ΒΑΣΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΜΕΛΕΤΗΣ

ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ:
«Εισαγωγή στη διδασκαλία της ελληνικής ως
δεύτερης/ξένης γλώσσας»

ΣΥΝΕΔΡΙΑ: 2Η
«Η χάραξη των διδακτικών στόχων στη γλωσσική διδασκαλία»

ΟΙΚΟΝΟΜΑΚΟΥ ΜΑΡΙΑΝΘΗ

Επίκουρη Καθηγήτρια
Γλωσσολογίας
ΠΤΔΕ, Πανεπιστήμιο Αιγαίου

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ - ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ © 2019-2020

 ΟΙΚΟΝΟΜΑΚΟΥ ΜΑΡΙΑΝΘΗ Email: oikonomakou@aegean.gr

Περιεχόμενα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ....................................................................................................................... 1
ΔΗΛΩΣΗ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ ........................................................ 2
ΕΙΣΑΓΩΓΗ .............................................................................................................................. 3
1. ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΩΣ ΔΕΥΤΕΡΗΣ/ΞΕΝΗΣ ................................. 4
1.2. ΒΑΣΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ/ΜΕΘΟΔΟΙ ΣΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΔΕΥΤΕΡΗΣ/ΞΕΝΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ............................ 5
2. ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΙ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ ...................................................................................... 8
ΣΥΝΟΨΗ/ ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΣΗ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΥ ΣΥΝΕΔΡΙΑΣ .................................................................13
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ.......................................................................................................................13

1
 ΟΙΚΟΝΟΜΑΚΟΥ ΜΑΡΙΑΝΘΗ Email: oikonomakou@aegean.gr

Δήλωση Πνευματικών Δικαιωμάτων Εκπαιδευτικού Υλικού

Το υλικό αυτό αναπτύχθηκε για τις ανάγκες του Προγράμματος δια βίου μάθησης “Εισαγωγή
στη διδασκαλία της ελληνικής ως δεύτερης/ξένης γλώσσας” και διανέμεται ηλεκτρονικά από
την πλατφόρμα ηλεκτρονικής μάθησης του Πανεπιστημίου Αιγαίου, στο οποίο και ανήκουν τα
δικαιώματα χρήσης και αξιοποίησης του παρόντος κειμένου.

Δικαίωμα χρήσης του παρόντος υλικού έχουν οι εγγεγραμμένοι/ες επιμορφούμενοι/ες στο

Πρόγραμμα, ενώ δεν επιτρέπεται η αναπαραγωγή ή περαιτέρω διανομή του χωρίς την
έγγραφη άδεια του/της συγγραφέα/ως, ο/η οποίος/α και κατέχει τα πνευματικά δικαιώματα
του υλικού.

Κάθε αναφορά στο περιεχόμενο του κειμένου αυτού πρέπει να συνοδεύεται με το σχετικό
παράθεμα μέσα στο κείμενο και στο τέλος να αναφέρεται η βιβλιογραφική αναφορά.

2
 ΟΙΚΟΝΟΜΑΚΟΥ ΜΑΡΙΑΝΘΗ Email: oikonomakou@aegean.gr

Εισαγωγή
Στη συνεδρία αυτή εξετάζονται οι βασικότερες προσεγγίσεις που αναπτύχθηκαν στο πεδίο της
διδασκαλίας της Ελληνικής ως δεύτερης /ξένης γλώσσας, ώστε, μέσα από συνοπτική ιστορική
ανασκόπηση, να διαφανούν οι κατευθύνσεις και οι στόχοι της στις σύγχρονες εκπαιδευτικές
συνθήκες.

Σκοπός: Ο προσδιορισμός των στόχων και των κατευθύνσεων που διέπουν τη διδασκαλία της
ελληνικής γλώσσας ως δεύτερης/ξένης, αλλά και η συνεισφορά της γλωσσολογικής μελέτης
στη διαμόρφωση των σύγχρονων γλωσσοδιδακτικών μεθόδων.

Προσδοκώμενα μαθησιακά αποτελέσματα: Αφού μελετήσετε τα παρακάτω, θα είστε σε θέση

να:

✓ να εξοικειωθείτε με διαφορετικές προσεγγίσεις που έχουν εφαρμοστεί στον χώρο της

διδασκαλίας της Ελληνικής ως δεύτερης/ξένης γλώσσας
✓ να εντοπίζετε ομοιότητες και διαφορές μεταξύ διαφορετικών μεθόδων διδασκαλίας
✓ να αξιολογείτε στοχοθεσίες που διατυπώνονται για τη διδασκαλία της Ελληνικής ως
δεύτερης/ξένης γλώσσας

Έννοιες κλειδιά: γλωσσικές δεξιότητες, διδακτικές προσεγγίσεις, ανάπτυξη γλωσσικών

δεξιοτήτων

Υπεύθυνη συγγραφής εκπαιδευτικού υλικού

Οικονομάκου Μαριάνθη

Επίκουρη Καθηγήτρια

ΠΤΔΕ, Πανεπιστήμιο Αιγαίου

3
 ΟΙΚΟΝΟΜΑΚΟΥ ΜΑΡΙΑΝΘΗ Email: oikonomakou@aegean.gr

1. Προσεγγίσεις για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας ως

δεύτερης/ξένης

1.1. Γλωσσική και επικοινωνιακή ικανότητα

Η φιλοσοφία των πιο διαδεδομένων προσεγγίσεων που σχετίζονται με τη διδασκαλία της

ελληνικής γλώσσας ως δεύτερης/ξένης ανάγονται σε μια βασική γλωσσολογική διάκριση: αυτή
ανάμεσα στη γλωσσική ικανότητα και την επικοινωνιακή ικανότητα. Βάσει αυτής, δεν αρκεί
μόνο η γνώση των κανόνων της γραμματικής και σύνταξης, αλλά και η ανάπτυξη δεξιοτήτων
που επιτρέπουν την επίτευξη των επικοινωνιακών στόχων των ομιλητών/τριών.

ΟΡΙΣΜΟΙ

Γλωσσική ικανότητα: σύνολο από γραμματικούς κανόνες που επιτρέπουν στον/στην

ομιλητή/τρια να είναι δημιουργικός/ή και να παράγει με ευκολία ένα εν δυνάμει άπειρο
αριθμό νέων, πρωτότυπων προτάσεων και αντίστοιχα στον/στην ακροατή/τρια να
αποκωδικοποιεί τις προτάσεις αυτές.

Επικοινωνιακή ικανότητα: περιλαμβάνει και τη γνώση του συστήματος και την ικανότητα
χρήσης του σε διαφορετικά κοινωνικοπολιτισμικά συμφραζόμενα. Πρόκειται για την ικανότητα
που έχουν οι ομιλητές/τριες, όχι μόνο να παράγουν και να κατανοούν γραμματικά ορθές
προτάσεις αλλά και να γνωρίζουν τις κοινωνικές συνθήκες της χρήσης αυτών των προτάσεων
σε μια συγκεκριμένη περίσταση. Αυτές οι συνθήκες καθορίζονται από παράγοντες όπως: ποιος
μιλάει, σε ποιον, πού, με ποιον σκοπό, για ποιο θέμα και μέσω ποιου διαύλου επικοινωνίας.

Πηγή: http://www.greek-
language.gr/greekLang/modern_greek/tools/lexica/glossology/show.html?id=617

4
 ΟΙΚΟΝΟΜΑΚΟΥ ΜΑΡΙΑΝΘΗ Email: oikonomakou@aegean.gr

1.2. Βασικές προσεγγίσεις/μέθοδοι στη διδασκαλία της δεύτερης/ξένης γλώσσας

Αναλόγως της βαρύτητας που αποδίδεται στη γλωσσική ή την επικοινωνιακή ικανότητα έχουν
προταθεί κατά καιρούς πολλές διδακτικές μέθοδοι και προσεγγίσεις (Αντωνοπούλου &
Μανάβη, 2001· Αγαθοπούλου, 2012):

1. Συμπεριφορισμός (Behaviorism) /Οπτικοακουστική μέθοδος (Audio-lingual)

Στηρίζεται στην επανάληψη λέξεων, φράσεων ή προτάσεων και τη διόρθωση των λαθών με
στόχο τη δημιουργία "σωστών", αποδεκτών συνηθειών στη γλώσσα και την εμπέδωση,
μηχανιστικού ενίοτε τύπου, συγκεκριμένων γλωσσικών φαινομένων. Εστιάζει γενικότερα στην
αλλαγή της γλωσσικής συμπεριφοράς στη γλώσσα-στόχο σε σχέση με τη Γ1.

2. Γραμματικοκεντρική μέθοδος (Grammar-Translation Method)

Η μέθοδος βασίζεται στην απομνημόνευση γραμματικών κανόνων και επιλεγμένου λεξιλογίου

και στην αξιοποίηση, με τη βοήθεια φιλολογικών κειμένων, της μετάφρασης στη διαδικασία
της εκμάθησης.

3. Άμεση μέθοδος (The Direct Method)

Η μέθοδος στοχεύει στην εκμάθηση της δεύτερης/ξένης γλώσσας σαν να είναι η μητρική, χωρίς,
ωστόσο, η μετάφραση να χρησιμοποιείται κατά τη διδασκαλία.

4. Προφορική προσέγγιση και η μέθοδος εκμάθησης μέσα από καταστάσεις (The Oral
Approach and Situational Method)

Η μέθοδος στηρίζεται στην επανάληψη προτύπων που ξεκινούν από πιο απλές δομές και
καταλήγουν σε πιο σύνθετες, ενώ η γλώσσα εν γένει νοείται ως ενέργεια που χρησιμοποιείται
για κάποιον σκοπό μέσα σε μια δεδομένη κατάσταση.

5. Σιωπηλή μέθοδος (The Silent Way)

Κατά τη διδασκαλία, ο/η δάσκαλος/α δεν παρεμβαίνει, αλλά αφήνει τους μαθητές και τις
μαθήτριες να πειραματιστούν. Η διαδικασία της μάθησης έτσι προτάσσεται της διδασκαλίας,
ενώ μεγαλύτερη έμφαση αποδίδεται στις γλωσσικές δομές.

5
 ΟΙΚΟΝΟΜΑΚΟΥ ΜΑΡΙΑΝΘΗ Email: oikonomakou@aegean.gr

6. Δομική προσέγγιση (The Structural Approach)

Η δομική προσέγγιση εστιάζει στην ανάλυση ενός συστήματος τύπων που οι μαθητές και οι
μαθήτριες καλούνται να αναλύσουν και να ανακαλύψουν. Χρησιμοποιούνται οργανωμένες
τεχνικές και διδακτικό υλικό, αλλά και υποκειμενικά κριτήρια επιλογής. Δεν λαμβάνονται
υπόψη τα κίνητρα των μαθητών/τριών για την εκμάθηση, ενώ η σημασία και τα συμφραζόμενα
θεωρούνται δευτερεύοντα.

7. Επικοινωνιακή προσέγγιση (Communicative Approach)

Η επικοινωνιακή προσέγγιση νοηματοδοτεί τη χρήση της γλώσσας και τη διαπροσωπική

επικοινωνία. Αυτό που προέχει είναι η αυτονόμηση του μαθητή/τριας, ώστε να είναι σε θέση
να ανταπεξέρχεται σε διαφορετικά καταστασιακά περιβάλλοντα.

1.3. Η επικοινωνιακή προσέγγιση

Η επικοινωνιακή προσέγγιση, λόγω της έμφασης που αποδίδει στη γλωσσική χρήση, αποτελεί
μια συνήθη πλέον γλωσσοδιδακτική προσέγγιση, καθώς εστιάζει στα υποκείμενα της μάθησης
και σε διαπροσωπικές και κοινωνικές παραμέτρους (Μήτσης, 1998, 2004· Χαραλαμπόπουλος
& Χατζησαββίδης, 1997). Επιδιώκεται, με τη βοήθειά της, η ανάπτυξη τόσο των προσληπτικών
(ακρόαση και ανάγνωση) όσο και των παραγωγικών δεξιοτήτων (ομιλία και γραφή) των
μαθητών/τριών που έρχονται σε επαφή με αυθεντικές επικοινωνιακές περιστάσεις. Μέσα από
μια σειρά ευέλικτων πρακτικών, καλλιεργείται και ο προφορικός και ο γραπτός λόγος, χωρίς να
δίνεται βαρύτητα μόνο στις δεξιότητες παραγωγής λόγου, όπως συνέβαινε παραδοσιακά.

6
 ΟΙΚΟΝΟΜΑΚΟΥ ΜΑΡΙΑΝΘΗ Email: oikonomakou@aegean.gr

Επίσης, η τάξη διαμορφώνεται με τέτοιο τρόπο ώστε να λειτουργεί ως φυσικό πλαίσιο

επικοινωνίας, ενώ τα λάθη των μαθητών/τριών αξιοποιούνται δημιουργικά και δεν αποτελούν
αντικείμενο επίκρισης.

Η συγκεκριμένη προσέγγιση δεν ευνοεί τη ρυθμιστική διδασκαλία, αλλά επιδιώκει την

εξοικείωση με τη λειτουργική-επικοινωνιακή διαφοροποίηση της γλώσσας. Ακολουθώντας τις
αρχές της Συστημικής Λειτουργικής Γραμματικής που διατυπώθηκαν από τον M.A.K. Halliday
προτάσσει πως «η γλώσσα μαθαίνεται πιο εύκολα όταν χρησιμοποιείται ενεργητικά παρά όταν
προσφέρεται σαν ένα σύνολο από αποκομμένες προτάσεις ή ασκήσεις» (Halliday et al., 1964:
181). Στο επίκεντρο της διδασκαλίας τίθενται, συνεπώς, τα κείμενα, προφορικά και γραπτά, και
επιδιώκεται η ουσιαστικότερη κατανόηση της παραγωγής τους. Η επικοινωνιακή προσέγγιση
δεν στέκεται σε ασκήσεις με μονάδα αναφοράς την πρόταση, γιατί οι προτάσεις δεν
λειτουργούν ξεκομμένα, αλλά η μορφή και η σημασία τους προσδιορίζεται από τις σχέσεις που
έχουν με το υπόλοιπο κείμενο (προφορικό ή γραπτό) στο οποίο ανήκουν (Χαραλαμπόπουλος,
2001).

Οι βασικές κατηγορίες (Αντωνοπούλου & Μανάβη, 2001: 254-5) με βάση τις οποίες
διαμορφώνεται το υλικό για τη διδασκαλία της γλώσσας είναι:

Περίσταση επικοινωνίας:

Ο συνδυασμός των εξωγλωσσικών συνθηκών οι οποίες ορίζουν το είδος της επικοινωνιακής

πράξης. Οι βασικότερες από αυτές είναι η περίσταση, το περιβάλλον όπου κινούνται οι
συνομιλητές/τριες, ο ρόλος, που προσδιορίζει τη σχέση μεταξύ τους και το θέμα της
συνομιλίας.

Θέματα επικοινωνίας:

Τα θέματα ορίζονται με βάση το επίπεδο διδασκαλίας, τις ανάγκες, αλλά και τα

ενδιαφέροντα των μαθητών/τριών (καθημερινή ζωή, δραστηριότητες, ταξίδια κ.α.).

Γλωσσικές λειτουργίες:

Στην ουσία, πρόκειται για επικοινωνιακές λειτουργίες που παραπέμπουν σε όσα ο/η
ομιλητής/ομιλήτρια επιλέγει να κάνει δια του λόγου: ευχές, χαιρετισμούς, προσκλήσεις,
προσταγές κ.α.

Γενικές και ειδικές έννοιες:

Πρόκειται για σημασιολογικές έννοιες που μπορεί να είναι ή γενικές, να ενυπάρχουν σε όλες
τις επικοινωνιακές περιστάσεις, ή ειδικές που χρησιμοποιούνται μόνο σε ειδικές
καταστάσεις επικοινωνίας.

7
 ΟΙΚΟΝΟΜΑΚΟΥ ΜΑΡΙΑΝΘΗ Email: oikonomakou@aegean.gr

Γλωσσικά στοιχεία:

Πρόκειται για την ανάλυση των γλωσσικών αναγκών των μαθητών/τριών. Συνυπολογίζονται
εδώ στοιχεία για την ταυτότητά τους (ενδιαφέροντα, κίνητρα, προσωπικότητα κ.α.), αλλά και
για την ταυτότητα του ίδιου του διδακτικού προγράμματος (διάρκεια, χώρος υλοποίησης
των μαθημάτων, εποπτικά μέσα κ.α.).

Κάποιες από τις βασικές θεωρητικές αρχές στις οποίες βασίζεται η Επικοινωνιακή Προσέγγιση
είναι οι παρακάτω (Μπέλλα 2007: 225, Μήτσης 2004):
(α) Ο προφορικός λόγος έχει προτεραιότητα έναντι του γραπτού.
(β) Η χρήση της γλώσσας για επικοινωνία είναι πιο σημαντική από ό,τι η γνώση των γλωσσικών
κανόνων.
(γ) Οι μαθητές μαθαίνουν μια γλώσσα καθώς τη χρησιμοποιούν για να επικοινωνήσουν.
(δ) Η γλωσσική ευχέρεια είναι σημαντική για τη γλωσσική επικοινωνία.
(ε) Η επικοινωνία στηρίζεται στο συνδυασμό διαφορετικών γλωσσικών δεξιοτήτων
(ακουστικής, προφορικής, αναγνωστικής και γραπτής).
(στ) Οι περιστάσεις στις οποίες χρησιμοποιούμε τη γλώσσα (σε ποιον απευθυνόμαστε, για ποιο
λόγο μιλάμε, τι θέλουμε να επιτύχουμε, ποιο είναι το περιβάλλον γύρω μας) επηρεάζουν τις
γλωσσικές μας επιλογές (π.χ. ποιες λέξεις θα χρησιμοποιήσουμε για να γίνουμε περισσότερο
ευγενικοί ή άμεσοι, κτλ.).
(ζ) Η μάθηση της γλώσσας είναι αποτέλεσμα δημιουργικών διεργασιών και περιλαμβάνει
δοκιμές και λάθη.

2. Διδακτικοί στόχοι και κατευθύνσεις

Οι διδακτικοί στόχοι για την εκμάθησης της Ελληνικής ως δεύτερης/ξένης γλώσσας

προσδιορίζονται ανά επίπεδο γλωσσομάθειας από το Κοινό Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Αναφοράς
(Common European Framework of Reference- Council of Europe, 2001). Έτσι, τα τρία
προβλεπόμενα επίπεδα (Α', Β' και Γ'), τα οποία επιμερίζονται με τη σειρά τους σε δυο
επιμέρους (1 και 2), παραπέμπουν αντίστοιχα στον βασικό χρήστη της γλώσσας, στον
ανεξάρτητο χρήστη της γλώσσας και στον ικανό χρήστη της γλώσσας.

Οι διδακτικοί στόχοι που τίθενται ανά επίπεδο αφορούν:

(α) την κατανόηση και παραγωγή γραπτού κειμένου

(β) την κατανόηση και παραγωγή προφορικού λόγου

και (γ) τη χρήση γλώσσας σε διαφορετικά επικοινωνιακά περιβάλλοντα

8
 ΟΙΚΟΝΟΜΑΚΟΥ ΜΑΡΙΑΝΘΗ Email: oikonomakou@aegean.gr

Η περιγραφή των αυτοαξιολογικών κριτηρίων που διατυπώνονται με τη μορφή "Μπορώ να..."

ανά δεξιότητα προφορικού ή γραπτού λόγου αφορά κατά βάση την επαφή των
μαθητών/τριών-εκπαιδευόμενων με διαφορετικά κειμενικά είδη κλιμακούμενης δυσκολίας
που απαντούν στην καθημερινότητά τους, αλλά και την ικανότητά τους να επικοινωνούν
αποτελεσματικά σε ποικίλες επικοινωνιακές περιστάσεις.

Η μελέτη των επιμέρους παραμέτρων της αξιολόγησης προσφέρει στον/στην εκπαιδευτικό μια
σαφή εικόνα των διδακτικών στόχων -τόσο σε επίπεδο γλωσσικού συστήματος όσο και σε
επίπεδο γλωσσικής χρήσης- που πρέπει να θέσει ανάλογα, βεβαίως, με τα ιδιαίτερα κοινωνικά
και πολιτισμικά χαρακτηριστικά των μαθητών/τριών του/της. Εδώ παρουσιάζεται, ενδεικτικά,
η ταξινομία των κριτηρίων για το πρώτο επίπεδο (Α1 και Α2) ανά προβλεπόμενη δεξιότητα:

Πηγή:
http://www.greekcourses.uoa.gr/fileadmin/greekcourses.uoa.gr/uploads/DOCUMENTS_DIAFORA/LEVE
LS_GR.pdf

9
 ΟΙΚΟΝΟΜΑΚΟΥ ΜΑΡΙΑΝΘΗ Email: oikonomakou@aegean.gr

2.2. Διδακτικοί στόχοι για δίγλωσσα παιδιά σε συμβατικές τάξεις

Σε επίπεδο σχολικής τάξης, η πραγματικότητα είναι πιο σύνθετη, καθώς η γλωσσική εκμάθηση
θα πρέπει να διασφαλίζει στους αλλόγλωσσους μαθητές και μαθήτριες: α) την ενεργό
συμμετοχή τους στην καθημερινή κοινωνική πραγματικότητα ενισχύοντας τις διαπροσωπικές
τους επαφές και β) τη συνέχιση της φοίτησής τους στις ανώτερες βαθμίδες της εκπαίδευσης.

'Έτσι, "πρέπει να γίνει μια σαφής διάκριση ανάμεσα στο είδος της γλώσσας που απαιτείται για
να ανταποκριθεί κανείς στις συνθήκες της διαπροσωπικής επικοινωνίας και σε αυτό που
προϋποτίθεται ως υπόβαθρο για να αξιοποιηθεί η γνώση που οικοδομείται μέσω της
αλληλεπίδρασης στη σχολική τάξη" (Χατζηδάκη, 2014: 2). Και αυτό γιατί, παρόλο που οι
δίγλωσσοι μαθητές και μαθήτριες αποκτούν κάποια στιγμή ευχέρεια στη δεύτερη γλώσσα και
ανταποκρίνονται επιτυχώς στις επικοινωνιακές απαιτήσεις, αδυνατούν να αναπτύξουν με την
ίδια ευκολία τις δεξιότητες ακαδημαϊκού τύπου που απαιτούνται στο σχολικό περιβάλλον.
Αυτό πρακτικά σημαίνει πως η ανάπτυξη των επικοινωνιακών δεξιοτήτων των δίγλωσσων
μαθητών και μαθητριών είναι μια από τις παραμέτρους που πρέπει να συνυπολογίζονται κατά
τη διατύπωση των διδακτικών στόχων.

Η γλωσσική ικανότητα, υπό αυτό το πρίσμα, είναι μια πιο σύνθετη έννοια που εμφανίζει
διαφορετικές όψεις/εκφάνσεις. Αυτές παρουσιάστηκαν από τον Jim Cummins (2003: 104-105·
Σκούρτου, 2012· Χατζηδάκη, 2014) και αφορούν:

(α) τη συνομιλιακή ευχέρεια (Conversational fluency), δηλαδή την ικανότητα διεξαγωγής

συνομιλίας σε δεδομένες επικοινωνιακές περιστάσεις πρόσωπο με πρόσωπο. Εδώ
περιλαμβάνεται η χρήση βασικού λειτουργικού λεξιλογίου και απλών γραμματικών δομών, ενώ
ταυτόχρονα νοηματοδοτούνται και παραγλωσσικά (επιτονισμός, π.χ.) ή εξωγλωσσικά στοιχεία
για την κατανόηση του μηνύματος (στάση του σώματος, χειρονομίες, εκφράσεις του προσώπου
κτλ.).

(β) τις διακριτές γλωσσικές δεξιότητες (Discrete language skills) που παραπέμπουν σε ειδικές
φωνολογικές και γραμματικές γνώσεις, καθώς και σε γνώσεις σχετικά με τη γραφή και την
ανάγνωση. Τις γνώσεις αυτές αποκτούν οι μαθητές και οι μαθήτριες με συστηματική
διδασκαλία και εξοικείωση με τον γραπτό λόγο, είτε αυτή γίνεται στο πλαίσιο του σχολείου είτε
όχι (π.χ. ανάγνωση διαφόρων εξωσχολικών αναγνωσμάτων).

10
 ΟΙΚΟΝΟΜΑΚΟΥ ΜΑΡΙΑΝΘΗ Email: oikonomakou@aegean.gr

(γ) την ακαδημαϊκή γλωσσική ικανότητα (Academic language proficiency), που περιλαμβάνει
τη γνώση του λιγότερο συχνού λεξιλογίου μιας γλώσσας και των πιο απαιτητικών γλωσσικών
δομών, καθώς και την ικανότητα ερμηνείας και παραγωγής ολοένα και πιο σύνθετης
προφορικής και γραπτής γλώσσας. Η ανάπτυξη της ακαδημαϊκής γλωσσικής ικανότητας
αναπτύσσεται πιο αργά από τη συνομιλιακή ευχέρεια και τις διακριτές γλωσσικές δεξιότητες,
καθώς εδώ εμπλέκεται η κατάκτηση προφορικών και γραπτών ακαδημαϊκών επιπέδων ύφους
(αυξημένη χρήση της παθητικής φωνής, ονοματοποιήσεις, δείκτες συνοχής των προτάσεων
στον γραπτό λόγο κ.ά.).

2.3. Η διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας σε πρόσφυγες

Ανάλογη φιλοσοφία, στη βάση του ΚΕΠΑ (2001), υιοθετούν και τα Προγράμματα Σπουδών για
τη γλωσσική διδασκαλία που απευθύνονται σε πρόσφυγες, ηλικιακών ομάδων 6-12 και 12-15
(Δημοτικού-Γυμνασίου, δηλαδή), καθώς εστιάζουν στην επικοινωνιακή διάσταση γλωσσικού
μαθήματος, η οποία συνάδει με τις βασικές θεωρητικές αρχές για τη διδασκαλία της ελληνικής
γλώσσας ως δεύτερης, καθώς και στην αναγκαιότητα διασύνδεσης της γλωσσικής διδασκαλίας
με άλλα γνωστικά αντικείμενα των ΠΣ, στο πλαίσιο καλλιέργειας μιας ολιστικής αντίληψης για
τη γνώση:

"Ο μαθητής/ τρια μαθαίνει αποτελεσματικότερα όταν διδάσκεται μέσα σε ένα αυθεντικό
επικοινωνιακό περιβάλλον και τα γλωσσικά ερεθίσματα είναι άμεσα συνδεδεμένα με τις
εμπειρίες, τις γνώσεις, τα ενδιαφέροντα και τις επιθυμίες των παιδιών. Κοινή επίσης, παραδοχή
αποτελεί ότι η εκμάθηση της γλώσσας γίνεται ευκολότερη και πιο αποτελεσματική όταν αυτή
δεν αποτελεί μεμονωμένο «διδακτικό αντικείμενο» αλλά και μέσο διδασκαλίας και άλλων
γνωστικών αντικειμένων" (ΔΥΕΠ).

Στον πίνακα (ΔΥΕΠ, σ. 4-5) που ακολουθεί παρουσιάζονται οι βασικές δεξιότητες που
αναμένεται να αναπτύξει ο μαθητής και η μαθήτρια και επιχειρείται η διασύνδεση των στόχων
με ανάλογο εκπαιδευτικό υλικό.

Το υλικό αντλείται από τα Προγράμματα Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης του ΥΠΠΕΘ α.

«Πρόγραμμα Εκπαίδευσης Μουσουλμανοπαίδων» (διδακτικό υλικό: Πού είναι ο Φασαρίας; Οι

11
 ΟΙΚΟΝΟΜΑΚΟΥ ΜΑΡΙΑΝΘΗ Email: oikonomakou@aegean.gr

πατημασιές, Πάμε στην Αγορά, Καλό ταξίδι, για τις ηλικίες από 7 έως 9) και β. «Ένταξη παιδιών
παλιννοστούντων και αλλοδαπών στο σχολείο για την Α/θμια Εκπαίδευση» (Γεια σας 1, Γεια
σας 2, Μικρό μου Λεξικό 1, Μικρό μου Λεξικό 2, για τις ηλικίες από 10 έως 12).

Μελετώντας την ταξινομία των στόχων, διαπιστώνεται πως οι επικοινωνιακές δεξιότητες

εμφανίζονται εδώ άρρηκτα συνδεμένες με δεξιότητες επιβίωσης και προσαρμογής των
προσφύγων στο νέο περιβάλλον:

12
 ΟΙΚΟΝΟΜΑΚΟΥ ΜΑΡΙΑΝΘΗ Email: oikonomakou@aegean.gr

Πηγή: Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής

Σύνοψη/ Ανακεφαλαίωση Αντικειμένου Συνεδρίας

Μέσα από την συνοπτική παρουσίαση διαφορετικών προσεγγίσεων για τη διδασκαλία της
Ελληνικής ως δεύτερης/ξένης γλώσσας, διαφάνηκε η σημασία της διάκρισης ανάμεσα στη
γλωσσική και την επικοινωνιακή ικανότητα, καθώς, βάσει παραδοσιακών γλωσσοδιδακτικών
μοντέλων, οι στόχοι της γλωσσικής διδασκαλίας επικεντρώνονταν κατά βάση στην εκμάθηση
γραμματικο-συντακτικών φαινομένων. Η ανάπτυξη των επικοινωνιακών δεξιοτήτων των
μαθητών/μαθητριών ή των ενηλίκων εκπαιδευόμενων αποτελεί τη βάση, σε συνδυασμό με
παιδαγωγικούς και διαπολιτισμικούς στόχους, του διδακτικού σχεδιασμού, ενώ, σε ένα
πλαίσιο συμβατικών τάξεων, προέχει η καλλιέργεια και των ακαδημαϊκών γλωσσικών
δεξιοτήτων που θα επιτρέψουν στους δίγλωσσους/ες μαθητές και μαθήτριες να
αντεπεξέλθουν στις απαιτήσεις και προκλήσεις του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος.

Βιβλιογραφία

Αγαθοπούλου, Ε. (2012). Το γλωσσικό εισαγόμενο στην κατάκτηση και την εκμάθηση Γ2.
Διαδρομές στη διδασκαλία της νέας ελληνικής ως δεύτερης/ξένης γλώσσας, 1-35. Στην
ηλεκτρονική διεύθυνση (ανακτήθηκε στις 15/02/2020): http://elearning.greek-
language.gr/pluginfile.php/4063/mod_resource/content/4/glossiko%20eisagomeno-
Agathopoulou.pdf
Αντωνοπούλου, Ν. & Μανάβη, Δ. (2001). Η διδασκαλία της νέας ελληνικής ως δεύτερης/ξένης
γλώσσας. Στο: Χριστίδης Α.-Φ. (Επιμ.) Εγκυκλοπαιδικός Οδηγός για τη Γλώσσα (σσ. 253-257).
Θεσσαλονίκη: Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας.
Cummins, J. (2003). Ταυτότητες υπό Διαπραγμάτευση, μτφρ. Σ. Αργύρη. Αθήνα: Gutenberg (2η
έκδοση βελτιωμένη).
Halliday M.A.K., Mcintosh A. & P. Stevens. (1964). The Linguistic Sciences and Language
Teaching. Λονδίνο: Longman.

13
 ΟΙΚΟΝΟΜΑΚΟΥ ΜΑΡΙΑΝΘΗ Email: oikonomakou@aegean.gr

Μήτσης, Ν. (1998). Στοιχειώδεις αρχές και μέθοδοι της εφαρμοσμένης γλωσσολογίας.

Εισαγωγή στη διδασκαλία της ελληνικής ως δεύτερης ή ξένης γλώσσας. Αθήνα: Gutenberg.
Μήτσης, Ν. (2004). Διδακτική του Γλωσσικού Μαθήματος. Από τη Γλωσσική Θεωρία στη
Διδακτική Πράξη. Αθήνα: Εκδόσεις Gutenberg.
Μπέλλα, Σ. (2007). Η Δεύτερη Γλώσσα: Κατάκτηση και Διδασκαλία. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
Σκούρτου, Ε. (2012). Η διγλωσσία στο σχολείο. Αθήνα: Gutenberg.
Χαραλαμπόπουλος, Α. (2001). Η στροφή προς την επικοινωνιακή προσέγγιση για τη
διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση. Διαθέσιμο στο
(προσπελάστηκε στις 15/02/2020):
http://www.komvos.edu.gr/periodiko/periodiko1st/articles/charalabopoulos/1.htm
Χαραλαμπόπουλος, Α. & Χατζησαββίδης, Σ. (1997). Η διδασκαλία της λειτουργικής χρήσης της
γλώσσας: θεωρία και πρακτική εφαρμογή. Θεσσαλονίκη: Κώδικας.
Χατζηδάκη, Α. (2014). H ανάπτυξη της ελληνικής ως δεύτερης γλώσσας μέσα στις συμβατικές
σχολικές τάξεις. Στο Πρόγραμμα ‘’Διαδρομές’’ του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας στο πεδίο
Διδακτική της ενότητας: Άρθρα για τη διδασκαλία της νέας ελληνικής ως δεύτερης /ξένης
γλώσσας. Διαθέσιμο στην ηλεκτρονική διεύθυνση (ανακτήθηκε στις 15/02/2020):
http://www.diapolis.auth.gr/epimorfotiko_uliko/index.php/2014-09-06-09-18-43/2014-09-
06-09-34-09/33-b1-xatzidaki

14