CUỘC THI KHOA HỌC KỸ THUẬT

DÀNH CHO HỌC SINH TRUNG HỌC CẤP TỈNH

NĂM HỌC 2021-2022

BÁO CÁO TÓM TẮT

DỰ ÁN
HÀNH VI SỬ DỤNG TIỀN VÀ BIỆN PHÁP NÂNG CAO
KĨ NĂNG QUẢN LÍ TÀI CHÍNH CHO HỌC SINH THPT

Lĩnh vực: Khoa học xã hội và hành vi

Thái Bình, tháng 12 năm 2021

 LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình thực hiện dự án Hành vi sử dụng tiền và biện pháp nâng
cao kĩ năng quản lí tài chính cho học sinh THPT chúng em rất biết ơn các thầy
giáo, cô giáo trong nhà trường đã không quản khó khăn vất vả, hướng dẫn chúng
em hoàn thành dự án này.
Chúng em cũng xin chân thành cảm ơn sự cộng tác của các thầy cô giáo là
cán bộ quản lí, giáo viên các trường THPT, các bậc phụ huynh học sinh và các
bạn học sinh THPT đã tham gia khảo sát cho dự án của chúng em. Đặc biệt,
chúng em rất biết ơn ông bà, bố mẹ đã động viên, tạo điều kiện tốt nhất có thể để
chúng em hoàn thành dự án của mình.
Tuy đã rất nỗ lực tìm tòi, nghiên cứu nhưng chắc chắn đề tài của chúng
em vẫn còn nhiều thiếu sót. Chúng em kính mong Hội đồng giám khảo, các thầy
giáo, cô giáo và bạn bè đóng góp ý kiến để chúng em chỉnh sửa và hoàn thiện dự
án này.
Em xin chân thành cảm ơn!
Trưởng nhóm

Nguyễn Hương Giang

 PHỤ LỤC

Stt Nội dung Trang

1 A. Lí do chọn đề tài 2

B. Giả thuyết khoa học, câu hỏi nghiên cứu, mục tiêu kĩ
2 3
thuật, kết quả mong đợi

3 1. Giả thuyết khoa học 3

4 2. Câu hỏi nghiên cứu
5 3. Mục tiêu nghiên cứu 3
6 4. Kết quả mong đợi 3
7 C. Mô tả chi tiết phương pháp nghiên cứu và các kết luận 4
8 1. Đối tượng nghiên cứu, lựa chọn 4
9 2. Phương pháp nghiên cứu 4

3. Đánh giá rủi ro, bảo vệ sự riêng tư, thủ tục cho phép
10 4
thông tin

11 4. Quá trình nghiên cứu 5

12 4.1. Khái niệm giáo dục tài chính 5

4.2. Tầm quan trọng của giáo dục tài chính và việc nâng
13 5
cao kỹ năng quản lí tài chính cho học sinh THPT

4.3. Những khó khăn trong giáo dục kỹ năng quản lí tài
14 7
chính cho học sinh THPT

15 4.4. Hành vi sử dụng tiền của học sinh THPT hiện nay 8

4.5. Nội dung của giáo dục kỹ năng quản lí tài chính cho
16 10
học sinh THPT

17 4.6. Hình thức, phương pháp giáo dục tài chính 11

4.7. Biện pháp nâng cao kĩ năng quản lí tài chính cho học
18 13
sinh THPT

19 5. Kết luận 15
20 D. Tài liệu tham khảo 15
A. Lí do chọn đề tài
 Giáo dục tài chính (GDTC) là một nội dung được đưa vào giảng dạy trong
trường học từ rất sớm, đặc biệt là ở các nước tư bản phát triển. Theo khảo sát
của OECD, tính đến năm 2015, có 59 quốc gia đã và đang xây dựng chiến lược
GDTC với tư cách là chiến lược quốc gia nhằm đóng góp vào sự phát triển tài
chính toàn diện và đảm bảo tính bền vững của nền kinh tế. Riêng tại khu vực
Đông Nam Á, tính đến năm 2016, có 5 quốc gia đã thiết kế và triển khai các
chiến lược GDTC toàn diện. Điều đáng tiếc, cho đến thời điểm này, Việt Nam
vẫn chưa nằm trong nhóm các quốc gia kể trên. Kết quả khảo sát về mức độ hiểu
biết tài chính toàn cầu (Global Finlit Survey) do S&P thực hiện năm 2015 cho
biết, chỉ 24% người trưởng thành tại Việt Nam có hiểu biết về tài chính. Theo
báo cáo cạnh tranh toàn cầu 2015-2016 của OECD, Việt Nam chỉ đứng thứ
103/144 quốc gia được khảo sát về mức độ sẵn có có đối với dịch vụ tài chính.
Mức độ phổ cập tài chính của Việt Nam chỉ xếp thứ 112/176 quốc gia và vùng
lãnh thổ trên thế giới và đứng thứ 22/37 tại khu vực châu Á. Còn theo kết quả
khảo sát của Ngân hàng Nhà nước cùng năm này thì có 51% người được khảo
sát đã từng nghe và hiểu về các khoản vay cá nhân.
Ở Việt Nam, trong chương trình hiện hành và chương trình giáo dục phổ
thông 2018 giáo dục tài chính là một trong những nội dung được tích hợp linh
hoạt trong một số môn học và hoạt động giáo dục ở bậc học THPT. Tuy nhiên
hiệu quả về giáo dục tài chính cho học sinh THPT còn hạn chế. Trong khi đó, tại
các gia đình Việt Nam mọi người thường “ngại” khi nói về chuyện tiền bạc với
con, thường coi đây là một vấn đề “tế nhị”, thường có tư duy hãy để trẻ lớn lên
trong sáng, hồn nhiên, tránh xa tiền bạc. Mọi người thường có quan điểm sai
lầm về tiền bạc như hiểu biết quá nhiều về tiền bạc là điều không được đứng
đắn, tiền bạc thường gắn liền với xấu xa. Chúng ta thường nghe thấy câu “trẻ
con thì biết gì về tiền bạc”.
Vì vậy, một hệ lụy đó là rất nhiều học sinh chưa hiểu được giá trị của sức
lao động, thiếu cân nhắc khi chi tiêu, không có kỹ năng quản lí tiền một cách
hiệu quả. Hoặc với những học sinh được nuông chiều quá mức, như thường
xuyên nhận được tiền từ ông bà, bố mẹ, những người xung quanh mà không
hiểu vì sao… có thể các bạn sẽ đứng trước nguy cơ trở nên ích kỷ, coi việc nhận
được tiền là lẽ đương nhiên, mình nên nhận tiền như thế và rồi lâu dần các bạn
chỉ biết nhận mà không biết chia sẻ hay quan tâm đến những người xung quanh.
Chúng ta hiểu rất rõ tầm quan trọng của tiền bạc, hiểu biết tài chính được
coi là một kĩ năng vô cùng cần thiết của cuộc sống, tuy vậy học sinh lại không
được chỉ dạy về các kỹ năng tài chính cá nhân một cách đầy đủ, bài bản, có hệ
thống, vì thế chúng ta phải tự mày mò, tìm kiếm cách quản lý, chi tiêu tiền
bạc… Vì vậy việc giáo dục kỹ năng quản lí tài chính cho học sinh THPT là hết
sức cần thiết, đặc biệt là trong giai đoạn hiện nay khi mà việc tiếp cận với tài
chính hay các dịch vụ tài chính ở độ tuổi ngày càng trẻ hơn, dễ dàng hơn. Việc
đào tạo kiến thức tài chính ngay từ trên ghế nhà trường là bước đi cấp bách và
mang tính chiến lược. Giáo dục tài chính có vai trò quan trọng, đặc biệt trong
thời đại hiện nay, khi đất nước đang trên đà hội nhập, phát triển, công nghệ
thông tin rất phát triển. Giáo dục tài chính sẽ giúp tạo ra một thế hệ học sinh
hiểu biết về tài chính, biết vận dụng hiệu quả kiến thức này vào thực tế cuộc
sống để giúp ích cho bản thân, gia đình, góp phần phát triển ổn định bền vững
nền kinh tế - xã hội quốc gia, đáp ứng nhu cầu phát triển của thế giới. Tuy nhiên,
chúng em nhận thấy đến thời điểm này chưa có một đề tài nào nghiên cứu về
vấn đề này, đây là một khoảng trống rất lớn, chính vì vậy chúng em lựa chọn
“Hành vi sử dụng tiền và biện pháp nâng cao kỹ năng quản lí tài chính cho
học sinh THPT” làm đề tài nghiên cứu cho dự án của mình.
B. Giả thuyết khoa học, câu hỏi nghiên cứu, mục tiêu kĩ thuật, kết
quả mong đợi
1. Giả thuyết khoa học
Giả thuyết 1. Còn một bộ phận học sinh THPT hiện nay đang sử dụng
tiền chưa phù hợp.
Giả thuyết 2. Học sinh THPT hiện nay chưa được giáo dục đầy đủ về kỹ
năng quản lý tài chính.
Giả thuyết 3. Học sinh THPT rất mong muốn được giáo dục kỹ năng
quản lý tài chính.
Giả thuyết 4. Chương trình, nội dung, phương pháp, hình thức giáo dục
kỹ năng quản lý tài chính cho học sinh THPT hiện nay còn chưa đầy đủ và phù
hợp.
Giả thuyết 5. Khi có các biện pháp giáo dục kỹ năng quản lý tài chính
cho học sinh đầy đủ và đồng bộ thì kỹ năng quản lý tài chính của học sinh THPT
sẽ được nâng cao. Từ đó học sinh có thể xác định được mục tiêu công việc trong
tương lai, sống có trách nhiệm hơn với tình hình tài chính của mình, của gia
đình trong hiện tại và những vấn đề tài chính trong tương lai.
2. Câu hỏi nghiên cứu
Câu hỏi 1. Học sinh THPT hiện nay đang sử dụng tiền như thế nào?
Câu hỏi 2. Học sinh THPT hiện nay đã được giáo dục đầy đủ về kỹ năng
quản lý tài chính chưa?
Câu hỏi 3. Học sinh THPT có muốn được giáo dục kỹ năng quản lý tài
chính không?
Câu hỏi 4. Chương trình, nội dung, phương pháp, hình thức giáo dục kỹ
năng quản lý tài chính cho học sinh THPT như thế nào?
Câu hỏi 5. Khi có các biện pháp giáo dục kỹ năng quản lý tài chính cho
học sinh đầy đủ và đồng bộ thì kỹ năng quản lý tài chính của học sinh THPT sẽ
như thế nào?
3. Mục tiêu nghiên cứu
Tìm hiểu thực trạng sử dụng tiền của học sinh THPT hiện nay và đề xuất
một số giải pháp nhằm nâng cao kỹ năng quản lý tài chính cho học sinh THPT.
Giúp học sinh có thể đưa ra các quyết định tài chính tốt nhất, tránh những sai
lầm, có thể kháng lại những áp lực tài chính từ bạn bè, xã hội trong tương lai.
4. Kết quả mong đợi
Đề xuất được các biện pháp giáo dục kỹ năng quản lý tài chính cho học
sinh đầy đủ và đồng bộ nhằm nâng cao kỹ năng quản lý tài chính của học sinh
THPT mang lại lợi ích lâu dài cho học sinh. Xây dựng, điều chỉnh thói quen,
cách thức chi tiêu, tiết kiệm, quản lí tài chính khi còn trẻ có thể hỗ trợ cho bất kì
ai trong tương lai. Từ đó việc tạo cơ hội cho học sinh được tiếp cận với các
chương trình giáo dục về tài chính, cung cấp cho học sinh hiểu thế nào để làm ra
tiền, chi tiêu hợp lý, ngân sách tiết kiệm, vay tiền và tiếp cận các dịch vụ tài
chính là điều hết sức cần thiết. Những kiến thức đó không chỉ giúp học sinh hiểu
đúng về tiền, giá trị của sức lao động, phân biệt giữa nhu cầu và mong muốn để
đưa ra quyết định chi tiêu đúng đắn, trở thành những nhà tiêu dùng, đầu tư thông
thái.
C. Mô tả chi tiết phương pháp nghiên cứu và các kết luận
1. Đối tượng nghiên cứu, lựa chọn
- Đối tượng nghiên cứu: Trong đề tài nghiên cứu của mình, chúng em
hướng đến 3 đối tượng đối tượng nghiên cứu là cán bộ quản lí, giáo viên trường
THPT; phụ huynh có con đang theo học ở bậc học THPT; học sinh THPT.
- Lựa chọn: Chúng em tiến hành gửi thư mời cán bộ quản lí, giáo viên
trường THPT; phụ huynh có con đang theo học ở bậc học THPT; học sinh
THPT tham gia khảo sát cho nghiên cứu của mình.
2. Phương pháp nghiên cứu
Để đạt được mục tiêu đã đề ra, đề tài sử dụng các phương pháp nghiên
cứu chủ yếu như sau:
Phương pháp nghiên cứu lí thuyết, nghiên cứu thực tiễn: Sử dụng để
nghiên cứu các tài liệu liên quan đến giáo dục tài chính cho học sinh trên thế
giới và Việt Nam; nghiên cứu chương trình THPT tổng thể công bố ngày
26/12/2018 và chọn lọc những yêu cầu cần đạt về phẩm chất và năng lực của
học sinh đối với các kiến thức, kĩ năng tài chính được quy định trong chương
trình, từ đó làm cơ sở cho việc xây dựng các nội dung liên quan đến đề tài cần
khảo sát.
Phương pháp sử dụng bảng hỏi: Từ kết quả nghiên cứu lí thuyết và
nghiên cứu thực tiễn, chúng em tiến hành xây dựng bảng hỏi bằng cách khảo sát
để tìm hiểu thực trạng sử dụng tiền của học sinh THPT hiện nay, thực trạng giáo
dục tài chính cho học sinh THPT hiện nay và một số giải pháp nhằm nâng cao
kỹ năng quản lí tài chính cho học sinh THPT hiện nay. Do điều kiện dịch bệnh
Covid-19 và cũng để có thể có được dữ liệu lớn, ở nhiều vùng miền khác nhau,
chúng em sử dụng công cụ Google Form (Google biểu mẫu) để tạo bảng hỏi.
Những người tham gia sẽ được yêu cầu trả lời các câu hỏi trong bảng hỏi. Tần
suất và thời gian dành cho mỗi chủ đề là 10 ngày.
Phương pháp thống kê, phân loại, phân tích, so sánh: Nhóm phương pháp
này được sử dụng để xử lí các kết quả khảo sát từ đó đưa ra các kết luận về thực
trạng sử dụng tiền, thực trạng giáo dục tài chính cho học sinh THPT hiện nay và
một số giải pháp nhằm nâng cao kỹ năng quản lí tài chính cho học sinh THPT
hiện nay.
3. Đánh giá rủi ro, bảo vệ sự riêng tư, thủ tục cho phép thông tin
+ Rủi ro: Việc tham gia bằng cách trả lời các câu hỏi trong bảng hỏi mà
chúng em xây dựng hầu như không có rủi ro nào về thể chất, tâm lý, không vi
phạm pháp luật, chỉ chiếm một khoảng thời gian rất ngắn là có thể hoàn thành
bảng hỏi. Có thể làm giảm các rủi ro đó bằng cách viết chi tiết phần mô tả của
bảng hỏi.
+ Lợi ích: Người tham gia sẽ có cái nhìn mới về sự cần thiết phải chủ
động trang bị các kiến thức tài chính cho học sinh ngay từ khi còn ngồi trên ghế
nhà trường, để đạt đến sự hài lòng về các quyết định tài chính cho cả hiện tại và
tương lai. Xã hội sẽ có đánh giá đúng về thực trạng giáo dục tài chính hiện nay
và có những biện pháp phù hợp nhằm nâng cao kỹ năng quản lý tài chính cho
học sinh THPt.
- Bảo vệ sự riêng tư: Đề tài hoàn toàn đảm bảo sự riêng tư của người
tham gia. Sẽ không có thông tin cá nhân nào được thu thập. Số liệu thu được chỉ
sử dụng vào mục đích nghiên cứu và được bảo mật. Các dữ liệu được lưu trữ
trên Google drive khi tiến hành khảo sát và được tải về để phân tích, nghiên cứu.
Chỉ nhóm tác giả mới truy cập được các dữ liệu đó. Dữ liệu sau khi kết thúc
nghiên cứu sẽ được lưu trữ để phục vụ cho việc mở rộng dự án.
- Thủ tục cho phép thông tin: Người tham dự sẽ được thông báo về mục
đích nghiên cứu, họ sẽ được yêu cầu làm gì thông qua thư mời tham gia và qua
phần mô tả của bảng hỏi.
4. Quá trình nghiên cứu
Để thực hiện dự án của mình chúng em đã tiến hành nghiên cứu bằng các
phương pháp đã được xác định. Phương pháp nghiên cứu lí thuyết và thực tiễn
để chúng em xác định các khái niệm và các nội dung, phương pháp sử dụng
bảng hỏi chúng em xây dựng các bảng hỏi để khảo sát, điều tra, thu thập dữ liệu
từ đó sử dụng phương pháp thống kê, phân loại, phân tích, so sánh để đưa ra các
kết luận, khuyến nghị.
4.1. Khái niệm giáo dục tài chính
Theo Tổ chức hợp tác và phát triển kinh tế OECD, giáo dục tài chính
được hiểu là một quá trình trong đó người tiêu dùng/nhà đầu tư nâng cao sự hiểu
biết của mình về các sản phẩm tài chính, các khái niệm và rủi ro tài chính, từ đó
dưa ra các quyết định đúng đắn hoặc biết cách tìm kiếm sự giúp đỡ nhằm thay
đổi một cách hiệu quả tình trạng tài chính của mình. Như vậy, giáo dục tài chính
sẽ cung cấp kiến thức, kỹ năng và sự tự tin, trong đó:
- Kiến thức có nghĩa là hiểu biết về các vấn đề tài chính.
- Kỹ năng nghĩa là khả năng áp dụng những kiến thức tài chính để quản lí
tài chính cá nhân.
- Tự tin nghĩa là có thể đưa ra quyết định độc lập và chắc chắn liên quan
đến vấn đề tài chính cá nhân.
4.2. Tầm quan trọng của giáo dục tài chính và việc nâng cao kỹ năng
quản lí tài chính cho học sinh THPT
Những kỹ năng quản lí tài chính cơ bản của học sinh THPT ở Việt Nam
hiện nay còn rất yếu. Hầu hết học sinh không có kiến thức đầy đủ về tài chính cá
nhân và quản lí tài chính, có thái độ và hành vi tài chính không đầy đủ. Điều đó
dẫn đến những hệ lụy rất khó lường như học sinh không hiểu đúng về tiền, về
giá trị sức lao động, chi tiêu bất hợp lí, không hiệu quả, không biết sẻ chia giúp
đỡ hay làm từ thiện. Chính những sự thiếu hiểu biết này là một phần nguyên
nhân dẫn đến tình trạng vướng mắc, mất mát, khó khăn khi sử dụng các dịch vụ
tài chính thậm chí là những rủi ro mà học sinh nói riêng cũng như người tiêu
dùng nói chung phải đối mặt. Vì vậy khi được giáo dục kỹ năng quản lý tài
chính cho học sinh đầy đủ và đồng bộ thì kỹ năng quản lý tài chính của học sinh
THPT sẽ được nâng cao. Từ đó học sinh có thể xác định được mục tiêu công
việc trong tương lai, sống có trách nhiệm hơn với tình hình tài chính của mình,
của gia đình trong hiện tại và những vấn đề tài chính trong tương lai. Giáo dục
tài chính cho học sinh THPT là vấn đề còn mới mẻ nhưng có tầm quan trọng đặc
biệt đối với sự phát triển toàn diện cũng như quyết định mức độ thành công của
học sinh trong tương lai. Không bao giờ là quá sớm khi dạy về giá trị của đồng
tiền hay sự khác nhau giữa nhu cầu và mong muốn hoặc ý nghĩa của việc tiết
kiệm. Học sinh hiện nay cần phải được giáo dục để trở thành một người thông
minh về quản lí tài chính.
Nên giáo dục tài chính cho trẻ em từ khi nào? Ở những quốc gia phát
triển, đã có nhiều chuyên gia nổi tiếng giảng dạy về đề tài này như tác giả của
bộ sách “Cha giàu cha nghèo” của Robert Kiyosaki – một nhà đầu tư, cũng là
diễn giả và tác giả của nhiều cuốn sách nổi tiếng về lĩnh vực tài chính tại Mỹ,
hay đặc biệt tại đất nước Israel – đất nước của dân tộc Do thái thông minh, tài
giỏi thì thậm chí người ta đã lấy tiếng leng keng của những đồng tiền chạm vào
nhau để chào mừng đứa trẻ ra ra đời,và trẻ em ở đây được giáo dục về tài chính
từ khi lên 3 và không giới hạn lứa tuổi. Việc giáo dục tài chính cho trẻ em từ
sớm hướng đến việc bồi dưỡng chỉ số FQ (Financial Intelligence Quotient) – chỉ
số thông minh tài chính.
Qua kết quả khảo sát với 135 giáo viên (GV) THPT và cán bộ quản lí
(CBQL) trường THPT (13 CBQL, 122 GV) thì kết quả nhận được 32.6%
CBQL, GV cho rằng việc giáo dục tài chính cho học sinh THPT là cần thiết;
65.9% cho rằng việc giáo dục tài chính cho học sinh THPT là rất cần thiết, chỉ
có 2 GV (1.5%) cho rằng việc giáo dục tài chính cho học sinh THPT là không
cần thiết. Như vậy có thể thấy rằng CBQL và GV trường THPT cho rằng cần
thiết phải tiến hành giáo dục tài chính cho học sinh trường THPT.
Qua kết quả khảo sát với phụ huynh thì hầu hết các bậc phụ huynh đều
cho rằng nên GDTC cho con từ sớm: Mầm non 18.2%; Tiểu học 40.2%; THCS
29.9% và chỉ có 9.4% phụ huynh cho rằng nên GDCT cho con từ THPT và
2.4% cho rằng nên GDTC cho con từ sau THPT.
 Và cũng tương đồng với kết quả khảo sát đó, với câu hỏi Ông bà bắt đầu
hướng dẫn con về giá trị đồng tiền, cách chi tiêu và quản lí tiền từ khi nào? thì
chúng em nhận được câu trả lời là hầu hết các bậc phụ huynh đều đã GDTC cho
con từ khá sớm: Mầm non 13.5%; Tiểu học 41.2%; THCS 34.1% và chỉ có 9.8%
phụ huynh cho rằng nên GDCT cho con từ THPT và 1.3% chưa GDTC cho con.
Như vậy, có thể thấy rằng hầu hết phụ huynh đều đã tiến hành GDTC cho con từ
khá sớm từ mầm non và tiểu học.

4.3. Những khó khăn trong giáo dục kỹ năng quản lí tài chính cho học
sinh THPT
Giáo dục tài chính cho học sinh THPT được thực hiện bởi các chủ thể là
tự giáo dục, gia đình, nhà trường và xã hội. Tuy nhiên, như đã phân tích hiện
nay việc giáo dục tài chính nói chung và giáo dục kĩ năng quản lí tài chính cho
học sinh đang có rất nhiều những khó khăn, hạn chế. Về phía gia đình, bố mẹ
thường ngại, né tránh và coi việc nói đến chuyện tiền bạc với con là “tế nhị” nên
ít đề cập đến. Tâm lí chung của đa số cha mẹ Việt Nam là cho con tiếp xúc với
tiền sớm dễ dẫn đến việc con hư. Mặc dù quan điểm này đã dần thay đổi nhưng
việc giáo dục kĩ năng quản lí tài chính cho con ở lứa tuổi học sinh chưa được
quan tâm đầy đủ và đúng với tầm quan trọng của nó.
Về phía nhà trường, nội dung giáo dục tài chính không phải là nội dung
riêng mà chỉ được tích hợp trong các chủ đề, bài học, hơn nữa thời lượng cho
các nội dung không nhiều, việc giáo dục về tài chính thường được tổ chức lồng
ghép trong các hoạt động ngoại khóa, vì vậy hiệu quả chưa cao. Ở các trường
phổ thông hiện tại không có phần nội dung này một cách cụ thể, rõ ràng. Hầu
hết giáo viên tích hợp giảng dạy ở bộ môn Công nghệ lớp 10 ở phần thành lập
doanh nghiệp đề cập đến kiến thức về vốn hay ở môn giáo dục công dân lớp 11
ở bài Hàng hóa, tiền tệ, thị trường. Như vậy thời lượng và kiến thức là rất hạn
chế. Khó khăn nhất được đề cập khi giáo dục tài chính cho học sinh là Tài liệu,
phương tiện dạy học, phương tiện hỗ trợ còn ít 74.8%; Giáo viên chưa được tập
huấn 66.7%; Không đủ thời gian để giảng dạy 58.5%.
 Về phía xã hội, các chương trình giáo dục tài chính cho học sinh nói
chung, học sinh THPT nói riêng còn rất ít. Các hoạt động truyền thông được sử
dụng chưa nhiều và còn đơn giản, chưa thực sự đa dạng, phong phú. Những
chương trình như “những đứa trẻ thông thái” với slogan rất hấp dẫn “học hỏi về
tiền, làm chủ tương lai” nhằm mục đích GDTC cho trẻ dưới 15 tuổi do kênh tin
tức VTV24 sản xuất từ năm 2017 tuy nhiên đã dừng sản xuất cuối năm 2018,
gameshow “Tiền khéo tiền khôn” là chương trình gameshow đầu tiên về truyền
thông giáo dục tài chính do Ngân hàng nhà nước và đài Truyền hình Việt Nam
sản xuất. Ngoài ra là một số các chương trình do các tổ chức tài chính thực hiện
như quỹ Citi Foudation – chương trình giáo dục tài chính cho học sinh phổ
thông trung học. Sacombank – Chương trình giáo dục con trẻ về tài chính… tuy
nhiên phạm vi phổ biến còn hẹp nên đối tượng học sinh hầu như không biết đến
và những chương trình này có những mục tiêu riêng rẽ, tách biệt và cơ bản vẫn
mang vấn đề thương mại chứ không hẳn là giáo dục tài chính cho cộng đồng,
học sinh.
4.4. Hành vi sử dụng tiền của học sinh THPT hiện nay
Những ảnh hưởng của việc giáo dục tài chính, kĩ năng quản lí tài chính
tác động đến hành vi sử dụng tiền của học sinh THPT. Qua khảo sát của chúng
em, hiện nay hầu hết học sinh THPT được bố mẹ cho phép sử dụng tiền. Đó có
thể là tiền mừng tuổi, tiền tiêu vặt hoặc tiền làm thêm. Qua khảo sát phụ huynh:
có 53.3% bố mẹ cho học sinh trường THPT tiền tiêu vặt hàng ngày, với số tiền
từ 5000đ-10.000đ chiếm 23.4%; với tiền mừng tuổi 46% bố mẹ để con tự quản
lí và chi tiêu. Tuy nhiên, một bộ phận học sinh sử dụng tiền chưa hợp lí, thậm
chí không suy nghĩ. Qua khảo sát của chúng em với 573 học sinh THPT (333
nữ, 240 nam) thì 6.1% sẽ mua ngay món đồ mình thích khi có tiền và 2.8% sẽ
mua ngay món đồ mình thích mỗi khi chi tiêu mà không cần suy nghĩ. 70.9% sẽ
tiết kiệm và 23% gửi bố mẹ.
 Về việc sử dụng tiền, với câu hỏi bạn thường dùng tiền mà mình có để
làm gì thì có 4.5% bạn sử dụng tiền để mua đồ ăn, 13.3% mua quần áo, 0.9%
mua đồ chơi, 0.3% chơi điện tử, 0.5% mua thẻ game, thẻ điện thoại. Phần lớn
học sinh sử dụng tiền để tiết kiệm 45.5% và gửi bố mẹ là 13.8%. Riêng với tiền
mừng tuổi thì có đến 20.1% số bạn được hỏi dành tiền mừng tuổi cho việc chi
tiêu, mua sắm cá nhân.

Do chưa được giáo dục đầy đủ và kĩ năng quản lí tài chính nên 95.3% học
sinh THPT đều đã từng cảm thấy hối tiếc sau khi chi tiêu. 12.6% học sinh THPT
đã thường xuyên cảm thấy mình chi tiêu hoang phí vào những thứ không cần
thiết sau khi chi tiêu, mua sắm; 72.7% thỉnh thoảng cảm thấy mình chi tiêu
hoang phí vào những thứ không cần thiết sau khi chi tiêu, mua sắm; chỉ có
14.7% chưa bao giờ cảm thấy mình chi tiêu hoang phí vào những thứ không cần
thiết sau khi chi tiêu, mua sắm.
Về vấn đề chi tiêu có 22.9% học sinh luôn luôn lập kế hoạch mỗi khi chi
tiêu; 9.8% chưa bao giờ lập kế hoạch chi tiêu và 67.4% thỉnh thoảng lập kế
hoạch chi tiêu. Khi hỏi phụ huynh thì có 5.2% phụ huynh nhận định con thích
thì con sẽ chi tiêu, và hầu hết học sinh cân nhắc trước khi chi tiêu 32%, luôn hỏi
bố mẹ trước khi chi tiêu 37.8%. Như vậy có thể thấy hầu hết học sinh có hành vi
sử dụng tiền phù hợp, đúng mục đích, tuy nhiên vẫn còn một bộ phận không nhỏ
học sinh sử dụng tiền không phù hợp như: thích thì mua, chi tiêu hoang phí vào
những thứ không cần thiết…
 4.5. Nội dung của giáo dục kỹ năng quản lí tài chính cho học sinh
THPT
Nội dung giáo dục kỹ năng quản lí tài chính cho học sinh THPT trước hết
là những nhận biết về các khái niệm cơ bản quản lí tài chính: kiếm tiền, tiết
kiệm, tiêu tiền và từ thiện. Nó bao gồm các kiến thức cơ bản về tiền bạc, cách
quản lí khôn khéo, hiệu quả và thông minh nhất số tiền của mình, từ đó giúp học
sinh nhận thức giá trị của tiền, biết quản lí tiền và hình thành các thói quen tài
chính tốt, biết sẻ chia, giúp đỡ, thậm chí là biết đầu tư. Hay nói cách khác giáo
dục tài chính cho học sinh THPT có thể bắt đầu từ những khái niệm đơn giản
như tiền là gì? Làm thế nào để có tiền? Tiền nên do lao động tạo ra? Chi tiêu thế
nào cho hợp lí và hiệu quả? Theo khảo sát đối với CBQL và GV các trường
THPT thì hầu hết GV, CBQL chọn 5 nội dung về GDTC cho học sinh gồm:
Cách lập kế hoạch chi tiêu 77.8%; Nguồn gốc của tiền và giá trị của đồng tiền
73.3%; Cách tiêu dùng thông minh 71.9%; Các kỹ năng quản lý tài chính
71.1%; Cách phân biệt giữa cần và muốn 64.4%. Nội dung cách giữ tiền để sinh
lời có ít GV lựa chọn nhất 26.7%.

Về phía phụ huynh hầu hết phụ huynh có hướng dẫn con cách chi tiêu và
quản lí tiền 94.3%, chỉ 5.7% phụ huynh chưa hướng dẫn con cách chi tiêu và
quản lí tiền. Khi hướng dẫn con tìm hiểu về giá trị của tiền cũng như những kĩ
năng quản lí tài chính thì hầu hết phụ huynh quan tâm đến: Biết giá trị đồng tiền,
biết quý trọng sức lao động của bố mẹ và của mình 80.8%; Biết lập kế hoạch chi
tiêu, biết tính toán và chi tiêu hợp lí 46.1%; Biết tiết kiệm 37.8%; chỉ 6.1% phụ
huynh quan tâm đến kỹ năng biết kinh doanh.

Với học sinh THPT, các nội dung về GDTC mà các bạn mong muốn được
học đó là: Chi tiêu như thế nào cho thông minh, hiệu quả 76.1%; Biết tiết kiệm,
tích lũy 62.8%; Biết giúp đỡ, biết sẻ chia, làm từ thiện 44.5%; Làm thế nào để
có tiền 44.3%; biết đầu tư 40.8%; chỉ 23.2% mong muốn được học tiền là gì.

4.6. Hình thức, phương pháp giáo dục tài chính

Giáo dục tài chính cho học sinh THPT được tiến hành với nhiều hình thức
khác nhau: Giáo dục gia đình, nhà trường và xã hội. Trong đó mỗi chủ thể sẽ có
những hình thức phù hợp. Đối với nhà trường, do đặc thù giáo dục tài chính
không phải là một môn học, hoạt động giáo dục riêng mà được lồng ghép vào
các nội dung của các môn học, hoạt động giáo dục, vì vậy giáo dục tài chính cho
học sinh cũng được tổ chức linh hoạt với các hình thức như tổ chức dạy học trên
lớp, ngoại khóa. Qua khảo sát 74.8% GV và CBQL cho rằng giáo dục tài chính
phù hợp với hình thức ngoại khóa, 65.9% phù hợp với việc tích hợp vào các
môn học, tiết học.

Đối với học sinh, không quá bất ngờ khi các bạn lựa chọn được học
GDTC với hình thức giáo dục tài chính thông qua các hoạt động ngoại khóa
nhiều nhất 43.5%; tiếp đến là có nội dung, bài học chủ đề riêng 41% và chỉ
15.5% lựa chọn hình thức tích hợp vào các môn học, bài học, chủ đề.

Học sinh nói riêng, trẻ em nói chung học về tiền bạc thường bắt đầu từ
cha mẹ. Cha mẹ dạy con về tài chính như thế nào? Thường cha mẹ dạy con về
tài chính thông qua các cách là quan sát, trò chuyện và trải nghiệm. Qua khảo sát
của chúng em, hầu hết bậc phụ huynh giáo dục tài chính cho con bằng cách cho
con trải nghiệm 51.6%; cho con quan sát 45.2%; cho con trò chuyện 34%.
Quan sát, học sinh nói riêng và trẻ em nói chung có xu hướng quan sát
cách sử dụng tiền của cha mẹ và người lớn xung quanh.
Trò chuyện, cha mẹ có thể trò chuyện với con về tình trạng tài chính của
gia đình, thậm chí nếu có thể cha mẹ nên khuyến khích con đưa ra những ý kiến
của mình liên quan đến vấn đề tài chính của gia đình. Có thể xây dựng một lịch
trình thường xuyên cho những cuộc thảo luận của gia đình về các khoản tiền.
Việc dạy con cách tiết kiệm tiền và quản lí tài chính không pahir làm một lần là
xong mà phải là một việc làm thường xuyên, liên tục. Qua khảo sát có 7.3 %
phụ huynh thường xuyên cho phép con tham gia ý kiến vào một số vấn đề tài
chính của gia đình; 58% phụ huynh thỉnh thoảng cho phép con tham gia ý kiến
vào một số vấn đề tài chính của gia đình; 34% phụ huynh không bao giờ cho
phép con tham gia ý kiến vào một số vấn đề tài chính của gia đình.

Trải nghiệm, là việc cho con được phép tiêu tiền, quản lí tiền, đó là sự
trải nghiệm trong thực tế. Qua đó các con học được nhiều thứ như cách giao
tiếp, giá cả hàng hóa, khi nào nên mặc cả, khi nào nên mua và quan trọng hơn là
các con nhận thức rõ ràng về chi phí bỏ ra của gia đình mình, hiểu được giá trị
của sức lao động, trân quý sức lao động.

Đối với nhà trường, việc GDTC cho hoc sinh phải đảm bảo giàu tính thực tiễn,
cung cấp cho học sinh những kĩ năng quản lí tài chính cơ bản, hữu ích cho cuộc
sống.
4.7. Biện pháp nâng cao kĩ năng quản lí tài chính cho học sinh THPT
Tài chính là một phần vô cùng quan trọng trong đời sống của mỗi con
người, nó chi phối đến tất cả các khía cạnh của cuộc sống. Quản lí tài chính là
một trong những kĩ năng quan trọng giúp mỗi người thành công trong cuộc sống
nói chung và về phương diện kinh tế nói riêng. Tuy nhiên, kết quả khảo sát của
chúng em cho thấy một bộ phận không nhỏ học sinh chưa sử dụng tiền đúng
mục đích và hiệu quả.
Hầu hết cán bộ quản lí và giáo viên THPT cho rằng việc giáo dục tài
chính cho học sinh THPT là cần thiết. Tuy nhiên, giáo viên đang gặp rất nhiều
khó khăn khi triển khai các nội dung dạy học liên quan đến giáo dục tài chính
cho học sinh. Học sinh THPT hiện nay vẫn chưa được có được những bài học về
giáo dục tài chính một cách đầy đủ, đồng bộ và có hệ thống. Việc giáo dục tài
chính cho học sinh gặp khó khăn do tài liệu, phương tiện dạy học hỗ trợ giáo
viên còn ít, thời gian dành cho các nội dung này còn hạn chế, giáo viên chưa
được tập huấn. Để nâng cao kĩ năng quản lí tài chính cho học sinh THPT chúng
em đề xuất một số giải pháp sau:
Thứ nhất, coi trọng việc giáo dục tài chính cho học sinh từ khi còn nhỏ,
đặc biệt là việc giáo dục của gia đình bởi một người trưởng thành hiểu biết tài
chính phần lớn nhờ các chương trình giáo dục tài chính từ sớm. Việc trang bị kĩ
năng giao tiếp giữa cha mẹ và con cái về vấn đề tài chính là hết sức quan trọng.
Trách nhiệm của những bậc cha mẹ là không để tình trạng thiếu hiểu biết về tiền
bạc, thiếu kĩ năng quản lí tài chính xảy ra với con của mình. Thay vì né tránh khi
nói với con về tiền bạc và các kĩ năng quản lí tài chính thì hãy chỉ dạy cho con
về tiền và các kĩ năng quản lí tiền, thậm chí là cách kiếm tiền từ sớm để các con
hiểu rằng tiền không phải tự nhiên mà có từ đó các con sẽ có trách nhiệm hơn
với đồng tiền, sử dụng nó một cách có ích nhất và tiếp tục rèn luyện nó thành
thói quen trong đời sống. Và bằng chính việc dạy con về quản lí tài chính thì các
bậc phụ huynh hoàn toàn có thể hướng con đến những thành công trong tương
lai. Tất nhiên để làm được việc này cha mẹ cũng cần phải tự trau dồi, trang bị
cho mình những kiến thức, kĩ năng quản lí tài chính.
Thứ hai, tăng cường vai trò của nhà trường trong việc giáo dục tài chính.
Cần phải có một khung chương trình chung giảng dạy về tài chính cho học sinh
xuyên suốt các cấp học. Theo chương trình giáo dục phổ thông hiện hành và
chương trình giáo dục phổ thông 2018 thì GDTC là một trong những nội dung
tích hợp trong môn học và các hoạt động giáo dục. Nhà trường quan tâm đến
công tác giáo dục tài chính cho học sinh; chương trình, nội dung giáo dục tài
chính đồng bộ, có hệ thống, phù hợp lứa tuổi. Từ việc lồng ghép nội dung giáo
dục tài chính vào các môn học, hoạt động giáo dục đến những chủ đề riêng rẽ
phù hợp với lứa tuổi. Giáo viên cần đổi mới phương pháp, hình thức tổ chức dạy
học tạo sự hứng thú cho học sinh. Những “Phiên chợ Xuân”, ngày hội “Hand
made”, những phiên chợ sách cũ… với mục đích làm thiện nguyện hoặc giúp đỡ
các bạn khó khăn nhưng học sinh có thêm kĩ năng giao tiếp, làm quen với việc
quản lí tài chính, sử dụng tiền đúng mục đích và san sẻ yêu thương. Giáo viên
cần phải được tập huấn, bồi dưỡng để có thể thực hiện tốt được nội dung giảng
dạy GDTC cho học sinh. Bởi vì, giáo viên vốn dĩ không phải là giáo viên
chuyên về GDTC nên năng lực hiểu biết tài chính cũng có những hạn chế nhất
định.
Thứ ba, tăng cường và duy trì các hoạt động truyền thông để cha mẹ, nhà
trường và bản thân học sinh thấy rõ lợi ích của việc giáo dục tài chính cho học
sinh. Đa dạng hóa các hình thức giáo dục, đặc biệt cần lựa chọn các phương tiện
có tính lan tỏa cao, sử dụng công nghệ thông tin, đó có thể là các hình thức như
xây dựng các trang web cung cấp thông tin về giáo dục tài chính, xuất bản các
cuốn cẩm nang, sổ tay, tờ rơi, tổ chức các buổi nói chuyện với học sinh xoay
quanh các các nội dung về lập kế hoạch, quản lí chi tiêu, quản lí tài chính, hay
các chương trình truyền hình, các gameshow với thời gian phát sóng phù hợp,
các phần mềm game GDTC, tổ chức các cuộc thi trên báo chí, truyền hình…
Thứ tư, với học sinh chúng ta cần chủ động tự trang bị cho mình những
kĩ năng quản lí tài chính. Việc chủ động trang bị cho mình những kĩ năng quản lí
tài chính không chỉ giúp học sinh xử lí được các “tình huống” tài chính trong
hiện tại mà còn cả trong tương lai.
5. Kết luận
Tăng cường giáo dục tài chính cho học sinh sẽ giúp học sinh có hiểu biết
đầy đủ về tài chính. Việc giáo dục kĩ năng quản lí tài chính là quan trọng ở cả
vai trò của nhà trường, gia đình và xã hội cũng như khả năng tự bồi dưỡng của
học sinh. Nếu có các biện pháp giáo dục kĩ năng quản lí tài chính phù hợp thì
không chỉ có tác dụng tích cực đến học sinh và gia đình học sinh mà còn có tác
dụng rất tốt đến xã hội.
D. Tài liệu tham khảo
Báo điện tử Giáo dục Việt Nam https://giaoduc.net.vn/giao-duc-24h/vi-
sao-nen-giao-duc-tre-em-quan-ly-tai-chinh-ngay-tu-khi-con-be-post139861.gd
Bộ Giáo dục và Đào tạo (2018). Chương trình giáo dục phổ thông môn
Toán (ban hành kèm theo thông tư số 32/2018/TT-BGDĐT ngày 26/12/2018 của
Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo).
Bộ Giáo dục và Đào tạo (2018). Chương trình giáo dục phổ thông môn
Giáo dục công dân (ban hành kèm theo thông tư số 32/2018/TT-BGDĐT ngày
26/12/2018 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo).
Cổng thông tin điện tử Bộ Giáo dục và Đào tạo
https://moet.gov.vn/tintuc/Pages/tin-tong-hop.aspx?ItemID=6775
Đài Truyền hình Việt Nam https://vtv.vn/kinh-te/ky-nang-quan-ly-tai-
chinh-ca-nhan-cua-nguoi-tre-viet-nam-o-muc-nao-20190920170332427.htm
PGS.TS. Trịnh Thị Phan Lan (2018). Giáo dục tài chính cho trẻ em
hướng tới phổ cập tài chính quốc gia. Tạp chí Khoa học và Đào tạo Ngân hàng
số 191 (2018), tr 11-17.
Thùy Lê (2019).
http://www.baokiemtoannhanuoc.vn/van-de-hom-nay/giao-duc-tai-chinh---nen-
tang-de-phat-trien-tai-chinh-toan-dien-141006
TS. Nguyễn Văn Lương, PGS.TS. Nguyễn Thị Nhung. Hiểu biết tài chính
và vấn đề giáo dục tài chính cho người tiêu dùng. Hội thảo khoa học “Các vấn
đề đương đại trong lĩnh vực Kinh tế, Luật: Từ lí thuyết đến thực tiễn”.
Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (2017)
http://khoahocnganhang.org.vn/news/vi/can-co-chien-luoc-giao-duc-tai-chinh-
o-viet-nam/
 Quyết định số 149/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ: Về việc phê duyệt
Chiến lược tài chính toàn diện quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm
2030.
Vũ Thơ (2014). https://thanhnien.vn/da-so-hoc-sinh-khong-biet-cach-tieu-
tien-post124.html