirum cst si istis iratus est : quia dicat dc p(cna (?) gloria cjus non multum curo si
iu domo
regis pricerant tiiUbus ofUciis, ex quibus tantum vivit.
facilcpoteranteum otrendere. Hijec est interpretatio (Gk.\. XLVI.) Detestantur ^gyptii omnes pa-
sommi. Hodie non conceditur nobis exponere ali- D siores ovium. Quia non comcdunt cas, scd potius
quod somnium, sed potius proUibetur. colunt ut Dcum, scilicet .Vmmonem.
(Gex. XLI.) Non movebit quisquam maniim aut (Gkn.XLVIII.) Deus omnipoiens apparuit mihiin
pedem, etc. Hyperbolica est locutio, ad siguifican- Luza. Hoc repeUt utper benedictionem a Deo sus-
dum magnam cjus potcstatcm. Vcl possumus di- ccptam ostcndat sc haberc potestatem constituendi
cerc, quod movcrc manum aut pedcm, voc;d liic EpUraim ct Manasscm principes famiUarum, et
magna turrem aUquam construcre,
negotia : sicut adoptandi eos. Mortiia est Rachel. IIoc malum
;iut Uabitationem mutare, vel exeundo cxtra, vel ponit quod mortua est ante diem : ut ampliUcatio
intr;mdo .Egyptum. Quod dicit Ego sum Pharao : : filiorum Rachel quos ipse Uic dicat, consolatio sit
quasi jurans per nomen suum, conUrmat ita lioc infortunii matcrni. Vcl excusat se quod RacUclcm
([uod sequitur. Vesiivii eum slola bgssina. Stol;i mortuiim nou scpclivit, ubi modo scpcUri volcbat.
(licitura aro/ov Gr.eco, quod cst longum ct est : Cumque tuUsset eos de gremio, id est, amplcxu
vestis longa, totum corpus operiens usque ad patris, Jacob pi^onus adoravit, id est humiUavit se
(i8) Inspice Adnot. V. Sixti super hoc capitulum in sua \Mh. lib. v, u par.
: ::
olausam tonontes, sicul vasa ('clahanl cl oogitabanf. rctrorsum. Asper pinguis, otc. Solummodo ;U)iui-
Requiesccns accubuisii ui lco ci (iinisi l.cicna. .Mcla- dantiam of dolicias futiiras iiolat secundum Ho-
phorice ostondit oum futurum fortom hollalorom,
emissm. Ccrvus omissus brfoos. Nephtaliin cervus
quom nomo audoat inquiotaro Non niiferelur B dicitur, fjiiia lcrraquam obtinuit citius qiiam ali;o
:
sccptrurn, id ost, dominiiim quoddam, sicul quod mc.-isom maturain forel>at. Kndo in i>asclia juimum
l)rimus intravit mare Ru]>rum vcl quod primus sacrilicium fiebat et laus Ueo quamvocatoloquium
;
oljtulit ol>lationem in deserto oonstructo tahorna- pulcliriludinis. Joseph filius accrescens. Duplicem
culo, et luijusmodi j)arva pr.olatio. Donec veniat {)artem quam filii ojus lial>uerunt, notat, ot illam
(/ui iniUcndus cst. In Mobra^o ost, donoc voiiiat etiam partom quam Josoph soorsum obtinnit. De-
Saul et Samuele inunctus est in regom. Et
Silo, u]ji corus aspectu. Pnlcliritudinem ejus innuit. propter
est scnsus usque ad Saulem, ot post eum lial)ol)il quam /Kgyj)ti<o mulieres eiuu amabant, quod ibi
Judas principatum quia oripuit scilicot Josoj)]i a
; apcrit ubi dicit Fili.v discurrerunl super murum
:
tri])us. Ligans ad vineani pullum suuni. Quasi di- tam magnus futurus csset, invidi;mi lialjuerunt.
cat tanta orit fertiiitas in vinea ejus, quod ad unam Sod conlra h.oc mala liberavit eum potens p;itris sui
vitam jjoterit onerari unus asinus et ad eam liga- Q^ Jacob, id est Ueus. Quia in forti, scilicet, Dco sedit
])itur usquequo oncralas sit. Q\\oi\ autem soquitur arcus ejus, scilicct Josejjh, et vincula iinpedimonta
El ad viteni, etc, replicatio est, et iialjotur ita in Ijracliiorum, ct inde omnium ojjcrum por maiius
Ueljrseo, et ad vitem filius asinfe non, o ftH mi. : potentis, id est, per operationem divinam. Disso-
Laoabit in vino, etc. Hocitem exaggeratio est fcrti- iuta sunt indc, id est, a poteute patris Jacol). Est
litatis Et in sanguine uvx lioc otiam roplicalio.
:
; ipse e/fectus pastor, in .-Egypto scUicet, totius fami-
1'allium stolam quamliljot vestem appcll;ms.
et Yuxi su;o. Et j^or hune pastorem (a Deo tamenj
Pulchriores suni oculi ejus vi7io. In He])ra'o liaj)C- Israel est cfiectus lapis, id est, firmus. Vel sicut in
tur, ruljicundiores : et notat secundum Hei)r;eos Hebraeo est inde pastoravit lapidem Israel. Bene-
abundantiam vini, quod apparct in ocuiis j)Oien- dictionibus ca;li et abyssi. In his cIuoIjus, id est,
tium. Dentcs ejiis lacte candidiores. Hic notatur superiori l>ono creli, et inferiori bono terroe, per-
ctiam sccundum illos a]>undaulia ovium ct lacfis, fectam temporalium rerum notat abundantiam.
quod in dcntiljus apparct comcstum. ZabulMu in Uberum et vulvx : ordo conversus et notat bene- :
Littore maris, etc. Hic notatur locus lialjitalionis dictionem conceptionis, et nutritionis. Alterum
cjus in terra promissionis. Issachar asinus forlis. enim sine altero non valet. Confortata: benedictio-
Islum jjnodicit mansurum in tcrminis diversarum nes : jjatris tui l>onedictioni]jus prcPcedentium,
cf futurum mercatorcm ct inde multa lucraturum : scihcet Aljraham, ct Isaac, qui benedixerunt filiis
quod per lioc notat ulji dicit : Factusque est tribu- suis: cumulcniur sujjor Josepli per l)enedictionem
t is se?^viens : now quod alicujus scrvus fiat. Vidit patris sui hicoh.Donec veniret desiderium collium
rcquiem. IHcquiem vocat tcrram fecundam qu;uu a'lcrnorum,id esl, donec veniat desideratus cunctis
jiossidcJjat : quod ct suljinnuit dicens : Et terrain gentibus, qui est Christus. Vel donec conjugantur
qiiod esset optima. Dan judicabat, etc. Nec iste colles ogterni C(p1o : quod haljctur in Heljra:'0, id
cxistimaretur vilior aliis, quia erat filius ancili.r^ : est, l")encdictus sit Josepli ubique sicut solet dici.
dicit quod judical^it, sicut ot c;ctcri. Kt lioc dicit Us(iuequo ccelum et terra coh;erent, id est, per to-
j)!opter Sainson quem mctcipliorico et colul^rum et tum orbcm. In vertice Naza)'oei, id est sanctificati,
cerastera nominat, quiaquasi iiumilis ct terra gra- et dignioris reputati inter fratres. Benjamin lupus
dicns, non oques, multos oquitcs Pliilistinorum rapax, ctc. Quiaha^c tribus multum fuit bcllicosa :
1)0, Domine. Quasi dicat Quamvis lantus et talis : nit, facile expendit. Benedictionibus propriis vel
sit futurus, non tamen debct exislimari csse Mcs- proptcr majorem partem sccandum consuctudincm
1)1 ADNOTAT. ELUCIDAT. I.N PENTATEUGUON. I.N E.YOD. 62
SoriptiiriP vcl quia unicinqno, soounduni raerituin A pictas damnationcra raondacii. yJ'J(/i/icnvilillis do-
suura bonodictiouera vel malcdictiouoradedit; po- mos abundantiara tribuendo, vel lilios. Alitor ^-
.'
:
tius taracn prophetando, quara iraprooando. di/icavit iffis, soilicct Ilobriois xdificavit Pharao :
i(;r:\. I,.') Atili si/))t in i/ctiifnis JosejifK id ost, oos domos ; qui;i eos qui fuorant in (iessou collocti, vo-
na(o>: touuit .ioscph supor gcuua. luil ut sparsim in /l^gypto habitaronl : qualcnus
facilius raasculi geuiti opprimcrentur ab ^'Egyptiis.
Hepeiitio quorumdain locorum r/ui alilerhafjentur (Exon. H.j Crepidinem concavitatera ripfo. Sur-
in Hebrxo. rexit Moyses, et defensis puefiis. Constat per hoc
nogotiura quod ab uno uon potuit Moyson non fioi'i
Collegit pedes siios super lcctufum. Tn Hfpl^rco
fuissc sohuu, sod coraitos duxisse sccum. Juravit:
cst, incliuavit ad caput Pulchriores ocufi
\ccX\\\\.
id est pactum inivit post multa verba habifa ad
ejus vino, id ost, rubicundioros dc vino vol proplor
invioem de aliis antequam ad pactura accederent,
vinura. Et dentes ejus iacte candidiores, id est, dc
qu.o tamon tacentur.
lacte, vel propter lac liaustura. Ban judicahit po-
pulum suum, (Exoi). III.) Locus in quo slas, terra sanctn est.
sicut alia tribus in Israel. Hoc dicit
idoo, quia de ancilla, nc putctur ojiciondus siout n
Non ])roptcr aliud. nisi pro{)tor divin;ira pr;i^sen-
[\am. Habefris siijnum cum eduxcris. Ouoraodopos-
Israaol. Postea dc aliis liliis ancillarura non rcpotit,
sol osse signum, ([uod futurum remoiuni er;it, roi
quia prius de isto dixerat, ut sirailiter intollipatra'
(Jo aliis. Neplhafini cervus emissus. In Hebrfoo ha-
qnani nupor facturus fuif? Dicimus itaquo hnf^efiis
bctiu' ccrva omissa propter DoU)oron quio irapetu sitjnum, hoe soilicot, quod miscrini, id cst, quod
:
cucurrit ad prcoliura. Ei dans efoi/uia pufchritu- raitto te, sit tibi signum, quod oduccs filios Isracl
do .'Egypto ut hoc scilicetcum eduxeris, sitprinci-
dinis : proptcr canlicura illius, quod post viclo-
:
riani fecit.Inde vnstor egressus est fapis Isracf. lu pium altorius wiXYVdiilom^^i. Eijo sum, qui siini. Ae si
usque ad id quod ca;tcris altius, et raajus desidc- No diffidas quid loquaris, quid dicas ei qv;ia eqo ;
habomus tabcrnaculorura, est quidarn sormo, qui (Exoi). IV.) Non sum efoquens ab heri, et nudius-
transpositiono puncti modo ad dextram raodo ad
Nota quod por interv;Ula tomporura loque-
tcrlius.
siiiistram,vcl souat iu voce misceuoth,et signilicat Dcus ad Moyscu. Uudo dicit nb heri, el. nu-
b;itur :
bes prius de])ilos, et pauperura mansiones opcra- undc obliius cr;vt aliquantulura lingure /Egyptia>.
tione Hebraeorum fortiores elfectas. Secundura hoc Aaron autera seraperin .Egypto morabatur: quare
autera, quod miscenoth significat positionum, in- datur ipse interpros ad Pharaonera. Quis fecit os
telligitur ita fortcs urbes compositas quod thcsau- hominis? quasi dicat Qui os do, verba dare pos- :
ri regis reponerentur ibi in custodia pro lirmitu- sura. Quis fafnicatns esl muium et surdum, viden-
D
dine loci, sive ante fuerint ibi urbes, sive non ob- tem et cxcum ? His instruraentum dedi alteri in- :
stetriciljus HebriEorura. Quidara dicunt istas duas strumentum, alteri cum instrumento offioium. Qui
Sophoram. ct Phuara fuissc Hel^r.-eas unde raa- orgo oculo dedi visum, et ori verbum darc possum
: :
luorunt infantcs servaro alii potius itgyptias. Unde pcrge igitur. In qua faclurus esi signa : non so- —
comraendabilior fuit earura pietas. Sed quoeritur lum oa qufip fecit ad Israel, sed et illa, C£UflR fecit
quomodo dme tantum obstetrices poluerint sufti- coram Pharaone qu.^v omnia videturhic distinxis- :
cero toti regno. Ad quod rospondetur, has duas sc, sed Scriptura pr.etcrit hic, ne bis narrct. Qui
csse pra^latas et multas sub sc habere suljjectas qinvrebanl animnm tunm. Iste Pharao, qui raodo
obstetrices. Mentitto sunt quidem, sed propter pie- regnabat, non fuit illc quera Moyses fugit porgens
tatera veniale fuit earum mendacium. Misericor- in Madian. Dicesque ad eum : Hxc dicit Dominus
diara exhibucrunt infantibus, sed proptcr raenda- Deus : Dixi tibi, etc. H<iec sunt ea qu;TB Moyses dixit
ciura diminutum est uicrilura, ct convorsura in Pharaoni in ultima plaga. Undc ponit hic verba
temporale pnemiura : ct ita utrumque fiuodam mo- prioleriti tcmporis, quibus signilicatur pr;t!cessisse
do minuit altorum, et reducit ad mediocritatera, id alias comrainationes, ut est : dion tibi, et nofuisti.
esl, tam culpa menducii meritum pielatis, quam His verbis, in ultima plaga exprobrat ei contem-
:
phiiii l)ciiiiprii'c('(l(Milil)iis ;i(liiiiiiiili()iiiliiis.C/rc'/////- \ . Kxoi). \.j A'o// vidcljo n/lra fnciein tnain. Siib;iii-
rit/il /)r;i'/)Hliion /i/ii siii. (Jii.in' iioii dicit liiionini ? di, nisi me accersons pritis ;
quia vidit i>ostea eo
(Jiiia roisil.iii iii.ilci- iiiiiiiii 'ilii vidcliccl iii.ijorciii ;tcc('rs('iilc.
berab.mt illos el violeiilcr exif^chaiit opcni <il) ij^sis intclhgciidum pcr r(;caj)itul;itioncm : ct longe ante
pr;e])osllis llel)r;eis. Domiiiiim dedisscMoysi pi;eccpta,etper eum Cfet(*-
risindicasse d« agno sive h;pdo accipiendo, decimo
(Exoi). El noriien nieian Adonai non indi-
VI.)
dic ct servando usque in qiiartuindccimum dicm
cavi dicat Quamvis ego qul sum omnl-
eis. (Juasi ;
I{
sint eadem facere qu« et Mo3'ses faciebat. Xon cnim autem decimo quinto egressi sunt. Incui^atusque,
putaljat ea fieri divina potestate et voluntate, scd /)0/)uLus adoravit, etc, quando scUicet audierunt
artiticio et maleiicio Moysi ; etlta si faccrentcadem, h;cc i:)r;pcepta Domiai pcr Mov^sen. Et egressi a
tunc propter hoc videl)atur ei sc non debere dimit- concione, quam lialiuerat Moyses, fecerunt sicut
tere popuhim. Projecerunt sinquLi virqas suas, qux prfeceperat, quando ventum est ad determinatum
versK sunt, etc. Totum hoc facicbant d;Bmones sive tem])us, et tunc scilicet in noctis medio, etc. Quasi
in veritate formas rerummutaates, sicut videbaat, dicat Dominus complevit sicut ante per Moysen
;
sive potius vlsum hominum decipientes, et magis promiserat. Neque enim eratdomus in quanonjace-
illis famulaates ; etse cogi per iacaatatioaes eorum ret mortuus. Mirum est si in uaaquaque domo fuit
deceptorlc simulantes. Dc vero serpcate, quem illo aliquis primogenitus. Scd essc potuit in armcnhs
fecit Moyscs, aou est dubitaadum, quia vcrus fue- vcl pecudibus, et si in ]iomini])us defucrit ; vel eum
rit, et silii alios devoratos incorporaverlt. Egredie- determinationc in qua scihcet esset primogeni-
tali
tur ad aquas causa spatiaudi. Super ripam flu-
: tus, non erat domus, etc. Vel forsitan Dominus tunc
niinis, scihcet Mli. Feceruntque simiLiter. In ahis ita fecerat, ut in omni domo
primoge- esset aliquis
aquis. aitus. TuLil iqitur popuLus conspersam farinam:
(Exoi). VIII.) Diqitus Dei est Idc. In hoc gravissi- non ex pr.ecepto Dei hoc factum est, vel exarticulo
me peccavit, quia scicnter. Ut non sint ibi musca'. tcmix)ris, ut quidam falso existimant, cum Hebrsei
Hoc idem intelligendum est de ahis plagis. jam longe ante didicerant se illo die cxituros ei
6;; ADNOTAT. KLrciDAT. l.N PKNTATEIICHON. — l.\ K\()D. 6«
ii^gypto sed secundum consuetudincm tei-ne il- A ultr;i, uon quautuin ad spatiuui, sed (luantum ad
;
lius, iu qua faiina conspergi solct, ot ita losorvari dignitatem, scilicct super omucs ct super omnia.
ut quotidie panis coquatur quautuin opus cst. /// Sumj)sil ergo Maria, cfc. Hoc facfum ost posfquam
ima (lomo, id ost unus in uua ; ita quod uihil otro- viri canfavcrunt, ut muliorcs idem quod viri cc(U-
(KxoD. XIII.) Sanctifica mihi omne primoyenitum. (Exoi) XVI.) Vespere comedetis carnes, et mane
Pro interfectis primogenitis /Epyptiorum. Sanctiti- saturabiminipanilms. Vespere, quandoplcna safie-
cabantur autcm inopus levitarum,ut se cis rcdiiuo- fas convenientior. 3/rtne, soUtopanecontenU. Quasi
rent. qui proeis Domino scrAicbant, pro toto Israol. tusum pilo, soiliccf qualis cst grossa farina affrifa ,
In columna nubis, el ignis. Unaetoadem columua iu pilo, id est pisfiUo. Sed dimiserunl, guxdam ex
erat contra calorem obumlirans, et contra tonobras eis usque mane. Diffi(1(>ntes, neincrastiuo non invc-
illuminans, ut dux esset utriusqne temporis. niretnr manna. In die vero sexta collegerunt cibos
(ExoD. \\N.)Contra Beelsephonin compectuejns. duplices. Vidctnr, qiiodpor miraculum collcgissont;
Illud ejus posset rcfcrri ad Boelscphon, ot tuuc quia, et hoc I)euspr<PCcpitM(jysi, nondum famcn
si
plana estlittera; vol ad Pharaouem ut intci[)onatur invcntum cst Moysou pnoccpisse populo, scd quasi
relativum ejus ad quod rcfertur, pra>tcr consuetudi- '
admiransresponditprincipibus. Ilic est sermo quem
nem, sicut est illud: Funrlamenta ejus in montibus pneeepil, possumus intolUgcrc Moj^scn ifa
otc. Vel
sancfis {Psalm. i.xviu\ ctc. Tollensque se angelus l)r<Pccpisso, quamvis iiondum Scripfura dixorit.
Domini. .Vliquando Domino, aliquando angelo fac- Cras quidquid est operandum facite hodie ; el qu;e
tum" attribuitur; quia revcra angehis Domini minis- coquenda, id est qua? oportcbaf facere, vcl coquere
tcr aderat, cf Dominus in ipso et per ipsum opc- si non esset Sabbatum, facite vel coquite hodie ;
niiraculum maris, quomodo ausi sunt cos perso- lio. Aliitamen dicunt. quod sapicbat unicuique
qni ? Ad quod respoudctur, quo'l non potcrant cos quod magis appetcbat. Imple gomor ex eo, et cus-
viderc perfectc, et famen qviia alnre eos sentiebant, todiatur. Hoc dictum est per anUcipafionem.
por aliam viam pedctentim cos seqiiobantur nc-
,. (ExoD. \y\\.)Cur lentalis Dominum? Tentare
mare ingrcdi. Et ecce respicicns
scicntcs se vcl illos
Deum est eum postulare aliquid ad expericndum,
supra caslra psr columnam. Quidestquod per nu-
an Deus hominem diligat ox quadam diflidenfia.
bem dicitur, Dcns respicere super castra, nisi hoc
Manus Moysi eranlgraves, quia fota die stotcral cle-
scilicetquod nid)es, qiue prius tonebras faeiebat
vaUs manibus. Lassus erat, nec poteratultra levare
iCpypfiis, lucem prajliuit eis? Sed ad confiisionom
miuius, nec etiam stare undc sedere eum fccerunt ;
simt a Domino yEgyptii ; ad ultimnm aquis ol)- Quidam sunt qui inteUigunt hoc de tabernaculo
voluti. Domini, et dicunt hoc esse dictmn pcr anticipafio-
ncm sed non oportet, neque enim unquam iu ta-
;
(Exon. XV). Abyssi operuerunt eos. Ex nimia hc-
bcrnaculo Domini immolavit, vcl efiam illud intra-
titia s.'cpe idcm aliter, et aliter replicatur. Congre-
vit, quia gentUis erat.
gati sunt abyssi, id est profun(Utates undarum et
aquarum. Flavit spiritus tuus, et operuit eos
D
: divi- (ExoD. XIX.) In die hac, id est tcrtia die, sicut et
na* potcntiiB notat facilitatem. Quasi dicat : Quam terUo mense. Jam nunc veniamad te,'id est in tertia
facile ahquis fiando projicit pulvcrem, tam facile tu die ab ista quando danda crat lex. Nuntiavit ergo
eos interfecisti. Devoravit eos terra. Uno communi Moyses verba populiad Dominum. Exbrevitateprffi-
nomine duo elementa vocat, sicut et tibi.
inferiora termilfit quod Moyses prius tulerit verba Dei ad po-
Formatis igitur cunclisanimalibusde /iMmo, etalibi: pulum, et iUe omnia concesserit se facturum sed ;
In principio creavit Deus ccelum el terram, etc. istam concossionem statim dicitDco nuntiatam pcr
Ascenderuntpopuli, et iratisunt, etc. Ilucusquc dc Mojsen. Vcl dicere possumus, quod totum cst in-
rc pra^tcrita canticum. Amodo quidquid scquitur, terposifio ab iUo loco. Cumque retulisset Moyses,
prophetia est de futuro. Extanto enim gau(Uo,quod etc. Ad hunc locum, ita quod hic versus ordinenar-
in prcEsenti habcbant, Spiritus sanctus in corda rafionis dcbot coh.-ercre ciun praecedenUbus ct ;
corimi intravit, ct omnes idem prophetati sunt. In tunc tota illainterpositio sequi, hocmodo. Respon-
xternum et ultra, per pnosens s;eculum to-
id est dit universus populus se facturum hoc nuntiavit ;
tum, et eliam per futurum. Vel per spatium totum, Moyses Domino. Cum retuUsset, ctc, Ait ei Domi-
quod cum mundo incoepit, et cummundofiniet: et nus : Jam nunc, etc.Confodieturjaculis. Expressius
:
tuiigtit (Miiu. Nauscmtldtin iniiKmtfnn : (;inii co-ixMJl uicinhriim ipsorum ; (}iiia in ii^sis iiialefactoiihiis
(•laii'.;crc hiiccina, liinc ascciKJaiit, id cst non as- (jiiodaininodo eraiil seiiiii)aJit('r, ct iieccahant ;
cciiilaiil (loiicc, cluiij^at Unidain vohint hucciiia. uiidc claiidi el f;<H';i pro scclerc |iarciilnm na,scnii-
liiiiiiaiiani iwvAi huccinaai insliliitani ad lioc oflicii liir. (Jiiod V(M'o (Ji.\it in lcrliain, el qitarla/n qcnc-
sif^^iuini intiiiuindnni popnlo sed niilii vciisiiniiiiis ; /ationcm, ideo dietiim est, qiiia iisqm- illiic solenl
vi(I('tiu'(livinani riiissc. (Jiiod aulcui sc^iuitiir. Tnnr j)arcnt(!s vivciv-, ct vid^irepossuntproplcipeccatum
(isrcnda/il niontem: iniruin cst, cuui aiil(j i)i-oliil)i- siiumsiios |)(jstc;osdamnat(js. Vel |)(jssiiiaus(]icerc,
tuiii sit cliam tangcrc luontcm. El dicuut quidcm, (pjod ]>onit iinitiim pro inliiiito: sicut, et ex altera
quod prohiJ)ilum cst, tangere dumDominus adcst; parte J)onorum faciens misericordiani in miilia, iis
])crnoissiuu vero, iionpra'ceptnm eliam aseendcrc qui diligiint, cte. lit quia ob J>onitatcm p;ilruin
(piando ahest, vel recedit: (j[uod liic iuiiuitur S(>cun- meliiis liat a Domino ipsis iiliis, non esl duhilaii-
diim haue sententiam, et quando dcb(;bant noii dum. Die/n Sabhati sanctificcs. Quatuor memoran-
taugere. Quando autem licelrat ascendere, diveiso 1} tur SaJjJjata in divina Scriptura : primura Dei, in
sonitu huccinaMudicahatur.Milii autciu i^roJjaljilius (pKj perfeetis oj^erihus siiis rcquicvisse dicitur; sc-
vicletur, ([uod liic dicat ex pr;ecepto deJjerc asceu- cundum illud quod populo Isracl ob.servaudum
dere in moutem usquc ad cjus radicem, non iisquc mandatur ; Untiumillud, quodpopulo Dei spiritua-
ad cacumen. Undc in sequentibus pruicipitur Moysi Jitercustodiendum pnecipitur. Quartumillud quod
providerene trausgrediatiir })oj)ulustcrminos eons- iu rej)romissione, SaJ)JjatumproSabhafo, siiis Deus
titutos, id est ue usqiie ad coUem vel us([ue ad ea- dilectorihus poIJicetur. Primum, scilicct Dei laulum
cumen ascendat quod ad mortis pcenam erat inter-
: fuit sacramentum secundi, id est Icgalis SaJ>J)ali
dictum. Cumque Lavissent veslimenta. Mirum vidc- quod item sacramentum fuit nostri SaJ)bati,inquo
tur dicere, scilicct post vestimenta aJjluta die tertio deJ)cmus cessare ab omni opere pravo .sed ct ;
aJj aJjlutione futuros paralos, et post al>Jutionem istud ctiam nostrum SaJjJjatum sacramentum est,
prn^cipere.Sed fortasse talis erat ordo sanctiticatio- et meritimi illius futmi saJjbatismi, uJji accipiclm'
nis, ut statim a primo die lavarent vestimenla, SabJ)atum pro SaJjbato. Duo igitur simt saJjJ)ata
deinde ad immunditiis aJjstinentes, et jejunantcs ita exterius,unum Dci, ct uiium homiiiis tt duo inte- :
se in tertium diem pararcnt, quod voiuit innuere. rius, unum Dci, et unum hominis. 1'rimiuu, ctulti-
Moyses loquebatur, et Dominus respondebat ei. , mum duo mcdia hominis. No/i con-
sunt Domini :
jungit: Descendit Dominus, et vocavit Moysen in primum indivisum reliquerit, oportet istud distin-
cacumen niontis. LoqueJjaturne Moyses cum Domi- guere in duo ; et pr;eponcre prieceptiuu de aliena
no, dum in imo erat cum populo? Non ita est cre- uxore, ei quod est et nonde aliena possessione,
dendum, scd aJiquantulum confundit ord-inem nar- intcrpouere. Dixit prxterea Domi/ius ad Moyse/i:
rationis, qui taJis est dum Moyses erat in imo ad : Hxc dices, etc. Amodo ad solum Moysen loquitur
cduccndum populum, Dominus descendit in mon- Dominus pnjccepta, et judicia qucb omnia quasi :
tem, et vocavit Moysen ad cacumen montis, ct ita cxplanatio sunt decem prtedictorimi mandatorum.
eoJloquebantur : et in liac coJIocutione pra^cipitur ALtarede te/'ra facietis milii. In sequcntiJjus tamen
Moyses descendere ad popuJum, ne ct contestari, factum est ;eneum. Sed, ct illud tautum tcrra im-
transeat tcrminos constitutos cupiditate videndi pleJjatur, quando sacrificia ficJjant et Jiiec est sen- :
cenderc, ctc. Quasi dicat non liceat eis ascenderc (ExoD. XXI.) Et percusserit quis mulierem, vo-
:
et audire te. Quis ic iqitur audiet? Ad hoc Domi- ^ lentem juvare altcrum virum, contra quem illcpu-
nus respondet Vade, et dcscende; et item ascen-
: gnat. FiLiu/n quoque et fiLiam, non illius cujus est
des ad me, tu et Aaron. Quasi dicat Ut ego vobis- J)0s, sed alterius quod apparet per hoc quod suIj-
: :
(Exoi). XX.) Eijo sirin Doininns. !]a<c cuncti'» au- quod conduxcrat prc>isentcdomino,simiIiter amittit;
diontibus locutus est : et totum, quod sequitur, per- ct hoc dicit littcra, quod venerat, id est venditum
iinetad primum maudatum usque No7i assiones : crat non quidcm finaliter, sed ef pro mercede sul
:
noincn Dci tui in vanum ;et illinc usquc ad Me- : operis,id cst qu;un merccdem expctcJjat suum opus,
mento dicm Sabbati, etc, ad tcrtium Visitansini- : id est usus ; ut rcferatur suia/i ad rem conductam.
quitatempatruin in /ilios in tcrtiam et quartam Jpsum est eni/n soLum quo operietur. Hic de pau-
0') ADNOTAT. Kl.CCIDAT. !.N PlvNTATKUCHO.N. — l.N KXOD. •70
poiTiiiio lo([iiitui', (lui uou l\iil)('l uisi uuum vosli- A Ui, sicut dccima, el hoc noUUlitlcra ([u;p sc(|uitm' :
mcntum, nec vivcro posset si ci noa rodderctur. {)ui olferl ulironeus. Non onim vult nt oogantiu-
Ne aulem dives amittat suam pccuniam potcrit iu- sod ([uisc|nc (|uanlum vult, ollbrat. Faciesque su-
duoere tcstes, ot oorani ois rcddcrc illi vostimcn- )n'a coronam au7-eani per circuiluni. [sta impro-
tum, postca re(juirat si volucrit. prie dioitur oorona, non cnim est rotunda, scd ad
(lixoi). .KXIH.) Nec junges manuni tuani. C.on- lormam, et quantitatcm arwe, quaidam gyratio
suotndinom contirmationis notat. Xon declinafns (([Uio, (U limhus) iicl)at [icr circuitum in sn[)criori
in judicium paupevis. lu lioc pr<ocoi)to prohi. part(! arcjH. Faciesque ilti lahium am'eum. Lahhim
hct contemptnm, n(! pro parva rc diniittat judi- istud crat qutodam gyratio (lo[)cndcns, sicut su-
cinm. Scitis aninias advcnarunt, id est alioctus, [)radicta corona orat gyratio crccta. Coronani
quam lcviter contristentur. Nomcu monm ost in inlerrasilem. Similitcrdc ista coronadicimus,sicut
illo. Gloriam et potentiam mcam manifestal)o pcr ot dc snpradicta, ([uod erat scilioot limhus ([uidam
Moysos i[i montciu, (|ui socundum oompctcntiam illain alteram coronani aureolam: signiUcat oam
n;irratioiiis cum eo cst inmonte, ot solus audit ju- de siniplici opere, sed tamon auroam, et minorom
dioi;i, qu# prophetat ad popuUim ? Sed sciendum inforiorc, et similitcr adhiercntem ci continuc
est, quod secundimi onUnem rerum gestarum quasi idem. Item, coi^onani ml.errasiiem altam
oportot hic interpoiii totnm scqnons capitulum ah quatuor ambitum lahii,
diyitis, id cst qui corona
eo loco. Venit erqo Moyses, et narravit plebi, us- (Uciturnon [^ro rotunditate, sed [)ro circuitiono.
que, Ascenderuntque Moyses et Aaron, etc, et Quod autem sequitur. Et super illam alteram co-
tuno congrue concordat istud capitulum, in quo ronam aureolam, id est auream, hehraica veritas
pnecipitur Moyses ascendore cum illo ia quo as- hahere uon videtur. Subler coronam aureani erunt
cendit ; ot illud sccundum capitulum, Venit eryo circuli niodo duas iUas coronas quasi unam coro-
Moi/ses, etc, concordat cmn pra-terita nari'atione, nam annulos, qui crant in pcdihus
dixit, ct ostendit
in qua ex[)onit Moyses qute i[)si prnecepcrat Domi- arcfe ad eam [iortandam, statim juxta mensam,
nus. Ascenderuntque Moyses, Aaron, etc. Hio
ct et noii vcrsus terram in imo erant.
lcrtio asoondit Moyses. Primus enim ascensus ejus Opere plumario. Augustincs (Exoi). XXVI.) :
fuit in die quo venerunt in montem Sina, sive pri- « Pluma est acus per quam facto jam panno infe-
P
ino, sive tertio mensis, in quo admoniti sunt de runtur Ula aurea aut argentca, ut iit auriUcium
pnriftcatinne ad susci[iiondam lcgem tertia die. fauri[)hrigium] aut diversie Ugurte in ipso [lanno.»
Secundus ascensus fuit post audita deccm mau- Quod autem superfuerit in sayis, etc. ConstrucUo
data a Domino, ad audiondum judicia quie liu- distorta est sensus autem talis est, quod supera- :
cusque narrata sunt. Modo ascendit tertio ducens l)undanUa sagorum ultra oortinas unum sagum est,
secum Aaron Nadah, et Ahiu, et septuaginta senio- secundum longitudincm tahernaculi, ex cujus una
re^ de Isracl, qui essent ei testcs. Unde oninos illi mcdietate operatur una frons taliernaculi, et cx al-
asccnderunt cum eo versus mcdium moatis usque tera mcdietate reUqua frons et duo cuhiti in longi-
dum viderent Deum, et statim jussi sunt omnes tudine sagorum omnium [irotegentes ex toto usque
redire pr.ietor Josue de quo tamen non est omnino
: ad terram latcra tahernaculi. Et nna omnes com-
ccrtum, an cum Moyso [lor illos quadraginta dics payo retinebit, id est eadom consimiUs junctura
manserit in monto. Uuod vero scquitur statim Ugabit omnes. Facies et vectes de liynis Selhim
:
Dixit Dominus ad Moysen : Ascende ad nie in mon- quinque. Nonpotcst teneri, quod ejusdem numeri
tent, sic intoUigondum est, ul de collc in quo erat vectes iatcris, et frontis orant, sed ilU sex cubito-
ad altiora montis procederet. Nec tamen adhuc ad rum orant, isti vcro (Uiorum. A summo nsque
ipsimi cacumen montis vocatur sed in scquenti-
D ad sunmium, id est in mcdio duarum extrcinita-
;
(Exoi). XXV.) Ut tollant mihi primitias. Primi- sanguincm fundendum uncinos ad toUcndas car- ;
tias dicit non segetum, quod exigeret proprietas vo- iies de cacahis ignium receptacula, ad portandas ;
pecunioB cujusque in opus divinum ad construen- cies ei in modum retis scneain, 'per cujus quatuor :
(tll(t)-is iiicdimii. Dc liuc craiiiMilii iji;i;,'iia ainiiiKui- A s/)isso. Sccuiidiim (;lial'laicuni sonal lcrminalas,
tas osl taiiiaj)!»! llchra^Ds f[iiaiii apiid iiostros, pra'- id csl in oris .sivf; marginalibiis aiigiilis, quasi iii
oipiu! ••iiiii iirlnai<'a vcritas iKjiiiiiliil a iioslra liaii- lcrmino, id cst finc lationalis |)osilas. fones anlem
slatioiic, (iiscrcparc vidcatiir. Sic ciiiiii iiii liaKctiir. in rnlioiiftli Juf/irii f/oclrinam ct veriiftleni. l'ro
Facios iiiicliliar facliiraiii rrjtis a'ii(!i : ct facics sii- doctriiia ct v(;ritat(! in llchra-o habctiir niim a'"'!
per retc quatuor aiiiiulos aMieos suficr f[ualiioi- luini/n CCn. Nam niiiu (Ifjclrina aiva jtidicium
tiiics sive cornua cjus ct (lal)is illani
;
s('ili(;ct inlcr])rclatiir; tuiiniii vf;ritas. Ilinc cl sortesqiiil)US
niicliliar, sivc poucs illu'l scilicct rctc siihtus fuu- aiili(]iiiliis ad iiidiiiiim vcritatis iilcbantiir, uriiii
(luiii ara' dc subliis, critf[iic rctc usfjiic ad allaris liiinim dicta' sinit. Kiaiitf[iic charactcrcs inscri[)ti
iiicdiiiin. Sccnnduin lianc itaquc lcctifjiicni noii vi- fiivcrsis liltcris ; ([uihus [irojcctis ox junctiu-a litle-
fletur nucchliar craticulam sonarc, cni assanda' rariiinde supcr a[)paicntiuni f[ui(l facicndum sive
carncs supcrpoiicrciitiir, scd 0[)iis f[uadraiifiiiliiin vitandiim for(;t vero indicio moiistrahatiir Ponen :
pro[)ter lcvitatcni nndif^uc [)crforatum iii siinilitii- in rnlionati Judicii fioctrinfim f;l veritfUein, Incc
dinem vasis faclmn, in quo f[uasi scdcrt; allarc vi- nomina scilicet in textiira In cfjnspectn Domini
detur, cni parietum altitiido altare ambiens usf[uc semper. In solitis lioris, quando ministrabatiir
ad mcdium altaris tdcvata cssct, iii cujus f[uatuor \i corain Domino. FacifiS el Inminftm f/e auro pu-
anf.;ulis sursumf[uatuorannuli pcndf^hant, [)crf[iios rissimo, in fpta scn/pes opftre ce/fUfjris, Sanctum
vcctihus insertis altare ipsi insidens [)ortaretur. Al- Domino, has fluas sf;ihcet dictiones. Pro eo f[iio(l
\ tare enim alios annulos non legitur habuisse, fiui- iios habemus Sancium Domino , iii Hcbr.HO
bus [)ortarelur [)r*ter annulos retis. Scfl hoc rete hahctur anoth adonay, hoc autem nomcn, id est
utrum seorsum [ler se al) altari tiivisum, ct sc[iara- adonay, quatuor httcris scribitur, he, iotli, ))ctli,
bilc esset, et siio fundo inferioreiu [lartein altaris vau, f[uo(l intcr[)retabatur isle jtrincijnum jmssift-
continerct, et sic parictihus suis altaris parietes nis vitx et ineffal)ilc dicitur ; Semper in fvfjniK
amhicns includeret : an fleorsum infcriori margini congruoscilicet tempore, Tunicftm fle /j>/sso fftclnm
parietum o[)ere fusili coha?reret, et aliquo interval- sirinf/es, id cst com[)ones vel a(la[)tal)is. A renilius
lo latitudinis funtlo suo in circuitu a [^arietibus rc- usf/ue ad femora
ffiminn, id est tantum proten- ;
motum sic tandem parietes suos usque ad medium ditur caro tur[)itudinis quamvis ultra extendantur
altaris crigeret ; non satis patet,nisi quodsequens feminaMa.
dis[iositioconvcnientior vidctur. Quidam hoc alta- (Exoi). X.XI.X.) Sanclificahisque ei pectuscu/um
re nec tectum desiqjer nec funduni deorsum ha- consecratum el armum. Hucusque f[u<K dicit ad
buisse dicunt, sed parletes tantum [lositos terra re- /. pra^sentem pertinent consecrationem Aaron >t fi-
pleri. Secundum quod dicit [Supra, ca[i. W.) Al- : liorum ejus qufe vero sequuntur ad futm'am dein-
tnve de terrn facietis rnihi, etin ejus nrcn superio- ceps consuctudinem, ut scihcet, f[uia sacerdotcs
ri ignera construi, uhi holocausta im[)osita crema- in cousccrationc sua dc pacificis suis obtulerunt
baiitur. Fuerunt etiam qni assererent inter parietes pectus et armum, h<ec eadem acdpiant a filiis
altaris craticula posita, et usque ad mcdium alti- Israel dc pacificis eorum lege perpetua.5'fl??c<//?ca-
tudinis ejus, crecta suh i[isa craticula aanila [)arva bis, id est coniirmabis, et nota quod [)rimus aries
formata ;
in eadcm igncm cxstrui [^er ostium ad fuit oblatus in holocaustum. Secuntlus in pacifica.
oricntalem altaris [larietem patens, et sic carnes Unde Dominus Imbuit suampartem armiun et afli-
craticuke superpositas introrsum cremari fumo [)cr pem et Moyses qui obtulit pectus
: Aaron cujus ;
os altaris desuper a[)ertum egrcdicnte, et ne forte erat oblatio, reliquas carnes quas comedit
cepit, et
de ligneis introrsum altaris parietihus igne vicino cum liliis suis in atrio tabernaculi, sicut deinccps
comburentis alic[ua sus[:)icio nasceretur, eadem li- facturi erant fdii Israel. Et erit sanctum sancto-
gna incoml)ustil)ilia asseverant. Sed si hfec ligna runi, id est sanctum ad sanctas hostias sacrifi-
talia fuissc [)utanda sunt, ut vel ac[uavcligne om- candas.
nino corrumpi non posscnt quifl opus fuerit a^ncis ; (Exoi). XXX.) Compositionis aUerius, quam illius
D
laminis extrinsecus, tegi non videtur. Sed nec qua- de qua dictmais sum. Quando iuteris summani, fi-
liter introrsura ijisa craticula vectibus suis apte lioruni Israel, id est quando numerabis eos, quod
coUocarctur, aut f[uemadmoduni per anmUos fict in libro Xumcrorum. Ei mensurnm ponit ca-
ejus vectibus inscrtis altare j^ortaretur, sive ctiam sicV myrrhx. Calnmi o/ei, id cst cujusque spcciei
quomodo sub arula iuteriori annuJi craticula?
illa Non facies a/iud, ad usum scilicet communem.
I>onerentur, satis patere [lotest. (ExoD. X\X\.)Ecce vocavi ex nomineBeseteel, etc.
(Exoi). XX\\U.)Faciesin rntionnli catenas sibi in- Hinc oritm' mihi insolubilis qu^-pstio (V8*): quia
vicem cohxrentes. Non sic accipicndum quod dicit legitur in hhro Paralipomenon, quod Caleph fuit
quasi una catena alteri cohfcreat,
sibi coh<prentes, pater Hur et ille Caleph non habuit nisi quadra-
sed facturam catenoe exprimit, in qiia circuli cum ginta annos in exitu ah /Egypto : Beseleel igitiu'
circulis fila cum filis contorqucn-
coluprent, vcl modo non habebat nisi duos annos afl summum.
tur. Unde eo quod nos dicimus cohiprentes,
[)ro (Exoi). XXXH.) Audiens autem Josue tumu/lum
Hebraius exprcssius habet plexas opere plexo el : pojHi/i, etc. et in ascensu et descensu legitur Josue
fuisse cum Mo3'sc, scd uon legitur cum co in montc A 7nihi faciein tuam, id cst prfesentiam tuam. Rc-
permansisse? mi(ie etiam dubitatio orta est.Utrum quiem tibi dabo, ducendo in terram promissionis.
ibi fandiu cum Moysc jejuneravit, an non. Confre- Ostendam libi omne bonum : hoc crit in futuro, in
gil eas. ctc. Utrum ox humano affcctu, an ex di- quo Deo erit vita rctcrna.Et in pnesonti Vo-
visio :
pretiosis ornamcntis, qu.e magis dihgcbant spo- est alia causa nisi, quia volo et hoc cst, Misere- :
liavit eos, ut saUem per hoc rcprimcrct eos a bor cui voluero; etc.
stulta voluntate illa nec tamen potuit. Egressus
; Et hxc i7i Exodum : in reliqua enim capita nihil
est hic vilulus ; opere scilicet hominis, non mira- scriptum ab Hugone nostro hactenus comperi.
culo. Et inter hostes nudum, et spoliatum a SEQUUNTUR ABNOTATU NCILE EJUSDEM IN LEVITICUM ,
contingit, quod si tahs permaneret aliquis salvare- Liber Leviticus Hebraicc dicitur Vagethra, c£uod
tur ; sed quia pr.Tsentem quam habet justitiam sic sonat ac diccrctur vocavit. A principio namque
descrit, dicitur deleri de hbro vitre, in quo Deus suo nomen accepit more Hebraicorum volumi-
eum tunc scripsit, quando illam justitiam ei dedit. num, quae a principiis suis nuncupari solent. Hic
Secundum pr?escientiam vero qui scriptus est nun- nobis leviticus dicitur, a levitis; quia in co de
quani secundum eamdem delebitur. Percussit ergo ministerio levitarum plenius tractatur.
Quinquc
Dominus populum, scihcet supradicta interfectione namque sunt : Dco offerun-
id est sacrificia quee
quam fecerunt Levitaj. Unde etiam apparet hoc p tur, et personae a quibus offerimtur, et tcmpora
instinctu Dei esse factum, non malivolentia quando offeruntur, et loca ubi ofFerunlur, et cau-
Moysi. sae pro quibus offeruntur quae in hoc libro dis-
:
lepone, id est extra casa lige. Ut sciam quid VGcabatur aut in Uquoribus, quale est vinum et
;
aciam, humano more loquitur. Ornatum suum in caetera hujusmodi : quam Scriptura specialiter
nonte Oreb Prope montem erat tabernaculum libationem appellat. Quamvis igitur aliquando
D Scriptura, ct sacrificium oblationem, et vicissim
[uandiu Moyses morabatur in monte et ibi Aaron, ;
t septuaginta seniores tractabant de dubiis, quae oblationem sacrificium appeUare consueverit ma-
jrebantur ad eos de castris. Postquam autem gis tamen proprie sacrificia de animaUbus, obla-
opuius peccavit, et Moyses descendit, praecepit tionem de siccis, libationem dc Uquidis accipien-
lominus, ut tabernaculum removeretur a monte dum putamus. Porro sacrificiorum alia holocausta
iireb versus populum. Moyses vero tunc extra dicebantur, quia tota cremabantur aUa sacrificia ;
, astra, non intra, ipsum iocavit. Vocavit nomen. in quibus pars cremabatur, pars reservabatur
on modo, sed ante, ut pro plusquam perfecto alia pro peccato sive dclicto offercbantur, in qui-
:, erfectum accipiamus. Novi te ex nomine. Magnum bus praeter id quod in holocaustum Domini crc-
ignum est dilectionis, quod rex non negUgens mabatur reliquum totum in esum sacerdotum ;
jrvum suum ejus proprium nomen cognoscit, et cessit. AUa pacifica dicebantur, quce vcl pro
S illum ad se vocat. Ita hic De Deo, et Moyse gratiarum actionc, vel pro solvendo voto, vel pro
itelligendum est, quod dederat ei Deus spccia- spontanca dcvotionc offcrebantur. Dc quibus pars
m gratiam prw cfetcris, sicut proprium nomen in igne altaris cremabatur, pars autem, id cst
)ecialem proprietam signihcare habet. Ostende pectusculum, et armus dexter sacerdotum crat,
Pairol. CLXXV. 3
'
roliqmuu odcronlcs acccporunt. lu liolocausto A sancta ingrcdi vol tangoro proliil)Ctur ct iujinundus
saccrdoH, qui ipsum liolocaustum obtulit, .solam usquc ad vcsperam osso dcocrnitur. Quotidiana
pcltem acccpit. In sacrificiis prnetcr adipem et vero sacrificia et oblationos vicissim ab omnibus
rcnnuculos, ot retiouluni joooris, ot alia qua- ignis saoordotibus ficri potucrunt, exce[)to illo sacrifioio,
consuinpsit, rcliquum loluui sacerdotum fuit. iu f[uo soincl in anno iii Sanota sanotorum siinimus
pacificis similitcr adipcm, et omnem pingucdi- pontifox por sanguincrn intrarc pravjpitur ta- ;
ncm intrinsccam, et duos renes cum adij^c quo mon quicumquo sacrilicium ollorret, a^qua crat
tcgimtur ilia, etrcticulum jocoris cura rcnun(;ulis; portio omnibus saccrdotibiis, ct sirailitor dividc-
cl sic de qui])us forcl,cau(lam cliam cum renihus, batur singulis.
et imiversa vitalia ignis altaris consumpsit pectu- Cap. IV et XII. ; De tempori/jus ef frinsh in fis —
sciilum, et armum dexterum sacerdos habuit ro- offerendi.
;
liquura totura iis qui hostiara pacificam obtulorant Tcmpora ofForcndi diversa fucrunt. Eral cnim
remansit. Item in holocausto, quando dc armontis sacrifioiiim quod quotidianum dioobatur, proiifc-
vcl pecoribus immolatio licljat, masculina tantum rca quod illud qiiotidio oiforri oportobat. Singulis
ofFerri jussa sunt. In sacrificiis autem, pro peccato namque diebus duos agnos Deus immolari praj-
atquc delicto, sive in paciflcis, tam fcmina quam B cepcrat in holocaustum, unum manc, ct alterum
raasculina poterant immolari co vidolicet ordine,
: vespere ct hoc fiuotidianum ct juge ac sempitcr- :
quo ca lex iramoluri prfccepit, ut videhcet in sacri- num sacrificium vocabatur. Singulis vero Sabba-
licio pro peccato, cum quis de populo peccaverit tis duos alios in holocaustum adjici, pr<jeter holo-
per ignorantiam, caprara jubeatur offerre in pa- ; caustum quotidianum. ut essent simul quatuor,
cificis autem marcm vel feminam pro voto offc- sancitum fuorat. I>orro in Kalcndis, id est in
rentium quia gi'atuita erat oblatio quisque oflerrc initiis singulorum mensimn, quotidiano sacrilioio
poterat. Porro pacifica sive sunt sive propterea, addebantur in holocaustum duo \ituh,aries unu»,
quod non pro culpa aliqua offerebantur, sive quia agni septem, ct hircus pro peccato. Mense autem i
pacem fecei'unt ex omni parte, unicuique, quod primo, id ost mensc phase, qui mcnsis novorum
'
reliquum offerentium erat. Pacifica autera vel id est quinta decima dic in holocaustum, quoti-
pro gratiarum actione ofTereljantur, cum videhcet diano sacrificio addcbantur \ituli duo, arios unus,
aliquis de periculo liberatus in gratiarum ac- agni septem, et Iiircus pro peccato, eodcm modo
tione Domino munus obtuht, vel pro voto sol-
Q per singulos septem dies azymorum hebat. In
vens promissum, vel spontanea voluntate of- festo etiam primitivorum, quod sejjties post
ferens, phase Iiebdomadibus transactis, id est quinqua-
Quando vero oblatio fiebat, aut de simila, id est gesimo die (in quo de novis frugibus Domino
suljtili farina, illara esse oportuit aut de pani- ;
panes offerre primura cceperunt, sicut in festo
bus coctis in liljano aut de patella
;
sine frixura novorum falcem in segetera mittere, et de grani^
;
aut de sartagine cum frixwa. Simila;- super fun- confractis oblationem facere) quotidiano sacrificio
debatur oleum, et thus super ponebatm^ reliqua addebantur vituli duo, arics imus, agni septem,
:
oleo superfundebantur sine thure. Mel autem et Quam ^idelicet diem quinquagesimura existimo
fermentura universaliter ab oblationibus Domini cumputandura a sexta deciraa die primi mensis,
removetur. Nam, quando promitia3 horum offe-
et quae proxima sequitm* post, quintara deciraam,
rebantur, sicut aharum rerum, non taraen super non a quinta decima, utquidam existimant, q^r
altare ponebantm', neque aliquid ex eis in igne illam videlicet sextam decimam esse putant, ii.
,
altaris cremabatur, sed elevata tantxmi coram Do- qua primum falx in segetem mittebatur, et mani-
|
mino, post a sacerdotibus suscipiebantur.Sal vero pulus primitiarum coram Domino elevabatur ;
j
omnibus sacrificiis misceri praecipitur, id est obla- „ deinde prima die septimi mensis, hoc est, in festr
Libationem in liquidis accipimus, upotc in oleo iocaustura vitulus unus, aries imus ; agni septem, |
videlicet qui dant, sive per quos dant. Sacerdotum tuliquem fecerunt morante Moyse in monte, cujus:^
est sacrificia offerre ; non unius specialiter ne si reatus veniam Moyscs a Deo hoc eodem lerapore
uni quotidic nccessitas sacrificandi indicctur, a co- impetrassc existimatur.Sic enim antiqua traditione
pula carnahs commercii prohiljcri videretur sc- perhibetur,quod lcx quinquagesirao die post quin-
cundum illud quod vir a quo exit semen coitus, tum decimum diem primi mensis, qui secundiuu
77 ADNOTAT. ELUCIDAT. IN PENTATEUCHON. - IN LEVIT. 78
Hcbrfpos sextusesttcrtii mensis, data sit indeccm A e^ cimcta, qiae adhcerenl jecori. Idco potius
oiandatis ;
post quem diem Moyses ascendcns in caput nominavil, quam pectus aut armum ;
quia
inontcm ad Dcum, quadraginta dicrum jcjunio caput non solum por sc oilcrcl^atur al) uno saocr-
cxplcto, duas tabulas lapidcas cjnsdcm pra?ccptis dolum vcl levitarum, sicut cretcra mcmbra ;
sed
inscriptas acccpif, quas dcscendens ad montis cum eo adhnprcntia jccori, ct pede, intcstina lota
radicem, viso vitulo, confrcgit. Rursumque as- aqua jungebantur. QufE quatuor unus sacerdo-
ccndens post alios quadraginta dies in aliis tum clcvabat, et poncl)at in altare. Alii oclo
tabnlis qnas Domino jul)cnte ad similitudincm saccrdotes reliqua mcnil)ra. Novem [vero sa-
mus septimi mensis dies occurrit, qui merito dies olei, ac totum Ihus. Expressius dixissct pariter
pcr singulos annos celebrari jussus est, ct dics b cum thurc, totum thus, thure adjuncto, quod
cxpiationis vocatur pro eo quod in co animas suas tofum complcctitur. Sin aulem de craticula
pro commisso aflligentes, poenitentia ciUpam fuer-it sacrificium, ceque simiia oleo consperge-
cxpiabant. Novissime fcstum sequiter scenopegia- tur. In Hcbr^eo pro craticula habetur marhcsif,
rum, id cst tabernaculorum, quod agcbatur in nu?m";2, qaod csf proprie sartago iu (pio frixura ;
recordafionem pcregrinationis, quia filii Isracl sit, quod et sono ijjsias nominis innui videtur.
cxcunfcs de J-^gypto pcr descrtum in ta])crnacuhs Nam marhesit consiliatrix interprctatur propter
hal)itabant. Quod festum a primo mense, quando stridorem, videlicet frixurae et susmTium sive
egressi sunt de i^gypto ad scpfimum translatum murmur, quo consiliantem imitari videtur. Ubi
quod duo simul festa celebrari convenicnfer
est, aufcm in Levitico habefur, oblatio de sarta-
non poferant, quod etiam post fcstum primifivo- gine, in Hebraio est mahhebat, nnna. Potest
rum, nisi prius coUectis messibus, tofi populo in igitur ita distingui,michar, "laiD, id est criJjrum
unum convenire facile non erat. Quidam idcirco verrefe. Mahhcbat, id est patella, ubi decoctio fit
hoc fcsfum scptimo mcnse institufum putant, liquida, Marhesit, id est, sartago ubi frixura fit.
proptcr sepfcm nubes, quibus Nec quidquam fermenti ac metlis adolebitur in sa-
populum de /Egypto
egi'edientem obumbratmu ex antiqua traditione q crificio Dornini. Primitias tantuni eorum offeretis
asserunt. Octavum dicm, qui contra morem ac munera. Noninsequentibus dicet, quodcumlios-
Veteris Tesfamcnfi celel)randus induci videtur, non tia gratiarum panes duo fermentari ofterentur. £x
ad hoc festum pcrtincre pufant sed aliud per sc quibus unus pro primitiis offeretur Domino, et erit
;
esse fcstum, et alio tempore celebrandum, nisi sacerdotis, ut intelligatur quod haec scilicet fermen-
quod cx dispensatione huic festo conjunctus esf, tumetmel, quando pro primitiis ofrcrebantur, ni-
ne forte populus, tmn ex frequenti convocatione, hil dc ipsis super aUare cremabatur, sicutin aliis
tum cx imminenfe hieme, molestiam susfineret. primitiis ;
sed cedebant in usus sacerdotis elevata
Hoc autem ex Deuferonomii auctoritate probant, priuscoram Domino. Sin autem obtuleris munus
iil)i in festo scenopegiarum non nisi septem dies primitiarum frugum tuarum Doniino. De oblatio-
^ommcmorantur, quando ipsum celebrandum ne paschah hic intendit agere. Of['eres prHmitias
indicifur. tuas Domino, fundens super eas oleuni, et thus im-
Cap. V et XIII. — De locis, causis et expositione ponens. Ideo thus ;
quia oblatio Domino est. De qua
litterali Levitici. adolebat sacerdos in memoriam muneris, partem
(Levit. I.) His breviter prcieMbatis, ad lifteram ve- farris fracti, et ofeiscilicetparfem, thus verototum
liemus (49). Ad ostium tabernaculi testiinonii. !n adolelris, ut nou remaneat de ipso pars uliqua, si-
moeodemque loco immolabantu]\ id estlaniaban- cut de farre et oleo, sed totum comburatur. Hoc
ar a sacerdofibus, et ofTerebantm' a populo victi- igitur in i-^rimitiis fermenfi, cf mellis non fiebat.
nop, tam holocausformn quam pacificorum etpro (Levit. III.) Quod se hostiajMicificorumfuerit ejus
>' pro delicto qui locus divcrsis nomini-
cato, et : oblatio, efc.Pacificadiccbantur sacrificia, qu.e offe-
-^
designatm'. Erant aufem quinquaginta cubiti rebantur ab iis qui, non pr«cedcnfc delicto, sed
ib infroitu atrii ex parte orientis usque ad introi- quasi pacem habentes, Deo offerebant, vel ideo pa-
iim atrii scilicet, ct tcstimonii erant duo oraria,
: ciflca quia pacem iaciebant, ad omnes unicuique
;
^mum virorum Israel, et alterum mulierum. Inler suam portionem tribucndo. Omnes siquidem ex ea
ippc aufem, ct infroifum tabernacuh erat alfarc communicant nec uni cedit. Ex eis nam^iue pars in
lolocaustorum, non tamen in ipso introitu, scd Dei sacrificium adolcbatur ;
pars in usum sacerdo-
l.ursum versum austrum. Victima* vero offerebantur tum, id est pectusculum, et armus dexter cede-
juxta altare ad aquilonarcm partem magis introi- bat reliquum erat offerenfiuna. Nam quoddam sa-
:
u tabcrnaculi, immolabantur Caput videlicel. : criftcium erat in quo solus Deus pailicipabat, ut
(49) Vide Ann, F. Sixti super hoc caput, in sua Bibl. hb. v. partis ii.
kl
;
:
holocausliiiu, (;l sacrificiiini pio |)f(<;iUi saccr- A (Liivrr. V.) Si peccaverit anima, cl audie^it vo-
dotis, et saciilicium \>vo peccato totius populi, cem juranlis, tesiisque fuerit, (fuod aut ipse vidil
quoium |)rinium, ti^luin in allari if,'nc crcmahalui': ant conscius est, nisi indicavcrit, porlahit iniqu.i-
rfii([ua (luo j)ailijn in ulUin, pailiin cxli^a cablra. iatem suam. Quidam lioc capjtulum ita inlftllif^en-
Uuo(l(Jam otiam sacrificium <!iat in quo pars iJco dum pulaiit. Si peccavcrit homo, in hoc scniccl,
cedcLal, ])ais saccrdotihus, ut in sacrificio pro quod au(Uerit vocem jurantis corum se, ul verum
pcc(;a(())»riiicipis,ctsinKulorum (Ini)leltC.Ouoddam dicat ; et fucrit tcstis, id cst conscius, ct veritatcm
in (|uo i)ars corani iJomino cremahatur, pars ad pro co quod ipse iUud dc quo rogatur, tcs-
sciat
esum saccrdotum vcnieJjat, pars reliqua ofleren- timonium fcrrc vi(lit, aut alio modo conscius cst
tibus remanebat, ut in pacificis, in quiljus adcps illius, nisi indicavcrit sicut.scit veritalcm, portabil
crat Dci cum quibusdam aliis pai-libus ;
pcctus- iniquitatem suam, id est, reu.s crit. Vcl si pccca-
culum ct armus dcxtcr saccrdotis, leliquum oflc- vcrit anima cum audit voccm juianti» falsum,
rcntium sicut jam superius dixiiBus. Aliarum vcro et cum sit, id est, esse possit tesUs falsitaUs iUius,
oblationum de larina, prtBter pugiUum, quod in quia vidit aut conscius est, nisi indicaverit illum
mcmoriale coram domino crcmaltatur, cum toto falsum jurare, pcccat. In quo tamen hunc mcnsu-
tliurc dc quo iiihil rescrvabatur quod rcliquum B ram tenere oportct, ut ad correctioncra non ad
:
erat totum cedcbat Aaron cifiliis ejus.Similiter de kcsionem iUius peccatum ip.sius manifcstcl. Vcl si
clibano, et sartagine, et craticula pars in memo- peccaverit in hoc, sciUcet si audierit vocem juran-
riam coram Domino cremabatur reliquum crat : tis falsum, ct contestetur illi diccns se quod iste
Aaron, et filiorum ejus. Sic, et de primitiis proeter falso jurat vidisse, aut alio modo conscium esse
1'ermentum et mel, dc quibus nihil cremal)atur. cum non sit, nisi postea indicavcrll, vel veritatcm
(Levit. IV.) Anima si peccaverit per ignoran- ipsam sicut novit, vel saltem sacerdoti culpam
tiam, et de universis mandatis Bomini, qu(e jyrai- suam de quod perhibuit, porlabit
falso testimonio
cepit u.t non fierent, qaidpiam fecerit ; hucusquc iniquitatem suam. Anima qux tctifjerit aiiquod im-
pendet sententia postea pcr subdivisionem dis-
: mundum, etc. In hoc capitulo oblivionem rcpre-
tinguit. Si quidem ille, qui hoc fecit, cst sacerdos, hendit contactus immundi: consequentivero, opus;
qui unctus est, offeret, etc. Si autem omnis turba Qui enim tetigerit immundum, immundus efficitur,
Israel, etc. Si autem peccaverit princeps, etc. et deUnquit si pcr incuriam o])Utus immunditiae
Hfec omnia subjuncta respondent ad primam pro- succ mundationis ritum non observat. Rursum si
positionem, qua dictum est Anima si peccaverit. postoblivionemreminisciturimmunditice sufe, sub-;
:
mini continentur, Ua quod de iis pra3ceptum est, tiarnpi^opeccato.Quidaim.hic volunt csse culpai
ut non fiant. Si quidem ille, qui hoc fecit sacer- non propterea, quod juramentimi factum est; s»
dos est, qui unctus est : peccans in hoc, et delin- quia falsum cst juramentum, ignoranter tamen
quere faciens populum offeret, etc. Quod autein quod postea cum inteUigitur, emendari prcnecipi
(MA, peccaverit delinquere faciens populum, vel tur, quamvis tamen non proprie dicatur oblitf
de omni peccato sacerdotis inteUigendum est, ejus, quod non novit. Quod autem sequitur Offe :
quod semper gravius est, quia casteris pr;cbet, rat de gregibus agnum, sive capram, non liuju
exemplum deUnquen(U vel si hoc modo pecca-;
solius delicti expiatio inteUigenda est ; sed et prae
gerens, vel suadens verbo sive exemplo, unde Ubi nos habemus pro peccato. in Hebraio est pro ex
alU ad peccandum provocetur : quod gravius est piatione. Yerbum enim hatrat, riN:;n pro expiati'
quod quam si solus pcccaverit, certe sicut in He- ne sonat. Animasijyrxvaricans ccerenionias per Ct
braio expressius habetur, si sacerdos, qui mictus rorem, in iis, quoe Domino sunt sanctificata, peccc
est, peccavit ad culpam popuU, id est ad simUitudi-
verit ; offeretpro delicto suo arietem. Hic peccatui
ncm aUcujus de populo, qui valde nocens est, ut intelligi vult, cum quis ea, qucTi santificata fuerai;
qui aliis exemplum debct essc m justitia aliis si- : Domino, in usus proprios recUgerit, seu de liostii.-
mul fiat in culpa. Quod dicitur, toties coram Do- de quibus solis sacerdotibus vesci Ucebat, mandi.
mino, coram tabernaciUo, coram altari, inteUigen- caverit. Ubi et quod intuUt damnum, rcstituer
dum est ubi per sacra prfescntia Dei erat. Quod jubetur, et quintam partem superadderc : Pro dc
etiam dicitur, toties: Ro(jabit jrro eosacerdos; aulcmsuoarietemimmaciUatumquinquc sicli
licto
Hoc mandatum ab eo quod superius dixit. Ani- siibjunxit Animaqux tetigerit immundiliam :
mam de populo tcrrie pcr ignorantiam peccantem hominis : de propria immundilia inte]]igi vult,
pro expiationc sua capram de])crc otierrc in co : et atiena inquinatam. Hccc esl unctio Aaron. la
distare vidctur quod i])i prtevaricans in mandatis Hebroeo est. Augmentum, scilicct quod dalum
Domini oflendisse dicitur. aulem non solum Hic est ei a Domino lege perpetua de sacrificiis oljia-
in mandatis Domini, sed etiam in Domino deli- tis a populo Israel, dicitur esse ejus uactio in lioc
quisse mcmoratur. Undc convenienter inlclJigitur data.
in lioc loco delictum sipiilicari, quo in Domino, Adipem vero, et cauda^n seT^ttemdie-
(Levit. VIII).
id est in iis, quoe santilicata sunt Domino, pecca- quibus sanctificatus est Aaron, et instructus ia
hxxs
tur, atque in eo solum a praecedente tlislare, quod sacerdotium immolavit Moyscs quasi summus sa-
iilic damnum infertur, et pcccatum committitur ccrdos, et accepit ah Aaron, et fifiis ejus ea quoe
;
proptercaque damnum cum quinta partc addita postca accepturus erat Aaron a coetcro poputo of-
rcstaurari, et peccatum per arietis immoiationem fcrcnte, et sacrificavit supcr altare holocausti quo-
expiari jubetur liic autem, quia
: damnum illatum b tidie, quod unxit in primo illorum septem dierum,
non est, solum peccatum arietis immoiatione pur- qui fuerunt in fine primi anni. Ita quod octavus
gatur. Qui videlicct aries offerri jubctur secundum quo Aaron cn^pit sacrificare, fuit primus dies se-
mcnsuram, ct cestimationem peccati scilicet prte- cundi anni et eo die egressus a Domino ignis
;
ccdcntis ;
quia idem peccatum, quamvis
liic est combussit lio]ocaustum Aaron. Nam Moyses sep-
non similc damnum. Utrobiquc cnim ineodem ge- tem prff-cedentiiius dicijus igne terreno sacrificave-
ncre pcccatur, quamvis diversis modis. Ut verlii rat. Eodcm octavo die Nadab, et Aljiu sunt con-
gratia ibi toliendo, et usurpando i]]icite sancta liic ; sumpti igne vindictae, quia post coetestem ignem
illicite conlingendo, vmde sequitur : Qui, scilicet missum a Domino alienum igncm intuierunt. Co-
sacerdos, orabit pro eo, quia nesciens fecerit : et quite carnes ante fores tabernaculi. Sicut laici fa-
dimittetur quiaper errorem deliquit in Domino.
ei, ciebant de carni]>us pacificorum qung offereljant,
In Hebriieo sic habetur Rcmissionem faciet super
: Aaron et fifios ejus facere in liac eo-
ita oporteljat
eum sacerdos pro crrore quo erravit, et nescivit : rum oblatione. Et Moyses tantum inde accipiebat,
et dimittitur ei culpa illa qua peccans peccavit in quantum Aaron postea a caeteris accepturus crat.
Dcum. Similitcr in sequenti capituto. Sicut faclum est in prcesentiarum. Quasi dicat :
leo conspersa, sive arida fuerit, cuncta filiis ba, et ideo recte hircus, et vitulus. Sed quod post
iaron eequa mensura dividetur per singulos. Vel j^
hircum subjunxit vitulum, dufjium est an pro pec-
rit ad usum laicorum non per
sacerdotis, quia cato, an in holocaustum sit. Absque cceromeniis
cnit, sicut in pacificis sed fihis Aaron aequahter
; holocausti matutini, id est agno, qui quotidie, et
ividitm". Ex quibus unus pro primitiis offerlur mane, et vespcrc offereliatur. Sicque coinpletis
)omino. In sacrificio pacificorum quatuor diversi- hostiispro peccato, et holocaustis pacificis descen-
itum panes ofTerebantur, et de unoquoque ge- dit. Non dcscendit de gradibus, quia prohi])itum
p)'e unus offerebatur sacerdoti ita proprius, sicut crat ne gradibus ad altare asccnderetur scd de ;
aitia-. Reliquos autcm habebat homo, qui ahquo forte cminentiori loco in quo ad oram sta-
ili'rebat de filiis Israc], et comedebat in atrio. ])at ut apte mtnistrare posset, ne altitudo altaris
.aro qu;e tefigerit aliquid immundum, non come- impcdimento esset.
etur, sed comburetur igni. Qui fuerit immundus, (Levit. XI.) Quidqmd ambulat quidem super qua-
?scetur ex ea. In Hebraeo sic haljetur Caro qufe :
tuor pedes, sed habet longiora retro crura. Propter
tigerit omne poUutum, non comedetur sed ; illosquatuor pedes dei^etis, id est potestis comede-
)mburetur igni, ct caro. Omnis immundus come- re, etde volucri])us hic agitur, Omnis aquarum
^f carnem, quod sic intehigi
potest qui pollu- ; congrcgatio munda erit quidquid in cam cadat, ;
(I,i;viT. .\IV.) Dms pnsscrpfi vwoh pro xe : qnnn A sacerdotis scrvabatur. Mense septimo, primn die
vnari lifUimi est. Noii (Jicil ,'i(.l (liMeronti.-im ;ilif)- mmsis. Uoc die desccndit Moyses dc raontc trans-
riim passerum, sed aliarum, avium, qiiil)iis vosci actis tribus quadragenis, quibus, et jejunavit. Fi-
non
licitum est. Purificatus ingredietur casfrn, nita enini prima dcscendit Moyses quia populii» ;
non tamcn corlfim die rasiuTc, ct puiififatioiiis pcccaverat in viliilo conflatili, et f.icta vindicla ct
sufR ; sod post illum diom cxspcctuhit .'uiliuc scj)- Iraclis tabiilis, altcro die ascendit in monlcm, ct
tem dies extra castra sul tabcrnaculi, scilicet ante- jcjunavit ilcm alia quadragena, ut impetraret vc-
quam llceat ei intrare iu domum suam propriam ;
niam. Oua finita, dixit ei Dominus, ut desccndcrcl
vcl si sint in cxpcdiiiouc (sicut modo in dcserto) et cxcidcrct <ilias tabiilas siipcr rpias, et ipse iJo-
antcquamintrctin suiun proprium tidjernaculum : rainus iteium sc scripturum deccm pr.^ccpta pio-
non tamen ita iiceat ei intcrim intrare in tabcrna- mittit inDeuteronomio. Quod cura fecisset Moyscs,
cula aliorum. et item altero die post desccnsum ascenderet, je-
XV.) Omnis qnem telif/erit, qui talis est,
(Li;viT. junavil tcrtio et in ultimo die tcrtifc quadragenae
;
id cst, immundiis factus ex contactu rci immun- cum dcberct desccndcrc .Moyses, indixit ci Domi-
dse tetigerit dico, non lotis anle rnani/jus, id est
;
nus festum expiaUonis in signmn, ct memoriam
antcquam laverit manus, Pcr contractura immun- b remissionis peccatorum quam Dominus fecit lunc
ditia; si quideni vas illud fictile fuerit, etc. Quotl populo precibus Moysi. A quinfo dccimo die post
aulem interponit Lavabit vcstimenta sua ; quo-
:
omnem collcctioncm fructuum oportcbat licri hoc
modo mundandus sit, ostcndii: et deinde reditad festum,proptereaquod de omnibusfructiljus opor-
id quod proposuit vas fictile, etc.
:
tebat Domino ofierri. Ideo autem quinto decimo ^
(Levit. X\l.) Accingetur zona linea : cydarim li- die mensis fit ? quia quinto decimo die mcnsis, I
neam imponet capiti, etc. Omni die quo sacrifica- licet non hujus, sed primi in tabtTnacuhs nu- : i
bat summus sacerdos, utebatur am-eis vestimen- bium habitare cfppcrant lilii Israel. Nubes sep- \
timonii : ipsiun similiter expiando. (Levit. XXVI. Levit. XXVII.) Animal immundum,
(Levit. XVII) Homo quilibet de domo Israel, si quod immolari Dornino non potest, (dc. Hic de
occiderit bovem, aut ovem, aut capram, in castris animali agit, cpiod immolari posset Domino si ca-
vel cxlra castra ; et non obtulerit ad ostium ta- reret macula. Quod si dare voLuerit, etc. Omne
bernaculi oblationem Domino, sanguinis reus erit. q quod Domino consecratur, sive homo, sive animal.
Hoc intelligendum estde illo tantum tempore, quo Ista consecratio in Hebra-o dicitm' anatliematiza-
moralantur in deserto, et tabernaculum Domini tio quia ista a communi hominum usu remove- ;
juxta se habebant. Nam in terra promissionis iis, bantur. Quidquid hoc modo sacrabatm- Domino,
qui longe erant a loco sacriticandi, concedebatur nulla redcmptionc poterat reverti ad hominem,
ad esum pecora mactare vescique carnibus, etsi etiam pater consecrasset fiham, prius morere-
si
(Levit. XVIII.) Quoi domi, vel foris genita est, id Solummodo masculos in primogenitis --Egypti
est ex legitima copulatione, velconcubinatu. est Domuius, et ideo solos masculos, tam
interfecit
(Levit. XIX.) Puma, quce germinant, immunda in hominilms quam ahis in animaliljus prcecepit
erunt vobis : lioc non est in Hel>rseo. Quarto anno redimi, etsi prius nasceretm" femina, quando-
sanctificabitur, id est, dabitur Domino, et tamen cunque filii post eam nascerentm-, non oportcbat
consecrabatur, et prius clcval)atur coram Domi- cum. Sceptrum pro cognatione ponitur quoni;uD ;
no, et postea torrebatur igni, et terebatm' in fari- honor et cxaltatio hominis cst. Vel sceptrmu pro
nam, et fiebat inde sacrificium. Et ab isto die oflicio et ministerio divino, cui servire regnare
computabantur septem septimanfp et dies pri- ;
est. Sume sceptrum fratris tui, qui levitn est, id
mus post eas erat Pentecoste, qui dies semper est, eos qui funguntur officio iUius ut ministrenl
logis contigit. Sciendum autem quod et hic ma- (Nlm. XXI.) Unde dicitur in libro beLLorum Do-
nipulus, ct omnia sacrificia festorum, sicut et mini : haec eadem scriptura intclhgenda est. In
quolidianum holocauslum, communiter ab omni qua bcUa Domini commcmorantur, qua^. fecit pro
Israel accipiebantur ct divcs non plus quan pau-
;
populo suo. In qua etiam dicitur hoc quod Israel
per ponebat in collecta, quai ad arbitrium summi pugnatm-us contra regem Scon in torrentibus Ar-
85 ADNOTAT. ELUCIDAT. IN JUniC. 86
non dixit. Sicut fecit nobis, Dominus in mari Ru- A et sequcnte i. Vel, ut aUi, Cham, filius N(;e, In
bro, submergens Efjyptios : sir faciel in lorrenti- HebrcEO autem pro toto, quod dictum cs si fueris
bus Arnon p?'Osternens Amorrhteos Dicitur etiam electus de slirpe V.ivni, quandiu polcris perma-
in hoc li))ro, qiiod scopuii torrentium inclinati nere ? hoc solum sonare videtur, ac si dice-
mortahs quid poterit? Figura est loquendi cmn hy- esse videaris, destrueris iamen. Assur enim capiet
bcrljole. Vel scopuli torrentium inclinati sunt, id te.
est superbi et impetuosi humiUati sunt, resistere Et haec in numeros. Reliqua enim desideramus.
non valentes. Ex eo loco ubi, sciHccl castra metati CAP. XV. Adnotatiunculx in Deuteronomion iti-
sunt in deserto, apparuif pufeus virtutc divina fac- dem ma7iCtV, et nescio quo pacto, inferceptce.
tus, super quo priusquam appareret, locutus est
(Deit. III.) Machir quoque dedi GaLaad. Per an-
Dominus ad Moysen : Congreqa popuLum et dabo ticipaUonem terram vocat Galaad, quod nomen
ci aquam. Tunc, id est facta promissione, exultans
postca impositum est a Galaad, qui descendit de
in spe cecinit Israel carmen istud. Ascendat pu- B
Machir. Et tribubus Ruben, et Gad dedi de terra
teus inundans largiter usque ad summun. hoc
GaLaad usque ad torrentem Arnon.
concinebant, fiHi Israel iterantcs. Puteus quem fo-
Delt. XXII.) Non seres vineam tuam altero se-
derunt principes, et paraverunt duces multitudi-
mine. Praeter bitem, quia si hoc feceris, iUicitum
nis. Quomodo paravcrunt ? In dalore Legis, et in
cst ct sanctificabmitur non cedentusui tuoquod ; :
baculis suis. Homines enim terram fodcre potue-
tamen ex sola prohil)itione fit, non natura. Funi-
runt, sed aquam, nisi dante Deo habere non po-
cuLos in fimL)riis facies par quatuor anguLos paL-
tuerunt. Tali fossore et tah datore aqua data est
Lii tui. QuadranguUis pallis utebantur, in quibus
populo in sohtudine. De qua sohtudine exeuntes
phylacteria facere jubentur.
venerunt Matthana : Be Matthana in NahalieL; de
Nahaliel in Bamoth ; de Bamoth, in valLem, quge (Deut. XXVII.) Erigcs ingentes lapides : et calce
vaLLis est in regione Moab in verlice Phasga : id Lxvigabis eos, ut possis in eis scribere omnia ver-
est in illa regionc, ubi cst vertex Phasga, et respi- ba Legis liujus. In eo igitur, quod ingentes lapides
cii conlra desertU7n. Tunc misit IsraeL nuntios ad crigi jubet, structura ingens ostcnditur in quo
Seon usque Jesboth [Jeboc], et fihos Amon ; nou quffistio solvitur. Quomodo vidclicet potuit Josue
uUra, quia forti praesi(Uo tencbantur termini Amo- in altari, quod erexit, Deuteronomium lcgis des-
Exponcntcs piimo nonien, cl farragincm lil)r i, (Ifindc liltcram supcr addita adnotationc
una in lib . Hiilli.
Liber Judicmn, qui Sopthim W^C^^X^ A ad tempora David Jcbusreorum paritcr ct filiorum
IIc])raicc
dicitur ;
post quinque libros Moj^si, ct librum Jo- Isracl habitatio fuit doncc tandem alj ipso David, :
sue, septimus ordinatur. Ilic tcmpora judicum dcs- Jcl)USjeo plcnc cjecto, Hierusalcm ad sortem
cribit, qui post Josuc usquc ad Ileli sacerdotera liliorum Juda vocata est ct civitas David appdlata
populuni Isracl judicaruni. IHc in superficie litte- cst.
vds, apertior reliquis apparct. (Jri). II.; Ascenditque angelus Domini deGalgale
(JiiD. I.) Judas ascendct. Pcr Judam in lioc loco ad locum fieniium : per anticipationcm nunc locus
non pcrsonam, scd populum, tribum vidclicct Ju- flcntium appcllatur. Nam postea nomcn inditum
da intelligerc debcmus, qucmadmodum per Simco- cst. Dimisit ergo Josue populurn. Quomodo cum
nem tribum Simeonis quam tribus Juda contra jam Josue mortuum esse dixerit, et post ejus mor-
Chananeos pugnatura in auxilium vocat. Quem tem Judam ad prfeUum coram filiis Israel asccn-
seculi comprehcnderunt , cccsis swnmitatihus ma- disse, ct cfetera qufe usque huc dicta sunt nunc :
nuum ejus ac pedum. Quidam de He])raicaveritate su])scquenter Josue populum dimisisse commemo-
magis proprie interpretari putaverunt Cciesis poUi-;
rat ? Sed narratio ad superiora revertitur ac si
ci])us, eo quod truncato pollice ad ferenda arma diceret in eo quod post mortcm Josue, filii Isracl
:
dcinceps bomo idoneus non sit. Adduxerunt eum b gentes illas quas Dominus dcleri prccceperat, ser-
in Hierusalem, Cum usque ad tempora David Je- vaverunt, patet postquam Josue eos dimisit, qua-
]3usei Hierusalem tenuisse lcgantur, quomodo filii liter sibi relicti preecepta Dei servare contempse-
Israel Adoniliczec in Hierusalem adduxisse dicun- runt. N'am postquam Josue dimisit populum, et
tur, quasi in suam civitatem ? Sed quod sequitur mortuus est atque alii seniorcs qui legem Dei
: ;
Oppugnantes igitur filii Juda Hierusalem, cepe- noverant, decessemmt, siibsequens gencratio, cultu
runi eam, et jiercusserunt in oi^e gladii, qupestio- Dei derelicto, idolis servire et iram Dei advcrsum
ncm solvit. Sic enim intelligendum est, quod pri- se pravis operibus provocare coepit. Sic ad supc-
mum url^em coeperunt, deinde ad ur])em captam riora referendum, quod ait Dimisit ergo Josue :
Moysi, a quo Cinei dicti sunt, quiliic ad fdiosJuda Jcminus non g, scribendum est, sicut geminus,
ascendisse, ctcimi eis iiabitasse CL\Q,\ux\m.Jebmxum quod significat duplum sed per j et e, ut sit, je- ;
autem habitatorem Hierusalem non deleveruni filii minus a jemin vel jamin dictus velut a dextera
Benjamin : Habitavitque Jebusseus cum filiis Ben- dexter. Hinc filii Jemini dicuntur filii Benjamin.
jamin in Hierusalem usque in prxsentem diem. JiD. IV.) Ipse autem habitavit in Haroseth genr
Cum superius filii Juda Hierusalem oppugnasse et tium. Hccc regio idcirco gentium dicitur, quod non
cepisse cunclamque civitatcm incendio tradidisse ab uno populo solum, sed a multis gcnti])us ha-
legantur quomodo in hoc loco fiUos Benjamin in
: bitabatm\ Quce misii, et vocavit Barach filiwn
Jcl)usceum liabitatorcm Hierusalem non delevisse, Abinoem. Hic Barach idem ipse esse putatui",
sed potius ipsum Jebusaeum cum fiiiis Benjamin qui et Lapidotli lianc autem existimationem ;
in Hicrusaicm usque in pnBsentem diem liabitasse exinte natam credimus, quod utrumque nomcn
memoratur? Intelligitur ergo, quod fdii Benjamin, unam interpretationem habere invenitur. Bia-
quorem possessio tribui Juda cuncta erat, et Hie- rach cnim, vel Lapidoth, risio et fulgur inter-
rusalem continge])at postquam filii Juda civita- ^ pretatur. Barach igitm' ipse est Lapidoth, mari-
:
tem cepcrant atque vastavcrant, in cade^m liabi- tus ejus, quem utpote virum mulier ad prcTlium
tare cceperunt, ipsumque Jebusaeum lia])itatorem itura vocat. A6er aw/em Cineus recesserat quon-
loci a liliis Juda suljactum secum habitare passi dam a cceteris Cineis fratribus suis, filiis Obub,
sunt, atquc in Imnc modum Hierusalcm usque cognati Moysi. Legimus in Exodo quomo-
;
do Jethro, soccr Moysi,in deserto adcum vcnit, A arctaJ)antur, \\i somit;e quiescerent neminc am])u-
adduccnsilli Sephoramuxorem suam, et fihossuos; laute per eas : ct si qui forte per eas incedcrc coge-
deinde cum rediret ipse Jethro in terram suam, bantur, nonpublieavia, sedper callcs dcvios laten-
Moyses tihum ejus Oba]) cognalum suum fratrcm, ter eundo assultus hostium dechnarent. Et hoc
scilicet uxoris su£e, secum detinuit, ut paritcr cum eliam indiebus Samgar factum est ;
qui licet tant<e
laudem Dei cecinerunt De])bora et Harac. Domine, millibus, qui clypeum hastam levaveritIsrael aut
eum exires de Seir, et transires per regiones Edom, contra inimicos, exceptis paucis, id est decem mil-
terra mota est : coeLique ac nubes distiLlaverunt • lil)us, qui pro salute populi sui periculo se dede-
aquis. Montes fiuxerunt a facie Domini, et Sinai runt, de quU)us subdit Cor meum diligit princi-
:
a facie Domini Dei IsraeL. Prieterita Dei mirabilia pes IsraeL ad quos rursum Qui propria voLun-
; :
pra>sentis Deitatis. Quifundavit soLus moverepotuit. per sessionem in judicio, potcstatem per deambu- ;
In Exodo legimus (ea/). xix), quomodomons Sina lationem in via, pacem. Ibi ergo narrentur, justi-
descendcnte in ipsum Domino totus fumavit erat- tioe Domini, quantum ad suffocationem" hostium
:
que mons omnis terriJiilis, et ascentht ex eo quasi et cLementia in fortes IsraeL, quantum ad libera-
fumus de fornace, et nubes densissima montem tionem suorum Tunc rlescendil popuLus Domini ;
operuit. lUic ergo ex prffisentia Creatoris terra mo- arL portas, qui prius timore hostium egredi non
tum adimpletum sit speciaiiter subjungens deter- iUos delevit eos qui erant in Amalec. Sivc in forti-
minat dioens Sinai a facie Domini. Quod autcm
: bus qui erant in Ephraim dimicavit Dominus,
ait: Montes fluxerunt, per hyperbolen dictum in- etper illos delevit eos qui erant in Amalec, ut sit
teUigi potest, quasi nimio terroreiiquefacti. Sed et sensus Delevi eos qui erant in Amalec, sicut :
quod aif. terramota est, adperturbationem laomi- supra. Notat cjuomodo tempore Moysi, Josue (cjui
num habitantium in tei-ra convenienter referri po- erat cx Ephraim), chmicante per eum et in co
test qui auditis tantis mirabihbus moti sunt atque
: Domino, Amalec superavit, et hoc de prfPterito.
I
turbati. Sequitur. In diebus Sumgar fiLiiAnath, in De futuro autem subjungit, significans quod
diebus JaheL quieverunt semitre : et qui inrjredie- adliuc Dominus pcr Saulem qui de Bcnjamin
bantur jyer eas ambulaverunt per caLLes rlevios. nasciturus cst, Amalec dele])it, lioc cst quod
i
Post antiqua mirabilia ad nova miraciUa narranda sequitur Et post eum, id est Ephraim, sive post :
Honjamin pcr Saiilem .scilicot, qiii nascotur do Hon- A qiiid agitiir, ot ipsa hfcc loca fecisse dicuntur, qiire
jamin dimicaltil <lico, in jtopiilos tiios, id o:st con-
; ah hominihos in ois facta sunt sic, et stcIlfB do ;
lia ])opiilos tiios, o Amalcf, Scf[iiilnr Dn Mackir Cfclo rliciinfur fccissc, qiiod cis pr.-esidens in co-lo
:
piincipns (l<;sc('iHli'ri(nly cl. dc Zdhidoyi (lui cxarci- Dcits fccit. SlelLoi man(:nl.cs in ordine sno pu(jnn-
tum ducerent nd. hcLLanduin. IIoc ad prfoscntom verunl. Intontioncm ct rafionem osfendit in oo
liistoriam speclat. Laiulat cnim illos, qui dc Ma- qiiod ait : Mancntes ordine «uo. Mancnt cnim,
in
cl)ir, sivc dc. Zabiilon, sivo dc Issachar, propo|)ii- iihi inorain fafiiml, ct vclicmcntcr infcndunl. In
lo siio discrimcn hclli siihirc non oiihitavci^iinl. K oidinc autcm manont, iihi in co quod aguiif,ra-
contrario ar^uit eos, qui se suhtraxcriint, id est tioncm non deserimt. Maiedi^Ale lerroe Mcrolk
Hulicn ct fiad, vcl Galaad, ct Dan, ct Aser, ot \Meros scu Merotz], dvrAt anr/efus Domini. Velniin-
dip:nos iri'isionc pro siia dissiiniilaiionc notat. Iloc fiiis Dci ad mo vcnicns di.vif, vcl ego ipsa angehis
cst quod sc([uitur : Diviso contra ^c Ruhcn, mruj- Dci existens dico vohis cx parto cjus, nt malcdica-
nammormn reperta est contentio. In Hehra-o sic tis tcrrfB Mcroth. Nonien est regionis vel hominis
hahetur : Biflapoth ruhcn gotholi]) helchiche lem possessoris ejus a qiio dicta est terra .Mcroth. Ma-
nS-^^ppn cS^:! ]n'tsn mjjEn ; id est divisioncs fcdicHc hahilalorihus ejus. Siihrlit causam (/nia :
Ruhcn 7na(/na calliditas cordis. Quod sic intclli- B non vencrunt ad auxiLium Dornini, i«] est m a(fju-
gendum putant. Ex magna callidilate cordis divi- lorium frjrtissimorum
sit se Ruhen ah etterminos suos longe posuit
aUis, (Ji;i). VI.) Joas palrem familix Ezri[Ozri] Pa-
a frcqiicntia hellorum in tah divisione ah utraque frem hicdicif,majorem, seniorem, honorahiliorcm
parte, ut undecunque sive hinc sive illinc hclla intcr alios illius ffimili.e, de qua ct ipse fuit.
surgerent, ad cum
quicscentem, non pondus
scciire (.Ild. IX.) De fano BanLfjeritk. Herifh conjuraHo
pr.ielii, sed sibilus tantum levis famre perveniret. interprefatur hinc Baalberitli idolum conjiirationis.
Ilnde suJxlit : Quare hahitas, scilicet, o tu Rulien, Occirlit fratres suos fif ios Jerohaaf, septuarjinta ri-
inter duos terminos ; id est ut ad ncutram partcm te ros. Si omncs scpfuagintaoccidif, qiiomodo reman-
teneas, et hoc idco facis ut audiassihiLos, id estlc- sif unusillorum? Sed sic diclum est : occidil sep-
vem famam tantum, securus de longe si])ilos ; in- tuaginta, et remansit unus quasi diceretur : occidit
quam rjregum, id est castrorum et excrcituum, au- septuaginfa pra^ter unum, qui remansit. Vinum
undeiterumad irrisionem
dias dico, etnihil facias, meum, Deum, eum sacrificafur, et
r/uorl fretificat
ejus repetit divisiones Ruhen magnacalliditas cor-
: liomines cum hi])itur. Quid est iste AbtmeLcc?
dis. Si vero sic legatur Divisio contra se Ruben : Quasi dicat nullius pretii est. Et adkuc aliud : quia
inagnanimorum reperta confentio est. Hoc modo g servum suum Zebul abjectum quemdam, et vilem
infelligi pofesf. Cum Ruhen essct divisus contra consfifuit principeiusuper nohilos viros.
semet-ipsum, id estcum duhifaret, et in semetipso (Ji D. XI.) Locutus est Jephte omnes seinnones suos
variis cogitationihus, et confrariis desideriis fluc- coram Domino in Maspha. Sermones dicit verba,
tuaret, etsecum rixaretur utrum ad hellum perge- qufB facta fuerant inter ipsum, et principes Galaad
ret necne, afqueinhacduhifationemoram faceret: de principatu suo. H<hc locutus est coram Domino
magnanimi de Zahulon, et Nephthahm, prompti ad confirmaUoncm pacti quod erat inter eos. Nisi
ad contentionem, et certamen inventi sunt. Vel forle meLior es BaLac filio Sophor, qui scihcetlioc
Ruben diviso ab aliis, et recedente ne pergeret ad repeiis, quod magis juris iUius esse videbatur
prjphum, quod tamen contra sum erat, id est
ij cjuoniam hfEC terra cjus fuit, quamilli absfulimus,
contra honorcm cjus: magnanimorum rcperfa con- concedeufe Deo nostro quam sul)lafam tamcn iUe :
tentio est. Postad ahos quoque irrisionem conver- nunquam repctisse cognoscitur nisi forte tu rLo- :
tit. Galaad, Dan, Aser. Isti vacabant, sed Zahulon, cere et monstrare potes, quod ipse unquam jurga-
et NephthaLim ohtulerunt animas suas morti in tus sitprorepetenda tei^i^a ista contra IsraeL, aut
regione Romoe[3Ierome]. Locumnotat uhi pugnan- pugnaverit contra eum scUicet Israel omni illo ;
dum est. In Hebrffio habetur Romae Zachse quod q : tempore (/ucmdo IsraeL kabitavit in Hesebon, et
interpretatur superaltitndinem campi. Significatur vinculis ejus, etc, quod jam est per trecentos an-
autem quod in campo u])i pra^Iiatum est, inimicis nos. Si tradideris in manus meas fiLios Amon,qm-
superiorcs facti sunt, nln se dederunt discrimini. cunque pri.mus fuerit egi^essus, koLocaustum offe-
Sic itaque Romre non nomcn loci infelligendum ram Domino. Ritum gcnfilium secutus humanum
est, scd altitudinem significat, in quo erravit trans- sanguinem vovit, sicutposfealegimus regemMoab
manentes in ordine, et cursu suo ad-
latio. Stelloe filium suum immolasse super muros. Hoc ergo
versus Sisriram pugnaverunt. Non ut matliemafici contra legem, nisi forfe occulto instinctu divino
putant per constellationis fatum victum Sisaram cxcusctur, ut rccte al> Apostolo infer sancfos nu-
scriptura affirmat, sed figurafive coelestia ipsa ad meratus sit [Hebr. xi).
suit. Quemadmodum ergo in terra morites, sivc kdibitat in merflo Ephraimet Manasse. In IleltrfKO
valles, sive qua>li])et alia terrena arguuntur, vel sic habetur Atem Galaad, quodintcrprctafur vos Ga-
laiidantur, cum ah ]iominil)US in eis manentihus, L(uvf, quod est cum indignatione pronunfiatum.
ct eis priesidentibus rcprehensil)ilc, sive laudabile Quasi diceretur : Vos qui estis ? aut quales inter
93 ADNOTAT. ELUCIDAT. IN JUDIC. 94
nos habitatis ? Atcm Galaad intcr Ephraim et Ma- A id cst usquc ad consummationcm scptcm die-
nasse. i'ura flcvit.
(.Irn. XIII). CrpUque SpirilHS Doviini esse cum eo (Jui). Samson gener Thanmathei. Thanma-
XV).
in cnstris Dan. Vcl sic intcUipcnilura cst, quod di- tha locus undc Thanmathifius dicitur, nomcn
cst,
citur in castris Dan ; ac si dicerctur in cxcrcitu sivc palrium, non proprium. Licet hxc feceritis : licet
in asmimbus Dan. Dan nomen loci
Vel per castra hanc vindictam pro mca injuria ulcisccnda in so-
signatur, nl)i mansit Samson primum. Et fortc pcv ccrum mcum exercuistis, tamcn nondum me ita
anticipationcm dicfum; quia postca Jocnmubi scx- placastis, ut adltuc a volus ultioncm non cxpctam.
ccnti viri dc tribu Dan in Cariathiarim .huLT man- Percussitque eos ingenti plaga, ila nl stupentes
serunt, legimus ex co castrorum Dan nomcn accc- suram femori imjionerent. Typum stupcntium
pisse. Nisl forte idcirco hic locum ilhnn convc- exponere voluit Scriptura, per sm"am femori im-
nienter inlclligere non possumus, quod ille in positam. Solent cnim stupcntcs ct fatigati non-
Cariathiarim Judiie, iste intcr Saraa ct Esthaol nnnquam til)iam rcflcxam fcmori altcri imponerc:
nominatur. surasque ipsius til)ice, utpote parte inferiori,fcmori
Non potuerunt per tres dies solvere
(JiD. XIV). aftixa sic scdere, quasi consilium non habentes et
propositionem. Cumque adesset dies septimus, di- B nescicntcs quo se raoverc possint. In IIc])r<'HO sic
xerunt nd uxorem Snmson : Dlandire viro tno.Qux ha])etur : Sogal ghereth, "jT-Sy, id est tibiamsuper
1'undebat lacrymas apud Samson : et septem dieljus feniur, ut sic dicatnr, percussit eos ingenti plaga
corivivii ftebat apud eum. Hmc series est narra- tibiam super femur. Quod tamen ad eumdcm sen-
tionis. Sed aliquid inconvenicntis hinc surgere sum refcrri potcst. Alius scnsus est : Percussit eos
vidctur. Si cnim usque ad dicm scptimnm tcrrai- ingenli plaga, sic scilicet quod pcrcussit ti])iam
nus solvendiP propositionis positus fuerat, et illi, supcr femur ]ioc cst percusso feraore insupcr et
snscepta propositione, per tres dies in solvenda ti])iam percussit. Quia vero stantes vel ambulantes
ca laborantes, nihil proticientes tandem, sicut ti])iis innituntur, sedentcs vero fcmori, possumus
legiiur, cum dies septiraus adesset, ad uxorcm non inconvcnienter pcr tiiiiam pedites, pcr fcmur
Samson locuti suut. Illa vero tam precibus, quara cquites intclligere. Quid est crgo super fcraur ti-
comminationc illorum Hexa, tunc dcmura ab ipso ])iam percutere, nisi pcrcussis majoribus etiam
Samsonc, ut sibi propositio solveretur, lacrymis minores delert'! ? In loco qui postea vocatus est
exlorsit quomodo starc potcst, quod per scptcm
;
Lechii, id ex, maxilla, ubi eorum fusus est exer-
dies convivii tlevit apud cum ? Qnomodo enira citus, id est diffusus vel effusus, sive expansus
pcr scptem dies convivii, solutionera propositionis C ingenti raultitutline terram occupans. Sicut solent
postulans flcvit, qufe septima die primum rogare ad odorem [ardorem] igtiis lina cousumi. Lina
c.epit ? Si autcm post trcs dies quibus, frustra a])squc g undc vestis linca, non ligna per g, unde
in solvendo problemate laboraverant, cjuarta die domus lignea. Odorcm autem primam calcfactio-
loouti sunt ad uxorem Samson. Scd ncc tnnc stare nem intcilige ignis, quia lcvis matcria faciii incen-
potcst, ut septcra diebus flevisse legatur pro solu- (]ioconcrematur. In maxiUa asini, in mandibula
tione propositionis.
Itaque si, ut scriptura est, pulli asinarum delevieos, et percussi mille viros.
suscepta propositione pcr tres dies la])orantes lu IIc])raeo sic hal)etur : In maxiUa asini lioraor
solverc illam conati sunt, quarta autcm die ad hemor, "iian "n)2nn in maxilla asini percussi raiUe
cam locuti sunt : quomodo verum est, quod dic- autcm liomor hemor, cumu-
viros. Interpretatur
tura cst cum adcsset dies septimns, locuti sunt lum de cumulis, quasi diceret, id est acervum de
ad uxorcm Samson, ut solutioncm ejus investi- cadavcri])us raortuorum quos stravi in maxilla
garet, et illa cjuator dicbus cpii supcrfuerunt, asini. Quod autcm dicit cumulura de curaulis, sic
importuna viro suo existcns, tandem die septima inteUigcndum est, quia eos in diversis locis pros-
solutioncm extorsit, civibusque suis nuntiavit. traverat, et multos cumulos fecerat de oranibus :
Fons ifjilur, 1'ons dicihir dc nia.xilla, soillior;! pio- iiianuni, faclus esl ei sacerdos. Quod ait, implc-
c.l.
(liictus, ct ipsc idcm Ibns invocantis appf^llatiir vit maniim iiniiis filionim siioi-iim, vcl ad muncra
vidi^liccl Samsonis, f[iii Dcnm invocans illiim, do n!l'cr(;ndiim csl, quilms conduxit illum, sicut de
ma.\illa prodii.xit. iicltia-us anlcm quod dicitiir HcDnrio cxjncssius diccndum vidctnr : [nveslivit
invocanlis, non ad pif^ccm, scd ad appcllalioncm iiMiiuin uniiis lihorum suornm, donans ut sacer-
nominis, rcfcrcndum dicit, ul sit scnsus. Nomcn dolio fungci(!tur.F//</ f/uoi/ue in il/o lem/jirre aUer
loci cst invocantis, id cst nominantis vcl appcllan- adolescens dc licihLehcm ./uda ex corjnatione ejus,
tis, fons dc ma.\illa,lioc cst qiii locum suo nominc scili(;ctJuda: eraU/ue ipse Levil.es tara officioquam
appcUare voluerit,fontcm dc raaxillaappellandujn gcnere ; cx patrc de unaex matrede altera, tril>u;
dicit, id cst Lechi. Si ergo nomcn loci cst invo- hahilavitfjue ihi, id Hahuil
cst in [{cthlchcm.
cantis vcl appcllantis fontcm dc maxilla. Nomcn apud se puerurn. I'ucrum vocat \cl \no aitatc,
itaquc loci ct invocantis cst, ct loci cst, invocantis, quia adolescens erat, vel pro ministcrio quia fa-
quia ipsc dicil : loci autem, quia de ipso dicit. muliis.
Dicit autem, quia locum illum vel fontcm illum (Jun. XVIII). Utenlesf/ue iLLius diversorio. Divcr-
nominarc vult, quod locus illc vel fons illc dc ma- n sorium dicit sccrctum colloquium vcl cubiculum,
xilla nominandus est, ct maxilla nominandus.Nam in quo scorsum manebat.
dc projecta maxilla invocans locum vel fontem (Jld. XIX). Erant filii Jemini, lilii Rcnjamin.
Lechi vocat, id est maxillam. Nunc vadimus ad domum Dei. Domum Dci vocat
(JuD. XVI). Lntentibm apucl se insidiis. Non mi- tabernaculum in Silo, sivc fanum quod Miclia fedi-
rum videatur, quod Philisthpei Samsoncm occidcrc ficavcrat, sculptili quod fecerat.
quaerentes nec dormientem nec ligatum aggredi (Jld. XX). VoLentes ine occidere et uxorem meam
ausi sunt, donec verum fortitudinis ejus oxpe- iyicrebidili Libidinis furore vexantes. Pudice de se
rimentum cepissent. Tantus enim terror in ipsis tacet, quod facere voluerunt, aliud commemorans
erat ut nec appropinquare illi audercnt, ne forte pro illo.
si in dormicntem aut hgatum sul^ito irrucrent,
ADNOT.^^TIUNCULA UNA IN LIBRUM RUTH.
priusquam eum extinguere possint excitatus, et
vinculis ruptis universos trucidaret, quemadmo- (RuTH. IV). Solvebat homo caLceamentum. lUe
dum cum quis dormientem etiam leonem expaves- homo, qui suo jure ccdebat proximo solvebat cal-
cit, ncque appropinquare audet ut tangat, ne ceamentum suum, et dabat proximo suo cui cede-
subito vigilans irruat in auctorem vulncris, tanto q hat. Hic Boozeryo quipropinquus eral,dixitaLteri
crudciius steviens, quanto iratus magis. qui ei cedebal : ToLle caLceamentum, etc
IN LIBROS REG.UM
Et primo de numero librorum, deinde de explanatione.
Liber Regum apud nos quatuor distinctionibus D muel autem donniehat in tempLo Domini, ubi erat
clauditur, quarum duoe priores apud Hebrpeos arca Dei,et vocavit Dominus SamueL ; et hoc anfe-
liber Samuelis dicuntur ; dufE sequentes Mala- quam lucerna Dei exstingueretur, qui Samuel dor-
chim Ramatham, sicut in Hebraeo, vel ut quidara miebat in tempio Domini. Quod autem dictum est
Arimathaim, unde Arimathia in Evangelio. anteqiiam Lucerna extitigueretur, voea.luma. Domi-
ADNOTATIUNCUL.E IN REGUM PRIMUM. no Samuel vel sic accipiendum est, quasi dicere-
;
(I Reg. II). Donec steriLis peperit plurirnos, id est tur nocic vocavit, vel ideo quia ipse Samuel qui
septem. Post Samuelem cnim tres filios et tres fi- nondum cum Deo loqui consueverat, lucerna lu-
lias [Littera habet duas]: itaque septem. .\ddunt de cente, nullum alium templo preeter Heh esse
in
uno filiorum scptimum natum ;
qui cst et ejus, ut videret. Cumquc Heh nequaquam locutum
ipsura
sint septem. Videbis ainulian tuum in iemplo in didicissct, Dci voccm hanc esse non dubitaret.
universis prosperis Israel. Videbis in filiis' tuis : (1 Reg. VI). A^ urbe murata usque ad viLLam,quK
ipsi enim vidcbunt post te. erat absque muro. Quod dicit quinque civitafcs
(I Rkg. III). HeLi jacebat in lectuLo suo, et oculi quinquc miu^cs dodisse, et quinque anos aureos.et
ejus caligaveranl nec polerat yzrfere,hicdistingue. posteasulijungit: Ab url)e murata usqucad rilLam
Postea sequitur, et Luccrna Dei extinyuerctur, Sa- qux crat absque muro,Ha intelligcndum est, quod
97 ADNOTAT. ELUCIDAT. IN I REG. 98
quinque provinciiTs quinquo. murcs dederunt, et A inclinato vehiculo, et ruiuam minitanli auxilium
quinque anos singuke singulos, licet pro digni- laturus majestatem prajsidentis non cogitavit.
tate spccialiter civitates quasi capita provincia- (I Rkc. VII.) Et factum cst ex qua die mansit
rum dedisse dicuntur, tamcn pecuuia non solum arca JJomini in Cariathiarim, mullrplicati sunt
al) iis qui iu civitatil)us erant, sed etiam a villis dies {erat quippe jam annus vicesimus). Ab eo sci-
quiB erant a})sque muro lioc est tam a minimis
: licet tempore, quando ingressa cst in Carialhiarim
quam a maximis coUecta est, ut sicut i^ericulum usque ad hoc tem})us, quando ait Samuel ad uni-
erat omnium, ita oblatio csset universorum. Sic versam domum Israel, quod sequitur Vocavit :
igitur omncs dederunt per universam regionem a nomen illius, lapis adjutorii. Quod igitur superiiis
iine usque ad linem, hoc est quod sequitur Et Israel juxta lapidem adjutorii castra posuisse
:
usqiie ad Abel niagnum ? lapidem dicit dc quo su- dicitur, per anticipationcm dictum est, id est in
pcrius dixerat Eval aulcm ibi lapis magnus, cl ce-
: loco ubi postea hic lapis positus est sic appcllatus.
cidcrunt ligna plaustri : vaccasquc imposucrunt (I Rdg. IX.) Ne ascenderet in e.tcelsum. Postsilo,
super ea. Hic ergo lapis quasi terminus erat terrse ante cedificatiotiem tempLi excclsa,
id csl loca
l^hilisthiim, et Israel usque ad quem Phihsthaii ar- eminentiora, ubi Dco sacrificaretur, nonrcprehen-
cam Domini prosecuti sunt, ubi, et BethsamitiP, B dcbantur qme post, loco : sacriiicandi determi-
arca suscepta, holocausta oblulerunt IJsque ad nalo, illicita facta sunt.
hunc igitur lapidem omnes tam vilke, quaa erant (I Reg. XH.) Militioe Asor, id est mihtiic Jabin
absque muro, quam civitates mm^atte terras rcgis,qui habilabat in Asor, dc qua superius in
Phihsthiim ad debitum munus Domino persol- Asoreth geutium.
vendumpecuniametimpensam tribucrunt, Iioc cst (I Reg. Xlll.) F/^m unius anni erat Saul cum
quod dicitm' Usque acl Abel maynum, usque ad
:
regnare duobus annis regtiavit super
csepisset, et
lapidem magnmu. >'am, et ipsum nomcn lapidem Israel. Et elegit sibi Saul tria inilLia de IsraeL.
sonat. Abel cnim Hebraice lapis dicitur, ut pro- Quidam sic exponuut. Ipsi autem Saul, cum
prium nomen ex communi vocabulo derivatum in- regnare ca^pisset, crat iihus unius anni, vcl ipse
telhgatm\ Super quem lapidem posuerunt arcam Saul erat filius unius anni, id est innocens, et
Domini^icui superius dictum est Qux arca erat simplex ut puer unius anni. Et duobus annis re-
:
usque i7i illa die, quo scilicct percussit Dominus gnavit in iUa simplicitate, postea mutatus est iu
licthsamitas, in agro Josue. In quo etiam culpa eo- pejus. Hebraii dicunt Saul duobus tantum annis
rum notai*i potest, quod non eam in domum intro- rcgnasse, Samuelem viginti annis judicasse Israel.
duxerunt, sed foris dimiserunt, ubi ab omnibus
^ Secundum hanc existimationem sic intelligitur,
n-rcverent-er aspiceretur. Nam viri Cariathiarim non Saul duobus annis regnavit super Isracl, qui cum
sic fccerunt post ea, propter quod ncc percussi sunt regnare coepisset, et esset lilius unius anni, id
illi. Etpercussit depopulo septuaginta viros et quin- est unum annum jam ])al)uisset in regno, fecit
quaginta miLlia pLebis. Quidam per septuaginta quod sequitur : ELcgit sibi tria iniLLia de Isracl.
vu'0smajores et principes populi intelhgendos pu- .\am, et David postea secundum eamdem loquen-
tant. Utquod sequitur
QuinquagintamiLLiapLebis,
: di formam fihus triginta annorum dicitur id ;
sic accipiendum sit, quasi in morte horumtantum est, habens triginta annos cum regnare caepisset.
damnum sit factum, quantum foret si quinqua- Quod idioma in Hebraeo frequens et usitatum est,
ginta milha de plebe prostrata fuissent. Sted in ut lihus iniquitatis, fdius pacis, lihus imius anni,
Hebrieo plebis non hal^etm*. Sic igitur accipiendum fihus ti'iginta annorum. Percussit Jonathas statio-
supradictum putant : Percussit de popuLo septua- nem Phiiisthinorum, qux crat in Gabaa, id est
gintaviros,etciuinquagintamillia; ac si dixisset. exercitum corum, qui in illo loco morabantm'.
Quinquaginta millia et septuaginta percussit dc Quod cum audissent Philisthxi, Saul cecinit buc-
populo, ueque hos solum de Bethsamitis, ne forte cina. Saul cum cognovisset Philisthtieos audivisse,
non de populo, sedipsum populum prostravisse vi- quod Jonathas fihus ejus staUonem corum percus-
deatm' sed de tota provincia et regione circumja-
; sisset, sciens eos in ultionem percussorum adven
cente civitati Bethsamis. Subdit causam, quare turos : cecinit buccina in omni terra dicens, au- :
sint percussi dicens. Eo ciuocl vidissent arcam diant IIel)rxi. Ideo enim buccina cecinit, ut Hcbrasi
iinnini; non reverenter, neque cum
scilicet authrcnt percussos PhilisthcBOs, et animarentur iid
limore, ut tantam rem decebat sed audacter ir- ; praelium. Quod factum est. Nam universus Isreal
ruentes respexissent arcam Domini Dignum quippe . audivit hujuscemodifamam, cjuod scilicet Saul per-
fuerat, ut quia Philisthieos, qui digui non erant cussit stationem Philisthinorum, fama regi atri-
arcam Dei retinere, praesumentes pro sua temcri- buente, quod fihus fecerat. Et ideo fiducia acccp-
tate percussos audierant : ipsi quoque infirmitidis la, erexit se Israel adversus Philisthiim. CLamavit
suae memores cum magna reverentia, et timore ergo popuLus IsraeL, currens post SauL,adprx-
ad illam respicicndam accedercnt. Quia igitur Lium in GalgaLa. Ilebrxi autem transierunt
pro sua prajsumptionc percussi sunt innuit cos- : Jordanem. Hebrteos hic vocat partcm populi,
dem pcrcussos nominans. Hinc e&t quod Ozii iu ([iire trans Joi'danem morabatur, id est tribum
sequentil)us, cum ad eamdem arcam sustentan- Ruben ct Gad, et dimidiam tribum Manassaj. Re-
dam manum extenderet, percussus periit, quia hquos Israel : hinc, et Saul buccina cecinit, ut
;
Homo cnim qui malum velle potcst et mutare po- bum sanctificatum caperont. Porro hcoo, inquit, via
test, pn^nitentiam agere potest. polluta est nos via polluti sumus aliquid
; id cst
(I coram Donuno est Christus
Reg. XVI.) Narn vidcndo contingendo, proptor quod jure
forte vel
ejus ? Id est nunquid iste qui tibi nunc pra^sen- secundum logis consuctudinem a conlingendis sa-
tatus cst, et coram adductus, provisus ost a te, ut cris prohi])eri de])eremus. Sed et ipsa sancti/ica-
sit Christus tuus ? Adducil itaque Isai septem fiiios bitur in vasis, id est parcetur nohis de liis si qua
suos corani Samuete ; et ait N^oii tetigimus immunda. Parcetur dico propter vasa
Sainucl ad Isai:
eligit Domiuus ex istis. quod P quae munda portamus.
Quomodo verurn est,
Isaiseptem filios suos ad Samuelcm adduxisse di- (1 Reg. XXVI.) Si Dominus incitat te adversum
citur, et Samuel ex illis adductis nullum electum mc, oduretur sacrificiurn ; plaoatur Deus, si ex ira
csse testatur, cum David unus de septem adhuc el ejus est : aliud consihum non habco pro partc hac.
adductus non sit, et electus sit ? Quapropter sic Si autem filii hominum hoc faciunt ; tjm maledic-
intclligendum cst quod sex adduxit, illo solo ex- tisunt in conspectu Domini, quia injuste arjunt
cepto quem superesse dixit, et verum est, quod qui ejecerunt me, etc.
de rehquis nullum elegit Dominus. (I Reg. XXIV.) Est apud me multis diebus vel an-
munem fuisse hahitationem in Hierusalem, et tem achis dici, multis die})us vel annis moratum
fihis Israel et Jelmscis ad quam velut cxceUen- : apud se, quod fortassis idcirco dicitur rectius ar-
tiorem civitatem, ol) gloriam triumphi caput Phi- gumentum fidelitatis ipsius caperent ex temporis
listhosi David attulit. De qua stii^e descendit hic prohxitate, ideoque annis adjunxit.
adolcsccns ? Rcsponditque Abncr, etc. Quomodo ADXOTATUNCUL.E I.\ REGrM SECINDIM.
Saulhic David ignorat, etprogeniem ejus quarit; (II. I.) Planxit autem David planctum hu-
Reg.
cum superius ad Isai patrem ejus misissc legatur,
D
juscemodi super Saul et super Jonathan filium
dicens : Mitte ad me David filium tuum, qui est ejus ; et proecejnt, ut docerent fllios Juda arcum,
in pascuis. David quoque ad eum venisse, et id est artem sagiltandi quoniam Saul, et Jona- ;
coram co stetisse, diloctusque alj eo fuisse, et ar- thas filius ejus sagittis Philisthiim intoriorant, ut
miger ejus factus asseratus. Si^d notandum quod si denuo beUimi surgeref, contra adversarios se
potentes in quotidiana liominum frequcntia positi, defendere possent. Sicut scriptum est in libro
non omnes circa sc convcrsantes possunt agnos- justorum. Quidam hl^rum justorum liunc eum-
cerc praecipue eos quos nec dignitas person<ie
: dem li])rum intcUigendum putant, propter Samue-
commcndat, nec diutina conversatio familiaros lem et David de (^il)us principahter agit, Ahi
:
cfficit. Quia igitur David puer adliuc et confcmp- li])rum justorum, legem Moysi interpretantur, in
tihilis, nequc rcgia familiaritate dignus brevi qua forma justiti;p, homini})Us proponitur. Ex qua
tempore cum Saule manserat, non mirum est conjici putant in nonnulhs locis artem sagittandi
si eumdom modo ad tam ogrcgium opus proce- utilcm, sicut fortassis illud in Genesi Jacol) di-
dentcm diligcntius notatum ignorat. Nam quod cente quod portionem tulerit de manu Amorrha^i in
j
prius eum ad Isai patrem cjus mittcns ex nomino gladio et arcu. AUilibrumjustorum nonhominum
;
intcrprctantiir,scd judiciorum vel prfPceptorum.Ac A me ct domo patris mei, id cstmei similibus. Quan-
si diceretur in lUjro juris, ut sit sensus, pra»cepit ut to cnim major es, tanto iniquilas tua deformior.
doccrentlilios Juda aroum,uthoc itaquasipro lc^c Recordetur rex IMnnini Dei sui, id est timcat Do-
tenorctur, ct iuviolal)ililcr obsorvarctur,socundum minum Doum suum. Ut non mullipiiccntur, id ost,
quod scriptum est in lihro juris, ot pr;ooepto logis ut non pormittat multii)lioari ot multiplioitor insur-
editum.C/,y/>e«s/'or<«/w,pluraliterpronuntiandum, gere : proxitnos sanguinis, id est, cognatos intcr-
quod tamen singulariter exponens adjungit : Clij- fecti ad ulciscendum ; et tunc non intorliolont fi-
pei<s Saul. Motus dioendi quando aliquid oommu- ancilla tua, etc. Accopla so-
lium moum. Loquar
nilor proponitar, cui singularis oxooulio adjungon- de oausa ([uam suam finxorat nunc in-
ouritato ;
da est. Ilic fitinrerum exaggcratione, quando quid fcrt quo regem ad parccndum cogat proprio ju-
cum valida inlentione narratur. Abjectus est cly- dicio, dicens Quare cogitasti hujuscemodi rem :
peus forfium, clypeus Saul, quasi non essct unctus id est, quod filium tuum ojecisti pro necc fratris,
oloo. Quasi hominis vilis, quasi hominis sanotifica-quod quidem contra populum Doi fuit quia no- ;
tionem divinam non hahcntis. Dcinde sequitur A cere poterit in posterum hoc exemplum populo
:
sanf/uine interfectorum ab adipe fortium, sagitla Dei, si imitatus hoc fuerit populus, similiter hoc
Jonath,v nunquam abiit retrorsum. Ac si diceret. B agons. Nunc ifjitur veni, quia bo7ium est parcere.
Non abiit retrorsum sagitta JonalhiT" in privUis ut et misercri. Ideo veni, et loquar ad te regem Do-
cmissa unquam oassa rcsilirct a sanguine fortium, minum meum verbum hoc,quod feci de filio mco.
ab adipe meduUatorum sed fortiter penetravit
;
Quod sequitur pi^xsente populo, Hebrfpo ex- :
etVundens sanguinem, et persfringens adipom for- pressius invcnitur : chi, chire, 13 i:n'1% id cst,
u Israel, interfectus est. Doleo super te, frater mi ruerunt me illi, qui filium meum interficcre vo-
Jonatha lueront : ideo veni pro impetranda venia. Quod
(II Reg. V). Dictum David ab eis, id est a Jebu- tamen, et in prioribus verbis convenienter intelligi
s'1'is. Non inf/redieris huc, nisi abstuleris ccncos et potest, ut si sensus ; veni ut loquar verbum, prre-
claudos CiPcos, et claudos super muros suos po- sente, hoc est intente et urgcntc me populo, qui
suorunt, ut dicorent advenienti. Non ingredieris filium meum ad mortem exposcunt. Et dixit
huc ad contomptum, scilicet illius quasi tales ad ancilla tua. Loquar regem si quo modo faciat rex
violontiam ojus repellondam verbum ancillre sure ; id est, si fortc exaudiat me
sufliocrent. fdeoque
dixerunt ei Non ingredieris huc nisi istos videU- deprecantem pro filio meo. Et exaudivit rex. Di-
:
cet ciecos et claudos, qui ad resistendum tibi pro- C cat ergo ancilla tua, ut fiat verbum Domini mei
posifi sunt, aljstuleris. Proposuei^at enim David in regis, ut judicium quod de mea causa fecisti, in
die iila j)rcemium,i]li scilicet, quipercussissctJebu- tua conscrves quia tu sicut angclus Dei nec pro
;
Sccum ; et tetigisset domatum /istulas. Id est fistulas ira quam adversus aUquem haboas,nec pro gratia
canalium, prominentes per summittatem muri a a voritate moveri debes. Per salutem animx tuii',
domatibus, id est tectis domorum ad educendam dominemi rex, nec ad dexteram, nec ad sinistram
aquam stillicidiorum. Ilh ergo, qui primus usque cst ; nusquam soilicet de^iat quidquam ex omni-
ad canaha desuper prominentia asoendons urbcm bus, qua3 locutus cst, quin quod
ita sit ut diois,
ingrederetm-, priemium proposuerat David, qiiod sciUcet manus Joab mecum est. Sapiens es in
tamen pr.-emium hic non determinat, sed in omnibus isUs, ut intolUgas omnia hoc est expe- :
libro Paralipomenon exponit, scilicet quod du- diat fieri in omnibus, quie agenda super terram.
cem oxeroUus faceret. Unde Joab primus ascen- Captatio est, ut attendat, quid agendum sit ut sa-
dens, priuceps miUtitO facius A mello, et in-
cst. piens.
trinsecus. Mello locus erat in civitate a quo inoi- (II Reg. XV.) Portantes arcam fsederis Domini,
piens cedificare per circuitum, et intrinsccus redi- et deposuerunt arcam Dei. Quidam idcirco arcam
ficavit.
j) Domini dcpositam putant, ut David Dominum con-
(Reg. VII I. A facie populi tui facercs, scilicet suloret. Scd quia tunc ei rcspondore noluit: idcir-
horribilia ; id est, propterpopulum tuum. Ab eo co dixisse David ad Sadoc Reporta arcam Dei :
im sumpsisU causam faciendi. Qucm redemisti in urbem, sciUcet Hierusalem. AUi depositam pu-
liOi exEgypto.Eic aiatcndcm est; doinde subjunge: tant, ut populum transeuntem praestolaretm*. Undc
Genlem, et Deum e;Ms,siLl)auditur ubi inveniemus est quod sequitur Ascendit Abiafhar, hoc cst,
:
Italem gentem, et talem Deum ejus, qualis populus seorsun> stotit in looo cminentiorc pr«stolans, do-
tiuis Israel, et quaUs tu Dcus ejus.
ncc omnis populus congrcgaretur.
Reo. XI). Sanctificata est ab immunditia sua,
(II
(II Reg. XVII.) Ingressus est ad Ahigail fdiam
id est lavit se post coitum, vel quia steterunt est Isai ct Jesse pater David.
Naas. Naas ipse
Imenstrua ejus propter conceiitum. (II Ri:g. XXI). Ab initio luessis donec, stillaret
{\\ Reg. XIV). In me, domine mi rex, iniquitas, et
uqua super eos.Nota quod in illis regionibus,a3state,
in domo patris mei; rex autem, et thronus ejus sit nec tonitrua sonant ncc
maxime tempore messis,
innooons. Quasi diccrot Cavc no forto promissio
: usquo ad circa Kalondas Soptembris.
pluviir, liunt,
luainanis sit, quod non convenit tiln,qui rex es et Fuctum est autem rurswn prceliuin Philistinorum
Dominus, ut iuiquitus invcuiatm' in te, sicut, ct de adversum Israel : et descendet David, ctc.Quamiji
; 1
hoc loco Arcpham |Arcil'<uu|. Scriptina noiuiiiat, A casligando, armdinlur fcrro ct Ivjno lancjtaio.
ipsa crccHlur luissc OrphaMohai)ilis,uurus Nocini, Ilasta liguiiin (!st, lancca ferrum quasi dicerct,
socia llulii (lc cujus prof^cuic iiati suullii qualuor Qiiiu iii cos sa;virc volucril, utctur non solis vcr-
gif,^'uil('s, ([iii liic in nianii David, cl sc-rvoruiu cjus bis (juil)us crudianliir, sed vindicta exsthpciilur,
(;cci(liss(j (iiciinliir. I{c])clil aiitciu a Sui>crioriJ>us iit c.\stiij)ati c(jmbiiranlur iguc scilicct, incxstin-
Scriptura, l)clla isla commcmorans lortassis alio guibili us(juc ad niliilumconsumendi. Nota aulcm
ordinc ([iiain gcsta sunt. In ]))'imo, Ahisai filiiis quod ligno ijcrcussio fit, fcrrosectio hgnum crgo ;
Savi.c inlcrfccit Jcsl)i(lcnol); in scciindo, Sohochai Ianc(!atum cst vindicta non solum crucians, s(;d
pascuis cl saltu snmptus cst, cl p()lyinilariiis,qiiia rat quia pcrfccta gloria rcgis non essct fortcs ha-
;
multiplici decorc cultum Dci ornavit in ])saliuis ct bcrc militcs, nisi et ipsc fortis cs.set. Proptcr quod
canticis : ct Dcthlclicmitcs, proptcr patriam. Ipsc ipsum caiteris omnibus pr}>;fert, quasi fortibus
scilicct David intcrfccit Goliath Gcthaium. Quod fortiorcm, quatenus etiam ipsorum commendatio
bcllum primum fuissc vidctur, quamvis hic com- B ad gloriam illi cedat. Numcrat autcm primum tres
mcmorctur tcrtium. In scorsum pcr sc, quasi -exccllcntiores omnibus, in
cjuarto Jonathas intcrfecit
virum senos digitos singulis manibus pedibusque quibus David j)rimum ponit, ac primum ponit,
ha])cntem qui similiter fuit de stirpe Arepha ac principcm, secundum Elcazarum tcrtium ;
Scrinrptarum dc se loquitur quasi de alio Dixit alios triginta iusigncs effulserint^ primis tribus nc-
:
vir ([ui consliluium esl Chrisio Dei Jacob, id est, quaquam fcquandos esse testatur. Dcmdc adnu-
cui gratia vcl oflicium concessum est dc Christo merat reliquos et in summa triginta sex, et cum
Dei Jacob ut videlicet sit Christus Dei Jacob. In
;
Uria, triginta septem, qui sunt hi.
Hc])r<jeo sic est Dixii vir lcvaius super Chrisio
Incipiunt nomina foriium in Israel.
:
Joal) non numcratnr vcl proptorca, qnia prin- citque eum David si/n auricularium, id est consi-
cops aliorum ct notus, vcl proptcr mortcm Ahnor liarium, a secreto, vcl pro una dictionc accipien-
moUis, (lurum lignum pcrforat. Quando tangitur, supradictisflagellis hoc, id cst hanciram. Et com-
nihil molhus
illo quando ;
tangit, nihil durius. In movit ipse Dominus, commovit David in eis,idest
60 igitur quod tcncrrimus appellatur, notatur hu- ad faciendum, quod fleret contrarium iUis David ;
ligni dicitur, fortitudo signatur. David quando p quod sequitur Dixit rex ad Joab. Percussil autem
:
picntia, humihlas, fortitudo. Has omncs nuUus ADNOT.VriLNClL.l'> I.N RUGUM TERTRM.
aliorum haberc potuit, nisi iUe sokis, in quo dircc- (III Reg. VI). Fecitque in templo fenestras obli-
tus ost Spiritus Dei. Has scquuntur tres quasi quas, id est arcuatas desuper, vel in toto obliquas,
imagines aliarum : disciphna, sapientife ;
mansue- id est interius latiores propter claritatem. Super
tndo, humihtatis ; constantia, fortitudinis. Has parietes, id est extrinsccus ad parietes, focil tabu-
autom secundas tres novissima^ scquentes perver- lata quasi solaria pcr circuitum triplici ordine,
se imitantur. Disciphnam, hypocrisis ;
mansuetu- imum mediumlatius, supremum latissi-
strictius,
dinem pigritia ; constantiam, pertinacia. David mum, ut columnfe quibus sustentabantur superio-
sedens in cathedra, qui octinqentos interfecit im- ra, non contingerent inferiora tabuluta sed ex- ;
petu uno. U])i hoc factum sit, non legimus, nisi trinsecus ab imo surgercnt singulee. Ista tabulata
quantum hic commemorantur. ki Hebreeo sic est: quasi exedrae fuerunt foris adhserentia muro.
Octingentos una vice. Quod sic inteUigi potest, Trabes autem quibus sustentabantm' tabulata ipsa,
quasi diccret David hgni vermiculo comparatur P posuit in domum per circuitum, id cst adjunxit
propter fortitudinem qua omnia penetrat,ctnihil
;
domui: per circuitum tamen forinsecus, ita scili-
ci resistere potest tantum ut super octingentos
; in cet, ut non h(ererenL muris templi, id est ut non
una vice irruere possit, et vincere. Post hunc essent infixEe muris, quia ejectura quffidam in ipso
Eleazar, secundus scihcet in fortitndinc post Da- muro per circuitum facta, ipsas excipiobat, etpor-
vid. Inter tres fortes, qui erant cum Davidquan- tabat in iUo capite quo murum contingebant, in
do Philisthiniexprobraverunt Isracl, scilicet timi- altero capite columnis innitentes. Vel de trabibus
ditatem ct quod est resistere non poterant : et intra domum intelligi potest ad eumdem modum
ronyregati sunt ipsi PhUisthsei iltuc (ubi erat David) dispositis. Texit quoque domum laquearibus ce-
''n prcelium. Hoc Judrei dicunt ibidem factum ubi drinis. Tectum domus more regionis planum fccit,
lOliath agminibus Israel exprobravit. Aliud non quemadmodum extrinsecus tabidata. In tecto igitur
egimus nisi quantum hic dicitur : Et post hunc domus laquearia cedrina posuit, et domum lignis,
Semmaa filius Aggx de Arari. Et congregati sunt ei pavimentum texittabulis a.hiegms. Et xdifcavit
Philisthiim in statione.Hoc cohaercre non videtur; viginti cubitorum tabulata cedrina; viginti cu-
•ed sic legendum est : Posthunc, Semmaa. Etipse bitos de sexaginta, quiin longiludine domus erant,
-imihter Philisthaeos percussit, et ubi subjungit: speravit in posteriori parte domus ; id est occiden-
D
luia congregati sunt Philisthhm in statione ; id est tali ;
quia introitus ad orientem erat. Atque in iUa
n loco ubi castris positis stabant et morabantur. partc similiter aediflcans tabulata cedrina a pavi-
Jumque fugisset populus Israel a facie Philis- rnento sursum fecit de parte cadcm clomum ora-
hiim, stetit ille in medio agri : id est in campo culi in Sanctum sanctorum, id est ad hoc ut ipsa
mde populus fugerat: et tutatus est, id est defendit csset Sanctum sanctorum ipsam dico interiorem,
;
-um ; scihcet campum ut eum obtineret fugatis vel quia ad eam nisi per alia introitus non patebat.
)rostratis hostibus. Nec non, et ante ; in alio scilicet Porro quadraginta cubitorum erat ipsum tempLum
Sraeho, quod antc hocfactum hicrdi.Descenderant pro foribus oracuii. A foi'ibus enim oraculi usque
qui erant principes inter triginta [non
\res fortes, ad portam orientalem quadraginta cubiti erant
idnimierato Uria] id estahis triginta excellentiores. quod totmn dicebatur sancta. Et juncturas suas,
j?<venerant temporemessis ad David in spelunca^a juncturas dicit, ubi tabulata jungcbantur. Oracu-
ydollam. Horum omnium, quai dicuntur aham,no- lum autem in rnedio domus, id est intra domum,
litiara haberc non possumus,nisi quantum conjici- fccerat in interiori parte, id est remotiori ab in-
jausex his qufe in hoc loco commemorantur./y>ie troitu. Porro ipsum oracuium hal)ebat viginticubi-
'mxussit duos leones Moulj. In Hobrfeo evidontius tos longitudinis, et viginti cubitos latitudinis, et
Patrol. CLXXV. 4
;
vitjinli cuhiloR altiludinis. In lioc palet (iuod oni- A II(;bi'a'ohoc sic habctur. Kt omnia oslia et postes
ciiliim vi/^inti cnhitis inlorius (!rat reiiriiiH (]omo. quudrala uiiiirn contra ailcrum. Quod autcni dicit
S('(l, aUara vasiiviL cedro. Hoc cst altaro tliymia-
i;l liic, ostia (luadrala, id cst, dcsupcr non rotunda ;
matis, quod slubat anto oiaciilum, id cst Sancta ad conipaiutioiicm fortassis dictum csteoruju (lUic
sanctorum. Sed, i:l lol.um alUmt oraculi texit erant in inlroitu oraculi sic formata. Et porticum
auro. Ipsum cst (pio supcrius texit cedro nunc ; columnarum fecil, id cst, porticuui in qua simili-
auro, quod stal)at ante oraculum. Quinf/ue cuhilii- ter rolumnas posuil, (lui porlicus loriK<i erul quin-
rurn ala cheruhim una, suJ^audiendum cst lala (luugiiilu cubitoium sccundum lutitudincm do-
erat, et quinque aUera, ul a suminiiale, id est mus el aiteram porticum in fucie majoris porli-
:
extremitatc unius usque ad sunmitalem alterius, cm, id est anle majorem porticum. Porlicum
per Iransversum, scilicot deccm esscnt ciil)ili, lali- (juoipie sotii iu qua trihunai fecil. Solium re^^nan-
ludo aiqua altitudini. Xam corpus chcrubin iuler lis, tribunal judicunlis, et est domuncula iu (pia
alarum expansioncm tenebatur. Posuitque ckeru- sedetur ad judicandum ; seorsum ad diclandam
bim_ in rnedio templi interioris, id est oraculi, ver- sentenfiam, vel palam ad proferendam. Turn in-
sis vultibusad orientem in propitialorium coram trinsecus, (punu extrinsecus serrali, id cst secti et
positum. Ita ut alter alauua painetem mcridianum B pohti in ulraque superlicic parietis. Et extrinsecus
tangeret, alter ala mia septentrionalem, reliquas Hsque ad majus atynum porrecto tali opere. Majus
duas adinvicem jungerent in mcdio oraculi tanta atrium extrinsecus,minus atrium interius. Necnon,
fieret cxtensio alarum, quanta fuit latitudo oracu- ct in alrio domus Domini interiori ; et in porticu
li. El fecit in e/s,scilicet parielibus, cherubim^alma domus Domini, tale opus factum est. Quod autem
formas cherubim in divcrsis locis scidpsit in parie- ui structura parietum per varios ordincs, nunc
tibus et palrnas manuum, et dlias figuras varias.
;
quadratos, sive politos lapides posuit, nunc ce-
In inqressu oraculi fecil ostioUi duo, ut post deter- dros, id est ligna imputrd^iha idcirco factum, ut ;
minat. Buo
de Uqnis ubiegnis aUrinsecus,
osiia varietas ipsa structurcc gralior fieret atque dccen-
scilicet unum hic, alterum illinc. Et utrumque os- tior. Alia autem fueruut atria domus Uomiui
tium duplex erat, id est duas valvas habens et se ; alia domus regis, sive extrinseca, sive intrinseca.
invicem tenens, quia connexaj valva; ad postem in Et finxit, id est artificiose composuit vel formavit
medio positum aperiehantur. Et (edificavit airium duas columnas sereas, id cst ex fEre fusas. Is-
interius, quod extoriori cingebatur. Dispositis tri- tae columne nou ad portandam fabricam, sed ad
bus ordinibus in pariete, tribus lapidurn politorum ornatum factee sunt, et in porticu templi erect.Te.
et uno lignorum cedri. r, Altitudims octodecim cubitorum ; in circuitu,
(III Reg. VII). yEdiflcavit quoque lUmium saltus duodecim cubitorum, hoc est quod Unea duo-
Libani. Propter immensitatem et multitudinem decim cubitorum ambiebat coUunnum uiramque,
operis saltui comparatur domus ; vel quia ex illo hsec erat mensura rotimditatis. Si hnea duodecim
materia sumpta est. Quatuor deambulacra inter cu])itorum cingeretur, ambiret eam et totam
coUcmnas cednnas fecit,et tabulatis cedrinis vesti- rotunditatem ejus complecteretur. Vel aml)itu3
vit totam cameram, (jux quadraginla quinque columnsB secundima ductum linearum duodecim
columnis sustentabatur. Unus autem ordo hahebat cubitorum erat, vel linea fusUi opere illi circum-
columnas quindecim. Secundum hanc dispositio- ducta aml)iebat eam duodecim culjitorimi Capi-
nem tres oi^dines intrinsecus erant columnarum ; teUa summitatibus columnarum superposita ma-
et quatuor deambulacra, Iioc est intervalla. Et gna erant singula altitudine quinque cubitorum,
inter columnas a pariete usque ad primum ordi- quorum opus, et factura talis describitm*. Utrum-
nem, unum intervallum a primo ad secundum, ; que capitellum fusile erat, quasi in modum retis
alterum secundo usque ad tertium aliud a ter-
; ; et catenarvuu sibi invicem miro opere contex-
tio autem usque ad parietem iterum ahud.In Hc- tarum. Quemadmodum ex hac descriptione appa-
breeo habctur Tabulata cedrina desuper ordines
: ret ipsa capitella non sohda, sed perforata undi-
coIumnarumquadragiutaquinque.Quindecimunus D que fusa sunt, ut conuexiones eorum introrsujn,
ordo. Quod sic intelligi potest, ut non quach-a.srinta et exterius retis formam exprimerent. Qu.e con-
quinque columnas, sed tabulata, id est tabulas nexiones et perplexitas septem modis alj imo
quadraginta quinque, quibus tabulatum compac- sursum in capitelli ambitu variatfe sunt, quos
tum est esse dicamus et tres ordines in trabulato,
; modos septem versus notant. Deinde dno orcUnes
quorum singuli quindecim tabidas contincbant. malogranatarum in circuitu capitellum ambie-
Hoc est quod dicit, cooperatura tres ordines, su- bant, ut ipsa malogranata extrinsecus prudentia
baudilur kabcbat, recipientes alterum ad alterum fiuasi tegere videreutur retiacula caiJitellorum,
ter. In ipsis ordibus singulfe tabulffi ordinis unius id est ipsa capitella, quee erant super summitatem
singulas tabulas alterius ordinis oppositas respi- columnarum. Capitella autem ista, qux erant
ciebant ita quod altera ad alteram jungebatur
; super summitatem columnarum quasi opere liUi
ter, id eai, tres in singulis ordinibus ahis tribus fabricata crant, idest, in eisdem capitellis cum
alterius ordinis oppositis connectcrcntm", insertis malogranatis similitudo foliorum lilii facfa erat
capilibus alterius ad altcram. Et super colum- desuper in ipsis. Quod scquifur : In porticu
nas quadranguluta ligna in eunctis lequaUa. In quatuor ct(bito7'um, obscurum est. Et fortassis
109 ADNOTAT. ELITCIDAT. IN III REG.
sic intelligi potest, qiiod ipsa rapitolla desnper non A ter juncturas similiter dosupor, nbi dosuper ? For-
rotiinda ad similitudiniMn ooluinnarum quihus su- tassishoc (licero vult, quod ejusmodi sculpturjE
pcrposita erant, scd quadrata fuorunt liabcntia in non i)er totum facta- sunt, sed sursum, et door-
singulis latcrilnis quatuor cubitos. Quod ergo ait: sum in lateribus Jjasium quasi orte qucedam ct
fabricata fuisse in porticu. Et rursum alia capi- bus erecti, quasi ad continendas basesrotissupor-
in suminitate columnarum
tella desuper juxta positas, et lutercm basibus impositum. Os qunque
mensuram colummv conlra retiacula. Utrnm liaec luteris intrinsccus erat. Sic dicere videtur, quod
secunda capitella prioribus superposita fuerint, an a fundo luteris intrinsecus quasi fistula rotunda
juxta posita, non satis littera manifestat. Fecit quo- surgens in altum, cubito, ct dimidio tenebatur,
que mare fusile. Luterem magnum signitioat fusi- cujus altitudinis cubitus quidam supra luterem
lem ex asrc rotundum desuper in circuitu triginta cminebat. Dimidius autcm cubitus intra profun-
cubitorum, per transvcrsum decem. Quod dicit dum luteris erat. In cujus fistuLe summitate os
reslirulam triginta cubiiorum cinxisse lutorom B erat ipsius luteris, per quod aqun? egrediebantur.
vel sic accipiendum est, quod simplicitor quantitas In angulis autem columnarum, id est basium,
ambitus signiticata sit. cum fune tantje longitudi- varia? cselaturae erant ; et media intercolumnia,
apream ex ipso operefusamin similitudinem restis et non rotunda. thec sunt latera basium plana,
ipsum mare ambientem. Sculptura subter labium qufle intercolumnia vocat quadrata; quia super
circumibat illud decem cubitis. Quomodo decem quatuor numerulos in quatuor angulis erectos
cul)itis circuirepoterat, cum dictum sit ipsum am- apparebant. In sumviilale autem basis, id est, ipsa
bitmn triginta fuissecul)itorum? Annon totum cir- basis in summitate sua erat unius cubiti et dimidii,
cuibat, scd decem tantum cubitis ipsius ambitus ut convenienter luterem superpositum portaret.
sculpti fuerunt. An deorsum ambitus arctabatur Sculpsil quoque in labulatis illis quse erant ex
subter labium, utdeoem cubitis subter labium pos- xre, et in angulis ; fortassis humerulos signifioat,
sct ambiri. ubi sculptura erat in circuitu in duobus qui in angulis erant columnarum, in quiljus simi-
ordinil)us ojrcainferiorcm partemiuteris, ubi duo- hter sculptura; factae sunt. Mare autem posuit ad
decim boves ex aere fusos super quos positus fuerat, dexteram partem templi contra orientem ad meri-
contingebat. Sic enim videtur, quod basis luteris P diem, id est angulo, ubi oricntalis et meridionalis
signilicata sit quadrata decem cubitorum in sin- paries domus jungebatur. Columnas duas, et funi-
gulis latcribus, in qua erant duo ordines sculptu- culos capitellorum super capitetla columnarum
rarum histriatarum bobus supposita duodecim duos. In HebrffiO sic est
;
Columnas duas et coro- :
super quam ipsum mare fundatum erat. Crassi- nas super capita oolumnarum, et retiacula duo.
ludo autem luteris. id est spissitudo erat trium Per coronas super capita columnarum aliquis for-
unciarum : duo millia batos capiebat luter ; et tassis intelligat, nihil aliud signiticari nisi ipsa ca-
tria millia metretas. Par quantitas iu dissimili pileUa rotunda, columnis superposita. Quia autem
numero. Idem enim valent, vel si de eadem fuuiculos nominavit, aliud voluisse videtur, quod
mensura legitur, tantum sunt duo milia bati in tamen nou satis patet nisi in ipsis capitellis scul-
siccis per cumulum quantum tria millia in Ii-
;
pturam factam fuisse dicamus in modum coroute,
^iuidis per plammi. Cumulata enim mesura, pla- vel funis circumducti et ambientis.
aam continet totam et dimidium ejus. Et fecit de- (III Reg. VIII.) Cherubim expandebant alas suas
"em bases aereas. Istte bases non ad mare, serl super locum arcx, et protegebant arcam, et vecfes
ilios luteres pr.neparantur, quibus singuli super- ejus desuper. Cumque eminereyit vectes, et appare-
positi svmt. Ipsum opus basium interrasiie erat rent summitates eorum extra Sanctuarium ante
d est, interrasili opere factae sunt bases, Et scui- D oraculim, non apparebant ultra extrinsecus, id
Hurce inter juncturas, et inter coronulas, et est cum tantum i)orrigerentur in anteriora, ut us-
'ii'(:tas : leones, et boves, et cherubim, et inter junc- que ad velum pervenientes ipsuni velum contin-
assimiliter, etsubter leones, et boves quasi lora gerent, aliquantulum in ipsum impingercnt, utper
'Bere dependentia. Obscura est descriptio ncc veium ab iis, qui extrinsecus stabant, eorum ca-
ai Ue, quid intclligendum sit, agnoscitur. Yidetur pita notari possent non tamen vcium pcnetra- ;
'
ilem signiticare quod in ipsis basibus per sin- bant, nequ(! cxtrinsecus extra velum promi-
la latera diversi sculpturarum,
fuerint ordines ncbant. Si peccaverit homo in proximum suum,
t ubi illi ordines sive versus jungebantur scul- hocmodo scilicet, si habuerit aliquod juramentum,
pttu'8e variiB in lineam duct», inter versum, et quod tenealur astrictus ; id est, si astrictus est
rersum discretationcm facientcs. Ipsi autcm adversus proximum aliquo juramento ct non te-
'ersus quasi areohe qutedam inter lineas et li- neat quod juravit ooactusque ab illo cui juravit:
:
suo occullc dc quacunqiie rc, et iion reveritus fuc- A Idint. Hoc csl qiiod seqiiitiir: E{/ressi sunl dulem
rit pr.rscntiain luani, f(iioininus nK^iiliatur :
7'// pueri /rriiiia fronle. IiK:i|>icnte igilur rege prai-
exandics incado, idc.stcoKnoscesel inlcUigcs fuUa- liuin ciim univeisis, isti pr;i'ciinles victoriam ob-
ciani iilius qui fraudat, el faciea hoc, scilicet judi- liniierunt.
cabis servos tuos, non secundum lioc quod illcho- (III Reg. \Xl.) Prwdicale jejunium et sedere fa-
minihus mentitur ; sed sccunduin riuod tu nosti, cile Ndboth, etc. Rr-ligiose inchoari viilt opus ma-
cuiquod vcrum est, al)scondi iion polcst : Con- liti;i', iit pcr devotionem jcjiinii criidelilas homici-
demnans impiuin, et jusli/lcans jastum. dii tcgatur. lienedixil NalKitk Deurn el reijein. Iro-
(III Reg. IX.) AppeUavil eas lcrram Ckahul, id niaest f[uasi maledixit regem, acper hoc iJeum cu-
cst paludosam vel palustrera proptcr vilitatem jus niinister est. ()ccidi.sli insuper et possedisti. Et
muneris. post kwc addes. In llebr.eo sic est : Occidisti, et post
(III Rkc;. X.) In domo sallus Libani, quia forte dc hcHC hf/^reditabis ? sub interrogatione, qiiasidicat:
Lil)ano materia sumpta cst. Nunquid non sufficit libi occidisse hominem, nisiet
(III Ri;g. XI.) yEdificavit r/iello, el coxf/uavit vo- hifreditatem ejus possideas Quo- ? Inlocohoc, etc.
rafjinem civilaiis David palris suiivdificans mello, modo dictuni cstad Achab
quo lin- : In loco hoc in
id cst locum parlem scilicct infcriorem civi-
illum, B xcrunl canes saiKjuinem Naljolk, Lambml quoque
tatis coifiquavit ipsum,qui prius \oiago, et quasi luum sanyuinem ; cuin sanguis Na}>oth in Jezrael
sentina erat civitatis David patris sui Ut xquaiis, : eflusussit, sanguinem vero Achalj juxta piscinam
scilicetesset parli emincntiori civitatisin quo inju- Samari.e canes hnxerint ? Scd in hoc loco dictum
riam patri facere videbatur villissima et adjecta est, id est tali loco, quasi ita viUter eifusum, sicut
summis operibus illius coaequans. In Hehroeo sic tu sanguinem Naboth effudisti.
habetur /Edificavit mello et clausit aperturam ci-
: AlJNOTATILNCLL,^- I.\ REGLII QLARTIM.
vitatis Uavid patris sui, quod sic intelligi potcst, (IV Reg. Facite alveum torrenlis hu.jus fossas
\\\.)
quod mello fedificavit et extulit in altum ct per hoc et fossas. Velsiculalii dicendumputantinidtasfo.s-
exitum, quiprius erat in civitate Davidpatris sui sas, id est torrentis hujus, qui modo exsiccatus
clausit Hanc fabricam contra portam civitatis
: est, alveum arentem fodit altius sive profundius et
exstruens. In libro verborum Salomonis, hic apud in multis locis, ut aquas supenenientes in abun-
nos non invenitur quemamodum nec liber verbo-
: dantia capere possit.
rum regum Israel vel Juda. (IV Reg. V.) Dixitque Naaman, ut vis. Fiat, sci-
(III Reg. XII.) Ascendit super a/lare. Sic dic- licet voluntas tua. Ecce non rogo amphus ut mea
tum est, quasi ascendit ad altare. Ascendit ut Q^
accipias ; sed tamen obsecro ut tua concedas. Con-
super altare incensum poneret, sive aliud in hunc cede mikiservo tuo, ut dc hac terra sancta in qua
modum. Deus verus adoratur, tollam et seram mecum
(III Reg. XIV.) Me projecisti post corpus tuum, id onus duorum burdonum. Quare autem portare vo-
est contempsisti. luerit terram sufjjungit. Non enim faciet servus tu-
(III Reg. XVIII.) Curavit altare Domini quod de- us ultra kolocaustum aut victimaia diis alienis,
structum fuerat et xdificavit altare ex lapidibus nisi Doinino. Adhuc igitur terram ferre volebat.
in nomine Domini. Sic est quasi diccret Mundavit : Ut ex ea in terra sua altare faciat Domino, in quo
locum, ubi prius altare destructum fuerat et tedih- tem/joi-e. Xmhigui- immolaret.A6<V< erqo ab eo electo
cavit aliud novum. spatimn et tempus deceptus tate dictionis iu terrse
(III Reg. XIX.) Omne os quod non adoravit eum esse ^idetur. Xam in Hebrajo sic expressius sonat
osculans manum, videlicet ejus Baal. In Hebreeo AJjiit ab eo ergo quasi aliquando terrfe spatio et
eum. Notat modum venerationis in curvatione ge- id est famulus, viri Dei, simile est quod in Genesi
nuum et osculo oris. legitur Eratque vernum tempus et ingrediebar :
(III Reg. XX.) Omnia propter quse misisti ad rne „ Epkratha (Gen. xlviii). In Hebrajo expressius so-
servum iuum in initio faciam; hac autem rem fa- nat Et adhuc spatium terrae, sidjaiLditm" supere- :
cere non possum. Sic est quasi diceret quod initio rat: Et iugrediebar Ephratha.
petitionis tuoe fuit de argento et auro tribuendo fa- (IV Reg. Vi.) Quarta pars cadi (50) stercoris co-
ciam hanc autem rem, hoc est, ut etiam uxores
; lumbarurn. Cadus mensm'a est stercLis colum- :
et filios trDiuam, facere non possum. Quis incipiet barimi quidem idcii'co ab esurieutibus ereptum
prxliari ? Et ait Tu ; ne videatur contrarium
: putant, ut grana a columbis a longe dclata ster-
quod prius dixerat per pedissequos principum cori forte mista et electa aliquam famelicis refec-
provinciarum victoriam obtinendam. Nunc autem tioncm pr^-eberent.
volo ipsum regem pugnam incipere. Sic enim dic- (IV Reg. VIII.) Cumque venisset dies altera, tulit
tum est, ut non exspectet assultum hostium ; sed straqulum et infudit ipsi ayuam, vel aqua ipsmn in-
ut ipse, id est sui pr<:elium incipiant, vel ipse inci- fudit, id est perfudit, hoc est accepit panniun ct ma-
piet totum exercitum producens ; et deinde pedis- dcfecii imxqna. et expandit supe faciem ejus. Ipse
sequi principum provinciarum victoriam obtine- Hazael tulit pannum ct madefactum expandit super
(IV Reg. XIII.) Deprecatus est autem Joachaz fa- ram ab eodem vastatam post ejus abscessum mul-
ciem Domini et audivit eum et dedit Dominus sal- tiphcitcr germinare faciam, ut populus meus afflic-
vatorem Israel. Joam scilicet lilium ejus, quia ipse tus abundantia relevetur. Igitur hoc anno comede
postea liberavit Israel de manu regis Syrioe. quod quod ha-
repereris. Id est contentus esto eo
quid minus fuerit, patienter fe-
bere poteris, ut si
(IV Reg. XVI.) Musacli quoque Sabbati. Tectum
ras. Et si non habes quod semines, ne timeas. In
significat vel cooperturam, ubi Sabbato rex sedere
secundo anno germina sponte nascentia multipli-
consueverat juxta templum. Hoc igitur Musach et
B cabuntur ; in tantum ut abundantia frugum, et ad
ingressum regis, id est porticum per quam ingre-
prcesentem sustentationem, et ad futuram semen-
diebatur extrinsecus positam, convertit in templum
tem sufficiat, Propterea, In tertio anno seminate.
Domini, pro timore regis .Vssyriorum.
Porro quod hoc futurum sit, scire poteris ex eo
(IV Reg. XIX.) Nunquid non audivisti quod ab quod rcgem Assyriorum tibi modo comminantem
initio fecerim ? id est quomodo olim Pharaonem et repellam, et destruam.
IN SALOMOMS ECCLESIASTEN
HOMILI/E XLX,
QUARUM H /EC SUNT ARGUMENTA :
In hom. XIX in Ecclesiasten de varia sacrse Scnpturx expositione, et de Salomonis intentione. Prx
fatio.
De titulo operis, Salomonis nominibus, et libris, et principiis hujus libri, de vanitatum explanatione.
Homilia I.
De probatione vanitatis omnium sub caelo : per elementorum corruptionem, per rerum generationem,
et earum quce fuerunt oblivionem. Hom. II.
Quomodo Ecclesiastes probet per sua opera omnia hominuni opera essevana, cum prsedictorum epilogo.
Ilom. III.
De triplici rerum vanitate, et hominum occupatione pessima. Hom. IV.
De verborum Ecclesiastae liltera litterali, et niorali expositione. Homil. V.
Quid sit distendi in occupatione pessima. Hom. VI.
Quod perversi dtfficile corrigantur, etc. Hom. VII.
Quod homo a veritale aufugit : ut Adam in paradiso fugit, et abscondit se. Hom. VIII.
De diversis Ecclesiastce vanis conatibus. Hom. IX.
De reLiquis usque in eum locum : n Stultus in tenebris ambulat. » Hom. X.
Quomodo sapientia attigit a fine usque ad finem fortiter, etc. Hoyn. XI.
In ilLud secundum aliam translationem, Oculi stultorum in finibus terrx, » ubi nostra habet : « StuL-
«
Hom. XII.
tus in tenebris ambuLat, » et in reliq. capit. secundi.
Quomodo onnia tempus suum habeant. Ilom. XIII.
lieliquorum qux lempus suum habent declaratio, et dictorum repetitio. Hom. XIV.
De tempore et tempori subjectis, peraLinm interpretationem Hom. XV. .
cescil, et (ul iiiU;lli^f<'ji(l;ijn sc laciliorftui Icgcntihus A Salomonem apjicIlHturn legimiis Idida, quod iu-
])an(iit afccssiiju. .Miilii vjilutom Scriptinvirimi rion Iriprclaliir (lili-ftus, ct <:ocl(;th, qiiod (tvifxc Kc-
inl(;lii^a;nlcH, cvpositioniinis pci'cgrinis (lccoiciu ac clc.siasles, l.atiiic coufionator dicitiir, ct Sulomon,
pulchritudincm caruin ohiiuhilant ct cum occul- ;
quod sonat pacilicum. F*orro FCcclesiastes, vel con-
ta r(;sei'arc dcl)ucriut, ctiam ijianif(;sla ohscurant. cionator dici potest : qui l'>;clesiam sive concio-
Milii vero simili culpa; suhjaccic videntur, vel (pii ncm, id cst mijllitddiucin populi instruil, sicut
in sacra Scriplura mysticain inlcllif^cnliam ct ul- ipse in hoc lihro fccissc majiifcsle monslraluj-. iJi-
legoriarum prolundilatcm, vcl inquii-cndam perti- lcctum aiitcm aDoraino Salomonem,cl pacemag-
nacitcr ncgant, nhi est vel apponcndam supcr-
;
na in regno suo perlruitum iisque ad novissima
sliliosc contcndunt, ulii non cst. Quaproplcr inlioc
tcmpora vitae sua^, quando pactum et lcgem FJomi-
opcic non multuui ego lahorandtiin c.xislimo tio-
iii pifcvaricatus cst, rnanifcstc rcgnum pandit his-
pologiis,sivc mysticis allegorianim scnsihus per
toria. Itafiue seciindum tria vocabiila tria compo-
totam duntaxat narnitionis ejus scriem pcrquircn-
volumina. F^rimiim ciii titulus Parabolae, sivc
suit
dis : priccipue cum ipse auctor hic non tam moti-
F'roveibia Salomonis. Secundum, quod nunc in
Lus inslruendis, vcl mystcriis cnarrandis intcn- manibus habcmiis, qiiod Ecclesiastcs dicitiir. Tcr-
dat, quam in cor hmnanum ad rerum mundana-
B tium, quod Canticum canticorum appcllatnr. In
nuu contcmptum manifesta rationum vcrilatc at- primo quasi ex patemo affectu dilcctum filiura
quc cxhortatione evidcnti commovcat. Neque hoc alloquitur, eumque crebra admonitione ad vitia
tamcn ncgo, mulla Imic narralioni mystica incer- dcclinanda, ct ad conscctandas virtutes cxhorta-
ta, qua3 propriam explanationem requirant pree-
tur. In sccundo provectum, et matura; ietatis vi-
cipue in consequentihus, sicut semper in procursu
rum admonet, ne quidquam in mundi rebus pu-
uarrationls secundum contemplalionis incremen-
tet esse perpetuum. Ad extremum vero jam con-
tum magis ac magis spirituaha attingit, et a visibi- summatura, ct calcato sceculo expcditum in Can-
lihus sustoilitur. Sed ahud est, quo tota scrD)enlis
ticis canticorum sponsi jmigit amplcxibus. Ilaud
intentio totaque narrationis series ducitur atten-
longe sane ab hoc genere tractationis etiam genti-'
dere atque aliud quredam ex accidenti mystice
;
lium philosophi auditores suos mformare consue-
dicta, ct spirituahter inteUigendanon ncgligenter verant,primum etliicam, deindc physicam, pos-
prtetereunda putare. Nunc itaquc narrationis su- tremo theologiam proponentes instruendis.
perficiem, qute tanta eloquii ac scntentiarum ve-
His ad aperiendam dicendorum intclligentiara
nustate explanandam suscipimus, ut ea,
pollet
prfemissis, nunc ad ipsam lihri scricm acccda-
quse scripta nunc legitis (hac quahcunquc lucu-
C mus. Materia Salomonis in hoc opere, sunt omnia
bratiuucula, iter ad intelligentiam prcebente) amo-
vanitati subjeeta, id est caduca et transitoria. In-
do non solum vobis scripta, sed a vobis intellecta
tentio est mundi contemptum persuadere. Modus
gaudeatis.
tractandi est talis. Ostendit secundum trixjlicem
HOMIF.IA PRIMA. Tanitatem, omnia esse vanitati subjecta, id est ca-
De titulo operis, Salomonis nominibus, et libris, duca et transitoria, vidclicet et quce propter homi-
et principiis hujus operis, de vanitatum expla- nes facta sunt,et qucE in hominibus facta sunt. Fn
natione. his, qucB propter homines facta sunt, vanitas est
mutabihtcatis. Inhis qme ab hominibus facta sunt,
(EccLE. 1.) Verba Ecclesiasta; (Uii David, regis
Hierusalem. Titulus IDiri est iste in quo bi*eviter, vanitas est curiositatis. In his, quee in hominibus
:
persona commendatm' auctoris. Aam in eo, quod de his quidcm latius postmodum disseremus, si
prius quae dicenda sunt, tractaverimus, de ipso
dictum est, verha multiplex disputatio signatur,
;
et ad diversas deducta sententias. Quia enim in contemplatiouis genere. In quo mens speculantis
sublevata, tam nova, et tam mbanda de humani
hoc lihro multorum mores, studia, et opera de-
sciihuntur propterea necesse est loquentem mul-
:
D status conditione, vel videre potuit, vel enarrare.
Videamus enim quid ait :
torum voces assumere, multorum opiniones in
suo scrmone exprimere, ut valeat multorum per- Vanitas vanitatum, dixit Ecclesiastes,e[c. Ubi au-
sonas (cumipse tamen nonnisiunus sit, qui loqui- tem putatis mens erat hujus hominis cum haec di-
tur) in sua pcrsona prtesentare. Nam circa fincm cerct? Homo crat, scd supra hominem erat. Quia
lihri multis locutum se, ct in se multos fuisse tes- nisi homincm excederet,omncm hominem meuda-
tatur, dicens Finem loquendi omnes pariter au-
: cem essc uon videret. Propterea de considcratione
diamus. Deum time, et mandata ejus observa . hujus consideratio prius nobis habenda est, et dis-
hoc est omnis homo. Hoc est etiam cur se in hoc tinguenda suut genera specidatianum spiritualium.
opere Ecclesiasten nominari voluit quia videhcet ; Tres simt anima? rationalis visioncs, cogitatio, me-
sermo ejus hic non ad unum ali(|uem specialiter, ditatio, contemplatio. Cogitcatio est, cum mens no-
sed ad totam Ecclesiam, id est concionem, sivc tione reriun transitorie tcangitur cum ipsa res, sua
multitudinem populi dirigitur, et multorum mo- imagine animo subito praesentatur, velper sensuin
rihus exprimcndis simul, ct inibrmandis ejus iu ingrcdicns, vcl a mcmoria cxsurgcns. Mcditalio cst
hoc libro oratio famulatur. Tribus sanc vocaJiuIis assidua el sagax rctractatiocogitalionis, aliquid, vel
n- IN ECCLESIASTEN HOMIU/E XIX 118
involutum pxplicare nifcns, vel scrutans penc- A splendere coepcril, mox omuis pcrturl)ationum ca-
ti-ai-e oocultum. Contemplatio cst perspicax, et ligo evanescit : et jam pura mcntc animus ad con-
li])er animi contuitus in res perspiciendas usque- tcmplalionem veritatis se diffundit. Novissime aii-
quaquc difVusus. Intcr mcditationcm et contcmpla- tem postquam assidua veritatis contcmplatione
tioncm lioc intcrcsse vidctur. Quod mcditatio scm- cor pcnctratum fucrit, ct ad ipsum sujnma', vcrita-
per cst de rebus ab intclligentia nostra occuilis. tis fontcm medulhtus toto animte aflectu intrave-
Contcmplatio vei^o de rebus, vel secundum suam rit, timc in idipsum dulcedinis quasi totum igni-
naturam, vel sccundum capacitatem nostram ma- timi, et in ignem amoris conversum, al) omni
nifcstis. Et quod meditatio scmpcr circa unum strepitu et pcrturbationc pacatissimum requicscit.
aliquid rimandum occupatur contemplatio ad ; Primum crgo, (juia intcr pcricula tenlalionum con-
multa, vel etiam ad universa comprehendenda silium quaeritur, quasi in meditatione fumus cum
difTunditur. Meditatio itaque est qutedam vis men- flamma est. Secundo quia mente pura cor ad con-
tis curiosa ; et sagax nitcns o])scura invcstigarc, et tcmplationcm vcritatis diffunditur, quasi in princi-
pcrplcxa evolvere. Contemplatio est vivacitas illa pio contemplationis Uamma sme fumo est. Tcrtio,
intclligcntiiii qute cuncta in palam haljens, mani- quia jam inventa veritate ct perfecta charitate,
festa visione comprehendit. Et ita quodammodo 3 in solo
nihil ultra id quod unicum est, queeritur ;
id (piod meditatio quiviit, contcmplalio possidct. amoris igne, summa tranquiUitate et fchcitatc
Contcuiplationis autem duo sunt gcnera unum suaviter repulsatur. Tunc corde toto in ignem
:
quod ct prius est, ct incipientium iu crcaturarum amoris converso, vere Deus omnia in omnibus
:
dit. In Canticis canticorum ad supremum se trans- culatio tertia, contemplaUo. In meditatione, men-
;
tulit. In meditationc quasi qu.ipdam lucta cst igno- tem pia devotione succcnsam pcrturl^atio passio-
rantiiP cumscicntia, et lumen veritatis quodam- num
carnalium importune exsurgens o])mU)ilat.
modo media cahgine erroris cmicut, velut ignis
in admi-
In speculatione, novitas insolit<e visionis in
in ligno viridi primo quidem difficile apprehendit,rationem sulilevat. In contemplationc, mira? dulce-
sed cum flatu vcliemcntiori cxcitatus fuerit, et dinis gustus totam in gaudium, et jucunditatem
acrins in sulijectam materiam cxardcscerc coeperit, commutat. Igitur in meditatione est solhcitudo ;
tunc magnos quosdam fumos* caiignis globos speculatione, admir^tio in contemplatione, dul-
P in
;
exsurgere, et ipsam adhuc modicee scintillationis cedo. Solet tamen etiam speculatio ipsa spiritahs,
flammam rarius interlucentem obvolvcre vidcmus, magna'animum jucunditate reficere, dum postlu-
donec tandcm paidatim cresccntc inccndio vapore ctam tcntationum, et caliginem erroris, subito in-
omni cxhiiusto, et cahginc disjecta, splendor sere- sperata pace componit, et insolita claiutate per-
nus appareat. Tunc victrix flamma, in omnem cre- fundit. In hanc igitur iste supra omnia caduca et
pitantis rogi congeriem discurrens, libei^e domina- transitoria, mente raptus, vidit universorum nilul
tur, sulijectamque materiam circumvohtans, ac esse quod maneat, et, quasi stupore novce hujus
moUi attactu perstringcns laml^endo exurit ac atque insolita? visionis territus exclamavit Vani- :
,postremo ignis purus sine flamma, et fumo. Sic quod ipsam operis totius materiam primum di-
inimirum carnale cor quasi lignum viride, et nec- lucide explicare nitimur textum quoque ejus
;
dum al) humore carnahs concupiscentioe cxsicca- legcntibus manifestius aperimus. De vanitate enim
tum, si quando ahquam divini timoris scu dUectio- rerum temporahum tota ejus narratio contexta
nis scintiUam conccperit, primum quidem pravis est.
desideriis reluctantil)us passionum et perturbatio- Tria igitur sunt genera vanifatum, quas liber isle
num fumus exoritur ; deinde ro])orata mente cum spccialiter proscquitur, in quibus omncm vanitatem
Iflamma amoris, et validius ardere et clarius complectitur : et omnia, quiB sub sole fiunt, his
; ,;
siibJHforo l(vst.'iliii'. i'riina cst vanilas luiitahilitatis, A ii.atam *oncupisccntiain cariiis ad ea qiia; sunt ju-
qita", omniljusrchus caducis incsl pcrconditionciu. iij(!ntoriim sc inclinassct, ncfjiiafiuam per morta-
Sccunda cst vanitas ciiriositaiis sivc cni»i(litatis, lilalcm carnis jumcntis similis lactiis fiiisset. Nunc
quffi mciilil)iis Jioininiimincsl pci' rnimj lianscim- .'Milcni, (piia pcr dcsiderium mcntis miitahilibii-
linni ct vanaruni inordinatam dilcctioncin. Tcrtia co rpjod fiicrat, stahi-
inniti cif]>\[, ipse qiioffuc in
cst vanitas mortalilalis qua' cori»ori]tus hiimanis lis cssc non potuit. Possiimus adhuc alia divisionc
incst per panalitatcin. Priinacrgo vanilas natnralis Iias vanitatcs distingucre, ut idipsum quo miilti-
cst, et apta sivc congrua. Sccunda vanitas culpa- plicius cxponitur tanto evidentius agnoscalur. V.l-
bilis, quia pervcrsa. Tertia vanilas, pcenalis ct nitas aha est in rel)us conditis. Alia In opcrihiis
miscra. Proptcrca voro naturalcm vanitatcm, id cst liumanis, alia in corporil>us, ,alia in mcntihiis.
muta])ililatcm aptam dicimus, quod ex ordinata Prima cstmutJihililatis ; seciinda curiositalis ; tcjtia
dium rerum varicfatc mcntibus humanis toUitur, illo vanaj sunt, quia ostcndunt, quod non habcnl
ct dccor ut dictum cst, universilatis augctur. Cor- B in isto vanfe sunt, quianon permanent in eo quod
porea enim natura, cujus pulchritudo sccundum habent. Ihi vame sunt, quia solamform.amhahent,
spccics, et formas divcrsas porlicitur, cx ipsa sua csscntiam non habent. Hic van;e sunl, quia etsi
mutabilitate ampliori decore adornatur, dum pcr aliquam habent cssentiam, tamcn substantiam
intervalla temponuu, ci alteralionem tempore nullam habent. lUic van.c sunt, quia sine veritate
transeuntium ac tempore succedentium capit, quod specicm opponunt. Hic vanse sunt, quia statum
simul capere non potuit quia species cjus per
;
prtetendunt et transeunt. Sic sunt omnia caduca
succcssionem adveuiunt, qua? illi pariter incsse ct transitoria, falsa et fallentia qui vana dihgunt, :
non potuerunt. Porro illa vanitas, qucs mentil>us et in vanitate confidunt, et pro eonon solum vani,
pravis dominatur, caeteris tanto deformior existit, sed vanitas ipsa ex vanitate facti deficiunt.
quantum a spirituali sid^stantia mutabilitas non Vanitas cupiditatis in tribus constat in concupi-
solum pcr gratiam sed ctiam per naturam aliena scenUa scihcet oculorum, in concupiscentia carnis
fuit. Propterea sola heec in caiteris omnibus argui- et in superbia vit.e. In omnibus enim istis vanitas
tur, et pree caeteris omnibus sola heec iniqua atque est. Quia omnia, qufe ad carnem pertinent, sive
perversa demonstratur. Pcenalis autem vanitas, bona, sive mala videantur nec vera mala, nec ve- ;
quff, est in corporibus humanis per mortahtatem, Q ra bona sunt nec possunt scmper esse, sivc l)ona, ;
idcirco misera dicitur, quoniam homo nunc ex poe- sive mala sint, id quod sunt. Propterca tam vanum
na peccati hoc habet, ut conditioni rerum tempo- est in iis quaebona videntur spem ponere, quam ea
raliter transeuntium subjaceat, qui prius in crea- quffi mala putantur formidare. Quid enim facit
tione sui supra omnium visibilium conditionem concupiscentia ooulorum ? Videte quid facit, et in-
stare acceperat. Conditio quippe rerum transeun- venietis quanta lateat vanitas palliata sulj hoc vclo.
tium est, ut omnia orta occidant, et aucta senescant. FaUaces rerum fucos, et lubricos captat a.spectus.
Natura autem hominis de corruptil^ilis qiiidemma- Obhtasui foras funthtm',ac totam se curiositati-de-
teria sumpta, sed per gratiam supra corruptionem dens eircuit omnia,lustrat universa, si qua fortc no-
elevata, et contra coiTuptionem confirmata hoc va, si qua insolita,si quamira occurrant, quid sibi
:
in dono acceperat, ut ortum quidem cum caetcris illa vel illa velint, quam habeant speciem singula,
haberet, occasum autem non haberet et in nasci- vel quam praetendant significationem. Ad omnes
;
turis, sednon morituris per incrementa (etatis sus- rerum motus semper altera, semper prfcceps,
ciperet augmentum, nonpateretur defectum. Hanc temeraria, procax, ingtabihs, petidans, impatiens
dignitatem homo per peccatum pra?varicationis et lubrica saepe vana spe exsultans, sccpc inani ;
perdidit, quando immortalitatis stola exutus, et p. timore trepidans, nuUam interius radicem ha-
ad suas originis conditionem relapsus, ex sententia bens, sed semper suspecta ad exteriores rerum
Creatoris audivit Terra es, et
: in ierram ibis pendens motus. Ante pericuhmi nutat, ante dis-
{Geu. m). Huic ergo vanitati (qua? ceeteris nata est crimen trepidat omne quod evenire potest in ;
suJjjacere) soli homini deputatur ad poenam quia utramque partem, sive bonmn sivemalimi sit me-
;
solus homo supraillam stare accepcratper gratiam. tuens, et cupiens utrumque vane sola suspicione
Cum igitur tres vanitates distinxerimus, prima qui- declinat. Uritur more impatientis, exspectans vi-
dem, id est vanitas mutabilitatis, causa estpec- dere quod futurum est ad instantia dissolvitur, ad ;
nec pra?terita juvare possit, nec prfescns perma- funditate doctorem audire qmBrcntes, qucam
tectis,
nere ? Quid prodest carnem morituram deliciarum doctoris vicem an'ipore. Magis onim bonum ost, ut
luxu, ct voluptatum affluentia contra corruptioncm ait Plato, aliena vcrccundc discere, quam sua in-
tanto adnisu defendcre, cum ncmo sit qiii possit gerere impudentcr. Quod si qua supcr hoc eonye-
eama corruptionc custodire ? Nam supcrbia vitae, niCntbr valuerimus dicerc, prccter spem sit, et exis-
sive dc divitiis, sivc dignitatilius gloriari velit, timationem. Si qua utihter, non prceter intcntioncm.
qiiid vanius essc potcst? Quis cnim non vane gio- p Primum quasi proffimium quoddam prcemittitlil^ro
rietur amplius se cseteris oneratum csse ? Hoc suo in quo cam quam commcmoravimus scqucn-
:
profecto divitiae, hoc dignitates suis possessoril)us tis opcris triplicem mateiiam distinguit, de qua
solum conferunt, ut quod in eis plus ahis accipcre postmodum latius ingrcditur disputahonem. Pro-
vidcntur, indc plus ahis onerati invcniantur : quos n^mium igitur cst : Vanitas vanitatum, vanitas
ccrte pro eisdcm acquirendis vel conservandis vanitatum, omnia vanitas, usquc Oritur sol,ct
et :
plus somper vel labore atterunt vel cura affligunt. occidit. KhixvAQ prima parslibri inchoatur^etccnetcra
Sed in his omnibus vanitas magna est, et cura sicut diximus. Nunc ipsa litterte vcrba considere-
superflua. Vanitas mortahtatis, quae in duobus mus, si quid in eis ex iis, qua? supra dicta sunt,
constat, in poena videlicet qufe atterit,et in pcena comprehendere valeamus;
quaj Pffna quae atterit, primum nos
dissolvit. VanitaS vanitatum [dixit Ecclesiastes), vanitas
facit pcr dcfcctum vitis senescere. Poena quae dis- vanitatum, et omnia vanitas. Cvun ponderc pro-
Rolvit, postmodum compelht in putredinem ire, nuntiandum est quod de sc quasi dc alio loquitur,
et in pulverem de quo sumpti fuimus per carnem, dixit Ecclesiastes. Nam quia pro auctoritate suam
revertl per carnis corruptionem. Hinc ergo per- personam lapposuit convenienter se non quasi se, ;
dcfluit, ct mentc per iniquitatem. Scd alterum num Dei, qui visiones Omnipotentis intuitus est,
suum cst cx ipso, aUerum suum contra ipsum, ct qui cadit et apertos habet oculos {Num xxiv). Et
totum in ipso. Heec tria gencra vanitatum mox in Joanncs in Evangelio suo. Ipse de se quasi dc alio
principio libri sui auctor distinguit, quee postea pcr loquitur, dicens : Hic est discipulus ille quem dili^
omnem operis qui seriem singiUatim prosequendo gebat Jesus, qui testimonium perhibet de his, et
copiosa (hsputatione cxtendit, ubique in tribus scimus quia verum est testimonium ejus {Joan. wi).
quartum iUud genus vanitatis, quod mcntiJjus Et Paulus, de sc quasi de alio Corinthiis loquitur,
pravis incssc diximus, argucns, ct solum hoc cul- dicens Scio hominem in Christo sive in corpore,
:
pie obnoxium, et poenfe debitum ostendcns. Va- sive extra corpus nescio, raptum ejus- Deus scit,
nitatem qme rebus conditis per mutabilitatem modi usque ad tertium ccelwn et raptum ejusmodi
incst, primum proponit. Vanitas vanitatum, et om- in paradisum, et audisse arcana verba, qux non
nia vanitas. Deinde secundo loco vanitatcm, qucB licet homini loqui {II Cor. xu). Scd hoc genus locu-
est opcribus humanis, adjungit. Quid habet am-
D tionis quotiesin Scriptura assumitur, vel humilita-
plius homo de universo labore suoquo laborat sub tiscausa fU, vcl cadmirationis, ut scihcet cum mjigna
sole ? Tertio loco iilam vanitatem, quce corporibus dicere volumus,h£ec potius quasi aliis ascribamus,
humanis per mortahtatem inest, subdit dicens : ne vel superbum vcl nimium videatur, si nobis ea
Ceneratio prxteiHt, et generatio «rfuenzY. Et secun- tribuamus. Nam, ct magna propter humilitatcm a
dum has tres distinctiones, totam quoque sequen- nobis removcrc debemus, et mirabilia proptcr ad-
tis operis scriem in trespartcsdividit, singulis sin- mirationem quasi de longe ostendcre. Minus enim
gulas tribuens portioncs. In prima parte cujus mira sunt quse magis ad cogniUonem accccdunt.
initium cst Oritur sol, et occidit, disputat de
: Ut ergo omnium animi ad futuram dictionem eri-
vanitate mutabilitatis. In secunda partc,qu<Te sic in- gantur, ct quasi miraculo quodam novitatis cvigi-
cipit E(jo Ecclesiastes fui rex Israel in Hierusalem
:
lont, dicitur recte Dixit Ecclesiastes. Ac si diceretur:
:
Persequitur latissime vanitatem humanie cupidita- Quod tantus ac tali dixit, vanum esse non potuit,
tis. In tertia parte (qune quasi clausula loco novis- etiamsi de vanitatc dixit.Communis doctor, et om-
simo in disputahone coUocatur, cujus initium cst: nium eruditor Ecclesiastcs ipsc dixit. Quid dixit ?
Memento Creatoris tui in diebus juvenlutis tuae) Audite quid dixit et intcndite.Non enim parva sunt,
:
(|ii.i' (liciiiiliii': VaniUis vanilaliini, vanilas vanila- A iioii vanuni est, sed verum ft«l, quia cx veritalc
liiiii, cl oiiiiiia vaiiitas. Si oiimia vaiiilas, crgo o.i est. In ca i«iliir parlr;, rpia ex vcritalc vivit, vcra-
ips(! vanilas, qiii iioc (iixil. Kt (iiioiiiodo (onslahil cilcr cl invcnitur quoinodo va-
vanitalcm arguit,
noii (^ssc vanuni, qiiod vanilas (li.\it (h; variitalc ? nitas argiiit vanitat(!m, non pcr vanitatcm sed per
Unod si vcruin cst, (jiiia vaniiin cst quod dixit, veritalcm. Rectc crgo Ecclcsiastcs, qui mcnle ch;-
aiidiciiduni non cst, sed rcsjiiicndum. (J\u(] cifjo vatus erat «iipra omncni vanilatcm ct ad ipsam
(iiccuuis ? Aut non oninia vanitas, ut dixit, ct lal- pcrvcncral vcrilatcm, in cadcm vcrilatc siibliniitcr
suni dixit, aut omnia vanitas ut dixit, ot ipsc vidit (piod dc argiicnda vanitate veracilcr dixit
vanitas, vanum dixit. Sed profccto ut ipse dixit : Vanitas vanitalum, vanitas vanitatum, et omnia
Omiiia vanitas, ct ipso, qui dixit, vanitas ; et non vanitas. Inculcalio vcrl)onim cum allcctu loqiicn-
soliiiu vanilas, scd etiam univcrsa vanitas : ct tis, cl rci magnitndincm, ct admirationis si{^nilic;it
laracn, quod dixit, non cst vanitas, sed vcritas novitatcm. Et est cum axaggcrationc prolata .scn- ;
coutra vanitatem dixit, quod de vanitatc dixit; et dam progressiones, et in raelius, ct in dctcrius
coiislat, quod contrarius vanitati c-se non potuit eunti. Sic cnim Canticum canticorura dicitur, et
in co quod vanitas fuit. Ali^pud ergo in ipso fuit, B sfeculura sa^culorum qiicmadmodum nunc hic
quod vanitas non fuit, el id contra vanitalem non dictum est Vanitas vanitatum, ut quadam parili :
vanc loqui poluit. Scd quid erat hoc, aut ubi erat? distantia ct diflerentia consimihtantum supcr ex-
Ccrte si corpus lioc fuissc dixcrimus, aut in corpo- ccUcrc intclligatur Canticum canticorum a cantico
rc aliquid, quod sine vanilatc locutum sit de quantum canticum a vcrljo, ct deinceps vcrbum
vanitate corpus quod corrumpitur vani-
: ergo a silentio. Et tantura siECulum sfeculorum a sfc-
tali sul)jcctum, et ad vanitatem natum aliquando culo, quantum sfeculum solum a momento, vel
sinc vanitate csse potuit, qnod lotum in vanilato item raoracntum a nihilo. Simihque progressione
vivit? Meminimus dictum Psalmista^, Universa : hic per contrarium facta Tanto vanitas vanita-
:
vanitas omnis homo vivens {Psal. xxxvin). Quod tum deterior esse a simphci vanitatc, quanto sim-
enim moritur, quod ut
ipsum est quod vivit : plex vanitas ab esscntia solida et pcrmanente. Sic
vivat nascitur, et vivit ut moriatur. Quid autem per inculcationem legi potest sententia Vanitas :
cst quod moritur, nisi id quod vita privatur? Ip- vanitatum, vanita» vanitatum, et orania vanitas,
sum ergo moritur in homine quod a vita extingui- ut in omnibus oranimoda vanitas exprimatur, et
tur. Et quid hoc est, nisi corpus et sensus corpo- ex omnibus simuna qufiedam confici intclhgatur,
rcus ? Ipsum cnim post animal non est, et quo r quiie omnem contineat vanitatem, ut quasi singula
ipsum cst animal, ct cum sensibile esse desinit, qufeque, per se vauitas sint et universitas ex om-
desinit esse sensus. Ergo quod moritur in ho- nibus collecta, vanitas vanitatum. Sic in creatio-
mine, ipsum est quod vivit in homine quod ideo ; ne rerum, cum opera sua compleret Deus unum-
vanitati subjectum est, quia obnoxium est morta- quodque opus per se bonuni [Gen. i) dicitur, et
htati. Ergo sensus corporeus non potuit vanitatem novissime universitas perfectis omniljus vnUle bo-
arguere, in quo nihil reperiri potest liberum ac na nominatur. Nam si id quod in parte bonmn est
purum a vanitate. Quid crgo dicendum est in toto melius invenitur, id quoque quod in parte
iUud fuisse ? Nunquid anima ? Nonne, et illam raalura est in toto deterius esse necesse est. Ergo
supcrius vanitati sulijectam esseostendimus. In ea vanitas est vanitatum, et vanitas omnium vanita-
namque vanitatem posuimus iniquitatis : qufe tum univcrsa vanitas, et vanitatis universitas om-
casteris rebus omnilras eo deformior existit quod ; nia vanitas. Vel vanitas illa mentium humanarum
ex ea tantum ca?terce habent,vel quod noxi.B sunt; hic per comparationera aliarmn vanitatiun argui-
vel quod omnino hac namque vaniia-
sunt. Sine tur quK velut ex ahis vanitatii)us orta, et cunctas :
te, nec vanitas mortalitatis cssct, nec vanitas mu- vanitates, vanitatis comparatione supergressa,me-
tabililatis noxia esset. Quomodo ergo anima, rito vanitas vanitcdum appellatm. Potest eliam
D
qufe tantte vanitali sulijecta est, vanitatem veraci- non incongrue trina haec vanitatis repetitio ad tria
tcr argucre potest ? An aliquid in ea supcrstes vanitatum gcncra supra memorata referri, ut
invcnitur liberum a vanitate, et sine causa dictmn qaasi una vanitatum sit opus horainis, alia natura
cst Universa vanitas omnis homo vivens ? Uui-
: raortalis, tertia mundus hic totus cimi sua imiver-
versa quippe vanitas homo est, quia corpore et sitate rautabUis. Consideravit enira iste opera mor-
mento vanitati subjcctus cst. Quis homo ? Omnis talium, et vidit singnla qua?que, quod cum laborc
/i(mio vivens. Non omnis homo vita, sed omnis et dolore ad effectum veniimt.Facta brevi terapore
homo vivcns. Nam, ct vita est homo, et vivens est subsistunt transeuntia autem fructum post se non
:
pens ait : Vanitas vanitadim. Doinde conditionem A tione. Lal)or antem istorum pa^nam, quidcm ha-
ipsammortalium attendens, etin ea majoremaemi bctinopere, sed pr;ipmiuminretributionc. In illo-
serahiliorem vaniiatcm invcniens, viditquod sima- rum labore vera miscria est. In fructu laboris,
gna vanitas existimatur dum privterit id quod ho- falsa et vana consolatio, In labore istorum, tempo-
mo facit: illa prorsus dolcnda et miscranda sit rahs et transitoria afflictio. In fractu laboris, aUer-
vanitas, dum stare non potcst id quod homo est. in na beaUtudo. Propterea labor iUorumfructu ina-
hancergo, rursus iuycmiuans exclamavit et (hxit : nis est, miseriaverus. Labor istorum pccna Iransi-
Vanitas vani*atum. Postremoomnium aiuta])ihum torius, fruetu jeternus. lUic vero malo, quod boni
rerum, et ad occasum properantium inconstan- incsse vidctuv, vanum cst; horum malum quod
tiam et fluctuationem intucns, quasi in summa apparet quasi vanum csl, quia transitorium est
concludens adjunxit, et ait Omuia vanitas. honum vero quod non apparet, pcrpetuum. Non
:
Quid habel ampLius liomo de universo labore suo ergo mirum videatnr quod malos in hac vita labo-
quo laborat sub sole ? Qui habct amphus, subauch- rantcs, et agentes bonosvcro lahorantcs tanlum, ;
tur, qnam iil quod de omni])US dictum cst Vani- ctpatientes dicimus, quiasi proprius veritatem in-
:
tas vanitatimi, vanitas vanitatum, etomnia vanitas? tucmur, scmper malos agendo laborarc, ct bonos
ac si diceret Si omnia vauitali subjecta sunt, opera g sempcr patiendo inveniemus. Nam, sicutmalostunc
:
hominum a vanitate aliena esse quomodo possunt ? etiam cum quicti videntur inconhnentia cxagitat,
Si secundum aliquid vanum cst quod Dcus crca- ita bonos in Ialjoril)us quoque constitutos tran-
vil, quomodo non multo magis vanum est, quod quUlos paticntia servat. Undc miro quodam modo
homo facit ? Si temporale est quod fccit J-^tcruus, honi quique, et justi cumsemetipsosproptcrDeum
quod temporalis faeit, quid est ? Ergo quid habet spontanea afflictione macerant, tunc etiam palien-
ami)lius homo de univcrso kibore suo, quo lahorat do IaI)orant quia se contra se statuentcs, quod ;
suj) sole ? Laboratsab sole, scihcet vel agcns, vcl forisper districtioncm sievicntes irrogant, intus
patiens. Duo liajc distinguite, agens et patiens quicU ac sine pcrturbalione pcrmanentes in pa-
hil)orat sub sole uterque laborat, et agens labo-
; Sed perversi quique et vita; car-
tientia portant.
rat, et paUcns lahorat. Sed hoc intei^est, quod alter nahs amatores, cUam tunc cum mala foris per
qnasi invitus laborat, alter voluntarius. Agens alienam violentiam iUata sustinent quia semetip- ;
eniir. laborat, et facit ipse unde laborat. Paticns sos hitus furoris, ct impatientiie sUmulis pertur-
autem laborat, et non facit ipse sed sustinet, unde bant, ipsi poUus faciuntunde laborant. Ergo Ijoni
laborat. Ilcec duo genera hominum
hoc mundo in in iiac vita lahorant, mali vero eUam pro hac vita
vivunt, scihcet lahorantium etagentium, laboran- laborant quia temporales labores quil)us pravi
;
quique se subdunLproadipiscendatem-
"^
liiun et patientium. Qui sunt laborautes, et agen- et perversi
tes ? Audi Psalmistam Verumtamen universa va- : porali dulcedine, boni paUenter tolerant pro aiterna
nitas otnnishomo vivens. Verumtamen in imagi- consoIaUone. Quia vero vita haec mortalis in qua
ne pertransit homo: sed et frustra conlurbatur. ct pro quo laboratur, per spaUa vivcudi quotidie ad
Thesaurizal, et iynorat cui congregabit ea {Psal. vitte lincm icndit, recte omnislabor hominis in nu-
Qui simt lahorantes, et patientes ? Pau-
ixxxvni). mero vanitatum eomputatur, cum dicitur Quid :
rant, et ii videlicet quibus haec vita dulcis est, et phus est labor hominis ? Scd Quid habet, inquit,
:
ii quibus amara est haic vita. Illi laborant cjus amphus homo de vmiverso labore suo quo la-
delcctationibus perfrui; isti laborant ab ejus borat sid) sole ? Unde constat quod liic non lam
miseria hl)erari. JUi laborant metuentcs, ne cito de labore hominis, quam de fructu et emolumento
liinc exeaui isti laborant timentcs ne diu hic pcr-
; agitur humani laboris quia non quid sit aut ;
maneant. Laljor illorum pro vana sollicitudhic ar- quahs labor hominis quieritur, sed quem homo
guitur. La])or istorum pro patientia coronatur. ^ fructum de laborc suo omni, quo laborat sul)
llhs (hcitur Sufficit diei malitia sua [Matth. vi).
: sole conscquatur. Et hic fructus omnis non ahud
Et illud Nolile solliciticsse, dicentes
: Quid man- quam vanitas esse perhihctur, cum dicitur Quid
: :
ducabinms, aul quid bibemus, aut quo operiemur ? habet amplius ? Ac ct diceretur JNihil amplius :
[V>id.) [slis dicitur . Potienles eslote confirman- habet quam vanitalem homo d(; labore suo. Ergo
tes corda vesira [Jac. v.) Et iUud ,SV compati- vanitas totus cst fructus laboris hominis, ct in
:
\mur, conreynabimus, Si commorimur, credirnus vanum laborat omnis homo, niliil accepturus
\quia et simul vivemus cum illo {II Tim. u.) lUis prcetcr vanitatcm de universo laborc suo. Ergo
idicitur Fitii hominum usquequo gravi corde.
:
vanus fuit, et labor sanctorum qui Deo iidcliler
\ut quid ditigitis vanitatem, et quxrilis, menda- scrvicrunt, et pro ejus amore tot supplicia ac
cium ? [Psal. iv.) Islis dicitur Beati omnes qui tormentorum gencra passi sunt? QiUs hoc dicerc
:
timent Dominum, qui ambulant in viis ejus. La- prtesumat? Nam quomodo vanus fuit illorum
bores manuuui tuarum, quia manducabis, beatus labor, qui in modico quidem vexati, pcr dolorcs
es, et bene tibi orit iPsal. cxxvii). Ergo labor illo- transitorios ad gaudia mansura pcrvcnerunt, et per
rum pffinam haljet in opere, et pcenam in retrihu- mortem tcmporalcm, vitam adepti sunt sempiler-
\l=i MUr.ONIS DF S. VICTORK (iVi\ PARS I. nxivr,F',Tir;.\, — i. i.\ s. scripturam. 12«
nain ? Aiil niinqiiid vaniis (licfindus ^sl labrii' i)l« A tunam in tcmpora : sol f.'of/novU oeranum suum.
pro])l('i'ca,(|iii;i, li'aiisiil (|ii()(i jiassi siinl: (H scf^iiii- ]>oxi'ii tt')}t;hrns, i:l ffictfi fsf riitx: in ipsn /ff;r(rfjmt-
(liiin ali(jiii(l lanion non vanns, qiiifi pfii-nianol huntoinntishf.Htim siLv:i-. Calali lednitlfi riHji'mtP.f
fliiod acccpciiinl. Vaniini clcnim csso, clipsiun jns- ut rfipifint, f.'l f/ufirrfinl a l)f;o escfim sHji. Ortus fiii
loiiiin laborcni, fpiantuni scilicet ad pf«nam tran- sot ct f-fmf/rctjfUi sunt, et in cufjilihus suis coUfJCa-
f^lloiiaih.ct liancfpiasi iina^nnariain siiocicm misc- huntnr. Exihit hrjnit) fjtl opus suurn,ct fnl f)pcrat.io-
iia'si^c(;fat, Psalinisla iiinncrc videtur, cnm dicit ufiin sumn ustjuc fuL vc.spcram [l*sfit. ciiij. Iliiic
Qui finfjis tahorcm in pr;i!cc/)io {Psal. xciii). Qnasi feliam eslilliKl quod Deus .Noc ef?redienti de arca
cnim electis suis Dcus lal)orera fingit, com eis f;x- postdiltiviiim quasi pro niy.gno aliquo signo pie-
toiius vclut iratus per jndicium tcmporalem i)f/'- tatis sua-, uc muncrc larf-dtionis reproinittit, diccns {
nam irro^at, qnibus intus providcntiam miseri- Cunctis tJichits scrncntis, ct nicssis, fritjus ct icstuS,
cordiiie sna^, iieterna> beatitudinis pra-mia servat. wstfis ct hieins, nrjx et non ret/uiescent (Gen.
flies
Quia igitnr Psalmista laborcm justorum et hnnc VIII). Pulchre if^itur homincs in hac mundi arca
imaginarinmdolorem,qnlas'peciemmiseria!habel, dcorsum per varios discursus occupationnin vitfe
voram niiscriam non babot fictum nominat ip- ; ; mortalis distentos sub sole laborantes dixit, ut hoc
suin prorccto ciimdem;, secundum aliquid ctiain jj etiam advanitatcmoperis humani pertineat, quod
vaniim non inconvenienter dici posse demons- homincm ad operandom pertransiens et tenebria !
trat. Ecce crgo pcrtransit labor operis. Per- liniendum desuper lumen illustrat. Considcravit
Iransit quod vanum fnit; quod transitorium fuit, quipi)e quam abjecta et misera sit mortalium con-
pcrtransiit : pertransiit labor, perti\ansiit dolor. ditio,qui in terrfe superficie quasi vermes, qui-
Nunquid pertransiit frnctus operis aut merces la- dam vana curiositate reptantes, subito lumine de-
boris? Propterea licet." ecce secundum aliquem super infuso quasi ad illusionem excitantur cap-
diccndi modum labor ipse ot dolor tcmporalis va- tare,quod vane appetunt, et eodem post modicum
nus non inconvcnienter dicitur. Nunquid tamen subtracto subita rursum cfecitate obvolvuntur, et
merces laboris ipsius vanitas unquam recte dice- nequaquam ultra in effectum prodire possunt. Ideo
tur ? Absit Quomodo ergo stabit quod dictum est ?
!
et ipsum lumen quo illuminantur, eminus ac
Quid habet amplius homode universo labore suo? procul desuper et hommi in accessum ostenditur,
De prsemio enim laboris et non de ipso labore ut ipsum nequaquam in hominis consistere potes-
;
de utilitate, non de opere, hoc dictum est Quid tate probetur quatenus ex eo tantum homo acci-
: ;
habet amplius homo de universo labore suo ? Ecce piat, quantum permiserit largientis et cuncta
amplius habet homo et multo amplius habet, et ^ ordinantis Dei gratias, non quantum appetit cupi- ,
quaistionis hujus difficultatem. Nam hic aperte os- laborare sub sole cujuslumen quamvis jucundum :
tendit quos labores arguat vanitatis. Qui fiunt, in- aspectu et visu sit delcctabile, non semper tamen
quit, sub sole. Quid est, fiuut sub sole? Fortassis humanis aspectibus adesse potest nec prodesse.
simpliciter accipiendum est quod ait, suJ) sole ciuia Quodsialtius adhuc considerationem promovere
;
homines in hac mundi parte inferioridegentes, de- et subtiUus rem inspicere libeat, possumus no-
super solis lumen accipiunt, et ad agenda opera mine solis tempus significatmii accipere, ut quod
usibus humanisnecessaria illuminantur utvideant. dixit, sul3 sole, idem sit ac si dixisset, sul) tempo-
Propterea namquc vitfe humana? tempora per re. Nam quia per solem prfficipue et temporum
divinam providentiam alternis vicibus sic distri- ciu'sus distinguitur, et temporalium natura varia-
buta sunt, ut a;gra corpora actionum snarum tur congrue per solem tempus ipsum exprimitur, ;
nimia protensione fessa, ipsa alternantium tem- cum dicitur sub sole idem est enim ac si dixisset.
porum vicissitudo repararet. Idco nox et dies in- sub tempore. Sed nunquid etiam in hoc nobis ali-
cessanter mutua sibi parilitate succedunt, ut per quid innuere voluit, quod non ait m temporc vel
diem ab ortu ad occasum sol cursu suo desuper " cum tempore, sed sul) tempore et discretio nobis :
pertransiens, lumen suum usquequaque in sub- habenda est, ut inteUigamus aha esse, qu» quasi
jecta dtfTundat, et humanos oculos sua preesen- cum tempore facta snnt aUa vero iUa quae vel ;
tia illustrans, coeterorumque animantium terrae in temporc facta, vel sn\) tempore Uunt ? Dis-
ad exercitationem agendi excitet, et simul operandi ccrnamus ergo, si possunius, si forte causam in-
prfebcat facultatem. Nocte vero se humanis aspec- venire valeamus, quare potius sul3 tempore,
tibus subducens, et quasi quibusdam pannis in- quam vel cum tempore, vel in tempore, facta
fantiee,volaminetenebrarum oppanso, lumina mor- dixit vana esse opera hominum. Omnia qua
talium contegens, fessos artus ad quietem foveat facta sunt, vel cum tempore facta sunt, vel in tom-
et soporem, ut iterum reparatos labori atquc exer- pore. Cum temporc enim facta sunt, quorum or-
citationi diurna?, alacriores restituat. Hanc admi- tum tempus non prsecessit qualis est angeUca na- :
rabilem divinffi dispensationis ordinem Psal- tura, et iUa informis materia rerum visibilium
mista intuens cum ejus opera commendaret, c£uain in principio crcavit Deus. In tempore factn
hoc inter cuetcra cpiasi cxcellens aliquod et non sunt, quorum ortum tenipus pnecessit, sicut illa sej
parva laude dignum commemorat, dicens ; Fecit dierum opera in quibus Deus perfecit atquc com
129 IN FXCLESIASTEN IIOMILI^ XIX. 130
plevit hujus sensibilis mundi fal^rioam ; sed ct illa A amore pressus, pro eisdem adipiscendis, si non
quce postmotlum formaliter, sivc cssentialitcr faeta habet, vcl conservandis, si habct, laborat. Istc sub
sunt, temporc facta sunt. Hursus corum
omnia in solc positus laborat, ct ipsc in vanum laborat. Qui
quiB fiunt in tempore, alia tiunt in tempore et sub autem pro spc ct dcsiderio a^tcrnorum bona opcra
temporc, alia iiunt in tcmpore tantum, non sul) exercet, iste sub sole non laborat, ctiamsi sub sole
tempore. In temporc tiunt ct non sub tcmpore, est labor in quo laljorat quia licet temporalc sit ;
qucc tempore quidem incipiunt, scd tempore non opus quod peragit, ipse tamen omnia temporalia
iiniuntur. In tcmpore et sul) temporc tiimt, et ciiduca, mcntc ac dcvotionc trausccndit. Iste
quie simul et in temporc incipiunt, et in tempore ergo in viuium non laborat, etiamsi vanum est in
fmiimtur. Item eorum quiH sub tempore fiunt, quo laborat quia vanum non cst pro quo laborat.
;
etsi transeunt in opere, permanent tamen in retri- homo de univcrso laborc suo quo I;U)orat sub solc?
butione. Bonum enim opus non lioc soluni cst g Quia non laborat sub solc, scd supra solcm, qui
quod foris transitorium apparet quia et actionc laJioris sui mercedcm non coustituit in rcbus vo-
;
Omnis enim actio quiB sine devotione cst, mortua Terra cs et in terram ibis exinde mortahs fac- ;
est. Visibilis igitur actio, ipsa quasi vivit, et invisi- tus quia a statu incorruptionis cecidit, quasi
;
bihs devotio, ipsa vita est. Quod autem vivit lioc a vita ad mortcm per mortalitatem transire c(b-
moritur ; sed quod vita est ipsum non moritur. pit. Hanc crgo viam omnes homines post ipsum
Quia actio transitoria sicut cx tempore initium pertranseunt, qui ab ipso per carnis nativitatcm
habet, itaenim fmitur in tempore. Quod ergo mo- descendunt. HiBc est illa vanitas, de qua Psalmista
p
ritur quod quod transit, quod mutabilitati
finitur, locutus cst, Verumtamen universa va-
diccns :
deditum est, ipsum obnoxium est vanitati. Quod nitas omnis homo vivens. Verumtamen in imagine
autem vita est, quod permanet, quod finem aut pertransit homo {Psal. xxxvui). Ilanc ergo vani-
corruptioncm non recipit, ipsum vanitatcm non tatem quasi eaeteris majorcm ct humanis animis
admittit. Dicatur ergo Quid habet amplius
: homo propter diram mortis neccssitatem magis horribi-
de universo labore suo quo laiiorat sub solc ? lcm novissimo loco adjunxit, ut hoc ad extremum
(subauditur prseter vanitatem.) Nihil ampUus, homo quo cvidenfius miseriam condi-
audiat, in
quia vana sunt omnia quae sub sole fiunt. Et quid tionis sucE agnoscat. Prima enim vanitas nec in
dc vanis habcret nisi vanitatem. Quod ergo ? Bona nominc est nec refertur ad homincm. Sccunda
;
opeia quoe sub sole fiunt, nihil amphus conferre vanitas in homine quidem non cst sed tamcn rc- ;
poterunt suis operariis nisi vanitatem ? Et quo- fertur ad Iiominem. Tertia vanitas et in hominc est,
modo superius questionem hanc solutam dixi- et refertur ad hominem. Proinde quasi per gradus
mus per id quod ait, sul) sole ? Ecce nobis iterum quosdam semper ad altiora progrediens, primum
cadcm oljoritur non minus quam supra difficihs, posuit illam vanilatem qu;e ncc paena hominis cst,
quia et bona opera sub sole, id est suJ) tempore nec culpa. Deinde iUam vanitatcm adjunxit, quae
fieri seeundum id quod supra expositum est, ne- poena hominis non est, sed culpa. Postremo iilam
gare non possumus et tamen ex eis nihil preeter
; quo3 culpa non est, sed pcena hcet tamcn ncc talis :
vanitatcm consequi, dicere non audemus. Et ecce poena in iis duntaxat quiljus sacramentum salutis
manifcste hber dicit : Quid habct amplius homo non subvenit, a culpa prorsus hbcra sit. Sed illam
ideuniverso laborc suo quo laborat sid) solc ? culpam hominis dixi, non poenam, et hanc poenam,
Sed si diligentius verba ipsa considerare volu- non culpam quia in illa mcritum hominis cerni-
;
mus, manifeste ostenditur qxxce sint illa opera quae tur, ctin ista judicium invcnitur. Hanc ergo poenam
•vana esse arguuntur. dixit Non cnim
Quid hal^et : quasi ca^teris graviorem et immaniorem novissime
lampUus homo
de universo laborc suo qui fit, vel apposuit quse Ucet culpa nequior non sit, molestior
:
'5ui factus est sub solc ? Sed ait potius, quem ipse tamen carni est ct ad excitandas carnales mentes
tiomo laborat sub sole. Non ergo tam laborcm cflicacior. Dicat ergo Generatio prictcrit, et genera-
:
^uam laboranlem arguit esse sul) sole. Ut quia tio advcnit. Ac si diceretSi negUgcndum pulatis
:
(lisccdiiiil cl iiioiitmi siic(;o(liint, (|iioil K''i"'''"'" A opiis siiiim iii ineliii-i? Ergo non crat
scientia
nsl? Vi(l(!lur ((iiidoui dolor vivciiliiuii in nascenli- ajiud ijisiim, aut inlirmiis invcntus mani- (!Kl,ut in
l)iis (;()iisolali(;iicui accijicrc ; scd iiiidc liniri piita- biis cjiis boiia ilia matcria dctorior enicerotnr? Ab-
tiii' iit iioii sit, iii(l(; acci|)il ut scinpcr sil. 0""d sit! Iiuo vcro niult(< niciiorcm te fecit, ((iiain iiliid
ciiini moi-icntes (lisccdunt dolor (3st. Qu.c conso- fiierat undc te lc.cit ; ((iiia terrain fecerat stabilcm,
lalio sc(iiiilui(|iio(l luorituri advoniunt? Consolatio to aut(!m (lo terra fecit imino)tal(!in, Ergo moliorom
({ua; lu(;tu tcniiinatur. Kt (luid in utr(j((iU! vaniiis t(! f(!(it, ((uam fiiciat iindo to fccit. Non cij^o ck
esscpolcst? (JciKiratio invcicrit, cl },M;ncralio advc- arliticc pivjcossil corrujjtio tiii, ((ui tanta jiotcHlatc
nit. Si puucos vcl non universos saltena laincnta- et tali Jionitate te feoit, ut niliil possol a porfecto
bilis casus involvcret, toleraliilc viderelur, iiunc ininus, nihil ab optimo vellot delcrius. Itaqiie oj)-
aulcm sa'va lucsomncs seciira ad interitiini traliit. timiis artifc.K iiJasma l>oniiin looit, ciijus (Htorna
(lcucralio pi.ctcrit, el gencratio advcnit. Si pra^^te- incorrui>tio ctbonitasiminortali.sn(x: vitium gignit,
rit, quo vadit? unde venit? Heu dira
Si advcnit, ncc vitiiim rccijiit.
sors Quomodo1 securus esso potes, o homo, tantis Sed forte raatoria culpanda sit, quas tali» erat de
toncin-is involutus ? Eccc scis quod vivcndo qiia aliiid liori non jioterat. Terra oiiini craf nuite-
tcndis ad mortem. Sed nunqiiid scire potes qiialis H ria, ct e.vivit vas testoum. (Juid ? .Miiuin lioc est.
aiit ubi IViturus sis post morlem ? Considera crgo Iloc ergo lu dicens respicoro debueras, (juia, si vas
in quanta vanitate vivis, quis quotidie cernispraetc- testeum es, orgo do molli luto in testam solidatus
rirc quod cs nec tam^ui scire uUa rationc polcs
;
es, et naturam non lialiuit lirmitatis,
gleba tua, si
quale sit quod futurus es. (ieneatlo pra;terit, ct haliuit tamen naturam conlirmationis. Si non ha-
generatio advenit. l)uit ut hocessetexnatura, haliuit tamon ex natura
Terra autem in xternum stat. Ausculta homo, ut hoc esse posset ex gratia. Ergo materia tua ni-
et erubesce. Terra in aeternum stat. (^uarc terra hil tibi nocuit qiue et hoc integrum conscrvat quod
stat, et tu stare non potcs, propter quem lacta est natura contulit, et quod gratiadodit, ipsa non mi-
terra. Fortassis dices, quia ad consolationem tui nuit. Nam terra in «ternum stat. Quid est stat?
stat. Stat ut venientes mittat, pertranseuntes portet, Perseverat in eo quod facta est servat naturam ;
discedentes recipiat. Nascentes' enim de terra ve- suam conditionem suam non deserit quod acce-
; ;
niunt pcr carnis originem, et viventes super terram hoc retinot incorruptum. Terra facta est, ct pit,
pertranseunt, per carnis mutalnlitatcm et moricn- terra permanet, nunquam ahud est quam quod
tes in terram redcunt, per carnis corruptionem. est. Et cum aliud est, non ex defectu corruj)tionis
Ergo stat ad consolationem tui imo vero ad con- Q aliud est, sed ex provectu suJjlimationis. Qncmad-
;
fusionem tui stat. Quomodo ? Vide qualis stat, qua- raodum et in te aliud effecta est, el aliud futura est,
Us portat, et quales portat, et de quah portat. Qua- quam nata est sed sublimatione, non corruptione.
lis ergo porta-t ? Aiidi qualis Maledicta terra in Et cum in quiljusdam terrenis se de aUo transferre
:
opere tuo spinaa et tribulos germinabit tibi (Gm. videtur in aliud, nunquam tamen aliud est, quam
ni). Quales autemportat? Rursusaudi: Maledictus est ;
quia terrasemper terra est, ei id quod
est, et
es super terram {Gen. iv). Et de quah portat fn : transit terra est et in quod transit terra est; et ciun
sudorevultus tuivescerispanetuo;et comedes her- hoc in iUud, vel in illud transit, non transit tamen
bas terru; ? [Gen iii). Ergo maledicta maledictos quod terra est, quod in hoc et iUo idem est. Ergo
portat. Et tamen portat. Scd unde portat, habet ali- gremium raovori haljct, et
terra intra naturae sufe
quid ad consolationem tui ct ahquid ad puenam quod est, hoc quod est ex- operari ha])et de illo :
tuam. Quod ad consolationem tiii, est cum labore tra terminos naturse suae transire non habet de
tuo quod ad pcenam tuam, est per laborem tuum.
;
eo quod est ,in id, cpiod non est et idcirco, terra :
Haliet panem, liabet et spinas. Panem cum laJjore in aeternum stat in eo quod cjuod non est. Quare
tuo ad consolationem tui spinas perlaljorem tuum; igitur, et tu non stetisti in eo, quod factus es su-
ad pcpnam tuam. In sudorc vultus tui vesceris pane „ per terram, sicut et terra stat in co. quod facta
tuo lioc ad consolationem tui cum laljore tuo.
: est ? Quare degenerasti, ut non sallem imiteris
Cum operatus fueris, tcrra non dabit tibi fructura materiam tuam, qua^ in tantum servat quod est,
suum, sed spinas et tribulos gcrminabit tibi. Hoc ut et tu cum terra factus fueris. non possis aliud
ad pfpiiam tuam per laljorem tuum. Ergo non so- esse quam teiTa est ? Usque ad Uiam deUuis viUo
lum stat ad consolationem tui, sed multo magis stat tuo ultra progredi non permitteris natura eju3. ;
ad confnsionem tui. Stat non solum ad levamen Ecce quantum custodit quod est, ut et te flucnlem
miseriiB tu£e, sod stat in testimonium et pfpnam cul- ct instabUem cum excejjorit, non sinat ultra Iran-
pa^ tufB. Tcrra stat, et tu super terram stas. Stalii- sire in aliud cjuod ipsa non est. Unde ergo tibi
lis ipsa est qu^e portet, et tu corruis qui portaris. iluerc ? QufBre diligenter, et cogita. Nequc ai^tifex
Quare hoc ? Nunquid et tu terra non es ? Quid er- tuusneque raateria tua lioc tibi fecit ;
quia, ct iUa
go dictum est tibi Tcrra es, et in tcrram ibis?
: stando in a^ternum, cl in te sen-at, quod ipsa cst, et
Ergo tcrra es, et super terram es, et de terra es. iUe te ad ceternitatem faciendo, et amjiUus dedit,
Quare ergo non stas in aeternum ? Nnnquid tu inlir- cjuam ipsa est. Unde igitur tibi hoc nisi vitio tnO
mior factus es terra illa de qua sumptus es ? Quid ex quo tibi nunc poena est, ut revertaris in iUam,
ergo opcrata cst manus artilicis si non provexit cui hoc ex gratia datum erat, ut starcs semper
i33 IN ECCLESIASTEN HOMILW: XIX. 131
supra illam ? Ipitui- tu transis, et terra stat in tosti- A plius inardescif pra^teritorum
,
momoria dulcius fan-
monium contra tc, ut mortalom arguens, ct mo- gitur, dilafiono futurorum validius iutlammatur.
ricntom excipicns, prius tc convincat ({uam pu- Hoc nostor Ecclcsiastos optimo novoraf, qui in ounii
niat. Proptorea torra in a^tormun stat. (Joncratio narrafione sua tam diligonfor exoquifur vanitatom
pr.Ttcrit, ot generatio advouit ; tcrra autcm in rerum transeuntium, ut ex ejus considorafiono cor
ffternum stat. hmnanum admoneat ccelestia medifari et evigilaro
H.Tc sccundum j)arvitatcni vcl exijrn.itatcm son- in dosidorio iofornorum. Soivif cnim quod quauto
sus nostri diximus in cxordium libri Salomonis, ovidontius oorum, qu;o tomporahtor pr.etorount va-
qui Ecclesiastes dicitur, nequaquam prajsumcntes nitas agnoscitur, tanto sul)limius intus montisocu-
nos dixisso, quod potissimum dicondum erat, cum lus ad sfatum iotcrnifafis aperitur. Incipions ergo,
hoc tantum no]>is maimum sit niliil dixisso, quod in hac prima parfe oporis sui, ostcndit omnia vana
diocndum non erat. Civtorum scicndum cst linuc osse, qua^ sub solo sunt, id cst, quiocunque visibilia
lil)rum novum quoddam expositionis gcnus requi- sunt corruptioni subjecta esse, volobnoxiamutal)i-
rere ;
quia cum totus ad commovendos afTectus Osfendit enim neque in cnolo, neque sub coe-
litafi.
eordis humani intendat, s;i?pius in oo quasi coUo- lo, noqiie supov lorram, neque in terra aliquid osse
qucndo quam exponendo sermonom formarc opor- B pcrpetuum, quod vicissitudinom non patiatur nec
tot. Unde necesse est in iis etiam aliquaudo, quifi transeat in alterationem. Ideoque nihil vereesse ex
plana ct aperta videntur, diutius verbis immorari, omnibus iis, quae semper sine cessatione in id tra-
ut ipsa locutionis inculcalio validius tangat ot cffi- liuntur quod non sunt, et quod sunt, sfabilc vel
cacius ponctret cor audicntis. QvA alitor hanc Scrip- incorruptum servarc non possunt.
turam tractare voluerit, etiamsi commode intclli- Oritur sol, et occidit, et ad locum suum reverti-
genti.H audientium servit, vim tamen proprieta- tur : ibique renascens gyrat per meridiem, et ftec-
tcmque non retinens, minus fortassis proficit ad titur ad aquilonem. Ho« per se distinguendum
fpdilicationem, Deindc sequifur esf. :
nem, successionem, et eorum, qucc fuerunt ohli- Omnia ftumina intrant in mare,et marenon re-
vionem. dundat: ad locum unde e.xeunt ftnmina revertuntur,
Verba Ecclesiastes, qure cuncta sub sole vana esse ut iterum fluant. Et hoc simul conjungendum est.
testantm', nescio quo paclo, modo cum legerentur Q Tria ergo queedam proponere videtur in argu-
dulcia facta sunt in auribus nostris. Et ecce ccepi- raonfum mutabilitatis omnium, solem, spiritum,
mus hbcuter audirc mala nostra et qu<e non dihgi- ftumina, id est ignem, aerem, humorem, uf per
mus tamen audire diligimus. Malaenimnostranon solem quidem ignem, per sjjiritum aerem, per
diligimus et mala nostra audire dihgimus quia llumina humorem, velut a parte totum significa-
;
audiendo mala quajuon dihgimus,bonorum recor- tum infoUigatur. Superius namque terram quasi
damur quie diligimus. Et ipsa Ivxe ]>onomm rocor- fundamcnfum immoljilc medio loco constifiut.
datio (etiam inler mala) dulcis animo ost, et tanto Nmic cfetera tria elementa, id est ignem, aerem,
utique dulcior quanto amariora simt ipsa mala, qute aquam circa ipsam motu instabih fluctuantia dis-
vel au<liendo, vel sentiendo agnoseimuslongc esse ponit, ut in procreandis mutabilibus, his tribus
ab iis bonis ad qu.^o, vel saltem per rocordahonem elementis motum agendi, ot quodammodo vicem
suspiramus. Hoc totum erat, quod in hac relatione artificis aftributam ostendat. Terram vero quasi
nol)is modo tantum sapuisse miramur, in quaexsi- maferiam quamdam procreandorum omnium im-
lii nosfri uobis «rumna describitur, et nostra mise- mo])ilem subjacere impotentem quidem agendi,
;
riaatque calamitas qualis ac quanta sit declaratur. sod aptam tantummodo, ut ex ea eceferis oporan-
Mens enim nostra in auditu malorum suorum qaasi tibus formentur, quae creanda sunt. Per hfoc igitur
D
de quodam somno pristini temporis evigilans sul)i- ^riaelementa in iUo quarto vim suam natura exer-
to agnovit ubi esset, stupensque et mirans tantum cet, qme circa Uiud, et in iUo discurrenfia lege mi-
barathrum, simul etiam considorare cfcpit dc
ruinne rabih, et se invicem contemperantia, tam innume-
quanta sublimitale in hoc ipsum miserifc profuu- rabilesformas et s})ecics rerum ex ea producunt,
dum cecidisset, et ad illam quia necdum eflfectu po- quot annuis menstruis, diurnis temporum vicissi-
;tuitmiro quodam ardoris intimi dcsiderio suspira- tudinibus in eorum accessu et recessu jugiter sinc
Vit. Hoc ergo crat quod in iUis verbis, qu« uostram ccssatione alternantibus demonstrantur. Quia igi-
i'ecilabant miseriam, nostrmn traxit affectmn. Hoc tur cancta nascentia qute de terra oriuntur et ex
fecit ut mala nostra sic nobis semper audire libeat, terra substantiam nutrimontumquo accipiunt, ab
aec possit amarum esse quidquid iUud est, quod his tribus clementis vitalis motus naturam sortiun-
3um eo pcrcipilur quod tam duko ost. Hocquotidic tur, rccte iu cis, mutabUitaUs originem posiiit,
ct
lamcnta ipsa dulcia facit, et inter suspiria
nisSris et muta])ihum omnium naturam proprietatemque
gemitus lacrymis delectabUiter pascit afthclos ;
cxpressit, ut in his pariter videamus et unde sit
Huiaeorum qu.Tdihgunfur inter adversa recordatio quod stare non potest,quidquid sub tempore oritur,
-uavior est, etipse animus desiderio absentium am- el qua via adesse prodeat quod non est, vel quod
i3;i Fllir.OMS I)F'. S. VFCTOHK Ol'P. I',\1<S I. — FvXFX.KTFCA. I. iN s. s(:rff>tf:fl\.m. 136
csl, ;ul iioii (i.ssc rcvcrt.iliii'. Oriliii- sol, lA occidit, A F.iistrans nniver.sa in circuitu pergil spirilus, et
cl cid lociun siiiim rcvfirtiliir, ibifiiic rcnasc(!nK Ky- in circulos siios rcvertitiir. .Si pcr Kjiirilum, acrcm
rat pcr incri(]icni,cl llcclilin' ad a(|iiiloncin. I*aiicis accc))imiis, congruo ordinc, jiostquam inslal)ilila-
vcrhis icni niat^nain (•oinpiclicndil : dc (iiiii)iis ali- tcm (;(j'lcstis clcmcnli dcscripscrat, canidcm (pjo-
(pia iios pro temporo diccrc oporlct, non tanicii <pic infcriora legem pati dcmonstrat, diccns I-us- :
animum aiidiloris diiitiiis in cjnsmodi dctincrc, iic li;iii-; iiniversa in circuitu pcrgit spiritus. Ac si
vidcannu' contra j)roposiliim nostrnm sacrain c.\- (lic('rcl Si ca qu;c in codo sunt vis nalur;(' stare
:
])ositioiicm rclin([iiciilcs, ad dcscribcndos sidci'iim iion {jalitur, neccssc cst ut ca quoqiic (pj;j' sub
ciirsiis dc\()lvi. Omiiia ([uidcm hfec oh id solnm- c(J!lo sunt cadem conditio mutaljilitatis moderelur,
modo dicta sunt, ut humanus animus carum rcrum Sane quemadmodum soH? ita quoquc aeri orJji-
quas novit rclationc, commodius cxcitctur, ct nt cularcni triljiiit motum, ut cjiis agitatio pcipctiia
pcr ha'c ad cogilanda ca, (jua; non iiovit, cvif,Mlct esse dcmonslrctur. Quod autem pluralitcr subjuii-
et idcirco non noliis pigrum esse debet, aut in(h- git : In circulos suos revertitur hoc significare
:
gnum videri, ad ca dihgcntcr inlcndere, qurn no- potest quod motus aeris non semper uljiquc idem
bis (hviuus scrnio sludiiit (hhgcntcr cnarrarc. cst, scd cum alibi v(jhemcntius, alilji inodcratius
Dcmonstrat ergo quah via luminarc hoc magnum, IJ agitctur, ipsa cjus fluctuatio versa vicc in scmct-
quod sua praesentia univcrsa illustrat, incessabili ipsam refusa moveatur et non unifor-
dissimiliter ;
agitationc in hoc mundi scnsilis globo circumfe- miter conquiescat, ut non cogamur motum seincl
ratur, snoquc accessu et recessu varias rerum c(j'ptum usque ad extrema extendere, ut singul;c
mulationes efficiat. Oritur sol, et occidit, et ad lo- motioncs impulsionesque quasi in se facto^, el ;
cum suum revertitur. Primum ostendit eum circu- paulatim spatio motu linguente quiescanl. Sed, et
larem habere motum, et ad id semper unde pro- illud quod ait Lustrans ajJte huic elemento tri-
:
greditur reverti, ut, quia in circulo finis nonpotcst ])uitur, quod sordes universas sua mobilitatc
inveniri, cursusejus perpetuus demonstretur. Ori- ubicunque aspersas sive collcctas purget ac dis-
tur sol, et occidit, ct ad locum suum revertitur. sipet. Sive quod sua subtihtate cuncta pencti"ans
Deinde anfractus progressionis ejus descri])it, di- ubique se diffundat. Vel ad superiorem hoc ver-
ccns G}-rat per meridiem, et flectitur ad aquilo-
: bum sententiam copulatur sic Oritur sol, et oc- :
nem, ut idipsum ad magnam rerum mutalionem cidit, et ad locum suum revertitm' ibique renas- ;
pertineat, quod non semper eodem modo neque cens gyrat per meridiem, etflectitur ad aqmlonem,
in directum cursum suum dirigit incedens. Oi'itur lustrans universa in circuitu. Et hic distinctione
sol et occidit. Oritur quotidie, quando emcrgens Q facta, deinde sequens sententia subinfertur ita
humanis prcesentatur aspectilius. Occidit, quando Pergit spiritu, etc. Sol enim cursu suo universa in
descendens ad inferiores partes secundum conve- circuitu lustrat quia omnes partes mmidi per di- ;
xitatem circum actionis sufe oculis nostris se aJj- versa signa oriens, vel occidens, attingit. In can-
ducit. Revertitur ad locum suimi quia impcllente ;
cro enim oriens, et occidens aquilonem tangit. In
voluijilitate suijtus rursum ad ortum revocatur. capricorno, meridiem. In liljra, et ariete, peroricu-
l'ost ortum vero ad occasum tendens, primum tem, et occidentem mediimi pertransit. Scquitur :
llectitur ad mcridiem, quia obhquo ductu pnBci- Pergit spiritus, et in circulos suos x'evertitur. Se-
pue cum in iestivaliJius commoratur signis, aii cundum prtecedeutem expositionem, spiritum
ortu ad lineam meridianam consccndit. Deinde nunc non inconvenicnter accipere possumus
autem ad occasum dcscendens, rm'sum oJjliqua igneam vini quae ab ipso sole procedens, jjer
progressione ad aquilonem inchnaiur. Potest aha cuncta se diflfundit, et miiversa invisibiliter pene-
adliuc in liis ver])is expositio satis convcniens trans vegetat et movet. Unde et veteres naturam
adliiljcri, scihcet ut liaec omnia non de diuturno, esse dixerunt. Ignem artificem procedentem in
scd dc annuo cursu sohs dicta accipiamus. Oritur res sensibiles pocreandas. Vitalis enim motus, et
quippe noljis sol, quando per vernale a^quinoctium vegetationis sensibilis in cunctis nascentibus ignea
ingredicns ad nostrum polum consurgit. Occi-
D
vis origo est quaj rebus omuibus incrementmn :
dit autcm, quando pcr autumnale iTequinoctium subjicit, et mvisibih eas nutrimento alens ac fo-
exiens ad inferiora descendit. dyrat per meridiem, vens, ad invisibilem tandem producit siibstautiam.
quando in liiemah])us signis commoratur. Flectitur Hanc autem occultam naturae vim cimcta moven-
ad aquilonem, quando in eestivis signis, quae polo tem, et alentcm poeta quoque spiritum nomina-
boreali viciniora sunt, circumfcrtur. Oritur ergo vit et nota sunt cjus verba : :
aquilonem, ut qu« brumoj gelu, et torpor giacialis Quamvis in his verbis iUum potius errorem pi-obare
astrin.\crat,;Estivis ardoribus rursum calcfacta ani- vidcatiii', ([iii mundum hunc scnsilem quasi anima
mcntur. Vides igilur unum corpus quantas secum constaus ex anima et corporc, ipsamquc cjus ani-
truhat rerum mutatioues. mam spiritum csse cuncta movcntcm asseveret.Scd
137 IX ECCLESIASTEN IIOMILIE XIX. 138
tri ct vcgctat, ct miumquodcjnc ad certum linoni sus in orbem dispositus cst, et in illa })oreni oir-
lepitimmnquc torminum ponhicit.Hiccrf^jospirilus, cuitione, ut nunquam deficiat quod dosupor infun-
id cst, occulla natura' visomnialustra; quiapor (im- ditur; quantnm in partc doorsum fluit,
altera
nes rerum partcs invisibiliter sc ditTundcns, nnicui- tantum in altera parte per occultos meatus ad or-
que .secundum suipnaturfp capacitatem, propriam tum revocatur. Sic et ci])us corporis qnodam cir-
qualitatcm distrihuit. Pcrgit, ot rcvcrtitur quia nni- cuilu fcrtur, ct primum a palato in alvum desccn-
vcrsa, qui orimilur in tomporopriusp^r incromon- dens, ac diende in scccssum pcrtransions, et in
tum provcliit, ac dcinde senesccnsia ad origincm ipso cjus transitu, quasi quadam instillatione na-
suam reducit. Pergit cnim quia in nasccnlibus turiC, dcficienti nutrimcntum subjicitur, quo eva-
egreditur, in crcscentihus usque ad ccrtam mcn- porato ct cxinanito, ncccsse cstrm-um utmom])ris
snram proccdit. Rcvcrtitur, qnia in sencsccntibus. edcndi su])sidio concurra-
fatisccnti])us reparcndis
solis localitcr ignis progrcdiens, ad ortus sui sempcr sine cessationc, ct reparantia transcant, ct
principium rcducitur,etiam naturaliler in
sic enim liuic defcctui qualem-
dcficiant reparata ? Licet
cunctis nascentibus, motum qucm per incremcn- cunquc consolationcm priestarc videatur repctita
tum rerum erexit, pcr defcctum et occasum infusio magna tamen cst miscria semper ad
;
igncm ponitur in procreatione sccundum socia- a sui status soliditatc jugiter, vcl transitu vel
tur. Quantum cnim attinet ad dispositionem ct defectu inancscunt, Magnum crgo hic spectacu-
ordinem rcrmn, primum et suprcmum locum lum sanctis mentibus preparatum est qua? no-
ignis possidct; aer secundum igni proximum. runt ex visi])ili])us trahere invisibihum cognitio-
Postca aqua, tertium vendicat locum; novissimo ncm. Qu.-iB norunt dicere Crcatori suo Ownia in :
et imo loco terra rcsidet. In his quator ignis et sapientia fccisti, Dominc {Psal. cni). Delcctasti
aqua, natura quidem maxime repugnantia con- tnc Domine in factiira tua, ct in operibus ma-
foederatione tamen eequabili amica, omnium nas- nuum tuarum exultabo. Quam magnificata sunt
ccntium origo sunt. Et idco si locum vel naturam
D opera tua, Dominc, nimis profundce factoi sunt
atlcndimus, a se invicem duo Iifcc disparata ccr- coQitationes tuce {Psal. xci).
nimus. Si cfficientiam respicimus, proxima si])i Ecce cnim quomodo in circuitu fcruntur omnia
ufraquc et amica invcnimus. Igitur de elemcnto transitoria et vanitati su])jecta. Et scimus qui;i
aqu.p, quod altcrum cum igne fomentum vitale circulus fincm non ha])ct. QuiB crgo in cir-
priebet uascentLbus, quasi post ignem, et acrem cuitu currunt currunt quidcm, sed ad finem
,
tertio, vel ciun igne secundo inter rerum muta- nunquam perveniunt. Qua^ ergo requies sperari
bilium naturas tacendum non fuit. Et idcirco potcst, ubi status nullus csse potcst? Ubi enim
hujus quoquc circuitum, ct excursum iu rcs scn- pcrpctuus cursus cst, st;itu3 nullus est. Ul)i au-
sil)iles procrcandas dcscribit, diccns Omnia flu- :tem circuitus via est, u])i cursus ccrtc fincm
mina mtrant in marc, et marc non redundat. Et halDcrc possit, non est. Qufe crgo in circuitu
I
causam statim adjungit, quare non rcdundct marc cmrnut, sompor currunt ot uunquiuu ad sla-
'
Patrol. CLXXV. 3
1,)0 HUr.ONIS DR S. VICTORE OPP. PAT\S I. - EXEGFTIC.N. - I. IN S. SCniPTnRAM. liO
porvcnftrinl, non suhsislunl. H.i!C c.sl via omnium A qne fpiod est, sed qiiale sit illud quod vidctiir,
osl In cinuilu iinpii umhitlant {Psal. xi). sit ut vidotur, vel undc sic sit, vcl ad quid sit qui»
Iniu :
Caput quo([uc iini)iorum omnium dc sc lostalnr, doro valot? QiianU crgo tenobris liomo involvitur;
diccns : Circuivi terrum, et peramhnlavi eam qiianta ignoranU.e o;ocitate coarotatur, cujiis scn-
dilif,nmt, ct a oircuitu non rcccdunt. Idoiroo qna; latontom roruin, invisibileinque naturam pcnotra-
ret. Ergo universitas rerum utroque raodo homini
a pcrvcrsis porvcrsc amantur, ctiam ipsa in cir-
cuitu omnia currunt in tcstimonium illis, quod cir-incomprehensibihs est; videlicet et sconndum ex-
cuitum scquntur, cl ipsi. Eoontrario amator .'oter-toriorom specicm et secundum intcriorem qiia- ,
norum dicil Pcs meus stetit in directo (Psal. B htatem. Singuhe autom rcrum ali.o quidora ex
:
,
rum tuorum, quia ipsain volui [Psal. cxviii). Et sus absconduntur, vel quia localitor remotio sunt,
iterum : Rectus est callisjusti (Isai xxvi.) Et ali])i vel quia eUam looo prfesentes, subUlitato sui tar-
seducis; quia quos ducis, perdis, non perducis. universitatem vidclicet, ut nec valeant attingit, et
circuitus, quomodo involvis, quomodo complec- secundum singula qufpquc difhciles, qui nuUo
teris sequaces tuos? Tu currentibus per te, nequc sensu possunt vel intellectu pleno oomprchendi.
exitum tribuis a te, nec in te perventionem. Ergo Qufe si ratione perfccte investigari non possunt,
omnia transitoria et caduca per circuitus volvun- multo minus sermone possunt explicari. Nam
tur dum transeunt, ut imeis bonum feternitatis non hoc ipsum hi rebus magis omnibus ineffabilt
quferamus, qufe cernimus semper, ct sic advenirc est, quod in tanta mutabilitaUs confusione nus-
ut transeant, et sic transire ut non subsistant. P quam bene consideranti ratio evidens et manifcstf!
^
Videamus ergo adhuc circuitus istos vanitatis. Dei deest quod tam bcne disponitur id etiam quot
:
enim sapientia, ut jam dictimi est, hoc mirabihter hi rebus bonum non est, ut quodammodo sin-
providit, ut rerum omnium motus m orbem agere- gulorum corruptio, universorum sit pidchritudo
tur, quatenus corporea natura, quae effluendo ah- Propterea sensus humanus in consideratione ho
quando defectum scntire potuisset, semper in suam rum succumbens suaviter ex defectu suo reficitur
recurrendo originem dum sine intermissione reci- quia in eo quod secundiun corruptionem displioet
in ordinatissima pulchi-ituchne universitatis etian
pit quod effudit, sine defectu eff undat quod rece- ,
quod possit dehccre, ut semper deficiat. Unde in ineffabih modo, Conditor increatura sua simule
tma eademque rc, et miserum est, quod est; et per corruptionem rerum punit mahUam, et per pul
mirabile quod factum est, quia in eodcm opere et chritudinem delectat naturam, ut agnoscat hom<
fragilisinvenitur materia, et ratio artiflcis admi- in poena sua quid per culpam meruit, et in ck
randa. Et contemptum quidem mundi suadet na- lectaUone quid amisit. Quantam enim in Crea
turacorruptibilis, sed succumbit mens admiratione tore rerum dulcedinis affluentiam esse credimu^
Ad hanc ergo rahonem si tam mu'am in creaturariuB pidchritudine suav
in contemplatione rationis. D
intuendam post exphcitum cursum rerum multa- tatcm mvenimus ? Propterea cum dixisset i
convertit ut in ea tam muJUphci et perplexa variaque rerum prc
l)ilium nostcr Ecclesiastes se
mentis aciem pcr comtemplationem exerceat ;
qui funditate defectum hmnanfe intelhgentifo , subd
eam scienUa sufficienter non valct comprehen- statim m pulchritudine earumdem jucunditater
mutabilitatem omnium, in triljus rerum generibus Non satm^atur ocvdus ^isu, nec am-is impletij
igne, aere et aqua, sccundum motum moventcm auditu. Cum omnes sensus corporei iu rebus cor
exphcuit quam inexplicabihs eadem sit secmidum ditis oblectamenta sua, et quasi proprias quasdai
motum qui movctur per singula qu«que orienha delicias smguh prfeparatas inviniant, utpote visi
eare sermone : non saturalur ocuius risu, nor fpudem omnes corporcfV! ncccssitfiti, vol otiam v<
auris implelur auditu. Oun res qufelibet in sn- duo sensus, id est visus
luptati serviunt. Hi vero
>
perlioie sua ccrnitur, nondum adhuc vcl causa auditus alimcnta sua magis ad spiritalcm jucundit;
ejus occulta, vcl natura penetratur. Videlur nam- tem trahunt. Unde et iUorum refcctio deffccatiouei
; ;
)ulcntum. Idcirco ergo visus et auditus quasi cx- dcrio parturit ipse et non se capitin tantajucundi-
•ellenliores cicteris et niUil pondoris dcprimcnlis tate. i\emo crgo visi])ilium rerum aspccltuu castis
uibentes, sublimiorem in corpore sedcm sortili mcntilnis noxium pulet quia, si videre opera Doi
;
unt, ut liltere et sine ob.titaculo ad suas delccta omnino noxium foret, nequaquam ab ipso videndi
lonos o""
Uluant, vel mfluclites, m se sme difticultate g usus creatUs fuissct. Opus enim Dei quasi vcrbum
tlmittaat. Saae duo sunt, quic ex rerum specie illius est, per quod no])is loquitur,
et ipsi oculi
ler vismu intrant ad animum. Et duo itcm, quse auasi instrumenta sunt quibus per coutcmplatio-
X vocum perceptione ingrediuntur per auditum. nem verba Dei percipiuntur. Sicui ergo auris ins-
'er visum namquc ad animi cognitioaem
cxrebus trumentum ad percipiendum verbum hominis,
est
'Crvenit substaatia ct forma. Ex vocibus pcr audi- sic oculus instrumontum est ad percipicndum
im, significatio et melodia. Et idem operatur in vcrljum hominis,sic oculus instrumentum est
ad
nimo pcr visum substantia ex rcbus, quod per percipiendum verbum Crcatoris. Propterea congrue
uditum significatio ex vocibus. Itcmque idem fa- m humano corpore, et ocuh coram positi sunt, et
it licr visum in animo forma
ex rebus, quod per aures a latere constilutiie, quasi per hoc nobis
si-
iidjtum melodia ex vocibus. Duo quippe sunt, gmficetur quod nostra intentio secundario dirigi
uibus animte rationalis natura tota disponitur. debeat ad proximum, principaliler ad Dexmi. Rec-
dolicet cognitio et affectus, id est sapientia ct te ergo ut ostenderetur qualiter ex
consideratione
nor. Qmv. duo si anima perfectc obtiaeat et rcrum visibilimu nascitur in animo desiderium
gitime dispoaat, beata est. Si vero vel ia his feternorum, soli occuli et aures commemorantur.
.lantum natm-a expetit obhnendis deticiat, vel Quia his solis fere sapienticB ct virtuti
)tenta, contra natm-am pervertat,
via palet ad
Dervertat. in
in ea nm/-ni
pn procul animum,
.inijnniTi ^v,-o
quia, .idum visibilium pidchritudinem
.•„:i •i...... , , ,. .
resdiniril'-
dcratione succuml)it. Idcoque cunctfe
illum qui fccit, invcniamus. non satu
quod dicit Non satura- ncc valet cas homo explicarc serraonc :
auditu.
auditu. Ouia ratur oculus visu, ncc auris implotur
tm' oculus visu, nec auris implctur
ncc Quid esl quod fuit ? Ipsum quod futurum es.
enim pnBmiscrat cunctas rcs cssc diflicilcs,
.Nc fortc Quid esl quodfactum esl ? Ipsum quod facicndw
possc hominem cas explicarc scrmonc. necvalel quisqunm d
posse, est. Nihil sub sole novum;
putarclur vel scientia eas comprchcndcre enim pr.vccssU
cere : Ecce hoc recens cst. Jam
?
bum intrinsecus sonans pcrcipiat, ad ariditatem C dem prorsus omnia quera in sa^cuUs pra?ccdcD
oculos et au-
ignorantia3 sure rigandam corporeos eodem nihUorain
bus ordine prsecessissent,
res aperire cogitur, ut foris
aUquam saUem in re-
ordine,eadera essentia, eadem forma, eisd.
rum specie veritatis stiUam hauriat, qua sitis
ejus
consurge.
vel ad modi- omnino et locis et temporibus, iterato
Ucet non valeat omnino exstingui,
cursumque suura ac faturasimile priori atque
id(
vivere, ead-.
sibi cisternas eosdera fiUos gignere, eadera fortuna
runt fontem aqux vivw, et foderunt eumdera rerum cventD.
conlinerc {Jer. sorte mori contingat :
'uit, quando nuUum lcrapus fuit. Itaquc, tcm- A per similitudinoni st.atum custodiunt
fuit ut lioct ,
)ora a?tei'na ossc non potucrunt; seil crat ante quo sunt sompcr cssc non possint singula; nun- ,
cmpora feternitas sine lcmpore, quam tempora quam tameu inveniuatur aliud esse universa,
piidem nec auxerimt cum inciperent, ncc cum quam singida. Ergo nJiil iiovum sub solc. Quando
inientur , consument. Liquct crgo falsam osse magis supra solem? Nam et ideo niliil novum
issertionem corum qui sfoculorum ;otornitatem sub solc; quia «toraum cst supra solem. Sub
jra^dicaverunt , et mutal)ilitalis principium sine solc ct kma novum non est; nec est tamen feter-
H-incipio fuisse testati sunt. Sed, ne forte in hoc num. /Eternum cnim ncn est sub solc aliquid,
000 error hujusmodi confirmari videatur, cum quia omne quod sub solo est, in semetipso praj-
licitur : Nihil novum sub solc; nequc valet quis- terit; tamennovum non ost, quia in simihtudinem
[uam dicere : Eccc hoc rccens cst.Jam enim pr;e- sui gencris sidjsistit. Ergo sid) solc nihil novum
•essit in seecuhs, quie ferunt ante nos. Quod est, et nihil feternum. (juia enim prtecessit in
uteUectu id accipiendum sit : statim subsequen- saecuhsquiB fuerunt ante bos, ideo novum nonest
ibus verbis ostendit, dicens : et quia non est pr;etenU>rum memoria, idco ffiter-
aa cum pra^sentibus prorsus eadem essent; nequa- auditu; quia dum intra elabitur , et fugit omne
[uam prcesentes homines a prioribus, et a futuris dum teneriputatur; et completursententia : Veni-
11 novissimo, altos diceret nec diceret, apud eos ; tas vanitatum, et omnia
Quid ergo quia
vanitas.
[ui post nos futuri sunt in novissimo, sed diceret, sub sole non saturatur oculus visu, nec auris im-
pud nos qui futuri sunus in novissimo. Nisi forte pleturauditu? Supra solem eat uJji non solum no-
)rimos et novissimos ad principium et linem ejus- vum non est aliquid, sed nec transitorium ubi ;
lem s;iicidi referendum quis dicat, alioquin nec et priorum memoria et prtesentia futurorum, imo
»rimos esse nec novissimo qui sine principio fue- omnia prfeterita et f utura prcnesentia sunt qui nec ;
unt, et sine line futuri sunt. Sed primos et no- prseteritum nec futurum ahquid ilji est, ubi prfesens
issimo ad principium ct linem ejusdem saicuh est omne quod est, et omnc quod est ibi est.
cferre prohibct, quod ait : Jam pitecessit in ssecu- Ibi ergo et oculus visu satiari et auris auditu im-
>.s, quie fuerunt ante nos. Quia, aha soecula dum pleri potest : ulji consummata et plena perfectio
rfecedentium, atque aha subsequentium dicit ne- precipitur, et percepta plenitudine ceternitas non
uaquam sc primos et novissimos ejusdem see- evacuatur. Sic ergo tota hfec sententia, qua sub
uli signihcasse ostendit. Ergo, quia non solum a sole iiec novum aliquid nec feternum' esse dicitur,
atholica vcritate, sed a ratione quoque sententia ad hoc spectare videtur, ut agnoscat homo quid
hhorret, nos dictum hoc referamus ad rerum si- vel fugere debeat vel sequi. In eoenim quod sub
lilitudinem, que in suis generdius sic a principio sole nihil novum est ceterna disposiUo ostenditur.
istitutce sunt, ut unumquodque secundum simi- In eo autem quod nihil subsole pcrmanens esse
jtudincm, et formam primam originis sufe pro- sub sole sunt feternitatem potest, in iis qufe
jaginem extcndat et nihil sit quod terminum quidem
esse demonstratur. significari, non tatem
rinie dispositionis in suo genere excedat. Sic in In ipsis ergo qufe sub sole sunt, simul agnosci-
)sis ekmentis mundi, sic in hs, qufe ex ipsis pro- mus, et in eo quod nihil feternum est, fugicndum
i'eata"^unt vel procreantur, omniJjus natura pri- esse quod sunt. In eo autem quod nihU novum,
lam dispositionem custodit, ut nihil a primo sequcndum esse quod non suiit. Quapropter re-
Iterum id est diversum aut dissimile in veniri
, currat ad summam sententiam
, ut quia in iis ,
ossit sub sok. Ut verbi gratia, alj initio coelum qucT3 sub sole sunt ocuh satiari, et aures impleri
iirsum, et terra deorsum, Ab iniho luminaria in nec scientia possunt, quia non eomprehendunt
*lo, sol, luna et steUai aves in aere pisces in , totum quod cst; nec desiderio possunt; quia etsi
,
qua, bcsticB in terra. AJj initio voltatus avijjus na- D comprehendant, non sufficit totum quod est nec
itiis piscibus, gressusominibus, etbcsths quibus-
quantum possunt permanet quod prfesens est.
am rcptatus, et tractus serpentibus. Et htec oni- Sciunt vanitatem esse omne quod sub sole est, et
ia sicut fuerunt, sic sunt, sic permanent. Et si
quod nihil de universo labore suo, quo labora sub
uando forte miraculo aliquo proBtcr usitatum na- sole, homo amplius habere potest.
mii cursiun accidente, aliud liunt quam semper Dicat ergo Cuncte res diflicUes, ut comprehen- :
r
i',7 iiTiciONis \)K s. vi(;Tr)nr: opi'. paus i. ~ e.xkgktica. - i. i.n s. si.mPiiHAM. 148
nuiiido snriiciniit, iit totnin o;i- sentia nostra subtralinntur, ul iion suJi.sistant per
ct aiiris iK-c toti
|.i;iiit ; ncc toti aninio , nt tolnin iiniilc.aiit. Kt spccicm; deinde cliam u memoriu oblivione dc-
foris snnl ;i(Iiiionciilnr nt lciitnr, nt ncc snbsi-,l;int saltcini>cr rccor'l;itioncm.
l,ani(!n por ca qud' ,
]K'r«;uit illuc iilii vita cst, niii lotnm invcniiuit, Kt nc forte dura corda hominum tiansitus pr;e-
(t lotiiin capiant, (iui;i omnia m ipso vila erranl tcrilorum ad contemptum rerum visibilium trarj
hominurn {Joan lUuc ergo pcr- here non sufficcrct, si ilUs sublatis ii qui [)r;cHciiles
ct vila nrat lux i).
simul toluin invcni;int, ct totuin c;ipiant snnt de staln sno tidutiam habcre potuisscnt. Id(;o
f,'ant ul)i
totnmqnc possi(l(%ant ubi in <i;terna tlisposillone post(pi;im illorum transitum commcmorando ait:
j;un lacla sunt, qn;c sunt lutura in temporc. Nam Non cst priorum memoria, statim istorum etiam
qnid cst quod fuit? Ipsum cnim idcm, ct non interilum demonstrat, discens Sed nec eorum :
aliud futurum cst in tcmporc quam quod fuit (pii jiost nos futuri sunt. Nam si post nos fntun
tcmpora, in n^terna Dei dispositionc. .\cc sunt, alii profecto constat quod nos qiiid modo
ante
aliud subscqncns in rerum ordine cxplicjintur subsistimus, cum venerint qui post nos futuii
quam quod fixum et permanens semper U sunt, ct nos quoque eadem forte sublali, ctiam
mutabile,
fuit in illa rata et invariabili divina
dispositionc. in rccordationem vivenlinm lunc nc(piaqn;un ve-
Et nt manifeste patcscat quod subsequens rcrum nicmus. Quid crgo nobis prodest, quod illis qui
ciVcctus cum providcntia concordat, idco etiam in per mortem sublati simt, in hanc vitam succes-
ipsa rerum futurum a prffiterito non discor-
scric, simus; quia et nos quoque cum tempus nostrum
enim quod factum est? ipsum quod advenerit dcscendentes alios successorcs relin-
dat. Quid est
,
faciendum est. Ergo quod fuit in providentia quemus. Si ergo scire volumus quales eriinu-
semper, aliquando futururn est in re; et quod apud eos qui post nos futuri sunt, considercmu-
factum est jam in re, per similitudinem adhuc est quales modo apud nos sint qui nos ab har
faciendum. Sed non prtetereundum mihi vidctur vita jam ohm suljlati prfecesserunt. Et ut omni-
quod non ait. Quid est quod futurum cst, ut dcinde improbis mentibus spes praiscntium tollatnr, i
subjungeret. Ipsum quod fuit, cum praeterita ma- quod qui post nos futuri sunt non permansui
gis certa sint futuris, ct quia etsi non sunt, fuerunt dicuntur nec in recordationem apud suos poste
;
tamen aliquando et visa sunt, Futura autem nun- ros venturi, ne vel hoc in consolationem prav*
causam, providen-
rerum secundum est priorum memoria sed nec eorum qui po» ;
quod effectus
nostra cognitione, prior. Quia nos futuri sunt apud eos qu
erit recordatio,
tia posterior est; in
donec in actu suo rem cernimus, qui de ipsa in futm-i sunt in no^-issimo, ut omnia vanitati suh
jiciat, et humanum animum ab amore
eorum
reterna providentia dispositum sit prorsus ignora-
mus. Atque ideo recte cum quwreret, dicens : qufe suljsole videntm^ ad desiderium ffiternorun
rum est quia scire non possumus quid in pra?- supra cxposita sunt, convenicnter satis etforte m<''
;
cujus similitudo non pra^cessit. Nec valet quis- Ergo idem tale crit ct illud quod faciendum est; (fui
et ipsum cum factum fuerit, pertransiliit, et
ampliu
quam dicere Hoc recens est, quantcm ad simili-
:
tudinem generi sui. Jam enim prfecessit in Scccu- non erit. Sed qureri potest quare prsetcrita ^ohu
hsquce fuerunt antc nos iu genere sno, cnjns ip- ei futuracommcmoravit. cum prwsontium rerui
ho
sumcst. Ettamcn fluuntomnia,nccpermanetquid- potius conlemptum pcrsuaderc intendat? Sed
videntur,quocl oa solum in numci'0 eorum comme- A adaperirc eam et manifestare, ut sciant homines,
morare voluit, quie sola sensus carnis pnesentia quoniam in ipsa cst vita. Sed nos quiil sumus ?
comprehendit,quasi illa solum non esse videat,quie tenebraj ad lucem ut comprehcndere cogitcmus
sola esse videntur, ut ne dicere quidcm possit,quod quod abscondit Deus ab oculis hominum, amicis
est. Quod est, dum cst, pene nihil est : nani iirte- suis revclare secrelum sapientiie sua". Quid faci-
scntium momcnta ita cursu festino ct veloci clapsu mus nos ? Ergo non meditabimur in mandatis
fugiunt, ut etiam de se loquentium scrmones ex- ejus, ncque investigabimus semitas illius, et re-
spectare non possint. Nam etsi aliquando al) inter- quiescerc poterit cor nostrum donec inveniat il-
rogante secundum quid recte dici possit, est, a lam. Tantum ipsis sermonibus persequamur il-
respondente tamen semper vcrius dicitur, fuit, ct lam : et si forte inventio dilferatur pascat interim
non cst. Sic ipsa interrogatio responsionem quidem nos inquisitio illius super omnia si inventam non
:
qua^rit, qute nondum est. Sed responsio veniens possumus, tamen qufesitam doceamus, Ecce Ec-
intcrrogationem non invenit, quip jam non cst. In clesiastes noster hucusque dc rerum multabiUium
vera igitur consideratione hoc solum quasi non esse vanitate disputans brevi scrmone tam multa com-
vidit, quod solum esse videtur. Quia dum simul et plexus est, ut in iUis ejus verbis hoc nobis mira-
esse incipit ex eoquod nondum est, et esse desinet B bUe appareat, quo pacto totum et de toto totum,ita
in id quod jam non est pene nihil est, quod est.
;
dictum sit, ut ad brcvitatem quidem nihU minus ;
Et idcirco ncquaquam interroga,quid sit quod est ? ad evidentiam vero nihU ampUus dicendum videa-
quia et ipsum intcrrogantis est respondenti quan- tur, Sed hoc sapientia fecit quae in toto tota est, et
tumvis proximo, fuit jam, et uon est. Recte ergo in singulis tota. Nec in singuUs tota contrahitur,
dicitur Quid est quod fuit ? Ipsum quod futurum
: nec in toto tota dilatatur sed tanta in singuhs ;
est. Quid cst quod factuiu est? Ipsum quod facien- quanta in toto, et in toto tahs quaUs tota in sin-
dum est. Ac si diccret Ex praeteritorum conside-
: guUs, quia nec unitas minor se esse potest, nec
ratione perpenditc,quid de beatisde supervenienti- immensitas major. Ipsa ergo sapientia in hoc
bus expectare, idem enim est utrumque, Et quod brevi sermonis corpore totam universUatis efU-
fuit, et quod futurum est. Quod factum est, et quod giem expressU, ut parvi in parvo magnura videa-
facicndum est. Idcm est, non per essentiam,sed per mus, quia in seipso totum non possumus. Et vi-
consimilem naturam. Quod enim fuit (quantum ad dimus UUc totum mundum, et agnovimus vere
res), et quod factum est (quantum ad actiones) universoi'um nihil esse quod maneat, sed fluere
utrumque pcrtransiit. Et non est jam vel quod fac- ac pertransire omnia qute sub sole sunt, veram-
tum est. SimUiter quod futurum est in i'ebus, et c que constaresententiam,quod omniavanitas.Nunc
quod faciendum est in acUonibus,totum pcrtransi- ergo postquam nobis demonstravit quaUa sint ea
bit, et non erit aliquid sub sole perpetuum. Unde quae nobiscum facta sunt, transit ut doceat nos
hoc ? Quia cadem est condiUo praeteritorum, et eo- quid senUre debeamus, aut exspectare de iis quae
rum quifi futura sunt, et natura consimiUs. NihU a nobis fiunt. Quia si id quoque vanitaU subjec-
enim uovum est sub sole, nec valet quisquam di- tum est quod Deus fecit, dubitari non potcst om-
cere Ecce hoc recens est, Jam enim prtecessit in
:
nino vanum esse, et muUo magis vanum, quod
saeculis quae fuerunt ante nos. Et quia simiUs con- homo vanitas facit. Hoc est quod modo ingredi-
diUo cst ergo sicut praeterita, sic etfutura. Et qua-
;
ditur demonstrare omnia videUcet opcra homnium
lia sunt putas ipsa prceterUa ? Audi quaUa Non est, quae sub sole flunt vana esse, et nihil ampUus
:
inquit, priorum memoria. Ergo non solum prtesen- habere hominem de universo labore suo quo la-
tia eorum interitu sublata est, sed memoria quo-
borat sub sole. Ut autem suae asserUoni fidem fa-
lue obUvione deleta est. Magna ruina. Tolia sunt ciat, seipsum in exemplum proponit omnium quae
3t ipsa, quae futura sunt. Nam et corum qui post
dicturus est, asserens se cuncta quiB loquitur ex-
iios futuri sunt, non erit recordatio apud eos qui
perimento didicisse ac probasse vcra. Et idcirco
futmi sunt in novissimo. Veraque sententia est talem proponit suam personam, ut non incredUjUe
jj
Vanitas vanitatum, vanitas vanitatum, et omnia videatur harum rerum omnium eum expcrimen-
uinitas. tum habere potuisse. Propterea potentia ct di-
HOMILIA m. gnitatem suam demonstrat rex Israel in Hieru-
')uomodo Ecclesiasles pi^obet per sua opera omnia salem. Sapientiam quoque ostendit. Et praecessi
hominim opera vana, cwn prsedictorujn epilogo.
sapientia omnes qui fuerunt ante me in Hieru-
!
Ego Ecclesiastes fui rex Israel et Hierusalem salem. DiviUas enumerat, domos, vineas, hortos,
H proposui in animo rneo quserere et investigare pomaria, piscinas, servos, anciUas, armenta, gre-
apienter de omnibus qux fiuni sole. Sermones ges, aurum, argentum. Postremo ne quid defuisse
apienUum et aenigmata eorum scrutari, et putetur, luxum quoque
et voluptatem adjungit.
am
quui intrinsecus abscondita et sapienUte dul- Cantores, cantatrices etdeUciasfiUorumhominum
edinem ad gustum eUcere, speciemque ejus in ct omnia, inquit, quae desideraverunt oculi mei
|ucem proferre quis potens est ? Scriba doctus in
non negavi eis, nec prohUiui cor meum quin
egno Citlorum qui profert de thesauro suo nova omni voluntate sua frueretur in us quee para-
i velera (Matih. xni), si nobis adveniat, ecce veram. Et in iisomnibus peromnia rcrum experi-
(He qui dedit Dcus sapieuUam q\, inteUigentiam menta curcurrisse, nihUque se preetei* vanitatem et
PAMS - KXK^irnrA. - I. IN S. MIUPTKHAM. i:i2
i:ii lllKiOMS I)K S. VICTOHK OIM». I.
I>cr
(piii-
mus, proptcrcu (pua pcr solcm pratcipuc
omnis c.xcmplo sui dcmonstrare hic incipit sciliect
tcnqiorum mutal>ililas alquc vicissitudo distiuKui- litcr humanus animus pcr hos errorum gradus a
idcm qiu.d diclum summa vcritatc in vcrifutcm corriiat, ct ipso siio
tur, ut idcm intcUigatur per
dictum fuissct sul) tcmi.orc. vitioscpropcllcntc scmpcr in dctcrius cid. Veritati.
cst, sub solc, ac si
qusc cnim ipsam i^roptcr sc diligcrc vcri-
iuhicrerc, ct
Rursum, ut cvidcntius palcrct quffi csscnt illa
dis- tatcm, vcrum boniim ejus esse dcbucnit.
Cum
sul)lcmpore ruclu auclor vanitatis arguerct,
crgo vcritatem dcscrit ct se ab illa, advcrsioncm
linximus alia essc qujB facta sunt cum
tcmpore,
uiternitate. Et ea qu;e sub tempore flunt pro Q persunt posse obtinere, tam stultus et ca-cus, et
prorsus vanituU subjecta simt; quia, et quod in ubi perverse delectationem quffirit, nihil prteter
ilUs est vanum est, et vanitas
pariter quod ex dolorem et spiritu efflcaUonem invenit. In tenfa
illis est. Et hffic sunt iUa
enim occupatione majorem viribus difficultatem
de quibus in priesenti
ugitur. In quibus sub sole nihil pra^ter vani- reperiens, quasi quodam ponderc anxietatis sua3
tatcm et afflicUoncm spiritus, vel cum flunt, vel opprimitur, quia dum eum ad quairendam in hu-
invcniri non potest, desi-
cum facta sunt ab cis, qui transitoria dehgunt, ^ jusmodi sapicnUam ubi
:
ad deteriorcm vanilatem prfecipitetur. Scd ncque A tentia illius, quam non dulnum de culpa testimo-
hic starc potcst scmcl orcpta corruptio. Nam hona nium haliercmus Nunc autcm, quia (hd)ia pro
!
carnis sicut prius dum non hal^entur, utquieri dc- ccrtis afiirnu\re non possumus illa quie duJjia ;
post amorcm van.e laudis, post ardorcm magis va- torcs lidem adliiijcant, quod cura non audiendo
nve cupiditatis, novissimie ad appetilum volupiatis solum, sed expcriendo tntelligunt didicisse, quiie
intlammatur, ut jam cliam in carne
vanitatem se- docuit. Ac si diceret. Ego qui vos doceo expertus
ininarc ineipiat, ut post de carne caro factus fruc- sum universa qure dico. iNam, qua^ sit vanitas in
tuni vanitatis in corruptione metat. liic cst cnim culmine tcrrcuie polestatis, quis scire melius po-
fructus vanitatis, utmcns miscra tandcm carnali- tuit ? Ego quippc fui rcx Isracl in Ilicrusalcm. Sa-
bus desideriis obruta, otvoluptate carnahum desi- tis magna sublimitas in tanto populo, et in tam
deriorum sopita, intantum obdormiat ut jam nunc nobili ac famosa civitatc regnare, scquc in regni
sapicntiam non solum veritate, sed nec spccie qui- solio videre cunctis, et potcstate Dominum, et ho-
dem rcquirat. Tantoque avidius totam se ad carnis g norc priielatum. Ethffc quorsum? Fui, inquit. Qua-
voluptatcm male dulcem expericndam etfundat si dicat Jam non sum quia ctsi sum, idipsum :
;
quanto magis interius fatigata, et ab inquisitionis jam nihil esse agnosco quod sum. Et quomodo ad
siue inlcntione rcpulsa, de invenicnda veritate des- id pcrvcncrit ut niliil se essc agnosceret, dcindc
perat. Et quia supra se tendens per inquisitionem proscquitur dicens :
labore se atque difficultate nimia succubuisse con- Proposui in animo meo quaerere, et investigare
siderat ad aham se, et quoe sine labore haberi va- Ijrudenter de omnibus, qusn fiunt sub sole. Quasi
leat consolationcm tota aviditate rclaxat, sed, et diccrct Ego exterius potcslate tumidus et intcrius
:
jbi quoque vanitatem invenieus, rcquiesccre non scientia intlatus, altiora me quiercire conatus sum.
sinitur quia in carnis voluptate fugientem delcc-
;
Scd ubi inaniter praisumendo supra me tumui, ibi
tationem nec cum pnesens est retinere potest, nec deiiciendo veraciter direct onem mei agnovi. Pro-
cum prtetcrierit revocare. Sicque undiquc fatigata posui iu animo meo quferere et mvcstigare sapien-
et dissipata procclla vanitatis suas concutitur, ut ter de omnibus, qute fiunt sub sole. Magnum pro-
per idipsiuu quo male dclectata abiit, salubriter positum si ad effectum venire potuisset, scd mens
tandem afllicta redire compellatur. Et sa-pe gravis humana quomodo ad tanta sufticeret? Magna igi-
({uaHlam sit lucta in animo, ut dum se in infimis ^ tur superbia mortalem homincm de tam multis
delectari pariter, et aflligi considcrat, magno desi- priesumere, ct rursum magna curiositas tiim mul-
derio amore libertatis dilecta ctiam, si lieri possit, ta appetere. fVoposui, inquit. Videte quoraodo
dcserere concupiscat. Hanc igitur luctam, et tu- elationera sonant orania. Non ait, cogitavi scd ;
multuationera humauiK mentis per variavit* mor- proposui, ut saltera veniahs fuisset, et huraiuia
tahs studia, in verbis sequentibus omnium causam tcntatio si subito ac transitorie, sicut nonnunquam
in se per sententiam transumens Ecclesiastes ex- solet, tumida cogitatio animara tangeret : et taraen
primet quahter de vanitate curiositatis ad vani-
: ct per consensura rccepta, vcl approbata non fuisset.
iatcm pompa', et ambitionis, ac dcinde ad vanita- iNunc vero non solum clata, verum etiara CiEca
icm voluptiUis corruat, ostendet sicut in serie hbri mcns, ad tantura erroris profundura corruit, ut
ic ordinc demonstratur. Scd quia, quije in prjefa- non solura idquod inordinatura erat faccre cogi-
:ione dicenda erant, explevimus nunc ad expo- :
taret, sed etiam id quod impossibile fuerat iraple-
iienda verba narrationis cjusrcvertamur. rc se posse priEsumeret. Proposui in anirao raeo.
HOMILIA V. Ingens conatus. Et quae ? Quierere, et investigarc.
Le dictorum vcrborum Ecclesiastx lilterali et Quairere ignota, et investigare profunda. Quo-
morali expositione. raodo ? sapienter. cor insipiens ! Ergo sapien-
D
Eijo Ecclesiastes fuirex Israel in Hierusalem. tiara non quaeris, sed tantummodo per sapien-
Pi'imum milii hoc nequaquam prfftercundum tiam, C£Ucercre te profiteris : hoc enira dixisti :
videtur,quod quidam hunc librum Salomonem Proposui in anirao raeo cjuaircre, et investiga-
n pcenitentia existimant conscripsisse et quod : re sapienter de cunctis quoe liunt sub sole. Si ergo
dcirco in eo vanitatem raundanarum rerum, et sapienter quceras, per sapientiara quaeres.Etdicis :
|i(;i' fniaiii qii/riain c.l ulc.o [m- .saj)iciitiaiu ([iiaiu A ni.im dodit lious liliiH liominuni, iit disti-ndantup
haJjco, <jiia'iaiu ; ct saj)iciiliaiii \>vr (juaiii (jiur'- iii ca. Qiiaiii occuj)<ilioiiom dicis ? Manc inquis, ut
laui, iiou (jiiaMaiii. (J\i](\ (iua'i'(!S? I)c ciiiKitis, (jih'c j)roj)Oii;iiit iii animo siio (piifreie cl invcsUgaiCKii-
liiiiit sub solo. (Juid cst (ic ciinclis ? (jiiarc nou j)i«!ntcr de ounctis qiiiH fiuat sub sole. Ouare ei^o
(lixisti cuucla (Jiim' liiiut siiJj sole ? Quia, inquit, tii hanc occuj)iilionora possimiiiu diois : Quioioio
iiiajiis ali(iui(I, ct nnilto niajus jironosui. Nani oa ct invcsligare sapieiitor do cunoUs rjuio liunl siiJj
(jiia' liiiut siil) solc. ciiiicta visihilia siiul, ct idco si solo ? ToIIo, ait, Kaj)ienlor. Non enim occuj^atio
niagnum cst, sujuuiiini tamcn non est quferere et jiessimii, csset sapientcr, quiorere et invesligaro
iuv(!stifjfarc ea oculo comj^rchendi ])0ssunl.
qutje dc cuncUs quie fiiint sub sole. Sed quid Iioo po-
klcirco illa non quicram, scd de illis (jincram. Qu;c- tcst ? Siipra hominis sonsura est oausas investigaro
r(!re ct iuvesligaie do cunctis qua! liiuit siil) soh;. omniuin ol oomijrohendere rationom univcrsoruin
Nou illa qua' vuhintur, sed de ilJis qufo videntur qua; fiunt sulj sole. Ergo proponi potest, fieri non
illa qu;e non vidcntur. Non illa, quije fiunt sui) potcst quferere et investigiire sapientor de cuncUs
solc, quiT^ videntur ; sed de iUis, qiue fiunt .suh quic fiiint sub sole. Multa enira lafont et abscon-
solc, r;itioncs ct causus cortim, qu.e non vidcutur. duiilur j)luriiu;i otcuucla resorvantur in i^ostorum,
IIa,'c ergo j^roposui, qucerere, etinvestigaresapien-
B nec debet investigfiri quod fieri non licet. Ergo
ter de cunctis, quiB fiunt sub solc. Miignam profcc- quod non potest sapienter fieri non potest sa- ,
to sapientiam habcs. Quis tibi tanliim .sapientiam pienter proponi, eUamsi proponitur sapicntor fieri.
dcdit? Homo es tu, ctqiueres sapicntcr dc cunctis, Ergo igitur insipienter proposui qiiod sapionter
quffi finnt siib solc? Undc tibi t;ilis sapientia: Deus, facere non potui, quferere et investigare de cun-
inquis, dedit. Vidcamus modo. Non enim indiscus- cUs qufe fiunt sub sole. Utrobique insipiens, ct dum
sus pcrtriinsibis. Volumus cnim iirins scire utrum proposui quod non potui, et dum feci quod non
possis dc temetipso ralionem rcddcre, quicum tau- debui, tcriia adjuneta insipicntia quod utruinque :
toproposito advenisti, ut putes eorum, qua^ fmnt ignoravi. Qufesivi tamen et invesUgavi quod qufe-
sulj solc, omnium rationem investigare. Dic ergo rere invesUgare proposui
et qufesivi et non ,
,
in illa sapientia, per quam rationcm omnium in- inveni quod qufesivi. Aliquid tamen inveni sci- :
vestigarc proponis, tuam saltem possibilitatcm hcet non posse mc quod credidi, et ibi agnoviquod
adliuc agnoscere potuisti : ego, inquit, nisi spe- hanc occupationem pessimam dedit Deus filiis ho-
i'assem me ipsam rem possc ad cfrcctum perdu- minum ut distendantur in ea. Ergo insipientem
cere, quod omnino imjjossiljilc crederem, et si fuisse profui sed tamen insipienUa, sapientia ;
lacere cogitarem, nequaquam tamen me factu- nou fuit. Data est tamen insipientia, ut ad sapien-
P
rum proponcrem. cor insipiens Hoc est quod tiam erudiat fiUos hominum. Dimissi sunt sibi,
!
rabis et non proUcies, et sola vexaUo dabitintel- gitur, et veritatem quam intus caecata a fonte hau-
lectum auditui. rire non potest, quasi per rivulos quosdam visibi-
JJanc enini occujmtionem pessimam dedit Deus lium arescentibus prfecordiis saltem fugere conatm".
filiis homiaum ut [distendantur) occupare)ttur in Sed quo magis se foras per intentionem ad visi-
ea. Recte et juste, ut quia in veritate stare nolue- bilia fundit tanto magis intus ab invisibilium co-
runt per muitiplicitatem divisi distendantur et gnitione tenebrescit ;
quia dum amplius per exte-
D magis ab interioribus aversa
occupentur in vanitatc. Propterea, inquit, vidi riora spargitur,
cuncta, qufe fiunt sub sole, et ecce universa va- cfficatm*. Unde bene Cain cum scelus suum detee-
nitas et afflicUo spiritus, Deo graUas. Modo pri- tum cerneret, et majori scelere reprobus, de venia
mum sapcre coepisti. Modo video te sapientiam sceleris desperaret, legitnr dixisse ad Dominum.
habere, per quam possis qufercrc, et invcstigare Ecce cjicies me a facie
hodie a facie terrae
! et
sfipienter dc cuncUs qute fiunt sub sole. Sapien- tua abscondar : et cro vagus et profugus super
ter enim invenisU et sapienler intellexisU quod terram{Gen. iv), Reproba etenim mensejectaa
universa vanitas et afilictio spiritus. Vehm ta- facie Domini absconditur, dvun se per exteriora
men scirc unde ista tibi paniitudo tam subila. spargens tanto magis ab interni luminis aspectu
Magnum quoddam expectavimus, et illud pro- tegitur quanto magis in iis qufe foris sunt, cogitan-
positum grandc omnes non attentos et exspectan- dis semper occupata tcnetur. Unde bene iUic dioi-
tes jam fecerat, Quis enim de tanta promissione tur, fagus etprofugus. Vagus enim per inordinatara
exiguuir aliquid exire jjossc pularct? Qufererc, ct concupiscentiam, et profugus per peccatricem con-
invcstigare sai^icnler dc cuncUs qua' Uunl sub scieutiam, dum se in coucupiscenUa per cogita-
sole. Et qui poslca : Ilanc occupalioncm pessi- tioucm dividit, et iu conscienUa per desperatiO'
lol IN ECCLESIASTEN IIOMILI/E XIX. 158
nem avcrlit, ipsc sibi pccoafor nc redire valcat, ad A patio ! quo traliisaniinnm?
o(listontio])crnioio.sa !
seliimen veritati-; absoondit. Ergo lianc ocoupatio- Uuanlum quanlum toUis ? Proiuit-
promittis, ct
ncm pcssimam dedit Deus filiis hominum utdistcn- tis iiomini totum quod ipsc non est, ct tollis to-
dantm- in ea. Quare dedit, utdislendantur in ea ? Ut tum quod ipsc cst. Quid si totum darcs quod pro-
se tendant etdistendant,la])orentetdcfioiant, ctrc- mittis, ct toluiu tollcros, quod toilis? Quld entm
vcrtanturetsanet eos. Si enim in ocoupatione sua ptvdcst hoinuti si utiiccfsutti tnutidum lucrelur,
non distenderenlur neque laborarent, dulois lierct animx vero sux detritnetilutn padatur? {Mailh.M.)
nimisipsaoccupatio, et nollcnt illam deserere, nc- Quantomagis modo, quiafaliacitcr totum promit-
qne rcdire amplius, conoupisccrent u])i vcritas cst. tis, ct vcraoitcr totum toilis ? Pcssima es distcndons
Propterca dedit illis occupationempcssimamDcus, ct dissipans, aftligensct crucians animos ;
qui])Us
utdistendatur in ca. Agamus pietati ejus gratias, dominaris scmper appctcnda suggcrens, quo-
illa
quia labore nos fecit in malo nostro, in aversione rum noxia sit, aut vana invcntio
inquisitio aut ;
amplius aliqnid dicamus, ipsa malitia est, ut de ram ct invcstigare, et existimavi me in tam opero-
illa rcctc dictum intclligatur Sufflcit diei riiaiitia ^ so studio exitum
: aliquena invenirc. Extendi crgo
sua. {Matth. vi). Ikec ergo occupatio miseri<e vitfe animum meum quantum potui ; cogitationcm
mortalis uecessariaest postea a gioria vitte immor-
: mcam in omnia circumlustranda diifudi. Absluli
talis a])soi]»cnda : et ideo mala est ad miscriam, sed somnum al^ requiem cordi
oculis meis, nec dedi
malanonadculpam quoniam sipcBnam habcnta ; meo nocte ac donec invenircm ([uod quiercbat
die
heatitudine ahenam, cnipam uon halict justiti.e ac anima mea, ut invenirem rationem de omni])us
veritati contrariam. Occupatio autem curiositatis quce fiunt su') sole. Scd c[uis finis in tantis cona-
qua se mensad illicita cxtendit, et instat sorutari ct ti])us esse potuissct? Feci ct dcfeci, conabar et
invcstigare quod ei scirc aut non convenit, aut repellebar, doncc contabuit anima mea et scnsus
noxium est: ipsa est pessimaoccupatio, quia, dum contcnebraii sunt, quoniam in tanta reruiu mul-
se dilatat ultra mensuram, aut aifectum capit, et titudine ct veii latentis profunditatc, dum intel-
animum pcr inanemscienliam inflat; aut siapprc- lectus et spargi inciperct et reverberari, pondus
hcndcre non valet pcr dilationcm etdcspcrationcm laboris et inextricaljilis luctte augustiam ultra
iatigat. suslinere non valui. Tunc in mcmctipsum revcr-
HO.MILIA VI.
sus et quasi rcpulsus alj illo cui obniti conabar
Quidsit distendi in occupalionc pessittta. denso ac immealjili lalcntis natur» invio cogi- ;
Hanc ergo occupalionein pessitnam dedit Deus ^ tare ctppi stuitum cssc et vanum illarum rerum
fdiis hominutn ut distendantur in ea. Quid est scientiam tam pertinaci studio hominem morta-
distendantur ? Exterius intumescant, inferius ina- lcm quiererc, quoe non solum extra cjus naturam
nes fiant. N'am quod distenditur foris quidem facta; sunt, sed nec saluti ejus sive sciantur ad-
majus apparet sed unde extrinsecus incrcmcn-
;
jicerc qnidquam possunt, sive nesciantur aufere.
tum aoecpisse cernitur, inde veraciter interius l])i ergo vidi quod hanc occupationem pcssimam
soliditatem amisisse comprol)atm-. Dumcnim ultra dcuit Deus filiis hominum : ut distendantur in
sc pertingere nititur in id quod non est, in seme- quia cuncta qu;e fiunt
ea, sulj solc, univcrsii va-
tipso dcficerc incipit, ct inancsocre
ab eo quotl nilas et afflictio spiritus. Nam quia fructum non
est. nimirum mcns Immana dum pcr curio-
Sic haljcnt, vana sunt, et cfuia aflligunt, noxia. Pos-
sitatem ad inquirenda ea qui.e extra ipsam sunt, sidentcs quii^pe non adjuvant, et quixn-cntes
tenditur nc semctipsam considerare valeat, ipsa se affligunt. Sine labore cnhn quaiii non possunt,
sua? inquisitionis ocoupalione pra-pcditur. Ilanc sed possunt sinc utilitatc possideri. Animus nam-
ergo oocupalioncm pessimam dedit Dcus liUis (£ue statim ut cura ac desiderio (juaircndi atcjuc
hominum ut disteudantuv iu ea. pessima occu- invcuicucli ca occupatus fueiit, et se per cuiiosi-
; ! ;
159 IlUfJONIS I)K S. VICTOnK OI'I>. PAHS I. - KXKGKTICA. — I. I.N S. SCRIPTCRAM 160
tatis sliiiliiiiii ac solliciliKliiicin (•iiiiiililalis in oa A stultorum mullitudo. Nunc ergo pcrversi et stulti
(liiriidcril (li^iia lcMicrilalis sii.-c it;ciia arilif,"'ii'liis ; tam siiul ad corrc(;tioncm ])crvcr.sitatft difficiles,
cl intilliplicilatc sparf,nliir, ct (liriicullalc i-cvciljc- (juam niullitudinc coiitia vcritalem audaccs ; ct
laliir. Vidi crgo ciincta qiia; suij solc fiiint, ot ccce idco j)crv(Msi diflicilc corriguiitur, et stuitorura
univcrsa vanita.s cl aniiclio spiritus. Vidi ct lioc iufiiiitus csl ntimerus, Vis, inquit, scirc quam diffi-
ipsuni vauuni riiissc (juod proposui in aiiimo nico, cilc i)crvcisicoriigantur ? Caj^c iiic. Ego hodic tibi
(jiucrcrc ct invcsligarc sapicnlcr dc cunclis (jiuc omiiium cxcmj)Itim fiani. .Nam ct cgo ali(juan(io
iiuut suIj solc. Vidi vanum csse quod occupantur j)e)vcisus fui ct non inteilcxi ipsc pcrversitatcm
liominuni occupatione pcssima ut distcndantur
iilii mcam sed j)utavi me rectum esse, ct rectc agcrc
;
ct non intelligunt vanitatem suam et afflictioncm gi ; et vidi quod mens mea quocuque se vcrtebat,
spirilus in omnibus qua^ iiunt sulj sole? Quia, in- dolore et amaritudine et sollicitudinc replcljatur,
quit, pcrversi difiicilc corriguntur. De quo dicamus ct crat laijor qmerendi immensus, et inventionis
latius. fructus exiguus. Fiebat ergo ut tandera aliquando
HOMILIA VII. p(Ena ipsa et afflictio magna, prudentem me face-
Quod perversi difficUe corriyantur, etc. rent. Et vidi cuncla cjute sub sole fiunt et ecce uni-
Perversi difficile corri.(juntur. idcirco non pos- versa vanilas et afflictio spirilus. Cognovi crgo
sunt intelligere, quia perversi sunt, et ideo laljorant veritatem, et reprobavi vanitatem, quia sensi afflic-
et non sentiunt, et delectantur in afflictione sui tionem. Et videbar jam in totum correctus de pe-
{Job xxx), et putant Ijene sibi esse, male est. ^ dum versitate mea ; sod erat adlmc aliud involumentum
In tantum enim perversi sunt, ut judicium verita- et nescivi quod perversi difficilc corrigmilur. Eram
non sit in eis putanles bonum esse quod via-
tis ;
jam tunc correctus, ut de vanitate veritatcm cog-
lum est, et quod bonum est malum ponentes tene- noscerem, et non eram corrcctus adhuc ne de veri-
bras lucem, et luceni tenebras ; existimantesque tatis cognitione superbirem. Excussa jam fuerat
amarum duLce ; et dulce amarum [Isa. v). Delieias una crroris palea et restabat adhuc alia magis te-
cnim esse computant sub sensibus et idcirco ; nax at(£ue inliajrens palea elalionis. Tam difficile
amant dolores suos, et se voluntarios ingerunt ad enim perversi corriguntur, ut correctionem et pur-
occupationem pessimam et distenduntur in ea gationem aut non admittant omnino, aut ad per-
quia dum Cicca mente quod falso delcctare videtur, fectum non recipiant. Propterea crgo jam corrigi
appetunt, quod vcre cruciat et affligit, non atten- coeperam ; sed nondum adliuc perfecte correctus
dunt. Propterea ergo non vident vanitatem suam ci-am; cognovi laborem praesumptionis
et ideo
et afilictionem spiritus in omnibus qufe iiunt sub meee, sed inventionis mea^ usum non cognovi. Cog-
sole ;
quia perversi sunt et difiicile corriguntur. Et novi vanam esse afflictionem, non profutura saluti
stultorum infinitus est numerus. iNon solum euim quffirere sed nondum cognovi vanam csse elatio-
;
aversi sunt, sed etiam perversi. Aversi a Deo iu ; ncm de inventis superJjire.
semetipsis perversi. Et aversi non facile conver-
Propterea locutus sum in corde
meo dicens : Ecce
tuntur, quia perversi difiicile corriguntur. Nam si
magnus sum. Nescivi enim, quoniam infla-
effectus
in semetipsis corrigerentur, per semetipsos con-
tionc tumucram, et ideo magnus mihi videbar, et
verterentur. Quia si prius judicium veritatis in
dixi in corde meo Ecce magnus effectus sum. la :
semetipsis reciperent, suo postmodum judicio
corde dixi De cordc enim tumui, et ideo
: in corde
vanitatcm fugiendam et veritatem sequendam
dixi quia in corde vidi undc tumui, ut ilji csset
esse viderent. Nunc autem nec aversi lumen vc- ;
venit. Praecessi sapientia omncs qui fuerant ante A pienter etdidici. Scd, qua^so tc, si proeccssisti sa-
nic in Ilicrusalcm. Proptcrca crgo tunuiisti ct iu- picntia oiuncs qui fucrunt autc Hicrusalcm, a
tc iu
flatus cras ;
quia pra-ccssisti sapiculia omncs qui quo didicisti ut diccrcs : Mcns mca oontcmplata
fucruut antc tc in Hicrusalcm. Et quantum hoc fuit est multa sapicnlcr ct didici ? Si sapientior omni-
utideo cervicem erigeres quiapr^ccssisli sapien- ;
bus fuisti, a quo discere potuisfi quod ipsenou
lia omncs quifucrunt ante tc in Hicrusalcm ? Ne noveris ? An propfcrca ctiam sapicntior omnibus
mireris, iuquit. Sicpc supcrbia singularilatc magis fuisti quia ab omuibus didicisti et
; onuiium sa-
gaudct quam comparatione. Ncque enim scmpcr picntia in te uno coUecta est, ut inde pra^cedcres
attendere curatelatio quales illi sint, quos in com- sapicntia de universis singulos, quod diccns a sin-
parationc priiecedit quia lioc solum nonuunquam
;
gnlis doctores habuisli universos An fortc non ab i
illi ad cxaltationcm abundat, quod intcr omucs hominibus didicisti sed experimeuta rcrum tc ;
qui fucrunt ante eum in Hierusalcm, nullum sil)i docucrunt qu.ie mcns tua contcmplata est sapicn-
a^qualem agnoscit. Propterhocigitur ct ego vidcns ter, ut indc contemplatio sapieutiai ratioui ccrtior
quod prfecessit sapientia omncs qui fuermit ante fleret quod hanc ipse rerum effecfus cxpericuti
mc Hicrusalcm
in et si paucos ccrnerem fuissc
;
manifesfe comprobaret? Ncquc cnim congrucre
aule mc in Hicrusalem sapicutcs, vehementcr a- n vidctur typo tuo ut ab hominibus disceres, qui in
'
men gloriatus sum illis me superiorcm in sapien- tantumsuprahomines «'stimatione elevatus fucras,
tia considcrans quoniam licet nec plurimi, ncc
;
ut non solum mulfa sapienfer, sed et universa
magui illi fuernnt ante mc, quibus factussum com- qua^ sub sole fumt quiT^rcre et investigare putares:
paratione prfeoipuus vidi tamen multos post mc
: crgo contcmplatus es et didicisti quia cogitasti ct ;
venire posse sapientes in Hierusalem qui])us fie- probasti, quatenus co majorem vim atque poten-
rem exemplo sapientiae primus. Quod ergo me sa- tiam intelligcnfi;ie futne demonsfrares quo cuncta
pientia pra^tuH in comparatione pra^ccdcutium : ad argumcnta rationis tu;R ad visibilia rcrum cxperi-
hoc quoquc spcctabat quod glorial)ar cxemplopra^- mcnta cvidentius produceres. Et forsitan iste vo-
cipuo iu auctontatem coustitui futurorum, ut pr;¥- luntarie in sapientia tua stultus facfus est, ut stul-
ccdcntibus quidem summus, subsequcntibus vcro tos sapientiam doceaf. Non enim vias erroris sui
prinuis sapicnli* auctor invcnircr. Et ideo locutus tam diligenter nobis cxponcret nisi in codem suo
sum in corde meo, dicens Ecce magnus eflectus
: crrorc nostri cruditionem cogifaret. Propferca iu-
sum ctprtpcessi sapientia omncs qui fucrunt antc geminat adhuc et commcudaf malam illam dili-
me in Hierusalem. gentiam suam, afque eam de qua tumuit, sapien-
Et niens mea contemplata est miilta sapienter et q^
tiam qualiter adepfus sit, subjungif, diccns :
didki. Ergo aliquantulumjam correctus eras, quia Dedique cor meuni td scirem prudentiam atquc
non dixisti, mens mea contcmplata est omnia sa- doctriyiam, erroresque et stultitiam. Qu.-e vcr])a
pienter, sicut superius proposueras quoerere et in- suIjeodcm sensu duobus modis supcriorilius con-
vcsligare sapienter de omnibus qua; fnint subsole jungi possunt quia cnim primum hanc elationem
;
lum ut de plurimis non superbircs. Qua^rendo igi- postea id quod modo proposuimus infulit. Dedi-
tur omnia invenisti plurima, non omnia, et defi- que cor mcum utscirem prudcntiam atque doctri-
cicndo ad omnia intcllexisti non dcberc hominem nam, errores et stulfitiam, Potcst hcec tota scries
dc omnibus pr.-esumerc plurima : scd invcnicndo sub ima continuafionecomprchcndi, ut tofum lioc
non cousiderasti non dcbcre homincm etiam dc in corde suo dixisse intclligatur sciliccl quod mag-
plurimis superbirc. Ergo sccundum aliquid cor- nus effectus sit et quod omnes qui ante cum fue-
;
rcctus fuisti, ct secundum aliquid incorrectus, rmit in Hierusalem sapienfia pra-cesserit et quod ;
ca, et ipsa tamcn pauca fuerunt ad omnia. Hoc prudenfiam atque doctrinam, erroresque et stul-
vero ad humilitatem magis spectabat, ut qui jam tifiam ; et quod post ha?c omnia cum ita locutus
dcfcctura tumu^ expertus fueras crga omnia in- ; essct iu cordc suo, cxtuhsset dc investiga-
et se
venta tua plurima non ad pauca aliorum plurima tione et considcratione tantarum rerum fandcm ;
sed pauca potius vocares ad ea, qufe non potuisti, resipiscens agnoverit hanc quoquc gloriationem
omnia. Sed quia temeritas curiositatis jam rc- vanam, et propfcr hoc su])jungat :
prcssa erat per dcfcctum et afllictioncm sui in iu- Et arjnovi quod, in his esset quoquc vanilas cl
,
onuiium scd tumor eiationis crevcral
vcstigatione ; af/lictio spiritus : eo quod in mulla sapientia
Iincoutcmplafione plurimorum; ideo adhuf tuuiuis- mufta sil indiqnalio ; rl qui addil srieuti/nii,
ti ct dixjsti : Eccc niagnns otTcctus suui, ct pr.r- addil cl lidiofnii. si qiiis iiiitcm di-^tingucre vclil
'ccssi s.ipieutia omncs qiii fncruiil antc jiie in seiitcntiam,et hoc ([uod postrcmo iululinuis
Hierusalem et mens mca contcmplataest multa sa- seorsum a supradiclis parfiri, potost sic a pr;ece-
;;
(lcnlihiis iiifciTc, iil (|ii;isi ca qna; supra fHcta A hnnc parilor, ct fiiriosifas ad inqiiisitionfin iin-
sunl, oiiiiiia lociiliis sit iii conl^! suo, sfili^^.-ct pclichat, ct snpcrhia ad (jslcnlationcnj dignuni ;
quod ina{,'nus cnectus cst, qiiod pifcccssit sapicn- crat iit cl tinnidiiin lahor prcmcret, ct curiosum
tia oinncs qiii 1'iicrunt aiitc cnni in Ilicnisalcni, occiij)afio dissij).'ii(;|, quatcnns in iirrna salfoin vi-
quod njcns sua conlcnipiala cst nuilta sapicnlcr tiuin suuiii agnosccrcf, cinnqiic ('fsi non ainor vii-
siderationi intcnderct. In quo verho ctiam typum dignatur et rixani quamdam ac luctara sumit con-
suDcrhiaj et tumorem elationis cxjjrimit quod cor tra se, quia turpitudincm vitiorum quam supcr-
:
suum contemplationi sapicnliiB dcchssc se dicit ])ia despicif, pravitas dcfcndit. In hac crgo liujus-
auasi illi verum protinus
jiossihilitas invcniendi modi conflictatione grandis sujjcrhiie lahor nasci-
sul^essct, si tantum vohmtas quicrendi non decs- tur et indignatio ;
quia, dmn
de- suhjacere vitiis
set. Ad quid autcm dederit cor suum, exponit dignatm', afque ea a se propellcre niUtur, ne per-
dicens : Ut scircm prudentiam atque doctrinam, ficerc valcat quod vult, jjravis suis dcsidcriis su-
«iToresque et stultitiam. Sujjcrius multa se saj)icn- pcratur. Inde ergo jam ipsam etiam cognitionem
ler confcmjjlatum fuissc ct didicisse tcstatus cst vcrit<itis incipit, ut quia id quod in se-
ahominari
nunc autem post haec omnia investigare disponit, metipsa odit, propter infirmitalcm, non potest
ut sciat prudentiam, afque doctrinam, erroresque tollere, j)ossit saltem jDcr ignorantiam non videre.
et stuhitiam. Undc patct quod superiora ad rerum Proptcrea cum dixisset in sua scientia lahorem et
naturam refcrenda sunt ha?c vero qiue suhjungit afflictioncm
; invcnisse, atque eadein afflicho ct
ad mores hominum, pra^postero quidem ordine C labor unde essct, exposuisset, diccns : Eo quod
usus quia prius vita propria corrigenda crat per
;
in multa sajjientia miUta sit indignatio, et qui ad-
clrcumspectioncm morum ac deinde ca;teris qu;B ;
dit scicntiam, ad(ht et laljorem, j)roUnus qualitcr
extra propriam naturam fucrunt, studium adhi- per eamdem afflicfionem spiritus et laljorcm et
bendum, ut primum interiores cordis oculi mun- indignationem attritus et accidiatus ipsara scicn-
aarcntur a vihis, et postea aperirentur in coutem- tiam superaverit et animum suum ah inquisi-
;
plcitione vcritatis. Sed clatio qufe foris magna ajj- tione sapienti.-c uhi affligebatm" ad dehcias et vo-
parcre voluit, primum exteriora qiia^sivit, ut prius Iuj3tatem converterit, sifljjungit, dicens :
cogniUonc extollcrct, ct ahos de opcrc damnarct. vohijjtas qua? ajipetcnU dulcis visa est, statim ah
Error vero est cum per ignoranUam malum com- experto reprobatur. Unde coniinuo infert, dicens :
miUitur, stulUUa autcm cum malum cognitum Et vidi quod hoc quoque esset vanitas. Risum
iion vitatur. Ergo ct hona pariler et mala scire vo- reputavi errorem et gaudio dixi : Quid fruslra
luit, ct cum scicntiaufrorumquc docfrinam siuud decijMiris ? Quauta ;iiitcm vanitas in dclicus car-
concupivit, ut tofum quod mens pcr scicnUam nis sit, mc supra divissc memini. Undc rchqua
comjjrchcndcrct, j)cr doctrinam ad ostcntaUonem quae sequuntur consideranda noI)is sunt, quia
m;uiifcstare valcrct. Scd pervcrsus auimus uluqiie ct ipsa licct j)I;aia j)cr sc vidcautur, hahcnt
ncquiUfe suce p(Kn;uu invcuicns, iotum quod tamcu forlassc aliquid (juo(i dihgcns iuvcsti-
inordiualc propler claUoncm ;ijjpcliit, juoptcr gaUo adjicerc possit. Ail crgo : Hisum rcpu-
laborcm ct ;ifnicUoncm spiiitus refugit. Nam quia tavi crrorem ct g;uidio di.xi ; Krustra dcci-
m IN ECCLESTASTEN IIOMIM.E XIX. 166
peris ? Cimclis liqiiot qiioil poi' visuiu quodara- A absconditn, ul)i es? Quam longe cs ? olquam pvo-
modo concopla Ifetilia fovas tvahituv, ol quod do pe es? Quam longc es ab illo, etquam pvope es
gaudio intus latuit, ruptis vclut modostia:" claustvis, illi? Proptorea uhi es? Eccc cpuierit to Deus tuus
quadam levitate et incontincutia Iul)vicc mcntis ct clamat IJbi os ? Tu tc avevtis ut latoas ct clau-
: ;
propalatur. Et idcirco recte risus orrov dioituv dis oculos nc videas. lllc autcm non vidcntem vi-
;
quia cum mons gaudium suum pcv inoptam la?li- dons, et itlco non vidcntem quia non vidovi ;
tiam fovas fundit, quasi ad sinistvam pcrgcns rec- cupicntcm pvoptcv tuum artbctum, non pvopter ;
tum iter, quo in Deum gaudondo porgcrc debue- suum defectum clamat et dicit Adam uhi cs ? ;
rat, derelinquit. Sed sciendum cst quod spiritalc Qua^rit ergo te ut tu ipsum invenias, ct qu;erit te
gaudium nequaquam animum ad risum dissolvit; ut et lu ipsum qureras et dicas Domine, ubi es ? :
scd ca tantum l<T?titia qme a carnis l)landimonto Tu vero quid facis ? Nam ipso si povdidit, tamen
concipitur ctiam pcr carnis motum facilc apcritur. quievit; si pcvdidit, non totum pcrdidit, quia videt
Nam quia primum ad animum agredicndo inor- quod perdidit et ideo quferit quod pevdidit, quia :
dinatum gaudium claustra contincntise rupit ca- videtquod perdidit. Non enim qutRreretnisi videret.
:
dcm postmodum via qna illapsum ost, cum intvor- Tu autcm quid? Adam uhi os ? Tu pordidisti ot
siun cxcrcscere ctoperit, sine modcstia facile b totum pcrdidisti, quia et pcrdidisti no habeas, et
;
crumpit. Lubrica enim mens semcn perversum, videve desisti nc rcquiras. Nam si vidcs quod non
quod primum sinc modestia concipit, quasi partu- liaheas intelligis quid requiras. Nunc autem longc
riens postmodum sinc puditia, clfundit; ncc sc es exsulas a veritale, ut non possis videve unde
contincrc potest, quin excrcscontem intus lcietitiam vencris et quo tibi redeundum sit. Proptevea qua>
cjiciat, cujus integritatis claustrarupta sunt, quan- ris quid qufererc debeas quiaquid amiscris, igno- ;
do eam concipiebat. Primum ergo decipitur, quan- ras. Quicris quid utile sit filiis hominum quo ;
do blandientis mmidi illccchras intvo ad gaudium facto opus est sub sole numcro dicrum vitffi sute !
suscipit; postca ervat, quando conccptum intvor- Oh quam scire hoc dehuisti sed nunc abscon-
! !
sum gaudium ad lasciviam mundi per risum foras ditus es a veritate, latcns sul) umbra ignorantioj
efTundit. Notandum quod gaudium tantum argui- ture; quia recessisti longe et noluisti cum illa
tur, risus vero omnino repvohatur quia risus om- ;
esse, sine qua esse non potes. Nam, quia sinc
nimodo malus est: gaudium non sempor malum cst, illa esse non potcs, ideo cjmeris et quia aver- ;
tat, cum male est. Decipitur etiamcum prfesentium atque adverso se ingorit, ac quaerendam docet
occupatione delectationum involvitnr, et ne futura cui se videndam non pr;ipbet, Quamvis et hoc ip-
mala considerare valeat, pra^peditur. sum extra veritatcm non videas quod tihi qufe-
Scd quare frustra? Frustra decipitur, quiaipse rendum esse vides, quod deesse vides, licet hoc
mundi delectationes a considcratione fnturorum quid sit, non videas. Ergo in veritate vides quce-
malorum cor avertere possunt sed a pvossuva su-
; rendmn tibi csse quod veritatem esse non vides,
pervenientium liberarc non possunt. Frustva etiam Quavc hoc ? quia absconditus es. Nam si ahscondi-
decipitur, quia fallacis boni gaudia in quibus ex- tus non esses, nihil praeter veritatem quperendum
sultat, tantis amaritudinibus admista sunt ut jure esse vidcres ipsam veritatem nan quasreres, sed
; et
displioere debeant, etiamsi debeant permanere. haberes. Nunc absconditus cs, etnonvides; et ta-
Frustra ergo utrobique deoipitur videlicct et eum
; men derclictus non es, quia qu<ercre admoneris
malum non videt quod patitur, et cum non prcEvi quod non vides. Ideo dicitiu' tibi Adam, ubi es ut : !
valcat; ct expericntia projscns, cpue hoc paticnti non potes extra veritatem. Vagus, ot profugus, et
ostendat. Propterea infert et dicit instabilis eris omnibus diebus quihus cum ipsa et in
Cogitavi ergo in corde meo abstrahere a vino ipsa non nec inveniet cor tuum ubi rcquies-
fueris,
carmen meam , ut animum meian transferrem cat, se in cjuia nec stahit
ipsa stare noluerit ;
ad sapientiam , devitaremque stultiliam, donec extra ipsam ut qu.nerat, nec inveniet pra^ter ip-
viderem quid esse utile fUiis hominum : quo sam ut rcquiescat. Sursum deorsum longe , ,
facto opus est sub sole numero dierum vitx suoe. et prope, quovis pergat non inveniet requiom,
:
cor humanum, id^i es? quomodo huc venisti, donec illani inveniet. Quid tumultuaris, infelix?
ut hoc ncscias quid utile sit liliis hominum, quo Rides, ploras, fovoris, aflligeris quid ad sa- :
facto opus cst sub sole nmuero dierum vit;e pientiam ? Nam (pua iii lascivia ot voluptate
Isuoe? Ubi cs nt hoc ignorcs ? Ubi es Adam, stultus fuisti, in aiTlictione miscr ei-is. Quid am-
itbi es? Audivi, inquit, vocem tuam et abscondi pliiis tihi conferre poterunt? Vanitas vanitatum
\me [Gen. ni). absconditc, cui abscondisti te? vanitas vanitatmn et omnia vanitas [Eccle. i).
1(57 IIIir.OMS I)K S. VICTORI- OfP. PAHS I. — KXEGETICA. — I. IN S. SCRIPTl.RAM. 108
Sc.d nondiiin isla cof^novcrfis. l>ropt(;n!<'i scnsu tuo A (lcm fugcr(! poliiisti, scd cirugcrc non iiotuisti
(•[ s;i|)i('iilia lti;i, (JMjc ;i|)ii(l i|)s;un stiilliti;i cst, iii- qiii;i ciini iwto absconditii^ l;iluisti. Proj^tcrc;! qu;i'-
il;itiis ]n<iH'is (iii;iiii solidns, ohniti coiiiiltaris, ct siliis invcntiis cs, qiiia latciis abscoiiditiis non cs.
cxistini<isli to ali^inifl fjictin-iim (;uni niliil ftsscs. Tii v(!ro malitia tiia itcrujn fiiKis, cl ilcrum fiiKi»,
Tonlasti omni;i, cl iil)i(|iic (hifccisti. MoUia ctdnra, cl iiivcniris ct fiigis;ct scmi^cr fu^is, ft noii cf-
tcm corriinip(!rc possunt, cm;ui(l;iro non possinit. lici;uis. Proptorca qu;csiliis invcniris, inlici;diis
Krfi;o naotii;is ct jaclaris; cfulis ct ruis, ct imi)cllc- convinccris, conviclus condcmnaris. VidcamuH cr-
dondo frnslra cx advcrso inccdis, (pucrons vciil;i- coiiniiis. Vi(lc;imiisnostruin Ad;iin ;inli(piiiiji illiiin,
lom ul)i non cst. Kt tii nhi cs? Ill;i iiiliis cs, ct In et noviim jidliiic itcrata m;ililia. Vidc;unii> cmn vc-
foris cs ; ctideoclamat tibi, ctdicit : Adam nhi cs? tora fidliuc sludia rcnovantcm, ct Ininsfngam vc-
Qiwris ut tuam ignorantiara argnat; anil)nl<it nl rilatis uml>ram, ac latel*ras ct tcgmina foliornni
inslahililatom luam ostondat. (liim dcamliiilarc rc([uircntcm, nndiquo convinci, niin(pi;im vollc
Dominus in paradiso ad horam post nteridirm ih>- ropicliondi. .Non possc latcrc, ct scmpcr fiigorc.
cavilel dixit : Adavi ubies?[Gen. iii.) iNon abula- B Vidoamus crgo quid faoit. Quid cnim facit? Vidit
,
vit, .sed (lcaml)iilavit. Quid cst dcambuLavit? Huc cil)um, ct contcmplatus est; quoniam dclect.abilis
ct illuc quasi oirabundus et vaj^us in diroctnmnon cst visu, et su.avis ad vescendum (ibid.i; ct apcruit
vadens scd porgens quocunquc, hoo est, dcainbu-
; lauccs, et ait Vadam et affluam dcliciis, ot frufir : ,
lavit. Et quaro ita deambulare voluit ? Ut talcm sc bonis. Et eccc post tcrgum cjus sapientia ct veri-
ostenderet foris, qualis intus (cssc coeperat). Jam tas c]am<avit ct dixit : Adara, ubi cs ? Ille vero au-
enim mola erat veritas, et fluctuabat, ut reccderet diens voccm cjus, et convictus a vcritate intuscla-
a corde peccatoris. Imo vcritas stabat, ct pcccatrix mantc, negare non potuit vcritatem, et ait Audivi, : .,
conscientia fluotuabat ; et idco vcritas foris dcam- Domine, voccm tuam ct vidi vcrc quod lioc cs-J ;
])ulabat, quia intus peccator a vcritatc fluctua- set vanitas, ct idco risum rcputavi crrorcm, et|
bat. Dcambulabat tamen et non discebat, ncquc gaudio dixi Quid frustradccipcris? Ecccliominom
:
si fortc revocetur, ct ideo moram facit et Ijlande Adam id)i es ? lUe vero proditum sc sentiens et
minatur aljscossum ;
^^ne.sam se dolens et violentcr convictum, uno aditu obstrm-so, alias fugcc late-
ejectam ac redire ; velle indicat, si fors invitetur bras qua^rit ; et coercitus a voluptatc ad avaritiam
ut vcniat. Idcirco non cito abiissc, sed pnesto- sc effundit. Etcnim prius fructura ad esum cxpetit,
lari adliuc : ituram tamcn, et jam, quia non est nunc foliaad umbram qua-rit ;ct tanto profundiu?
qui rcvocet, ituram, et ecce ambulare ut abeat so a luce veritatis abscondit, quanto nequius sul/
quoniam nemo cst dilectionis mcmor, qui oliari- studio parcimonife vitium ambitionis tegit. Pro-
tatis recordetur, cui cordi sit socictatis afTcctus. pterea infert, ot dicit Cogitavi in corde meo a])-'j :
autcmquid facit ? Sequitur fugientem qufe deseruit fccisti, quod abstraliere proposuisti a vino
carnem
disoedentom. Qu<h aversa est iniqua facientcm, rc- tuam, ut meliusincbriaressapientia animantuani.
vocatiiiiquitate pcrsistentem. Adamulii es? Ergo, ct cam ad somctipsam introrsum coUigeres
ub :
inquit, scio u])i es ; tu nescis. Ideo iiln es ? Attendc sapientia lucct, al)i vcritas cognoscitur, ct pru-
dentia invcnitur. Nam, et lioc ipsum crat
u])i es ut corrigas quod factus es, etredeas ad eum de
a quo factus cs. Adani ubi cs ? Audivi, Domino, vitaro stuotiliam, non sc acf inania, et vana appc
voccm tuiuu, ct absoondi mc. a])Soonditc ct non tcnda etfundcrc; scd totam animi inlentionen
aliscondite, non vidcnsct viso, cni ;discoudisti |c ? omnosquo cordis conatus snb ralioni^ modcra
Aiidivi vocom, ot laoioiii ikui vidisti. Quare?qiiia mino. (^oliil >! dn vcril;di conformarc. Iloc crgo
11
bcm
absoonditus. IIoc onim luonUus os aliscondondo .fooisti. Sod usfpio(iuo? Donec, inqiiit,
vidcrcm, qui<
te, iit noii vidoros a qiio vidcbaris. Qucm ([\\i- csset ulilc liliis liominum quod facto opus es :
; ;
bantur, alibi perdunt. Qui congregant mercedes, nitate inebrias animam luam? i\'unquid itii quff>ri-
3t mittunt eas m sacculnm perLusnm {Agg. i). Si tur sapientia ? Exisse illic videbaris, quomodo tam
parcimonia quid pro-
colligit, et avaritia dispergif, cito reversus cs? Quomodo? quia in circuitu
nisi
Jcst?Quid confcrt conti-si gulam stringens per
am])uliisti, ct invaluta fuit scmita tua, et reduxit
aentiam voluptatis oculos aperiens B te parcimonia u])i gula prostraverat.Ecce
collegisti, ct
itcrum in
pcrambitioncmdispersisti? Attendisquodintrasti; voluptatera corruisti, ct captivus factus es v;i-
56(1 quod cxivisti, non attendis. Si intras et exis nitatis. Quomodo huc vcnisti, nisi quia audisti
foris es; quemadmodum si exis et intras, intus vocem ejus ct abscondisti te? HiiRC est enim umbra
Bs. Si autcm forises.ubicunquc cscum veritate non vanitatis sul) qua lates ne videas vcritatem.
,
3s ;
quia ventas mtus est. Et quid interest ubi es,si Quomodo ergo huc vcnisti? Nonne debucras quie-
ibinon cs id)i veritas est? Undecnnquc venias et rere sapientiam? Sed mens tua longe exsulans
^uacunquc ingrcdiaris, si intus es bene cs; quia a veritate ct viam veritatis ignorans, unde ab
cum vcritate cs. Et quocunque pergas quacunque uno se vitio voluptatis pcr confincntiam guL-e
jgrcdiaris, si foris es, male es quia cum vcritafe ; cohibuit inde licentius in omnem se lasciviam et
:
bi reqniem invenire poteris, ubi es? quia ve- dum persuadet animo in rebus hal)itis tempe-
•itas ibi non est ubi es. Ubi cs? Sub umbra, ranliam non deserere, facit non profutura sevare.
ubfohis; quia fructum perdidisti, et idco spe- Inde multiplicatis divitiis supcrbia scquitur, dum
ies faUit te et veritas non est in te. Quocunquc id quod per amljitioncm qucTsitum esf, ad ela-
)errexerit, fraudaberis : umbra totum est quod tioncm possidetur. Inde omnia hicc portcnta va
ides, et veritas lacet. Qure est umlira? Species nitatis quod mcns stulta in rerum
orta sunt ,
erum visibihum imibra est, et tu animam Uuam verum bonum extra cxistimat in-
experimcntis
\ cas etrudisti, et abscundisti te suJ) foliis ut la- vcniendum, non quasi per ea qu* foris sunt,
-. Et quomodo lucem quipris tenebras in- verum bonum intus qufcrendum sit, sed quasi
aus : in fructu vanitatem conspexisti, et in in cis consistat. Idcirco sine modestia audacter
)his vcrifatera omnia ad esse putas? Si terrena
per omnia se diffundit et qua^ in al)stincntia ;
uendum vana sunt quomodo ad vidcndum carnis afflictionem invencrat, aho aditu rcperto
:
lulto magis vana non sunt? Si enim fruenti- per concupicentiam oculorum, carnalem affectum
us verum bonum non confcrunt, possidentibus multiphcius pacit. Neque enim lasdvientis suffi-
ccfrucntibusconferrequidpossunt?Quare ergo ^cit, ut in rebus quis ad hmnanam servitutcm
ost bonum propositum confinentiee, ct quii^rendcP factfe sunt, et jucunditatem dclcctctur,
nisi ctiam
ipientia^, studium, tam cito iterum ad occupatio- supcrbia iiequalitatem conditionis transgercdicns,
em vanam Quare? nisi quia mens
convertcris? hominibus dominetur. Hoc est enim quod post
la foras ejecta est, et vaga ac profuga effccta cfctcras et inter Cicteras superstitiones suas ad-
ipcr terram. Idcoque starc non potest, quia in jungit, diccns.
tate fixa non est. Idcirco, Inquis, Mafjnificavi Possedi servos et ancillas, multamque familiam
mra mea, etc. habui. Dominus factus est hominum, qui scrvus
HOMILIA IX. erat vitiorum. Quanto nelius csset tibi Dominus, et
De diversis vanis EcclesiasLv conatibus. hic socius? Xam
ilhc dominari, regnantis forct pro-
Magnificavi opera mea. Qux opera? ^dificavi bifas. Ilic vcro dominari, non repugnantis probitas
\iihi domos, plantavi vineas, feci hortos, et pomaria
est, sed prementis iniquitas, et paticntis utihtas.
'
ronsevi ea cuncli f/eneris arbori/jus, et cxstruxi .^cd gloriic iuiimiil spcciem attendit e.xterius, mor-
aquarum, ut irrigarem silvam ligno-
li/iipiscitias
bum infcrius non attcndit. Putat magnum essc quod
on germinantium. Hocestquod dixi. Kxtra quieris inilatum ideo gaudct exterius
est, ct magnus videri.
P.VTROL. CLXXV.
r
miGONIS VICTORR OPI>. PARS I. — kxf-gi:t(c.\. - I. iN s. scHiiTiit.w. n--)
ni l)E S.
et in eoram. qucH vidcbantur fallaci specic pcr non sufficit mala rcpi-ol)are, nisi etiam bona cli-
carnis aspectum ingrcssus cordis qnoquc oculos gcrc, quis novcrit ; suJjjunxit, et ait
occuparet, simul ct pra^teritorum mcmoriam ab- Transivi ad contemplandain sapientiam.
lle-
stiilit, futurorum providcntiam al)scondit. I^ndc
ct
l)ra'us //o».s/e?jsinterpretatur.
Hcbrieus crgofactus
factum cst, ut dum ad ca qna^ vidcbantur sola est islc ad oontemplandam sapientiam.
Et erat
re.spicerct, in ipsis quoque vcritatem agnoscerc non
quidcm ipsc ctiara prius Hcbrccus sccundum car-
valcrcl, simulque in suis operibus, et conversus,
nem, sed hcbroeus non fuit sccundum vcritatcm,
qna' concupisccretur vidcret spccicm et aversus, clonec transire cwpit ad contcmplandam
;
sapicn-
qufc cavcrctur non agnosccrct vanitatcm. Fit au tiam. Qucmadmodura Judtpus secundum
carncm
tcra nonunquam ut tcmporalia bona tunc cilius
n dicitur, ct Jud;cus scoimdum vcritatcm ita alius
vana esse deprchendantur, cum magis abundarc Hebra^us est secundura carncra, ct alius Hcjjrecus
co^perint. qua' s;vpe cum non habentur prodesse
secundum vcritatera. Qui autcm in manifesto se-
potuissc existimantur, si adfu.>rint. Cum vcro ha- cundura carnem Judanis est et qui in raanifcsto
bita, mcntis inopiam, ncc in sua affluentia expel-
sccundum carncm HeJDra;us est, non verc Jud;t>us
lere valeant tunc primum expericnti, quam exi-
;
est, et non vero Hebro'us. Sed qui
in occulto se-
guum pro laborantibus fructum confcrunt mani- cundura spiritum Jud;cus est, et secundum spiri-
fcstant. Ilndc convenientcr isfe post tantara reruui tura HeJuvBus vere
JudcBus est et rere He-
est,
omnium aftluentiam, usumque volupfatum oon- ; br(cus. Nam multi transeunt secundum
carncm
versum sc dicit, ut intelligcret vanitatem suam. et non transeunt secundum vcritatera
quia non :
fflictione vanitas, ct in
.ifn;„4:„
afflicfio
:„
amitti
Idcoque
-l
.
permanere su
» dara sapientiam supra
... ^
h
sul)
sdera. ^q Lm
^uaui
transitus et qujira muJtorum dierum via
soie, rans vit
soJe, Iransivit ad contoTunlnii
conterapJan-
1M
uuiicuib
infirmos
gressus hcaJ)entibus Et nescio an tota vita ho-
!
r
'
mifiONis
lIIIflONIS nE
nK VICIOMh nrr.
vicTonE
s.
S. oi-i». pahs ..—
r.M..^ i. - kxixktica.
.--.-. - i. i\ s. S(:uii'Ti;r.\.m 170
n:;
accedit
amabiliore recepta ex cujus consortio non
fu.: .^,
iiluminabat, ap-
concupiscentiam s.uaviorem et obhvisci deret. Et ignis ip.se, quiabsentem
sLiL,=r=^
;
coepit in
runt. Alii transicrunt, et pervencrunt. Alii transirc hoc ncscit quantos ct ihi viros virtulum haljucrunf,
voiucrunt et pertransire non potuerunt quia, per se ;
et quanta illi miranda et imitationne digna fccc-
Clnistum non crediderunt. Vultis scire usque- tota corrumpcrctur, non bona qu« gratia dederat,
quo porvenorant ? In terra orant corpore, et as- ut nalura a oorruptione liberarelur. Bona qua^na-
cenderunt mente et transiverunt terrena omnia, turai quidem gratia primum conditfje dederat pos- ;
co-lcstia scrutando. Usque ad lunam et usque ad tea corruptai reliquerat sed a corruptione pur- ;
solem, usquc ad sidera coeli, denique usque ad ganchfi non supcraddiderat. Bona quibus bene
ipsum C(elum ct usque ad ipsum iirmamenlum in- conditai naturcc piilchritudo probaretur; non qui-
gcnio suo ascenderuut, et intellectu pervenorunt. bus giorilicandas colsitudo acquircretur. Bona igi-
Et quid erat ultra quo pergere potuissent ? Sed sa- tur pro parte sua omnia ista fuerunt, sed vera
pionlia super omniaest, neque invoniri potestintra bona non fuerunt quia mentom per intontionem ;
oumia, per quam omnia facta sunt. Mhil horum ad summimi Ijonum non direxerunt. Et his omni-
est, a quo est omne quod est. Sed uhi illud inve- bus sapientia inventa non est quia in vcritate ;
nire potuissent? iNon videbatur, et tamen quojre- non est quoesita et non appropinquavit, vel illis, ;
liatur neo latere potuit, ut non loqueretur, nec r. ut eorum oculos ad veritatem ihuminarot vol istis
; ;
investigari ut inveniretur. Sapientia inlus erat, et et corum gressus ad virtutom dirigeret. Atque ideo
ipsi foris erant; ctingressi suntmentepost eam, ut nec c.eci eam invenire potuerunt, nec claudi ad
trausu-ent ad contemplandam sapientiam. Etinve- eam pervenire. Sed dicat iste noster liebraeus qtu
stigave;'unt, et persorutati sunt sapienter et com- fecerit, quantum transitu suo profccerit
; quoniam, ;
[jrehenderunt socreta naturte, et invenerunt occul- et ipse se cum Cccteris ad contemplandam sapien-
|ia multa; et nihii horum sapientia fuit, quia omne tiamtransire testatur, dicens Transivi ad contem- :
|[ioc pcr sapienliam factum fuit. Supra omnia quo plandam sapientiam. Hoc cst ergo quod conside-
.isconderunt, intra omnia quod intraverunt; et rare debetis. Qui enim ad sapientiam transit stul-
iion erat ultra aliquid ulji sapientiam quterore po- titiam relinquit. Et quid est quod sequitur ?
uissont. Et cecidcrunt ct defeccrunl scrutantes Errores quoque, et stuUitiain. Si ad sapientiam
icrutationes et visum cst iilis divinum aliquod
; transit qui ad contemplandam sapientiam transit,
•sso supra omnia, et tamen illud non cognoveruut quomodo a stultitia recedit, vel errorem relinquit,
leque intellexerunt sed videnfes amphus cahgave-
; qui ad contemplandos crrores et stultitiam tran-
unt, quia inlirmis ocuhs confra lumen splendidum sit ? Sed sapientia lux cst error autem et stulti- ;
mpegcrmit. Et cffiperunt falsa muitade vero exis- tia tenebrie sunt. Qui autom in tenebris cst,
imare ; corde suo perverso comparare, D nec tenebras videt, nec lucem. Qui vero in luce est,
et Deum
loa quod ipsc erat, sed quod ipsis videbatur, qui et tcnebras videt, et lucem quia omnia quns ;
idore non potuerunt quod erat. llli autcm bene arguuntur, arguunlur per lucem. Quoniam igitur
re sc existimaverunt, ct in cogitationibus suis tenebras suas viderc non potest, quia adhuc
.^vanuerunl et pejus excfficaU sunt etinvcnti smit
; ipse iu tencbris est, sed a tenebris ad luccm
Drofimdius errantes, subtihus perscrutantos. Alu venit, ut vidoat per lucem, et teneljras, ct lueem ;
'intem subfihus moribus sapienliani quaercndam non per tenebras tenebras, etper lucemlucem, scd
iverunt ; et facti sunt plurimi Ijonorum suo- tenebras et lucem per solam iucem. Nemo ad te-
um conlompiores, sed uou vitiorum suorum nebras vadit, ut tenebras videat scd ad lucem ;
orrectores. Kt isti quoque usque ad aliquid per- vonit ut videat pcr lucem non solum luccm,
'enerunt ;
quia speciem veritaiis habuerunt, sod sed et teneliras luccm. Qui ergo videre vult
et
eritatem non tenuerunl. Abjecerunt pecuniam ;
tcneJjras suas, reccdit ab eis, ne in tenebris sit
ed maliliam retinuerunt. Quod foris erat mun- ipse, et nihil videat et transit ad lucem ut pcr lu-
:
liansit : onoioK(|iioque et slultiti<'im contomyjlatu- A niinc illuiuinatus a sapi^mlia, ({uid djcat, iutcn-
iiis ;ul ipsiim ad liioom, iit iii i|)s.'i
vciiit, quiisi vi- ditf^
(I(uil, cl lcucbras cl luccm. Iloc cst, ut in ij)sa vi- Quid est, inquam, Quid esl, inqua/n ?
hohui '!
(lcat, cl quod ipsu cst sapifmtia ct pcr ipsam ; vi- .Non ([xiuivo quid esl quasi admirando dignitalcm,
dcat, errorcs, et stultiam, qiiod ipsanon sapicntia. sod cognosccndo intirmitatcm. Quid est liomo ?
Nam (fiii sapicutiam vidct, vidct (piod ipsa cst iiiliil cst Iiomo. Non ali(pjid talc cst homo, ut siif-
Malum vero cognoscere et odisse, et ipsum est perio spontanea se ad orania voluntate inclinat.
sapientia ct prima sapicntia, quia odissemalum,
; Iste sequiiur regem suum. Sed quis cst homo qui
bonum amasse est et cognovisse malum, rcc- ; Dco res()onderc jjossit ? Quls sufficicns invcnictur
tum intcllexisse. Quapropter cognoscere et reddere vicem Deo ? Si ipse preecedit, et ut seque-
amare bonum sapienlia e^t, et ipsum est odisse ris crgo aliud illius est, aliud tuum. Imo si ipse :
malum et cognovisse. Et hoc totum in sapicntia c bonum inchoat, tu consummas quod minus est :
cognoscitur, cum sapientio vidctur et quo ipria iUius est, ct quod majus est tuum est. Si Dcus
est ut diligatur ; et quod ipsa non est, sed pcr (irsecedit bonum
inchoando, tu suljsequeins perfl-
ipSam manifestum est, ut odiatur. quam bonus ciendo ;
jam non solum fequahs
Deo, sed major
transitus iste est ; et quam feliciter migrat, qui ad invcneris. Sed forte ipse precfedit ostendendo, ut
contemplandam sapientiam migrat Quid mirum ! sequeris imitando. Et iilji quod dicitur Miscricor- :
estsi Deus Hebra?orum Dominus Deus est, qui dia ejus j^rxveniet rne et subsequetur? {Psal. lviii.)
tales transitores facit, et acl talia transire facit ? Ubi cst Ex ipso, et per ipsum, et in ipso sunt
.'
• Transite ad ?)ie, inquit Sapientia, omnes qul con- omnia? {Rorn. Quid habes, quod non
xi.) Ubi cst :
CHpiscUis me, et a (jenerationibus rneis implemini. accepisti? Si autern accepisii, ut quid gloriaris,
Spiritus enim rneus super rnel dulcis : et hxredi- quasi non acceperis? {II Cor. iv.) Nam si ostende-
tas mea super mel, et favum. Quid edunt me, re iUius est, tuum sequi jam ahquld habes, quod :
qui elucidanl me, vitara ceternam habunt (Eccli. iC)so sunt omnia, sed c(u;Edam hominis smit c(Ufe
xxiv). Quouiam doctrinam quasi ante lucanum il- cx i(3so non sunt, si aliqua potest per se homo
lumino omnibus et illuminabo omnes sperantes q quoe per ipsum non sunt. Sed non ad hoc Ulumi-
;
in Domino. Vultis enim scire cjuomodo illuminat nat sapientia, ut sic sintiat homo aut si dicat ;
sapientia eos (jui ad se contcmplandam transie- quasi ex se aliquid habere {jossit homo, ((ui nef(ue
rint ? Istum ipsum interrogatc, qui ad contem- hoc, a se habere potuit, quod est homo. Quid
plandam sapientiam transivit et considerate qua- ergo dicit Quid est homo, ut sequi possit regcm
; :
liter illuminatus sit, ex quo ccrpitvidere eam. Nam factorem suum? Quod longe enim putas homo
prius quam ad ipsam contcm])landam transisset est a Deo ut pertingat ubi iUe est ? Quid enim cst
quam c«cus fuerit, satis supra audistis, ciuandoire (iertingerc ubi Ule est, nisi esse quod ille est ? Et
putavit ubi homini via non erat quccrc et inves- quid est Deus ? Aut homo quid est ? Videte quam
;
tigare universa quic crant siil) sole et magnum longe sunt. Deus justus est ct bcatus homo injus-
; ;
aliquid esse credidit illorum investigarc naturam, tus ct miscr. Videte quantum distant justus et
(£ua', (!xtra hominis naturam consistunt qute, etsi injustus, miser et bcatus. iNon potest autcm esse
;
sciantur quantum in ipsis est, nec salutem,conferre cum beatitudine miseria, nec ad beatitudincm
possunt, neque si nesciantur, auferre. Ibi ergo cvc- pervenire injustitia. Justitia via est; beatiludo
cus fuit, nonvidendonc(pic cognoscendo in se quod (latria. Pcccati autem servus justus essc non
potuit, nec pro sc appetendo quod dcbuit. Scd potest, iiisi fuerit a peccato liberatus. Vldete
1
181 IN ECCLESlASTEiN IIOMiLIiE XIX. 182
orgo quod non potost homo resem factorem A videbatur ? Quia sapientia
sepui illuminat, stultitia ox-
suum, nisi prius visitetur a regc factore suo. Non ca^cat. Et unde hoc prol)ari potcst, quod sapicntia
potest homo ad illum ire ; sed ille potest, si voluc- illuminat, stultitia exceecat ? Intendite :
rit, ad hominem venire. Propterca rex, et factor Sapientis oculi incapitc ejus; stuUusin ienebris
hominis venit ad hominom. Venit ad id quod anibulat. Modo probatum cst quod sapicntia illu-
homo crat, ct factus est ipse quod non evat. Eactus minat, stultitia excajcat. lu quo probatum cst?
est homo pro homine, assumens nostram mise- Quia sapicns oculos illuminatos habet, stultus nihil
riam, retinens suam justitiam. Et aparuit inter videt. Si enim sapicns oculos illuminatos habct,
Deum et homincs mediator Dei ct hominum homo crgo sapientia illuminat. Et sit stultus nihil vidct,
Deus, appropians hominil)us Dcus pcr miseriam, crgo stultitia cxcuecat. Nam sapicntia lux cst, ct il-
nec recedens a Deo homo per justitiam. Ita Dcus limiinat. Si habucris oculSs quo illa attingit; si
justum, ut pcr justitiam miseriam vinceret, ct jus- sum venit. Et sicut deorsum tencbroe sunt sinc
ad beatitudincm repararet. Igitur cum csset
titiam luce, ita sursum lux sine tenebris. In medio vero
aobiscum Emmanuel per justitiam quam ad nos post lucem tcncbree, et post tenebras lux. Propte-
attulcrat, per miseriam quam a nobis as-
ct rea sunt dies cffili quos tenebrtB non dividunt, ne-
^umpserat, rcdn-e ccepit unde venerat. Ut in ho- que obscurum interpolat. Et dics tcrrce sunt qui-
Jiine per justitiam miseriam vinceret, et homi- b'us tencbrtTe succedunt. Quia ubi sapienfia semper
lem cum justitia per miseriam ad beatitudinem est, semper lux est ; et ubi sapientia non semper
•evocaret. Tenuit igitur justitiam, et sustinuit est, tantum lux est, quantum sapientia est. Et ubi
niseriam quousque miseriam vinceret, et justi- sapientia nunquam cst, nunquam lux est. Ergo
iam coronaret. Et currit, et pn^cessitnos. Passus lux est quo attingit sapientia, et quo non attingit
rro nobis, et exempLum relinquens nobis, ut sapientia, lux non
quo non attingit sapien-
est. Et
equamur vestigia ejus {IPetr. u). Liberans nos a tia, si attingit a fine usque ad finem, quid rehn-
utet nos in miseria justitiam ha-
;ervitutc peccati, quitur extra quo attingere non possit, quas totum
jeamus, etper miseriam cum justitia ad beatitu- penetrat et complcctitur totum ? Cyrum coeli cir-
linem transeamus. Promittens nobis quod accepit, cuivi sola, et profundum abyssi peneti-avi, et in
ii patimur quod sustinuit ut regnemus cum ipso, ;
fluctibus maris ambulavi [Eccli. xxiv) attingens .•
;i patimur pro ipso. Ita igitur Verbum incarna- a fine usque ad fmem fortiter, et disjmnens omnia
um factor ct rex noster, quia sequi ipsum non suaviler {Sap. vui). Magna igitur qutestio est quid-
»otuimus in sua majestate, prcecessit nos in nos- nam quo non attingit sapientia. Ubi oculi stul-
sit
ra humilitate, et de nostro viam et statuit ut
ad torum sunt, qui ambulant in tenebris et non vi-
•ua perveniamus. Sed nec sic quidem sequi eum
dent. Aliam itaque Scripturam interrogemus, ubi
)ossot homo, nisiadjutus esset ad ipso quia nec ; sunt ocuh stultorum, qui in tenebris ambulant et
ustus homo per mortem ad vitam curreret, nisi non vident. Dicit enim Gcuii sapienUs in capite :
onstantiam daret. Rectc igitur, qui sapientiam in finibus terrfe tenebree sunt, et propterea non vi-
ontcmplatus fuerat, et quam per se nihil homo dcnt stulti qui ambulant in tenebris, quia oculos
ignoverat, dixitQuid est homo, ut sequatur re-
:
habent in finibus terra3. Nam si lumen ibi est ubi
;em factorem suum ? Vere enim iste ad contem-
oculos habet, non ambulant in tenebris stulti sed ;
Qiii siiil. fiiics lcrrir iii iiuihus sinil nriili sliilln- l>icnlia, siimuin (;t infimuni, quoinm altcr(jiiasi
rniii : rl ijuoiiiodo siijiicnliit nlliiiijil ii /iiu' iisijiii; lociis cst sapienlifn iibi con-^islit; altcr vcro vcliit
iiil fiiinm forliler, ctc. cxcurHUs (iiiidam cl, iit ita dicatur, meta porrcctio-
Ubi tamen sunt tencbife, ol ubi esl hix? Et qiiis nis qua se cxlcndit. Kinis ille a quo exit sapientia,
cst finis ? ct finisqiio altinf/it s.'i]>icnti;i. Kt fiiiisunt capiit cl, antc (juein niliil. Kinis vero in (jiiem ex-
lincs tciTcf, ii])i siiiil ociili slulloriiai qni ainl)iiiaiil ciirrit, fiiiis iiltra qiicm niliil. Kinis illc (Mpiit, c.-l .:l
in tcncbiis, ct iioii vidcnt. Kt quod cst caput sa- finis. Finis iste non capul, sed tantam finis. Caput
picntis ul)i sunt ociili cjus qui non ambulat in tc- cst ilic finis, quia ab ipso, et non supra; finis est,
ncbris sicut stultus, scd illuininatos liabctoculos ; (jiiiu iis(jiic ad ipsuin, ct non iiltra. Altcr aulcin
iN'c Ibrlc ergo et nos in tenebris reniancamus, in- finis, capiit non cst (juia ab ipso niliil scd taiinjn
; :
quiramus lucem sapienliic, ut intclligamus, ubi linis, quia quidrjuid iisquc ad ipsum, non ultra
ipsa maneat saincntia, et divisionem bicis ct tc- ipsuin. Illeigitur finis qui sursum est, quasi prin-
ncbrarum. Ilbi finiuntur lu.\ et tcncbne, ct tcrmi- cil>ium ct origo cst, suiira (jiicm niliil. Kinis vero
num uniuscusqiic.
Ilsqucquo ipsa sapicntia, ct (jui dcorsiim cst, (jiiasi meta et tcirninus ultra
quidipsa, ct quid cxtra ipsara, cl quid sincipsa. B quain niliil. Omnium enim rerum origo ct princi-
Primum, qiiia duos lincs audivimus, alterum a pium a summo cst terminus autem et linis a infi- ;
quo et altcrum usqiic ad (jucm se cxtendit SajMcn- mo. Quaproptcr finis deorsum finis est, ct tantnin
tia, allinfjens a fine usquc ad fmem foriiler, et finis. Kinis vcro sursum, non sohim finis, sed el
disponens omnia suaviter {Sap. vni). Et nondum caput et iinis. Si ergo ccelum sursum cst et infcr-
adhuc cognovimus qui sunt isli tluo fines, etubi nus deorsum, ct niliil altius co-lo, et nihil profun-
sunt, et an flncm habeant isti fines, et an ultra is- dius inferno inveniri potcst : princij)ium est cp-
tos ahud aliquid sit, quo non attingit sapicntia. lum, et infcrnus finis. quam bonumprincij^ium,
Et si est, quomodo fincs sunt qui non perveniunt ct quam malus finis.
ad finem ? Si autem non est, quomodo fmes terrae Ideo fortassis oculi sapientis in capiteejus sunt
ubi tenebriie sunt, intra istos fines cbntinentur, ct quia in medio constitutus respieitprincipium suum
tenebrfle esse possuntin luee, quia SapienUa attin- ut ibi fiaem faciat ubi accepit originem. Non esi
git a fine usque ad finem fortiter et disponit om- finem finiri, iibi finis es enim bonum in ahum
nia guavitcr. Primum ergo duo sunt fines rerum consumptionis non consummationis. Propterea ho
omnium. Alter cst finis supra quem nihil, et alter mo qui ad cBternitatcm creatus est, solus inter om
sub quo nihil. Finis supra quem nihil, summum C nia animalia vultum erectum habet, ut crelun
omnium est. Finis sub qiio nihil, infimum. ila- conlemjjletur et in finem consummalionis tendat ;
que duo sunt fides omnium, summum et infimum. et non solum visibile hoc coelum oculis corporer
Et quidquid in universitate est prffiter sum- suspiciendum existimet, sed mente quoque et cor
mum et infimum, medium cst inter summum et dis visione supra ccelum usque ad iuvisibilia coeU
in fimum. Et unumquodque quando magis dis- et sj)iritalia virtutnm, oculos interioi'CS claiiore at
cedit ab altero, tanto magis accedit ad alterum, quc perspicaciore intuituattoUens, usquc ad flnem
sive summo ad infimum, sive ad fiiiio ad sum- qui non habet finem, in himine ceternitatis con
mum. Vis nosse si forte Scrijjtura manifestius ali- templatione consccndat. lUud est verum ccAan
cubi lincs istos commemoret? Si asceiidero, in- supra omne coelum quod non solimi ccehm :
quit Psalmista, in cadum, tu illic es ; si descen- coeli est, scd ccehmi coelorum. Non primo secun
dero ad infermim, ades [Psal. rxxxviii). Ergo dum sed piimo, et secundo tertium. Propter ho
;
ccelum ct infernum duos fines constituit excursus Paulus usque ad tertium coelum raptum sc gloria
sui. NihU autem altius cst ccelo, etnihil
profundius tur (// Cor. \n), qui ad summum oumium ment
interno. coelum summum omnium est
Itaque
;
pervenerat : et non solum visibUc coelum, quod e
giunt. Si ascendero in ccelum, inquit, tu iUic es si ; nonhabet coelum. Primum ccelum est suprcnn
descendero ad infernum, ades. Et tamen utrobi- status conditionis. Secmidum coelum cst supi
que es, et ubi es, et ubi adcs, pertingens a fine us- conditionem provectus virtutis. Tertium ciclui
que ad finem. A fine ubi cs, usque ad finem ubi est sublimc oontciuplalionis. Primus
iufernus e
ades, fortiter et disponens omnia suavitcr. Ecccj infimus slalus conditionis. Secuudus infernus e
;
Portiniiit a fme usquo ad finom fortiter, et disponit Quid dioimus? Ergo in faciendo minorata est
oinnia suavitcr. A primo coelo usque ad prinium sapiontia Dci? et dcbilis prosecuta opus suum in
infcrnnm, primus estexcursus sapientia^ Incipieus finem? Et ubi es perting"ens a fme usque ad finem
cnim a summo deorsura, ct a supremo usque ad fortitcr? Si fortiter pertingit Sapientia aline usque
fnndnm rernm desoondens, comitaiur ac fovet ad finem ergo non cst defectu opificis, differens
:
cnncta qiife operata est, ut non subsistanl sine ipsa pulcliritudo conditionis. QuRreergo non ;oque pul-
quoB facta et creata sunt al) ipsa. A suprezno au- chra simt omnia, ni:si ut magis pulchra sint simul
tem usque ad iuiimnm in universis quiie sul)sis- univorsa ? Nam si non essent differenter pulchra
tunt, singula qurpquc quanto magis a pcrfccta singula, uon e:;senl incomparal)iIiter pulchra uni-
pulchritudinc consummatoquo dccorc summorum vcrsa quia summa cssct ptdchritudo iu sm-
;
degeuerant, tanto magis quasi fugenlia quodam- g g^iiiy qua^lil^et exccllens illa foret, ct ctuteris om-
modo a sapientia elongant. Sod ipsa Sapicntia fu- nibus eminentior, non esset omnis pulchritudo
gam rcrum a fine usquc ad finem sequitur; quia in universis. Ergo Sapiontia a fine usque ad fi-
in universis, qua^ fecit nihil cx toio tlesorons, sin- nem fortiter pcitingit; quia sic opcra sua usque
gula qu.oquc a summis usquc ad iniima proprio ad fundmu rerum persequitur, 'ut etiam defec-
convenicntique suo goncri decore modcraudo tum inferiorum ad universorum pulchritudinem
:
hisquoquo se prmsentem esse testatur. Eadem moderetur , ut indo uniYcrsitas magis pidchra
enim ipsa quce oxcellcnfissima creaiurarum in sit, quod in univcrsitato qu;pdaui aliorum com-
summa ct supereminenti pulchritudine disposuit ; paratione et rcspeelu defcctumpatiuntur. Nam lioc
inferiora quoque consequenlor coaptans et disposi- ipsum, quod in quibusdam ejus operibus pul-
tione prosequens, usque a l fundum rerum nihil chris non pidchrum videtur, turpo tamen non
inordinatum rehnquit. Pcrfingit itaijuc Sapioafia est, iLbi est ssd minus iiT p;irtc pulchritu*dinis ha-
;
ad iincm usque ad ea qua' iu rcbus omnibus iniima bet, quia hoc in toto pidchrum est ad quod est.
sunt qaia in liis etiam aliquidejus inveaitur, qu:8
; Ergo in nuUa parta turpitudo, sed tamen iu qui-
perinfirmitatem conditionis et defectum naturie a b;isdam partibus major, in quibusdam rainor pul-
summis longc recesscruni. Sed tamen ip sa S;ipientia ^ chritu;io cst quia e.x eo in toto partimn maxima ;
in summis quasi pcrmancudo consisfit ad iniima cst, quod in partibus diilerens, et mulfipliciter va-
;
vero quasi excurrendo pertingit, quia illa in per- riata distinctaquc omnifariam pulchritudo est.
fccto ileoore suo immutai>iUter subsistentia nus- i)eindc sequitur, ct dicit Disponens omnia suavi- ;
quam ab ejus similitudine defiuimt. Isfa vero per tcr, Suaviter enim omuia disponit, qui;i in tam
defectum fugicntia pcr idii^sum taaien, quod in multis tanque diversis rcrum gcneribus singula
suo genere retinent pulchritudinis, sibi quoque sa- qua'que ad terminum suum promonens, niliil uni-
pientiam adesse ostendunt Pertiugit ergo uijique versitatis concordiam pacemque turbare permittit
sapientia, quia in omni quod est, pulclirum ali- sed sic unicuique quod suum esl tribuit, utdissi-
quid cst, et omne quod pulchrum est, s;q)icntiit^. miUter currentia ad unum finem conducat, et ut
opus est. Quod vero in eo, quod osf, puk-hrum imius opcraiio vim Cirectmuquc altcrius non im-
non est, Sapientice opus uon est quia quod pid- ; pcdiat. Sapientia, quam late diffunderis, et taraen
chrum est in onmi quid cst, ipsa fecit quod au- uon dissiparis. Quam in longinquum porrigis te,
:
tem pulchrum uon osf, ipsa non tecit, scd pcrmisit et defectum nou p;iteris Quantus est excursus !
in eo quod pulchrum feeit. Quare ergo non totum tuus, a suramo usque in iniinum Quantum ccb- !
pulchrum fccit in eo quod fecit et quare non fecit D lum distata terra, et infernus sub terra ubi est li-
:
ut non pulehrum nusquam osset in eo, quod fecit? nis terriB, et idtra non est terra ;
quantum distat
Fortassis tatiga erat priora illa facicudo in qui])us sumraum ab infimo, totum penetrat Sapientia. Et
summam quamdam pcrfectamque pulcliritu-Jinem l)revis ct tamcn via li;ec SapienU.e, et compcndio-
effecerat. Et idcirco c.etera quomodo potuit, pos- sa porrectio, et modicum putat sibi orane quod est,
tea pi'0secuta est, facicndo quidem ut totum pul- ut transeat et appreliendat, et penetrct ; uec longt;
chrum csset qiiod in cis fecit, sed non facieado, essc quidquid spatio porrigitur, ciuod bonitatc pro-
ut non pidchrum in eis uon esset, quod non fecit xiraum sif. Multo vero amplii^s dist;ire a jusUUa
sed permisit; quia ut omnino non esset, facere iniquitatem et longinquius duobus c;p1o a terra, ct
uon potuit. Demde itaque ad aUa post alia des- inferno sub terra. Justitia enira altior cfplo est, et
cendo, ct alia post alia minus
faciendo, tanto non solum ccpIo, scti eUam iis qui sunt in crelo.
semper operum suorum pulcluitu-
posterioril)Us AngeU iu cado sunt, ct a principio in co^lo suut ct ;
diuis ac decoris contulit, quando magis priora inde supra id c£uod facU fuerant per jusUUam ascen-
faciendo, et vires fortitudinis sucB qua amplius derimt. Et jusUtia altior coeloest, iniquitas pro-
possct et qua scirof amolius, pnulenU.-^ su^e vim fundior infcrno. Profundior enim est omni, quod
iugeniimiquc consumpsit. i^ropterca rerum ordo in crcaturo imum cst, quia quod per iniquita-
;
tom lapsum csl siil) omiii croatura ost ; n<!C potcst A testate in enim pjoj>iiam sedem nou
suo. .Maluin
essc profimdiiis qiii(l(juam co (juo niliil cst pcjus. l)al)('t, sed natura pcrcgiinum a suo, in ahcno
Quantum igitiu' asccudit, (jiii in ((cium ascciKlit ; commoiatur, ut coustct (juod uon cst in suo
tantum asceudit, qui ad justitiam piolicil. \'A (pi.ui- (piia si l)oiia non essonl in (juibus mala esscnt,
tum (lesceudit, qui ad infVirnum desccndit, tautum mala omuiuo uon cssent. C.nm cnim jualum
d(!sccnditqui adinirfiiitatcm cadit. Ouantiim autem aliiid iioii sil, (piam boni cornjj>lio, et omnc (juod
asccuuit (pii dc inrcino ad c(i'lum asccndil, tamtiim c()iiiimj)iliir bonum, aliud est a qiio deficit, aliud
ascendit(iuideiniquitatcadjustitiam redit.Ui'aiilimi iii (jiio consistit. quo consistit bonum cst,
Et iu
vcro descendit quide coelo ad inferuumdesccndit, quod dcficit autcju a quo dcficit a bono, malum
tantiuu dcsccnditqui dc justitia ad iniquitalcmruit. cst dcfectus a bono alibi omnino esse non j)0-
:
ct infcrnus ini^iuitatis ; ct ra[)iuntur motus ani- liliam, si non cam in suo patcre'ur, (jua- eam non
morum alterna lluctuationc inccssantcr (juasi con- fccit, .Saijieutia. Non enim Sajncntia malitiam fc-
trariis flatibus acti ascendentcs, et desccndentes ; jj cit ; sed in eo quod fecit, malitiam esse j>ermisit,
ct fiunt exultationcs, ct dcpressiones, ct com- ut collata maliUa; Sajiicntia vinceret, ct comjja-
molioncs maKn;e in illo invisiliili salo fliictuan- rata j^ulchrior aj>parcret. Confcrt enim se, et com-
tium dcsidcriorum. Vcnit spiritus bonus, ct sur- inctitur Saj)icntia maliti.e in ojjeribus suis, ct vin-
sum impellit. Venit spiritus malus, et impcllit eam utrinque, ut attingat a finc uscjue ad fi-
cit
sum fortis, ubiquc iuvincibilis. Sursum fortisestut litia suj)eretur nou totum quod a sapieutia factum
eos, cjui in ipsa confiduut a malo couservet, ct est, malitia corrumpit.
eos qui de sc preesumuut in malum deserendo pr«- Currit ei*go sapieuha, ut attingat a fine usque
cipitet. Deorsum fortis est, ut contemnentes pro ad fincm trauscendeus mahtiam iu iucorruptis bo-
malo coudemnet, j3(Euitentes amalo justiiicet. Ecce nis, quo mahtia uou accedit et consequens mali- :
quautos in summo conservavit, quautosde summo tiam iu iis, quae corrupta sunt, quo mahUa non
jiraaeipitavit, quantos de imo ercxit, quautos in jiraecedit. Nou enim maliUa SapienUam proicedere
imo deseruit. Manifesta suut judicia ejus: et qui jiotest, ut vel aute iUius exortum prior invcniatur,
seipsum novitj uovit quomodo htec omuia cjuot die vel post illius defcctum, jjostcrior quia et prius
Sapientia operatur iu secreto cordis humani scm- corruptionc iuvenitur, quod aliquando corru-
per judicio jjrfesideus et occulta retributione ac
: ptiouem admisit, et posterius corruptione quod to-
dispeusatioue iuvisibih, merita examinaudo, nuuc tum corrumpi nou potuit, et supra corruptioncm
per gratiam assumit, uunc pcr justitiam deserit, quo corruptio uon acccssit. Et propterea Saijieutia
nunc per lenitatem parcit, nuuc per districtiouem malitiam vincit, et stultitiam praecedit ;
quia attin-
jiuuit. Et cum deseruerit itcrum assumit, et cum git a fine usque ad finem, id est ab exortu omni
assumpserit iterum derelinquit, ut nesciat homo D boni, ut mahtiam transcendat idti^a defectum cu-
fiuem suum, et sollicitus ambulet omui tempore jusdam boni ut malitiam coucludat. lu quo cuim
vitfB suse, ut qui jaceut uon desperent, et qui stant omue bonum aliquaudo sine corrujjUone exsUtit
uon praesumaut. Si in coelo justitiie sunt, timeant prior SapienUa aguoscitur. In quo autem etiam
ruiuam. Si in inferno culpa?, qu;eraut misericor- bono quod corrumpitur, post corruptionem ali-
diam. Ideo ipsa justitia jirimum descendit ad quid superest boui, quod omuiuo corrunipi uon
infernum postea asceudit ad coelum, ut desceu-
;
potest, posterior SapienUa inveuitur. Vincitergo
dens, spem daret liberaudis, asccndens viam os- Sapientia maliUam quia attiugit a fine in
;
teudere glorilicaudis. Attingit ergo sapieutia a fiue quo omne bonum, iuitium accepit, usque ad fi-
usquc ad finem fortiter, et disjDonit omuia suavi- ncm, in quo ctiam corruptum bonum jiostdcfec-
ter. Finem enim utriusque compreheudit, et boui tum boni in aliquo bono suljsistit. Attiugit autem
videhcet quod est iu ij)sa; et mali pariter, quod a fine usque ad fiuem fortiter, ut ipsam malitiam
iu ij)sa nou est. Sed iu eo quod est ex ij)sa jjotestate ad mensuram cohiljeat, et ratiouc ad or-
dclluit ab ipsa, nec tamen omnino sine ij)sa, diuem restiugat, ue vel iu finem se porrigat totum
quia quod natura uou gignit ex suo, coercct po- perimcus corrupUo, vcl ad cxtrema sc diflun-
189 IN liCLESIASTEN HOMILI/E XIX. 190
(lat, totum (leformaiis confusio. Propter(\-xergo A fincs ipsi nuuquam habehunt fincra. Kttuncquo-
Ibrtitcr ubi(|ue pertingit subjiciens malitiam domi- que ipsa Sapionlia portingot a line usque ad fincm
nationi sucB : et quidquid illa corruptionis ad con- fortitcr, ut aniplius nunquam vcl a retribudone
fusionem ingcrit, h;ec lege mirabih secretaque dis- justorum deliciat, \vA a pcena iniquorum desistat
ad decorem operum suorum convertit,
positione (hsponens omnia suaviter hinc ad gaudium, il-
ex non pulchro efhciens, ut pulclierrimum iiat linc ad supplicium .otornum. Scd, quioso, qu.To
quod pulchrum est, et quod ])onmn por sc coustat, suavitas in inforis crit ? quie suavilas in tormontis
ex co quod bonum non cst, in consummationem ioternis essc potcrit, disponens omnia
ut dicatur
honitatis consurgat. Attingit orgo a fine usque ad suaviter ? An idco suaviter, quia ipsa suavis
linem omnia suaviter. Niliil cx-
fortiter et disponit pcrmanot quio disponit, licct ilh suaves non sint
cipitur a suavitateejus. Omnia disponit suaviter. quos disponit, noc illud suavc sit in quo dispo-
QuiBomnia? Pi'ava et recta, bona et mala, obno- nit?Quomodo tamcn suaviter chsponit ? An ideo
xia et adversa, oninia disponit suavitcr non so- suaviter disponit, qui;i ipsa dispositio suavis est,
:
etiam prava; non solum obnoxia, sed etiamadver- sicut mala non male, scd bonc disponit, ita in-
sa. Omnia dispouit suaviter. Quam suaviter ? Vul-
g s^avia et amara su.iviter disponit ? Propterea enim
tis scire quam suaviter disponit omnia ? Sine vio-
mala sunt, et ab omnipotenti bona mala esse
lentia adversa subjicit; siuc tumultuationc prava
permissa suut, non ut mala dona liant sed ut dc ;
rum motus, sine coactione secreto ordine saj^ien- augeantur adjunchs, sed commendentur compa-
tissimaquc dispositione servire facit. Tam suaviter ratis. Quis autem s;ipious est, ut intelligat haic,
enim omnia eticim non suavia disponit, ut omnia quid mala faciant in regno boni et tanien si nihil :
annuens, currenha contra suam voluntatem m;mi- non ipsa mala faciuut bonum, sed ex ipsis malis
feste permittit, et occulte conducit ad implendam
facit bonum qui ot bonis et raalis uh novitad :
suam voluntatem. Et cum mah volunt illa contra bonum. Hoc autom Sapiciatia est, qu;e pertingit
ipsam, sine ipsa volunt cum aufem possuntquod;
a line usquc ad hnem forhter, et disponit omnia
volunt, al-i ipsa possunt. Cum vcro faciunt quod sucaviter.
possunt, putant quidem et volunt facere se quod HOMILIA XII.
ipsa non vult; et tamen non ahud faciunt, nec f;i-
In illud, secundum aliam translationem : Oculi
cere quouul quam quod ipsa vult. M^^nifeste cnim slultomm in fniihus teme ; ubi nustra habet :
perahttuntur et occidte conducuntur, ut suavitor Stultus in tenebris auibulat, et in i^eliqua ca-
disponantur et pertingit usque ad eos Sapienlia
:
pitis secundi.
tatem compellat. Sed et si quando cxterius violcn- l)Iano quam rei difhcultas exigcret. Nunc igitur
tiam pravis voluntahbus adhibcndis, sive ploctca- quia invenimus fincm, ct finem de quibus Scri-
dis cidliibet; nunquam tamen suavitatem su.Te dis- ptura locuta est, cum diceret Sapientiam perhn-
positionis desciitquia in se tranquilla pormanons,
;
gere a fine usque ad finem disponere
fortiter, ot
iinde advcrsaniium pacem male qiuctam turbat :
omnia suaviter et istos fines qutorerc propositum
;
ol, iiilci' l('ii';iiii, csj (•irliiiii (;| qiiidqiiid in liof! mnn- A ISonne el supra codum ol tcrra noslra? .Noniio il-
do est. .Niiin iii hiijiis iinindi r^oi-jiorc (•o'linjisii|)r('- liic j)Oit;ivit cain, ot illic collocavit o;iin siiin|)t;ini
mumosl, ('.[ Unva iiilima ot siciit su])rac(i'lum niliil d(! nobis, qiii eam sump-it pro nobis? Ergo siipra
liujiismodi nsl, quod iu ii)so caijo non ost, ita siib cc(diiii) inum por ii;i-
ost toira nostra, EJicla oivit pii
twrra iiiliil esl, nisl forto qiiod iu terra est. Et si luiam torram lerra nostra, postoa ivil pir
siipra
(licimusde torra ista, quod in fiiiihus ojus oculi ciilpam in terram, ot sub lorram, torra nosfra;
sliiltorum sunt quomodo lioc stare non poteiit. sed nunc pf;j' gnitiam olovatii ost sujtra co-liim tcr-
Matris eniin perspicaces quam cfficos oculos pra^- ra noslra. Ergo torrena omuia sub torra iioslra
dicamus, quos usque ad lincs lerra^ visione sua sunt. Et cst tamen ipsa torra torronis jimct;i ot
porrnctos asserimus. Quis justorum hoc poluil, qiuidara amicitiacopulata, sicutcodnm codostibus
ut amliitum terr<e oculis lustraret, (?t tam lon- junctum ostct fo!doratum, et terra iisquo ;i(l tcrrc
giuqua spalia, qu.-emultorum laiiore annoium na ot C(filiim usqiie ad C(j'lestia. Ergo tericnafini
vix confici potuissent, una visione percurrcrct ? sunt terne, et coelestia fines cffili ; quia toiTa usqiie
Ridiculum est vel hoc co^itare, quod Scriptura de
ad terrena et non iiltra, ot cffilum usfpie ad cfsles-
visione corporali dixerit. De terra ista visihili iia et non iiltra. Terra per conciijiiscontiam tendit
:
Oculi stullorum in linibus terra^, nisi forte quis in b se asque ad torrona, et cfslimi jicr s;q)icntiam tcii-
his verbis lioc signiiicare credat, quod stulti qiii- dit se usquead cadestia. Ca?'0 enim, ut ait .Vposto-
que et carnalis vita? amatores, qui a terrena hona lus, concuplscit adversmspirilum ; el spiritus ad-
tota, mentis intentione semper ambiunt, pro eis versus carnem {Galat. v). Spiritus enim concupi-
adipisocndis ac qu;erondis usque ad exteras na- scit sursum et caro coiicupiscit doorsum ot ideo ;
tiones, et seepe usque ad ultimos fines terrarum in contrarium alteri utrumque se tcndit. Et utrum-
diseurrunt et proptcrea illic oculos habere di-
: quc cum pervenerit quo tendit, ibi finem facit ot
cunlur, quod cositatione ac dcsiderio semperiliuc non ultra se tendit. Ergo fines terrfe terrena sunt,
intendunt. Sapiens autem qui ad ea, quis sursum quo terra carnis per dcsiderium carnale lcnditur.
sunt mentem erexil et intentionem dirigit, ipse Et habet quidem terra nostra alium finem, judi-
oculos in capite suo habeat, pro co quod ad id cii, sed desiderii alium finem non habet. Ilucus-
quod summum omnium ac princinale est adipis- que per desiderum tenditur, sed per judicium ul-
cendum intendat. Posset hoc, qaantum ad verita- tr;i ducitur. Per dosiderium quidem concupisceii-
tcm interpretationis pertinet, satis convenienter in- tia tenditur ad terrena sed per judicium post ter- ;
miijore intra C(jelum terra est, in mundo autem Itaque carnahum voluplatum delectatioues ii-
minore crelum intra terram. Et tamen mundi mi- nes terrai sunt, ct delectationes quidem carnis
noris ccfiJum majus est, quam coelum mundi ma- Mortem vero carnis sequi- sequitur mors carnis.
joris. Terra vero ejus qui est ad damnaUonis. Igitur lines terrce unum
terram illius ? tur ultio
Quam parva est ? et finem habent mortem quo excipiuntur, et consu-
tamen ccElum ejus in lerra
ejus. Quid est c(elum in tcrra ? Anima in corpore. muntur mors autem linem habet damnationem, ;
Anima cfBlum, corpus terra. Anima in corpore D quo excijjitur et consummatur. Deleciationes enim
ccelumin terra. Et tamen semper C(£ium sursum, carnales morte consumuutui', ut amjjlius non siut;
terra deorsum. Nam, sicut coelum hoc terra suo mors vero carnis damnalione consummatur, ut
loco excelsius est, ita C(3elum illad terrasua natura semper sit. Istos fines stulti considerare nolant,
suljlimius. Propterea in mundo majore, qute in fjui oculos habent in finibus ternfi, TantummoJo
terra sunt, sub terra sunt quis extra terram enim primos lincs terrifi intacntur circa ter-
;
sunt, supra terram sunt. In mundo minore, qua; ram, u})i terra ipsa tinitur non ultra aUum li- ;
intus sunt supra sunt, qu<e foris smit subtus simt. nem, ulii isti fines finimitur. Intendunt ad finr
Qute sunt intus, et qu;T3 sunt foi'is? Invisibiha dt'isiderii sui, non ad lines judicii sui. Ad delcciu-
intus sunt, visibilia foris sant. Ergo invisibilia su- tionem carnis suie, et ad voluptatum suarum iUe-
pra sunt, visibilia subtus et invisibilia supra ccfi- cebras oculos apcriunt, et cjuiil ultra poscea futu-
;
lum nostrum, invisibilia sid) terra nostrfi. Omnia rum sit non attendunt. Ideo stulti smit fjui in mc-
terrena sub terra nostra sunt, ([uia ;ul ejus scrvilu- dia via finem faciunt, ubi non est finis : et nou
tem facta sunt, et ad ejus obsequium ordiuata. prosjjiciunt linem ubi cst fiuis. Cor stultoruiii ubi
Ergo supra terram terru nostra. Et quid dicam ? Ivetitia est ct cor sapientium ubi IristUia {Eccle.
193 l.\ ECCLI-SIASTEN HOMILI.E XIX. m
vii)Et alia Seripliiradicit. In omiiihas operibKsluis X ii, clhxumihili ad summum bonum profoccrunt.
onaiis d/e/jwi vilu' Ina', ineinurare novissinia lua, Propterca sapiens usquc ad caput suum oculos le-
ef in (Vlernum non peccabis (Eccli. vn), Proptcrea vat, ctnon sufhcitci ahquid, quodinfra cst, doncc
stiilii peccarc nou limciu, quia ad solam rcspi- pcrveniat ad id quod summum cst. Quidam enim
ciuut pcccati dclcctatiouem, non autcm rcspi- ociilos sui'sum habucrunl ct usquc ad caput ocu-
ciuut qua^ dciude scquitur, dclccfationis damna- ios non erc.\crunl, scd in corpore mcdio rcmanse-
fioncm. Oculi stultorum in linibus tcrrre ; oculi runt. Sed quid facerent mcmbra sine capite? Nun-
sapicntis in capitc ejus. Quod est caj)ut sapicntis ? quid vivere possent mcmbra a capite pr;ccisa? ila
Quod cuiquc summum cst, hoc caput cst illi. (".aput omne l)onum, sinc summo bono non est vcrum
cnim summum houiinis cst. Caput crgo sapicnlis, bonum. Vidistis homiucm absliucntcm ab liis qua;
hoc est quod sapicnli sumuuim est. Quid autcm non homiciuium facientcm, non
lege prohibentur,
sapicnti summiun est, nisi quod summum omnium adulterantem, non rapientcm, nonfalsum testimo-
csl. Nc(p!c euim sapiens essct, qui pro summo nium perhibenlcm, non concupisccntcm rcm pro-
ha])crct, quod summum uon esset. Itaque summum ximi hominem bouum, ])ou;in viL;«,
sui, ct dixistis
omuium caput sapicntis cst : ct fortasse ipsa sa- ])0u;c convcrsationis, dignum laudc, dignum rc-
pi'Mitia, hoc caput est, quam qui sapiens est, cuuc- 15 tributione. Et quam mulii fccerunt haec, et Dco
tis pr;v'pomt, qwre coucupisccndum ahqaid haljcre non placuerunt quia proi)ter Deum non feccrunt,
;
videnlur, ct in ejus comparalionc dcspicit univcrsa. quod fcccrunt: ct iuco uec beue feccrunt, quia
Et rccte, quia Sapicnlia summum omnium cst proptcr sumnuim bonum non fecerunt Vidisti
eaput sa))!entis ipsa est, quoniam et hoc ipsum alium adhuc altius ascendentem et majorji l)on;i
quod sajjicns ab ipsa Sapicnlia est, et quod
cst, facicntcm, non solum a malo abstincnlem, sc 1
essc cupil, sapiens fotum in ipsa cst. Quaproptcr etiam in l)ono sc cxcrcentcm, jejmiantcm, oran-
caput saj)icntis non aliud rcclius accipilur, quam tem, elcmosynas multas tribucniem, compaiicn-
ipsa Sapientia; quoniam ab ipsa est l>onitatis ori- tem miseris, subvenientem in angustia, et tril)ula-
go, cL in ipsa eonsistil omnis boni consumma- tioiie constitutis, et preedicastis magnum et imita-
tio. dignum, c£uasi Dco proximum et dclcctum.tionc
Itaquc summum omnium caput sapieniis cst, et Et tamcn muUi omnia ista fecerunt, et nihil profe-
hoc caput non ahud quam ipsa Sapienfia est quo- ccruut quoniam Deum in causa non posuerunt.
; ;
niam Sapicnliasummaomnium est. Summumcrgo iNon habuerunt oculos in capite suo sicut sapiens,
l)onum caput est, et summum nudum finis. Duo scd in tentalionem suam deorsum curvantcs, vel
onim sunt summum bonum, ct summum malum, ^ sil)i, vel allis placcre capientes etde bono suo sinc
..1...: i:i..i_ -1 T TN^ _i. ..x.^ „..,.i:^.
'-' i .L ^j,
Dco gloriantcs, bonum suum perdiderunt, et acl
1 1 • • 1
altrinsecus ex adverso constituta, et de medio uni-
versa bona, et mala ad istos duos fmes recurrunt. summum bonum non perveneruni. Merito enim
Onmc bouum ad summum bonum, ct omnc ma- meml)ra viva tenere non poluerunt, qui c;iput a
lum ad summum malum. Non enim cst vcrum corpoic piaiciderunf. Idco oculi sapienlid in capite
honum, nisi conducat ad summum bonum, nec ejus, ut ad summum bonum prius mentis inten-
venuu malum nisi recurrat ad summum malum. tionc ac desiderio pia;cedat, postea studio et ac-
Ergo simililcr omiie malum ad summuui malum' tione subsequatur, deinde retril)utione pcrveniat.
sicut omuo bonum ad summum. Scd non similitcr Pr;ccedat intcntione, ut omne c|uod facit, pro illo
omne malum a summo malo, quemadmodum om- adipiscendo faciat ; subsequatur studio, ut in illo
m;dum. Ergo sr.mmum bonum omnium bonorum, non duo caj^ita, scd unum caput. Caput enim
ct caput est, et hnis. Summum omnium malorum deorsum fuit Christus homo in mundo, et caput
caput non cst, scd tantum finis. igitur omne bo- sursum fuit Deus Pater in coelo. Vis scire quod
num pr.pter summum bonum, intantum l.)onum Christus caput est? Caput inulieris vir, caput
esf, quantum conducit ad summum bonum et ; viri Chrisfus (/ Cor. xi). Et caput omnis Eccle-
omne uudum, prceter summum malum, intantum sice Christus constitutus est a Deo. Et ipsa Ecclesia
malum cst, quantum conducit ad summum malum. sponsa Christi, et corpus Christi, ciuid dicit do
Mulli enim fueruntqui mcdia ista bona habuerunt, sponso suo Christo? et de capitc suo Christo?Ipsa
ct vcra l)ona non fuerunt, quia per ea ad sum-
eis n;imque sponsa est, qua) in canticorum dilcctura
mum bonum non pervcnerunt. Et multi fuerunt suum commendans, post multa taha ct alia mul-
qui media mala gravia suslinucrunt, et mala eis ta, hoc in cjus laudem addit, diccns Caput ejm :
non fucrunt, quia pcr ea ad suinmnm malum non auruin ojt/imum (Cnnt. \). Ergo caputest Chris-
(lesccndcriud. Hli itaque falsis I)oiiis (.lali ;id sum- tus, ct caput h;ilict Ciiristus. Et quod est capui
mum nialum corruerunt; isti falsis malis exercita- Christi ? Audi Apostolum Caput mulieris vir ca-
: ;
;
piil viii (ilirislns : Cd/ml ('hrisli Dnm (I Cor. xi). A jum(!nlonim sola terrona appetiml, (;t crolestia
Il;i((iir' ciipiil Chrisli csl hciis : cl ij»s(! Cliristiis iiiillo menlis ancctii rcqiiinml; ita taiidcin carnis
('iscciisiinis iii c(i'liiin dixil ; Ascf.wio nd /'atretii dclcclatione ca-cantiir, cl vohiptatnm illeoehri»
rncinii, cl Pd/rrni rnslrinn : Dcuni nirinn hcnni cl sojiinntnr, ut ncc c()<ritaro vahanl a (jiiihiis honis
VCMrxnn (Ji)iin. w). Si ci-^'() ad Dciiin ascciidil, ad cooidorint, neqiic ad (jiia- ina|;i 'iint jxjrvcnluri
capiit siiinn asccndil ; (piia cainil (Jiiisli Dciis. V.i j)rospicoro. Qnid igitnr isli, iiisi jn tcnehris amhu-
lioc capiit cst aiiinin illiid ojitiinnin (|ii(id iiiilla iant, (jiii ita j)iava dcloctationo ciooali sunt, ut nec
riiliigo consiiinit, nnlla vclnslas conficil ; (jiiia in vcra hoiia j)Ossiiit oognoscoro, noc V(ra raala jjia;-
moiialis (livinitas corrnj)tion(!)n noii ic'i|)il. V.ca-v, vidoro? Qnas toncbras inlns iialiiinlur qui liKcni
igilnr capnt nostrnm snrsnm csl (lliristus, ot caj)nt pi-a!sontom non vidont, ot illud bonum non possunt
noslrnm snrsnm cst Dcns, ct nnnm cnj^nt nostrnm agnoscoro, cnjiis pr.Tsontiara nnlla valonl avcr-
(lliristns ct Dcus qnia ct Clirislns Dcns, ct nniis
;
sionc dccliiiaro ? Qiiaix- lioo? nisi qnia stnltitia
ilhun intcndcndo j^cr lidcin. ut posmo(him in bus lcn"o csso perhil>entur. Vidotur cnim (jiiasi
illud oculos suos lial)crc possit, ilhid conlemplan- utrumque afiirmatum, quod vidcant ct non vidoanl,
do per spcciem. Ad hoc principinm el ad caput cum utrumque taraen verum siinul esse possit,
islud, ut oculos levemns Scriptura nos admonct, quod videant et non vidcant. Nam qui dixit Stiil- :
dicciis : Si consurrexislis cum Chrislo, nuic sur- tus in tenebris ambiilat, videtur omnino dixissc
suni suni sapifc, ubi CJiristus est in dexlera Bci (juod stultus non videat. Et rursum qui dixit :
scdeiis .•
quos sursinn sunl quoerile, 7ion r^ua' super Oculi stultormn in finibus terr.ie, videtur dixisse,
tcrram. Mortui enim et vita vestra abscon- quod aliquid videant, vcl ca qucC sunt in finihus
eslis,
mortni sumus, ihi sapcre non dehemus sed ihi vident? Quomodoautem non vidcnt, si ea ^idcnt, ;
sapere dehemus, uhi vitam hahemus. Si mortui qUcP sunt in finihus terrcO? Sed sciendura est
sumus super terram, c£uomodo sapimus super quod stulti non ideo in tenebris ambulare dicun-
tcrram? Quis cnim mortuus sentit ? Ihi itaque ^ lur, quod nihil vidcant vident enim, qufe sunt :
sentire dehemus, uhi vitam liahemus ihi sapcre, in finihus terrae, sed quod sive in liis qu.ne vident,
;
uhi vita nostra ahscondita est cum (]hristo in Deo, sive in his quee non videut, veritatem non vi-
u])i Christus est ad dexteram Dei sedens. Quid deant. Visiliilia enim tamen per intentionem et de-
cst sapere ? amare ipsum, cst sapere. Amor siderium vident, et invisibilia non vident. Et in
cnim isse sapor est, et dilectio ipsa sapicntia his qufR vident, putant bonum esse, quod non
est. Amare itaque qufe sursum sunt, hoc cst sa- est;etinhis qua? non vident, nesciunt, bonum
pere ea, quoe sursum sunt; quia ipsa dilectio illuc esse, quod est. Itaque nusquam veritatem vident,
trahit, uhi est quod diligitur et hahet interim sa- ct ideo in tencbris amhulant etiam in his, quae
:
porcm suum quo rencitur, doncc perveniatur ad id vident. Excpecavit enim corda eorum delectatio
quod diligitur. Quia ergo quod per sapicntiam di- carnis et illececebra voluptatura, ut veritatem non
ligitur, sursum est idcirco sursum trahit ipsa Sa-
; videant. Quia mens falsa dulcedine inei^riata dum
pientia. Et quia quod per concupiscentiam dihgi- lioc solura, quod in praesenti dulce et jucmidum
tur, deorsum quoque trahat necesse est ipsa con- videtur, cogitat, nec reminisci potest ciuanta dul-
cupiscentiam. Al) eo autem cj[uo Sapientia sursum ccdo sit corum honorum a quihus aversione sua
trahit, et concupiscentia deorsum,quasi divisio esf corruit, nec providei^e quanta sit amaritudo ma-
tencbrarum a luce et quoe corda deorsum desccn-
: lorum supervenientium, ad quam semper prcTcipi-
dunt a lucc dcticiunt qupe vero asccndunt in hice
;
tationis sucR ruina festinat. Et nota quomodo se con-
sunt. Qui enim advanitatem dcscendunt, a veritate sequitur sententia veritatis. Superius namque iste
deficiunt, et qui a veritate deficiunt, deficiunt a considerata vanitate rerum ramidanarura, contem-
hice ;
quia veritas lux est. Et non deiicit ipsa lux, ptis omnihus ad contemplandara sapicntiam se
scd ipsi a luce deficiunt, quando tenehrcP fiunt trcanstulit, dicens; Transivi ad contemplandam sa-
quia tenchr;e non sunt hix, nec illuminantur a hice pientiam crroresque et stultitiam. Deinde con-
ut luceant. Tamen ipsa lux lucet efiam in tenehris, siderans quod vera sapientia hominis alia non
sed tenehrfe eam non comprehendunt (Joan i), ut est, quam vero hona qufererc, et amarc quae
eam in se suscipiant, et participes ejus fiant, quo- sursum sunt, uhi rcx noster est qui nos idcirco:
niajn tenchrie luci communicare non possunt. Ista; prceccssit, illuc ascendens, ut quo scquercmur os-
ergo sunt tcnehrai in cjuihus amhulant stulti qui : tenderet. Attcndens quoque quam difficile mentcmj
terrena sapiunt ct non intelligentes lionorem suum, tcrrenis dclectationihus assuetara ad desideria (e-
comjiarali sunl juinenlis insipientibus cl siniiles lernorum Quid est homo,
erigcre, adjunxil ct ait:
facti sunt illis (Psat. XLvni). Nam quia morc ut sc(iui possit regcm factorcm suum ? Vidcs tamen
::
qiiod corda, qn.T ad delcctationes carnalcs sc mcr- A la])orando cnrrcrent, qni simili morte exeuntcs ad
gunt, a luniinc voritatis tcnchvcscunt, qnasi deli- dissimilc posl niorlcuipraMniinn, non pcrvcnireut?
nilivani lioni maliquc senlcntiam dcdit, diccns [loc est cniin quod siujuitur : El dixi in curde inco :
Vidi quod tantnui pvicccderet sapicntia stultitiani .SV tinua, et sUdti, et niens occasus eril, qui mihi
quantiuu ditrcrt liix a tcncl)ris. Deindc studinni prodcst, quod majorcvi sapienti;c dedi operam ?
utrius([U(i counucndans novissimc adjunxit, ct ait His cniin, (lui liaiu^ vilam solam essc crcdunt, stu-
Sapicntis oculi in capilc cjns stultus autcui in tc- dium Sapicntia' vanum onmino cxistimatur : pro-
ncbris ambulat. Quapropfer ad summam rccurrat quod
l)tcrca cjus labor prfcscnlis vitai est, pro!-
scntcntia. ct dical : Dillicilc quidcm est homincm mium autcm frnctus laboris futuroe. Idcirco quia
mortalcm ad conlemplalioncm supcrna» sai)i(nilia' laborcm vidcnt, cito ipsum laborem fastidiunt, et
cor dcsidcriis tcrrcnis prcssum cxiffcrc sed tanuMi ; facite ad ea convcrtnntur, qn.ie ctsi sapicntia nc-
qnia sapicutia Inx cst, et omncs ([ui ab cjus con- (pia(piam appctcnda essc doceat, quia tamen eo-
tcmplalionc dcticiunt, iu tcnebris sunt, nccesscest, rum fructus pnesens est, commodiora cxistimanl.
quantum possibililas snppclit, ctiam mortalcm lio- Scd quia Sapicntia cliam in hac vita laborcm
mincm quaM'cuda^ atquc invcsliffanda^ Sa])icnlia7 suum omnino iufructuosiim essc non sinit, cosquc
sliidium adliibcrc. Hicc cnim sapicntia homiuis iu n fiui scctiuitur, inaf^na intus consolatione refovet,
liac vita, Sapicnliam qu;ei'cre et investigare. Niun ac ]icr illuminationcm veritatis in liac mortalitatis
invcnirc sapicntiam et pcrfeclc apprchenderc vc- miseria de prcemio habcre fiduciam
ictcrnitatis
rum, non huic vita> datum cst, scd fuluro' rcpo- suadct, isfc stafim ])ost(piam pro vita^ carnalis dc-
silum. Ilabct lamcnipsa in^piisilio Sapicnliic uunc fcctu dc frucfu vitic pcrpcluic dubifare cicpcraf,
luccm suam, qua discernit eos qni anaant Sapicn- l)ro cadcm sna dubitalione ex intima se considcrti-
tiam ct qnan'anl id) iis qui stullitiam amant, ct tionc accusat, dicens :
ambulant in lcncbris. Scd mcus carnahs jucuu- Locutusque cum mente mea, nnimadvertit quod
ditatcm visibilis lucis amans, pro intcrna lucc hoc quoque essel vanitas. Et continuo causam ad-
quiiercnda labore vanum existimat ;
quia ejus cla- jungcns quare supradictam dubitationem rcm va-
rilatcm post hanc hicem sublatam, in mcntibus nam esse testetur, ct vanitatem ipsam cujus res-
sanclis incxtinguibilcm pcrmancrc aut dcbitat pcctu veritatis ci in dubiumvenire potuisset infert,
aut prorsus ignorat. Nam quia pari sorte simihquc diccns :
conditione sapicntcs patLI:)m' et stultos, ab hac Non enim erit memoria sajnentis sinnliter, ut
lucc visibili cernit post mortem carnis subtrahi : stulti in perpetumn. Sapientia enim, quoe vitfB
dubium ei fit etiam de lucc Sapicntia^, an jpsa /, pricsenti morfalitatcm non toUit fntune vitte tribuit
possit in mcntil^us sanctis post mortem carnis tetcrnitatcm : et licct sapicntis ctslulti in cxitu liu-
incxtinguibilis conservari. Propferea licct studium jus vitte similis conditio sit, in futura famen vita
ipsius Sapicntife bonum ac laudabilc csse consi- similis memoria non erit. Sicut enim hic eos dis-
derct, utrum tamen tanto labore comparandum par vivendi convcrsatio dividit, ita illic rpioque cuin
sit, didiifat, cnjus fructus an perpctuus esse pos- in mcmoriam vcncrint ut ad judicium adducatur,
sit, nondum adhuc uUa indubitata mani-
ci ratio dissimilis pro mcritis suis retributio separabit. Nc-
festat. Hanc ergo fluctuationem humanis cordis istc c£ue enim futura tcmpora oblivione cuncta ope-
in scmetipso, et contcmplationem vcritatis vidcns, rient, sed vcnient in rccoixlationcm tcmpore suo
et communis inlirmitatis scntiens,
per aflectum cuncta (£Uce facta sunt, ut in judicium advocetur
per sententiam quoquc assumif, ostendcns quali- omnc opus, sive bonum sive malum sit. Pi'optcrca
ter qufBsitam visamque sapientiam, ipsa eum mor- sapientis mcmoria non perpetuum non crit si-
in
talis vitie consideratio a studio sapienti.fi rcvoca- militer ut stulti, et futura tcmpora non operient
bat, et quod idcirco alios in sapientia procedcrc cuncta oblivione, quia, cum tcinpus advcnerit, ct
vanum omnino cxistimavcrit, quia in reddcndo iste pro merito virtulis suie gloriam, ct ille pro
mortis debito, parem coeteris se esse agnovit. Hoc stultificB suse excessu poenam percipict. Hoc est
D
est cnim quod, post laudatam Sapicntiam stu- ergo pro quo vanum non cst stultitiam devitare
diique cjus commendationem sid)ito nunc ad ct majorem sapienfia? darc opcram; (£uia, cum
,
ab hac vita exeunt, qui post hanc vitam ad unum Moritur doctus simitiler ut indoctus : etidcirco
praemium non pcrtingunt? Si vero quemadmo- t.vdit mc vitgp mex. Mcrito sequidem talis vita in tae-
dum unus cimctis transituscst, ita efiam univcrsis dium vcuit, qucc tota coufusioniobnoxia, ne(£ue in
fit una pcrventio quare ante mortcm dissimilitcr
; bonis suis dum stare videlm', ncquc in maUs suis
:
199 iicf.oMs nr. s. victoui; oi>p. [>.\us r. — v.wjAiTicx. 1. 1.\ s. srnii'TinAM. 200
(iiiiii finiiiii', J)oii().su iiiali.s vcJ (ii^;u(js ;iJj iiuiiKui-^ A postcrilali.s al commeiKlaiida sludia suu vcrbo
s(!c(M'iiil. Hona si^iiiidcin cjus sino (li.soioli^juc ad purilcr, et scrijjlo tiansmiucnles, uc sa-pe otiosi»
iiKlif-jnos paritor iil ad diguos iKU-vcniiinl, cl mala quu'sita relinqimul, qniu nf^nnuiKiuam subsequen-
illiu ; lioiios siiiinl (^t nialos parili sorle ol codciii liiim negligcnliu lioc puralum in usum assiimerc
provcnlu alllijniiil. Undc, ct Jiona qiKKpic viUn respiiit qu(jd piioinm .saga.v diligenlia iion sine
hnjus juslis in dcspoctuui jiiic vcuiinil : qufo ct gi-andi labore, cl ciuu uequislvil.
l)i'o sc laiioranlcs variis do!oril>us a(Ilij,'unt, ct ITuc enjo vanilas esl, malum mafjnwn. Vunmn
s;i'i)c inulto laliorc qufosita sine ulilitatc po.ssidcu- cst idcirco in cognilione veiitalis i-djoruie, ul in
ti;uu ad inalos a houi.s ct a suis ad alicuos tran- nofitiam illorum veniumus, qui verilatoui nec
scunt. Qiiod istc con.sidcrans non soluin, qufi; ma- pio]>ter sc suscipere volunt, n('que in aliis sciimt
la videutur hujus vita, scd ca quoqiic qu.-r^ spc- approbaio. lliiju.smodi ergo laborem fiiictus non
ciani lioiii prnclenduiil, ic aulcm vcra mala sunt, scquitur quia nec sibi profuturu congregat, nec
univcrsa ad unam partcm constilucns similiqnc, quibus congregata deieUnquit, aliqua viitulis
ajstimaliono adjudicaus unam de cunctis scntcn- a^mutationo ad studium Ijoni provocantiir. Si enim
tiim dat, dicens : qu.picnii labor esl, et accipienti iitilitas non est,
Videns mala esse universa sub sole, el cinicla n quid prodest la])or talis? Sed etmahim magiium est,
vanilatem, et affticlionem S2nritus,'rursus detesla- ut mid.c aUus lubore atteritur, alius otiose et illicite
tus sum omnem industriam meum,. Et nc foilo aliutatur. Malum enim est magniim, qiiia et illc
putarcs cum illam liic iuduslriam dcteslari qua malo suo colligit et iste malum suum.
accipit in
majorem saDientia? dcdil opcram, ct iion illam Proptei'ea vanitas est hoc et malum magnum.
potius qua corum occupalione, quie sub solc vana enim prodest hornini de universo laljore
(Juid
ssuit, disten(Ic])atuv : mox quam industriam detes- suo ef afftictione spiritus, quo snb sole crucintus
landam cxistunet, exponit dicens Et qu<e [qua] : esl? Si non ad aliiid prodcst, nihil prodest imo ;
sub solc studiosissime laboravi. Su]>auditur dclcs- vero si non ad aliud prodest, multum nocet, ({uia
tatus sum. Continuoque causam quarc et hffic, ct poniam magnam habet ejus inquisitio, sed .fruc-
eorum pariter mdustriam detestetur apcrit, cum tum inventio non habet. Qiue est cnim pcena nun-
subjungil : quam essc sine po-na ?
Habiturus hxredem pc^t rue, quem ignoro, utrum Cunctis dies ejus doloribus, et cerumnis pleni
sapiens ansiultus futurus sit: ei dominabitur in la- sunt; nec per noclem menle requiescit. Multum
boribus me>s quibus desudavi, et sollicitus fui. Et no- miser est, qui nec illud tcmpus, quod naturaliter
vissime dc iioc commeudaus judicium suum infert. „ quicli datum est, qmetum liaberc potest. Per
Et est quiciquam tamvanum? kc si diceret >;iiiil : dieVn laljore atteritur per noctem cura et solli-
ego tam vanum judico, quemadmodum cum alius citudine laboris cruciatur. Quem cnim vigilan-
avare congrcgans casso laborc atteritur, alius et tem distensio laboris ct inquieludo exagitat dor- :
otiose, et luxuriose vivens in alienis laboribus do- mientem quoque animo pcr imagincs, et plianta-
minatur. Multiplex enim vanitas est, ubi alius sine sias insomniorum iiigesta fatigat. Nullum orgo
caiLsa afiligitur, alius illiciie dclectatur. Prima tempus intermittitur requiei, totum doiori ct
namque vanitas est non j)i'oi^dura appetere se- ; labori occupatur, et nihil utilitati ac saluti acqui;
cunda transeuntia congregare tertia nostro labore ; ritur.
parta aliis, et eis maxime quos quales futuri sint, Et hoc nonne vanitas est? Vere vanitas est, et
nesciamus possidenda relinc[ucre. Si enim vana magna vanitas prorsus. Sed quid tunc ? Si hoc va-
cssent hasc omnia, etiam in nostros usus qutcsita iiitas est, quid ergo faciendum est ?
et retenta, (^uid erunt ad stuitorum voluptatem Nonne melius est, inquit, comcdere, et bibere, et
transmissa ? Unde ait oslendere animx mex sux bona de laboris suis?
Cessavi, renuntiavitque cor meum ultra labora- Si vani sunt labores qui utilitatem non conferunt
re sub sole. Causam quoque quare a laborc ccssa- laborantibus, ergo melius est lai^orare et fructum
verit ingeminans snbjungit, diccns :
D capere laljorum suorum. Ratio manifesta videtur,
Nam cum alius laborct in sapientia, et doctrina, sed multa habct exceptioncm. Midio enim melius
et sollicitudine, homini otioso quwsiia dimitlit. si dietum fuisset , ct idjique verum constaret.
Hoc ipsi contigit Salomoni, qui in sapicntia, ct Si vani sunt labores ex quilms laborantibus
doctrina, et t;ollicitudine laborans congregavit di- fructus uon provenit, ergoejusmodi labores omni-
vitias,^. et tandem omnia stulio
opes cumulcivit, et no postponendi sunt, et laljorandum potius in iis
lia^retli p(3SsidendA reliquit. Reliquit enim stulti- ubi et certus ct verus Iaborantil)us fructus provc-
tiam genoris sui filium Roboam, qui in paternas niat. Xunc antem liac ratione vanitas mutata cst,
opes succedens, omnia dissipavit, regnumque pa- non dimissa, et alia alii vanitas successil, noii
ternum, quod amplum salis et magnificum suscc- omnio vanitas dicessit. Vena soUicitudo rcprchcn-
porat, minorationc scnsus et cordis saturilate ditur ut male secura mens per torporem, ct oliuiu.
scissum tm'batumque dcrcliquit. Sed et multi la- et inconlinenUam ad turpitiKlinem relaxelur. Si
borant sapicntia, ct (Toelriua, et solliciludinc . cnim ille qui siipervacuo laborc se distcndit.
,
cum luagiK) laboie, et stullio secreia uatunc, et vcrc prchcusibilis ccinitur , cur proptcrea
arcana veritatis rimantes, cl iiivcnla mcmoriai' qiii ad voluptatcm ct inconUnentiam sc rcsol-
:
vit placcro putatur ? Scd carnalis animus difficile A omnia ad usum fecit, ad pravos tamen et inordi-
medium vcritatis invcnit; et propterea nonnun- natos usus nihil fecit.
quam unum vitium desererc sponte acquiescit, Qids ita vorabil, et deliciis affluet ut ego ? Mala
quoniam per id si])i viam ad aliud, quod magis gloriatio ista. Et sunt tamen qni in ejusmodi
glo-
placet apcriri cernit. Et tanto audacius se in con- riantur et istos quoquc sapientia prmterire
:
non
trarium tola intentione eirundit, quanto magis cer- debuit in numero vanitatum. Tales in alio loco
tum habet ahud malum esse, quod deserit. Jam prophcta increpat, dicens Vx qui potentes estis :
enim sc in suo malo non solum nulla reprehcn- ad bibeiidum vinum, et viri fortes ad miscendam
sione dignum existimat, verum etiam laudal)ilcm ebrielatem {Tsa. v). Quis ita vorabit, et dehciis af-
suspicatur et cum malum manifeste committat, tluet utego ? Qualis amator sapientiiP ? Quantum
non se malum facere videri vult, scd potius malum retrorsum conversus,imo quantum aversus etper-
devitare. Non enim considerat vitium dechnando versus ab illo, qui paulo ante lucem sapientife vi-
in vitium sc corruisse, et idcirco ncquaquam id dit, eamque a stiUtitice tenebris tam subtili consi-
quod agit malum sinistre notandum putat quia ; deratione divisit, dicens : Vidi quod tantum prre-
in co quasi non tam facere quam declinare ma ccderet sapientia stultitiara, quantum diifert lux a
lum laborat. Unde, et hic quoque cum vidisset B tenebris. Unde tam cito pessimatus [pessundatus]
^os qui non profuturas, sibi divitias cum labore et est sensus iste putatis? An propter se non dixit,
jollicitudine avare congregant, neque his qme quod de se dixit, quod amator sapientife fuit et :
aossident utuntur, sed ahis post se possidenda ct hoc non fuit quod dixit; sed quosdam tales signi-
iitenda reliquunt, miseros et reprehensione di- ficare voluit propter quos koc
: dixit, quod de se
?nos, ut illorum devitet stultitiam, hbere se in dixit? An, et Iioc totum etiam ipse secundum ali-
;ontrariam scntcntiam projicit, dicens: Nonne me- quid vere fuit, et tamen amator sapientice propter
ius est comcdere, et bibere, et ostendere animai hoc esse non desut quia simul in uno homine, et
;
iuee bona de laboribus suis ? Una omnium senten- sensus carnis secundum ingenitam corruptionem
ia est, qni prochves sunt in vitium. Semper ad- et peccatum, quod habitat in eo, suasit nequitiam
ersa reprehendunt, ut sua commendent. Pereant et tamen spiritus secundum virtutis afFectum, et
vari, dicit vorax et prodigus, ct devorat, et ine- judicium probitatis dilexit sapientiam ? Videte
ac replet usque ad suffoca-
)riatur, et distendit se
tamen quid sit homo, sive in eo qui hoc dixit, et
ionem. Et proverbiimi illi est semper: Pereant tahs sive in propter quos
fuit, dixit, quod de se
iis
vari. Et commendari se putat, quia tahs non est, dixit quos tales esse significare voluit. Videte
:
e reprchensibiliter talis sit, quahs est. Imo etiam prorsus quid sit homo. Quis ita vorabit, et deliciis
;
ropterea tahs esse, quahs est, videri vult, ne forte affluet ut ego 1 Quidglariarisin)nalitia, quipotens
ihs sit quales esse
ahos accusat, quahs esse non es in iniquitate? {PsaL u.) Si nemo potest quod
ult, mcdium aliquod non sit, ul^i fieri
quasi vcro tu potes, magnum est si bonum potest. Si vero am-
tnunquc possit et ne tahs sit, quales esse alios plius in malo potes, quid gloriaris ?
;
Malum enim
ccusat, et tamen talis non sit, qualem impudenti posse potestas non est, sed infirmitas. Quis itavo-
loriationese esse exsultat. Melius est
comedere, et rabit, et deliciis affluet ut ego ? Quis enim est, ait,
ibere, etostendere, anima; suae bona de laboribus
qui contradicat, cum Deus hoc jubeat ? Deus enim
lis. Quam pulchra verba manducare et
bibere! tetitiam creavit, ct voluit ut qui ei placent in ipsa
uis cst qui obhorreat cmn audit maducare et bi- jucundentur.
:3re. aut contra modesham sive pudicitiam hic Peccatori autem dedit afflictionem, et curam
iquid dictum putet ? Sed latet impudens turpitu- superfluam, ut laboret, ut distendatur, et conqre-
-) velo pudicitia? tecta. Dicat ergo manifeste : get, et non possideat, sed tradat ei qui placet Dea.
eUus est devorare, et inebriari, et concupicenhffi Ergo bona bonis, et mala malis. Considerate
lae desiderns effreni libertate servire. Si enim sic
quanta est perversitas ista. Mentita est iniquitas
xisset, quahs esset sententia? Et quidemomnmo
sibi {Psal. xxvi). Et de se mentita est iniquitas, et
idixit;
i dixit; quia
cruia hoc significare volnit in
siffnificare voluit (^n minri
eo quod " n„^ mentita
a^ Deo +u„ ^^*. „i i„.„ -^
de est et tamen nonnisi sD)i mentita ;
: •
bis,
it; quia, et haec
ideo nobis data sunt, ut bene
cordiam tuam Deus ? {Psal. xxxv.) Ubi est deni-
•|'bis faciamus. Quare enim hfec omnia facta sunt,
que, quod Veritasipsa et misericordia chcit Estote
sim usus hominum, ut eis utantur homines et :
ne sit ipsis in iis qu£e dedifDeus ipsis ? Et hwc qui solem suum orim
facit super bonos et malos,
'::endo excoecantur, et rapiuntur sine mensm-a, et et pLuit super justos et injustos? {Matt/i. v.) Si bo-
lidicitia in voluptatcs suas, ut applaudant.
sibi, tantum bona data sunt, quid est quod dicit Scri-
liis
•oniam hcec omnia Deus ad utendum fecit sed ;
ptura de bonis Vasa figuli probat fornax, et ho-
:
1
: :
:
Cor. xi.) Ilaque .acnlita csl henditur, nec qui possidct commendatur. Nuuc
(jore et nuditalel [fl
Quo.l bouis tanluin aulcm omnia pcrvcrsc diriiiitiir, cum dicitur quod
iniquitas do Doo, cum «lixit:
Dcus.Nam el boius qui dcvoi'at ct dcUciis affluit lionus cst, et illi dcdit
bona, ct malis lanluni maladat
malis Deus sapicutiam, el scientiam, etlJHtitiam In con»-
bonadat, ct maiismala dat; ct]>onis maia,cl
et mala pectu suo, cuiu supradictum sit stulto.s esse qui
bona. Uonis cnim ct l>ona dat utiovcantur, rcspicicntcs a4
oculos lialjcnt in UuibiLs terric ;
casligen-
dat ut exerceantur et malis mala dat ut
;
:
aut aliud subsequatur ut non ab
initio veniat, aut
U qui semper in desiderio futurum fahitur, vix
prfficurrat ahud ut usquc ad finem
hquando in expericntia prgesentium omnino deci- sc non exten-
dat. Tempus eham habent
omnia certum et deter-
•iatur. Ipse cnim sil)i teshs est homo ; vera bona mmatum, quando incipiant et quando finiantm^ •
on esse hiec ipsa quoj diligit quia dum semper
; sive etiam quandiu subsistant,
nimo et quando subsis-
futuris inhiat, et
quibusnunquam se in ns tant sjngula ut nihil prater
•uitur vere fehcem agnoscit
rationem sit ; et pru-
in hoc plane et :
dens ammussic se, et temporibus,
')sc probat quod ha^c omnia hcet
et temporahbus
possint a stul- aptare studeat ut et in iis qufe transeunt quasi per-
s, cum non habentur pro summa
fehcitate, ap manentibus fiduciam suam non constituat,
eU. nunquam tamen cum habentur, et ^"
'^ in
pos^uSt , hs qu; bene ord ata m^
1 summam fehcitatem possideri. F.t i.Z. ....
oossideri Et ^ ^,2,11.'^'''''^^ '''"^ '^^^^^ disposiUonem
tamen cai Creatoris murmm-are non praesumat.
ahs mcns In omni au-
concupiscentife suce tcnebris ca^cata, tem eventu veris, et permanentibus
lane vidcre non potest quod nec ipsa omcino bonis se con-
formans, ita rerum mutabihum
varietatem despi-
noi-are potest, quod cum semper vanitatem vi- ciat, ut hcet unaquaque
re pro tempore utatur
;at m experienUa preesentium, nunquam tamen dum
cohil)et ab appetitu futurorum. Experta impro-
prcTisens est, nunquam tamen m ejus tran-
situ ammuma statu suo declinare permittat.
Ihe
it, expericnda laudat, et quo immoderatius in enim prudentissimus est, qui sic scit
'Siderioeorum quiB nondum habet, per concu- transeunUa
m usum vertere, ut tamen non norit in eorum
de-
jscentiam ellunditur, eo graviore in defectu
eo fcctu mentem a sua stabhitate
inclinare. Omnia
'"/j^uci suni, et lamen
lctuaUonem
lctuationem mentis
menUs hmiiance
nnnnnn^ hactcnus
iin..fnn,,.- r,^i.:..
nobis „„.- , ,
imiversa quaj mutabihtati subjacent,
lclesiastes in semcUpso expressit cum hcet in mise-
in rerum ria qualemcunque consolationem
iprobatione, vel pro fasUdio prajsenUum, vel prccbeant, facili-
pro tatem tamen conferrc non possunt. Nihh
tiu-orum appetitu, mente mutata, toties ergo suo
judi- tempore abjiciendum, et nihh non suo
nm tempore
variavit. Putcivit enim iis quaj sulj tem- m
|re volvuntur aliquid stabile hivenhe ul)i c^nimo ^ ehgendum,
^x.f,v..iv.^ccxxi, sed
ocu sic
oii; animus ad usum temporis
prfeparetm- ut tamen ad mutabihtatem
iiuiesceret: et idcirco alia post alia temporis
qucisi expe- non mutetur. Omnia tempus habent, et suis spaths
I ndo probans, et omnia experta improbans,
ag transeunt universa sub CcbIo. Quare ergo ehgatur
ivit tandem nihU esse in omniljus, quod fruenti
Is s.. nnt nr.vi.nt,.
'^ ^
•
.
' ^^ ^^^^ tcmpus ahquid unum, cum omnia tem-
-unailaus huctum, dum praesens est, exhibere. omne tempus non omnia temnus habe-
haberet,
^"^"' ^^-^ ^^ ^^^^^^- ^^ ^^-^^- contrluL llfq^e pt
d
cod m icbus mutabilibus permanentem
rrusl'nT2r""'"^" credidit
^'^^^ =
r
207 IIUr.ONIS DK S. VFCTOHK OI>l>, PAHS I. - EXEGETICA. - 1. I\. S. SCHIPTUHAM. 208'
(l^vitias ct facnllat(;s pignora interfecit per- ct ea qua^ vere sunt : quodammodo fcmulanlui
Tulit ;
;
ciiin
ut sint aliquid in co quod sunt ct -
opprohriis ct injuriis lacessivit, ;
'
cussit carncm,
non (•(fjicrint id quod sunt, transcunt in id quod no.
ut frangcrct advcrsis qucm prospcris cmollirc
quia de-
poterat. Ille autcm scicns quod omnia tcmpus sunt el non vcrc hoc sunt qnod sunt,
;
vcrc hO(
hahent, sicut in honis per contincntiam scmeti- sinimt hoc csse, et jam non sunt, nec
tanlun
psum cohihuit, ita in malis quoque fovtiter pcr sunt quod esse incipiunt, quia incij)iunt
hoc cssc, ct nondum sunt. Ita siint ista in vcro css»
paticntiam adversa toleravit. Uxor autemejus quia
transiti
stulta fuit, ct nou intellcxit quod omnia tcmpus crranUa, ct parUciparc vidcntur in ipso
esse quod non capiunt nec com
hahcant, putavit momcntis tcmporum cxaminan- B in quo currunt,
da prajmia meritorum et ideo percussum videns
:
prehendunt, licet aUingerc vidcantur, nc omnin{
nihil sint. A.apprent cnim ibi, ct cum
qu.-cruntui
et derelictum credens, frustra Deum
coluisse in-
mc- non sunt, quia abicrunt in nihilum undc vem
crepuit, ct quasi pro henedictione sua flagcUa
Ipsum enim
Nimc benedic Deum, et mo- rant, ct non erant ex eo ubi erant.
Ji
s.-ecul
sed sunt dies et menses, et anni, et lustra, et
et non erit ibi tunc, omnia tenipus habent ;
instantia et or
ct horffi breves, et momenta, et
;
omne quod erit, sic erit, ut pro tempore aUud et qu.e transemat,
nia hffic tempus sunt in ipsis
aUud esse non possit, sed quod erit semper erit.
et in ipso a quo sunt quod
sur
vere non sunt
Ergo quandiu vivis sub tempore, patere leges tem- ;
habitu
initium aliquando habuerunt, aUquando
ffiternUatem inveniunt, qui in fluxu temporum al-
^ fincm et mter imtium, et finem spatium (
pn
ipsiuB temporis, quod tempus est iUi quod
immutabiles consistunt. Omnia tempus habent,
et suis spatiis transeunt imiversa sui) coelo.
Nam cipium habet ct finem et ipsum a?ternitas ill
;
-\
:09 IN ECCLESIASTEN HOMILI/E XIX. 210
;oelo. Tempus luaJ^ent quando etquando A na prius tamen post bona mala, et dcinde post
incipiant, :
iniantur tcmpus habent. Spatia habent quanthu mala bona subsequuntur. Dua^ quippo vitie
aibsislcre haJ^ent hoc cuim spalium mora est
: sunt una sccundum carnem, altcra secundum :
;ubsistcndi intcr principium et iincm ct ipsa spa- spiritum. Et scimus, testante Apostolo, quia non
;
ia multorum similia, multorum dissimilia sunt prius quod spirituale est, sed quod carnale est,
;
)mnia tamen a^quo judicio compensata. Et cum prius est (/ Cor. xv). Ergo dufle vitee sunt, prima
uora fit iis, qui in Itetitia et gaudio vivuut, ct in carnahs, sccunda spirituahs. Et habet utraque
)onis ducunt dics suos, fclicitas magna vidctur vita bona sua et mala sua ;
quia universx vix ;
't cum iis qui airumnis smit et adversis fatigan- Donwii misericordia et veritas [PsaL xxiv); quo-
ur, spatia longa pi'ocurrunt, magna miseria et niam ipse salvat homines, et jumenta [Psal.
nfclicitas magna existimatur, ct nescit tamen ho- xxxv); aperit manum suam, et vnplet omne ani-
no sortem suam neque judicium Dei super se mal benedictione (PsaL cxliv). Proposuit enim
crutari potest nam et ipsa tempora longa fi- omni homini et bona et mala. Bona quidem, qui-
:
lem habent; et cum finem acceperint, ipsa jam bus per misericordiam foveat mala quDjus per ;
lon sunt, quiB bona videbantur simihter, et qucc justitiam cidpas examinando addicat. Et habet
;
uala putabantur, jam non sunt. Et succedunt g omnis vita bona sua et maia sua, ut omnia tem-
a-pc bonis transeuntiJ)us mala mansura, et malis pus habeant, et suis spatiis transeant universa
ranseuntibus post finem, bona qu« non habent sub coelo utrumque datur, et utrumque proponi- ;
inem: et tunc bona prteterita prodesse nil pos- tur alterum ex justitia, alterum ex misericordia.
;
unt in multitudme malorum, et mala pnBterita iu Universai vi;e Domini misericordia, veritas. i//se-
djundantia bonorum nihil obesse fehciter con- ricordia et veritas obviaverunt sibi : justitia et
ermanentibus culpis quae pcr tempora contraxe- et dat illi Deus bona temporaha quaj finem ha-
unt, cum ffiterna viderint supphcia pro tempora- beant ut succedant mala mansura sine tine.
ilhs
bus commissis. Justis autem tunc tempora sua Spiritualis prius probatur adversis ut ad
vero
mga etiam mochca videbuntur, cum merita tcm- prospera perducatur, et habeat ipse quoque mala
oraUa vidcrint preemiis feternis compensari. Ante sua et bona sua sed mala in tempore, bona in
;
00 tempus quidquid in tempore agitur, occultum omnis vita alterna sorte ducitur in
feternitate. Ita
st, sive longum sive ln'eve sit, ut homo Dei judi- consummationem, altera de bonis ad mala, altera
ium scrutari non audeat, scd paratus sit ad om- de mahs ad bona. Et omnia tempus habent ut
e tempus, sive bonum sive malum sit, ut perbona sint, et transeunt ut non sint, suis spatiis procur-
tmala probatus transeat ad bona gloriticandus. rentia ad finem, quandiu sint. Transeunt bona
t si interim longa sint spatia temporis, non pree- in mahs, et mala in bonis ; et dum transeunt
imat in bonis, non corruat in mahs; quia spatiis aliquando moram faciunt, et habent spatia quae-
iis transcunt universa sub coelo, ut transeunte dam singula prout ordinantur, donec finem acci-
mpore sul) coelo succedat seternitas quae est in piant. Propterea enumerat qusedam alternantium
elo. in mundo, ut omnium mutabilium fluctuationcm
Tempus nascendi, et tempus moriendi. Nunc ostendat. Et primo ponit bona et mala, quasi vitae
cemplis succcdentibusprosequitur quod generali- carnalis statum describens deinde mala et bona, ;
mpus sanandi ; tempus destruendi et tempus malo in bonum, cum dicitur tempus beUi et tem-
iificandi. Primum bona et mala tcmpus nas- : pus pacis. Quia prima vita primum bonum, et ul-
ndi et tempus moricndi. Postca mala et bona : timum malum. Secunda vita primum malum, et
mpus occidendi et tempus sanandi. Non sola ultimum bonum habet in medio utriusque mahs, ;
nim qiirriflam Hunt «iimpta <1o ipsa vita Immana, A Possumushicsummam quamdam atque univcrsa-
qiKiMlani da \h qnn' pcrtincnt ad vitam immanam, lcm mutabililatis omniuiu compielicnsioncm at-
ul tolum mutal>ilc oslcndatui', qnod lioininis cst, lcndcrc, iit siciit in piincij)io <Ic lota opcris scrie
qui fortassis totus in f^orniplioncm non irct, si vcl distinxinnis, ilahic rpioqiK! primo illam cui omiiia
in sc vcl in suis saltcmaliqualcnus starc potuissct. siibjccla siint mutabilitatcm cxprimal, ac deinde
T('mpns nasccndi tcmpus moricndi, hoc cst
et rlc cam in (pia humana! actiones fluctuant, laliiis
mine quod nascitur, nascitur ut moriatur, itu ctarc vidcntur, cvctcraomnia ad eam propric qiuR
quod plantatur ab hominc, plantatur ut cvcllatur. in aclionibus humanis vcrsatur pertinerc. Quod
Non enim in voluntatc hominis tcmpus cst omni enim omnia orta occidunt, ct auctascncscunt, pro-
rei sub coelo, sed in arbitrio ('onditoris. Quo- pter ea qme vivunt et sentiunt dictum est Tempus :
niam omni rei sub ccelo tempus est cum vult nascendi ct tcmpiis moricndi : proplcr ca qii;c vi-
Dcus, ctiam si homo, cum tcmpus est, non vult u vunt, ctnon senliimt ; tempus plantandi, ct lcrupus
quod vult Deus. Propterca, qu<e facit Deus, facit evellendi vel pro
; qufenaturalcm habcnt orfum,
iis
rantia, quod rectum est, ncscit, vel voluntafe pra- vivificationem aptantur : tempus plantandi, ct tcm-
va appetit, quod est inordinatum. Ideo omnis rei pus evellendi subjunxit. IlfEc est crgo illa magna
tempus sul)est voluntati Creatoris, quando tcmpus vanitas, vanitas vanitatum, cui parum est, ut mu-
est utfiat, quod faciendum est in tempore, et omnc tabilia sint omnia, nisi adhuc in contraria rapian-
cumfieri debuisset. Propterea sola opera homi- pergere in contrarium esse, ubi non possis omnino
num tempora sua non sefvattt, etiam cum fiunt esse quodesse incipias, nisiid quod esporsusesse
durus transitus est, ulji nulla
in tempore quia in ea parte solus homo tempus
;
desieris ? lUic ergo
statutum non sequitur, ubi arbitrii libertate ratione sub.sistere potest quod sequitur, nisi prius
abutens se sub Conditoris voluntate non modera- id quod prfBcedit totum perimatur. Et quid putas
dispositionem Conditoris tribuitur ; aliud quod xime ilUc ubi reeursus nuUus est neque reditus :
prfesumptione humana contra dispositionem Con- idlus seperari potest? Nam et mala aliquando in
ditoris usurpatur. In illo tempore homo cum cfete- bona commutantur, et rursum bona in mala et ;
reditus non patet. A nativitate tempus A vel patitur pi'o Deo, quia sccundum Deum aml)u-
cnim incipit
hominis, et morte fmitur. Et proptcrea lantemomnia in temporc suo siprosperaevcniant,
ista dissimi-
liter omnibus tempushahcnt aliud, ut in eotcm-
; fovcnt; si contlnfi:ant advcrsa, cxerccnt. Ideo omnia
pus primum sit, et ipsum amplius non sit aliud, tempus habent quic homo juslc faccrc potcst vcl
;
ut in eo tempus amplius non sit, et illud scmpcr justc pati. Quod autcm sinc injustitia fieri non
sit. Hoc ergo gravius cunctis csl, quod ita tcmpus potest, non habet tempus unquam ut fiat, quia ad
habet, ut ipsum sit sine temporc, quia post ejns malum faciendum homo nullum tempusaccepit,
tempus non erit tempus quo possit denuo rcparari cui propter hoc solum tcmpus suum datum est, ut
quod abstulit et consumpsitcjus tempus. Propter- vel corrigat mala qutB fecit, vcl bona suppleat quse
ea melius videtur tempus nascendi quam tempus nondum fecit. Propterea peccata tempus non ha-
moricndi, quia in temporc nasccndi vita datur, in bcnt ct omniatempus habcnt, quia in tempore suo ;
tempore autcm moricndi tollitur vita. Et tamen qui omnia bene fieri habcnt et bona sunt cum bene ;
nascuntur moriuntur, et qui moriuntur nascuntur, iiunt omnia, et ex omnibus non sunt pcccata, quae
quoniam qui atl mortem nascuntur ex eo moin in- bene fieri habent, nec sunt bona peccata, tametsi
cipiunt, cx quo sub mortalitatis dcfectu vivere bonum est ut sint ipsa peccata. Ideo tempus non
inoipiunt; et qui ad vitam moriuntur, c.x'eo vivere B habent peccata, et permittuntur in tempore fieri
veracitcr incipiunt, ex quo post mortem jam mor- pcccata ct non juste fiunt quando fiunt, et juste
tales esse desierunt. Quocuva bona mors optanda fieri permittuntur quando fiunt et cum facta fue- ;
magis cst quam mala vita, quia bona morte ad rint, juste ordinantur et fit tempus ut ficri permit- ;
honam vitam pcrgitur, mala vita ad mortem ma- tantur, et non lit tempus ut fiiuit quia non bene
lam pcrvenilur. froptcrea omniatcmpus habent, fiunt, et bene permittuntur, utjustc ordincntur,
et hihil suo tempore adjiciendum quoniam et Tempusplantandi, tempus lugendi, tempus saltan-
:
tempus nascendi est, ut prima vita ineipiat, qu.ne di, tempus acquirendi. Ubi est tempus luxm-iandi
fiti<v> pcrfruitur in eeternitate. Posteaadjungitquod pus non habent, quia nunquam bene fieri habent.
sequitur : Sed forte contrarium videatur quod positum est
Tempus plantandi, et tempus evellendi quod tempus occidendi, tempus belli, tempus odii. Sed
plantatum esl. Hoc crgo secundum de opere est hiiec omnia bene fieri possunt et ideo tempus ha- ;
artificis, cum natm^a. .Nam primum opus solius bent, cum juste fieri Iiabent. Nam est et gladius
uaturffi erat, et ipsum transitorium erat. Nunc au-
q justitise, quo reges et principes criminosos puniunt
tcmopus artificis ciun natura simid subjungitur; pro zelo sequitatis, et interficiunt homines damna-
et ipsum quoque transitorium esse demonstratur, tos pro sceleribus suis, secundum praecepta legis
ut nihil maneat sub solc, Iffititia qucB de navitate divinai accepta potcstate in hoc ipso Deo servien-
vel plantatione suboiitur mortis et eradicationis tes. Et hi pro defensione patria?, et pace Ecclesia-
memoria tcmperetur. Deinde sequuntar opera so- rum, bella gerunt, et expugnant inimicos pacis,
lius artificis sine opere naturije, ct ipsa plurima ne opprimant innocentes. Est et odium sanctum
enumerantur, et omnia tansitoria csse demon- quo crimina odiuntm', non homines et ipsum ali- ;
strantur, ut in gradibus suis vanitas excrescat ; et quando pro terrore salubri sevcritatem districtam
tamen universa haec sicut mutabilitate vana sunt, exterius corrigendis vitiis irrogat, et intus dulcedi-
ita tcmpore congrua utinhis omnibus homo, nem
fiunt, qua salutem hominum sitit, invio-
dilectionis,
statum leternitafis tenere non potest, servare
et si latam conservat. Propterea tempus est odii, et tem-
tamen studeat ordinem rationis. pusbelli et omnia tempus habent, quaudojuste
:
Teinpus oceidendi et tempus sanandi. Tempus fieri habent. Profiteri licet mihi quod et in princi-
lestruendi et tempus oedificandi. Tempus fiendi et pio quod ad alta et sublimiaista sensu minor sim
:
lempusridendi. Tempus lugendiet tempus saltan- rv ut narrem quod oporteat, quia quod non oportct
ii. Et multa alia quae enumerantur, et alia multa
ut non convenit, hoc satis est declijiasse si datur.
jua; cnumerarl non possimt. Et in his omnibus Multa enim sunt in profundo sapientiae secreta ab-
vita humana vicissitudinem patitUr, et subjacet scondita, etnon valet homo scrutari arcana ejus ;
tuutabilitati. Transeunt enim ista omnia super et vei-ba sapientia; ad sensum omnem excellentia
iam, et incurrunt -s-icissim alia post alia et subse- ; spargunt de iis quae latent lumen aliquod, et ip-
:iuuntur quae praecesserant, et rursum qua? secuta sum modicum est ad totum. Propterea laborat
fuerant, priiecedimt; et sine intermissione hoc agi- homo cum videt illud, et existimat ingredi ut con-
iur m undis magnarum fiuctuationum. Venit post templetur , et non valet nisi fucrit cum ipso sapien
letum risus, et post risum succedit fietus ; et cum tia, ctostendat iUi intus secreta viarum suarum in
lolori gaudium successerit, iterum
gaudia in dolo- parte qua gratiosus factus est ad eam. Et cum hau-
em commulanlur. Et omnia lunec tempus habent, serit multum, hoc multum illi est, et exiguum est
;um voluntashominis sc pcr justitiam pro tempore ipsum ad plenitudinem redimdantem. Ideo multa
v-oluntati, vel ad haec agenda spontc conformat,
diximus de fluctibus rerum et de agitatione con-
Irel ad patienda supponit. Tempus cnim habent traria corum quaj sul) coelo sunt et parum est ad- ;
:)mnia, quando ea homo vel agit secundum Dcum, huc totum hoc ad totum et erunt fortassis qui nos
;
21 IIlIfiONIS 1)1'] S. VICTORE OI»P. PAHS I. — EXKGKTICA. — I. IN S. SCniPTIJRAM. 216
profusioncs oxistimaturi siiiil iii loqiifiiilo, qiiia A oinnibiis (juod l)f;iis fccil, ut mancat scinpci-.
iioii atl,(Mi(liiril ;niillilii(liii('iii (licciKJoriiin.cl (•oriiiii ()piis itaipic ])(;i cst crcaic , formarc , dispo-
qiia' (licla siiiil proluiidilal^wn. .Nos |j|(;vit(.'i- lioc ncrc uiiiv(;rsa. Opus natura; cst scmina rcruin
prolocuti sunius, ut novani it(;iinn rcportcniiis ad dc occulto sinu pcr incrcmcntum produccrc, ca
principiiiin rulurjB narrulionis dictionem, ct ani- dcmquc rursum marccscentia cum concidunt pcr
mos habcamus alacriorcs. dcfcctiiin ad occiiltiiin siiiiim, undc prodicrant
rcvocarc. Opus artificis cuin naliira cst : ca (pia-
HOMIIJA XIV.
oriuntur de lcrra, adjuvaK
studio ct industria .
universa sub coilo. Quaesierat supra Ecclesiastcs sit (piod non crat, nec cum natura fctiLiis rcrum
unum aliquid in mundo in quo animo requiescere incremcntum trihuere, ut majus sit quod minus
potuisset ; et non invcnit illud inter omnia, sive erat.
quia impcrfecta crant singula, sive quia trans- Tres itaqiie opificcs sunt in hoc iniindo, iJcus
itoria erant univcrsa. Propterea c(P,pit fastidirc, g natura ct artifc.x iinitans naturam. Scd hi ties
et reprobare omnia et tamen qmerere non de-
; valde dispari potentia id quod ad cflectum pro-
siit semper in his gaudium plenum et invenire ducunt, cfficiunt. .Nam Dcus in opcre suo, ncc na-
non poterat. Tandem ergo aUquando mutabilium tuiNc opera indiget, ncc opificis iniitantis natu-
conditionem agnoscens, vidit se in utroquc cr- rani. Operatur cnim Dcus aliquando sinc natura,
rasse, sive quod ea qufe in genere suo hona aUquando in natura, aliquando supra naturam.
erant, mala esse arguit, sive quod ea quae trans- Nam sine natura primum fecit ipsam naturam. i
itoria erant, perpetuo stare posse putavit. Nunc Quando enim naturam fecit, cooperantcm natu-'
itaque corrigens semetipsum pro existimationc ram non habuit. Non cniin potuit quod nondum
praeterita, profitetur omnia quae sub coelo sunt erat,semetipsum operari cum eo qui solus erat.
simul ct tempore transeuntia et tempore suo bona. Sic ergo primmn naturam fecit sinc natura, ut
Quorum omnium mutabiUtas et fluctuatio quanta postca in natura, aUa faccre cum natura, alia
sit, ut meUus intelUgi possit, universa haec non supra naturam. Cmn natura quippc facit ea quje
solum transire tempore , tempore quoque
sed de natura secundum naturam producit; supra
in contraria ire ostendit, Omnia tempus
dicens : naturam facit, quando in natura, prcetcr natur.e
habent, et suis spatiis transeimt universa sub p cursum solitum ct posse primum, majori addita
ccfilo. Et enumerat deinde universa in genere potentia aliquid ad Quando effectum producit.
suo distinguens Tempus nascendi et tempus
; ergo naturam operatur Deus, et quando supra
moriendi. Primum secundum principium et fi- naturam operatur natm*a, Deo non cooperatur
nem describit cursum rerum mutabilium, ut post- quia illic tantum natura accipit, quod non erat
ea eorum qua? in medio versantur mutabiU- , ut sit hic vcro accipit, quod non poterat ex eo,
:
tatem et vicissitudinem cUUgentius prosequatur. quod acccperat, ut possit. Ergo sine natm^a ope-
Sane quatuor sunt opera, quibus omnis tempo- rari potest Deus natura sine Deo non potest,
;
ralia et omnia tempore transeuntia expUcantur. quia quod natura facit, ex eo facit quod Deus
Primum cst opus Dei, secundum est opus na- facit, et cum eo quod Deus facit. Posse enur
quartum est opus soUus artificis sine natura. prodeat, rm'suni ipse facit cum ipsa natura quaa
Opus Dei est cssentiam rerum dc nihilo creare facit. Omne ergo quod natura facit, Deus facit
materiam rerum in formam disponere, motum sed non omne, quod Deus facit, natura etian
aiitem rerum sub ccrto ordine temperare. Pro- facit qui sine natm^a natm^am facit. Tertio loc(
;
pterea tria haec ad opus Dei pertinent id est , sequuntur opera artificis imitantis naturam, e
essentia rerum forma et ordo. Haec autem
, ipse quidem aliquando cum Deo operatur siu'
postca auctor ipse attestatur de ope-
tria, sicut natura aUquando cum natura sine Dco
, aU ,
sunt nunquam esse desinunt, et rerum formfc se- operatur quando opera justitiae operatur ;
qui.
cundum primam Conditoris sui institutionem suis rectae voluntati, et secundmn justitiam ordinatt
generibus perpetuam identitatem custodiunt, et Deus coopcratur. Sine Deo operatur quand ,
motus rerum primi ordinis legem nunquam trans- opera iniquitatis operatm'; quoniam peccat
cendunt. Neque enim vcl essenUae rerum nihil a Deo non sunt nec per ejus cooperationer
,
esse, vel formae rerum aliter essc, vel ordo re- fieri habet, quod fit contra ejus voluntaten:
rum dispositioque ab initio, aliter se habere po- Cum natura operatur artifex, quando seminiljii
tuerunt; sed servant omnia primae normam legis rerum ac fetibus propagandis, quibus natura ir
et antiquae insUtutionis pactum, nunquam secus crementum subjicit, foris industriam ct studiui
currentiaadhuc cuncta custodiunt. Propterea crgo apponit. Sine natura operatur, quando piwtcrei
permaneant opera Dei, quia stabUc esl in rcbus quie ad propagaUoncm seminum spectant, ct ni
217 IN ECCLESIASTEN mmUM XIX. 218
scientiiim atque eoruin qu(e vegetationis sensus- A usus conceditur idcirco post tempus plantandi :
que vim haJient. culturam in su])jecta materia et tempus cvellendi, congruc efiam fcmpus occi-
studium explicat, ut aliquid quodcunciue ad etle- dendi sul)infcrtur. In quo esu, quia mensura ne-
ctum promoveat, in quo natura patitur tantum, cessaria est, ne hoc caro ad incitamentum vi-
non operatur, quia matcriam operanfi pra^bet, tiorium sumat, quod ad sustentamentum infirmi-
non eifectum opcrandi exercet. Talia sunt omnia tatis accepit sfatim post tompusoccidcndi adjun- :
opera hominum, qua? liunt super terram, cx git tempus sanandi ut videhcct ipsorum anima-
quiJjus multa mortalis vit» necessitas cogit, multa lium vitam, qun; pro nostra infirmitate susten-
suadet cupiditas, multa vanitas operatur. Et in tanda in tempore opportuno, id est cum neces-
his omnibus, quia nihil staliile invenitur, et trans- sitas exigit, occidenda acccpimus c;eteris tempori-
eunt universa qua» liunt sul^ sole qu« vel natura ])us diligenti cura nutrire ac conservare studea-
:
producit, vel fingit artifex imitant naturam cun- mus. IIoc enim quasi infirmantia sanare est in
:
cta subjicit vanitati sapientiiB contemplator, sola quibus sibi non sufficiunt subveniendo, deficien-
opera Dei permanere probans; quoniam nec tia reparare. Unde fortasse, congrue cum dixis-
creata aliquando essentia consumitur, nec dis- set Tempus occidendi, non addidit, tempus
:
positionis aut ordinis rerum ratio immulalur. B sanandi quod occisum est. Sicut prius post-
Propterea ostendit primum natura^ opera vani- quam dixerat tempus plantandi, sfatim adjun-
tati sulijecta sive in iis quve natura sola ope- xit, et tenipus cvellendi, quod plantatmn est.
ratur, quia orta occidunt, sive in iis quns cum na- Quia scihcet plantata evelli \ ossunt, sed oc-
tura artilex lacit, quia aucta senescunt. Postea cisa sanari non possunt. Sic fortasse si litterae
opera artificis imitantis naturam multa ac di- sensum sequimur, niliil spirituali intelligen-
versa enumerat alia necessitatis, alia cupidi-
: ticfi quia postmodum vestiganda est) prcejudica-
(
occidendi et tempus sanandi ; tempus destruendi et Q cta sunt applicantes, dicere possumus quod tem-
tempus (edificandi. Et hoc deinde plurDjus annu- pus occidendi sit, cum Deus peccata homi-
meratis midtiplicius exponitur ut humani cordis num punire volens, ad castigationem giadium
vanitas quam multis implicata sit et late dispersa interfectionis adducit : tempus vero sanandi,
patenter demonstretur. Hoc enim ad rem maxime cum afffictos et tribulationum plagis saucios
mentium humanarum, qua;
pcrtinuit ut vanitatem refovens, solita miscratione restituit. Et plane
vitte mortahs incertum sequitur, quia iUam ar- liocmagis veritati consonum esse videatur ut hic
guendam suscepit et in narratione diligentius tempora rerum accipere debeamus, non quai
exponeret, comparatione anteferret. Ut
et in humanae voluntati serviunf, sed quce divinae
CctteriB omnes quasi
ob hoc solum comme- oljtemperant dispositioni. Neque enim tempus
moratae videantur, ut hlarum comparatione, est cujusque rei, cum liomo vu]t, et Deus non
hsec quanta sit, agnoscatm\ Tempus nascendi vult. Quia et Iiomo saepe vult cum tempus non
et tempus moriendi. Tempus nascendi est, quan- cst et cum vult Deus semper tempus est. Prop-
do ducendus est homo in hanc vifam. Tempus terea omnia tempora ad divinam referuntur
moriendi est, quando ab hac vita est evocandus. ordinationem : et dicitur tunc tempus esse
Interim autem post nativitatem ante mortem x^ omnis rei, cum a Deo juste disponitur, sive
dum hac vita mortah vivit, quce sustenta-
in ad castigationem et correptionem criminis, sive
mento indiget, et ahmentis nutritm*, ut subsistat. ad consolationem inhrmitatis. Tempus occidendi
Tempus est plantandi tempus cveUendi, ut
et et tempus sanandi. Tempus destruendi et tempus
excolat homo terram de qua sumptus est, et aedificandi.
,
seminet, et metat, et plantet, et carpat. Possunt Tempus tempus ridcndi. Tempus lugendi
ftendi
autem et hfec duo sequentia prcecedentibus el tempus saltandi. Prius ubique mala enumeran-
duobus per distinctionem conferri, hoc modo : tur, postea adduntur bona quia prius pro nostris ;
I Tempus nascendi et tempus plantandi tempus ; peccatis jusfe affligimur, postea Dei miseratione
moriendi et tempus evellendi. Nascente enim benigne refovemur. Et manifestum est, qualiter
homine tempus est plantandi, ut fructilius terre- horum omnium quotidie vicissitudinem vita hu-
nis alalm^ vita terrena. Moriente autem hominc, mana patitur quoties occulta dispensationc Deus
!
tempus est evcllendi ;
quia cum vita morta- nos vel ffagellis erudit, veldonisconsolatur. Deinde
I
lis dcsh*uitur, efiam ea qure propter
vitam inor- sequitur :
talem condita fucrant, toUuntur. Quia autcm in- Tempus spargendi lapides et tempus colligendi.
fii-mitati humanfe post fructus terr® etiam carnis Quid autem secundum littercam hoc sibi velit, me-
219 HUGONIS DE S. VirTORK OPP. P.vnS I. — R.XEr.ETlCA. — I. IN S. SCBIPTIJRAM. 246
lito qiwrltiii' : nim tnlc allqnifl ut intfr hnmanas A sione et intcrfectionc. Sic inolpere del)Uitophs ^itJfi
aclion(!!s 1(Mnpns haborr; piitdlnr, otiosnm omnino motfi addictnc, nl sontentiam soqiicretnr auctoris :
ulqnc inconf^iMMim vidcalni-. .Nisi forto ita intrdli- Malcdicln s.rricnn in necein snnni. Pcrcurrainus
gcn(hun sil nt (piia (licliii-ns (!st in soqunn- animo tcmpora piaUorita, ct vldcamus Ijclla ct in-
tihns : Tcrripufi he/fi cl tcmpm pacia, convo- tcrfecUoncs ah initio facta, usqiio adhuc, gonUuin
iiicntcr hic jira^miltat lcinpus spargcndi Japides, et gcntium, ct innuracrahilium populorum. Etsns-
ct tcmjius colhRviidi, ul vidclicct (cmporc l)clli liniiit Dciis hiimaiium gcniis sjRviro in viscora
instantc colli^ciitnr lapid(!s ad cxhMKJiidas jnu- sua : ot in his omnihus operatus ost judicia sua,
iiitioncs ct m<'cnia murornm adversum ohsi- hnorcs hominumintorqucnsadvindictam justitije
dioncs tcmporc vcro pacis, qiiia unlla ])criciila
; siia-, ut alti justo paterentur, quod alii injusto volue-
hclloriim immiucnt, aj^^gcrcs munitionuin dispcr- runt. Et sinrcxcrimt alii et miilU intcrhcichantnr
f^autur, qnatcnus cunctis acccssus sinc contra- ct danmahantur ct mnlti intcrficichantur ct salva- ;
dictionc patcscant. Ncc supcrfhuim videri dehct hantur; ct alii a morte intcrfoctionis hhcrahantur,
I)roptcrca (juod supra di.xerat Tcmpus des- et ad damnationem servahantur, et alii liborahan-
:
trucndi ct tempus a^-dificandi quasi ideih se- tur, no damnarcntur si intcrficcrentiir. In orani-
cundo rcpetitum sit; qiiia illud dc .fidificis B bus his justum judicium complcvit sujicr cos ut :
scnsus fortassis magis idoneus suh his vcrhis quod voluit, alii patiuntur qiiod nolunt, ct scdet
intelligi.} iNam quia supra pr^miserat Tem- :
dcsuper Arbitcr justus, facicns quod vult, et dis-
pus occidendi et tcmpus sanaiidi, ne forte pu- ponens omnia ut timeatur. Tempus occidendi et
tarctur solos malos, et eos qui pro peccatis suis tempus sanandi Tempus destruendi el tempns
:
n domo Dei (I Petr. iv). Quod autem lapidum magna industriae suae signa posteris relinqucntes;
uomine jusU significentur, per .leremiam ma- rt et apparent adhuc vestigia quccdam ruinarum iil
nifeste ostenditur, cum dicit : Dispersi sunt ipsis, prapteritorum saeculorum et miramur ipsos :
lapideS sanclttarii in capite omnium platea- cjuos non videmus, quofi talia potucrunt, et
rum Thren.w). Et Isaias rursum Ponam om-
( : magis ingemiscimus super eos quia cum es- :
)ies muros Inos in lapides sculptos, omnes sent ipsi homines ad asternitatem conditi, vana
fi-
tios hios doctos a Domino [Isa. riv). Ergo tempus dilexerunt : evanuerunt,
et quia vani facti sunt
cst spargendi lapides, ut justi in hac vita veram in ipsis. Perierunt enim ipsi : et post ipsos opera
rcquiem non esse ex ipso sui dispersionis et con- eoruiii ceciderunt, et succesSerunt alii : et fece-
ciissionis lahore intelligant. Et rursum tempus rUnt ipsi qiloque opera magna, et abierunt post
est lapides cDlhgendi, ut post attritionem exsihi ha^c in nihiluln : et destructa sunt omnia, quae
corporalis, ne deficiant animo iterum pacc reddita fecerant, pariter cum ipsis. Et iterum ahi surrexe-
lcinporali beneficio ad «terna convalescant. Sic runt, et eedificaverunt, et non inteUexerunt uhi
qiiod Dccultum est difTicile in unam ahquam par- esset prior generaUo, et opera ejus : ut viderent
lciii judicari potest : quonialii idcirco serino divi- vanitatem qua? est suJj sole. Et permisit eos Deus
iiUs in quihusdam locis se anohis dissimulat, ut frustra laborare, ut cedificarent peritura : ut intel-
se Btiam illic Uhi manifestUs putahatur, scrutatione hgat homo
vanitatem suam, ut destruatur quod
digtium Dsteudat. aedificatum est, et iterum quod destructum est ffidi*
HOMILIA XV. ficetur et non sit stabile opus hominis super tei^^
:
Jh l^mpore et tempori subjettisper atiam interpre- ram. Ideo omnia tetnpus habent ut eimliatur ho-' :
acUones ContemplemiU' quia in illis cst, quod in- : eadeiii ipsa significant,sed quandoper corporis mo-
gemisclnluS) totUin vanitatis. tum demonstrantur.TempUs flendi,et tempus riden-
Ternpus occidendi et ternpus sanandi. Quae fue- di: templus plangeiidi, et tempus saltandi. Hahcnt
runt tempora Dccidendi, et tempora sauandi ? Mise- omnialiEectempus suum in hominibus, dum currit
rahilc principluiti humaiiai-um actionum, ab occi- vita ista morlalis el pprmittit Deus varia sorte, et
:
:
eventu dispari, secundum altitudinem judiciorum A pere, et experiri quanta sint gaudia ventur?r qmc-
suorum,etprofundumconsilii sui, quo disponit nos, tis ; ut ad illam festinetubi timor dispersionis nofi
uthipc currant otvaricntur supcr nos, prospoiaad- ost, ncque cxsilii icrumna mctuitur, quibus jptcr-
versis alternando, et adversa prosperis coinmutans nitas vila.' in patria data cst. Tompus spargcndi
in tempore.Etveniunttempora la'ta, ct ridenthomi- lapidcs, ct tcmpns coUigendi. Dcindc iterum aliud
nes, ct saltant, et putant benc sihi esse : ct oblivis- tempus sequitur post tempus istud et nominan- :
cuntur sippe Creatoris sui, ct sc morituros csscnon tur alia qua- ct ipsa tempus liabent sa^pe cum iis,
animadvcrtunt. Sola cnim prrescntia rcspiciunt, ct qua^ dicta sunt temporibus, unum : sa^pe extra
li^tantur in cis quasi pcrmansura sint scmpor nec tempora
tcmpore suo seorsum aliud.
; ista
ac cohil)et clHuentes ut non eant in omnem aba- gentiam confirmatur, non solum pro explendo oHi-
lienationem. Tuuc vcnit tempus ficndi, et tempus cio, sed etiam pro conferendo remedio ne scilicet :
plangondi ct dolent
: hominos, ct causantur sivpc niotus carnis immodcratius jam cffcrvens turpius
Deum qmmdo ])enc cum eis agitur. Ipse aulcm in omncm proivaricationcm protlucrct, si hcitc
dissimulat pravitatem illoriun, et post tempus mi- nusquam laxari potuisset. Prasscribitur itaque m'etci
scet itcrum prospera adversis, ne deliciant: etrur- usquequo se sine pudicitiiie damno cxtendere pos-
sum cum tcmpus est, advcrsii prosperis, nc prfpsu- sit carnis affcctus ut quod in matrimonii castimo- :
mant ot hoc
: sa^pc agit nutricns et exercens, casti- nia pcr concessionem agitur, et si ad infirmitatem
gans et refovens hominem, ut discat esse timoratus pertineat, ad tiu'pitudinem tamcn non imputetur.
etsciatquoniam apudDominum cst potestas vitse, et Scd ne rursum blandimenta voluptatis avertant
moilis. Proptcrea est tcmpus fleudi, et tempus ri- animum in oblivioncm Conditoris, salid)ri dispen-
dendi tempus plangcndi, ct tempus saltandi. Et
: satione aliquando homo et a concessis suspcndi-
succecht his tcmpus spargendi lapidcs, et tempus tur ne forto si his, qua? in prsesenti dulcia vidcn-
;
colUgendi. Hoc tempus post illa enumeratum est, tur, immoderatius inhiet, ad ea quiie aiterna sunt
sed ordinatum in illis quia in tcmpore saepc simul
: non festinot. Propterea datum est tempus am-
sunt causa", qufie unam temporis rationem condu- plexandi, et tempus longe iieri ab amplexibus.
cunt. Tempus sparaendi lapides, et tempus colli- Tcmpus euim amplcxandi datum est, ut rcparetui^
tjendi. Omnis mundus exsilium est iis quibus coe- mortalitas ct excipiatur mortalium infirmitas tcm- :
ret ad nos desiderium ejus. Propterea dat judicia ge tieri ab amplexiljus quoniam idcirco tempora :
sua, et veniunt commotiones, et concussioues gen- augustite data sunt, ut caro affticta a suis se delec-
lium, ct transmigrationes populorum et surgunt tationiluTs tcmperet
: ut post in tempore gaudii et :
I
renarum delectationum. Propterea venit tempus pter heec omnia tempus 6st amplexandi, et tempU8
'
spargendi lapides, ut non sit stabilis mansio super longe ficrial) amplexibus: utin tompore nonquoe-
terram, ct cogatur homo suspirare in exsilio suo rat liomo quod «ternum cst, et qui hominis viven-
adpatriam,ubimanentgaudia inconcussa, etpacis tis societatcm diligit, cogitet semper morituH se^
securitas nulla superveniente infestatione turbatur. parationem.
Hoc ergo facif dispersio lapidum in tempore suo. Tcmpus acquirendi, eitempusperdmdi. Qu.t^sllrit
Sed quia humana intirmitas corruit cito, et uon ])ona qu;e primnm iicquiruntur, ct postca jperdun-
potpst diu in adversis salva consistcre, vcnit post quredam ])ona et acqUl-
tur ? Perdita onini fucrant
tempus dispersionis tempus collectionis ut cpiiete : sita sunt postea, Ut deinceps perdi non {^ossint.
temporis convalescat in hoc ipso adinonita sa- Et erant rursum alia bona non «siulilia jiHorlbUs,
: :
qu!B lamcn hona visa snnl : ot oral vcrc, aliqnid A corde exil, nec aliiinde lingiia liabet quod recte
in (ds ad boniini, scd non ul piiina hona qi^H vera [)rofe)ic j)Ossit, nisi j^rius vcibiim inlelligenlia for-
civuit. VA isla hoiia non l»oiia oiaiil lioniinis ad vf- met. Piojjlcrea priiis cst tenij)us taccndi, j)Ost tem-
riim boiiuin (;t vcuiit liomo jjoslqiiam vcia amise-
: pus lo([uendi : ut prius in silcnlio sagax cogilatio
lal, oX acquisivit falsa bona, fcliccm se existimans in se sapientiam colligat, (jiiam lingua postmodiim
in illis. Voliiit (^nim consolaii (•tliahcic in tcmj)Oi'C ad audicntiam aliorum per verbum emittat. Proj)-
quod a-tcrnitas confcil : cl collc^^il j)crituia, fiua! tcr Iioc cliam tcmpiis est lacendi et tcmj)iis lo-
lcnci'(! non j^ossct ; ct conc(!ssit Iioc Dcus, ut Doni (jucndi, (luoniam auditores vcrbi aIi(pjando illud
distantiam agnoscerct, etcrudirctur vanitatc sua, cum desiderio et amore suscii)iunt, aUquando vero
ad convertcndum se in ea quiB vera sunt. Proptc- .sine reverentia abjiciendo contcmnunt. Quaprop-
rca crgo dimisit Dcus cor tempus tacendi csf, cum aiiditores, admonitio-
ejus, ut congrcget ca ter
qua! st(U'(! iion j)0ssunt ct ca ijjsa oninimodo iiiq^aticnles aspicimus tcnij)us au-
in l^mijjore suo nis ;
nunctribuit acquirenda, nunc acquisita suljtrahit tem loquendi, cum eos verbmn vel desiderare vel
probans liomincm in cunctis operibus suis, et os- saltem sustinere velle vidcmus. Propter hoc quo-
tcndcns vana omnia csse sub C(p1o. Proptcr lioc qiie tempus laccndi csf, quia in iis (juie discufere
dalur tcmj)us ac(|uireiidi et tcnipus jjcrdcndi ut g non j)Ossuiiius, jjriesumcre non debemus. VA itein
; :
dum adcjjtus fuerit liomo quse concupierat, discat tempiis loquendi qiiia alia quse possumus com- :
cxperiendo cjuod possint h£ec gaudia conferre iis prehendere, propter eruditionem proximorum ne-
qui magni a^stimant peritura : cum vero habita ccssc est non
Unde non solum opera lio-
reticere.
pcrdit aguoscat quod omnia qu.c invito tolli minum, sed verba fugicntis vitcc incertum se-
et
poterant, fuerant etiam cum possidebantur extra- quuntur, ut totum vanitas occupet et nihil stal^ile :
Tempus cmtodieudi,
et tempus nl>Jiciendi. Bona possimus qu;e scimus, nec semper qiue noviinus,
temporahatcmpore suocustodienda sunt, quantum refinere et nunc tacuisse noceat, qua; dicenda
:
vitte temporalis necessitas postulat ; sed quia in fucrant nunc vcro dixisse culj)a sit, qufe fuerant
:
morte carnis omne quod ad vitifi carnaUs jucundi- reticenda. Item s;epenonpossumus, cum volumus:
tatem pertinet, necessitate amittitur, dignum est ut ct sapere non voiumus, cum possumus Stepius :
etiam ante mortem ab amore cordis voluntate ab- autem utrumque non deljemus, cum facimus. In
jiciatur. lioc magnum est incertum, et cahgo ignorationis
Tem.pus scindendi, tempus consueyxdi. Qui
et profundre ut jactetur homo de tempore ad tcm-
:
scindit, unita dividit : qui autem consuit, divisa et P pus, etnon intelligat tempus suum in omni opere
separata conjungit. Omnia hfec in vita hominum, suo.
quousque mulabilitati subjacet, sine cessatione Tempus dilectionis, et tempus odii. Multa simt
agi iste prospexerat : in qua societas liumance qu;e dihgunturin hoc mundo, etsimiUter odiuntur
conversationis, nunc quiaahquid confer- utihtatis plurima. Et in omnibus, qu<e cUliguntur, pauci
re videtur, appetenda est
nunc vero quia Scepe : veritatem diUgunt: et in us, qua; odiuntm', pauci
cadem detrinientum adducit, fugienda. Habet er- odimit iniquitatem. Propter hoc diUgunt homines,
go consutionem suam tempore suo consensus et putant saepe bene se diUgere, et male diUgunt
socialis habet et scissionem suam in tempore suo
: quia in iis, quse diUgunt, veritatem non diUgimt :
zelus justai contradictionis ut et Dene volenti- ; nec ea diUgunt, propter veritatem. SimiUter odia
hus et bona agentibus assensu et opere uniamur ;
exercent plurimi, et jactant zelum suum pro jus-
ab his autem qui prava dihgunt et iniqua operan- titia et aequitate : et latet intus rixa in corde, et
tur, animo pariter et operatione dividamur. Sed ne furor saevus ocUo se pascens iniquo. Et propterea
forte hfec scntentia eadem videatur cum illaqua non i^ossunt discernere tempus suum primitus
supradictum est tempus amplexandi et
: tempus amor, et odium quia non sequuntur judicium jus-
:
longe tieri ab amplexibus quoniam in illa simih- : titiae et veritatis, sed suonutu fermitur in appetitus
tcr dc conjunctionc ct scparatione socialis dilec- pravos, ut faciant quae volunt. DUigunt, et odiimt,
tionis tractari asseruimus, possunt non inconve- amant, etzelant, sape, qua^non debent, sa?pequan-
nienter qu.F iUic dicta sunt tautum de amore ac do non debent et confusio fit magna amoris et
:
{Rtornvim ;
qiioniam quop dilip;onJa sun t, il)i A nainque promovet se sormo sapiouli,t> ad spii'itiia-
seniper diligenda sunt : et qme odienda sunt, soni- lia oonUngouda, ut exercitatuni aiunuun ad iutc-
per sunt odienda. Intcrim autem nunc in tempore riora subducat. Duascrgo vitas supra distinxinuis :
dum cuncta incerta sunt, ea c[\\iP transeuntihus imam sccundum carnem, alteram secundum spi-
nobis occurrunt, pro temporc sc commutant, ut ritum. Vita autem carnalis tempore prior est, eo
alteri in malum cedat quod alteri faustum exstitc- ciuod omnis homo prius in oarne nascitur quam
rat : et quod iste adversuui doluit, ille sibi felici- in spiritu renascatur et omnis qui vivit in carne,
,
ter provenisse cognoscat. Proptei^ea in iis omni- velsecundum carncm ambulat, et vitani spiritua-
bus, qua? tompore transcunt, tempus est dilectio- lem nondum attigit vel secundum spiritum am-
:
odio habita iterum juste diligi, et dilecta rursum sed non omnis carnaUs ex spirituali carnalis est
juste odio haberi. eirectus. Vita enim carnaUs scmper vcl sola cst,
Teiupus tempus pacis. Propter tcm-
belli, et vel prima, ut illam omnis homo vel solam teneat,
pus occidendi, tempus belU ordinatur propfor ut spiritualem vitam uunquam iuchoct vel prius
: :
tempus sanandi, tempus pacis suljsequitur. Et b habitam spiritualis vitoe studio subsequcnte com-
erat iUud primum, hoc autem novissimc comme- mutet. Utraque heec vita sectatores suos habet :
Deo. Tunc ad pacem ejus se compouent omnia misericordifi?, ut justitia et veiitas adimpleatur, nunc
:
ut sul)jecta sinf liumili quae fuerant adversa elato. interim molestiis tcntationum exercerc ut habeat :
^
Primum enim cuncta pacata fuerant, sicut in no- omnis vita et quod de misericordia gratuitum acci-
vissimo pacabuntur universa ut in medio quiie piat, ne bonitas relinquatur incognita
: et quod ;
transeant incerta sorte percurrant donec veniant de justitia districtuni sentiat, ut vcritas fiat mani-
;
ut vcl sul) judicio cadenti in porpetuum advcrsa fcsta. Propterea itaque proposuit Deus omni honuni
sint omnia, vel feUciter consummatio, subjecta et bona et mala, ut utrumqae demonstraret, niise-
sint universa. Ubi enim odium ceternum orit, iUic ricordiam sciUcet et veritatem : altcrum, quo si-
bellum, ciu potest pax succederc : neque pacem homo bona temporalia in hac vita ad jucundita-
illam veram,quam beUum sul)sequens potest per- tem eUgeret, ceterna adipisci non valeret ; et si se
turbare : quia cuncta, qufe transeunt, vana in hoc hic flagello castigationis in judicio verUatis sponte
ipso reputanda sunt quod in bono, simiUter et in supponeret, in futura vita tormenta damnationis
uudo, somper pcrmanere non possunt. non sentiret. Reprobi autem qui vitam tempora-
Quid habet amplius homo de labore suo? Evgo lem dUigunt, et ejus jucunditatem vitfE perpetuas
in incerto currit labor hominis quia amplius : gaudiis anteponunt, bona prsesentia toto desiderio
habcre non potest dc labore suo, ne contentus sit amplectuntur, atque in eis omnem fcUcitatcm
homo us qute labore suo constant quia vana : suam constituunt vero temporales dolores
;
electi
sunt omnia, et tempore transeunt, tempore fi- patienter sustinent, ut ad ea, quoe promissa sunt,
nienda.'"- gaudia cTeternitatis possint pervenire et in eorum :
riirsiiiii oiiiiiia, qiiii! in lcmpoiv! traasciiiil, coiifiisa A siibdcrchir inom(!ntis lcmpornm, fixnspercon-
siiiil cl p4:rmisla, iil onliiiciii iioii scivciil, sivf; dc lcmplatioiicm in solidilidc iclcinoruin. Ipsa cnii:!
Ijoao ia luuliun, sivc dc malo iii l>oniiiii, idcirco icleinitas c(j;Inm crat, ubi mcntc fixus tcmjjore
uun<; iaUuiiu inlc.r piincipium ct lincin mulliplcx iniilari non polnil ; riuia siipra tcmpora elcvalus,
vicissitiido incini'it : ut sciliccl uiinc [tosl hona siibtus sc labcntiii cuncta dcsi)cxit. l'ostquani au-
luala, unuc post mala bona, (st inalis itaritcr ct tcin cor suum dccliuavit, iit illiid per concupis-
bonis incerta sorte conlinf^ant. Ouinia isla duni dc centiain rcbus mutabilibus siibjiccrct, quasi de
lcni[)oruni volubililate, et vicissitudiuo eorum, qua! c(cIo liipsus cfiipitdeorsunicum iis quibiis iiiliiHn;-
in tcmporc variantur, distinclioncm quamdam bal dc/lucrc, ct jicr voliimiriii niiilabiiilatis sum
proponer(!t Ecclcsiastcs, pro cxcmplo uiiivcrsorum diictus temj)oruni momenta scutirc. llincmcns
dili},^enter expressit, ut et bonorum et malorum si- humana tcinj)oribus obiioxia facta est;utinea
mul sortem provectumquc in contraria currentem jiun malii cuni bonis vicem habent, quam sola
osteuderet. Cum enim dixissct omuia qinc snb ])iiiis boiiii sinc vicissitudiiic (juietani ct inconcus-
C(*lo suut teuii)oris rotatu variari ct in contraria sam possidebant. l'roj)terea omnia tcmj)us habciit,
ferri, subjunxit exenipla, et euumeravit mulla dc et suis spatiis trauseunt univcrsii sub C(jclo, ut ilic
omnil)us ut oiuuium uatura patescerct. l-^t in iis b (^uoque qui se per amorem mutabilU)Us sujjfiidit,
quae enunicravit, quiedam sunt in quDjiis coni- Icgc aliorum suik mutid)ilitatis iluclibiis agitatus,
memorantur bona et niala quicuani iii quLI)Us : qnietus stare non jjossit. Sic ergo tcinj)ora vcnc-
mala et bona, ut et carnalium et spiritualium pa- runt in cor humanuin, quando multa dcsidcria in-
riter status et conditio agnoscatur. Septem enini troierunt in illud, et mutabihtas ilhc dominari ccb-
suntiii quibus bonaprius commemorantur, postca pit : ct venerunt aha discesserunt cl facta
alia, ct ;
euntur postea bona, ut miiversitas in utraqne par- cum mnndo visibili niundus invisibUis volveba-
te usque in iineni decurrat. Septenario quippe tota tin', et coeperunt in eo temjiorum momenta discur-
haec vita priesens exprimitur quie septem die- : rere, et esse anni, et nienses, dies, et noctes, .se-
runi curriculo provolvitur us(pie ad linem suum. mentes et messes,pluviiB et siccitates, fccun(htates
Habentergo mali septenarium suum, et boni simi- et sterihtates. Omnia enim ista in spirituaUum na-
liter septenarium suumhabent; quia tota htec vita tura adducta siniiUtudinecorruptil)iUumnoxapec-
lOialorum est de liono in malmn, et tota bonorum cati peraguntur, ut natura ad ieternitatem facta,
(ie malo in bonum euntium. Cujus vitie priuci- ei quie temporaliter transit, prave associata simi-
pAuui malorum malo; Jjono- p hter in alteratioucm deficiat. Surgunt fj[uippc gcr-
est in liono, et linis in
rum autem principium in malo, et finis in bono, mina virtutum ex radice prima, et pergunt ut cre-
mediis alteruatim fluctuantibus. Media cnini in- scant, et veniant in effectum consummationis. Et
certa sunt et ob lioc etiam quod medium posi-
: veniunt contra vitiorum ortus, et zizania supcrse-
tum est, duJjie est pronuntiatum, sive de bono minata et extoUunt se ut suffocent ea qme rccta ;
in malum, sive de malo in bonum. Medium enim sunt ne prosperentur et fitmagna exspectatio, et ;
fuit tenipus spargendi lapides et tempus colli- periculum grave spei admistam et tunori. Nam
gendi et ipsum ambiguam expositionem sus-
: pluviam gratiie, et sUUicicUa veritatis sute si effu-
cepit, sive de bello sive de pace significans, ut derit Deus in anuiiam sitientem, surgit messis vh-
metlia incerta rehnquantur. Si enim in hoc, quod tutum proventu multiphci etveniuutannifecundi- ;
prins dicitm", malum est, et quod postea bonum, taUs et tempora serena iUucescunt nubilo ignoran-
jam octo erunt illa in quibus prius mala, postea tise depulso. Sin autem auferat beneficia sua ira-
nos fastidium quantum possibile est, evitautcs, pertranseant sjiatiis, et meusmis suis qme stare
ad ea quiE dicta sunt spirituahter exponenda ve- iion possnut omuia. Et ideo oninia tempus ha-
niamus. bent, et spaUis suis transeunt universa sul)
Ormiia tempus habent, et suis spatiis transewit cielo.
universa sub coelo. Si in obedientia mandati persti- Tempusnascendiet tempus moriendi. Ha^ccstsors
tisset homo, nou essetde numero iUorum quoe tem- peccatorum in tempore,utsi forte in eis bona nas*
pus habent sub coelo, et transeunt. Nam si mente cuntur aliqua, postca moriantur, et non perseve-
per iniquitatem non defluxisset, etiam corpore sta- rcnt in fineiii. Nascuntur enim etiam in nialis ali-
bilis manerct pcr immortalilatcm. Ncquctuuc sub (juando liona ali(jua, ct iucijiiunt quasi oriii ct gcr-
c(jelo csset> ut cum iis volveretur, quic tempore mcn facere setl nata mox arescunt, tpua non ha- ;
trausemit; sed suuimoclvci,'obou.oi]iiluerens, uou bcut humorem. Ad tempus enim ci^eduiit, ct in lem-
: ;
porc tcntutionisreccdimt, ut tempus habcaut etnou A rit,in risum tandcm consolatiouis, ct gaudium
vis est, cum per subitummeutis fervorcmrcctaiiJi- afflictioncm producitur, ut postea cum cxsultatione
qua iucipiuut^ scd sequitur eos coutiuuo tempus anhui caro ctiam attrita sui cousolatioue, tetiti-
cum alia supplautatione conciduut. Et iu his om- Vc¥ vitie bonis se operibus exercere, ut possit post-
nil)us liabculmali tcmpora sua, in quilius justo modum fructiun opcris sui iu gustu contemplaUo-
judicio disponuutur, sive ad hoc sive ad illud et : nis percipere. De quo gustu quia fruentiljus jucun-
ubique pr«veniunt bona, et mala sidjsequuntur dissimus est et snmma delectaUone plenus, utiis
ad mahim. Dciude scquitur vita bouorum
pra?visis cfUcB amari possunt vmivcrsis pra^ceUere videatur
in qua mala pr;eccduut ut bona suJjsequautur, et apte mox suJjditur :
ipsa mala qua^. pro^currunt, in bonum coope- Tempus amplexandi. Suut enim amplexus qui-
rantur. dam sapienUcTe et interniamoris delectabiles uexus
Tempus occidendi, tempus sanandi. Occiditur in cum mens introrsum aduussa apyrehendit gau-
electis primum vetus homo, et vita caruaUs qute cUum dilecUonis sufe, et quDjusdam brachiis dcsi-
vivit secuttdum caruis affcctmu : deinde sanatm- deriormu suorum astriugens iUud, fcEdus facit, et
qui secundum spiritum estnovushomo, ut vivat poscit pactum perpeUs mensiouis. Sed quia mor-
in Deum. talis vita ab interni luminis aspectu (cito tenebra-
Temjms destruendi et lempus ,vdi/icandi. Omnis rum suarmii caligme mtercepta rcpelUtui', et mu-
homo primum malam tedificatiouem facit, quondo r. tabilitate coudiUonis sme al) fEtcrnfe stabiUtatis so-
operatm- in carnc, et malis mala apponit quotidie, cietate sepcaratur, apte sul>jmigitur
ut sm'gat jfdificatio prava qu.e destrueuda est, et
: Tempus longe fieri ab amplexibus. Post tempus
suJjvertenda in iis qui salvi fiunt ut justitiafedifice- euim amplexandi, sequitm' tempus longe Ueri aJ^
tm" iu eis. amplexibus; quia humaua meus, licet aUquando
Tempus flendi et tempus ridendi. Prius flere debet per gratiam sublevata, ad tactuui interuffi dulce-
homo pro iis qujie prava ipse commisit, ut deinde dinis adiuittatur tamen cito infirmitaUs sufe
:
securc rideat in iis quae a Deo boua accepit. Nisi pondere prcssa, ad terrera rursum, et soUta cogi-
enim prfecedens fletus in coutritione couscientiam taucla relabitur. Hfec sentenUa licet speciaUter ad
abluat, iu vanum risus pro iis quce foris loeta sunt malos perUnere videatur, eo quod quasi prospera
siue interna jucunditate exsultat. et boua priucipium ejus, fiuis vero adversa com-
Tempus luyendi sive ])langendi et tempus sal- memorat hanc tanieu distinctionem m prfeccdeu-
;
tandi. Prius caro debet in pcenitentia tormentis tUjus scx qufB exposuimus oljservasse sufficiat, ut
pro prava delectatione afifici, postea in studio vir- cfBtera qufe sequuntur ad generalem poUus signi-
tutum bonis operibus exerceri. Sic nimirum vita ficatiouem applioemus. AUud euim per dispositio-
justorum doloribus eruditm', et poenis preeparatur nem notatur, atque aliud per significatiouem ex-
ad gaudia ut munda veniat ad fructum suum, et
D primitur quia cUsposiUo ordiuis quasi cUsUnctio-
;
praicedimt semper mala ejus ut ti'anseant, et ]>ona uem persouarum innuit, significaUo vero per seu-
differuntm' in finem ut maneaut sine fine. Et pos- tenUam rerum tantummodo veritatem osteudit.
smuus iu hac narratione ordinem quemdam cor- Ergo id quod pro malis tantuni vcl bonis ordiue
rcctionis et emendationis animae justificandfB con- dicendi commutato uarratur sine discretionc m
siderare. Primum enim omnium est ut in eo qui bonis pariter, et maUs non iuconvcuicuter accipi-
orrigitm" voluntas prava interimatur, ac deinde tur, ut cUam noununquam hoc magis ad bonos
bona, vel sanetm' infii'ma, vel mortua vivifice- secundum significationem perUneat, quod vitam
tm\ Quod enun malc vivit, l^ene occiditur ; et reproborum, cjuantum ad ordinem pertinet uarra-
qiiod male infirmum est, bene sanatur. Post Uonis, demonstrat. Possumus tamen et hoc ipsum
mutatam voluntatem pravorum operum molBs de reprobis quibusque non mconvenienter dictum
male cedificata dcstruitur, et bonorum operum accipere qui et si aliquando ad amorem boui, se-
:
I
I
sludia louga ucgligentia dissipata recedificantm". cuudum quemdam affcclam, spcciem virtuti;s ha-
\
Oeinde pro culpa praitcrita fletus sequitur, qui Jjcntem, quosi ad ampJcxmn sapienUie approxi-
<mo. li^crymaruiB fonte CQUscicaUam munditve- mare videntui:, tamea quia, mejftteiti a dcsideriis
2.11 I1(](;0NIS DI- S. VICTOFJK 0I>1>. 1'AHS I. — KXKGKTfCA. — I. I.\ S. SCniPTCRAM. 232
c;ii'n;ilil)iis cA c\\\>\(\iUi\\\ms, lciTcnis iion (lividniil, A Iiuinilit;il(;in in viitiilc solidctur. Sic itaqiic mcns
(;ilo ;i(l soliUi co ipso (luod ;ii)|)roi)iii-
i(;i;ij)si, ii) saiicta inlus iii amplcxu sapiciiti;c ifjquicsccns,
qii;iss(! vi(l('l);inliir, longc liiiiit. Sicut crgo cl(;cti ab virtiitum diviliis augctur ; foris autcm sparsa per
ainplc.xusuimn.i' veritaliscul lcinpussiispcnduntur, occupailoiicin striiigitur cgcstatc, ct attcnuatur
iilcjus dcsiderio c.\ ipsa sui (lil;itionc ainiiliiis inar- inopi;i : (lucinadmodum c coiitraiio carnalcs (lui-
dcscant, ct tandcni dcsidcratain plcnius c;ipiant, qiic pciitiiras opcs laborando c(jlliguiit, ct diini
itarcprohi quo^pic ad tcinpus socundiiin (iucin(l;un ainplc.\ibus voluptatiim vac;iic co-pcrint, easdciii
moduin, ut vidcant quo confundantiir, nec sit cx- inox otiose ct luxuriosc vivcndo consumunt. l'os-'
cusata in;ditia, siniintiii', ut ;id cain cof^nitionc ;di- sumus et ;ilio intcllcctii tempora acquircndi et
qiia contigncudain ;icc(;(lant. Sed lioc intercst, tcmpora i)crdcndi convcnientcr accipcre. nu;e
quod jusli (luique alquc elc(;ti postdcgustatain in- qiiippe vit;c sunt, activa, scihcet, ct c^jntcmplativa
terni boni dulcedincm ideo ud tcmpus repcUuntur, quarum una, id estactiva, in stiidio ]>onorum ope-.
nt amplius dcsidcrio ;ir(lcant reprobi vcro post ; rum laboriosa exercitationc mriritorum sanctoruni
agnitam veritatem a])jiciuntur, ut e.\ ipsa cof,nii- liicra colligit ; altcra vcro, id cst contcmplativa, in
tione contra se su;e damnationis tcstiinonium su-
cognitione vciitatis pcccata dilectionc rer£iiicscil.
mant. lUi ergo admittuntur, ct repcUuntur ut pro- B Quas vidclicet vitas recte per duas Jacol» uxor'
vocentur isti admittuntur ct abjiciuntiu', ut con-
; biam scihcet et Rachel, significatas accipimu> ;
fundantur. Sic pliilosoplii gcntilium in parte pluri- quaruni una, id est Lia, lippis quidein oculis, scd
ma admissi fuerunt sed non de j^rope continge- fccunda exstitisse dicitur altera vero, id est Ra-
;
;
bant sapientiam, neque illam ad se attraxerunt ut chel, oculis pulchris, at sterilis, fuisse pcrliibctur.
perfruerentur suavitate illius. Viderunt enim, et Activa quippc vita in prole boni operis fecunda
cognoverunt, ct diligcre sc putaverunt, sed crat est, sed contemptativa in cognitione veritatis per-
peregrinus amor de longe, spccicm commendans, spicua. Et quiain utrafpie vitavicis.sim sanctorum
sed non hauriens suavitatem illius. Procul quasi virtus exercetur, et alterna quodammodo muta-
extentis brachiis, et manibus expansis, amplexum tione convertitur, ut scihcet nunc cjus patienha
facere voluerunt ; et non erat dilectus inter ul>era probetur in labore opcris, nunc vero ejus deside-
ut fortiter astringeretur, et moram faceret, et per- rivmi reficiaturin dulcedine contemplationis rectc ;
maneret ; et ideo cito et velociter fugit ab eis, nec nunc dicitur Tempus acquirendi, et tempus per-
:
potuit charijate extranea retineri. Fugit igitur dilec- dendi. Tempus enim acquirendi est, cimi devota
tus. Sed dilectus non fugit ut eJfugiat scd abscon- ; mens in studio boni operis meritorum lucra mul-
dit se tantum, et celat in irritationem dileetionis, P tiplicat, et quasi deinde tempus perdendi sequitm*,
ut quccratur in desiderio, et non inveniatur, quoad- cum pro amore quietis intimce hbenter sustinel
usque ardentissime diligatur. Et Scepe iterum re- detrimenta operationis. Quasi enim voluntarie di-
vertitur quasipermansurus, etprcTstatse experien- vitias postponit lioni operis, ut possit vel cum mo-
dum et post modicum rursum elabitur, fructum
;
dico quiescere in dulecdine contemplationis. Cui
reservans in posterum. Et in his omnibus tempus tamen ex lioc nihil meritorum suorum minuitm*.
est amplexandi, et tempus longe fieri ab am- quee ipso desiderio et amore summi lioni amphus
plexibus. quam operis stucho promeretur. Tempus acqui-
Tempus acquirencU, et (empus perdendi. Quando rendi, et tempus perdendi. De perversis quDjus-
est tempus acquirendi, nisi quando tempus est quc constans est quod si quando ahquid ]joni
:
amplexandi? Et iwsum, tempus perdendi quando recte agendo acquirunt, cito iUud, quia in Ijonc
est, nisi quando tempus est longe fieri ab amplex- coepto perseverantiam non habent, amhtunt. Qui-
ibus ? Quando enim dilectus pivTesens est, succes- bus profectotempusacquirendi prodesse nil potuit.
sus omnium virtutum multiplicatur, et repletur quia illi tempus perdendi acquisita successit. Quos
domus interior abundantia et ubertate. Tunc ste- seepe in hoc ipso majus detrimentum sequitm'
riliafructum faciunt, et qucie emarcuerant impin- quia pro hs qucne acquisierunt intumescunt, sec
D pro iis quoe perdunt uon humiliantur.
guantur fecunditate, et divitias suas anima ipsa mi-
ratur quas possidet. Flagrant affectus sancti, desi- Tempus custodiendi et tempus abjiciendi. Tem
dcria casta, motus autem adversi sopiuntur et ; pus est ut electos suos Deus, quia forsitan ad
quidquid repugnare consueverat, vel importunum versis frangi potuissent, a tentatione custodiat:
obsistere, longe lit, ut pacata sint et quieta uni- et rursum tempus est abjiciendi, ut eos, cuk
versa. Beneagendi facultas pro voto suppcdi- molestiisexercendi sunt, velut iratus saluljritei
tat, voluntatis copia visque ad operum
et divitis ad tempus ad tentationem exponat. Sed et malo^
sanctorum multiplicationcm redundat. Hoc ergo Deus in hac vita sfepe a molestus ingruentibus
tcmpus cst acquirendi, quando merita sancta tutos atque quictos custodit, ut eos postmodum
cumulantur, ct bonorum operum merces multipli- in juchcio tauto gravius abjiciat quanto patien-
catur in thesauris eeternarum divitiarum. Sed ne tius hic ctiam, dum protegit adversarios, por-
fortc succcssus continuus ahquatcnus cor huma- tat. Sed et homo ipse jmilta pro temporc cus
num per clationcm pr.Tcipitct, scquitur tcmpus todirc debet, (luic postea in lcmporc suo ab-
perdendi, utdum ab co ad lcmpus salubri dispcn- jiciat : qu;e et suo lempore custodita possinl ser-
satione successus virtulum tollitur, melius per vanti ferre subsidium et rursum, nisi temport
;
-'•<«(,
«*
233 IN ECLESIASTEN HOMILItE XIX. 234
suo alijiciantur, faccrc impcclimcntum. Tcrrcna A utrinque vinculum unitatis efficitur, ut ab invicem
namque su])stanlia rcctc pro tcmporc ct ad carnis dcinccps juncta non separentur. Utrinquc cnim
sustentationcmcustodicndacst etrursum temporc : amoi' surgit, et concurrit vinculum dilecUonis in
suo, si pericnluni aninKc in illa constarc cognosci- imuui, quia mens humana respiciens videt illic
tur, sinc duliitatione abjicienda. Multa quoque in quanta sibi commissa per misericordiam ; divina
spirituali disciplina et studio virtutum sunt, ([u<p vero considerans, contemplatur in eis, quanta sibi
pro temporc nunc custodirc, nunc vcro abjicerc sintpromissa acl gloricam. Et utrumque dihgit, et fit
oportct nc si lortc opus virtutis sine discretionc
:
ucxus charitaUs in cimbobus, quia dulcis est mi-
agatur, idipsum ad culpam constet, quod pro me- scricordia ad gloriam, et gloria jucunda ad mise-
rilo reputari potuisset. Omnia enim tempore mu- ricordiam. Et non potest dilectio horum separari,
"
tantur. et non est aliquid qiiod scmpcr idipsum quia consutio facta cst, ct firma stant vincida cha-
pcrmaneat ; et idco qui vivit suJj lcmpore dcl)ct ritatis a^terna^ Tcmpus igitur scindendi tunc fuit,
liljere se spirituaiibus per amorcm conghilinal, ipse docerc prfesumit. Igitur prius est tempus ta-
cum de terrenis afiectibus nihil superest quod ejus cendi, ut discat homo quod doceat et deinde tem- ;
mentem in desideria alicna avertat. Itaque tempus pusloquench, ut qui veritatem jam cognovit, loqui
est scmdcnili, ut prius homo mentem a desitleriis eam in tcmpore suo non erubescat. Utrumque
terrenis avellat postea tempus consuendi, ut auimo
;
enim culpa est, et cumvidelicet homo temereprae-
per amorem spiritualem feternis et permanentibus sumit quod non debet, et cum per negligenUam
bonis adhcPrere incipiat. Nec hoc proetereundum torpet al) eo quod debet. Et ideo prius cavendum
viiletur quod ea quidem qu^ scinduntur, substan- ne committamus ilhcita, postmodum studendum
tiahter unum sunt ca vero qucc consuuntur, es-
; ne debita neghgamus. Tempus tacendi, et tempus
sentiaUter quidem diversa sunt, sed loquench. Succedunt sibi tempora et venit tempus
mediante vin-
culo fih quasi accidentaliter unum
enim q post tempora.
fiunt. Sic
omnis homo corrnpUbihbus et pcrituris unitur per Tempus dilectionis, et iempus odii. Si quis dixe-
natm'am, scd efiicitur particeps aiternorum per rit in tempore dilectionis tempus essc loquendi, et
gratiam. Sic quippe consuunlur humana et divina tempus tacendi in tempore esse odii, ut non detur
in unum, ut quae duo fuerant per naturam, fiant sanctum canibus, neque margaritaeprojiciantur an-
unumper gratiam. Compimctiosiquidemipsaacus te porcos {Malth. vn), sedponat justus digitum su-
cnim consutio ahter fieri potuisset, nisi utrumque jusUtiavenitin terram, ut peccatores arguantur, et
forarctm^ et utrumque contineretur, quia discede- ut convertcintur iniqui, ne pereant ? Propterea am-
ret alteruni ab altero, et facile se ab unitate divi- bigua sunt tempora, quoniam ipsorum est in in-
deret, si utrumque vinculum non contmeret. Prop- certum percurrere. Nihil tamen sine tempore est,
ter hoc utrumque perfoi^at acus compunctionis, et sive dilectio sit, sive odium. Tempus enim habet
filum dilectionis connectit utrumque, ut stent si- dilectio, et tempus odium. Cui enim prajcipitur ut
mul, et non discedant ab invicem. Humana quippe proximum diligat sicut scipsum, eidem dicitur ut
perforat acus compunctionis, quando culpam odiat semetipsum. Undc constat quod qui Deum
D
persequitur divina perforat, quando occulta teter-
; amat sicut se, cum in Deo dUigit proximum sic :
norum scrutatur. Sic enim gemina constat com- contra Deum nec dihgere novit semeUpsum. Tem-
pimctio, et est irriguum superius, et irriguum pus ergo est dilectionis, et tempus odii, ut qui pro
inferius {Josiie xv). Per irriguum superius perfo- Deo studemus inimicos dihgere, cum causa Dei
I
rantur divina, et per irriguum inferius perfo- Iseditur, non praesumanus etiani ajnicos amare.
j
rantur humana. Per compunctionem quippe, quai Est adhuc aha dilectio, et odium aliud ut quisque :
'
de culj)a surgit, transfigitur peccatrix conscien- carncm suam, et in iis dihgat quse infirmitati sus-
'
tia ;
et per compunclioncm, qu<B surgit de desi- tentandai necessaria sunt, et oderit in us quaj de-
derio a^tei-norum, pcnetrantur occulta. lUa suljtih- sideria prava exposcunt. Tempus itaque dilectionis
ter conscientiam penetrat, ut pellat noxia ista ; est, et tempus odii, quoniam oportet nos, quandiu
profunda considerationc invisibiha scrntatuv, ut sul)hujus mortalitatis dcjfcctu vivimus, ct contra-
I
apprehendal amata. Sic utrumquc perforatur, et dicUonem peccaU in carne noslra portamus,
I
utrumque transfigifur altenmi dolore, quo rea-
:
magna adhibita discreUone pensare, quaudo et
tus eruitur. alterum desiderio, quo concupita re- fatisccntem naturam per compassionem foverc
quiruntur. Posthiec succedit filum amoris : quo debeamus, ne concidat, et quando rursum surgen-
Pairol. CLXXV. 8
ll
:
oi.ci.msp(!clio (p.olidiana, el
.l.n- o.iiinlin', ftt
Kl iM.sn,..
nm s«flm ofliu hnhnii (Kp/u-s.
<lr^idrrnHjl\om.
v).
undi(iuo : ot jil l.oilum magnum, d (iiulnrna
potestats
potestates, amplius habet de hibore suo
quam l,(iUum et pa-
secl ad versum
carnem, sanguinem sed
et :
tenebrarum ha-
'^[^^
cem ^^^^ i^bore suo non
potest, ut ha-
^
narravii \j. •
^^^
^ ^^.j.^^, ^,^,,,,, ,,,^ue-
J^J;
^
qu^u^, "t/^'^; aonec-omma fueriut con- f
mus. Mundum vmcimus,
ejus despieimus, et
si et eonstanter
paticnter adversa
prospera
to cramus.
non ^.,
non consontimus.
pax
Sed hostes
continuo
semcl
esse possU
vxch non st -
ed ten- P*^ '^^"^'
^^^^ ^^
^^^^^ ^,, ,,,,,,3, sed
dofiuimt
Propterea
tim cessant, ut ^^^
;
^.^^^^^^ ^,^ transeant.
Uuuiterum,otilerummoliuntm,etc.nantm^^^^^^ nutant, et
^ Lt Ib' h^s omnibus qu. foris
: :
qiife abscondita est : et illam gravi examinat con- A quod ipsum quod videtur, et veniunt
nihil est nisi
quostionc supor cam quic foris paret aliona. Non alii, et contestantur quod niliil vere est nisi ip-
cnim nocuisset mutabilitas rerum, si animorum sum quod non vid(Uur. Et in his omnibus conge-
mutal)ilitas non fuisset : quoniam idipsum bo- runt et multiplicant argumenta sua, et texunt ra-
num orat, ut transitoria pro tempore mutent spe- tiones, ct quasi rationes : et est cuique ratio exis-
cieni, sed non crat bonum ut judicia mentium timatio sua. Proposuit cnim Deus opus suura ia
hnmanarum descrant veritatcm. Non ita({uc cau- oculis hominum, ut intcrrogct corda ipsorum dc
samur quod tempora varia sunt, quoniam bo- eo: et ipse retrorsum absconditus latct, doncc
num est sed causamur quod varia sunt humana
: experiantur exercitationem nostram in illo. Et
judicia quoniam hoc bonum non est. Neque
: hauriunt sensu, et corde dijudicant, ct proferrimt
onim veritas a sc csse potcst alia quia, qnod bo- plurima de thcsauro judiciorum suorum, et de
:
num cst in veritatc, malum non est ct quod iu profunda al)ysso pliantasiarum, ct opinionum
:
veritate bonum non est, malum est. Quare ergo falsarum suarum et cogitationum inanium. Et
judicatur quod hoc l)onum est, et hoc malum est; dicunt alii quod natura sola est, et non est ahud ;
et judicatur quod malum est hoc, ct hoc ])onum ct Deus nihil cst, scd timor vamis adinvcnit om-
est cum in vcritate vel bonnm non est, si malum B nia et sio fuit semper quod cst ub initio, ct
; ;
est, vel malum non est, si ])onum est. Altcr dicit, ante initium sine initio. Et volvuntur sa?cula, et
Bonum est, et alter dicit, Malum est et qui dicit, operatur seipsam natura, ct renovat, et non potest
:
Hoc bonum est, dicit lllud malum cst et qui dicit aliud esse quam semper erat. Alii contra procla-
:
Malum hoc csf, dicit Ulud bonum est ot omncs mant ct litiganl pro injuria creatoris, et defendere
:
male dicunt, qnia totum ])onum cst, Hoc autcm sc putant qucm impugnant ipsi mendaciis suis.
solnm bonum non est, quod male dicunt de lUo Dicunt esse opificem, qui de cogeterna sibi mate-
quod bonum est. Quaproptcr bona sunt omnia ria universa finxerit, ut formam darct meliorem, :
et soii mah illi sunt, qui pra^ cjpteris omnibus l)oni et non cognoscunt isti creatoris potentiam, sed
esse dcbnerunt. Ccetera enim omnia sunt quod abnegant de nihilo factum aliquid negantque ho- :
essc dobucrunt, et ipsi soli non sunt quod esse rum, quse sunt quippiam in niliilum posse re-
dcbuerunt quia veraces non sunt, et in veritate
: labi sed tantum in alterationibus rerum ope- :
riue mter cieteras vanitates, et ipsum pro vanitate si de nihilo cuncta facta confitentur, et factuni
q^
numoratur, ot cunctis solum vanitatibus non essc pcr quem facta sunt omnia et fuis- ;
•'radidit disputaHonieorum; ut non inveniat horno mcntiuntur, et non est finis disputationum et
)pus est quod opcratus est Deus ah initio usque adinventionum hominum. Fingunt essentias, et
id fmcm. Ergo mutabilitas rerum non aftligit ho- formas, et atomos, et ideas principalium cons-
umcm, sed dispntatio sua ipsa aflligit cum. Et titutionum, et elementa plurima, et nascontias in-
nerito quia disputatio inqnictudincm scmpcr
: finitas, et motus invisibilcs et efficentias procrca-
ignificat et concertationem. Et ideo mutabihtas trices. Et in iis omnibus multiphcantur simulacra
crum, labor hominis non cst scd quod ipse rationum, et fiunt disputationcs plurimcie, et veri-
;
nquiotus factus est, hic est labor illius. Et ipsa tas non est in eis omnibus. Similitor onim qm
iiquietudo disputatio magna est, quam habct dicit, falsum dicit, et qui contradicit, falsum dicit,
lomo in instabilitate sua, ut non scntiat idem
D
quia disputando et metiendo omnes una vanitate
(uoniam divisus est, et afius factus, utnon situnus a veritate elongaverunt. Neque enim invenirc po-
otus. Considorate nunc magnam disputationcm terit homo opus quod oporiitus cst Dcus ab initio
i[uam exorcct homo super lerram. Multa cnim est, usquc ad finem. Ex omni])US quie facta sunt ab
it prolixa, ct
involuta nimis: ut non facile finem inifio et qune facienda sunt usque ad finem, non
jabere possit, donec homo ipse finem accipiat. potcrit homo invenire unum alic{uid ut compre-
;t nunc, nt crcdatis, videtc c[uam
multas id) initio hcndat ifiud, et sciat totum quod cst ipsum.Nam et
'iu-io.si sapicnUiP dc operibus Dci
sentcntias for- si quidam videantur invenisse plurima, proposita
jiaverunt: et ncmo
usquc adhuc qui ne- fuit crant omnia^ ct qutie occulta fucruntnunalcnus iu-
'otio huic tam grandi finem imponere petuisset. veniri potuerunt. Tradidit enim Deus mundum dis-
t litigant adhuc quotidie, ot
concortationibus pu- putationi eorum.,et proposuit eis opcra sua,ut vide-
nant disputixnles ct dicit alius Hoc est, et alius
:
rent ea ct judicarcnl. Et in iis manifcstavit multa
icit Non sed est aliud
est, et dicuntur mul- ; qua? voluit agnosci, ct quic abscondita esse voluit,
i, et confinguntur quasi fabrefacta mendacia non potuerunt inveniri.Propterea omnia quiB cogni-
pinioniun de judicio rerum. Et plurimi asserunt ta sunt in eis manifestavit Deus et non invenit ea
:
Ib
2:t'.) iiiicoMS Di-: s. vif/ronr oi»p. i>Ans \. - i-.xixrtic.x. - i. in s. sr.niPTiiRAM. 240
co qnan-
rcvolaicinlni' in A cxistinjanl lianc cssc iclicilatcin lioiiiinis cl jiicnn
lioxuo scnsu suo, tlonec
lons piopo- dilatcm siiavissimam. Alii lionorcs aiubiuul, ct di
liiin voliiil Dcus. Quicdiun nuujquc
ct iion gnitalcs, ct lamaiii magiiam iii populis, et com
sita nniriint, cl fiiiwdam inlns icvclata sunt,
scnisu siio irct ad ea qna' raendant stndia «ua, el disputant Kravi concerta'
invcnit lioino aliqnid, iit
in ipso. i:t tionc, qiioniam mclior csl jjoilio isla in vita lioini
occulla lucrunt, doncc manifcstarcntur
iiis. Alii ])ccunias ciimnlant ctcoaccrvant opcs, e
sicontendcrc volucrit, quod alitina invcncrit ipsc,
piitant scciiiilalcm comparaic, et liduciam niag
nunquid laincn orania invcnirc poluit, quic orx'-
fincm ? Kt in ip- iiam contra ingruentcni egcstatcm in tcmporc aa
ratus cst Dcus ab inilio usqnc ad
invenire poluit quod fiiil, guslijfi. Et laudant isti providcntiam ct solhciludi
sis qucB invcnit, tolumne
iicm dicunt meliorcm, ciim veiint lamcn sccur
ct non rcliquum pcrmansit aliquid al)scondiliiin
admissus cst scnsus cjus, ut cssc ip:si. Et sic qiiidcm lci unlur oinncs in appeli
et occuitum ([uo non
invenisset homo, tus suos seorsum singuU conlraria api>iobatione
invcniret totum ? iNam si totum
\
sc, ut abscondatur, et
contemplationem suam smguli, et fit disputatio magna ct aUercati(
quippe simulacrum humanam
facit ut creatorem suum nec voluntatum in variis .THslhnationibiis quas pariun
e vicino excipiens,
similiter totum dcsideria mulla. El in iis omnUjus non invenit ho
manifestimi, videre, ncc ignorarc
hominis cxercitalus mo opus quod operatus est Deus ab initio usqu
possit. Propterea intellectus
ad finem. Initium namque operum Dei est usu
rerum spccie surgit, et ex eo quod se
oflertmani-
veritatis ad rerum temporaliuin linis vero et consummatio
;
mendacia, cl concerta-
Ccando de iis quce ignorant judicia eju
suos. Et sunt adhuc aUa^, sed disputant de operibus ipsius, et
tioniljus muniunt errores morte crudeh au
reprchcndunt. Pcriit ahquis
disputationes in dcsideriis hominum
mul-
quccdam attritus est: et-vt
gravi ilamno, et casu miserabUi
tiphccs ninjis et varia, et
surgunt cx ipsis multa- hom
Omnis cnim homo pr;v!icrt nU inimicus ejus, et dicit Bcne fecit Deus : ;
tur ille pro malitia siia; et iste pi^o temeritatc sua A judex mundi a IJeo positus fuit, sed possessor
judicatur. Ettamcn non cessant homines dispiitare neque ut sua virtute aut potestate mundi elementa
ilo operil)us Dei, et judioia illiuspro sua existiiiia- regcret aut proventus lcmporum arbitrio dispcu-
tibne f)eusarp ; et reprehcnditur Deus a oofiitalio- sarct, sed ut fructus muiuli, ct temporum viccs
aibiis hominum malignorum. Dicunl enim liomi- secundum (ircatoris dispensationcm in usum alen-
iies quod non debuit Deus creasse noxia, nec qme dae infirmitatis suae acciperct. I^ropterea adjunxit
nocent posuisse in operil)us suis
infesta sunt et ; et ait :
in maledicunt oreaturas Dei bonas, et blasphc- Cognovi quod non essei luelius, nisi LaUari el fa-
laant Creatorem earum. Ranas, et muscas, et scr- cere benein vita aua. Omnis enim homo quicome-
pentes, venenat^ ciiiinia,- et omnia adversa et
et dit et bibit, el videt bonum de labore suo, hoc do-
pestilentiosa quare fccit J)eus? McHus enim fecis- nuni Dei est. Nam omnis homo qui contcndit, et
^et, et ouuota bona fccisset. Mala quippe plurima dispulat de operibus Dei, el, causatur judioia Dei,
sunt, et omnia bona non sunt. Et fccit qui-
nu\la et ejus dispositioncs in mundo accusat hoc donum ;
lem cimcta bona ipse in tempore suo sed sokis ; Dei non est, neque ex Deo est iUud, sed contra
lomo malus, non intelligens bonitatem neque re- Deum, et melius facit qui licitc in hoc mundo do-
incns judioium veritatis, malavoluntate abonitate gnisDeijusto laborc acquisitis utitur, quam qui
lisoordat : et cum lit quod male ipsc nou vult, advcrsus Deum pro us qu;e in hoc mundo contra
licit male fieri cum bene fiat, et ipse male
; velit. suam voluntalem vel existimationem eveniunt,
ilcirco mahp voluntates et concupiscenti.ie ne- rixatur. Neque enim potest homo rixando et mur-
luam Pxc.Toant corda homiuum, ut nou iutclli- murando oontr.i Dcum ejus dispositionem immu-
,'ant quod reotum est, quia non amant neo volunt tarc : et ideo mclius cst ejus judicia
timorc cum
[uod bonum est. Et reprehehdunt Deum quod suscipcre, quam pronostra lcesione
in ejus injuria
loxia fecit et nemo tamen reprehendit cum he-
; murmurare. Nam etideo Deus judicia sua abscon-
iitur inimicus suus, cum sint ipsi univcrsi inimicl dit a nobis, ut, dum ea nec nostro intellectu pcne-
)ei, ct hoc nou inlcUi-
atlvcrsarii veritatis. Propter trare, nec pro nostro arbitrio immutare possu-
;it homo opus quod opcratus est Deus ab initio mus, amphus timeamus. Idcirco prosequitur et
isque ad tinem. Carnalis enim homo non sapit dicit :
a qnce Dei sunt {I Cor. u). Scquitur cnim concu- Didici quod omnia opera quio fecit Deus, per-
(iscentiam suam, et laudat delectationem dcsidc- severeni in ceternum. Non possumus eis quidquayn
iorum suorum, et cum sibi datur quod diligit, addere nec auferre qiice fecit Deu%, ut timeatur.
lutat secum bene agi, cum polius hoc liat in ma- r. Non solumde operibus Deiquibusessentias rerum
Luucjus, et cum obsistitur dcsideriissuis, murmu- creavit : creatisque per singula genera, et species
at et movet querelam ; et causatur, cjuasi male rerum formam modumquc imposuit, hoc verum
otum quod
juste ordinatur et non inteliigit
si ; est, quod opera Dei perseverent in 05teruum pro :
aem illius, ct non inveuit homo quo fine fiant essent, nihil fuerunt, ex semetipsis habuerunt. Non
iunia h;ec, donec ipse finemacciniat. Tuno autem solum itaque verum est hoc de operibus Dei qui-
itelhgct, et tunc inveniet qu(e opcratus est Deus
bus creaturam mundi disponit, C£uod sine immu-
1 80 ab initio suo usque ad linem suum, vel in tationc et confusione ordinis maneant in ceternum ;
lisericordia vel in judicio, ut eum ad talem finem sed etiam de dispositione et praedestinatione judi-
erduocret, quem operibus suis ab iuitio usque ad
ciorum ejus quijjusfactahomiuum examinat, hoc
nem probavit ut veniret in cousummationcm. In- verum est, quod maueant in ceternum, et legem
trim autem donec finis adveniat ab initio usque ^
providentiee sufe, et statutum cogitationis ipsc non
Jfinem latent omnia, ut non inveniathomoopus
mutat. Et sicut operibus ejus rerum generil^us ne-
uod operatus cst Dcus ab initio usquc ad linem.
que addere possumus crcando, ut sit quod non
foptcrea disputare potest de operibus Dei, qu;e nequc auferre perimendo, et destrucndo, ut
erat,
[)eratur Deus ab initio usque ad hnem sed invc- ;
omnino nihil sit quod aUquid erat sic neque ju- :
(liiuitni', cX molcsla occurrinil, mala sua racrita Vidi snh sole in btco judicii imftudateut, cl in
ronlitcns, jiisliliam illins r-oniiiicndct ct vcritatcm. loeo jusiiiix i7iif/uitaleui. El dixiin corde ineo :
Quod si qiiando molostiis ingruenfihus, paticn- Justum et impiu/n judicahil JJominus, et (emjrus
tiam suam Ia]>cfactai'i conspcxit, contra miirmu- omnis rei (unc eri(. (i\\\n vcro mcntii)UH hmnaiiis
rationis et impaticnti.'c vilinm dona munificentiic dc jiidiciis Dei et de rcrum oinnium proveutu con-
(Ircatorls sui oi^ponal: ut animiis qiii pondcrc len- tiario gravis aiiorta est disputatio, et su))jioicnd«
ne aliquatcnus in
lationis prcmilnr, lilasphcmiam nune sunt quare corda hominum adver-
rationes,
erumpat, recordatione bcneficiorum I)ci mitigctur. sus ipsiim movcantur, et in muiinuratioiicm con-
Tunc cnim incipict bcncfaccie, et laitari in vita surgant, brcviter supeiiora repcteinus ul eoiiim
bona dc labore suo
sua, ct vid(!re non soliim : quu', dicenda sunt, ex ipsis senteiiliam quasi a
quando bonis hujus mundi industria sua acquisi- jjrincipio dicamus. Superius demonstraverat Ec-
tis cum gratiarum actione perfruitur ; sed tunc clesiastes nihil in hoc mundo peipctuo in codcm
etiam quando pro paticn- 3 posse consistere sed temporum vices contiariis
in adversis constitutus, ;
tia? sua^ laJjore spe futura? consolationis laHalur. euntibus sine cessatione raptari quu; videlicet re- :
Cometet enim et keta])itur in donis Dei, quando rum mutabihtas hcet a Creatore rerum omniura
in prosperis exsultal^it de munere, et in adversis recte ordinctur, tamen cor hmnanum per impa-
hilarescctde rctributionc. Sic se omni temporecom- tientiam inmurmurationem et blasphemiam ad-
ponct ad pacem cum Deo, ut videat et intclligat versus ipsum concutitur. Et ideo suJ>junxit post
quod cuncta bona faoit in temporc suo, ut non jus enumerata rerum tempora, et ait Yidi a//lictio- :
te accusetur ai) hominc in omnibus quae accide- nem quam dedit Deus filiis hominum, ut disicn-
rint. Rataenimsunt judiciaejus: ctde legibusillius, dantur in ea. Cuncta tempore suo,et
fecit bona in
in aeternum stantiJnis, non potest immutari mag- mundum tradidil disputationieorum. Hu-cesteigo
num vel parvum aliquid. Nam sicut in cunctis re- afflictio hominum, disputatio corum advcrsus
rum geneiibus quffi videntur imminui vel deperire, Deum quia in eo quodjudiciisDei humihter sulxli
;
in iis qua; transeunt, in supervenientiJnis et succe- nolunt, ct ejus dispositionem, qufp Ijona est in re-
dentil)us restaurantur, ut dispositio universitatis bus omniJms, cum quid contra voluntatem eoruiu
ordinem suum ratum immobilemque conservet pravam agitur, contumaciter reprehendunt, noE
solum eos exterius pfena adversitatis, et tribula-
et permaneat semper primse dispositionis statutum -,
Ll ,• 11,. „,
_.. ^; ;v% tn;- t<1T-r\r>
_:i
.. . ,
multo
tionis molcstia atterit, scd magis intus furor,1 ,. .
diciaejussecundum certam providentiam currunt, tionem Deus iJhs dedisse dicitm% non mentem illo
ut his neque addi neque minui aliquid possit. Et rum pravitate corrumpendo, sed judicia sua juste
si quando ipse aliter facere videtur, et aliter judi- ut probentur ipsi, quod mah sunt, ab eorum cog
quanonmutaturcon- nitione subtrahendo ut, cum videre non valcn
care, dispensatio occulta est ;
silium, sed opus variatur et judicium excrcetur. qua justitia fiatquod cuca eos agitm-, amijhuspei
Nam et hoc ipsum judicium est quod judicium :
impatientiee suae \-itium a cognitione veritatis excae
differtur aliquando ut tempore suo restauretur, ut centur. IdcuTO dedit illis afiUctionem. quando dis
non pereat aliquid ex omnibus qufc facta sunt, ut putafionem dedit celando judicia sua, ut non inve
maneant semper. Semper enim hoc est, ut culpa niat homo omne opus, quod operatur Deus ab ini
poenam habeat, et justitia prwmium consequatur. tio usque ad finem. Nam prtecedunt aliquand(
Sed est poena occulta, et poena manifesta. Simili- qucedam causaj manifestc-e in hoc mundo judici;
ter pra^mium occultum est, et prfemium manifes- Dei, cmn Deus facta hominum in pvcTesenti vit
tum. Et sa^pe Deus males toJerat, ct differt pcenam suJjsequente retributione vel I)ona remunerat, ve
^ punit mala. Et in his tantum valent aliquatenu
illorum manifestam et habet tamen omnis maJi- :
ot si qujvdam non pcnotrat totum, A tcr ordinat, providcntiio snfp scntciitiam non im
vidcrfi vidotnv
ct iil du]>ium tofum, quia nou manifestatm-totum; mulaf. Idoirooqnod laofum cst, pcrm;uiot, ct in rc-
proplcroa no rixetur liomo in dubiis oontra Dcnm, rum univcrsitatc, quiinlum ])crtinot ad ordinem
<[ mnmnretin adversis constitutns, dono Dei con- dispositionis, et in jndicii ejusexhibitione, quantum
ceduntur prospora multa, ct plaoita plnrima, ntli- ad scnfontiam pricdostin;itioniss])cotaf. Quio futura
I
'
cite nfatur homo ])onis justo la])oro aocpiisitis, ct suul jam fncrunt. lu utroquc ctcnim quio futura
gaudeat, et licfolur, et mitijj^ct conscicnfiam suam sunt, jam fuorunt quia ctingcneri])us rcrum om-
;
jj
adversus Deum. Et ])cnc sontiat dc illo, cf non niuni quod fuerunt ca quic jam non sunt, hoc
1
dispntet neqne contondaf advcrsus illnm, quasi idcm sccundum natuvie similifudincm ct idcntita-
advcrsctnr Dcus qui ])ona larj^utus est. Hoc enim tcm procursus in gcnere suo siMguta futura sunt,
siiji vulf quod su])jimj;ifur, disoens Et cognovi, : quiB nondum sunt. Et in judioiis diviuis qu.un ve-
1 quodnon esset tnelius nisi lietari, et facere bona sorvatam audivinuis, camdem
ritatem in prcieteritis
in vita sua. Qui enim sil)i henefacit in vita sua de cxhibendam cxspcctamus,
in supervcnicntibus
his quiP dono Doi conccssa sunt hominibus ad Instaurat onim Dcus ul)ique quod a])iit qnia sicut ;
fruendum ut lietcfur ct gaudeat in Doo suo, mc- rerum transounfium dofoctum por sucocdontium
lius facit quam qui disputat ct contendit adversus g in suis generibus multiplicationem rcparat, ita
Deum. Omnis enim homo qtii comedit, et bibit, et quotidie facta hominum judicando, antiquam ju-
videt l)onum de lal>ove suo, hoc donum Dei dioiorum suorum, quio ab initio cxcrcuit vorit.i-
est. Idcirco hoo quia donum Dei cst, et licite tem, licet intermissa ad templum vidcretur, inte-
concessum a Dco, melius est quam disputare, et gram se tenuisse demonstrat. Semper cnim apud
contcntlere, et murmurare : quod donum Dci ipsum malitia poRuam habet, et pra^mium virtus.
non nec concessum hominibus a Dco
esf, quia ; Scd quia pa^narum quiodam occulta est, quicdam
malum magna. Mulfum quippe aftli-
cst ct affliotio manifesfa : dum impios ct pcccatores Deus per
gitur qui neque amare vel approbarc pofest, quod eis statim p(Pnam manifes-
patientiam tolorat, et
sustinet nec quod odit, immutare. Idcirco multum
; tam non irrogat, humana stultitia eum aut nescire
affligitur qui disputat, et rixatur contra Deum, bla- aut non curare facta hominum, sive etiam, quod
sphomans judioia cjus etopera ejus dotostans, cum approbare
pejus est, pravitatcm malignantium
ea qnce opcratur Deus homo putat. Inde ergo cor hominis advcrsus Deum
mulliitcnus possit im-
mutare. concutitur, undc Deus ab hominibus amplius
Proptcreat quod scquitur cf dicit Didici, qiiod diligendus et laudandus demonstratur. Conque-
:
omniaopeva qux fecit Diiusperseverarent in xter- p ritur Iiomo, quod malus homo a Dco toleratur,
" '
num. Sicut enim opcra conditionis in generibus cum manifcstum sit quod nullus homo fuisset bo-
suis ordinem divinjB institutionis non transeunt, nus, sinuUus aliquando fuisset toleratus malus. Et
ita quoque opera judiciorum ejus, quibus facta tamen scandalizantur infirmantium corda, dum vi-
homiuum ct tofum mimdum disponit, scntentiam dent in hoc mundo impios prosperari et jiromi in-
priodcsfinationis ct providentito cjus in «leternum nocentes quia ad sola ea cjua? foris sunt in mani- ;
fixam non confundunt. Neque enim addere illis festo respiciunt, ctilla qute vel instrinsecus latent
I
I
quidquam possumus, ut amphus sit quam provi- occulta, vcl in futuro manifesta exhibenda servan-
sum esf neque aufere, ut sint minus qua? facta
; tur, non attendunt. Quorum querela ex qua causa
sunt, ut timeatur Deus. Proptcr hoc namque dis- surgat, aperitur cum suhditur :
posifio rerum visihihum in cursu transcuntium Vidi suh sole in loco judicii impietatem et
I
rerum succedentium vicissitudine ordinem non
et in loco justitix iniquitatem. Vidit quippe, quod
confundit, ut sciat homo et intelligat providentiam in hoc mundo Dous impios judices esse per-
esse {pternai?!, quve ab initio rata constantique pr«- mittit, et potcstatem obtinere ut domincntur et op-
cepti sui examinationc queraadmodum proventus primant innocentes, et facta
iniqua, hominum
suos tcinporibus suis consequerentur, cuncta dis- quas justa esse debuerunt, et in his omnihus con-
posuit. Ut illam quoquc in factis suis discat me- D fusionem magnam esse sub sole. Quia enim Deus
^
tuerc, cujus omnipofonfiam ccrnit in cunctis suis potcstatem in hoc mundo pervcrsis trihuit, prop-
operihus, judiciis constantiamatque immutahilem tcrea impietas cst in loco judicii, etinloco justi-
,
pcrmanere. Rata quippe dispositio operis et certa tife iniquitas ut ihi sit impictas uhi esse deberet
:
!
modcratio, qua cuncta tcmporibus suis ad effec- judicium, etihi iniquitas uhi justitia. Nam, quia
. tum producit Dcus, manifeste dcmonstrat, quod pra!lati sunt impii, idcirco sunt iniqui suhjccti
j
sicut sua sapientia in discernendo non fallitur, quia nisi illi per impietatem innoccntiam oppri-
ita quoque consilium suum in judioando non
I mu- merent, isti per iniquitatom justitiam non impu-
tatur. Quod factum est ipsum permanet. Sicut gnarent. Proptcrca namque infcriorcs ad iniqui-
in hoc toto rerum oonditarum corpore quod tatem perpetrandam audaccs sunt, quia superio-
!
fac-
tum est permanet, quia dispositionis ordo non res ad tutandam innoccnliam pii non simt quia ;
confunditur, etiamsi natura mutabilis varictur si ilh injuriam paticntihus judioium facerent, isti
ita etiam in judiciis ejus quod factum est pcrma- ad inferendam injuriam tam prompti non fuis-
net, quia in eo cfiam quod sccundum inefiabilem
I sent. Scd in hoo quoque suh sole impietas est in
dispensafionem, variationem temperum d issimili- loco judicii, ct in loco
j justitiffi iniquitas : auod om-
w
. :
nis hoino uial.i ])io.\imi siii siin; iiiisowcordia pci-- A vcio, ((Hisidcrans (piod jiista jiidicia Dci cassari
stHjuitiir, siia vcrouiaia iimis(|iiis([ii(; coiUi^a Jiisti- oiniiiiio iioii pos.sciil, iiilcjlcxit dill(;ni laiitimi ju-
tiam otiain quaiilmn |)Olcst, (lcrcnsan! conatiir. Iii diciimi, noii aurerrl, etait :
causaquippcproxirai sui impius estomiiis jiidcx, /Jixi in ciivdc mco : Jiinlum el ii/ipium judi-
et in siia causa adv^jrsiis proximmn iiii(|iiiis, cpiia rahil hominus, el lempUH omnis rei suh cudo lunc
cum mala proximi judicaiKla suiit, miscricordi.c erit
non meminil; cum vcro acta siia advcrsus proxi- Tunc quandojustum imj>ium judicabil Domi-
ci
mum cxaminanda sunl, justitiam non custodit. Kt iiiis, lempus eritomnis ei rei sub ccelo quia omne :
in liuncmodum pcrvcrsa sunt judicia omnia sub qiiod in vita agitur, sivc }>onum sivc maliim .sit,
solc, ct nutant menlcs hominum, ct rairantur ihi liinc ad judicium perducctiir. Kl nunc qiiidcm in
sitjudicium Dei qui luec sustinet. hac vita justum ct iinjiium judical Domimis, sed
Adhuc possumus, el aho intellectu fortassis cora- occultte sunt retribuliones istai, et qoa' manifestaj
modiore sub sole in loco judicii impictatem, ct eruiit dincruntiir in futuriim. Kt idcirco parvicor-
in loco justitiui iniquitatem considerare. raurmurant, ctqueruntur, ct piilant non csse
Kst (piip- (l(!s
pe sub solein loco judicii impietas, et iniquitas in judiciuni justum quia retributioncs non vident. ;
loco justitife, quando in hoc mundo, et justus Tamen, et nunc judicium justum agitur et unus- :
B
sustinet poenani iniqui, ctiniquus capit pi-icniium quisque secundum merita sua judicatur. Scd lioc
justi. Boni nanique in hac vita tantum judican- totum intus est, quo carnis octilus non atUngit. Et
tur, ut pro suis excessibus hic llagella Dei susci- quic manifesta sunt, dUIcruntur donec judicium il-
piant, et ad futurum pra^mium transeant purga- lorum adveniat; et tunc omnia occulta, et raani-
tiores. MaU vero, quia ad futurura servantur judi- festa erunt manifestata, et judicabuntur omnia se-
cium, sfepe in hoc mundo non solum nulla adver- cunduin judiciura justum. Et tunc justum et im-
sa sustinent, sed Jesideria quoque sua implere j)ium judicabit Dominus et tempus omnis rei ;
pei^raittuntur, ut functa iUis ad jucuncUtatem et sub coelo tunc erit. Interim autera obscura sunt
feUcitatera vitiDe prajsentis pro voto succedant. Et omnia, et permista currunt ad Unera suum. Et una
videntur dissiraiUter currcre retriljutiones ut lioni sorte involvuntur justi cum impiis, doneo paritcr
raala, et raala, et maU hona accipiant, et irapiura currunt in via, ut cum siraul exierint, disceriiantiir
esse judicium justorum, ul opprimantur innocen- et ordinentur dispariter. Usque UIuc enira nuUa
tes, et poenam sus!ineant iniquorura, et ut prai- discretio est in oranibus quee foris apparent sub
mium justorura toUant iniqui : et confusa omnia, sole. Sed sicut simul orientm' orania, sic viviint
et perraista, qaia Dsus non statira exercct judiciura ,
simul, et simul pertranseunt universa. Et hoc to-
C
ut innocentes eripiat, et justos de oppressione im- tum flt, ut probentur corda hominum : anvivatiu
piorum, et eos puniat qui operantur iniqua. Inde de cognitione veritatis,
eis aliquid et affectu boni
gravis concussio nascituraniraorum, ctsuccendun- quod al)sconditum cst, si fortc ex illo arpumcn-
tur zelo pusiUaaimes qui non vident, nisi qufp foris tum fidei smnere inoipiant se esse amjjUus, cjuara
sunt soUim, etputantquasi Deushuraana non cu- id quod videtm^ solum. Nam extra nihil est unde
ret, et fortun<s comraiserit universa, ct nihil ju- hoc possit agnosci, et tolluntur foris arguraenta
dicio flat. Et, quod crudeUus est, su^pe in tantani omnia ut operari incipiat, quodintus est,etprobe-
itur perversitatcra ut blaspUeraetur Deus, et dica- tiir qiiantum sit. Nam, si eognoveritse ex eo Iiomo
tur quasi apprebct iniquitatem, et impietas apud magmira est, etpro raerito constat quod Doum
ipsum sit, nec cognoscat judicium verura. Et hoc recjuirit per lidem, cjuem non videt per speciem.
totum ex eo oritur, quod sub sole irapietas est in Reccessit enim priraura, et avertit se quando j^rai-
loco judicn, etin loco justitiff! sentem contemplabatur et erat reatus magnus et
iniquitas, et quasi :
in vanitate qute sul) sole est, confusa sint omnia, culpa gra\-is lucera praesentera odisse et consUtu- ;
et tUssimiUter cuncta proveniant. Et taraen, cura tum est homini ad remedium placationis, si requi-
considerat horao opera Dei, et videt quaUter rata sierit absentera et abscondituni desideraverit et ;
nc probatura est justus judex est Deus, superest Propterea nunc iste altius considerans profundita-
utquod in prfesenti in factis horainura jucUcandis tera judiciorura Dei, videt non esse rairuiu, si in
non agitur, in futuro perficiendum sine duJjita- hujus vitcB nubilointer justum et impiura non dis-
tione credatur. Propterca, rt proponeret querchira cernitur, cura tanta sit involuta caligine nostra
infirraorura in eo quod Deus in hujus vitae volu- mortaUtas, ut iu ea Uomo etiara bestns sirailitis vi-
biUtate, et transitu omnia quasi indiscussa re- deatur. Propterea infert, et dicit
Unquit, et facta hominum dissimili mcritis rctribu- ])i.Ti in corde meo, defiliishominum u( prnbaret
tione disponit, dixit : Vidi sub sole impictatem in eos Deus, et ostenderet similes esse bestiis. Idcirco
loco judicu ct in loco justitice iuiquitatem. Statim unus est interitus hominis, et jumentorum, et wque
249 IN ECCLESIASTEN HOMILLE XIX. 2S0
ntriusque conditio. Idcirco enira mortalis fuctus! A homout moriatur cx culpa junionlum vcroliabuit,
csthomo, ct idoo moi'iunturfilii liominum similitcr cx natura ut moriatur, acccpit. Tanu'n prohalur
utjumenta ct prol)Cutur, ct ostcudaalur siuulcs homo, ct ostenditur similis csse besfiis quia unus ;
esse l)estiisv Duo quippe in hominc facta crant, 6st interitus hominis et jumentorum, et similis
unum ad similitudincm Dei, alterum ad ;imilitu- ntrius(iuc conditio ; et sic homo moritur sicut illa
mcnti factum fucrat, corruplibilc cral natura,sicut Nihil liabenl hoinojuinento ainplinn. Quia com-
illa ad quorum similitudiucm factum crat. l)c terra munis utriusque cst, et ortus, quoniam paritcr dc
onim utraque sumpta sunt, ct erat tcrra utriusque terra facta sunt ; et procnrsus, quia sinuil :
sicuf illa, quiie facta sunt de tcrra. Ita crgo duo in Ef Iranscunt universa, ct consummatio finis ea-
hominc facta sunt, unum dem moriuntur
tcrrenum, atterum coi- : similis, etrevertuntur ad terram de
leste; nnum natura corruptibilc, altcrum immor- g qua primum sumpfa fucrunt. Sic, ct prius houiini
fale; unum similitudo jumcnli alterum Dci. Et cum jumentis lula origo erat in corpore, quod
erat quidem corpus tcrrcnimi natura corruptibilc, simiptum est de terra, et una vivcndi conditio
factuni ad similitudincm jumenti; anima vcro cum jumentis, ut similifer corpus terrenum alerc-
coplesfis erat, nafura immortalis, condita ad ima- tur dc ferra sed unus fini cum jumcutis homini
;
giiiem Dci. Et conjuncta sunt in nomine corpus ef non erat, quia factus erat homo uf non moreretur,
anima, duo in unum : et datum est corpori bene- neque in terram revcrtcrctur de qua facfus esf.
licium societatis, ut participaret de immorfalitafe Ifa func per incorrupfioncm corporis humilis origo
fmijn;e ad iacorruptioncm et hoc fotum ad glo-: tegcbafur, cf dissimulatum erat pcr immortalifa-
nam animie factum est, quia placita erat Deo in tem ne veniret in exprobrationem quod homo si-
usfitia ef vcrifate consistens, ut non atferefur ves- milis csset bcstiis ; neque osienderc voluit homini
imcnfum cjus si persevcrai^ef obcdicnfa illius. Lf Dcus undef csset ignobilitas ejus, ut eum in ipsius
'oopcrtum csf gloria incorruptionis, quod cral si- condilione fofum cxponerel. Sed vestivit cum pul-
:nilitudo jumenfi in homine ut quasi dissimulare- chrifudine immorfalitatis, et posuit seorsum extra
;t.u'; ncc videret illud in confusionem dilecfionis, genus suum in sortem alteram. Gum vero pcccas-
icd in foto ('onspiccret illius formam, quod ama- set homo Deo, privavit eum gloria sua, ct rcmisit
C
jat, et non elongaret ahcul»i. Posfea averfit se ad originem suam, ut per id, quo ibat, agnosceret
mima in abaHenationem amoris, etoblitaestquod unde venerat. Propterea unus est interitus hominis
neUus erat suum, et infuita est foris pulchrifudi- et jumentorum, et tequa utriusque condifio quia ;
lem alicnam. Et infendit in fucum pallii sui, ut se sicut homo moritur, sic et illa moriuntur et simi- :
magines fucafas infuitus fallacis. Et abstraxit glo- De terra facta sunt, et in terram pariter rever-
iam indumenti ejus ut iret in corrupfionem, et tuntur. Et si quis dicere voluerit quod habet ho- :
ussit animam revertif ne vegefaret illud, ef porta- mo amplius jumento in eo, (juod spiritus filiorum
ef ad ieternifafem et concidif vestimentum ejus
; Adam vadit sursum, ut occidentc in mortem cor-
if ostenderet homini quod non esset in eo gloria porc, supcrstes in vita remaneat et spiritusju- :
•jus uJji se bestiis similem esse videret. Et cecidit mentorum descendat deorsum, id es, parifer cum
lomo, ct dilapsum est quod crat fcrrenum corrup- D morfe corporis dcfluat in corrupfionem quis novif :
ibile, cf flucrecofpit uf rcdirct mide vencrat. Fac- hoc ? Non tamcn quia verum non cst, sed quia oc-
umque est ut probaretur homo, an meminisset cultum est ideo ? :
)oni sui, et si nosset requirere illud dum cogifur Quis novit hoc? Xon cnim dixit falsum est hoc
pcciem vanam reUnquere, et exire ab eo qui per- sed (piis novit hoc? Ncmo hoc novit. Non cnim
|-erse inhwserat. sciri potcst hoc ab homine, et tamcn credi potest.
j
Propterea ut probaret Deus filios hominum, el Et verum est, quia creditur et quod creditur, ve- :
fslenderet eos similes esse bestiis. Idcirco nnus est rum est, ct ipsa credulitas non dubia scientia fu'-
nteritus hominis et jumentorum, et ivqua ulrius- ma est ct tamen ncmo hominum hoc scif (jualiter
;
lue condilio: sicut moritur homo, sic et illa mo- sciuntur ca quie vidcntur, et audiuntur, ef taugun-
'iuntur. In morfe ergo una est hominis ef jumcnfi fur, ef cffiteris scnsibus percipiuntur et quuhtcr ;
:oncUtio; quia sicut homo morifur, ita cfiamet illa sciuntur ea, (](' quibus naturalitcr dubitari non
noriunfur. Scd famen conditio mortalifatis ho- potesf, et qua^ incrcdulis efiam dubifatibus, indu-
uiui ex judicio est, jumento cx natura. Et quod bifidtili rationc dcmonsfvantur. Sola enim lide hoc
rimiUter habent ex stmiU causa non habent quia percipifur, et ideo dubitatio niagna est fidem non
;
2oi nucoxis DF, s. vicToiiK oiM'. i'.\ns I.- i;.xi:r;i;Ti(;A. — I. i.n s. s<:nii'Trn,\M. 2:;2
li;il)ci)lil)iis .siipci' lioc, (|iii;i illiid iicMiiiiil, ik c A iii liaiic viliuii ut c.\|)Ciialur, cl scntiat nirsiiiiU|iiM-
(iciiii)iiNlr;iri cis polol ;iii ii> (pii {\(\c Ijoc c-i- ;(Kimliir iii lioc sii-ciilo iit j)0s.sil dciiiio (lclcclulio-
l>iiiiil, (|iii;i i|)si lidcni nnn (;i[)miil. l'ro[)tcrc<i iiibiis ('jiis i»crfriii, ct fH-rcijXM-c juciinditulcm illius
piitiiiil i|)si lioiiiiiicni niliil |ii'(ji-sii> iiiiiiciilo qiiic fntniii c l j)o>l ciini. Idco (iiiaiidiu vivit. cii-
li;il)(!i(' ;iiii|)iiiis, (jiii;i iicsciiint (piod s))iriliis j)i;it (|ii;iiiliiiii i)olc>t, ct iilaliir hoc miiiido aiil<»-
lilionini Ad;uii v;idil siiisiini, cl s|)iiiliis jiiincii- (jii;uii ;il)c;it, cl c(liic;itiir cx illo; (jiiia noii rc\cil«-
torum (leorsuin. Kt cuni dicilnr lus quod lioino : tur iimj)lius nco rcdiicctur ut jiosl sc futurii cogiio-
jumcnto amplius hidjct, qui.i spiritus liominis sur- scat. i;t ficri j)Otcsl iit iis, qiiibus ipse iili noliiil
siiiii Yiidit <i(l vitiini, ct spiritus jiiinciitoriim <id aliiis j)ost ipsiim al)utatur, ct gaiidcat, el cxsullel
moilcin dfjorsum, dicunt : Qiiis novit hoe? iNoii iii bonis cjus alicnus, ct non j)ossiiit amjiliu»^ iul
oniiu jMitiint sciri iilifjiiid jjossc, nisi oculo carnis iisiim ipsius r(;(luci , cuin scnicl ablaliis fiicrit.
absconditum est, ut crcdatur quod habet homo ligentcr omnia, quibus possint vcrisimilitcr dc-
jumeuto amphus, ct probetur honio ipse ignoran- monstrarc quodvita aha non est, et hiPC sola bona
tia sua in fide a Deo. Si enim videretur non crede- est : et propter hanc vitam tantum factus est ho-
retur, sed sciretur nec esse meritum, nec proba-
;
mo, et aha post ipsam non erit. Et hfec tota con-
retur homo, nec convincercntur iniijui, ncc boni eussio dc caliginc judiciorum Dci consurgit ;
quia
exercerentur.Propterea <a])seonditum cst ut non in dubio hominem jiosuit ut probaret cum, nce vi-
quod habet homo jumento amphus, ut
videatur, deret quod habet homo jumento amplius. Et tamen
hdes meritum liabeat, et infidelitas locum. Et sunt ipse errorem istum rursum aliis judiciis prosequi-
multi infideles, et dicunt : Quis novit hoc ? Et pro- tur, et ostendit bonam non esse vitam istaiu in
bant certa pro inccrtis non esse rehquen(Ui ; et in- r< qua mala plurima regnant nec f>otest vera dclec- ;
cipiunt prwsenUa amjDlecti, et ea qute videntur ra- tatio vel requics tranquilla inveniri. Et ideo suj^er-
pere, ut teneant qute certa sunt ; et ludificantur in seminat adversa, et convertitur retrorsum ad se,el
certo quia transeunt, et elabuntur dum teneri pu- elonga, ut oppressos non hberet, ut valdc affli-
tantur ; et succedunt qu;e certa sunt, qu^^E jnita- gantur, et dolore, ac tristitia, mala dulcedo. et de-
bantm" incerta. Hiec omnia demonstrat iste. et lectatio iniqua tergatm'. Et idcirco qui volunt ir
format narrationcm suam huc et illuc, ut sequatur Aita ista jucundari, et pactum faciunt amoris cun
mcntes hominum, quoniam in hunc modum ipsfE Scjeculo, et inique proponunt non requirere verita
nutant, et tluctuant in incerto vitiE ciiliginoste. tem, coguntur veris judiciis videre mala, qute sul
Dixit enim dubitationem homiuum de vita sua, sole sunt, ut non placeant sibi nimis in aversiont
quia ignorant an habeat homo juraento amphus, sua. Proj:)terea iste cum
bonimi esse ho dixisset
ct non inveniunt qifis noverit, si post mortem cor- minis l*tari in opere suo, hanc esse partem et
poris spiritus hominis superstes in vita remaneat; illius, et definitionem dedisset ad requiescendun^
nunc ij)sorum voccm in apjjrobationcm pr;esen- in istis, movetur alia consideratione, quod non
fium delectaUonum pro hac ipsa sua dubitatione, sic vita ista est, ut requies in ea esse possit. Prop
ac desperatione vitce futurff assumit, dicens j)
terea adjungit, et dicit :
Depreliendi nihil esse melius quam Uetari horni- Vertirne ad alia (Eccles. iv). Ad alia quijjpe rect(
nem in opere suo: et hanc esse ])artcm illius. Qui conversus dicitur, quia
est iis qu<e nunc Tisurus
enim futuram vitam esse non credvmt, ii partem aliud ab eo quod prius existimaverat, crcdere ad
hominis hanc solam esse putant, et liietctur in monetur. Hsec enim omnia, quiE videbuntar tune
oj^crc suo et in hac vita labore suo jicrfruatur alibi doccat esse verum Ijonum hopiinis, quam ir
quoniam qui mercedem post opus consummatum hac vita, qufe tantis miscriis et doloribus subjecti:
subsecuturam non exisfimant, ii operis emolumen- est, in qua innocentia premitur, et dolor consola
tum non post opus, scd in opere capiendum arbi- tionem non meretur hoc itaque <iliud, ct Iong( :
trantur, iitquc illum felicem soliim csse qui sui aliud ab eo, quod prius videbatur cl jjulabatur
laboris fructum in jiriesenti ad usum jiricjiarat, iste considerabat. ct ait
Quis enim eum adducet, ut pnst se futura ro- vario stuflo impiorum de hac vita judicio.
gnoscat? Ex quo ab liac vita semel cgressus fuerit Verti jne ad alia, et vidi catumnias {Eccles. iv)
horao, non adducitur amplius.ncc revocatur ultra qu suf) soie (jeruntur, ct lacrymas innocentium,e
; ;
consolatorem neminem ; nec posse resistere illorum A itaque perversitales pariunt de se mentes hominum
violentice, cunctorum auxilio destitutos. Ergo non sub solc, ul hoc etiam ad confusionem omnium
putes liic pati'iam esse. Sed consiilera ct agnosce accedat, cjuod homo ipse caligut ad vivcndum se.
te sub solc esse, ubi volvimtur omnia et confusa Si enim videret homo quid homo sit et cjuare fac-
sunt universa, quoniam ideo hoc factum est nt tus sit homo, recognoseeret utique bonum suum,
agnoscas exsilium tunm, et patriam requiras et jam non magis fehces diceret, qui nihil sunt,
aliam. Idcirco calumni<e fiunt hic et oppressiones quam eos qui sunt ahquid. Desicknio uamque tanti
injusta^, ut Liupetant ahi alios sine causa et oppri- l)oni astrictnsanimus, licct malis tcmporalibus
mant sine misericordia, infirmos fortiores, et non afllhctus vitam prwsentem fastidiret, spe tamen
fert consolationem hic innocenti])us Dens, quia consolationis ventura' omnino esse magis quam
illis ahbi reservat consolationes suas, et nnnc non esse, diligeret. Sed nunc perversitas magna
interim cunctorum anxiho destitutos rehnquit, ne excrescit mentibus hominum ignorantium bo-
in
in aheno auxilio consolentur, quod cum non ha- nnm snum, et vanitas in eonsummatione, qua
bent, ct minns gemant, et suspirent, et desiderent major esse non potest. Homo enim vanitate mu-
ejus consolationem, quam nondum habent. Sed tabihtatis sucB a vera essentia delluens, sine ccs-
perversorum animus in utraquc parte correctionis g satione omni tempore, id quod desinit est esse
impatiens, nec prosperis excitatur, nec castigatur ct transit in id semper quod non est, et ita cpiod-
adversis. Cum enim dulcia vitne hujus respiciunt, ammodo assuefactus malo suo tandem ad hoc per-
hfvrent animo in illis et dicunt Satis est lioc, versilatis semetipsum pra^cipitat, ut jam omnino
;
et non est aliud bonnm hominis pra^ter istnd futn- nihU esse concupiscat. Sed hanc insaniam multi
rum postea. Cum vero adversa attendunt, hebe- quasi in manifesto propositam, et qnee abscondi
tantur, et corruunt animo, et corruunt difFidentia, non possit, evitare cupientes, convertuntur, ut
et despcrant semetipsos, quia spem aliam non ha- esse suum custodiant, et adhibent soUicitudinem
bent. Et optant magis non esse, quam mala esse et industriam magnam laborum suorum, ut se-
;
quia malum est, quod sunt, et non uoverunt bo- curara faciant vitara suam a mahs, quae sunt sub
num esse, quod optare possint, ut sc transferant sole et congregans opcs, et multiplicans divitias, ;
noverunt viam aliam, qua cfTugiant malum esse, ^, violentiam ahcnam effugiunt, sed invidiam alienam
nisi transcant ad non esse. Propterea visis malis, evadere non possunt. Quapropter de iis quoque
quie sub sole sunt, continuo voce Ulorum siUjin- post impatientiam desperantium sentenUam suId-
fertur cum dicitur. dit, dicens :
Et laudavi magis rnortuos quam viventes: et fe- Rursus contemplatus sum omnes labores homi-
liciorem utroque judicavi, qui necdum natus est num, et industrias animadverti patere invidix
nec vidit mala, qux sub sole fiunt. Ista quippe proximi. Cum enim labores hominum considaret,
vox illorum est, qiu verum bonum non noverunt, vidit qnod industrice bonorura, proximorum invi-
nec aliud putant homini ad ])onum vel ad ma- diciB patuit; quoniam perversi quoque slcut per
lum essc, nisi quod prcesens est totum. Idcirco in pigritiam hgantur, ut in semeUpsis opera virtutum
bonis supra modum exsnltant, in malis despe- non excrceant, sic per invidiam stimulantur ut ea
rant ; ubi spes Ulorum est, ilhc desperatio cons-
et in proximis carpant.
tat. Propter lioc visis malis mundi liujus dicunt, Et in Iioc ergo vanitas, et cura superftua est.
feliciores mortuos quam viventes, et utrisqne nec- Vel hoc vanitas est, quod homo bonis operibus
dum natos feliciores. Quia enim hoc solum exis- suo, et ango-
alterius invidendo curam anirao
tiraant esse, quod ^idetur, visa, miseria quse ininvidendo non iUo cui
reni raaliUiTe inducit, cum
D
iUo est, jam in esse alio felicitatem non reqnirent, invidetnoceat, sed sibi, vel eUam hoc vanitas est,
quia esse aliud prteter hoc, non noverunt sed in quod homo pro his temporalibus bonis laborat
;
solo non esse eam consUtuunt quoniam in hoc ;nimis, et soUicUus est, et cura superflua sc affligit
tolo quod solum esse putant infeUcitatem inve- cum eorum acquisitio citius proximum ad invi-
nerunt. Idcirco magis laudant eos qui fuerunt, et diam exercitet, quam protrahat ad dilectionera.
non sunt quam eos qui adhuc sunt, et utrisque Cura enim bona sit industria qua homo exer-
beatiorcs pr»dicant iUos qui necdum sunt. Si cetur, mala est cura superflua et soUicitudo cpia
enim, nt \-idetur ipsis, malum est totum esse, bo- affligatur.Simul, et flducia vana, et spes, qua in
num est non esse, et meUus non fuisse. Nam si mutlitudine diviUarum vcra securitas expecta-
malum estmalum esse,])onum estmalum non esse, tur ; cum earum acquisitio potius securitatem
et mehns non fuisse. Quod enim
malo longius a auferat, cpiando proximos ,
qui in paupertate
cstin l)ono,ipsum majus estbonum.Sicut quod lon- forsitan amare non potuissent, pro sua .-ennUa-
gius a bono est in malo, ipsum majus est malum. tione ad invidendum nobis inflamraat. Jure igi-
Si ergo malum est esse, bonum utique et non esse, tur industriaapprobatur, et solUcitudo vanaargui-
et multo melius ntroque, nunquam fuisse.Ejnsmodi tur, Sed venit rursus aliud genus hominum de
455 nufiOiMS i)i<: s. victohe opi». iwus i.
— E.VEGRTIflA. — I. I.N S. SCHIPTIJRAM, 2:j6
(^i'oge vaiiitali.s (|iiaMciiliiiiii occasioiKuii lo)|)i)rl A iioii ost alliid genus vanilalis quod iiivenial specu-
siio. VA rcprcliciKlnnl j^li oporuriles, cl qiiasi solli- lator siib solc. Idoo scquilul'
citos aif^iicrc viiJcnliir, iil ij)si siiil dissoliili. Sic C'(nisi(lerans reperi aliam vanilalcm suh soLc
ciiiMi vaiiilas ciiiril, iil niiiKjiiam incdinni liniilcni IJnus est, et seeundum non habel, non filium, n(jn
vii-liUis invoiiial. /ralrem, et tarnen lahorare non eessat ; nee sa-
El i(l('i> hIkIIhs. complkal indnm Sdfis, el ronic- liantur ueuLi ejus (livitiis, nee reeofjitat, dieens :
(lil earncs suas, (lircns : Melioi' c.st piKjillus, rum Cui Lahoi'0, cl eur (rfjuflo fmiinam rnf,um honis ?
rcAiuic, pLena utra^iue manus eum Laljorc,
(luani. Uui enim unus csl, cl solus alium succcssorcm
ct afllictioneanirni. Complicat stultus manus suas. non habet, ncc filium qucin gcnuit, nec fraliem
Stiiltus onim est qui sibi ncscit provldcro in j)os- cum quo gcnitus cst ip.se : nam patris successor
lcriim. Sliiltiis cst qiii piitat mamis olio complica- ipsc est. Qui crgo sccundum non habct, quem rc-
tas imj)Ioii divitiis. Comi^licat manus snas allc- : lin(juat j)Ost se succcssorcm in bonis siiis : ct ta-
i'am ad alteram plicat, ne extendantur ad opcia- mon non cessat, nec perfruitur ii-
congi-egare
tionem. Cornplicat manus
quasi pactum fa- suas, qufc possidet sed servat avare qu.e cuplde con-
;
cions cum otiositate. Et cotoodit carncs suas. Pu- gicgavit quid hoc vanius essc potest ? Qui oniin
:
tat se corjiori suo pacere, quia illud laborihus non r Ia])orat ct fruitur laborc suo, aliqucm biiotum ca-
ainif^it, sed indc caro ejus egestate consiuuitur, pit et qui laborat, nec utitur iis quso labore suo
;
imde otio nutritur. Comedit carnes suas. Pascit acquirit, et tamcn iis quos diligit possidenda ea re-
ouLm cmii stultitia sua, et otiositas sua impinguat linquit, aliquod cmolumentum capit laboris sui,
eum. Sed tamen caro ejus quantum in utili vaca- desiderium ct votum diloctionis sua-. Qui vero la-
tione pasoitur, tantum suljsequenti inedia mace- borat, ot, nec si])i, nec alii, quem diligit, la])orat
ratur. Ideo comedit carnes suas, dicens Melior : quare laborat, nisi soli vitio suo cui servit ? hic
est pugillus cum requie, quam plena utraque ma- onim soli vitio servit, et non est alius affectus, qui
nus cum labore, et afflictione animi. Verum est oxouset sollicitudinem vanam, cui ignosci possit,
quod melior est pugillus si deficere nesciret, et uisi solus ille quem vitiiun gcnuit. Multi sunt la-
cunctis benedictio viduce Sareptanae data esset bores hominum, qui alienis reMnquuntur, et non
{III Reg. XYii). Sed non ad omnes. Elias missus oapiunt fructum ex eis, qui faciunt illos. Et midti
est. Quare ergo stulte dicis meliorem pugillum quoque in sapientia laborant, et dant operam,
eum requie, quam pleuam utramquc manum cum ot student multa scire, et dicere plurima, et scri-
labore ? Forsitan consideras quando pugiUum pto sensa sua commendant, ut ad posteros tran-
halies, requiem Iiabes
et sed non attendis ; ., smittantm' nec capiunt fruetum ex his omnibus,
;
quando nec ipsum pugillum habebis, quid tunc ut melius ipsis, sed inanes remanent a ve-
sit
facturus sis, et quam requiem tiinc sis habitmais. ritate et a dulcedine sapientife vacui. Et vanitas
Ideo nunc comedis pugillum in requie et placet est omnis labor eorum, etiamsi veritati approxi-
tibi otiositas tua neque curas nunc interim alium
; mare videatur. Mesciunt euim homines hujusmo-
pugillum qucPrere cum labore, quem comedas, di, cui laborent, et fraudent animam suam I)onis
cum iste defecei^it. Idoo comedis carnes tuas nunc, quia, cum ad solam operis magnitudinem in-
quia ipsa? vapulabunt post otium hoc importu- tendant, fructmn ex eo non capienles, et sibl
num, et sui maceratione post modum exsolvent, ex illo nuUam utilitatem provenire conspieiunt, ot
quod requies inconsulta expenderit. Et forte putes utrum hffic ipsa ahis post se profutura sint, igno-
quod uunc omnia genera vanitatum tlicta sunt, et rant.
ADNOTATiUNCULyE ELUCIDATORLE
IN THRENOS JEREMI/E
SKGUNDUM MULTIPLIGEM SENSUM ET PRIMO SEGUNDUM LiTTERALEM
(Thren. 1.) Quomodo sedet sola civitas plena po- D coret Civitas, qufe olim in tempore David, et alio- :
malis agnoscaiit, et ad jxrnitentiam convertantur. tenipus rcforatur, plona poj)uIo tamon sola est, ot
Commcmoratio igitur prioris glorite, preesentis mi- tleJjemus desoJaUonem animarum nostrarum, et
serice cst exaggeraUo. dicere unusquisque Quomodo setiet sola civitas
:
Secnndum aUegoriie sensnm .Jeremiasin Ecclesia plena populo ? Quoniodo anima naea desolata est?
quosh])et spnitales virosdesignat : quicum videant QuomotJo J)onum illum ha])itatorem perdidit, quo
muUituthncm hominnm ad fidem confluxisse, et pripsente ohm pJena populo virtutum fuit ? Facta
nomen totum pene mundnm dikitatum
Christi per est quasi vitJuadomina gentium. Gentes sunt cle-
esse, nuhos autemvel atUuothTm paucosinveniant, nobis secundum corrupUonem
sitleria carnis, cju;e
qui in veritate Christum sequantur et sincerc fidcm prinne nativitatis ingenita sunt, ct legis menUs
ejus tcneant, omni])us qu<e sua sunt tjneerenUbus, contradicunt quiJjus tunc Ijene anima donunatur,
:
tlolentes et gementesdicimt: Qnomotlo sedet sola C£uantIo Deo perfecte sul)jicitur. Princeps provin-
civitas plcua populo? Ut quid tantum in Ecclesia ciaruni facta est sub triJjuto. Per provincias acci-
pojjulum ccrnimus, et tamen solam esse Eccle- pcrc possumus sensus corporeos, cjnia, sicnt in
siam \ idcmus ? quia vix alicfuem, CJni vere cnm una provincia mnlti sunt homines, ita quiscfue sen-
Ecclesia sit, invenire possumus. Sinnle tfuidtlam snum diversos lia])et motus, et diversas operatio-
in Evaugelio reperi, constituto in tur])a Domino nes, per quas foris iii visibiJiJjus difFunditur : et
(j
)ungenti])us et prcmeutilxis) tactus non fuerU. oblita timoris Domini secuta sit concupiscenUas
iicut ergo Clu-istus turba
premente intactus per- suas, aufert Deus gratiam suam aJ) ca, et tunc ex
uunet, ita Ecclesia corpas ChrisU intcr mnltos necessitate desideriis enerviter succumbit, qu;e
ola sedet quia fides catliolica professorcs multos
; prins cum Deo ab ipso regerctur
snJjjecta esset et
labet, imitatores paucos, sicnt et tnnc, qni Domi- suorum sensuum appetitus ad imperium rationis
10 propc erant per pr;escntiam corporalcm, non potenter strinxit.
lun contnigere poterant quia longe erant per U-
;
Et nota, f[uod dicit domina, non princeps gen-
tem cl dilclecUonem- Plangit ergo spiritualis Jere- _ tium, et princeps, non domina provinciarum
aias, et dicit Quomodo sedet sola civitas plena
: quia vitia, qutB naturalia non sunt, comprimi
)opuIo ? Quia ubicmiqne servi Dei sunt sine do- tlebent sensus enim cjuia naturales sunt non ;
3re et gemilu, hiec videre nou possunl. Facta est comprimi, sed regi necesse Jiabent, ut in illUs
uasi vidua domina gentium princeps provincia- ;
exstirpandis Jiomo esse studeat distiictus, in istis
:um facta est sub triljuto. Per gentes recte accipi- modcrancUs et custodiendis discretus. Sed lit non-
,iuscarnales quosque intra Ecclesiam positos ;
nunquam nt, dum Jiomo licitis carnis su<e deside-
lerprovincias vcro quoscunque extra Ecclesiam riis motus sensuum suorum custodirc
resistere ct
jonsUtutos, sicut sunt pagani, Judcei et hcereUci. tandem prava consuetudinc aUigetur,
neghgit, ita
iunc ergo sancta Ecclesia
est gentium, domina ut poslmodumctiamvolens cisdem rcsistere non
juandocarnales quosque intus positos per disci- possit. Quando ergo viths servire cogitur, quibus
Unce rigorcm ad serviendum suljjicit Princcps : prius spontc consensit, quid ahutl cjuam pravcc
rovinciarum est, cjuando extra positos inlideles consuetutUni tributum soJvit? Tria ergo bona et
er potentia4iK,4ie noccvrc-possinl, repeUit-.-Sed si triamala' enumercivit. Bona sunt civitas pJena :
iuitur, quatenus nec eos qui iutus turJjant, co- mala : sola, vidua, trU)utaria. Sed vidoamus pri-
:
Uum, hoc est carnaUum desideriorum, et provin- quando perfecti quique quanto vicinius per Uh'
ciarum, hoc est sensuum corporis, princeps
Uiit. minationem mentis diem .'eternitaUs conspiciunl
lanto magis prsescntis vita^ tenebras plangunt, s€
Nunc autem so/fl, quia regem pcrdidU yw/i/r/, ;
apparerct. Sed tantus dolor abscondi uon ad macerationem carnis perveniunt. De quo ac
potest, quia lacryma^. ejus in maxiUis ejus, majorem adhuc doloris exaggerationem subjun
in manifesto, qiua ex as- gitur:
hoc est in apcrto, .
ali
consolationcm exspectavc pote- cjus. Tribus modis homo a Deo dereUnqiutur,
maUs istis, quam
26' ADNOTAT. IN THREXOS. -
2g2
nando i.iius et non foris, aliquando foi-is etnon A tam scrvilutcm, qua affligobatur a nationi])us
exi-
ntus, aliquando ct foris et intus. Foris et non in stimaus fol(n'al)i]ius si])i forc, .si uni gcnti serviret
;us (lcrelietus fuit Job,
qui e.xterius tlagella earnis in tcrra alieua, qiiam si omni])us gcnti])us pr<eda
mslinuit, sed intus eonstantiam menlis nou ami-
csset in propria.
at. Intus et non extra dcrelietus fuit David,
eujus Habitavil inter tjenfes, ncc invenilrequiem. Pro-
uenlem intus sihi libido per eonsensum subdiiHt, piuuu est aillieforum, quod scmpcr prfescns peri-
;ed proplictiea foris admonifio ad p^eniteutiam eulum gravius judieanf. Sieuta?groti innoefediem
evocavit. Intus et foris derelictus fuit prodigus exspcetanf, ct in die uoetem dcsiderant, et dum
lle in Evangelio filius, qui et luxuriose vivens in- scmper dolorem transirc
eupiunt, semper ad do-
fame talteseens foris eonsolafioiu-m
us detluxit, et
lorem tendunt, sie nimirum populus iste, duni in
lon invenit. Sed quos hoc modo Deus descrit,
terra sua ainigeretur, fugam appeliit,
ilios ad proljatioucm desoit, ut per
dum vcro
fentationem in cxsilio desolatus esset, ct vagus
o])crrans rc-
xerceantur; alios ad su]n'crsioncm dcserit, ut
quiem invenire uon posset, ad redilum suspiravil.
>er tenfationem dejieianfur. Propfer quod et Psal-
Exprimit autcm liic atrectum fluetuantium, nou
aisfa pceeatur Xe declines in im a servo luo
:
quia sponte migraverinf, sed quia in angustia
Psal. KM ),
quasi diceret Et
tentan per- B coustituti in diversam
si mc
mentcm
^"^void
vota muia\(.
mulav(>-
Jitti.s, nc dnnittas m
tentationem induei, lioc est runt
tenfafione superari. Sed quia divinorum judi-
Omnes persecutores ejus apprehenderunt eam in-
iorum profuuditatem liomo peuetrarenon potest,
tcr angustias. Coarctatus uudique locnm
inc maxime quisque iu tenfafioue positus se
evadendi
dc- invenireuon potuit fugi(jns Clialda^os,
; incidit iu
3lictum esse pertimescit, eum et intus et foris /Egyptios ;
et cum ab /I-:gyptiis fugeret, occurrit
'ntationi])us soUieitari se conspicit. Eacilius au- Assyriis.
•m foris adversa tolerat, eujnseonseicntiam intus Mystice, Judas, qui interpretatur confitens,
desi-
electaiiopeecatinouconfurbat. Et rursus, facilius
gnat quosdam in Ecclesia, qui nomen Chrisfi con-
itus fentationem sustinet q-ji foris
cousolationem tilenfur sed quia in amorc (;lu'isti adhuc
;
tirmi non
abet. i:ude ef magna fribulatio Iiujus ostenditur,
sunt pati pro Christo advcrsa erubeseunt. De qua-
ute et iufus et foris dcrclieta esse
demonsiratur ; libus dictum cst Ad tempus credunt,
:
et in tem-
00 namque, quod dietum cst Plorans ploravit
:
pore tentationis recedunt (Luc. vni). Isti ergo pro-
noetc, et lacrymas ejus in maxillis ejus,
intus pter afflictionemct multitudinem servitutis, in
qua
relicfam esse insinuat
,„ i •
quod vero dictum est
, ,
;
— :
dum jjivcion^injjus
vmiii passionibus justorum
lusiuruiu eommuuicarc no imt
noluut,
charis .aconsortio justorum aheni
rforrderj:me!"rr
" ^^^^«''»*<^'^ ^^«^
;!
T
^l^'<^l^^^-''^t. TT''^
Seqmtnr : Om-
tiuut. HablJvit In e^
gentes. Ha])itare inter geutes, est vitam ct
conver-
3s amic. ejus spreverunt cam, et facti sunt ei sationem pravorum uuUari. Requiem non nvenl
'z:-v^z^r^::r'
*^^'"^^"^^"^ ^^- ^^* "^^^- ^^-^-^ i^ihcarr qi^mm
quod con.olahonem a chans non acciperet,
,
bus eas reqnics esse non potest. Sa^pc tamcn homo
jsi etiam ab amicis persccutionem sustineret.
Sed l)ro amorc pr<esentis vitfe li])enter labores tolerat,
iii sunt amici isti qui nos
persequuntur, nisi ilh quos pro amore Dci ferre recusaljat. Fit ergo ma-
quibus dicetur in
Evangelio Inimici hominis :
gna expro])ratio recedentibus a Deo, simulque ex-
'mesticiejus? [Matth. x.) Ergo isti
sunt inimici cusatio toUitur eis,
)sti'i, persecutores nostri,
quoniam aperte monstratur
domestici nostri. amici quod sine causa prajvaricati sunt,
'stri, secundum
earnis affinitatem nobis propiu-
dum utilcs labo-
rcs declinando ad laborcs
dcsccnderunt.
inutiles
u, qui nos per amorem
carnis ad vitam prcPsen- Omnes persecutorcs ejus apprehendcrunt eam in-
m dihguut, sed ambulanfilnis in via
Dei contra- ter angustias. Quandiu corhominis charitate
unt. Cmn enim ab amore hujus et spe
mundinoselon- '•pfernorum bonorum dil;ifatum est, si forte foris
re cupimus, eonfestim eos qui prius
amici vide- fribidatione sustiuet, intus
ntur, adversarios invenimus. ^^ tamen angusfiam non
Primum si quidem habet. Quantum crgo bonum perdat, quifiduciam,
•
Deum
converti volentes, sul) obtentu
pesfifer* quffi est in Deum, perdit, hinc agnoscere
.
ectioms blandis persuasionibus potest
revocare contcn- homo quod semper angustiam iu adversis cor pa-
vnt. Quos si in proposito J,ono fixos
etimmobiles titur, nisi per spem futurorum bonorum
Merint, mox dilatctur.
quasi advcrsarios abdicant
et sper- Inter angustias, inquit,
]nt, et nonuunquam comprclicnderunt eam,
etiam odiis atrocissimis in-
Et attende, qupe sint angustia? eorum, qui a Deo
^Jtando et pcenis affligcndo
dc falsis amicis veri reccduut nunquam securi sunt, scmper trepi-
rrsecutores fiunt. Dicat ergo,
non est qui conso- danf in prosperitate timent, in adversitate despe-
in- eam
cx omnibus charis ejns,
quia in tribula-
;
rant.
ine verba jusforum ad
con.solationem accipere
Migravit Judas. Sunt nonnulli qui, dum peccata
n meretur omnes amici
ejus spreverunt eam,
;
sua aspiciunt, trausitoria qu.adam compunctione
tach .sunt ei inimiei, quia
ab iniquis contume-
'in et
accensi, usquea(lconfessioncmperveniuut;meIioris
contemi)tum patitur.
Migravit Judas. Transivit, rccessit, aggredi proponvmt, ac sc deinccps ad per-
vitse vias
fugit d(;terra
^m Babylonem, quia sustinerc non
poterat mul-
petratavifianonrediturosesse promittunf. Sedquia
pro commissis condigna satisfactione semetipsos af-
^o.t iiiicoMS Di; s. vicrniU'. ()i'C. i'.\its i. \:\kc.\:tu:\. I. IN s. sr.!iii>Tin.\M. 2r,i
iW^iuv, cA ciini A|t<)sU)I<) (:oi))iis ciisti^aic, cl in scr- A aj)j)rcliciidcriint c.iin, intcr angiislias. F'cjorfts suii
vitiilom i'(;(lif<(!in iioliiiit (/ Cor. ix), cilo supcrvo nonninKjiiam (jui a j)ioi)Osito virlutnm corniuii
niciilc, tentalioiH! ad ca.^iii;!' (Icrcli(iiicrai)l, j)cccala (jiiiun qiii iid virlulis j^roposifiim nondiim pervc
rcvorliintiii' ; qiiiii iion racilc vitiis rcsislcrc jios- iiirc potiicriint : (jiiia isli ad id, qnod nondiiin ha
siint, (jiii vitioriim afTcctiis in scmclij)sis mortili- biieiuiit, se .sjicrant jjossc j)ertiiigcre ; ihi veif
carc, iicf^lifAiiiit. I)(! ([iiibiis liic dicitnr : Migravit .!ii- liiiito longius a salutc simt, qiiiuito evidentiiiscim
(las pr()/)li;r nfllktioncni, ci unillUudmcm servitu- despciiitione inchoatam virliitem j)cn]ib(!rnnt..>!a
li.s. (Jiiid cnim .liidiis nisi j)ccciila siiii confilcntfs gisejpohi insidiis da-moiiiim j)atciit, (piam illi
significiit? (jui mignmt j^roj^tcr afnictioncm, ct quia iilos sj^es futurte coii(!ctionis (juodamm(,d(
mullitii(lin(!ra scrvitntis, quando vicli j^ost concn- rctrahit, istos vero dcsperalio sua ad ruinam im
piscentias suas abcunl quia eas j^er aflliclioncm, j)ellit. Proi)teiea de illis, qui postin(;hoationem bo
;
et servitutem carnis suae mortificare pcrlimescnnt. ni,ad vomifiim r(!deunt, hicdicitur: Omnes jjcr-
Contra quos Sapientiii accednns adser-
dicit: F/li, cutores ejus apprchendcrunt eaui, intcr angiisti
viluleiii lUii, sla in tiiuore, cl priepara cor luum Qui enim sunt jjcrsecutores nostri, nisi maJii.
ad tentati07ies{Eccle. n). Nam qui peccala su;i con- spiritus et desideria carnis, qua' militiiiit contr
fitenlur, etvitam suam cmendare instituunt, isti B nos in membiis nostris ? Kt qiiiK cst angustia,
nimirum ad scrvitutom Uci acccdunl. Scd il)i stare desperatio peccatricis conscienli<e, (piffi intus <
negligunt, quando adversitaiibus victi, a J)ono pro- stringit? Ille ergo ab omnilms pcrsecutoiibus ini
posito cadunt. Hoc est, qiiod monuit, pra?para cor angustias comprehenditur, qui propterea dicmoni
tuum ad lentationes, ut in via Dei ambulantes, ad l)us suggcrentibus pcccatuin, et propriis (lesi(J(
toleranda advcrsa parati simus : fjui pi'ius(juam riis non contradicit in culpa ; ciuia cx lapsn j))'f»
in via Dei essemus, illicita non pcrpetrasse intu- cedenti, jam desperat de vcnia. Mi^ravit ergoJi
muimus. Habitavit inter gentes, nec invenit re- das propter afilictionem, (juando hic, qui per coi
quiem. Quid est inter gentes haljitare, uisi deside- fessioncm jam vitam suam emendare ccepera
riis carnalibus morem gcrere, ubi requies non in- fractus molestia tentationum a proposito cadi
venitur ; illa nimirum, quam Dominus in Evan- Habitat inter gentes, (^uando mentem in delect
gelio laborantibus promitlit, dicens : Invenietis re- tionem caruaUum desideriorum figit. .".on invcn
quieni animabus vestris {Matth. xi); et cle qua requiem, quando cor ejus concupiscentia p
peccatori dicitur: Pcccasli, ne adjicias itcrurn ;
abruj>ta vitiorum distrahit. Ab omnibiis perseci
sed quiesse {Eccle. xxi). Et merito : qui in corpore toribus inter angustias comjjrchenditur, quand
laborem sustinere noluerunt, ad laborem anim.ne r, jam desperatione pressus nullis suggestionibi
perveniunt, eorumque mentem furor malorum pravis reluctatur.
desideriorum exagitat, quorum carnem dcbita Totius alphabeti priuii epilogus. .\Iedicus nost(
poena non castigat. Sic nimirum Samson ille, ffigrotum in manibus tenens, ecce quomodo art
erutis oculis, ad nolam ponitur quia animus, ; sufe peritiam probat. Pi'imum stupida membra di
amisso lumine veritatis, per appetitum terreno- palpando ad sensum revocat, et tactu leni vulnei
rum desideriorum circumfertur. Qui videlicet dolent.a attrectando ad ictum contirmat, deinr
Samson quandiu capillum capitis habuit, insupe- secat, deindc ungit, deinde ligat, deinde fovt
rabilis fuit sed postquam in sinu mulieris obdor-
; et ad pleuam sanitatem reparat. Sic alphabetui
mivit, et abrasus cajiut capillum perdidit, conti- istud in quinque partitiones distinguitur. Pria
nuo ab hostibus capitur, et ca?catur, servituti etiam est conquestio secunda est increpatio tertia e
; ;
capitis radius cst contemplationis. Sinus mulieris, prasceptionem ligat jjer deprecationem fovet. Co
:
potest. Quod si in carnis delectationem resolu- etc. Ibi increpatio incipit, ettenditm' usque ad eu
tus fuerit, ibiquc obdormierit, continiio veritatis locum, ubi dicitur Fecit Dominus quoe cofjitat :
intimie iumen amittit, ct interciso radio contempla- {Ibid.}, etc. Ibi consolatio incipit, et tenditur u
tionis, pravis motibus repugnare non sufficit tan- que ad eum locum, ubi dicitm" Deduc quasi to
; :
demqiie erutis oculis ad molam ponitur, quando rentem lao^ymas {Ibid.). In qua preeceptione pe
internie dulcedinis oblitus, pcr tcrrena desideria catores informantur ad po-nitentiam. et tenditi
dissipatur. Quid cnim est mola, nisi mens insla- usque ad eum locum, ubi dicitm^ Vide, Domii :
Lilis et inquieta qucB, dum semper nifitar compre- {Ibid.). Et illinc usque in finem dci^recatio est,
henderc, quod appetit, quasi desidei*iis suis cir- qua propheta Dominum j)ro peccatoribus exorc
cumagitata, nunquam requicscit? Bene ergo dici- His brcviter jirrclibafis nunc ipsius conqucstioD
tur llabitavilintcr gentes nec invenit requicm.
: ordinem iiispiciamus. Primum quasi alisent
;
Quia mens, (juii^ desidcria carnis sequitur, tan- plangit, quia eos, (pii in amariludine erant, ta
tum al) intcrna quiete alicua est, (juantum foris cito j)rfescnti alloculione sollicitare uon debu
per labentia dissipatur. Omnes persecutores ejus Incipit quoque ea in primis qu» minim^ suntpla
'-=5?;-c
: : : : ;
moDominus filiam Sion. Lameniabile priucipium est ergo quod de Deo dicitur,
coufregit omne
ib admirafionc inchoat, quod fam su])ifo dejcctus cornu Israel, avertit retrorsum dexterara, nisi
ist popiilus ille qui prius usquc ad Cd-Ium exalta quod in populo praevaricatore, et omnem
us vidcbatLu. Cahgo frislitiam tiibulationis desi- humauam
g fortitudiuem commiuuit, , et suam
jnat. Kiliam, inquit, Siou,
ipsam Siou,id est gcn tandem protectiouem abstulit, uf omnino deso-
em .Iuda'oriuu, quampaferno aflectu dilexitetcus- lati ostcndcantur quibus post humana prfesi-
odivit; vel ipsius Sion fiham, id est regionem Ju- tlia cfiam diviuum adjuforium tohifur. Avertit,
heam. .Mos cuim Scripfurarum habet uf mcfropoli- inquit, dexferam suam. Dexteram avertit,
nc pro
anas civitates matres appelleutur, et circumjacen- tegeret et siuistram extendit,
; ut feriret. Unde se-
es regiouos, oppida quoque, et caslella et vici, li- quitur
iae. lucipitergo, sicut supra dictum est, o longiu- Et succendit
Jacob quasi ignem ftammse devo-
in
IU'i plangcre ipsam, scihcct regionem, ut taudeoi ad eham ignis, accensus late va-
rantis in gyro. Sicut
psum caput regionis Jerusalem perveniat. Sequi- gaturet cousumit omuia, sic hostes Judaorum,
ui'
postquam in eis omnis fortitudo defecerat, et divi-
,
Et non recordatus scatelli pedum suorum. Id
es' uum auxilium subfractum erat, nullo sibi obsi-
st populi, qui servituti ejus humihfer sid)jectus dente, universa vaslabant.
rat.
Tetendit arc.um suum quasiinimicus.ln arcu com-
Prwcipitavit Dominus, nec pepercit. Hic distiu- minatio intelhgitur. Arcum ergo teudere est com-
cue.
^ miuationem amplificare vel diftere quiautempost ;
Omnia speciosaJacob destruxit infurore suo.}Mc comminatiouem percutit, quasi inimicus arcum te-
tenun distingue. Deinde sequitm- teudit. Unde sequitur
Munitiones viryinis Juda dejecit in terram. Hic Firmavit dexteram suam quasihostis. Quandoin
ursiuu distingue. Dcinde sequitur Scriptura dextera Deiponitur, ahquando protectio,
:
Polluit reynum, etprincipes ejus. Quod iu pr;ece- aliquaudo gravis percussio designatur, eo quod
lenti clausula generaliter sub nomiue terra? prfemi-
dcxtcra uaturali habilitafe ad percutiendum sit
lerat, hoc hic per parfes exsequitur speciosa, mu-
prompUor Prius ergo Deus dexteram cavertit, ne pro-
.
¥
lllIGOMS DK S. VICTOHK OIM>. I'.\HS I. - E.XKCRTICA. - I. F.N S. SCniI'TCH \M. 26k
267
.uinanim A tcm lcmi)liim lcnloiium sivo lal)crnaciihnn vocal
;H|iia.i),s.M(|ii,isiiKnoni. Vioicnlia niiii.
vicc illiiis aiiti(piitns lilii Israoj priiniiMi ii,
(|iiia
,l,.|in.|(rl(lissipare r(3ssolct, n(jn(!Oiisnni(!rf:.U"a-
l>^'"'n"« doscrto, ac poslmodum iii Silo ad cultnm Dci len
i.m.i.lnlioncm pci- i.lii.m pi'^n'l"''''i'"
nii.i CipU;mm to.itn
c().m..iiia(i.i',.iicens : Addumm cujuns diluou m- torio, el labernacnlo f.ig('l»antnr.
dejechs plena
iUam replevit, ut humiliatis, id est incipU. Kepti
contaminatione sanctorum agere
Vdl per humihatum, ordincm pr«latorum ac-
Dominus aUare suimi, implacabUem se essc oste
sit.
iiiuiiK viorieris.
-^- ''T"
'^'^^^'^^^^-
ergo quasi in quadam
leipopuh intelh^'ere deliemus. Sequitur specula eri-
: gitm-, quando imminentis mali
re/rndi/ funiculnm suum. V\
merita mcnsuraret,
periculum per
circumspectioncm cavere jubetur.
etumcuique secundum opera sua Quid ergo per
redderet Vel te- hluim Sion, msi animam
tendit funiculum, id est hominis nondum cadhuc
po-nam, qua pcccatores li- iisu circumspectionis
garet. protraxitdiu per patientiamexspectans; roboratam accipere debemus?
tauto gravuis fandem
sed Mm, sicut dicitur filia «abylonis,
est
feriens, propter
icl fiha^on
quod sequi- usioms, et fiha Hierusalem,
id est filia conf mpla-
tionis, sic dicitnr filia
Sion, id est filia
Xon nverfitmanwn suam aperditione. ms, qiiasi m speculatione speculcatto-
Idcst quia adhuc teueraet
leminem invenit liberum a culpa, nemiuem ef necdum in vu-ile novellca
reh- robur solidata. Ac si
juit immunem a poena. Sequitur :
Vel hoc fmorem judicanfis dicerei-'
mifigasse potuit, ^0^
Uui/que antemurale, ef murus dissi^mfus est Ita
i^ e. qui dehquerat,
necdum usu et exper menfo
imbigue positum est pariter, ut ad obediendi m prc^oepto
utrumque re- solidafu. fuit. Quo
modo
erri posse videatur, videlicet obtexit inquit, quod
quod vel autemurale^ fegitur, absconchtur
pariter cum muro dissipatum non aiifertur quia lumen quidem
sit, vel quod murus^ C
;.ariter cum antemurali
luxerit. Possumus
ratiouis per
m homme obscurcatum esf nou
;
,Zel2
autem
do
,
abldm' QuSr
lonmcongrueperantemuralecustodiamhominum obtexit, texitue
superiora, hoc est
«06^^
)er
luge
murum autemintelligere custodiam angelorum'
utraque apopulo Judcieorum
iblata est, ut nec homines
;b mstanti tribulatione
justo Dei judicio
foris, nec angeh intus
populum, a Deo derehctmia
dere
inclytam
iMacl Im
posset.
Israel.
Sequitur projecit de
Israel
quiaper contemplationis
:
inferprefatur vir
inteiii^ pr^
oX enZ
S
eleudere possent, secuudum quam acceptionem seutiam Dcum vidit. Per
terram ergo Israel con
onveniens est distmctio quod antemurale grue corpus hominis
tmurum dissipatum esse deplorat, ut
luvisse
dem per creat.onem de ferra
accepimus ; qaod D.u Z-
los, id est,
videhcet
bonos prcelatos etiam subversione mor tahtatem quodcammodo
sumpsit,sed per Z
opuh sui per compas.sionem
tribulatos, istos vero quod quia rursus exigeufe
arl ccelum HZtm
peccato hominl fn
l est, angelos ah corum
custodia sublatos osten-
mortem dissolvi jussit quasi
de c«Io, id es^ de
:
at.
mcorruphoneadcorruptionem terram
Israel pro-
Befixce sunt in terrn porfae
ejm. Id est Sion Ad
--»--
lonimentmii perpetui doloris, post
eversionem om-
homims,
hominis''n/"'''" r^^"*'^ P'''^"^-^"^^^
primum caliginem
lum signa ruiuie permanent.
D mcntis, ac deinde
,1 munimeutum, sed in
Neque enim portcc
signumcalamitatispcrma-
corruiUionem carnis commemorat:
prcecedere debuit in pc^na,
qua.
quia
pra.cessit in clil-
So
ent, qua., ut late pa:utsicut
pateant, in terra fixce sunt, c£iro, nisi prius
et ne corrupta meufe in
etensaculumpra.beant, pcrditis
}us, seras non habent.
et contritis vecti-
Sequitur •
delectationem ilhcifam non
nisipriusper ignoranficam
venissefWta
c^cata mente,^caio
q«S
'^"^ m^.,^^^6.,. subau- corruptiouem non desceuderef
'^TJTvfT^^''^''
ur, perchdit et contnvit quia et ip ;
e
.
:
etrespicit ad id, quod
aerat : Portce
et vec/es (Ezeefc.
xxxvm), id estre- «ententiam mortis accepit.
8setprmcipes, quimunimen Se-
et fortitudo quiUu :
i
- - in s. sr:mPTUi,.^M. ^n
,„ „n,iOMS m s. vicTOHU .•a,.s r kxk-;ktk:a. r.
Tr:^uZ S^
'''•^'"^""' instantia «ia
sul,.lam >"'"' P r^ "' -t
^- nic.m dialLus, per faciem inin.ici
lio aU magnam el ad gy.um corpn-
"
hnnc
dete quam magna mma
J^^' j,,,,;
de parad.so .n
/^ ..^ ,^^^^,,j,,,,,, coru.i cum anin.ali no.,
dc .mmo
mundum, de hoc mundo in in c.n.nn, ^ ^ ^ '' , '^^^^;^^^ ^,, „,t,,,Uter cansa „nd,
";^ ^
c
.n damnaUonc.u. l.n
lalitalc in mortcm, demortc ^^^^."^
'
quan- f ^^^^
''^^^^f e\am aliud quod in corn-
nam, sed pcr gratiam diabolum supplantavit, ^^^ ^^^^'^ ^,^,.,^^, , ercscendo ex hu
asceudend po- ^^ J P^^
do illuc, unde diabolus ccciderat,
^^^^J^
^^^^^^^^^ ^, ,2n^ creatura coo
testatem accipit. Iste .lacob in
pnma sm coud .t.on -™;^^ f^^^^^^^^^ ,i,tutum robur acc.
fuit cu,us conscicn la v^^ ^
iutus, et cxtra speciosus ^^.^^^^^^i^',^" eornu caput et pedes munit, sic vir
inuoccntiam, et caro per castitatcm floru t^-^^^^^^^^^ opera a I.sion.
^^; ^eut m intrinsccul et foris
destructa suut speciosa
decorem concupiscentia polluit,
^^^^^^
^t consc enua
et tcneb o axu
^^^ ^^"dU.
^^
Avertit retrorsum, etc.
obedienli;e ambulautem <Uabolus sequeba
I>nmum hominen
reatus sui sceleris f«dam panter ^^; ;^^'\^^;^^^,, ,,,, ,,eessum noceudi a.
^^^^
^^^^
^rdra::q::S^i.^tinea
P^^J^'^^^^ q^ ,-idelicet flamma
vestimeutum co
quasi munita, ct qua anm
Scd cuin ^^--^-
^^/^^ ^^ ll^^-^ -.^ « qrie integritatem carnis,
corrumpit. In g,-ro dev
actione fuit. ^^^^^^^^^^^^
affectus le«eneia^ ^^r, pLa^delectatio
P
cebrosos appetitus et terrcnos ^ ,
,3^,,,, eorporis ad castitatc
n,
re^m borat. TetendU arcmn suum,
habmt. Pimcipes le
per amorem regnantem ^^^^^^^ vehemens p*
per ^-^ arcum tendU, etdexi
virtutes anima. fuermrt, ^-^^^^^^^ cfssio rtatm-. Deus ergo et
Postquam spn u autem
carnis et appetitus rexit. ^^^^^Uima^q ^^^^^^. ^^^^^^^ ^t in futuro p.
«^atim contumaciam cont
a ram P p,,,eutil.
contra Deum tumuit, ^^^^^^^ ^ ^^ .^^^^^.^^
mvemt quia Deo
dictionis in carue sua
te actum est, ut
concupiscentioi
muuditia ca.titatis
transiret,
;
ut iUm
- ^^—
P^^'
^^^Z eti' m
^^^1;^, i„, J ex misericordia
la-ellis
inimicus,
ope^
reatum ejus ulciscitur. Quod
quasi
tam
ct qu.
^^'i'; ^ -^^^^^^, ,ed
;
Deus tcndit, quando comminatur peccatoribus A quare inimicus sit, qui priusinimicusnonfuitquia
pcenam, et tamen adhuo exspectando ditlert sen- non in quod ipsc crcavit, sed quod nos fecimus,
tentiam sed quia quosdam diHert ut correcti
: odit.Sequitur Pi^secipitavit moenia ejus dissipa-
: :
teUigi potest. Primo namque homini quasi dexte- Praecipitavit moenia, ac deinde subjungitur ?!lssi-
ram Deus imposuit, quando peccanti plagam mor- pavit mimiUones, quia, cum peccatrix anima re-
taUtatis inflixit quam dexteram Deus adhuc con- B linquitur, prius auferuntur ab ea dona quae ad
;
(irmat, quolies primo vulneri quotidiana flagella manifestaUonem data sunt, ac deinde fidei, speiet
>upra adjicit. Quod vero supradixit. Avertit dextc- charitaUs fundamenta evertuntur. PriBcipitavit, in-
i'am suam, et liic dicit, firmavit dexteram suam, quit, ma-nia.Quodsublime est, praecipitatur quod ;
contrarium non est. Avertit euim, ne protegeret soUdum est, dissipatur quia, ut dictum est, mcenia, ;
:onvertit, ut percuteret; fii'mavit ut tlagella multi- ad gloriam, munitiones pertinent ad tutelam. Se-
plicaret, quatcuus prtesens p(pna percussos do- quitur Et replevit in filia Juda humiliatum et :
.>eat, qualis eos, qui in malo perseveraverint, prena humiUatam, id est, spiritum et carnem in Iiomine
n futuro exspectat. Unde dicitur in psalmo Be- miseria et dolore replendo humiUavit, ut qiu bene
:
isu in tabernaculis flUee Sion, Dominus occidit, solum hunc populum elegit, ut in eo nostrae sa-
[uia et foris omucm vigorem, et pulchritudinem lutis exordia praepararet, quomodo illum datse
•orporis humaui ab illo immortalitatis statu ares- legis mandaUs coluit, et sua ubique protecUone
ere fecit, et uitrinsecus
conscientiam hominis rec- sublimavit, et post lieec omnia peccantem et pree-
arum cogitationum honestate spoUavit. Vel per varicantem abjecit, adjecUoni se-
et ita prima^
'mne quoil pulchrimi erat accipere possumus foris cundam adnumerans, plangit dicens Factus est :
icipUnam, el decorem bonorum operum, et intus Dominus velut inimicus, preecipitavit moenia ejus,
at dictum cst) munditiam bonarum cogitationmii. dissipavit munitiones ejus. Quando enim a po-
^tnota quod non occiditur nisi quod vivit. Vivunt pvUo Judu3orum prophetiam, et doctrinam, et
'Ona opera, quaudo recta intenUone fimit vivunt ; miraculoriun signa abstulit, quasi moenia ejus
'OniB cogitationcs, quauto amoris inUmi aflectum i:)rcecipitavit. Quando vero per infidelitatem eos
-'utium. ('.avendum autem est, cum Deus ab ho- exctecari permisit, et a spe permissionis et haere-
line virtutes perimere et auferre dicitm', quatenus ditatis sua? aUenos, quasi muniUones cjus dissi-
oc non agendo, scd permittendo facere creatur. pavit. Sequitur : Et replevit in tilia Juda humilia-
aoit euim, quia justo judicio fieripermitUt. Sequi- D tum et humiUatam. Quid per humiUatum, nisi
,ir : Et etfudit quasi ignem indignationem suam. plebem subjectam accipiemus ? Utrique enim in
,1 effusione abundanUa signatur ; ac si diceret, advcntu Christi humiUati svmt, quia veritatem
:0n stUlavit, sed effudi, quasi
ignem, non quasi quam venturam prajdicaverant et crediderant,
quam, sed quasi ignem. Ignis enim dura et forUa praesentem negaverunt. De quibus adhuc sub-
pnsumit quasi ignis ergo indignaUo effunditur,
; ditur.
uia in vindictam pr«varicationis peccatoris, non
,3lum caro, ^ed anima quoque cruciatur. Vel quia Et dissipavit quasi hortum tentorium suum, etc.
,mis lutum indurat, dura vero aut Uquefacit, aut Tentorium deforis est, tabernaculum intrinsecus :
destruitur, ctcuslodia removetur sic iJIc popuJus, ; torium suum. In hoc enim quisque sterilis esse
postfjuani Iructum justitia? ferre desiit, statim cus- incipit, fpiod de bono opere suo in ocuhs hominiim
todia et tutela Dei ab eo recessit; secunilum va- gloriari tpucrit, ut jain de relifiuo ad bcne opc-
ticimum Isaia? dicentis : Deralinquetur lilia Sion raudum tutela Dei indignus sit, quia germinis sui
sicut umbraculum in vinea, et sicut tugmium in fructum, id est operis sui mercedem apud Deum
cucumerario. Et ipse Dominus et Evaugelio Ju- non custodit. Hoc ctiain in teulorio notarc possu-
deeis Joquitur, dicens : Au/'e)'etur a vobis regnwii. mus : quod sicut tentorium primum funibus ex-
Dei, dabitur genti facienti fructum ejus
et tenditur, deinde ipsi fanes pahs affixis teiTfe reti-
[Matth. xxi). Hortus enim sterilis, et non faciens nentur, itc fjuoque bona operatio per intentionis
fructum, id est Synagoga Judaeorum, dissipatur ,. perseverantiam tendi debet, ne Jaxetiir et ipsa :
et Jiortus fructum faciens, id est Ecclesia gentium, intentio, ne a propositio suo lentescat, pcr spem
nmnitur atque conclutlitur, sicut in Cantico cantico- a^tern.ne rcmunerationis, ffuasi palis quiJjusdam so-
rum dicitur Hortus conclusus, soror mea, hortus
:
liditati terrae affixit, confirmari. Sequitur : Obli-
conclusus, fons signatus {Cant. iv). Bene autem vioni tradidit Dominus in Sion fesfivitatem, et sab-
sororem vocat, quam Jiortum concJusum nominat, batum. Quid per festivitatem, nisi gaudium inter-
f[uia Ecclesia gentium per fidem de Synagoga num; et tpud per saliJjatum, nisi quies mentis
nata est, de qua etiam Christus carnenj sumpsit :
accipitur?Duo enim supradixerat scilicet, dissipa-
sed tamen eamdem Synagogam, quia fructum vit tentorium suum, et demohtus esttaJiCinacuJum
justitia? non hal^eJ^at, quasi Iiortum sterilem dis- suum. Ad Jieec tluo respondere \ifletur. Ac si
sipavit. Mater ergo Christi, hoc est Synagoga, hor- diceret Quia dissipavit tentorium suum, ideo ob-
:
tus est dissipatus. Soror Christi, id est Ecclesia, livioni tratlidit festi\itatem. Quia vero demohtus
Jiortus conclusus. Secpiitur : OI)hvioui tradidit est tabernaculum suima, ideo oblivioni traditlit
Dominus in Sion festivitatem, et sabliatiun. Le- sabliatum. Nam quanfa sit interui gaudii (lulcedo,
gaies enim oJ^servantiae umbree quedam fuermit non meminit tjuistiuis in laudibus hominum et ia
futuforum et ideo postquam ipsa Veritas vcnit,
;
rebus transitoriis gaudium quiftrit et nequaquam ;
permittente, non impeditnr. 1'enuittit eniui ut nos A in domo Domini. Tunc enim in Domo Domini ini-
(.lissipemur ut dissipati ejusol)liviscamur, ut ohliti mici vocem quando mahgni spiritus intni
dant,
ejus in opprol)rium, et in indignationemveniamus. conscientiam admissi, non jam foris pulsantes re-
,
Sequitur : nitcnti pcccatum suadent, sed intus pnesidentcs
Repulit Dominus allare suum. Su[)ra de excfe- conscnticnti imperant. Unde pulchre pcr similitu-
calione Judajorum locutus fuit; nunc quo ordine dinem suhinfertur Sicut in die solemni. Tmic
:
eadem facta sit suhjungit, dicens : Repulit Domi- quippe diaholusplene exsultat, quando nihil in no-
nus altare suum. Qnod est enim altare Dei. nisi his invenit([uod ejus voluntafi confradi 'af.
Christus? Quia cum per ipsum nieiliatorcm hu- Dominus, etc. Deus quasi homo fac-
Cogitavit
maiio generi Deus placatus redditur, quasi propi- tum cogitare dicitur, ne quid temere et ahsque de-
tiaiionis nostrfe sacrificium super ipsum Deo offei"- liberatione facere credatur. DeUberatio autem Dei
tu)'. Deus Pater quasi repulit, quando
Iloc altare nihil aliud estquam patientia et justitia cjus. Pa-
Christum usque ad crucis patihulum in manihus ticntia, qua dclinc[uentcs: ut corriganfur, diu to-
persequentumi .ludtpoium in passione dereliquit. lerat justitia, qua perseverantihus digna mcritis ;
Sanctiticationi quoque suiB Deus Pater maledixit, recorapensat. Unde sul)jungitur Tctendit fimicu- :
quia ipse quem singulariter sanctiticaverat, et ad B lum suum. Quid est enim super delinquentes funi-
santiticandos uos miscrat, prius maledictionis culum tenderc, nisi prius modum et quantitatem
nostraj ptenam expiandam imi^osuit, ac deinde delicti diligenter examinarc ac deinde, secun- ;
nos a reatu malediclionis ahsolutos sanctiiicatio- dum mensuram culpjB, mensuram moderari vin-
nis illius participes fecit. Sequitur : Tradidit in dicta^ ? Propter quod subditur Et non avertit :
manus inimici muros turriuni ejus. Muri turriura, manumsuam a pcrditione. Ac si diceret Neminera :
qui in civitate eminentiores sunt, apostolos desi- exce[iit a popua, quia neminem invenit Ii])erum
guant, qui tunc in sancta Ecclesia et dignitate emi- a culpa. Quod legi etiam aliter potest. Cogitavit
nentiores, et constantia fortiores fuerunt. Sed isti Dominus, etc. Per cogitationem quippe Dei, occul-
quoque in manus inimici fraditi sunt, quia, cum ta dispcnsatio incarnationis ejus intelligi j)otest.
Christum mori cernerent, quodammodo per infi- Et quia in carne veniens, occulto quodam consilio
delitatem corruerunt. Sequitur Vocem dederunt
:
Juda?os repulit, ut gentes ad fidcm colligeret, qua-
iu domo Domini sicut in die solemni. Domus Do- si prius murum filife Sion dissipavit, id est pro-
mini Ecclcsia iutelligitur. Vocem ergo exsultationis tecfionem suam a populo Juda?orum abstulit, ac
mimici in domo Domini dederunt, quando, ipso sic deinde funiculum hiereditatis suae super popu-
pastore mortuo, et dispersis ovihus, omnino se P lum gentium dilatavit. Quasi enim contractus erat
pra^valuisse gloriati sunt. Vel per domum Domi- funiculus ejus, quando de populo Judaeorum tan-
iii ipsum Christiim accipere possumus, sicut tum dicehatur Jacob funiculus hxreditatis ejus
:
dicit Apostolus : Beus erat in Christo inundum [Deut. xxxu); sed tunc funiculus tenditur, quando,
reconcilians sibi {II Cor. v). In domo itaque Do- ut dictum cst, sors h;Freditatis su[:)er omnes gen-
mini voecm inimici dederunt, quando ipsi in tes dilatatur. Quia vcro iUuminationem gentium
crucc pendenti insultahant, dicentes : Alios sal- prfpcessit exciTecatio Judeeorum, recte subinfertur
. vos ferit,seipsum non potest salvum facere. Si cmn dicitur : non avertit manum suam a
Et
Filhis Dei est, descendat nunc de cruce, et credi- perditione. Quasienim funiculum tendens manum
mus ei{Matth. xxvu). Unde hene adjungitur, si- a [")ftrditione *iverteret, si gentes colligens Judaeos
eut in die solemni. Solemnitas enim generalis et non reproharet. Hinc est quod Isaias propheta
communis est fcstivitas. Quasi ergo m die so- cum fidem gentium, et futuram per spiritum
lemni vocem daut. qui impleto gaudio niliil jam cernerct exca?cationem Juda;orum, ait : Multipli-
desideriis suis superesse exsultant. Repulit Domi- casti gentem, non magnificasti laetitiam {Isa. ix).
nus altare suum. Altare Dei in nohis fides nostra Multiplicata qui[)pe gente, hetitia magnificata
est, supra quam sacrificium honi operis immola- non quia priores patres, quamvis quidem
est,
mus. (Juod videlicet altare tunc repellitur, quando Lietarentur de futura salute gentium, simul ta-
iides nostra honis operihus nudata, a Deo repro- men doluerunt de [ieiYlitione Juchieorum. Unde, et
hatur. De qua adhuc subditur : Maledixit sanctili- hic quoque recte subjungitur suxitque antemu- :
cationi suse. SanctificatLrquippe fides nostra, rale, et murus dissipatus est. Quid namque in
.quando ci per incrementa virtutum merita augen- hoc loco antemurale, nisi priores patres et quid ;
^tur; sanctiticationimaledicitur, quando amissisvir- murus, nisi ipsum Mediatorem Dei et hominum
tutibus, fides ipsa pravis actionihus violatur. Unde designat. Sicut per Isaiam dicitur Urbs fortitudi-
\
:
P
:
lus Sulv;itorcm ;t(l sc, niissiun non iccipil. (Juod vis ])ccciuil(!s nos dissiiiMilans quidcm, non ifrno-
;iutcni (licitur, nmrus dissipatus osl, qnantuin <i(l riins (liii jiiitiiilur, soire lanien dchtiinus quod ubi
cos (lictuni csl ;i (jiiihns cst <i])l;iliis. Dissipaltis lonf.';i dclihcriilio j^iicccdit, gravis animadvcrsio
est Judu^is, ut ;i'dificavctur f-cnliliiis, (pii;i j)cr sccji ilnr. (jiicniadmodiim ccrnimns cjiiod (jiiitnto
lioc lides ejus acl f;cntcs tninsiit, (jiKjd .Indir^Ji il- (jiii' iitlcnlius ictiiiii vihrat, taiito pciiculo.sius jii-
liim in ])erfidia manens rcproliavit, sicut [icv culalur. Indc siilijimgitur : .Non avcrtit iiiitnum
Psalmistcun dicitur: Lapidaui, (lucni reprohave- siiam a pcrditionc. Ac si aperte diceretur Ouanlo :
runl. (i'dil'icanl<;x, hic faclm esl in capui aiKjuU niiigis j)iius liiiticndo sustinnit, lanto minus nunc
[Psal. cxvu). rcricndo j^aicil, quiii profccto justum valdc cst, ut
Per hoc namque quod a perfidis .ludaeis rcpro- sinos inanus nostras, duin j^ossumus, al) illicito
hatus est gentium pariter, et Judu^orum lidchum, opcre non rchaliimus, Dei quotjuc manus in uicis-
quasi duorum parictum cx diverso in iinum con- f{
cendo a pcrditione non iivertatur. S(!Cjuitur LiiAit- :
currcntium, c;iput factus est. Quod autcm (lixil, (luc iintemiiritle, et murus pariter dissijiatus cst. Si
pariter sic accijji potcst quod murus pariter, : vel per muruni, ut dictum cst, virtutcs aniniii^ signifi-
cima antemurali luxerit murus pariter ; vel quo(f cantur, recte per antemurale opera virtutum acci-
cum antcmurah dissipatus sit. Neutrum enim a pimiis.Quid est ergo quod Deo in nos vindicante
sana intclligcntia discordat. Nam quod ipse antcmurale luget ct muius dissipatur, nisi c£uod,
etiam liiuuani generis Rcdenipioi' cum cictcris ejus gratia recedcnte, et virtus tollitur, et opera
iidelihus iilius populi pcrfidiam et dissipaUonem Tunc enim opera nostra l)ona
virtutis infatuantur.
lleverit, EvangGliummanifestedeclarat uhi (iicitur. lugent, quando amissa viriute, et si ad tempus
Cum appropiiKiuaret Donmius Jerusaieni, videns m<ancnt, meritum tamen non hahent. Sunt qiii per
civitatem jlevit super eain et ait : Quia si cofjno- muriim opera, per antemurale fi(Jcm accipere vo-
visses, et tu, (juia venient diesin te, et circumda- lunt, et hene fides destructis operihus honis lugere
bunt te, et coangustabimt te undique, el ad terrain dicitur, quia ahsque bono opere apud Deum fides
prosternent te {Liw. xix). Iteni quod societas sanc- noii approhatur.
torum cum ipso suo capite ;d:» eis dissij^ata sit, aper- DefixcB sunt in tcrraportffi ejus; perdidit et con-
te in Actihus apostolorum ostenditur, u])i narratm* p trivit vectes ejus. lii portis suhlimitas regni ; in ve-
quomodo gens Juclaica Cliristi fidem recipere no- ctihus fortitudo notatur. Portfe ergo in terra deti-
luit, et fideles illius a suis finihus ejecit. (logitavit xfe sunt, suhhmitas hurailiata et dejecta. Vecles
Dominus, etc. Quid est cj;uod Dominus ante factum perditi et contriti, fortitudo amissa atque conimi-
cogitare dicitur, nisi quod Deus peccatores prius nuta. Quod qualiter factum sit, adjungit dicens
per patlentiam diu tolerat, ut districtius postmodum Reges ejus et principes ejus in gentihus suhaudi-
per justitiam, culpam exquirat. Unde recte nunc tur, ]3crdicfit Dominus, hoc est cUsijersit et contri-
dicitur Cogitavit Dominus dissipcU'e muruni fihaj
: vit, icl est in nUiilum redegit. Quo merito etiam
Sion. Quid namque per murum fihie Sibn, nisivir- hoc evenerit suhinfert. Non est lex, videlicet apud
tutes animae accipimus : Et saepe omnijjotens Deus eos, quia legem Domini non custodimit et jjro- :
eos, quos jam per fidem et gratiiini spiritualhun phetccjusnon invenerimtvisionem aDomino. Cum
donorum in visceriljus Ecclesice sufe in fifios adop- amaritudine pronuntiandum est, pjrophetie ejus.
taverat, propter prava opera postmodum repio- Ae si diceret lUos magis diiexit, qui suo spiritu
:
])ans, ipsis eham quas jam tri])uerat virtutihus falsa prophetahant, quam iUos qui a Domino visio-
privat. Sed quia nofjis peccantiljus nunquam tam nem invenerunt. Defixce sunt in terra port;.e ejus,
graviter irasci sofct, nisi nostrisprius iniquitatiiius etc. Quid perportas, et vectes civitatis, nisi prtela-
cfiu provocatus fuei'it, recte nunc dicitur : Cogita-
D tos ijopuh accipere dehemus ? Idem namque et
vit Dominus dissipare murum filias Sion. Ac si di- portce smit per verhum, et vectes per concihum, et
ceretur : cjuam feriat, nec cito pro-
DeliJjerat prius viee per exemplum. Per verhuni disertmn, portai
fert sententiam, quousc£ue suhtili consideratione ?erca'per consilium firmum, vectes fcrrei
;
per ;
examinet culpam. Quod etiam evidentius explaiia- exemplum bonuni, vicc plauce. Porta? eniui simt,
tur, cum dicitur. Tetendit funiculum suum. Quid quando extra positos per verbum prsedicaUonis ad
est enim funicuJum tendere, nisi suhtifiter mensu- fidem introducunt. Vectes sunt, quando intus per
ram peccaU cxaminare? Vel funiculum tendeie est fidem constitutos per consilium salutis confir-
diu in peccato perseverantes tolerare, non quod mautet dirigunt. Vic-e sunt, quando jam ineipien-
ipse patiendo iniquitatem augeat, sed quod justo tibus, recte incedendi per honam operationem
judicio suo, vel non corrigendo vel non puniendo exemplum fiunt. Recte ergo pcr portas Jerusalem
in nohis prolongari permittat ;
qu;B iniquitas funi- Scrdjas et Pharisteos doctores Judaeormn intelli-
gamur. ProiJter c£Uod necesse est ut semper solli- xae sunt in terra portee ejus. Port«, si cjuidem
cjti siijius, ne nos per accepta dona virtutum, aut erectaj et solidos vectes habcntes pro tcmpore
281
ADiXOTAT. IN THRENOS.
claudi etaperiri possunt, claudi ^^^
videlicet ininii.-is A nortce eius Onid npv nn.t.
per portas anmuP, nisi sensus
•
•
ientes, in laqueum
in Christo ca nem 1 cu
perhdia inciderun V I in !"" ^
1 1 f
" f
'''° opere desidia
T'''
'\ °''' P°^'''' •'^^"^' ''^ ''' ''''''''' ^^o. aui
T
^'
a defixi su,.t,
quia translaS spTHtl^finlli L " " '"''"" "^'^««'^^«'^t- ^lefigit, ipse
sU.i ju-
egisad genfes, ipsi in
carnahbus observautiis re- vututiJnis, etiam legem
nanse,.unt. Unde bene sui.ditur l>crdidit et vitae mtrinsecus, scihcet
con- :
timorem Dei et amorem
nvit vectes ejus. Quid euim perdidit. Cui bene adhuc
vectes nisi occulta et
ortia consilia
exprobraudo dicitur
Scribarum
Pharisceorum desi- et
:
t
tnon
'Pereos.Sicigiturperditi:unt t ^v/niiiii
r.^« snlnn. ...„u...^ .......
Inon 1
solum regibus genfium .:
. VUUlfS,
'/^'"^'^^ ^^«tes,
.
oSvCe dT
temere f
'
foris,
."°""^"- '^--^^^
vel appetere,
vel decliuare debet,
^- -^^ 1-mo
tributum solverent uisi pnus intus quid Dei voluntati
placitum sit'
ibilcucnt, et eos ju.hcio mentis discernat. Perverscc aut
opprimerent, tandemque rebel-
anim.-e,'
s a teri^ ejicerent qucp affectum carnis non
et per totum mundum judicium mentis u])ique
dissi- sequitur recte hic per
uen De quibus adhuc :
exprol^rationem dicitur •
.
subditur Aon est lex :
ProphetcT ejus non invenerunt
visionem a Domino
ua tamen m Qu.a .hc profecto se in
Chrisfum non credunt, foveam pci-dkiouis
legem noi
-n.nt. Sed quia ipsi Christum pr;ecipitat, qui semper considerat, quid cariii
'suum adhu sua3 dulce
venturum promittunl, contra sit, et quid Deo placeat, non at-
hoc rccte respon-
•lur, cum ^ tendif.
dicitur :
r
283 nur.ONis DE s. vir.Tonr. oi>p. i'.\ms i. — rxegetica. - i. i.\ s. srHiPiuRAM. m
/uicloiilas cssc (irhiiil, si- A jtcr cinocm, qnial) igne rclinqnitnr, nisi tcrrcnas
scncs, iii ((iiiliiis coiisilii
sni fo-daiil, nl ipso sfjnalorc foris ])ost(|uain sciics in lcria s(!dcnt ct tacent, virgincs
speciciu (locom
vclicnicnliaiii ostcii(lant. IMilclirc an- capita siia consi^cigunt; quia simpliccs
cincic
iiilcriii (loloris
({ni^jiK! in Ecclcsia cnm pia-Iatos suos, postposito
lcin Irihnlalionc scncs conliccscnnt, vir^nncsau-
iii
vchcniciilci- ingrnit, maturos sensus in stnj^orcni, dcnt inciimbcic, ctiam iii bonis qiifc agnut, car-
dc qniliusadlinc nalitcr dclcclari incii>iunt. Hcctc aiitcm scnes li-
ct lascivosad ini]>alicntiam vcrtit:
liu^ Hierusalem
Sion, ct virgines nominavit, quia
suJjdilur :
Quid per filiam Sion, nisi preesens videntur, per intentionem lixudis sordescunt. Se-
filiae Sion.
quod verbo prfedicant, moribus os- deinde etiam ipsa bona opera privas actione; m
commutet. Mor.vlis. Sederunt in terra, conticue
tendant. Sed quia plerosque propheta in sancta
runt senes tihcfi Sion. Per diversas «tates, et sexu
Ecclesia futuros pra^vidit, qui prffilationis locum
obtinentes perversis moribus dignitatem officii sui atque ofEiciapersonarum, interui motus anima^ (L-
D tinguuutur. personarumdi-
Nam quod foris offlcia
macularent, in vocem doloris erumpent, sic ait :
bono cessando perversa agunt, ne sua? pravitatis dum est, quod alia sunt electorum cousiha, ali; et
cti in
rum conscrvantes ad visionem supcrnce pacis festi- ius vir, qui non abiit in consilio impiorM
nanl? El (iuid per capul, nisi aclio spirilualis?Quid Psal, i); et de justorum consilio in eodem poste
283 ADNOTAT. IN THRENOS. 28«
consequenter adjungilur: Ideo non resurgunt ini- A charitatis, quam atTectus fraternae compassionis.
pii in jaflicio, neque peccalores in consilio jusfo- Benefiutem di.xitoculosdeficere priB lacrymis, quia
rum. Si erfro ii qui ad consilium justorum conver- siei)etam velienwuti pliigii vitimi subdilorum cul-
tuntur surgunt, mcrito sedere perlul)entur qui in paexulcerat, ut omis ratio cl diligoutia privlato-
consilio impiorum dilapsi sunt, quiaetilla sursum, rum succumbat, et jam in tautis mahs aliud con-
et ista deorsum teudunt, illa crt-lum, et ista terram silium non ad lacrymas solum coufugere
sit, nlsi
appetunt. Senes ergo lili* Sion in terra sedcnt, ot diviuiim clementiam iuqtlorare. Hoc pulchrc
quando atlectus animie opterna^ promissionis ohli- l*salmista signiticat, dicens Turbatisunt, et moli :
tae terrenis et transitoriis delectationibus inluerent. sunt sicut ebrius. ; et omnis sapientia eorum devo-
De quibus recte dicitur, conticuerunt. Internum rnta esl. El clamaverunt ad Dominum cum tribu-
enim desiderium quasi clamoi' quidaui ost iu auri- laroitur : et de necessitatibus eorum liberavit eos
bus Dei. Et idco prava meus quauto magis loris [Psal. c.vO.Bcne ergo oculi prie lacrymisdcticiunt,
ti-ansitoria appetit, tanto amplius intus a desiderio
quia sa^pe cum malum vehcmenter ingruit, discre-
aeternorum conticescit. Sequitur Conspersermit
:
tiouis oculum UK^ror coligare liu'it. Viscera tur-
cincre capita sua virgines .Jcrusalem. l^er virfiines
bantur, quia iutrinsecus atfectus pietatis concuti-
Jerusalem muiulas aniniif cogitationes intelligere tur. Jecur in teiTam etlunditur, quia Sippe iu elec-
jj
deliemus. Quid est ergo quod postquam senes in
mcerore alienipeiiculi alacritas mentisobli-
tis prcne
teri-asedent, virgines cinere capita sua spargei'c
tautoamphusetiamin semetipsis ad bona
gatiir, ut
dicuntur, nisi quod quando aftcctus anim;>^ depra-
agenda reddantur tepidi, quanto magis sunt in
vati sunt, slatim caligo cogitatiouum generatur ?
compassione fiaterna^ tribulatiouis afflicti. Per
Unde adhuc subjungitur Accincti sunt ciliciis.
:
oculos igitur, et viscera, et jccur, siguilicantur
Post sessionem enim et aspersionem cineris cili- ii qui plangunt, non qui planguntur. Unde et
cium seqiiitur, quia pravani delcctationem et con- mox per sequentia verba de iis qui planguntur
fusioucm mentis aspera peccatrici conscienti.e de sententiam adnectens, causam doloris exponit,
reatu sui sceleris compunctio generatur. Postremo dicens :
lutem in tine cumulus inlelicitatis apponitur, cum Super contrilio7ie filix populi mei. Quid enim per
•iubiufertur Abjecerunt in terram capita sua vir-
:
muliebrem sexum, nisi plebs infirma significatur ?
:?incs Juda. I>osl accinctionem cnim cilicii capita
quiim tameu, cum hliam no^ninat, fidei professio-
n terram abjicere, est post angustiam et trepida- nem haberc demonstrat per contritiouem autem ;
;ionem malae conscientias etiam de veniadesperare. irreparabilis calamitas ostcnditur, sicut quod con-
Proptcr quod eliam recte virgines Juda dicuntur. ., tritum est amplius non reparatur. Sequitur.
\.d augmcutum namque doloris postrema in eis ^
Cum deficerel parvulus, et lactens in plateis op-
'onfessionominatur, quia ct illa novissima post pidi. Determinat contritionem per parvulum, po-
)mnes alias virtutes amissas a desperatis exclu- pulum rudem, et fide simplicem.
Per lactentem,
litur.
pravos doctores. Per plateas oppidi, voluptates hu-
Defecerunl pras lacrymis oculimei, etc. Ijtteral. jus saeculi accipere debemus. Parvulus crgo et
'ropheta iu pcrsona E(;clesiie membra sua plan- lactcns in plateis oppidi deficiunt, quando carnales
renlis, enumeratis malis perditorum, compassio- quique, etstulti cum
pervcrsisdoctoribusperlatam
lem bonorum adjungit ;prius enimmaU plangun-
viiim voluptatum ad perditionem vadunt et nota ;
clii oaloW'm ar-(i|)il, (|iii in .iniiclioiK! siii fOi|toris A .Non pctiint liordciim cl ;i(iii;im, scilicet alimcnta
cili'<iiii |)osl|)(iiiiiiil, (|iiiil aliiiil (|ii;iiii {i'1'iii' iii li-ira servilia, qiiia nitiil cjiisinodi dare solebant ; sed :
(iriiiKliiiil. :N(! if^iliir iiiaiics Ja<!i'viiia!, iie licla siis- Uhinst, iiKpiiiiiil, Iriticuin ct ?;//<?/?/<. IIoc pctiiiit,
piiia, ii(! siiiiiilali f^rwiiiliis credanUir, ccce carnis qiiod soliti liicnintaccipr^rc. .\on tamcn petunt, sed
aniiclio manifV^sta scqnitiir. Scd pro pa-
lortassis adniiranlcs inlcrrogant, quia nec petere solcbanl,
rentil)iis aiil cognatis dolct isto. Audite quid dicil. scd h.ibere. Sed fortassis dices, lascivi erant filii
piitarclur. Scd credo famosos et divitcs in populo teis mntatis. iJnplex malum, egestasetignominia.
istc iilanctti suolionorat ? Attf^nditcquid dicat. Cum Tolci-abilins s;dtcm fuisset in domo dcficcre, et in
dcficcrct, inquit, parvuliis, ct laclcns. fn priinis occulto f;ime coiisumi quani in jflatcis, cura tabe
animadvertite discretionem. Plangitquod deficinnt, famis confusionem ignominife sustinerc. Sequi-
nccplan.^it quod
non sunt. Quis parvulus,
divites tur :
honorat noluhtatera generis : In plateis, inquit, manifesta tabes confusionera et mors pr.esens do-
oppidi. Non in aula, non in urbe, nonin civitate, lorem mulfiplicent.
non saltem in domo, sed in plateis oppidi, quia Matribus suis, etc. Alllg. Preetati sanctie Kcde-
quanto major est contritorum abjectio, tanto siae, senes prudentia, atque consUio, et matres pie-
gravior est, ideoque pretiosor dolentis compas- tate esse debent. Sed quia fjravi quilibet et negU-
sio. gentes cum locum pnelationis obtinent, ciiram sub-
jectorum postponunt, et su.Te potius avaiiUcC aut
Defecerunt, etc. Moralis. Quid per oculos, nisi
luxui suostudent; recte nunc per prophetam dici'
claritas contemplationis ; et quid per viscera, nisi
tur : Matriljus suis dixerunt : ubi cst triticum et
sensus internoe dulcedinis; et quid per jecur, nisi
vinum. Magnus dolor, quia quod petentibus sub-
fervor divini
amoris accipitur? Quid est ergo,
traliunt, hoc etiam non petcntibus offerre debue-
quod propheta in contritionem fiUae popuU sui
runt. Sciendum autein quod tribusmodis vitasub-
oculos suos defccisse, et viscera conturbata, .je-
ditorum prselatis loquitur, per miseriara, per desi-
curque effusum in lerram commemorat, nisi quod P
derium, per obedientiam. Petunt eiiim quando in-
spirituaUs quisque quanto magis animum suum
digent, petunt quando desiderant, i^etimt quaudo
in tribulatione proximorum ad compassionem fo-
audire paraU sunt. Per miseriara petunt, quia visa
ras etfundit, tanto amplius interna illa gaudia,
afflictorum indigentia, dum pias mentes ad sub-
quae quictus gustare consueverat, ex ipsa mt^roris
veniendum provocat, etiamsi Ungua silet, \ita cla-
sui perturbatione subtracta deplorat ? Sequitur ;
num quinque panibus hordoacois pasta sunt (Joiin. osf. si popidus caruidiii diligit, quando clorus sf i-
w). Postea voro qualiior millia satiantur [Mdll/i. \\), rifualia ctiam pro c.arnahbus vciulit ? Uude rccte
et tamen de panilius hordeaceis.
nihil ibi dicitur subinfertur, cum dicitur. Cum deticerent quasi vul-
Item legimus in Evangelio quod sex hydriee lapi- norali in plafois civitatis. Du» sunt civitates, I3a-
decp: aqua implotio sunt, postoa vero aqua^
prius bylonia, ot .lorusalom. Scd 15id)yloniii platoas ha-
ipsai in vinum commutat;« [Joan u). l)e tritico quo- bet, id est vias latas, quffi ducunt ad mortcm. In
que in Evangeho Dominus ipse mentioncm facit, plateis ergo civitatis deficiunt, qui per carnis ille-
Dei graham et legendo discimus, et cdcndo sen- Cum exhalarent animas suas in sinu matrum sua-
Umus. Quatuor autem modis Christium comedi- rum. Quid namque cst sinus matrum, nisi blanda
mus. Christum cnim odimus, quando corporali- adulatio praelatorum ? Quasi morientes ; namque
ter sacramentum corporis et sanguinis ejus su- tihos matres in sinu tenent, quando carnalium
mendo, spiritualiter animas nostras saginamus. mentes in corpore suo pereuntes mali prtelati, non
Chi"istum edimus, quando Christum credendo solum ad bonam operafionem non exsuscitant,
dihgimus. Christum edimus, quando Christum sed etiazn blandis favoribus palpando in sua per-
imitamm*. Christum edimus, quando verbum ditione fovent.
Dei authendo in novfe vitai conversationem Matribus suis dixerunt, etc. Moral. Quid spiri-
hansimus. Quid est ergo quaererc triticum, nisi tualiter per fihos matrum, uisi multitudinem co-
quierere Christum, qu.erere verbum Dei, doctri- gitafionum accipere debemus, qu» dum in una
nam veritafis, et conversationem uovi hominis? mente de diversis aflectionUjus prodeunt, quasi
Triticum igitm' qua?rimus, quando vcrbum vita" multarum matrum soboles in una domo, sed non
audire, et Christum imitari desideramus. Sed si D ex una origine procedunt ? De affechonilms au-
triticum echmus, vinum, et non aquam hberc de- tem cogitationes nasci idcirco dLximus, quia pro-
bemus, id est verbum Dei audiendo sumerc, et per fecto Ularum rcrum frequeuhssime memoria no-
,
spiritualem iuteUigentiam iUud in nobis irrigare. bis pcr cogifaUonem occurrit, quarum amorc af-
i
Hoc est enim quod in lege nobis prcecipitur ne fecti sumus. Hoc per singula vitia, atque virtutes
I carnes agni paschahs aqua coquamus [Exod. xn), facile verum esse probamus. Hinc est enim quod
'
quia carnahter nobis sapere non debet, quod ad in Evangelio dicitur Ubi est thesaurus tuus, ibi :
'
pastum spiritualem datum estr Interrogent ergo est cor tuum {Malth. vi). Ac si diceretur. Ubi est
! boQi siibjecti malos prtelatos suos, et dicant Ubi amor tuus, ibi est animus tuus. Quahs est aftectio
:
I
est triticum ? Ac si dicerent Ubi est doctrina veri- tua, tahs etiam est cogitatio tua. Sed sciendum est
:
!
tatis ? whi exempla novi hominis ? Ac si apertius quod sicut affectus dc se cogitationos goucrant,
'
dicerent Vos nec loqueudo veritatcm osteuditis,
: si(; ipsa? rursum cogUationcs oos a quii)us oriun-
nec beno vivendo imitatioue dignos exhibetis. Ubi tur atfectus amplius inflammant. Unde efiam
j
est vinum ? Quasi diccrent Vos, qui etiam spi- in his, qui cor suum ab illiciUs cogitat onibus di-
:
ritualia, carnaUtei,* tractatis, quomodo nos de Ct^r- ligenter custodiunt, fmiditus tandem malarum ra-
h
20 I IHIDONFS DE S. VtCTORK OI'l'. l'.\nS I. - V.WJiVAUW. - F. F\ S. Sr,nil'TI'RAM. 202
diccsairoclioiiimi arcs<uiil. r;i coiilriu-io vero illi, A tur : mHtlehilurlui/ Sicut cxsiccari nonpolcsl
(Jui.s
saiiclis r-xciccrc a(pia jnaris, sic cojitiiti(j tua al) Ijomine ii'stimui,
(lui iiuiiilcin siiujn iiicdilalioiiibns
cliaiusi alKina diviiii anioris scinlilia iion pol(!iit, ncc csl in qno spcj-es ni«i bo'us Dcils.
nc4^iiKiinl,
(cposcunt, ita landciu Ciii cojnparijjjo tc ? Illi, (ini post aguiliuu V(;jilatciu
piius iiicaliiciiiil, paiilalini
rclro abeunt, pcjoicj; sunt iis, qni jiuuqnujn vcrita-
iil, clsi ioilc iioiiariiin ancrlii)iiiiin co^^itationcs ali-
quando iialjuerint, niliil tanicn cx ipsis iiilciiia- tcm agnovcriinl. Kt (|iiaiilocuiquc cxccUcntioi- gr;i-
diilccdinis in siniiin incnlis vcl lcnuilcr cliqnari dus csl, tajit(j|jCiicul(jsiorcsl lapsus. Ljidcpiopiic-
cum .superius malojum priclatorum ijj Kcclcsia
piicsciilianl. l»roi)icr (luod rectc in hoc loco dici- ta
MaUihiis siiis dixcrunt Ulji csl triticum ct negligcnliaju, et suijje<^lojUJn inlcritum plunxissct,
lur :
:
sc(;ntus adjunxit.
vinum Quid enim pcr trilicnm, nisi ciljns sapicn-
?
stiitijn
mcnlcm a carnalil)us dcsidcriis alicnat. Qnni cst pjius cum hdcjn jccte vivendo tcjuuisti, Jiulli c^juj-
malrii)us tiiticum ct vi- B piirabilis fuit gloj-ia tua, ita uunc, cum per vitam
eviJiO quod lilii iamclici a
rcproljam a lide cecideris, nuili comparaljilis cst
num qucBrunt, nisi quod cogitationcs, dc Ijonis
aifectionibus natae, sed pcr negligentiam arefactie, ignojnima tua. Sfiquilur:
pristin.c dulcedinis saporem in eis invenire non Muqnu enim veiut rnarecontritio tua. Alu.o. Quid
possunt Ue quibus recte subtiitur Cum deiice-
:
: per maic, nisi vita sa^cularis accipitur quui, dinn ;
rent quasi vuJnerati in plateis civitatis. Quid enim semper motu instaijjh nunc de adversis ad pros-
sunt platffi civitatis, nisi vagationes mentis ? In pera, nunc de prospcris in adversa Irahitur (pi;i>i ;
? et
iluctuantilms ex;igitalur
plateis ergo civitatis deliciunt, quia, dum vaga quibusd;un proceUis
mens eas ad internam (luietcm non colligit, usquc quia nunquam vel in piosperis timorem, vel in
ad gustum intimi saporis non pertingunt. Quibus adversis dolorem excludit, quasi mare, in quam-
cunque partem amaiitudinem non amittit:
lioc etiam bene congruit quod dicitur quasi vulnc-
refluiit,
rati. Prava- quippe desideria vulnera sunt bona- Dicatur ergo quaj a dulccdine spiritualis vit«e
iUi,
rum cogitationum, quia, dum sua eas admistione per concupiscentiam carnalem, et curas sfeculares
plag» qutedam integritatem recti-
iniiciunt, quasi amarescit, dicatm-, inquam Magna velut mare :
tationes animae quasi vulnerati deficere dicuntur, P mundi contemptum, et desideriujn aitcrnorum bo-
ab amorecarnahdulcoratafuisti, quomodo
'
quitur : Cum exhalarent animas suas in sinu ma- Quis rnedebitur tui? Moral. Audiant hoc priclati
trum suarum. Sinus matrum tepor, et desidia est medici animaram constituti sunt au-
Ecclesite, qui ;
bonavum affectionum ; in quo merito parvidi cogi- diant quod dicitur. Quis medebitur tui ? Ac si di-
tatus animas exhalare dicuntur, quia, cum mens a ceretur Alios regros medici curant, sed medicos
:
fervore divini amoris tepescit, omnis mox bona- intirmantes quiscurabit? Si populus peccat, orant
rum cogitationum vigor emoritur, sacerdotes pro eo. Sed pro saccrdotdDUS si pecca-
verint, quis orabit ? Periculosa prorsus heec sunt,
Cui comparabo te? etc.LiTXERAL. Paulatim plan-
ctum promovet. Primum a?diiicia, et deinde et tamcn vera. Qufe, etsi aucUre timemus, negare
homines, et ipsos quasi absentes luxit nunc ; tamen non possmiius.
tandem velut emollitis et assuefactis longo fletu Cui comparabo te, etc. Inerepatur anima pec-
animis ad prtesentes verba convertit, dicens Cui : catrix, cujus tanta mala superius numerata sunt,
comparabo te, et ciii assimilabo te? ac si diceret quffi ab amore Dei formicata tanto furpiorem in-
Quia tam magna est contritio tua, cui comparal^o cestum suum fecit, quanto pretiosor ruit integritas
iD
te ? et, quia tam gravi es, cui assimilabo te? Quod ejus. Cui bene dicitur. Magua velut mare coji-
est aperte dicere. Mala tuaet magnitudine et modo tritio tua. Quid enim per mare, nisi conscieu-
tia prava accipitur, quam et memoria
prceterito-
omnem miseriam supcrant. Scd quia etiam mag-
na ininimis quadam ditfercnti similitudine com- rum scelej-um, et delectatio prtesentium huc
illucque knpeUendoQuasi enim Uuctus
exagitcant.'
parari ahquando possunt: subdit Et exoequabo :
te, etc. Quod est dicere. Aha mala etsi per dilfe- quidam e regione venientes ad invicem se coUi-
rentiam quampam tilii comparari possunt, tamen dunt, c|uando infeUcem animam quodammodo
nulla per requalitatem possunt. Quare ? Sequitur : semper et pfenitefitia prfeteritorum errorum suo-
Marjna enim velut mare contritio tua. Mirum est rum retrahit, et amor prffisentium unpeUit. Et quia
hac confradictione iUa qualiscunquc
quod calamitatem ejus nvdli coa?quari posse com- in tanta
memorat, etstatimmagnitudinem maris, eiin com- miserffi delectati(jnisdulcedo scmper iidmisto do-
paratione coaH[aat. Scd si(; intelligcndum est ac lorc inflcitur, recte prava conscientia non soluui
contritioni nulla calaniitas cotequari potest. Sequi- limagnum prorsus, et ditficUe esse. non tamen De(
293 ADNOTAT. IN THRENOS. 294
lebant promittebant prospera. Quando, el (ruibus aperiebant tibi iniquitatem tuam, ut te adpce-
volebanf, minabantur advcrsa. Sed utrumque fal- nitentiam provocarent. Quia vcro nonnui quam
sum, quia ejicicndis promitfcbant assnmptiones, mali prfplati sulyjectos etiam innocentes odio pro-
et assumcndis cjectiones. Quando Dens iratus sequuntur, et, cum suas injuriasvindicent, causam
craf, nuntiabant qnod tc ad protegendum assu- Dei se patrocinari simulant, rccte snbinfertur,
merct quando placatus fuit, minabantur quod
; cum dicitur : Viderunt autem
tibi assumptiones
te ad trilndandum ejiceret. Sed comminatio falsas, et ejectiones.Ac si dicerclur Quibns ipsi :
falsa fuif, et promissio stulta. In promissione non irati fuerant, iUis iram ct ultionem divinam im-
tanfum falsitas, sed etiam stultifia, quia etsi minere nuntiabant, quatenus cum Deum sua-
ferrorcs fimuisti, valde ahenum cst a rationc rum injuriarum ultorcm dicerenf, animos po-
quod, tanti sceleris conscia, vanis promissionibus puh ad exhibendam sibi rcverentiam provoca-
decipi potuisfi. quod futurum
Ecce nesciebas rent.
fueraf non tamen ignorabas malum meritum D
; Prophetx tui, etc. Mohal. Qui suntprophetfe pec-
tuum, quod prsesens erat. Ipsi autem falsa, et catricis animcie, qui falsa ct stulta eis vident, nisi
stulfa vidondo, non apcriebanf tibi iniquitatem foris sensus corporis ct vcrsufi oogitatus intrinsc-
tuam, quia cum perversis in suo sce^erc prospera cus,quos providontia carnis gignit ^Consideremus
promitterent, et simplicitcr gradientes vanis terro- paulo attentius quam falsi sint isti prophetcie. Ecce
iibus solhcitarent, non aperiebant, imo velabanl unus dc iUis. Visus quomodo falsa prophetando
iniquilatem tuam, ne eam agnosceres. Vcl alitcr decipit. Si rem videris concupiscibilom, quid tibi
distingni potest. Quod
dixit falsa, et stulta, hoc prtedicit? Ama, apprehcnde, fruc-
inquit, soquerc,
jipertinetad promissiones quod autem scquifur, ; re ; felix eris, si tali fucris. Sed
desidcrio potitus
1
falsas assumiMioncs et falsasejectiones, utrumquo infolix anima, dum male crcdula fallacem promis-
referendum esf ad terrores. Tribulationcm nam- sionem sequitur, ampliori miseria per cirectum
que et cjecfionem vocaf, co quod populus a Deo scclcris obligalur. Sic auditus, sic olfactus, sic
lejiciendus erat, et assumptioncm ad similitudincm gustus et taotus falsa prophcfant, et credentes sibi
oneris, quod assumptum porfanfem gravat. Hinc illaqucant, quia, priusquam conciipiscentia experi-
[
est enim, quod ubi beatus Hieronymus transtuhf mentiun capiat, prospera omnia et blanda futura
h
29a UIIflONIS DE S. VlflTOMK OIM». 1'AIIS I. — KXFXETFOA. I. I.N S. SCRIPTIJRAM. 29«)
])ioiiiitliiiil ; r-iiiii vcK) inisora flfloft.itio ]»r(;vi (\<t- A l;il, cl])rimum animos ;id (^iwcjcndas divilia» cu-
f^iistutu tniiisi(!ril, stiipfuitom ct )iorror(! |»l(;iiain jiiditatc, (l(!iii(Ie ad relinciKias, cum acfjiiisitJc fu-
conscicntiaiii rcliiiqiiiiiit. Scd isli ])ro|»heta! tunlo (!riiit, tcn;icitatc corrumj);it. Kst adliiic urius de
fuciliiis iii siiis raliaciis (lci^r^^lmiidi ])Ossuiit, (]iian- lalsis |)ro]»Iiclis, (jiii simiilationi (lescrvirc siiad(!t.
to nianil'(!sliiis (!sl et ralione saqx! carons hoc quod Hon;iiii ciiiiii o]iiiii(jncm quani maxime v;ilcrc ;
promiltnnt. V(!rsntia antem cordis tanto pericnlo- fani.im suain homincm ubiqiic imj»(jllutain custo-
sior est, qn;into occnltior, (]nia non solniii lallaci- dirc dcl)cr(! ; ct, si qiia fucrint, c.\ iiiliriniUtlc ])0-
tcr pioniillil, scd ctiaiii inciilcni ad cr(!dcii(lniii [iii> (jiKiiii cx dclibcrationc j»cccala, i»ioi»tcr scan-
asliit(! (inadain lacicndi ratione compellit. lliHC (laliim j»roxiiiiorum, celanda csse ; duplcx dam-
cst prudentia carnis qusB mortcm operatur, (jnam nuiii lieri, si, altcro corruj»to pcr factum, alter
tilii ncquani hiijns sa>culi liahcnt, sicut Dominns corrumpcrctiir j)cr c.vcmjtlum : j)roptcrc;i oporW^rc
iu Kvangciio dicit : F/lii liujiis s!i'ciiliprtidenliori:s semjjcr homincm, a(i cruditioncm aliorum, habi-
sunt filiis lucis in (jeneralione sua {Luc. x). Ha^c tum laudahilem indicem d(!monstrare,
et virtutis
prudentia perversos illos prophetas generat, vcr- ct ne quid sinistrum aut honcstati contrarium de
sutos scilicet aiiiina' cop:itatus, ([ui falsis proniis- sc ant (licatur ;iul cr(idatiir, siinimo studio vitare
sionibus aninium lacleut, et couseutientciu sibi 13 (Jcbcrc ; mcritum mnltijjlicari, si et
vchf^incutcr
seducimt atque illaqueant. Unus eorum pcjtientiae scmetipsum homo per studium virtutis excrccat,
insidiatur, ulter castitatem violare nititur ; ille et alios per exemjjlum lucrifaciat. quam suljdo-
nuuidi coutemptuni irridet, iste siiuulationi stu- la j»romissio merilum j^er simulationem multi-
!
deudum docet. (lonsideremus luec per singula. j)hc;mdum pronuntiat, ut, cum hoiuinem, cl mala
Est unus cogitatus, qui de prudentiu carnis nas- sua tegerc etljonaostentaredocuerit, omnem boni
citur. Hic dicit homini : Vindica lcBsionem tuam, meriti soUditatem evertat. De istis projjhetis pec-
ulciscere injurias tuas, f]uia, si pra^sentes patien- catrici auima^ et in tribulationc posit;c per c.xpro-
ter tuleris, ad futuras alios aniinabis timeant te ; Ijratiouem dicitm' : jjrojjhetui tui viderunt tibi fal-
potius homines quam contemnant omnes tibi ; sa ct stultu : ac si diceretur falsum esse quod car-
exhibebunt reverentiam, si te viderint ulcisci viri- nales affectus jjromittebant vel, nunc agnosce, ;
literinjuriam tuam. Videte quam fallax est, et erudita jjer popuam, quod prius attcndere noluisti,
quaui falsus est propheta iste pessimus. CaUide cum truhereris ;id culpum. Fulsa et stulfa ^iderunt
persuusisse putabatur, cumfuribundo reverentiam tibi quando ratione faciendi maluiu tilji persuade- ;
exhibendam prfediceret quem cum in furorem bant, falsa videruut quando vero etiam ad irratio-
; ;
obtentu sanitatis aut necessitate operis, ampliori- qucEpfenapost sequeretur osteudcrent. Nunc autem
bus et delicatioribus cibis indulgendum suadet ne iuiquitatem tuam persjjicere posses, quasi dex-
cum autem per cra])ulam corj^ius inflammuverit, trum oculum tuum CcEcabat simulata ratio, et sini-
coutinuo luxurite oblectamenta oculis- anteiJonit strumdelectatio prava. Nec solummodo deceperunt
gi^ave utque impossD)ile usserit ut homo in promittendo prospera, sed etiam terrendo per ad-
carne positus non carnuliter vivut, juvenilibus an- versa. Viderunt enim tUji assumptiones falsas, et
nis facile ignosci ]:)osse longa adliuc ad pceniteu-
: ejectiones. Assumptiones ^ideUcet malorum, quae
tiam superesse tempora Deum esse misericordem, ; imminere decebant, et ejectiones bonormn prae-
tormenta inferni, vel nulla, vel parva. Sed utten- sentium, qu;e peritura umitiabant, quatenus tu,'j
dite quam fallax sit iste propheta. Delectationes cum Ijonu quse amabas perderc timeres, et mala
plurimas et in tempora louga permansuras, pce- quce timebas evitare studeres, citius ad iuiquitateni
nam autem exiguant et in brevi transituram pro- faciendam consentii*es.
mittit et forlassis feterna sunt tormenta qu;e se-
;
D Plauserunt sujjer te manibus omnes transeuntei
quuntur, cum id quod delectat, etiam ad momcn- j)erviani: sihilaverunt , et^itoverunt raj)itasua supei,
tum stare non possit. Altius quadam ratioue fa- filiam Jerusalem. Litteral. Quasi diceret, audi.^
ciendi, avaritisestudendum docet Talem lianc vi- : et cjuantum miseranda sis, vel aUeuo testimoniC'
tam esse in qua homo non possit haberehonorem, disce. Transeimtes perviam pei-egrini intelUguntui
si non habuerit facultatem divitias non solum ; et extranei. Nam qui transevmtes nominautm', os-
corporil)us, sed etiam saluti animarum plurimum tenduntm" et aUuude veiiire et aUorsum tendere.
s<Tepe prodesse, inde pauperum ulimouiam et con- Per hoc enim quod aliundevenimit, demonstrantui'
structiones ecclesarium procedere postremo me- ;
aUeni sanguine per hoc quod aUorsiuu tendunt
;
lius esse ut habeat unde sibi meritum requirerc alieui iutentione. Et tamen eos, cjuos et affectii
jiossit, quam ut nihil habens ;Uiis jDoscere cogatur, sanguiuis propositum iuteutionis dividit, uov:
et
imde amplius del^itor sit. Sed et istum prophetam calamilatis slupor ad compas.sioncm Ugit. Plauso
mendaceui Cognoscite. Possidcntibus divitias runt, iuquit, maniljus super te. Pulclu^e dixit su
possc virtutuin m(!rita augmenf;iri jjrouuutial, ut pcr 1e, cjuasi dfjectam cl jirostratam. Plauserun
ab am\inlibus diviti^s oujnia virtulum merita tol- manibus. Fuerunt nonnuUi qui hrecpmnia adirn
;
sionem, et suh^annationeiii j^ofinspcrfinorc o.visti- A quani xuoilc. Hi snnt vrri llobr.piid ost Iranscuu-
jiarcnt, ])roptcrca quod plausus, ot sihilus insul- los ad (pios illud Sapionli.o verhum dirigitur
: :
antium osso vidcantiu'. Qtiod vcro in soqucnli 7'rn)isite ad ine oinncs, (/ifi ronciipiscilis nie [Er-
;lausnla rursum do siltilo ot insullationc agilur, in rli. \\i\). l)o ([uorum etiam numcro apostolus
100 diflorro pufatur (piod isfi quasi o.\lran(>i dojo- Paulus so osse gloriatur, cum dicit Hebnvi sintt, :
fam dcspioiunl, illi vero quasi hosfos ot inimioi rl c(jo {H Cor. xi). Quomodo onim ilohr.TUs si id
lonsolumdospootum, sod odiunKiuoquo silulando cst transions, in alio loco manifestat. Ea, inqnil,
•lexsultando ostendunt. Qui scnsus nco nobis ra- quic retro sitnt oltUtxis, semper 1n anleriora me ex-
ioni oontrairc videtur. Quia tamon sccundum spi- lendo (Philip. m). Et rursum : lionum certanien
itualcm infcllii?ontiam oouvouicntius h.oo .ad oom- rcrlavi, ciirsinn ronsinnmavi, /Idem servai'i(n llm.
tassioncm roforuntur, dicoro oonvoniontor possn- iv). Do lioc otiam Iran.situ Moyses dicil : Transil)o,
luis quod pcr plausiun non insultatio, sed simpli- cl vidcbo visionem hanc ifi-andem (Exod. m). Qnia
ilor manuum collisio exprimatur. CoUisio autom igitur alii sola necessitate franseunt, alii vero ne-
aanuum nou sompcr idcm signifioat ; sod aliquan- oessifHli condilionis arhitrium cliani volunlatis ad-
gaudium, aliqnando dolorom, ali([uando admi- jungunt, recte hic oum dc transcunlihus loqucrclur
ationcm, ali([uando compassionem indicat. Sihi- b ([nod uon quoslihct transeimtcs acci[>crcl neccs-
is quot[uc divarsasatfcctiones indicat aliquando sciria adjccUonc declaravit, dicens
; Transeuules :
nim oontcmptum, aliquando dcsperationcm, ali- I)cr viam. Viu uanK[ue in saoro eloquio aliquaudo
uando blandimcnta insiuuat. Similitcr motio oa- Chrislum, aliquando lcgom Dci, ali([uau(lo vifam
itis aliquando indignationcm, aliquando insulta- [wpscntom significat. Via Christum signilicat, sicut
onem, aliquando dolorem, aliquando admiratio- ipsc testatur, dicens Eijo snm via (Joan. xiv). Via :
om exprimit. Quia vero motus isti ad diversas lcgcm Doi significat, sicut in psalmo lcgitur Bcali :
ircotiouos rcs[)iciunt, [^ossumus por plausum ma- inuiiuculali iii via, qiii ambulant in lcije hoinini
lumi admirafioncm, por siliilum dcs[ierationcm, [Psal. c.xvin). Via [)ra:;sontcm vitam significat, siout
?r motioncm ca[)itis compassionem sive c con- in Evangelio dicitur Esto conseniiens adversario
; :
urio [>or [)lausum com[)assioncm, et per motio- liio dinn es in via (Mallh. v). Quid namquc scrmo *i\
>m oa[)itis .•idmirationcm accipcro. Transeuntcs divinus, nisi advcrsarius nobis cfiicitur, quando
cnim cum aspiciunt tam lamentabiles ruinas, nostris voluntatibus pravis advorsafur? Cui vidcli-
ladani hnmanitatc ad compassionem provocan- cct adversario in via oonsentientes sumus, si in
r, et dolenl dc [^r.esenti quam vident miseria ;
hao vita mortali, ubi adhuc locus mercudi cst,
'sperant autcm de reparationc futura, et admi- p pnoccptis Dci, ctiam oonfra nostras carnales
ntur dc transaota gloria. Ex dolorc compassionis, voluntatcs, obtomperare satagimus. Scd in lioc
anibus plaudunt ex desperatione, ore sibilant
; loco via proescntem vitam signilioarc non potcst, ;
priosa. modo tam misera. Quod tamen,ut dictum VA fortassis non sine causa factum est quod cum
non irridendo, sed compatiendo dixisse ore-
t. Psalmista in ([uodam looo franseuntes, vel prai-
ndi suut. tergredientes, viam quosdam ap[)cllaverit hic :
I'lausermit, ctc. Allkg. Primum consideremus nou transeuntos viam, sed [>or viam transcuntes
scet amplius locumsuum [Psal. r.ii). Sed est quidem in via sunt perrectam fidem, sed non am-
[uidam transitus laudabilis, qui non omni-
1
bulant perbonam o[)erationcm. Pcr viam autem
ommunis cst. Omnes namque homines, sicut
. 1
transcunf, qui in lidc rccta quotidiano profectu vh'-
nmus, [jcr necessitatcm conditionis transeunt; tutum scmper de bono in melius tendunt. Dioatur
vero cum per conditionem hic manere non ergo Plauserunt su[)er te manibns omncs trans-
:
Msint, mcntcm tamon in desiderio vitae hujus euntcs [)er viam. Sed quid est quod Eoclcsi.e pro
t|' amorcm tigunt. Transcunt ergo mali necessi- membris suis intirmantibus dicitur Plauscrunt :
tj!, sed voluntatc non transeunt boni vero qui ; supcr manibus, omucs transcuntcspcr viam nisi
te ;
Pj^sentcm vitam non amant, sed futuram deside- quod elcctos ([uosque, quos hujus mundi oblccta-
^i, nccessitati voluntatcm adjungunt imo, ut ; menta a cursu boni operis, sivc a dcsiderio .-eterno-
'ius aliquid dicam. ipsam uocessitatcm volun- rumim[>odircnon [)r<evalcnt, pcrioula proximorum
Tieveniuut quia prius voluntate hinc exeunt ad comi^c^ijsionom movcut ? Quod pulohrc ixx libro
Patrol. CLXXV. 10.
ooo nijr.ONis de s. vir.TonK opp. pars i. - kxrcetic.x. - i. in s. scriptijr.\m. 30.
cnrun,
vUul.os,m,xmml adplauslrum, vilul<js(,u<', icclius pcr sihiium oris, quai
Kt i.auloposl lljanl nial. Uiiid i;^ilur
dowiconclu!^crunt H liefj. vi). :
Quasi
nclhsaniis consolationis vcrhum iutelligi potcst ? cnii
'/"^•'^
in di,-crtu,n vncc;v )>cr ciam,
7"'''
Ecclesia cathol
terrre ? Urbs namque in hoc loco,
acta sua in medium spec-
ut vidohcct, dumbene intelhgenda cst, in qua portffi et muri sunt ii qui al
popiUi madmira-
tandaadduxerint, rudcs animos et circiunspectic
in boms actilHis et doctrina vcritatis informant,
tionesuiconvortant. Elccti vero videhcet Ecclesia tunc perfecti
ambiunt quje
manifestari refugiunt, quanto
:
proponunt, nequaquaiu
proximis ad exemplum disciphna jam per omnes mundi partcs dilatat
consulendi i^a-
hocdesideriogloriandi,sed amorc perfccti decoi,
Dicatm- crgo Haeccine est urbs
:
muUitudinipeccantium dicitur :
ADNOTAT. IN TIIRKNOS.
302
]*lausenmt, Moral. Qui pcccatorem Wauda A nationcm designal.
etc.
Aperuerunt os avidi ad devo-
exhortalione ad pcenitentiam provocat, quid aliuU raudum. Aperuerunt os supcrJji ad subannau-
(piam «groti vuinera autc sectionem palpat? Si- dum.
out igitur plaga, qu;e nec lcnem quidem medica- Sibilaverunt, fremuemni denlibus suis. Sibilus
menlis tactum sustinere omnino insana-
potest, contomptum exprimit, fremitus iram et indigna-
bilis creditur, ita peccator qui etiam blamlam lioncm. Omnes inimici tui, Chaldaii, Romani. Gra-
admonitionem respuit, quasi incorrigibilis reputa-
pressura ubi
vis omnes premunt et omnes prieva-
tur. Hoc est quod propheta hic peccatrici
aniniffi lent. Sequitur
cum gravi dolorc exprobat, dicens : Plauserunt Et dixerunt Devorabimus. Non parum
super Ac si dicerent: Prius carnis suggeslio
tc, etc.
:
nocerc
volunt, sed usque ad consumptionem
facile tibi ad persuadendam iniquitatem
delere nec ;
:
ista est dies quam expectavimus, invenimus,
liversa» terrae. Ac si dicatur \idi-
Quanto plures de :
mus Oppressionem bonorum, non noctem, sed
:
U3 profectu gaudere debuerant, tanto plures diem nominant, quia indc ipsi per iniquam Iffiti-
mc ejus ruina et desolatio contristat,
ut si sibi
D
tiam lucent, unde ahos tenebrae infidelitatis excse-
ircere non vult, saltem ahos in sui perditioue cant. lExspectavimus, inquiunt, scilicet desideran-
Qigcrc erubescat.Omnibus his modis conveni- tes ; invenimus quasrentes vidimus exsultantcs.
r mdurata conscientia, ;
ut tam multiplici medi- Et aota quia quod occultum est invenitur quod
mmc adhibito, tandem ad poenitentiam emol- ;
desideriisvocibussuggcstionispulsant.Supraaulem
)sita cs vel hoc insensibihtatem tuam
;
compuu- eam os apcriunt,quando jaccntes in prava delccta-
it, quod inimicis tuis in prwdam et conculcaUo- tione non jam suadent iniquitatem, sed imperant.
ni, in gaudium et subsannationem facta es. Vftl supra eam os aperiunt, quam cum
ieruerunt, inquit, prius blan-
super tc os suum omnes ini- (Ueudo ad culpam traxerunt,postmodum sieviendo
jicfctm. Apertio oris tui crudelitatem, et suJjsan- ad pcenamexposcunt.Unde suJxhtui: SiJ.»ilctvermit-
:iiii
KVKCKTKA. L IN S. SCitlPTLIt.V.M.
mi(;0MS in: s. victoiik nfi'. rMts i.
:„,:i
inilii/uis. l'i-;fMeperat prophfttis snis Iiiiim
1'iiiis f-nim sil.iliint, ac A thcl/iis
|-,.,.,„,„.,,i„t ,lriitii)ii^ siiis. exspcc(;di
scrmoiicm nariiiic, ft ut saltcni diu
siciil .lixiiniis, i...-t
.lcindc (Inilihiis IVciiimil,qMia a dicbus anii(piis, i'I
pdMiitcient, iion novitci-, s«(l
l.jaii.iaiii sii^^olioii.'!!)
.•nidcliWT i...Miaiii .^1...^-
est longe iintcqnam ficrcL Scd
quiinlo dintins pci
a.iliii.- siil.iiif.-rl.ir,
,. i»,- .|iia vi.Icli..'! I>«'na pcr<c
n.-v..ial.imus. O.ikI iniscricor.liam cx^p.-.tati snnt, tanto jnstin-^
,.,„„ ,ii,.ii,„. |.;i ,!iv,.niiil:
In'!'
-.
m.crcnlcs per justitiam judicis deiudo per mali- quosdam per inhc"
Koolcsicc unitatc
;
Ouando ab
judicis, nc dolcant de
(iam hostis. Pcr justitiam litatcm priocidi patitur
quia cos etir
; uon parcit,
preetcrito per malitiam hostis, ne dcsporcnt dc fr;itrum, mu?rorcs comp^
;
(lui pcrsistuut in ruina
Magua onim cst afllictis consolalio, quod ah super te ii
futnro. sionis amigit. Sc^iuitur L;eUUcuvit :
Doi'osl,
scquitur qiua cx hoc ip^Q a-
a tur ea qiue perverse diUgit,
Complcvit iicrmoaem suum qucm prceceperat
: ;
amoreui Dei quo sil)i adversari A Tantoquc humUius mens huiuaua justitia Dei se iu
i^cdire coiupellitur,
couspicit ca quorum desidcrio aJj amore Dci trahc- tlagelhi subjiciat, quantocortius oxpcrimonto didi-
batui'. Ilinc cst quod pcccatrici auiuuH iu iuicpiita- cit, quod i)or so prius per paficufiam diu culpam
tibus suis alllictu', lioc primum iulioc loco ad con- tolcravif. V;dde cuim iu alllicto auimo poudus Iri-
solatiouem adducitur, quod scilicet alllictio cjus buhifiouis allevat, si ncc in suu pama u;quitati ju-
Dei nutu dispensata, qualeuus et cuni liuicat, cu- dicis contradieat.
jus llagella sustinet, et de ejus simul uiiscricordia Chnnuvil cor poriun ad Doininuin. ofc. Ijtxku.vl.
conlidat, a quo se visitari eliam pcr triJ)u]alioucm Post iuquit;itcm judi<'is, etiaui por maliliam liostis
videt. Fecit Dominus, qu<'e cOHitavil. Ae si dicerc- alllictos consohdur quia qiiod Dcus juste permit-
;
fecit quod cogitavit. Kt quia tu contcm]»sisti com- po<'catoril)us iujuriam siiam ukiscitur, ijjse pcr
plerc sermonem illius qucui tiJ)i dc tua saliitcprtc- iutonfiouem iniquam Dco iiijuri;itur. Sicut in l.saia
ccperaf, ipse conqilcvit scrmonem suuui qucm lihi dicitur : Vix' Assur virga furoris niei, in. nianu
de tui tribulatione minatus erat. Videte quid in eoruin indiynalione mca {ha. x), ipse autom uon
primo liomiue gestum sit. Pr;eceperat ei Dominus sic arbitratur, de qiio ct hic recte dicitur (llama- :
De ligno scieutia; boni et mali ne comedas miua- B vit cor eoruui ad Dominum super
; niuruin /ili;e
licita, ct vetita inliiantil)us Deusdicit: Nc tetigeris, porbiam coufra Dcum, qucm iu opprcssionc populi
ue gustaveris, quacunque die comcderis ex co, sui blasplicmabant, ot impofculcm ossc ;id salvan-
morieris. Ego statui, ego prcBcepi, ut omnem illici- dum credobant. Sedhfoc eorum cogitatio ad Dcum
tum aHectum suapcRnasequatur, comminatio mea clamat, quia eum quodammodo otadmiserendum
vitari potest prcecoptum aulemmeum cassari nou
;
suis, et ad punieudum advorsarius provoc;it. (;la-
potcst. A diebus auliquis lioc prtecepi, a dicl)Us mavit, iuquit, su])cr rauruiu. Iudc suporbiobant
antiquis verum esse ostendi. Propfer Iioc primus quod pr;evaluerant, quod muros et munimenta
homo mortuus est, propter hoc muudusper aquam uibium obfinebant. Sive per miirum iutoUigere
dilnvii dcletus est. Neque in te scuteutia mutari possumus diviuam i)rotccfioueiu siipcr quam ini-
poterit, qua; ab exordio mundi usque ad Jioc tcm- mici clauuuit qui;i, dura populo Dci propfor pec-
;
pus immutal)ins semper permansit. Recte ergo af- cata ejus doiuinari permittuntur, divin;o potontiae
llictio dicitur, complevit sermonem qucm praece- /' dorogant et hoc euiu prohibcri non possc oxisti-
:
perat a diebus antiquis, ut eo patientius justifiam maut, quod ipso permittente, et disponeute tieri
Dei in sua Iribulatione tolleret, quo al) iuitio mun- ignonmt.
di hanc in peccatoribus exerceri videf. Sequitur Clamavit, etc. Alleg. Murus fili<ie Sion unum-
:
Destruxit, et non pepercit. Quid est deslruere, uisi quemque veritatis defensorom significare potesf, si
ea qu;e homo ad iUicitam delectationem pr;.epar;i- pcr quem cor iuimicorum clamat ad Domiuum
veraf, dissipare ? Desfruit aulcm, et non parcit, quia tunc magis h;eretici per ehitioncra cordis veri-
quando dclectationem aufcrt, et simul pcr sul)se- tatis auctorem despiciuut, cum nonsolum simpliees
quentem fribulationem realum puuit. Scquitur ({uosque in Ecclosia, sed ipsoseliamdefensorcs vc-
:
LaitiJicavit supor teinimicum tuum. Singularis iui- ritatis ad suos errores convortunf.
micus nosfer diabolus est, qui conlra nos hetiilca- Clamavit cor eorum, otc. AIuu.vl. Si pcr liostos
tur, quaudo in iis qute foris nobis adli^erent pofe- auiui;o do.sideria oainis accipimus, quid per cor
stasei couceditur. Cum vcro cliam iu uosmetipsos liostium, nisi infimara dolcclationora carualium
ssevire pcrmiffifur, tmic nimirum supra iios l;eti- desideriorura acciporo dcbouiiis ? Rursumque
ficatur. Si^^ut in beato Job faclum lcgimus, cujiis por murum fili;e Siou ;
quia tnnc dclectatio carnis
prius subsfanfiam perdidit, postmodum caruom injurios;i Croatori ciricitiir, qnando desidoria ma-
percussit. Vel tunc supra nos Iuitific;u'i dicitur ^ la por consensum animi virtutibus dominantur.
inimious, quando nobis por consensum iniquifa- De Doo n;imquo dioitur fn pace factus es( locus
:
I carnis ad uutuni rationi-;ttmporaiuus. (;um vcro si t;imcn non admittuntur, iu consonsum intro,
! affecfus peccati in nobis dominari incipif, ot ad aures usque Dei non portiugunt. Cum vero
I
mens, non judicium rationis, sed appctitum car- delcctatio carnis per consonsuui usque ad in-
uissequitur; tunc uimirum cornu id est forlitudo toriora anim;T^ ponetrat, tunc nimirum oor hos-
hostium nosfrorura cxalt;itur. H.ec Deus facere tium ad Doum intrinsecus prieisidentem clausit, ut
dicitur quia justo judicio fioti permiffit, ul dura
; jam ipse importuno strepitu coramotus de illa sua
;i Iversarius in culpa uostra uil uisi permissus quiote exsurgens Clamor Sodomorum, et
dicaf*
potuisse cognoscilur, ctiam inpoena aou timeatur. Gomorrhfeorum multiplicatvs esf, et peccatum
I
: ; :;
307 HUnONTS [)E S. VICTOnP, OF»P. PAHS 1, - rxiXF.TlCA, - I. I.N S. .SChlPTCRAM. 30^
rorim aggrnvntum cat nimh ; xfd (Inscondam, f:t A Dcdiic qiiasi lorrenlem lacrymas. Ai.it.g. Fxhor-
vidrbo \ttrtnn rlamornm, qin vcnif nd mc operf- scrmo sanctam Kcclciiain pro
tatur i)roi)hftticus
complovorint (den. xvrii). Kt rof-\c; ;
qiiia iniqiiilas mfrnbris suis infirmantibus lacrymas offenc Do-
longc nst a Deo, prava dosiilcna non coiam I)oo, luiiio. Quas lacrymas lorrenti comparat. Torrens
scdud Dcnm clainassc pciliihcnlin-. l.ans cnim ct cniin livus est ex hiemalibus aquis collectus, qui
grotiarum actio non solum ad Dcum, scd cliam cum impctu quidcm decurrit, sed cito siccatur at-
coram Deo clamant. Ncccssitas et iniquilas ad quc pcrtransit.Quid antem vita pnpscns cst, nisi
Dcum clamanl. Qnando cnim Dci virfntcm ct ma- hicms, in qua priusquain vit.'c 'flcrnap daritas ap-
gnificenliam laudannis, sivc qiiando dc impcnsa parcat, corda hominum nubila adhuc crroiis in-
nobis miscricordia ci gratias agimus, tnnc nimi- volvunt? Rcnc ergo sancta Ecclcsia lacrymas
rum coram Dco clamamus. Quando vcro iniquc quasi torrentem dcducere prnecipitur, quia vidcli-
agendo eum ad iracundiam provocamus, sivc cct clccti qiiique, qui ad gaudia patrifc codestis
qnando in ncccssitatc constituti cx- inhiant, dc praBscntis vit.P miseria sinc cessationc
auxilium cjiis
illa provocat iram, ista flagitat misericordiam. De gaudium convcrtetur, ut jam neque dolor uUus
clamore necessitatis dictum est Clamor filiorum :esse possit dc perditis, neque timor de perituris.
hrael venit ad me {E.rod. m), vidique atHictionem Sequitur Per diem et noctem. Per diem prospera, :
eorum, qua opprimuntur al) .^-^gypliis. De clamore per noctem significantur advcrsa. Quia ergo san-
iniquitatis Clamor Sodomorum, ct Go-
dictum est : cta Ecclesia quosdam per prospera hujus vit£e de-
morrhfeorum multiplicatus cst, etpeccatum corum cipi, quosdam per adversa frangi conspicit, utror-
aggravatum est nimis. De clamore laudis dictum umque ruinamplangens quasi per diem et noctem
est : Claniabunt, etenim hymniim dicent [Psal. lacrymas Non des requiem tibi.
cducit. Sequitur :
Lxiv). De clamore devotionis dictum est : Clamor Electi quique dum ahos plangunt, sibi quoque re-
meus in conspectu ejus introivit in uures ejus [Psal. quiem non dant quia dum aliorum lapsus con-
;
mant filii Israel in ^-^gypto clamore necessitatis ocuh, per quam visus dirigitur, congrue spiritalei
clamant Sodoma et Gomorrha clamore iniquitatis. quosque in .sancta Ecclesia designat. quorum ver-
Sed tunc clamor iniquitatis ad Deum pervenire ^ bo et exemplo totum corpus Ecclesiee illuminatur.
dicitur, quando in tantum excrescit malitia, quod Qui profecto in periculo proximorum nequaquam
amplius toierari non meretur. tacere debent, sed eos, quanturn possunt, ct pre-
Deduc quasi torrentem lacrymas per diem et cibus sulilevare et prfedicatione erigcre.Nam quia
noctem. Litteu. Erectis per consolationem animis, illorum periculum mehus ipsis prospicere possunt,
exhortatio sequitur, in qua peccatores ad poeni- peccant revera si de iUorum salutc etiam plus ipsis
tentiam invitanlur. Nec sine causa factum est quod soUiciti, non sunt. Quod bene singvilaris Ula pupil-
ita quasi ex abrupto in media clausula subito la, per quam omnes illuminantur, id est Dominus
aUam materiam arripit. Sed quia in ipso sermonis Jesus Christus, ostencUt, quando ruinam perfidse
praevidens ipsa exsultante flevit, et in pas
decursu occasio cxhortandi se obtuht, magisque civitatis
animos movere consuevit, quod subditum est, sione positus, et pro persecutoribus orans de iUo
quasi ex praecedenti inferens,sic ait : Deduc quasi rum salute soUicitus fuit. PupiUa ergo tacitas la
torrentem lacrymas, ac si diceret Quia inimici
:
crymas habere non debet quia spirUuales quos ;
tui per elationem Deum ad iracundiam provocant, que cum affectu compassionis exhibere etian
implora per torrentem autem vehemens motus Deduc quasi torrentem lacrymas. Moral. Per
;
compunctionis signatur. Cujus «tiam perseveran- fecta hic poenitendi forma proponitur. Vera nam
mittas, nec relaxes impetum lacrymarum, sed dat.Unde peccatrici animae dicitur, ut primum la
omni tcmpore et omni instantia fletibus insiste crymas deducat, hoc est deorsum ducat. Rivo:
quia et ips» lacrymee vocem suam habent, et namque lacrymarum quasi sursum ducimus
clamabunt pro te ad Dominum. Hoc cst, quod quando pro desiderio coelestis patrife suspira
sequitur mus. Quando vero ex recordatione peccatorun
Nequetaceat pupiUa oculi tui. Verbum miseri- compuncti ploramus, rivos lacrymarum nostra
non solum margi- rum ad deducimus. Sed prius esf u
inferiora
cordiffi est illud. Pupilla, inquit,
nem oculorum, scd ipsum visionis radiuiu procella quisque peccatorum maculas fonte lacrymarun
lacrymarum irrumpens obtcnebret, ut dum id abluat, ac deinde mundata conscientia, coin
etiani, quod tcncrum est, aflligitur, cilius ad mise- punctionis suee tramitem ad amorem aetcrnoruD
ricordiam pietas judicis moveatur. convertat. fn eo quoque, quod peccator lacryma
: :
suas deorsum ducere prnecipitur, pjBuitenti cum A jungit, dicens : Non dcs requiem tibi, quia itcm
compunctione humilitas necessaria essc domon- iusfantiam ia])oris dcvotio humilitatis commenda-
stratur, secundum scnfentiam Psalmist;^, qui ait bilcm Dco rcddit. I\-)strenio sul)iufert et dicit Nc- :
Co7- contvitum, el humiUatum Deus von despiriea que laccat pupilla ocuU tui. Uuid cuim pcr pupil-
'Psat. 1). Possumus adhuc subtilius ahquid nota- lam oculi, nisi luunilem dcvotionem mcutis intelli-
re in nomine deductionis. Quod enim ducitur, gere debcmiis ? Cum crgo rec|uies non dalur, pu-
per st; quidcm movetur sed tamen luotus ejus
; pilla quoquc oculi clanmt si dum caro foris affli-
:
iilieno arbitrio dirigitur. Sunt vero nounulli, qui mentis devotio orat.
gitur, intus
Lum alios tlcntes viderint, habere siccos oculos Consunjc, lauda in nocte in principio viyilia-
orubescunt, et quadam violentia lacr_ymas cxtor- rum. Fjttku.vl. Quantum ad litteram pertinent,
[ucntes, humanos oculos simulata compuuctione tres suntvigilia^ noctis, singuhetriumliorarum spa-
lecipiuut. Quos profecto
lacrymas eXtrahe-
rcctius tio distincftc. Kt uiirabili satis dispcnsationc pro-
•e dicimus, quam deduccre. Sunt itcm ahi qui per pheta peccatores adpoenitentiam iuvitans, non sta-
nipatientiam cordis pro accidenti extrinsecus mo- tim ipsam poenitendi perfectionem pioponit, sed
estia, lacrymas fundunt, quas tamen lacrymas ne- ])aulatim cxhortationem promovet, utquod fortas-
juaquam ipsi edueunt quoniam eas de motu cor-
; r> sismens iulirmo simul non capcrct, facihus divi-
lis sponte quidem manantcs ratione non pros- sum ferrc possit. Supra pcccatoribus pnieceperat,
^edunt. Hi autem quos vere popnitet, lacrymas utpro peccatis suis lacrymaspoenitendofunderent:
'dticunt quia perse de ipso compnncfionis fon-
; hic jam sua etiam justi-
prcecipit ut in tribulationc
e emergentes ratione prfecedente dirigunt, ut nec tiamDei laudent; il)i in noete flere, hic cfiam iu
icilicet pcr impatientiam erumpant, ncc se in hu- principio vigiliarum ad ttetum consurgcrc jubct.
nana? laudis campuni a sccreto alvei sui laxius Plus ergo est ad fletum consurgere, quam so-
liffundanf. Qualiter autem educendae sint lacry- lummodo flere ;
plus in principio vigiliarum, quam
na^ pulchre insinuatur, quando dicitur Deduc : in nocte. Sequitiu* :
[uasi torrentem lacrymas. Torrens namque cum Effundc sicut aquamcor tuum. Sicutaquam cor
oagno impetu decurrit ; scd quanto vehemcntius eftundit, quiex intimo cordis aftectu lacrymas pro-
ciluit, tanto citius perfransit. Recte ergo com- ducif, quod adhuc planius insinuans adjungit :
'Unctionis fervor torrenti comparatur, quia quan- Leva ad eum manus tuas. Elevatio namquc ma-
5 major vis doloris in nuum cordis aflectuin exprimit. Vel certe qui ma-
compunctione fuerit, tanto
divina consolatione supcrvenientc, pertransit.
itius nus elevant, in necessitate se esse, et auxilium de-
ed quia inchoare bonum parum prodest, nisi per- Q siderare demonstrant. Et ideo recte populus in tri-
overanfer tcneatur, recte secutus adjunxit Per bulatione constitutus, manus ad eum levat, ut se
:
iem, et noctem. Sunt namque nonnulli, qui post non in suis viribus, sed iu solo Dei auxilio spem
icrymas, per inanem Ifetitiam mcntcm dissol- habere ostendat. Sequitur :
unt, et quia cor suum in mferore perseveranter Pro anima, id est pro \ita,pa7-vulo7'um tuorum:
nere negligunt, quidquid compunctionis tempore qui fame pereunt in capite omnium compitorum.
Ijfinuisse poterant, perdunt.Peccatrix etenim con- Capita compitorum suunt, ubi plures \m e diver-
^ientia, sicut ante compunctionis ardorcm gravi so Tcnientes in uuum concurrunt. Qute loca magis
epe mieroris teedio ex rccordatione peccatorum ab hominiJjus frequcntari solent, ut amplior con-
Ificitur, sic nonnunquam post consolationem la- fusio inibi tabescentium insinuetur. Et vide quo-
ymarum, si hane diligens censura non prcmat, modo in arcto reposita est ubi de vita impetranda
:
er ineptam lietitiam dissipatur. Et idcirco valde causa agitur, quando parentes pro anima parvulo-
-jcessarium cst ut postquam compunctionis gratia rum suorum exorare jubentur. Idcirco autem pa-
enlem a moerore erexerit, nec hanc postmodum anima parvulorUto suorum exotare ju
rentes pro
la lenitas per immodcratam lcetitiam dissolvat, bentur idcirco autem parentes pro parvulis suis
;
inquam eam pristini moeroris custodia derelin- ^ supplicfire dcbent, quia pro culpa parcntum par
lat.Recte ifaque, peccator monetur per diem et vidi poenam sustincnt, ut indc rcmcdium ve-
)ctem lacrymas deducere. Moeroris namque tfe- niat, unde venit periculum.
um quasinoxquaedam mentis esl dies reromen- ; Consurge,laudain nocte, etc. Alleg. Quid per
i est gaudium eompuncfionis. Quasi ergo per noc- noctem, nisi vita peccatorum signatur.' Quales
01 lacrymas deducif, qui in moeroris t.edio ani- erant aliquando ii quibus Paulus loquitur, dicens
um per compunctionem relevat. Per diem lacry- Fuistis aliquando tenebrse, nunc autem lux in Da-
as deducit, qui post compunctionis lcTtitiam xnino {Ephes. Monet crgo propheticus sermo
v).
entem in moerore conservat. Dicatur ergo pceni- sanctam Ecclesiam,ut surgat,etlaudet in nocte.Sur-
iiti :
Deduc quasi torrentem lacrymas per diem et ^t enim, cum pro salute proximorum, quos pcricli
itclem. Ac si diceretur Quid multum tc peccasse
: tari videt,dc quiete comtemplationis ad opus praidi-
nsideras, necesse est ut nec in
magnitudine nec calionis se eingit. Tn nocte laudat, quando peccato-
diuturnitate doloris tihi parcas.
Sed quia multi rcs ad popnitenfiam provocans divina eis magualia
'ptum quidem poenifendi studium non dese- manifestat. Sed multi sunt peccatores,quiverbum
nt, sed tamen ab illo fervore suo,
quo crepe- verifatis audire ctiam contemmunt, eteomagisau-
Qt, paulatim tempore succedente tcpescunt.
Ad- rem cordis ad laudem Creatoris uon inclinant, quo
:iii iiiico.MS i)i; s. vicToiii; (jim>. i'.\its i. - k.vkgktk .\. — i. in s. s«.mii'Ti;ham. 31;'
iii siiis j)('<!caUs (!onsi<l('raii(lis iniiiiis cviKilanl. I)i A gilat, (|uaiidomala siin ognosccre inoipit. Secundo
(liiilms iii jtsalino lof;iliir : /// siiliciOus in mndio ovigilat, (juando uialasua agnita po-iiilondo covn-
vjiis supcniliiiiKs in(j(t)i(( iiostid il^sal. cxxxvij. i;t git. Tcrtio ovigilat, qiiando ad bonaagcnda sec(jn-
iii Kvaiij;flio : iSolili; iiiuri/iuiliis vnslriis anh' por- \crtit. Quartoovigilat, (piando bona operasuacus-
i(}^ )ii-oJii:er(: (Mallh, \\\K Kl idco <;uiii di.xissct : todit. Istas (piatuor vigilias iii nocle prai.scnlis vita-
Kauda in no(!t(!, vcvXti seculiis, adjunxit, iii jiiinci- oiistodire (lei>einus, nc vidoliccl nos vel in oonHi-
l)io vijnilianini. Ac si diccrct : llli pcccatonjs lau- (Jcratioiie peccatorum iiostrorum ignorantia fallat,
dcin Dci aiidirc possuiil, (jiii iii suis i^cccatis con- vcl iii (•orrcotionc nogligoiilia, sivo coiitcmptUf
sidciandis vi^ilaic c(c|)ciiinl. S('([iiitur : ad bonaag(!ndadosidia Uiyytn-
j)r;cpo(liat. .\ec vel
Kfluudo sicut uffuani cor tuuui. (Juid por oor, tos r(!ddat, vol ad bona conservanda pra-suinj^tic
nisi prolunda iiiiclli^Tutia ? ot (iuid i)or a(|uain, minus cautos cniciat. lUc orgo in principio vigilia
uisi doctriua facilis liKuiatiir ? Cor ort^o sicut rum Doiim Jaudaf, qui mala,qua: j^atitur, (..v (<•:
a(iuam oirundit, (|ui lio<!, (]uod iiitus soliduin ;^iis- sidor.itionc iui(juitatis su;o, justo Doi jiidicii.
tat, inlirmis auditorihus facili foris cruditionc insi- suslinerc fatctur. Sequitur : Kllunde sicut aquaii
nuat. Qucmadmoduiu Psalmista dicit : Die.s liici cor tnum ante consjicctum Domini. (iJHtcri li^iiio
per parvulos, iniirmos fide, et nccdum sensum ma- Jiquoris reliquias retincnt. Qui vcro cuncta quiden
turum liabeutes, accipere possumus. Sanota crgo l)cccata sua jior confcssioneiu cjiciunt, sed adhu
Koclesiapro anima i^arvulorum suorum manus ad taraen pcocjindi affcctum non dcrolinquunt ab lii :
Dcum clcvat, (£uia prosalute eorum, (pii adluiopu- quidcm (juamvis noxius liquor j^rorsus cjcctussil
.silli fidesunt, uon solum se in verljopra^dicationis vasa tamen sapore infecta permanserunt. Quisqui
exercet, sed etiam Immili devotioue divinam jugiter autem per puram confessionom, et contritioneiv
uiisorioordiam iuterpcllat. Vel per mauus, opcra oordis sui soereta rcvolans, niJiil aut per affcctur
accipere possunuis, quia ille nimirum pro anima rotiuet, aut per silentium togit : iJJc quasi a^fiia
parvulorum manus ad Deum elovat, quia ad provo- cor suum autc conspectum Domini eflundif. 1
tiam carnis, qu;e causa est et origo omnium Iiu- auvma parvulorum luorum, qui dcfecerunt fair
manarum aetionum, intelligere debemus ? Parvuli in capile omnium compitoriun. Per parviilo
orgo in oapito compitorum fame defioiunl, quia nou iucougruc infirmos aniiUie cogitatus accip
carualcs quique quanto inagis tcrrenis desidoriis luus, per caput omnium compitorum, concuf
iahiaut tanto magis a pastu spirituahs alimonia; D scentiam carnis : qua? omniuin terrenorum de-
jejunant. deriorum et actionum, quasi muJtarum viariD
Consurge, lauda. Mohal. Nova qu.edam vita hio oaput est ot origo. lu oapite ergo compitorum pa
mihi oriri vidofur. (^onsurge, lauda. (juam pulehor vuli nostri fame dcficiuut ;
quia teuerfe cogitati<
ordo, primum transacta mala fletibus tegere, pos- nes nostraj dum desideriis oarnahbus inhicren
tca ad bona agenda oonsurgcre deinde laudare? spiiitualis ahmouiie pastum perdunt. Sed nos pi
Non est enini lausspfciosa in orc peccaloris (Eccli. anima parvulorum nostrorum manus ad Ueui
xv); nequo potcst veraoitor ])ona agere, quipiius oievamus, cum per studium l^ouorum operuui a
non sluduerit efficaoiter mala prieteiifa emendare. nutriendos animee cogitatus spirituaJis desidei
Kauda, inquit, in nocte in prineipio vigiliarum. gratiam m noliis renovari exposcimTis, Qui vid
Pcccator sub flagollo positus gratum Doo saorih- lioof ]);irvuli nostri in capitc oompitorum fail
ciiim immolat, si ot do sua tribulationc Doum dofioiunt, (juiatonor;p cogitationcs animi, quas ii
laudat. Unde recte cum dixisset propheta, lauda in triusccus Jjona desidcria non pascunt, mox ]j'
nocte, hocest in tribulationc, slatim adjunxit: In carnis ooncui^isccntiam (quiE omnium malorum d
principio vigiharum. Primum elcnimpeccator evi- sideriorum capul esf) emoJlit;e, otune virtuUs '
:
bm" amittunt. Vel ipsa concupi.scentia fanies est, in A quem ./oas rcx interfccit : (|uia, iufpuun, eos occi-
qiia fame deficiunt quia scrapcr e.suriunf, ct cx- dcrunt, idco mulieres fructum utcri sui comcde-
pleri non possunt. riuit, sicut dc Maria iilia Eleazari lcgitur : ct in li-
Vide, Doinine, et considera quein vinde.niaveris bro Kcgum scriptuni cst (11 Par. \\\i), ct Jose-
ita. LiTTKu.VL. NoQ (lesistit a proposito istc tlonec phus Quod aulcm dicit, si occi-
(pio(pie leslatur.
coepta ad finem perducat. Ilactenus enim cuni ditur, sic est ac si dicerctur Quamvis taulum :
pcceatoribus cyit, ut cos ad pcjenitentiani intlcctc- IxMicaveriut, nunquid lamcn lani immaui uUion«
ret; nuncpoinitcntium causanisuscipicnsad Dcum plccU dcbucrunt ? lu (juo tamcn judicium Dci non
sermoncm convcrtit, ut cum pro pcccatoribuscxo- rcprehendit, scd oulpam concedens, clp<enam ag-
rct. Simulquc pcenitentil^us formam orandi tri- gravaus, miscricordiam qua;rit. Quasi diccrct :
buit, apertc dcmonslrans quantum sc in prccii)us Nou cst populus, qucm tanlum dilcxeris : cui tan-
peccalor humiliarc (lc])eat cum ipsc pro alicnis ; la ItencUcia conluleris ; non cst populus, qui
pcccatis orans, tam humili dcvotione sc pictati di- tantum tibi pcccavcrit : non est populus, qucm
vince prosternat. Quia enim causani dilFuulem se tantuni dcjeceris, tantum viudemiavcris, atquc
suscepisse considcrat, ncquaquam aperta poslula- destruxeris : et idco, qu;eso, vidc, non tran-
tione ain'es (hvinje majestatis pulsarc pra^sumit ;
g sitoric, sed cousidcra diligeuter noslram mise-
sed cum magna rcvcrentia, ct trcmorc suie pcti- riam, ul solitam nobis itcrum impcnd;is miseri-
tionis affectum insinuando demonstrat, dicens : cordiam.
Vide, Domine et considera quem vindemiaveris Vide, Domine, et considera quem viudemiaveris
ita. Qu;>si diccret : Popuhnn tuum, qucm tantum ila. Af.lkc. Ecclcsi;im sanciam vinc;un ;ippcllari
dilcxisli, qui pra^tcr tc sohnn ahum proteclorcm plurimis Scripturarum testimoniis coruprobalur. De
non habuit, sic vindemias, sic opprimis, sic devas- quibus cvangeUcum, ubi patcrfamUias
cst illud
tas ? Prffisenlem, qua^so, cahimitatcm considera, operarios in vineam suam misisse diciUir [Matih.
pristinum amorem ad mcmoriam rcvoca ; ut si w) quia videlicet Deus P;dcr, dum i)r;Bdicatores
:
nostris prccibusnon llecteris, tuis saltem l)cnefi- ad crudieudam Ecclesiam dirigit,([uasiad cxcolen-
ciisad compassioncm et miscricorcham niovearis. dam vincam suam opcrarios mitlit. Nam qucmad-
Vindemiaveris, inquit. Ergo non saltus fuit popu- modum vitis magno quidcm studio et hdjorc cxco-
lus iste, sed vinea cultorem habcns, et fructuna litur, sic nimirum vila Udclium non nisi magno
fcrcns. Altamcn lignum vilis sinc cultura ct tructu studio el I;d)orc ad virtutcm inlbrmatur. Et (juc-
inutile est, et universis Cur crgo de- madmodum vinea, si fecunda fucrit, quidquid silii
hgnis vilius.
popularis, quem colendo pretiosum, depopulando laboris impcnditur, fructuum idjcrtatc restaurat
C
vilcm, ct inuUlem reddis ? Quem vindcmiaveris, sic nimirum vita Udelium, si studio discipliuii' ct
inquit, ita. Quomodo ita ? tam horribilitcr, tam cruditionis ad virtutem profecerit, omneni adhibi-
monstruosc, ut vinca ipsa devoret botros suos, ct tamdiligenUam prcUoso fructu rccompcnsat. Itcm
muliercs comedant hlios suos. Idco exclamat, et sicut lignum viUs sine fruclii inutilc cst, ct uuivcr-
dicit : sis lignis vUius : sic profccto ii qui pcr fidci doc-
Ergone, Doinine, mulieres eomedent fruetuin trinam excoluntur, ct t;imcn fructum boui opcris
suuin. Id cst fihos suos, ])arvuLos scilicct ad ineii- non affcrunt, pejores suiit illis qui ad agnitioucm
suram palnue, id est teneros, vix duui palmai veritaUs nunquam pervenerunt. Et Ut nonnun(piam
mensuram habentes ; ut immanis crudelitas, imo ut Iios talcs Deus graU;im subtrahendo, tanto pro-
crudelis necessilas, ostcndatur. Dcne autem mu- fundius dcserat, quanlo diutius post impensam
Uercs, non matres : quia matcrno nomine appcl- gratiam ingratos tolcrabat. Quoruin tamcu lapsura
landte non sunt, quie matcrucie pictatis memores perfccU quique ex compassione charitatis plan-
non fucrunt. Fructum, inquit, suum comedent. gunt, et (iui eos jam per Udem ejusdcm secum cor-
-Vc sidicerct : Cietera gcrminantia idco IVuctilicaut. poris membra essegaudebant prtecisioncm eorum
ut natura gcneris, qu*
\x\ parente consumitur, in sine dolorc fcrrc non possunt. Ex quorum voce hic
l^role germinis sui rcparetur homo vcro natuj-oe :
P dicitur : Vide, Domine, ct considera qucm vinde-
fructum suum consumit, per quem
iie oblitus, miaveris ita. Malos Deus vindemiarc dicitur, cnm
rcparari debuit. Sed ne sic exaggerando miseriam eos, quos ipse pvius per pr;Bdicalorcs suos exco-
T)..'um non poscere sed provocarc vidcatur, ctqua- hut, subtracla graUa, stcrilcs ct inancs dereUn-
injustum arguere, qui tam crudeliter populum
.
quit. Polcst eliam vindcmiaUo ipsa ad elcctos re-
smim punicrit ;
post commemoratam poenam,cul- fcrri : cpiia uirairumcum quidampin- inUdelitatem
pam cliam subjungit : caUida quadam concessio- ab unitatc Ecclesiie subtrahuntur, ipsa sancta Ec-
ne utens, nt scihcet dum in culpa confitenda a clesia nuda sibi, ct quasi .spoliata reraansissc vidc-
justitia Dci non discrepat, in miseiicordia quK- tur. L'ude cum magno pietaUs affcclu prounuti.in-
renda petitionem suam citius ad effectum perdu- dum cst hoc, quod dicitilr. Vide, Dominc, ct con-
I it, dicens. sidcra qucm vidclicct populum tuum, pusiUum
Si occiditur in .unictuario Domini saeerdus, et gregem tuum, vindcmiavcris if;i. Quomodo ? Sub-
prnpheta. Ac si dicerct Quia proi.)hctas tuos, : et jungit Ergonc comcdcnl mulicrcs frucluni suum,
:
sacerdotes tuos in sanctuario tuo occiderunt : si- p;uvuIos ad mcnsuram palmai ? Per mulieres recte
' ut de ZaoUaria legitur lilio Jviadic sucerdolis, uiidos pnelat<js uccipiaius scnsu carnaU et tlu.vjs
m mKJO.NFS DK S. VICTOHK OI'P. P.\RS 1. — EXKGKTICA. - I. fN S. SCRIPTUfUM. :jifi
morihiis cinollitos ; <jiii riiicliim sniiin foni(Mliinl, A mensiirani paluiir- comodore «liciintur nisi quod
qiiia (lc labor(! minislorii sni iii pra^scnti vila if- montes carnales etiam de iniUo boni operis glo-
iniinoralioncm accipiunt. Kcontrario honis doolo- riantur? Sequitur Si occiditiir in sanctuario Do-
:
eis pro laljoro non transitoria mcrces, sed pne- instantia inala prospiciendo calcot devoUonem, ;
iniiiin .'rtcnnnn consorvatiir. Miilicres orgo come- por qiiaiii mala pra-torita siii^plicando abstorgat.
diinl fructum suum quia carnalcs quiqiic dum in Qiiid oigo dcvotionom, nisi qiiomdam anim.-c sa-
hac vita laboris sui morcedom accipiunt, qiiasi
cordotem cxpiationis sacrihcium jugitor in cons-
fructum non conservant, scd consnmunt. Quis poctu Domini ortcrentem ctquid prudenUam, nisi sit ;
autcm liiiclus isto, dcclaratur, cum dicitur 1'arvu- prophotain accipimiis ? Quia ergosacordos, ot pro-
:
los admensuram palma;. I*arvulos liic non .'ctatc, pheta, in sanctuaiio Domini occiditur, inulieres
sed fide intcUigere debcraus. Pcr pahiiam voro ini- parvulos suos comodunt quia nunquam mcns :
tium boni operis non inconvenientor accipimus. hominis de se virtute sua cxtolleret, nisi prius por
Quid est ergo qiiod fructus midiorum ])arvuh di- n ncgligcntiam, et prjctoritorum malorum momoria,
cuntur, nisi quod hdes credcntium doctoribus ad ct fulurorum cautcla in ea topuisset.
priemium reputatur ? Quos videhcet carnalcs prte- Jacuerunt in terra furorispuer, et senes [senex :
lati comedunt: quia nimirumdum terrenisinhiant, virgincs mece, etjuvenes rnei in (jladio ceciflerunl.
inhrmos hdo ot incipientes por e.xemplum mah Lir'n;iiAi.. Vel sic distingucndum est Puer et se- :
oporis ad interitum pcrlrahunt, quos prius per nox in terra jacuerunt, virgines et juvenes in gla-
verJjum pra^dicahonis in hde genuerunt. Vel certe dio ceciderunt. Sive ita Puer, et senex, et virgi- :
tunc muheres parvulos suos comedunt : quando nes juvenes in gladio ceci-
in terra jacuerunt, et
mah pra?lati in Ecclesia quosque, quos sulijectos dorunt. Quod propterea fortassis magis congruit :
ch)0 ca?lestis alimoniiP pascero debucrant, rebus quia virgines in bcUo gladio perimi non solent,
suis amare spoliando per inopiam affligunt. Sequi- sed in diroptionem, et depr<edationem adduci,
tur : Si occiditur Domini sacerdos,
in sanctuario nisi ex hoc ipso atrocitas hostium designetur, qui
et propheta ? prophefam, eos-
Per sacerdotem, et nec virginibus paroerent. Dicit ergo populum bel-
dem hic intehigere debemus quos paulo ante per latorem cum regibus et pi-incipibus gladio cor-
mulieres signihcatos accopimus pnelatos scilicet : ruisse, reliquam multitudinem diversi soxus el
qui et per verbum propheta; sunt, et per ministe- P ffitaUs ih capUvitate distractam. Puer, inquit, et
rium sacerdotes. Per sanctuarium autem cultus di- senex, et virgines : infirma fetas, inhrmus sexus,
vinus exprimitur : ac si diccrctur : Si pra?lati spiri- in terra jacuerunt, sine misericordia, sine huma-
tualia indigne administrando pereunt : quare ergo Non solum in terra,
nitate abjocti, in tcrra furoris.
scelera eorum subjectos innoeentes involvunt ? quod ad poenam sufBcere posset ejusmodi, sed in
Vide, Domine, et considera quem vindemiaveris terra furoris. Vel in terra sua, quam Dominus in
ita. MouAL. Congrua similitudinc anima a Deo furore suo vastari, et depopulari permisit : vel in
vindemiari dicitur, quando donis virtutum mahs tcrra aliena, ad quam furor Domini eos expulit.
merihs suis exigentibus justo Dei judicio spolia- Sequitur :
tur. Sed est queedam vindemiaho ca^teris perni- Interfecisti in die furoris, jyercussisti, nec mise-
ciosior. Minus namque periculosum cst virtutem reris [misertuses]. Quasi dicat Tibi, Domine, nos- :
perdere, quam de virtute superbire. Qui enim vir- tram ealamitatem ascribimus de nostra miseria :
tutem perdit, saltom dctrimentum suum agnoscit teciuii causam inimus. Quia plagam, quam hos-
qui autem de virtute superbit, damnum tolerat, tis saevientis furor intuht, ira tua nostris prius pec-
ignorat, Propheta plangens animam, non solum catis provocata, dictavit. hiterfecisti eos, qui in
peccatricem, scd etde virtute falsa inaniter glorian- gladio cecideriml percussisU eos, qui in terra:
Y.
tem. Vide, inquit, Domine, et considera, quem jacuermit nec misereris, ut cum tot jam peiiisse
:
vindemiaveris ita. Et quasi qu.erens quomodoita? videas, ab iis saltem, qui supersUtes adhuc sunt,
exclamando subjungit, et dicit : Ergone comedont flagellum tufe indignationis avertas. Qu.-eso,
mulieres fructum namque fruc-
suum ? Mulicres Domine, obsecro, Domine, miserere : ut exitium,
tum suum comedunt, quando carnales anim» de quod te irascente incidimus, te miserante, evada-
virtuUs opere se per inanem gloriam pascunt. mus.
l'Vuctum comedunt, quia inde virtus ipsa consu- Jacuerunt in terra puer, et senes. Alleg. Sicul
mitur, unde mens ilhcila refeehone delectatur. populus, sic et sacerdotes. In terra jacuenmt, in
Fructum, inquit, suum. Qualemfructum? Parvulos terrenis desideriis quieverunt.Nec solum qiueve-
ad mensuram palma?. Per parvulos, accipere pos- runt (quod superius significatum est, cum dictum
sumus virtutes tenei*as, et nondum ad robur virile est sederunt in terra, conticuerunt senes), sed ef
:
Parvuli ergo ad mcnsuram palmjo sunt virtutes sciant et omni ratione sopita unde venerint, non
:
illuminabit te Christus [Ephes. Heu quam male A Parvulus ergo cum senibus in terra furoris jacet,
v).
jacent, qui in terra jacent! quam male dormiunt, quando id etiam nostrae corruptionis, quod vin-
qui in terra dormiunt qui in tcrra requiescunt,
! dicta praevaricationis intulit; carnalis mens non
et cum evigilant, niliil divitiarum in manibus solum secundum scnsum, scd ctiam secundum
suis inveniunt Quidquid enim tcmporalitcr ama-
! judicium, et appclitum sibi ad delcctationem
tur, quasi somnium est, et evanescit, cum homo substcrnit, et ibi se putat requiescere, ubi pro-
in morte evigilare coepcrit. In tcrra, inquil, jccta cst vapulare.Sequitur Virgines mete, et:
furoris jacuerunt. Quid pcr terram furoris, nisi juvcnes mei in gladio ceciderunt. Per virgines,
hunc mundum accipere dcbemus : in quo genus castas cogitationes pcr juvenes, fortitudincm
;
bumanum propter primi reatus vindictam, de atque constantiam animi per gladium, tentatio-
;
paradisi feticitate ejectum, et exsilio damnatum nem adversarii acciperc non inconvenienter pos-
est? Quanta ergo vesania, ut in hac pcrc- sumus. Quia enim £etas juv(!ntutis ampUori
grinatione homo requiem quo se in qucerat, roborc viget, quid aliud fortitudo bcne agcndi
ira divinae ultionis projectum esse non dul)itat? et pcrsevcrandi constantia, quam quidam juvenes
Sequitur : Virgines me£e, et juvenes mei in sunt in animo rationaU? quia et ad inchoan-
gladio cecidcrunt. Per gladium hoc loco g dum opus prompti sunt, et in coepto opere sine de-
in
doctrina hrereticorum signatur, de quibus in fectu persistunt. Recte ergo prius senes in terra
psalmo dicitur Lingua eoruni gladius acutus
:
jacuisse dicuntur, ac deinde virgines et juvenes
[Psal. Lvi); quia dum aliquos ab unitate ca- in gladio cecidisse memorantur quia ex quo
;
thoUcai fidei ad suos errores pertrabunt, quasi judicium mentis et appetitus terrena delectatione
membra a corpore prrecidunt. Per virgines corrumpitur, superveniens tentatio facile et bona-
autem et juvenes, fideles signantur, qui et rum cogitationum integritatcm violat, et forti-
virgines sunt, quia intcgritatem fidei pravis
tudinem atque constantiam animi subnervat.
opcribus corrumpunt; et juvenes simt, quia
Quia 'enim, ut sa?pe dictum est, cogitationes
per constantiam mentis adversis ingruentibus ab affectibus prodcunt, dum cx corruptis cogita-
Qon cedunt. Quid est ergo quod virgines in tiones corrumpuntur, quasi ex infecta radicc
L^Iadio cadcre dicuntur, nisi quia, testante Apos- rami amaritadinem trahunt. Cumque carnaUs
:oIo, bonos ^nores mala colloquia corrumpunt animus extra carnem nihil appetit aut discernit,
I Cor. xv), ct dogmata hosreticorum, in quibus li- omnis mox fortitudo ejus atque constantia, in
-lei castitatem violare prrevalent, postmodum etiam
tentationem carnis emollescit. Ncque hoc pra^-
bonorum operum integritatem subvertunt? Juvenes
^ tereundum est quod cura senes in terra sedent
in gladio cadunt, cum ii quorum constanUa adver- virgines capita sua cinere spargunt; cum senes cili-
sis superari non potuit, dolis verborum succisi ad
cio induuntur, virgines capita in terram abjiciunt,
infideUtatcm corruunt. Vel si alteram distinctionem cum scnes in terra jacent, virgines in gladio cadunt;
sequimur, virgincs in terra jacent, quando inmente quia profecto sccundum corrupUonem affectuum
terrenis desideriis inhiant, qui foris per exhibitio- crescit corruptio cogitaUonum. Sequitur Inter- :
lem operis castitatem simulant intentionis. Per ju- fccisti in die furoris, percussisU, nec misereris.
venes etiam, superbos, et dc suis viribus prsesu- Quasdam virtutes Deus aliquando in animo per
nentes intelligere possumus, quia vita liomini in tentationem perimi, quasdam vulnerari permitUt,
lac praecipue setate et calore et robore vigel. Juve- ut dum tentatus aliqua adhucbona se reUnuisse vi-
les er^oin gladio cadunt, quia cum, Deus, superbos det, prorsus in desperationem non corruat; dum
iespicias, n qui hfereUcorum erroribus subvertun- vcro queedam se perdidisse aspicit, de suis viribus
ur, constat quod nequaquam a cognitione veritaUs non pnesumat; et tanto verius id, quod amisit, re-
aderent, nisi prius alta de se sapuisscnt. Sequitur cupcrct, quanto subtiUus suo damno cdoctus, id-
nterfecisU in die furoris ;
percussisU, nec misere- ipsum, quod reUnuit, ex se non esse jam videt. Sed
is. per inUdelitatem corruerunt
Interfecit eos, qui quia mulU non adcorreptionem, sed ad subvei'sio-
)ercussit eos, qui in lapsu pereunUum per passio- ^ nem homo, qui sua3
tcntari permittuntur, idcirco
lem charitaUs vidneraU sunt. Non miseretur, quia tentationis causam semper scu'e non potcst, pericu-
lum lapsos non erigit, eUam dolorem stantium non lum semper Umcre debet, propter quod recte ex
;onsoIatur. voce trepidanUum subjungitur Necmisereris. Quoe
:
Jacuerunt in tei-ra furoris puer, et senes. Moual. nimirum sententia timoris est, non assertionis.
rerra furoris est caro nostra mortalis, qu<B ante Quia enim cito a tentaUone non liberat, idco tenta-
)eccatumprimi hominis virtutumgerminaprotulit; tus flagcllum suum irae, et non misericordiffi esse
)ostea autem ex maledicUonis sentenUa spinas et putat; quod tamendesperantisnonest, sedtimentis,
rUjuIos viUorum germinare coepit. Parvulus autem ut diximus.
'st quantum in se est, semper
sensus carnis, quia, ad diem solemnem. Litteral. Ac si
Vocasti quasi
i)ueriha quiedam et vana appeUt. Sicut autem pcr diceret : quidem semper adnocendumpa-
Inimici
iarvulum sensum carnis accipimus, ita per senes rati sunt; sed tamen, nisi vocentur, venire non
udicium et appetitum mentis intelUgere non incon- possunt. Non igitur arguit, scd honorat Deum iste,
renienter possumus quia et in discernendo mens
; qiu nihil viribus inimicorum tribuit, sed divinam
|!ssc dcbet matura, et in appetendo non temeraria. potentiam etiam in sui oppressione extoUit. VgcasU,
:ti'.» HIJCO.MS UK S. VICiOHK OIM'. I'\lts I. i;.\i:(-i;'H(..\ I.N S. s( IUI'II H.\.M. m
iii(|iiit. OiJ''i^i <lit;t'i"i'l : Koi'iiru fiiil vclic, tiiiiui a 'j'" '" <J'^*''1'1'"^ '^ccle.siii.' cducali, cl (locliiiia ciiu-
concfjnerc, iit cx lioc ipso attcii(Jas, qiioil ct li iii liierunt. Lducavi, iiKjuil, ot euutrivi, uon soliua
tuuin cst liliciarc. Vocusii quasi aii ili(.'iu .sol(im- uiilrivi,(niiaf()rtcsetiaiii, (juos poiidikstiibulalionis
Ticm, i(] cst ad (iicin ia-tili.-c >'A gandii : iion opj»rc :iit, inimicu. (;onsump.">it. bonob^iuidcm pi-r-
(]iiod honilas liia in iiostra miscria (lclcclata fC(iucndo afHiyere iuimicus pole-;l, consumcin uu-
sil, scd ([iiia malitia corum iii iioc cxuitavil, lcm non polcst; qui aulcm lrii»ulationc supciulur,
iit idipsiim lc ad miscrcndum provocct, ct citius ab iiiimico consuuiiliir.
ill(!
nol)is compaliaris, diim cos iiiiqiu» siipcr iios Vocasli quasi ad diem .olcumcm, (jui iciii;-
in b.abyloncm. Undc seriuitur cutjitdlionum dieiu festum (ifjenl tilji [Psal. j.\\.vi.
:
E( iion fuit in dic fiiruris Domini riuieffuycrcl, Scd quia peccatoris mcntem aute compuncUouis
et rclinquereiur. Rchnqueretur, subauditur, vivus; ardorem prar^teritorum malorum recordatio (pio-
vcl rcliuquerctur in terra sua, ct nou abduocn^tur daiu sui reatus tcrrore concuUt, rectc istos de
captivus. et ad solemnitatcm i)ariter, et ad tcr-
circuitu,
Quos educavi, ct nutrivi. Educaviaddisciplinam, rorem vocatos dicit. Scieudum tamcn est quod
et nutrivi ad forlitudinem qui luagis plangendi. : aliter ille terretur qui uihil boui egisse se meminit,
Iiiiiiiicus coiisumpsit eos. Id est, usque ad inter- atquc aUtcr illo (pu bonis aolibus suis (lUiedam,
neciouem dclcvit. pro quibus tuncat, mala admista cognoscit.
Vocasti quasi ad dieni solemnem ([ui tci'rercnt : Uuando homo circmuspicit actiones suas,
igitur
me de circnitu. Alleg. Potest non inconvenienter et in eis qmedam invenit uJii confidut, (luiedam
in hoc loco tcmpus extromi examinis designari vcro pro (luibus timcat : tcrretur (luidcm, sed
qucB dies vel ideo solemnis dicitur, ([uia tunc non de circuitu, (iiua in altare peccatrix con-
gaudia juslorurn inchoaliunt, sivc quia tunc scientia cx memoria sui reatus stringitur; es
omnia in medium discutienda deducentur. Quod altera parte in fiducia boni operis dilatatur. Sed
nimirum tempus ita nemo sine terrore exspectat, dum peccatoris animum ex omni parte facta sua
sicut nemo est, cui sine culpa prfesenlis vita; accusant, tunc quasi in circuitu tcrretur; quia
cursum Iransire contingat. Electi verodumsepro liinc inde omnia formidanda conspicicns, pei
pra^senlis vitie misoria lamentis afFieiunt, etiam solam angusUamintra semetipsimi coarctatur. ilot
mala qu;e restant anle oculos menlis adducunt, ctiam convonienttn' in persoua peccatricis auima
et sollicile futuros terrores considerando, ut ibi dicilur quando de corpore exiens undique malorun
judicium cvadant, hic .se judicant. (;onsiderant suorum mcmoria oceurrente tuibalur. Unde e
ScEvissimos exactores dsemones, ad quorum pric- recte diotum est YocasU. Homo namqne ciuandii
:
sentiam etiam electi lerrebuntur qui undique : in hac vita est, debet ante acla mala assidue ad me
arclabuut jadicandos, ita ut nemo locum ava- moriam rovocare, ut so ipse spontaneo terreat at
dendi habeat, nisi misericordia judicis distric- paniitenUam, sicut Psalmista de se testatmdicons
tionem temperaret ultionis. Quando mulios, qui D Peccatura rneum corarn[contra^me est semper [Psal
hic in disciplina Kcclesiae educali, et doctrina 1.). Et iu alio looo idem ait Corjitabo pru pec^-aU :
voritatis cnutriti inter ftlios boi eomputandi vide- meo [Psat. x"s:\vn). Quistiuis autem hic maloriiu
bantur, inimieus cousumct ct socum ad per- suOrum rccordari noluit, illic ca Deus iu te.:tiuio
(Ulionem trahol. l^otost ctiam de paganis ct hte- nium damuationis antc oculosmentisejus vocahit
reUcis, sive qriibuslijjctinlidelibus dici, pr*cipuein quatenus ex memoria eorum ilsi terreatur ad pct
tompore Antichristi, tiuando diabolus undique in nara, qui hic salubriier noluit tcrreri ad poiiiiten
mor.ibris suis ad persccuUoncm Udojium laxabitur. tiam. Sicut divina vox per cumdemPsalmistamlo
Qui dics ideo solemnis dicitur, (luia tuuc iniqui de quilur, dicens : Arguam te, etstatuam contrafacieh
oppressione bouorum la^^taliuntur; quia non est qni tuam [Psal. xlix). Cujus vocationis modus adhu
etiugiat et rolin^iuatar, dum alios in \erilate persi- tlemonstratur cum (Ucitur : Quasi ad diem soleui
stentcs corporaUter puniiint, alios autcm sibi con- nem. Dies enim solcmnis, est dies quietis; dics vo
sculicnlcs spiiilualilcr occidunt. Unde scfiuitur : cationis tpiando operari non Ucet, setl iis quisqu
Ouos educivi, et nutrivi, inimicus (;ousumpsit; tunc cmu gaudio frui iucipit, qua; prius cum I;'
quia nimirum mnlti tuuc ad inlidclitatcm corruent. boro sibi pra'para\il. ()w\d orgo t dics morlis, ni?
:
(lios solomnis, in qiia jaiu auiplius uon icslal fa- .\. Hecfe crgo dioitur. Non fuit in dio furoris Domiui
eultas oporaufli ; s,0(l (niis(]uc oponuu suoium qui cfVugorcl, ot roliufpiorolur. Quhi cum mortis
meroodo ot prffuiio iuoipil priotcritorum laltorum hora suporvcucrit, tunc (piis(pio ;ul oonsciouliam
porfrui ? Sccjnitur suam rcdiro comiiollifur, ut ipsa comitantc ad c.x-
lilt nou fuit in (lio furoris Domijii (pu olTugorot, oipicndam sontontiam jiidicis siuc dihUionoab Iiac
cl roliu(]ucretur. Dics fnroris Domiui, fkiis nuius- vita Iransroratiir. So(|uitur : (Jno^ educavi, ot onu-
cujusfiuc cst : quando quisfjuc oum magua dislri- lri\i, inimions consnmpsit cos. Xc solam oonscicn-
clionc ad rcddoudam rationom cimipcllitiu' qui :
tiio ])(i'n;vm j)eocatoribus pra^parari piifcs : quos
prius in vita sua ([uasi in dic uusorioordia^bouigno oducavi, in([uit, ot onutrivi, iiumious consumpsil
ad pa'niton(iam cxspcctid)atur. Hoclc ergo dc dic oos : ([uiii nimirum virtiis, ot pulohrifudo morta-
furoris dioitur : .\ou fuil (pii oirufj^orct, otrolinquo- lium oorporuiu, quio hio por illioita dcsidcria pas-
rctnr. ElVugerct, scilioct oousoioutiam : rolin^pio- oilur, illio a lortoribus iuigclis in (ormcnfis oonsu-
rotnr ad pamitentiam. Nolatc, quod dicitur : VAXn- motur. Uu;o ideo consumi dicitur, non (piod sub-
geret, scilicel conscicntiam. Magnum tormcntum st;uitiam pauiain nihilum rcdigat, sod (p!i;i dolor
cst oousoicntia mala. Scd poocaloros hic oonsoion- usfiuc ad iutima n;itin'a' porourrons, niliil intaotiuu
tiam suam clfugorcpossnnt dum cxlorioriltus de- :
j^ roliufpuit. Vol por cducatos, ot ouiifrilos, ipsao;u'ui
loctationibus dcditi, mala, quio intrinsccus tolorant, dcsidoria acoiporc possumus : qiiio oducanfiir per
intcrim quodammodo oblivior.i traduut. Minus snpcrbiam, porhixuri;im ct (pian-
ot onutriiinfiir :
enim nunc spina oonscicutia' oor pungit : quando tos m;igis ca oxplcndo pasoinuis, fanto magis a'l
cam (ut ita dicam) torrona' dolectationis fasoia ob- ;ippctiluiu inflammamus. Hos cduoatos, el cnutri-
volutam contegit. Il)i autou) consoionti;e tormcn- io oonsumit inimicus, id esf, mors de (pia dicit
;
Inm effngcrcnon potuerunt quia oum scnsus car- : -Vpostolns Novissime inimica ilcstruclur mors (/"
:
nis in morfo foris claudifur, liorror prietcitorum Cor. xv) quiii niuairum dum caro uostra inmorte
:
maloriuu intus animo apcrifur. Tancinfolix anim;i sucoidifur, omnia cjiis dcsidcria paritor oxsfingu-
licet sero compuncta vcllot jam pcr p{puitcnti;uu untur, siout pcr Psalmistam dioifnr f/i ilia did :
emendarc, quod non potcst pcrconscicntiamcflu- perihuul omnes rogiiationcs corum. {Psal. xlv). Et
gcro. Sod jusfo Dci judioio, qu;i> prius tompora oonsidcra (luam oonvenioutor iu flno lamcuti no-
p(pnitonti indulta sibi ucglexit, jam non rclinqui- vissima po-ua pccoatoris anim;o plaugitur ut in- :
tur, quia scmcl irrcvocabili scnfcnfia cmissa, am- fclligamus ca ]nal;i, qua'. pnodicta sunt, (pianta
plius in hac vifa ad pfpnifenfiain uou diircrtur. miseriii oonsequafur.
ADNOTATiUNCUL ,UC1DAT0IV
IN .JOELEM PROPIIETAM
JoEL. {.) Verbum Domini, quod factum est ad I) s;uius aflUgitur, indc populus consolatur : ([iiod
Joel fdium Phatnei. Histoiuol. In verlio tria atlcn- iuens elcctorum intclligens in Domino gloriatur,
duntur : sfrcpitus, forma, intelloctus. Strepitus Stro[)itus igiturUt ad carnalos, forma dirigitur ad
persccutionis, forma voois, intcllcctns dictionis. animalos, intoUocfusiuls[)U"itu;dcs. IIoc iiutcm ver-
Pcroussio ;ul vindiclum, vox ;ul liotiliam, diolio bum Domini est. In Domino quoque triii conside-
refertur ad gratiam. Sic[uidom vindicta pcrcufit, ranfur : ultio, zelus, rotiibulio. Ullio culpto, zclus
vox cousolafnr, diotio erudit. Eruditlilium, conso- discipliuio [jraemium oliodicnliio. Vivus igitursermo
latur mcrccnarium : erudit fiUiuu avidc doctriuam Dei, et efficax, et penelrabitior omni (jladio un-
patris s^^itientomconsolatur mcrcenarium sub ju-
; cipiti(Bebr. iv). Denctrabilis ;
quiii dostruil m;di-
dicio anxic laborantem. Filium crudit gratia obc- fiam ; vivus quia reducit acl gr;Uiaiu ;
cfficax, quia
dicnfiio, merocnarium consolatur meroos justiti.o, pcrducif ad gloriiim. PcnetrabiUs ost judicio, vivus
,
servum aflligitpu-na malitiic. Sfrepitusad]»(onam, facfo,eUicax prom:sso. PonotridiiUs, ([uia judi-
1
vox ad priemium, hitellcctus ad graiiam rcfcrtur. cium absconditur. Vivus, quia factum ejus fructi-
^
Hyec igitiir tria considerautur in verljo, quod fii- tio;itur. Fffi(;ax, (]uiii promissum ojus uoii iiifi-
«tum cst iid .loel : quia in oxitu scquentis ])io])hc- ci;itur. PeuetrabUis, r[uia desfruit fortilcr ; vivus,
tict?, inimicorum ullio, ot ])opuU afflicU couso-
ot
]) c[ui;i viviUcal poionlor quia rcddil ofiicci-
;
cilicax,
latio, et elcctorum i)i'cPdicitur eruditio. Strcpitus oiter. Hoc est verbum Domini, quod facfum est ad
igitur soni ad adversarium forma vo(;is ad pojju- :
.lool filium Phafucl.
lum atiUctum intellectus verl)i a-.haontemfit pro-
; ihimo vidondumcst, quod oonstrnotio cclipsim
pheticam, et electorum chorum. Quia imde adver- pafitur. Diocudo ouim vojbum Dojuini, (luod faci'
:m nijnoNfs i)K s. vfrToni' oft. pahs i. - exegktica. — i. in s. soniPTi.nAM. 32 'i
tuiii cst ad .lod (iliiiin Plialiicl, aliciuid ad jicifcctio- A Allcgorice vcro <ic por.scculioiic lofiuitur Ecclc-
ncm scnsiis siil(iiilcllif,'ciidiiin cst v(;I ita : lioc cst siii; gencralis, qiia; qundrifaria lcgilur : quia pri-
vcrhimi, ([iiod faclmn csl ; \cl ita : Vcilnim quod uio ab idololatris, sccuikIo ah Iwcrclicis, tcrlio a
factum est ha;c alia ostcndit. Siuiiiitur : pseudocliristianis iinjju^^Data fuimia, quarto ah
A ndile h,xc, senes, et anribm percipile, omnes AulicJirislo impugnanda lcfjitur. Quod Jocl pro-
hdhilaforfs lcrr.x : si f/irliu/i esl isti/d in dielms plicliro pi"i'vidciis ociilo, pra; nia^^iiitudinc pcrsc-
vestris, aul in dieljus palriau vcslroruni, Super hoc ciitioiiis, s(;ncs ct liaWilaloics tcrra; in coiisorliuiu
narrate filiis veslris, el /ilii vestri filiis suis, el vocal adtnirationis. Ac si diccret : Vcntura sponsas
filii eorum f/enerationi aileri. Ex magnitudinc Oliiisti infortunia vidco, calaniitates intucor, va-
vcntuiw calainitatis in stuporcin verlitur adinira- rios lahorcs ipsius prospicio : scd safiienliani >«iti-
tionis. Ne vcro vilipcnda vidcanlur, auctoritalcm litiialiuni, sollicitudiiicui qiioquc carnaliiini con-
scnum convocat, ne parvi momcnti, vcl cxigui, lcsfor, ut audita per suocessioncm in posterum
hahitatorcs terrae excitat, dicens : Audite, senes, Iransfundat rpiousque surgat aurora decoelo, ve-
:
eto. Sapicntia scnum auctoritatcm admirationis, niatAgni sponsa, piiIIuJctEcclcsia ut nostro prce- :
sollicitudo hahitalorum iidcm dat :*tupori, scilicct munita oraculo solida mancat nc rivalcin pro :
ut dc venturo infortunio minimc qucat duhitari n 'uarito rccipiat, nc lloremsinc fructu, inonclam si- :
cui auctoritas sapicntium, et sollicitudo lilelnum ne argcnlo, manipulum sine grano, umbram sinc
pro ccrto puhlicc vidctur attcslari. Scquitur, i^ar- corporc, deccpta digat. Pcr erucam designat ido-
tes exprimens infortunii, dicens lolatras per locustas, hfercticos
: per hrucho.s, ; ;
Residuum eriicx comedit locusta : et residuum pseudo et carnales christianos; per ruhigincm, An-
locustx comedit bruchus : et riduum bruchi come- tichristi maUtiosam sollicitudinem primos fjrop- :
dit cerugo. Expergiscimini, ebrii, et flete ululate ter spurcitiam, etvaiietatemidololatrifc secimdos
: ;
omnes, qui bibitis vinum in dulcedine, quoniam propter volatum scienti.-e, agilitatcm ingenii, cla-
periit ab ore vestro. Ostensa superiori parte infor- tionemsupcrhi.e tertiosproptercpstum, etimmun- ;
Gens enini ascendit super terram meam fortis et las hfercticorum decidit sed dum spiritualiflante :
Plange, quasi virgo accincta sacco super virum tatis portum redibit pacis domicilium suhihit. : Et
puberlatis sux. Etsic alternando infortunium cum hoc est, quod dicit Residuum erucae comedit : lo-
lamento decurrit usque ad iJIud Ad te, Domine, : custa, etc. Hiec est gens, quie super terram, id est
clamabo. Ubi fit ad Deum supplex invocatio, et supcr Ecclesiam, dicitur ascendisse, fortis et innu-
calamitatis miseranda cxpositio, et ipsius delendoe mcrabilis magnitudine, innumerahihs mul-
: fortis
humilis, et afTcctuosa deprccatio. Baljyloniorum titudine ; innumerabiHs assidui-
fortis crudelitatc,
juxta quosdam designat
Judfcam terrihilem ad- in tate leo, diabolus, vel princeps in terrena po-
;
ventum, hostilem impetum, ferocem animum : testate summus ut ahquis haeresiarcha, vel ipse
:
uhique frementcm, cuncta vastantem, universa Antichristus. Dentes, ejus sateUites. Catuh, opti-
delcntem. Vcl, quod verius cst, Assj-riorum su- mates, vel subreguli. Molares, carnifices. Eam,
pcrhiam, ct ipsius gentis audacem ferociam, san- quam supcrius dixit tcrram, nunc voeat ficum, el
guinis avidam, glorijE cupidam, casibus exposi- vineam, id cst Ecclesiam. Terram, propter fidei
tam, victorifB pronam. Quid sub Sennachcrib uni-
D stabiUtatem vineam,
proptcr pcBnitentiie auste- :
versam Judcieam vastanles Jcrusalem ol^sederunt. ritatem ficum, propter dilectionis dulcedinem. ;
Et quia non divino judicio, scd propriiE fortitudi- Vcl terram, propter firmamentum justiticT:'. Vi-
ni fortunam negotii ascripscrunt rege cum pau- neam, proptcr loetitiam spirituaUs inteUigentiae.
:
cis fugiente omnes una nocte iib angelo percussi Ficum, pyoptcr suavitatem coelesUs doctrinae.
perierimt. Joel pcr crucam designat Assyrios per ;
Vel terram, propter fructum spiritualium exerci-
locustam Babylonios pcr bruchum Persas et Me-
; tationum : vineam, propter gratiam ccelcsliuru
dos per ruhiginem Maccdones. Hic omnes pcr
; donorum ; ficus, propter dulcedinem gaudiorum
.succcssionem temporum, populum Dci vastave- n^fcrnorum. HiEC .\gnus Chrisfus s|K>nsce contulit
runt quid unus floridum, aut viride, vcl
: ct si sucP, scilicet Ecclesiie. Prima in horto ;
secunda in
forte inconsumptum rcliqucrat alio succedente : ceUario ; tertia in Iccto. In horto namque cxer-
conculcatimi, ct ad nihilum redactum est. Josc- citatur ; in ceUario liietificatur ; in lecto felicita-
phum aiitiquum, ct traditioncs Juda^oriuli, el ca?- tur. Primo operibus pcEnitcntire secundo niune-
;
teras ad id pertinentes historias lcgat, qui supcr rlbus gratiic ; tertio osculis siiiJicnficTe. Sed hanc
hoc certificuri desiderat. gcns prfcfata decorficavit, nudavit, projecit. Mem-
32.-;
ADNOTAT. IN JOELEM. 326
])i'ana siint cxcrcitia, folia vci'l),i, ffuctiis merita. A habcncis laxat irm, in verba prosilit impaficntic'e,
Excrcitia graticc, vcrba doclrin.1% lucrifa gIoria\ (liccus In peccaiis nulus es loUis, cl lu doces
:
cam asccndissc, catcrvam vifiorum cam justo arguas. llinc Dominus pcr Job: Memento belli,ncc
Dci ju(]icio invasisse, concuicassc, cxpugnassc, addas ultra loqui {Job xt). Ac si dicerct Tanto se :
(]iccns: Residuum eruca; comedit locusta : et rc- sohiciliorcm oportct cxibcrc mcntem contra
ne-
siduum locustffi comedit bruchus ct residuum : quiticT spiritualia {Ephes. ai), quanto
illornm arma
bruclii comcdit a?rugo. Scio quosdam ante mc magis cxistunt subtilia. Nec de triumphi gratia
hipc quatuor animi perturbafioncs quatuor signifi-
impaficns ficri dcbes, vcl dc victoria aliquorum
erucam ad timorem, locustam ad
care dixisse, ct
hostium clatus, qui multorum patcs insidiis, el a
spem, l)ruchum ad gaudium, ruliigincm ad dolo-
B multis es vallatus. Unde Jocl Rcsiduum crucio :
rem retuhssc. De quibus cst iilud Roetii Gaudia comcd:t locusta ct residuum locusta^ comcdit
:
;
humihtatcm in mcntc havit eam, et projecit cill)i facti snnt r;imi cjus.
:
abstinentiam in corpore, sm-gere
considerat, jam Gens ista turba est iniquitatis, multitudo superflui-
de perfectiono pr;osumens,
ct pr;o sc c/eteros tatis, caterva curiositatis,cohcrs voIuptatis,populu3
Uespiciens, si quando resistitm- cjus conamini Fortis est gcns isla in cxpugnatione
vanitatis.
^viatur impetui, occurritm- vir-
ai^Qclui : proUnus tutum, innumerabilis assiduitate teutaUonum,
for-
; :
'\-n lllKiOMS [)[•. S. Vl( TOIIi: ()I'P. 1'AIIS I. i:\f,(;i:ti(;\ I i\ s. sciupTnnM .'(28
lis rsl vicloria scflcris iiiinim<r.iliilis, iiisl.iiilia A pcnlibiis ordo, .slalus, s|)lcii(lor, (;ultus Kcclesi«r
sup/^i^stionis. ncgligitiir, imuiulatiii', dcfonnatiir, obfuscafiir.
I.fo (liai)oliis, el (Irnlcsfjiis .ininii |ii;ivi moliis Ordo i)i';r'ce])toruin, slatus conciliorum, si^lcndor
iii(il;ircs,cons('iisiis ; caliili, aclus; lcrr;i,('sl uninia : jiidicioriim, ciiltus sacramcnloruui. Ordo i)(rr iic-
ipsa ([U()([iin ficiis j)cr (lulccdiiicin siipcrnfc coii- gligcnti;iui vd inciiri;ini. sl;itus jier coiiciij)isccn-
1cm|tlalionis. Vcl lcrra cst \)(iv liiimilil.ilciii jxciii- li;im, s])lcndor j^cr av;iriliam, cultusj^cr irrcvcrcn-
lciili,c,vinea i)or siiblililaUuii iiilc]li;^ci)li;c,iiciis pev li;im. l'iidc Kcclcsia suj)(rr conlciiij)tum viri siii
su;ivil;i((-m cminentis prati;i'. Vel lcrracstpcr rigo- dignissiine j)cr .locl incilatur ;id biinciila : Plange,
rcni ;il)stincnlifc, vin(!;i pcr fcrvorcin justili;p,(icus in([iiil,([ii;isi virgo accinda sacco siij)cr viruin [>u-
]>cr (luicc(linc)u c(Rlcslis s;ipicnti;c. Scd haiic ^ciis l)crt;itis lii;c, ([iii;i [)criif s;icri(icium, ct libalio d(;
[irjclat.i (1ccorlic;ivit, nu(l;ivil, jirojncit. Dccoiliciivit domo Doniini. Sacrificium diciliir id quod oflcrtiir
ii('lii, nu(l<ivit scnsii, projc(,'it iiflcctu. Aclii [ii^fTlii- dc solido, libatio qiKxl dc lirjuido. Pcr lufic sacra-
talis, scnsu lioncst;itis, airectu l)onif;itis. Vo! aclu nienta Ecclcsi;i', dcsignaiitur, (jii;/!partim iii soli-
justiti;r', scnsii (;onlincnli;p, ;ifVccta jiiispricoi-(li;c. do, p^ulini in li([iiido ti.ictantur. Scd utriiiiKjuc dc
Hami sunt ;iinm;i' dcsiflcria, pcr qu;p cxtonditiir doiuo Domini perit : non [)cr sul)sfaiiti;im, scd [ntv
iisf[uc ad ojicra : qiii ;ill)i f;icli sunt, qu;iiulo nati- p rcvercntiara, (juia, [^ra-valentc vitionun m;ditia,
vuin virlulis colorein non ainittunt. Scquitur : vix rcj)critur iii Ecclesia rjui dignc traclct vcl sii-
l'langc quasi virgo acccinta s;ioco super virum mat sacramcnta. Undc ct sc(j jilur Luxcrunt sa-
:
[lubertatis tu;e. PerUl sacrifiviioii, cl Lihatii) dc do- ccrdotcs ministri Domini. Saccrdotcs dicuntiir,
1)10 Doiiiini. fAixerunl mcerdotes ministri Doinini. ([iiia saci'amenta dant ministri, quia verbum vi-
;
DepopiiUtla est i^f/io. LtixU humus, quoniain dc- l;e ministrant. Saccrdoles lugcnt subditorum (.'on-
vaslatinn est triticvw. Confusinn cst viniini, ct tcmplum in [)r;pccptis, vcl inobcdicntiam, cliam
clanf/uit oleum. Confusi sunt agricolo;, el ul.ulavc- sui ii: sacramentis, ([uam jusle mercntur, irrcv^;-
runt vinitores supcr frumento et hordco, f/uia pe- rcntiam. Hinc Dominus per Malachiam : Ecce, \n-
riit 7n.essis Vinea confusa cst, ct ficus clan-
agri. quit, ego ad vos, o sacertlotcs, qui dcspicitis no-
f/uit. Malof/ranaiuin, ct pafina, ct tnaiiim, ctfmnia men nicum, ct offcrtis svpcr altare mcum panem
lif/nfi fu/ri arucrunt, quia cfuifusum cst f/audium a poliutum, ct fiicitis : In quo poLluimus te'} [Mallh.
fitiis hominum. Htstoiuci;. Synagogam nuncupat 1.) In eo qiiod dicitis (hoc est dici facitis) mensa
virgincm, propter iinius Dci, ([uam acccpit, lidcm. Domini j)olluta est. Si ergo cum tu minister et sa-
(icntcs vcro fucrunt mcrctriccs, etfornicarifp, prop- ccrdos sis, el requicscis in lcge, ctgloriaris in Deo,
ter varium cultum idolol.itria'. Hanc sciliccL Syna- et 7iosti voluntatem ejus, et probfxsfi utiiifjra, in-
gogam invitat ad planctum, et saccnm supcr vi- structusper t.egem,cimfidis te essc ducern ctncorum,
rum pubertatis sua? quia scilicet piw multitudine
: lumen eorum qui in tenel}rissunt,eruditoreminsi-
cladis, et pra^ liostilis furore vastit;i{is, ccssavit ri- pienfium ,niagistrum infantium, hahcnfem formam
tus CcFremoniarum, et cultus legis. Legis e;iim cul- scientice et veritafis in tege. Qui ergo alium doces,
lus Synagogap fuit maritus. Undc Apostolus : Mu- teipsufn non doces? Qui dicis non furandu.m, ftira-
licr alligaf.a est legi viri quandiu vivit vir ejus. Si ris. Qui prsedicas non mxchandum, mxcharis. Qui
vcro ntortuus fuerit, solnta cst a legc viri (ICor. ahominaris idola, sacrilegium facis. Qui glorifiris
vu). Synagoga quoque usquc ad (;hrislum,legis c.v in lege, per prxvaricationem legis Deuni inhono-
(lel)ito tenuit cultum. IJnde ipse ([lliristus : Lcx et ras. Nomen Dei per vos htasphcinatur intcr gcntes
prophetx usque ad Joannem [Matth. i). Porro ad- {liom. n). Hinc Jeremias A sacerdotibus, inquit.:
venientc Christo audit : Si circwncidimini, Chris- egressa est iniquitas [Jer. xxiii). Et Sophonias Sa- :
fiis oobis nihiiprodcrit [Galat. v). cerdotes, inquit, jwLluerunt sanctum tuum ; injuste
Ai.Li-GOiur.K. Virgincm vocat Ecclesiam, propter egerunt contra legem {Sophon. iii). Et Malachias
unius Dci fideiu et saci-amentorum integritatem. Vos autein, inquit, recessistis de via, et scandaLi-
Virgo est Ecclesia, virgo cst maritus ejus dhristus. zastis pLurimos in lege ; et irritum fecistis pactum
Qui merito vir pubertatis ejus dicitur, qui.i ita de D meum, dicit Dominus {Matach. n>. Eccc jjrava eo-
co in Jeremia lcgitur : Novum facil Dominus su- rum merita. Sequitur de luctu eorum et irrevercn-
pcr terrani. Femina circumdabit tnrum{Jer.\\x\). tia, de quibus Dominiis per Malachiam Mittam, :
avcm, ef fb: terra lonijinqua virum voLuntatis mex cgo, in(juit, projiciam vobis brachium, et disper-
{hai. XLvi). Vir utiquc pubertatis. Unde sponsa in gfim supcr vultum vestrum sfercus solemnitalum
Canticis : Ego, inquit, fULecto nico, cl ad me con- vestrarum {ihid.). Ifem idem Proptcr quod, inquit, :
vcrsio ejus {Cant. vu). Sicut ego so- Ac si dicercl : cgo dedi vos cpntemptibites, et humilcs umnifjus
la iUi, ita ipse solus ego illi soli, ita
mihi ; et sicut popuLis, sicut nfm servastis vias meas, et accepis-
ille mihi uni. H;pc virgo ad planctum ct saccum tis faciem in lege {ibid.). Sequitur :
provooatur supcr virum pubcrtatis su';)', quia Dcpopulata est rcgio, luxit humus, quoniam dc-
pro[)t.n' e;i ([utp. inferius continentur infortunia, vastatum est triticum. Confusum cst vinum,ct elau-
fler^ digne monetur Ecclesia. Peccatis enim exi- gnit oleum. Confusi sunt agricoifp, ululaverunt vi'
: :
3-29
ADNOTAT. IN JOELEM.
330
nitores supcr frumcn(o, et hordco, quia periit A tur jushfia^ quarto virgineis jucundatur
in
uiessis <agri. Vinca confusa cst, ct ficus elanguit.
:
am-
plcxibus, et oscuhs sapicntia?.
Fornicaria igifur est
Malogranatum, et palma, ct malum, et omnialigna
anima per concupiscentiffl iniquitatem
iigvi aruerunt. Regio Ecclcsia^ latitudo estobedicn- casta per :
:
; puritatem virgo per contcmplafionis
:
:
tafi : tcrfio rationi.
Condifioni creator, sensuahtafi
iviIegiograti<B,virgoquoquepraemio glorife.
Ani- ordinator, rafioiii salvator. Primo
imsiquidem meretricemfacit naturce, secundo
inordinataconcupi- gloric-e. tertio grafiffi.Primo
Mitia casfitatem ei
parcens, ne corrumpat
:
redditvirihs pffinitentia vir-
:
naturcim; secundo,nedeIeatformam
"tatem sapiensinnoccnha. tcrfio, nere- ;
Quasi enim casta est Irahat gratiam. Ac si diceret
uua dum per opera, etafiectum Juste :
supphcamus
jusfififE crucia- Domine,pro natura.quia eam creasfi juste
fibi.
a.et timorem pro :
invasitpoenifentiee.necdum tamen forma, quia Ccim sensibus formasfi
cuimen subhmatur innocentia^. juste pro :
igitur, Domine,
ens m domo
virgo in thalamo. In primo
:
expo-
in creatura rafionah gratiam
ui' concupiscentia
virtutis et lumen rafionis, fuere in sensuali
in secundo opera facit
poe-
:
munus formae habitum compositionis. Ser-
et
entiee m
tertio plangeiis virum
:
desiderio affici- va in uaturaU opus et munimeutum conditionis.
Patrol. CLXXV.
11
331 IlUnOMS DK S. VICrOnF. OPP. PARS I. - l'XFXi:Tir,A. - I. IN. S. Sr:RIPTI'RAM. 332
])roindulKculia :
:
pra-miorum. Hoc cst aiitoin f-orpora veslra /lostiatn vivain, saiiclain, /)eo pla-
doiiorum, pro «loria
in fpio sup- rimtein, ralioiialjile oljsci/uiuin veslruin (lioiu. xii;
perlcclissimiim pcnus snpplicalionis :
Ali.i:goiuce. Infortunia et
delrimciita spiritaliasi- licium ct Ubatio gemina sunt sacramcnta. Sacrili
nis,contemptum sanctimoni;e,ct pcriculum ordinis, ad ea, quce fiunt ilc liquido. Solida sunt illa, qu?
sacerdotes primo
piiinu m.. ad poenitentiam
invitat ^w. ^,.^ :
peiimciii au
pertinent oblationes tam
ad uiJiunwn»--' spiriluales quam
ii**" .jj^.i.v..v..>..- ^- coi
Unde
UnCie sacCKiuit;»
et
Cl
*.......-
per quorum pra?cipue ncgligentiam, el cullus jus- porales. Liquida,ad baptismum el unctionc Vel st .
periit.Undc et Jeremias : Non credideruni recjes ter- criUcio actionis homo salubriter aflligitur. In lib;
plangitc sacerdolcs.Quia dici quia piope est dies Doinmi. et quasi va.stit.
:
paUenUa. Pr£ecmctos circa est Qui ohturat aurem suam ne audiat lefje
:
jejunium
tificare postea vocare ccetum:
de :
compuuctio, ordii
carnis. Corn sciUcet absUuenUam purilicel
menUs, confessio oris, mortiUcatio <o™e. „^«.„0. co
co„,pa.io, ,0.«.. ......
,^:;ri° co„;:^:;::;:.^™:-.a-
.
;::'«;
: : ; :
eternum projiciet Deus, aut non apponet ut mortem. Doctrina vero illius nostram
com- CcTcitatem
lUuminavit, A, quinon obtcmperavimus.
lacitiorsitadhuc ?A, usquec/uo exaltabitur ini- Vila ejus
nostram informavit, A, quam non recepimus.
ticHs meussuper me ? {Psal. xn). A, tu exsurgens, Mors
ejus mortem nostram capUvavit,
}omine, misereberis Sion, quia tempus A, quam cou^
miserendi tempsimus, imo quam fecimus.
^us, quia venit tempus {Psal.
cn).
Ahter ter posuit A quia sunt mala
I
quoque tria
:
Dies, etc. Juxta aUegoria? leges,
fempus incar-
moruntia, concupiscentia, et miseria. nahoms Vcrbi
Legis natu- significat, dies Domini ipsumreprfe-
.ilisprtBvarieatio attuht ignorantiam. Lcgis
scrip- sentat qui bene dicitur Domini, quia
:
tunc factum
ie transgressio inordinatam propagavit judicmm mundi, juxta Ulud Evangchi
est
concu-
scentiam. PropheticTe contemptus Nunc :
k
iiiir.o.Nis i.K s. vicTom: oi'!'. tahs i. - i:xf/:i:tic.\. - i. in s. scniPTrn.^M. 336
sufim, et
if/riis (lc.DOrfwU A 1'ioplcrca infermus dilalfivit aninifmi
sinit uiinifs fniilfs /ii/iinnnii, ol.
volumina.Pascua, :
svdjsidiun
quia scilicet dum nubcs, quia ejusdem non meruerunt
prffifatorum iuconvcniculium :
male, incidcru
dum silct vitw doc- tmbo,'ciuia eum exasperando
ccssant virtutum excmpla, naufragium. Qute dies vcnit (lUfi
dum pcrfcc- tanti? cladis
dum religionis tepescit fcrvor,
manc cxpansum supcr montcs quia Dei
trina, n( :
fugit, succedenta.us
tionis lorpcscit rigor, virtus prudentiam terop
cxslinguitur, oricntibus tc-
contcmplaU sunt consiUum,et
Aiiiis- sciculiiB lumcn angusUa n
rc ca^citatis, subito pnpoccupati
suffi
vcligiouiipiilcl^i^it^^t^o nigrescit, crcscenti-
ucl.ris ncgotiovuin amittenl
cessitaUs justc corruerunt
;
:
cxiho IstiUa
bus uc-ligcntiis; in mcnte pcenarum
angustus. Hinc ]")rovidcnt!am.
iumitur, et cxsuUaUo scatcntibus Joel in pr.nescnti historia
caplivus ducius est po- Scicndum vero quod
Isaias Proplerea, inquil, quod
dc captivitatc Babylonica loquilur
:
:
current. Sicut sonitus quadrigarum super capi- ta angclo. fitejHt, timebunt angeli, ct territi pur-
la monlium exsiiient : sicul sonitus flamtna; ignis gabunlur?{Joh \ia).Sos auteni luijus explana-
devorantis stipulam : velutpopuLus fortis prcepa- tionis opacitatcm .pcrspicaciori linquimus ingenio,
ratus ad prcelium. A facie ejus cruciabuntur po- aliam Ibrtassis luculcntiorem, ct litter;e vicinius
puU: omnes vultus redigentur in oilam. Sicut for- obsequentem cudentes, sine sententia? melioris
tes currentquasi viri bellatores ascendent mu-
: prfT-judicio. Prophcta igitur Joel oculo proplietite
rum. Viri inviis suis gradientur : et non declina- prcevidcns spiritualem Bahylonium, univcrsum or-
bunt a senntis suis. Lnusqitisque fratrern suum
b bem tyrannice vastantem, humano gencri crude
non coarctabit, singuli in caLle suo ambuLabunt hter dominantem, absorbentem, fluvium, non est
Sed el per feneslras cadent, et non demoLientur, eviratus, sed h.abct fiduciam, quodinfluatJordanis
urbem ingredientur ; inmuro current ; domos con- m os ejus. Videt gcnUIcm populum dicatumido-
scendent ; per fenestras intrabunt quasi fur. Hoc lis,fraudatum graha prophetice, viduatum privi-
nequaquam dc .Egyptia servitute vel Assyria cap- legio gratijie. Contemplatur quoque adventum
tivitate recte intclligitur. U ilhsnamque populus Christi, incarnationem Verbi, missionemParacleti,
tantummodo cajihvatur iu hac vero scihcet Ba- pr;edicationem apostolorum, angulum
;
duorum
bylonica universa regio vastatur humus ad inte- ; populorum, assumpUonem gentilis populi, et par-
grum desolatur civitas destruitur; regnum dissi-
: tem minimam Judaici, contemptum vero majoris
paturtemplum funditus cvcrtitur saccrdotium
; ; rcsidui. Pro graUa crgo assumpti Judaici, horta-
de medio tollitur. Ordincm vero exercitus Bahylo- tur in Sion tuba cancre, pro ira reprobati
residui
,nici, etmodum, ritumque cjus et negotium in monfe ululare, dicens
dili- Canitc tuba in :
Sion :
genter Joel prosequitur, commendans eum a muh ululate in monte sancto meo. Quia vero scriptum
titudinc, a fortitudine, ab immaniiate crudehtatis, est In ilLa die duo erunt in agro, in Lecto, in mo-
:
ab impctu vastitatis, a fcrocitatc superhicv, a cin- Lendino : nnus assumelur, et altcr relinquetur
^
gulo gloriosffi mihtife, a prudentia solhcitudinis, a * [Matth. xxiv). Assumcndos jul^et in Sion tuba
ca-
terrore ScBvi rcgiminis, a subjectione hostium, a nere, relinquendos in motc sancto ululare.
Sion
metuet pcivoresuccumbcntium, a facihtate vic- est Ecclesia, in advcntu sponsi sui posita specula.
toricc,a virlute constanlice, a providentia concor- Mons sanctus cstChristus, dequo Psalmographus :
dicR, a tutela sui, a tutela negotii, a Mons, in quo benepLacitum est Deo liabitare in eo
deprjedatione
inimici. Sequitur : (PsaL. Lxvu). Quidcizn ergo cantant, etquidamulu-
;
A facie ejus contretnuit terra ; moti sunt et ca-Li. lant in hoc Emmanuel. Unde Simeon Eccepositus :
iibuit. Scquitur :
runt ani^nam meam ; introibunt in inferiara ter-
ht Dominus dedit vocem suam ante faciemexer- D rx, tradenturin manus gladii, partes vuLpium
'itussui;quia muLta sunt nimis castraejus'; quia erunt [PsaL. lxu). Perro genlihum, advcniente
"ortia et facientia verbum ejus. Allegou. Vox Christo, alii conturbati sunt ad salutcm, alii vero
)omini, inspiratio popuh : facies, erat exercitus, ad mortem. Est enim quaedam confusio adducens
mlo, cultus, splcndor, forma, modus. Ordo ritus, mortem, et est confusio adducens gloriam. De
'•exillorum, cultus deorum, splendor conturJjatis ad salutcm legitur in psalmo
armorum, Ipsi vi- :
jitusnegohorum, forma resiminis, modasitineris. denles sic admirati sunt, contu?'bali sunt, commo-
nde fortia, inde verbum ejus facientia. Hc^c his- ti tremor apprehendit eos [Psal. xlvu). De
sunt :
oriahter pr;.°hhcivimus,
nunc ea allegoricc discu- conturl>atis ad mortcm, Isaias Confraclionc, in- :
iaraus. Quidam
caplivitatem istam ad ultimum quit, confringetur terra ; contritione conteretur
leferunt judicium, interpretantes ruinam terra, commotione commovebitur te}'ra, agitatione
in co
ieri oh pnefata Hec autcm videntur asti-
scelera. agitabitur terra sicut ebrius, et auferetur quasi
>ulari de Psalmista dicenfe Misit in eos iram in- : tabernacuLum unius noctis (Isai. xxivj.
iignationis sux, indignationem, el iram, et
Iribu- Dics Domini advcntus cstChristi. H;ec autemdies
\ationem, inunissiones per angelos maLos {Psai. tenebraruni fuit genUbus reprubatis, et cuhginia
339 Hiir.oNis DK s. virrroRK opp. pahs i. — kxkgktica. — i. in s. scriptijuam. 340
lunrelicis cl lurJ)iuis porliclis .Iiidffis, el nubiH fia- A sed vix, ct lurdc ; tertium facile, et mature ; et
llioliciH. ficnlilnK si quidciii CM;cali iiicaiii.ilionc qiiailuMi lacilc, i-[ nou uiatur*». Primo gcucri fu:'
Vorl)i virliilcui suucli sacrauiciiU altingcrc uou dics lcuebranuu iucaiuatio V(;ibi ; hccuud(j dic
valcntes, diccbant Maria aul pcjjeril, aut non pc-
: caliginis ; lcrtio dics iiubis ;
qiiarlo dics turbiniv
pcrit. Si peperit, cum viro concubuit. Si cum viro Dics autem hw.c quasi maue ftxjmnsum fuit supc
coucul)uit, f|iio(l nalum esl, dc nuissa peccatricc montcs. Monles siint aposloli, maiic illiuniii.ili'
cxstitil. Quod autcin de massa pcccatrice ua- (idci, cxpau.^io pcr fidcm operans diJcclio. <,tii,i.
tum cst, pcccato succuljuit. Quod quia in Deum igitur mauc cxpansum suj)er monles fuit adv
non cadit, MariaB lilius Deus non exstitit. ItemAvi- Christijincarnalio Vcrbi,quiascriptum cst; Qumi di
cenna : Duo contraria simul in codcui esse nou lucuium [n'cepnratus Cf/ressus ejus ; et veniet, ijini
possunt ;
porro Deus est ct liomo,
si lilius Marijc si imber nobis temporaneus, et serotinus terr:<
ne, inmuUUudinevhiutia luwinentiunlur libi ini- sapieutia, confusa est miindi prudcntia, calcat
mici tui {Psal. lxv). Si vero Maria non peperit, B sneculi poteutia. Unde Apost^jlus Quod inllrnni.i: :
Deus homo non cxstitit. Quod si verum est, Cliri- est Dei, fortiiis est omnibus horninibus; et fpi.oii
stianorum dogma (alsissimum est. Haj sunt tenc- stullum, sfrpientius. VAinfirma elefjit Deus, ui ftn
brfe gcntiliuin, dc quibus Isaias ait : Eccedisrum- tia confunikret (II Cor. ij. Sequilur Pojjiili) :
Tpentur sjriritus yEgyptiin visceribus ejus, et con- multus et fortis. Populum vocat apostolorum chc
silium ejics prxcipitabo {Isai. xix). rum, ct Ecclesiam neophytorum. Populus ver
quoque occupavit lifercticos. Cujus enim
Caligo iste multus fuit, non quantitatc numcri, seddij:ni
visus caligat, cminus quidem videt materiam, sed tate meriti fortis non robore corporis, sed virtut'
;
non attcndit lormam. Sic et plerique haeretici ma- mentis. Multus itaque, non numero, sed merito
teriam quidem hal)uere credendi, sed foma ca- fortis, non impetu carnis, sed consilio mcnti-
ruere fidei. Quidam enim recte unitatem personae, Multus, quia scriptum est In fnnnem terram eu :
<
sed non sanc crediderunt in Verbo incarnato uni- vit sonus eorum, et in fines orbis terrse verba e<)
tatem substantia?. Alii e diverso in eodem sane di- rum {Psal. xyiii). Fortis, quia scriptum est Ibani :
versitatem naturse, sed non recte cUversitatem per- apostoli gaudentes a conspectu concilii, quMiiah
sonae. Nonnulli in divinitate Deitatis miitatem, sed digm habiti sunt pro nomine Jesu contumelian
disparem potestatem aequalem dignitatem. Ple-
in
f,
jmti{Act. \). Multus, inde impenetraJjihs ; froti-
rique omnium eequalitatem, sed naturfe negave- uude ci insuperabiUs. Sequitur, Jaudes ejus prc
runt unitatem. AUi, quod unum est, impie divise- sequendo SimUis ei non fuit a principio, et pos
:
quia scilicet nonnullos lieereticorum revocavit per videtis? quoniam multireges et jirojihetx vifler
misericordiam a perfidia? naufragio. plei'osque ;
voluerunt qux vos videtis, et non viderunt ; et nu
autem permisit ire ininteritum justo judicio. Ju- dire (jux vos et non audierunt {MatHi
auditis,
daeis c|uoque turbo fuit Clmsti incarnatio. De xni). Quormn vitam gloriosam admiratur Isaiasd'
quibus voce Psalmistae Secundum, inquit^ multi- : cens Qui sunt isti, qui ut nu.bes volant, et qua>
:
tudinem impietatum eoi^um expelle eos, quoniam columbfje ad fenestras suas ? {Isai. ix). In coIumJj
irritaverunt te, Domine {Psal. v). Quod utique fac- simplicitas scnsuum, in nulje fedifieatio moruni
tum est, quando populus Judeeorum a Romanis Pluvia scihcet salutaris doctriufe, et puritas cons
partim csesus, partim vinculis addictus, partim cientice. In volatu, peniife gemiufe dilectiouis, «
exsiHo relegatus, partim pcr xmiversum orbem excessus supernee contempJafionis. Sequitur Ant :
terrarum miserrime dispersus est. Porro Cathohcis D faciem cjus ignis vorans, etpost eum exurens flam
Cliristi incarnatio dies fuit nobis, quaj cis prsebuit ma. Ignis vorans, prfedicatio ignea consumens pe(
et umbram gratise, et pluviam doctrinse, et suavi- cata, devorans vitia. Exurens flamma miraculoiur
tatem conscientiee, et securitatem gloriae. Umbram coruscatio per quam in corde relDeJIium lit saln
:
contra ardorem tentationis, pluviam contra aridi- bris exustio, et ignita compunctio. Sequitur Qua :
tatem lia^reticae pervcrsitatis vel persuasionis, sua- si liortus voluptatis terra coram eo : el post emi
vitatem contra stimulum internee reprehensionis, soJitudo deserti, nec est qui effugiat eum. llortu
securitatem contra naufragium desperationis. PIu- voluptatis estterra curiositatis. Hortus voluptati
viam dedit eis in monte, umbram exhibuit in cru- est crenum gratae superfluitatis. Ilortus voJuptati
ce, in sepulcro suavitatem, in resurrcctione secu- cst theatrum mundanae voJuptatis. Sohtudo d(
ritatem. Unde et Isaias : Et tabernaculum in um- serti est mortificatio carnis, contemptus mundi
braculo diei ab cestu, et in absconsione a turbine, abjectio sui. ApostoU vero hortum voluplatis fect
et a pluvia {Tsai. iv). runt solitudinem deserti, quia vanitatem deseri
Ahtcr. Quatuor sunt generahomiuum, primum ipsius redegcrunt in contemptum mundi, curic
[[uadrigarum super capita montium exsiliet, sicut dicta sunt, vidcntur. Nam pcr nativitatem ejus,
;onitus flamm.Te itrnis devorantis stipidam : vclut multis manifesta sunt peccata ct gehenna. Conver-
populus fortis praq)aratur ad proelium. Hic snc- satio ejus apcrtc docuit pnesentia contcnmere et
sincte inscritur lal)or et victoria evangelistarum, ad a-terna spcm dirigere doctrina vero satis agit :
lui per vitam suam, per miracula el doctrinam dc judicio et rcguo in rcsurrectione ostensus est
;
[•onfregerunt elationem superborum. Quadrigne status corporis et gloriticatio, quia sicut ipse sur-
unt evangelistfe, et montes superbi, sonitus prfe- rexit in gloriam, ita et nos per ipsum in ascen- ;
flamma, miracula, stipula peccata. p sione aulem aliquatenus nobis innotuit quomodo
licatio fidci,
les vultus redigentur in ollam. Populi cruciatio, humanum nisi per divinitatem sibiunitam absque
psius est saluliris compunctio, vuitus in oUam rc- omni vehiculo elevari siu'sum vel transferri non
lactio, propria sui est, ac siuccra cognitio. Sccfui- potuit. Pcr has quociuc fenestras apostolici viri ca-
ur : Sicut fortes current, quasi viri ])ellatores as- dunt, quia pr.-efatorum sollicita mcditationc sese
endent murum. Primo notatur prosperitas pree- funditus humiliant et carnem suam atterunt, mem-
licationis, secundo \icforia certaminis, ac pro fide bra sua mortificantdum ea veraciter ac speciahter
ibedicntia mortificationis. Sequitur : Viri in viis appetunt. Sed non demoliuntur, quia nec bcnigni-
uis gradicntur, et non dcclinal)unt a semitis suis. tas liBclere, nec veritas fallerc, ncc juslitiacontem-
'ruuo notatur pranlicatorum concordia, secundo, nere, nec castitas corrumpere novit cui iunituntiu*,
irtutum et fidei perseverantia. Sequitur : Unus- nec sapientia falli, nec virtus inflrmari, nec poten-
ui.sque fratrem suum non coarctabit ; singuli in tia superari, ncc .eternitas juutari cui junguntur.
allesuo ambulabunt. Adhuc in-osequitur prophe- Sequitur :
uid eorum, qux per me non efficit Christus in cientii^e pcccatis obduratoe. Tanta erit gratia et
hedientiam gentium, in verbo, in factis, in veri- fortitudo apostolorum et apostolicorum vivorum,
ite signorum et protligiorum, in virlutes Spiritus ut etiani ctetum malitiosorum hominum expu-
mcli, ila ut ab Jerusatem per circuituni usqiie atl gnent, obsflnationem spiritu forlitudinis dissol-
Uyricuin repleverim Evangelium Christi {liom. vant, conscientias singulorum, spiritum gratiee et
v). Idem ibidem Sic autem prxdicavi Evange-
: precum obtineant. Sequitur : Per fenestras intra-
uni hoc, non ubi riominatus est Christus, ne su- bunt quasi fur. Fenestrae sunt in hoc loco Umor,
er alienum fundamenlum xflificarem {ibid.). Se- sciUcet iEterni suppUcii, dolor pra^senfis exsiUi,
uitur Sed et per fcnestras cadent, et non demo-
:
mutabi- spes cfelestis prfemii, brevitas hujus vitae,
entur. Fenestrie quinque sunt dispensatio incar- litas fortuuce. Primarespicit ad occidcntem, secun-
ationis, vel quinque modi diviuie contemplatio- da ad aquilonem, terfia ad orientem, quarta ad
is. Primus modus contemplationis est considera-
austrum, quinta hujus mundi considerat cen-
D culpfe et geliennfc secundns, contemptus pra?- ; trum. Per has singulorum furtim intrant conscien-
ntium ct spes futurorum D
tertius, juflicium et tias, quas facile superant dujn praefata ante men-
;
lins spii-itus cum Deo, quod est per omnia con- tremuit terra, et coeU moU sunt. Terra sunt pecea-
rmatio. Pcr has fenestras apostoli, ct viri aposto- tores, c(Eli jusU. a praesentia apostolo-
Secl terra
.'i salubriter cadunt, quando, devota horum,
con- rum contremuit ad p(Tnitentiam. Justi, quotquot
jleratione, Creatori sesc humiliter prosternunt. erant in mundo, audientes corum doctrinam, vi-
jc cadendo non demoUuntur, sed potius erigun- tam, famam, moti sunt, pro nihilo suam ducentes
r et consolidantur, juxta illud : Ojnnis qui se justitiam. Sequitur Sol et Iima obtenebrati:
[aHat,humiliabitur {Luc. xvi). Undein Apocalyp- sunt, et stellfe retraxerunt splendorem suum. Sol
: Et cian dfirenl, inquit Joannes, iila quatuor est sapientia sfficuli ; luna, potentia hujus mun-
'limalia gloriam, et honorem et benedictionem di ; philosophorom sectoe splendor stella-
stellff', ;
\denti super thronum, viventiin sxcida sceculo- rum, cultus et famasectarnm. Sed sol etluna obte-
:U3 IIlIfiONIS DR S. VICTORE OI»I». PAHS I. — KXKGI-TICA. — I. IN S. SCIUPTIJKAM.
nobrati siint a iiicio apostoloruin, qiiia pcr siulli- A nic, ut jiostis rcli'o vertatur. Cum sanclU i
tiaui Dci dcslnicla (!sl saiiiciitia sa-ciilj, cl pcr iii- sanctuH, et cum clectis electus, et cum peri
iiriuiiui I)ci «'alcalat^st polciiliii. juuudi ; ct pcr \ir- rris perversus (Psul. xviij. .Mlcgojicc vcro,
tuteni siguoruiii, pcr claritalcni nnraciilojuni, i)cr p(!jsona Domini admonct in comniune on
nudain vciitalcin verborum dclcta compositio
cst slatum LccIesiJB fugcrc a vcnlura ira, dilu
coloruiu, ollusciiliis cst i'licloi-icus splcudor scrino- ])Cccaloriiiu cxstingiicrc laci \ inis po-nitcnti.c,
nu-m, (;viu:ualus csl cultus cl nitor inauiiini sccla- suj)crni judicis j)laciiro oj)Ciibus misericoi-diii
rum. Ilinc IVsalmista : Tu dirupisii fonles cl tor- ccns : .Nunc ergo dicil Doininus : Converliiuii
renlcs ; lu siccasti fluvios Elhani (P.sal. j.xxiii). mc, ctc. Ac si diceret : Quandoqnidcm justc
Foutcs iulclli^niiit pliiloso|)lii, Kljiiuji tliabolus, (jiii dics ])crdifionis, ct adcssc fcstinaul lciu])ora,(j
intcrprelatur rohuslus, cjiis .'lajnma ])crvci'sarum d(j(juidcjn tcrribilis valdc dies instat ct in<j
sunt sectarum gcncra. Sequilur: EtDominus dedit ({Uiindoquidcm vix fugict quis a venturaira, q
vocem suam ante faciem excrcitus sui : qui;i inul- doquidem districtus judex non poterit vinci,
ta sunl nimis ciistra (^jus : quia fortia et facicntia virtns cst ; non ]>otcrit falli,quia sapicntia est;
vcrbum |cjus. Vox Domiui, cst divina inspiralio. ]>olcjit corrumpi, quia justilia est non jiotcri ;
Vox Doinini, inquam, coelcstis illa, qutB de omni- g tineri, quia ccternus est non ijotcj-it vit.iri, ;
bus docct unctio. De qua dicitur per Psabnistam ul)ique cst. Potcst tamen exoi^ari, quia misei
:
Vox Domini con/ringentis redros. Vox Doniini dia est i)olest i^lacari, quia bcnignitas est ; ; \.
prwparantis cervos. Vox iJomini intercedenlis mundare, quia fons gratiie {^otcst satiare, ;
ftammam ifjnis.Vox Domini desertum concutientis l)anis vita? potcst sedare, quia unctio potc: ; ;
et potcstate miraculorum, verbum ejus facientia num misericordicc. Dominus, qui timendus
per obedienfiam mandatorum, per (^minentiam dicit qui veritas est, id prcpcipit quod jus :
exercitiorum, per excellentiam consiliorum. Sequi- quod utile, quod honestum est. Convertimin
tm* Magnus enim dics Domini, et terribilis. Quia
: quit, cad me, ctc. Quatuor sunt, duo mala, el
adventus Christi magnificavit credentes, et justos bona, unum malum, alterum pejus, unumboi
;
terruit, et condemnavit infidcles, et reprobos. Mag- alterum melius. Aversio et eversio, en duo i;
nus utique, quia quos pncdestinavit, /los et voca- p Convcrsio et reversio, en duo bona. Aversio a
vit ; et quos vocavit, hos ct justiftcavit ; et quos per neghgentiam, eversio a Diabolo per mahl
justificavit, illos giorificavit [Rom. vin). Terribilis, Conversio ad Deum per pccnitcntiam, rev
quia remissius erit Ninivitis in diejudicii quam ad ipsum per innocentiarn. Aversio vero fil
generationi huic pessimae {Luc. xi). Ipsi enim ore- bus modis, vanitate, volupfate, curiositate :
diderunt ad prcedicationem Jonte et ecce plus tate uiundi, voluptate sui, curiositafe pro:
:
quam Jonas liic. Sequitur Quis sustinebit eum ? Eversio quoquc tribus modis, prcecipitafione,
:
Quia quis condigne poteritin se suscipere Condito- htia, desperatione praecipitatione culpa?, m; :
rem natune, fontem vitte, gratiai sponsum, Salva- invidi», desperafione venicp. Af conversio ii
toris adventum? Vel quispoterit sustiirere, pondus bus modis, confessione, oompunctione, mc
iree, onus miseris, animadversionem vindictae, catione confessione oris, compunchone m£ :
vermem qui non moritur ; ignem qui non exstin- morhficatione carnis, ut schicet in ore verifa
guitur ? [Marc. i\.) Sequitur : menfe purifas, in carne pudica sit sobriefas
Nu7ic ergo, dicit Dominus, convertimini ad me versio quoque ht tribus modi:^, devohone, c
in toto corde vestro, in jejunio, et ftetu et planctu ; tione, contemplatione devotione gratice, dik :
et scindite corda vestixi, et non vestimenta vestra. ne jushtiae, confemplafione gloriae. Vos ergc
Et convertimini ad Dominum Deum vestrum, ^ aversi esfis a Deo per vihum negligenti?»,
quia benignus, et rnisericors cst, patiens, et multge eversi et submersi diluvio mahtiie, converlu
misericordice, et prxstabilis super malitia. Quis inquit, ad me in toto corde vestro. Est coi
scit si convertatur, ct ignoscal Deus, et re- sio cordis, est et conversio operis. Conv
linquat post se benedictionem, sacriftcium, et li- quoque cordis aha est in tofo corde, aha e
bamen Domino Deo nostro. HisTORir.E. Sub per- parfe. Illam vero, quae in tofo corde esf, Don
sona Domini hortatur propheta populum suum qucerit, quia ad salutem sufficit. Alteram verc
misericordiam divinam flagitare, lamentis, et vo- puit, qme est m parte, quia ficta cst, et longe
cibus flcbiUbus aures summai clementiiE pulsare, lute. Hinc soriptum esf : Spiritus sanctus eff>
dicens : Convertimini ad me in toto corde vestro, fictum disciplince {Sap. i). In corde siciuideni
in jejunio, et fletu, et planctu, etc. Ac si aperte tria, ratio, voluntas, memoria ratio fufuroi :
reoipit et diligit, memoria soUicite servat et arc- multus miscricordia, dum odium ad vcniam pa- ;
tius stringit ; tunc auima ad Dcum se toto corde licns, dum contcmptum ad graliam misericors, ;
convertit. Cum vero ratio sopita supersedet cte- dum crudelitatem ad innocentiam benignus,dum ;
lestia qua?rere, vel voluntas tepida non curat dili- iram et rancorcm ad osculorum gloriam. Scqnitur:
gere, vel memoria torpida contcmnit cuslodirc, Ouis scit si convcrtatur, ct iguoscat, ct relinquat
tunc anima ticta, primo vitium iucidens iguo-
fit post se benedictionem ? Quis, in hoc loco non du-
secimdo delictum negligenlia', tertio pec-
rantiie, bielalcm significat, sed charitatcm. Ac si dicat :
catimi malititP. In ntroque lictam constat esse Quis scit si convcrlatur homo, et Deus ignoscat ?
animam, quia alioqui possct et lumine rationis Tanlummodo pneccdat convcrsio, nulla scquitur
ignorantiapelli, et studio voluntatis negligentia ex- veniu! dilafio. De die autem et hora conversionis
cludi, et sedulitate memoriee malitia sopiri. Ratio nomo novit nisi solus filius, et cui volucrit filius
igitiu' qmerens parit eruditionem,voluntas amplec- ve\G\ix):c. Spiritus amm. nbi vuLl spirat ; ct vocem
tens dilectionem, mcmoria stringcns a^dificatio- ejus audis, sed nescis unde jeniat, aut ([uo vadat
ncm. Prima parit lumen scientice,secunda affectum [Joan. ui). Sequitur : Et relinquat postse Ijcnodic-
justitice, thesanrum conservat gratire. Hrec
tertia lionem. Tria sunt genera bencdictionis divinoe
B ;
est conversio cordis, quam Deus exigit. Haec est primamdat ante se; secundumministrat juxta se;
illa, quas prorsus ad salutem sufficit. Sequitur tertiam relinquit pust se. Tria quoque sunt genera
conversio operis. In jcjunio, inquit, et fletu, et homiuum bonorum: primi sunt innocontcs; secun-
planctu. Planctus refertur ad confessionem, fletus di statim recipiscentes tcrtii tantcm poenitentes. ;
ac compunctionem, jejuniimi ad mortificationem. innocentes sunt, qui semper sine crimine vivunt,
Sequitur qui auteDeum assidue assistunt, qai coram]co ju-
gitcr incedunt. Statim resipiscentes sunt, qui qui-
Et scindite corda vestra, et non vestimenta ves-
dem labuntur ; sed mox eismanus divina porrigi-
ti"a. Scissio cordium est dissipatio pravorum affec-
tur, ct statim resurgimt. Tandem poenitontcs sunt,
tuum. Vestimenta sunt sanctorum exempla. Ju-
qui diu in fccibus suis c|uiescentes, tandem divino
bemur itaque corda nostra scindere, sed vesti-
nulu ad poenitentiam assurgunt. Innoccntibus dat
menta ilhesa quia et voluntas impura
servare,
Dominus benedictionem ante se ; statim resipis-
castiganda, ac pnrificanda pcr austeritatem poe-
centibus,ministrat eam juxta se tandem poeniten- ;
nitentia?, ac sauctorum exempla sumenda sunt ad
tibus relinquit eam post se. Innocentibus benedic-
documentum justitiie. Hinc Job Inslauras, in-
.,
quit,
^
testes
,
tuos contra me, et
:
....iram
multiiplxcas
tionis dat primitias ; statim resipisccntibus, ipsius
^ diyitias tandem pcenitentibus iTliquias. Sequitur:
;
Deum vestrum. Dominum, inquit, qui timendus libamen sancta contcmplatio. In quo sensu Uba-
est Deiun, qui diligeudus est. Vestrum qui Condi-
;
men Deo, sacrificium attribuitur Domino. Hectc
enim agendum est quia Dominus timendus est de :
tor est. Vestriuu, inquit,quia Conditor est naturoi;
Deum, quia largitor gratise Dominum, quia ul- Deo gustatur, unde et diligendus cst, Sequitur :
;
est, patiens, et multus misericordia [mutt<B miseri- vocate csetum, congregate populum, sanctiftcate
cordite], praistabilis super mahtia. Benignus est, Ecclesiam, coadunute sencs, congregate parvu-
peccatoris sustinens iram; misericors, sustinens los el sugentes ubera. Eyrediatur sponsus de cubi-
s;evitiam patiens, sustinens contemptum multus
; ; lisuo, et sponsa de thalumo suo. Inter vestibulum
misericordia, sustinens odium ;
pra?stabiUs super et altare plorabunt sacerdotes, minisfri Domini,
mahtia, sustinens desperationis naufragium. Bcni- et dicent : Parce, Bomine, parce populo tuo ; el
gnus,hiquam,quia iram inimicorum vertit in man- ne des hxreditatem tuam in opprobrium, ut do-
suetudinem; miscricors, quia scTevitiam in pieta- minentur eis nationes. Quare dicunt in populis :
tem; patiens,quia contemptumin compunctionom; Ubi est Deus eorum? AcUiuc prophcta priecii^it \to-
multus miscricordia, quia odium in dilectionem ;
pulo suo orationi devot* instaro, ct supphcationi
priestabilissuper malitia, quia iKu-athrum despe- humhitQr incombei'e omnem cBtatem, ordincm,
rationis in gratiam i)rovehit contemplationis. Hi.ec sexum condiUoncm
, ostendens periculo sub-
,
ordinc exposita sunt naturali, nunc ordine expo- jici. Unde ct iu commune consulit supplicatio-
uautur artificiaU. Pr<.estabihs est igitur supcr ma- iicm ficri. ALLLcoiuct . l'criculis ostensis Eccle-
347 mjr.o.MS ni-: s. victohk oim». p.\ns i — i:xf;ci-tic.\. — i. in s. Sf:niPTrn.\M. m
siiR, <'ul portum cos lioi-laliir fcstinarc pnpnilr-nti.i-, A liim cl idliiic \)v\\^ pliifiiliir. qnia qiiom timor cu'
ne forlo scntiiuil inaiiuui Douiini supfr so uygra- lodit iib illicitis, ot ;imor siiblcvat in exoclsi», ad
vaii. norroKlum rsl ciihn in ivanniii l)i:i vivnnlii int(!griiin rcconcilialiir. Iiitor vc^libulinn, iiiqu;iiu,
iiicidcir [llnbr. x). DicitcrKo : Caiiitc tiil>a iii Sion, ot altarc fit fiu(liios;i ot liiiniilis jxciiitcnlia,
otc, Horiun oxpositionom rolinquiunis, qiiia dc liis (piii/ii liuior piiii;.'it, iic lorposoat ; ;iiiior ;iccc;idii
alias coniplura (liximiis. Soncs, suul virtulc pcr- u(! topcsciit. riilis, iiKpiiim, et fructiios;i, fpjiu
fccti ;
parviili, simi)licilalc ct inuocontia ])ra'(lili ; timor tcnicr;iii;iiu oxclnsif pricsumpfioncm, ot
siif^TUics iil)cia, idiola; positi sul) doctrina. Scnos ;imor pusilliiMiiniliilis abjccit cotifiisioncin. Dicunt
coadunaiitur, iilpotc lationo ulontos parvuli oon- ;
orgo : Parce, Doinino, p;irco popiilo tiio, otc. Tria
groganlur, cl sugonlcs ntpote sub doctrina positi, sunt judicia liominis priPcipuii, primum dc scij^so,
dum sapientiifi juncta, et illi soli dcdita, por spi- j);u'ce fraternfe districtioni ;
j)arce, inquara, nobi
rituale oonsortium sobolem parit, per doctrin;e quod injuste egiraus ;
paroe quod in j^roxiino ini-
magisterium, Sponsum itaque facit sapiontiio doc- (jue fecimus, Vel quia duo sunt looa, duo fiuo^jiie
trina, sponsam gratiie pr<:ierogativa. Sed in tempo- his adjuncta pcricula ; loca, mundus ct infornns :
re affiictionis egrediatur sponsus de cu])ili suo, id poriciUa, vanitas et calamitas. Dioitur orgo: P;irce,
est studio sapientifo otsponsa de tlialamo suo, id
; Domine, a vanitate mundi, parce a oalamitate or-
est, de privilegio descendat contemplativie gratia^: ci parce, inquam, a prima, ne nos afliciat, j);uce
;
et squalorem subeant pcBnitentico, obtentu qu.e- a secunda, ne nos al)sorbeat, Vel quia hominis
rendcB venife.Cum enim sponsus ccBlestis videt j^or.sona ex gemina constat natura, corporo scili-
sponsam suam flentem et gementem, anxiam et cet et anima, —
in qua quidem natura frequenter
supplicantem, pondus diei et testus cum aliis et peccavimus, in anim;i cnim iutpie cgimus, in cor-
pro aliis portantem, statim ab ira flcctitur, patien- pore inique fecimus, dicamus ergo Parco, Do- — :
ti compatitur, et moYin impatiens dulcedine ccsles- mine, impietati mentis, parce iniquitati corj)ori>.
tis osculi mox placatur et indulgot, ac uniciB sufe Vel quia lex dnjjlox nobis est data, lex scilicet nu-
favorem populi donat. Hinc Moyses pro populo turije, et lex scripta ; utrius(|ue vero transgressorcs
vice .sponsce supplicat, dicens : Obsecro, Boinine, sumus ; dicamus ergo : Parce, Domine, pr.evari-
lieccavil popidus iste peccatuin ma(jnum: fecerunt- cationi jirimfe, parce transgressioni secundfe. Vel
quc sibi Deos aureos ; aut (limitte eis hanc rnoxam: quia actio nol)is datur ad perfectionem jirfesentis
aut sinon facis, dete ine de tibro tuo, (juein scrip- vitio, contcmplalio quasi arrhea beatitudinis ad
sisti {Exod. xxxn).- cui Dominus: E(jo, inquit, (ul jjrohliationem futurae in actione vero remissi, ox ;
vestibulum et altare plorabunt sacerdotes mi- imjjius, vel impotens judicaris. Sed In lioc cog-
nistri Domini, et diccnt Paroe, Domine, parce
: novi, (juod voluisti me, quonium non gaudebit ini-
populo tuo, eto. Vostibuluin cst timor Dei, San- micus meus super melPsal. xl), Sequitur:
cta sanctorum sponsi contemplatio, altare per- Zelatus esl Dominus lerram suam,et pepercit po-
fecta dilectio. In vestibulo cst populus, circa pulo suo. Zelus est fervor animi ad comjjassionem
allaro pontifox summus medio templi sacerdo-
: in naturiP, et ultionom culjia', et devotionem gratiip
tes lugent, ministri gemunt ipquo omnes recon-
; jjroni. Zelus itaque utihtor flagellat servimi, salu-
ciliationisfunguntur officio. Inter vestibulum ct briter corrigit fiUum, sollicite atque fidehter scrvat
altare pro populo supplicat sacerdotium, quia ot conjugium. Servum ultiono, fdium comjJassione,
limorc prcmitur ne divina populum dostituat mi- conjugium devotiono. Torra historiahter, est syna-
sericordia ot iunore regitur, ut pricsumid adire goga allegorice, Kcclcsia.moriilitor, fidoHs anima:
;
thronum gratifo buraili conscicntia, Intcr vesti])U- j)rima proj)ler torrenam cupiditidcm; secundapro-
;
inittam vobis frumentwn, et vinum, ct oleum ? et fusionem, solafium contra convicium, gloriam;
;
reple()imini in eis ; et non dabo vos ulfrn oppro- contra mortcm, vitam contra cinerem, coronam. ;
brium in f/entibus. Ef ca^tcra, qu<p sequuutur, us- Siugula singulis adciptanda lectori relinquo, quia
que ad illud Et erit post hxc : E/fundani spiri-
: ad cxplicumdas sinuosas allcgoricP, rugas fesfino.
tummeum super omnem carnem. Sciendum vcro cst quod de advcntu Salvatoris iu
Vere cor contritum, et humiliatum Deus non praisenti evidens est prophetia per quem ho- :
spernit (Psal. i.). Vere ad quiefum, et luuiiilem, stis spiritualis cxstinguitur, fames spiritualis eji-
et trementem sormones ejus, tempore oppor- citur, ii])erlas redditur, grafia rcstituitur. Ecce,
tuno respicit. Vere, convalles a])undant 1'rumen- iuquit, mitfani vobis frumentum, et vinum, etc.
to ; vere misericordiam vult plusquam sacrifi- Erumentum, est doctrina vitie ; vinum, fervor
cium, et scientiam Dei plusquam holocaustum. spiritualis intelligentiffi ; oleum, suavitas cons-
Quod in pra>senti propheficum dcmonstrat clo- cienfiiH. Vcl frumcutum est eucharistiie gratia
quium. Superius namque in supplicatiouis se- R viiuuu, spiiitualis ketitia ; olcum quod cuu-
rie, adventum et crudelitatem hostium, contritio- ctis liquori])Us supernatcit , contemplationis
nem terrse et vastitatem animahum, pestilentiam gratia. Velper vinum, infelliguntur opera pieni-
et confusionem populi, afflietionem
inferifuni, tenhiie per frumenfum, opera sapientife; per
;
senum squalorcm virginum lamentando mise- oleum, quia uugit, opera luisericordife quiii ;
raliiUter exposuit, pcenifentite rigorem, abstincn- lucet, opera gratiie quia pascit, opera justitice.
;
lentibus thronum grafice audacter conscendis. Da- Deum ]jlasphem;ivit qui in terra invia ct deserta ;
vid manu ducens reconciUas, Petrum reslituis, expulsus est, quando in Pcrside, per desertum
iPaulum illuminas, publicanum sumptum de te- fugiens in templo Nesrac Dei sui, a liliis suis
lonco apostolorum iidenter inseris chroro. Mariam occisus est. Quod auiem dicit, faciem contra
(le prostibulo levas in fethera et jungis Christo ; mareorientale, et extremum ejus ad mare novis-
latronem adhuc vernautem
alFixum patDjulo, simum : talc est. Intentionis ejus erat transire
•ianguine, inseris paradiso. Quid plura? Tui juris Jordanem et expugnare Jerusalem ; sed fmis
;est cff-lestis curiu quod in prfesenti prophetica
:
aliter se habuit quia circa Euphratem in Pcrside
^vidcnter edocet paginn, dum per laborem et occu])uit. Heljraica siquidcju liugua congrcgca-
poenitentiie fructum plcbs non solum mfortunii tiones aquarum appellavit maria. Unde hic per
Jvasit naufragium, non modo ad pristmum gra- mare orientale, Jordanem innuit ;
per novissi-
:iae rediit statum quinimo Salvatoris adventu
; mum, Euphratem intelligit. Quod ciutem dixit :
,,'avisa, ejus doctrina illuminata, ejus vita infor- Ascendit fetor ejus, et pufredo ejus ad iuteritum,
iiata, ejus passionc sanata, ejus resurrectione cxercitus ipsius respicit. De quo Isaias dicit :
leddens contraria. Contra siquidem terra? vasti- do amens factus cum brutis animalibus diu con-
atem ipsius opponif idjerfatcju contra famem ; versatus est cujus facies contra mare orieutale,
;
rliimi ipsorum fetorem et interitum contra steri- ; mum orientalem plagam expugniu-e dcinde oc- ;
jitatem fructuum et arborum ariditatem, ipsorum cidcutalem sibi su])jugare. Quod auferadicit,quod
3;;i iircoMS IH' s. vicTOiti': opp. i>.\ns i. — KXKfiKiicA. — I. !N s. sritii'Trn.\.M. 332
lctor (;t i)ulr(,'(lo cjus ascciKlil : laic csl. IJci)iai<;a A ad solliciludinem (;t frucluui religio.-»tt; propugalio-
(locet Inuiilio ([uod, Nahucliodoiiosor inortiio, i^vil- nis. Sc(|uitur :
luorfjdach liliiis cjuii iiictiicus, ih; patcr suiis rcvi- A7. Fitiu' Sion, ejsuititte in Ixiiidno iJeoveiitro
viscercl, coriMis cjiis dc scpiilcro c.vlra.xit, coiii- qiiiii iledit rolns (loctorem justHiw, el descendere
Imssil, ct iii ciiicr(;in r(;dcf,Mt. (Juo iiKjuatuor inar- faciid advos iinhron malulinum et serotinum, si-
siipiis (lispcrtilo ad cpialuor a^piilariim colla iif^a- cul a principio. El imjdchiintur ureii' frnmi-nlo, el
gavil, quihiis ])cr(pialuor orljis cliiuula disposilis rcdundahunt torcuiaria vino et oleo. Et rcddam
cas avolarc pormisit. vohis aiinos, quos comedit locusta, hruckus, ruhiijo
cruca : forliludo mea magnu, guum misi in vos.
Ai.LEGOiur.E. Sormo
de host(? anlifiiio, dc a[)0-
cst
Et comedclis vescenles, el saturahimini; et lauda-
stata angolo qui per incarnalionom Clnisti, [)cr
hitis nomen lici Israel, gui fccit vohiscum mirabi-
vcrlium lidoi, [)cr pratiam ])ai)tisini cxpiilsiis cst
lia ; et non confundelur populus meus tisquc in
in aridilatcm gontilis ot Jiidaici populi. Marc
sempitcrnum. Et scietis quia in rncdio Israel cgo
oriontale, sunt clecti novissimum, rc[jrol>i la-
; ;
judicii.
hominum dicens : Et filiio Sion, cxsultato, elc,
Quia dedi vobis doclorem jusliti;^. Doctorcm jus-
Moii.VLiTKii. Torra, est reprolna auima invia, cst ;
titiiP- asserunt Hebnei Ezechiam, de quo scriptum
sinc visitationc eloctorum angolorum doscrta, sine :
eat : Ipse dissipavit excelsa, et contrivit slaluas;
fructu virtutum ct sominc morum. Dicmonis cx-
ct succidil iucos, confregilque serpenlem irncum
pulsio, cst peccati confcssio marc orientale, est
;
quem feceral Moyses {IV lieg. xviii). Itatiue post
mens por compunotionom ;imara, per dcvotionem
eum non fuit similis ei de cunctis regibus Juda,
contcmplationis oriens facta. Mare novissimum,
sed noque in his, qui ante eum fuerunt. Et
est mens fetore conscientife mara, desperatione
adhfosit Domino, cl non recessit a vestigiis ejiis,
veniai absorpta. Facies ejus, astuta intentio no-
mandata ejus quco prcece[jerat Dominus. feoitfpie
cendi ; extrenuun ejus, furor et insania triumphan-
HebrcKorum Josiam, dc quo scripfum est Alii
di. Fctor ejus, est odium peccatiputredo, contcm-
Iste fecit quod reclwn erat coram Domino, et um-
ptus mundi. Sequitur :
bulavit per ornnes vias David paliis sui : ct noa
Noli timere, terra (ecce consolatio terrm), ex- declinavil ad clexteram sive ad sinislram (II Pur.
Q
sitlta, ct Uvtare; quia magnificavit Dominus, ut
xxxiv).
faceret. Exsulta, Judjea, super hosti tui confusio- Allegorice. Doctor justiti.i; Christus est ; do-
ne, et morte. Exsulta, Ecclesia, super Salvatoris ctor, qui docet hominem scicntiam ; doclor uti-
tui advcntu in carnem. Exsulta, lidolis anima, su- que, qui invenit omnem viam disciplina^, ot dedit
per sponsi tui advcntu in mentem. Lretare in me- eam puero suo, ct Isiael dilecto suo. Ju-
JacoJ)
rito virtutum exsulta iu pra^mio ci^elestium
; ; lije- stiticP, unde scriptum est Magister, scimus quia :
gionis propagata sunt gloriosa conventicula. timorem posita, constantiam inferius, paticntiani
Animali.i rogionis, liomincs sunt vitic stecula- supei"ius habentia ; constaniiam in tentalione,
ris. i\e metuant ergo regionis animalia, quia paticntiam in triI)ulalione, in teutationo vitio-
germinaverunt dcserti speciosa, quoniam per do- rum, iu Iribuliitione tlagelloruin. Constantia si-
ad consiliorum emincutiain, ;id imitationem Domi- ter hcPc duo meus sancta (luasi in torculari posi-
nicai passjonis, ad spem co.;lestis resurrcctionis, ta premitur, defiecatur, cliquatur : premilm" lla-
353 ADXOTAT. IN JOELEM. 3;)4
gcllis, dcfceoalur viliis, cliquatur ab otiis. Prcmi- A ponat sarcinas exspectet donec ascendamus ad
;
tur a oalamitafe, (lcfa>oalur ali iniquitato, eliqua- monfem, et post(]uam adoravei'imus rcvcrfcjnur
lur a vauitato. Hino namquc olioitur gemitus paru'. ad ipsum et videus roquiem quia est hona, ct tcr-
;
confcssionis, hinc lluunt lacryma; anxiio compun- ram quia optima, supponat humerum ad por-
ctionis, hinc manant suspiria jucund.e dcvotionis, landuni. Dicat mihi, inquam, ubi Dominus spiri-
liino liquctiunt dcsideria suavissinia^ dilcotionis, tum cffudcrit ; dicat, ubi prophotias, somnia,
liinc cliciuntur stillioidia limpidis^^ima^ contempla- visioncs, lihi, scncs, juvenes viderint. Scd (juia
tionis. Frumeutum cst pcrfecfio justiti;e vinum,; hfRC quoquoniodo evolverc poterit, dicat saltcm
claritas spiritualis intelligenti<e ; olcum, suavitas ubi sanguincm, ignem et vaporcm Dominus dc-
purissima) conscienlia-. Soquitur : Et reddam vo- derit, ubi sol versus in tencbras, ct luna in
])is annos, quos comcdit locusta, etc. In advontu sauguinem mutata. Et cum ostendcrc non i^ofcrit,
si(pudom Christi nobis redduntur anni quos pra> rcgnet Chrisfi sapientia a tiliis suis glorifioata. De
fala pcstis dcvoraverat quia in co noljis contra
;
adventu igitur Christi prffisens littera propric
looustam, vcram dcdit humiUtatom, dicens Dis- : intclligitur ; dc missione Spiritus paracleti pro-
cilc a me, qnia mitis si<m,el hKmilis corde [Mnlth. phefia olausa ad liquidum solvitur. Sed vidcndum
xi). Contra bruchum, pcrfectam sobrictatem, g primo, quod dicitur Et erit post ha^c. Quid est
di- :
cens : Beati pacifici. Beati mites \ibid.). Erucam, tium, ad perfectionem omnium subjunxit, dicens :
dioons : Beati )nundo co)'de {ibid.). Sequitur. For- El erit post hiec etfundam spiritum meum, :
titudo mca magna, quam misi in vos. Magna uti- etc. Legimus Dominum dc spiritu Moysi abstu-
quc fortitudo Christi fuif, quem Pafcr in mundum lisse : et supcr septuaginta preslyyteros, quod
niisit, cum sit nttingens usque ad finem fortiter et
C
ablatum fuerat, posuissc. Legimus item EIis<fium
disponens o)n)iia suaviter {Sap. vui). Qui cxpugna- duphcem spiritum Eliie accepisse sed hactenus ;
vit diabolum, spohavit infernum, delevit chiro- non legimus Christum Spiritum suum effudisse.
graphum, reduxit captivum, manuduxit servum, non Moysi abstuUt, nec Elife du-
Hic vero effudit,
se sc servavit illa^sum. Secj[uitur Et comedetis : pliccm rapuit, sed suum proprium largiter dis-
vcsccntcs, ct saturabimini, etc. Comedetis utique tribuit. Notandum vero, quod dicitur EtFudit. :
cibum suavifatis, doctrinam scilicet justitite ci- ; Primo enim fudit, secundo infudit, terfio cffudit.
hum virtutis, pancm scilicct vitai. Sequitur : Et Fudit in paradiso, infudit in deserto, eflfudit in c<£-
non confundctur populus meus in iPternum. Ac si naeulo. In paradiso Icgem dando naturce, in deser-
dioeret Quia mecum in pra^senti sustincnt confu-
: to pripcepta et ca-rcmonias Icgis scripftP, in coena-
sioncm ct opprobrium, kefitia sempiterna erit culo pleuifudinem gratife.Unde de primo dicitur :
super capita eorum : hinc Salvator ad discipuios : InsufftcavitDominus in Adam {Goi. u). Et de se-
Vos estis, inquit, rpii peiinmisistis mecum in toi- cundo Vocavit Deus Maysem de medio caliginis
:
tationibus meis ; et ego dispo)io vobis, sicut dispo- {Exod. xxiv), ctc. Unde infuhi dioitur cjuasi intus
suil )nihi Pater mcus, regnu)n {Luc xxn). etc. Se- fula ;
quia inteUigentia spiritualis velamine legis
quitur : erat inclusa, et corticis oaligine obumbrata. In ter-
Et erit post hcec, effu)xdam spirihan meum su- D tio vero, in igneis linguis descendit Spiritus sanc-
per o))vie))i carnon ; et p)'ophetabu)it filii vestri, tus, (luia de ploiitudine ejus omncs accepimus
et fdim vcstrx. Sencs vestri sonmia som^iiabunt, {Joan. i). Fudit ergo primo rigando aream naturie ;
el Juvetics vectri visiones videbunt. Sed et super infudit secundo torrcntem doctrinoe eflfudit tcrtio ;
.
servos meos, et ancillas meas in diebus illis ef)'un- fluvium gratiiB.
da)n spirilu))) )neu)n. Et dabo p)-odigia in ca>lo, et .Vliter possunf hipc fria rcfcrri congruc ad inciU'-
in te)'ra, sangui)ie)n, et ig)iem, et vapore))i fmni. nationem Verbi.Fudit namcpieante resurrectionem,
1
Sol vertetur in loiebras, et luna in sanguinon, aperfe docendo, miracula faoiendo, Ijcneficia pra*-
antequa)n veniat dics Do)nim )nagnus, el horribi. stando. lufudit post resurrectionem, quibus voluit
lis ; eterit : quicunqne vivocaverit nomen Do)nini, qiiasi ocoulte se manifGsfaudo,discipulis inconcla-
salvus crit. Hic .ludteus .\ppella ciuliesoaf, hic c.^- vi residcnfibus spiritum insulflando, dioons : Acci-
citatem et insaniani erubcscaf, cpu gloriatur
ut pite Spiritum scmctum {Joan. xx), eto. Effudif in
se ducem ca?corum, et legis tencrc luccrnam ;
di{; Pcntecosfes plenifudinem grafiie pricstando.
tenebras sui crroris cf imperitii.e sua? cahginem Eliudit, dico, non juinuendo ciuidquam divinte sa-
depreheudat. Asinus meus mihi de- pientiye, scd largiora soUto projstando charismata
Iloco
3;;:; iiiir.ONFS DK s. virTDnR f)i>i'. PAMS I. — r.\Rf;i:TK:.\. -- 1. i.\ s. sr:Mii'T['ri.\M. .r-.fl
gr.itiii!. Afi si (licnrol : In r-.xonlio iiiiiiKli rig;i\i ari- A (•;« iiiterser;im, ])iimiiin genus esl ;iiit(! digcsliijiKjin
(l<iin n;iliuaiM, in sijuitloii! (Icscili Moysi iii siiiiiin ic;iliiim ])li;inl;israatuiii, .secimdum iii digestione
l(!gis sUlhivi (lo(;li'in;im, iii j^jcniliidini! l(!ijj])oris coriiin, l(!rlium post (ligcslionem i|)S(jrnm. Iii pri-
ubcrtateni griitiu! ciriindam. Necessaria nlique fuil, iiio gcnere ;(nima ((hiuilur j)lianlasm;diim iiioh; :
ct cougriiii liiPO cfriisioiii lciiipori! uovissimo. Tiia iiide falsitatis error. Iii sccundo, (jui;i anima inci-
uaiiKiiie cnint, igiior;uilia, (•oiicii])iscculia, inali- ])it dcliecari, iiliqiiid liicis incii^it coiitemj)l;iri ;
tiii : iguoriiutia hoiii, couciijjisccutia mali, m;iliti;i (jiiia lamen ex parte maxiraa manel f/j-culeiita,
iiup(finiteu(Ii. Vcnit crgo Filius, sapientiu Dei et cilo cedit decf^pta lalsitali. Iu tcrtio eliqiialni ;ul
virtiis : inissus est l*iiracletus, henignitiis i})sius. purum onus f;cciilciitorum ])liaiitasmaliim : inde
Sapieutia fusa ntt^vum ignorantifc, virliis iufusa veritatis sjjlendor. Kst igitur jirimiim gcniis soin-
sordes purgavit coucupiscentiic E/fusio Spiritus nii deccijloriiim, secundura reveialorium, lerliiira
mundavit fteces malitiie. Siquidem sapiontiii illu- contemp'atorium. Tria quoque sunt g(inera pro-
miiiiivit, virtus sananit, ])eniguitas scdavil. (juod plietlfe. Primiim cst adraii;i])ile, secundum ;inceps,
Psalmista prfcvidcns, et oculuiu ])ro])lictife iii j^os- terliiim huinile. Proiihclia est inspiralio divina,
terum extendcns, .lit Secundum midliliulinem
occultoriim eventusimmohili veiilale pronuntians,
:
do. Fundendo sapientiam, ab oculis dele ignoran- quiB de proximo fit ctnoto ; anceps, quae de proxi-
tiam infundcndo virtutem, aJj intimis lava concu-
; mo ct ignoto ;
admirabilis, qufe de occulto et
carnem. Vel super [onmem carncm, id est, super somniant genere somnii contemplatorio ;
juvenes
onmis generis carnem. Quid cst omnis gencris uni- vidcut iutellectuali gencrc ^isionis et revelatoiio.
vers.e ? scilicet a^tatis, omuis conditionis omnis Scrvi quoquc eliusionem Spiritus accipiunt. Sed
professionis, universi quia tria sunt genera ser%orum, videndum est qui
ordinis. Nota coloratam
ul^ertatem divini eloquii. Quintiliani pneponendam
sunt servi Dei accipientes effusionem Paracleti.
floribus, et coloribus Tullii. A'ota, inquam, hfec tria Primi siquidcm sunt servi naturre, secundi culp;p,
succedenler posita, prophetiam, somnia, visiouem. „ tertii gratitp. Primi servi mundi, sccundi peccati,
Nota consequenter alia tria, fihos, senes, juvenes terUi ChrisU. Super hos extremos effunditur Para-
Filii prophetant, senes somniaut, juvenes vident. cletus. Sed et ChrisU sei^vitus secundum tres ti-
Filii propfieetaverunt, utpotc AgaJius de vinculis mores, tres habet gradus differcntes. Primus est
Pauli ; Paulus quoque dc destructionc Romani timor suppMcii, quo malum vitatur hic bonus ;
runt, utpotc Paulus, cui Dominus apparuit, di- tius Umor offendeudi, quo horno omnia opera sua
cens : Transiens i.n Maccdoniam adjtiva nos (Act. veretur, sciens quia Deus non parcet delinquenti
xvi). Juvenes viderunt, utpote Paulus, qui raptus (Job. ix) hic optimus est. Servis in primo gradu
:
indeinparadisum Petrus
est in tertium coelum,et ; accipit fusionem, in secundo infusionem, in tertio
quoque angelum Domini eum de carcere educen- effusionem. Sequitur :
D
poenitentia Juvenes facit constans obedieutia
; sol lucis sufe radios abscondit. Lunam c|ooque ;
scnes justainnoccntia filium et Qliam dilectio per- in saugmnem vcrsam esse credimus, licet hoc in
;
fecta. Tria quoque suut genera visionum. Prima uuUa historia legamus, quia hoc a prophela die-
est inaterifdis, secunda spiritualis, tertia intcUec- tum est ab apostolis vero assertiim, nuUatcnus ;
tualis. Prima est cum materia et forma secunda inde est ambigendimi. In terra dedit procUgia;
;
sine matcria, scd cum forma terUa siue materia quia tam vehementi et insolito motu tcrra iutre-
;
et sine forma. Prima concipil elementata, secunda muit, ut monimienta aperta et saxa disrupta siut
imaginata, tcrtia ab omni circuinscriptione est [Luc. xxi). Sanguinem dedit, quando Christus
aliena, ulcunque Dcum coucipiens, virtutcs (pio- antc passionem proJixius orans, et in agonia fa-
que et viUa. ctus guttfp siuiguiuis decurrebalit in terram. Va-
Tria sunt quoque genera somniorum unum f;e- pores sunt fluxus lacrymarum ejns. Ignis, cst Spi-
:
aut verJtaU aut falsitaU famulatur tcrtitim verita- in tcuebras vcrsus, Christus cruci affixus. Cudc dc
;
tem contemplatur. Et ut aliquid de secreUs physi- cfecitate Judfporum Jeremias loquens Dabis, in- :
;
neni desif^nat niartyrum. Ignis, chorum virginiun Christi ad missiouem Paraclcti intcrprctati sumus,
ardorc dilcctionis icstuantium. Vapor cstfrcquens, Judici ad advcutum sui Mcssiip rcfcrunt. In quo, ut
et dcvota compunctio conlinentiuni. Ha?c siqui- ipsi aiunt, cultus lcgis ad intcgrum rcp;u'alutur,
dem sunt subsccuta, ut luna fuerit versa, ante- fehcitas pristina vcstituetur. Solus populus Judai-
quam veniat dies magnus et horribilis. Dies ma- cus Mcssiam recipict solus eum invoc;d)it, et ipse ;
gnus ct horribihs dics cst passionis et rcsurrcctio- cxaudiet. Quidam vcro doctorum priefatic prophe-
nis : magnus fidehl)us, horribihs, non credentibus; ti;e intcrprctahonem ad judicium ultimum tr;vns-
horribihs iis, qui dixerunt : Sanguis ejus super fcruut, in quo, quicunque invocaverit nomen Do-
nos, et super filios nostros{Matth. xxvu) magnus ; mini, salvus erit quia soh clecti tunc eum invo-
;
iUis qui dixermU : Vere Filius Dei erat hic {Marc. cabunt, reprobi vero a facic horroris Domini stu-
xv). Ahter. Sol in
tencbras vcrsus, Christus cst in pentes taccbunt. lloc cst enim invocare cx sccuri-
cordibus elcctorum in articulo mortis obscuratus. tate conscientiae, et virtute meritoruminsevocarc.
Unde et in Evangeho quidam de eo dixerunt Nos g Nos vero sine cujuscunque sententi», pricjudicio, :
autem sperabuntus quod ipse esset redcinpturus ad adventum Christi in carncni, ct Paracleti in
Israei (Luc. xxiv). Ilinc per Job Fratres meielon- mcnteni, et Iioc referimus, quod dicitur
: Omnis, :
gaverunt a me, et noti mei quasi alienirecessei'unt cpiicunque invocaverit nomcn Domini, salvus erit.
a me {Job xix). Lmia iu sanguinem versa, S)na- Undc et Hieronymus Quod, inquit, sequitur Om- : :
goga est in Christi passione Ciccata, testimonii sui nis, quicimque invocaverit nomcn Domini salvus
sanguine perpetuo condemnata. Sanguis, ignis, crit, mclius dc dic passionis Christi, vcl resurrec-
vapor triphcem JudiBorum significantpcstem san- honis accipitur invocatio vcro, in qua salus con-
: ;
guis, corporum mortiflcalionem ignis, rcrum et sistit, non ex sermone tantum, sed etiam ex corde
;
possessionum com])ustioncm vapor, pcr maria et opere constat. Unde hujus tripartitte invocaho-
;
et insulas ipsorum relcgationem. Si quis vero super nis gratia, non insipientium, sed pcrfectorum csse
his dubitat, Josephum in lil:)ro Antiquifatum, et crcdcnda est quia cfuod cor credit os confitetur, :
Ilcgesippumlegat. H«c de adventuChristi in carnc; manus opere complet. Nec levis momenti esse
nunc loquatur morahter dc advcntu Paraclcti iu putctur hfec invocatio. Licet cnim dicatur al) Apos-
mcntcm. Cum enini Paraclctus animam fidelem tolo Xemo dicit, Dominus Jesus, nisi in Spiritu :
dignatur visitare, prius reperit eam vitiis scaten- sancto {I Cor. xn) tamen lioc ipsum dicere non :
tem, mox per spiritum timoris compungit eam ad sermone tantum, sed etafFectu ponderandum cst.
panutenham, et itaeam suam facit ancillam. Quam Unde et de Samuclc legimus Et Samuel inter :
pedctcntim per opera piynitentiiB permittit excrc- eos, qui invocant nomen ejus {Psal. xcvni); hinc de
scere deinde per devotam priBccptorum obedien-
;
Moyse, ct Aaron Invocabant Dominum, et ipse ;
tiam incipit juvenescere; deinceps per morum exaudiebat eos {Ibid.). Econtrario de reprobis ;
innocentiam, ct consiliorum eminentiam ma- Non ontnis quidicit mihi: Domine, Domine, intra-
turescere ; demum per dilectionis privilegium bit in retjnum ccelorum {Matth. vn).
asciscitur in hoereditatis consortium. Juxta leges MouALiTER. Post data in coelo prodigia, post lu-
tropologiip, visio, est propria cognitio sui ; cempropriie cognitionis, post fumum devotfc com-
somnium, excessus animi prophetia, contem-
;
pimctionis, post sanguinem justte mortificationis,
platio sponsi coelum, animus terra, caro vel
; ; ;
post ignem pcrfectaj dilecfionis, sola restat suavi-
ccelum, contemplativi; terra, activi. Vapor, com-
ergo Et erit, tunc scilicet,
tas contcmplationis. Ait :
piniclio mentis, sanguis, mortificatio carnis, omnis, quicvmquc invocaverit nomcn Domini, sal-
ignis, fervor dilectionis. Sol versus in tenebras, vus erit quia in contemplationis florido lectulo,
:
dcdiicain cns in vallcin Josaphal : ct disccjilaho cuin qiiit, angcius sa7iguincrn in supcriirnina)'i, et supcr
eis ibi snpcr jioj/u/o nico, et hwrcditatemea Israel, ntrumque postern, Iranscendet osiium ,' et non si-
quos disperserunt in nalionihus, et terrani mean net percusso7'em ingr-edi dornos veslras, et lo-der^e
diviscruiil, ct super po/niluni mcum miserunt sor- {E.rod. Dominus pei- Kzccliiclfin Oin-
xii;. Ilinc :
lcni. El posiicrunt jiueruni in proslihuliun, ct /luel- neni, inqiiit, siipcr quem videris Thau, ne occvlas
lam vcndidcrunt pro vino nt hibercnl. Capilnlum {Ezcch. IX;. Kt Apostolus Oinnia, inqiiit, pene in
r
lioc prius moralitcr discutiamus ; deinde ad opaca sangui7ie 7nu77dantur, et sinc sunguinis effusione
allcgori.T, el tropoloRifc jncundn transoamus. Ju- nonfit 7'cmissio (I/ehr. ix).
d<'pi in lioc loco promittnnt sii)i, imo somniant, Scqiiilur Kt disccptabo cura cis ibi, scilicct in :
quod in ultimo tcmporc conyrcgabunliir a Domino vallc Josaphat. Pro popnlo suo ct hyreditatc, pro
et rcduccntur in Hicrusalem. Nec felicitate contcnli g causis subjunctis contra gcntes Dominus discep-
ipsum Deum suis manil)us Romanorum filios et tat qiiia inde gentos judicium suscipiunt «lamna- ;
iilias asscrunt traditurum, utvcndantcos non Pcr- tionis, undc in scquentia facinora incidcrunl. Hoc
sis, et /Etliiopil)us, ct cceteris qupe vicinic sunt na- tcstimonium ad idololatras et h.ercticos rcspicit,
tionibus, sed Sabfeis, gcnti remotissima^, quia Do- qui populum Domini seducentes, ipsum populum
ininus locutus sit, quod poi)uli sui ulciscatur inju- partiti sunt et tcrram illius dividcntes, multisque
riam. H.ec illi, ct nostri judaizantcs qui miUc cam intcr sc erroribus separantes, ad cultmam
:
anorum rcgnum in Judreae sibi finibus polliccntur, idolorum compulerunt, ut alii colerent Jovcm, ahi
ctauream Hierusalem, ct victimarum sanguinem Phffbum, alii Junonem, aUi .Minervam, Rubiginem,
:
et lilios, ac ncpotes, ct delicias incrcdibiles, etpor- Anubim, crocodilum, ct i?)im, noctuas, accipitres,
tas gemmarum varictate distinctas. et ciconias. HfereUci quoque terram Domini, id cst
Locus hic juxta anagogen difficillimus est, et Ecclesiam diviserunt, et super populum ecclesias-
multiplicein recipiens explanationem, ut sub tro- ticum sortem miserunt, quando eos seducentes,
pologia omnia illa, qu;e dicta sunt, rcfcramus ad et ad ha?resum errorem deducentes, Arius Arianos,
quffi Petrus et Paulus apostoli retulcrunt, hoc est Sabelhus Sabelhanos, Manes Manichccos, et alii
quando passus est Dominus et rcsurrexit. Ncque alios erroris sui discipulos fecerunt. Sequitur Kt :
enim ficri potest ut superiora, in tempore passio- posuerunt puermn in prostibulum, ct puellam ven-
nis, et qufe sequuntur in die judicii intelUgamus ; diderunt pro vinout biberent. Hic alitcr utrumque,
maximc cum sequatur Quia ccce in dieims ilhs, : hsereticum scilicet et idololatram, super triljus ar-
et in temporc iUo, —
ct iste A'crsicuhis prtcccdenti- guit de avaritia, de luxuria et de gula. De ava-
:
])us infcriora connectens, uno dicat cuncta tempore ritia, quia super populum Domini sortem misit.
perpetranda. Dicatur ergo : In monte Sion, ct in De luxuria, quia puerum prostituit. De gula, quia
Hierusalem erit Salvatio sicut dixit Dominus, ctc. pro vJno puellam vcndidit.
Residui sunt Aposloli, cicteriquc disciijuli. Undc ALI.EGORICE. Uterque puerum, ecclesiasticum sci-
Isaias : Dominus Sabaoth reliquisset nohis se-
Nisi licet populum, fide purum, spe rectmn, charitate
men {Isai. i), etc. Sicut Dominus dixit. Ubi, vel per sincerum, suasione maUgna et promissione frau-
quem Dominus dixit ? Per Isaiam De Sion, in- : dulenta decipicns, idololatra in prostibulum po-
qui(, e.xibil lex, et verbuni Domini de Hierusaleni suit idolorum, et haereticus in tugmuum inclusit
{Isai. n). Et per Psalmistam Diligit, inquit, Domi- errorum. Et puellam vendiderunt pro vino ut bi-
:
nus postas Sion super omnia tabernacula Jacob bercnt quia animam adhuc fide teneram, mori- :
rci p.iiidiiilns <ili(!f,'<)ri((' ca piosfjfjuaiuiir, uc. (jciii- A /lor af/o, inP.rccdeia liaheo. Si nidfrrn invilus, rj
ad Jiicimda
ilii Iropolo^^Ma; s(!(;i'(rla i-iniaiida (raii- s/)(fiisatio luilii rrctliln fst 1/ Cor. ix). I.igoncs suj
soamiis. Si dc advciilii Domiiii iii (•ariiciii iii ])i"i'- varia- jn(!nlis cojnjninclioncs. I.aiicci! siint sevci-.
sciiliaf^iliir, iillcrasic compctciilcr lcf^iliir. llortaliir comminationcs. (jiiid cst aiitcni ligones in lance<i
cr^'opro|)li(tta iii [nasciiti vatosdivinos, elcoinpro- concidere.nisi ex varia mentis compunclione ard*
plictas suos, ul dcmmticnl de dic in dicni saliitaro rcin fidci, vjrtiitcin vcrl)i, vim scntcntiarnin <<
Domiui, aiimiiilicnt iulcr f,'cntcs gloriam cjus, in jicrc ? Ilinc Sjionsiis ad sj)onsam in Canticis : h>
omiiihiis popiilis niiialiilia cjus: annimticiit, in- l.ilni, iiiqiiit, sicul [lisciniv in JlcHchoii, ijii;!' s.m
quam, incarnationcm VciWi, j)assioncm ct rcsiir- in porlnfilix rnultitudinis {Cant. vii). Ociili Spoi
rcetioncm Jesu supcr apostolos advcntmn
Clirisli ; s;c, sunt claritas lidei, ct inlclligcntia diviiii
Paraclili, ])ra'dicationescorum, virtutcm signoriim, qiiii. Ilcschon intcrprctatiir ciuf/ulinn riurr'^
graliam iiuracu]orum,(Oullictus vcrhoriun, agon(!s jjiscina' Ilcschon, sunt divcrsa gcnera comjjuu
certaminum, passiones corporum in omnibusvi- : nis. Oculi igitur Sponsae simt .sicut piscinaj in 11
rilem constantiam, et cclcrcm de genti])us victo- sehon : quia inde magisque clarificantur, undc
riam. Ktlioc cst quod dicit Clamatc h<'cc in gcnti- : pra'f;itis piscinis frcqucnfiiis lavanfiir. Cladin
Jnis. Ac si diccrct : Nolilc jiarccrc, nolitc silcre. Sic g dc j^ra-scnti virilis conccptio
lancca,dc futui' :
vinci gentihus eritgloria : itasiquidcm succumhcre lubris comminatio. Doctores igitur per con
gloriosa victoria. Sanctificate hellum. Si enim cu- ptum sui, et mortificationem carnis, fiduciam '
jus fiuis honus cst, ij)sum quoquc honumesl lioc : vinitus accij)iuntfi-atci^nre corrcptionis. Pcr dcv
])e]lum quoquc j)rocul du])io sanctum cst, cujus tioncm compunctionis potcstatem ct graii-i
:
finis sanctus est. Et hoc IjcUum sanctificare, est comminationis. Scquitur Infirmus dicat : : '.
Jjcllum sanctitate don<arc. Nonnc licllum sanctifi- fortis cgo sum. Quia scrij)tum est Quando inp :
calur, u])i virtus triumjihat, ct vitium nccatur ? mor : tiinc forlwr sum, etpotcns (II Cor. xii). Itc
iNonne, inquam, sauctiticatur hcUum, vihi victo dicitur : Virlus in infirmitate jierficitur 'ihi'l
rejjutatur victoria, succumhcnti corona, uhi fu- Prophcta prcevidens clectioncm gcntium, glorja
gienti prffimium, superato ascrihitur rcgnum ? fidelium, conversioncm earum ad fidem, vitium
Suscitatc crgo rolmstos, apostolos scilicct etapos- eis iufirmari, triumj)harc virtutem, ait :
nuntiarc ? Viri igitur bcllatorcs, verhi scilicet prae- ^ qui veritatem contemnentes diu falsitatem palp
dicatorcs, ccplestis militite duccs ad prfedicationem tis. Congregamini intra retia divini vcrhi, int
accedant, super colla gcntium ascendant. As- caulas fidei, intra septa oculi Dominici. Ibi faci
cendant, inquam, supcr jugum fidei gentium per Dominus fidei, occumbere robustos suos, qu
virtutem prodigiorum, jier coruscationem mira- scilicet per ardorcm, per virtutem divini clorp
culorum. Deinde sermo proplrcticus ad eos con- si])i doctores sulijicicnt reges, optimatcs, sapient(
vertitur, dicens : Concidite aratra vestra in gladios, philosoplios. Hinc Isaias : Omne pecus Cedar, i
et ligones vestros in lanceas. Quid sunt aratra, nisi quit, cfmgregabitur tibi: arietes Nabaioth min
memljra mortificata ? quid est aratra in gladios trabunt tibi {Isa. lx) Hinc alibi: Goria Libanida
concidcrc, nisi mcml^ra mortificata jiro cura, fidei, est ei, decor Carmeli, et Saron {Isa. xxxv). Ite
pro virtute ver])i, neci frequcntcr opponere ? Hoc alius : Gens,regnum, quod non se)'vierit tibipe.
et
illi fecerant, de quiljus in Actibus apostolorum le- bit {Jer. xx^ii).AtIsaias Gloria Libani ad te ven
:
gitur :Ibant apostoli gaudentes a conspectu con- abies buxus, ^nnus simul ad ornandum locurn sah
cilii, quoniam difjni habiti sunt pro nornine Jesu tificationis mecc{Isa. lx). Idem iljidcm Venie :
contumeliam pati {Act. v). Hinc Apostolus Puto : ad te curvi filii eorum,qui humiliaverunt te, et aa
enim quod Deus nos apostolos novissimos ostendit, rabunt vestigia peflum tuorum, omnes qui detro
et tanquam morti destinatos, quia spectaculum
D bant fibi{ibid.). Quandoquidem tanti momenti •
facti sumus7nundo, etangelis, et hominibus {ICor. victori cedere, tant^ie utilitatis hellatores succuml
iv). ltem,idcm Usque inhanc horam, inquit, esu-
: re,consurgantergo, etascendant gentcs in vallc
rimus, et sitimus, etnudisumus, et colaphis cxdi- Josaphat, id est in lumiilitatem judicii. Josaphat
mur, et instabiles sumus, et laboramus operantes quidcm intcrpretatur7»('//cww Domini ; quia ihii
manibus nostris : maleflicimur, et beneflicimus,2^er- debo dicit Dominus, utjudicem omnes gentes in a
scculioncm }iatimur,et sustinemus; blas2)hemamur, cuilu {Joel. ix). Hinc ipse in Evangeho Injudicim :
cl obsecramus, tanquam purgamenta hujus mundi inquit, veniin hunc mundum, ut non vidcntesr
facti sumus, omnium pcripsema usque adhuc deant, et qui vident cxci fia^it {Joan. \\).Scqm\
{ibid.). Eccc quomodo fvratrum conciditur. Nunc vox Salvatoris apostolos suos cohortantis ad coUt
vidcamus quomodo in gladium convertatur Bo- tioncmnovarumfrugum,ad conversioncmgentiui
:
num., inquit, estmihi magis mori, quam.utgloriam etdicentis Mittite falccs, quoni<im maturuitmes.- :
rncam quis evacuet. Narn si evangelizavero, noncst Vide quanta sit prophcti;e convcuicntia cu
mihi gloria : necessitas enim mihi incumbit. Vk evangelica sententia. Salvator namque in Eva
cnim milii si non evangclizavero ! Si autem volens gclio sic ait ad apostolos Messis quidem mi :
:
idcm Trinitatis populossasci])iunt qui atl liorrca : intcrprelatio : dilhcihs vero, et absurda, et incon-
)ominica novas fruges mittunt. Prima estprnedica- veniens erit quorumdam assignalio. fn illo enim
io verbi ; secunda, forma calccliizandi ; teiiia, districto judicio quee erunt aratra ? qui gladii ?
acramentum ])aptismi. Ac si dicorct : Pra-dicate, quiligoucs ? qu;e lanccfe, falces, forcularia ? Scd
iistruitc, abluite. Prt-edicatc lidci rcgulam, inslrui- qui id asserunt, ad locum allegori.H currunt. Nos
e ad pcTuitentiaiu, aljhiite ad vcniam. Sequitur vero, ut eis morem geramus, dicimus prcefatas
[)sius Domini vox discipulos suos hortantis in genfes idcirco deduci in vallcm judicii, ut inferfi-
iu'a fidei, et doctrina v(!r])i ad agonem martyrii. ciantur, et corruant, ut a Doniino judicentur. Cu-
cnite, inquit, ct descendilc. Vcnile passibus pra^- jus UKProrem diei, et tormcnta pcrcuntium, ncc
icationis, desccndife ad laijorem, et humilitalem sol quidem nec luna, nec astra cfptera potcrunt in-
nictuosissimfe passionis, quia per passionem cor- tueri sed retrahent fulgorem suum, et severitci-
:
orum et virtutem miraculorum, multa millia nco- fcm judicantis, reddenfisque uniuscujusque opus
liytorum voI)iscum i-ecipient gloriosi certaminis j3
iu caput suum, rcspiccre non audebunt. Non qula
loriosissima pra>mia et qui participcs erunt : clcmentiora sunt Dei judicio, sed quo omnis crea-
iceroris, participaliuntur et gaudio. Et hoc cst tura in tormentis aliorum, de sui pertimescit judi-
uod dicif :Quia pienum esl torcular : exiil)erant cio. Sequitur
)rcnlaria. Quod autem dicit : Multiplicata esl ma- El Do}ninus de Sion rugiet, et dc Hierusalem
tia eorum, side neophylis agitur, ita rectc intelli- dnhit vocem suam, ct vwvel)untur cali et terra.
itur, ac si diceret : Multiplicafa est malitia, et ad Et Dominus spcs populi sui ct fortitudo fUiorum
uem usque pcrducla, quffi ultra progredi non de- Israel. Et srietis, quia ego Dominus vesler, etc.
iiit : cui diversa sentenfia fcrminum hic posuit. Ccpptam sequamur ultioncm, ct de ultimo advcntu
ivcrode reprobis, ita : Multiplicata est malilia, explanationem. Cum solis, et luna?, cunctarum-
tlest ad cumulum et ad punctum pcrducta, ut que stellarum splendor tenebris fuerit commuta-
lilicet abjiciantur a gloria rcgni et ovili tidei ; ut tus, Dominus de Sion instar leonis rugiet, sive cla-
uidiis inserantur clecti, mahtia liorum, et crude- mabif, et tam excelsa vox ejus erit, atque terribi-
:tafe vexafi gloria, ct honorc coronati, per meri-
: lis, ut ccelorum cardines et terrarum fundamenta
im marfyrii. Infuere convenientiam evangelii et quafiantur. Cumque tam severus in eos fuerit qui
rophetiiie. Salvator ait ad apostolos in Evangelio : puniendi sunt, erit tamen .clemens erga populum
PMite oculos vcslros, et videlc reyioncs, quoniaxi suum, et dabit eis fortifudincm, qui appellantur
m albx sunt nd messeni (Joan. iv). Ipse in prre- fdii Israel, Deum videntcs qui non
menfe scilicet :
iiiti per prophetam Venite, inquit, etdesccnditc, : per pravas vias ambulaverunt, scd gradientes in
aia plenum est forcular : exidjerant torcularia, via Christi omnia recta feccrunt. Tunc scicnt ct ii,
c. Sequifur : Populi, populi in valle concisionis qui punientur in gchcnna, et ilh, qui assuraentur
)puli rcpefitio, operis cst inculcatio, negotii com- in gloriam, quod Dominus ludiitet in specula sua
:endatio. Ac si diceret : Popuh, populi in valle Sion, etin Christo monte Scincto suo : scilicetin eo,
mcisionis id est in humilitate judicii, in discrc- qui se prteparaverat habitaculum dignum Deo.
)nc fidei, vita est quferenda salutis causa, vero de primo legatur advcntu,
Si facilis et
stiticB summa. Et hoc cst quod sequitur :Quia idonea crit cxplanatio, ita. Non mirum, hu- si in
xta, est dies Domini in vallc concisionis : humi- militate judicu pcr virtufem vcr])i, ct discretionem
atem cnim rectae confessionis, prosperifas sequi- fidei, gentes sc subdant Filio Dei, qui vivus est
r cetern.TB rctributionis, ct claritas beatfe contem- sermo Dei, et efFicax, et penctral^ilior omni gladio
ationis. Sequitur : Sol et luna obtenebrati sunt, ancipiti [Hebr. iv). Vivus, quia non mutatur :
steho^ retraxcrunt splcndorcm suum. Sol est cfficax, quia non delicit : penetraljilis, quia non
andi philosophia : luna seecularis potentia :
D fahitur.Non mutatur in promisso non dcficit in :
Ilte, ccetercE potestates. Sol vero et luna in hu- facto non fallitur in judicio. Promissio ejus obli-
:
:ei clarifafem accesserunt, stafim siii erroris Veraciter promittit, fortiter facit, su])tiliter discer-
•ras agnoverunt. Stelleeveroretraxerimtsplen- nit. Vivus est, ut credas : efficcax, ut speres : penc'
aem suum, quia dum discipulos Christiin causa trabilis, ut fimcas. Vivus est in prffceptis et prohi
iei contcmptum arripcre mundi, alijcctioncm bitionibus : cfficax in promissis ct comminationi
i. agoncm sitirc martyrii tlum eos fulgentes ; ]jus : penctraljihs in judiciis et damnationiljus.
ornatos prodigiis, gloriosos miraculis pro-
^, Quia igitur vivus est scrmo Dei, credendum est
.ixcrunt, mox ali elafionc convcrsi, a dignitate cnm vcra promittere quia efticax, credendum est
:
^'''fnaprostrati, humililatcm Christi seclati, colla eum promissa perliccrc quia penelrabilis est :
I
dedcruut. Ef lioc est stcUas splendorem suum et falH non polcst, cum offendissc lugendum
'ixaherc : potenfes hujus sseculi, optimatcs hujus cst, ct de cfEtcro oflendere cavendum est. In ser-
'jindi amplectendo humilitatem fidei, florem monc isto consideranda sunt tria Sonus, vox :
s. vicioitr. oi-p. paiis i. l.vi:riiTlC.\. I. l\ s. S(.ltll'jl l'..\.M. 30:
:i(;7 iii;(i(iMs iii;
rngiUis, vox, scicnlia. liiigiliis lil comininalionc, apostolorum, [lost convcrsioncin gcntium in \
vox consolaUonc, scicnlia conlcnipl.itioiic. Coni- jndicii, per discrctioncra lidci, fit Ilicnisfilcm -
IJcum, ct (lucm misisli Jcsuiu Clnistum. Et hoc cst H sius fidci casUlatcin, niilhilciiiis tamcn rumpc
quod dicitur Et scicUs (iui;i
:
cgo Dojninus Ucus possnnt unilatcm, nec ^iolarc charitatem. Vcn
vcstcr, hahitaus in monle sanclo mco. runt quidem rationil)Us armati jiliantasmaUcis, a •
Si vcro dc advcntu ChrisU iu mcnlcm pricscns gumcntis sophisticis : scd transirc ncqnivcnint, r »
proplictia intcUigatur, hiP.c crit summa tropolo«i;c. pulsi vcrilate vcrbi, snpcrali ratioiic judicii, pro
In vallcm judicii cundum csl, ii^i sahitis causa, frati tcstimoniis Scripturarum, et caJore fidei. V '
crcctus, pcriicitur sublimatus. Tria quidcm sunt tatis, virlus cjus m.dUplcx ostcnditur, cL speci.:
num. Proprium fit dc compunctionc cordis ct est agios dicitur Gra^ce. Agios nomen cst comi-^
humanaptcuitcnUa humanum pubUca disciplina, :
situm cx a et •/>:, id cst gi Gi, dicitnr teri'a, a sir
|
divinum a])scondita manilcstans ct occulla. Pcr tcna Ifi Unde ct illud sanctum dicitur, qucxl sine
humanum politur ct subhmatur. Pcr divinum ad pium cst Noslra conversatio in cwlis est (P.-\ :
imgucm pcdicitur. Unumquodquc horum judi- c lipp. ni). Sancti quoque et illi crant, dc quibus ->
ciorum merito in vallc diciiui' situm, quia unum- cilur Jnieripios lucciis velui laminaria in mi\- :
quodque mentcm deprimit, ct humiliat, unum- d<) : vcrbum vitse continenies [Philipp. n). Est ern
quodque cor homiuis metu coniutit, ct varic cru- Hierusalem sancta in sacramentis, in prcpcepli^
ciat. Primnm mcutem humili;vt terrorc gehcnn.T, in judiciis, in consiliis, in promissis. Sacrameii.
sccundum animum dcprimit pondcrc disciplinfc, siquidcni cjus sunt sine ffece, pi'fecepta sinc mc,
tertium auimam stcrnit amorc justiU.e. In primo judicia sine iite, consiha sine zelo, promissa sis.
igitur judicio lit vicioiia genUum et.mors robusto- fuco fallaciee, sine zelo invidife, sine lite controv-
rnm, in sccundo nbcrtas torcularium ct gratia do- sifp, sinc niole angarifp, sine f;pce concupiscent?:
norum, in lcrtio spcs populi ct loriitudo Idiorum. Est igitur sancla, cujus est contemplaUvus inte)-
Juxta vallcm judicii dicitur esse dies Domini. Dies ctus, c(plesUs affectus, spiritalis sensus, angeh^^
Dtjmini dies est pcenitenUa', dies disciphn.e, dics acius. Unde Joannes in Apocalrpsi : Vidi, inqi
gloriip. Juxta primam vallcm dics cst p(pnitcn(i;c, cioiialeni snnclam Hierusalcrn noram dcscencl-
juxta sccundam dics disciplin;i', jnxta tcrUam dics iein de c(elo, ornatam ianquam sponsam r»
glorife. Pscdmogrfiphns
Ilinc : Aiuiiodiaie de die suo {A^ioc. xxi). Sequitur Et alieni nontransihil :
pfpnitcnti;e, diem disciplin;e : dc dic disciplin.-i^, Juda, fesiiviiaics tuas : et redde vota iua, v
diem hoc cst quod dicitur
gloriic. l-^t Et scicUs : non adjicict ulira ut periranseai in le BeH
(luia ego Dominus Deus vcster haliitans in Sion : unioersus inleriit {Nahum i). Sequitur : Et
hunt montcs dulcecUnem, el coltes fluent lacte. Et dulcedo, sapientia ; aqua, doctrina. Tiia sd
per omnes rivos Juda ilmni aqua' : cl fons de domo gencra doctrinfp, conlcmplaUvum, allcgoricu.
morcdc. ContcmplaUvum pmum, allcgoricmu
'-
Dominiefjredieiiir,ci irri(jaljU iorrenleni spinarinn.
HfEC Judfci ct nostri judaizfmlcs ad millc aunorum dum, nioialc Folum. Solum a malcria, nui.
ffd)vdas refcrunt : qiiando putant Christum liabi- a formu, puiiua ii'cumscriplione omniiuc ;i (
taturum Sion : cl in ilicrusalcm ;uircam, alque Moiale si([uidem gcnus informat sinc inaU:^
gemmatam sanclorum populos congrcgandos ut : \iUun. Allcgoviciun illuminat sinc forma sci-
qui in isto sfcculo opprcssi su.nt ab uniscrsis gcn- tiain.Conlcmphdivum sinc phantasia sublimfit l
tibus, in hoc codem cunctis impercnt nationibus. sapientiam. AUlcr Aqua est conditio historial :
;; ;
ic, doctrina moralis; diilocJo, «dilicatio spiritua- A Hincestillud : //«?^ Ci/, inquit, rila lelerna, ut ro-
s. StillaJjnat a siiperioribui?, llucut iu campestii- ijnoscant te solum verum Dcum, ct qucm misisti
us, il)uul iu vallibus. Supcriora Dci, suut cjus iu- ,/csum Chrislum {Joan. xvu). Hincestillnd sapienlis:
isibilia judicia : campcslria, cjus manifcstaconsi- Te cernere finis,
a;valles, liumilis pccnitcntia, pra^ccptorum obc- Prinrij)ium,veclor, dux,se))iita, te)')ninus idem.
iontia, miscricordiie o[ cra. Sequitur : 1'^t lous fhec dc adventu Christi in carncm, nunc dc ad-
^;rcdietar dc domo Domiui, ct irrisal)it torrcn- vcnlu cjus ad judiciun; dicamus.
mspinarum. Dominus Domiui primitivo' Ecclcsia^. Et llierusalcm critsancta, et alioni non trans-
ulr.hritudo : fons evanselica' doctrina^ plcnitudo ; il)untpcr eam ampUus. Post datamsane judicii sen-
)rrensspinarum, cst impetus, fcrvor, crudclitas tonliam, posl divortium electorum a reprobis,
cntium. Porro fons dc domo Domiui c^rcssus sjji- C(i'las sanctorum angclicis insoretur clioris ct ;
arum torrcntcm rigavif, cpiando pcr aposlolos ct tunc l!icrusal(!m uxor Agni elcvabitur a terrenis :
orum successores evanj^clica doctrina gentilcm Tu)ic absle7'ijet Dcus oiinicm lacri/mam ah oculis
opulum ad ilncm initiavit, ad crcdulitatcm con- sa)ictorum ; et jam )wn erit amplius neque luctus,
ertit, ad ])aptismi gratiam perdn.xit. Secpiitur : )icque cla)nor ; sed nec ullus doior quoniam prio-
^Eijijptasiii dosolatiane erit : et Iduniica in dc- \\ )'a transiei'U)it [Apoc. xxi). Non erit, inquam, am-
^rtum jierditionis : 2))'o co qiiod inique in filios plius clamor suggestionis, dolor tentationis, luctus
udanegerint, et samjuinem innocentem effudcrint compunctionis qnoniam priora transierunt. Quie
;
i tcrra sua. Et Judoca in ivlcrnum linbitahitur sunt priora ? Serpentis suggestio, muUeris delecta-
'. Hierusalem in rjenerationem et ijencrationem. tio, viri conscnsio. Scd transiit suggestio, data
ihil in terra 11 1 sine causa nec immcrito Domi-
: impassil)ililatc ; dclcctidio, pcrfecta charitate ; con-
us supcr unam civitatem pluit ncc ab rc incom- scnsio, i)Iena fehcitate. llinc Isaias : Co)isurge,
lutam relinfpiit. Ecce enim ahtcr /Egyptus ct inquit, consurge, indue)'c fortitudiiie tua Sio)i
knnrt-a pro causis subjunctis dcsolat.ie mancnt induerc vesli)nentis glorix tuce Ilierusalem civi-
iuUea ct llicrusalem pro co quoil innoccntcr, con- tns sancli, quiu no)i adjicict ultra, ut pertranseat
nenter, obedienter vixerunt, in tBternmnhabitan- pcr lc inci)'cu))icisus et imnumdus {Isa. m). Sequi-
i\\ et gandent.estpars populi gentilis
.^^lgyptus, tur : Et crit in dic illa : stillabunt montcs dulcedi-
"probati, el cii^cati pcr ignoranliam. Iduma-a, nem, elc. Pcr montes, ct colles, et rivos diversitas
ars Judaici populi rcprobati, ct descrti a Dco meritorum ostenditur. Pcr dulcedinem, lac et
erpravametimmundamconcni)iscentiam. Juda^a, aquam, varietas priemioruua. Quod antcm fons
st u.\or Agni, sponsa Cln-isti, confitens snam /-. cgreditur de domo Domini irrigans torrentcm spi-
j^uorantiam, compungens, ct attcrcns se proptcr narum, illud cst, quod alibi dicitur Lictilia seni- :
lordinatam concupisoentigim. Contitens sibi tc- piteoia supcr capila eorum {Isa. xxxv). Et illud :
ebras ignorantire, sordes concnpiscentia?, hor Agnus, qui in medio eorurn est, reget eos et advit.v
orcm maliti.-e. Confitens Deo gratiam vcni.i', fo)ites aquarmndeducet eos (Apoc. vu).Tunc ^gyp-
'Uritatem innocentia;, siil)limitatcm glorite. Se- tus et Idumaea erunt in desertum perditionis, et
uitur : Hiernsalcm cuna Judiea habittdjitur in annos gene-
: Et mundabo sanguincm eorum, (/uem non niun- i'ationis; quia ct ilhs dicctur : Ite, -maledicti, in
'averant[quem non niundaverarn]; et Dominus ignem icle)')iu))i {Malth. xxv); Et isU : Venite, be-
ommorabilur inSion. liic latentcr su])introduci- nedicti Palris mei ; percipile regnu))i (ihid.). Et
per advcntum Christi rcmedium graticP contra
u' tunc Dominus mundabit sangninem electorum,
aufragium originalis peccati. Sanguis cnim iste, queui prius non mundaverant quia, ut dootorcs ;
'Occatum scilicctoriginalc, nullalcnus cujuspiam asserunt, electi videntes apostatam angelum irre-
istitia, vel virlute mundari vel delcripoterat, nisi vocar)ili sentenUa mulctalum, insoIul)iU vincnlo
immaculati sanguine, qui pcccaiam uon no-
gni iunodatum, horri])ili pfcna damnatum metu con-
i'rat. Unde Apostolus Sine sanguinis effusiane
: culicntur,ipsof|uc molu ab eo, fpiotl ipgre munda-
<m fll remissio {Ilebr. ix). licm idcm
D
Talis enim verant, purgabuntur. Juxta iUud Job
: Cuin subla- :
erebat ut nobis esset pontifex, sanclus, innoccns, tus /«e?-i7, infxuitloqaons de apostata angelo, time-
npollutus, scqregatus a peccatoribus el excelsior bunt nngeli, ct tcrriti piirgnbunlur {Job xu). Et
(elis factus [Ilehr. vu). Et hoc cst, quod in prte- post hicc Dominus oomniorabitur in Sion, hoc est,
ijnti Dominus per prophetam dicit Et mundabo : in specula visionis ; ffuia tunc proecingetse, etfaciet
.^nguinem eorura, quem non mundaverant, hoc illos discnmbere, et transiens nnnistral)it illis. Mo-
jst, qncm mundarc nou potuerant. Et tunc Domi- ralitcr dc adventu Sponsi iidsponsam ChrisU, iidco-
ius commorijbitur in Sion. Tunc scilicet, quando lumbam, ad unicam, cUloctam ct fidclcmanimam.
mnia subjicientnr ei, et ipse subjicietregnum Deo, Cum Dominus habitans in Sion, in monte sancto,
t Patri. Tunc in specula eommorabitur, quia ejus in subUmitatc, scUicet contemplationis cum sponsa
isio ad gloriam electis ministraliitur. Tunc erit pr.opius init copuliun unionis, quando sponsus et
mnia in 0)iinibus [I Cor. xv), vita, virtus, panis, c.'j-lestiapropinat oscidii, quando angolico obsequio
otus, forma, salus, lux, fons vita', dux, lex, me- paradisi ministrat oi fcroula, tunc Hierusalem fit
icina. Sic erit omnia in omnil)ns, juxtaillud: sancta, nti(pio sanota, quia a terrenis elevata. Ele-
cum apparuerit qloria tua IPsal. xvi). vata, inffuam, ab iuiqiutato, elcvata a curiositato,
tbor
I
; ;
susponsa a volii|4ali', sfriiicstrala a vaiiilale. 'Jdiic A liialis grati.i; de sccrcto (raiidio pinissima; manat
aliiMii j)('r (;ani a/nplius non l!'ans(;unl, (inia Jieo conscicnlia', aculeos reliindens viliorum, nioluiij
nialif^iii siigf,'('sli(), nec spiritu-s (^latio, ncc cai-nis eompescen» tentalionum, llalum sedans desidt
tilillalio, uf^c niiiiiili inlcstalio eam imlare uilat(!- riorum, et sedcm poliens afreclionum, Tunc fiigalui
nus pra-suiuunt : (luain Spbnsi fdicitas, conlcni- ignoiantia, timc jicssuiidaliir carnalisconcupisceii
plationis rt;cliisain llialaino, unionis lcclulo ins(;rit. tia ; (puamens clarilalc coiitemplationis illiiiuina
Non transcunt, iiKiuain, pcr eam alieni ainplius tiir, el perfeclione dileclionis concujnscenlia sana
quia qua; inipassihili juufjitur el beato inseritiir, lur. yi:gyptus siquidcm interpretatur tenebnc, pti
niilln rcriiin inol(;stia etiam ad inodiciim piilsatiir. qiias ifriiorantia : Idiiniica, lerr<rnn,\^iT (\nii\i\ car
l*er gratiaiu Sponsi, eam dico impassiJjilcm factam, nalis designaturconcui)isceiilia. Juda-a veio ct Ili''
templationis, dulcedinem, accipit perfectffi dilectio- devota gratiasagit propter graliai munera, vel si
His : a qua descendens,
et ad seipsam rediens afllnit mata eructathymnum recipiens j^iiemia. Tuncqui
lactc devotionis. Undesese prai aniore suiicriorum que Sponsus sanguinem mundat, qui hactcni
crucians immergitur aquis compunctionis, indcque mundari non poterat, quia perconsortium uniom
egrediens per poenitentiam exercetur asperam post ;
Sponsus sponsje praestat privilegium perfectioni
hfec ad innocentife trahitur opera, demum ad con- utcontranaturamnatura sentiat, cui naturalitcrn.
templationis avolat, dicens. Quid enim milii esi in tura olniat. l^t tunc Dominus natur;e jicr pri vileg; i
ccelo ? et ate quid volui super terram ? {Psai lxxii.) giati.e in Sion,hoc est, in specula gloria^ comiii'
Item Elegit suspendiumanima mea [Job. vii). Tunc
: tur. Qui nostram jjurgare naturam, ctsuam nol
fons egreditur de Domo Domini, et irrigat torren- jjrfestare gratiam, ad ipsius sublimitatis gloi
tem spinarum ;
quia ubertas et privilegium spiri- dignetur. Qui trinus et mius vivit, et regnaf. X\i.
PRyEFATIO.
Abdias quartus in ordine projihetaruju, sermone C quem libertas redditur. Hinc estillud SiFiliu- :
simplex et sensu multijilex rarus in ver]:)is, scd ;liberaverit vere liberi eritis {Joan vnii. Hi(
copiosus in sententiis. Juxta illud Salomonis Sa- Aljdias, qui sub Acliab rege ceutum projjhcic
:
piens verbis innotescit paucis {Eccle. xx), prophe- specid^us latentes pavit et dum eorporalem n :
tiam suam litteraliter adversus Idumceam dirigit nistrat ahmoniam, spiritualem divinitus accf ]
allegorice contra munthim, tropologicc contra car- Prophetavit autem prfBfatus vir quando ct aUi j'.
ncm stylum suum acuit; Salvatoris tyj)um gerens, jilietiTi, Amos scilicet, Jocl et Osee. Jacetque coni
ipsius adventum suljtiliter introducit, jier quem tus in Samaria cum Ehsoso et Joanne Baptista.
mundus dcstruitur, per quem caro atteritur, per
INGIPIT EXPOSITIO.
(AbdiasI.) Visio Abdix. Abdias interpretatur i)o- D usf/ue aa extremum terrw {Isa. xlix.) liinc ipseS
mini servus, per quem Salvator significatm-. Unde vator humano generi exjirolirans ita : Sercire.
et in Isaia sub jiersona Patris ad Fihum loqiientis quit, nie fecistiim peccatis tuis {ha.\u\\]. Quouk
italcgitur Audi, Jacob, serve meus, ctlsraclquan
: \cro quatuor sunt scrvilutis gcuera, alia uauiq'
p.legi {Isa. xu) Item ad eumdem Scrvus meus es tu, : est necessaria, aha conditionalis, alia muncrator
J.srael; dcdi tc in luccui gc)iliuui, ut sis salus nica alia hberalis : videaiuus sub quo servilutis gem'
;
undo, qui captivitatcm captivam duxit nc({ue ; tra Edom, quia mundi concupiscentiam expugnavit
3rtio, qui hominibus dona dcdit; sed sid) quarto. liostilifcr. Edom ipse estEsau, quietiamScir nun-
line estillud : HolocawluDi el pro peccato non cupatus cst fratcr Jacob simplicis, qui, proptcr
;
ostulosti tunc dixi : Ecce venio {Psal. xxxix). IcuticniljHconcupisccntiam, primogcnituric amisit
!em : In capite libri scriptutn cst de nie, ut face- gloriam, et propter fraternam invidiam paternaj
emvoluntatemtuam; Deusmcus volui, et leyem J)encdictionis perdidit griitiam. Hinc advcrsus fra-
uaminmedio cordismei {ibid.). Vere scrvitus U- trcm griivi concit.itus odio, dum virus fovit in cor-
cra, perquam nec natura corrupta, nec conditio do liiUtans, dilcctionis corrumpcns hcdcra, in ne-
lutata, nec pactio facta, sed voluntatis identitas ccm fratris exasperavit viscera, locum quiErens
hechentite inchnata. Ilinc est iUud Gratis venun- : ct tempus mfortunio. Unde dixit Yeniens dies :
'aticstis ;et sineanjcnto redimemini {Isa. lu). Ha;c luctus patrismei : et tunc occidam eum (Gen.\y.\u).
e nomine. Nunc dicamus de visione. Prophetici Pcr hunc ergo carnis designatur prudcnUa, mundi
lioma est eloqui, ut ibi consolatio ventura innua- j3 concupiscenUa, semen pessimimi, lilii nequam et
ii' ulji visio ponitur. Unde et Abdias gentis adver- sceleraU, inimici gratim Dei. Edom terrenus, Esau
ai-i;pidcstldumaea^ destructionem, quaj magnam sanyuineus, Seiv pilosus. Sanguineus pcccatis, pi-
iidaicopopulo attulit consolatjonem, hi exordio losus negotiis, tcrcnus curis. Sanguincus mundus
rophetioe suiie proposuit visiouem, dicens Visio :
utique in idololatris, pUosus in hi.ercUcis, terrenus
J)dice. Ob humihtatis custodiam, propheta de se iu carnahbusetpseudochristianis. SedcontraEdom
uasi de aho loquitur quia privilegium meretur
;
Dominus Verbum misit, quod et peccati clUrogra-
mittere, qui conccsso dono abutitur, velpermissa phum delevit, ct quielcm spirituidem prcestitit, et
otestate.Abdioe visio, Verbi est incarnatio. De ffitcrnam felicitatcm spopondit. Chirographum vc-
ua visione per Psalmographum dicitur De ccelo :
nia, negotium gratia, curam exterminavit gloria ;
cspexit Dominus ; vidit omnes fdios hominum venia peccatorum,gratia devotorum,gIoi'ia ictorno-
Psal. xxxn). Ocuh Verbi, fuerunt judicium et mi- rum. Ilinc David Misil verbum suum, ct sanavit
:
n'icordia. His oculis nostrffi formam vidit redem- eos, et eripuit eos de interitionibus eorum {Psal.
tionis, dum
incarnatam veritatem exhibuit judi- cxvi). Hoc, inquam, Verbum illuminat omnem ho-
ii et misericordiam j^rfemii
judiciimi discretio-;
minem venientemin hunc mundum{Joan. i). Hoc
is, ct misericordiam remissionis. His
oculis res- p capit vulpes pusillas denwlientes vineas {Cant. ii)
exit Petrimi, quando eum et per veritatem judi- Jioc pauperes facit, et ditat humilia', et sublevat ;
(•o .((('pcral a|)<'riat. l'/n/>fii:lni)/, \ii(\\\\\, siisri/a/i/t vilc^diiiii friati.-c, v\ c.vccllculi.i ii.itiii.c in rjualital'
JfDiniiins i/i! frulrihiis veslris : ipsc /iiiii/i(ii//i i/u: iiii- mystciii cl (luaiilit.ilc siij)i)lir ii. Iii uiro(jU(! iiof/dli.,
ffiotis {/)i;i/t. xviii). Isaias (pio(pi(' : A liirUtus terr:e, cicilariiiir .kI dilcclioncin ; scd iii scciiiido ad ina
iiKpiil, /miili:s (lut/ivinius, f/l<yria//iJnsti iha. xxiv). joicina(!Ccii(liiiiiir d(!Volioiicni Ai.i.i:(;. Ilinc Kilius:
intucn!, lcclor, lainlcs ct ^'ioriain .liisli. (iloriaiii in Surfiitc, in^jiiit, ct coiisiirfranius advcisiis ciiiii in
ijitaro, laiidcs iii i^ra^sciili. l.aiKlciii (jiii|)j)c j)roiii(!- j)i.'cl;iiiii. Siirgilc, iiKjiiil, ad aiifjcloH; con>iirf(a-
niit niuUijiliceui ; (jiiia cl a-f^Tolissanitatcni, ctcf^e- liiiis, P.itcr, Kgo et Paradclus : li.-cc (li(;cns, ikjm
nis u])ortalcin, ct caj^livis lilicrtalcin donavit. Sit l)cit;ilis divido csscntia; unitatcjn, sed iicrson.iriiin
ifiilur laus cjiis iu oro mco, (jiii luo ct saiiititc ic- lid(!lilcrdistiiif.'iio j^roiiriclalcin. Advcrsuscmn. Ad
])oravil, ol ul)crlat(! ditavit, ct ]ii)crtalo (tonavit.Posl vcrsiis sciliccl di.iholiim, advcrsus munduni, ad
lianc arrliamsi pure ct lido]itcr accijiio, cgo glo- vcrsus jicccaliim, advcr.sus carnein. Surgit'
riam Justiacccpturum mc nuilatcuus didjito. .\u(]i- iiKjuit, a(l angclos. ilic Isaias suh cadcui j^crsona
tum cnim audivimus a Domiiio, cl ](!f^aluiu niisit a(] //(', iiKjiiil, anijcli veloccs ad f/cntc/n rfmvutsaiu
gcntcs. Uuod autcm aiidilum audivimus, dicit, lo- ct dilaccralain, ad jirjj/ufnm tcrritjilcin, jml
cutio quidemminus cx (jrieco lide-
est Latina, scd jj <iuein non esl alter{Isa. x\iii). liinc in codcm de
liter exprcssa. luculcatio vcro verbi intcntionem si- Filio : Ad fjentc/n, inquit, fallacem mittam cum,
tignicat cloquii. Ilistoiialilor autom advonlus re;jis ct con//'a jio/iiiliiiii furoris mci //landaho illi, vl
ISaljylonici suj)cr Idumicos si<z:niLicatur j)ro cjuo : auferat sjjolia, cl iliripial jiricdam, et pcnut iibm
Dominus quando \it vcnirot, jiislo judic'.o
misit, in conculcationem c/nasi lutum jdalcfirum{lsa. \
pormisit. Ilic enim vocatus est mallcus universce Ilinc Filius ad 1'atrem per Psalmograplium
tcrriP, pcr cjucm Dominus dignatus cst justissimjic Paratum, inquit, cor mewn, paratum ctyr mcum
vindicl.BC.Kcrccrc judioia, ot per quem juslo Dci ju- {Psal. cvuj.dc Spiritu Patcr ad lilium
iiinc
dicio innumcri populi attrita est superbia. Unde Ecre, mquit, pner meus, f/uem elcfji ; dciU spiri-
lcgitur in al-a proplictia FiU, inquit, fioininis, : tuiii /ncum super eurn, judicium fjentibus pvfifcr^
<iuiil dabi/ur Bahy/onio regi pi'o [abo/'e,(/uod apud Isa. xii). Itcm, Patcr dc ImIIo ct Spiritu Paracl.
Ti/ruinservivit niitu? Da, incjuit, ei reijnuin ^Eijij- to Quicscite, i.aquil, ab tiominc, cujiis sj/iritus m
:
pti. Intuere, lector, formam divina? providentiie et naribus ejus esl ; f/uoniam excelsus repulatus <
ta est, sed ex benignitate et clementia. Aliis vero j)ro ratur redcmptionem. Certissimus sum de ncto
meritorum dignc illata ost ultio suj:)jj]icio-
c|ualitatc ria, ubi contiigit potcntia, negotium ordinat sa-
rum. Hicc j)cr cxccssum juxta liistoiiam dixi- pientia, ijcnignitas suggerit patientiam, et promif-
mus. tit stipendia. Consurgamus inquit Filius,
Patcr po
JNunc ca allegorice discutiamus. Missus, inquit, tonfer extrudendo advcrsarium, ego sapicnter o
lcgatus de valle Hebrom venit in Sic/iem {Gen. CLiltando mysterium : si onim cognovissent, nv,
xxxvii) ; cjuia (lliristus doitate fortis, ct ordini])Us cjuam Dominum glori.e crucilixissent (/ Cor. ii
erravit, in muudo nullum immuncm a peccato rahitmaleiiictum a labiis suis [Sap. i). Surgat Pa
reperit. Unde /ra/rcs suos f/uxrcus, in Do/tiain liostem iMlio jiofenter prosfcrnendo
tcr ego sur ;
Heljrom, interjjrctatur fortitudo vcl aufjmentum solvat luuuanaj captivitatis. 1'ilius tencliras illusfi'
sempiternuni Sicliom /lUhicri ; Dotluun, defec/us. ^ liumanffi Cipcitafis. Spiritus munera suggcrat, i
;
Auditum igilur iiudivimus a Domino, et legatum desidoria cliaritafis. Caveat lector, ne personarun
misit ad gentcs quia in V(n'])i incaruationecertum
;
confundat trinitatem, nec divinie esscntiie divida
nuntium accej)imus dc nostrarcdemptione. Quam unitafem. Per lia^c cnim, qme distingac^, pcrsona
jjromjjte, quam dovotc suam cxjjlcvcrit lcgalio- rum proprietatcm ostendo, non uaturii' vanitater,
ncm, nostramcjuo ojicralus fucrit i'cdemjJtioucm, confuudo. Aliociuin sicut Trinifas nafuravclessei
ipse manifestaturus. tia una, sic et operatio omnimodo una. ScrijJtui
ius millitur ut cum redimcrcl. Ilji ostensa est di- scissurisj)etraru/n,exaUantem solium tuum (/Wtl
:
verit, ostendcns qiiis et qualis fuerit naturte del)ito veiiiatis iusit;ira uotiliam, cliitiouis merito philo-
vel gcntis merito, quid factus sit proprio viiio. sophus et sophista ad errorura cahgiuem rever-
Hfpc tria osteudit ei Deus, seilieet uaturie deMlum, tuutur Hiuc Apostolus
: Qui cum coynovissent, :
culpiTp vitium, pfeUcE supplicium. Quia scilicel et iiupiit Deuui, non sicut Deum ijlorificaverunl, aiit
coutemptibilis natura, et sordidus c\u'a, et detesla- (jratias egcrunt ; sed evanueruiU in cogilatiunibus
bilis pieua. Primum osteudit ubi dicit : Ecce par- suis {liom. i). Nidum suum geutilis populiis inter
vulum dedi tc iu geutibus, ctc. Secuudum ibi : sidera posuit, quaudo spemsalutis suancliu ange-
Si cxaUatus fueris ut a«/uila, et reli([ua. Teriuim lis slivtuit, vel iu horaiuibus : (juos luce sapieutice,
il>i : Usque ad terminum emiserunl tv. (Juod vero jj
ct uitore justitia', falso emicuisse credit. Secjuitur :
misi. Parvulum, iuquam, iutelligeulia veritatis, ptilia : et qui yloriantur in simulacris suis {Psal.
gentilem ritu, et cieremonia intidelitatis, -contem- Lxxvi). De tertiis. Po/e/?^t'6' potenter tormenta pa-
plibilem actione iniquitatis. Ad cumulum vero ma- lientur : et fortioribus fortior instat cruciatio
htice inflavit te veutus superbia;, cujus cxigente {Sap. vi). Ac si diceret Domiuus : Videte quod ego
merito in infidclitatis teueljras, et errorum cahgi- sum solus, et nou sit Deus prieter
alius rae. Ego
nem Ncc his solum uon coutentus, sed
ineidisti. occidam, et ego vivere faciain ; percutiam, et ccjo
errores prsedicando, lucem tenebras asserendo, ct sanabo ; et non est qui possit de manu mea eruere.
bouum malum, veritatem meudacium autmnaudo, Si deslruxero, nemo cedificat ; si inclusero, nemo
ahos ad ruiuam adduxisti. Hiuc est quod sequitur : est qui apcriat {Deut. xxxu). NuUus mihi similis iu
Supcrbia cordis tui extulit te, habitaulem in scis- fortibusj nemo in legislatoribus ;
siuictitiitc sum
suris petrte, cxaltantem solium tuum qui dicis : luagnificus, terribilis, atque laudabilis, et faciens
in corde tuo quis me detrahet in terr;im ? lutuere iuiral)ilia. Quod nec siEcuIaris agere potentia, nec
ordiuem miseriie, cursum cadeudi, et formam in- superstitio pcstifera, nec inanis philosophiapotuit,
formem a Deo recedendi. Tumor prnRcedit su[K-r- mea poteutia, luea siipieutia, mea beuiguitas va-
biiR, tenebrie sec£uuntur ignorantifi^ infidelitas suc- y. luit. Potentia mea destruxit^ sapientia iedificavit,
cedit idololatrit.'?. Ilanc sccjuitur delectatio, et cou- benignitas ornavit. Destruxit errorum falsitatem :
tiie; per scissuras,schismataidololatri;e per habi- ; \\), et reli(|ua. De tertia Spir/tus ej'us ornavit :
tantcm,consensum immuuditi<e,pcr exullauteni so- cwlos, obstetricante manu ejus, educlus est coluber
lium, prcedicalio mahtias. Ineoquod dicit, iu corde toiiuusiis {Job xxvi).
suo : Quis me
detrahet iu terrum ? contemptura Ar.LEG. Poteulia sieculi, snperstitio idoli, utraque
sigirihcat virtulis, et odiura justitiie. Scd Deus ul-
sil)i sufficientiii rapuit. Philosophia vero racerao-
tionum Dominus, Deus ultionura libere iigit {Psal. quia nec priiua libcr-
riuu aliquos post sc rcliquit ;
posueris nidum tuum : inde detraham te, dicit Do- exibuit. Yeibum vcro incaruatum ad li({iudum
379 iircoNis itr, s. victohi: oi»!'. i-ams i. -- f.xkcktic.x. ^ i. i.n s. scnifTi h.\m. 380
(Miiiclt'(ivi( oiniiia; a<l iiitcf^riiiii ixi.ssidcl, iiiiivcrs.i ; A biieraiit,p';slinodiiin contra iniiiidiini pr.fdicalionis
l']saii jieiscnilaUir ahscondila : iinnnunicinqn'! ail (•rc.vciuiit gladiiiin, conlra cnltnni idoiolatiia; hdei
lerniiniiiu siiiini (liicit, (liiin jiisto jndicio pro cii- objccitrunt scutuui, contra voragineni carnaiis con-
jnscunquo inciilo rmcin dcliiliiin sinf,Milik iiiiponil. cii[>isccntia; lutissimum rcligi<jnis portum.
liinc Psalinisla : iVo// csl, iii(|iiil, iinl sc (ihscoiKldl d Alle(;. Illiiscrunt igitur ci amici cjus, anniiiilan-
calore ejiis [Psal. xviiij. Cali/r iJci lri])ic.v cssc lcf^i- do ejns stiiitam sai)icntiani invaiucrunt, des-
;
\i'up. ullionis, alius grabe dilcclionis. Dc prinio lcin aiiniliiiando concupiscentiam. Primo doccndo
l(»giliir /(/)ils saccensus esl in lurore mco,
:
fidei vcritatcra sccundo miracuiorum ostcndcndo
;
el ardebU usquc ad mferni novissbna {Deul. claritatem ; tertio corporaicni sustincndo passio-
xxxii). l)e secundo Deus noster vjnis consu- :
nem. Ilinc Dominus ad Job de diaboio : Aunquid
mcns esl {llehr. xii). i)c lcrtio : Domi-
Yivil ligabis eum anciUis tuis ? (fob xiv.) In servis etsi
nus, cujus i(/nis esl in Sion, et candnus cjus despecta conditio cst, tamen virilitas viget ; in an-
in Ilierusalem {Isa. xxxi). Nulhis igitur ab.scondc- vcro cum conditione scxus jacet. Dominus
ciUis
tur a calore ejus ;
quia et inipcrnitens ignc crucia- autcm diabolum, vcl mundum anciUis suis iigare
])itur damnationis,
et pcenitens ignc purgabitur ul-
B se asserit quia ad nostri redempUonem veniens,
;
quod subditur :
eiegit Deus, ut confundat fortia {I Cor. i). Unde
Quomodo Esau Investigaverunt ah-
scrulati sunt bene pcr Salomonem dicitur, in a;dificalione do-
scondita ejus usque ad termimim emiserunt te.
,' mus sapientite inter ca;tera AnciUas suas misil, :
LiTTER.\L. Christus enira, etejus apostoh, eteorum qu3s nos ad arcem, ct civitatis moenia vocarent
successores Esau abscondita scrutati sunt quia ;
{Prov. ix). Quod prccdicatorcs inUrmos abjcctosque
vita, moribus, doctrina, mundi pompam, ejuscon- habere studuit, qui fideles popidos ad spirituaUs
cupiscentiam, ipsius stultam sapienUam ejusdem patrite superna cedUicia colhgerent. Unde Dominus
idololatriam confutaruntet condemnarunt.Primam in Evangelio, Kathanaelem laudat, nec tamen in
Christus in prtiesepio; secundamin des(?rlo; tertiam sorte pnedicantium numcrat {Joan. i) quia ad ;
in monte quartam in Jordane condemnavit, dum prfEdicandum eum talcs venire debucrant, qui de
;
Q
rex glorite pannis involvi dum panis vitae, fame ; luce propria nil habebant, ut in tantum sohus ve-
affici ; dum sapientia Dei, stulta fieri ; dum Deitas, ritatis cognosceretur esse quod agerent, quantum
servo sustineri voluit. Quomodo autcm apostoli et aperte cerneretur, quod ad hoc agendum idonei
eorum successores contra mundum, et errorem per se non fuissent. Ut ergo mira potenUa per prae-
gentiUum decertarunt et eorum docent eloquia, ct dicationem hnguas clarescerct, prius mirabiUus
passionum Christi testantur stigmata. Unde sequi- actum est, ut ipsorum prtedicantium meritum nul-
lur Usquc ad terminum cmiserunt te.
:
lum esset. Sed quia quos contra diabolum vel
mundum emiserunt usque ad
Alleg. Praifati viri mundum Dominus mittat, insinuavit ; nunc etiam
terminum quia dum fregerunt lagunculas corpo-
;
quid ipsi agant, qui mittuntm', adjungit. Sequitur
rum, dum tubis sonuerunt praedicationum, dum ineodem Job Concident eum amici, divident il-
:
lampade fulserunt miraculorum mundus expavit, lum negotiatores (Job xl). Quos Dominus per Joh
victus succubuit, vinculis lidei coUa prfebuit. Ilinc anciUas, amicos, negotiatores, vocat : Uos Aljdias
Psalmista : Ipsi videntes sic adinirati sunt, contur- foederatos, paciUcos, convivas nuucupat. Deinde
bati sunt, commoti sunt ; tremor apprehendit eos eosdem invasores, Ulusores, insidiatores nominat.
{Psal. XLvn). Admirati preedicatione insolitie novi- Sancti etenim prfedicatores prius fuermit ancUlcC
D
tatis ; conturbali sunt in auditu, qui passi sunt fcr- per formidinem, deinde facti sunt amici per fidem ;
vore charitatis ; commoti sunt miraculis eatenus deinde negotiatores per pnedicationis actionem :
invisoe claritatis :et idco emiserunt Esau usque prius, inquam, fcederati cum mundo, vel diabolo
ad tcrminum deduxerunt scihcet mundumusque;
per infideUtatem idololatrite, paciUci facti sunt
ad pr;edestinatum fidci articulum. Unde et se- turpissimc-e concupiscentiae, convivoe i^ev doc-
quitur : trinam maliUae. Postea irrisores per Udei gratiam,
Omnes virifwderis tui illuserunt tibi; invaserunt invasores per obedientiam, insidiatores per veritcV
adversus te viripacistuse. Qui comeduntpanem. te- tis doctrinam. Hinc per Salomonem de sancta
cum, jwnent insidlas suhler te. Littekal. Viri isti muliere dicitur : Sindonem fecit et vendidil, et
cum diabolo et mundo fipdus inierant pcr cultum cingtduni tradidit Chananxo {Prov. xxxi). In
idololatrite pacemfccerant per affectum concupis-
;
lintco sindonis, sui)UIitas dcsignatur praedica-
cenhte. Panem cum eo comedebant,per prcedicatio- tionis. Hanc sindonem Ecclesia fecit et vendidit
ncm crrorum, et pulIuIaUonem maliti.T. 'Sed viri (juia Udcra, quam credendo texuerat, loquendo dc-
la^Ieris ilhiserunt ei ;
qiiia illi qui mundo curiosius dit, et in Udeliljus vilam rccta^ conversaUonis acce-
servierant, qui idololalriie dcvotius cultum exhi- pit. Qufe et Ckananneo cingulum tradidit quia per ;
: : :
vigorcm dcmonstratfie juslitia; fluxa opcra gcntili- A Kccc parvuhimdedi te in gcntibus; contcmptibi-
tatis astrinxit, ut lioc, quod vivcndo
i:)ra^cipitur, lis tu cs valdc. Moral. Parvukis fuit hajreticorum
tencatar. Praedicatores ergo suos Dominus, quic- convenlus intcr gcnles, contcmptibilis merito. Par-
rcndo ancillas invenit, permutando amicos facit, vulus sensu, contemptibihs actu. Parvulus agnitio-
ditando negotiatorcs reddit, ditalos virtutibus ne veritatis, conlcm])tibihs actionc iniquitatis. Cui
usquc ad excrcendum fidci negotium pci*dueit, ut hoc Dominus dc(ht, quando cumtalcm, judicio lieri
et suadendo tanto severius incidant, quanto ct Super])ia expchit tc, liabitanlcm in scissuris pe-
amici facti amore vcritatis scmctipsos vcrius copu- trfp ;
Quis mo deducet in
qui dicis in corde tuo :
monstrant. Uicit ergo Abdias sub persona Domini senhrent, viam gradientes liumilium ncquaquam
Oui comedunt panem tccum, poncnt insidias sub- dcscrercnt. Hinc ipsa Veritas Supcr quent, inquit, :
tcr te ;
quia vidchcct qui i^rius lluxe vixerant, requiescel Spiritus nieus, nisi super humilem, et
animam carni ancillari feccrant, et mensLe dtiemo- g quiclum,el trementem sermones meos? {Isa. lxyi.)
niorum per conscnsum vitiorum participavcrant, In mente igitur liumilitatis, Spiritushabitat verita-
ii astutias dccmonum, mundi curas, carnis iUcce- tis quia qui contemuit liuiuilitatcm, velit noiit,
;
bras sublihus disccrnunt, cclcrius deprehcndunt, deserit vcritatcm. Scriptum namque est Ibi ceci- :
sagacius judicant, virihus (hamnant. Prius nam- derunt qui operaniur iniquitatem {Psal. xxxv).
que coUegit indoctos, et postmodum philoso- Petra, cst fides catliohca,vel Scriptura authentica,
phos et non
; per oratores docuit piscatorcs, ScissurtC, varietatcs htercsum, et sentcnUtie vcritati
scd pcr piscatores erudivit oratorcs. Sequi- lidei contraricc. Solium, est hajrchca doctrina.
tur : Sohi exaltatio, perverste doctrinte dilatatio. Se-
Non est prudenlia iii eo. Allko. Prudentia salutis quitur
estprovidentia, qutie nec in diabolo, nec in mundo, Quis me dctr;ihet in terram? Diccreistud, est
ncc in carnefuit; quia et dial)ohis cccidit pcr ela- Ctcca et arrogans piwsumptio, etc. Scquitur :
tionem, ct mundus pcr vanitatem corrumpitur, et Si exaltatus fueris ut aquila, et si inler siderapo-
caro per. voluptatem infirmatur. Diabokis per su- sucris nidum tuum, inde detrahamte.Haereticus est
pcrbiam, munchis j^er petidantiam, caro per con- ut aqu.ila, quando intellectus ejussubtih irradiatur
cupiscentiam.Queeautemsupcr diabo]o,velmundo intclligentia inter sidera nidum ponit, quando mc-
:
interpretati siunus, ad htereticos, vcl carnem re- ritis sanctorum se comparat, falsa innoccntia, et si-
in occultis immaculatum [Psal. ixni). Contraquos contenqjtio super principes : et errare fecit eos in
Abdias sub persona Fihi propheticum intentat elo- invio, et non in via {Psal. cvi), etc. Sequitur :
Surgite, inquit, et consurgamus adversus eum, quomodo conticuisscs ? Nonne furati essent suffi-
MoRALis. Quia haeretica perfidia muha sanitati fidei nonne saltem racemos reliquissent Ubi ? Ac si di-
profert contraria, muUa ad Patris, et Fihi et Spiri-
cerent Dominus ad iKcreticos Si quis occultc velut :
decrevit demenham. Siu^gite et consurgamus, etc. nitimini astruere, et in vinum quasi vindemiando
Arius minorem Patre Fihum, Macedonius utroque reducere, et vinum sante intclligentia^. ad confusio-
minorem asserit Paracletum, Sabehius ipsum Pa- nem vestri exprimere, staUm in eum insurgitur,
trem Filium; Manichseus Verbum negat carncm squama squamai conjungitur quia quos ;
similis
factum : et alter quod unum est perverse dividit, reatus sociat concordi pertinacia, etiam defensio
altervero quod divisum vanissime confundit. Con- pervcrsa constipat, ut dc facinoribus suis alterna
quorum destruendam insaniam Fihus nccessa-
ti'a se inviccm tucantur defensione, qui de mutua tris-
riam videns Patris potentiam, suam quoque sapien- tabantur hesione. Porro si sic prompU sunt han'ctici
tiam, et benignitatem Spiritus sancti, ait : Surgite, ad superljam falsitatis defcnsioncm, ego ero
et consurgamus. Pater per potenham, hffireticorum promptior ad veritaUs ultionem, et errorum im-
destruens falsitatem cgo doccndo fidci vcritatem, pugnationem. Scquitur
Spiritus sanctus infundendo charitatcm ut quia Quomodo perscrutati sunt Esaii, investigaverunt
unum deitate, essentia, voluntatc sumus, uno abscondita ejus? Usque ad tcrminum emiserunt te
'ongrcssu vel conjunctos ad unitatem reducamus, omnes viri foederis tui illuserunt tibi, invaluerunt
;
vcl rcprobosad ieternam calamitatcm impeUamus. advcrsum fc omncs viri pacis tutc. Qui comcdunt
pancm tccum, ponent insidias subler te. Latcntcr
383 lUJGOM!* I)K S. VKiTOHK OIM>. PAHS I. - K.\I;(;KTH:A. I. I.N S. SCHH-TIHAM. m
siil)iiilro(lii(itsi)iiiliispiT)|»li<Uiciisapo.stoIoruDi(loc- A iiiiiltoli<!S ooiitra rifgofiiiin. Aliqiiaiido in proxi-
liiiiaii), (•{ oiiliodoxoiiiiii l'/itiiirn s!ij»rT Im-rclici- scip»um. (iontra l)cum, super-
niiini, ;ili(iii;in(l(j in
vicloiiciiii, al)>(;oiiilita sophi ijiala iir/csti;.;aiitiiiiii, Lia; contia i)ro.\imuiii, invidiii contra scipsum, ;
vcritalis cof,'cnt(ualioiic cos cducciiliimi. Dc quo- accdi;i. In proximum, In.Kuria; in seipsum gastri-
riiiii iiiiincro Aiij^iisliiiiis, (;y|)iiaiiiis, .\iiii)r()sitis, margia, scii giila. Ilicc ^ci^lcm vilia siint illa fami-
nilariu.s, ilicroii_yiniis cl ca4cia lnijusmodi c.xstilc- lia, qnani dfrcliquit Dominus in mcdio popiili sui,
Td : qiioruni noiiniilli cuin ois fitdus inicre jmcem, nt in ca crndirct lsr;iclcm, unde et ex soitc voca-
aliqiiando tciiiicrc paiicm ()iioquc ciiin cis comc- Inilornm pr^tcst dcsignari proprictas cornm. H.i<;
dcrc. K.\ (jiiihiis Auf^usliniis, qui cinn Maniclia'is autcm sunt vocabula. Hrimus (licilnr I*lieres;i'us ;
delicet hLFreficoiaiui, u])i ct rafio falsilatem con- conculcatus vel conculcans ; septimiis, comrnuta
vincit, ct divinuni clofiniurn v( i'itatcm sanoit, ct tiis vcl coininntans. Vitv primum supcrbia per sc- ;
convcrsionis gnitia pcriidium ostcndit. Possunt cundum invidia pcr tcrtium ira por quarfiini ; ;
pilosa cst concupisccntiis, ct sanguinca vitiis, ac autem, quia ad scquentia transire disponiiu'
terrcna opcril^us noxiis, concupisccntiis vanitalis, adaptationcm singulorum pcrfacilcm lecloris cx(..
vitiis curiositatis, opcribus ini^iuitatis. Undc Apos- citio rclinquimus. Sciendum autcni quod carnalis
tolus : Scio, inquit, quia nun habital in nie (hoc est, moius illc spccialiter dicitur, qui soli carni servit,
in carne mea) bonuin {Roin. vn). Itcm idcm ; Qui ct per cariicm iBinistratur, quiin pnesenti perKsau
in carne sunt, Deo placere nonpossunt {lioni. \iu). designiitur. Hic fratri suo Jacob insidias parat: quia
Sciendum autem, quod quando sermo divinus in virtutem impugnat, per luxuri;e videlicet
triplicitcr
carnem inveliitur, nounatura, sedculpaarguitur ;
iucontinentiam, per guhe immoderantiam et pcr
non conditio natura^ sed defcetus justitiip; nou sensuum petuhuitiam. Per primam cxpugnatur Ilos
conncxio clcmcntorum, sed motus vitiorum. Sicut ,, caslitatis pcr secundam honor sobrictatis
;
per ;
cnim iu homiuc (kue sunt natura^, spiritus scili- tertiam decus honestatis. Unde et Esau triplexsor-
cet et caro, ita duo molus, quibus utrumque titus est vocabulum, cfuo prrefatum signifieafur in-
movetur, unus ad atrcclum justitia% alter ab aHec- fortunium. Terrenus enim est gastrimargia. San-
tu rccedens grati;c. Inde virtus uaseitur, ct vitium : guineus luxuria. Pilosus petulantia. Pilosus super-
ut .simotus spiritus, virtus motus autem car- ; tluitate curiositaiis. Sanguincus vitioso lluxu libi-
nis, non aliud, uisi motus auimi uou obsequens (huis. Terrenus utroquc onerosus appetitu crapu- ;
spiritui. Ille spirilalis, facit spiritales. Iste carualis, hie et ebrietatis. Abdias ergo sub pcrsona Domini
facit carnalcs. Illc spiritus vocatur ; hic carnis in carnem invehitur imo Dorainus por amicos :
nomine dcsiguatur. Porro cpiia dc ortu virtutis, et suos cxpugnare eam aggreditur dieens ad eos:
vitii se intulit occasio, libet paulo altius rcpctere, Surgite, et consurgamus adversus eum in prie-
atque omnes motus animi gcnerales subtilius dis- lium. MoR.vL. Qui enim Christisunt, carnem suun
cutcre. Motus ergo auimi gcncralis quinqnc parli- cum vitiis et concupiscentiis crucifixerunt ; vos
tus est. Alifiuaudo cnim cor hominis movctur tan- autem in carne non esfis, sed Spiriius sanctus lia-
tum a diabolo, nonnnnquam ab homine solo, ah- bitat in vobis {Gal. v). Quod natum est ex carne,
quoties solum a Dco, ahquando ab homine et caro est : et quod natum est ex spiritu, spiritus
D
dicdjolo, aliquando ab liomine ct »co. Primus cst est {Joan. m). Qui enim seminaverit in carne, me-
per culp;e sugg(wilioncm secuudus per simpliccm tet corruptioncm ; qui autet^-i in spiritu, de spiritu
;
naturiB considerationem tertius per momentaueam metet vitam xternam {Q-il \\). Spiritus quidem
;
contemplatioucm. Priinus ct secundus iiomini est qiiosa sic apparui tibi in sancto {Psal. xiv). Et per :
tus remuncratorius. Quartus vitiosus, et da-muan- carnem meam, ut transferrem eam ad sapientiam
dus. Quiutus virtuaUs,ct coronaudus. Tcrtiusavide {Ecclc. II). Et spousus iu (Janticis Vadam, inquit, :
suscipicntibus.lndilierens est cum primo sccuudus. admontem myrrhce, el adcollem thuris {Cant.ii).
Quartus ad caruem, quintus rcfertur ad spiritum Et per Job Abyssus, dicit Non est in me : el : : :
aliquotics contra seipsum, s;cpe conlra mundum, viis : ct qui nutriebantur in croceis, amplexatisunt
;: !
stercora. Si(r<jUo cnjn, ad uUioncm \ cli;un alii Coroncmuft, inqiiinnt, nos rosis, ante-
(unici mci, . :
hostis, ad morfi/icalioncm cai-nis. Et quantKm f/uam marccsrant Relintiuamus ubique signa to'- .
prA^parata est et in deliciis fuit, tantum date illi titia nostriv. Cotncdamus, ct bibamus cras cte- :
lormcnlum, ct luctuni {T/ircn. iv). I)c ov(Mitu cvgo nim moriemnr. thec enim est sors, ct ha'reditas
negolii nullatenus vobis linicnduin cst : dc. spc nostra [Sap. ii ; /sa. xxii). Scquitur :
triumplii inininic vohis (linidcnduni csl. Qui cnim Si cxaltatus fiicris ul a(iuila, ct si inter sidera po-
vos adjuvat. non potcsl vinci, qnia onniipolcnlia sucris niduin tuum : indc dctraham tc, dicit Do-
cst qui vos docct, non potest falli, qnia sapicntia
; uiinus. A(iiiil;i fuit condilionc angclus apostata :
a languore dcsolationis. Primo pcrvigilantiam dis- sitc cur;iveris, si splendide cpulata fucris, si iu-
cretionis, secundo pcr mortitiealioncm carnis, tcr- crassata divitiis, inq^ingu^ita dcliciis, dilatatii oI)se-
lio pcr spiritualis gaudium consolationis. Consur- quiis, subter tc tatnen stcrnctur tinea, ct operi-
gamus advcrsus cmu in priclium quia hostis cst : incntum tuum erunt vermes [Isa. xiv). Unde Apos-
contemptil)iIis. Undc convcrsus ad hostem dicil tolus Esca ventri et vcnter escis : Deus autem et
:
Eccc parvulum dcdi lc in gcntibus, confcmptihilis hunc ct has dcstruet (/ Cor. m). IlincDominus pcr
tu es valdc. Molus cnim carnis, intcr illa qu;i' pra'- Jo;uincm in Apocalypsi Quia dicis, inquit, Sedeo :
corda morsu. Contcmplibilis est, quia nocct empta quia fortis cst Dominus, qui judicat illam. Item
dolorc voluptas. Parvulus est, quia bona ncgligit. in eodcm Reddite il/i sicut et ipsa rcddidit no-
:
Contcmpti])iIis cst, quia mala pcragit. Parvulus bis : ct dup/icate duplicia ; secundum opera
est quia transitoria appctit. Contcmi^tibilis, quia ejus in pocu/o, quod miscuit, miscetc, i//i dup/um
a^tcrna dcspicit. Parvulus aflcctu, contcmptiI)ilis [ibid.].
C
aclu. Parvidus opcrc, contempiibihs mcrito. Sc- Si furcs introisscnt ad tc, ct latroncs, quomodo
quitur : conticuisses ? Nonne furati essont sufficicntia sibi
Superljia cordis tui cxtulit tc, habitantcm in Si vindemiatores intrassent ad tc, no»ine saltcm
scissuris pctroe : qui dicis in cordc tuo : Quis mc raccmos rcliqnisscnt fibi ? Farcs, suiit simulaforcs
d(!tralict in terram ? Pclra hic inlelligitur anima, ct callidi, qui provocant iram Dci. Latroncs, sunt
qu;p integra dicitur, quando ei nulla carnalis pas- passiones et mor])i. Porro d.emones, sunt vinde-
sio dominatur. Scinditur, quando impugnatione mi;itor('s. Primi simulatc carnem maccrant. Sc-
vifiorum dissipatur. Ergo scissiuw carnales sunt cundi c;un gr;ivissime cruciant. Tcriii ipsam dc-
concupiscentisp. Solium namque exallat, qui opc- turpant, ct humiliant scd omncs rapiunt sibi suf- :
ra carnis ad conteuiptimi Dei praedical. Diccrc ficientia : cjuia necpie d<emon, nequc morbus, ne-
vero in cordc : Quis mc detrahct in tcrram ? cst quo hypocrita (juidquam agit, nisi quod divina
contcmiito Dco in voluptatc sa^culi, et sui spem dispcnsatio disponcndo permilfit. Hinc Doiiiinus
salutis ct .i^ternitatis poncre. In quo tria notantur pcr Job Cireumdcdi, inquit, mare tenni^iis, meis,
:
vilia : odium boni, amor mali, olihvio Dei Attcn- ct posui vectem, etostia, ct dixi: Hucusque venies,
dite diligentcs cjuomodo infclix anima velociter el amp/ius non proeedes, et /lic eonfringes iumen-
D
cadit, a statu justiticB suI)ito deficit, iii profundum tes (luctus tuos (Job xxxvin). M;irc vcro Dominiis
maliti;e in momento dccidit. Primum enini inte- circumdat, quando impetus affligcntium carnem
rius pcstifcram voluptatcm concipit, deindc in judiciorum suorum dispcnsationc modificat ut :
ea glorificationem ponit. In hac vero consensum insani tumida unda fervoris plano frangatur littore
figit, et postca delibcrationem adhilict : dcinceps occulte. Dicit crgo Dominus Si furcs infroisscnt :
deindc pra^-dicationcm pcccati, dcinceps odium dicio nil possnnt adeo tc in angustia ct contra
boni, postea amorem mali, dcnuim oblivioncm tuum commodum ;itniguut, quid f;icicnt ;imici
Dei. Uic cst dccalogus inol)edienti;e, qucm in nici, qui tc affligcndo placcl)unt mihi, tua- provi-
monte Sinai, quod intcrprclatur humi/itas, Domi- dcntcs utilitali ? Undc ct scquitur :
nus dcdit Moysi. Hunc Dccalogum implcvcrat, Quomodo scrutati sunt Esau : invcstiQ:;iveruut
qui (licebat A^escio Dominiim ; et hraclem non
: abscondita cjus? Amiri Chrisfi veritatis discipuh,
dimillam (Exod. v). liunc et alii diccntcs Quis est : Esau, id cst carnis, abscondita invcsligant quia :
Omnipotens, ut serviamus ei ? (Job xxi.) Et Quid : non solum manifcsta caniis opcra,sed etiam carna-
nobis prodesl si oravcrimus eum ? ilbid.) !Iuuc hum cogitalioiium ampufarc studcnt supernua.
;j87 iniGONis DK s. vicTonr. oi'i>. i'.\ns \. — k.xkgktica. — i. i\ s. schii>ti;k.\.m. 388
Undc Jol) Qudra Uiraro ninicni (lcuHhiis i/ioit; al A infililiarn aUcniiat ot spirilnalc cxoroifium Kcn-
: :
anhnnin ninmn porlo in inanihm mcis ? (Joh xiii.) siinm i>cliilanliam c.xtcrminat cliorus virtulum :
Itoni : 1'fpiiii fn'(liiH cnni (ici/f.is ninis, iil nc ro/jiUi- inordinalani (oncujtisccnliam amiiutat. Sc(pjitur :
ri'1/i (juidci/t (lc vir(jinc [.l'jh xxxi). Sc^initiii- : .\ou cst piiidcnlia in co. Quia in ICsuu, vidclicct
IJsqnc. ad tcrniinum omiscrunt tc. Tcrniiiinni, in carne, nnlla prudcnti-o ejus apparcnl vcstigja,
janufR d\i'\[ cxitnni : Iiahct cnira Ksau, id cst caro^ nisi prfefatorum Irium claruorinl vexilla. Primuin
tlialaniinn, dointnn, aliinin, lcclnliim. I.cctiis iiain([iic carnis malitiam cxcludit sccundiim cjiis :
aflcctum, curiositas scnsum, snpcrflnitas cons(!ii- NiaKjuid non in die illa, dicit Dominus, pcrdmn
sum, iuiqnitas actum opcruin. Sancli crgo vii'i saplc.nlcs dc Idnnnrci ct prudcnli(i//i dc nn//ite
Esauusquc ad tcrminum cmittunl (piia ini(piita- : Esau ? El ii/nebunl fin-Uislui a mc/idic ,ul i/ilc/cat
tcm ab actu, superfluitatom a conscnsu, curiosita- vir de domo Esau. Juxtalitstoriam, oxcidiumcom-
tem a scnsu, voluptatem ab aflectu sollicito, dcdu- minatur Dominus Idumyo; plcbi, Juxta allo^'oriam,
cunt. Emitliint, iiuiuam, ns(iuc ad tcrminum car- liyrcticis, vcl popiilo gontili. Juxta tropolof/iam,
ncm, quando eam ad justam ct debilam retralmnt g carni. Dies illa, dc qua Dominus dicit, liistorialilcr
nccessitatem. Hoc egeral illc, qui dicebat Prop- advcntum Babjdoniorum significat ad Iduma;ae :
ter le mortificamur tota die : cestimati sumus sicut destructionem. Allegorice adventum Christi in car-
oves occisionis [Psal. xr.iii). IIoc Apostolus, diccns : nc ad gcntiuin vocalionem. Tropologico ipsius ad-
Nihit in /nundutn haud dubiu/n (/uod
inluli//ius, vcntum in mcntem ad roligionis conversioncm.Dics
nec inde auferre quid possu//ius. Hahenles autem hic prospcritatcm,vclladiliam signiticat vicinis g(,'n-
victum, et vestilu//i., his contenfi simus {[ Tini. vi), tibuscollatam supcr Idumaece destructione. Hoc
ctc. Scquitur : idem vocatis ad fidem cx corum convorsione. Hoc
Omncs fedeiis tui illuserunt til)i invalue-
viri : idem mutatis ad rcligionem ox eorum sanctifica-
runt adversum te omnes viri pacis tua^. Qui come- tione. Sapicnlia in hoc loco significat alfectum
dunt panem tecum ponent insidias subter tc. Mi- mahtifo. Prudentia, calliditatem mundana; astuti;e.
rabilis, Domine, facta est scientia tua ex me [Psal. Fortitudo, cornu potentiw. Mons, elatio-
sa-cularis
cxxxvni). Mirabilis, inquam, cs in sanctis tuis qui : tionem supcrbi;e. Meridies, fervorem immundie
das virtutem et fortitudinem ple])i tuse qui edu- ;
concupiscenti«, ctc. Scquitur
cis -vinctos in fortitudine ;
qui cotivertis marc in Propter interfectioneni. et propter inifiuitatctn
aridam, ut in flumine sicco perti^anseant pede; qui , in frat/xtn tuurn Jacob operiet te confusio : et pe-
mundi filios, carnis amicos, sei"vos vitiorum, con-
'
se/yien Dei. Jezabel flu:cus vanus. Per Jezrahel si- dc et pretio corrumpentes. Tropologice vero indi-
gnificatur Dci timor. Per agrum exercitatio et la- cat dcstructionem carnis, eo quod tempore tenta-
])or.Per Jezabel cura carnis et amor. In agro crgo tionis insurrexit inique adversus dominiimi men-
Jezrahel lingunt canes sanguinem Jezabel quia : tis :et inique depopulata est pretiosa queeque vir-
sancti et timorati viri per exercitium, et amorem D tutis. Sequitur :
tiam illusio, contra petulanliam impugnafio, con- teris adversus cxercitum ejus iti die vastifalis illius:
tra malitiam insidiu". Insidiai jejuniorum, iinpu- ncque siabis iti exilihus, ut interficias eos, quifuge-
gnatio spiritiialium cxercitiorum, illusio virtu- rint. Et non coticludes reliquos eorum iti tribula-
tum. Jejuniuin namque robur carnis^ id cst ejus tione ; quoniamjuxfa cstdies Dotnini super oinnes
389 EXPOSITIO IN ABUIAM. 390
gentes. Sicut fecisti, flet tibi; rctributionem tuam A gaudere. LcgamusHcrodotumctGriiecas barbaras-
convertet incaput tinnn. Historialitcr ostcndit iu quc hisforias, ct vidobimus quomodo sub Assyriis
humanitatem Idumfporum, et crudelitafem eorum etnabyloniis imj)Iofum cst quod dioitur Juxta :
adversus populum Israelitioum, qui nou solum est dics Domini supcr omnes gcntes [Psal. cxxxvi).
tempore angustife ejus dcfuerunt auxilio, sed etiam Quod autem sequitur Sicut fccisti, fiettibi rctri- : ;
ad ipsum inpugnandum inimicorum se junxerunt l)ufioncm tuam rcddct in caput tuum hic est sen- :
consortio. Ethoc cst, quod dicit: In dic cum sta- sus, qucmin psalmologimus Memorcsto, Domine, :
res, etc, usque et non dcspicies. Allogoricc sa^vitiam fiUorum Edom, indie Hicrusalem :quidicunt, cxi~
ostendit hfereticorum in Christianos, qui tempore nanite. Exinanitc tisquc ad fundamentum in ca
primitivfe Ecclesife, quando eos perscqucbantur, {ibid.). Sicut enim supra montem sanctum mcum
afnigoliant, trucidal^ant idololatra:», non sokunnul- bibisUcumBalfjdoniis atquc hofatus cs, sic omnes
lam pricbuerunt defcnsionem verum ctiam ipsis gcntcs, quas tecum habebas Babylonis in pnpsidio,
;
fucrunt pnBcipuc in scandahun, ct laqucum, ct versfe contra tc, bibcnt et loetabuntur et non so- :
ruinam, et capticnem. est Ecclesia lumbibcnt, sed etiam te absorbcljunt, ut sint Idu-
Ilierusalcm, ;
quoe non solum sensus suos cohibendo, menibra Babylonium Mcdus ac Persa consumat. Sequamiu'
sua castigando, non exhibuit ca servire justitife ct iulerprctationis ordinem. Juxta cst, o hiprefice, dies
Dco in sanctificationcm, sed etiam arma iniqui- Dominisupcr omnes gentes propc cst tcmpus ju- :
tatis peccato ca constituens, fccit illa servire im- dicii, in quo omnes judicandiE suntnationes sicut ;
munditicB et iniquitati ad animfc destructionem. fecisti contra ecclessiasticos, ficttibi quomodo enim ;
Hierusalem, est contemplatio port;p ejus, emi- in nece corum Icetatus oonvivium cclebrasfi, et in
;
ncntia piuntatis, spes immortahtatis, perfcctio monte sancto mco,hoc"estEccIesia, non meum cali-
charitatis. Postquam ostendit pra-fatorum scevi- ccm,sed diabolibibisfi, de quo in Habacuc dicitur :
tiam, subsequenter declarat eorum dignissimam Vsequipotum dat amico suo,et inebriat miscens fel
retributionem, et ipsorum justo Dei judicio inipo- suum, utaspiciat nuditalem ejus [Habac. n). Ita
tem vohmtatem inprtefatipopuhdcstructioncm di- universa? gentes, vel fortitudinos contrarite suppli-
despicies, quia de codem cahcc bibes. Historicc, et absorbebimt sanguinem tuum, et ad extremum
dies peregrinationis asperitas cst captivitahs ; al-
in cunctos veniente cruciatu, ipsfe quoquc erunt
^ quasi non sint. Qui cnim perit ei, qui est ct qui
legorice, cm'sus vitae prffisentis ; tropologice, fervor ;
manifestoe tentationis. Fihi Judee, fihi sunt Ecclc- dicitadMoysem Qui estmisit mead vos {Exod.in}, :
sioe. Dies perditionis et angustiee, est in hferesim secundum regulam Scripturarum non esse dicitur.
evidens lapsus, vel in tentationem carnalem subi- Unde et in Esther legimus Ne tradas, Domine, re- :
tus casus. Porta popuh, sanitas lidci vel confessio gnum tuum iis, qui non sunt {Esth. xiv). Item per
peccati. Exitus viarum, multiplex dubietas senten-
Isaiam Quasi non sint, sic sunt coram eo, et quasi:
tiarum vel multiformis occasio carnalium tcnta- nilulum,etinane ^'epulatw sunt ei {lsa.\i.). Pos-
tiouum. Conclusio. Infidelitas, et desperatio. Dies sumushimclocum alitor interprctari. Quia Ifetati
estis in ruina servorum meorum, eadem persecutio
Domini, adventus Christi, vcl prosperitas vindiotiP,
vel illuminatio grati*. Super omnes genfcs quia
contra vos quoque venict ; et sicut liEtati estis cum
Deus alios vasa facit misericordi.e per gratiam, et
gentibus reliquis adversus populum mcum, ita
omnes gentes contra vos quoque veniont, ct devora-
alios per justitiam relinquit vasa irne aptata in in-
bunt, et bibcnt, ct percussione simili contcrcnt.
teritum et contumeham, etc. Sequitur :
impetus ejus carnales. Mons historice Hierusalem sanctus. Et possidebit domus Jacob eos, qui sepos-
est civitas illa terrena ; allegorice Christus, et Ec- sederant.Et erit domus Jacob iynis, ctdomus Jo-
iclesia ;
tropologicc confcmplatio sancfa. Est aufcm seph /lamma, ct domus Esau stipula. Et succen-
jsupor montembibere, dceversione pr.pfafa:' civi- denlur in eis, ct dcvorabunteos: et non crunt reli-
I
tatis, vel de contemptu Chrisfi, vcl dc abjectione Ec- quise domus Esau, quia Dominus locutus est. Idu-
clesiee, vel dc lapsu animre virtutibus ornatfe ad mwa ab inimicis gentibus, cum qui-
suljversa, et
contemplationem Sponsi sultlimatfe dclectari et bus prius contraJacob fipdus inierat devorata, in
;;
:i:ii niicoMS i)K s. vicroiiK oi'i'. i'\iis I. - i;.\i-:(;Kii(:,\. — i. i.n s. sc.iiiiti n.\.M. :m
)7K)nl(; Sioii i('lir[ii,r cnnil eiiUjiio salvutio, d 'lil \ bonuni, hoc oi/o ; sed qtiod odi rnaluni, illnd. jacio
saiicliis, lioc csl vcl ipsc nouiiniis rcvfrlcliir ;i(l iil)id.). S('icnliain qnoqiic tiiibatani vidcratdicens;
(cm|>liuii, ([iiod j>ro|)lcr |)cccaliiiii jjojjiili diiiiiscial, /•/',/; /nrrle enini coi/nosriiiius, el ci: parte jn-ojiketn-
vcl (lic saiicliiiii alisoliilc, id cst Saiicliiiii saiiclo- nius II (Jor. xiiij. Iloc eliam I*salinista l)revilcr iii-
niiii. I':t j)Ossi(lcl)it doinimis JmcoI) siib Zoroli.ilicl, siniial dicens. Cor rnevm tnrhulum csl (P.sal.
i;s(lra cl N(^licniia cos (jiii sc liaMcdilat^^ jiosscdc- xxxviij, ecce voliinlas sanciata El derelii/uit me :
i'aiii, ct ciit douins.l.icol», id (•->! doMiiis .liida ignis. virlus mea (ibid. ,iu-c<: jjolciilia inlirmata : Luiiini
Et (lomus Josopli dcrciii liiliuniii ll.iiimui. Doniiis oriiloiinii iiiroruiii, et ipsnni non cst mecumUOid.),
aulem Esaii, id csl Idiimaiorum, (jiii taiii s;cvi ct occe scientia obscurata. Porro in montc Sion, id
cnulclcs c,\slitcrant contra fratrcm siiiini, vcrlctiir ost in siibliniifato sj)cciila', in j)orfeclionft Ecclosi;»',
iii slijmlam. VA qiiomodo ignis, cl llaiuma slijiu- erit salvatio : jier i>otoiitiaiu Allissimi, jicr iiicar-
lam, sic (luo rej,nia iii iinius sibi virgjB, juxta Kzo- nationom Ver])i, jK-r advcntum Paraclcti, Et crit
cliiclein copulam f(ederata vastabunt* lcliim;ftam, sanctus mons ille, vidclicet Ecclosia, actu, scnsu
ct dcvorabunt eam. Et non erit residuus ex po- cl alfectii a tcrronis omnino olovata, accijiicns j)0-
jiulo qiii jiossit evcrsioneiu vicinis nnn- gentilHis
tcnliam in sacramcutis, sajjiontiam in j)r.ccc.j)tis,
tiare. (^uncta qu.-e diximus et dicturi snmus, vi- B fcciinditaleni in donis a Patro i^olontiam, saj)ioii- :
Mou.vi. Sane quod diximus justa historiam sub sui, al) ipso accepit sanctitatem sacramentoriim,
Zorobabcl esse complelum juxta prophetiam ct ;
sanctimoniam pr.eceptorum, s.anclificationem do-
mj^sticos intolleetus in Ecclesia quotidie asserimus norum ab ij)so, inquam, sanctificatur, id est «Jo-
;
iieri, et in rcguo aniiuiTB adversus c arnem in uno- vatur a terrcnis fidc sacramontoruiu, nh ipso ele-
quoque complcri.Mons Sioii, allegoiice estEcclesia; vatur spe pra?ccptoruin, alj ipso suljUmatur cha-
tropologice anima in sj:)ecula cuilestium posita, ritatc donorum c.Telcslium. Sanctificata igitursanc-
contcmj)lulionis gaudio subhmata. Christo igitur tificat et sanat ; inuminata illuminat ;
quod acce-
suj)er nubcm levcm iugrcdientc in /Egyptum, in ^, pit, pnestat, ut siut ex uno omnes, et qui sanctifi-
Dolhain descendente, dum lavacro aqua; salularis catur, et qui sanctificat. Scquitur.
pcr vcrbum Ecclesiam sanctiiicat Salvator, qui Et possidebit domus Jacob. etc. Domus Jacolj
ejus revera sanctificatio ut cam sibi sinc macula et supj)lant;doris, Ecclesia est sjionsa S;dvatori>, de
ruga CAhibeat, mons Sion sanctificari diciturquia ;
qua dicit Apostolus Et Moyses quidcin tam/uain
:
ei Salvator, ejus, ut dixi, sanctificatio per gratiam, famulus erat in testimonium eorum, qux dicenda
el myslerium conjungitur. Hinc ipse Filius ad Pa- eranl ; Chrislusautcm tanquam fdius in domo :
trem : Pater,mquit,sanclifica cosin veritaie [Joan. qux dominus sumus nos, si tamen iniliuin spei
xvii). Scrmo tuus veritas est. Item ij3sc : Ego, inqiiit, usque ad firmuin tcnearrius [Hebr. iuj.Istc Jacob, id
jvoeissanctifico meipsum{ibid.). Vide, lcctor, no- liumani generis cst Salvator. Histo- cst luctator,
vum et admira]>ile genus sanctificationis in quater luctatum reperimus. Ter cum
forma rialiter Jacolj
nostrae redemjitionis cujus dignitatis fuerit fr;itrc suo, semcl ciim angelo. homi-
Primo in utero;
nis .conditio, quantoque majoris nomenli ipsius secundo de lcntis cdulio tertio dc bcnedictionis ;
fueritrejiaratio. Patcr siquidem sanctilicat, Verbum jialcrna? oraculo. Cuin fratrc de Mesopotamia re-
sanctificat, Spiritus sanctificat. Quid cst enim san- diens, ut pra-fatum cst. Allegoricc nosler luctator,
c tificare nisi sanctum facere? Quid est sanctum facere qui fortior superveniens domum fortis intravit,
D
nisi a terreno appetitu, a lcrreno aflcctu, a terreno fortem alligavit. Cum angelo quarto loco vasa ejus
intcUcctu, a terreno contagio liliorare ? Agios diripuit cui pater certamen dedit forte qui vince- :
cnim GriTece, id cst sanctus, Latine sine terra dici- rct, ut scirent omnes quoniam omnifjus potentior
tur. Saneiuunoquoqiiehominenaturaliter sunttria, esset sapicntia. Noster, inquam, Jacob ter jam lu-
quue a terrenis contagiis pressa vitiorum sordibus ctatus dicitur quarto luctaturus firo certo credi- ;
inquinala, supcrlia da^monum tyrannide fuerunt tur. Primo utero, secundo in patibulo, tertio in m
subjugata. Hccc autem sunt j>osse, vellc, nosse. sei)ulcro,quartoin oxtremo judicio contra scrvos et
Potcnlia namcjue hominis cral inllrmata, vohmtas scjiien j)cssinnim. In utero, immuniUite peccati :
sauciata, scicntia turbata. Potcntiam infirmatam iu patibulo, acquisitione gloriie et lionore regiii
senserat Ajiostolus, qni dicebat Condelector lcfii in sepulcro, immortahte vit;e, ct gloria tiiu!nj)hi
:
Dei secundiDii inlcriorem huiniuom ; vido aliinn iu judido, jure victoriae cl rigorc justitiie. I*rimo
lefjeni in nienibris mcis rcjjiignantem legi mcntis igilur siij)pl.mtavit diabolum in uteio qiii;i vigi- ;
amnoverat, cum diceret Non cnlm qiiod volo : fuero a tcrra omnia Iraham ad mcipsnm {Joan.wi).
, ;
udine virtatis tiix mentiuntur tibi ininiici lui\ lo luctarum goncrc de prcTfalis inimicis uovil glo-
•xdam ascendisti, fili mi, requiescens accubuistii subjiciendo, vel ad sui iidem ct disciplinam reh-
leo, et quasi lecena, quis suscitabit eum ? No7i^ giosc convcrtendo. Sequitur :
i sicut disposuit mihi Pnter regnum {Luc. xxn), Per hiBC, et his simiha domus Esau fit sti-
ima Ecclesia? lucta fuit cum idololatris sccuuda ; pula; quia et operibus poenitentia^ dcletur ini-
m haercticis tertia cum carnalibus quarta cum
; ;
D
c£uitas, ct operibus justitiaj extcrminatur perversa
Primo supplantavit per coufes-
eudochristianis. curiositas, et operibus grati;B carnis iUicita volup-
»nem unius Dei sccundo pcr regulam sanctoe
; tas, et operibus glori;e tolius mundi expeUitur
. asi, tcrtio viuculo ordinatee dilecUonis, quarto vanitas. Esau interpretatur sanguineus : ipse est
!i, gaudio beatee contemplationis, De
zelo, aestu, Seir, idestji;<7o.9Ms; idem est Edom, id cst terre-
ima ad sponsam dicitur Quce est istn, quce as- : nus: sanguincus iniquUatc, pUosus curiositate,
"idit sicut aurora consurgens, pulchro ut luna, terrenus voluptate. Sanguineus actu, pilosus
(cta ut sol, terribilis ut caslrorum acicsordinata ? sensu, tcrrenus afTectu. H;cc est domus Esau,
[mt. VI.) De secunda quoque Pulchri siint :
caterva da?monum
struthionum, grcxporcorum,
et
fjssus tui in calceamentis, fiUa principis {Cant. phalanx hsedorum, servitus nequitice, cohors im-
'1. De tertia : Qux
qux ascendil de de-
est ista, munditi<Te, ccetus gastrimargite. Ilornm sanc par-
S|/o, deliciis innixa super dilectum
affluens, tem succenditignis domus ardor vidchcet
Jacolj,
*i<m? (Can^ vui). De quarta Qusc est isla, qux :
pcBnitentic-B et cEstus compvmctionis partem devo- ;
c\endit per desertum sicut virgula fumi ex aro- rat flamma domus Joseph, calor scilicet divini
mibus myrrhce et thuris? {Cant. \n.) Uinc esl amoris et splondor supcrn;e contcmplationis.
dicit : Et possidebit domus Jacob eos. Tunc succendunlur in eis, ct devorant eos. Esau
IAbdias
13
;
amica mea, el macula non est in fe tem Esau, el qui in campeslribus Philisthiirn e : i
pulchra es '
sublimitate possidebunt regionem Ephraim, ct ref/ionem Sa
{Cant. IV). Et sic in montc Sion, in
salva- mari;r : et Benjamin possidcbit Galaad. Litterai
perfectionis, m spccula contcmplationis lit
suum
Juda, qui habitavit
sauctus mons pr;cdictus, imo ipsa Rcverso in rcgnum i
enim verum est, imo quia vcrum meridic, ct possedit cunctam regionem juxta div.
sanctiticatio. Si
adhivret iJomiuo, sionem Jesu iilii Navc, qute vergit ad scorpione^
quod in Apostolo legitur C''""
nnus srtiruus
iinwi est cum cu
spiritus esi eo \i Cor.,
(I ^<ji ., vi):
.«,•• spiritus
-i
:
vcri-
•— —
idest omnem Achartumnam. Hi, qui prius lcr
, , i i-
nis arctal)antur angusli, possidcbunt montem
. .
Ls
sanctitas. Et
adlu^prcns fit vcritas, sanctitati fit
-i i
..^ .„„„1, ^,...i.ioT>it nA<m,i
qui se Dosscdc-
posscdc- id est montes Scir ct montana qu.-c
qu.'c Edom a
ani
tunc (lomus Jacob possidebit eos
, sp. •-'
savanitas.
Domus Jacub lit Et transmiyratio cxercitus htijus fdiorumhi
voluptas propria, vanitas mundi.
omnia loca Chananxorum usque ad Sareptam
'i
tolius confusionis. In
domoJacobardetignis
panar n
domo Joseph lucet namma possidebit civitates austri. Etasccnden t salvntorr
virilis pouiitentiie, ct in
tolius j/iontcm Sion, judicare montem Esau; et erit
sapicnlia-. In domo Esau abundat slipula
et introitum ad contcmplationcm.
Custodit porta.«i
Nori potuerunt filii Manasses has subvertere
civi-
trium secunda.
trium a parte occidentali, totidem aliarum
;
;
ab unaquaque plaga mensurabis quingcntos cidji- Restat ut aliqua dicamus de terUa, ct quarta. E
quatuor plag.je, sicut prima periinelad exerciUa, secuuda
ad gau
tos et quatuor millia. Quid sunt Ikb
quatuor principalia genera compunctionis, pcr dia siclerUaspectatadmerita,quartaadprfemia
nisi ;
sanctee contemplationis ? Ha^c autem sunt Tirnor : proptcr pcrfcctioncm actionis, sic ista scptena
rio dividuntur propter spii italem
pcrfcctionem c
supplicii,dolorpriEsentis exsilii, spes co-lestis pra?-
plaga occi- gaudium supernfc contemplationis. Dicit ergo Ab
mii, afTectus spiritalis conjugii. Timor,
dentalis ;
dolor, septentrionalis ;
spes, orientalis : '
dias :
Quid autem sunt tres port» ad Et hoereditabunt qui ad austrum sunt, mon
ii,
amor, australis.
singulas sita;, nisi prasfaiffi compunctionis occa- tem Esau, etc. Sub hoc scptenario contra septcL
cliavitali con- priucipalia vitia opponuntur seplem tcrrie divi
siones Trinitati dicatse, fidei, spci,
fide fugit septem orationis Dominicae petitiones
secrata". Qui enim recte timet supplicia,
siones,
vitia, spe tendit ad merita, charitate currit ad pros- scptem Spiritus sancU dona, soptem virtutes illi
is fide contrariffi, ad ulUmum scptem beatitudines. Prim
mia. Cuivero dolet praesentis exilii miscria,
tendit ad obedientiam, spe festinat ad justitiam, loeo pronuntur septem vilia contra qua- opponui
im- tur prtefatorum omnium antidota. Vitiorum pr
charitatis pennis volat s& gloriam. Porro qui
mum secundima
est superbia, tcrUum irj invidia,
marcessibile sitit prfemium, fide vitiorum fugit
naufragium, spe spirilalis agonis ingreditur sta- quartum acedia seu tristitia, quintum avaritij
di'^m, dilectionis studio suadente feslinat
ad pra^- sextum gula, septimum luxm'ia. Contrahfec secui
mium. Sanc qui ccelestis unius desiderat copulam, do loco constituuntur septem petitiones, quae i
fide totius iniquitatis a se removet
maciUam, spe Dominica oratione continentur. Prima. qua dicitu
ubique et semper innocentiaj sequitur rcgulam,ar- Deo Sanciificeturnomen tuum ; secunda, quad.
:
vehementi festinat *
Fiat voluntas tuas,sicut in coelo et in terra; qua:
grat, ct ad nuptias spiritales
studio. In omnibus his, visio ambitur Trinitatis, ta, qua dicitur : Panem nostrum quotidianum d
eeternitas gloria^, possessio felicitatis. Quod autcm nobis hodie; quinta, qua dicitur: Dimitie nobisdi
no:
numerat biia nosira,sicut ei nos dimiitimus debitoribus
a porta usque ad templum quingentos
cubilos et quatuor millia illud est centenarius et ti^is ; qua dicitm- Et ne nos inducas in ter.
sexta, :
millenarius utcrque perfectionem significat. Cen- tationem ; scpUma, qua dicitur Sed libera nos :
designatur sanitas famfe. A porta ergo usque ad succedunt quatuor virtutes. Prima, pauperta
spiritus, id est humiUtas secunda, mansuetudc
templum numerantur quia ab ingrcssu
pra>iata ;
;
quarta, justitiai satietas ; quinta, misericordia ; sex- tanto gravius dcbono alterius torquctur. Sua
ta, visio Dei ; septima, tiliatio Dei. igitur clationi justissimo poena doputata ost, ipsa
Super])ia cst amor propri;\! excellenti;ie. Invidia quam de sc giguit invidia quic quia omnc et
:
est odium felicitatis alien«. Ira est furor injustus, commune bonum diligcrc noluit, rectc nunc boni
vel illicita insaniamentis commota^ Acedia, seu alieni hvore tabescit. Quam profecto aUenoe feli-
tristifia, amaritudo animie, vel pcr-
est inordinata citalis successus non uroret, si illum in quo omne
versimi animi ta^dium cum ma^rore. Avarilia, bonum est pcr amorcm possideret. iNunc ergo
qufe est immoderatus appetitus lial)cndi, pcr cjuantum se pcr clationcm contra Creatorem ex-
montcm Esau significatur. Pcr Pliilisthiim, qui tollit, lantum pcr livorem sub proximo cadit ;
interprctatur avr/ens poculo, hwvVia nam quasi : et quantum illic fallaciter crigitur tantum hic
extrjuiea cadit potiono, quia fclicitati invidet alic- p Sed nequc hic sistere po-
vcracitcr prar-cipitatur.
nae. Hajc ita primo loco distingue, ut intelligas ipsa test semel ccepla corrupUo. Mox enim utde super-
vitia quasi quosdam animi languores, sivc vulnera bia invidia nata fuerit, iram ipsa de sc mcns parit
intorioris hominis, ipsum vcro homincm quasi niiscra. Propterca cnim sibi de sua imper-
ffigrotum, mcdicum Deum, dona sancti Spiritus fectione irascitur, quia de bono alterius pcr cha-
antidotum, virtutes sanitatem, bcatitudiucs fclici- ritatcm non latatur. Atquc idco id ctiam c[uod
tatis gaudium. Sunt ergo septem vitia capitalia habct ipsi displiccrc incipit, quoniam in alio id
sive principalia, et ex his imiversa mala oriuntur. quo(i habere non potest agnoscit. Quod ergo per
lli sunt fontes abyssi tencbrosse, de quibus flumi- cbaritatem in Deo tantum habere potuit, id etiam
na Babylonis cxcunt, et in omnem terram dcduc- quia per elatiouom extra Deum ha]>ere conal>atur,
ta stillicidia iniquitatis diifundunt. De quibus flu- per invidiam perdit proximum, ct per iram se-
tninibus Propheta in persona populi lidclis cecinit ipsum. Quia ergo, omniljus amissis, nihil cst,
Jicens Super flio/iina BaOi/louis iliic scduinis, et
: unde gaudeat infeUx conscicntia, per tristitiam
flevimus, duiu recordarernur, tui, Sion {Psal. in semetipsa colUditur et qucc de alieno bono ;
r.xxxvi). De his septe.m vitiis vastatoribus, et uni- pie lcetari noluit, de suo malo juste cruciatur.
5am naturoe integritatcm corrumpentibus, simul-
P Post superbiam ergo, et
invidiam, et iram, quae
juc malorum omnium germina producenlibus "
homiaem spoliant, continuo trisfitia sequitur,
luantum ad prcTsens officium explicandum suffl- qua^ nudatum flageilat. Cui dcinde succcdit avari-
?ere putamus, loquamur. Septem ergo sunt ex tia quai flagollatum ejicit, quia, intcrno gaudio
:
iis tria hominem exspoliant, quartum exspolia- amisso, foris consolationem quserere compeUit.
um llagcUat, quintum flagellatum ojicit, sextum Postcaaccedit gula, qu£e ejectum seducitquia ani-
:jectum seducit, scplimum seductum servituti mum cxterioribus inUianteni Uoc viUum imprimis
lubjicit. Superbia enim aufert homini Deum. Invi- quasi e vicino tentans per ipsum naturalem appe-
liaaufert ciproximum. Ira aufert ei seipsum. Tri- titum ad cxcessum illicit. Postremo supervenit lu-
titia spoliatum flagellat. Avaritia flagellatum eji- xuria, riua? seductum violenter servituti subjicit
it. Oula ejectum seducit. Luxuria seductum servi- quia postquam caro per crapulam inflata est, ar-
uti subjicit. Nunc rcvertentes singula perordinem dorem libidinis supcrvenientem cmoUitus atque
ixplanemus. Superbia namque est amor proprife enerviter resolutus animus vincere non potest.
xcellenliff, quando mcns bonum quod habet Scrvit enim saevissim<'o dominationi mens turpiter
.ingulariter diligit, id est, sinc eo a quo bonum su])acta et nisi exorala subvcniat Salvatoris pie-
;
ccepit. pestifera superbia, quid agis ? Cur sua- tas non orit jam unde captivo scrvienti amissa res-
les rivulo at se a fonte dividat ? Cur suadesradio,
D
Uluatur libertas.
it se a sole auferat ? Cur ? nisi dum et ille infundi Scquuniuritaqueseptempetitionescontrascptcm
lesinit, arescat et iste dum ab iUuminante se
;
vitia quibus ille oraturul subveniat, qui nos et
:
u dum in altero bonum quod non habet aspe- pcrgitur, pcr gulam inticitur et quasi humcctatur.
W.i IIUCOMS i)i: S. VICTOIU; OIM». J'.\HS I. - KXKGETICA. - I. I.N S. SCHiniJUAM. 40 i
j>cr liiMiriain «•oi;(iili';i(iii-, ft iii liilimi rcdif^ilnr, A ///.s Ao^/w'. Tristitia iirimqiH; est amiui toidiiiui fMim
ilautjuiu niiscr dicoro possil /ii/i.nis sum in :
li in.rTorc : rpiaii<lo iiicns <|iiodaniiiiodo tabcfacta, cl
/110 profiui/li : cl noti fst sidnUinlin. Vcni in altt- vitio siio aiuavicata, intcina bona noii appctit, al-
tiiiliiinn iiiuris : cl tcm/icslas dcnwrsit nic (Psal. que onini vigoic cmortuo, niillo spiritualis relectio-
i.wMi). CiiiiKiiir liiuc liiiio pioriiiHli aniinus fucrit iiis dcsiderio hilarescit. 1'roplerea ad sanaiidum
inli\iis c.l lulo coiiHiiiiiialionis cl iiiiniiindili.i' in lioc vitiiiin dcpiccari nos oporlct luiscricoidiatn
voliilus, fvclli ncquaquain potcst, ad illtiin cla- Doniiiii, iit ipse solita pictatc aiiiiu.c t.Hdio suo lan-
mcl, et au.viliunj cjus poslulet, dc quo 1'salmista giicnti intcrn;e rcfcctionis pabuliim admoveat : ut
xxxix). Proptcrea ergo ipse nos orare docuit, ut qiiatcniis illa, ])iislini vigoris virlutc recepla ab af-
totum bonum nostrum a Deo csse intelligamus.Pri- jectu sui ta;dii ad desidcrium inlerni saporis con-
ma crgo pctitio contra superbiara est, qua Dco di- valcscat. Creat crgo spiritus in cordc famcm ju-
cimus ..Sanctiftcetur nonicn luum. Ilic cnim pcti- stitiij', ut dum Iiic pcr desidcrium pietalis fortiter
mus, ut (lcl nobis timcre et vencrari nomen suura, j} accenditur, illic pio praemio plenam beatitudiniis
Secunda pelitio est contra invidiam, qua dicitur : nostro dcbito absolvi debcamus, exposita salutis
Adveniat regnum tuum. Regnum siquidem Dei est conditione, donatur. Huic ergo petitioni datui
salus hominum quia tunc Deus in hominibus re-
: spiritus consilii, qui doceat nos in hoc saeculo li
gnarc dicitur, quando ipsi homines su])jiciuntur, benter x>eccanti in nos misericordiam impendere
et raodo ei adliferendo per fidera, et post inhaeren- quatenus in futuro cum pro peccatis nostri ratio
do per speciem. Qui ergo petit ut regnum Dei ad- nem reddituri sumus, mereamur miseric^rdian
veniat, ille profecto salutera quaerit oranium, ac invenire.
per hoc quod pro comrauni onmium sakitc postu- ,, Sexta peUtio eontra gulam, qua dicitur Et n :
lat, livoris vitiura se reprobare dcraenstrat. Huic nos inducas in tcniationeni, id est, ne induci per
petitioni datur spiritus pietatis, ut ipse ad eor mittas in tentationem. Heec est tcntatio qucc no
veniens, atl benignitatem illud accendat quatenus illecebra carnis sfepe per naturalem appetitura a<
ad eamdera homo fetemia; hfereditatis possessio- excessum trahere nititur, et latenter voluptaten
nem, ad quam ahos pervenirc cupit, ipse perveniat. subjicit, dum manifeste nobis de necessitate blan
Tertia petitio est contra iram, qua dicitur Fiat : ditur. In quam profecto tentationem tunc nequa
voluntas tiia, sicut in coelo et in terra. Hac sibi quam inducimur, studemus secundum mec
si sic
placcre indicat, quiquid voluntas Dei sive in se, si- suram necessitatis natur.ie subsidium impenderet
ve in ahis secundum arbitriura sufe dignationis tamcn semper meminerimus appetitimi ab illect
dispensat. Huic ergo petitioni datur spiritus scien- bra voluptatis coercere. Quod ut implere valei
tife, ut ipse ad cor veniens erudiat illud et salubri- mus datur nobis petentibus spiritus intelligentia
ter compungat, ut sciat homo malum, quod pati- ut interna refcctio verbi Dei appetitum exteriorer
tur ex sua culpa provenire quid autem boni: si cohibeat, et mens spirituali cibo roboretur,ut eai
habeat, ex misericordia Dei procedere ac per hoc ; non valeat corporalis egestas fi*angere, nec carn;
discat sive in malis, quae sustinet, sive in bo- vohiptas superare. Propterea namque et ipse D(
nis, qucB non habet, contra Creatorem non minus tentatori suo dum esmuenti sibi frauduler
irasci sed pcr omnia patientiam exhibere. tiam de exterioris panis suggestione faceret, re:
Optime ergo per compunctionem cordis, quae pondit dicens Non in solo pane vivit homi
:
spiritu scientia; operante interius ex humihtate nas- sed in omni verbo quod procedit de ore !)
citur, ira etindignatio animi mitigatur quia e di- : [Matth. iv) ; ut aperte demonstraret quod cui
verso stultum ira interficit, quando per impatien- mens illo interius pane reficitur, non magn
tiae vitium agitatus, atque caecatus, vel malum opere curat si foris ad tcmpus famera carnis p;
quod patitur se meruisse, vel bonum quod habet tiatur. Datur igitur contra gulara spiritus int^H
pergratiamaccepisse non cognoscit. Hanc autem gentiai sed ille ad cor veniens emundat ihud a
:
qua dicilur : Pancm nostrum quotidianum da no- poena raalurahujus saeculi, et malum futuri ;
;
t;
;
men pra^oipiuiin malnni potost qiiodammodo cen- A ijorvitutem rcdigit. Unde pcr donum sapientire libc-
seri luxuria, qu« hominem illecehris captum in rari pctimiis diccntcs : Z,/ie>'fi mo« a malo. Amen.
C.KW I. — Qua'na)ii si)it fjuinque sep/ena in sarra n cxount, ot in omucm forram dcducta, stillicidia
Sr)'iplura contimla. iniquitatis ditrundunt. De quihus Ihuninihus Psal-
Quinque septona in saora Scriptura, fralcr, in- mista in pci"sona populi tidelis cecinit, dicens :
veni, qute volo, si possum, sicut postulas, priussi- Super flwnitia Dabylonis illic sedi)nus etfleviinus,
gillatim enumcrando, ahinvicemdislingucre pos- ;
durn reco)'dareniur tui Sion. In salicibus in me-
tca vero quam inter sc hahcant convcnienliam, dioejassuspendiDiusorgana nost)'a [Psal. cxxxvi).
eadem per singula sil)i conferendo demonstraro. Dc his scptcm vitiis vastatorihus, ct universam na-
(50*) Primo loco ponuntur septcm vitia, id esl pri- tur;e intcgritatcm corrumpcntihus, simulquc mal-
mum super])ia, secundum invidia, tcrtium ira, orum oumium gcrmina produccntihus, quantum
quartum tristitia, quintum avaritia, sextum gula, ad pr;rscns ncgofinm cxplicaudum suliiccre pu-
.septimum luxuria. tanms, loquemur. Septcm ergo sunt, et ex his tria
Contra hcec secundo loco constituuntur soptcm homincm cxspoliant ; c[uarfum, exspoliatum, tla-
pctitiones, qute inDominica orationc continontur : gcUat; quintum, fiagcllatum ojicit ; scxtum, cjec-
Prima, quadicitur Deo: Sanrti/icelu)- nouicn tuut)i; tum scptimum, cductum servifuti suljjicit.
seducif ;
secunda, qua dicitur : Advcniat rerpiuni tuuni Supcrhia enim aufcrt homini Deum invidia au- ;
tcrfia, quadicitur: Fiul voluntas lua, sirut in cw.lo j. fcrt ci proximum ira aufert ei seipsum tristitia
; ;
et in tev)'a ; quarta, qua dicitur : Paneni 7iosf)'Ui)i spoliatum ilagcllat; avaritia flagellatum ojicit ;
quotidianuvn da )iohis hodie ; quinta, qua dicitur : gula ejecfum seducit luxuria seductum scrvituti
;
Et di)nitte nobis debita nostra, sicut et nos diniii- sulijioit. Tunc revertcntes, singula pcr ordinem
tiuius debitoribus nostris ; sexta, qua dicitur : Et explanemug. Diximus, quod superliia aufert ho-
ne nos induras i)i tentationern : sey)lima, qua dici- mini Dcum superljia namque est amor propria^
:
tur : Sed libcra nos a malo. cxccllentia^, quando mcns honum, quod liahet,
Postea tertio loco sequuntur scptcm dona Spiri- singularitor diligif, id ost sine eo, a quo honum
tussancti. Primum, spiritus tiinoris Douiini ; ^c- accipit. Opestifera supcrhia quid agis ? Cur suades
ciindum, spiritus pietatis ; tertium, spiritus srien- rivulo ut sc afonte dividat? cur suades radio ut se
tiiv ; quartum, spiritus fortitudinis ; quintum, a sole avcrtat ? cur, nisi ut ct ille dum infundi de-
sextum, spiritus inteilertus; scp-
spiritus consilii ; sinit, arescat, ct istc dum al) illuminantc avertifur,
timum, spirilus sapientix. Denique quarto loco tenehrosus fiat ; uterque vero, dum acciperc ccs-
succedvmt septem virtutes. Prima, paupcrtas spiri- sat, id quod necdum habet, continuo illud efiam
tus, id est huniilitas ; sccunfhi, mansuetudo sive quod hahet amitfat. Hoc profecto tu agis, cum do-
bcnignitas ;
terlia, compunctio sivc dolor ;
quarta, oos dona cxtra datorem diligerc, ut qui partcm
I)
essuries justitiae siye desiderium ])onura, quinta, houi, quod ali illo datum est pervei^so silji vindicat
misericordia scxfa, cordis munditia septima,
; ; totum lionum, quod in illo est, amittat sioquc :
pax. Novissimc quinto loco disponuntur, scptom fiatutncc id quod ha])ct utiliter haljorc possit, :
heatitudines. Prima, regnum ca-lorum sccunda, ; dumillud in eoaquo habctuon diligit. Sicut cnim
possessio terrfe viventium tertia, consolatio quar- ; ;
omne houum veracifer a Deo cst, ita nullum ho-
ta, justitife satietas ;
quinta, misericordia ; scxta, num cxlra Deum uliliter haberi potest. Imo vero
visio Dei ; septima, fdiaiio Dei. Ihoc ita primo loco por Iioc id ipsvuu, quod hahetur, amittitur; quod
distinguc, ut intelligas ipsa vitia quasi quosdam in eo, etcumeo, a quolud^etvvr, non amatur. x\aui
animfe languores, sive vulnera intcrioris hominis ; si quisciuam nova novit, nisi hoc, quodhaljct, ho-
ipsum vero hominem, quasi «grotum medicum, ; num iu scmehpso dihgere necesse est, ut dum in
Dcum dona sancti Spiritus, antidotum virtu-
:
; altoro ])onura, quod non Ivahet, aspexerit, tanto
tos, sanitatem ; heahtudines, fchcitatis gau- amarius sua eum impcrfccUo torqucat, quautum
dium. cunv, in quo omue ])onum consistit, non amat. Et
Cap, II. —
Quanta^n per^iiciein ho)nini infera)it idcirco superljiam scmper invidia sequitur; quia
septon vitia niorlaUa. qui iHic amorcvu non tigif, ubi omne bonum cst
Sunt ergo septem vifiaoapitalia, sivc principalia, quavido de suo pervcrsius cxtollitur, tanto gravius
etex liis universa mala oriuntur. Ili sunt fontes ct de ])ono alicno torquetur. Sua igitvvr clahoni jus-
abyssi tene])ros<e, de quibus flumina l)al)yIonis tissjmc p(>'na dopiitata csl ipsa, quam de se ;
50*) Qute sequimtur usque ad Sepli)tia pelitio, etc, paucis mutatis, legerc cst supra col. 400, hu. 3"
407 HMGONIS DR S. VfCTORK 01'P.PAHS I. — KXKGETICA. - IN S. SCRIFTUHAM. 408
gipnit, invidia quin qiiia comniunc omnium bo- A tur,por luxurium concuicalur et in iutum redjgi-
num (lilif.^cic noluit, rc.clo niuic honi alioni livore tur ita ul jam miscrdicere possit: fvfixus surn in
:
tab(;scil. (Juam proicclu aii^jnii; foli(;itatis succe.s- limo profundi, el non csl sufjslantia. Veni in aUi-
sus non urcrct, si illum, in quo oinnc lionum est, tndincni marisot tempeslas demersilme {l*sal. vi),
pcraraorem possidercl. Ncc cnim alienum a se (>umque huic iimo profundi animus fuerit infixus,
judicavcl Ijonuiu allcrius, si siujin ibi (liligcrct, ubi ct luto coinquinatioiiis et immunditifp obvolutus,
ftt suuin, c( allcrius bonum simul possidcrct. Nunc evelli ncqu.iqiiam polest, nisi ad illum clamctel
orgo quantum se pcr elalioncm contra Crcatorem ejus auxiiium postulet? De quo Psalmista, ioqui-
exlollit, tanlum per livorem sub proximo cadit ct lur, dicens Exspcclans exspcclavi Dorninum, et
; :
quantuni i.bi fallaciter crii,Mlur, tanlumliic veracilcr inicndit rnihi. Et exaudivit prcces mcas, ct edvxil
pivBcipitaiur. Sed ncque hic .sislcre potest scmel me dc Lacu miserire,et de luto faecis {Psal. xxxxi),
coepta corruplio mox enim ut dc superbia, invidia
: Propterea ergo ipse nos orare docuit, ut totum
nata fuerit, iram ipsade se parit; quia miser ani- bonum nostrum ab ip.so sit, ut et quod petiraus, et
mus propterea jam sibi ipsi de sua imperfectionc quod pelentes accipimus, ejus donum, non nos-
irascitur, quiade bono alterius pcr charitatcm non trum mciitum csse intelhgamus. l*rima crgo
Iffitatur. Alque idco id cliam, quod habet, ipsi dis- B pctitio contra superbiam est, qua Dco dicimus :
plicere incipit, quoniam in alio id, quod haberc Sanctificelur nomen ttimn. lioc enim petimus ut
non polest, agnoscit. Qiii ergo per cbaritatem in dct noljis timere et venerari nomen suum, quate-
Dco totum habcre potuit, id etiam, quod per ela- nus ei pcr humilitatem suljjceti simus, qui per
tionemextra Deumhabere conabatur, perinvidiam superbiam refjcUeset conlumaces exstitimus. Huic
ct iram amittit quia, postquam per superbiam
: pctitioni datur donum spintus timoris Domini, ut
Dcum amittit, per invidiam perdit proximum, et ille ad cor veniens virtutemin eo creel humilifatis
per n'am semetipsum. Quia igltur omnibus amis- quae superbia^ morbum regnum
sanet: quatenus ad
sis nihil superest uude gaudeatinfolix conscicntia, ccelorum, quod angcius superbus per electionem
per tristitiam in semetipsa coUiditur, et qufe de perdidit. liomo humilis pervenire possit. Secunda
alieno bono pie ketari noluit, dc suo malojuste petitio est contra invidiam, qua dicitur : Adveniat
cruciatur. Post supcr])iam ergo, et iuvidiam, et rcfinum tuum. Regnum siquidem Dei est salus
iram, qufc hominem spoliant, continuo tristitia liominum quia tunc Deus in hominibus regnare
;
seqiiitur, quee nudatum flagellat. Cui deinde suc- quando ipsi liomines Deo subjiciuntur, et
dicitur,
cedit avaritia, qnst flagellatum ejicitquia, interno modo ei adlieerendo pcr fidem et post inhfercndo
;
gaudio amisso, consolalionem qurerere com- P per speciem. Qui ergo petit, ut regnum Dei
foris
pellitur. Postea accedit gula, qute ejectumseducit, adveniat ille profccto salutem qu<£rit hominum;
quia animam exterioribus inhiantem hoc vitium ac per hoc dum pro communi omnium salute
imprimis quasi e vicino tentans per ipsum natura- postulat, livoris vitium se reproijare demonstrat.
lem appetitum ad excessum illicit. Postremo Huic petitioni datur spiritus pietatis, ut ipse ad
supervenit luxuria, qute seductum violenter ser- cor venicns, ad benignitatem iilud accendat c|ua- :
animus vincere non potest. Servit igitur scevissi- tm* : Fiat volunlas lua, sicut in ccclo, el in terra.
me dominatio mens turpiter subacta et, nisi ; Non enim vult contendere, Fiat volun-
qui dicit :
exorata subveniat Salvatoris pietas^ non crit las tua : sed sibi placere indicat quidquid voiun-
jam unde captivce servienti amissa restituatur h- tas Dei, sive in se, sive in aliis secundum arlji-
Sequunturitaque septempetilionescontra septem vcnire si quid autem boni haljuerit cx misc! icor- :
aflligit, illic verum gaudium et loBtitiam invenire A veniens, emundatillud atque purificat :etillumin-
mcreatur. teriorem ocuhim cognitione vcrbi Dci, quasi quod-
Cap. IV. —
Qiiibus ilem dnuls quatuor postrcmx am collirio sanans, eo usque luminosum, atque
pctitiones accommodentur, etquHius malisreme- serenum efficit, ut ad ipsam etiam deitatis clarita-
dium prsestent. tem contemplandam.perspicax fiat. Contra vitium
Quarta petitio estcontra tristitiam, qua clicitur : gidai igitur remedium apponitur spiritus intelli-
Panem nostrum quotidianum da nobis hodie. Tris- gentice ex spiritu autcm inlenigenti;c niunditia
:
titia namquetipdium cstani)ni cum moerore quan- cordis nascitiu' munditia vero cordis visioncm
:
domcns quodammodo tabelacta, etvitio suo ama- Dei promcretur, sicut scriptum est Beati miindo :
ricata, interna boua non appetit, atque omni vigore cordc; quoniam ipsi Deum videbunt [Matth. v).
emortuo, nuUo spiritualis rofcctionis desiderio hi- Septima petitio cst contra luxuriam, qua dicitur:
larcscit: propterea ad tanandumhoc vitium depre- Libera nos a malo. Convenienter sane servus li-
caii nos oportet misericordiam Domini, ut ipse, bertatem petit et idcirco huic petitioni datur spi-
:
soHta pietate, animfe taedio suo languenti, internai ritus sapienti;ie, qui amissam captivo libertatem
rcfcctionis pabulum admoveat, ut quod ipsa ab- restituat, etjugum iniquae dominationis quod suis
sens ncscitappetere, gustu propsontis admonita, in- B viribus ille non valuit, per graliam adjutusevadat
cipiat amarc. Datur crgo liuic pctitioni spiritiis Sapicntia namque a sapore dicitur cum mens :
foriitudinis,ut fatiscentem animam erigat : quate- gustu intcrnie dulcedinis tacta, totam se per desi-
nus illa pristini vigoris virtute recepta, a defectu derium intus coUigit : nec foris jam evidcntcr in
sui tcTdii ad desiderium interni saporis convales- carnis voluptatedissolvitur quia totum intus pos- :
cat. Creat crgo spiritus fortitudinisin corde famcm- sidet, in quo delectatur. Congrue igitur contra ex-
justitioe : ut dum hic per desidcrium pietatis forti- teriorem voluptatem interior dulcedo opponitur,
ter accenditur pro praemio plcnam beatitudi-
; iUic ut quanto ista plus sapere, et placcre incoeperit,
nis satietatem conscquatur. tanto liberius atque libentius illa contemnatur
Quinta petitio cst contra avaritiam, qua dicitur tandemquein semetipsamenspacificata, dum nihil
:
DiniUte nobis debita noslra, sicul et nos dimitli- est quod foris appetat, tota per amorem intus re-
mus debittoribus nostris. Justum enim est, ut in quiescat. Spiritus ergo sapientioe cor sua dulcedine
reddendo debito non debeat esse anxius, qui in tangens, etforis concupiscentioeardorem temperat,
exigcndonohiei^it esse avarus atque ideo cum a : et sopita concupiscentiaintus pacem crcat quate- :
nobis per Dei gratiani vitium avaritioe tolhtur, qua- nus dum mens tota ad internum gaudium colligi-
liter a nostro debito absolvi dcbcamus, ex propo- p tur, plene ac perfecte homo ad imaginem Dei re-
sita salulis conditione docetur. Huicergo petitioni formctur sicut scriptum est Deati pacifici, : :
nos inducas, id est induci permittas, in tentatio- Cap.V. De septem donis Spiritiis sanrti, seorsum. —
nem. llcec est teniatio qua nos illecebra carnis Scriptum est Si enim vos cum sitis mali, nosiis :
scepe pcr naturalcm appelitum ad cxcessum tra- bona data dare fdiis vestris : qua/do mayis Pater
here nifitur, et latenter voluptatem subjicit, dum vesler ccelestis dabitspirilum bonumpetentibus se?
manileste nobis de necessitate blanditur. In quam {Luc. xi). Ergo spiritum dabit Pater caelestis filiis
profecto tcntationcm tunc nequaquam inducimur, petentibus se. Qui enim filii sunt, non aliud
si sic sludemus secundum mensuram necessitatis quterunt qui aliud quosrunt, mercenarii sunt :
naturce subsidium impendere, ut tamen semper servi, non filii qui argentum qun-runt, qui au- :
D
meminerimus appetitum ab illecebra voluptatis rum qucerunt, qui transitoria quajrunt, qui non
coercere quod ut implere veleamus, datur nobis
: ffiterna quasrunt, quterunt ministerium servitu-
pelentibus spiritus intelHgentiae : ut interna refec- tis, non spiritum libertatis. Quod quasritur, da-
tio verbi Dei appetitum exteriorem cohibeat, et tur ; si quteris corporaha, non plus quam quse-
mentem spiritali cibo roboratam ncc valeat cor- ris, accipis. Si quteris spiritualia, quod quams
pcralis egeslas frangere, neccarnis voluptas supe- datur et quod non qua^ris adjicitur ; spiritualia
rarc. Propterea namque et ipse Dominus tentatori dantur, carnalia adjiciuntur. Qucerite primum
,suo, dum esurienti sibi fraudulentam de exterioris regnum Dei, et hcec omnia adj/cientur vobis
ipanis refcctione suggestionem faceret, respondit [MallJi. vi).lgiturPatremrogaturus, etPatrem, qui
Idicens Non in solo pane vivit homo, sed in omni
: dona quiere, non terrena
in ccelis est, coelestia :
\vei'bo quod procedit ab ore Dei [Matth. iv). Ut non substantiam corporalem, sed gratiam spiiila-
japerte dcmonstraret quod cum mcns illo interius lem. Dabit enim spiritum Iionum pelentibus se,
jpane reficitur, non magnopere curat si
ad foris dabit spiritum suum, ut sanet spiritum tuum :
tempus famcm carnis paliatur. Datur ergo contra spu-itum sanctum dabit, et spiritum peccatorum
gulam spiritus intelligentise sed ille ad cor : sanabit. Hic cTRgrotus est, ille medicina. Si ergo via
J
: :; 1
I
'i\ micoNis i)K s. vicroiU'; oim». hars i. - KXKGrnrcA. — i. i.n s. scrii»tlram, 'H2
sanari isluni, qufcn; illimi. Si |)('lis prospiiitUiHpi- A soqueroliir. Si jiK-liri/uc rion r<!sislerelur, po-na
liliirn pelc. Noii timi-n' inorlio irifdicinain appone- n()n senlir(!tiir. lMi^'na conlrarioiuiii po-na est tua:
rc ; inorldis uicdiciiiani n<in coriiinii)!!, scd nior- non taraen causeris medicinam, sed m^jrbum :
hnin infdicina disniinpil. Non illain infieit, sed cx dolorem, (juom duo infenint, uni iinputa medi- :
ill;i dclicil. lf^'iliir iK^li timorc spiritum Dei sanetum cina prodesse vult, niorbus Ifodere intendit. Prop- J
ad spiritnin lniiiu pccealorcin invitarc, (piia pec- lciea soliis morbus pacein liabet non salutem. :
calor es, ctindif^nus consortio illns: noneniinlioc Sola mcdicina salutem liabet, po-nam non babet. ^
lil, ([iiiadignus es, sed uldiKuus tias, Venit ad te, Quando aiitem simul sunt, \xfind est eonflictalio
ut mansionem laciat in te.Non enim inveniet quan- eontrai-iorum, alterius quod veniie vult, ut confe-
(lovonie[;sod voniet, ut faeiat. Prius jcdifieabit, rat :allorius (piod abire non viilt. iit nocoat. In
postealial)itabit. Primum sanabit : postea illumi- hac aulcra po.-na raorbus quidem accusandus cst,
nal)it. Primum ad sanitalem, poslea ad jneundila- non medicina quia quod cruciat, ex morbo est
:
tom. Si ergo filius cs, et patrem petis, confide, ne qui, si non esset, sabis esset, et pftna nulla esset.
timeas. Dous audit, pater exaudit. Sicut non potest infundit se
Sic itaque venit spiritus, et aspirans
non audirc, quia Deus non potest non cst
tibi tu ex eo quod contrarium illi porlas. non
: sic
:
exaudire, quia pius est. Dabitergo tibi, quod petis, b sed facis contradic-
statim acquiescis ad illum :
spiritus Dei, sanitas tua. Contra morbum superbi.e debas, quia non attendebas. Illo venionte illumi^
dabitur medicina spiritus timoris, ut sanct
tibi
naris, et vivificaris : illuminaris, ut videas : vivi|
corruplionom clationem, et restauret sanitatemhu- ficaris, ut sentias : sentis enim et pra^sentis, vide^
militatem. Singulavitiasingulasmedicinas habent; enim et pra^vides. AUud vides, aliud pr.-ovidos
septem vitia, septem spiritus, quot morbi, tot me- aliud prsesentis. Vidos malum, el
sentis, aliud
dicinae. Quid sunt septcm spiritus ? septem sunt prffivides malum. Praesens vides malum, futuriim
dona spiritus, et dona sunt spiritus, et spiritus sunt praivides. Culpam sentis, p(Bnam pra^sontis. Priu-
^
dona : donum
spiritus, spiritus est seipsum dat :
squam autem Spiritus sanctus ad te veniret, nec
spiritus unus spiritus septiformiter se tribuit.
:
videbas cecus, neo sentiebas morluus et propte- :
Propterea unus spiritus, septemspiritus (piia sep- roa non vidolias, quia non respioiobas, noc sentie-J
:
tiformiter datus, et septiformiter aspiratus. Septem ])as, quia non attendebas. Postquam voro
bonui
aspirationes, ot spiritus unus una medicina sep- ^ rediit, ex ejus gustu exoitatus es et illuminatus. u
:
tem morbos curat. Propterea una, septem,. una malum agnosceres. Prius malum, quod patiobaris, j
spiritus pietatis, tertius est spiritus scientice, quar- sentiretur, et malum futurum praovidorotur. Exin-
tus spiritus, est spiritus fortitudinis, quintus spiri- de poena illa medicinalis exoritur ciim sensifi- ;
tus, est spiritus consilii, sextus spiritus est spiri- catus de malo, quod pateris, dolere inoipis, ut
tus intellcctus, septimus spiritus est spiritus sa- corrigas et illuminatus de malo, quod mororis,
:
pienti*. H(/'c uutem omnia operatur unus, atque limere incipis, ut caveas. Nisi euim doleros, non
idem spiritus (Cor. xii); ipse est timor, ipse est corrigeres : et nisi timeres, non caveres. Prius or-
pietas, ipse est scientia, ipse est fortitudo, ipse go illuminaris ad culpam, ut eam videas ;
dciude
est consilium, ipse est intellectus, ipse est sa- ad p(jenam, ut oam timoas. Ut postromo timore
pientia. Omnia htec tibi fiit, qui siJ)i unus est sensificatus, pro culpa doleas et eam corrigas
accipiendo illum, qui diversus non est tu ad : quiafortenondolores,nisitimeres. Nisienim pcen.i
divorsa formaris. Propterea multiplicatur in te : videretur quee timeretur, nemo doleret pro culpa
qui in se unus est semper et idem. Qui enim est
quiin qu,-e placeret,Ideo ostenditur tibi po^na secutura
amor tuus,ipseest timortuus. Juravit Jacob Laban post ciilpam, utipsa culpa qucC in expeiientiapla
per timorem patris sui haac. [Gen. xxxi). Qui cet saltom in tril)uIatione displicoat
ut attendore ;
ligentem. Idem lumen est, quod oculos lippientes post eam amarum percipitur. lUuminaris crgo et
pungit et claros demulcet : diversa facit, quia di- affligeris, quia vides quod terret et habes quod
versa invenit : tamen ipsum in se unum est et : in dolet. Si non illuminareris, non cruciareris, quia
te quoque unum esset, si te unum inveniret. Si non vidcres quod timores. Rursum si non osset in
lumen te quod tlammis del:)eretur, ignis sine
prena nde-
sanum oculum habes, percipis sine paena.
retur, et reeiperes illuminationem ut non
sentires
Si autem inger cst oculus, molestus adventus
llt
illius. Expedit tamen, ut vol sic veniat: quia sinon afflictionem. P(Dena terret, culpa timet quod totum :
cruciaris, non illuminaris. Pugnant duo conlraria, ox luuiinc fit supervoniente quo poena demons- :
contra te. Si morbo non resisleretur, sanitas non catur. Tamen aUud est quo vides, aliud quo;I-
413 EXPLANATIO IN CANTIC. B. MARI.E. 41,4
vides, aliiid est quo ad quod A non malum. Omnis enim poena malum cst, .sed
ilhiminaris, aliud est
illuminaiis. Illud ([uo illumiuaiis, 1'ovet illud ad non oinnis pcona mala cst. Quod enim oonfort et
;
quod illumiuaris, tciTct. Tamon terror quasi lu- l^rodcst ad aliquid, bonum est eliam si in scmctipso
mini imputatur quia, priusquam illumiuabaris,
;
non est. Quaproptcr venit poena minor ut major
non teiTobaris expedit tamen iit terror veniat
: ixona \itolur, ol hoc bonum est, tamen,cx eo quod
;
quia nisi terreat po-na, non eorriKilur culpa. Pro- bouum non ost. Per poenam enim liberamur a
pferea lumon til)i benefacit dum oslendit, quod poena, et expcdit ad tcmpus scntire quod moles-
oruoial quia per illud oorrij^it, quod malo doloo-
;
tum sit, ne semper sentire oportoat quod intolera-
lat. Sic ergo illuminaris, ut torroaris. Piimum lu- bilo sit. Hoc autem bonum tuum opcratur ex eo
mon terribile est inio tencbr;e tcrribilos, quio vi-
; quod non est bonum tuum ille, (jui est vcrum bo-
dentur pcr lumen, quia videri non potest sine ter- num tuum oporaturus postmodum aliud bonum ;
rore. Quod sentiri non potest sine dolorc pra^- tiium, quod non solum poripsum sit, scd cx ipso.
;
scrtim al) illo, qui se meruisse agnoscit, ut sen- Primum cnim cx poena tua operatur liberationem
tiat, quod immincre videt et vitare non valct.
; tui, postmodum ex dulcedine sua operatur gau-
Hiuc igilur timor nascitur, cum periculum prrevi- dium tuum. Tamen utrobique unus et idem ipse
dclur, qui poonam habct in hoc malum, quod hiuc qui operatur illinc et qui operatur, et ex quo
;
PROLOGUS.
Maximam hanc in Scripturis divinis difTicuIta- B quod supra terrenarum mentium capacitatem non
tem invenio quod ubi magna qufedam et subli-
: esset, in hiudem Salvatoris sui proferre ? Constat
mia nonnimquam requirere nos causa oircum- ergo de tanla plonitudino eructantcm, tantaque de-
stans cogit ;ibi nihil pra^ter sohtum, et quod dictu votione novum iilud, et humanis mentibus insoli-
non difficilc sit, pra^tendere littera videatur. rsoque tum gaudium Jesu suo jubilantem, nova laude, et
enim hoc ego tam laboriosum existimo, ut animus singulari prseconio novam Iwtitiam in novo ad-
legentis ad ea quae nova et miranda proponuntur, ventu ieterni Domini prfedicasse. Et tamen ipsam
quamliljct sint fortia, et verborum iiguris obum- ejus cantici seriem, textumque percurrentes, qure-
Lrata, comprehendere valeat, quam ut ea qua^ dam prima facie narrationis eo modo proposita
modica et humilia primo ingressu repererit, ad su- invenimus, ut amplius his nihil in eo quferendum
bluuem intelhgentiam promoveat. Ecce enim can- videatur cum tamen, licet IhTc ipsa et vera~5int,
:
ticum Mariio, quod tam celebri et assidua, imo tantis mystcriis, tantisque sacramentis an forte
quotidiana recitatione sancta per orbem frequen- sufTiciant, duljitari possit. Unde magis pertimesco
tat Ecclesia, quis ignoret maxima spiritualis intel- in cjus expositiono, ne vol aliena inducam aliqua,
Ugentia^ mysteria continere ? Ut enim priotermitta- vel propria prfftermittam et sic vel negligentiae, :
mus quod vol solum ad ejus auctoritatem com- q vel temeritatis reatu astrictus pro gratia apud vos
mendandam sufficere potuisset videlicet non
: offcnsfe periculum incuram, quamvis ipsi popo-
sine magna et valde rationabili causa consuetudi- sceritis. NonnuIIa eidem explanationi ex latere
nem ecclesiasticam hoc j)rce Cffiteris omnibus can- adjunxi ciu*, si intersorta fucrint, poterunt fortas-
ticis, qucfi in sacra Scriptura reperiuntur, in tanta se ahcui minus apte conjuncta videri. Sed ego
veneratione retentasse ut, inquam, hoc priieter-
: novi causam idoncam, qua vos id postulare
mittamus, quis diUiitet beatam Mariam recens Spi- decuerit meque poscentium desiderio, quan-
:
ritus sancti in se supervenientis tanta plenitudine tum possilnlitas suppeteret obsecundare non dis-
et gratia repletam non potuisse parvum ahquid, et conveniat.
INCIPIT EXPLANATIO.
Magnificatanima mea Dominum. Sxc\Ycumsta.n- B dentiam ehcitur, cum notun fuerit vel per quem
tiam rei gesta? perpenderc velimus, quanta consi- mystica allata sit,vel qua ipse relatorcausa
relatio
derationeverbaistadignasintluceclariuspatescat. impulsus talia aut valuit narrare, aut voluit. Vi-
Sacra namque iuterpretatio tunc commodius ad evi- dcamus itiique beata Maria quemadmodum ad haic,
41 T) HUfiONIS 1)K S. VICTORK OI'l'. I'.\HS I. — KXF.C.KTU.A. - I. JN S. SCRIMTHA.M. 4ie
quffi proposita siiiil, (licfnda uccftssftiil. lAtf^iUiv in A mcusitalis cjus le uon c.xtendis. Kt ideonescis unde
Kvanf<f'iio Ijicir (Iji/r. i), (|ii()(i nrif/flits (Inhriel a venial, qiiia qnauliim tibi datiun cst, scntirc potes,
Deo rmsiis sil ui cwitalcin GniiiOKi: Nuzarntli,, ail scd c.x qiianto dalum hit, invesligare non potcs. Si
virginern desponsatam viro, rut noinen Joseph, di: crgo pr.-ccodcre non potuisti vcnicnlcm in te, ne
domo David : el nomen viryinis Maria: ul novum priesumas anlcire processurum per te quia : ne.sci»
in carnojii Tilii Dci advciilnin jjr.fdicarril. Qni in- quo vad.if, sicut i;,'noras undc veniat. Scrva secre-
gressus novo saiutationis vir^nncm vcnc- oi)s(.'quio tum, custodi ctjmmissum, absconde creditum. Nim
ratur, diccns Avc, gratia plena,
: Domintis leciwi, est tuum nosse tempora, vel momenta, quai Pater
benedicta tu in muLicribus. Quw cwn audisset Ma- posuit in sua potestate{Act. i). Ipse novit quando,
ria, non sinc fj^randi niiraculo iurbnla cst in scr- et quiJ)us, vel qucmadmodum magnihcentiae siub
rnonc anycii : ct cogitabat qualis essct iila saluta- arcana revdct : tu tantum parata csto jnbcnti ob-
tio. Angelus vcro talis salutationis, tantfi^que ve- temperare, priccipienti officiiim (jxhibcrc. Talicrgo
nerationis causam exponeus, confortabat virgincm consideratione sc tcmperans Maria prudentcr
sacram, id est (ln]cil)us dcmulccljat alloquiis, di- intcrim tacerc clegit, quousque largjtor nume-
cens : Ne
Maria. Invenisti enim (jrutium
tinicas, ris sua sapienfia auclor fieri dignaretui- jcvcla-
apud Doininum. Ecce concipies in utero, et paries n tionis.
fUiuni, ct vncabis nomen ejus Jesum. Hic erit Sed quia eodem Spiritu sancto clocenlc didicerat
magnus, et Fifitis Allissimi vocabitur : ct dabitur sicut sua per humihtatem tegere, sic alienis bonis
iili sedes David pniris sui, et regnalnl in domo per charitatcm congaudere surgit mox, ct ciim :
Jacob in (eternum : et regni ejus non erit finis. VA ainuenlia tantce gratio^, ad infcrioris properat cpu-
Maria Quomndo, inquit, fiet islud: quoniam virum
:
latura convivium. Conscendit in montem Judieae
non cognosco?Cm slatimangcluscausara, modum- videre, et congratulari Elisabeth quod de
: ut ipsa
que tam ineffalnlis sacramcuti cxponcns Sjiirilus :
audierat crcdula iu ipsa prascns videret, et con-
sanctus, ait, superveniet in te, ct vi?'tus Altissimi digna exsvdlationc exciperet. Sed qufje ad ahena
obvmbrabit tibi : ideoque e.t quod nascetur ex le bona prcedicanda jam devota cucurrit, merito sua
sanctum, vocabitur Fitius Dei : ct ut omnis crc- ab ahis praidicari audirc debuit ut ex eo (juoque :
Tah ergo, ac tanta divinitatis praesentia plena, Nemo igitur verba ista leviter «Testimanda putet.
quid viderit, aut quid senserit quis dicere potest ? OucB enim de tam profunda conceptione prolata
^
Audacterpronunlio, (jnodnec ipsa pleue explicare sunt, siue profunda investigatione digne peuetrari
potuit, quod caperc potuit. In tanfis ergo mirabili- non possuut. Et utinam contingat nobis eorum
bus quomodo lingua humana tacere potuisset, nisi arcana quaerentibus illo spiritu ducente ince-
idem ipse Spiritus, qui virginem repleverat torren- dere, quo rcpleta Maria verbum patris conci-
tem suffi affluentia? impctum, suavissimo modcra- pere, et patrem verl)i meruit verbo exultationis
retur amplcxu ? Clamavit animus jam, tmic sa- magnificare. Ait ergo Magnihcat anima mea Do- :
venturum quopreres, aut venientem diligeres, aut potala memoriam abundantiae suavitatis ejus eru-
ingredienti apcrircs. Subito tibi illapsus est, gratis- ctash, et in justilia cjus exsultasti. Vidisti, et gu-
se obtuht, non quicsitiis vcuit, improvisus se in- stati ; vidislimajcstatem, guslasti suavitatem.Ideo-
fundit. Infusionem pcrcipis : sed ad fontem im- que quod iufrushauseras, foras propinasti. Magniii-
:
sullat; velquareprius magnificat, postca exsullat. g et quoniam factum perperam, ncc ejus ju-
Niliil enim rationc caret quia omnc, cpiod dictum
;
dicium postest evaderc, nec it-ternic dispositio-
e,st ab illa intima summm veritatis luce cui mens nis lcgibus confrairc, in veritate scrva tenorem jus-
virginis exccUentev inha^scral emanavit. Necpolvut titi<B.
aliud diccre, qua? mcditando locuta non est, sed Quiii autem ciuiudam errantia
gratuito ad vitam
gustando : quam non docuit pcr varia discurrcns colhgit, ct rcparatad salvationcm iu judicio suo,
sed uniinlu^rens fonti sapienticepercon-
cogitatio, justitiam moderatur per lenitatem misericordite.
tcmplationem mentis devotio. Magnificat anima Propterea magnificamus Dominum, ct in salutari
mca Dominum, inquit, et exsultavit spiritus mcus. exsultamus quia cuihl^ct reverenda est justitia
;
Duo quippe sunt, quse beati angelorum et bomi- Domini, et exsultanler observanda misericordia
num spiritus in illo fonte boni aeterna contcmi)la- Salvatoris. Ideoque, inquit Maria Magnificat ani- :
Proptcr hanc reverentiam dicfum cst, quod co- Icm ct unam sensualem rationis cxpertem, quales
Iumna3 coeh ipsum eontremiscunt quia
ante ;
sunt animfie brutorum animalium. Ilanc autem
nimirum etiam virtutes coelorum tantam ma- opinionem rationibus quibusdam, et auctoritatibus
jestatem sine admirationc intueri non posssunt. firmare conantur. Aiunt cuim animam rafionalem
Tremor autem beatorum spirituum concussio nonnisi in vulva formato corpori infundi, quemacl-
aon est tranquillitatis, sed incessabihs legiiur in primo homine corpus prius
et vivifica modum
intentio perpctute Nam quia formatum
contemplationis. ac deinde spiraculum vitae inspiratum.
eum, quem vident, perfecte nunquam comprc- Et Moyses in legc dicit Quod si quis percusserit :
priiiui (•()ii(;('|)li(»n<'. Iiiihci ii rali<jii.iii'iii, iii lnmi.i ^ 1'lcm spiritusad scipsiim ad cor-
hj)iiilu^. diciliir, el
na fonna (1(! lioniinc aiiiinal hiiiiiiiii n.i.sixrclur, piis aiiima. I.ndc elilli spiiitus, qiii primiimcondili
niliii a ciclfM-is irralioiial)ilii)ii.s distaiis, cxcoplo siint, ut in sua puritale pcrsistereiil, neque nii»cc-
([uod (ic Iiiiiiiaiio sciiiinc siil)stanliaiu coiilruxis- rcnlur corporiliiis, spiriliis dici po.s.siint, aniuicu
sct. iNani cum hriilonim aniinaliiim scuiini lioc iion possunl ;qiiia naliiiain spirilualcm habcnl, aiii-
natiiralitcr iiisil, iil a scnictipso lcmpoic advc- mationcm coipoialcm iioii habeiit. iirutorum au-
nienlc vivificalioiicm acccifiiat, indiKnuin vidctur lcm animaliiim spiritiis, (piia essenUalitcr corpus
Ikx; humaiio scmiiii, (iiiod iii sua nulura cxcclleii- Mint, clextra viviUcationem corpoream e.sse non
lius essc conslat, dcnc;,'ai'C. Posl lncc omnia illud habcnt magis propria' anima' dicuntur quam spi-
eliam iii lcstiiuoiiiuiu asscrtionis addiiciint, (juod lilus. Animaauteniliumana, «luiaet in corpore cssc
in Sci'ii»lui'is calholi(;is frequenlcr iiivcnimus, iii habetelexlra (,'orpus, propii(! ctanima vocatur, et
una persona gcminalo vocaljulo animam ct spiii- s|)iritus. Sed aniraa dicilur iii quantnm cst vita
tum nomiuari, cl in i^rccihus Ecclcsia- ([iiolidic si- coiporis ; spiriliis aiitem in quaiiliim est ratione
ne ali(iiui crroris suspjcionc cum lilium fuiicii jiiicdita siibslanti.i spiritualis. Proplcrca iii liac vi-
obsc(iiiiuin animam cl spiiitum dcfun-
rcddimus, ta animo pcrditur ul spirilus salvus Ual, ciim h.cc
cti Domino commcndamus. Ilac crgo rationc jj
vilii propter Demn a Deo
dcspicitur iil poslmodum
probare volunt unumqucquc duas aiiimas ha- ictcrna vita tribuatur. Sed quia quod pcrdi- id,
berc, alteram qua vivit alteram quam sapit. ; mus, quautum ad essenUam idem ipsum cst, quod
el utramque iu futuro in elcctis bcatificandam ; rccipimus propterea DouUnus in Evaugclio nc-
:
alteram, id est ratioualem pcr visionem Creatoris ; (luaquam nos animam perdere prscepit ut spiri-
allcram, id est sensualem per incorruplioncm cor- tum salvum recipeieinus, sed eamdem ipsam ani-
poris. Similiter in rcproJjis utramque cruciandam ; mam liic pcrdendani esse cUxit, ut in futuro salva
alteram per ignem, alleram per conscientiam ma- recipcrctur {Mallh. x), hoc profecto .signiUcans,
lam. quod quisquis propter Deumhancvitam, qvnH nunc
ejusmodi assertionem non corporis vivilicatione cx anima temporaliler morta-
Sed fides catholica
lis constid, libenter despexerit, in futuro ctiam
rccipit, sed nnam eamdemque animam csse veris-
sime testatur, qute in homine et corporis vitam camdcm corporis (non .solum animicj vitam icter-
prrebet per sensum, et in semetipsa vivit per inteb
nam etimmortalemrecipiet. Unde et sancta Eccle-
humano sia, qu.T carnis resurrectionem fidelissime credit,
lcctum. Neque si corporis rationalis ani-
lua ante formationem non datur, licet movcatur, uon solum pro spiritibus, sed ctiam pro animabus
priusquam formam humanam accipiat, C lidclium suorum orat hoc utique pctens ut in vi-
ct crescat
:
idcirco necesse est ut hoc per animam aliquam sitaUoue justoium cum illa beaUtudine, qu* ex
cenda cst. RidicuUim enim, et prtEter rationem Nunc ad ordinem narrationis uostrfe, ut coepimus,
omnimo est, ut humanum corpus siuc auima ra- rccurramus,
tionaU bestiam uasci dicamus, et uon potius nec Qufprimus ergo quid sDjI velit taUs distinctio
vivere, nec nasci si animarationah vivilicatum nou verborum utrumne aliquid uobis innuat quod ;
fuerit. Nam illud quod dicunt indignuiu csse, ut non spiritum, sed animam Dominum magni-
semen humanum secundum naturalem concep- ficare dicit et spiritum, non animam, in salutari ;
lum Cceterorum animahum seminibus ad vivilica- suo exsultare testatur. Et forte aUquis curiositati
tioncm infirmius esse credatur, et minus efTicax magis quam diligentiiB ascribcndum putet ita sin-
quam nullius pouderis sit manifestum est, cum D gula quicque perscrutari, ct nec miuima eUam
videamus fere omnia bruta animalia vigore sen- siue propria consideratione prtcterire. Novi cgo
tiendi hominem pra^cedere imo ex hoc ipso ve- multa ad hunc modum propter affectus commo-
;
risimilius probetur, scmen noimisi ex anima ratio- vendos in Scripturis vel per expressionem dicta,
nali vivilicari, et scnsum percipere quia pcrfecto vel per inculcationem repetita. Quod etiam iu hoc
;
justum crat ut ])rutis animalibus, quibus nihil dau- factum similiter si quis dicat, uihil iuconvenicuUs
dum erat in intellectu, aliquid amplius daretur iu cst. Sic enim dictum est Anima mea maguificat :
sensu, et ccontrario, tanto majorncccssitas homini ct spiritus cxsultat, quasi diceretur Ego ex ani- :
indiceretur exerc(nida^ rationis, quanto majorem ma mca ct spiritu meo, id est, ex toto corde, et
in sensibus corporeis defectum patcretur. Scd ct il- cx tota voluntate. Deum laudo ct de ejus siilva-
liid qiiod iii sacra Scriptura aliquoties circa unam tiouc, (piam gcncri hiimano piieparari nunc vi-
et eamdem p(!rsonam dcsiguandam spiritum ctani- deo, tolis prificordiis exsnlto. .Nunc enim vidco dc
mam vocal)uIa invcnimus : non propter' diversas me assumi, (luod crcdo pro me dcbere oflerri. Sed
esseutiassignihcandas factum est, sed proptcr ejus- tamen ut Salvatorem, mcum confitear, qui, et si
dem essentiie diversam proprietatem. Nam uuus, et adhiic hosliam carnis suoe non obliilit, carncm la-
i2l EXPLANATIO IN CAMIC. B. MAHI.i:. '.22
men, nuain advoiUPiitc lempore iii hosliam olte- A eausa exsullatiouis, quia i'es[)c.\it huuiililalcm an-
carnem assumplam ad salvauduui advenil, sed plcr ipsum (hligo, idco iu i))so cxsullo. Disfingua-
cam, quam suo teaipore exhibel)il, salvationem mus jucc duo Ui^iidam uc([ue a Deo exsultaul,
:
al» a-terno dare (hsposuit. Yel cerle secundum ver- nequc in Deo nam qui in carnis voluplate cssul-
:
horum distinctionem, conveuientcr auima magni- tant, autqui, secundum Salomouem, Iwtantur cum
cxsultare perhihetur. Sa^pe namque in Scripturis n): isli ncc a Dco, ncc iu Dco exsuhant. Nam, qui
pcr animam alVectus quidamet tcneritudo mcnlis mahim est, undc exsultant, patet profccto quod a
dcsignari solet ; et idcirco dum se ex anima ma- Deo non cst undc cxsultant. Et quia rursum de
finiticare asserit, nequaquam timore servih, sed malo ad mahuu cxsultaut, et smuu gaudium in
dilectiouis atTectii, Deum sc venerari ostendit. Et maiignitatc consliluuut, idco in Deo minime exsul-
nusum cum spiiitum suum iu salutari suo exsul- tant. Suntaliiqui acceplis donis gratiic abuluutur,
tare perhibet, manifcste dcclarat non csse salva- et ea qu;e salutcm animcP data sunt ad
i)ropt(U'
tioncm hanc, de qua caro gaudcat, scd «'ternam ^j carnis usum et gloriam scecuh convertuul. Aecep-
polius, et in l)onis invisibihbus prar-paratam, de tis Dei donis lictantiu", ct gaudcut sc haberequod
qua spiritus cxsultat. Quia ergo beata illa auima Deus contulit uou ut per lioc adjuvcntur ad ip-
:
casti timoris suavitatem conccperat, idco non ser- sum perlingcrc, scd ut alios in graticB perceptione
vili formidinc, sed iihah dilcctionc Dominum se monstrentur anteirc. Isti ctsi liabere a Dco videan-
maguihcaie diccbat. In anima quippc, sicul dic- tur unde gaudent, nequaquam tamen in Deo gau-
tum cst, alfectus ct dcvotio amantis cxprimitur, dent, quia ncc in Dco, nec propter dihgunt Dcum
quia nihil ahud cst cx anima laudarc, quam ex quod a Deo perceperunt. Qui autem, graUa pcr-
aftectu vcnerari, ct revereri cx dileclione. Scd, ccpta, ad amorcm Dci idipsum convertunt quod
qnia rursum fmternte salvalionis cx iUo pictahs ab ipso accipiunt, isli profccto ct a Deo et iu Deo
ionte cerlitudinem hauscrat, ideo spiritu in suo cxsultare probautur. Quapropter soUicitc nol»is
salutari exsult£ibat. considerandum est, dum mentem nostram ahqua
.Nec tacitc pr.Btercuudum est quod cum Domin'im forte Icetitia tangi sentimus, neidipsumquodmcn-
nominarct, nihil addidit. Cum vero Salvaiorem <h- temper gaudium sublevat, aut amalo orialur, aut
cerct, non simphciter Salvatorem, sed suum Sal- a bono ortum ad malum per intentiouem auimum
vatorcm nominavit. Omnipotens cnim Deus |)olcs- impellat. Maria ergo, ut suum gaudium solitum
tate, qua universie crcaturce su« dominatur, Do- '
csse demonstraret, illudneque
ncc|ue a vamtate
vani exortum,
minus omnium est scd pictale, qua quosdam
; ncc|ue advanitatem conversum ostendit : scd Dei
tantum, et non omncs ad vitam rcparat, Salvator se dona iu Dcum dihgere, ct pro respcctu gratiaj,
non omnium est. Nam dominatio ejus ad omncs cjua priieventa crat, in suo se salutari exsuJtare
ivquahtcr respicit iDonitas vero quosdam tantum
: perliibuit, dicens : iu Deo
Exsultavit spiritus meus
ad scdvationem disccruit. Et idcirco dominium ad salutari meo;cpiia rcspcxit humilitalem ancilke
nulhim specialiter chcitur dc salvatione vcro, (j[Uce
: suic. Sane rcspcclus Dci in sacrii Scriptura tribus
ab ipso est, electi tantum (quasi de proprio dono) modis accipi solet videlicet secundum cognitio-
:
merito siugularilcr gloriantur. Hoc cst quod in nem, secundum gratiam, secundum judicium. De
sacra Scriptura quorumdam spccialilcr Deum se respcctu coguitionis diviuii^ dicit Apostolus : Oni-
appelliui voluit : quia qui cunctis ut esscnt tribuit, nia nuda, et aperta sunt oculis ejus [Hebr. iv).
bouis tantum ut beati esscnt semetipsum in pr.e- Ergo per coguitionem Deus omnia respicit sed ;
mium dedit. Ego sn/n, inquit, Leus Abraha/n, per gratiam non omnes respicit. Nfim de respectu
Deus Isaac, Deus Jacob [Matth. xxn), quia cum gratiiie dictum est Oculi Doinini super justos, et
:
csetcri, ut sint tantum habcant a mc, isti per gra- aures ejus in preces eorinn [Psal. xxxni). Qucm
tiam clccli, ut licati sint, quod sunt, a quo esse
D videlicet resi:)cctum illi non mercntur, quibus in
habent; hoc est, memctipsum illis dedi ct prop- iinc cUcctur
; Nescio vos (ifatth. xxv). Dc rcspectu :
tcrea ipsorum Dcus anpellari volo cfuia ipsorum : judicii dictum est Oculi Doinini coniemplantur :
sum quem acceperunt, vcl roceperuntpcrgratiam, bonos et inalos [Prov. xv). Et iterum Ocnti cjus :
cpiemnon potucrunt per naturam, nec meruerunt super [respicit Dominus] omnein viam ftliorun/ ho-
pcr culpam. Nimc autcm possidcnt me, et ecce minis, et omnes gressus eonmconsiderat. Non sunt
ego hiTereditas illorum, sum Deus illorum et Salva- tenebrce, et non est nmbra mortis, ut ibi abscon-
j
tor, Deus Abraham, Dcuslsaac, DeusJacob. Mcrito daiitur, qui operantur /niquitatemiProv. v). Ergo
I
igitur beata virgo, cpiic sc singulariter elcctiim vi- videre Dei per coguilioncm, est nihil corum cj[Uie
debat,"quia singulariter gratiam acceperat, quasi sunt ignorare. Videre pcr gratiam, doua misericor-
privilcgio cpiodam clectiouis diviufc coutirmata, (ha^ impen(h'rc. Videre per judicium, unmu([ucm-
iiducialiter ipsura, c[uem pro salnte uimidi fdiimi ([uo secundum o[)era sua, vel ad [xeuiim, vel <id
conccperaf, suum etiam cumhclitiaet exsultationc gloriam deslinare. Scd cpua de rcs[>ccfu gratia^ in
Siilvatorem vocat. lioc loco agitur, diligentius adhuc qualiter pcr gra-
Uam Dcus hominem rospioiat cousidcremus. Nam
4'2.'(
MUCOMS IJI-: S. VICTOMK OPP. PAHS I. — K.XKGKTICA. I. IN S. SCMIPTLKAM. 421
ftsiira voc.'i})ulujn respcclus quaradam expre.ssio- A siderans, ideo parificari voluit ; Maria aulem sui
iicin nolal., ul ))ius aliqiiirl cssf; vidcalui' respicfrc factori hnmilitcr sc siilxlens, ancillam sc nomina
qnam vidcif^ (Jiiusi i;iiimrospicerc esl j^rius aJjjcc- vit : ct idcirco ilia al)jccta, ct isla elccta est. Supcr
tos ct (lcrelictos visitare. Nara quasi averli a))ho- l>ain dcspexit, et humilcra respexit : ct quod su-
mine tunc Dcus dicitur, ciim pcr rlistriclioiK.m pcrba pcrdidit, humilis reccpit. Idcoait: Mcspcxil
jiKlicii prali.-f su.-c dona sultlr.iliil. Ciim vcro [)la- huujilitatcm ancill.f; sua;. Mcspcxit humilitatcin,
c.iliis j)cr misciicordiam suittracta )'cstituil, rursuui icsj^cxit humihatioiicm. Ilumilitatcra icsj)cxil, liu-
pci' rcspcctum gratiie ad eum se converlit. Bcne miiera remunerans, humilialioncmresi>exit, humi
crf,'o Maiia solam in se humililatem Dominumres- liatam exallans. Duo sunt, huraihlas el humiliatio;
pcxissc tcslafiir, qiiia divinitatis propili.dioncnj, hiimilitas cst intus in virtute mentis, humili.itic
quam liiimana n;itiiia in ])rimis parentibus ])cr foris cst in abjcctionc humana; opinionis. Scd scr-
supcrbiam perdidit, in Maria per liumililatcm rc- vi Dei aliquando cum ctiam humiha-
hiimililatc
cupcravit. Nam, quia in ea Vcrbum Patris cainis tionem habent. Aliquando humihtatcni habent,
substantiam, quam sibi unirct, assumj)sit, quasi huiniliationem non habent. Nunquam vero humi-
ad eam, quam prius abjcccrat, naturamsubliman- liationem sinehumilitafe haJjcnt. Mumililafcmcun]
dam per misericordiam rcspcxit. Mcspexit ergo g huraihafione habent, qui ct coram iJeo hamiie^
humilitatcm Mario) Dcus cui propter humihlatis
: sunt, et coram hominibus dcspicabilcs. liumihta-
mcritum dcdit ut Fihum suvub in carne sua con- fcm sine humiliafionc habcnt, qui hcet coriira ho-
ciperel, et de sua carne verum Deum, et hominera minil)Us foris dcspicabilcs non apparcanf, intu.s
omnium hominum (quantum in ipso est) Salvato- tamen humilitaUs meritum corara Deo inviolatum
rem generaret. Cujus humilitatis virtutem mox de- conservant. Uhs mundus crucitixus est, et ipsi
terminans sul)jungit ancillcc supr. Nam, quia hu- mundo, quia pcr humilitatem mundum contcm-
mihter se, quod crat, ancilLam cognovit, idco quod nunt, ct per humiUafionem a raundo contemnun-
non erat sublimiter mater esse meruit, sed quia in tur. Istis vero mundusquidcm crucihxus non est;
eo, quod se ancillam nominavit,
virtutem humili- ipsi tamen mundo sunt crucifixi, quia gloriam
tatisexprimi diximus, ut appareat quaUtcr hoc humanam, quam foris non qu<:psitam accipiunt,
dictum humiUtatem commendct, scrvitutis genera intus per virtutem humihtatisoblalaraconteranunt.
distinguere dehemus. Scrvitus enim quatuor mo- Ergo Maria, qua? apud Deum huraihs erat, et apud
dis variatur, secundum condilionem, sccundum homines propter Deum abjecta, in utroque se a
necessitatem, secundum timorem, secundum dilcc- Deo respectara esse testatur, quia et ejus humih-
tionem. Secundum conditioncm omnia divince tas apud Deum acceptabilis facta est, el eju.s hu-
servituU clebent esse obnoxia, quia opus factori miliatio apud homines in gloriam commutata.
suo, hoc ex coiidiUone sui debet, ut ejus disposi- Undc sequitur
Uonibus obtcjnpcrct, et insUtuta sequatur ut : Ecce enim ex hoc beatam me dicent ornnes ge-
sicut ab ijxso fiictum est, ita non nisi sub ipso, nerationes. Usque ad iUud namque apud homi-
et secundum ipsura incedat. Secundum necessi- nes opprobrium sterilitaUs portaverat,quiainlegri-
tatem autcm Deo servire dicuntur pravis volun- tatem virginitatis thoro maritah prceponebat. Sed
tates, cum ejus jussionibus contraire nitan-
qiue undc in priori generatione carnaU quasi malcdic-
tur, per incffabilem tanren ejus cUspositionem ar- tionis sententiam susUnuit, inde uunc ab omni
ctantur, ut nihU sine ipsius nutu ad affectum per- generatione merita benedictione collaudatur : cui
ducere queant. Serviunt nolentes ejus disposiUoni, hoc inter oranes femiuas soli concessum est, ut et
qui volcntes sidjjecU non sunt ipsius pra^ceptioni. fructum fecunditatis haberet, et integritatem vir-
Sequitur terUa servitus, quaj fit timore, quando ginitatis non amitterct. Respexit enim Deus humi-
divina prfficepta non ex dilectione implemus, sed litatcm ejus, et abstulit humiliatiouem ejus, et
ex formidine. Quarta autem servitus est, quando ideo, inquit, ex hoc beatam me dicent oranes ge-
voluntarie jussionil^us ilUus obtemperamus quia neiationes. Omncs generaUones, quos anaissam
;
ipsum qui jubet diUgimus, nec aliud in nostra " beatitudinem pcr fructum uterimcirecuperabunt,
servitute extra ipsum commodum qua^rimus, qua per fructum vctiti ligni privati:e sunt ; omnes
quam secundum eum ambulantes, ad ipsum
ut beatara me dicent, ut panun jam sit in praeterita
perUngere valeamus. Hoc est enim propter ipsum generatione susUnuisse steriUtatis opprobrium,
facerc quod ipse jubel, propter ipsum adipiscen- quee ab omni generatione futura pro fructu fe-
cium facere quod juljet. Scd ex his quatuor servi- cunditaUs mea' beata vocabor. Ex hoc, inquif. Ac
tutibus Ula mihi praecipue in hoc loco commendari si diceret Elisabeth : Ex quo per os tuum sua
vidctur, quce est secundum conditionem. Hanc si- magnaUa, quoe in me operatus est, apeniit, ex
quidcm parentes nostri m paradiso Conditori cx- hoc cadem in omnes gencrationcs manifestando
hihere noluerunt, quando in supcrbiam elati de- magniUcabit.
spexerunt esse suIj illo a quo fucrant conditi, ct Quia fecit mihimagnaquipotens est : et sanctum
voluerimt pcrverse cum essc in majestate con-
illo nomen ejus. Magnura fuit, ut virgo sine virili semine
similes, qiiinon crant in natura fpqualcs. (^onve- filium conciperef. Magnum fuif, utDci Patris Ver-
nienter ergo gralia culi);e respondct. Evaper super-
bura caruc sua iudutum utcro gcstarct. Magnum
biara creaturam Dei se esse et opus fuit, ut dura, se anciUara confessa est, mater Ueret
Dei, uoii con-
;
iii |)l;i>mal'ii-i>. Scd li.rc omui:' si magiiu siinl, \ considcralionc lalsnm pro vcro rcci[)crc, oportct
upossiliilia (aiiKNi iion snnl (m, a ([no racla snnl, [)ro com[)cn(li() [tra-scnli brcvilcr ad ca qua' dicta
iiia potens csl. \i\ i(l(M) rccil luilii niai-vna, sunt rcs[)ondcrc.
ui i»ot('ns osf, ct singulafilor nia^na, qnia siii-
considcrandmn csl utrmn i)cus ulla ra-
1'riuium
ularilcr poleus. Proplcrca non ait, lioc vcl lioc
tione ncque mutata, nequc cassata sua [)roviden-
lotcsf : scd polcns, inqn.it, csl, ul uinnipolcnlcm lia aliud faccrc [)ossit ([uam lacit. Constat cnim
iloiii!;;»^- fliii altsolntc potcns dicitui', ([nia onniia ([uod ouuic ([uod litah a'tcrno [)i'a'visum cst I'u-
iOtvsl. Po'ontcn; crj^o conrcssu esf, ncc amplius luruni cssc : quia ah aUerno rulurum cst, quod
ixit : ([uia credi i)Otcst cjus [)otcnlia, ([uici cst i[)sum tamcn ah .Tterno non est et dicimns, quod :
irovidcntia cjus aut niulari, ut aliud liat quam quod nunquam fucrat futurum, etcojistarct provi-
ira^visnm cst : aut cassari, ut Iioc non fiat, ([uod dcntia in co, ulnou ficrct, sicut modo in co con-
•rcTvisuni csl : neccsse esl totum lieri c[uod i)r;o- sistit ut licret, nou mutata, ut postaham aliacssct,
isuiu cst, ct nilnl iieri, c[uod [>rcevisum non est.
sed ut nunquam alia csset. Ergo Deusaliud potest
'oro c[nidc[uid est [)r;cvisuui, csse coiistat, el tamcn ut ipscaliud facicndo
C faccrc ([uam fecit : sic
ui(I([uid [)r;cvisumcst, licri duhium non csl. Quod aliusnon sil scd sivc idcni, ;
sive aliud faciat, i[tsc
i pra-tcr [irovidcntiam licri ali([ui(l im[iossihIc cst tamcn scjn[)cr i(Acm sil.
imne aulein, ciuod prccvisum est cssc, licri nc-
Nunc illud rcstat, ut disculiamus ulruiunc mc-
ossc csl), aliud ficric[uam fil nulla ridionc [iotest.
lius ali(iuid faccrc possit quam facit Ucus. Hic illi
mplius. Ouidcjuid facil Ucus si mcIins[jotcstfacerc
nostri scrulatorcs, qui dcfecerunt scrutantes
uaai facit, iu Iioc ipso non hcncfacil, c[uod o[)li-
scrufatioucs novum ali([uid, cl vcrc novum,
le quidem nou facit c[uod facit mclius cniin :
Patrol. GLXXv!
siae
^ ,
in sc iion potest, in Uco potest, qnia ipsa non
ii
:
427
A loni, liilialom, Scrvilislimorcst pni cvilauda p<i'ua
.4 <|ii;d.lui.. il.so i.olest
polosl, s.mI IK-us iM.t.-si,
nou [.olnst, abslincro a inalo, rclenla voluiilalc mala. Mundu-
„0.. |.ol.st .r^^o ii.s.M.iolior .ssc absliiicrc abono,
iius tiinor csl pro cvitan.la po-iia
:
Ilici
(^ss.i i.olnsl, s. lamon
Hod omnc Muo.! iocit niclius limor esl j.ro evi-
.no- rclcnla volunlalc bona. Initialis
potcsl. VA i|.s.- .luo.l l.iC
inso voliu.it, qui tanda po-na.cuiii pcrvciso oitorc cliam i.iavasco-
inalclac-
lins cssc polesl, uou tamon oornKcns boiio liriuitcr
gilalioncs rcsocaro. Filialis limore.st
tum, so.ll.cncfa.;lum
promovons in mol.us non
sc.l ul quo.l adlifcrcrc, qnia illnd aniillcro nolis.
ulii.s.-quanlumadscmcliuslaciat,
(piatuor Umoril)US duo inali siiiit, i.l csl,
opcrantc, ct in eo.lcn. pcrso- E.v liis
fccil (ipso i.lrnti.lcm diio vero boni, id csl ini-
Ergo summc polcns est, qm scrvilis ol mundanus :
se, et in no-
sonctum nomen ejus. Sanctum cst in
adhuc propter se bonumnon amatur.Tum
acce
sanctificamur
bis sanctificaturnomenejus,dumnos
et intrat pcr Umorcm istum,
qui di
nomen ejus fama ejus. charitas,
in uomine ejus. Quid est ?
coguitio ejus. Fides ejus, nomon monstrat quod fugcre debeamus periculum, q
i\omen ejus,
nomen cum sancUs sanctum est, dammodo appetere et desiderare facit pr.iesidiu
ejus. IIoc quodammodo
benedicitur a Convertit crgo cor ad Deum, ut
gloriticatur a sanctis, et ;
quia dum cavens hab
Et nomen Deiper ipso fugiat ad ipsum hoc : est,
perversis blasphematur. llunc .sequi
gentUms {Rom. n). Ergo, iratum, studet habcre propitium.
vos blasphemalur in nascit
timor fUialis, qui ex succedente charitate
quia magna fecit, sanctilicatum cst nomen ejus, nihil aliud sit, quam degusto"
mirabiUter nascitur, ut ipsum timere
quia, dum Verbum in carne amittcre. Et
homiuibus declaratur. iu charitate bonum jam noUe
gloria Dei per Verbum in adjunctum ha
quidcm timor aUquid
l
poeUcTS
Paler, inquit, manifesfavi nomen lunm
hominibus,
xvu). Et dum in incerto andDiilamus, et potest m utrami"
el ecjo lc clarificavi super
lerram {Joan.
et sanctum no- adhuc partem declinare status vitcc mutabiUs.
ideo fecit magna qui potens est, tunc nuUa ex
cum mutabilitas niUla erit,
men ejus. ^ certo suspicionis poena inerit ei tunc tintor :
(O
progenujs
El misericordiaejus in prngenies et li-
fccit, non tamcn soli dammodo sinc timore erit, ubi et de stabi
mentibus eum. Mihi, iuquit, Creatori t u
Verumtamem mi- cerU erimus et tamen reverentiam
:
inentibus exhibuit Dcus quia vcrbutn suuui pcr A jectae erant per humilcm confessionem in consor-
;
isumplam carnem in hunc mundum misit ut fium regni atquc in filiorum adoptionem assump- :
?i- ipsum aerias potestatcs potenli virlute dcl)el- sit. Vcl secundum supcriorcm cxpositioncm, po-
ret, ct genus humanum ab carum potcstatc re- tentes dc sedc dcposuit quia malignos spiritus a ;
mcret. Ipsi cnim superbi sunt, quos dispersit, cordibus hominum cjecit, ct humilcs exaltavit,
icicns eos foras a cordibus hominum, atque spo- ipsos videhcet homines, quos prius propter super-
1 corum diripiens. Nam, qua prius in hominibus biam abjcccrat, humiliatos rcparavit. Ergo facit
:'inoipabantm% virtutcm dissipavit. Fccit, inquit, potcntiam in brachio suo, dispersit superbos mcn-
jtontiam in brachio suo ;
quia pcr humilitatem te cordis sui ; dcposuit potcntcs dc scde, et exalta-
lii sui diabolum vicit. Ideo fecit potentiam iu vit Sed vidco adhuc ahquid esse, quod
humilcs.
raohio suo. Hrachium ejus, Filius ejus est. Potcn- adjicere possimus his quoe de supcrborum disper-
1 in brachio fccit ;
quia pcr id quod factum cst sionc dicta sunt. Nam quod ait Mentc cordis sui, :
. ipso redcmptum est quod factum cst ab ipso. si sccundum priorcm scntcutiam cxponamus, li-
3cit potentiam, fecit infirmitatem, et ipsa infirmi- quet quod alto et invcstigabili consilio Dei factum
,s potentia fuit quia per illam victus est diabo-
;
est, ut .Judaei qui primum elccti fuerunt postmo-
s, ct homode ejus potestate ereptus. Fccitpoten- B dum reprobarentur, ct gentiles qui prius crant re-
t superbum. ^fi/slerii, inquit Apostolus, xlernis diclum cst Mcnte cordis sui.
:
mporihus tacili soli Deo cogniti {Roin. xvi), f/itod aliam adhuc expositionem accommodare
Et si
&mn principum hujus sxculi agnovit ; quia .s* velimus, erit non contemnenda sententia. Mens
tgnovissent ,nunquani Doniinuin glorix crucifixis- ctcnim cordis Dci est vivax illa, ct pcrmanens dis-
mt {[ Cor. n). Hocestmente cordis sui, hoc in positio intcrnffi occultcequc pruedestinationis. Ipse
irde suo Deus volvebat, imo non volvebat, sed nomina eorum cst hbcr vitte. in quo scripta sunt
cibebat, ct diabolus nesciebat. Stulti principes p qui salvi fiunt et scripti in vita in Hierusalem. Idcm
liancos, sapientes consiliarii Pharaonis dederunt crgo mens est quodhber, ct quasi inlibro perman-
insilium insipiens Ufji simt nimc sapientes tui ?
:
surum scril)itur, quod in mentc pcr memoriam re-
iinuntient libi, et indicent quid cogitaverit Donii- lentum non deletur. Quod itaquc in hoc loco dic-
us exercituum super yEggplum. Stulti factisunt tum est Dispersit superbos meiite cordis sui, lioc :
nncipes Thaneos, emarcuerunt principes Mem- idcm Psalmista aliis verbis expressit, diccns De- :
heos : deceperunt ylSgi/ptum, angulumpoptdorimi leantur de libro viventiuni {Psal. lxvui). Scd qiiia
us. Do ninus miscuit inmedio ejus spiritum ver- prcEscientia prffidestinafionis diviucTe non mutatur,
qinis {Isa. xix). Et ilii Dispersit supcrbos mentc
: et inde delei*i vel dispergi non est ibi esse desinere,
)rdis sui et fccit potentiam in brachio «uo
; quia sed nunquam fuisse, recte adjunxit, dicens Et cum
;
:
T incarnalioncm Filii sui et potentcr dccmones justis non scribantur {Ibid.). Sciendum cst quod
!vicit, cl prudentcr supplantavit. Fccitpotcntiam tribus modis in libro vitai aliquis scribi pcrhibctur,
brachio suo :et dispersit supcrbos mente cordis sccundum secundum causam et se-
prcTescicntiam,
li. Possumus ctiam non inconvenientcr superbos cundum operationcm. Secundum praescientiam
daeos mlelligcrc, qui gloriabantur se esse de ge- scripti sunt in libro vitae, qui pivTedcsfinafi simt cid
•rc /\l>raham, et in sua justitia pra^sumcbant, et vitam, qui non delentur unquam, quia ex his, qui
, opterea juslitice Dei non crantsubjccti. Istos ergo prcfivisi sunt ad salutem, ncmo pcrire sinetur, licet
perbos facta potentia in brachio suo dispersit ad tcmpus quasi periturus a via veritatis errare
ius mente cordis sui quia pcr hUum suum in ;
permiftatur. Secundum causam scripti sunt in li-
rne venicntem cxoperibus lcgis neminem justifi- bro vitcje, qui ad tempus in justifia ambulant : et
ri posse docuit, scd per lidcm, qucc ex Deo est. fales aliquando sunt, qui digni salvalione exisfc-
•
djEOs autem, qui operalegis contra Dei justitiam rent, si fales usque in finem permancrent. Isti aii-
feadere conati sunt, et humilem Christi adven- tem dclentur, cum justitiam ca^ptam descrunt
m superbe confempseruut, a gratia sua, in qua et a via vcritatis, per quam inccdere ccepcrant, ad
'
;u'e vidchantur, abjecit ; ct gentes peccata sua crrorcs dechnando, recedunt. Secundum opcratio-
r
[ijniliter confidentes, Deiquc justitiam prfefcrcu- ncm, aut potius secundum humanam cxistimafio-
'
^> astvuupsit. Undc convenienter adjungitur : ncm, scripti dicuntur in libro vita?, quorum opcra
^Deposuit potentes de sede , et exallavit humil.es. secundum humanum judicium falia apparcnf,
'tentescnim dc scdc dcposuit quia .lud;i*os, ([ui
;
pru[tlcrqu<r(iigMi vidfiinlur sc]'il)i inliiiro vila.? : qui
i
regni vidcbantur abjcoil, humilcs, scilicct
ct rursum cum ea, quae agere bona videbanfur, desc-
'imines gentilcs, cxaltavit ;
quia gentes, qua» ab- runt, quasi a libro vitee deleri judicantur. Quiergo
:
rsl rUionorr siio i.iiv;ila iiiedicns ;e^'riim, Isniel pii(;i nm siiimi, poi^Mlnui
]);u'arr volnil, ;il.,j<'<'l;i ;
I]J^STM)NES ET DECISIONES
IN EPISTOLAS D. PAULl.
proiirie impositum esl 1'aulo undc aliihomiues alios gcncrarc po.ssunt, scd ir
,lirns. Ouod nom(-n
virtutis, vel triplicis, rpias faccrc.
in nolam gemin;)>,
insinuant vel Paulus Qi KSTK) III. (Jiiomodo i])sa iiirarnalio f;ui;i si
pru^dict;c iutcrprct;dioncs ;
erat.
vcrsum iu hominem vel rarnem, sed carne
mortalihus app;n-eiet) indutuin sic enim i
Quan-itur (luomodo r;uilus dicat scr-
:
Ql.kstk) I.
Non rnini (if:repisiis spiri- nnio f;-.cta cst, qnod nec divina natura mutata i.
i>;udus non erat ami- I) Cliristo ut assumcns totum qiiod hainiit peri-
:
Qi:.ESTio H. Ciu'
m qijm:stioni:s in kimstol \ S I»AI:L1. — IN VA\ AD HOM. i:\'k
Oi.t^sTio IV. Oiiomodn liic ilicatiir, totjiin Dcus, A dicitiir : Dons ost homo, pcrsona hiimana' naliiiip
<'l totian lioino, cuiu ill<e dua' natunc non sunt l)ra'dicatiir do porsona divina' natuno oa(l(!m la- ;
partos illius porson.-Te. Solulio. Pro[)tcr sinnlitudi- men csl [icrsona divina' ot human;e naliira', sci-
ucin lioc diclnm ost, qnia dna' nalura^ sic sunl uni- licet Chrislus ; ahus tamen inlclligitur cum dici-
tie in On-isto, nt parlcs in lclo, sed ditrcrontcr.Xon tiir : homo, ot ciim dicitur : Deus. conccdunt
lli
cnini sicut totuni ]ia!)ct cssc cx conjinicronc ])ai'- ])l;iue qiiod Chrisliis cstdiia' los, qn;u'nm una cst
timn, sic pcrsona Clirisli cx iinione iiiiinauilaii-; cl simplox, ot ;Utora comj)()sil;i ; unaa?tcrna, et altera
divinilatis habct essc, nil cnini novum habot ossc tcmiioralis quod Cliristus sitcompositum quod-
; ol
ulraquc natura. Quod aiitcin natuiNc ilLc non siiit dam sectmdiim humanitalom ex carno ot anima,
partcs pcrsonas inde conslal, quod altcra iilarmn cl ([iiiddam siinplex lit scoundum divinilalcm,
priodicatur (lc persona, ut onm dicitnr: Christus ct qiiod disiiiilas non sit [)ars hiijus i)ersona^, sod
cst divina natnra. Itom nomina natnrarnm dc s<! sil ipsa [)ci's()na, caro aulcin ol anima tanliim siut
iionio csl Dcus : quod non coniinyit in tolo inlc- Qi. KSTio Vlli. An Chrislns sit bis f^cuitus. lics-
frrali ct jiis partil)us. ponsio. I!is natiis, ot liis ^•ciiilus esl ; scmcl ;ib
(Ji .i'.STi() V. Quomodo imapo ad ossontiam lan j> a.'terno ox snlistantia 1'atris, ilerum iii lcmpore
linn rcfcralur, cum r(>lativo tanliim dc Kilio dica- Virgino. llidiot itaqnc dnas luitivitatos, diias f>('iic-
tur. Soliitio. Imayo esscntiam qnandoquc sifi;nili- liUiones, duas liliidiones, ietcrnam cl tem[)oralcm,
cal divinam, ct tnnc oommimilcr do tribus perso- non tamcn duo lilii cst, vol duo u;ili, sed iiuiis et
iiis iHNodicaliir : sif^nilioat cliam rclationom, et idom rilius Dci, ct liliiis hominis, iion liinicn o;i-
(Jr.KSTio VI. (juid iion sil in siibslantia liominis, (Ji.KSTU) l.\. Au persona sumpscrit person;im,
piod in substantiis Christi. Solutio. (juia nci; caro an natura personam, an natura naturam. Solutio.
'st anima, noc anima est caro ; noc bomo esl caro Persona non est assumpta, ergo nec porsona per-
.•ol anima, sicnt Dous homo, ot liomo cst Dons, est sonam,nec niittira porsonamassumpsil.Quod autom
't ulrumquo. (Jnod indc conliiiij^i!,
Christus ost l)crsona niitur;uu assumpsorit, omncs concednnt ;
[iiia major cst nnio inlor Dciimct homincm ([tiam iin natnra naturiim, dnbitatur a qui])usdam sed, :
iitci' carnom ot animam. Non onim aniina iiuila ])rocul dnbio, uatuni divina assnmpsit humanam,
•arni totnm, qnod liabot per naturam, oonrert non in uniliitcm natuiw, scd pcrsoniv, id est
i, cnm i[isa non sit capax mnltonim qun' snnl sic facta quod assumens ct assuinptum
cstuuio,
iniiiKo, sicut Dciis unilns homiiii toliim sc inrim- .
ossent una persona, non una natura, quod licot
litci. auctoritas miuiitestc s;epc Iioc dicat, mnlli nc-
(ji r.sTio VII. (jiiid est qnod dicatur, onin dici- giiut diconlos quod csl assumptum est por-
: si id
iir : llomo Dous ost homo, vel Cluis-
cst Doiis ot sona, quomodo persona non ost assnmpla ? Nos
iis ost Dons, Chrislus csthomo. Solulio.
In respon- autcm dicimus licct assumptii sit porsouii, non
:
ione hujns qua-stionis modcrni docloros inter so lamcn D(^us iissiinq^sit personam hominis, scd
lissentiimt. Alii enimdicunt quod idcm de se ])ne- naturam, (luia non est factus alterius person;e
licatur, scilicol ]i;>^c persona Christus
: quod mi- ;
quam prius 1'ueral, sicut factusest altcriiis nalurio
um ost, funi aliud Deus, alind homo sif^nilicct (piiim fuil, suam ictinons ; assnmendo cnim hii-
;
talind tilius homihis, aliud iMlius Doi, ul auclo- manitatem, uon amisjt divinitatem. Idco concodi-
itas dicit. Uuod etiam mihi videtur ialsum cssc, tiir qiiod uatiirii, non persoua, est assum[)ta, uon
iiia lioc nomon Dous idem sit>TiiIical, cum dici-
soliim a ])crsona, s(!(l a natiira. Ill;e anctorita-
ir : liomo
Dcus, ot cst
Cliristus est Dous, ot : :
lcs, quic dicunt Verbum. tiuitum incarnatum,
ater osl Dcns. .Si dicatur, non soqiiilur, qtiod ;diiis persoiiits tiiiitum cxcludunt, non uiilufam
ieui Deus, homo ot Christus, ct Dcus 1'atcr sit.
divinam.
cmhomo ot Dciis nomiua aiii^cllativa suiit ;
quo- Or.KSTio X. 0'iid sit pnodestinatio "? Rosponsio.
lodo cr^^o si^milicanl lianc p(!rsonam propric,
(li';diie priopiiriilio. Quandoquo oUiim dicitur prfc-
ol quando, vel a quo facta cst imposilio
dcslinatio ipsins gratifB appositio.
talis .'•
em Christus est liomo, ct vir^o [Verbum] ost ho- (Ji .i;sTio do ([uo sit fiicta prje-
XI. Itcm fiuicritur,
10, nonnc idom pr;cdicatur de ulro([ue Si dica- •/ destiuiitio an depersona, an donatiira ? Solutio.
:
ir uou : ergo uon simt ojusilcm natura% cum no- De persona, uon secundum divinam niituram,
len natura- non sit utriqne commune secundum sed secundum luuuauiun. Potest etiam dici qnod
jimdem signiiicationem. Alii dicnnt quod cnm natura priP.destinata cst vel homo assnmplus, ut
icitur Iiomo ost Deus, non pr;edicatur hoe
:
ita siil)]im;iroliir, ul quo allius attolleretin', nou
,iod signiticaturhocnomine Dcus, sed essc haberct.
uni-
ini Deoporsonalitcr ; et ciim dicitur : Dcus est (Ji .i:STio XII. Au simplicilcr dcbeat conccdi Cliri-
|)mo, priedicatur hominem nnitnm
haliere in stiim esse creaturiim, vel factum. Solutio. Non
"rsonam. Sed secundum hoc nec homo vcre concedendum secundum
est sinc dcterminatione tali,
!'us, nec Deus vcrc ost homo. Alii diount qiiod cariKMn : no vidcamur consontire hiorolicis dicen-
limdicitur : homo est Deus, luiodictitur porsona tibiis, (;hiisliini ossi; fiictiim sociindum utramque
viucP natura? de persona humanoe natunc cum
; et uatiiiiim, et |)ro[)t('r otiiim implicilam negationem
m IIIJCONIS ItK S. VK.TOIIK (HMV l'.\HS I. -- IvXKfJKTIC A. I. IN. S. SCMIPTFRAM. ^ii,
linjiis noniinis, n-cahira : (|iiia id (licjliir cicatiira, .V tct, iil ideo concedalur cinu ulrobi(pic [)r.'i'dicalio
([ii(»(l (•(r[)il (!SHC ct iioii sciii[>('r riiit. Non ciiiiii s(!- noii sit conlVjriiiis, licel cUain sinl diio, ([ine pr;p-
([iiiliir, si sc('iin(liiiii liiiiiiaiiitalciii Cliiisliis non dicalur dc [>liiril)iis seciiii(liiiii ((iiosduin, non
liiit; siciit hcnc taiiKin esl id (jiiod i)ry!di(;atiir d(! pliiribiis. Iteni
scm[>cr fiiit; crf,'o noii scni[>cr sc,-
(|iiiliir, si socnndimi l)i\ iiiitalcin s';ni[)ttr riiil, (;rf,'o voliiiit j)r()barc, (pi(j(l csl id quod [^rHMlicatui
tcin sit Kiliiis Uci ? vcl I)(!us ? (Jnod sic volinit liitio. Persona est quasl nomen ftoin^iichen
probarc, socundum quod est liomo, cM i^rfftdesti- sivum, duo enim, vel plura una sunt [)ftr-
ergo sccniidum quod liomo est, Kilius est Dei. nc j)luribns el signilicat quantuin liic tcrminib
:
Solulio. Non cst verum si secundum hominem est pcrsona diviniK et human.'H natiiiaR, non Uimen
prfodestinatus, ut sit Kilius Dei : ergo scciin- Christus est nniversale, sed diio singnlaria seciiii
sit persona' c.xpressivum. Si antem notat cansam, g Qi.ESTio XIX. An homo assiimj>tus sit Dcu-.
vel conditioncm, noii est vcrnin, appa- iit in lioc Solutio. MulU dicunt quod non, quibus auctoritfi-
iste secundum quantitatcmpeccali pic- jjlane contradicit. Dicit cnim .Xjiostolus quod in
retsimili :
QiiyiiSTio XIV. An secundum quod liomo sit per- turam, et Uiius iiominis pcr graUam. Itciii l)o
secundum quod est liomo, est persona, ergo ter- tens, est Deus. Item Joannes apostolus dicit (h
tia in Trinitate, vel alia sed non est alia, ergo;
eo, quod accepit spiritum non ad ntensaram iJoa»
tertia in Trinitate, et sic secundum quod est liomo iii), secundum eos qui negant lioininem assnm
Deum, datus ad mensu
est ei spiritus
est Deus. Rursus, secundum quod est liomo, non ptuin esse
est personali proprietate discretus a Patre vel ram, cumnon habeat quidqnid Verbum, cni perso
Spiritu sancto, sed sola iiliatione, qnam halniit naliter unitur.
ab («terno. Ahi dicunt quod, in quantum est lio- Qr.ESTio XX. Utrum homo ille possit dimittei.
^
pcrsona. Undc Jjene scquitur, est homo, peccata cum sit omnijiotcns ? Soliitio. Homo Ul<
mo, est si
est persona, etillam consequeritiam : si est per- potest dimittere peccata, non quia homo, sed qui.
sicut remotum removet, sed pars posita ponit Qi.ESTio XXI. An creatura «quatur Creatoi
totum. Pars autem romota nec ponit, nec removet cum anima Christi, vel homo assumptus totuu
id quod suscepit et quod est assumplum est una est esse sapienliam, aliudsapere per sapicntiain
mur consentire illis qui dicebant Verbum tantum bet Verljum per naturam, habet homo pcr gratian
carnem assumpsisse, et Verbum ipsum loco ani- sed Verlnim haliet ;etcrnitatcm per naturam, cx'-
homo eamdem per gratiam, et si hoc est, honi
miie carnem vegetare. Ideo etiam non dicitur ani-
D
ipse est fftcrnus. Solutio. Ilic terminns, ;ptcrni;
ma, Deus quia magis redundat nomen animie in
notat negationom. lUudenim ;etf projirie dicitur
naturam quam in personam.
Qu./ESTio XVI. An concedendum sit, Ilomo iUe num, quod semper fuil, et non cspit esse, nnc)
fuit ab ffiterno ? Solutio. Si per pronomen,iUe, de- quia ffiternum non simpliciter pra^dicat personai
monstretur persona, verum est hominem iUum ab divin.e naturiP, sed etiam talem designat negati-
sed separata est persona. AUi dicunt, quod ChrisU vus Ulius, an UUus naturalis. Volimt quidam pr<
bare quod tilius adoptivus sic per solam
gratiai
anima cst pcrsona eadem cuni Verl)0.
prffdestinatus ut sit l'iUus Dei, ergo filii
Qr.ESTio XVIII. An sit universale quod significa- est,
nc
prtedicatur do pluribus, cum dicitur, liomo ost Intio- Per solam graUam essc Kilius lialiot
scd lilius naturalis ost lioiuo assumi^lus, non per A Qi.kstio XX.\. Si vcruui csl, sicut multisentiunt,
naturam sed i)cr gratiam, per quani habet quid- quod non plus vaiet voluntas cum opeve, quam
quid possidet. voluntas sine opeve, quomodo dicit Apostolus :
Qr.ESTio .XXIII. Quomodo aposlolus ostcndat Dcsidcro vidcro vos ut aliqucm fructum liabcam
erga Uomanos aflectum, uldicil c.xpositor, agcndo iu vobis ; cum pius morili nou haljcvct ex opevc
Deo gratias, cum pro omnibus Jjonis, qu;B dal ([uam ha])uit ex sola vo]untatc ? Solutio. i\o])is
Deus tam bonis qnam malis agenda^ sint graliai autcm vidctur majus Ijonum esse opus cum vo-
Deo. Solutio. .Non solum agit grafias vcspcclu do- iuntalo, qiiam solam voluntatcm sinc Opevc. Sed
iiorum, sed potius rcspectu l^omanorum, scilicct, dicuntiUi Idco dcsidcva])at vcnive, ut cum opere
:
(juiadona collata sunt eis. Cum autcmaliquis agit crcsccret voluntas, etmajus fievct mcvitum. Quid
gratias pro donis.malis collatis, lioc facit tantum dicent de passione Chvisti ? Nunquid non ampiius
)'espcctu donorum, non eorum, quibus confe- paticndo c[uam pvius solo dcsidcvio ?
mcvuit,
rimtur. .\on enim possunt diceve ejus voiuntatem in
XXIV. Dicit expositor, quod Apostohis
Qr.fisTio passione augmentatam esse, ut sic crescevet me-
in Romanis non laudat fidcm, sed facilitatem tidei, vitum.
qua^ videtur non esse laudanda, quia qui facilc
R Qr.KSTio XXXI. Quomodo dicat sc Apostolus de-
credit, facilc decredit. Solutio. Duplcx cst faci-
Ravl)avis nonnc gvatis
])itovom esse Gviiecis, ct :
iligna.
cx sola gratia quantum ad ilios pr.Tedicavit, lioc
Qr.csTio XXV. Dominus prohibet in Evangeho gratiam, ut
igitur de])itum iion tohit a]il)i (iicit.
jurarc per co^him vel per terram [Matth. v): Ajio-
Necessitas mihi incumbit evangelizare [Cor. ix.)
stolus non percreaturam, sed per Creatorcm, quod
Quic necessitas non toUit voluntatem, sicut istud
|)his ost, jurat cum dicit : Testis est mihi Deits (]e]jitum noii aufert gratiam.
[nnm. i). Unde vidctur transgrcssor esse prcecepli,
it sic ad mortem peccare. Sohitio. Prohi])et Do- Itom videtuv, quod in eis evat, unde lioc cis de-
ninus, quod est malum, scilicet jurarc falsum, buit ex lege naluviP, qua deijuit iUis, quod vcUet ;
.-c] vcrum sine necessilate suasit verum loqui si])i hcvi. Soluho. Conccdimus, natuvaii icge tene-
;
ndulsit juramentum cum sit necessarium, in quo ])atuv, ut iilos luce vevitatis iiluminavet, non ta-
Justus ex :
lon est prohibendum si malum, nullo modo fa- quo credituv: utvumque nomine fidei sa^pe desi-
;
le ejus assiduitate perjurium incurramus. est, infovmis est quaiitas ; nec est vivtus, nec jus-
QC.F.ST10 Quomodo Apostolus
XXIX. ostendat af- titicat. Aiiis quod ubicuncjue est fidcs,
videtuv,
ictum suum erga Romanos dicendo ; Desidero vi- ctiam cognitionis, quantum in se est sempcvjus-
'ere vos aliquem fructum haheam in vobis
ut tificat cjus tamen effcctus quandoquc cx abun-
:
ibid.), cuminagisvideatur suam utihtatem,quam danha mafi impeditur. Fides est virtus, qua cre-
lornm attendcve Soluho. .\on qujcrit propriam
? duntur quifi non videntur vel certitudo vevum :
tilitalem, quantum illorum, dum cos desidcrat invisi])i]ium ad voligioncm pevhncntiiim supva
''uctificare in bonis opevibus, ut et ipse expvofectu opinionem, ct injua soiontiam. Chavilas justifi-
orura aliquid utihtatis consequatuv. cat, et fides, et graha, et Deus ; ergo quatuor ju-
430 IIIICONIS I)i: S. VKTOlli; ()l'l'. iVMtS I. - i:\K(;i:tm;.\. I. I\ S. S(;ltll'Tllt\.M. fHI
sliCicaiil. Sdliiliii. \iiii idro vcriim (• I, (|ii(iil(|ii.ilin»r mcritiim, cl iii (piibii (hiiii a|)j)ai-ci'c, ul iiilid(tlil;i
(|iiiii Ikjc csscl scojsiiiii : iii lidc ciiiiii cl pcr lidciii iioii )ial)Ci(;t c.vciisalioiiciii. .\ota, iii ma<^iiiludiiii
cliarilas jiislidcul, cl iii cliarilatc, ni-di.i, cl jicr iiuivorsitalis nolaliir di\in;i |)olciilia, iii j^iilcliriln
ali(iiii(l sil iii Dco, (|iiod iioii sil Dciis, ncc ali- mimisc;iul( iiispicicndum cst, (piiiiido siinililiidi
(jiiid dicjihir liic iiivi-iliilc Dci, ([iiod iinii -il llciis;'' iic^ iiidniiiiilir, \cl ;id id('Ulil.'doiii es.';r!iiti.'c dc
SoIuli(^. (Jiiod iiiiuin csl cl siiii])lc.\ iii n.ilur.i, iioii luoiistiaiidain, vd |)Ci'son;dcm (listincljoncm iiisi
iil iniuiu cl siiiijilcx vcnit iii noslr.tin iioliliaiu, nuaiiihuii, vcl til oslcnihitiii' (juod incarii^ilio ad
s('d ul iiiull.i : ct lioc raio dcpicliciidiliir, ciir sci- soliim liliiim |)ci'tiuol. (|ii;iinvis i|>sa sit opii^ Tri
ad illaiu siuipiiciljdcun, ct iiicllahilcin iuiil;ilciii Qi i.sTio XXXV. Ciir Pidcijici invisibilia iulcllif-^a-
alliu^'crc, (jiuc (!st D(mis, iiI ciiiii, siiiil cs|. intclli- tiir jjolius, qiiani Filius, \cl Spiiiliis sanclii-, (11111
Ral. hudc ciuii iulclli^it Dciun i)Oiunri, s;i|)iciilrm, ct i[)si sinl invisihilcs? Solulio. Quiii l*alorniis(jiiaiii
oinnij)otenlem, cl liiijiismodi, (|ii;isi jiliir;i \ciiil Icfiliir .spftcio visiliili api^ariiisso, siciil Filius in li^
in monlcni, (jiiod uuuiu csl iii naliu;i. I]x (jiio miuo assumi)to, ot S[)iiilus sanctiis in si»cci(; c(j
altior oritur qua'slio : ntrinn ca (iu;c siciil luiuh.H, otin lingiiis igncis.
jiliiva a raliuiio liomiuis iiilclii^uulur, iu sciji- (Jr.r.sTio XXXVI. CurFiliiis jior virlulomJ' Solulio.
sis, sivo in Deo aliqiui discernanlur dincron- Quiii ijise esl virtus Patris oj)ei"afiv;i. jicr ((iiaiii
ditlorunl : voliili ralionos rorum ;clcvn;c, (pi;i; (ji liSTio X\X\ II. Ciir Sj)ii'ilus saiictiis jjcr diviiii
in monto Dci fuoriint, conshit ([iiod ali^jiio talein signiticatur? Solulio. IJt ostondatnr cominu
modo dilforunt, quo lanicii luodo nou csl ccr- niteriiPatro cl Filio [iioccdcie, commnno noinoii
tum. ohliucl ([uasi j)ro[)riuni. Vol j)cr iuvisil)ili;i inlclli
Solutio. Xomina, qu;i3 de Deo dicnntur, qn;cdam Apostolus de philosoj)lns, quod essont ino.xciisaJ
significant quid non sil Dens, nt immortalis el ])ilcs Quin ciim coynovissent Deum, nvn sic
:
immcnsus, ;eternus ot inlinitus. Quiodam notant Deuin f/lorificnverunt iibid.). Nam videntnr el
quid sil in Doo, nt saj^icns, honus qniiodam insi- :
cusafioncm hahuisse non enim fanfa collala :
nuant sua priiedicatione quid sit l)ons,ut honilas et eis gratia, ex qu;i Deum glorificare jjotuerui
sapientia. iNe quis ergo existimarot illa lantum a Nunquid enim Deum glorificare jiotuernnf sii
crcaturaDoi inlellecluconsj)ici : qufe indicant quid
Nunquid jiotost quis charifatem liabel
charitato ?
non sit Deus, ut immensus snhjunxit somj)iterna sino fide ? .\unquidox illo gradu cognitionis, quei
:
modis extorins jier facturam qucmadmodum insi- quid fidoin mcrori jjotuorunt ? Forsilan dicenl
nuat Apostolus, dicens InvisibiUa Dci [ibid.), ot : (Juod, tametsi lidcm non possont moreri, tamenex
per Scripturam, qiii modus s?itis patet. Voluit eo, quod hahohant, idonei et apti ad lidem susci-
itaque Deus in quihusdam latere>*l fidesliaberet piendampotuerunlfieri. Sed quomodo sciunt.quod
•iil QU.i:STIONKS IN EIMSTOI.AS i'Ai;Ll. — IN Kl>. Al) UOM. i v/.
tlonos idonei fuerunt ? noii Ininoii r;i(;ta osl in-.odi- liouo lucJs.rju.-o illumiiiatomnem homincin iii liunc
eatio. Solutio. Nos autoin orotlinuis, qiiod Ihiiin miiudum venicntcm. Uatio crgo naturalis sine gra-
glorifioaro pofucrnnt o\ ]>ai'lo, o[ si noudum ]»ii- lia (]uid ])olcst, cum falis lux sit cx gralia ? Ad
footo, si onini Doo allfiltiioiful <[uod aoco])oranl, (jiiod rcspoiidciil (juidam si(! : In ])riiiia croationo
ol e.jus «iloriam et non suam quaroiiMil, lli um so- osl oxposita, cf ifrojmsila intcriori ociilo illuslratio
oiindiini aliquid glorifioarout : in (jiio Doimi dili- siimiiho lucis : (pio ud us(pio et ad (piom finem
jjorent, et si non portoclc i>ossonl. l)cr sc cx lali o\i)osifiono, ct proiiositiono sine ali-
Ohjicifur. K.\ illa cognitiouo, (iiiaiu ]iai)ol)aiil, (|iia gialia su])oivionlo porvcniro valcrcl : qu;e
poterant saltom e.\ parte nonin diliticn' oif^o cx : illusliatio non fiiif dr siil)st.antia ralionis, ncc d(!
hoc poterant, (piam lia])cl)aut, \cl (]uam
cliarilate cjus naliira, scd dc dono cjus grafnifo. Tamon
non habcljant se(] non ex oa, (luain non lia])(^-
; [)ofcsf dici ([uod naturalilor vidcl ; (]uia, cum na-
bant : orf?o ex ea, quam liaboltant, olsic]ia])c])anl fiira data cst aptitudo ct idoncitas vidondi cxpo-
dilcclionein Dci, et sic (ligni salute. Soluli^^. Con- sila illa liico de qna sermo jnwcossit. Ita(picsiiic
:
cedcndiim cst quod Dcum (]i]igcro ])oto!au! c\ ., omnimoda gralia iiil ])ofcst vidcro oculusmentis :
cliarilato, quam lia])o])a!d ; non lamcn sim])licilor pofcst lamon bene sine gratia snpcrvonicntc alia
dicondum cst (piod Doi lialjuorunt (tiiecfioucm : ab illa, qun\ coUata est cum natiira, (lua' snpcr-
siout iste infirmus ct dcf^iiis portat lapiitcm cx vcuions grafia maxime solot dici gratia.
forfitudino, (piam lia])ot noc tamoii diccndinn ; Qi .KSTio \LIII. TradidU iUos Dens iii dasideria
es(sim])liciler hunccssc tbrtcm,vo] ]ial)erc fortiliub- rnrdis sui, el. in passioiws iijiioiiiinid', et iii sen-
nom. .\on onim conccdimus rpiod illi, (]iu in nior- siiiii reprohwin. V.^ liis auotoiitatibns, ot multis
tali poccalo sunt, nulliim ])oniim opiis possunt aliis, iit osl illud : Dedit illis spirituincompnnetio-
facorc, ut quidam scntinnt, sod mulla faciuntlioua nis, ut ridcntes non vidmnt, el audientes non
ad salnlem
licet insnllloicnfia pro])tor inajtis lua- (ludiunt. [llom. \\).VA\Wnd Induralum esl cor :
Inm fpiod liabont. I'iunr,onis (Exod. vii). Kt illud Quem vult indu- :
Oi .i;sri() \b. An ralio uaturalis ali(pnd ])ossit riiteujus vult rniseretur [Roni. w). Ex his ct aliis
,
pcr se sine adjutorio gratia" ? Sobifio. DiouiU (pii- (]uampluri])ns (puodam inala vidontur tiori Doi
dam (piod ratio naturaJis mnlta pofost Angustinus otiam mnlfa coaccrvat in
]>or sc, ut o[)oralione.
apparcl in philosoi)his, (pii soli ralioni iimixi imuni ad liujusmodi roi [iroljationem. Postmo-
luulta non solnm in comiirclionsiono vorilalis diiin infoit. Kx quibiis manifcstnm est Deum
circa ereatnras, scd ofiam circa C.rcatorom couno-
C
o[)erari iu cordibus liominum, in ])Oiiis inclinan-
vernnt, scilicet (piod Deus est, et unns ost, cf quod do al hona [jro misericordia, vcl in malis inch-
trinus est. Scd ad lianc cop:itationcm non vidon- nando ad mahi jiidicio sno ([nandoqne occulfo,
lur pcrvenisse sino gratia' adjutorio. Liub' Ajios- (j[uando([uc manifosto, sompcr aufom jusfo. Item :
tolus : Ouod notum est Dei nianifestum in illiscst; Nonne justum est, ut qui in sordiltus est, sordes-
statimque suljjnngit : Dcus cnim imanifcstavif nit adliue ? {Apoc. xxii.) A quo cst lioc justuin ?
illis. nonn(! a Deo, a (pio oninc justuni ? llaquo Dcus
Qi KSTio .\LI. Quomodo ergo sino gralia so Dous vidctur operarihoc. Itcm [)cccatnm illiid, qnodest
nianifestavit illis, nonne hoc gratia ? Ad lioo rcs- p(ona prfocedcntis peccati a quo est? jus- omne
pondcnt^inidam sic : Dcus dicilur manifcstasse, tum cst a Dco, cl illud [leccatum est [jccua justa.
qnia talos IVcit crcafiiras, ut ox illis ])ossct ipsc lfa([uo vidotiir originom lialjcrc a Deo Solutio. Ad
Lrcator cognosci. Unde quidem rcs[Jondcnt diccntcs omnc [)ccca-
su])jun{^it : Invisibilia cnim lioc
Uei, etc. non solum ([uod est poeua alte- tnm esse a Dco,
Qi.KSTio XLII. llem si ratio naturabs tantnm rius, sc oliam quod cst tantum cnlpa, concedentes ]
vulcl, ut ad liunc gradum cognitionis snrticiat, butum, latrocinium, adultcrium essc a Deo, jnxta
quifiritur in quo luit efficacior anlc poccalum
D iflud [)iop]ict.e Non esl malum in civitate, quod :
qiiain modo : vcl quomodo iiuuc intirmior (piam iion faeiat Deus {Amos. m). Quia ctiam ratione
liinc ? Sicut enim tnnc cognovit, quod Dcus ost, ot fali conantur idcm [)rol)aro. Omnis essentia est a
,boc cognosci posset. Solutio. Hatio antc ^jcocafum facere adullerari ? facere furtum, nisi furari ? Un-
/acilius et perfectius comprelicndil, quod modo de si cnnccditur, quod facial [)eccatiini, scquitur
cum magna difTicultate, ct minus perfccte, ct a (]uo(l Dciis [)cccct, luiofiir, adulterctur, occidat :
longe speculatur : multa oliam novisset tnuc quio ([uod nou solum nofas est dicere, sed etiam
tnodo non cognoscit. 0])ji(atur iis qui diount quod cogitare. Illud quod objicilur di.' voluntate mala
''atio naluralis aliquid i.ossil pcr se : Aouno ocii- c! acfiono uou l)ou.i, ([uod a]i([iiid sunl, ct sic a
us exterior nil videre potest sine illustrationc lu- Dco. Sic solvifnr. Peccatorura aliud ost secundum
W.i mifiOMs \)v. s. vicroiti. (ii-i'. i'.\iis i. KW-.C.EnCX. — I. I.N S. Srill['TIH\M.
sc, iiliiul scciiiiiiiiiii aliiid. 1'cccaliiiii scciiiiijimi .\ onmia. Scd noii vidcliir c.>s(r similc infcr (loiniim,
se, cst (]iia'(laiii iiiordirialio, iii privalio, jii^liiiic ; qiiH' nil ])olcst mcrcri, et hoininem, ciijns (;ul[)a of-
(;t ipsa iiiliil csl iiisi ahsciilia Jiislilia', iiikIc iiod lcitiir id siiic([iio slare nc([iiit. S(!(l siinililiulocon-
cst a Dco, ciiiii iiiliii sit. Noii cniiii Dcus estaiidor vcnientior esscf iibi <i d()miis casnra esset, el si
(»jiis, ([iiod iiiiiil csl. Voliiiilas maici, ct actio iioii (jiiis mannm sii[»[)onercl, ct cam nc caderet snsti-
hona pcccaliim csl scc.imdiim aliiid, sciliccl s(!cim- iicrcl, si [)ost modiini ratione exigente, nianiiui
dimi iiiordiiuitioiiom, ct ha'c aliiinid siint, et ])cc- rcfraberet, non ([nidem esset causa qiiare (loinns
cala dicimliir iioii c\ co (jiiod lialjcnl, sed cx co riieret, sed ([uare non prius cccidit cuusa fuit. Siciil
([iiod iu)ii Jial.cnt : idco cnim iicc('ala smil, (]iiia ^i ([lus niidiis cssof, (;t alter ei vestes daret, et ille
non hahcnt oidincm v(!l modiim. Iliiid ]n'(»f)licla', vcslifiis deinde otrendei^et eiim cnjiis vestibiis esl
scilicet (]nod dicil: .\on cst maliiin incivitatc, (]iiod indutns itailt vcsfes rationabiliter tolleret, elsic nu-
iioii lacial Dciis, dc malo advcr.sitafls, niim dc dns morcretiir, ([uis caiisamortis? nonneipse(pu
malo pcrversilalis intclliiiiliii'. ^'cl forsilan nec nndiis moritur ? F,t si ([uis, causa exigente, alicui
etiam copmur do malo advcrsilatis lioc intclJigcrc, (loctrinani siibtraJiat, ciii priiis exhibuit, lioc facit
si diJigentius insi)C.K('rinins Inijus Seri[>tnra' cir- uon aliqiiid o[)erando, scd jiotius non operando
ciimstantiam. Sic enim Jialicliir iii |>roplieta : \i (inod oixiabatiir. Sic ([iioque dicimus (jnod Deus
Non est malum in civitate, (piod non notum subtrahendo grafiam, culpanostra exigcnte, nec
faciat Doniinus servis suis prophctis. Item (jhji- ipse caiisa est ([uare subtrahafnr gratia secimdiim
ciunt de potestate peceandi, (piia a Deo est : et nos ncc hoc fecit ali^^uid opcrando, sed non o[>e-
:
ipsa peccatum est, ct sic peecatum est a Deo ut rando quod prius operal)atur. Sic ifaqiie nuUa ra-
videtur. Solulio. .Nihil est hoc, ({uia potestas pec- tione concedendum est quod operatione Dei fiat
candi nec pcccatum cst, ncc suftici(Mis causa pcc- pcccatum, sivc sif [ijena pcccafi, sive non hoc er- ;
tur actio maJa veJ voluntas, magis rednndat locu- non acciperctur, fa-
(Infra, c. 7). Aliter enimsi sic
tio in quaJitatem, quam in esscnfiam.
q cei'e malum, et non facerc bonum, non essenti^ar-
Quare etsi habeat id unde esse dicitur a Dco, tes operari. Etillud Reddet unicuique secundum :
cum tamenejusquaJitas non sit ex eo, non cst di- opera sua, scilicet pro eis qu?p fecit, et pro eis quae
cendum malam actionem vel voJuntatem esse ex non fecit, cum ea facere debiierit. Illud autem
Deo. Nota quod inordinatio dicitur essc qualitas quod dicitur Qui in sordibus cst, sordescat
:
malcE actionis, propter modum responsionis simi- adhuc[Apoc. 22, infra, e. 2), sic intelligitur jiisti- :
sulifractioncm rcferatur, ex hoc pafct fpiod Deus non habeat ut sit justa, sed cx lege Dei, ut Jam
illud operelur, gratiam subtrahaf. Item cum
cum dictum est Scriptum enim est
: Deus mortem :
necessario illud sequalur ex gratiie subtraiione, non fecit, nec lcclulur in pcrditione viventium
quis est causa illius nisi subtractor ? ut si donuis [Sap. i). Vel, etiamsi concedatur quod pcena sit a
haberet aliquod fulcimcntum sine ([uo stare non Deo, non tameii culpa, licct idem sit prena ct cul-
possct, si quis fulcimcntum aufcrret, quis Jieret pa. Xon enim a Deo haliet quod culpa est, et si
causa ruin*, nisi ille (|ui sustulit fulcimentum ? aliquo modo Iiabeat a Deo quod sit pffna.Cum enim
Vcl si aliqui essent in navicula in mari, si quis pcena aliquid sit in se, propter tiia dicitur esse a
eam submcrgeref, cum
siue ea homines vivere Dco, scilicet propfer materiam ejus, quam Deus
non possent, quis cansa movti^ nisi,submer-
cst facit, ut matcriam ignis etpropter naturam, sciii- :
sor ? Ilis ifaque simililiidinibus conautur assc- cct quod res talis non pofestesse in re tali quid [la-
rere quod Deus opei'atur qu.edam peccata, si non fi.ifur : qu.-e natura est a Beo, ct propter jiidicium
445 QU.-ESTIONES IN EPISTOI.AS PALI.l. — IX EP. AD ROM. 446
Dei, quo (alis ptpna tali ciilpa' innigiliu'. Nou ta- A peccati hujiismodi passioncs vocantur. Vel ctiam
men Deum esse causani illius pania^ dicimus ; hoc in pnesenti vit;i p;diuntur. .Non enim possunt sic
est poena ; sed Scrii)tur;H quf« videntur lioc senli- excusationem, quia provenit ex perversa vo-
re, vclad permissionem, vel ad grati<B .subtrac- luutate.
tionem re{erend;e sunt. Quichim ctiam rel'ei'unt Qi.iiSTio XLVlll. Quomodo Deus non peccet ope-
eas ad vi;H apertionem, quia nequitia intus conce-
rando in cordibus eorum, ut inclinentur ad ma-
pta nequit exire, nisi ei via aperiatur, ut Nabuclio- lum. SohUio. Si pr.Tedicta ad memoriam revocen-
donosor prius mahtiam iutus conceper;U, ct Deus [ur, palet responsio hoc enim faciendo non im-
:
aliqucm pr«cipitare in peccatum, quia non clau- tcst, cjuct; culpa est illi ? vel si idco damnatur, vi-
dit hanc viam per quam exit, sicut cffiteras per
detur quod injuste agatur cum illo. Solutio. Ista
quas non egreditur. Unde constal cjuod Deus non impossibihtas cst inexcuscibilis, qua; ex culpa et
est caus.v C£uar(; per hanc prodeat, scil ii)se qui
vido propria? vohmtatis processit ; quia prius se
exit sed cur non per aliam egrediatur Deus causa
;
proicipitavit, licet modo nolens peccet ; Deus
est, et cm' etiam potius peristara, quamperaham,
tcimen ipsum juste pro peccatis damnat. Justuni
ex utroqne est cur deterius non peceet, Deus
;
cst enirn nt qui in sordibus est, sordescat adhuc
auctor cst cur vero tantum, et non mmus, ex
;
{Apoc. xxu).
ipso est. Veluti, si quis esset in turre, volens sei- Qv^sTio L. Quomodo Deus non consentiat pec-
psum per fenestram prcTecipitare, et aliquis alius c.antibus, eum mcalum sciat, et prohibere possit, et
omnes fenestras clauderet pneter unam, ct illeper (>xpositor dicit. Consentire est non corrigere cum
illam pr.ecipitarct se. Ecce quod non per aliam :
possis. Solutio. Deus multis modis corrigit, et ar-
ille, qui claudit cteteras, causa est, quod per is- guit peccantes, tum naturali ralione, tura lege
tam, non ilie, qui claudit ; sed ipsc, qui praicipita- scripta, tum per ministros suos, tum per propria,
vit se. Quod autem potius per istam, quam per vel ahena flagella : unde nuUo modo dicendus est
aham, ex utroque est. Sunt eliam qui ad occasio- consenhre peccantibus.
nem eas rcferunt, veluti Domino intrante Hierusa- Qi-.ESTio LI. Utrum eequaliter peccent facientes
leni tota civitas commota est, et malitia prius con- et consentientes. Solutio. In hujusmodi, c£ua; va-
cepta, accepta occasione, excitata est
ad invidiam ; riari possunt secundum diversas causas, generale
ad persequendum. Ilaque vel ad permissio-
et sic judicium davi non potest secundum enim inten- :
nem, vel ad subtractionem grati;e, vel ad vi;B tionem judicandum est de talil)us.
apcrtionem, vel vi;e non clausionem refertur, se- Secundum duritiam,
[Rom. 3) Qlvestio LIL est
cundmn quosdam quod dicitur : Tradidit illos in
impcenitens, etc. Quaeritur quid sit poenitere. Solu-
desideria cordis, et in passiones if/nomini(P, ctc. tio. Poenitentia est compunctiomcntisdepr.-eterilis,
[Hotn. Nos autcm magisdicimus uuiverso, quam
I.)
et propositum de futuro, vel dolor, quia fecit pro-
ad unum aliquod singulorum, etsi non omniau])i-
positum quod amplius non cst facturus. Quid est
que concurrant semper tamcn tri;i, scihcet per-
;
enim aliud pcenitere vere, ciuam commissa deilere,
missio ct grati;e subtraclio, ct vi* non clausio et amplius detlenda ex proposito non commiltcre ?
.
I
concurrunt ; via^ vero apertio, et oecasio non in Dicitur etiam pffuitentia satisfactio pro peccatis.
I omnibus reperiuntur. Unde sacerdos diciturpipnitentiam injungcrc. Item
Qr.ESTio XLVI. Quomodo
Deus tradcre diciitur pfpnitentia alia sera, alia infructuosa. Infructuosa,
]
eos in passiones ignomini;e, cum non solum ibi qucT) non prodest ut illa Jud;ie, et insensatorumdi-
:
'
nil patiantur, scd eliam dclectentur. Solutio. Pro- ccntium. Nos insmsati cAc.(Sap.\.). Sera, c^Ucetarde
pter etfectum ;
quia enim poena teterna sequitur. ticri solet cum tempus non sit.Dicitur itaque Vere :
4i: iircdMs iti: s. vi( idm: oim*. i-ams i. -- kvl.i.ktic.x. — j. i\ s. sciiiiMrnAM. r.H
ptrllilrlis (•:,!, (|lli rol-iji' ((Mllrrillir, cl (>|(: coillilc- A sinl ci ;i (pio iiiml : si cnim hon;i sinl opcr;i in si,',
liii', cl c()ii(li^;ii;iiii c.xliiltcl saiisr.iclioiiciii. et m;ilii inlciilio, jnmitur jirom:il;i inlcntioiic, iioii
OlMv-^iH» I.HI. ('inn tlicihir ni i/ir i/-;i', clc. (,)ii;iTi- jiro honi- opciihiiK ; iiec n;miiiierabiliir jjro eis,
liic (lc (lic jiidicii, (iii;irc dics ir;c (lic;iliii' |)iiliii, (juiii iiiiilili;i ci fact;( snnt |)cr ni:(l;iiii intcnlioiiein.
(|iiaiu iiiisci'ic()i'([i;i' ; siciil ciiiiii iii;ili :iii(liluri siiul : ,\d lioc vcro, iit in;il;i sinl ei o|)ci-a, iioii cxiKilnr
/ti' III ii/iifiii ;i'/crniiiii, il;i lniiii ;iii(liliiii siiiil : iii;il;i iiilciili(j ;
|)(jtcst eiiim bonii ct niida esse in-
\'i'iii/f, /ii'iii'i/irl i l'ii/ris iiwi, clc. (Mnt/li. xxv.) So- lciilio, opirribiis inulis exisleiilibiis : qiiallsciiiKjne
lulio, lu co ([lujd (li(!S ir;c (iiciliir, coiisiililiii' iiol)is, fiicril inlciilio c\ (juo iii;i|;i siinl ojiera, nocet ci
ul (licm illiiiii scnipcr liiiicaiiiiis, cl liiiiciKJo ;c|cr- (pii fccil c;i : iii his iiiilcm (jii;c siiiil iiiditrcrcnlia,
iiriiii iiiccniliiiiii (';ivc;iiniis. .Nola f|ii()(l dics dicilur id cst, (iiiiuitiim in sc ncc ijoii.a iicc mal;t, Jndi-
iiou pro Lcniporc, scd pro iii;uiil'('sl;ilioiic. Ilciii no- cjnm dcbct referri secimdum inlcnlioiiem.
t;iiiduiu ([uod omiics ;i([ jiidiciiun vciiiciil lani \)0- (jiiomodo sftciindiim ojiera
(J( .'KSTio I.VII. j»i(»-
ni ([iiani m;ili. |{onoriiui, alii ul jndiccnt sciiiccl jii iii reddaliir uiiiciiirjue, ciim isle J»ona j»er l(»liiiii
valdc hoiii ; ;ilii ut jiidiccnl.ir, iilininiis hoiii. Itr^m
\iliiin operaliir, ct in lide cadil, et .'iller iiial:i j»ci
ni;ilorum^ ;dii j;ini jndiciiti snnt, (|iioi-nm d;imnii- lot;im vitiiin o]»ci;itiir, ei in fine siirgil, i^er jxi-iii-
lio jam ccrla est ; alii iidliiic Jiidic;indi, (luoruni li lciiliam ; noiiiic (jni boiiii ojjeralus esl d.aimiaiii-
damnatio inccrta cst. liir, et (jui malii salvahiliir / (jiiomodo crf^o '^
(jr.ii^sTio \\\. Quomodo inlclli^cndum sit dc ciiudum opeiii ? Solutio. Oper;i ciijiislibet diciin-
sanctis ((iiod judic.iliunt malos. Ad quod ([uidain tiir, ciim (juihiis cxit .ah liiic vita, (jiiibiis solis re-
respondout quotl lioc niliil aliiid csl, nisi quod ex- tribuet Deus ; ea veio Ifona qui>* egit qiii iii iine
ccllcntia gloriic corum a[)p;u'cliit ([uant;i ])o'n;i cccidit mortilicanlur, et fiunt noii sua jter siijjcr-
sint digui ([ui cos suut pcrsccnli, vcl uon imituli. veniens malum. Ita illius (jiii m.ilc vixil, et in line
Vel ideo dicti judices sunt, ([ui in i[)so judicio ma- j»er jxenitcntiiun surrcxit, [icr hona su[)Ci'veiii(-iilia
nifcstabiiutur cis rationes cipterniP, sccundum qu<is m;ila ([u;c fecit tiiint nou suii ; vcl etiamjiidi-
lict judicinm, ct singulorum incrita, dc ([uihus cium tit resi>cctu operum, nt jniiiiiitiir mimis,
iict judicium. Jii.xla illud Daniclis : Sedit judi- ((uia bona iecit, vel minorein hahchit trloiiiim,
ciiuu e/ apcr/i stirit /i/iri (Dan. \ii), scilicct ra- (juia [)eccavit.
tionum et meritorum ([iionim
: illi cr^o [Jccnii, Or.^ESTio bVIII. On^iitur item quomodo secun-
vcl gloria non adco ])alcl, Judicandi snnt iu dic dum o[)er;i, ciim istehaheat voluntiiicm male oi»e-
judicii. randi, ncc faciiltatem jierficicndi allcr volunt;itcm
;
illud secun-
C hcne o[)crandi, ncc facultatcm imj)lcndi. Soliilio.
(^r.iisrio I.V. Oih'cri!ur itcruin circa
</tnn ctrr impfeni/ens de [jcccalo in Si>iritum sanc- Opera eorum dicunlnr ex quo sunt in eoriim vo-
tum, quid sit, et qinirc dicatur iiTcmissihile. An hmtalihus, nec in eis remanet ([uin liant. IJide
qiiia nou potest diinilti ; an idco qnia nunquam Dominus in Ev.ingclio Qtvi ciderit mu/ierein ad :
dam quod pcccatum in S[)iritum sanctum est ex [juniatur modo quantum puniretur pro o[)crihus
iuvidia divin;c dcrogarc honitati : cujus [leccati i[isis im[)lctis, sed sicut pro o[X'ribus, ctsi non tan-
tanta cstlabes, quod c[iiisic [)eccant nunquam[)os- tum jjio sola voluntiitc [nmiretur.
sint poenitentiit! liumililalcm suhire. Alii dicunt (^r.^STio Ll.\. Oi^i''Prihir de [)ucro non ba[>tizaio
quod dcspcratio vcl inipccnitcnlia dicitur pecca- ([uomodo tlal ei rctril)Utio secundum o[)era .sua,
tum in S[)iritum sauclum. Alii quod tacibus invi- cum slatim moriidur antcquam alif[uid auat. So-
dicE seminare disconlias intcr Iratics. lllis autem lutio, Ojiera jiarcntum ejus iu ejus concc[)tione et
qui dicunt hoc [Jeccatuin ]>osse diniitti, sic ohjici- nativitate i[isius fiunt, et jn-o eis damnahitur tan-
tur Si hoc est [Jossibile, ([uod talis culpa dimitt;i-
:
fpiiim ea aclualiter egerit. Item de jiuero baptizato
tur, hoc [Jroposito nullum sc([uitur im[)ossil)ilc dicimus quod [jro gralia hajjfismiitis salvatur sine ;
sed si dimittcrctur, talsum cssct i[)sum non di- Christo, et non ojjeratnr, quomodo ei secundum
mitli ([uod est ini]>ossihilc., quia Veritas incntiri
:
opus tribuatiir ? Solutio. 0[jera et pro [jassionihus
non potcst. Dc lioc ]iccciito nullus ccrtus est hoc ct 0[jcrihuj accipiuutur, ut factum [)ro lacto ct uon
:
tamen scitur, quod si qnis pecc;ivcrit, nunquain faclo accii>itur cum fit quod non debet fieri, [>cc- :
consequetur veni;im. catum dicitur quando vero non fit ([uod dehet ;
ra sua redtlat, cnmhujus o[)cra sinthoiiii, et mala Ol-estio I.XI. Cum culpa sit temjjorahs, ctpa-na
iutentio, et illius malao[)era, ethona inlentio, cum secundum opera? Solntio.
i:Hlcrna,c[uomodo reddet
ex alfectu im[)onatur nomen operi, nunquid pro Cul[)a malorum, quantum in ipsis est, leterna est,
honis o[)erihns diimnidiitur, (^uia mala cst inicntio, in vohmlatc enim eorum fuit sem[jer in malo nia-
vel [jro mahs sidvaliitnr, quiii hoiui cst iulcnlio ! iiere : unde justoDci judicioiu ieternum [junicntur.
Solutio. Non sufrudt inlentio in omnihus ad lioe ut Vcl cli;im inala voluntas, et reatus culpie, et imiJfe-
J)ona dicanlur opera, sed semjjer exigitur ut bon.i nitcntia cordis in ipsoiPteruii crunl. Unde Domiiius
1 i
1 !) QL\4^STI0M:S 1N lilMSrOLAS rAlJLI. — LN i:P. Al) noM. 4o0
(licdiriis cst ad (-(is : Discedile a iiir oiioies qid ope- A uliis pnerert, (niod iioii lucit Dcus. Ciim (111111 liiiKi-
ramiiii iniijuilainn {Lur. \). >'on (li(n'l (|ui op(>rali rcm vcl honorcii) iis qiii in dif.rnitatc siiiil coiislilnti
oslis, sed (jui opcrauiiiii. Nou pfpuiterc cuiiu pcc- cxliihcmus, uon raciuiiis hoc, nisi proptcr Dcum,
catum cst, et ipsi nou possunt pnniitcre. Ituquo iii cujus gcrunt pcrsonaiii, vcl cujus sunt ministri.
iclcrnum peccal)uiit, ct sic pro ciilpa ;i'lcrna crit Qi.F.GTio L.XVII. Factiires /rr/is Jiislifirahimlur.
IKcna scmj>ilcriia. Qu;critur an imph^lio lc;4is jiisliliccl, (jiiod sic vi-
(jr.iiSTio lAII. Itciu cum hoiii plusijiiaui uicrue- detur c.\ iis cum lc^isperitus qiucrcrct a Domino :
liiit sint acec[)turi, et mali minus (piampossint se- Quid faciens vilani ,rlernam possidebo ? Domiuus
cuuduin justitiam, j»uniantur, cpiomodo sccundum i"espondit : Quirl scripluni est ? r/uiinioi/o /ly/is ?
opcia.'' Soliitio. .Nou est coinparalio intcr mcrilum El i//c : Doniinuni Dru)ii luuni cx lolo
l)ilii/p.s
ct piNcmium, sed cst scnsus (pii i>lus mcruit, plus : rordc tuo, cx lola aninia tua ; et ex tota rnenle
cl
accipict, et (jui minus, accipiet miuus, se^nmdum lua, ef proxiiauni sicut lc ipsum, et Doniinus ail
(puilitatem et quantilatem mcrilumciiim uuiusct : i/li : Hoc fac, et vivcs [Lur. \.) Lccc maudalum
pr.Tinium modoc^l a>(piale ct dissimile, modo csl lcgis ohscrvalum confcrt vitam .cteruara. Undc lcyi-
simile ct ina'f[ual(! cum merilo ct prannio altcriiis. tur quod justilieatlc.x. implctaf/^j)». n). Idcm iu alio
iil duo martyi'P^. ^d <iii<^ courcssorcs, ({ui cjusd(!m \\ loeo, eum adolescens ait ad eum Quid fariens vi- :
cl a'qualis meriti cl pi'a'inii siiiil, .pfpudes etsimiles tain xternam posside/m? VA Dominus acl eum Hono- :
nou in corpus, cum iii utrotjue peccavit. SoUitio Si vis perfectus esse {Mutlli. six), clc, ad [(crfcc-
Qua-dam sunt pcccala auima', juh) fjuiiuis ii^sapu- tioncm [icrtinct justitia\ Item Paulus : Jfam/attim
uictur tautum, ut ira, iuvidia, iulidclitas, dc ipia /cijis,'/uod crafad vilam,iiivcntunicst nii/iiai/ nior-
spccialiter agit .Vposlolus in liocloco: i(lco([uc lucu- loti {Rom vii). Itera Dcda Lcx suo tempore ciisto- :
lionem facit dc p(rna anim<u, non po^na corporis. dita non solum J)ona lem[)ora]ia, scdctiaraa^terna
Suiil cliam qiKcdam i"»eccata corporis, pio ([uihiis confere])at imdc manifcstum estfpiod lex iiuplcla
;
ip-.uiu puuielur, ut gula, luxuria, homicidia, cou- juslivicat. Sed Apostolus asserit, ([uodlcx ncmhiera
tciitioncs, ([uai corporis miuisterio exercenlur undc ; ad[ierfectum perduxit, chcens ex opcrihus lcyis noti
coiislat ([uod in utro([ue punienliir, jiixta illud : jusiificatur oninis ca)'o, el si ex leye juslilia, iinic
/^npiiri ri))il)'ilio)ic co)ilci'e eos {Jri'eni. wii). Clirislus f/tmtis jnorlutis rsl {Ga/a/. u) : et miilla
csl, uudc vidclur nil confcrrc gloria', ([Uic cril in Qui enim facit ea, homo cv.ingclicus stalim ctH-
corpore. Solutio. (ilorilicatio cor[)oris ad augmcn- citur nec est homo legis. Ili cliara dicunt, ([uod
;
luui prlori.p et piudii i[)si aniraje erit. Nam valde prax^c[)ta illa secundum cjuod in lege intelligun-
iiloriahiiur, cura vidcrit eorpus [)rius adeo iulir- tur im[)leta, non justificant iramcdiate, scd solum-
mum cl imhecille sic solidatum, ut mill.ara ani- modo faciunt idoueuni ad lidcm Chrisli susci-
plius hcsionem sustincre valcat. [)icndara, per c[uani solam hahetur salus dicunt :
Qr i;sTioLXV. Quanilur cum anima' gloria sit enira ([uod qui ostcndit cxtcrius se Deum diligere
Dcum contcm[)lari et ipsius visione frui, et in et proxiraum, etsi inlcrius non diligat corde,
i[)so omnia cognoscere : eril enim JJcus omtiia in cjuantum in lege est, Icgcm custodit ipsa manum ;
(mni/}us{[ Cor. xv) existens s[)ceulum omnis crca- cjuidem, et non aniniuin rc[)riinit. Cui sohitioni
tur;c, siciit omnis creatura raodo s[)cculuni csl sic ohjicitur : Si \my obscrvatioucm illorum [)ra;-
Dci ; cura hoc, iu([uara, sit, quoinoclo glorificatio ceptoruin tantum exterius factain, liant idonei et
corporis ci convenire dicetiir, ut ejus augeatur digni, ut lidem Christi rccipiant, iidcs non cx gra-
hcatitucto. Solutio. llaiic giorificationera jain in tia, sed ex merilis datur. Item si idonci, ([uomo-
ij^so Deo coguoscct, et contemplalio eritpars hca- do sciunt quod reci[)ient ; unde iioii vidcnlur
litudinis ejus. convenienter solvorc f[Ucestionem superiorcm.Qua^
Qi.tSTio L.WI. Ciim dicit A[)ostoIus : Nonest ac- est cnim inajor perfcctio c[uara diligerc Deuni toto
ceplor pc)'sonaru)a Deus {Acl. x.) qua^ritur quid sit cordc, et proximum sicut seraeti[)sum. Idco([iie
per.sonas accipcre. Xonne dicit .'Vi>ostoIus Cui ho- : diciinus cjuofl im[)letio praulictorum i)riccc[)fo-
no)'e)n, ho)io7'em ; cid timo)'em,timo)-em{Roni.\m.) rum justificat immcdiatc, non tamen lux, qure
Nonne raajorein revercutiam dchemus e.xliihere uni non sufficit, scd iniirina cst .sine gratia, acl sui i[)-
quam alteri ? Solutio. Illc pcrionas accij^it, qui pro sius impletianem nec dat gratiani, nec Christi
:
aliquo, quod hominis ost hominera vcneratur, et fidem aperte demonstrat, sine qua praeccpta legis
:
iioii iiii|>l('iiliii' : (Iriiioii^lr.il. (|ni(i('iii iiatiiaiii, sorl A cisionc noii ci;d omiiium pcccalorum rcmissio.scd
iioii oslcDdit viaiii, qua oiin^liiin ftsl, nc*; qiKi. Iii l;uituin oriKinalis scd in haptismo lit oinniiiin
;
(\o Aposloliis : !v\ oprM-ilnis lc^^is iioii jiislilif aiiii' icniissio, ct insiipcr (il virliiliim collatio. I.triiiu
oiiinis caro. ;iulcin liaiic omiiimod;iin (!ffic;iciam li;d>uit hajttis-
ni;i ;iiilc passionem s(jlct ([n;i;ri. Et dicunt quidcm
S(;(l (lic(!luli(iiiis. ilicc anclorilas iiianircslc con-
([iiod uon. Potcst lamcu dici, qiiod post (.;liiisU
Iradicit Iiub soliilioni. Nonnc contraria sunt, jusli-
niortcm i]Iis,(jniantccruccm Durificali sunt,ipsiiis
liain cssc implctionc prfcceptoriim lcgaliuin, iit
h;i[)lisni;ifis sacraincnto taiitum collatnm cst,
siipcriiis asscruisli, cl lUiuiincin opcrihiis jiislili-
([ii;inliini cl illis, qiii post baptizali sunt.
cari ? Soliitio. OjHira lc^is vocal Apostohis, rpuc
liunl solo timore, qucm iinmittil lex, cx quihiis Qi .KSTU) L.XX. Dcinde qu.Kritiir qiiarc circiimci-
modis dicitui' : quaiido([uc cnim lcx vocatnr lihcr projttcr suavitatcm, proptcr dccorcm, j)roj)tcr i{>-
lite,(]uan(loquc dcccm pr;ccei)ta in duahus talmlis (ual circiimcidi, cl honestius aqiiis ahlui (jiiani
conscripta, quandocjuc lihcr psalmorum, quando- cultro cy^di : gcncralius etiam est baplismu noii
(pie eliam lcx dicitur qujccuiuiuc o])scrvatio,ut ciim " soliim m;irihus, scd ctiam fcminis coiivcnicns, cl
dicilur : llccc cst lcx hujus, vel illius rci. Naturalis tam Ju(l;cis quam gentili]>us.
etiam ratio lex vocatur. In Novo cUam Tcstamcnto Qi.ESTio LXXI. Qufcritur quomodo dicat hic
plurihus modis accipitur lcx ; undc lcx fidei, lex Ajjostolus circumcidiprodesse, cum in sequentitius
spiritus, lex gratia!, lex carnis, lex mcmhrorum, dical : Si circurncidauiini, Christus vohis nikiL
lex pcccati, Jex mortis. prodest [Galat. v.) Solulio. Iloc dictum (!st sccuii-
QiMiSTio LXVIll. Quamlur dc circumcisionc, cui dum slatum divcrsorum tcmporum. Temporc cnim
prfficopta sit, ct quarc, et quare in partihus genita- lcgis profuit ipsam observare tempore gratia^ non ;
liijus et non inaliis, etquare marihus el non femi- jirodest secundum littcram, imo ohest.
nis, et quam ciricaciam hahnit, et (juarc ci Imptis- QijiSTio L.XXII. QuaRritur dc quo statu dicetur :
Qu.ESTio LXIX. Qu;critur itcm cujus fucrit eflica- retur, non impleret imperium Patris, cujus im-
cise? Etdicunl quidam, quod cjusdcm fuit, cujus et perio passus est sed potuit tunc non pati in Hie-
:
nunc baptismus,nisi quod non mittebat ad regnum. rusalem, et inobediens esse, et sic peccare. Solu-
Sed si hoe
ergo in circumcisionc eratpeccato-
est, tio. Potuit sic quidcm non ire Hierusalem. Potuit
rum remissio crgo justitia, ct sic ex legc, ([uod
; cryo non implere proeceptum Patris : hoc
negat Apostolus. Solutio. Dicimus quod in circum- non scquilur si euim uou pateretur tunc. quod
: ;
cepisset eum tunc pati, ct quod ipse tunc non pale- oaHera dona, hoc non ost ex nicritis ooruni, sod
rctur : ha^^c est oomniunis solntio. ox sola bonitato Dci orgo qnantuni iii ipsis
: cst,
hao hvpotholioa: Si
Oi.KSTio L.XXV. Qii(Pritur dt^ noo pivnoeUnnt. .\on nogamus tamcnquin illi, qui
iniquitas noslra jnstiliam Dei rommcndat, etc. sub niajorc peccato fucrunt, essent minus idonei
Utrum sit vora, et an consoquens nocessario ox ad gratiam percipiendam cum quibus misericor- :
antoccdento consequatur, ct qnalitor intolligalur. dius actuiii ost quam oum aliis, qui sud ininoro
Solutio.Iniquitas nosh'a oommondat justitiam Uoi: poocato ruorunt. Ubi antem abundavil deliclum
duobns modis intolligilur : vel (piod, cx qualilale superabundavit ct gralia {Rom. v), etsi graha ho-
sui, Doi justitiam oonimendal)ilorom faciat, (inod runi non essct iiiajor quam illoruni in semetipsa,
esset, qui pnnirot pocoata. Potest etiam intclligi, duni ntrum .ludioi majori pcccato snl)jocti essent
({uod ex comparatione nostra^ injnstitia? comincn- qnam gcntes.
dabilior apparet justitia Dei, et hoc verum est Qr.r.sTio LX.XX. Non vidotnr csse verum, quod ;
sed socundum hanc intolhgontiam non est vera dicitur : Non est inlelligens aul rcquirens Deiim.
consoquontia, nec consequcns sequitur ex an- Nam multi in poj^ulo illo Doi inlolhgenham ha-
tecedente : nunquam eniin falsum soquitur ex buerunt, scilicot quod nnus, quod Croator, ct oni-
vcro. niiiotens : si eniui ideo dicitur non inlelligens,
Oi xsno LX.WI. Uiuorilur qualitor intelligonduni quia porfecte non intellexit, sic ot hominos gratia^,
sitquid adhuc cyo tanquum peccaiorjudicor ? oujus quia nondum perfecle intelligunt nisi por fidem,
vox est an conversi, an non convcrsi ? Si conver- non intelhgentes dici possunt. Solutio. Non intelli-
sus loquitur, noii judicalnr lanquam peccator si ; gons quis dici potest, qui etsi cognoscat Deum iii
uondum oonvorsus loquitur, Dous in illius menda- majeslato, non tamen cogiioscit enni in humilitate
cio nondum glorificalur. Solulio. Yox est convorsi, ot pietate. Vel non intolhgcns Dcum perfccte quis
el iterum lapsi. dioitur, qui, etsi aliquani notitiam habeat, non
Qr.ESTio LXXVII. Quteritiu' an Deus velit malum ^ tamen por oharitatis cxperientiam vel non in- ;
tiori, cum ipsc malis nostris utatur ad l)onuni ot telligcns Deum pcrfecte, scihcot quia ipse solus
ad gloriam suani, siout abuhmur bonis ojus ad Creator omniuni, insuper ct auctor totius justitiae
contimieliam nostram. Soluiio. Non vult mahim ost, quod non inlelhgunt
Juda^ suam justi- :
fieri. Non enhn est concedcndum, quod volit ma- liam constitucntes, jusUtin? Dei non sunt snbjecU
luin iieri, vel velit non fieri si enim vellet mahim
: inio quodamniodo sc faoiunt Deum, oum dicaiit
lieri, auclor esset mali, cuin ipso volouto aliquid se propria virtuto sino graUa Dei justificari, se
fieri, non sit aliud quam ipso auoloro. Iteiii si auotoros jusUtiie assorentos, quod Deus potest
vellet non fieri, et tamen fierct, aliquid ejus volun- facere. Unde apostolus dicit, quod in Evangelio
tafi Sunt tamen, qui dicunt quod Dous
resistoret. revelatur justitia Dei non hominis {Rom. m). Et
maluni fieri volit, sed sccundum hos voluntas dici- alibi Nunc autem sinc lege justitia Dci uianifes-
:
lur pluribus modis scilicct pro permis.sione, pro lala est {ibid.). Et si quandoque legatur jusUtia
bcneplacito, pro praeceptione et prohibitione. Vult hominis, ut David saipe dicitjustitia mea sic in- :
mala fieri, id est, permittit, non quod sit auctor tclligatur opportet, qua; cst hominis accipientis, et
corum. eadcin Dei danlis cst.
Qr.ESTio LXXVIII. Utrumbonum sitmalum csso? Qr.ESTio LXXXI. Qua;ritur de eo (juod dicitur :
1)
Solutio. Bonum dicitur pluribus modis bonum ; Quxqunque lex loquitur, iis, qui in lege sunt loqui-
expediens, bonnin qualitate sui, etc. Simihter ma- Nunquid otsi ad Judfeosloqnitur, ideoom-
tur, etc.
lum miilUphcitcr dicitur scilicet quod nocct, quod nja ad Juda'OsperUnent;quiaad Juda^osdictasunt.
corrumpitur : pravus actus et prava voluntas,qua'. Solutio. Sic inteUigondum est Ita loquitur eis quod :
est peccatum privatio omnis boni qiwlibct inor- ; ca, qua5 loquitur, ad eos pertinent. Quod iterum
dinatio peccatum dicitur. Cum ergo diciturbonum vidctur esse falsum multa enim dicuntur de gen-
:
est inalmn csse, diligenter videndum quid nomine til.ins in lege. Unde oportct inteUigere qu;ocunquc
essesub peccato, etc. Non vidctur esse argumen- gonUbus inquam,loquitur qua? sunt ex lege,
his,
tum necessarium ad demonstrandum Judeos non ita quod ad eos pcrtinet quoddicitur. Cui sententi.e
prfficeUcregentiles;quiautriquefucruntsul)peccato sic objicitur.Nonnc David, et ahi mulU jusU erant,
eUammortali enim evenirc quod hi essent
;
potnit et tanion erant in loge, et si hoc est, quomodo ad
sub minore, et iUi sub majore peccato unde magis ; eos pertinet, quod dicitur, non esl inteUigens. So-
digni et idonei ad graUam suscipiendamquam cae- lutio.Esse in lege duo notat, sciUcet queerere justi-
III (ioMs i)i; s. VK/nim. oimv i'\iis i;x(;(;i:ti(:.\. 1. i.N s. s(;iiii*Tni.\M. t.,(,
li.ilM r\ l('t,'(;, cl (;.\ lolo ci iiiiiili, iit illi, (|iii cx li ,\ i'l c-l, jficiMiii pro [M;(;(alo : (iuaiido(|U(; lioslia pro
iiiiirc c.iiii c\lcriiis ()l»scrv;iiil,ci scciiikIiiih Iidi' I) i |iiir;ilo iiii(l(; (Jhrisfifs /artns cslpro iio//is perra-
\ii|, liclcii jiisti iinii ci.'iiit iii lcf^c. .Non ciiiiii f\ liniiill (Jor. \}, Id est Iiosti;i jjro jjcccalo. Ilicilur
i|)s;i ii!<<(^ jiislilic;ii i (|im rc|i;iii!, scil c\ lidc (^liri^li cli;iiii ([ii;iiiiloqiu; satisfaclio pro jteccato, V(iljt(ciii-
;iilliiic rnliiri ; ct sir cr;iiil lioiiiiiics i;\;iii;;clii, iioi; lciili;i jtift jtc(;c;ilo iiijiiiicl;i : (ju^clihcl eti;iiii iii()i-
lej.(is. Diciiiiliir cli;iiii cssc iii lc;,'c illi, r|iiiliiis |c\ diii;di() ciijiislih(!l n;! di(;iliir ])(;cc;ttum. i'iidc di-
(lala csl, cl (|iii o|)cr;i lcf^^is r<iciiiril : cl scciiiiiliiiii ciliir iitl);uic(liis j)e(!(;;ise, si s»'mjt(;r ohciratcadcin
lioc i);i\i(l, cl iili c.oiisiinilcs iii lcf^c ci;iiil, .(iii;i cis (;liiiril;i. Ilciii jicir;iliiiii ojiiis jtcccali, et iealu.s
(lala csl le.\, el e;iiii ciistodicii.iiit |)i'o|)tcr cos (|iii- ]iri r;ili diriliir : (jiii secuiidiim (juosdam ;ilius (!.st
l)iis l(>x (!Pat n(!cessai'i;i, ne (^xciuplo eoriiiii lc^'ciii ;i riil]);i, scciiiidiim .ilios idciu qiiod culj);i. Q;cri-
(;oiitciunerciit.Not;ui(liiin est Iria f^eiicni lioiiiiniini liir igiliir ciijiis pc(;c;iti coguilio i;ict;i sil j)cr lc-
esse scilicct liomiues lcf^is ii;ilin;ilis, l('i,'is scri)jt;c gcm ? Soliitio. Dicunl ([ui(l;im ([iiod illiiis. r)iioii
cl ;.^r;ili;i\ lloiiiiiics lcj^is n;itui;ilis iliriiiitiir qiii so- csl iii voliinl.di!, j)cccali coguilio f;ict;i sil |)er
);uu lcjiciu ii;ituralciu liabcnl, u(;c ^iliijiud su])(!ra(l- legcm, (jiii ;iut(! Icgein peccalum, (jiiod (!st iii
(Kliir. Ilouiiiics lcf^is scii])t;e siiul illi, quiiius le.\ oii(!rc, t;iiilum cicdchatur essc [)ccc;iliiiii ct (oii-
scripla cst (l;il;i,u(!C liahcnt alifiuid superadditiun. |. cii])isccnli;i ignorahatur esse [)ecc;itum.
Homines gralia^ siuit quihus d;ila est ij^sa (.j;r;iti;i. (Ji.T-sno LXXXVI. (Ju;cnlur itcrnm ([u;iic lc.v
Velaliter: Hoiuiues li^^is i!;dur;ilis diciuUur, (iiii non jiislilic(!f, ciiiu ita [)ecc<itum manifcslcl. (Juirj
cx suis vinhus (iii;cruut jiislilicari : lionuues legis ciiim aliud lacit Ev;ingelium nisi ([iiod m;uiifcstat
scripl;e diciiiiliir, (jui lci^i iiiuiliuiliir, existimando [tcccatum, rlocciis, ([uirl sequendum, ([iiid vit;ui-
quod lex justilicet. liomiiies yr;iti;i! dicuutur, qiii rliiin : qiiod et lex facit? Itcm ([iiod lex arl i)ci-
non aliunde, nisi sola t^ratia ([u;erunt jiistiliam et fcctiim rlur-;d voluiit ([uirlam [)rohare verhis Do-
salulem. uiiui, ([iii d(! \nwv\Ao lcgis r(!s[)ondit adolcscciili
Qu.ESTio LXXXll. f;um dieitur : (Juouiaui c.v o])e- //()( facel vivesiLuc. x). Ilem : J)ilif/es Doridniiin
rihus lcgis non justilicalur omiiis c;u'o, ([u;critur ])emn tnurn, ctc. {Mait. xix.) Iloc cst [tncccptum
de Moysc, et David, et aliis justis, qui fucruut tem- lcgis scd lioc ohscrvatum justilicat, ergo lcx ad
[lore legis, an suut ex opcrihus lcyis justi : quod [)crfccluni diicil. Itcm dicit heda : Lex ohscrvat;i
videtur, quia cx cliarilate ca rcccrunt. Solulio. siio tcm[)oi'c, non solum confcrchat tcmporali;i,
Sola Ixde futuri ita quod non cx operihus legis scd ctiam uptcrna. Solutio. It omnihus liii.jusmo(li
jusli erant illi aui,i([ui. Nota quod o[)cra lcgis se- ([u;cstionil)iis fi;d rcspousio diciinus, ([urxi lcx rii-
eunduni quosdam dicunlur, qu;c eum lcge sunt citiir ui;iud;ilum sinc gralia, (juod nun([uaiu con-
inslituta, ct cum lege terminata scilicet c;eremo- lcrl s;dulem; Evaugelium autcju m;in(lalum dici-
nialia, qute non lucrunt instituta ad justificatio- tiir ciim gnilia, ([iiod justilicat, ct ad vitam per-
ncni, sed ;ul futuroruni signilicalioncm ;
sccuntlum (iiicit ;ctcruam.
autem alios o[jera legis dicuulur, ([ua:" liunl solo Qi.ESTK) L.XXXVII. Xune aufeni sine lcQCJustififi
timore, ct non amore dc quihus constat quodnon
: csl, elc. Quferitm' ([uomodo iitnmique verum sit,
justilicant: undc dicitur lex manum coliiJ)ere, et jiistiiiani Dei sinc lege manifcstari, et a legectpro-
non animiim. [ilictis tcstiiicari ? Solutio. .Vjtostolus dicitjustiti;im
(Jr.iisru) LXXXiii.(Juarc o[)cra legis cum (^liavila- Dci esse sinc lcgc, nou manifcstari siiie lcge.
te factanon justilicaut sieut o[3era Evangelii,noniio QijESTio LXXXVIII. Item cimi dicitur : Justitia
moralia [DrfBccpta impleta justilicant? Ex liis vide- JJei per fidetn Jesu Christi, quaTitur de fideihac
tur quod opcra lcgis justiticaut. Solutio. Non quid- vii-tutc, ulrum oequc [iossit halieri a honis et a ma-
quiii [)ra'ce[)to lcgis leucmur facerc, dicitur opus lis ? Solutio. In rcsponsionc hujus qucestionis mo-
legis; sed illud quod cuin lege cst instilutum, et derni dissentire videntur. .Vlii cnim dicunt quotl
cum lcge terminatum. Vel quod melius esl: opera lucc virtus fidei tantuiu a bonis liahetur, ct nullo
legis sunt, ^id (jiiorum im[)lctioncm siifficit lex, modo a malis : i[^sa enim est qute jjer dilectionem
J)
qujie liunt solo timorc tem[)oralis [)0'n;c, qu;e no- o[)eratur. Ideoque, iiujiunt, uhi noii cst dilectio,
minem justilieant. nec fides. Aliis autem videtur, quod a honis ct a
QivKSTio LXXXIV. Qn.p.ritur f[u;p sit diirercntia malis hahetur ;pqualiter. Quid eniui aliud est
inter o[>cra legis ct Evangelii ; ([uia si oj)cra Evan- fulcni hahcrc, nisi credcre ea qua; credcnda sunt?
gclii solo tcmporalis [jonia; timcjrc liaiit, noujusti- Scd omnia qu.T credit isle honus, credit et iste
tiam alicui conferuul, sicut iioc o[iera lcgis. Solu- malus, ([uomodo crgo non liahet camdem fidem,
tio. Ad opera lcgis nonpcrtineutnisi e.\.tcriora tan- niaxime cum Augustinus dicat quod fides ijotest
tum : unde lcx mauum [)roliihct. .Vd o[)er;i Evau- h;dteri sinc charitatc, et .Vpostolus : Si, uiquit, ha-
gelii eliam iiitcriora, ut afteclus el motus intcrio- fjucro omncni fidem, ul monles transfcram, cha-
res, in quihiis consistit justitia. ritalem autcni non hatjcam, niliil sum (/ Cor.
Qr.ESTio LXXXV. Qiucritur de co quod dicitur : xxxi) ([uomodo hoc diccrct, si lides sinc cliari-
:
Per iegeni roguilio pcccali, ctc, cujus [jcccati co- tatc hahcri uon [)Os.sit ?
gnitio facta sit pcr l(!g(!in ? i^Iurihus cnim modis di- Qi.f:sTio LXXXIX. Justificali fjralis pcr ijraliain
citurpeccatum/[uaiuloquc cul[ja,quandoquc poena Christi. Quomodo dicat (jrulispcr fjratiam^ nonne
peccati. Undc dicltm' Deiispeccatanostraportarc, Bufficeret gratis vel per gratiam ? ViUetur qudd alte-
3/ QU.ESTIONES IN EPISTOLAS PAULI. — IN EP. AD ROM. 4o8
iin supei-fliiat. Solulio. Gratis dicit, id cst sinc A cundum cflicaciani iliininuta csl: quia non potcst
nni nicrito nostro, pcr gratiaui, icl cst per gra- pivcvalcrc quantum antc, maxime quia vircs rc-
dta dona sua. SiPpe ctenim niulta nobis confert sistcndi datie sunt homini, ctquanto homo ct for-
jr gratiam quidem, non tamcn sine omni merito tior ad resistcndum, tanto hostis ad impugncan-
3stro : quod tamcn non fit sine gratia ipsius. dum dobilior.
Qi.KSTio XG. Pcr redemptionon, r/iue esl in Qi /KSTio XCV. Quc-Britur cum
dicitur ad oslcn-
hrislo Jesu, etc. Qua^ritur cur Deus per mortem sionenijusti, ctc, dc cintiquis jusUs, qui in inferno
lam hominem redemerit, qucm solo verbo libe- tcneljantur, an peccata eis essent dimissa per
,re potuit Quamvis
? luodus essct
Solutio. alius fidem et pn^nitentiam : et si dimissa ercint, quare
Dssibilis Deo, nullus tamcn crat convcnicntior in infcrno tcncbantur: sine eniin pcccatorum rc-
3str;p miscricP quia et in eodem nobis contulit
: missionc non ercantjiisti. Solutio. Omnia dimissa
imedium, et humilitatis ct dilcctionis prsebuit peccata erant cis pcr finem ct dilcctionem, sed
cemplum. Hcmedium in hoc considcratur, quia omnimodum cffectum rcmissionis consccuti sunt.
al)olus misit manum in Duplex est rcmissionis eifectus, scihcet, Ccirere
eum, qui inununis crat
pcccato in quo quidquam quod suuin erat non
; p(Hna, et frui gloria alterum tantum ante mortem
venit. Idco merito eos, quos quodam jure tenere g Christi hcabebant: quia poenani actualcm non scn-
debatur, amisit, credcntes in eum, qui pcr mor- tiebcant, calterum nondum accepercant, quia non
m suam omnibus obtcmperantibus sibi factus videbaiit Deum. Item opponitur Nonnc justi :
3bis fierct^ quod sibi ficret, si indigcret. Ad hu- crat tanta, qua? sufflceret ad vitam obtinendam
iilitatem autcm provocavit nos in hoc, quod de sine mortc Christi, ncc etiam corum peccata di-
icrcto sinu palcrncB majestatis descendens sic sc missa simphciter, nisi sub quacham cxpectationo
dnanivit, ut formam servi aceipevet {Philipp. iii). et sponsione futuri, qui pro eis satlsfaccrel. Undc
d charitatem in hoc nos invitavit : quia cum sit Apostolus dicit Christum mortuum non solum
ominus gloria", tahs ct tantus, et taliter pro propter remissionem pra3senUum, sed etiam pree-
iipiis ct pcccatoribus mortuus est. Nota quod si cedentium delictorum quia ipse est agnics, qm
;
)Io verljo hominem redimeret, nuUa injuria dia- occisus est ab origine mundi [Hehr. ix).
3li ticrct.Deus per angeluni genus huma-
Vel si QujESTio XCVI. Utrum Deus posset eos damna-
iim reformaret, non ideo angelo salus hominis re aeterna poena, cum essent justi, et justos juste
^cribenda csset. Multa cnim Deus per angelos ope- punire non posset quod enim injustum est, Deus :
p
itui', qucB tamcn non angehs sunt, sed Deo tri- facere non potest et si eos punire non potuit, in :
•demit, quia nullius alius tanta posscnt esse origiucih peccato satisficret, et cum ipsi satisfacere
lerita, ut sufliccrent ad totius mundi redemptio- non possent nisi ahus pro eis satisfaceret, Deus
'm. juste eos punire posset. Non tamcn oportet con-
Qi-.ESTio XCI. Quoeritur an Deus potuit facere cedere quod justos punirct. Hoc enim esset post
)avcnicntiorem modmn rcdcmptionis ? Si dicatur mortcm Chrisfi non enim simphciter nisi in com-
:
lod non potuit videtur quod potentia Dei tcrmi- pcaratione morfis Chrisfi jusfi dicendi sunt non :
uplicitcr concedendum quod terminum habeat. Scriptura, quia tantym habebant quantum Deus
•Ihcct iste modus nostrte misericc sit convenien- exigebat, quia quod cis deerat, Christus erat sup-
simus non tamen est necesse, quod sit conve- pleturus.
(mtissimus absolute. Qr^ESTio XCVII. Cum Per quani legem
dicitur:
Qr^-STio XCII. Qureritur cui prfetium nostrum factorum? etc, cur lcx Mosaica, lex
quferitur
datum, an thabolo, anDco? Sokitio. Deo da- scripta dicatur, lex factorum, et non Evangelium :
c ctiam vellct illud recipcre, ut homincm perde- Mosaica dicitur factorum, quia ea qua? facienda
t: nolcnh autcmdandum non crat, nc ci injuria sunt tantum jubet, et non confert grafiam, per
ret. quam impleantur quoe jubentur : ideoque httera
iQuvESTio XCIII. Quaentur a quo sit homo redem- occidens mandatum sine gratia appeUatur. Evan-
,a3?Solutio. A diabolo, peccato, a tormento. gclium vero jubet quidem quae facienda sunt:
impcr est reconciliatus Deo et heec est gemina sed insuper confert gratiam, per quam quce jussa
icacia sanguinis Christi. sunt impleantur. Vel ideo : lex' scripta lcx facto-
Qu^STio XCIV. Qua?ritur in quo potestas diaboli rum appcUatur, quia homincs legis totam jus-
r mortcm Christi dimiuuta cst. Sicut cnim ante titiam siiam in opciabus lcgis coustifucbant lcx :
teslatcm habuil; tentandi bonos et malos sic et : autem fidei vel grafia? sic dicitur, quia homines
.•|>do. Solutio. Non secundum essentiam, sed se- grati» totam siimmam et efficaciam salufis suae
Patrol. CLXXV. 13
i;.i» iiicoMS 1(1. s. vii.ioiti; oi-i'. ivMis I. i;\i;<.i;ti(:,\. i. in s s(,iiii'ii kam. W
(iuo.l si.iil .\ ad .jii>liti.iiii ci (|ui iioii iiabcl lciii|)i|s opciniidi
s<;i.;iit<!S,
iii sola Kiali;. cDiisliiiniiil :
iicin ct siiiiililiKlcin siiain : uiidc iiK^rilo ni''diuiii gralia. Qiiod autcin toluin sil cx Ki''dia. Scriplur.
vcir colciidiis. tcslautiir. Iiidc, Aixistoiiis (Jnid hnhes (/nod nn
dicitiir, laiKliiaiii ali cis
:
Qi;USTi() XCIX. i;tniiu opcr.., (iua- jir.ccc.liiiit nccc/mli/ (I Cor. Crutia iJei sion, id (/uo
\s).
sint iicnilus inulilia, an ad ali.iuid i>ro>iiil suni 7 Cor. w). Kl iliud Crntlnni /iro (jidt,
Hdem, ;
:
([uod iiii j.rosiiit, (jiiia tola vit.i 111- (Iniin. I). Qiiid crgo dicciKlum Diccrc, (jiKjd n.. .'
vidcliir ciiiin
lidcliiun (!st i.cccalum. Soliilio. itoiia oiicra, qii.c liliiiii iiiliii sil, criorcsl .Maiiiclia-onmj, siciil a
non inosil a.l vil.iin |.roiii.;- rcrc t.jtiiii) cssc e.\ libcro arbilrio, ciror c^l i''l
liuut antc lidcm, ctsi jj
staUwnus. Una^ritiir (pioiiio.lu opcr.-lur iii iiobis sinc nobis, ct .piid oiiereli
Alml: acd lc{/em
Sica qiKB dr.slnu:i, nol.is. (iratiaui ita.pic prev
hoc sit verumcum alibi dicat: in uol.is iion siiic
ine constilno cli.uu opcraus, sanat libcru
re;vdifieo, jinvvarLcnloreni (pia' di.-ilur
: iiiciis
itcriiin
pcr icjcin niorluKS si(in{(laljit. 11). ilii dicit ail.iliiuiii, lil.ci.iu.lo illud a jugo pcccali el h- :
cl lciji
hic dicit quod caiu noii t\c^- lacit iii iiobis siiic u.jbis dciii.le voluntas sana
sc lcgcm dcslruxissc :
:
scd staluit. Sohitio. Dcstruerc lcgcm duohits non cst oliosa, ucc iu vaciium Dci gratiam accip
truit,
Cndc hic Apostolus .licit, fiuod quod opcratur iion pcr sc, scd cum gratia, it
modis accipitur.
coo]
legcm non dcslruit, id est non ostcndit legcm gratia Dci coopcratur libero arbitrio
iuu- : und..'
implendam csse. Alibi dixit, quod cam di;s- esse ex gratia et v(jhintate : uon euim scoi-sii
Uter
post vcritatis implctioncm debcrc opcralur scd .siuuil. Unde hcct totimi sit ex gr;ii
truxil, id cst
cessarc secundum carnalia pra^dicavit. ( uoii cst conseipiens quodiiihil sitcx merito. v.
Qr^sTio. Ci. Credidit Ahrahain Deo, et rcpula- libcro arbitrio, vcluti si quis iuvcnirel parviiluu
dieat repulaluiu csl, .piasi uoii csscl vcra justitia cum,dcindc manuin e.jus toucret,utambuIaret;
rpiam habuit pcr tidem, scd ali.iuid (luod
rcputa- ambulatio essct cx ulroquc, sicut ipsa creclio '
lum est ad justitiam si enim dci.orcs mihi : tantum ab invculore et nou ex parvulo, sic
l)a mihi gratia praiveuicute cst tautuin, (luo.l bonum
\'
cquum, uon convcnientcr diccrem :
equumi ct reputabo illum pro cquo sed eongruc ; mus, sicut cx gratia sub.sciucnte, n.)n dico l
-
Da mihi asinum, et reputabo lum, s.,'d ctiaui ex hbero arbitrio per gratiam
diccrc valercm :
eum pro cquo. Solutio. Si homo non pcccasset, nato et dehberato, quod bonum operanmr.
habere omniniodam justitiam, quie consistil
iu
Qi.ESTio CIV. Beati (/uoruin remissx sunt ini(/-
omnimoda pivTceplorum Dci implctionc, ut nil iates. Qiuericur de peccato originali qui.l sit,e
jusmodi, qucc multi non operantur, licet habcant nibus peccatum origiuale uuncupatm-.
"teiiipus operandi, ut viri conteuqilativi
unde vi- •
,t suu' lihnluic iicc lilioiuni concc[)(us siuo pcc- ,V ocUivnm (iicni, (ino lii;]juL circuuicisio, oi)iciuu
lililatnr sccunduui actiuu \cl aircctnui. .Vlii vcro nalis [)cccali rcalu. Si antciuqua-ratnr de illis[)ai'-
icnnt, (luod orijiiualc pcccatnui cst j^rivatio vnlis ([ui moric])autnr staliiu uL uati ruerunt, aule
ujiisdam origiualis jnslitia", (]naui Iialicrct lio- circuincisioucm, lorsilau lide [)areuLum subvcu-
iio, si nou i)occassct : idcoquc (iiiia privalur jns- lum cst illis.
itia, i^rivatnr ct ^loria, ncv aliaiii |)(cnani suslinc- (^i .i:sTi() C.MV. Son ciiim pcr Lcfjcm proiniss/o,
)unl, (ini pro t>oIo orif;iuaIi ])cccat() pnniculur, nisi elc. (Jii.rriLiir ([uouiodo dicat A[)osLolus : C/rrislo
[iiod visionc Dei scni[)cr careljnnl. Ileiii cnm ani- nou csl f(tcl(i [)romissio [)er logem, scd per justi-
ua iioii sil c.x. Iraduce, scd sola caro, ([Uicrilnr li((iu fidci ; nonne in legc et [)er losciu faeta esl
[uoniodo lioc |)eccatnui [)er carncin IraliaLur : [)rounssio, scilicct iu David i[)si Clirislo? Itcni :
lon eiiini ii)sa siuc anima [^otcst haljcrc cn][)aiu, (Jnid cst [)romissiouciu licri (Jlirislo [)cr justitiam
[tia' iion est, nec esse [wtest uisi in rationali lidci? Solntio. Non sic dicit A[)ostoIus, qnod [iro-
)Otcst esse in sohi canicsiuo aiiima? Solntio. Pcc- Qi.estio (;XV. ILcui quan'iLur quomodo Abraluo
atnm dicilur transire, quia ojuscaiisa transit, ([ua' sit lactu [)romissio [)cr justilium ; nun([iiid mcrilo
iiiiiua iii carne cum ei iufunditur, et ex ([ua [)oI- cst [jromissio,|codeui luerito et i[Jsius [iromissiouis
uitur : undo cumsola anima coucnpiscat, noii Lu- impletio, ([uomodo ergo solu gruLia ? SoluLio. >ou
nen uuiiua dicitnr coucu[)iscere, qniu uuiiuu cx sic cousLrui dcbct litlcra : Promissio factu csL [)cr
arnc ooncupiscit. juslilium lidci; scd sic : 1'romissio fucLa csl Abru-
(Ji.LSTio (IIX. Ulrum uii([naui auimu sit lalis, luc, uL esset h.cres luuudi per justiLiam lidci [jcr ;
[ualis a Dco cst crcuta : si euim muudu crealu csL quum et ijjse puter crcdeutium fuctus est, et crc-
i Dco, et ex quo fuit carni conjuucLa ct co[)uIaLu dcuLcs lilii .Vbrahcc, idcsL jusLi cL luercdes eliiciuu-
uit inimunda, scfiuitnr quod uuu([uam talis csl, tur. Exposilor ulitcr dicit liic quuiu uos.
[ualis a Dco crcata est. Solutio. PotcsL concc(.li Qr.iiSTio CXVI. Quiu dicitur : Lex irani Dei opc-
[uod nnuquam fuiL omuiuo talis, quulis u Deo ruinr. Queeritur quomodo Iioc sit hilclligendnm.
•reata est, veluli si dedisseni tibi [jomum mun- .Nouiic Icx bona, Quomodo quod bo-
et ira mala ?
liiin, el tu e.\ci[)ercs muuiljus imiuuudis : iliud iium csl o[jeraLur quod malum esL. .Noune cujus
erum esset, nmiquam le talc [jomum liubcrc eirccLus malus esL, ipsum ([uoquc mulum ? Quo-
[uulc lilji de(.U. modo crgo tulis cuusu lulciu hubet cfrectum. Solu-
Qc.ESTio C.\. Quceri solet quurc unim.c mundu' u tio. I.exuon iuimcdiate, ct ex quuHtato sui, ct
)eo creatfe reatus orifj;inalis pcccuti im[)uteLnr. Di- tanquam cuusu ellicieus iruni operutur, scd ([uusi
uut doctoresliuuc qufcstionem iusolubilem esse [)cr occusioucm quiu si lcx uou esset dula, iru
;
;
totesl tumen dici, nou esse iujustum quod unima; uon esset tunta, qutB auctu cst per Icgis [jricvuri-
ou liabcuti justitiam nou dctur gloria hoc enim
:
calioncm. Multa euim dicuutur ulifiuu cfFicerc, uou
st reuLui originalis [Jcccati subjuccrc, quod cst quiu eu eiliciunt, scd (luiu siiic eis 11011 tierciit ;
rigiiudi justitiu [jrivuri. Quid crgo miruiu si Lulis uudc et Chrislus dictus cst jiositus, non solum in
iilpa Luli [Juniutur [)u'na ? resurrectionein per causuiu, scd ctium in i'uinain
Ql.i;stio (;XI. Et sif/nuiu acccpit circunicisionis, (Luc. u) pcr oecusionem. Et A[)ostolns diclus csl,
crius dictum cst. Qmeri autem Iiie potcst utrum '^ Cor. 11). Juxta eaiudcm ruLioucm evigilurc cucu
bvahum uliquid uLilitutis consecutus sit ex cir- siuiiliy- oportet.
umcisioac. Solutio. Dicuut doctorcsquodper eum Ql.estio CXVII. Quomodo probet Apostolus lo-
mtum osLeusus csL cssc justus, 11011 etlocLus. Xnii- gcm iram opcruri, diccus : Ufji cniin non cst lex,
mujorcm Iiubuit eflicucicim,
uid crgo in [JosLcris nec prxvaricalio ? Qniu ucc Iioc videtur veruui
uaiu iii ipso Abraham ? Quod videtur, cum ipsis cssc. Xouuc u])i non est lex, poLest esse legis nu-
l dalu in rcmedium saltem originulis [joccatii; '
turulis, vel Evungclii prcevarioatio ? Quomodo crgo
i)si autem Abralue nou cst duta iiisi in ostensio- verum uljinoh ucc [jr<:evaricuLio?Si uutcm
cst lex,
em jusliticc. sic expoiiutur, ubi nou est lex, nec lcgis [jrievuri-
QiiiSTio CXIl. Itcm quccritur utrum e.\ circiuu- cutio, codcm urgumcnto [jrobuLur, ([uod nl)i 11011
-ionc dubuturremissio origiuahs peccati ilUs pur- est Evungclium, uec est Evangeln pranaricatio.
iiilis qui nullo ulio tenebunlur, quomodo
perillum Solutio. iNominc legis soipc .Vpostolus designut
on jusliticabautur, et sic ex lege. Solutio hujus mandatum uomine autcm Evangehi
siue grutiu ;
Qf.csTio CXIII. Quau-itur dc [jarvulis, (lui ante constut verum, ubi uou est lcx, id est maudatum
tk
403 iiU(;0MS hr: s. victoiik opp. pahs i. — KXi-:r;KTi(:A. i. in s. s(:itii»Ti;u.vM. 4«')
sino gralia, iicr |>i'a'vaii<'ali(i. Ilciii iihi <'^l iiiaiida- jiisliis, s(;d iil dcinonslrcliir iioliis cliaiii iii qii<'
tiiin ('11111 f,'i'iilia iioiM'>l |»iM'vari(;alio, scd iii;iiplali solo jtosHiimiis jiistilicari, scilic(:t ingralia fidci, <
Uii.KSTio CXVIII. Il(;in cuin (liciinr : (>"< conlra (Ji .iisTKi C.XXill. Trndiliin esl /fropter delirta no
spem inspem crcdidit. Qwiirilnr rji; fidi; Al»ralia', Hlra, clc. Dicil aucf(j|itas. (Jiia-rilur a qiio Iraditii
quum liic lamUil Aposloliis : qiia' rcqtiilatnr illi ad cst? VA ccrtiim cst qiiod a Dco Palrc, a Jiida ct
jiisliliain: qiia> vcl (•iijiis rci 1'iicrit? Si (;iiiiii dili- .liida-is, ct a 1'ilato. S(;d fpia-rilur iitriim ilhwl (jiion
gcnl(n' vcrlia Apostoii cl (icncscos (•onsidcranliir, facliim cst a D(;o, ct a.lii(la'is fiiciif lioniini, aii
vidctiir quod lides illa, qua cicdidit Dco prolcm malum? Si dicatur l)onum, crgo Jud;ci fcccriinl
hoo cst, ct aliqiia fidcs pra'l,cr fidcm Christi, cst fi- nialiini. Itcm : Nonn(; Jiida-i tanliim maliiin f(;c(
dcs justificaas. Si aulcmdicalur, ([iiod tinic lialniil runt, ct Dcnstaiiliiin hoiiiim? qiiom(,»(lo cr^'o ideii
iidem Christi, quferitur an duie iides justificcnt, fcccrunt Dcus etJudjHi? Soliitio. Ojjiis vcl factun
vel quarc potius justilia dicatur cssc ex illa, quam Judicorum fpquivoce accipitur pro actn ct pi<
cx ista? Solutio. Aposlolus conimcndat fidcni j)assionc, actiis JiidcTRorum maliis tanlnm ;
jtassi(
qua fidc intcr c;etera crediiUt Deum esse veracem fuit. Id^'0 doctorcs quandoquc Dcum, ct \w\m)
in promissione prolis. uniunt, eteodem facto vcl opere, propter pa
Qu.ESTio CXIX. Quomodo p^cncratio Isaac dica- sioncm Christi, quic cvcnit tam cx Judicorii;
tur esse contra naturam natura? Nonnc ? Quid est actionc quam Dci, quiindoquc dislinguunt \ni
vis quiBdam Creaturarum a Creatore insita, pcr pter actuum divcrsitatcm. Si autem quieratur ai
quam simiUa ex simili])us procreantur atquc pro- Judaeorum oj^us fucrit lionum, distinguc sic
pagantur ? Xonne Dti natura opcrata cst? Nonnc AcUis iUorum mahis, passio qiiam intiilenii
quipdam contemperics fuit in opcrilnis parentum bona fuit.
in actu et ex commisUone carnis ? quomodo con- Qu.ESTfO CXXIV. Item qufieritur cur Apostolus si
tra naturam ? Solutio. Cum Auctor natur.c ope- disUnguat, dicens Christwn traditum propte
:
ratur in natura prccler solitum cursum naturic, delicta nostra, et resurrexisse propter justipcali<
id cst non secundum causas infcriorcs, sed secun- nem nostram, cum utrumquc ct passio, et rcsurn
dum superiores, tunc dicitur aliquid ficri contra ctio et a peccatis li])cret, et justificet ? Solutio. Et
naturam, sed magis propric diccrctur supra na- utrumque iUorum sit causa, non tamcn figura.
promisH Deus, jwtens est et facere. Dicit expositor Apostolus glorietur in tribulationibus quie sui
ciuod multo diviniB virtuUs intuitu sciebat Deum amaric, nec propter se expetendje. SoluUo. N(
omnipotentem essc, et Apostolus plenissime sciens, propter tril»ulationes ipsas, sed proptcr carum c
ctc, quod videtur obesse fidei ;
quia fides non fectum gloriandum est in iUis. Sed objicitur quc
habel mcritum, cui ratio humana prccbct expcri- cadcm ratione gloriandum sit in peccatis non pr(
mentum. Item si sciebat eum esse Deum, quid ptcr se, sed propter bonum, quod sa^pe, ut hmn
magmim, si credidit ipsum esse omnipotentem ; litatem efficiunt, unde Propheta : Priusquam hi
SoluUo. lUcinUiitus divina^ virtutis, quem Abrciham lationes ex qualitate sui cooperantur intcriori gr^
habuit, non erat e ratione humana, sed de fidei ticB ad paUentiam consequendam, peccata vci
constanUa : per ciuem adeo certus fuit, ac si plc- non scd Dcus sua
; pietate de maUs nostris facit a
crcdivnt ? Dicimus quod tunc illud crcdere ma- ctaUo futurorumbonorum quicinhoc ditrcrt afld
gnum erat, quando pcnc universus orljis in cultura quod fidcs cst dc prictcriUs, priiescnfDjus ctfnturi
dccmonum crrabat, nec adhuc fidesunius Dei prre- tam bonis quam mahs spes autem tfintum de f ;
dicata, vel Scripturis manifcste declcirata fuerat turis et bonis. Vidctur autem quod non habcati
Qu.ESTio CXXII. Non solum aulem scriptum, etc. vita, qucB non cst sinc charitatc, spcrarc futura h
Queeritur quomodo dicat Apostolus, hoc esse scri- na non est spes, sed potius pripsumptio, ut di(
ptum proptcr Abrciham, quod fidcsreputata cstad Augustinus. Item videtur idcm assercrc .VugusUn
juslitiam? nunquidcx co quod in Scriphiris liuida- quod spcs pra-ccdat charitatem. Solutio. Alia c
tur, vcl anobis imitalur, aliquam consequitur uti- spes vcniae, alia spcs cst gloricC prima habct ;
litafcm ? SoluUo. Non hoc dicit Apostolus forsitau ctiam a malis, sccunda forsitan nonnisi a houis.
(piod hoc ci prosit, scd sic intclUgcndu,m cst : Non Qu.ESTio CXXVII. Charilas Dei diffusa est, d
sohim imtcm, etc., id cst,'hoc scriptum cst non QuiTcritur, an cadcm sitcharitas, qua uos Deusdi
solum ut ostcndatur unde ipsc Abraham fuit git, ct qua nos Dcum dihgimus ? Solutio. Sunt q
t6o QU/ESTIONES IN EPISTOLAS PAUM. — IN EP. AD HOM. 466
licunt quod earlcni cst, qui])us ol)viat Augustinus A QiJiSTio CXXXI. Reconciliati sumus Deo per
uinc locuni c.xponens ct diccns, quod liic a^dlur )norleiu Filii ejus. Quicrifur quomodo hoe verbum
le charitalc, cjua nos diligimus Dcum, vcluti il)i, sif iutcLligcndum. Nunquid aufc mortem nobis tan-
Deus charilas est (/ Joan. iv), agitur de cliaritate quam pcccatoribus erat iratus, juxta illud : Odisli
[ua nos diligit Deus : quod non diceret, si eadem omnes, qui operantur iniquitatem (Psal. v) ; etper
'S5cl. Cliaritafcm voeo motum
llem alibi dicit : morfcm Eilii sit nobis placatus, ct ca^])it func pri-
ucntisad diligcndum Deum propter se, ef proxi- muni auiiu'c ? Scd si hoc csl, quomodo clcgit nos
nuiu propter Deum. Deus uon est motus, crgo est anfc muudi constituliouem? Nunquid non diligcus
harifas, quie non est Deus. Item ebaritas potest elcgit vel quomodo non placatus pro nobis tra-
;
lugcri et minui, Dcus autcm uon potcst, ergo est didit Fihum ? Solutio. Ira Dei dicitur non animi
harifas, qmT^ non est Deus. Est itaque firmifcr te- passio, scd vindicta justa, cl cum talis ira tlnitur,
icndum quod uomen charitatis a^quivoce dicitur quod factum cst per mortem Christi, Deus dicifur
le Dco, cum dicitur Deus eharitas est, et de qua- nobis placari, et nos ei reconciliari ; nec tamen,
lam virtute, cum dicitur, qutiedam virtus est cha- quia reconcihavit amavit ; sed quia amavit, recon-
itas, vcl charifas Dei diffnsa est in cordil)us nos- cihavit. De justitiailla, qua Chrisfus vicit, supcrius
Aposfolus Paulus fere ubique hoc nomine de- B dictum esi, et de modo redcmptionis. Nec oportet
lis.
ignat virtutem,qu.T, Deus non cst, scd ex Deo. acta agere tantum vcrlja Augustini Ijrevifer po- :
oannes eodemnomine significat ipsum Deum.Hoc nantur, quibus cam plane cxprimit. Ait itaquc :
utera quod Augustinus dicit quod charitas fra- Hiec (>st justitia, rjuii Chrisfus vicit diabolum. Dia-
srna, qua dihgimus inviccm, est Deus. Conccdi- bolus amator potenfia?, ct desertor justitite, Chris-
iius, diccntcs quod Deus charitas facit nos etiam tum, in quo uihil dignum morte inveuit, occidit.
lihgere invicem, sed charitate mediante, sicut fa- Unde justum cst ut illi quos tene])at liberi dimitte-
it nos credere fide mcdiante ; a quo enim cst fidcs reutur, credcntcs in illo, qui sinc ullo merito malo
,b codem est charitas, ut dicit Augustinus. Sed occisus est. Noluit itaquc contra amatorcm potcn-
bjicitiir : Deus charitus
est in nobis, etetiam cha- tiffi uti potcutia, sed contra desertorcm justitioe vo-
itas, ergo duse charitates sunt in
quiB est virtus ; luit uti justitia, ut nos informaret quahter contra
lobis, vel dua])us chiuitatibus diligimus Deum. cumdcm liostcm nol)is sit pugnaudum ; videlicet
'Olntio. Non ideo dufB sunt. Sicut sol uos illumi- iion potentia, scd potius justitia, et sic victores
lat ct ergo duo nos illuminant, uon
radius solis, erimus.
equitur, quia hoc esset seorsum, et separatim QciEsrio CXXXII. Propterea sicut per unum, etc. :
itas nunquam excidit, quia habetur in priesenti et tum est ab illo vel illa, ad pi'imum liominem dici-
1 futuro. tur pertinere. Vel ahter, si vir nonpeccasset, forsi-
Qi-BSTio CXXIX. Charitas est fons ille de quo fan aUam sociam ei providisset Deus, de cjua in-
ictum est : Fons aquae tuic sit tibi proprius, nocentes, et sibi conformes genuisset, vel merito
: non communicet tilji alienus. Qua?ritur c{ui sunt ipsius peccata uxoris dimisisset ; sed cjuia pecca-
lieni, nisi reprobi, et qui sunt audituri : Ite, male- vit, per ipsum non immerito peccatum intrasse in
icii, in wternum {Matth. xxv), etc. Sed
if/nem mundum dicitur.
lulti de numero talium diligunt ad tempus, et sic Qi;«STio CXXXIH. Item quceritur cur per homi-
D nem
dc fonte hoc communicant. Solutio. Alieni
ieni et non per diabolum dicatur intrasse pecca-
icuntur secundum prcescientiam, de quibusmodo tum, cum prius fuerit in illo, et per illum intrave-
m
loquitur, sed secundum prsesentem injusti- rit etiam in primum homincm, unde scriptum est :
im, omnes scihcet qui non diligunt modo, sive Invidia diaboli mors intravit in mundum {Sap. n).
at elccti, sive non, et hi ut sic non communicant Solutio. Aliter per diabolum, alitcr per hominem
nti dilectionis. peccatum enim imitatione, et non
intravit. Sola
QiVESTio CXXX. Quomodo hoc sit verum, quod ])ropagatione per diabolum. Non sola imitatione,
citur Christus mortuus cst pro impiis. Nonne
: scd etiam propagatione intravit per hominem.
'0 tautum mortuus est Christus, quD>us. sua
ilhs Sciendum cstPclagianos dixisse originale peccatum
,ors prodest ? sed non prodest nisi piis, ergo pro sola imitatione et non propagatione intrasse pev
jis tantiun mortuus est. Videtur itaque, quodnon Adam quod si verum esset, non hominem, scd
:
oimpiis mortuus sit. Solutio. Mortuus cst pro diabolum pcccati auctorem dixisset unde ctiiun :
jipiis, id esf pro dilcctione eorum qui prius erant dicebant, quod in baptismo originale peccatum
jipii, et per iidem facti sunt pii, et ita verum est parvulis non dimitfifur, quia sccundum, eos in
od mors Christi facta pro impiis est, et quod nascentibus nullum contrahitur sed fides catho- :
4«7 iiiicoMS IH'; s. vicToiii, di'!' i'\i;'. i. KXKCKTICA. I IN s. S(;i'.ii*Ti inM. '•68
Irinscciis occiilli' oi>ci'aliii', c.\ (jn.i sol.i j^i.ili.i |i.'ii'- Qr,*;sTio <;XI,. Si iliKjiic iiii;i idomiis sic iiiiilli
Villos i'c^'ciici-alos (|iii ciiiii iic((iiciiiil iiiiilari. siio jiliciiicliir in sci|is;i iii :iliijiiid mii<^iiiim, iii (|iio <>k-
iiiscril corpoii ; sic .Xdaiii, id.clci- imilalioiii-* c.\ciii- sciil inliiiil^ri' ;iloiiii, (jiiiiTiliii- ;iii illit cssct omnf^^
jtiiiiii, l.ilic siia' coiicii|iiscciilii(^ (oi'iii|)il oiniicN c\ is|;c, \('l iiiiii dc jiiimcro iiliiiriini, vcl iilriim illii-
sc jicr ('oiicii|iiscciiliaiii iiasciliiros. siiil illii iiiiii. .Soliilio. .Noii ojiorlcl conccdcic (jiiod
Oi'/|.:siio (;.\.\XIV. CJiiici'il .liilianiis sic : Noii jic.- ili;i sil omncs is|;('. scd (jiiod >il mullij)lic;il;i cl ;iii
qiii (^cncriiliii' illa, vcl riicrmil iii ill;i, siciil illiid gritiiiim cicvit iii
: jici' ([ii;is cviio riiii;is iiilcr lol jir.c-
si(li;i iiiiioccnliir! lij^is oi'i^in;il(! ])ccc;iliiiii iiiprcs-
;ii horciu, Mcc cs| iuhor illiid, scd c\ illo, vcl m;ilc-
siini. (;iii .Viif.;nstiniis sic rcspondct : .\])osloliis di- i'i;ililci' iii illo. Diligciilcr iioliiiidic siinl hiijii-mod
qiia-ril riiuain,
ris ; (jii;uido(jiic lit miit;ilio j)roj)i'icl;diiiii sinc iiiii
iilii liiihct ;i])crtissima!n j;inn;iin ? IS
Dci crant, ct sic in hono orlinn (^st maliim, qiiod fcril. Ilcm : iVo7\s ct vila a T)eo i-sl (.Sap. \K qiio'
non hahuit causam efficicntem, scd eausiim deli- vidcliir csse contraiiiim : nil enim lemj^oralc c>t ;
voluntate primorum parcntum, undc et ii^siim jio- nam vcro ilhim qufc mors dicilur sccundiim qiio-
test dici vohmtariiim. (] dam fccit Deus ctipsa intcr opcni honaennmei;i :
Qr^FisTio (;XXX\TI. Tn quooiiincs pcccavcrunl,c\c. fur, (iiiia jusfa ; ct onme justinn ii Dco.
Nondum eramus, quomodo crgo qui nondmn era- Qr^.sTio (;XMI. Scfl non sirid (lelirtunt, ila -
mus, potuimus peccarc ? Soliitio. In ipso omnes ilonwm. Qiueritur qnomodo dicat Ajiostolus^domm'
peccavimus, id est in ipso factum est unde omncs (;hrisli ahnndiire in jilurcs, quam dclictum A(l;e
peccarcmus. Vel sic Ah ipso causam pecc.di :
non enim jjlures salvali simt j)cr gratiam (^hiisti
tio soict fieri de illis scplein panibus, quihus tot peccato Ada? ? Quod videtur quihusdam, quia e>
millia hominum Dominus satiavit sine alicujus rci fomite proni sumus ad peccandum. Solutio. Pro-
additionc [Mallh. xv). Solutio. I.cge propagalionis nitas talis non est causa efTiciens, etsi sif causa
liocfactum fuit. Illa cnim j^iarticula qutc fiiit in sinc qua non ticret, ut quihusdam jjlacet ; scd nei
lumhis Adic, ex quo scj^arala fiiit in lilii cjiis ge- exigitiir, cum nec in diaholo, ncc in primo ho
nerationc, in scipsa cst aiicta ct mn]tij)licala in niinc antelapsum fuerit, et tamen fnit in cis pc'
perfcctani liominis statuiam : ex qua iterum sepa- catum sine ij^isa non enim ipsa causa pci ciiti, scc
:
rata est parva j^articula in secunda gcncriilionc, jieccafum causa i])sius fuif.
qu.ne in seij^sa est iterum aiicta et mulliplicata Qi^ESTio CXIJV. Quicritur an alia peccata actn.n-
(lc qua itcrum itii multijiliciita csl separala alia, lia Adic postcris imputcntur ? Solutio. .\postolic
et sicdcinceps lege proj^agiilionis crcvit in tantam dicit in unius dclirto, non ail delictis, niulti siuii
muUitiidincm sinc addilamcnto cxtiiiiscco, vcl roiisliluti pcrralores : in quo iiinuil, qiiod uoii
cihoriim mulationc in ij)sam (;onst;it quia . plura, scd uniim solum imjjutitfur.
:
yti.-ESTin C.XLV. Qii<vritiir ;\n oliiiin iiocoatiim A (iflutnni nrqiiiipro : ore:n non pntost aliquid nioro-
\'Yiv. no])i.s inipiitotni' ? Soliitin. \nta vorha Aposlo- li. Simiiilor socundum bonus
({uod ost lioino, osl
i (licontis in uiiins dolii^to, non ail (iiioruin, xci si ot dili^it ; sod non potost non esse honus, vel non
inputafnr i^roptor ratinnos priodiotas, (lioit ]M'v diligoro : ov^o ox noocssitate bonus est vcl diligit,
muin linniinom pooo;»tnm iutrasso in mundinn, qiiomodo crf^o ])otcst morori ? Solntio. Morori go-
>cl iii imius doiiotn. miuiun liidiol si^^nilioatioucm : dicitur onim quis
Oi.KSTio C.XIAT. Quiorilur an aoliiidiii poocidii morcii oum ])or bonnm
dignus ali- o])ns ofiloitnr
idotiir, ([iiia nnminus iiil : /w/o suiii /htiiiinn^i miiliciitioiuun vidotur nobis, ([uod noo sooundum
i)i'iis fiiits zi^lofes : visifans iiii(/tii/nti'ni /lafrmii in divinitalom, uoc sooundnm iiumaniliilcm ('.lirislns
ilina iii tertiain et (/narfain (jencrafioncin [Iwnxl. ;di([nid mornil, oliam in ij^sa morlo. nioitur otiain
,xi, Poooala parontum otiaiu pro.ximo-
olo. Solnlio. idiquis morcri cnm aiifpiod bonum faoit, quod sit
iiin non impulantiir liliis, nisi ipsi poooala pii- dii^iium romiincriiliouc, sccundum (piod noiis
Qr.ivSTro CXI.VII. Si aiilom quioratur ([iia riiliouo Qi/KSTio CLI. /.ex sahintravit, nt ahundaret,
oocafmn ])riinorum i)arontnui, ol non ])ro\:imo- cto. Quiorifnr an lox sit oansii mali, quod vidolur;
imi impufotnr. Solntio. Quia illnd nos s])oiiiivit (piiii osl ciinsii iibiindantiio dolicfi. Solufio. Ut
;
iPtoi-a i)cccata a]iornm nos tanquain nudos ot quandoqno ost (>ausafivnm, siont co ad fornm, ut
|)oli;itos invoniontia non potnornnt noi)is ali([nid omam fogiiin ; (lUinidoquc o])orativnm, ut ])osuit
iifoi'ro orii^inidc onim poooatum, ut jam diclnin
:
lioniinom iu ]iiUiidiso, iif oustodirct, olo.; quando-
•;l,lantnm priv.it oriuiuaii (jnadain juslitiii. ([110 os! oonscoutivum, ut cxivit foras nf morcro-
tiir ; quandoqiK» etiam notal ocoasionom, ut lex
Qi .KSTiii C.XbVIII. Homo ox so ot por se iiuto
siil)intravit, iil ii])uudarct iioooatum. .ludio cnim
ooc.ilum iioooaro pofuit protiooro vcro ox so ot
;
iibundiinliorcm poooidi ocojisioncin aocoporunt ox
or so sino adjuloiio f>rafiio non potuit, crpo pro-
]o,!4(', (piio hiif ])ona non oausa mali sod vifium ;
Dnum.
ost oausa doh^ris moi, sod vitium mcnm.
Auto oasum liomo non crat pro-
Solntio.
iis ad poccatum
ncc Deus falom fccit lioiniuom
; Qr.KSTin Cbll. Uhi ahundavit deliclmn, supcr-
es.-;of pronus ad ])oooandum, sod
t
f.dis pronifiis atiundavit ef (jratia. Nonne in Judicis siiporaijun-
ostea ox pcooafo infnit uooctiam pofcsfatem pco- ;
(hivit delictum, cpiia legis pv.Tevaricatio ; nec tamen
indi ]iid)uit ox Doo, scd cx sua niliilitalo non ox ;
sn])era])imdavit ol gratia, quia cxcieoafi sunt.
)no, quod acceijcrat, sed ex ojus formino; non
Onomodo orgo ost vorum, u])i a])imdiivit dileo-
lia fanfiim, sed quia nnn ])]ns aoco])oiat, sicnl
tnm, supcrabnndiivif ot grafia ? Sohifio. Non dioit
m siii)oriiis (tiofiim de (^ndom osl. IIJ)ioimqiic <ibundiivit dilcctum, suporal)undiavit
Qr.7-.srio C.MJ.X. Siriit /icr anins inobcdicntiain, ct griiiiii ; sod ubi indefinite, quod cst infolligon-
'. Quioritnr iin Iionio prins i\c ])ono, qiiod ]iidiuif diim (piiintum ad oos, (iiii crcdidorunf, in cpiibus
ite fapsnm sino addiliono aliorum, gratiio pofuo- prinscpiam oro.dorcnt, abnndiivit dolictum quia ;
o])0(]iro ot prfPoo])tiim sibi datnm implcrc ? Si pripfcr CiPterapcocafa eis incral legis priovarioatio :
catnr, qnod ])otuit : or^!;o, ox oo cinod tniioli;ibnit sed gratia omnia dimisit; insn]ior fidcm et charita-
)tuit quod ncuatnr fore al) omnibus.
])rofiooro : fomoontulit, non qiianfum iul cos, qui in i^eccatis
•m si oonocdiifur, quod non pofuit olicdirc sine suis morliii snnt, in ([uibus a])undavit dcliotum, et
Sjutorio fjratiio, quio orgo cjus oulpii fnil, si non non gratia.
'it quod uon potnit fiicerc sine gratia,
ot griiti<i
Qi /KSTio CMII. Quid cr<ji> dicemus : Mnnebinius
'a ost oollata, ncc ejus onlpa fuit, qu;iro non sit
inpcccato,ut f/ratia ahundet? {Rotn. \\.) Circa
llafa.. Solnfio. .\on peooiivit, quiii nnn fe-
haec qu.Teritur, quid sit manore in peccafo. Solufio.
quod faccre non potuit sed quia non feoit cnm ;
De peooalo non ji.ienitcre, vel quodam torpo-
sset.
re mcntis pcrsovorando in pcocato gratiam ox-
Qf^.sTio CL. llom qn^-Britur an Christus speofaro.
oliedion-
]
Deo Pafri aliqnid meruit Volnnf quidam pro-
? Qr.i2STio CLIV. Quicuni/ue haplizati eslis in
i'e quod non morucrit aliquid, qiiiii ncc socun- C/irislo, oto. Qua^ritur qufP pcccata dimitfantiu' in
m Inimanifiitcm, nco scoun^hiin divinitatom. })aptism() ? Solutio. Dioit Augustinns qnod non so-
jus, inqniuut, non pofosf aliqnid ali idi^pio iic- ]i!m])r;olciilii vol piiosontiii, sod otiain fnliira.
)ere ; vel aliqnid, quod faoiat, aliiid ron priiie Qi.i^sTio CLV. Sod qufpritur, quomodo fufiira
471 IlliriO.MS l)E S. VICTOIIK 01'!'. 1'AltS I. - KXIXIKTICA. - I. IN S. SCniPTIJHAM. 472
])f'(;c;ila, qu.i' iiondimi siinl, dc ()iiil)iis iinlliis ]>(>'- A Inin oiiginaloni c\ totonon iinputatus secunMuuj ;
nitfit, noc pro ch adliiic lciiclni', qnia ncc ])io cis actiim vero ol formitem originalera sic crucUixus,
aillinc aliqiiis cst rcus, (|ii(inioiln, iiKjiiain, (liiiiil nl noii domin(!tiir.
tiiiiliir ? Soliitio. Idco (liciinliir Inliiia pirccala iii Or.KSTio ('A.\. (Jua-iitnr an in Abraliain fon
l)aplismo diiiiitli, (jiiia ^icr ^''^itiain ilii datani ca- pcccali fnciil criicillxus per mortem (iliristi ? 1,
ventur, vel ideo (|uia faciliiis ])ostca iilc ((iii lioc ciiiil (iiiidaiii (\H()(] j)er fidem mortis Christi tiinc
Qi .KSTio CLVI. An licle acccdenli y^eccala di- (Ji ;f.STi() CI.XI. If( in (iiucritur an in i])so A})Osto-
millantur ? Sohitio. Aiignslinus dicitciuod solvitnr lo sic fuerit dehijitalns et crucilixns, iit inolil»us
Qi /KSTio (ILVII. Qiwritur ([iioinodo \crnin sit ria et sic voJuitea ? (juoniodo ergo fomcs ])(!ccati
tetmembrum est (Ual)oH ? quomodoergoestmcm- lio. Apostolus, Ucet voluntarius eonnniscrit, non
brum rJirisU ? Et si hoc est, (juomoih) dimissa g tam jieccatum vohut. .\on enim diciinr pec-
da. Solvitur hesterna, etc, id est baptismus talem etiaiu videtur esse mortale sic conscntire.
habet efricaciam etiam in eo qui corde non con- QL.ESTI0 CLXII. Ut obedialis concupiscenliis
trito acccdit, quod nisi in ipso Uctio remaneret, Quferitur quid intersit inter obedire concupiscen
omnium offensarum consequeretur vcniam, ct tiis, et inter pxhibere membra peccato. Solutio
postea poterit consequi si de Uctione sua voluerit 01)Cdire concupiscentus csl mcnte consentire car
p(£nitere. nalil)us delectaUonibus. Lxlubere membra pccca
Qu^STio CLVIII. Vetus homo noster cruclfixus to, ut sint arma iniquitaUs, hoc est ipsam iniquita
est, etc. Quferitur, an idem sit homo vetus, et ho- tem opere implere.
mo exterior, et homo novus, et homo exterior ?
QiJJSTio CL.XIll. Unde quferitm-eur postpiimun
Sohitio. Non idem, quia liomo exterior dicitur proliibeat secumhun, pi'ohibcndo enim noa obe
quod habemus commune cum animaUbus, homo (. ^^.^.^ concupiscentiis, i^roliil.et ctiam exhil)er.
interior quod commune possidemus cum angeUs
membra peccato qiu enim non conseutit. noi
;
narius enim unus in pcena, ternarius imus in cul- Qr.«STio CLXV. Humanum dico propter infirmi
pa origiuali, alter in culpa veniali, terUus in culpi tatem. (^wveviiwv, quid vocet Apostolus humanum
mortali, et sic trcs ternarii culparum cum bina- scilicet leve, et ad faciendum facilequod fit adultfi
rio po-narum undcnfu'ium consUtuunt. Videndum justifia^ et non perfectiie. Solutio. Ipsc ostendit sul>
est ergo secundum qiud vetus homo sitcrucifixus. jungens Sicut exhibuislis membra vesha ser^in
:
Seou.ndum pfBnam feternam ex toto deletus est in immundiUfe et iniquitaU ad iniquitatem, ita uum
iis, (jni suut ChrisU sccundnm jxenam tempo- ;
exhilK're membra
vestra servire justitife sanc m
rfdem debilitatus est et mitigatus. SimiUter sccun- tilicaUoncm. Quod cstbrcviter et aperte dicere E( :
dum culjiam mortalem nihilominus deletus est amorc servite jusUtife, sicutpriussine coactioneso
penitus secundum autem venialem mitigatus
; ;
ladelectaUone servivistis immunditire.Quod idco di
p.Qn plericiric adhuc fiblaliis, jiorro seeundum rca- citur humauum, qnia plus dcbctur justitiic quan
473 QU.ESTIONES IN EPISTOLAS PAUI.I. — IN EP. AD ROM. 474
poccato : cnim unquam sic dilcxit pccca- A mala, sed bona nec est causa peccati, etsi vidca-
nullus ;
tum, ut pro co non timeret mori. Setl cum simus tur ocoasio.
])roni ad malum, quod lit sine lahore et omni dilfi- Qc^srio VA.W. Nam concupiscentiam nescic-
oullato, insupcr cum magna suavitato ot immodo- bam, oto. Qua^ritur do qua onnoupisoentia hoo
rata deloctatione, ad ])onum voio tardi ot pigii, dioat Apostolus. Et dicunt doctoi-es, quod de qua
quod non lit nisi cuni maj^no laI)ore, ot ingonli ])ro]ul)ctur in Decalogo. De qua iterum quipritur
(litficultate, et sjepe modica vel nulla dolectatione ([Uio illa si( ? Nomine onim ooncnpiscontiiP quan-
;
quia itor virtutum arduum et durum, aroluni ol (l(K[uo signinoatur vitiinu ooncupisoontiir', soilioct
angustum. fomos [)oooati quandoquo [^rimus motus, qui ;
Qi.T.STio CLXVI. Sed quiHritur quomodo dicat dicitur propassio quandoque sooimdus motus, ;
Apostolus esse humanum tanto amoro^ tantaquo qui dicitur passio, vel delectatio quandoquo con- ;
dolectatione servire justitiiP, quanlo prius scrvivi- sonsus quandoque extorior conatus quam crgo ; ;
mus iniquitati, cum hoo videatur osse pcrfoctumct [)rolii])et lex diccns : Non conciipisces [Ihid.) Solu-
oonsunuuatum ? Solutio. Est quidcm vcrum quod tio. In responsione hujus quiostionis modcrni doo-
([iiando videmus alifiucm amore servire justitife. tores disseutiuut. Ahi onim diount, quod primos
dioimus quod perfectus est, maxime in lioo tem- B motus prohihct lex ahi vero dicunt quod consen- ;
i[)sam veritcitcm, iuqiorfootus est, nisieliam proju- scito concu[)isoentiam maliim, et quantum potes
stitia non solum c.etera, sed ipsam quoque mortcm dcvita, et ita socundiim hoo nihil prohibetur.
contcmnat. AduUa? [adulterinie] crgo justitiiP, ot Sed f£uidquid coutinetur in Decalogo, vol prfeoep-
non [)orfootio est iunoro faccre priooo[)tum ouin tum cst, vol prohi])itio undo oportot, ut ahquid :
proposito moriendi pro Christo, etsi nondum lan- proliibeatur cum dicitur : iNon coucu[)isocs. Illis,
tam haheat charitatem vel constantiiim ex cjua rpii dicunt, quod consensus prolii])eatur, sic o])ji-
possit ipsam mortem sustinere, et iste gradus suf- citur, Apostolus dicit : Facio quod nolo, si autetn
ficit ad salutom, et cxigitur quia sinc eo nuUus
;
hoc est : consentio legi non faciendo, scd nolendo
cst dignus gioria. PcrfectiiB vcro jusliti;o et consum- (iljid.)
matio est tantum virtutemhaherc, qui>? suffioiiit ad Qi iESTio CLXXI. quid illud sit,Quieritur ergo
tolorandam mortcm pro veritate et amore justitii^. quod lex prohibet, et Apostolus nolens faciebat?
Primum gradum hahuisse visus estPetrus quando sed isti dicunt cjuod consonsiun lex [)rolii])et, sed
diool)at Et si oportucrit me mori terum, non te
: constat quod Apostolus non conseutio])iit quia si
ner/abo [Matth. xxvi). vero habuit sccun- C consentiret concupiscentifp, nullo modo legi con-
Nondum
duiu, quem consecutus est per adventum Spiritus sentiret, sed contra eam ageret. Augustinus autem
sancti. ostendit aperte quid sit, quod Apostolus nolobat,
Qu.F.STio CLXVII. Viventeviro mulier allifjata esl et tamon facicbid. Motum scilicet oonoupisoentiffi
lege viri {Rom. vii), eto. Quforitur de David et ae- sentic])at, sed tauicn non consentie])at, imo non
teris justis, an lege vivente, id est statum hai)ente, sentire volebat. Unde liquot quod primos motus
tenerentur legem servare, et an dioendi sunt adul- concupiscentiie lex prohibet.
teri, quia fuerunt cum alio, id est cum Chrislo, in Qr^STio GLXXII Sed quiPritiu' itorum cur Deus
qucm credebant, et a quo justificari qufprebant ? prohi])uit quod nemo unquam vitare [)otuit ? Vidc-
Solutio. Lex quidem justo [)osita non est, quie est tur cuim lex non solum inutilis, sod ciiam irralio-
quasi pedagogus parvulorum ; tamen David cum cjuod interdicat cjuod est impossibile vitare.
na])ilis,
cfpteris justis tcnebantur legem custocUre propter Propter hanc ratiouem nolunt pra^dicti doctores,
iilos, quibus lex erat necessaria ne corum cxemplo quod lex [)rimos motus {)rohiboat. Qui])us o])jicitur
eam transgrederenlur. Xec quia cumChristo erant sic : iNonne lex prfeccpit dihgoro Doum ex toto
per fidem et dilectionem, dicendi suut adulteri : sed corde Sed hoc prfeoeptum, ut dicit Augustinus,
?
si sacramentis lcgalD^us contemptis, jam sacra- D nemo in prfesenti potest adimplere si ergo ahquid :
menta Novi Testamenti introducere prfesumorent, priiecipitur, quod non valet hic ii f[uoquam licri,
tunc adulteri viderentur. quid mirum si C[uid prohibctur cjuotl non potest
Qr^STio CLXVIII. Cum enim essemus in carne vitari ?
passiones peccatortim, etc. Qufpritur quid vocet QivESTio CLXXIII. Quferitur ei-go quare Deus vol
passiones, an primos motus, an ahcjuid aliud. So- proliibuit fjuod non potest vitari, velprtTecipitquod
lutio. quod concupisccntias innatiis,
Potest dioi, nou enim ciudolis, voluou
valet a(lim[)lcri. Vidotur
qute sunt causa pccoati, et iniis qui non sunt in iefpuis. Solutio. Utsupor])um humihiu*ot, et c.pcum
Christo, etiam mortale peccatum. Vel primos mo- illuminaret,et sic dignum ad gratiam suscipiendam
jtus, qui non imputantur renatis fquos idco vocat ;
[)riepararet. In lioc (piod prohibuit cpiod nemo po-
passiones, quia naturam Ifedimt, in aliquo l)ono test vitarc, ot priPcc])it quod nuilus faooro potost,
privant. ostendit qufe sit perfcctio divinto justitiiP, ct quid
Qr.^sTio CLXLX. Quid diccmus? Lex peccatum juste Deus al) homine cxigere possit. Insupor qualis
es/ ? A6sz7 .' Quneritur an ips;i lox faoiat peccai^e, homo fuerit ante peccatum, scilicet talis qui sinc
vel cloceat, et sic sit malum. Solutio. Non est omni ditricultate gralia adjuvante nihil concupisoe-
4".')
IIIKiOMS hK S. SK.Kiiil, (H'IV l'\l«S I. - KXKfiKI Ii.A. I l\ S. S(.ltll''H HA.M. 47«
r<'l, <l lliiiiii cs ImIu ii.KJc ilijipci rl : cl qii.ilis pcr A Soliilid. (oiiciipi wr-i*' : ji". i-iiiiii |»r'iliiln'l (oiicii'
<'lll|i,ilii rllrrliis, sriliii'1 iiiliriiiiis, ciiii.ilis iiiijiolni-' |.isccrc, cl ,\|»(»s|(»lii , \iill -icciiiidiim miiilcin non
lioii (•oiirii])i>i'crc ; \cl Dciiiji iicilcclc (lili^^-rc. ( (iiicnpisccrc, cl Kiiiicn sccnndnm c;irncm concii-
Qiiid ci'^(» rcsl.il iiisi nl lioiiio aiii|»liiis dc sc ii(»ii ]>isccl»;il.
Or.v.siiii (;i,.\.\|\'. (^liia'iil(ir iilii Icn sic proliihc.^il Soliilio. I acil -('(1111(111111 c;irncm, cl iioii (»jicr;iliir
gpncralilcr (o[icii|iiscciili;iiii, iioii ciiim iiuciiiliir, sccimilimi mciitcni.
iil»i lc.v laciril jiroliiliilioncm iiisi (\c w vd ii.vorc
Oi -T.STio CJ.XX.M. 0"'Ciiliir <iii conscqiicns sH
l»ro.\iini. Soliilio. In si»cci;ili inlcllij^ntnr ('('iicralc.
il»sum non operari simjdicilcr, si non o])ciatiir sc-
Ui.i':srin CI.WV. (JiKcriliii' midc coiilin;j;il iil
cimdiim incntcm ; sicnl c(»iisc(fn('ns c-l, ct si lacit
nitaninr iii vcliliim, cl id (|iio(| |iro|iil.('|iir;iiii|>lins
sccnndum c;iriicm, cl siiu|»licilcr lacil. Soliilio. K.st
pl;iccnt, cl diilciiis li;il c\ i]»s;i ]»roliil»itionc ? Solii- (piidcm veriim, quod ad anirmationem dclcrniina-
lio. \;iliir;i liiim;ui;i sic crcal;! cst, n;iliir;ililcr '^
(; im scqnilnr simplc.\ jinirmatio
iil
fcic scmpcr, scd
;il»pct;il lil»crl;ilcni : (inic \u'i- [»roliil>ilioii('m vidctnr ncjiationcm dcfcrmiihitamnon solct sc.|iii simi»lc,\
ininiii, cl iu scrvilnlcm rcdi<;i ;
undc (in;inliiin ucgalio ; inidc ofiortct vim laccrc in ]»r(»n(»ininc
polcst, shiliiu facl;i |)ioliii)ili(»iic, i'csistil uilcus ciim dicifur : Eijo non operor (ibid.), qiiasi ego
conlra.
interior, iu (pio vcrit;is hominis consislit, qiiia
0(*:sTin CIAXVI. 0'i''"^i"itnr in fpia pcrsona lo- imago l)ci ; cf sic iicg;ifio, (pi^c \i(lcfnr cssc sim-
qnntru- Apostolns diiui dicil : /''(/o aiifn/i ranui/is plcK, noii esf sim]>lcx, scd ]»oliii> dcfcrminata.
siwi [Iloiii. viii, in propri;! ;in f.'('iici;ili .''
.Nain si iu
Oi F.sTio CI, XXXII. Srd ijuod hal/ilat in //le prrra-
sna pcrsona loqnatnr, quomodo dicit sc cssc (-dv-
liiin. OuaM-itnr (piomodo |»cccaliim (juod nihil est,
nalcm, cmn csscf spiritualis ? si ;iutcm iu t-^cncrali
scd tantiim ]iri\atio l.oni, dicaliir habitarc in ;ili-
loquilur, omni juslo c( iujuslo ciijusliiict tcin-
iit
qno. Solnlio. Hoc nomine, peccatnm significatiir
poris conveniat quod dicit, quoraodo injnsto con-
fomcs ])cccati, qure lex carnis, vellex memltronim
venit odirfi maluni, ct vcllc lioniim, cl lcgi Dci
dicitur, sicut consensus vel ojicratio, jex mortis
conscntiro ? Solntio. An,t>iistinns dicit qnod in pro-
a]»]")ellatur.
pria pcrson;i loquitnr diccns, sc carnalcm proplcr
motus quos non C Oi >:sTin CLWXIil. Srio quod non habitnl
senticbat, ct ideni crat spirifualis, / ,
conseutiens illis motihns inordinatis. .\nn autem me, id est in rarne rnea bonuni. (Ju;crifur utrnm
ncgari potcsf quin dicat qu;Hd;im, qii;c propri;c univcrsaliter dc omni hono an indcfinitc dr qno-
pcrson;c non convcniant, ut illud Vivebam nli- dam bouo dicat, qnod non habifat in carnc? Scd
:
quando siiip l/^ije {ibid.). Sunt qui dicnnt quod in de omni bono quomodo hoc ]3otest (licere, cum
generali person;i Jusfi loqnitur scd justo qnomo- ;
caro etiam corru]ita et languori subjccta sit o]tiis
dam homini lcgis scripl;c, qn;cdam liomini legis num esi, nec aliquod malum sit : et ubi aliqiiod'
grati;c ; qiiid ;uitcni ciii convcniat, diligcntcr uo- malum est neccssario sit et ;ili([uod Iionum. Solii-
tiindnm ; nostri ;iutcm propositi ct qn;csfioues tio. l)c sauitate sive natur;c intcgi-itate dicit, qnod
proscqni, non littcram exponere. non habitat in carne imde congrue probiit : quod
]ieceatum est fome.s i^eccati, qiiod privatio sanita-
Oi.^ESTin CI.X.WII. Quod fiiiiii operor non infel-
tis, vcl infegritatis natnr;c est in carnc habitaf : :
liiialilcr volol.at,possclpcrliccrc sinc addilamcnlo cundiim carnom, ol osso sccimd<ini cariiom, ot sa-
majorisfi:rati,T, possot qiuori. .N(mno illnd vclic, pora oa ([ii.t oarnis smit. Solnlio. Non ost idom.
((iiod Iial.nil Adainanto poocatiim, mullo iulciisius Niim .imhul.iro socundum carncm, csl oporo im-
oral (piam illnd iialnralc vcllo qnod hal.cnl pa- plcro c;i, (jii.-o c;iro ooiicn[)iscit. Ksso socundiim
??ani nnnc ? scd majinji ot niulla l.(^na lacinnt (otsi c;irncm, ost consciitiro conciipiscontiis, vcl osso
noii suiit difiua vitn {ptorna,
qnia sino (ido facta) disposilnm iii carnalihiis. Saj^oro oa (puo, snnt
paii:ani ex naturaliaffootn qnom hahont: (inomodo c;irnis, ost dclcchiri iii lalil.us qxw caro siimnia
orgo Adam anto i)occatimi ox majoro vohmtalo non jndicat, non perciporo oa qna; sunt Dei.
vol Diio-
polnil, 1100 ad inodicnm profiooro, nt omncs lor^
I.ns onim modis dicitnr (juis carnalis, scilicot vita
assornnl ? lUmi si Dous majorom firatiam noncon-
n ot docljina, vol qui carni iiidulK<"l, vol (piidiviiuim
forivl, scd iii illo statn, in qno oiim oroavit, sino- potonliam naturis roriim .alligat, id cst qni crodif
rot.nouno possot oxif^crc jnsto Dons ah liomino. qiiod Dcusnil possil facorc, nisi qnod vidct in na-
nf pro hono jani collato onm porfocfo (Iili;.;orot.
sod tui'a roniin. Similitcr aml.nlarosccundnmspirilnin,
Dcns non possot jiisto (\\if>:cro, quod lioino non csf oa qna' snnt spirifus, oporo implcrc. Ess(> so-
possct rcddoro ct sic vidcdir qnod homo esso
anto cundiiin
,llt,((llEI spiritnm, ^'-ftj eonsentire
,111.1, est ^ .7|^». *. V»., vol
,_\/11.7,^*l,ll ,^ ,spirifui, ... ........
:
1 *• ..>',. 4^. .,111. ' .-.j,.!. 1 .
est ? .Msi enim Deus justo posscf oxiKero nf nil inlclligonlia, et non vita ;dius ulroqiic modo
; ;
talis effoctus esf,non qiiod v;d(*t solvero onmo [iro[ilcr ([110(1 dicit : Vos non esfis iu caruo. Er;int
(lel.itum, quod lamen Dens potest exigere, et
ah et alii inlcr sc alt(ircantos, ot iiuperfecta^ tidoi, ad
us oxiKit, qui de se pno.sumnnt, ot ad
grafiam non quos respiciens suhjunRit .SV nnnen Spiritus Dei :
('nrifiio-iiiiit
(onfiigiuuf. C/^i..i^,l,i>^. ,..,.^.1 i:i« ,,
Soiondiim qnod httera h.oc ah illo
i , . . . .
iinduin Angustinnm dictnm ost. (Jucihtor autom in liomine, fides osf in corde. Sed soonndum hoc
le homine legis legatnr diligenter intnondnm est. quoeunquo sod in malo est
in lidcs ot Christus ;
louio ;uitcm logis (licifur,qni perlegem instruotus tides orgo ot Christus, vol Spiritus Christi est in
ognoscif [)or peccahira, oui noIen:< rosistere,
-^..L^, malo. Idem
lU eiiim
XXX»,I.XW, t..3L Christum,
VyXl.JlJJ. est ^J 111 (.1111
^'1.1.1, vol spiritum Christi
>^_'lDjflim-*lll VJllll.TH l.T^t
f
^inoiim. fi .su(^cnml)it, ot foniili consentif, qui osse in ahqno, sed spirifns Christi non est inaliquo
licilur carnalis non sohuu fomitem sentions, sed nisi in quo est dilocfio. Solutio. Non omnis, in
fiam ei oonsentiens. Cum ergo consensus sit ra- quo est fides, hahet tidem in corde ; nam in corde
ionis.
non dicitur fides esse, nisi cum cordi sedet et pla-
Ui.KSTi() CL.XXXVII. Qu.Tritnr quomodo homiiii cof, id cst uisi uhi [)or diloctionem oper;itur, ot se-
l^gisconveniat, volo bonuin, odi mnluvi, jum nou cuiidum hoc idom osf, Christum esse in aliquo, et
go operor illud, el consentio legi Dei.
Solutio. lidom Christi in corde ipsius csse.
icet consensus sit rafionis, faiuen
([uia carn;di(as Qc^STio CXCIF. Corpus quiileyn mortuuin estpro-
amad consensum tivaxit, non rationi sed carni ;>/cy />ww///;//. Qu.'oiitnr [)roptor quod [loccafum
„
' ooi[ius sif. morfuum, id ost nocossitati moriondi
gr^STio CLXXXVIII Ut justiftcnfio legis iniplere-
suhjoctum. Solutio. Propfer roatum originalis oul-
trm iwbis (nom. viii). Qn.-cntnr qiiid vocct jiisti-
jjfp sod cum falis, imo onniiscul[ia inhapfismosif
;
sift non prodcsscl aiiima' in <;!iiisto ivnasci. Vcl to?-- fiiissc in illo, sc<I liliaJis esl, quo timemns offen-
j)Ns /s/ morluiim proplar pficdlKni (/tm/i. viii) vi- dci(! ; scd niiiiqiiid Cliristiis oHcndeie vel separari
laiKliini. Talis cnifn spiriliis csl lininamis, iit iiisi liiniiif? Solnlio. I'ili;ilis liiiior fiiit in Christo non
inlirniilalihiis cssct ohno.xiiis, siipra inodiiin o.xlol- sccundiini cllV-ctnm, qiu la Iiahet in pia-'scnti iu
J(!i'cliir ct sif! non salvarctur, qiiod sine liiiiiiilitalc! uol)is, sed secundiim illum qucm luahet in auge-
neqiiit (icri. .Non ij^ntnr crniUiliter, sed misericordi- lis vcl hahf;I)it in fntiiro in sanctis ; «ed seciinduin
tcr; ncc c.v impolciitia, scd cx inaji^na dispcnsalio- icvcientiani, qufe est mista ciiin siihjcctionc dilcc-
nc non aurcrtur iiostra luortalilas cninco-tcrispr/'.- tio, uiid(! Apostoliis : Et exauditus est pro sua rc-
Itcrum, non notat iterationem in eisdcm personis sed fimor scrvilis sccundum Augustiniim est, qiio
factam, scd in diversis, quasi diceret : .kidceis qui- timetur gehcnna ergo timor gehennalis datus est :
dcm datus cst in legis datione spiritus servitutis in lege sed nonne gehennalis cohihet non solum
:
ne viles haJieamur, c[ui secundum eosdem etiam picnam, ct sic vidctur, quod servilis timor
humanus dicitur. Secundum vcro Cassiodorum, sit in charitate. Has quff-stiones moveo, non ut
mundanus timor est quando timemus pcricula solvam, sed ut lectorem ad quffirendum raecum
carnis, vel pcrdere hona mundi, propter quod excitem.
delinquimus, et iste timor malus est, et in primo QujESTio CXCVIII. Quferitur adhuc de timore ser-
gradu cummundo deseritur quem Dominus pro- vili utrum faciat servum Christi, an diaboli. Solu-
:
pus [Matlh. x). Scrvilis secundum priores est, qni quia quodammodo Uhertatem tollit, et opus quod
prohihet manum a malo opere, retenta mala vo- vult propter pfTuam facere non sinit.
luntate. Qi';ESTio CXCIX. Cohserecles autem Christi, etc.
QuiESTio CXCV. De quo potest quferi, an sit do- Qua^rituran Christus sit hfei'es, et siest, secundum
num Spiritus sancti quod si est, honus est sed vi-
;
quam naturam, videtur enim, quod secundum di-
;
detur malus, cum proptcr po^nam faciat servire. So- vinitatem non sit diccndus h.eres, cum hfereditas
lutio. Istc honus est honum halicns effcctum, scih- sit aUquo decedente firma successoris possessio :
cet, cohiherc a malo opere hoc autem, quod mala ^ sed nec Pater decedit, nec Filius ei succedit, quia
;
voluntas rcmanct, non cst ex ipso, sed ex hominis uterque ah feterno quomodo ergo hferes ? Solutio. :
vitio. Sccundum alios vero timor servilis est, quo Sic quidem inter nos heereditas habet esse per suc-
timetur gchenna quo tit honum, sed non hene
:
cessionem sed non sic in Deo Filius enim, quia: ; :
qui dicitur initialis secundum priores et secvmdum habet esse a Patre, et omnia, qnce habet, a Patre
etiam secundos cst initium sapientifp qui pra^parat habet [Joan. \); non autcm e divcrso ideo Filius
:
;
locum sapienti;e, ct ducitad charitatem. Dicitur hferes Patris est secundum humanitatem vcro :
etiam alio modo timor initialis, cum quod durum accepit hfereditatem, secundum plcnitudinem, de
erat, incipit amari, et iste est quasi medius infer qua nos omnes accepimus.
scrvilcm et lilialcm, aliquid Iialiens dc utroque. Se- Qu^sTio CC. Quiprifur quid sid csse coh.^eredes
cundum uframquc sentcntiamfilialistimor est, non Christi. Solutio. Kjusdcm h.ercditatis parficipes.
quo timetur pfena, scd ne offendatur sponsus, vel Scd secundum hoc vidctur falsum noscssc coh.T?re-
discedat, ne offendamus, nc Deo carearhus qiii : dcs quia possessio gentiuiu, Christi est hfercditas.
;
Qu^sTio CXCVI. Quis autem hornm fucrit in /uam(Psa[. ii): cujus hfercditafisnon sumus parfi-
B
481 QUil^STlOiNES I.N EPISTOK.VS 1>A[II.I. — I.\ VA\ \\) ROM. 482
cipcs, of sio non sumus cohaTcdes. Soluiio. llaTc- A 710S, ctc. Xounc nominc crcatui-iP intclliguntur.
ditas (iluisti, sccunduiu quam nos sumus colucrc- boni ? quomodo crgo disthiguit Aposiolus inter
dcs, est vita cPtcrna, non gcntiuui posscssio. aposfolos primitias Spiiitus hal^entcs, et inter
Qi:.«sTio C(;i. Si lai/ioi compadmin'. Qu;eritnr creaturam quasi ipsi boni non essent ? Solutio
quomodo non i^aticnti sit comjiaticn-
(^.bristo jani Qua ratione inter crcaturam ct filios Dci, licct hhi
dum. Solutio. I)uo])us modis Chrisio compalimur, Dci sint creatura, distinguit inter creaturam et
vel ejus dolorcs, quos pro nobis sustinuit ad mc- apostolos, quamvis ipsi sint creatunH, distinclio-
moriani revocando, ct sic ci compaticndo condo- ncm faoiens qutu attcnditur uon in diversitate
lere, vel ad similitudincm ipsius cum i[)so, ct pro- allcrius quahtatis, sicut gIossi.e diligenter inspect.e
ptcr ipsum trDjidationcs sustincndo. (lompassio, dcclarant.
quandoque nomcn cst nalurahs aflcctis, quando- Qi .ESTio CCVI. Spes, qux videtur, non est spes,
(lue consensus ipsius qui est virius. eto. Quwritur quid sit, quod nominc spei si-
QiJESTio CCII. Non sioil coiidit/ihv passiones gnifioatur,cum dicitur Sj)es qu;e vidctur, et aquo
:
/ii/jtis temporis, ctc. Qujcritur an mcrita sancto- rcmovctur cum dicitur Non est spes. Ei, quod
; :
Solutio. Xon negat .Vpostohis quin mcrita sancto- nullo iudigeat, nec aliquas angustias patiatur,
rum ad consequendam gloriam sufhciant, sed ad cjuomodo dicatur postularc vel gemere. Soiutio.
lum excellentem gloriam promerendam non sunt Quod ipso auctore faciunt sancti, Spiritui attribui-
condigna quia Deus ex sua gratia superaddct tur : postulat ergo, vel gemit, quia facit nos pos-
;
plus quam mcrucrunt merita nostra, quod est tulare, vel gemere.
hi*eviter dicere, nostra merita minima sunt rcspcc- ^-
QUiESTio CCVIII. An Spiritus aliquod postidct, et
litatis, secunda estmortalitatis, tcrtia est iniquita- pelimus pro illo, qui jacct in orimine, nec exaudi-
tis, et homo est omnis vanitas, id cst, omni vani- mur, et sic videtur, quod Spiritus c£uo docente
lati suJjjeetus. oramus, non exaudiatur. Soluho. Duai sunt spe-
Qi\«STio CCIII. Non volens, scd jiropter eum, cies justa? orationis, vel cum pctimus quod est
qui suhjecit eam in spe. Qu;eritur quid creatura petendum, vel cum petimus ubi est peicndum ;
subjecta vanitati non velit : si malum non vult, quandoque autem petimus ubi est petendum nec :
voluntas Ijona est : sed tunc nihil est quod sequi- tamcn ({uotl est petendum, et Spiritus tunc docet
tur. Sed propter eum, etc. si autem bonum non ;
qualiter sit peten.lum, sed non docet quid est pe-
vult, peccat cum debeat vclle bonum. Solutio. tendum, et ideo non obtinemus. Quotiescunque
Voluntas plm-ibus mo:Iis diiitur quandoque enini ;
autem petimus quod. est pctendum et idji est pe-
dicitur naturalis af!ectus, ut ibi, non quod volo, tcndum, obtinemus.
ago quandoque consensus illius, secundum quod
; QtyESTio CCIX. Scimusquoniam diligentibusDeum
dicitur voluntas damnanda vel remuneranda omnia coopeiwitur in bonurn. Nonne quidam ad ;
quandoque horror carnis, ut ibi Non sicut cgo D tempus diligunt, et postca cadunt ct sic d;unnan-
:
volo, sed sicut tu (Mallh. xxvi), et hoc modo hic tm* ? His autcm non omnia coop(!rantur in bonum,
accipitur, et est sensus Licet amara sit ptBna, ct ita videtur, quod diligcntibus Deum non omnia
:
quam sustineo, tamen delector eam sustinere pro- cooperantua in bonum. Solutio. Non dicit simpli-
ptcr Christum. citer, qaod diligentibus Deum omnia cooperantur
QtiESTio CCIV. Omnis creatura ingeiniscit, etc. in bonum, sed diiigentibus ct vocatis sanclis se-
Quaeritur quomodo hoc verum sit, cum lapis sit cundum propositum : quidam enim diligunt, nec
|?reatm'a, nec tamen ingemiscat ? Solutio. Omnis, tamen vooati sunt sancti secundum propositum,
'^cnon colligit singula generum, sed genera singu- sicut quidam sunt prgeordinati ad vitam, nondum
orum, et est sensus Omnis creatura, id eslhomo,
: tamen diligunt, et neutris omnia cooperantur in
n quo est omne genus creaturarum. Tres enim bonum, sed dihgentibus et vocaUs sanctis secun-
sunt species creaturae, sciUcet corporalis, et
anima- dum propositum.
is, et spirituahs : nomine, et
quoe omnes sunt in Qcj^.sTioCCX. Item quccritur rjuomodo propria
iic omnis creatura ingemiscit in homine. peccata tahum cooperentur eis iu bouum. Solutio,
QiiESTio CCV. Non solum autem illa,sed et liumihorcs ct doctiores resurgunt.
W.\ III. (.OMS 1(1. S. VKIOHI', OIM'. TAKS I. i;.\i.<.i.iii,\. I. I\ S. S(.ltll'll II.V.M. »8;
(J(>;i.srio (iC.M. Sc<l iioiiiir, si iKiii ccciili, ciil, .\ iiiijj.i c>,ciil Im tiiia .^ <»'ii(), | iioii, ,sic \oJiiiil |)ii<lian'
scd liiiic Itoiiiiiii fccissciil, iiicliorcs cssiiiil r|ii;iiii Si iiiill;i cs.ciit fiitiii;i, l»(!iis non j»iM'S(;ir(;t ;ili(jii,
iiiodo Miil ; iil li.'c.', cori'iij)l.i si li.'ii)cict ciini ii . i.o )idiii;i, clsi lioc cs.s^il, j)r;csci(;nlianoii (sscl in Dco
nis, (|ii;c. iiiiiic liJihcl, cli;iiii vir;,'iiiil;ilciii, noiiiic scd j>r.csci('nli;i (!st (liviii;i sci(;uti;i, cl iji.sa esl hc
jiilioris f,fr;uliis cl m;iJoris nici-ili esscl •.'Solnlio. Kst cs.s(;nti;i, cl sic vi(J(;liir, si iiiilla (:ssi;nl fiilni-;i,(jii(j(
(liiidcm vcriiiii si .M;iri.-i .M;i^(l;ilcnc cuni l;iiit;i dc- Mciis non csscl ; (jnod ahsit I Solutio. I'r;csciciiti;
volioiic li;ilicrcl cli;iiii virgiiiitali-iii, iii;ijoris incrili iioii .^iiiiplicilcr sif,'iiilic;it di\iii;iin cs.sciiliani, s(n
(isscl, scd ;kI i)crrcclioiiciii (|ii;iiiid;iiii (msms i|)siiis cir(;;i c;iiii (lcsi;,'iiat rcl;ilionciii i(;sjk;(;Iii riilnnjriini
coopcniliis csl, cl rorsil;iii si iioii t;iin tiiriiiicr <-c- iiiidc ist;i lociitio, si iiiill;i csscnl fiitnia, jjncscicnli;
cidisscl, iiuiKiiuiin uKMliciiin c(i'l(;slcin l;iiiliini di- noii (;sscl in I)c(j ; diiohiis iiiodis inl(;]lif^itui-. S
lc.xissct : nou t;iincu f)ccc;itiiiii csl, iil ri;ili;i ciiiui (licJitur : Si iiiill;i c>-ciit fiitura, jmcscicnlii
;U)UU(lct. iioii cssct iii Dco, id (;sl, si iiiili;i cssciil fntiir;i, su
(Ji i'.siio CC.MI. Itciu ((ii;ciitur ([uoniodo iii;ilo- hjccl.i (liviu;c sciciiti;c niilla csscnl, undc ij>s;i di
niin ])ccc;il;i c()o|)cr(,'iiliir hoiiis iu hoiiuin. Solu- (;(;rcliir jincscicnli.i, vcriis csl inlcllccliis. Si .'iiilcii
lio. Niliil lit iii niiiiido, «iiiod ;i!i(iiiid iililil;il's non sic iutcllif,Mliir : Si iiulla cssenl l'ului';i, j>r;cscicnti«
confcral bouo nuivcrsilalis, ct sic oiniiia l)on;i, \cl 13 noii csset in l)(;o, id cst, scicnliu, (jua jjmscit fu
iual;i propri;!, vcl alicu;i (ooix^rautur bonis iii tiira, falsa cst iutclligcnlia.
Iioinun. (Ji.i;srio CC.WII. An i^uc-^cicntia Dci sit caiis»
Qr.Ksrio ('.C.Vlll. .Vu daiunaudis coojjc- ouuii;i futuroriim, an fulura pruiscienliai ? iNulla cssen
rautur in ui;duiu ? Quoil mala ipsorum, ei» no- futura, nisi Dcus pranidisset ; et sic vidclur, quot
ceaut coustat scd utriim bona, qu;c ([u;indoquc
;
pr.cscicntia sit c;iu.sa futinoriiin. FJidc .\u;iii-tiuiii
faciunt, coojjcrcnlur eis iu maluni, potcst (iu;cii iiuivcrs;is creaturas, nou (jnia sunt, idco novi
([uod vidctur quia scrijitum est Melius esl viam
: : D(;us ; scd jam sunt, quia novit. Sed cum a-qu^
troire (If Pelr. 11). Solutio. Damnandis iiouoiunia fam maloriiiu (juaui l)onorum sit. Scd dicitOiif^c
coopcrantur in makim ; (pii i>ro bouis, qu;c qiiaii- ncs .Nou i>roi>tcica ali(juid erit, (juia id Deus scii
:
doquc f;iciuul, minus punicntur. Quod aulcm di- futurum, scd (juia fulurum est illud, XJ^fscil Dcus;
citur Melius est, elc. Non de iis damuaudis, (jui
:
lioc videtur : esse contrarium illi superiori senlcn
aliquando justi fucrmit, dictum esl de lucrcticis. ti;c Augusliiii. Solutio. Ouaudoqucaccipilur uolilit
Qi.iiSTio CC.MV. Qifos })r;rseioit, et prajdestinu- pro bcncpi;icilo, cl tuuc cst causa futurorum sec :
vit. Uuan-itur au pr;escicntia sit causa pnedestina- C t'iiduin bonorum sic quod Aui:,'ustinu» supcriuj :
vocatio causa justitic;diouis, ct justilicatio ma- guilioucm sigiiilicat, ct tuiic est causa futurorum ;
gniticationis, quod videtur sccundum suppositum scd a-tjue se liaijct ad hona et ad mal;i et sic ;
ordincm : scd cum utrum(pie sit cetcrnum, quo- Origcncs accepit, et sic nec piwscientia, causa esl
modo unum potest esse causa alterius ? Solutio. futurorum, scd nec futura priescientiic nisi dica-
Licet utrumque sit <elenium, taiucn uuum potest tur causa sinc qua uon sit.
essc ciuisii altcrius ; sicut Filiiis ct Sinritus san- Qi,ESTio (;C..\V1II. An piiccicutia nccessitatcm
ctus, cum uterquc sit ;ctcrnus, l;imcu l'"ilius causa cvenieudi iuferat rchus fiituris ? Quod videtur,
est Spiritus sancti : sic, secundum quosdam, pric- quia si Deus praescivit aliquid futurum, illud uoii
tiis sancti, sic et pricscientia causa est pr<£- tcst alitcr quam sit iJrajvisum cveuire, ut si Deu.-
Qrjisrio CCXV. Au idem sit in Dco prtescientia, rus, potest iion legere, ct sic aliter quam sil
praividcutia, provideulia, dispositio, prccdestiua- uon potcst simul esse utrumquc, ut Dcus prcevi
tio. Scd sai^icutia ct sciciiti'i dc omuiJjus estprade- dcat et uou cveuiat, etsic cst verum. Disjunclioni;
ritis, et pra-seutibus, ct futuris houis ct maJis, ct scnsus Lic est : Hoc fut Jrum uon potcst aJitcr eve
priHvidentia dc eisdem ;
providcutia de guhernan- uirc quam co modo quo eveuit, etquam sit pnH
dis, qufE quaudoque accipilur propraniilcutia dis- visum, ct hoc est falsum. Itcm si aliter cvcuii'e
QuJiSrio CC.WI. Au prifiacicnlia cssct in Dco, si objicitur : Si Deus aliquid praevidit, illud cvcnict
:
(lcns est ucccssariuiu, ct couscqu(!Us ; scd autccc- iiicij)crciit ficri, uoii liuucii iiicijicrciil a Dco sciri,
(lca^ csl ucccssariuui, (juia (iiiod csl pra'sciluui, ([ui ab ictcruo ouuiiii [icrfcclc iio\il, uon solum
uon potcst iiou pra'sciluui cssc,cl sic vidctur (juod (juic (juaudtKjuc lituil, sc.l (jtiicciUKjiic j^ossuiil lic-
(piiilijuid rtiliiriiiu ost, ([iiadam iiccc.-sitatc sit Tu- ri : scil cuiiucl (jiiiiitisciitisis iiossunl licri, cttiuii-
tmiiiu. Uuod etiain vidctur alitcr j^ossc proliaii : liii csscnl, si licrcnl. .Nou ciiiin modo [)Iciiiorem
Dcus aJ) irlcruo Verbo ictcriio suo dixil dc quoli- habctscicntiiim dc uiuudo, ([Uiim luibuit ab iclcr-
Jicl ruturo, ([iiia crit ; scd impossiliilc cst Dciiiu 110 ucc luodo minorcm sciciitiiun dt! iis, (jiiii' miu-
:
nicutiri : scd si ilhul (iiiod dixil ruliu um iiou cvc- (jiiiuu licnt, cuni j^ossciit licri, ([uam hiibcrct silic-
iiiret, cousequcrciur ([uod Deus csset luenda.x, i'l rcl. Tiimcii inagna
nlrum aliquid tide
(lUicstio est
ila uccesssario cvcuicl ({uod fiiliirum cst ; iiudc sit iii sola [)ossil)iUlaU', (juod uuiKjuam sil iictti :
.Vu;;iisliuus : Sicut ucccssarium cst liiissc (juod (jnod cuiui 11011 halict iii Dco causitm, (luomodo
hiil, sic ucccssarium cst iorc tpKjd tiitiiriiui cst. jiolcst jirodiic in iutum Scd dc lioc idibi (iiccn- .'
iiccessilas cst. ([iiia, si voiucrit, necessario cril. (liclis iiiilcm objectioni])Us respondciUcs,
dicimus
Solutio. Suiil nonnulli, couccduul (luod Dcus ({11! (juod liicc, Dcus scit liuuc lccturum, jiouit ([uod
|{
ct idco dicuut (juod antccedcus pr.cccdculis liy- ([iio iion cst lccturus, uon cst couccdcndum ([uod
jiolhetica^ uoii cst ncecssarium, ct idco ncc cousc- Dcus sciiit iiiiuc lccturum, iioii ([iiiii Dciis ali([uid
(lucus. Scd (juahlcr vcrum sit, (jiiod dicuul, iion ncsciat : sivc cuiin lcgiil, sivc 11011 lcgatr noii idco
vidco. Itcni sccuiuhi' olijcctioni rc,s])oiidcaiit, (juo- plus vcl minus scit vcl uon scitDcus. Idcm jiidi-
iiiodo Dcus nou sit m(uula.x, si illud ([uo(^l fulu- ciiim desimilibus. Nolandum cliam, t[uod cum di-
rum juNcdixit, nou cvcniat vcl ([uomodo voluutas ;
citiu', ([tiod illc ([tii csl lccliirus, potest non legcrc,
Dci sit ncc(;ssitas vd (juomodo vcrum sit, ([uod
;
vcl f[ui 11011 cst lcc.liiriis [lotcst lcgcrc, hoc dictiim
dicit Auyustiuus, nccc.--sarium cst lorc, (jiiod rutu- cst sccuudum causasinlcriorcs ; sic aulcm iul cim-
rum Nos aiitcni AujAiistiuuni sc([ucutes, dici-
cst. sas sa[)criores rcspiciamus, ([uod futurum cst de-
uuis {^eminam necessitalcm cssc, unam, ([Uic at- tcrmiualc cril, ct iion iillcruin, iiec [)otcrif uon
tcuditur sccunduni ciiusas iufcriorcs, ([ua' ([iiau- cvcnirc : faiucn ([tiiii iisus forniitfiis csf sccuudum
do([uc im[)cdifur ii su[)criorihns ; ct allcram, ([Uic catisiis iufcriorcs, (jtiic nciifrum cogunt, scd
iulchi^iiliir sccundum ciiusas !^u[)criorcs, (|ii.un utrumquc pcrmittuuf, (ficimus, (juod u.frumciuc
iiiqjossjliilc cst 11011 iui[>ieri. Kormii .inlciii ([u.c jiotest essc ct uoii cssc, ctun tamcu iii vci iliih! vc-
c ruiu sif, futuriim tiuuui, cl non idtcrum.
futiira sunt, ([Uii^dam m'([uc evcuiiint, ct sct uiidiim
caiisas sujicriorcs, ct scciiudum caiisas infcrioic^, Oi.tsxKi C(;\\. An uiuuerus jiricdcstiuiitorum
([ii.ctlam laulum secundnm causa siqiciiorcs : jiossitaugcri, vcl miuui .•'
Idcm ([uariltu' dc uumcro
(juul(jiiid Jiulcm futuruin cst ([iioad neccssitafeui, rcproborum. (Juod sic voluut probarc. Dcus [lotest
([iiic iut('Uij;itur sccunduui univcr.-.ifatem causii- 110:1 a[jpoucrc gratiam ciii a[)[)ouit, ([tiod si faccret,
legcrc : crgo Deus [wtest nescire liuuc lecturum. mauum, (piod idco gcuus humanum [josset alitcr
^ cl Iste non est lecturus
sic : sed polcst Icgcrc ; : rcdimi, ([uam pcr mortcm Filii Dci ct si hoc :
eigo Dcus [)otest scire istum Iccturum, ([ui nou Dciis habuit iu sua [)otcstaU', ([iiod liomo idco
,
est lecturus : scd [jotcstfleri ut lcgat, ergo [^otcst hid)cat iu stia [lotcstalc alitcr salvari, uounc Dcus
I
a Deo sciri ([uod non sit. Solutio. Scientia Dci im- polcst, si vcUct, saIviU'c .Judam ? .Nuu([uid idco
]
mutabiUs est, ncc [)otest augeri vcl miuui : tiimeu .ludas potest salvari? Notaudum est, ([uod causie
concedunt uonnulli, ([uod Dcus [^otcsl scire ([uod iufcriorcs dicuutiir, ([uas D(!us iu [iriniii rcriim
nescit, ct ncscirc ([uod scit, ct [)lura scirc c[uam contUtioue crcaturis iudidit, sccundum ([ua.-> simi-
sciat, ncscientcs rcspondcre pricdictis objtctioui- Ua ex similibus nascuntur, ut ex taU grano talis
bus Nos autcm dicimus quod Deus nou potest arbor vel fructus proccdat. CiiusjB vero superiorcs
sciic quod nescit, nec uescii'e quod scit, ncc plura dicuntur divina potcntia, voluntas, di.spositio et
587 iKiiiOMs i)K s. virnonK 0I'1>. l'.MtS I. KXIIC.KTICX. \. IN S. SCIUPilHA.M. 488
])iii'(lrsliii;ili() : (iiiii' (jii;iii(l()(|ii(! cnm iiirciiorihiis, A i)t(!r Deum r(!miiii(!raie, cl i(l(!0 nihil interest, sive
qii;iii(|(i(|ii(' siiic ipsis opcr^iiiliir : (jiia; sciiipcr Ii;i- iioi audiant sive iion audiaiil.
liciil (irccliiiii, iiircrior(!s vcio noii sciupor ; iiiio (Ji CCXXIX. Quis scparnhit noa a ckarilatc
/KSTio
([ii;iii(lo(pi(j <i siipcrioribiis iiiij)c<iiiiiiliir. hei, (!tc. an ,\[)ostolus eral taiitfH j^erfe-
Qii;critiir
(Ji ynsTio (KIX.XI. (jDiifitniics [icri. iinai/inis Fil.ii lioiiis, iit noii posset peccare mortanter si eniin ;
sni, clc. (Jii;criliir ciir l'iliiis (lic;iliir iiii;u;o l';iliis. non jioluit scj);iraii a Deo, nec [)oliiit peceare inor-
Solulio. (Jiila siiiiilliiiiiis cjiis, cUjiiiaest ejiis(l(!iii t;ilitcr; lioc eniin sej)arari. Sed cum alibi die;it :
pi'icl;it(!m {^('iicrationis ([u;im [)roccssionis : ea se[)<irare quia in hoc meriiit, quod [lotiiif ti;uis-
enim, qiue generantur, solciitesse similia m;igis, gredi, et non est transgressus. Cumcihm Chiistuin
quam ea qUtH procedunt. ante Neronem confessus est, tunc potuit eum ne-
QrjiSTin CCX.XIII. An Filio sint diue imagines, gare, si vellet :quod ergo nec vita, nec mors po-
[3
Non ideo duce imagines, quia in Christo imago iii- ciat martyrem,
et non cum nuUus sit mar-
p(jena,
crcata, ct" imago creata non sunt (Uue imagines, tyr sinc po?na, sicut nec causa. Sicut enim poma
sed una sicut est Filius Uei et filius liominis
; ; sine causa non sufficit <ad coronfun martyrii, sic
non tamen duo filLi, sed unus Kilius Uci et lilius ncc causa shie [i(>'n<i. Solutio. Quod dicitur, causa
hominis. facit martyrem et non poena, scilicet tantum intel-
Qr^sTio CdXXIV. Quos vocavit, hos el justifica- ligendum est. Sed dicet aliquis, quodeadem ratio-
vit, etc. Qua^ritur quomodo distinguit Ajjostohis ne potestdici, p(pna facit martyrem non cau^;a, iit
inter vocare et judicarc, cuin vocando, justificet. intelligerelur t.antum. Responsio. Causa sinepo-na
Solutio. Per vocationem intclUgit cliaritatis infu- [irodest i)(ena sine causa non .solum non prodest
;
tem et conservantem. [jrodest, hoc habet ex causa, ideo potius hoc di-
QLyESTio C(;XXV. Qnos prxdestinavit, el vocavit, citur ([uam illud.
etc. Quaeritur an omnes vocati sunt preedestinati, Qr.i:sTio CCXXXI. Tristitia mihimagna est, con-
Q
quod videtur, quia voeatio est efTectus pr*desti- tinuus dolor cordi meo {Rom. ix). Qua?rltur quare
nationis. Sed aliqui sunt vocati, qui non sunt Aposfolus dicat se dolere, quod prius cum erran-
elecU, quia scriptum csl Mutti sunt vocati, pauci
:
tibus dicat se dolere, quod prius cum errau-
electi [Matth. \iiu) ; scd soli clccti sunt pra?desti- tibus errans [icrscqucbatur Ecclesiam cum enun :
nati ; crgo non omnes vocaU suntprcedcsUnati.So- magniun commodum provenerit ex illa persecu-
luUo. Vocatio alia est communis, qu;e fit [)r;edica- tione, non est ei dolendum, sed gaudendimi de
tione exterius, et etiam qiiaudoque interius [)er ipsa ? SoluUo. Xon dolebat Apostolus de bono,
inspirationem : alia est spccialis, quae fit secun- quod est cousecutum dc malo suo, sed de jjccca-
dum propositum, secundum quam nullus vocatur to, quod ipse commisit, pro quo dolore semper
nisi electus et prcedestiuatus. Secundum autem bonum est.
communem vocaUonem dictum est : Multi sunt Qi.^sTio CCXXXII. Optabam ipse anathema esse
vocaU, pauci A-ero elecU. a pro fratribus. Qu;eritur
Christo quomodo
Qu^STio CCXXVl. Quis accusabit adversus ele- Apostolus optaverit separari a Christo, an secun-
ctos ? Nullus, quia quod Ueus non vult, alius non dum gloriam, an secundum justitiam. Si secun-
potest. Sed c[Uceritur quid sit Ueum aliquem accu- dum gloriam, videtur plus dilexisse fratres quam
sare ? Solutio. Ueum accusare, est permittere ho- Ueum, quod nuUo modo faciendum est ;
si
minem inpeccatum cadere. Diabolum vero accu- secundum justitiam optavit separai'i, hoc non [)o-
sare, et per tentationem in peccatum dejicere, ct tuit sinc peccato et sine ofFensa Uei, quod ra-
clejiciendo accusabilem facere. tionabiliter ab ahquo nou potest o[Jtari. Solutio.
Qi-^STio CCXXVII. Quteritur quomodo Christus Non optavit scparari a Christo sic vel sic, sed his
intcr[-)eIIot pro nobis. An voce, an tantum mcnte et verbis ostendit mirabilem affectum suum, quem
desidcrio ? an alio modo ? SoluUo. Christum pro liabuit erga Judoeos, quo genere locutionis usus
nobis intcrpcllare, est per mevita sua^ obedientiw est Moyscs dicens : Aut dele me de libro vita>, atit
in sua humauitate exhibitce Uco Patri, nos ei per ditmtte eis hanc noxam {Exod. xxxii). Vel [jotest
fidem et dilectione reconciliare adhaerentes. dici, quod uterque tam Moyses quam Apostolus
QivESTio CCXXVIII. Qutcritur etiam an sancti, [)rif![)osuit in desiderio suo et o[jtatione salutein
qucrum patrocinia postulamus [3ro uobi^,; intcrpel- lauhe multitudininis [jro[jria' saluti, nec in hoc
lent, cl ([uomodo ? SohUio. Sanctos pro nobis in- dilectionem Dci postposuerunt ; imo Uei gloriam
terpellare non est aliud quam Ueum pro meritib et houorem [jroprioe saluti [jrteferentes, malea-
corum bonos afTectus, quos habemus in, eos pro- tes Uei gloriam magniiicari io tot salvatis, quam
j9 QU.-ESTIONKS l.N KIMSTOI.AS PAUI.i. — IN r.l'. AI) UOM. 490
imiiuii in tmo salvato ; ct lurc porfcrlio exccdil A gratia non sil olectus ? Sohitio. Si tamen solutio
iuncm pcrrcctioncni, <[uia majoi' nou polcst c.\- (lc])eat (lici oslcudcro alifiuid csse iusolul)ilc. Di-
3fi:itai-i.
(•uut sic factum csse quia Dcus voluil iicri ; si
Qi.KSTio CCX.WIII. Qtiid iTijo (//reiiius? Xmi- autcm qu;cratnr quare sic voluit, stulta est quas-
Hid iniquUas apud Dcinn? [^\.va'Y\lav an Dcus sit stio, qui;i diviu;c volnntatis quan'itur causa, cujus
licjuns i'epro])an(lo, ct imluraudo, ct taudcni uuli;i cst ; imo ii)s;i omnium est causa priiiia et
;unnando istum qni nou potcsl licnc oi^crari siue priucipalis. Scd 15. Uycronimus dicit quod Dcus
ratia prirdcstinaliouis, uiaxin.c cum ipsam pr.c- niliil fccit, quia vult, scd quia ralio est sic fieri.
estinationciu non possitpromcreri ? Solntio.Nuila Idco([uc uou incongriK! [)()lcst sic; ([u;cri cur lioc
imirnm cst apud Dcum inicpiitas. Ut autcm pa- volucrit, ct rcspouderi : (Jni^i jutliciii Dci a])yssus
•at uullam iniqnitalcm cssc a^^ud Dcum, vidcn- muUa. Possumus tamcu (licorp,salva
(Psal. xx.w).
um cst qnid sit pra^dcslinatio et quid cjus ci- s(icrolorum revercntia ct absque supercilio asser-
sctus, et quid reproljatio et ejus cffcctu. Pru'dcs- tionis, ([uod idoo [)otius elegit Jacob qnaiu Ksau,
natio est gratii^ pr.eparatio : nominc ;i;rati;c luc quia [)ra'scivit majorcm ufilii.ilcm proveniro bono
ignificantur bona p-atuita, qnil)us in pnvsenli uuivcrsitatis cx elcctioue .lacol) quam Ksau. Scd
istilicamur, vel in futuro coronamur sed quod b ; (licot aliquis : Ergo id, qiiod est tcmporalc, causa
rt-pparatio significat videndum est. Dictuni est cst ejus; quod est a?ternum, scilicct bouum, quod
uperius quod divina usia cum sit una et simplex, prtevidit tunc fufurum, causa cst [)ra'dcstiuationis.
ro[)tcrvarioscffcctusrerum divcrs;i sortitur voca- Ad f[uod dicimus, ([uod lioc non est verum ; ad
ul;i : de quibus unum est pnedostinatio. Pr;e- illud tamcn rcspicit causa, scilicct a'tcrua ralio, ut
laratio itaque non cst aliud quam i[)sc Deus cuim illud oligerot,cx ([uo nuijor ulilitas Ijono uni-
ircpparans, ct discerncns, et statucns, ct propo- versitatis proveniret : ratio erat ot li;cc a:!terna,qua^,
ons, vcl eligons in somotipso, ut li.pc. vcl illis in res[)icit ad illud l^onmu temporale ex clccfione
Luuporc confcrat dona,ct lioc propositum vellucc .);icol) futurum.
iripparatio futurorum ])onorum, quibus
causa est Qi.KSTio Sed iterum qu;erilur cur
CC.XXXVI.
(loptamur in Dei. licce dictum est, quid
filios major utilif;is ex electionc .facol) quam
provenit
it pra-destinatio, ct quid ejus effectus, scilicct Usau ? Solufio. Quia magis commcndatur gratia cx
ocatio, justificafio, ct maguiticatio. Scd nunquid clcclionc .lacob quam Ksau. Item qu;oritur quare
cprobatio cst alitpiid quod ab .otcrno fuerit magiscommcndafur ex electione Jacob quam Esau.
n Deo, vel ipse Deus quod sit causa futurorum
: Solutio. Quici minor erat naf u. Si enim major natu
aalorum siout pnodestiuatio bonorum ? Quod si p eligoretur, vidcretur quod i^rivilogio nativit;dis hoc
OQccditur sequilur, quod Deus sic causa esf, et iieret.
uctor malorum. Unde sciendum cst tpiod rc[iro- Qi\i:sTio CCXXXVll. Quicritur quare Jacob nou
)alio non aliquid ponit quia non est aliud Dciun ;
fuerit prior natu et Esau posterior, uf sic saltcm
liqnem roi)ro]);u'e, nisi non eligere, et non priK- Esau eligerctur? Solufio. Hoc cst qua-rcre cur Ja-
ustinarc, bona graluita non prajparare. Cujus cob non sit Esau, ct c couvcrso : ef idco est ques-
fTeclus est indurare : quod non est aliud, nisi tio sine ratione.
ratiam non apponcre, qualis causa talis est eficc- Qr.KSTio CCXX.WIII. Ex
tempore his, quie in
is. Nulla autcm esf iniquitas vcl injusfitia, si fiunt, oritur eadcm quare enim liuic
(lifficulfas :
eus uon dcf aliquid illi, cui nil dcl^et. Nou itaquc magis quam illi Deus couferat gratiam soletquicri,
eus iniquus in eo, quod aliquem reproI)at vel cum sint indiftcrentes, et neuter possit grali.im
idurat. promereri, sine quii non potcst sfdvari. Vidctur
QLMiSTio CCXXXIV. Qua'ritur autcm cur Deus cnim non esse niihi im[)utaudum si non facio
^Q omncs repro])avit, vel cur non omnes pra?dc- quod siue gratia nou possum facere, cum gratia
inavit ; scd quosdam priedcstinavit ct quosdam non sit coUata mihi, scd magis illi qui non con-
[)robavit. Solufio. Si omnes pri:e.destinarct,lateret fert mihi necessariam grafiam, cum non j^ossit
IJ
vina justitia, quia ncsclrctur quod juste dcl^cre- sinc dctrimento suo. Solutio. Dc gratia diversi
r culpai si omnes reprobarcf, non apparerct
; diversa scnfiunt. Quidam diccljant Deum non
)nitas Dei. Indicavil autcm mclius cssc Dei sa- [)osse facere, nisi quod facit quod non esse ve- :
entia l)onum et malum esse,quam tantum bo- rum constat. Alii dicunt Quoddam scminarium :
im, quamvis ipsa non fecerit nisi bonum. Tirtulis (quod radiccm cluirifafis vocaut) iu isto
Qi.usTio CCX.\XV. —
QucTritur autem quare po- esl, ex quo aptus est ut graha sibi coUafa vitam
is clegerit Jacob quam Esau quod quia
similitcr de quolibet ; ffitcrnam promereatur : in illo non cst,
;!cto, et reprobo idem potcst quceri. Non enim po- nec charitatem, nec vifam ieternam promereri
;it dici,quod proptcr futura merita bona vcl mala potcst. Scd quia hoc coutra Ecclesiam est, omniuo
•(er sit elcctus, et altcr sif rc^Drobatus sic euim : priclcrmitfatur. Alii dicunf quod Dcus suani grii-
odesttemporale,causa esset cjus quod csticter- tiam omnibus commuuitor [jropoiiit, quam qui
ni. Ilcm si dicatur quod Jacob sola gratia sit ap[)rchendif, salvaljitur : (jui nou a[)prehcndit,
ctus,Esau [)ropfcr origiuale pcccatum sit rei^ro- diimuabifur, vcfut si ([uis li!)i iu fuirc l)ouuui
tns, qu(erilur quarc piopter ilcm pcccatum J;i- cil)um piiO[)arasciit, cl A.sccndo ut ci- dicat :
•
nou sit reprobatus, vel quaro l'^sau ex cadcm bum capiiis : scd quia tu sine scala, vel aliquo hu-
16
IIIICONIS l)K S. VICTOnK Oi'!'. 1'AKS I.
- KXKCKTICA. I. IN. S. SCItlPTIUAM. 4'J2
491
j.l-iiro .li- A Inr, cnni Aposlolus dicat : Cni viilt, elc. SoluUo.
jiisiiiodi lUixilio ascni.lciT iioii l)ot<"s,
ill.iin sni.m-io- Voliiiilas I)(!. non cst caiisa, nisi cjus qiiod cst ali-
ciinl- Ali:i knwiii.i opns essc, nl .-hI
cri^M non pol^isl, vcluti undc Apostoliis siipcrins : Non esl volmtis, nec
dat sinc (ina ai.i.iHionsa
Inuis dcmiltatur, sinc qno currcnlis, sed rniserenlis Dei (iOid).
sicui exislcuti iu i.nlco
manum .-..1 in- STio CCXM. Scd i)0tcst quicri fiiiomfxlo vellc
non potest a putco cxirc si vero
U.fii
;
cl .'d.qnid non sit volcntis, cum ncmo hoc possit sinc voliui-
n.Mii porriiMt ct apprchcndat.cxtraliitur, scd lan
css(j tatc.Solutio.Voliiut.'is bona ct hominis cst,
ex hominc cst, licct meritum al.sfinc f^^ratui
dividit intcr quam accipicntis ct Dci, sed tanquam dcntis, ct ;
hnminc
homine, saitem quod manum
saltem tluoLi iiiaiiiiijj crigit "
i^iAr," et Inncm Qeistio
^- CCXKII. Annon /irjjdl. fit/itlns polcsta-
gratia licri n(.quit, rW'- /"''•, otc. Uu.-Pritiir
:_
ad qnid mdncatur lu^^
».... i.,„,
!.,_,. ..
. ,-11»
1 • 1 I
n3';ndt
nppiciicnuii, quod
quj quia siuc
Umnnlalajd
nnnouid Dcus format nllud vas vn% tn m
:
praulicta _f
1 ,:„,,.
est cavcnda
..,„.n,i.., .inV.ilt.uln
similitudo nunquid •
Solutio. Essl
potentia promerendi nalurahter,
quam tamen bro vitce secundum pryescientiam.
bet
pr.-escitum ct pr;eordinatum ad vitam, sicut
scril?
potest excrcere, nisi
splendore grati« per-
non in statu in quo si exi
movetur et meretur sccnndura justitiara est esse
fundatur. Cum vero tangitur, Sunt itaque quidac
ab hac s.alvaretur.
ex gratia, sic tamen ut non exclu- ret vita,
undc totum est
non secundur
puer qui nondum gradi scripti sccundum pr^escienti.ara, et
datur meritum, veluti si habent, ta
ct graditur quidcm justitiam, ut illi, qui nundura virtutera
potest ab ahquo ducatur,
:
secundui
sic ad hoc ut anima promerea- ad mortcm. Quidam vero scripU sunt
quod graditur ;
li';cntius.
vult omne bonum.
disposuit sicut
CCXb. Cuivultrniseretur,etrjuem
Qui-sTio Qu.neriturqualitcrsit iutelligei
Dci sicut est causa QusTio CCXLV .
Sensus esf,
esf. hac Scriptura
Scnntnrn ostendifur ^,«,1 n„„o
nsfonf tin. quod ....^
"iwi, . Maais
inafjis
Deus bonum
i.
erat esse
.
bona et mala,
.
quam tantum
crat priescius futurorum. bona, ut Deus laudaretur cx diversitatc
ipsa mira-
QLiESTio CC.XLVI. Justitiajn autem, quce ex fule bilius.
e't, etc. Qu^ritur quid sit jusfitiam esse cx lido.
Qi:.ESTio
CCLI. Sectando legemjustitix, etc.
Solutio. Hoc est justifiam esse per gratiam, quia Cum
solum ex gratia venitur ad fidcm, sed efiam lexnonjustificet, quan-itur quomodo
:ion dicatur lex
,)ostfidcm grafia necessaria cst, uf fides bonis
justitiai. Solutio. Quia qusdam pneparatio est ad
jusfifiam, ideo lex justiae dicitur.
iperibus adimplcatur, quormu adimpletio
jusfitia
licifur. Qi.EST.0
CCLH. Olfenderuntinlapidemoffensio-
Qi-^STio CC.YLVII. Similifer qua^ritur quomodo ms de quo qma Dominus in Evangclio
.-
Qui ceci- :
Dcus mala esse, doque dilectio vocetur, hoc ideo fit, quia
in Deum
II ahquam utihtatem bono universitatis con- eum habebant ejus autem effectus fuit non
I rent.
:
per-
secutio martyrum, vel mors
Christi, sed vitatio
jL-iESTio CCL. Qua?ritur quae utihtas proveniat contemptus Dei. Sic enim in arcto erant
positi,
K)bonis,quod vident malos puniri. Nunquid ideo quod sive Christum occiderent sive
I non, morta-
I
imamphusdihgunt vellaudant; vel nunquid hter peccarent
in : non tamen si Christum non occi-
na malorum, delectantm-.
^.x...uxxtu.. ouxuuu.
Solutio. Aonmpcena
A'on in pcena _ uereui,
derent, in hoc
noc ipso peccarcnt scd cruia
quia non occi- ;
orum, sed jusfitia Dei delectantur, et ^ dendo Deum contemnerent sipe enlm
propria pcr Linum :
niciilnin. Solntio. Christus veril. Qii;i'iilnr qiiomodo lioc sit vcrnni, cni
lial)cl)ant apnd Dcuin
mulli invo(;inl, nec l;uncn s;dv;uitur, nndc iXnn
non(licilnrfinls,vclconsnnnnatiolcf,ris sccnndnm
qnia spn-i- niis;ut: Aon oninis, f/ui dicil, Doniine, Doinin
hoc, quod a Jndtcis scrvabatnr, scd
iiihiihil iii reijiiinn c(/;l.orum {Mdllh. viii. .Nrjnr
Inahtcr ciun in sc, ct in snis adiniplct.
ex /i((e csljuslUid, hoc (licerc, cst nomcn Domini invoc;irc ? Solnlii
Ui;j.;sTio CCI.Vil. Qi'"' aulfnii
lno r/"is asmi- Invocarc cst intns vocarc, id ad honorcm l)
< sl
sic dicit : Ne dixeris, clc. In corde
i)ro[)lcr Dcnin vcl dcKiderarc notitiani, quc
del in cirlinn, oic. Qn.-critnr f[Uoniodo A])ostolus cl
Judajis ad
trnm ncg;ire multa cnim sic conjuncta siint,
figuralilcr nobis prfcceptum, nc nos qu;vramus.
sit
:
tali sensu unuin non possit ficri sine allero, tamcn poss
Quis asccndit, ctc, undc Apostolus sub
inducit dc mus vcUc unum sine altero.
vcrba Moysi inducit, compctenter etiam
Qr.«STio CCLXIII. Dornine,quis credit audiliut
ca Moysen loquentem. n
Si Moyses slro, ctc. Lcgitur in Evangeho dc Jud;cis, fpii
QoESTio CGLVIII. Scd dicct aliquis :
nisi loqui
prope, id cst non rum infert eis ncccssitatem, secundum illud,
cendo figurat justitiam fidei
quia, ut glossa, cum non crcdidcrunt, ut sermo, ctc, ta
dicitur,
longe a natura animorum ;
(li(;it
persona fuerit, quid Propterea uon potcrant crcdere quia D<^us exf
re et sermone ipse in propria
Ccavit,ctcQuomodo simul verum potercant crcder
restat, nisi ut proclamct : reslimonia tua crebilia
(Psat. xc.u.) Et nullo modo non i^otercint credere ? Itcm videtm- pencs Dc
facla sunt nimis ?
corum constitucre, dice!
modicum du])itare vcl causam incredulitatis
r;aio permittitur ncc ad :
appctit.
impossibihtatem cx vitio propri;p volunt;itis p
Qi.TJSTU) CCLX. Corde creditur adjustitiam. Di-
vencrunt, ct ideo talis impossibilitas non
haJ^
cit glossa qiuid c;etera
potest homo nolcns crcdcre ;
volcns?
j)olcrant culpa t;dcs cnim facti sunt, ul haher'
cum lucc sint alia, quam crcderc? Solutio.
:
nolens,
videlur jiossibililalcmnou solumcrcdcndi, sedctiamDc
Pcr cu;lera intcUigit cxtcriora. Scd iterum
}7 QUyESTIONES IN EPISTOKAS PAULF. IN EP. AD ROM. 498
Tecti suut, quod justum erat apud Deum uon mi- quis quod esse non potest. Quod autem Corne-
:
ireri eis, ideo dictum est, quod culpa noa poto- lius oravit, ut fidem susciperet, hoc ex gratia prae-
int crederc.Consimilis locutio liabetur de angelis cedcnto fuit : pro qua etiam gratia major, utpote
onis : et quod mutabilcs natura, immutal)ilcs gratia justilicans, cst collata. Non enim sine omni
i'atia sunt ;hoc autem, quod ilicitur, Dcus es.Civ- gratia fuit, quando in unum Deum credidit et, ut
ivit, elc, sic intelligendum cst, id est permisit dicunt doctores, lidem incarnationis habuit, sed
cc.ecari non impcrtiendo malitiam qua fiercnt noudum sciebat Vorbum Dei incarnatum, quod
etcriores, scd non coiiFcrcndo gratiam quafiercnt postca Petri prmdicatione cognovit. Nota, quod
leliores. compunctio alia cst invidiiB, qua quis compungitur
et dolet, et ahenis bonis tabescit alia culpae qua
Notandnm est, quod dicitur. Credere non pote-
:
Liod non faciuntomnesmortaliterpcccantes. Simi- non est consecutus. Qu.seritur quomodo hoc sitve-
unibus gcncraliter dici potest. Solutio. Quia et tus est. Solutio. Hoc idco dicitur, quia fme, quo
ill
, ,,i .
i,( \iio
cxc(i!cali vcrhiiM) |)r;r<liculi(>iiisrc piiiciiiiil, Apo-
1- •
A\ (•;iusa
li(ic «..iiisa
iio(. • M
wui ? Solulio.
<sl houi 1 I)<!UH conclusitomiiia
.
,. . ,
, .
simplicitcr cst intcUigcndum, scd cum tali dctcr- plcx genus causarum. Ali;e sunt fornialcs, ali»»'
patet quod illi quiin linc convcrtentur, erunt con- nales ; per quas formales, vel per sapicntiam e,
Qu.ESTio CCLXXUI. Qmeri potest quid cst dcliba- terium (ibid.), etc, et postca subdit: Conclusi
rami dicti sunt quia de pa- sufflcit, simili raUone de aUis mulUs exclamandui
ti. Judfjei naturales ;
traxerit eum {Joan. vi). Quseritur ergo quid sit Spiritum sanctum.
Qu.ESTio CCLXXXII. Qureritur aulem quomoi
Patrem trahere ad KiUum ? Solutio. Ex dispositione
quae est ex Patre ad Fihi cognitionem venire, ut per hdc.quod dicit,ex quo omnia, inteUigit Patrei
ab eo salvetur Pater trahit ad FiUum, cum Pater
:
cum sicut omnia sunt ex Patre, sic ex FUio et Sj
revelat FiUum esse a^qualem sibi. ritu sancto? Solutio. Proptcr auctoritatemprincip
Deus sub quia sic omnia hahent ex Patre esse, quod ipse m
Qu^ESTio CCLXXVII. Omniain conclusit
autem, et Spii'itus sanctuslic
peccalo ut omnium miscreatur. Quwritur quomodo habet ex alio ; Filius
t
hoc sitintelUgendum nonne concluditsubpeccato
:
sint principium omnium creaturarum,
imum
bent tamen principium, sive auctorem ipsum
F
malum est? quomodo Deus hoc facit, vel quomodo
:
irom, a qno liahent esse : ct hoc ipsinu, qnod sunt A hct onim vcrum cst, quod cx quo incipit csse, sta-
principium omnium, a Patrc ha])cnt, sicut omnia tim cadit sul) numcrum quia vcl unum est, vel
alia qucP possident. Dicit expositoriuTrinitate esse plura. Pondus«d ordinem id(^o dicitur pertinere ;
summam omnium originem, pcrfcctissimam pul- qiiia singula ordincm teucnt secuudum naturam
ehritudiuem, bcalissimam dclcctationcm, origincm ponderis. Duocnimsuntgcncra pondcrum unum, :
ad Patrcm, pulc]u'itudiucm ad Fitiinu, (iclcctatio- qiiod tcndit dcorsum, ut natura plumhi; altcrum
nem ad Spiritum sanctum refcrens : et sic hsec tria quod tcudit sursum. ut oleum. Item ordo eonsidc-
origo, pulchritudo et delectatio sunt dctcrmiuata, ratur secundum locum ct tcmpus uudc et angeli :
Trinitas omnium rcrum summa origo, perfectissi- cies vero rcrum, quod quidam modus cst earum,
ma pulchritudo, ])catissima delectatio est, cadcm ct mensura.
tria dicuntur intinita. Kthoc est, ut arljitror, quod
licitur, quod pra^dicta tria et a se inviccm suut
Qi .KSTio CCLXX.W. Quanntur itcm an Spiritus
.
, , ,
'
, ,
ihus habet cssc a solo Patre, quod ncc Pater est. ergo Pater diligit Spiritu sancto, quomodo non
ec diversus abeo in natura, sedinomnibus .-Bqua-
habet esse a Spiritu sancto? Solutio. iNon dioitur,
s et consubstantiahs
quod Patcr dihgat Spiritu Sioncto, scd quod Spii-i-
Spiritus sanctus vero
ilh.
tus sanctus sit amor, quo Pater dihgit Filium fiuia ;
lco unitatis et wquahtatis concordia vocatur, ut
Spiritus sanctus est natura divina, et Pater diligit
isinuetur sic Spiritus sanctus esse ab utroquc,
uod utriquc divina natura ; si autem hoc termino, amor quo
hoc dico salva tide ca-
est ffqualis,
lolica, quorum verborum occultam intelhgentiam
Patcr diligit Filium, signiiicetur pcrsonale idioma,
lallcm ah ;dio audire, quam aliquid de tenuitatc non est verum cjuod Spiritus sanctus sit amor, quo
lea super his dicere. Patcr diligit, sicut Spiritus sanctus non est Pa-
ter.
QrtsTio CCLXXXIV. Item legitur Omnia unum
CCLXXXVII. Dicit Hilarius Sicut impium
:
Qi-.ESTio :
i'opter Patrem, omnia iequalia proptcr
Filium,
est dnos deos prcedicare Patrem et Filium, ita
nnia connexa propter Spiritum sanctum. Quferi-
a- ergo quomodo h^c
Deum singularem pr<Bdicare, sacrilegum est. Itcm
verba sint intelligenda ?
dicit expositor, sccundum substantiam singulari-
onnc oadcm unitatc unum sunt tres pcrsona?, vel
ter uni, de Trinitate loquens, quod videtur esse
quahtate ccquales, vcl concordia concordes ? So- D
contrarium. Solutio. Singularitas aliquando exclu-
tio. Omnia sunt unum propter
Patrem,idesttres
dit pluralitatem pcrsonarum, ct secundum hoc sa-
•rsonae unum simt, naturalem unitatem eamdem
crUegum est Patrem, et Filium Deum singularem
ibentcs, quiE solet referri ad Patrem,Iicetsit com-
proRdicare. Quandoque siugularitas ponitur pro
unis trilms personis : simih modo intelligendum
de
unitate, etsic accipitur, cum dicitur secundumsub-
t
concordia «quales enim sunt
cTequalitate et :
lif^alioiiciM vcrilalis iioii proliihcl A|)osU)lii.s, scd A (Jidindiit sdncli : Vind/rd, l)oin/itc, Sdiiijii/nem uo
iw. (|iiis |)('i- invfsli^MlioiKMii uiiiiiam iiicidal iii striiin i.\/i(ic. \i). Klillu(l: Licldb/lnr Jnstns cinnvi
<liil>ilalioiiciii coniiii, (|iia' tiriiiilci' d iiiiliiliitaiitci' (lcr/l r/ndictdin l'sdL. \\\vn); crgo cuiu .«^(jiujbon
crcdi opoiicl. \Cl iic (jiiis silii. (|iio(i sapil, ct iiiali \oliiiil s(; viiidicaii a Douiino in rpiodisc^
sii|»crl)a |)i'a'siiiii|)li()iic ascriliat, (jiiod csL cs. niinliir. Soliitio. Iloiii iion la;taiiiiii- dc po-na sicii
sciciitia siipcrliiic : lioc ciiim iioii cst sapcrc, scd inali, scd dc jiidicio Dci.
(]c.si|)(^r(!.
nempunil Dcus sino misericordia, ([uia nullumpu- quod mala intentione vindictam exercerct uiid :
nit quanlumpromoruit, et tamon judiciuin sino mi- diligentcr c;ivcu(Ium cst ne hoc in i)r;H(Uctis omn
biis infcratur.
serioordia ci, ([ui non misorotur, quia uou ampiius
comgitur ad hoc iit vitam .olornam conscquatur. (ii.KSTio (;(;X(;V. Qu;oritur an cx dicfis jusfiti;
Est itaquo vcrum, quod sicut lionis plus boni cx
qiia ;iliquis suspcnditur pro furto, ct hujii-modi-
}.;ratia confcrot Dcus in futuro quam mcrucrunt,
Kv;ingclii. Quod vidctur, cum Ecclesia tradct cui
.sic malis miiius mali quam moruorunt, et in utro- jirincijn, ctomnisjustifia Ecclesifs esse debeat,quo
quc justus ct miscricors cst Dcus.
U)i docctur. Eccc diio (jladii hic iLnc. xxii). Qiio
Qt.ESTio CCXC. Ona^ritur cur polius, judicium si Kcclesi.ir; est, ut videtur, quomodo ncgaripotc-
sine misericordia, elc, dicat dehoc (fiuim de alio, fjuinjustiUa Evangoliigravior sit justitia lc.L'is, cui
cum de quohbct criminall hoc dici posset. S(3lutio. lcge prieccptuin sit ((entein pro dente, ockLkui jji
Ideo de isto dicliim inteUige, quia sunt multi in
oculo {Matt/i. V); hic autcm caiuit hominis pio c.
hunc errorcmlapsi quodcrc;hint sil»i suincorcad
C pra dctur. Solutio. H;ec nullo modo justifia Kva'
:
eonscquendam vitam icti^rnam, aliis non noccre, golii cst, ut homo pro oquo vcl bovc occid;itur, j>
et a malo dcclinarc, quamvis sua pauperibus
in toto Evangclio hoc pr;eccptum invcnitur, nec i
non lari^iantur, vol opora misericordiie non ox- lacit, sod taiitiuu jiermittit Ecclcsia.
hibeant ciuom oiTorom hic patenter re^irimit
:
spcritato, utdc alumdantia (U\iliarum alicujus. So- in cordis secrcto, id est facere ea qu;e conscienfi
lutio. Cum dciitur bonis et malis, et stepius malis uictat faciouda cssc pro Dco.
quam bonis, non videtur esse gaudendum si dentur
Qr.i;sTio CCXt^Vll. Sed cum Deus requirat a d'
alicui; ncc dolcndum, si aufcrantur Deus autom :
bis utctiam bona coram hominibus provideamu
scmpcr in donis suis laudandus ost.
quomodo dividit inter hoc ot illud. Solutio. Scnsi
Qr.KSTio CCXCII. FLele cum flenlibus, ctc. Qure-
ost Pr;pcij)it Apostolus ut etiam bona faciamus if
riturdc flctu, qucm pra^cepit Apostolus, au ralio- ?
circumspecfe, ut infirmi non scandalizentur,
nabilis ost, cum (V^ advorsis qu;o lionis vel maUs bonuni cxcmplum proUciendi accipiant, ot in h'
I)
contingunt, potiusgaudcndumsitquamdolcndum ? ipso roprimit quorumdam superl)am jjr;osumpti(
Sunt enim adversa vcl ad majorcm coronam bonis,
nem, qui non curant de scandalis inlirmoiuD
vcl ad corrcctioncm malis. Kcgitur otiam quod im-
considorantes tantum qiiid Uceat, non quid cxp(
prudontcr flobant do morto martyrum, cumpotius
diat
csset gaudenclum quam flcndum, si rationem vis
doloris admitterct. Solutio. AUus flotus cst piotatis, Qr.ESTio CCXCVll!. S/ esurierit inimicus luf
alius compassionis : ille, quipiotatls cst, quasi na- ciba illum, etc. In lege scriptum est : Diliges an/
turie est, ctsocundum quosdam iion merctiir; ille cum, etodio habebis inimicum {ibid.'\. Quodvidetn
vcro, quicompassionis mcictur. (lompali ciiim
est, cssc,illi pra^cejito coutrarium D/li/jite /niin/c< :
debcmus inlirmitaUbus fratrum, utillos lucremur, vestros {ibid.), ot huic : Si esuricrit iuimieus, cili
quorum salutem desiderarc debemus, ct opcram illum. Solutio. Non est praeceptum in lege habei
daro ut salvoutur. iuimicos odio, scd j)ormissio, etestsecundum quo^
Qi NuUi ii/aluii/ jiro nialu rc/hlen-
.liSTio (X;X(^I1I. dam consilium, non pra-ccjJtum diUgere inimieo
les, et dili(jite quomodo sancti
inimicos. Quieritur iu EvangcUo, ct sic nuUa cst coutrarictas. Quod ii
non reddant malum pro nuvlo, cum scriptum sif : tolligcns David ait Si rcddidi retribuentibus mili
:
m QU. KSTIONKS IN EPISTOLAS PAUI.I. — IN EP. AD ROM. 'm
ma/a, decidam mcrilo ab itiimiris n>eis innnis A mandalo ponitur. Est cniiu dilectio proxiiui molus
{Psal. viO. meutis in proximum proptcr Deum ergo quomo- :
Qr.KSTio C(;.\CIX. Non est polcstas nisi a l)en, do potcst esse dilectioproximi sine dilectione Dei?
etc. (Rom. xiii.) T)c potestatc bononuu constat, Est cnim dilectio proximi materia quc"Bd;im in qua
quod sit a Deo, dc potestatc uialoriuu qu.iMitur au cxcercctur dilccfio Dci, quic aiupliuslatcf,cujiis af-
sit a Dco. Si cst a Dco, Ijoua csl, quia Dcusauclor fcctus in dilcctionc proximi apparct. Dilcctio Dci
taiitum bonoriuu sed uialorum potestas quomo-
; cst motus meutis in Deum propter ipsum.
do bona, cam per ea fiant mala, qu;K ctiam dici-
Qr.ivSTio CCCm. Scd cuiu dilcctio Dci sitdignior,
tur iuiqua et iujusta s.vpe in Srriptura. Contra,
(piiuu dilcciio quare Apostolus potius
proximi,
quod malorum potcsta.s sit a Dco Scriptura tcsla-
conimcmoravit dilcctionem proximi, (piam dilec-
tur quomodo ergo mala ? Solutio. Malorum potcs-
fionem Dci, diccns ij^saiu cssc Icgis implctioncm?
tas bona est, et a Deo ; scd tamen diciturmala pro
Solutio. Quia dilectio proximi in vifa quotidiana
malitia abutentium ea, sicut Icx quidcm bona,
ct moribus magis apparef.
sed tamen occasio mali, ct lux solis, et multa si-
omnibus, quiH ad potcstatcm pcrtiuent. Si autem non est diligcre, scd potius odire quia qui diligil ;
aliquid pcrcipiunt, quod si coutra Deum, non sunt inirjuilatem, odit animani suam [Psal. x); et sic
QiJGSTio CCCl. Quan-itur au potestas peccandi sit CCCV. Qufpritur item an debeamus dili-
Q.KUSTI0
a Dco. Quod sic probatur : Potcstas Pilati, qua po- gerc mutuo propfer vitam refernam quod si con- ;
luit crucifigerc Salvatorcm, erat a Dco, sicut lia- ccditur vidctur, quod faciamus propter commo-
])ctur iu Kvangelio (Joan. xix) : ergo potestas pec- dum uostrum, et sic sumus merccnarh. Dicitenim
candi est a Deo. Itcm, contra Dcus cx oo quod Ambrosius, qui spe et dcsiderio cftlesfis pafrijB
est omnipotens non potcst peccare ergo posse :
servif, mercenarius est. Solutio. Propter vitam
pcccarc nou cst posse, ucc potentia pcccandi est cPfcrnam diligcndus est proximus, necidco aliquid
potontia, sed impotentia. Solutio. Polentia pec-
^ prieferfur Deo, qiiia ipse est vita icterna : et in
candi dicitur qu*dam : vis faciendi aliquid, quod ipso non est aliquid cxtra ipsum pr.pfer ipsum,
non potcst fieri sine peccato, vel qujcdam digni- idcoque verba pnedicta Ambrosii a suo loco exfen-
tas, ex qua licite aliquis potcst faccre id quod uon dere non convenif quia confra usum EcclesiiE
;
est de dilectione Dei, et aliud de dileclione proxi- (ji «STio CCf^VII. QuiEritur ubi sit datum preece-
mi? Solutio. Dilectio nomeu est virtutis, et sic po- pfiuu, vcl doctriua qualifer homo seipsum debeat
^
test dici, quod eadeiu est dilectio, qua diligimus diligcrc. Solulio. Quando homo docefur qualifer
j
Deum et proximum, et est nomen motus mcntis,et Deus dihgcudus, in hoc ipso docefur qualiter
sit
j
sic alia est dilectio Dei, alia proximi, ct major est lioiuo scipsum debeat dihgere. Quid est enini se
i
dUcctio Dei, et minor dilcctio proximi, cum di- diligcrc, nisi boniim suum amarc ? sed quod est
lectio Dciin dilectione proximi contineafur qui : bonum bominis, nisi Deus ? Qui ergo diligif Deum,
enim Deum dihgit consequcns est, ut proximum iu hoc ipso diligit scipsum et in quautum diligit
;
Qi yf.STMt CCCVIll. Qii.criliir aa Ihjjiio (lc|jt;al A sumite] (Jtoiii. \i\). itcni (pi.edam \idctur dicere
ianLiinuIilif^M!i(; l)i(j.\iinnin, qiianliimscipsiim. Qiiia iii hoc capitiilo quu; ad infirmos i)ertinere viden-
scriptum esL : JJiliyas proximwn lintin siful li'i- lnr, iit ilhid nun iininducat, inandiicantein
: (Jui
psiim (Mnllli. xxii). Soliilio. Siciil ^iiiiililiKliiicin iion siiinniil el qiii iiianduiat, inandncaiitnn non
,
nolaL, non (luanliLalcin, st^ciindiini (luosdain, (.11111 juilicel (iljid.): his enim vejhis inlirmos in.struere
diciUu' : Dilif^o pro.vimnm liiiim sicul tcijjsum, id vidctiir.
csl ad (1110(1 Lcipsum, id csl ad lioc, ut liahcaLDeum,
(^r^STio CCCXIV. Jiomino stat, aut cadit.
,S'/^o
cL quantum polcs opcrain da, iiL illa laciat, pcr
VidcLiir AposLolus, ciim id diciL, oinne jiidiciiiiii
qua? salvclur. Qua; aut(,'m in supci-ioribus (l(! chari-
i]i' hoiio nobis aiiferre : nam, cum e.\ inlenlione
jam dicta sunt, non oportet rcpctcre. iNon enim
tate
cl sola charitalc homo sit bonus, qu.-n liomiiiis jiidi-
omnia nhiquo vel possunt, vei dchcnt dici.
cio nonsubj.iccnt, qiiomodopossumus aliquembo-
Qr,i'.sTio <;r,r.lX. fnpninis imlrm flilc, ctc. Qiia'-
numjudicare? dc manifestis lan-
Solutio. Ecclesia
ritur (piomodo inlirmum accipiat. Solutio. .\on se-
tum jiidicat, et non de occidtis non enim judicat :
opus non est. A quibusdam abstinemus, quia no- ut cum ambigua fieri videmus, ea bona intentione,
xia sunt ut serpens, bufoet hujusmodi : qufe qui- et non mala fieri optemus nam qua intentione :
magis quam in illis constituebant, propter quam lum putat malum, faUitur sed qui malum piitat ;
eis vesci recusarent ? Si hoc est : culpam median- bonum, non falUtur nonne malum, esse malum :
te creatura in Deum refundebant, et sic peccabant estverum?et malum esse bonum, est falsiun?
ad mortem. Quod ad mortem peccabant, quali-
si Quomodo ergo qui putat id quod verum est falUtur,
ter jubet Apostolus eos in morte tolerari ? Solutio. et qui putat id quod falsum est non fallitur ? Solu-
Errahant et peccabant, sed venialiter, non ad tio. Sinepraejudicio mclioris sententire dicimushoc
mortem, non enim ideo a cibis quibusdam aljsti- esse sic intcUigendum Qui malum putat esse ma-
:
nehant, quod crederent aliquam immunditiam lum, fallitur, a cursu suo tardatur, quia eum con-
illis inesse, sed quia sub lege positi abstinere ab tcmnit et spernit, vel saltem eum minusdiUgit.Qui
eis consueverant, grave illis consuetudinem depo- autem malum putat bonum, non falUtur, id estin
nere. via morum non offcnditur, nec tardatur, quia in co
Qi .KSTio CCCXIII. Quceritur ad quos spectetcpiod quod credit cum I)onum,ampUuseum diUgit, etsic
hic dicit Apostolus. Solutio. Ad prfelatos videtur quodammodoerrandoproticit.Notandumquodsunt
pertinere quod dicit. Infirmum, autemsuscipite[as- qua?dam manifeste bona, qufedam manifeste mala
509 QU^STIOiNES IN EPISTOLAS PAULI. — IN EP. AD ROM. 510
de quiinis judicarelicet, etsi nesciamus quo animo A cundum Hieronymum dicitur malum per occasio-
fiant. Sunt autcm et media, qu;p bona et mala esse ncm, quia ex vini potationc facilc nasoitur luxu-
possunt, dc quibus judicare periculosum est, ct a ria : et cst sensus argiunentationis si cx absti- :
jusmodi. Jejunat, orat, et caetera hujusmodi, quae peccatum est. Quipritur quomodo fidos hic accipia-
signa sunt l)oni. Unusqinsque in sensu suo abun- tur, an pro judicio conscientia\ an pro fide catho-
dei (ibid.), id est permitlatur in conscicntia sua, si lica. Ideo considerandcP sunt quiostioncs secundum
non est ad mortem, ne gravius peccet ab ea revo- utramque scntentiam. Omne igitur, quod fit contra
catus. g tidem, judicium conscicntiiP, pecoatum est.
id est
QiiEsTio CCCXVII. Omnes stabimus anle tribunal Judiciura consoienti» cst, quo credimus aliquid fa-
Christi, etc. Qu.pritur quomodo Apostolus dicat : ciendum propter Deum, contra quod non est fa-
Stabimus omnes, cum alibi scriptum legatur ^e- : ciendum, ut si quis etiam credat hominem interfi-
debitis super sedes duodecim, judicantes duodecim ciendum si possit et si non fccerit, peccat ctiam
.•
tribus Israel {Maith. xix). Si sancti in ora judicii ad mortem, ut dicunt quidam. Aliis autom videtur
sedebunt, quomodo stal)unt ? vel si stabnnt, quo- non essc ad mortcm, nisi ipse, qui hoc oredit pro-
modo sedebunt ? Solutio. Stare dicuntur pro reve- pter Deum facicndum esse, mortalitor se peccare
rentia summi judicis, sedere dicuntur quasi et ipsi putal, et uon faciat.
judicaturi. Qr.iLSTioCCCXXI. Qua^ritur igitur, cum iste hac
Qr.ESTio CCCXVIII. Nihil commune nisi ei, qui intentionc homincm justum ocoidat, oum hoc fa-
existimat qwd commune esse. Videtur Apostolus cerc debeat, an lioc agondo mereatur ? Quisquis
innuere quantitatem reatus assignandam esse se- enim pro Deo agit, quod pro Deo agendum putat,
cundum quantitatem, et qualitatem conscientiae, meretur, sed istc pro Deo agit, quod ijro Deo agen-
ut si quis veniale peccatum credat mortale, contra dum oredit ergo ex hoc merctur. Quod autem
:
etiam stramen levando de terra si levaverit con- mortaliter peccat. Solutio. Aliqui verisimiliter di-
peccatum ad mortem. Et
scientia dictante, id esse cunt, quod hic se in arctum misit et ita sive proce-
sic haberiomnepeccatum, quod
videtur hinc posse dat, sive recedat, labitur : ut si quis ante se ignem
contra conscientiam est, esse ad mortem. Nam videat, retro priscipiUum aqua; sentiat, utrobique
quicunque contra conscientiam suam agit, etiam periculum incurrat. autem videtur, quod ibi
Aliis
veniale committendo, videtur Deum contemnere ;
duo sunt, error et zolus quod autem erroris est, :
quia se prpeponit Deo. Solutio. In veniali peccato, malum est; quod vero zoh, bonum est, et mcritum
quod sit contra conscientiam, alii peccant ad mor- habet. Est enim voluntas bona, id vero in quo
tem, alii venialiter : nam si quis contra conscien- exercetur, malum in hoc itaque peccat, in illo
;
mortis, ut dicit Augustinus. Omne, quod ex non est, peccatum est {Act. x),
fide
QijssTio CCCXIX. Bonumest homininonmandu- videtur seutire, quod nullus non habens fidemah-
carc carnem, et non fnbere vinum, etc. Hicronymus quid faciat, quod sibi prosit quod vidctur non esse
:
contra Jovinianum hoc argumento utitm' : Bonum verum, cum Cornelius nondum habens lidemorans
estnon bibere vinum, ergo malum cstbiljere quod : exauditus sit, Qui fideliter
et alibi scriptum sit :
si malum est bibere vinum, peccat omnis, qui bi- rem Babylonis administrant merebuntur quandu- .
bit vinum, ct falsa videtur Apostoli sententia Scio, : que a Babyione liberari. Solutio. Apostolus id in-
et confido in Dmnino Jesu, quia nihil est commune tendit diccro quod nuUi lidem nou habenti prosit
per ipsum {Rom. xiv). Solutio. Bibere vinum se- aliquid ad vitam ceternam conscquendam, nisi ad
im IIi:(i()\IS l)K S. VICTOMK ()I'IV l'AltS I. KXKriKTICA. I. I.N S. SCHII'!! MA.M. Mi
Ijilciii ;iircil,il ; JiiKi cciiiiiliiiii (|i|()m|;iiii (i)iini;i A (ini irjx coiistitiiliis csl, ct potcstate sna mnllos
l;ili oli^iiii Ihiii;i (ilisiinl ; ([iii;i iii;ilis ;i(|iiiisl;i li(iii;i jtiotcxil, siciil arbor racidiJjus suis, vel ramis, et
nocorc solenl, cl l;iii(o iii;i^ns (.HciKlil (|iiis, (iiian- rroiidiliiis i)roteg('rc soJ(;t.
lo iii;icis ;ihiililiii- \irliilii.iis. rinlc .\ii</iisti[iiis :
Qr.KSTio (;(;CXXIX. Qii.'i'iitur ctiam (lualis ista
.M('lior;i iiiiiiiiii.i i)oii;i siiiil, (luatii in;i.\iiii;i, ciiin
l)roi)li(!tia fiiit, ciiin Is;ii;is post iiioitcm Jcssc csse
admiscciiliw niiilis.
iiicicpciit ? projilictia fiitiiio pro
.NiuKiuid cniiii
Qi/F-STH) (ICCWP/. (,)ii;ciiliir liic, ciiiii oiiinc Iii;ctciilo iititiir, sicut e converso s{/*pe ? SoJiilio.
(|iio(l ex li(l(! non cst i>cc(%'itniii sit, ;in JikNciis pcc- \\ii',c prophctia cst dc fiituro, ct est sensus : l-j-it
c(!l (;lu'i.stnm csse Dcuin (liccinio, cum coiictiis tioc r;idix Jcssc, ctc, id cst Jcssc dicclnr radix, ct cx
(licat : hoc cniin diccnilo viiicslur incntiri, ciiiii ca radicc ciil (lui cxsurget, scilicct CJiristiis.
contra conscienti;uu lo^iuatur ; undc ;i(l nioilciii
(ji.-ESTio CCCXXX. Proficiscar per vos in Hispa-
jicccarc vidctur id diccndo. Soliilio. .\on jicnc so-
niam, etc. an menlieJ^alur .VpostoJus,
Qn.-eritur
n;u'e videtiir auribus lidcliiiin, (|uod .Jud;cus di-
ciim diceret per Romam se iturum in ilisp.miam,
ccndo Cluistnin cssc FJciiin ad morlem pcccct ncc ;
tione.
non tcunen secundum intcntioncm mcntitus est :
Qr^STio CCCXXV. Elenim Chinstus non sibipla-
sic cnini facere disposuer;it, quia ita in re fore
cuil. {Rom. XV.) Qmi^ritur quomodo hoc sit inleUi-
credebat.
gendum. Nonne una est vohmtas Patris ct ipsius
Filii ? quomodo ergo potuit placcre Patri, et non QissTio CCCXXXl. Secundum revelationem imj-
sibi ? Quod autem Patri iu onmilius pLicuit, nemo sterii temporibus seternis taciti, ctc. {Rom. xvi.)
est qui ambigat. Solutio. iNonsibiplacuitsccundum Quicritur(luomodo vocet tempora icterna diccns,
carnis inlirmitatcm, cujusainictionem nonrespuit, temporibus a?tcrnis. Solutio. Tempora ictcrna vo-
juxta (juod ahlii chcit: Non venfnceve voLuntatem cat omne id quod prfecessit creationem mundi a
Qi.^iSTioCCCXXVI. Gentes autera sup.ej' miseri- et sic (lUfT^dam temporalitas. Omnes tamen fcie
dicunt angelosnon creatos ante mundicrcationcm.
cordia, etc. Dcus quodammodo se promissione Ju-
Ideo forsitan tempora fcterna vocat, ac si diceret
da^is ;dhgavit ; ;id gentcs vero sola misericordia
(luod mysterium fuit tacitum, et absconditum ab
transivit :utrumquc lamen ex graiiafccit, ct quo.t
se ihis promisit, et quod ad istos transivit. Dicitur
origine mundi.
tamen propter promissa Jucheis veritas ;
gentiljus Q1.EST10 CCCXXX]]. Soli sapienti Deo, etc. Qufc-
vero misericordia, (luia sola gratia ct non promis- rituran per lioc nomen Deus hic intelligatiu' Tri-
sione Dci facta ad illas venit, et eas assumpsit. pv nitas,an persona Patris. Solutio. Augustinus dicit
Qi ESTio CCCXXVU. Sed nonne promissio facta (piod hoc nomen Trinitatis est, secundum quos-
est gentibus, cum Dominus dicat in Osee Vocabo : dam nomen est Patris sec secundum hoc vi- :
plebem vieam non plebcm meam {Osee ii). Itcm dctur, quod solus Pater sit sapiens, qiiod cst
Isaias :L;ctamini gentes cum plebe ejus [Rom. xv). contra fidera, itaque sciendum, quod solus quan-
Item : La'tare steriiis, qu;c non paris [Gal. iv), etc. do(iuc exclusivum estpersona;, quandoque naturfe
Solutio. ]>romissio noncst facta gentibus, ita quod tantum.
ad illas sit directa promissio non cnim aliqua scri- Qi.ESTio CCCXXXIII. Cum autem dicitur, Dcus
pta eis data sunt de ipsa promissione. Vet non est Trinitas, sapicntia, sapiens, (lUieritur qua sapien-
eis facta promissio, quod Christus ad eas vcniret, tia, an ingcnita, qute est Pater an genita, qu;e est ;
JudiROs venit, et eis pr;fidicavit. Unde Apostolus est Spiritus sanctus an sapientia, qufe nec ingenita
;
dicit eum ministrum fuisse circumcisionis. ncc gcnita, ncc procedens. Solutio. Uoc nomen
QiiiESTio CCCXXVIIF. Erit radix Jesse, et qui Trinitas tantum significat, quantum tres personfc,
exsurgvt regere gentes, etc. Qureritur quai-e radix vel Piiter, FiUus et Spiritus sanctus et Pater qni-
:
Jesse dicatur. Sohitio. Quia David al> eo processit, dem sfipicns est sapientiaingenita ; FUius sapienlia
.•ii;{ QII.-l^STlOMiS l^ KPISTOLAS PAUF.I. — IX VA\ I Al) COR. ali
genita ;
Spiritus saaclus siipieutia procedcnte a .V f,'enita, et proccdcus, nou trcs sapicntiic, sed una
Patrc, et Filio. Et sapieulia iniJrenita, et sapientia naturalitcr sapientia.
IJ.
IN EPISTOLAM 1 AD (ORINTIIIOS.
Or.iisrio I. Panlus vocatas Apostolus etc. (/ prcPceptum, aliquaudo dis|)ositio, ;iliquaudo ;q)-
Cor. i). H;hc Kpistola, qu.B destinalur C.orintliiis, probatio, aliquan<lo permissio. Solufio. Volunta-
non sicut in corpore epistolarum secundo loco dis- '^ tcm Dci voc;it ipsius beneplacitum.
ponitur, sic secundo loco ab .Vpostolo scripta est. Qr^.sTin III. Gratia vobis et pax a Deo. Quiori-
Utraque cnini episfola C.oriuthiis missa ante scripta tur quid sit gratia Dei ? Solutio. U.ratia Dci dicitur,
cst, quam illa, quic cst ad Homauos. Quod indc Dcus gratis dans, ct gratia id cst iuspii';itio diviua,
patet, quia ad Homanos dicit, sc \\o-
in Epistola scilicet operatio Dei, ex qua movetur animus ad di-
niam profecturum j)ostqnam coUeclam ab .Vcliai- ligcndum Deum et proximum.
cis facfam paupcribns, qui sunt Ilicrosolymis, Qr.i-sTio IV. Exspectantiljus revclationem, etc.
assiji:n<iverit. qua coHecta fiUMcuda in istis
I)e Qua^ritur utrum omni justo revelctur stafim post
nicntionem facit. Sed hoc non est factum sino ra- mortem ejus de ejus salutc.Vidctur enim quod non:
tionah causa, quod illa ;id Roniauos in corporc nam cum plona cognitio, quae est
ista rcvclatio sit
ci^istolarum aliis pr;pponifnr, sod proptcr dipnita- ipforna beatitudo, vidotur si hoc conccdatur,quod
tcm Romanorum. Vcl potius quia in illa primum nullus sit in pcenis purgatoriis simul cnim in ;
vitium tollitur ot dcstruitur, quod est superbia. p(pna, ct gloria quis csse potcst ? Solutio. Perfecti
Corinthii vero ab .Vpostolo ad tidem conversi, scd statim ad cognitionem summi boni transeunt in
posfca multif;iriam a pscudoapostolis sul>versi et quo ost aifcrna bcatitudo. Min'!s autcm pcrfecti an-
seduli, errabant in virtntibus sacrameutorum, et C tcquam ad ;pfcrnam bcatitudinom porvcniant, per
maxime in vh-tutc baplismatis, putantcs ipsum ;i poenas purgatori;is transeunt, certi tamen de sua
m;do collatum, nnllam haberc virtutem, m;ijorem tandcm requio. Quod aulcm pcpna; purgatoriio
a mcliori, minorem a minus bono. Minusetiam de sint, manifcstat Augustinus tliccns xMilissima :
•Vposfolo scntiebant, et contemptui hal)ebant: qui pcpua purgatoria gravior cst quaUbct prjenn tcm-
in verbis human;i> sapieutiiF ad eos non veaer;d, porali, qu;e apud nos est: non possunt itaque si-
sed in simphcitatc fidci propler p;uvulorum in- mvd esse poena ct gloria in igne tali.
formationcm. De rcsurrectione etiam non bene Qr.ESTio V. Quipritur quomodo sit intolligendum,
sentiebant, dicentcs eam jam factam esse : aliqui quod legitur Treinebunt anijcli in die judicii si
: ;
ctiam inter eos omnino negabant. Quidam ctiam enim tunc tremor erit in eis, quomodo beati ? So-
lege cmn Evangeho
quasi ad salutem necessariam lutio. Tremor iste notaf vcncrationcm superio-
tencre volebant. In conjugio etiam peccabant,sicut ris pofentiiP, non quod ptena timoris possit
in multis aliis, ct schismafa facicbant : in quibus ibi essc, ubi ceterna beatitudo. .\otandum quod
eos .Vpostolus corrigere iufendit. Postquam enim non omne peccatum mortalo dicitur crimen, sed
in nobis snperbia snccisa est, restat ut etiam aha illud solum, quod cst dignum accusationc et dam-
viha succidamus. E.v his itaque apparet, qutf; sit j) natione.
hujus epistohe matcria, qu;e intcatio, quis modus QU:ESTio VI. In diein adventus Doiiiini,cic. Qua?-
et ordo agendi. Est autem specialis hujus ei)istoL'o ritur an Dominus sit vcnturus in die ad judicium ;
materia, status Corinthiorum, in quo tinc crant, quia sa?pc tempus adventus ejus dies vocatur. So-
cmn eis scripsit Apostolus ab Epheso. Intcntio lutid» Tcmpus adventus Domini, dies nuncupatur
vero est cos a contentionibus ad unifatcm fidei re- non pro aeris illuminatione, sed pro occultorum
vocarc. Modus vero talis, quia instruit, corripit, revolatione : omnia enim qu<e modo latent, tunc
confirmat, laudat secundum personarum qualita- patebunt. Nescitur vcro an dic, an nocte vonturus
les. Ordo tahs salutationem more scribcntium
: sit ? Non enim tamen nomine diei ut supra, sed
epistolas priPmittit, ne in exordio eos increpassc etiam nominc noctis dosignatur tempus judicii, ut
videatur. Ueinde dc bonis pra^ponit, ut eis alii con- in Evangcho scriptum cst Media nocte clamor :
formentur, et sic ad contentionem arguendam ve- factus est, ecce sponsus venit {Matth. xxv); sed
nit.Inchoat itaque a salutationc dicens, Paulus, nox dicitur propfer nimiam sui occultationem :
nomino humilitatis ufons contr;i supcrbiam .Vpos- ; dios judicii dicitur proptor discrctionom bonorum
^ tolus, nomen est dignitatis et oiricii. ct malorum.
IIJDi-estio II. Per voUoilaleni Dei, etc. Quopritur Qi:.iiSTio VII. quod unusquisque
IIoc aute^v dico,
quid hic vocet vohmtatem Dci ? Dicitur enim ali- vestrum dicit: Ego sum Pauli, anve-
etc. Qu;jpritur
quando voluntas Dei ipsius consilium, aliquando rum dicat Apostolus dicons, Hoc aufem ctc. cum
I
:
;;i:; IIIKJOMS l)K S. VICTOIiK OPP. 1'AMS I. K.xKf;KTi(;.\. I. .IN S. SCHIPTLIUM. ;i(
iiiillii.s (•(jriiui hoc (liccrcL Noii ciiiin iii voris ai)0- A (pic oj)iiiio (!onim, (pia credeljanl Denm non posse
stolis gloriahiiiiliir, scd iii jjscikIo. Unde in sc- iiliqiiid fiicere contra solitnni curHum nalurfi?, et
qiicnli (lictnnis (;Kt. Jliccaulcni, fralres, lransp(/u- (pia opinati siint liljcrum arljitrium sullicere ad sa-
ravlln nif, c.l hi A/ioHo (l Cor. iv). Soliilio. Vcriiin Intcm, siijiicnti.i sapicntinin vocatur a projjiieta,
(licil Aposlolus, (;t cst s(;nsiis vcrborinn : llo(- aii- ((iiiun Dens dcstriiit facieiido contra eam, seciin-
tcm dico, quod unusquisqiic, ctc, id csthoc, (|iioil iliiiii rationes superiores, operando salutem nos-
dico, siinilc cst ilii quod unu.sqiiisque vcstrum di- tiiuii iii inedio lernn.
cit. Noliiil anlcin illos, iii (inilnis fi-loriabanliir pro- (ji Mundus per sapientiam non co-
t;sTio Xll.
priis desi^^iiarc vooabnlis, nc videretnr illis invide- (/novU licum. Quferitur quomodo hoc sit vcriim
re et ut in majoribus ostcndat in minoribus non
; ({iiod liic dicit, cum aliiji scriptum sit de sjipicnti-
csse gloriandum. Ijus mundi Cum cocjnovissenl Deum, non sicul
:
Qi .i:sTio Vni. nifit Angnstinns (fiiod potestatem JJeian {/lorificaverunt (Ilom. i) quomodo utrum- :
baptizandi (ihristus sibi retiiinit, quam, si vellet, (|ue est veriini, mundus non cognovit, et cum co-
servis suis dare potuit. Ouieritur ifj;ilur quae sit illa gnovis.sent Dcnm ? etc. Solutio illud : Cmu cogno-
potestas, quam (Hnistus si])i retinuit, ct sei'\is po- vissent Deum, etc, intcl]igitur de possiijilitate co-
tuit diire, et tiimen non dedit. An
potcstas exte- n gnoscendi.Hoc autemmundus noncognovitDenm,
si
potestatem l^aptizandi vocat intcrius animas ab- cellcntioribus inte]]igitur. Hoc autem, mundusnon
luendi, potcstatem hanc solus Dcns ha])erc potcst, cognovit, de omniijus, vel majori parte exponitur.
cujus solins est se animabus infundere, et macu- Unde liic dicit mundus quo nomine universitas, :
las peccatorum a])stergerc quomodo ergo lianc : vel major pars intelligi soiet. Ve] mundus, i(i est
scrvis suis dare potuit ? Solutio. In responsionc sapientes mimdi, et si Deum cognovissent secun-
liiijns qUfestionis multi laljorant, nescientes quid dum opera restaurationis, in potentia, non in pie-
nomine potestatis Augustinus significavcrit. Nos tate in majestatc, non in tiumilitatc. Notandum
;
gnaretur Jjaptismns, et diceretur ijaptismus Pauli, tas autem mundi, ijenignitatem Dei insinuat in :
tur, opinatur naturaleingenium ad cognoscendum, QuiBritur quomodo Apostolus dicat, se non ve-
et hberum arbitrium sufiicere ad rcctc vivendum : nisse ad Corinthios in sapientia, sed praedi-
quod si esset, erux Cluisti evacuaretm', id est casse eis hunc crucifixum
Christum, tan-et :
mortuus csset.
Cliristus gratis quam miuus difficile sit ad inteUigendum, quod
Qi-ESTio Xl. Perdani sapientiam, etc. Nonne Deus in carne assumptus mortuus sit, quam
omnis sapientia a Deo ? quomodo ergo dicitur : Deum esse in essentia imum, et trinum in perso-
Perdam sapientiam sapientium ? Nunquid Deus nis ? Solutio. In Cluisto dute simt naturcc, hu-
id, quod ab ipso est, perdit ? Solutio. Sapicn- mana et divina : quae vero sunt secundum ua-
tia ipsornm in ipsis non est sapientia Dei quo- turam humauam, magis nobis affinia sunt quam
;
niam eam sibi ascribunt, et ea abutuntur unde ; illa,qu.e secundum naturam divinam sunt quare :
dum summa comprelicndere putant, evanescunt a nobis facihus crcduutur et inteUiguntur. Ea vero
in cogitationi])us suis, et sic ex eorum sa- quiE secimdum divlnam naturam,utde triljusper-
pientia damnationem sibi incurrunt. Falsa ita- sonis, et eadem essentia et hujusmodi, remotiora
: :
suiit, ot ideo ad intollipcndara difflciliora. IJndc A (lial)ohis prorsus putaret Deum cssc, pcrmisit se
benc di.xit sc non venissc ad cos iu sapicntia cum Ciq)i, ligari, tliigcUari : Undc iteruiu diabolus purum
de morte Christi eis dissercrct quia illa minora, ;
hominem eum osse arbitrabatur ; scd ipso jam
et non illa sul)limiora prtedicavit. ducto ad pnesidem, et ipsis Judoeis malo con-
in
Qr.ESTio .\Vi. iNonnc ad lioc, ut aliquis sil ]>crfp,- firmatis iiliquo modo ei revelatum est, quod pcr
ctus, exigitur ut Deum unum
trinum credat? ct et eunijus suum pcrdcret, et })ersuiulcre voluit Pilato
sic videtm' .Vpostolus impcrfectam doctrinam illis })er uxorem, ut cum dimitteret.
tradidissc, non prjpdicans illa sul)limiora, et sic do- Qr.KSTio .\\L Item qujpritur tertio do Judieis quo-
cepisse. Solutio, Fides duobus modis dicitur, vcl modo verum sit, quod eum non cognoverunt, cum
quando sim})liciter proponitur quidcredcndum sit do eis scri}3tum sit in })arabola evangelica Ecce :
vel quando discretio eormu, qufe croduntur, dis- hwrcs ; venile, occidamus eum [Marc. xii). Et aUbi
tlncte ostenditm-, quid credcndum sit, et qualiter, Quia per invidiam tradiderunt eum {Malth. xxvii):
et quarc. Sic aufcm .\postolus gcncraliter sino di- scd si cognoverunt, et tamen occiderunt, incredi-
scretione singulorum articulorum, proposuit eis bilis crudelitas in eis fuit. Itcm, si scicbant oum esse
quid crederc debercnt. Sic cnim oportet in primis Dcum, sciel)ant eum immortalcm, et sic non posse
credentes initiare, postea proficientes perficero. p mori quomodo orgo ejus mortem quiwrobant, si :
Qii.Ksrio XVII. Sapienliani loqiiinuo' inter pcrfe- ipsum uon posse mori sciebant ? Solulio. Dicunt qui-
clos. Quieritur quos vocet perfcctos hic .Vpostolus. damJudicos cognovissc Chri3tum,quodnegar(! non
Sunt enim alii pcrfecti in lide et cognitionc ; aUi potucrunt. Vel in vcritate aliqui corum cognovc-
perfccti in copnitione, etminus in lide ; alii perfecti runt ipsum esse Ulum qui in lege et })rophoUs })ro-
in fide, et minus incognitione. In fideet cognitione missus erat. Non autem ipsum esse Deum crede-
pcrfccti sunt, ut apostoli ; in coghitionc perfccti, et bant,quod tamen eum, quem sciebant esse justum,
minus in tide, ut quidam clerici, qui minus con- occiderunt, invidia orat. Cujus cst taUs natura, ut
stantes simt in fide quam rustici ; in fide ct non contra sua bona qucerat aliena incommoda divini :
cognitiono, ut complures rustici, qui parum dc co- ergo consilii dis})ensaUonom penitus ignoraverunt*
gnitione attigcrunt, et tamen perfecte credunt. So- Qu.ESTio X.\1L Ut sciamus, qux donata sunt nobis.
lutio. Videtur nobis, quod sapientiam loquobatur
Qmeritur quid sit scire ea, quff", data sunt nobis.
Apostolus inter perfectos cognitione, quia illi, qui
quo sunt data, et non esse ingratum
Solutio. Scire a
sola lide sunt perfecti, videntur incapaces altiorum
enim dicitur vere habere. qui scit untle
datori : iUe
tamcn merito fidehbus talibus sicpc multa revclan-
habet iUe habere, qui nescit unde habeat, et in- :
quitur.
est beatus, qui danU est ingratus.
QuvESTio .WTII. Neque principium hujus sivculi
Qu.ESTio XXIII. Spiritualibus spiritualia compa-
quxdestruitur [qui destruuntur]. Quiieritur quomo-
rantes. Queeritur quos vocet spirituales aUi enim :
do sapicntia philosophorum destruatur, cum ipsa
vita, et non intelligenUa sunt perfecti alii intclU- ;
vidoiitur esse comprehensio veritatis. Solutio. De-
gentia, et non vita. Solutio. Quos superius pcrfe-
struitur, cum falsa vel nidla esse demonstratur :
David, quid venisti ante tempus torquere nos? licet enim in aUquo peccet, non tamen hoc dam-
'Matth.yiu). Etitcrum
Et erant multa dxmonia
: nabile est Uli.
".xeuntia, et clamantia, quoniam hic estfilius Dei, Qu^STio XXVI. Non potuivobis loqui quasi spiri-
?< nort sinebat ea loqui; quoniam sciebant ewn tualibus, etc. {I Cor. n). Nonne Apostolus spiritaUs
Filium esse Dei {Marc i). Solutio. Dicti sunt da^- erat tam vita quam scientia, et sic potuit loqui spiri-
nones scivisse propter suam existimationcm qui : tualia, quod et faciebat ? Unde superius Sapientiam :
jiotius existimabant Deum osse Christum quam inter perfectos loquimur {I Cor. ii), quomodo ergo
l'eraeiter scirent : sic enim Deus diabolum scinpcr dicit. i\on potui vobis loqui tanquam s})iritaUbus ?
liibium rcliquit, ut sempcr post humilia aUqua SoluUo. .Non hoc dicit, quin facultatcm docendi
Jta faceret, ct post suljlimia ad humiUa redirct : majora iutrinsecus habcret, sed quia ipsi cougrui
inde post illud insigne mu-aculumde Lazaro, cum au(litores non erant, saepe taxuen pcrmistis perfe-
:; I !) IIIICONIS DK S. VICTOMI-: OPI». PAHS I. IXKC.KTICA. I. I.N S. SrHIPTl.MAM, :i20
cli» ct iiiij)('iTeclis r;iil<'iii (liiunliir, clsi iioii oodfiii A dctrimcnliim paliatur ? Soliitio. .Non opus lionuin,
modo iiilrlli^^-iiiliii'. qiiiu boniim; scd qiiiu iiiijicrfcctiiiu a siia iiui»crfc-
QijHsrio X.WII. /'J(/()/)/(iii/avi, A/i(i//,n ii(/(ii:l/,s((/ ctioiH! i)iir{.'.'i])itiir, cl jiiiccijnir' (jnibiisdam .iflcctio-
J)i'.us nmic inrroncn/Kin ilcdi/. (iiiiiTiliii' qiioiiiodo iiibus carnaliliiis, (lu.is habciit t.diuin a-dihcatorcs,
Aliostoliis divid.il iiitcr sc, cl Dciiiii, cl Aj)o]lo,cimi (ju.e vidcntur pcccatu vciialiu cssc.
Puiiliis, vcl Aiiollo iiiliil laci.il, iiisi cx Dco lit pcr
Qi.MiSTio XXXIII. ()ninia vcslra sunl ; vos au/ein
Deiiin, ct sic (jiiidqiiid vcl P.iiiliis vcl Ajiollo ojic-
Chris/i ; Christus anteni l)ei, clc. Qufcritiir sccim-
ratiir, ct Dcus ojicrcliir. Soliitio. Dividit .Sjio^toliis,
diim qiiam nutiir.im iios suiuus Cliristi, hoc cst,ari
ut ostendat qiiid Dciis pcr ipsum P.iiiliiin, (( jicr
ij)siiis siimiis scciiiidimi liiimuiiam iiatiir.uii, an sc-
Apollo, ct pcr sc ojicruliir : Aiioslolus ciiim |)r.-cdi-
cundiim divinam. Solutio. Polest dici qiiod ipsiiLs
cando ad fidcin (lliristi ojicrahulur, quod ct Dcus
siinius non solum sccund.im naturam divin.'iin, so-
fccit pcr Puulum. lYustru ciiini Aj^ostolus c.xtra
cundiim qiium noslcr cst Ciculor, scd ctiain ip->ius
loqucrctiir, nisi Sjiiritus sanctus intus csset, opc-
sumus scciiiidiim liiimauam natiiram, .sccuiidum
rando, ct mciilcm movcrct.
(luam est noster Hcdcmptor ipse autem sccun- ;
QiiUSTio .WVIII. Q(iiri(/a/, c/ (/td /)i,an/a/,i(nuiii
diim utramfiuc naturam Dei Patris est, a (pio habct
sun/. Qii.critur quomodo unum, ciim sint t.am in
" (piidquid liabct scd .ilitcr ct .'ilitcr sccundiim ; :
et majus donum confcrtur pcr ofiicium Puuli quam (/ Cor. iv). Qua-ritur (luomodo dicut Apostolus se
ApoUo, quia pcr fidcm, quic cx pr.Tdicutionc est, sil>i in nullo conscium csse, et tamen in hoc nrjri
venit ad baptismum. Vel per sucramenta ipsa non justificatum cssc ct .loanucs in Kpistolasuadicat
: :
plus confcrtur cx isto quam cx illo, vel pcr hunc Si non repi^ehenderit nos conscien/ia nostra, jnin
quani per illum. fiduciaui ha/jeinus ad Deuin [I Joan. iii}. Kt ipse
Solutio. Fidem Christi,qu;e pcr dilectioncm operu- mus, non sufficit, quod conscientia nostra nos non
tur, quam consccuti sunt ex priedicatione ipsius remordcat tamen gloriari inde possumus, quod
:
Pauli : hoc fuadumento manente, ucmo perire po- nostra conscientia munda est, et puia.
tcst, licctuliquu^ maculic adh<ereant,qu.nB pcr ignem Qr.ESTio XXXV. Item qua-ritur, quomodo Aposto-
purguntur. Quamvis enim hic ahquu- mundana lus non esset sibi conscius, cum sciret se non csse
dcsidcrio posscdcrunt, hiccDeo tumen non prtetu- Si dixeriuius quia sine pcccato. Unde .loanncs :
lcrunt, sed Deum omnihus. Deum autem prccferre peccatum non habemus, mendaces suinus, etveri/as
omnibus cst, si darctur opfio vel electio moriendi in nobis non est (/ Joan. i). Et puer, cujus vita est
vcl Christum negundi, malle mori quam Christum unius diei super terram [Job ii), non sit sine pec-
negare, Super lioc fundamentum alius id, aUus cato. Unde ipse ait E/ facio quod nolo {Roin.\u). :
nem fidem, i/a u/ nwn/es transfera/, charita/em non human» infirmitatis, qua nemo forsitan caret. Sed
habea/, nihilprodest flCor.xm) ergo si non est sa- cum Apostolus prohDicat judicarc, etipse Dominus
:
lus sine charitafe quomodo potest aliquis salvari, idem in EvungeUo prohibeat, quid cst quod ulibi
sola hfBC tria, super hoc fundamentum osdificans ? Dominus dicit: Attendite a falsis prophetis, quive-
Qu^:sTio XXXII. Aliter ulii dicunt quod perlignum, niun/ ad vos in ves/iinen/is ovium{Ma//h. vii).Qua-
fcnum, slipulum mtelliguntur bonu operu, scd im- liter ctium discerni possuut, ipse siiljdit, diccus : A
pcrfecta. Secundum quum scnleutium quipritiir fruc/ibu.seorum cofjnoscclis eos iibid.) Hiuc vidctw
quomodo bonum opus sit arsurum, vel c[uomodo innuerc quod dc taUl)us debeamus judicarc. SoluUo.
;i)l QUJiSTIO.NES I.N KPISTOIAS PAULI. — l.\ KP. I .VD COR. <»0
judieare damnafione dignos (jnos nescimus deti ali(iuem, Itoiium sit, quod videfur, quia justum.
:
iiite an sinl honi an mali. Solutio. honum, id est e.xpcdiens esf,non tamen in
Qi .Ksrio .\.\.\V!I. ili'ni, quomodo lalsi prophc- se, ct ex qualitate sui honum est oum auteni tale :
ta' possint e.v operihus diseerni qu.eritur, eum ([uid dicifur justum, sie infelligitur, id esf pro me-
:
omnia eadem faeiant, qua' ct honi i)er fruelns rito refiihufum, non quod sit qualitafe jusfitioe in-
:
i'iiuii sit verum. Sohitio. Quoties tcde genus locu- expedire si enim resisteret admonitioni Ecclesite, :
sed potius verum dicit, quod contigit ex natura g invidia prijelati i>ercutitur quis sententia e.xcom-
Iropi. municationis, iitrum dcbeat resistcre, an cedere.
Qi .i:sTio .\.\.\I.\. Xo)i i(t confnndam vos. Nonnc Solufio. Si sine scandalo resistere potest, resistat,
toiium est facere verho, uf peccafor confundatur, et tumorcm sui pradati hono zclo reprimat ; si
;t erul)cscat de culpa sua, ct sic corrigatur : quo- sinc sc;mdalo non potest, cedat, et pro Deo pa-
nodo ergo dicit Apostolus Non hoc dico, ut con- : unde scntentia pr;elati
tienfer sustineat : semper
'undam vos? Solutio. Confusio cst duplex.Est con- timenda, non semper tencnda. Cum aliquis ex-
usio, qu;e ad mortem est, cx qua pejores efiiciun- conimunicatur, in potestatcm traditur Satan;e, ut
,ui- aliqui, et est confusio, qute est correctionis, ejus carnem vcxei, iit sic tandeni resipiscat nec :
!um eruhescit ex correctione de peccatis, ut am- tamen sempcr Satanas vexat. Callidus enim hostis
)Iius ahstincat homo. uni parcit, ut multos acquirat, vel ut ipsum sihi
Qi.r.sTio XL. Vcniant ud vos in virga,an incha- (ionservet.
•ilate ? Qu;eritiu' quomodo Apostolus dividat, di- Expurgate vetus fcrmentum, ctc.
QivESTio .XLV.
:ens, an in virga, an in charitate. Solutio. .\omen Quieritur quid vocet vetus fcrmentum ? Solutio.
^haiifas. hic ex adjuncfo rostringitur circa suavia Inancm gloriafionem, vel vifa^ vetustatem,qufeper
L't dclcctahiUa, qu;e ex charitate fiunt quandoquc : r, novitatem vit.e est purganda
;iutcm charitas omnia signilicat, aspera, et suavia, Qy^jE^sTioW.Nl.Nonpossunt tales Christo lucrari,
i[ua' ad salutem pertiuent. etc. De glossa hoc est. Qu;eritur Cum humana :
Qr.tsTio XLI. Dicit exjiositor quod ilhs, qui pu- mens sit prona ad malum magis quam ad honum,
niuntur per piHuam illatam, minuitur peccatum : ct m;iximc cum suadelur ei ad oonsueta rcdire,
sed qujeritur quomodo hoe
verum, cum inviti sit quiire Apostolus eonversis nupcr ad fidom oonces-
pcpnam illafam sustineant, et iu hoc sint contrarii sit mensam, et coUoquium cum gentihus hahere
justiticc, ct sic magis peccent, et sic peccatum commune, cum facilius Christiani ad idololatriam
oorum augctur in hoc, quod puniuntur. Solutio. suasionc gentilium accedcrent, quam gentiles
Potcst de taliLus dici quod saltcm pcccata, in (;hristianorum admonitione ad lidem ? Solutio. In
(iu;e caderent, si amplius viverent per poenam, primitiva Ecclesia conversi ad fidem charitate fer-
|uam patiuntur vitant; si enim volonfarie p(Denam ventes non facile poterant a fundamento aveUi :
-ustincrent, ctiam peccatum jam commissum di- quod Apostolus cognoscens, ei consortium tantum
luifterctur. concessit gentUium.
(I Con. v). Judicavi tradere hujusmodi hondnem Ql^estio XLVil. Si is, qui fraternominatur inter
Satanx, etc. Ex hoc loco ApostoU caccipit Ec- vos, est fornicafor, eto. Cum tanta multitudo sit
•lesia sententiam anathemafis, id est separatio- modo in Ecclesia, qua^ritur an contra pr;eceptum
uis ; fit autem separatio nunc de notis personis, Apostoli faciamus,cum cU)um sumimus cum ta-
2t manifcstis, nunc de ignotis sed sive de his, ; lihus : an omnes tales ah Ecclesia sint ejicicndi,
>ive de provocandi corani Ecclesia
iUis, prius et falce anathematis priocidcndi. Solufio. Ita qui-
sunt. Quidam etiam diuUus exspectandi, et sie- dem esset faciendum, si posset Ueri sine scanda-
pius admonendi secundum personarum, et pee- lo sed tamen quia tanU, et tot potius schisma
:
'atorum diversifatem et quaUtatem, ut si rex per facerent, quia correctionem et emendationcm res-
;ujus iram strages imminet Ecclesice. Postquam puunt, tolerantur : et ideo nihil aliud restat,
i"ero sep;u'afi fuerint, si noti sunt nuUo modo nisi ut Riichel plorct lilios. Notandum quod
'•ommunicandum est eis : si ignoU, si commu- fornicationum alia est corporalis, ;dia spiritua-
liicet quis ignorantcr, non peccat si vero suspi- ; lis : oorporalis est omnis usus aUorum memfiro-
!'etur, si sine scandalo vitare possit, vitct si : rumprjfiter legiUmum ;
spiritualis cst, qua; a Deo
lon potesf, commuuicet. II;ec autem vindicla dc- aniauim scp;u'at, ct tanquam sponsam sponso
'')et licri causa communis ufililaUs, ct ejus ct auferf.
'iliorum. Qu.EiJTioXLVIIL An ncscitis quoniamsanctide hoc
Patrol. CLXXV. 17
i
. ;
cum Dominus <hcal: Dciim cigo ])Ovlanl qiii in ipso bcne vivunt lioc :
ostoccasio n.ali :
Qu;estio L. Quamtuv
qual.tev sancti lu u.o m ximum pcccant,
mchovis acU disUngiiitur ct hoc, et illud ? Solutio. In Deum
solum
sintiudicatuvi? ct .licituvnon contemptum in liis rel)us,quie ad
auctovitate e potesta e peccare, est per
compavatiouc, sed ctiam specialiter pcrUnent, ut in sacramentis, <d
potestas, ipsum
Uude uou immcvitoqmevituv qu^ sit iUa proxiraum
judicai quemquam, fide, et siinilibus Deum offcnderc. In
non
nuia scriptum cst Paler :
net judiciim, et
omnis, qui eum offendit, in Deum peccare
dicitur.
«tevuavum vaUo .
%
nuiu
]udicium{iyan. .u). Ilis libri
conscieutiavum evunt apevU, et
et
mauifcsti Qi jESTio L\l. De quibus autem scripsistis
mihf
triphciter agit, secun-
oc- etc (/ Cor. vii). De conjugio
qui cum Domiuo sunt judicatuvi. Et luec secun-
sccundum pevmissionem,
seeuudum quosdam est eomm
is
dum piv-Eceptum,
cdtovum vevelatio suif
secundum aho. ideo dum consilium, qu;e smgula <liligcns lectov in
et auctovitas :
Botestas,
judicatuvi quia locis disUuguat. Quid sit conjugium vidcndum(-t
suut sancti cum Domino
: ^,
dicti
appave- quie causa efhciens, quce causa pvopter
quam con
mali damuabiles
eorum compavatione Ic- trahitur, qua? sint legitim.T personrc, ct qu;e sin
judicabunt sancti nationes,
bunt. Unde quod bona conjugii. Est itaque coujugium vel matrimo
maritalis conjunctio maris et femincp,
""ituv intei.
"^ pv«ceptum,an (^on- nium
QiiESTio LI. Qutevituv an
sit
consuetu
quod dicit de judicus ? legitimas personas individualem vit;e
silium, an pevmissio,
hoc
de summis, ut iUud De
vir- dinem vetinens Hfec defmitio tantum conjugi<
Fst autem consilium
:
quam cor
fugiendum sed voluntas animarum. Causa propter
vepeto quia omne malum pveecepto
est procveatio proUs, et vitatio fornicc
:
temuon vepeteve. Apostolus evgo vel votmn contmentise, vel sanguis, vel ordo.
'licetiniirniis:
autem ostendit ciuid con-
Dommus natuvc
repetere contendeve cUspar cuMus, vel conditio, vel frigiditas
>cniat pcvfectis, scilicet
non :
sacramei
prfficipue Tria simt bona conjugn l-ides, proles, :
vuli
QL-iESTio LVII. Hxc autem dico
una quomodo lumc auctovitatem,qu;i3 est
Qu,'eiitur
quid sit, vel vocetm-iudulgenfii
mducat gentiam.Q\xi^iV\{\xv
conjugali copula, qute sancta
est,
de illa
525 QU/EST[ONES IN EPISTOLAS PAUM. - IN EP. I AI) COR. 0-26
Solutio. In(lulf,'on(i.i cst conccssio laxioris vit;H ;
A intideles qui enim dicit, quod talium
:
Qr.r;siro M.\. Vir non dimillat, D (/ tor. vu) quomodo ergo hic
etc. Quieritur an prohibet ne simus :
;
amisit. et species, quam modo habct, mutabit in formam
ifideHs vero discedens, si alii sc conjunxerit, meliorem si tamen alicubi legatur,
uulterium committit.
:
quod mun-
dus transeat, hoc inteUigendum est
Qi^STio. LXIIL
secundum
Dc conjugiis antiquorum solet formam, non secundum substantiam, qucB
uaeri, an vera essent conjugia, quomodo unus semper
plu- erit.
3s uxorcs hcibens ad singulas lcgc
maritali sc hci- Qr.i:sTio LXIX. Quinon jungit,
ebat. Quomodo erat logifimus ibi consensus,indi-
meliusfacit.Vvo-
pter nicajorem promerondihabihtatom.Scd
'dualem quceritur
vit;ie consuctudinem retinens. Solutio. Di- qualiter major habilitas promerendi sit
^uit quidam quod non erant conjugia, sed vicem in virgipi-
^ajugii obtinebant.
quam in conjiigio cum m;ijor pugna sit hic,
tatc, :
Alii vero dicunt, vera conju- quam ibi ? Si enim major diflioullas merondi in con-
'a fmsse inter ahquos, et esse inter .ludc^os ct .jugio,videtur esse majus prcemium. Solutio. In vir-
: '
i>i(.fc<liis iii <iiio !-'ra<ln giiilicalionem hiijus v(jcahuli, mius, vcl iimim,
giius lahor, ct i.arviis :
Cha-
nunquam inflat nisi cor hommis aecendatur. Undc etiam Paulus, si non pers peccatum sit ?
Soluti
enim hahere, et superhire quis potest ? pcrsoquendam esse credebat, peccaret.
propl
QijESTio LXXII. Idolum nihil est. Quivritur quo- Quia hoc faciebant crcatur», ut Creaton,
ignorantiam excusaUonem non habebant
ad'
vcrum, cum quohbet artificiale sit
:
scriptum sit :
infirmapolluitur (ICor.M,
omnis conjunciio, et omnis compaijo fit a Deo tiaeorum, cum sit
Nota quod p-
quomodo forma idoU uon sit a Deo, cum sit ali- non quod propter Deum poUuitur.
prfedicator
quid ? Origcnes dicit Idolum nihil est, id est
: ptcr Deum poUuitur. Nota quod licet
siUjjeclis necessaria siunere,
tamen sine scandi.
nulUus rci, qua? sit, haljct simUUudinem. Vcl ido-
lum nihil est, id quod putant esse idolum, id est hoc faciat.
Vel est Dco de
personam ex simulacro et spiritu prffisidente Qi-fiSTio LXXVIIL Nunquid cura :
est cura pi
quantum in ipsis est, licet comedere sed non neraUter Uahetm- dc omnibus, aUa ;
de bobus. y
coram inlirmo, ne ille lioc faceret cum veneraUone ceptionis, quam non habet Deus
quali:
idoli. enim dat preecepta hominibus, ut eos,
enim cui-.:
Qr.ESTio LWlU.Nullus estDeus nisi unus. Nonne boves nutrUe debeant, doceat hauc ;
Paler Deus, et Filius Dcus est, et Spiritus sanctus de solis hommUjus Uabet.
Ql.estio LXXIX. Factus sum Judxis lanqu-
est Deus, et Pater non est FUius, vcl Spiritus san-
Jud(Pus. Quterilur quomodo lanquam Judieus?^
ctus ? quomodo crgo nisi unus est Dcus ? Itom Pater
ritibus Judi'
est Dcus ingcnitus, cl Filius cst Deus gcnilus, quo- verc Judicus ? Solutio. Vero usus est
rum, nl dicit Augustinus non dispensaloric. <
modo crgo unus est Dcus ? Solutio. Unus cstDeus autom UokW
;
causa i^
horum verborum, Dcusunus innalura, nou inper- malum csset.ct tamcn Uerct ad tempus
joris boni, scilicet, ut per iUud
simulaUUum ad
sona ? Magna qua^stio inter modcrnos. Ut autcm
0-29 QU.KSTIONES I.N EPISTOI.AS PAUEI. I.\ EP. I AD COR. i)30
ram Christi fidoiu converterentiir. Diversi antem A virtutum qu;e tontafio providenti;e est ut Pauliim,
:
fuonuit iu hoe (lu;e ill;p columnir" Ecclosico : non cui datus esl stimulus carnis {II Cor. xii), ad liu-
tamon dicimus alterutrum mentitum fuisse, cum mihtafis consorvationcm.
credere hoc v(4 illud non sit periculum lidei de :
Qi .ESTio LXXXV. Calix benediclionis, cuibenedi-
qua controversia dicetur in soquentiJ)us. cimus, nonne communicalio sanquinis Christi est.
Qr.F.sTio EXX.X. Onnies enmdem escam sj)irila- Qu;Teritur de hujus sacramenfi nomine, quare dica-
lem mandncavcrunt (I Cor. x) Qujvritur, quo- Sacramontum corporis et
tur ouc]i;iristi;i. Solutio.
raodo eamdem Idom significantem, vol
? Solutio. sanguinis Christi dicitur proptor sui cxcellcntem
idom etficientem. Ejusdem enim olficacifo erat ille virtutem cucharistia, id est liona gratia, in quo sa-
cibus cujus iste, ut volunt qujodam tamen sacra- :
cramento non solum augmcntum virtufisetgrafi;e,
mcnta Voteiis Tostamonti o.\; sacramontis Novi Tos- sod ipse sumitur qui cst fons ctorigo totius virtutis
tauienti suam virtutom ct efficaciam hal)ont : si- ct gratiiP. In quo sacramento sunt Iria scihcet :
cut ex corpore Chiisti, quod est sacramoutum, visibilis spccies panis ot vini, ct corpus et san-
nianna lidohbus sumplum hj])uit suam vir- guis Christi, et gratia spiritualis. Primum est sa-
tutem. cramentum socundi, secundum est res primi
^^ ct sacramentum tertii, tertium est virtus primi
QuiESTio I.XXXI. Neque tentemns Christum sirut
ct res secundi. Primum itaquc cst tantum sacra-
qiddam eorum. Teutat Deus, ut probot; tentat dia-
bolus, ut dojiciat ; tentalhomo, utexploret et sciat.
mcntum,secundum est et sacramcntum ctres, ter-
Est itaque triplex tentatio. Prima est prol)ationis, tium vero tantum res. Ha])ct ergo sacramcntum
C[nv? bona est, ut illa .lob. Secunda est deceptionis,
primum rcs cluas, unam signatam ost contcntam,
quio est experientia mentis addecepicndum. Tertia scilicet verum corpus et sanguinem Christi alter- ;
est diffidentiie et desperationis, ut illa Judai^orum am signatam, et non contentam, scilicet unitatem
dicontium : Nunquid poterit Deus parare mensam Ecclesiae.
qiiam Patris, licct dicatur. C ideo etiam ut hoc sacramentum arctius imprime-
Qr.KSTio LXXXII. Et poierunt ab exterminatore, ret, atque tenacius memorife discipulorum com-
illo fuerit ])onus an malus, respondemus quod specie, ct nou sub propria, hoc sacramentum de-
miili quandoque puniuntur a ])onis, quandoque a derit ? Solutio. Ut fides ha])eret meritum, quie est
malis boui vero non puniuntur nisi a malis.
; de invisi])ilil)us, quia fides uon liabet meritum,
Or«sTio EXXXlll. In quos ftnes sxculorurndeve- cum ratio liumana priobet experimentum et ne ;
ne/v////. Nunquid autem in adventu Christi sfecula obhorreret oculus cjuod tenet manus, et ne ab in-
etc. Qua^ritur quomodo dicat Deum non permitte- aniinarum, quia per edulium carnis venitur ad
16 aliquem tentari supra id quod potest, cum gustum divinitatis.
mulfi ex tentafione cadant, et a Doo separentur, Qi «:sTio LXXXLX. Item qu;eritur : cum totus
et sic plusquam pos-
a dia])olo superentur, et ita Christus suuiatur sub ulraque specie, quare non
'sunt sustinere tcntentur. SohUio. Quandiu cum sub una tantum, sed sul) duplici sumatur ? Solu-
Deo sunt non patitur eos tentari supra id quod tio. idoo sul)dua])us speciebus, utosteudatur quod
possunt. Quod autem ahquid cedunt ex illis, ost, totum liominem assumpserit, ut totum liominem
quia nolunt resistere tentationi cum possint unde ; sanarct corpus enim propter corpus, animam pro-
;
ijustum est ut adeo tententur, culpa eorum exi- pter animam assumpsit, et panis in carnem, et yi-
pente. Permittit autem Dous aliquando aliquom num in sauguinom mutatur. Idco utique sub dua-
lentari causa probationis, et ad consorvationem bus specic])us sumitur, ut animiP et corporis in
k
B
:
laiuoii sola
saoramoiiti mu
Imii sacramcntmn, hcA etiam rcm
sola su])stantia vini in solam suhstanliam
san^-^ni-
So
(hio sacramonta, soil lus ac,(ii)il, quod mdubitanlor crod(!udum ost.
uis miitatur. iNcc doJ)ont (Uci
praidictis vorbis AugiisUnus sacrani'
iiniun. Nc(iiic iilco (licilur itcrari sacramontura, Jiiiio. In
vo<
non rop(!litur supor oamdom spe- tiim corpus ot verum sanguincm ClirisU .
qiiia i)oiie(lictio
roin graUam spiritualem, quam solus bonus (.t noi
cicm. Nc(|uealia5 sul)stanti(e in saoriliciinu vorila-
tis (icbentofterri, quia dc aliis nou
polost cousc- malus accii)il.
rrumeuli in panom
donUl)Us
Qi:;ESTio Quauitur cur aqua cum viuo po-
XCI. mortalc, quomodo potuit sinelfHsione
qualo ii<
natur in caUce Domini. Solutio. Aqua populum vel frangi ; si immortale,ergododittalc
;i
00,
satisfaciat
Qr.ESTio XCIII. Solet autem quani au aqua cum c
pcccato mortaU mordeatur, lacrymis
et si dc Ccetero nou peccandi
volutatem liabeat, se
viuo mutetur in sauguinem. SoluUo. Dicuut qui-
dam quod mutatur nobis autem videtur, quod curus accedat. Qur.ni solot an pravi sacerdotes ho
;
Qu.i;sTio CII.
uou mutatur quod a magistro Acardo accepi-
:
Licet alifpj
sacrilicium conUcere queant? Solutio.
mus. nominc ct sacramento
sint vita pravi, si intus sint
Qu^ESTio XCIV. QuEeritur au Judas corpus Do- excom
Non tunc,
credunturquodvere consecrant quiautem :
doctores in hoc
ccrdos intentionem, ut inteudat hoc
quo suJjjecto sunt. Solutio. Multi facerc.
;
conseutiuut, quod sunt sine subjecto, sicut sub- QU.ESTI0 CUl. Quceritur
aucorpusDominia Jjruti
stantiee caruis et sauguiuis sunt ibisinehujusmodi tangatur vel sumatur ? Solutio.
Xull
animaUbus
simiitur.
accidentibus. modo vel a mure, vel ab caUa bestiola
sumit mus, qui mar
QujESTio XGVI. Solct etiam queeri de fractioue et Qu^sTio CIV. Quid ergo
partitione, qute est iJji, in qua re Uat quia
non est D ducat ? Solutio. Deus uovit, forsitan nisi accidenti
carnis et sangui-
aUa suJjstantia c£uam suJjstantia qu.e U)i suiit.
nec ipse hoc putando afide avertitur, imo zelo iidei A pcccalo ? Sacerdos autem eum, qui ost in peccato
orodit to orrare in lioc «luod comodis, et ideo indi- mortali, non tamcn manilestodc])etmonero, ncac-
gnatnr. Solntio. Molius osf ipsum, qui mandncuYit ccdat non tamcn ipsi communioncm su])tralierc ;
al)stincndo instniorc, quam comcdondo in orrorc pol(>st. Si autciu pulilica fauia vol crinion accuset,
lovere. Item si comedercs coram iniirmo iValrc, nullo modo accedat, nc ci saccrdos dot. Si cuim
ipso scandalizarotur, ot c.\ scaudalo pcrirot. idco vol gratia sui, vel i^ecunia convictus dodcriL lah,
abstiucndum ost potius, quam cdcndum. quantum in so ost, CJirislum occidit : (piodcstval-
Qi .KSTH. (;V1. Sive iiunuliicatia, sice bibitis, otc. dc timcudum.
quomodo possitimplori, ut omnia adylo-
QutPritur QiiiESTio CXll. Divisiones autein gratiaruin ; ideiii
riam Dci facimus cum multa naturaliter facia- autein spirilus, otc. (f Cor. xii.) Cum opera Trini-
mus, qua^ non idco facimus, ut Dco placoa.mus ? tati sinl iudivisa, qiuoritur cur gratias Spiritui-
Solutio. Sicomnia opcra nostra circumspocteiiaul, saucto, ministratioucs KiUo, opcratioucs Palri at-
ut nihil contra Deum fiat. tribuat ? Soiutio. In gratia maxime apparct bcni-
Qi/ESTio CVIl. Sicut el ego oimiibus pcr omnia gnitas, quic ad proprictatem Spiritus sancti pcrti-
plnceo. Alibi dicit : Si (uihnc hominibus placercii/, not : idoo f^ratias Spiritui saucto attriliuit. !n minis-
Christi servus non esseni [Ckilat. ij. .Nunquid om- {3 trationiijus vero sapicntialucet, ([luc ad FiUuin solct
nibus per omnia placens scrvus Christi non erat? referri. Inoperationibus potenUa, qute spcciaUter
Solutio. Quod dicit Si adhuc liomiuU)us placercm,
: Patris est ideo operationes ad Patris auctoritatem
:
cousuotudines sanctiV' Ecclosiio tonondiP snnt, ctsi ti(e, sapicniiam, vocat coguilioncm de iotcrnis,
rationom ignorcmus quarc al) illa sic consUtutee scicntiam vero, cognitionem de humauis.
sunt Deus enim suam Ecclesiam in his qu<R ad
:
Qi jEstio CXiV. Ilcec operalur omnia unus atque
ipsum porUnent non pcrmittit err;uc. .\ota Ecclc- : idem Spiritus. Qu;eritur quare Patcr non dicatur
sia dicitur convocatio iidcUum, ct domus iu qua donum, sicut Filius vcl Spiritus sanctus, cum dct
convcnitur ad Eucharistiam percipicndam, non seipsum, sicut et alite personic ncmini cnim da- :
solum ad morUs ChrisU commemorationem, tur FUius vel Spiritus sanctus siue Patre. SoluUo.
sed etiam ut Christo moribus et vita confor- Proptcr auctoritatem principii, ne intelUgatur esse
mcmur. ab alio, qui est a nuUo.
imago etgioria est Dei, mulier
Qr.-ESTio Cl.\. Vir Qu^stio CXV. Sicut eniin unum corpus, etc.
vero imagoet gloria esl viri, ctc. Quieriturquomodo Qureritur an soli ])oni isUs donis parUcipcnt? an
vir sif imago Dei
non muhor, cumin Genesiseri-
et etiam mali? Quod autem etiam mali hcfic haljeant
ptum de utroque, quod facti sunt ad imaginom
sit
dona Spiritus : inde liquet, quod in Evangelio
Dei ? [Gen. i.) Solutio. AUa est imago communis viro legitur, qui.i dicent ad Dominum iu die judicii
et muUcri, de qua agitur in fienesi alia est illa, ;
Domine, nonne in nomine tuo prophetaviinus, et
quiB soli viro ct non miUieri convenit. Prima con- dcemonia ejecimus ? (Ma 1 1 h. Mi^quUma dicet Do-
sistit in potentia naturali cognoscendi Deum ; sc- minus Amen dico vobis: Nescio vos, etc. (Matth.
:
cuiula in hocintelUgilurquod, sicute.x: Deo omnia, XXV.) Item Joannes evangeUsta cum videret cjuem-
sic e.vuno homine omnes homines. Vel moraliter dam, qui non sequeLatur Dominum, cjicere doe-
accipiendum utpervirum, intelligatur raUo per
:
monia in nomine ChrisU, voluit prohiberc cui
; ;
anilicrcm sensualitas, et secimdum hoc vir ct non D Dominus ait NoLi proliibere, qui non est mecum :
mulier, est imago Dei. contra me est (Marc. ix). Ex quibus patet quod ct
Qr.ESTio C.X. Oportet hcpreses esse, ctc. De aucto- m;ili his donis sa^pe utuntur, et sic videtur, ciuod
ritate Ecclesi.ne. Qua^ritur qui diccndus sit htereti- sint de corpore Christi, et sint ejus mem].>ra ;
•neum (Matfh. vm). Quid est ergo aliquem seipsum nobis exierunt, sed non de nobis erant (I Joan. 11).
prol)are nisi videre, an conscienUa sujimordeatse Nota, quod .Vitostohisdicitomniamcmbracorporis,
le mortali, etsiest in proposito manendi adhucin cum sint mult;i, unum corjius sunt. Hoc dico pro-
.:
[>ter qnosdain nolcnlos (•onccdcic, r|iio(l i>ar[<'soni .\ lioc cst c.iiii ;iiigej'i et perfici, et non d(;slrui, (jnia
ncs alicnjus loliiis siiniil jiincl.i' riTipiant iionicn «odcni iiiodo jiolc^l diiri dc cliaiit;ite, (jiiod ij)sa sil
loliiis, (Mini ctiain (iicatiir iii syinliolo .\tli.iii.isii, <lf>tiu(fiii|;i. Siciil i-nim imjicrfccli! cognoscinms :
aniina el caro siint iiniis lioino. il;i iinj^crfcctc diligimus, ct ciini venerit (jiiod j^er-
Ql.nSTiO (;XVI. Si lidhucro oiininn 1'iilnii, ihiin- lc( iiiiii cst, evaciijdiiliir (jiiod e.\ jjarle cst.
«ilia? scd non (h; aiia, (|iiia pcr aliain non ])Ossnnt iiis iii fiitiiro est evaeuandus. .\d hoe rcsj)oiidcliii"
montcs Iransfcrri dc loco adlociiin.siciit ])crlianc, (jiiod vcriiin cst fjiiod inodiis iinj)crfc(tioiiis tollc-
dc (ina hi(! a^dt crgo dc lide catli(jlica liic n'/i\.
: :
tiir ;i cli;iril;de, sed non omnis niodiis. In fiiliiro
unde constat, quod ipsa potcst iiahcri sinc cliari- cnim <lilig<'tur inojitcr se, el j^roptcr Dciim j>roxi-
tato, ct sic a malis j^otest liahcri, (jiiod miilli ne-
mus, sicut iii j)i;cs<'iiti <lili;.'itiir. Alii ctiam <licunt
pant. yCst antcm, scciindiiin hos, lides catholica,
(puxl actus scienti;e in fiitiiro <lestructur. Cli;iritas
iides o])crans ])cr dilectioncm. A (juihus (jn.eri i)o- n vero, (ju;c niinc est, ncc ejiis Jictiis, nec (iiii(l;un
tost an iinnm vocent ? an duo li(l(nu per dilectio-
modus in fuluro dcstructur : lides ;inlcm, et sjx-h
nem oi)crantem, lioc autem totnin unum esse non ex toto evacuahuntur : scicntia vcro cx p;irle des-
potcst ? Qui enim lidem non solnm crc-
sic liahcl,
Irnetur : eujusactus etmodusnon erit.
dit, sed etiam diliyit. IliPc aulem dno inmalis osse
non possunt, sed quantum in fide est simphciter Qv.MSTio CXX. Sed est aUa qu^estio, quip nos
hoe totum, iu malo etiaui iu diaholo esse potest. m;igis urget: verum est, etncgari non potcst. (jiiiii
Quid enim crcdit isle lionus riuod non crcdit istc comparationo hiliiri imjx^r-
cli;iritas in pricscnti sit
malus. Nonne iste malus, vel ctiam diaholus, cre- fecta, tali argumento, quod
sed Apostolus prohat
(ht quod Christus mortuus est, et a mortc resusci- prophetiie evacnahuntur, et qnod scientia destrue-
tatus, et ea:;tera quae credenda sunt, ijii.c ad tidem tur Ex parte scinius, ct e.r parte prophctaiitus
:
tholicus dicitur, qui omnia credit credenda, sivo cimus ciuod aUa rationo dicitur scicntia, vcl pro-
haheat charitatcm, non.
^'
phetia cx parte, alia ratione charitas imjjcrfecta
sive (^oncedunt (piidam
quod eUam diahohis secundum aliam acce- Ex eo enim quod quidam cognoscunt, qaidamnor
plionem possit dici catholicus, quod nostri aiui- cognoscnnt, prophetia vol doctrina hahet locuii
])us gi-aviter sonat, maximc cum illa cognitio, in hoc priosenti, u])i aUus aUum docct ot instruit
quod illc hahet dc (Hiristo, magis sit ex natu- In futuro vero ulji omnes erunt doci])ilcs Dei
rae su})tilitate, quod ex Christiaua; lidei iuspira- quando omnes a maximo usque ad minimuu]
tione. cognoscent Deum plenc et perfccte, tunc doctrina
Qu.ESTio CXVII. Charilas est fons pr6p7'ii(S bono- liominum non liahehit locum quando uomo dicel :
ruin, etc. Qufcritnr,an charitas possit haheri al) Iratri suo Cognosce Deum. Ideoque scientia, id
:
iis qui sunt damnaudi. Nonne ipsi sunt alieni, qui est doctrina, evacuahitm". Charitas autem non sic
non communicant fonte proprio honorum. Solu- dicitur ex parte esse. Non enim ideo ludjet esse,
tio. Ideo charitas dicitnr fous proprins ])onorum, quia quidam diligunt, et quidam non diUgunt
quia ncmo potest simul charitatem hahere, et ma- imo multo verius erit quando omnes diligent per-
lus esse. a?nigma est obscura similitudo,ctsicul
fecte. Nota,
Qu.ESTio CXVIII. Charitas nunquam excidit, etc. in priesenti omnis ci'e^tura est qnasi (pioddaifl
tatur. Nam, si nunquam excidit, etnimquam amit- Deus orit spcculum omnis creaturce, in cpio omuia
titur, ergo ii qui damnandi sunt ahquando charita-
videhuntur verius, quam in semetipsis. Hinc esl
tem lialjere non possunt. Solulio. Ideo charitas di- sccuudnm quosdam quare scientia sit destruenda :
citur nunqiiam excidcre, quia liahetur hic et in cpua umhratilis iste modus cognoscendi, quem
futuro, in pricsenti vcro hahita amittitur, et amissa nunc hahemus, plena cognitione accedente non
iterum recnperatur. erit.
Qu^STio CXIX. Scientia destruefur, etc Qufpritur Qr KSTio CXXI. Charitati non possunt fides ot spe«
quomododicatscientiamdestruiin futuro. .Nunfpiid <leesse : fides vero et spes sine charitato osse pos-
non hahehimuscognitiouemin fnturo earum rerum, sunt. Dicunt tamen ciuidam, ut supra dictum est,
quarum nunc lia]>emus? IIa]>ehimus quidem, et cpiod fldes sine cliaritate esse nou potest : quorum
multo majorem quamlial^eamus iii pra^senti quo- : error hic destruitur. Cum cnim dicit : Si habuero
modo ergoscientiadestruetur ? Solutio. Dicuntqui- oinnem fidem, ita ut montes transferam, chnritatem
dam quod scientia destruetur a sua partialitate et autcni non haheani, nihil sum : innnit m;uufesic.
imperfectione, utnon.sitpartialisot imperfocta. Sed qnod fides etiam perfecta potest haheri sine cliari"
;37 QU.ESTIOXES IN EPISTOI-VS PAULI. — I.N EP. I AD COR. :m
atc. Et oxpositor inprrRclictis vei']>is iiianifeste eos A comprehenduntur : qualis fuit illa Pliaraonis dc
irguit (licens, quod lides ct spes sine charitate esse vaccis etspicis visio : ipse enim tantuni imagines
jossunt. vidcbat. Jose[ih vcro in intellectu de his habuit Dei
nodo ipsa sine cliaritatc csse possit. .Nonnc spes quid verba sic prolata
Qi.i:sTio CXXVII. Qua-ritur
\sl liducia futurorum bonorum ex priecedcntihus significcnt quando quis sic lingua loquitur, uthoc
:
'haritate. Itaque vidctiu' qnod sinc charitatc sjics semen suum. Nani si h<ec est vocis signiticaUo, ipsa
non possit. Item spes vidctur, vera fuit ([Uieritur ergo, si id ca dicitur, quod ca
:
!ssc si est, ut ahis
ixspcctatio futuri commoth, jam pr.esumptio crit
I^roprie signiticatur : si dicatur ita esse, inferUir,
lotius quam spes, si certus snm (piod rcmuncra- crgo (|uoddam falsuni ea signilicatur. Ad hoc re-
)it, licct sint nuUa mcrita. Ad hoc responderi po- spoii(h'nt quidam diccntcs : .Non cst vocis signili-
est, qnod duplex esl s])cs : rcmuncrationis, ct pro- catio quicrcuda in hujusmodi, scd rerum tanlum,
ncrendi : spes vcro promercncU sine cliaritate non quod pertinet ad allegoriam. Alii dicunt, ut licen-
!sse potest, spes autem remunerationis non potcst quia [iropric quidem hdsum signi-
lius lofiuantur,
OijEstio CXXIII. Qui loquilur Unijua: non homi- illaprimavocis signiUcatio, scd secunda, (lUfB alle-
libua loquituv, ml Deo
xiv). Qua^ritur quid
(l Cor. gorica dicitur. Potest autem dici, ciuod locutio ipsa
iit loqui hngua?Ahi dicunt quod loqui
SoUitio.
ncfpie verum neque falsum signiticat : res cuini
ingua cst loqui paral)ohce ahi lingua incognita. ;
ibi taiitum signiUcaut vcrum, cjuod il)i mystice
Uigustinus dicitquod prolatio signorum, qu;B spi-
intelligitur. Nec nego quin ibi sit vocis significa-
itus in spiritu hominis informat, diciturcssclocpii
tio, sed tantum incomplexe, quia haec vox, honio,
ingua. Unde Apostolus ait : Spiritus loquiiur siguiUcat hominem, et sic de cnetcris : sed non si-
nijatcrin {Ibid.). Idem enim dicU loqui lingua, et guiUcant complexe non cnini conjuncte signili-
;
quam signiUcaf.
,'it ({uod dicit, jam hoc est non loqui lingua, sed
n'ophetare. SoluUo. Licet ipse inteUigat, nisi ipsis
Qr.csTio CX.WIII. Christus mortuus est jtro jne-
catis nostris, etc. (/ Cor. xv.) Qiuerifur an Chris-
diis exponat, non prophctat, sed tantum loquitur
ingua. Nota quicdam tus secundum carnem moriendi hal)uit necessifa-
fieii in Ecclcsia ad solum
fem ? Quod autcm liabuit moriendi necessitatem,
iccorem, uon adeo ad necessitatem : inter qufe
vidcfur vellc auctoritas supcr locum illum. Quem-
'onUuetur loqui linguis.
admoduni statutum est liominibus semel mori:
Qr.*:sTio CXXIV. Eintis loquenles in aera, etc. post hoc aulem judicium : sic Chrislus semel obla-
•:x his verbis arbitrantur quidam ([uod loqui lin- tus est {Hebr. ix); sic, id est eadera necessitate
;uis .sit loqui diversis generibus hnguarum, scd ct jurc natur;ip ;
quo cfeferi moriunfur. Ifem
lon est hoc verum : imo ad hoc inducit Apostolus dicif auctoritas, quia voluit oblatus est {Isai. uu).
stud, ut ostendaf, hnguis sine interpreta-
loqui
Igitur sola volunfate, quomodo ergo necessitate ?
ionc parvam hiibcrc utilitatcm, sicut loqui omni-
Solutio. Constat quod nuUa erat causa in Christo
lus gcncribus linguarum potius conUisionem quam
moriendi, quia nuUum peccatum tamen, uf :
Qi.ESTio CXXVI. Quccritur etiam quare hujusmo- jus beneUcium non esset coUatum carni assum-
11 locufio lingua fieri dicatur. Solutio. Ideo hoc fit pffp, neccssario subjaceret legi naturfe : quam
[uiaquod in lingua est, in voce et in prolatione etiam necessitatem quidani inteUigunt per morta-
st quod veroin cordc est, in inteUectu est quia
•
:
lifafem.
'a corde intelligenUa est unde quia hipc locutio : Qr.ESTio CX.XIX. Efjosum minimus apostolorum,
.antum in prolationc est, et non in iutelligentia, etc. Quferitur quomodo Apostolus se dicat niini-
leo lingua heri dicitur spiritu eUam, et non : nium apostolorum, cum majoris meriti sit mcritis
jaente. Est cnim spiritus vis anim;p inferior mente, aliorum plus enim omnibus laboravif. Solufio.
:
,1 qua imagines rerum confuse comprehenduntur. Iloc dicif secundum priorcm stafum, non secun-
\si enim visU)iIium imaginaria et confusa compre- dum prfesentem, iii quo non minimus apostolo-
ensio, sine discretione proprietatum eorum, quc-p rum fuit, sed maximus. Sed objicitur .\on enim :
¥
«
dicit : Kgo fiii miiiiiiius, scd cyo sum minimus A U( iMio CXXXI, Sircsurrnctii) morliwrwn nnn
Chrislns rnsurrnxil. Qiiii'iiliir<!f liypotlK-li
apostoLirrum : \\(\inv CAWw wuw sil iiilcr iniiiinios, (sl, nc.c
judicant, raala vero, quibus subjacent, sua esse Qu.critur .ad quid eiit corpo
QijF.sTio CXXXIII.
sciunt. opus non erit, ul
runi resurrcctio, cura eis ihi
eadera est : qufe operatur in nobis sine nobis, raam, sed secundum corpus dicit. Ilic enim majc
scilicet pivTpparando, et sanando liberum arbi- rcm passusest Apostolus. Kst aulCE
miseriara aliis
trium, ut lionura velit, quani notat Apostolus di- corporum resurrcctio, utet secimda gloricmur stc
cens (iratia
ueiis L-ci sura
v.raua Dei
.
: iLi quod
atiiii id vi^.v.,^ sum
o^.„ gr.itia
o - vero :
.
la ckuit.as euim ilhx, quje in corpore
:
erit ai
:
adjuvando, ne frustra veliraus, quam notat Apos- decorem. Probat Apostolus resmTCctionera moi
tolus dicens : Et gratia ejus in me vacua non fuit, tuorura per resurrectionem Christi :
qu* ide
quia omnibus plus laboravi: non autem ego, sed tantum facta est, ut resurrectio corporiim crede
r/mrm i)e/?/?ec?<m. Exhoc itaque, quod dicit ^^'^ro retur, et fieret Cww tradidcrit regnuin Deo i
:
stim idquod sum graiia Dei, destruitur error Pela- p^,fyi i^jhul.), id est cum Eoclesiam, in qua raod
gianorum, qui dicebant liberum arbitrium ad sa- i.egnat per fidcm, per cognitionera, quara habu
lutcm promerendam sufficere. Item ex eo quod de FiUo, ad Patris cognitionem et visionem perdi
supponit, et gratia ejus in me vacua non fuit, ho- cet.
niinem ostendit ex libero arbitrio aliquid posse, Donec ponat omnes iniruicc
Qr^ESTio CXXXIV.
quod quidam hajretici negant dicentes, quod homo quomodo dicat quo
sub pedibus ejus. Quffiritur
nil promereri potest. Apostolus vero demonstrat elc.(Ibid
oportet Christumreguare: Donecponat,
hominem ex se quidem nil posse, sed tantum ex Nonne in aeternum regnabit, et prc-ecipue iniraici
gratia superveniente oportet enim homiuem gra- ponitu
subditis? SoluUo. Inlocis similibus, donec,
:
;pquali
falsura est, quia secundum divinitatem
potest gratice, nec ahud quidquam efFicere, sed
est Patri. Itcm si secundum humauam
hoc sit d:
grati;e trahenti et ducenU inniUtur, et sic gratia
ctum, tuncsecuudumeam omnia sunt subjccta
ei
adjutiis promeretur. Exquo patetquod nou tantum qua
et secundum huraanaraest Dominusomniuiu
:
Potes
et homine. nor Patre secundura Uumanitatcm. Solutio.
;
hoc sane intelligi secundum utramque naturam, A haljens, essct anima non corpori conjunola. Vide-
scilioct divinam et humanam, secundum huma tur itaque animalitas nosci e.x. utriusque oonjime-
nam omnia suat sui)jccta ci, secundum quam ad anima tamen sola scnUt pcr corpus, corpus
tione,
jpquaHtatcm Patris su])limatus est, dmn vcrbo vero ea susoipit, non ctiam seulil. Prius euim
consubstantiah Patri, in unam personam, humana homo sic creatus cst, ut ex crealione passi])ihs
natura unita est, secundum quani pleniludinem cssct, nunquam tamcn patcretur, nisi peccasset.
donorum ct ipsc accepit de qua pLeuiludinc nos ; Unde et dictus est immortahs fuisse ante pecca-
omnes accepiinus {Joan. \), et sic ei suljjecti. Item tum, quia potcrat uon mori, potcrat enim non
secundmn divinam naturam quidam sic iutclH- l)cccare, quia si non peccasset non moreretur.
gunt, quod su])jeetus est Filius Patri, ([uia al) eo
QtvI^^stio cum dictus
CXXXVIll. Solet item quferi,
lia])et esse, a quo haljct quidquid lialjet. .luxla
sit morlalis, et quodammodo immortahs homo
illud Boctrina inea non esl mea {Joan. vu). Itcm:
:
dium Martini. Solutio. Aliud est gaudium expe- quam in mortc perpetua erunt. Quod ;iutem in-
dissoluljilia, crunt, docet Apostolus, dicens: Caro,
rienli.e, aliud voluntatis ; ut gaudiiim Petri rcnu-
merationis est, et experienti;e, Martino vero non et sanguis regnum Dei non possidebunt (Ibid.)
experientife, sed afFeetus est. Tantum enim placet Quod autem impassibilia corpora habituri sunt,
quantam Petrus sentit. Est it;vque differens beati- Qu.«STio CXL. Canel enim tuba, etc. Qmeritur,
tudo secundum quantitatem, licet sit eadem se- quid nomine tubte signiticetur ? Solutio. Dicunt
cimdum qualitatem. Veluti ergo de sanitate ahcu- doctores,quod aliquod evidens et pr.eclarum si-
ius convalescentis ex infirmitatc,*tantum gaudeo, gnum, sic vocat Apostolus, quo mysterium futurffi
quantum ipse, atlectu, et si non experientia, quia resurrectionis implebitur : qme tuba ahbi vocatur
sanitatem in me non sentio, quam ipse experitur. clamor, ah])i vox archangeh vel vox Christi.
Sicut duo eodem lecto conteguntur, aiter tamen QiiESTio CXLI. Qmiiritur etiam de voce tubcTe, an
plus calct : sic m una visione Dei, unus intensius futura sit nnderialis ? SoluUo. Patet quod vox ma-
:^audcl)it, quam
Scd nullus inferior, nuUi
alter. terialis, erit ministerio iuigch facta; qui;i sicut per
majori invideljit, nec majus gaudium superioris tuljam convoc;d)atur populus Judffiorum ad fes-
iilji desideraljit, quia unusquisque tantum habe- tumvel ab bellum, sic tunc ad judicium voeabun-
)it, quantum volet, ahoquin non esset i^eatus. Ibi tur, vel aliquod evidens signum, quo idem liat,
,.ita sine morte, noUtia sine errore, amor sine of- quod voce tieri solct.
fensione. Ibi videbitur huis desideriorum nostro-
i^i^mrioVJiU.l.Absoi^taestmoi^sin victoria. Qu«-
;iim scilicet Deus sme fine, amljitur sine fastidio,
ritur quae mors,et in qua vic toria sic absorpta? mortis
laudabitm' sine fatigatione.
enim nominc quandoque diabolus, qui est auctor
QUiESTioCXXXVII. Semuiatur corpus animale, niorUs, quandoque peccatum, quod separat a Deo,
kc an corpus ab anima,au auimaacor-
Qui-eritm' quandoque dissolutio anim;e et corporis signihca-
l>ore habeat animahtatem, id est sensuahtatem ? tur. SoluUo. Potestsaneintelligietdediabolo, et de
iloluUo. Xec corpus animalitatem, nisi ab anima peccato, et dissolutione aninue et corporis. Constat
jiabere potest ; nec animahs, id est, sensualitatem quod in victoria Dominic;e resurrecUonis sit aljsor-
k
:;'(:) mif;0MS dk s. victouk oim». p.\ns i. - - [CXKGKTFCA. — \. tN S. Sr.IUITCRAM. iiii
|»liis (liaholiis : iic iloiiiiiHliir, siiiil aiilr, (iiiaiido A (.'eniis aiitem («iitalioniim iiiimittit dialioliis : iiiide
liiiiorc iiiorlis ioin|>i'lli'liaiiliir lioiiiiiic> ad qiiodli- ot lco dictiis osl aj)Orlc sa.-viciido, draco oceiilto
licl sccliis ; iiiiiic aiilciii saiicli iiiorlciii coiitciii- cl latontcr sodiicoiido : iindo scnj>luni est : Sub
iiiiiil : iiia\iiiic aiilciii iii rma fjciicrali oiiiiiiiiiii /inf/ita ejits labor, el iloLor IJ'sal. x).
rosun'(!ctioiic omis mors alisoi licliihir, i|iiaiiilo lioc Qi .i;sTio C.XKV. JJe Apollo iioUini facio vobis,
moilalc imliicl iiicorriiplcl.am. ijnod iiiiillinn roijavi euni, ut veniret ad vos, sed
Ui .J:sriu C.XLIII. Virlus rcro ixu-nil i li-.r. Oiialilcr noii fnil voluiilas ejus, nt nune veniret (/ Cor.
hoc sil iiilcllit>(Mi(liiiii : c.\ iiis, ([iia' dicla hiiiI, sii- xvi). Quairitiir uter irrationahiliter egorit, an Pau-
l>cr cpislolam ad Koinaiios, fiicilc potcsl poi^pciidi: liis rof^ando, iit iret ; an Apollo noii acfiiiiscondo
kigc, cuiin (lala, cl carnalis concii])isccntia iiivaliiil, (jiiia vidotiir aiit liic non roj^asso rjiiod dociiit, aiil
ct i)ra'varicatio accossit. I,c.\ ciiiin ])roliil)ciido iilc omisisso (juod facore dol)iiit ? Solutio. Veniiu
augct concupiscontiam, nisi Sj>iritus sanctus in- esl (jiiod iitcr^jue rational)iliter egit, (iuia A])os|(>
fundat cliarilidcm. lus rogavit, ut lioc fa(,'eret ; uiido Ai^ollo, qiiia sir
Oi-.i:srii) C.M.h'. Iliuiua fralres sffihilfs fslote, cl pctobatiir, vidobat majfis dimitlondam Aj)Ostoli
iminobiLe.s. (^ua-ntur in (pio lia'c duo dilfcriint. So- pclitioiioin, fjiiaro non ac(juiovit.
lutio. Slabilcs in tide, nc per sc moveantur pede su- H Qr.i;sTio C.XI.Vl. Salulale invirem in osruU
perbiu>; immoljilcsin tcntationibus, ne manu pec- ,sa?iC'/(>. Qu;eritiir (juare adjecit, sancto ? Sobitio,
caloriim imi>cllcnte lidcni dcscraut.Triasiuit gcncra Kst osculum lasciviio, est osculum prodilionis,
ot ha^roticos ;
tortium fii^t per Anticliristum. Omuo cliidat.
III
(II CoR. I.) Paulus aposfoLus, etc. H;oc est socun- C quod utramque complectitur naturam. Kst onin:
quio Corinthiis destinatur. Scribit au- nomen offlcii, ut sacerdos, miles, ot interpre
(la epistola,
tem ahquando (hias, idiquando unum epistolam tatur unctus. In Veteri Testamento duto ungebaa
tantum Apostolus cum unam, aliquid di-
; sod nec, tur personap, regalis et sacerdotahs ;
Cliristu;
minutum ot imperfoctum, nec cum duas ahquid vero unctus unctione regah, fjui secundun
cst
superfluum dicit, ut hic videri potest. Nam haec divinam naturam suos regere potuit secundun ;
cpistola, quee sequitur, consummatio et contir- vero naturam humanam oflerendi potostaten
matio Inluacenim soeunda, monet
est pra^cedentis. accepit, qui semetipsum obuht Deo Patri :
und(
oos corrigi, qui nondum per prii^codentom ej:)isto- ex otficio regah et sacerdotah Chrisfus dicitur
lam erant correcU. Notat eos, quod in eleemosynis Voluntas Dei multis modis accipitur, ut jam supe
erant parci. Correctum fornicatorem precipit re- rius dictum est, et iterum dicere non erit super
cipi. Undo patct qu;o liujus materia epistol;e sit, lluum. Dicitur enim voluntas Dei ipsa dispositio
qiue etiam intcntio. Kst autcm materiii specialis et bonejilacitum. Unde : Omnia quwcunque roliii
care. In hoc autem statu spociali gonor;ilem Kccle- vuLt omnes saLvos fieri {I Tim. n), id o<t, con
si;e statum signat, et informat, et omncs ad nnita- sulit et prcecipit ca facere per quip salvontur. :
tem fidei invitat. PriPmittit more suo, et aliorum, ut sunt prohiljitio, vel permissio, et si qua hujus-
scribentium cpistolas, salutationes eorum, quibus modi.
scriliit, captando ])encvolcnliam unde et dicit, Qr.i:sTio 1. Cum ego voluissemhoc, nunquid Levi
:
virtus cassa et inanis. Item .losu Clu-ish, .lesus ipsum erat est, et non, id est, affirmatio et ncgatio
ost nomen jiersona^. Fuerint autem jilures hoc no- do codom, et sic niondacium, et sic rcus mendacii.
mine dicti, ut Jesus Nave, .lesus magnus sacerdos, Solutio. Mendaciumest falsavocis significatio cuiu
sod omnes nuncupative.
et Christus vero solus intentione fidlendi unde qui dicit falsum, quod
:
sulistantive, quia ot nomon, ot r(im hahuit : qui putid verum non ost judicandus mendax, cum
:
Sidvator mundi vere fuit. Interprotatur oniui potius fallatur, quaua faUat. Quicunque vero cuib
Jesus Salvator : Christus vero nomcn personae, intentionc fallcndi verum dicit vel falsum, reus est
:
5io QU.^ESTIONKS I.N EPISTOLAS PAUM. — I.N E\\ 11 AI) CO». 346
luciularii uudc colligitur, quod ali([uis diccns vc- .\. llcm si dicatur lillcra id(!0 occidere, ([uia iiuu pos-
ruiii, iTUs cst iiKMulacii, sive luculitur : ct quod sunt oiuuiii ad littoraiu il)i obscrvari : nuu pcrcut,
aliquis dicit falsuui, uou tamcu mcutitui' vcl rcus (jui ca obscrvavcrit : codeui uiodo dici potcst dc
cst uieudacii. Kvaugclio. Nam si hoc, nisi nianducaveritis ca/--
(Ji rsrio II. Quicritur autem de iis, qui jiic mcu- nem Filii hominis, etbiberitis ejus sangui/ieni, otc.
liuutur, au uiendacii rei sint, ut obstetrices illie (Joan. vi), ad littcriim obscrviilur, id cst, ut Iittera
.Kgyptiic ? Nam
ex iuteutionc fallcndi falsuui pro- sonat, ut sic manducarc, ct bibcre intclligiunus,
auntialtant. Solutio. Oui sic mcutiuntur [)cccaut, hic, sicut iUibi, stultum et diunuiibilc cst. Solutio :
niis qiioiuodo in mortem. Ilem si mahis, quomo- Qr.iiSTio VII. Et no/i sicut Moijsi po/iebat vela-
do houus I)eo ? Solutio. Aposlolus nou crat nisi nte/i, clc. Quauitur dc vclamiuc, au cxciccet. Solu-
odor l)0uus, et taiucn lioc odorc l)ouo alii moric- tio. Aliud est vcliuneu hgurulum, quod cst lectio
bantur, id est, occasioncm pcr iuvidiam sume- Moysi quod liguratum est pcr velamen, quod
:
baut, sicut lex bona, et tiimen occasio mali quia Moyscs loqueus lihis Isracl posuit super fiicicm
pricvaricationis. suam. Aliud cst vclamcu ciecitatis, quod cst posi-
Qr.iisTio V. iVo» f/iiod si>fficientes sii/iiis, etc.
tum super cor Judicorum utrumquc vcliuucu iui- :
(//
fertur per Christuiu. lu cujiis rci iigura veliiiu
Cor. iii). liic quicrilur quomodo dicat Aposlolus,
quod templi scissum est in passionc Christi.
sufficieutcs uou sumus aliquid a nobis cogi-
tare,cum mala cx nobis et cogilare, et facere pos- Qi:.iiSTio VIII. Aos autei/i o/nnes revelata facie
simus. Itcm cum quaulam Uiituralitcr possimus fa- Dei specjlantes, in enmde/n imagi/iem ijloriam.
C
ccrc, qucc uequc ad pr«inium ncque ad pcrnam transfo/i/ia/nur, etc. Quieritur quid gloriam, ct
suut, luec autem suut illa qufE a prima creatione quid imagiuem vocet? Solutio. Gloriam Dei, quam
data sunt nobis, ut digitum erigere, curvare, de- speculamur, et imagiuem, in quam transfornui-
poucre, ct hujusmodi. Solutio. .Vpostoliis hic agit mur, idem vocat, scilicct Christuiu, qui cst gloriii,
de bouis illis, quie meritum habent apud Deuiu, ct imugo Dei iucrcatu, sicut vir cst gloria, ct imu-
qua? nullo modo possunt sine gratia superveuientc go Dei creata.
et juvante lieri. Unde Misericordia ejus prwveniet
Qi.KSTio IX. Qui est imago Dei i/ivisibiUs (IlCor.
nie (Psal. i.viii'), e/ //lisericordia ejus subsequetur
iv). Quieritur cur Filius dicatur imago Putris. So-
[Psal. XXIII. (iratia euim prccvcuit Yoluntatcm, ut
lutio. Ut ostendutur sic esse ex Putrc, ut per omnia
velit, et subscqnitur, ne frustra vclit. Uudc Aposto-
ci similis et .equalis ostendutur.
his hic destruit errorem illorum, qui dicebaut ini-
tium boni naturaliter uou posse esse sine gratia, Qi.ESTio X. Si autem quieratur cur Spiritus Scan-
sed boni consummatiouem essc ex nobis in hoc ctus, cum sit cx Patre, et similis ct a^quidis per
:
gralia adjuvautc. Est cnim hberum urbitrium pcr prietatem Spiritus sancti. Ea enim qua^ uuscuntur,
culpam ita dcpressum, ut potentia sua uti nou non quiB procedunt, solcnt esse similiu. Notun-
possit, nisi erigatm' a graUa et adjuvetur, sicut dum quod ad imagincni et a^qualitatem sequitur
cum potestatem cquitandi habcam, non tameu similitudo quiu ubicuuque imugo, vel wquulitas
:
hujus potcntiie excrcitium haberc possum absquc est, ibi est simUitudo, sed nou convcrtitur. Item
equo. nec imago infert cequalitatem, ucc iufertur ab ea,
Qi .usTio VI. Ldte/'a occidit, spiritus aute//i vivi-
quia et imago sinc cequulitute, et icquulitus siuc
ficat, etc. quomodo httcra dicatur occi-
Quicritur
imagine esse potest.
derc uiinquid talia priccipit, quic observata oc-
:
Qr.ESTio XI. Habentcs ciuudcm spirilum fidci.
ciduut? quomodo ergo stabit quod alibi dicit Apos- Dicit expositor super huno loouiu, (piod tcmpora
tolus, cpiod lc:c sa/icta est, et mandatu//i sa/ic- varialu suut, nou lidos, (piiu cp lidfpiid nos crcdi-
\lum, bo/ium et justui/i, si prieccpta occidant ? Iteiu uius, et illi auticiui crcdidcrunt, et e di/crso. Unde
sidicatur quod httcra sine spiritu, id est siue gra- sic objicitur : Abraham crcdidit Christum uascitu-
tia. occidat, idem de Evaugelio dici posse vidctur. rum, et uos crcdiuius uutum : sed aliud est esse
L
l',M IIIKJOMS l)i: s. vicTonr. opp. pams I. - F.XF.CF.TICA. - I. IN. S. SCRIPTIJRAM. .JiS
nasciliiniiii, aliml iialniii : rri^u aliiKl (•icdi-lil illc, A lnlio. Secuii«liiin Iliriron^nmm sic intdligitui', pro
<'t aliud nos ? Soliitio. Qiii(l(|iii'i (•rcdiiiuis iios, cl omnihiis salvandis. rniversilas enim r[uandoqiu;
siilijccla' siiiit iio- rcsliingitiir, ct lioc modis iiliiribus. Quandfjqiic
aiilif[iii, olc, i(l cst, i^cs (•.•i-dciii
li;c iiilci, ct illoniiii : noii laincn sfifpiitiir qiiod cnim coUigit si(<niim univcisalc singnla generum,
i<l(!ni, (piod ost modo pnctoritiini, ((ssc in Ifimnorc ([iian(lof[U(! ^enera singiilorum, quandoquc neu-
vcl (|iiod Iniic liilnniin, inodo Iriini, scd jiartcjii iiiajf)iciii, vcl diKuiorcm i[)siiis
corum priet(!ritinn ;
sit fiitunnn. Itcni si oi)[»oiiiliir : Ahialiain crcdidil iinivcrsitalis. Vcl s(;cun(liim Augiistimim, morluus
Clirisliini iiasciliinnu, s(!d iiiodo lalsnm cst Cliri. (!st [iro omnihus Cliristus, ([uia lioc cjus mors pro-
stum nasciturum : crgo Abraham crcdidit falsum. mcriiil, iit [)cr i[)siiiii omnes salvarentur, nisi in
non sunt duo homines, sed unus, hcct sccundum cnim dctestamur pestcm Arianorum, quod nihilo- 'i
aliud vetus, secundum ahud novus dicatur, sic minus cxsccramur insaniam Sabclhanorum, sic ,j
homo exterior, et homo interior nou duo homines, Deum trinum conlitcniur, quod unum, ct sic «i
sed mius et idem secmidum diversa sic dictus est. unum, quod trinum. .Multi enim in diebus nostris 1
idem cst homo novus, ct liomo interior. Vetus fitentur trcs pcrsonas sed cum dicitur, quod tres :
ij
enim homo consistit in culpa, et pu^na, qute duo pcrsonic sunt una substantia, non ahud intclli- ,1
non solum inveniuntur iu liomine exteriore, sed gunt, quam Saljcllius intehexit quod inde conlin- : i
etiam in homine interiore. Homo vero novus intcl- C git, quia nou auimadvertunt multiphcem
hujus 1
ligitur secmidum justitiam ct j,doriam quee duo noininis, subsiaatia, signihcationem.: Dicit enim
etiani ad hominem intcriorem pcrtinent. Ilomo liilarius quod cum dicitur Pater et Fihus sunt :
vero exterior dicitur, quidquid habemus commune una sidjstantia, talis loculio habet et fidei con^-
cum brutis homo interior, quod nobis commune cientiam, et fraudem paratam. Deinde apcrit
:
Qui dedit nobis pignas spiritus, etFilium significes, falsa est intelhgenUa si au- ;
QiJiSTio XIII.
Qiueritur quomodo Spiritus san- tcm dicas ideo Pat^em et Fihum unam substan-
ctc. (// Cor. v).
tiam, vel immu sLmpliciter, ut intelhgas unum,
tus dicalur pignus, ctcujus rei sit arrlia ? Solutio.
par et kidifferens, per omnia a?quale, cx nulla
Spu-itus amor est, et cx amore, quem
sanctus
parte dissimile, vera est mtelhgentia. Quibus
habemus erga Deum, certi sumus de promissione inter unita-
verbis manifestissime distinguit ,
da?. Scientes ergo timorem Domini hominibus sua- D XVII. Ecce nunc dies salutis, ctc.
Qr.ESTio
demus. Timor in quinque species dividitur, ut jam (// Cor. vi). Quperitur cur tempus gi^atite dies
in epistola ad Romanos dictuin est, nec opus est salutis dicitur, cum etiam in tempore legis na-
recedere. turahs et scriptai multi salvarentur ? Solutio.
Qi:.ESTio XIV. Sive enim mente excedimus, elc. Ideo dies saluUs lioc tempus gratife dicitur,
Quferitur qui sint mentis excessus. Solutio. Duo quia in hoc tempore hostia oblata est, per quam
sunt e.xccssus, vel pavor, vel iutentio ad superna :
solam introitus patet in regnum, per quam eUain
ita ut quodam moilo a memoria labantur infc- qui pr£ecesserunt, sa^utem merucrunt. Unde
ilh,
riora. In hoc mentis excessu fuerunt omnes san- eUam tempus graUte dicitur, propter majoresvires
cti : quLi)Us arcana Dci mundum cxcedentia reve- nobis datas pcr fidei, et dilectionis manifestatio-
Ql.ustio XVIII. Charitate non ficia, ctc. Qiueri- A {II Cor. ix). Qujeritur dc pauperijjus, qui parcc se-
' qu.e charitas dicatur licta. Solutio. Quiv non miuant, vcl nihil, an idco parce etipsi mctent.
rsevcrat, vcl qui»? non cst suflieicns ad salutcm, Solutio. \on parcc scminat illc qui parum largi-
[ simulata, scilicot aliquod signum dilcclionis tur, si animns promptus sit dare, si plus haberet.
lcrins ostensum, cum intus non sit in corde, ct Parcc ergo scminare dicendus est, qui parvam
;c charitas non est charitas. habct dilectioncm, sive plus, sive minus det ct :
Ql.cstio XIX. Quasi inorientes, et ccre rivi)niis. hie paroc niotct, id cst, parvam percipict i'ctribu-
ueritur juxta h<ec quoniodo jugum Doiuini sit tionem in vitam ajtcrnam.
ave, ct onus leve, cnm sancti tot ct tanta dura Qt wsTio X.XIV. Non enim audemus nos inserere,
ditficiUa patiantur, et quomodo laborantes etc, [HCor. ii). Id cst, non usurpamus nobis po-
onerati ad se venientes requiem inveniant, cum testatcm, scd potestate nolus a Deo data utimur.
in a labore ad roqniem, scd potius a roquie Quteritur itaquc ([uid sit usurparc potcstatcm. So-
laborcm videantur transire. Solutio. Sanctis lutio. llle usurpat sibi potestatem, qui non elcctus,
avia et aspera sustinentibus adest Spiritus sanc- vcl non vocatus, sumit sibi honorem, qui ingerit
s, qui in exterioris hominis corniptione inte- se ct non acccpta potcstate vult dominari.
)rcm hominem rcvocat, de die in diem, ct gus- 15
Qlokstio XXV. Nos autem non in itinnensum glo-
;a requie spirituali, spe futurie boatitudinis riamur. Quferitur Quid est in immensum glo-
:
ania aspera relevat, et sic in tot dLiris levius cst riari? Solutio. Plusquam debet, ct in eo quod non
lus Christi. Omnia enhn siova et iminania, faci- dcl)ct quis gloriari, quod facit illc qui cxtendit se
i et prope nulla facil aiuor Doi ct Domiiii nostri in id in quos jus non hal)ct. Abuti autcm potes-
3U Christi. tatc est adidari, et vitia peccantium palpare. Uti
Qi£STio XX. Ul fiat .rguatitas, sicut scriptum potestate est peccantes arguere, et cmtera qLue ad
l: Qui multu7n non abundavit, etc. (// Cor. yiii). cediticationem pertinent lacere.
.lioritur an minores qui (quasi provinciales) mi- QvoiiSTio XXVI. Qui gloriatur, in Domino glo-
strant stipendia militii)us Christi, sint illis in me- rielur. Quteritur quid sit in Domino gloriari, cum
as fequales : quod videtur Apostolus velle alibidicat: Absit mihi gloriari, nisi in cruce JDo-
cens, ut fiat iequalitas. Solutio. Ista ioqualitas mini nostri Jesu Chrisli {Galat. vi). Et illud Non :
m cst pictalis, scd quia utriquo susteutant, et soium gloriamur in spe filiorum Dei, sed eliam in
Lstentiintur ab inviccm. Minores enim majores in tribuLationibus nostris {Rom. v). Nunquid idcm
irnahl)us sustentant, et snstentantur in spirituix- in Domino et in cruce Domini,et in trilndationibus
jus. Et majores minores, id est spiritales, carna- ^, gloriari? Qiiid est gloriari? Solutio. Gloriari est
s sustentant in spiritLudibus, et sustentantur in gaudere laude, et gloria se dignLim judicare. In
irnalibus ab eisdcm. Domino gloriari est totam liduciam non sibi, sed
Ql^stio X.\I. Providemus enim bona non solum Domino tanquam auctori attribuere, et in Chri-
)ram Deo, etc. Quferitur quomodo dividiit Apos- sto exsLiltare gaudio spiritLiali. In cruce Domini
ilus, scihcet coram Deo, et coram hominihus, gloriariduobus modis potest inteUigi. llle enim
iiu non possit fieri coram Deo, nisi etiam recte in cruce Domini gloriari dicitur, qui cum
at coram hominibus ? Nec tamen scmper exigi- gaudio, et spe futune vitie imitatur Domini pas-
ij opus exterius, videhcet cum deest facultas. sionem, et hoc est gloriari in tribulationibus.
Mupcr autem exigitur, ut munda sit conscientia. Dicitur etiam aliqnis gloriari in cruce Domini,
)lutio. Ut xVpostolus ostendat conscientiam non qui non judicat se dignum salute, nisi per pas- .
)sse csse mundam, nisi ctiam bona provi- sionis Dominic8e mcritum, dicens cum apostolo
;antur coram hominibus, ideo distinguit inter Petro : Quia non est aliud nomen sub ccelo in quo
ec duo. oporteat non salvos fieri {Aci.ix), luec dico absque
Ql^estio XXII. Quceritur: Quid est providere pra'judicio mehoris senlentiae.
)na coram Deo ? Sohitio. Sic mentem aptare, ut QL.ESTIO XXVII. JEmulor enim vos Dei semula-
hil fiat contra Deum, qLiod fieri nequit, nisi scan-
D tione, etc. {II Cor. xi). Qu;BritLir : Quid cst ffimula-
dum vitetur fratrum exterius, vel idco dividat tio ? Solutio..'Emulatio est motus mentis in bonum
ter priTedicta, ut ostendat qusedam essc quiie licet vel in malum
propter ahcnum
Quando est statum.
m quantum ad Deum pertinent, quia in se bona in bonum, tunc est amoris: quando est in malum,
int, quamvis aliter videatur hominibus, ideoque tunc est livoris.
issunt priBtermitti. Quod ergo expedit ct decet, Qljestio XXIII. Quieritur item : quid est femu-
ud quod cxpedit nobis ad meritum, quod
fiat lari Dei semLilatione ? Solutio. Diligere ad ho-
icet ad exemplum caeteris.Ergo propter conscien- norem Dci, vel ea «emulatione quam Deus in-
,im bona providere debemus coram Deo. Pro- spirat.
er famam providemus etiam bona coram homi- Ql^estio WW.Despondi enim vos uni viro virgi-
bus qui enim conscientiee fidens famam negli-
: nem castam exhibere Christo. Qureritur de hac dc-
t, crudeUs est, quod facit qui non curat, fin quod
sponsatione Apostoli cum non omncs qui sunt in
cit placeat, an dispUceat et propter scandalum
Ecclesia sunt virgines,ut conjngati,quomodo crgo
atrum nihil dimittit. potest eos qui non sunt virgines exhibcre virginera,
Ql^stio XS.lll.Qui parce seminat,parce et >netct. qiiasi imam,insupcr castam? Solutio.Daplex est vir-
i
- KXI-GKTKiA. IN S. SCUIl-TiUAM.
IICCOMS l)K S. VICTOlii; OIM'. l'AltS I. 1.
facicm.Quai
nunquid quod Deum vidU immediate facie ad
quod anima separata a corpore fuerit,
ewlumdicitur cogn
Jtem si intel-mortuum ? ta scntentia cst, quodprimimi
corpus ejus interim fuit
tio cffilesUum corporum, secmidum ca'IesUui:
lecluali visionc Deum vidit, tunc cum
vidU vere,
in qua summa est bea- spirituum, tertium cognitio Deitalis.
ct illam cognitionem Uahuit, Quajriiu
sed beatitudo se- Qi^ESTio XXXVJ. Scio hujusmodi, etc.
titudo et sic in LeaUtudine fiut ;
corpor<
aut jain quomodo Uomincm raptum dicat sive in
mcl habita niuKiuani amitUtur ;
si
anima suhsisla
vidctur quod injuslc siveextra, cumliomo incorpore et
susceptam Dcus ei abstuUt, Uomincm possc cxlra corpu
po- quomodo ergo dicit
Deus egerit. Solutio. Utrumque contmgcrc VcrUas Iiominis ibi cousisUt, uJji
e;
IV.
IN EPISTOL.AM AD GAL.VTAS.
Galat. \.) PaiUusapostulHS, etc. Ilanc Epistolam ( : pi'ob;it dooonscamnoii (?sso lonciidam postChri-
:
s autem materia, communis sfafus Ecclesitp.ln- et tempora poriculosa dicnntur. Saltns qnoqneplc-
tiovero Aposfoli in hac Epistola cst Galatas ni latroniljiis, mali dicnntur ; et gladins, qiio san-
sutiispseudocircumventos ad veritatcm fidci ca- gnis efrnnditnr, etcalix, quo vcncnum propinatur ;
Ucce et (Iocfrin;e evangelicie rcvooare. Modus p cf sic mimdus, vel s;ocuIum malitifo nomen sorti-
5 salntem pnemiftit, ubi contradctraclores, ct
: tnr proptcr e;i qn;e in eo finiit.
aperibus legis gloriantes, i\c sua dignitato, ot Qr.i:sTio Sed
II. liret nos^velangelNS cvanc/eiizet
isti gratia brevitcr tangit : commondans porso- vobispnvter id, efc. Nonno mnlfa eranf, qu;e non-
isuam, quando pseiido dcpriinobant. Post sa- diim eis Evangolizavit qii.i' siint orcdend;i of fonen-
tionem de icvitatc cosrcdargiiif post pcrsonam d;i ])arvnlis, hiclc simi^Iiois docfrinii.'
:
({iii snnt nu-
lu latius commendat. Dciudc logom .Moy.^^i im- trientU ? Soliitio. .\on ait plusquam accepistis, sed
Pairol. CLXXV.
18
VKvmm.: op,.. ,.,m.s ,. - i:x,x,.:t,ca. - ,. ,n s. s.:,m.„„.^.«. iJoW
:);)> „„.oN,s DK s.
sc(;un(luui U-m\m^
,-(,|llr.llilllll. \ .1 luajor vocatus (;sl, noii
i.I.-o
i\i\"< III ,.|li;.il
iiiqnil, |,i'i'
uutcin Doruini
nativilaUs, sed couvcisioni». Krutcr
|,ia.l(M- i(l,
qiio^.lain, nl ini-
Hii,!,. |.r,.iniUcl)al
so vcninf a.l
quia filiusmatcrU}
diclus est secundum (juosdam,
l.lcirl (a([ua! cis (IfciMnl. p.oplcr simililudiucm sau.l.laU'
n«cjus erat, vcl
111. Si (ullnir hi,n,iaihns
plarmi, cU;
ejus, vcl poUuscpiianci.os
fuit patrui ChiisU, id
(-
UiM.STi()
iu i.riu.a Ki.islo a a.
«cru.ana ((jusanguiuitatc .
X). Ipscn..uNnlliil.Hcr.. iion..- omncs (pu sunt de eadcm familia; cum ex vmj
,,rro»m/«(/6'or. illi
ct iUis placcrc, et
ChrisU scrvi essc? Lnde euuidem Patrem co-lestem liabcntcs.
mus,
hom,ni-
scriptmu cst : bisHvpavU ossa eo,-um, r/nt
nasc. u judaizare (Galal. n
husplacenl [Psal. x.v). Ea,lcn cpu..sUo Qi-.KSTio VI. Cofjis fjenles
Luceal
AUbi enund.cit hac rcprelicnsione qu.-eri solct an
fueri
ox vcrbis Domini divcrsis.
:
ctc. I)e
[Matlh. v) •ctalil.. :
pcccaveril l'etru3,
luxveslra coram hominibus vera, an dispensatoria, et an
t
ncm bonorum
ne eamdem quasi pro mercede
nc
nius, et non vera fuit, et quod Petrus non peccavit,
Augustinus vero asserit quo
operum optcmus. reprehensibilis fuit.
estratum,
non »st losq.l, virgo esse credebatur
cum Joseph
ralum, cun.
,Hac..«o.u«.cnaae.soUU.o
cradc6a.m. ;
c.^^^^^^^
;
^—
sententiam praiferimus sententic-e
;",7^f;7" .d„„sio>ic ci lcgis
alioUlior
Hicronymisicrcspondemi
Unde objcctionibus B.
ct Anna? lilia
quod Maria mater Domini, Joachim Prima est Christus est finis legis, id cst consui
et ita fuit Joscph putaU-
:
menti inccppitet praedicari et exhiberi ct ex tuuc : A hraei. El David : El holocuusliiin pro peccatonon
Vetus Testamentuni cfepit cessare. Item tune lciu- poslnlaati timc dixi: Eccevenio{Psal. xxxix). E.t
;
poris non crat hmresis legales observare cffiromo- hoc etiam quod in legc scriptum cst Odio habebis :
iiias, licet mocloessct, maximcsiquis ci"cclcrcf f^ra- iniinicuin tuuni {Mnllh. v), cum nuUus cum odio
liam non sufFicere ad salutcm sine lcgc. Ilcm inimici possit salvari, constat quod
si lcx ncmiuem
^unt observandiTR, salutcm affcrunt. Nonnequtcdam Idcoque ab ca ad Kraliam qu;p jusiilicat
justilicat.
abservamus, qufc salutcm non confcrunt, sed pro fu;4iendum cst. Et quia lex tantum manum, ct non
iioslro arbitrio eis possumus uti, et non uti ? animum de cxterioribus agcndo, ct
coliibcbat
Qi-.ESTio Vll. Ex operibus lcgisnonjustificabitur omncs cullorcs suos sub malcdictione constituc-
honio, nisi per fidcni Christi. Quieritur quomodo l)at, liquct quocl per ipsam ipsi moricndum
est,ut
non opera, cum Deusreddat uni-
idcs justilicet et in Deo vivalur.
^uiqiie sccuiKhim opera sua. Aonne ex quo habet Qr.KsTioXII. Qui dilexitmc, et tradidit seipsum
ssc mcritum ct prfemium, corona et juslilia? Si prome, etc. Rcvoca quaestioncm illam ad memo-
irgo corona est ex opcribus, videtur quod justitia riam, quomodo Patcr, Filius, et Judas conveniant
it ex eisdem. Solutio. In Epistolaad Romauos dis- iu traditione Filii, super Epistolam adRomanos
se-
utatum est pro modulo nostro de hac qu.estione R cundum possc nostrum pertractatam. Si enim per:
)sa opera sunt ex gratia fidei. tur quodpossit ostendi cpiod ex lege sitjustitia
sicut in supcrioribus ostensum est.
Ql-.kstio VIII. Si ea, quse destruxi, iterum rea'di-
co, prxvaricatorem me constituo. Sed dicct ali- Qi-.ESTio XII I. Qnis vos fascinavit non credere
uis Nonne fidem quam impugnabat dcstruxit.ct verilati, etc. Qii.eritur quid sit fascinatio.
: Solutio.
iruni eam reaxlificat prajthcando, ct sic vidclur
Magica ludificatio, cpia oculis hominum ostendun-
[;ce prfevaricator ? Solutio. Qui rem falsam, qua- tur ahter qiUTilam quam sint : tascinus, vel fasci-
jstrui polest, destruit, si eam iterum re.pdificat, nalio vocafur vulgo fascinatio, quod nocet
: vel
•fEvaricator est. Fides autem nou potcst infanhbus. Oculi cnim quorumdam dicuntur visu
dcstrui,
:et possit impugnari. Licet urere, et
hic actus fascinafio existimatur. Sic invi-
Paulus prius C itaciuc
•naretm' nostram fidem destruere et iterum re- dia non soluin invidio nocet aliena fehcitate tabes-
lificare, non lamen praevaricator fuit. ccnti, sed iis etiam inquibus ahqua bona
incipiunt
csse.Unde scrii)tum cst: Fascinalio nugncilalis ob-
Qi-.KSTio I.X. Rem opponitur deeodem sic Si
ea, :
secundum
dicto sunt, tanqiiam lcgis trangressores.
•nalia non esse tenendam, et hoc modo Paulus
Qi.ESTio XV. Maledictus oinnisqui non pernian-
1 em destruebat dicens Si circumcidamini, D :
r quam auctoritatem, qua>ritur. Solutin. Moyscs Deuni, nobis imponere jiigum, qnod neqiic nos,
t it
Suscitafjo vobis prophetam de frairibus ves-
:
neque patres nostriportare j/oluinius {Acf. xv).
ij, quein sicutme nudielis [Deut. xviii). Et Ilicrc-
Qu.ESTio XW.Malediclusomnisquipendet in ligno.
H,i^: Consummabo lestamentum novum domui Quoeritur an Christus sit sub hac universitatc ma-
k
D
promissiono ..hoq.uu
ditalem esse cx lege, ct
cx :
promisit vc
scilioet propter graliam, proposuit misericordiam,
duobus modis potest iutoUigi,
niam. Et sic rupto medio silenUo ccepcrunt
.-Egro
saltem timore
trausgressioncm cohibcudam, ut magni
ut ciuan.locp.c idem pura et vcra confessione,
fide,
quasi
cessarent homines transgredi, ti
casum lex non sit data? vel quarc ipse sibi {II Cor. V), qujeritur cur solus
FiUus (licatu.
po.-.rc porm.sc-
non vcnerit? vel quarc tot hominos Mcdiator Dei et hominum. Solutio. Tota Trinita
factuin est, utpost
rit? Solutio. Magno consUio hoc reconciUat sed solus FUiu
FUius mit- virtutis usu nos sibi :
lum qiiod cst Deus, sed tantuin seeumlum quod A (ur uude el quo uiissus esl Filius. Audi : A Palre
iomo, pei'mortalitatcm nobis appropinquans, Dco exivi, et veniin niundmn [Joa)i. xvi).
jer justitiam. Qu.ESTioXXX. Seddicct aliquis : Nonne inmtoido
Q1.EST10 XXIII. Sed conclusitsaiptura ornniasub orat, et niundus per eu)ii factus est {Joa)i. i). Nun-
)eccato. Qu;eritur quid voeet scripturaui. Soliilio.
quid missus est illuc, u]>i prius erat. Solutio. Prius
uvat : a^grotum, qui sibi sanus videbatur, de mor- fornue susceptionem. Sieut ergo quando a Patre
lO eonviueit, et sie ostendeudo pceeata, et exivit, Patrem non deseruit sic in mundum vcnit,;
nonau-
^rendo eonelndit omnia sul) peceato. Dala esteryo iu quo prins erat. Quarc autem missio Hlii, vel
tuni divinum cxhiljebaut. Augustinus manifeste dicit quod tam Filii quam
Spiritus s;mcti temporahs missio opus est Trinita-
ilr^ESTio X.XVIII. Ubivenitplenitudo, c(c. Qu;eri- tis uude ipsius Filius dicit sc missum a Spiritu
;
//'N, 7'" iKilnra ilii ikhi sinil li.iDi, scd iKjii jicrjiislitiam.
(h i.siiii \.\.\\ I.
inilura cst Dcus. Sohilio. ([iiam (iiios, crgo duos ; iioii cnim dicit tantum
adoralur? iicc t;imcii
Quod cst assiiiiijiliiiii ;i(l()i;il.ir iioii [)ro[)lcr .-,c, (liios, scd tamcn potius dc his quam flc aliis dicit,
scd proplcr assumeutcm ; iion crgo sol;uii d ini- ([iiiaScriitliiia dc islissinKnla proscquitur, iiimicns
dam, scd I)cit;ili uiiitani adoi-imiis Siilviitori- Im- aliqiiid cf,N-cf,Mum pra-ligmari.
nomine
do ineipimus iii i[)siiiu crcdcr(!? Solutio. Trojiicii p do crgo nomcn vcritatis prfcdicatur de
fi-i
pro sanctis, qiiia facit ct petra erat Clmstus ? ilCor. x). Solutio. lloc
ver
tur undc; dicilur Postulat :
eos poslulare, sic cognosccrc nos, ([uia prccstat no- l)um, esse, in hujusmodi loeis, ponitur pro signi
bis sui cognitioncm ct (piicscerc, quia lacit nos in licare.
QtvESTio XXXVIII. Quomodo converlimini ilerwn loco utatur verbo sulistantivo, potcsf qutcri. Nonn^
ad infirma, cl egena ? (;al;it;c prius lcgcra nou tcnc- planius cssct, si diceretur : Ilicc autem significan
bant, qiiomodo ergo dicit ileram converlimini ad : duo tcslamcnta, petra figurahat Christum ? Solu
et
tioneni post Chrisfi adventum dislare parum, vel In theologia vero nonsolum voccs habentsignitica
nihil ai) idololatria. Vel idco hoc dicit, quiii non tioneui, scd ctiam rcs in aharum rerum ponuntu
solum lcgem servare volebant, sed ad pristinos significationem, id cst qucedam rcs aliis rcbus si
etiam errorcs couverfebantur ; sic duplici errorc a gnificantur. Quoties ergo Scriptura sacra vult o^
tendere, quiie res quam rem habeatsignificarc, no
pseudo circumvenfi erant.
Qr.ESTio XXXIX. El seplima; dccadis seplimum, ^. dicit :
scd hoc cst illud, utp(
lioc significat illud ;
quijubilwus dicitur. Quid cst hoc quod dicit cx- tra erat Chrislus si enim dicerelur petra significi.
;
positor ? nonue quinquagesimus annus jul)il<pus Christum, videretur quod hujus nominis petra, c
dicebatur in lege ? quomodo ergo sepfima? dccadis nonhujusreipetrffi demonstraretur siguificatio.
scptimus annus jubikeus dictus est?nam scpti- Ql-^stio XLIV. Nota quod superius dicit, quo
Ismael natus est secundum carnem Isaac no
mus septimce dccadis est sexagesimus septimus. ;
quam septuaginta anni essent impleti, non sunt non naturcP, sed diviucTS virtutis, et gratice fuit op.
revcrsi de captivitate. Solutio. Non quidcm gene- ratio. Tcdienim commistioni, qme intah a?tate es>
ex toto sunt reversi aute annum septua-
raliter et potuit inter Al)raham scuem, et Saram vetulaui
sterilem natura non concedit fihos sed quod
n
gesimum; tamen in anno sexagesimo sexto, ut ;
praediximus, quibusdam indulta cst licenliii rede- D tura negavit, gratia contulit.
undi, quod signilicatur per Alleluiii, quod canitur Qi .LSTio XLV. Sed quomodo tunc qui secuudui
in Sabbato post Parasceven, qui sexagesimus sex- carnem natus est, perscquebatur eum qui secui
tus dies est septuagesimiP. Sed quoniam adhuc dum spiritum, vel repromissionem natus est; si
cundum cum priino AUeluia prffifigurans genera- mali fecit? quid peccavit ? quomodo ludendo tai
lem rcversionem Jud.torum quiB cst completis tum eum persequcbatur ? Solutio. Lusum major
annis septuaginta. cum minore intellexit Sara esse dekisionem. Uni
eju
Qu.ESTio XL. Si poluissel fleri, eruisselis, etc. ct indignata ait : Ejice anciUam, et filium
Nonnc illud ficri poluitquod ait Apostolus ? Sohitio. [Ibid.) Et Apostolus talem delusionem vocat pe
nos magis persequuntur delus
Sacra Scriptiirii illud dicit non posse^ ficri, quod secutioncm. Ita et
justc non fit ; undc .lob ait : Ulinam pnssem meocci- rcs, quam aperti pcrsecutores.
Non possuni QijiSTio XLVL Sicircumcidamini, Chrislus voh
dere iJob. x). Ll Domiiius ad Lolli :
: :
nihil prodevit [Gal. y). Nonnc circumcidit Aposto- A sc ; nullu-^ autciusc Deum dilisal (|ui(l
(]iligit,nisi :
lus Tiniotlieum ? Ergo deccpit cum, ct fecit ut cst enim so (liliucro, uisi bonum suum amarc? bo-
Christus niliil prodossct ? Solutio. IIoc dioit de iis num autoui voruui ot suuniunn ost Gliristus, Alio-
qui qu;orcl)ant juslilicari cx circumcisionc ; ct quin qui dilijiil iuicpiitalom, oilit animam suam.
ideo se circnmcidebant, ct sic a gratia exciderunt, QivESTio L. Qna^-itur quis sit proximus ? Solu-
quam credebant insufTicicntom esse. Illis autem, tio. Omnis liomo. Touotiu' orgo cx pricccpto om-
qui cam ex quadam rcvcrentia snsccporunt, non nom liouiiiioiu (lilig(;r(! ct o.xltilioro oirioia pictatis
sasccundum Augustinum, secundum vero Hicro- QijEstio Ll. Sicut tcmctipsum, ctc. Quan-ilur au
nymum omnibus suscepta nocuit, nisi lieret dis- debcmus proximum quantum nosmetipsos dilige-
ponsatio. I)e qua controversia superius plenius re ? Quod vidctur, cum dioalur, siout tomolii^sum.
dictum est. Solutio. Sicut non cst quantitatis, sed quaiitatis,
Ol.estio XLVII. Testificor omni circumcidenti se, hoc quidoin tcncmur aliis faccrc, quod voiumus
quoniam debitor est universx legis facienda^. Nun- secundum ratiouom ah aliis nol)is exhibcri. Nota
quid si universam Icgomimpleat, ctiam sic poterit Cum ntrumque prtf-ceptum de dilecliouc iu utro-
ustitiam consequi ? Quod vidotur ex his verbis, fj
que contiuoatur, siope ponitur unum potius quam
sed alibi manifestc habetur quod ex lcge non cst duo, si cnim ulrumquc simul poncrotur, vidorc-
justitia. Itcm, nonnc omnis liomo tcnetur, ut le- tur quod alterum siue altoro habcrctur, vel posset
gem impleat, saltem secundum spiritum ? Quid est haberi.
ergo quod omnis circumcidens se hoc dcbet, non Qi.ESTio LH. Cr/ro concupiscil advcrsus spirilum.
ilius? Iteni Nonnc omnis tenctur, ut diligat pro-
: Quioritur quomodo dicatur caro concupisccre,cum
'iinuun sicut seipsum ? sed qui dihgit proximum, sola anima ooucui)isoat. Solutio. Quod animafacit
•otam Icgem adimpIct.Nonnc ex his videtur, quod ex caruc, hoc carni attribuitur, sicut auris dicitur
imnis tenetur universam legem adimplcre ? Quid audiro, ooulus viderc, cum anima hfoc por hujus-
3st ergo quod dicit Testificor omni homini cir-
: modi iustruiuonta agat.
jumcidcnti se, etc. Solutio. Qui cx circumcisione Qu^EsTio LIIL Cum ergo sccundum substantiam
?el cx lege quoerit justificari, tenetur ad hoc, ut idem sit anima et spirUus, quo auima concupiscit
ustitiam habeat, vel dignus sit vita, ut impleat adversusspiritum; uunquid advcrsus scmctipsam?
piidquid praecif^itur in lcge, scihcet ut nihil con- Carncm ooncupisconlem vocat dolocta-
Solutio.
uipiscat et Deum ex toto corde dihgat, in qui-
; tionem carnalcm, quam anima habet cx carne.
:)us duobus consistit perfecta justitia ;
quam, si p Nominc autcm Spiritus significat delectationem
piis haberct, non indigcret graha fidci, sicut nec spiritualcm. Et proptor has duas delcctationes ho-
ingeli Dei, quce nuUi concessa cst in prrescnti, mo intorior divisus est, et diversa sortitur voca-
lisi soli Mcdiatori Dei et hominum : unde necesse bula. Secundum cnim mferiorem delectationem,
;st, ut quis vult justificari vel beatificari, ad so-
si nunc caro, nunc homo, nunc anima vel animalis,
am gratiam confugiat si enim in lcge quffirit jus-
; vel carnalis dicitur sccundum vero suporio-
;
ilicari, hoc exigitur ab eo quod non potcst ab rem dicitur spiritus, vel spiritalis, vcl novus
lomine solvi. homo.
Qi-.ESTio XLVUI. In Ckristo Jesu neque valet cir- Qu^STio LIV. Si spiritu ducimini, non esUs sub
unicisio ncque prxputium . Dicit expositor quod lcge. QujT-ritur quid cst esse sub lege ? Solutio.
is qui sunt in Christo Jesu simt vitia fugienda, Timore poena^, non amore justitite abstinerc ab
"irtutes appetcndfe media vero nec fugienda, nec
; omni malo opere, hoc est esse sub Icge. Ut ille di-
ippetenda, in quilius ponit circumcisionem. Undc citur esse sub lege, qui ox ca quforit justificari,
idetur quod ipsa non prodcst, neque obest sed ;
qui debitor est universjo, legis implondce.
uperius dictum est quod circumcisio non solum Qu-EiLvno \.N .Manifesta autcm sunt opera carnis,
lon prodest, sed etiam obest. Et Apostolus dicit qux sunt fornicatio, etc. Qu.oritur quomodo Apo-
circumcidamini Christus vobis non -proderit. Si
D
ft"
stolus inter opcra carnis enumcret qucedam quae
•rgo aufert nobis Christum, multum obest.Solutio. non sunt viha carnis. sed potius animcC, ut ira, in-.
^ircumcisio simpliciter susccpta, quod in ea non Nomine carnis totum significat
vidia, cto. Solutio.
)onatur causa salutis, videtur esse indifferons, ct hominem,qui socundum se vivcndo in Iicoc cecidit.
ic non prodest, nec obstet si autem hac inten- ; Credere enim omnia vitia ex carne esse, error est,
ione, et hoc anuno, ut ex ea quferatur salus,obest ne diabolus,qui carnem non habet,ab his videatur
lercepta. immunis.
Qf.ESTio XLIX. Omnis lex in uno sermone imple- ^\jM<,x\o\?i\.Fruclusautemspiritussuntcharitas.
ur: Diligesproximum tuumsicut teipsmn.Cum duo Dicit expositor quod Apostolus opera spiritus vo-
int prfficcpta dilectionis, Dei scilicet et proximi, cat fructus, quia propter se petcnda sunt. Sed Au-
uaeritur quomodo in dilectione proximi omnis lex gustinusdicit quod solam boatitu-
virhitcs proptcr
npleatur ? Solutio. iu dilectione proximi contine- dinem nihilaman-
pctcndjo suut, propter se autoin
ur dilectio Dci quis enim potcst diligere proxi-
; dum,nisi sumuuun boniim, cnjusfruihonos beatps
uim proptcr Deum,nisi diligat Deum ? Item ncmo cfficit.Quid crgodiccndum ? quidtencndum ? Solu-
l'Otest dihgerc proximum sicut sc ipsum,nisi dihgat tio. Virtutcs potend;r suut proptcrsc, quia posses-
; ; ;
SOrOS SIIOS MIICCIJI (Irlccl.ilidlll' (1i'I<t|,i||I, -c;I IIIHI .\ miinH iii Kv;iiu'clio : /)i///jite i/iimi/:(js vestros
taiiliiiii proplcr si;, simI (•(i.iiii |)r()|(l( r hc.ililinli /).'i//'l'ii/ i/i! iis ///// (Ktnrnul vos (Imc. \i). Scd .\ii
liciii, (|iiii' csl liiiis sii|>rciiiiis. ;.'ii->liiiiis ;iil : |)ili^'cro iiiiinicos iioii ost tant;c iiml-
(Ji i;sri(» l,\'ll. Si j)itri)f(i//)iilNs /uf)',l /iii)>i<) in liliidiiiis, ([ii;iiil;im crcdo ox;iiidiri in lloniinicu
(i/ii/ii(i (/f/ichi (<i(i/. \i), ctc. Oii.criliii(iiii(l >il |)i';c- or;iti(jiic, iil)i dicitiir: hii//i/tc not/is (/e/jitii iiostVt,
occiiiiuri, ctfjiiid voccl (lclicliiiii. Soliitio. Pricoccn- sici/l et iios (ti)))it/iiiiiis (/('///tori/jits nostris < Miitt/i,
jmlur, ((iii idco c.uiil iii iilii[iioii (lclictiiiii, sivc pcc- \i\Kl (iro;,'<nius ;iil: Siillicil iioii odisseiniinicos, i<l
(aliiiii, vcl ([iiiii i;.!iioriit (jiioii ii'icii(liiiii sil \cl di- ost s;iliilciii ooiiiin vcllo ; ct si o|)cra iniscri' ordi;^
luitloiidiiin, vcl ciim co^^iioscil, scil l.uiicii iidiinii- 111)11 cis iiMpciidiiiitiir. Solntio. l'r<'HCoj)to ton<'iniir
tas ad j)Ccc;iiidiiin iiiijicllit. Dcliclmii c>l hoiii t\i'- ommnm sidiitcm vcllc ; scd imjiondorc <'li;iin olli-
scrtio, siciil j>ccc.itmn iiiiili jici-jictiiitio, vd dclic- ci;i j)i(!talis inimicis (jii.intiim ad infirmos, ot mi-
tum cst (jiiod i;.iiior;iiitcr lil ; i»ccc;itiim <jiiod ;i iiiis jtcrroctos, consilinm cst, <jii;iiituma(l jtcrfcctos
sciciitc, iiiditrcrciilcr tamcii iiiiiim pro ;iilcro |to- l'r.i (•( crgo iiot<iii<kim <'sl qiiid
|)li!m. I)ili^'cntcr :
6<7, otc. Oii;ci'itur ([iiomod(j iitriiin([iic sit vorum. j{ (Ji .K^Tio l..\. Itcin fjnando constat, <jii<jd bonum
Al/cr (i//i!)'i//s (>)i/')(i />()>'//i//', ctc., cl lioc, ([iiod hic sil bciiclaccrc m;ilis, ct j)eccatoribus, ot imjdis, i
Alia suiil oiicni j);irticijt;uid;c ii)iirmil;dis, ilr ([iii- iie susei/iids jjerriU/jreiri, et impiis, el peeeatori/jus
Lvis siijicrius c;.;it ; aliii simt rcddcnd;c l)cor;dioiiis rer/r/e viurlic/iai/, ct Ijenefa: /atniili, et ne rlerlr;ris
de actibvis uostris, dc ([iiiluis liic ;i,uil. \ciimi cst i/i/pio i/Ccc/cs. xiij. Solutio. Sensus pr<e(licturuin
itaqnc qviod iii jirar^sciiti dcltcmiis snltvciiirc ia\ i- ;iuct(nitutum cst nt iiulli j)eccatori idco bcncfacias, i
cem ; ct (jvii Ibrtiorcs simt ;ilioriim inlirmil;itcs ((ui;i pccc;dor c.>t, scd quia lioino, id cst nullius
svistincrc ; ct taincn iii iutmo mius^jiiis^juc oiius ciiljjam dcbcmiis fovcre, sed mitmam. In uno-i
suum j)orlal)il, id csl j)ro j)cccato suo ot iioii j)ro (juod Ucus diligit, ct odiamus|
(jiiofpic dilitr;iiiiiis
(JriESTio ITX. (Jj)/;re>)/itr /xj/iu»/ ai/ oxDies, clc. nibus lam boiii^ quam malis svibvenire, lamvdisl
Qmevitur an jiricccjjto tcncamur o{fici;i jtictatisim- Oci bona, quio j)ossvimus, dcbemus iinj)cndcre ;
pendcre etiam inimicis ? Qviod vidclur, ciim Ajtos- iindo .\postoli;s Maxirne aute/u a/t r/onies/ieos
:
y.
lam scribit Kjiliesiis, quos in fide Paulius non fun- digais laudibus extollitur homo vcro a Dco bene- ;
davit, sed ab .Joannc apostolo iimd;dos coniinu;i- dicitur, eum Dcuseimuneragratiae svife impcrtitup. i'
vit, qui tirmitcr in tidc et bonis ojicribus perstite- QuKSTioll. Dieit exjjositor quod Apostohis hic
runt, quos liortatur ut in lionis j)rotieiant. scri- ponit duas praordiuationes unam dc pr;esenti :
Jjcns cis a Homa dc carccre. Est it;iqnc matcria justiti;i, altcram de futura corona. Scd cum uua
ajjostoli in liac cpistola status Ephesiorum. in quo sit Dci j)rfcdestinatio, quoe est ijjse Deus, quae-
tunc erant. Intcntio vero, eos in bonis Iiabitis coii- ritur qnomodo dme dicantur ? Solutio. Non
lirmarc adnltcriora provocare, ncc non ad humili- idco duio dieuntur, quin una sit scd (juia duos :
t;dcm actioncmque gratiarum Jnformarc. MoiUis habct cllcetus, yciliect pcr prtescntcm jusUtiam,
agendi talis cst more sno salntalionem j3r;cmittit
: ct fuluram gloriam. Cui solutioni .sic objieitur :
dcindc ayit ^r<di;is, exj)oncns multij)licia Dci bcnc- Si numerns jiriedestiiiationum assignandus cst sc-
ficia, tum giuieri humano, tiim ij)sis aj^ostolis, tnm eundum numcrum effetuum, jam crunt infiniliB
ijisis Ej)hesiis j>cr solam gr;itiam eollata. Dcindc cum sintinfiniti pricdcstinatiouis
jjrtedestinationcs,
Christi dignitatcm ct jtradationem ostendit. l^ostea circetus. Solutio. Omnes justitioe, quia iiumero
ad paticntiam ot charifatcm cos invitat, nnit;ifcm j) et non specie differunt, unus ctfcctus dicvmtur
iidci (!l Ecclcsiic commcnd;ms, ct don;i grati;c mu- css(!, sic ct omncs coroncC, quia non sjjccie,
incrans, laiidcm ad ccrtamcn cxhort;uis, contra scd solo nuuicro disccrnuntur, unus efieetus jjrae-
j)rincijjes tcncbrariim milili;c C!iristian;o ;irm;ita- dcsliuationis Quoniam vcro pnesens
dicuntur.
ram describit. jnslilia et futura gloria non solum numero, sed
Qv^sTio I. Jieiierlictus JJcus, i/ui /icuet/t.ri/ uos, cti;im spceic (liHcrunt, non incongrnc duo ef-
etc. Onm bcncdici (Iie;itur ilc Dco et «Ic hoiainc, fcctus pr;cdcstinationis dicmitur. Notandum quod
quceritur ;m codcm modo dicatnr, ct si^euudum multa sunt hujnsmodi, quse cum sint j)liira nu-
camdemsigniticatioiiem. Solutio. .Vhtcr, cl^ditcrdc laeio, cl unum spccie, simpliciter noujilura, sed
369 QU.JilSTIONES I.N KPISTOLAS PAULI. — IN KPIST. AD EPHES. o70
unuiu secuudum usum loqucndi (licuntiir, ut tidos .V Qi .KSTio Supra omne noinen, quod nomina-
VIII.
mea et fides ilJius cum du;e sint uumero, non ta- lur noii soluin in hoc sieculo, etc. Nonne novem
men dua^ simi)lieiler, sed una dieuntur ;
quia uiui suiit ordincs angclorum ? Angeli, archangeli, vir-
turos l)onos et per lihene voluutatis arhitrium, seiiti noii nominautur. Solulio. Quorumdam aiigc-
non (jnia eos erat sanetifieaturus. Sed lianc ejus lorum dcnominationes datcc sinit eis sccundum
lijcresim ticstruit .Vpostolus cum dicit : Elegit nos, olliciii quie iiobis exhibeut iii pra)senti, ut angeli,
ut essemus sancti, et immaculati ; nou dicit quia iirchangeli, virtutes, potestatcs, principatus, do-
futuri eramus saucti scd nt cssemus. Si cnim lioc
; minationes : idco dicuiitur nomina iii pr;jesenti,
esset quod dicit Pelagianus, juslilicatio nostra cpiia hof. modo eorum denominatio spectat ad
causa esset diviuie eleclionis, non divina clectio piiescus. Undc in futuro evacuid)untur, ([Uiindo
l^
causa nostrae justilicationis, ct sic quod est tempo- Christus tradetregnum Deo et Patri, quaiido Deus
rale causa essct cjus quod est ietei'num, non c erit omnibus. Quorumdam vcro iingelo-
omnia in
converso quod non potestessc.
: rum dcnominationcs ad futurum statum spcctant,
CH/Esxro IV. In quo habemus redeinptionem, ctc. ut thioni, chcrubin et seraphin unde ncc in fu- ;
Quieritur an idem vocct rcilemptioncm et rcmissio- turo cvacuabuntur, sed supcr omncs lios ordines
ncm pcccatorum ? si idem vidctur, (juod altcrum supcrc(elestium spirituum sul)limataestliumanitas
supcrflue positum sit. Solutio. Hedemptionem, Sidvatoris.
|)rclium illud, pcr quod redempti sumus, vocat, QL.t:sTio IX. El ipsuni dedil caput super omnem
pcr (iuod datur facultas nobis redeundi ; remissio Ecclesiam. Quieritur secundum quam naluram,
vero peceatorum, quye nobis confertur in Jjaptis- scilicct divinam aii humanam, Christus sit caput
010, effectus estipsius redemptionis. Ecclcsiie. Solutio. Potest dici cjuod secundum divi-
Oi-t:sTio V. lustaurare omiiia, f/ua' in cwlis nam, sccundum quam caput, principium, et auc-
suiit, etc. Cum
pro angelis noii sit mor-
(^hristus tor cst omnhim tidelium. Cui solutioni sic objici-
luus, (juteritur quomodo ca quai suut in ca^lis per tur Eadem ratione potest dici quod sit caput la-
:
r.liristum sint restaurata ? Solutio. Ideo hoc dici- pidis, et omnis creaturff", quorum cst auctor ct ;
tur, quia qui per gratiam salvanlur, supplcnt nu- nihil diccretur de Ecclesia. Ideo dicimus, quod
luerum angelorum diminutum vel pcr ca qua', ;
Christus proprie secimdum humanitatem est caput
in ccelis sunt, inlelligit animas, qu;e jam sunt in Ecclesise.
^ff-lo per ca qute in terris sunt, sanctos adhuc in
;
Qi\ESTio X. Quare Christus dicitur caput Eccle-
liac vita dcgentes. sise. Quare dicitur caput csse, non inconvcnienter
Ui -liSTio VI. Siijnati estis Spiritu sancto, qui est potest quiieri. Solutio. Ideo Christus caput Ecclesiie
oitjnus Iwredilatis. Queeritur quomodo Spiritus dictus est, quia sicut in capite hominis plcne sunt
ianctus dicatur pignus luercditatis nostrfe ; nonnc omnes seiisus ciuuiales, scilicct visus,auditus, odo-
nguus cst illud quod ad tempus pro aliquo prctio ratus vel olfactus, gustus ct tactus ; sic in Christo
latur, et iteruni cum pretium solvitur, illud aufer- cst plcnitudo onuiium scnsuum spiritualium, scili-
ur ? nunquid crgo Spiritus a nobis aufertur, cum cet f)lenitudo gratiie, de cujus pienitudine nos om-
psa hccreditas nobis datur ? Pignus hic
Solutio. nes accepimus (Joan. i), unde et membra dicimur,
)onitur pro arrlui, qu* est de ipso pretio, nee au- quasi aliquem sensum iion omnes habentcs, sicut
ertiir cum prctium solvitur ; undc quidam codi- Ccctcra mcmbra corporis unum solum sensum lia-
es luibcnt anliam, non pignus. bent ; iiuUum habet omiies proeter caput.
Qi-ESTio VII. Constituens addexteramsuam, etc. Qu.ESTio XI. Eramus natura filii irx {Ephes. ii),
teus Spiritus est, nec corporis forma linitur, vel etc. Deus est auctor naturie : si crgo natura sumus
oncluditur quomodo crgo dicitur
: Kilius sed(.'re videtur cjuod Dco auclorc hoc sumus. So-
lihi iriB,
id dexteram Patris, cum Patcr non habeai: latus lutio. Natura tribus modis accipitur in sacra Scri-
lextrum vel sinistrum, quia non liabet eorpus ? ptura, scilicet pro illo integro et intcrrupto bono,
)Oliitio. Per dexteram Uei in sacra Scriptura quan. iu c£uo conditus est homo, secundum c£uam acce-
loque signilicatur ietcrna bcatitudo, quaiidoquc ptionem dicitur quod omnis crcatura Dci bona cst.
lequalis divina^ natiu*{e, quandoque judiciaria po- Dicitur etiam natura corruptio peccati, iu qua con-
estas. Est enim Christus ad dexteram Patris, quia cipitur, et cum qua nascitur ouinis homo, et sic
II Patris majestate manet iequalis, ct quia Paler iiccipitur hic cum dicitur Eramus natura filii ir;e.
:
\'on judicat queinquam, sed oinne Judicium dedit Vitium enim inolevit pro natura quia ergo pro :
Hic, acfij)itiii', iii)i lcf^iliir fjiunl tinilrs iutliirnlili-r A ct (idcliiiin rcgcncrationo. Doiis voro ingcnitus so-
faciunt ca, <iii(/t ffi/is- nnnl (liiini. ii). Itis Patcr ost rnif/onili por natuiiim. .Viigr-li voio
Qi iiJ.STio Xil. Milii onniinm sanrlniiuii iiiiniina piilros nostii dioiiiitiir iiiictorilali! o.voinpli, ratioiio
dala est yratia [Ephcs. iii). Ciuii Aposloliis iiou i)CiioIi(;ii, cuiii, ot providoiitia. Homines vero ])a-
f^ssol ininiiniis iii nuiiicro omiiiiiin suiictornni, iiuo tros (;t naliiia, ot aucloritate exemi»li el lationo be-
intci' apostolos nniis dc piiinis cssct, qiioniodo \c;- nofioii ; (;t oiir.a, (;t providonlia.
riini (lical sc ininiiniini oniniiiin iioniiii.'inilo. So- Qi *;STio XVII. Qun; sit taldud(>,et lonyitudo, et
lutioncm linjns qii;i!slionis qiURi-e siiixr illiiiu lo- subiimitus. Qua; sit latitiido diloctioniK, qufo longi-
ciim Ego sam niinimus apostoioruin,
: in i^riina tiido {otcrnitiitis ;
qua; sublimilas prjtentia-, qiiod
Epistola ad (lorintliios. jirofiindiiin scicntifo, sooundiiin hoc, ([iK)d do Doo
Qi:.».:STio XIII. [nvcsliyabilcs divitias Christi, clc. o.\])oiiiliir, lalis ])otost osso intolligonlia.
Qujeritur quomodo Apostolus intcJlexit vcl cvangc- QiMJSTio XVIII. Scireetiam superemincntent scien-
lizavit, si invcstif^ahilos sunt divitifc. Invcsli<,'al)ilcs
tiie charitatem Christi. Si eharitas Christi siipore-
cnim rcs dicnntur, qiia-; non possunt coinprchciidi. niinet soiontiio, (luomodo potest sciri ? si non po-
Solulio. Quu' natuivi sua invcstigal^ilcs, i»cr Kraliam tost sciri, qiiomodo ond .\postolus, iit eam soiaiit
et revelationcm sancti Spiritus factiE sunt vestiga- B dis( ipuli ? Soliitio. Qufo scicntia hiiinfina non po-
bilcs non sohim Apostolo, sod ctiam CiRleris fidch-
fcst comprehcndi, i)or gratiam ex parte cognosci i
hus, quos ipsa unctio docct de omnil)Us. tur, f[uod ut fiat Apostolus orat.
Qfyj^STio XIV. Sacramenli abscondili, clc. Quio-
Q( ESTin XIX. Ut impleamini in ornnirnt plcnHu-
ritur, qviis. dicantur a])scondita. Solutio. In mundo
dinem Dci, etc. Nonnc minus hfd)cbimiis quara
causfe ahsconditie sunt omnium qufe naturalitcr
ipse Deus ? quomodo crgo possumus impleri in
fiunt. In solo autem Dco al)sconditiR sunt causfB
omnem plcnitudinem Dei ? quomodo potost ali-
omnium, cfme pcr gratiam fiunt. I)e liis duohus
quis haberc plonitudinom Doi, et non esso plonus
generibus causarum jam in superiorilius aliquan-
Deus et foquahs Deo Sensus est, ul sitis
? Soliitio.
tum dictum est.
pleni Deo, non plcnus Deus. Hoc est in plonitu(h-
Qu-ESTio XV. Ut innotescat principibus, ct poles- ncm omnem implerihaberc plenitu-
; in prfesenti
tatibus in cfclestibusper Ecclesiarn, etc. Quforitur dincm virtutum, et in futuro plenitndincm glorife ;
an mysterium incarnationis rcvelatum super fuerit non cnim optat Paulus ahcui plenitudinem divin<e i
ccelestibus essentiis ante ipsius impletioncm. In naturas conferri, setl ut simus plcni Deo in prfe- \
reiterari.
ris dignitatis sunt, revclatum est prfedictum sacra-
Qr.ESTio XXI. Dedd donahominibus. Daviddicit?
mentum aliis vero uon ad purum, ut dicit beatus
;
minibus.
et in terra nominatur. Ex hoc loco habemus,quod
non solum Deus Pater noster est, sed et angeli, et dona dedit ascendens. Quferi-
Qi^ESTio XXII. QUiV
homines pfitres nostri dicuntur. Sed alibi dicit tur qufedona dederit ascendens. Solutio. Spiritimi
Dominus Unus Paler est vester, qui est in ccelis
: sanctum, etdona etiam,qufB non simt Spiritussan-
[Matth. xxiii). Si ergo unus est, quomodo plui^es ? ctus, quse cum dat
etiam in ipsis dat Spiritum san-
vel si plures, quomodo unus ? Sohitio. Sicut ctum, nonseorsum dat Spiritum sanctum, et dona
Deus, qui solus vere est, ct solus vere bonus est, cjus, qufc non sunt ipsc, sed dando Spiritum san-
essentifB et bonitatis suiB nomcn im-
ctetcris ctum dat dona et dando dona Spiritus sancti donat
;
ximum. et amor Dei sunt portfe vit<e, per quas intrat Chri-
Q[ KSTio XXIII. Cum Christus sit Deus ot homo, stus. Uterque stat ;ul ostium ; ot Christus pulsat, et
quipritur secundum quam naturam de(Ut dona ? diabolus ;
sed hostis oxpeUitur, Clunstus introduci-
Solutio. Secunchuu eam decUt, ut cUcit expositor, lur.
secundum quam ascencUt, et descendit, et sic se- QiVESTio X.XVIII. Nolite contristare Spirituni
cundum quod est homo dcdit quia divinitas, qu;v!
;
sancium, quomodo quis jjossit Spiri-
etc. Quioritur
nec descendit, noc ascendit. Sed hoc
est u])ique, tum sauctum contristare, cum impassil)iUs sit nec
videtur esse conlrarium priediclis, ubi asscrui, trisUU;e passiouom possit in so suscipere. Solutio.
quod tanquam Deus dcdit, non tanquam homo. Quodam tropo usus cst in theologia satis usitato
Cum ergo legitur, quod tanquam homo vel secun- quo ea, qute Deo auctore in no])is fiunt, ipsi attri-
dum humanitatem dedit, sic intcUiiii del)et, qui est buuntur quia illi orgo, quos implot charitate, si-
;
homo, uou quia est homo, sed quia est Dcus. cut gaudcut dc profcctibus aUorum, sic contristan-
Qi «srio XXIV. An Deitas descendit, et quomodo. tur de lapsil)us cadentium, dicit Apostolus Nolite :
Item dicit alia exposiUo, quod Christus secundum contristarc Spiritum sanctum, id est eos in quibus
Deitatem descendit, et secundum luimanitatem as- B Iialjitat Spiritus sanctus pov cliaritatcm.
ceutUt, quod videtur contrarium superiorihus. Di- Ql-i:stio XXIX. Donato invicem, etc. Dieit Scri-
ctum enim quia diviuitas quai ubique est, nec de- ptura Nisi dimittamus conservis nostris, quod
:
scendit, nec ascendit, hic autemdicitm-quodDeitas Deus repeUt dimissa sed quc-eritur quomodo Dous ;
ouncUnn animam, non socundum corpus, quod tenfice, exigiUir ut de c;otero nonpeccotmortaUter
jacuit in sepulcro, nec secundum Deitatem, qUiB unde quicunquc post poenitonUam peccat, inutilem
ubiquo erat. sibi priorem satisfactionem reddit.
Qi.ESTio X.XV. In viriim perfcctum^aic. Quteritur Ql^estio X.XX. Quid bis punirein idipsum? Bis au-
qua perfeclione. Nec perfectio potest intel-
Solutio. tem punir(; in idipsum est pro poccato por poeni-
ligi vol do toto Christo, id est corporeet capite, vel tentiam doloto, nee ropetito, in alia vita iterum
de singulis mombris. Christus enim in se consum- c punire, quod Dcus non facit. Si aUquis autcm poe-
matus, in aliis crescit et proficit, sed in futm^o tan- nitens affligitur pro aiiquo peccato et iterum idem
dom porficietur, ut nec viribus, necnumoroaliquid repetat si in hac vita vel in alia pro illo iterum
;
suporaddatTU'. Unusquisque etiam tunc orit vir per- pnniatur, hoc non est ])is punire in idipsum.
foctus, tam virtutum consummatione quamcorpo- Qr.ESTio XXXl. 1)1 odorem suavitatis [Epkes. v).
ris stalura. Unde sequitur In menmram wtatisple-
: etc. Si mors Christi fuit Deo suavis odor, ergo mor-
nituflinis Chrisli. Unusquisque onim in oa perfec- tem ejus U])enter accepit; ergo non peccaverunt
tione resurget, in qua erat, vel ad quam perventus Jiidaei, qui iUum i.>rucifixerunt quia id feceruut, ;
Permittit Apostolus irasci, quod non potest vitari, QuyEstio XXXII. Dies niali sunt, etc. Nonne dies
sed Dominus prohibet irasci dicens :
ex Deo auctore, sicut scriptum est
Quicunque haljent esse :
Unde videtur quod illud quod Dominus prohibet, D modo ergo (licuntur mali? Solutio. Pro niaUtia, et
Apostolus permittat. Item dictum est superius miseria hominum dicuntur dios maii
:
<ilio(piin ;
quod nihil prohibetur in Novo Testamento, quod quantum ad horarum spatia ordinati sunt, et
aj>]);iiiiil, (licliis csl Paliciii (lcsciiiissc vcl r(;lif|iiis- A ciiiii naliiia ad --c iniilno diligcndos coinjx-llat.
se ; iiiiiHjiiaiii laiiicii ah c(i rccc^sil : iii niiiiKlMiii Soliitio. .Naliiialis ainor iion liahct iijcrituin, iiisi
vonit, ct 1'aliciii iioii dcscriiil. jirojitcr Dciiin fiat : idco j)ra'cij)il iit se j)roj»lcr
Or KSTin \\.\V. Qni i/:r(ircm si/nni ilifii/il. OiiaTi- Dciiin dili^'aiil, ct sic iiiciitiiin liaheaiit.
liii' (lc (|iia ililcclidiic liic a^;al ; si ciiiiii ilc (lilcclioiic, Qi /KSTin XXXVIII. Non esl nobis coUuclutio ro/i-
(jua (iilif.!iiiiiisiios niiitiioiirojilcr Dciiin, s(;nsiis(;sl: Ira carneiH. Nonne sancti j^ii^Miant contra carncin
Qiii (lili,vil u.xoicMi siiam, sirijjsm/i iliiiijil ,'u{ est fa- cl saiij,Miinem, contra inalos hoiiiines, vel conlra
cit (|iioil silii iililc cst : scciiikIiiiii lioc ila j)ossot \ ilia, (jiia' c.\ carne et sanf,'iiiiic oriniitur ? (jiiouio-
(liccrc (lc (|iiolil)c| [jroximo. S^^lulio. Iloc ideodicit (lo cic() (liiit: ,\i>n est nobis colluclatio, etc. ?
A])osloliis, (jiiia iiia^Jfis instat viro j)i'ovid(!re uxori Solutio. .Non est nolns colluclatio lantiiin «ontra
qiiam alii : undi! si j)roj)tcr Dciim acquiril ci ncces- carncm et sanf,'iiinem, sed etiam conlra da-iiio-
saria, et regit, et se diligit, id esl, facit (juod sihi iics.
utile est ;
quia indc meretur ('ipud Deum. Qi .i'STio XXXIX. Adcersus mundirectorcs. .NVjnne
QiiiESTioXX.WI. ,Servi, obedile dominin veslris Deus, (jiii mnnfluin giiljcrnat,
iiiiiiidiim condidit,
el vos, patres, noLite ad imcundiam provocare fi- suJjjungens harum tenebrarum, et alihi dicens :
lios. Qu.T^ritur quare Apostolus prtecipiat parenti- Fuistis aUquando tenebrw ; nunc aulem lux in
luis ut filios diligant, et liUis ut parentes honorent, Domino (Ephes. v).
YI.
IN EPISTOLAM AD PIIILIPPENSES.
{Phiiip. 1.) Paulus C sed ahis quod prfedicat unde laus Dei in ore jjcc-
ct Timotlixus, ctc. Ilanc cpi- :
stolam scribit Apostolus Philippensibus, qui sunt catorum non est speciosa. Tolerandi ergo sunt
Macedones. Sunt enim Pliilippi metropolis civitas mercenaiii. Unde Dominus Super cathedram :
in Macedonia, qu.-c est qufedam provincia in Grfe- Moysi sederunt Scri.ba; et Pharisn^i: qme dicunt
cia, quam ;ediiicavit Philij)pus pater Alexandri, facite {Mallh. xxv), etc. Itaque priechcatores, qiii
vocans eam nomine suo. Ili autem aecepto verbo pro veritate praedicant, diligendi sunt mercenarii, ;
prasdicaticnis ab Apostolofirmiin lide fuerunt, nec qui ex occasione et temporali commodo veritatem I
pseudo receperunt. Hos ergo munit contra duplex annuntiant, permittendi sunt ; fures et latrones,
bellum, scihcet tiiljulationum et j^seudojJTiTedicato- imo fugicndi sunt. sive lupi, cavendi,
1'um. Est itaquc intentio Apostoli in hac epistola Quid eU(jam, i/jnoro, etc. Qmeritur Qi.csTio II.
coliortari Philippenscs ad paUenfiam contra tribu- quomodo Apostolus dubitet utrum eligat, an ma-
lationes, et ad constantiam contra pseudoaposto- nere in carne, an dissolvi et esse cum Christo
los. Modus tahs more solito salutem pri:emitUt.
: {Philipp. i), eum sciat quod quanto pugna fortior,
Deinde gratias agit pro cis, imploraus eis majora tanto corona major. Nonne sciebat majoris meriti
bona, ul \irtutibus crescentes ad jjerfectio- esse pugnare quam cpiiescere? Solutio. AfTectus ad |
nem pcrveniant. Deinde ad palientiam tribu- D utrumque trahcljat idcirco dicit se ignorare cjuid :
lationum monet cxemjjlo suo, et Christi. Postca ut eligat. Dubitat crgo Apostolus ex affcctu, non ex
sibi cavcant a versutiis pseudoapostolorum. Tau- ignorantia. Sed tunc qugeritur Quomodo clicat :
dem admonitionem mortalcm interserit, et prope multo melius esse dissolvi et esse eum Christo.
fincm de gratia, quam sibi Romaui per Epaphro- Solutio. Mclius, hic ponitur pro suavius et secu-
ditum miserant, se gaudcre dicit. rius.
Qr.ESTio I. Quid euim1 duni omni modo sive per QrvESTio lil. Vobis donatumest noiisolum, ut in
occasionem, sive per veritatem Christus annuntie- eum credatis, sed etiam utj)ro ipso patiamini, etc.
tur. Qua^ritur quomodo permittat Apostolus malis Qua;ritur an ipsum pati sit bonum, et an sit donum
prjcdicare evangclicam doctrinam ciim alibi scri- Dei ? quod si e.st, appetendum est. Solufio. A qiio
j)tum sit Peccalori dixit JJeus . Quare lu euarras
: est lides credentium, ab eo est tolerantia palicii-
justitiasmeas{Psai. \i.ix) ? etc. Itcm Nonest spe- tium. PcEua autem ipsa in se non est bona, nec
:
ciosa laus in ore peccatoris [EccU.w). Item Cujus jjropter se appetenda,nec inter dona Dei debetcnu-
:
vita desj)icitnr, rcstatut pr;cdicatio cjusncgligatnr. incrari. Pali lamen pro Cluisto bonum est ct dcsi-
Solutio. Iii hnjiismodi jincdicator inerej)atur pro- dcrandum ;(juia magnum luUjct meritum..\ec.VjJO-
pter sc, uon projiter alios. .\on enim sibi jirodest, stolus dicit simjjliciter : Vobis donatum csl j^ati
:
sicut Patcr est Dcus, sic et Kiluis, et sicut Patcr cst autc cnim passioncm h;rc duo fucruut in C.hristo.
omuipotens, sic et Filius, et sicut Pater est immu- Quod cnim ihi fucrit hcalitudo sccundum mcutcm
tabilis, sic et Filius. Ideo enim unum, et summe g exquo fuithomo, credendum est alioquiu, quo- :
uuuiu sunt Pater et Filius, quorum nulla est modo esset verus Dcus, nou vidco. Itcm quod ibi
divcrsitas naturic vel voluntatis. Utrumquc er- fucrit tristifia coust;it, cum ipsc dicat Tristis est :
po dicit Scriptura, quod Filius est ^i^qualis Patri, aniina inea usque ad niortcm {Matth. xxvi). Solu-
ct quod Patcr m;ijor cst Filio, scd hoc secun- tia. Sicut in Paulo fuit vis infcrior et vis supcrior,
dum formam servi, illud autem secmidum formam sic in (Ihristo fuit vis infcrior, anim;B scilicct mo-
Dci. tiis, vcl affcctus quidam, qui morfcm horrcbat
QcESTio V. Et habitu inventusest ut homo, ctc. ratio taiuen supcrior iu sua bcafitudinc vigcbal.
Quol modis ahquid ludjetur ? Solutio. Quatuor Non enim affectus carnis in ipso sicut in c;etcris,
modis aliquid alicui accedit, uthabeatur, vel sic ut rafioncm impedicbat in aliquo, ut minus divinita-
mufct cf non mutetur.xit sapicutia vcl sic ut mufct tc contcmplaretur.
et mutctur, ut cil)us ; vcl sic ut ncc mutct ncc mu-
Qr.ESTio VIII. Ifciu qu;i'ritur quomodo majorem
tetur, utannuhis vel sicutnonmutet scdmutetur,
;
bcafudiucmnon hubuitposf rcsurrcctioncm, quau-
non a sua natura, scd a quadam priori forma, uf do immortalitafem ct impassiliilitatem induit? So-
vestis, quaudo induifur non mutat homincm, scd ;
lutio. Non tunc hal)uit plus quantum ad mcntem,
mufafur uon anaturasua, sed accipit spccicm ct
:
sed quod prius habuif, func quictius posscdit, si-
(^
formam,quam dcjecta nonha])uit,secundumquam cut rex quictius ct sccurius reguum suum possi-
coinparationem et similitudiuem intcnigitur incar-
dct cessanfibus infcstarc iuimicis.
natio cnim forma servi acccssit ad formam
: sic
Qi jjsTioPropfcr quod donavit, etc. Nonne
IX.
Dci, ut cam non mutavit vcl convertit, scd ipsa
prius habuit nomcn, quod cst supcr omncnomcn?
forma scrvi est mutata, non a natura sua, sed iu
Quomodo crgo dicit, Propfcr quod donavit ? non
exccllenfiorem ct digniorem sfatum, quam prius
solum cnim secundum quod Dcus cst, dafum est ei
crgo tofum, quod Augustinus dicit dc
fuer;it. IIoc
hoc nomcn ab cEterno sccuudum naturam, sed
habitu, idco adducit ut ostendat, quod quando Ver-
etiam sccundum quod cst homo a sui conccptione
bum caro factuin est non est mutatum vcl convcr-
datum cst illud homini assumpto sccundum gra-
sum in homincm ; sicut nec homo mutatur in ves-
tiam. Solutio. Tunc rcs dicitur ficri, quando in-
tem, quando ea Hoc autcm, quod qui-
induifur.
notcscit quod enim prius habuit, tuuc primum :
hoc, inquam, non habcutex verbis Augustini, ncc QiyESTio X. Itcm qu;critur cui datum sit hoc no-
altcrius saucfi, cum sit falsum si enim in omnibus ^ lucn, au Dco, an homuii? Solutio. Augusfinus di-
:
volunt tcnere similitudincm adductam dc vcstc, cit quod homini et non Deo datum cst nomen
oportet eos concedere, quod sic homo non fit ves- quod est siipev omne nomen {Philipp. u), scilicet ut
tis, quando ca induitur ita nec Deus homo, quan- sit Deus et Filius Dei pcr gratiam nonp;u"ficipatio-
;
do forma sc scrvi induit, factus sit. Si cnim Chri- nis, sed unionis, ct totum habcat homo assum-
tus non cst nisi id quod fuit ab fctcrno, nullum ptus per gratiam, quod Iiabct Dcus gcnitus pcr
esse habuit communc cum matre ergo non con- naturam. Pcr graliam itaque homo hal)ct, ut sit
;
subsfantiahs matri quia niUhim su])stanliale dici- filius, non filius gralite, sed filius natur». Alitcr
;
tur dc utroquc. Dum eniiu dicitur Christus cst dicit Am])rosius quod Dco non liomiui datum cst
:
homo, ct Virgo matcr Domiui cst liomo, non idcm nomcn, quod est supcr omnc nomeu.
significatur,hoc nominc, liomo, secundum hos Qu.ESTioXI. Sed nunquid Augustinus, ct Ambro-
inovos hiereticos. De liis plcnius dictum supcr sius, supcr lioc contraria seutiunt ? Soliilio. Alia
lEpistolam ad Romanos. cst donatio gratuila, dc qiia Augusliuus; ali;i na-
ijl) Nou solum comparatio claudicat, vcruui ctiam vihor est etquasi impia. Euit. P.vtuol.
f
i
;i70 IIIICOMS l)K S. VICTOMK (»!'!'. l'.\ltS I. - K.VKCKTICA. - I. l.N S. SCHIPTKH.X.M. ;i80
tiiralis, (lc (|ii,i I()(|iiihir l)(;iitiis Aiiihrosiiis. I);iliiiii \ I)iil(;l siifTjccrc hoc ad saliitcm, scilicct cr(;dcrc, ct
('stjiomini, iilsil DtMis i)(;i' j)ci'son;il(;iii iiiii(MH;iii liid)Cic lidcm sinc opcribiis, cum habcl l>cne ope-
stalim m sui conc;ni)tionc : (jiiando onim Dons fac- randi fiiciiltalcni.
QiiyusTio XII. Qui spirilui scrvimus Dpo, clc. Qr^.sTio XVIII. Gaudete in iJomino sernpcr iPhi-
{Philip. iii). Qiiiciiliir qiia scrvitntc. Nota (jiiod tip]). iv), etc. Dicit cxpositor quod gaudiiim in w<k-
qua per chariliitcm jiibemur scrviro inviccm, partim diligit Dcum ? Solntio. gaudio dicitur
Illo
niunt.
in divisione linguarum Hebraicam retinuit lin- C
guam. Qc.csTioXX. Dicit expositor quod angdi ofTe-
runt orationes nostras Deo ideo quceritur quaU- :
Qi.ESTio XIV. Secundum justitiam, quae in lerje ter hcTC oblatio sit intelligenda. Solutio. Salva re-
est. Qureritur quomodo dicat se conversatum se- verentia secretorum, dicimus quod ab angelis no-
cundum justitiam, quaj in lege est, sine querela, stras orationes Deo offerri, nihil aliud est quam
cum ahbi dicat se cum aliis in desidcriis carnis, per eos dignas fieri, ut a Deo exaudiantm-. Item
dum esset in lege, ambulasse, unde et lihum iree angeh medii sunt inter nos et Deum sicut enim :
se nominat ? Solutio. Utrumquc verum est, et divina secreta nobis annuntiant, sic ea, qufe apud
quod secundum desideria carnis amhulavit, et nos hic aguntur, Deo nuntiare dicmitm".
tamen sccundum justitiam, quse in lege erat, quee
timore p(jeniB, non amore servire facit qua? ma-
QUiESTio XXI. Sed cum Deo sua perfectio ad
;
QL.ESTI0 Xy, i\^on habens justitiam meam, etc. tatem ejus consulant, ot ut sciant quid sihi sit fa-
Nonne Deus legem dedit, et ei ohedire praecepit ? D ciendum, quid, et quihus et quando sit annuntian-
quomodo ergo justitiam, qufe est ex lege, dicit dum.
suam ? Solutio hujus qupestionis in superioribus XXH. Non qucero datum^ sed fru-
Qu.ESTio
continetur. Dum cnim erat in lege quenrens ex
clum, etc. Quaeritm' quid distet initer daium et
operiljus legis justificari hoc quod credebat : in
fructum. Solutio. Datum vocat id quod datur, ut
propi'iis viribus posse adimplere ipsam legem, ju-
cihus, nummus, vestis. Fructus vero intentio da-
stitiam legis suam faciehat.
fructus, quia secundum
toris : quse ideo dicitur
Qr.ESTio XVI. In ad cognoscendum etc. fide , eam opus judicatur utile et fructiferum. Vel fru-
Hoc de fide non habente tempus opcrandi intel- ctum vocat mcrcedem ipsam. Unde opus honum
ligitur, sed diligere nonne est oj^us fidei ? Sed fi- (hcitur flos, ex quod fructus aeternfe vitce nascitur.
des sinc dilecti()ne, postquam aliquis est adultus, Nota quod per corvum, qui pavit Eliam, intel-
nunquam valet. Quomodo ergo dicit expositor ligitur donum, uhi opus honum fuit sine int(?iitio-
quod hoc dchct intclligide fidcnon habente tempus nc hona. Pcr viduam, qufe cumdem prophcfam
operandi, quod ipsa valeat ad Deum cognoseen- pavit, intelligitur fructus ; uhi fuit bonum opus
dum et ad alia '^Solutio. Hoc ideo di(iitur, ne quis eum iutentione bona.
; :
581 QLLESTIONES IN KPISTOI.AS PAULI. — I.\ tiPIST. AI) COLO SS. i82
YII
m i:pistolam ad colossenses.
[Coloss. Paulus apuslolus, etc. Hanc episto- A lutio. Sine meritis proeccdentibus fidem intelhgeii-
i)
lam scribit Apostolus ad Colosscnscs, qui sunt dum est, non sinc subscqucntibus qum sunt ex :
scipulis cjus acceperunt. et non in ahquo pra^er retur a vobis regnum caloruin, et dabitur genti
facienti fructum {Matth. xxi).
Christum spcm ponendam essc docet. Modus tra- B
ctandi talis est more sohto sahitcm priTemittit
:
Qljestio V. Filii dilectionis sux Nonne Spiritus
deinde gratias agit de ])onis corum, fidcm ct di- sanctus est dilectio, qua Pater diligit Filium, et
lectioncm eorum commendans. Orat ut perfician- Filius Patrem, et Christus est filius dilectionis ? Vi-
tur in Christo, cujus JjcneUcia, et secundum dctur crgo, quod sit filius Spiritus sancU : quod
ulramque naturam primatum commendat, et post fides non recipit. Sohitio. Dilectio communiter ac-
ministerii sui dignitatem commemorat, et monct
cipitur pro divina natura, sivejsubstanUa, sive es-
ne per philosophiam, vellegis cfBrcmonias scchicti cum
sentia, dilecUonis filius esse prcedicatur. Est
a Clu'isto recedant. Tandem omnes simul, et scpa-
enim Filius naturas, substantije, et essentife Patri
ratim, scilicct sexus, et a-tates, et conditiones mo- consubstanUalis, et coessentialis. Quid autem di-
raliter instituit.InfinemonetArchippum soUicitum IccUo signiflcet, cum dicitur : Spiritus sanctLis est
esse ministerii sui.
dilectio,qua Patcr diligit Filium, et e diverso alibi
QLiESTio Gratias ayentes,
expositum cst. Dc redcmpUonc item, et imagine,
I. etc. Dicit expositor
quod ct de eo quod Christus dicitur caput Ecclesia?, jam
hic incipit Apostolus ostendere quod lex non
prodest, sed nocet. Aonne lex bona, ct a dictuiu nec oportet, ut acta agamus.
:
Dco data,
ct non solum non nocuit, sed profuit in statu suo ? ^
QciESTio VI. QutEritur aLitem an Christus secun-
quomodo crgo verum cst quod non prodest, sed dam humanitatem fuerit caput sanctorum incar-
nocet? SoluUo. Verum est quod lex anle gratiam naUonem prcecedenUum. Videtur quod sic sed :
parUcipes facti sumus. SoluUo. Futuram hffiredi- ibi Patri cooeternus ass£ritur. Ubi quod omnia per
D
tatem, quee sorte, id est divina graUa ct volun- ipsum condita sunt legitur, omnipotentia ipsius
tatc, sine meriUs, datur, hic vocat
Apostolus sor-
declaratur. Ubi dicitur qLiod omnia in ipso con-
lem. stant [Coloss. i), immensitas ejus manifestatur,
cujus cneternitas in Joanne insinuatur, ubi scriptum
Ql.fiSTio III. Itcm quieritur quomodo sine me- est : /n principio erat Verbwn {Joan. i); et per-
,ritis fuUu'ahaM'editas dctur sanctis,cumper hdem, sonalis proprietas cum subjungitur : Et Ve?'-
et dilcctioncm, et bona opcra eam mereantur. So- buia erat apud Deum [ibid.]; ot substanUcC identi-
V
: '
'
;h:i iii:(;o\is i)K s. vicToiii: oim'. ivmis i. — kxk«;i:ti(:.\. I. I\ S. SCIIIPTI H.\.M. >Hi
tus, ciiiii iliciliir : A7 /)ci/s criil. Viuhiini {/iiiiii. i . A iiiodiiiii c,\i.-,lcii(ii. Siciit ciiiin cor|)Us sic li;il»(!t cssft
Ksl il.'U|ii(', l'iliiis l';ilri (•oa-lcriiiis, (•oiisiiliv|;iiiii;ilis, ii;itiir;dilcr iii iiiio loco, (jiiod siiiiul iioii i)olcsfcssfl
<'(>()iiiiii|>f)lciis ; ;iliiis in |)crsoii;i, idciii (11111 l';ilrc iii ;ilio : ^ic plciiiludo disii)if;ifis Iwilicl cssc in lio-
oiiiiiiiiiii ci'c;iliii';ii'iiiii |iriiii'i|iiiiiii. niiiic ;i-^nin|)lo : (\\\<> inodo in iiiill;i alia esf crca-
iiiia. Iii oiiiiii crc;iliua csl per esseiitiam, in jiisfis
Qi:/I':sTi() VII. /Jl ij)s/;, Cliiislns scilicct, i:sl rii/nil
pcr ^n;d,i;ini, iu solo Cliristo sccundiiin ])crsoii;dcin
Ecclcskv. Dicilur qiiod licclesia co-jiil priiiio ;il)
)ii()pi'icf;ilciii. IIoc csf cr(,'o l)cit;ifciii li;il)il;irc iii
Al)cl, qiii piiiiiiis fiiil jiisliis, scd iioiiuc .\d;ii)i riiil
Cliristo corj)or;iIifcr, id est jiersonalitcr. Siciil cor-
Jiisliis ? Crcdiliii' ciiiiii (jiiod posl l;i|»siii)i pcr jkc-
iiilciili;iiii, (!l ridciii sit Jiislilicaliis : ([ii;irc ci'^'o iion
l)iis csf in j)liiril)iis locis, siraulnon corf»oi;ilifcrsed
sj)iritii;ditcr. Iloc diccns non ncfio vcril;ilcni, ct
dicitiir lM'elcsi;i iac(i'pissc ahAdain? Soliitio. Ah
esscnfiain corjioris Donjinici csse siiniiliii j»luri-
Adain niaculain oi'if,'iii;ilis j)ccc;ifi oonlra.\il i:c-
clf!si;i, ali Abcl iiiil!;iin, ct idco ;)!) Alicl iiiclius iii-
l)iis altarihiis, sed per hoc insiniio qiiod inoduin
C(«piss(' diciliir (iii;un ;il) A(l;iin ; (pii;i Sciiptiira dc
illiim existcndi non hahet communem corj)oril»iis
aliis, vcl cv naliini corporis, scd jiofiiis coniniii-
peccato Adam,
non dc Justitia lacit mentionem,
et
et dc Juslitia Abcl, ctnou (]o jicccato. Cliristus crgo
ncm cuni spirifu, non crc.ito, scd incieato. I.triim-
scmjicr capiit omnium, (jui fucruut ah inilio, sicuf '^ q"c mirum, et venim ;
quod sj^iritus crealiis ali-
cuhi cst corporalifcr, ct corpus Christi sacramen-
corum, qni sccuti sunt cum pcr qucm solum ac- :
talcm cognitioncm vocat inanem fallaciam? Solu- autem C/iristi. Quicrifur quomododisfinguatiir um-
l)ra, corpus, spiritus. Solutio. .Vliud cst iimhra,
tio. Aj^osfolus non rcjircliendit j)hilosoj)hos dc hoc, j
quod naturas rerum inquirehant scd dc hoc, aliud corpus, aliud spiritus : qu;c tria aliis nomi-
;
quod potentiam Dci cum sit inlinita, suh causis idcm sit um-
nil)us dicuntur figura, rcs, vcritas. ut
naturalihus coarctare conahantur, diccntcs Deum hra ct ligura idcm corpus et res idcm sj)iritus ct
; ;
nihil facerecontra naturam. Unde Deum crcatu- vcritas. Legales Cceremoniae umhra, et figm-a futu-
ram fieri, virgincm parere, mortuum revivcrc, di- rorum dicchantur. Sacramentagratice corpns,.sivc
cchant csscimpos.sihilc. Huncergo crrorem eorum rcs illarum umhrarum vcl figurarum sunt : spiritus
jure rejirchendit Ajiostolus : non veram, quam ha- vel veritas dicitur gratia spiritalis scilicet quam
hchaut, de naturis cognilionem. conferunt sacramenta Novi Testamcnti, ct signifi-
cant sacramenta vcro Veteris Testamcnli, tantum
:
quod omni modo inhahitandi ihi est, ctiam jierso- peccatum erat non ohservare etiam unum. >imc
nahtcr. Vcl ahter Omnis i^leniludo dicitur utin- d autemnon est peccatiun ea non custodire imo qiu
:
;
tio ct veritas est Christus. Vcl alitcr : Corjiorali- truncum, sic avarus nummmu. Lt sicut idololatra
ter non significat naturam rei exlstentis, scdpotius xiifitm- aufcrrc Deo honoiem suum, sic avarus ra^
;
uas l)cus (•ommuniter pro onuiibus creavit sihi, A invenitur : qu.K alia est ab illa, de qua superius
isurpat soli. (hctnm est Vir esl iinago Dei, et inulicr viri.
:
Qr.i':?Tio XV. Expoliante.s velercm liominein, etc. QiMiSTU)XVHI. Donantes vobis nietipsis, si ijuis
|a-eritur quid hic vocet veterem hominem. Sohi- adversus aliquein liubet querelam. IIoc idem pra'-
lO. Dicitur quandoque vetus homo Adam prinuis ccpit Doniinus, dicens Debitoribus vestris dimil-
:
omo, qui peocando se, et totaiu posteritatem suam titc {Matlh. y\), scd quid est quod a nol)is dimitti
iduit tunira vetustatis. nicitiu- quandoque vetus possit ? qnod est debitum, (juoda nobis i^ossit c.\i-
omo, quihbct homo, qni porlat imadncin terreni gi ai) illo. ([ui nobis injuriam intulit? Solntio. Hoc
uandoque vero dicitur vetus liomo ipsa vetustas, est dimittere injuriam illatam, pro nobisnullomo-
n;e consistit in culpa et in p^ena ;
quandoque ve- do satisfactioncm propter injuriam poslularc :
js liomo hal)itns viliorum nriucui^atnr. ut liic, se- rpitedam alia supcr hoc alibi a nobis dicta sunt.
uudum cxpositorem. Qu. KSTio Xi.X. Dicit expositor (piod qui ab illicitis
•QcusTio XVI. El induite novuin hotninein. Quferi- abstinet laudem habet (pii vero a licitis temperal,
;
.U' simihterquid hic vocet novumhominem ? Nam laudem et priPmium cpuisi diceret lUe vitat pce- :
ovus homo qnandoque dicitur Christus, a quo nam, hicetiam merctiir coronam. Scd nonne etiam
st omnis novitas quandoque novus homo(hcilur
; jj illc, qiii abstinct ai) illicitis, non solumlaudem, scd
onis. Scd superius, quod homo intcrior vocatur, tur coronam, nisi tunc tantum, fjuando tentatur ct
lens, dietuiu est hic autem dicitur quod mens
; impugiuuur.
iterior dicitur novus homo (juod vidctur esse : Qu.KSTio XX. Oinnia in noniinc Douiini facilc.Vev
Dntrarium, cum aliud sit novus homo aliud in- : omnia, non intelhgit nisi bona, qme sunt a nobis
irior, jam ostensum est. Sohitio. Dicit cxpo-
ut facienda. Unde qu»ritur an omniafacicnda prtrci-
tor quod novum hominem vocat ralionalem men- piat propter Dcum lieri. Nnncjnid ex pr;ecepUs con-
;m, nec est contrarium ad id quod superius di- stringor dare pallium meum pauperi, qucm indi-
:um cst, quod mens interior homo dicitur idem : gerevideo, et sciamhoc Deo placere.Nam si dimit-
lim proptcr diversas proprietates divcrsa sortitur to, videor contcmncre (piod scio illum velle iieri.
:
Ql-.estio XVII. Qui renovatur in aynitioneni Dei Domini, id est nihil contra Deum faciatis, et in bo-
xundum imaginem ejus, etc. Item quseritur quo- nis non gloriam vestram, sed Dei (juceratis. Non
lodo mens dicatur i'cnovari secundum imagincm tamcn in omnibus (\\\[v agimus mcremur ([uiaqua?- ;
C
lei, cum ipsa sit imago Dei, nunquid rcnovari po- dam sunt indiiTerentia, ut sedere, starc, spiritum
3st secundum seipsam ? Solutio. Eadem est imago. (kicere, manum claudere, oculos aperirc, et hujus-
[uae renovatur, et secundum quam renovatur,
illa moch. Quffidam vero talia sunt, quae sic habent mc-
icut dicimus ahquem mortuum esse secundum ritum, si liant; et non sint peccatum, si non liant,
orpus, id est corpore non sccundum spiritum. ut paUium dare pauperi, etomnia venderc, ct dare
lens itaque secundum semetipsam, id est in se- paupcribus quod perfcctorum est, cjui nudi Chri-
:
leo secundum Deum, ne secundum creaturam quodaccipisti in Domino, ut illud impleas {Coioss.
sse dicatur. Per talem cnim renovalionem Deo iv). Quairitur an subdiU pnelatos monere possint.
onsimilis et conformis efficitur idco sccundum : Solutio. Ecce auctoritas, ut subditi prcclatos mo-
)sam esse dicitur. Nota quod luec imago, qute in neant, ne pigri sint in praividendis liis, quc8 adsa-
ognitione Dei renovatiu', peque in viro el in femina lutem spcctant.
YIII.
IN EPISTOLAM I AD THESSALONICENSES.
yl Thess. I.) Pauius ct Silvanus, etc.Hanc cpisto- A quia tant;e hdei imbiberant spiritum, ut spe cliam
im scribit Apostolns Thessalonicensibus. Thcssa- futnrorum a eivibus suis non credenUbus pcricula
')mca metropoUs cst Macedoniae.quaeestprovincia devoto animo pro nomine Christi sustinerent. Erant
'raecorum. Thessalonicenses ergo sunt Macedones, tamen aliqui inter eos otiosi,et curiosi aliqui eliam ;
jVe Graici, qui ab Apostolo et nec per convorsi, minus rccte de resurrecUone sentientes, ct ideo ni-
ibulaliones, nec per pseudopnedicatorcs potnc- mis de amiconim morle Uuicre dolcnlcs. lloi ergo
inl moveri aiidei veritate.Hos coUaudat Aposlolus, corrigit Aposlolus in hac epistola, et monet perfe-
Patrol. CLXXV. 19
;
:
clcs non rcderc adversis, ol i^sciidoapostolis, oliil A (/ui spani noa hdlifitl.
1 Thess. i\). Qii.-ftritur an
alios corriKanl. Scripsit aiileiiiah .Atiicnis. I^l (!sl coutrislari ct flcic pro /jjojt<! amicoriiin sit pccca-
intcnlio Apostoli in hac Kpislola pravos et incorre- tiim, cum Apostohis (ficat Ut non contrislemini ?
:
closcori'igere, ct bonos ad pcrsevcrcntiani^aiioiinn- Soliitio. Necesse est utcuin moi-K occupat diloctum,
quo corrcctioneni coliortai'i. .Modiis talis, morc siiu ut contristet dilcclioiiis aHcclum ; non ergo cuipa,
salulcm praimittit : (pia prieiuissu de ])onis corum si conti-istcmur nc(;cssitatc auiitlciidi ; si consola-
commcmoransnonlidem etopcra,sed
gratias agit, mur spc rccipiendi : unde Apostolus non (hcit si/n-
etiam conversionis modum et malorum sustincn- jtlicitcr, iil nou contristeniiui sed ait, ut non con-
tiam nt ad persevcrandiim provocct ; dc snis quo- tristcmini sicut caiteri, qui si>cni iion habent, quasi
quc laboribus, el Evangclii veritatc^, et prudenti dicerct Uicet contristari, scd cum spe.
:
tur verus Dcus, utpote si ex se non aliunde Deus qui sine fide per dilectionem operantem ab hac
est. Ahi enim non ex co quod sunt, dii sunt, sedex vita exierunt,non prosunt quia hic viventes salu- ;
QuvESTio IT. Pcrvenit enim iva Dei super illos. {I Cum Christus omiiia possit, quae-
QU;ESTio VIII.
quomodo propter petcata sua
Thess. n). Queeritur ritur cur fidelibus suis non donaverit statim im-
pcsna super eos pervenerit, id cst antc
ka. Dei, et mortalitatem, ut omnino mortem nunquam experi-
mortem. Nunquid pcjena aeterna aUevatur per poe- rentur. Solutio. Si hoc heref, carni
quidem daretur
nam temporalem ? si enim non allevatur, videtur qiuedam sed hdei minuerctur forhtudo.
felicitas,
Deus immisericors, qui liic punit, et ibi. Item, si Nemo tunc ad Clirish gratiam propter futuram
allevatur aeterna per temporalem ? videtur quod vitam fesfinaret sed tamen propter mortis mole-
;
talis pcEna non procedat ex ira Dei, sed ex miseri- stiam fugiendam, et sic quodammodo dehcate cre-
cordia ; etideo non ira^ sed misericordia dicenda. deretur in Christuin.Ubi igitur tuncesset gloriosus
Sohitio. Magna quidem Dei misericordia est per triumphus martyrum ?
QUiESTio III. Festinainus videre faaem vestram rexisse, ut, dum hoc audimus, idem speremus
scilicet nos resurrecturos per virtutemDeUahs.Ele
cum multo desiderio, etc, Dicit expositor in quo
mala eis fierent ; sed quffiritur quomodo ex preesen- ctos vero ideo dicit dormientes nemo tam fa
;
quia
tia Doctoris fierent mala discipulis cum potius :
cile potest excitari a somno, quam facUe eos om
bona quam mala ex ea fieri videantur : unde ipse nes excitabit Deus a somno morhs.
desiderabat videre eos propter utilitatem praesen- Qu.ESTio X. In voce archangeli, etc. De hac voc
tiae suae, scihcet ut eos confirmaret, ct ea quae dee- j) quaeritur, an materiahs erit. Soluho. Dicuntquidan
rant, superadderet. Solutio. Major corona, et lau- quod materiahs erit ministerio angelorum foi^ma
dabihor victoria, si starent immobiles, absentema- ta, sicut iUa materiahs fuit, qute audita est bapfi
gistro : tamen Apostolus humane timuit ne cade- zato Domino, quee ideo dicitur Dei ;
quia efficaciaii
rent, et ideo ad eos venire desiderabat. ei dabit Deus, ut per iUam mortui resurgant. Ali
Quaeritur in quo adventu. Solutio. Triplex est ad- certo ambigua solutio. Omnia enim futura iu no
unus in carne. In carnem venit factus homo.Inspi- Qu;ESTio XI. Deinde nos, qui vivimus. Quwritu
ritu venit quando Spiritum suum spiritui iiostro quomodo dicat Apostolus,quod illi primiresurgenl
infudit ipsum sanans et justificans. In carne veniet qui]ain dudum mortui fuerunt, deinde iUi, qii
et
in judicio. OccuUe etiam venit unicuique in morte, tunc vivi inventi fuerint, cum ipse ahbi dicat quoi ;
vel ut eos purget, vel ut januam regni aperiat resurrcctiocrit in ictuocuU et in momento [ICor.xy]
ut eos puniat. ubi nec prius, nec posterius sit aliquid, sed omni
Qu-ESTio V. Ut non contristemini sicut coeteri, simul? Solutio. Potest dici, quod ideo simu
:;
ri dicitur mortuorum resmn-cctio, quia parva A ccntur quiajam judicati sunt,qiua deeorum dam-
;
)ra erit. uatioue jam certum est. Quare ergo venient ? nun-
Qi.r.sTio XH. Quaeri autcm solet ulrum illi, qr.os quid ut jmliceut ? absit Quare ergo ? ut audiaut
!
au siuc morte
ros inveuiet Christus, sintmorituri, cum diabolo. Ite, maledicii in ignem wternwn
immortalitatem trausituri? Solutio. Ue hoc uihil [Matth. xxv), etc. De modo judicii jam dictum est
i'tum habemus videtur tameu quibusdam,quo(t
; iu prima epistola ad Corinthios quauodo scilicet ;
ipso raptu moriantur, et reviviscaut, cum ahbi saucti judicaturi, an sola comparatione, an etiam
;at-\posfoIus : ia Clinsto omnes vivificabuntuv potcslatc.
Cor. xv), etalil)i : qu()(lseminas,non vivificatur, Qi .ESTio XIV. Dies Domini siciit fur m nocte in-
n p7'ius moriatur (ibid.). Nec iucredibilc hoc veniet (/ lliess. v), ctc. Cumnemo sciat, andie.au
lcii debct, cum in momcnto, et iu ictu ocidi, noctc IJomiuus vcuturus ad judicium, quajritur
sit
mmunis et generalis rcsurrcctio futura essc cre- quomodo .^postolus lcmpus advcutus Domiui vocet
tur. diem. SohUio. Dics iu tah loco uon ponitur pro illu-
QiMsno Wll. Rapicmur obviam Christo in aera, miuatioue aeris sicut alibi scd pro 1'evelatione, ;
IX
IN EPIST()L.\M II Al) TIIESSALONICENSES.
Paulus, €t Silvanus [IIThess. i), ect. Hanc Epi- A ignecircumdatus venturussitadjudicium? Solutio.
alaui scrOjit .Vpostolus Thcssalouiccusibus. Or- In flamma iguis dicitur veuturus, quia tcrribilis
euuu apud cos graviori tribulatione monet cos impiis apparebit, ut eos cxurat atque cruciet.Iguis
1 paticntiam, osteudens justum Dei judicium, ut quidem ejus adventum proecedet, quo elementa
|»ni gloriam cousequantur, mali poenam. Et quia solventur, ut reuoventur.
'
pri.ua epistola quaedam dicit de adventu Domi- QiJiSTio 11. Quaeritur quomodo vivi reservabun-
et (ie rcsurrcclione morluorum, uude putaba-
,
Inis eorum; postea monct ad paticutiam, et ad torquentur, cum res spirituales a corporeis con-
astantiam inde asscrit, quod adveutum Christi tiugi nequeant. Solutio. Eieripotest utper ea pu-
;
liBveniet Autichristus, et idiqua adventus Auti- niautur, aquibus non coutinguntur, velut quis hor-
(.•isti signa licet obscurc deuuntiat, agcns de rorcm maguum ex ahquando viso vel imagiuato
oUtione Romani regni et dc interfectioue Anti- coiitrahit, ctsi ab illo non contingatur.
'istL Circa ilnem vcro, ut curiosos atquc otiosos
Qu/ESTio V. Item resumptis corporibus, cum illa
"ripiant, obsecrat. dciuccps immortalia futura sint, quomodo iu illis
iUiESTio I. 1)1 /tamma ignis dantis vindictcun iis, puuientur, cum dissolvi ucr[ucaut ? Solulio. Erunt
quidem corpora malorum immortaha, scd passibi-
<
lamirn la'si(;n(: naluralis qiianlilatis, vcl csscntia! libro eiiim Daniclis intclligitiir, rpiod conc(;dentur
ipsorum cor[)ornm. clcctisqiiadragintaduo dies ad ixcnitentiam pcsi
OiiyiiSTio VI. Nisi vcncril, ftincessio priuiuvi (II mortem Antichristi. Quanlo vero j>ost venturus sil
Thess. Ii), Qiia;ritiir : (inoinodo fjiiod «licit dc DoiniMiis, j)cnitiis ncsr^tur non soliim ab liomini-
(liscessionc lict ? Soliitio. Iloc (]iiatiior inodis po- biis, scd ctiain ab angclis. Quomodo crgo dicit
tcst intclligi, vcl dc tcrrcno Honiano imj^crio vcl aj^ostolus lllnstratione adventus sui (cum antc
:
(lc spirituali impcrio Romaiiie Ecclcsi<e, vcl dc fidc, advcntnm sil intcrficiendus) destruct illuin Domi-
vel dc Anticlirislo. (;uin alia translatio dicit Hcfn- niis ? Soliitio. Intcrficictiir qiiidem, iit crcditiir,
ga. Nola quod lci^^itur cpiod Anticlirislus nascciiir antc advcnliim Domini Antichrislus corporis, et
XLix).Qui cum primum sc manifcstal)it veniet advcntiis siii damnando, ct in igncm a;tcrnuin
Ilierosolymam, ct circumcidet, sc diccns : Ego mittcndo, dicens illi ct aliis reprobis : Ite, niale-
per omne quod colitur Deus ? Solutio. llt mihi vi- instigante,quare eis non imputatm'. Et quoinodo
detur in hoc intclligitur Iltc extollcntia, quod ille sant sine culpa de malis quae agunl, potius quam
iniquus, homo peccati, filius perditionis, venera- Ule iniquus ? Solutio. Phrcnctici, qui sunt .sinc
Antichristo plenitudo malilife, et omnis iniqui- voluntatem ad hoc non ajjplicent. Antichristu?
tatis, et, ul ita dicam, plenitudo diabolitatis vero sic diabolo instigante omnia faciet, quod vo
luniatcm suam omnem et scnsum ad eumdcm ap
erit. C
plicabit ct ideo ei omnia imputabuntur ad prx-nan
;
omui vhtut m
tus est ? Solutio. Ideo dicitur in ^Jerone operari oc quantum ad ea, quse vere faciet, et in omni si
cultc ; cjuia hoc fecitMcro fraudulentaquorumdam ductione, quantum ad ea quae non vere facie
suggcstione. Vcl, cjuod mclius cst, ideo dictus cst Omnia tamen valent ad seductionem imjiiorim
diabolus ojierari occulte in Nerone, non quia ma- Qua3 autem smit iUa, qute diabolus jjoterit >
nifesta esset illa persecutio, sed quia est umbra, qucie non potestati ejus subjacent, non est nosti-
et figura, et imago qufedam Ulius, qu<e fiet pcr jiarvitatis evolvere.
Anticliristum quce multo gravior crit omnibus,
Qr.ESTio XIII. Mitlet ilLis Deus operationerneri
quai praecesserunt. Regnabit enim trUjus annis, et ris, iitcredant niendacio, ut judicentur, etc. Qua
dimidio sedens in papihone in monte OUveti
; et
ritur autem de Ulis qui signis et procUgiis UUus iii
sancti per Michaelem,
interlicietur virtutc Spiritus
qui jicrmoti credent ij^sum esse bonum, et D
ut ipsum Dominum vcl alium angelum, ut dicuut Filium an haljeantalicjuam excusationein ? Sienii
:
qiueri quomodo hoc debeat intelligi. Nonne quod pro majoriljus dcserunt.
aaturalc nobis in nosti^a facultate est ? sed cum
est, Qu.KSTio XVI. Si qiiis non obedierit verbo nostro
habere fidem, vel charitatcm sinc gratia non pos- per Epistolam, himcnotate, et 7ion commisceamini
sumus, quomodo posse habere fidem, natura cian confundatur. Dicit ita Apostolus, quod
illo, iit
X.
IN EPISTOLAM I AD TIMOTIIEIIM.
k Paulus apostolus[I Tim. i), etc. Ilanc Epistolam C tamenti tribuere, auctor est salutis nostroe et ideo
scribit Apostolus Timotheo, quifuit fihus cujusdam Salvator dicitur.
muiieiis fidehspatregentiliprocreatus : etcumnon Qf.ESTto Et Jesu Clunsti speinostrx. Itemquae-
II.
esset circumcisus, et ipse esset gentihs, etde eoda- ritur quare spem specialiter ad Filium referat, di-
rentlionumtestimoniumfratres, quiei'ant iiiListris cens, et Jesu Christi spei nostrae, cum in totamTri-
et Iconio, hunc voluit Paulus proficisci secum ; et nitatem speremus credamus. Solutio. Ideo spem
et
ideo cum circumcidi propter Judifios qui in locis nostram ad Christum, quia ipse a mortuis resur-
ilhs erant. Eratque erudilus tam divinis Scripturis rexit, etad coelos asccndit, referimus quia per ejus ;
olus pro salute nostra mortuus, est, non Pater, (ITim. iv). Solutio. Fabulas hic dicit doctrinam il-
sanctus, qua?ritur curApostolus salu-
,ion Spiritus lorum, qui legcm cum gratiapraedicantesseneces-
iem nostram ad Deum Patrem referat, dicens sariam. Vel fabulas hic dicit traditiones, quas Judaei
'lic : Dei Patris Salvatoris nostri. Solutio. Deuspater non scriptas tcncnt, et alter in alterum transfundit
n hoc, quod dignatus est nobis Filium suum liiit- loquendo, quas deuterosin vocant uJji dicunt, et :
,ere, et Spiritum sanctum in sacramentis Novi Tes- credunt duas uxores Deum primo creasse, ox qui-
m nilGOMS ni: S. VICTOliK opp. pahs i. — kxkgktica. — i. i.\ s. schiptijham. 'm
l)iis lioinimiin lcxiinl fi('A\cn\<>n\us inlinilas fiaricn- A QiMivrio X. Venit in knnc mundum peccalorei
les infniclnosas f|iia'sllon(;s. Dc f|iiil)ns Iradilioni- saivos facere, etc. Quicrilnr de parvnlis, qui sunt
bus a saciis S«ripluris alionis, Doininns (li<-il iii nati cx j)arentil»tis baj)lizatis, an j^ertineanl aij
Evangfiiio : Quaro. irriium fecislis iiKnKlalnvi l>ci proptcrquos salvandos venit Jesus iii
jicccatores,
propter Iraditinnes vcstras? (Malth. xv.) munflum. Ili cnim pcccatum actuale non habent,
el originalc quomodo
contrahere j)Ossunt a jiarcn
Qf.KSTio V. Finis antem pra^cepti cst charitas, de
tibus, quod ipsi non liabenl quia f-st cis dirn
cordc pnro, cl conscicntia fmia, ct flde non ftcta. ;
hoc loco. Alibiautem ponitiir ])ro cousiimi^tionc, ut Paulus jieccavit per ignorantiam, et mulli .
cum dicitur, jDanis linitur. Alihi j^ro tcrmino, ut scienter? sed majus peccatum estpeccare scien:
cum dicitur : Hic finitur ager. Itcm, quis potcst quam per ignorantiam non ergo Paiilus priijj
:
tur. Quferitur quid sitlegitime uti ? Solutio. Ut dicit ptus non est 'Tiomo, nec Deus, nec persona, ut
expositor, ihe utitur legitime lege, qui eam spiritua- quidam ausi sunt profiteri, quomodo homo assum-
liter iDtcIIigeus per eam cognoscit morbum, et ptus cx quo est assumptus, et non antc, rex est
qujerit medicum, qui sciteam ad tem])usdataiii,
et sfeculorum ? Nos autem dicimus quod homo as-
et deserit eam pro]3ter Christum. iXoiandum quod sumptus a Verbo est homo et Deus ipsum Ver- :
injustus legitime utitur lege, cum intelligit quare bum a quo assumjjtus est, et coepit in tempore csse
data sit, et ejus timore fugit ad gratiam Christi,ut rex Sccculormu, quando videlicet coepit assumi a
fiat justus. Justus autcm legitime utitur lege, cum Verbo. Quando enim coepit esse Deus homo, coepit
eam terrendo imponit injustis. et homo esse Deus, sicut multfe auctoritates pro-
testantur.
Qu^STio yiW.Lex non est positajusto. NonneDa- D
Qu^STio XIII. Qui omnes homines vult salvos fien
vid et alii justi, qui sub lege erant, tenebantur le-
[I Tim. ii). CumDeus sit omnipotens, et diviufB vo-
gem custodirc, quomodo ergo lex non est justo])o- luntati nullus resistere possit, quomodo nonordaes
sita ? Solutio. Lex non impouitur justo, ut ei do-
salvi fiunt, cum Deus omnes velit salvos fieri? Vel
minetur, et eum timore coerceat, et justus non est
nunquidvoluntasejusest, ut reprobi salventur?.\m-
sub lege, sed potius cum ipsa, tanquam legis ami-
brosius sic solvit Deus vult oinnes salvos fieri, si :
cus.
ipsi velint. Sed nonne multi volunt salvi fieri, qui
Qu^STio IX. Quia ignorans feci, etc. Dicit exposi- tamen non salvan tur? quomodo crgo verum est, Ueus
tor quod istud, quia potest causam notare velcon- vult omnes salvos fieri? Ideoque alii sic exponunt:
secutionem. Sed quaeritur quomodo ignorantia, Deus vult, etc, placeret ipsi, si omnes salvarentur,
qufB culpa est, possit esse causa divinre misericor- vel omnes, id estde omni genere homiuum aliqui-
difB. Solutio. Est qufedam iguorantia ex infirmi- Vel sic Omnibus gratiam offcrt, per quam si vo- :
id est facit sanctos velle, ut omnes salvi fiant. Yol A quandoque dicunt aliquod non fuisse, quod Scri-
sic : Vult oninos salvos fiori, id est nullusfit salvus, ptura Vcteris Tostamonf' non dicit fuisse. Unde
nisi ipse velit. Siiuili modo intelligitur illud : Qui quia scriptura (iencscos loquens de seductione mu-
illuminat omnem /tominem [Joan. i), id ost nullus lieris, nihil dicit de aliqua seductione viri, ideo
illumiuatur, nisi ab ipso, ot omnes in Christo vivi- Apostolus dicit : Adaiu non est scductus, sed mu-
ficantur, juxta cumdom modum oportot intelligi. lier. Juxta eumdom modum loquendi, ahbi idem
Sic de aml)iguo diversco sentonti;o dautur. Apostolus,quod Melchisedech non liabuit princi-
Ql.«stio XIV.Unus mediator Dei, el hominwn pium, ncquc iinom, non patrem, non prolem asse-
homo Christus De mediatore jam superiiis
Jesiis. rit, cum tamon in verifate principium, et finem, et
ex parte dictum est. Hic autem illud sufficiat intuo- patrem, et forsitan prolem habuerit, sed quia scri-
ri quod dicit oxpositor, quod in quantum est ptura sic induoi eum, ut nec de cjus gcnealogia,
homo, est mcdius, non in quantum Verbjm. Sed nec nativitafo, nec morte aliquid dixerit, ideo
nonne inter angelos, et Deum Patrem, ct etiam Apostolus asserit omnia prfedicta non habuisse. Et
inter Spiritum sanctum medius est in quantum est Ambrosius dicit quod vir cum prima muliere be-
Verbum, licet aliter inter angelos et Deum Patrem, nedicitur, et non cum secunda, quasi diceret In :
Trinitatem, et homines in quanfum Verbum est, rutn (jenerationem. Si generatio filiorum salvet,
sed in quantum est homo similis Dco in justitia, quid faoiet continens vel virgo ?nunquid non sal-
hominibus in mortalifate. Si enim iu quantmn est vabitur, quia non habet fihos ? quid est quod alibi
Verbum, essot medius inter homines et Dcum Tiv ait Apostolus :Dealior autem erit, sive vidua, sive
nifatem, jam aliquid csset medium inter seipsum virgo, si sic pervtanserit ? Solutio. Non ponit cau-
et ahud, quia verbum inter sc ct homines quod ;
sam salutis in filiorum generatione ; sed potius in
non est concedendum. Dicet aliquis Jam Chris- fide et dilectione, unde sulijungit Si permanserit
:
:
tus non est mortahs, quomodo ergo est mcdius in fide et dilectione. Et est sensus, et si mulier fue-
infer homines mortales, et Doum immortalem, rit causapeccati, tamen salvabitur non solumcon-
cum ideo medius dictus sit quia similis est homi- tinens, velvirgo, sed etiamnupta, etsi nunquam a
;
nibus per mortahfatem, et Deo per justitiam ? So- filiorum generatione cessans, sed per filiorum ge-
lutio. Adhuc nos Christus Dco Patri tanquam ^ nerationem incedens ab hoc mundo exierit, si ta-
mcdiator optimus reconciliat per id quod pro men permanserint in fide etdilectione. Vel augmen-
nobis fecit in diebus carnis sua;, id est mortah- tum salutis valebit ei, si fihiejusper doctrinam, et
tafi. industriam ipsius permanserint in fide et dilectio-
ne, Vel mystice potius intelhgitur. MuUer typus est
Qu.ESTio XV. Adam non est seductus, sed tnulier.
carnis, qufe alibi signatur per turturem. Adam est
Quaeritur uter plus peccaverit, an Adam, an Eva ?
figura rationis, quae per passerem figuratur. Fihi
Soluho. Dicunt doctores, quod mulier non solum
sunt bona opera, quae per pullos turtmus intelli-
peccavit ; sed etiam virum peccare fecit. Cui solu-
guntur, qui in nido Catholicee fidci tantum vivunt
tioci sic objicitm* ; Adara estnon seductus, quia
extra non vigent, imo conculcantur, quia bona
credidit verum quod hostis persuasit mulier
esse, ;
operanon prosuntpaganis, Judaeis, haereticis, schis-
vero est seducta credens verum esse, quodserpens
maticis. Unde dicit hic Si permanserit in fide et
;
!>
.S(»9 III liOMS i)i; s. vicToiii; ori'. !'.\iis i. i;.\i;(ii:Ti(:.\. - i. .i.\ s. S(:i!ii'1i:i!.\.m. m)
UiiU; h.ipli ^iiiiHM iiai)iiit ii.\(jr('in ; <;t ca (iiiiiiss;i ic- A missifj/ion li.aljcns vit:i;, //(un nn/ic Cif, etc. Qiui^ri-
nuliis t'sl iii (;iiri.-;to d |)osl lidclcm (lM.\il. SfjJMlio. tiir (piid vocel piomissionem pijesentis vit;H ; nuui
Dnil llii'i'iiiiynuis (iiioJ lalis non cst lii^^ainns, fil dc |)r')inissione futuru! constat. Solulio. Tempoia-
(jiioil polcsl oi'(liiiari ;
(-111 jani novo nc.c. slnpra, liniM siiITiciciitiam et spiritiialiiim abnndantiam.
ncc alia iiii|)ntaiitni'. S(!(l .Vuf^nsliiins dicit, qnoil i:iruiJi(|Me enim Dciis ]>ioniil.lit cnlloiibus. Sulli-
moiioj^^aMiiis 11011 (!st, iiec (l(!l)ct onliiiari, liccrl (!i cioiilici temporaJiiiin proinittitiir, iibi djoilur : J'ri-
qiiO(J ia oidiiKKKJis scr\ari dclicl ; (jiiod iii i^ia-di- cientur voljis {Matlli. vi). Abundantia spiritn;iliiiijj
clo iion i)ot(!st scrvari. nbi scriptiim (!st : Quicungue liaec, vel iita rdi
Qc.iiSTio .\.\. S(!(l iiniKinid iiicroiiyinMs, fit Au- (juerit proplcr me, ce/iluplion uccipiel (Matl/i.
gustinns, iii solntiono proMlicta- (jnfcstionis contra- XIX;, id est in prcRsenli spiritnalium bonornni
ria scnlinnt ? Solutio. Ilioronyjnus dicil quod talis jucunditas temporalium l;on(jriiin aflluontiam t;iii-
monogainns est quantum ad meritiim, ncc est tum e.Kcedit, quantum cenlciiariiis iinitat(!in ^ii-
mite servctur ; ncc c.vigitnr, ut iii quolibet ordi- tio. Prophetiam vocat eleclionem sunctorum (]:'•
nando servetur, alioqiiin virgo non possit ordina- clegcrunt eum in pontiliccm. Vel polius Spirii
vi, cum non sit uniiis u.xoris vir. Ecclesia est con- siincti inspirationem, perquam cognovit.Vpostol
vocatio multorum ad unius Uei cultum. ipsum esse dignnm episcopatu.
Qu.ESTio XXI. Matj)ucm pielahs sacramcntuin, ctc. Qu.KSTio XXViil. Cum i/npositione manuum. Quid
Qucentur quid liic dicatur sacram(!ntura. Quan- ca est ? Solutio. Impo.sitioncm manuum vocat voj-
doque enim sacraaienlnm dicitur rei sacr;B si- ba m3'stica, quiljus conlirmatur ad hoc opus ele-
gnum, ut sacramentum bciptismi et altaris, quan- ctus, auctoritatcm accipiens, consoientia sua testc.
doque dicitur aliquid occultum et secretum, sive ut audcat vicc Domini sacrificia offcrre.
stus secundum deitatem occultus, qui causa est to- (/ Tim. an id, quod a plebe da-
v), etc. Qua?ritur,
tius religionis, et vcree cultura?. Quis enim unquam tur pr.T^dicatori, sit debita- merces et condigna ol ;
fuit pius et devotus in lide, nisi sacramenti hujus an peccet, si pro ea prcedicat, ct an qui hoc fu' '
per ea, quoe fiunt in Ecclesia, quod jam superius D occulta secreto debet argui,ut Joseph justus fecitde
super locum ut multiformis sapientia innotescat,
; Maria, solus suspicans adulterium; ahoquLn, siali-
etc, diligenter prosecuti sumus, et expositor idem ter feceris, eris proditor, non corrector. Aliquando
tcstatur in hoc loco. etiam facienduni est, quod Veritas dixit ore Pauli
Qij.usTio XXV. Niliil rejiciendum, quod cum gra- scilicet quando palam peccatur. Publica enim of-
tiarum actionc percipitiir {llm. iv). f^ua^ritur an fensa puLlica indiget satisfactione.
hoc sit contrarium legali doctrincB, qua: discernit Qu.ESTio XXXI. Modico vino utere. Qucpritur cjuo-
quosdam cibos, dicens alios mundos, alios im- modo id consuluit. Solulio. Speciale dat consiUum,
mundos ? Solutio. in lege quuBdam animalium dicta ut semetipsum salid)ri regat doctrina, prudenter
sunt immunda non natura, sed significatione ut : onim vult Deus serviri sibi, non ut nimia abstiaen-
si de porco, agno requiratur, utrumque mun-
et tia dei)iles fiant, et post medicorum suffragia re-
dum in natura, quia omnis creatura bona est in ;
quirant sui.
signilicatione tamen agnus mundus est, porcus QuESTio XXXU.Languens circa qucestiones, etpu-
immundus. gnas verborum [I Tim. vi), etc. Quc-Estio erat, an
QuyF.sTio XXVI. Pietas ad omnia utilis esl, pro- aliquis essel servus, cumomncsexeisdempatribus
601 QU.ESTIONES IN EPISTOL. \S P.vn.l. IN EP. II .VD TIM. 60-2
\-erl)Orum lihcraverit, quia Dominus dicit 5« /7- : Solulio. Ncmo ex se accedit ad cam, sed cui datur
lius vos libcravit, vere liberi estis (Joa». vni), qu;p dono ejus.
et similia videntur disscntire adoctrina apostolica, QiiyESTio Qucm nemo hominum vidit,
.X.XXViI.
:in;e hortatur servos suJjjectos esse dominis suis, nec viderc potest. Monne Abraham vidit Deum, ct
gt similiter vcrbis domini diccntis : Rcddile er<jo .Moyses, et c;eteri patres ? Quomodo crgo vcrum,
jttw sioit Cwsaris C;cs/iri,otc. (Litc.w.) Sic autcm ([uod nemo Deum vidit unquam ? Item nonne et
^olvenda est tahs controversia verborum ; hoc, si nos ejus visionem speramus Sed quomodo, si
?
Filins vos li])eraverit, vere liberi estis, intclii^en- nemo potest eum videre? Solutio. Deus in natura
lum est de spiritali lil^ertate, non dc carnali. Pan- sua est invisibilis ocnlo carnis ; ille vero visiones
us autem loquitur de libcrtate et servitute carnali scinctispatribus in creaturasu])jecta exliiljit.tt sunt.
juam non tollit spiritalis. IJndeMoyses post tiguras illas, in cpiibus Deus
Qr.issTio XXXlll. Radix omnium malorum est videljaturait Domine, ostende mihi faciem
:
:upidifas. Alibi dicit Scriptnra : Initium omnis tuam [Exod. xxxiii). In futuro antem vidcbitur
oeccati est superbia [Eccle. \). Ilic antom, quod Dcum a mundo corde, et nunc videtur a sanctis
ivaritia vel cupiditas. Si enim avaritia liabetur
Ij
angelis.
;pecies pro genere, quomodo ntrnmqne verum Qu/ESTio XXXVIIl. Devitans profanas vocum no-
jst? sienim snperbia initium est omnibus peccati, vitates, etc. Qu;ieritur an omnes vocum novitates
>rgo cnpiditatis ? et si cupiditas radix cst omnium sint vitandne. Non, quia non omnes sunt
Solutio.
nalorum ergo superbiit^ ; et sic idcm causa est et ipsum nomen Cliristianum, lio-
profana?, ut lioc
;ffcctus ejusdem. Solutio. (]nm dicitnr quod mousion, mandatum novum, et testamentum no-
*adix omnium maloriun est cnpiditas, vel omni vum, et canticum novum, novitates vocant non
peccati initinm snperbia, si gencra singula in- profanas, sed sacras, et religioni congruentes.
:elliguntur, falsum cst, si autem genera singulo- Hypostasis autem tempore liuereticorum notabat
•nm, verum est. NuUnm enim genus peccati est, profanam novitatem, quo nomine Iiaeretici ute-
juod non qnandoque ex superbia, quandoque ex Jjantur, nunc in significatione personse, nunc in
Mipiditate nascatur. Nam sunt aliqui qui divitias significatione su]jstanti;e ad deceptionem simpli-
Hipinnt, ut per eas ad culmcn honoris pcrtingcre cium, ut concederent Trinitatem esse hyposta-
si
raleant ; sunt alii, qni ideo dignitatem appctnnt, sim unam, inferrent Ergo sunt una persona sin
: ;
C
:entcs sunt unde et virtutcs, et potestates vocan- Nunc antem hoc vocabulnm non
tres su]3stanti<ie.
tur ? Solutio. Solus Deus potens per naturam ex eo notat profanam novitatem, quia redactum est ad
C[uod est ? angeli vero per gratiam ex eo quod ac- signiticationem personee. Unde concedimus modo
pexjerunt, potcntes snnt. simpliciter Trinitatem esse tres liypostases, et non
XXXV. Qui solus hahel iiumortulilatem,
Qi .KSTio uiiam quod non erat concedendum sine determi-
;
etc. Xonne animaeet angeli etiam per naturam natione olim, quando adhuc retineliat mnltiplicem
5unt immortales ? Solutio. Solus Deus habet significationem.
mmortahtatem, id est immntabilitatem, qnia Qr.^STio XXXIX. Et oppositiones falsi nominis
[lec potuit, nec potest, nec poterit peccare. Hanc qnid vocet Apostolus scien-
scientife, etc. Qucneritur
immorlalitatem non habent nec angeU, nec ani- tiam falsi nominis. Nunquid logicam ? sed si hoc
mse sanctorum, licet cnim sint immortales per est, quomodo Augustinus vocat dialecticam scien-
sratiam, tamen mutabiles per natm*am vere esse tiam scientiarum, quae non solum facit scientera,
creduntur. sed etiam demonstrat scientem? Solutio. Ut ar])i-
Qi.KSTio XXXVI. Qui lucem habitat inacccssi- tror, scientiam falsi nominis vocat artem sophisti-
Propheta dicit Accedite ad eum, et illumi-
'jtlein. : cam, cujus oppositiones devitanda? sunta piis et
'lamini [Psal.www): nonne ipse Deus est ipsa Inx, mansuetis quia non valant, nisi ad snbversio-
:
XI.
IN EPISTOLAM II AD TIM0THEU3I.
I
Paulus apostotus {II Tim. i), etc. Jam a mundo D modis, et ut perseveret in ofiicio rectae prnedica-
ransiturus lianc secimdam epistolam sciibitaRo- tionis, et sancta operatione : et praedicens quid fu-
loa de carccre,Timotheo infirmitatibus et adversi- turumsit innovissimistemporiljus et dc suoobitu.
atibus fatigato, ut constanter la])orct in Dei gratia Et est inttmlio .Vpostoli in hac epistola exhortari
ibi crcdita, exhortans eum ad inartyrium multis Timotheum ad sui olficii diligcntem exsecutionem,
P
:
ct ad ])alinafii inarlyrii, fit qua-dain adlnif; a(]fiit A scniinc David : cl Orif^cnes (ut dicitur) hIc scnsit.
(Jc cpiscoiiaii ollifio. Modiis lalis : jji-inio saliitat, Alii diriinl, qiiod ct iiobis vidctiir, .Mariam ctiara
dcindc agihh; hono rpiod liahct, nhi siinin
f^ratias dc slirpi; David pioccssisse, ct ita, dc sliipc Juda,
vidcndi (muii desiderimn oslciKiil poslca inonct : non soliim dc stirpe I.evi. Nam dn.'/? tribus, regalis
ad prmdicaiidnni, ct ad paticnliain martyrii, '-110 ct sacerdotalis, pcrmistfe crant, et idco non est
exenipjo ci aliis niodis : indc dicit qiialcs riilnri ininim Wviiwwm traxissc orifrincra dc utraqiic tan-
sint in novissiinis dichus : taiidcm dc tcinporc rc- qiiaiii scriiiH l<(;gcni, cl Saccrdotcm paritiira No-
solutionis suoe instanti. lite verbis contendere. Inter servos Dei non debet
Qlvestio 1. Non dcdit nobis Deua spirHmn limn- cssc conlentio, sed coUatio, ct modesta veritatis
ris. Quu^ritur dc quo limore lioc dicatur. Solutio. inquisitio. 1
cundum illos per tempora aeterna debeat inteUigi, hgnea, et iictilia ? Solutio. Per vasa aurea, et ar-
eorum opinionem sectatur.
videat et inquirat qui gentea infelligit praedestinatos per vasa hgnea ei ;
Mihi autem priorum sententia videtur potior, salva reprobos. Vel per vasa aurea intelhguntui
fictilia,
Qu^ESTio IV. Nemo militans Deo implicat se ne- sive reprobi. Et sic secundura hanc sententiam de
utrisque qua^dara sunt ad honorera, quaedam ad
gotiis saecularibus {11 Tim. Nonne viri ac-
n), etc.
tivi Deo militant, ettamen implicati sunt sceculari- conturaeliam. Secundum vero priorem adhonoreni
htare. Viri autem activi non ad hoc exterioribus quibus nullus est fructus. Habentes speciern pieta-
vacant ut pecuniam colligant
: sed ad hoc tan- :
tis : virtutem ejus negantes. Tales raulti sunt in
tum, ut sibi, et alus necessaria provideant. hoc terapore, quales hic describit Apostolus, qui
se, non Deuin, diligunt habentes nomen et hahi-
Ql^estio V. Ex semine David secundum Evange-
:
lium meum, inquo laboro usquead vincula. Quaeri- tura sanctitatis, cura intus sint pleni omniuni im-
Deus sedem David patris sui{Luc i). Hoec dicopro- . QuiESTio VIII. Omnes qui volunt pie vivere in
pter eos qui nolunt matrem Domini esse ex semine Christo,persecutionem patientur {II r«?n.ni).Nonnc
David,qui de tribu Juda erat sed de ti^itii^i I-evi : Ecclesia habet terapus pacis in quo multi pie vivunt,
tantum fuisse, et propter Joseph virum Mari«, qui nec tamen persecutionem patiuntur? SoIutio.San-
erat de familia David, Christum dicunt dictum ex cti pluribus modis patiuntur,ut in corde et corpore
!
nunc a iliabolo, nuno a malis hominibus, nunc a A etc. Nonne adcursus consummationom adhuc res-
quil)us etiam est persecutio
concupiscentiis suis ; tabat acrior et crudclior inimicus, scilicet Neronis
infirmorum conversatio. Hi enim {licunt cum Apo- gladius ? Quomodo orgo verum erat Pauhun oon-
stolo: Qiiis iuftrnmtur, et ego non infirmor? quis suinmassc cursum antc passionis triumplium
scandalizatur,et ego non uror? {IlCor. xi). Non Solutio. Hoc dicit non re plena, sed spe certa. Qiii
sunt itaque sine persecutione pie viventes in Chri- enim feciteum victorem in certamine, jam certum
sto, etiam tcmpore pacis. ct socurum pcr revelationem eum reddiderat dc
Qu.ESTio IX. Cursum consummavi {II Tim. iv). consummatione.
XII.
IN EPISTOLAM AD TITUM,
Paulus servus Dei [Tit. i), eto. Ilanc epistohim B Qr^ESTio II. Sine crimine, ctc. Non ait sine pcc-
scribit Tito rchcto CretiP episcopo, ex Immililatc, cato : nuhus quantumcun-
(juia, ut dioit auctoritas,
et simplicitate nimis patienti, a Nicopoh, de cpisco- que pie vivat, etsi dignus nomine justi sit, est sine
pah officio imperiose et potestative tractando, prre- peccato. Sed dicit aliquis Nonne in baptismate,et
:
soripta ci sua auctoritatc ulili. Dobet enim pontifex per vcram popnitcntiamfitplenaria omninm pecoa-
haliere matcrnam pietatem, et paternani sevcrita- lorum remissio ? Quod si ost, imo, quia ita est,
teni : ut sit fortis superbis, ct suavis modestis : nec constat quod iste baptizatus, et vere poenitens est
hal)cns timoris anguhnn, nec elationis supercihum. absque peccato.Quomodo ergoverum est,Nullus est
Urat et luceat : Unde in veste legalis pontificis crat sinc peccato ? Solutio. Cumdieitur, Nullus est sine
coccus bis tinctus, qui habet speoiem ignis. Ignis peccato, sic inteUigitur NuUus quantumcunque sit
:
autcm duo facit : urit, et lucet ; ita etpontifex gla- bonus, potest transigcrc hanc vitam sine peccato ;
dio piwdicationis, scihcet ignito cloquio, urere de- potest tamen vivere sine crimine,^ id est graviori
bet mordaci incrciJatione, et metuenti commina- peccato, et querela; id est peccato tah, quod est di-
tionc : ct hioerc blandis, fovendo et delectabilia gnum accusalione, et damnatione, ut adulteriuin,
promittendo. Ideoque de manna dicitur, quod in- homicidium, furtum, et similia.
livcrsos vel sexu, vel fotate, vel conditione in- quod purum repertum fuerit assumendum est ad
truere debeat : postea monet eum de vitandis ha?- ministoriuin domus Dei. Notandumest quoddivini
eticis.
auctores hujusmodi testimonia ponunt in alia si-
'
Qu^sTio I. Quam promisit ante tempora sxcula- gnificatione, quam sint posita a suo auctore, ut
'la, etc. Quseritur quomodo vitam £etcrnani promi- iUud -.Expedit, ut unus homo moriatur propopulo,
itDeus ante omnia tcmpora, cum nondum cssont [et non] quam
tota gens pereat {Joan. xi); aliter
:Omincs, quibus promittcrct? Solutio. Promisit,id Caiphas, ahter evangehsta. lUe enim cu-
intelle.vit
|st in seipso ueterno immutaJjJhtcr proposuit, ut in jus poteufia cl virtute locuta voce liominis est asina
'impore vitam ceternam iis, quos jam pmedcstina- vehit organo, usus est Caipha in prfedictorum ver-
it, daret. borum prolatione.
h
607 niiGoxrs i)K s. victoiU'; opi'. i».\ms i. - e.kf/;ktk:.\. I. iN s. S(:hii'ti:ham. «08
Qr.f,STio IV. C'o)i/i/j;>ilur sc >ioss<; iJcmn, faclis au- A sccundant con-cptionnm dcvita (Tit. ii), etc. Ha-rc-
(eni iicfjaiit. Nola, qiiod qiiiflaui coiililfntiir DfMiin ticiim vocal, qiii j)cr lcfrcm, lcgcm impugnat. Scd
Vf'r!)is taiitiiiii, alii ctiaiii fa<-tis ;
qiiidaiii l)(Mini t.iii- fpiaic talis cst vitaiidus. .Noiiiic mcliiis cssct, cum
tiiiii laclis ncf^aiil, i|iii(l;iiii ct vcihis, cl lactis, qiii f!0 saq)c coiifcne, et ah errore eum ad veritatcin
Deum v(!rl)is (d lactis, ooiilitcntiir, lioni siint. (jni ifivocure? Soliitio. Kx quoincorrigihilis est, raeliu»
antom nt^^Miit ot vfirliis ct factis, iiilidcks sinit ; f:>t cum flf;vitarc, quia si siepius corripcretiir, cxcr-
autcm vcrhis conlil(;iitur,
(iiii ei faclis iicf,^anl, an citatio cssct ad maliim.
(licendi sunt coiililciilcs, aii ncgantes simpli(^itcr ? (JCyT.sTio Vf. Cum sil proprio judicio condemna-
Soliitio. .\iidi. A fi'H(:llbus eo>-u)ii cognosceiis eos tus. Quairilur, quomodo iste talisproprio jufliciosit
(Malih. viij, iion ait a vcrliis. Omnes itaquc mali conilcninatiis, nam crcdil vcriimcsscqiiod dicit, cl
Dciim laclis ucgant omncs aiitichiisll siint, fjiii
; sic iion judicat sc damuatum. Sfjlutio. Dc f-o fjui
Christum uegant vita. Aulichristus nondum ve- scicntcr peccat, qui errorcm a/^ioscit et veritatem
nit, ct tamen jam multi antichristi siint in novit, et tamen eiTorcm laiulat, et veritatem vitu-
mundo. I)crat, hic loqiii videlur .\postoIus, ethic talis teste
Ql.1':stio V. ITicrelifUiit hoiiiiiiein post iiiiain, et conscicntia damnatiis cst iit lifjiicf omnihus.
XIII.
m EPISTOLAM AD PHILE3I0NEM.
Paulus vinctus Christi Jesu, Hanc Episto- etc. 13 Philemoni, et Appix, el Archippo, etc.
Qr.r.sTio 1.
lam scribit Philemoni Colossensi, qui nuUa eccle- Quferitur, quare in hac salutatione, non servet per-
siasticae ministrationis pivieditus erat dignitate, sed sonarum dignitatem, scihcet cm:" Archippum, qui
vir laudabihs in plcbe, cui familiares littcras mittit erat episcopus Colossensis non pneponat, sed sup-
pro Onesimo servo suo, qui cum damno ejus ponat, etPhilemonem, qui nulla dignitate ecclesia-
fugerat, sed ab Apostolo audito Evangeho baptiza- stica erat prfeditus, prfeponat, nunquid idco quia
tus, cui et veniam precatur, et culpam deprecatur iste pater, et ille filius fuit ? Solutio. Ideo laicum
Apostolus scribens ei a Roma de carcerc. Et estin- ordinato prfpponit, qiiia fle re familiaii agitur.
tentio Apostoli implorare veniam Onesimo apud Qf.?iSTio !l. Ita te, f)'ater, fruar, in Doinino, etc.
Philomencm. Modus talis est, prius salutat eum Quid. estfrui? nonne ahcuiinha;rerepropter seper
cum uxore et filio deinde agit gratias Deo de
; amorem ? sed sic solo Deo fruendumest,quia solus
bonis eorum, commcndans fidem et charitatem Deus propter se diligendus est ;
quomodo ergo di-
eorum, postea Philemonem obsecrat, cum ei im- cit Apostolus ad Philemonem : Ita te, frater, fruar
perare posset, ut Onesimo parcat, et gratias Deo in Domino. Solutio. Non dicit simphciter, ego te
agat, quia talem illum recepit, ut non servum frater fruar : sed addit in Domino, per hoe innuens
existimet, sed dilectissimum fratrem. "Deinde di- se iinera dilectionis in Domino posuisse. Vel frui
cit, ut paret sibi hospitium speranti ad ipsum dicitur uti cum quadam delectatione, et sic potest
venire. hic accipi.
I
XIV.
IN EPISTOLAM AD HEBR/EOS.
Multifai^ium {Hebr. i), etc. Paulus, doctor egre- C nonraodo non proficere, verum etiam ofFicere,quo-
gius, gentium Apostolus, ministerium suum volens rumdamIle])r;eorum existimationem excludens.qui
honorificare. Juxta quod in Epistola ad Romanos Christum confitentes legales observantias tenendas
ait Quandiu quide)n Apostolus gentiuni suin,hono-
: esse putabant et in hunc errorem quosdam etiam,
:
stoli in hac epistola est Cliristi emineutiam.ot fidei A solam lingua Ileljraica, alius vero grfeca scripsc-
sufTicientiam, nec non legis insufficienliam el inu- rit, ([uid mirum si majore nitet facundia?
tilitatem ostendere. Qc.iiSTio II. Diefxis /stis. Quicritiu- quos dies vo-
Modus tractandi talis est. Primo proponit au- cet. Solutio, Tempus gratiic vocat dies Apostolus
dienda esse verba Christi sicut prophctarum, et proplereminentciu lideidoctnnam et sahitis cogni-
amplius conferendo eum prophetis, et pr.eferen- tionem,undeahbi:jE'rC(?»///(crf/e.s'iY///;^/.s(/7Coy. vi).
do quia in eo locutus est Deus ut in prophetis,
;
Ql•.Ksrio III. Queni constituil lucredern nniverso-
et major est eis. Deinde commendat euui altcrna- rnnt, etc. Quieritur, secunthuu ([uam uiituram
tim secundum utramcpie naturam, humanam, sci- Christus hic dicatur hsercs universorum. Sokitio.
hcet, et divinam, postea comparat eum angclis, et Rcue (hci potest, quod sccun(huu naturam divi-
priefert, multa interserens de exceUentia ejus uiuu hic dicatur hicres, id est posscssor, et Domi-
secundum utramque naturam. Deinde comparat nus universorum, id est omnis naturae, Vel secun-
eum Moysi et pr<ei'ert. Dcinde mviltis rationibus et clum humanitatem (hcitur h<Teres universorum sci-
auctoritatibus gratiam iidei,uml)r<e legis pcrferen- licet salvandorum, vel Judpeorum et Centiuiu. Hic
dam declarat et sacerdotium Christi sacerdotio
; cst enim han-cs muntU, scmcn illud, iu quo ])ene-
Levitico et Testamentum Novum Veteri ejusque j) cUcuntur omnes gentes, ad queni loquitur Paler,
;
sacrifieium unum multis ilUus siicrificus praepo- dicens Postula a me, et dabo tibi gentes /uvredi- :
ncndum ostcncUt; quiii ibi umbra hic vcritas.Tan- tateni tuani [Psal. u).
dem pouit fidci descriptionem cam ;
multis tesU- Qr.ESTio IV. Per queni fccil et ssecula. Nonuc
moniis commencUuis. Circa finem vero moralem Deus Pater fecit omnia pcr Filium visibilia ct invi-
subdit instrucUonem. sibilia, mutubiUa et immutabUia? Cur ergo Apos-
Qr.usTio I. In primis quceritur, cur huic epistoUe tolus non dicit Per qucm omnia fecit, sed per
:
sicut caiteris nou pnpposuit uomeu suum, quod est quem fccit et saecula ! Solutio. Ikec visibiUa ct mu-
Paulus ; cur etiamnomeu cUgnitaUs tacuit,qu()d cst tabUia sunt magis nobis uota ; ct ideo in his Dei
Apostolns ? SohiUo. Quia Hclirieis odiosus erat, poteutiam amplius miramur c[uam inus, qua^sunt
qiiibus legis destructor videbatur, nomen suum iguota, ct liiEC cst ratio, quare siecula potius no-
cis odiosum tacuit, ne praescripta nominis invidia miuavit speciaUter.
sequenlis exchideret utihtatem lectiouis ; sciens Qi.ESTio V. Qui cuni sit splendor gloriw etc.
quocjue eorum superbiam, suamque humilitatem Cuteritur, quarc hac utatur similitudine, et ahbi
demonstrans, sui ordiuis dignitatem noluit ante- aha ? SoluUo. Apostolus volcus ostcudcre, quod, li-
ferre nominando se Apostolum, sed mcritum cet Eihus sit ex Patre,' tamen ilU est coEetcrnus,
^
sui officii tacens, super])is i})se liumiUs non se utitur proportionali rerum temporalium similitu-
apostolum nominavit, ne superlii indignarentur. dine, clicens : c|ui cum sit splendor glorice, cjuasi
Sed dicet aUquis ? Noune Apostolus scribit ficle- diceret : sicut splcndor ignis, licet sit ex igne,
Ubus, qui erant Hicrosol^miis, quibus nomen tamen igni est coa3vus et esset illi coieternus, si
Pauli uou erat odiosuin, nec ejus tiinquam su- ille esset ceternus, nuncjuam cnim ignis fuit sine
perbi dignitati invideijant quomodo ergo verum ; splendore ; sic Filius, licet sit ex Patre, tamen Uli
est, quod ideo nomen proprium vel nomeu di- est cofeternus, quia nuuquam Pater fuit sine Filio.
1 gnitatis tacuit, cpiia licljr.-eis erat odiosum, cuui Item volens ostendcre identitatem naturie, ciuam
liis quiljus scripsit, uon odiosus, sed dilectus liabet Filius cum aUarum rerum utitur pro-
Putre,
fuerit ? Sohitio. Inter eos, quibus tanquam egre- portionali simUitudine, vocaus FiUum figuram
gius gi'atiie pryedicator multum placuit, erant substantiije, quia utramciue in eisdcm rebus non
quidam legis .-ipmulatores, qui legem cum gratia potuU demonstrare. In creaturis enimnUinvenitur,
tenendam esse putaljaut, et prrecUcabant et his ciuod habeat esse cx aUo, et sit ejusdem naturaj
Pauli nomen fuit ocUosiun, Nemiuem enim su<b vel suljstantice et quod non pro^cedatur ab eo.
falscE opinioni ita contrarium invenerunt sicut FiUus autem sic liabet esse ex Patre, quod illi
Paulum, unde persequebantur eum, quantum
B est coseternus sicut splendor igni cofevus et est
;
poterant. ?\otan(lum quod fuerunt quidam dicen- ejusdem essentice sive naturae cum Patre. Sicut
tes lianc Epistolam fuisse minime Apostoli Pauii, liomo generans, et homo ex eo genitus, sicut
quia ejus nomen liuic non preeponitur sicut in enim homo non potest gignere nisi id quod ipse
omnil)us aliis, et ideo quod splendidiore atque est, id est quia homo hominem generat, sic Deus
facmidiore stj-lo quam aliae resplendeat ;
sed aut non aliud generat, nisi ciuod ipse est, id est Deus
;
Lucse, aut Barnabte,aut Clemcntis fuissc. Quibus Deum. Lector dihgenter intuere haec verba Aposto-
Hieronymus sic iTspondet Si ideo non est dicen-
: li, et expositionem sanctorum super eadem ct ;
da Pauli, quia ejus nominc non est inscvipta, animadvertes ciuomodo tam hieresis Sabelliana,
ergo nec alicujus illorum, imo nuUius omnino, ciuam Ariana destruitur hic manifeste.
I
cum nuUius nomen habcat in titulo, cpiod prop- QciESTio \l.Purfansque oninia verbo virtutissuce.
ter prcedictam jam causam factum est. Quod Quaeritur quomodo dicitur omnia verbo portare
autem majore refulgct facundia cjuam alia?, non Deus, ad proprietatcm Vcrl)i non ])crtiueat
cum
est mirandum, cum nalurale sil unieui^iue iu portare. Similiter, an omuibus subsit, et non po-
suaUnguaplus valerec^uam aliena cumergohanc ; Uus prtesit et supersit, ut ca portare dicatur, So-
(i\i iiiJ(;()MS Dr; s. victohk oim». p.mis i. — kxkcktica. — i. i.\. s. scitiPTi.H.^.M. (,\->
liitiu. Idco vcrJiu ])oliii.s (]ii.uii \iiliili; (lic:itur (HU- A teiJi])oralis, oj^us iuit totiiis Trinitalis, noii incon-
nia porl;u'n nt iii ])ort.'ui(lo, id (;st (•oiitiii(;i)do, cA vcuientcr polest dici, qu(jd I»atcr eum g(uiiierit
gulxTiiaiiilo, ct coiiscrNaiiili) iiuliiini lalioi-cin, \cl cliam sccundum Jiumanitatcni. Sed dicel aliqiiis :
ditTiciiltateiu iiitelliKatiir siistiiKtrc, (]ui oiuni r(; o.sl r.rgo (^hristus ct filius gratia;, et sic adoj>liviis?
iiilerior, quia oiuiiia suiit iu i]).so ct ouiui vn c.sl Soliilio. .Non est veruni gratiam (iiiidcm
: per
sui)(;rior, quia i])S(; supcr omiiia cl omni rc unti-
; homo ille factus esl liUus, non gratiie, scd na-
quior. (]uia ipso cst antc omnia, ct omni rc csl turte.
novior, qiiia ij^se post omnia, id est post omnium (^i:;K.STio XI. Ktrursum dicit : Egoilli in palrein.
initia.
ct ipse erit niiki in filiuin, etc. Cju;i*rilur dc ii n
Qii^iSTio \U.Sedel acl dexteram, clc. Dicit cxpo-
auctoritate, (juomodo ad Cliristum f)crtineat ciim
sitor (jiiod lioiuo assunq:>lus est sul)limatus usque
nec prfficcdcntia, nec sul)se(juenti i illius loci,
ad Patris ai^jualitatcm, qu;E intelli;:?itur pcr dcxte- nndc lifcc auctoritas sumpta est, hoc vidcatur pali.
ram : idco qu;eritur an conccdcndum sit quod In libro cnim Begiim indiicitiir Dcins Pater ad
liomo assumptus sit oequalis Palri ; scd cum David, lofjucns Tu non xdificabis niihi doinum,
:
est.
quaedam ad Salomonem, qutedam ad Christum
Qu.ESTio VIII. Tayito melior angelis effectus.
referuntur.
Quseritur secundum quam naturam hic loquatur
Qu.ESTio XII. Item contingit ui multis ahis. Si
dc Chi"isto quod autem secundum divinitatem
:
piunt.
est enun personalis, ut Saulus, qui et Paulus alia ;
dum sit. Ero illi pater ? Solutio. Tuuc res dicitur fieri, cum
incipit cognosci, quia ergo per resmTectionem
Qu^sTio X. Sed iterum potest quaeri quomodo
hoc de temporali Christi generatione valeat exponi, omnibus UdeUljus patmt, et" in futm^o etiam infi-
eum genuerit secumdum eam? Solutio. Gignere non Qu.ESTio XIV. Etcumitermn introducit prinioge-
scm])er notal geuerationem naturalem, sed quau- »/<«???, etc.QuieriturcjuomodoAj^ostolusadvenluui.
doquc gratuitain, ut libi Voiuntarie gCnuil nos : quem ipse Dominus cxitum vocat, dicens Ex Pa- :
verbo veritatis {Jac. i). Quia ergo Christi generatio tre exivi, et veniin mundum {Joan xvi), vocet intro-
313 QU/ESTIONES IN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD HEBR. 614
tum diccns. Et iterutn cum introducil {Ilcbr. i). A tionis, quasi unctus est mcrito dilectionis, scoun-
Solutio. Quantum ad Patrcm, qui inlus erat, ad- dum quosdam intehigitur stola maturae resurrcc-
reutus Doniini dicitui' cxitus quanlum vcro ad;
lionis.
QiiESTio XV. Et adorent eum omnes angeli Dci, fili Deus, Deus tuus unxit te Sed quis Deus habct
ctc. Dc homine assumpto solet quopri utrum illa Deum ? quis Dcus est unclus ? Solutio. Christus
adoratione quiR dicitur latria, sit adorandus la- :
Dcus est, ct Dcum habct, non inquautum est Deus,
Iria enim soli Deo, et non creaturoe exhibetur sed ;
scd in quantum est homo et secundum id est un-
homo assumptus est creatura, ct sic videtur, quod ctus.
latria non sit ci cxhibcnda. Solutio. Latria homini
QuiESTio XXI. Ipsi peribunt. etc. Quoeritur de
illi exhibctur non quia homo, scd quia Deus, dc
quibus coelis dicat, quod sint perituri. Solutio. De
hoc jam superius dictum est illa autem adoratio, ;
Qu.ESTio XVIL Et ministros suos flammam ignis, ait Novos coelos, et novam terram exspectamus
:
ordo ille, si semper assistat ? Non enim ministrarc non erat {Apoc. xxi). Et hic de coelis aereis scrip-
dicuntur, nisi ex eo quod ministrant. Solutio. Po- tum est Ipsi peribunt. Unde quibusdam videtur
:
test dici, quod seraphin immediate a Deo accipit, quod aqua et aer illas proprictates, cx quibushtec
quod inferiori revelat, qui ad nos mittitm" unde :
nomina eis conveniunt, amittent, et cum ipsis
etinferior nomuie superioris censetur, cujus gerit ^'
etiam nomina perdent, non tamenex toto annihi
oSicium, vel potius a quo accipit officium. Unde labuntur, sed nec aqua, nec aer ampUus vocabun-
Isaias ait Volavit ad mc unus de seraphin, et te-
:
tur privatis et annihUaUs his, unde prius sic dice-
tigitlabia mea {Isa vi). Vel potest dici quod, cum bantur.
aliqua magna facienda vel nuntianda sunt, tunc
Qu.BSTio XXII. Omnes spiritus administratorii
illi superiores mittimtur, (juorumtamen officium
sunt, ete. quod superiorum
Dictum est superius
aon cst ministrare, sed potius assisterc. Nota quod
non est officiumministrare, quomodo ergo omnes
aihil tit, quod non tiat, vel Deo jubente, vel Deo
sunt administratorii ? Solutio. Potest dici quod
permittente quibus verbis innuitur, quod non
:
\Ua fiunt, Deo jubente aUa fiunt, Deo permit- quorum est speciaUter officium ministrare, et ideo
;
Qi^ESTio XVIII. Propterea unxit te, etc. Dicitex- D Qu^STio XXIII. Quid est homo quod memor es
positor anhoc unctmn Christum, ut dihgeret justi- ejus {Hebr. \i), etc. Quceritur quomodo hoc expo-
tiam. Sed nonne ex quo fuit, justitiam cHIexit, nec nendum. SoIuUo tribus modis exponitur. Primo
prius unctus quam dilectione plenus fuit ? quo- sic Quodper hominem intcUigitur hoiuo vetus,
:
aiodo ergo dicitur ad hoc unctus, utdiligcrctjusti- per fihum hominis homo novus intelligitur. Secun-
tiam ? Solutio. Per oleum imctionis intcUigitur ipsa do sic Ut per hominem inteUigatur quiUbet bo-
:
?ratia, et virtus : per dUigcre, ipsum actum de vir- nus, per fiUum hominis idem intelligatur scilicct
jlilexistijusUam, unxit te. Sed nonne ab ipsa sua quaUter utrumque sit verum, diximus. Hic autem
pognitione habuit plenitudincm unctionis ? quam queeritur, an simpliciter sil conccdendum, quod
'fgo unctionem quasi in priemium accepit, quia CUristus minor sit angeUs. Quod sicquidam volunt
lilexit justitiam ? Solutio. Per oleum exulta- probare Christus cst omne, quod factus est, sed
()i:i iif;(;f).Ms !)!•: s. vicTom': oi»!'. I'.\hs i. i \i:(.i.ii(:.\. - i. i.\ s. S(:ijii'ii:i{A.vi,
l'a(;l,iis Jiiiuor : crgo iiiiiioi' csl .'ui^a;lis. Soliilio. .Noii A c(ji j)(jiis (•oiriijitioiie aggravatum ISap. ix) siid :
gratia,
ei; quasi diceret jam ex parte proplietia impleta
:
nonne divinse dispensatioui omnia famulantur, participavit eisdem sciUcet pueris vel carne, e
cujus voluntati nihil resistere potest ? et sic jam sanguine. Sed qu.ieritur quomodo Christus pueri:
velint nolint ei subjiciuntur imiversa. Quomodo participaverit? Solutio. Id est factus est puer cous
ergo dicit Apostolus. Necdum vidcmus omniasub- tans ex anima, et carne, ut expositor dicit. Ve
D parUcipavit carne et sanguine, id est, factus <
ris, jiissus est rcddore deJ)itores ; et qiiia rudit A Qi .kstio .W.WI. /// eu eniin in quo jnisxns cst
mf^uiuem innoeeutis, quo niliil iuvenit, est iu ij)si', el lenlatuspotens csl, etc. Nonnc antc passio-
issus reced(!re a noeentihus, quos ([uodam jure ncm, imu ante inc;u'uationcm [)0lcns cr;it tentafis
debatur i)ossidcre. au.viliari? uou cnim ejus [^otentia [)('r [)assionem
Qr.tSTio X.\.\H. Dicit cxposilor ([iiod uisi homo est augmentata, quid estergo ineo in quo [)assus?
iset qui dial)olum vineeret, non juste, sed violen- l)otens est cis, ([ui tcntantur, au.xiliaii ? Solutio,
r liomo ei Scduouue dia])olus iujuriam
loUcrefur. l*osf [);issioiiem bene novit cti;im \\vv v\\nn'\mn\-
co fecerat, quiservum [irius haudulcuter deee[)it, tum (pi;e sit ist;i tentatio, et tribulalio [)aticutium :
; post violenter possedit? Quam ergo injustitiam uiide cum niult.i ahieritate protcndit m;uium ad
,ceret Deus, si solo verbo potenti;e su;e criperet eompatiendum ; idco dieitur, potcnshiiec facere, et
omiuem de manu iujuslissimi invasoris ? Solutio. pcrfect(! luFC uosse. Scif enim qui sunt illi, qui [)ro
muia opcra Dei justa, sedin quihusdam eti;uii est i[)so patiuntur, iiovit (piaiido et quomodo quibus
lanilcsta potentia, ct latet juslitia in quihusdam
; mauum (lel)et porrigere. Unde l'ropheta ; Faclus
iam occulta latet potcntia, et manifesta est justi- cst Dominus rcfugium pauperi in opportunitatibus
a. Si criio r.hristus in liheratione nostra uteretur iii Iribulalione [Psal. ix).
lanifesta potcntia, ct oceulla justitia posset videri [\ Qi.ESTio XXXVII. Quanlo ainpliorem honorem ha-
iieui minus quod liomo non juste, sed
discreto, bet dunius qui fabricavil illam (Hebr. iii), etc.
iolenter diabolo tolleretur ut autem omnis ini-
: Nonnc sa^pc ille, qui dispensat in domo majorem
uitiis op[)ilaret os suum
usus cst Do- {Psal. c.vi), habiit iu ea gloriam, quam illcqui f;d)ricavit eam ?
linus noster in nostri rcdemptione manifesta jus- quomodo ergo dicit Apostolus : Quanto amplio-
tia, et occulta i)otenlia. rcm, ete. Solutio. lloc intelligentlum est de
Ui.E;.Tio .WXIII. Ut liberaret eos, quitinioi-einor- domo spirituali, qu;isi dicerct : Christus tanquam
i.s, ctc. QuiPritur cujusscrvitutisubditi erant, quos Doininus ct Crcator major cst Moyse servo ct mi-
beravit DominusDiabolus ante adven-
? Solutio. nistro.
jiu C.hristi cffcetum nequitite sua? pcr mortem oh- Ql.estio X.WVIII. Secundumdiein lcnlalionis, etc.
nuit: eujus timore dejiciebat, quos nuUo alio QiKcritur a quibus fiat tcntalio. Solutio. Tentat
iodo potuit dejiccre. Nam pro vita sua omnia homo, ut sciat quod secundum quam ac-
ignorat,
abaut. Undc in .Job lcgitur : Pe^to/< pro peile ; ccpfioncm tent;itio est qu;edam animi bhinda prie-
mnia, quce habet honio, dabit pro aniina sua currens e.vpcrientia, ad aliquid agnoscendum, quod
Tob\). Itaque timore mortis vieti cedebant, et ten-
prius ignorabatur. Tentat Deus, ut probet per atlli-
itioni donec Cliristus venit, qui
suceumljcJiant,
Q ctionem et tribulationem, ut probatum coronet.
loricndo et resurgendo timorcm mortis tulit dc
Tcntat diabolus, ut dejiciat ahquem in peccatum :
cit humanam? Solutio. Videtur nohis quod po- modo oflcnsus si utraque littera non potcst
? et
it, sed noluit ; in quo' dignitas generis nostri in-
tenenda? Sokitio. Proximus fuit
stare, utra potius
lligitur : homini enim qui minus acceperat ange- adhibendo correctionis flagella quia proximi est ;
' in sua creationc, plus collatum cst in sua glori- proximum corrigere. Offensus fuit et iratus, quia
atione per gratiam. Non enim natura humana
perllagella etiam noluerunt p(jenitere. Vcl bonis
lorat supra sc naturam angelicam, sed potius c
quadraginta annis in hoc potest inteUigi iratus ;
nverso.
quia tanto tempore non eos introduxit in terram
Qu^STio XXXV. Unde debuit per onmia fralrihus promissionis : hanc tamen sententiam non vidc-
^iinilari.Xonne per solam gratiam assimilatus tur sequens littera approbare. Malis vero in
hoc, quod homo natus est, quod
h-atribus in hoc potest inteUigi proximus quadraginta annis,
ucatus, passus, mortuus ? quomodo ergo dicit quia, tanto tempore eos sustinuit, nec cx toto
lostolus, quod hoc dcbuit, cum hoc non sit de- delevit.
um, sed donum Dci gratuitum? Solutio. Xon Qr.ESTio XU. Si introibunt in reriuiem mcam.
';it simplicitcr dcbuit, sed addidit, ut nrisericors Qucxritur qua figura id sit dictum. Solutio. Figura
^ret [Hebr. n) : moriendo cnim uon possct nobis est quffi dicitur aposiopesis, et est sensus Si hoc :
i^sereri, nisi ficret prius passibilis ct mortaUs. erit, quodlibct impossibile erit, vcl non ampliuscre-
"il ideo dicit, cst decens fuit fratri-
debuit, id datur mihi in ahquo. Nota quatuor essc Sabbata,
h assimilari. Per hoc enim, quod nostras in- sive requies. Prima rcquies est illa Dei, dequa seri-
'nitates, et mortem pro nol)is pertulit, nos ad ptiim cst in Ccnesi El requievH Deus die seplimo
:
l|militatem [provocavit, ct charitatem in nobis {Gen.w); secunda re(piics esl tcrra promissionis
'endit. tcrtia, quies mcntis quarta est wterna. Prima ct
;
P.4TK0I.. CLXXV. 20
I> I 'J IIIICOMS KK S. VICTOHI'; 01'!'. l',\ltS I. k\i:(;kti(;a. i. in s. s(;h!I'Ti;h.vm.
(jiiarla Doi ; sccundaol lcrlialioiiiiiiis. Prinia li;,Mira A iiidiicil Aj)ostolus (;o^iit JiidfKos ad iiitclligcndai
csl qiiarta;, sc(;iiii(la tcriia'. rc^jiiicni .diiiin ah ali;i, (pue crat lcrr.i' j)romisHi<
nis, dicciido Jlodie si voceni ejns andieri/is, cl
QiM^Tto X\A. Slrii/ Jnmvi in ira vica, ('Xc. (Jiuc- :
ritiir (jiiod Jiio vocctur ira Dci : constal cniin ([iiod Soliitio. Illi, (juihus sciihclmt, fldcni hahchant, i
talis passio non cadil in Dcum. Solulio. Iram vocat David projjliftlara (!.s8e crede])ant : seciindum qiio
Dci iininol»il(!in iHlcriia' jiislilia; scntisntiain, j)cr fi-
ni^cdr^-ic (!rat aliiiin dicin. ct ali.im rcqiiicm iiitcll
gurani, (jiia' dicitiir anlliroj^opatlios : qiKc (it (pio- gcie ah illii, tcrrii- proini ->ionis rc(juic ex j>roi)hi
tics ca, cjiia! dc lioiniiiihiis dicta i^assioucin signi- t.e verhis ihi j)ositis : cl sic procedit piohati
licant, Deo ligurativeatliihiiuiiliir. .Iiirat ergo Deus Ajiostoli :
in ira, quando lirmitcr slatuii j)unirc pro pcccati (Ji ,i:sTio XLVM. Vivus sermo. clc. Dic
es/ niini
ohstinationc. Nota quatuor essc f,'enera syniholo- cx[)Ositor (jiiod 1'iliiis Dci vidcl qnoinoihj ralio, i
runi, icl cst signoruiu, id est corinn, (puc li^iirati- sensualitas in suis diHercntiis conveniunt: se
ve dicuntur dc Deo. Aliaenim symbola sunt sinii- nonnc in differcnliis dlfrcrunt : quomodo ergo i
lux, sol el aliahnjusmo^n. Alia similia ct a rchus sunt in eodcm convcnirc, ct dificrrc. S(.>liJlio. .No
incorporcis siinq)ta, ulratio, intcllcclus, sj)iritiis ct j} dicit quod in diffcrentiis, quihus ratio differl
similia. Alia sunt dissimilia ct a rel)us corporeis sensualitate, vel e diverso, hwc duo convenian
sumpta, utleo, ui'sus, vermisetejusmodi. Aliasunt scd fjuod ratio diflercnlifis h.ahct, (juihus ipsa
dissimilia, ct a rehus incorporcis sumpta ut ira, scipsa distinguitur, diun in Dcum iniiiat dc divin
luror, dolor, jxcnitentia ct similia. usia cogitans, vel inferius co-lcstia considerans, ii
tione niundi [Hebr. iv), ctc. Qu.neritur uhifiat mon- tudine absque peccato. In eo quod tentatus est.s
tio de illa requie ieterna, qufp signiticatur per ter- compati. In eo quod abs(jue peccato potest li
ram promissionis : nam de requie Sahhati ihi agi- rare. Dicit exj)ositor quod impossibile est hom
tur : Et requievit Deus die septimo ab scire afflictioncs, uisi eas expertus fuerit. Sed n<
omni opere,
quod patrarat. Derequie vero terrfe PalcEstin;e ilji ne multi ex solo visu sciunt aliorum affliction
mentio videtur fieri, uhi dicitur Si introihmit in quas nusquam passi sunt adeo eham quod
:
:
requiem meam. Solutio. U])iagitur de requie Sah- compatiuntur ? quomodo ergo verum est, imj.
D
hati, vel de requie terrie PalfEstina? sccundum litte- sibile est liomini, etc. Solutio. Xon expertus
ram, ihidcm agitur de vcra requie anagogice, qu(.e scit ita perfectc sicut ille qui pcr cxpcriment'
aniiuas.
cum lucc glorificatio Patris de Filio factasit sec
(Ji'/i:sTio XLVI. Iterwn terminnt dieni qiieindani dum humanam naturam.
hodie, etc. Quferitur quomodo per hoc quod liic QL.t;sTio L. Quujritur cjfuomodo huic auclorit
'
2\ QU.ESTIONES IN EPISTOLAS RVULI. — IN KIMST. AD IIKIUI. 622
Hgo hodie genin te,([\i(f. secnndum \ui:^nsthmmcx- A photis apparcl? Solutio illa dc incamationc idco
lonitur dc .vtorna generationc, in hoo loeo ah Apo- Icviora dicla, quia Aisihilitcr cxhihita sunt hfcc :
io!o inducitur : quomodo Pater dicens, Ego hodic vcro difliciliora, quiapaucorum solo intcllcctucom-
teniii le, testatur Christum secundum qaod homo, prchcnsa.
'iliuni suum esse,etmun(U rodemptorem? Sohitio. Qr.Ksrio l.VI. Ilemquffiritur quomodo ilh.quibus
licronymus dicit qiiol) hiRc auctoritas de liumana loquitur Apostohis hic, indigcbant, ut doccrcntur
".hristi generatione sic intchif^itur: £ror//t', id cst qu.r sint olcmcnta cxordii scrmoniun Dci, Nonnc
n tciupore giatite et hicis, genui le, id cst incarnavi lickdcscranl? quomodo ignorabant nalivitatem,
e : vel geuiii, id est, ostendi te essc gcnitum : sc-
passionem, et ahos articulos lidci cum sine his :
lunthim quod l)ene inducitur hwc auctoritas. ncmo iideli.scst? Solutio. Illih;cc sciebant, sednon
Qi.KSTio LI. Secundinn ordineni Jfelrhisrdech, plene.
tc. quod lcmporalis non fuit Mcl-
Dicit expositor Qr.ESTio \.YU. Quapropler inlermiUentes serrno-
ihisedoch sed nonno honio 1'uit tantum, ot sic tcm-
:
nein [Ilebr. vi), ctc. Cum illis necessarius essc vi-
joralis, quia omnis homo est tcmporalis. Solutio. doatur scrmo inchoationis, quomodo dicit inter-
deodictum cstquod non cst tcniporalis quia Scri- :
mittentes iuchoationis sermonem ? SoluUo. Sensus
>tura subticuit ejusdem inilium et linem vitie, in B est : non semper immorari dcbctis in his, qme ad
igura (Ihristi, qui cavet iuitio et liue. Vel potest inchoationcm pcrtiucut, sed ad pcrfectiouem ten-
lici sacerdos non temporahs propterejus sacerdo- dere..
ium, quod manet in <;hristo in a;tcrniun.
Qr.KSTio LViii. Non rursus jacientes fundamen-
Qi'.KST'.o IJI. Exnudiliis esl pro sua revereulia, contrarium priedictis.Sienim
tuni, ctc. Iloc videtur
:tc. QuiTritur quid sit (ihristum oxauditum essc clcmeutorum adhuc indigcl^ant doctrina, funda-
)ro sua reverentia. Nonne Stophanus simihtcr mcutum erot illis ucccssarium. Solutio. Gloss.ehuic
ixauditus cst pro s.ia revercntia, et coeteri sancti ? qucestioni sufFiciunt cxponentes qualiter non rur-
)uid ergo magnum de Cln-isto si sit exauditus pro sus debeat intenigi.
ua rcvcicntia ? Solutio. Non cst mirum si quiedam
Qr.ESTio Li.X. x\b operibus morluis, etc. Mortua
licantur de (Ihvisto communia marlyri])us, cum
opera vocat poccata mortalia, vel opera bona, qufe
pifBdam etiam communia lcgalibus sacerdotibus
per malum supervcnieus sunt morhhcata quteri- :
itur Christus omnia novcrat tauquam Ueus, quo- ante factis facilius gratiam consequentur. Nobis
lodo didicit quod non ignoravit? Solulio. Hoec autem vidctur quod, deleto peccato per pcpniten-
asestio jam satis superius est agitata Dictum cst tiam, por quod erant morUficata sicut prius ante-
lim quod duplex est cognitio, una comprchon- quain csscnt mortua, digna sunt vita «Bterna.
oiiis, allcra expcricntiic illam quco est compre-
:
Qr.ESTio LX.Baptismalum, etc. Quieritur quo-
snsionis ab .eterno habuit, altcram vero didi-
modo hic dicat plurcalitcr baptismatum, cum alibi
t ex temporo.
dicat Unus Doniinus, una fides, unum baptisma
:
Qc.ESTio LIV. Quns sunt elementa exordii sermo- {Ephes. iv), etc. Siunum,quomodo plura? Solutio.
l
im Dei, ctc. QufPi-itur qua^ sit differcntia intcr ^ sicut dicitur una fidcs uon numcro, sed genere, ut
elomenta, cxordium, sermonem Dci?
KC tria,
tradit auctoritas, sic potcst dici unum bapUsma
Sermoncm Dei vocat doctrinam cvangeli-
)lutio.
non numero, sed gencrc, quia una forma :
'>nm (ibid.). Qu;eritur ergo quomodo ad inteUi- vicem baptismi supplet sanguinis effusio, lidcs, ct
dum lcvius sit, Verbimi caro factum cst, quam poenitcntia ibi duntaxat ubi arUcuIus necessi-
:
!id. In principio crat Verbum, cuin istud de in- tatis, non contemptus rcligionis cxcludit sacra-
ationc Verbi sit contra rationcm humanam : mentum bcapUsmaUs. Cui solutioni sic objicitur :
I
vcro ;dliora, ct dc pcrson;irum Triuilale, ct Nisi qiiis rcnatus fuerit cx aqua, et Spiritu san-
^ate cssentiai rationce invcstigentur, ut ex pro- cto, non intrabit in regnum cceloruin {Joan. m).
()2:i IIICOMS ItK S. VICTOHK OTP. I'AIIS I. i;\K(.i;n( .\. - i. i\ s. s(;Hii'ii;i{.\.M. m
ScciiiKliiiii li.uic .'uictoritatciii viil(;tiir, quoii niiiliis .\ biiit luiijorcm : undc constat cos poccaro, fpii j)ci
(ii^^niis sitsaliitf! sinf; siisooptionf! liujiissacrainrMi- aliqiiod iiiforiiisjiiraiit. .Nainillud, pfjrfiuod juiaiit,
li. Soliilio. I)octor(!s sio prii^dicta vcriia Doniini cx- (luodiiminodo siiporius sc conslitiiiint.
|)oniint : Nisi//nis vfnaliis fnnril ax (kiiki, ctc., id QtMiSTio LXV. El oinnis controversix eorinii finis
cst, iiisi qiiis icnattis co spiritn, ot rcgcnciationc jiiramenlnm. Qiiid orf.'f) dicoiniis do jiidicio i(.Miis,
fiiciit, fpia rf^nasciintiir illi fjiii rcnascuntur cx vcl iifpiic, vol aliorum liujiismrjdi, qu.c j-ocipfirf
afpia, nt Si^irilu sancto potcst salvari. IIoc autcin videtiir Kcclcsia. .Nonno in illis otiam finis ofjntro-
sj^iritu (livcrsis inodis rcnasciintiir lioniincs. Itcna- vcrsiio consistit? Soliitio. [liKcjurlioia Kcclosiif? waw
scuntiir alii pcr po^nilcntiani, alii pcr cilusioncm siint : undc ot roi inultotios indo absf)lviintiir, ci
sanf,'uinis, alii i)cr i^aptisiua. Nota quofl funfla- non f|uandoquo jiidicanliir f^uod iicquafiuaa
roi :
mcntuin (lliristianjB rclif,nonis flividitur in scx, qu.c ficret, si mater Ecclesia hfKC haberet. Undo in qui
liic pominturabaposlolis, scilicct p(cnitcntia,fidcs, busdain locispotiushfec tfjlcrat, (luam commcndet
h.iplisma, manuum im[)osilio,rcsurrcctio, 1'uluriim Sod dicct quis Mcni jiidiciiim dobot fiori do jura
:
judicinm: fpi.-c <'id instructioncm ncopliylorum pcr- mcnto. Id nos conccdimus. .\on f!iiim Ecolcsii
tinent. instituit illud, sicut nec pnftdicta.
Qf.KSTio L.\I. hiipossiliile asl eos, r/i/i scriiid illii-
''
Qt ESTif) LXVI. Secundum ordinem MeLchisedec}
ininaii,, ctc. llic vidctur Apostolus gravitcr prolap-
{Ilebr. vii), etc. (ju!/;ritur qiiomodo? Soliitio. (;liri
sis negaro p(pnitcntiam,siciil in sequenti iil)i dicit:
stusseciindiim ordiiicm Mclchiscdcch pontifox miil
Voluntarie peccantibus jani non relinquilur hostia
tis inodis dicitur. Tum fitiia illo rcx ct siioorflos so
])ro percalo. Solutio. Nobis vidctur fpiod utrobi-
lus fuit, ita (^hristus ; tum (iuia non oleo visibili, u
que dcscribit peccatum in Spiritiim sanctum, in
.Moyses institutus fuit, sed oleo oxsiiltationis et pii
cujus baratrum fiuicnnfpie seinel inciderit, impos-
ritatc fidci unctus cst ; ncc .'inimaliii unmolavit
sibile cst quod p(^nitcntiam consequatur vel sa-
sed in pane ct vino oblato siicrificiiim (^hristi do
lutem. Doctores vero dicunt quod hic impossibilc,
dicavit ; sic ct Christus Spiritii sancto unctus ea
etc, non ncpat oinnem rcuovationcm, sed t.antum
a Piitre ;
qui semctipsum in aiii crucis Deo Patii
baptismatis iterationcm. Vel de futuro statu po-
obtulit ; et (piia verum corpus et sangtiinem ii,
virtute baptismatis minore satisfactione deleri pos- Qu-«STio LXVin. Quod minus esl,sine uUa contrc
sunt ut si contingatfidelem et infidclem idem pec-
:
dicfione benedicitur. Xonue siope vir sanctusbcnf
catum committere, pcenitentia, quip sulFicit renato dicitur ab eo, (lui cst minoris sanctitatis ut cui :
ad salutem^ eadem infidcli vel nondiim renato non monachus benedicitm* ab aliquo sacerdote ssecul.'
sufFicit. Hoc dico al)sque pr.nejuclicio melioris sen- ri, quomodo ergo verum est, quod minus est, bf
Qu/ESTio LXlll. Intravit Dominiisper semetipsum, minor aliquo excellcntia meritorum, et major ec
. etc. Cum Dominus in Evangelio dicat : Sit seriiio dem dignitate : hic autem agitur de majoritate (
ncs pcr majorcm sui jurarc, Dcus autcm non ha- (luomodo Levi est decimatus, et non Christus? V(
62o QU-KSTIONES LN EPISTOLAS PAULI. — IN EPIST. AD IIKUK. 62«
siChristus decimatus sicut Levi, quomodo prol^at A titiam habebant: lex enim delicta ostendit,non ab-
Apostolus sacerdotium Christi sacerdotio lcvitioo stulit.
niajus esse : pcr hoc, quoil ordo lcviticus in Lcvi, Qi .KSTio LXXIil. Ad interpellandum pro nobis,
sit deciniatus in Abraham ? Solutio. Erant quidam etc. Qu.eritur quomodo Christus interpellet pro no-
et fortc adhuc sunt dicentes carneni Christi ab bis ? Solutio. Uicit expositor quod rei3r<escntatione
Adam usquead virginemintcgram, incorruptam et sui, quod sic intelligendum est quod meritum pas-
servatam esse, qui non sunt audicndi. Levi crgo siouis sua', quam in sua humanitate exhibuit, nos
est dccimatus, et non
quamvis iitcrque (Ihristus, credcntes Patri rcconciliat.
ibi fucrit, quia Levi inde contraxit unde decima- Ql.estio LXXIV. Qui non habet quotidie necessi-
lioni sul)jacuit, id est culpam. Christus autem nihil tatem lllebr. viii). Qureritur de sacrificiis Icgis quid
inde contraxit, unde dccimationi foret subjectus, utilitatis contulcrunt nunquid peccatorum remis-
:
cujus caro non vidnus, scd vulncris mcdicamcu- sioncm ? Solutio. Pro quilnisdam pcccatis pcccan-
tum inde contraxit. Cui solutioni sic ol)jicitur: tes prohibcbantur ab ingrcssu, ct per sacrilicia sic
iu Isaac cx Abraham desccn-
Tola caro, qute fuit reconciliabantur ut liceret eis ingredi in templum :
dit secuudum communem lcgcm, sciHcct per con- non autem per talcm remissioncm fiebant digni
oupiscentiam ; sed caro Christi fuit in Isaacergo R vita ceterna.
:
caro Christi per concupisccntiam dcsccudit ex Qi estio LX.W. Si ergo super terram esset, nec
.\braham. Solutio. Nfin est simpliciter conceden- esset sacerdos, etc. Quoeritur quomodo ha!C intelli-
ilum quod caro Christi per coucuj)iscentiam inde gcnda ? Solutio. IIiijus capitidi littcra minus conti-
sic descenderit hoc cnim esset, quod per concu-
; nens cst, ct dccisa : ideoquc caliginem ingerit.
pisccntiam fieret caro Christi potest tamcn con- ;
Undc quinquc exponitur modis, sicLit habetur in
cedi per divisionem qucedam caro, postea qua? : glossis. Nota in omni sacrificio quatuor conside-
fuit Christi secundum communem legem, inde rantur scilicet cui offeratur, et a qLio offeratur,
descendit, qu;e a primo hominc usque ad Mariam quid otferatur, et pro qLiibus ofleratLU". Idem
sub originaU fuit peccato. ipsc imus utriusquc mcdiator pcr sacrificium
ad
offerebat ; unus ipsc cssct, qLii oflerebat et quod
sacerdotii translationem necessario scquatur
offerebat.
legis translatio. Solutio. Quia enim simul ab co-
QiiESTio LXXVI. Qui exempLari, et umbrie deser-
ilem sub eadem sponsione utraque data sunt :
)avid, et alii multi ; et justitiam illam, quia justi quod jam observatur, non damnatum, sed imple-
rant, ex obedientia divin<e legis habebant quo- tum probatur.
aodo ergo ex lege justi non erant ? Solutio. Justi Ql.estio LXXX. Item quauitur unde illud vetus
llius temporis non ex lege, sed ex tide futuri jus- dicatur testamentum, hoc novum, cum lex implea-
1k
^
iiK^iiliim, vcliis vociliir pio vclcri iio.\;i, (|ii.c, jicr ciir liostia sidulaiis novi lcslajncnli cmn i>cifi(ial
Jillcriiin jiiixMitciii, cl iiiiji.-iiitciji noii saiiatiir. Iloc, et siinclificiitos consummet, sjftpiu» ollcratiir, e
autcin iiovum (liciliir ]>roj>tcr iiovitalcm spiritus, oHcrri iion ccsset ? Soliitio, Semcl quidcm oliliili
(|inc liomincm saiiat a vilio vctiistalis. Nota dili- jicrpassioncm morlis iri ara cnicis in form.i liii
Kciilcr (|iKc sit (liMcrciili.i iiilcr (liio lcstamcnta : m;ina est; uec itcrimi sic jicr morlem ofrertiir. ^<-'
iJliid vcliis, iioc noviim. Ii)i litlcra, (iii.c solii occi- taiMcn in saci-amcnto s;cj)iiis ofreilur, non cii
(lit, lii(; s|)iriliis vivilicans. Illud scri|)liiiii csi iii tii- siiic iiifirmitatis, sed potius nosli-<p, qui qiiot
hiilis lajiidcis, lioc iii mcntiliiis cl in conlihiis. !l- pcccamiis : et priccij)uc projitcr recordiitioi
lud iiromillil lcrrciiii, lioc co-icslia. Iliiid liiilict sii- mortis (^hristi, ut amor fjiis cordibus nostri
cramciita sjiiutcm sif^nilicantia, non oonicrcntiii ; tjiis infigatiir pcr hoc, (juod memores siimus 1
contincns promissionem ad vcterem liomiiicm B ditia, et mortiditatc nisi enimessct mundum, pe| :
pertinentcm. Novumvero testamentum, qiiod con- ipsum immundi non possentredimi,nisi cs;clmoi';
tinet proinissioncm .pternic li.^^crcdilalis quic ad talitatc non posset immoliui.; necesse est ergo ii'
pcccati. fecissc quid cst crgo quod hic culpat eos, qui
:
Qu.«STio LXXXll. El (juemadmodmn slalutuin est serunt coUectionem ? Solatio. Eos culpat Apostoj
hominibus seniel mori. Dicit expositor quod eadem lus in Iroc loco, qui quasi causa sanctilatis su;.-- in|
necessitate, et jure natunii Cliristus mortuus est ; tcr alios infirmos, vcl imperfectos habitarc noi!
qua necessitate, et in re alii liomines moriunlur. ,. possunt et ideo desercudo collectionem scindun;
:
Unde quiieritur an Christus sit necessitate mortuus, unitatcm, et peccant ad moiicm. Cum tdiq
sic
et an habuit necesssitatem moriendi Quod vidc- "? spcciahler qmeruntur a persecutoribus, tunc lic
tur manifeste secundum pr.i^dictam iiuctoritatem. ra])iem persecutorum declinare, si fieri potest siD'
Sed si necessitate, quomodo soia voluntai:e mor- detrimcnto collectionis. ,
tuus, sicut scriptum esl:Oblatus quia voluit? {Isa. Qi,/ESTio LXXXVli. Voluntarie peccantibus, etc
uii.) Solutio. Dicunt quidam c[uod intcr caUeras Qua^ritiu' cjui sunt voluniarie peccantes, quibu
poBnalitatcs, quas Dominus susccpit cum natura non rehnquitur hostia pro peccato. Solutio. L'-'
nostra sine culpa : eti;uu liauc ptrnaliiidcm, scili- giossa quod voluntarie ijcccantes permanentc
cet moricndi susccpit voluntarie
necessitatem : peccato ex voluntate peccandi vocat quiijus nor :
quae non excludit voluntatcm, nec excluditur ai) prodest Christus, qui est hostia pro peccato, qu
ea. Nec tamen intelligendum csi quin CLristus po- p(pnitentibus tanlum prodest.
tcntia divinitatis posset dcponcre lianc jKcnam iuc : Qr.ESTio LXXXViif. Sed itcrum quapritin cur di
animie ct corporis dissolutione, et supcrvestirc ua- cat Apostolus post acccptam notitiam veritatii
turam assumptanj stola immortalitatis sed si itm- ; cum nec ante notitiam veritatis manentiljus in vo'
plius non conCerret, quam ci collatum csl tiuSe luntate peccaudi prosit Ciiristus ? Forsitan dicf
mortem, necessiirio morcrctur.
D quis quod taliiuis potcsi prodesse per gratiai
Qu^STio LXXXIIL Exspectantibus se in salutein, Iiaptismatis ut nec aliqua etiam po^na salisfa(
etc. Super hunc locum dicit expositor quod Cliri- tionis injungatur, quomodo post gratiam regenc
stus non necessitate, sed voluntatc m'o peccato raiionis non potest renovaii etiam per pcenitei;
cxspectantium sc in salutcm mortuus est sed su- : tiam. Hoc dicentcs non excludimus pienitentiaic
perius dictum est quod niortuus cst nccessitate : ut quidam volunt ex his verbis Apostoli : volunla
quod videtur esse contrarium. Sokitio. Quod hic rie peccantibus, etc,occasionem sumentes. Quj
dicit, sic intellige. Christus mortuus cst non nc- Iiusdam autcm videtur quod voluntarie peccante
cessitate, i(.l pcccatum, pro
est in eo non fuit vocet, qui scicnter verilatcm invidia, vcl odic
quo necesse fuit cum mori undc quasi cxpo. : vcl aliqua causa hujusmodi impugnantes in Sp
ncns, quod dixei'at, sulijungit scd pro pecciito ; ritum sanclum peccant, et ideo irremis.sil)ilitc
eorum mortuus, scilicet qui cum cxspectabaut in peccant quia lioc peccatum nec in pivTseati, ne
;
minall [Malth. \ii), ct<'. Kt sii])scquontpr iu lioc A darum, id ost causa qiiandoquo oa qum
qii;i' facit
inus simul ot cnl[>am pd^nam anfcrt. Unde si ito- Criocc chiios dicifnr ; vel invisibilcmmundum, qui
raretur, non solum vilcscerct, scd ctiam ad pecca- archctypus diciiiir, qui in mcnte Doi erat juxta
tum invitaret. Sed dicet aliquis eadem rationc :
cujus cxcmpliir tactus cst istc sensibilis et visibilis
nec po^nitontia deberet itcrari, ne vilescatvol ad mundus.
peccandum provocot. judicium cst Qr.KSTio.\CV. Abci lide rulhHc dcfunctus ioquitur,
Solufio. .Vliud
de pconitcntia, qua^ por pipnio irrogationem a pec- ctc. Quivritur quomoilo iho, qui non vivit, loqua-
cato cohihet, quam de baptismo, quo et culpa ct B tur? Solutio. boquitur, idestmateria estloquendi;
poena ex toto remittitur. loquitur quia suo cxcmplo nos monet ut simus
jusfi.
XC. Et Ujnis s.'muialio r/iufdam. Qu;v-
Qi.-ESTio
Qr.ESTio XCVI. Sine firle impossibiie est piacere
riturquam pionam hic ij?ncm significot ? Solntio.
l)eo, etc. QuiBritur de qua fide hoc dicat ; nunquid
.Eterna' poniiK vehomentiam hic ignis significaf,
qiiia nullius elementi est tanta etficacia quanta est
de lidc incarnationis ? Solufio. Dicitur quod sine
ca nullus ab initio placuit Deo.
Qi.ESTio XCVil. Credere oportet aceedentem ad
Qu.«STio .\CI. Qiia' consiimplnra est adversa-
Deuni quoniam esl, elc. Qurci'itur de qua fide agat,
rios, etc. Nnnquid ignis in nihilum rediget Chri-
an dc perfecta, an de imperfecta ? Si de imperfec-
sti inimicos ? Solutio. idoo dicitnr ignis
n^mulatio
ta, quomodo per eam potuit ahquis Deo placere
adversarios oonsumptura, quia nulla pars cor- ;
Q(.ESTio .\CIII. Firlesestsperandarumsubstantia Jacoh, efc. iNunquid cum benediceret ei, intel-
quomodo fides passionis est substantiarerum spc- D tus ? Solufio. Licet tunc non intellexit, tamen jjost
intellexit, et ejus rei fidem habuit, quodmajor po-
landarum ? Jtem, nonne spes et charitas est sub-
pulus serviet minori.
stantia, id est i'es et qme res sperandas fa-
causa,
cit subsistere in nobis ? quomodo ergo sola lides Qu^sTio C, Item quioritur unde Isaac in benedi-
est spcrandarum rerum ? Solutio. Se-
substantia cendo deceptus est ? Solutio. Non fuit deceptus,
cundum quod glossa hanc definitionem exponit, quin sciret quein aflecfum haberet benedictio in
videtur quod non soh fidei conveniat. Cceterum licet illo quem benedicebat nondum tamen quod Ja-
:
pars hujus dehnitionis aliis virtutibus assignari vi- cob esse scicbat, quem bencdicebat. Solet autem
deatur, non tota tamen ; sola enim hdes est argu- proprie decepho in iis, quie non debent fieri, ac-
mentum non apparentium, per quam solam cerfi cipi. Nuncpiid decipi dicendus est, qui pro auri-
\cl iil cilia lialifl lillrca, sii//rr /ns//i//iiji/, i[i-.ij\]:r .\ iri cmiTihilc, ciim ,\|)o-.to]iis dical rjuod /lon oif'
riliir (jiiiil c^l ({iiimI .l.niil) adorav il ^iipiT (•ariinicn /iil //n-iiili:/ili;r lni/////. .Noniic po-niliiit? iiuolaci
vir^Nn .l().sr|ili.Soliili(j. Porlr liilcial a lilio vir^aiii, matiis esl : qiioniodo 01(^0 verum est,non iiiveuit lo
(|iiaiiil() iilciii liliiiH Jiiraliat, cl (liiiu caiii lcnd |)o>t ciim |)(i'iiit('nlia'?So]iilio. .Nf)n inveiiil iociini po'iii
vcrha jiiranlis, iioiKlimi illa i-cildila, nio\ adora- tciitia', id cst veni.c.ct lociiui J)Oiie(li(;tioiiis pcr jxj'
\il l)ciiiii : si(! sohil .\ii^iisliiiiis. \'cl |)olc^l dici iiileiitiaui iion r|nod iion picnitiierit, sed quia uoi
qiiod iuloravit rustif.^iiiiii viif^a' cjiis, id c>t rcj^iinin poMiilnit iili dil)iiil.l,.(cr\ ina- cnini ill.e potius In.
(;lu'isti fiiliinmi iii ^ciilihiis ;
qiiod |)(;r illiid si- iiiiit c.\ iiidi;<ii;dioiic contru Iratrruu, ct e,v dol'
Kiiilicahatiir, til iioiiiinc sif^iii si^natimi iiit('llij,'a- auiis^i lionoiis, rjuam e.\ liiiiuilitate verafjiie \ni . .
liir. leiitia.
tus
is hoc lecorii,
uoc lecorit, o.Ycusatur, sicut Samsou,
o.\cusaiur, sicui qm
.sumsou, (^m luaionem. .Sod dicct quis : Nonno ofrnsoros san
secum Philisthieos compressit, (juiu iion licot sihi
guinis (;iirisU i^oriorunt, siciit eirusores san^uini
uianuni iufcrrc. Unde ot .lonus dixit : Millitc.nie iii
.\h('l ? Erf^o sauK'ii^ (^liristi vindictam loriuitiii
/aare.
sicut saiifiiiis .\hol. Quomodo erj^o meliiis loqiiitn
Qiiisrio (;ill. Qua'ritur cur in rocoi'dutione mor- isto(juam iUo ? Solutio. SauKuis (;liristi iion soliiij
tis illius puelhe, Hohroa' virgincs siugulis annis vindictu clumut contonmeutil)us, .serl r;tiai:
planctus faciunt ? Solutio. Exempli causa, ne cpiis voniuin omnUjus, etiam ijcrsecutorllms, si ipsi \ c
iterum sic stulte ulicfuid voveut, vel faciat, unde lunt p(j-nitoro. Saufjuis vero Ahol tantum viiidi(
talis tlolor secjui possit. tum, et nuUi voniam loriiiitur. Vol mclius lorpii
an Ahruhum voluntuto
Qr.ESTio CIV. Quceritur tur sanguis Christi (juam Ahel, id est moliii
peccaverit, volendo immolure lilium suum, cum, nos loqui facit, scihcet, quod .Jesus sit Filius Ijc
secundum quosdam, imo revera .lephthc pcccavo- a (£uo redempfi sumus ; quam sanguis A]>ej
rit occidendo lllium, nisi lioc factum sit instinctu qui facit nos locjui .\Jjel fuisse virum justuiu i\
cUvino. Solutio. .Vhraham non solum non culputur li^ura (^hristi immolatum. .\ota (£Uod Ahol, qi'
crudelitatis crimino, verum etiam luudutur pieta- < primus injuste occisus fuit, positus est pro oir
tisnomine, quod filium suum non scelerate, sed nihus aliis quorum sanguis nullam veniam facer;
ohedienter, voluit occidere. potuit.
Qr^STio CY. Deinde patres quidein earnis nostrx Qr.^jsTio (;X. Per hanc quideni placuerunt Det
eruditores habuinius, et reverehamur eos: nonne etc. QuiPrituran Ahraham et Lot cognoverunt eo
multo rnaijis ohtemperabimus Patri spirituum, et esse cingelos. Si cognoverunt, quomodo (jfiicia hi
vivemus? (Hehr. \\). Si quaeratur, utrum unimfe nianitatis prcebuerimt, quae non sunt necessarit
humauce sint ex traduce, nota dUigenter hanc nisi infirmitati hominum ? Item si non cognovt
auctoritatem, pcr quam manifeste proliatur, quocl runt ungelos esse, sed homines tantum urhitra
animffi non sunt ex truduce sicut curo ; si enim sunt, cpiomodo plusquam homines vcnerati sui
hoc esset, ncquaquam distingueret Apostolusinter eos ? Primo homines arhitrati sunt d
Solutio.
patres carnis nostrse, et Patrem spirituum. vinitus missos, et in quDjus Deus esset po.ste ;
Qu^STio CVI. Contemplantes ne t/uis desit ijra- vero compererunt angelos esse.
tice Dei, etc. Quforitur quid sit deesse grutife Dei ?
Qi.ESTio CXI. Qu.eritur quomodo angeU in suu
Solutio. Gratite ohlutfe oculos mentis claudere, et .Non
T^ ptis corporDjus comedere potuerunt ? enii
gratiara respuere, quemadmodum radio soUs ocu-
sic iUa corpora unita haljehant, utanima? hom
Us meis aperUs eos claudere, vel apertos tenere, num hahent sibi imita corpora ; nec Iffidi poterar
pro Uhitu possum, quod cst ex lihero arhitrio et ;
corporibus angeli. Solutio. Non comederm
in iUis
sic gratia non excludit liherum arhitrium, nec ip-
angeU more animalium, sed sicut ignis quod ip:
sum arbitrium exchidit gratium. apponitar consumit, et in nihilum redigit sic ; (
Qi/ESTio CVII. Vendidit pjimogenita sua, etc. cDjUs iUe consumptus est operatione Dlorum, v(
Qu.eritur cjuid Apostolus vocet priniogenita Esau. ipsi inde fecerunt quod volehant.
Solutio. 1'rimogenita hic vocuthonorem et digui-
Qu^STio CXII. Item qua^ritur quomodo cum ai
tatcm sacerdotii ; c£uia ante sacerdotium Aaron
gcli essent tres visi, unum eorum in fide Trinitati
omnes primogeniti sacerdotes erant, sicut fuit
et unitatis adorare potuerit Ahraham ? Solutic
Sem. Et h;ec erat magnu de suh- cUgnitas, quia
Divma revelatione cognovit in iUis mysterium Tr:
stanUa et luereditate paterna majorem portionem
nitatis et unitatis.
sumehat, vestiumque ornatulocupletiorum splen-
dehat, eique benccUctio dahatur. QL.CST10 CXlll. Quorum enim animaUuni,etc.])
QriKSTio CVIII. QucTeritur an peccatum Esau erat citexpositor, quodper duplicem uUegorium proha
ti;{.i EXKCrriCA DLHIA. — AI.I.KCOlU.i: l.N VKTIS TKSTAMK.NTUM. — PROLOCIIS. 634
qiiodcorpus Christinon est coniedendumab iisqui A allcf^oriam, id est i)cr alleKoriam de duplici histo-
tahcrnaculo doscrviuiU scd '•uni unus sit stnisus
; ria surfi:cntcm. Vel allcfioria dic-itur siunilicans et
utriusquc liistoriic, quomodo pcr dupliccm allcgo- signilicatum ; liic autcm pro sifiinficanlc ponitur :
riam probat lioc ? Qniil cst allcf.;oria ? Nonne spiri- (Jiii<l «st autcm p(!r duplicem allcf^oriam per
nisi
talis sensus ? Krfj:o n])i est unus scnsus, quomodo dupliccm liistoriam, scilicct unam Vclcris, alteram
(Uiple.\ est allcgoria? Solulio. Dicit pcr dupliccm Novi Tcstamcnti?
POSTERIOUUM EXCEUPTIONUiVI
LIlllU TUEI)1<C1M
CONTINENTES
PKOLOGUS.
Quicunquc sapientife, sive scientia? studet divin*, fructum lectionis proprio magis experimento, quam
alieno cognosccre valetdocumento. In ipso namque legentis animiisbonum possidcthonestie occupationis,
solertiam meditationis, instantiamorationis, ct claritatem superna' invenit contemplationis. IJji informatur
ad exemplum sanotiB imitationis ; instruitur ad exercitium virtutis ; stabilitur ad exhibitionem boni operis,
In ipsa, reprobato fuco falsitatis, depulsa mahtia iniquitiitis, perducitur ad veram, veladperfectam veri-
tiUis cognitionem, et ad bonitatis dilectionem. In ipsa animatur, ne frangatur in adversis ; solidatur, ne
di:-solvatur in prosperis, et sumit recordationem de pricterito, cautelamque de futuro. Quisquis autem
sacrip Scripturic cil)0 pasci renuit, vitam animie suie perdere jam incipit, ut de eo dici possit : Omnem
escam abominataest animaejus etappropinquavitusqucadportas mortis [Psal. cvi). Accipe itaque,fra-
ter charissime, hanc secundam excerplionum nostrarum, quas postulasti, partem, quasiquoddamfercu-
lum anima? tu<e paratum ut in ipso spiritualiter incrasseris, impingueris, dilateris. Capitula autem
:
hujus partis sicut, et superioris, ad evidcntiam totius operis sequentis, ante principium libri tibi per
ordincm disposui.
PROLOGUS ALTER.
In priscedentil)us pra?missa descriptione originis et discretionis artium, et quarumdam aliorum, ortum,
larsumct occasumomniumregnorumabinitio usqucad nosdisposuimus. In sequentibus,profundasalle-
(.•I
goriarum obscuritates, secundum subjacentis liistoriiE cursuni, prius de Veteri Testamcnto, dcinde de
Novo, in quantum pra^senti brevitati sufficerc videtur, elucidabimus. Invenies in hac parte hbelli multa
I
juxta imbecillitatem mei sensus, necessaria tuae inchoationi : et in cognitione veritatis, ct in amore virtu-
tis omnibus zuodis utilia, si tamen quui scripta simt legere et memoriie commendare non neglexcris.
" Liber primus Allegoriarum Veteris Testamenti tractat de inysteriis rerum gestarum ab initio inundi
'
usque ad Abraham, conlinens octodecim capitula.
.
Sr/-ini(/ns Irttcldl tlc iiif/slcri/s rrrirm iirslnrinii fih A hrdlunn iisiiiii- (id .\f(ii/sf'n, fonlinans novcuidnfriin
(:(il>itiil.(i.
Ti>.rlii(s Iriicliil ilc iin/slcriis rcrinii (/(^sldruvi n Mitijsc iisi/nc nil .hisnc, cdnlinrmH viijinli ilno rnpHula,
(JiKirlds Irdcliil (lc iinislcrilsrcriiiii i/csliirinii n .hisnc iisi/iu: nd llclcdndinjxilrmi Snniuetis, cotitinens
dccciii cl oclii cniiil iiln
(Jiiiiitns Iracldl dc iinjslcriis rcruin i/cslnruin nh llcLrdnd iih(/ui: nd Jjiivid, uhi scriplinn esl : Scidil
Doniinus rcijnuin luuni a tc kodic, et Irndidit iUud meliirri te, continens dcccin ct novcm caftitulii.
capitula.^
Seplinius Irnclnl dc rnysleriis rcrum (jcstaruin a Sal.onionc usi/uc nd I ransinifjrationcm Bahijlfmis,
contihcns r/uadraijinta tria ca/ntul.a.
Oclavus trnclal dc mystcriis rerum f/cslarurn,f/u;e cinilincnlur in Esdra, contincnssc.rdficiiaca/nluln.
Nonus Iractal deniystcriis, r/uic conlincntur in tihris Estlif:r, 'J'ol)i;p, Juflilli cl Mucknltrcryruni, conti-
nens quaiuor capitula.
Llf^.ER PlUMl S.
(.;.^p. I. — De significalione cceli et terra:. Cap. II. — De coelo, terra, et (jperibus sex dierum.
(51) In principio creavit Deus coelmn et terram. In principio creavit Deus ccelurn terram (Ge-
et
Coelum (lcsignat summa, terra ima cci^lum iiivisi- ; ncs. i). Ccplum spiritus, terra corpus quia sicut
;
et materiales creaturas altitudine superceUit. Excel- aut futiums ordo, sic homini subjecto iniquitati, I
lentia autem conclitionis, quia res ceeteras sua soli- nec lux lucet per cognitionem nee ordo veritatis,
ditate, et quadam perpetuitate prfecedit. Sic illa inest per dlspositionem fpquitatis. Et Deus quasi
cfplestium spirituum angelica natura, creaturas in media confusione lucem primariam creat, quan- i
universas, et ccelestis patri;H mansione, fitcouditio- do peccatorem diversis sceleril>us confusum lucis i
nis suce dignitate superat, et eis superemicat. Ter- intima? radiis illustrat, ut quid esse debeat agnos- 1
ra significat hominem, et loci positione, et condi- cat, et ad notitiam rccte vivendi semetipsum dis-
tionis minori dignitate. Loci positione, quia coelo ponat. Significat itacjue lux primaria, peccati co-
est inferior; conditionis minori dignitate, quia ccp- B gnitionem. Firmamentum inter aquas superiores
lo corruptibilior. Sic homines, respectuangelorum, et aquas inferiores, discretionem inter virtutes et
et mansione sunt inferiores, et conditione corpo- vitia. Aquae namque inferiores designanf vitia su- ;
ralis natura; minus digni. Secundum prredictam periores aqutp, virtutes. Et quasi firmamentum in-
quoque inslitutionem, coelum significat pr<ielatos, ter utrasque aquas ponitur, quando per viitufem
perfectos, contemplativos. Terra autem significat discretionis, virtutes a vitiis, et vitia a wtutiljus
subditos, imperfectos, activos. Prffilati namque, dirimuntur.
perfecti, contemplativi, sive auctoritate muneris, Deinde sequitur Congrerjatio a(/uururn:f/u;e erani
:
sive differentia dignitatis, sive merito virtutis, sub- subfirmainento Congregatio aquarum,cohibitionem
jectis, imperfectis, activis sunt superiores. Subjecti exprimit vitiorum. Vitia namque, quia penitus in
vero, imperfecti, activi pr.^latis, perfectis, contem- prcPsenfi vita, de naturfe humantp penefraliJms eva-
plativis inferiores. cuari vel eliminari non possunt, propter eorum fo-
(.^felum igitur angeli, terra homines ccelum : pr;e- mites nobis originahter insitos, debent coarcfari
lati, terra subjecti coelum perfccti, terra imperfe-
; quantum per divinam gratiam possiljile est et cohi-
cli : coelum oontemplativi, terra activi. inunum redigi, neper totum effluant, tofum
beri, et
(51) Nota quod invenitur summa quaedam qu<e nostri ; et ideo, relicta ea, attendas, curiose lector,
^ocsiiur Summa allegorica Bihlice magistri Rickar- huic omnium allegoinarum amplissimo viriciario,
di, in qua nimis Ijrcvifcr colhguntur dicta Hugonis nec te tanti operis forsitan poenitebit.
(i:)-; Ai,LEf;oR[.E iN vi:tus testamemum. 1.115. l. 638
occuponl et ooiTuiiiiiant, ac scnsus nostros ah m- A tuum non ccssahunt laudare nomen nomini. De
qiiisitione vcritatis, allectus nostros al) exorcilatio- aquis inferiorihus scriptiim est : Cunt/regetilur
uc virtutis, mcmi)ra iioslra ah e.\liil)iiioue Loni aquiL' in locuin unum, quia reprohi per lotum
opc«'is impcdiant. Sicut cnim tcrra aquis occupata mundum modo dispersi congrogalmntur in infer-
non potuit gei'minare, sic nos vitiis occupati nec num, in scmpiternum punicndi. Quio sunt tamen
sensibus veritatem inquirere, nec afrecfibus virtu- istiH aqucH ? Immundi, fornicatores, eoucuhin;irii,
tes exereere,nec mcmhris hona oj^era valemus exhi- ineestuosi, adulteri, avari, furcs, rapaces, ehriosi,
here.Aquis igiturin imum congregatis,aer calescit, perjuri, liomicidiP, invidi, iracundi, odio perciti
et terra germinat quia vitiis cohihitis, et per agni- {I Cor. v), ct qui mulierem viderunl ;id concupis-
tionem ealet homo, et per tlileetionem elaret, et ccndum eam, etquidicunl fratri suo, faluc [Mall/i.
caro fructificatper])onam actionem.Condilio lumi- v) : etquicunque a Deo sunt separati, nec per gra-
narium significat perfectam illuminationem, nelni- tiam ipsius justificati, ut Pagani, Jud;ei, falsi Cliri-
losa ignorantice cfecitate seposita, veritatis inspec- stiani. Isticongrcgahunfur iu locum uniim, id est
tione. Et potest sol sip:ni(ieare cognitioneiueorum, nonin infernum qui est loeus: iii tenel^ris, uhi
qu;e pertincnt ad divinamnaturam luna cogni- exstiuguitur ignis.
;
tionem eorum qute pertinent ad sanctam Eccle- B Cap. IV. Be sole, luna ei slellis. —
siam stelhB autem cognitionem eorum qufe per-
;
Solent sancti doctores per solem accipci^e Cliri-
tinent ad unamquanique fidelem animam. Pisces,
stum per luncam, Ecclesiam per singulas stellas, ; ;
qui lahorant in iuio, id est in aquis, sollicitudinem
singulos lideles. Per solem, (Uiristum, quia ut sol
liona^ actionis designant, qvue vitre, labcntis flucti-
perfectus est in nec mutatur. Sic Christus, quia
se,
hus agitatur. Volucres, quse ad alta volant, signi-
immcnsus csl,augcri. Per lunam desi-
non potest
ficant contemplalionem etElcstiuin, pcr quam ah
gnatur Ecclesia, quia sicut luna per diuluruii iu-
iinis ad superiora su])levamur. .Vnimalia signifi-
crementa ad plenitudinem ducitur, sic sanctiB
cant sensus nostri corporis, eo quod ipsa parfici-
Ecclesi;» corpus mcmhris ejus, qu;e per gratiam
pant humanis sensi])us. Quasi enim animalia in
sihi succeJunt, cipposifis, cousumm;itur. Jit sicut
nol)is creantur, cum sensu corporis prius per va-
luna a sole suscipit lumen, sic sancta Ecclesia sus-
nitatem corrupti, per divinam gratiam redingran-
cipit a Christo vivificationem. Per stellas ideo desi-
tur.
gnantur (ideles, quia sunl et ipsi luminaria C(pIo,
His itaque novissimc fit liomo ad
eompositis,
C(eli afiixi. Sicul Paulus de se sihique similihus
imaginem et similitudinem Dci
qui taliter in nohis
:
infer vifiu et virtutes. Aquarum inferiorum congrc- gnitiam ascendunt ad gloriam, ad quam simt i'e-
gatio, vifiorum coliihitio. Productio graminum, nati. Miili pennas haljent peccatorum, ])oni peiinas
exhihitio honorum operum. Euminai-ium condifio, virtutum. Doni laudes divinas modulatis vocihus
perfecta veritatis cognitio. Pisees, ])ona aciio. Vo- eanlant mali, in quorurn ore non est speciosa
;
(|iii;i (li\cis()s |)0|tiilo> |iriiis lcnciiis iiiloiilos iiiBA naiiHpic (lif;l>us opus suuin perfccit Dcus, cl «lic
iiiiilalcin iidci (•ollif^niiil. I.i^ciiiiiii (|iio(|iic vilic Clii-i-S scpliina ah oiniii oj)ci-c ic(jiiicvit. Sic ct nos in \niit-
sliiin sif^nilicat. Ij^sc iiaiiKjiic dicil : JC(/o sum via," scnti s;c(iilo l;dtoiai(! dr^ltcmiis in cxliiltitionc Ixjni
vcrilaa ol vila (Joaii. xiv). Si cniin ij)so vescimur,'; opcris, ul iii futuro i(!(}iiicscamus in Saljl<;ito rctri-
Cap. Vil. — De formatione primi hominis. gam significat, quam sihi Deus desjjonsaverat de :
culatum corpus Christi animatum de Maria. Adam invenlus est dolus in ore ejus (I Petr.n). .Vbel pri-j
faetus est in sexta saeculi die, Christus natus est mus justus ordine temj^ioris, (Jhristus primusjustus i
in sexta ar^tate, et passus in sexta hora diei, sexta excellentia sancfitatis. Alicl obfulitDco carnem ovi-
feria hebdomadic. Adam olidormivit ut de costa lem, Christus obtulit carnem suam immaculatam,
illius lierct liva, Cliristus morte sopitus est ut de Respexit Deus ad \ictimam Abel justi, et respexitj
sanguine ejus redimeretm" Ecclesia. Adam sponsus similiter ad passionem Clunsti quam suscepit pro i
et Eva de ipso facta sponsa, Christus sponsus ct C redempfione tofius generis humani. Abel significat
sponsa al) ipso redcmpta Ecclesia. Adam deliuit (Jhristum, Cain populum Judaicum. Caia intcrfccit
praeesse et regere Evam. Christus prseest et regit Abel, et Judaeorum populus Christum patil)ulo affl-
Ecclesiam. Terra ergo, Maria sexta feria, sexta xit. Factus est Cain post fratricidium vagus, et
fetas, vel sexta dies, vel sexta hoi'a. Adam, Chris- profugus, et post passionem Christi, secundum
tus ; dormitio Ad;e, passio Christi ; conditio Evfe, carnem fratris sui, dispersus est jjcr mundum
redcmptio Ecclesite. Ad similitudinem quoque A^kc populus Judaicus. Adam ergo Deus Eva, S^^nago- ;
et EvcB, Christi et Ecclesice, est Deus sponsus cu- ga; Cain, populus Judaicus; Abel Christus morsi ;
jusliliet fidelis animiB. Abel justi, passio Chrisfi ejectio Cain a facie Do-
:
dum enim serpens Evam pomo decepit, sic diabo- num. Seth significat Christum, Cain, diabolum;
filii Seth significant electos, filii Cain, rcpro-
lus inscnsatam carnem terrena dclectatione illcxit
bos. Electi regenerantur per gratiam, et repro-
et scduxit. Et sicut Eva Adam duxit ad esum po-
bi reprobantur per culpam. Generationes hlio-
mi, sic nonnunquam caro spiritum tridiitad usum
rum Dei in viro complentnr qui propter vires :
lua quietem exprimit ieternffi beatitudinis. Sex tur, et eriguntur per superbiam. Seth igitur, Chri-
;;
slus ; Cain, (Ual)olus ; (ilii Setli, olooli ; lilii Cain, A Immunda vcro, qu;o biu;i iiilromiltuulur, siguifi-
rcprobi ; tili;c homiiuun, dolectationcs oarnalium : cant roprobos, qui por culj^am a Dco et a somclip-
copula conjugii, inhoncstus usus s;rculi gigantcs ;
sis sunt divisi. Hinarius namquc, qui ;d) uuitate
tcrne, supcrbia vit;p. primus rooodit, ot s(< dividit, siguuni divisionis cst.
C.A.1'. .\ll. —
De Enos, Henuc/i, ct Xoe. Signifio;uit quoque auimalia, doorsum eraut,
(pi;o
Enos tertius ab Adam, qui off pit invooare uomcn activos ; volatilia, qii;p sursum oraiit comtomphi-
Domini, dcsiguat cos qui pcrfccti sunt in lidc san- tivos. Fomina? designant infiriuos, masculi robu-
ol;o Trinitatis. Hcnooh sepfimus ;ib .Vdam, qui Doo stos, csoa saoram Soripturam signifio;it, qu;o oibus
plaouit, sif^nilicat cos qui sanotilioati sunt donis est spiritiialis aniuuirum. Ostium doorsuui sigui-
}.;rati;e spiritualis. .\oc dccimus ab Adam, qui gra- ficat bouam uuitatcm s;m-
aclionom, pcr quam iu
tiam invenit oor^un Doo, e.xprimit oos qui pcr bo- ct(R EcclesicB ingredimur. EenestrtP siirsum oou-
nam actionem complont decalogum lcgis. templationempor(piam o(plesti;ioontoiui)laiuur vol
Cap. XIII. — J)e avcn et diluvio. spooulamur. Montos, quos aqua Oi)cruit, suut s;ui-
ofi pr;olati, quos nonnumquara persecutio oppri-
Oinnis caro pcr illicHmn conjugiuut corruperat
niit. Cubitus, in quo oonsummata ost, aroa,
viam suam, et coram Domino,
invenit fjratiavi Xw Chri-
Inundatio diluvii perturbationem, instabilitatcm, daverunt aqufP qui constat ex quater dcccm, vi-
lluotuationcm et porscoutioneiu siguificat pr;oseu- tam pr;pscutom siguificat, in qua fluotibus tonta-
tis sa^ouli. .\oc significat Christiuii, sive quemlibct tionum et persccufionum inocssantcr quatimur :
pr;olatum, qui, inqu;vntum potest, facit arcam, id tamcn et Dccalogum et quatuor Evangclia com-
ost ;oditicat Ecclcsiam, ut ipse salvetur in ca, et plerc deljcmus. Montes Armcnife sublimitatom si-
filii ejus, id cst subjccti ejus. Singuhp virg;p suut guificant vita? .'ptorn;p arca rcquievit in montil)us
:
siugulcc anim;p. Qu;e bcne lovigantur, dum per -Vrmcnite, et sancta Eoolcsia requicscct iu suLlimi-
pcccatorum ad eis resccantur. Et sil)i oonjuugun- Corruptio ergo vit;e, est perpctratio culpa^, ; arca,
tur, dum
pcr gratiam in uuitatem fidci, quasi Ecclcsia ; iXoe, prfflati ; familia .Noe, ejus subditi
ex divcrsis silvis, id est ex divcrsis gcutibus ct inundatio diluvii, tontationcs, et persccutiones spr-
linguis uniuntur. De bitumiuc quoquc linita arca culi ; singulfe virg.ne, singuIcP anim;Te ; lcvigatio vir-
legitur. Bitumcn charitatcm significat. Quo bitu- garum, justifioatio animarum ; lcnitio interior,
mine liniuir sancta Ecolesia intus, dum charitas charitas in affcctu cordium ; oxtorior linitio, ohari-
scrvatur iu aflectu cordium ; et foris, dum dc- tas in exliibitionc opcrum : mansiuucuke ct tristc-
monstratur in cxhil)itione operum. Mansiuncuhe ga, divcrsi ordinis diversa merita ; I)icamcratio,
iu arca et tristega diversos significant doctores et hona acfio, comtemplatio ; tricameratio, conju-
flivcrsa Lcnc viventium merita. Quod dicitur tri-
gium, oontinentia, virginitas; longitudo aroa% ct
oamorata tres ordines significat in sancta Ecclesia, tria tompora,et perfcctacognifiosancfip Trinitatis;
rcntiam sortiuntur mansionum. Quod dicitur spei et charitatis ; animalia, aofivi ; volucres, con-
bioamcrata activos dcsignat et contemplativos, templativi ; esca, Scriptura ;
quadraginta dics, vita
quorum activi deorsum, et contemplativi sur-
D prcesens montes Armcni;p, suLlimitas vitte iieter-
;
sum. bongitudo trecentorum cubitorum tria tempo- nse ; recessus sive desiccafio aquarum, aLIatio
ra, quD)us preesens saeculum decurrit, tempus sci- tentationum et persecutionum.
licet antc lcgcm, sub legc, et sub gratia, et perfec- Cap. XIV. — Moralis sententia de arca.
t;im designat sanct;Te Trinitatis coguitionem. Lati- Arca est anima. In arca dcLcmus salvari, ad ip-
tudo quinquaginta cubitormn, per quinque sensus Scam redeuntes, ipsamintrantes,sicut scriptumcst:
corporis, insinuat opcrum bonorum in proximum Redite ad cor prcevaricatores {Isa \i.\i). Ipsius
exhibitionem. Altitudo triginta cuI)itorum trium longitudo, fidcs qua crcdit omnia vera, qu;p
principalium virtutum, fidei, spei, ct charitatis, si- Deus al) initio sfpculi usqucfecit, vcl facturus csl
gnificat sul)Iimitatcm. ad finem sfeculi, pcr sc, pcr angolos, pcr homi-
Hoc,quod ex omnibus animantibus inducta sunt nes altitudo, spcs, qua crigitur ad speranda,
:
in aroam, signifioat quod ex omnibusgcntibusho- Lona qua^ in ondis scquontur latitudo, ohari- ;
miucs ducuntur in sauciam Eoolosiam. Munda ani- tas, qua cxteuditur ad soplcnlrionalom plagam
malia, qu.e septena sunt introducta, significant per dileofionem inimicorum, ot ad plagam. au-
bonos, qui pcr septiformem gratiam sunt justificati. slralcm per dilectioncm amicorum. in hac arca
(ii:i IIIKiO.MS l)K S. VICTOItK ()!']•. PAHS I. - KXKGKTICA DLUIA. li i \
csl iNoc : iiilcllccliis rulioiiiilis cl sciisiis siiirilii.-i.lis, A Jaj>liclh, id (!sl poiiiiliis gcnlilisad lidcni convorsis,
unccluiis hoiias voiiiiil;ifcs. ,\iiijiiali.'i, opor.i qiia', paliio vcronda palris opcruit, (piia jiassioncm (iliii-
circa lcrriina agcnliir. Voiiicrfis: cogilalioncs. Kt sti non dcfcctura, sed loliiis virlulis cfrcclum, cl
iiiiiiulalio af|iiariini, iin])cliis lciilaiionuni. .Monlcs v(!niin Iiiiiiianjr! rcdcmjilionis fiiissc sacramcntiiin
.\rniciiia', aliiliulo conlciuplatioiiis diviiia!, ost(!nrlit. Iiidc cl Clianaan filiiisCIiam malcfliclio-
r.\i'. XV. — De corvo, cl (oLnniha. nc punitiir, qiiia Juda-oriim progcnics Jiidjcorum
Corvus, qiii (lc arca emissus cst cl iioii cst rcvor- malediclionc darnnatur. Kt Sem, ct Jajihcth, id >
sus, sif^nilicat fulsos (Ihrislianos, (luidiiin aliqiian- populus utraque gcntc convcrsu», jicrjiclua
c.\
do causa uccossitalis ad o.\tcriora miltiiiitur, foris benodiclionc Clianaan filiiss Cliam lit
ditatiir. Kt
iv-manoiit : (luia visiltilijius inlia-roiit, iio({iia({uam scrvus scrvorum, qnia infidclos successores jud.i!-
ad inlcriorcui ({uielom rovcrtuntur; dum foris iii orum scrvi sunt Christianorum, quiaChristianisctr-
ilucluationo temporaliiini dolcctantnr. (lolimiba vi suiit (^hristi, cui servirc rcgnare cst. .Noc i^^itur
voro, quaj roversa ost, iionos significal, ({ui dum gcns Jiidaica, incbriatio, p.issio,
Cliristus, vinca,
])ro noccssilatc proximorum ad oxtcriora procc- mortis obdormitio dcnudalio, vcraj hiimilit<'ilis dc-
diiiit, i'C(louiit, dum Foris ({uictem uon inveniunt, monstratio dcrisio Cham derogatio Judfcoruin,
;
et atterunt ramum olivije, quia percgcrunt opus [3 Sem et Japhcth duo populi credentcs, vcstimcntuin
miscricordiae. sacramcntum : malcdictio Chanaanfilii Cham dam-
C.vp. XVI. — De Iridin coloribus. natio est ct dispersio JudaicJH gcntis.
Iris, duos haliet colorcs.
id ost arcus cselestis, Cap. XVIII. — Moralis senlenlia de eodem.
Primus color est viridis, socundus rubcus. Viridis Noe significat praelatos : qui dum bene prtBsunt, i
sit, ct plantatorem, el «ultorem suum Christum dum pravorum subjectorum actus, servitio c. -
vino passionis inebriavit. Qui somno mortis ob- mouum mancipantur, qui sunt scrvi diaboli. Som
dormivit, et vihtas, id est mortalitas, ({uam de no- vero ct Japheth benedictio tribuitur, quia boni
bis et pro nobis assumpserat, manifosta compa- benedictione prima remunerantur. .Noe igitur
ruit. (Juem infelix Cham, id est incredulus Judaeo- pr^elati, fihi ejus subjecti. Cham reprolti, Sem
rum populus dorisit, dicens ALios saLvos fecit,
: et Japheth electi contemplativi et activi. Vin.
seipsumnonpotesi salvum facere. Si rex IsraeL est Ecclesia, inebriatio gloriatio, denudatio cogitali.-
descendat nunc de cruce, et credemus ei(2Iatth.
D nis dcmonstratio, dcrisio derogatio, opcrtio cxcu-
xxvii). Sed. Sem, id est apostoli et caeteri discipuli, satio.
et quicunque ex Judeeis in ipsum crediderunt, ct
LIBER SEGUNDUS.
DE UEKIQUIS MVSTERIIS GENESEOS AB ABRAHAM USQUE AD MOVSEX.
Cap. I. —
De e.vitu Abraham de terra sua. etsemini tuo. Abram, qui intcrpretatur^w/e;' excel-
Egi^ederede terra lua,et decognatione tiia,etven i sus,ctdeindc dictus est Aliraham, id est patermiit-
in terramquam monstravero tibi; et datjo eam tibi, tarum gentium, significat Christum. Ipse est pater
(JiO ALI/r:(;ORI.l:: IN VKTrS TKSTAMENTUM. I,ll}. II. U46
excelsus, quiu rox gloriiP. Cujus lei'r;i .luda, et co- A Uam a^talcm genais illo populus adolevit. Per tur-
gnatio ejus, illc est populus Israeliticus carnalis dc turem et columl)am, spirituales in Ecclesia populi
quo carnem Uomus autem patris ejus, sy-
sumjjsit. signiticaU sunt, inchvidui filii promissionis, et hoe-
nagoga, sive templum. Quis de his omnil)us exivit, redes regni futuri. Quorum ii'tas temporahs ideo
quando .luda-am et populum Israelitieum ct tem- tacetur, quia meditantes ceterna, transgressi sunt
plum dereliquit, et per priedicafionem apostolo- feuiporaliii desideriii. Sed quid est hoc, quod ani-
rum in latitudinem gentium venit, et tixit ihi ta- m;diii illa trim.i dividuntur, adversum se inviceiu
hcrnacuhim, scihcet sanctam Kcclesiam, ct «diti- parfihus consUtuUs, nisi quod earnales et in popu-
cavit ahare perpra^ccdcntium fidem, et super illud invicem inter se dividuntur ? Porro aves
lo vcteri
oflert sacrificium I*atri, ])onam fldelium suorum idcirco non dividuntur, quia spirituales in(Uvisi
actionem. l])ique dilatatur ad orientem etoccictcn- sunt, schisma non cogitanf, nec seducuntur ah
fem, ad septenfrionem et meridiem, sicutscriptum hfereUcis, sed est pax in ipsis, sive a cieferis se re-
est Ecclesia, altare fides, sacrificium opus Christi contcmplativas scilicet cogitationes, quae per ccele-
l)onum, dilatatio totius mundi posscssio. stia desideria sursum volant. Animaha separantur,
quia hona opcra, quie rehus terrenis proximis exhi-
Cap. II. — Moralis explicatio de eodem. heutur, per multa negotia dividuntur. Aves autem
minime divichmtur, quia cogitaUones contemplati-
Exi de lerra de cognatione tua {Gen. xu).
et
vie ad solam intentionemsupernije visionis erigun-
Al)ram est qUcehJjct lidelis anima, in Ur Chaldieo-
tur. Volucres sacrificio insidiautcs d;iemones sunt,
rum, id csl in inccndio vitiorum posita. Istius pa-
sive immundiB cogitaUones, quas instanUa oratio-
ter dial)olus cst, sicut de ipsa etde aliis malis scri-
nis et cautela discreUonis ahjicere dehemus.
ptum cst Vos ex patrc diabolo cstis {Joan. vui).
:
Irimain; turlurem quoqueet columbam.Qui loLLens Sodoma significat luxuriam vitee priBsenUs. Lot
universa hxc animaLia divisit, aves autem non di- significat animam ad vitam aeternam priedcstina-
visit {Gen. xv). Statutus est modus promissus se- tam. Angch sunt pricdicatores, qui annuntiant sa-
mini .VlirahiE, et ista est figura. Per vaccam illam lutcm suam Declina a rnaLo, et fac
ei dicentes :
I eadem plehs regnatura. Qute animalia ideo dieunt cularem, et ascende ad vitam spirilaalem dere- ;
trima, quia per curricula tempoi-um al) .Vdam us- huquc luxuriam, et assumc continentiam. Sed
que ad Noc, ct indc usquc ad Uavid, tanquam ter- Lot timcns asccndere ardua, petit Scgor quia ;
;
licli'lis iioii |)i;r>iiiii('iis vit;i" sj)iriUialis, ct coi-U- \ jiftiplrr J(i:lii:if(iiii niiijiitii:iii lnddc, cl adilii.ril etim
iKMitiir (•iilnicii ascciKlcrc, cxistiiiial vitaiii conjii- srn:ij.s Ahi(ili:i' siipcr ciiiiicUan, et acccpil cain
f^alcin (lilif^oiKlaiii, iluiii >(• crcdit iii ca aiiiniai:i Isiiiif iii it.riiri'111, clc. (Cicii. xxiv.) Abraliam isiffni-
salvarc possc. Scd tandcni Scf,^)r (NircliiHjnil, cl iii licat Dciiin Patrcm, (pii csl j^alcr multariim f-M-n-
niontcin asccndil ;
qnia jnstiis noiiniiiKiiiain \idciis tiiiiii (|iiia i^atcr omniuin pcr condilioncm. Sara
vit."P coiijii;^'alis casnin, lal)Oi'cni, j)criciiliinK|iic si<:nilical Synaf(o;;am, (luam siDi Dominus in Vo
l»cr|»cii(lciis, vilani coiijii^^-ilcin i)oslj)oiiil, cl sj^iii- lcii Tcstaniciito d(!sponsavcral. Isaac, ([iii intcipi'c-
Inaiis vila' cl (•ontinciilia- siililiinilatcin asccndil. taliir //.V//.S, (lcsiKiiat (;liristiim, (ini cst gandinm
IJxoi' I-ol (ina- rclrospc.xil (d pcriil, si;,nii(icat car- nostriim. Pncr Aln-alia- c.xprimit aposlolos a ciilj^a
nalcs qnoqnc qni, quainvis (jnandoqiic dc pccca- oriKinali ct acluali p(;r gratiam piirilicatos. Hclicc-
lis(luantum ad actum c.xciiiil, incntc l.iincn ct vo- ca pcr pucrnm dc K'-ntil>t<itc adducta, gcntium csl
Inntalc ])rotinus ad cadcm rcvcrtuntiir. Kt (jiiia Ecclcsia, pcr pra-dicationcm apostolornm convcr-
manum mittuntad aralrum, ct njtro aspiciinil non sa. Fons, dc (pio facundia pliilosoliaiisit H(!l>cc(;a,
snnt apti rcf^no Dci {Litc. ix). Lot ergo intclligitiir pliica cst, cx (pia tcmporis gcntilitas silim tniic
lidclis unima ; Sodoma, vita sa-cularis Scgor, : suam conahatur tcmpcrarc. Ornamenta, qua* dcdit
vila conjiigalis ;
mons, vita spiritualis uxor I.ot, ;
jj
j^iicr Itcbccca^ virtutcs significant, (pia'. jicr jira;-
varicatione primi parentis, et totius liumani gene- gibbus cameli, cnormitas peccati ; dcscensio, hu-
creduli Judoei et gentiles ; asinus, stultitia incredu- Rebeccfe, conjunctio Chiisti et Ecclesife ; Jacob,
litatis utrorumque ara, hgna vepres, cxitium boni ; Esau, mah. i
liam i^aliir, Driis Pak'i'; Isaac, l-ilius ; piu-ri A discordiii isloiiim sori[)tuui osl: Corjms, quud ror-
Al)i'aliif, i)roi)li(ia; : puori Isaao, aposloli ot ovaii- rumpilur, uggravat animam, el depriiiiil lerreii/i
gelistie ; otputoiquos lodiu-uut, liUri (luos sorii^so- iithiibitalio sciisum iiiu/ta cogitantem{Sap. i\). Et
serunt; puteus, ([ui vooiitui' hilitudo, l^viuii^i^lii it(M'um Ciiro ronriipisrit adrersus spiritum, et
:
tiono [)atris su[)[)lantavit [(leii. xwu). Isaac si.^uiii- dicvns: Fugilr forntcalionem {[ Cor. w). l.abau,
oat Douin, ii ([uo dosooudit l)oiiodioti() su[X'r oiiput ([ui iutorprotatur drnibatio, Dominum signifioiil,
justi. l\ol>oooa sijiuilioat niiitroui gratiaiu, ([Uio .la- ([ui summa munditia cst, cui s[)iritus jusli, dum
oob do patoniii houodiotiono oousuluit. .laooh [to- oiiin;dos illoo(i)ras fugit, a[)pro[)in([u;irc ct inh;ere-
slorior natu, doiui roiuauous, honodiotiouoim^uc ro o()Uou[)isoit. Qui s[)iritus soiliootbcno in itiucrc
oouso([uons, /^ontiloni dosi^nat [)opuluni, ([ui [)Ost dorniit, quiuido in s[)iritu;ili poiiootiouo, a stroDitu
l.sra(iitiouiu ad oognitionom divinam
poi^uliuu piwscntis sioouli quicsoit. VA dorniions codeslia
vonit, ot intra sc cum matrc {•ratia votii nutrit, quiB contcmplalur quiii, dum bouo oliuidit iu robus ;
mundo [)or gr.atiiim, in 0(p1o [)or f^loriam. Ksau mira vidoro. Oni noquaqu;mi supcr tcrr;uu, sed
[)rior uiitu, foris vonationi dosorvions, bcno(li(iio- supcr lii[)idom oaput pouit quia lirmam lidem ;
nem amittens, po[)ulum lsr;iol signiticat qui ad Cluisti virtuti])us ct opcribus suis fundauacntum
Doi oogitiitioncm Acnit, qni foris in littcra justitiam facit. .Vgcr, ad quom Jacob vonit, sacra Scriptura
([u;orit,ot boncdiotioncm C(olostis hioroditatis dimit- est,in qua (]ivorsi[)astoros, id cst divcrsi dootoros,
tit. PoUos, ([iiibus Dcbooca iilium ooo[)oruit, oon- divcrsos [);isount grcgos, divcrsos scilicot lidolcs.
fessionem ex[)rimunt peccatorum. t:il)us, sunt vir- In lioc ergo pascuntur conjug;iti, ct continentes ct
tutes quibus Deus [^ascitur, dum per gentilom [jo- virgincs. .Vlii piisountur pcr historiam, alii pcr
piihuu cooperantc f^ratia e.x^crcctur. Vcstcs sunt tropologi;im. Omncs indo ca[)iunt pastum nutri-
liona o[)erii logis quibus misorioorditor yratia gcn- mouli, ([ui indc sumuut docUinam roote vivcudi.
tilem [)0[)ulum vestit, populo Israelitico foris Pulcus, do quo ;ul;iqual)antur gregcs, divinam si-
stantc ct vagante. Vinum, dosignat giiudium in gnihoat sapicntiam, de qua potanturfidclcs. La[)is
S[)iritu sanoto. (juo vino Dominum [)otiimus,dum quo os puf(i o[)criol)atur, intolhgonti;o dif(iouIt;i-
uos in Spiritu sancto exultamus. lsaa(; igitur Dcus; tom oxprimit. Et omncs doctorcs ad hoc in Scri-
Rebecca, gratia Esau, Judaicus populus Jacob,
;
[)tura laborant ut, remolo I;ipide, id est difficiil-
; ,,
bus, virtutum e.vcrcitatio; vinmn, gaudium in Spi- ct duas fihas suas attribuit. Liam, quae intcrprcfa-
ritu sancto vcstimoita bona opera ager, cui ]jc-
; tur laborans, id est activam vit;im, et R.achelcm,
;
nedixit Dominus, sancta Ecclesia, in qua rcdolet, ([UcH interprctatur visuin principium, id est vitam
testantc beato (ircgorio, tlos uvte per pr<Tdicatio- contcmplativam. D;dque iamulam llacheli ut illi ;
nem, flos lilii per castitatem, flos viol* per humili- scrviat, firmam scilicct rationcm. Et Liai quo([uc
tatem, flos spicce per maturitatem l)onorum opc- famulam, incorruptam scihcct sensualitatem. Ratio
rum, flos oUvte per miscrioordiam, flos rosie [Dcr nam([ue snbscrvit oontcmplationi, et sensuahtas
paticntiam. Odivit Esau Jacob odio habent popu- ; actioni. Multiphcatus cst Jacol) in filiis ot pocori-
lum Christianmn ex gentibus collectum Jud.pi, vi- bus cum Lcaban, et justus ditatur sensiljus spiri-
(lentes cum dominari sibi. tuahbus, affcctionibus, cogitationil)us, sermoni-
C.vp. XII. Quomodo perrexit Jacob ad Laban. bus, opcribus, habitcans cum Dco. .\ I.aban cum
Adepta benedictione, Jacob perrexit ad Laban rcbus suis furtivc Jacob disccdit ct jiistus non- ;
avuncitUon siiutn et obdormivit in quodam loco D nunquam minus caute se thscuticns, virtutes a
:
capiti suo lapide supposito: et vidit scalam in cce- Dco collatas sibi latcutor attribuit. Laban conse-
lum crectam, et Deum innixum scalx, et ascen- cutus est Jacob fugicntcm in montcin, ct Deus
dentes angelos et descendentes. Deinde venit in consequitur justum pcr inancs oogitutioncs a se
agruni ad puteum juxta Aran, ubi greges pasce- disccdentcm in cIationcm..\.fIirmcibat Laban, quod
bantur, et adaquabantur. Deinde conversatus ciim quajcunque licabcl)at Jaool) crcant dc suis bonis, ct
Laban, accepit Liam, et Rachel fdias ejus in uxo- Deus ostcndit honiini quod qu;Rcunquc habct
res: et ex eis, et ancillis earum duodecim patriar- bona, sunt ex suis donis: Jacob a Lcabcin rcver-
chas gcnuit et apud Laban est locupletatus {Gen. tcns, a fratrc timuit occidi ; et sensus humanus
xxm). Jacob secundum sensum tropologicum, [iro[iter iniirmitatem mortalitatis tul inforiora de-
signiticat spiritum; Esau, corpus humanum.Jacob scendcns, a corporis vitio timct tontari. Jaoob no-
signilicat spiritum, quia s[)iritus lcnis csl, dum, luithaberc Esau sooium in vita,n(!c]vioinum in pn-
j
suadente ratione, quiorit tantum necessaria. Esau tria ct s[jiritus humanus si)iritualibus donis dif;i-
;
! significat corpus, quia oorpus nilosum est, duiu, tus, contcmnit fervorem carnis habcrc, vcl con-
insfigante concupiscentia, ([Uccrit superflua. Dc sortom in operc, vel allinem in dclectatiouc. Jacob
Paiugl. CLX.XV. 21
;
()••'.
I lin.O.MS l)K S. VICTOItK OIM'. I'.\I1S I. KXKI.KTICA 1)1 UIA. (iM
i^ihii', spiriliis: Ks;ui, forpiis ; Kahaii, Dimis; n^i-.y, A tlMiii, (pia- intcrprclalii) ilcfeclio; I*liaris.'fii autcin
Scii|iliii'a ;
|tiil(!iis, sapifnlin ; Kia, Kfjiia actio ;
\\n- ciini tiil)iil>iis Isracl lcf^cm (lcr(;lin(piciites, iii dc-
(•licl, (oiilciiiplalio ;
ililalii) .lacoh iii piolc cl pc- lcliiin iii-Hvai-icalioiiis (lc.scenderunt. Invidia de-
corihiis, iiiiilli|iiica(io Jiisli iii \irliilc cl lionis opc- ccm IVatrimi erKa Joscpli innocentcm et justnui,
rcbus. cst invidia Jud.fornni (rif/a Clii-islnm. Kratn^s
('.\i\ XIII. J)e virgis, tinns (huuirlirdDil lnn,!). Jos(!pli niidav(!runl ciim liinica sua, ct Jiida;i
Decorticavil Jacob virf/as, ci po.sxil nnic occs rlirislum liiimanitatc siia. Illi linxerunt tunicam
in canalibus iUc virfjas varialas in concepln
: cl Joseiili in saiif,'uine liicdi, isti huiuanitatem Cliii-
inluenlcs, varios fclus pnriuricbaul {Gcn. xxx;. sti sanfrninc ipsius fiiso pro jieccafo popiili. Illi
Jacol) signilicat sanctos pr;p(]icatorf!s, et aqiia posiierunt Joscpli in piileum, isti Cliiistum in sc-
Scriptiiram, etcanalt^s lihros. Sicut namrpifi Jacol» j)iilcrum.Joseph exivit dc piiteo, Chri.stas resur-
C.X aqua, et canalii)us adaqual^at coramissos ^vii- re.xlt de sepiilcro. Joseph IsmaehtiH transeuntes
ges si])i, sic pra^dicatorcs et (loctorcs ex universi- emerunt, et afiostoli hic manentcm civitatem non
tatc Scriptura", et divcrsis cjusdem ScripliuvR lil^ris, h.ahcntes, sed omnia pro
liiluram in([uirentes,
si])i creditos reMciiint lidclc-;. \\v"rst variata3,varias Christo reliquerunt. Joseph du.xerunt IsmaelitiR
signilicant scntcntias. Ou.e sententia! ideo virgis |^ in /Egyptum et apostoli pr.Rdicaverunt Christum
comparantur, qiiia mullis ct gravilms coinmina- per totura mundum. Exaltatus est Joseph in /K^'y-
tionibus, de transgrcssionil)Us mandatorum Dei pto, et (Ihristus exaltatus cst in mundo. Joscph
nos castigant. Oves sunt fideles, propter suam implevit annona horrea regis vKgypti, et Christus
innocentiam. Oves cx intuita vainavum virgariun Scriptura Ecclesiam Dci. Diversi popuh inhdeles
varios fetus pariunt, quando iidcles qnique ex lo- emerunt victum argento suo in horreis regis
cutione variarum sentcntiarum, varias cxhiJ)i- .Egypti, et diversi popuh fi(h,'Ies elJecti, cnitent
tiones operum producunt. Jacob igitur pr.edica- studio suo jam in Ecclesiis Dei. Fratres tandem ad
toi'es oves, fideles
; aqua, Scrlptura virga^, ; : Joscph venerunt, et cognoverunt eum, et in fine
sententia? variatio virgarum,
; diltcrcntiii^ senten- sceculi postquam plenitudo gentium intiaverit,
tiarum varius fetus ovium, multii)lcx cflectus
; reliquiiB Isracl salvjp fient, et convertentur ad
operum. (^hristum {Rom. xi). Jacob igitur, Deus Pater ; Jo-
Cap. XIV. Be Dina filia Jacob. seph, Christus ; decem fratres, Pharisa?i, scilicetl
Exivit Dinn filia Jacob, ut videret mulieres rc-
l)opulum sub Decalogo pascentes Sichem, lex;i ;
mens virginem (Gen. xxxiv). Sicut cx sanctorum ctio in sanguine haedi, passio pro peccato i)0-i
C
verbis invenimus, Dina significat animam, rel)us puli cisterna, sepulchrum Ismaeht«, apostoh ; ; ; ;
exterioribus nimis intentam. Regio, cujus mulieres yEgyptus, mundus exaltatio Joseph in .Egj^pto, ;
Dina vidcrc cupivit, mundum dcsignat. MuHercs, cxaltatio Christi in mundo liorrea,Ecclesia; auno- :
Cap. XV. Historia cle Joseph. pides de Jordane sublevati, duodecim boves sub
Nota de Joseph, quando a fratribus
est historia ieneo mari duodecim steUte ui corona spousfe,
;
est venditus, et in iEgypto cxaltatus (Gen. xxxvii). duodecim fundamenta duodecim portfe, duode- ;
In hac figura, Jacob figurat Deum Patrem. Qui cim menses anni duodecim hortB chei, duodecim ;
gregem patris sui pascentes Pharisajos significaut, colligit, quando Christus a tidehbus suis bona
qui triJjus Israchticas per Decalogum legis pascere eorum opera recipit. Thamar cum Iialntu meiitri-
dcbiierant. Signilicat autem Sichcm Jegem, iu aiiimam cumpcccato. Quie beiic .ad biviuui
cio est
quam Deiis Pharisaeos cum tribul)us sibi creditis vertit quando ad confessionem accedit. Meretrix
miserat. I<'ralrcs Joseph dcrclinquenteS' Sichcm sedensiu bivio manifcstat ofhciumsuum, vel con-
cum gregilDUs sibi commissis, diverterunt in Do- silium, et anima in confessione peccatum suum
;
niar i)ra>gnantcni facit, quando ei post conibssio- (lal)itur ; mala couscienfia (|uasi a malo
mali, cx
nciu pcccati sui, dona Spiritns sancti inluudit. somnio consc(pinntur mala, ([uia quod timct im-
Datquo illi pi-o arrhal^onc futnr.i' rctr:l)ulionis, an- l)ius, Joscph dcsiguat pra;Iatos qui, cx
venicf ci.
nuluni, qui si^uiQcat lidcm ; (>t armillas, qua^ si- anditu conscicntiarum, cl hona promitlunt ])onis,
;,Miilicaut Ijona opcra ; cf ])aculum, qui significat ct mala minantur uialis. Trcs dies tria lempora
jusfifi.c rcclitudincni. Thaniar pcr Jndani fccun- sunt, tcmpus naturahs lcgis, tempus scriptae' legis,
dala, cdidit Rcminam prolcm ; ct anima Spiiifu tempnsgratia?. Tempns naturalis Icgis fuit aJj Adam
saucto fccimdafa, parit virtufis cxcrcitationcm ct ns(jnc ad Moyscn; tempus script;e legis fuit a
])oni opcris c.xhibitioncm. judas igitur csf Chris- .Moysc us(pK> ad Christum tempus gratia' fuit a ;
l)ona opcra ; Thamar, anima ; sessioin hivio, coii- pora, quasi post trcs dics auferef Deus de -carcere
fcssio dc pcccafo annulus, fidcs armilla, hona
; : prjcscniis miuidi ])onos et malos. Bonos quidem
actio; hacnlus, juslitiu^ rcctifndo impra-iinaiio, ; rcsiituct in gradum heatitudinis snpcrno', malos
C.vp. .Wlll. I)e (luohiia senus P/iaraonis. mali ; culpa scrvornm, originalcpcccatum : carcer,
Irattts esl Pharao claobus sercis sttis, (/iuirtiDt munchis ; Joscj)h, pr;clafi ; somnia, conscientia?
alfer /jincernis prwerat, alter pistoribtis, et vtisit trcs dies, tria tcmpora ; restitutio pinccrnce, rcsti-
eos i)i rarcerein, in i/tio crat Jose/>/i. (Jtfi ibi vide- tutio jusiornni in gnidum innoccntiie et Ijeatitudi-
rttnt soninia Jttxta inlcrprctationcin sibirinv/ritnni. uis ;c!eru;v; pistoris snspcndinm, .cternum impio-
El restitiitns est princeps /)inccrnarnni in (/raduin rum tormentum ; aves, sunt damioncs qui com-
prisli)itttn, princeps vero pistoruni in patibulo est c(hmt carncs pistoris, quia saturaljuntur pa'nis
sits/)ensus [Gen. xi.). Rex .Kgypti Dominum Dcuin pcccatorum.
signilicat, qui rcx cst tofiusmundi. Donuis Dliarao- Cvr. .XI.X. De aroinatibus quibus condiius cst Jacob.
nis, paradisum dcsiiinat, in qucmposnit homincm Morluiis cst Jacob, et condittis est aromatibus
qncm formavcrat; duo scrvi, duogcncrahominum [Ccn. XLix). Jacol) fidelcm animam signilicat, quee
scicnfia', qna- modo in noctc hujus SiPcnU futuj'a viftedcsignat sccrcfum, in qno iidclis rcconditnr,
ipriccurruutstipcnilia. i?oui pcr])onamconscicntiam nc prjvsentis s;cculi lluctuatione turl^etur.
LlllEIi TERTiUS.
iN iiKi.iuiios !m:nt.vti-:i;ciii hinuos ct primo i.n lixoDUM.
C\r. I. I)e nativitale Min/si, et exitu Israel de D veral Ecclcsia nutriat. Qua; vidclicet saucta^E^iclesia'
yEfji/plo. muhcr rccle dicitur, quia sponso suo Cliristo fideli-
Nola est historia de .Nafivitate Moysi [Exod. n tcr multos iidcles parit et nutrit. Ef liffic estHcbrfea
eq.), etquomodo invenif eum filia Pharaonis juxfa id est Iransiens, quianon habethic manentemcivi-
umon, et([uomodo tr;ididitilhin! mafii illius nutri- tatcm, scd futuraminquirif {Hctjr. xiii). Moyscs au-
udum, etposfcaadopt;iviteumsil)iinlilium.Notimi tcm gr;uidisclt'ccfus, scicutia cruditus, in/Egyi:)tum
(iam cstquomodoiuisif cmiiDcus utcducercL^hos [jroptcr tilios Isracl mittitur, quia fidelis quilibet
(;1 de /tgypto, decem plagis flagellata, ctquo- justitia cnutritus, scicntia Scripturarum imbutus,
lodomare Ruljrnm transierunt, ct descrtum, etad pra^dicator a Dco constituitur. Pharao, qui inter-
)i'am promissionis, completis quadraginta annis, pretatur??f^f/2/.'? (?»»?, id cst Dominum, significatdia-
icrmit. .Moyscsjuxta Ilumen signiflcat qucmli])ct liolnm, qni' eum negavit quando dixit : Ponam
uinem, juxtafluvium pra^sentis sreculi positum ;
sedem )neafH'a'd aquilonem, etero similis A llissimo.
regis gratiamdesignat, qu;r (juemhhct ad vitam
'
fe
«oii iiiir.oMs i»K s. vicioiu; oim'. p.mis i. -- kxk«,kii<..\ di m.\. Oiti)
(!() quod hiliiiu iii([iiiiiat, lii.xiiJ iani iliNi^jiiui. I';iiia, .\ ln [laiisitii .loidaiiis iiircrior pars a(jii.r ail iiifcii(j-
(;o (iiiod lcvis ost, ctcito trunsvolal, vaiiaiii gioriain la dcciiirchal, siij)(;rior aiitcm solidatu subsiste-
sif^nilicat. Katcr (\{\<><\[\i-, (\\\\ lic iiiolli lcrra coiilc- l)at. Sic in niortc inlciior j)ais liominis, sciliccl
ctus, pcr (iccoctioiiciii if^nis limcM-it, liiiiiiaiii cor- (;aro, iurcriiis dcciirrit, (jiiia tcrra cst, ct iii tcrram
(lis diiritiani, pcrlongam siv(! concupiscciitia-, sivc siij)crio!' jiars cjiis, id cstanima, solldata sulisistit,
lijjidinis aiit avarilia! consucliidincin dccoctain (p:ia >iiaiii jaiii rccijiicns slolam, ad a^lcniitalcm
oslondit : pcr (|iiam mulli scrviiint iii liis oiniiilms tiiiiisil. DiH) vcro siint l)()iia (jiia- noliis in colcsli
liodic JMiaraoiii, (pii lauicn siiiitad \ilaiii fctciiiam j)aliia jiiDiniliimtiir : lac ct iinl. I,ac, (piia dc carnc
pr.Rdcstinati, et terram cu-lestis patria- adcptiiri. csl, signilicat liiimaiiilatcm (^liristi ; mcl vcro, (jnia
FlagcUalio yl"]gyi)ti dcstructioncm siguiticat sa-culi, (\i' rorc co^li concrcscit,dcsigiiat c'jusdcitatciii. .\c-
nou sccunduin lioc ([uod divina iirovidcnlia rcf^i- (ij)iamiis ita(jiic tcrram laclc ct mcllc maiiaiilcm :
tur, sed sccundiim lioc (piod iii miiiislirio pra-di- ([iiia iii lioc bcatilicamur, ([iiod jinmaiiilalem
calionis in sua malitia dcl)ilitatur. Primogcnila Cliiisli ct i[)sins divinilatcm coiit<?mplaniur. ^tg^'-
principalia cxprimunt vitia. Primogcnita vero iu- j)tus ita([uc, vita sajcularitis ; dcsertum, vita s[)iri-
terficiuntiir, ([iiando pcr gratiam Dci [)riiici[)alia tiialis ; tcrra [)romissionis, vila co-lcstis. 1'liarao
vitia dcstruuntur. Occisio agni passio Clirisli, [icr jj diaholus, piinci[K's cjiis daaiKJUCs, lutiim lii.\uria,
quam omncs clecti IDjerantur a servitute diaholict palra vaiia gloria, auriim pliilo.soi^hica sajncntia,
de captivitate pncsentis saiculi. Ciijus vidclicctagiii aigcutiim cloqncntia, laler dnritia cordis, fluvius
sanguinc utrumqiic postem nostrum linimus^fi^xo^/. .Egyi)ti niixiis sa-iuli. Moy.<cs j^i-cdicatoics, filii
xii), cum passioncm cjus et cordc crcdimus, ctore Isracl Cliristiaui, iiitcifcctio [aimogciiitoriim dcs-
conlitcmur(/to//(. x). Lactuce agrestes, amaritudi- tructio princi[)alinm vitiorum, occisio agni passio
nem cxprimunt po-nitentiie. Cum cnim sacramcn- Christi, agrestes lactucw amaritudo [Kfnitciili.'p,
to Dominici corporis communieamus, flagitia sul) faiiua uon fcrmcntata simiJlcx doctrina, marc I!u-
Pliaraone retroacta dcflere dchcmus. Accinctio hriuu ha[j[ismus, [^opulus Amalccitariim vitia car-
renum significat continentiam. Calceamenta, quffi nalia, sive penersi liomines. Og et alii reges vitia
dc coriis animalium mortuorum liiait, mortalita- spiritualia, sive diemoncs, teiTcE promissionis
tis mcmoriam signiticant. Haculi, quos tcncre possessio ijeterna hcatitudo, calceamcnta mortiili-
dchehant in manihus, signiticant justitiaui, in ha- tatis memoria, haculi justiliii, fcstiuatio comcstio-
culis enim rectitudo est. Festinatio comestionis iiis celeritas conversionis, accinctio rcnum conli-i
celeritatem exprimit conversionis. Aurum ./Egj-pti, nentia, duo postes fides et confessio. :
quod fdii Israel tulerunt, eo ([uod fulgidum cst, C C.vp. II. De iis quie spiriluaiilcr D(nninum velChri-,
philosophi<;am insinuat sapicntiam. Argcntum
stum sifjnificant. t
castitatem, per quam munimur contra luxuriam lis, columna, petra, ct cwtei^a quiedam. Agnii:-
;
humilitatem, contra superhiam, et sic de caiteris paschcdis significat Christum, quia sicut in oii i-
virtutihus et vitiis. Farina non fcrmcntata, quam sione agni liherati sunt filii Israel de servitutc rc
secum tulerunt, simplicem ct sauam doctrinam gis .l^gypti, sic in passione Domini liherati sun
designat, hferetica pravitate minime corruptam. filii clecti de servitute diaholi. Columna, qiue filio-
Mare Ruhrum haptismum significat Christi san- Israel prpecedehat, Christum significat, quia sioii
guine consecratum. In mari Ruhro suijmersus est columna priecedehat [JO[julum pergentem ad ter
Pliarao, et principes ejus, etin haptismo iihera- rampromissionis, sic Christus, factus ohedicnsPa
mur a potestatc diaholi, et priucipum illius. Deser- tri usque ad mortem iPhilipp. ii), [jriecedit popu
tum, quod transito mari Ruhro fdii Israel intrave- lum Christianum exemplo passionis supp, tenden
runt, vitam significat spiritualem, quam, accepta tem ad patriam vitie coelestis. Per multas namqui
D passvmes cf tribulationes oporfet nos infrare
baptismi gratia, agere dehemus. Qua; vita recte rt
dicitur desertum, quia a niultis deseritur, et a gnumcielorum {Act. xiv). >;u])es Christi significa
sedcontra poteslftles lencbrarum harum, contra justitia, per quam i"egimur. DuiK etcnim tahi
spiritualia ne(/uili;e in cadestibus {Ephes. vi). .lor- l.e dcsiguaut sapientiam ct scientiam, luanii
danis, qui intcr[)rctatur descensus, significat mor- gratiam, virga justitiam. Sajiicntia et scienti
tem, et terra promissionis a^ternam heatitudinem. Christus nos instruit, grat'a pascit, justitia regi
1
(Juattior anmili, qni nvciv iiili.prciit, quatiior siinl .\ laril scr/icnlcm iii deserto, sir esl Cfiristiis exaltatus
Kvciiigelionini liitri. OiiiJ''>i'i, (iu;isi auuuli rotiuuli in lif/no (Joiui. iii). Illi, qui ros[)ioiol);int ;ul serpen-
sunt ox eo quod .Hternitatoin, in qua iinis uou est, tem ieneum, cur;iliantur a morsihus serpentum, et
nol)is promittuut. Veetes, qiiihus arca portabatur, vor;i iide rospiciunt ad Christum, sanantur a
([iii
somi^er iulHprent .•uiniilis, quia pra'(lie;ifores sem- siiggostionihiis d;pmonum. Botrus, qucm duo viri
])or iuesso do])ent qualuor Kvaufioliorum lihris oxploratoros tulorunt in vecte, Christum, signili-
per ineditationem et leotionom, ut porteut aream, cat. Ipsc namque cst fructus vita^, quo pascimm*
id Christum ad montes audioutium por pr;o-
ost ot fundit nobis primum vinum gratife, doindc glo-
die;itionem. Propitiatorium siynilioat Chrislum. ri;p, ({uo iuehri;imur. Duo autem viri exploratores,
Sicut enim Dominus do propitiatorio propius prophotas et apostolos signitioant qui secreta,
fiohat hliis Israol, loquons Movsi dc co mau(l;it;i c(plesfis ]);itri;p, ot Christum pro nolns per Scriptu-
sua sic in Christo propiti;itus ost huniauo generi, r;is hunc mundum attulerunt. Lignum
suas in
coudonans peceata illius, sieut soripfum ost : aiitem voolis, lignum designat crucis. Et sicut illc,
Detis erat in Cfwisto nnnulinn rcconcilians sihi qui pvc^pcodat ex duohus viris botrum portantibus,
(/ Cor. v), Mensa propositionis significat Chris- hotrum post torgum non vidit in vecte, sic Chris-
tum. hi mensa namque propositionis panes or;iut. ]{ fiim pr;pcedens prophetarum cuneiis, patientem
Kt .losus dicit Ego sinn panis viviis, qid de rwlo
: non vidit in cruce. llle autem, qui sequebatur, bo-
ilescendi: et panis, quam eyo daho, coro niea cst trum vidit, ([uia chorus apostolorum, qui postipsum
pro uiundi vita {Joan. Candolahrum signilieat
vi). in mundo remansit, vel post ipsum de mundo
Christum. Sieut enim eandelahrum est instru- exivit, et pr;ecedentem eum in carne, et patientem
mentum luminis, ita Chrisfus in mundo manifesta- oum in cruce respexit. Deccm exploratores, qui
vit nomen Patris, ipso toste, qui ;iit : Paler mani- pravis sermonibus corda filiorum Israel ab in-
festavi nomen liium [Joan. vu). Hastile candel;xl)ri, grossu terriP promissionis averterant, infideles
sanctam designat Ecolesiam, qua? est corpus .Iu(l;possud Decalogo legis positos designant, qui
Christi.Calami, aui de ipso procedunt, pr;pdicato- ecplestia promissa per fidem Christi qu;prere de-
res sunt, qui nohis verhum vit;o personant. Soy- trectant. Duo autem exploratores, qui populum ad
phi, eo quod scyphis solet infundi pofus, sunt an- ejusdem terrcne introitum fideliter exhortati sunt,
ditores verhi. Sphccruhi, qu;B et ips.T inerant c;i- electos Christianos sul^ duobus pra^ceptis charitatis
iamis, voluhilifafem et velocifatem exprinnmf J)oni l)ositos cxprimunt, qui C(pleshs patrio3 jucundit.a-
opei'is. I.ilia vero, eo quod lili;i virent ot caudenf, tom introire totis visceribus concupiscunt. Agnus
fefernif:ifem ef pulohrifudinom designant ;otern;(^ ^. igitur pasch;Uis est Cliristus columna, Christus; pe- ;
relrihufionis. Tres calami egrediebantur ex uuo tra, Christiis; arca, Cliristus; propitiatorium, Chris-
latere, ex altero, quia et ante incarnalio-
et tres tus; mensa, Christus; candelabrum, Christus; altare,
nem Christi et post, fuerunt qui fidom Trinifatis Christus; vifula, Christus; serpens, Cliristus; hir-
pi';edirareut. Tres scv^phi, sphioruLp, lilia per sin- cus, Christus; hotrus in vecte, Christus in cruce.
gulos cahimos tria tempora signifioant, ({uia elocfi CA !• . 1 1 .
— De ^-Eijypto, deserto et terra promissionis.
ante inc;n'nationem, ante logem, ot suh lege, suh .Egyptus, qu;p interpretatur tenebra', carnem si-
prophotis, et post incarnationem, tempore primi- gniiieat. Quid enim c;ecius, quid tenebrosiuscarne?
tiv;B EcclesicB, qu;e congrogafa ost i^^' Israel, ot iu (iu;p nisi ratione refrenefur, semper qu;prit delec-
lcmpore congregafa cst de genfi-
Ecclesi.e, qucP t;ihili;i, nimqu.im utilia. Dcsertum designat ani-
hus, ot illius qu;e in fino congr