PN 2021

PETRİ AĞLARI
Petri Ağlarına Giriş

Petri Ağları Tanımları
Petri Ağı iki bölgeli (bipartite) ve yönlü (directed) bir graf olarak tanımlanır.
Bir Petri Ağı (P, T, A, w) dörtlüsüyle ifade edilmektedir. Bunlar aşağıdaki gibi
verilebilir:
Place (P): Sonlu YERLER kümesi
Transition (T): Sonlu GEÇİŞLER kümesi
Arrow (A): Sonlu YAYLAR kümesi
w
Weight (w): Yaylara ilişkin AĞIRLIK fonksiyonu
Petri Ağındaki geçişler olayları, yerler ise bu olayların gerçekleşebilmesi için

gerekli koşulları temsil eder.
Yaylar sadece yerlerden geçişlere veya geçişlerden yerlere çizilebilir:
Ağırlık fonksiyonu iki farklı tip düğüm arasındaki mevcut yay sayısını belirtir.
3
w(pi, tj) = 3
Bir Petri Ağı yerler ve geçişler olmak üzere iki tip düğüm içerir.
Yerler ve geçişler birbirlerine yönlü yaylarla bağlanırlar.

p1 t2 t2 p1
(p1, t2) (t2, p1)
Üzerinde herhangi bir ağırlık değeri belirtilmemiş yayın ağırlık değeri 1 olarak
kabul edilir.
1
Bir Petri Ağı grafında bir düğüme ait giriş ve çıkış düğümleri olabilir.
Ön koşul bilgisi Son koşul bilgisi

p2
t1 p1 t2
p3
p1 yerinin giriş geçişi I(p1) = { t1 } t2 geçişinin giriş yeri I(t2) = { p1 }
p1 yerinin çıkış geçişi O(p1) = { t2 } t2 geçişinin çıkış yeri O(t2) = { p2, p3 }

t2
p1
t1 p2 p3 t4
w(p2, t3) = 2
t3
p4
t5
P = { p1 , p2 , p3 , p4 } I(t5) = { p2, p4 }
T = { t1, t2, t3, t4, t5 } O(t5) = { p1 }

İşaretli Petri Ağları
İşaretli Petri Ağlarında yerlerdeki koşul bilgilerinin tanımlanması için jeton

(token) denilen işaretlemeler kullanılır.
JETON
Jetonlar yerlerin içine konulur. Jeton içeren yerler gerekli koşulların sağlandığı
yerler olarak düşünülebilir.
Koşullar sağlanmamıştır.
Koşullar sağlanmıştır.
İşaretli Petri Ağları
İşaretli Petri Ağındaki mevcut işaretlemeler Petri Ağının o anki durumunu

gösterir. Petri Ağının durumu bir durum vektörü ile gösterilir:
2
p1
t1 p3
p2
x = [2 1 0]
x(p1) = 2 x(p2) = 1 x(p3) = 0
x durum vektörü ayrı ayrı tüm yerlerin içerdiği jeton sayısını belirtir.
Petri Ağları Dinamikleri
Bir Petri Ağının mevcut durumu jetonların bir yerden başka bir yere
geçmesiyle değişir.
Jetonların bir yerden başka bir yere geçmesi ancak geçişlerin

tetiklenmesiyle (firing) mümkündür.
p1 p2
x10 = [0,
[1, 0]
1]
t1
Bir geçişin tetiklenebilmesi için öncelikle aktif (enabled) hale gelmesi
gerekir.
Bir geçişin aktif hale gelebilmesi için bu geçişin bütün giriş yerleri en azından
bu yerleri ilgili geçişe bağlayan yayların ağırlık değerleri kadar jeton
içermelidir.
Bir geçişin aktif hale gelmesi aşağıdaki gibi açıklanabilir:

p1
x(p1)  w1
w1
p2 x(p2)  w2
w2
pn-1 wn-1 x(pn-1)  wn-1
wn x(pn)  wn
tj
pn
Böylece tj geçişi aktif hale gelir.

Aşağıdaki örnekleri inceleyelim:
p1 p2
t1 geçişi aktif durumda değildir.
t1
x(p1) = 1 w(p1, t1) = 2
p1 p2
t1 geçişi aktif durumdadır.
t1
x(p1) = 2 w(p1, t1) = 2

Aktifleşmiş bir geçiş tetiklendiğinde her bir giriş yerinden o giriş yerini söz
konusu geçişe bağlayan yayın ağırlık değeri kadar jeton alınır.
Aktifleşmiş bir geçiş tetiklendiğinde her bir çıkış yerine söz konusu geçişi o
çıkış yerine bağlayan yayın ağırlık değeri kadar jeton konulur.
p1
2 p4
p2
3 p5
p3
t1
p3
p1 t1 p2 t2 t4 p5
p4
t3
t1 t2 t3 t4
Aktif geçişler:
t1 t2 t3 t4
Tetiklenecek geçiş:
x(p1) x(p2) x(p3) x(p4) x(p5)
Durum vektörü: 1
0 0
1 1
2
0 5
3
2 0
1
Tetiklemeler sırasında jeton sayısının korunması gerekmez. Bir önceki örnekte

jeton sayısı korunmamaktadır.
Tetiklemeler istenen sırada yapılabilir. Bunun için herhangi bir kısıtlama yoktur.
Bir Petri Ağında olası bütün tetiklemeler tek tek yapıldıktan sonra elde edilen
durumlar, erişilebilir (reachable) durumlar olarak adlandırılır.
p1 p2 p1 p2 p1 p2
t1 t1 t1
x0 = [2, 0] x1 = [1, 1] x2 = [0, 2]

Bir Petri Ağının durumlarının grafiksel yoldan bulunması her zaman pratik
olmayabilir. Bu nedenle matematiksel yöntemlere başvurulur.
Bir Petri Ağının bir sonraki durum bilgisi aşağıdaki denklem yardımıyla
kolaylıkla elde edilebilir:
x’ = x + u.D
Bir sonraki durum vektörü

Sistem matrisi
Şimdiki durum vektörü Tetikleme vektörü

u tetikleme vektörünün sıfırdan farklı elemanları tetiklenecek geçişi belirtir.

Aşağıdaki örneği inceleyelim:
u = [0 0 1 0 0]
3. geçişin tetikleneceğini belirtir.
D sistem matrisinin (incidence matrix) elemanları aşağıdaki şekilde

hesaplanır:
dji = w(tj, pi) – w(pi, tj)

p3 p3
t1 t1
p1 t4 p5 p1
p2 t 2 p2 t2 t4 p5
p4 p4
t3 t3
x1 = x0 + u.D
-1 1 1 2 0
0 0 -1 -1 0
x1 = [1 0 0 2 1] + [0 0 0 1].
0 0 0 -2 1
0 0 1 1 -1
x1 = [1 0 0 2 1] + [0 0 1 1 -1] = [1 0 1 3 0]
Petri Ağları İle Modelleme
Petri Ağları Yapıları
Sistem modellemesi yapılırken Petri Ağının sunduğu bazı yapılardan

yararlanılır. Bu yapılar aşağıdaki gibi sıralanabilir:
Paralellik (Concurrency)
Senkronizasyon (Synchronization)
Çakışma (Conflict)
Sıralama (Sequentiality)
Kaynak Sınırlama (Limited Resources)
p1 p3
Birbirinden bağımsız olarak gerçekleşen olayların
t1 t2 modellenmesinde paralellik yapısı kullanılır. Bu yapı ile
modellenen olaylar aynı anda gerçekleşebilir.
p2 p4
p1 p3
Eğer bir geçişin tetiklenmesi için birden fazla koşulun

t1 t2
sağlanması gerekiyorsa senkronizasyon yapısı kullanılır.
p2 p4
t3
p1
Aynı kaynağı paylaşan iki olay varsa bu iki olayın kaynağa
t1 t2
aynı anda erişmesine engel olunmalıdır. Yani kaynağa aynı
anda yalnızca bir olay erişebilmelidir. Bu durumda çakışma
p2 p3 yapısı kullanılır.
p1
t1 Olayların sırasının önemli olduğu sistemlerde olay sırasını

belirlemek için sıralama yapısı kullanılır.
p2
t2
Üretim sistemlerindeki bir önemli kısıtlama mevcut kaynak

t1 sayısının sınırlı olmasıdır. Bu gibi sistemlerin modellenmesi
p1 için kaynak sınırlama yapısı kullanılır.
t2
+ =3
p3 p2
Kuyruğun kapasitesi
Gelen müşteriler
t3
p4 Hizmet alan müşteriler

(Kuyruktaki dolu pozisyon sayısı)
Kuyruktaki boş pozisyon sayısı

p1
p2 p6
0
1 1
0
p3 p7
p4 p8
p5 p9

PN 2021

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

PN 2021

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

PETRİ AĞLARI

Petri Ağlarına Giriş

Place (P): Sonlu YERLER kümesi

Transition (T): Sonlu GEÇİŞLER kümesi

Arrow (A): Sonlu YAYLAR kümesi

Petri Ağındaki geçişler olayları, yerler ise bu olayların gerçekleşebilmesi için

Yaylar sadece yerlerden geçişlere veya geçişlerden yerlere çizilebilir:

Yerler ve geçişler birbirlerine yönlü yaylarla bağlanırlar.

(p1, t2) (t2, p1)

Ön koşul bilgisi Son koşul bilgisi

p1 yerinin giriş geçişi I(p1) = { t1 } t2 geçişinin giriş yeri I(t2) = { p1 }

p1 yerinin çıkış geçişi O(p1) = { t2 } t2 geçişinin çıkış yeri O(t2) = { p2, p3 }

T = { t1, t2, t3, t4, t5 } O(t5) = { p1 }

İşaretli Petri Ağlarında yerlerdeki koşul bilgilerinin tanımlanması için jeton

İşaretli Petri Ağındaki mevcut işaretlemeler Petri Ağının o anki durumunu

x(p1) = 2 x(p2) = 1 x(p3) = 0

Jetonların bir yerden başka bir yere geçmesi ancak geçişlerin

Bir geçişin aktif hale gelmesi aşağıdaki gibi açıklanabilir:

pn-1 wn-1 x(pn-1)  wn-1

Böylece tj geçişi aktif hale gelir.

Aşağıdaki örnekleri inceleyelim:

x(p1) = 1 w(p1, t1) = 2

x(p1) = 2 w(p1, t1) = 2

Tetiklemeler sırasında jeton sayısının korunması gerekmez. Bir önceki örnekte

x0 = [2, 0] x1 = [1, 1] x2 = [0, 2]

Bir sonraki durum vektörü

Şimdiki durum vektörü Tetikleme vektörü

u tetikleme vektörünün sıfırdan farklı elemanları tetiklenecek geçişi belirtir.

3. geçişin tetikleneceğini belirtir.

D sistem matrisinin (incidence matrix) elemanları aşağıdaki şekilde

dji = w(tj, pi) – w(pi, tj)

Sistem modellemesi yapılırken Petri Ağının sunduğu bazı yapılardan

Eğer bir geçişin tetiklenmesi için birden fazla koşulun

t1 Olayların sırasının önemli olduğu sistemlerde olay sırasını

Üretim sistemlerindeki bir önemli kısıtlama mevcut kaynak

p4 Hizmet alan müşteriler

Kuyruktaki boş pozisyon sayısı

You might also like