AYT fasikül 1

Tandem Yayınları

Edebiyat
EDEBÎ (YAZINSAL) TÜRLER
EDEBİYATA GİRİŞ
METİNLERİN SINIFLANDIRLMASI
Kazanımlar
• Edebiyatla ilgili kavramları öğrenir.
• Edebiyat- bilim ilişkisi, iletişim, dil ve kültür ko-
nularını ayırt eder.
ıralnıyaY mednaT

• Metinlerin sınıflandırılmasını öğrenir.

• Anlatmaya bağlı metinlerin özelliklerini kavrar.
• Roman ve hikâyenin yapısını ve farklarını bilir.
 1. ÜNİTE FASİKÜL 1
Edebî (Yazınsal) Türler - Edebiyata Giriş - Metinlerin Sınıflandırılması

EDEBİYAT (YAZIN)
Edebiyatın Güzel Sanatlar İçindeki Yeri
ÂÂ Olay, düşünce, duygu ve hayallerin dil aracılığıyla sözlü ve-
ya yazılı olarak biçimlendirilmesi sanatına denir. GÜZEL SANATLAR
ÂÂ Edebiyat, Arapça edeb sözcüğünden yapılmış ve Türk ede-
biyatında Tanzimat’tan sonra kullanılmaya başlanmış bir İşitsel Görsel Dramatik
sözcüktür. (Fonetik) (Pratik) (Ritmik)
Sanatlar Sanatlar Sanatlar
ÂÂ Edebiyat sözcüğünün günümüzdeki anlamı ile ilk defa Şi-
Tiyatro
nasi ve Namık Kemal’in yazılarında karşılaşılır. Resim Sinema
Edebiyat
Heykel Dans
Müzik
Mimari Bale
Edebiyat ve Bilim İlişkisi Opera
ÂÂ Edebiyatla bilim arasında farklı şekillerde ilişki söz konu-
sudur. Edebiyat da bilim de insana yöneliktir, insan içindir.

ÂÂ Edebiyat öznel bir bakışla güzelliğe ulaşmayı, kişiye este- 1. ÖĞRETEN SORU
tik zevk kazandırmayı amaçlar.
Edebiyatla bilim arasında farklı şekillerde ilişki söz konusudur.
ÂÂ Bilim ise deney, gözlem, araştırma gibi yöntemlerle gerçe- Edebiyat bireyi anlatırken ----, toplumu anlatırken ----, geçmiş
ğe ve doğru bilgiye ulaşmayı hedefler.
zamandaki olayları ve kişileri anlatırken de ---- biliminden ya-
ÂÂ Edebiyat öncelikle psikoloji, sosyoloji, tarih, felsefe gibi rarlanabilir.
sosyal bilimlerle doğrudan ilişki içindeyken fizik, kimya, bi-
Bu parçada boş bırakılan yerlere sırasıyla aşağıdakiler-
Tandem Yayınları

yoloji gibi deneysel bilimlerle dolaylı bir ilişki içindedir.

den hangisi getirilmelidir?
ÂÂ Edebiyat bilimi, bilim de edebiyatı etkiler.
A) sosyoloji - psikoloji - tarih
ÂÂ Bilim, edebiyata kaynaklık edebilir. Kemal Tahir’in Osman-
B) psikoloji - sosyoloji - tarih
lı Devleti’nin kuruluşunu anlattığı Devlet Ana romanına ta-
rih bilimi kaynaklık etmiştir. C) sosyoloji - tarih - psikoloji

ÂÂ Edebî eserden hareketle bilim insanları yeni buluşlar ger- D) tarih - sosyoloji - psikoloji

çekleştirebilir. E) psikoloji - tarih - sosyoloji

ÂÂ Jules Verne’in (Jul Vern) Ay’a henüz gidilmediği bir dönem- Çözüm:
de yazdığı Ay’a Seyahat adlı romanı, edebiyatın bilime kay-
naklık etmesinin bir örneğidir.

2. ÖĞRETEN SORU

Hem sesin hem hareketin anlatıldığı sanatlara dramatik sanat-

lar adı verilir.

Bu açıklamaya göre aşağıdakilerden hangisi dramatik sa-

natlardan biridir?

A) Tiyatro  B) Müzik  C) Resim

D) Edebiyat  E) Heykel

Çözüm

EDEBİYAT 3
 Edebî (Yazınsal) Türler - Edebiyata Giriş - Metinlerin Sınıflandırılması FASİKÜL 1
EDEBİYAT VE DİL
ÂÂ Dil; bireyleri milletine, yurduna, geçmişine sıkı sıkıya bağlar.
ÂÂ Kuşaktan kuşağa aktarılarak gelen dil, bireyi geçmişle ge-
lecek arasında bir köprü yapar.
ÂÂ Toplumdaki siyasi, sosyal, kültürel değişimler ve teknolo-
jinin getirdiği yenilikler de toplumla sıkı bir ilişki içinde olan
konuşma ve yazı diline yansır.
ÂÂ Edebiyat da bu işlevini, edebî dil dediğimiz dilin imkânla-
rından yararlanmakla yerine getirir.
İLETİŞİM VE DİL
ÂÂ İletişim duygu, düşünce ve bilgilerin türlü yollarla başkala-
rına aktarılmasıdır.
ÂÂ İletişim insanların temel ihtiyaçlarındandır. İnsanların duy-
gularını, düşüncelerini ve hayallerini başkalarıyla paylaş-
ma ihtiyacı iletişimi ortaya çıkarmıştır.
ÂÂ Toplumsal yaşamda etkili ve gelişmiş iletişim aracı olarak
dil kullanılmıştır.
İLETİŞİM ÖGELERİ
Gönderici (Kaynak): İletişimi başlatan ögedir.
Alıcı: Kodlanmış iletiyi alan, ona anlam verip kodu çözen ile-
tişim ögesidir.
Tandem Yayınları
İleti (Mesaj): Göndericinin düşüncelerinin, isteklerinin, duy-
gularının görsel veya işitsel hâle dönüşmüş şeklidir.
İleti; konuşma, yazı, hareket, resim vb. şekilde olabilir.
Kanal: İletinin alıcıya ulaşmasında kullanılan yol ve araçtır.
Işık, hava, ses vb. iletiyi alıcıya taşıyan kanaldır.
Geri Bildirim (Dönüt): Göndericinin iletisine alıcının verdiği
karşılıktır.
Kod (Şifre): İletinin özel bir tarzda düzenlenmiş hâlidir. Kod;
dil, hareket, resim vb. şeklinde olabilir.
Bağlam: İletişime katılan ögelerin birlikte oluşturduğu mekân
ya da ortamdır.
3. ÖĞRETEN SORU
İletişim, kimi zaman nesneler veya seslerle sağlanabilir. Bir fab-
rikada yemek arası verilirken çalınan zil ----, işçilerin ihtiyaçlarını
gidermek için harekete geçmesi de ---- olarak değerlendirilir.
Bu parçada boş bırakılan yerlere sırasıyla aşağıdakiler-
den hangisi getirilmelidir?
A) gönderici - alıcı  B) gönderi - dönüt  C) gönderici - bağlam
  D) bağlam - alıcı  E) bağlam - dönüt
Çözüm:
4 EDEBİYAT
DİLİN KULLANIMDAN DOĞAN TÜRLERİ
AKLINDA OLSUN
Bir dilin kullanımında, bölgesel ve kültürel farklılık-
lar sonucu, dil içindeki farklılaşmalar olur.
AĞIZ: Bir dilin bir ülke sınırları içindeki farklı yerle-
şim bölgelerinde ses, şekil, söz dizimi ve anlamca
farklılaşan konuşma biçimidir: Kayseri ağzı, Erzu-
rum ağzı, Trakya ağzı...
– Beni bak gıı, n’apıp durun? (Bana bak kız, ne ya-
pıyorsun?) (Ege ağzı)
ŞİVE: Bir dilin, yazılı kaynaklarla izlenebilen tarihî
gelişimi içinde ayrılmış kollarıdır.
Azeri Türkçesi, Özbek Türkçesi, Türkmen Türkçesi…
– Bu yahınlarda erzag dükkânı var mı? (Bu yakın-
larda bakkal var mı ?) (Azeri şivesi)
LEHÇE: Bir dilin, tarihî gelişimi içinde yazılı kaynak-
larla izlenemeyen dönemlerinde ayrılmış kollarıdır.
Çuvaş lehçesi ve Yakut lehçesi gibi.
– Sene sul yaçepe salamlatap. (Yeni yılınız kutlu
olsun.)(Çuvaş lehçesi)
ARGO: Ortak dilden ayrı olarak belirli toplulukların
ses, yapı, söz dizimi ve anlam bakımından farklılık
gösteren dili veya kelime dağarcığıdır. Argo, çoğun-
lukla kaba bir söyleyiş özelliği gösterir.
– Arkadaşın çok afili, etrafa da caka satıyor.
JARGON: Aynı meslek veya topluluktaki insanların
ortak dilden ayrı olarak kullandıkları özel dil veya
söz dağarcığıdır.
– Hasta dün gece eks oldu. (eks olmak, ölmek an-
lamında bir tıp jargonudur.)
STANDART (ÖLÇÜNLÜ) DİL: Bir dili toplum olarak
konuşan ve yazanların hep birlikte uydukları, ağız özel-
liklerinden arındırılmış, belirli ölçü ve kurallara bağlı
ortak dildir. Standart Türkçe, İstanbul Türkçesi esas
alınarak biçimlendirilmiş olan konuşma ve yazı dilidir.
4. ÖĞRETEN SORU
Bir dilin karanlık döneminde, kendisinden ayrılmış, biçim, ses
ve kelime farklılıkları gösteren koluna ---- adı verilir. Dilin bili-
nen tarihî süreci içerisinde ayrılmış olan ve kimi ses ve biçim
farklılıkları içeren koluna ise ---- denir.
Bu parçadaki boşluklar sırasıyla aşağıda verilenlerden
hangisiyle doldurulmalıdır?
A) lehçe - ağız  B) şive-ağız  C) ağız-lehçe
D) şive - lehçe  E) lehçe - şive
Çözüm:
 Edebî (Yazınsal) Türler - Edebiyata Giriş - Metinlerin Sınıflandırılması FASİKÜL 1
METİNLERİN SINIFLANDIRILMASI Hikâyenin Yapı Unsurları
Sanat metinleri (edebî metinler); edebî bir heyecan uyandır- Olay örgüsü; hikâye kişilerinin başından geçen olaylar dizi-
mak, estetik zevk ve anlayış kazandırmak amacıyla yazılır. sidir, hikâyedeki ana olaya bağlı küçük olayların peş peşe sı-

ÂÂ Coşku ve heyecanı dile getiren metinler (şiir), öyküleyici ralanmasıyla oluşur.

(anlatmaya bağlı) metinler (masal, fabl, destan, hikâye, ro- Kişi veya kişiler, hikâyede anlatılan olayları veya durumları
man), göstermeye bağlı metinler (tiyatro) sanat metinleri- yaşayan kahramanlardır. Bu kişiler, kurmaca kişilerdir.
dir.
Mekân, olayın geçtiği yer ya da yerlerdir. Yazar, olayın akışı içinde
ÂÂ Öğretici metinler; tanıtmak, bilgi ve haber vermek, uyar-
ayrıntıya girmeden yaşanılan ortamı ya da mekânı tanıtır.
mak, düşündürmek, kanıları değiştirmek, yönlendirmek gi-
bi amaçlarla yazılır. Zaman, olayın başlangıcından bitişine kadar geçen süredir.
Olay zamanı, baştan sona doğru verilebileceği gibi herhangi
ÂÂ Tarihî metinler, felsefi metinler, bilimsel metinler, gazete çev-
bir sıralamaya uyulmadan da verilebilir. Zaman açıkça belirti-
resinde gelişen metin türleri (makale, deneme, sohbet, fık-
lebileceği gibi sezdirilme şeklinde de yansıtılabilir.
ra, eleştiri, mülakat, röportaj, haber yazıları),

ÂÂ Kişisel hayatı konu alan metin türleri (anı, günlük, gezi ya-
HİKÂYE TÜRLERİ
zısı, biyografi / otobiyografi, mektup) öğretici metinlerdir.
Hikâyeler, olay eksenli veya durum ağırlıklı oluşuna göre sı-
METİNLER nıflandırılır.

Sanat Metinleri Öğretici Metinleri Olay (Vaka) Hikâyesi

Çoşku ve Heyecanı Tarihi Metinler ÂÂ Bu tür öykülere klasik öykü de denir.

Dile Getiren Metinler
Felsefi Metinler ÂÂ Olayın serim, düğüm ve çözüm bölümlerine uygun olarak
Olay Çevresinde Oluşan Metinler mantıksal bir sıralamayla sonuca bağlandığı hikâye türü-
Bilimsel Metinler
dür.
Tandem Yayınları

Göstermeye Gazete Çevresinde

Anlatmaya Bağlı Bu tarz hikâyenin temeli bir olay anlatımına dayanır.
Bağlı Metinler Gelişen Metinler
ÂÂ
Metinler
(Tiyatro)
(Makale, Deneme, ÂÂ Olay hikâyesinde kahramanların ve çevrenin tasvirine önem
(Masal, Fabl, Modern Tiyatro Sohbet, Fıkra, Eleştiri, verilir, okuyucuda merak ve heyecan duygusu uyandırılır.
Destan, Halk
(Trajedi, Komedi, Mülakat, Röportaj,
Hikâyesi, Mes-
Haber Yazıları)
nevi, Dram) ÂÂ Fransız yazar Guy de Maupassant (Giy dö Mopasan) ta-
Manzum Geleneksel Gazete Çevresinde rafından geliştirilen bu hikâye türüne Maupassant tarzı
Hikâye, Türk Tiyatrosu Gelişen Metinler
Roman) hikâye de denir.
(Orta oyunu,
Karagöz, (Anı, Günlük, Gezi ÂÂ Olay hikâyesinin Türk edebiyatındaki başlıca temsilcileri
Meddah, Yazısı, Biyografi,
Köy Seyirlik Otobiyografi, Mektup) Ömer Seyfettin, Refik Halit Karay ve Reşat Nuri Güntekin’dir.
Oyunları)
Durum Hikâyesi
SANAT METİNLERİ (EDEBÎ METİNLER)
ÂÂ Olaylardan çok, günlük yaşamın bir kesitini ele alıp anla-
OLAY ÇEVRESİNDE OLUŞAN EDEBÎ METİNLER
tan hikâye türüdür.
ANLATMAYA BAĞLI METİNLER
ÂÂ Durum hikâyesinde ruhsal çözümlemelere ağırlık verilir,
HİKÂYE olay ikinci planda kalır.
Hikâye (öykü); yaşanmış ya da yaşanabilir olay veya durum-
ÂÂ Bu tarz hikâyede serim, düğüm, çözüm bulunmaz; okuyu-
ların kişi, yer ve zamana bağlı olarak okuyucuda heyecan ve
cunun merak duygusuna seslenilmez.
zevk uyandıracak şekilde anlatıldığı kısa edebî türdür.
ÂÂ Rus yazar Anton Çehov tarafından geliştirilen bu hikâye tü-
Hikâyenin Bölümleri rüne Çehov tarzı
Serim bölümü; yer ve zamanın belirtildiği, kişilerin tanıtıldığı, hikâye de denir.

olayın anlatılmaya başlandığı bölümdür. ÂÂ Durum hikâyesinin

Türk edebiyatındaki
Düğüm bölümü, olayın okuyucuda merak duygusu oluştu-
başlıca temsilcileri
racak şekilde işlendiği bölümdür.
M e m d u h Ş e v ke t
Çözüm bölümü, olayların düğümlerinin çözüldüğü bölüm- Esendal ve Sait Fa-
dür. Okuyucuda merak uyandıran sorular bu bölümde cevap- ik Abasıyanık’tır.
lanır.

EDEBİYAT 5
 Edebî (Yazınsal) Türler - Edebiyata Giriş - Metinlerin Sınıflandırılması FASİKÜL 1
5. ÖĞRETEN SORU
Hayatın içindeki bir an ve bu andaki olaylar, anlatmak için ye-
terlidir. Dış âlemde meydana gelen olaylar arasından seçme,
ayıklama ve yeniden düzenleme ihtiyacı duyulmaz. Okuyucu-
nun merak duygusunu kamçılayacak entrik unsurlar, iniş çı-
kışlar, düğümlerden faydalanma söz konusu değildir. Olay ör-
güsünün yürüyüşü büyük ölçüde “diyalog” veya “konuşmaya”
dayanmaktadır. Yazar-anlatıcı ya hiç müdahale etmez ya da
aralarındaki bağlantıları sağlamakla yetinir.
Bu parçada, aşağıda verilenlerden hangisinin özelliklerin-
den söz edilmektedir?
A) Durum hikâyesi  B) Olay hikâyesi  C) Roman
D) Geleneksel hikâye  E) Klasik mesnevi
ÖSYM
Çözüm:
Tandem Yayınları
ÂÂ Küçürek hikâye, az sayıda kelimeyle yoğun an-
BAŞKA YERDE YOK
lamlar aktarma gücü içeren sanatsal iletişim ara-
cıdır.
ÂÂ Küçürek (minimal) hikâye, betimlemeye ve çö-
zümlemeye dayanmayan, yalnızca bir anın sap-
taması olan anlatılardır.
ÂÂ Küçürek hikâyenin üç önemli belirleyici özelli-
ği vardır: Kısalık, yoğunluk ve birlik.
ÂÂ Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı’nda küçü-
rek (minimal) hikâyede Ferit Edgü’nün Öç ad-
lı öyküsü, bu türün en özgün örneklerinden biri-
ni oluştur.
ÂÂ Toplam 4 tümce ve 24 sözcükten oluşan “Öç”, ol-
dukça sıkıştırılmış ve yoğunlaştırılmış bir anlatıdır.
ÂÂ Ferit Edgü, Haydar Ergülen, Vüs’at O. Bener gi-
bi sanatçılar, küçürek hikâye tarzında eser veren
sanatçılardır.
6 EDEBİYAT
ÂÂ XIV. yüzyılda İtalyan edebiyatında Boccac-
AKLINDA OLSUN
cio’nun (Bokaçyo) yazdığı Decameron (Deka-
meron) adlı eser, hikâye türünün ilk örneği ka-
bul edilir.
ÂÂ Türk edebiyatında Tanzimat’tan önce hikâye tü-
rünün yerini halk hikâyeleri, destanlar, masal-
lar, mesneviler ve Dede Korkut Hikâyeleri tut-
maktaydı.
ÂÂ Batılı anlamda hikâye, Türk edebiyatına Tanzi-
mat’la girmiştir. Ahmet Mithat Efendi’nin Letâif-i
Rivâyât adlı eseri ilk hikâye örneğidir.
ÂÂ Teknik açıdan güçlü, Batılı örneklere benzeyen
ilk realist hikâye örneği Samipaşazade Sezai’nin
Küçük Şeyler adlı eseridir.
ROMAN
ÂÂ Roman, yaşanmış ya da yaşanması mümkün olay veya du-
rumların kişi, yer ve zamana bağlı olarak okuyucuda heyecan
ve zevk uyandıracak şekilde anlatıldığı uzun edebî türdür.
ÂÂ Romandaki gerçeklik kurmaca gerçekliktir.
ÂÂ Roman, yazıldığı dönemin zihniyetini yansıtır.
Romanın Bölümleri
Serim: Romanda anlatılan olayların başlangıcı burada verilir.
Merak duygusu ön plandadır.
Düğüm: Romandaki olayların gelişip okuru etkisine aldığı bö-
lümdür.
Çözüm: Romandaki olayın açıklığa kavuştuğu, düğümün çö-
züldüğü bölümdür.
Romanın Yapı Unsurları
Olay
ÂÂ Edebî metin kişilerinin başından geçenlere olay denir.
ÂÂ Olaylar bazen kronolojik bir sırayla art arda anlatılırken ba-
zen de geriye dönüş(flashback) tekniği kullanılarak olayın
öncesi anlatılır. Romanlarda birden fazla olayın sebep-so-
nuç ilişkisi içinde anlatılmasına olay örgüsü denir.
Mekân (Çevre)
ÂÂ Olay örgüsünü oluşturan, olayların geçtiği yere mekân denir.
ÂÂ Olayın daha iyi anlaşılabilmesi için yer ya da çevre, betim-
lemelerle tanıtılır.
Zaman
ÂÂ Edebî metinde ele alınan olayların başlaması ile bitmesi
arasında geçen süreye zaman denir. Anlatmaya bağlı ede-
bî metinlerde iki türlü zaman vardır:
ÂÂ Vaka zamanı: Olayların yaşandığı, kişilerin içinde bulun-
duğu şimdiki zamana denir. Az veya çok her olay veya şa-
hıs, içinde olduğu zamanın izlerini taşır.
ÂÂ Anlatma zamanı: Romandaki olayların anlatılması için be-
lirlenen zamandır. Anlatıcı, anlatma zamanını istediği şekil-
de düzenler.
 Edebî (Yazınsal) Türler - Edebiyata Giriş - Metinlerin Sınıflandırılması FASİKÜL 1
Kişiler
6. ÖĞRETEN SORU
ÂÂ Romanların çoğunda geniş bir şahıs kadrosu vardır.
ÂÂ Roman kişisine kahraman denir. Tanzimat’a kadar Türk toplumunda onun yerini destanlar, ef-
saneler, mesneviler ve halk hikâyeleriyle masallar tutmuştur.
ÂÂ Romanda olayların akışını etkileyen insanlar dışında, hay-
van, bitki, eşya gibi varlıklar da vardır. Bunlar da bir bakı- Bir edebiyat türü olarak bize Tanzimat’tan sonra Batı’dan gel-
ma roman kişileri sayılır. miştir. İlk örnekler Fransız edebiyatından yapılma çevirilerdir.
Bunlardan ilk tanıdığımız yapıt, Yusuf Kâmil Paşa’nın bir çevi-
ÂÂ Roman kişileri, tip ve karakter olarak yansıtılır:
risidir.
Tip (yalın kat kişi):

ÂÂ Benzerlerinin niteliklerini abartılı bir biçimde üzerinde taşır. Bu parçada sözü edilen edebiyat türü aşağıdakilerden
ÂÂ Belirli bir zümreyi ya da sınıfı belirgin özellikleriyle temsil hangisi olabilir?
eden kişidir. A) Hikâye  B) Tiyatro  C) Gezi
ÂÂ Tip “sevecen tip, alıngan tip, kıskanç tip, sosyal tip” gibi, D) Anı  E) Roman
tek yönlü özelliğiyle anlatılır.
ÖSYM
ÂÂ Kalıplaşmış davranışlar sergiler, romanda ne zaman orta-
Çözüm:
ya çıksa kolayca tanımlanabilir.
ÂÂ Benzerlerine her eserde rastlanabilir.
Karakter:

ÂÂ Kendine özgü özelliklere sahip olup toplumun genelini tem-

sil etme özelliği göstermez. KONULARINA GÖRE ROMANLAR
ÂÂ Çok yönlü ve değişkenliğe sahip özelliktedir, kendini sü- Macera (Serüven) Romanı:
rekli yeniler.
Günlük hayatta az rastlanan, ilgi çekici olayları okuyucuda he-
ÂÂ Kendine özgüdür, benzeri yoktur.
Tandem Yayınları

yecan ve merak uyandıracak biçimde anlatan roman türüdür.

ÂÂ İnsanın iç çatışmaları ve çıkmazlarını verme görevini yük-
Monte Cristo Kontu (Monte Kristo Kontu) - Alexandre Dumas
lenmiş roman kişileridir.
(Aleksandır Duma)
PRATİK BİLGİ

TÜRK EDEBİYATINDA ROMANLA İLGİLİ İLKLER Sosyal Roman:

OO İlk yerli roman: Sınıf çatışması, geçim sıkıntısı, göç gibi toplumsal ve ekono-
Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat - Şemsettin Sami mik sorunları veya birtakım töreleri ele alan roman türüdür.
OO İlk çeviri roman: Yaprak Dökümü - Reşat Nuri Güntekin
Telemak - Yusuf Kâmil Paşa (Fenelon’dan)
OO İlk edebî roman: Bilim Kurgu Romanı:
İntibah - Namık Kemal
Gelecekte olabilecek olayları bilimsel bir yaklaşımla, hayal gü-
OO İlk tarihî roman:
cünü de kullanarak anlatan roman türüdür.
Cezmi - Namık Kemal
OO İlk realist roman: Ben Robot - Isaac Asimov (Ayzek Ezimov)
Araba Sevdası - Recaizade Mahmut Ekrem
Tarihî Roman:
OO Batılı anlamda ilk roman:
Mâi ve Siyah - Halit Ziya Uşaklıgil Tarihî olayları ve kişileri konu alan roman türüdür.
OO İlk psikolojik roman
Küçük Ağa - Tarık Buğra
Eylül - Mehmet Rauf
OO İlk köy romanı
Karabibik - Nabizade Nâzım
TANDEM NOT

Roman türünün ilk örneği, İspanyol yazar Cer-

vantes’in (Servantes) XVII. yüzyılın başlarında ya-
yımlanan Don Quijote (Don Kişot) adlı eseridir.
OO Türk edebiyatına roman Tanzimat’la girmiştir.

EDEBİYAT 7
 Edebî (Yazınsal) Türler - Edebiyata Giriş - Metinlerin Sınıflandırılması FASİKÜL 1
Fantastik Roman:

TANDEM NOT
Gerçeküstü olay, kişi ve yerleri konu alan roman türüdür. Romanla Hikâyenin Farkı:

Yüzüklerin Efendisi - Tolkien (Tolkin)

ÂÂ Romanda birden çok olay ya da birbirine bağlı
olaylar anlatılır. Hikâyede ise genellikle bir tek
Psikolojik Roman: olay anlatılır.

İnsanın iç dünyasını, bilinçaltını, olayların insanın ruh dünya- ÂÂ Romandaki kişi sayısı hikâyeden daha fazladır.
sına etkilerini anlatan roman türüdür. ÂÂ Romanda kişiler arasında karşımıza karakterler
de çıkar. Hikâyelerde ise bir karakter ortaya kon-
Eylül - Mehmet Rauf
maz.
Polisiye Roman: ÂÂ Hikâyede olaylar kısa bir zaman diliminde ger-

Polisiye olayların konu edildiği; aksiyon, gizem, heyecan, kor- çekleşirken romanda olaylar geniş bir zaman di-
limine yayılır.
ku gibi ögeler içeren roman türüdür.
ÂÂ Hikâyede yer ve kişi betimlemeleri dar kapsam-
Sherlock Holmes (Şarlok Holms) - Sir Arthur Conan Doyle
lı tutulurken romanda çok ayrıntılı betimleme ve
(Sör Artur Konan Doyl)
anlatımlara yer verilir.

Tezli Roman: ÂÂ Hikâyeler yapı bakımından kısa metinlerdir an-

cak romanlar uzun ve katmanlı metinlerdir ve ya-
Toplumsal veya siyasal bir sorunu konu edinen, bir tez içeren
zılmaları bazen yıllarca sürer.
roman türüdür.

Yaban - Yakup Kadri Karaosmanoğlu ANLATMAYA BAĞLI EDEBÎ METİNLERDE

ANLATIM TEKNİKLERİ
Egzotik Roman: Anlatım teknikleri daha çok hikâye ve romanda kendini gösterir.
Tandem Yayınları

Uzak ve yabancı ülkelerin doğa ve insanlarını konu edinen ro-

Diyalog Yöntemi
man türüdür.
Diyalog yöntemi, düşünce ve duyguları, kişileri konuşturarak
İzlanda Balıkçısı - Pierre Loti (Piyer Loti)
belirtme yoludur.

Örnek:

Ağzını şişirerek sordu:

− Derslere ne zaman çalışıyorsun?
− Mektepten çıkınca... İki saat filan çalışıyorum, dersleri ya-
BENDEN UYARMASI

Romanda Tema ve Konu: pıyorum.

ÂÂ Tema, romana hâkim olan ve okura aktarılmak − Bizim öğretmeni gördün mü? Şimdi buradan geçti!
istenen temel duygu ve düşüncelerin soyut ifa-
− O benim araba sattığımı biliyor!
delerle dile getirilmesidir.
Ve ileride birkaç çocukla bir kadının geldiğini görünce sözü-
ÂÂ Konu, bu temanın işlenmesi sırasında belirlenir.
nü keserek bağırdı:
Temanın kişi, yer, zaman ve durum bildirecek
− Arabalar beş kuruşa!..
biçimde somutlaştırılması sonucu konu ortaya
çıkar.

ÂÂ Tema, romanın olay örgüsünün içinde yedirilmiş İç Konuşma (İç Monolog)

olarak yer alır. Bir romanda yazarı yazmaya iten ÂÂ
sebep metnin temasıdır. Bu bakımdan metnin te-
masının sosyal hayatla, düşünce tarihiyle ve ese-
rin yazıldığı dönemle ilişkisi vardır.
ÂÂ
ÂÂ Konu “Bu romanda ne anlatılıyor?” sorusuna alı-
nabilecek yanıttır. Örneğin “aşk, ölüm, ayrılık”
kavramları birer temadır. Bu kavramlar bir roman-
da somutlaştırıldığında konu hâline gelir.
ÂÂ
İç monolog (iç konuşma) tekniği, hikâye karakterinin ken-
di iç sesi ile baş başa kaldığı, bir bakıma hesaplaştığı tek-
niktir.
Bu teknikte; yazar (anlatıcı) aradan çekilerek öykü kişileri-
nin okuyucuyla karşı karşıya gelmesini sağlar, açıklama ve
yorumlar okuyucuya bırakılır.
Cümleler akla ve dil bilgisi kurallarına uygundur. Dil, doğal
ve yalındır.

8 EDEBİYAT
 Edebî (Yazınsal) Türler - Edebiyata Giriş - Metinlerin Sınıflandırılması FASİKÜL 1
Örnek:
Niçin geldim buraya, niçin döndüm bu toprağa, dört bir ya-
nı suyla çevrili bu çorak adaya? Havasına dayanamadığım,
iklimi sağlığıma zararlı ve her dönüşümde pişmanlık duydu-
ğum bu kara parçasına geldim, niçin? Burada açtım gözle-
rimi, burada kapayacağım, dediğim için. Burda. Bu adada.
Bu odanın bir köşesinde. Bahçe içindeki küçük evimde.
Anlatma
Anlatma tekniği, anlatıcının romandaki olayları, olayın kahra-
manlarını, mekân ve zaman ögelerine bağlı kalarak okurlara
aktarmasıdır.
Örnek:
Matmazel Noraliya’nın Koltuğu - Peyami Safa
Ferit ertesi sabah, zamanı anlamak için cama burnunu daya-
dı ve gökyüzüne baktı. Yandaki binanın yangın duvarlarıyla
ev arasındaki dar boşluğun üstünde alçak ve kara bir bulut
vardı. Zamanı birkaç saatlik hata ile bile tahmine imkân ve-
recek tonlar silinmişti. Havlusunu ve sabununu alarak dışarı
çıktı. Sofa hemen hemen geceki kadar karanlıktı... Ağır ağır
tuvalete yürüdü, komütatörü çevirdi fakat ışık yanmadı. Vafi
Bey galiba gündüzleri cereyanı kesiyordu. Odasına döndü-
Tandem Yayınları
ğü zaman, aydınlık artmıştı. Burnunu tekrar cama dayadı.
Gösterme
ÂÂ Gösterme tekniği, hikâyede yer alan kişilerin ve mekânla-
rın tasvirinde kullanılır.
ÂÂ Yazar olaylara müdahale etmez, olaylar okuyucunun göz-
leri önüne serilir.
Örnek:
İnce Memet - Yaşar Kemal
Dikenlidüzü’ne beş kadar köy yerleşmiştir. Bu beş köyün be-
şinin de insanları topraksızdır. Bütün toprak Abdi Ağa’nındır.
Dikenlidüzü, dünyanın dışında, kendine göre apayrı kanun-
ları, töresi olan bir dünyadır. Dikenlidüzü’nün insanları, köy-
lerinden gayrı bir yeri bilmezler. Düzlükten dışarı çıktıkları pek
az olur. Dikenlidüzü’nün köylerinden, insanlarından, insanla-
rının ne türlü yaşadıklarından da kimsenin haberi yoktur.
EDEBİYAT
Özetleme
ÂÂ Bu teknikte, varlığı kuvvetle hissedilen anlatıcı, olayları, ki-
şileri veya bilgi vermek istediği herhangi bir olayı ya da du-
rumu özetleyerek anlatır.
Örnek:
Tutunamayanlar - Oğuz Atay
Bundan yirmi beş yıl kadar evveldi. Aksaray’ın Horozuçmaz
Mahallesi Lâlegül Sokağı Hane No. 54, Cilt No. 22, Sahife No.
669’da, iki katlı ahşap bir evde, medeni hali bekâr, cinsiyeti
erkek, dini İslam bir çocuk dünyaya geldi. Babası tütün rejisi
muhasipliğinden, on sekiz yıl dört ay yirmi iki gün sonra emek-
liye ayrılacak olan Hüsnü Bey, annesi de ev kadını Mürüvvet
Hanım’dı. Turgut bir ebe marifetiyle, babası ahşap evin alt ka-
tında merak ve endişeyle kıvranır ve beş dakikada bir merdi-
venleri tırmanırken dünyaya geldi. İşte, baba tarafından pek
talihli sayılmayan Birinci Dragut, aslen İstanbul vilayetinin Ak-
saray kazasına bağlı olup, tarihe geçen ismini ilk defa bu ya-
rı münevver babanın, kulağına okuduğu ezanla duydu.
İç Çözümleme Tekniği
İç çözümleme, kahramanların iç dünyasına ilişkin durumların,
duygu ve düşüncelerinin bir anlatıcı tarafından olay ve hare-
ketlerle birlikte aktarılmasıdır.
Örnek:
Matmazel Noraliya’nın Koltuğu - Peyami Safa
Ağlamak istiyordu Ferit fakat teyzenin öldüğünü haber aldığı
on iki saatten beri gözlerinden bir damla yaş çıkmadı. Annesi
ve ablaları öldüğü zaman da hıçkırıkları gecikmişti fakat bu ka-
dar değil. Tecrübeyle biliyordu ki hiçbir ölüm vakası, gerçek
aktüalitesi içinde, yani geçmişe mal olup da muhayyileye ha-
fıza yoluyla girmeden evvel, tesirini göstermezdi. Ancak şim-
di, teyzesine karşı, ruhunda biraz evvelki istihza kımıldanışının
bir reaksiyonu olarak -fakat bu da muhakkak değil ve belki de
kısmen doğru- merhamete benzer bir şey duyuyordu. Ölümün
bütün kusurları temizleyen banyosuna teyze şimdi giriyordu.
Bilinç Akışı Tekniği
Bilinç akışı tekniğinde roman kişilerinin duygu ve düşüncele-
ri mantıksal bir bağ ve dil bilgisi kuralına bağlı kalınmaksızın,
düzensiz bir şekilde ve çağrışım ilkesi doğrultusunda okuyu-
cuya aktarılır.
9
 Edebî (Yazınsal) Türler - Edebiyata Giriş - Metinlerin Sınıflandırılması FASİKÜL 1

Örnek: Örnek:

Aylak Adam - Yusuf Atılgan Tutunamayanlar - Oğuz Atay

Kuru çam yaprakları... Uzun, örülmüş saçlı kızın ellerine ba- Üniversitede ders çalışırken de Selim, arkadaşlarına böyle
tırmıştım. Öğretmenim! ‘Yaramaz seni!’ Neden dokunmadım takılırdı. Kim çıkarmıştı bu sözü?
saçlarına? Cumartesiye dedi. Ayakları ıslanacak. Ayaklarım...
Kenan çıkarmıştı. Yüksek matematikten haziranda geçince,
Ne işim vardı Alemdar’da? Taksi! Gıcırrrt. Nasıl üşüyordum!
Selim’le bir olup, etüd odasında, çalışmaya çalışan Turgut’un
‘Boş yere azap çekmeyin. Bir derman için.’ Yarım kadın, sa-
baş ucundan ayrılmamışlardı. Kenan, Selim’in okulda tanıdı-
ğır mı bunlar? Hep daracık, korkuluksuz köprüdeyiz. Yarın sa-
ğı ilk insandı. Turgut’un onları ilk fark ettiği gün, sıranın üstü-
atin altında. Korkuluksuz köprüdeyiz. Korkuluk... Korku...
ne bir şeyler yazıyorlardı.
PRATİK BİLGİ

BİLİNÇ AKIŞIYLA İÇ KONUŞMANIN FARKI

OO İç konuşmada anlatılan konu, belli bir düzen ve
mantık içerisinde düzenli cümlelerle ifade edilir.

OO Bilinç akışında belli bir düzen yoktur. Mantık sil-

silesi olmayan, kopuk ve bozuk cümlelerden
oluşur.

ANLATMAYA BAĞLI EDEBÎ METİNLERDE

Çatışma ANLATICI VE BAKIŞ AÇISI
ÂÂ Öyküleyici metinlerde (roman, hikâye, tiyatro, masal vb.) ÂÂ Anlatmaya bağlı metinlerde(roman, hikâye, tiyatro, masal
gerilimi sağlayan, olayların dayandığı asıl unsurdur. vb) anlatıcının metinlerdeki kişi, olay, yer ve zamanı ele alış
Tandem Yayınları

biçimi ve bunlara karşı takındığı tutumdur.

ÂÂ Eserin bütününde işlenen ve çoğunlukla zıtlıklara dayalı
sorun veya sorunlardır. ÂÂ Anlatıcı, bu tür metinlerde olayı anlatan kişidir. Anlatıcı, ya-
zarın kendisi değil kurmaca bir kişidir.

ÂÂ Olaylar birinci (ben, biz) veya üçüncü kişi (o, onlar) anlatı-
Örnek: cının ağzından anlatılır.
Son Kuşlar - Sait Faik Abasıyanık
Bakış Açısı Türleri Şunlardır:
Karakola koştum. Polislere haber verdim. Güya menettiler.
Gizli gizli, gene çimenler yer yer söküldü. Mühendis Ahmet Hâkim (Tanrısal / İlahi) Bakış Açısı
Bey’e ceza bile kesilmedi. Kuşları boğdular, çimenleri sök- ÂÂ Anlatıcı, olaylara ve kahramanlara hâkimdir. Olayların na-
tüler, yollar çamur içinde kaldı. Dünya değişiyor dostlarım. sıl gelişeceğini bilir ve görür.
Günün birinde gökyüzünde, güz mevsiminde artık esmer le-
ÂÂ Olayları anlatırken kahramanların aklından geçenleri ve psi-
keler göremeyeceksiniz. Bizim için değil ama çocuklar, sizin
kolojilerini yansıtır.
için kötü olacak. Biz kuşları ve yeşillikleri çok gördük. Sizin
için kötü olacak. Benden hikâyesi. ÂÂ Bu bakış açısında anlatıcı üçüncü kişidir.

Geriye Dönüş Örnek:

ÂÂ Kronolojik bir biçimde gelişen olay örgüsünde geçmişe yö-
nelik bilgi vermek amacıyla kullanılan bir anlatım tekniğidir.
ÂÂ Öyküleyici metinlerde (roman, hikâye, tiyatro, masal vb.)
olaylar belli düzende ilerlerken zaman durdurularak geç-
mişteki zamana dönülür. Bu zaman diliminde oluşan olay-
lardan söz edilir.
ÂÂ Bu teknikte amaç, olayların geçmişini aydınlatmak, hikâ-
yedeki kişiler hakkında bilgi vermektir.
Böylece Nuri Efendi’nin sayesinde zamanına tekrar sahip olan
insan hemen o gün borçlarından kurtulacakmış gibi sevinirdi.
Bunu yaparken iki türlü sevabı işlediğine inandığı muhakkak-
tı. Bir yandan yarı ölü bir saati diriltmiş oluyor, öbür yandan da
bir insana yaşadığının şuurunu hediye ediyordu.
Kahraman (Ben) Bakış Açısı
ÂÂ Olaylar, kahramanlardan birinin ağzıyla anlatılır.

ÂÂ Olayları yaşayan kahraman, olaylar karşısındaki izlenim ve

tutumunu kendi bakış açısıyla yansıtır.

ÂÂ Bu bakış açısında anlatıcı, birinci kişidir.

10 EDEBİYAT
 Edebî (Yazınsal) Türler - Edebiyata Giriş - Metinlerin Sınıflandırılması FASİKÜL 1
Örnek: MASAL
Evet, ne okumaktan, ne yazmaktan hoşlanırım. Bu böyle iken Genellikle halkın ürettiği, ağızdan ağıza, kuşaktan kuşağa sü-
bu sabah önümde koca bir defter, hatıralarımı yazmaya uğra- rüp gelen, olağanüstü kişilerin başından geçen olağandışı
şıyorum. Hattâ bunun için her gün olduğundan daha erken, olayları anlatan edebî türdür.
saat beşte kalktım. İster istemez sabah kahvemi kendim pişir- Özellikleri
dim.
ÂÂ Masallar; olaya dayalı, sanatsal metinlerdir.
Gözlemci (Müşahit) Bakış Açısı
ÂÂ Eğitici ve öğretici nitelikler taşır.
ÂÂ Anlatıcı; gördüklerini, tanık olduklarını aktarır.
ÂÂ Genellikle bir tekerleme ile başlar.
ÂÂ Kahramanlarının aklından geçenleri bilmez.
ÂÂ Daha çok evrensel konular dile getirilir.
ÂÂ Anlatıcının anlatımı gördükleriyle sınırlıdır.
ÂÂ Yer ve zaman belli değildir.
ÂÂ Nesnel bir tutum sergilenir.
ÂÂ Tekrar edilen kalıplaşmış bölümler vardır.
ÂÂ Bu bakış açısında anlatıcı üçüncü kişidir.
ÂÂ Olaylar, bütünüyle hayal ürünüdür.

Örnek: ÂÂ Olayların anlatımında öğrenilen geçmiş zaman ya da ge-

niş zaman kullanılır.
Ertesi gün güneş batarken caddeden geçenler, önlerindeki
eski model, süslü düğün arabasına bakıyordu. Arabanın ön ta- ÂÂ Kahramanlar genellikle devler, periler, cinler, padişahlar,
rafında düğün arabası için büyük sayılabilecek bir oyuncak be- prensler vb. kişilerdir.
bek vardı. ÂÂ Masalın sonunda iyiler ödüllendirilirken, kötüler cezalandı-
rılır.

7. ÖĞRETEN SORU
Tandem Yayınları

Aşağıdaki parçalardan hangisi tanrısal (hâkim) anlatıcının

bakış açısıyla verilmiştir? ÂÂ Masallarda yalın, duru bir dil ve anlatım söz
BENDEN UYARMASI

A) Masadan kalktık, Enuice pencereye doğru ağır ağır yü- konusudur.

rüdü ve tespih ağacına bakarken şöyle dedi: “Kuşlar tü- ÂÂ Masalların başında, ortasında ve sonunda kalıp
neklerine yerleşiyor, bizim için yatma vakti.” sözlere yer verilir.
B) Başhekim işitmiş, geldi baktı. Başhekim babamın pek ya- ÂÂ Masallarda iyilik, güzellik, doğruluk, yardımse-
kın dostlarından olduğu için tanışırız. Beni odasına gö- verlik gibi evrensel değerler yer alır.
türdü, konuştuk, biraz avundum, ama içimdeki coşkuyu
ÂÂ Masalların söyleyeni belli değildir, yani masallar
yenemiyordum.
anonimdir.
C) El sallamak, güle güle diye bağırmak isterdi. Bahtınız açık
ÂÂ Masallar, halkın ortak edebî ürünleri arasında
olsun demek isterdi. Fakat el sallayamazdı, bir eli bütün
yer alır.
koluyla birlikte Kutülamare’ de, bir kum tepesinde kalmıştı,
öbür eli de, pis, sefil fakat kocaman torbasını tutuyordu. ÂÂ Halk arasında dilden dile söylenerek gelecek ku-
şaklara aktarılan masallar, sonradan yazıya ge-
D) Konsolun üzerinde bir cam fanusun altına konmuş eski
çirilmiştir.
usul bir saat, sarı yaldız çerçeveli büyükçe bir ayna ve
aynanın üst tarafında, duvarda kılıflarıyla asılmış babama
ait bir çift çakmaklı tabanca duruyordu.
E) Karanlık göz bebeklerime kadar ilerliyor. Kitabı yavaşça bir
kenara bırakıyorum. Başımı kaldırıp az ötede oturan kız
kardeşime bakıyorum. Çenesini dizlerine dayamış, karan-
lığı dinliyor. “Yasemin hep aynı.” diye geçiriyorum içimden.
ÖSYM
Çözüm:

EDEBİYAT 11
 Edebî (Yazınsal) Türler - Edebiyata Giriş - Metinlerin Sınıflandırılması FASİKÜL 1
Masal Planı
Döşeme: Dinleyicinin ilgisini çekme amacı taşıyan tekerleme ÂÂ Masalların ortaya çıkışı ile ilgili çeşitli görüşler

BAŞKA YERDE YOK

bölümüdür. “Evvel zaman içinde, kalbur saman içinde...“ gi- ileri sürülmüştür.
bi kalıplaşmış sözlerle başlar. ÂÂ Yaygın görüşe göre masalların kaynağı Eski Yu-
nan ve Hint mitolojileridir.
Serim: Kişiler tanıtılır. “Memleketin birinde...” gibi ifadelerle
ÂÂ Eski Yunan’daki Ezop Masalları, bilinen en eski
olaya giriş yapılır.
masal / fabl örnekleridir. MÖ VI. yüzyılda yazıya
Düğüm: Olaylar gelişir, çatışma ortaya konur. İyiler ve kötüler geçirilmiş olan Ezop Masalları’nda kahramanlar
bu bölümde belirginleşir. Olayın ayrıntılarına girilir. Merak duy- genellikle hayvanlar arasından seçilmiştir.
gusu yoğunluk kazanır. Olaylar hızlanarak çözüm noktasına ÂÂ Hint edebiyatındaki Pançatantra adlı eser ile Bey-
yönelir. deba’nın yazdığı Kelile ve Dimne, Doğu’daki ilk
masal / fabl örnekleridir.
Çözüm: Düğüm bölümünde belirginleşen çatışma bu bölüm-
de iyilerin kazanması ve kötülerin cezalandırılmasıyla çözülür. ÂÂ Arap ve İran kaynaklı Binbir Gece Masalları, Do-
ğu toplumlarının hayal dünyasının ürünüdür. Ma-
Dilek: Masal “Onlar ermiş muradına, biz çıkalım kerevetine”
salların anlatıcısı Şehrazat’tır. Eserde hikâye için-
gibi iyi dilek bildiren kalıplaşmış sözlerle son bulur.
de hikâye anlatım tekniği kullanılmıştır. Binbir
Gece Masalları; birçok dile çevrilmiş, yüzyıllar-
ca geniş bir coğrafyada dilden dile dolaşmış,
8. ÖĞRETEN SORU
edebiyatta ve sinemada defalarca işlenmiştir.
Aşağıdakilerden hangisinin bir masalın döşeme bölümün- ÂÂ Türk edebiyatında Uygur Dönemi eseri olan Kal-
den alındığı söylenebilir? yanamkara ve Papamkara masal özelliği göste-
A) Pireler berber iken develer tellal iken... ren ilk eserlerdendir.

B) Onlar ermiş muradına, biz çıkalım kerevetine. ÂÂ Osmanlı Dönemi’nde sözlü gelenekten derlenerek
Tandem Yayınları

hazırlanan Billur Köşk, ilk Türk masallarındandır.

C) Uzak memleketin birinde bir padişah yaşarmış.
D) Padişah işini göredursun, biz gelelim Keloğlan’a. ÂÂ XIX. yüzyıldan itibaren, Türk Halk Edebiyatının-
sözlü ürünleri içinde “kıssa” adıyla anılan masal
E) Sislerin arasından ansızın tek gözlü bir dev belirivermiş.
için “mesel” sözcüğü kullanılmaya başlanmıştır.
AYT 2019
ÂÂ Masal sözcüğünü gerçek anlamına bağlı olarak
Çözüm: kullanan ilk sanatçı Namık Kemal’dir. Namık Ke-
mal; masalı eğitici, terbiye edici özellikte, bütü-
nüyle hayalî olaylardan meydana gelen bir an-
latım türü olarak tanımlamıştır.
ÂÂ Halkın dilinde yaşayan masalları Pertev Naili Bo-
ratav, Eflatun Cem Güney, Naki Tezel gibi araş-
tırmacılar derleyerek yayımlamıştır.
ÂÂ Türk masal kahramanları devler, cadılar gibi ola-
ğanüstü özelliklere sahip varlıklar ile insanlar ve
hayvanlardır.
ÂÂ Masallarda padişah, Hızır, derviş, hükümdar,
Keloğlan… iyiliği temsil ederken devler, cadı-
lar, vezirler... kötülüğü temsil eder.
ÂÂ Masallarda sık rastlanan hayvanlar ise tilki, as-
lan, Zümrüdüanka’dır.
ÂÂ Grimm Kardeşler olarak tanınan Jacob (Yakop) ve
Wilhelm (Vilhelm) Grimm, Almanya’da halk arasın-
da yaşayan masalları derleyerek 1812 yılında Ço-
cuk ve Yuva Masalları adıyla yayımlamışlardır. Bu
masallar Grimm Masalları adıyla tanınmıştır.
ÂÂ Kibritçi Kız masalıyla tanınan Danimarkalı yazar
Andersen 1835 yılında Çocuk Masalları adlı ese-
rini yayımlamıştır.

12 EDEBİYAT
 Edebî (Yazınsal) Türler - Edebiyata Giriş - Metinlerin Sınıflandırılması FASİKÜL 1
FABL
Kahramanları çoğunlukla hayvanlardan seçilen, ders verme ÂÂ XIII. yüzyılda yaşamış Sadi’nin Gülistan adlı

BAŞKA YERDE YOK

amacı güden, genellikle manzum edebî bir türdür. eserinde fabl özelliği bulunan metinler görülür.
ÂÂ Fabllarda bir öğüt yer alır. Bu öğüt, genellikle bir atasözü ÂÂ XVII. yüzyılda Fransız yazar La Fontaine, Ezop
ya da özdeyiş yoluyla verilir. ve Beydeba’dan esinlenerek fabllar yazmıştır.
ÂÂ Fabllarda soyut kavramlar, somut olaylar yardımıyla anlatılır. ÂÂ Amerikalı yazar Richard Bach’ın (Riçırt Bah) Mar-
ÂÂ İnsanların başından geçen her türlü olay fablın konusunu, tı, İngiliz yazar George Orwell’in (Corç Orvıl) Hay-
iyilik-kötülük gibi çatışmalar olay örgüsünü oluşturur. van Çiftliği, Fransız yazar Antoine de Saint-
Exupry’nin (Antuen dö Sant Ekzuperi) Küçük Prens
ÂÂ Kahramanlar genellikle hayvanlardır fakat insanlar da za-
gibi eserleri fabl türünden etkilenilerek yazılmıştır.
man zaman bu kahramanlar arasında yer almaktadır.
ÂÂ Türk edebiyatında XIII. yüzyılda Mevlana’nın
ÂÂ Hayvanlar fablda kurnazlık, cesaret, kibir, kıskançlık,
Mesnevi’sinde fabl özelliği taşıyan metinlere rast-
kahramanlık gibi insani özellikleri temsil edecek şekilde
lanmaktadır.
yer alır; bunun için fabllarda teşhis ve intak sanatlarından
yararlanılır. ÂÂ Gülşehri’nin XIV. yüzyılda Farsçadan çevirdiği
Mantıku’t Tayr adlı eser fabl özelliği göstermek-
ÂÂ Fabl türünde masalda olduğu gibi yer ve zaman belirsizdir.
tedir.
ÂÂ Ders verme amacı güdüldüğü için dili sadedir.
ÂÂ XV. yüzyılda Şeyhî’nin yazdığı Harnâme, Türk
ÂÂ Zaman zaman kalıp sözlere yer verilir.
edebiyatındaki ilk fabl örneğidir.
ÂÂ Masalda olduğu gibi fablda da “dostluk, dayanışma, korku, ÂÂ Şinasi, 1859 yılında La Fontaine’in (La Fonten)
öfke, kurnazlık” gibi evrensel tema ve kavramlar işlenir.
fabllarını Türkçeye çevirmiştir.
Fabl Planı
Fabllar; serim, düğüm, çözüm ve öğüt bölümlerinden oluşur.
Serim: Kişiler kısaca tanıtılır, olayın geçtiği çevre belirtilir, olay
Tandem Yayınları

başlatılır.
Düğüm: Çatışma ortaya konur ve olay düğümlenir. Olayın ay-
rıntılarına girilir. Merak duygusu yoğunluk kazanır.
Çözüm: Düğüm çözülür, çatışma sona erer. Olay genellikle
beklenmedik bir sonuca bağlanır.
Öğüt: Olayla ilgili ana fikir öğüt biçiminde verilir. Bu öğüt da-
ha çok bir atasözü ile ortaya konur.
9. ÖĞRETEN SORU
Klasik akıma bağlı sanatçılar arasında özellikle didaktik şiir tü-
I II
ründe ürün vermiş bir ad da Molire’dir. En önemli yapıtı
III
Fabllar’dır. Bu türdeki ürünleri ondan önce Ezop denemiştir.
IV V
Yukarıdaki numaralanmış sözlerin hangisinde bilgi yanlı-
şı vardır?
A) I  B) II  C) III  D) IV  E) V

ÖSYM
Çözüm

Olay Çevresinde Oluşan Metinler içinde yer alan

AKLINDA OLSUN

Anlatmaya Bağlı Metinlerden Destan, İslamiyet Ön-

cesi Türk Edebiyatı Bölümünde; Halk Hikâyesi
Halk Edebiyatı Bölümünde; Mesnevi, Divan Ede-
biyatı Bölümünde; Manzum Hikâye, Servetifü-
nun Dönemi’nde ayrıntılarıyla işlenecektir.

EDEBİYAT 13
 Sınav Tadında
1. I. Jargon; aynı meslek veya topluluktaki insanların, or- 4. I. Gerçek dışı ve olağanüstü bir örüntü üzerine kurul-
tak dilden ayrı olarak kullandıkları, kendine özgü bir muş bir olay veya olaylar bütünüdür.
kelime hazinesi olan bir dildir.
II. Kişileri, toplumun en alt katından en üstüne kadar
II. Bir ülke içinde aynı dilin farklı konuşma şekillerine türlü zümrelerden olabilir.
lehçe denir.
III. İnsanlara ders verme amacıyla söylenmez.
III. Argo; her yerde ve her zaman kullanılmayan veya
IV. Yalnızca savaşlarda gösterilen yiğitliklere yer verilir.
kullanılmaması gereken, genellikle eğitimsiz kişilerin
söylediği söz veya deyimlerden oluşur. V. “Evvel zaman içinde... Bir varmış bir yokmuş...”gibi
döşemelerle başlaması, dinleyiciyi hayal atmosfe-
IV. Şive; bir dilin, izlenebilen tarihi dönemlerinde ayrıl-
rine sokarak geçmiş zamanı iyice belirsiz kılmak için-
mış koludur.
dir.
V. Bir dilde birliği, anlaşmayı sağlamak için kullanılan
ortak dile konuşma dili denir.
Yukarıda numaralanmış cümlelerde belirtilen yargı-
lardan hangileri masalla ilgili olarak söylenemez?
Yukarıdaki numaralanmış yargıların hangilerinde bil-
gi yanlışı vardır? A) I ve II B) II ve III C) II ve V

  D) III ve IV E) IV ve V 
A) I ve II B) I ve III C) II. ve V.

  D) III ve IV E) IV ve V 
5. Hikâye ile ilgili aşağıdaki yargıların hangisinde bir bil-
gi yanlışı vardır?
Tandem Yayınları

A) İnsanların başlarından geçen veya geçme olasılığı bu-

lunan olayları belli bir yer ve zaman içerisinde anla-
tan kısa yazılardır.

B) Hikâyede çevre sınırlı olup olayın geçtiği yer, kısaca

2. İletişim sürecinin son aşaması olan ---- ile verilmek iste- tasvir edilerek ayrıntıya girilmez.
nen iletinin anlaşılıp anlaşılmadığı değerlendirilir. C) Kimi zaman olaya gerek duyulmaz, onun yerine gün-
lük hayattan bir kesit sunulur ve bir insanlık durumu
Bu cümledeki boş bırakılan yere aşağıdakilerden han- anlatılır.
gisi getirilmelidir?
D) Tanzimat’ın ilânıyla birlikte Batı edebiyatından edebi-
yatımıza giren kısa hikâyeden önce Türk edebiyatı-
A) alıcı B) bağlam C) ileti nın yüzyıllar süren sağlam bir hikâye geleneği vardır.
  D) kaynak E) dönüt  E) Hikâyeye bugünkü anlamda ilk edebî kimliği kazan-
dıran Fransız yazar Boccacio’dur.

6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir bilgi yanlışı var-

dır?
3. Goethe, “Sanat, insanın bir zamanlar yaşamış olduğu
A) Hint edebiyatındaki Pançatantra adlı eser ile Bey-
duyguyu, kendinde canlandırdıktan sonra, aynı duyguyu
deba’nın yazdığı Kelile ve Dimne, Doğu’daki ilk ma-
başkalarının da hissedebilmesi için hareket, ses, renk sal / fabl örnekleridir.
veya sözcüklerle belirlenen biçimlerle ifade etme ihtiya-
B) Don Kişot adlı yapıtıyla Cicero, dünya edebiyatında
cından doğmuştur.” der.
modern romanın ilk örneğini vermiştir.

Goethe’nin, sanatın doğuşunu anlattığı bu cümlede- C) Durum anlatımına dayanan öykünün, dünya edebi-
ki altı çizili sözlerle aşağıdakilerden hangisi ilişkilen- yatında ilk örneğini Anton Çehov ortaya koymuştur.
dirilemez? D) Ömer Seyfettin, edebiyatımızda olay öykücülüğünün
başarılı örneklerini vermiştir.
A) Bale B) Hikâye C) Müzik
E) Fransız yazar La Fontaine, Ezop ve Beydeba’dan esin-
  D) Resim E) Heykel  lenerek fabl türünde eser yazmıştır.

14 EDEBİYAT
Sınav Tadında
7. Fabl ile ilgili olarak aşağıdaki yargılardan hangisi yan-
lıştır?
A) Fransız edebiyatı sanatçısı Lamartine bu türdeki ya-
pıtlarıyla tanınmıştır.
B) Kişileştirme ve ve konuşturma sanatlarından yararla-
nılır.
C) Kahramanları çoğunlukla hayvanlardan seçilen, ders
verme amacı güden, genellikle manzum bir türdür.
D) Masalda olduğu gibi fablda da dostluk, dayanışma,
korku, öfke, kurnazlık gibi evrensel konular işlenir.
E) Beydeba’nın Kelile ve Dimne adlı yapıtı bu türün ba-
şarılı bir örneğidir.
8. Batı’daki ilk örnekleri 15. yüzyılda verilen bu tür, bizim
yazınımıza Şemsettin Sami’nin kaleme aldığı Taaşşuk-ı
Talat ve Fitnat’la girmiştir. Olmuş ya da olabilecek olay-
ların anlatıldığı geniş kapsamlı yazılardır. Olaylar, ayrın-
tılarıyla anlatılır. Kişi kadrosu genellikle geniştir. Kişiler,
çoğunlukla, ruhsal ve fiziksel yönleriyle incelenirken çev-
renin betimlenmesine de özen gösterilir.
Tandem Yayınları
Bu parçada sözü edilen yazınsal tür aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Öykü B) Tiyatro C) Gezi yazısı
  D) Anı E) Roman  sidir. (Geriye dönüş tekniği)
9. Durum veya kesit hikâyeciliği denilen ----tarzı hikâyede
serim düğüm çözüm şeklinde sıralanan bir olayın anla-
tımı öykünün temeli oluşturmaz. Bu tarz hikâyelerde bir
anlık bir düşünce, durum, akla gelen bir imge, ya da ha-
yatın veya o anın içinde oluşan bir kesit öykünün teme-
lini oluşturur. ---- ,günlük yaşamın her hangi bir kesitini
ele alıp anlatan öykünün bizdeki temsilcisidir.
Bu parçada boş bırakılan yerlere aşağıdakilerin han-
gisinde verilenler getirilmelidir?
A) Mauppasant - Ahmet Mithat Efendi
B) Kafka - Sait Faik Abasıyanık
C) Çehov - Memduh Şevket Esendal
D) Mauppasant - Ömer Seyfettin
E) Çehov - Haldun Taner  yer alır.
EDEBİYAT
10. I. İnsanın bilinçaltını, olayların insanın ruh dünyasına
etkilerini, ruhsal çözümlemeleri konu alan romanlar-
dır.
II. Yazıldıkları dönemden günümüze kadar gelen, hem
kitleleri hem de romancıları yüzyıllardır etkileyen ro-
manlara denir.
III. Merak duygusunun korku, heyecan ve gizemle sü-
rekli canlı tutulduğu, ana temanın cinayet olduğu ro-
manlardır.
IV. Toplum yaşamını veya toplumdaki olayları sınıf kav-
gaları, ırkçılık, köyden şehre göç, yoksulluk gibi ko-
nuları ele alan romanlardır.
Aşağıdakilerden hangisi yukarıda tanımlanan ro-
man türlerinden biri değildir?
A) Klasik roman B) Polisiye roman
C) Psikolojik roman D) Sosyal roman
  E) Tarihî roman 
11. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde verilen açıklamalar
ayraç içinde verilen kavrama ait değildir?
A) Kahramanların iç dünyasına ilişkin durumların, duy-
gu ve düşüncelerinin bir anlatıcı tarafından olay ve
hareketlerle birlikte aktarılmasıdır. (İç Çözümleme)
B) Yazarın geçmişten elde ettiği bilgiyle şimdiki zamanı
değerlendirmek için çeşitli yollarla geçmişe yönelme-
C) Anlatıcının olayları, kişileri veya hakkında bilgi vermek
istediği herhangi bir şeyi kısa biçimde anlatmasıdır.
(Özetleme)
D) Aynı anda ulaşılması imkânsız olan durumlardan bi-
rini seçmek zorunda kalan bireyde görülen kararsız-
lık ve ikilem hâlidir. (Gösterme)
E) Roman kişilerinin duygu ve düşünceleri mantıksal bir
bağ ve dil bilgisi kuralına bağlı kalınmaksızın, düzen-
siz bir şekilde ve çağrışım ilkesi doğrultusunda oku-
yucuya aktarılmasıdır. (Bilinç akışı)
12. Masal ile ilgili olarak aşağıda verilenlerden hangisi
yanlıştır?
A) Halk dilinde anlatılarak oluşmuş, bir sanatçı tarafın-
dan sonradan derlenerek yazıya geçirilmiştir.
B) Decameron adlı yapıtıyla Boccacıo, dünya edebıya-
tında bu türün ilk örneğini vermiştir.
C) Olağanüstü ögelere yer verilir.
D) Girişte söylenegelen bazı kalıplaşmış tekerlemeler-
den sonra belirsiz bir yerden söz edilir.
E) Kahramanlar arasında genellikle cüceler, gulyabani-
ler, periler, devler, alev püsküren ejderhalar, cadılar
15
 Sınav Tadında
13. • Yer ve zaman kavramları belirsizdir. Genellikle “Hint, 15. Halkın elindeki her şeyi sömüren Sırça Köşk sakinleri;
Yemen, Çin, Maçin” kullanılır. halkın elinde kalan artık son koyunları da kebap yapmak
için ister. Gelen koyunların kellelerinden üç tanesini halka
• Genellikle bir eğitim amacı güdülür; bu yönüyle di-
verir . Kellenin birinde beyin , birinde göz ve birinde dil
daktik (öğretici) bir nitelik taşır.
yoktur. Halk bunu sorunca siz becerip yiyemezsiniz ihti-
• Anlatım kısa ve yoğun olup kişileri her tabakadan se- yacınız yok gibi şeyler söylerler. Artık canından bezen
çilebilir. bir adam kelleyi Sırça Köşk’e fırlatır. Halk bir bakar ki yı-

• Millî ve dînî motiflere pek yer verilmez ve evrensel kılmaz denen sağlam gördükleri Sırça Köşk’te bir delik

esaslara dayanır. açılır. Diğer kelleleri de atarlar sonra Sırça Köşk tuzla buz
olur. Yıkıntıları da toplanır, halk eski yaşantısına devam
Yukarıda verilen özellikler aşağıdaki metin türlerin- eder. Sırça Köşk’ün gereksiz olduğunu anlarlar.
den hangisiyle ilgilidir?
Bu parçada sözü edilen anlatım tekniği aşağıdakiler-
A) Roman B) Halk hikâyesi C) Mesnevi den hangisidir?
  D) Fabl E) Masal 
A) Geriye dönüş B) İç konuşma C) Anlatma

  D) Bilinç akışı E) Diyalog 

Tandem Yayınları

14. Kırlangıçların mahallesinde bir kalabalık var bugün. Ka-
yaların, ağaçların başları tepeleme kuş dolu. Hepsi kır-
langıç olsa iyi. Serçeler bir sarmışlar ki etrafı, göz gözü
görmüyor. Kartallar duymuşlar haberi. Başlarını eğmiş-
ler; aşağıya, durmadan kırlangıçların mahallesine bakı-
yorlar. Geçmekte olan bir kaç köylü çocuk:
16. Aşağıdaki parçalardan hangisi kahramanın bakış açı-
sıyla verilmiştir?
A) Daha sonraki günlerde Paris’te bir Türk bulmak ama-
cıyla yollara düştü, aramaya koyuldu. Babasına bir
mektup göndermek zorundaydı. Ancak hangi vasıta
ile göndereceğini bulamadı.

— Acaba ne oluyor diye yaklaşınca irkildi kuşların tümü.
Ahmet’le Mehmet bu kadar çok kuşu bir arada görünce,
parladı sevinçten kabardı. Ancak bir iki köylünün den-
sizliği büyük bir gösteriyi kaçıracak değildi. Onca kuş
hemen haberleştiler aralarında, birden saldırarak bun-
lara, başladılar başlarındaki takkeleri gagalamaya. Can-
larını zor kurtardı Ahmet’le Mehmet. Doğrusu hiç görül-
memişti böylesi. Acaba ne oluyordu ki, kuşlar insanlara
saldıracak kadar ileri gidiyor, göze alıyorlardı tehlikeyi?
Bu metinde hikâyenin yapı unsurlarından hangisiyle
ilgili bir ayrıntı yoktur?
B) Havanın kararmasına az kaldı. Akşam yemeğini her
zaman gittiğim restorantta yemeye karar verdim. Bu-
rası nezih, sessiz, sakin bir yerdi. Her zamanki ma-
sama oturdum, tam da denize bakan masa...
C) Mehmet Ali bir süre sonra tekrar askere alınır. Ahmet
Celâl köyde istenmediğini düşünmektedir. Ahmet
Celâl bir gün çok bunalınca dolaşmaya çıkar, Emi-
ne’yi görür.
D) Samimi bir arkadaşıymış gibi ellerini kederli binbaşı-
nın omuzlarına koyar. Binbaşı aniden elektrik çarp-
mışa döner ve kafasını yaşlı askere doğru çevirir.

E) Handan buna çok sinirlenir ve Nâzım’ın evlenme tek-

A) Zaman B) Mekân C) Kişi
lifini reddeder. Bu olaydan kısa bir süre sonra da
  D) Olay E) Anlatıcı  Handan, Hüsnü Paşa diye biriyle evlenir.
 

1-C 2-E 3-B 4-D 5-E 6-B 7-A 8-E 9-C 10-E 11-D 12-B 13-E 14-A 15-C 16-B

16 EDEBİYAT
AYT fasikül 2

Tandem Yayınları

Edebiyat
GÖSTERMEYE BAĞLI METİN
TİYATRO
ÖĞRETİCİ METİNLER
SÖZLÜ ANLATIM TÜRLERİ
Kazanımlar
• Edebiyatla ilgili kavramları öğrenir.
• Göstermeye bağlı edebî metinlerden tiyatronun
özelliklerini fark eder.
ıralnıyaY mednaT

• Gazete çevresinde gelişen öğretici metinleri ayırt

eder.
• Bireysel hayatı esas alan öğretici metin türlerini
öğrenir.
• Sözlü anlatım türlerinin özelliklerini kavrar.
• Deneme, makale, biyografi ve otobiyografinin
farklarını bilir.
 1. ÜNİTE FASİKÜL 2
Edebî (Yazınsal) Türler-Göstermeye Bağlı Edebî Metin Tiyatro -Öğretici Metinler-Sözlü Anlatım Türleri

GÖSTERMEYE BAĞLI EDEBÎ METİNLER KOMEDİ (KOMEDYA)

TİYATRO ÂÂ Kişilerin ve toplumun aksayan yönlerini güldürücü öge-
ÂÂ Tiyatro sahnede, bir seyirci topluluğu önünde, oyuncular lerle iç içe yansıtan tiyatro türüdür.
tarafından canlandırılmak üzere yazılan edebî türdür. ÂÂ Korkaklık, cimrilik, dalkavukluk gibi huy ve davranışlar abar-
ÂÂ Konusunu günlük yaşamdan alabileceği gibi tarihten, mi- tılarak seyirciyi güldürürken düşündürmek amaçlanır.
tolojiden de alabilir. Özellikleri
ÂÂ Tiyatro eserinde yer, dekor ve kişilerle ilgili bilgiler perde
ÂÂ Konular, günlük yaşamdaki olaylardan alınır.
başlarında yer alır.
ÂÂ Kahramanlar, toplumun her kesiminden olabilir.
ÂÂ Oyuncuların sergilemeleri gereken davranışlar yay ayraç
ÂÂ Şiir biçiminde (manzum olarak) yazılır.
içinde verilir.
ÂÂ Her türlü bayağı söze, şakaya yer verilir, üslupta seçkinlik
ÂÂ Anlatım, karşılıklı konuşma (diyalog) şeklindedir.
aranmaz.
ÂÂ Tiyatro kelimesinin kökeni Yunanca seyir yeri anlamına ge-
ÂÂ Kişilerin öldürme, yaralama gibi her çeşit davranışı sahne-
len “theatron”dur.
de gösterilebilir.
ÂÂ Köy seyirlik oyunları, meddah, Karagöz, orta oyunu,
ÂÂ “Üç birlik” kuralına uyulma zorunluluğu vardır.
kukla oyunu gibi türlere ayrılan geleneksel Türk tiyatro-
ÂÂ Birbiri ardınca süren koro ve diyalog bölümleri vardır.
su, Tanzimat sonrasında da bir süre devam etmiş; deği-
ÂÂ İnsanoğlunun eksikliklerini gülünç biçimde göstererek onu
şen hayat şartlarıyla birlikte varlığını sürdürememiştir.
eğitme amacı güdülür.
ÂÂ Batılı anlamda tiyatro Türk edebiyatına Tanzimat’la birlikte
Avrupa’dan gelmiştir.
PRATİK BİLGİ

ÂÂ Bu dönemde İbrahim Şinasi, ilk Türkçe oyun olan Şair Komedya, içerik bakımından üç gruba ayrılır:
Evlenmesi’ni yazmıştır. 1) Karakter Komedyası: Günlük yaşamda her za-
ÂÂ Ahmet Vefik Paşa, Molière’den (Molyer) uyarlamalar yap-
man rastlanabilecek insan kusurlarını belli tiplerden
Tandem Yayınları

mıştır.
hareketle konu edinen komedi türüdür.
ÂÂ Millî Edebiyat ve Cumhuriyet Dönemi'nde tiyatro farklı an-
layışlarla gelişmesini sürdürmüştür. Tartuffe, Cimri, (Moliere); Venedik Taciri (Shakespe-
TİYATRO TÜRLERİ are).
TRAGEDYA (TRAJEDİ) 2) Töre Komedyası: İnsanların gülünç ve aksak
Kökeni Eski Yunan edebiyatına dayanan trajedi; seyircide he- yanlarını, gelenek-göreneklerin ve törelerin bozuk
yecan, korku ve acıma hissi uyandırarak ruhu kötülükler- taraflarını anlatan komedya türlerindendir.
den arındırma amacı güden tiyatro türüdür. Şair Evlenmesi (Şinasi), Gülünç Kibarlar (Moliere),
Özellikleri Eşek Arıları (Aristophanes), Müfettiş (Gogol).
ÂÂ Konular tarihten ve mitolojiden alınır. 3) Entrika Komedyası: Günlük yaşamda yaşanan
ÂÂ Kahramanlar; tanrı, tanrıça ve soylulardan oluşur.
olayları merak uyandıracak ve insanları şaşırtacak
ÂÂ Oyun ağırbaşlı, ciddi bir hava içinde geçer.
biçimde anlatan tiyatro çeşididir.
ÂÂ Şiir biçiminde (manzum olarak) yazılır.
Yanlışlıklar Komedyası (Shakespeare),
ÂÂ Birbiri ardınca süren koro ve diyalog bölümleri vardır.

ÂÂ Kötü, çirkin sayılabilecek bayağı söz ve söyleyişlere yer
verilmez, seçkin bir üslupla yazılır.
ÂÂ Kişiler arasındaki dövüşme, yaralama ve öldürme gibi kor-
kunç ve çirkin olaylar sahnede gösterilmez; bu olayları ha-
berciler aktarır.
ÂÂ İnsanoğlunun hırslarını, kavgalarını gösterir; çoğu, felaket-
li sonuçlara bağlanır.
ÂÂ Zaman, yer, olay birliğine uyulur. Bir olay, aynı yerde bir
günde geçebilecek biçimde düzenlenir. Buna “üç birlik”
kuralı (olay, zaman ve yer birliği) denir.
Scapin’in Dolapları (Moliere).
DRAM
Hem tragedyanın hem de komedyanın özelliklerini içeren, ya-
şamı olduğu gibi, hem acıklı hem de gülünç yönleriyle yan-
sıtan tiyatro türüdür.
ÂÂ XVIII. yüzyılda klasisizme tepki olarak doğan romantizm
akımıyla ortaya çıkmıştır.
ÂÂ Shakespeare, Victor Hugo, Goethe ve Schiller bu türde
başarılı yapıtlar ortaya koymuşlardır.
ÂÂ Namık Kemal’in Vatan yahut Silistre adlı yapıtı dram türün-

de yazılmıştır.
TANDEM NOT

Tragedya türünde bazı yapıtlar şunlardır:
ÂÂ Persler, Yalvaran Kızlar, Agamemnon - Aiskhylos
ÂÂ Antigone, Kral Oidipus, Elektra - Sophokles
ÂÂ İphigenia, Helene, Herakles - Euripides
ÂÂ Le Cid, Horace, Cinna - Corneille
ÂÂ Andromak, Phaidra, Davacılar - Racine
ÂÂ Abdülhak Hamit Tarhan da dram türünde birçok yapıt ver-
miştir.
Özellikleri
ÂÂ Acıklı ve gülünç sahneler bir arada yer alır.
ÂÂ Olaylar, tarihten ya da günlük yaşamdan alınabilir.
ÂÂ “Üç birlik” kuralına uyma zorunluluğu yoktur.

EDEBİYAT 3
 Göstermeye Bağlı Edebî Metin Tiyatro -Öğretici Metinler-Sözlü Anlatım Türleri
ÂÂ Olaylar, çirkin bile olsa sahnede gösterilir.
ÂÂ Kahramanlar toplumun hangi kesiminden olursa olsun
dramda yer alabilir.
ÂÂ Şiir ya da düzyazı biçiminde yazılabilir.
Dram türünde bazı yapıtlar şunlardır:
ÂÂ Hernani, Cromwell - Victor Hugo
ÂÂ Haydutlar, Wilhelm Tell - Schiller
Bazı farklı tiyatro türleri şunlardır:
Epik Tiyatro
Oyunun izleyiciyi büyülemesine karşıdır. Yani temsil sırasın-
da, izleyicinin oyuna kendini kaptırmasını ve büyülenmesini
önlemek ister. Araya şarkılar, tekerlemeler, oyunu birdenbire
kesen açıklamalar konur. Entrikaların iç yüzü durup dururken
açıklanır.
ÂÂ Bu türün öncüsü, Alman yazar Berthold Brecht’tir.
ÂÂ Haldun Taner’in, Keşanlı Ali Destanı adlı yapıtı bu türün
başarılı bir örneğidir.
Absürd Tiyatro
ÂÂ Bu tiyatro anlayışında önemli olan, bir duygunun ve olayın
biçimini, oluşumunu göstermektir. Bilinmeyenlere, sembol-
lere ve saçma denilebilecek kurgulara ağırlık verilir.
ÂÂ Eugene İonesco, Samuel Beckett, Seraphin Audiberti,
John Osborn önemli temsilcileridir.
ÂÂ Güngör Dilmen’in Canlı Maymun Lokantası adlı oyunu
bu türün bir örneğidir.
TİYATRONUN YAPI UNSURLARI
Tandem Yayınları
Dramatik Örgü: Tiyatro eserindeki olay örgüsüdür.
Çatışmalardan doğan olaylar, neden-sonuç ilişkisi ile birbiri-
ne bağlanır. Dramatik örgü perde, sahne vb. bölümlemeler et-
rafında düzenlenir.
Yer (Mekân): Olayların geçtiği çevredir. Canlandırılan olaylar,
yaşandığı zamana ve çevreye uygun bir dekor ile sahnede
yansıtılır. Tiyatroda mekân işlevsiz değildir. Oyunu iyi anlamak
için mekân-zaman-olay ilişkisinin göz önünde bulundurulma-
sı gerekir.
Zaman: Olayların başlangıcı ile bitişi arasında geçen süredir.
Tiyatroda olaylar; kronolojik zaman, düğümden başlatılan za-
man, sonuçtan başlatılan zaman ve düzensiz zamanlardan
biri ile oluşturulabilir.
Çatışma: Kişiler arasındaki iç ve dış mücadeleler, anlaşmaz-
lıklardır. Karşıt duygu, düşünce ve isteklerin; kişilik özellikleri-
nin bir arada sergilenmesi ile ortaya çıkar. Sosyal statü, eko-
nomik durum, psikolojik yapı, eğitim ve kültür gibi unsurlar-
daki keskin farklılıklar çatışmayı belirleyen etkenlerdir.
Kişiler: Kişiler, oyundaki iletinin okura ya da izleyiciye ulaş-
masını sağlayan temel unsurdur. Kişiler, olaylardaki ağırlıkla-
rına göre birinci veya ikinci derecede önemli kişiler diye ayrı-
lır. Kişiler çevrelerinden soyutlanmadan toplumsal, fiziksel ve
psikolojik özellikleriyle verilir.
TEMEL TİYATRO TERİMLERİ
Adaptasyon:
1. Yabancı dille yazılmış bir oyunu, yerel koşullara uygun bi-
çimde kendi diline çevirme, uyarlama.
4 EDEBİYAT
FASİKÜL 2
2. Bir romanı ya da öyküyü sahne için yeniden düzenleme,
uyarlama.
Aksesuar: Oyuncunun dekor gereği kullandığı eşyalar, deko-
ra yardımcı sahne eşyaları.
Dekor: Oyunun geçtiği yeri canlandırmak için kullanılan ışık,
eşya gibi araçların tümü.
Diyalog: Oyundaki iki ya da daha çok kişinin konuşması.
Figüran: Genellikle tiyatro ve sinemada, konuşması olmayan
veya konuşması çok az olan rollere çıkan kimse.
Jest: Rol gereği yapılan el, kol ve beden hareketleri.
Kostüm: Oyunda rol gereği giyilen kıyafetlerin genel adı.
Kulis: Sahne gerisinde oyuncuların oyuna hazırlandıkları ve
sahneye çıkış sırasını bekledikleri yer.
Makyaj: Oyuncunun rolüne uygun olarak yüze şekil verme,
yüzü boyama işlemi.
Mimik: Duygu ve düşünceleri yüz ifadeleri ile yansıtma işi.
Monolog: Oyunda tek kişinin kendi kendine konuşması, dışa
verilen iç ses.
Pandomim: Düşünceleri ve duyguları kimi kez müzik, kimi
kez çeşitli eşyalar eşliğinde, kimi kez dansla ya da gövde ve
yüz hareketleriyle yansıtmayı amaçlayan sözsüz oyun.
Perde: 1. Bir tiyatro eserinin büyük bölümlerinden her biri. 2.
Sahneyi seyirciye açan ve kapatan kumaş parçası.
Piyes: Oyun.
Replik: 1. Oyuncunun, sözü karşısındakine bırakırken söyle-
yeceği son söz. 2. Oyunda karşıdakinin sözüne verilen karşı-
lık, karşılama sözü.
Rol: Canlandırılan kişiliği ortaya çıkaran söz ve davranışlar.
Sahne: 1. Bir tiyatro metninde baş oyun kişisinin ya da önem-
li kişilerin yönelişlerini başlatıp bitiren kesim.
2. Bir tiyatro yapısında oyuncuların oynamaları için özel ola-
rak yapılmış ve genellikle yükseltilmiş oylum ya da alan.
Suflör: Perde gerisinde oyunu metinden takip eden ve unu-
tulan sözleri fısıldayarak oyunculara hatırlatan görevli.
Tirat: Oyunda kişilerin birbirlerine karşı söylediği uzun soluk-
lu, coşkulu sözler.
Tuluat: Metin dışı, o an akla geldiği gibi hareket etme, söz
söyleme, doğaçlama.
1. ÖĞRETEN SORU
Tragedya türü ile ilgili olarak aşağıda verilen bilgilerden
hangisi yanlıştır?
A) Acıklı yönü ağır basan bir tiyatro türüdür.
B) Ana karakterlerin halktan olması en önemli özelliğidir.
C) Konuları, mitolojiden ve tarihten alınır.
D) Zaman, yer ve olay birliği kuralına uyulur.
E) Klasik bir dil ve üslup anlayışıyla yazılır.
ÖSYM
Çözüm
 Göstermeye Bağlı Edebî Metin Tiyatro -Öğretici Metinler-Sözlü Anlatım Türleri
2. ÖĞRETEN SORU
I. Yüceltilmiş sözlerle yazılan, kahramanın iyi bir du-
rumdan kötü bir duruma düşmesiyle duygusal arın-
mayı sağlayacak acıma ve korku duygularına yöne-
len oyun türü.
II. İnsanların ve olayların ilginç yanlarını, güldürmek ve
düşündürmek amacıyla sahneye yansıtan tiyatro
türü.
III. Ortaoyununda olduğu gibi, önceden yazılmış bir
metne dayanmadan, sahnede akla gelen sözlerle
oynanan halk tiyatrosu türü.
IV. Romalılar tarafından ortaya atılan, Türk edebiyatına
Tanzimat Döneminde giren, yalnız işaretlerle oyna-
nan sözsüz tiyatro oyunu.
Aşağıdaki terimlerden hangisinin tanımı yukarıda verilme-
miştir?
A) Monolog  B) Pandomim  C) Tuluat
D) Komedi  E)Tragedya sürmek ya da bir tezi savunmak, desteklemek için yazılan
ÖSYM
3. ÖĞRETEN SORU
Aşağıdakilerden hangisi klasik komedyanın özelliklerin-
Tandem Yayınları
den biri değildir?
A) Karakterleri çoğunlukla üst tabakadan, soylu kişilerden
seçme
B) Konuları, çağdaş toplumdan, günlük yaşantıdan alma
C) Toplumsal çelişkilerin gülünç yanlarını vurgulayarak dü-
şündürmeyi amaçlama
D) Vurma, yaralama gibi acı verici olayları izleyicinin gözü
önünde canlandırma
E) Birbiri ardınca kesintisiz sürüp giden diyalog ve koro bö-
lümlerinden oluşma
ÖSYM
Etkinlik
Dramatik Örgü - Tiyatro - Dekor - Rol - Dram
Yukarıda verilen terimleri ayraç içindeki boşluklara
yazınız.
1. Tiyatro eserindeki olay örgüsüne denir. ( _________ )
2. Sahnede, bir seyirci topluluğu önünde, oyuncular ta-
rafından canlandırılmak üzere yazılan edebî türdür.
( _________ )
3. Oyunun geçtiği yeri canlandırmak için kullanılan ışık,
eşya gibi araçların tümü. ( _________ )
4. Canlandırılan kişiliği ortaya çıkaran söz ve davranış-
lardır. ( _________ )
5. Hayatı hem acıklı hem güldürücü yönleriyle bir bütün
olarak yansıtmayı amaçlayan tiyatro türüdür.
( _________ )
EDEBİYAT
FASİKÜL 2
ÖĞRETİCİ METİNLER
Bilgi ve haber vermek, ikna etmek, kanıları değiştirmek, uyar-
mak, düşündürmek, yönlendirmek, tanıtmak gibi amaçlarla
yazılan metinlerdir.
Tarihî Metinler: Tarih olaylarının ele alındığı, anlatıldığı metin-
lerdir.
Felsefî Metinler: Felsefî konuları ve felsefenin varlık, bilgi, de-
ğer gibi konularını ele alan metinlerdir.
Bilimsel Metinler: Bilimsel araştırmaları açık ve kesin bir dil-
le, delillere dayanarak anlatan metinlerdir.
Gazete Çevresinde Gelişen Metinler: Makale, deneme, soh-
bet, fıkra, eleştiri, röportaj gibi gazete çevresinde oluşan me-
tinlerdir.
Kişisel Hayatı Konu Alan Metinler: Hatıra (anı), gezi yazısı, bi-
yografi, mektup, günlük gibi kişisel hayatla ilgili olan metinlerdir.
GAZETE ÇEVRESİNDE GELİŞEN ÖĞRETİCİ METİNLER
MAKALE
ÂÂ Bir gerçeği açıklamak, bir konuda görüş ve düşünceler öne
bilimsel yazılardır.
ÂÂ Bu yazılarda amaç bilgi aktarmak ya da görüşlerine oku-
yucuyu inandırmak olduğundan açık, anlaşılır, ciddi bir dil
kullanılır.
ÂÂ Herhangi bir konu sınırlaması olmayan bu tür, gazete ile
birlikte ortaya çıkmıştır.
Özellikleri
ÂÂ Öğretici ve açıklayıcı nitelikler taşır.
ÂÂ Gazete ve dergilerde yayımlanır.
ÂÂ Türk edebiyatında ilk makaleyi, Şinasi, ilk sayı-
AKLINDA OLSUN
sı 22 Ekim 1860’ta çıkan ilk özel gazete olan Ter-
cüman-ı Ahval gazetesinde yayımlamıştır.
ÂÂ Edebiyatımızda ilk makale: Tercüman-ı Ahvâl Mu-
kaddimesi - Şinasi
ÂÂ Edebiyatımızda önemli makaleler ve yazarları:
Şiir ve İnşa - Ziya Paşa
Yeni Lisan - Ömer Seyfettin
MAKALE ÖRNEĞİ
YENİ LİSAN’dan - Ömer Seyfettin
Eski Lisan nedir? Asla konuşulmayan, Latince ve İbranice gi-
bi yalnız kendisiyle meşgul olanların zevk ve idrakine taalluk
eden bir şey. Size bunun tarihini çabucak çizelim. Biz Asya’dan
garba, Anadolu’ya hicret etmişiz. Din ve edebiyat bize Arapça
ve Farsça öğretilmiş. Hatta bir zamanlar resmi lisanımız Fars-
ça olduğu gibi, bir padişahımız Arapçayı bize umumi, milli bir
lisan olmak üzere kabul ettirmeye kalkmış. Hicretimizin ilk asır-
larında Arapça ve Farsça birçok kelime lisanımıza girmiş. Bu-
nun katiyen zararı yok. Lakin edebiyat, sanat ve dolayısıyla te-
zeyyün fikri Farsça kaideler de getirmiş. Türkçe muvazenesi-
ni kaybetmiş. Tabiata muhalif ve son derece suni bir hal kes-
betmiş...
5
 Göstermeye Bağlı Edebî Metin Tiyatro -Öğretici Metinler-Sözlü Anlatım Türleri FASİKÜL 2
DENEME

BENDEN UYARMASI
ÂÂ Yazarın, bir konu üzerinde kanıtlama amacı gütmeden, ken- ÂÂ Türk edebiyatında fıkra yazarlığı, Şinasi’nin 1860
di kendisiyle konuşuyormuş gibi içten bir üslupla kaleme yılında Agâh Efendi ile birlikte çıkardıkları Tercü-
aldığı yazılardır. man-ı Ahval gazetesindeki yazılarıyla başlamış-
ÂÂ Dünya edebiyatında bu türün kurucusu ve en ünlü ismi De- tır.
nemeler adlı yapıtıyla Montaigne’dir. ÂÂ Ahmet Rasim, Ahmet Haşim, Falih Rıfkı Atay,
Özellikleri Refik Halit Karay, Haldun Taner edebiyatımızın
ÂÂ Kişiselliğin öne en fazla çıktığı yazı türüdür. en tanınmış fıkra yazarlarıdır.
ÂÂ Konu seçiminde bir sınırlama yoktur.

ÂÂ Cumhuriyet Dönemi’nde bazı sanatçılar dene-

BAŞKA YERDE YOK

me türünde yoğunlaşmış ve denemelerden olu-

şan yapıtlar yazmışlardır.
ÂÂ Nurullah Ataç deneme türünün edebiyatımızda-
ki en başarılı örneklerini ortaya koymuş ve en
önemli temsilcisi olarak tanınmıştır.
ÂÂ Türk edebiyatında Ahmet Haşim’in Bize Göre,
Gurebahane-i Laklakan’daki bazı yazıları; Ahmet
Rasim, Refik Halit Karay ve Falih Rıfkı Atay’ın 5. ÖĞRETEN SORU
pek çok yazısı deneme türünün ilk örnekleri ara-
sında sayılabilir. “Ben gazetedeki köşemde roman eleştirileri yapmam. Zaten
ÂÂ Sabahattin Eyüboğlu, Suut Kemal Yetkin, Meh- bu köşenin görevi de eleştiri değildir. Amacım, okuyucuya bazı
met Kaplan, Salah Birsel de bu türde başarılı
günlük sorunları tanıtmak, bu sorunlar hakkında düşüncele-
yapıtlar ortaya koymuşlardır.
rimi, derinliğe inmeden, kanıtlamaya kalkmadan söylemektir.
Tandem Yayınları

Kısa, yoğun, günübirlik yazılardır bunlar.”

4. ÖĞRETEN SORU
diyen bir sanatçının özellikle hangi türde yazdığı söylene-
Türk edebiyatında bu türün örnekleri Cumhu- bilir?
riyet’ten sonra verilmeye başlanmıştır. Ahmet
Haşim’in Bize Göre ve Gurabâhâne-i Lakla- A) Mektup  B) Fıkra  C) Deneme

kan adlı yapıtlarındaki kimi parçalar, edebiya- D) Makale  E) Anı

tımızda bu türün ilk örnekleri sayılabilir. Türün en başarılı tem- ÖSYM
silcisi ise, Nurullah Ataç olarak bilinir. Sabahattin Eyüboğlu, SÖYLEŞİ (SOHBET)
Suut Kemal Yetkin de bu türün ustaları arasında yer alır. ÂÂ Herhangi bir düşünceyi, konuyu; yazarın karşısında biri
Bu parçada sözü edilen yazınsal tür aşağıdakilerden han- varmış gibi günlük, sıradan ve rahat bir dille anlattığı dü-
şünce yazılarıdır.
gisidir?
ÂÂ Bu yazılar; sıcak bir üslup ve samimi bir söyleyişle oluş-
A) Öykü  B) Anı  C) Roman
turulur.
D) Deneme  E) Gezi ÂÂ Yazar, ele aldığı konuda fazla derinleşmez, ileri sürdüğü
ÖSYM görüşlerini kanıtlama ve okura kabul ettirme yoluna gitmez.
ÂÂ Türk edebiyatında, Ahmet Rasim, Nurullah Ataç, Şevket
Çözüm: Rado başlıca söyleşi yazarlarımızdır.
SÖYLEŞİ (SOHBET) ÖRNEĞİ

FIKRA ŞEHİR MEKTUPLARI’ndan - Ahmet Rasim

ÂÂ Herhangi bir konunun daha çok güncel, sosyal, siyasal ve Cenab-ı Hak gani gani rahmet eylesin; peder hamur işini
kültürel olayların yazarının penceresinden görüldüğü şek- pek severdi. O kadar severdi ki gün geçirmezdi; hamur çor-
liyle anlatılan ve kanıtlama zorunluluğu olmayan, günübir-
bası, saraylokması, mantı, baklava, ekmekkadayıfı, şeker-
lik, kısa, nükteli yazılardır.
pare, sarığıburma, tulumba, hurma yer; Allah’ın günü yap-
ÂÂ Bu yazılarda, konu yüzeysel ama ustalıkla ele alınıp okur-
ların düşünmeleri sağlanır. tırırdı. Mübarek yerdi de bir kere bismillah deyip de çorba-
dan girişti mi et, dolma, sebze, zeytinyağlı, paça, tatlı, tuz-
Özellikleri
lu, pilav demez; hoşafta kaşığı temizlerdi. Yemekten sonra
ÂÂ Gazete ve dergilerde yayımlanır.
çubuğunu yakar, sade kahvesini içerdi.
ÂÂ Kesin yargılara varma amacı güdülmez.

6 EDEBİYAT
 Göstermeye Bağlı Edebî Metin Tiyatro -Öğretici Metinler-Sözlü Anlatım Türleri FASİKÜL 2
ELEŞTİRİ:
ÂÂ Eleştiri (tenkit), bir sanat yapıtının iyi ve kötü yönlerini in-
Türk edebiyatında Batılı anlamdaki eleştiri Tan-

AKLINDA OLSUN
ÂÂ
celeyerek bir yargı ile belirten yazı türüdür.
zimat Dönemi’yle başlamıştır.
ÂÂ Eleştiri türünde eser veren kişiye eleştirmen denir. ÂÂ Namık Kemal’in Tahrib-i Harabat adlı eseri, Türk
edebiyatında Batılı anlamdaki ilk eleştiri örneğidir.
Konularına göre eleştiriler:
ÂÂ Namık Kemal, Ziya Paşa, Recaizade Mahmut
ÂÂ Sanatçıya dönük eleştiri, esere dönük eleştiri, okura dö- Ekrem, Mizancı Murat, Muallim Naci ve Beşir
nük eleştiri ve topluma dönük eleştiri. Fuat bu dönemde eleştiri türünde öne çıkan isim-
ÂÂ Esere dönük eleştiride, değerlendirilen eserin kendine öz- lerdir.
gü özellikleri esas alınır.
ÂÂ Okura dönük eleştiride okuyucuyla özdeşleşen eleştirmen,
eserin kendisinde bıraktığı izlenimleri dile getirir. Bu tür eleş- ÂÂ Servetifünun Dönemi’nde Hüseyin Cahit, Ce-

BAŞKA YERDE YOK

tiride kişisel yargılar ve değerlendirmeler ağırlıktadır. nap Şahabettin, Halit Ziya, Mehmet Rauf, Tevfik
ÂÂ Topluma dönük eleştiride sanat eserinin üretildiği toplum- Fikret, Ali Kemal, İsmail Safa ve Ahmet Şuayp
dan bağımsız değerlendirilemeyeceği görüşü esastır. eleştiri türünde yazan sanatçılardır.
ÂÂ Ahmet Şuayp, Türk edebiyatındaki eleştiri anla-
yışına nesnel bir bakış açısı getirmeye çalışmış-
tır.
ÂÂ Eleştirmenin tutumuna göre eleştiriler, öznel
ÂÂ Hüseyin Cahit’in Kavgalarım ile Ahmet Şuayp’ın
eleştiri ve nesnel eleştiri diye ikiye ayrılır.
Hayat ve Kitaplar adlı eserleri, bu dönemde eleş-
TANDEM NOT

ÂÂ Öznel eleştiride kişisel yargılar söz konusu iken

tiri türünde tanınmış örneklerdir.
nesnel eleştiride belirli ölçütlere göre inceleme, ÂÂ Fecriati’de Yakup Kadri, Ahmet Haşim, Ham-
değerlendirme ve kanıtlama esastır.
dullah Suphi, Ali Canip, M. Fuat Köprülü ve
ÂÂ Eleştirmenin yanlı-yansız, titiz-baştan savmacı Şahabettin Süleyman eleştiri türünde yazan sa-
yaklaşımı eleştirinin niteliğini doğrudan etkiler natçılardır.
yani eleştirmenin tutumu, eleştirinin niteliğini be- ÂÂ Milli Edebiyat Dönemi’nde Ali Canip’in Millî
lirler.
Tandem Yayınları

Edebiyat Meselesi ve Cenap Bey’le Münakaşa-

ÂÂ Eleştirinin amacı, sanat eserinin güçlü ve zayıf larım adlı eseri eleştiri türünün tanınmış örneği-
yönlerini belirterek gerçek değerini ortaya koy- dir.
maktır. ÂÂ Cumhuriyet Dönemi’nde Nurullah Ataç, Orhan
Şaik Gökyay, Suut Kemal Yetkin, Cevdet Kud-
ret, Orhan Burian, Mehmet Kaplan, Berna Mo-
ran, Attila İlhan, Asım Bezirci, Memet Fuat, Fet-
6. ÖĞRETEN SORU
hi Naci, Şerif Aktaş, Hüseyin Cöntürk ve Gürsel
Aytaç eleştiride öne çıkmıştır.
Bu, son bir yıl içinde okuduğum romanlar arasında etkisinden
ÂÂ Orhan Şaik Gökyay’ın Destursuz Bağa Giren-
uzun süre kurtulamadığım bir çeviri roman. Yazar, bu roma- ler, Mehmet Kaplan’ın Şiir Tahlilleri, Berna Mo-
nında öncekilerden farklı bir yol izlemiş. Bir kahramanın çev- ran’ın Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış, Fethi
resinde gelişen bir öykü kurgulamış. Abartıyla yalınlığı, kome- Naci’nin Yüz Yılın 100 Türk Romanı, Gürsel Ay-
diyle trajedinin özelliklerini bir arada kullanmış. Bir yıl gibi bir taç’ın Çağdaş Türk Romanı Üzerine İnceleme-
ler adlı eserleri eleştiri türündedir.
zaman dilimini çok az geri dönüşlerle anlatmış. Haftalarca
“çok satanlar” listesinde yer alan bu çeviri yapıt, Türk okurun- MÜLAKAT
ÂÂ Uzmanlık alanlarında tanınmış kişilerle yaşamları, çalışma-
dan gördüğü ilgiyi Fransız ve İngiliz okurlardan görmemiş. Bu
durum, çevirmenin başarısı olarak değerlendirilebilir. ları, yapıtlarıyla ilgili ya da istenilen herhangi bir konuda,
sorulu cevaplı olarak yapılan karşılıklı konuşmaların yazı-
Bu parçada aşağıdaki yazı türlerinden hangisine ait özel- ya geçirilmesiyle oluşturulan yazılardır.
ÂÂ Bu yazılarda görüşülen kimsenin adı, ne işle uğraştığı,
likler ağır basmaktadır?
hangi amaç için kendisiyle konuşulduğu, buluşma yeri;
A) Makale  B) Deneme  C) Eleştiri sorular ve cevaplar; mülakat yapılan kimsenin o konu üze-
D) Fıkra  E) Günlük rindeki temel görüşü belirtilir.
MÜLAKAT ÖRNEĞİ
ÖSYM
HALDUN TANER İLE MÜLAKAT
Çözüm: Keşanlı Ali Destanı’nı yazmaya sizi neler zorladı?
Her yazarın bazı sevgili temaları oluyor. Mitosların kulis ar-
kasını deşmek de beni en çok saran temalardan biri. Keşan-
lı Ali Destanı gecekondu ortamında bir kahramanlık mito-
sunun parodisini yapıyor.

EDEBİYAT 7
 Göstermeye Bağlı Edebî Metin Tiyatro -Öğretici Metinler-Sözlü Anlatım Türleri FASİKÜL 2
Bu oyununuzu alışılmış müzikaller- HABER YAZISI (METNİ)
den ayıran özellikler neler? ÂÂ Toplumda veya doğada meydana gelen çeşitli olay, durum
Alışılmışlıktan kastınız Amerikan ve görünümle ilgili bilgi ve duyurulara haber denir.
modeli müzikallerse hemen söyle- ÂÂ Bu haberlerin halka duyurulması amacıyla hazırlanan ya-
yeyim ki, bu tarza karşı ne ilgim, ne zılara da haber yazıları denir.

de sempatim var. İlerde olacağını ÂÂ Haberi yazan kişi anlattıkları karşısında tarafsız kalmalı, yo-
rumdan kaçınmalıdır.
da hiç sanmam. Biz bambaşka bir
ÂÂ 5N 1K’da yer alan sorulara (ne, niçin, nasıl, nerede, ne
yolun yolcusuyuz. Keşanlı Ali Des-
zaman, kim) verilen cevaplarla genişletilir.
tanı ile yepyeni bir halk tiyatrosu
ÂÂ Kolay anlaşılır; akıcı, açık ve duru bir dil kullanılır.
üslubuna gitmeyi deniyoruz.
ÂÂ Haber plânı tersine dönmüş piramit diye bilinir.
RÖPORTAJ
ÂÂ Herhangi bir yerin ya da kurumun gezilerek orada görü- ÂÂ Tersine dönmüş piramitte, haberin giriş bölümünde olay
lenlerin kişisel yorumlar ve fotoğraflarla desteklenerek birkaç cümle ile özetlenir. Gelişme bölümünde sözü uzat-
kaleme alındığı yapıtlardır. madan gerekli ayrıntılar verilir. Sonuç bölümünde olayın
ÂÂ Bir yerin veya kurumun röportajı yapılabileceği gibi, bir ya etkisi anlatılır.
da birkaç kişinin veya bir eşyanın da röportajı yapılabilir.
HABER YAZISI ÖRNEĞİ
ÂÂ Röportaj, sunuş biçimi bakımından ikiye ayrılır:

1) Amerikan Röportajı: BALIK KADAR DEĞERLERİ YOK

ÂÂ Bu tür röportajlarda giriş bölümünde okuyucu beklenme-
Akdeniz’de tekneleri batan 27 kaçak göçmeni kimse kurtar-
dik bir girişle karşılaşır.
maya yanaşmayınca üç gün üç gece balık ağlarının duba-
ÂÂ En son söylenmesi gerekenler en önce söylenir.
larında yolculuk ettiler. Gana, Kamerun, Nijerya ve Sudan-
2) Alman Röportajı:
lı kaçak göçmenleri taşıyan tekne Libya’dan yola çıktı. Der-
ÂÂ Yazar, konuyu anlatırken yazıya kendini katar.
me çatma tekne 6 gün Libya açıklarında sürüklendikten son-
ÂÂ Konuyu kendi ekseninde anlatır.
ra battı.İki balıkçı teknesinin kurtarma girişimi sonuç ver-
medi. Bölgede bulunan bir Malta gemisi onlara yardım eli
Tandem Yayınları
BENDEN UYARMASI

Mülakat ve Röportajın Farkları: uzattı.

ÂÂ Mülakatın alanı görüşülen kişiyle sınırlıyken rö-
KİŞİSEL HAYATI KONU ALAN ÖĞRETİCİ METİNLER
portajda her çeşit konu ve olay ayrıntılı bir biçim-
de ortaya konur; anlatılanlar fotoğraflarla, belge- ANI (HATIRA)
lerle desteklenir ve zenginleştirilir. ÂÂ Yaşanan olayların, üzerinden belli bir süre geçtikten son-
ÂÂ Mülakat, mülakat yapılan kişiye sorular sorula- ra olayları yaşayan ya da onun bir yakını tarafından yazı-
rak gerçekleştirilir. lan eserlerdir.
ÂÂ Röportajda muhataplara soru sormayla beraber ÂÂ Bu eserler, aynı zamanda yaşanılan çağın toplumsal duru-
bir olayı öyküleme, izlenim ve betimlemelere yer muna, kültürel özelliklerine ilişkin önemli gözlem ve bilgi-
verme vardır. leri de kapsar.
ÂÂ Mülakatta bir kişiyi sorulara verdiği cevaplarla ta- ÂÂ Anıların yazılış sistemi genellikle kronolojiktir. Yazar, yaşa-
nıtmak amaçlanır.
yıp gördüklerini belli bir tarih sırası içinde verir; tarih olmuş
ÂÂ Röportajda amaç bir olayı sorgulamak, bir ger-
olayları hafızaya ya da belgelere dayalı olarak ortaya ko-
çeği ortaya koymak suretiyle kamuoyunu aydın-
yar.
latmaktır.
Özellikleri

7. ÖĞRETEN SORU ÂÂ Geçmişteki olaylar kaleme alınır.

ÂÂ Olayları yaşayan tarafından yazılabileceği gibi, onun bir ta-
Genellikle bir sanat değeri taşımayan bu nedenle de edebî bir
nıdığı tarafından da yazılabilir.
tür sayılmayan; öğretme, tanıtma ve tasvir etme amacı taşı-
yan; konuları bakımından bir bölgeyi, bir eşyayı veya bir in-
AKLINDA OLSUN

sanı işleyen ---- son yıllarda gazeteyle birlikte yaygınlaşmıştır.

Türk edebiyatında bazı anı eserleri ve yazarları
Görüntülü iletişim araçlarının hayatımıza girmesiyle beraber
şunlardır:
bu tür, ayrı bir mahiyet kazanarak televizyon ve sinemaya ta- ÂÂ Defter-i Âmalim - Ziya Paşa

şınmıştır. ÂÂ Kırk Yıl, Saray ve Ötesi - Halit Ziya Uşaklıgil

ÂÂ Mor Salkımlı Ev - Halide Edip Adıvar

Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi
ÂÂ Zoraki Diplomat, Anamın Kitabı - Yakup Kadri
getirilmelidir?
Karaosmanoğlu
ÂÂ Çankaya, Ateş ve Güneş - Falih Rıfkı Atay
A) konferans  B) sempozyum  C) röportaj

D) açık oturum  E) panel

ÖSYM
8 EDEBİYAT
 Göstermeye Bağlı Edebî Metin Tiyatro -Öğretici Metinler-Sözlü Anlatım Türleri FASİKÜL 2
ANI ÖRNEĞİ
MOR SALKIMLI EV’den - Halide Edip Adıvar ÂÂ Cumhuriyet Dönemi’nde Nurullah Ataç, Falih

AKLINDA OLSUN
Rıfkı Atay, Salâh Birsel, Cemil Meriç, Oğuz Atay,
“... Bu günler benim için Suriye ve Arap diyarına hoca ve ma-
Cemal Süreya, Oktay Akbal, Tomris Uyar, Cahit
arifçi olarak gitmemle sona erdi. Lüblanlı dostlarımızın ziyare- Zarifoğlu günlük türünde eser yazmıştır.
ti ve o münasebetle yapılan muhabbet gösterisi onların diyarı ÂÂ Günlük şeklinde düzenlenen roman, hikâye ve
ve halkı hakkında hafızamda yer almış olan acı tatlı bütün inti- şiirler de vardır:
baları canlandırdı. Tatlı dediğim zaman sakın Arap diyarına ÂÂ Andrè Gide’in Kalpazanlar adlı romanı, Ayfer
Tunç’un Suzan Defter adlı hikâyesi, Nazım Hik-
mahsus dünyaca meşhur tatlılarını kastettiğimi ve bazı gaze-
met’in Saat 21-22 Şiirleri adlı eseri günlük şek-
tecilerin romantik, fakat çirkin bir tarzda Cemal Paşa’nın kud-
linde düzenlenmiştir.
retine dayanarak o diyarda keyif sürdüğümü sanmayın.
BİYOGRAFİ (YAŞAM ÖYKÜSÜ)
GÜNLÜK(GÜNCE) ÂÂ Tanınmış kişilerin başkası tarafından 3. kişili anlatımla ha-
ÂÂ Kişilerin yaşadıkları olayları, olaylarla ilgili yatının yazılmasından oluşan eserlerdir.
duygu, düşünce ve izlenimlerini, hayallerini ÂÂ Biyografi türünde siyaset, bilim, sanat, spor vb. alanlar-
günü gününe tarih belirterek yazdıkları ya- da tanınmış insanların hayatı; bilgi, belge ve tanıklara da-
zı türüdür. yanılarak, tarafsız ve gerçekçi bir şekilde anlatılır.
ÂÂ Günlükler, yazarın kendisiyle dertleşme ama- ÂÂ Kişinin değeri, benzerlerinden farklı yönleri anlatılır.
cıyla yazdığı yazılardır; iç dünyasını, yaşadıklarını, tanık ol- ÂÂ Açık, sade bir dille yazılan biyografide kronolojik bir sıra iz-
duğu olayları yansıtır. lenebilir.
ÂÂ Diğer öğretici metinlerde olduğu gibi biyografilerde de an-
Özellikleri
latıcı kurmaca bir kişi değil, yazarın kendisidir.
ÂÂ Günlükler birinci kişi ağzından yazılır.
ÂÂ Günlükte konuşma diline yakın bir dil kullanılır, kısa ve öz-
lü ifadelere yer verilir.
ÂÂ Eski Yunan edebiyatında Plutarkhos’un Hayat-
AKLINDA OLSUN

ÂÂ Genellikle öznel bir anlatım söz konusudur. lar, İngiliz edebiyatında William Roper’in (Vilyım
Rupır) Sir Thomas More’un (Sör Tamıs Mor)
Tandem Yayınları

Hayatı ve James Boswell’in (Ceymis Bozvel)

PRATİK BİLGİ

ÂÂ Günlük ve anı türündeki yapıtlar içerik ve yapı Samuel Johnson’un(Semyul Cansın) Hayatı,
olarak birbirine çok benzediğinden bazen birbi- Avusturya edebiyatından Stefan Zweig’ın
riyle karıştırılabilmektedir. (Ştefan Svayg) Üç Büyük Usta dünya edebi-
Bundan dolayı şu farklara dikkat etmek gerekir: yatının tanınmış biyografilerindendir. Bu türün
•• Günlük, olayın yaşandığı gün yazılırken anı, ya- divan edebiyatındaki karşılığı “tezkire”dir.
şanan olayın üzerinden belli bir süre geçtikten ÂÂ Türk edebiyatında ilk tezkire Ali Şir Nevâi’nin
sonra yazılır. Mecalisü’n Nefâis adlı yapıtıdır.
•• Günlük, sadece olayı yaşayan tarafından yazılır- ÂÂ Heşt Behişt (Sehi Bey), Gülşen-i Şuara (Ahdi),
ken anı, olayı yaşayan ya da olayı yaşayanın ya- Tezkiretü’ş Şuara (Latifi) önemli tezkirelerdir.
kını tarafından yazılır. ÂÂ Tanzimat Dönemi’nde Beşir Fuat’ın Victor Hu-
go, Namık Kemal’in Evrak-ı Perişan, Recaizade
8.ÖĞRETEN SORU
Mahmut Ekrem’in Kudemadan Birkaç Şair, Mu-
Gazete, aşağıdaki türlerin hangisinin gelişiminde etkili ol- allim Naci’nin Osmanlı Şairleri; Servetifünun
Dönemi’nde Süleyman Nazif’in Mehmet Akif ad-
mamıştır?
lı eseri biyografi türünde öne çıkar.
A) Makale  B) Deneme  C) Fıkra
ÂÂ Cumhuriyet Dönemi’nde İlhan Geçer’in Cahit
D) Röportaj  E) Günlük Sıtkı Tarancı, Mithat Cemal Kuntay’ın Namık Ke-
ÖSYM mal, Ahmet Rasim’in İlk Büyük Muharrirlerden
Şinasi, Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun Ata-
ÂÂ Türk edebiyatında günlük türünün ilk örnekleri türk, Beşir Ayvazoğlu’nun Yahya Kemal, İhsan
BAŞKA YERDE YOK

divan edebiyatındaki ruznamelerdir. Işık’ın Türkiye Ünlüleri Ansiklopedisi adlı eser-

ÂÂ Ayrıca vakayiname, seyahatname, sefaretna-
me gibi eserlerde günlük türüne özgü özellikle-
re rastlanabilir.
ÂÂ Türk edebiyatında günlük türünün Batılı anlam-
daki ilk örnekleri Tanzimat’la birlikte görülmeye
başlanmıştır.
ÂÂ Direktör Ali Bey’in görev amaçlı seyahatlerinde tut-
tuğu notlardan oluşan Seyahat Jurnali türün Ba-
tılı anlamdaki ilk örneğidir. Bunu şair Nigâr Hanım’ın
Hayatımın Hikâyesi adlı eseri takip etmiştir.
EDEBİYAT
leri bu türün tanınmış örneklerindendir.
BİYOGRAFİ ÖRNEĞİ
Divan Edebıyati Antolojisi’inden Mehmet Fuat Köprülü
“Fuzûlî” mahlasıyla tanınan Mehmet bin Süleyman’ın ne-
rede ve hangi yılda doğduğunu kesin olarak bilmiyoruz. Yak-
laşık olarak 15. yüzyılın son yıllarında Kerbelâ’da ya da Hil-
le’de doğduğu söylenebilir. “Bayat” adlı eski bir Türk aşire-
tindendir. Kuvvetli bir öğrenim görerek zamanının bütün bil-
gilerini elde eden ve yetiştiği alan dolayısıyla Türkçeden
başka Arap ve Acem dillerini de pek iyi öğrenen Fuzûlî, bu
üç dilde nazımla ve nesirle birçok eser yazdı.
9
 Göstermeye Bağlı Edebî Metin Tiyatro -Öğretici Metinler-Sözlü Anlatım Türleri FASİKÜL 2
OTOBİYOGRAFİ (ÖZ YAŞAM ÖYKÜSÜ):

BENDEN UYARMASI
ÂÂ Yazarın kendi hayatını anlattığı yazı türüdür.
Biyografi ve Otobiyografinin Farkları:
ÂÂ Amerikan edebiyatında Paul Auster’in (Pol Ostır) İç Dün-

yamdan Notlar ve Isaac Asimov’un (Ayzek Ezimov) Dolu ÂÂ Otobiyografide anlatıcı birinci kişiyken biyog-
Dolu Yaşadım, Fransız edebiyatında Andrè Gide’in (And- rafide üçüncü kişidir.
re Jid) Tohum Ölmezse dünya edebiyatının tanınmış oto- ÂÂ Biyografiler bilgi, belge ve tanıklıklara bağlı ola-
biyografilerindendir. rak nesnel bir dille yazılır.
ÂÂ Türk edebiyatında Abidin Dino’nun Kısa Hayat Öyküm,
ÂÂ Yazarın iç dünyasına dönük kaleme alınan oto-
Şevket Süreyya Aydemir’in Suyu Arayan Adam adlı eser- biyografiler ise hafızaya ve anılara dayanır. Bu
leri otobiyografi türünde yazılmıştır. nedenle otobiyografi, biyografi kadar nesnel ola-
ÂÂ Bazı hikâye ve romanlarda biyografi ve otobiyografi türle- mayabilir.
rinden yararlanılmıştır. MEKTUP
ÂÂ Oğuz Atay’ın Bir Bilim Adamının Romanı (Mustafa İnan) ÂÂ Kişiler, kurumlar ve kuruluşlar arasında haberleşme ama-

adlı eseri biyografik, Peyami Safa’nın Dokuzuncu Hari-
ciye Koğuşu adlı romanı ise otobiyografik bir romandır.
9. ÖĞRETEN SORU
1914 yılında seferberlik davulları çalarken Adana’nın Ceyhan
ilçesinde doğmuşum. Babam avukat, çiftçi, parti lideri. An-
nem eski öğretmenlerden Azime Hanım. Biri erkek olmak üzere
benden küçük dört kardeşim var. Evliyim, dört çocuk babası-
cıyla yazılan yazılardır.
MEKTUP TÜRLERİ
Özel Mektup: Kişinin yakınlarına ve tanıdıklarına yazdığı mek-
tuptur. Özel mektupta anlatılanlar sadece gönderici ile alıcıyı il-
gilendirir. Duygu ve düşünceler, içten bir anlatımla dile getirilir.
ÂÂ Giriş bölümünde mektubun yazılış amacı belirtilir.
ÂÂ Mektupta asıl anlatılmak istenenler gelişme bölümünde
yer alır.
ÂÂ Sonuç bölümünde sevgi, saygı ve iyi dilekler bildiren ifa-

yım. Yıllardır kalemimle geçiniyorum. delere yer verilir.

ÂÂ Kâğıdın sağ üst köşesine yer ve tarih yazılır.
Bu parça aşağıdaki edebî türlerden hangisine örnek veri- ÂÂ Mektup bir hitap sözüyle başlar.

lebilir? ÂÂ Mektubun sağ alt köşesinde yazan kişinin adı ve imzası,

sol alt köşesinde adresi yer alır.

A) Otobiyografi  B) Biyografi  C) Fıkra
Tandem Yayınları

Edebî Mektup: Sanatçıların, düşünürlerin yazdıkları, sanat ve

D) Deneme  E) Makale düşünce derinliği taşıyan mektuplardır. Dil ve anlatım yönün-
den sanatsal değer taşıyan edebî mektuplar, yazıldıkları dö-
ÖSYM
nemin sanat ve düşünce hayatına ışık tutar. Bu yönüyle belge
niteliği taşır.
Çözüm:
Resmî Mektup: Kamu kurum ve kuruluşları arasında ya da
bireylerle bu kurum ve kuruluşlar arasında yazılan mektuplar-
dır.
İş Mektubu: Ticaret, sanayi alanlarında veya bireylerle iş yer-
leri arasında yazılan mektuplardır.
Açık Mektup: Her hangi bir düşünceyi, görüşü açıklamak, bir
Biyografi ve otobiyografi türleriyle benzerlikler tezi savunmak için bir devlet yetkilisine ya da halka hitaben,
BAŞKA YERDE YOK

gösteren metinler: bir kişi ya da kurum tarafından yazılan, gazete, dergi aracılığı
ile yayımlanan mektuplardır.
ÂÂ Monografi: Alanı kesin olarak belirlenmiş bir ko-
nuyu özel bir bakışla derinlemesine, ayrıntılı ola-
AKLINDA OLSUN

rak anlatan yazılardır. Monografiler bir kişi, yer, ÂÂ Hikâye, roman, şiir gibi türlerde mektup bir
eser, olay, konu hakkında yazılabilir. anlatım biçimi olarak kullanılabilir:
ÂÂ Öz geçmiş / CV: Kişinin, hayatındaki önemli aşa- ÂÂ Oğuz Atay’ın Babama Mektup adlı hikâyesinde,
maları; elde ettiği bilgi, beceri ve tecrübeleri ken- Halide Edip Adıvar’ın Handan adlı romanında,
di ağzından anlattığı yazı türüdür. Öz geçmiş, ço- Kemalletin Kamu’nun İzmir Yollarında adlı şiirin-
ğunlukla bir iş başvurusunda, kişinin kendini ta- de mektup, bir anlatım biçimi olarak kullanılmış-
nıtmak için başvuru yaptığı kurum ya da kurulu- tır.
şa verilmek üzere yazılır. ÂÂ Divan sanatçısı Fuzuli’nin Şikâyet-
ÂÂ Portre: Bir kişiyi ayırt edici yönleriyle tanıtmayı name adlı mektubu bu türün güzel
amaçlayan yazılardır. Kişiyi yalnızca dış görünü- bir örneğidir.
şüyle yansıtan portreye fiziksel portre; kişinin iç ÂÂ Goethe’nin, Genç Werther’in Acı-
dünyasını, duygularını, düşüncelerini, huy ve ka- ları romanı mektup türündedir.
rakter özelliklerini anlatan portreye ruhsal port- GEZİ YAZISI (SEYAHATNAME)
re denir. ÂÂ Bir yazarın, gezip gördüğü yerlerin ilgi çekici yönlerini, ge-
ÂÂ Hâl tercümesi: Osmanlı Dönemi’nde yazılan, lenek ve göreneklerini, yaşam biçimini, halkın dünya gö-
daha çok öz geçmiş özelliği gösteren metinler- rüşlerini, tarihi, coğrafi, ekonomik ve sosyal özelliklerini
dir. kendi bakış açısıyla anlattığı yazı türüdür.

10 EDEBİYAT
 Göstermeye Bağlı Edebî Metin Tiyatro -Öğretici Metinler-Sözlü Anlatım Türleri
ÂÂ Çok eski bir geçmişi olan bu yazı türünün en tanınmış iki
ismi Marco Polo ile İbni Batuta’dır.
ÂÂ Türk edebiyatında ilk gezi kitabı Seydi Ali Reis’in Miratü’l
Memalik (Ülkelerin Aynası) adlı eseridir.
ÂÂ Ayrıca Evliyâ Çelebi’nin Seyahatname adlı on ciltten olu-
şan eseri, bu türün başarılı bir örneğidir.
PRATİK BİLGİ
ÂÂ Türk edebiyatında bazı gezi yazısı türündeki
eserler ve yazarları şunlardır:
•• Frankfurt Seyahatnamesi - Ahmet Haşim
•• Hac Yolunda - Cenap Şahabettin
•• Bizim Akdeniz, Denizaşırı - Falih Rıfkı Atay
•• Avrupa’da Bir Cevelân - Ahmet Mithat Efendi
•• Anadolu Notları - Reşat Nuri Güntekin
10. ÖĞRETEN SORU
Ağra’da daha başka eserleri de dolaşacağız. Fakat sırası gel-
mişken burada 1899’da Hindistan’a umumi vali giden Lord
Curzon’a bir minnet borcumuzu ödeyelim. Büyük bir tarih ve
sanat kültürü ile yoğrulan bu zat, Hindistan’daki Müslüman
ve Türk anıtlarını kurtarmıştır. Bu anıtların bir kısmı yıkık bir
kısmı çökmek üzere idi. Hâlâ hepsinde taş yağmalarının hatta
kubbe yağmalarının eseri görünür. Lord Curzon, vaktiyle ko-
parılmış parçalardan bir haylisini İngiltere’den satın aldı, ge-
Tandem Yayınları
tirdi ve yerlerine koydu. Büyük anıtları geniş ve muntazam
parklar içine aldı. Her birinin tamiri üstüne âdeta titredi. Artık
siz yalnız Taç Mahal’i veya herhangi bir saray ve türbeyi do-
laşmazsınız. Eski Türk bahçeleri ile İngiliz bahçeleri üslubunda
büyük parklarda gezinirken bu anıtları da görürsünüz.
Bu parça aşağıdaki metin türlerinden hangisine örnek ola-
bilir?
A) Olay çevresinde oluşan metinlerden öyküye
B) Gazete çevresinde gelişen metinlerden makaleye
C) Göstermeye bağlı metinlerden tiyatroya
D) Öğretici metinlerden biyografiye
E) Kişisel hayatı esas alan metinlerden gezi yazısına
ÖSYM
E-POSTA
ÂÂ Bilgisayarlar veya bir ağ içindeki belli gönderim merkezle-
ri arasındaki elektronik bilgi iletişimidir.
ÂÂ Elektronik posta mektuba benzer.
ÂÂ Elektronik postanın mektuptan farkı e-postalara resim, mü-
zik, video gibi her türlü dosyanın eklenebilmesi ve alıcının
bilgisayarına gönderilebilmesidir.
BLOG:
ÂÂ Kişisel web sayfası olan blog, insanların birbiriyle paylaş-
mak istediği yazı, yorum, video vb. içeriklerin sıralandığı
web tabanlı yayındır.
ÂÂ Bloglar; eğitim, siyaset, ekonomi, kültür, sanat gibi alan-
larda yaygın bir şekilde kullanılır.
ÂÂ Blog, günlüğün genel ağ ortamına taşınmış hâlidir.
EDEBİYAT
FASİKÜL 2
ÂÂ Kişisel bloglar günlük amaçlı kullanılır.
ÂÂ Blogda paylaşımlar genellikle güncelden geçmişe doğru
sıralanır. Genellikle her paylaşımın sonunda gönderenin
adı yer alır.
SÖZLÜ ANLATIM TÜRLERİ
SUNUM
ÂÂ Bilgileri yenileyen, pekiştiren, hatırlatan, önemli noktala-
rı öne çıkaran; bir çalışma sonucunu açıklayan; laboratu-
ar araştırmalarını sunan, anket sonuçlarını ortaya koyan;
önemli olay ve olguları dile getirmek üzere yapılan konuş-
malara sunum denir.
ÂÂ Sunumda amaç; bilgileri yenilemek, araştırma ve anket
sonuçlarını değerlendirmek, bilime katkıda bulunmaktır.
TARTIŞMA
ÂÂ Karşıt düşünceleri ortaya koymak, problemlere cevap ve
çözüm bulmak, zamana bağlı olarak değişen doğruları
bulmak için düzenlenen düşünce etkinliğidir.
ÂÂ Tartışmalar, farklı görüşlere sahip kişilerin aynı konu ile il-
gili düşüncelerini bildirmeleri, savunmaları, problemlere
çözüm bulmaları amacıyla düzenlenir.
MÜNAZARA
ÂÂ Birer cümle halinde ifade edilen bir görüşle farklı görüşün,
iki grup arasında bir hakem heyeti (jüri) huzurunda tartışıl-
dığı konuşmalara münazara denir.
ÂÂ Münazaralar genellikle sınıf ortamında yapılan tartışmalar-
dır.
PANEL
ÂÂ Bir konunun çeşitli yönlerden aydınlatılması için, küçük
bir topluluk önünde, bir sohbet havası içinde yapılan ko-
nuşmalardır.
ÂÂ Panelin sonunda, başkanın izniyle, dinleyiciler, panel üye-
lerine soru sorup tartışmaya katılırsa tartışma “forum”a
dönüşür.
FORUM
ÂÂ Bir başkanın yönetiminde, toplumu ilgilendiren bir konuda,
dinleyicilerin, konuşma kuralları içerisinde yaptıkları tar-
tışmalardır.
ÂÂ Bir başka deyişle, bazı sorunların görüşülerek karara bağ-
landığı genel toplantıdır.
ÂÂ Forum, dinleyicilerin konu üzerinde daha aktif ve farklı
bakış açılarıyla düşünmelerini sağlar.
SEMPOZYUM (BİLGİ ŞÖLENİ)
ÂÂ Bir konunun çeşitli yönleri üzerinde, aynı oturumda, konu-
nun uzmanı değişik kimseler tarafından (çoğunlukla aka-
demik konularda) yapılan seri konuşmalardır.
ÂÂ Bilgi şöleninde amaç, bildirilerle(tebliğ)konuyu tartışmak
değil, uzmanları tarafından olumlu ve olumsuz yönleriyle
değerlendirilerek konuya bir çözüm üretmektir.
ÂÂ Konuşmaların sonunda oturum başkanı, konuyu özetler
ve çıkan sonucu dinleyicilere aktarır.
AÇIK OTURUM
ÂÂ Güncel, siyasal, sosyal ve bilimsel konuların herkesin iz-
leyebileceği bir biçimde açık olarak tartışıldığı toplantıya
açık oturum adı verilir.
ÂÂ Açık oturumlarda başkan önce konuyu açıklar, sonra ko-
nuşmacıları tanıtır ve onlara sırayla söz verir.
11
 Göstermeye Bağlı Edebî Metin Tiyatro -Öğretici Metinler-Sözlü Anlatım Türleri FASİKÜL 2
SÖYLEV (NUTUK)
ÂÂ Bir topluluğa güzel düşünceler aşılamak, o topluluğu duy- 13.ÖĞRETEN SORU
gulandırıp coşturmak amacıyla söylenen güzel ve etkili
Aşağıdakilerin hangisinde boş bırakılan yere ayraç için-
sözlerden oluşan yapıtlardır.
deki sözcük getirilirse tanım yanlış olur?
ÂÂ Dinleyicinin dikkatini canlı tutmak için seslenme sözlerin-

den sıkça yararlanılır. A) ---- yazarın herhangi bir konu üzerinde kesin sonuçlara
ÂÂ İlk örnekleri Eski Yunan edebiyatında görülmektedir.
varmadan, kişisel görüş ve düşüncelerini senli benli bir
ÂÂ Demosthenes, Cicero bu türün ünlü isimleridir.
anlatım içinde verdiği yazı türüdür. (makale)
ÂÂ Atatürk’e ait Söylev adlı eser bu türün başarılı bir örne-

ğidir. B) ---- ünlü kişilerin yaşamlarını, yaptıklarını, yaşadıkları dö-

KONFERANS neme katkılarını anlatan yazı ve kitaplara denir. (biyog-
ÂÂ Herhangi bir bilimsel alanda, topluluk karşısında yapı- rafi)
lan konuşmalara  denir.
C) Bir kimsenin kendi yaşam öyküsünü kendisinin yazıp an-
ÂÂ Konferansı verecek kişi, kelimelerin telaffuzuna, (diksiyo-

na) ve dil bilgisi kurallarına dikkat etmelidir. lattığı yapıtlara ---- denir. (otobiyografi)
ÂÂ Verilmek istenen düşünceler; açık, anlaşılır ve orijinal ol- D) Bir topluluk önünde belirli bir konuda yapılan etkili ve
malıdır. inandırıcı konuşmalara ---- denir. (nutuk)

11.ÖĞRETEN SORU E) Bir yazarın, başından geçen ya da tanık olduğu olay ve

olguları bilgilerine, gözlemlerine dayanarak anlattığı yazı
I. Alanında uzman bir kişinin ortalama bir saatte gerçek- türüne ---- denir. (anı)
leştirdiği sözlü anlatım türüdür. ÖSYM
II. Bir veya birkaç oturum hâlinde düzenlenen, konuşma- 14.ÖĞRETEN SORU

cıların konuşma metinlerine bildiri (tebliğ) adı verilen tür-
Aşağıdakilerin hangisinde konuşmacı, dinleyicileri etkile-
dür.
mek amacıyla yeri geldikçe özellikle duygusal ve coşku-
III. Konuşmacıların ne savunduklarından çok, nasıl savun-
Tandem Yayınları

sal bir söyleme başvurur?

duklarının ve ikna yeteneklerinin öne çıktığı türdür.
A) Sempozyum B) Panel C) Söylev
IV. Daha çok, başka tartışma türlerinin sonunda dinleyiciler
ile konuşmacılar arasında soru-cevaba dayalı gerçekleş- D) Forum E) Münazara
ÖSYM
tirilen sözlü anlatım türüdür.
V. Bir jürinin yer aldığı ve tartışmada kazanan gruba bu jü-
rinin karar verdiği türdür.
Etkinlik
sunum - münazara – açık oturum- forum-
Numaralandırılmış bu cümlelerde aşağıdaki sözlü anlatım
konferans
türlerinden hangisine ilişkin bilgi verilmemiştir?
A) Sempozyum B) Münazara Yukarıda verilen kavramları boşluklara yazınız.

C) Forum D) Panel 1. Bir dinleyici grubuna yapılan ; bilgi verme, bilgileri gün-
celleme, bir araştırma veya anket çalışmasının sonuç-
E) Konferans
ÖSYM larını açıklama işlevi taşır. ( _________ )

2. Bir konunun olumlu ve olumsuz yönlerinin iki grup

arasında karşılıklı olarak tartışılmasına denir.
12. ÖRNEK
( _________ )
I. Makale açıklayıcı nitelik 3. Geniş halk kitlelerini ilgilendiren bir konunun, uzman-
II. Otobiyografi 3. kişili anlatım larınca bir başkan yönetiminde gerçekleştirilen , bir
dinleyici topluğu karşısında ya da televizyon ve rad-
III. Köşe yazısı güncel sorunlar
yo gibi yayın organlarında tartışılır. ( _________ )
IV. Hitabet seslenme sözleri
4. Toplumu ilgilendiren bir konuda, farklı gruplardan olu-
V. Masal tekerlemeler şan dinleyicilerin söz sırası alarak konuşma kuralları
içerisinde yaptıkları tartışmalardır. ( _________ )
Yukarıdaki numaralanmış terimlerden hangisi, karşısında-
5. Bilim, sanat, ekonomi, siyaset gibi alanlarda, alanın-
kiyle ilişkilendirilemez?
da uzman biri tarafından dinleyicilere bilgi vermek için
A) I B) II C) III D) IV E) V
yapılan uzun, bilgilendirici konuşma türüne denir.
ÖSYM ( _________ )

12 EDEBİYAT

1. I. Bilgi vermek veya bir gerçeği savunmak amacıyla
düşüncelerin kanıtlanarak yazıldığı bir fikir yazısıdır.
II. Konusunu güncel olaylardan alan ve yazarın öznel
görüşlerini yansıtan gazete ve dergi yazılarıdır.
III. Yazarın kendisiyle konuşur gibi yazdığı ve düşünce-
lerini kanıtlama gereği duymadığı yazılardır.
Numaralanmış cümlelerde tanıtılan düzyazı türleri
aşağıdakilerin hangisinde sırasıyla verilmiştir?
A) Makale, söyleşi, fıkra
B) Makale, fıkra, deneme
C) Eleştiri, deneme, hikâye
D) Deneme, eleştiri, makale
E) Fıkra, deneme, hikâye
2. Öyküsünde konu ve olaydan çok, şiire ve etkiye en uy-
gun zaman parçaları üzerinde duran sanatçı, dramatik
anları incelemekte büyük başarı göstermiştir. Bunun ya-
nında yığınlar içindeki gizli durumları bulup incelemiş,
doğanın senfonisini de derinlere işleyen bir ustalıkla ir-
delemiştir.
Bu parçada aşağıdaki yazı türlerinden hangisine öz-
gü nitelikler ağır basmaktadır?
A) Fıkra B) Günlük C) Eleştiri
  D) Portre E) Anı 
3. Ben bir öğrenme tutkunu olarak çok yararlandım bu ko-
nuşmalardan. Bir dinleyici olarak fikirlerimi aktarabilmek
ve doğrudan konunun uzmanlarına sorular yöneltebil-
mek, bilgi dağarcığımı genişletti. Sanıyorum tartışmaya
katılan herkes, temsil ettiği kesimin görüş ve düşünce-
lerini aktarabildiği için memnundu. Bu geniş katılımlı tar-
tışmaların toplumdaki kutuplaşmaları da önleyeceğini
düşünüyorum.
Düşüncelerini bu sözlerle aktaran kişinin katıldığı tar-
tışma türü aşağıdakilerden hangisidir?
A) Sempozyum B) Forum C) Söylev
  D) Münazara E) Konferans    D) Makale
EDEBİYAT
Öğreten Test
4. Aşağıdakilerden hangisi “anı” türünün belirleyici özel-
liklerinden biri değildir?
A) Anlatılan olaylar günümüze ne kadar yakınsa o dere-
cede nesnel bir nitelik kazanır.
B) Yaşanmakta olanı değil, yaşanmış olayları anlatır.
C) Yazar, kendisinden yola çıkabileceği gibi çevresinde-
ki kişileri de olayın merkezine koyabilir.
D) Geçmişi anlattığı için tarihe ışık tutar.
E) Yazar, tezini kanıtlamak için belgelere başvurur.
5. Yazar, küçük yaşlarda halk edebiyatına ilgi duydu; saz
çalmaya, türkü söylemeye ve destanlar anlatmaya baş-
ladı. Yöredeki halk ozanlarıyla karşılıklı atışmalar yaptı.
İlkokulda okurken şiir yazmaya başladı. Köy köy dolaşa-
rak folklor ürünleri derledi. Bu yıllarda şiirlerini Kemal Sa-
dık Göğceli adı ile Türksözü, Yeni Adana ve Vakit gaze-
telerinde ve Varlık, Kovan, Ülkü, Millet, Beşpınar der-
gilerinde yayımladı. 1940’lı yıllarda Adana’da çıkan Çığ
dergisi çevresindeki yazar ve aydınlarla ilişki kurdu ve
şiirleri o dergide de yayımlanmaya başladı. Abidin Dino
ve ağabeyi Arif Dino ile kurduğu yakınlık onun düşünce
ve edebiyat dünyasının gelişimini etkiledi.
Bu parçada aşağıdaki metin türlerinden hangisine
özgü nitelikler ağır basmaktadır?
A) Biyografi B) Fıkra C) Deneme
  D) Anı E) Otobiyografi 
6. Kitap fuarı, beklenenin üstünde başarılı sonuçlar verdi.
Kesin sayı henüz bilinmemekle birlikte binlerce kitabın
satıldığı bir gerçek. “Konuk” yazarların imzaladıkları ki-
tap sayısı bile her gün beş - altı yüzü geçiyor. Ülkemizde
kitap okunmadığından yakınır dururuz ama zaman za-
man açılan bu fuarlar, kitap sergileri ve imza günleri, ki-
tapla okuru karşı karşıya getirip okuma oranını yüksel-
tecek gibi görünüyor.
Bu parçada aşağıdaki metin türlerinden hangisine
özgü nitelikler ağır basmaktadır?
A) Deneme B) Eleştiri C) Fıkra
E) Röportaj 
13
 Öğreten Test
7. “Yeni yerler görmenin, yeni insanlar tanımanın, bilinme-
dik yerlerde doğa ile baş başa kalmanın dinlendirici tadı,
başka hiçbir şeyle kolay kolay ölçülemez. Ben de işte
bu tada ortak etmek istedim okurlarımı.” diyen sanatçı-
nın ürün verdiği yazın türü aşağıdakilerden hangisi-
dir?
11. Bir romanı elli kez okumak... Bu, birçoklarına gülünç ge-
lebilir. Ama tekrar tekrar okumadan bir kitabın iyice an-
laşılabileceği de düşünülmemelidir. Okumak, başlı ba-
şına bir iştir bence. Ben bir kitabı okuyorum, dahası oku-
duğumu sanıyorum. Yeniden okuduğumda ise onu daha
önceden okumadığımı sezinliyorum.

A) Günlük B) Röportaj C) Biyografi Bu parçada aşağıdaki yazı türlerinden hangisine öz-

gü nitelikler ağır basmaktadır?
  D) Gezi yazısı E) Mektup 
A) Günlük B) Eleştiri
8. Mektup türünün Türk edebiyatında epey uzun bir geç- C) Öz yaşam öyküsü D) Deneme
mişi vardır. ---- resmî ve özel mektuplara geniş ölçüde
E) Makale
yer verilirdi.

Bu paragraftaki boşluk aşağıdakilerin hangisiyle dol-

12. Liseden Adnan’ı tanıyorum da Orhan’ı tanımıyorum. Biz-
durulabilir?
A) Tezkirelerde B) Siyerlerde
C) Divanlarda D) Münşeatlarda
E) Mesnevilerde
9. Ben, 1929’da Akçaköy’de doğdum. Altı çocuklu, az top-
raklı bir evin ikinci çocuğuyum. Babam, ben dokuz ya-
şındayken kağnıdan düşüp öldü. Bizi çok gayretli bir köylü
Tandem Yayınları
den çok büyük sınıfta okuduğu için fazla iz kalmamış ha-
tırımda, Melih’le Oktay öyle değil. İkisinin de hatırımda
kalan izleri var. Melih tiyatro ile uğraşırdı. Oktay, Ata-
türk’ün önünde başarılı bir tarih sınavı vermişti. Orhan’ı
ilk, Monno Vanna piyesini okul adına oynarken gördüm.
Ercüment Behzat ona önemli bir rol vermişti ama neydi,
şimdi bilemem. Başarılı oynadığını söylüyorlardı. Bir şa-
irin başarılı aktörlüğünü kavrayamamıştım. Bir adam ya
şair olurdu ya aktör benim o zamanki anlayışıma göre.

olan anam bakıp büyüttü. Bir kardeşim ayakkabıcı, bir Şairlik çok büyüktü gözümde. Başka işle paylaşamaz-
kardeşim terzi oldu. Ayakkabıcı, terzi dedimse ancak köy- dım.
lerde geçen işler yapıyorlar. O kadar az toprakla hepimi-
zin çiftçi olması zordu, ben de öğretmen oldum. Bu parça aşağıdaki metin türlerinin hangisinden alın-
mış olabilir?
Aşağıdakilerin hangisi bu metnin bir öz yaşam öykü-
sünden alındığını gösteren özelliklerden biri değil- A) Röportaj B) Makale C) Deneme
dir?   D) Mülakat E) Anı 

A) Öyküleyici anlatımın kullanılması

B) Üçüncü kişili anlatımın kullanılması

C) Kişinin özel dünyasını içermesi

D) Anlatımın yalın olması

E) Doğrudan anlatımı seçmesi 13. Klasik komedi (komedya) ile ilgili olarak aşağıdaki
yargılardan hangisi yanlıştır?

10. Türk edebiyatında “günlük” eski edebiyatımızda ---- ya A) İnsanoğlunun eksikliklerini gülünç biçimde göstere-
da Nurullah Ataç’ın önerisiyle ---- diye ad­landırılır. rek onu eğitme amacı güdülür.

Bu cümledeki boşluklara aşağıdakilerden hangisi ge- B) Korkunç ve çirkin sayılabilecek olaylar, bayağı bir üs-
lupla şiir biçiminde sahnede gösterilir.
tirilmelidir?
C) İlk örneklerini Sophokles,Euripides ve Aiskhylos ver-
A) tezkire – hatıra defteri miştir.

B) ruzname – günce D) Birbiri ardınca süren koro ve diyalog bölümlerine yer

verilir.
C) günce – hatıra
E) Üç birlik kuralına -zaman, yer, olay birliği - uyulma
D) biyografi – günce şartı vardır.
E) ruzname – iç dökümü

1-B 2-C 3-B 4-E 5-A 6-C 7-D 8-D 9-B 10-B 11-D 12-E 13-C

14 EDEBİYAT

1. ---- , gazete ile birlikte ortaya çıkmıştır. Yazarın herhangi
bir konudaki görüşlerini, belli kanıtlar, belgeler, inandırıcı
veriler kullanarak kanıtlama­ya çalıştığı ve böylece oku-
yucuyu bilgilendirmeyi amaçladığı yazı türüdür. Edebi-
yatımızda ilk özel gazete olan Tercümân-ı Ahvâl gazete-
sinin çıkma­sıyla görülür. İlk örneği de aynı gazetede ----
tara­fından yazılmıştır.
Bu parçada boş bırakılan yerlere sırasıyla aşağıda
verilenlerden hangisi getirilmelidir?
A) Makale – Ziya Paşa
B) Makale – Şinasi
C) Eleştiri – Namık Kemal
D) Deneme – Ahmet Mithat
E) Deneme – Şinasi
Tandem Yayınları
2. Bu iki tür birbirine karıştırılır. Karıştıranlar haksız da de-
ğildir çünkü ikisi de yaşamın izini taşır. ----, yazarın en
gizli sırlarını bile ele verir. O anki acılar, korkular, sevinç-
ler zaman süzgecinden geçme­den, ince elenip sık do-
kunmadan yazıya dökülür. Bakış açısı şimdiki zamana
dönüktür, ---- türü öyle değildir. Onlarda nesnellik daha
ağır basar. Bakış­sa daha çok geride kalan günlerdedir.
Bu parçada boş bırakılan yerlere sırasıyla aşağıda-
kilerden hangisi getirilmelidir?
A) mektup, günlük B) yaşam öyküsü, anı
C) anı, öykü D) deneme, anı
E) günlük, anı
3. Gazete ve dergilerin köşelerinde yayımlanan ----, konu-
sunu güncel olaylardan alır. Ele alınan konu, ayrıntılara
inilmeden işlenir. Yalın ama yoğun bir anlatımı vardır. ----
gibi düşünsel içeriklidir ama ya­zar düşüncesini kanıt-
lama amacı gütmez.
Parçada boş bırakılan yerlere sırasıyla aşağıdakiler-
den hangisi getirilmelidir?
A) fıkra – Makale B) deneme – Fıkra
C) fıkra – Eleştiri D) eleştiri – Deneme
E) makale – Fıkra
EDEBİYAT
Pratik Test
4. Yolda küçük bir köprünün üstünde durdum. Kanalın sola
düşen yakası bir resim kadar güzeldi. İlk yapı eskice bir
kiliseydi, suya bakan duvarın yüzü de güneyin tatlı ışık-
larıyla sıcaktı. Bitişiğindeki yalı evleri Rönesans cepheli
ve gotik pencereli. Hepsinde balkonlar, taş korkuluklarla
süslenmiş, eskiliklerini unutmuşlar, yoksulluklarına aldır-
maz olmuşlar.
Bu parçada aşağıdaki yazı türlerinden hangisine öz-
gü nitelikler ağır basmaktadır?
A) Deneme B) Makale C) Röportaj
  D) Gezi Yazısı E) Eleştiri 
5. Rio Körfezi, Tan Nehri’nin Lizbon’daki ağzına benzetile-
bilir. Rio’yu keşfeden gemicinin ilk sözü şu olmuş: “Eğer
cennet varsa buralarda olmalı.” Dışarıdan, uzaktan, o
emsalsiz yaban ormanı ve dağ profilleri, liman önünde
denize saplanan dik ve yeşil granit, sonra adalar, bütün
körfezi çeviren büyük orman, hiçbir köşesi bayağılığa
düşmeyen asil tabiat, okyanusu aştıktan sonra insana
başka bir dünyaya gelmiş hissini verir. Burası bir rüya-
dır, burada gerçek ölmüş gibidir.
Bu parçada aşağıdaki metin türlerinden hangisine ait
özellikler ağır basmaktadır?
A) Makale B) Hikâye C) Gezi Yazısı
  D) Anı E) Röportaj 
6. ---- türündeki kitaplarımda kendi penceremden dünya-
nın türlü hallerine baktım. Dünyanın bütün kara parçala-
rında yaşayan her insanı ilgilendiren şeyler. Ama ---- ya-
zarken önce kendimi sonra okuru anlattıklarımın doğru-
luğuna inandırmam gerekiyordu. Bu nedenle gözlem,
istatistik ve araştırma sonuçlarından yararlandım.
Bu parçada aşağıdaki metin türlerinden hangisine ait
özellikler ağır basmaktadır?
A) Deneme – makale B) Sohbet - deneme
C) Fıkra - makale D) Sohbet - makale
E) Deneme - eleştiri
15
 Pratik Test
7. Hüseyin Rahmi, bu romanında Tanzimat’tan sonra yan- 11. (I) Öykü, olmuş ya da olması mümkün olayları konu alır.
lış Batılılaşmadan kaynaklanan toplumsal ve bireysel çö- (II) Öyküde tek bir olay vardır ve yan olaylara yer veril-
küntüleri anlatıyor. Yazar ele aldığı toplum kesitini anla- mez. (III) Kişiler, yaşamlarının her dönemini kapsayacak
tırken doğal olarak acı bir üslup kullanıyor. Bu acı dil, biçimde anlatılmaya çalışılır. (IV) Bazı türlerinde olay, esas
toplumsal çalkantıyı daha iyi anlamamızı sağlıyor. olabildiği gibi insanın belli bir zaman dilimindeki durumu
da eserin ana hattını oluşturabilir. (V) Öykü türü, Türk
Bu parçada aşağıdaki yazı türlerinden hangisine öz- edebiyatına Tanzimat Dönemi’nde girmiştir. (VI) Dünya
gü nitelikler ağır basmaktadır? edebiyatında ise çok daha eskiye dayanır; İtalyan ede-
biyatının kurucusu sayılan Dante, öykünün ilk örneğini
A) Deneme B) Makale C) Eleştiri
vermiştir.
  D) Fıkra E) Yaşam öyküsü 
Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangilerinde
öykü türüyle ilgili bilgi yanlışı yapılmıştır?

8. Ben onları kollarından tutup zorla sanatıma yöneltmek A) I ve II B) II ve IV C) III ve VI

istemem ama onlar eğilirse kendilerinin de bir “ben” ol-
  D) III ve V E) IV ve V 
duğunu görür ve anlarlar. Ben hep “ben” derken başka-
larına benlik vermek istemişimdir. Onlara, kendimi değil,
kendilerini anlatmak istemişimdir. İşte bu yüzden halka
dönüğümdür. Yani yığına değil; kişiye, insana dönük.

Sanatını böyle nitelendiren kişinin yazıları aşağıdaki

türlerden hangisine girer?
12. 19 Şubat 2017. Bugün, sıradan bir gün oldu. Öncekin-
A) Makale B) Deneme C) Biyografi den biraz daha hafif şiddette yağan kar, şehri şefkatle
örtüyordu sanki. Havanın bu rengi çoğu insan için ürkü-
  D) Eleştiri E) Fıkra 
Tandem Yayınları

tücü olsa da gökyüzünü bu hâliyle de seviyorum. Tatili

fırsat bilerek ertelediğim birkaç yazıya eklemeler yaptım.
Bakalım ne çıkacak ortaya?
9. İstanbul’un alınmasında, karadan gemi götürmenin bü-
yük bir etkisi olmamış diyorlar. İnanmıyorum buna. 1453
Bu parçada, aşağıdaki yazın türlerinden hangisine
yılının bir Bizanslısını düşünün: Okuryazar bir adam, ta-
özgü nitelikler ağır basmaktadır?
salı; Türkler şehre girecek diye korkuyor. Bir sabah ba-
kıyor ki Haliç’e zincir gerilmiş, gemiler geçemeyecek, içi
A) Anı B) Günlük C) Makale
rahatlıyor adamcağızın. Ertesi gün bir de bakıyor ki Türk
gemileri gelmiş, karadan gelmiş... Bir düşünün o ada-   D) Otobiyografi E) Öyü 
mın şaşkınlığını. Korkudan birbirlerine girmişlerdir şeh-
rin insanları! Az etki mi bu?

Bu parçada aşağıdaki metin türlerinden hangisine

özgü nitelikler ağır basmaktadır?

A) Anı B) Söyleşi C) Gezi Yazısı

13. Samoyed dilleri, Ural Dağlarının her iki yanında, ama
  D) Fıkra E) Makale  daha çok kuzey kesiminde, yaklaşık 30.000 kişinin ko-
nuştuğu bir dil ailesidir. Bu diller, Proto-Samoyed dilleri
10. Aşağıdakilerden hangisi dramın özellikleri arasında olarak adlandırılan eski bir dilden türemiştir. Samoyed
gösterilemez? dilleri ve Fin Ugor dilleri, Ural dilleri ailesini oluşturur. Bu
dilleri konuşan halklar Samoyed halkları adı altında top-
A) Yaşamın hem acıklı hem gülünç yanlarına yer verilir. lanır.

B) Günlük yaşamdan veya tarihten alınan konular işle-

nir.
Bu metinde aşağıdaki türlerden hangisinin özellikle-
ri ağır basmaktadır?
C) Üç birlik -yer, zaman ve olay- kuralına uyulur.

D) Hem şiir hem düzyazı biçiminde yazılır. A) Fıkra B) Deneme C) Makale

E) Toplumun her kesiminden kişi dramda yer alabilir.   D) Haber yazısı E) Röportaj 
1-B 2-E 3-A 4-D 5-C 6-A 7-B 8-D 9-B 10-C 11-C 12-B 13-C

16 EDEBİYAT
 AYT fasikül 3

Tandem Yayınları

Edebiyat
EDEBİ (YAZINSAL) TÜRLER
ÇOŞKU VE HEYECANI DİLE GETİREN METİNLER (ŞİİR)
ŞİİR BİLGİSİ
Kazanımlar
• Şiirle ilgili kavramları öğrenir.
• Nazım birimi ve nazım biçiminin özelliklerini
ayırt eder.
ıralnıyaY mednaT

• Şiirde ahenk unsurlarının türlerini öğrenir.

• Kafiye örgüsü ve çeşitlerinin özelliklerini kavrar.
• Şiir türlerinin farklarını bilir.
 1. ÜNİTE FASİKÜL 3
Edebî (Yazınsal) Türler

ŞİİR BİLGİSİ
ÂÂ Zengin imgelerle, ritimli sözlerle, seslerin uyumlu kullanı-
mıyla ortaya çıkan edebî türe şiir denir.

ÂÂ Duygu, düşünce ve hayallerin genellikle ölçülü, uyaklı di-

zeler hâlinde anlatılan şekline nazım denir.

ÂÂ Ortak zevk ve dil anlayışına sahip şairlerin ortak şekil özel-

liklerini, ahenk unsurlarını, imge ve temaları kullanarak oluş-
turduğu şiir anlayışına şiir geleneği denir.

NAZIM BİRİMİ NAZIM BİÇİMİ

ÂÂ Şiirin bütününü oluşturan dizelerin kümeleniş biçimine ÂÂ Şiirin nazım birimi, ölçüsü ve uyak örgüsüne göre ka-
nazım birimi denir. zandığı biçimsel özelliklerin genel adıdır.

ÂÂ Nazım birimi, dize gruplarında bulunan dize sayısına Şiirin nazım biçimi belirlenirken şekline ait özellikler (nazım
göre adlandırılır. birimi, kafiye düzeni, ölçü vb.) esas alınır.
ÂÂ Şiirin nazım şeklinin belirlenmesinde kullanılan ölçütler- TÜRK ŞİİRİNDE KULLANILAN NAZIM BİÇİMLERİ
den biridir.
III. Batı Etkisindeki
I. Halk Şiiri II. Halk Şiiri
Türk Şiiri
Nazım birimleri şunlardır:
Anonim Halk şiiri Beyitlerle Kurulanlar Sone, Terzarima,
Dize (Mısra): Şiirdeki her bir satırdır. Dize, en küçük na-
Mani, Türkü Gazel, Kaside, Mes- Triyole, Balat, Ser-
Tandem Yayınları

zım birimidir: nevi, Kıt’a Müstezat best nazım

Âşık Tarzı Halk
Daha deniz görmemiş bir çoban çocuğuyum Bentlerle Kurulanlar
Şiiri
Beyit: Anlam bakımından birbirine uygun iki dizeden mey- Koşma, Semai, Tuyuğ, Rubai, Murab-
dana gelen ve aynı ölçüyle oluşturulan şiir birimidir. Varsağı, Destan ba, Şarkı, Muham-
mes, Terkibent. Tercii-
Aruz Ölçüsüyle bent
ÂÂ Divan edebiyatında yaygın olarak kullanılan nazım biri-
Yazılan Halk şiiri
midir: Divan, Kalenderi,
Semai, Selis, Sat-
Sor dil-i bîçâremin hâlin perîşan zülfüne
ranç, Vezniahar
Hâlini bilmez perîşânın perîşan olmayan
NAZIM TÜRÜ
Dörtlük: Dört dizeden oluşan ve anlam bütünlüğü taşıyan bö-
lümlerdir. Halk şiirinde yaygın olarak kullanılan nazım birimidir:
ÂÂ Bir şiirin işlediği konuya göre aldığı isimdir.

Rüzgârların en ferahlatıcısı senden esiyor Nazım türü belirlenirken içerik (konu, tema vb.) esas alınır.

Sende seyrediyorum denizlerin en mavisini

TÜRK ŞİİRİNDE KULLANILAN NAZIM TÜRLERİ
Ormanların en kuytusunu sende gezmekteyim
I. İslamiyet Öncesi
Senden kopardım çiçeklerin en solmazını II. Halk Şiiri III. Divan Şiiri
Türk şiiri
Bent: Şiirde üç veya daha fazla dizeden oluşan ve anlam Sagu, Koşuk, Âşık Tarzı Halk Tevhit, Münacat,
bütünlüğü taşıyan bölümlerdir: Destan Şiiri Naat, Mersiye,
Güzelleme, Methiye, Hicviye,
Hoyrattır bu akşamüstüler daima Koçaklama, Fahriye
Taşlama, Ağıt
Gün saltanatıyla gitti mi bir defa
Yalnızlığımızla doldurup her yeri Dinî-Tasavvufî
Halk şiiri
Bir renk çığlığı içinde bahçemizden İlahi, Nefes,
Deme, Nutuk,
Bir el çıkarmaya başlar bohçamızdan Sathiye, Devriye
Lavanta çiçeği kokan kederleri
Hoyrattır bu akşamüstüler daima

EDEBİYAT 3
 Şiir Bilgisi FASİKÜL 3
ÂÂ Durak; şiir okunurken belirlenir, ahenk gereği durulan
SÖYLEYİCİ: Şiirde konuşan, şairin sesini ve söy- yerler ayrılır, kelimeler bölünmez.
BAŞKA YERDE YOK

leyişini emanet ettiği kişi ya da varlıktır. ÂÂ Şiirler ölçüye göre genellikle şu şekilde duraklara ayrılır:
ÂÂ Şair, her şiirde bir söyleyici belirler.
4+3 (7’li), 4+4 (8’li), 5+3 (8’li); 4+4+3 (11’li), 6+5 (11’li);
ÂÂ Bu söyleyici şairin kendisi değil yalnızca o şiire 7+7 (14’lü).
özgü kurgusal bir kişi ya da varlıktır. Tel li tur nam sö kün ge lir (4+4 duraklı)
1  2 3  4 5 6 7 8
MAHLAS: Divan şairlerinin şiirlerinde kullandığı tak- İn ci mer can yü kün ge lir (4+4 duraklı)
ma addır.  1 2 3 4 5 6  7  8
El van el van ko kun ge lir (4+4 duraklı)
ÂÂ Şairler, mahlaslarını genellikle son beyitte söyler:  1 2 3 4 5 6  7  8
Yar o tur muş ye le kar şı (4+4 duraklı)
ÂÂ Eyledin Nabi-i biçareye çok cevr ü sitem  1 2 3 4 5  6 7 8
ÂÂ Yok ümidim ki mükâfattan âzâd olasın
ARUZ ÖLÇÜSÜ
TAPŞIRMA: Halk şiirinde âşıkların mahlas almala- ÂÂ Dizelerdeki hecelerin açık (kısa) ve kapalı (uzun) oluşla-
rına, adlarını veya mahlaslarını kullanmalarına veri- rına dayanan ölçü türüdür.
len addır.
ÂÂ Ünlü ile heceler, açık olup (•) ile gösterilir.
ÂÂ Ozanlar, genellikle son dörtlükte adlarını veya
mahlaslarını kullanır: ÂÂ Ünsüzle biten veya uzun ünlüyle biten heceler ise kapa-
lı olup (—) ile gösterilir.
Karac’oğlan der ki ismim överler
Ağu oldu yediğimiz şekerler ÂÂ Son hece daima kapalı kabul edilir.
Güzel sever diye isnat ederler Bin atlı akınlarda çocuklar gibi şendik
Benim Hak’tan özge sevdiğim mi var Bin atlı o gün dev gibi bir orduyu yendik
——•/•——•/•——•/•——
Tandem Yayınları

AHENK UNSURLARI(SES VE RİTİM ÖZELLİKLERİ) mef’ûlü / mefâîlü / mefâîlü / feûlün

Şiirde ahenk, seslerin kulağa hoş gelmesiyle ortaya çıkan

önemli bir kavramdır. ÂÂ Dizeleri oluşturan sözcükleri aruz kalıplarına uy-
AKLINDA OLSUN

ÂÂ Başlıca ahenk unsurları şunlardır: durabilmek için, kısa hecenin uzun okunmasına
“imale”, uzun hecenin kısa okunmasına ise “zi-
ÖLÇÜ (VEZİN): Şiirde, ahenk oluşturmak amacıyla dizeler-
haf” denir. Bunlar birer aruz kusuru sayılır.
deki hece sayılarının ya da ses değerlerinin birbirine eşitlen-
mesine ölçü adı verilir. ÂÂ Aruz ölçüsü, Arap edebiyatında doğmuş; ora-
dan İran edebiyatına, İran edebiyatından da Türk
HECE ÖLÇÜSÜ: Dizelerdeki hece sayılarının eşitliğine da-
edebiyatına geçmiştir.
yanan ölçüdür.
ÂÂ Divan, Servetifünun ve Fecriati şiirinde aruz öl-
Boşa aranırdım, / boşa dalardım
çüsü kullanılmıştır. Tanzimat şiirinde de ağırlıklı
Açıldım engine / kıyına vardım
olarak yer almıştır.
Canım pahasına / inci çıkardım
Bir sağlam ipliğe / dizemiyorum. SERBEST ÖLÇÜ
Yukarıdaki dörtlük 6+5 (11’li) heceyle ve durakla yazılmış- ÂÂ Serbest ölçüde, dizelerdeki ahenk, aruz ya da hece ölçü-
tır. süne değil; sözcüklerdeki ses uyumuna dayanır.

ÂÂ Kalıp ve kural sınırlaması yoktur.

ÂÂ Serbest ölçünün kullanıldığı şiirlerde ahenk; vurgu, tonla-

PRATİK BİLGİ

DURAK: Hece ölçüsüyle yazılmış şiirlerde ölçü ka- ma, aliterasyon ve asonans gibi unsurlarla sağlanır.
lıpları içindeki durma yerleridir.
Ben sende yaşıyorum
ÂÂ Dizelerdeki duraklardan ahenk gereği kısa bir Sen bende hüküm sürmektesin
süre durulur.
Bırak ben söyleyeyim güzelliğini
ÂÂ Duraklara dikkat edilmeksizin okunan şiir, bek- Rüzgârlarla, nehirlerle, kuşlarla beraber
lenen etkiyi uyandırmaz. Günlerden sonra bir gün
ÂÂ Her şiirin duraklı olması gibi bir zorunluluk yok- Şayet sesimi fark edemezsen
tur. Rüzgârların, nehirlerin, kuşların sesinden
Bil ki ölmüşüm

4 EDEBİYAT
 Şiir Bilgisi FASİKÜL 3
REDİF
Dize sonlarında tekrarlanan, aynı harflerden oluşan, aynı gö- Dize sonundaki bir kelimenin başka bir dize so-

BENDEN UYARMASI
rev ve anlamdaki ekler, kelimeler ve kelime gruplarıdır: nundaki bir kelime içinde yer alması ile oluşan ka-
Kandilli yüzerken uyku-larda fiyeye tunç kafiye denir.
ÂÂ Tunç kafiye zengin kafiyenin bir çeşididir.
Mehtabı sürükledik su-larda
Örnek:
Bu dizelerde, belirtilen “-larda (kalma durumu eki ve çoğul
Bastığın yerleri toprak diyerek geçme, tanı:
eki)” sesleri, yazılışları, anlamları ve görevleri aynı olduğun-
Düşün altındaki binlerce kefensiz yatanı.
dan rediftir.
Sen şehit oğlusun, incitme, yazıktır, atanı:
Akşam, yine akşam, yine akşam
Verme, dünyaları alsan da bu cennet vatanı.
Bir sırma kemerdir suya baksam. Yukarıdaki dizelerde “tanı “ sözcüğü tunç kafiyeyi
Akşam, yine akşam, yine akşam oluşturmaktadır.
Göllerde bu dem bir kamış olsam.
1. ÖĞRETEN SORU
Yukarıdaki şiirde “Akşam, yine akşam, yine akşam” dizesi
kelime grubu redifini oluşturmaktadır. Aşağıdakilerin hangisinde verilen dizelerde uyak (kafiye)
kullanılmamıştır?
KAFİYE (UYAK) VE ÇEŞİTLERİ A) Selam olsun karanfilin alına
Şiirde iki veya daha çok dize arasındaki farklı anlam ve görev- Selam, tomurcuklu defne dalına
deki seslerin, kelimelerin benzerliğidir. B Bu bohça, duygunun coşkun selidir
İçimi coşturan bahar yelidir
YARIM KAFİYE: Tek ses benzerliğine dayanan kafiyedir.
C) O gün gelsin şöyle bir yarış olsun da gör
Can kafeste durmaz uçar
Dünyayı hele sen bir barış olsun da gör
Dünya bir han, konan göçer
Ay dolanır yıllar geçer D Öpe öpe uyandırdım, şiir yaptım sözcükleri
Tandem Yayınları

Dostlar beni hatırlasın Savaşta kalemime kurşun yaptım sözcükleri

E) Değirmen değirmen, beni de öğüt
Bu dizelerde, belirtilen “ç” sesleri, tek ses benzerliğine dayan-
Ben meyvesiz ağaç, yürüyen söğüt
dığından yarım kafiye oluşturmuştur. ÖSYM
TAM KAFİYE: İki ses benzerliğine dayanan kafiyedir. Çözüm:
Yollarda kalan gözlerimin nurunu yordum
Kimdir o, nasıldır diye rüzgarlara sordum
Hulyamı tutan bir büyü var onda diyordum 2. ÇÖZÜMLÜ SORU
Bu dizelerde, belirtilen “or” sesleri, iki ses benzerliğine da-
Halka halka kâkülünden dağ dağ oldu gönül
yandığından tam kafiye oluşturmuştur.
Hoş gelip divanelik dağ üstü bağ oldu gönül
ZENGİN KAFİYE: İkiden çok ses benzerliğine dayanan ka-
(“dağ” ve “bağ” sözcüklerinde “ağ” sesleri tam uyaktır.)
fiyedir.
Can bedenden ayrılacak Bu beyitteki uyak türü, aşağıdakilerden hangisiyle aynıdır?
A) Ne hoştur kırlarda yazın uyumak
Tütmez baca yanmaz ocak
Bulutlar ufukta beyaz bir yumak
Selam olsun kucak kucak
(“uyumak” ve “yumak” tunç uyak )
Dostlar beni hatırlasın
B) Rüzgârla titrerken karanlık çamlar
Bu dizelerde, belirtilen “cak” sesleri, üç ses benzerliğine da-
Yâdında canlanır eski akşamlar
yandığından zengin kafiye oluşturmuştur. (“çam” ve “akşam” sözcüklerinde “a” ve “m” sesleri de
CİNASLI KAFİYE: Sesteş (eş sesli) kelimelerle yapılan ka- tam uyak)
fiye çeşididir. C) Bu ıslıkla uzayan, dönen kıvrılan yollar
Niçin kondun a bülbül Uykuya varmış gibi görünen yılan yollar
Kapımdaki asmaya (“dön” ve “görün”de “n” yarım uyak)
Ben yarimden vazgeçmem D Çok sürse ayrılık aradan geçse çok sene
Götürseler asmaya Biz sende olmasak bile, sen bizdesin gene
(“sene” ve “gene”de “ene” sesleri zengin uyak)
Bu dizelerde “asmaya” sözcüğü
E) Gün olur sürüyüp beni derbeder
1. dizede “Asmagillerden, dalları çardak üzerine yayılan
Bu ses rüzgârlara karışır gider
üzüm vb. bitkiler.” anlamında,
(“derbeder” ve “gider” de “der” sesleri zengin uyak)
2. dizede“ idam etmek” anlamında cinaslı kafiye oluşturmuştur.
ÖSYM
EDEBİYAT 5
 Şiir Bilgisi FASİKÜL 3
Öğreten Etkinlik - 1 ÖRÜŞÜK KAFİYE DÜZENİ
a Bir dereden kopardım
Aşağıdaki dizelerde geçen redifleri boş bırakılan yere yazınız. b Bir incecik kamışı
a Ve bir bıçakla yardım
1. Nice güzellere bağlandım kaldım
b Pek solgunsa da dışı
Ne bir vefa gördüm ne fayda buldum c Sesinde gizli berrak
b Pınarların akışı
(.............................................................................)
c Dinle ne şakrıyor, bak
2. Ölürsem yazıktır sana kanmadan
ASONANS
Kollarım boynunda halkalanmadan Dizelerde aynı ünlülerin ahenk sağlayacak şekilde sıkça tek-
(.............................................................................) rarlanmasıdır.

3. Ah aklımdan ölümüm geçer Neysen sen, nefes sen, neylersin neyi

Neyzensen, nefessen neylersin neyi
Sonra bu kuş, bu bahçe, bu nur
Bu dizelerde “e” sesli harfinin tekrarlanmasıyla asonans ya-
(............................................................................)
pılmıştır.
ALİTERASYON
KAFİYE DÜZENİ
Kafiyelerin diziliş özelliğine kafiye düzeni (kafiye şeması / ka- Dizelerde aynı ünsüzlerin ahenk sağlayacak şekilde sıkça tek-
fiye örgüsü) adı verilir. rarlanmasıdır.
Kafiye düzeni belirlenirken birbiriyle kafiyeli dizeler aynı ses- Sev seni seveni, zay’etme emek
le gösterilir. Sevenin sözünden geçici olma
DÜZ KAFİYE DÜZENİ Bu dizede “s” ünsüzlerinin sık tekrarlanmasıyla aliterasyon
................. a
yapılmıştır.
................. a
................. a NAKARAT
................. a (b) Şiiri oluşturan bölümlerin (üçlük, dörtlük vb.) her birinin so-
Tandem Yayınları

Kalbim yine üzgün seni andım da derinden nunda aynen tekrarlanan dizelerdir.
Geçtim yine dün eski hazan bahçelerinden Uzun ince bir yoldayım
Üzgün ve kırılmış gibi en ince yerinden Gidiyorum gündüz gece (Nakarat)
Geçtim yine dün eski hazan bahçelerinden
Bilmiyorum ne haldeyim
ÇAPRAZ KAFİYE DÜZENİ
Gidiyorum gündüz gece (Nakarat)
................. a
................. b KELİME VE KELİME GRUPLARININ TEKRARI
................. a Kaldırımlar, çilekeş yalnızların annesi
................. b Kaldırımlar, içimde yaşamış bir insandır
Nasıl yaşayacağım ey deniz, senden uzak
Kaldırımlar, duyulur, ses kesilince sesi
Yanıp sönüyor gibi gözlerimde fenerin
Kaldırımlar, içimde kıvrılan bir lisandır
Uyuyor mu limanda her gece sallanarak
Altundan çivilerle çakılmış gemilerin İÇ KAFİYE
SARMA (SARMAL) KAFİYE DÜZENİ Dize ortalarında bulunan ve mısra sonlarındaki uyakla uyum-
................. a lu ses benzerliği oluşturan ses benzerliğidir.
................. b Değildim ben sana mâil sen ettin aklımı zail
................. b
Bana ta’n eyleyen gâfil seni görgeç utanmaz mı
................. a
Bu dizelerin ortasında bulunan “mâil, gâfil” ve sondaki “ zail”
İç ürperten sesin her gece odama dolar
sözcükleriyle ahenk sağlanmış, iç kafiye yapılmıştır.
Bir buğu yükselircesine kadehten
Nasıl başım döner nasıl mest olurum bilsen İMGE
Ağlarım, saçlarında gün doğuncaya kadar Bir varlığı, kavramı, durumu daha canlı ve daha duygulu an-
MÂNİ TİPİ KAFİYE DÜZENİ latmak için onu başka varlık, kavram
................. a veya durumların çizgileri ve şekilleri içinde tasarlayıştır.
................ a ÂÂ Bir şair, imge oluştururken izlenimlerinden hareketle ger-
................. b (x) çeği kendi algısına göre yeniden biçimlendirir.
................. a
ÂÂ Duygu ve düşüncelerini ifade etmek için kendine özgü bir
Ne bağımda gülüm var
dil oluşturur. Yeni bir anlatım için hayal gücü ve sanatçı du-
Ne dalda bülbülüm var
yarlılığı sayesinde alışılmamış sözler bulur.
Artık ne aşkım, ne de
Aşka tahammülüm var
6 EDEBİYAT
 Şiir Bilgisi FASİKÜL 3
Örnek:
karanlığın insanı delirten bir ihtişamı vardır
yıldızlar aydınlık fikirler gibi havada salkım salkım
bu gece dağbaşları kadar yalnızım
çiçekler damlıyor gecenin parmaklarından
Yukarıdaki dizelerde “karanlığın ihtişamı”, “yıldızlar aydınlık fi-
kirler gibi havada salkım salkım”, “çiçekler damlıyor gecenin
parmaklarından” söz öbekleri imge örnekleridir.

4. ÖĞRETEN SORU
3. ÇÖZÜMLÜ SORU
Güneş çekildi demin Gidene bak gidene
Şiirin, dil ve imge aracılığıyla gerçekliği yoğunlaştıran, en özlü
Doğdu bir cenk akşamı Güller sarmış dikene
ve en az söze indirgeyen bir anlatımı vardır.
Bu bütün günlerimin Mevlâ sabırlar versin
Aşağıdakilerden hangisi bu cümlede söylenene örnek gös-
İçime denk akşamı Gizli sevda çekene
terilemez?
I. 7’li hece ölçüsüyle oluşturulmuştur.
A) Dünyanın en güzel kadını bu oydu
Saçlarını tarasa baştan başa Rumeli II. Uyak (kafiye) şemaları aynıdır.
imge III. Nazım birimleri aynıdır.
B) Dağ dağ o güzel ses, bütün etrafı gezindi
IV. Doğaya özgü ögelerden yararlanılmıştır.
imge
Görmüş ve geçirmiş denizin kalbine sindi V. Bir dilek belirtilmiştir.
imge
Yukarıdaki numaralanmış bilgilerden hangileri verilen şi-
C) İnsanlar yüzyıllardır evler yaptılar
irlerin ortak özelliği değildir?
İrili ufaklı birbirinden farklı
(imgeli, kapalı bir anlatım yok) A) I. ve II. B) I. ve III. C) II. ve V.

D) Demirciler bir nehri dövmektedir D) III. ve IV. E) IV. ve V.

Tandem Yayınları

imge ÖSYM
Ucuz bir tarlaya sunulmak üzere
imge Çözüm:
E) Başkadır çünkü bu akşam bütün akşamlardan
Güneşin vehmi saraylar yaratır camlardan
imge
5. ÇÖZÜMLÜ SORU
ÖSYM
Aşağıdakilerin hangisinde verilen dizelerde redif
Öğreten Etkinlik - 2 yoktur?

Şiirin, dil ve imge aracılığıyla gerçekliği yoğunlaştıran, en A) Ey, genç kanı kaynayan pınar
özlü ve en az söze indirgeyen bir anlatımı vardır. Ey, altında yatıp kaldığım çınar
Aşağıdakilerden hangisi bu cümlede söylenene örnek (“ pınar” ve “çınar” sözcüklerinde “ınar” sesleri zengin
gösterilemez?
kafiye, redif yok. )
I. Kimi şairler şiiri yalnızca uyakta aramaya kalkışmış-
lardır. B) Uzaktan görenler yine aldanır

II. Bu akımın etkisindeki şairler, şiirin içerdiği mazmun- Gözlerde bir hayal gibi canlanır
lar bakımından kusursuz olması gerektiğini savun- “-ır (geniş zaman kipi eki)” redif
muşlardır.
C) Ey, kumrulu bahçem, sümbüllü bağım
III. Bu şairler, şiirde veznin sağladığı ritmi önemserler.
Ey, bülbüllü derem, mineli dağım
IV. Betimleyici şiir anlayışını benimseyen şairler, canlı,
“-ım (birinci tekil kişi iyelik eki)” redif
renkli şiirler yazmışlardır.
D) Yatıyor can evimde hep o sonsuz emeller
V. Bu şiirde şair, dış dünyadaki varlıkları kendi duygu
dünyasına göre yorumlayarak farklı izlenimlere ulaş- Gönlüme dokunmadı göğsümü yırtan eller
mıştır. “-ler (çoğul eki)” redif
Yukarıdaki numaralanmış cümlelerden şiirin ahenk özel- E) Akşam, sanki boşluk içime dolar
likleriyle ilgili olanlarını boş bırakılan yere yazınız.
Dağların cilası gittikçe solar

(...............................................................................) “-ar (geniş zaman kipi eki)” redif

ÖSYM
EDEBİYAT 7
 Şiir Bilgisi FASİKÜL 3
Kazanmak istersen sen de zaferi
Öğreten Etkinlik - 3
Gürleyen sesinle doldur gökleri
Aşağıdaki dizelerde geçen kafiye çeşitlerini boş bıra- Zafer dedikleri kahraman peri
kılan yere yazınız.
Susandan kaçar da koşana gider
1. Çiğdemin, menekşen kokar
Güzeller göğsüne takar 6. ÖĞRETEN SORU
(.............................................................................) Hasret çekerek uğruna ölmek de kolaydı,
2. Kuş olsam gezsem havayı Görmek seni eğer ukbâdan mümkün olaydı.
Arayıp bulsam yuvayı
Hâlâ yaşıyor gizlenerek rûhuma “Kâbil”,
(.............................................................................)
İmkânı bulunsaydı bütün ömre mukâbil
3. Geldim o dost ilinden
Sırretmeye elden seni bir perde olurdum.
Koka koka gülünden
Toprak gibi her çiğnediğin yerde olurdum.
(.............................................................................)
Bu dizelerde, aşağıdaki şiir türlerinden hangisine özgü ni-
4. Birin bilir birin bilmez
telikler ağır basmaktadır?
Bu dünya kimseye kalmaz
(.............................................................................) A) Dramatik  B) Lirik  C) Pastoral
5. Arı vardır uçup gezer
D) Didaktik E) Epik
Teni tenden seçip gezer
ÖSYM
(.............................................................................)
Çözüm:
KONULARINA GÖRE ŞİİR TÜRLERİ

LİRİK ŞİİR
PASTORAL ŞİİR
Aşk, tabiat, özlem, gurbet, vatan, din, ölüm gibi konularda duy-
guların dile getirildiği, coşkulu bir anlatımın kullanıldığı şiirlerdir. Kır ve çoban yaşamının, doğa güzelliklerinin anlatıldığı şiirlerdir.
Adını Eski Yunan’da şairlerin şiirlerini söylerken kullandık-
Tandem Yayınları

ÂÂ ÂÂ Süsten, söz oyunlarından, yapmacıktan ve gösterişten uzak

ları “lir” adı verilen müzik aletinden almıştır. bir anlatımla oluşturulur. Pastoral şiirler ikiye ayrılır:
ÂÂ Türk edebiyatında koşma, semai, varsağı, ağıt, mersiye,
1) İdil: Bir çobanın ağzından yazılıp kır yaşamının çekiciliği-
ilahi, münacat gibi şiirler lirik şiire örnektir.
ni, güzelliğini anlatan, çobanıl aşkı yansıtan kısa şiirlerdir.
Örnek:
2) Eglog: Birkaç çobanın karşılıklı konuşmaları yoluyla oluş-
sen say ki
turulan, aşk, kır yaşamı üzerine duygu ve düşüncelerin anla-
yerin dibine geçti
tıldığı pastoral şiirlerdir.
geçmeyesi sevdam
ve ben seni sevdiğim zaman Örnek:
bu şehre yağmurlar yağdı
Bingöl Çobanları
yani ben seni sevdiğim zaman
ayrılık kurşun kadar ağır Gün biter, sürü yatar ve sararan bir ayla
gülüşün kadar felaketiydi yaşamanın Çoban hicranlarını basar bağrına yayla
yine de bir adın kalmalı geriye - Kuru bir yaprak gibi kalbini eline al
Diye hıçkırır kaval
EPİK ŞİİR Bir çoban parçasısın olmasan bile koyun
Savaş ve kahramanlık konularını coşkulu bir anlatımla işleyen Daima eğeceksin, başkalarına boyun
şiirlerdir. Destanlar epik şiir türündedir. Hülyana karışmasın ne şehir, ne de çarşı
Yamaçlarda her akşam batan güneşe karşı
ÂÂ Destanlar epik şiir türündedir.
Uçan kuşları düşün, geçen kervanları an
ÂÂ Epik kelimesi Yunanca destan anlamına gelen “epope” ke- Mademki kara bahtın adını koydu: Çoban
limesinden gelmiştir.
Halk edebiyatında koçaklama, destan, varsağı epik özel-
BAŞKA YERDE YOK

ÂÂ
Pastoral şiirin kurucusu ve ilk büyük temsilcisi es-
likler göstermektedir.
ki Yunan edebiyatında Theokritos, ikinci büyük tem-
Örnek:
silcisi Latin edebiyatında Virgilius’tur.
Yaşamaz ölümü göze almayan
ÂÂ Türk edebiyatında Abdülhak Hamit Tarhan,
Zafer, göz yummadan koşana gider
Sahra adlı yapıtıyla bu türün ilk örneğini ver-
Bayrağına kanının alı çalmayan
miştir.
Gözyaşı boşana boşana gider

8 EDEBİYAT
 Şiir Bilgisi FASİKÜL 3

7. ÖĞRETEN SORU Öğreten Etkinlik - 5

Kaman civarına bahar gelince Aşağıdaki dizelerin hangi şiir türüne örnek olduğunu
Yıkılır ovadan yörük çadırları, boş bırakılan yere yazınız.
Yücesinde pare pare duman tutmuş İlim ilim bilmektir
Düldül Dağ’ın yaylasında mekân kurulur. İlim kendin bilmektir
Hoş gelmişsin ilkbahar! Sen kendini bilmezsin
Nisan ayı içinde donanır dağlar, Ya nice okumaktır
Donanır yeşilinden, alından
Bu dizelerde aşağıdaki şiir türlerinden hangisine özgü ni- Okumaktan murat ne
telikler ağır basmaktadır?
Kişi Hakk’ı bilmektir
A) Lirik   B) Pastoral  C) Epik Çün okudun bilmezsin
Ha bir kuru ekmektir
D) Didaktik E) Dramatik
(................................................................................)
ÖSYM
Çözüm: SATİRİK ŞİİR
Kişilerin ve toplumun aksayan yönlerini eleştirel şekilde ele
alan şiirlerdir.

ÂÂ Kişi, olay ya da durumlar; iğneleyici sözlerle, alaylı ifade-

Öğreten Etkinlik - 4 lerle eleştirilir.

Aşağıdaki dizelerin hangi şiir türüne örnek olduğunu ÂÂ Satirik şiir; halk edebiyatında taşlama, divan edebiyatında
boş bırakılan yere yazınız. hicviye (hiciv), Batı etkisindeki Türk edebiyatında yergi adı-
Tandem Yayınları

nı almıştır.
Ak tüylü köpektir koyun sürüsüyle
Seğirtir kaval sesinde sağa sola Örnek:

Çobandır köyün yamacında Bir arzuhal yazsan makama varsan

Yayar davarı da çömelir Ağlasan derdini davanı sorsan

Meşe dallarının altına Ağır hasta olsan hekime varsan
Yarana bir ilaç sürmez parasız.
(................................................................................) Örnek:
Benim bu gidişe aklım ermiyor
DİDAKTİK ŞİİR Fukara halini kimse sormuyor
Bir düşünceyi aktarmak veya belli bir konuda öğüt, bilgi, ders Padişah sikkesi selam vermiyor
vermek amacıyla öğretici nitelikte yazılan şiir türüdür. Kefensiz kalacak ölümüz bizim

ÂÂ Didaktik kelimesi Yunanca öğretici anlamına gelen “didak-

tios” kelimesine dayanmaktadır. 8. ÖĞRETEN SORU

ÂÂ Manzum hikâyeler, fabllar didaktik özellik gösterir. İş gelmez elinden gitmez bir kâre
Aslında neslinde giymemiş hâre
Örnek: Sandığı gömleksiz duran mekkâre
Dinle sana bir nasihat edeyim Bedestene gelir kaftan beğenmez
Hatırdan, gönülden geçici olma Bu dörtlük, içerik açısından aşağıdaki şiir türlerinden han-
Yiğidin başına bir iş gelince gisine örnek verilebilir?

Anı yad ellere açıcı olma A) Epik  B) Satirik  C) Lirik

D) Didaktik E) Pastoral
Mecliste ârif ol kelâmı dinle
TYT 2019
El iki söylerse, sen birin söyle
Çözüm:
Elinden geldikçe sen iylik eyle
Hatıra dokunup yıkıcı olma

EDEBİYAT 9
 Şiir Bilgisi FASİKÜL 3
DRAMATİK ŞİİR: Öğreten Etkinlik - 7
ÂÂ Manzum biçimde yazılmış olan tiyatro yapıtları, dramatik
Bülbülün aşkıdır dalda öttüğü
şiirlerdir.
Çobanın sütedir koyun güttüğü
ÂÂ Konularına göre; trajedi, komedi ve dram olmak üzere üçe Toprağın Hâbil’i kabul ettiği
ayrılır. Şüphesiz yüzünün yumuşaklığından
Örnek
Vatan yahut Silistre’den Bu dörtlükle ilgili olarak aşağıdaki yargılardan doğru
olanların karşısına (D), yanlış olanların karşısına (Y)
Âmalimiz, efkârımız ikbal-i vatandır, yazınız.
Serhaddimize kal’e bizim hak-i bedendir.
Osmanlılarız, ziynetimiz kanlı kefendir. 1. Telmih sanatına başvurulmuştur. (....)
2. Sarma kafiye düzeninde yazılmıştır. (....)
Kavgada şehadetle bütün kâm alırız biz! 3. Redife yer verilmiştir. (....)
Osmanlılarız, can veririz, nam alırız biz! 4. Yarım kafiye kullanılmıştır. (....)
5. 11’li hece ölçüsüyle yazılmıştır. (....)
Kan ile kılıçtır görünen bayrağımızda.
Can korkusu gezmez ovamızda dağımızda.
Her kûşede bir şîr yatar toprağımızda
Öğreten Etkinlik - 8
Kavgada şehadetle bütün kâm alırız biz!
Osmanlılarız, can veririz, nam alırız biz! Körfezdeki dalgın suya bir bak, göreceksin
Geçmiş gecelerden biri durmakta derinde
Mehtap... iri güller... ve senin en güzel aksin
Velhâsıl o rü’yâ duruyor yerli yerinde
Bu dizelerle ilgili olarak aşağıdaki yargılardan doğru
olanların karşısına (D), yanlış olanların karşısına (Y)
Tandem Yayınları

yazınız.

1. Şiirde ahenk unsurlarına yer verilmiştir. (....)

2. Çapraz kafiye düzeninde yazılmıştır. (....)
3. Yaşama sevinci teması işlenmiştir. (....)
4. Kişileştirmeye başvurulmuştur. (....)
Öğreten Etkinlik - 6
5. Görsel ögelere yer verilmiştir. (....)
Paylaşırsa dost paylaşırmış
İnsanın derdini, sevincini
Dost ümidiyle ortalığa düşmeye gör
Öğreten Etkinlik - 9
Hangi kapıyı çalsam kimseler yok
Hangi omza dokunsam yabancı çıkar I. Rüyan, pınarlarda buğulanan nur
İçerdiği duygu yönünden bu şiire anlamca en yakın II. Sevgin, sırma sırma dökülen şafak
olan aşağıdaki beyitlerden doğru olanların karşısına
III. Senin için ekin öpüyor yağmur
(D), yanlış olanların karşısına (Y) yazınız.
IV. Senin’çin tarlada büyüyor başak
1. Ne yanar kimse bana âteş-i dilden özge
Ne açar kimse kapım bâd-ı sabâdan gayrı (....)
Bu dörtlükle ilgili aşağıda verilen bilgilerden yanlış
olanını bularak boş bırakılan yere yazınız.
2. Hep seninçündür benim dünyâ cefâsın çektiğim
Yoksa ömrüm varı sensiz neyleyim dünyâyı ben (....) • I. ve III. dizeler birbirleriyle tam uyaklıdır.

• I. ve III. dizeler ile II. ve IV. dizeler arasında çap-

3. Gülmek ol gonceye münâsibdir raz uyak vardır.
Ağlamak bu dil-i hazîne gerek (....)
• Dize sonlarında redif yoktur.

4. Bülbüller öter güller açar şâd gönül yok • Ölçüyü tutturmak için ünlü düşmesine başvurul-
Hiç böyleliğin görmemişiz fasl-ı bahârın (....) muştur.

• Dizelerin tümü 4+4+3 duraklıdır.

5. Bâğ-ı dehrin hem hazânın hem bahârın görmüşüz
Biz neşâtın da gamın da rûzgârın görmüşüz (....) (---------------------------------------------------)

10 EDEBİYAT
 Öğreten Test
1. İndim seyrân ettim Frengistan’ı 4. Aşağıdaki dizelerin hangisinde redif vardır?
İlleri var bizim ile benzemez
A) Ebedi âşığın dönüşünü bekler
Levin tutmuş goncaları açılmış
Yalan yeminlerin tanığı çiçekler
Gülleri var bizim güle benzemez
B) Seviyorsam seni aşk ölümsüzdür gönlümce
Bu dörtlükle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söy-
Âşıksam kadınım değil tanrıçasın ece
lenebilir?
C) Aşklar uçup gitmiş olmalı bir yazla
A) Çapraz uyak örgüsündedir. Halay çeken kızlar misali kol kola
B) Yarım uyağa yer verilmiştir. D) Gideceğim güzel gemi, demir al
C) Belirli bir ölçüye göre oluşturulmamıştır. O ellere yelken aç ki sanılır masal
D) Tunç uyağa yer verilmiştir. E) Sonsuzluğa doğru kalkacak sihirli
E) Satirik şiirin özelliklerini taşımaktadır. Bir gemi gibisin öyle gizemli

2. Bir garip rüya rengiyle

Uyumuş gibi her şekil
5. Sular, bütün kan rengi akarken her pınarda
Yukarıdaki dizelerle,
Dağların boğuştuğu bu kayalık diyarda
Tandem Yayınları

I. benim kadar
Bu dizelerdeki uyak çeşidi ile aşağıdakilerden han-
II. yaprak bile
gisi özdeştir?
III. rüzgârdaki
A) Bırak, bütün bir gece hayallerinle yorgun
IV. hafif değil
Gözlerin, gözlerimin sularında uyusun
sözlerinin tümü kullanılarak çapraz kafiye düzenin-
B) Yeşil ördek salınıyor gölette
de, anlamlı bir dörtlük kurulmak istenirse aşağıdaki
kullanımlardan hangisi son iki dizeyi oluşturur? Altın küpe şavk ediyor kulakta

C) Sarı zeybek şu dağlara yaslanır

A) I - II B) I - III C) IV - III
III - IV IV - II I - II Yağmur yağar silahları ıslanır

  D) II - III E) III - II  D) İnsan bir yanınca Kerem misali yanmalı

IV - I I - IV Uykudan bile mahşer gününde uyanmalı

E) Serpilmeye başladı bir rüzgâr ince ince

3. Aşağıdaki dizelerin hangisinde yarım uyak kullanıl-
mıştır? Son yokuştan düzlüğe çevrilince

A) Bilmezsin kaç gece böyle sızladım

Şimdi tecrübem var, artık anladım

6. Anadan doğunca kürkün var mıydı
B) Umutsuzca bir yerde ve başıboş
Üryan gelmedin mi börkün var mıydı
Yoz avlu, ot bürünmüş duvar, çiğ güneş
Torba torba mecidiyen var mıydı
C) Akşamla bacada mavileşince duman
Tükenmez parayı sana kim verdi
Biten türkü gibi uzaklaşın kapımdan
Bu dizeler aşağıdaki şiir türlerinin hangisin-den alın-
D) Kuşlar uçuştu, çığlıklı ve aralık
mış olabilir?
Bir kapıdan girilen büyük yalnızlık

E) Zülfikar Bey’i vuran Uçanalı İsmail A) Satirik şiir B) Lirik şiir C) Didaktik şiir

Cellat olmasına cellat, çingene değil   D) Epik E) Satirik 

EDEBİYAT 11
 Öğreten Test
7. Atıldı bir Mehmetçik, büyüyü bozdu 10. Aşağıdaki dizelerin hangisinde tunç uyak kullanılmış-
Bir düşman süngüsüne, göğsünden tır?

Bu şahadetle kayalar yarıldı sanki

A) Yanımızdan geçiyor ağır ağır kervanlar
Dipçik gürültüsünden
Bir derebeyi gibi kurulmuş eski hanlar
Hayran oluyordu koca gökyüzü
B) Sabahleyin gökyüzü parlak, ufuk açıktı
Göğüslerimizde büyüyen bahta
Güneşli bir havada yaylımız yola çıktı
Bu dizeler aşağıdaki şiir türlerinden hangisine daha
C) Bu geçit sanki yazdan kışı ayırıyordu
yakındır?
Burada son fırtına son dalı kırıyordu

A) Didaktik B) Dramatik C) Pastoral D) Sıkı bir poyraz beni titretirken içimden

  D) Epik E) Satirik  Geçidi atlayınca şaşırdım sevincimden

E) Ey sonuca doğru ilk uçtan gelen dağ

Göğü perde perde delip yükselen dağ

8. Biliyordum gölgede senin uyuduğunu

Bir deniz mağarası kadar kuytu ve serin 11. Aşağıdaki dizelerin hangisinde zengin uyak kullanıl-
mıştır?
Yukarıdaki dizelerle,
I. hazların âleminde A) Koltuklar eskimiş, perdeler hurda

II. bu ağır öğle sonu Annemin gelinlik aynası burda

B) Kolay mı yaşıyorum demek

III. yumulmuş kirpiklerin
Tandem Yayınları

Bu kurtlar sofrasında ürkerek

IV. yüzünde bir tebessüm
C) Alevler sönse bile kalır biraz kor
sözlerinin tümü kullanılarak sarmal uyak düzeninde
Yunus, Pir Sultan dizeleriyle yaşıyor
anlamlı bir dörtlük kurulmak istenirse aşağıdaki kul-
lanımlardan hangisi son iki dizeyi oluşturur? D) Bir insanın yanına bir insan gelince

Dönüşür sevinci sevince

A) III - I B) III - II C) I - III
II - IV IV - I IV - II E) Ne başka bir bahara verdik bahçemizi

  D) VI - I E) IV - II  Kuşlardı, çiçeklerdi besleyen neşemizi

III - II I - III

12. Oy birliğiyle koyunlar

keçiyi seçer
kendilerine başkan
9. Aşağıdaki dizelerin hangisinde cinaslı uyak vardır?
oysa sürünün başına

A) Tutmak için koştum ay ışıklarına kurdun akrabası

köpeği koyar
Dağılıp karıştım ay ışıklarına
çoban
B) Kül bağlayıp içimde bu kıpkızıl kor
Bu dizeler için aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
Getirip bütün acıları yüreğime kor

C) Söylenmemiş aşkın güzelliğiyledir A) Kendine özgü bir biçimi vardır.

Kâğıtlarda yarım bırakılmış şiir B) Satirik şiirdir.

D) Şiirler, buluşmalar, aşklar bitti C) Halk edebiyatı şiir geleneğindendir.

Ne şiir kaldı ne aşk ne de beklenti D) Açık ve yalın bir anlatımı vardır.

E) Uykuya varmak için bu hazin günde erken E) Belli bir uyak düzeniyle oluşturulmamıştır.

Kapanmaz gözlerin duvarlarda gezerken

1-B 2-E 3-B 4-E 5-A 6-A 7-D 8-C 9-B 10-B 11-A 12-C

12 EDEBİYAT
 Pratik Test
1. Uykunun duvarında başladı 3. Hece ölçüsüyle söylenmiş veya yazılmış şiirlerde dize-
Önceleri bir toz gölgesi sanki lerin gelenekselleşmiş bölümlere ayrılmasına ---- denir.

Sonra bir yumak yün gibi Bu cümlede boş bırakılan yere aşağıdakilerden han-
Ama şimdi iyice görüyor gisi getirilmelidir?
Örümceğin ağını gün gibi
A) nakarat B) fasıl C) durak
Yukarıda verilen dizelerle ilgili olarak aşağıdakiler-
D) imale E) ulama
den hangisi söylenemez?

A) Bent şiir birimiyle oluşturulmuştur.

B) İmgesel bir söylem içermemektedir.

C) Serbest ölçüyle yazılmıştır.

D) Ulamaya yer verilmiştir.

E) Tam uyak kullanılmıştır.

4. Sen anlayan bir gözle süzersin uzun uzun
Yabancı bir şehirde bir kadın heykelini
Biz duyarız en büyük zevkini ruhumuzun
Görünce bir köylünün kıvrılmayan belini

Başka sanat bilmeyiz, karşımızda dururken

Söylenmemiş bir masal gibi Anadolu’muz
Tandem Yayınları

Arkadaş, biz bu yolda türküler tuttururken

Sana uğurlar olsun... Ayrılıyor yolumuz.

Yukarıdaki dörtlüklerle ilgili olarak aşağıda verilen-

lerden hangisi yanlıştır?

2. Dökülür köpüklü sular yarından A) Farklı kafiye türleri kullanılmıştır.

Baharlar yaratır kışın karından B) Hece ölçüsüyle yazılmıştır.
İçenler sihirli pınarlarından C) Memleket edebiyatının zihniyetini yansıtmaktadır.
Şöyle bir silkinir, ceylan olurlar
D) Sarmal kafiye düzeniyle oluşturulmuştur.

Orada yaşayan erlerin içi E) Karşılaştırmalı bir söylem içermektedir.

Bir yaşta yoğurur derdi, sevinci

Onlar ki sabansız, tarlasız çiftçi
Davarsız, kavalsız çoban olurlar

I. Pastoral ögelere yer verilmiştir.

II. Cinaslı kafiyeden yararlanılmıştır. 5. Güneşin battığı yerde

Bir dönülmez ufka gittin
III. Tunç uyak kullanılmıştır. Beni böyle dertli, garip
IV. Her iki dörtlükte de ulamaya yer verilmiştir. Öksüz bıraktın
Gittiğin gün gibi sessiz
V. Memleket edebiyatı zihniyeti taşımaktadır.
Seninle doluyum, sensiz
Yukarıdaki dizelerle ilgili olarak verilen numaralan- Yalnız bıraktın
mış bilgilerden hangileri yanlıştır? Bu dizelerde aşağıdaki şiir türlerinden hangisine öz-
gü nitelikler ağır basmaktadır?
A) I ve II B) II ve III C) I ve V

  D) III ve IV E) IV ve V  A) Satirik B) Dramatik C) Didaktik

  D) Pastoral E) Lirik 

EDEBİYAT 13
 Pratik Test
6. Ah, şu ufkun arkasında 8. Sevgilim, işte eylül
Sonsuz bahar havasında Ve işte senin usul usul seğiren yüzün
Zaman ki sonsuzdur
İşitiyorum kuşların
Bitmemiş şiirler gibidir
Kuşların ötüştüğünü
Bazı hüzünleri
İşitiyorum bir narın Bazı nehirleri tutup anlatmak gibidir
Çatlayarak düştüğünü Biz ki zamanı tırnak içine alıp yaşadık

Orda da geçiyor günler Bundan değil midir bizim aşkımızda

Sürekli bir akşam hüznü vardır
Geçiyor beklenen günler
Geçiyor gelmeyen günler Bu dizelerde aşağıdakilerden hangisi yoktur?

Yukarıda verilen dizelerle ilgili olarak aşağıdakiler- A) Yineleme B) Farklı uyak türleri
den hangisi söylenemez? C) İmgesel söylem D) Soyut anlatım

A) Ünleme yer verilmiştir. E) Benzetme

B) Satirik boyutlar taşımaktadır.

C) Farklı uyak türleri kullanılmıştır.

D) Yinelemelerle ahenk sağlanmıştır.

9. Karac’oğlan sözün haktır
E) Birden çok yerde ulama vardır.
Düşmanın dostundan çoktur
Bizim’çin ayrılık yoktur
Ya sen ya ben ölmeyince

Yukarıda verilen dörtlükle ilgili olarak aşağıdakiler-

Tandem Yayınları

den hangisi söylenemez?

A) Ulama kullanılmıştır.

B) II. ve III. dizeler birbirleriyle tam uyaklıdır.

C) I, II ve III. dizelerde redif vardır.

D) Dizelerin tümü 4+4 duraklıdır.

7. Bu ne yeşil, ne mavi bu, ne sarı yolumuzda
Nasıl koyup gitmeli bu denizi, bu kırları E) Ölçüyü tutturmak için ünlü düşmesine başvurulmuştur.
Uğulda, uğulda, uğulda sonbahar rüzgârı
Bir dal kırabilir misin bakalım, gönlümüzde
Bu şarkılar, bu hâlis sözler varken dilimizde
I. Yinelemeler ahenk ögesi olarak kullanılmıştır.
10. Yıldızlar kıyamet gibiydi kaldırımlarda
II. Duyguların yansıtılmasında pastoral ögelerden ya- Çünkü biraz evvel yağmur yağmıştı
rarlanılmıştır. Adam bulut gibiydi, hatırladı
Adamın ayaklarının altında
III. Redif kullanılmamıştır.
Yıldızların yıldız olduğu vardı
IV. Cinaslı kafiyeden yararlanılmıştır. Adam yıldızlara basa basa yürüdü

V. Hece ölçüsüyle oluşturulmuştur. Çünkü biraz önce yağmur yağmıştı

Yukarıda verilen dizelerle ilgili olarak aşağıdakiler-

Yukarıdaki dizelerle ilgili olarak verilen numaralan-
den hangisi söylenemez?
mış bilgilerden hangileri yanlıştır?

A) I ve II B) II ve III C) III ve IV A) Serbest ölçüyle yazılmıştır.

B) Toplumsal bir duyarlılık içermektedir.

  D) II ve V E) IV ve V 
C) Asonans vardır.

D) Yinelemeye yer verilmiştir.

E) İmgelere yer verilmiştir.

1-B 2-B 3-C 4-D 5-E 6-B 7-C 8-B 9-D 10-B

14 EDEBİYAT
 Sınav Tadında
1. Gelmek’çün ikinci bir hayata 3. Benim bir suyum vardı akıyordu
Bir gün dönüş olsa âhiretten Bir toprağı yeşertip akıyordu
Her rûh açılıp da kâinâta
Bir yerlerde birikmeden akıyordu
Keyfince semâda bulsa mesken
Öyle sakin öyle ince öyle güvende akıyordu
Tâlih bana dönse, nâzikâne
Bir yıldızı verse mâlikâne Yine akıyor ama yanıldım
Bîgâne kalır o iltifâta Yine akıyor ama otlar cılız
İstanbul’a dönmek isterim ben Güneşler soluk günlerde aksak gibi
Bu dizelerle ilgili olarak aşağıdaki yargılardan hangi- Bir avuntu buldum avunuyorum
si yanlıştır? Katlandıkça arınıyorum
Katlanmanın tadında acısında arınıyorum
A) Fantastik bir duyarlık içermektedir.
Bir yerlerim temize çıkıyor sanki öyle güzel
B) Lirik şiire özgü nitelikler taşımaktadır.
Kara kara geceler abandıkça üstüme
C) Kafiye ve rediften yararlanılmıştır.

D) Yabancı kökenli sözcükler kullanılmıştır. Bu dizelerle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söy-
lenemez?
E) Ulama yoktur.

A) Serbest ölçüyle yazıldığı

2. Eskiden insanımızda büyük bir tabiat sevgisi ve bu sevgi B) Sözcüklerin çağrışım gücüden yararlanıldığı
nedeniyle tabiatı koruma aşkı vardı. Tabiatla iç içe yaşı-
Tandem Yayınları

C) Yinelemelerin ahenk ögesi olarak kullanıldığı

yorduk. Bunu gerek halk şiirimizde gerekse divan şiiri-
D) Yeni türetilen, duyulmadık sözcüklere yer verildiği
mizde görmek mümkündür.
E) Günlük konuşma dilinin değerleriyle oluşturulduğu
Aşağıdakilerin hangisinde verilen dizelerde, bu dü-
şüncenin etkili olduğu söylenemez?
4. Su içtim kana kana
A) Yeşil başlı gövel ördek
Yüreğim yana yana
Uçar, gider göle karşı
Yüzün bir gün görmedim
Eğricesin tel tel etmiş
Döker gider yâre karşı Bilmem gidem ne yana
I. Nazım biçimi mânidir.
B) Şunda bir güzelin salınışını II. 7’li hece ölçüsüyle oluşturulmuştur.
Selviye benzettim dallar içinde III. Anlatılmak istenen ilk iki dizede verilmiştir.
Irmak kenarında derya yüzünde IV. Bütün dizeler aynı durak düzenine sahiptir.
Kuğuya benzettim güller içinde V. Cinaslı uyak kullanılmıştır.

Bu dizelerle ilgili olarak verilen numaralanmış bilgi-

C) Gelir deyü cihânın şehriyârı bezm-i gül-zâre
lerden hangileri yanlıştır?
Temâşâ etmek için yâsemenler çıktı dîvâre
Tebessümle dedi gül-gonce gûş-ı bülbül-i zâre A) I ve II B) I ve III C) II ve IV
Çerâğan vakti geldi lâle-zârın dîdesi rûşen
  D) II ve V E) IV ve V 

D) Bülbüllerin ister seni ey gonca-dehen gel 5. Şiirdeki birimlerde anlatılmak istenenlerin en kısa ifade-
Gül gitdiğini anmayalım gülşene sen gel sine ---- denir. Bu, soyut bir kavram olarak şiirin dışında
Pâ-mâl-i şitâ olmadan iklîm-i çemen gel başka sanat dallarında da yer almaktadır.
Ver hükmünü ey serv-i revan köhne bahârın
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıda verilen kav-
E) Gâlib-i dîvâneyim Ferhâd u Mecnûn’a salâ ramlardan hangisi getirilebilir?
Yüz çevirmem olsa dünyâ bir yana ben bir yana
A) nazım biçimi B) biçem C) ahenk
Şem’ine pervâneyim pervâ ne lâzımdır bana
Anlasın bîgâne bilsin âşinâ sevdim seni   D) tema E) yapı 

EDEBİYAT 15
 Sınav Tadında
6. Sarı saçlarına deli gönlümü 10. Bir akşam uyudu
Bağlamışım çözülmüyor Mihriban Uyanmayıverdi
Ayrılıktan zor belleme ölümü Aldılar, götürdüler
Görmeyince sezilmiyor Mihriban Yıkandı, namazı kılındı, gömüldü
Yukarıda verilen dizelerle ilgili olarak aşağıdakiler- Duyarlarsa öldüğünü alacaklılar
den hangisi söylenemez? Haklarını helal ederler elbet
Alacağına gelince
A) Yineleme vardır.
Alacağı yoktu zaten rahmetlinin
B) Bütün dizeler 6+5 duraklıdır.
Bu dizelerle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söy-
C) II. ve IV. dizelerde yarım uyak kullanılmıştır.
lenemez?
D) Lirik bir duyarlık ağır basmaktadır.
A) Serbest ölçüyle yazıldığı
E) I. ve III. dizelerde zengin uyak kullanılmıştır
B) Günlük yaşamdaki olaylara yer verildiği

7. Güller kurumuş, son kuş uzaklaşmış ufuktan C) Yalın bir anlatımının olduğu
Sönmüş hep ocaklar ve hep ölmüş kelebekler D) Konuşma dilinin söz değerleriyle oluşturulduğu
Sorsam şu uçuk yüzlü ve yaş gözlü çocuktan
E) İmgesel bir söylemin ağır bastığı
Atîden aceb elleri böğründe ne bekler

Yukarıda verilen dizelerle ilgili olarak aşağıdakiler-

den hangisi söylenemez? 11. Vuslata nâil de etse ger felek
A) Çapraz uyak düzeniyle oluşturulmuştur. Sev beni derdim yine son âna dek

B) Aliterasyon ve asonans yapılmıştır. Sevdiğim bu nükteyi bilmen gerek

C) Tunç uyak kullanılmıştır. Dil sevilmek sevmek ister haşre dek

D) Doğadan görünümler yansıtılmıştır. I. Didaktik bir boyut taşımaktadır.

Tandem Yayınları

E) Bütün dizelerde redif vardır. II. Konusu aşktır.

III. Hece ölçüsüyle oluşturulmuştur.
8. İlk hasretiyle gençliğimin ilk elemleri
Ey paslı tellerinde gülen, ağlayan aruz IV. Birden çok yerde ulama vardır.
Ey eski dost, yâd edelim eski demleri V. Zengin uyak kullanılmıştır.
Mademki son sadanı dağıtmış, yorulmuşuz
Bu dizelerle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söy-
Bu dizelerle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söy- lenemez?
lenemez?
A) I ve II B) II ve V C) I ve V
A) Seslenmeye yer verilmiştir.
  D) III ve IV E) IV ve V 
B) Aliterasyon ve asonans vardır.
C) I. ve III. dizeler tunç uyak oluşturmuştur.
12. Bu akşam, bu tenha saati ömrün
D) Birden çok yerde ulama vardır.
Uzak servilerin arkasında gün
E) Özlemden söz edilmiştir.
Bu güneş döşenmiş bahar bahçesi
9. İptida Bağdat’a sefer olanda Suyun uzaklaşan, yaklaşan sesi
Atladı hendeği geçti Genç Osman
Ve yanık türküsü dalda bülbülün
Vuruldu sancaktar, kaptı sancağı
İletti hendeğe dikti Genç Osman Ateşten çemberi üstünde gülün
Eğerleyin kır atımın ikisin
Yukarıda verilen dizelerle ilgili olarak aşağıdakiler-
Fethedeyim düşmanların hepisin
den hangisi söylenemez?
Sabah namazında Bağdat kapısın
Allah Allah! deyip açtı Genç Osman A) Toplumsal bir sorundan söz edilmektedir.
B) Asonansa yer verilmiştir.
Bu dizeler aşağıdaki şiir türlerinden hangisine örnek
gösterilebilir? C) Pastoral ögelere yer verilmiştir.
D) Tam uyak vardır.
A) Epik şiir B) Didaktik şiir C) Satirik şiir
E) İmgeli söyleyişlere yer verilmiştir.
  D) Dramatik şiir E) Pastoral şiir 

1-E 2-E 3-D 4-C 5-D 6-B 7-E 8-C 9-A 10-E 11-C 12-A

16 EDEBİYAT
 AYT fasikül 4

Tandem Yayınları

Edebiyat
EDEBÎ (YAZINSAL) TÜRLER
COŞKU VE HEYECANI DİLE GETİREN METİNLER (ŞİİR)
EDEBÎ SANATLAR (SÖZ SANATLARI)
Kazanımlar
• Edebî sanatlarla ilgili terimleri öğrenir.
• Teşbih, istiare, kinaye ve tevriye vb. sanatlarının
özelliklerini ayırt eder.
ıralnıyaY mednaT

• Şiirde edebî sanatları fark eder.

 1. ÜNİTE FASİKÜL 4
Edebî Sanatlar (Söz Sanatları)

TEŞBİH (BENZETME)

Aralarında benzerlik ilgisi kurulan varlık veya kavramlardan

nitelikçe zayıf olanın, kuvvetli olana benzetilerek anlatıl-
masıdır.

Teşbihin dört ögesi vardır:

Benzeyen: Nitelik yönünden zayıf olandır.

Kendisine benzetilen: Nitelik yönünden güçlü olandır.

Benzetme yönü: Aktarılan niteliktir.

Benzetme edatı: gibi, kadar, sanki, güya, tıpkı, misal, andı-

1 . ÇÖZÜMLÜ SORU
rır, adeta vb.
Aşağıdaki dizelerin hangisinde dört ögesi de bulunan bir
ÂÂ “Benzeyen” ve “kendisine benzetilen” asıl ögelerdir.
“teşbih” vardır?
ÂÂ Benzetme yönü” ve “benzetme edatı” yardımcı ögeler-
A) Her hatıra bir damla yaş oldukça gözümde
dir.
B) Gördüm deniz dedikleri bin başlı ejderi
Gece gibi simsiyahtı gözlerin sevgili
C) Canlandı hayalimde o mazideki yazlar
Nasıl da titrerdim baktığın zaman
D) Her gölge bir insan kadar inceydi, derindi
Bu dizelerde “sevgilinin gözlerinin renginin çok siyah oldu- Benzeyen: gölge
Tandem Yayınları

ğu” anlatılmak istendiğinden; gözler, geceye benzetilmiştir. Kendisine benzetilen: insan

Savrulur daldan düşen bir yaprak gibi Mecnun Benzetme yönü: incelik, derinlik
Benzetme edatı: kadar Cevap D
•• Benzeyen: Mecnun
E) Ben böyle değildim, bu deniz böyle değildi
•• Kendisine benzetilen: yaprak
ÖSYM
•• Benzetme yönü: savrulmak
İSTİARE (EĞRETİLEME)
•• Benzetme edatı: gibi
Benzetmenin asıl unsurları olan benzeyen ya da kendisine
benzetilenin yalnız birinin kullanılmasıyla yapılan edebî sa-
nattır.
İstiare, benzetme öğelerinden benzeyen ve kendisine ben-
Benzetmede, her zaman dört öğenin bulunması
zetilenin söylenip söylenmemesine göre ikiye ayrılır:
AKLINDA OLSUN

gerekmez.

ÂÂ Sadece benzeyen ve benzetilenle de benzetme 1) Açık İstiare:

sanatı yapılabilir. Benzetme öğelerinden, sadece kendisine benzetilenin söy-
ÂÂ Benzetme yönü ve benzetme edatı bulunmayan
lendiği, benzeyenin söylenmediği istiaredir.
bu tür benzetmelere teşbih-i beliğ (yalın teş-
bih) denir. Semadan damla damla hediyeler düşüyor

Karanfil oylum oylum Bağlara, bahçelere; yine mevsim sonbahar

Geliyor selvi boylum Bu dizelerde yağmur (benzeyen) hediyeye (kendisine benze-

Bu dizelerde “boy” (benzeyen),“selvi”ye (kendisine tilen) benzetilmiştir.
benzetilen) benzetilmiştir. Yani benzeyen (yağmur) söylenmeyip yalnızca kendisine ben-
zetilen (hediyeler) söylendiğinden açık istiare yapılmıştır.
Ancak benzetme yönü ve benzetme edatı kullanıl-
mamıştır. Beyaz bir yorganla örtüldü dağlar
Her yerde derin bir sessizlik hâkim
Benzeyen: kar (yok)
Kendisine benzetilen: beyaz yorgan (var)

EDEBİYAT 3
 Edebî Sanatlar (Söz Sanatları) FASİKÜL 4

3. ÇÖZÜMLÜ SORU
BAŞKA YERDE YOK

Aşağıdaki beyitlerin hangisinde irsalimesel sanatına yer

ÂÂ Aslan gibi askerler koşuyor teşbih verilmemiştir?
A) Ziyaretten murâd olan duâdır
ÂÂ Aslan askerler koşuyor teşbih-i beliğ
Bugün bana ise yarın sanadır
ÂÂ Aslanlar koşuyor istiare
B) Kardaşına kuyu kazarsa kişi
Kuyuya düşmek olur anın işi
C) Ne siyâh eylemiş bu nâsiyeyi
Saçımı bembeyaz eden bahtım
2) Kapalı İstiare:
D) Balık baştan kokar bunu bilmemek
Benzetme öğelerinden, sadece benzeyenin söylendiği, ken-
disine benzetilenin söylenmediği istiaredir. Seyrânî gafilin ahmaklığından
E) Ahde vefâyı va’d-i tehî sanmasın ki dost
Yüreğim kanat çırpıyor maziye doğru
Gözden ırağ olunca gönülden ırağ olur
Gâh gülümsüyorum, gâh ağlıyorum TYT 2019
Bu dizelerde yürek (benzeyen) “kanat çırpıyor” sözleriyle kuşa Yukarıdaki dizelerde altı çizili sözler atasözü veya vecize ol-
benzetilmiştir. duğundan irsalimesel sanatına yer verilmiştir. Cevap C

Sadece benzeyen (yürek ) söylenerek kapalı istiare yapılmış- MECAZIMÜRSEL (AD AKTARMASI)
tır. Bir sözcüğün benzetme amacı güdülmeden aralarındaki
değişik ilgilerden (parça-bütün, yer-insan, iç-dış, sanatçı-e-
Ay zeytin ağaçlarından yere damlıyordu.
ser, neden-sonuç vb.) dolayı bir başka sözcük yerine kulla-
Tandem Yayınları

ÂÂ Bu dizede “ay” benzeyendir, kendisine benzetilen de “su”- nılmasına mecazımürsel denir.

dur, ancak söylenmemiştir.
Düşmanımdır seni kim bulursa cana yakın
Sana benim gözümle bakan gözler kör olsun

2. ÇÖZÜMLÜ SORU Bu dizelerde gözler sözü, parça-bütün ilgisi kurularak (par-

çayı söyleyip bütünü kastetmek) insanlar yerine kullanılmış-
Vermez selâm o serv-i hırâmân gelir geçer
tır.
Yollarda ömr-i âşık-ı nâlân gelir geçer Nedir üç dört alın
Bir yurdun alnından boşansın ter
Bu beyitte altı çizili sözle yapılan edebî sanat aşağıdaki-
“Yurt” sözüyle kastedilen yurttaki insanlardır. (yer-insan iliş-
lerden hangisidir?
kisi)
A) İstiare   B) Tevriye   C) Mecazımürsel
Deniz güzel ve mavi bugün, çeşmeler serin akıyor.
D) Teşhis   E) İntak “Çeşmeler” sözüyle su kastedilmiştir.(iç-dış ilişkisi)
TYT 2020
Namık Kemal’i okudukça vatan sevgim daha da artıyor.
(“serv-i hırâmân” sözü “salınarak yürüyen sevgili” anlamın-
“Namık Kemal” sözüyle Namık Kemal’in eserleri kastedilmiş-
dadır. Sevgili, serviye benzetilmiş.Benzetilen “servi” var,
tir. (sanatçı-eser ilişkisi)
benzeyen “sevgili” yok.) Cevap A
Bereket yağar tarlalara her baharda
“Bereket” sözüyle yağmur kastedilmiştir (neden-sonuç iliş-
İRSALİMESEL kisi).
Şiirde atasözü veya vecize (özdeyiş) kullanma sanatıdır.

Gün de doğar gün de doğar

Bir gün mutlaka gün doğar

Gün doğmadan neler doğar

Gün doğmadan Şehzadebaşında

Bu şiirin üçüncü dizesinde atasözü kullanıldığından irsalime-

sel yapılmıştır.

4 EDEBİYAT
 Edebî Sanatlar (Söz Sanatları) FASİKÜL 4

4. ÖĞRETEN SORU 6. ÖĞRETEN SORU

Marmara’da her yelken Adam, elini uzattı; tam onu koparacağı sırada mor menekşe:

Uçar gibi neşeli “Bana dokunma!” diye bağırdı.

Yukarıdaki dizelerde olduğu gibi, kimi sözler benzetme amacı Bu cümlede en belirgin söz sanatı aşağıdakilerden han-
gütmeden kendi anlamları dışında kullanılır. gisidir?
A) Teşbih (Benzetme)  B) Tezat   C) İstiare
Aşağıdaki dizelerin hangisinde, bu örnektekine benzer bir
D) Kinaye   E) İntak (Konuşma)
kullanım vardır?
ÖSYM
A) Dalgalan sen de şafaklar gibi ey nazlı hilâl
KİNAYE
B) Ben ezelden beridir hür yaşadım hür yaşarım Bir sözün hem gerçek hem de mecaz anlamda anlaşılacak
C) Etmesin tek vatanımdan beni dünyada cüda biçimde kullanılması sanatıdır.
D) Bastığın yerleri toprak diyerek geçme tanı ÂÂ Kinayede sözün mecaz anlamı daha ön plandadır ve kas-
E) Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki feda tedilen de mecaz anlamdır.
ÖSYM Ey benim sarı tamburam
TEŞHİS (KİŞİLEŞTİRME) Sen ne için inilersin
İnsan dışındaki varlık ve kavramlara insana ait duyuş ve dav- İçim oyuk, derdim büyük
ranış özellikleri yükleme sanatıdır. Ben onun’çün inilerim
Bu dizelerde “içim oyuk” sözüyle sarı tamburam
ÂÂ Kişileştirme sanatının bulunduğu yerde istiare sanatı da
vardır. denilen sazın içi gerçekten oyuk olduğu için gerçek anlamda;
Güller ağlıyor, bahçelerde ne tuhaf “dertli ve acılı olmak” anlamına geldiği için mecaz anlamda
Bülbüller veda etmeden ayrılmış yine kullanılarak kinaye sanatı yapılmıştır.
Tandem Yayınları

Bu dizelerde güllere, “ağlıyor” sözüyle, bülbüllere “veda et-

•• Deyimlerin ve atasözlerinin çoğunda kinaye vardır.
meden ayrılmış” sözüyle insana ait özellikler kazandırılarak
Babam, eli açık bir insandı.
teşhis (kişileştirme) sanatı yapılmıştır.
Bu cümlede eli açık deyiminde kinaye vardır. Çünkü bu söz,
cümlede, hem gerçek hem de mecaz anlamda anlaşılabile-
İNTAK (KONUŞTURMA)
cek gibi kullanılmıştır. Cümlede eli açık sözüyle, söz konusu
Kişileştirilen varlık veya kavramın konuşturulmasıdır.
kişinin mecaz anlamda elinde olanı esirgemeyen, cömert ol-
Dal bir gün dedi ki tomurcuğuna duğu anlatılmak istenmiştir.
— Tenimde bir yara işler gibisin TEVRİYE
Bu dizelerde insana özgü konuşma özelliği “dal”a aktarılmıştır. Bir anlatım inceliği elde etmek için birden çok anlamı olan bir
sözün yakın anlamının değil uzak anlamının kastedilerek
kullanılması sanatıdır.
5.ÖĞRETEN SORU
Baki kalan bu kubbede bir hoş sada imiş
Durgun bir akşamın erguvan örtüsünü
Baki’ye ait olan bu dizede şair, kendi adı da olan “Baki” söz-
Yırtarken çekinerek gecenin kara eli, cüğünü “sonsuz” anlamını kastederek kullanmıştır.

Yorgun bir gölge, omzunda bir günün yükü Dedim. dilber niçin sararıp soldun?
Dedi: “Çektiğim dil yarasıdır!“
Sürüklüyor ufuklara ağır adımlarını.
Bu dizelerde “dil” sözcüğünde tevriye vardır. Çünkü “dil” söz-
cüğünün yakın anlamı (söz, konuşma organı) söylenip uzak
Bu dizelerde kişileştirilen varlıklar aşağıdakilerin
anlamı (gönül) kasdedilmiştir.
hangisinde verilmiştir?
AKLINDA OLSUN

A) Yorgun omuz - sürüklenen ufuklar

B) Durgun bir akşam - ağır adımlar
Kinaye ile tevriye sanatı arasındaki fark şudur: “Ki-
C) Erguvan örtü - bir günün yükü naye”de iki anlamdan biri mecazken “tevriye”de
D) Gecenin kara eli - yorgun bir gölge her iki anlam da gerçektir.
E) Akşamın örtüsü - omzun yükü
ÖSYM

EDEBİYAT 5
 Edebî Sanatlar (Söz Sanatları) FASİKÜL 4
TEZAT (KARŞITLIK)
7.ÖĞRETEN SORU Birbirine karşıt duygu, düşünce, hayal ve durumları ifade
Aşağıdakilerden hangisinde bir kinaye vardır? eden kavramları bir arada kullanma sanatıdır.

A) Gönül sevdiğinden soğur Ne efsûnkâr imişsin âh ey dîdâr-ı hürriyyet

Görülmeyi görülmeyi Esîr-i aşkın olduk gerçi kurtulduk esâretten

(Ah ey hürriyetin güzel yüzü, sen ne büyücü imişsin. Esaret-
B) Gölgesinde dinlendiğim
ten kurtulduk, ancak bu kez de senin aşkının esiri olduk )”Hür-
Koca çamlar yerinde mi riyet” ve “esaret” kavramları arasında tezat (karşıtlık) vardır.
C) Şu karşıma göğüs geren
TECAHÜLÜARİF (BİLMEZDEN GELME)
Taş bağırlı dağlar mısın Bildiği bir şeyi bilmez görünme, bilmezlikten gelme sanatıdır.
D) Elbet bir devasız dertten
Şakaklarıma kar mı yağdı ne var?
Doğan göz bir zaman ağlar Benim mi Allahım bu çizgili yüz?
E) Uçtu kuşların kervanı Şair bu dizelerde, saçlarına ak düştüğünü ve yaşlandığından
Her biri bir dala gider dolayı yüzünde kırışıklıklar olduğunu bilmektedir. Ancak bun-
ÖSYM ları bilmezlikten gelerek tecahüliarif sanatı yapmıştır.
TELMİH (HATIRLATMA)
MÜBALAĞA (ABARTMA)
Hemen herkesçe bilinen bir olaya veya kişiye gönderme ya-
Sözün gücünü ve etkisini artırmak amacıyla bir durum, olay
parak o olayı veya kişiyi hatırlatma sanatıdır.
ya da varlığın olduğundan büyük veya küçük, çok ya da az
Şirinler yüzünden dağ delen Ferhatlar gösterilerek anlatılması sanatıdır.
Merkez-i hâke atsalar da bizi
Aslılardan yanan Âşık Keremler görmüşüz
Kürre-i arzı patlatır çıkarız
Bu dizelerde, “dağ delen” sözüyle Ferhat’ın, sevgilisi Şirin için
(Yerkürenin merkezine de atsalar bizi, yerküreyi parçalar yine
Tandem Yayınları

dağı delmesi; “yanan” sözüyle Kerem’in Aslı’nın aşkından yana-

dışarı çıkarız).
rak yokluğa karışması olayları hatırlatılarak telmih yapılmıştır.
9. ÖĞRETEN SORU
HÜSNÜTALİL (GÜZEL NEDENE BAĞLAMA)
Aşağıdaki dizelerin özellikle hangisinde bir abartma var-
Bir olayı gerçek nedeninin dışında bir nedene, çoğunlukla da
dır?
güzel bir nedene bağlama sanatıdır.
A) Bir ah çeksem dağı taşı eritir
Güller kızarır utancından sevgili, sen gülünce
Gözüm yaşı değirmeni yürütür
Sümbül bükülür kıskancından kâkül bükülünce
B) Bu topraklar ecdadımın ocağı
Gerçekte, güllerin kızarması (kırmızı olması) doğal bir durum-
Evim, köyüm hep bu yerin bucağı
dur. Ancak şair, bu durumu, gerçek nedeninin dışında güzel
C Ne doğan güne hükmüm geçer
bir nedene -sevgilinin gülmesinden utanmasına- bağlamak-
tadır. Ne halden anlayan bulunur
D) Derdim çoktur hangisine yanayım
Yine tazelendi yürek yarası
8. ÖĞRETEN SORU
E) Yükseğinde büyük namlı karın var
Kendi hüsnünden utanmış da kızarmış yanağı
Alçağında mor sümbüllü bağın var
Yüzün örtüp kapamış saçları baştan aşağı ÖSYM
TARİZ (İĞNELEME)
Bu dizelerde yer verilen sanat aşağıdakilerden hangisi-
Bir sözü, tersini kastederek kullanma sanatıdır.
dir?
A) Hüsnütalil   B) Tezat   C) Tevriye Bir yetim görünce döktür dişini
Bozmağa çabala halkın işini
D) Cinas   E) Mecazımürsel
ÖSYM Günde yüz adamın vur kır dişini
Bir yaralı sarmak için yeltenme
Şair burada aslında söylediklerinin tam tersini kastetmekte-
dir ve bu türlü davrananları taşlamaktadır.

6 EDEBİYAT
 Edebî Sanatlar (Söz Sanatları) FASİKÜL 4
TEKRİR (YİNELEME)
10. ÇÖZÜMLÜ SORU
Anlatımı çekici hale getirmek ve sözün etkisini artırmak için
bazı sözcük veya sözlerin tekrar edilmesidir. Aşağıdaki dizelerin hangisinde, ayraç içinde verilen edebî

Bu yağmur, bu yağmur, bu kıldan ince sanat yoktur?

A) Aramazdık gece mehtâbı yüzün parlarken
Nefesten yumuşak yağan bu yağmur
Bu yağmur, bu yağmur, bir gün dinince Bir uzak yıldıza benzerdi güneş, sen varken

Aynalar yüzümü tanımaz olur (Tenasüp)

CİNAS B) Gül gülse dâim ağlasa bülbül acep değil
Yazılışları ve okunuşları aynı; fakat anlamları farklı olan söz- Zîrâ kimine ağla demişler kimine gül
cüklerin bir arada kullanılmasıdır.
(Tezat)
Yine aylardan haziran , mevsimlerden yazdır
C)Yûsuf’u gerçi görenler ellerin kestiler
Gel ey sevdiceğim bana sevda yüklü şiirler yazdır
Gün yüzün gördü senin şakk oldu bedrin ayası
Bu dizelerde yazdır sözcüklerinde cinas vardır. Çünkü birinci
(Telmih)
dizedeki yazdır (mevsim adı), ikinci dizedeki yazdır (eylem)
sözcüğünün yazılışları aynı, anlamları farklıdır. D) Sen akşamlar kadar büyülü, sıcak
Rüyâlarım kadar sade güzeldin
LEFFÜNEŞİR (Teşbih)
Genellikle bir beyit içinde birinci dizede en az iki şey söyle- E) Senin yanındayken, avuçlarımda
yip, ikinci dizede bunlarla ilgili benzerlik ve karşılıkları verme
Suda sabun gibi eriyor zaman
sanatıdır.
(Teşhis)
Gönlümde ateştin, gözümde yaştın
AYT 2018
Ne diye tutuştun, ne diye taştın
(“Suda sabun gibi eriyor zaman” dizesinde teşhis değil, teş-
Tandem Yayınları

Bu şiirde birinci dizedeki ve sözcüklerine karşılık olarak ikinci

bih sanatı vardır.) Cevap E
dizede; ve sözcükleri söylenerek leffüneşir yapılmıştır.
NİDA
Şairin, çok duygulanması ve heyecanlanmasını sağlayan
11. ÇÖZÜMLÜ SORU
olayları ve varlıkları göz önüne getirip değişik ünlemlerle on-
lara seslenmesidir. Aşağıdaki dizelerin hangisinde ayraç içinde verilen sanat

Ey mavi göklerin beyaz ve kızıl süsü yoktur?

A) Bizden evvel buraya inen üç dört arkadaş

Ah benim vefasız sevdiceğim Kurmuştular tutuşan ocağa karşı bağdaş

Vefayı semt belleyenim ah (Mürsel mecaz)

İSTİFHAM B) Karlar etrafı beyaz bir karanlığa gömdü
Sözü, sorulan şeye cevap isteme amacını gütmeden duy- Kar değil, gökyüzünden yağan beyaz ölümdü
guyu ve anlamı güçlendirmek için soru biçiminde söyleme
(Tezat)
sanatıdır.
C) Sardı katil gece dünyayı siyah bir kefene
Bana kara diyen dilber
Bir emel yıldızı göz kırpıyor ancak aradan
Gözlerin kara değil mi
(Teşhis)
Sana dar gelmeyecek makberi kimler kazsın
Gömelim seni tarihe desem sığmazsın D) Öyle bir boşandın ki çöle benzer ömrüme

SECİ Bir Nuh tufanı oldu, sel değil, sağanak değil

Düzyazıda, sözcüklerin uyaklı olacak biçimde sıralanmasıdır. (Telmih)
Aşktır gönlü gülşen eden, aşktır içi ve dışı rûşen E) Çiziyorum havaya dünyamı bir çiçekle
eden. Her aşk davasın eden âşık olmaz ve her muhabbet- Ve hayran bakıyorum bu rüya gibi şekle
ten dem vuran sâdık olmaz. Aşıkım diyen namü nişandan
(İstifham) ÖSYM
geçer, yetmez deyü canan için candan geçer.
(“bu rüya gibi şekle” sözünde istifham değil, teşbih sanatı
Bu cümlelerde, renkli sözcükler uyaklı olacak biçimde kulla-
vardır.) Cevap E
nılarak seci yapılmıştır.

EDEBİYAT 7
 Edebî Sanatlar (Söz Sanatları) FASİKÜL 4

Etkinlik - 1

Aşağıdaki kavramları uygun kutucuklarla eşleştiriniz.

A
Aralarında benzerlik ilgisi kurulan varlık veya kavram-
Aralarında benzerlik ilgisi kurulan varlık veya kavramlardan nitelikçe zayıf
lardan nitelikçe zayıf olanın, kuvvetli olana benzetile-
olanın, kuvvetli olana benzetilerek anlatılmasıdır.
rek anlatılmasıdır.

B HÜSNÜTALİL
Bir anlatım inceliği elde etmek için birden çok anlamı
olan bir sözün yakın anlamının değil uzak anlamının
kastedilerek kullanılması sanatıdır.

TEŞBİH
C
Benzetmenin asıl unsurları olan benzeyen ya da kendi-
sine benzetilenin yalnız birinin kullanılmasıyla yapılan
edebî sanattır.

İSTİARE
D
Sözün gücünü ve etkisini artırmak amacıyla bir durum,
Tandem Yayınları

olay ya da varlığın olduğundan büyük veya küçük, çok

ya da az gösterilerek anlatılması sanatıdır.
MECAZ-I
MÜRSEL
E
İnsan dışındaki varlık ve kavramlara insana ait duyuş
ve davranış özellikleri yükleme sanatıdır.

TEŞHİS
F
Bir sözcüğün, benzetme amacı güdülmeden, araların-
daki değişik ilgilerden (parça bütün, yer insan, iç dış,
sanatçı eser, neden sonuç vb.) dolayı bir başka sözcük
yerine kullanılmasına denir. TEVRİYE

G
Bir olayı gerçek nedeninin dışında bir nedene, çoğunlukla
da güzel bir nedene bağlama sanatıdır.
MÜBALAĞA

H
Birbirine karşıt duygu, düşünce, hayal ve durumları
ifade eden kavramları bir arada kullanma sanatıdır. TEZAT

8 EDEBİYAT
Edebî Sanatlar (Söz Sanatları) FASİKÜL 4

Etkinlik - 2

Aşağıdaki altı çizili sözleri veya dizeleri uygun söz sanatları ile eşleştiriniz.

Bu yağmur, bu yağmur, bu kıldan ince

Nefesten
Aralarında yumuşak
benzerlik ilgisi kurulan yağan bukavramlardan
varlık veya yağmur nitelikçe
A 6
zayıf olanın, kuvvetli olana benzetilerek anlatılmasıdır. 1 TARİZ
Bu yağmur, bu yağmur, bir gün dinince
Aynalar yüzümü tanımaz olur

“Ey kimsesizler el veriniz kimsesizlere

2 İRSALİMESEL
Onlardır ancak el verecek kimse sizlere”
B
“Söylerken o sözleri kızardı
Hem hazzeder âh hem kızardı”

3 İSTİFHAM
“Yeter yüreğime düşen ateş
İbrahim’de güle çevrilen ateş
C
Neredesin gel kuşandır beni
Yüreğimden kaldır ateşleri”
4 TELMİH

“Tutabilir misin geçen zamanı

Dönebilir misin on beşine 5 TECAHÜLİARİF
D
Şaşmadın mı hiç çocuğum
Baharın sessizce gelişine”

6 TEKRİR
Geç fark ettim taşın sert olduğunu
Su insanı boğar, ateş yakarmış.
E
Her doğan günün bir dert olduğunu
İnsan bu yaşa gelince anlarmış.
7 CİNAS

Fani Karacaoğlan fani,

Veren alır tatlı canı,
F
Yakışmazsa öldür beni,
Yeşil bağla ala karşı.

Bir nasihatım var zamana uygun,

Tut sözümü y attıkça yat uyuma,
G
Meşhur bir kelamdır sen kazan sen ye,
El için yok yere yanma.

EDEBİYAT 9
 Öğreten Test
1. Bir baca ayrıldı limandan duman duman 4. Kaynıyordu semaver saatlerdir fokur fokur
Giden pişman, kalan pişman Koyu bir sohbet demleniyordu eskilerden

Bu dizelerde altı çizili sözde görülen söz sanatı aşa- Bu dizelerdeki altı çizili sözcükte aşağıdaki açıkla-
ğıdakilerden hangisidir? malardan hangisine uygun bir söz sanatı vardır?

A) Mecazımürsel  B) Kinaye   C) İstifham A) Bir olayı ya da durumu, gerçekte olduğundan daha

üstün gösterme
  D) Teşbih  E) Tevriye 
B) İnsanlara özgü bir niteliği insan dışındaki varlıklara
aktarma

C) Söylenen sözün, gerçek ve mecaz anlamı dışında

büsbütün tersini kastetme

2. Sen rahat uyuyasın diye güneş D) Bir sözü, benzetme amacı gütmeksizin başka bir söz
yerine kullanma
Her akşam kaybolur ufuklarda
E) Bir olayı, gerçek nedeninin dışında, hayali ve güzel
Bu dizelerde aşağıdaki açıklamalardan hangisine uy- bir nedene bağlama
gun bir söz sanatı vardır?

A) Bir anlam inceliği meydana getirmek için bildiğini bil-

mezlikten gelme
5. Ağarmış saç sakalı
B) Bir sözü, benzetme amacı gütmeksizin başka bir söz
Tandem Yayınları

yerine kullanma Mintan beyaz yakalı

C) Söylenişleri ve yazılışları aynı; anlamları farklı sözcük- Döndü bağrım tandıra

leri bir arada kullanma Aşkın beni yakalı
D) Bir olayı, gerçek nedeninin dışında, hayali ve güzel
bir nedene bağlama
Bu dizelerde aşağıdaki açıklamalardan hangisine uy-
gun bir söz sanatı vardır?
E) Bir olayı ya da durumu, gerçekte olduğundan daha
üstün gösterme A) Bir olayı ya da durumu, gerçekte olduğundan daha
üstün gösterme

B) Bir anlam inceliği meydana getirmek için bildiğini bil-

mezlikten gelme

3. Teslim ol İbrahim gibi C) Birbirine zıt özellikleri, duygu, düşünce ve hayalleri

bir arada söyleme
Ateş yakmayı unutsun olsun anda gülistan
D) Bir sözü, benzetme amacı gütmeksizin başka bir söz
Eyvallah de İsmail gibi yerine kullanma
Taşa vursun başın bıçak, utansın bıçaklığından
E) Söz arasında, bilinen bir duruma, olaya veya kişiye
işaret etme
Bu dizelerde aşağıdaki açıklamalardan hangisine uy-
gun bir söz sanatı vardır?

A) Bir sözü, benzetme amacı gütmeksizin başka bir söz

yerine kullanma
6. “Tekerlekler yollara bir şeyler anlatıyor” dizesindeki söz
B) Bir anlam inceliği meydana getirmek için bildiğini bil- sanatı, aşağıdaki dizelerin hangisinde vardır?
mezlikten gelme
A) Ertesi gün başladı gün doğmadan yolculuk
C) Söz arasında, bilinen bir duruma, olaya veya kişiye
işaret etme B) Toplanmıştı garipler şimdi kervansaraya
D) Sözün etkisini artırmak için bazı sözcükleri veya söz- C) Ağır ağır önümden geçti deve kervanı
cük gruplarını tekrar etme
D) Savrulmaya başladı karlar etrafımızda
E) Bir olayı ya da durumu, gerçekte olduğundan daha
üstün gösterme E) Güneş selamlıyordu dağda, kırda çiçeği

10 EDEBİYAT
Öğreten Test
7. Bir kere sevdaya tutulmaya gör 10. Açılın açılın kalabalıklar
Ateşlere yandığının resmidir İçerim zemheri, dışarım bahar
Âşık dediğin Mecnun misali kör Bir alev hâlinde geçtiğim yollar
Ne bilsin âlemde ne mevsimidir Hallac-ı Mansursuz, Keremsiz değil

Bu dörtlüğün üçüncü dizesinde aşağıdaki açıklama- Bu dörtlüğün son dizesinde aşağıdaki açıklamalar-
lardan hangisine uygun bir söz sanatı vardır? dan hangisine uygun bir söz sanatı vardır?

A) Bir sözü, benzetme amacı gütmeksizin başka bir söz A) Bir sözü, benzetme amacı gütmeksizin başka bir söz
yerine kullanma yerine kullanma

B) Söz arasında, bilinen bir duruma, olaya veya kişiye B) Söz arasında, bilinen bir duruma, olaya veya kişiye
işaret etme işaret etme

C) Bir anlam inceliği meydana getirmek için bildiğini bil- C) Bir anlam inceliği meydana getirmek için bildiğini bil-
mezlikten gelme mezlikten gelme

D) Birbirine zıt özellikleri, duygu, düşünce ve hayalleri D) Sözün etkisini artırmak için bazı sözcükleri veya söz-
bir arada söyleme cük gruplarını tekrar etme

E) Bir olayı ya da durumu, gerçekte olduğundan daha E) Bir olayı ya da durumu, gerçekte olduğundan daha
üstün gösterme üstün gösterme

8. Bir of çeksem karşıki dağlar yıkılır

Bugün posta günü canım sıkılır
Ellerin mektubu gelmiş okunur 11. Oda yansın, oda yansın
Benim yüreğime hançer sokulur Beni yakan, oda yansın

Yukarıdaki dörtlükte altı çizili olarak belirtilen dizede Gider oldum ben dünyadan
Tandem Yayınları

aşağıdaki açıklamalardan hangisine uygun bir söz Bundan sonra o dayansın

sanatı vardır?
Bu dizelerde aşağıdaki açıklamalardan hangisine uy-
A) Bir olayı, gerçek nedeninin dışında, hayali ve güzel gun bir söz sanatı vardır?
bir nedene bağlama
A) Bir olayı, gerçek nedeninin dışında, hayali ve güzel
B) İnsanlara özgü bir niteliği cansız varlıklara aktarma bir nedene bağlama
C) Bir sözcüğü hem gerçek hem mecaz anlamıyla kul- B) Bir anlam inceliği meydana getirmek için bildiğini bil-
lanma mezlikten gelme
D) Bir olayı ya da durumu, gerçekte olduğundan daha C) Bir sözü, benzetme amacı gütmeksizin başka bir söz
üstün gösterme yerine kullanma
E) Bir sözü, benzetme amacı gütmeksizin başka bir söz D) Söylenişleri ve yazılışları aynı; anlamları farklı sözcük-
yerine kullanma leri bir arada kullanma
9. Cümle uşşâka sordum hep perişânın imiş E) Bir olayı ya da durumu, gerçekte olduğundan daha
Anladım oda yakmak ey peri şânın imiş üstün gösterme

Bu dizelerde aşağıdaki açıklamalardan hangisine uy-

gun bir söz sanatı vardır?

A) Bir olayı, gerçek nedeninin dışında, hayali ve güzel

bir nedene bağlama 12. Aşkın yolunda hicre tahammül günah imiş
Uşşakın işi onun için her gün ah imiş
B) Söylenişleri bir, anlamları ayrı iki sözü bir arada bu-
lundurma
Bu dizelerde altı çizili sözlerde görülen söz sanatı
C) Söz arasında, bilinen bir duruma, olaya veya kişiye aşağıdakilerden hangisidir?
işaret etme
A) Tevriye  B) Teşhis   C) Cinas
D) Aralarında karşıtlık ilgisi bulunan sözcükleri bir arada
kullanma   D) Hüsn-i talil   E) Mübalağa 
E) Bir anlam inceliği

1-A 2-D 3-C 4-D 5-A 6-E 7-B 8-D 9-B 10-B 11-D 12-C
EDEBİYAT 11
 Pratik Test
1. Sokak lambaları aydınlatır geceleri 4. Benzetmenin yalnızca temel ögeleri kullanılarak yapılan
Doğar her akşam mehtap gibi söz sanatına “teşbihibeliğ” denir.

Çocuklar karanlıktan ürkmesin diye Aşağıdakilerin hangisinde bu açıklamaya uygun bir

Üzülmez uykusuz kalmasına rağmen kullanım vardır?
Alışkındır fazla mesaiye
A) Yeşil ördek gibi daldım göllere
Bu dizelerde kullanılmayan söz sanatı aşağıdakiler- Sen düşürdün beni dilden dillere
den hangisidir?
B) Ben ki yaralıyım ben ki haytayım
A) Tezat  B) Mübalağa   C) Teşhis
Bakkallara düşmüş okul defterleri gibiyim
  D) Teşbih   E) Hüsn-i talil 
C) Bir çöl çoraklığında, hayalin susuzluğu

2. Dalga dalga hücum edip pişmanlıklar Hem uyku ihtiyaçları hem uykusuzluğu
Unutuşun o tunç kapısını zorlar D) Fikrim bir hülyaya bazı dalar da
Ve ruh, atılan oklarla delik deşik
Düşünüp dalarım bu odalarda
İşte, doğduğun eski evdesin birden
E) Saçların gece ve gözlerin yıldızlar
Yolunu gözlüyor lamba ve merdiven
Karanlık gecelerde birçok umut var
Bu parçanın son dizesinde aşağıdaki açıklamalardan
hangisine uygun bir söz sanatı vardır?
Tandem Yayınları

A) Bir olayı, gerçek nedeninin dışında, hayali ve güzel

bir nedene bağlama 5. “Nur akıyor gördüğüm dereden” dizesinde ---- sanatına
başvurulmuştur. Çünkü “nur”, benzetme amacıyla de-
B) Bir olayı ya da durumu, gerçekte olduğundan daha rede akan “su” yerine kullanılmıştır.
üstün gösterme

C) İnsanlara özgü bir niteliği, insan dışı varlıklara aktar- Bu parçada boş bırakılan yere aşağıda verilenlerden
ma hangisi getirilmelidir?

D) Bir sözü, benzetme amacı gütmeksizin başka bir söz A) Kinaye  B) Mecazımürsel   C) Teşbih
yerine kullanma
  D) İstiare   E) Tevriyel 
E) Söylenen sözün, gerçek ve mecaz anlamı dışında
büsbütün tersini kastetme

3. Gördün ise bir düşmüş

Tut elinden tut kaldır
6. Bırak beni ey sevgili hasretinle yanayım
Servet sana mülk değil
Bakma canım yandığına, yine senden yanayım
Ver yoksulu sevindir
Bu dizelerde aşağıdaki açıklamalardan hangisine uy-
Bu dizelerdeki altı çizili sözde aşağıdaki açıklamalar- gun bir söz sanatı vardır?
dan hangisine uygun bir söz sanatı vardır?
A) Söylenişleri bir, anlamları ayrı sözleri bir arada bulun-
A) Bir sözcüğü ya da sözü hem gerçek hem mecaz an- durma
lamıyla kullanma
B) Bir olayı, gerçek nedeninin dışında, hayali ve güzel
B) Bir olayı ya da durumu, gerçekte olduğundan daha bir nedene bağlama
üstün gösterme
C) Söz arasında, bilinen bir duruma, olaya veya kişiye
C) Bir sözü benzetme amacı gütmeksizin başka bir söz işaret etme
yerine kullanma
D) Bir anlam inceliği meydana getirmek için bildiğini bil-
D) İnsanlara özgü bir niteliği cansız varlıklara aktarma mezlikten gelme

E) Bir varlığı anlatmak amacıyla, ona benzetilen başka E) Birden çok anlamı bulunan bir sözcüğü uzak anla-
bir varlığın adını kullanma mıyla kullanma

12 EDEBİYAT
Pratik Test
7. Zaman gelir ki cihan içre ins ü cin kalmaz 10. Ne üstün bir zekâdır sendeki, nazar değmesin
Değil değil yalnız ins ü cin, dünya kalmaz Ezberlemişsin alfabeyi tam bir senede

Bu dizelerde ikinci dizeye geçilirken “değil değil” sö- Bu dizelerde aşağıdaki açıklamalardan hangisine uy-
zü kullanılarak yapılan söz sanatı aşağıdakilerden gun bir söz sanatı vardır?
hangisidir?
A) Bir sözü, benzetme amacı gütmeksizin başka bir söz
A) Akis   B) Cinas   C) Telmih yerine kullanma

  D) Rücu   E) Tenasüp  B) Söylenen sözün, gerçek ve mecaz anlamı dışında

büsbütün tersini kastetme

C) İnsanlara özgü bir niteliği cansız varlıklara aktarma

D) Bir olayı ya da durumu, gerçekte olduğundan daha

üstün gösterme

E) Bir olayı, gerçek nedeninin dışında, hayali ve güzel

8. Tut elinden düşeni gördünse kaldır bir nedene bağlama

Sanma ki ekenin biçtiği ektiğinden başkadır

Bu dizelerdeki altı çizili sözde aşağıdaki açıklamalar-

dan hangisine uygun bir söz

A) Bir varlığı anlatmak amacıyla, ona benzetilen başka 11. Sensiz bir harabe gibi yüreğim
bir varlığın adını kullanma Ne güneş doğuyor üstüme, ne ay
B) Bir olayı ya da durumu, gerçekte olduğundan daha
Bu parçanın birinci dizesinde aşağıdaki açıklamalar-
üstün gösterme
dan hangisine uygun bir söz sanatı yapılmıştır?
C) Bir sözü, benzetme amacı gütmeksizin başka bir söz
Tandem Yayınları

yerine kullanma A) Bir olayın meydana gelişini, gerçek sebebinin dışın-

da başka, güzel bir nedene bağlama
D) İnsanlara özgü bir niteliği cansız varlıklara aktarma
B) Bir anlam inceliği meydana getirmek için, bildiğini bil-
E) Bir sözcüğü hem gerçek hem mecaz anlamıyla kul- mezlikten gelme
lanma
C) Birbirine karşıt kavram ya da durumları bir arada söy-
leme

D) İnsan dışındaki varlıklara, insana ait özellikler yükle-

me

E) Aralarında ortak yön bulunan iki unsurdan zayıf ola-

nı güçlü olana benzetme
9. Hastanenin bahçesini seyrediyorum odamdan
Dolaşıyor beyaz önlükler çiçekler arasında

Bu dizelerde aşağıdaki açıklamalardan hangisine uy-

gun bir söz sanatı vardır?

A) Bir sözü, benzetme amacı gütmeksizin başka bir söz

yerine kullanma

B) Bir olayı ya da durumu, gerçekte olduğundan daha

12. Sürekli sevgiyi duydukça anne topraktan
üstün gösterme İçimde korku nedir kalmıyor yok olmaktan

C) Bir varlığı anlatmak amacıyla, ona benzetilen başka Bu dizelerdeki altı çizili sözde yer alan söz sanatı aşa-
bir varlığın adını kullanma
ğıdakilerden hangisidir?
D) İnsanlara özgü bir niteliği cansız varlıklara aktarma
A) Açık istiare   B) Mecazımürsel   C) Teşhis
E) Bir sözcüğü ya da sözü hem gerçek hem mecaz an-
lamıyla kullanma   D) Teşbihibeliğ   E) İntak 

1-B 2-C 3-A 4-E 5-D 6-A 7-D 8-E 9-C 10-B 11-E 12-D

EDEBİYAT 13
 Sınav Tadında
1. A nenni nenni 4. ‘’Fuzuli rind-i şeydadır, hemişe halka rüsvadır
Kınalı kuzum Görün kim bu ne sevdadır, bu sevdadan usanmaz mı’’
Büyüdün de adam mı oldun
Yanağı pembem, dudağı kirazım Şair, bu dizelerde kendisinin çılgın bir rind olduğunu ve
Gözü okyanusum iyi ki doğdun halka rezil olduğunu söylüyor. Bu durumdan haberi yok-
muş gibi, kendisine, bu sevdadan usanıp usanmayaca-
Bu dizelerdeki altı çizili sözde, aşağıdaki açıklama-
ğını soruyor.
lardan hangisine uygun bir söz sanatı vardır?
Bu dizelerde şairin başvurduğu söz sanatı aşağıda-
A) Bir sözü, benzetme amacı gütmeksizin başka bir söz kilerden hangisidir?
yerine kullanma

B) Bir olayı ya da durumu, gerçekte olduğundan daha A) Hüsn-i talil   B) Tecahül-i arif   C) Kinaye
üstün gösterme
  D) Abartma   E) Tariz 
C) Bir varlığı anlatmak amacıyla, ona benzetilen başka
bir varlığın adını kullanma

D) İnsanlara özgü bir niteliği cansız varlıklara aktarma

E) Bir sözcüğü ya da sözü hem gerçek hem mecaz an-

lamıyla kullanma

2. Havalar soğudu iyiden iyiye, buz kesti dağ taş 5. Kurnaz tilki sesini yumuşatarak, ona
Mezarlarında üşümez mi yatan ölüler acep Dedi ki, kardeşçiğim artık dostuz
Tandem Yayınları

Müjde getirdim sana in de öpüşelim

Bu dizelerde aşağıdaki açıklamalardan hangisine uy-
Barış oldu hayvanlar arasında
gun bir söz sanatı vardır?
Ama Allah aşkına oyalanma
A) İnsanlara özgü bir niteliği cansız varlıklara aktarma Çünkü bilirisin ya, başımdan aşkın işlerim

B) Bir nükte yapmak için bilinen bir durumu ya da olayı Bu dizelerde en belirgin söz sanatı aşağıdakilerden
bilmezlikten gelme hangisidir?

C) Söylenen sözün, gerçek ve mecaz anlamı dışında

A)Teşbih   B) İntak   C) Mübalağa
büsbütün tersini kastetme
  D) Hüsn-i talil   E) Telmih 
D) Tarihte bilinen ünlü bir olayı, kişiyi ya da durumu ha-
tırlatma

E) Bir olayı, gerçek nedeninin dışında, hayali ve güzel

bir nedene bağlama

6. Nasıl kıyarlar aklım almaz hiç taptaze fidanlara

Üç günlük dünya için değer mi savaşmaya
3. Aşağıdaki dizelerin hangisinde, ayraç içinde belirti-
len söz sanatı yoktur? Bu dizelerde altı çizili sözde aşağıdaki açıklamalar-
dan hangisine uygun bir söz sanatı vardır?
A) Ayrıldık ayrılalı gözüm kan ağlar
Aramıza örülmüş aşılmaz ağlar (Cinas) A) Bir sözü, benzetme amacı gütmeksizin başka bir söz
yerine kullanma
B) Etsem de abestir sitem-i hare tahammül
Gül yağını eller sürünür çatlasa bülbül (Tevriye) B) Bir olayı ya da durumu, gerçekte olduğundan daha
üstün gösterme
C) Ayak izlerine dokunmak için ey sevgili
Dalgalar, gezdiğin sahillere gelir (Hüsn-i talil) C) Bir varlığı anlatmak amacıyla, ona benzetilen başka
bir varlığın adını kullanma
D) Rüzgâr söylüyor şimdi o yerlerde
Bizim eski şarkımızı, âh şarkımızı (İntak) D) İnsanlara özgü bir niteliği cansız varlıklara aktarma
E) Arayıp sormaz oldun kınalı meleğim E) Bir sözcüğü hem gerçek hem mecaz anlamıyla kul-
Bir kuş uçur da ne haldesin bileyim (İstiare) lanma

14 EDEBİYAT
Sınav Tadında
7. Aşağıdaki dizelerin hangisinde, ayraç içinde belirti- 10. Ağaçlar üşüyor kar kaplamış her yeri
len söz sanatı yoktur? Bahsediyorlar birbirlerine eski günlerden

A) Yâr ile süremedim ben bir dem Bu dizelerde aşağıdaki açıklamalardan hangisine uy-
Ağlıyor halime şu nazlı çiğdem (Cinas) gun bir söz sanatı vardır?

B) Elinde iki varsa birini hep ver A) Bir olayı ya da durumu, gerçekte olduğundan daha
üstün gösterme
Elinden tut düşmüşün, duasını al (Kinaye)
B) İnsanlara özgü bir niteliği, insan dışı varlıklara aktar-
C) Güç bela bir bilet aldım gişeden ma
Yolculuk başladı Haydarpaşa’dan (Mecaz-ı mürsel) C) Söylenen sözün, gerçek ve mecaz anlamı dışında
büsbütün tersini kastetme
D) Gel gör gülistanım ey peri, gözlerin gülsün
D) Bir sözü, benzetme amacı gütmeksizin başka bir söz
Güllerim göz görmesin senden özge (İstiare) yerine kullanma
E) Beni bende demen bende değilim E) Bir olayı, gerçek nedeninin dışında, hayali ve güzel
bir nedene bağlama
Bir ben vardır bende benden içeri (Tekrir)

11. Kapkaranlık bir geceydi sensiz geçen günler

Güneş gibi doğdun ömrüme, bembeyaz şimdi günler
8. Sonbahar sarmaş dolaş olmuş eylülle yine
Gökten inciler dökülüyor üstümüze tane tane Bu dizelerde görülen söz sanatları aşağıdakilerin han-
gisinde bir arada verilmiştir?
Tandem Yayınları

Bu dizelerde altı çizili sözcükte görülen söz sanatı

aşağıdakilerden hangisidir? A) Teşhis - tekrir

A)İstiare   B) Telmih   C) Teşhis B) Telmih - kinaye

  D) Tevriye   E) İntak  C) Teşbih - tezat

D) Mübalağa - tariz

E) Tevriye - cinas

9. Bir sarmaşık uyanıyordu uykusunda 12. Nerde kaldın, gelmedin ey gözleri sürmeli
Geriniyordu bir eski duvarın sıvasında Bilmem seni Çin’e mi Maçin’e mi sürmeli

Bu dizelerde görülen söz sanatı, aşağıdaki dizelerin

hangisinde vardır? Bu dizelerde aşağıdaki açıklamalardan hangisine uy-
gun bir söz sanatı vardır?
A) Karlar etrafı bembeyaz bir karanlığa gömdü
A) Bir sözcüğü, hem gerçek hem de mecaz anlamını dü-
B) Şakaklarıma kar mı yağdı ne var şündürecek şekilde kullanma
C) İçimde kar donar, buzlar tutuşur
B) Birden çok anlamı bulunan bir sözcüğü uzak anla-
D) Gözümdeki yaşlardan bir deniz olur mıyla kullanma
E) O çay ağır akar, yorgun mu bilmem C) Birbirinin anlamca karşıtı olan sözcükleri bir arada
kullanma

D) Söylenişleri bir, anlamları ayrı sözleri bir arada bulun-

durma

E) Bir olayı, gerçek nedeninin dışında, hayali ve güzel

bir nedene bağlama

EDEBİYAT 15
 Sınav Tadında
13. Aşkındır bana yazdıran bunca ateşîn nazmı
Söyle ey sevgili bu ettiklerin niyaz mı naz mı
Bu dizelerde olduğu gibi, söylenişleri aynı, anlamla-
rı ayrı olan sözcükleri bir arada kullanma sanatı aşa-
ğıdakilerden hangisidir?
A) Hüsnütalil   B) Tecahülüarif  
  D) Cinas   E) Mecazımürsel  C) Dinmiş denizlerin şarkısı, rüzgâr uymakta
14. Ardımdan dökülen su
Ben gidince nem kalır
Bu dizelerdeki altı çizili sözcükte olduğu gibi, bir an-
latım inceliği elde etmek için birden çok anlamı olan
bir sözün yakın anlamının değil de uzak anlamının
kastedilmesi sanatına ne ad verilir?
A) Hüsnütalil   B) Tecahülüarif  
  D) Tevriye   E) Mecazımürsel 
15. Deprem olurken Eminönü’ndeydim, Allah sizi inandırsın,
o Yeni Cami minareleri yok mu birbirine dokunuyor ay-
rılıyor, dokunuyor ayrılıyor, o kaldırım taşları, tencere
içinde fasulye kaynar gibi kaynıyordu.
Bu cümlede yer verilen söz sanatı aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Mübalağa   B) Tecahülüarif  
  D) İstifham   E) Hüsnütalil  Öpüşten yumuşak yağan bu yağmur
1-C 2-B 3-D 4-B 5-B 6-C 7-A 8-A
16
16. Aşağıdaki dizelerin hangisinde kinaye sanatına yer
verilmiştir?
A) İstediğin kadar söylen, kalbimi kır
Ağzımı açarsam namerdim
B) Ömrümce bir deniz feneri kadar yalnızdım
C) Tevriye Bekledim camlarda, geleceksin diye yıllardır
Körfez düşünür, Kanlıca mahzundur uzakta
D) Ay suda bestelerken en güzel şarkıyı
Küreklerim de suya en derin şiiri yazdı
E) Kış geldi yine ayaz mı ayaz her yer
Acep üşür mü mezarlıklarda ölüler
17. Camlara çıkma sevdiceğim
Açıp açıp perdeleri
Bu dizelerde aşağıdaki açıklamalardan hangisine uy-
gun bir söz sanatı vardır?
A) Bir olayı, gerçek nedeninin dışında, hayali ve güzel
bir nedene bağlama
Tandem Yayınları
B) Bir anlam inceliği meydana getirmek için bildiğini bil-
mezlikten gelme
C) Kinaye C) Söz arasında, bilinen bir duruma, olaya veya kişiye
işaret etme
D) Bir sözcüğü, benzetme amacı gütmeden bir başka
sözcük yerine kullanma
E) Söylenen sözün, gerçek ve mecaz anlamı dışında
büsbütün tersini kastetme
18. Aşağıdaki dizelerin hangisinde söz sanatı yoktur?
A) Güneş senin için doğuyor, senin için
Ve rüzgârlar sen ferahlayasın diye esiyor
B) Van Gölü masmavi bir çarşaf gibi
Bu akşam kuşlar erkenden uyumuş
C) Bu gece gökyüzünden yıldız akıyor
Avuçlarım çok küçük, yetmiyor
C) İntak
D) Bu yağmur... Bu yağmur... Bu kıldan ince
E) Sahilde yürüyorum, yalnızım
Kar yağıyor üzerime lapa lapa
9-E 10-B 11-E 12-D 13-D 14-D 15-A 16-A 17-D 18-E
EDEBİYAT
AYT fasikül 5

Tandem Yayınları

Edebiyat
İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK EDEBİYATI VE
GEÇİŞ DÖNEMİ
Kazanımlar
• İslamiyet Öncesi Türk Edebiyatı Dönemi ile ilgili
terimleri öğrenir.
• Sözlü edebiyatın ve yazılı edebiyatın özelliklerini
ayırt eder.
ıralnıyaY mednaT

• Geçiş Dönemi ürünlerini öğrenir.

 2. ÜNİTE FASİKÜL 5
İslamiyet Öncesi Türk Edebiyatı ve Geçiş Dönemi

KUZEY-DOĞU TÜRKÇESİ: Kuzey-doğu Türkçesi XIII. yüzyıl

İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK EDEBİYATI DÖNEMİ
ile XIV. yüzyıllarda Eski Türkçenin devamı olarak Hazar De-
(...-XI. yüzyıl)
nizi’nin kuzeyinde ve Orta Asya’da kullanıldı.
İslamiyet Öncesi Türk Edebiyatı Dönemi; dil, anlatım, du-
yuş ve zevk itibariyle yabancı etkilerden uzak, millî bir ÂÂ Eski Türkçenin özelliklerini koruyup geliştirerek devam
edebiyat niteliğindedir. eden bu yazı dili Kuzey ve Doğu Türkçesi olmak üzere iki
koldan devam etmiştir.
Sözlü ve yazılı edebiyat olmak üzere ikiye ayrılır:

BATI TÜRKÇESİ: Hazar Denizi’nin güneyinden geçerek ba-

SÖZLÜ EDEBİYAT tıya gelip yerleşen Oğuz Türklerinin yazı dilidir.
ÂÂ Sözlü edebiyat ürünleri arasında savlar, sagular, koşuk-
lar ve destanlar yer alır. ÂÂ Türkçenin Eski Türkçeden sonra görülen iki kolundan bi-
rini oluşturur.
Bunlar; günlük yaşantıdan izler taşıyan, halkın konuştuğu
dille söylenen ürünlerdir. ÂÂ XIII. yüzyıldan günümüze kadar kesintisiz devam etmiş-
tir.
Şaman, kam, baksı, ozan gibi adlar verilen kişilerce kopuz
eşliğinde söylenmiştir. Batı Türkçesi, üç devreye ayrılır:
Hekimlik, büyücülük gibi görevleri de olan bu ozanlar; şö-
1-Eski Anadolu Türkçesi (Eski Türkiye Türkçesi):
len (kurban törenleri), sığır (av törenleri), yuğ (yas, ölüm tö-
renleri) gibi törenlerde destan parçaları, koşuk ve sagu adı- ÂÂ Batı Türkçesinin ilk devri olan Eski Anadolu Türkçesi XIII.
nı verdikleri şiirler söylemişlerdir. yüzyıldan XVI. yüzyıla kadar devam etmiştir.
Tandem Yayınları

Dönemin Özellikleri: ÂÂ Selçuklular, Anadolu Beylikleri ve ilk Osmanlı bu devre

girmektedir.
ÂÂ Şiirler hece ölçüsüyle söylenmiştir.
ÂÂ Şiirlerde genellikle yarım uyak kullanılmıştır. 2 - Osmanlı Türkçesi: Türkçe Osmanlı Devletinin sınırları
ÂÂ Nazım birimi olarak dörtlük kullanılmıştır.
içinde, Hazar’dan Orta Avrupa ‘ya, Kırım’dan Afrika’ya ka-
ÂÂ Yabancı dillerin etkisi olmadığından, dildeki sözcük sayı-
dar geniş bir sahaya yayılmıştır.
sı sınırlı kalmıştır.
ÂÂ Ozanlar, benzetmelerinde doğadan yararlanmışlardır. ÂÂ Bu yayılma XVI. yüzyıldan XX. yüzyıla kadar devam et-
ÂÂ Şiirlerde; kahramanlık, yiğitlik, ölüm, savaş ve aşk gibi miştir.
konular işlenmiştir.
ÂÂ Türkçe bu devrede yabancı dillerden kelime ve dil bilgi-
si kuralları almıştır.
BAŞKA YERDE YOK

Türk edebiyatının dönemlere ayrılmasında dil, din, 3 - Türkiye Türkçesi: Batı Türkçesinin üçüncü devresi Tür-
tarihî olaylar, coğrafya, lehçe ve şive farklılıkları et- kiye Türkçesi devresidir.
kili olmuştur.
ÂÂ Genellikle “Yeni Lisan Hareketi” bu dönemin başlangıcı
TÜRK YAZI DİLİNİN TARİHİ GELİŞİMİ kabul edilir.

ESKİ TÜRKÇE: Türklerin VIII. yüzyıldan XIII. yüzyı- ÂÂ Bu devrin temelinde, İstanbul konuşmasının esas alındı-
la kadar kullandıkları tek yazı dili Eski Türkçedir. ğı bir yazı dili vardır.
ÂÂ Eski Türkçe; Kök Türk, Uygur ve Karahanlı de-
ÂÂ 1928’de Latin alfabesinin kabulü 1932’de Mustafa Kemal
virlerini içine alır.
Atatürk tarafından Türk Dili Tetkik Cemiyeti’nin (Türk Dil
ÂÂ Kök Türklerin bıraktığı Orhun Kitabeleri de de-
Kurumu) kuruluşu bu hareketin önemli halkalarıdır.
nen Kök Türk Yazıtları Uygurlardan kalan dinî
ve hukukî metinler, Karahanlılar devrinde yazı- ÂÂ Türkler tarih boyunca Kök Türk, Uygur, Arap, Kiril ve La-
lan ve İslami Türk edebiyatının başlangıcını tin alfabelerini kullanmışlardır.
meydana getiren Kutadgu Bilig, Divan-ı Luga-
ti’t Türk ve Atabetü’l Hakayık gibi eserler Eski
Türkçe ile yazılmıştır.

EDEBİYAT 3
 İslamiyet Öncesi Türk Edebiyatı ve Geçiş Dönemi
1. ÖĞRETEN SORU
İslamiyet’in kabulünden önceki Türk edebiyatıyla ilgili aşa-
ğıdaki yargıların hangisinde bilgi yanlışı vardır?
A) Sürgün avlarına sığır, kurban törenlerine şölen, yas tören-
lerine yuğ denirdi.
B) İlk ürünleri arasında koşuk ve sagu ile atasözü özelliği ta-
şıyan savlar yer alıyordu.
C) Şiirler hece ölçüsüyle yazılır, nazım birimi beyittir; uyak
düzeni bakımından ise halk edebiyatındaki koşmaya ben-
zer.
FASİKÜL 5
DESTAN
ÂÂ Ulusların yazı öncesi dönemlerinde oluşmuş olağanüstü
olaylarla, doğaüstü kahramanlarla ve kahramanlıklarla yük-
lü, öyküleyici özellikler taşıyan uzun şiirlerdir.
ÂÂ Epik şiirin en güzel örnekleri olan destanlarda olağanüstü
olayların, doğaüstü kahramanların, tanrıların savaşlarının
yanı sıra o dönemde yaşayan insanlarının inanışları, yara-
tılış ve varoluş konusundaki düşünceleri, ulusların özlem-
leri ve düşleri anlatılır.
ÂÂ İnsanlar önemli gördükleri her olayı, olağanüstü olay ve
hayallerle süsleyerek birbirlerine anlatagelmişlerdir. Des-
tanlar bu şekilde oluşmuştur.

D) Koşuklarda doğa güzellikleri, günlük yaşam, av eğlence- ÂÂ Yeni olaylarla zenginleşen destanlar, halk arasında yayıla-
leri anlatılır; ölen bir kişinin arkasından söylenen yas şi- rak ortak bir eser (anonim) hâline gelmiştir.

irlerine ise sagu denirdi.

Destanların Genel Özellikleri:
E) Ozanlar şiirlerinde, içinde yaşadıkları toplumun çeşitli ger-
ÂÂ Ait olduğu ulusun dili, nazım biçimi ve ölçüsüyle söylenir.
çeklerini, inançlarını, görüşlerini değişik biçimlerde dile ÂÂ Olay ve kişiler olağanüstü niteliklere sahiptir.
getirirlerdi. ÂÂ Anlatılan olaylar toplumda derin izler bırakmıştır.
ÖSYM ÂÂ Yer yer, tanrıların olaylara karıştığı görülür.
İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK EDEBİYATI DÖNEMİ ÂÂ Kişiler, seçkin (kral, han, hakan vb.) insanlardır.
SÖZLÜ ÜRÜNLERİ ÂÂ Destanlar, oluşumları bakımından “doğal destan” ve “yap-
ma (yapay) destan” olmak üzere ikiye ayrılır.
KOŞUK
ÂÂ Kahramanlık, sevgi, aşk, doğa güzellikleri gibi konuların di- DOĞAL DESTAN
Tandem Yayınları

le getirildiği coşkulu şiirlerdir. ÂÂ Toplumu derinden etkileyen olaylar sonunda, halk arasın-
ÂÂ Koşuklar, mânilere ve koşmalara kaynak olmuştur. da kendiliğinden oluşan uzun şiirlerdir.
ÂÂ Dörtlük şiir birimiyle oluşturulmuştur. ÂÂ Bunlar genellikle daha sonra bir şair tarafından derlenip
ÂÂ Hece ölçüsüyle söylenmiştir. düzenlenmiştir.
ÂÂ Uyak düzeni aaab, cccb, dddb şeklindedir.
ÂÂ Doğal destanlar, ulusların, özellikle tarih yazımının olmadı-
ÂÂ Sığır (av töreni) ve şölen (kurban töreni) adı verilen tören-
ğı dönemlerini aydınlatmaları bakımından önemlidir.
lerde söylenir.
ÂÂ Doğal destanların oluşumları üç aşamada gerçekleşir.
SAGU ÂÂ Birincisi, tarihsel olayın ortaya çıktığı çekirdek dönemidir.
ÂÂ Eski Türklerde sevilen, sayılan bir kişinin ölümünden son- Toplumun belleğinde derin ve sarsıcı izler bırakan bir olay,
ra düzenlenen cenaze törenine “yuğ töreni”, bu törenler- zaman içinde gelişerek büyür; farklı söyleyişlerle ve ekle-
de söylenen şiirlere de “sagu” denmiştir. melerle zenginleşir.
ÂÂ Biçim bakımından koşuk gibidir. ÂÂ İkincisi, ozanlar toplumun dilinde zenginleşen ve efsane-
leşen olayları düşsel dünyalarında geliştirerek saz eşliğin-
SAV
de dillendirirler.
ÂÂ İslamiyet Öncesi Türk Edebiyatı Dönemi’nde bugünkü ata-
ÂÂ Üçüncüsü, destan geleneğini bilen bir kişinin destanı ye-
sözünün yerine kullanılmıştır.
niden oluşturup yazıya geçirmesidir
ÂÂ Bir düşünceyi, bir deneyimi, bir öğüdü, en az sözcükle kı-
saca anlatan kalıplaşmış sözlerdir.
Doğal (Epik) Destan Örnekleri:
ÂÂ Biçim olarak cümle veya iki dize şeklinde söylenmiştir.

İslamiyet’in Kabulünden Önceki Türk Destanları

Altay - Yakut Dönemi - Yaratılış Destanı
AKLINDA OLSUN

●●

Koşuk sözlü ürünü, halk edebiyatında koşma, di- ●● Saka Dönemi - Alp Er Tunga Destanı, Şu Destanı
van edebiyatında ise içerik olarak gazel nazım bi-
●● Hun Dönemi - Oğuz Kağan Destanı, Attila Destanı
çimine karşılık gelir.
●● Kök Türk Dönemi - Bozkurt Destanı, Ergenekon Destanı
Sagu sözlü ürünü, halk edebiyatında ağıt, divan
●● Uygur Dönemi - Türeyiş Destanı, Göç Destanı
edebiyatında mersiye nazım türüne karşılık gelir.

4 EDEBİYAT
 İslamiyet Öncesi Türk Edebiyatı ve Geçiş Dönemi FASİKÜL 5
Batı Edebiyatı Doğal(Epik) Destan Örnekleri: ÂÂ Efsaneler, bir bakıma, mitlerin modernleşmiş şekilleri ola-
rak ifade edildikleri için kutsal öğeler de taşırlar.
İlyada, Odysseia Yunan
ÂÂ Efsaneler, belirli şekilleri olmayan ve konuşma diliyle an-
Şahname İran latılan, kısa halk anlatılarıdır.
Kalavela Fin DESTAN İLE EFSANENİN FARKI
Ramayana, Mahabarata Hint
ÂÂ Efsane, halkın hayal gücüyle oluşturduğu “ideal insan ti-
pi”ni dile getirir ve nesilden nesile anlatılır.
Nibelungen Alman
ÂÂ Efsanelerde insanın kendisi dışındaki varlıklar veya kendi-
Gılgamış Sümer si dışında var olduğuna inandığı her şeyi anlama, açıkla-
Chanson de Roland Fransız ma söz konusudur.
ÂÂ Bu açıklama, bir bilgiye veya belgeye değil, hayal gücüne
Beowulf İngiliz
dayanır.
Le Cid İspanyol ÂÂ Destanlar ise toplumsal hayatta derin iz bırakan yaşanmış
İgor Rus olaylardan beslenir, onların etkisiyle oluşur.

Şinto Japon İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK DESTANLARI

ÂÂ Türk destanları, sözlü edebiyat ürünü olduğu için bu des-
YAPMA (YAPAY) DESTAN tanlar hakkında bilgiler sınırlıdır.
Bir ulusu ilgilendiren, önemli tarihi bir olayın yıllar sonra, des- TÜRK DESTANLARINDA MOTİF ADI VERİLEN MİTOLOJİK
tan özelliklerine uygun olarak bir şair tarafından kaleme alın- ÖGELER:
dığı şiirlerdir. ÂÂ ışık, rüya, ağaç, demir, altın yay, at, kurt, geyik, kırklar,
mağara, sihir, Hızır
ÂÂ Tasso’nun (Taso) Kurtarılmış Kudüs,
TÜRK DESTANLARINDA ORTAK TİPLER:
ÂÂ Ariosto’nun (Ariyosto) Çılgın Orlando,
ÂÂ alp tipi
ÂÂ Dante’nin İlahi Komedya adlı eserleri İtalyan edebiyatının,
ÂÂ bilge tipi
ÂÂ Vergilius’un (Vercilyus) Aeneis adlı eseri Latin edebiyatı- ÂÂ kadın tipi
Tandem Yayınları

nın,
ÂÂ Milton’ın (Miltın) Kaybolmuş Cennet adlı eseri İngiliz ede- 2. ÖĞRETEN SORU
biyatının yapma destan örneklerindendir.
I. Demir
Türk Edebiyatında Yapma Destan Örnekleri: II. Altın Yay
ÂÂ Kayıkçı Kul Mustafa - Genç Osman Destanı
III. Işık
ÂÂ Mehmet Akif Ersoy - Çanakkale Şehitlerine
IV. Ağaç
ÂÂ Cahit Külebi - Atatürk Kurtuluş Savaşı’nda
ÂÂ Fazıl Hüsnü Dağlarca - Üç Şehitler Destanı
Yukarıdaki mitolojik ögelerden Türk destanlarında yer alan-
ÂÂ Nâzım Hikmet Ran - Kuvayı Milliye
lar aşağıdakilerin hangisinde birlikte verilmiştir?
ÂÂ Ceyhun Atıf Kansu - Sakarya Meydan Savaşı
A) I ve II   B) I ve IV   C) II ve III
ÂÂ Gülten Akın - Maraş’ın ve Ökkeş’in Destanı
D) I, II ve IV   E) I, II, III ve IV
EFSANE ÖSYM
Kişi, yer ve olayları konu alan, inandırıcılık özelliğine sahip,
çoğu zaman olağanüstülüklere yer veren, belirli bir üsluba
İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK DESTANLARI
ve şekle bağlı olmayan, kaynaklarını genellikle geçmişin de- ALTAY-YAKUT DÖNEMİ
rinliklerinden alan kısa, yalın, ağızdan ağıza aktarılan ortak
YARATILIŞ DESTANI
(anonim) halk anlatılarıdır. ÂÂ Evrenin yaratılışını, iyilik ve kötülüğün kaynaklarını, evren-
EFSANENİN ÖZELLİKLERİ deki düzeni konu edinen Yaratılış Destanı, XIX. yüzyılda
ÂÂ Efsaneler, dilden dile anlatılagelmiş, çok eski anlatılar olup Prof. W. Radloff tarafından Altay Türkleri arasında derlen-
ortak (anonim) halk edebiyatı ürünleridir. miştir. Yaratılış Destanı, Türkler tarafından kabul edilmiş es-
ÂÂ Efsanelerin konuları bir kişiye, bir olaya veya bir yere da- ki ve yeni dinlerin, özellikle de şamanizmin izlerini taşır.
yandırılır.
Yaratılış Destanı’ndan bir bölüm:
ÂÂ Efsanelerde anlatılanların, bir ölçüde de olsa, inandırıcılık
ÂÂ “Kara Han, Erliği dünyanın en derin katına sürdü. Bu gü-
özelliği vardır.
neşsiz, aysız, yıldızsız yerde dünyanın sonuna değin otur-
ÂÂ Efsanelerde çoğu zaman, olağanüstülük ağır basar. Bu ne-
masını buyurdu.. On altıncı kat gökte “Bay Ölkün” Altın
denle de dinleyeni, bilinmeyen giz dolu bir dünyaya götü-
Dağda, altından bir tahtta oturur. Yedinci katta “Gün Ana”,
rerek saygı ve ilgi uyandırır.
altıncı katta “Ay Ata” oturmaktadır.”

EDEBİYAT 5
 İslamiyet Öncesi Türk Edebiyatı ve Geçiş Dönemi FASİKÜL 5
SAKA DÖNEMİ KÖK TÜRK (GÖKTÜRK) DÖNEMİ
ALP ER TUNGA DESTANI
BOZKURT DESTANI
ÂÂ Türk-İran savaşlarıyla, Alp Er Tunga’nın (Şehname’de Af-
rasyap olarak geçen kahramanın) yiğitliklerinin anlatıldığı ÂÂ Destanın esası, yok olma felaketine
destandır. Alp Er Tunga, MÖ VII. yüzyılda yaşamış kahra- uğrayan Göktürk soyunun yeniden
man ve çok sevilen bir Saka hükümdarıdır. Alp Er Tunga’nın dirilip çoğalmasında bir bozkurtun
hayatı savaşlarla geçmiştir. Uzun süre mücadele ettiği İran- anne kurt olarak etkili olmasıdır.
lı Medlerin hükümdarı Keyhusrev’in davetinde hile ile öl-
dürülmüştür ÂÂ Destanda, Türkler, Lin adlı bir ülke-
ŞU DESTANI nin ordularınca yenilgiye uğraması
anlatılıyor. Düşman askerleri bütün
ÂÂ MÖ 330-327 yıllarında Makedonyalı İskender, İran’ı ve Tür-
Türkleri öldürdüler. Bu büyük kıyım-
kistan’ı kuşatmıştı. Bu dönemde Saka hükümdarının adı
Şu idi. Bu destanda Türklerin İskender’le mücadeleleri ve dan yalnızca 10 yaşlarındaki bir oğ-
geriye çekilmeleri anlatılmaktadır. Geri çekilmeyen ailele- lan sağ kaldı geriye. Bu çocuğu Boz-
rin Türkmen adıyla anılmalarını anlatan bir efsane de des- kurt iyileştirdi, onu büyüttü.
tan içinde yer almaktadır.
ERGENEKON DESTANI
ÂÂ Kaşgarlı Mahmut, Divanü Lügat’it Türk’te İskender’den Zül-
karneyn olarak söz eder. ÂÂ Bir yenilgi sonucunda Ergenekon’a çekilen Türklerin ora-
da çoğalıp, bir demir dağı erittikten sonra kurtuluşlarını an-
HUN DÖNEMİ
latan destandır. Destan, adını Türklerin yüzyıllarca çift sü-
OĞUZ KAĞAN DESTANI rerek, avlanarak, maden işleyerek çoğalıp yaşadıkları, et-
ÂÂ M.Ö. 209-174 tarihleri arasında hükümdarlık yapan Hun hü- rafı aşılmaz dağlarla çevrili, kutsal bir yer olan Ergene-
kümdarı Oğuz Kağan’ın yaşamı ve savaşları anlatılır. Destan kon’dan almıştır.
kahramanı Oğuz’un gerçekte, Hun hükümdarı Mete olduğu
söylenmektedir. Gerçekten de Mete’nin tarihi kişiliği ile UYGUR DÖNEMİ
Oğuz’un serüvenleri arasında büyük bir benzerlik vardır. TÜREYİŞ DESTANI
Tandem Yayınları

ATTİLA DESTANI
ÂÂ Batı Hun Hükümdarı Attila’nın yaşamını ve kahramanlıkla-
rını anlatan destandır. Hun hükümdarı Attila (395 -453), Av-
rupa’nın tamamına yakınına hükmetmiş ve devletinin sınır-
larını Asya’ya taşımış, hükümdarlığı boyunca ordusu ile Ba-
tı ve Doğu Roma İmparatorluklarını sık sık kuşatmıştır. At-
tila’nın bu savaşları ve kahramanlıkları Attila Destanı’nın
konusunu oluşturur.
3. ÇÖZÜMLÜ SORU
...
Yine günlerden bir gün Ay Kağan’ın gözü parladı. Doğum san-
cıları başladı ve bir erkek çocuğu oldu. Bu çocuğun yüzü gök,
ağzı ateş gibi kızıl, gözleri ela, saçları ve kaşları kara idi. Peri-
lerden daha güzeldi. Bu çocuk anasının göğsünden ilk sütü
emdi ve bir daha emmedi. Çiğ et ve çorba istedi. Dile gelmeye
başladı. Kırk gün sonra büyüdü, yürüdü ve oynadı. Ayağı öküz
ayağı gibi, beli kurt beli gibi...
...
Oğuz Kağan Destanı’ndan alınan bu metinle ilgili aşağı-
dakilerden hangisi söylenemez?
A) Kahramanı ruhsal derinlikleriyle tasvir edilmiştir.
(Kahramanın fiziksel özellikleri anlatılmıştır.Cevap A)
B) Gerçek ve hayalî unsurlar bir arada verilmiştir.
C) Tasvirlerde tabiat unsurlarına başvurulmuştur.
D) Zamanla ilgili unsurlar gerçeküstüdür.
E) Kahramanı olağanüstü özellikler taşımaktadır
AYT 2019
6 EDEBİYAT
ÂÂ Uygur hakanının, üç kızını insanoğluyla evlendirmeyi uy-
gun bulmayarak Tanrı’ya, kızlarıyla evlenmesi için yakar-
ması ve Tanrı’nın bir kurt şeklinde görünerek hakanın kı-
zıyla evlenmesi ve Uygur Türklerinin bu evlilikten çoğalma-
sı anlatılır.
GÖÇ DESTANI
ÂÂ Uygur hakanının Çinlilerle yapılan savaşlara bir son ver-
mek için oğluna bir Çin prensesi alması ve buna karşılık
Kutul Dağı’nı vermesi, yurtta birliğin bozulması üzerine, Uy-
gurların çektikleri çileler, sonunda yaşadıkları toprakları bı-
rakarak göç etmeleri anlatılır.
İSLAMİYET DÖNEMİ TÜRK DESTANLARI
SATUK BUĞRA HAN DESTANI:
ÂÂ Karahanlı hükümdarı Satuk Buğra Han’ın çeşitli illerdeki in-
sanları Müslümanlığa çağırmasını, inanmayanlara keramet
göstermesini, savaşlarda ağzından ateşler saçarak inan-
mayanları yakması anlatılır.
MANAS DESTANI:
ÂÂ Yaklaşık 500.000 mısradan oluşan ve dünyanın en
ÂÂ büyük destanı sayılan Manas’ta Müslüman Kırgızlarla put-
perest Kalmuklar arasındaki mücadeleler anlatılır. Desta-
nın başkahramanı Manas, İslamiyet’i yaymak için müca-
dele eden kahraman bir savaşçıdır. Destanda, İslamiyet
öncesindeki Türklerin yaşam, kültür ve inançlarına dair bil-
giler de yer almaktadır.
 İslamiyet Öncesi Türk Edebiyatı ve Geçiş Dönemi FASİKÜL 5
CENGİZ HAN DESTANI: ●● Bilge Tonyukuk ve Yolluğ Tigin tarafından yazılmıştır.
ÂÂ Moğol hükümdarı Cengiz Han’ın hayatı, savaşları ve Mo- ●● Türklerin milli alfabesi olan Göktürk alfabesi ile yazılmıştır.
ğol istilasından sonra Kıpçak bozkırlarında ve eski Uygur- ●● Yabancı dillerin etkisinden uzak, yalın bir dil kullanılmıştır.
ların yaşadığı bölgelerdeki olaylar anlatılır. ●● Göktürklerin, bağımsızlıkları için Çinlilerle yaptıkları savaş-
BATTAL GAZİ DESTANI: lar ve bu savaşlar sonucunda devleti yeniden nasıl kurduk-
ÂÂ Destanın kahramanı, Türkler arasında Battal Gazi adıyla ları anlatılır. Ayrıca Türk ulusuna seslenilerek birlik içinde
benimsenmiş bir Arap savaşçısıdır. Emevilerin Hıristiyan- yaşamaları öğütlenmiştir.
larla yaptıkları savaşlarda büyük kahramanlıklar gösteren ●● Yazıtların ilki, MS 720 yılında Bilge Tonyukuk tarafından ya-
Abdullah isimli bir kişinin kahramanlıkları, zamanla Battal zılmış ve diktirilmiştir.
Gazi destanını doğurmuştur. Battal Gazi, Müslümanlığı yay- ●● İkinci ve üçüncü yazıtlar, Yolluğ Tigin tarafından yazılmış-
mak için insanların yanı sıra büyücü, cadı ve dev gibi ola- tır. Bu abidelerden birisi MS 732 yılında Kültigin adına, di-
ğanüstü güçlerle de savaşır. ğeri ise MS 735 yılında Kültigin’in ağabeyi Bilge Kağan adı-
na dikilmiştir.
DANİŞMENT GAZİ DESTANI:
●● Bilge Tonyukuk anıtında kullanılan dil, oldukça sadedir. Yol-
ÂÂ Anadolu’nun fethi ve bu mücadelenin kahramanları anla-
luğ Tigin’in yazdığı anıtlarda dil, söylev dilidir.
tılır. Olayların tarihi gerçeklere uygunluğundan, kahraman-
●● Yazıtlar, ilk kez 1893 yılında Danimarkalı Thomsen tarafın-
larının yaşamış Türk beyleri olmasından, Anadolu coğraf-
dan okunmuştur.
yasının gerçek isimleriyle anılmasından dolayı uzun süre
●● Yazıtlar, günümüzde Moğolistan sınırları içinde bulunmak-
tarih kitabı olarak nitelendirilmiştir.
tadır.
KÖROĞLU DESTANI:
ÂÂ Destanın kahramanı Köroğlu’nun, Bolu Beyi’nin yaptığı zu- GEÇİŞ DÖNEMİ ESERLERİ
lümleri engellemek için ortaya koyduğu kahramanlıklar an- ÂÂ Geçiş Dönemi (XI-XII. yüzyıl), Türk edebiyatında İslami-
latılır. Etrafına yiğitler toplayan Köroğlu, Bolu Beyi tarafın- yet’in Kabulünden Önceki Dönem’den İslami Dönem’e ge-
dan gözlerine mil çekilerek kör edilen babasının intikamı- çişi ifade etmektedir.
nı almak için dağlara çıkar. Hayatını yoksul ve çaresizlere
KUTADGU BİLİG
Tandem Yayınları

yardım ederek geçirir. Halk arasındaki inanca göre “Silah

icat edildi, mertlik bozuldu.” demiş ve kırklara karışmıştır. ÂÂ “Mutluluk Veren Bilgi” anlamına
gelen Hakaniye lehçesiyle yazılan
4. ÖĞRETEN SORU
Kutadgu Bilig, Geçiş Dönemi’nin
Aşağıdakilerden hangisi İslamiyet öncesi Türk destanla- edebî eser niteliği taşıyan ilk örne-
rından biridir? ğidir.
ÂÂ Aynı zamanda İslamiyet’in etkile-
A) Cengiz Han Destanı
rinin görüldüğü ilk eserdir.
B) Köroğlu Destanı ÂÂ 1069’da Yusuf Has Hacip tarafın-
C) Satuk Buğra Han Destanı dan yazılan ve Karahanlı Hüküm-
dârı Tabgaç Buğra Han’a sunulan eser, insanlara hem bu
D) Danişmend Gazi Destanı
dünyada hem de ahirette mutlu olmanın yollarını göster-
E) Bozkurt Destanı meyi amaçlamaktadır.
AYT 2020 ÂÂ Eser 6645 beyit ve 173 dörtlükten oluşmaktadır.
ÂÂ Eserde dörtlüklerin kullanılması onu İslamiyet’in kabulün-
İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK EDEBİYATI DÖNEMİ den önceki şiir geleneğine; beyitlerle, mesnevi nazım biçi-
YAZILI ÜRÜNLERİ miyle ve aruz ölçüsüyle yazılması da İslamiyet etkisindeki
şiir geleneğine bağlamaktadır.
ÂÂ İslamiyet öncesi Türk edebiyatına ait, bilinen yazılı ürün
ÂÂ Kutadgu Bilig, didaktik yani öğretici yanı ağır basan ve dü-
çok azdır.
şünce ağırlıklı bir eserdir.
ÂÂ Türkler bu dönemde Göktürk ve Uygur alfabelerini kullan-
mışlardır.
ÂÂ Türk edebiyatında ilk mesnevi olma özelliğini ta-
BAŞKA YERDE YOK

ÂÂ İslam öncesi Türk edebiyatının en önemli yazılı eserleri Or-

şıyan Kutadgu Bilig, aruzun fe’ûlün/fe’ûlün/
hun Yazıtları ve Uygur Metinleri’dir.
fe’ûlün/fe’ûl kalıbıyla yazılmıştır.
ORHUN YAZITLARI(KİTABELERİ): ÂÂ Kutadgu Bilig, alegorik bir mesnevi örneğidir.
ÂÂ Türk edebiyatının ilk yazılı örneği olarak kabul edilir. ÂÂ Alegori “bir yaşantı veya davranışın daha iyi kav-
●● Tarih, coğrafya ve edebiyata kaynaklık etmiştir. ranmasını sağlamak için göz önünde canlandı-
●● Türk edebiyatının ilk nutuk (söylev) örneğidir. rıp dile getirme” demektir.
●● Türk adı ilk kez geçer. ÂÂ Eserde söz konusu olaylar, dört sembolik kişi
●● MS 720 - 735 yıllarına ait yazıtlardır. etrafında geçmektedir. Bu kahramanların ağız-

EDEBİYAT 7
 İslamiyet Öncesi Türk Edebiyatı ve Geçiş Dönemi FASİKÜL 5
larından yazarın insan mutluluğuna, sosyal düzene, dev- ÂÂ Hikmetlerde atasözleri de yer alır.
let yönetimine ilişkin görüşleri dile getirilir. ÂÂ Eserde Hz. Muhammed’in hayatı ve mucizeleri, dünyadan
ÂÂ Eserin kahramanlarından şikâyet, kıyamet gününün yakınlığı, dervişliğin faziletleri gi-
Kün Togdı (Hükümdar) adaleti, bi dinî konular işlenmiştir.
Ay Toldı (Vezir) saadeti, ÂÂ Eser, tasavvufu yaymak amacıyla yazıldığı için lirizm yönü
Ögdülmiş (Vezirin oğlu) aklı, zayıf, öğretici yanı ağır basan, sanat kaygısı taşımayan man-
Odgurmış (Vezirin kardeşi) akıbeti zumelerden oluşmaktadır.
temsil eder.
ÂÂ Kutadgu Bilig, Türk edebiyatındaki ilk siyasetname örne- DEDE KORKUT HİKÂYELERİ
ği olması yönüyle de önemli bir yere sahiptir. Eserin asıl adı Kitâb-ı Dedem Korkud Alâ Lisân-ı Tâife-i

DİVANU LÜGÂTİ’T-TÜRK Oğuzan’dır (Oğuzların diliyle Dedem Korkut’un Kitabı).

ÂÂ 1074’te Kaşgarlı Mahmut tarafından yazılan eser, Türkçe-A-

ÂÂ Oğuzların çevredeki boylar ile savaşlarının yanı sıra, Türk
rapça bir sözlüktür. boylarının kendi iç mücadelelerinin de anlatıldığı öyküler-
ÂÂ Eserin yazılış amacı Araplara Türkçeyi öğretmek ve Türk- den oluşur.
çenin zengin dil varlığını ortaya çıkarmaktır. ÂÂ Türk tarihine ait rivayetler, han ve beyler hakkında methi-
ÂÂ Eserde Türkçe kelimelerin Arapça karşılıkları verilmiş ve yeler, Türk töresine ait pek çok konu anlatılmıştır.
Türkmen, Oğuz, Çiğil gibi çeşitli Türk boylarının dilleri ta- Dede Korkut Hikâyeleri,
nıtılmıştır. ●● Destandan halk öykücülüğüne geçiş döneminin ilk ürün-
ÂÂ Arap harfleriyle kaleme alınan eserde, Karahanlı Türkçesi- leridir.
nin ses özellikleri görülmektedir. ●● 15. yüzyılda yazıya geçirilmiştir.
ÂÂ Eserde halk dilinde yer alan kelimeler, deyimler, atasözle- ●● Yazarının kim olduğu bilinmemektedir.
ri ve şiir örnekleri bulunmaktadır. ●● On iki öyküden oluşur.
ÂÂ Kaşgarlı Mahmut, bütün bu bilgileri Türk boylarını dolaşa-
●● Şiir ve düzyazı bölümlerinden oluşmuştur.(Nazım-nesir ka-
rak elde etmiştir. rışıktır.)
ÂÂ Eserin sonunda Türk illerini gösteren ve tarihî önem taşı-
●● Olağanüstü olaylarla gerçek olaylar iç içedir.
yan bir harita bulunmaktadır.
Tandem Yayınları

●● Öykülerin konuları aşk, yiğitlik gösterisi, kahramanlık, boy-

Divanu Lügâti’t-Türk; lar arasındaki savaşlardır.
ÂÂ Türkçenin bilinen ilk sözlüğü, ilk dil bilgisi kitabı, ilk edebi-
●● Türklerin eski yaşamları ile ilgili ayrıntılar yanında, İslam di-
yat antolojisidir.
ni ile ilgili özellikler de vardır.
ATABETÜ’L-HAKAYIK ●● Her hikâyede adı geçen, olaylardan hisse çıkaran, hana
dua eden Dede Korkut; hikâyenin yazarı değil daha çok
ÂÂ “Hakikatlerin Eşiği” anlamına gelen Ata-
manzum destani hikâyeler anlatan, ozanları simgeleyen
betü’l-Hakayık adlı eser Hakaniye lehçe-
bilge bir kişidir.
siyle Edip Ahmet Yükneki tarafından ya-
zılmıştır.
5. ÖĞRETEN SORU
ÂÂ Eserin bazı bölümleri beyitlerle yazılmış
olup esas metin bölümlerinde dörtlük ter- Eser Adı Eser Özelliği
cih edilmiştir. -Bu bölümlerde bilginin ya- • Ahmet Yesevi ve Dervişleri tara-
rarları ile cahilliğin zararları, cömertliğin
fından önce çıkarılan bir türe ait
övgüsü, cimriliğin yergisi, kibirliliğin kötülükleri, dünyanın I. Divan-Hikmet
şiirlerin toplandığı eser olarak
geçiciliği gibi konular işlenmiştir.
ÂÂ Atabetü’l-Hakayık, dinî-ahlaki içerikli öğretici bir eserdir. II. Muhakemetü’l bilinir.
ÂÂ İslam dininin etkisiyle eserde Arapça-Farsça birçok kelime Lugateyn • Kaşgarlı Mahmut tarafından ya-
kullanılmıştır.
zılan bu eser, Türkçe-Arapça
ÂÂ Atabetü’l- Hakayık; İslamiyet etkisindeki Türk edebiyatı- III. Atabetü’l Hakayık
sözlük niteliğindedir.
nın, İslam inançlarını telkin eden ilk eseri olma özelliği ta-
şımaktadır. IV. Dede Korkut Kitabı • Birçok hikâyeden oluşan bu
eser, Oğuzların sosyokültürel
DİVAN-I HİKMET V. Divânu Lugâti’t-Türk
hayatını kurgusal bir anlatımla
ÂÂ Dinî-tasavvufi şiirin kurucusu olarak bi-
ele alır.
linen Hoca Ahmed Yesevî’nin hikmet
adını verdiği şiirlerinin yer aldığı ve öğ- Yukarıdaki eser adları ile özellikleri eşleştirildiğinde han-
rencileri tarafından toplanarak kitap hâ- gi iki eser adı dışta kalır?
line getirilen bir eserdir.
A) I ve II   B) I ve IV   C) II ve III
ÂÂ Dörtlüklerle yazılan hikmetler genellik-
le 7’li ve 12’li hece ölçüsüyle oluşturul- D) III ve V   E) IV ve V
muştur. AYT 2020
8 EDEBİYAT
İslamiyet Öncesi Türk Edebiyatı ve Geçiş Dönemi FASİKÜL 5

Etkinlik - 1

Aşağıdaki metinlerde verilen boşluklara metinlerin altında verilen uygun kavramları yerleştirelim.

Eski Türkler, genel sürek avlarına “…….”, kurban törenlerine “…….”; yas, ölüm törenlerine “…….”
adını verirlerdi. Bu dini törenler ……., ……., ……., ……. adını alan kişiler tarafından yönetilirdi. Büyü-
Aralarında benzerlik ilgisi kurulan varlık veya kavramlardan nitelikçe zayıf olanın, kuvvetli olana benzetilerek anlatılmasıdır.
cülük, müzisyenlik, hekimlik, şairlik gibi nitelikleri olan bu yöneticiler, törenlerde “…….” denen saz ile
bazı destan parçalarını veya …….,……. adı verilen şiirlerini söylerlerdi.

Aralarında benzerlik ilgisi kurulan varlık veya kavramlardan nitelikçe zayıf olanın, kuvvetli olana
Sagu, baksı, koşuk, sığır, şaman, şölen, ozan, yuğ,benzetilerek kopuz, kam anlatılmasıdır.

• Yuğ törenlerinde söylenen sagunun halk edebiyatındaki karşılığı “…….”, divan edebiyatındaki
karşılığı “…….”dir.

• Koşuğun halk edebiyatındaki karşılığı “…….”, divan edebiyatındaki karşılığı “…….”dir.

Aralarında benzerlik ilgisi kurulan varlık veya kavramlardan nitelikçe zayıf olanın, kuvvetli olana benzetilerek anlatılmasıdır.

• Bugünkü atasözünün yerine kullanılmış, kısa ve özlü sözlere ……. denir.

• İslamiyet öncesi Türk edebiyatının en önemli yazılı eserleri “………….” ve

Aralarında benzerlik ilgisi kurulan varlık veya kavramlardan nitelikçe zayıf olanın, kuvvetli olana
Uygur Metinleri, koşma, ağıt, Orhun Yazıtları, gazel, mersiye, sav
benzetilerek anlatılmasıdır.

• 11. yüzyılda (1069-1070) Yusuf Has Hacip tarafından yazılan …………., o zaman Doğu Karahanlı
devletinin hakanı olan Tabgaç Buğra Han’a sunulmuştur. “………….” anlamına gelmektedir.

• 11. yüzyılda (1072-1074), ………….tarafından yazılan …………., Araplara Türkçeyi öğretmek ve

Türkçenin Arapça ile boy ölçüşebilecek düzeyde bir dil olduğunu kanıtlamak amacıyla yazılmış-
tır.

• 12. yüzyılda Edip Ahmet

Aralarında benzerlik Yükneki
ilgisi kurulan tarafından
varlık veya yazılan
kavramlardan nitelikçe…………., bir ahlak
zayıf olanın, kuvvetli olana ve öğüt kitabıdır.
benzetilerek anlatılmasıdır.

“………….” anlamına gelmektedir.

• 12. yüzyılda …………. tarafından söylenen şiirlerden oluşan ………….’ in yazılma gayesi de
halka İslam esaslarını hikmetli bir şekilde öğretmektir.

• Destandan halk öykücülüğüne geçiş döneminin ürünü olan …………. on iki öyküden oluşmak-
tadır.

Kitab-ı Dede Korkut, Kaşgarlı Mahmut, Ahmet Yesevi

Aralarında benzerlik ilgisi kurulan varlık veya kavramlardan nitelikçe zayıf olanın, kuvvetli olana
Divanü Lügati’t Türk, Kutadgu Bilig, Hakikatler eşiği,anlatılmasıdır.
benzetilerek
Atabetü’l Hakayık, Saadet veren bilgi, ilim, Divan-ı Hikmet

EDEBİYAT 9
 İslamiyet Öncesi Türk Edebiyatı ve Geçiş Dönemi FASİKÜL 5
Etkinlik - 2
Aşağıda verilen destanları ulusları ile eşleştiriniz.

İlyada,
JAPON
Odysseia İgor

RUS
Şahname Şinto
FİN

Kalevala Ramayana
İRAN

HİNT Chanson de
Nibelungen Roland

YUNAN
Mahabarato Beowulf

SÜMER

Gılgamış Cid
FRANSIZ

İNGİLİZ

İSPANYOL

HİNT

ALMAN

Etkinlik - 3
Aşağıdaki verilen metinlerin hangi destana ait olduğunu eşleştirerek bulunuz.

Savaşta yaralanan bir Türk’ün, dişi bir İskender ile Türkler arasındaki savaşları
kurt tarafından kurtarılmasını, korunma- anlatan destandır. Türklerin İskender’le
sını ve Türklerin sözü edilen kurtla bu mücadeleleri ve geriye çekilmeleri anla-
Türk’ten çoğalmasını anlatır. tılmaktadır.

Kutsal taşı Çinlilere vermeleri üzerine,

Bir yenilgi sonunda geri çekilen Türklerin
tanrı tarafından cezalandırılmaları; ku-
orada çoğalıp, bir demir dağı erittikten
raklığın başlaması nedeniyle de başa ge-
sonra kurtuluşlarını anlatan destandır.
lenler anlatılır.

Ergenekon
Göç Destanı Şu Destanı Bozkurt Destanı
Destanı

10 EDEBİYAT
 Öğreten Test
1. Aşağıdakilerden hangisi İslâmiyet öncesi Türk ede- 4. Aşağıdakilerden hangisi Kitab-ı Dede Korkut’un özel-
biyatının özelliklerinden biri değildir? liklerinden biri değildir?

A) Sözlü edebiyat ürünlerine destan, sagu, koşuk ve A) İslamiyet öncesi döneme aittir, yazıya geçirilmemiş-
sav adları verilir. tir.

B) Yerel bir özellik taşır ve yabancı etkilerden uzaktır. B) Destan geleneğinden halk öykücülüğüne geçiş dö-
neminin ürünüdür.
C) Destanlar büyük şairler tarafından daha da genişle-
tilerek yazıya geçirilmiştir. C) Nesir ve nazım karışımı 12 hikâyeden oluşur.

D) Şiirlerde kahramanlık, yiğitlik, sevgi, tabiata övgü gibi D) Oğuzların düşmanlarıyla ve olağanüstü güçlerle mü-
konuların ağır bastığı görülür. cadeleleri anlatılır.

E) Ozanlar, aynı zamanda büyücü, hekim, müzisyen, E) Sanatçısı belli olmayan, halkın ortak malı olan bir ya-
oyuncu olarak toplumda görevler üstlenmişlerdir. pıttır.

2. Kutadgu Bilig ile ilgili aşağıdaki bilgilerden hangisi 5. İslamiyet etkisindeki Türk edebiyatının bir ürünü olan ya-
yanlıştır? pıt, didaktik bir nitelik taşımaktadır. İnsanlara öğütler ve-
ren bir ahlak kitabıdır. Giriş bölümü aruz ölçüsüyle yazı-
A) İslam etkisindeki Türk edebiyatının bilinen ilk yapıtı- lan yapıtın asıl konusunun anlatıldığı bölümleri, dörtlük
dır. biçimindedir.
Tandem Yayınları

B) Kaşgarlı Mahmut tarafından kaleme alınmıştır.

Bu parçada sözü edilen yapıt aşağıdakilerden han-
C) Karahanlı hükümdarı Tabgaç Buğra Karahan’a su- gisidir?
nulmuştur.
A) Divanü Lügati’t Türk
D) Mesnevi şeklinde yazılmış bir yapıttır.
B) Atabetü’l Hakayık
E) Yazarın, din, devlet, siyaset ve terbiye ile ilgili görüş-
lerini anlattığı bir nasihat ve siyaset kitabıdır. C) Risaletü’n Nushiye

D) Divan-ı Hikmet

E) Kutadgu Bilig

3. Türkçenin ilk tasavvuf şairidir. Türkistan’da doğmuştur.

Hayatını Türk toplulukları arasında İslam’ı ve tasavvufu
yaymakla geçirmiş, çok sevilmiştir. Şiirlerini dörtlüklerle
yazmış, hece ölçüsünü kullanmıştır. Sade bir halk diliyle
insanlara seslenmiştir. Bu şiirlere “hikmet” adı verilmiş-
tir.
6. Aşağıdakilerin hangisinde bir bilgi yanlışı vardır?
A) Tasso’nun Kurtarılmış Kudüs’ü, Milton’un Kaybol-
muş Cennet’i yapma destandır.

B Aruz ölçüsüyle, mesnevi tarzında yazılan Kutadgu

Bu parçada tanıtılan sanatçı ve yapıtı aşağıdakiler-
Bilig, İslamiyet etkisindeki Türk edebiyatının eldeki
den hangisidir?
ilk ürünüdür.

A) Edip Ahmet Yükneki - Atabetü’l Hakayık C) Kaşgarlı Mahmut, Divanü Lügati’t Türk adlı yapıtında
Farsça ile Türkçeyi karşılaştırmış ve Türkçenin üstün
B) Kaşgarlı Mahmut - Divanü Lügati’t Türk
yönlerini ortaya koymuştur.
C) Ahmedi - İskendername
D) Göç, Oğuz Kağan, Türeyiş İslamiyet öncesi döneme
D) Yusuf Has Hacip - Kutadgu Bilig ait Türk destanlarıdır.
E) Ahmet Yesevi - Divan-ı Hikmet E) Şehname, Mahabharata, İlyada ve Odysseia doğal
destanlardan bazılarıdır.

EDEBİYAT 11
 Öğreten Test
7. Aşağıdakilerin hangisi Türk destanlarından biri de- 10. Aşağıdakilerden hangisinde bir bilgi yanlışı vardır?
ğildir?
A) Türk edebiyatına ait ilk destanlar Göktürklere aittir.
A) Şu Destanı
B) Uygurlara ait Altun Yaruk ve Sekiz Yükmek adlı eser-
B) Türeyiş Destanı ler, Budizm’i anlatan dinî metinlerdir.
C) Ergenekon Destanı C) Yazılı edebiyatın ilk örneği sayılan “Orhun Yazıtları”
D) Gılgamış Destanı Göktürk alfabesiyle yazılmıştır.

E) Göç Destanı D) İslamiyet öncesi dönemde şiirler; şaman, kam, baksı

adı verilen şairler tarafından kopuz eşliğinde söylen-
miştir.

E) İslamiyet öncesi sözlü edebiyat ürünleri yabancı et-

kilerden uzaktır.

8. Aşağıdakilerden hangisi doğal destan değildir? 11. Aşağıdakilerden hangisi İslamiyet öncesi sözlü ede-
biyatın özelliklerinden biri değildir?
A) Ramayana
A) Genellikle aaab, cccb uyak örgüsü kullanılmıştır.
B) Kurtarılmış Kudüs
B) Uyak ve redif kullanılmıştır.
C) Oğuz Kağan
C) Sanatçı, adını son dörtlükte söylemiştir.
Tandem Yayınları

D) Kalavela
D) Öz ve biçim yönünden ulusaldır.
E) Ergenekon
E) Anlatım doğal ve açtıktır, dil katışıksız Türkçedir.

9. Yuğ törenlerinde söylenen şiirlere “sagu” adı verilirdi.
“Sagu”larda sadece ölen kişinin ardından duyulan acı-
lar değil; ölenin yiğitlikleri, yaptığı işler de anlatılırdı. İs-
lamiyet’ten sonra gelişen halk edebiyatında böyle yazıl-
mış şiirlere “----”, divan edebiyatında ise “----” denirdi.
12. Bu destan, Hun hükümdarı Mete’nin yaşamı ve yaptığı
savaşlarla ilgilidir; Mete’nin yaşamı dışında eski Türk ina-
nışlarıyla ilgili bilgiler ve 8’li hece kalıbıyla söylenmiş man-
zum bölümler vardır. Destan, Uygur Türkçesinden Tür-
kiye Türkçesine çevrilmiştir.

Parçada boş bırakılan yerlere sırasıyla aşağıdakiler- Bu parçada sözü edilen destan, aşağıdakilerden han-
den hangisi getirilmelidir? gisidir?

A) varsağı – mesnevi A) Ergenekon Destanı

B) ağıt – mersiye B) Şu Destanı

C) koçaklama – murabba C) Alp Er Tunga Destanı

D) semai – naat D) Oğuz Kağan Destanı

E) mersiye – rübai E) Manas Destanı

1-C 2-B 3-E 4-A 5-B 6-C 7-D 8-B 9-B 10-A 11-C 12-D

12 EDEBİYAT
 Pratik Test
1. Aşağıdakilerden hangisi İslâmiyet etkisindeki Türk 4. Destandan halk hikâyeciliğine geçiş döneminin ürü-
edebiyatının ilk ürünlerinden değildir? nü sayılan yapıt aşağıdakilerden hangisidir?

A) Muhakemetü’l Lügateyn A) Kutadgu Bilig

B) Divanü Lügati’t Türk B) Atabetü’l Hakayık

C) Atabetü’l Hakayık C) Divan-ı Hikmet

D) Divan-ı Hikmet D) Kitab-ı Dede Korkut

E) Kutadgu Bilig E) Muhakemetü’l Lügateyn

2. Türkçenin herkes tarafından bilinmesi ve öğrenilmesi için 5. Aşağıdaki sanatçı-yapıt eşleştirmelerinden hangisi
yazılan bu yapıt sadece bir sözlük değil, aynı zamanda yanlıştır?
Türk tarihinin, gelenek ve göreneklerinin, Türk edebiya-
tının da en zengin kaynaklarından biridir. Yapıtta çeşitli A) Yusuf Has Hacip - Kutadgu Bilig
Türkçe sözcükler, deyimler, atasözleri, eski Türk şiirin-
B) Kaşgarlı Mahmut - Divanü Lügati’t Türk
den örnekler açıklamalı bir şekilde yer almıştır.
Tandem Yayınları

C) Edip Ahmet Yükneki - Divan-ı Hikmet

Bu parçada sözü edilen yapıt ve sanatçı aşağıdaki-
D) Ali Şir Nevai - Muhakemetü’l Lügateyn
lerin hangisinde doğru olarak verilmiştir?
E) Yunus Emre - Risaletü’n Nushiye
A) Kutadgu Bilig - Yusuf Has Hacip

B) Divanü Lügati’t Türk - Kaşgarlı Mahmut

C) Muhakemetü’l Lügateyn - Ali Şir Nevai

D) Divan-ı Hikmet - Ahmet Yesevi

E) Atabetü’l Hakayık - Edip Ahmet Yükneki

6. I. Hece ölçüsü kullanılmış, genellikle yarım uyağa yer

verilmiştir.

II. Anlatımda sanatlara sıkça yer verilmiş, kapalı bir an-

latıma başvurulmuştur.

III. Dil, yabancı sözcüklerle zenginleştirilmiş, mecazlı

3. Aşağıdaki destanlardan hangisi karşısındaki ulusa
söyleyişlere ağırlık verilmiştir.
ait değildir?
IV. Yiğitlik, tabiat, aşk ve destansı olaylar şiirlerde işle-
A) Kalevala - Fin nen başlıca konulardır.
B) Mahabharata - Hint
Yukarıdaki özelliklerden hangileri İslâmiyet öncesi
C) Gılgamış - Türk Türk edebiyatına aittir?
D) Nibelungen - Alman
A) I ve II  B) II ve IV   C) I ve IV
E) Şinto - Japon
  D) II ve III   E) III ve IV. 

EDEBİYAT 13
 Pratik Test
7. Aşağıdakilerin hangisinde verilen destanların tümü 11. Ben sizlere oldum kağan
Türk destanlarıdır? Alalım yay ile kalkan
Bize olsun buyan
A) Göç, Oğuz Kağan, Şu, Alp Er Tunga
Gök kurt olsun bize uran
B) Kurtarılmış Kudüs, İlyada, Ergenekon, Göç
Demir kargılar orman olsun
C) Türeyiş, Şehname, Gılgamış, Alp Er Tunga
Ay yerinde gezsin kulan
D) Oğuz Kağan, Türeyiş, Kalevala, Ergenekon Hem deniz hem de ırmak
E) Şu, Oğuz Kağan, Şehname, Kalevala Gün tuğ olsun gök

Bu dizelerden yola çıkılarak aşağıdaki yargılardan

hangisine varılamaz?

8. İslamiyet öncesi Türk edebiyatında ölen kimselerin A) Sözlü edebiyat dönemi ürünlerindendir.
ardından söylenen şiirlere ne ad verilir? B) Söyleyeni belli değildir.

A) Ağıt  B) Sagu   C) Sav C) Bir destandan alınmıştır.

  D) Koşuk   E) Destan  D) Dil yabancı etkilere açıktır.

E) Göktürklere ait bir üründür.

9. Aşağıdakilerden hangisi Kutadgu Bilig, Atabetü’l Ha-

kayık ve Divanü Lügati’t Türk’ün ortak özelliğidir?
Tandem Yayınları

A) Aruz ölçüsünün kullanılması

B) İslamiyet öncesine ait eserler olmaları

C) Ahlaki konuları işlemiş olmaları

D) Hakaniye Türkçesiyle yazılmış olmaları

E) Aynı yüzyılda yazılmış olmaları

12. Aşağıdakilerden hangisi tümüyle yapay destanları ör-
neklemektedir?

A) Aeneis - İgor - Chansen de Roland - Le Cid

B) Kurtarılmış Kudüs - İlahi Komedya - Şehname -

Şinto
10. İslamiyet öncesi Türk edebiyatının sözlü verimlerinden
biri olan -----, kopuz denilen Türk sazıyla çalınıp söyle- C) Ramayana - Gılgamış - Kalavela - İlyada
nen aşk ve doğa şiirleridir. Bu tür, eski Türk şiirinin na- D) Nibelungen - Odysseia - Üç Şehitler Destanı - Ku-
zım birimi, ölçüsü, uyağı, konuları, dil ve söyleyiş özel- vayı Milliye Destanı
likleri hakkında bize çok önemli ipuçları vermektedir. Di-
E) Kaybolmuş Cennet - Aeneis - Kurtarılmış Kudüs -
vanü Lügati’t Türk’te sözcükler açıklanırken bu türe ait
Genç Osman Destanı
birçok örnek de ve-rilmiştir.

Parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi

getirilmelidir?

A) savlar   B) sagular   C) koşuklar

  D) destanlar   E) semailer 

-1-A 2-B 3-C 4-D 5-C 6-C 7-A 8-B 9-D 10-C 11-D 12-E

14 EDEBİYAT
 Sınav Tadında
1. (I) İslamiyet dönemi Türk edebiyatında Divan-ı Hikmet,
tasavvufi edebiyatın bir örneğidir. (II) 12. yüzyılda Ahmet
Yesevi tarafından yazılmıştır. (III) Aruz ölçüsünün kısa ka-
lıplarıyla, dörtlükler biçiminde oluşturulmuştur. (IV) Hal-
kın anlayacağı bir dille kaleme alınmıştır. (V) Yazılış amacı,
halka İslam dininin esaslarını öğretmektir.
4. 12. yüzyılda Edip Ahmet Yükneki tarafından, Hakaniye
lehçesi ile beyitler ve dörtlükler hâlinde yazılmıştır. “Ha-
kikatler eşiği” anlamına gelen yapıtta bilgi, dil, cömert-
lik, alçak gönüllülük, doğruluk gibi konular işlenmiştir.
Arapça ve Farsça sözcük sayısı dönemindeki yapıtlara
göre daha fazladır.

Bu parçada sözü edilen yapıt aşağıdakilerden han-

Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisinde bil- gisidir?
gi yanlışı vardır?
A) Kutadgu Bilig
A) I  B) II  C) III  D) IV  E) V
B) Divan-ı Hikmet

C) Kitab-ı Dede Korkut

D) Atabetü’l Hakayık

E) Risaletü’n Nushiye

2. Divanü Lügati’t Türk ile ilgili olarak aşağıdaki yargı- 5. Destanlar ulusların yazı öncesi çağlarında oluşmuş
lardan hangisi yanlıştır? I
Tandem Yayınları

olağanüstü olaylarla, doğaüstü kahramanlarla ve kahra-

A) Araplara Türkçeyi öğretmek amacıyla yazılmıştır.
B) Türklerin örf ve gelenekleri üzerine önemli bilgiler yer
almaktadır.
C) İslamiyet dönemi Türk edebiyatının yazılı ilk ürünle-
rindendir.
D) Eski Türk edebiyatına ait koşuk, sav, sagu örnekleri-
ne yer verilmiştir.
E) Aruz ölçüsüyle mesnevi biçiminde yazılmıştır.
manlıklarla yüklü, öyküleyici özellikler taşıyan uzun
II
eserlerdir. Destanlar, eski çağlarda ezgiye eşlik etmeye
uygun biçimde, çoğunlukla şiir şeklinde düzenlenmiştir.
III IV
Lirik şiirin en güzel örnekleri olan destanlarda olağanüstü
V
olayların yanı sıra eski çağ insanlarının yaratılış ve varo-
luş konusundaki düşünceleri de dile getirilmiştir.

Bu dizelerde en belirgin söz sanatı aşağıdakilerden

3. Alın töpü yaşardı hangisidir?

Unıt otın yaşurdı A) I  B) II  C) III  D) IV  E) V

Kölnin suvın küşerdi
Sığır buka möngreşür
Yamaçlar ve tepeler yeşerdi
Kuru otları gizleyip
Göllerin suyunu taşıdılar 6. I. Av törenleri

Sığırlar ve boğalar sevinçlerinden böğrüşüyor II. Din

İslamiyet öncesi Türk edebiyatına ait olan ve ikinci III. Kitabeler

dörtlükte günümüz Türkçesiyle verilen yukarıdaki di- IV. Toy
zeler, aşağıdaki şiir biçimlerinin hangisinden alınmış
V. Doğa
olabilir?
Yukarıdakilerden hangisinin Destan Dönemi’nde ede-
A)Mani   B) Koşma   C) Türkü
bî ürünlerin oluşumuna kaynaklık ettiği söylenemez?
  D) Şarkı   E) Koşuk 
A) I  B) II  C) III  D) IV  E) V

EDEBİYAT 15
 Sınav Tadında
7. İnsanlığın ilk dönemlerinde kişilerin tabiatla, üstün güç-
lerle ve düşmanla mücadelesinde düş yoluyla ortaya
koyduğu eser, söylediği söz, takındığı tavır, mitolojik öge-
lerin oluşmasında etkilidir. Destan dilinde de mitolojik
ögelerin, dinî törenlerin, musikinin ve hayatla mücade-
lenin etkileri vardır.
Buna göre aşağıdakilerin hangisi Türk destanlarında
görülen mitolojik unsurlardan biri değildir?
A) Yay   B) Işık   C) Ağaç
  D) Otağ   E) Bozkurt 
8. Aşağıdakilerden hangisi Uygur Dönemi yazılı metin-
lerinden biri değildir?
A) Kalyanamkara ve Papamkara Hikâyesi
B) Kutadgu Bilig
C) Sekiz Yükmek
D) Irk Bitig
E) Altun Yaruk
9. Kurultayın bu kararı üzerine Türkler, Ergenekon’dan çık-
mak için yol aradılar ama bulamadılar. O zaman bir de-
mirci dedi ki:
- Bu dağda bir demir madeni var, yalın kat demire ben-
zer. Demiri eritirsek belki dağ bize geçit verir.
Gidip demir madenini gördüler. Dağın geniş yerine bir
kat odun, bir kat kömür dizdiler. Dağın altını, üstünü, ya-
nını odun ve kömürle doldurdular. Yetmiş deriden yet-
miş büyük körük yapıp yetmiş yere koydular. Odunu, kö-
mürü ateşleyip körüklediler. Tanrı’nın yardımıyla demir
dağ kızdı, eridi, akıverdi. Bir yüklü deve çıkacak kadar
yol oldu.
---
Ergenekon Destanı’ndan alınan bu metinle ilgili aşa-
ğıdakilerden hangisi söylenemez?
A) Deve, demir, körük, kurultay gibi kavramlar o zamanki
sosyal yaşamla ilgili ipuçlarıdır.
B) Tabiat tasvirine ve abartılı anlatıma yer verilmiştir.
C) Hayalî ögelerle gerçeğe uygun olaylar bir arada ve-
rilmiştir.
D) Olayların geçtiği zaman ve mekân bellidir.
E) Bir olay etrafında gelişen özellik göstermektedir.
1-C 2-E 3-E 4-D 5-E
16
10. Türk beyleri, milleti bunu işitin! Türk milletini toplayıp il
tutacağını burada vurdum. Yanılıp öleceğini yine burada
vurdum. Her ne sözüm varsa ebedî taşa vurdum. Ona
bakarak bilin. Şimdiki Türk milleti, beyleri! Bu zamanda
itaat eden beyler olarak mı yanılacaksınız? Babam ka-
ğan, amcam kağan oturduğunda dört taraftaki milleti na-
sıl düzene sokmuş… Tanrı buyurduğu için kendim otur-
duğumda dört taraftaki milleti düzene soktum. Türk mil-
leti, öldün; Türk milleti, öleceksin! Güneyde Çogay or-
manına, Tögültün ovasına konayım dersen, Türk milleti,
öleceksin! Orada kötü kişi şöyle öğretiyormuş: Uzak ise
kötü mal verir, yakın ise iyi mal verir deyip öyle öğreti-
yormuş. Bilgi bilmez kişi o sözü alıp, yakına varıp çok in-
san yitirdin! O yere doğru gidersen Türk milleti, ölecek-
sin!
Bilge Kağan Yazıtı’ndan alınan bu metinle ilgili olarak
aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
A) Devlet yönetimi ile ilgili bilgilere yer verilmiştir.
B) Söylev özelliği gösteren bir dili vardır.
C) Sade ve yalın bir Türkçeyle kaleme alınmıştır.
D) İslam inancına dair etkiler görülmektedir.
E) Birlik ve beraberliğin önemi vurgulanmıştır.
Tandem Yayınları
11. I. Dört ana karakter arasında geçen diyaloglardan oluş-
maktadır. Alegorik özelliklidir. Bu dört ana karakterin
her biri belirli bir değeri temsil eder.
II. Genel olarak cennet ve cehennem tasvirlerinden,
Peygamber’in hayatından ve mucizelerinden bahse-
dilir. Dinî ve ahlaki öğütler veren şiirlere de yer veril-
miştir. Şiirler dörtlük biçimindedir.
III. Oğuzların çevredeki boylar ile savaşlarının yanı sıra,
Türk boylarının kendi iç mücadelelerinin de anlatıl-
dığı öykülerden oluşur. Türk tarihine ait rivayetler, han
ve beyler hakkında methiyeler, Türk töresine ait pek
çok konu da işlenmiştir.
IV. Hazırlanışı ve içindekiler bakımından döneminin dili,
edebiyatı, tarihi, coğrafyası, folkloru ve sosyolojisi
hakkında değerli bilgiler içermektedir. Araplara Türkçe
öğretmek ve Türkçenin zengin dil varlığını ortaya koy-
mak amacıyla yazılmıştır.
Aşağıdaki yapıtlardan hangisiyle ilgili bir açıklama
yukarıda verilmemiştir?
A) Divanü Lügati’t Türk
B) Kutadgu Bilig
C) Kitab-ı Dede Korkut
D) Muhakemetü’l Lügateyn
E) Divan-ı Hikmet
6-C 7-D 8-B 9-D 10-D 11-D
EDEBİYAT
AYT fasikül 6

Tandem Yayınları

Edebiyat
İSLAMİYET ETKİSİNDE GELİŞEN TÜRK EDEBİYATI
HALK EDEBİYATI - 1
Kazanımlar
• İslamiyet etkisinde gelişen Türk edebiyatının bö-
lümlerini öğrenir.
• Anonim halk edebiyatının özelliklerini ayırt
eder.
ıralnıyaY mednaT

• Âşık edebiyatının ve dinî-tasavvufi edebiyatın

ürünlerini kavrar.
 3. ÜNİTE FASİKÜL 6
Halk Edebiyatı -1

TÜRK EDEBİYATININ DÖNEMLERİ •• Doğaya ve gerçek yaşama dayalı somut bir şiir anlayışı be-
nimsenmiştir.

İSLAMİYET ÖNCESİ İSLAMİYET ETKİSİNDE BATI ETKİSİNDE

•• Aşk, tabiat, ayrılık, hasret, ölüm, yiğitlik, toplum, din,
TÜRK EDEBİYATI GELİŞEN TÜRK EDEBİYATI GELİŞEN TÜRK EDEBİYATI zamandan şikâyet işlenen konulardır.
(...-XI. yüzyıl) (XI-XI. yüzyıl) (1860-...)
•• Daha çok, şiir alanında ilerleme olurken düzyazı örnekleri
geri planda kalmıştır.
Tanzimat Dönemi
Sözlü Edebiyat Divan Edebiyatı Edebiyatı Halk edebiyatı ürünlerin içerikleri, biçimleri ve oluşturul-
(1860-1896)
ma şekilleri bakımından üç bölüme ayrılır:
Servetifünun Dönemi 1) ANONİM HALK EDEBİYATI
Edebiyatı
Yazılı Edebiyat Halk Edebiyatı 2) ÂŞIK EDEBİYATI
(Edebiyatıcedide)
(1896-1901) 3) DİNÎ-TASAVVUFİ HALK EDEBİYATI(TEKKE EDEBİYATI)
Anonim Halk
Edebiyatı Fecriati Topluluğu
(1909-1912) ANONİM HALK EDEBİYATI
Dinî-Tasavvufi
Halk Edebiyatı
ÂÂ Anonim halk edebiyatı; söyleyeni belli olmayan, halkın or-
(Tekke Edebiyatı) Millî Edebiyat Dönemi tak malı olan edebî ürünlerin oluşturduğu bir edebiyattır.
(1911-1923)
ÂÂ Bu ürünler başta, tek bir kişiye aitken iken zamanla toplu-
Âşık Edebiyatı ma mal olup anonim bir özellik kazanmıştır.
Cumhuriyet Dönemi
Türk Edebiyatı ÂÂ Anonim halk edebiyatı ürünlerinin en belirgin özelliği ürün-
(1923-...)
lerin sözlü olmasıdır.
İSLAMİYET ETKİSİNDE GELİŞEN TÜRK EDE- ÂÂ Anonim halk edebiyatı kapsamına giren ürünlerin
BİYATI DÖNEMİ (XI.-XIX. yüzyıl) bir bölümü nazım (mâni, türkü, ninni),
Türklerin İslamiyet’i kabul etmesiyle din, dil ve kültür haya- bir bölümü nesir (masal, efsane vb.),
Tandem Yayınları

tında önemli değişiklikler oldu. 10. yüzyılda başlayan bu de- bir bölümü de nazım-nesir (halk hikâyeleri) karışık şekilde
ğişim XI. ve XII. yüzyıllarda da sürdü. meydana gelmiştir.
ÂÂ Bu ürünler, halk arasında yayılmış; yabancı dillerin etkisin-
Dönemin Genel Özellikleri
den uzak kalmıştır.
ÂÂ Şiirlerde hece ölçüsünün yanında aruz ölçüsü de ağırlık-
ÂÂ Manzum ürünlerde hece ölçüsü ve dörtlük nazım birimi
lı kullanılmıştır.
esastır.
ÂÂ Didaktik nitelik taşıyan öğüt verici eserlere ağırlık veril-
miştir. MÂNİ ÇEŞİTLERİ
ÂÂ Eserlerde Arapça ve Farsça sözcüklere yer verilmiştir. Düz Mâni:
ÂÂ Eski Türk şiir biçimlerinin yanında mesnevi, gazel, kasi- Hece ölçüsünün 7’li kalıbıyla söylenmiş dört dizeden oluşan
de gibi şiir biçimleri de kullanılmıştır. mânilerdir.
ÂÂ Eserlerde genellikle dini ve tasavvufi konulara yer veril- Gülüm kurutmam seni
miştir. Suda çürütmem seni
HALK EDEBİYATI Senelerce görmesem
ÂÂ Halk arasında gelişen ve İslamiyet’ten önceki Türk ede- Yine unutmam seni
biyatı geleneklerinin devamı niteliği taşıyan sözlü bir ede- Kesik Mâni:
biyattır. Birinci dizesi 7 heceden az, anlamlı ya da anlamsız bir sözcük
grubu olan manilerdir. Kesik manilerde kafiye, cinaslı ise bun-
HALK EDEBİYATININ GENEL ÖZELLİKLERİ
lara “cinaslı mani” denir.
•• Dil, halkın konuştuğu günlük konuşma dilidir. Kuleden
•• Deyimlere ve halk söyleyişlerine yer verilmiştir. Ses geliyor kuleden
•• Şiirle müzik iç içedir. O kaş o göz değil mi
•• Şiir, saz şairi (ozan) ya da âşık denen kişilerce, bağlama Beni sana kul eden
adı verilen bir sazla söylenmiştir.
Yedekli (Artık) Mâni:
•• Genellikle dörtlük şiir birimi kullanılmıştır. Düz maninin sonuna aynı kafiyede iki dize daha eklenerek söy-
•• Genellikle hece ölçüsü kullanılmakla birlikte aruz ölçüsü lenir. Cinaslı kafiye kullanılmaz, birinci dizeleri anlamlıdır.
de kullanılmıştır.
Dağdan kestim kereste
•• Genellikle hece ölçüsünün 7’li, 8’li, 11’li kalıpları kulla- Kuş besledim kafeste
nılmıştır.
Yârin hasta dediler
•• Şiirlerde genellikle yarım uyak kullanılmış ve rediften ya-
Yetiştim son nefeste
rarlanılmıştır.
Son bir seslendi bana
•• Şiirlerde az da olsa söz sanatlarına (teşbih, mecaz) yer
verilmiştir. Hayat buldum o seste

EDEBİYAT 3
 Halk Edebiyatı -1 FASİKÜL 6
Ayaklı Mâni:

BAŞKA YERDE YOK

ÂÂ Türküler; ezgilerine göre bozlak, hoyrat, kaya-
Kesik manilerin birinci dizesi doldurularak söylenir. Bunlara başı, oyun havaları,
“doldurmalı kesik mani” de denir. ÂÂ konularına göre aşk türküleri, doğa türküleri,
Ah gamda gül gamda gül çocuk türküleri, kahramanlık türküleri, askerlik
Gamda bülbül gamda gül türküleri gibi isimlerle anılır.
Şadanlar her gün güler
ÂÂ Yapılarına göre gruplandırılırken türkülerin bent
ve kavuştaklarının kümelenişi göz önünde bu-
Yiğit isen gamda gül
lundurulur.
Karşılıklı Mâni (Deyiş) TÜRKÜ ÖRNEĞİ
İki kişinin karşılıklı bir biçimde söylediği manilerdir. Soru ce- Ordu’nun dereleri
vap şeklinde düzenlenir. Aksa yukarı aksa
- A benim bahtı yârim Vermem seni ellere
Gönlümün tahtı yârim Ordu üstüme kalksa sürmelim amman
Gözünde göz izi var Oy Mehmed’im Mehmed’im
Sana kim baktı yârim Sana küstüm demedim
- Kapıdan baktı yârim Beni sana geçmişler
Su gibi aktı yârim Vallahi ben demedim sürmelim amman

Yüzüme göz değmedi

Güneşler yaktı yârim BENDEN UYARMASI

1. ÖĞRETEN SORU
Anonim halk edebiyatında ağıt ve ninni, genelde
Böyle bağlar nazım türü olarak kabul edilmektedir.
Yâr başın böyle bağlar
Gül açmaz bülbül ötmez
Tandem Yayınları

Yıkılsın böyle bağlar

Bu maniyle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylene- AĞIT
mez? ÂÂ Bir kimsenin ölümü üzerine söylenen duygu yüklü şiirler-
dir. Ölen kişilerin iyi hallerini, meziyetlerini dile getirmek,
A) Cinaslı uyak kullanılmıştır. kaybından dolayı duyulan üzüntüyü ifade etmek amacıyla
B) Benzetmelere yer verilmiştir. söylenir.
ÂÂ Genellikle uzun hava ve kırık hava denilen ezgilerle söylenir.
C) İlk dize uyak oluşturma amacıyla kullanılmıştır.
ÂÂ Ağıtlar, âşık edebiyatı nazım türlerinden olmakla birlikte da-
D) Uyak düzeni aaba biçimindedir. ha çok anonim halk edebiyatı ürünleri olarak bilinir.
ÂÂ Ölçü ve uyak düzeni genellikle türkülerle aynıdır.
E) Kesik mâni olarak adlandırılır.
ÖSYM
ÂÂ İslamiyet öncesi Türk edebiyatında bu tür şiirlere “sagu”,
divan edebiyatında “mersiye” adı verilmiştir.
TÜRKÜ
ÂÂ Kendine özgü bir ezgiyle söylenen, anonim ürünlerdir. AĞIT ÖRNEĞİ
ÂÂ Türkülerde halkın anlayacağı sade bir dil söz konusudur. Telgrafın direkleri sayılmaz
ÂÂ Türküler, halkın ortak malıdır. Halkın içinden çıkmış, halka Böyle civan teneşire koyulmaz
mâl olmuş ürünlerdir. Benim yavrum baygın düşmüş ayılmaz
ÂÂ Gerek dil gerek içerik gerek zevk yönüyle türküler halk ya- Ne deyip de ağlayayım bugün ben
şayışını yansıtır. Mezarımı yol üstüne kazsınlar
ÂÂ Genellikle söyleyeni bilinmez. Söyleyeni belli olan türküler Üzerine al yeşili koysunlar
de zamanla halka mal olmuştur. Gelen geçen nâmuratmış desinler
ÂÂ Düzenleyici, derleyici ve yörelerinin adıyla anılır. Ne deyip de ağlayayım bugün ben
ÂÂ İki bölümden oluşur. Asıl sözlerinin bulunduğu bölüme “bent”
NİNNİ
adı verilir. İkinci bölüm ise her bendin sonunda tekrarlanan
ÂÂ Annelerin, bebeklerinin uyumasını sağlamak ya da ağla-
nakarattır. Buna “kavuştak” ya da “bağlama” denir.
masını durdurmak için sade bir dille ezgili olarak söyledik-
ÂÂ Daha çok, 7’li, 8’li veya 11’li hece ölçüsüyle söylenir. leri şiirlerdir. Kendine özgü bir beste ile söylenen bu şiirler,
ÂÂ Aşk, tabiat, ayrılık, gurbet, hasret, sevgi ve güzellik gibi ko- annenin o andaki ruh durumunu yansıtır.
nular işlenir. ÂÂ Anne, bebeğine ilişkin isteklerini, iyi dileklerini, sevinçleri-
ÂÂ Konusu ve şekli devirden devire ve yöreden yöreye deği- ni, üzüntülerini anlatır.
şir. ÂÂ Daha çok, 7’li, 8’li ve 9’lu hece ölçüsü ile söylenir.

4 EDEBİYAT
 Halk Edebiyatı -1 FASİKÜL 6
NİNNİ ÖRNEĞİ
Dandini dandini danalı bebek

BENDEN UYARMASI
ÂÂ Hikâyeleri ortaya çıkaran olaylar gerçek ya da
Elleri kolları kınalı bebek gerçeğe yakındır.
Benim de yavrum cicili bebek ÂÂ Bu nedenle ortaya çıktıkları dönemin tarihî olay-
Uyusun da büyüsün ninni ları bazen aynı şekilde bazen de hikâye gerçek-
liği içinde yer alır.
2. ÖĞRETEN SORU ÂÂ Kaynağı Türk, Arap-İslam ve Hint-İran olan, bü-
Aşağıdakilerden hangisi anonim halk edebiyatı ürünlerin- yük ölçüde meddahlar ve saz ustası âşıklar ta-
rafından anlatılan halk hikâyelerinde ezgi ve şi-
den değildir?
ir iç içedir.(Nazım-nesir karışıktır.)
A) Mani B) Koşma   C) Ninni ÂÂ Bu sözlü dönem ürünlerinde konuşma dilinin
D) Ağıt   E) Türkü özellikleri görülür.
ÖSYM
GELENEKSEL TÜRK HALK TİYATROSU
ANONİM HALK EDEBİYATI DÜZYAZI ÜRÜNÜ ÂÂ Olayı bir topluluk önünde canlandırma esasına daya-
HALK HİKÂYELERİ nan (temaşa) metinlerden oluşur.
ÂÂ Halkın ortak malı olan halk hikâyeleri, göçebe hayattan yer- ÂÂ Türk kültürünün ürünü olduğu için geleneksel Türk tiyat-
leşik hayata geçişin ilk ürünlerindendir. rosu adı verilen tiyatro türleri Karagöz, orta oyunu, med-
ÂÂ Halk hikâyeleri, zaman ve coğrafyanın etkisiyle efsane, ma- dahlık ve köy seyirlik oyunları bu gruba girer.
sal, menkıbe, destan vb. ürünlerle beslenerek o dönemde
uzun soluklu olayların anlatıldığı metinlerin yerini tutmuştur. KARAGÖZ OYUNU
ÂÂ Bu türün gelişiminde tarihî olayların ve dinin de etkisi vardır. ÂÂ Bir gölge oyunu olan Karagöz oyununun başkişilerinden
ÂÂ Halk hikâyelerinin konuları genellikle aşk (Tahir ile Zühre, Karagöz, cahil halk tipini; Hacivat ise aydın ya da yarı ay-
Arzu ile Kamber, Âşık Garip Hikâyesi...) ve kahramanlık- dın tipi temsil eder.
tır. (Köroğlu vb.) ÂÂ Oyun, deriden kesilmiş birtakım şekillerin (insan, hayvan,
ÂÂ Bazen de her iki konu birlikte işlenir. (Kirman Şah, Yaralı bitki, eşya vb.) arkadan ışık verilerek beyaz bir perde üze-
Mahmut...) rine yansıtılmasıyla oluşur.
Tandem Yayınları

ÂÂ Oyun, seyircinin toplanabileceği karanlık bir yerde oyna-

nır.
3. ÖĞRETEN SORU ÂÂ Oyunun teknik araç ve gereçleri; zil, tef, kamış, düdük
(nareke) perdeyi aydınlatacak kandil veya ampuldür.
Zühre’nin annesi sihirbazı çağırıp durumu anlattı: “Padişah,
ÂÂ Oyunda müziğin ayrı bir yeri vardır.
Zühre’yi Tahir’e verecek, ben buna razı değilim. Tahir, vezir ÂÂ Usta-çırak geleneği içinde yetişen, olayı anlatan ve bütün
oğlu; benim kızım padişahlara layıktır. Bir ilaç ile padişahı Ta- kişileri şîve taklitleriyle konuşturan ustalara hayalî ya da Ka-
hir’den soğut...” dedi. Padişah, sihirbazın hazırladığı şerbeti ragözcü denmiştir.
içince Tahir’den soğudu ve onu saraydan kovdu. Tahir ile ÂÂ Yardak, Karagözcünün isteği doğrultusunda, perde gazel-
Zühre birbirinden ayrılınca gece gündüz ağlaştılar. Zühre’nin leri, şarkılar, türküler okur. Def çalar. Zırıltı denen gürültüle-
ri ve başka sesleri çıkarır.
aşkından deliye dönen Tahir, eline sazını alıp bağlara ve bah-
ÂÂ Oyun doğaçlama esasına dayandığından yazılı bir metne
çelere gidip türküler söylemeye başladı:
bağlı kalınmaz.
“Yârden ayrılmaklığım figândır
KARAGÖZ OYUNUNUNDA TİPLER
Dîdelerim pürnem, kaddim kemândır ÂÂ Karagöz okumamış bir insandır. Olduğundan başka gö-
Tan etmeyin dostlar âh u zârıma
zükmeye çalışmayan bir halk adamıdır.
Dostu görmeyeli hayli zamandır”
Hacivat’ın kullandığı yabancı sözcükleri anlamaz ya da anlamaz
diyerek gönlünü avutmaya çalışıyordu. Bazen de aklına gelen görünüp onlara yanlış anlamlar yükleyerek ortaya çeşitli
türküleri yazıyor ve geçtiği yerlerde bırakıp gidiyordu. Bu şiirler nükteler çıkarırken Türkçe dil kuralları ile yabancı sözcükler
başkalarının eline geçince aşkları bütün şehre yayıldı. Yaşlı kullanan Hacivat ile alay eder.
kadınlar bu şiirlerden bazılarını Zühre’ye de götürüyorlardı. ÂÂ Hacivat kişisel çıkarlarını her zaman ön planda tutar. Med-

rese eğitimi görmüş, Arapça ve Farsça kelimelerle, tamla-

Bu parçayla ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylene- malarla konuşan, her konuda bilgi sahibi olan biridir. Kara-
mez? göz’le sürekli bir didişme içindedir.
ÂÂ Oyunda yardımcı tipler, kendi şivesiyle konuşturulur.
A) Bir halk hikâyesinden alınmıştır.
ÂÂ Zenne (kadın tipini canlandıran erkek oyuncu),
B) Mensur ve manzum parçalar içerir. ÂÂ Çelebi İstanbul şivesiyle konuşan, çıtkırıldım, zengin bir mi-

C) Ait olduğu dönemin dil özelliklerini yansıtır. rasyedi),

D) Nesil çatışması üzerine kurulmuştur. ÂÂ Tuzsuz Deli Bekir (argo konuşmaları ve naralarıyla tanınan

E) Olağanüstü ögeye yer verilmiştir. kabadayı ve sarhoş),

AYT 2018 ÂÂ Beberuhi (cüce ve aptal), Arnavut (bahçıvan),

EDEBİYAT 5
 Halk Edebiyatı -1 FASİKÜL 6
ÂÂ Efe (zorba), Matiz (sarhoş, külhanbeyi),
ÂÂ Acem (zengin İranlı halı tüccarı), Tiryaki (afyoncu, tütün- 4. ÖĞRETEN SORU
cü)
(I) Genellikle “gölge oyunu” olarak nitelendirilen Karagöz; çıra,
ÂÂ Kastamonulu, Aydınlı, Bolulu, Kayserili, Rumelili gibi İstan-
mum, lamba gibi bir aydınlatma kaynağı ile yarı saydam bir
bul’a iş aramaya gelmiş veya meslek tutmuş yerleşmiş taş-
ralı tipler de vardır. perdeden yararlanılarak oynanır. (II) Karagöz ile Hacivat’ın
başından geçen olayların anlatıldığı oyunda Çelebi, Bebe Ruhi,
KARAGÖZ OYUNUNUN BÖLÜMLERİ
Tuzsuz Deli Bekir gibi yardımcı tipler de vardır. (III) Karagöz
GİRİŞ (MUKADDİME)
oyunu; giriş, muhâvere, fasıl ve bitiş olarak adlandırılan dört
ÂÂ Bu bölümde perde ortasına göster-
bölümden meydana gelir. (IV) Karagöz şakacı, nüktedan,
melik denen figürler (limon ağacı, çi-
çek saksısı, gemi, çeşme, hamam vb.) meraklı ve patavatsız bir tipi canlandırırken Hacivat medrese
yerleştirilir. kültürüyle yetişmiş eğitimli bir tiptir. (V) Toplumun aksayan
ÂÂ Göstermelik, kamıştan yapılmış na- yönlerinin eleştirildiği oyunda Karagöz mendil, baston,
reke adlı düdüğün çıkardığı zırıltılı sandalye gibi aksesuarları kullanırken Hacivat bu aksesuarları
ses ve def velvelesi eşliğinde perdeden yavaş yavaş kal- kullanmaz.
dırılır.
ÂÂ Ardından Hacivat, müzik eşliğinde bir semai okur, şarkısı- Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangisinde bir bil-
nı bitirdikten sonra perde gazelini okur. Gazelin okunma- gi yanlışı vardır?
sıyla oyun açılmış olur. A) I  B) II  C) III  D) IV  E) V
ÂÂ Perde gazelinin bitimiyle Hacivat seyirciyi selamlar ve Ka-
AYT 2019
ragöz’ü çağırmak için teganniye (şarkıya) başlar.
SÖYLEŞME (MUHAVERE)
Şeyh Küşteri :İran’ın Küşter kasabasından Bur-
BAŞKA YERDE YOK

ÂÂ Bu bölümde, Karagöz’le Hacivat’ın aralarında geçenko-

sa’ya gelerek yerleşmiş ve söylentiye göre, ilk Türk
nuşmalar yer alır.
ÂÂ Karagöz ve Hacivat’ın tüm özelliklerini gözler önüne seren gölge oyununu oynatmış olan kişi.
bölümdür. Eski Karagöz ustaları, onu “Pirimiz Şeyh Küşte-
Tandem Yayınları

ÂÂ Muhavere bölümü Hacivat’ın Karagöz’den dayak yiyip kaç-
ması, Karagöz’ün “Sen gidersin de ben durur muyum.
Ben de giderim evime bakalım ayine-i devran ne suret-
ler gösterir.” diyerek çıkması ile sona erer.
FASIL
ÂÂ Asıl oyunun yer aldığı bölümdür.
ÂÂ Karagöz oyunları, isimlerini (Abdal Bekçi Aşçı, Bahçe, Kan-
lı Kavak, Kanlı Nigâr, Yalova Sefası vb.) burada geçen olay
örgüsünden alır.
ÂÂ Oyunun konusuna göre çeşitli tipler perdeye yansıtılır. Ge-
nellikle yöresel şiveyle konuşanlar ile azınlıkları temsil eden
tipler arasında geçen olaylar gösterilir.
ÂÂ Her tip kendi müziği eşliğinde şarkısını söyler.
ÂÂ Basit entrikalarla oluşan düğüm yine bu bölümde çözüme
kavuşturulur.
ÂÂ Hacivat’ın Karagöz’e iş bulması, Karagöz’ün kendisini zor
durumda bırakacak işler yapması en çok kullanılan tema-
lardır.
ÂÂ
ri”diye anarlar.
ÂÂ Gerçekte gölge oyununu onun bulduğu kesin
değildir; önemli olan eski Karagöz ustalarının
Şeyh Küşteri’yi önder, koruyucu ve kurucu ola-
rak seçmiş olmalarıdır.
Şeyh Küşteri Meydanı:Türk gölge oyunu tasvirle-
rinin oynatıldığı gerginin başka adı.
ORTA OYUNU
ÂÂ Seyircinin ortasında oynanan, doğaçlamaya dayanan, mü-
zik, dans, taklit gibi unsurlardan da yararlanan geleneksel
halk tiyatrosudur.
ÂÂ Canlı oyuncularla oynandığı için, bir gölge oyunu olan Ka-
ragöz’den temelde bir farklılığı bulunmasına karşılık, bu iki
tür arasında oyun dağarcığı, güldürme yöntemleri, kişiler
ve yapı bakımından önemli benzerlikler bulunmaktadır.
ÂÂ Açık bir meydanda; metinsiz, suflörsüz, ezbersiz oynanan
bir tiyatrodur.
ÂÂ Oyunun oynandığı alana palanga denir.

BİTİŞ ÂÂ Dekor olarak yenidünya adı verilen bezsiz paravan ile dük-

ÂÂ Karagöz oyununun en kısa bölümü bitiştir. kân adı verilen alçak hasır iskemleler kullanılır.
ÂÂ Fasıl bölümü sona erdikten sonra Karagöz ile Hacivat per- ÂÂ Karşılıklı konuşmalara, şive taklitlerine dayanır.

deye gelirler. ORTA OYUNUNUNDA TİPLER

ÂÂ Burada kıssadan hisse söylenir.
ÂÂ Gelecek oyunun adı, yeri ve zamanı konuşma arasında ilan
edilir.
ÂÂ Karagöz Hacivat’ı tekrar döver, bunun üzerine Hacivat, kla-
sik sözü, “Yıktın perdeyi eyledin viran, varayım sahibi-
ne haber vereyim heman!” diyerek perdeden ayrılır.
ÂÂ Oyunu kapatan Karagöz’dür. “Her ne kadar sürç- i li-
san ettikse affola!” diyerek perdeden çekilir.
ÂÂ Perdedeki ışığın kararmasıyla oyun sona erer.
ÂÂ Pişekâr , Karagöz oyunundaki Hacivat’ın karşılığıdır. Oyu-
nu başlatır, yürütür ve bitirir. Elindeki iki dilimli tahtadan şak-
şağı (pastav) adam dövmek, kapı açmak gibi durumlar için
kullanır. Sırtında çevresi kürklü bir cüppe, altında çakşır,
başında dört dilimli bir serpuş bulunur.
ÂÂ Kavuklu, Karagöz’ün karşılığıdır. Oyunun başkomiğidir. Hep
sahnededir, her karmaşık olayın içinde vardır. Bildiğini bil-
memeyi, gördüğünü görmemeyi oynar. Dilimli kavuk, kırmı-
zı kumaştan cüppe ve entari giyer. Beline şal kuşak bağlar.

6 EDEBİYAT
 Halk Edebiyatı -1
ÂÂ Cüce veya Kambur (Oyunun başında Kavuklu ile birlikte
meydana çıkar. Onun ardından yürüyen “Kavuklu arkası”
diye de adlandırılan bedensel veya zihinsel engelli kişidir.)
ÂÂ Zenne (kadın tipini canlandıran erkek), Rumelili (pehlivan/
arabacı), Balama (Rum-Frenk taklitçisi), Çelebi (zengin
mirasyedi), Külhanbeyi (tulumbacı), Denyo (küstah ma-
halle çocuğu), Arnavut (celep/bahçıvan), Acem (tüccar),
Arap (kına tüccarı), Yahudi (eskici/kuyumcu) gibi yardım-
cı tipler bir müzikle sahneye çıkarlar.
ORTA OYUNUNUN BÖLÜMLERİ
ÂÂ Orta oyunu, Karagöz oyununda-
kine benzer biçimde giriş (mu-
kaddime), muhavere (karşılık-
lı konuşma), fasıl ve bitiş bö-
lümlerinden oluşur.
ÂÂ Alana önce çalgı eşliğinde oyu-
nun iki ana tipinden biri olan başoyuncu Pişekâr girer,
başçalgıcı sayılan zurnacıyla kısa bir konuşmanın ardın-
dan, oyunun adını söyleyerek gösteriyi başlatır.
ÂÂ İkinci ana tip olan Kavuklu’nun gene çalgı eşliğinde ala-
na girmesiyle başlayan karşılıklı konuşma bölümü (muha-
vere) kendi içinde ikiye ayrılır:
Kavuklu ile Pişekâr’ın birbiriyle tanış çıkmalarıyla sonuçlanan
ilk bölüm arzbâr; ardından Kavuklu’nun, sonunda rüya olduğu
ortaya çıkan bir öykü anlattığı tekerleme bölümü gelir.
ÂÂ Asıl oyunun yer aldığı fasıl bölümünde Kavuklu sürekli
Tandem Yayınları
olarak alanda kalır, oyunun konusuna göre sahneye çıkan
çeşitli tiplerle güldürücü konuşmalar yapar.
ÂÂ Kavuklu, dobra ve patavatsız bir tip olduğundan, sırayla
oyuna katılan tiplerle çok defa tartışır ve kavga eder.
ÂÂ Pişekâr, bu gibi durumlarda oyuna karışır; anlaşmazlıkla-
rı hallederek kırgınlıkları tatlıya bağlar.
Bitiş bölümünde Pişekâr’ın oyunun son bulduğunu açık-
ÂÂ
laması, işlemiş oldukları kusurlardan ötürü özür dilemesi,
gelecek oyunun adını, yerini ve zamanını açıklamasıyla
oyun son bulur.
MEDDAH OYUNU
ÂÂ Geleneksel Türk tiyatrosunun önemli kol-
larından biri olan Meddah oyunu, can-
landırma ve benzetme öğelerinden ya-
rarlanarak öykü anlatma sanatıdır.
ÂÂ Meddah denen anlatıcı, anlattığı öykünün konusuyla ilgili
çeşitli etnik gruplardan kişilerin, değişik yaştaki ve tip-
teki insanların; hayvanların, makinelerin ve doğa olay-
larının taklitlerini yapar.
ÂÂ Meddah, tiyatronun tüm kişilerini kendi kişiliğinde birleşti-
ren bir aktördür. Meddah, hikâyesini anlatmak için dinleyi-
cilerden daha yüksek bir yere konmuş sandalyeye oturur,
eline baston alır, omzuna da büyükçe bir mendil koyar.
ÂÂ Bir hikâyeyi başından sonuna, karakterleri şivelerine göre
konuşturarak doğaçlama olarak -yazılı bir metin olma-
dan- anlatır.
ÂÂ Meddah, hikâyelerini çeşitli bilmeceler, söz oyunları ve
şiirlerle süsler, çeşitli taklitlerle seyircinin ilgi ve dikkatini
sürekli canlı tutmaya çalışır.
ÂÂ Meddah, anlatılarına tekerlemeler, şiirler veya kalıplaş-
mış sözlerle başlar.
ÂÂ Meddahın dili; yalın, kullanılan halk dilidir.
EDEBİYAT
FASİKÜL 6
ÂÂ Genellikle “Hay Hak!” ya da “Hak dostum hak!” diye sö-
ze başlayan meddah “Sürç-i lisan ettikse affola!” diye de
sözünü bitirir. Oyundan çıkarılması gereken dersi belirler.
Bir sonraki öykünün adını ve nerede söyleyeceğini bildirir.
5. ÖĞRETEN SORU
Bu parçayla ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylene-
mez?
A) Dramatik türde sadece Karagöz ve orta oyununu bilen
Türk seyircisi, Tanzimat’tan sonra türün Avrupai şekille-
rini de tanımaya başlar.
B) Karagöz ve orta oyunundaki tüm tipler, tek bir kişi tara-
fından taklit yoluyla canlandırılır.
C) Karagöz ve orta oyununda, olayların akışı başlıca iki ki-
şinin üzerindedir.
D) Karagöz ve orta oyununda Osmanlı Devleti sınırları içinde
yaşayan farklı etnik zümrelerin şiveleri önemli rol oynar.
E) Karagöz ve orta oyununda diyaloglar belli bir çerçeve
doğrultusunda doğaçlama olarak gerçekleştirilir.
ÖSYM
ÂŞIK EDEBİYATI
ÂÂ 15. yüzyıldan sonra gelişerek günümüze kadar ulaşmıştır.
ÂÂ Âşık adı verilen halk şairleri tarafından ortaya konmuş ürün-
lerden oluşur. Bu sözlü ürünler, cönk adı verilen elyazma-
sı defterlerde toplanmıştır.
ÂÂ Halk şairleri, genellikle okuryazar değildir; çoğu, şiirlerini
sazla çalıp söyler.
ÂÂ Kalem ve kâğıt kullanarak yazan âşıklara kalem şairleri de-
nir. Kalem şairleri eğitim görmüş, okuma yazma bilen, di-
van şiirinden etkilenmiş kişilerdir.
•• Âşıklar; köylerden, kasaba ve şehirlerden, bir de asker
ocaklarından yetişmiştir.
•• Âşıklar, saz şairliğini usta âşıkların yanında öğrenir sonra
onlardan mahlas alarak memleketi gezmeye, sazlarıyla şi-
irler söylemeye başlarlar.
•• Âşıklar, şiirlerinin son dörtlüğünde mahlaslarına yer verir-
ler.
•• Âşık edebiyatı temsilcilerinden bazıları, divan şiiri gelene-
ğinden etkilenmiş; şiirlerinde hecenin yanı sıra aruz ölçü-
sü de kullanmıştır.
•• Şiirlerde halkın kullandığı sade dil kullanılmıştır.
•• Şiirlerde aşk, tabiat, gurbet, ayrılık, ölüm, özlem, kıskanç-
lık, yiğitlik, toplumun sorunları, insan davranışları gibi ko-
nular anlatılmıştır.
Âşıklık geleneğinde usta-çırak ilişkisi önemlidir.
BAŞKA YERDE YOK
ÂÂ
ÂÂ Usta âşık, saza ve söze yeteneği olan birini çı-
rak edinir ve ona adım adım âşıklığı öğretir.
ÂÂ Mahlas edinme âşıklıktaki ikinci adımdır.
ÂÂ Âşıklık yolunda ilerleyen kişinin kendini yansıtan
bir mahlas seçmesi geleneğin belirlediği bir du-
rumdur.
ÂÂ Kişinin “âşık” olabilmesi için saz çalması da ge-
reklidir.
7
 Halk Edebiyatı -1 FASİKÜL 6
ÂÂ Geleneğe göre kişinin âşık olduğunun en önemli göster- GÜZELLEME ÖRNEĞİ
gesi bade içme veya rüya görmedir.
Sabah kalktım bir güzele uğradım
ÂÂ Bu durumla âşıklıkta çok sık karşılaşılır.
Dedim güzel uykuların kaçtı mı
ÂÂ Âşıkların bazıları, rüyalarında Hızır aleyhisselamı görüp
uyanınca saz çalıp şiir söylemeye başlamışlardır. Hayli zaman ilimizden gideli
ÂÂ Bazıları da yine rüyalarında pir elinden bade içerler, pirin Senin gönlün başkasına düştü mü
gösterdiği sevgilinin yüzüne âşık olurlar ve böylece âşıklık 2) KOÇAKLAMA
makamına ulaşırlar.
Yiğitçe ve coşkulu bir söyleyişle, savaş ve dövüşleri anlatan,
ÂŞIK EDEBİYATINDA ARUZLA YAZILAN NAZIM
kahramanlık duygularını canlandıran şiirlerdir. Köroğlu ve
ŞEKİLLERİ
Dadaloğlu bu türün başarılı örneklerini vermiştir.
DİVAN: Âşık şiirinde aruz ölçüsünün fâliâtün / fâliâtün / fâ-
KOÇAKLAMA ÖRNEĞİ
liâtün / fâilün kalıbı ile söylenen ve âşıklar arasında “divânî”
Koç Köroğlu girdi meydan almaya
olarak bilinen şiirlerdir.
Nâra vurup düşmanına dalmaya
SELİS: Aruzlu türler arasında yer alan selis, aruz ölçüsünün Yemin ettim yedi derya dolmaya
feilâtün (fâilâtün) / feilâtün / feilâtün / feilün kalıbıyla yazılan Doldurun denize basın kılıncı
şiirlerdir. Hecenin on beşli şekliyle de uyumlu olan bu şiirler 3) TAŞLAMA
özel ezgilerle söylenir. Bir kimseyi yermek ya da toplumun bozuk yönlerini eleştirmek
KALENDERÎ: Özel ezgileri olan kalenderîler, aruzun mefûlü amacıyla yazılan şiirlerdir. Seyrani ve Bayburtlu Zihni bu türde
/ mefâilü / mefâilü / feûlün kalıbıyla söylenirler. Gazel, başarılı örnekler vermiştir. Taşlamalar satirik şiir türüne girer.
murabba, muhammes ve müseddes şekillerinde yazılan bu
Divan edebiyatındaki karşılığı hicviyedir.
şiirlerin hece ölçüsüyle ve dörtlükler hâlinde söylenmiş
TAŞLAMA ÖRNEĞİ
örnekleri vardır.
Rüşvet ile yarar hâkim hücceti
SATRANÇ: Aruz vezninin müfteilün / müfteilün / müfteilün
Hüccet ile alır kadı rüşveti
/ müfteilün kalıbında yazılan satrançlar hecenin 8+8=16’lı
Halk bilmiyor dini şer’i sünneti
Tandem Yayınları

şekliyle uyum gösterir. Özel bir ezgiyle okunan bu şiirlerde

Bozuldu sikkenin tuncuna kaldık
iç kafiye vardır. Beyitler, içerideki kafiyeli bölümlerden
4) AĞIT
bölündüğünde dörtlük şekline dönüşür.
Bir kişinin ölümünden duyulan acının dile getirildiği belli bir
VEZN-Î ÂHAR: Âşık şiirinde aruzun müstefilâtün/
ezgiyle söylenen şiirlerdir. Savaş, yangın, sel, deprem gibi afet-
müstefilâtün / müstefilâtün / müstefilâtün kalıbıyla
lerin topluma verdiği zararları ve acıları anlatan ağıtlar da var-
yazılan, her mısrası dört parçadan oluşan dört
dır.
mısralık ve aynı zamanda musammat, yani iç kafiyeli şiirlere
İslamiyet öncesi Türk edebiyatındaki karşılığı sagudur. Divan
denir.
edebiyatındaki karşılığı mersiyedir.
ÂŞIK EDEBİYATI ŞİİR BİÇİMLERİ
KOŞMA
6. ÖĞRETEN SORU
ÂÂ Âşıkların en çok kullandığı şiir biçimidir. Aşk, sevgi, doğa
güzellikleri, türlü acılar, ölüm, insanlık sevgisi, yiğitlik gibi Seni sevmek bana verse de çile
konuların işlendiği şiirlerdir. Yılmadan çekerim yeter ki he de
ÂÂ Bu türün İslamiyet öncesi Türk edebiyatındaki karşılığı ko- Senin gibi biten ender bir güle
şuk, divan edebiyatındaki karşılığı ise gazeldir. Gözyaşı dökerim yeter ki he de
ÂÂ 11’ li hece ölçüsüyle söylenir.
Bu dörtlüğün nazım türü aşağıdakilerden hangisidir?
ÂÂ Dörtlük şiir birimiyle söylenir.
A) Taşlama B) Koçaklama   C) Güzelleme
ÂÂ Dörtlük sayısı en az üç, genellikle 5-6’dır ancak dörtlük sa-
yısı 6’dan çok da olabilir.
D) Ağıt   E) Destan
ÂÂ Son dörtlükte ozanın adı yer alır. ÖSYM
ÂÂ Uyak düzeni abab, cccb, dddb... şeklindedir. SEMAİ
ÂÂ Koşmalar konularına göre “güzelleme, koçaklama, taşla- ÂÂ Aşk, sevgi, doğa güzellikleri, ayrılık acıları, özlem, ölüm gi-

ma, ağıt” gibi çeşitli türlere ayrılır. bi konuların işlendiği duygu yüklü şiirlerdir.
ÂÂ Hece ölçüsünün 8’li kalıbıyla söylenir.

ÂŞIK EDEBİYATI NAZIM TÜRLERİ ÂÂ Uyak düzeni koşmaya benzer.

ÂÂ Dörtlük sayısı en az 3, en çok 5-6’dır.

1) GÜZELLEME
ÂÂ Kendine özgü bir ezgisi vardır.
Doğa güzelliklerini anlatmak ya da at, silah, kadın gibi sevilen
ÂÂ Koşmadan bestesi, ölçüsü ve dörtlük sayısı yönünden ay-
varlıkları övmek için yazılan şiirlerdir. Aşk ve doğa şairi
rılır.
Karacaoğlan güzelleme türünün önemli örneklerini vermiştir.

8 EDEBİYAT
 Halk Edebiyatı -1 FASİKÜL 6
SEMAİ ÖRNEĞİ NEFES
Çağır Karacaoğlan çağır ÂÂ Bektaşi şairlerin söyledikleri tasavvufi şiirlerdir.
Taş düştüğü yerde ağır ÂÂ Genellikle tasavvuftaki vahdet-i vücut düşüncesi anlatılır.
Yiğit sevdiğinden soğur
ÂÂ Bunun yanında Hz. Muhammed ve Hz. Ali için övgüler de
söylenir.
Sarılmayı sarılmayı
ÂÂ Pir Sultan Abdal, bu türün başarılı örneklerini vermiştir.
VARSAĞI
NUTUK
ÂÂ İlk olarak Toroslar’da yaşayan Varsak Boyu’ndan ozanlar
Pirlerin ve mürşitlerin, tarikata yeni giren dervişlere tarikat
tarafından kullanılmıştır.
ÂÂ Kendine özgü bir ezgiyle söylenir. derecelerini ve tarikat adabını öğretmek için söyledikleri
ÂÂ Hece ölçüsünün 8 ’ li kalıbıyla söylenir. şiirlerdir.
ÂÂ “Bre, behey, hey” gibi ünlemlere yer verilir. ŞATHİYE
ÂÂ Daha çok, içinde yaşanılan zamandan ve talihten şikâyet ÂÂ İnançlardan alaylı bir dille söz eder gibi yazılan şiirlerdir.

dile getirilir. ÂÂ Görünüşte saçma sanılan bu şiirlerin, yorumlandığında ta-

ÂÂ Sözlerinde ve ezgisinde; meydan okuyan, babacan bir ha- savvufla ilgili değişik konulara değindiği anlaşılır.
va vardır. ÂÂ Kaygusuz Abdal, bu türde başarılı örnekler vermiştir.

VARSAĞI ÖRNEĞİ DEVRİYE

Bre ağalar bre beyler Bu şiirler, ezelden beri var olan insan ruhunun Allah’tan gelip
Ölmeden bir dem sürelim tekrar Allah’a dönmesi düşüncesini ele alır.
Gözümüze kara toprak
7. ÖĞRETEN SORU
Dolmadan bir dem sürelim
DESTAN Edeblü ol cân isen
•• Toplumu derinden etkileyen olayların -savaş, deprem, bu- Hakk’ı bil insan isen
laşıcı hastalıklar, yangınlar, değişik felaketler- dile getirildi- Müştâk-ı Sultân isen
ği uzun şiirlerdir.
Var edeb öğren edeb
•• Dörtlük sayısında bir sınırlama yoktur.
•• Son dörtlükte şairin mahlası geçer.
Tandem Yayınları

Bu dörtlüğün nazım türü aşağıdakilerden hangisidir?

•• Hece ölçüsünün 11’ li kalıbıyla söylenir. A) Nutuk B) Devriye   C) Şathiye
•• Bu türe en güzel örneklerden biri Yeniçeri şairi Kayıkçı Kul
Mustafa’nın Genç Osman Destanı’dır. D) Güzelleme   E) Münacaat
DESTAN ÖRNEĞİ AYT 2020
İbtida Bağdat’a sefer olanda
8. ÖĞRETEN SORU
Atladı hendeği geçti Genç Osman
Vuruldu sancaktar, kaptı sancağı Gelse celâlinden cefâ
İletti hendeğe dikti Genç Osman Yahud cemâlinden vefâ
... İkisi de cana safâ
Kul Mustafa karakolda gezerken Senden hem ol hoş bu hoş
Gülle kurşun yağmur gibi yağarken
Yıkılası Bağdat seni döğerken
Bu dörtlüğün nazım türü aşağıdakilerden hangisidir?
Şehitlere serdâr oldu Genç Osman
A) Devriye B) İlahi C) Şathiye
DİNÎ-TASAVVUFİ HALK EDEBİYATI
(TEKKE EDEBİYATI) D) Nefes  E) Nutuk
•• Dinî-tasavvufi halk şiiri geleneği, toplumsal bir görev üst-
lenmiş, halkı aynı düşünce etrafında kenetlemiş, onların ÖSYM
hoşgörü içinde bir arada yaşamalarında kilit rol oynamış-
tır. 9. ÖĞRETEN SORU

•• Yunus Emre, Hacı Bektaş Veli gibi mutasavvıf şairlerin ve Türk edebiyatındaki en önemli temsilcisi Yunus Emre olan
diğer tekke bireylerinin toplumdaki birleştirici rolü sonraki
ilahi; Allah aşkını konu edinen, onu övmek için özel bir ezgiyle
yüzyıllarda da devam etmiştir.
yazılıp söylenen, herhangi bir tarikat izi taşımayan şiirlerdir.
DİNÎ-TASAVVUFİ HALK EDEBİYATI NAZIM TÜRLERİ
Bu şiirler; söylendiği yere, kesime veya tarikata göre farklı isim-
İLAHİ
ÂÂ Allah’ı övmek ve ona yalvarmak için yazılan şiirlerdir. ler alır.
ÂÂ Özel bir ezgiyle okunur. Aşağıdakilerden hangisi bu isimlerden biri değildir?
ÂÂ Hecenin 7’li, 8’li ve 11’li kalıbıyla söylenir.
A) Âyin B) Nefes C) Tapuğ
ÂÂ Yunus Emre, bu türün en başarılı örneklerini vermiştir.
ÂÂ Söylendiği yere, kesime veya tarikata göre “Âyin, Nefes, D) Devriye  E) Deme
Tapuğ, Deme” gibi farklı isimler alır.
ÖSYM
EDEBİYAT 9
 Halk Edebiyatı -1 FASİKÜL 6

Etkinlik - 1
Halk edebiyatının aşağıda verilen genel özellikleriyle ilgili yargılardan doğru olanların karşısına ‘’D’’ yanlış olanların karşısına
‘’Y’’ harfi koyunuz.

1. Genellikle hece ölçüsü kullanılmakla birlikte aruz ölçüsü de kullanılmıştır.

2. Şiirlerde genellikle tam uyak kullanılmış ve rediften yararlanılmıştır.

3. Doğaya ve gerçek yaşama dayalı soyut bir şiir anlayışı benimsenmiştir.

4. Aşk, tabiat, ayrılık, hasret, ölüm, yiğitlik, toplum, din, zamandan şikâyet işlenen konulardır.

5. Anonim halk edebiyatındaki manzum ürünlerde hece ölçüsü ve dörtlük nazım birimi esastır.

6. Anonim halk edebiyatı ürünlerinin en belirgin özelliği ürünlerin sözlü olmasıdır.

7. Meddah, seyircinin ortasında oynanan, doğaçlamaya dayanan, müzik, dans, taklit gibi unsurlardan
da yararlanan geleneksel halk tiyatrosudur.

8. Karagöz okumuş bir insandır. Olduğundan başka gözükmeye çalışmayan bir halk adamıdır.

9. Halkın ortak malı olan halk hikâyeleri, göçebe hayattan yerleşik hayata geçişin ilk ürünlerindendir.

10. Nefes, söylendiği yere, kesime veya tarikata göre “Âyin, Tapuğ, Deme” gibi farklı isimler alır.

11. Devriye, ezelden beri var olan insan ruhunun Allah’tan gelip tekrar Allah’a dönmesi düşüncesini ele
alır.

Etkinlik - 2
Aşağıda verilen kavramları, uygun bölümlerin altına yazınız.

Semai, şathiye, mâni,

Aralarında varsağı,
benzerlik nutuk,
ilgisi kurulan ninni, nefes,
varlık veya kavramlardan destan,
nitelikçe zayıf ağıt,
olanın, kuvvetli olanademe,
benzetilerekdevriye
anlatılmasıdır.

ÂŞIK EDEBİYATI NAZIM ANONİM HALK EDEBİYATI TEKKE VE TASAVVUF

BİÇİMLERİ NAZIM EDEBİYATI
BİÇİMLERİ NAZIM BİÇİMLERİ
Koşma
Türkü İlahi
………..
……….. ………..
………..
……….. ………..
………..
……….. ………..
………..
………..

10 EDEBİYAT
Halk Edebiyatı -1 FASİKÜL 6
Etkinlik - 3
Aşağıda verilen bilgilerden yola çıkarak bilgilere karşılık gelen kavramları uygun
kutucukla eşleştiriniz.

Tek dörtlükten oluşur. 7’li hece ölçüsü ile söy-

lenir. Uyak düzeni “aaxa” şeklindedir. Anlatıl-
1 mak istenen son iki dizededir, ilk dizeler dol-
durma niteliği taşımaktadır.

Genellikle “Hay Hak!” ya da “Hak dostum hak!”

diye söze başlayan, “Sürç i lisan ettikse affola!”
İLAHİ
2
diye de sözünü bitirir. Oyundan çıkarılması ge-
reken dersi belirler.

MEDDAH
Oyun, deriden kesilmiş birtakım şekillerin arka-
dan ışık verilerek beyaz bir perde üzerine yansı-
3 tılmasıyla oluşur. Oyun, seyircinin toplanabile- KARAGÖZ
ceği karanlık bir yerde oynanır.

NİNNİ
İki bölümden oluşur. Asıl sözlerinin bulunduğu
bölüme “bent” adı verilir. İkinci bölüm ise her
4
bendin sonunda tekrarlanan nakarattır. Buna
MANİ
“kavuştak” ya da “bağlama” denir.

Allah’ı övmek ve ona yalvarmak için yazılan şiir- TÜRKÜ

lerdir. Özel bir ezgiyle okunur. Hecenin 7’li, 8’li
5 ve 11’li kalıbıyla söylenir. Yunus Emre, bu türün
en başarılı örneklerini vermiştir.
NUTUK

Annelerin, bebeklerinin uyumasını sağlamak ya

da ağlamasını durdurmak için sade bir dille ez- KOŞMA
6
gili olarak söyledikleri şiirlerdir. Kendine özgü
bir beste ile söylenir.

Pirlerin ve mürşitlerin, tarikata yeni giren der-

vişlere tarikat derecelerini ve tarikat adabını öğ-
7 retmek için söyledikleri şiirlerdir.

Aşk, sevgi, doğa güzellikleri, türlü acılar gibi ko-

nuların işlendiği şiirlerdir. Bu türün İslamiyet
8
öncesi Türk edebiyatındaki karşılığı koşuk, di-
van edebiyatındaki karşılığı ise gazeldir.

EDEBİYAT 11
 Öğreten Test
1. Ayrılık olmaz beğlerde 5. Orta oyununun ilk bölümünde ---- sahneye çıkar ve izle-
Bülbül zâr eder bağlarda yiciyi selâmladıktan sonra ---- ile konuşmaya başlar.
Elinde iki dilimli tahtadan yapılmış şakşak bulunur. Bu
Gök çimen ağlar dağlarda
konuşmada, oynanacak oyunun adı bildirilir; oyun hak-
Kurt iniler kuş iniler
kında bilgi verir.
Bu dörtlüğe bakılarak halk şiiriyle ilgili olarak aşağı-
Bu cümlede boş bırakılan yere aşağıdakilerden han-
dakilerden hangisi söylenemez?
gileri getirilmelidir?

A) Anlaşılır bir dil kullanılır.

A) Kavuklu - Matiz
B) Ozanın mahlası şiirinde yer alır.
B) Acem - Zenne
C) Söz sanatlarından yararlanılır.
C) Çelebi - Kambur
D) Hece ölçüsü kullanılır.
D) Pişekâr - Zurnacı
E) Uyak ve rediften yararlanılır.
E) Cüce - Denyo

2. Aşağıdaki terimlerden hangisi karşısında verilen ano-

nim halk edebiyatı ürünüyle uyuşmamaktadır?

A) Zenne - Orta oyunu 6. Koşma ile ilgili olarak aşağıdaki yargılardan hangisi
Tandem Yayınları

B) Şive taklitleri - Karagöz yanlıştır?

C) Gölge oyunu - Meddah

A) Âşık edebiyatında en çok kullanılan şiir biçimidir.
D) Ahenkli söyleyiş - Tekerleme
B) Hece ölçüsünün 11’li kalıbıyla söylenir.
E) Güldürü ögeleri - Fıkrar
C) İşlenen konuya göre semai, varsağı, bozlak ve kırık
gibi adlar alır.
3. Türküyle mâniyi karşılaştıran aşağıdaki yargılardan
hangisi yanlıştır? D) Son dörtlükte ozanın adı ya da mahlası yer alır.

E) Saz eşliğinde söylenen, en az üç en çok on iki dört-

A) Her ikisinin de söyleyeni belli değildir. lükten oluşan, lirik şiir türüdür.
B) Mâni başta aşk olmak üzere her konuda söylenirken
türküler daha çok doğa güzelliklerini övmek için söy-
lenir.
7. İlahi ile ilgili olarak aşağıdaki yargılardan hangisi yan-
C) Nazım birimleri birbirinden farklıdır. lıştır?
D) Her ikisi de hece vezniyle yazılır.
A) Âşık edebiyatına ait bir nazım türüdür.
E) Türküler yörelerine göre adlandırılırken mânide yö-
resel adlandırmalar yapılmaz. B) Hece ölçüsüyle söylenir.

C) Ezgiyle okunur.
4. Aşağıdakilerin hangisinde âşık edebiyatına ait nazım D) Allah’a övgü ve yakarışlar içerir.
biçimleri bir arada verilmiştir?
E) Tarikatlara göre değişik şekillerde adlandırılır.

A) Koşma, ninni, türkü, ağıt

B) Koşma, semai, varsağı, destan

8. Aşağıdakilerden hangisi halk edebiyatında aruz öl-
çüsüyle yazılan nazım biçimlerinden biri değildir?
C) Mâni, semai, türkü, şarkı

D) Koşuk, mâni, varsağı, destan A) Satranç  B) Divani   C) Selis

E) Koşuk, ağıt, türkü, şarkı   D) Kalenderi  E) Alkış 

1-B 2-C 3-B 4-B 5-D 6-C 7-A 8-E

12 EDEBİYAT
 Pratik Test
1. Anonim halk edebiyatı ile ilgili aşağıdaki yargılardan 4. Türkü nazım biçimiyle ilgili olarak aşağıdakilerden
hangisi yanlıştır? hangisi söylenemez?

A) Şiirlerde hece ölçüsü kullanılmıştır. A) Kendine özgü bir ezgiyle söylenen anonim halk ede-
biyatı şiir biçimidir.
B) Ürünlerde yalın bir dil kullanılmıştır.
B) Daha çok, 7’li, 8’li veya 11’li hece ölçüsü ile söylenir.
C) Koşma, semai, şarkı gibi ortak şiir biçimleri kullanıl-
mıştır. C) Konusu ve şekli devirden devire ve çevreden çev-
reye değişir.
D) Karagöz, meddah ve orta oyunu gibi tiyatro ürünleri
ortaya konmuştur. D) Taşlama, koçaklama, güzelleme gibi türleri vardır.

E) Söyleyeni bilinmeyen ürünlerden oluşmuştur. E) Asıl sözlerinin bulunduğu bölüme bent, her bendin
sonunda tekrarlanan nakarat bölüme ise kavuştak
ya da bağlama denir.

5. Aşağıdakilerin hangisinde bir bilgi yanlışı vardır?

A) Kesik mânilerde, ilk mısra hece sayısı bakımından

2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde boş bırakılan yere diğerlerinden eksiktir.
ayraç içinde belirtilen sözcük getirilemez?
Tandem Yayınları

B) Düz mâninin sonuna aynı kafiyede iki dize daha ek-

lenerek söylenen mânilere yedekli veya artık mâni
A) ----, anonim halk edebiyatında ölüm ve doğal fela-
adı verilir.
ketlerle ilgili söylenen şiirlerin genel adıdır. (Ağıt)
C) Deyiş mânilerde uyak genellikle cinasla oluşturul-
B) Dörtlüklerle oluşturulan mâninin uyak düzeni ---- şek-
duğu için bunlara cinaslı mâni de denir.
lindedir. (axaa)
D) Mânilerin konusu genellikle aşk olmakla birlikte her
C) Türküde asıl sözlerin bulunduğu bölüme bent adı ve-
konuda mâni söylenebilir.
rilirken her bendin sonunda tekrarlanan nakarat bö-
lümüne ---- denir. (kavuştak) E) Mâniler kendine özgü bir ezgiyle okunur.

D) Annelerin, bebeklerinin uyumasını sağlamak ya da

ağlamasını durdurmak için, sade bir dille ezgili ola-
rak söyledikleri şiirlere ---- denir. (ninni)

E) Anonim halk edebiyatı nazım biçimlerinden mâni ----

hece ölçüsüyle söylenir. (7’li) 6. ----, yuvarlak ve çevresi seyirciyle dolu bir meydanda oy-
nanır. Ana karakteri olan Kavuklu ve Pişekâr gölge tiyat-
rosundaki Karagöz ve Hacivat’ı andırmaktadır. Bundan
dolayı Karagöz oyununun açık bir alanda, gerçek oyun-
3. I. Türkü
cularla sahnede canlandırılmış şekli gibidir. Bölümleri ve
II. Ninni karakterlerin birçoğu bile aynıdır.
III. Koşma
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden han-
IV. Nefes
gisi getirilmelidir?
V. Kaside
A) Köy seyirlik oyunları
Yukarıdakilerden hangileri, anonim halk edebiyatı na-
zım biçimlerindendir? B) Meddah

C) Kukla
A) I ve II  B) I ve III   C) II ve IV
D) Drama
  D) III ve V  E) IV ve V 
E) Orta oyunu

EDEBİYAT 13
 Pratik Test
7. Koşma, konularına göre değişik adlar alır. Bunlardan biri,
----.
Bu bilgiye göre boş bırakılan yere aşağıdakilerden
hangisi getirilemez?
A) bir kişinin ölümünden duyulan acının lirik bir şekilde
anlatıldığı ağıttır
B) daha çok, içinde yaşanılan zamandan ve talihten
şikâyetlerin dile getirildiği varsağıdır
C) coşkun ve yiğitçe bir üslupla, kahramanlık duygula-
rını belirten koçaklamadır
D) doğa güzelliklerinden, at , silah ve kadın gibi varlık-
lardan söz eden güzellemedir
E) bir kimseyi yermek veya toplumun bozuk yönlerini
eleştirmek için yazılan taşlamadır
8. İnançlarla alay eder gibi yazılan ama yorumlandığın-
da derin anlamlar taşıdığı görülen tekke ve tasavvuf
edebiyatı şiirlerine ne ad verilir?
A) Nutuk B) Şathiye  
 D) Nefes   E) Devriye  konular işlenmiştir.
9. Anonim halk edebiyatı; ne zaman, nerede, kim tarafın-
dan oluşturulduğu belli olmayan ürünlerin tümüne bir-
den verilen addır. ----, bu ürünler arasında yer alır.
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden han-
gisi getirilemez?
A) Mâniler  B) Türküler  
  D) Bilmeceler   E) Tekerlemeler    D) Türkü   E) Semai
1-C 2-B 3-A 4-D 5-C
14
10. Savaşlar, kıtlıklar, yıkımlar, sevgiler, seviler, ölümler, ay-
rılıklar, yaşamın ağır koşullarına başkaldırı ve yakınma-
lar... anonim halk edebiyatı ve âşık edebiyatı ürünlerinin
konu haritası olmuştur.
Aşağıdakilerin hangisinde verilenler, bu cümlede al-
tı çizili dönemlere ait ürünler değildir?
A) mâni - koşma B) türkü - semai
C) ninni - varsağı D) ağıt - destan
E) ilahi - koşuk
11. Koşma ile ilgili olarak aşağıdaki yargılardan hangisi
yanlıştır?
Tandem Yayınları
A) Anonim halk edebiyatı nazım biçimidir.
B) Hece ölçüsüyle oluşturulmuştur.
C) Dörtlük şiir biçimiyle oluşturulmuştur.
D) Değişik türlere ayrılır.
C) İlahi
E) Genellikle aşk, sevgi, doğa güzellikleri, yiğitlik gibi
12. Kendine özgü bir ezgiyle söylenir. Söyleyeni belli olan-
lar da vardır; ancak bunlar da zamanla halka mal olmuş-
tur. Oluşturuldukları yöreye göre değişik isimlerle (kaya-
başı, bozlak, kırık vb.) adlandırılır. Konusu ve biçimi dö-
nemden döneme, yöreden yöreye değişiklik gösterebi-
lir.
Bu parçada açıklanan anonim halk edebiyatı şiir bi-
çimi aşağıdakilerden hangisidir?
C) Koşmalar A) Şarkı  B) Ninni   C) Mâni
 
6-E 7-B 8-B 9-C 10-E 11-A 12-D
EDEBİYAT
 Sınav Tadında
1. I. Anonim halk edebiyatı, söyleyeni bilinmeyen, halkın
ortak malı sayılan ürünlerden oluşur.
II. Sözlü edebiyat geleneğinin devamı niteliğinde olan
bu edebiyat, şiir ağırlıklıdır.
III. Şiirlerde, hece ölçüsü yanında aruz ölçüsü de kulla-
nılmıştır.
IV. Şiirlerde halkın konuştuğu dil kullanılarak ölüm, aşk,
hasret, yiğitlik gibi evrensel konular işlenmiştir.
V. Şiirle müzik iç içedir ve şairler, şiirlerini birtakım ezgi-
lerle oluşturmuştur.
4. (I) Genellikle mânilerin ilk iki dizesi, uyağı doldurmak ya
da düşünceye giriş yapmak için söylenir. (II) Temel duygu
ve düşünce son dizede ortaya konur. (III) Üçüncü dize-
nin uyak bakımından serbest olması söyleyene kolaylık
sağlar. (IV) Mâniler genellikle yiğitlik ve savaş konula-
rında yazılır. (V) Düz mâni, artık mâni, kesik mâni gibi çe-
şitleri vardır.
Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisinde bir
bilgi yanlışı vardır?
A) I  B) II  C) III  D) IV  E) V

Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisinde bir

bilgi yanlışlığı vardır?

A) I  B) II  C) III  D) IV  E) V

Tandem Yayınları

2. Aşağıdakilerden hangisi anonim halk edebiyatı ürün- 5. Halk edebiyatında “mâni” nazım biçimine karşılık di-
lerinden biri değildir? van edebiyatında hangi nazım biçimi geliştirilmiştir?

A) Türkü   B) Ağıt   C) Mâni A) Tuyuğ   B) Müstezat   C) Murabba

 D) İlahi   E) Ninni    D) Rubai   E) Kıta  

3. Edebiyatımızın en küçük nazım biçimlerinden olan mâni,

I 6. Aşağıdakilerden hangisi Karagöz oyununda yer aldı-
anonim halk edebiyatı nazım biçimlerinden biridir. Tek ğı hâlde orta oyununda yer almaz?
II
dörtlükten oluşan bu nazım biçiminin uyak düzeni aaxa
A) Musiki
III IV
şeklindedir. Anlatılmak istenen ilk iki dizede verilmekte- B) Göstermelik adı verilen tasvirler
dir. V C) Ön deyiş, söyleşme gibi bölümler
Bu parçada numaralı yerlerden hangisinde bir bilgi D) Güldürmeye dayalı unsurlar
yanlışlığı vardır?
E) Rum, Ermeni, Yahudi gibi Müslüman olmayan tipler

A) I  B) II  C) III  D) IV  E) V

EDEBİYAT 15
 Sınav Tadında
7. I. Taklitlere yer verme 10. Aşağıdakilerden hangisi tasavvuf edebiyatının özel-
II. Güldürme yanında izleyicide merak, acıma, korku liklerinden değildir?
gibi duygular uyandırma
A) Dil, genellikle halkın dilidir ancak divan edebiyatın-
III. Tekerleme, bilmece ve şiirlerden yararlanma dan etkilenerek felsefe, din ve tasavvuf konularında
IV. Tek kişilik bir kadroya sahip olma yabancı sözcüklere yer verilmiştir.

B) Ölçü, genellikle hece ölçüsüdür; divan edebiyatının

Yukarıda verilenlerden hangileri, meddahı orta oyu-
etkisiyle aruz ölçüsü de kullanılmıştır.
nundan ayıran özelliklerdendir?
C) Konular din, tasavvuf, insan sevgisi üzerinedir.
A) I ve II   B) I ve III   C) II ve III
D) Şiirler konularına göre ilahi, şathiye, nefes, devriye
  D) II ve IV   E) III ve IV  gibi türlere ayrılır.

E) Şairler saz eşliğinde söyledikleri bazı şiirlerde yiğit-

lik, gurbet gibi konuları da işlemişlerdir.

8. I. Güzelleme 11. Türk halk edebiyatının bütün türlerinde eserler başlan-

gıcından bu yana büyük ölçüde irticalen (doğaçlama)
II. Koçaklama
üretilmiş, ezberlenip hafızalarda muhafaza edilerek sözlü
III. Tecnis koşma gelenek vasıtasıyla yayılmıştır. Halk edebiyatı verimleri-

IV. Musammat koşma nin bu özelliklerinden dolayı çok kere meraklılarınca ----
ve ---- adı verilen defterlere kaydedilerek yazıya geçiril-
Tandem Yayınları

V. Taşlama meyen şiirlerin ve diğer edebî ürünlerin ilk şekilleri kay-

bolmuştur.
Yukarıda verilenlerden hangileri koşmanın nazım tür-
lerinden biri değildir? Bu parçada boş bırakılan yerlere aşağıdakilerin han-
gisinde verilenler sırasıyla getirilmelidir?
A) I ve II   B) I ve V   C) II ve IV

  D) III ve IV   E) IV ve V  A) selis - satranç B) hamse - haşiye

C) cönk - mecmua D) caize - bağlama

E) divan – muhavere

9. I. Daha çok lirik ve pastoral bir anlatıma sahip; aşk,
doğa gibi temaların ele alındığı şiirlerdir.
II. Epik bir anlatımla yiğitlik, kahramanlık, savaş gibi ko-
nuların işlendiği şiir türüdür.
III. Satirik bir üslupla bir kişi ya da topluluğun bozuk,
beğenilmeyen yönlerinin dile getirildiği, eleştirildiği
şiirlerdir.
IV. Kendine özgü bir ezgisi olan, zamandan ve talihten
şikâyet gibi konuların işlendiği şiirlerdir.
12. Âşık edebiyatı, bir yanıyla toplumsal iş bölümünün art-
tığı, bir yanıyla da özellikle XV. yüzyılın sonları ve XVI.
yüzyılın başlarında Osmanlı toplumsal düzeninde belir-
ginleşen farklı kültür daireleri sonucunda oluşmuş bir
edebiyat koludur. Âşık edebiyatı ürünlerinin en belirgin
özelliği mâni, ninni, ağıt, tekerleme gibi halk edebiyatı-
nın diğer türlerine göre söyleyeninin belli oluşudur. Âşık
edebiyatı şiirlerinde ---- denilen son dörtlük ya da bentte
söyleyenin adı anılarak bu ürünün kime ait olduğu kayda
geçirilmiş olur.

Yukarıda aşağıda verilenlerin hangisiyle ilgili bir açık- Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden han-
lama yapılmamıştır? gisi getirilmelidir?

A) Güzelleme   B) Ağıt   C) Varsağı A) tapşırma   B) bağlama   C) irsalimesel

  D) Taşlama   E) Koçaklama    D) sehlimümteni   E) kavuştak 

1-C 2-D 3-E 4-D 5-A 6-B 7-D 8-D 9-B 10-E 11-C 12-A

16 EDEBİYAT
AYT fasikül 7

Tandem Yayınları

Edebiyat
HALK EDEBİYATI -2
Kazanımlar
• Âşık edebiyatının sanatçılarını ve eserlerini öğre-
nir.
• Dinî-tasavvufi edebiyatın sanatçılarını ve eserle-
rini kavrar.
ıralnıyaY mednaT
 3. ÜNİTE FASİKÜL 7
Halk Edebiyatı -2

ÂŞIK EDEBİYATI SANATÇILARI ÂÂ Divan şiirinden etkilenmemiş, bütün şiirlerinde halk şiirinin
16. YÜZYIL şekil ve söyleyiş özelliklerine bağlı kalmıştır.

KÖROĞLU

Vara vara vardım ol kara taşa

ÂÂ Bolu Beyi’nden babasının öcünü almak için dağa çıkan, Hasret ettin beni kavim kardaşa
yiğitlik ve iyilikseverliğiyle halkın gönlünde destanlaşan Sebep ne gözden akan kanlı yaşa
Köroğlu’nun kim olduğu kesin olarak bilinmemektedir. Bir ayrılık bir yoksulluk bir ölüm

ÂÂ Şiirleri arasında yiğitçe ve coşkun bir seslenişle söylenmiş

Nice sultanları tahttan indirdi
koçaklamalar önemli yer tutar.
Nicesinin gül benzini soldurdu
ÂÂ Aşk, doğa ve ölüm konularını dile getirdiği şiirleri de vardır. Nicelerin gelmez yola gönderdi
Tandem Yayınları

Mert dayanır namert kaçar, Bir ayrılık bir yoksulluk bir ölüm
Meydan gümbür gümbürlenir.
Şahlar sahi divan açar, Karacoğlan der ki kondum göçülmez
Divan gümbür gümbürlenir. Acıdır ecel şerbeti içilmez
Üç derdim var birbirinden seçilmez
Yiğit kendini övende Bir ayrılık bir yoksulluk bir ölüm
Toplar menzili döğende Karacaoğlan
Kılıç kalkana değende
1. ÖĞRETEN SORU
Kalkan gümbür gümbürlenir.
XVI. ve XVII. yüzyıllarda yaşayan, Yunus Emre ile Nasreddin
Ok atılır kal’asından Hoca gibi nereli olduğu konusunda değişik rivayetler bulunan
Hak saklasın belasından bir saz şairidir. Çukurova, Balkanlar, Azerbaycan, Türkmenis-
Köroğlu’nun narasından tan gibi değişik bölgelerde yaşadığı düşünülen saz şairi hak-
Dağlar gümbür gümbürlenir kındaki bir başka tartışma da Barak veya Varsak boyuna men-
Köroğlu
sup olup olmadığıdır. Şiirlerinin temasını genellikle güzellik ve
KARACAOĞLAN gurbet kavramları oluşturan âşık, bütün şiirlerini hece ölçü-
ÂÂ Koşma türündeki şiirleriyle, özellikle de güzellemeleriyle süyle söylemiştir.
tanınmıştır.
Bu parçada söz edilen saz şairi aşağıdakilerden hangisi-
ÂÂ 16. yüzyılın sonları ile 17. yüzyılın başlarında yaşadığı sa-
dir
nılmaktadır.
ÂÂ Âşık edebiyatının en büyük şairi kabul edilmektedir. Ken- A) Köroğlu  B) Âşık Ömer   C) Karacaoğlan
disinden sonra gelen halk şairlerinin üzerinde çok etkili ol-   D) Ercişli Emrah   E) Gevheri 
muştur.
ÖSYM
ÂÂ Aşk ve doğa şairidir.
Çözüm:
ÂÂ Dili sade bir Türkçedir.
ÂÂ Şiirlerinde, tasavvufa ve dini konulara yer vermemiştir.
ÂÂ Şiirlerinde, yaşadığı dönemin önemli siyasi ve sosyal olay-
larına yer vermiştir.

EDEBİYAT 3
 Halk Edebiyatı - 2 FASİKÜL 7
17. YÜZYIL ÂÂ Üstat olarak da anılan sanatçının Şairname adlı eseri, aşık
edebiyatının ilk Şairname'sidir.

Ela gözlerine kurban olduğum

Yüzüne bakmaya doyamadım ben
İbret için gelmiş derler cihana
Noktadır benlerin sayamadım ben
…
Kaldı deli gönül kaldı hep yasta
Mevla’m erdir beni murada kasda
Aşık Ömer eydür sevgili dosta
Allah’ısmarladık diyemedim ben
KAYIKÇI KUL MUSTAFA
Âşık Ömer
ÂÂ Nerede doğduğu, nerede öldüğü kesin olarak bilinmemek-
tedir.
18. YÜZYIL
ÂÂ Cezayir’den Bağdat’a dek çeşitli yerlerde savaşmış; des-
tanlar ve ağıtlar düzmüş bir Yeniçeri ozanıdır. GEVHERİ
ÂÂ Şam’a, Arabistan’a gittiği ve Rumeli’de bulunduğu, bir pa-
ÂÂ Şiirlerinde çağının önemli tarihsel olaylarını yansıtmıştır.
şanın divan kâtipliği yaptığı şiirlerinden anlaşılmaktadır.
ÂÂ Divan şiirinin etkisinden uzak, halk zevkine bağlı, doğal bir
ÂÂ Toplumsal olaylarla ilgilenmemiş, şiirlerinde aşk ve doğa
söyleyişle geniş bir üne kavuşmuştur.
güzelliklerini işlemiştir.
ÂÂ Bağdat kuşatmasında, kaleden atılan oklarla yaralanıp Dic-
ÂÂ Halk dili ve hece ölçüsü ile yazdığı şiirlerinin yanı sıra aruz
le’ye düşerek boğulan kahraman bir asker olan Genç Os-
ölçüsüyle yazılmış şiirleri de vardır.
man için yazdığı destan, şiirlerinin en tanınmışıdır.
Tandem Yayınları

ÂÂ Genç Osman Destanı kısa sürede bütün Anadolu’ya ya-

yılmış, büyük ün kazanmıştır.

ÂŞIK ÖMER

Ala gözlü nazlı dilber

Seni kandan sakınırım
Kandan değil hey efendim
ÂÂ 17. yüzyıl saz şairlerinden olan Âşık Ömer; İran, Suriye,
Irak, Arabistan ve Türkiye’de köy köy dolaştıktan sonra Seni candan sakınırım
uzun yıllar Türkiye’de kalmıştır. Konya’da doğan şair, saz …
şairleri içinde en çok şiiri olan (yaklaşık 1500) şairdir. Gevheri der ben bir merdim
Yüreğimden çıkmaz derdim
ÂÂ Divan şiirinden de etkilenerek aruz ölçüsüyle şiirler yaz-
mıştır. Aşık Ömer’in gazel, kaside, murabba, tevhit ve na- Sen bir kuzu ben bir kurdum
atları bulunmaktadır. Seni benden sakınırım
Gevheri
ÂÂ Divan edebiyatından etkilenerek şiirler yazmasına karşın
halk şiirinin koşma, semai, varsağı nazım biçimlerinde da-
ha başarılı olmuştur.

4 EDEBİYAT
 Halk Edebiyatı - 2 FASİKÜL 7
DERTLİ  ….
ÂÂ Bolu ile Gerede arasında Şahnalar köyünde doğmuştur. Dadaloğlu yatın kavga kurulur
ÂÂ İstanbul’da, Konya’da, Mısır’da kalmış tekrar köyüne dön- Öter tüfek davlumbazlar vurulur
müştür. Bir süre Orta Anadolu’da dolaşmış; İstanbul’a git- Nice koç yiğitler yere serilir
miş, kısa süreli birkaç memurluk yapmış, sonra da Anka- Ölen ölür kalan sağlar bizimdir
ra’ya gitmiş, orada ölmüştür. Dadaloğlu
ÂÂ Şiirlerinde hem aruz hem hece ölçüsünü kullanmıştır an-
cak asıl ününü, hece ölçüsüyle yazdığı şiirlerinde göster-
miştir. 2. ÖĞRETEN SORU

ÂÂ Gevheri, Âşık Ömer, Fuzuli gibi ozanlardan etkilenmiştir. (I) Güney Anadolu’daki Avşar Türkmenlerinden olan Dada-
loğlu, 19. yüzyılın başında yaşamıştır. (II) Osmanlı Devleti’nin
Türkmenleri göçebelikten yerleşik hayata geçirme politikasına
Açıldı sümbüller erişti bahar
tepki göstermiştir. (III) “Benden selam olsun Bolu Beyi’ne”
Garip bülbül gibi güllere düştüm
diye başlayan şiiri meşhurdur. (IV) Şiirleriyle, Toroslarda ya-
Aşk ile eyledim ben terk-i diyar
şayan göçebe Türkmen aşiretlerinin geleneksel dünyasını, tö-
Zelil sefil gurbet ellere düştüm
relerini yansıtmıştır. (V) Asıl başarısı, bir meydan okuma ve
…
mertlik havasında söylemiş olduğu koçaklamalarında görü-
Niçin cuş eyleyip çağlamayım ben
lür.
Nar-ı aşka ciğer dağlamayım ben
Yukarıdaki numaralanmış cümlelerin hangisinde bir bilgi
Niçin ah eyleyip ağlamayım ben
yanlışı vardır?
Dertli turna gibi göllere düştüm
A) I  B) II  C) III  D) IV  E) V
Dertli
ÖSYM
Tandem Yayınları

19. YÜZYIL
Çözüm:
DADALOĞLU
ÂÂ Toroslar’da yaşayan göçebe Türkmenlerin Avşar boyun-
dan olan sanatçının hayatı tam olarak bilinmemektedir.

ÂÂ Türkmen aşiretlerini yerleşik hayata geçirme çabası karşı-

sında, devlete karşı başkaldıranlarla birlik olmuş, çoğu şi-
irinde derebeyleri ve aşiretler arasındaki kavga ve müca- BAYBURTLU ZİHNİ
deleleri dile getirmiştir.
ÂÂ Hem divan hem de halk şiiri türündeki eserleriyle tanınmış-
ÂÂ Şiirlerinde yiğitçe bir seslenişin yanında, içli bir söyleyiş de tır.
vardır.
ÂÂ Medrese eğitiminden sonra İstanbul’a gelmiş, toplumda-
ÂÂ Yiğitçe ve coşkun bir seslenişle söylediği koçaklamalarıy- ki yanlışları hicivleriyle ortaya koymuştur.
la tanınmıştır.
ÂÂ Divan şiirini çok iyi bilen şair, Arapça ve Farsça şiirler yaz-
mıştır.

ÂÂ Asıl ününü âşık tarzında, hece ölçüsüyle yazdığı şiirleriyle

sağlamıştır.

Bayburtlu Zihni’nin Eserleri:

ÂÂ Divan

ÂÂ Sergüzeştname: Manzum bir ha-

yat öyküsü niteliği taşır.

ÂÂ Kitab-ı Hikâye-i Garibe: Haksızlığa

uğrayan bir delikanlının macerası
Belimizde kılıcımız kirmani
anlatılır. Düzyazı ağırlıklı yazılmış ol-
Dışı deler mızrağımın temreni
sa da kaside, mesnevi, gazel gibi
Hakkımızda devlet etmiş fermanı
manzum bölümler de içerir.
Ferman padişahın dağlar bizimdir

EDEBİYAT 5
 Halk Edebiyatı - 2 FASİKÜL 7
ÂÂ Halk şiiri geleneğine bağlı olarak yazdığı eserleri sanat yö-
3. ÖĞRETEN SORU
nünden daha başarılıdır.
I. Âşık Ömer, Şairname adlı eserinde kendisinden önce ve ÂÂ Pek çok şiiri türkü ve şarkı formuna sokularak okunmuş-
kendi döneminde yaşamış birçok şairin adını anarak onlar tur.
hakkında kısaca bilgiler vermiştir. ÂÂ Şiirleri Divan-ı Emrah adıyla yayımlanmıştır.
II. Dertli, Gevheri ve Bayburtlu Zihni gibi divan şiirinden etki-
lenen şairler, hece ölçüsünün yanında aruz ölçüsüyle de eser DİNÎ-TASAVVUFİ HALK EDEBİYATI SANATÇILARI
vermişlerdir.
HACI BEKTAŞ VELİ
III. Şiirlerinde divan ve tekke edebiyatından etkiler görülen ÂÂ 13. yüzyılda yaşamış ünlü bir Türk
Köroğlu, dönemine göre ağır bir dille koçaklama tarzı şiirler mutasavvıfıdır.
söylemiştir. ÂÂ Bektaşiliğin kurucusudur. Türkis-
IV. Hayatının büyük bölümünü Güney Anadolu yöresinde ge- tan’ın Nişabur şehrinde dünyaya gel-
çiren Karacaoğlan, koşma ve semailerinde günlük konuşma miş, birçok mutasavvıftan ders ala-
rak iyi bir eğitim görmüştür.
dilini bütün canlılığıyla yaşatmıştır.
ÂÂ Türkistan’ın büyük şeyhi Ahmet Yesevi’nin işaretiyle Ana-
Yukarıdaki numaralanmış cümlelerin hangisinde bir bilgi
dolu’ya gelmiştir. Kırşehir’e yerleşmiş ve pek çok derviş ye-
yanlışı vardır?
tiştirmiştir.
A) I  B) II  C) III  D) IV  E) V ÂÂ Ömrü boyunca halka, doğru yolu göstermeye çalışmış,
ÖSYM Anadolu’da büyük ilgi görmüştür.

Çözüm: ÂÂ Makalat: Hacı Bektaş Veli’nin “sohbetler, sözler” anlamı-

na gelen eseri, Ahmet Yesevi’nin Fakirname adlı yapıtının
açıklaması gibidir.
Tandem Yayınları

ÂÂ Eser, tasavvuf konusunda ve farklı bölümler hâlinde yazıl-

mıştır.

YUNUS EMRE
SEYRANİ ÂÂ 13. yüzyılda yaşadığı söylenir.
ÂÂ Kayseri’nin Develi ilçesinde doğmuştur. İstanbul’a gelmiş ÂÂ Yaşadığı dönemi, geniş bir bakış açısıyla ve Anadolu insa-
ancak devrin büyüklerini hicvettiği için memleketine dön- nının diliyle duru bir biçimde şiirlerine yansıtmıştır.
mek zorunda kalmıştır. ÂÂ Yunus Emre’de Allah inancı ve derin bir insan sevgisi var-
ÂÂ Dönemindeki aksaklıkları ele almış, taşlamalarıyla tanın- dır.
mıştır. ÂÂ Şiir dili oldukça güzel, temiz ve içtenlik taşıyan bir halk
Türkçesidir.
ÂÂ Aruzla da yazmakla beraber gerçek şair kişiliği hece ile
yazdığı koşma, nefes, destan, semai, devriye tarzındaki
ÂÂ İnsan, Allah, ölüm, varlık, yokluk kavramlarını tasavvuf an-
şiirlerinde görülür. layışında eriterek, halka ve hayata bağlı kalarak yazdığı ila-
hilerinin toplandığı Divan’ı Tekke edebiyatının en güzel ör-
ÂÂ Halk şiirimize, hicivle mizah karışımı değerli örnekler ka- neğidir.
zandırmıştır.
ÂÂ Halk dilini özentisiz, coşkun bir lirizmle kullanır.
ÂÂ Şiirlerinde hem aruz hem de hece ölçüsü kullanmıştır.
ERZURUMLU EMRAH ÂÂ Şiirleri insana ait duyguları işlemesi yönüyle evrenseldir.
ÂÂ Halk edebiyatının 19. yüzyıldaki ÂÂ İlahileri yüzyıllarca, insanlar tarafından ezberlenmiş ve söy-
önemli temsilcilerinden biridir. lenegelmiştir.
ÂÂ Erzurum’da medrese eğitimi almış,
ömrünün büyük bir bölümünü seya-
hatle geçirmiştir.

ÂÂ İyi bir tahsil gördüğü, şiirlerinde kul-

landığı dil ve sanatlı söyleyişten anlaşılmaktadır.
ÂÂ Başta Fuzuli olmak üzere Baki ve Nedim’den etkilenmiş,
hem divan hem de halk şiiri tarzında eserler vermiştir.

6 EDEBİYAT
 Halk Edebiyatı - 2 FASİKÜL 7
Eserleri: KAYGUSUZ ABDAL
ÂÂ Divan: Allah, insan, ölüm, varlık, yokluk kavramlarını ta- ÂÂ 15. yüzyılın Bektaşi şairlerindendir. Bir Bektaşi “ulu”su ola-
savvuf anlayışında eriterek yazdığı şiirleri yer alır. rak Kaygusuz Sultan diye adlandırılmıştır.

ÂÂ Risaletü’n Nushiye: İnsanın su, toprak, ateş ve hava ile ÂÂ Şiirlerinden ve öğretici düzyazılarından, onun kültürlü bir
sonradan ona eklenen canın birleşmesinden meydana ge- şair olduğu anlaşılır.
lişini anlatır. Nasihat kitabı anlamına gelen bu eser mesne-
ÂÂ Hece ölçüsünün yanında aruz ölçüsünü de kullanmıştır.
vi biçiminde yazılmıştır.
Çoğu şiirinde, benimsediği tasavvuf ve Bektaşilik ilkeleri-
Mecnun oluban yürürüm ni, özgür bir düşünce içinde, softa görüşle alay edercesi-
O yâri düşte görürüm ne savunmuştur.
Uyanıp melûl olurum
ÂÂ İnançlardan teklifsizce, alaylı bir dille söz eder gibi yazdığı
Gel gör beni aşk neyledi
şathiyeleriyle tanınmıştır.

Miskin Yunus biçareyim Eserleri:

Baştan ayağa yareyim ÂÂ Divan, Gülistan, Gevhername: Şiir
Dost elinden avareyim
ÂÂ Budalaname, Kitab-ı Miglate, Vücutname: Düzyazı
Gel gör beni aşk neyledi
Yunus Emre

4. ÖĞRETEN SORU

Onu halk şairi saymak bir bakıma yanlıştır. Ama o, halka hal-
kın diliyle seslenerek halkın şairi olabilmiştir. Zaten başarısı-
nın sırlarından biri de budur. Hece ile söylediği şiirlerinden
başka, aruzla yazılmış şiirleri de vardır. Yaşamı üzerine kesin
Tandem Yayınları

bilgiler yoktur. Risalet’ün Nushiye adlı mesnevisinin yazılış ta-

rihinden yola çıkarak XIII. yüzyılda yaşadığı konusunda birle-
şilmiştir. Garip kulun yaratmışsın
Derde mihnete katmışsın
Bu parçada sözü edilen şair aşağıdakilerden hangisidir?
Anı âleme atmışsın
A) Pir Sultan Abdal
Sen çıkmışsın uca Tanrı
B) Hacı Bayram Veli
C) Yunus Emre Kaygusuz Abdal Yaradan
D) Mevlana Celaleddin Rumi Gel içegör şu cur’adan

E) Kaygusuz Abdal Kaldır perdeyi aradan

OSYM Gezelim bilece Tanrı
Çözüm: Kaygusuz Abdal

EŞREFOĞLU RUMÎ
ÂÂ 15. yüzyılda yaşamış bir mutasavvıf-
tır. Asıl adı Abdullah’tır. Babasının
HACI BAYRAM VELİ adı olan Eşref ile anılmıştır.
ÂÂ 4. yüzyılda yaşamış Türk mutasavvıfı-
ÂÂ Tasavvuf yoluna giriş yapmak iste-
dır.
diğinde Bursa’nın ünlü velilerinden
ÂÂ Bayramilik tarikatını kurmuştur, düşün- Emîr Sultan’a bağlanmak ister. Fa-
celerini içeren lirik-didaktik şiirler yaz- kat Emir Sultan onu Ankara’ya, Hacı Bayram Veli’ye gön-
mıştır. derir.
ÂÂ Yunus Emre tarzında şiirler söylemiş,
ÂÂ Eserlerinde genelde yalın bir Türkçeyi tercih etse de Arap-
şiirlerinde Bayrami mahlasını kullanmıştır.
ça ve Farsça sözcükler de kullanmıştır.
ÂÂ Tasavvufla ilgili görüşleri, kendinden sonra gelenlerce bel-
ÂÂ Müzekkin-i Nüfus adlı tasavvufî eseri, şiirlerinin yer aldığı
li bir inanç düzeni olarak benimsenen Bayramilik’te son bi-
Eşrefoğlu Rumî Divanı ile ünlenmiştir.
çimini almıştır.

EDEBİYAT 7
 Halk Edebiyatı - 2 FASİKÜL 7
PİR SULTAN ABDAL
5. ÖĞRETEN SORU
ÂÂ 16. yüzyılda yaşamış Bektaşi tarikatına bağlı şairlerden bi-
ridir. Halk edebiyatıyla ilgili olarak aşağıdaki yargılardan han-
gisi yanlıştır?
ÂÂ Hayatı hakkında, söylentiler dışında kesin bir bilgi yoktur.
A) Az da olsa doğadan yararlanılarak oluşturulmuş söz sa-
ÂÂ Şiirlerinde tasavvuf, tabiat, aşk ve halkın gerçek yaşayışıy- natlarına yer verilmiştir.
la ilgili konuları işlemiştir.
B) Aşk, doğa güzellikleri, ayrılık, ölüm, yiğitlik gibi konular
ÂÂ Divan edebiyatından hiç etkilenmemiş, halk edebiyatı na- işlenmiştir.
zım şekilleri içinde, duygu ve düşüncelerini sade bir halk
C) Deyimlerden ve halk söyleyişlerinden yararlanılmıştır.
söyleyişiyle dile getirmiştir.
D) Şiirler, sadece hece ölçüsüyle oluşturulmuştur.
ÂÂ Nefes türünde söylediği başarılı şiirleriyle tanınmıştır.
E) Gerçek yaşamı esas alan somut bir şiir anlayışı benim-
senmiştir.
Çözüm:

6. ÖĞRETEN SORU

I. Dadaloğlu
Mürşidim Muhammed bildim yolumu II. Pir Sultan Abdal
Rehberim Ali’dir verdim elimi III. Köroğlu
Tığbend ile bağladılar belimi
IV. Karacaoğlan
Tandem Yayınları

Erenler meydanın gördüm bu gece

V. Kaygusuz Abdal
...
Pir Sultan’ım Hakk’a niyaz ederim Yukarıda numaralanmış sanatçılardan hangileri koçakla-
Erenler rahına doğru giderim malarıyla tanınmıştır?
Küllü varım Hakk’a teslim ederim A) I ve II  B) I ve III   C) II ve V
Hakkın cemalini gördüm bu gece
  D) III ve IV   E) IV ve V 
Pir Sultan Abdal
Çözüm:
NİYAZİ-İ MISRİ
ÂÂ 17. yüzyılda yaşamış, dini ilimler üze-
rinde çalışarak tefsir, hadis, fıkıh ve ta-
savvuf alanlarında adını duyurmuştur.
7. ÖĞRETEN SORU
ÂÂ Aruz ve hece ölçüsüyle şiirler yazmış,
Aşağıdakilerin hangisinde bilgi yanlışı vardır?
bu şiirlerini Divan-ı İlahiyat adlı ese-
A) Budalaname ve Kitab-ı Miglate, daha çok; şathiyeleriyle
rinde toplamıştır.
ünlenmiş Kaygusuz Abdal’ın yapıtlarıdır.
ÂÂ Yunus Emre’ye büyük bir hayranlık duyan şair, onun tar-
B) Karacaoğlan, şiirlerinde dini ve tasavvufi konulara yer ver-
zında şiirler yazmıştır.
memiş; Divan şiirinden etkilenmemiştir.
ERZURUMLU İBRAHİM HAKKI C) Erzurumlu Emrah ve Bayburtlu Zihni’nin şiirlerinde, divan
ÂÂ 18. yüzyılda yaşayan, şiirlerini, Di- edebiyatının etkisi görülmektedir.
van’ında toplayan şair, ünlü eseri Ma- D) Hacı Bektaş Veli’nin Makalat adlı yapıtında tasavvufla il-
rifetname’de ise döneminin jeoloji- gili konular bölümler halinde anlatılmıştır.
den astronomiye, fizyolojiden psiko-
E) Dostlar Beni Hatırlasın, Âşık Ömer’in şiirlerinin yer aldığı
lojiye kadar pek çok alandaki bilgile-
rini bir araya getirmiştir. bir yapıtıdır.
Çözüm:
ÂÂ Marifetname, yaşadığı dönemin bütün bilgilerini kapsa-
yan, Doğu ve Batı dillerine çevrilmiş, her devirde ilgi gör-
müş ansiklopedik nitelik taşıyan bir eserdir.

8 EDEBİYAT
Halk Edebiyatı - 2 FASİKÜL 7
Etkinlik - 1
Aşağıda verilen bilgilerden yola çıkarak bilgilere karşılık gelen sanatçıları uygun kutucuklarla eşleştiriniz.

18. yy. da yaşayan şair, şiirlerini, Divan’ında

toplamıştır, ünlü eserinde ise döneminin jeolo-
1 jiden astronomiye, fizyolojiden psikolojiye ka-
dar pek çok alandaki bilgilerini bir araya getir-
miştir.

17. yüzyılda yaşamıştır. Cezayir’den Bağdat’a

2
dek çeşitli yerlerde savaşmış; destanlar ve ağıt- KAYGUSUZ
lar düzmüş bir Yeniçeri ozanıdır. Şiirlerinde ça- ABDAL
ğının önemli tarihsel olaylarını yansıtmıştır.

HACI BEKTAŞİ
Kayseri’nin Develi ilçesinde doğmuştur. Döne- VELİ
mindeki aksaklıkları ele almış, taşlamalarıyla ta-
3 nınmıştır. Halk şiirimize, hicivle mizah karışımı
değerli örnekler kazandırmıştır. PİR SULTAN
ABDAL

13. yüzyılda yaşadığı söylenir. Yaşadığı dönemi, KAYIKÇI KUL

4
Anadolu insanının diliyle duru bir biçimde şiir- MUSTAFA
lerine yansıtmıştır. Onda Allah inancı ve derin
bir insan sevgisi vardır.
YUNUS
EMRE
16. yüzyılda yaşamış Bektaşi tarikatına bağlı şa-
irlerden biridir. Divan edebiyatından hiç etkilen-
5 memiş, duygu ve düşüncelerini sade bir halk SEYRANİ
söyleyişiyle dile getirmiştir.

ERZURUMLU
15. yüzyılın Bektaşi şairlerindendir. Şiirlerinden İBRAHİM HAKKI
ve öğretici düzyazılarından, onun kültürlü bir
6
şair olduğu anlaşılır. İnançlardan teklifsizce,
alaylı bir dille söz eder gibi yazdığı şathiyeleriyle
tanınmıştır.

13. yüzyılda yaşamış ünlü bir Türk mutasavvıfı-

dır. Bektaşiliğin kurucusudur. Türkistan’ın Nişa-
7 bur şehrinde dünyaya gelmiş, birçok mutasav-
vıftan ders alarak iyi bir eğitim görmüştür.

EDEBİYAT 9
 Halk Edebiyatı - 2 FASİKÜL 7
Etkinlik - 2
Aşağıda verilen eserleri, sanatçılarla eşleştiriniz.

G ERZURUMLU EMRAH
A GENÇ OSMAN DESTANI

B BAYBURTLU ZİHNİ
MÜZEKKÜN - İ NÜFUS

HACI BEKTÂŞİ VELİ

C MARİFETNAME

KAYIKÇI KUL MUSTAFA

D KİTAB-I HİKÂYE-İ GARİBE

KAYGUSUZ ABDAL
E RİSALET’ÜN NUSHİYE

ERZURUMLU EMRAH
F DİVAN-I İLAHİYAT

G DİVAN-I EMRAH BAYBURTLU ZİHNİ

H BUDALANAME NİYAZ-I MISRÎ

I MAKALAT EŞREFOĞLU RUMİ

İ SERGÜZEŞTNAME YUNUS EMRE

Etkinlik - 3
Halk edebiyatının aşağıda verilen sanatçılarıyla ilgili yargılardan doğru olanların karşısına “D” yanlış olanların karşısına “Y”-
harfi koyunuz.
1. Yunus Emre, şiirlerinde hiçbir insanı, hiçbir dini ve mezhebi hor görmemiş; duygularını engin ve ev-
rensel bir sevgiyle dile getirmiştir.

2. Âşık Ömer’in asıl gücü aşk şiirleri olup semailerinde duygularını çok güzel dile getirmiştir.

3. Dadaloğlu, yiğitçe ve coşkun bir seslenişle söylediği türküleriyle tanınmıştır.

4. Gevheri toplumsal olaylarla da ilgilenmiş, şiirlerinde aşk ve doğa güzelliklerini işlemiştir.

5. Bolu Beyi’nden babasının öcünü almak için dağa çıkan Köroğul, yiğitlik ve iyilikseverliğiyle halkın gön-
lünde destanlaşmıştır.

10 EDEBİYAT

1. I. Bayburtlu Zihni - Şiir dışında da ürünler verme
II. Karacaoğlan - Aşk ve doğa şiirleri yazma
III. Kayıkçı Kul Mustafa - Yeniçeri Ocağı’ndan yetişme
IV. Kağızmanlı Hıfzî - Amcasının kızı için yazdığı ağıtla
tanınma
V. Bayburtlu Celali - Sadece hece ölçüsünü kullanma
Yukarıda numaralanmış sanatçılardan hangisiyle il-
gili karşısında verilen bilgi yanlıştır?
A) I  B) II  C) III  D) IV  E) V
2. I. Âşık Ömer
II. Erzurumlu Emrah
III. Bayburtlu Zihni
IV. Karacaoğlan
V. Dadaloğlu
Yukarıda verilen şairlerden hangileri şiirlerini divan-
da toplamamıştır?
A) I ve II  B) I ve V  
  D) IV ve V   E) III ve IV
3. Halk şairleri arasında en kültürlü şairlerden biridir. Divan
şairlerini aratmayacak tarzda gazeller, murabbalar söy-
lemiştir. En çok bilinen şiiri, 38 dörtlükten meydana ge-
len ve 105 şairin adının sayıldığı Şairname’sidir. Burada
17 saz şairinin adı geçmektedir.
Bu parçada ele alınan sanatçı aşağıdakilerden han-
gisidir?
A) Karacaoğlan  B) Kuloğlu  
  D) Dadaloğlu   E) Âşık Ömer 
EDEBİYAT
Öğreten Test
4. ---- Kayıkçı Kul Mustafa’nın Bağdat kuşatması sırasında
bir gencin büyük kahramanlıklar gösterip daha sonra
kaleden atılan bir okla yaralanarak Dicle’ye düşmesi ve
burada ölmesini anlattığı uzun bir şiiridir.
Bu cümlede tanıtılan yapıt aşağıdakilerden hangisi-
dir?
A) Koçaklama
B) Sergüzeştname
C) Genç Osman Destanı
D) Battal Gazi Destanı
E) Satuk Buğra Han Destanı
5. Anadolu’dan İstanbul’a gelmiş ancak devrin büyüklerini
hicvettiği için memleketine dönmek zorunda kalmıştır.
Orada yoksulluk içinde ölmüştür. Dönemindeki aksak-
lıkları ele almış, değersiz yöneticileri ve ham sofuları yer-
den yere vurduğu taşlamalarıyla tanınmıştır. Aruzla da
yazmakla beraber gerçek kişiliği hece ile yazdığı koşma,
nefes, destan, semai, devriye tarzındaki şiirlerinde görü-
lür.
Bu parçada tanıtılan sanatçı aşağıdakilerden hangi-
sidir?
A) Seyrani
C) II ve IV
B) Kaygusuz Abdal
C) Köroğlu
D) Dadaloğlu
E) Karacaoğlan
6. Kaygusuz Abdal ile ilgili olarak aşağıdaki yargılardan
hangisi yanlıştır?
A) Şathiye türündeki şiirleriyle tanınmıştır.
B) Risaletü’n Nushiye adlı, düzyazı türünde kaleme al-
dığı yapıtında tasavvufi konuları ele almıştır.
C) Tekke ve tasavvuf edebiyatının bir temsilcisidir.
D) Şiirlerini yalın bir dille oluşturmuştur.
C) Dertli
E) Hem hece hem aruz ölçüsüyle şiirler yazmıştır.
11
 Öğreten Test
7. I. Şathiyeleriyle tanınmıştır. (Seyrani) 10. I. Koçaklamalarıyla ünlenme
II. Taşlama türünde başarılı örnekler ortaya koymuştur. II. Divan şiirinden etkilenmeme
(Kaygusuz Abdal)
III. Mesnevi kaleme alma
III. Divanı ve mesnevisi vardır. (Yunus Emre)
Aşağıda verilenlerden hangisi yukarıdakilerden biriy-
IV. Bütünüyle halk şiiri geleneğine bağlı kalmıştır. (Pir le ilişkilendirilemez?
Sultan Abdal)

V. Güzellemeleriyle tanınmıştır. (Karacaoğlan) A) Dadaloğlu B) Âşık Paşa   C) Yunus Emre

Yukarıda numaralanmış cümlelerle birlikte verilen sa-  D) Pir Sultan Abdal E) Seyrani 
natçı adlarından hangi ikisi yer değiştirirse bilgi yan-
lışlığı giderilmiş olur?

A) I ve II  B) I ve V   C) II ve III

  D) III ve IV   E) IV ve V 

11. ----, bir öğüt kitabı olan Risâletü’n-Nushiyye mesnevi-

sinde iyilikleri ve kötülükleri saymış, insanı yücelten ve
alçaltan ne varsa anlatmış ve insan olmanın yolunu gös-
8. I. Şiirde hem aruzu hem heceyi kullanma termiştir. Bunu yaparken peygamberlerin hayatlarından
örnekler de vermiş; cimrilik, haset, kibir, öfke, gaflet,
II. Şathiye türündeki şiirleriyle tanınma
dünya sevgisi, kin, gıybet ve dedikodunun insanı fela-
Tandem Yayınları

III. Divan ve mesnevi ortaya koyma kete sürüklediğini belirterek bunların aşağılık ve insanı
küçük düşüren şeyler olduğunu vurgulamıştır.
Aşağıda verilenlerden hangisi yukarıdakilerden biriy-
le ilişkilendirilemez?
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden han-
gisi getirilmelidir?
A) Kaygusuz Abdal  B) Âşık Ömer

C) Yunus Emre D) Karacaoğlan A) Yusuf Has Hacip

B) Edip Ahmet Yükneki

E) Everekli Âşık Seyrani 
C) Yunus Emre

D) Mevlana Celaleddin Rumi

E) Hacı Bayram Veli

9. I. Dili sade, arı ve duru bir Türkçedir.

II. Hem aruz hem heceyle şiirleri vardır.

III. Şiirlerinde tasavvufa ve dini konulara yer vermiştir.

IV. Mesnevi türünde yapıtı vardır.

Aşağıdaki sanatçılardan hangisi, yukarıda numara-

lanmış yargılardan hepsiyle ilişkilendirilebilir?
12. Okuyanda coşkunluk, yiğitlik duygusu, savaşma ar-
A) Hoca Dehhanî zusu uyandırmaya yönelik şiirler yazan Dadaloğlu ve
Köroğlu gibi halk ozanlarımız, aşağıdaki şiir türleri-
B) Yunus Emre
nin hangisiyle ilişkilendirilebilir?
C) Hacı Bektaş Veli
A) Didaktik B) Satirik   C) Pastoral
D) Pir Sultan Abdal

E) Mevlana Celaleddin Rumî  D) Epik   E) Lirik 

1-E 2-D 3-E 4-C 5-A 6-B 7-A 8-D 9-B 10-E 11-C 12-D

12 EDEBİYAT

1. I. Şiirlerinde, tasavvufa ve dinî konulara yer vermemiş-
tir. (Karacaoğlan)
II.
Sergüzeştname adlı yapıtı, manzum bir hayat öy-
küsü niteliği taşır. (Bayburtlu Zihni)
III. Divan edebiyatından etkilenmiş, yazdığı “fes” redifli
kasidesiyle adından söz ettirmiştir. (Erzurumlu Emrah)
IV. Şiirleri arasında yiğitçe ve coşkun bir seslenişle söy-
lenmiş koçaklamalar önemli yer tutar. (Gevheri)
Yukarıda numaralanmış açıklamalardan hangileri ay-
raç içinde belirtilen sanatçıyla ilgili değildir?
A) I ve II  B) II ve III   C) II ve IV
  D) III ve IV   E) Yalnız IV 
Tandem Yayınları
2. Tekke ve Tasavvuf edebiyatı ile ilgili aşağıdaki yargı-
lardan hangisi yanlıştır?
A) Şiirlerde, sadece hece ölçüsü kullanılmıştır.
B) Hacı Bektaş Veli, Yunus Emre, Kaygusuz Abdal
önemli temsilcileridir.
C) Sanatçılar, şiiri, dini ve tasavvufi düşüncelerini yay-
mak için araç olarak görmüşlerdir.
D) Sanatçılar daha çok; şeyhler, pirler ve dervişlerdir.
E) İlahi, şathiye, nefes, nutuk ve devriye gibi ürünler or-
taya konmuştur. 
3. Karacaoğlan ile ilgili olarak aşağıdaki yargılardan
hangisi yanlıştır?
A) Şiirlerinde dini lirizme ağırlık vermiştir.
B) Şiirlerinde hece ölçüsü kullanmıştır.
C) Güzellemeleriyle tanınmıştır.
D) Âşık edebiyatının önemli temsilcilerindendir.
E) Duru bir söyleyişi vardır.
EDEBİYAT
Pratik Test
4. XVII. yüzyıl âşık edebiyatının en önemli temsilcilerinden-
dir. Divan şiiri tarzında da şiirler söylemiştir. Şiirlerinden
iyi bir medrese eğitimi aldığı anlaşılmaktadır. Divan tar-
zındaki şiirlerinde “Adlî” mahlasını kullanmıştır. Türk ve
İran divan şairlerinin eserlerini okuyup anlayacak dere-
cede bu iki dile ve kültüre hâkimdir. Hayatı hakkında ke-
sin bilgiye sahip olmadığımız şairin, Aydınlı bir aileye
mensup olduğu bilinmektedir. Ailesi Aydın’dan Konya’ya
göç etmiş, Gezlevi (şimdiki adıyla Korualan) köyüne yer-
leşmiştir. Tasavvuf kültüründen de etkilenmiş, şiirlerinde
tasavvufî temalar da işlemiştir. Şiirleri Divan'ında toplan-
mıştır.
Bu parçada sözü edilen sanatçı aşağıdakilerden han-
gisidir?
A) Karacaoğlan
B) Âşık Ömer
C) Pir Sultan Abdal
D) Âşık Veysel Şatıroğlu
E) Hacı Bektaş Veli
5. Aşağıdakilerin hangisinde Divan edebiyatından etki-
lenmeyen halk ozanları bir arada verilmiştir?
A) Karacaoğlan - Köroğlu - Dadaloğlu
B) Köroğlu - Yunus Emre - Âşık Veysel
C) Yunus Emre - Âşık Ömer - Dadaloğlu
D) Âşık Veysel - Erzurumlu Emrah - Seyrani
E) Kaygusuz Abdal - Seyrani - Pir Sultan Abdal
6. ----, şiirlerinde, Allah aşkını ve insan sevgisini yalın ve iç-
ten bir söyleyişle dile getirmiş, tasavvuf edebiyatı şairle-
rindendir. Çağına hâkim olan düşünüş biçimini ve kül-
türü konuşulan dille, yalın ve akıcı bir söyleyişle yansıt-
mıştır. Hece ölçüsünün yanında, aruz ölçüsüyle de şiir-
ler yazmıştır. Ayrıca ---- adlı dinî-didaktik bir mesnevisi
vardır.
Bu parçada boş bırakılan yerlere aşağıda verilenler-
den hangisi sırasıyla getirilmelidir?
A) Mevlana - Mektubat
B) Hacı Bektaş Veli - Makalat
C) Süleyman Çelebi - Vesiletü’n Necat
D) Fuzuli - Leyla ile Mecnun
E) Yunus Emre - Risaletü’n Nushiye
13
 Pratik Test
7. ---- yaşamış Bektaşi şairlerinden olan ----, hem şiir hem 10. Toplumsal yaşamdaki eksiklikleri, bozuklukları; yöneti-
düzyazı alanında yapıtlar ortaya koymuştur. Şiirlerinde cilerin yanlış tutum ve davranışlarını eleştiren şiirlere halk
hece ölçüsünün yanında aruzu da kullanmıştır. Bektaşi- edebiyatında ---- adı verilir. ----, bu tarzdaki şiirleriyle ta-
lik ilkelerini softa bir görüşle alay derecesinde savun- nınmış bir halk ozanıdır.
duğu şathiyeleriyle tanınmıştır. Asıl adı Alaaddin Gay-
bi’dir. İyi bir öğrenim görmüş, genç yaşta Abdal Musa’ya Bu parçada boş bırakılan yerlere aşağıda verilenler-
derviş olmuştur. Mısır’a giderek bir tekke açmış, Hicaz, den hangisi getirilmelidir?
Suriye ve Irak’ı dolaşarak Anadolu’ya dönmüştür. Rume-
li’nin Yanya, Filibe ve Manastır şehirlerinde de bulunmuş- A) koçaklama - Dadaloğlu
tur.
B) nutuk - Pir Sultan Abdal

Bu parçada boş bırakılan yerlere sırasıyla aşağıda- C) şathiye - Kaygusuz Abdal

kilerin hangisinde verilenler getirilmelidir? D) taşlama - Everekli Âşık Seyrani

E) varsağı - Âşık Veysel Şatıroğlu

A) 13. yüzyılda - Yunus Emre

B) 19. yüzyılda - Seyrani

C) 15. yüzyılda - Kaygusuz Abdal

D) 16. yüzyılda - Köroğlu

11. ---- şiirlerinde temel konu kavga ve kahramanlıktır. O, gö-
E) 16. yüzyılda - Pir Sultan Abdal çebe bir toplumun içinden çıkmıştır. Dağlara, yaylalara,
soğuk pınar başlarına, kara ardıçlı yurtlara vurgunluğu,
sürdüregeldiği bu toplumsal yaşamın gereklerinden kay-
naklanmaktadır. İsyanı da bu alışageldiği yaşam biçimi-
8. Aşağıdaki dizilerin hangisindeki şairlerin, şiirlerinde nin dışına itilmek istenmesine tepkiden kaynaklanmak-
divan şiirinden etkilenmediği söylenebilir? tadır. Göçebe toplum içerisinde olması, onu, aydın/şe-
Tandem Yayınları

hirli sanatçıların süslemeli dillerine karşı özenti içerisinde

A) Yunus Emre - Âşık Ömer
olan çağdaşlarından ayırmış, halk şiiri geleneğinin güzel
B) Pir Sultan Abdal - Karacaoğlan örneklerini vermesine yaramıştır.

C) Erzurumlu Emrah - Kaygusuz Abdal

Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden han-
D) Âşık Paşa - Everekli Âşık Seyrani gisi getirilmelidir?
E) Bayburtlu Zihni - Âşık Veysel Şatıroğlu
A) Seyranî’nin  B) Âşık Veysel’in   C) Âşık Ömer’in

  D) Dadaloğlu’nun   E) Pir Sultan Abdal’ın 

9. ----, Osmanlı Devleti’nin iktisadi bunalımlar ve iç karışık-

lıklar içinde bulunduğu bir çağda yaşamıştır. Yaşamı üs-
tüne kesin bilgi yoktur. Bugüne değin yapılan inceleme
ve araştırmalara göre 17. yüzyılda yaşamıştır. Şiirinin kay-
12. I. En çok eser veren halk şairidir.
nağını, doğup büyüdüğü göçebe toplumunun gelenek-
leri ve içinde yaşadığı, yurt edindiği doğa oluşturur. Gü- II. Budalaname ve Mugalataname adlı eserleri vardır.
neydoğu Anadolu, Çukurova, Toroslar ve Gavurdağları
III. Makalat adlı tasavvufi içerikli bir eseri vardır.
yörelerinde yaşayan Türkmen aşiretlerinin yaşayış, du-
yuş ve düşünüş özellikleri, onun kişiliği ile birleşerek âşık IV. Halk şiirinin son büyük şairi olarak kabul edilir.
edebiyatına yepyeni bir söyleyiş getirir. Şiirlerindeki in-
sana dönüklüğünün özünde belirgin olan tema doğa ve Yukarıda numaralanmış cümlelerde aşağıdaki sanat-
aşktır. Dil ve ölçü bakımından divan şiirinin etkisinden çılardan hangisine ait bir özellik verilmemiştir?
uzak kalmıştır.
A) Yunus Emre
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden han- B) Kaygusuz Abdal
gisi getirilmelidir?
C) Âşık Ömer
A) Âşık Ömer  B) Gevherî   C) Dadaloğlu D) Hacı Bektaş-ı Veli

  D) Karacaoğlan   E) Everekli Âşık Seyrani  E) Âşık Veysel

1-D 2-A 3-A 4-B 5-A 6-C 7-E 8-B 9-D 10-C 11-D 12-A

14 EDEBİYAT
 Sınav Tadında
1. Bu şairler Anadolu’nun güneyinde, Toroslarda göçebe 4. I. Şiirlerinde Allah aşkını ve insan sevgisini coşkun bir
yaşayan Türkmen boyları içinde yetişmişlerdir. Bu şair- lirizmle dile getiren, ilahileri dilden dile dolaşan, ta-
lerden ilki olan ---- şiirlerinde gerçek yaşam sahneleri, savvuf edebiyatı şairidir.
gerçek doğa tasvirleri, giyim kuşam ve süslenişi iyice
II. Âşık edebiyatının, aşk konulu şiirleriyle tanınmış, di-
belirlenmiş gerçek güzeller, onlarla geçirilmiş macera-
van edebiyatından etkilenmemiş bir şairidir.
lar, geçit vermez dağlar, at üzerinde gidilen uzun yollar,
dostlarla sözleşmeler ve dargınlıklar, somut şekilde iş- III. Âşık edebiyatının, koçaklamalarıyla ün yapmış şairidir.
lenmiştir. ---- ise Osmanlının göçebe yaşayan Türkmen-
Yukarıda numaralanmış cümlelerde özellikleri veri-
leri yerleşik hayata geçirmeye kalkışmasına karşı çıkmış,
len sanatçılar aşağıdakilerin hangisinde sırasıyla ve-
daha çok epik anlatımlı şiirler söylemiştir.
rilmiştir?

Bu parçada boş bırakılan yerlere sırasıyla aşağıda

I II III
verilen şairlerden hangileri getirilmelidir?
A) Yunus Emre Karacaoğlan Köroğlu
A) Köroğlu’nun - Karacaoğlan B) Mevlana Âşık Veysel Seyrani
B) Dadaloğlu’nun - Pir Sultan Abdal C) Ahmet Yesevi Köroğlu Dadaloğlu
C) Karacaoğlan’nın - Dadaloğlu D) Kaygusuz Abdal Karacaoğlan Âşık Ömer
D) Köroğlu’nun - Kayıkçı Kul Mustafa E) Yunus Emre Seyrani Dadaloğlu
E) Karacaoğlan’nın - Kayıkçı Kul Mustafa
Tandem Yayınları

2. Âşık edebiyatının duygu yönünden en zengin ve güçlü 5. I. Erzurumlu Emrah

şairidir. Bugüne değin yapılan inceleme ve araştırma- II. Ruhsati
lara göre 17. yüzyılda yaşamıştır. Yaşamı hakkında ke-
III. Sümmani
sin bilgilere sahip olmadığımız ozanın Güney Anado-
lu’da yaşayıp dolaştığı sanılmaktadır. Toroslarda, Türk- IV. Karacaoğlan
men boyları arasında yetişmiş; göçebe bir ozan olarak
V. Dadaloğlu
Anadolu içinde ve dışında gezmiştir. Geleneksel halk şi-
irinin dil, anlatım, ölçü anlayışından ayrılmadan şiirle- Yukarıda verilen sanatçılardan hangileri tasavvuftan
rinde aşk, doğa, ölüm, ayrılık gibi temaları işlemiştir. etkilenmemiş, şiirlerinde tümüyle din dışı konulara
Özellikle koşma ve semailerinde oldukça başarılıdır. Şi- yer vermiştir?
irlerinde dini konulara yer vermemiştir.
A) I ve II  B) I ve IV   C) II ve III
Bu parçada tanıtılan halk ozanı aşağıdakilerden han-   D) II ve IV   E) IV ve V 
gisidir?

A) Seyrani  B) Köroğlu   C) Karacaoğlan

6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir bilgi yanlışı var-
 D) Âşık Veysel   E) Dadaloğlu  dır?

A) Âşık Ömer, divan edebiyatı dil özelliklerinin saz şair-

3. Aşağıdaki sanatçılardan hangisinin, karşısında veri- leri arasında yayılmasında öncülük etmiştir.
len türde şiiri yoktur?
B) Karacaoğlan, şiirlerinde tasavvufa ve dini konulara
A) Köroğlu - kalenderi yer vermiştir.

B) Seyrani - taşlama C) Köroğul, yiğitçe söylediği koçaklamalarıyla tanınmış-

tır.
C) Dadaloğlu - koçaklama
D) Dadaloğlu, Türkmen aşiretlerinin yerleşik hayata ge-
D) Karacaoğlan - güzelleme
çirilme çabalarına karşı çıkmıştır.
E) Bayburtlu Zihni - mesnevi
E) Seyrani, dönemin ileri gelenlerine taşlamalar yazdığı
için memleketine dönmek zorunda kalmıştır.

EDEBİYAT 15
 Sınav Tadında
7. Şiirleri, 17. yüzyılda yaşadığını doğrular niteliktedir. Çe- 10. Durmayın orada kargı kucakta
şitli savaşlara katıldığı, Yeniçeri Ocağı’nda yetiştiği söy-
Dolansın yiğitler köşe bucakta
lenir. Tanık olduğu tarihi olayları konu olarak seçmesi,
Bir savaş edelim kelle kucakta
coşkunluğu, içtenliği ve halkın benimsediği deyişleri yan-
sıtmasından dolayı şiirleri uzun yıllar söylenegelmiştir. Şehitler aşkına çalın kılıcı
Bağdat kuşatması sırasında şehit olan Genç Osman adlı
İçerik ve biçim özellikleri göz önünde bulunduruldu-
askerin kahramanlıklarını anlattığı destanı, ününün uzun
ğunda, yukarıdaki şiirin aşağıdaki şairlerden hangi-
yıllar yaşamasını sağlamıştır.
si tarafından yazıldığı söylenebilir?
Bu parçada sözü edilen halk ozanı aşağıdakilerden
hangisidir? A) Köroğlu

B) Ömer Hayyam
A) Âşık Veysel
C) Kaygusuz Abdal
B) Kayıkçı Kul Mustafa
D) Yunus Emre
C) Niyazi-i Mısri
E) Hoca Dehhani
D) Erzurumlu Emrah

E) Everekli Âşık Seyrani

8. Tekke edebiyatı şairlerinden Kaygusuz Abdal şathiye,

I II III 11. I. Risaletü’n Nushiye adlı mesnevisi vardır.
Pir Sultan Abdal kaside türünde söylediği şiirleriyle II.
Divan-ı Hikmet şiirlerinin yer aldığı yapıtıdır.
IV V
III. Süslü, sanatlı ve ağır bir dil kullanmıştır.
tanınmıştır.
IV. Şiirlerinde daha çok, ilahi aşk temasını işlemiştir.
Bu cümledeki bilgi yanlışının giderilmesi için aşağı-
Tandem Yayınları

daki değişikliklerden hangisi yapılmalıdır? V. Şiirlerinde hece ölçüsünün yanı sıra aruz ölçüsü de
kullanmıştır.
A) I. nin yerine “Divan edebiyatı” getirilmeli

B) II. nin yerine “Nefi” getirilmeli Yukarıda numaralanmış yargılardan hangisi Yunus
Emre için söylenemez?
C) III. nün yerine “hicviye” getirilmeli

D) IV. nün yerine “Nedim” getirilmeli A) I ve II  B) II ve III   C) II ve IV

E) V. nin yerine “nefes” getirilmeli   D) III ve V   E) IV ve V 

9. I. Haksızlığa, rüşvete, toplumsal dengesizliklere, kaba

sofuluğa, ahlaksızlığa karşı yazdığı taşlamalarıyla ta-
nınmıştır. (Seyrani)

II.
Makalat adlı yapıtında, tasavvufla ilgili konuları bö-
lümler halinde anlatmıştır. (Hacı Bektaş Veli)
III. Koçaklamalarıyla tanınmıştır. (Köroğlu)
IV. Divan şiirinden etkilenmemiş, hece ölçüsüyle söyle-
diği nefesleriyle tanınmıştır. (Kaygusuz Abdal)
V. Tasavvufi konuları alaylı bir üslupla işlediği şathiye-
leriyle tanınmıştır. (Pir Sultan Abdal)
Yukarıda numaralanmış cümlelerle birlikte verilen sa-
natçı adlarından hangi ikisi yer değiştirirse bilgi yan-
lışlığı giderilmiş olur?
12. Aşağıdaki açıklamalardan hangisi ayraç içinde veri-
len ozanla uyuşmamaktadır?
A) Şiirlerinde çağının önemli tarihsel olaylarını yansıt-
mıştır. (Kayıkçı Kul Mustafa)
B) Divan şiirinin ifade ve dil özelliklerinin âşıklar ara-
sında yayılmasına öncülük etmiştir. (Âşık Ömer)
C) Şiirleri arasında yiğitçe söylediği koçaklamalar önemli
yer tutar. (Kaygusuz Abdal)
D) Dönemindeki aksaklıkları ele almış, bazı yöneticileri
ve sofuları yerden yere vurmuştur. (Seyranî)

E) Başta Fuzuli olmak üzere Baki ve Nedim’den etki-

A) I ve II  B) I ve V   C) II ve III
lenmiş, hem divan hem de halk şiiri tarzında eserler
  D) III ve IV   E) IV ve V  vermiştir. (Erzurumlu Emrah)

1-C 2-E 3-A 4-A 5-C 6-B 7-B 8-E 9-E 10-A 11-B 12-C
16 EDEBİYAT
AYT fasikül 8

Tandem Yayınları

Edebiyat
DİVAN EDEBİYATI - 1
Kazanımlar
• İslamiyet etkisinde gelişen Türk edebiyatının bö-
lümlerini öğrenir.
• Divan edebiyatının özelliklerini ayırt eder.
ıralnıyaY mednaT

• Divan edebiyatının nazım biçimlerini ve türlerini

kavrar.
 3. ÜNİTE FASİKÜL 8
Divan Edebiyatı - 1

DİVAN EDEBİYATI ÂÂ Şairler, şiirlerinde “mahlas” denen takma ad kullanmışlar-

ÂÂ Divan edebiyatı, XIII. yüzyılda Hoca Dehhani ile başlayıp dır.
XIX. yüzyıla kadar varlığını devam ettirmiştir. ÂÂ İnsanın iç dünyasına yönelik, soyut edebiyattır.
ÂÂ Saray edebiyatı, klasik edebiyat, yüksek zümre edebi- ÂÂ Şiirlerde, yaşamdan kopuk konular, hayaller işlenmiş; gün-
yatı gibi değişik adlarla anılan bu edebiyat için en yaygın lük yaşama pek yer verilmemiştir.
kullanılan isim divan edebiyatıdır. ÂÂ Arap ve Fars edebiyatlarının etkisinde gelişmiştir.
ÂÂ Bu adlandırmada şairlerin, eserlerini “divan” adı verilen bir
kitapta toplamaları etkili olmuştur.
ÂÂ Bütün divan şairleri, geleneğin belirlediği bu kurallara uy-
muşlar, ortak söz varlığının dışına çıkmamışlardır.
ÂÂ Divan edebiyatında sanatçıların beslendikleri kaynaklar,
İslami inançlar olmak üzere İslami ilimler, İslam tarihinin
olayları, tasavvuf, Hint-İran kökenli söylenceler, peygam-
ber kıssaları, evliya menkıbeleri, çağın bilimleri, günlük
olaylar, gelenek ve görenekler, terimler, deyimler, atasöz-
leridir.
1. ÇÖZÜMLÜ SORU
ÂÂ Genellikle; aşk, şarap, sevgili, ölüm, övgü, yergi, tabiat ve
tasavvuf gibi konular işlenmiştir. Divan şiiriyle ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır?
ÂÂ Divan şiirinde aşk büyük yer tutar. Ama bu aşk hem dün- A) Yabancı sözcüklerle ve kurallarla yüklü bir dil kullanılmış-
Tandem Yayınları

yevi hem de tasavvufidir. tır.

ÂÂ Hoca Dehhani ile başlayan bu geleneğin en tanınmış sa- B) Ölçü olarak aruz kullanılmıştır.
natçıları arasında XIV. yüzyılda Ahmedî, Süleyman Çelebi;
C) Kavramlar, ortaklaşa kullanılan kalıplaşmış sözlerle anla-
XV. Yüzyılda Şeyhi, Ahmet Paşa, Necati; XVI. yüzyılda Fu-
tılmıştır.
zuli, Baki, Hayali Bey, Taşlıcalı Yahya; XVII. yüzyılda Nef’i,
Nabi; XVIII. yüzyılda Nedim, Şeyh Gâlip; XIX. yüzyılda En- D) Konular genellikle gerçek yaşamdan alınmıştır.
derunlu Vasıf vb. sayılabilir. (Divan şiirinde bireysellik, soyut nitelikler taşıyan, gerçek
yaşamdan kopuk bir anlayış egemendir. Cevap D)
DİVAN EDEBİYATININ GENEL ÖZELLİKLERİ
E) Şiirler “divan” adı verilen kitaplarda toplanmıştır.
ÂÂ Şiirler, aruz ölçüsüyle yazılmıştır.
ÖSYM
ÂÂ Hem beyit, hem dörtlük şiir birimiyle yazılan ortak şiir bi-
çimleri kullanılmıştır. 2. ÖĞRETEN SORU
ÂÂ Uyak kulak için değil, göz içindir.
Aşağıdaki edebiyat dönemlerinin hangisinde, şairlerin bü-
ÂÂ Genellikle zengin uyak kullanılmıştır.
yük bir çoğunluğu, şiiri, toplumsal amaçlardan, bilimsel
ÂÂ Arapça, Farsça sözcük ve tamlamalarla yüklü ağır bir dil içeriklerden uzak, salt şiirsel değerleri ön plana alarak
kullanılmıştır.
yazmışlar ve ortak biçimler içinde kalıplaşmış ortak kav-
ÂÂ Söz sanatlarına ağırlık verilmiş, süslü ve sanatlı bir söyle- ramlar kullanmışlardır?
yiş önem kazanmıştır.
A) Cumhuriyet Dönemi edebiyatı
ÂÂ Şiirlerde, konu her beyitte tamamlandığından; konu bütün-
B) Milli Edebiyat
lüğü aranmamış, beyit bütünlüğü esas alınmıştır.
C) Servetifünun edebiyatı (Edebiyatıcedide)
ÂÂ Konu bütünlüğü olmadığından, şiirlerde başlık yoktur.
ÂÂ Her şiir, redifiyle veya türünün adıyla anılmıştır. D) Tanzimat edebiyatı

ÂÂ Bütün güzelliği değil, parça güzelliği önemlidir. E) Divan edebiyatı

ÖSYM
ÂÂ Anlamdan çok, söyleyiş güzelliği önemlidir.
Çözüm:
ÂÂ Şiirlerde, “mazmun” adı verilen; klişeleşmiş, kalıplaşmış
ortak sözler “badem (göz), keman/yay (kaş), ok (kirpik,
gamze), inci (diş), gonca (dudak), servi (boy), gece (saç)
vb.” kullanılmıştır.

EDEBİYAT 3
 Divan Edebiyatı - 1 FASİKÜL 8
DİVAN EDEBİYATI ŞİİR BİÇİMLERİ
3. ÖĞRETEN SORU

Bir gazele ait üç beyit şu şekildedir:

ÂÂ İkinin üstünde bütünlük oluşturan dizelere “bent
BAŞKA YERDE YOK

I. Ne denlü ağlasa zâr olsa âşık

(küme, bölüm)” denir.
Açılsa gülse gül-zâr olsa dilber
ÂÂ Divan edebiyatı şiir geleneğinde mısra ve beyit
dışındaki bütün nazım birimlerine bent denmiş, II. Cefâyı az kılsa Hayretî’ye
bir şiiri oluşturan aynı ölçüye sahip üçer, dörder,
Sözüm bu kim vefâ-dâr olsa dilber
beşer, altışar vb. mısralık birimlerin her biri
bir bent olarak adlandırılmıştır. III. Öpülse yâr ile yâr olsa dilber

Koculsa râm-ı dil-dâr olsa dilber

ŞİİR BİRİMİ BEYİT OLANLAR Bu beyitlerin şiirde yer alma sırası aşağıdakilerden han-
gisinde doğru olarak verilmiştir?
GAZEL
A) I - III - II B) II - I - III   C) II - III - I
ÂÂ Türk edebiyatına Arap edebiyatından geçmiştir.

ÂÂ Divan şairlerinin en çok kullandığı nazım biçimi olan gazel, D) III - II - I   E) III - I – II
AYT 2018
beyitlerle oluşturulur ve kafiye düzeni aa-xa-xa-xa… şek-
lindedir. Çözüm:

ÂÂ Gazellerde beyit sayısı 5-15 arasında değişmektedir.

ÂÂ Gazelin ilk beytine matla, son beytine makta, matladan he-

men sonraki beyte hüsn-i matla, maktadan bir önceki bey-
te ise hüsn-i makta adı verilir.
Gazeller; başta aşk ve güzellik olmak üzere ay-
Tandem Yayınları

Şairin mahlasının bulunduğu beyte mahlas beyit ya da ÂÂ

BAŞKA YERDE YOK

ÂÂ

mahlas-hâne adı verilmekte ve mahlas genellikle gazelin rılık, sevgilinin güzelliği, baharın verdiği neşe
son beytinde yer alır. gibi konuları işler.

ÂÂ Gazelin en güzel beyti beytül-gazel ya da şâh-beyit olarak ÂÂ Daha çok lirik konuların işlendiği gazeller işle-
adlandırılır. dikleri konuya göre birtakım isimler alır.

ÂÂ Beyitler arasında anlam birliği bulunan gazeller yek-âhenk ÂÂ Aşkın verdiği mutluluğu, sıkıntıyı, sevgilinin gü-
gazel denir. zelliğini anlatan gazeller âşıkane gazel

ÂÂ Anlam birliğinden başka bütün beyitleri aynı güçte, değer- ÂÂ Hayata karşı kayıtsızlığı, yaşamaktan zevk al-
de ve güzellikte olan gazellere yek-âvâz adı verilir. mayı anlatan gazeller rindane gazel

ÂÂ Konu bakımından halk edebiyatındaki karşılığı koşmadır. ÂÂ Kadını ve aşkın zevklerini şuh bir tavırla ifade
eden gazel türü şûhane gazel

ÂÂ Ahlakla ilgili öğütler veren, özdeyiş niteliğinde-

GAZEL - Fuzuli ki sözlerin ağır bastığı gazeller hikemî gazel ola-
Hâsılım yok ser-i kûyunda belâdan gayrı rak adlandırılır.

Garazım yok reh-i aşkında fenâdan gayrı ÂÂ Türk edebiyatında Fuzûli, âşıkane gazelin; Ba-
ki, rindane gazelin; Nedim, şûhane gazelin;
Yetti bî-kesliğim ol gaayete kim çevremde Nâbî hikemî gazelin öncüsü sayılır.
Kimse yok çizgine girdâb-ı belâdan gayrı ÂÂ Dize ortalarında uyak bulunan gazellere “mu-
sammat gazel” denir.
Ne yanar kimse bana âteş-i dilden özge ÂÂ Gazelleri makamla okuyan kişilere “gazelhan”,
Ne açar kimse kapım bâd-ı sabâdan gayrı gazel yazan usta şairlere ise “gazelsera” adı ve-
rilir.
Bezm-i aşk içre Fuzûlî nice âh eylemeyem
ÂÂ Musarra, mısraları birbiri ile kafiyeli olan beyit-
Ne temettu’ bulunur bende sadâdan gayrı
lere denir. Gazellerin ilk beyitleri (matla) mu-
sarra’dır. Her mısrası aynı kafiyede olan şiirle-
re de musarra denir.

4 EDEBİYAT
 Divan Edebiyatı - 1 FASİKÜL 8
GÜL KASİDESİ - Necati
4. ÖĞRETEN SORU
Yılda bir kere menâr-ı şahdan didâr gül
Her beyti başlı başına bağımsız bir şiir olmakla birlikte bütün
Gösterür nite ki nur-ı Ahmed-i Muhtâr gül
beyitleri arasında bir duygu ve düşünce birliği bulunan şiirlere
Divan edebiyatında ---- denir. Örneğin Fuzûlî’nin gerek Di-
Oldı mânend-i Medine hoş münevver gülistan
van’ında gerekse ---- mesnevisinde bu türden şiirlerin sayısı
Devha-i güldür menâre pertev-i envâr gül
oldukça fazladır.

Bu parçada boş bırakılan yerlere aşağıdakilerden hangi- Cem’ idüp evrâk-ı âl üstine itmiş zer-fişân
si sırasıyla getirilmelidir? Yazmış ol mecmuaya vasf-ı ruhun ey yâr gül
A) yek-ahenk gazel - Leyla vü Mecnun …
Gülşen-i vasfunda her beyti Necati çakerün
B) rindane gazel - Şikâyetname
Benzer ol mevzun nihale kim ucında var gül
C) âşıkane gazel - Rind ü Zâhid
D) yek-avaz gazel - Hadîkatü’s-Süeda KASİDENİN BÖLÜMLERİ

E) beytü’l gazel - Beng ü Bade ÂÂ Giriş (Nesib-Teşbib) Bölümü: Asıl konuya geçilmeden
AYT 2018 önce; kış, bahar, yaz, ramazan, bayram tasvirleri yer alır.
Çözüm: ÂÂ Girizgâh Bölümü: Asıl konuya geçiş ifade eden, nükteli ve
ince sözlere yer verilir.

ÂÂ Methiye Bölümü: Övülecek kişinin yücelikleri sanatlı ve

süslü bir söyleyişle sıralanır.

KASİDE ÂÂ Fahriye Bölümü: Şair, kendini ve şiirini başka şairlerle kar-

ÂÂ Divan edebiyatında sıklıkla kullanılan bir nazım biçimidir. şılaştırarak över.
Tandem Yayınları

ÂÂ Arap edebiyatından İran edebiyatına oradan da Türk ede- ÂÂ Tegazzül Bölümü: Kasideyle aynı uyak ve ölçüde bağım-
biyatına geçmiştir. sız bir gazel yer alır.

ÂÂ Kasideler, din veya devlet büyüklerini övmek amacıyla ya- ÂÂ Taç Bölümü: Şairin mahlası -takma ad- yer alır.
zılır. ÂÂ Dua Bölümü: Kaside yazılan kişiye başarılı olması için edi-
ÂÂ Bazen de kasidelerde yergi söz konusudur. len dualar yer alır.

ÂÂ Kaside denilince akla gelen ilk isim Nef’î’dir.

ÂÂ Giriş (Nesib-Teşbib) bölümlerinde işlenen konulara ya da 5. ÇÖZÜMLÜ SORU

rediflerine göre adlandırılır.
Tam bir kaside çeşitli bölümlerden oluşur. Bunlardan biri,
ÂÂ Konularına göre, Bahariye (Bahar), Iydiye (Bayram), Şita-
----.
iye (Kış) Ramazaniye (Ramazan), Sayfiye (Yaz) adlarını alır.

ÂÂ Divan edebiyatında rediflerine göre adlandırılmış başlıca Yukarıda verilen bilgiye göre boş bırakılan yere aşağıda-
kaside örnekleri: kilerden hangisi getirilemez?

A) doğa güzelliklerinden söz eden nesib ya da teşbib bölü-

Su Kasidesi, Sühân kasidesi, Gül kasidesi, Sünbül Ka-
sidesi. müdür
B) asıl konuya girişi sağlamak için yazılan girizgâh bölümü-
ÂÂ Beyit sayısı 33-99 arasında değişir. Ancak beyit sayısı 33’ten
dür
az ve 99’dan çok olan kasideler de vardır.
C) kasidenin sunulduğu kişinin özelliklerinin abartılı bir öv-
ÂÂ Uyak düzeni aa, xa, xa... biçimindedir.
güyle anlatıldığı methiye bölümüdür
ÂÂ İlk beytine “matla”, son beytine “makta” denir. D) şairin kendisini övdüğü dizelerden oluşan fahriye bölü-
ÂÂ Şairin mahlasının bulunduğu beyte “taçbeyit” adı verilir. müdür

ÂÂ En güzel beytine “beytü’l kasid” adı verilir. E) şairin adının da geçtiği tegazzül bölümüdür.
(Kasidede şairin adının geçtiği beyit taç bölümüdür. Ce-
vap E)
ÖSYM

EDEBİYAT 5
 Divan Edebiyatı - 1 FASİKÜL 8
HÜSN Ü AŞK’ tan - Şeyh Galip
Genellikle Kaside Biçimiyle Yazılmış Divan Ede- Dil-zinde-i feyz-i Şems-i Tebrîz
AKLINDA OLSUN

biyatı Şiir Türleri Şunlardır: Ney-pâre-i hâme-i şeker-rîz

ÂÂ Tevhid: Allah’ın bir ve tek olduğunun anlatıldı- Bu resme koyup beyân-ı aşkı
ğı şiirlerdir. Söyler bana dâstân-ı aşkı
ÂÂ Münacaat: Allah’a yalvarış ve yakarışların dile
getirildiği şiirlerdir. Kim vardı Arab’da bir kabîle
Mustecmi’-i haslet-i cemîle
ÂÂ Naat: Hz. Muhammed’in (sav) büyüklüğünü
anlatmak ve onu övmek için yazılan şiirlerdir.
Ser-levha-i defter-i fütüvvet
Fuzuli’nin Su Kasidesi başarılı bir naat örneği-
Ser-hayl-i Arab Benî Mahabbet
dir.
….
ÂÂ Methiye: Padişahları, vezirleri ve devrin ileri
DİVAN EDEBİYATINDA ÖNEMLİ MESNEVİLER
gelen kişilerini övmek için yazılan şiirlerdir.
ÂÂ Leyla ile Mecnun, Beng ü Bade - Fuzuli
ÂÂ Mersiye: Devlet büyüklerinin ölümünden du-
ÂÂ İskendername, Cemşid ü Hurşid - Ahmedi
yulan acıların dile getirildiği şiirlerdir. Baki’nin,
Kanuni Sultan Süleyman’ın ölümünden duy-
ÂÂ Harname, Hüsrev ü Şirin - Şeyhi
duğu acıyı dile getirdiği “Kanuni Mersiyesi” bu ÂÂ Hayrabad, Hayriye - Nabi
türün güzel bir örneğidir. ÂÂ Hüsn ü Aşk - Şeyh Galip
ÂÂ Hicviye: Bir kimseyi yermek amacıyla, sert ve ÂÂ Mantıku’t Tayr - Gülşehri
abartılı bir dille yazılan şiirlerdir. Edebiyatımız- ÂÂ Şem ü Pervane - Lamî Çelebi
da bu türün en başarılı ismi Nefi’dir. -Nefi’nin ÂÂ Ferhad u Şirin - Ali Şir Nevaî
Siham-ı Kaza adlı yapıtındaki şiirler, bu türün
Tandem Yayınları

en başarılı örnekleri arasında yer almaktadır.

BENDEN UYARMASI

Hamse: Bir sanatçının beş mesnevisinden oluşan

MESNEVİ eserine verilen isimdir.
ÂÂ İran (Fars) edebiyatından Türk edebiyatına geçmiştir. ÂÂ Hamse yazarı şairler, hamse şairi ya da ham-
ÂÂ Türk edebiyatına girişi 11. yüzyılda Yusuf Has Hacip’in Ku- senüvis diye adlandırılır.
tadgu Bilig adlı eseriyle olmuştur. ÂÂ Türk edebiyatında 16. yüzyılda gelişmeye baş-
ÂÂ Mesnevilerde aşk, kahramanlık, din, tasavvuf gibi konular lamıştır.
işlenir.
ÂÂ Türk edebiyatında ilk hamseyi Ali Şir Nevaî yaz-
ÂÂ Beyit sayısı ve konu bakımından sınırlama yoktur. mıştır.
ÂÂ Uyak düzeni aa, bb, cc, dd, ee... şeklindedir.
Hamse Sahibi Bazı Divan Şairleri:
ÂÂ Daha çok, aruzun kısa kalıplarıyla yazılır.
Ali Şir Nevaî , Lamî Çelebi, Taşlıcalı Yahya, Nevi-
ÂÂ Genellikle, öyküleme gerektiren konular işlenmiştir. zade Atai, Nergisi, Genceli Nizami
ÂÂ Mesneviler bir bakıma divan edebiyatında günümüz ro-
man ve hikâyesinin yerini tutan eserlerdir. 6. ÖĞRETEN SORU
MESNEVİNİN BÖLÜMLERİ Mesneviyle ilgili olarak aşağıda verilen bilgilerden hangi-
ÂÂ Dibace : Mesnevinin ön sözüdür. si yanlıştır?
ÂÂ Tevhit: Allah’ın birliği ve bütünlüğü anlatılır. A) Uyak düzeni aa ba ca... biçimindedir.
ÂÂ Münacaat: Allah’a yakarışta bulunulur. B) Beyit sayısı, konunun işlenişine göre belirlenir.
ÂÂ Naat: Hz. Muhammed (sav) övülür. C) Daha çok, aruz vezninin kısa kalıplarıyla yazılır.
ÂÂ Miraciye : Miraç olayı anlatılır. D) Arap ve Türk edebiyatına İranlılardan geçmiştir.
ÂÂ Meth-i Çihar-yâr-i Güzîn: Dört Halife övülür. E) Öyküleme gerektiren konular, bu türde işlenmiştir.
ÂÂ Methiye : Eserin sunulacağı kişi övülür. ÖSYM
ÂÂ Sebeb-i Telif: Mesnevinin yazılış nedeni belirtilir.
Çözüm:
ÂÂ Âgâz-ı Dâstan: Mesnevinin asıl konusu bulunur.
ÂÂ Hatime: Mesnevinin bittiğini belirten bölümdür.

6 EDEBİYAT
 Divan Edebiyatı - 1 FASİKÜL 8
MÜSTEZAT ÂÂ Kafiye düzeni aaaa-bbba-ccca, abab-cccb-çççb veya aA-
ÂÂ Bir gazelin her dizesine bir kısa dize ekleyerek oluşturulan aA-bbbA-cccA’dır. (A: Nakaratları belirtir.)
şiir biçimidir. ÂÂ Türk edebiyatında şarkı adıyla yazılan ilk manzumeler, XVII.
ÂÂ Eklenen bu kısa dizeye ziyade denir. yüzyılın sonlarında görülür.

ÂÂ Kısa dizeler okunsa da okunmasa da beytin anlamı bir ÂÂ Divan edebiyatının en güzel şarkı örneklerini Nedim ver-
bütün oluşturur. miştir. Şeyh Gâlip, Enderunlu Fâzıl, Enderunlu Vâsıf gibi
sanatçılar da bu nazım biçimini yaygınlaştırmıştır.
ÂÂ Uyak düzeni gazelinki gibidir.

ÂÂ Gazelde işlenen konular işlenir. ŞARKI - Nedim

Bir safâ bahşedelim gel şu dil-i nâ-şâda
MÜSTEZAT - Nedîm Gidelim serv-i revânım yürü Sa’d-âbâd’a
Ey şûh-i kerem-pîşe dil-i zâr senindir İşte üç çifte kayık iskelede âmâde
Yok minnetin aslâ Gidelim serv-i revânım yürü Sa’d-âbâd’a

Ey kân-ı güher anda ne kim var senindir Gülelim oynayalım kâm alalım dünyâdan
Pinhân ü hüveydâ Mâ-i Tesnîm içelim çeşme-i nev-peydâdan
KITA Görelim âb-ı hayât aktığın ejderhâdan
ÂÂ Sözlük anlamıyla “parça” demek olan kıta, iki ya da daha Gidelim serv-i revânım yürü Sa’d-âbâd’a
çok beyitten oluşan şiir biçimidir. …

ÂÂ Felsefi, tasavvufi bir fikir, bir hayat görüşü, bir nükte, bir ki-
7. ÖĞRETEN SORU
şiyi övme ya da yerme, bir olayın tarihi kıtanın konusu ola-
bilir. Kalbim yine üzgün seni andım da derinden
Geçtim yine dün eski hazan bahçelerinden
Tandem Yayınları

ÂÂ Kıtalarda mahlas bulunmayışı genel bir kural olmakla bir-

Üzgün ve kırılmış gibi en ince yerinden
likte uzun kıtalarda şairler çoğunlukla mahlaslarını söyle-
Geçtim yine dün eski hazan bahçelerinden
mişlerdir.

ÂÂ Uyak düzeni gazelinki gibidir. Bu dizeler biçim ve içerik özelliklerine göre aşağıdaki na-
zım biçimlerinin hangisinden alınmış olabilir?
ÂÂ Beyitler arasında anlam bütünlüğü bulunur.
A) Şarkı  B) Kaside   C) Terkibibent
KITA - Nefi
D) Kıta   E) Rubai
Ey dil hele âlemde bir âdem yoğ imiş ÖSYM
Vâr ise de ehl-i dile mahrem yoğ imiş
Çözüm:

Gam çekme hakîkatte eğer ârif isen

Farz eyle ki el’ân yine âlem yoğ imiş

DİVAN EDEBİYATI ŞİİR BİÇİMLERİ

ŞİİR BİRİMİ DÖRTLÜK OLANLAR TUYUĞ
ÂÂ Genellikle, aşk ve aşk yüzünden çekilen acılar ve içki gibi
ŞARKI
konuların dile getirildiği şiirlerdir.
ÂÂ Türklerin, divan edebiyatına kazandırdığı iki nazım biçimin-
ÂÂ Halk edebiyatındaki mani türüne benzer tarzda yazılmış şi-
den biri olan şarkı (diğeri tuyuğ), bestelenmek amacıyla
irlerdir.
yazılır.
ÂÂ Bazen dört mısra da birbiriyle kafiyeli olabilir.
ÂÂ Genellikle dörder dizeli bentlerle kurulur ancak beş ya da
ÂÂ Tek dörtlükten oluşur.
altı dizeli bentlerden oluşan şarkılar da vardır.
ÂÂ Uyak düzeni aaxa biçimindedir.
ÂÂ Her bendin üçüncü dizesi miyan, her bendin sonunda tek-
ÂÂ Konu sınırlaması yoktur.
rarlanan dize ise nakarat olarak adlandırılır.
ÂÂ Aruzun yalnızca fâilâtün, fâilâtün, fâilün kalıbıyla yazılır.
ÂÂ Miyan, şarkının en dokunaklı ve en anlamlı dizesidir.
ÂÂ Divan edebiyatına Türkler tarafından kazandırılmıştır.
ÂÂ Genellikle aşk, sevgili, eğlence, ayrılık gibi konuların işlen- ÂÂ Kadı Burhaneddin, Ali Şir Nevai, Nesimi bu türün başarılı
diği şarkılarda dörtlük sayısı 2-5 arasında değişmektedir. örneklerini vermişlerdir.

EDEBİYAT 7
 Divan Edebiyatı - 1 FASİKÜL 8
TUYUĞ - Kadı Burhanettin MURABBA - Fuzuli
Ben seven hûblar içinde şâh imiş Hasılım berk-i havadisten melamet dağıdır
Sanasın yılduz içinde mâh imiş Mesnedim kuy-i melamette fena toprağıdır
Ben denize çalmışum cânumı Zâr gönlüm tende zından-ı bela tutsağıdır
Kamu işi başaran Alllah imiş Rahm kıl devletli sultanım mürevvet çağıdır
...
RUBAİ
Gör Fuzuli’nin ruh-i zerdinde eşk-i âlini
ÂÂ Hayatın anlamı, yaşam felsefesi, ölüm, dünyanın türlü ni-
Perde-i ibdar dutmuş suret-i ikbalini
metlerinden yararlanma, şarap gibi konular işlenir.
Derd-mendindir inayetler edip sor halini
ÂÂ Divan edebiyatında Mevlana, Cumhuriyet Dönemi’nde Yah-
Rahm kıl devletli sultanım mürevvet çağıdır
ya Kemal Beyatlı ve Arif Nihat Asya rubai nazım biçimiyle
şiirler yazmıştır.
DİVAN EDEBİYATI DİĞER ŞİİR BİÇİMLERİ
ÂÂ Tek dörtlükten oluşur.

ÂÂ Uyak düzeni aaxa biçimindedir. TERKİBİBENT

ÂÂ Kendine özgü yirmi dört aruz kalıbı vardır. ÂÂ Felsefi ve tasavvufi konuların yanı sıra aşkın işlendiği şiir-
lerdir.
ÂÂ Divan edebiyatına İran edebiyatından gelmiştir.
ÂÂ Mersiye, methiye ve hicviye türünde şiirler daha çok, ter-
ÂÂ Ömer Hayyam, bu türün başarılı örneklerini vermiştir.
kib-i bent biçiminde yazılmıştır.
RUBAİ - Yahya Kemal Beyatlı ÂÂ Bentlerin her biri 7 veya 10 beyitten oluşur.
Her rind, bu bezmin nedir encamı bilir
ÂÂ Bent sayısı 5-15 arasında değişir.
Dünyamızı nagâh zalam örtebilir
Bir bitmeyecek şevk verirken beste ÂÂ Bentler birbirine “vasıta beyti” denilen beyitlerle bağlanır.
Tandem Yayınları

Bir tel kopar ahenk ebediyen kesilir ÂÂ Vasıta beyti her bentten sonra değişir.

8. ÖĞRETEN SORU ÂÂ Bentlerin uyak düzeni aa-xa-xa-xa…şeklinde gazeldeki gi-

bidir.
Bize İran edebiyatından geçmiştir. Dört dizeden oluşur. Aruz
ölçüsünün kendine özgü kalıplarıyla yazılır. Az sözle önemli ÂÂ Bağdatlı Ruhi, Şeyhi, Ziya Paşa bu türün başarılı örnekle-
bir şey söylenerek sağlanan anlam yoğunluğu, başta gelen rini vermişlerdir.

özelliğidir. Genellikle felsefeyle ilgili düşünsel temalar işlenir.

(Kanuni Mersiyesi’nden) / Baki
Bu parçada sözü edilen divan şiiri biçimi, aşağıdakilerden
1. BENT
hangisidir?
Ey pây-bend-i dâm-geh-i kayd-ı nâm ü neng
A) Gazel B) Müstezat   C) Murabba
Tâ key hevâ/yi meşgale-i dehr-i bî-direng
D) Rubai   E) Kaside
ÖSYM
Çözüm: An ol günü ki âhir olub nev-bahâr-ı ömr
Berg-i hazana dönse gerek ruy-ı lale-reng
…
Yüz yire kodu lûtf ile gül-berg-i ter gibi
Sanduka saldı hâzin-i devrân güher gibi
MURABBA

ÂÂ Felsefi, didaktik, dini konuların yanı sıra aşkın işlendiği şi- 2. BENT
irlerdir. Hakka ki zîb ü ziynet-i ikbâl ü câh idi
ÂÂ Övgü, yergi, manzum, mektup, mersiye gibi türlerde yazıl- Şâh-ı Skender-efser ü Dârâ-sipâh idi
mıştır. Gerdûn ayağı tozuna eylerdi ser-fürû
ÂÂ Aruzun her kalıbıyla yazılabilir. Dünyâya hâk-ı bâr-gehi secde-gâh idi
ÂÂ Uyak düzeni aaaa, bbba, ccca... biçimindedir.
….
ÂÂ Dörtlük sayısı 3-7 arasında değişir.
Hurşîde baksa gözleri halkın dolagelür
ÂÂ Şairin mahlası son dörtlükte yer alır.
Zîrâ görünce hâtıra ol meh-likaa gelür
ÂÂ Taşlıcalı Yahya ve Namık Kemal bu türün başarılı örnekle-
rini vermiştir.

8 EDEBİYAT
 Divan Edebiyatı - 1 FASİKÜL 8

NAZİRE: Bir şairin başka bir şairin şiirini model

BAŞKA YERDE YOK

alarak aynı uyak, redif ve ölçüde yazdığı ben-
zer şiire verilen addır.

TEHZİL: Nazirenin, şaka ve alay amacıyla yazılmış

haline verilen addır.

MUHAMMES: Aynı vezinde beşer dizelik bentler-

den oluşan nazım şeklidir. İlk bendin beş di-
zesi birbiriyle kafiyeli, sonraki bentlerin son
bir veya iki dizesi ilk bent ile kafiyeli olur. (aaa-
aa-bbbba... veya aaaaa-bbbaa... )

TAŞTİR(TAHMİS) : Bir gazeldeki beyitlerin mısra-

TERCİİBENT
ları arasına başka bir şair tarafından üç dize
ÂÂ Allah’ın kudreti, evrenin sırları, doğanın zıtlıkları gibi konu-
yazılmasıyla beş dizeye tamamlanan nazım
ların yanı sıra felsefi konuların da işlendiği şiirlerdir.
biçimidir.
ÂÂ Biçim yönüyle terkib-i bent gibidir.
MÜSEDDES: Bentleri altı dizeden oluşan divan
ÂÂ Terkibibentten farkı vasıta beytinin değişmemesidir.
şiiri nazım biçimidir. Uyak düzeni genellikle
ÂÂ Bentler arasında geçişi sağlayan “vasıta beyti” değişme- aaaaaa-bbbbba-ccccca-ddddda... şeklinde
den tekrarlanır. olur.

ÂÂ Vasıta beytinin değişmemesi bütün bentlerde aynı

konunun işlenmesini gerektirir. 9. ÖĞRETEN SORU

ÂÂ Bütün şiir boyunca aynı konu işleneceği için, yazılması ol-

Bir şairin, başka bir şairin şiirini konu ve biçim yönünden
dukça zordur.
örnek alarak aynı ölçü, aynı uyak ve aynı redifle yazdığı
ÂÂ Şeyh Galip, Ziya Paşa bu türün başarılı örneklerini vermiş- benzer şiire ne ad verilir?
lerdir.
A) Muhammes B) Nazire   C) Murabba
TERCİİBENT / Fuzuli
D) Taştir   E) Müseddes
ÖSYM
1. BENT
Çözüm:
Ben kimem bir bî-kes ü bî-çâre vü bî-hânmân
Tâli’üm aşüfte ikbâlüm nigûn bahtum yaman

Nemlü eşkümden zemîn memlû ünümden âsmân

Âh ü nâlem nâvek ü peyveste ham kaddüm kemân
…
Sensüz olman ayru mihnetden belâdan bir zemân
El-amân hicrân belâ vü mihnetinden el-amân

2. BENT
Fâriğ idüm cümle âlemden bilür âlem beni
Ayb iderdi bî-haber sanub benî-Âdem beni

Koymadı devrân-ı çerh öz hâlüme hurrem beni

Şâd iken âlemde çerh itdi esîr-i gâm beni
…
Sensüz olman ayru mihnetden belâdan bir zemân
El-amân hicran belâ vü mihnetinden el-amân

EDEBİYAT 9
 Divan Edebiyatı - 1
10.ÇÖZÜMLÜ SORU
Aşağıdaki açıklamalardan hangisi ayraç içinde verilen te-
rimle uyuşmamaktadır?
A) Bir kimseyi yermek amacıyla abartılı bir üslup kullanıla-
rak yazılan şiirlere denir. (Hicviye)
B) Dört dizeden oluşan bu nazım şekli yalnızca Türk edebi-
yatında görülür. (Tuyuğ)
C) Ahenk sağlamak amacıyla bir gazelin her dizesine kısa
bir dize eklenerek oluşturulan nazım şeklidir. (Müstezat)
D) Hemen hemen her kasidede yer alan bu bölümde şair-
ler kendilerini ve şiirlerini mübalağalı bir şekilde överler.
(Fahriye)
E) Her beytinin dizeleri kendi arasında kafiyeli olan bu na-
zım şekli, divan edebiyatının en uzun nazım şeklidir. (Mu-
rabba)
(Dizeleri kendi arasında kafiyeli olan nazım şekli, mesnevidir.
Cevap E)
AYT 2020
11. ÖĞRETEN SORU
Aşağıdaki dizilerden hangisi, tümüyle divan edebiyatı ürün-
lerinin adlarıdır?
A) şarkı - ağıt - rubai - müstezat - mani
B) müstezat - mersiye - gazel - naat - münacaat
C) tuyuğ - kaside - murabba - türkü - gazel
D) rubai - muhammes - destan - tuyuğ - masal
E) gazel - şarkı - murabba - mani - mesnevi
ÖSYM
Çözüm:
10
FASİKÜL 8
12.ÖĞRETEN SORU
Gazel ve koşmanın karşılaştırılması ile ilgili aşağıdaki yar-
gılardan hangisi yanlıştır?
A) Gazel, Divan edebiyatına; koşma, Halk edebiyatına özgü
nazım biçimidir.
B) Gazelde nazım birimi beyit, koşmada dörtlüktür.
C Gazel, aruzun istenilen her kalıbıyla yazıldığı halde; koşma,
genellikle hece ölçüsünün 11’li kalıbıyla yazılır.
D) Gazel 10-20 beyitten, koşma 7-12 dörtlükten oluşur.
E) Gazellerin konusu sevgilinin güzelliği, aşk ve şarap; koş-
malarınki ise genellikle aşk, sevgi ve doğa güzellikleridir.
ÖSYM
Çözüm:
13. ÖĞRETEN SORU
Aşağıdaki beyitlerin hangisi bir kasidenin matla (ilk) bey-
tidir?
A) Bahar erdi yine düştü letâfet gülsitân üzre
Yine oldu zemînin lütfu gâlip âsmân üzre
B) Gül devri ayş eyyâmıdır zevk u sefâ hengâmıdır
Âşıkların bayramıdır bu mevsim-i ferhunde dem
C) Cefâ taşın ne gam atsa Hayâlî sana alçaklar
Belâgat meyvesin hâsıl eden nahl-i hünersin sen
D) Bu devr içinde benim padişah-ı mülk-i sühan
Bana sunuldu kasîde bana verildi gazel
E) Arızın yâdıyla nemnâk olsa müjgânım n’ola
Zâyi olmaz gül temennâsıyla vermek hâre su
ÖSYM
Çözüm:
EDEBİYAT
Divan Edebiyatı - 1 FASİKÜL 8

Etkinlik - 1
Aşağıda verilen boşluklara uygun kavramları getiriniz.

..............................,
Aralarında benzerlik daha çok, aruz
ilgisi kurulan ölçüsünün
varlık veya kısanitelikçe
kavramlardan kalıplarıyla yazılan
zayıf olanın, hacimli
kuvvetli şiirlerdir.anlatılmasıdır.
olana benzetilerek

Divan şairleri,
Aralarında benzerlik şiirlerinde ............................
ilgisi kurulan varlık veya kavramlardandenennitelikçetakma ad kullanmışlardır.
zayıf olanın, kuvvetli olana benzetilerek anlatılmasıdır.

.............................,
Aralarında giriş bölümlerinde
benzerlik ilgisi kurulan işlenen
varlık veyakonulara yanitelikçe
kavramlardan da rediflerine göre
zayıf olanın, adlandırılır.
kuvvetli olana benzetilerek anlatılmasıdır.

Bir sanatçının beş mesnevisinin

Aralarında bir araya
benzerlik ilgisi kurulan varlık gelmesiyle oluşan
veya kavramlardan yapıtına
nitelikçe ..............................
zayıf olanın, denir.anlatılmasıdır.
kuvvetli olana benzetilerek

Tek dörtlükten oluşan

Aralarında ..........................
benzerlik kendine
ilgisi kurulan varlık özgü yirminitelikçe
veya kavramlardan dört aruz kalıbıyla
zayıf olanın, yazılır.
kuvvetli olana benzetilerek anlatılmasıdır.

.............................
Aralarında benzerlik beyit
ilgisi kurulan varlık sayısı
veya 33-99 arasında
kavramlardan değişir.
nitelikçe zayıf olanın, kuvvetli olana benzetilerek anlatılmasıdır.

Bir şairin şiirine başka

Aralarında bir şairce
benzerlik aynı ölçü,
ilgisi kurulan uyak
varlık veya ve rediftenitelikçe
kavramlardan yazılan benzerine
zayıf ............................
olanın, kuvvetli denir.
olana benzetilerek anlatılmasıdır.

Tek dörtlükten oluşan

Aralarında .......................,
benzerlik divan
ilgisi kurulan varlık şiirine
veya Türkler
kavramlardan tarafından
nitelikçe kazandırılan
zayıf olanın, bir
kuvvetli olana nazım biçimidir.
benzetilerek anlatılmasıdır.

............................,
Aralarında bestelenmek
benzerlik ilgisi kurulan varlık veya için dörtlükler
kavramlardan halinde
nitelikçe yazılan
zayıf olanın, şiirlerdir.
kuvvetli olana benzetilerek anlatılmasıdır.

Ölen kişilerin ardından

Aralarında yazılan
benzerlik .............................
ilgisi kurulan genellikle
varlık veya kavramlardan terkibibent
nitelikçe zayıf olanın,biçiminde
kuvvetli olanayazılmıştır.
benzetilerek anlatılmasıdır.

hamse kasideler nazire mahlas rubai

Kasidenin Mesneviler Şarkılar tuyuğ mersiyeler

EDEBİYAT 11
 Divan Edebiyatı - 1 FASİKÜL 8

Etkinlik - 2

Aşağıda verilen Divan edebiyatına ait nazımları, türlerine uygun olarak eşleştiriniz.

Âh etse nola bülbül-i dil meşhedim üzre Kalem olsun ol kâtib-i bed tahririn

Tâ mahşer olunca Ki fesâd-ı rakamı sûrumuzu şûr eyler

Çok çekti gam-ı harını gül-zâr-ı cihanın

Gâh bir harf sükûtuyle eder nadiri nâr
Bu bâğ-ı fenanın
Gah bir nokta kusuruyla gözü kör eyler

Esrârını dil zaman zaman söyler imiş Sen açıl gül gibi zâr ile hezâr olsun Nedîm
Hengâme-i gamda dâstan söyler imiş Bend bend olsun hâm-ı zülfün şikâr olsun
Işk ehli olub da mihnet-i hicrâne Sen salın cânâ yolunda hâksâr olsun
Ben sabr iderin diyen yalan söyler imiş Îyddir çık nâz ile seyrâna kurbân olduğum

Seherden seyre vardum murgzâra Sinün yüzün güneşdür yoksa aydur

Hezârân murg gördüm geldi zara Canum aldı gözün dakı ne eydür

Gül ü lâleyle zeyn olmış çemenler Binüm iki gözüm bilgil canumsın
Oyuna girdi gönlekcek semenler Bini cansuz koyasın sen bu keydü

MESNEVİ ŞARKI

MÜSTEZAT GAZEL

KITA RUBAİ

12 EDEBİYAT

1. Divan edebiyatıyla ilgili aşağıdaki bilgilerden hangi-
si yanlıştır?
A) Şiirde bütün güzelliğine önem verilir.
B) Daha çok, beyit birimiyle yazılan kaside, gazel, mes-
nevi gibi nazım şekilleri kullanılır.
C) Dil; Arapça, Farsça sözcüklerle ve yabancı dil kural-
larıyla fazlaca yüklüdür.
D) Beyitle ve dörtlükle oluşturulmuş nazım biçimleri var-
dır.
E) Gazel türünde Fuzuli, Baki; kasidede Nef’i; şarkıda
Nedim en tanınmış sanatçılardır.
2. Genellikle 5 ile 15 beyit arasında yazılan lirik şiirlerdir.
Uyak düzeni aa, xa, xa... şeklindedir. Beyitleri arasında
anlam birliği bulunma şartı yoktur. Çoğu kez, her beytin
tek başına güzel olmasıyla yetinilir. Daha çok; güzellik-
ten, aşktan ve aşk yüzünden çekilen acılardan söz edi-
lir.
Bu parçada açıklanan divan edebiyatı nazım biçimi
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Şarkı  B) Terkib-i bent   C) Mesnevi
  D) Gazel   E) Rubai 
3. Dil-harab-ı aşkınam sensin sebeb berbâdıma
Dini ayrı kâfir olsa rahm eder feryâdıma
Taş mıdır bağrın ki gelmezsin benim imdâdıma
Dini ayrı kâfir olsa rahm eder feryâdıma
Bu dizeler aşağıdaki nazım şekillerinden hangisiyle
yazılmış olabilir?
A) Tuyuğ  B) Şarkı   C) Rubai
  D) Gazel   E) Mesnevî  E) Besteyle okunmak için yazılmış olmaları
1-A 2-D 3-E
EDEBİYAT
Öğreten Test
4. Kasidenin ilk beytine matla, en güzel beytine beytül-kasid,
I II
şairin ismi geçen beytine de taçbeyit denir. Kasidelerde
III
asıl konu ile ilgili olmayan tasvirlerin yapıldığı bölüme
nesip, şairin kendini övdüğü bölüme methiye denir.
IV V
Bu parçada numaralanmış bölümlerin hangisinde bir
bilgi yanlışı vardır?
A) I  B) II  C) III  D) IV  E) V
5. Divan şiiri ile ilgili olarak aşağıda verilen bilgilerden
hangisi yanlıştır?
A) Arap ve Fars edebiyatının etkisinde gelişmiştir.
B) Halktan uzak, sanatlı ve ağır bir dil kullanılmıştır.
C) Gerçek hayattan çok, hayali ve soyut konular işlen-
miştir.
D) Hece ölçüsünün yanında aruz ölçüsü de kullanılmış-
tır.
E) Şiirlerde genellikle zengin uyak kullanılmıştır.
6. Aşağıdakilerden hangisi nazım birimi bakımından öte-
kilerden farklıdır?
A) Gazel  B) Kaside   C) Mesnevi
  D) Kıta   E) Murabba 
7. Aşağıdakilerden hangisi şarkı ile tuyuğun ortak özel-
liğidir?
A) Dörtlük sayılarının aynı olması
B) Uyak düzenlerinin aynı olması
C) Nakarat bölümlerinin olması
D) Divan edebiyatına Türklerce kazandırılmış olmaları
4-E 5-D 6-E 7-E
13
 Pratik Test
1. Kaside ile ilgili olarak aşağıdaki yargılardan hangisi 4. (I) Terkib-i bentler, divan edebiyatında bugünkü roman
yanlıştır? ve öykünün yerini tutmuştur bir bakıma. (II) Bu şiirlerde;
savaş, aşk, tarihi olaylar, din ve tasavvuf konuları ile çe-
A) Beyit sayısı 33-99 arasında değişir. şitli toplumsal konular işlenmiştir. (III) Beyit sayısında bir
B) Arap edebiyatında ilk dönemlerden beri kullanılan sınırlama yoktur. (IV) Her beytinin kendi arasında uyak-
çok önemli ve yaygın bir şiir biçimidir. lanması hem yazma kolaylığı sağlamış hem de daha
uzun metinlerin bu şekle uygun olarak kaleme alınma-
C) Giriş bölümlerinde işlenen konulara ya da rediflerine
sına imkân tanımıştır. (V) Ahmedi’nin İskendername'si
göre adlandırılır.
bu türün başarılı örneklerinden biridir.
D) Divan edebiyatında kasideleriyle tanınmış isim, Si-
ham-ı Kaza şairi Nedîm’dir. Bu parçanın bütünü dikkate alındığında numaralan-
mış cümlelerin hangisinde bir bilgi yanlışının olduğu
E) Şairin mahlasının bulunduğu beyte “taçbeyit” adı ve-
söylenebilir?
rilir.

A) I  B) II  C) III  D) IV  E) V

2. Divan edebiyatında, bir şairin, ---- türündeki beş yapıtı-

nın bir araya getirilmesiyle oluşturulan esere ---- adı ve-
rilir. Bu eserin sahibi olan sanatçılar edebî çevrelerde bü- 5. Divan edebiyatında şairlerin çoğu, şiiri, toplumsal amaç-
yük saygı görürdü. lardan, bilimsel içeriklerden uzak, salt şiirsel değerleri
ön plana alarak yazmışlar ve ortak biçimler içinde kalıp-

Tandem Yayınları

Bu parçada boş bırakılan yerlere aşağıdakilerden laşmış ortak kavramlar kullanmışlardır.

hangisi getirilmelidir?
Aşağıdakilerden hangisinde bu cümlede sözü edilen
A) mersiye - muhammes “ortak biçimler” bir arada verilmiştir?
B) mesnevi - hamse
A) Gazel - kaside - şarkı - türkü
C) müstezat - muhammes
B) Rubai - murabba - gazel - semai
D) müseddes - hamse
C) Tuyuğ - müstezat - kaside - varsağı
E) methiye - müseddes
D) Kıta - terci-i bent - müstezat - semai

E) Mesnevi - şarkı - gazel - kaside

3. Şarkı ile ilgili olarak aşağıdaki yargılardan hangisi

yanlıştır?

A) Dörtlük sayısı 3-5 arasında değişir.
B) Yaşamın anlamı, yaşam felsefesi, ölüm, dünyanın
türlü nimetlerinden yararlanma başlıca işlenen ko-
nular arasında yer alır.
C) Divan edebiyatına Türkler tarafından kazandırılmış-
tır.
6. Rubai ile ilgili olarak aşağıda verilen bilgilerden han-
gisi yanlıştır?
A) Uyak düzeni “aaxa” biçimindedir.
B) Divan edebiyatına İran edebiyatından gelmiştir.
C) Yahya Kemal, bu türde başarılı örnekler vermiştir.

D) Kafiye örgüsü “abab, cccb, dddb...” biçimindedir.
E) Birinci dörtlükte ikinci ve dördüncü dizeler, sonraki
dörtlüklerde dördüncü dizeler aynen tekrarlanır; buna
nakarat denir.
D) Genellikle yaşam felsefesi, dünyanın türlü nimetle-
rinden yararlanma, şarap gibi konular işlenir.
E) Aruzun yalnızca; “fâilâtün, fâilâtün, fâilün” kalıbıyla
yazılır.

1-D 2-B 3-B 4-A 5-E 6-E

14 EDEBİYAT
 Sınav Tadında
1. Türklerin İslam dinini benimsemesinden sonra ortaya çı- 4. Terkibibent ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi
kan yazılı edebiyattır. Arap ve Fars edebiyatının etkisi al- yanlıştır?
tında gelişmiş, bu dillerden çok sayıda sözcük alınmış-
tır. Şiirler, aruz ölçüsüyle yazılmış; hem beyit hem dört- A) Sayısı 5 ile 15 arası değişen bentlerle oluşturulur.
lükle yazılan ortak şiir biçimleri kullanılmıştır. Arapça, Far- B) Her bent 7 ya da 10 dörtlükten oluşur.
sça sözcük ve tamlamalarla yüklü ağır bir dil kullanılmış-
C) Genellikle şairin felsefi düşünceleriyle toplumsal ko-
tır. Gazel, kaside, mesnevi, rubai gibi çok sayıda nazım
nular işlenir.
biçimine yer verilmiştir.
D) Vasıta beyti bentleri birbirine bağlamak için kullanı-
Bu parçada sözü edilen edebiyat dönemi aşağıdaki- lır ve her bentten sonra değişir.
lerden hangisidir?
E) Terkibibentin en ünlü ismi divan edebiyatında Bağ-
datlı Ruhî, Tanzimat edebiyatında ise Ziya Paşa’dır.
A) Servetifünun Edebiyatı

B) Divan Edebiyatı

C) İslamiyet Öncesi Türk Edebiyatı

D) Tanzimat Edebiyatı

E) Millî Edebiyat
Tandem Yayınları

2. (I) Aruzun hemen hemen her kalıbıyla yazılabilen gazel, 5. Satirik şiir türünün divan edebiyatındaki karşılığı aşa-
divan edebiyatında çok yaygın olarak kullanılan bir na- ğıdakilerden hangisidir?
zım şeklidir. (II) Beyitler hâlinde yazılır ve beyit sayısı beş
A) Methiye  B) Naat   C) Mersiye
ile on beş arasında değişir. (III) Gazelde birinci beyit kendi
arasında kafiyeli, diğer beyitlerin birinci mısraları serbest,   D) Kaside   E) Hicviye 
ikinci mısraları birinci beyit ile kafiyelidir. (IV) Gazelin ilk
beyitine matla, son beyitine makta adı verilir. (V) Gazel-
ler genellikle öğretici bir nitelik taşımasına karşın bazen
de aşk şiirleri ve lirik şiirler gazel tarzında yazılmıştır.

Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisinde bir

bilgi yanlışı vardır?

A) I  B) II  C) III  D) IV  E) V

6. Aşağıdakilerden hangileri, divan edebiyatına İran ede-

biyatından geçen nazım biçimleridir?

A) Mesnevi - rubai
3. Aşağıdakilerden hangisi kasidenin türlerinden biri B) Gazel - tuyuğ
değildir?
C) Kaside - müstezat
A) Naat  B) Methiye   C) Tegazzül D) Şarkı - murabba

  D) Münacaat   E) Hicviye  E) Kıta - terciibent

EDEBİYAT 15
 Sınav Tadında
7. I. Şarkı 10. (I) Divan edebiyatı nazım biçimlerinden şarkı, dörtlükler-
den oluşur ve dörtlük sayısı üç ile beş arasında değişir.
II. Tuyuğ
(II) Şarkının konusu genellikle aşk, sevgili, ayrılık, içki ve
III. Murabba eğlencedir. (III) Aruzun bestelenmeye uygun ölçü kalıp-
ları ile yazılır. (IV) Nazım birimi, kafiye şeması bakımın-
Yukarıda verilen nazım biçimlerinin ortak yönü aşa-
dan halk edebiyatındaki koşmaya benzer. (V) Divan ede-
ğıdakilerden hangisidir?
biyatının ilk şarkı yazarı Nedim olarak kabul edilir.

A) Aynı uyak düzenine sahip olmaları

Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisinde bir
B) Türkler tarafından geliştirilmeleri bilgi yanlışı vardır?
C) Aynı nazım birimiyle yazılmaları
A) I  B) II  C) III  D) IV  E) V
D) Şairin mahlasının şiir içinde geçmesi

E) Aruzun belli bir kalıbıyla yazılmaları

8. Kasideler genellikle ---- göre adlandırılır. Kimi zaman da

kasideye redifi ya da uyağına göre ad verilir.

11. I. Her beyitte uzun dizelerin sonuna eklenen, ziyade

Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden han-
adı verilen kısa dizelerle oluşturulur.
gisi getirilmelidir?
II. Uyak düzeni gazelle aynıdır.
Tandem Yayınları

A) övülen kişinin niteliklerine

III. Şairin mahlasına yer verilmez.
B) gündelik hayatın gereklerine
IV. Beyit sayısı 33 - 99 arasında değişir.
C) şairin mahlasına
Müstezat nazım biçimiyle ilgili olarak verilenlerden
D) nesib bölümünün konusuna
hangileri yanlıştır?
E) verilen mesaja
A) I ve II  B) I ve III   C) II ve III

  D) II ve IV   E) III ve IV 

9. Aşağıdaki halk edebiyatıyla divan edebiyatı karşılaş-

tırmalarının hangisinde bir bilgi yanlışı vardır?

A) Halk edebiyatında ağırlıklı olarak hece vezni kullanı-

lırken divan edebiyatında aruz vezni tercih edilmiş-
tir.

B) Her iki edebiyatta da şairler medrese eğitimi almış,

kültürlü kişilerdir. 12. Aşağıda ayraç içinde verilen terimlerden hangisi, bir-
likte verildiği açıklamaya uygun değildir?
C) Halk edebiyatı toplumun sosyal yaşamına yer verir-
ken divan edebiyatı aşk, tasavvuf, ölüm gibi soyut
A) Bir gazelin en güzel beyti (Makta beyit)
konulara yönelmiştir.
B) Bağımsız tek beyit (Müfred)
D) Her iki edebiyat da şiir ağırlıklı bir edebiyattır ve düz-
C) Kasidede şairin mahlasının geçtiği beyit (Taç beyit)
yazı ikinci planda kalmıştır.
D) Bir gazelin ilk beyti (Matla beyti)
E) Halk şairleri günlük konuşma dilini kullanırken divan
şairleri daha çok Arapça ve Farsça sözcüklerle yüklü E) Terkibibentte bentleri birbirine bağlayan beyit (Va-
ağır bir dil kullanmıştır. sıta beyti)
1-B 2-E 3-C 4-B 5-E 6-A 7-C 8-D 9-B 10-E 11-E 12-A

16 EDEBİYAT
AYT fasikül 9

Tandem Yayınları

Edebiyat
DİVAN EDEBİYATI - 2
Kazanımlar
• Divan edebiyatı nesir türlerini kavrar.
• Divan edebiyatının sanatçılarını öğrenir.
ıralnıyaY mednaT

• Divan edebiyatı sanatçılarının eserlerini ayırt

eder.
 3. ÜNİTE FASİKÜL 9
Divan Edebiyatı - 2

DİVAN EDEBİYATINDA NESİR (DÜZYAZI)

1. ÖĞRETEN SORU
SADE NESİR
Anadolu’da XVI. yüzyılda oluşmaya başlayan biyografi gele-
ÂÂ Halkı bilgilendirmek için yalın, sanatsız bir dille yazılan eser-
neğinin ilk ürünleri, Ali Şir Nevâi’nin Mecâlisü’n-Nefâis adlı
lerden oluşur.
eseri örnek alınarak yazılmıştır. 1538 yılında Sehî Bey’in ka-
ÂÂ Genel olarak tefsir ve hadis kitapları, din ve tasavvuf konu-
leme aldığı; şairler hakkında bilgiler içeren Heşt Behişt adlı
larını içeren tarih, menakıpname ve destan niteliği taşıyan
eserler sade nesirle yazılmıştır. eseri bu türün Anadolu sahasındaki ilk örneğidir.
ÂÂ Mercimek Ahmet’in Farsçadan çevirdiği, didaktik özellik-
ler taşıyan Kâbusname adlı eseri sade nesrin bir örneğidir. Bu parçada sözü edilen edebî tür aşağıdakilerden hangi-
sidir?
ORTA NESİR
A) Mecmua  B) Tezkire   C) Surnâme
ÂÂ Günlük konuşma dilinden ayrılmış, zaman zaman süslü
D) Mersiye   E) Menakıbnâme
nesrin niteliklerini taşımakla beraber iletilmek isteneni, an-
laşılır bir şekilde ortaya koyan nesirdir. AYT 2019
ÂÂ Öğretici bir amacı olan, bilim ve kültür konularında yazıl-
mış eserlerin birçoğu orta nesir özelliği gösterir. 2. ÖĞRETEN SORU
ÂÂ Belirgin özellikleri, söz ve anlam oyunlarından kaçınılmış
Tezkire ile ilgili olarak aşağıda verilen bilgilerden hangisi
ve içeriğin ön planda tutulmuş olmasıdır.
yanlıştır?
ÂÂ Özellikle tarih, gezi, coğrafya ve din kitapları bu türde ya-
zılmıştır. A) Dönemin şairlerinin biyografisine yer verilir.
Tandem Yayınları

SÜSLÜ NESİR B) Şairlerin şiirlerinden örneklere rastlamak mümkündür.

ÂÂ Arapça, Farsça sözcük ve tamlamalarla yüklü, “seci”lerin
kullanıldığı, söz ve anlam sanatlarıyla dolu, bağlaçlarla uza-
yıp giden cümlelerle örülmüş, güç anlaşılır bir nesirdir.
ÂÂ Divan edebiyatında süslü nesir türünün karşılığı olarak “in-
şa” sözü de kullanılmıştır.
ÂÂ Çok uzun cümlelerin, bol söz ve anlam oyunlarının göze
çarptığı bu türün en belirgin örneklerini Veysî ve Nergisî
vermiştir.
ÂÂ Süslü nesrin ilk örneğini Tazarruname adlı eseriyle Sinan
C) Yer yer şiirle ilgili eleştiriler veya değerlendirmeler yapılır.
D) Birbirinin tekrarı mahiyetinde bilgiler bulunabilmektedir.
E) Şairlerin kendi şiirleriyle ilgili değerlendirmeleri geniş ola-
rak yer alır.
AYT 2019
SEYAHATNAME
Yazarların gezip gördükleri yerlerden edindikleri izlenim ve
bilgileri aktardıkları eserlerdir.
ÂÂ Amaç, gezilen yerlerin doğal güzelliklerini, toplumsal ya-

Paşa vermiştir. şamlarını, gelenek ve göreneklerini tanıtmaktır.

ÂÂ Evliya Çelebi’nin Seyahatname adlı eseri bu türün en önem-
DİVAN EDEBİYATI NESİR (DÜZYAZI) TÜRLERİ
li örneklerinden biridir.
TEZKİRE ÂÂ Seydi Ali Reis’in Miratü’l Memalik adlı eseri hem bir seya-

ÂÂ Tezkire, tanınmış kişilerin hayat hikâyelerinden söz eden hatname hem de bir anıdır.
ÂÂ Babürname; Babür Şah’ın, anı türünün ağır bastığı, gezi
eserlerin genel adıdır.
ÂÂ Tezkireler, anlattıkları mesleğin adıyla (şairleri anlatanlara yazısı özelliği de gösteren bir eseridir.
“tezkiretü’ş şuara”, velîleri anlatanlara “tezkiretü’l evliya” * 17. yüzyıl divan şairi Nâbî’nin, edebî üslubu ve içerdiği ta-
rihî, sosyolojik, coğrafik, otobiyografik bilgiler bakımından
gibi) adlandırılır.
dikkati çeken Tuhfetu’l-Harameyn’i de bu tür içinde değer-
ÂÂ Tezkirelerde, biyografisi yazılan kişinin hayatında geçen
lendirilebilir.
belli başlı hadiseler kısaca nakledilir. Şairlerin şiirlerinden
örnekler verilir, onların edebî kişilikleri ortaya konmaya gay- SİYASETNAME
ret edilir.
ÂÂ Devlet adamlarına yöneticilik ile ilgili bilgiler veren edebî
eserlerdir.
ÂÂ Türk edebiyatında ilk tezkireyi Mecâlisü’n-Nefâis adıyla Ali
ÂÂ Genellikle yöneticiler için kaleme alınmış olan bu eserler-
Şîr Nevâî yazmıştır. Anadolu’da yazılan ilk tezkire Sehî Bey’in
de devlet yöneticilerinin sahip olması gereken nitelikler an-
Heşt Behişt’idir
latılır.
ÂÂ Sinan Paşa’nın Tezkiretü’l Evliya adlı eseri evliyaların ya- ÂÂ Türk edebiyatında bu türün ilk örneği Yusuf Has Hacib’in
şamlarının yer aldığı bir tezkiredir. mesnevi tarzındaki Kutadgu Bilig adlı yapıtıdır.
ÂÂ Gülşen-i Şuara (Ahdî), Tezkiretü’ş Şuara (Latifî), Meşai- ÂÂ Nizamülmülk’ün Siyasetname, Lütfi Paşa’nın Asafname
rü’ş Şuara (Âşık Çelebi) önemli tezkirelerdir. adlı yapıtları bu türün başarılı örneklerindendir.

EDEBİYAT 3
 Divan Edebiyatı - 2 FASİKÜL 9
TARİH – VAKAYİNAME HABNAME
ÂÂ Tarih, geçmişteki belli bir dönemi anlatan, resmi olmayan ÂÂ Görülen bir rüya anlatılıyormuş gibi, bir olay ya da kişi hak-
yapıtlardır. kında görüşlerin söylenmesi biçiminde yazılır.
ÂÂ Vakayiname ise Osmanlı Devleti’nin resmi tarihidir. ÂÂ Hâbnameler tenkit ve hiciv maksadıyla yazılmış eserlerdir.
ÂÂ Tarih yazarına “müverrih”, vakayiname yazarına da “va- ÂÂ Veysî’nin Hâbname-i Veysî’si bu türün en önemli örneği-
kanüvis” adı verilir. dir.
ÂÂ Silahtar Mehmet Ağa’nın Tarih, Naima’nın Naima Tarihi, FÜTÜVVETNAME
Peçevi’nin Peçevi Tarihi adlı yapıtları bu türlerin başarılı ör- Fütüvvet “gençlik, yiğitlik, cömertlik” anlamına gelir.
nekleri arasında yer alır. ÂÂ Ahilik teşkilatının esaslarını anlatan, öğüt içerikli eserlerdir.
ÂÂ Osmanlı Devleti’nin ilk tarihleri, kuruluştan bir buçuk asır ÂÂ Fütüvvetnameler, Selçuklu ve Osmanlı devrinde esnafların

sonra kaleme alındı. Âşıkpaşazâde’nin Tevârih-i Âl-i Os- bağlı olduğu bir örgüt olan ahiliğin ahlak anlayışını ve uy-
man adlı eseri olmak üzere, daha sonraki tarihçilere kay- ması gereken kuralları açıklar.
naklık eden Yahşi Fakih’e ait Menâkıb-ı Âl-i Osman ilk Os- ÂÂ Fütüvvetnamelerin en ünlüsü, Haliloğlu Yahya Burgazi’nin

manlı tarihi sayılabilir. Fütüvvetnâme’sidir.

SEFARETNAME KIYAFETNAME
ÂÂ Osmanlı elçilerinin, bulundukları ülkelere ait bilgileri ve iz- ÂÂ İnsanların dış görünüşlerinden, onların karakterleriyle ilgi-
lenimlerini içeren ve gezi yazısına benzeyen eserlerdir. li bilgiler çıkarmayı amaç edinen eserlere kıyafetname de-
ÂÂ Siyasal bir görevle yurtdışına gönderilen elçilerin ya da nir.
bunların yanlarında bulunanların gittikleri yerin durumuna ÂÂ Vücut organlarından ya da vücudun dış görünüşünden ki-
ve özelliklerine ilişkin izlenimlerini, görüşlerini, olayları an- şinin karakteri belirlenmeye çalışılır.
lattıkları eserlerdir. ÂÂ Türk edebiyatında Hamdullah Hamdi’nin Kıyafetname,
ÂÂ Viyana’ya gönderilen Kara Mehmed Paşa’nın Sefaretna- Erzurumlu İbrahim Hakkı’nın Marifetname adlı eseri bu
me’si; İran büyükelçisi Kesriyeli Ahmed Paşa’nın maiye- türde önemli eserlerdir.
tinde vakanüvis olan Mustafâ Rahmî’nin Sefaretname-i RUZNAME
İran’ı; Ebu Bekir Râtıb’ın Nemçe Sefâretnamesi; Paris’e ÂÂ Genel olarak günlük tarzında yazılmış, özel olarak padi-
elçi gönderilen Yirmisekiz Mehmed Çelebi’nin Fransa şahların günlük faaliyetlerinin kaydedildiği tarihî eserlere
Sefaretnamesi gibi yazılan yirmiden fazla sefaretname, ay-
Tandem Yayınları

verilen ad.
rı bir edebî tür oluşturacak kadar önem kazanmıştır. ÂÂ Batı dillerindeki journal kelimesi de aynı anlamdadır. Ruz-
ŞEHRENGİZ name günlük gazete için de kullanılmıştır.
Bir şehrin güzelliklerinin anlatıldığı yapıtlardır. Bu yapıtlarda, MENAKIPNAME (VELAYETNAME)
şehirle ilgili bilgiler verildikten sonra o şehre övgüler düzülür. Din büyüklerinin, bazen de tanınmış başka gruptan kimsele-
MÜNŞEAT rin olağanüstülüklerle beslenmiş hayat öyküleri ve mücade-
ÂÂ Sanatlı bir dille yazılmış düzyazıların ve mektupların bir ara- lelerini konu alan eserlerdir.
ya toplandığı eserlerdir veya mektuplardan veya çeşitli ko- PENDNAME
nulardaki süslü nesir örneği olan düzyazılardan oluşan ya- ÂÂ İnsanlara öğüt vermek amacıyla yazılmış manzum ve men-
pıtlardır. sur eserlerdir.
ÂÂ Nabi’nin özel-resmi mektuplarından ve değişik yazıların- ÂÂ Pendname türü kaside, gazel, terci-i bend, mesnevi nazım
dan oluşan Münşeat adlı yapıtı bu türün başarılı örnekle- şekilleriyle kaleme alınmıştır.
rindendir. ÂÂ Güvahi’nin Pendname adlı eseri bu türde yazılmıştır.
SİYER
3.ÖĞRETEN SORU
ÂÂ Hz. Muhammed’in (sav) hayatını anlatan eserlerdir. Pey-
gamber’in dünyaya gelişi, peygamberliği, Miraç olayı, Hic- Gözle konşu hakkını dinle beni
ret olayı, savaşları, mucizeleri ve vefatı derin bir heyecan- İster isen Hak seve dâ’im seni
la dile getirilir.
ÂÂ Edebiyatımızda bu türün ilk örneği, Erzurumlu Darir’in Si-
Kırma gönlün hoş geçin mü’min isen
retü’n Nebi adlı yapıtıdır.
Dü cihânda olmak istersen esen
SURNAME
ÂÂ Şehzadelerin sünnet, kadın sultanların evlilik törenlerinin
anlatıldığı eserlerdir. Konşusunu kim ederse bî-huzûr
ÂÂ Bu eserler, yazıldığı dönemin toplumsal yaşamına ilişkin Dü cihânda Hak anı ede kusûr
bilgiler de verdiği için tarihi bir özellik taşır.
İçerik özelliklerinden hareketle bu beyitlerin aşağıdaki me-
GAZAVATNAME
tin türlerinin hangisinden alındığı söylenebilir?
ÂÂ Savaşların, kahramanlıkların, zaferlerin anlatıldığı yapıtlar-
dır. A) Surnâme  B) Pendnâme   C) Kıyafetnâme
ÂÂ Türk edebiyatında ilk gazavatname örnekleri 15. yüzyılda
yazılmaya başlanmıştır. D) Seyahatnâme   E) Gazavatnâme
ÂÂ Kâşîfi’nin, Gazaname-i Rumu bu türün örneklerindendir.
AYT 2018
4 EDEBİYAT
 Divan Edebiyatı - 2 FASİKÜL 9
MAHALLİLEŞME AKIMI
4. ÇÖZÜMLÜ SORU ÂÂ Bu akımda, Divan şiirinde İstanbul şivesine ve İstanbul ta-

biatına daha fazla yaklaşma amacı güdülmüştür.

Aşağıdaki açıklamalardan hangisi ayraç içinde verilen te-
rimle uyuşmamaktadır?
A) Din uğruna yapılan savaşları konu alan eserler (Gazavat-
ÂÂ Bu akımla birlikte halkın konuşma dilinden bazı unsurlar
şiire girmiştir.
ÂÂ Atasözlerinin ve deyimlerin kullanılmasına ağırlık verilmiş-

nâme) tir.
ÂÂ Dil son derece sadedir;
B) Sanatlı bir dille yazılmış düzyazıların ve mektupların bir
ÂÂ Arapça ve Farsça sözcüklerin kullanımı çok azdır.
araya toplandığı eserler (Münşeat) ÂÂ En başarılı temsilcisi Nedim’dir.

C) Elçi olarak bir ülkeye gönderilen kişilerin elçilikleri sıra-

Temsilcileri:
sındaki gözlemlerini dile getirdikleri eserler (Sefaretnâme)
- Baki - Nedim - Enderunlu Vasıf
D) Herhangi bir manzumeyi alaycı bir şekilde taklit etmek
SEBK-İ HİNDİ (HİNT TARZI) AKIMI
için oluşturulmuş eserler (Tehzil) ÂÂ 17. yüzyılda Hindistan’a seyahat eden İran şairlerinin oluş-

E) Bir şehrin güzelliklerinin sanatkârane bir biçimde dile ge- turduğu bir akımdır.
ÂÂ Bu akımın divan şiirine getirdiği yenilikler şunlardır:
tirildiği eserler (Surnâme)
ÂÂ Sözden çok, anlama önem vermek
(Bir şehrin güzelliklerinin sanatkârane bir biçimde dile ge- ÂÂ Açık ve düz söyleyişi bırakıp mecazlarla yüklü, kapalı ve

tirildiği eserlere “şehrengiz” denir. Surname ise şehzadele- güç anlaşılır bir söyleyiş oluşturmak.
rin sünnet, kadın sultanların evlilik törenlerinin anlatıldığı ÂÂ Her dizede üstün bir iç musikisi ve ahenk sağlamak.

ÂÂ Şeyh Galip bu akımın öne çıkan ismidir.

eserlerdir. Cevap E)
ÖSYM Temsilcileri:

5. ÖĞRETEN SORU - Neşati - Nail-i Kadim - Şeyh Galip

Ey oğul geldik imdi onlara ki civanmertlik nasip oldu, civan- DİVAN EDEBİYATI SANATÇILARI
mertliğin aslı nedir bilsinler. Çünkü civanmertliğin aslı üç nes-
Tandem Yayınları

13. YÜZYIL
nedir: Biri odur ki yapabileceğin bir işe sıva kolunu, yani bir
HOCA DEHHANİ
söz ki söyleyesin, yerine getirmelisin. İkincisi “gerçek”ten ÂÂ 13. yüzyılda yaşadığı sanılmaktadır.

başka söz söylemeyesin, üçüncüsü her işte sabrı âdet edine- ÂÂ Divan edebiyatının ilk temsilcisi olarak kabul edilir.

sin çünkü civanmertlikle ilgili her sıfat bu üçtendir. ÂÂ Anadolu’da, dini içerik taşımayan Türkçe şiirler yazan ilk

şairlerdendir.
ÂÂ Selçuklu sultanı Alaaddin Keykubat’ın isteği üzerine 20 bin
Bu parça aşağıdaki edebî türlerin hangisinden alınmış ola-
bilir? beyitten oluşan bir Selçuk Şehnamesi (Selçukname) yaz-
mıştır.
A) Fütüvvetname  B) Seyahatname   C) Sefaretname
ÂÂ Farsça yazdığı bu eserinin yanı sıra Türkçe gazel ve kasi-

D) Ruzname   E) Surname
deleri vardır.

AYT 2018
6. ÖĞRETEN SORU

T DİVAN EDEBİYATINDA AKIMLAR Divan edebiyatı diye adlandırdığımız düşünüş ve yazış biçi-
BAŞKA YERDE YOK

T ANLAYIŞLAR minin tam anlamıyla başlaması, Türklerin Anadolu’ya egemen

T TÜRKİ-İ BASİT AKIMI oldukları 13. yüzyıl sonlarına rastlar. Bu edebiyat, ---- etkisi al-
ÂÂ 16. yüzyılda etkili olan bu akımın temsilcileri, aruz tında yeni edebiyatın doğduğu 19. yüzyılın ortalarına kadar
ölçüsünü ve divan şiiri biçimlerini kullanmakla sürer. İlk divan şairi diyebileceğimiz şair ise 13. yüzyılda ya-
birlikte bütünüyle öz Türkçe denebilecek şiirler şamış olan ----.
yazmışlardır.
Bu parçadaki boş yerlere sırasıyla aşağıdakilerden han-
ÂÂ Mazmunlar yerine halk dilindeki mecazları, de-
gisi getirilmelidir?
yimleri ve atasözlerini kullanmışlardır.
ÂÂ Yabancı sözcükler kullanmadan, Türkçe şiirler
A) Fransa - Sultan Veled’dir
yazılabileceğini kanıtlamayı amaçlayan bu eği-
lim, dönemin önemli şairlerince benimsenme- B) Batı - Hoca Dehhânî’dir
miş ve yaygınlık kazanamamıştır. C) Avrupa - Yusuf Has Hâcib’dir
Temsilcileri: D) Tanzimat - Ahmet Yesevî’dir

- Tatavlalı Mahremi - Aydınlı Visali - Edirneli Nazmi E) Halkçılık - Âşık Paşa’dır.

ÖSYM

EDEBİYAT 5
 Divan Edebiyatı - 2
MEVLANA CELALEDDİN-İ RUMİ
ÂÂ Belh şehrinde doğmuştur.
ÂÂ Bir süre sonra Konya’ya gelmiş ve oraya yerleşmiştir.
ÂÂ Burada Şems-i Tebrizi ile tanışarak ondan tasavvuf eğitimi
almıştır.
ÂÂ Büyük bir hoşgörü sahibidir. Ona göre kâinatın temeli, in-
sanı olgunlaştıracak ve Allah’a yaklaştıracak şey sevgidir.
ÂÂ Bu felsefesiyle yüzyıllardan beri bütün insanlığın ilgisini
çekmektedir.
Mesnevi: Küçük manzum hikâyelerle dini ve tasavvufi öğüt-
ler yer almaktadır. Mesnevi biçiminde yazılmıştır.
Divan-ı Kebir (Büyük Divan): Sanat gücünü ortaya koyan ga-
zel, kaside, müstezat ve rubailerinden oluşur.
Fihi Mafih (Ne varsa içinde): Dini ve tasavvufi sohbetleri yer
almaktadır.
Mektubat: Devrin ileri gelenlerine nasihat için veya kendisine
sorulan sorulara cevap olarak yazdığı mektuplar yer almak-
FASİKÜL 9
7. ÖĞRETEN SORU
“Kuşların dili” anlamına gelen ve mesnevi nazım şeklinde ya-
zılmış olan ---- adlı eser, İranlı şair Feridüddin Attar tarafından
kaleme alınmıştır. İçinde tasavvufi hikâyeler bulunan eserin
Türkçe uyarlaması, yazıldığı dönemin dil özelliklerini göster-
mesi bakımından oldukça önemlidir.
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi
getirilmelidir?
A) Makâlât  B) Garibnâme   C) Mantıku’t-Tayr
D) Dânişmendnâme E) Atebetü’l-Hakâyık
AYT 2018
ÂŞIK PAŞA
ÂÂ Eserlerini sade bir Türkçeyle yazmış ve Türkçenin edebi-

tadır. yat dili olmasında önemli katkıları olmuştur.

ÂÂ Hem arzu hem de hece ile yazmıştır.
Mecalis-i Seba (Yedi meclis): Çeşitli zamanlarda verdiği yedi
Eserleri:
vaazı yer almaktadır.
Garipname: Dini tasavvufi bir mesnevidir. Halka tasavvufu
SULTAN VELED
ÂÂ Mevlana’nın oğlu ve Mevlevilik tarikatının kurucusudur.
öğretmek amacıyla sade bir Türkçeyle yazılmıştır.
Fakrname: Tasavvufi bir mesnevidir.
Eserleri:
Kimya Risalesi :Nazım-nesir karışık bir eserdir.
Divan, İbtidanme, Rebabname, İntihaname, Maarif
AHMEDÎ
AHMET FAKİH ÂÂ Aşk, şarap, eğlence, tarih ve tabiat konulu şiirler yazmıştır.
ÂÂ Mevlana’nın babasından fıkıh ders-
Tandem Yayınları

ÂÂ Şairliğin yanında tıp, astronomi, geometri, resim, hattatlık-

leri aldığı için “fakih” olarak anılmış- la da ilgilenmiştir.

tır. ÂÂ Türkçeyi ustalıkla kullanan, şiir tekniği iyi olan bir sanatçıdır.
ÂÂ Eski Anadolu Türkçesinin en eski
Eserleri:
şairi olarak bilinmektedir. İskendername: On bin beyitlik bir mesnevidir. Büyük isken-
Eserleri: der’in savaşlarını ve hayatını anlatır.
Çarhname: Dini-tasavvufi konuları iş- Cemşid u Hurşid:  Çin hükümdarı Cemşid ile Rum kayseri-
leyen, kaside biçiminde yazılmış bir nin kızı Hurşid’in aşkını anlatan bir mesnevidir.
eserdir. Tervihu’l Ervah: Tıpla ilgili bir mesnevidir.
Kitab-ı Evsaf-ı Mesacidi’ş-Şerife: Mes- Mirkatü’l Edeb: Arapça-Farsça manzum lügattir.
nevidir. Hac yolculuğu sırasında gördüğü yerleri ve camileri KADI BURHANEDDİN
anlatmıştır. İlk manzum seyahatname özelliği taşır. ÂÂ Şair, bilgin, devlet adamıdır.

ÂÂ Aruz ve heceyi kullanmıştır.

ŞEYYAD HAMZA
ÂÂ Aşk, tabiat, yiğitlik ve tasavvuf temalarını işlemiştir.
ÂÂ Dini-tasavvufi şiirler yazmıştır.
ÂÂ Tuyuğ türündeki şiirleriyle tanınmıştır. Azeri lehçesiyle yaz-
ÂÂ Bir derviş olarak Anadolu’yu dolaşmıştır.

ÂÂ Şiirlerinde hem aruz hem heceyi kullanmıştır.

dığı şiirlerinin toplandığı bir Divan’ı vardır.
Eserleri: SEYYİT NESİMÎ
ÂÂ Vahdet-i vücud düşüncesini Hurufilik inancı çerçevesinde
Yusuf u Züleyha: Türk edebiyatında yazılmış olan ilk Yusuf u
Züleyha mesnevisidir. Aynı zamanda Türk edebiyatında aşk cesur ve taşkın bir şekilde anlatmıştır.
ÂÂ Alevi-Bektaşi şairler arasında yedi ulu ozandan biri kabul
konulu ilk mesnevidir.
Dastan-ı Sultan Mahmud edilir.
ÂÂ Şiirlerinde coşkun bir lirizm görülür.

14. YÜZYIL ÂÂ Tuyuğlarıyla ünlüdür.

GÜLŞEHRİ ÂÂ Arapça, Farsça, Türkçe olmak üzere üç divanı vardır.

ÂÂ Sade bir Türkçeyle yazmış, Türkçeyi sanat dili haline ge- HOCA MESUD
tirmeye çalışmıştır. ÂÂ Hayatı hakkında yeterli bilgi yoktur. Eserlerinden anlaşıldı-

Eserleri: ğı kadarıyla Türkçeyi iyi kullanmıştır.

Mantıkut Tayr: Feridüddin Attar’ın aynı isimli eserini esas ala- Eserleri:
rak yazmıştır. Vahdet-i vücud inancını işlediği alegorik bir mes- Süheyl ü Nevbahar : Mesnevi biçiminde yazılan  eserin asıl
nevidir. Gülşenname olarak da bilinir. adı Kenzül Bedayi’dir. Yemen padişahının oğlu Süheyl ile Çin
Felekname: Farsça, tasavvufi bir mesnevidir. imparatorunun kızı Nevbahar’ın aşkı anlatılmıştır.
Aruz Risalesi: Farsça yazılmıştır. Ferhengname-i Sadi:  Sadi’nin Bostan adlı eserinden çevir-
Keramet-i Ahi Evran: Türkçe mesnevidir. diği tasavvufi bir mesnevidir.

6 EDEBİYAT
 Divan Edebiyatı - 2 FASİKÜL 9
AHMET PAŞA
15. YÜZYIL
ÂÂ Kadılık ve vezirlik yapmıştır.
ALİ ŞİR NEVAİ ÂÂ Döneminde “sultanu’ş-şuara(şairler sultanı) olarak anılmış-
ÂÂ Çağatay edebiyatının en ünlü şairlerindendir. *Eserleriyle tır.
Türk dil birliğini kurmaya çalışmıştır. ÂÂ Fatih tarafından idama mahkum edilmiş, Kerem Kaside’si-

ÂÂ Muhakemetü’l Lügateyn adlı eserinde Türkçenin Farsça- ni yazarak idamdan kurtulmuştur.

dan daha zengin bir dil olduğunu söylemiştir. ÂÂ Fatih için yazdığı Güneş Kasidesi de ünlüdür.

ÂÂ Türk edebiyatında ilk hamse sahibi bir şairdir. ÂÂ Din dışı gazel ve murabbalarıyla tanınmıştır.

ÂÂ Tarih düşürme ve nazire yazmada önde gelen isimlerden-

ÂÂ Türk edebiyatında ilk tezkire olan, Mecalisü’n Nefais ad-
lı eseri yazmıştır. dir.
ÂÂ Divan sahibidir.
Eserleri:Divan (Türkçe), Divan (Farsça)
SÜLEYMAN ÇELEBİ
Muhakemetü’l Lügateyn: Farsça ile Türkçe karşılaştırılarak
ÂÂ Yıldırım Bayezit döneminde Bursa Ulu Camii’de imamlık
Türkçenin daha üstün bir dil olduğu ortaya konur.
yaptığı sanılmaktadır.
Mecalisü’n Nefais: Edebiyatımızda, şairlerin hayatlarının yer ÂÂ Edebiyatımızda en tanınmış mevlid yazarıdır.
aldığı ilk tezkiredir. ÂÂ Bir vaizin Hz Muhammed (SAV)’in diğer peygamberlerden

Mizanü’l Evzan: Aruz ölçüsü ve nazım biçimleriyle farklı olmadığını ileri sürmesi üzerine, peygamberin büyük-
ilgili bilgiler yer almaktadır. lüğünü göstermek için yazdığı Vesiletü’n Necat adlı ese-
Hamse: (Beş mesneviden oluşan eseri) ri yazmıştır.
1) Hayret-ül Ebrar Vesiletü’n Necat (Kurtuluş Vesilesi):
2) Ferhad ve Şirin ÂÂ Hz. Muhammed SAV)’in övüldüğü ve hayatının anlatıldığı

3) Leyla ve Mecnun yaklaşık 800 beyitten oluşan bir mesnevidir.

ÂÂ Halk arasında “mevlid” diye bilinir.
4) Seba-i Seyyare
ÂÂ Münacaat (Tanrı’ya yakarış), velâdet (doğum), risalet (pey-
5) Sedd-i İskenderî
gamberlik), miraç (göğe yükseliş), rıhlet (ölüm) ve dua bö-
ŞEYHİ lümlerinden oluşmaktadır.
ÂÂ Asıl adı Yusuf Sinaneddin’dir. NECATİ BEY
Tandem Yayınları

ÂÂ Tıp ve tasavvuf alanlarında eğitim görmüştür. ÂÂ Şair ve hattat bir sanatçıdır.

ÂÂ Aşk konulu gazelleriyle ünlüdür.

ÂÂ Ankara’da Hacı Bayram Veli’ye uğramış, ona bağlanmış ve
ÂÂ Şiirlerinde sade bir dil kullanmış; atasözlerine, deyimlere
“Şeyhi” mahlasını almıştır.
ÂÂ Divan edebiyatının önde gelen hiciv şairlerindendir. ve halk söyleyişlerine şiirlerinde yer vermiştir.
ÂÂ Türkçe divanı vardır.
Eserleri:
YAZICIOĞLU MEHMET
Divan
ÂÂ Hakkında kesin bilgiler yoktur.
Harname: Yergi tarzında yazılmış bir mesnevidir. ÂÂ En önemli eseri Muhammediyye’dir.
Hiciv edebiyatının en güzel örneklerinden biridir. SİNAN PAŞA
Çelebi Mehmet’in kendisine armağan ettiği Kütahya’ya bağlı ÂÂ Divan edebiyatında süslü nesrin ilk temsilcilerindendir.

Tokuzlu köyüne gitmiş, burada köylüler tarafından dövülmesi ÂÂ Söz sanatları ve mazmunlarla dolu, süslü ve ahenkli bir di-

üzerine bu mesneviyi kaleme almıştır. Alegorik (sembolik) bir li vardır.

anlatımı olan eser, bu anlamda Türk edebiyatının ilk fabl ör- ÂÂ Genellikle din, tasavvuf, ahlak ve felsefe gibi konuları ele

neği de kabul edilir. Eserde Şeyhî söylemek istediklerini bir almıştır.

eşeğe (har) söyletir. Eserleri:
Hüsrev ile Şirin: Mesnevi biçiminde yazdığı bir aşk hikâyesi- Tazarruname adlı yapıtı süslü nesrin ilk örneğidir.
Maarifname: Öğüt kitabı
dir.
Tezkiretü’l Evliya: Biyografi
8. ÖĞRETEN SORU Tehzibü’l Ahlak: Öğüt kitabı
MERCİMEK AHMET
Bâtıl isteyü hakdan ayrıldum ÂÂ Sultan II. Murad devrinde yaşamıştır.

Boynuz umdum kulakdan ayrıldum ÂÂ Aslı Farsça olan Kabusname’yi padişahın isteği üzerine sa-

de bir Türkçe ile tercüme etmiştir.

Ne yüküm bir nefes giderici var
ÂÂ Asrının Anadolu Türkçesinin güzel bir örneğidir.
Ne biraz çekmeğine yarıcı var HAMDULLAH HAMDİ
ÂÂ Hamse sahibi yazarlardandır.
Ger tonuzlara olmaya buyruk
ÂÂ Türk edebiyatındaki en güzel Yusuf u Züleyha mesnevisi-
Âh gitti kulağ ile kuyruk
ni yazmıştır.
Bu beyitler aşağıdaki eserlerin hangisinden alınmıştır? AHMED-İ DAİ
ÂÂ Asıl adı Ahmed olan şair, Dai mahlasını kullanmıştır.
A) Harnâme B) Şikâyetnâme   C) Mantıku’t-Tayr
Eserleri:
D) İskendernâme   E) Sihâm-ı Kaza Türkçe Divan, Farsça Divan
AYT 2020 Çengname: Tasavvufi-alegorik bir mesnevidir.

EDEBİYAT 7
 Divan Edebiyatı - 2 FASİKÜL 9
16. YÜZYIL TAŞLICALI YAHYA
ÂÂ Hamse sahibi ve mahallileşme akımı içinde yer alan bir şa-
FUZULİ
ÂÂ Divan edebiyatının birçok türünde eser vermesine rağmen
irdir.

“gazel şairi” olarak tanınmıştır.

ÂÂ Kanuni’nin oğlu Şehzade Mustafa’nın ölümü üzerine yaz-
ÂÂ “İlimsiz şiir, temelsiz duvara benzer.”  sözü ona aittir. dığı Şehzade Mustafa Mersiyesi ile ünlüdür.
ÂÂ Beşeri aşktan ilahi aşka dönüşen platonik aşkı anlatır. Ley- HAYALÎ
la ile Mecnun adlı mesnevisinde bu konuyu ustaca işle- ÂÂ Şiirlerinde mahalli çizgilere ve deyimlere yer vermiş, ma-
miştir. hallileşme akımının içinde olmuştur.
ÂÂ Şiirlerinde, Azeri Türkçesinin özellikleri görülür ve lirizm ÂÂ Divan’ı vardır.
en üst seviyededir. ZATİ 
Eserleri: ÂÂ Gazel ve kaside türlerinde eserler vermiştir.
Divan (Türkçe), Divan (Farsça), Divan ÂÂ Tanzimat Dönemi sanatçısı Ziya Paşa tarafından Türk şi-
(Arapça)
irine temel koyan şairlerin üçüncüsü olarak anılmıştır.
Beng ü Bade - Leyla ile Mecnun - Su
Eserleri:
kasidesi
Şem ü Pervane, Şehrengiz, Ahmed ü Mahmud, Ferruhname,
Rind ü Zahid - Muamma Risalesi
Şikâyetname - Hadis-i Erbain Tercü- Siyer-i Nebi, Fal-i Kur’an
mesi:(Kırk Hadis)
Hadikatü’s-Süeda (Saadete ermişlerin bahçesi) - Heft-cam/ SEHÎ BEY
Saki-name -Sıhhat ü Maraz -Enisü’l Kalb ÂÂ Anadolu sahasının ilk tezkire örneği olan Heşt Behişt (Se-
kiz Cennet) adlı eseriyle bilinir.
BAKİ
LATÎFÎ
ÂÂ Divan şiirini, Arap ve İran şiiri seviyesine getirmiştir. ÂÂ Öğrenimini tamamladıktan sonra, kâtiplik göreviyle İstan-
ÂÂ Sultanu’ş şuara (şairler sultanı) olarak bilinir.
bul, Belgrad, Mısır ve Rodos’ta bulunmuştur.
ÂÂ Şiirlerinde dine, tasavvufa yer vermemiştir. ÂÂ On civarında eser yazmıştır ve en meşhurları Evsâf-ı İstan-
ÂÂ Aşk, doğa, dünya zevki, hayattan tat alma ve devrinin ihti-
bul ve Tezkiretü’ş-Şuara isimli mensur eserlerdir.
şamı, şiirlerinde yer alan başlıca konulardır.
Tandem Yayınları

ÂÂ Tezkiretü’ş-Şuara, Anadolu sahasında Sehî Bey’inkinden

ÂÂ Gazel türünün tanınmış şairlerindendir.
sonra bu türde yazılan ikinci eserdir.
ÂÂ Dili kullanmada son derece başarılıdır; ahenkli, akıcı, zevk-
SEYDİ ALİ REİS
li bir dili vardır.
ÂÂ Osmanlı denizcisi, Türk amirali, coğrafya ve matematik bil-
Eserleri: Divan
gini bir yazardır.
Kanuni Mersiyesi: Şairin, Kanuni’nin ölümünden duyduğu
ÂÂ Mir’at ül Memalik (Memleketlerin Aynası) adlı eseri Türk
üzüntüyü dile getiren, terkibibent biçiminde yazdığı şiiridir.
edebiyatının gezi türündeki ilk örneği kabul edilir.
Fezail-i Mekke: Mekke’nin faziletlerinin anlatıldığı, çeviri bir ÂÂ Muhit ve Mirat’ı Kâinat (Kâinatın Aynası) diğer eserleri-
yapıttır. dir.
17. YÜZYIL
9. ÖĞRETEN SORU NEF’Î
----, Kanuni’ye sunduğu şiirlerle onun himayesini kazanmıştır. ÂÂ Divan şiirinin hiciv (yergi ) şairidir.
Pa d i ş a h ı n ö l ü m ü ü z e r i n e e d e b i y a t ı m ı z ı n e n g ü z e l ÂÂ Âşıkane gazelleri ve hicivleriyle ün kazanmıştır.

mersiyelerinden birini yazmıştır. Şairler sultanı olarak tanınan

ÂÂ Kasidelerindeki sağlam teknik, ahenk ve abartmalarla bir
ekol olmuştur.
şair, gazellerindeki güçlü ifade kudretiyle dikkati çeker.
Eserleri:
Divan(Türkçe ve Farsça)
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi
Siham-ı Kaza (Kader okları):Kaside nazım biçimiyle yazılmış
getirilmelidir?
olan eser, Türk edebiyatında hiciv türünün en önemli örnek-
A) Hayâlî B) Taşlıcalı Yahyâ C) Fuzûlî lerindendir.
Tuhfetü’l Uşak: Farsça bir kasidedir.
D) Bâkî   E) Necâtî
AYT 2020 NABÎ
BAĞDATLI RUHİ ÂÂ Divan edebiyatında “hikemî ya da hakimane şiir” anlayı-
ÂÂ Hicivleriyle ünlüdür.
şının öncüsü olarak “Nabi Mektebi (Ekolü)” denilen bir şi-
ÂÂ Divan’ında bulunan 17 bentlik sosyal hiciv içerikli terkib-i
ir tarzı ortaya koymuştur.
bendi ünlüdür.
ÂÂ Tanzimat şairlerinden Ziya Paşa bu esere nazire yazmıştır.
ÂÂ Şiirlerinde heyecan ve duygu ögelerine az
GÜVAHİ
ÂÂ yer vermiş; daha çok, toplum düzensizliklerini, hayatın
ÂÂ Atasözü, deyim, öğüt verici hikâye ve fıkralardan oluşan; ÂÂ kişiyi kötülüklere götüren yönlerini göstermeye çalışmış;
mesnevi biçiminde kaleme aldığı Pendname adlı yapıtıyla din, ahlak ve töreyle ilgili öğütler vermiştir.
tanınmıştır.

8 EDEBİYAT
 Divan Edebiyatı - 2 FASİKÜL 9
ÂÂ Şiirlerinde hikmetli sözlere, özdeyişlere ve atasözlerine Cihannüma: Uzakdoğu’dan Ortadoğu’ya kadar çok geniş bir
yer vermiştir. coğrafyayı ele alan, coğrafi bilgiler kitabıdır.
ÂÂ Döneminde hikemî gazel tarzında yazdığı şiirleriyle ünlen- Fezleke: 1591’den 1654 tarihine kadar yaşanmış olayları an-
miştir. Şiiri düşüncelerini anlatmada bir araç olarak gör- latan bir tarih kitabı niteliğindedir.
müştür. Mizanü’l Hak: Din, ahlak toplum sorunları üzerine görüş ve
ÂÂ Dili devrine göre oldukça sade, üslubu sağlam ve akıcıdır. ilkelerini ortaya koyduğu yapıtıdır.
ÂÂ Oğluna yazdığı öğütlerden oluşan Hayriyye ve bir aşk öy- Tuhfetü’l Kibar fi Esfârü’l Bihar (Deniz Seferleri Konusunda
küsünü anlattığı Hayrabat adlı iki mesnevisi vardır. Büyüklere Armağan): Osmanlı Devleti’nin denizcilik tarihini
Eserleri: içerir.
Divan
Hayriyye: Ahlaki ve didaktik bir mesnevidir. EVLİYA ÇELEBİ
Hayrabat: Bir aşk macerasını anlatan mesnevidir. ÂÂ Ömrünün büyük bir bölümünü gezilerle geçirmiş, gezileri-
Tuhfetü’l Haremeyn: Hac yolculuğu anlatılır. ne İstanbul’u dolaşarak başlamış, bazı ileri gelenler tara-
Münşeat: Mektuplardan oluşur. fından desteklenmiş veya bazı görevlerle Anadolu’yu, kom-
şu ülkeleri; Kuzey Afrika ve Avrupa’ya kadar birçok yeri
10. ÖĞRETEN SORU
gezmiştir.
Divan şiirinde “hikemî tarz”ın kurucusu kabul edilen şair,sos- Seyahatname: Gezi yazısı. 17. yüzyıl toplumlarının yayılışla-
yal ve siyasal huzursuzlukların yaşandığı XVII. yüzyılda yetiş- rını, gelenek, töre, kültür ve uygarlıklarını anlatması bakımın-
miştir. Gerek döneminin gerekse kendi mizacının etkisiyle, hik- dan tarih için bir kaynak sayılabilir.
met ve darbımesel ağırlıklı şiirler yazmıştır. Şiirlerinde duygu, ÂÂ Sanatçı, bu yapıtında, söyleyeceklerini, çoğunlukla açık,
hayal ve kelime oyunlarından çok, tecrübeli bir devlet adamı- anlaşılır ama abartılı bir anlatımla ortaya koymuştur.

nın sosyal eleştirileri ve yol gösterici öğütleri yer alır.

VEYSİ 
Bu parçada söz edilen şair aşağıdakilerden hangisidir? ÂÂ Divan edebiyatında “inşa” adı verilen nesirdeki başarısıy-
la ün kazanmıştır.
A) Neşâtî  B) Şeyhülislam Yahyâ  C) Yahyâ
Tandem Yayınları

ÂÂ Nesirlerinde söz ve anlam sanatlarını yoğun biçimde kul-

D) Nef’î   E) Nâbî lanmıştır.
AYT 2020
Eserleri:
NAİLİ
ÂÂ Dürretü’t-Tâc fî Sîreti Sâhibi’l-Mî’râc (Siyer-i Veysî): Hz.
ÂÂ Sebk-i Hindi akımının edebiyatımızdaki ilk temsilcisidir.
Muhammed›in hayatını, Mekke ve Medine dönemi olarak
ÂÂ Kelime seçimine çok önem vermiştir.
iki bölümde anlatan bir siyer kitabıdır.
ÂÂ Daha çok gazelleriyle tanınmıştır.
Habname: Ahlaki öğütlerle dolu bir rüya kitabıdır.
ÂÂ Genelde aşıkane gazeller yazmış ancak rindane, arifane
Münşeat (Mektuplar), Şehadetnâme (Düsturü’l Amel), Divân,
bazen de hikemi tarzda şiirler de yazmıştır.
Hicviyye
Eseri: Divan
NERGİSİ
NEŞATİ
ÂÂ Münşî (süslü nesir yazarı) olarak tanınır.
ÂÂ Sebk-i Hindi akımının etkisinde şiirler yazmıştır.
ÂÂ Divan edebiyatında ilk mensur hamseyi yazan kişidir.
ÂÂ Sade,doğal bir dili; zarif bir üslubu vardır.
Eserleri: Münşeat , Horosname
ÂÂ Bir mutasavvıf olmasına rağmen bu yönü şiirlerine çok yan-
sımamıştır.
Eserleri:
11. ÖĞRETEN SORU
Divan
Hilye-i Enbiya: Peygamberlerin mucizelerini anlatan mesnevi XVII. yüzyılda sanatlı nesrin en önemli temsilcilerinden biri
Şehrengiz: Edirne’yi anlatan eseri olan yazar, ilk defa mensur hamse oluşturmuş; XV. yüzyılda
temelleri atılmış olan süslü nesre yeni bir boyut kazandırmış-
KATİP ÇELEBİ tır. Sanat ve maharet göstermek amacıyla o döneme kadar
ÂÂ Astronomiyle ilgili birçok eseri de dilimize çevirmiş, kullanılmamış Arapça ve Farsça kelimelere yer vermiş, zincir-
ÂÂ Dünya’nın yuvarlak olduğuna ilişkin teorik metinlere özel
leme tamlamalar ve uzun cümlelerle özgün bir üslup geliştir-
bir önem vermiştir.
miştir.
ÂÂ Tarih, coğrafya, devlet idaresi, hukuk, maliye, denizcilik gi-
bi birçok alanda eser yazmıştır. Bu parçada kendisinden söz edilen sanatçı aşağıdakiler-
Eserleri: den hangisidir?
Keşfü’z Zünun: 15000’e yakın kitap ve risalenin yazarlarıyla
A) Veysî  B) Nergisî  C) Katip Çelebi
birlikte isimlerinin yer aldığı dev bir bibliyografyadır.
D) Nâbî   E) Sinan Paşa
ÖSYM
EDEBİYAT 9
 Divan Edebiyatı - 2 FASİKÜL 9
18. YÜZYIL SÜNBÜLZADE VEHBİ 
ÂÂ Divan şiirini en iyi temsil eden bir şairlerden biridir. 
NEDİM
Eserleri: Divan, Lutfiyye, Şevk-engiz,
ÂÂ Lale Devri’nin coşkun, aşk, zevk Tuhfe (Hediye): Farsça -Türkçe bir sözlüktür. 
ve neşe şairidir.
Nuhbe (Seçkin): Arapça-Türkçe bir sözlüktür. 
ÂÂ Şiirlerinde İstanbul’un köşk ve
bahçelerini, şenlikleri, eğlence- 13. ÖĞRETEN SORU
lerini anlatmıştır.
XVIII. yüzyılda yaşamış Klasik Türk edebiyatı şairidir. Sebk-i
ÂÂ İstanbul Türkçesini kullanmıştır.
ÂÂ Mahallileşme akımının en güçlü temsilcisidir. Hindî’nin önemli temsilcileri arasında gösterilir. Genç yaşta di-
ÂÂ Nedimane denilen bir tarz oluşturmuştur. van sahibi olmuştur. Divan şiiri geleneğinin son büyük temsil-
ÂÂ Şiiri soyut dünyadan çıkarıp somut dünyayı anlatmıştır. cilerinden biri olarak kabul edilir. Mesnevi yazma gücünü ale-
ÂÂ Aşk, şarap ve sevgiliyi anlatmıştır. gorik bir eser olan Hüsn ü Aşk adlı eseriyle ispat etmiştir.
ÂÂ Gazel ve şarkılarında sade, kasidelerinde ağır bir dil kul-
lanmıştır. Bu parçada söz edilen şair aşağıdakilerden hangisidir?
ÂÂ Şarkıları ve şuhane gazelleriyle tanınır. A) Nâbî  B) Nedîm  C) Şeyh Gâlip
Eseri: Divan
D) Şeyhülislam Yahyâ E) Hayâlî
AYT 2018
12. ÖĞRETEN SORU

Divan edebiyatı sanatçıları ve yaşadığı yüzyıllarla ilgili ola-

19. YÜZYIL
rak aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? KEÇECİZADE İZZET MOLLA
ÂÂ Keşan’daki sürgün hayatının bir ürünü olan Mihnet-i Ke-

A) Sultan Veled - 13. yüzyıl şan adlı eseriyle tanınmıştır. Bu eserinde İstanbul ve taşra
B) Âşık Paşa - 14. yüzyıl hayatını karşılaştırmıştır.
ÂÂ Gülşen-i Aşk adlı mesnevisinde Şeyh Galip’in etkisi görü-

C) Şeyhî - 15. yüzyıl

Tandem Yayınları

lür.
ÂÂ Bahar-ı Efkâr ve Hazan-ı Asr adlı iki divanı vardır.
D) Fuzulî - 16. yüzyıl
ENDERUNLU VASIF
E) Nedim - 17. yüzyıl
ÂÂ Daha çok, şarkılarıyla tanınmış, şiirlerinde İstanbul’u bütün
ÖSYM
güzellikleriyle anlatmıştır.
ŞEYH GALİP ÂÂ Mahallileşme akımının ve şarkı biçiminin önemli temsilci-
ÂÂ Divan edebiyatının son büyük şairidir. Galata Mevlevihane- lerindendir.
si’nin şeyhliğini yapmış, mutasavvıf bir şairdir. ÂÂ Şiirlerini Divan’ında toplamıştır.

ÂÂ Süslü ve çeşitli söz sanatlarıyla yüklü, ağır bir dili vardır. YENİŞEHİRLİ AVNİ
ÂÂ Sebk-i Hindi (Hint üslubu) adı verilen akımın temsilcisidir. ÂÂ Şiirlerinde, divan şiirinin mazmunlarının yanında Batılılaş-

ÂÂ Nabi’nin Hayrâbât adlı mesnevisini beğenmediği için yaz- mayla gelen yeni türleri de kullanmıştır.
dığı, ilahi aşka ulaşmak için yola çıkan bir dervişin aşk yol- ÂÂ Kolay bir söyleyişi olan sanatçının Türkçe bir Divan’ı vardır.

culuğunu anlatan, alegorik bir eser olan Hüsn ü Aşk adlı

mesnevisi ile tanınmıştır.
Eserleri: 14. ÖĞRETEN SORU
Divan
Yazar Yüzyıl Eser
Hüsn ü Aşk: Bir aşk hikâyesi gibi görünse de gerçekte, tasav-
vuf yoluna düşen ve Allah aşkına ulaşmak isteyen dervişin I 14. yüzyıl İskendername
macerasını anlatan bir mesnevidir. Nabî II Hayrâbad
Şeyh Gâlip 18. yüzyıl III
ÂÂ Sembolik bir tarzda yazılmıştır. Hüsn’ün bir kızı Aşk’ın bir
erkeği temsil ettiği yapıtta, her yer ve şahıs ismi bir şeyin
Bu tabloda numaralanmış yerlere aşağıdakilerden hangi-
sembolüdür, örneğin Hüsn, Allah’ı; Aşk, dervişi; Beni Mu-
habbet, ârifleri; Mektebi Edeb, tekkeyi; Cünun, mürşidi tem- si getirilmelidir?
sil etmektedir. I II III
ÂÂ Aşk’ın Hüsn’e kavuşmasındaki güçlülüğü belirten yapıt, A) Âşık Paşa 15. yüzyıl Ferhad u Şirin
konusu bakımından özgündür. B) Zatî 16. yüzyıl Hadikatü’s-Süade
ENDERUNLU FAZIL
ÂÂ Mesnevi tarzında yazdığı manzum hikâyelerle tanınmıştır.
C) Ahmedî 17. yüzyıl Hüsn ü Aşk
ÂÂ Mahallileşme akımının önemli temsilcilerinden sayılır. D) Ahmet Paşa 18. yüzyıl Hüsn ü Aşk
Eserleri:
E) Hayretî 17. yüzyıl Çengame
Divan, Hubanname, Defter-i Aşk, Çenginame, Zenanname
AYT 2019

10 EDEBİYAT
Divan Edebiyatı - 2 FASİKÜL 9

Etkinlik - 1
Aşağıda verilen yargılardan doğru olanların karşısına “D” yanlış olanların karşına “Y” harfi yazınız.

1) Divan edebiyatında halka yönelik dinî-tasavvufî eserler, tarih, ahlâk ve siyaset kitaplarının çoğu
Aralarında benzerlik ilgisi kurulan varlık veya kavramlardan nitelikçe zayıf olanın, kuvvetli olana benzetilerek anlatılmasıdır.
nesirle kaleme alınmıştır.

2) Süslü (sanatkârane) nesir, düşüncenin ikinci plana atıldığı, ustaca söz söylemenin, sanatlı an-
Aralarında benzerlik ilgisi kurulan varlık veya kavramlardan nitelikçe zayıf olanın, kuvvetli olana benzetilerek anlatılmasıdır.
latımın ön plana çıktığı nesir türüdür.

3) Mercimek Ahmet’in Kâbusname’si, Kul Mesud’un Kelile ve Dimne’si, Lamiî Çelebi’nin Ne-
Aralarında benzerlik ilgisi kurulan varlık veya kavramlardan nitelikçe zayıf olanın, kuvvetli olana benzetilerek anlatılmasıdır.
fehât’ül Üns Tercemesi gibi çeviri eserler süslü nesir örneğidir.

4) Kâtip Çelebi’nin 10 ciltlik Seyahatname’si, geniş bir coğrafyanın tarihi, edebiyatı, sanatı, folk-
Aralarında benzerlik ilgisi kurulan varlık veya kavramlardan nitelikçe zayıf olanın, kuvvetli olana benzetilerek anlatılmasıdır.
loru ve coğrafi yapısı hakkında bilgiler içerir.

5) Piri Reis, gezip gördüğü yerleri, tarihi ve coğrafi özellikleriyle birlikte en ünlü eseri Kitab-ı Bah-
Aralarında benzerlik ilgisi kurulan varlık veya kavramlardan nitelikçe zayıf olanın, kuvvetli olana benzetilerek anlatılmasıdır.
riye’sinde anlatmıştır.

6) Süslü nesir türünün en güzel örneklerinden biri olan Âşık Paşa’nın Tazarruname’sinde tasav-
Aralarında benzerlik ilgisi kurulan varlık veya kavramlardan nitelikçe zayıf olanın, kuvvetli olana benzetilerek anlatılmasıdır.
vufî konular ve aşk teması işlenmektedir.

7) Divan edebiyatında, Bağdatlı Rûhî’nin Şikâyetname adlı eseri edebiyatımızdaki en ünlü mek-
Aralarında benzerlik ilgisi kurulan varlık veya kavramlardan nitelikçe zayıf olanın, kuvvetli olana benzetilerek anlatılmasıdır.
tuplardan biridir.

8) Hz. Peygamberin hayatı ve kişiliği hakkındaki biyografik çalışmalar, zamanla, “siyer” adı veri-
Aralarında benzerlik ilgisi kurulan varlık veya kavramlardan nitelikçe zayıf olanın, kuvvetli olana benzetilerek anlatılmasıdır.
len bir türün doğmasına olanak sağlamıştır.

9) Keçecizade İzzet Molla’nın, edebî üslubu ve içerdiği bilgiler bakımından dikkati çeken Tuhfe-
Aralarında benzerlik ilgisi kurulan varlık veya kavramlardan nitelikçe zayıf olanın, kuvvetli olana benzetilerek anlatılmasıdır.
tu’l-Harameyn’i seyahatname türü içinde sayılabilir.

10) Şair ve devlet büyüklerinin yazdıkları mektuplarda ve resmi yazışmalarda kullanılan sanatlı
Aralarında benzerlik ilgisi kurulan varlık veya kavramlardan nitelikçe zayıf olanın, kuvvetli olana benzetilerek anlatılmasıdır.
nesre “inşâ” ve bu üslûpla yazılan eserlere “münşeat” denir.

11) Tarih, geçmişteki belli bir dönemi anlatan, resmi olmayan yapıtlardır. Vakayiname ise Osmanlı
Aralarında benzerlik ilgisi kurulan varlık veya kavramlardan nitelikçe zayıf olanın, kuvvetli olana benzetilerek anlatılmasıdır.
Devleti’nin resmi tarihidir.

EDEBİYAT 11
 Divan Edebiyatı - 2 FASİKÜL 9
Etkinlik - 2
Aşağıda verilen eserleri yazarları ile eşleştiriniz..

1 Çenginame NEF’Î A

2 Seyahatname BAKİ B

3 Mizanü’l Mülk MERCİMEK AHMET C

4 Hayrabat SİNAN PAŞA D

5 Heşt Behişt EVLİYA ÇELEBİ E

6 Siham-ı Kaza AHMEDİ DAİ F

7 Pandeme ŞEYHİ G

8 Fezail-i Mekke ŞEYH GALİP H

9 Şikâyetname AHMEDÎ I

10 Çengname GÜLŞEHRİ İ

11 Vesiletü’n Necat KATİP ÇELEBİ J

12 Kabusname ÂŞIK PAŞA K

13 Tehzibü’l Ahlak SEHÎ BEY L

14 Hüsn ü Aşk FUZULİ M

15 Harname NABİ N

16 Mizanü’l Evzan ALİ ŞİR NEVAİ O

17 İskendername SÜLEYMAN ÇELEBİ Ö

18 Mantıkut Tayr ENDERUNLU FAZIL P

19 Garipname GÜVAHİ R

12 EDEBİYAT

1. 16. yüzyıl divan edebiyatının en güçlü şairlerinden biri-
dir. Birçok alanda eser vermiş ama daha çok gazel şairi
olarak bilinmiştir. Şiirleri söyleyiş olarak kolay görünür
ama derin tasavvufi anlamlar taşır. Şiirlerinde Azeri leh-
çesini kullanan şair, tasavvuf ilkelerini şiirin bütününe yer-
leştirmede son derece başarılıdır. Yazdığı 4 mesnevide
de ilahi aşkı işlemiş, çağdaşlarına göre sade bir dil kul-
lanmıştır.
Bu parçada sözü edilen şair aşağıdakilerden hangi-
sidir?
A) Bakî  B) Fuzûlî   C) Nedim
  D) Nâbî   E) Şeyh Galip  konulara değinmemiştir. (Nedim)
Pratik Test
4. Aşağıdaki açıklamalardan hangisi ayraç içinde belir-
tilen kişiyle ilgili değildir?
A) Mesnevi tarzında yazılmış olan Pendname adlı eseri
edebiyatımızda bir atasözleri kitabı olarak kabul edi-
lir. (Güvahî)
B) Zindandayken devrin padişahı Fatih Sultan Mehmet’e
Kerem Kasidesi’ni sunmuş ve hapisten kurtulmuş-
tur. (Nesimî)
C) Büyük bir ustalıkla söylediği rubailer ile divan edebi-
yatında kendine yer edinmiştir. (Azmizade Haletî)
D) Şarkı türünde söylediği şiirlerle dikkat çekmiş, dini

E) Su Kasidesi peygamberimiz için yazılmış güzel bir

naat örneğidir. (Fuzûlî)

5. Mahallileşme Akımı’yla ilgili olarak aşağıdakilerden

hangisi yanlıştır?
Tandem Yayınları

A) Günlük konuşma dili, deyim ve atasözleri şiirde kul-

2. ---- tarafından yazılan ----, tasavvufî özellikler taşıyan bir lanılmıştır.
mesnevidir. B) İstanbul’un günlük yaşayışı şiire girmiş, halk zevkine
yaklaşılmıştır.
Bu cümlede boş bırakılan yerlere aşağıdakilerden
hangileri getirilemez? C) Necatî, Nedim ve Enderunlu Vasıf gibi divan şairleri
tarafından benimsenmiştir.
A) Âşık Paşa - Garipname D) Yeni mazmunlar geliştirilmiş ve söz sanatlarına ağır-
B) Gülşehrî - Felekname lık verilmiştir.

C) Ahmet Daî - Çengname E) Soyuttan çok somut güzeller ve güzellikler işlenmiş-

tir.
D) Şeyh Galip - Hüsn ü Aşk

E) Ahmedî - İskendername
6. Aşağıdakilerin hangisinde bir bilgi yanlışı vardır?

A) Kâtip Çelebi tarih, coğrafya, devlet idaresi, hukuk,

maliye, denizcilik gibi birçok alanda yapıtlar ortaya
koymuştur.

B) Aşk, doğa, dünya zevki, hayattan tat alma ve devri-

nin ihtişamı, 16. yüzyıl divan şairi Bâki’nin şiirlerinde
3. Divan edebiyatı sanatçıları ve yaşadığı yüzyıllarla il- yer alan başlıca konulardır.
gili olarak aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? C) Nedim, şiirlerinde deyimlere, atasözlerine, hikmetli
sözlere ve özdeyişlere yer vermiş; döneminde hikemî
A) Şeyyad Hamza – 13. yüzyıl gazel tarzında yazdığı şiirleriyle ünlenmiştir.
B) Ahmedî – 14. yüzyıl D) Şeyh Gâlip, şiirlerinde sembolik anlatıma, soyut ve
C) Nesimî – 16. yüzyıl kapalı hayallere, mecazlara bolca yer vermiştir.

D) Nef’î – 17. yüzyıl E) Divan edebiyatında süslü nesrin önemli temsilcile-

rinden olan Sinan Paşa’nın söz sanatları ve mazmun-
E) Şeyh Galip – 18. yüzyıl
larla dolu, sanatlı ve ahenkli bir dili vardır.

EDEBİYAT 13
 Pratik Test
7. Aşağıdakilerden hangisi divan edebiyatında bir tez-
kire (biyografi) yazarı değildir?
A) Veysî
B) Ahdi
C) Mirzazade Salim
D) Âşık Çelebi
E) Latifi
8. Divan edebiyatında kullanılan, kalıplaşmış benzetme ve
mecazlardan oluşan ---- ister istemez sanatçıların duyuş
ve düşünüş evrenlerini tekdüzeleştirmiştir. Nitekim bu tu-
tumu değerlendirirken Celâleddin Harzemşah adlı yapı-
tının ön sözünde alaylı bir söyleyişle Namık Kemal şun-
ları söyler: “Divanlarımızdan biri mütalâa olunurken, in-
san, (şiirleri) boyu serviden uzun, beli kıldan ince, ağzı
zerreden ufak, kılıç kaşlı, kargı kirpikli, geyik gözlü, yılan
saçlı sevgililerle dolu göreceğinden, kendini devler, gul-
yabaniler âleminde zanneder.”
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden han-
gisi getirilmelidir?
A) mazmunlar B) mahlaslar
C) muhammesler D) musammatlar
E) nazım şekilleri
9. (I) Divan edebiyatında yaygın bir nesir türü olan sade
nesrin temel niteliği, konuşma diline yakınlığıdır. (II) Ya-
lınlık, açıklık, düşünce ve olayların doğrudan doğruya
ifadesi bu türün asıl özellikleridir. (III) Kur’ân tefsirleri, ha-
dis kitapları, fütüvvetnâmeler, menakıpnâmeler, gazavat-
nâmeler, ahlâk kitapları, sade nesrin hâkim olduğu eser-
ler arasında yer almıştır. (IV) Mercimek Ahmet’in Farsça-
dan çevirdiği Tazarruname sade nesrin başarılı örnekle-
rinden birisidir. (V) Veysî ve Nergisî de sade nesir ala-
nında en tanınmış divan sanatçılarıdır.
Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangilerinde
bir bilgi yanlışı vardır?
A) I ve II  B) I ve III   C) II ve IV
  D) III ve V   E) IV ve V  ---- denir. (menakıbname)
1-E 2-B 3-C 4-B 5-D
14
10. (I) Hicviyeler de methiyeler gibi genellikle kaside nazım
şekliyle yazılmıştır ancak diğer nazım şekilleriyle yazılan
hicviyelere de rastlanır. (II) Örneğin divan şiirinin bilinen
ilk hiciv eseri olan Şeyhî’nin Harnâme’si kaside biçi-
minde kaleme alınmıştır. (III) Fabl özellikleri taşıyan bu
eserde, başından geçen bir soygun olayını anlatan şair,
eserin sonunda varını yoğunu kaybettiğini ve padişah-
tan adalet istediğini ifade eder. (IV) Fuzûli’nin taşra bü-
rokrasisini hicvettiği Şikâyetnâme adlı mektubu da di-
van edebiyatında sosyal bir eleştiri eseri kabul edilir. (V)
Bağdatlı Ruhî’nin 17 bentlik Terkîb-i Bend’i de XVI. yüz-
yıl toplum düzenindeki çarpıklıkların ve taşra yönetimi
teşkilâtının hicvedildiği bir eserdir.
Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisinde bil-
gi yanlışı vardır?
A) I  B) II  C) III  D) IV  E) V
11. ----, Ahiliğin özelliklerini anlatan, insanlara toplumda na-
sıl davranmaları gerektiğini açıklayan dinî-ahlâki nitelikli
öğüt kitaplarıdır. Bu kitaplardaki öğütler, yüzyıllar bo-
yunca Türk toplumuna yön veren öğütlerdir. Dilinin sa-
deliği ve üslübunun akıcılığı, bu eserlerin önemini artır-
Tandem Yayınları
mıştır. Sade nesir türünde yazılır. Haliloğlu Yahya Bur-
gazi bu türün başarılı örneğini vermiştir.
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden han-
gisi getirilmelidir?
A) Fütüvvetnameler B) Siyasetnameler
C) Sefaretnameler D) Seyahatnameler
E) Menakıbnameler
12. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde boş bırakılan yere
ayraç içinde belirtilen sözcük getirilirse tanım yanlış
olur?
A) Hazreti Muhammed’in (sav) hayatını anlatan yapıt-
lara ---- denir. (siyer)
B) Savaşların, kahramanlıkların, zaferlerin anlatıldığı ya-
pıtlara ---- adı verilir. (tezkire)
C) Şairlerin şiirlerde kullandıkları takma adlara ---- de-
nir. (mahlas)
D) Din ve devlet büyüklerini övmek amacıyla yazılan şi-
irlere ---- denir. (methiye)
E) Din büyüklerinin, mürşitlerin, tarikat büyüklerinin ha-
yatlarını, gösterdikleri kerametleri konu alan eserlere
6-C 7-A 8-A 9-E 10-B 11-A 12-B
EDEBİYAT
 Sınav Tadında
1. Divan edebiyatında edebî nesre terim olarak ---- adı ve-
rilmiştir.
Bu cümlede boş bırakılan yere düşüncenin akışına
göre aşağıda verilenlerden hangisi getirilmelidir?
4. Bibliyografya kitabıdır. Bilimin tanımı, amacı, bölümleri,
kaynakları üzerine yazılmış bir kitaptır. Kitapta üç yüz ka-
dar bilimin özellikleriyle ilgili bilgi verilmiştir. Ayrıca kitap,
on beş bin kadar eserin konuları, yazarları ve bu eserler
üzerine yazılmış not ve açıklamaları içermektedir.

A) İnşa B) Nazım Bu parçada sözü edilen yapıt ve yazarı aşağıdakiler-

C) Musarra D) Takti den hangisidir?

E) Mukaffa
A) Kitab-ı Bahriye - Riri Reis

B) Keşfü’z Zünun - Kâtip Çelebi

C) Mirat’ül Memalik - Seydi Ali Reis

D) Seyahatnâme - Evliya Çelebi

E) Dürretü’t Taç - Veysî

2. Elçilerin gittikleri ülkelerle ilgili kaleme aldıkları yazılara

---- denir. Elçiler, görev gereği bulundukları ülkeyi, insan-
larını, orada yaptıklarını, siyasi izlenimlerini yazarlar. Bu
Tandem Yayınları

eserler, o ülkenin sosyal, siyasal ve ekonomik durumları

hakkında bilgiler içermesi bakımından önemlidir. 5. I. Asıl gaye düzyazı alanında hüner göstermektir.

Bu parçada boş bırakılan yere aşağıda verilenlerden II. Söz sanatlarına çokça yer verilir.
hangisi getirilmelidir? III. Tefsir, hadis ve öğüt kitapları bu türde yazılmıştır.

A) şehrengiz B) vakayinâme IV. Yabancı sözcük ve tamlamalarla yüklü ağır bir dil kul-
lanılır.
C) sefaretnâme D) seyahatnâme
V.
Kelile ve Dimne adlı çevirisiyle Kul Mesut, bu türün
E) habnâme
en güzel örneğini ortaya koymuştur.

Yukarıda numaralanmış yargılardan hangilerinde “süs-

lü ve sanatlı nesir”le ilgili olarak bir bilgi yanlışı yapıl-
mıştır?

A) I ve II  B) II ve III   C) II ve IV

  D) III ve V   E) Yalnız IV 

3. Bu yapıtlar görülen bir rüya anlatılıyormuş gibi, bir olay

ya da kişi hakkında görüşlerin söylenmesi biçiminde ya-
zılır. Manzum da olabilir. Veysî bu türde başarılı bir yapıt
ortaya koymuştur. Bu yapıtlar tenkit ve hiciv maksadıyla
yazılmıştır.

Bu parçada sözü edilen yapıtlar aşağıdakilerden han- 6. Aşağıda verilenlerden hangisi dinî ve tasavvufî me-
gisidir? tinlerden biri değildir?

A) Münşeat B) Sefaretnâme A) Siyer B) Fıkıh

C) Surnâme D) Gazavatname C) Hadis D) Sefaretnâme

E) Habnâme E) Menâkıbnâme

EDEBİYAT 15
 Sınav Tadında
7. (I) Tezkireler, çağının bir edebiyat ve kültür ürünüdür. (II)
Yazıldığı çağın sosyal, kültürel, sanatsal ortamını içerir.
(III) Aynı zamanda günümüz araştırmaları için değerli bi-
rer belge ve kaynak durumundadır. (IV) Şair tezkiresi
yazma geleneği XV. yüzyılda Çağatay sahasında Ali Şir
Nevaî tarafından kaleme alınan Mecalisü’n-Nefâis ile
Anadolu sahasında ise Sehi Bey’in yazdığı Mizanü’l Hak
ile başlayarak, asırlarca kesintiye uğramadan devam et-
miştir. (V) Latifî, Ahdî, Âşık Çelebi ve Hasan Çelebi diğer
önemli tezkire yazarlarındandır.
Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisinde bir
bilgi yanlışı vardır?
A) I  B) II  C) III  D) IV  E) V
8. 1609’da İstanbul’da doğmuştur. Babası asker sınıfından
olduğundan başta Bağdat Seferi olmak üzere birçok sa-
vaşa katılmış, dönüşte İstanbul’da kendini tamamen ilmi
çalışmalara adamıştır. Arapça ve Farsçanın yanında La-
tince ve Fransızca öğrenmiş, deneysel bilimlerin önemi
üzerinde durmuştur. Avrupa’nın o dönemdeki yenilikle-
rinin memlekete getirilmesi düşüncesini ilk defa ileri sür-
müştür. Sosyal bilimler alanındaki eserleriyle dünyaca
tanınmıştır. Başta coğrafya ve tarih olmak üzere birçok
alanda eser vermiştir. Eserlerinde sade, süssüz, açık bir
anlatım ve devrine göre yalın bir dil kullanmıştır.
Bu parçada sözü edilen sanatçı aşağıdakilerden han-
gisidir?
A) Kâtip Çelebi B) Âşık Çelebi
C) Kemalpaşazade D) Nergisî
E) Lamiî Çelebi
9. I. Taştir
II. Seci
III. Sefaretnâme
IV. Kaside
V. Münşeat
Yukarıda verilenlerden hangileri divan edebiyatında
düzyazıyla ilgili değildir?
B C) Şarkılarıyla bilinmeleri
A) I ve II  B) I ve IV  
  D) III ve V   E) IV ve V  E) Aruzun yanında heceyi de kullanmaları
1-A 2-C 3-E 4-B 5-D
16
10. (I) 18. yüzyıl şiir alanında olduğu gibi düzyazı alanında
da verimli bir yüzyıldır. (II) Bu dönemde biyografi, tarih
ve özellikle sefaretname türünde önemli eserler verilmiş-
tir. (III) Önceki yüzyılda Veysi ve Nergisî’nin başını çek-
tiği sanatlı söyleyiş yerini yalın bir söyleyişe bırakmaya
başlamıştır. (IV) Tarih türünde Naima, sefaretname tü-
ründe Yirmisekiz Mehmet Çelebi adını duyurmuştur. (V)
Dinî ve tasavvufî ilimlerin yanında tıp, astronomi ve ma-
tematik gibi ilimlerde söz sahibi olan Kâtip Çelebi bu dev-
rin önemli isimleridir.
Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisinde bir
bilgi yanlışı vardır?
A) I  B) II  C) III  D) IV  E) V
11. (I) Fuzûlî, divan edebiyatının en kudretli, en başarılı şa-
irlerinden biridir. (II) Birçok nazım biçiminde başarılı şiir-
ler söylemesine karşın gazel şairi olarak anılmıştır. (III)
Şiirlerinde Azeri lehçesinin etkileri görülen şair, şiirlerini
tasavvuf ve ilahî aşk etrafında örgülemiştir. (IV) Mesnevi
Tandem Yayınları
türünde de güzel örnekler veren şairin özellikle Leyla ile
Mecnun mesnevisi en ünlü olanıdır. (V) Kaside şeklinde
yazdığı Şikayetname adlı eserinde ise devrindeki rüş-
vetçiliği ve yozlaşmayı yermiştir.
Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisinde bir
bilgi yanlışlığı vardır?
A) I  B) II  C) III  D) IV  E) V
12. I. Nesimî
II. Nef’î
III. Nedim
Yukarıda verilen şairlerin ortak yönü aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Aynı yüzyılda yaşamaları
B) Hiciv türünde başarılı olmaları
C) II ve III D) Hiç mesnevi yazmamaları
6-D 7-D 8-A 9-B 10-E 11-E 12-D
EDEBİYAT
AYT fasikül 10

Tandem Yayınları

Edebiyat
EDEBİYAT AKIMLARI
Kazanımlar
• Edebiyat akımlarının oluşumundaki etkenleri
kavrar.
• Edebiyat akımlarının çeşitlerini öğrenir.
ıralnıyaY mednaT

• Edebiyat akımlarının Türk edebiyatına etkisini

fark eder.
 4. ÜNİTE FASİKÜL 10
Edebiyat Akımları

EDEBİYAT AKIMLARI ÂÂ Kahramanlar dış görünüşleriyle değil, ruhsal özellikleriyle

ÂÂ Edebiyat alanında ortaya çıkan, belirli bir görüş ve anla- ele alınmıştır.
yışı ifade eden sanatsal işlevlerdir. ÂÂ Tiyatroda yer, zaman ve olay birliğine uyulmuştur.
ÂÂ Edebiyat akımlarının oluşmasında toplumsal yapıdaki ge- Temsilcileri
lişme ve değişmeler, siyasal yönetim özellikleri, felsefi an- Dünya edebiyatında: Boileau, La Fontaine, Racine, Corne-
layışlar, sanatçıların değişiklik istekleri başlıca etkenler ola- ille, Moliere, Madam De La Fayette, Bousset, La Bruyere
rak sayılabilir. Türk edebiyatında: Şinasi, Ahmet Vefik Paşa
ÂÂ Genellikle edebiyat akımı ya bir öncekine tepki olarak doğ-
ROMANTİZM (COŞUMCULUK)
muştur ya da önceki akımın uzantısı niteliğindedir. ÂÂ Fransa’da, 1830’lu yıllar-
ÂÂ Kimi akımlar arasında büyük farklılık, kimileri arasında da
da klasisizme tepki olarak
benzerlikler vardır.
doğan; duygu ve hayali
HÜMANİZM esas alan edebiyat akımı-
ÂÂ 14. yüzyılda İtalya’da doğan, insanı evrende tek ve en yük- dır.
sek değer olarak gören, insanı geliştirme ve yüceltmeyi ÂÂ Klasisizmin önemsemediği “din”e önem verilmiştir. İnsanı bir
amaçlayan bir akımdır. dine inanmaya iten, akıldan çok, duygular olduğundan ro-
ÂÂ Hümanistlere göre sanatın ve edebiyatın asıl konusu in- mantizmde duygu, coşkunluk ve hayal önem kazanmıştır.
sandır. ÂÂ Romantikler tabiata yönelmiş; çoğunlukla aşk, ölüm, tabi-
ÂÂ Edebiyatın amacı insanı bu mükemmelliğe doğru götür- at konularını işlemişlerdir.
mektir. ÂÂ İnsan ruhuna önem vererek karşıtlıklardan, (ak-kara, gü-
ÂÂ İnsan sevgisinden yola çıkan hümanistler, içinde yaşadık- zel-çirkin, iyi-kötü...) yararlanmışlardır.
ları çağa, topluma, yerel ve ulusal değerlere uzak kalmış- Romantizmin doğuşundaki etken, “Fransız İhtilali”dir.
Tandem Yayınları

ÂÂ

lar; evrenselliği hedeflemişlerdir. ÂÂ Klasisizm, mutlak monarşi zihniyetinin ürünüdür; roman-

ÂÂ Hümanist eserlerde antik Yunan ve Latin sanat/edebiyatın- tizm hürriyet, eşitlik ve demokrasi gibi düşüncelerin bir ürü-
dan, düşünürlerinden örnekler görülür. nüdür.
KLASİSİZM (KURALCILIK) ÂÂ İlkin Lamartine’in yayımladığı Meditation adlı şiir dergisi ile
ÂÂ 17. yüzyıl ortalarında Fransa’da ortaya çıkan akıl, sağdu- ilgi çeken romantizm, Victor Hugo’nun yazdığı Cromwel
yu ve insan tabiatı üzerine temellenen edebiyat akımıdır. adlı dramının önsözü ve Hernani adlı dramıyla klasisizmin
ÂÂ Klasisizme göre, insanı insan yapan güç, akıl ve sağduyu- önüne geçmiştir.
dur. İlkeleri:
ÂÂ Akıl ve sağduyuya dayanan yapıtlar, herkesin anlayabile- ÂÂ Duygu, coşkunluk ve hayal önem kazanmıştır.
ceği nitelikte, güzel ve gerçeği yaşatan yapıtlardır. ÂÂ “Sanat, toplum içindir.” anlayışı benimsenmiştir.
ÂÂ Klasisizmin öncülerinden Boileau, akıl ve mantığı seviniz, ÂÂ Konular tarih ve ulusal kültürden seçilmiştir.
yapıtlarınız daima en büyük süsünü ve değerini ondan al- ÂÂ Yapıtlarda genellikle aşk, ölüm, doğa, özgürlük, eşitlik gi-
sın, sözüyle bu akımı özetlemiştir. bi konulara yer verilmiştir.
ÂÂ Klasikler kişilerin her zaman, her yerde, her toplumda ay- ÂÂ İnsan ruhuna önem verilerek karşıtlıklardan, (ak-kara, gü-
nı duygu ve düşüncede olduğunu kabul etmiş, bu yüzden zel-çirkin, iyi-kötü...) yararlanılmıştır.
yapıtlarında değişmez tipler ortaya koymuşlardır. ÂÂ Gerçek, bir yönüyle değil; çirkin, bozuk, gülünç... bütün
ÂÂ Tiyatroda üç birlik (yer-zaman-olay birliği “bir yerde, bir yönleriyle ele alınır.
günde, bir tek olay”) kuralına uymaları, akla ve doğallığa ÂÂ Sanatçılar, yapıtlarında kişiliklerini gizlememiş; olaylar kar-
verdikleri önemin bir göstergesidir. şısında duygu ve görüşlerini açıkça anlatmışlardır.
İlkeleri: ÂÂ Tiyatroda, üç birlik kuralına (yer, zaman ve olay birliği) uyul-
ÂÂ Akıl, sağduyu ve insan doğasına önem verilir. mamış, dram gelişmiştir.
ÂÂ Düş ve duygu değil; mantık ve ölçü önemlidir. Temsilcileri
ÂÂ Yapıtlarda, eski Yunan ve Latin kaynaklarından alınan ko- Dünya edebiyatında: Shakespeare, Byron,
nular işlenir. Shelley, Keats, Goethe, Schiller, J. J. Rousseau,
ÂÂ Yapıtlarda, konuya değil, konunun işleniş biçimine önem Chateaubriand, Madame de Stael, Lamartine,
verilmiştir. Victor Hugo, Aleksandre Dumas Pere, Alfred
ÂÂ “Sanat, sanat içindir.” anlayışı benimsenmiştir. de Musset,Alfred de Vigny, Aleksandre Puşkin
ÂÂ Sanatçılar, yapıtlarında kişiliklerini gizlemişlerdir. Türk edebiyatında: Namık Kemal, Ahmet Mithat Efendi, Ab-
ÂÂ Yapıtlarda değişmez tipler oluşturulmuştur. dülhak Hamit Tarhan, Recaizade Mahmut Ekrem (şiirde)

EDEBİYAT 3
 Edebiyat Akımları FASİKÜL 10
REALİZM (GERÇEKÇİLİK)
1. ÖĞRETEN SORU ÂÂ 19. yüzyılın ikinci yarısında Fransa’da romantizme tepki
---- akımında yüreğimize kitap sayfalarından ulaşılmak istenir. olarak ortaya çıkan, gerçekçiliği ilke edinen edebiyat akı-
Bize duyurulan her heyecanın eski, çok eski bir yazardan ya- mıdır.
pılan alıntıyla doğrulanması gerekiyor gibidir. ---- akımında ise
ÂÂ Realizmde, çevre ve ortamın tanıtılmasına önem verilmiş;
kahramanların gözüyle betimlemeler yapılmıştır.
doğrudan doğruya yüreğimize, yücelik duygumuza seslenilir.
ÂÂ Olayların ve davranışların kahramanların ruhlarında bırak-
İşte aradaki büyük fark bence budur.
tığı izlenimler, duygu ve düşünceler belirtilmiştir.
Bu parçada boş bırakılan yerlere sırasıyla aşağıdakiler- ÂÂ Realistler, yapıtlarında sadece gerçekleri anlatan bir göz-
den hangisi getirilmelidir? lemci konumunda kalmışlardır.

A) Klasisizm - Romantizm B) Realizm - Romantizm İlkeleri:

ÂÂ Gözlem ve belgelere önem verilmiştir.
C) Realizm - Sembolizm D) Natüralizm - Sembolizm
ÂÂ Yaşamdaki gerçek olay ve kişiler anlatılmıştır.
E) Klasisizm - Natüralizm ÂÂ Üslup açık ve yapmacıksızdır.
AYT 2020 ÂÂ Biçimsel güzelliğe önem verilmiştir.
Çözüm:
ÂÂ Yapıtlarda eğitme amacı güdülmemiş, “Sanat sanat için-
dir.” anlayışı benimsenmiştir.
ÂÂ Sanatçılar, yapıtlarında kişiliklerini gizlemiş; olay ve kahra-
manları tarafsız bir gözle anlatmıştır.
2. ÖĞRETEN SORU ÂÂ Yapıtlarda çevre betimlemeleri, örf ve âdetlerin anlatımı ön
“Gerçeği olduğu gibi yansıtmak benim işim değildir. Dış dün- plana çıkmıştır.
yayı duygu ve hayal gücüyle zenginleştirerek vermek, tabia- Temsilcileri
tın güzelliklerini dile getirmek sanatın görevi olmalıdır.” görü-
Dünya edebiyatında: G. Flaubert, Stendhal, Balzac, Daniel
şünü ileri süren bir sanatçı, aşağıdaki edebiyat akımların-
Defoe, Charles Dickens, Tolstoy, Dostoyevski, Çehov, Gorki,
Tandem Yayınları

dan hangisinin savunucusu durumundadır?

Gogol, Hemingway, Mark Twain
A) Klasisizm  B) Romantizm   C) Realizm
Türk edebiyatında: Recaizade Mahmut Ekrem, Samipaşa-
D) Natüralizm   E) Sürrealizm zade Sezai, Mehmet Âkif Ersoy, Halit Ziya Uşaklıgil, Ömer Sey-
AYT 2018 fettin, Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Refik Halit Karay, Sait Faik
Çözüm: Abasıyanık, Memduh Şevket Esendal

Realistler, yapıtlarını oluştururken insanları

BAŞKA YERDE YOK

eğitme gibi bir amaç gütmemiş; yapıtlarında sa-

3.ÖĞRETEN SORU dece gerçekleri anlatan bir gözlemci konumunda
kalmışlardır.
“İyi ile kötünün, akla karanın çatışması az çok her romanda
Bu yüzden realistler, yapıtlarında his ve hayale ka-
vardır. Fakat XIX. yüzyıl Batı romancılığının yarattığı gelenek,
pılmadan, yaşam gerçeklerini olduğu gibi yansıt-
bu çatışmada yazarın apaçık taraf tutmamasını, insanları kah-
mışlardır.
raman değil, kahramanları insan etmesini, kimi insanı ak, kimi
Gustave Flaubert’ın yazdığı Madame Bovary adlı
insanı kara değil, her insanı alaca göstermesini ister. Oysa ya-
romanının yayımlanması romantizm akımının, re-
zar, ayırıyor insanları: Ak bir yana, kara bir yana, cılız bir yana alizm akımı karşısında yenilgisi olarak kabul edil-
gürbüz bir yana...” miştir.
Stendhal’ın, “Roman büyük bir yolun üstünde gez-
Paragrafta sözü edilen “ak-kara” çatışmasının, en belirgin dirilen bir aynadır. Kah göklerin maviliğini yansı-
olduğu edebiyat akımı hangisidir? tır, kah yolun çukurlarında biriken çamuru; sonra
da kalkar, torbasında ayna taşıyan adamı ahlak-
A) Klasisizm  B) Romantizm   C) Realizm
sızlıkla suçlandırırsınız! Aynası, çamuru gösteri-
D) Natüralizm   E) Parnasizm yor diye, aynayı suçlandırıyorsunuz! Asıl çamurlu
ÖSYM büyük yolu, en çok da suyun birikmesine, çamur
Çözüm: olmasına yol açan bayındırlık müfettişi suçlandı-
rılmalı.” sözü realizmin temel niteliğini ortaya koy-
maktadır.

4 EDEBİYAT
 Edebiyat Akımları FASİKÜL 10

4.ÖĞRETEN SORU 5. ÖĞRETEN SORU

Hayır, hayal ile yoktur benim alışverişim Roman yazarı, bilimsel metotları uygulayan bir deneycidir. O,
İnan ki ne demiş isem görüp de söylemişim sadece gözlem yapılarak öğrenilebilecek şartları kaydetmez,
Şudur benim cihânda en beğendiğim meslek bireyin çevre şartlarıyla mücadelesini sebep sonuç ilişkisi
Sözüm odun gibi olsun hakikat olsun tek içinde vererek başlangıçta oluşturduğu hipotezi ispatlamak
zorundadır. Onun için en önemli şey, insan tabiatını objektif
Bu dizelerde dile getirilen düşünce, aşağıdaki edebî akım-
bir biçimde gözlemlemek, belli biyolojik kalıtımla doğan bir
lardan hangisi ile ilişkilendirilebilir?
kişinin belli sosyoekonomik şartlar içinde kaderinin ne olaca-
A) Romantizm  B) Realizm   C) Sembolizm ğını incelemektir.

D) Sürrealizm   E) Klasisizm Bu parçada söz edilen edebî akım aşağıdakilerden han-

ÖSYM gisidir?

Çözüm: A) Romantizm B) Realizm   C) Natüralizm

D) Sembolizm  E) Sürrealizm

AYT 2018
NATÜRALİZM (DOĞALCILIK)
6. ÖĞRETEN SORU
ÂÂ 19. yüzyılın ikinci yarısında
Fransa’da realizmin ileri ve (I) Natüralizm duyularla algılanabilir gerçekliğin tıpatıp yansı-
abartılı biçimi olarak ortaya çık- tılmasını ilke edinmiştir. (II) Endüstrileşme sürecinde ortaya
mıştır. çıkan ekonomik ve ahlaksal bunalımla büyük kent halkının
ÂÂ “Determinizm” (Tabiat olaylarında aynı sebepler, aynı şart- eleştirilmesi natüralizmin temel konularıdır. (III) Natüralizmin
larda aynı sonucu doğurur.) anlayışı edebiyata yansıtılmış-
kökleri, düşünce tarihi açısından realizm içinde yer alır ama
tır.
Tandem Yayınları

onu aşar çünkü natüralizm doğayı olduğu gibi yansıtmayı

ÂÂ Natüralizmde toplum büyük bir laboratuvar, insan deney
amaçlar. (IV) Natüralizmin temelinde deneysel doğa bilimle-
konusu, sanatçı bilgin olarak kabul edilmiştir.
rinin verileri yatar. (V) Natüralizme göre, edebiyatın amacı,
ÂÂ Gerçek yaşam, bütün yönleriyle anlatılmış; iğrenç, çirkin
ve bayağı olaylar eserlerde yer almıştır. ciddi konuları, sanatlı biçimde işlemek; sanatta iyiye, gerçeğe
ÂÂ Natüralistlere göre “Bedenden ayrı bir ruh yoktur, insanla- ve güzele yönelmektir.
rın yaşamı içgüdülerden ibarettir ve kötü çevreler, kötü ki- Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangisinde belir-
şileri yetiştirir.”
tilenler, natüralizm akımıyla ilgili değildir?
ÂÂ Natüralistler, toplumsal nedenleri bir yana bırakmışlar, yal-
A) I  B) II  C) III  D) IV  E) V
nızca yaşananı “nesnel” bir biçimde aktarmakla yetinmiş-
lerdir. ÖSYM
ÂÂ Bundan dolayı onlara “zabıt katipleri” yakıştırması yapıl-
SÜRREALİZM (GERÇEKÜSTÜCÜLÜK)
mıştır. ÂÂ Fransa‘da Andre Breton ve arkadaşlarınca oluşturulan
İlkeleri: edebiyat akımıdır.
ÂÂ Olaylar ve kişiler, yapıtlarda bir bilim adamı gözüyle ele ÂÂ Sigmund Freud’un “psikanaliz” yönteminin edebiyata uyar-
alınmıştır. lanmış biçimidir.
ÂÂ Sürrealistler, her türlü geleneksel ve sanatsal baskıyı red-
ÂÂ Soyaçekim, çevrenin insan üzerindeki etkisi, deneye da-
derek düş gücünün özgürce kullanılması görüşünü benim-
yanma ve gözlem önemlidir.
semiştir.
ÂÂ Dil, her insanın anlayabileceği özelliktedir.
ÂÂ Sürrealizme göre insan gerçek kişiliğini; gelenek, örf, din
ÂÂ Roman kahramanları, toplumun hangi kesimindense o ke-
gibi bazı dış baskılar nedeniyle açığa çıkaramamaktadır.
simin ağzıyla konuşturulmuştur. ÂÂ Bu yüzden sürrealistler, hipnotize edilmiş insanlara şiir söy-
ÂÂ Realizmdeki biçim güzelliği ve konuyu sanatlı bir biçimde letmiş ve bunları başyapıt saymışlardır.
işleme kaygısı natüralizmde yoktur. ÂÂ Bu şiirlere “otomatik şiir” adını vermiş, akıl ve mantığı de-
Temsilcileri ğersiz sayarak insanı yönlendiren gücün içgüdü ve bilin-
Dünya edebiyatında: Emile Zola, Guy De Maupassant, Alp- çaltı olduğunu ileri sürmüşlerdir.
honse Daudet, John Steinbeck, Goncourt Kardeşler İlkeleri:
ÂÂ Söyleyişte özentiden uzak durulmuştur.
Türk edebiyatında: Hüseyin Rahmi Gürpınar, Nabizade Nâ-
ÂÂ İnsan aklın, mantığın, geleneklerin baskısından kurtulma-
zım, Selahattin Enis Atabeyoğlu lıdır.

EDEBİYAT 5
 Edebiyat Akımları FASİKÜL 10
ÂÂ Bilinçaltı rüyada açığa çıktığından insanın rüyada ortaya
çıkan yönü, yalancı olmayan gerçek yönüdür. 8. ÖĞRETEN SORU
ÂÂ Sanat, bilinçaltının otomatik verileridir; sanatçı bu verileri
(I) 1860 -1885 yılları arasında Fransa’da, sanatçıların etkisi al-
kullanırsa asıl şiir ortaya çıkar.
tında kaldıkları parnasizm, sadece roman sanatına özgü bir
ÂÂ Şiirin konusunu olağanüstülükler, rastlantılar ve rüyalar
oluşturur. akımdır. (II) Romantizme tepki olarak doğmuştur. (III) Parnas-
ÂÂ İnsanı bütünüyle kavrayabilmek için; bilinçaltı, rüya ve düş çıları romantiklerden ayıran önemli fark “Sanat, sanat içindir.”
gücü edebiyata kaynaklık etmelidir. ilkesine sımsıkı bağlanmalarıdır. (IV) Türk edebiyatında ilk iz-
Temsilcileri leri Servet-i Fünun şairlerinde görülür. (V) Bu akımı bizde ilk
Dünya edebiyatında: Andre Breton, Luis tanıtan ve temsil eden Cenap Şahabettin olmuştur.
Aragon, Paul Eluard, Philippe Soupault,
Rene Char Yukarıdaki parçada numaralanmış cümlelerin hangisinde
Türk edebiyatında: Orhan Veli, Cemal Sü- bir bilgi yanlışı vardır?
reya A) I  B) II  C) III  D) IV  E) V

ÖSYM
7. ÖĞRETEN SORU
SEMBOLİZM (SİMGECİLİK)
Mantığın egemenliğinden kurtulamadık daha. Uygarlık, bilim- ÂÂ 19. yüzyılın sonlarında parnasizme tepki olarak doğmuş-
sellik ve ilerleme uğruna, insan psikolojisinin ve zihninin açık- tur.
ÂÂ Gerçeğin olduğu gibi değil, duygu ve düşüncelerin, söz-
lanamaz karmaşıklığı görmezden gelindi. Mantığa uygun ol-
cüklerin müzik ve sembol değerlerinden yararlanılarak yan-
mayan ve belli bir amaca hizmet etmeyen tüm yöntemler afo-
sıtılmasını benimseyen edebiyat akımıdır.
roz edildi. Düşüncenin çıkar gözetmez oyununa, rüyanın ve
İlkeleri:
çağrışımın sınırsız gücüne bugüne değin önem verilmedi; in- ÂÂ Dış dünya olduğu gibi değil; hissedildiği, algılandığı, du-
san ruhunu ve gerçekliğini anlamak için bunlara yönelmenin yulduğu gibi anlatılmalı” görüşü benimsenmiştir.
zamanı geldi. Bugüne kadar şiirin görmezden geldiği bilinç ÂÂ Şiirlerde alacakaranlık, ay ışığı, gündoğumu, günbatımı gi-
dışı bütün alanları şiirin içine çekmek için buradayız. bi belli belirsiz görüntüler yansıtılmıştır.
Tandem Yayınları

ÂÂ Anlatımda açıklıktan kaçınılmış, duygular “telkin” yoluyla

Bu parçada dile getirilen düşünceler, aşağıdaki edebî akım- duyurulmaya çalışılmıştır.
lardan hangisi ile ilişkilendirilebilir? ÂÂ Şiirde önemli olan musikidir, musiki değeri olmayan söz-
cükler kullanılmamalıdır.
A) Fütürizm  B) Dadaizm  C) Sürrealizm
ÂÂ Şiirde anlam aranmaz çünkü şiir anlaşılmak için değil, du-
D) Sembolizm E) Egzistansiyalizm yulmak içindir.
AYT 2019 ÂÂ Şiirler oldukça ağır bir dille yazılmış, şiirde biçim kusursuz-
PARNASİZM (ŞİİRDE GERÇEKÇİLİK) luğuna önem verilmiştir.
ÂÂ 19. yüzyılın sonlarında romantizme tepki olarak Fransa’da Temsilcileri
ortaya çıkmış, şiir alanında gerçekçiliği benimseyen ede- Dünya edebiyatında: Charles Baudelaire, Stephane Mal-
biyat akımıdır. lerme, Arthur Rimbaud, Paul Verlaine, Paul Valery, Edgar Al-
İlkeleri: len Poe
ÂÂ “Sanat, sanat içindir.” ilkesine bağlı kalınmıştır. Türk edebiyatında: Ahmet Haşim, Cenap Şahabettin, Yahya
Kemal Beyatlı, Ahmet Hamdi Tanpınar
ÂÂ Betimlemeye, düşünceye, biçim ve söyleyiş güzelliğine
önem verilmiştir. 9. ÖĞRETEN SORU
ÂÂ Sözcüklerin seçilerek kullanılışı, sıralanışı, bu sıralanıştan
doğan ahenk önemsenmiştir. Şair, okura gerçekleri değil, izlenimlerini duyurmaya çalışmalı;
ÂÂ Ölçü ve uyağa önem verilmiş, özen gösterilmiştir. anlam belirgin olmamalı; okur, sezinlediklerinden kendisi an-
ÂÂ Şairler, şiirlerinde kişiliğini gizlemiş, dış dünyada gördük- lamlar çıkarmalıdır. Sözcüklerin anlamlarından çok ahenkleri,
lerini nesnel bir gözle anlatmaya çalışmıştır. oluşturacakları müzikalite önemlidir. Duyurmak ve sezdirmek
ÂÂ Şairler, kendi tarihlerindeki üstün dönemlere, yükselişlere için mecazlı, çağrışıma elverişli söz ve söyleyişler seçilmeli-
özlem duymuşlardır. dir. Üzüntü, alaca karanlık; kırmızı ve sarı vb. renkler şiirde
ÂÂ Uzak ve yabancı ülkelerin efsanelerinden yararlanılmıştır. önem taşıyan ögelerdir.
Temsilcileri
Bu parçada özellikleri verilen edebî akım aşağıdakilerden
Dünya edebiyatında: Theophille Gautier, Theodore Banville, hangisidir?
François Coppee, Jose Maria de Heredia, Sully Prudhomme,
A) Sembolizm  B) Parnasizm   C) Klasisizm
Leconte de Listle
Türk edebiyatında: Cenap Şahabettin, Tevfik Fikret, Yahya D) Kübizm E) Romantizm
Kemal Beyatlı
ÖSYM
6 EDEBİYAT
 Edebiyat Akımları FASİKÜL 10
EMPRESYONİZM (İZLENİMCİLİK) ÂÂ Eşyanın dış görünüşüyle birlikte özünün de gösterilmesi
ÂÂ 19. yüzyılda ortaya çıkmış, edebiyatta ve resimde gelişe- gerekti­i görüşündedirler.
rek diğer güzel sanatları etkilemiş bir akımdır. ÂÂ Yalnız dış görünüş değ­il, duygular da anlatılmalıdır.
ÂÂ Empresyonistlere göre duyular, dış dünyayı bize olduğu Temsilcileri
gibi değil, onun gerçek görünüşünü değiştirerek ulaştırır. Dünya edebiyatında: A. Salmon, Max Jacob, Jean Cocteau,
ÂÂ İnsana anlatılanlar dış dünya değil, bu dünyanın hayaler- Pablo Picasso, Georges Braque
le bezenmiş izlenimlerdir. FÜTÜRİZM (GELECEKÇİLİK)
İlkeleri: ÂÂ İtalyan şairi Tomasso Marinetti’nin 1909’da Fransa’da ya-
ÂÂ Varlığın gerçekçili­ği ve nesnelliğ­i yerine kişisel yorum ön yımlanan bildirgesiyle ortaya çıkmış bir akımdır.
plana çıkarılmıştır. İlkeleri:
ÂÂ Dış dünyada görülen varlığın gerçek yönü değ­il; kişide ÂÂ Şiir, her türlü atılımı, savaşkanlığı, sanayi girişimlerini, ter-
uyandırdığı izlenimler anlatılmıştır.
sane ve makineleri övmelidir.
ÂÂ Anlamda belirginlikten çok, kapalılık tercih edilmiştir. ÂÂ Dizelerde makine ve çark seslerini duyurmaya çalışmış-
ÂÂ Sanatçılar, dış dünyaya ondaki varlıklara ve nesnelere kar-
lardır.
şı duyarsızdır.
ÂÂ Edebiyat durgunluktan ve uyuşukluktan kurtulmalıdır.
Temsilcileri Temsilcileri
Dünya edebiyatında: Rilke, James Joyce, Paul Cézanne, Ed Dünya edebiyatında: Marinetti, Mayakovski
gar Degas Türk edebiyatında: Nazım Hikmet
10. ÖĞRETEN SORU
DADAİZM (KURALSIZLIK)
ÂÂ 20. yüzyılın başlarında Tristan Tzara adlı gencin etrafında
Bazen düşünüyorum da eğer benim yazdıklarım hayatla ilgili toplanan bir grup şair, “dada” sözcüğünü, kurmak istedik-
değilse insanların yaşadığı nasıl bir dünya? Bana göre, tüm leri akıma ad olarak seçmiş ve bu akımı kurmuşlardır.
kitaplarım gerçeği yansıtıyor. Ama hangi gerçeği? Benim gör- ÂÂ Alaycı ve aşağılayıcı tavrıyla toplumsal değerleri kökünden
düğüm gerçeği. sarsmıştır.
ÂÂ 1922’den sonra yerini sürrealizme bırakmıştır.
Bu parçada sanat anlayışını belirten yazarın aşağıdaki İlkeleri:
Tandem Yayınları

●● Her şeye kuşkuyla bakılmalıdır.

akımlardan hangisine bağlı olduğu söylenebilir?
●● Çevredeki hiçbir şeyin doğruluğuna ve varlığına inanılma-
A) Natüralizm B) İzlenimcilik C) Klasisizm malıdır.
●● Aklın hiçbir değerinin olmadığı kabul edilmelidir.
D) Gerçeküstücülük   E) Sembolizm
ÖSYM ●● Dil ve estetik kuralları bir yana itilerek başıboş bir yol izlen-
EKSPRESYONİZM (DIŞAVURUMCULUK) melidir.
ÂÂ 20. yüzyılda empresyonizme tepki olarak doğmuş, doğa- Temsilcileri
nın olduğu gibi yansıtılması yerine duyguların ve iç dünya- Dünya edebiyatında: Tristan Tzara, Andre Breton, Luis Ara-
nın ön plana çıkarıldığı bir sanat akımıdır. gon, Philippe Soupauld, Paul Eluard
ÂÂ Almanya’da sanat dallarının tümünde etkili olan akım, hem
sanatta hem de toplumda kabul edilmiş biçim ve gelenek-
AKLINDA OLSUN

ÂÂ Şair Tristan Tzara’nın Larousse (Larus) sözlü-

lere bir başkaldırı niteliği taşımaktadır.
ğünden rastgele bir sayfa açarak bulduğu ve
ÂÂ Ekspresyonistler, yerleşik düzenin otoritesine karşı çıkmış-
Fransızca çocuk dilinde “tahta at” anlamına
lardır.
ÂÂ Toplumdan dışlanmış yoksulların, ezilmişlerin, akıl hasta- gelen “Dada”, sanatçılar tarafından benimsen-
larının, sokak kadınlarının ve eziyet edilen gençlerin yanın- miştir (Şubat 1916) ve hareketin adı olmuştur.
da yer almışlardır. ÂÂ “Dadacı Manifesto” aynı yıl Tristan Tzara tara-
İlkeleri: fından yazılmıştır.
●● Güzel sanatları genel olarak etkilemiş, insanların en gizli
yönlerini açığ­a vuran bir anlatım yolunu seçmiştir. EGZİSTANSİYALİZM (VAROLUŞCULUK)
●● Amacı, insanların ruhsal durumlarını anlatmaktır. ÂÂ 20. yüzyılın ilk yarısının sonlarına yaklaşılırken Fransa’da
Temsilcileri yaygınlık kazanan felsefe akımıdır.
Dünya edebiyatında: Franz Kafka, James Joyce, T.S. Eliot, ÂÂ İnsanın kendisini bulmasını, özünü elde etmesini savun-
Vincent Van Gogh (Resimde) muştur.
KÜBİZM İlkeleri:
ÂÂ 20. yüzyılın başında empresyonizme tepki olarak ortaya ÂÂ İnsanın geleceğini yine kendisinin çizebileceğini ileri süren
çıkmış ve daha çok, resimde kendini göstermiştir. bir felsefi anlayış hâkimdir.
ÂÂ Akımın amacı gerçeği gördüğümüz gibi değil, olduğu gibi ÂÂ İnsanın kendisini aşması gerektiği, hür olmaya mecbur ol-
göstermektir. duğu gibi konular ele alınır.
İlkeleri: Temsilcileri
ÂÂ Devamlı olan ve değ­işmeyen eşyanın özünün betimlenme-
Dünya edebiyatında: Jean Paul Sartre, Albert Camus, Mar-
sine çaba göstermişlerdir.
tin Heidegger

EDEBİYAT 7
 Edebiyat Akımları FASİKÜL 10

Etkinlik - 1
Aşağıda verilen bilgileri, ait oldukları edebî akımlarla eşleştiriniz.

A C
Fransa’da, 1830’lu yıllarda klasisizme tepki
olarak doğan; duygu ve hayali esas alan ede-
biyat akımıdır. Klasisizmin önemsemediği
“din”e önem verilmiştir. İnsanı bir dine inan-
maya iten, akıldan çok, duygular olduğundan
duygu, coşkunluk ve hayal önem kazanmıştır.
Tabiata yönelmiş; çoğunlukla aşk, ölüm, ta-
biat konularını işlemişlerdir.
19. yüzyılın ikinci yarısında Fransa’da roman-
tizme tepki olarak ortaya çıkan, gerçekçiliği
ilke edinen edebiyat akımıdır. Çevre ve orta-
mın tanıtılmasına önem verilmiş; kahraman-
ların gözüyle betimlemeler yapılmıştır. Olay-
ların ve davranışların kahramanların ruhla-
rında bıraktığı izlenimler, duygu ve düşünce-
ler belirtilmiştir.

B D
19. yüzyılın ikinci yarısında Fransa’da realiz-
Sigmund Freud’un “psikanaliz” yönteminin
min ileri ve abartılı biçimi olarak ortaya çık-
edebiyata uyarlanmış biçimidir. Her türlü ge-
mıştır. “Determinizm” (Tabiat olaylarında
leneksel ve sanatsal baskıyı redderek düş gü-
aynı sebepler, aynı şartlarda aynı sonucu do-
cünün özgürce kullanılması görüşünü benim-
ğurur.) anlayışı edebiyata yansıtılmıştır. Top-
semiştir. İnsan gerçek kişiliğini; gelenek, örf,
lum büyük bir laboratuvar, insan deney ko-
din gibi bazı dış baskılar nedeniyle açığa çı-
nusu, sanatçı bilgin olarak kabul edilmiştir.
karamamaktadır.
Tandem Yayınları

E
19. yüzyılın sonlarında romantizme tepki
olarak Fransa’da ortaya çıkmış, şiir alanında
gerçekçiliği benimseyen edebiyat akımıdır.
“Sanat, sanat içindir.” ilkesine bağlı kalınmış-
tır. Betimlemeye, düşünceye, biçim ve söyle-
yiş güzelliğine önem verilmiştir. Sözcüklerin
seçilerek kullanılışı, sıralanışı, bu sıralanıştan
doğan ahenk önemsenmiştir..

PARNASİZM

SÜRREALİZM NATURALİZM

REALİZM ROMANTİZM

8 EDEBİYAT
Edebiyat Akımları FASİKÜL 10
Etkinlik - 2
Aşağıda verilen sanatçıları, temsilcisi oldukları edebî akımların altına yazınız.

ROMANTİZM REALİZM PARNASİZM

………..………..
………..……….. ………..………..
………..………..
………..……….. ………..………..
………..………..
………..……….. ………..………..
………..………..
………..……….. ………..………..

NATURALİZM SÜRREALİZM SEMBOLİZM

………..……….. ………..……….. ………..………..
………..……….. ………..……….. ………..………..
………..……….. ………..……….. ………..………..
………..……….. ………..……….. ………..………..

EKSPRESYONİZM

………..………..
………..………..
………..………..
………..………..

Nabizade Nazım, Tevfik Fikret, Shakespeare, Franz Kafka, Ahmet Mithat Efendi,
James Joyce, Emile Zola, G. Flaubert, Cenap Şahabettin, Stephane Mallerme,
Andre Breton, Luis Aragon, T.S. Eliot, Orhan Veli, Cemal Süreya, Guy De Ma-
Aralarında benzerlik ilgisi kurulan varlık veya kavramlardan nitelikçe zayıf olanın, kuvvetli olana benzetilerek anlatılmasıdır.
upassant, Hüseyin Rahmi Gürpınar, Theodore Banville, François Coppee, Sten-
dhal, Recaizade Mahmut Ekrem, Samipaşazade Sezai, Charles Baudelaire,
Byron, Namık Kemal, Arthur Rimbaud, Vincent Van Gogh,

EDEBİYAT 9
 Öğreten Test
1. Klasisizm ile ilgili olarak aşağıdaki yargılardan han- 4. Aşağıdaki sanatçı-edebiyat akımı eşleştirmelerinden
gisi yanlıştır? hangisi yanlıştır?

A) Yapıtlarda, Eski Yunan ve Latin edebiyatı kaynakla- A) Honore de Balzac - realizm

rından alınan konulara yer verilmiştir.
B) Victor Hugo - romantizm
B) Yapıtlarda konunun işlenişine değil, konuya önem
C) Andre Breton - sürrealizm
verilmiştir.
D) Charles Baudelaire - sembolizm
C) Sanatçılar, yapıtlarını oluştururken kişiliklerini gizle-
E) Pierre Corneille - natüralizm
mişlerdir.

D) Yapıtlarda, karakterler, dış görünüşleriyle değil, ruh-

sal özellikleriyle ele alınmıştır.

E) Sanatçılar, yapıtlarını oluştururken “Sanat, sanat için- 5. Bu akım, sanatın gerçek kaynağının bilinçaltında oldu-
dir.” ilkesine bağlı kalmıştır. ğunu savunmaktadır. Temsilcileri, gerçek sanat eserleri-
nin iradeyle ortaya çıkmadığını, bir rastlantının ürünü ol-
duğunu savunmuşlardır. İç akışı engellediği için nokta-
lama işaretlerini kullanmamışlardır. Her türlü töresel ve
2. Natüralizm ile ilgili olarak aşağıdaki yargılardan han- sanatsal baskıyı bir yana atıp düş gücünün alabildiğine
gisi yanlıştır? özgürce kullanımını savunmuşlardır. Sigmund Freud’un
“psikanaliz” kuramının edebiyata uyarlanmış biçimidir.
Tandem Yayınları

A) Yapıtlarda biçim mükemmelliğine önem verilmiş, sa-

natlı ve ağır bir dil kullanılmıştır. Bu parçada sözü edilen edebiyat akımı aşağıdakiler-
den hangisidir?
B) Çevrenin insan üzerindeki etkilerine, soyaçekime ve
deneye önem verilmiştir. A) Sürrealizm
C) Kahramanlar toplumun hangi kesiminden alınmışsa B) Empresyonizm
yapıtlarda oranın ağzıyla konuşturulmuştur.
C) Parnasizm
D) Yapıtlarda, yaşam bütün yönleriyle anlatılmış hatta
D) Fütürizm
iğrenç, çirkin ve bayağı sahnelere yer verilmiştir.
E) Natüralizm
E) Olaylar ve kişiler bir bilim adamı gözüyle incelenmiş-
tir.

6. Aşağıdakilerin hangisinde, ayraç içinde belirtilen sa-

natçı, özelliği bildirilen edebiyat akımının temsilcisi
3. (I) “Sanat, toplum içindir.” ilkesini benimseyen parnas- değildir?
yenler, şiirde güzelliğin peşindedirler. (II) Bu şairlere göre
güzellik ancak güzel biçimler oluşturularak elde edilebi- A) Yapıtlardaki kahramanları, ait olduğu kesimin ağzıyla
lir. (III) Onun için biçim güzelliğine her şeyden çok önem konuşturma (Emile Zola)
verilmesi, şiirin ahlaksal, siyasal ve toplumsal sorunları
B) Karşıtlıklardan yararlanma; duygu, coşkunluk ve ha-
anlatan bir araç olmaktan çıkarılıp bir amaç hâline geti-
yale önem verme (Victor Hugo)
rilmesi en önemli hedefleridir. (IV) Gautier, Banville,
François Coppée bu akımın önemli temsilcilerindendir. C) Çevre betimlemelerine, örf ve âdetlerin anlatımına
(V) Edebiyatımızda Tevfik Fikret, Yahya Kemal bu akım- önem verme (Stendhal)
dan etkilenmişlerdir. D) Mükemmeliyetçiliği esas alma, yapıtlarda konuya de-
ğil; anlatıma önem verme (Racine)
Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisinde bir
bilgi yanlışı vardır? E) Şiirlerde genellikle alacakaranlık, ay ışığı, gündo-
ğumu, günbatımı gibi belli belirsiz görüntüleri yan-
A) I  B) II  C) III  D) IV  E) V sıtma (Pierre Corneille)
1-B 2-A 3-A 4-E 5-A 6-E

10 EDEBİYAT

1. Aşağıdakilerden hangisi realizmin özellikleri arasın-
da gösterilemez?
A) Yapıtlarda, gerçek yaşamdaki olayların anlatılması
B) Yapıtlarda değişmez tipler oluşturulması
C) Sanatçıların, yapıtlarında kişiliklerini gizlemesi
D) Yapıtlarda söyleyiş güzelliğine önem verilmesi
E) “Sanat, sanat içindir.” ilkesinin benimsenmesi
2. Bu akıma bağlı sanatçılara göre, gerçeği olduğu gibi an-
latmak olanaksızdır. Çünkü duyularımız, dış dünyayı bize,
olduğu gibi değil; onun asıl hâlini değiştirerek ulaştırır.
Nasıl ki düz bir çubuk, suda kırık görünürse, dış dünya-
daki maddeler de gerçek durumlarıyla görünmezler. İşte
bu yüzden, biz sanatçılar, dış dünyayı hiçbir zaman ger-
çek hâlleriyle anlatamayız. Sadece ondan aldığımız iz-
Tandem Yayınları
lenimleri anlatmış oluruz.
Bu parçada nitelikleri açıklanan edebiyat akımı aşa-
ğıdakilerden hangisidir?
A) Realizm B) Klasisizm
C) Romantizm D) Parnasizm
E) Empresyonizm
3. Bu akımın adı Latincede ‘’seçme’’ anlamına gelir. Son-
radan Latince ve Grekçeyi iyi yazmak ve öğretmek için
okutulan örnek eserlere denildi. Bugün de üzerinden
çağlar geçtiği hâlde değerini yitirmeyen şaheserlere bir
bilim veya sanat dalında doğruluğu benimsenmiş kural-
lara ana dilini en güzel yazan sanatçılara ve onların ya-
zılarına okullarda öğretilen kesin bilgilere vb. bu sıfat ve-
riliyor. Hangi manayı alırsak alalım bu terimin özünde ku-
rallara sımsıkı bağlılık ve yetkinlik kavramı vardır, birey-
sel olandan çok genel üzerinde durmaktadır.
Bu parçada nitelikleri açıklanan edebiyat akımı aşa-
ğıdakilerden hangisidir?
A) Romantizm B) Parnasizm
C) Sembolizm D) Natüralizm
E) Klasisizm
EDEBİYAT
Pratik Test
4. ---- anlayışını edebiyata getiren ----, 19. yüzyılın ikinci ya-
rısında Fransa’da ortaya çıkmıştır. Bu anlayışa göre, ta-
biat olaylarında aynı sebepler, aynı şartlarda, aynı so-
nucu doğurur. Bu yüzden bu akımın temsilcileri; sosyal
çevrenin insan üzerinde yaptığı etkileri de derinlemesine
araştırmışlar, bir anlamda kendilerini bilim adamı kabul
etmişlerdir.
Bu parçada boş bırakılan yerlere aşağıdakilerin han-
gisinde verilenler sırasıyla getirilmelidir?
A) Psikanalizm - sürrealizm
B) Determinizm - natüralizm
C) Determinizm - realizm
D) Pozitivizm - egsiztansiyalizm
E) Psikanalizm - empresyonizm
5. 19. yüzyılın sonlarında Fransa’da resimde görülmüş,
daha sonra edebiyat ve müzikte de etkili olmuş bir akım-
dır. Bu akımda anlam açıklığından çok kapalılık yeğlenir.
İzlenimcilik de denen bu akımda dış dünyadan algılanan
görüntüler, ruh süzgecinden geçirildikten sonra dışa yan-
sıtılır. Amaç, gözlemler doğrultusunda birtakım gerçek-
leri yansıtmak değil; ruhsal durumları, izlenimleri yansıt-
maktır.
Bu parçada sözü edilen edebiyat akımı aşağıdakiler-
den hangisidir?
A) Empresyonizm B) Sürrealizm
C) Parnasizm D) Romantizm
E) Natüralizm
6. ---- akımına bağlı sanatçılar, öznel şiirin yerine nesnel bir
şiir koymak istemiş, bazen doğanın değişik manzarala-
rını yaşatan veya tarihin türlü devirlerini canlandıran tas-
virci şiire, bazen de duyguların yerine düşünceleri koyan
felsefi şiire önem vermiştir. Gauthier, Banville, Pru-
dhomme, Coppee şiirde gelişen bu akımın önemli tem-
silcilerindendir. Edebiyatımızdaki önemli temsilcilerinden
biri ---- olmuştur.
Bu parçada boş bırakılan yerlere aşağıdakilerin han-
gisinde verilenler sırasıyla getirilmelidir?
A) Romantizm - Namık Kemal
B) Realizm - Cenap Şahabettin
C) Parnasizm - Tevfik Fikret
D) Sembolizm - Ahmet Haşim
E) Natüralizm - Nabizade Nazım
11
 Pratik Test
7. Bu akıma bağlı sanatçılar, dış dünyada gördükleri var-
lıkların, kendilerinde uyandırdığı izlenimleri yapıtlarında
anlattılar. Rilke ve Cezanne bu akımın başlıca temsilcile-
ridir.
Bu parçada sözü edilen edebiyat akımı aşağıdakiler-
den hangisidir?
A) Parnasizm B) Empresyonizm
C) Romantizm D) Sürrealizm
E) Sembolizm
8. İnsanı insan yapan; güç, akıl ve sağduyuda saklıdır. An-
cak akla ve sağduyuya dayanan yapıtlar gerçeği ve gü-
zeli yaşatır. Sanatçı, doğaya saygı göstermek, onu ör-
nek almak zorundadır. Çünkü doğa gerçeğin ta kendisi-
dir. Doğa ve gerçek akıl yoluyla incelenmelidir. Boileau
bu konuda şöyle der: “Aklı seviniz, yapıtlarınız görkem
ve değerini yalnız ondan alsın.”
Bu parçada sözü edilen edebiyat akımı aşağıdakiler-
den hangisidir?
A) Realizm B) Sürrealizm   C) Natüralizm
 D) Romantizm   E) Klasisizm  
9. Balkan savaşları ve ardından gelen I. Dünya Savaşı yıl-
larında, edebiyatımızda topluma yönelik konular ağırlık
kazanmıştır. Hikâye ve roman yazarlarımız gündelik ha-
yatı, halkın acılarını ve beklentilerini gerçekçi bir tutumla
dile getirmişlerdir. Ömer Seyfettin’in birçok hikâyesi ile
Yakup Kadri ve Halide Edip’in bazı romanları, bu dönemi
başarılı bir biçimde yansıtır.
Bu parçada sözü edilen Türk edebiyatı döneminde,
aşağıdaki edebiyat akımlarından hangisi etkili olmuş-
tur?
A) Realizm B) Sürrealizm   C) Klasisizm
 D) Romantizm   E) Sembolizm    D) Fütürizm   E) Sürrealizm
1-B 2-E 3-E 4-B 5-A
12
10. 19. yüzyıl sonları ile 20. yüzyıl başlarında Türk yazarları,
insan davranışlarını soyaçekimden gelen içgüdü özel-
likleriyle açıklayan edebiyat akımının etkisinde kalmış-
lardır. Sanatı toplumsal sorunların çözümü için bir araç
olarak gören ve üslupçuluğa karşı çıkan Fransız sanat-
çıları, Türk roman ve hikâye yazarlarına örnek oldular.
Nabizade Nazım, Hüseyin Rahmi gibi romancılar, toplu-
mun alt katmanlarına kadar inerek sosyal çelişkileri yan-
sıtmaya çalıştılar.
Bu parçada Türk yazarlarının etkisinde kaldıkları be-
lirtilen edebiyat akımı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Romantizm B) Realizm   C) Klasisizm
 D) Natüralizm   E) Sürrealizm  
11. Namık Kemal’in şiiri özgürlükçü bir şiirdir. Denebilir ki bu
şiir, Victor Hugo’nun Orientales’inin ön sözünde yazdığı
düşüncelerin bir çeşit hayata geçirilişidir. Hugo, temsil
Tandem Yayınları
ettiği sanat akımının şiir görüşünü şöyle özetler: “Sana-
tın dizginlerle, kelepçelerle işi yok. O size ‘Yürü!’ diyor
ve sizi yasaklanmış meyvesi bulunmayan o büyük şiir
bahçesine salıveriyor. Şair istediği yere gitsin, hoşuna
gideni yapsın, kanun budur. Şair özgürdür.”
Bu parçada sözü edilen sanatçıların sahip olduğu şi-
ir görüşü, aşağıdaki edebiyat akımlarından hangisi-
ne aittir?
A) Realizm B) Sembolizm   C) Klasisizm
 D) Romantizm   E) Sürrealizm  
12. Şiirde her şeyden evvel önemli olan, sözcüğün anlamı
değil, söyleyiş güzelliğidir. Şairin amacı, şiirlerinde söz-
cükleri birbirleriyle ahenkli bir biçimde kullanmak olma-
lıdır. Müzikaliteye ancak bu yolla ulaşılabilir.
Böyle konuşan bir sanatçı, aşağıdaki edebiyat akım-
larından hangisine bağlı olabilir?
A) Klasisizm B) Romantizm   C) Sembolizm
 
6-C 7-B 8-E 9-A 10-D 11-D 12-C
EDEBİYAT
 Sınav Tadında
1. ----, aklın kesin hâkimiyeti ve sanatkâra rehberliğini ka-
bul etmez. Çünkü böyle bir tavır, insan gerçeğinin duygu,
his yönünün inkârı demektir. Hâlbuki asıl insan gerçeği,
çoğu zaman dışarıdan alınan ve şartlara göre değişebi-
len fikirlerde değil, ruhun derinliklerinden, belki zaman
zaman bilinçaltından gelen ve kolay kolay değişmeyen
duygulardadır.
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerin hangi-
si getirilmelidir?
A) Realizm B) Sembolizm   C) Natüralizm
 D) Romantizm   E) Klasisizm   maya çalışılmıştır.
2. Sembolistler ile ilgili olarak aşağıdaki yargılardan
hangisi yanlıştır?
A) Anlamda kapalılığı sevmişler; gerçeğin, çok açık bi-
çimde değil, imgelerle sunulması gerektiğini savun-
muşlardır.
Tandem Yayınları
B) Şiirin anlamına okurun; bilinciyle, sezgileriyle ulaş-
masını amaçlamışlardır.
C) Charles Baudelaire, Paul Valery ve Paul Verlaine en
önemli temsilcileridir.
D) Müzikaliteye büyük önem vermiş, şiiri ve müziği bir-
leştirmişlerdir.
E) Herkesin kolaylıkla anlayabileceği, yalın bir dil kul-
lanmışlardır.
3. ---- göre gerçek olduğu gibi anlatılmaz. Her sanatçının
dış dünyadan edindiği izlenim birbirinden farklıdır. Şair
duygularını kapalı olarak anlatır. Dış dünyada gördükle-
rini değil sezdiklerini yazmışlardır. Sararmış yapraklar, kı-
zıl gün batımı, durgun göller, ay ışığı altındaki doğa, loş
karanlıklar şairlerin başlıca konusu olmuştur. ---- gibi sa-
natçılar şiirde ---- önemsemişlerdir. Müstezat, sone, ter-
zarima biçimlerini kullanmışlardır. Bu akımda dil süslü-
dür ve mecazlar vardır. Kapalılık, anlaşılmazlık esastır;
sanat, sanat için yapılır.
Bu parçada boş bırakılan yerlere, sırasıyla aşağıda-
kilerden hangisi getirilmelidir?
A) Klasisizme - Şinasi - kuralları
B) Romantizme - Namık Kemal - duyguları
C) Sembolizme - Ahmet Haşim - müziği
D) Parnasizme - Cenap Şahabettin - ölçü ve uyağı
E) Realizme - Ahmet Haşim - izlenimleri
EDEBİYAT
4. Aşağıdakilerin hangisinde natüralizm ile ilgili bir bil-
gi yanlışı vardır?
A) Determinizm anlayışı edebiyata getirilmiştir.
B) Toplum bir laboratuvar, insan deney konusu, sanatçı
da bilgin olarak görülmüştür.
C) Romanlarda kahramanların portreleri ince ayrıntıla-
rına kadar verilmiştir.
D) Dil, her seviyedeki insanın anlayabileceği bir düzeyde
tutulmaya çalışılmıştır.
E) Yapıtlarda, sadece yaşamın güzel yanları yansıtıl-
5. I. Sanatçı, yapıtlarında kişiliğini gizler; olay ve kahra-
manları tarafsız gözle anlatır. (Romantizm)
II. Roman kahramanları, toplumun hangi kesiminden
alınmışsa, o kesimin ağzıyla konuşturulmuştur. (Na-
türalizm)
III. Sözcüklerin seçilerek kullanılışı, sıralanışı, bu sırala-
nıştan doğan ahenk önemsenmiştir. (Parnasizm)
IV. Şiirlerde alacakaranlık, ay ışığı, gündoğumu, günba-
tımı gibi belli belirsiz görüntüler yansıtılmıştır. (Sem-
bolizm)
V. İnsan ruhuna önem verilerek karşıtlıklardan, (ak-kara,
güzel - çirkin, iyi - kötü...) yararlanılır. (Realizm)
Yukarıda numaralanmış cümlelerle birlikte verilen
edebiyat akımlarından hangi ikisi yer değiştirirse bil-
gi yanlışlığı giderilmiş olur?
A) I ve II  B) I ve V   C) II ve III
  D) III ve IV   E) IV ve V 
6. ----, ---- akımının öncüsüdür. ---- İnsanlık Komedyası’na
benzer bir kurguyla hazırladığı Rugen Macquartlar di-
zisiyle Fransa toplumunun derinlemesine bir çözümle-
mesini yapmayı hedeflemiştir. Toplam yirmi bir kitaptan
oluşan Roguen Macquartlar, onun en tanınmış roman-
ları Nana, Germinal ve Meyhane’yi de kapsar. 1902’nin
sonbaharında, evinde dumandan zehirlenerek ölür.
Bu parçada boş bırakılan yerlere aşağıdakilerin han-
gisinde verilenler sırasıyla getirilmelidir?
A) Pierre Corneille - natüralizm - Balzac’ın
B) Emile Zola - natüralizm - Balzac’ın
C) John Steinbeck - natüralizm - Shakespeare’in
D) Honore de Balzac - realizm - Dante’nin
E) Gustave Flaubert - realizm - Shakespeare’in
13
 Sınav Tadında
7. Bu akımın temel kuramı “Sanat, sanat içindir.” diye özet-
lenebilir. Daha çok şiirde kendini göstermiştir. Sanatsal
biçim ve sanatsal içerik kaygısı ön plandadır. Bu akımın
etkisindeki şiirlerde dış dünya nesnel bir biçimde anla-
tılır. Duygudan çok, betimlemeye, biçim ve söyleyiş gü-
zelliğine önem verilir. Sözcüklerin seçimi, kullanımdan
doğan ahenk önemlidir. Bu akımın temsilcileri arasında,
Theophile Gauthier, François Coppee, Sully Prudhomme
vardır.
Bu parçada sözü edilen edebiyat akımı ve Türk ede-
biyatındaki temsilcisi aşağıdakilerin hangisinde bir
arada verilmiştir?
10. Bizim bağlandığımız akım, hayale gezinti ve uçma fırsatı
veren bir mehtaptır. Aklın yerine hayali, ölçünün yerine
serbestliği, derli toplunun yerine savrukluğu, ortalama-
nın yerine aşırılığı getiren coşkun bir heyecan akımıdır.
Bu sayede edebiyata, güzel sanatların diğer kollarına öz-
gürlük gelmiştir.
Aşağıdakilerin hangisinde, böyle diyen bir sanatçı-
nın bağlı olduğu edebiyat akımının aynı ulustan tem-
silcileri birlikte verilmiştir?
A) Racine - Corneille - Moliere
B) Chateaubriand - Goethe - Shelley

C) J. J. Rousseau - Victor Hugo - Lamartine

A) Sembolizm - Ahmet Haşim
D) Emile Zola - Maupassant - Steinbeck
B) Parnasizm - Yahya Kemal Beyatlı
E) Baudelaire - Rimbaud - Edgar Allen Poe
C) Sürrealizm - Oktay Rifat Horozcu

D) Romantizm - Recaizade Mahmut

E) Fütürizm - Nâzım Hikmet Ran

8. Akımın manifestosunu hazırlayan Andre Breton’a göre 11. Bu iki akım arasındaki fark, gökyüzünü gözleyen astro-
bu akım, bilinç ile bilinç dışını birleştiren bir yoldur. Buna
nomla kimyager arasındaki farka benzer. Birisi gördü-
göre, insanoğlunun dış dünyasından edindiği alışkanlık-
Tandem Yayınları

ğünü olduğu gibi aktarır; herhangi bir değişiklik yapmaz.

lar, istekler bilinçaltında toplanır. Bu istekler rüya, yarı
Diğeri ise elementleri alır, onları değişik işlemlerle birleş-
rüya durumunda çözülerek ortaya çıkar. Bu akıma bağlı
tirir ya da ayrıştırır; kısacası onlarla bir deney yapar.
sanatçılar, psikanaliz anlayışını edebiyata uygulamışlar
bir anlamda bilinçaltının, bilinç alanına olan egemenli- Bu parçada sözü edilen edebiyat akımları aşağıdaki-
ğini savunmuşlardır. Dolayısıyla içinden geldiği gibi yaz- lerin hangisinde bir arada verilmiştir?
mak, bu akımın en belirgin özelliğidir.
A) Klasisizm - romantizm
Bu parçada sözü edilen edebiyat akımı aşağıdakiler-
B) Realizm - romantizm
den hangisidir?
C) Realizm - natüralizm
A) Parnasizm B) Empresyonizm   C) Realizm
D) Natüralizm - sembolizm

 D) Sürrealizm   E) Romantizm  E) Parnasizm - sembolizm

9. Temelde Rönesans Dönemi’nin hümanist felsefe ve ede-

biyatına dayanan romantizm; edebiyatın özünü evren-
sel insan tabiatının anlatımı olarak gören, Eski Yunan ve
Latin sanatkâr ve eserlerini örnek alan, kuralcılık ve ku-
12. Edebiyat akımlarının Batı edebiyatı ile Türk edebiya-
rallara bağlılığı, nesnelliği, akıl ve sağduyuyu, evrensel-
tındaki temsilcilerine ilişkin aşağıdaki eşleştirmeler-
liği, zevk vererek eğitmeyi ilke edinen, dil ve üslûpta ise
den hangisi yanlıştır?
açıklık, pürüzsüzlük, doğallık ve mükemmelliği arayan
ve XVII. yüzyılın ikinci yarısında asıl gücüne ulaşan bir A) Victor Hugo - Namık Kemal
edebiyat akımıdır.
B) Stendhal - Halit Ziya Uşaklıgil
Bu cümlede numaralanmış bölümlerin hangisinde bir C) Baudelaire - Ahmet Haşim
bilgi yanlışı vardır?
D) Emile Zola - Hüseyin Rahmi Gürpınar

A) I  B) II  C) III  D) IV  E) V E) Racine - Tevfik Fikret

1-D 2-E 3-C 4-E 5-B 6-B 7-B 8-D 9-A 10-C 11-C 12-E

14 EDEBİYAT
 Sınav Tadında
1. Bu akımı benimseyen sanatçılar, bilinçaltının, bilinç ala- 4. Hep musiki biraz daha musiki
nına olan egemenliğini savunmuşlardır. İçinden geldiği Havalanan bir şey olmalı mısra
gibi yazmak, bu akımın en belirgin özelliğidir. Akılcılığın
Deli bir gönülden kalkıp gitmeli
karşısında olan sanatçılar, geleneksel ve biçime dayalı
Başka göklere, başka sevdalara
inanç ve değerleri düşünceden silmişlerdir. Onlara göre,
dizelerdeki sözcükler, mantıksal bir sıra izlemek yerine Bu dizelerde temel özelliği belirtilen edebiyat akımı-
bilinç dışı psikolojik süreçlerle bir araya gelir. nın temsilcisi aşağıdakilerden hangisidir?

Bu parçada sözü edilen edebiyat akımı aşağıdakiler-

A) Baudelaire B) Lamartine   C) Puşkin
den hangisidir?
 D) Victor Hugo   E) Shakespeare 
A) Parnasizm B) Sürrealizm   C) Klasisizm

 D) Realizm   E) Egzistansiyalizm  Tandem Yayınları

2. Bu akımda dış dünya ile ilgili gözlemlerin, sanatçının ruh-

5. Aşağıdaki sanatçılardan hangisi sembolizm akımı
sal durumuna göre yansıtılması esas alınmıştır. Onlara
içinde yer almaz?
göre, duyularımız dış dünyayı bize olduğu gibi değil,
onun gerçek görünüşünü değiştirerek ulaştırır. Bunun
A) Charles Baudelaire B) Paul Verlaine
için de sanat yapıtlarında anlatılanlar, dış dünya değil,
bu dünyanın sanatçıda uyandırdığı izlenimlerin düşlerle C) Arthur Rimbaud D) Paul Valery
süslenmiş hâlidir. E) Paul Valery

Bu parçada sözü edilen edebiyat akımı aşağıdakiler-

den hangisidir?

A) Klasisizm B) Romantizm   C) Sürrealizm

 D) Empresyonizm   E) Parnasizm 

6. Evrende olup biten her şey bir nedensellik bağlantısı

içinde gerçekleşir. Aynı koşullar altında aynı nedenler,
3. Aşağıdakilerin hangisinde aynı edebiyat akımından daima aynı sonuçları verir. Koşulları sağlandığında bir
etkilenmiş ve aynı ulustan olan sanatçılar birlikte ve- olayın gerçekleşmemesi olanaksızdır. Bu, insan ve top-
rilmiştir? lum yaşamında da böyledir. Dolayısıyla toplum büyük
bir laboratuvardır.”
A) Dostoyevski - Çehov - Tolstoy
Bu sözleri dile getiren bir sanatçı, hangi edebiyat akı-
B) Victor Hugo - Gustave Flaubert - Schiller
mını benimsemiş olabilir?
C) Balzac - Stendhal - Corneille
A) Klasisizm B) Realizm   C) Natüralizm
D) Moliere - Montaigne - Emile Zola

E) Shakespeare - Charles Dickens - Daniel Defoe  D) Parnasizm   E) Sembolizm 

EDEBİYAT 15
 Sınav Tadında
7. (I) 19. yüzyılın sonlarında ortaya çıkan parnasizm, Fran-
sız şiirini hem teknik açıdan hem de tema açısından be-
lirleyen romantik şiire bir tepki olarak doğar. (II) Hem ger-
çeği gösteren hem de onun sınırlarını aşma isteğine ce-
vap veren bir sanat akımıdır. (III) Sanatçılar duygu ve he-
yecanlarını sözcüklerdeki müzikle anlatmaya çalışırlar.
(IV) Alışılmamış, yepyeni birtakım taze imge ve düşün-
celeri anlatmak için de yeni yeni sözcükler türetme yo-
luna gitmişlerdir. (V) Bu akımı, bizde ilk tanıtan ve temsil
eden Namık Kemal’dir.
Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisinde bir
bilgi yanlışı vardır?
A) I  B) II  C) III  D) IV  E) V
8. Duygu ve coşkunun önem kazandığı bu sanat akımında;
birey, öznellik, akıl dışılık, düş gücü, kişisellik ön plana
alınmıştır. Sanatçılar, yapıtlarında kişiliklerini gizlemeyip
Tandem Yayınları
olaylarla ilgili görüşlerini açıkça ortaya koymuşlardır. Se-
çilen kahramanlar ya çok iyi ya da çok kötüdür ve ro-
manlar, iyi kötü çatışması üzerine temellendirilmiştir. La-
martine, Schiller, Victor Hugo bu akımın önemli temsil-
cileri arasındadır.
Bu parçada sözü edilen edebiyat akımı aşağıdakiler-
den hangisidir?
A) Klasisizm B) Romantizm   C) Realizm
 D) Natüralizm   E) Empresyonizm 
9. Aşağıdakilerin hangisinde realizmin temsilcisi olan
sanatçılar bir arada verilmiştir?
A) Stendhal - Gustave Flaubert - Dostoyevski
B) Dostoyevski - Shakespeare - Emile Zola
C) Gustave Flaubert - Tolstoy - Lamartine
D) Shakespeare - Victor Hugo - Tolstoy
E) Emile Zola - Stendhal - Victor Hugo
1-B 2-D 3-A 4-A 5-E 6-C
16
10. Bu akıma bağlı sanatçılar, determinizm görüşünü top-
luma ve insana uyguladılar. Sanatçının amacı, konusu
olan insanın bütün özelliklerini bilim çıplaklığı ile ortaya
çıkarıp göstermek oldu. Ayıp, çirkin, bayağı sayılagel-
mekte olan özellikler de doğal sayıldı. Roman için, an-
latılan kahramanın soyu, anı defteri ve benzeri belgeleri;
bilimsel bir belge gibi kullandılar. Emile Zola, Guy de Ma-
upassant, John Steinbeck yapıtlarını bu anlayışla ortaya
koymuşlardır.
Bu parçada sözü edilen edebiyat akımı aşağıdakiler-
den hangisidir?
A) Sürrealizm B) Romantizm   C) Realizm
 D) Natüralizm   E) Empresyonizm 
11. Benim şiirim kendini hemen ele vermez. Şiirlerimden her-
kes kendine göre bir yorum çıkardığında sanatım ama-
cına ulaşmış sayılır.
Aşağıdaki sanatçılardan hangisi, bu sözleri söyleyen
sanatçıyla aynı anlayıştadır?
A) Tevfik Fikret B) Namık Kemal
C) Mehmet Akif Ersoy D) Ahmet Haşim
E) Orhan Veli Kanık
12. 19. yüzyılda bilim alanında önemli gelişmeler yaşandı.
Bilim adamlarının yaptıkları gözlemler ve deneyler, bili-
min gelişmesine büyük katkılarda bulundu. Bilimsel
alanda yalnızca gözlemlere önem verilmesi ve pozitiviz-
min de katkılarıyla bu akım doğdu. Bu akımı benimse-
yen sanatçılar, duygu ve hayallerin, yerini toplum ve in-
san gerçeklerine bırakması gerektiği tezini savunarak
olaylar ve kişiler karşısında tarafsız davranmaya özen
göstermişlerdir.
Bu parçada sözü edilen edebiyat akımı aşağıdakiler-
den hangisidir?
A) Klasisizm B) Romantizm   C) Realizm
 D) Sembolizm   E) Empresyonizm 
7-E 8-B 9-A 10-D 11-D 12-C
EDEBİYAT
AYT fasikül 11

Tandem Yayınları

Edebiyat
BATI ETKİSİNDE GELİŞEN TÜRK EDEBİYATI
TANZİMAT DÖNEMİ EDEBİYATI
Kazanımlar
• Tanzimat edebiyatının oluşumundaki etkenleri
kavrar.
• Tanzimat edebiyatının özelliklerini fark eder.
ıralnıyaY mednaT

• Tanzimat edebiyatı sanatçılarını öğrenir.

 5. ÜNİTE FASİKÜL 11
Tanzimat Dönemi Edebiyatı

TANZİMAT DÖNEMİ EDEBİYATI(1860-1896)

ÂÂ 3 Kasım 1839’da Mustafa Reşit Paşa tarafından Gülhane 1. ÖĞRETEN SORU
Parkı’nda okunan Tanzimat Fermanı ile hem siyasi hayat- Aşağıda verilen belirtici niteliklerden hangisine Tanzimat
ta hem de edebiyatta yeni bir dönem başlamıştır. romanında rastlanmaz?
ÂÂ 1860’ta Tercüman- ı Ahval gazetesi yayımlanmaya başla-
mış, bu tarih Tanzimat Dönemi Edebiyatı’nın başlangıcı A) Konular genellikle günlük hayattan ya da tarihten alınır.
sayılmıştır. B) Cariyelik kurumunu ve alafrangalık özentisini işler.
ÂÂ Hikâye, roman, deneme, makale gibi Batı edebiyatından
C) Kişiler genellikle tek yönlü ele alınır, iyiler mükâfatlandırılır.
alınan türler edebiyatımıza girmiştir.
D) Olayların akışında rastlantılara çok yer verilir.
TANZİMAT DÖNEMİ’NDE ROMAN VE ÖYKÜ
ÂÂ Romanda Tanzimat’ın I. Dönemi’nde romantizm; II. Döne- E) Romanın içinde bilgi ve öğüt vermekten kaçınılır.
mi’nde realizm ve natüralizm akımının etkili olması söz ko- ÖSYM
nusudur.
ÂÂ Romantizm akımının etkisinde kalınmıştır.
ÂÂ Türk edebiyatı romanla ilk kez, Yusuf Kâmil Paşa’nın Fe- Bu dönem sanatçılarından,
nelon’dan çevirdiği Telemak adlı romanla tanışır. ÂÂ Namık Kemal, edebiyatta yeniliğe hem düşünce hem de
ÂÂ Türk edebiyatındaki ilk yerli roman 1872’de Şemsettin Sa- uygulama yönüyle bağlıdır.
mi tarafından yazılan Taaşşuk-ı Talat ve Fitnattır. ÂÂ Şiirlerinde “özgürlük, vatan, yasa, hak, adalet, ahlâk” ko-
ÂÂ İlk öykü kitabı Ahmet Mithat Efendi’nin Letaif-i Rivayat ad- nularını işlemiştir.

lı eseridir.
ÂÂ Hece ölçüsüyle yazdığı birkaç şiir bir yana bırakılırsa Ziya
Paşa’nın şiirleri biçim bakımından divan şiiri geleneğine
ÂÂ Emin Nihat Bey’in Müsameretname adlı eseri de ilk öykü
bağlıdır.
örnekleri arasında sayılmaktadır.
Tandem Yayınları

ÂÂ Recaizade Mahmut Ekrem, şiirin tek amacının güzellik ol-

ÂÂ Batılı anlamda gerçekçi ilk öykü kitabı Samipaşazade Se-
duğunu söylemiştir.
zai’nin Küçük Şeyler adlı eseridir.
ÂÂ Şiiri bir bütün olarak görmüş, içeriğe ve biçime önem ver-
ÂÂ Mizancı Mehmet Murat’ın Turfanda mı Turfa mı? adlı ro-
miştir.
manı bu dönemi yansıtan önemli bir romandır.
ÂÂ Şiirin konuşma dilinden ayrı, kendine özgü bir dile sahip
TANZİMAT DÖNEMİ ROMANININ GENEL
olduğu görüşündedir.
ÖZELLİKLERİ ÂÂ Divan şiirinden vazgeçmemiş, yeni şiir biçimlerini de de-
ÂÂ Ortaya konan eserler roman
nemiştir.
tekniği bakımından zayıftır.
ÂÂ Abdülhak Hamit Tarhan, Batılılaşma yolunda önde giden
ÂÂ Uzun betimlemelere ve tesa-
şairlerdendir.
düflere (rastlantılara) yer veril- ÂÂ “Aşk” ve “doğa”nın yanı sıra şiirlerinde “ölüm” konusu ge-
miştir. niş bir yer tutar.
ÂÂ Yer yer romanın akışı durdurularak okuyucuya bilgi veril- ÂÂ Muallim Naci, eski şiiri savunan genç şairlerle birlikte ol-
miştir. muş, Recaîzade Mahmut’la eski-yeni tartışmasını sürdür-
ÂÂ Konular, günlük hayattan veya tarihten alınmıştır. müştür.
ÂÂ Bu dönemde romantizmin etkisiyle sanatçılar daha çok ÂÂ Şiirin şeklinde ve özünde yenilikler yapmış, halk edebiya-
sosyal sorunları ele almışlardır. tı manzum şekillerinden de yararlanmıştır.
ÂÂ Genellikle yanlış Batılılaşma, kölelik ve cariyelik kurumu-
nun kötülüğü gibi konular işlenmiştir.
ÂÂ Edebî bir topluluk olan Encümen-i Şuara (1861),
BAŞKA YERDE YOK

ÂÂ Kişiler tek yanlı ele alınmış, iyiler ödüllendirilmiş, kötüler

dönemin önemli bazı şairlerini bir araya getirmiştir.
cezalandırılmıştır. Bu nedenle roman kişileri daha çok tip
ÂÂ Hersekli Ârif Hikmet Bey’in evinde her hafta top-
özelliği taşır.
lanan Encümen üyelerinin şiirleri, topluluk üye-
ÂÂ Sanatçılar eserlerinde kişiliklerini ve düşüncelerini gizle-
leri önünde okunmaktadır.
memiştir. ÂÂ Gür sesinden dolayı, genç Namık Kemal’e oku-
TANZİMAT DÖNEMİ’NDE ŞİİR tulan şiirlerin eleştirisi yapılmaktadır.
ÂÂ Biçim olarak divan şiiri geleneği devam ettirilmiştir. ÂÂ Türk şiirini geliştirmek amacıyla bir araya gelen
ÂÂ İçerik olarak o güne kadar işlenmemiş konulara -hak, hu- bu sanatçılar arasında, edebî kişiliklerinin ilk dö-
kuk, adalet, medeniyet, eşitlik, hürriyet- yer verilmiştir. nemlerini yaşayan Ziya Paşa ve Namık Kemal
ÂÂ Aruz ölçüsünün yanında az da olsa hece kullanılmıştır. de vardır.
ÂÂ Şinasi’nin de topluluğun bazı üyeleriyle edebî
ÂÂ Konu bütünlüğünün esas alındığı şiirler yazılmıştır.
ilişkisi bilinmektedir.

EDEBİYAT 3
 Tanzimat Dönemi Edebiyatı FASİKÜL 11
ÂÂ Ali Haydar : Sergüzeşt- i Perviz
2. ÖĞRETEN SORU ÂÂ Ahmet Mithat Efendi: Eyvah, Açık Baş, Çerkez Özdenler
Aşağıdaki dizelerin hangisinde özellikle Tanzimat Döne- ÂÂ Şemsettin Sami: Besa yahut Ahde Vefa, Seydî Yahya, Ga-
mi’ne özgü bir kavram yoktur? ve
ÂÂ Abdülhak Hamit Tarhan: Macerayı Aşk, Sardanapal, Duh-
A) Memleket bitti yine bitmedi hâlâ sen ü ben ter-i Hindu, Finten, Nesteren
Bize bu hâl ile bizden büyük olmaz düşmen ÂÂ Ebüzziya Tevfik: Ecel-i Kaza
B) Olmuş insâna taassub bir onulmaz illet
Hüsn-i tedbîrin ile kurtulur andan millet
C) Felek her türlü esbâb-ı cefâsın toplasın gelsin 3. ÖĞRETEN SORU
Dönersem kahpeyim millet yolunda bir azîmetten
----, Türk edebiyatında ---- tarzda yazılmış ---- tiyatrodur. Yapı-
D) Kanı ol gül gülerek geldiği demler şimdi tın ---- (1859) ve ---- (1860) yıllarda Türkiye’de Türkçe oyunlar
Ağlarım hâtıra geldikçe gülüştüklerimiz oynanan tiyatro yoktu.
E) Ne efsûnkâr imişsin âh ey dîdâr-ı hürriyyet
Esîr-i aşkın olduk, gerçi kurtulduk esâretten Yukarıda boş bırakılan yerlere, sırasıyla aşağıdakilerden
ÖSYM hangisinin getirilmesi gerekir?

TANZİMAT DÖNEMİ’NDE TİYATRO

A) Zavallı Çocuk - özgün - bir - beğenildiği - yayıldığı
ÂÂ Tanzimat’la Türk edebiyatına e giren tiyatroda toplumsal
B) Afife Anjelik - yeni - son - bilinmediği - tanınmadığı
ve tarihsel konular işlenirken bu tür, hem eğlence hem de
bir eğitim aracı olarak görülmüştür. C) Şair Evlenmesi - batılı - ilk - yazıldığı - basıldığı
ÂÂ Batılı tarzda ilk tiyatro, 1859’da kaleme alınan ve 1860’ta
D) Hasan Mellah - bilinen - gerçek - övüldüğü - yerildiği
basımı yapılan, Şinasi’nin Şair Evlenmesi adlı tek perde-
den oluşan töre komedyasıdır. E) Aşk-ı Memnu - modern - klasik - okunduğu - sevildiği
ÂÂ Sanatçı, ortaoyunu ve meddah hikâyelerinden yararlana- ÖSYM
Tandem Yayınları

rak yazdığı eserinde görücü usulüyle evlenmeyi yerer.

Çözüm:
ÂÂ Sahnelenen ilk tiyatro ise Namık Kemal’in Vatan yahut Si-
listre adlı eseridir.
ÂÂ Namık Kemal, tiyatroyu hem bir eğlence, hem de düşün-
ce yönüyle önemli bir kurum, adetâ bir ahlâk ve dil okulu
olarak görmüştür. Ona göre tiyatro, toplumsal yarar sağla-
mak için bir araçtır; yararlı bir eğlencedir.
TANZİMAT DÖNEMİ’NDE GAZETE
ÂÂ Tiyatrolarında toplumsal (Zavallı Çocuk, Gülnihal, Akif Bey)
ve tarihî (Vatan yahut Silistre, Celaleddin Harzemşah) ko-
ÂÂ Bu dönemin başlıca şair ve yazarları önce gazetelerde ede-
nuları işlemiştir. biyatla ilgili görüşlerini ortaya koymuştur.
ÂÂ Ahmet Vefik Paşa, Moliere’den çevirdiği ve Zor Nikahı, Zo- ÂÂ TAKVİM-İ VAKAYİ: 1831’de çıkarılan resmi bir gazete olup
raki Tabip adlı Türkçeye adapte edilmiş eserleriyle büyük ilk gazetedir.
başarı sağlamıştır. ÂÂ CERİDE-İ HAVADİS: 1840’ta William Churchill tarafından
ÂÂ Direktör Âli Bey, Kokana Yatıyor, Misafir-i İstiskal gibi bi-
çıkarılan yarı resmi bir gazetedir.
rer perdelik komedileri yanında Moliere’den adapte ettiği
Ayyar Hamza ile tiyatroya katkıda bulunmuştur.
ÂÂ TERCÜMAN-I AHVAL: 1860’ta Şinasi ve Âgâh Efendi’nin
ÂÂ Recaîzade Mahmut Ekrem, Atala ve Amerika Vahşîleri çıkardıkları ilk edebi ve özel gazetedir.
adlı eserlerinin ön sözünde Afife Anjelik’in dram türünde ÂÂ TASVİR-İ EFKÂR: 1862’de Şinasi tarafından çıkarılmaya
yazılmış ilk eser olduğunu belirtir. başlanmış özel bir gazetedir. Bu gazeteyi daha sonra Na-
ÂÂ Çok Bilen Çok Yanılır komedisi Batılı anlamda tiyatronun mık Kemal çıkarmaya devam eder. 
bütün özelliklerini taşır.
ÂÂ MUHBİR: Ali Suavi tarafından 1866 yılında çıkarılmaya baş-
lanan özel gazetedir. Sadece Türkçe değil; Fransızca, Arap-
TANZİMAT DÖNEMİ’NDEKİ DİĞER TİYATRO ça, Almanca ve İngilizce de yayımlanmıştır.
AKLINDA OLSUN

YAZARLARI ÂÂ HÜRRİYET: Namık Kemal ve Ziya Paşa tarafından 1868 yı-

ÂÂ Teodor Kasap: lında çıkarılmaya başlanmıştır. Bir diğer özelliği ise yurt dı-
Moliere’den uyarlamaları: şında çıkarılan ilk Türk gazetesi olmasıdır.

Pinti Hamit, İşkilli Memo, Para Mesleği ÂÂ İBRET: Ahmet Mithat Efendi tarafından 1870 yılında çıka-
rılmaya başlanmıştır.
ÂÂ Türk Edebiyatında İlk Mizah Dergisi: Diyojen Te-
odor Kasap tarafından çıkarılmıştır.
ÂÂ TERCÜMAN-I HAKİKAT: Ahmet Mithat Efendi tarafından
1878 yılında çıkarılmaya başlanmıştır.

4 EDEBİYAT
 Tanzimat Dönemi Edebiyatı FASİKÜL 11
I. DÖNEM TANZİMAT EDEBİYATI DÖNEMİN
GENEL ÖZELLİKLERİ
TANZİMAT DÖNEMİ’NDE ÇIKARILAN DİĞER
BENDEN UYARMASI

ÂÂ Edebiyat, düşünceleri halka yaymak için kullanılan bir araç

GAZETELER
olarak görülmüştür.
•• Vakayı-i Tıbbiye (1850) ÂÂ “Sanat, toplum içindir.” görüşü benimsenmiş; eserler, bu
•• Ayine-i Vatan (1866)
düşünce doğrultusunda ortaya konmuştur.
•• Terakki Gazetesi (1868)
Dilde sadeleşme görüşü benimsenmiş ancak bu düşünce
•• Basiret (1869) Mümey-
ÂÂ

yiz (1869) uygulanamamıştır.

•• Musavver Gazetesi (1872) ÂÂ Sanatçılar, Fransız edebiyatı sanatçılarını örnek almıştır.

•• Devir-Bedir (1872) ÂÂ Eserlerde daha çok sosyal sorunlara yer verilmiştir.
•• Vakit (1875) ÂÂ Romantizmin etkisinde kalınmış ve bu akımın belirgin özel-
•• Mizan Gazetesi (1886) liklerine (hastalıklı oluş, intihar etmek, veremli oluş gibi) yer
•• İkdam (1894) verilmiştir.
ÂÂ Divan edebiyatına karşı çıkılmış, ancak sanatçılar divan
TANZİMAT DÖNEMİ’NDE ELEŞTİRİ edebiyatı nazım şekillerini kullanmaya devam etmiştir.
ÂÂ Türk edebiyatında ilk eleştiri örneği Namık Kemal tarafın-
ÂÂ Divan şiirindeki parça güzelliği anlayışı yerine, konu birliği-
dan yazılan Tahrib-i Harabat adlı eserdir.
ÂÂ Sanatçı, bu eserinde Ziya Paşa’nın Harabat adlı Divan şi- ne, bütün güzelliğine önem verilmiştir.
iri antolojisini hedef almış, eski edebiyatı sert bir dille eleş- ÂÂ Şiirin konusu genişletilmiş, günlük yaşamla ilgili her türlü
tirmiştir. olay, duygu ve düşünce şiirlerde işlenmeye başlanmıştır.
ÂÂ Recaizade Mahmut Ekrem, Tâlim-i Edebiyat,Zemzeme, ÂÂ Vatan, millet, hak adalet, özgürlük gibi kavramlar ilk defa
Takrizat, bu dönemde kullanılmaya başlanmıştır.
ÂÂ Muallim Naci, Demdeme, Istılahat-ı Edebiye adlı eserle-
ÂÂ Batı edebiyatından roman, öykü, makale, eleştiri, deneme
riyle eski ve yeni edebiyata dair tartışmalara, eleştirilere
yer vermişlerdir. gibi yeni yazınsal türler edebiyatımıza girmiştir.
Eserlerde estetik ve güzellik de­il, içerik ön plana çıkarılmış-
Tandem Yayınları

ÂÂ

TANZİMAT DÖNEMİ’NDE MAKALE tır.

ÂÂ Türk edebiyatında ilk makale örneği, Şinasi’nin Tercüma- ÂÂ Noktalama işaretleri ilk defa bu dönemde, Şinasi tarafın-
nı Ahval Mukaddimesi adlı yazısıdır.
dan kullanılmaya başlanmıştır.
ÂÂ Namık Kemal, Lisan-ı Osmanî’nin Edebiyatı Hakkında Ba-
zı Mülâhazatı Şamildir adlı makalesinde divan edebiya- I. DÖNEM TANZİMAT EDEBİYATI SANATÇILARI
tını eleştirir. Türk edebiyatının yeniden düzenlenmesi ge-
rektiğini öne sürer. Bunun da yazı dilinin konuşma diline •• Şinasi
en kısa sürede dönüştürülmesiyle olabileceğini belirtir. •• Namık Kemal
ÂÂ Ziya Paşa, ünlü Şiir ve İnşa makalesinde divan edebiya- •• Ziya Paşa
tının ulusal bir edebiyat olmadığını, çağdaş Türk edebiya- •• Şemsettin Sami
tının Halk edebiyatına dayanılarak kurulabileceğini ileri sü- •• Ahmet Mithat Efendi
rer. Halkın düzeyinin ve ifade biçiminin esas alınması ge-
•• Ahmet Vefik Paşa
rektiğini savunur.
ŞİNASİ (1826 - 1871)
4.ÖĞRETEN SORU ÂÂ Türk edebiyatında birçok yeniliğin öncüsü durumundadır.

Tanzimat edebiyatıyla ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi

ÂÂ Tercüman-ı Ahval (ilk özel gazete), Tasvir-i Efkâr gazetele-

yanlıştır? rini çıkarmıştır.

ÂÂ ilk makaleyi (Tercüman-ı Ahval Mukaddimesi) ve ilk tiyat-
A) Makale, fıkra, deneme gibi Batıdan alınmış yazı türleri bu
royu (Şair Evlenmesi) yazmıştır.
dönemde gazeteler aracılığıyla edebiyatımıza girmiştir. ÂÂ Noktalama işaretlerini ilk o kullanmıştır.
B) Yeni nazım şekilleriyle birlikte Divan edebiyatı nazım şe- ÂÂ Bir süre Fransa’da bulunmuş, Fransız edebiyatını ve sanat-
killeri de kullanılmıştır. çılarını yakından tanımıştır.
C) Ahmet Mithat, Şemsettin Sami bu dönemin romancıların- ÂÂ Eserlerini halkın kolaylıkla anlayabileceği bir dille kaleme
dandır. almış, düşüncelerini yalın bir anlatımla ve kısa cümlelerle

D) Vatan, millet, adalet, hürriyet gibi kavramlar bu dönemde dile getirmiştir.

kullanılmaya başlanmıştır.
ÂÂ La Fontaine’den, Lamartin’den de manzum çeviriler yap-
mıştır.
E) Bu dönemde çıkan resmî gazeteler, Tercümân-ı Ahvâl ve
ÂÂ Klasisizmden etkilenmiştir.
Tasvîr-i Efkâr’dır.
ÂÂ Şiirlerinde, düzyazılarına göre ağır bir dil kullanmıştır.
ÖSYM
EDEBİYAT 5
 Tanzimat Dönemi Edebiyatı FASİKÜL 11
Eserleri: ÂÂ İlkin divan edebiyatı tarzında şiirler yazmış, Şinasi ile tanış-
•• Şair Evlenmesi: Türk edebiyatında Batılı tarzda yazılmış ilk tıktan ve Avrupa’ya gittikten sonra, Batı etkisindeki yeni
tiyatrodur. Tek perdelik bir komedya olan bu eserde Şina- edebiyatın gelişmesi için çalışmıştır.
si, görücü usulüyle evlenmeyi yermiştir. Geleneksel Türk ÂÂ İlk şiirlerinde tasavvuf etkileri görülür.
tiyatrosu ile Batı tiyatro tekniğini kaynaştırmış, ulusal tiyat-
Eserleri:
ronun nasıl olması gerektiğini de örneklendirmiştir.
•• İntibah: Türk edebiyatında ilk edebi roman
•• Tercüman-ı Ahval Mukaddimesi: Türk edebiyatında ilk ma- •• Cezmi: Türk edebiyatında ilk tarihi roman
kaledir. Tercüman-ı Ahval’in ilk sayısında yayımlanmış; ga-
•• Celaleddin Harzemşah: On beş perdelik olup oynanmak
zetenin çıkışı, adı, gazetede yer alacak yazılar ile dili ve an-
için değil, okunmak için yazılmıştır. Bu eserin ön sözünde
latımı hakkında bilgi verilmiştir.
sanatçının edebiyat ve tiyatroya dair görüşleri yer almak-
•• Müntehabat-ı Eş’ar: Şiirlerinin yer aldığı eseridir. tadır.
•• Durub-ı Emsal-i Osmaniye: Osmanlı atasözlerini topladığı •• Vatan yahut Silistre (Türk edebiyatında sahnelenen ilk tiyat-
eseridir.
ro), Akif Bey, Zavallı Çocuk, Gülnihal, Kara Bela: Tiyatro
•• Tercüme-i Manzume: 1859’da Fransızca’dan yaptığı çevi- •• Tahrib-i Harabat: Ziya Paşa’nın Harabat adlı divan şiiri an-
rileri -Lamartine’den Souvenir, La Fontaine’den Kurt ile Ku-
tolojisi eserine karşı yazdığı eleştiri türünde bir eserdir.
zu- yer almaktadır.
Türk edebiyatında ilk eleştiridir.
ŞAİR EVLENMESİ (özet) •• Takip, İrfan Paşa’ya Mektup, Renan Müdafaanamesi: Eleş-
Batılı tutum ve davranışı, kılık ve kıyafetiyle tiri
pek sevilmeyen, eğitimli olmasına rağmen •• Barika-i Zafer, Evrak-ı Perişan, Devr-i İstila, Kanije Muhasa-
saf bir yapıya sahip şair Müştak Bey, sev- rası: Tarih içerikli eserleridir.
diği Kumru Hanım’la, kılavuz ve yenge ha- •• Lisan-ı Osmanî’nin Edebiyatı Hakkında Bazı Mülâhazatı Şa-
nımlar aracılığıyla evlenmiştir. Nikah sonra- mildir: Makale
sında kendisiyle evlendirilen kişinin, Kumru
İNTİBAH (özet)
Tandem Yayınları

Hanım’ın yaşlı ablası Sakine Hanım oldu-

Ali Bey, zengin bir ailenin tek çocuğudur. İyi bir öğrenim gö-
ğunu görünce önce bayılır, sonra itiraz eder. Mahallelinin de
rür, on yaşına gelinceye kadar birkaç dil öğrenir. Yirmi yaşla-
işe karışmasıyla başına gelenleri kabul etme mecburiyetinde
rında iken babası ölünce keyfine göre yaşamaya başlar. Çam-
kalan Müştak Bey’in imdadına arkadaşı Hikmet Bey yetişir.
lıca’da bir gezinti sırasında, bir kadınla tanışır. Bu kadın, Mah-
5. ÇÖZÜMLÜ SORU peyker’dir. Suriye’de çirkin işler yaparak zengin olmuş Abdul-
lah Efendi adlı bir ihtiyarla yaşamaktadır. Oğlunun böyle bir
Şinasi’nin Şair Evlenmesi adlı eseriyle ilgili olarak aşağı-
kadına gönlünü kaptırmasına üzülen annesi, Ali Bey’in mut-
dakilerden hangisi söylenemez?
luluğu için, eve Dilaşup adında güzel bir cariye alır.Olaylar bu
A) Kişiler, eğitim düzeylerine göre konuşturulmuştur.
şekilde gelişir.
B) Gülmece yoluyla toplumsal eleştiri yapılmıştır.
C) Kişilerin adlarıyla sosyal ve kişisel özellikleri arasında bağ VATAN YAHUT SİLİSTRE (özet)

vardır. İslam Bey, gönüllü olarak orduya gide-

ceği için, uzaktan sevdiği Zekiye ile ve-
D) Batılılaşmanın olumsuz yönlerini yerme amacıyla yazıl-
dalaşmak üzere onun odasına girer. İs-
mıştır.
lam Bey’, i seven Zekiye İslam Bey’in
(Tek perdelik bir komedya olan bu eserde Şinasi, görücü
arkasından erkek elbisesi giyerek gö-
usulüyle evlenmeyi yermiştir. Cevap D)
nüllüler ordusuna karışır, Silistre’ye ka-
E) Tipleştirmeye dayalı bir tiyatro anlayışını yansıtmaktadır. dar gider. Silistre’de kuşatma altında ka-
AYT 2018 lırlar. Bu arada İslâm Bey yaralanır, ona
NAMIK KEMAL (1840 - 1888) Âdem ismini almış olan Zekiye bakar. Yaralı olduğu halde İs-
ÂÂ Vatan Şairi olarak tanınmıştır. lam Bey, yanında Abdullah Çavuş ve Zekiye ile düşman cep-
ÂÂ Yapıtlarında çoğunlukla toplumsal konuları; vatan, millet, hanesini ateşlemek üzere giderler. Kumandan Sıtkı Bey de
hürriyet kavramlarını işlemiş, “Sanat toplum içindir.” görü-
Zekiye’nin asıl adı olan Ahmet’i değiştirip Sıtkı’yı kullanarak
şüne bağlı kalmıştır.
yeniden askerlikte rütbe kazanmış olan babası çıkar.
ÂÂ Edebiyatı, topluma yarar sağlamak ve düşüncelerini halka
yaymak için bir araç olarak kullanmıştır.
ÂÂ Tiyatroyu “faydalı bir eğlence” olarak nitelendirmiş, bu alan-
da birçok yapıt vermiştir.

6 EDEBİYAT
 Tanzimat Dönemi Edebiyatı FASİKÜL 11
Eserleri:
6. ÖĞRETEN SORU •• Esrâr-ı Cinâyât (Cinayetlerin Sırları): Türk edebiyatındaki ilk
Namık Kemal’in tiyatrosu, bir dava tiyatrosudur. Yazar; vatan- yerli polisiye roman.

perverlik, İslam birliği, insan hakları gibi inandığı değerleri,

toplumun kalkınmasına yönelik fikirlerini ve geleneğe ilişkin
tenkitlerini tiyatro türünde verdiği eserlerinde de işler. XIX. yüz-
yılın başında bir Rumeli şehrindeki yöneticinin zulmüne karşı
başlayan isyanı Gülnihal adlı oyununda; kuşatma altında bu-
lunan bir kalenin fedakârlıklarla kurtuluşunu da ---- adlı oyu-
nunda anlatır.
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi
getirilmelidir?
A) Kara Bela  B) Zavallı Çocuk   C) Akif Bey
•• Felatun Bey’le Rakım Efendi, Hasan Mellah, Hüseyin Fel-
lah, Paris’te Bir Türk, Henüz On Yedi Yaşında, Dünyaya İkin-
ci Geliş yahut İstanbul’da Neler Olmuş, Dürdane Hanım,
Müşahedat: Roman
•• Letaif-i Rivayat: Türk edebiyatında ilk öykü
•• Kıssadan Hisse: Öykü
•• Avrupa’da Bir Cevelân: Gezi yazısı
•• Menfa: Anı-Otobiyografi
•• Eyvah, Açıkbaş, Ahz-ı Sar yahut Avrupa’nın Eski Medeni-
yeti, Hükm-i Dil, Çengi yahut Daniş Çelebi,
•• Fürs-i Kadimde Bir Facia yahut Siyavuş, Çerkes Özden-
ler:Tiyatro

D) Vatan yahut Silistre E) Celâlettin Harzemşah FELATUN BEY’LE RAKIM EFENDİ (özet)
Mustafa Meraki’nin oğlu Felatun Bey,
AYT 2019
vaktinin çoğunu eğlence yerlerinde ge-
ŞEMSETTİN SAMİ (1850 - 1904) çiren mirasyedi bir tiptir. Polini adlı bir
ÂÂ Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat adlı eseriyle Türk edebiyatında-
oyuncuya âşık olur. Âşık olduğu oyuncu
ki ilk yerli romanı kaleme almıştır. uğrunda bütün servetini tüketir ve borca
ÂÂ Daniel Defoe’dan Robenson Crusoe ve Victor Hugo’dan
girer. Rakım Efendi ise eski Tophane ka-
Sefiller adlı romanları Türkçeye çevirmiştir. vaslarından birinin oğludur. Daha bir ya-
ÂÂ Edebiyat alanındaki eserlerinin yanında dil alanında da
şında iken babası ölmüştür. Fransızca
eserler vermiş, dil konusunda ileri sürdüğü çeşitli düşün- öğrenir, bir matbaacıya kitap çevirir, ya-
celerle dikkat çekmiştir.
bancılara Türkçe dersi verir. Canan adlı bir cariyeyi satın ala-
Tandem Yayınları

ÂÂ Kutadgu Bilig ve Orhun Abideleri’nin izahlı çevirilerini ha-

rak ona okuma yazma öğretir, piyano dersi aldırır. Sonunda,
zırlamıştır.
Canan’la evlenir.
ÂÂ Kamus-ı Türki adlı sözlüğünün ön sözünde, zengin bir dil

olan Türkçenin, sözlüğü olmadığı ve grameri yapılmadığı

7. ÖĞRETEN SORU
için birçok sözcüğünü kaybederek Arapça ve Farsçaya
muhtaç bir duruma geldiğini öne sürmüştür. Aşağıdaki dizelerin hangisinde Felâtun Bey ile Râkım Efen-
Eserleri:
di adlı eserde de dile getirilen dönemin yaygın sosyal so-
•• Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat: Türk edebiyatında ilk yerli roman
runu eleştirilmektedir?
•• Kamus-ı Türki: İlk Türkçe sözlük
•• Kamus-ı Fransevi, Kamus-ı Arabi: Sözlük A) Ey vatan ver elini bir sıkayım!
•• Kamusu’l Alam: Ansiklopedi Elimizden gidiyorsun adiyö...
•• Besa yahut Ahde Vefa, Gave,Seydi Yahya:Tiyatro Çeşm-i şefkat ile baktıkça sana
Beni mahzun ediyorsun adiyö.
AHMET MİTHAT EFENDİ (1844 - 1912)
B) Yorgan döşek demez satar
ÂÂ Hikâye, roman, tiyatro, tarih, anı, gezi yazısı, makale gibi
Tiyatroda loca tutar
edebiyatın hemen her türünde pek çok eser vermiştir.
Gider evde yerde yatar
ÂÂ Matematik, fizik, kimya, felsefe, hukuk, ekonomi, pedago-
Şık beylerde olan hâlet
ji gibi bilim dallarında da çeşitli yazılar yazmıştır.
Kabul olunmaz rezalet
ÂÂ Bir süre İstanbul’daki evinde bir küçük matbaa kurarak

eserlerini kendisi yayımlamıştır. C) Hür olmak ister isen olma cihanın

ÂÂ Otuz altısı roman olmak üzere iki yüze yakın eser üretmiş- Zevkinde safasında gamında kederinde
tir. Bu yönüyle “yazı makinesi” olarak isimlendirilmiştir. Canan gide rindan dağıla mey ola rîzan
ÂÂ En tanınmış romanı Felatun Bey’le Rakım Efendi’de yanlış Böyle gecenin hayr umulur mu seherinde
Batılılaşma konusu üzerinde durmuştur. D) En ummadığın keşfeder esrar-ı derunun
ÂÂ Eserlerini dönemine göre, sade bir dille ve hiçbir üslup kay- Sen herkesi kör âlemi sersem mi sanırsın
gısı duymadan yazmıştır. Bir gün gelecek sen de perişan olacaksın
ÂÂ Amacı halkı eğitmek olduğundan romanlarında anlatım akı- Ey gonca bu cemiyyeti her-dem mi sanırsın
şını keserek okura bilgi ve öğüt vermiştir. E) Bir damla inciydi kirpiklerinde,
ÂÂ Fransız edebiyatından özellikle de duygusal ve romantik
Aşkın ıztırabla dolu rüyası
ögelerden etkilenmiş, yapıtlarında köleliğe karşı çıkıp ka- Bir başka güzellik var kederinde
dın haklarını savunmuştur. Bir başka âlem ki ruhunun yası,
ÂÂ Dekadanlar başlıklı yazısıyla Servet-i Fünuncuları eleştir-
Sessiz incileşir kirpiklerinde.
miştir. AYT-2020
EDEBİYAT 7
 Tanzimat Dönemi Edebiyatı FASİKÜL 11
AHMET VEFİK PAŞA (1823 - 1891) ÂÂ Divan edebiyatına karşı Batı edebiyatı savunulmuş, Batılı
ÂÂ Türkçülük akımının öncülerindendir. örnekler başarıyla ortaya konmuştur.
ÂÂ Türk tarihinin Osmanlılardan başlama- ÂÂ Sanatçılar, roman ve öykülerinde realizmden; şiirlerinde
dığını göstermek amacıyla, Ebülgazi Ba- romantizmden etkilenmiştir.
hadır Han’ın Şecere-i Türki adlı eserini ÂÂ Yanlış Batılılaşma, kölelik, cariyelik romanlarda sıkça işle-
çevirmiştir. , Türkçe sözcükleri ilk defa nen konular arasındadır.
bir araya toplayarak bir sözlük meydana getirmiş, Türk ata- ÂÂ Yaşamdaki her güzel şeyin şiirin konusu olabileceği görü-
sözlerini de bir kitapta toplamıştır. şü kabul edilmiştir.
ÂÂ Halkı tiyatroya alıştırmaya çalışmış, bu amaçla Bursa vali- ÂÂ Şiirde divan şiiri biçimlerinin yanı sıra yeni şiir biçimleri kul-
liği sırasında şehirde bir tiyatro binası kurmuş, İstanbul’dan lanılmıştır.
bir topluluk getirtip kendi çevirdiği Moliere piyeslerini oy-
natmıştır. II. DÖNEM TANZİMAT EDEBİYATI SANATÇILARI
ÂÂ Bursa valiliği sırasında vatandaşları ve yanında çalışan me- •• Recaizade Mahmut Ekrem
murları zorla tiyatroya götürmüştür. •• Muallim Naci
ÂÂ Moliere’den uyarladığı Zor Nikâhı ve Zoraki Tabip Türk ti- •• Abdülhak Hamit Tarhan
yatrosunun ilk çeviri oyunları olmuştur. •• Samipaşazade Sezai
ÂÂ Edebiyat dünyasında, Moliere’den yaptığı çevirilerle tanın- •• Nabizade Nazım
mıştır.
ÂÂ Moliere’in komedyalarını Osmanlının toplumsal yaşamına
9. ÖĞRETEN SORU
uygulamakta üstün bir başarı göstermiştir. Tanzimat’ın ilk kuşağını oluşturan Şinasi, Ziya Paşa, Namık
ÂÂ Ana çizgileri bakımından zamanına göre sade bir dille çev-
Kemal ve Ahmet Mithat bu dönemin toplumsal yaşamını de-
rilmiş olan bu eserlerde, dilin yabancı sözcüklerle ağırlaş-
ğişik ölçülerde edebiyata yansıtmaya çalışmıştır. İlk kuşaktan
tığı yerler de vardır.
sonra, ----, ----, ----, ---- oluşan ikinci kuşak, bu toplumsal sa-
Eserleri:
nat anlayışını arka plana atarak daha çok “insan”ı ve onun ki-
•• Don Civani, Dudu Kuşları, İnfial-i Aşk: Moliere’den çevirdi-
ği mensur oyunlar şisel serüvenini ele almıştır.
•• Savruk, Kocalar Mektebi, Kadınlar Mektebi, Adamcıl, Tar-
Bu parçada verilen bilgilere göre boş bırakılan yerlere aşa-
Tandem Yayınları

tuffe: Moliere’den çevirdiği manzum oyunlar

•• Zor Nikâhı, Zoraki Tabip, Tabib-i Aşk, Dekbazlık, Meraki,
Azarya, Yorgaki Dandini: Türk, Yahudi ve Rum yaşamına
uygun olarak yaptığı uyarlamalar
•• Hikmet-i Tarih, Fezleke-i Tarih-i Osmani: Tarih alanındaki
eserleri
•• Lehçe-i Osmani: Sözlük
•• Şecere-i Türki: Ebulgazi Bahadır Han’dan çeviri
ğıdakilerden hangisi getirilebilir?
A) Tevfik Fikret - Cenap Şahabettin - Ali Ekrem - Süleyman
Nazif’ten
B) Halit Ziya - Mehmet Rauf - Hüseyin Cahit - Ahmet Şua-
yıb’dan
C) Rıza Tevfik - Mehmet Emin - Mehmet Akif - Muallim Na-

8. ÖĞRETEN SORU ci’den

Türk tiyatrosunun gelişimine önemli katkısı bulunan, tiyatro
kurup bazı oyunlarda rol alan ----; başta Cimri olmak üzere
Molière’in hemen hemen bütün eserlerini Türkçeye aktarmış-
tır. Tanzimat Dönemi’nin önemli kültür adamlarından biri olan
yazar, kendine has yöntemlerle tiyatro çevirileri ve uyarlama-
ları yapmıştır.
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi
getirilmelidir?
D Recaizâde Ekrem - Abdülhak Hâmit - Samipaşazâde Se-
zai - Nabizâde Nâzım’dan
E) Yahya Kemal - Halide Edip - Yakup Kadri - Refik Halit’ten
ÖSYM
RECAİZADE MAHMUT EKREM (1847 - 1914)
ÂÂ Sanatta güzellik ilkesine bağlı kalmış, “Sanat sanat içindir.”
anlayışını benimsemiştir.
ÂÂ Şiiri fikri güzellik, hayali güzellik, hissi güzellik olmak üze-
re üçe ayırmıştır.
ÂÂ Genellikle duygusal şiirler yazmış, üç çocuğunun ölümü

A) Recaizade Mahmut Ekrem B) Ahmet Mithat Efendi dolayısıyla, özellikle de çok sevdiği Nijad’ın ölümünden
duyduğu acıyı dile getirdiği şiirleriyle daha çok karamsar
C) Namık Kemal D) Ahmet Vefik Paşa duygular işlemiş, ölüm konusu üzerinde fazla durmuştur.
ÂÂ Küçük ayrıntıları örneğin bir kitap arasında bulunmuş ku-
E) Direktör Ali Bey
AYT 2019 ru bir çiçeği, unutulmuş bir şiirin sararmış kâğıdını, gergef
II. DÖNEM TANZİMAT EDEBİYATI işleyen bir kızın halini vb. şiirine konu olarak seçmiştir.
ÂÂ Tevfik Fikret’i Servet-i Fünun dergisinin başına getirerek
DÖNEMİN GENEL ÖZELLİKLERİ
ÂÂ Sanatçılar, dönemin siyasal koşullarının ağırlığından “Sa- Edebiyatı Cedide hareketinin başlamasına öncülük etmiş,
nat, sanat içindir.” ilkesini benimsemiştir. Üstat Ekrem diye anılmıştır.
ÂÂ Sanatçılar, toplum sorunlarından ve siyasetten uzak kal- Eserleri:
mış, yalnızca edebiyatla ilgilenmişlerdir. •• Araba Sevdası: Türk edebiyatımında ilk realist romandır.
ÂÂ Eserlerde kullanılan dil, halkın anlayacabileceği seviyeden Yanlış Batılılaşma anlayışını Bihruz Bey’in kişiliğinde komik
uzak, oldukça ağırdır. öğelerle gözler önüne serer.

8 EDEBİYAT
 Tanzimat Dönemi Edebiyatı FASİKÜL 11
•• Nijat Ekrem, Nağme-i Seher, Pejmürde, Yadigâr-ı Şebap, Eserleri:
Zemzeme (I-II-III): Şiir •• Ateşpare, Şerare, Sümbüle, Füruzan: Şiir
•• Afife Anjelik, Vuslat yahut Süreksiz Sevinç, Çok Bilen Çok •• Demdeme: Eleştiri
Yanılır (komedi), Atala: Tiyatro •• Istılahat-ı Edebiye: Edebi bilgiler içerir.
•• Muhsin Bey, Şemsa: Hikâye •• Ömer’in Çocukluğu: Anı
•• Talim-i Edebiyat: Edebiyatla ilgili teorik bilgilerin verildiği bir •• Lügat-ı Naci: Sözlük
ders kitabı
•• Zemzeme Mukaddimesi, Takdir-i Elhan: Eleştiri
10. ÖĞRETEN SORU
ARABA SEVDASI (özet)
Üstünkörü bir eğitim görmüş Bihruz Bey, Şair, Tanzimat’tan sonra Divan edebiyatına ilk fakat usta bir
bir paşanın oğludur. Babası ölünce çok söyleyişe kavuşmuş şuurlu bir dönüşü temsil etmektedir. Yeni
büyük bir mirasa kavuşur. Alafranga(Ba- şiirin sadece Batı’ya değil millî örneklere de bağlanmasını is-
tılı) giyinip kuşanmak, Fransızca konuş- temiştir. Şair, Köylü Kızların Şarkısı adlı şiiri ile edebiyatımızın
mak gibi özentileri yanında bir başka ilk ve şaşılacak kadar yeni olan ahenkli köy şiirini ortaya koy-
özentisi de özel bir arabaya sahip olmak-
muştur. Bu şiirde köylülerin konuşmaları, yaşayışları ve duy-
tır. Kendini eğlenceye kaptıran Bihruz Bey,
gönlünü Periveş adlı bir kıza kaptırır. gulanışları aruz vezni içinde canlı bir üslupla yansıtılmıştır. Ay-
rıca Fransız şiirinden başarılı tercümeler de yapmıştır. Şiirle-
rini Ateşpâre, Şerâre ve Füruzan isimli kitaplarda toplamıştır.
ÂÂ Recaizade Mahmut Ekrem, Batı edebiyatı yo-
BAŞKA YERDE YOK

Bu parçada sözü edilen şair aşağıdakilerden hangisidir?

lunda gelişen yeni edebiyatı savunmuş ve bu
edebiyatın kurallarını öğreten yapıtlar yazmıştır. A) Nabizâde Nâzım B) Recaizade Mahmut Erem
ÂÂ Zemzeme Mukaddimesi (Zemzeme’nin III. cildi-
C) Ziya Paşa D) Şemsettin Sami
ne yazdığı edebiyat ve şiir hakkındaki fikirlerini
E) Muallim Naci
içeren uzun bir ön sözdür.) ile Takdir-i Elhan (Genç
ÖSYM
bir şair olan Menemenlizade Tahir’in Elhan adlı şi-
ABDÜLHAK HAMİT TARHAN (1852 - 1937)
Tandem Yayınları

ir kitabı için yazdığı eleştiridir.) adlı yapıtları yüzün-

ÂÂ Devrinin en büyük sanatçılarından sayılmış ve şair-i azam
den Muallim Naci’nin Demdeme adlı yapıtındaki
(en büyük şair) diye anılmıştır.
çok ağır eleştirilere hedef olmuştur.
ÂÂ Eserlerinde hayat, tabiat, ölüm, insanlık gibi konuları işle-
ÂÂ Eski edebiyatı savunan Muallim Naci ve çevre-
miştir.
siyle girdiği edebiyat tartışmalarıyla Edebiyat-ı
ÂÂ Şiirlerini romantizmin etkisinde yazmasına karşın, sanat
Cedide akımının doğmasına zemin hazırlamıştır.
için sanat anlayışını benimsemiştir.
MUALLİM NACİ (1850 - 1893) ÂÂ Taşkınlık ve yücelik, söyleyişte tezat şiirlerinin başlıca özel-
ÂÂ İlk şiirlerini Naci mahlasıyla 1867’den başlayarak yazmış-
liklerindendir.
tır.
ÂÂ Ahmed Mithat Efendi’nin önerisiyle Tercüman-ı Hakikat ga-
ÂÂ Şiirde biçimle ilgili değişiklikleri gerçekleştirmiş, divan ede-
zetesinin edebiyat sayfasını yönetmeye başlamış, Mesud-ı biyatının bütün kurallarını yıkmıştır.
Harabi takma adıyla yayımladığı aruzla yazılmış gazelleriy- ÂÂ Şiirlerinde ve tiyatrolarında tarihi konular önemli yer tutar.
le ün yapmıştır. ÂÂ Tiyatroları oynanmak için değil, okunmak içindir.
ÂÂ Bu gazetede, divan edebiyatı geleneğinin yeniden canlan- ÂÂ Tiyatroları sahne tekniği ve dil bakımından oynanmaya el-
masını sağlamıştır. verişli değildir.
ÂÂ Divan şiiri tekniğini iyi bilen sanatçının az da olsa Batılı tarz- ÂÂ Oyunlarının bir kısmı manzum, bir kısmı mensur, bir kısmı
da şiir denemeleri vardır ve bu alanda başarılı örnekler ver- da nazımla nesir karışık olarak yazılmıştır.
miştir. Ateşpare adlı eserindeki bu örnekler arasında Ku- ÂÂ Tiyatrolarının konuları çoğunlukla Türk topraklarının dışın-
zu, Dicle ve Kebûter adlı şiirleri en tanınmış olanlarıdır. da geçer.
ÂÂ Aruzla ve divan şiirinin hemen her türünde yazdığı şiirler
ÂÂ Eserleri konuları bakımından sosyal konulu, yabancı ülke-
yüzünden eski edebiyatın temsilcisi sayılmıştır.
leri konu alan (egzotik), tarihi konulu (Mitolojik, İslam ve
ÂÂ Eski edebiyat ile yeni edebiyat tartışmalarında, eski ede-
Osmanlı tarihi), alegorik (sembolik) konulu olarak sınıflan-
biyat taraftarlarının lideri durumundadır.
ÂÂ Eleştirilerini dil bilgisi ve aruz kurallarına bağlı kalınması
dırılabilir.
noktasında yoğunlaştırmıştır.
ÂÂ Şiire metafizik söyleyişi getiren şair, eşi Fatma Hanım’ı kay-
ÂÂ Öğrendiği Fransızca sayesinde Batı edebiyatının değerini
betmesi sonucu ünlü şiiri Makber’i yazmıştır.
de anlamış ve bu iki kültürün etkisiyle eski ve yeni tarzda
ÂÂ Validem adlı şiiri,Türk edebiyatında ilk uyaksız şiirdir.
şiirler kaleme almış ve bazı Fransız sanatçılardan La Fon-
ÂÂ Sahra adlı şiiri, Türk edebiyatında pastoral şiirin ilk örne-
taine, Musset, Lamartine, Hugo manzum ve mensur çevi- ğidir.
riler yapmıştır.
ÂÂ Tiyatro türünde kaleme aldığı ilk eseri Macera-yı Aşk’ta ya-
ÂÂ Köy yaşamından söz eden ilk şiir olarak değerlendirilmiş-
şamdaki komik unsurlara yer vermiştir.
tir.
ÂÂ İngiltere’de kaldığı sıralarda İngiliz edebiyatını yakından in-

EDEBİYAT 9
 Tanzimat Dönemi Edebiyatı
celeme fırsatını bulan sanatçının Finten adlı dramında Sha-
kespeare’in açık etkisi görülür.
ÂÂ Büyük İskender’i anlattığı Eşber adlı oyununu, Büyük İs-
kender’in cihangir azametiyle eğlenmek için yazdığını söy-
lemiştir.
ÂÂ Tarık adlı oyununda, Tarık bin Ziyad’ın İspanya’yı fethet-
mesini, Endülüs Emevi Devleti’nin kuruluşunu ve yıkılışını
anlatmıştır.
ÂÂ İlhan, Hakan ve Turhan adlı Türk tarihindeki olayları konu
alan oyunları vardır.
Eserleri:
•• Sahra, Divaneliklerim veya Belde,
Makber, Ölü, Bunlar O’dur, Hacle, Bir
Sefilenin Hasbihali, Garam, Validem,
İlham-ı Vatan: Şiir
•• Macera-yı Aşk, Duhter-i Hindu, Sabr
u Sebat, İçli Kız, Tarık, Zeynep, Finten,
Nesteren, Liberte, Eşber, İlhan, Tur-
han, Hakan, Sardanapal: Tiyatro
11. ÖĞRETEN SORU
Sürekli bir “değişme” ihtiyacı duyan ----, bir düzen ve denge
düşüncesinden uzaktır. Bu düzensizlik, onun mizacının ve sa-
natının en belirgin özelliğidir. Onun şiirlerinde hem biçim ve
içerik hem de dil bakımından yenilikler dikkat çeker. O, Tanzi-
mat Dönemi’nin en renkli şairidir. Hayal gücünün zenginliği,
Tandem Yayınları
duygularının çeşitliliği ve tabiata duyduğu ilgi, onun Tanzi-
mat’tan sonraki Türk edebiyatının lirik şairleri arasında anıl-
masını da sağlamıştır. Özellikle eşinin ölümü üzerine yazdığı
şiiri, hafızalarda önemli bir yer edinmiştir.
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi
getirilmelidir?
A) İbrahim Şinasi B) Namık Kemal
C) Ziya Paşa D) Abdülhak Hamit Tarhan
E) Recaizade Mahmut Ekrem
ÖSYM
SAMİPAŞAZADE SEZAİ (1860 - 1936)
ÂÂ Namık Kemal, Abdülhak Hamit Tarhan gibi yazarların et-
kisiyle Batı edebiyatına yönelmiştir.
ÂÂ Romanında ve öykülerinde realizm akımının etkisindedir.
ÂÂ Yazdığı kısa öykülerle Batılı anlamda ilk gerçekçi öykü ör-
neklerini vermiştir. Bunları Küçük Şeyler adlı eserinde bir
araya getirmiştir.
ÂÂ Eserlerinde gözleme önem vermiştir. Küçük, şaşırtıcı, önem-
siz konu ve olayları, ruh çözümlemeleriyle, doğal ve gün-
lük konuşma diliyle işler. 
ÂÂ Sanat için sanat anlayışını benimsemiştir.
Eserleri:
•• Sergüzeşt: Esir ticaretinin realist bir biçimde anlatıldığı ro-
mandır.
•• Küçük Şeyler: Sanatçı, bu yapıtında en önemsiz şeylerden
bile güzel hikâyeler çıkarılabileceğini göstermiştir.
ÂÂ Yazar, kitapta Bu Büyük Adam Kimdir, Hiç, Kediler, Dü-
ğün, Pandomima adlı hikâyelere yer vermiştir. Bu hikâye-
lerde yaşamdaki birtakım küçük olayları başarıyla anlat-
mıştır.
10
FASİKÜL 11
•• İclâl: Yeğeni İclâl’in ölümü üzerine yazdığı mensur mersi-
yeyi, diğer bazı düzyazılarını ve hatıralarını toplamıştır.
•• Şir: Tiyatro
SERGÜZEŞT (özet)
Kafkasya’dan getirilen bir kız çocuğu olan Dilber, cariye ola-
rak bir eve satılır ve evde çok eziyet görür. Asaf Paşa isminde
zengin birine satılır. Asaf Paşa’nın konağında maddi rahatın
en iyisini bulur. Evin genç oğlu Celâl bir süre sonra Dilber’i
sever fakat annesi, bu durumu kabullenmeyerek Dilber’i tek-
rar satılığa çıkarır.
12. ÖĞRETEN SORU
Namık Kemal’in tiyatrosu, bir dava tiyatrosudur. Yazar; vatan-
perverlik, İslam birliği, insan hakları gibi inandığı değerleri,
toplumun kalkınmasına yönelik fikirlerini ve geleneğe ilişkin
tenkitlerini tiyatro türünde verdiği eserlerinde de işler. XIX. yüz-
yılın başında bir Rumeli şehrindeki yöneticinin zulmüne karşı
başlayan isyanı Gülnihal adlı oyununda; kuşatma altında bu-
lunan bir kalenin fedakârlıklarla kurtuluşunu da ---- adlı oyu-
nunda anlatır.
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi
getirilmelidir?
A) Kara Bela  B) Zavallı Çocuk   C) Akif Bey
D) Vatan Hayut Silistre E) Celalettin Harzemşah
ÖSYM
NABİZADE NÂZIM (1862 - 1893)
ÂÂ Edebiyata şiirle başlayan sanatçı, roman ve öyküleriyle ta-
nınmıştır.
ÂÂ Natüralizm ve realizmden etkilenmiştir.
ÂÂ Roman ve hikâyenin konularını İstanbul dışına çıkarmış, ilk
kez köy yaşamını ve insanını konu edinmiştir.
Eserleri:
•• Karabibik: Türk yazınında köy yaşamı-
nı konu alan ilk romandır.
•• Zehra: Psikolojik özellikleri ağır basan
bir romandır.
•• Yadigârlarım, Haspa, Hala Güzel, Sev-
da, Zavallı Kız, Bir Hatıra: Öykü
•• Heves Ettim: Şiir
KARABİBİK (özet)
Antalya’nın Kaş ilçesine bağlı Beymelik köyünde yaşayan Ka-
rabibik, babadan kalma tarlasının dört dönümünü komşusu
Kara Durmuş’a satarak askerlik borcunu ödemiştir; tarlasını
ele geçirmek isteyen komşusu Yosturoğlu ile kavgalıdır. Her
yıl Koca İmam’ın öküzlerini kiralamaktadır. Kızı Huri’yi İmam’ın
kayınbiraderi Sarı İsmail’e vererek öküzleri bedava kullanmayı
düşünür. Tarla yüzünden kavgalı bulunduğu Yosturoğlu’nun
yeğeni Hüseyin, Huri’yi sever, onunla evlenir.
ZEHRA (özet)
Zehra, küçükken annesiz kalmış, babası Şevket Efendi onu
büyütmüştür. Babasının kâtiplerinden, Münire Hanım’ın oğlu
Suphi ile evlenir. Kocasının evdeki hizmetçi Sırrıcemal’le ilgi-
lenmesi, Zehra’yı kıskandırır ve kızdırır. Kocasından intikam
almak için bir Rum kızının kocasıyla birlikte olmasını sağlar.
EDEBİYAT
Tanzimat Dönemi Edebiyatı FASİKÜL 11

Etkinlik - 1
Aşağıda verilen yargılardan doğru olanların karşısına “D” yanlış olanların karşına “Y” harfi yazınız.

1) Ziya Paşa, önceleri halk şiirini savunmuş, daha sonra bu görüşten uzaklaşmış ve divan şiirini
Aralarında benzerlik ilgisi kurulan varlık veya kavramlardan nitelikçe zayıf olanın, kuvvetli olana benzetilerek anlatılmasıdır.
savunmuştur.

2) Namık Kemal, “Tahrib-i Harabat”ı, Ziya Paşa’nın “Harabat” adlı antolojisindeki düşüncelerini
Aralarında benzerlik ilgisi kurulan varlık veya kavramlardan nitelikçe zayıf olanın, kuvvetli olana benzetilerek anlatılmasıdır.
eleştirmek için yazmıştır.

3) Şemsettin Sami, edebiyatımızda yeniliklerin öncüsü olmuş; ilk tiyatroyu, ilk makaleyi kaleme
Aralarında benzerlik ilgisi kurulan varlık veya kavramlardan nitelikçe zayıf olanın, kuvvetli olana benzetilerek anlatılmasıdır.
almış, noktalama işaretlerini ilk olarak kullanmıştır.

4) Ahmet Vefik Paşa, edebiyatımızda Moliere’den yaptığı çeviri ve uyarlamalarla tanınmış; dil ve
Aralarında benzerlik ilgisi kurulan varlık veya kavramlardan nitelikçe zayıf olanın, kuvvetli olana benzetilerek anlatılmasıdır.
tarih alanında da yapıtlar ortaya koymuştur.

5) I. Dönem Tanzimat’ta “Sanat, toplum içindir.” ilkesi benimsenmiş, yapıtlar bu düşünce doğrul-
Aralarında benzerlik ilgisi kurulan varlık veya kavramlardan nitelikçe zayıf olanın, kuvvetli olana benzetilerek anlatılmasıdır.
tusunda yazılmıştır.

6) Abdülhak Hamit, tiyatrolarını oynanması için değil okunması için yazmış, çoğunda yurt dışın-
Aralarında benzerlik ilgisi kurulan varlık veya kavramlardan nitelikçe zayıf olanın, kuvvetli olana benzetilerek anlatılmasıdır.
daki topraklarda geçen tarihi olaylara yer vermiştir.

7) I. Dönem Tanzimat’ta Fransız edebiyatı örnek alınmış, realizm akımının etkisinde kalınmıştır.
Aralarında benzerlik ilgisi kurulan varlık veya kavramlardan nitelikçe zayıf olanın, kuvvetli olana benzetilerek anlatılmasıdır.

Etkinlik - 2
Aşağıda verilen cümlelerdeki boşluklara uygun kavramları getiriniz.

A) ............................................ tarafından kaleme alınan ..........................., ŞEMSETTİN SAMİ

edebiyatımızda ilk tarihi romandır.
NABİZADE NAZIM

NAMIK KEMAL
B) ............................................ tarafından kaleme alınan .................................,
edebiyatımızda köy yaşamını konu alan ilk romandır. TAAŞŞUK-I TALAT
VE FİTNAT

CEZMİ
C) ............................................ tarafından kaleme alınan .................................
..................., edebiyatımızda ilk yerli romandır. KARABİBİK

EDEBİYAT 11

1. Tanzimat edebiyatıyla ilgili aşağıdaki yargılardan han-
gisi yanlıştır?
A) Batı edebiyatından makale, fıkra, deneme gibi yazın-
sal türler edebiyatımıza girmiştir.
B) Şiirde divan edebiyatı nazım biçimleri terk edilmiştir.
C) Şair Evlenmesi ve Vatan yahut Silistre bu dönemde
ortaya konmuş romanlardır.
D) Noktalama işaretleri, ilk defa bu dönemde kullanıl-
maya başlanmıştır.
E) Tercümân-ı Ahvâl ve Tasvîr-i Efkâr bu dönemde çı-
karılmaya başlanan özel gazetelerdir.
2. Divan edebiyatı ile Tanzimat edebiyatının karşılaştı-
rılmasına ilişkin aşağıdaki yargılardan hangisi yan-
lıştır?
A) Divan edebiyatında ağır, sanatlı bir dil kullanılmış;
Tanzimat Edebiyatı’nda ise halkın rahatlıkla anlaya-
Tandem Yayınları
bileceği sade bir dil kullanılmıştır.
B) Divan edebiyatı, yüksek bir zümreye seslenmiş;
Tanzimat’ta ise halka inmek amaçlanmıştır.
C) Divan edebiyatında daha çok şiir alanında yapıt or-
taya konmuş, Tanzimat’ta ise Batı’dan gelen düzyazı
türleri de önem kazanmıştır.
D) Divan şiirinde daha çok soyut konular işlenirken Tan-
zimat’ta vatan, özgürlük, eşitlik gibi yeni kavramlar
şiire girmiştir.
E) Her iki dönemde de şiirde, aruz ölçüsü kullanılmıştır.
3. Tanzimat Dönemi’nde gazetecilikle ilgili olarak aşa-
ğıdakilerden hangisi söylenemez?
A) Sanatçıların toplumda daha geniş kesimlere ulaşma-
sını sağlamıştır.
B) Fıkra, makale, deneme gibi yazınsal türler gazeteci-
likle beraber edebiyatımıza girmiştir.
C) Tanzimat sanatçıları gazete yoluyla halkı eğitmeye
çalışmış, duygu ve düşüncelerini anlatmışlardır.
D) Ahmet Mithat Efendi’nin çıkardığı Tercüman-ı Haki-
kat dönemin önemli gazetelerinden biridir.
E) Gazetelerde dönemin şartlarına uygun olarak süslü
ve sanatlı bir dil kullanılmıştır.
1-B 2-A 3-E
12
Öğreten Test
4. Aşağıdakilerden hangisi, geleneksel Türk tiyatrosuy-
la Tanzimat tiyatrosu için ortak bir özelliktir?
A) Tamamen yerli ve millî özellikler taşıma
B) Yazılı bir metne bağlı olmama
C) Kahramanlarda tip özelliği ağır basma
D) Klasik bir yapıya sahip olma
E) Güldürü ögelerinden yararlanma
5. Aşağıdaki yapıt-sanatçı eşleştirmelerinin hangisinde
bir yanlışlık yapılmıştır?
A) Durub-ı Emsal-i Osmaniye - Ziya Paşa
B) Talim-i Edebiyat - Recaizade Mahmut Ekrem
C) Ömer’in Çocukluğu - Muallim Naci
D) İntibah - Namık Kemal
E) Letaif-i Rivayat - Ahmet Mithat Efendi
6. I. Kamus-ı Türki
II. Lehçe-i Osmani
III. Lügat-i Naci
Aşağıda verilenlerden hangisi, yukarıda verilen eser-
lerin ortak özelliğidir?
A) Aynı yazar tarafından kaleme alınma
B) Eleştiri niteliği taşıma
C) Dönemin sosyal hayatını yansıtma
D) Sözlük türüne özgü nitelikler barındırma
E) Şiir çevirileri içerme
7. (I) Uzun tasvirlere, olma ihtimali düşük rastlantılara yer
verilen Tanzimat romanı teknik açıdan zayıftır. (II) Daha
çok yanlış Batılılaşma, kölelik ve cariyelik gibi toplumsal
temalar ele alınmıştır. (III) Olaylar genellikle İstanbul’un
gezi ve eğlence merkezleri olan Çamlıca ve Beyoğlu gibi
yerlerde geçer. (IV) Roman kahramanları karakter özel-
liği gösterir ve çok yönlü olarak ele alınır. (V) I. dönem
sanatçıları romantizmden etkilenirken II. dönem sanat-
çıları ağırlıklı olarak realizmin etkisinde kalmıştır.
Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisinde bir
bilgi yanlışı vardır?
A) I  B) II  C) III  D) IV  E) V
4-E 5-A 6-D 7-D
EDEBİYAT

1. ---- dil, sözlük, ansiklopedi ve çeviri alanlarında yaptığı
çalışmalarla tanınmıştır. Dilci olarak üne kavuşan yazar,
romanı ve tiyatrolarıyla bu türlerin gelişmesine katkıda
bulunmasına rağmen, Türk edebiyatında tiyatro ve ro-
man yazarı olarak tanınmaz. Türk dilinin sadeleşmesi
yolunda önemli çabaları olan yazarın, dilin nasıl sade-
leştirilebileceği konusundaki düşünceleri kendisinden
sonrakiler tarafından örnek alınmıştır. Orhun Yazıtları ve
Kutadgu Bilig üzerinde çalışmalar yapmıştır. Bu eserle-
ri Türkiye Türkçesine çevirmiştir.
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden han-
gisi getirilmelidir?
Pratik Test
4. Recaizade Mahmut, sanatta güzellik ilkesine bağlı kal-
mış, “Sanat, sanat içindir.” anlayışını benimsemiştir. Şi-
irlerinde ---- etkilenmiş, daha çok, aşk ve ölüm temaları-
nı işlemiştir. Eski-yeni edebiyat tartışmalarının merkezin-
de yer almış, yeni edebiyat taraftarlarının lideri durumun-
da olmuştur. Edebiyatımızda ---- romanın ilk örneği sa-
yılan ----, en tanınmış yapıtıdır. Zemzeme ve Takdir-i El-
han yapıtlarından bazılarıdır.
Bu parçada boş bırakılan yerlere aşağıdakilerin han-
gisinde verilenler sırasıyla getirilmelidir?
A) romantizmden - gerçekçi - Sergüzeşt

B) realizmden - Batılı - Mai ve Siyah

A) Ahmet Vefik Paşa
C) klasisizmden - yerli - Şair Evlenmesi
B) Muallim Naci
D) realizmden - yerli - Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat
C) Şinasi
E) romantizmden - gerçekçi - Araba Sevdası
D) Ahmet Mithat Efendi
5. I. Romantizm akımının etkisiyle duygu yönüyle güçlü
E) Şemsettin Sami
şiirler yazmıştır.
Tandem Yayınları

II. Hem romanlarında hem tiyatrolarında tarihten yarar-

lanmış, toplumda tarih bilinci oluşturmaya çalışmış-
2. . ---- şiiri tekniğini iyi bilen ----, az da olsa Batılı tarzda şiir tır.
yazmış ve bu alanda başarılı örnekler vermiştir. Daha
III. “Sanat toplum içindir” düşüncesiyle yapıtlar vermiş-
çok, Ateşpare’de rastlanabilen bu örnekler arasında;
tir, sanatın topluma fayda sağlaması gerektiğini dü-
Kuzu, Dicle ve Kebûter adlı şiirler en tanınmış olanları-
şünmüştür.
dır. Demdeme ve Sümbüle yapıtlarından bazılarıdır.

Yukarıda numaralandırılmış cümlelerde özellikleri ve-

Bu parçada boş bırakılan yerlere, aşağıdakilerin han-
rilen sanatçı aşağıdakilerden hangisidir?
gisinde verilenler sırasıyla getirilmelidir?

A) Namık Kemal B) Recaizade Mahmut

A) Divan - Ziya Paşa
C) Abdülhak Hamit D) Ahmet Mithat
B) Divan - Muallim Naci
E) Şinasi
C) Halk - Namık Kemal

D) Halk - Şinasi

E) Divan - Abdülhak Hamit Tarhan 6. Aşağıdakilerin hangisinde bir bilgi yanlışı vardır?

A) Küçük Şeyler, Samipaşazade Sezai’nin Batılı an-

lamda öykülerinin yer aldığı yapıtıdır.

3. Aşağıdakilerin hangisinde aynı yazınsal türde yapıt- B) Tercüman-ı Ahval ve Tasvir-i Efkâr Tanzimat döne-

lar bir arada verilmemiştir? minde çıkarılmaya başlanmış özel gazetelerdir.

C) Ziya Paşa, “Harabat” adlı yapıtında “Şiir ve İnşa” ma-

kalesindeki düşüncelerinin tam tersini söyleyerek Di-
A) Âkif Bey - Celaleddin Harzemşah
van şiirini savunur.
B) Şemsa - Letaif-i Rivayat
D) Ahmet Mithat, “Cezmi” adlı romanında, Osmanlı or-
C) Pejmürde - Müntehabat-ı Eşar
dusunun İranlılarla yaptığı bir savaşı anlatır.
D) Sabr u Sebat - Karabibik
E) “Şair Evlenmesi”, Şinasi’nin, görücü usulüyle evlen-
E) Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat - Cezmi meyi anlattığı, tiyatro türünde bir yapıtıdır.

EDEBİYAT 13
 Pratik Test
7. Tanzimat edebiyatının halk üzerinde en etkili olan sanat-
çısı ---- , “sanat toplum içindir” anlayışını savunmuştur.
Halka okuma alışkanlığı kazandırmaya çalışmış, bunun
için halkın anlayabileceği sade bir dille yapıtlar vermiştir.
Böylelikle Tanzimat kuşağı sanatçılarının içinde en çok
okunan yazar olmuştur. Roman ve öykü olmak üzere
edebiyatın farklı alanlarında yapıtlar vermiştir. Yapıtları
teknik açıdan yeterli görülmemiştir, olayın akışını durdu-
rup bilgi vermesi eleştiri sebebi olmuştur. Yanlış Batılı-
laşma, cariyelik, aşk, tarih, macera, polisiye gibi çeşitli
konularda yazmıştır.
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdaki sanatçılar-
dan hangisi getirilmelidir?
A) Namık Kemal
B) Ahmet Vefik Paşa
C) Ahmet Mithat Efendi
D) Sami Paşazade Sezai
E) Nabizade NazımD) Halk - Şinasi
E) Divan - Abdülhak Hamit Tarhan
8. Şemsettin Sami’yle ilgili olarak aşağıda verilen bilgi-
lerden hangisi yanlıştır?
Tandem Yayınları
A) Türk dilinin düzeltilmesi, sadeleşmesi, sözlük ve gra-
merinin hazırlanması konularında bilimsel çalışma-
lar yapmıştır.
B) Edebiyatımızda ilk yerli roman olarak kabul edilen
Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat adlı yapıtı yazmıştır.
C) Orhun Yazıtları ve Kutadgu Bilig ile ilgili inceleme-
lerde bulunmuştur.
D) Besa yahut Ahde Vefa, Gave, Seydi Yahya tiyatro
türünde yapıtlarıdır.
E) Türkçenin Farsçadan üstün olduğunu göstermek için
Muhakemetü’l Lügateyn adlı yapıtı yazmıştır.
9. Varlıklı bir ailenin çocuğu olan Âli Bey, yirmi bir yaşında
iyi eğitim ve öğrenim görmüş bir gençtir. Yalnız hayat
tecrübesinden yoksundur. Bir gün Çamlıca’da dolaşır-
ken Mahpeyker adında çok güzel bir kadınla tanışır. Bu
tanışmadan sonra Âli Bey, hemen her hafta Mahpeyker’le
buluşmak üzere Çamlıca’ya gider. Oysa bu kadının kirli
bir geçmişi vardır ve bu kadın, Âli Bey’i bir felakete sü-
rükler.
Bu parçada sözü edilen yapıt aşağıdakilerden han-
gisidir?
A) Aşk-ı Memnu   B) Karabibik   C) Sergüzeşt
  D) İntibah   E) Araba Sevdası     D) Mülakat   E) Röportaj
1-E 2-B 3-D 4-E 5-A 6-C
14
10. (l) Tanzimat edebiyatı, 1860’ta, Şinasi’nin Agâh Efendi
ile birlikte Tercümân-ı Ahvâl gazetesini çıkarmalarıyla
başlamış, 1895’e kadar sürmüştür. (II) Divan edebiyatı-
nın tersine, seçkin kişiler için değil halk için meydana ge-
tirilen bir edebiyat olmak iddiasıyla ortaya çıkmıştır. (llI)
Birinci dönemindeki sanatçıların çoğu, devrimci Fransız
sanatçıların etkisi altında kalmıştır. (lV) İkinci dönemin-
deki sanatçılar ise toplum işlerine daha az karışmış, “sa-
nat için sanat” anlayışını benimsemiştir. (V) Her iki dö-
nemin sanatçıları da Fransız edebiyatını örnek almış ve
sadece romantizm akımının etkisiyle yapıtlar vermişler-
dir.
Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisinde bir
bilgi yanlışı vardır?
A) I  B) II  C) III  D) IV  E) V 
11. Tanzimat edebiyatının II. Dönemi ile ilgili olarak aşa-
ğıdakilerden hangisi söylenemez?
A) Divan edebiyatı nazım biçimleri terk edilmeye baş-
lanmıştır.
B) “Güzel olan her şey şiirin konusu olabilir.” anlayışı
gelişmiştir.
C) Roman ve öyküler, teknik açıdan I. Dönem’in geri-
sindedir.
D) Şiirlerde ağır bir dil ve bireysel konular tercih edilmiş-
tir.
E) Gazetecilik I. Dönem’deki etki ve işlevini kaybetmiş-
tir.
12. Bu gazeli âlem beğense Ekrem Bey beğenmez. Çünkü
benimdir. Buna birçok şairimiz tarafından vaktiyle nazi-
reler söylenmişti. Ekrem Bey o adamları sevmez. Çünkü
benim gazelime nazire söylemişlerdir. Adı geçen gazele
Tahir Bey tarafından dahi nazire söylenip Elhan’a yazıl-
mışken sonradan çizilmiş olması söylentisi de bu iddi-
ayı doğrulamaktadır.
Muallim Naci’nin “Demdeme” adlı yapıtından alınan
bu parçanın yazınsal türü aşağıdakilerden hangisi
olabilir?
A) Deneme  B) Eleştiri   C) Söylev
 
7-D 8-E 9-D 10-E 11-C 12-B
EDEBİYAT
 Sınav Tadında
1. Edebiyatımızda “Şair-i Azam” olarak tanınmıştır. Batı şi- 4. Bir bakıma öz yaşam öyküsel yapıtı Yadigârlarım’dan
irinde gördüğü her yeniliği Türk şiirinde uygulamıştır. anlaşıldığına göre, babasının içkici ve ruh hastası bir kişi
Doğu ve Batı şiirini, yazıldıkları yerlere giderek öğren- olmasından, annesini de küçük yaşta yitirmesinden do-
miştir. Yapıtlarında romantik özellikler vardır. Taşkınlık ve layı çocukluğu ve ilk gençliği pek de mutlu geçmemiş-
yücelik, söyleyişteki tezat, şiirinin en önemli özelliklerin- tir. Şiirlerinde ölüm, tabiat, tanrı gibi temleri işlemiştir. Şi-
dendir. Sahra, Makber ve Bir Sefilenin Hasbihali şiir tü- irde çok başarılı olduğu söylenemez. Zaten kendisi de
ründeki yapıtlarından bazılarıdır. şiirlerinin yer aldığı yapıta Heves Ettim adını vermiştir.
Romanlarıyla ve öyküleriyle edebiyatımızda realizmin ve
Bu parçada sözü edilen Tanzimat sanatçısı aşağıda- natüralizmin temsilcisi olmuştur. Karabibik adlı yapıtı,
kilerin hangisidir? edebiyatımızda köy konulu ilk yapıttır. Bu yapıtında, köy
yaşamını tam bir gerçekçilikle yansıtmıştır. Zavallı Kız,
A) Namık Kemal Haspa ve Sevda yapıtlarından bazılarıdır.
B) Ziya Paşa
Bu parçada tanıtılan Tanzimat sanatçısı aşağıdakile-
C) Recaizade Mahmut Ekrem
rin hangisidir?
D) Abdülhak Hamit Tarhan

E) Ahmet Mithat Efendi  A) Samipaşazade Sezai

B) Nabizade Nazım
2. Tanzimat Edebiyatında, eski şiirin savunucusu ve tem-
silcisidir. Eski-yeni edebiyat konusunda Recaizade Mah- C) Recaizade Mahmut Ekrem
mut ile aralarında tartışmalar olmuştur. Sanatçı, göze hi- D) Hüseyin Rahmi Gürpınar
Tandem Yayınları

tap eden uyağı savunurken, Recaizade Mahmut, kulağa

E) Ahmet Mithat Efendi
hitap eden uyağı savunmuştur. Tartışma konusu, “abes”
ve “muktebes” sözcüklerinin -eski yazıda- uyaklı olup ol-
madıklarıdır. Batılı şiiri benimsememesine rağmen bu 5. Aşağıdakilerden hangisi, Hüseyin Rahmi ile Ahmet
alanda başarılı şiirler yazmıştır. Mithat’ın ortak bir yönüdür?

Bu parçada tanıtılan Tanzimat sanatçısı aşağıdakile-

A) Klasisizmin en önemli temsilcisi olmaları
rin hangisidir?
B) “Sanat için sanat” görüşünü benimsemeleri
A) Ziya Paşa
C) Yapıtlarında, anlatımın akışını keserek okuru bilgilen-
B) Ahmet Mithat Efendi dirmeleri
C) Muallim Naci D) Yapıtlarını yabancı sözcük ve tamlamalarla yüklü, sa-
D) Şemsettin Sami natlı bir dille oluşturmaları

E) Abdülhak Hamit Tarhan E) Tanzimat edebiyatının roman alanında önde gelen

temsilcileri olmaları
3. Tanzimat sanatçılarından Şinasi’nin Şair Evlenmesi,
I
Namık Kemal’in Sardanapal, Abdülhak Hamit’in 6. Edebiyatımızda roman, öykü, tiyatro, eleştiri türünde ilk
II yapıtlar, Tanzimat Dönemi’nde verilmiştir.
Gülnihal, Recaizade Mahmut’un Afife Anjelik, Ahmet
III IV Aşağıdaki sanatçılardan hangisi bu cümlede sözü
edilen yazınsal türlerdeki ilk yapıtları kaleme alanlar-
Mithat’ın Açıkbaş adlı tiyatroları bu dönemin önemli ya-
V dan biri değildir?
pıtları arasındadır.
A) Şemsettin Sami
Bu cümlede numaralanmış yapıtlardan hangileri bir-
B) İbrahim Şinasi
biriyle yer değiştirirse bilgi yanlışı giderilmiş olur?
C) Namık Kemal
A) I ile II  B) II ile III   C) II ile IV
D) Ahmet Mithat Efendi

  D) III ile V   E) IV ile V   E) Halit Ziya Uşaklıgil

EDEBİYAT 15
 Sınav Tadında
7. Tanzimat döneminde yazılmış, kıskançlık konusunu ir-
deleyen ruhsal betimlemeye ağırlık veren ---- sonra, Ser-
vetifünun Dönemi’nde yazılmış yasak bir aşk üzerinde
duran ve edebiyatımızda ilk psikolojik roman olan ----,
Türk romancılığının kilometre taşlarındandır.
Bu cümlede boş bırakılan yerlere getirilmesi gereken
yapıt adları aşağıdakilerin hangisinde sırasıyla veril-
miştir?
A) Karabibik’ten - Araba Sevdası
B) Zehra’dan - Eylül
C) Sergüzeşt’ten - Mai ve Siyah
D) İntibah’tan - Aşk-ı Memnu
E) Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat’tan - Hayal İçinde
8. Modern edebiyatımızın kurucularından sayılan sanatçı,
Doğu ve Batı edebiyatları arasında köprü kuracak kadar
güçlü bir kültüre sahiptir. Kırkı aşkın yapıtının yarısı tiyat-
rodur. Bunlarda daha çok, tarihi konuları düzyazı, şiir ya
da düzyazı-şiir karışımı bir anlatımla işler. Aruzun yanı
sıra heceyi de kullanır. Oyunları sahne tekniğine uygun
olmayıp daha çok, okunmak için yazılmıştır. Ayrıca sa-
natçı, Tanzimat şiirine geniş ufuklar açmış, şiirde asıl bi-
çimsel yenilikleri yapmıştır. Metafizik konuları, tezatlar-
Tandem Yayınları
dan kuvvet alan ölüm, aşk, vatan, millet, tabiat konula-
rını epik ve lirik bir dille işlemiştir.
Bu parçada tanıtılan sanatçı aşağıdakilerin hangisi-
dir?
A) Cenap Şahabettin
B) Nabizade Nazım
C) Namık Kemal
D) Recaizade Mahmut Ekrem
E) Abdülhak Hamit Tarhan  mi’nde de bunlar arasındaki ayrım ortaya konamamıştır.
9. Yanlış Batılılaşmanın toplumsal etkileri, Tanzimat ve son-
rası romanlarında, üzerinde en fazla durulan konulardan
biri olmuştur. Ahmet Mithat Efendi’nin ---- ve Recaizade
Mahmut Ekrem’in ---- adlı romanları bu konuyu canlı bir
biçimde anlatan yapıtlardır.
Bu parçada boş bırakılan yerlere aşağıda verilenler-
den hangisi sırasıyla getirilmelidir?
A) Hasan Fellah - Hüseyin Mellah
B) İntibah - Mai ve Siyah
C) Sergüzeşt - Karabibik
D) Taaşşuk -ı Talat ve Fitnat - Aşk-ı Memnu
E) Felatun Bey’le Rakım Efendi - Araba Sevdası
1-D 2-C 3-B 4-B 5-C 6-E
16
10. Bütün edebiyat tarihçilerimiz ona en büyük şeref payı
olarak “yenilikçi” sanını vermişlerdir. Bu sanda hem ger-
çek hem de değerbilirlik vardır. Gerçekten de Tanzimat
Edebiyatı ile başlayan yeniliklerde ve örneklerde onun
öncülüğünü ve imzasını görürüz. Türkiye’de ilk özel ga-
zeteyi çıkaran, zaman zaman edebî yazılarla donattığı
bu gazetede halk ve devlet ilişkilerine yeni ve olumlu bi-
çimlerde yön vermeye çalışan, gazeteyi bizde de dün-
yaya açılan bir pencere haline getiren, yine bu araçla
edebiyat dilini halka indirmeye çabalayan hep odur.
Bu parçada sözü edilen Tanzimat sanatçısı aşağıda-
kilerden hangisidir?
A) İbrahim Şinasi
B) Namık Kemal
C) Recaizade Mahmut Ekrem
D) Ahmet Mithat Efendi
E) Abdülhak Hamit Tarhan
11. Tanzimat şairlerinden Abdülhak Hamit’in, Batı şiirine
özgü doğa betimlemelerinin geniş ölçüde yer aldığı
Sahra adlı yapıtı, aşağıdaki şiir türlerinin hangisiyle
ilişkilendirilebilir?
A) Lirik  B) Satirik   C) Pastoral
  D) Epik   E) Didaktik 
12. Türk edebiyatının Batılılaşmasında gazetenin rolü tartı-
şılmazdır. Özellikle düzyazı türlerinin edebiyatımızda ge-
lişmesinde gazete çok önemli bir rol oynamıştır. Eski
edebiyatımızda şiirin gelişmişliği yanında düzyazı geri
kalmıştır. Bu noktada Tanzimat sonrasında kültür haya-
tımıza giren gazete ve dergiler düşünce merkezli düz-
yazı türlerinin de yaygınlaşmasını kolaylaştırmıştır. Ro-
man ve hikâyede olduğu gibi, deneme, makale, fıkra,
eleştiri gibi düzyazı türlerinin edebiyatımızda modern
mantığa bağlı bir örneği olmadığı için, Tanzimat Döne-
Yani Şinasi’nin, Namık Kemal’in veya Ziya Paşa’nın ya-
zıları hem makale ve eleştiri hem de deneme ve fıkra ör-
neğidir bir bakıma.
Bu parçadan yola çıkılarak aşağıdakilerden hangisi-
ne ulaşılamaz?
A) Edebiyat geleneğimiz içinde şiirin düzyazıdan daha
çok önemsendiğine
B) Tanzimat’tan önce edebiyatımızda gazete ve dergile-
rin yer almadığına
C) Gazetenin edebiyatımızın gelişiminde ön ayak oldu-
ğuna
D) Tanzimat Dönemi’nde düzyazı alanında ortaya konan
ilk ürünlerin başarısız olduğuna
E) Yazılan ilk düzyazıların farklı türlerin özelliklerini taşı-
dığına
7-B 8-E 9-E 10-A 11-C 12-D
EDEBİYAT
AYT fasikül 12

Tandem Yayınları

Edebiyat
SERVETİFÜNUN-FECRİATİ EDEBİYATI
Kazanımlar
• Servetifünun ve Fecriati edebiyatının oluşumun-
daki etkenleri kavrar.
• Servetifünun ve Fecriati edebiyatının özelliklerini
fark eder.
ıralnıyaY mednaT

• Servetifünun ve Fecriati edebiyatı sanatçılarını

öğrenir.
 6. ÜNİTE FASİKÜL 12
Servetifünun Edebiyatı

SERVETİFÜNUN DÖNEMİ EDEBİYATI (EDEBİYATI-

CEDİDE)(1896-1901)
ÂÂ 1896’da, Recaizade Mahmut’un önderliğinde “Fenlerin zen-
ginliği” anlamına gelen Servet-i Fünun dergisi çevresinde
toplanan genç sanatçıların oluşturduğu bir edebiyat top-
luluğudur.
ÂÂ Bu topluluk, yeni bir edebiyat kurmaya çalıştığından “Ede-
biyat-ı Cedide” (yeni edebiyat) adıyla da anılmıştır.
ÂÂ Sanatçılar, dönemin siyasal koşullarının ağırlığı sebebiyle
içe kapanmışlar; eserlerinde bireysel konuları, aşkı, ka-
ramsarlığı, hayal kırıklığını, tabiat güzelliklerini, melankoli-
yi ve üzüntüyü işlemişler; toplumsal sorunlara yer verme-
mişlerdir.
ÂÂ Sanatçıların bu tutumundan dolayı bu dönem “yüksek züm-
re edebiyatı” veya “salon edebiyatı” olarak isimlendirilmiş-
tir.
ÂÂ Hüseyin Cahit Yalçın’ın Edebiyat ve Hukuk adlı makale-
sinden dolayı Servet-i Fünun dergisi kapatılmış ve toplu-
luk dağılmıştır.
1. ÖĞRETEN SORU
Devrin siyasi koşulları gereği içe kapanma, maraziliğe varan
bir melankoli ve kişisellik bu grubun olumsuz özellikleri gibi
görülse de estetik değerlerde derinleşme ve gelişme daha
belirgindir. Yeni bir edebî dilin oluşmasını ve gelişmesini sağ-
lamışlardır ama bir önceki nesil tarafından sadeleştirilmeye
çalışılan yazı dilini yeniden ağırlaştırdıkları için eleştirilmişler-
dir. Gerek şiirde gerekse nesirde ahenkli kelimelere, Arapça
ve Farsça tamlamalara, eski sözlüklerde bulunan fakat Arapça
ve Farsçada dahi artık kullanılmayan bazı sözcüklere şiirle-
rinde yer vermişlerdir.
Bu parçada sözü edilen edebî topluluk veya dönem aşa-
ğıdakilerden hangisidir?
A)Yedi Meşale   B) Tanzimat  C) Millî Edebiyat
D) Servetifünun E) Garip

DÖNEMİN GENEL ÖZELLİKLERİ ÖSYM

Çözüm:
Tandem Yayınları

●● “Sanat, sanat içindir.” görü-

şü benimsenmiştir.
●● Sanatçılar, toplumsal konu-
lara yer vermeyip bireysel ko- SERVETİFÜNUN DÖNEMİ EDEBİYATI SANATÇILARI
nulara yönelmiştir. ÂÂ Tevfik Fikret
●● Fransız edebiyatı örnek alınmıştır.
ÂÂ Cenap Şahabettin
ÂÂ Halit Ziya Uşaklıgil
●● Türk edebiyatı, Batılı bir nitelik kazanmıştır.
ÂÂ Mehmet Rauf
●● Romanda realizm ve natüralizm, şiirde parnasizm ve sem-
ÂÂ Hüseyin Cahit Yalçın
bolizmin etkisinde kalınmıştır.
●● Eserlerde ağır, süslü ve sanatlı bir dil kullanılmıştır. TEVFİK FİKRET (1867 - 1915)
●● Kullanılmayan Arapça ve Farsça sözcükler, sözlüklerden ÂÂ Servetifünun Dönemi’nin şiir alanındaki en önemli temsil-
bulunarak şiirlerde kullanılmıştır. cisidir.
●● Şiirlerde aruz ölçüsü kullanılmıştır. ÂÂ Yazın yaşamına divan edebiyatı etkisinde yazdığı şiirlerle
●● Beyit bütünlüğü yerine, konu bütünlüğüne önem verilmiş- başlamış, 1899’da, ilk şiir kitabı Rübab-ı Şikeste’yi yayım-
lamıştır.
tir.
ÂÂ Batılı sanat anlayışını benimsemiştir.
●● Cümlenin dize sonunda tamamlanma şartı kaldırılmış, cüm-
ÂÂ Aruz ölçüsünü Türkçeye başarıyla uygulamıştır.
leler sonraki dizelere de taşmıştır.
ÂÂ Beyit bütünlüğünü kırmış, şiiri düzyazıya yaklaştırmıştır.
●● Şiir, düzyazıya yaklaştırılmıştır.
ÂÂ Parnasizm akımının etkisinde kalmış, serbest müstezatın
●● Batı şiirinden alınan sone, terza-rima, triyole gibi nazım bi-
yanı sıra Batı edebiyatı nazım biçimlerinden sone ve terza-
çimleriyle serbest müstezat kullanılmıştır. rimayı kullanmıştır.
●● Uyağın göz için değil, kulak için olduğu görüşü savunul- ÂÂ Şiirlerinde yabancı sözcük ve tamlamalara oldukça fazla
muştur. yer vermiştir.
ÂÂ Batılı anlamda öykü ve romanda başarılı eserler yazılmış- ÂÂ Sanat anlayışındaki değişikliklerden dolayı sanat yaşamı iki
tır. döneme ayrılır:
●● Romanlarda, olaylar ve kişiler tamamen İstanbul’dan, seç- ●● Birinci Dönem (1895-1901): “Sanat için sanat” anlayışını
kin zümreden seçilmiştir. benimsediği bu dönemde, şiirlerinin başlıca konuları aşk
●● Gazetede ve tiyatroda gerileme görülmüştür. ve doğadır. Günlük yaşamdaki bazı olayları konu alan şi-
irler de yazmıştır.

EDEBİYAT 3
 Servetifünun Edebiyatı FASİKÜL 12
●● İkinci Dönem (1901-1915): “Toplum için sanat” anlayışı-
nı benimsediği bu dönemde, Servet-i Fünun dergisinin ka-
BAŞKA YERDE YOK

BAŞKA YERDE YOK

panmasıyla Aşiyan’a çekilmiş, sadece toplumsal konuları
ÂÂ Cenap Şahabettin, hece ölçüsünün bir nazım öl-
işleyen gerçekçi şiirler yazmıştır. Sis adlı şiiri ile, içinde ya-
çüsü olamayacağını ileri sürmüş, hece ölçüsü-
şadığı çevrenin siyasal, sosyal ve ahlaksal bozukluklarını
nü “parmak hesabı” diye nitelendirmiştir.
sert ve ağır bir üslupla dile getirmiş; İstanbul’a ağır haka- ÂÂ Heceleri müzik düzeyinde uyumlu kullanmayı
retlerde bulunmuştur. savunmuştur. Bu tarzda yazdığı şiirlerine en iyi
ÂÂ Ülkenin geleceğini gençlikte görmüş, gençliğe ve çocuk- iki örnek Yakazat- ı Leyliye ve Elhan-ı Şita şiirle-
lara büyük bir sevgi duymuştur. ridir.
ÂÂ Çocuklar için, hece ölçüsüyle şiirler yazmış, bu şiirlerini ÂÂ Arapça ve Farsça sözlüklerden o zamana kadar
Şermin adlı yapıtında bir araya getirmiştir. kullanılmamış birtakım sözcükler bulup almış,
Eserleri: yabancı sözcüklerle birtakım yeni isim ve sıfat
●● Rübab-ı Şikeste(Kırık Saz), Rübab’ın Cevabı, Haluk’un Def- tamlamaları kurmuştur.
teri, Tarih-i Kadim: Aruz ölçüsüyle yazdığı şiirlerini içerir. ÂÂ “Saat-i semenfâm (yasemin renkli saatler)”, “ler-
●● Şermin: Çocuklar için hece ölçüsüyle yazdığı şiirlerini içerir. ze-i rûşen (parlak titreyiş)” gibi, yabancı ve eski
sözcüklerle kurduğu bu yeni söyleyişler birtakım
tartışmalara neden olmuştur.
ÂÂ Genç Kalemler’in sade dil anlayışına karşı Os-
2 ÇÖZÜMLÜ SORU
manlıcayı savunmuştur.
Tevfik Fikret’in şiirlerinin özellikleriyle ilgili olarak aşağı-
3. ÖĞRETEN SORU
da verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?
Çıkardıkları derginin adıyla anılan bir yazarlar topluluğunun
A) Aruzun kalıplarını müzikaliteleri bakımından ilk kez de-
üç büyük temsilcisinden biridir. Şiirlerinde kurduğu özgün im-
ğerlendiren odur.
gelerle dikkat çeken, konularını daha çok doğadan alan, ül-
B) Kimilerinde konuşma dilinin anlatım özelliklerini kullan-
Tandem Yayınları

kemizde sembolizmin öncüsü sayılan bir şairdir. Şiir dışında

mıştır.
yolculuk yazıları, piyesler, makaleler de yazmış olmasına kar-
C) Özellikle Türkçe sözcüklere yer vermiştir.
şın şiir ve özdeyişleriyle tanınan bir sanatçımızdır.
(Tevfik Fikret şiirlerinde yabancı sözcük ve tamlamalarla
yüklü, ağır bir dil kullanmıştır. Cevap C) Bu parçada sözü edilen şair ve yazar aşağıdakilerden han-
D) Divan nazmının müstezat şeklini değiştirerek yeni bir na- gisidir?
zım şekli oluşturmuştur. A) Hamdullah Suphi B) Tevfik Fikret
E) Uyak düzenine büyük bir serbestlik getirmiştir. C) Cenap Şahabettin D) Abdülhak Hamit
ÖSYM
E) Süleyman Nazif
CENAP ŞAHABETTİN (1870 - 1934) ÖSYM
ÂÂ “Sanat için sanat” görüşünü benimsemiş, sadece kişisel Çözüm:
konulardan, aşk ve doğa temalarından yararlanarak lirik şi-
irler yazmıştır.
HALİT ZİYA UŞAKLIGİL (1869 - 1945)
ÂÂ Doğayı renkleriyle tasvir eden, bireysel duyguları anlatan,
sembollerle yüklü, hayallerle dolu şiirler ÂÂ Roman ve öykü türünün en önemli ismidir.
yazmıştır. ÂÂ Eserlerini o zamana kadar alışılmış olan yöntemin dışında,
ÂÂ Dili, divan şairlerinin dilinden daha ağırdır. yeni bir söz dizimi ile yazmıştır.
ÂÂ Parnasizm ve sembolizmin etkisinde şiir- ÂÂ Ağır bir dille yazmış, son eserlerinde sade dili tercih etmiş,
ler yazmıştır. eskiden yazdığı eserleri sadeleştirerek yeniden yayımla-
ÂÂ Şiirde ahenge çok önem verdiği için sa- mıştır.
dece aruz ölçüsünü kullanmıştır. Nazım biçimi olarak da- ÂÂ Realizm akımından etkilenerek başarılı ürünler ortaya koy-
ha çok, serbest müstezadı kullanmıştır.
muştur.
Eserleri: ÂÂ Romanlarında daha çok, aydın kimseleri anlatmakla birlik-
●● Tâmat: Şiir te öykülerinin çoğunda büyük bir halkın yaşayış ve âdet-
●● Hac Yolunda, Avrupa Mektupları, Suriye Mektupları: Gezi lerini vermeye çalışmıştır.
yazısı ÂÂ Romanlarında yalnız İstanbul’u anlatan sanatçı, öykülerin-
●● Tiryaki Sözleri: Özdeyişler (vecizeler) de Anadolu, köy ve kasabalardaki yaşayışa yer vererek İs-
●● Yalan, Körebe: Tiyatro tanbul dışına çıkmıştır.
●● Nesr-i Harp, Nesr-i Sulh, Evrak-ı Eyyam: Makale, sohbet, Eserleri:
eleştiri ve deneme yazılarını içerir. ●● Mai ve Siyah: Batılı anlamda gerçekçi ilk roman.

4 EDEBİYAT
 Servetifünun Edebiyatı FASİKÜL 12
●● Aşk-ı Memnu, Kırık Hayatlar, Bir Ölünün Defteri, Nemide, MEHMET RAUF (1875 - 1931)
Ferdi ve Şürekâsı, Sefile: Roman ÂÂ Servet-i Fünun dergisinde küçük öyküler, mensur şiirler,
●● İzmir Hikâyeleri, Aşka Dair, Onu Beklerken, Kadın Pençe- edebi makaleler yazmış, yine aynı dergide yayımlanan Ey-
si, Solgun Demet: Öykü lül romanıyla tanınmıştır.
●● Kırk Yıl, Saray ve Ötesi: Anı ÂÂ Eserlerinde realizmden etkilenmiş, daha çok, aşk teması
●● Kâbus, Füruzan, Fare: Oyun üzerinde durmuştur.
●● Mensur Şiirler-Mezardan Sesler: Mensur şiir ÂÂ Türk edebiyatının ilk psikolojik romanı olan Eylül ile sana-
tının en yüksek noktasına çıkmıştır. Romanda Suat, Sürey-
PRATİK BİLGİ

PRATİK BİLGİ ya ve Necip üçlüsü arasındaki aşk-sadakat-evlilik üçgenin-

de ruhsal çözümlemeler yapmıştır.
ÂÂ Halit Ziya Uşaklıgil, edebiyata çeviriler ve şiirle ÂÂ Ferdâ- yı Garâm (Aşkın Yarını), Eylül’den sonra, en önem-
başlamıştır. Yazdığı şiirler Muallim Naci tarafın- li romanıdır. Bu romanda, Sermet’le Macit’in, çocukluk yıl-
dan yerilince mensur şiire yönelmiştir. larında düşmanlıkla başlayan, ilk gençlik çağlarında büyük
bir tutkuya dönüşen aşklarının hüzünlerle, hep “yarın kay-
ÂÂ Edebiyatımızda mensur şiirin ilk örnekleri olan yapıtlarını gılarıyla” gölgelenişini dile getirmiştir.
Mensur Şiirler- Mezardan Sesler adlı bir kitapta toplamış- ÂÂ Sansar adlı oyununda, eşlerin görüşüp anlaşması sağlan-
tır. madan yapılan evliliklerin ve ana babaların çocuklarına
ÂÂ Mai ve Siyah adlı yapıtıyla, edebiyatımızda Batılı anlamda gösterdikleri aşırı şefkatin eleştirisi vardır.
ilk romanı kaleme almıştır. ÂÂ Romanlarının çoğunda aşk ve kadın konusunu işleyen sa-
ÂÂ Bu romanın başkahramanı Ahmet Cemil karakteri Serveti- natçının üslubu ve dili, dönemindeki yazarlara oranla da-
fünun sanatçısını temsil eder. Kırılgan bir kişiliğe sahip, ro- ha açık ve anlaşılırdır.
mantik bir şairdir. Romanda, aşk serüvenleri ikinci planda Eserleri:
kalmış; şairler, gazeteciler, yazarlar, yayıncılar arasında ge- ●● Eylül: Edebiyatımızda ilk psikolojik roman-
çen olaylar çerçevesinde o dönemin basın dünyasını an- dır.
latmıştır. ●● Garam-ı Şebab, Ferda-yı Garam, Serab,
Tandem Yayınları

ÂÂ Aşk-ı Memnu ilk büyük Türk romanı kabul Genç Kız Kalbi, Menekşe, Karanfil ve Ya-
edilir. semin, Böğürtlen, Son Yıldız, Define, Kan
ÂÂ Bunun yanında eserlerinde birçok yeni isim, Damlası, Halas: Roman
sıfat tamlaması ve birleşik sıfatlar kullandı- ●● Âşıkâne, İntizar, Son Emel, Hanımlar Arasında, Bir Aşkın
ğından dolayı, dekadanlık (imge için yeni Tarihi, Kadın İsterse, Üç Hikâye, Eski Aşk Geceleri, Aşk Ka-
sözcükler uydurmak), alafrangalık ve dili dını, Pervaneler Gibi, Gözlerin Aşkı : Öykü
bozmakla suçlanmıştır. ●● Pençe, Cidal, Sansar: Tiyatro
●● Siyah İnciler: Mensur şiir
4. ÖĞRETEN SORU

Türk romanında aileden söz ederken akla gelen ilk eserler- 5. ÖĞRETEN SORU
den biri olan bu romanda, XX. yüzyılın hemen başında, bir İs-
Romanlarında; ferdin iç dünyasını esas alan konuları, Serve-
tanbul ailesinin yaşamının Adnan ve Bihter’in evliliği üzerin- tifünun hareketinin genel karakterine daha uygun romantik
den anlatıldığı bir konuyla karşı karşıya kalırız. Bu roman; XIX. duyguları, hayalleri ve aşkları ele alır. Çok ender de olsa Ha-
yüzyılın sonlarında oluşan zengin ve halktan kopuk bir sınıfın las gibi kimi romanlarında bazen yurtseverlik duygularının ve
yaşam biçimini, geleneksel Türk ailesinin “sözde Batılı” ya- sosyal alandaki Batılılaşma hareketine ait bazı unsurların an-
şam biçiminin etkisi altında çözülerek alt üst olup yozlaşma- latıldığı da olur. Romanlarında sosyal çevreye ve olaya değer
sını, bu insanların dünyaya bakış açılarını ve sosyal ilişkilerini vermeyen sadece psikolojik içeriğe yönelen bir yazardan bun-
dan fazlası da beklenemez. Gerçekten, onun romanlarındaki
anlatıyor.
esas muhtevayı ferdin iç dünyası oluşturur ve romanlarının
Aşağıdaki eserlerden hangisi, bu parçada sözü edilen ro-
daha çok psikolojik roman çeşidine sokulabileceği sonucuna
manın yazarına aittir? varmak güçtür.
A) Hayal İçinde
Bu parçada romanlarından ve romancılığından söz edilen
B) Yaprak Dökümü
yazar aşağıdakilerden hangisidir?
C) Bugünün Saraylısı A) Mehmet Rauf B) Halit Ziya Uşaklıgil
D) Kuyruklu Yıldız Altında Bir İzdivaç C) Hüseyin Rahmi Gürpınar D) Peyami Safa
E) Kırık Hayatlar E) Hüseyin Cahit Yalçın
ÖSYM ÖSYM
Çözüm: Çözüm:

EDEBİYAT 5
 Servetifünun Edebiyatı FASİKÜL 12
HÜSEYİN CAHİT YALÇIN (1874 - 1957) Eserleri:
ÂÂ Servet-i Fünun dergisinde öyküler, fıkralar, makaleler ile ro- ●● Gizli Figanlar, Firak’ı Irak : Şiir 

●● Batarya ile Ateş, Malta Geceleri : Şiir-Nesir 

man yayımlamıştır.
ÂÂ Tanin gazetesini çıkarmıştır. ●● Çal Çoban Çal, Malum-ı İlam, Tarihin Yılan Hikâyesi: Makale

●● Namık Kemal, Mehmet Akif, Fuzuli: Monografi

ÂÂ Biçim ve öz bakımından Ahmet Mithat etkisi görülen ilk ro-

manı Nadide adıyla yayımlanmıştır. AHMET ŞUAYB (1876-1910)

ÂÂ İkinci romanı Hayal İçinde’de gerçekçi bir yaklaşım teme- ÂÂ Edebî eleştiri üzerine yoğunlaşmış, çoğunlukla eleştiri tü-
linde ruhsal çözümlemelere yer vermiştir. ründe eser vermiştir.
ÂÂ Dili oldukça sade, anlatımı özenti ve süsten uzaktır. Rea-
Eserleri:
lizm akımının etkisinde eser üretmiştir. ●● Hayat ve Kitaplar, Esmar-ı Matbuat: Eleştiri:

ÂÂ Öykülerinde İstanbul’da yaşayan azınlıkları, seçkin kişileri

SAFFETİ ZİYA (1875-1929)
anlatmış, betimleme ve ruh çözümlemesine fazlaca yer ver-
ÂÂ Sosyete yaşamını anlattığı Salon Köşelerinde adlı roma-
miştir.
nıyla tanınmıştır.
ÂÂ Yeni edebiyatı ve Doğu kültürüne karşı Batı kültürünü sa-
Eserleri:
vunan makaleleriyle tanınmıştır. ●● Salon Köşelerinde: Roman
ÂÂ Fransızcadan çevirerek yayımladığı Edebiyat ve Hukuk ad-
●● Kadın Ruhu, Çehreler: Öykü
lı makalesi, Servet-i Fünun dergisinin kapatılmasına yol ●● Haralambos Cankiyadis: Oyun
açmıştır.
ÂÂ Servet-i Fünun’un savunucusu olarak yazdığı eleştirilerini
ALİ EKREM BOLAYIR (1867-1937)
ÂÂ Türk-Yunan savaşını işleyen Vasiyet adlı şiiri büyük yankı-
ve makalelerini Kavgalarım adıyla yayımlamıştır.
lar uyandırmıştır.
ÂÂ Mütareke Devri’nde İstanbul işgal edilince İngilizler tarafın-
Eserleri:
dan tutuklanarak Malta’ya sürülmüş; orada tarih, toplum-
●● Zilal-i İlham, Vicdan Alevleri: Şiir
bilim, eğitim üzerine yazılmış bazı bilimsel yapıtları çevir-
●● Baria: Oyun
miş, bunları Oğlumun Kütüphanesi başlığı altında bastır-
mıştır. CELAL SAHİR EROZAN (1883-1935)
Eserleri:
ÂÂ Şiirlerinde aşk ve kadına çok fazla yer vermiştir.
Eserleri:
Tandem Yayınları

●● Nadide, Hayal İçinde: Roman

●● Beyaz Gölgeler, Siyah Kitap: Şiir
●● Hayat-ı Muhayyel, Hayat-ı Hakikiye Sahne-

leri, Niçin Aldatırlarmış: Öykü SAFVET NEZİHİ (1871-1939)

●● Edebi Hatıralar, Malta Adası’nda, Meşruti- ÂÂ Romanlarıyla tanınır.
yet Hatıraları: Anı Eserleri:
●● Kavgalarım: Eleştiri, makale ●● Zavallı Necdet, Kadın Kalbi, Teehhül Âleminde, Müessib,

Kumar Beliyyesi (çeviri): Roman

●● İzah ve İstizah: Oyun
SERVETİFÜNUN DÖNEMİ’NİN DİĞER SANATÇILARI
ÂÂ Süleyman Nazif FAİK ALİ OZANSOY (1876-1950)
ÂÂ Ahmet Şuayb ÂÂ Abdülhak Hamit Tarhan’ı taklit etmiş, bundan dolayı “İkin-
ÂÂ Saffeti Ziya ci Hamit” olarak anılmıştır.
ÂÂ Ali Ekrem Bolayır Eserleri:
ÂÂ Celal Sahir Erozan ●● Fani Teselliler, Elhan-ı Vatan: Şiir

ÂÂ Saffeti Nezihi ●● Pâyitahtın Kapısında, Nedim ve Lâle Devri: Oyun

ÂÂ Faik Ali Ozansoy HÜSEYİN SUAT YALÇIN (1867-1942)

ÂÂ Hüseyin Suat Yalçın ÂÂ “Gave-i Zalim” takma adıyla siyasi ve sosyal hicivler yaz-
ÂÂ Hüseyin Siret Özsever mıştır.
ÂÂ Çoğunu kendisinin yazdığı bir kısım çeviri ya da adapte
SÜLEYMAN NAZİF (1870-1927)
ÂÂ Servetifünun Dönemi’nde şiir ve nesir alanındaki eserle- olan birçok tiyatro eseri vardır.
riyle tanınmıştır. Eserleri:
●● Lane-i Melal, Gave Destanı: Şiir
ÂÂ Servetifünun’a bağlı olduğu zamanlar, “sanat sanat içindir”
●● Şehbal yahut İstibdadın Son Perdesi, Kirli Çamaşırlar, Ahi-
görüşüne uyarak yazdığı şiirlerinde, hüzünlü duygular ve
hayallerini işledi. rette Bir Gün, Deva-yı Aşk, Kayseri Gülleri, Tayyare, Küçük
ÂÂ 1908’den sonra toplumsal konuları işlemiştir, “toplum için Kedi: Tiyatro
sanat” anlayışını benimsemiştir.
HÜSEYİN SİRET ÖZSEVER (1872-1959)
ÂÂ İtilaf Devletleri tarafından İstanbul’un işgal edilmesi üzeri-
ÂÂ Aşk, kadın, doğa ve gurbet temalı şiirler yazmıştır.
ne “Kara Bir Gün” adlı yazısından dolayı Malta’ya sürül-
ÂÂ Son şiirlerinde hece ölçüsünü denemiş; dilde sadeliği be-
müştür.
nimsemiştir.
ÂÂ Daüssıla şiirinde milli duyguları ve ıstırapları anlatmıştır.
ÂÂ Malta’da sürgündeyken yazdığı “vatan” konulu şiirleriyle
ÂÂBazı şiirlerinde “Ömer Senih” mahlasını kullanmıştır.
ünlenmiştir. Eserleri:
●● Leyal-i Girizan, Bağbozumu, Kıvılcımlı Kül, Kargalar: Şiir

6 EDEBİYAT
 Servetifünun Edebiyatı
6. ÇÖZÜMLÜ SORU
Servetifünun Dönemi’nin az tercih edilen türleri hakkında bir
çalışma yapmak öteden beri aklımdaydı. Dönem ve sanatçı-
larına dair tüm çalışmalarda şiir, roman, öykü üçlüsünün mut-
lak hâkimiyetine karşı ben araştırmamı sadece öteki türler üze-
rine yaptım. Yine de Servetifünun şair ve yazarlarınca yazılan
tüm şiir, roman ve öykü kitaplarını da okudum. Aslında Reca-
izâde’nin ve Abdülhak Hamit’in sağladığı hazırlığı, o edebî et-
kiyi dikkate almam ve onları okuyarak başlamam gerekirdi an-
cak bunun için yeterli zamanım yoktu. Bir araştırmacı olarak
kabul etmeliyim ki Servetifünun Dönemi’nin portresi, bu iki sa-
natçının eserlerini okumadığım ve değerlendiremediğim için
biraz eksik kaldı. Sonuçta çalışmamda Servetifünun’un şim-
diye değin pek çizilmemiş bir edebî türler portresini çizdim.
Servetifünun’dan şiir, roman ve öyküyü çıkardığınızda geriye
ne kalır sorusuna yanıt aradım.
Bu parçada söz edilen araştırmacı hakkında aşağıdakiler-
den hangisi söylenemez?
A) Rübab-ı Şikeste ve Kırık Hayatlar’ı çalışmasına katma-
mış fakat okumuştur. (Rübab-ı Şikeste-Tevfik Fikret, Kı-
rık Hayatlar- Halit Ziya = Servetifünun )
B) Tanzimat’ın II. dönemi ile Servetifünun arasında bir geçiş
olduğunu düşünür. (Recaizâde’nin ve Abdülhak Hamit’in
sağladığı hazırlığı…)
C) Talim-i Edebiyat, Çok Bilen Çok Yanılır ve Sahra adlı
eserleri okumuştur.
Tandem Yayınları
FASİKÜL 12
Sığındık, Kesik Baş, Kaynanam Nasıl Kudurdu, Ben Deli Mi-
yim?, Efsuncu Baba, İnsanlar Maymun muydu? : Roman
●● Kadınlar Vaizi, Katil Buse, Gönül Ticareti, Melek Sanmıştım
Şeytanı, İki Hödüğün Seyahati, Eti Senin Kemiği Benim, Tü-
nelden İlk Çıkış, Meyhanede Hanımlar, Namusla Açlık Me-
selesi: Öykü
●● Kadın Erkekleşince, Hazan Bülbülü, Gülbahar Hanım, To-
kuşan Kafalar: Tiyatro
ŞIPSEVDİ (özet): Meftun Bey, okumak için
gittiği Paris’te yıllarca kalır, okumaz. Paraya
ihtiyacı olan Meftun, Kasım Efendi’nin kızı Edi-
be ile evlenmeyi tasarlar.Kasım Efendi beş
yüz lira “başlık parası” alarak kızını verir. Mef-
tun’un kız kardeşi Lebibe’yi de Kasım Efen-
di’nin oğlu Mahir alır.
ŞIK (özet): Şöhret Bey alafrangalık meraklısıdır. Madam Po-
tiş adlı bir kadınla bir gün daha fazla zaman geçirebilmek için
annesinin küpelerini çalar. 
MÜREBBİYE (özet) : Dehri Efendi, zengin biridir. Karısının
ölümünden sonra Anjel isminde Paris’ten İstanbul’a gelmiş,
bir kadını mürebbiye olarak alır. Kadın yalıda, Dehri Efendi’nin
büyük oğlu Şemi’yi, Dehri Efendi’nin on sekiz yirmi yaş küçü-
ğü olan “Amca Bey”i, Dehri Efendi’nin kızı Melahat’ın kocası
Sadri’yi “paralarından yararlanmak için” kullanır.
KUYRUKLU YILDIZ ALTINDA BİR İZDİVAÇ (özet) :Babasın-
dan yüklü bir servet kalan İrfan Galip, Aksaray’da oturmakta-
dır. Okuduğu kitaplardaki Batı’ya ait düşünceleri çevresinde-

(Talim-i Edebiyat, Çok Bilen Çok Yanılır-Recaizade Mahmut ki insanlara uygulamaya çalışmaktadır. 
Ekrem, Sahra- Abdülhak Hamit Tarhan = Tanzimat Dönem’i
Cevap C) 7. ÖĞRETEN SORU
D) Kırk Yıl, Saray ve Ötesi, Kavgalarım adlı eserleri değer-
lendirmiştir. (Kırk Yıl, Saray ve Ötesi- Halit Ziya, Kavga- ●● Servetifünun Dönemi bağımsız yazarlarındandır.
larım- Hüseyin Cahit = Servetifünun) ●● Roman ve öykülerinde ince bir mizah vardır.
E) Hüseyin Cahit, çalışmasında yer verdiği sanatçılardandır. ●● Eserlerinde eski yeni çatışması, yüzeysel Batılılaşma ve ai-
(Hüseyin Cahit= Servetifünun ) le geçimsizliklerini işlemiştir.
AYT 2020
SERVETİFÜNUN DÖNEMİ BAĞIMSIZ SANATÇILARI Aşağıdakilerden hangisi, bazı özellikleri verilen yazara ait
HÜSEYİN RAHMİ GÜRPINAR (1864 - 1944) eserlerden biridir?
ÂÂ Eserlerinde İstanbul’un mahallelerindeki yaşam tarzını ger- A) Şık B) Kırık Hayatlar
çekçi bir biçimde anlatmıştır.
C) Sözde Kızlar D) İstanbul’un İç Yüzü
ÂÂ Bu yönüyle sokağı edebiyata taşıyan sanatçı olarak kabul
edilmiştir. E) Çalıkuşu
ÂÂ Herkesin kolayca okuyup anlayabileceği bir dille yazmıştır. AYT 2018
ÂÂ Natüralizm akımının başarılı bir temsilcisidir. AHMET RASİM (1852 - 1937)
ÂÂ Ahmet Mithat geleneğini sürdürmüş; anlatımın akışına ka- ÂÂ Sanat yaşamını bağımsız olarak sürdürmüştür.
rışarak kendi duygu ve düşüncelerini aktarmıştır. ÂÂ Roman, öykü, tarih, coğrafya, gezi, fıkra, anı, dil bilgisi gi-
ÂÂ Eserlerinde kahramanları çevrelerinin diliyle konuşturmuş, bi pek çok alanda eserler vermiştir.
taklitlere yer vermiştir. ÂÂ Fıkra türünün edebiyatımızdaki ilk temsilcilerindendir.
ÂÂ Romanlarının önemli bir özelliği toplumsal bir yergi taşı-
ÂÂ Başarılı bir gözlemcidir, gözlemlerini bir ressam gibi eser-
masıdır.
lerine yansıtmıştır.
ÂÂ Eserlerinde Tanzimat’tan Cumhuriyet sonrasına kadar, top-
ÂÂ Konuşma dilini ve İstanbul Türkçesini ustaca kullanmıştır.
lumsal değişimin bütün evrelerini İstanbul’un gündelik ya-
şamını temel alarak işlemiştir.
ÂÂ Kısa cümleli, yalın ve açık bir üslubu benimsemiştir.
ÂÂ Yoksul çevrelerin kadın yaşamını anlatmıştır. İffet, Tesadüf, ÂÂ Fıkralarından oluşan Şehir Mektupları adlı dört ciltlik ya-
Nimetşinas, Sevda Peşinde adlı romanları buna örnektir. pıtında, II. Abdülhamit Dönemi’nin İstanbul’unu büyük bir
gözlem yeteneği, sade ve kıvrak bir söyleyişle gözler önü-
Eserleri:
●● Şık, Şıpsevdi, Mürebbiye, İffet, Metres, Cehennemlik ,Tesa-
ne sermiştir.
düf, Nimetşinas, Gulyabani, Cadı, Kuyruklu Yıldız Altında Bir ÂÂ Fıkralarında yaşama hep iyimser bakmış, en acı olayları
İzdivaç, Utanmaz Adam, Deli Filozof, Sevda Peşinde, Hakk’a dahi mizahi bir üslupla anlatmıştır

EDEBİYAT 7
 Servetifünun Edebiyatı FASİKÜL 12
ÂÂ Alaturkanın bütün inceliklerini bilen sanatçı, çoğunun güf-
tesi kendisine ait altmış kadar şarkı bestelemiştir. 8. ÇÖZÜMLÜ SORU
ÂÂ Cep romanları adıyla birçok romanı yayımlanmıştır. II. Meşrutiyet sonrası edebiyat sahnesine çıkan ve genç ede-
Eserleri: biyatçılardan oluşan bu topluluk, ferdiyetçi bir sanat görüşünü
●● Eşkâl-i Zaman, Muharrir Bu Ya, Şehir Mektupları, Gülüp Ağ-
esas alır. Türk edebiyatı tarihinde ilk kez bir bildirgeyle ortaya
ladıklarım, Cidd ü Mizah: Fıkra
çıkan bu edebî topluluk, devrin sosyal ve politik ortamından
●● Falaka, Gecelerim, Fuhş-i Atik, Muharrir-Şair-Edip: Anı
dolayı, amaçladıkları pek çok şeyi başaramadan dağılmıştır.
●● Güzel Eleni, Meyl-i Dil, Ülfet, İki Günahkâr: Öykü
●● İlk Sevgi, Askeroğlu, Tecrübesiz Aşk: Roman Aşağıdakilerden hangisi bu parçada sözü edilen edebî
●● Romanya Mektupları: Gezi topluluğun üyesi değildir?
●● İlk Büyük Muharrirlerden Şinasi: Monografi A) Yakup Kadri Karaosmanoğlu
B) Refik Halit Karay
FECRİATİ DÖNEMİ EDEBİYATI (1909-1912)
C) Ahmet Haşim
ÂÂ 1901’de Servet-i Fünun dergisi kapatılmış ve Servetifünun
topluluğu dağılmıştır. D) Celal Sahir Erozan
ÂÂ Edebiyat alanındaki bu boşluğu doldurmak amacıyla 1909 E) Cenap Şahabettin
yılında bazı genç bir araya gelerek Fecriati “geleceğin ay- (Parçada sözü edilen topluluk Fecriati’dir. Cenap Şahabet-
dınlığı” topluluğunu oluşturmuş ve yayımladıkları bir bildi- tin sadece Servetifünun topluluğunda yer almıştır. Cevap E)
ri ile sanat anlayışlarını ortaya koymuşlardır. AYT 2019
ÂÂ Ahmet Haşim, Aka Gündüz, Ali Canip Yöntem, Tahsin Na- FECRİATİ DÖNEMİ EDEBİYATI SANATÇILARI
hit, Yakup Kadri Karaosmanoğlu, M. Fuat Köprülü, Refik AHMET HAŞİM (1887- 1933)
Halit Karay, Müfit Ratip, Faik Ali, Celal Sahir, Faik Ali, Şa- ÂÂ Fecr-i Ati topluluğunun ve modern Türk şiirinin en önemli
habettin Süleyman, Emin Bülent Serdaroğlu, İzzet Melih,
şairlerindendir.
bu topluluktaki isimlerdir.
ÂÂ Saf (öz) şiir anlayışına bağlı kalmıştır.
ÂÂ Bu sanatçılardan bazıları Fecriati Topluluğu dağıldıktan
ÂÂ Edebiyatımızda sembolizmin en önemli temsilcisi sayılmış,
sonra Milli Edebiyat hareketine katılmıştır.
sanat için sanat görüşüne bağlı kalmıştır.
Tandem Yayınları

ÂÂ Servetifünun’a tepki olarak ortaya çıkmışlar, onları yeteri

kadar Batı yanlısı olamamakla suçlamışlardır. ÂÂ Şiir Hakkında Bazı Mülahazalar makalesinde şiir anlayı-
şını açıklamıştır.
FECRİATİ EDEBİYATI BEYANNAMESİ’nden
ÂÂ Musiki bakımından yetersiz bulduğu hece ölçüsünü, köy-
Şimdiye kadar memleketimizde “edebiyat” kelimesinin haiz
lü ölçüsü olarak nitelendirmiş, bu yüzden bütün şiirlerinde
olduğu ehemmiyet ve ciddiyeti anlayan ve bu ehemmiyeti
aruz ölçüsünü kullanmıştır.
halka ilham eden, tereddüt etmeden söyleyebiliriz ki pek az
ÂÂ Şiirde konudan çok, söyleyişi önemser. Gerçek şiir ona gö-
kimse gelmiştir. Tarih-i edebîmizi tetkik edersek, en parlak de-
re herkesin kendisine göre yorumlayabileceği şiirdir.
virlerde bile edebiyatın bütün ihata-i manasiyle anlaşılıp anla-
ÂÂ Şiiri sözden çok musikiye yakın bir tür olarak görür.
tılmadığını görürüz. Onun için bizde sanat ve edebiyat daima
ÂÂ Şiirlerinde aşk ve doğa, çocukluk anıları, gerçek hayattan
boş vakitlerin bir hemdem-i latifi olmaktan pek fazla bir ehem-
kaçış konuları egemendir.
miyet alamamış ve bunların nasıl terbiye-i hissiyenin tekâmü-
ÂÂ Güneşin doğuşu ve batışı, göl, kızıl renkler, akşam onun
lüne hizmet etmek tarikiyle bir milletin pişva-yı terakkiyatı ol-
şiirlerinde sıkça yer bulur.
duğu takdir edilememiştir.
... ÂÂ Fıkra, sohbet gezi yazısı türlerinde de önemli eserler ver-
DÖNEMİN GENEL ÖZELLİKLERİ miştir.
ÂÂ Türk edebiyatında bildiri (beyanname, manifesto) yayım- Eserleri:
layan ilk topluluktur. ●● Piyale, Göl Saatleri: Şiir
ÂÂ “Sanat şahsi ve muhteremdir.(Kişisel ve saygıdeğerdir.)” ●● Gurebahane-i Laklakan, Bize
görüşü benimsenmiştir. Göre: Deneme, fıkra, sohbet,
ÂÂ Fransız edebiyatı örnek alınmıştır. makale türündeki yazılarını içe-
ÂÂ Şiirlerinde ağır, süslü bir dil kullanmışlardır.Arapça, Farsça rir.
sözcük ve tamlamalara sıkça yer vermişlerdir.
●● Frankfurt Seyahatnamesi: Gezi
ÂÂ Topluluk üyeleri şiirde sembolizm, parnasizm ile empres-
yazısı
yonizmden; roman ve hikâyede realizm ile natüralizmden
etkilenmişlerdir.
ÂÂ Aruz ölçüsünü kullanmışlar, serbest müstezat nazım biçi-
TAHSİN NAHİT (1887 – 1919)
mini geliştirmişlerdir.
ÂÂ “Adalar, Kamer ve Zühre şairi” olarak tanınmıştır.
ÂÂ Fecriaticiler, bir bakıma Servetifünun’la Milli Edebiyat ara- ●● Genelde kadın ve aşk temalarını işlemiştir.
sında bir köprü işlevi görmüştür. ÂÂ Tiyatroyla yakından ilgilenmiştir. 

8 EDEBİYAT
 Servetifünun Edebiyatı FASİKÜL 12
Eserleri:
●● Ruh-i Bikayd : Şiir 10. ÖĞRETEN SORU
●● Hicranlar, Jön Türk, Firar, Aşkımız, Sanatkârlar, Ben Başka, Şiiri hikâye olarak değil, sessiz bir şarkı olarak gören şair, me-
Talak, Kırık Mahfaza, Osman-ı Sani, Kösem Sultan: Tiyatro tinlerinde müzikaliteye büyük önem verir. Şair, kendi şiirine
yapılan eleştirilere cevap vermek amacıyla kaleme aldığı ya-
EMİN BÜLENT SERDAROĞLU (1886 – 1942)
zıyı, Piyâle adlı şiir kitabının ön sözünde Şiir Hakkında Bazı
ÂÂ Hem bireysel hem de toplumsal konularda şiirler yazmış-
Mülâhazalar başlığı altında yayımlar. Bu yazısında şiir görü-
tır.
şünü ortaya koyan sanatçıya göre şiir, sözcükler arasındaki
ÂÂ Victor Hugo’nun Mavi Gözlü Yunan Çocuğu adlı şiirine kar-
dalgalanma ve birleşmelerden doğan seslerin uyandırdığı duy-
şı yazmış olduğu Kin şiiriyle tanınmıştır.
gudur. Bu şiir anlayışı, açık bir anlamı ve anlatımı öne çıkar-
Eserleri:
●● Kin, Hatay’a Selam, Dev Şarkısı: Şiir
maz; şiirin anlaşılabilmesi için okuyucunun da katkısını gerek-
tirir.
MÜFİT RATİP (1887 – 1920)
ÂÂ Tiyatroda teknik bakımdan en iyi eserleri, tiyatroyla ilgili
Aşağıdaki şiirlerden hangisi bu parçada şiir anlayışından
eleştirileri o yazmıştır.
Eserleri: söz edilen şaire aittir?
●● Sayfiyede, Zincir, Bir Buhran, Kadın Pençesi: Tiyatro A) Bursa’da Zaman B) O Belde

ŞAHABETTİN SÜLEYMAN (1885 – 1919) C) Kaldırımlar D) Monna Rosa

ÂÂ Tiyatroları teknik açıdan zayıftır. Eleştiri yazılarıyla öne çık- E) Sessiz Gemi
mıştır. ÖSYM
Eserleri: Çözüm:
●● Fırtına, Aralarında, Karun, Avdet, Aziz Katil, Kül ve Burgu,

Çıkmaz Sokak, Yeni İzdivaçlarda: Tiyatro

FAZIL AHMET AYKAÇ (1884 – 1967)

ÂÂ Hiciv geleneğini mizaha dönüştürmüştür.
Tandem Yayınları

ÂÂ Eserleri:
●● Kırpıntı, Divançe’i Fazıl, Harman Sonu, Şeytan Diyor ki, Ta-
rih Dersi

İZZET MELİH (DEVRİM) (1887 – 1966)

ÂÂ Roman ve öykü yazarıdır.
Eserleri: 11. ÖĞRETEN SORU
●● Leyla, Tezad, Sermed, Hüzün ve Tebessüm
Öz şiirin güzel örneklerini veren Ahmet Haşim, 1921 yılında,
CEMİL SÜLEYMAN (ALYANAKOĞLU) (1886 – 1940) I
ÂÂ Roman ve öykü yazarıdır.   o zamana kadar yazdığı şiirlerinin büyük bir kısmını Göl
Eserleri: Saatleri adı ile bastırmıştır. Fecr-i Atî edebiyatı şairlerinden
●● İnhizam, Siyah Gözler, Kadın Ruhu Timsal-i Aşk, Ukde II III

olan Haşim, şiirlerinde hak ve adalet olmak üzere iki tema

9.ÖĞRETEN SORU
IV
Bireyci sanat anlayışı, bize Edebiyatıcedide’den miras kalmıştı
üzerinde durmuştur. Vezin olarak da yalnızca aruzu kullanmıştır.
ve biz bunu söylemekle ortaya yeni bir görüş getirmiyorduk.
V ÖSYM
Öyle ya Edebiyatıcedidecilerin, özellikle Hüseyin Cahit’le Meh-
met Rauf’un, Dr. Rıza Tevfik’le estetik konusu üzerinde tartı- Bu parçadaki altı çizili yerlerin hangisinde bir bilgi yanlışı vardır?
şırken ter ter tepinircesine ‘Güzellik görecedir, güzellik göre- A) I  B) II  C) III  D) IV  E) V
cedir.’ deyişlerinin, bizim ‘Sanat kişisel ve saygıya değerdir.’
Çözüm:
sözümüzden farkı neydi?

Bu parçada, yazarın “biz” dediği kimler olabilir?

A) Fecriaticiler B) Servetifünuncular
C) Yeni Lisancılar D) Yedi Meşaleciler
E) Garipçiler
ÖSYM
Çözüm:

EDEBİYAT 9
 Servetifünun Edebiyatı FASİKÜL 12
Etkinlik - 1
Aşağıda verilen yargılardan doğru olanların karşısına “D” yanlış olanların karşına “Y” harfi yazınız.

1) Tevfik Fikret, yazın yaşamına divan şiiri etkisinde yazdığı şiirlerle başlamış, Recaizade Mah-
Aralarında benzerlik ilgisi kurulan varlık veya kavramlardan nitelikçe zayıf olanın, kuvvetli olana benzetilerek anlatılmasıdır.
mut’un etkisiyle Batılı tarzdaki yeni şiire yönelmiştir.

2) Cenap Şahabettin, sözlüklerden bulduğu çok kullanılmayan

Aralarında benzerlik ilgisi kurulan varlık veya kavramlardan nitelikçe zayıf olanın, kuvvetli olana benzetilerek anlatılmasıdır.
sözcüklerle, yepyeni tamlamalar oluşturmuş ve bunları şiirlerinde kullanmıştır.

3) Halit Ziya, yapıtlarını ağır, sanatlı bir dille ve o zamana kadar alışılmış olan yöntemin dışında,
Aralarında benzerlik ilgisi kurulan varlık veya kavramlardan nitelikçe zayıf olanın, kuvvetli olana benzetilerek anlatılmasıdır.
yeni bir söz dizimi ile yazmıştır.

4) Mehmet Rauf, yapıtlarında daha çok, “aşk” teması üzerinde durmuş, edebiyatımızın ilk psiko-
Aralarında benzerlik ilgisi kurulan varlık veya kavramlardan nitelikçe zayıf olanın, kuvvetli olana benzetilerek anlatılmasıdır.
lojik romanı olan “Aşk-ı Memnu” ile tanınmıştır.

5) Serveti Fünun’da edebiyatında cümlenin dize sonunda tamamlanma şartı kaldırılmış, cümleler
Aralarında benzerlik ilgisi kurulan varlık veya kavramlardan nitelikçe zayıf olanın, kuvvetli olana benzetilerek anlatılmasıdır.
sonraki dizelere taşmıştır.

Etkinlik - 2
Aşağıda verilen eserleri yazarlarıyla eşleştiriniz.

Ferdi ve Şürekâsı CENAP ŞAHABETTİN

Rübab-ı Şikeste MEHMET RAUF

Tiryaki Sözleri TEVFİK FİKRET

Genç Kız Kalbi AHMET HAŞİM

Hayal İçinde AHMET RASİM

Göl Saatleri HÜSEYİN CAHİT YALÇIN

Şehir Mektupları HALİT ZİYA UŞAKLIGİL

10 EDEBİYAT
 Öğreten Test
1. Serveti Fünun edebiyatıyla ilgili olarak aşağıdaki yar- 4. ---- Fransızcadan çevirdiği “----” adlı makalesi, Serveti
gılardan hangisi yanlıştır? Fünun dergisinin kapatılmasına yol açmıştır.

A) Tevfik Fikret ve Cenap Şahabettin, bu dönemde şi-

Bu cümlede boş bırakılan yerlere aşağıda verilenler-
den hangisi sırasıyla getirilmelidir?
irde öne çıkan sanatçılardır.

B) Cümlenin dize sonunda tamamlanma şartı kaldırıl- A) Ahmet Şuayp’in - Esmar-ı Matbuat
mış, cümleler sonraki dizelere de taşmıştır.
B) Hüseyin Cahit Yalçın’ın - Edebiyat ve Hukuk
C) Romantizm akımının etkisinde kalınmış, sanatta top-
C) Cenap Şahabettin’in - Dekadanizm Nedir?
lumsal fayda gözetilmiştir.
D) Ali Ekrem Bolayır’ın - Biraz Daha Hakikat
D) Batılı anlamda başarılı ilk roman, bu dönemde Halit
Ziya Uşaklıgil tarafından yazılmıştır. E) Tevfik Fikret’in - Lisan-ı Şiir

E) Batı edebiyatından alınan yeni şiir biçimleri kullanıl-

maya başlanmıştır.

5. Aşağıdaki yargılardan hangisi Tanzimat edebiyatı ile

Servet-i Fünun edebiyatının ortak özelliğidir?
2. Batı edebiyatına karşı olmayan, divan şiirinin biçim ve
A) “Sanat toplum içindir.” anlayışı doğrultusunda yapıt-
öz bakımından reddetmeyen bir bakıma “ılımlı” olarak
Tandem Yayınları

lar verilmiştir.
nitelendirilen ---- ile divan şiirinin aşılması gerektiğini dile
getiren ve Batılı bir şiir kurmak isteyen ---- zaman zaman B) Şiirde romantizm ve realizm akımı etkili olmuştur.
karşı karşıya gelmiştir. C) Batı edebiyatı örnek alınmış, bu doğrultuda yapıtlar
oluşturulmuştur.
Bu cümlede boş bırakılan yerlere aşağıda verilenler-
D) Tiyatro türünde, roman ve öykü kadar ilerleme olma-
den hangisi sırasıyla getirilmelidir?
mıştır.

A) Faik Esat Andelip - Recaizade Mahmut E) Dilin sadeleştirilmesi düşünülmüş ancak bu düşünce
yapıtlarda uygulanamamıştır.
B) Ahmet Mithat - Muallim Naci

C) Muallim Naci - Recaizade Mahmut

D) Ahmet Mithat - Hüseyin Cahit Yalçın

E) Recaizade Mahmut - Tevfik Fikret

6. Mehmet Rauf ile ilgili olarak aşağıdaki yargılardan

hangisi yanlıştır?

A) Aşk maceraları yapıtlarının temelini oluşturmuştur.

3. Aşağıda verilen sanatçılardan hangisinin öğretici me- B) Şıpsevdi ve Aşk-ı Memnu roman türünde kaleme
tin türünde yapıtı yoktur? aldığı yapıtlarıdır.

C) Edebiyatımızda, ilk psikolojik roman olan ve yasak

A) Cenap Şahabettin
bir aşk üzerine temellenen Eylül’ü yazmıştır.
B) Süleyman Nazif
D) Serveti Fünun edebiyatının öykü ve roman alanında
C) Halit Ziya Uşaklıgil
başarılı isimlerindendir.
D) Mehmet Rauf
E) Mensur şiirlerini Siyah İnciler adlı yapıtında bir araya
E) Tevfik Fikret getirmiştir.

EDEBİYAT 11
 Öğreten Test
7. (I) Serveti Fünun (fenlerin zenginliği), daha çok bilimsel
yazıların yayımlandığı bir dergidir. (II) 1896’da başına
Tevfik Fikret’in getirilmesiyle bir edebiyat ve sanat der-
gisi durumuna gelir. (III) Batılı tarzda bir edebiyattan yana
olan sanatçılar bu dergide adı olur. (IV) Serveti Fünun
edebiyatının ikinci bir adı olan Edebiyatı Cedide, Serveti
Fünun’da yazan sanatçıların benimsemeleri ile dönem
adı olarak yerleşmiştir. (V) Serveti Fünun sanatçıları, bu
dergide, Tanzimat edebiyatı sanatçıları gibi, dili sadeleş-
tirme çabası içinde olmuştur.
Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangi-
sinde bir bilgi yanlışı vardır?
10. Modern anlamda romancılığımızın kurucusu sayılan Ede-
biyat-ı Cedide romancısı ----, yazınsal değeri yüksek anı-
lar yazmıştır. Hem yazınsal hem siyasal nitelikte olan bu
anılarına ---- adını vermiştir. Yazar, bu yapıtta sadece
kendi yaşamına değil; II. Abdülhamit dönemine de ışık
tutmaktadır.
Bu parçada boş bırakılan yerlere aşağıdakilerin han-
gisinde verilenler sırasıyla getirilmelidir?
A) Yakup Kadri - Zoraki Diplomat
B) Cenap Şahabettin - Tiryaki Sözleri
C) Halit Ziya Uşaklıgil - Kırk Yıl

A) I  B) II  C) III  D) IV  E) V D) Hüseyin Cahit Yalçın - Hayal İçinde

E) Ahmet Rasim - Gecelerim

11. ----, ---- Dönemi’nde yaşamış ancak bu topluluğa katıl-

mamış ve yazın yaşamını bağımsız olarak sürdürmüştür.
Romanlarının önemli bir özelliği de yoksul çevreleri, ka-
dın yaşamını dile getirmesi, onların çilesini işlemesidir.
8. Aşağıdakilerden hangisi Cenap Şahabettin’le Ahmet İffet, Tesadüf, Nimetşinas, Sevda Peşinde adlı yapıt-
Haşim’de ortak değildir? ları bunun en güzel örnekleridir.
Tandem Yayınları

A) Fecri Âti topluluğunda yer almaları Bu parçada boş bırakılan yerlere aşağıdakilerin han-
B) Serbest müstezat biçiminde şiir yazmaları gisinde verilenler sırasıyla getirilmelidir?

C) “Sanat için sanat” ilkesini benimsemeleri

A) Ahmet Haşim - Fecri Âti
D) Düzyazı ve şiir türünde yapıt kaleme almaları
B) Ahmet Rasim - Serveti Fünun
E) Sembolizm akımından etkilenmiş olmaları
C) Hüseyin Cahit Yalçın - Serveti Fünun

D) Süleyman Nazif - Fecri Âti

E) Hüseyin Rahmi Gürpınar - Serveti Fünun

9. Edebiyatımızda akşam şairi olarak bilinir. Fecri Âti’nin en

önemli şairidir. Topluluğun dağılmasından sonra sanat
yaşamını bağımsız olarak sürdürmüştür. Aşk ve doğa te-
malı, musiki yönü güçlü şiirler yazmıştır.
Bu parçada tanıtılan sanatçı aşağıdakilerden hangi-
sidir?
A) Cenap Şahabettin
B) Ahmet Haşim
12. I. Batı’daki topluluklar örnek alınmıştır.
II. Sanatın, saygıdeğer ve bireysel olduğu anlayışı be-
nimsenmiştir.
III. Yabancı sözcük ve tamlamalarla yüklü, ağır ve sa-
natlı bir dil kullanılmıştır.
IV. Hüseyin Cahit Yalçın, topluluğun en önemli temsil-
cisi durumundadır.

C) Recaizade Mahmut Ekrem V. Daha çok, öykü ve oyun alanında etkili olmuştur.
D) Abdülhak Hamit Tarhan
Yukarıdaki yargılardan hangileri Fecri Âti topluluğu
E) Ahmet Hamdi Tanpınar ile ilgili olarak söylenemez?

A) I ve II  B) II ve IV   C) III ve IV

D) III ve V E) IV ve V

1-C 2-C 3-E 4-B 5-C 6-B 7-E 8-A 9-B 10-C 11-E 12-E
12 EDEBİYAT

1. Halit Ziya ile ilgili olarak aşağıda verilen bilgilerden
hangisi yanlıştır?
A) Edebiyatımızda, Batılı anlamda başarılı ilk romanları
ortaya koymuştur.
B) Eski roman ve öykülerinden başlıcalarını sadeleşti-
rerek onları yeniden bastırmıştır.
C) Yapıtlarını o zamana kadar alışılmış olan yöntemin
dışında, yeni bir söz dizimi ile yazmıştır.
D) Kırk Yıl ve Saray ve Ötesi anı türünde kaleme aldığı
yapıtlarıdır.
Pratik Test
4. Serveti Fünuncuların çağdaşı olan sanatçı, onların ak-
sine, “toplum için sanat” düşüncesiyle, bağımsız olarak
yapıt vermiştir. Sayısı yetmişi bulan yapıtlarının yarısı ro-
mandır. Bunlar, natüralist anlayışla oluşturulmuş birer
töre romanıdır. Konular İstanbul’un zengin-fakir bütün
çevrelerinden alınmış, kahramanlar çok çeşitli tiplerden
seçilmiştir. Toplumsal sorunlar, batıl inançlar, gelenekler,
moda tutkuları, toplumun ve kişilerin çeşitli görünüşleri...
yalın ve doğal bir anlatımla dile getirilmiştir.
Bu parçada sözü edilen sanatçı aşağıdakilerden han-
gisidir?

E) Romanlarında, ağırlıklı olarak Anadolu insanını ve

A) Mehmet Rauf
sorunlarını işlemiştir.
B) Halit Ziya Uşaklıgil

C) Yakup Kadri Karaosmanoğlu

D) Hüseyin Cahit Yalçın

E) Hüseyin Rahmi Gürpınar

2. Aşk ve doğa şairi olarak tanınmakla birlikte şiirlerinde

Tandem Yayınları

derin duygulardan çok, o zamana kadar görülmemiş

sözcükler ve tamlamalar kullanmasıyla ün kazanmıştır.
Parnasizm ve sembolizm akımlarından etkilenmiştir. Şi-
irin yanı sıra oyun, gezi yazısı ve özdeyiş türünde yapıt-
lar ortaya koymuştur.

Bu parçada tanıtılan Edebiyatı Cedide şairi aşağıda-

kilerden hangisidir?

A) Recaizade Mahmut

B) Cenap Şahabettin

C) Tevfik Fikret

D) Ahmet Haşim
5. Modern anlamda romancılığımızın kurucusu sayılan Ede-
E) Hüseyin Cahit Yalçın biyatı Cedide romancısı ----, yazınsal değeri yüksek anı-
lar yazmıştır. Hem yazınsal, hem siyasal nitelikte olan bu
anılarına ---- adını vermiştir. Yazar, bu yapıtta sadece
kendi yaşamına değil; II. Abdülhamit dönemine de ışık
tutmaktadır.

3. Aşağıdakilerin hangisinde sanatçı-yapıt eşleştirme- Bu parçada boş bırakılan yerlere aşağıdakilerin han-
si yanlıştır? gisinde verilenler sırasıyla getirilmelidir?

A) Tevfik Fikret - Rübab-ı Şikeste A) Yakup Kadri - Zoraki Diplomat

B) Halit Ziya Uşaklıgil - Kırık Hayatlar B) Cenap Şahabettin - Tiryaki Sözleri

C) Mehmet Rauf - Ferdayı Garam C) Halit Ziya Uşaklıgil - Kırk Yıl

D) Hüseyin Rahmi Gürpınar - Şıpsevdi D) Hüseyin Cahit Yalçın - Hayal İçinde

E) Cenap Şahabettin - Şermin E) Ahmet Rasim - Gecelerim

EDEBİYAT 13
 Pratik Test
6. Aşağıdakilerden hangisi Servetifünun ve Fecriati ede-
biyatının ortak özelliği değildir?
A) Bireysel konuları işlemeleri
B) Ağır bir dil kullanmaları
C) Batı edebiyatından etkilenmeleri
D) Sadece divan şiiri biçimlerini kullanmaları
E) “Sanat için sanat” düşüncesini benimsemeleri
7. Edebiyatıcedide’nin en önemli şairidir. Parnasizmin et-
kisiyle, gözleme dayanan, kişisel duygular yerine gör-
düklerini anlatan, biçim kusursuzluğuna önem veren şi-
irler yazmıştır. Aruzu ustalıkla kullanmış, manzum hikâ-
yeler yazarak şiiri düzyazıya yaklaştırmıştır. Yazın yaşa-
mının ilk döneminde bireysel bir tutum izleyen sanatçı,
sonraları toplumcu bir sanat anlayışını benimsemiştir.
Bu parçada tanıtılan sanatçı aşağıdakilerden hangi-
sidir?
A) Cenap Şahabettin B) Mehmet Âkif Ersoy
C) Tevfik Fikret D) Ahmet Haşim
E) Yahya Kemal Beyatlı
8. ----, Hayal İçinde romanının başkahramanı Nezih, yaza-
rın kendisine ve nesline benzemesi yönüyle dikkat çe-
ker. Okul yıllarında çok sayıda Fransızca eser okuduğu
için arkadaşlarıyla girdiği kadın ve aşk ile ilgili tartışma-
larda farklılığını hissettirir. Derste Montepin, Richebourg,
J. Verne, Ohnet gibi yazarların eserlerini okur.
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden han-
gisi getirilmelidir?
A) Halit Ziya Uşaklıgil’in
B) Hüseyin Cahit Yalçın’ın
C) Mehmet Rauf’un
D) Ahmet Rasim’in
E) Hüseyin Rahmi Gürpınar’ın 
1-E 2-B 3-E 4-E 5-C
14
9. I. Bize Göre şiirlerinin yer aldığı bir yapıtıdır.
II. Bütün şiirlerini serbest ölçüyle yazmıştır.
III. Frankfurt Seyahatnamesi ve Gurebahane-i Laklakan
düz yazı türünde kaleme aldığı yapıtlarıdır.
IV. Saf (öz) şiirin önde gelen temsilcilerindendir.
V. Sembolizm akımından etkilenmiştir.
Yukarıda numaralanmış yargılardan hangileri Ahmet
Haşim ile ilgili olarak söylenemez?
A) I ve II   B) I ve V   C) II ve III
  D) III ve IV   E) IV ve V  
10. Serveti Fünuncular, karamsar olduklarından kaçış tema-
sına çok fazla ilgi göstermiştir. Yoğun baskı altındayken
Yeni Zelanda’ya yerleşme fikirleri ve Manisa civarında
bir çiftliğe sığınma istekleri vardır. Halit Ziya’nın ---- ro-
manında bütün ümitlerini ve geleceğe dair güzel hisle-
rini yitiren Ahmet Cemil, İstanbul’dan kaçarak çöllere sı-
ğınır. Tevfik Fikret’in ---- şiiri de gerçeklerin baskısından
kurtulmak istemenin sanatsal ifadesidir.
Bu parçada boş bırakılan yerlere aşağıdakilerin han-
Tandem Yayınları
gisinde verilenler sırasıyla getirilmelidir?
A) Kırık Hayatlar - Sis
B) Sefile - Yağmur
C) Bir Ölünün Defteri - Han-ı Yağma
D) Mai ve Siyah - Ömr-i Muhayyel
E) Ferdi ve Şürekâsı - Sabah Olursa
11. I. Şiirde simgeciler, öykü ve romanda Maupassant, ti-
yatroda İbsen örnek alınır.
II. Dili süslü, sanatlı, ağdalı ve ağırdır.
III. Türk edebiyatını Batı edebiyatına yaklaştırmak, Batı
edebiyatını Türk edebiyatına tanıtmak temel amaç
olarak benimsenmiştir.
IV. Edebiyatımızda ilk edebî bildiriyi (beyannameyi) ya-
yımlayan topluluktur.
V. Topluluk üyeleri, “Sanat kişisel ve saygıya değerdir.”
görüşüne bağlıdır.
Yukarıda özellikleri verilen edebî topluluk aşağıdaki-
lerden hangisidir?
A) Fecriatîciler B) Genç Kalemler
C) Servetifünuncular D) Tanzimatçılar
E) Yedi Meşaleciler
6-D 7-C 8-B 9-A 10-D 11-A
EDEBİYAT
 Sınav Tadında
1. Daha çok ustası Ahmet Mithat’ın edebî çizgisini izleyen,
döneminin güçlü akımı Serveti Fünun içinde yer alma-
yan sanatçı, öğrencilik yıllarında saltanata karşı çıkan
şair ve yazarlara özenerek şiirler de yazmıştır. Şiir, öykü,
okul kitapları alanlarında; tarihsel ve bilimsel konularda
yapıtlar yazmıştır. Renkli, canlı bir anlatımı vardır. Yapıt-
larında İstanbul›u özellikle de Beyoğlu’nu anlatmıştır. Kısa
ve canlı bir cümle yapısı vardır. Yazılarını dönemindeki
bütün yayın organlarına göndermiştir. Edebiyatımızda
fıkra türünün güzel örneklerini vermiştir. Eşkal-i Zaman,
Gülüp Ağladıklarım ve Falaka yapıtlarından bazılarıdır.
Bu parçada tanıtılan sanatçı aşağıdakilerden hangi-
sidir?
A) Refik Halit Karay B) Ahmet Rasim
C) Hüseyin Rahmi Gürpınar D) Falih Rıfkı Atay
E) Ahmet Hamdi Tanpınar
Tandem Yayınları
2. Karamsarlık, sürekli yakınış, düş ve umut kırıklığı, mutlu-
luğu arayış ve bulamayış Serveti Fünun romanında ana
konular olarak çıkar karşımıza. ---- romanı da böyle bir
konu üzerine temellenmiştir. Romanda Serveti Fünun ku-
şağını temsil eden genç bir şairin yaşamını kurmak, de-
ğiştirmek için kapıldığı türlü umutlar ve düşlerle, yaşa-
mın ve çevresinin acımasız gerçekleri karşısında umut
ve düşlerinin nasıl yıkıldığı anlatılır.
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdaki yapıtlardan
hangisi getirilmelidir?
A) Kırık Hayatlar B) Ferda-yı Garam
C) Hayal İçinde D) Mâi ve Siyah
E) Araba Sevdası
3. I. Manzum hikâyeler yazmıştır.
II. Özdeyişlerini bir kitapta toplamıştır.
III. Edebiyatımızdaki ilk psikolojik romanın yazarıdır.
IV. Yayımladığı makale Serveti Fünun dergisinin kapa-
tılmasına yol açmıştır.
Aşağıdaki sanatçılardan hangisi, yukarıda numara-
lanmış yargılardan biriyle ilişkilendirilemez?
A) Halit Ziya Uşaklıgil B) Mehmet Rauf
C) Cenap Şehabettin D) Tevfik Fikret
E) Hüseyin Cahit Yalçın  lere yer verilmesi
EDEBİYAT
4. Baskı ve yılgı ortamı içinde yetişen Serveti Fünuncular
yetişmeleri gereği aralarındaki ruh ve beğeni yakınlığıyla
bir araya gelmiş, bir topluluk oluşturmuşlardır. ----, Ser-
veti Fünun dergisinin yönetimini üstlenmesiyle yeni ve
Batılı anlamda bir edebiyat oluşturmak isteyen gençler
bu dergide toplanmışlardır. Böylece ---- edebiyatımızda
yeni bir evre, yeni bir aşama başlamıştır.
Bu parçada boş bırakılan yerlere aşağıdakilerin han-
gisinde verilenler getirilmelidir?
A) Halit Ziya Uşaklıgil’in - 1901’de
B) Tevfik Fikret’in - 1896’da
C) Recaizade Mahmut’un - 1890’da
D) Cenap Şahabettin’in - 1860’ta
E) Agâh Efendi’nin - 1862’de
5. Aşağıdaki yargılardan hangisi, Serveti Fünun Döne-
mi’nin özelliklerinden biri değildir?
A) Roman ve hikâyede, Tanzimat yazarlarında görülen,
anlatıcının araya girip okurla sohbet etmesi, bilgiler
aktarması, gerçeği zorlayan tesadüfler ve kişilerin
idealize edilmesi gibi kusurlar, oldukça azalmıştır.
B) Şiirde daha çok parnasyenlerin, romanda ise, kıs-
men romantiklerin ancak daha çok realistlerin etkisi
altında kalınmıştır.
C) Tanzimat kuşağına göre, daha somut ve anlaşılır bir
dil kullanılmıştır.
D) Sanat yapma ve güzelliği yansıtma amaçlanmıştır.
E) Eserlerde hayal-gerçek çatışmasına ve karamsar
duygulara sıkça rastlanır.
6. Aşağıdakilerden hangisi Serveti Fünun romanının
özellikleri arasında gösterilemez?
A) Realizm akımından etkilenilmesi
B) Batılı nitelikler taşıması
C) Sosyal ve millî konulara yer verilmemesi
D) Yazarların, olayları anlatırken kişiliklerini gizlemesi
E) Çok uzun betimlemelere ve beklenmedik tesadüf-
15
 Sınav Tadında
7. Mehmet Emin Yurdakul ile ilgili aşağıdaki bilgilerden
hangisi yanlıştır?
A) Şiirlerinde Türkçülük akımını savunur ve bu husus-
taki düşüncelerini ifade eden dizeler kaleme alır.
B) Edebiyat yaşamına Serveti Fünun Dönemi’nde baş-
lamış olmasına rağmen ilk kitabı Türkçülüğün Esas-
ları ile büyük bir ilgi görür.
C) Şiirde biçim yönünden yenilikler yapar ve gelenek-
sel Türk şiirinde çok kullanılan kalıpların yerine farklı
kalıplar kullanır.
D) Nazım birimi bakımından değişiklik yapar ve dörtlük
geleneğinin dışına çıkarak üçer, altışar, sekizer dize-
lik bentler kurar.
E) Şiirleriyle Milli Edebiyat akımının öncü şairleri ara-
sında yer alır.
8. Serveti Fünûn Dönemi’nin en uzun ve önemli tartışması
olan Dekadanlık tartışmasını ---- başlatmıştır. Bu tartışma,
adını da onun bir makalesinden alır. Sanatçı, Serveti
Fünûncuların dilini eleştiren “Dekadanlar” adlı bir ma-
kale yazar. Bu makalesinde bir karşılaştırma yaparak Ser-
veti Fünûncuların dilinin; süslü nesir üstatları Veysilere
ve Nergisilere rahmet okuttuğunu söyler.
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden han-
gisi getirilmelidir?
A) Ahmet Mithat B) Namık Kemal
C) Ziya Paşa D) Şemsettin Sami
E) Recaizade Mahmut
9. I. Kırılgan bir kişiliğe sahip, romantik bir şairdir.
II. Pek çok hayali vardır; en büyük hayali, tanınmış bir
edebiyatçı olmaktır.
III. Okul arkadaşı Hüseyin Nazmi ile olan dostlukları ede-
biyata olan ilgisini artırır.
IV. Serveti Fünun sanatçısını temsil eder.
Yukarıda özellikleri verilen roman kahramanı aşağı-
dakilerden hangisidir?
A) Müştak Bey B) Bihruz Bey
C) Ahmet Cemil D) Rakım Efendi
E) Ömer Behiç
1-B 2-D 3-A 4-B 5-C
16
10. Aruz ölçüsü, Serveti Fünûn şiirinin temel ölçüsüdür. Hece
ölçüsüyle yazılan şiir yok denecek kadar azdır. Tevfik Fik-
ret çocuklar için yazdığı ---- adlı kitabındaki şiirlerini hece
ölçüsüyle yazmıştır.
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden han-
gisi getirilmelidir?
A) Haluk’un Defteri B) Şermin
C) Çocuk ve Allah D) Kuş Cıvıltıları
E) Rübab-ı Şikeste
11. (I) Hüseyin Rahmi Gürpınar, Serveti Fünun Dönemi’nde
yaşayan, edebî anlayış bakımdan bağımsız bir kişiliktir.
(II) Geniş bir okur kitlesine ulaşabilmek için yapıtlarında
anlaşılır bir dil kullanmıştır. (III) Ahmet Mithat ekolünü ta-
kip etmiş yapıtlarında okuru bilgilendirmeye çalışmıştır.
(IV) Yapıtlarının en önemli özelliklerinden biri de toplum-
sal yergi taşımasıdır. (V) Şık, Şıpsevdi ve Kuyruklu Yıl-
dız Altında Bir İzdivaç adlı oyunları bunun başarılı ör-
nekleridir.
Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisinde bir
bilgi yanlışı vardır?
Tandem Yayınları
A) I  B) II  C) III  D) IV  E) V 
12. Fecri Âti şiirinde şair, hem kendi ruh hâlini atmosfere ta-
şır hem de dış atmosferdeki durumdan etkilenir. Bu nok-
tada atmosfer ile şairin ruh hâli arasında bir özdeşleşme
gerçekleşir. Bu yöntem; gerçek dekoru, atmosferi, tabi-
atı, varlıkları anlamanın en doğru ve en etkin yoludur. Bu
özdeşleşimi ----, topluluk dağıldıktan yıllar sonra Bir Gü-
nün Sonunda Arzu başlıklı şiirinde “Göllerde bu dem bir
kamış olsam” mısrasıyla en açık bir şekilde ifade ede-
cektir.
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden han-
gisi getirilmelidir?
A) Ahmet Haşim
B) Şahabettin Süleyman
C) Fazıl Ahmet Aykaç
D) İbrahim Alaettin Gövsa
E) Cenap Şahabettin
6-E 7-B 8-A 9-C 10-B 11-E 12-A
EDEBİYAT
AYT fasikül 13

Tandem Yayınları

Edebiyat
Millî Edebiyat Dönemi
Kazanımlar
• Millî Edebiyat’ın oluşumundaki etkenleri kavrar.

• Millî Edebiyat’ın özelliklerini fark eder.

• Millî Edebiyat Dönemi sanatçılarını öğrenir.

ıralnıyaY mednaT
 7. ÜNİTE AYT FASİKÜL 13
Millî Edebiyat Dönemi

Milli Edebiyat Dönemi (1911-1923)

ÂÂ 1911’de Selanik’te, Genç Kalemler dergisinde bir araya
gelen Ziya Gökalp, Ömer Seyfettin, Ali Canip Yöntem ta-
rafından ortaya konan “Yeni Lisan” hareketiyle Milli Edebi-
yat Dönemi başlamıştır.
ÂÂ Türkçenin sadeleştirilmesi, ulusal bir dil ve edebiyatın oluş-
turulması amaçlanmıştır.
ÂÂ Dilde yalınlık, halk edebiyatından yararlanma ve hece öl-
çüsü kullanma, içerikte yerlilik temel ilke edinilmiştir.
ÂÂ Ömer Seyfettin, “Genç Kalemler” dergisinde yayımladığı
“Yeni Lisan” makalesinde, dilin yabancı dillerin etkisinden
kurtarılması ve yazı dilinin konuşma diline yaklaştırılması
gerektiği konusuna değinmiştir.
ÂÂ Ziya Gökalp’in etkisiyle Türkçülük ideolojisi benimsenmiş

BAŞKA YERDE YOK

ve eserlerde bu düşünce esas alınmıştır. Millî Edebiyat Dönemi’ndeki Farklı Şiir Anlayışları
ÂÂ Bu süreçte Türkçe ve hece ölçüsüyle şiir yazma eğilimi Nayîler
güçlenmiştir. Halit Fahri, Selahattin Enis, Hakkı Tahsin, Orhan

ÂÂ Sonraki yıllarda “Millî Edebiyat Anlayışını Sürdüren Beş He-

Seyfi, Yakup Salih, Hasan Sait gibi genç şairlerin
destekledikleri bu hareket, ulusal edebiyatın oluş-
ceciler” bu sürece çok önemli katkıda bulunmuştur.
masını “ulusal geçmişe bağlanış”ta görmüştür.
OO Bu görüşün temelinde, Mevlana ile Yunus Em-
Dönemin Genel Özellikleri
Tandem Yayınları

re’nin şiirlerindeki içten söyleyişi, coşkulu,

ÂÂ Yazı dilinde İstanbul Türkçesinin esas alınmasının gerekti-
ği ileri sürülmüştür.
ÂÂ Dilde sadeleşme düşüncesi savunulmuş ve bu düşünce
yapıtlarda uygulanmıştır.
ÂÂ Türkçe, yabancı dillerin etkisinden kurtarılmaya çalışılmış-
tır.
ÂÂ Türkçe karşılıkları olan Arapça, Farsça sözcük ve tamla-
maların kullanılmasına karşı çıkılmıştır.
ÂÂ Süslü, sanatlı ve özentili söyleyişten kaçınılmıştır.
ÂÂ Eserlerde yerli ve milli konulara yer verilerek Anadolu ha-
yatı yansıtılmıştır.
ÂÂ Toplum için sanat anlayışına uygun “sade dil ve hece öl-
çüsüyle” milliyetçi şiirler yazılmıştır.
ÂÂ Halk edebiyatının şiir biçimleri kullanılmıştır.
ÂÂ Gerçek şiirimizin halk şiiri, milli ölçümüzün hece ölçüsü ol-
duğu ileri sürülmüştür.
ÂÂ Duygudan ziyade fikir ön plandadır, eserler didaktiktir.
ÂÂ Söyleyişte ve anlatımda hitabet tonu egemendir.
ÂÂ Bu dönemde yaşanan Milli Mücadele de eserlerde işlen-
miştir.
ÂÂ “Toplum için sanat” anlayışı çerçevesinde eserler ortaya
konmuştur.
ÂÂ Halkın yaşamı ve sorunlarının yanı sıra bireysel konular da
işlenmiştir.
ÂÂ Mizahi üslup önemsenmiş, mizah ve hiciv türünde eserler
verilmiştir.
Edebiyat
gizemli havayı şiirlerinde yaşatmak vardır.
OO Topluluk, düşüncelerini ortaya koyacak yapıt-
lar veremeden dağılmıştır.
Nev-Yunanilik
OO Yahya Kemal’le Yakup Kadri’nin benimsediği
bu yönelim, Türk edebiyatını temelinden Batı-
lılaştırmak amacıyla, “Eski Yunan edebiyatını
örnek alma”yı benimsemiştir.
OO Bu yönelim, Yahya Kemal’in Sicilya Kızları ve
Biblos Kadınları adlı şiirleri ile Yakup Kadri’nin
Siyah Saçlı Yabancı ile Berrak Gözlü Genç Kı-
zın Sözleri başlıklı yazısı ile sınırlı kalmıştır.
OO Bu yönelimin tek temsilcisi Salih Zeki Aktay’dır.
1. ÖĞRETEN SORU
• Sanatlı, süslü bir dil ve anlatımdan kaçınılmıştır.
• Söyleyişte ve anlatımda hitabet tonu egemendir.
• Şiirlerde lirik bir söyleyişten ziyade didaktik bir yaklaşım
tercih edilmiştir.
• Halk şiiri nazım şekilleri ve hece vezni kullanılmıştır.
Bazı özellikleri verilen edebî dönem veya topluluk aşağı-
dakilerden hangisidir?
A) Millî Edebiyat B) Servetifünun
C) Garip Hareketi D) Tanzimat
E) Fecriati
2018 - AYT
3
 Millî Edebiyat Dönemi FASİKÜL 13
ÂÂ Birinci Dünya Savaşı yıllarında Yeni Mecmua’da yayımla-
2. ÖĞRETEN SORU nan öyküleriyle ününü iyice yaygınlaştırmıştır.
Selanik’te çıkmaya başlayan ---- dergisiyle edebiyatta milliyet- ÂÂ Günlük konuşma dilini kullanması, öykülerine canlı ve et-
çilik akımı başlamış oldu. Başta ---- olmak üzere genç sanat- kileyici bir özellik kazandırmıştır.
çıların çıkardıkları bu dergi, Tanzimat Devri’ne kadar İran’ın ve ÂÂ Öykülerini daha çok, çocukluk anılarına, tarihsel olaylara
ondan sonra da Fransa’nın taklitçisi saydıkları edebiyatımızın ve halk geleneklerine dayandırmıştır.
artık kendi özüne dönmesi gerektiğini dile getirir. ÂÂ Türk tarihi, toplum sorunları, çocukluk anıları ve balkanlar-
daki Türkler, başlıca konularıdır.
Bu parçada boş bırakılan yerlere aşağıdakilerden hangi-
ÂÂ Hikâyelerinde menkıbe, efsane, destan, halk fıkraları ve ta-
si sırasıyla getirilmelidir?
rihten yararlanmıştır.
ÂÂ Kitaplaştırmadığı az sayıda şiiri de vardır.
A) Mavi - Attila İlhan
ÂÂ Edebiyatımızda, olaya yaslanan Maupassant tarzı öykü-
B) Yedi Meşale - Yaşar Nabi Nayır
nün en önemli temsilcilerindendir.
C) Servetifünun - Tevfik Fikret
ÂÂ Efruz Bey, Yalnız Efe, Ashab-ı Kehfimiz, adlı eserleri “uzun
D) Genç Kalemler - Ömer Seyfettin hikâye” ya da “roman” olarak değerlendirilmektedir.
E) Hisar - Mehmet Çınarlı
Eserleri:
ÖSYM
ÂÂ İlk Düşen Ak, Yüksek Ökçeler, Bomba, Bahar ve Kelebek-
ler, Forsa, Beyaz Lale, Aşk Dalgası, Gizli Mabet, Tarih Eze-
Milli Edebiyat Dönemi Sanatçıları li Bir Tekerrür, Pembe İncili Kaftan, Kaşağı, Falaka, Kızıl El-
ÂÂ Ziya Gökalp ÂÂ Yakup Kadri Karaosmanoğlu ma Neresi, Başını Vermeyen Şehit, Diyet, And, Teke Tek,
ÂÂ Ömer Seyfettin ÂÂ Halide Edip Adıvar Kütük, Harem: Öykü
ÂÂ Mehmet Emin Yurdakul ÂÂ Reşat Nuri Güntekin
ÂÂ Mehmet Fuat Köprülü ÂÂ Refik Halit Karay 3. ÖĞRETEN SORU
Ziya Gökalp (1876-1924) Sanatçı, Divan edebiyatını Doğu’nun; Tanzimat ve Servetifü-
ÂÂ Milli Edebiyat Dönemi’nin düşünce yönüyle nun edebiyatlarını ise Batı’nın birer kopyası ve taklidi saydığı
Tandem Yayınları

temellerini atmıştır.
ÂÂ Turancılık idealinin savunuculuğunu üstlen-
miştir.
ÂÂ Türkçülük akımının öncülerinden biri olarak
bu akımı eserlerinde işlemiştir.
ÂÂ Türk sosyolojisinin kurucusu olarak görülmüştür.
ÂÂ Edebiyatı, görüşlerini yaymada bir araç olarak kullanmış-
tır.
ÂÂ Eserlerini sade, sanatsallıktan uzak bir dille yazmıştır.
ÂÂ Şiirlerini hece ölçüsü ve halk şiiri biçimleriyle yazmıştır.
ÂÂ Beş Hececiler üzerinde etkili olmuş, onların aruzu bıraka-
rak hece ölçüsünü kullanmalarını sağlamıştır.
ÂÂ Dil konusundaki düşüncelerini başlıklar halinde Lisan ad-
lı şiirinde açıklamıştır.
Eserleri:
ÂÂ Kızıl Elma, Yeni Hayat, Altın Işık: Şiir
ÂÂ Türk Töresi, Türkleşmek-İslamlaşmak-Muasırlaşmak, Türk-
çülüğün Esasları, Malta Mektupları, Türk Medeniyeti Tarihi:
Düşünce
ÂÂ Yeni Mecmua, Küçük Mecmua: Dergi
Ömer Seyfettin (1884 - 1920)
ÂÂ 1911 yılında Selanik’te Ziya Gökalp ve Ali Ca-
nip Yöntem’le birlikte çıkarmaya başladıkları
ÂÂ Genç Kalemler dergisindeki yazılarıyla tanın-
mıştır.
ÂÂ Derginin ilk sayısında imzasız olarak yayımla-
dığı Yeni Lisan adlı makalesinde dil ve edebiyat hakkında
ileri sürdüğü görüşler, Milli Edebiyat Dönemi’nin başlangıç
bildirisi olarak nitelendirilmiştir.
4 Edebiyat
için onlara millî sanat gözüyle bakmıyordu. Ona göre gerçek
millî edebiyat ancak halk edebiyatıydı. Çünkü Türklerin kül-
türü, dili, duygu ve hayalleri ancak onda mevcuttu. Kendisi
aslında destan ve masallardan çıkarılacak bir Türk romantizmi
peşindeydi. 1913 yılından sonra dil, üslup ve kullandığı vezin
bakımından Yeni Lisan anlayışının ilkelerine sadık kaldı. Şiirle-
rini Kızıl Elma, Yeni Hayat ve Altın Işık isimli kitaplarda topladı.
Bu parçada sözü edilen sanatçı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Ömer Seyfettin B) Ali Canip Yöntem
C) Mehmet Emin Yurdakul D) Ziya Gökalp
E) Rıza Tevfik Bölükbaşı
ÖSYM
4. ÖĞRETEN SORU
Bütün hikâyelerinde, sağlam bir anlatma tekniği hemen fark
edilir fakat bazı ürünleri fıkradan bozma hikâyeler olarak algı-
lanabilir. Ama o, hikâyelerinin işlevine inanan bir yazar olarak
toplumu etkilemeyi ve böylece dünyanın değişmesine katkıda
bulunmayı amaçlamıştır. Efruz Bey’in ön sözünde, “Hakikati;
görüldüğü gibi, edebiyat yapmadan yazmak istedim.” derken
ifade ettiği şey, hikâyeleri için de geçerlidir.
Bu parçada sözü edilen yazar aşağıdakilerden hangisidir?
A) Ömer Seyfettin B) Refik Halit Karay
C) Reşat Nuri Güntekin D) Ahmet Rasim
E) Halide Edip Adıvar
ÖSYM
 Millî Edebiyat Dönemi
Mehmet Emin Yurdakul (1869-1944)
ÂÂ Milli Edebiyat Dönemi ve Türkçülüğün önde
gelen temsilcileri arasında gösterilen sanatçı,
eserleriyle diğer Milli Edebiyat Dönemi sanat-
çılarını etkilemiştir.
ÂÂ “Türk Şairi” veya “Milli Şair” diye bilinmekte-
dir.
ÂÂ Şiirleriyle geniş halk kesimlerine ulaşmayı, toplumsal so-
runları dile getirmeyi amaçlamıştır.
ÂÂ Şiirlerini yalın bir Türkçeyle oluşturmuştur. “Memleketimin
gariplerinin, dertlilerinin küçük bir şairi olmak, ülkemin hür-
riyet ve saadetini seslendirmek için yaşamak, işte benim
hayatımın ve sanatımın bütün gayesi!” diyerek yaşam ve
sanat felsefesini ortaya koymuştur.
ÂÂ Türkçülüğü savunan şiirler yazmış; ulusal duygular, cesa-
ret ve öğreticilik ögelerini ön plana çıkarmıştır.
ÂÂ “Toplum için sanat” anlayışını benimsemiş ve kişisel duy-
gularına şiirlerinde yer vermemiştir.
ÂÂ İlk şiiri Cenge Giderken büyük bir ilgi görmüş, bu şiirde ge-
çen “Ben bir Türk’üm dinim cinsim uludur” sözü, o dönem-
de adeta bir slogan gibi kullanılmıştır.
ÂÂ Şiirde; dörtlük geleneğinin dışına çıkarak üçer, altışar, se-
kizer dizeden kurulu şiirler yazmıştır.
ÂÂ Hece ölçüsünün uzun kalıplarını kullandığı için şiirleri düz-
yazıya yaklaşmıştır.
ÂÂ İlk kitabı Türkçe Şiirler’de, halkçılık ve milliyetçilik düşünce-
si egemendir. Bu şiirlerde, halkın sosyal, ekonomik ve kül-
Tandem Yayınları
türel alanlarda kalkındırılması gerektiğini dile getirmiştir.
Eserleri:
ÂÂ Türkçe Şiirler, Tan Sesleri, Turana Doğru, Ey Türk Uyan, Türk
Sazı, Ordunun Destanı, Zafer Yolunda, Dicle Önünde, Mus-
tafa Kemal: Şiir
ÂÂ Fazilet ve Asalet, Türkün Hukuku, Kral Corc’a, Dante’ye:
Düzyazı
5. ÖĞRETEN SORU
Aşağıdakilerden hangisi, Mehmet Emin Yurdakul, Ziya Gö-
kalp ve Ömer Seyfettin’in ortak özelliğidir?
A) Fecr-i Âti topluluğuna dahil olmaları
B) Genç Kalemler hareketinin başında bulunmaları
C) Hem nesir hem de nazım alanında eser vermeleri
D) Fikir adamı kişiliklerinin, sanatçı kişiliklerinden güçlü olması
E) Türkçülük akımının öncüleri sayılmaları
ÖSYM
Mehmet Fuat Köprülü (1890-1966)
ÂÂ Edebiyat dünyasına Fecriati ile adım atmış da-
ha sonra Milli Edebiyat Dönemi sanatçıların-
dan olmuştur.
ÂÂ Türk medeniyeti tarihini bilimsel bir yaklaşım-
la ele alan ve Türk edebiyatını başlangıcından
itibaren inceleyen önemli çalışmalar yapmıştır.
ÂÂ Türk edebiyat tarihi alanında dünyaca ünlü bir bilim adamıdır.
ÂÂ 1919 yılında yayımlanan Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıf-
lar adlı eseri büyük yankı uyandırmış, Türk Edebiyatı Tarihi
adlı eseri ise bu alanın ilk bilimsel çalışmalarından biri ka-
bul edilmiştir.
Edebiyat
FASİKÜL 13
ÂÂ Heidelberg, Atina ve Sorbonne üniversitelerince onursal
doktorluk unvanı verilmiş, bilim kuruluşlarınca onur üyeli-
ğine seçilmiştir.
Eserleri:
ÂÂ Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar, Nasrettin Hoca, Türkiye
Tarihi, Divan Edebiyatı Antolojisi, Osmanlı Devleti’nin Kuru-
luşu, Türk Saz Şairleri: Araştırma ve inceleme
6. ÖĞRETEN SORU
Türk medeniyeti tarihini bilimsel bir yaklaşımla ele alan ve Türk
edebiyatını başlangıcından itibaren inceleyen önemli çalışma-
lar yapmıştır. O, edebiyat tarihini medeniyet tarihinin bir par-
çası olarak görmüş, bu nedenle edebiyat ile tarihî ve toplum-
sal gelişmeleri bir bütün olarak değerlendirmiştir. 1919 yılında
yayımlanan Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar adlı eseri bü-
yük yankı uyandırmış, Türk Edebiyatı Tarihi adlı eseri ise bu
alanın ilk bilimsel çalışmalarından biri kabul edilmiştir. Edebî
metinler de yazmasına rağmen edebiyat ve medeniyet tari-
hiyle ilgili çalışmalarıyla tanınan yazar, özellikle Ziya Gökalp’ın
düşüncelerinden etkilenmiştir.
Bu parçada tanıtılan yazar aşağıdakilerden hangisidir?
A) Şemsettin Sami
B) Ahmet Hamdi Tanpınar
C) Mehmet Fuat Köprülü
D) Ali Canip Yöntem
E) Falih Rıfkı Atay
ÖSYM
Yakup Kadri Karaosmanoğlu (1889-1974)
ÂÂ Fecriati topluluğunda bulunduğu sürece birey-
sel sanat anlayışını benimsemiş, topluluğun
dağılmasından sonra Milli Edebiyat akımında
yer almıştır.
ÂÂ Balkan Savaşı ve I. Dünya Savaşı sırasında ül-
kenin içinde bulunduğu zor koşullar, toplum için sanat an-
layışını benimsemesini sağlamıştır.
ÂÂ Eserlerinde sağlam bir gözlemcilik ve güçlü bir realizm gö-
rülür.
ÂÂ Romanlarında, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e kadar olan bu-
nalımları, problemleri, aydın-halk çatışmasını işlemiştir.
ÂÂ İlk romanı Kiralık Konak’ta, Tanzimat’la başlayan Batılılaş-
manın toplumumuzdaki etkisi ve üç kuşak arasındaki ça-
tışmayı dile getirmiştir.
ÂÂ Türk edebiyatına tezli roman düşüncesini Yaban’la getir-
miştir.
ÂÂ Hep O Şarkı’da Abdülaziz devrindeki toplumsal yaşamı; Bir
Sürgün’de, II. Abdülhamit’e karşı Paris’e kaçan Jön Türk-
ler’i; Nur Baba’da, tekkelerin toplumda sebep olduğu yı-
kımları; Hüküm Gecesi’nde, II. Meşrutiyet’ten sonraki parti
kavgaları; Sodom ve Gomore’de, İstanbul’un işgali sırasın-
daki yozlaşmış toplumsal yaşamı; Yaban’da Kurtuluş Sava-
şı’nda Anadolu köylüsünün durumu ve aydın-halk çatışma-
sını; Ankara’da yeni kurulan Cumhuriyet’in ideallerini ve ku-
ruluş yıllarının coşkusunu; Panorama’da inkılaplarla birlik-
te politika, toplum ve kültür yaşamını anlatmıştır.
5
 Millî Edebiyat Dönemi
ÂÂ Anı türünde birçok eser vermiş, bunlarla, dönemiyle son-
raki kuşaklar arasında köprü kurmuştur. Anamın Kitabı’n-
da, çocukluk anılarını; Vatan Yolunda’da, Kurtuluş Savaşı
anılarını; Zoraki Diplomat’ta, elçilik anılarını; Politikada Kırk
Beş Yıl’da, siyaset anılarını dile getirmiştir.
Eserleri:
ÂÂ Kiralık Konak, Nur Baba, Hep O Şarkı, Bir Sürgün, Hüküm
Gecesi, Sodom ve Gomore, Yaban, Ankara, Panorama (I-II):
Roman
ÂÂ Bir Serencam, Rahmet, Milli Savaş Hikâyeleri: Öykü
ÂÂ Erenlerin Bağından, Okun Ucundan: Mensur şiir
ÂÂ Vatan Yolunda, Zoraki Diplomat, Anamın Kitabı, Politikada
Kırk Beş Yıl: Anı
ÂÂ Atatürk, Ahmet Haşim: Monografi
ÂÂ Nirvana: Oyun
ÂÂ İzmir’den Bursa’ya (Halide Edip, Falih Rıfkı Atay ve Mehmet
Asım Us ile birlikte), Kadınlık ve Kadınlarımız, Seçme Yazı-
lar, Ergenekon (iki cilt): Makale
ÂÂ Alp Dağlarından, Miss Chaifrin’in Albümünden: Gezi
Yaban (Özet)
Ahmet Celal, bir paşa oğludur. Yedek subay olarak katıldığı Bi-
rinci Dünya Savaşı’nda bir kolunu kaybetmiştir. İstanbul’a İngiliz-
lerin girmesi üzerine, emir eri Mehmet Ali’nin çağrısına uyarak,
onun Orta Anadolu’da Porsuk çayı kıyısındaki köyüne gidip yer-
leşir. Köylü için Ahmet Celal yabandır. Köylü kızı Emine’yi sevme-
ye başlar oysa Emine, Mehmet Ali’nin kardeşi İsmail’in karısıdır.
Kiralık Konak (Özet)
Tandem Yayınları
Babadan kalma bir servete sahip olan Naim Efendi, memurluk
yapmakta ve bu serveti özenle idare etmektedir. Karısı Nefise
Hanımefendi’yi kaybetmiştir. Naim Efendi’nin kızı Sekine Ha-
nım, kocası Servet Bey alafranga yaşama düşkün bir insandır.
Servet Bey’in oğlu Cemil, eğlence hayatına çok düşkündür.
Servet Bey’in kızı Seniha ile konağa çay günlerine gelen Faik
Bey arasında bazı ilişkiler gelişir. Çay günlerine gelen bir di-
ğer kişi Seniha’nın halasının oğlu Hakkı Celis’tir.
Sodom ve Gomore (Özet)
Necdet’in arkadaşı Cemil bir şeyler yapmak gerektiğini düşü-
nür ve Kuvayi Milliyecilere katılır ve sonunda şehit olur. Leylâ’ya
âşık olan Necdet ise bağımsızlıktan umudunu kesmiş, olaylara
sadece seyirci kalmıştır. Leyla, yaşadığı zengin hayat bittiği için
üzgündür. Necdet ise artık İngilizler tarafından kullanılmış va-
tanperverlik duygusundan yoksun bu kızdan soğumuştur.
Halide Edip Adıvar (1884-1964)
ÂÂ Milli Edebiyat Dönemi’nin tanınmış ilk kadın romancısı ve
hikâyecisidir.
ÂÂ İngiliz dili ve edebiyatı profesörüdür. Bazı eserlerini İngiliz-
ce yayımlamıştır.
ÂÂ Romanlarında gözlem önemlidir.
ÂÂ Türk Ocağı’nda çalışmaya başladığı yıllarda kaleme aldığı
Yeni Turan adlı romanında yurt sorunlarına eğil-
miştir.
ÂÂ İlk romanlarında aşk konusunu işlemiş, kadın
psikolojisi üzerinde durmuştur. Bu romanları-
nın kahramanları genellikle Batılı bir anlayışla
idealize edilmiş, güçlü ve kültürlü kadınlardır.
ÂÂ Milli Mücadelenin içinde bizzat rol almıştır.
ÂÂ Ünlü “Sultanahmet Mitingi” ile halkı coşturmuştur.
6 Edebiyat
FASİKÜL 13
ÂÂ Handan romanında kahramanlarının birbirlerine yazdıkları
mektuplarla gelişen olayları anlatır. Eser mektup türünde
yazılması bakımından önemlidir.
ÂÂ Kurtuluş Savaşı yıllarında ise ulusal duyguları öne çıkaran
roman ve öyküler yazmıştır. Ateşten Gömlek ve Vurun Kah-
peye bu dönemin yapıtlardır. Bu romanlarında Kurtuluş Sa-
vaşı sırasında Anadolu’da tanık olduğu olayları anlatırken
kendi gözlemlerinden yararlandığı için daha gerçekçidir.
ÂÂ En tanınmış romanı Sinekli Bakkal’da halk, aydınlar ve sa-
ray çevresi gibi II. Abdülhamit döneminin farklı toplum ke-
simlerini resmeder. Bu romanıyla Doğu’nun değerlerini,
Batı’nın karşısına koyma amacındadır.
Eserleri:
ÂÂ Heyula, Raik’in Annesi, Seviye Talip, Handan, Yeni Turan,
Son Eseri, Mev’ud Hüküm, Ateşten Gömlek, Vurun Kahpe-
ye, Kalp Ağrısı, Zeyno’nun Oğlu, Sinekli Bakkal, Yolpalas
Cinayeti, Tatarcık, Sonsuz Panayır, Döner Ayna, Akile Ha-
nım Sokağı, Kerim Ustanın Oğlu, Sevda Sokağı Komedya-
sı, Çaresaz, Hayat Parçaları: Roman
ÂÂ Harap Mabetler, Dağa Çıkan Kurt, Kubbede Kalan Hoş Se-
da, İzmir’den Bursa’ya (Yakup Kadri, Falih Rıfkı ve Mehmet
Asım Us ile birlikte): Öykü
ÂÂ Kenan Çobanları, Maske ve Ruh: Tiyatro
ÂÂ Türk’ün Ateşle İmtihanı, Mor Salkımlı Ev: Anı
ÂÂ İngiliz Edebiyatı Tarihi: İnceleme
7. ÖĞRETEN SORU
Yakup Kadri Karaosmanoğlu ile ilgili olarak aşağıda veri-
len bilgilerden hangisi yanlıştır?
A) Kiralık Konak’ta modernleşme sürecinde apartman ile ko-
nak hayatını, dede-torun arasındaki hayat tarzı ve zevk
farklılığı çevresinde işlemiştir.
B) Nur Baba’da gerçek kimliğinden uzaklaştırılan tekke ha-
yatını, tekke şeyhinin (Nuri) yaşadıkları ile anlatmıştır.
C) Hüküm Gecesi’nde İttihat ve Terakki yıllarını, gazeteci Ah-
met Kerim’in yaşadıkları çevresinde anlatmıştır.
D) Yaban’da Kurtuluş Savaşı öncesi Türk aydını ile Türk köy-
lüsü arasındaki derin uçurumu, romana has kurgu ile göz-
ler önüne sermeye çalışmıştır.
E) İki cilt hâlinde 1953-1954’te yayımladığı Sodom ve Go-
more’de, Cumhuriyet’in kuruluşundan Demokrat Partinin
iktidara geldiği zamana kadar geçen süreci, değişik zih-
niyetleri temsil eden kişiler ve olgu çerçevesinde bir bü-
tünün değişik kolları olarak dikkatlere sunmuştur.
ÖSYM
Sinekli Bakkal (Özet)
ÂÂ Bu roman, Soytarının Kızı adıyla 1935 yılında, Londra’da
İngilizce olarak yayımlanmıştır.
ÂÂ Türkçe ilk basımı 1936’da İstanbul’da yapılmıştır.
 Millî Edebiyat Dönemi
ÂÂ Sinekli Bakkal Mahallesi’nin imamının kızı Emine, aynı ma-
hallede bakkallık yapan Karagözcü ve orta oyuncu Tevfik
ile babası istemediği halde evlenir. Emine’nin Tevfik’ten bir
kızı olur, adını Rabia koyarlar. Rabia, Selim Paşa ve eşi ta-
rafından korunmaktadır. Olağanüstü güzel bir sesi olan Ra-
bia’ya, Selim Paşa’nın konağına gidip gelen Mevlevi Şeyhi
Vehbi Dede alaturka musiki dersi verir. Paşanın oğlu Hil-
mi’ye piyano dersi vermek için konağa gelip giden İtalyalı
piyanist Peregrini, kızın sesine hayran olur, bir süre sonra
Müslüman olur ve Rabia ile evlenir.
Ateşten Gömlek (Özet)
İzmir’in işgali sırasında kocası ve çocuğu Yunanlılar tarafından
öldürülen Ayşe, bir İtalyan ailenin yanına sığınarak, İstanbul’a,
akrabası Peyami’nin yanına gider. Ayşe, Peyami ve Peyami’nin
arkadaşı Binbaşı İhsan, Kuvayımilliye’ye katılmak üzere Ana-
dolu’ya geçerler.
Vurun Kahpeye (Özet)
Aliye kasabaya öğretmen olarak gider. Bir süre sonra Aliye,
Kantarcılardan Tosun Bey ile nişanlanır. Aliye’ye aşık olan Uzun
Hüseyin Efendi, Tosun Bey’in görevli olarak kasaba dışında ol-
masından yararlanarak düşmanı kasabaya yönlendirir. Kuman-
dan Damyanos Aliye’yi görür görmez âşık olur. Tosun Bey giz-
lice kasabaya gelir ve Aliye ile buluşur. Durmuş adlı genç ve
cesur kasabalı onlara yardım etmektedir.
Tandem Yayınları
Tatarcık (Özet)
Osman Kaptan ve Lalezar Hanım’ın tek kızı olan Tatarcık lakap-
lı Lâle, ailesiyle beraber Boğaz’ın Karadeniz’e bakan yamacın-
daki Poyraz köyünde yaşamlarını sürdürmektedir. Tatarcık, bi-
sikletiyle geçtiği yolu kapatan Kör İsmail’le tartışır. Tatarcık,
kendisine takılmak isteyen Kübik Palas’ın sahibi Sungur Bal-
ta’yı da köylülerin gözü önünde paylar. Köylüler, genç kızlar ve
ev hanımları tarafından eş olmaya uygun görülmeyen Tatarcık,
duygularında samimi olan Recep’le nişanlanır.
8. ÖĞRETEN SORU
Yazar, bu romanında II. Abdülhamit Dönemi İstanbul’unun ke-
nar mahallelerinden birini mekân olarak seçer. Kitapta mahal-
lenin sıradan insanlarından külhanbeylerine, Karagözcüden
Abdülhamit’in zaptiye nazırına kadar tüm tipler kendi doğal
hâlleriyle tasvir edilir. Tiplerin çoğu gelenekleri, görenekleri
ve birbiriyle kurdukları ilişkiler çerçevesinde işlenir. Ayrıca ro-
manda bir yandan Karagöz ve Orta Oyunu’nun estetik ve top-
lumsal değeri ile Doğu ve Batı sanat felsefesinin nitelikleri üze-
rinde durulurken öte yandan saray çevresi de ayrıntılarıyla ele
alınır. Batı’nın akla dayanan sanat anlayışı ile Doğu’nun kalbe
dayanan sanat ve mistiği roman kişileri aracılığıyla somutlaş-
tırılır. Bu değerleri temsil eden kişilerin evliliğiyle de Doğu ile
Batı birleşmiş olur.
Bu parçada tanıtılan roman, aşağıdakilerden hangisidir?
A) Fatih-Harbiye B) Sinekli Bakkal
C) Kırık Hayatlar D) Kiralık Konak
E) Kuyruklu Yıldız Altında Bir İzdivaç
ÖSYM
Edebiyat
FASİKÜL 13
Reşat Nuri Güntekin (1889-1956)
ÂÂ Romantizm ve realizm akımlarından etkilen-
miştir.
ÂÂ Roman, öykü, gezi, eleştiri ve tiyatro türlerin-
de eserler vermiştir.
ÂÂ Sade bir dille yazdığı eserlerinde Türkçeyi tüm
canlılığıyla kullanmıştır.
ÂÂ Ününü Çalıkuşu adlı romanıyla kazanmıştır. Bu romanın
odağına, Anadolu’da yaşamayı seçen idealist, aydın Türk
kadınını yerleştirmiştir. Bu romanı ilkin “İstanbul Kızı” adıy-
la oyun olarak yazmış ancak sahneleme imkânı “Çalıkuşu”
adıyla roman olarak yayımlamıştır.
ÂÂ Yaprak Dökümü, Dudaktan Kalbe ve Akşam Güneşi roman-
ları gibi, Çalıkuşu da sinema ve televizyon filmi olarak uyar-
lanmıştır. Yapıtlarında, yanlış Batılılaşma anlayışını, batıl
inançları, bozulan insani ilişkileri ve ahlak yapısını, yurdun
çeşitli yörelerindeki günlük yaşamı işlemiştir.
ÂÂ Uzun yıllar Anadolu’nun birçok yerini gezmiş; bu geziler
sayesinde, Anadolu’nun sosyal ve kültürel yaşamıyla ilgili
gözlemler yapmış, bu gözlemlerini Anadolu Notları adlı ese-
rinde toplamıştır.
Eserleri:
ÂÂ Çalıkuşu, Dudaktan Kalbe, Gizli El, Acımak, Eski Hastalık, Yap-
rak Dökümü, Akşam Güneşi, Damga, Miskinler Tekkesi, Bir
Kadın Düşmanı, Yeşil Gece, Son Sığınak, Kan Davası: Roman
ÂÂ Tanrı Misafiri, Sönmüş Yıldızlar, Eski Ahbap, Boyunduruk:
Öykü
ÂÂ Hançer, Eski Borç, Gözdağı, Balıkesir Muhasebecisi, Taş
Parçası, İstiklal: Tiyatro
ÂÂ Anadolu Notları: Gezi yazısı
Çalıkuşu (Özet)
Feride, küçük yaşta annesi ve babasını kaybetmiş bir subay
kızıdır. Çok haşarı olduğu için, okulda ona “Çalıkuşu” adını ta-
karlar. Zamanla teyzesinin oğlu Kâmuran’ı sever. Feride, dü-
ğün günü Kâmuran’ın İsviçre’deyken Münevver adında biriyle
ilişkisi olduğunu öğrenir. Her şeyi terk ederek Anadolu’ya gi-
der orada öğretmenliğe başlar. Babacan bir adam olan Hay-
rullah Bey, Feride’yi kızı gibi korur; halkın dedikodusu üzerine,
kâğıt üzerinde Feride ile evlenir.
Yaprak Dökümü (Özet)
Ali Rıza Bey, İstanbul’da geçim zorlukları içinde yaşamaktadır.
Fikret, Necla, Leyla adında üç kızı; Şevket adında bir oğlu var-
dır. Şevket, bir bankada memurdur. Evin bütün yükü onun üs-
tündedir. Bir süre sonra Şevket, Ferhunde adında bir kadınla
evlenir. Eğlenceye düşkün olan bu kadın, güzel ve hareketli,
çağdaş olmaya meraklı olan Neclâ ve Leylâ’yı da etkiler.
Yeşil Gece (Özet)
Şahin Bey, öğretmen okulundan mezun olduktan sonra tayini
İstanbul’a çıktığı halde, tayinini Anadolu’da bir kasabaya aldı-
rır. Anadolu’ya geldiğinde cahillik ve sefaletin sardığı köylüler-
le karşılaşır, Anadolu’nun işgal edilmesiyle hayatı değişir.
Acımak (Özet)
Zehra, babasına karşı soğuktur Babası Mürşit Efendinin öldü-
ğü gün babasının hatıra defterini bulur ve okur. Mürşit Efendi
7
 Millî Edebiyat Dönemi
rüşvet suçundan beş yıl hapse girer. O hapisteyken karısı Mü-
şerref Hanım zengin biriyle ilişki kurar. Hapisten çıkınca Mür-
şit Efendi, mebus olan arkadaşı Cevdet’le karşılaşır, ondan kı-
zı Zehra’yı okutmasını ister. Zehra bu sayede öğretmen olabil-
miştir. Hatıra defterini okuyan Zehra gerçekleri öğrenir.
9. ÇÖZÜMLÜ SORU
Millî Edebiyat Dönemi’nde eser veren yazarların romanları
üzerine birçok çalışma yapılmış ancak bu romanlarla aynı dö-
nemde yazılan hikâye kitapları pek ilgi görmemiştir. Pek çok
okur, Millî Edebiyat hareketinin nesirde “yıldız üçlüsü” olarak
bilinen yazarlarımızın nispeten başarısız olan Miskinler Tek-
kesi, Tatarcık veya Hep O Şarkı gibi romanlarını dahi bilir ama
Sönmüş Yıldızlar, Dağa Çıkan Kurt veya Millî Savaş Hikâyeleri
gibi başarılı hikâye kitaplarını çok az duymuştur.
Bu parçada sözü edilen eserlerin yazarları aşağıdakilerin
hangisinde bir arada verilmiştir?
A) Ömer Seyfettin - Aka Gündüz - Müfide Ferit Tek
B) Reşat Nuri Güntekin - Halide Edip Adıvar - Yakup Kadri
Karaosmanoğlu
C) Yakup Kadri Karaosmanoğlu - Ömer Seyfettin - Refik Ha-
lit Karay
D) Mithat Cemal Kuntay - Halide Edip Adıvar - Aka Gündüz
Tandem Yayınları
E) Refik Halit Karay - Reşat Nuri Güntekin - Falih Rıfkı Atay
2019 AYT
Refik Halit Karay (1888-1965)
ÂÂ Bir süre Fecriati topluluğunda bulunmuş, top-
luluk dağıldıktan sonra Millî Edebiyat hareke-
ti içinde yer almıştır.
ÂÂ Çeşitli gazetelerde, yazı ve fıkralar yazarak
edebiyata adım atmıştır.
ÂÂ İlk yazılarında günlük hayatı anlatmış, hayatın gülünç yan-
larını karikatürize etmiştir.
ÂÂ Bazı dergilerde de “Kirpi” takma adıyla siyasal mizah ya-
zıları yayımlamış, bunları Kirpinin Dedikleri adlı eserinde
toplamıştır. Bu yazılarından dolayı yaşamının büyük bir bö-
lümü sürgünde geçmiştir.
ÂÂ Memleket Hikâyeleri ve Gurbet Hikâyeleri’nde Anadolu’nun
sesini ve ruhunu yansıtmış, bu yönüyle ulusal değerlere
yönelişin öncüsü olmuştur.
ÂÂ Akıcı, sürükleyici, lirik bir anlatıma sahip hikâyelerinde,
memleket gerçeklerine değinmiştir. Bu hikâyeleriyle Türk
hikâyeciliğinin sınırlarını İstanbul dışına taşımıştır.
ÂÂ İstanbul’un İç Yüzü, Sürgün, Çete, Anahtar ve Bu Bizim Ha-
yatımız adlı romanlarında, tanığı olduğu dönemin siyasal,
sosyal ve kültürel olaylarını ve bu dönemin olumlu veya
olumsuz kişilerini yansıtmıştır.
ÂÂ Bugünün Saraylısı adlı romanında İstanbul’da yaşayan or-
ta gelirli bir aileye, sonradan görme zengin bir akrabanın
çocuğu olarak gelen genç bir kızın, bu ailenin değer yar-
gılarını nasıl altüst ettiğini gözler önüne sermiştir.
8 Edebiyat
FASİKÜL 13
ÂÂ Mizah ve hiciv yazıları ile fıkralarındaki çekicilik bu türlere
olan ilgiyi de artırmıştır.
ÂÂ Sade ve güzel bir Türkçe kullanmıştır.
Eserleri:
ÂÂ İstanbul’un İç Yüzü, Yezidin Kızı, Çete, Sürgün, Anahtar, Bu
Bizim Hayatımız , Nilgün (3 cilt), Yeraltında Dünya Var, Dişi
Örümcek, Bugünün Saraylısı, 2000 Yılının Sevgilisi, İki Ci-
simli kadın, Kadınlar Tekkesi, Karlı Dağdaki Ateş, Dört Yap-
raklı Yonca, Sonuncu Kadeh, Yerini Seven Fidan, Ekmek El-
den Su Gölden, Ayın On Dördü, Yüzen Bahçe: Roman
ÂÂ Memleket Hikâyeleri, Gurbet Hikâyeleri: Öykü
ÂÂ Kirpinin Dedikleri, Sakın Aldanma İnanma Kanma, Guguk-
lu Saat: Hiciv ve mizah yazıları
ÂÂ Bir Ömür Boyunca, Minelbap İlelmihrap: Anı
ÂÂ Bir İçim Su, Bir Avuç Saçma, İlk Adım: Fıkra
İstanbul’un İç Yüzü (Özet)
İsmet, İstanbul’un tanınmış simalarından Fikri Paşa’nın yanına
evlatlık olarak verilmiş bir kızdır, İsmet günlük tutmaktadır. Fikri
Paşa kibar bir şahıstır. Kimseyi üzmez, sessiz bir otoritedir.
1914’ten sonra özellikle değişim başlar. Ülkede çıkarcı, harp zen-
ginleri çoğalmaya başlar. Bunların en önemlisi de Kani Bey’dir.
Bugünün Saraylısı (Özet)
Ata Efendi, kimsenin uğramadığı evine bir gün bir mektup alır.
Mektup teyze oğlu Yaşar’dandır. Yaşar kızı Ayşen’i 300 lira ile
Ata Efendi’nin yanına yollayacaktır. Ata Efendi bunu emrivaki
olduğu için kabul eder. Kız çok güzeldir. Ayşen’den dolayı eve
Yaşar’dan ve ortaklarından para gelmektedir. Ata Efendi başta
olmak üzere onun patronunun oğlu Rüştü de Ayşen’e âşık olur.
Ancak Ayşen, Elçi Sait Reşit ile yurt dışına çıkar.
10. ÖĞRETEN SORU
XIX. yüzyılın sonlarına doğru Türk şiiri millî kaygıların öne çık-
tığı yeni bir zeminde yol alır. Aynı süreçte ---- milliyetçi bir çı-
kış yaparak döneminin bireyci ve biçimci şiir anlayışına tarihî
ve romantik bir alternatif geliştirir. Hemen sonrasında Genç
Kalemler hareketi içerisinde şiir ve millî şuuru birleştiren,
II.  Meşrutiyet Dönemi boyunca egemen olacak biçim ve içe-
rik anlayışının temellerini Türkçü bir düşünsel tutumla atan ----
kendini gösterir. Bu arada Servetifünun şiirinin öncülerinden
biri olan ve parnasizmden etkilenerek yazdığı bireysel şiirle-
rin ardından sosyal konulara ilgi duyan ---- başlangıçtaki sa-
nat anlayışından oldukça uzaklaşarak toplumsal faydacı bir
çizgiye varır. Bu dönemde kendine özgü bireysel tutumuyla
ortaya çıkan ---- dışındaki Fecriaticiler de millî zemine geçip
toplumcu bir hassasiyetin ağır bastığı, şiirselliğin millî şuur ve
kaygıların gerisinde kaldığı bir görüş benimser.
Bu parçada boş bırakılan yerlere aşağıdaki şairlerden han-
gisi getirilemez?
A) Tevfik Fikret B) Mehmet Emin Yurdakul
C) Ziya Gökalp D) Mehmet Akif Ersoy
E) Ahmet Haşim
2020 - AYT
 Millî Edebiyat Dönemi
Milli Edebiyat Dönemi’nin Diğer Sanatçıları
Ali Canip Yöntem (1887-1967)
ÂÂ Aruzla yazdığı lirik şiirleri, Fecriaticilerce takdirle karşılan-
mıştır. 1911’de Selanik’te, Ömer Seyfettin ile birlikte Genç
Kalemler dergisini çıkararak Milli Edebiyat hareketini baş-
latmış, heceyle ve sade bir dille şiirler yazmıştır.
ÂÂ Lise edebiyat programlarının düzenlenmesinde çalışmış
ve ders kitapları hazırlamıştır.
ÂÂ Yeni Lisan hareketini sonuna kadar savunmuş, bu yüzden
Cenap Şahabettin’le ciddi bir tartışmaya girişmiştir.
FASİKÜL 13
Şükûfe Nihal Başar (1896-1973)
ÂÂ İlkin Tevfik Fikret’in etkisinde aruz ölçüsüyle, zaman içinde
Milli Edebiyat anlayışında hece ölçüsüyle şiirler yazmıştır.
ÂÂ Şiirlerine lirizm ve kadınsı bir içtenlik egemendir.
ÂÂ Milli uyanış hareketi içinde yer almış, Fatih Mitingi’nde et-
kileyici bir konuşma yapmıştır.
Eserleri:
ÂÂ Yıldızlar ve Gölgeler, Hazan Rüzgârları, Gayya, Su, Sıla Yol-
ları, Sabah Kuşları, Yerden Göğe: Şiir
ÂÂ Renksiz Istırap, Çöl Güneşi, Yakut Kayalar, Yalnız Dönüyorum,

Eserleri: Domaniç Dağlarının Yolcusu, Çölde Sabah Oluyor: Roman

ÂÂ Geçtiğim Yol: Şiir ÂÂ Tevekkülün Cezası: Öykü
ÂÂ Milli Edebiyat Meselesi ve Cenap Bey’le Münakaşalarım: ÂÂ Finlandiya: Gezi yazısı
Makale Halide Nusret Zorlutuna (1901-1984)
ÂÂ Epope, Türk Edebiyatı Antolojisi, Ömer Seyfettin-Hayatı ve ÂÂ Kurtuluş Savaşı’nın etkisi ve heyecanıyla Milli Edebiyat akı-
Eserleri, Edebî Nevilerle Mesleklere Dair Malumat: İncele- mına katılmıştır. Milli Edebiyat akımı içinde değerlendirilen
me-araştırma-derleme şiirlerinde geleneksel ölçü ve anlayışa bağlı kalmıştır.
Ahmet Hikmet Müftüoğlu (1870-1927) ÂÂ Kadın duyarlılığını işlediği şiirlerinin yanı sıra hikâye, dene-
ÂÂ Servetifünun Dönemi’nde, İkdam ve Servet-i Fünun dergi- me, roman türlerinde de yazmıştır.
lerinde yazmıştır. ÂÂ Git Bahar adlı şiiriyle daha çok tanınmıştır.
ÂÂ Milli Edebiyat Dönemi anlayışında yazdığı öykülerini Çağ- Eserleri:
layanlar adlı yapıtında toplamıştır. ÂÂ Geceden Taşan Dertler, Yayla Türküsü, Yurdumun Dört Bu-
ÂÂ Asıl ününü bir tarihi roman olan Gönül Hanım adlı eseriyle cağı, Ellerim Bomboş: Şiir
kazanmıştır. ÂÂ Küller, Sisli Geceler, Beyaz Selvi: Roman

Eserleri: ÂÂ Büyük Anne, Aydınlık Kapı: Öykü

Tandem Yayınları

ÂÂ Haristan ve Gülistan, Çağlayanlar: Öykü Rıza Tevfik Bölükbaşı (1869-1949)

ÂÂ Gönül Hanım: Roman ÂÂ Batı felsefesinin Türkiye’de tanınmasında çalışmaları ol-

Gönül Hanım (Özet) duğu ve Darülfünun’da felsefe dersleri verdiği için “Feyle-
ÂÂ Üsteğmen Mehmet Tolun, Tatar genci Ali Bahadır Bey, kız sof Rıza” diye anılmıştır.
kardeşi Gönül Hanım, Türk kültür ve medeniyet tarihine bü- ÂÂ Halk şiiri tarzında yazdığı manzumeleri ile tanınmıştır.
yük bir ilgi duymaktadır. Orhun Abidelerini görmek isterler. ÂÂ Serâb-ı Ömrüm: Şiir
Onlara Macar teğmenlerden Kont Bela Zichy de katılır, Mos- Hamdullah Suphi Tanrıöver (1885-1966)
kova’dan trenle yola çıkarlar. ÂÂ Kurtuluş Savaşı sırasında halkı aydınlatmak için gönderildi-
ği yerlerde hitabetin etkili örnekleri olan konuşmalar yaptı.
11. ÇÖZÜMLÜ SORU ÂÂ Konuşmalarından bazıları Dağ Yolu, yazıları da Günebakan
Önce Fecr-i Âtî’ye girip onun sanat anlayışına uygun şiirler adlı kitaplarda toplanmıştır.
yazmış olan ----, 1911’den sonra, şiirlerini “Yeni Lisan” anlayı- Eserleri:
şıyla yazmaya başladı. Ömer Seyfettin ve Ziya Gökalp ile bir- ÂÂ Dağ Yolu: Hitabet
likte “Yeni Lisan”ı açıklamaya çalıştı. Kısa bir süre içinde he- ÂÂ Günebakan: Çeşitli düzyazılarını içerir.
ceyle yazmaya başladı. Şiirlerinin bir kısmını Geçtiğim Yol adlı Müfide Ferit Tek (1892) - (1973)
kitapta topladıktan sonra, şiiri de bırakarak edebî inceleme- ÂÂ Türkçülük akımının roman türündeki ilk kadın temsilcile-
lerle uğraştı. rindendir. Yazılarında Halide Edip Adıvar’ı örnek aldı.
ÂÂ Millî Mücadele yıllarında İrfan, Hâkimiyet-i Milliye, İrade-i
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi
Milliye gazetelerinde; Türk Yurdu ve Şehbal dergilerinde
getirilmelidir?
Milli Mücadele’yi destekleyen yazılar yazdı.
Eserleri:
A) Faruk Nafiz Çamlıbel
ÂÂ Aydemir, Pervaneler: Roman
B) Yusuf Ziya Ortaç
C) Ali Canip Yöntem MİLLİ EDEBİYAT DÖNEMİ BAĞIMSIZ SANATÇILARI
D) Orhan Seyfi Orhon Mehmet Akif Ersoy (1873 - 1936)
ÂÂ İstiklal Marşı’nın şairidir.
E) Hamdullah Suphi Tanrıöver
ÂÂ Toplumcu bir sanattan yanadır.
(Parçada Geçtiğim Yol adlı kitap sözü dikkate alındığında
ÂÂ Toplumun kurtuluşunun dine sarılmakla ola-
boş bırakılan yere Ali Canip Yöntem ismi getirilmelidir.
cağını ileri sürmüş; bu düşünce doğrultusun-
Cevap C)
ÖSYM da ahlaki, didaktik şiirler yazmıştır.

Edebiyat 9
 Millî Edebiyat Dönemi FASİKÜL 13
ÂÂ Dini lirizm ve realizm şiirinin en önemli özelliğidir. Eserleri:
ÂÂ İstiklal Marşı ve Çanakkale Şehitlerine şiirlerinde olduğu gi- ÂÂ Kendi Gök Kubbemiz, Eski Şiirin Rüzgârıyla, Rubailer ve
bi kahramanlıkları millî ve dinî duygularla anlatmıştır. Hayyam Rubailerini Türkçe Söyleyiş: Şiir
ÂÂ Milli Eğitim Bakanlığının isteği üzerine İstiklal Marşı’nı yaz- ÂÂ Edebiyata Dair, Aziz İstanbul, Eğil Dağlar, Tarih Musahabe-
mış; şiir, Büyük Millet Meclisi’nde kabul edilmiştir. leri: Deneme, makale, söyleşi
ÂÂ Şiirlerinde, aruz ölçüsünü Türkçeye büyük bir ustalıkla uy- ÂÂ Siyasi ve Edebi Portreler: Biyografi
gulamış ve Türk aruzu haline getirmiştir. ÂÂ Çocukluğum, Gençliğim, Siyasi ve Edebi Hatıralarım: Anı
ÂÂ Toplumsal içerikli manzum hikâyeler yazmıştır.
ÂÂ Temel eseri Safahat yedi bölümden oluşur.

BAŞKA YERDE YOK

ÂÂ Birinci bölüm olan Safahat’ta, Osmanlı toplumunun meş-
rutiyet yıllarındaki durumu anlatılır.
ÂÂ Süleymaniye Kürsüsünde adlı bölümde, Osmanlı aydınla-
rının halkla ilişkisi dile getirilir.
ÂÂ Hakkın Sesleri adlı bölümde, eski dini-didaktik Türk eser-
lerinde olduğu gibi her şiirin başında bir ayet yer alır.
ÂÂ Fatih Kürsüsünde adlı bölümde, yeni kuşaklara çalışma ve
mücadele ruhu kazandırmak isteyen düşünceler yer alır.
ÂÂ Hatıralar adlı bölümde Birinci Dünya Savaşı sırasında ya-
zılmış şiirler bulunur. Her birinin başına bir hadis konulan
bu şiirlerde “İslam Birliği” ülküsü vurgulanır.
ÂÂ Asım adlı bölümde Birinci Dünya Savaşı günlerinden tab-
lolar çizilir.
ÂÂ Yedinci bölüm olan Gölgeler’de dinî şiirler ve dörtlükler yer
alır.
Eserleri:
Tandem Yayınları
OO Yahya Kemal Beyatlı, İstanbul’u şiirlerinde en
çok işleyen şairlerimizden biridir.
OO Tevfik Fikret’in gerek İstanbul’a kızdığı ve nef-
ret ettiği için gerekse 20. yüzyıl başlarındaki
baskılı ve sıkıntılı dönem yüzünden İstanbul’u
anlattığı ve İstanbul’a ağır bir hakaret içeren
Sis adlı şiirine karşılık, çok sert bir şiir olan Sis-
te Söyleniş adlı şiiri yazarak aydın çevresine
ve halka umut vermiştir.
12. ÖĞRETEN SORU
---- hayatının sonuna doğru şiir kitaplarının adlarından içinde
yer alacak şiirlerin sırasına kadar bütün ayrıntılarla ilgilenmişse
de şiirleri ancak ölümünden sonra kitaplaşabilmiştir. 1961’de
yayımlanan ---- adlı kitabı, şairin en tanınmış eseridir. Adını,

ÂÂ Safahat, Hakkın Sesleri, Süleymaniye Kürsüsünde, Fatih kitabın ilk şiiri olan Süleymaniye’de Bayram Sabahı’nın üçüncü
Kürsüsünde, Hatıralar, Gölgeler, Asım: Şiir dizesinden alan bu eser, şairin şiir anlayışını anlamada anah-
ÂÂ Hasta, Küfe, Meyhane, Seyfi Baba, Hasır, Mahalle Kahvesi: tar bir işleve sahiptir.
Manzum Hikâye
Bu parçada boş bırakılan yerlere aşağıdakilerden hangi-
Yahya Kemal Beyatlı (1884 - 1958) si sırasıyla getirilmelidir?
ÂÂ Saf (öz) şiir anlayışına bağlı kalmıştır.
ÂÂ Divan şiiriyle Batı şiirini ustalıkla sentezlemiştir. A) Ahmet Haşim - Piyale
ÂÂ Aruzu Türkçeye ustalıkla uygulamıştır. B) Yahya Kemal Beyatlı - Kendi Gök Kubbemiz
ÂÂ Hece ölçüsüyle yazdığı tek şiiri Ok’tur. C) Necip Fazıl Kısakürek - Çile
ÂÂ Şiirde biçimi önde tutmuş, esinlenmeye değil;
D) Mehmet Âkif Ersoy - Safahat
“dil işçiliği”ne önem vermiştir.
E) Faruk Nafiz Çamlıbel - Han Duvarları
ÂÂ İstanbul, aşk, tabiat, ölüm, musiki, sonsuzluk, rintlik, deniz 2018 - AYT
başlıca konularıdır.
ÂÂ “Beyaz Lisan” anlayışını savunmuştur. Bu anlayışı, şiirde
13. ÇÖZÜMLÜ SORU
cümle yapısını Türkçenin şartlarına göre düzenlemek, hal-
ka mâl olmuş Türkçe kelimelerden oluşan bir söz varlığı- Ben, sanatta bir akıma bağlanmaya karşıyım. Çünkü her akı-
na dayanmak, söyleyişi sade bir ifadeye kavuşturmak, Türk- mın öncüsü aslında bir kişidir. Ondan sonra gelenler de aynı
çe duymak ve yazmak şeklinde açıklamıştır. yolu izleyerek akımın öncüsünü taklit etmekten başka bir şey
ÂÂ Sözcük seçimine, dize bütünlüğüne, ahenge ve kafiyeye yapmaz. Bu bağlamda şiir akımı da olamaz. Çünkü bu da bir
büyük önem vermiştir. çeşit taklit zinciridir. İşte ---- böyle bir zincirin halkası olmak-
ÂÂ Parnasizmin Türk şiirindeki temsilcisidir. tan kaçınmış, belirli bir akım içinde yer almamıştır.
ÂÂ Nev Yunanilik (Neoklasizm) ve sembolizmden de etkilen-
Bu parçada öne sürülen düşünceye göre boş bırakılan ye-
miştir.
re aşağıdaki adlardan hangisi getirilmelidir?
ÂÂ Süleymaniye’de Bayram Sabahı adlı şiiriyle bireyi tarih-kül-
tür-gelenek ilişkisinde ele almış ve Süleymaniye Camii’ni A) Cenap Şehabettin (Servetifünun)
bir medeniyet sembolü olarak kullanmıştır.
B) Faruk Nafiz (Beş Hececi)
ÂÂ Sessiz Gemi, Rindlerin Akşamı, Aziz İstanbul, Atik Valde’den
C) Mehmet Akif (Bağımsız-Cevap C)
İnen Sokakta, Bir Başka Tepeden, Mohaç Türküsü, Mehli-
ka Sultan önemli şiirlerindendir. D) Oktay Rifat (Garipçi)
ÂÂ Bütün kitapları öldükten sonra yayımlanmıştır. E) Ece Ayhan (II. Yeni) ÖSYM
10 Edebiyat
Millî Edebiyat Dönemi FASİKÜL 13

Etkinlik 1
Millî edebiyatın aşağıda verilen genel özellikleriyle ilgili yargılardan doğru olanların karşısına
‘’D’’ yanlış olanların karşısına ‘’Y’’ harfi koyunuz.

1.Türkçenin sadeleştirilmesi gerektiği ilk kez bir dava olarak ele alınmış, ulusal bir dil ve edebiyatın
oluşturulması amaçlanmıştır.
2.Türkçe, yabancı dillerin etkisinden kurtarılmaya çalışılmış; fakat Türkçe karşılıkları olan Arapça,
Farsça sözcük ve tamlamaların kullanılmasına karşı çıkılmamıştır.
3.Milli Edebiyat sanatçıları yazdıkları makalelerde sade bir dil kullanmış, daha önce ihmal edilen
Anadolu’ya seslenmiş ve oradaki insanların sorunlarıyla ilgilenmiştir.
4.Divan şiirinin nazım biçimleri kullanılarak gerçek şiirimizin divan şiiri, millî ölçümüzün aruz
ölçüsü olduğu ileri sürülmüştür.

5.Manzum öykünün edebiyatımızdaki en önemli temsilcilerinden olan Mehmet Âkif Ersoy, halkın
yaşayış tarzını anlatan birçok manzume yazmıştır.
6.Sanatçılar, öğretici metinlerle hem edebî alanda kendi düşüncelerini açıklamaya hem de topluma
seslenerek toplumu bilinçlendirmeye çalışmışlardır.

Etkinlik 2
Aşağıda verilen eserleri, yazarlarıyla eşleştiriniz.

Başını Vermeyen Şehit Rıza Tevfik Bölükbaşı

Ey Türk Uyan Mehmet Âkif Ersoy

Yeşil Gece Ömer Seyfettin

Geçtiğim Yol Ömer Seyfettin

Serâb-ı Ömrüm Hamdullah Suphi

Dağ Yolu Reşat Nuri Güntekin

Safahat Yakup Kadri

Bahar ve Kelebekler Ali Canip Yöntem

Politikada Kırk Beş Yıl Mehmet Emin Yurdakul

Edebiyat 11
 Öğreten Test
1. Temel düşünceleri, halka dayanan, halkın anlayabileceği
bir edebiyatın oluşturulmasıydı. Dilde sadeleşme, hece
ölçüsünü kullanma, halk edebiyatını örnek alma hedef-
lendi. Bu sayede, ulusal özellikleri ağır basan bir edebi-
yat oluşmaya başladı. Yazar ve şairler İstanbul’un dışına
çıkarak Anadolu’yu yapıtlarına taşımaya özen gösterdiler.
Bu parçada özellikleri verilen edebiyat dönemi aşa-
ğıdakilerden hangisidir?
A) Divan Edebiyatı
B) Tanzimat Edebiyatı
C) Edebiyatı Cedide
D) Fecri Âti Edebiyatı
E) Millî Edebiyat
2. Aşağıdakilerden hangisi Millî Edebiyat topluluğunun
özellikleri arasında yer almaz?
A) Dilde sadeleşme fikrini savunmuşlardır.
Tandem Yayınları
B) Batı edebiyatını günü gününe takip etmeyi amaçla-
mışlardır.
C) Yapıtlarında savaşların insanımız üzerindeki etkisini
işlemişlerdir.
D) Halk şiirine ait nazım biçimlerini kullanmışlardır.
E) Öncüleri Ömer Seyfettin, Ziya Gökalp ve Ali Canip
Yöntem’dir.
3. Devleti içinde bulunduğu şartlardan kurtarmak için or-
taya atılan ---- fikrinde ülke tebaası olan herkes devletin
her türlü imkânından eşit olarak faydalanabilirdi. Ancak
---- dünyaya yayılan olumsuz etkiler, bu düşünceyi te-
melinden sarstı. 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı sonu-
cunda da Slav ırkları ve Balkanlarda bulunan azınlıklar
bağımsızlığını ilan etti. Bu unsurları bünyesinde tutama-
yan devlet için bu düşüncede ısrar etmek anlamsız ol-
duğu için yerini başka düşünce akımlarına bıraktı.
Bu parçada boş bırakılan yerlere, sırasıyla aşağıda-
kilerin hangisinde verilenler getirilmelidir?
A) Batıcılık - I. Dünya Savaşı’yla
B) Osmanlıcılık - Fransız İhtilali’yle
C) Türkçülük - İngiltere ve Almanya’nın çalışmalarıyla
D) Osmanlıcılık - Rusların Panslavizm düşüncesiyle
E) İslamcılık - Fransız İhtilali’yle
1-E 2-B 3-B
12
4. Türk edebiyatında her yeni akım, kendine ait basın-ya-
yın organlarıyla sanat ve edebiyat görüşlerini aktarmaya
çalışır; akımın ortaya koyduğu edebî yayınlar bu yayın
organlarında yayımlanırdı.
Buna göre, aşağıdakilerden hangisi Millî Edebiyat
akımının oluşturduğu basın-yayın organlarından biri
değildir?
A) Varlık B) Genç Kalemler
C) Dergâh D) Yeni Mecmua
E) Türk Yurdu
5. Türk milletinin, dil, edebiyat, din ve ahlak yönüyle aynı
kültürle yetişmiş kişilerden oluştuğuna inanmış; Turan-
cılık idealinin savunuculuğunu üstlenmiştir. Döneminde,
Genç Kalemler dergisine yakınlık duymuş ve kısa za-
manda o derginin yazar kadrosuna katılmıştır. Kızıl Elma,
Yeni Hayat ve Altın Işık şiirlerinin yer aldığı yapıtlarından
bazılarıdır.
Bu parçada sözü edilen sanatçı aşağıdakilerden han-
gisidir?
A) Mehmet Emin Yurdakul
B) Ali Canip Yöntem
C) Ömer Seyfettin
D) Ziya Gökalp
E) Yakup Kadri Karaosmanoğlu
6. Realist bir yazar olan Refik Halit Karay, Çalıkuşu adlı ro-
manında İstanbul’da iyi bir eğitim görmüş Feride’nin, bir
aşk yarasından dolayı Anadolu’ya öğretmen olarak git-
mesini ve Anadolu’da geçirdiği zor günleri anlatmıştır.
Bu cümledeki bilgi yanlışlığı aşağıdakilerin hangisin-
de belirtilmiştir?
A) Cümlede sözü edilen roman, Çalıkuşu değil; Sür-
gün’dür.
B) Çalıkuşu romanı, Refik Halit Karay’ın değil; Reşat
Nuri Güntekin’dir.
C) Refik Halit Karay, roman türünde yapıt vermemiş,
öykü türünde yapıtlar ortaya koymuştur.
D) Refik Halit Karay, realist değil; romantik bir yazardır.
E) Cümlede sözü edilen romanın kahramanı “Feride”
değil, “Handan”dır.
4-A 5-D 6-B
Edebiyat

1. Yazın hayatı, çeşitli gazetelerdeki yazıları ve fıkralarıyla
başlayan yazar, Fecri Âti edebiyatından sonra Milli ede-
biyat akımı içinde yer almıştır. Çok güçlü bir gözlemci-
dir. Olayları ve karakterleri en ince ayrıntılarına kadar in-
celer. Memleket Hikâyeleri adlı yapıtında yer alan hikâ-
yeler, edebiyatımızda başarılı ilk Anadolu hikâyeleridir.
Pratik Test
4. Aşağıdaki açıklamalardan hangisi ayraç içinde belir-
tilen yapıtla ilgili değildir?
A) Konağı kiraya verip kardeşi Selma Hanımefendi’nin
yanına taşınma fikri ortaya çıktığından beri Naim Efen-
di’nin rahatı kaçar. (Bugünün Saraylısı)

B) Ruslara esir düşen Üsteğmen Mehmet Tolun, günün

Bu parçada sözü edilen sanatçı aşağıdakilerden han-
birinde Tatar genci ve onun kız kardeşiyle tanışmış-
gisidir?
tır.(Gönül Hanım)

A) Hüseyin Rahmi Gürpınar C) Babasız kalan Lale, insanlardan uzaklaşıp içine ka-
panır, köyde dışlanır, buna tepki olarak okuyup İn-
B) Refik Halit Karay
gilizce öğretmeni olur. (Tatarcık)
C) Reşat Nuri Güntekin
D) Leyla’ya âşık olan Necdet, bağımsızlıktan umudunu
D) Ahmet Hamdi Tanpınar kesmiş, olaylara sadece seyirci kalmıştır. (Sodom ve
E) Memduh Şevket Esendal Gomore)

E) Feride, düğün günü, Kâmuran’ın İsviçre’deyken Mü-

nevver adında hasta bir kızla ilişkisi olduğunu öğre-
nir.(Çalıkuşu)

2. Sanatçının çıkış noktası “yalnız bizim olanı aramak”tı.

Tandem Yayınları

Önemli olan Türk toplumunun tarihi, ruhu ve sezişidir.

Modern Türk şiir dilinin yolunu açanların başında gelir.
5. Sinekli Bakkal adlı yapıt ile ilgili olarak aşağıdaki yar-
Türk aruzuna son ve en güzel biçimi verir. Şiirlerinde ta-
gılardan hangisi yanlıştır?
rih, İstanbul, aşk, doğa, ölüm, musiki, sonsuzluk, rintlik
temalarını işler. Hece ölçüsü ile yazdığı Ok şiiri dışında
A) Roman türünde kaleme alınmıştır.
bütün şiirlerini aruzla yazmıştır.
B) İlk olarak Londra’da İngilizce olarak yayımlanmıştır.
Bu parçada sözü edilen sanatçı aşağıdakilerden han- C) Halide Edip Adıvar tarafından yazılmıştır.
gisidir?
D) II. Abdülhamit döneminin farklı toplumsal kesimleri
anlatılmıştır.
A) Ahmet Haşim
E) Aliye, Tosun Bey ve Damyanos, kahramanlarından
B) Faruk Nafiz Çamlıbel
bazılarıdır.
C) Ziya Gökalp

D) Yahya Kemal Beyatlı

E) Mehmet Âkif Ersoy

6. I. Anadolu Notları

II. Sinekli Bakkal

III. Yaprak Dökümü

3. Aşağıdaki yapıtlardan hangisi yazınsal türü yönüyle
ötekilerden farklıdır? IV. Eski Şiirin Rüzgârıyla

V. Türk’ün Ateşle İmtihanı

A) Akşam Güneşi
Yukarıda numaralanmış yapıtlardan hangileri aynı
B) Yezidin Kızı
türdedir?
C) Mahur Beste
A) I ve II  B) I ve IV  C) II ve III
D) Yeni Turan

E) Erenlerin Bağından   D) II ve V  E) III ve V 

Edebiyat 13
 Pratik Test
7. ----, romanlarında Tanzimat Dönemi’nden Cumhuriyet
Dönemi’ne kadar sosyal yaşamımızı yansıtmaya çalış-
mıştır.----, Tanzimat’tan I. Dünya Savaşı’nın sonuna ka-
dar yetişmiş üç kuşağın düşünüş ve yaşayışlarındaki ça-
tışmaların; ---- Kurtuluş Savaşı yıllarındaki Anadolu’nun
bir panoramasıdır.
Bu parçada boş bırakılan yerlere aşağıdakilerin han-
gisinde verilenler sırasıyla getirilmelidir?
A) Halide Edip - Sinekli Bakkal - Ateşten Gömlek
B) Yakup Kadri - Kiralık Konak - Yaban
C) Refik Halit - Bugünün Saraylısı - Sürgün
D) Reşat Nuri - Yaprak Dökümü - Çalıkuşu
E) Halit Ziya - Kırık Hayatlar - Mai ve Siyah
10. Fecri Âti topluluğunun dağılmasından sonra Millî Edebi-
yat akımı içinde yer almıştır. İlk yazılarında günlük ya-
şamı dile getirmiş, hayatın gülünç yanlarını karikatürize
etmiştir. Sosyal yaşamdaki çarpıklıkları nükteli bir şekilde
anlatır. Yapıtlarında mizah, eleştiri ve hiciv önemli yer tu-
tar. Şahısları kendi sosyal çevreleri içinde ele alır. Çete,
Anahtar, Yezidin Kızı ve Kadınlar Tekkesi yapıtlarından
bazılarıdır.
Bu parçada tanıtılan sanatçı aşağıdakilerden hangi-
sidir?
A) Refik Halit Karay
B) Ahmet Rasim
C) Hüseyin Rahmi Gürpınar
D) Ahmet Hamdi Tanpınar

8. Yazın yaşamına Fecri Ati şairleri arasında başladı. Ziya E) Yakup Kadri Karaosmanoğlu
Gökalp ile tanışarak Millî Edebiyat’ı benimsedi. Yeni Mec-
mua’da milli temalı şiirler ve incelemeler yayımladı. Ede-
biyatımızı modern metotlarla inceledi ve bir bütün ola-
11. I. Şehir Mektupları fıkra türünde yazılarını içerir.
rak değerlendirdi. Pek çok eski şair ve yazarı ilk defa ta-
nıttı. Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar ve Türk Saz Şa- II. Tatarcık, Kalp Ağrısı ve Yolpalas Cinayeti roman tü-
irleri Antolojisi tanınmış yapıtlarından bazılarıdır. ründe yapıtlardır.
Tandem Yayınları

III. Fecri Âti edebiyatından sonra da Millî Edebiyat akımı

Bu parçada tanıtılan sanatçı aşağıdakilerden hangi-
içinde yer almıştır.
sidir?
IV. Güçlü bir gözlemciliğe sahiptir.
A) Ziya Gökalp
V. Memleket Hikâyeleri edebiyatımızda başarılı ilk Ana-
B) Reşat Nuri Güntekin dolu öyküleridir.
C) Refik Halit Karay
Refik Halit Karay ile ilgili olarak yukarıda numaralan-
D) Mehmet Fuat Köprülü mış yargılardan hangileri yanlıştır?
E) Ahmet Hikmet Müftüoğlu
A) I ve II  B) II ve III  C) II ve IV

9. ---- arasında olduğu dönemde makaleler, denemeler,   D) III ve V  E) IV ve V 

mensur şiirler, öyküler yazan ----, Balkan Savaşı ve I.
Dünya Savaşı sırasında ülkenin durumunun etkisiyle sa-
nat anlayışını değiştirmiştir. Türk toplumunun çeşitli dö-
nemlerdeki yaşam gerçeklerini sergilemek istediği için
bir ikisi dışında yapıtlarında belli tarihi dönemleri ele al-
mıştır. Nur Baba, Hep O Şarkı ve Panorama yapıtların-
dan bazılarıdır.
Bu parçada boş bırakılan yerlere aşağıdakilerin han-
gisinde verilenler sırasıyla getirilmelidir?
12. Millî Edebiyat Dönemi sanatçıları ile ilgili olarak aşa-
ğıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?
A) Dilde sadeleşme düşüncesini savunmuşlar, bunu
yapıtlarında uygulamışlardır.
B) Türkçe karşılıkları olan Arapça, Farsça sözcük ve
tamlamaların kullanılmasına karşı çıkmışlardır.

C) Yazı dilinde İstanbul Türkçesinin esas alınması ge-

A) Millî Edebiyatçıların - Halide Edip Adıvar
rektiğini ileri sürmüşlerdir.
B) Fecri Âticilerin - Yakup Kadri Karaosmanoğlu
D) Yerli ve millî konulara yer vererek yapıtlarında, Ana-
C) Genç Kalemlerin - Ömer Seyfettin dolu insanının yaşamını yansıtmışlardır.
D) Fecri Âticilerin - Reşat Nuri Güntekin E) Batı edebiyatından aldıkları sone, terzarima gibi yeni
E) Milli Edebiyatçıların - Falih Rıfkı Atay nazım biçimlerini kullanmışlardır.

1-B 2-D 3-E 4-A 5-E 6-C 7-B 8-D 9-B 10-A 11-A 12-E

14 Edebiyat
 Sınav Tadında
1. Millî Edebiyat başlangıçta bir dil hareketi olarak ortaya
çıkmıştır. Edebiyatımızın yapay ve eski dilinden dolayı
ulusal bir nitelik taşımadığını, dilin yalınlaşması, konuşma
dilinin edebî dile dönüştürülmesi hâlinde ulusal bir ede-
biyatın oluşturulabileceği öne sürülmüştür.
Aşağıdaki sanatçılardan hangisi yukarıda belirtilen
dil anlayışının savunucularından biri değildir?
A) Ziya Gökalp
B) Ömer Seyfettin
C) Ali Canip Yöntem
D) Süleyman Nazif
E) Mehmet Emin Yurdakul
2. Millî Mücadele sırasında muhabir olarak Anadolu’ya ge-
Tandem Yayınları
çen----, “Memleket Edebiyatı” adı verilen ve Anadolu in-
sanının hayatını merkez edinen hececiler hareketinin
önemli temsilcilerinden kabul edilir. “El gibi dolaşma Ana-
dolu’nda / Arkadaş, yurdunu içinden tanı” dizeleri, bu
yolculuğa bilinçli bir biçimde çıkan sanatçının yıllarca ih-
mal edilen coğrafyayı ve bu coğrafyanın insanını tanıma
arzusunu yansıtmaktadır. Yolculuk anında gördüğü mem-
leket manzaralarını anlattığı ---- şiiri, İstanbullu bir şairin
Anadolu toprağı ve insanları ile ilk karşılaşmasını anlatır.
Bu parçada boş bırakılan yerlere aşağıdakilerin han-
gisinde verilenler sırasıyla getirilmelidir?
A) Ziya Gökalp - Turan
B) Ali Canip Yöntem - Geçtiğim Yol
C) Faruk Nafiz Çamlıbel - Han Duvarları
D) Yahya Kemal Beyatlı - Akıncılar
E) Mehmet Emin Yurdakul - Cenge Giderken
3. Aşağıdakilerden hangisi yazınsal türü bakımından
ötekilerden farklıdır?
A) Safahat  B) Handan  C) Acımak
  D) Damga  E) Sürgün  D) Yakup Kadri
Edebiyat
4. Ziya Gökalp, Millî Edebiyat Dönemi’nin ana prensiple-
rini şöyle sıralamıştır: Aruzu terk edip heceyi tercih et-
mek, halkın konuştuğu ve anladığı millî dille yazmak,
başka lisanlardan dilimize geçmiş olan kelimeler yerine
Türkçelerini tercih etmek.
Aşağıdaki şiirlerden hangisinin bu parçada belirtilen
prensipleri benimseyen bir şair tarafından yazıldığı
söylenemez?
A) Han Duvarları
B) Mohaç Türküsü
C) Akından Akına
D) Cenk Duyguları
E) Peri Kızıyla Çoban Hikâyesi
5. (I) Yahya Kemal Beyatlı, Millî Edebiyat Dönemi’nde ya-
şamasına karşın şiirlerinde bu hareketin özelliklerini yan-
sıtmamıştır.(II) Divan şiirini modernleştirerek yeni bir şiir
tarzı oluşturmuştur. (III) Bir tek şiiri dışında bütün şiirle-
rini aruz ölçüsüyle yazmıştır. (IV) Parnasizm ve sembo-
lizm akımlarından etkilenmiştir. (V) Saf şiirin önemli tem-
silcilerinden olan sanatçı, şiir dışında başka alanda yazı
kaleme almamıştır.
Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangisinde
bilgi yanlışı vardır?
A) I  B) Il  C) III  D) IV  E) V
6. Millî Edebiyat hikâyesi, Millî Edebiyat hareketi, “Yeni Li-
san” olarak bilinen dilde sadeleşme hareketi ile birlikte
1911’de başlar. Milliyetçi düşünceye dayanan Millî Ede-
biyat, dilinin yalın ve anlaşılır; konularının millî, milliyetçi
ve yerli oluşu ile kendinden önceki mekteplerden ayrı-
lır.----, bu anlayışla hikâye türünde eser veren yazarlar
arasında yer alır.
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden han-
gisi getirilemez?
A) Halide Edip Adıvar
B) Ömer Seyfettin
C) Refik Halit Karay
E) Hüseyin Cahit Yalçın
15
 Sınav Tadında
7. ----, Dağa Çıkan Kurt ile ----, Milli Savaş Hikâyeleri adlı ki- 10. Reşat Nuri Güntekin’in eserlerine ait aşağıdaki açık-
taplarında yer alan hikâyeler; hem bu büyük yazarları ta- lamalardan hangisi, ayraç içinde belirtilen eserle il-
nıtmak, hem dil zevki vermek hem de millî bilinç ve in- gili değildir?
san sevgisi aşılamak için bugün de rahatlıkla kullanıla-
bilecek metinlerdir. A) Birinci Dünya Savaşı, Züleyha’nın deniz yolculuğu
sırasındaki hatırlayışları ile anlatılır. (Eski Hastalık)
Bu cümlede boş bırakılan yerlere aşağıdakilerin han-
B) Eser, geleneklere bağlı aile reisi Ali Rıza Bey’le Batı
gisinde verilenler sırasıyla getirilmelidir?
tarzı yaşama heveslisi çocuklarının çatışmalarını ele
alır. (Yaprak Dökümü)
A) Reşat Nuri’nin - Refik Halit’in
C) Romanın başkahramanı Şahin, memleketin kurtulu-
B) Ömer Seyfettin’in - Refik Halit’in
şunun eski medrese yöntemiyle değil, ancak yeni
C) Halide Edip’in - Yakup Kadri’nin mekteplerle olabileceğine inanır. (Yeşil Gece)
D) Yakup Kadri’nin - Ömer Seyfettin’in D) İlk olarak İstanbul Kızı adıyla dört perdelik oyun ola-
E) Reşat Nuri’nin - Halide Edip’in rak düşünülen eser, daha sonra romana dönüştürü-
lür. (Dudaktan Kalbe)

E) Zehra, annesinin olumsuz tavırları yüzünden ailenin

dağıldığını, babasının bu yüzden onu öğretmen oku-
luna gönderdiğini öğrenir. (Acımak)

8. I. İlk Dönem: Kadın psikolojisini ve aşkı ele aldığı ro-

manlardır.

II. İkinci Dönem: Kendisinin bizzat katıldığı Millî Müca-

dele konulu romanlardır.
11. Aşağıdaki sanatçı-yapıt eşleştirmelerinden hangisi
Tandem Yayınları

III. Üçüncü Dönem: Farklı kuşaklar ve dönemler üze-

yanlıştır?
rinde durduğu toplumsal romanlardır.

Yukarıda romanları dönem ve içerik olarak gruplan- A) Kirpinin Dedikleri - Refik Halit Karay
dırılan yazar aşağıdakilerden hangisidir? B) Ordunun Destanı - Mehmet Emin Yurdakul

C) Serab-ı Ömrüm - Rıza Tevfik Bölükbaşı

A) Halide Edip Adıvar
D) Günebakan - Hamdullah Suphi Tanrıöver
B) Yakup Kadri Karaosmanoğlu
E) Çağlayanlar - Ahmet Hamdi Tanpınar
C) Mehmet Rauf

D) Ahmet Hamdi Tanpınar

E) Reşat Nuri Güntekin

12. Edebiyatımızda Anadolu’ya açılımın ilk ürünlerinden biri-

--- Küçük Paşa’sı olmuştur. Daha sonraları ----, Memle-
ket Hikâyeleri’yle öykücülüğümüzün sınırlarını genişlet-
9. Mehmet Akif Ersoy ile ilgili olarak aşağıdaki yargılar- miş, öykülerinin konularını Anadolu’dan seçerek ona
dan hangisi yanlıştır? yeni ufuklar açmıştır.

A) Şiirlerinde dinî lirizme ağırlık vermiştir. Bu parçada boş bırakılan yerlere aşağıdakilerin han-
B) Türk diline zor uyan aruzun engellerini ortadan kal- gisinde verilenler sırasıyla getirilmelidir?
dırıp yaşayan Türkçe ile başarılı şiirler yazmıştır.
A) Ahmet Hikmet Müftüoğlu’nun - Ömer Seyfettin
C) Manzum hikâyelerini hece ölçüsüyle yazmıştır.
B) Ebubekir Hâzım Tepeyran’ın - Refik Halit Karay
D) Hasta, Küfe, Koca Karı ile Ömer manzum hikâyele-
C) Şükûfe Nihal Başar’ın - Halide Edip Adıvar
rinden bazılarıdır.
D) Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun - Ömer Seyfettin
E) Şiirlerini, yedi bölümden meydana gelen Safahat adlı
yapıtında toplamıştır. E) Tarık Buğra’nın - Refik Halit Karay

1-D 2-C 3-A 4-B 5-E 6-E 7-C 8-A 9-C 10-D 11-E 12-B

16 Edebiyat
AYT fasikül 14

Tandem Yayınları

Edebiyat
CUMHURİYET DÖNEMİ TÜRK ŞİİRİ
ÖZ ŞİİR ANLAYIŞINI SÜRDÜREN ŞİİR
YEDİ MEŞALECİLER
Kazanımlar
• Cumhuriyet Dönemi Türk şiirinin oluşumundaki
etkenleri kavrar.

• Cumhuriyet Dönemi Türk şiirinde öz şiirin

ıralnıyaY mednaT

özelliklerini fark eder, sanatçılarını tanır.

• Cumhuriyet Dönemi Türk şiirinde öz şiir anlayışını

sürdüren Yedi Meşalecileri fark eder, sanatçılarını
öğrenir.
 8. ÜNİTE
CUMHURİYET DÖNEMİ TÜRK ŞİİRİ ÖZ ŞİİR ANLAYIŞINI SÜRDÜREN ŞİİR -YEDİ MEŞALECİLER
Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı (1923-...)
ÂÂ Cumhuriyet’in ilanından sonra Türk edebiyatında, çağdaş
anlayışlar doğrultusunda birçok yenilik görülmüştür.
ÂÂ Dil devrimiyle birlikte Türkçe ve Türk edebiyatı gelişmeye
başlamış; milliyetçi, halkçı, yenilikçi, modern sanat ve ede-
biyat görüşlerinin benimsendiği bir edebiyat doğmuştur.
ÂÂ Sanatçılar, Türkiye’nin gerçeklerini, kentlerdeki, köylerde-
ki yaşamı ve insan ilişkilerini, yurtdışına göçen işçileri an-
latmışlardır.
ÂÂ Yeni dil ve eski dil tartışmaları sona ermiş, Türk Dil Kuru-
mu kurularak dilin arılaştırılmasına hız kazandırılmıştır.
ÂÂ Doğu ve Batı edebiyatlarının klasik yapıtları Türkçeye ka-
zandırılmıştır.
ÂÂ Türk edebiyatında deneme, gezi, günlük, anı, söylev, mü-
lakat, röportaj gibi yazınsal türlerin gelişmesi, yazarlar ta-
rafından kullanılır olması, halk tarafından tanınması bu dö-
nemde gerçekleşmiştir.
Dönemin Genel Özellikleri
ÂÂ Tanzimat’la birlikte başlayan, Yeni Lisan hareketiyle hız ka-
zanan dilde sadeleşme hareketi Cumhuriyet Dönemi’nde
devam etmiş, yazı diliyle konuşma dili birbirine iyice yak-
laştırılmıştır.
ÂÂ Dünyaya açılma ve çağdaşlaşma çabaları sanatçıları ede-
Tandem Yayınları
biyatı etkilemiş, Batı edebiyatı yakından takip edilmiştir.
ÂÂ Avrupa’da ortaya çıkan dadaizm, sürrealizm, post-moder-
nizm gibi bireyin bunalımını esas alan ve modernizmi sor-
gulayan akımların etkisinde eserler üretilmiştir.
ÂÂ Anadolu; doğal güzellikleri, insanı, sosyal hayatı ve folklo-
ruyla edebî eserlere yansımıştır.
ÂÂ Bireyin anlatılmasında psikoloji ve psikiyatri bilimlerinden
yararlanılmış; bireyi önemseyen varoluşçuluk, sezgicilik gi-
bi fikirlere değer verilmiştir.
ÂÂ Şiirde aruz büyük ölçüde bırakılmış, hece ölçüsü ve daha
çok da serbest ölçü kullanılmıştır.
ÂÂ Roman ve hikâyelerde toplumsal farklılıklar, ülke ve top-
lum sorunları, Kurtuluş Savaşı, eski yeni çatışması, köy ve
kasaba insanının çelişkileri işlenmiştir.
ÂÂ Tiyatro, Cumhuriyet’i ve modernleşme ilkelerini halka ak-
tarmada bir araç olarak hızla yaygınlaşmaya başlamıştır.
ÂÂ Uluslararası alanda sanatçılar yetişmiş, bu sanatçılar No-
bel de dahil pek çok ödül kazanmıştır.
BAŞKA YERDE YOK
Cumhuriyet Dönemi’nde Edebî Dergiler
ÂÂ Varlık: Yaşar Nabi Nayır tarafından 1933’te Anka-
ra’da yayımlanmaya başlayan dergi, 1946’dan iti-
baren İstanbul’da yayımlanmaktadır. Türk edebi-
yatının en uzun soluklu dergisi olan Varlık, farklı
akımlara ve anlayışlara ev sahipliği yapmıştır.
ÂÂ Kültür Haftası: Peyami Safa tarafından 1936 yılın-
da yirmi bir sayı olarak yayımlanmıştır. Dergide;
Peyami Safa, Faruk Nafiz Çamlıbel, Halit Fahri
Ozansoy, Ahmet Hamdi Tanpınar gibi imzalar gö-
rülür.
Edebiyat
AYT FASİKÜL 14
BAŞKA YERDE YOK
ÂÂ Ağaç: Necip Fazıl Kısakürek’in 1936’da on yedi sa-
yı olarak yayımladığı dergidir. Dergide; Necip Fazıl
Kısakürek, Ahmet Kutsi Tecer, Ahmet Hamdi Tanpı-
nar, Ziya Osman Saba, Cahit Sıtkı Tarancı gibi imza-
lar görülür.
ÂÂ Çınaraltı: Orhan Seyfi Orhon ve Yusuf Ziya Ortaç ta-
rafından 1941-1948 tarihleri arasında yüz altmış bir
sayı olarak yayımlanmıştır. Türkçü ve milliyetçi bir
dergidir.
ÂÂ Büyük Doğu: Necip Fazıl Kısakürek
tarafından ilk sayısı 1943’te yayımla-
nan dergidir. Büyük Doğu, kimi za-
man bir dergi kimi zaman da bir ga-
zete özelliği göstermiştir.
ÂÂ Markopaşa: 1946 yılında Sabahattin
Ali, Aziz Nesin ve Rıfat Ilgaz tarafın-
dan halkçı, toplumcu gerçekçi bir
anlayışla çıkarılan siyaset, mizah, hiciv dergisidir.
ÂÂ Hisar: İlk sayısı 1950’de yayımlanan dergi iki ayrı dö-
nemde yayın hayatını sürdürmüştür. Dergi, kendi
çevresinde oluşturduğu Hisar topluluğuyla önem ka-
zanmıştır.
ÂÂ Yaprak: Orhan Veli tarafından 1949 tarihinden itiba-
ren on beş günde bir yayımlanan dergidir.
ÂÂ Pazar Postası: 1951’de yayımlanmaya başlayan der-
gi, özellikle İkinci Yeni hareketine bağlı şairlerin bu
dergide yazmasıyla ünlenmiştir.
ÂÂ Türk Dili: Ankara’da 1951 yılında, Türk Dil Kuru-
mu’nun aylık yayını olarak çıkmaya başlayan dergi
Türk dilinin ve edebiyatının en uzun soluklu dergile-
rinden biridir.
ÂÂ Mavi:1952’de Ankara’da yayımlanmaya başlamıştır.
Mavi dergisi çıkış amacını derginin ilk sayısında açık-
lamış ve sayfalarının ulusal sanatı eserlerinde yan-
sıtan sanatçılara açık olduğunu belirtmiştir.
ÂÂ Papirüs: Cemal Süreya’nın çıkardığı dergidir. Dergi
ilk olarak 1960’ta yayımlanmıştır.
ÂÂ Halkın Dostları: İlk sayısı 1970’te Aylık Devrimci Sa-
nat ve Kültür Dergisi alt başlığıyla İstanbul’da yayım-
lanmıştır.
Cumhuriyet Dönemi’nde Şiir
ÂÂ Cumhuriyet Dönemi şairleri Batı şiiri, divan şiiri geleneği
ve halk şiiri kaynaklarından yararlanmıştır.
ÂÂ Divan şiiri Tanzimat’tan sonra biçimsel olarak etkisini kay-
betse de içeriksel olarak şairleri etkilemeyi sürdürmüştür.
ÂÂ Öz şiir anlayışındaki şairler, divan şiirinin imge ve ahenk
özelliklerinden etkilenmişlerdir.
ÂÂ Millî Edebiyat Dönemi’nin devamı niteliğindeki Beş Hececi-
ler, hece ölçüsünü kullanmış, halk şiir geleneğini, folkloru
ele almış ve milli bir edebiyatın kurulmasında çalışmışlardır.
ÂÂ Garip şiiriyle başlayan serbest nazım iyice yaygınlaşmıştır.
ÂÂ Sanatçıların toplumcu bir bakış açısıyla işçi ve köylülerin
sorunlarına yönelmesi şiirimizde yeni konu ve temaların
ortaya çıkmasını sağlamıştır.
1) Öz Şiir Anlayışını Sürdüren Şiir
ÂÂ Şiirde her türlü ideolojinin dışında kalarak sadece okuyu-
cuda estetik haz uyandıran bu anlayış, temsilcilerini her
türlü eğilimin dışında tutup bağımsız kişilikler olarak şiir
yazmaya yöneltmiştir.
3
 Öz Şiir Anlayışını Sürdüren Şiir
ÂÂ Öz (saf) şiir, Paul Valery’nin şiirde dili her şeyin üstünde
tutan görüşünden hareketle bazı şairlerimizde görülen or-
tak zevk ve anlayıştır.
ÂÂ Türk edebiyatında “Öz Şiir” eğilimi Ahmet Haşim’in Şiir
Hakkında Bazı Mülahazalar adlı makalesiyle başlar.
Öz şiir anlayışını sürdüren şairler, aşağıdaki yargılarla iliş-
kilendirilebilir:
ÂÂ Şairin ruhsal durumunu ve gerçekliği dolaylı biçimde yan-
sıtacak özgün ve kişisel imgeler oluşturmaya çalıştılar.
ÂÂ “Sanat sanat içindir.” anlayışını benimsediler, şiirin bir emek
işi olduğunu savundular.
ÂÂ Şiirde biçim kaygısı taşıdılar, dizenin şiirin her şeyi olduğuna
inandılar. Çalışarak mükemmele varan şiir yazmaya çalıştılar.
ÂÂ Dilde saflaşmayı amaçlayan sanatçılar, insanı bireysel bir
yaklaşımla ele aldılar.
ÂÂ Şiirde müzikaliteye, ahenge, ritme önem verdiler ve şiirde
ahengin ölçü ve uyakla sağlanacağına inandılar.
ÂÂ Dili, günlük dilden bağımsız bir şiir dili olarak ele aldılar.
ÂÂ Anlaşılmak için değil duyulmak, hissedilmek için şiir yazdılar.
ÂÂ Ruh, masal, rüya, mit, gizemsellik, simgecilik, bireysellik
gibi temaları yoğun bir biçimde işlediler, şiir tekniğini ge-
liştirmek için zekice buluşlar ortaya koydular.
Öz Şiir Anlayışını Sürdüren Şiirin Temsilcileri
Ahmet Hamdi Tanpınar (1901-1962)
ÂÂ Şiir, öykü, roman, deneme ve edebiyat tarihi
Tandem Yayınları
alanlarında eserler vermiş, çok yönlü bir yazar-
dır. Sembolizm akımından yararlanmıştır.
ÂÂ Şiirlerinde müzikal yoğunluk vardır; aşk, ölüm,
metafizik gibi temalara geniş yer vermiştir.
ÂÂ Rüya, hayal ve zaman kavramları üzerinde durmuştur. “Ne
İçindeyim Zamanın”, “Bursa’da Zaman” şiirleri bu kavram-
ları örnekleyen şiirleridir.
ÂÂ Hikâye ve romanlarında insan ruhunun temeli saydığı bi-
linçaltına ve rüyalara geniş yer vermiştir.
ÂÂ Romanlarında bu ögelerle birlikte tarihsel, toplumsal ko-
nuları da ele almıştır.
ÂÂ Romanlarında, sosyal değişimlerin insan üzerindeki etki-
lerini, insanların kültürel kimlik arayışını etkili bir şekilde ka-
leme almıştır.
ÂÂ Batı’dan aldıklarını zengin Doğu kültürü içerisinde eriterek
oluşturduğu şiirsel üslubu, çocukluk anılarından ve miza-
cından gelen hayal dünyası, sağlam roman kurgusuyla bir-
leşerek romanlarına yansımıştır.
ÂÂ Huzur’da Doğu-Batı karşıtlığını ve kimlik sorununu, İstan-
bul’un farklı semtlerini karşı karşıya getirerek işlemiştir.
ÂÂ Huzur, hem bir aşk hem de Tanpınar’ın İstanbul’a olan de-
rin sevgisinin romanıdır.
Eserleri:
ÂÂ Huzur, Mahur Beste, Saatleri Ayarlama Enstitüsü, Sahnenin
Dışındakiler, Aydaki Kadın: Roman
ÂÂ Abdullah Efendi’nin Rüyaları, Yaz Yağmuru: Öykü
ÂÂ Bütün Şiirleri: Şiir
ÂÂ Beş Şehir, Yaşadığım Gibi, Edebiyat Üzerine Makaleler:
Deneme
ÂÂ 19. Asır Türk Edebiyatı Tarihi, Tevfik Fikret, Yahya Kemal,
Namık Kemal, Cahit Sıtkı’ya Dair: İnceleme
4 Edebiyat
FASİKÜL 14
Huzur (Özet)
ÂÂ Dört bölümden oluşan kitabın her bölümü, öy-
künün dört kahramanının- İhsan, Nuran, Suat
ve Mümtaz’ın- adlarıyla verilir. Ancak, romanın
ana karakteri Mümtaz’dır. Yazar, diğer üç ka-
rakteri Mümtaz’la olan ilişkileri çerçevesinde
tanıtır. 1930’larda geçen bir kurguyla, Türki-
ye’nin Doğu ve Batı arasında kalmışlığını anlatır.
Saatleri Ayarlama Enstitüsü (Özet)
ÂÂ Hayri İrdal ve Halit Ayarcı’nın Saatleri Ayarlama Enstitüsü
kurmaları ve bu olay etrafında dönemin özellikleri mizahi bir
bakışla anlatılır.
Mahur Beste (Özet)
ÂÂ İsmail Molla ilmiye sınıfındandır ve oğlu Beh-
çet’i de ilmiye sınıfından Ata Molla’nın kızı Ati-
ye ile evlendirmiştir. İsmail Molla, Ata Molla,
Sabri Hoca o dönem ilmiye sınıfının önemli şa-
hıslarıdır.
Sahnenin Dışındakiler (Özet)
ÂÂ Cemal üniversitede okumak için çocukluğunun geçtiği İs-
tanbul’a yerleşir. Sabiha’yı sevmektedir. İstanbul işgal altın-
dadır. Arkadaşı İhsan da yurtdışından İstanbul’a döner. Ce-
mal, İhsan ve Sabiha çok sık görüşürler.
1. ÖĞRETEN SORU
Yazar:
— Ahmet Hamdi Tanpınar’ın yarım kalan son romanı dâhil
tüm romanlarını okudum. Utanarak söylemeliyim ki romanları
dışında yazdığı hiçbir şeyi okumadım.
Eleştirmen:
— En beğendiğiniz ve en az beğendiğiniz romanlarını sora-
bilir miyim?
Yazar:
— Türk modernleşmesini bir parodiye dönüştürdüğü ve Türk
romanının en ilginç üç karakterini -Hayri İrdal, Halit Ayarcı ve
Doktor Ramiz- yarattığı romanı bir şaheserdir. Kurtuluş müca-
delesine odaklandığı romanı ise benim gözümde, biraz zayıf
kalmıştır ve bu yüzden en az “Tanpınar romanı” olan metnidir.
Eleştirmen:
— Size katılıyorum. Edebiyat tarihlerinde geçmese, kitabın
kapağında Tanpınar adını görmesem bu romanı onun yazdı-
ğını asla düşünmezdim. Şiirleri için de aynı şeyi düşünüyo-
rum. Fakat zaten benim için Tanpınar, bir şairden ziyade muh-
teşem bir romancı, edebiyat tarihçisi ve araştırmacısıdır.
Bu diyalogdan hareketle aşağıdakilerden hangisine ula-
şılamaz?
A) Yazar, Abdullah Efendi’nin Rüyaları kitabını henüz oku-
mamıştır.
B) Eleştirmene göre XIX. Asır Türk Edebiyatı Tarihi Tanpı-
nar’ın başyapıtıdır.
C) Yazarın en az beğendiği Tanpınar romanı Sahnenin Dı-
şındakiler’dir.
D) Eleştirmen için Bursa’da Zaman Tanpınar’ın gerçek gü-
cünü yansıtmakta yetersizdir.
A) Yazarın en beğendiği Tanpınar romanı Saatleri Ayarlama
Enstitüsü’dür.
2019 - AYT
 Öz Şiir Anlayışını Sürdüren Şiir FASİKÜL 14
Cahit Sıtkı Tarancı (1910-1956) ÂÂ Tiyatrolarında belli bir tezi savunan sanatçı, vermek istedik-
ÂÂ Baudelaire, Verlaine gibi sembolist Fransız şa- lerini yapıtının sonunda doğrudan dile getirmektedir.
irlerinden etkilenmiştir. Şiiri “kelimelerle güzel Eserleri:
şekiller kurma sanatı” olarak tanımlayan sa- ÂÂ Kaldırımlar, Örümcek Ağı, Ben ve Ötesi, Sonsuzluk Kervanı,
natçı, “Sanat için sanat” ilkesine bağlı ahenk- Çile (Bütün şiirlerini içerir.): Şiir
li şiirler yazmıştır. ÂÂ Bir Adam Yaratmak, Tohum, Reis Bey: Tiyatro
ÂÂ Hecenin kalıplaşmış duraklarını atarak şiire yeni söyleyiş ÂÂ Aynadaki Yalan: Roman
imkânları kazandırmış, Garip akımından etkilenerek ser- ÂÂ Cinnet Mustatili (Yılanlı Kuyudan): Hatıra
best şiiri denemiştir. ÂÂ Kafa kâğıdı: Otobiyografi
ÂÂ Az sözle çok şey anlatmayı amaçlayan ve şiirlerinin ses, ÂÂ Çöle İnen Nur: Biyografik roman
çağrışım değerlerine önem veren sanatçı, şiirlerinde küçük
insanın günlük yaşamını, ümitlerini, yaşama sevincini ve
ölüm korkusunu dile getirmiştir. 3. ÖĞRETEN SORU
ÂÂ Arkadaşı Ziya Osman Saba’ya gönderdiği mektuplar ede- Aşağıda verilenlerden hangisi, Necip Fazıl Kısakürek’in
biyatımızın en güzel mektup örnekleri arasındadır. şiir anlayışı ile örtüşmemektedir?
Eserleri:
ÂÂ Otuz Beş Yaş, Düşten Güzel, Ömrümde Sükût, Sonrası: Şiir A) Şiirlerinde korku ve ruhsal burkuntu dikkati çeker.
ÂÂ Ziya’ya Mektuplar: Ziya Osman Saba’ya yazdığı mektupla- B) Bireyi ve toplumu sorgulayıcı bir söylemi vardır.
rı içerir. C) Konu seçiminde geleneğe sıkı sıkıya bağlıdır.
2. ÖĞRETEN SORU D) Şekil bakımından kusursuzluğu aramıştır.
Sağlam bir şiir zevki ve kültürü olan ----, şiire yönelik görüşlerini E) Mistik düşüncelere yer vermiştir.
yakın dostu Ziya Osman’a yazdığı mektuplarda ve yazılarında ÖSYM
dile getirmiş, şiirin kelimelerle güzel şekiller kurma sanatı oldu-
ğunu ifade etmiştir. İlk şiirlerinde yalnızlığı, olgunluk döneminde Asaf Halet Çelebi (1907-1958)
ÂÂ Divan edebiyatı, Budizm, Fars edebiyatı, ta-
ise ölüm temasını işlemiştir. Şiirlerinde ölüm; yaşama arzusu ve
savvuf ve Doğu-Batı uygarlıklarından aldığı il-
yaşama sevinciyle iç içedir. “Her mihnet kabulüm, yeter ki / Gün
Tandem Yayınları

hamla egzotik bir şiir dünyası oluşturmuştur.

eksilmesin penceremden” dizeleri onun hem hayata bakışını
ÂÂ Hayal ve duygu şairi değil, bir sezgi şairidir.
hem de yaşama arzusunu en açık biçimde ifade eder.
ÂÂ Türk edebiyatında letrizm (harfçilik) anlayışının
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi temsilcisidir.
getirilmelidir?
Eserleri:
ÂÂ He, Lâmelif, Om Mani Padme Hum: Şiir
A) Cahit Sıtkı Tarancı B) Ahmet Muhip Dıranas ÂÂ Divan Şiirinde İstanbul: Antoloji
C) Necip Fazıl Kısakürek D) Ahmet Hamdi Tanpınar
Ahmet Muhip Dıranas (1908-1980)
E) Bedri Rahmi Eyuboğlu ÂÂ Baudelaire’in şiir görüşüyle Türk halk şiirini
ÖSYM
kaynaştırarak kendine özgü şiirler yazmıştır.
Necip Fazıl Kısakürek (1905-1983)
ÂÂ Şiirlerinde metafizik konuları, felsefi görüşleri- ÂÂ Şiirlerinde insanın iç dünyasını, tarih, metafi-

ni, etkileyici bir anlatım, temiz ve berrak bir zik, doğa gibi temaları, güzelliğe olan aşkını,
Türkçeyle dile getirmiştir. yaşama sevincini lirik bir söyleyişle yansıtmış-
ÂÂ Modern Türk şiirinin mistik şairidir. tır.
ÂÂ Şiirlerini hece ölçüsüyle yazmış, serbest ölçü- ÂÂ “Olvido, Kar, Köpük, Ayaklar, Fahriye Abla” gibi önemli şi-
ye karşı olmuştur. irler yazmıştır.
ÂÂ Şiirde şekil bakımından kusursuzluğu aramıştır. ÂÂ Tiyatrolarında kadın-erkek ilişkilerini, yalnızlık, mutsuzluk
ÂÂ Halk şiirinden yararlanmış, bunlara Batılı, modern bir özel- ve ümitsizlik gibi konuları ele almıştır.
lik kazandırmıştır. Eserleri:
ÂÂ İlk şiirlerinde karamsarlıklarını, buhranlarını, ruh çalkantıla- ÂÂ Şiirler: Şiir
rını, korkularını, iç hesaplaşmalarını, çocukluk yıllarını ve ÂÂ Gölgeler, O Böyle İstemezdi: Tiyatro
arayışlarını anlatmıştır. Örümcek Ağı ve Kaldırımlar adlı şiir-
leri bu karamsarlığın ürünüdür. Özdemir Asaf (1923-1981)
ÂÂ Efendim dediği Abdülhakim Arvasi ile tanışması yaşam fel- ÂÂ Batı şiiri ve geleneksel Türk şiirinden yararla-
sefesinin değişmesine neden olmuş, bireysel şiirden mis- narak oluşturduğu sentez, sanatını zenginleş-
tik şiire geçiş yapmıştır. tirip geliştirmiştir.
ÂÂ Sonsuzluk Kervanı ve Çile gibi şiirlerinde metafizik anlayışı- ÂÂ Duygu ve düşünce yoğunluğuyla birlikte, alay
nı, dinî duygu ve düşüncelerini, arayışlarını anlatmıştır.
ve taşlama, şiirine egemen olan unsurlardır.
ÂÂ Şiirleri gibi tiyatrolarında da olaylara mistik açıdan yaklaşan
ÂÂ İnsan ilişkilerinin toplumsal ve bireysel yanlarını sen-ben
sanatçı, görünen gerçeğin ardında görünmeyeni aramıştır.
ikileminde vermiştir.

Edebiyat 5
 Öz Şiir Anlayışını Sürdüren Şiir FASİKÜL 14
Eserleri: Behçet Necatigil (1916-1979)
ÂÂ Dünya Kaçtı Gözüme, Sen Sen Sen, Lavinia, Bir Kapı Önün- ÂÂ Garip çizgisinde başladığı şiir serüvenine
de, Yumuşaklıklar Değil, To Go To (şiirlerinin İngilizce çevi- halk edebiyatı, divan ve Batı şiirinin özellik-
risi) Nasılsın, Çiçekleri Yemeyin, Yalnızlık Paylaşılmaz, Ben- lerini ekleyerek sürekli değişim anlayışıyla
den Sonra Mutluluk: Şiir şiirini geliştirmiştir.
ÂÂ Yuvarlağın Köşeleri 1-2, Özdemir Asafça: Deneme ÂÂ Şiirlerinde orta halli bir vatandaşın, ev-aile-ya-
ÂÂ Dün Yağmur Yağacak: Öykü kın çevre üçgeninde, gerçek ve hayal yaşan-
Sedat Umran (1926-2013) tılarını anlatmıştır.
ÂÂ Eşyanın iç dünyasını yansıtarak Türk şiirine ÂÂ İlk şiir kitapları Kapalı Çarşı ve Çevre’nin ardından yayım-
büyük bir yenilik getirmiş şairdir. lanan Evler’de divan ve halk edebiyatının özelliklerini sıcak
ÂÂ “Nesne şairi” olarak ve Leke adlı eseriyle ta- bir lirizmle bir araya getirdiği şiirleri yer almaktadır.
nınmıştır. ÂÂ Ozana göre ev, süreklilik arz eden kalıcı değerleri simge-
ÂÂ Cansız nesnelerin bilinmeyen dünyalarını ler. Bundan dolayı sanatçı “evlerin öyküsünü yazan şair”
okuyucuyla paylaşan, sevinçlerini eşyanın kimliğinde dışa olarak isimlendirilmiştir. Yazdığı çok sayıda radyo oyunu
vurarak mutluluğa ulaşabileceğine inanmış bir sanatçıdır. büyük bir ilgiyle takip edilmiştir.

Eserleri: Eserleri:
ÂÂ Meşaleler, Leke, Gittin Denizlerime Taş Atarak, Kara Işıldak: Şiir ÂÂ Kapalı Çarşı, Çevre, Evler, Eski Toprak, Dar Çağ, Yaz Döne-
mi, Divançe, İki Başına Yürümek, En/Cam, Zebra, Kareler
Fazıl Hüsnü Dağlarca (1914-2008)
ÂÂ Cumhuriyet Dönemi Türk edebiyatının en
Aklar, Söyleriz, Beyler, Sevgilerde: Şiir

üretken şairlerindendir. ÂÂ Bile/Yazdı: Şiir görüşlerini içeren düzyazı

ÂÂ Şiirlerinde hem yerli hem de evrensel değer- ÂÂ Yıldızlara Bakmak, Gece Aşevi, Üç Turunçlar, Pencere,
leri ve unsurları işleyen, hem bireysel hem Emekli : Radyo oyunu
de toplumsal sorunları irdelemiştir.
ÂÂ Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü, Edebiyatımızda Eserler Söz-
ÂÂ Şiire heceyle başlayan, serbest ölçüyle hemen her konu-
lüğü, Küçük Mitologya Sözlüğü: Derleme
da çok ürün veren, usta bir ozandır.
Tandem Yayınları

ÂÂ Türkçe Katında Yaşamak şiirinde “Türkçem benim ses bay-

rağım.” diyen ozan kendine özgü bir dil yapısı, bir biçim
oluşmuştur.
ÂÂ Destan tarzında yazdığı şiirlerinin yanı sıra Kurtuluş Sava-
şı ile ilgili epik-lirik şiirler de yazmıştır.
ÂÂ Bireysel bir nitelik taşıyan ilk şiirlerini Havaya Çizilen Dün- 5. ÇÖZÜMLÜ SORU
ya adlı yapıtında toplayan sanatçı, Çocuk ve Allah adlı ya-
Garip çizgisinde başladığı şiir serüvenine; halk edebiyatı, divan
pıtında soyut, mistik konulara yönelmiştir.
ve Batı şiirinin özelliklerini ekleyerek sürekli değişimi, şiir için
Eserleri:
bir çıkış yolu olarak seçmiştir. Gurbet, Hasret ve Hikmet Burç-
ÂÂ Havaya Çizilen Dünya, Çocuk ve Allah, Daha, Çakır’ın Des-
larını Keşfeden Ve Evler isimli bir eseri de bulunan sanatçıya
tanı, Taş Devri, Toprak Ana, Üç Şehitler Destanı, İstanbul-Fe-
tih Destanı, Çanakkale Destanı, 19 Mayıs Destanı, Anıtka- “evlerin öyküsünü yazan şair” de diyebiliriz. Ona göre ev, sü-
bir, Asu, Delice Böcek, Yedi Memetler: Şiir reklilik arz eden kalıcı değerleri simgeler. Bile/Yazdı ve Eski Top-
rak kitaplarındaki şiirlerinde eskiyle yeni, biçimle izlek arasın-
4. ÇÖZÜMLÜ SORU
daki uyum kendisini somut bir biçimde belli eder. Onun şiirle-
Cumhuriyet Dönemi Türk edebiyatının en üretken şairlerin-
rinde kelimeyi aşan fakat şiir cümlesi içinde kalan kendine özgü
dendir. Şiirlerinde hem yerli hem de evrensel değerleri ve un-
alışılmamış bağdaştırmalar vardır. Şair, kendisine özgü bir çağ-
surları işleyen, hem bireysel hem de toplumsal sorunları irde-
leyen, ufku geniş bir şair olarak bir dönemin öncü edebiyat- rışım ağını oluşturacak özel bir dil kullanmakta ısrarcıdır.
çılarından olmuştur. Yüze yakın yayımlanmış şiir kitabı bulu-
Bu parçada kendisinden söz edilen şair aşağıdakilerden
nan şairin eserleri arasında Çocuk ve Allah, Çakırın Destanı,
Toprak Ana ve Çanakkale Destanı en çok bilinenleridir. hangisidir?

Bu parçada kendisinden söz edilen şair aşağıdakilerden A) Attila İlhan

hangisidir?
B) Behçet Necatigil
A) Mehmet Âkif Ersoy (Bile/Yazdı ve Eski Toprak-Behçet Necatigil. Cevap B)
B) Nâzım Hikmet Ran
C) Orhan Veli Kanık
C) Yahya Kemal Beyatlı
D) Fazıl Hüsnü Dağlarca D) Edip Cansever
(Çocuk ve Allah, Çakırın Destanı, Toprak Ana ve Çanak- E) Melih Cevdet Anday
kale Destanı- Fazıl Hüsnü Dağlarca. Cevap D)
ÖSYM
E) Necip Fazıl Kısakürek
ÖSYM
6 Edebiyat
 Öz Şiir Anlayışını Sürdüren Şiir FASİKÜL 14
Öz Şiir Anlayışını Sürdüren Şiir - Yedi Meşaleciler Kenan Hulusi Koray (1906-1943)
ÂÂ Cumhuriyet Dönemi’nde korku türünde ör-
ÂÂ 1928 yılında ortaya çıkan bu topluluk, şiirlerini Yedi Meşa-
le adlı bir kitapta toplayan Ziya Osman Saba, Yaşar Nabi nekler veren ilk hikâyecidir. Bahar Hikâyele-
Nayır, Sabri Esat Siyavuşgil, Kenan Hulusi Koray, Vasfi Ma- ri adlı eserindeki bazı öykülerinde korku te-
hir Kocatürk, Cevdet Kudret Solok, Muammer Lütfi Bah- masını işlemiştir.
şi’nin oluşturduğu bir harekettir. ÂÂ Konuya değil konunun anlatış şekline önem

ÂÂ Türkiye’de Cumhuriyet Dönemi’nde “sanat sanat içindir” vermiştir. Özellikle ilk öykülerinde mensur şiire yaklaşan bir
deyip öz şiir anlayışını benimseyen ilk grup Yedi Meşale- anlatım vardır.
cilerdir. Eserleri:
ÂÂ Bu grup artık Ayşe, Fatma edebiyatından bıktıklarını ilan ÂÂ Bir Yudum Su, Bahar Hikâyeleri, Bir Otelde Yedi Kişi: Öykü
etmiş, Servetifünun ve Fecriati anlayışına yakın duran şiir- ÂÂ Osmanoflar, Son Öpüş, Büyük Öykü: Roman
ler yayımlamıştır.

Yedi Meşalecilerin Özellikleri Yaşar Nabi Nayır (1908-1981)

ÂÂ Varlık dergisinin ve Varlık Yayınevinin sahibi-
ÂÂ Milli Edebiyatçıların gerçekçilikten ve içtenlikten uzak yurt
dir.
sevgilerine karşı, içtenliği savunmuşlardır.
ÂÂ Sanat hayatının ilk dönemlerinde şiirler yaz-
ÂÂ Fransız sembolistlerin etkisinde kalmışlardır.
mış, roman, hikâye, fıkra, makale, gezi yazı-
ÂÂ İlkelerini, “samimilik, içtenlik, canlılık ve devamlı yenilik” şek- sı, inceleme, çeviri, deneme, oyun, manzum
linde açıklayan topluluk, yeni bir edebiyat, farklı bir şiir oluş- destan türünde eserler vermiştir.
turmak amacıyla bir araya gelmiştir.
Eserleri:
ÂÂ Çarpıcı imge ve benzetmelerle zenginleştirdikleri şiirleri, ÂÂ Kahramanlar, Onar Mısra: Şiir
ustalıkla yapılmış birer tablo değeri taşır. ÂÂ Bu da Bir Hikâyedir, Sevi Çıkmazı: Öykü
ÂÂ Beş Hececileri eleştirmiş ve onlara karşı çıkmışlardır. ÂÂ Bir Kadın Söylüyor, Adem ve Havva: Roman
ÂÂ Edebiyatımızda kısa süreli bir yankı uyandıran Yedi Meşa- ÂÂ Mete, İnkılâp Çocukları, Köyün Namusu: Oyun
leciler, hedeflerine gerçekleştiremeden dağılmıştır. ÂÂ Nereye Gidiyoruz, Atatürkçülük Nedir, Atatürk Yolu, Edebi-
Tandem Yayınları

yat Dünyamız, Dost Mektuplar, Değişen Dünyamız: İncele-

Yedi Meşalecilerin Temsilcileri me-derleme-makale
ÂÂ Ziya Osman Saba

ÂÂ Yaşar Nabi Nayır Sabri Esat Siyavuşgil (1907-1968)

ÂÂ Sanat hayatına şiirler yazarak başlamıştır.
ÂÂ Sabri Esat Siyavuşgil
ÂÂ Bir süre çeşitli gazetelerde fıkra yazarlığı, ti-
ÂÂ Kenan Hulusi Koray yatro eleştirmenliği yapmıştır.
ÂÂ Vasfi Mahir Kocatürk ÂÂ Yedi Meşale dergisi kapandıktan sonra bir
ÂÂ Cevdet Kudret Solok ressam gibi eşya ve görünüm betimlemele-
ri üzerine temellenen yeni şiirler yazmıştır.
ÂÂ Muammer Lütfi Bahşi
Eserleri:
Ziya Osman Saba (1910-1957) ÂÂ Odalar ve Sofalar: Şiir
ÂÂ Şiirlerinde çocukluk özlemi, anılara düşkün- ÂÂ İstanbul’da Karagöz ve Karagöz’de İstanbul, Psikoloji ve
lük, ev-aile sevgisi, Allah’a kulluk, kadere bo- Terbiye Bahisleri, Tanzimat’ın Fransız Efkâr-ı Umumiyesin-
yun eğiş, küçük mutluluklarla yetinme, ölüm de Uyandırdığı Yankılar, Folklor ve Milli Hayat: İnceleme-der-
düşüncesi, öte dünya özlemi gibi konuları leme
işlemiştir.
ÂÂ Şiirlerini gözlemci ve dışavurumcu bir tarzla, hece ölçüsüy- Vasfi Mahir Kocatürk (1907-1961)
ÂÂ Kahramanlık, fedakârlık, milli duygular, va-
le, bazen de serbest ölçüyle yazmıştır.
tan ve millet sevgisi gibi temaları işlemiştir.
ÂÂ Öyküleri anı niteliği gösteren sanatçının, insan ve hayat
ÂÂ Epik şiirler yazmış; daha sonra hece ölçü-
sevgisi, her olayda bir iyimserlik araması şiir ve öyküleri-
nin genel özelliğidir. süyle, âşık tarzı şiire yönelmiştir.

ÂÂ Kimi öykülerinde İstanbul’u canlı betimlemelerle anlatmıştır. Eserleri:

ÂÂ Dağların Derdi, Tunç Sesleri, Geçmiş Geceler, Bizim Tür-
ÂÂ Eserlerinde sosyal kaygı taşımamış, sanatsallığı öncele-
küler, Hayat Şarkıları: Şiir
miştir.
ÂÂ Saz Şiiri Antolojisi, Türk Nesri Antolojisi, Meşhur Beyitler,
Eserleri: Türk Edebiyatı Tarihi, Türk Edebiyatı Antolojisi: İnceleme-der-
ÂÂ Sebil ve Güvercinler, Geçen Zaman, Nefes Almak: Şiir leme
ÂÂ Mesut İnsanlar Fotoğrafhanesi, Değişen İstanbul: Öykü ÂÂ Yaman, Sanatkâr: Oyun

Edebiyat 7
 Öz Şiir Anlayışını Sürdüren Şiir FASİKÜL 14
Cevdet Kudret Solok (1907-1992)
ÂÂ Edebiyata şiirle başlamış; sonraları oyun, 7. ÖĞRETEN SORU
hikâye, roman türünde eserler yazmıştır. Dil özellikleri dikkate alınırsa aşağıdaki dizelerden hangi-
ÂÂ Otobiyografik nitelikler taşıyan Süleyman’ın sinin Cumhuriyet Dönemi’ne ait olduğu söylenebilir?
Dünyası adlı roman üçlemesinde Türki-
ye’nin Birinci ve İkinci Dünya Savaşları ara- A) Şeb-i yeldâyı müneccimle muvakkid ne bilir
sındaki otuz yıllık toplumsal kesitini ortaya Mübtelâ-yı gama sor kim geceler kaç sâ’at
koymuştur.
B) Leblerin mecrûh olur dendân-ı sîn-i bûseden
Eserleri: Lâlin öptürmek bu hâletle muhâl olmuş sana
ÂÂ Birinci Perde: Şiir C) Tahammül mülkünü yıktın Hülâgû Han mısın kâfir
ÂÂ Sokak: Öykü Aman dünyayı yaktın âteş-i sûzan mısın kâfir
ÂÂ Sınıf Arkadaşları, Havada Bulut Yok, Karıncayı Tanırsınız: D) Sülfür inceldi ve en yorgun yerinden kırıldı ayna
Roman Ayna pusluydu bunca yıl nice sır taşımaktan
ÂÂ Tersine Akan Nehir, Rüya İçinde Rüya, Danyal ve Sara, Kurt- E) Senin hüsnün benim aşkım senin cevrin benim sabrım
lar: Oyun Demâdem artar eksilmez tükenmez bî-nihayettir
ÂÂ Orta oyunu, Türk Edebiyatında Hikâye ve Roman, Örnek-
ÖSYM
lerle Edebiyat Bilgileri: İnceleme-derleme-araştırma
8. ÇÖZÜMLÜ SORU
Muammer Lütfi Bahşi (1903-1947)
Aşağıdaki açıklamalardan hangisi ayraç içinde belirtilen
ÂÂ İlk şiirlerinde aruz ölçüsünü kullandıktan son-
sanatçıyla ilgili değildir?
ra heceye yönelmiş, sonra serbest nazımda
karar kılmıştır.
A) Şiiri “kelimelerle güzel şekiller kurma sanatı” olarak ta-
ÂÂ Şiirlerinde genellikle millî konuları işlemiştir.
nımlayan sanatçı, duygusal şiirler yazmıştır. (Cahit Sıtkı
ÂÂ Yedi Meşale Topluluğu’nun en az tanınan Tarancı)
Tandem Yayınları

şairidir. B) Kapalı Çarşı ve Çevre adlı şiir kitaplarından sonra yayım-

ÂÂ Yedi Meşalede çıkan şiirlerinden başka, şiirlerine dönemin
tanınmış dergilerinde rastlanmamış ve şiirlerini kitaplaştır-
mamıştır.
ÂÂ Topluluğun dağılmasından sonra bütünüyle edebiyattan
koptu.
6. ÖĞRETEN SORU
Yedi Meşale topluluğuna mensup olan sanatçı, edebiyatın bir-
çok türünde eser vermiştir. Sanatı şişirmekten, harcamaktan
korkan bilinçli, birikimli bir eleştirmen ve edebiyat işçisidir. Se-
dat Simavi Büyük Edebiyat Ödülü’nü (1991) ve Edebiyatçılar
Derneği Onur Ödülü’nü (1992) almıştır. Orta oyunu eseriyle
Türk Dil Kurumu Bilim Ödülü’nü (1974) kazanmıştır. Birinci
Perde en tanınmış eserlerinden biridir.
lanan Evler kitabında divan ve halk şiirinin yansımaları
vardır. (Fazıl Hüsnü Dağlarca) (Kapalı Çarşı ve Çevre adlı
eserler Behçet Necatigil’e aittir. Cevap B)
C) Şiirleri gibi tiyatrolarında da olaylara mistik açıdan yakla-
şan sanatçı, görünen gerçeğin ardında görünmeyeni ara-
mıştır. (Necip Fazıl Kısakürek)
D) Çiçekleri Yemeyin gibi şiirlerinde toplumla, yaşadığı çağla,
kendisiyle hesaplaşmış ve hiciv ögelerini ustaca kullan-
mıştır. (Özdemir Asaf )
E) Budizm, divan ve Fars edebiyatı, tasavvuf ve Doğu - Batı
uygarlıklarından aldığı ilhamla egzotik bir masal dünyası
oluşturmuştur. (Asaf Halet Çelebi)
ÖSYM
9. ÖĞRETEN SORU
Öz (saf) şiir anlayışını sürdüren sanatçılarla ilgili olarak
aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
A) Zengin ve sağlam bir şiir diliyle eserlerini kaleme almış-

Bu parçada kendisinden söz edilen sanatçı aşağıdakiler- lardır.

den hangisidir? B) Şiirin toplum için değil sanat için olduğu görüşüyle hare-
ket etmişlerdir.
A) Sabri Esat Siyavuşgil B) Ziya Osman Saba C) Şiiri bir biçim sorunu olarak görmüşler; bu yüzden ahenk,
ritim, kafiye gibi unsurlara önem vermişlerdir.
C) Cevdet Kudret Solok D) Yaşar Nabi Nayır
D) Kendilerine özgü bir imge dünyası oluşturmuşlardır.
E) Vasfi Mahir Kocatürk E) Ölçüye önem vermemişler, ağırlıklı olarak serbest tarzda
ÖSYM şiirler yazmışlardır.
ÖSYM
8 Edebiyat
Öz Şiir Anlayışını Sürdüren Şiir FASİKÜL 14

Etkinlik 1
Aşağıdaki yargılardan doğru olanların karşısına ‘’D’’ yanlış olanların karşısına ‘’Y’’ harfi
koyunuz.

1. Öz şiir anlayışındaki şairler, divan şiirinin imge ve ahenk özelliklerinden etkilenmişlerdir.

2. Türkiye’de Cumhuriyet Dönemi’nde “sanat sanat içindir” deyip öz şiir anlayışını benimseyen
ilk grup Millî edebiyatçılardır.

3. Cevdet Kudret Solok otobiyografik nitelikler taşıyan Süleyman’ın Dünyası adlı romanın yazarıdır.

4. Türk edebiyatında “Öz Şiir” eğilimi Ahmet Haşim’in “Şiir Hakkında Bazı Mülahazalar” adlı
makalesiyle başlar.

5. Edebiyatımızda uzun süreli bir yankı uyandıran Yedi Meşaleciler, hedeflerini gerçekleştirmişlerdir.
6. Sanatçıların toplumcu bir bakış açısıyla işçi ve köylülerin sorunlarına yönelmesi şiirimizde yeni
konu ve temaların ortaya çıkmasını sağlamıştır.

Etkinlik 2
Aşağıda verilen eserleri, yazarlarıyla eşleştiriniz.

Havada Bulut Yok VASFİ MAHİR KOCATÜRK

Ziya’ya Mektuplar SEDAT UMRAN

Çocuk ve Allah BEHÇET NECATİGİL

Kara Işıldak YAŞAR NABİ NAYIR

Tunç Sesleri ÖZDEMİR ASAF

Dünya Kaçtı Gözüme FAZIL HÜSNÜ DAĞLARCA

Kapalı Çarşı CAHİT SITKI TARANCI

Huzur CEVDET KUDRET SOLOK

Kahramanlar AHMET HAMDİ TANPINAR

Edebiyat 9
 Öz Şiir Anlayışını Sürdüren Şiir FASİKÜL 14

Etkinlik 3
Aşağıdaki kutucukların sağında bulunan boş yerleri verilen bilgilerden hareketle, ilgili oldukları
kutucuklarla eşleştiriniz.

1
Türkiye’de Cumhuriyet Dönemi’nde “sanat sanat içindir”
deyip öz şiir anlayışını benimseyen ilk gruptur.Milli
C
Edebiyatçıların gerçekçilikten ve içtenlikten uzak yurt
sevgilerine karşı, içtenliği savunmuşlardır.Beş Hececileri
eleştirmiş ve onlara karşı çıkmışlardır.

2
Şiirlerini gözlemci ve dışavurumcu bir tarzla, hece
ölçüsüyle, bazen de serbest ölçüyle yazmıştır.Şiirlerinde
çocukluk özlemi, anılara düşkünlük, ev-aile sevgisi,
Allah’a kulluk, kadere boyun eğiş, küçük mutluluklarla
yetinme, ölüm düşüncesi, öte dünya özlemi gibi konuları
işlemiştir.

A) CEVDET KUDRET SOLOK

3
Varlık dergisinin ve Varlık Yayınevinin sahibidir. Sanat B) MUHAMMER LÜTFİ BAHŞİ
hayatının ilk dönemlerinde şiirler yazmış, roman, hikâye,
fıkra, makale, gezi yazısı, inceleme, çeviri, deneme, oyun, C)YEDİ MEŞALECİLER
manzum destan türünde eserler vermiştir.
D) ZİYA OSMAN SABA

E) YAŞAR NABİ NAYIR

4
Edebiyata şiirle başlamış; sonraları oyun, hikâye, roman
türünde eserler yazmıştır. Otobiyografik nitelikler taşıyan
Süleyman’ın Dünyasıadlı roman üçlemesinde Türkiye’nin
Birinci ve İkinci Dünya Savaşları arasındaki otuz yıllık
toplumsal kesitini ortaya koymuştur.

5
İlk şiirlerinde aruz ölçüsünü kullandıktan sonra heceye
yönelmiş, sonra serbest nazımda karar kılmıştır. Yedi
Meşale Topluluğu’nun en az tanınan şairidir.Yedi
Meşalede çıkan şiirlerinden başka, şiirlerine dönemin
tanınmış dergilerinde rastlanmamış ve şiirlerini
kitaplaştırmamıştır.

10 Edebiyat

1 Aşağıdaki açıklamalardan hangisi ayraç içinde be-
lirtilen kişiyle ilgili değildir?
A) Bazı öykülerinde İstanbul’u canlı betimlemelerle dile
getirmiştir. (Ziya Osman Saba)
B) Yazınsal türlerdeki yapıtlarından çok çıkardığı Varlık
dergisiyle edebiyatımızda unutulmayacak bir yer
edinmiştir. (Yaşar Nabi Nayır)
C) Bireysel duygularını ve karamsar iç dünyasınıdile ge-
tirdiği şiirlerini, Birinci Perde adlı bir kitapta toplamış-
tır. (Cevdet Kudret Solok)
D) Osmanoflar adlı bir romanı olan yazar, Cumhuriyet
Dönemi’nde korku türünde örnekler veren ilk hikâ-
yecidir. (Sabri Esat Siyavuşgil)
E) İlk şiirlerini Dünya Kaçtı Gözüme adlı eserinde topla-
yan şairin, son dönem şiirlerinde dize sayısını azal-
tarak kısa şiirler yazdığı görülür. (Özdemir Asaf)
2. ---- anlayışını benimseyen şairler, şiirde dili her şeyin üs-
Tandem Yayınları
tünde tuttular. Bu şairler üzerinde Fransız ---- Paul Va-
lery, Rimbaud gibi şairlerin önemli bir etkisi olmuştur. Sa-
natın bir form (biçim) sorunu olduğuna inanan bu şair-
ler için önemli olan estetik şiir yazmaktır.
Bu parçada boş bırakılan yerlere, sırasıyla aşağıda-
kilerin hangisinde verilenler getirilmelidir?
A) Öz şiir – sembolistlerinden
B) Gelenekçi şiir – romantiklerinden
C) Garip şiir – parnasyenlerinden
D) II. Yeni şiir – empresyonistlerinden
E) Toplumcu şiir – sürrealistlerinden
3. Aşağıda verilenlerden hangisi Cahit Sıtkı Tarancı’nın
şiir anlayışıyla örtüşmemektedir?
A) Hece ölçüsünü ve serbest ölçüyü kullanarak şiirler
yazmıştır.
B) Yabancı kaynaklara yönelmiş; özellikle İran, Arap ve
Hint edebiyatlarından yararlanmıştır.
C) Ahenk, ritim, coşku, lirizm ve sanatlı söyleyişe önem
vermiştir.
D) Şiirinin anlaşılmasını engelleyecek kadar kapalı sem-
bollere ve mecazlara karşı olmuştur.
E) Şiirlerinde en çok yaşama sevinci ve ölüm temala-
rına yer vermiştir.
Edebiyat
Öğreten Test
4. İlk şiirlerinde imge zenginlikleri ve müzikal nitelikler dik-
kat çekicidir. Öğrencisi olduğu Yahya Kemal Beyatlı’dan
çok etkilenmiştir. Ama ilk eserlerinde Yahya Kemal’den
çok Ahmet Haşim izleri görülür. Haşim gibi o da küçük
yaşta kaybettiği annesinin yokluğundan duyduğu acıyı
ve kendisini avutacak bir sevginin özlemini dile getirir.
İçedönük bir bakışla doğa ile iletişim kurmaya çalışır. Şi-
irinin bir başka yönü Bergson felsefesinden kaynaklanan
“zaman” kavramıdır. Onun eserlerinde“zaman”, basit bir
süreklilik değil, çok katlı ve karmaşık bir akıştır. Özellikle
Bursa’da Zaman şiirinde bu olgu üzerinde durur.
Bu parçada sözü edilen sanatçı aşağıdakilerden han-
gisidir?
A) Ahmet Hamdi Tanpınar
B) Necip Fazı Kısakürek
C) Arif Nihat Asya
D) Âsaf Halet Çelebi
E) Cahit Sıtkı Tarancı
5. Aşağıdaki şairlerden hangisi Yedi Meşaleciler toplu-
luğu içinde yer almaz?
A) Muammer Lütfi Bahşi
B) Kenan Hulusi Koray
C) Âsaf Halet Çelebi
D) Cevdet Kudret Solok
E) Ziya Osman Saba
6. Öz (saf) şiir anlayışıyla ilgili olarak aşağıdakilerden
hangisi söylenemez?
A) Şiiri bir biçim sorunu olarak görmüşler; bu yüzden
ahenk, ritim, kafiye gibi unsurlara önem vermişler-
dir.
B) Şiirin toplum için değil sanat için olduğunu iddia ede-
rek bu doğrultuda şiirler yazmışlardır.
C) Ölçüye önem vermemişler, ağırlıklı olarak serbest
tarzda şiirler yazmışlardır.
D) Kendilerine özgü bir imge dünyası oluşturmuşlardır.
E) Zengin ve sağlam bir şiir diliyle eserlerini kaleme al-
mışlardır.
11
 Öğreten Test
7. Öz şiirin önemli temsilcilerindendir. Çağdaşları arasında
Fransız sembolistlerinin ilham ve duyuşlarına en çok yö-
nelen sanatçıdır. Hece ölçüsündeki durakları kaldırarak
hece ölçüsüne yeni bir anlayış getiren sanatçı on ikili,
on üçlü kalıplar kurmuştur. Fahriye Abla adlı şiiri, şairin
adıyla özdeşleşmiştir.
Bu parçada sözü edilen sanatçı aşağıdakilerden han-
gisidir?
10. Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı ile ilgili olarak
aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır?
A) Yazı dili ile konuşma dili arasındaki farklılık ortadan
kalkmıştır.
B) Toplumun temel alınmasıyla edebiyat toplumcu bir
karakter kazanmış ve gerçeklik ön plana çıkmıştır.
C) Edebiyatın her alanında yetkin örnekler verilmiştir.

D) Batı’daki bilimsel ve edebî gelişmeler dikkate alın-

A) Cahit Sıtkı Tarancı mamış,dünyaya kapalı bir edebiyat anlayışı benim-
B) Orhan Seyfi Orhon senmiştir.

C) Necati Cumalı E) Farklı anlayışları ilke edinen birçok şiir topluluğu or-
taya çıkmıştır.
D) Ahmet Muhip Dıranas

E) Ahmet Kutsi Tecer

8. Daha çok, yitik aşklar, mutlu sevdalar, yalnızlık, kaçış,

yaşadığı bohem hayatın buruklukları, çocukluk özlemi
şiirlerine konu olmuştur. En çok da yaşama sevinci ve
11. Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı’nda, Batı edebiya-
ölüm temalarına yer vermiş, nedense hep ölümün üs-
Tandem Yayınları

tından alınan yazınsal türler kullanılmaya devam etmiş-

tüne gitmiştir. Edebî mektupları Ziya’ya Mektuplar adı al-
tir. ----, bu türlerden biridir.
tında kitaplaştırılmıştır.

Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden han-

Bu parçada sözü edilen sanatçı aşağıdakilerden han-
gisinin getirilmesi uygun değildir?
gisidir?

A) Makale  B) Deneme  C) Eleştiri

A) Orhan Veli Kanık
  D) Roman  E) Masal 
B) Ziya Osman Saba

C) Ahmet Kutsi Tecer

D) Cenap Şahabettin

E) Cahit Sıtkı Tarancı

9. Edebiyatımızda öz şiir anlayışının temsilcileri arasında 12. Aşağıdaki şairlerden hangisi Yedi Meşaleciler toplu-
olan Özdemir Âsaf, ilk şiirlerini genel olarak divan ede- luğu içinde yer almaz?
biyatı geleneğine bağlı olarak yazmıştır. Egzotik şiirle-
riyle dikkat çeken şair, tüm şiirlerini Om Mani Padme A) Muammer Lütfi Bahşi
Hum adlı eserinde toplamıştır. B) Kenan Hulusi Koray

Bu parçada numaralanmış sözlerin hangisinde bir C) Cahit Sıtkı Tarancı

bilgi yanlışlığı vardır? D) Cevdet Kudret Solok

E) Ziya Osman Saba

A) I  B) II  C) III  D) IV  E) V

1-D 2-A 3-B 4-A 5-C 6-C 7-D 8-E 9-B 10-E 11-E 12-C
12 Edebiyat
 Pratik Test
1. Edebiyatımızda unutulmayan, kolay kolay hafızalardan 4. Şiirde her türlü ideolojik anlayışın dışında kalarak sadece
silinmeyen şiirler vardır. Fahriye Abla, Kaldırımlar, Otuz okuyucuda estetik haz uyandıran şiir yazma eğiliminde
Beş Yaş, Lavinia bunlardan bazılarıdır. olan ----, dili günlük dilden ayrı bir şiir dili olarak ele al-
mış; daha çok kişisel duygu ve düşüncelerini ifade et-
Bu parçada aşağıdaki şairlerden hangisinin şiiri yer meyi amaçlamıştır.
almamıştır?
Bu cümlede boş bırakılan yere aşağıdaki şairlerden
A) Ahmet Muhip Dıranas hangisi getirilemez?
B) Âsaf Halet Çelebi
A) Ahmet Haşim
C) Özdemir Âsaf
B) Ahmet Hamdi Tanpınar
D) Cahit Sıtkı Tarancı
C) Rıfat Ilgaz
E) Necip Fazıl Kısakürek
D) Ahmet Muhip Dıranas

E) Özdemir Âsaf

5. I. Şiirlerinin büyük bir çoğunluğunu aruz ölçüsüyle yaz-

mıştır.
2. Aşağıdakilerden hangisi Necip Fazıl Kısakürek’in bir
Tandem Yayınları

II. Şiirlerinde ağırlıklı olarak aşk, tabiat, ölüm vebirey-

eseri değildir?
sel konuları dile getirmiştir.

A) Reis Bey B) Tohum III. Şiirde biçime önem vermiş, simgecilik ten hareketle

C) Yuvarlağın Köşeleri D) Çile oluşturduğu bir şiir diliyle yazmıştır.

E) Bir Adam Yaratmak Yukarıdaki bilgilerin hangileri, Ahmet Muhip Dıra-

nas’la ilgili değildir?

A) Yalnız I  B) Yalnız II  C) I ve II

  D) I ve III  E) II ve III 

3. (I) Necip Fazıl Kısakürek, halk şiirimizin öz ve biçim ya-
pısından yararlanmış, bunlara Batılı, modern bir özellik
kazandırmıştır. (II) Sağlam bir şiir tekniğini kullanmış; li-
rizme, fikri derinliğe, benzetmelere, uyum, ahenk ve ri-
tim unsurlarına sıkı sıkıya bağlı kalmıştır. (III) Şiirlerinde
ağırlıklı olarak yaşama sevinci, hayata bağlılık, hayattan
lezzet alma temalarını işlemiştir. (IV) Bütün şiirlerini Çile
adlı şiir kitabında toplamıştır. (V) Şiirin yanı sıra tiyatro,
tarih, eleştiri, biyografi, öykü türlerinde de yapıtlar yaz-
mıştır.
Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisinde bir
bilgi yanlışı vardır?
A) IV  B) V  C) I  D) II  E) III
6. Edebiyatın birçok alanında yapıt vermiş, şiirlerinde“za-
man” ve “rüya” kavramları üzerinde durmuştur. Şiirlerini
sade bir dille ve hece ölçüsüyle yazmıştır. Romanlarında
dönemindeki toplumsal türündeki yapıtında Ankara, İs-
tanbul, Bursa, Erzurum ve Konya’ya dair izlenimlerini şi-
irsel bir üslupla dile getirmiştir.
Bu parçada sözü edilen sanatçı aşağıdakilerden han-
gisidir?
A) Reşat Nuri Güntekin
B) Falih Rıfkı Atay
C) Ahmet Hamdi Tanpınar
D) Âsaf Halet Çelebi

E) Sabahattin Eyüboğlu

Edebiyat 13
 Pratik Test
7. Aşağıdakilerden hangisi saf şiirin özellikleri arasın- 10. Mesut İnsanlar Fotoğrafhanesi yapıtında olduğu gibi öykü
da gösterilemez? alanında başarılı olmasına rağmen daha çok şiirleriyle
tanınmıştır. Şiirlerinde insan sevgisi, kadere boyun eğme,
A) Özgün bir imge düzeninin olması çocukluk ve ilk gençlik anılarına bağlılık, yaşamın küçük
B) İçsel bir duyarlıkla insanın anlatılması mutluluklarından duyulan sevinç, acıma duygusu, iyilik
düşüncesi, İstanbul sevgisi gibi temaları dile getirmiştir.
C) Ölçü sınırlaması olmaması
---- içinde öne çıkan önemli bir şairdir.
D) Söyleyişin her şeyin üstünde tutulması

E) Toplumsal eleştiriye ağırlık verilmesi

Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden han-
gisi getirilmelidir?

A) Yedi Meşaleciler B) Garipçiler

C) Beş Hececiler D) II. Yeniciler

E) Maviciler

8. Edebiyatımızda “Kaldırımlar Şairi” olarak anılan, 11. Fransız şiirine o yıllarda hâkim olan parnasizm mükem-
1930’lardan sonra mistik bir sanat anlayışını benim- meliyetçiliği, sembolizm musikisi, neo - klasisizmin tari-
seyen sanatçı aşağıdakilerden hangisidir? hiliği onu öz şiire; götürecektir. Sanatçı, öz (saf) şiir an-
layışının Türk edebiyatındaki iki önemli kurucu isminden
A) Enis Behiç Koryürek biridir. “Ok” şiiri dışındaki bütün şiirlerini aruzla kaleme
B) Fazıl Hüsnü Dağlarca almıştır.
Tandem Yayınları

C) Necip Fazıl Kısakürek

Bu parçada tanıtılan şair aşağıdakilerden hangisidir?
D) Cahit Sıtkı Tarancı

E) Ziya Osman Saba A) Ziya Osman Saba

B) Ahmet Haşim

C) Ahmet Hamdi Tanpınar

D) Orhan Veli

E) Yahya Kemal Beyatlı

9. I. Nâzım Hikmet 12. Edebiyatımızda unutulmayan şiirler vardır. Mehlika Sul-

tan, Anneme Mektup, Otuz Beş Yaş, Lavinia bunlardan
II. Rıfat Ilgaz
bazılarıdır.
III. Cevdet Kudret Solok
Bu parçada aşağıdaki şairlerden hangisinin şiiri yer
IV. Vasfi Mahir Kocatürk
almamıştır?
V. Sabri Esat Siyavuşgil
A) Yahya Kemal Beyatlı
Yukarıdaki sanatçılardan hangileri ötekilerden farklı
bir edebiyat topluluğunun temsilcisidir? B) Turgut Uyar

C) Özdemir Asaf
A) I ve II  B) II ve III  C) II ve V
D) Cahit Sıtkı Tarancı
  D) III ve IV  E) IV ve V 
E) Necip Fazıl Kısakürek

1-B 2-C 3-A 4-C 5-A 6-C 7-A 8-C 9-A 10-A 11-A 12-B

14 Edebiyat
 Sınav Tadında
1. Aşağıdakilerden hangisi Ahmet Hamdi Tanpınar’ın 4. Romanda bir dünya görüşüne, bir hayat nizamına kavu-
romanlarından biri değildir? şamamış Cumhuriyet aydınlarının durumu anlatılır. Ro-
manın kahramanlarından Mümtaz roman boyunca ken-
A) Sahnenin Dışındakiler disine bir “iç nizam” aramaktadır. Eserde hastalık, ölüm,
B) Huzur tabiat, kozmik unsurlar, medeniyet, sosyal meseleler, çe-
C) Yaz Yağmuru şitli ruh hâlleri ve estetik fikirler iç içe verilir. Ancak bütün
D) Mahur Beste bunların üzerinde romana hâkim olan Mümtaz’la Nuran’ın
aşklarıdır. İstanbul bu aşkın yaşandığı çevre olmaktan çı-
E) Saatleri Ayarlama Enstitüsü
karak, âdeta bir roman kahramanı gibi ele alınır.

Bu parçada sözü edilen roman aşağıdakilerden han-

gisidir?
2. Ahmet Hamdi Tanpınar’ın ---- adlı romanı, çocukluğu yok-
sul bir ailede geçen, sayısız iş değiştirmesine karşın Ha- A) Sahnenin Dışındakiler
lit Ayarcı ile tanışıncaya kadar yoksulluktan bir türlü kur- B) Huzur
tulamayan, dürüst, gerçekçi, akılcı olmaya çalışsa da C) Mahur Beste
çevresinin etkisiyle,yalanlarla kuşatılmış bir hayat süren D) Osmanoflar
Hayri İrdal’ın anıları şeklinde kaleme alınmıştır. Eleştir-
E) Süleyman’ın Dünyası
menlerce Türkiye’nin Tanzimat öncesinde başlayan,
Cumhuriyet’in ilk yıllarına kadar devam eden bir döne-
minin alaycı ve eleştirel anlatımı olarak nitelenmiş bir ro-
5. Aşağıdaki yapıt-tür eşleştirmelerinden hangisi yan-
Tandem Yayınları

mandır.
lıştır?

Bu parçada sözü edilen roman aşağıdakilerden han-

A) O Böyle İstemezdi - Tiyatro
gisidir?
B) Mesut İnsanlar Fotoğrafhanesi - Öykü
A) Sahnenin Dışındakiler
C) Abdullah Efendi’nin Rüyaları - Öykü
B) Mahur Beste
D) Âdem ve Havva - Şiir
C) Aydaki Kadın
E) Beş Şehir - Deneme
D) Huzur
E) Saatleri Ayarlama Enstitüsü
6. Ahmet Hamdi Tanpınar, ----; Ziya Osman Saba, ----;Sait
Faik Abasıyanık, ----; Memduh Şevket Esendal ----Cum-
huriyet Dönemi öykücülüğümüzün önemli yazarlarından-
3. I. Şiirde ahenk unsurlarını dışlayarak sıradan, basit bir dır.
söyleyişi benimsemişlerdir.
Bu cümlede boş bırakılan yerlere sırasıyla aşağıda-
II. “Toplum için sanat anlayışı” düşüncesi etrafında ürün kilerden hangisi getirilmelidir?
vermişlerdir.

III. Edebiyat ve sanatta taklitçilikten uzak kalarak özgün A) Abdullah Efendi’nin Rüyaları’yla - Otlakçısıyla - Sar-
bir çizgi belirlemeye çalışmışlardır. nıç’ıyla - Mesut İnsanlar Fotoğrafhanesi’yle

B) Mesut İnsanlar Fotoğrafhanesi’yle - Abdullah Efen-

IV. İlkelerini “samimilik, içtenlik, canlılık ve devamlı ye-
di’nin Rüyaları’yla - Abdullah Efendi’nin Rüyaları’yla
nilik” şeklinde açıklamışlardır.
C) Abdullah Efendi’nin Rüyaları’yla - Mesut İnsanlar Fo-
Yukarıda verilenlerden hangileri Yedi Meşaleciler ile toğrafhanesi’yle - Abdullah Efendi’nin Rüyaları’yla
ilgili olarak söylenemez?
D) Otlakçı’sıyla - Abdullah Efendi’nin Rüyaları’yla - Me-
A) I ve II  B) I ve III  C) II ve III sut İnsanlar Fotoğrafhanesi’yle - Sarnıç’ıyla

  D) II ve IV  E) III ve IV  E) Sarnıç’ıyla - Otlakçı’sıyla - Abdullah Efendi’nin Rüya-

ları’yla - Mesut İnsanlar Fotoğrafhanesi’yle

Edebiyat 15
 Sınav Tadında
7. Müziğe en yakın duran sanat şiirdir ya da şiire en yakın 10. Aşağıdaki yapıt-sanatçı eşleştirmelerinden hangisi
olanı müzik. Ahenk açısından bakınca şiir ile müziğin bir- yanlıştır?
birine ses veren iki komşu gibi yan yana durduğu görü-
lür. Her iki sanatın da insanda oluşturduğu duygu birbi- A) Çiçekleri Yemeyin - Cahit Sıtkı Tarancı
rine pek yakındır. Şiire en büyük tesir müzikten gelir. Şiir, B) Onar Mısra - Yaşar Nabi Nayır
akılda kalıcılığını önce sessel imgelere borçludur. Şiirin
C) Sebil ve Güvercinler - Ziya Osman Saba
ilk etkisi de musiki unsurlara bağlı olarak “işitsel olana
yönelik” olacaktır. D) Süleyman’ın Dünyası - Cevdet Kudret Solok

E) Gölgeler - Ahmet Muhip Dıranas

Bu parçada dile getirilen düşünce, aşağıdaki şairle-
rin hangisinin edebî anlayışıyla örtüşmez?

A) Ziya Osman Saba B) Ahmet Haşim

C) Ahmet Hamdi Tanpınar D) Orhan Veli 11. ----, öykü alanında başarılı olmasına rağmen daha çok
şiirleriyle tanınmıştır. Şiirlerinde insan sevgisi, kadere bo-
E) Yahya Kemal Beyatlı yun eğme, çocukluk ve ilk gençlik anılarına bağlılık, ya-
şamın küçük mutluluklarından duyulan sevinç, acıma
duygusu, iyilik düşüncesi, İstanbul sevgisi gibi temaları
8. Hoyrattır bu akşamüzerleri daima! dile getirmiştir. Dildeki sadelik ve lirizm ön plana çıkmış-
Gün saltanatıyla gitti mi bir defa tır. Toplumsal faydadan çok edebî eserlerde kişisel ko-
Yalnızlığımızla doldurup her yeri nulara bağlı kalmıştır. Türkçeyi kullanışındaki başarısıyla
da etkileyici şiirler yazan şair, Yedi Meşalecilerin ortaya
Bir renk çığlığı içinde bahçemizden,
attığı şiir görüşlerini sonuna kadar sürdürmeye çalışmış
Bir el çıkarmaya başlar bohçamızdan
Yedi Meşaleciler içinde en önemli şairdir.
Lavanta çiçeği kokan kederleri;
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden han-
Tandem Yayınları

Hoyrattır bu akşamüstleri daima!

gisi getirilmelidir?
Dil ve şekil özellikleri dikkate alındığında bu şiir aşa-
ğıdaki şairlerden hangisi tarafından yazılmış olabilir? A) Oktay Rifat Horozcu

B) Vasfi Mahir Kocatürk

A) Namık Kemal
C) Asaf Halet Çelebi
B) Arif Damar
D) Kenan Hulusi Koray
C) Tevfik Fikret
E) Ziya Osman Saba
D) Ahmet Muhip Dıranas

E) Ece Ayhan

12. Şiirlerinde en çok yaşama sevinci ve ölüm temalarına

9. Cumhuriyet Dönemi’nin edebî topluluğu olan ---- saf şiir
anlayışını benimsemişlerdir. Bu topluluğa bağlı şairler,
bir ressam duyarlılığıyla hareket etmiş, duygu ve hayal-
lerden çok göze seslenmeyi amaçlamış; iç dünyalarına,
eşya ve olaylara izlenimci bir ressam gibi bakmışlardır.
yer vermiş, nedense hep ölümün üstüne gitmiştir. Ayrıca
yitik aşklar, mutlu sevdalar, yalnızlık, yaşadığı bohem ha-
yatın buruklukları, çocukluk özlemi de şiirlerine konu ol-
muştur. İç sıkıntılarını, korku ve özleyişlerini açığa vuran
Otuz Beş Yaş şiiri adıyla özdeşleşmiştir.

Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerin hangi- Bu parçada sözü edilen şair aşağıdakilerden hangi-
si getirilmelidir? sidir?

A) Beş Hececiler A) Cemal Süreya

B) Öz şiirciler B) Özdemir Âsaf

C) I. Yeniciler C) Necip Fazıl Kısakürek

D) Yedi Meşaleciler D) Cahit Sıtkı Tarancı

E) Maviciler E) Ahmet Muhip Dıranas

1-C 2-E 3-A 4-B 5-D 6-C 7-D 8-D 9-B 10-A 11-E 12-D

16 Edebiyat
AYT fasikül 15

Tandem Yayınları

Edebiyat
Cumhuriyet Dönemi Türk Şiiri
Toplumcu Şiir
Maviciler
Kazanımlar
• Cumhuriyet Dönemi Türk şiirinde toplumcu şiirin
özelliklerini fark eder, sanatçılarını tanır.

• Cumhuriyet Dönemi Türk şiirinde toplumcu

ıralnıyaY mednaT

şiir anlayışını sürdüren Mavicileri fark eder,

sanatçılarını öğrenir.
 8. ÜNİTE AYT FASİKÜL 15
Toplumcu Şiir

TOPLUMCU ŞİİR Nâzım Hikmet Ran (1902-1963)

ÂÂ Toplumcu şiirin temelini “insan, toplum ve onun üretim iliş- ÂÂ Yazdığı eserlerde genellikle toplumsal konu-
kileri” oluşturur. ları dile getiren sanatçı “toplumcu gerçekçi”
ÂÂ Sanat, her türlü dinsel ve töresel bağdan koparılarak bi- şiirin öncülerinden olmuştur.
reysel varoluş biçimi olarak algılanır. ÂÂ Yazdığı ilk şiirleri ölçülü ve uyaklı olmasına

Toplumcu Şiirin Özellikleri rağmen sonraları serbest şiire yönelmiş ve

ÂÂ Şairler kendilerini toplumun bir parçası olarak görmüşler,
şiirlerini toplumsal bir kaygı ile yazmışlardır.
ÂÂ Toplum için sanat ilkesi benimsenmiştir.
ÂÂ Şiirlerde bir söylev havası vardır. Geniş kitlelere hitap et-
mek, onları harekete geçirmek amaçlanmıştır.
ÂÂ Şair ancak toplum şiirleri yazarak kendini geliştirebilir, gö-
rüşü söz konusudur ve bireysellikten önce kolektif bilinç
esastır.
ÂÂ Şiirde biçimden çok içeriğe önem vermişler, ölçüsüz ve
uyaksız şiirler yazmışlardır.
ÂÂ Gelecekçilik (fütürizm) akımından etkilenen şairler, yapıt-
larında toplumsal ilerlemeyi ve makineleşmeyi övmüştür.
Toplumcu Şiirin Temsilcileri
ÂÂ Nâzım Hikmet . Rıfat Ilgaz
ÂÂ Aziz Nesin . Ceyhun Atuf Kansu
Tandem Yayınları
serbest şiirin tanınmasını ve yerleşmesini
sağlamıştır.
ÂÂ Divan ve halk şiiri özelliklerini çağdaş bir anlayış içinde kay-
naştırmış, eserlerinde son derece başarılı ve canlı bir dil
kullanmıştır.
ÂÂ Rus şair Mayakovsky’nin etkisinde kalarak fütürizm akımın-
dan etkilenerek şiirler yazmıştır.
ÂÂ Şiir dışında oyun, mektup, öykü ve roman türlerinde de
eserler vermiştir.
Eserleri:
ÂÂ 835 Satır, Jakond ile Si-Ya-U, Varan 3, 1 + 1= Bir, Sesini
Kaybeden Şehir, Gece Gelen Telgraf, Portreler, Taranta Ba-
bu’ya Mektuplar, Simavne Kadısının Oğlu, Şeyh Bedrettin
Destanı, Kurtuluş Savaşı Destanı, Dört Hapishaneden Ru-
bailer, Benerci Kendini Niçin Öldürdü, Kuvâyi Milliye, Ya-
tar Bursa Kalesinde, Memleketimden İnsan Manzaraları,

ÂÂ Ahmet Arif . Ercüment Behzat Lav

ÂÂ Arif Damar . Hasan Hüseyin Korkmazgil
ÂÂ Gülten Akın . Kemal Özer
ÂÂ Cahit Irgat
1. ÇÖZÜMLÜ SORU
Toplumcu şiirle öz şiiri karşılaştıran aşağıdaki yargılardan
hangisi yanlıştır?
A) Ceyhun Atuf Kansu toplumcu şiir anlayışı içinde yer alır-
ken Yahya Kemal Beyatlı öz şiir anlayışının temsilcisi ol-
muştur.
B) Toplumcu şiirde sanat toplum için, öz şiirde sanat, sanat
içindir görüşü benimsenmiştir.
Yeni Şiirler, Son Şiirleri, İlk Şiirler, La Fontaine’den Masal-
lar: Şiir
ÂÂ Kafatası, Ferhat ile Şirin, Yusuf ile Menofis, Demokles’in Kı-
lıcı, Kadınların İsyanı: Oyun
ÂÂ Kan Konuşmaz, Yaşamak Güzel Şey Be Kardeşim, Yeşil El-
malar : Roman
ÂÂ Hikâyeler, Çeviri Hikâyeler, Masallar : Öykü-Masal
ÂÂ Piraye’ye Mektuplar, Cezaevinden Memet Fuat’a Mektup-
lar, Kemal Tahir’e Mahpushaneden Mektuplar : Mektup
Rıfat Ilgaz (1911-1993)
ÂÂ Türk edebiyatının gülmece (mizah) ustala-
rındandır.
ÂÂ İlk şiirini 1927’de Güneş dergisinde yayım-

C) Toplumcu şiirde serbest ölçü kullanılırken öz şiirde uyak
ve ölçüye önem verilmiştir.
D) Toplumcu şairler fütürizmden etkilenirken öz şiirciler sem-
bolizm ve parnasizmden etkilenmiştir.
E) Hem toplumcu şairler hem öz şiirciler dili günlük dilden
bağımsız bir şiir dili olarak ele almıştır.
(Toplumcu şairler söylev nitelikli, sade bir şiir dili kullan-
mıştır.Cevap E)
layan şairin ilk dönem şiirlerinde Ahmet Ha-
şim’in etkisi görülür.
ÂÂ Bireysel duygulanmalarını estetikçi bir yak-
laşımla şiirlerine yansıtan, karamsar ve içe dönük bir şair-
dir.
ÂÂ 1940 yılına kadar yazdığı şiirleri romantik, bu tarihten son-
raki şiirlerinde ise toplumsal gerçekçi bir özellik söz konu-
sudur.
ÂÂ Özellikle Hababam Sınıfı romanıyla tanınmıştır.

Eserleri:
ÂÂ Yârenlik, Sınıf, Yaşadıkça, Devam, Üsküdar’da Sabah Oldu,
Soluk Soluğa, Karakılçık, Uzak Değil, Güvercinim Uyur mu,
Kulağımız Kirişte, Ocak Katırı, Alagöz: Şiir
ÂÂ Hababam Sınıfı, Bizim Koğuş, Karartma Geceleri, Sarı Yaz-
ma, Karadeniz Kıyıcığında, Meşrutiyet Kıraathanesi, Yıldız
Karayel, Hababam Sınıfı İcraatın İçinde: Roman

Edebiyat 3
 Toplumcu Şiir
ÂÂ Radarın Anahtarı, Don Kişot İstanbul’da, Kesmeli Bunları,
Nerde O Eski Usturalar, Saksağanın Kuyruğu, Hababam Sı-
nıfı Baskında, Hababam Sınıfı Uyanıyor, Hababam Sınıfı Sı-
nıfta Kaldı: Öykü
ÂÂ Yokuş Yukarı, Kırk Yıl Önce Kırk Yıl Sonra: Anı
2. ÇÖZÜMLÜ SORU
İlk şiirini 1927’de Güneş dergisinde yayımlayan şairin ilk dö-
nem şiirlerinde Ahmet Haşim’in belirgin bir etkisi görülür. Bi-
reysel duygulanmalarını estetikçi bir yaklaşımla şiirin dünya-
sında buluşturur. Karamsar ve içe dönük bir şairdir. 1940 yı-
lına kadar yazdığı şiirleri romantik, bu tarihten sonraki şiirleri
ise toplumsal gerçekçi bir özellik taşır. Devrin sosyal yapısı ve
geçim sıkıntısı Nâzım Hikmet’in de etkisiyle onu toplumu ön-
celeyen bir sanat anlayışına yaklaştırır. Yarenlik, Sınıf, Yaşa-
dıkça, Devam, Üsküdar’da Sabah Oldu gibi şiir kitaplarının ya-
nında birçok güldürü dizileri de yayımlanan ----, kendi şiirini
“yaşadığı çağa tanıklık eden ve konularını yaşadığı çağdan
alan somut bir şiir” şeklinde özetler.
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi
getirilmelidir?
A) Rıfat Ilgaz
Tandem Yayınları
(Yarenlik, Sınıf, Yaşadıkça, Devam, Üsküdar’da Sabah
Oldu- Rıfat Ilgaz. Cevap A)
B) Cahit Irgat
C) Sabahattin Ali
D) Ataol Behramoğlu
E) İsmet Özel
ÖSYM
Aziz Nesin (1915-1995)
ÂÂ Yurt sorunlarına değinen, toplum aksaklık-
larına eğilen, mizaha elverişli kişilerle olay-
ları halkın hoşuna gidecek bir biçimde ele
almıştır.
ÂÂ İlkin şiir yazmış, sonra mizah ögeleri ağır ba-
san öykülere yönelmiştir.
ÂÂ Yapıtlarında toplumun aksayan yanlarını, türedi, zıpçıktı tip-
lerini, mizahın gereği abartmalı bir anlatımla dile getirmiş-
tir.
ÂÂ Markopaşa adlı mizah dergisini Sabahattin Ali ile birlikte
çıkarmıştır.
Eserleri:
ÂÂ Sondan Başa, Seviye On Ölüme Beş Kala, Kendini Yakala-
mak, Hoşçakalın, Sivas Acısı: Şiir
ÂÂ Biraz Gelir misiniz, B ir Şey Yap Met, Toros Canavarı, Dü-
dükçülerle Fırçacıların Savaşı, Çiçu, Tut Elimden Rovni:
Oyun
ÂÂ Kadın Olan Erkek, Erkek Sabahat, Gol Kralı Sait Hop Sait,
Saçkıran, Zübük, Şimdiki Çocuklar Harika, Tatlı Betüş, Sur-
nâme, Yaşar Ne Yaşar Ne Yaşamaz, Tek Yol: Roman
4 Edebiyat
FASİKÜL 15
ÂÂ Geriye Kalan, Damda Deli Var, Kör dövüşü, Ah Biz Eşekler,
Biz Adam Olmayız, Bülbül Yuvası Evler, Vatan Sağolsun, Ya-
şasın Memleket, İt Kuyruğu, Yeşil Renkli Namus Gazı, Fil
Hamdi: Öykü
ÂÂ Memleketin Birinde, Hoptirinam, Uyusana Tosunum, Aziz
Dededen Masallar: Masal
ÂÂ Duyduk Duymadık Demeyin, Dünya Kazan Ben Kepçe:
Gezi
ÂÂ Böyle Gelmiş Böyle Gitmez, Yokuşun Başı: Anı
Ceyhun Atuf Kansu (1919-1978)
ÂÂ Garip’le başladığı şiirinin çerçevesini geniş-
leterek 1945’ten sonra yeni şiir anlayışıyla
ilerletmiş, sonrasında sanatını evrensel in-
san tecrübesiyle bütünleştirmiştir.
ÂÂ Halk dilinden, halk söyleyişlerinden geniş
biçimde yararlanarak Anadolu insanının öz-
lemlerini, sevinçlerini, acılarını ve yaşama savaşımını coş-
kulu bir söyleyişle dile getirmiştir.
ÂÂ Odağına çocukları oturttuğu şiirlerinde daha duyarlı ve ba-
şarılı olan sanatçı, edebiyatımızda çocuk acılarını anlatan
ilk şair olarak kabul edilir.
Eserleri:
ÂÂ Bir Çocuk Bahçesinde, Bağbozumu Sofrası, Çocuklar Ge-
misi, Yanık Hava, Haziran Defteri, Yurdumdan, Bağımsızlık
Gülü, Sakarya Meydan Savaşı, Buğday Kadın Gül ve Gök-
yüzü: Şiir
ÂÂ Devrimcinin Takvimi, Ya Bağımsızlık Ya Ölüm, Köy Öğret-
menine Mektuplar, Atatürkçü Olmak, Atatürk ve Kurtuluş Sa-
vaşı, Balım Kız Dalım Oğul, Halk Önderi Atatürk, Cumhuri-
yet Ağacı, Sevgi Elması: Denemeler
3. ÇÖZÜMLÜ SORU
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde Ceyhun Atuf Kansu’yla
ilgili bilgi yanlışı vardır?
A) Edebiyatımızda çocuk acılarını anlatan ilk şair olarak ka-
bul edilir.
B) Halk dilinden, halk söyleyişlerinden geniş biçimde yarar-
lanmıştır.
C) Şiirlerinde toplumsal sorunlara ağırlık vermiştir.
D) Anadolu insanının sevinçlerini, acılarını ve yaşama sava-
şını coşkulu bir söyleyişle dile getirmiştir.
E) Acılara Tutunmak adlı şiir kitabıyla ödül kazanmıştır.
(Acılara Tutunmak- Hasan Hüseyin Korkmazgil. Cevap E)
ÖSYM
Ahmet Arif (1927-1991)
ÂÂ Şiirlerinde hep ezilen insandan yana olmuş
ve yoksulluğa vurgu yapmıştır.
ÂÂ Bütün şiirlerini topladığı tek şiir kitabı olan
Hasretinden Prangalar Eskittim’i 1968 yılında
yayımlamıştır.
ÂÂ Anadolu insanının yüzlerce yıllık çilesi, özle-
mi, sevinci ve isyanı, Dadaloğlu, Pir Sultan Abdal ve Kara-
caoğlan geleneğinden beslenen şairin lirik söyleyişiyle
şiirlerine yansımıştır.
 Toplumcu Şiir FASİKÜL 15
Ercüment Behzat Lav (1903-1984) Cahit Irgat (1915-1971)
ÂÂ Toplumcu gerçekçi şiirin öncülerindendir. ÂÂ Yalın bir dille dönemin havasına kapılarak
ÂÂ Ölçülü uyaklı şiire ilk karşı çıkanlardan biri o serbest tarzda toplumcu şiirler yazmıştır.
ÂÂ Şiirlerinde emekçilerin, yoksulların yaşamla-
olmuştur.
rını anlatmıştır.
ÂÂ Gerçeküstücülük, fütürizm, kübizm gibi şiir
Eserleri:
akımlarını denemiş, sonraları hümanist bir
ÂÂ Bu Şehrin Çocukları, Rüzgârlarım Konuşuyor,
görüşte şiirler yazmıştır.
Ortalık, Irgatın Türküsü: Şiir
Eserleri: ÂÂ Geri Dönemezsin: Roman
ÂÂ S.O.S., Kaos, Açıl Kilidim Açıl, Mau Mau, Üç Anadolu: Şiir
ÂÂ Karagöz Stepte, Altın Gazap: Oyun
4. ÇÖZÜMLÜ SORU

Arif Damar (1925-2010) Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir bilgi yanlışı vardır?
ÂÂ Toplumsal içeriği yoğun, dilde ve biçimde
dikkatli, titiz şiirleriyle tanınmıştır. A) Nâzım Hikmet’in, Kuvayımilliye adlı eseri yapay destana
ÂÂ Sonraları İkinci Yeni şairleriyle birlikte imge- iyi bir örnektir.
ye ağırlık veren şiirler yazmıştır. B) Ceyhun Atuf Kansu, halk şiirinden yararlanarak toplumcu
Eserleri: gerçekçilik düşüncesine uygun şiirler yazmıştır.
ÂÂ Günden Güne, İstanbul Bulutu, Kedi Aklı, Alıcı Kuş, Sesle- C) Şiirlerinde ezilen insanları lirik bir duyarlıkla anlatan Ah-
rin Ayak Sesleri, Alıcı Kuşu Kardeşliğin, Ölüm Yok ki, Ay Ayak- met Arif’in tek şiir kitabı Hasretinden Prangalar Eskittim
ta Değildi, Acı Ertelenirken, Yoksulduk Dünyayı Sevdik: Şiir büyük ilgi görmüştür.
D) Hasan Hüseyin Korkmazgil, İlk şiir kitabı Kavel ile Yedi-
Hasan Hüseyin Korkmazgil (1927-1984) tepe Şiir Armağanı’nı alarak dikkatleri üzerine çekmiştir.
ÂÂ Şiirlerinde isyan, acı ve özgürlük temalarını E) Ölçüsüz ve kafiyesiz şiirin öncülerinden olan Ercüment
ağırlıklı olarak işledi. Behzat Lav, ilk şiir kitabı Kırmızı Karanfil’le tanınmıştır.
ÂÂ Lise yıllarında şiir yazmaya başlayan Hasan
(Kırmızı Karanfil-Gülten Akın. Cevap E)
Tandem Yayınları

Hüseyin’in ilk şiiri 1959’da Dost dergisinde

çıktı, bu yıllarda mizahi hikâyeleri de yayım-
Toplumcu Şiir – Maviciler
landı. ÂÂ 1952-1956 yılları arasında çıkan Mavi dergisi etrafında bir
Eserleri: araya gelen yazarların oluşturduğu toplumcu-gerçekçi
ÂÂ Kavel, Temmuz Bildirisi, Kızılırmak, Kızılkuğu, Ağlasun Ay şa- şiir hareketidir.
fağı, Oğlak, Acıyı Bal Eyledik, Acılara Tutunmak: Şiir
ÂÂ Öhhöööö!, Made in Turkey, Bıyıklar Konuşuyor: Mizahî öykü

Gülten Akın (1933-2015)

ÂÂ İlk şiirlerindeki bireysel duyarlık, 1970’lerden
ÂÂ sonra yerini toplumsallığa bırakmıştır.
ÂÂ Halk şiiri geleneğini ve Nazım Hikmet çizgi-
sini izleyerek Kırmızı Karanfil, Ağıtlar ve Tür-
küler, Seyran Destanı, Sevda Kalıcıdır gibi ki-
taplarıyla nesnel ve toplumsal bir şiir dünya-
sı oluşturmuştur.
Kemal Özer (1935 -2009)
ÂÂ İkinci Yeni hareketiyle edebiyat dünyasına
adım atmıştır.
ÂÂ Toplumcu anlayışı epik anlayışla bağdaştı-
ran şiirler yazmıştır.
Eserleri:
ÂÂ Gül Yordamı, Ölü Bir Yaz, Tutsak Kan, Kavganın Yüreği, Ya-
şadığımız Günlerin Şiirleri, Sen de Katılmalısın Yaşamı Sa-
vunmaya, Geceye Karşı Söylenmiştir, Kimlikleriniz Lütfen,
Araya Giren Görüntüler, Sınırlamıyor Beni Sevda, İnsan Yü-
zünün Tarihinden Bir Cümle, Bir Adı Gurbet, Oğulları Öldü-
rülen Analar, Sevdalı Buluşma: Şiir
Mavicilerin Özellikleri
ÂÂ Garip akımına tepki olarak çıkmıştır.
ÂÂ Şiire yeni bir ses düzeni, coşkulu bir anlatım ve kendisine
özgü bir duyarlılık getirmiştir.
ÂÂ Temsilcileri: Attila İlhan, Ahmet Oktay, Ferit Edgü, Orhan
Duru, Özdemir Nutku, Yılmaz Gruda, Demirtaş Ceyhun,
Demir Özlü ve Tahsin Yücel
Attila İlhan (1925-2005)
ÂÂ Birinci Yeni (Garip) ve İkinci Yeni olarak bi-
linen dönemin önemli şiir hareketlerine “top-
lumcu gerçekçi çizgiye uzak” diye pek ilgi
göstermemiştir.
ÂÂ İlk şiirlerinde Nâzım Hikmet ve halk şiirinin
biçim özelliklerinden etkilenmiştir.
ÂÂ Zamanla taşkın, çarpıcı imgelerle örülü, toplumsallaşmış
bireyi temel alan, kimi zaman öykülemeye dayalı, divan şi-
iri olanaklarından da yararlanmayı bilen, duyarlılığı
ÂÂ Yüksek nitelikte şiirler yazmıştır.
ÂÂ Şiirlerinde büyük harf ve noktalama işaretlerini kullanma-
mıştır.

Edebiyat 5
 Toplumcu Şiir FASİKÜL 15
ÂÂ Halk ve divan edebiyatı kaynaklarından yararlanarak şiir-
de çağdaş bir içerik üretmeyi amaçlamış ve bunu ulusal 6. ÇÖZÜMLÜ SORU
bileşim (sentez) olarak adlandırmıştır. Şiirini kendinden önceki şiir zincirine bir yeni halka olarak ek-
ÂÂ Yapıtlarında toplumsal konulardan bireysel konulara ka- leyemeyen ozanın yaşayabileceğine hiç inanmadım. İlk kita-
dar bir dizi konuyu kültürel doku zenginliği ile ele almıştır. bımdan bu yana, geçmiş Türk şiirinin rüzgârları, şiirlerimin ara-
ÂÂ Bağımsızlık, adalet, eşitlik, özgürlük, barış, halkçılık gibi te-
sında kendini hissettirdi. Duvar’da, Sisler Bulvarı’nda, Yağmur
maları evrensele yakın bir söylemle işlemiştir.
Kaçağı’nda daha çok Dadaloğlu, Köroğlu bir yandan; Gevherî,
ÂÂ 1970’lerde Sekiz Sütuna Manşet, Kartallar Yüksek Uçar ve
Dertli ve Zihnî de öte yandan olmak üzere bir halk şiiri, destan
Yarın Artık Bugündür adlı senaryolar yazmış ve bu yapıtla-
şiiri soluğu vardır. Sonra Divan şiirini hesaba katmamanın yan-
rı halkın beğeniyle izlediği dizilere dönüşmüştür.
lış hatta sersemce bir iş olacağını düşündüm. Ben Sana Mec-
Eserleri:
ÂÂ Duvar, Sisler Bulvarı, Yağmur Kaçağı, Ben Sana Mecburum,
burum, Belâ Çiçeği bu düşüncemin denemelerini gün ışığına
Bela Çiçeği, Böyle Bir Sevmek, Elde Var Hüzün, Korkunun çıkarmıştır.
Krallığı, Ayrılık Sevdaya Dâhil, Kimi Sevsem Sensin: Şiir Bu parçada kendisinden söz eden şair aşağıdakilerden
ÂÂ Zenciler Birbirine Benzemez, Sokaktaki Adam, Kurtlar Sof-
hangisidir?
rası, Sırtlan Payı, Yaraya Tuz Basmak, Bıçağın Ucu, Dersa-
adette Sabah Ezanları, O Karanlıkta Biz: Roman
A) Attila İlhan
ÂÂ Abbas Yolcu, Batı’nın Deli Gömleği: Gezi Yazısı
(Ben Sana Mecburum, Belâ Çiçeği - Attila İlhan)
Kurtlar Sofrası (Özet)
ÂÂ Roman yolsuzlukları araştıran gazeteci Mahmut Ersoy’un B) Turgut Uyar
çabalarını, devamında öldürülüşünü ve kız arkadaşı Ümit’in C) İlhan Berk
olanlar hakkında esrar perdesini kaldırma çabalarını anlat- D) Edip Cansever
maktadır.
E) Sezai Karakoç
Sokaktaki Adam (Özet)
ÂÂ Attila İlhan’ın yayımladığı ilk romanıdır.
ÂÂ Bu roman, Attila İlhan’ın Zenciler Birbirine Benzemez ve
Kurtlar Sofrası eserleriyle birlikte bir üçlemeyi oluşturur. Yal-
Tandem Yayınları

nız yaşayan Hasan isminde bir karaketerin yaşadıkları üze-

rine kurulmuştur.
Zenciler Birbirine Benzemez (Özet)
ÂÂ Roman, Avrupa’da mültecilerle karşılaşan, hayal kırıklığına
uğramış bir devrimci olan Mehmet Ali’yi anlatmaktadır.
Ahmet Oktay (1933-2016)
ÂÂ Mavi hareketi içinde yer almış ve aynı der-
gide sosyalist realizm (toplumcu gerçekçi-
lik) üzerine yazılar yazmış ve şiirleriyle etkin
bir rol oynamıştır.
Eserleri:
ÂÂ Gölgeleri Kullanmak, Her Yüz Bir Öykü Yazar,
Dr.Kaligari’nin Dönüşü, Sürgün, Sürdürülen Bir Şarkının Ta-
rihi, Kara Bir Zamana Alınlık, Yol Üstündeki Semender, Ağıt-
lar ve Övgüler, Gözüm Seyirdi Vakitten, Söz Acıda Sınandı,
Az Kaldı Kışa, Hayalete Övgü, Poyrazda Kımıldayan Salın-
cak: Şiir
5. ÖĞRETEN SORU
Toplumcu şiir anlayışıyla ilgili olarak aşağıdakilerden han-
gisi söylenemez?
A) Toplum için sanat görüşü benimsenmiştir.
B) Şairler kendilerini toplumun bir parçası olarak gördükleri
için şiirlerini toplumsal bir kaygı ile yazmışlardır.
C) Romantizm akımından etkilenen şairler, şiirde toplumsal
ilerlemeyi ve makineleşmeyi övmüştür.
D) Şiirde biçimden çok içeriğe önem verilmiş, bu sebeple
de ölçüsüz, kafiyesiz şiirler yazılmıştır.
E) Şiirin her türlü geleneksel ve töresel bağları dışlanmıştır.
7. ÖĞRETEN SORU
Aşağıdaki açıklamalardan hangisi ayraç içinde belirtilen
yapıtla ilgili değildir?
A) Romanda değişik şehirlerden gelen, değişik düşünceleri
olan, uslanmaz, haylaz bir sınıfın öğrencileri ve onların
başlarına gelen olaylar anlatılmaktadır. (Şimdiki Çocuk-
lar Harika)
B) Eserde İkinci Dünya Savaşı’nın sıkıntılı yıllarında bir ay-
dın, şair ve edebiyat öğretmeni olan Mustafa Ural’ın yaz-
dığı ve toplatılan şiir kitabı nedeniyle aranması anlatılmak-
tadır. (Karatma Geceleri)
C) Mülayim bir memur emeklisi, ailesiyle birlikte monoton
bir hayat süren Nuri Sayaner’in seri katil sanılarak polis-
ler tarafından tutuklanması üzerine gelişen trajikomik olay-
lar anlatılır. (Toros Canavarı)
D) Ercüment Behzat Lav’ın bu ilk şiir kitabında serbest tarzı
kullandığı, sürrealizm, fütürizm gibi akımlardan etkilen-
diği görülür. (S.O.S.)
E) Nazım Hikmet bu şiir kitabında şiirini tam anlamıyla bir
ulusal bileşime ulaştırmış; Divan ve halk şiiri söyleyişle-
rini, çağdaş bir şiir anlayışı içinde eritmiştir. (Şeyh Bed-
rettin Destanı)

6 Edebiyat
 Toplumcu Şiir FASİKÜL 15

Etkinlik 1
Aşağıdaki yargılardan doğru olanların karşısına ‘’D’’ yanlış olanların karşısına ‘’Y’’ harfi
koyunuz.

1. Toplumcu Şiirin temsilcileri şiirde biçimden çok içeriğe önem vermişler, ölçüsüz ve uyaksız şiirler
yazmışlardır.

2. Toplumcu Şiirlerde bir söylev havası vardır. Sadece belirli zümrelere hitap etmek, onlara bilgi
vermek amaçlanmıştır.
3. Rıfat Ilgaz, Rus şair Mayakovsky’nin etkisinde kalarak fütürizm akımından etkilenerek şiirler de
yazmıştır.
4. Ahmet Arif’in bütün şiirlerini topladığı tek şiir kitabı olan Hasretinden Prangalar Eskittim’i
1968 yılında yayımlamıştır.

5. Maviciler garip akımına tepki olarak ortaya çıkmıştır.

Etkinlik 2
Aşağıda verilen eserleri, yazarlarıyla eşleştiriniz.

Sisler Bulvarı GÜLTEN AKIN

Gül Yordamı NÂZIM HİKMET

Sondan Başa ATTİLA İLHAN

Bu Şehrin Çocukları CAHİT IRGAT

Bizim Koğuş RIFAT ILGAZ

Sevda Kalıcıdır KEMAL ÖZER

Yeşil Elmalar AZİZ NESİN

S.O.S. ERCÜMENT BEHZAT LAV

Bağbozumu Sofrası CEYHUN ATUF KANSU

Edebiyat 7
 Toplumcu Şiir FASİKÜL 15

Etkinlik 3
Aşağıdaki kutucukların sağında bulunan boş yerleri verilen bilgilerden hareketle, ilgili oldukları
kutucuklarla eşleştiriniz.

1
İlk şiirlerinde Nâzım Hikmet ve halk şiirinin biçim
özelliklerinden etkilenmiştir. Zamanla taşkın, çarpıcı
B
imgelerle örülü, toplumsallaşmış bireyi temel alan, kimi
zaman öykülemeye dayalı, divan şiiri olanaklarından da
yararlanmayı bilen, duyarlılığı yüksek nitelikte şiirler
yazmıştır.

2
Garip akımına tepki olarak çıkmıştır. Şiire yeni bir ses
düzeni, coşkulu bir anlatım ve kendisine özgü bir
duyarlılık getirmiştir. Atilla İlhan, Ahmet Oktay, Ferid
Edgü önemli temsilcilerindendir.

A) TOPLUMCU ŞİİR
3
Attila İlhan’ın yayımladığı ilk romanıdır. Bu roman, Attila B) ATİLLA İLHAN
İlhan’ın Zenciler Birbirine Benzemez ve Kurtlar Sofrası
eserleriyle birlikte bir üçlemeyi oluşturur. Yalnız yaşayan C) SOKAKTAKİ ADAM
Hasan isminde bir karakterin yaşadıkları üzerine
kurulmuştur.
D) RIFAT ILGAZ

E) MAVİCİLER
4
İlk şiirini 1927’de Güneş dergisinde yayımlayan şairin ilk
dönem şiirlerinde Ahmet Haşim’in etkisi görülür. Bireysel
duygulanmalarını estetikçi bir yaklaşımla şiirlerine
yansıtan, karamsar ve içe dönük bir şairdir.

5
Şiirde biçimden çok içeriğe önem vermişler, ölçüsüz ve
uyaksız şiirler yazmışlardır. Gelecekçilik (fütürizm)
akımından etkilenen şairler, yapıtlarında toplumsal
ilerlemeyi ve makineleşmeyi övmüştür. Toplum için sanat
ilkesi benimsenmiştir.

8 Edebiyat

1. Toplumcu şiir anlayışıyla ilgili olarak aşağıdakiler-
den hangisi söylenemez?
A) Toplum için sanat anlayışı benimsenmiştir.
B) Şairler kendilerini toplumun bir parçası olarak gör-
dükleri için şiirlerini toplumsal bir kaygı ile yazmış-
lardır.
C) Romantizm akımından etkilenen şairler, şiirde toplum-
sal ilerlemeyi ve makineleşmeyi övmüştür.
D) Şiirde biçimden çok içeriğe önem verilmiş, bu se-
beple de ölçüsüz, kafiyesiz şiirler yazılmıştır.
E) Şiirin her türlü geleneksel ve töresel bağları dışlan-
mıştır.
2. Bizim şiirimiz halkı ve halkın problemlerini konu edinmiş-
tir. Anlayacağınız “toplum için sanat” görüşünü kabul
ederiz. Şiirlerimizde işçi ve köylülerin, emekçilerin ya-
Tandem Yayınları
şam koşullarını somut biçimde yansıtmaya çalışılır. Ge-
niş kitlelere seslenerek onları harekete geçirme düşün-
cesi, şiirimizin en karakteristik özelliğidir. Özgürlüğe ver-
diğimiz değerin bir yansıması olarak nazım biçiminde
belli bir düzene bağlı kalmayarak geleneksel olana karşı
çıkmışızdır.
Aşağıdaki şiirlerden hangisi, bu parçada “biz” diye
söz edilen edebiyat anlayışına bağlı olarak yazılmış
bir şiir kitabı değildir?
A) Sınıf
B) 835 Satır
C) Kızılırmak
D) Adsız Kitap
E) Ömrümde Sükût
3. Aşağıdaki yapıt - sanatçı eşleştirmelerinden hangisi
yanlıştır?
A) Hoş Geldin Halil İbrahim – A. Kadir
B) Bağımsızlık Gülü – Cahit Irgat
C) Karartma Geceleri – Rıfat Ilgaz
D) Eğin Türküleri – Enver Gökçe
E) Sondan Başa – Aziz Nesin
Edebiyat
Öğreten Test
4. Toplumcu şiirin gerçek anlamda anlaşılması için Dağda
Ateş Yakanlar’ıyla ----, Tebliğ’iyle ----, Tomurcuk’uyla ----
mutlaka okunması gereken sanatçılar arasındadır.
Bu parçada boş bırakılan yerlere aşağıdakilerin han-
gisinde verilenler sırasıyla getirilmelidir?
A) Ömer Faruk Toprak – A. Kadir – Şükran Kurdakul
B) Cahit Irgat – Nâzım Hikmet Ran – Ercüment Behzat
Lav
C) Rıfat Ilgaz – Aziz Nesin – Nâzım Hikmet Ran
D) Enver Gökçe – Niyazi Akıncıoğlu – Suat Taşer
E) Hasan Hüseyin Korkmazgil – Ömer Faruk Toprak –
Rıfat Ilgaz
5. (I) Nâzım Hikmet, hece ölçüsü ile yazdığı ilk şiirlerini çe-
şitli dergilerde yayımlamıştır. (II) Rusya yıllarında Mayako-
vski’nin etkisiyle serbest şiire yönelmiştir, serbest şiirin
edebiyatımızdaki ilk örneklerini vermiştir. (III) İçerdiği ser-
best şiirlerden dolayı Kaos adlı kitabı yayımlandığında bü-
yük şaşkınlık oluşturmuştur. (IV) Bu şiirlerde dizeler, hatta
sözcükler kırılarak merdiven basamakları biçiminde sıra-
lanıyor, keskin uyaklar, iç uyaklar kullanılıyordu. (V) Şiir
yanında roman, tiyatro gibi alanlarda yapıtlar vermiştir.
Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisinde bir
bilgi yanlışı vardır?
A) I  B) II  C) III  D) IV  E) V
6. Türk mizahının hem mirasçısı hem de yenileyicisi olan ----,
geleneksel mizahtan çağdaş bir anlayışla yararlanır, bu
dünyanın yaşama biçimine, değerlerine, insan ve toplum
anlayışına mizah penceresinden bakar. Hikâye ve roman-
larında toplumsal, ekonomik, kültürel olaylardan, kişiler-
den, kuruluşlardan, yaşanılan değişikliklerden esinlen-
meyi çok iyi bilen bir mizahçıdır. Gözlemlerden malzeme
ve kurgu çıkarmayı iyi bilen yazar, yaşadığı çağın anali-
zini çok iyi yapar. Yaşar Ne Yaşar Ne Yaşamaz, Tek Yol,
Surname romanlarında cezaevini anlatırken Tatlı Betüş’te
sosyete olarak geçinenlerin iç yüzünü ortaya döker.
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden han-
gisi getirilmelidir?
A) Aziz Nesin B) Rıfat Ilgaz
C) Cahit Irgat D) Sadri Ertem
E) Abbas Sayar
9
 Öğreten Test
7. Aşağıdaki eserlerden hangisi, Aziz Nesin’e ait değil- 10. I. Arif Damar
dir?
II. Şükran Kurdakul

A) Erkek Sabahat B) Zübük III. Hasan Hüseyin Korkmazgil

C) Toros Canavarı D) Bizim Koğuş Aşağıdakilerin hangisi, yukarıda verilen şairlerin or-
tak bir özelliğidir?
E) Şimdiki Çocuklar Harika

A) Sadece şiirle uğraşmaları

B) Birlikte edebiyat dergisi çıkarmaları
C) Aynı edebiyat anlayışı içinde yer almaları
D) Fütürizm akımına karşı çıkmaları
E) Ağırlıklı olarak hece ölçüsüyle şiir yazmaları
8. Aşağıdakilerin hangisinde bir bilgi yanlışı vardır?

A) Ceyhun Atuf Kansu, halk şiirinden yararlanarak top-

lumcu gerçekçilik düşüncesine uygun şiirler yazmış-
tır.
B) Nazım Hikmet, Memleketimden İnsan Manzaraları
adlı eserinde II. Meşruriyet’ten II. Dünya Savaşı’na
kadar uzanan zaman diliminin öyküsünü destanlaş- 11. Aşağıdaki yapıt-sanatçı eşleştirmelerinden hangisi
tırmıştır. yanlıştır?

C) Şiirlerinde ezilen insanları lirik bir duyarlıkla anlatan

A) Umut Şiirleri - Niyazi Akıncıoğlu
Ahmet Arif’in tek şiir kitabı Hasretinden Prangalar Es-
B) Eğin Türküleri - Enver Gökçe
kittim çok beğenilmiştir.
Tandem Yayınları

C) Karartma Geceleri - Rıfat Ilgaz

D) Hasan İzzettin Dinamo, 1977 yılında, Kutsal Barış adlı
romanıyla, Orhan Kemal Roman Armağanı’nı kazan- D) Taranta Babu’ya Mektuplar - Cahit Irgat
mıştır. E) Hadi Öldürsene Canikom - Aziz Nesin
E) Ölçüsüz ve uyaksız şiirin öncülerinden olan Ercü-
ment Behzat Lav, ilk şiir kitabı Yârenlik’le edebiyat
çevrelerinde tanınmıştır.

12. Öğretmenlik ve yazarlığı uzun yıllar bir arada sürdürdü.

İlk şiiri, kendisinin de yöneticileri arasında bulunduğu
Köy Enstitüleri dergisinde yer aldı. Sonra çeşitli edebi-
9. I. Haraç Mezat yat dergilerinde şiirleri yayımlandı. Toplumcu düşünceyi
didaktizme düşmeden şiirlerine sindirmeyi bildi. Şiirle-
II. Karşılama
rinde direnme ve umut temalarını iç içe işledi. Aynı te-
III. Açıl Kilidim Açıl malar gözlem ve deneyimleriyle bütünleşmiş olarak Ah-
lat Ağacı ve Nisan Haritası’ndan sonra şiir kitaplarına
IV. Bir Çocuk Bahçesinde
damgasını vurdu. 1950’li ve 1960’lı yıllarda güçlenen Köy
Yukarıda aşağıdaki şairlerden hangisine ait bir şiir Edebiyatı hareketinin şiirdeki önde gelen temsilcilerin-
kitabına yer verilmemiştir? den biri oldu.

A) Mehmet Başaran Bu parçada sözü edilen sanatçı, aşağıdakilerden han-

gisidir?
B) Nazım Hikmet
C) Ercüment Behzat Lav A) Şükran Kurdakul B) Arif Damar
D) Suat Taşer
C) Mehmet Başaran D) Suat Taşer
E) Ceyhun Atuf Kansu
E) Ömer Faruk Toprak

1-C 2-E 3-B 4-A 5-C 6-A 7-D 8-E 9-B 10-C 11-D 12-C
10 Edebiyat

1. Rıfat Ilgaz, özellikle Hababam Sınıfı dizi romanlarıyla ta-
I II
nınmış, hem yazın yaşamında hem de kişisel yaşamında
toplumcu bir tutum sergilemiştir. 1940-1950 yılları ara-
sında güçlenmiş toplumcu şiirin önde gelen temsilcile-
III
rinden biridir. Yapıtlarında yoksulların yaşamını, mizahi
IV
öğelerle yansıtmıştır. Ölmeye Yatmak yaşam savaşımı
V alarak dikkatleri üzerine çekmiştir. (Hasan Hüseyin
verenleri yansıttığı tanınmış bir öyküsüdür.
Bu parçada numaralanmış bölümlerin hangisinde bir
bilgi yanlışı vardır?
A) I  B) II  C) III  D) IV  E) V
2. ----, lirik ve epik temalı çağdaş şiirler yazmıştır. Gelenek-
sel şiirimizden de yararlanarak yazdığı serbest şiirleri ile
tanınan şairin şiirlerinde Pir Sultan, Köroğlu gibi isimle-
rin izlerini bulmak mümkündür. Serbest şiirlerinde türkü
tadını aramış, eserlerinde sıcak bir insan sevgisi işlemiş-
tir. Şiirlerinde ezilen insanların dertlerini dile getirmiş,
haksızlık adaletsizlik, eşitsizlik gibi temalar üzerinde dur-
Tandem Yayınları
muştur. Ezilenlerin kardeşliği, hapishane ve hapishane-
deki günler şiirlerinde rastlanılan diğer önemli temalar-
dır. Şiirlerinin toplandığı tek kitabı Hasretinden Pranga-
lar Eskittim çok sevilip okunmuştur.
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden han-
gisi getirilmelidir?
A) Niyazi Akıncıoğlu B) Ahmet Arif
C) Ceyhun Atıf Kansu D) Enver Gökçe
E) Hasan İzzettin Dinamo
3. Şiir, roman ve öyküleriyle dikkat çeken sanatçı, köyden
kente göç, işçilerin durumu, yoksullar gibi toplumsal ger-
çekleri anlatır. İlk şiir kitapları olan Yârenlik ve Sınıf, bu
toplumcu anlayışının ilk yansımalarıdır. Toplumsal deği-
şimleri ve çarpıklıkları hicveden mizah öyküleri ve roman-
larıyla adından söz ettiren yazar, özellikle Hababam Sı-
nıfı adlı romanıyla ünlenmiştir. Yaşamını son dönemlerin
de sanatçı, daha çok anı ile çocuk edebiyatı türüne ağır-
lık verdi. Öğretmenlik yıllarından kalma bir alışkanlıkla
yeni yetişen kuşağa yönelik çalışmalar yapmıştır.
Bu parçada sözü edilen sanatçı aşağıdakilerden han-
gisidir?
A) Nazım Hikmet B) Suat Taşer
C) Enver Gökçe D) Rıfat Ilgaz
E) Mehmet Başaran
Edebiyat
Pratik Test
4. I. Zübük adlı romanında dolandırıcı bir kişinin belediye
başkanlığından, milletvekilliğine kadar yükselmesini
mizahi bir dille anlatır. (Aziz Nesin)
II. Kendisi bir çocuk doktoru olan şairin Bir Çocuk Bah-
çesinde adını taşıyan ilk şiir kitabında, çocukluğa öz-
lem, anne ve vatan sevgisi gibi temalar yer alır. (Rı-
fat Ilgaz)
III. İlk şiir kitabı olan Kavel ile Yeditepe Şiir Armağanı’nı
Korkmazgil)
IV. Köyden yol geçmesi anlatan Yıldız Karayel romanıyla
Orhan Kemal ve Madaralı Roman Ödüllerini kazan-
mıştır. (Ceyhun Atuf Kansu)
V. İlk kitabı Tebliğ’de kişisel yaşamının beslediği ha-
pishane atmosferi, toplumsal ile bireysel olan ara-
sında gidip gelen bir duygusallığın ağır bastığı gö-
rülür. (A. Kadir)
Yukarıda numaralanmış cümlelerle birlikte verilen sa-
natçı adlarından hangi ikisi yer değiştirirse bilgi yan-
lışlığı giderilmiş olur?
A) I ve II  B) I ve III  C) II ve IV
  D) III ve V  E) IV ve V 
5. Attilâ İlhan ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi yan-
lıştır?
A) Maviciler topluluğuna öncülük etmiştir.
B) Sisler Bulvarı, Yağmur Kaçağı ve Ben Sana Mecbu-
rum tragedya türünde yapıtlarıdır.
C) Kartallar Yüksek Uçar, Yarın Artık Bugündür ve Yıldız-
lar Gece Büyür yazdığı senaryolardır.
D) Sokaktaki Adam, Kurtlar Sofrası ve Sırtlan Payı roman
türündeki yapıtlarıdır.
E) Şiirlerinde bağımsızlık, adalet, eşitlik, özgürlük, ba-
rış, halkçılık gibi temaları, evrenseli yakalayan bir
söylemle işlemiştir.
6. Yapıtlarını, bireysel duyarlıktan çok, toplumsal duyarlıkla
biçimlendiren ---- ve ---- toplumcu gerçekçi romanın tem-
silcileri arasında yer alır.
Bu cümlede boş bırakılan yerlere, sırasıyla aşağıda-
kilerin hangisinde verilenler getirilmelidir?
A) Fakir Baykurt - Yaşar Kemal
B) Yusuf Atılgan - Halit Ziya
C) Mehmet Rauf - Kemal Tahir
D) Orhan Pamuk - Ahmet Hamdi
E) Sabahattin Ali - Nurullah Ataç
11
 Pratik Test
7. Öz şiirle toplumcu şiiri karşılaştıran aşağıdaki yargı-
lardan hangisi yanlıştır?
A) Öz şiirde uyak ve ölçüye önem verilirken toplumcu
şiir serbest tarzda oluşturulmuştur.
B) Toplumcu şiirde “sanat toplum için” anlayışı hâkimken
öz şiirde “sanat sanat içindir” görüşü benimsenmiştir.
C) Toplumcu şairler fütürizmden etkilenirken öz şiirci
şairler sembolizm ve parnasizmden etkilenmiştir.
D) Her iki anlayışta da dil günlük dilden bağımsız bir şiir
dili olarak ele alınmıştır.
E) Necip Fazıl Kısakürek, Ahmet Hamdi Tanpınar öz
şiir anlayışı içinde yer alırken Aziz Nesin, Ceyhun
Atuf Kansu gibi isimler toplumcu şiir anlayışının tem-
silcisi olmuştur.
8. 1920’li yılların sonunda 835 Satır ve Jokond ile Si-Ya-U
adlı şiir kitaplarıyla kamuoyunu etkilemiş, şiirimizde ayrı
bir yer edinmiştir. Şiirde kullanılan, kullanılmayan söz-
cükler diye bir ayrım yapmamış, dizelerin kullanımına
getirdiği özgürlükle de özgür şiir biçiminin gelişmesinde
büyük bir rol oynamıştır. Rusya dönüşü öz, biçim ve içe-
rik bakımından yeni şiirleriyle serbest ve toplumcu şiirin
öncüsü olmuştur.
Tandem Yayınları
Bu parçada tanıtılan sanatçı aşağıdakilerden hangi-
sidir?
A) Cevdet Kudret Solok
B) Orhan Veli Kanık
C) Melih Cevdet Anday
D) Nazım Hikmet Ran
E) Sabri Esat Siyavuşgil
9. İlk şiiri lise öğrencisiyken arkadaşlarıyla birlikte çıkardığı
Filiz adlı okul dergisinde 1938’de yayımlandı. Kısa za-
manda olgunlaşan bir şiirle kuşağının önde gelen tem-
silcileri arasında yerini aldı. Bu dönemdeki şiirlerinde
toplumsal sorunlara ağırlık verdi. Halk dilinden, halk söy-
leyişlerinden geniş biçimde yararlanarak, halkın özlem-
lerini, sevinçlerini, acılarını ve yaşama savaşımını coş-
kulu bir söyleyişle dile getirdi. Şiirlerinin kaynağını hoş-
görü, insanlık sevgisi, ulusal bağımsızlık ve doğa oluş-
turdu. Özellikle çocuklar için yazdığı şiirlerle edebiyat
dünyasında beğeni topladı. Çocuklar Gemisi, Yanık Hava,
Yurdumdan, Bağımsızlık Gülü, Sakarya Meydan Savaşı
bazı şiir kitaplarıdır.
Bu parçada sözü edilen sanatçı aşağıdakilerden han-
gisidir?
A) Ercüment Behzat Lav B) Rıfat Ilgaz
C) Şükran Kurdakul D) Cahit Irgat
E) Ceyhun Atuf Kansu
1-E 2-B 3-D 4-C 5-B 6-A
12
10. ----, çıkardığı Mavi adlı dergiyle yeni bir şiir hareketine
öncülük etmiş, ---- ve ---- hareketinin şiirimizi yozlaştırdı-
ğını ileri sürmüştür. Şiirin basit olamayacağını zengin
benzetmeli, içli, derin olması gerektiğini savunmuştur.
Şiirin yanı sıra roman, deneme, eleştiri, gezi yazısı ve se-
naryo gibi türlerde de yapıt ortaya koymuştur.
Bu parçada boş bırakılan yerlere aşağıdakilerin han-
gisinde verilenler sırasıyla getirilmelidir?
A) Nurullah Ataç - Beş Hececiler - İkinci Yeni
B) Nazım Hikmet - İkinci Yeni - Hisarcılar
C) Attilâ İlhan - Garip - İkinci Yeni
D) Ziya Osman Saba - Garip - Yedi Meşaleciler
E) Necip Fazıl Kısakürek - Beş Hececiler - Garip
11. Şiirlerini bireysel duyarlıktan çok toplumsal duyarlıkla bi-
çimlendiren ---- ve ---- toplumcu gerçekçi şiirimizin tem-
silcileri arasında yer alır.
Bu cümlede boş bırakılan yerlere, sırasıyla aşağıda-
kilerin hangisinde verilenler getirilmelidir?
A) Nazım Hikmet - Aziz Nesin
B) Cahit Sıtkı - Faruk Nafiz
C) Melih Cevdet - Orhan Veli
D) Fazıl Hüsnü - Ahmet Haşim
E) Ahmet Hamdi - Oktay Rifat
12. Aşağıdaki açıklamalardan hangisi ayraç içinde belir-
tilen yapıtla ilgili değildir?
A) Romanda değişik şehirlerden gelen, değişik düşün-
celeri olan, uslanmaz, haylaz bir sınıfın öğrencileri
ve onların başlarına gelen olaylar anlatılmaktadır. (Ya-
şar Ne Yaşar Ne Yaşamaz)
B) Eserde İkinci Dünya Savaşı’nın sıkıntılı yıllarında bir
aydın, şair ve edebiyat öğretmeni olan Mustafa Ural’ın
yazdığı ve toplatılan şiir kitabı nedeniyle aranması
anlatılmaktadır. (Karatma Geceleri)
C) Mülayim bir memur emeklisi olan ailesiyle birlikte
monoton bir hayat süren Nuri Sayaner’in seri katil
sanılarak polisler tarafından tutuklanması üzerine ge-
lişen trajikomik olaylar anlatılır.(Toros Canavarı)
D) Ercüment Behzat Lav’ın bu ilk şiir kitabında serbest
tarzı kullandığı, sürrealizm, fütürizm gibi akımlardan
etkilendiği görülür. (S.O.S.)
E) Nazım Hikmet bu şiir kitabında şiirini tam anlamıyla
bir ulusal bileşime ulaştırmış; Divan ve halk şiiri söy-
leyişlerini, çağdaş bir şiir anlayışı içinde eritmiştir.
(Şeyh Bedrettin Destanı)
7-D 8-D 9-E 10-C 11-A 12-A
Edebiyat
 Sınav Tadında
1. ----, 1954’te yayımladığı Sisler Bulvarı adlı şiir kitabıyla bir-
likte toplumcu özden çok, bireysel duygulanımları öne
alan şiirlere ağırlık verir. Şiir yazmanın düzyazıdan“ciddi
ve içten farkları” olduğunu belirterek imgeyi öne çıkarır.
Ancak, imgenin asla tek başına amaç olamayacağını sa-
vunarak o yıllarda bir harekete dönüşmekte olan İkinci
Yenicilerden kendisini özenle ayrı tutar. Şiirle ilgili bu gö-
rüşlerini belirttiği yazıları Ankara’da bir grup gencin çıkar-
dığı Mavi dergisi tarafından benimsenir ve destek görür.
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden han-
gisi getirilmelidir?
A) İlhan Berk
B) Attilâ İlhan
C) Süreyya Berfe
D) Ahmet Oktay
E) Melih Cevdet Anday
Tandem Yayınları
2. Ülkemin sorunlarını yapıtlarımda toplumcu bakış açısıyla
yansıtmaya çalıştım. Şiirlerimde bireysel temalardan çok,
sosyal olaylar üzerinde durdum. Toplumsal çatışmanın
insan üzerindeki etkileri özellikle üzerinde durduğum bir
konu olmuştur. Şiirlerimde biçemi değil içeriği önceledim.
Bu sözleri söyleyen kişinin, aşağıdaki şiir anlayışla-
rından hangisine yakın olduğu söylenebilir?
A) Yedi Meşaleciler B) Maviciler
C) Garipçiler D) II. Yeniciler
E) Toplumcu Gerçekçiler
3. Toplumcu gerçekçi şiirin öncülerindendir; ölçülü uyaklı
şiire ilk karşı çıkanlardan biri o olmuştur. Gerçeküstücü-
lük, fütürizm, kübizm gibi şiir akımlarını denemiş, sonra-
ları hümanist bir görüşte şiirler kaleme almıştır. Açıl Kili-
dim Açıl, Mau Mau, Kaos eserlerinden birkaçıdır.
Bu parçada sözü edilen sanatçı, aşağıdakilerin han-
gisidir?
A) Nâzım Hikmet
B) Ercüment Behzat Lav
C) Rıfat Ilgaz
D) A. Kadir
E) Cahit Irgat
Edebiyat
4. Önceleri Garip çizgisinde olan sanatçı sonra toplumcu
anlayışla şiirler yazmıştır. Çocuk doktoru olarak gittiği
köylerde insanların, özellikle çocukların yoksulluğunu,
acılarını, hastalıklarını Kızamuk Ağıdı adlı şiirinde olduğu
gibi tüm samimiyetiyle şiirlerinde dile getirmiş ve göz-
lemlerinden dolayı üzüntü duymuş; Anadolu’nun en ücra
köşelerinden, memleketin farklı yöresindeki insanların
acılarını dile getirmiştir.
Bu parçada sözü edilen sanatçı, aşağıdakilerin han-
gisidir?
A) Ceyhun Atuf Kansu B) İlhami Bekir Tez
C) Hasan Hüseyin D) A. Kadir
E) Cahit Irgat
5. İlk şiiri olan Sevgilimin Mezarında’yı on beş yaşında ka-
leme aldı. 1940 yılına kadar hece ölçüsüyle kişisel duy-
gularını işleyen romantik şiirler yazdı. Daha sonra, top-
lumsal gerçekçiler arasında yer aldı ve yoksulların yaşa-
mını, siyasi görüşünü yalın bir dille eserlerine yansıttı.
Şiirin haricinde roman, hikâye, anı, tiyatro ve çocuk şiir-
leri de yazdı. Yarenlik, Sınıf, Yaşadıkça en tanınmış şiir ki-
taplarıdır.
Bu parçada sözü edilen sanatçı aşağıdakilerin han-
gisidir?
A) Nâzım Hikmet
B) Ercüment Behzat Lav
C) Rıfat Ilgaz
D) A. Kadir
E) Cahit Irgat
6. Aşağıdakilerin hangisi toplumcu gerçekçi şairler için
söylenemez?
A) Gelecekçilik (fütürizm) akımından etkilenmişlerdir.
B) Emekçilerin sorunlarını, emek-sermaye çelişkisini ve
yaşamsal kaygılarını konu alırlar.
C) Kolektifliği, bireyselliğin önüne geçirmişlerdir.
D) Söylev üslubundan yararlanmış bu nedenle zaman
zaman lirizmden uzaklaşmışlardır.
E) Ölçü ve kafiye gibi şiirin ahenk unsurlarına önem ver-
mişlerdir.
13
 Sınav Tadında
7. Aşağıdakilerin hangisinde Nâzım Hikmet’le ilgili bir 10. Toplumcu gerçekçi şiir, Cumhuriyet Dönemi Türk şiiri-
bilgi yanlışı vardır? nin önemli bir damarıdır. Biçimsel ve izleksel oluşum ba-
kımından modern şiirimize büyük bir açılım kazandırır.
A) İlk şiirlerini ölçülü ve uyaklı yazmış, daha sonra ser- İmgesel içeriğini toplumun yüreğine uzanarak kuran bu
best şiire yönelmiştir. anlayış, sanat alanında bir hayli taraftar bulmuştur.----,
B) Rusya’daki öğrenim yıllarında fütürist şair Mayakov- bu anlayışın başarılı bir temsilcisidir.
ski’nin sanat görüşünü benimsemiştir.
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdaki yazarlardan
C) Öz, biçim ve tema bakımından yeni şiirleriyle top-
hangisi getirilemez?
lumcu şiirin öncüsü olmuştur.
D) Sanat adlı şiiri, memleket edebiyatının bir bildirisi ni- A) Nâzım Hikmet
teliğindedir.
B) Süreyya Berfe
E) Şiir dışında roman, tiyatro, masal, mektup gibi tür-
C) İsmet Özel
lerde eserler vermiştir.
D) Turgut Uyar
E) Ataol Behramoğlu

8. Aşağıda verilenlerden hangisi Ceyhun Atuf Kansu’nun

edebî kişiliğiyle ilgili değildir?

A) Şiirlerinde toplumsal sorunlara ağırlık vermiştir. 11. Aşağıdakilerden hangisi şiir türünde yazılmış bir ya-
Tandem Yayınları

B) Halk dilinden, halk söyleyişlerinden geniş biçimde pıt değildir?

yararlanmıştır.
A) Bağbozumu Sofrası
C) Yazınımızda çocuk acılarını anlatan ilk şair olarak ka-
bul edilir. B) Sondan Başa

D) Anadolu insanının sevinçlerini, acılarını ve yaşama C) Damda Deli Var

savaşını coşkulu bir söyleyişle dile getirmiştir. D) Mau Mau
E) İtalya’daki mizah hikâyeleri yarışmasında dünya bi- E) Sesini Kaybeden Şehir
rinciliği kazanarak Altın Palmiye ödülü almıştır.

9. Aşağıdaki sanatçılardan hangisi mizah-hiciv edebi- 12. Aşağıdakilerden hangisi toplumcu şiirin şekil ve içe-
yatı içinde değerlendirilemez? rik özelliklerine uygun şiir yazan bir şair değildir?

A) Muzaffer İzgü A) Ömer Faruk Toprak

B) Aziz Nesin B) Halit Fahri Ozansoy
C) Ahmet Arif C) A. Kadir
D) Rıfat Ilgaz D) Mehmet Başaran
E) Refik Halit Karay E) Niyazi Akıncıoğlu

1-B 2-E 3-B 4-A 5-C 6-E 7-D 8-E 9-C 10-D 11-C 12-B

14 Edebiyat
 Sınav Tadında
1. Nazım Hikmet’in aşağıdaki eserlerinden hangisinin 4. Aşağıdakilerin hangisi İkinci Yeni sonrası toplumcu
türü farklıdır? şairlerin eserlerini yayımladıkları dergilerden biri de-
ğildir?
A) 835 Satır
B) Yusuf ile Menofis A) Yeni Gerçek

C) Taranta-Babu’ya Mektuplar B) And

D) Memleketimden İnsan Manzaraları C) Militan

E) Benerci Kendini Niçin Öldürdü D) Halkın Dostları

E) Diriliş

2. Attila İlhan ile ilgili olarak aşağıdakilerin hangisi söy- 5. Aşağıdakilerden hangisi Maviciler topluluğunun bir
lenemez? özelliği değildir?

A) Yazım kurallarını reddederek şiirlerinde büyük harf A) İçerikte toplumcu gerçekçi kuşak ile biçimde İkinci
kullanmamıştır. Yeni akımı arasında özellikler taşıyan isimlerden oluş-
Tandem Yayınları

B) Ağırlıklı olarak aşk, intihar, ölüm, kavga, kahraman- maktadır.

lık vs. temalarını işlemiştir. B) Şiirin basit olamayacağını, zengin benzetmeli, derin
C) Şiirde toplumcu gerçekçi anlayış ile divan şiiri este- olması gerektiğini savunmuşlardır.
tiğini birleştirmek istemiştir. C) Garip Akımı’nın ve II. Yeni’nin şiir anlayışlarına karşı
D) Garip şiirine karşı çıkarak İkinci Yeni’nin öncü şairle- çıkmışlardır.
rinden biri olmuştur. D) Serbest ölçünün ahenk sağlamada yetersiz oldu-
E) Şiirlerinde konuşma diline, argoya, halk deyimlerine ğunu savunmuşlardır.
geniş yer vermiştir. E) Sosyal realizm anlayışını yansıtan şiirler yazmışlar-
dır.

3. İkinci Yeni sonrası toplumcu şiirle ilgili olarak aşağı- 6. Aşağıdakilerden hangisi 1940 - 1960 yıllarında top-
dakilerden hangisi yanlıştır? lumcu şiir anlayışını öne çıkaran sanatçılardan biri
değildir?
A) Karamsarlık yerine umudu, yaşama direncini aşıla-
yan şiirler yazılmıştır. A) Sedat Umran
B) Halkın zevkine seslenebilmek için geleneksel halk B) Cahit Irgat
şiiri biçimleri kullanılmıştır. C) Suat Taşer
C) Şiirde, ses, imge gibi ögelerin yerini slogana yakla- D) Rıfat Ilgaz
şan söyleyiş almıştır.
E) Enver Gökçe
D) Şiir, siyasal mücadelenin bir aracı olarak görülmüş-
tür.
E) Zaman zaman İkinci Yeni şiirindekine benzer imge
ve çağrışımlardan yararlanılmıştır.

Edebiyat 15
 Sınav Tadında
7. (I) Maviciler, Garipçilerin savunduğu birçok görüşe karşı
çıkmışlardır. (II) Serbest yazmalarına rağmen gelenek-
sel şiir özelliklerimize dair unsurlardan da faydalanıp ka-
fiyeye, ahenge önem vermişlerdir.(III) Şiirin bütünüyle
açık olamayacağını, anlam kapalılığının şiiri düzyazıdan
ayıran önemli bir faktör olduğu görüşünü savunmuşlar-
dır.(IV) Şiirde şairaneliğe, duyguya ve sanatkâraneliğe
değer verilmesi gerektiğini dile getirmişlerdir.(V) Meh-
met Çınarlı, Yavuz Bülent Bakiler, İlhan Gencer gibi sa-
natçılar bu akımın en önemli temsilcileridir.
Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisinde bir
bilgi yanlışı vardır?
A) III  B) IV  C) V  D) I  E) II
8. Aşağıdakilerden hangisi, şiir türünde yazılmış bir ya-
pıt değildir?
A) Bağbozumu Sofrası
B) Sondan Başa
C) Damda Deli Var
Tandem Yayınları
D) Mau Mau
E) Sesini Kaybeden Şehir
9. Ben halkımın sanatçısıyım. Gerçek şair kendi aşkı, kendi
mutluluğu ve acısıyla uğraşmaz. Onun şiirlerinde halkı-
nın nabzı atmalıdır. Şair başarılı olmak için yapıtlarında
maddi yaşamı aydınlatmak zorundadır. Gerçek yaşam-
dan kaçan ve onunla bağıntısız konuları işleyen biri, bana
göre sanatı anlamamıştır.
Bu görüşleri benimseyen bir sanatçıyla ilgili olarak
aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?
A) Yedi Meşaleciler topluluğunun sanatta içtenlik ve sü-
rekli yenilik ilkesine bağlıdır.
B) Gerçeküstücü anlayıştan etkilenen İkinci Yeni toplu-
luğunun temsilcilerindendir.
C) Garip şiirinin dışında, kendine özgü, imgeli ve çağ-
rışımlı bir dil arayışında olan bağımsız bir şairdir.
D) Sanatta milliliği, kültürel değerlere bağlılığı öne çı-
karmayı amaçlayan Hisarcılar hareketinin üyesidir.
E) Toplum için sanat anlayışını egemen kılmayı amaçla-
yan toplumcu gerçekçi bir anlayışla şiirler yazmıştır.
1-B 2-D 3-B 4-E 5-D 6-A
16
10. Yirminci yüzyılın başlarında, neredeyse tüm dünyada eş-
zamanlı olarak gelişen siyasal ve toplumsal hareketlere
bağlı olarak yeni bir edebiyat akımı doğar. Toplumsal
gerçekçilik adı verilen bu akım; şiirden, edebiyatın ve sa-
natın her alanına, geniş bir yelpazede etkisini gösterir.
Aşağıdakilerden hangisi parçada sözü edilen edebi-
yat anlayışının özelliklerinden biri değildir?
A) Toplumcu bilinci oluşturmak için bireyin iç dünyası
sanatçının öncelikli uğraş alanı olmuştur.
B) Şiirde biçimden çok içeriğe önem verilmiş, bu ne-
denle de ölçüsüz, uyaksız şiirler yazılmıştır.
C) Sanat yapıtı belli bir teze dayanmış ve bu tez okura
aşılanmaya çalışılmıştır.
D) Kitleye hitap edildiği için söylev üslubundan yararla-
nılmıştır.
E) Sanatçılar genel olarak Marksist ideoloji ve fütürist
akım etkisiyle hareket etmiştir.
11. Necip Fazıl ve Nazım Hikmet’le ilgili verilen aşağıda-
ki yargılardan hangisi yanlıştır?
A) Hem bireysel hem toplumsal nitelikli yapıtlar vermiş-
lerdir.
B) Şiirinde halk şiiri anlayışını sürdürmüşlerdir.
C) Şiir dışındaki türlerde de yapıtları vardır.
D) Sanat anlayışları ve düşünceleriyle geniş kesimleri
etkilemişlerdir.
E) Düşünce ayrılıkları nedeniyle aralarında sert tartış-
malar yaşanmıştır.
12. Aşağıdakilerin hangisi toplumcu şairlerin özellikle-
rinden biri değildir?
A) Geleneksel şiir anlayışını reddetmeleri
B) Toplum için sanat ilkesini benimsemeleri
C) Yapıtlarında konuşma dilindeki sözcükleri kullanma-
ları
D) İmge ve çağrışım yönünden zengin şiirler yazmaları
E) Şiirlerinde söylev dilinden faydalanmaları
7-C 8-C 9-E 10-A 11-B 12-D
Edebiyat
AYT fasikül 16

Tandem Yayınları

Edebiyat
Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı
Cumhuriyet Dönemi Türk Şiiri
Milli Edebiyat Anlayışını Yansıtan Şiir
Beş Hececiler - Hisarcılar
Kazanımlar
• Cumhuriyet Dönemi Türk şiirinde Millî Edebiyat
anlayışını yansıtan şiirin özelliklerini fark eder,
sanatçılarını tanır.
ıralnıyaY mednaT

• Cumhuriyet Dönemi Türk şiirinde Millî Edebiyat

anlayışını yansıtan Beş Hececileri bilir, sanatçılarını
öğrenir.

• Cumhuriyet Dönemi Türk şiirinde Millî Edebiyat

anlayışını yansıtan Hisarcıları tanır, sanatçılarını
öğrenir.
 8. ÜNİTE AYT FASİKÜL 16
MİLLÎ EDEBİYAT ANLAYIŞINI YANSITAN ŞİİR - BEŞ HECECİLER- HİSARCILAR

Millî Edebiyat Anlayışını Yansıtan Şiir

ÂÂ Kurtuluş Savaşı’nın etkilerinin sürdüğü dönemde ortaya 1. ÇÖZÜMLÜ SORU
çıkmış, dünyadaki milliyetçilik akımından etkilenmiştir. Edebiyatımızda bazı sanatçılar eserlerinde işledikleri konulara
Millî Edebiyat Anlayışını Yansıtan Şiirin Özellikleri göre takma isimlerle anılır olmuştur. Masalcı Baba, Bayrak Şa-
ÂÂ Yabancı sözcükler yerine mümkün olduğunca bu sözcük- iri, Halikarnas Balıkçısı, Destan Şairi, Evler Şairi... bunlardan
lerin Türkçe karşılıkları kullanılmıştır. bazılarıdır.
ÂÂ Hece vezni kullanılmış, millî konulara yer verilmiş, millî duy-
gular ön plana çıkarılmıştır. Aşağıdakilerden hangisi, bu parçada takma isimleri belir-
ÂÂ Bu şairler şiirlerini Kültür Haftası, Hisar, Çınaraltı gibi dergi- tilen sanatçılardan biri değildir?
lerde yayımlamışlardır.
ÂÂ Cumhuriyet Dönemi’nde millî edebiyat anlayışını Beş He- A) Arif Nihat Asya (Bayrak Şairi)
ceciler ve Hisarcılar devam ettirmiştir. B) Behçet Necatigil (Evler Şairi)
Millî Edebiyat Anlayışını Yansıtan Şiirin Temsilcileri C) Cevat Şakir Kabaağaçlı (Halikarnas Balıkçısı)
ÂÂ Arif Nihat Asya
D) Faruk Nafiz Çamlıbel (Destan Şairi, Fazıl Hüsnü Dağlar-
ÂÂ Orhan Şaik Gökyay
ca’dır. Cevap D)
ÂÂ Kemalettin Kamu
E) Eflatun Cem Güney (Masalcı Baba)
ÂÂ Behçet Kemal Çağlar
ÂÂ Ömer Bedrettin Uşaklı
Orhan Şaik Gökyay (1902-1994)
ÂÂ Bedri Rahmi Eyüboğlu
ÂÂ Bu Vatan Kimin şiiri çok ünlüdür.
ÂÂ Cahit Külebi
ÂÂ Aruzla şiirler yazmış, sonraları âşık tarzına
ÂÂ Zeki Ömer Defne
Tandem Yayınları

uygun, çoğunlukla ulusal konuları işleyen

ÂÂ Şukûfe Nihal Başar lirik şiirler kaleme almıştır.
ÂÂ Halide Nusret Zorlutuna ÂÂ 1940’lardan sonra edebiyat tarihi, folklor ve
ÂÂ Necmettin Halil Onan halk edebiyatı araştırmalarına yönelmiştir.
ÂÂ Niyazi Yıldırım Gençosmanoğlu ÂÂ Kendi şiirlerini kitap olarak yayımlamamıştır.
ÂÂ Hüseyin Nihal Atsız
Eserleri:
ÂÂ Ali Mümtaz Arolat ÂÂ Dedem Korkut’un Kitabı, Bugünkü Dille Dede Korkut Ma-
ÂÂ İbrahim Alaattin Gövsa salları, Katip Çelebi Hayatı-Şahsiyeti- Eserleri, Kâtip Çele-
ÂÂ Ahmet Kutsi Tecer bi’den Seçmeler, Kâbusname: İnceleme- derleme-sadeleş-
tirme
Arif Nihat Asya (1904-1975)
ÂÂ Destursuz Bağa Girenler: Eleştiri
ÂÂ Edebiyatımızda Bayrak Şairi olarak tanın-
mıştır. Kemalettin Kamu (1901-1948)
ÂÂ Halk ve divan şiiri biçimlerinin yanında mo- ÂÂ Kurtuluş Savaşı sırasındaki şiirleriyle dikkat
dern şiir biçimlerini de kullanmıştır. çekti.
ÂÂ Şiirlerinde aruz ve hece ölçüsünü başarıyla ÂÂ Millî Mücadele Dönemi’nden sonraki şiirle-
kullanmanın yanı sıra serbest şiirler de yaz- rinde aşk, gurbet, yalnızlık gibi konuları iş-
mıştır. ledi.
ÂÂ Şiirlerinde genellikle; yurt, millet, bayrak sev- ÂÂ Hecenin en çok 11’li kalıbını kullanmış ve
gisi, kahramanlık, tarih duygusu, din, aşk, yalın bir dille şiirler yazmıştır.
tabiat ve memleket güzellikleri gibi temaları ÂÂ “Bingöl Çobanları, Gurbet, Kimsesizlik” gibi şiirleriyle ta-
dile getirmiştir. nınmış, “gurbet şairi” olarak adlandırılmıştır.
ÂÂ Son şiirlerinde mistisizme yönelmiştir. ÂÂ Şiirleri ölümünden sonra Kemalettin Kamu, Hayatı, Şahsi-

Eserleri: yeti ve Şiirleri adlı kitapta toplanmıştır.

ÂÂ Bir Bayrak Rüzgâr Bekliyor, Heykeltıraş, Rubaiyat-ı Arif, Behçet Kemal Çağlar (1908-1969)
Kökler ve Dallar, Kıbrıs Rubaileri, Dualar ve Aminler, Kova ÂÂ Halk şiiriyle ilgilenmiş, bu tarz şiirlerinde An-
Burcu, Kubbe-i Hadra, Avrupa’dan Rubailer, Basamaklar: karalı Âşık Ömer mahlasını kullanmıştır.
Şiir ÂÂ Şiirlerinde ulusal duyguları, Atatürk, yurt ve
ÂÂ Yastığımın Rüyası, Ayetler: Mensur şiir vatan sevgisi gibi konuları işlemiştir.
ÂÂ Kanatlar ve Gagalar, Enikli Kapı, Terazi Kendini Tartmaz, Ara- ÂÂ Beş Hececilerden Faruk Nafiz Çamlıbel ile
mak ve Söyleyememek, Kanatlarını Arayanlar: Düzyazı birlikte Onuncu Yıl Marşı’nı yazmıştır.

Edebiyat 3
 Milli Edebiyat Anlayışını Yansıtan Şiir FASİKÜL 16
Eserleri: Eserleri:
ÂÂ Erciyes’ten Kopan Çığ, Burada Bir Kalp Çarpıyor, Benden ÂÂ Yıldızlar ve Gölgeler, Hazan Rüzgârları, Gayya, Su, Sıla Yol-
İçeri: Şiir ları, Sabah Kuşları, Yerden Göğe: Şiir
ÂÂ Çoban, Atilla: Oyun ÂÂ Renksiz Istırap, Çöl Güneşi, Yakut Kayalar, Yalnız Dönüyo-
ÂÂ Hür Mavilikte: Gezi yazısı rum, Domaniç Dağlarının Yolcusu, Çölde Sabah Oluyor:
Roman
Ömer Bedrettin Uşaklı (1904-1946) ÂÂ Tevekkülün Cezası: Öykü
ÂÂ Anadolu’da görev yaptığı yöreleri, kişisel iz- ÂÂ Finlandiya: Gezi yazısı
lenimleriyle şiirlerine yansıtmıştır.
ÂÂ Döneminde “Anadolu Şairi” olarak ünlen-
Halide Nusret Zorlutuna (1901-1984)
ÂÂ Git Bahar adlı şiirinde 30 Ekim 1918 tarihin-
miştir.
de imzalanan Mondros Mütarekesi’yle
ÂÂ Sade bir söyleyişi vardır.
memleketin içine düştüğü karanlık hali an-
ÂÂ Şiirlerinin önemli bir bölümü bestelenmiş-
latmıştır.
tir. ÂÂ Milli edebiyat anlayışını yansıtan şiirlerinde,
ÂÂ Yıldızların Altında, Eğilmez Başın Gibi ve Kapıldım Gidiyo-
geleneksel ölçü ve anlayışa bağlı kalmıştır.
rum bestelenen şiirlerinden bazılarıdır. ÂÂ Kadın duyarlılığını işlediği şiirlerinin yanı sıra hikâye,
ÂÂ Deniz Sarhoşları, Deniz Hasreti, Yayla Dumanı, Sarıkız Mer-
ÂÂ roman türlerinde eserler yazmıştır.
merleri: Şiir
Eserleri:
Bedri Rahmi Eyuboğlu (1911-1975) ÂÂ Geceden Taşan Dertler, Yayla Türküsü, Yurdumun Dört Bu-
ÂÂ Ressam olan sanatçının halk edebiyatına cağı, Ellerim Bomboş: Şiir
duyduğu hayranlık, şiirlerine yansımıştır. ÂÂ Küller, Sisli Geceler, Beyaz Selvi: Roman
ÂÂ Şiirleri, resimleriyle büyük bir benzerlik gös- ÂÂ Büyük Anne, Aydınlık Kapı: Öykü
terir.
ÂÂ Akıcı bir dille yazdığı gezi ve deneme türün-
2. ÇÖZÜMLÜ SORU
deki eserlerinde halk kültürü, halk sanatı
konularındaki görüşlerini sergilemiştir. Aşağıdakilerin hangisinde açıklamalar, ayraç içinde veri-
Tandem Yayınları

Eserleri: len sanatçıyla ilgili değildir?

ÂÂ Yaradana Mektuplar, Karadut, Tuz, Dol Karabakır Dol, Yaşa-
dım, Üçü Birden, Dördü Birden: Şiir
ÂÂ Canım Anadolu, Tezek: Gezi yazısı
ÂÂ Deli fişek: Düzyazılarını içerir.
Cahit Külebi (1917-1997)
ÂÂ Şiirlerinin özü itibariyle milli romantik bir şa-
irdir.
ÂÂ Şiirlerinde merkeze aldığı Anadolu insanı-
nın hayatını bütün yönleriyle kucaklamıştır.
Eserleri:
ÂÂ Adamın Biri, Rüzgâr, Atatürk Kurtuluş Sava-
şı’nda, Yeşeren Otlar, Süt, Güz Türküleri, Yangın: Şiir
Zeki Ömer Defne (1903-1992)
ÂÂ Şiirlerini, günlük hayatın yanında halk ede-
biyatı geleneğinden aldığı unsurlarla zen-
ginleştirmiştir.
ÂÂ Şiir dili bakımından zengin bir şairdir.
ÂÂ Şiirlerini Denizden Çalınmış Ülke, Sessiz Ne-
hir ve Kardelenler adıyla kitaplaştırmıştır.
A) Doğayı izlenimci bir gözle, ülke gerçeklerini ve bireysel
duygulanışları içli bir duyarlılığın sezgileriyle şiirinde yan-
sıtmıştır. Döneminde “Anadolu şairi” olarak ünlenmiştir.
(Ömer Bedrettin Uşaklı)
B) Kurtuluş Savaşı yıllarındaki şiirleriyle dikkat çekmiştir. İlk
şiirlerinde vatan sevgisi, Milli Mücadele yılları; sonraki şi-
irlerinde aşk, gurbet, yalnızlık gibi konuları işlemiştir. (Ke-
malettin Kamu)
C) Hazan Rüzgârları adlı kitabındaki şiirlerinde aruz veznini
bırakıp hece ölçüsünü kullanan şair, daha çok kadın, yurt
sorunları ve aşk konularını işledi. (Şukûfe Nihal Başar)
D) Halk şiiriyle ilgilenmiş, bu tarz şiirlerinde Ankaralı Âşık
Ömer mahlasını kullanmıştır. Benden İçeri şiir kitabıdır.
(Cahit Külebi) - Benden İçeri Behçet Kemal Çağlar’ın ese-
ridir. Cevap D-
E) Mondros Mütarekesi’yle memleketin içine düştüğü ka-
ranlık hâli anlattığı Git Bahar adlı şiiriyle ünlenmiştir. (Ha-
lide Nusret Zorlutuna)

Necmettin Halil Onan (1902-1968)

Şükûfe Nihal Başar (1896-1973) ÂÂ Yahya Kemal’den etkilenmiş ve onun çizgi-
ÂÂ Hece ölçüsüyle şiirler yazmıştır.
sinde şiirler yazmıştır.
ÂÂ Şiirlerine lirizm ve kadınsı bir içtenlik ege- ÂÂ Dur Yolcu adlı şiiriyle tanınmıştır.
mendir.
Eserleri:
ÂÂ Milli uyanış hareketi içinde de yer almış, Fa-
ÂÂ Çakıl Taşları, Bir Yudum Daha: Şiir
tih Mitingi’nde etkileyici bir konuşma yap-
ÂÂ İşleyen Yara, Kolejli Nereye: Roman
mıştır.

4 Edebiyat
 Milli Edebiyat Anlayışını Yansıtan Şiir FASİKÜL 16
Niyazi Yıldırım Gençosmanoğlu (1929-1992) ÂÂ Orta oyunu tekniklerini kullanarak yazdığı ve Batı’ya öze-
ÂÂ Türk şiirinin destan türünde güçlü bir tem- nenleri eleştirdiği, eski bir İstanbul mahallesini, bütün ha-
silcisidir. vası, kişileri, töreleri ile tanıttığı Köşebaşı ve Köroğlu Des-
ÂÂ Geçmiş zamanlan şiirini günümüze yeni ne- tanı’ndan esinlenerek yazdığı Koçyiğit Köroğlu adlı man-
sil üzerinde Türk destan devrinin ulusal bi- zum piyesi, edebiyatımızın önemli örneklerindendir.
lincini uyandırmak istemiştir. Eserleri:
ÂÂ İslamiyet öncesi ve sonrası Türk tarihini ko- ÂÂ Şiirler: Şiir
nu alan manzum destanlar yazmıştır. ÂÂ Koçyiğit Köroğlu, Köşebaşı, Satılık Ev, Bir Pazar Günü: Ti-
Eserleri: yatro
ÂÂ Bozkurtların Ruhu, Gençosman Destanı, Kürşad İhtilali Des-
tanı, Malazgirt Destanı, Bozkurtların Destanı, Kopuzdan Ez- 3. ÇÖZÜMLÜ SORU
giler, Salur Kazan Destanı, Boğaç Han Destanı, Destanlar- İlk şiirlerini Dergâh ile Milli Mecmua’da yayımladı. Hecenin
da Uyanmak, Destanlar Burcu: Şiir beş şairine bağlanmayarak sanatını tek başına kurdu. İçten-
Hüseyin Nihal Atsız (1905-1975) likli ve ince, duygusal yönü ağır basan memleket şiirleriyle ta-
ÂÂ Türkçü-milliyetçi söylemli şiirlerini hitabet nındı; hece ölçüsüne yeni olanaklar aradı. Halk edebiyatıyla
üslubuyla yansıtmıştır. ilgili kimi çalışmalarda bulundu. Şiirleri Şiirler adlı kitapta top-
ÂÂ Şiirlerinde hece veznini kullanan şair, öğüt
landı. Koçyiğit Köroğlu, Köşebaşı gibi piyesleri, tiyatrolarda il-
veren destansı parçalar yazmıştır.
giyle izlendi.
Eserleri:
ÂÂ Yolların Sonu: Şiir Burada sözü edilen sanatçı aşağıdakilerden hangisidir?
ÂÂ Deli Kurt, Ruh Adam, Bozkurtların Ölümü, Bozkurtlar Dirili-
A) Ahmet Hamdi Tanpınar
yor: Roman
B) Faruk Nafiz Çamlıbel
Ali Mümtaz Arolat (1897-1967) C) Orhan Seyfi Orhon
ÂÂ Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı’nda Mil-
D) Enis Behiç Koryürek
li Edebiyat zevk ve anlayışını sürdüren şa-
E) Ahmet Kutsi Tecer
Tandem Yayınları

irler arasında yer alır.

ÂÂ Tabiat ve aşk temalarını işleyen hece ölçü- (Şiirler- Koçyiğit Köroğlu- Köşebaşı adlı eserler, Ahmet
sündeki şiirleriyle tanınır. İlk şiirlerinde he- Kutsi Tecer’e aittir. Cevap E) ÖSYM
ce vezniyle sonrakilerde serbest vezinle şi-
irler yazar. 4. ÖĞRETEN SORU
ÂÂ Sembolizm’den etkilenen sanatçı, Türk edebiyatının ilk
Aşağıdaki dizelerden hangisi “Millî Edebiyat anlayışını yan-
sembolist şairleri arasında yer alır. sıtan şiir” anlayışıyla yazılmamıştır?
ÂÂ Musiki de şiirlerinde önemli bir yer tutar.

Eserleri: A) Erzurum’dan kalkar bir uçak

ÂÂ Bir Gemi Yelken Açtı, Hayâl İkliminden Dönen Diyor ki: Şiir Hay benim yoksul memleketim
Can verme sırrına erenlerindir
İbrahim Alaattin Gövsa (1888-1949)
B) Eğilmez başımıza taç yaptık hürriyeti
ÂÂ Bir pedagog şair olarak çocuk şiirleri yaz-
Zaferle kalbimize yazdık Cumhuriyet’i
mıştır.
C) Sabah olmasın, günler doğmasın ne çıkar
ÂÂ Biyografiler kaleme almış, eğitimle ilgili ki-
Yurda ay yıldızının ışığı yeter
taplar yazmış ve ansiklopedik yayınlar ha-
zırlamıştır. D) Orda bir köy var uzakta
O köy bizim köyümüzdür
Eserleri:
E) Suyu mu çekilmiş bulutların
ÂÂ Çocuk Şiirleri, Güttüğü, Çanakkale İzleri, Acılar, Söz Oyun-
Dönmüşsün kuruyan ırmaklara
ları: Şiir

Ahmet Kutsi Tecer (1901-1967) 5. ÖĞRETEN SORU

ÂÂ Âşık Veysel’in edebiyatımızda tanınmasına
Cumhuriyet Dönemi’nde Millî Edebiyat anlayışını yansıtan
katkıda bulunmuştur.
şairler, ----.
ÂÂ İlk şiirlerinde bireysel temaları işlemiş; da-
ha sonra halk kültürünün zengin kaynakla- Bu cümle aşağıdakilerden hangisiyle sürdürülemez?
rıyla tanışmasıyla, ülke ve toplum sorunla-
rına yönelmiştir. A) ağırlıklı olarak hece ölçüsünü kullanmışlardır
ÂÂ Hece ölçüsüne yeni biçimler aramış, âşık tarzı söyleyişe B) sürrealizm ve dadaizm akımlarından etkilenmişlerdir
yönelmiştir. C) konuşma dilinden yararlanmışlardır
ÂÂ Türk halk şiirinden yararlanarak şiirler yazmıştır.
D) milliyetçilik düşüncelerinden etkilenmişlerdir
ÂÂ Orda Bir Köy Var Uzakta adlı şiiri meşhurdur.
E) süslü ve sanatlı söyleyişten uzak durmuşlardır

Edebiyat 5
 Milli Edebiyat Anlayışını Yansıtan Şiir FASİKÜL 16
Beş Hececiler Topluluğu
7. ÇÖZÜMLÜ SORU

Aşağıdakilerden hangisi “Hecenin beş şairi”nden biri de-

ğildir?

A) Yusuf Ziya Ortaç

ÂÂ Milli Mücadele yıllarında şiire başlayan topluluk, şiirlerinde B) Faruk Nafiz Çamlıbel
Anadolu’yu ve Anadolu insanını işlemiştir. C) Halit Fahri Ozansoy

Beş Hececilerin Özellikleri D) Enis Behiç Koryürek

ÂÂ Memleket sevgisi, yurt güzellikleri, kahramanlık ve yiğitlik, E) Kemalettin Kamu
işledikleri başlıca konulardır. (Kemalettin Kamu, Millî Edebiyat anlayışını sürdüren şa-
ÂÂ Hecenin beş şairi diye anılan bu sanatçılar (Faruk Nafiz irlerden. Cevap E)
Çamlıbel, Yusuf Ziya Ortaç, Enis Behiç Koryürek, Halit Fah-
ÖSYM
ri Ozansoy ve Orhan Seyfi Orhon), Milli Edebiyat akımın-
dan özellikle Ziya Gökalp’in düşüncelerinden etkilenerek Faruk Nafiz Çamlıbel (1898-1973)
aruz ölçüsünü bırakarak şiirlerinde hece ölçüsünü kullan- ÂÂ İlk şiirlerini aruz ölçüsüyle yazmış, Milli Ede-
maya başlamışlardır. biyat akımından etkilenmiş ve hece ölçü-
ÂÂ İlk şiirlerde aruz ölçüsü kullanılmış, daha sonra hece ölçü- süyle yazmaya başlamıştır.
sü kullanılmaya başlanmıştır. ÂÂ Eserlerinde Anadolu’yu işleyerek Milli Ede-

ÂÂ Şiirde sade ve özentisiz bir üslup benimsenmiş, yapma-
cıklıktan uzak durulmuştur.
ÂÂ Şiirlerde memleket sevgisi, yurt güzellikleri, kahramanlık
ve yiğitlik gibi konular ele alınmıştır.
biyat akımının memleketçi duyarlılığını çe-
şitlendirmiştir.
ÂÂ Coşkun bir lirizmle aşk şiirleri yazmıştır.
ÂÂ Han Duvarları şiiri, Anadolu’nun güzelliklerini anlattığı,

ÂÂ Ulusal-yerel sanat ve tarih motifleriyle örülü bir memleket önemli şiirlerinden biridir.
edebiyatı meydana getirilmeye çalışılmıştır. ÂÂ Sanat adlı şiirinde, memleket edebiyatının felsefesini orta-
ya koymuştur.
Tandem Yayınları

ÂÂ Şairler, hece ölçüsünün değişik kalıplarını kullanarak ser-

best müstezat yazmayı denemişlerdir. ÂÂ Çoban Çeşmesi adlı şiir kitabında Anadolu insanının yaşa-

ÂÂ Şiirlerde dörtlük esasına bağlı kalınmamış, hece ölçüsü- mına eğilmiştir.

nün duraklarında bazı değişiklikler yapılmış, yeni biçimler
geliştirilmiştir.
ÂÂ Sanatçılar; bir olayı, bir hikâyeyi anlatmak için uzun şiirler
yazmış, düzyazıdaki söz dizimini şiire getirmişlerdir.
Eserleri:
ÂÂ Han Duvarları, Dinle Neyden, Çoban Çeşmesi, Şarkın Sul-
tanları, Gönülden Gönüle, Bir Ömür Böyle Geçti, Elimle Seç-
tiklerim, Suda Halkalar, Heyecan ve Sükûn, Zindan Duvar-
ları: Şiir
ÂÂ Özyurt, Canavar, Akın, Kahraman: Tiyatro
ÂÂ Yıldız Yağmuru: Roman

6. ÇÖZÜMLÜ SORU 8. ÇÖZÜMLÜ SORU

Cumhuriyet’in ilanından 1940’lara kadar şiirimizin dört yöne- 1926 yılında Hayat dergisinde yayımlanan Sanat başlıklı şiir,
liminden biri olan Beş Hececiler, halk şiirinin dış yapısını, özel- memleketçi edebiyatımızın ilk bildirisi sayılabilir. Türk edebi-
likle ölçü ve uyak düzenini benimsediler. Böylelikle halk şiiri- yatının o dönemde nasıl bir rota izlemesi gerektiğini ortaya
nin dünyasına ulaşabileceklerini sandılar. Dil açısından arı, koyan bu şiir, ---- “bireysel” sanat anlayışından “toplumcu” sa-
açık bir söyleyişe yöneldiler. Ürettikleri şiirler ise kalıplaşmış nat anlayışına geçtiğinin de bir göstergesidir. Şiirde, yerli ve
bir yapı içinde kaldı. millî sanat anlayışımız, Batı sanat zevkinden üstün tutulmuş
ve Batı taklitçisi aydınlar eleştirilmiştir.
Aşağıdakilerden hangisi bu anlayışa bağlı kalarak şiir ya-
zanlardan biri değildir? Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi
getirilmelidir?
A) Faruk Nafiz Çamlıbel
B) Orhan Seyfi Orhon A) Enis Behiç Koryürek’in
C) Ceyhun Atuf Kansu B) Orhan Seyfi Orhon’un
(Ceyhun Atuf Kansu, toplumcu gerçekçi sanatçılardan- C) Faruk Nafiz Çamlıbel’in
dır. Cevap C) (Sanat şiiri Faruk Nafiz Çamlıbel’e aittir. Cevap C )
D) Enis Behiç Koryürek D) Yusuf Ziya Ortaç’ın
E) Yusuf Ziya Ortaç E) Halit Fahri Ozansoy’un
ÖSYM ÖSYM
6 Edebiyat
 Millî Edebiyat Anlayışını Yansıtan Şiir - Beş Hececiler FASİKÜL 16
Enis Behiç Koryürek (1892-1949) Eserleri:
ÂÂ Ziya Gökalp’in etkisiyle Milli Edebiyat akı- ÂÂ Akından Akına, Bir Rüzgâr Esti, Yanardağ, Aşıklar Yolu, Bir
mını benimsemiş ve hece ölçüsüyle şiirler Selvi Gölgesi, Cenk Ufukları, Kuş Cıvıltıları (Çocuk Şiirleri):
yazmaya başlamıştır. Şiir
ÂÂ Aruz ölçüsüyle aşk konusunda şiirler yaz- ÂÂ Binnaz, Kördüğüm, Nikâhta Keramet: Tiyatro
mıştır. ÂÂ Şeker Osman, Kürkçü Dükkânı: Roman
ÂÂ Hece ölçüsü üzerinde çalışarak bazı durak ÂÂ Portreler, Bizim Yokuş: Anı
değişikliklerini, aynı şiirde çeşitli hece kalıplarını kullanma-
yı denemiştir.
ÂÂ Hece ölçüsündeki kalıpların yapısında değişiklikler ile ser-
best ölçüye geçiş çalışmaları yapmıştır. 9. ÇÖZÜMLÜ SORU
ÂÂ Gemiciler şiiriyle Türk denizcilerini anlatmıştır.
Aşağıdakilerin hangisinde bir bilgi yanlışı vardır?
ÂÂ Ömrünün sonuna doğru mistik şiire yönelmiştir.

Eserleri: A) Hece ölçüsünü ve konuşulan Türkçeyi büyük bir başarı

ÂÂ Miras, Güneşin Ölümü, Varidat-ı Süleyman: Şiir
ile kullanan Halit Fahri Ozansoy’un şiir kitaplarından ba-
Halit Fahri Ozansoy (1891-1971) zıları; Rüya, Efsaneler, Hep Onun İçin ve Sonsuz Gecele-
ÂÂ Milli Edebiyat akımından etkilenmiş Aruza rin Ötesinde’dir
Veda adlı şiiriyle aruz ölçüsünü bırakıp he- B) Genellikle kendi duygularını işleyen Orhan Seyfi Orhon
ce ölçüsüyle şiir yazmaya başlamıştır.
şiirlerini; Fırtına ve Kar, Peri Kızı ile Çoban Hikâyesi, Gö-
ÂÂ Şiirlerinde, konuşulan Türkçeyi başarıyla
nülden Sesler ve O Beyaz Bir Kuştu adlı eserlerinde top-
kullanmış, genellikle egzotik anlatıma, hü-
lamıştır.
zün ve melankoli gibi bireysel duygulara,
C) Enis Behiç Koryürek’in en ünlü şiirleri millî heyecanlarla
aşk ve kadın temalarına yer vermiştir.
yüklü epik şiirleridir, Miras ve Vâridât-ı Süleyman adlı şiir
Eserleri:
kitapları vardır.
ÂÂ Rüya, Efsaneler, Cenk Duyguları, Paravan, Sulara Dalan
Gözler, Sonsuz Gecelerin Ötesinde, Hep Onun İçin, Gülis- D) Yusuf Ziya Ortaç’ın, şiirlerini topladığı kitaplardan bazı-
Tandem Yayınları

tanlar Harabeler: Şiir ları; Akından Akına, Cenk Ufukları, Âşıklar Yolu ve Bir Rüz-
ÂÂ Baykuş, Nedim, Hayalet, İlk Şair: Oyun gâr Esti’dir.
ÂÂ Âşıklar Yolunun Yolcuları: Roman E) Yalnızca hece ölçüsünü kullanan Faruk Nafiz Çamlıbel,
ÂÂ Edebiyatçılar Geçiyor, Darülbedayi Devrinin Eski şiirlerini Bir Gemi Yelken Açtı, Yayla Türküsü ve Yurdumun
ÂÂ Günleri, Eski İstanbul Ramazanları: Anı Dört Bucağı gibi kitaplarda toplamıştır.
(Bir Gemi Yelken Açtı- Ali Mümtaz Arolat’a, Yayla Türküsü
Orhan Seyfi Orhon (1890-1972)
ÂÂ Şiire aruz ölçüsüyle başlamış, Milli Edebi-
ve Yurdumun Dört Bucağı adlı eserler Halide Nusret Zor-

yat’ın etkisinde kalarak hece ölçüsüne dön- lutuna’ya aittir.)

ÖSYM
müştür.
ÂÂ Hece ölçüsü ile yazdığı şiirlerinde yalın bir
dil kullanmıştır.
10. ÇÖZÜMLÜ SORU
ÂÂ Divan şiiri kalıplarını hece ölçüsüne uyarla-
I. Veda Busesi başta olmak üzere birçok şiiri bestelenmiş-
yarak gazel benzeri şiirler yazmıştır.
ÂÂ “Veda Busesi” başta olmak üzere birçok şiiri bestelenmiş- tir. (Orhan Seyfi Orhon)
tir. II. Gemiciler şiiriyle Türk denizcilerini anlatmıştır. (Enis Be-
Eserleri: hiç Koryürek)
ÂÂ Fırtına ve Kar, Gönülden Sesler, Peri Kızı ile Çoban Hikâye- III. Gülmeceyle ilgilenen sanatçı, Akbaba dergisini çıkar-mış-
si, O Beyaz Bir Kuştu, Kervan, İşte Sevdiğim Dünya: Şiir tır.( Yusuf Ziya Ortaç)
Yusuf Ziya Ortaç (1895-1967) IV. Şiirlerini Şarkın Sultanları, Dinle Neyden, Gönülden Gö-
ÂÂ Şiire aruz ölçüsüyle başlamış, sonrasında
nüle kitaplarında toplamıştır. (Faruk Nafiz Çamlıbel)
hece ölçüsünü benimsemiş ve başarılı şiir-
ler yazmıştır. Yukarıdaki numaralanmış cümlelerde aşağıda verilen sa-
ÂÂ Şiirlerinde günlük yaşamın çeşitli görünüm- natçılardan hangisine yönelik bir bilgi yoktur?
lerini sade bir dille işlemiştir.
ÂÂ Hece ölçüsüyle yazdığı Binnaz adlı oyunu, A) Orhan Seyfi Orhon
Türk tiyatrosunun dikkat çeken eserlerinden biri olmuştur. B) Enis Behiç Koryürek
ÂÂ Akbaba dergisinde akıcı bir dille yazdığı fıkralarında, siya-
C) Faruk Nafiz Çamlıbel
sal mizahın özgün örneklerini vermiştir.
D) Yusuf Ziya Ortaç
E) Halit Fahri Ozansoy

Edebiyat 7
 Millî Edebiyat Anlayışını Yansıtan Şiir - Hisarcılar FASİKÜL 16
Hisarcıların Temsilcileri
11. ÇÖZÜMLÜ SORU ÂÂ Mehmet Çınarlı ÂÂ Yavuz Bulent Bakiler
ÂÂ Munis Faik Ozansoy ÂÂ Bekir Sıtkı Erdoğan
Aşağıdakilerin hangisindeki yapıt, birlikte verildiği şaire
ÂÂ İlhan Geçer ÂÂ Coşkun Ertepınar
ait değildir?
ÂÂ Mustafa Necati Karaer ÂÂ Feyzi Halıcı
A) Faruk Nafiz Çamlıbel – Gönülden Gönüle ÂÂ Gültekin Samanoğlu

B) Halit Fahri Ozansoy – Cenk Duyguları

C) Yusuf Ziya Ortaç – Akından Akına Mehmet Çınarlı (1925-1999)
ÂÂ Yerli ve millî kültürle beslenen şiirleri şekil
D) Orhan Seyfi Orhon – Çobanıl Şiirler
ve içerik yönünden etkileyicidir.
(Çobanıl Şiirler, Garip akımına bağlı sanatçılardan Oktay
ÂÂ Hem aruz hem de hece vezniyle şiirler yaz-
Rıfat Horozcu’ya aittir. Cevap D)
mıştır.
E) Enis Behiç Koryürek – Güneşin Ölümü ÂÂ Sade, yaşayan Türkçe ile bireysel ve ulusal
ÖSYM
konular üzerinde durmuştur.
ÂÂ Deneme ve eleştiri yazılarıyla Hisar dergisi çevresinde bir
Hisarcılar Topluluğu şairler okulunun oluşmasını sağlamıştır.
ÂÂ 1950’lerde Hisar dergisi etrafında toplanan Munis Faik
Eserleri:
Ozansoy, İlhan Geçer, Mehmet Çınarlı, Gültekin Samanoğ-
ÂÂ Güneş Rengi Kadehlerle, Gerçek Hayali Aştı, Bir Yeni Dün-
lu, Mustafa Necati Karaer, Yavuz Bülent Bakiler gibi sanat-
ya Kurmuşum: Şiir
çıların oluşturduğu edebi topluluktur.
ÂÂ Halkımız ve Sanatımız, Söylemek Yaraşır, Sanatçı Dostlarım:
Hisarcıların Özellikleri Deneme ve makaleler
ÂÂ “Sanat millî olmalı, sanatçı ba-
ğımsız olmalıdır.” görüşünü Munis Faik Ozansoy (1911-1975)
benimsemişlerdir. ÂÂ Hisar dergisinde başyazılar yazmıştır.
ÂÂ “Sanatta yenilik esastır, sanat- ÂÂ Yahya Kemal Beyatlı ve Ahmet Hamdi Tan-
çının dili yaşayan dil olmalı- pınar’daki şiir zevkini yakalamaya çalışmıştır.
Tandem Yayınları

dır.” anlayışında eser vermiş-

lerdir. Eserleri:
ÂÂ Büyük Mabedin Eşiğinde, Hayal Ettiğim Gibi,
ÂÂ Garipçilere ve İkinci Yenicile-
re tepki göstermişler ve milli Yakarış, Bir Daha, Zaman Saati, Yakınma, Kaybolan Dünya,
duyguları, manevi değerleri Düşündüğün Gibi: Şiir
öne çıkaran bir edebiyattan
İlhan Geçer (1917-2004)
yana olmuşlardır.
ÂÂ Daha çok duyguya yaslanan şiirler yazmıştır.
ÂÂ Ölçü, uyak gibi klasik edebiyat ögelerini kullanarak aşk,
ÂÂ Şiirleri dışında eleştirileri de vardır.
doğa ve vatan sevgisi gibi konuları işlemişlerdir.
Eserleri:
ÂÂ Şiir estetiğini korumak koşuluyla aruz, hece ve serbest öl-
ÂÂ Büyüyen Eller, Belki, Yeşil Çağ, Hüzzam Bes-
çü kullanmayı, şiiri nesre yaklaştırmayı uygun görmüşler-
te: Şiir
dir.
Mustafa Necati Karaer (1929-1995)
ÂÂ Hisar dergisinin kurucuları arasındadır.
ÂÂ Halk edebiyatına ilgi duymuştur.
12. ÖĞRETEN SORU
ÂÂ Zengin bir çağrışım olan şiirlerinde gele-
• Sanat millî olmalı, sanatçı bağımsız olmalıdır.” görüşünü nekten de geniş ölçüde faydalanan sanat-
benimsemişlerdir. çı dile hâkimdir.
• Millî, manevi değerlere bağlı şiir anlayışını yansıtmışlar- ÂÂ Kerem ile Aslı’yı yeniden yazmıştır.

dır. Eserleri:
ÂÂ Sevmek Varken, Güvercin Uçurtmak, Kuşlar ve İnsanlar, Ses
• Yaşayan Türkçeyi savunmuşlar, yeni türetilen sözcüklere
Mimarlarından: Şiir
uydurukça diyerek karşı çıkmışlardır.
Gültekin Samanoğlu (1927-2003)
Bazı özellikleri verilen edebî dönem veya topluluk aşağı-
ÂÂ Hisar’ın kurucuları arasındadır.
dakilerden hangisidir?
ÂÂ Hatıraları ve birtakım yaşantının ilham etti-
ği kapalı duyguları anlattığı şiirlerinde mut-
A) Millî Edebiyat B) Garip Hareketi
luluğu aramıştır.
C) Hisarcılar D) II. Yeni Eserleri:
ÂÂ Alacakaranlık, Uzun Vuran Gölge: Şiir
E) Maviciler

8 Edebiyat
 Millî Edebiyat Anlayışını Yansıtan Şiir - Hisarcılar
Yavuz Bülent Bakiler (1936 - …)
ÂÂ Geleneksel şiirimizin öz ve şekil özellikleri-
ni kendi şiir anlayışıyla yansıtmıştır.
ÂÂ Şiirlerinde, Anadolu’ya, Anadolu insanına
eğilmiş, onların sorunlarını yapıcı bir tavırla
dile getirmiştir.
ÂÂ Sade ve rahat bir dili, aydınlık bir üslubu
vardır.
FASİKÜL 16
Eserleri:
ÂÂ Dönülmez Zaman İçin, Tek Adam, Kaderden Yana, Mevsim-
lerin Ötesinden, Güzel Dünya, Şu Dağlar Bizim Dağlar, Za-
man Bahçesinde, Destan Atatürk, Küçük Dünyamın İçin-
den, Dorukta Rüzgâr Var, Sevginin Yedi Rengi: Şiir
Feyzi Halıcı (1924 -2017)
ÂÂ Halk şiiri geleneğinden yararlanmıştır.

Eserleri: ÂÂ Mevlana’nın etkisiyle memleket, din ve dost-

ÂÂ Yalnızlık, Duvak, Seninle, Harman: Şiir
ÂÂ Üsküp’ten Kosova’ya, Türkistan Türkistan: Gezi Yazısı
13. ÇÖZÜMLÜ SORU
• Şairin şiir coğrafyası, siyasi sınırları aşarak gönül coğ-
rafyasını kuşatan bir özellik gösterir. Bu geniş coğrafya-
nın ses bayrağı Türkçedir.
• Şiir dilinin zenginliğiyle dikkat çeken şair, imge yerine
güçlü ve vurucu bir dil kullanmayı tercih eder.
• Şiirlerini Yalnızlık, Duvak, Seninle ve Harman’da topla-
mıştır.
Yukarıda hakkında bilgi verilen şair aşağıdakilerden han-
gisidir?
Tandem Yayınları
luk; şiirlerinde önemli yer tutmuştur.
ÂÂ Konya Âşıklar Bayramı’nı gelenekleştirmiş-
tir.
Eserleri:
ÂÂ Bir Aşkın Şiirleri, İstanbul Caddesi, Günaydın,
ÂÂ Dinle Neyden, Rubailer: Şiir
14. ÇÖZÜMLÜ SORU
• Garip şiirine karşı tepki göstermişlerdir.
• Millî, manevi değerlere bağlı şiir anlayışını yansıtmışlar-
dır.
• Yeni şiirin divan ve halk şiiri geleneği üzerine kurulması
gerektiğini savunmuş; şiirde ölçü, uyak, nazım birimi,
uyak düzeni gibi ögeleri önemsemişlerdir.
• Sanatın belirli bir siyasi görüş veya ideolojinin aracı, pro-

pagandası olmasını reddetmişlerdir.

A) Mehmet Çınarlı Aşağıdakilerden hangisi yukarıda bazı özellikleri verilen

B) Yavuz Bülent Bakiler edebî dönem veya topluluk sanatçılarından biri değildir?

(Yalnızlık, Duvak, Seninle ve Harman- Yavuz Bülent Baki-

A) Behçet Necatigil
ler. Cevap B)
(Öz şiir anlayışını sürdüren şairdir.Cevap A)
C) Erdem Bayazıt
B) Mustafa Necati Karaer
D) Cahit Zarifoğlu
C) Feyzi Halıcı
E) Sezai Karakoç
ÖSYM D) Yavuz Bülent Bakiler
E) Bekir Sıtkı Erdoğan

15. ÇÖZÜMLÜ SORU

Bekir Sıtkı Erdoğan (1926–2014) Hisar dergisinin kurucularından olan ----, yenileşmenin gele-
ÂÂ Aruz ve hece ölçüsünü kullanmış, divan ve
nek üzerine bina edilmesi gerektiğini savunmuştur. Şiirlerinde
halk şiirinden yararlanmıştır.
hem aruz hem de hece ölçüsünü kullanan sanatçının yerli ve
ÂÂ Rubai türünde şiirler yazmıştır.
millî kültürle beslenen şiirleri biçim yönünden kusursuzdur.
ÂÂ 1965’te Deniz Harp Okulu Marşı, 1973’te
Zaman Perdesi eseriyle Türkiye Yazarlar Birliği tarafından 1983
50. Yıl Marşı, 1981’de 100. Yıl Marşı,
1998’de 75. Yıl Marşı ile birincilik ödülleri yılında “Yılın şairi” seçilmiştir.
kazanmıştır.
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi
Eserleri:
getirilmelidir?
ÂÂ Bir Yağmur Başladı, Yalan Dünya, Dostlar Başına: Şiir

Coşkun Ertepınar (1914-2006) A) Mustafa İlhan Geçer

ÂÂ Duygularını, öğretmenlik izlenimlerini terte- B) Coşkun Ertepınar
miz bir Türkçe ile şiirlerine yansıtmıştır. C) Mustafa Necati Karaer
ÂÂ Şiirlerinde memleket sevgisi, barış, kardeş- D) Bekir Sıtkı Erdoğan
lik, dostluk gibi konuları işlemiştir.
E) Mehmet Çınarlı
(Zaman Perdesi- Mehmet Çınarlı. Cevap E)

Edebiyat 9
 Beş Hececiler - Hisarcılar FASİKÜL 16

Etkinlik 1
Aşağıdaki yargılardan doğru olanların karşısına ‘’D’’ yanlış olanların karşısına ‘’Y’’ harfi
koyunuz.

1. Cumhuriyet Dönemi’nde millî edebiyat anlayışını Beş Hececiler ve Hisarcılar adı verilen topluluklar
da sürdürmüştür.

2. Millî edebiyat anlayışını yansıtan şairler yabancı sözcükler yerine mümkün olduğunca bu sözcüklerin
Türkçe karşılıkları kullanılmıştır.

3. Arif Nihat Asya halk ve divan şiiri biçimlerinden yararlanmamış, modern şiir biçimlerini savunmuştur.

4. Ahmet Kutsi Tecer, Âşık Veysel’in edebiyatımızda tanınmasına katkıda bulunmuştur.

5. Beş Hececiler şiirlerde dörtlük esasına bağlı kalmış, hece ölçüsünün duraklarında bazı değişiklikler
yapmıştır.

6. Millî edebiyat anlayışını yansıtan şairler, şiirlerini Kültür Haftası, Hisar, Çınaraltı gibi dergilerde
yayımlamışlardır.

Etkinlik 2
Aşağıda verilen eserleri, yazarlarıyla eşleştiriniz.

Düşündüğün Gibi COŞKUN ERTEPINAR

Akından Akına HALİT FAHRİ OZANSOY

Rüya MUNİS FAİK OZANSOY

Halkımız ve Sanatımız ENİS BEHİÇ KORYÜREK

Dinle Neyden MEHMET ÇINARLI

Tek Adam ORHAN SEYFİ ORHON

Güneşin Ölümü FARUK NAFİZ ÇAMLIBEL

Fırtına ve Kar YAVUZ BÜLENT BAKİLER

Harman YUSUF ZİYA ORTAÇ

10 Edebiyat
 Öğreten Test
1. Aşağıdakilerin hangisinde, belirtilen yargılar ayraç 4. Cumhuriyet Dönemi’nde Millî Edebiyat anlayışını yansı-
içinde verilen sanatçıyla ilgili değildir? tan şairler, ----.

A) Doğayı izlenimci bir gözle, ülke gerçeklerini ve bi- Bu cümle aşağıdakilerden hangisiyle tamamlanırsa
reysel duygulanışları içli bir duyarlılığın sezgileriyle bir bilgi yanlışlığı ortaya çıkar?
şiirinde yansıtmıştır. Döneminde “Anadolu şairi” ola-
rak ünlenmiştir. (Ömer Bedrettin Uşaklı) A) ağırlıklı olarak hece ölçüsünü kullanmışlardır

B) Kurtuluş Savaşı yıllarındaki şiirleriyle dikkat çekmiş- B) sürrealizm ve dadaizm akımlarından etkilenmişlerdir
tir. İlk şiirlerinde vatan sevgisi, Millî Mücadele yılları; C) konuşma dilinden yararlanmışlardır
sonraki şiirlerinde aşk, gurbet, yalnızlık gibi konuları D) milliyetçilik düşüncelerinden etkilenmişlerdir
işlemiştir. (Kemalettin Kamu)
E) süslü ve sanatlı söyleyişten uzak durmuşlardır
C) 1927’de yayımladığı Hazan Rüzgârları’ndaki şiirle-
rinde aruz veznini bırakıp hece ölçüsünü kullanan
şair, daha çok kadın, yurt sorunları ve aşk konularını
5. Balkan Savaşı’ndan başlayarak Birinci Dünya Savaşı yıl-
işledi. (Halide Nusret Zorlutuna)
ları, Türkçe ve hece ölçüsüyle şiir yazma eğilimini güç-
D) Ölüm ve yalnızlık karşısında duygulanan bir şair ola-
lendirmiş, hececi şairlerin kimileri ulusal duyguları kam-
rak tanınmıştır. Şiirlerinde ölüm korkusu ile yaşama
çılayan şiirler yazarken kimileride Anadolu’ya yönelmiş-
sevinci iç içedir. (Cahit Sıtkı Tarancı)
tir. Bu yönelmede genel olarak Cumhuriyet Dönemi’nin
E) Şiirlerinde genellikle; yurt, millet, bayrak sevgisi, kah- ilk yıllarında başlayan Anadolu edebiyatının etkisinden
ramanlık, tarih duygusu, din, aşk, tabiat ve memleket söz edilebilir.
Tandem Yayınları

güzellikleri gibi temaları dile getirmiştir. (Arif Nihat Asya)

Aşağıdakilerden hangisi bu parçada sözü edilen şa-
2. Cenap Şahabettin ve Yahya Kemal Beyatlı tesiriyle şiire irlerden biri değildir?
başlayan şair, Kurtuluş Savaşı yıllarında Anadolu ve mem-
A) Faruk Nafiz Çamlıbel
leket sevgisine yönelmiş, Millî Edebiyatın dil, sanat ve
konu anlayışını benimseyerek heceyle şiirler yazmaya B) Mehmet Âkif Ersoy
başlamıştır. Şiir diline yeni bir söyleyiş getiren şair ken- C) Halit Fahri Ozansoy
dine özgü şiir üslubu ile dikkati çekmiş sade, canlı akıcı, D) Enis Behiç Koryürek
ahenkli bir dille şiirler yazmıştır. Beş Hececiler’in en genci
E) Yusuf Ziya Ortaç
ama en kuvvetli şairi olmayı hak edecek derecede he-
ceyi modern bir anlayışla yorumlamıştır. Sanat adlı şiiri
6. Hece ölçüsü kullandığı şiirleriyle Millî Edebiyat anlayışına
Beş Hececiler’in bildirisi olarak kabul edilmiş, Anadolu
bağlı bir şair olarak bilinen Kemalettin Kamu, şiirlerindeki
kültürü ve sanatına heves duyulmasını öneren bu şiir ile
temalardan dolayı gurbet şairi olarak anılmış, Çoban Çeş-
yepyeni görüşler öne sürmüştür.
mesi şiirindeki pastoral ögelerle dikkat çekmiştir.
Bu parçada sözü edilen sanatçı, aşağıdakilerden han-
gisidir? Bu cümledeki bilgi yanlışı aşağıdakilerin hangisinde
belirtilmiştir?
A) Faruk Nafiz Çamlıbel B) Enis Behiç Koryü-
rek
A) Kemalettin Kamu hece ölçüsünü değil, aruz ölçü-
C) Yusuf Ziya Ortaç D) Orhan Seyfi Orhon sünü kullanmıştır.

E) Ahmet Kutsi Tecer B) Bu parçada sözü edilen Kemalettin Kamu değil, Fa-
ruk Nafiz Çamlıbel’dir.
3. Aşağıdaki şiir kitaplarından hangisi Beş Hececiler’den
C) Kemalettin Kamu’nun pastoral ögeler içeren şiiri Ço-
birine ait değildir?
ban Çeşmesi değil, Bingöl Çobanları’dır.
A) Dinle Neyden B) Miras D) Kemalettin Kamu gurbet şairi değil, Anadolu şairi ola-
rak bilinir.
C) Cenk Duyguları D) Gayya
E) Kemalettin Kamu’nun bağlı olduğu anlayış Millî ede-
E) Peri Kızı ile Çoban Hikâyesi biyat değil, öz şiir anlayışıdır.

Edebiyat 11
 Öğreten Test
7. Aşağıda verilenlerden hangisi Ahmet Kutsi Tecer’in 10. Nedir bu şiirleri güzel yapan? Önce dil elbette. Dilin bir
edebî anlayışıyla örtüşmemektedir? mermer gibi işlenmesi... Bütün gerçek şiirler gibi dile alı-
şılmadık bir şekil verilir. Bildiğimiz kelimelerin içinden bil-
A) İlk şiirlerinde bireysel temaları işlemiş, sonraki şiirle- mediğimiz bir hayal veya düşünce doğar. Bu mucizeli iş,
rinde ise memleket sevgisi ağır basan bir şiir anla- şiirin klasik iki vasıtası olan ölçü ve uyağa dayanarak ya-
yışı benimsemiştir. pılır.
B) Köroğlu’nda bir halk öyküsünü ele alarak folklorik
zenginliğimizi sergilemeye çalışmıştır. Bu parçada geçen “bu şiirleri” ifadesiyle aşağıdaki
oluşumlardan hangisine bağlı şairlerin şiirleri kaste-
C) Eski Türk dansları, halk oyunları, köylü temsilleri, orta
dilmiştir?
oyunu üzerine araştırmalar yapmıştır.
D) En çok bilinen Orda Bir Köy Var Uzakta adlı şiirini ba- A) Öz Şiirciler
basının memleketi olan Apçağa Köyü için yazmıştır.
B) Toplumcu Gerçekçiler
E) Şiirlerini genellikle epik (destansı) bir söyleyişle oluş-
C) Beş Hececiler
turmuş, bazı şiirlerinde ise didaktik bir söyleyişe kay-
D) Hisarcılar
mıştır.
E) İkinci Yeniciler

11. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde boş bırakılan yere

8. Arif Nihat Asya’yla ilgili olarak aşağıdakilerden han- ayraç içinde belirtilen ifade getirilemez?
gisi söylenemez?
A) ----, Mondros Mütarekesi’yle memleketin içine düş-
Tandem Yayınları

A) Şiirlerini hem aruz hem hece ölçüsü hem de serbest tüğü karanlık hâli anlattığı Git Bahar adlı şiiriyle ün-
ölçü ile yazmıştır. lenmiştir. (Halide Nusret Zorlutuna)

B) Rubailerden oluşan 5 ayrı kitap yazmış, rubai nazım B) Enis Behiç Koryürek, konularını deniz savaşlarından
biçiminin Türk edebiyatında önemli şairinden biri ka- alan ---- adlı manzum hikâyeleriyle ün kazanmıştır.
bul edilmiştir. (Eski Korsan Hikâyeleri)

C) Şiir dışında eser veren sanatçı, güncel konuları işle- C) Faruk Nafiz Çamlıbel’in Atatürk’ün hayatını anlat-
diği roman ve tiyatrolarında mizahi bir dil kullanmış- tığı---- adlı tiyatrosu edebiyatımızda ayrıcalıklı bir yere
tır. sahiptir. (Kahraman)

D) Özdeyişlerini topladığı Kanatlar ve Gagalar adlı eseri D) ----, biçim arayışlarına girmiş; hece vezniyle gazeller
bu türün en güzel örneklerinden biri kabul edilir. yazmıştır. (Orhan Seyfi Orhon)

E) Milliyetçi düşünceleri olan şair, özellikle bayrak, va- E) Türkçülük ve milliyetçilik düşüncesini savunan ----,
tan, millet sevgisini şiirlerinde işlemiştir. şiirlerini Yolların Sonu adlı kitabında toplamıştır.(Zeki
Ömer Defne)

9. Aşağıdaki şiirlerden hangisi karşısındaki şaire ait de- 12. Aşağıdaki yapıt-sanatçı eşleştirmelerinden hangisi
ğildir? yanlıştır?

A) Bingöl Çobanları - Bedri Rahmi Eyuboğlu A) Sıla Yolları - Şukûfe Nihal Başar
B) Bir Yolcuya - Necmettin Halil Onan B) Bozkurtlar Diriliyor - Hüseyin Nihal Atsız
C) Orda Bir Köy Var Uzakta - Ahmet Kutsi Tecer C) Bir Yudum Daha - Necmettin Halil Onan
D) Han Duvarları - Faruk Nafiz Çamlıbel D) Deniz Sarhoşları - Ömer Bedrettin Uşaklı
E) Bir Bayrak Rüzgâr Bekliyor - Arif Nihat Asya E) Yayla Türküsü - Faruk Nafiz Çamlıbel

1-C 2-A 3-D 4-B 5-B 6-C 7-E 8-C 9-A 10-A 11-E 12-E
12 Edebiyat

1. I. Grup II. Grup
I. Ömer Bedrettin Uşaklı Gurbet şairi
II. Arif Nihat Asya Vatan şairi
III. Kemalettin Kamu Bayrak şairi
IV. Yusuf Ziya Ortaç Anadolu şairi
V. Namık Kemal gençlik hatıraları, aşk, ölüm, hüzün gibi konuları işlemiş-
Yukarıda I. grupta verilen şairlerden hangisi, II. grup-
ta verilenlerden biriyle ilişkilendirilemez?
A) I  B) II  C) III  D) IV  E) V
2. Aşağıdaki yapıt-tür eşleştirmelerinden hangisi yan-
lıştır?
A) Mevsimlerin Ötesinden - Şiir
Tandem Yayınları
B) Cenk Ufukları - Şiir
C) Göz Ucuyla Avrupa - Gezi
D) Satılık Ev - Tiyatro
E) Erciyes’ten Kopan Çığ - Roman
3. Şiire aruzla başlayan ----, 1912 yılından itibaren Millî Ede-
biyat hareketine kayıtsız kalamadı ve heceye ve halk ede-
biyatına yöneldi. Hece vezniyle, sade, akıcı ve anlaşılır
bir dille şiirler yazmaya başladı.1918 yılında yazdığı Bin-
naz adındaki tiyatro oyunu tiyatro tarihimizde heceyle
yazılmış başarılı ilk manzum piyes olarak kabul edildi.
Ayrıca 1922 yılında arkadaşlarıyla çıkarmaya başladığı
Akbaba adlı dergi, Türk Edebiyatının en uzun süre ya-
yımlanan dergilerinden biri olmuştur. 55 yıl boyunca ya-
yın hayatında kalan dergi, siyasal olayların ve siyasi kim-
liklerin kara mizahını yapmakla ünlenmiş ve pek çok ye-
nilik getirmişti.
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden han-
gisi getirilmelidir?
A) Behçet Kemal Çağlar
B) Kemalettin Kamu
C) Yusuf Ziya Ortaç
D) Halit Fahri Ozansoy
E) Necmettin Halil Onan
Edebiyat
Pratik Test
4. (I) Halit Fahri Ozansoy ilk şiirlerini aruzla, Fecriati ve Ser-
vetifünun çizgisinde yazmıştır. (II) Daha sonra Mehmet
Emin ve Ziya Gökalp’ın tesirleriyle heceye yönelen şair,
heceyle yazdığı ilk şiirleri 1918’de Akından Akına adlı ki-
tapta toplamıştır.(III) Aruza Veda adlı şiirinde aruzu bıra-
karak heceye yönelmesini anlatmıştır. (IV) “Hecenin Beş
Şairi” arasında yer alan şair, şiirlerinde maziye bağlılık ve
tir. (V) Şiir yanında tiyatroyla da ilgilenen Halit Fahri’nin
Baykuş, Nedim, Hayalet yazdığı piyeslerden bazılarıdır.
Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisinde bir
bilgi yanlışı vardır?
A) I  B) II  C) III  D) IV  E) V
5. I. Coşkun Ertepınar ilk şiir kitabı Dönülmez Zaman İçin-
de’den itibaren şiirlerinde genel olarak yurt sevgisini,
insan sevgisini coşkulu bir biçimde işlemiştir.
II. Heceyle şiirler yazan İbrahim Alaattin Gövsa, özel-
likle çocuk şiirleriyle dikkat çekmiş; bu şiirlerini Ço-
cuk Şiirleri adlı kitabında toplamıştır.
III. Nihal Atsız’dan etkilenen Niyazi Yıldırım Gençosma-
noğlu genellikle Turancılık ve Türkçülük düşüncesi
üzerine şiirler yazmıştır.
IV. Daha çok aşk ve hüzün temalı şiirler yazan Arif Ni-
hat Asya, Garip Hareketi’ne şiddetle karşı çıkmıştır.
V. Zeki Ömer Defne’nin Koçyiğit Köroğlu adlı oyunun
konusu Köroğlu hikâyelerinden alınmıştır.
Yukarıda numaralanmış cümlelerden hangilerinde bir
bilgi yanlışı vardır?
A) I ve II  B) I ve IV  C) II ve V
  D) III ve IV  E) IV ve V 
6. Aşağıdaki yapıtlardan hangisinin türü ötekilerden
farklıdır?
A) Yıldızlar ve Gölgeler
B) Yıldız Yağmuru
C) Kökler ve Dallar
D) Fırtına ve Kar
E) Gönülden Gönüle
13
 Pratik Test
7. Beş Hececilerle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi
söylenemez?
A) Şiirde öyküleyici anlatım yolunu terk ederek kapalı
ve soyut anlatımı tercih etmişlerdir.
B) Şiirde memleket sevgisi, yurdun güzellikleri, kahra-
manlıklar ve yiğitlik gibi temaları işlemişlerdir.
C) Sade ve özentisiz bir dille süsten uzak olmayı tercih
etmişlerdir.
D) Dörtlük esasına bağlı kalmayarak yeni biçim arayış-
larına yönelmişlerdir.
E) Şiire aruz ölçüsüyle başlayıp daha sonra heceye yö-
nelmişlerdir.
10. Beş Hececiler topluluğunun önemli bir temsilcisi olan
I
Cahit Sıtkı Tarancı, Binnaz adlı oyunu, tiyatro tarihimi-
II III
zin en başarılı yapıtlarından biridir. Akından Akına ve
IV
Cenk Ufukları şiir türündeki yapıtlarıdır.
V
Bu parçadaki bilgi yanlışının giderilmesi için aşağı-
daki değişikliklerden hangisi yapılmalıdır?
A) I. nin yerine “Yedi Meşaleciler” getirilmeli
B) II. nin yerine “Yusuf Ziya Ortaç” getirilmeli
C) III. nün yerine “Sarı Naciye” getirilmeli
D) IV. nün yerine “Otuz Beş Yaş” getirilmeli
E) V. nin yerine “Vazgeçemediğim” getirilmeli

8. Aşağıdaki şairlerden hangisi Beş Hececiler toplulu- 11. Aşağıdakilerden hangisi “Millî Edebiyat anlayışını sür-
ğun temsilcilerinden biri değildir? düren şiir”in temsilcilerinden biri değildir?

A) Orhan Seyfi Orhon A) Halide Nusret Zorlutuna

B) Halit Fahri Ozansoy B) Kemalettin Kamu

Tandem Yayınları

C) Enis Behiç Koryürek C) Cahit Irgat

D) Yusuf Ziya Ortaç D) Behçet Kemal Çağlar

E) Fazıl Hüsnü Dağlarca E) Ahmet Kutsi Tecer

9. Beş Hececiler’in içerisinde yer alan ----, Ziya Gökalp’in 12. I. Bu Vatan Kimin lirik - epik tarzdaki şiirlerinin en tanın-
sanat anlayışını üzerine oturttuğu Türk medeniyeti tari- mış olanıdır.
hine sonuna kadar bağlıdır. Aruzla başladığı şiir serüve- II. Şiirle ilgili görüşlerini Piyale adlı şiir kitabının ön sö-
nini heceyle sürdürmüştür. Cumhuriyet’in ilanından sonra zünde açıklamıştır.
yazdığı Yanardağ, Bir Servi Gölgesi, Kuş Cıvıltıları ayrıca
III. Özellikle Dede Korkut üzerine yaptığı çalışmalarla
edebiyat ve basın anılarından oluşan Portreler adlı kitap-
dikkat çekmiştir.
larıyla tanınmıştır.

Yukarıdaki bilgilerin hangileri, Orhan Şaik Gökyay’la

Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdaki şairlerden
ilgili değildir?
hangisi getirilmelidir?
A) Yalnız I  B) Yalnız II  C) I ve II
A) Yusuf Ziya Ortaç
  D) I ve III  E) II ve III 
B) Faruk Nafiz Çamlıbel
C) Orhan Seyfi Orhon
D) Halit Fahri Ozansoy
E) Enis Behiç Koryürek

1-D 2-E 3-C 4-B 5-E 6-B 7-A 8-E 9-A 10-B 11-C 12-B

14 Edebiyat
 Sınav Tadında
1. Yusuf Ziya Ortaç’la ilgili aşağıdaki yargılardan han- 4. Aşağıdakilerden hangisi, Faruk Nafiz’in oyun türün-
gisi yanlıştır? de yazdığı yapıtlardan biri değildir?

A) Siyasal mizahın başarılı örneklerini vermiştir. A) Suda Halkalar

B) Akından Akına şiir türünde bir yapıtıdır. B) Canavar
C) Beş Hececiler topluluğuna dâhil olduktan sonra C) Özyurt
şiirlerini hece ölçüsüyle yazmaya başlamıştır. D) Yayla Kartalı
D) Kuş Cıvıltıları adlı yapıtında çocuk şiirlerini bir araya E) Akın
getirmiştir.
E) Binnaz adlı oyununu aruz ölçüsüyle yazmıştır.

5. Millî Edebiyat anlayışını sürdüren şiirin gelişimini göre-

2. Şiirde, sade ve özentisiz olmayı seçmiş, süsten uzak kal-
mışlardır. İlk şiirlerinde aruz ölçüsünü kullanmışlar, daha
sonra heceye geçmişlerdir. Şiirde memleket sevgisi, yurt
güzellikleri, kahramanlık ve yiğitlik gibi temaları işlemiş-
lerdir.
bilmek için Yayla Türküsü’yle ----, Burada Bir Kalp Çarpı-
yor’uyla ----, Zaman Bahçesinde’siyle ---- okunması ge-
reken şairlerdendir.
Bu cümlede boş bırakılan yerlere, sırasıyla aşağıda-
kilerin hangisinde verilenler getirilmelidir?

Bu parçada sözü edilen edebiyat topluluğu aşağıda- A) Halide Nusret Zorlutuna – Behçet Kemal Çağlar –
Tandem Yayınları

kilerden hangisidir? Coşkun Ertepınar

B) Coşkun Ertepınar – Behçet Kemal Çağlar – Halide
A) Beş Hececiler Nusret Zorlutuna
B) Garipçiler C) Halide Nusret Zorlutuna – Coşkun Ertepınar – Beh-
C) İkinci Yeniciler çet Kemal Çağlar
D) Fecri Âticiler D) Behçet Kemal Çağlar – Coşkun Ertepınar – Halide
E) Yedi Meşaleciler Nusret Zorlutuna
E) Behçet Kemal Çağlar – Halide Nusret Zorlutuna –
Coşkun Ertepınar

3. Dönemin şiir anlayışını Faruk Nafiz Çamlıbel’in Anado-

lu’yu ve millî heyecanları anlatan şiirleri belirler. Yahya
Kemal’i çok beğenmekle birlikte Atatürk Devri’nin des-
tani havasının etkisine kapılarak bu dönemin özlediği şi-
irin dikkate değer örneklerini veren Faruk Nafiz’in bu yol-
daki en önemli şiiri, Han Duvarları’dır. Hece vezniyle ya-
zılan şiir, Anadolu coğrafyası ve insanıyla ilk defa karşı-
laşan bir İstanbullu şair ve aydının uğradığı şoku ve onun
gözünden Anadolu’nun şaşırtıcı manzarasını verir.
6. Cumhuriyet Dönemi’nin Millî Edebiyat anlayışına bağlı
kalarak eser veren şairlerindendir. Şiirlerinde hece ölçü-
sünü kullanan ozan, lirik bir biçimde duygularını yansıt-
mış, ulusal duyguları öne çıkaran temalara yönelmiştir.
Halk edebiyatı ve folklor alanında çeşitli incelemeleri bu-
lunan ozan Âşık Veysel’i keşfedip edebiyatımıza kazan-
dırmıştır.

Bu parçada adı geçen şiirin yazıldığı edebiyat döne- Bu parçada tanıtılan sanatçı aşağıdakilerden hangi-
mi veya şiir anlayışı aşağıdakilerden hangisidir? sidir?

A) II. Yeni şiiri A) Ömer Bedrettin Uşaklı

B) Servetifünun B) Ahmet Kutsi Tecer
C) Cumhuriyet Dönemi C) Zeki Ömer Defne
D) Fecriati D) Kemalettin Kamu
E) Millî Edebiyat E) Orhan Şaik Gökyay

Edebiyat 15
 Sınav Tadında
7. (I) Hecenin beş şairi içinde öne çıkan bir isimdir. (II) Ya- 10. Türk yazınında ----, Millî Edebiyat anlayışını yansıtan şi-
pıtlarında “Çamdeviren, Deli Ozan” gibi takma adlar kul- irler yazmıştır.
lanmıştır. (III) Şiir, oyun ve roman gibi farklı türde eserler
üretmiştir. (IV) Şiirlerini son dönemde özellikle serbest Bu cümlede boş bırakılan yere aşağıdakilerden han-
ölçüyle yazmıştır. (V) Han Duvarları, Çoban Çeşmesi, gisi getirilemez?
Yayla Kartalı eserlerinden birkaçıdır.
A) Faruk Nafiz Çamlıbel
Numaralanmış cümlelerin hangisinde bir bilgi yanlı- B) Cevdet Kudret Solok
şı vardır?
C) Yusuf Ziya Ortaç

A) I  B) II  C) III  D) IV  E) V D) Halit Fahri Ozansoy

E) Enis Behiç Koryürek

11. Hisar dergisi etrafında toplanan sanatçılardan biri olan

----, Alacakaranlık, Uzun Vuran Gölge adlı yapıtları kaleme
8. Aşağıdaki şiir yapıtlarından hangisi Beş Hececiler’den
almıştır.
birine ait değildir?

Bu cümlede boş bırakılan yere aşağıdakilerden han-

A) Peri Kızı ile Çoban Hikâyesi
gisi getirilmelidir?
B) Miras
C) Cenk Duyguları A) İlhan Geçer
Tandem Yayınları

D) Yayla Türküsü B) Yahya Akengin

E) Dinle Neyden C) Gültekin Samanoğlu
D) Mehmet Çınarlı
E) Munis Faik Ozansoy

9. Aşağıdakilerden hangisi Hisarcılara ait bir görüş ola- 12. I. Aruzla yazdığı şiirlerini Şarkın Sultanları, Dinle Ney-
maz? den, Gönülden Gönüle kitaplarında toplamıştır.

II. Gemiciler şiiriyle Türk denizcilerini anlatmıştır.

A) Sanatçı yenilikçi olmalı, geleneğin reddi ve inkârı yo-
luna gitmemelidir. III. Mizah alanında eserler veren sanatçı, Akbaba dergi-
B) Türk diline, edebiyatına katkıda bulunan geçmiş de- sini çıkarmıştır.
ğerler yaşatılmalıdır. IV. Hıyaban, Papağan, Çınaraltı gibi edebiyat dergilerini
C) Sanatçı, uydurma dile girmeden yaşayan dili kullan- çıkarmıştır.
malıdır.
Numaralanmış cümlelerde aşağıda verilen sanatçı-
D) Şiirde ölçü ve uyak yerine serbest tarz tercih edilme-
lardan hangisine yönelik bir bilgi yoktur?
lidir.
E) Sanat ve sanatçı hiçbir ideolojinin güdümünde ol- A) Halit Fahri Ozansoy
mamalı, bağımsız olmalıdır. B) Enis Behiç Koryürek
C) Faruk Nafiz Çamlıbel
D) Yusuf Ziya Ortaç
E) Orhan Seyfi Orhon

1-E 2-A 3-E 4-A 5-A 6-B 7-D 8-D 9-D 10-B 11-C 12-A

16 Edebiyat
 AYT fasikül 17

Tandem Yayınları

Edebiyat
Cumhuriyet Dönemi Türk Şiiri
Garip Hareketleri (I. Yeni)
II. Yeni Hareketi
Dini Değerleri, Geleneğe Duyarlığı ve Metafizik Anlayışı
Öne Çıkaran Şiir (Millî - Dini Duyarlılıkları Yansıtan Şiir)
Kazanımlar
• Cumhuriyet Dönemi Türk şiirinde Garip hareketi
(I. Yeni) şiirinin özelliklerini fark eder, sanatçılarını
tanır.
ıralnıyaY mednaT

• Cumhuriyet Dönemi Türk şiirinde II. Yeni hareketi

şiirinin özelliklerini bilir, sanatçılarını öğrenir.

• Cumhuriyet Dönemi Türk şiirinde dinî değerleri,

geleneğe duyarlığı ve metafizik anlayışı öne
çıkaran sanatçıları öğrenir.
 8. ÜNİTE AYT FASİKÜL 17
CUMHURİYET DÖNEMİ TÜRK ŞİİRİ -GARİP HAREKETİ (I.YENİ)

GARİP HAREKETİ (I. YENİ) (1940-1954)

ÂÂ Orhan Veli Kanık, Melih Cevdet Anday ve Oktay Rifat Ho- 2. ÖĞRETEN SORU
rozcu; şiirde sürüp gitmekte olan aşırı duygusallığa, şaira- Aşağıdakilerden hangisi Garip şiirine örnek olarak göste-
neliğe, basmakalıp söyleyişe başkaldıran şiirlerini toplaya- rilemez?
rak Garip adında bir kitap yayımlamışlardır.
ÂÂ “Garipçiler” diye adlandırılan bu şairler, A) Deli eder insanı bu dünya;
ÂÂ yeni bir şiir anlayışı getiriyor, şiirimizin yapısında köklü de- Bu gece, bu yıldızlar, bu koku,
ğişiklikler yapmak istiyorlardı. Bu tepeden tırnağa çiçek açmış ağaç.
B) Bir misafirliğe gitsem
Garipçilerin Özellikleri Bana temiz bir yatak yapsalar
ÂÂ Şiir duygudan çok, akla dayanmalı; duygunun ya da du-
Her şeyi, adımı bile unutup
yarlılığın ürünü olan şairanelikten arındırılmalıdır.
Uyusam...
ÂÂ Geleneksel şiirin benimsediği her şey, yeni şiirin dışında C) Kuşçu amca!
tutulmalıdır. Bizim kuşumuz da var,
ÂÂ Kafiyenin işlevi, ilkel insanın şiiri aklında tutmasından baş- Ağacımız da.
ka bir şey değildir. Bugünkü insan ilkel olmadığına göre, Sen bize bulut ver sade
kafiyenin işlevi kalmamıştır. Uyakla beraber her türlü söz Yüz paralık.
ve anlam sanatı da bırakılmalıdır. D) Ona bir kitap vereceğim
ÂÂ Şiirde, hece ölçüsü de aruz ölçüsü de gereksizdir. Çünkü Rahatını kaçırmak için
ölçüye bağlanma şairin üreticiliğini engeller. Bir öğrenegörsün aşkı
ÂÂ Şiirde bütün kurallara ve önceden belirlenmiş kalıplara kar- Ağacı o vakit seyredin.
şı çıkılmış, kuralsızlık kural edinilmiştir. E) İkiz hayaletler gibi yürüdük
Puslu aydınlıkta o bahar günü
Tandem Yayınları

ÂÂ Şiirde ölçü, uyak ve dörtlük gibi bütün biçimsel özelliklere

karşı çıkılmıştır. Gece, bir tepeden seyrettik, büyük
ÂÂ Şiirde Şairanelik, mecazlı söyleyişler, söz sanatları gerek- Yıldızların suya döküldüğünü.
li değildir. 2020 - AYT
ÂÂ Şiirde o zamana kadar dile getirilmemiş konular işlenmiştir. 3. ÖĞRETEN SORU
ÂÂ Şiirlerde, öyküleyici anlatımla günlük yaşam, sıradan in- 1940’ların şiirindeki değişime genel hatlarıyla bakarsak şunu
sanların problemleri, yaşama sevinci ve yaşamdaki bazı göreceğiz: Konu alanı genişleyen şiir; fildişi kuleden uzakla-
gariplikler ele alınmıştır. şarak deniz kıyılarına, ağaç altlarına, dış mahallelere doğru
ÂÂ Şiirde günlük konuşma dili kullanılmıştır. uzanmıştır. Yeni olanaklar denenirken mutlak değerler yitip
ÂÂ Şiirde halk deyişlerinden yararlanılmış, toplumsal yergiye gitmiş, biçimde şiire sonsuz bir özgürlük alanı tanınmıştır. Bu
yer verilmiştir. dönem şairleri; şiiri insan içine çıkarmış, şiire kasket giydir-
Garipçilerin Temsilcileri miş, şiirin kahramanının nasırından, vuran kundurasından bah-
ÂÂ Orhan Veli Kanık setmiştir. Sokaktaki adamın şiirine yönelmişlerdir.
ÂÂ Melih Cevdet Anday Bu parçada anlatılanlardan hareketle aşağıdakilerden han-
ÂÂ Oktay Rifat Horozcu gisi söylenemez?

1. ÇÖZÜMLÜ SORU
1923’ten 1940’a değin şiir ortamımız sürekli bir devinim için-
dedir. Bu süre içerisinde şiir yazanlar belirli topluluklar oluş-
turmuştur. Bu topluluklar arasında ---- sayabiliriz.
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi
getirilemez?
A) Aralarında Melih Cevdet Anday ve Oktay Rıfat Horoz-
cu’nun bulunduğu bir topluluğun şiirde gerçekleştirdiği
yeniliklerden bahsedilmektedir.
B) 1940’lı yıllarda şiirin; nazım birimi, ölçü ve kafiye gibi şe-
kilsel unsurların sınırlamalarından kurtarıldığı ifade edil-
mektedir.
C) 1940’larda şiirde gerçekleşen değişimin, şiirin estetik de-

A) Hececileri ğerinde bir düşüşe neden olduğu savunulmaktadır.

B) Halka Yönelenleri D) 1940’lara gelinceye değin Cumhuriyet şiirinde, sıradan

C) Öz Şiircileri insana ve gündelik konulara pek yer verilmediği ileri sü-

D) Garipçileri (Garipçiler 1940-1954 yılları arasında etkin olan rülmektedir.

bir harekettir. Cevap D ) E) Şiirde yaşanan değişimi örneklendirmek için Orhan Veli Ka-

E) Serbest Şiircileri nık’ın yazmış olduğu bir şiirine gönderme yapılmaktadır.

ÖSYM 2019 - AYT

Edebiyat 3
 Garip Hareketi ( I. Yeni ) FASİKÜL 17
Orhan Veli Kanık (1914-1950)
ÂÂ Şairane duygulardan uzak bir anlayışla şi- 5. ÇÖZÜMLÜ SORU
iri, hayal gücünün kapalı duvarlarından kur- Altındağ, Galata Köprüsü, Pireli Şiir, Delikli Şiir ve İstanbul Tür-
tarıp sokağa, gerçek hayata çıkarmıştır. küsü gibi şiirlerinde egemen olan yaklaşım, toplumsal duyar-
ÂÂ Şiirlerinde yapmacıksız, doğal bir söyleyiş- lıktır. Şair, bu şiirlerinde halk şiirimizin imkânlarından da ya-
le günlük yaşayış içinde sokaktaki insanla- rarlanmıştır. Ayrıca bu şiirlerin bazılarında ince eleştiri ve taş-
rı anlatmıştır.
lama ögeleri de dikkat çekmektedir.
ÂÂ Her konuyu şiire sokmuş, halk deyişlerinden yararlanmış,
toplumla ilgili yergiye yer vermiştir. Bu parçada kendisinden söz edilen şair aşağıdakilerden
hangisidir?
Eserleri:
ÂÂ Garip, Vazgeçemediğim, Destan Gibi, Yenisi, Karşı, Bütün
A) Orhan Veli Kanık
Şiirleri: Şiir
(Altındağ, Galata Köprüsü, Pireli Şiir, Delikli Şiir ve İstan-
ÂÂ Nasrettin Hoca Fıkraları: Nazma çevirdiği fıkraları içerir.
bul Türküsü - Orhan Veli Kanık. Cevap A)
ÂÂ La Fontaine Masalları: Nazma çevirdiği masalları içerir.
B) Bedri Rahmi Eyuboğlu
C) Ziya Osman Saba
D) Cahit Sıtkı Tarancı
E) Oktay Rifat Horozcu
ÖSYM
4. ÖĞRETEN SORU
Ahmet Haşim ve Orhan Veli’nin şiir anlayışlarına dair çalışma
yapan bir öğrenci, iki şair arasında kurgusal bir karşılaşma ta- Melih Cevdet Anday (1915 - 2002)
sarlar. Bu karşılaşmada iki şair, şiir üzerine hayali bir tartış- ÂÂ İlk şiirlerindeki romantiklikten sıyrılarak duy-

maya girişir. gulardan çok, aklın egemenliğine, güzel

Tandem Yayınları

günlerin özlemine yer verir.

Aşağıdakilerden hangisi bu tartışmada geçebilecek bir di-
ÂÂ Telgrafhane ve Yan Yana kitaplarındaki şiir-
yalogdan alınmıştır?
lerle, toplumsal ve insani değerleri savu-
nan, kavgacı bir şiire yönelmiştir.
A) A. Haşim: Azizim nazımdan ritim ve şekli atarsanız ge-
ÂÂ 1960 sonrası şiirinde mitolojik unsurlar kullanmaya başla-
riye bir şey kalmaz!
mış, Anadolu’daki Eski Yunan kültürü ile tarihsel ve gün-
O. Veli: Anlam kalır, doğal bir söyleyiş kalır ki mirim, ger- cel olaylar arasında köprü kurmaya çalışmıştır.
çek şiir de budur!
ÂÂ Düzyazılarında çoğunlukla yoğun bir düşünce ile şiirsel,
B) O. Veli: Mana kadar müzikaliteye önem verseydiniz şiiri- esprili, özlü bir dil vardır.
niz daha iyi olurdu!
Eserleri:
A. Haşim: Şiirde yalınlık aradım ben; süs ve gösteriş de- ÂÂ Garip, Rahatı Kaçan Ağaç, Telgrafhane, Yan Yana, Göçebe
ğil efendim! Denizin Üstünde, Teknenin Ölümü, Kolları Bağlı Odysseus:
Şiir
C) O. Veli: Divan nazmının şekillerini, serbest müstezata kur-
ban edemezsiniz! ÂÂ Doğu-Batı, Konuşarak, Yasak, Dilimiz Üstüne Konuşmalar,
Açıklığa Doğru, Paris Yazıları: Deneme
A. Haşim: Halk şiirinin imkânları ve hece iyi bir şiir yarat-
mak için yeterlidir! ÂÂ Mikadonun Çöpleri, Dört Oyun, İçerdekiler, Yarın Başka Ko-
ruda, Müfettişler: Oyun
D) O. Veli: Şiirimi parnasyen biçimcilikle değil sembollerle
ördüm bendeniz!
A. Haşim: Saf şiirin peşinde koşarken şiir kuşunu öldür-
Oktay Rifat Horozcu (1914-1988)
dünüz siz! ÂÂ Yaşayıp Ölmek ile Aşk ve Avarelik Üstüne Şi-
irler kitaplarında Garip çizgisini sürdürür-
E) A. Haşim: Muhterem, nazmı belirsizliğe ve anlaşılmaz-
ken geleneksel şiir biçimlerini denemiştir.
lığa hapsettiniz!
ÂÂ Garip Dönemi şiirlerinde, kentte yaşayan
O. Veli: Hayır efendim, söz dizimini değiştirirken şiiri ye- sıradan insanların günlük yaşamlarını yan-
niden icat ettik! sıtmıştır.
2020 - AYT ÂÂ Halk masallarından, deyimlerinden, tekerlemelerinden ya-
rarlanmış, onlara yeni görünümler kazandırarak, toplum
sorunlarına değinmiştir

4 Edebiyat
 İkinci Yeni Şiiri FASİKÜL 17
ÂÂ Perçemli Sokak şiir kitabını çıkardığı dönemde İkinci Yeni’nin
şiir anlayışına benzer, imgeli, soyut şiirlere yönelmiştir.
ÂÂ Şiirleri bireyci, toplumcu, gerçeküstücü özelliklere sahip OO Başlangıçta bir topluluk olarak ortaya çıkma-

BAŞKA YERDE YOK

olan sanatçı, “İleri şiir, toplumu yükselten, ileriye götüren yan, bildirgesi bulunmayan sadece Garip Akı-
sanattır.” görüşündedir. mı’na tepki gösteren Cemal Süreya, İlhan Berk,
Eserleri: Edip Cansever, Turgut Uyar, Ece Ayhan, Ülkü
ÂÂ Garip, Yaşayıp Ölmek, Aşk ve Avarelik Üzerine Şiirler, Elle- Tamer, Sezai Karakoç gibi şairler Pazar Postası
ri Var Özgürlüğün, Güzelleme, Karga ile Tilki, Aşk Merdive- dergisinde yazmaya başlamıştır.
ni, Denize Doğru Konuşma, Dilsiz ve Çıplak, Koca Bir Yaz: OO Derginin kurucusu olan Mu-
Şiir zaffer İlhan Erdost 1956 yılın-
ÂÂ Birtakım İnsanlar, Kadınlar Arasında, Atlar ve Filler, Yağmur da bu şairlerin şiir anlayışını
Sıkıntısı, Çil Horoz: Oyun İkinci Yeni olarak adlandırmış
ÂÂ Bir Kadının Penceresinden, Danaburnu: Roman ve bu şairlerin şiiri İkinci Ye-
ni olarak anılmaya başlamış-

İKİNCİ YENİ ŞİİRİ (1954-1960)

İkinci Yeni Şiirinin Temsilcileri
ÂÂ Cemal Süreya
6. ÇÖZÜMLÜ SORU
ÂÂ Sezai Karakoç

ÂÂ İlhan Berk (I) İkinci Yeni şiiri, Garip şiirine bir tepkidir. (II) Başka bir de-
yişle anlamdan, gerçekten, yaşamdan kopmanın şiiridir. (III)
ÂÂ Ece Ayhan
Anlamdan kurtulmak, soyutluğu sağlamak için duyulmadık
ÂÂ Edip Cansever
yeni sözcükler üretme yoluna gidilmiştir. (IV) Söz dizimi de-
ÂÂ Turgut Uyar ğiştirilmiş, yeni tamlamalar kurulmuştur. (V) Bu yeniliklere Or-
ÂÂ Ülkü Tamer han Veli, Oktay Rifat ve Melih Cevdet öncülük etmiştir.
Tandem Yayınları

ÂÂ Tevfik Akdağ Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangisinde, İkin-

İkinci Yeni Şiirinin Özellikleri
ÂÂ Garip akımına ve 1940 kuşağının toplumsal gerçekçi şair-
lerine tepki olarak ortaya çıkmış; değişik imge, çağrışım ve
soyutlamalarla yeni bir söyleyişi amaçlamışlardır.
ÂÂ 1950’li yıllarda Edip Cansever, İlhan Berk, Cemal Süreya,
Turgut Uyar, Sezai Karakoç ve Ece Ayhan gibi şairlerin ön-
cülük ettiği bir şiir ve edebiyat akımıdır.
ÂÂ Duyulmadık yeni sözcükler (üvercinka, cehennet, apart-
han...) üretmişlerdir.
ÂÂ Şiirde anlama değil, ses güzelliğine önem vermişlerdir.
ÂÂ Sürrealistlerin (gerçeküstücülerin) kullandıkları bilinçaltını
harekete geçirme yönteminden faydalanmışlardır.
ÂÂ Şiirde imgeye, hayal gücüne ve duyguya ağırlık vermişler-
dir.
ÂÂ Bireyin toplumdaki yalnızlığı, sıkıntıları, çevreye uyumsuz-
lukları gibi temaları işlemişlerdir.
ÂÂ Şiirleri, rastgele seçilmiş sözcük ve cümlelerin alt alta sıra-
lanmasıyla oluşturulmuş izlenimi uyandırır.
ÂÂ Şiirde öyküleyici anlatım terk edilmelidir, anlatım kapalı ve
soyut olmalıdır.
ÂÂ Şiir dili, konuşma dilinden uzak ve özgün olmalı; mantık
dokusundan arındırılmalıdır.
ÂÂ Ahlak, erdem, gerçek gibi değerler şiirin amacı olmamalı-
dır.
ÂÂ Şiirde ahenk, ölçü ve uyakla değil; musiki ve anlatım zen-
ginliğiyle sağlanmalıdır.
Edebiyat
ci Yeni şiiriyle ilgili bilgi yanlışı vardır?
A) I  B) II  C) III  D) IV  E) V
(Orhan Veli, Oktay Rifat ve Melih Cevdet İkinci Yeni’nin
değil; Garip şiirinin öncüleridir. Cevap E)
ÖSYM
7. ÖĞRETEN SORU
Bu şiirleri anlamıyorum ben. Öyle bir kargaşa, öyle bir karın-
calanma var ki onlarda, bir türlü asıl şiiri yakalayamıyorum.
Çünkü sözcükler köprü olacak yerde köstek oluyor ayağıma;
tepeler gibi önüme dikiliyor, ne yapsam aşamıyorum. Durma-
dan biçim oyunlarıyla çarpışıyorum, öyleyken ben söze gire-
miyorum. Öze girmek diye bir sorun yok bu şiirler için. Söz-
cükler özle kaynaşmıyor, dilde yoğunlaşmıyor. Evet bir cur-
cuna bu, başka bir şey değil…
Bu parçada geçen “Bu şiirleri” ifadesiyle aşağıdaki oluşum-
lardan hangisine bağlı olan şairlerin ürünleri kastedilmiştir?
A) Mavi Topluluğu
B) Hisarcılar
C) Fecr-i Atî
D) İkinci Yeni
E) Garipçiler
ÖSYM
5
 İkinci Yeni Şiiri FASİKÜL 17
Cemal Süreya (1931-1990) ÂÂ İslâm’ın Dirilişi, İslâm Toplumunun Ekonomik Strüktürü, Di-
ÂÂ Asıl adı Cemalettin Seber’dir. İkinci Yeni ha- rilişin Çevresinde, Kıyamet Aşısı, Allah’a İnanma ve Yalnız-
reketinin önde gelen şair ve kuramcıların- lık, Ölümden Sonra Kalkış, Çağ ve İlham, Yitik Cennet, Di-
dandır. riliş Neslinin Amentüsü,
ÂÂ Kendine özgü söyleyiş biçimi ve şaşırtıcı ÂÂ Gün dönümü: İnceleme-deneme
buluşlarıyla, zengin birikimi ile, duyarlı, çar- ÂÂ Meydan Ortaya Çıktığında, Portreler: Öykü
pıcı, yoğun, diri imgeleriyle İkinci Yeni şiiri- ÂÂ Mağara ve Işık: Düzyazı-şiir
nin başarılı örneklerini vermiştir.
İlhan Berk (1916-2008)
ÂÂ Üslubundaki mizah ve ironi, ona ayrı bir özellik kazandır-
ÂÂ Dünya şiirinin olanaklarını Türk şiirinde de-
mıştır.
ğerlendirmiş, geleneksel ve Batılı şiir biçim-
ÂÂ Mensur yazılarında Osman Mazlum imzasını kullanmıştır.
leri üzerinde denemelere girişmiştir.
ÂÂ Aylık Papirüs dergisini aralıklarla çıkarmıştır.
ÂÂ Başlangıçta toplumcu anlayışla büyük ken-
ÂÂ “Şiir, anayasaya aykırıdır.” sözü ona aittir. tin hareketli yaşamını, işçileri, kırsal kesim-
Eserleri: deki tarım emekçilerini anlatan; yaşama,
ÂÂ Üvercinka, Göçebe, Beni Öp Sonra Doğur Beni, Güz Biti- dünyaya beslediği sevgi, umut ve coşkuyu, özgürlüğü ve
ği, Sıcak Nal, Sevda Sözleri: Şiir eşitliği içeren şiirler yazmıştır.
ÂÂ Şapkam Dolu Çiçekle, Günübirlik: Deneme ÂÂ İkinci Yeni anlayışının belirmesiyle şiirin işlevi, şiirde
ÂÂ Mülkiyeli Şairler, 100 Aşk Şiiri: Antoloji ÂÂ anlamı daha farklı algılamaya başladığını gösteren şiirler
ortaya koymuştur.
ÂÂ İnsanı, tarihi, doğayı, kutsal kitapları, mitolojiyi, kentleri şi-
8. ÖĞRETEN SORU irinde çağrışım zenginliği içinde kullanmıştır.
Nereden gelmiş bu denizsiz kente Eserleri:
Bu yaşlı martı ÂÂ Güneşi Yakanların Selamı, Günaydın Yeryüzü, Türkiye Şar-

Konmuş saat kulesinin üstüne kısı, Galile Denizi, Çivi Yazısı, Otağ, Mısırkalyoniğne, Âşıka-
ne, Şenlikname, Taşbaskısı, İstanbul Kitabı, Kitaplar Kitabı,
Öyle bir zamansızlıktan izliyor beni
Deniz Eskisi, Delta ve Çocuk, Atlas, Galata, Kül: Şiir
Tandem Yayınları

Çağırsam hemen çıkıp gelecek, biliyorum

ÂÂ El Yazılarına Vuruyor Güneş: Günlük
Çok eski bir oyundan kılıksız bir haberci gibi.

Bu dizeler, İkinci Yeni şiirine ilişkin aşağıda verilen özel-

liklerden hangisine örnek oluşturmaz? 9. ÖĞRETEN SORU
Durup dururken aklına gelmez yağmak yağmurun Gitsen ne-
A) Kapalı bir anlatıma başvurma reye gidebilirsin hâlâ bilmem Bizans’ta olmak belki iyi belki
B) Sesi ve ritmi önemseme fena belki bunu da diyemem Ben küçük dükkânlarsız, kahve-
C) Kendine özgü bir biçemi olma lersiz sokakları sevmem, odaları, duvarları sevmem
D) Sözcüklerin çağrışım gücünden yararlanma
İçerik ve biçim özellikleri göz önünde bulundurulduğun-
E) Duyulmadık yeni sözcükler oluşturma
ÖSYM da, yukarıdaki şiirin aşağıdaki şairlerden hangisi tarafın-
dan yazıldığı söylenebilir?
Sezai Karakoç (1933-....)
ÂÂ İkinci Yeni şiirinin öncülerindendir ve Diriliş A) İlhan Berk
dergisini çıkarmıştır. B) Enis Behiç Koryürek
ÂÂ Millî-dinî duyarlılıkları yansıtan, dinî değer- C) Ahmet Kutsi Tecer
leri, geleneğe duyarlığı ve metafizik anlayı- D) Yusuf Ziya Ortaç
şı öne çıkaran modern şairlerdendir.
E) Cahit Sıtkı Tarancı
ÂÂ Mistisizmden, enbiya-evliya kıssalarından yararlanmış; çar- ÖSYM
pıcı benzetme ve imgelerle, denenmemiş sentezlere ulaş-
mıştır. Ece Ayhan (1931-2002)
ÂÂ İkinci Yeni adı yerine “sivil şiir”, “sıkı şiir”,
ÂÂ İkinci Yeni akımı doğrultusunda geleneksel İslam kültürü
“marjinallik”, “etik” gibi kavramları önermiş-
ile eski Türk uygarlıklarından beslenen çarpıcı, mistik, öz- tir.
gün şiirler yazmıştır.
ÂÂ Şiirlerinde karamsar bir bakış açısı, sürrea-
Eserleri: lizmi çağrıştıran ve dilin mantık dokusunu
ÂÂ Körfez, Şahdamar, Hızır’la Kırk Saat, Sesler, Taha’nın Kita- gözetmeyen bir kurgu vardır.
bı, Gül Muştusu, Leylâ ile Mecnun, Zamana Adanmış Söz- ÂÂ Şiirleri çağrışım zenginliğiyle de dikkat çeker ve tarihe, coğ-
ler, Gün Doğmadan (Tüm şiirlerinin toplu olarak basıldığı rafyaya, sokak yaşantısına, ekonomiye göndermeler ve
eseri): Şiir ölüm ve arzu iç içeliğiyle örülmüş bir lirizm vardır.

6 Edebiyat
 İkinci Yeni Şiiri FASİKÜL 17
ÂÂ 1960’lı yılların başından itibaren yenilikçi ve genç şairleri,
özellikle Devlet ve Tabiat adlı kitabıyla, etkilemiştir. 10. ÖĞRETEN SORU

Eserleri:
ÂÂ Kınar Hanımın Denizleri, Bakışsız Bir Kedi Kara, Ortodoks-
luklar, Devlet ve Tabiat ya da Orta İkiden Ayrılan Çocuklar
İçin Şiirler, Yort Savul, Zambaklı Padişah, Çok Eski Adıyla-
dır, Çanakkaleli Melahat’a İki El Mektup ya da Özel Bir Fu-
huş Tarihi, Sivil Şiirler, Bütün Yort Savullar, Son Şiirler: Şiir
Edip Cansever (1928-1986)
ÂÂ Yer çekimli Karanfil adlı şiir kitabında İkinci
Yeni’nin özgün örneklerini vermiştir.
ÂÂ “Dize işlevini yitirdi.” sözü ona aittir.
Yoğun anlama dayanan, konuşma diline karşı olan ve salt şiir
üzerine yoğunlaşan İkinci Yeni, kendine özgü bir söylemle or-
taya çıktı. İstedikleri, bütün değer yargılarının yıkılmasıydı. Yü-
zeysel anlamı dışlayan, imge yüklü, kapalı bir dil kullanıyor-
lardı. Dilin bütün imkânlarıyla okuru sarsan, dağıtan ve anlamı
yokuşlara süren bu tavır, Türk şiir geleneği içerisinde önemli
bir yerde durmaktadır.
Bu düşüncelerle İkinci Yeni şiirini tanımlayan yazara gö-
re aşağıdakilerden hangisi, İkinci Yeni anlayışıyla yazıl-

ÂÂ Yeni arayışlara yönelmiş; şiirde, tiyatrodan

mış olamaz?

esinlenen diyaloglar kullanmıştır. Nerde An-

tigone, Tragedyalar ve Çağrılmayan Yakup A) Ölürse balıkları güneşin
bu dönemin ürünleridir. Susuzluktan dağın ardında
Düşerse kuluçkaların altına
Eserleri:
ÂÂ İkindi Üstü, Dirlik-Düzenlik, Yerçekimli Karanfil, Umutsuzlar Bu ağır bulanık meydanda
Parkı, Nerde Antigone, Tragedyalar, Çağrılmayan Yakup, B) Tep kralları gibiydim, öyle yalnızdım
Kirli Ağustos, Şairin Seyir Defteri, Yeniden, İlk yaz Şikâyet- Bir çağda seni bu beyazlığında tuttum
leri, Oteller Kenti, Ben Ruhi Bey Nasılım: Şiir Ak, sabah kalyonlarım hep gökyüzündeydi
Ben rüzgâr değirmeninizde kaldım
Turgut Uyar (1927-1985) C) Tuna’nın üstünde güneş batarken
ÂÂ Divan isimli yapıtında klasik gazel tarzını ye-
Sevgili yurdumu andırır bana
ni şiire uyarlayan bir yaklaşım sergilemiştir.
Bir hayal isterim Boğaziçi’nden
ÂÂ İmge ve çağrışımlarla dolu İkinci Yeni tar-
Tandem Yayınları

Bakarım İstanbul diye her yana

zındaki şiirlerinde büyük kent yaşamını bü-
tün karmaşıklığıyla ele almış, yalnız insanın D) Kar, buz, tipi
toplumda basmakalıp yargılara karşı sava- Kaymaktan korkum yok ki
şını anlatmıştır. Kayarken yalnız tutunmak için
Eserleri: Ölümlerden bir ölümün seçimi
ÂÂ Arz-ı Hal, Türkiyem, Dünyanın En Güzel Arabistanı, Tütün- E) Bütün şiirlerde söylediğim sensin
ler Islak, Her Pazartesi, Divan, Toplandılar, Kayayı Delen İn- Suna dedimse sen, Leylâ dedimse sensin
cir, Büyük Saat, Dün Yok mu, Sonsuz ve Öbürü: Şiir Seni saklamak için görüntülerinden faydalandım
Salome’nin, Belkıs’ın
Ülkü Tamer (1937-2018)
Boşunaydı saklamam öylesine aşikârsın, bellisin
ÂÂ Halk ve divan edebiyatı kadar İngiliz ve
Amerikan şairlerinden de etkilenmiş, bu et- ÖSYM
kiler şiirini içerik olarak zenginleştirmiştir. Dinî Değerleri, Geleneğe Duyarlığı Ve Meta-
ÂÂ İkinci Yeni ile başladığı şiirinde, her zaman fizik Anlayışı Öne Çıkaran Şiir (Millî-Dinî
kendine özgü olmayı başarmış, özgür çağ- Duyarlılıkları Yansıtan Şiir)
rışımların beslediği neşeli şiirler yazmıştır. ÂÂ “ Millî-dinî duyarlılıkları yansıtan, dinî değerleri, geleneğe
ÂÂ “İnsan gibi, şiir de çıkmazdadır.” sözü ona aittir. duyarlığı ve metafizik anlayışı öne çıkaran” anlayışı benim-
seyen şairlerden oluşmuştur.
Eserleri:
ÂÂ Soğuk Otların Altında, Gök Onları Yanıltmaz, Ezra ile Gary, ÂÂ Sanatçılar, yapıtlarında yerli düşünce, yerli edebiyat, Türk

Virgülün Başından Geçenler, İçime Çektiğim Hava Değil
Gökyüzüdür, Sıra göller, Yanardağın Üstündeki Kuş: Şiir
Tevfik Akdağ (1932-1993)
ÂÂ Lacivert Kanatlı Bir Kuştur Gece adlı kita-
bında İkinci Yeni tarzı şiirlerine yer vermiş-
tir.
ÂÂ “İkinci Yeni’nin saklı sularından” diye isim-
lendirilmiştir.
Eserleri:
ÂÂ Lacivert Kanatlı Bir Kuştur Gece, Çıplak ve Sevinçle, Eski
İnsan Sözleri, Kıpırda Ey Karanlık: Şiir
ulusu, İslam, Müslümanlar, özgürlük, emek, alın teri, oruç
bilinci gibi temaları sıkça kullanmışlardır.
ÂÂ Bu anlayıştaki sanatçılar Yunus Emre, Fuzuli, Şeyh Galip,
Mehmet Akif Ersoy, Necip Fazıl Kısakürek gibi sanatçıları
örnek almışlardır.
ÂÂ Şiirlerinde geleneksel değerlerle Batılı değerlerin çatışma-
sına yer vermişlerdir.
Temsilcileri
ÂÂ Cahit Zarifoğlu, Erdem Beyazıt, Mehmet Akif İnan, Nuri
Pakdil, Hilmi Yavuz, Alaeddin Özdenören, Nurullah Genç,
Ebubekir Eroğlu, Arif Ay, İsmet Özel, Sezai Karakoç, Asaf
Halet Çelebi, Rasim Özdenören

Edebiyat 7
 Millî-Dinî Duyarlılıkları Yansıtan Şiir FASİKÜL 17
Erdem Beyazıt (1939-2008)
OO Dinî değerleri, geleneğe duyarlığı ve metafizik ÂÂ Şiirlerinde, kendi öz değerine yabancılaştı-
AKLINDA OLSUN

anlayışı öne çıkaran şairlerden Asaf Halet Çele- rılan bir neslin mücadelesini vermiştir.
ÂÂ Destana yatkın bir üslupta söylediği şiirle-
bi “ÖZ ŞİİR” bölümünde, Sezai Karakoç “İKİN-
rinde ayrıca ince duyarlılıklar geliştirmiştir.
Cİ YENİ ŞİİRİ” nde anlatılmıştır.
ÂÂ İslâmî söylem bütün şiirlerine yayılmıştır.
OO İsmet Özel, “1960 Sonrası Toplumcu Şiir” bölü-
münde; Rasim Özdenören “Modernizmi ve Post- Eserleri:
ÂÂ Sebeb Ey, Risaleler: Şiir
modernizmi Esas Alan Eserler” bölümünde yer
alacaktır. Mehmet Akif İnan (1940-2000)
ÂÂ Mavera dergisinin kurucularındandır.
ÂÂ Divan ve halk şiiri geleneğinden yararlan-
Cahit Zarifoğlu (1940 – 1987)
ÂÂ İlk şiirlerinde İkinci Yeni akımının etkileri gö- dığı şiirleriyle tanınmıştır.
ÂÂ Şiirlerinde sosyal konuları, aşkı, tabiatı, sa-
rülür. Madde-ruh çatışması, Batı diktasına
karşı Doğu protestosu temalarını işlemiştir. de bir dille anlatmıştır.
ÂÂ Şiirlerinde dinsel inançları çerçevesinde ele Eserleri:
aldığı Anadolu insanlarının acı, umut ve sev- ÂÂ Mescid-i Aksa, Ağ, Ölüm, Yürek Gazeli, Umut Gazeli, El Ga-
gilerini yansıtmıştır. zeli, Sensin, Şehir Gazeli : Şiir
ÂÂ Son şiirlerinde İslamî düşüncedeki insan sevgisi, toplum- Nuri Pakdil (1934-…)
sal mutluluk anlayışını işlemiştir. ÂÂ Eserlerinde kavramlar bir vurgu olarak öne
ÂÂ Gerçeküstü ögeler ve eski şiir kalıplarını kullanmıştır. çıkar.
ÂÂ Kendine özgü bir üslubun, algılayış biçimi-
Eserleri:
ÂÂ İşaret Çocukları, Yedi Güzel Adam, Menziller, Korku ve Ya- nin, bir hayat ve edebiyat anlayışının oluşu-
mu kaygısı taşımıştır.
karış, Gülücük, Ağaç Okul: Şiir
ÂÂ Sütçü İmam: Oyun Eserleri:
ÂÂ Osmanlı Simitçiler Kasidesi, Anneler ve Kudüsler: Şiir
ÂÂ Savaş Ritimleri: Roman
Tandem Yayınları

ÂÂ Batı Notları: Gezi-İzlenim

ÂÂ Bir Değirmendir Bu Dünya, Zengin Hayaller Peşinde: De-
neme Hilmi Yavuz (1936-...)
ÂÂ Gelenekçilikle çağdaş bir bakışı kaynaştı-
ÂÂ Serçekuş, Katıraslan, Ağaçkakanlar, Yürekdede ile Padişah,
ran, biçim ve özün dengelendiği şiirleriyle
Küçük Şehzade, Motorlu Kuş, Kuşların Dili: Çocuk hikâye-
dikkat çekmiştir.
leri-masalları
ÂÂ İslam mistisizmi, özellikle de tasavvuftan
yararlanarak kendine özgü bir sözcük da-
ğarcığı geliştirmiştir.
11. ÇÖZÜMLÜ SORU ÂÂ Tasavvufa ve klâsik şiire yaklaşım tarzı yeniden üretme
Hayat karşısında rindane bir duruşu olan şairin içe dönük ki- amaçlamıştır.
ÂÂ Eserlerinde klasik şiire ait mazmunları çoğaltmış, yeni an-
şiliği eserlerinin dünyasına da yansımıştır. Kapalı ve gizemli
bir şiir diline sahiptir. Bu dil anlayışıyla dinî muhtevayı birleş- lamlara kavuşturmuş, işlevselleştirmiştir.
tirerek labirent izlekli şiirler yazar. Onun şiirleri ile birlikte çok ÂÂ Postmodernizmin ilk örneklerinden biri sayılan Fehmi K’nın
yüzlü ve zengin bir dünyanın eşiğinden içeri gireriz. Şair, 1977 Acayip Serüvenleri romanında üst kurmaca, geriye dönüş
yılında yayımladığı Menziller kitabı ile İslami düşünceyi önce- gibi teknikleri kullanmış ve yenilikçi bir yapıt ortaya koy-
muştur.
lemeye başlar. Korku ve Yakarış adlı son şiir kitabında Hristi-
yan varoluşçu düşünür Sören Kierkegaard’ın etkisini; yaşam, Eserleri:
ÂÂ Bakış Kuşu, Doğu Şiirleri, Yaz Şiirleri, Gizemli Şiirler, Zaman
ölüm, tutsaklık, günah, kaygı ve rahmet kavramlarıyla yansı-
Şiirleri, Hüzün ki En Çok Yakışandır Bize, Gülün Ustası Yok-
tan şair, şiirine lirik niteliğini kaybettirmeden evrensel nitelikli
tur, Erguvan Şiirler, Çöl Şiirleri, Akşam Şiirleri, Yolculuk Şiir-
fikrî unsurları da ekler. leri, Hurufi Şiirler, Büyü’sün Yaz, Küller ve Zaman, Kayboluş
Şiirler: Şiir
Bu parçada kendisinden söz edilen şair aşağıdakilerden ÂÂ Geçmiş Yaz Defterleri, Ceviz Sandıktaki Anılar, Bulanık Def-
hangisidir? terler: Anı-günlük
ÂÂ Fehmi K’nın Acayip Serüvenleri: Roman
A) Cahit Zarifoğlu ÂÂ Felsefe ve Ulusal Kültür, Roman Kavramı
(Menziller, Korku ve Yakarış - Cahit Zarifoğlu. Cevap A) ve Türk
B) Sezai Karakoç ÂÂ Romanı, Kültür Üzerine, Yazın Üzerine,
C) Mehmet Çınarlı Özel Hayat’tan Küreselleşmeye, Budala-
lığın Keşfi, Kara Güneş, Sözün Gücü, Yüz-
D) Erdem Beyazıt
ler ve İzler, İslam’ın Zihin Tarihi: Deneme
E) İsmet Özel - inceleme - araştırma
ÖSYM
8 Edebiyat
 Millî-Dinî Duyarlılıkları Yansıtan Şiir FASİKÜL 17
Arif Ay (1953 -…)
ÂÂ OO Hilmi Yavuz, Kabataş Erkek Lisesini bitirdikten ÂÂ İslami öz, şiirlerinin odağında yer alır.
sonra gazeteciliğe başladı. Londra Üniversitesi ÂÂ Soyuta dayalı bir şiir anlayışını benimsemiş-
Felsefe Bölümünü bitirdi. tir.
OO Lise yıllarında şiir yazmaya başladı ve bazılarını
NOT

Eserleri:
Dönüm dergisinde yayımladı. Çeşitli gazetelerde
ÂÂ Hira, Dosyalar, Şiirin Kandilleri, Gökyüzü
eleştiri ve inceleme yazıları yazdı. Bu yazılarının
Saatleri: Şiir
bazılarında “Ali Hikmet” müstearını kullandı.
OO “İrfan Külyutmaz” takma adıyla mizah yazıları yazdı.

OO Yeditepe Şiir Armağanı, Sedat Simavi Vakfı Ede-

12. ÇÖZÜMLÜ SORU
biyat Ödülü’nü, Türkiye Yazarlar Birliği Fikir Ödü- I. Güneş Donanması ve Yalnızlık Gide Gide adlarıyla çıkan şiir
lü’nü kazandı. ki­taplarında hastalık, hafakan, ölüm, metafizik coğrafya gibi
tema­lar öne çıkar.
Alaeddin Özdenören (1940 - 2003)
II. Birazdan Gün Doğacak şiirinde kavgacı, destana yatkın bir
ÂÂ Mavera dergisinin kurucularındandır.
üslûp kullanmış , duygularını mistik bir yaklaşımla ortaya koy-
ÂÂ Klasik şiirin duyarlılıklarına açık olan sanat-
muştur.
çının şiiri Fuzuli, Şeyh Galip, Ahmet Haşim
III. İslam mistisizmi, özellikle de tasavvuftan yararlanarak ken-
ve Sezai Karakoç çizgisinin devamı gibidir.
dine özgü bir sözcük dağarcığı geliştirmiş, Gülün Ustası Yok-
ÂÂ Lirik ve narin duyarlılıklar, manevîlik, hüzün
tur, Hurufi Şiirler adlı yapıtlarında bu anlayışını yansıtmıştır.
ve içlilik, estetikleşmiş yiğitlik onun şiirlerinin ana temala- IV. Menziller, Korku ve Yakarış gibi şiir kitaplarında İslamcı
rını oluşturur. düşüncedeki insan sevgisi, toplumsal mutluluk anlayışını iş-
Eserleri: lemiş; ger­çeküstü ögeler kullanmıştır.
ÂÂ Güneş Donanması, Yalnızlık Gide Gide, Şiirler/Bütün Şiirle-
Aşağıdaki sanatçılardan hangisiyle ilgili bir açıklama yu-
ri: Şiir
karıda verilmemiştir?
ÂÂ İnsan ve İslâm, Batılılaşma Üzerine, Devlet ve İnsan , Yakın
Çağ Batı Dünyası ve Türkiye’ye Yansımaları: Deneme
Tandem Yayınları

A) Cahit Zarifoğlu (Menziller, Korku ve Yakarış)

ÂÂ Şiirin Geçitleri: İnceleme B) Erdem Beyazıt (Birazdan Gün Doğacak)
ÂÂ Unutulmuşluklar: Anı C) Alaeddin Özdenören (Güneş Donanması-Yalnızlık Gide

Nurullah Genç (1960-…) Gide)

ÂÂ Divan ve hece şiiri estetiğiyle ördüğü imge D) Arif Ay (Cevap D)
dünyası, çok renkli ve özgündür. E) Hilmi Yavuz (Gülün Ustası Yoktur, Hurufi Şiirler)
ÂÂ İlhamın gücüne inanan şairin şiirlerinde, İs-
13. ÖĞRETEN SORU
lami şiirin iki büyük öncüsü Necip Fazıl ve
Seçkin bir kimse değilim
Sezai Karakoç’un etkisi vardır.
İsmimin baş harfleri acz tutuyor
ÂÂ Sanatçının şiirlerinde dikkati çeken temalar, “hüzün”, “yal-
Bağışlamanı dilerim
nızlık”, “hasret”, aşk , “ölüm” ve “sonsuzluk”tur.
Sana zorsa bırak yanayım
Eserleri:
Kolaysa esirgeme
ÂÂ Çiçekler Üşümesin, Nuyageva,Yankı ve Hüzün, Aşkım İsya-
nımdır Benim, Siyah Gözlerine Beni de Götür, Yanılgı Saat- Hayat bir boş rüyaymış
leri, Yağmur, Rüveyda: Şiir Geçen ibadetler özürlü
Eski günahlar dipdiri
Ebubekir Eroğlu (1950 - …)
ÂÂ İslamcı şiirin içeriğini metafizik sorgulama- Seçkin bir kimse değilim
larla zenginleştiren şairlerden birisidir. İsmimin baş harflerinde kimliğim
Bağışlanmamı dilerim
ÂÂ Şiirleri ve Geçmişin İçindeki Geçmiş - Şi’r-i
Kadim Üstüne Deneme adlı eserinde oldu- Sana zorsa yanmaya razıyım
ğu gibi şiir üzerine yazılarıyla dikkat çek- Kolaysa affı esirgeme
miştir. Millî-dinî ve mistik duyarlığın sezildiği bu dizelerin biçim
ÂÂ Türk şiirinin modernleşme serüvenini anlatan Modern Türk ve içerik özellikleri dikkate alındığında aşağıdaki şairler-
Şiirinin Doğası adlı eserin yazarıdır. Sevap Defteri adlı kita- den hangisine ait olduğu söylenebilir?
bında divan ve halk şiirinin bazı ustalarını anlatır.
A) İlhan Berk B) Cahit Zarifoğlu
Eserleri:
C) Orhan Veli D) Cemal Süreya
ÂÂ Kuşluk Saatleri, Kayıpların Şarkısı, Yirmi dört Şiir: Şiir
E) Rıfat Ilgaz

Edebiyat 9
 GARİP HAREKETİ (I.YENİ) - II.YENİ HAREKETİ -DİNÎ DEĞERLERİ, GELENEĞE DUYARLIĞI VE METAFİZİK ANLAYIŞI ÖNE ÇIKARAN ŞİİR FASİKÜL 17

Etkinlik 1
Aşağıdaki yargılardan doğru olanların karşısına ‘’D’’ yanlış olanların karşısına ‘’Y’’ harfi
koyunuz.

1.Garipçiler, şiirde günlük konuşma dilini kullanılmışlardır.

2.Orhan Veli, Anadolu’daki Eski Yunan kültürü ile tarihsel ve güncel olaylar arasında köprü kurmaya
çalışmıştır.

3.İkinci Yeniciler şiirde anlama önem vermiş, ses güzelliğini ikinci plana atmışlardır.

4.İkinci Yeniciler’e göre şiirde ahenk, ölçü ve uyakla değil; musiki ve anlatım zenginliğiyle
sağlanmalıdır.

5.İkinci Yeniciler, şiirde imgeye, hayal gücüne ve duyguya ağırlık vermişlerdir.

6.Garipçilerde şiirde bütün kurallara ve önceden belirlenmiş kalıplara karşı çıkılmış, kuralsızlık kural
edinilmiştir.

Etkinlik 2
Aşağıda verilen eserleri, yazarlarıyla eşleştiriniz.

Çiçekler Üşümesin CAHİT ZARİFOĞLU

Ezra ile Gary ÜLKÜ TAMER

Arz-ı Hal MELİH CEVDET ANDAY

İşaret Çocukları ERDEM BEYAZIT

Anneler ve Kudüsler NURİ PAKDİL

Ortodoksluklar TURGUT UYAR

Sebeb Ey ORHAN VELİ KANIK

Vazgeçemediğim NURULLAH GENÇ

Rahatı Kaçan Ağaç ECE AYHAN

10 Edebiyat
 Öğreten Test
1. I. Şairane bir söyleyişi benimseme 4. Kitabına yazdığı ön sözde, hece ölçüsü ve uyağın şiiri
yozlaştırdığını savunur, şiirin insanın beş duyusuna de-
II. Ölçü, uyak ve söz oyunlarını önemseme
ğil, beynine seslenen bir söz sanatı olduğunu belirtir. Şa-
III. Konuşma dilini kullanmaktan kaçınma iraneliğe, edebî sanatlara, ölçü ve kafiyeye karşı çıkar.

IV. Şiirin yapısında köklü değişiklikler yapma Yaşamı boyunca bu sanat çizgisini korumuştur.

V. Yaşamdaki sıradan olayları şiire taşıma Aşağıdaki şiirlerden hangisi bu parçada sözü edilen
şaire aittir?
Yukarıdaki numaralanmış özelliklerden hangileri Ga-
ripçiler ile ilgili olarak söylenebilir? A) Sessiz Gemi B) Merdiven

A) I ve III  B) II ve III  C) II ve IV C) Çoban Çeşmesi D) Olvido

  D) III ve V  E) IV ve V  E) İstanbul’u Dinliyorum

2. ----, ölçü, uyak gibi alışılagelmiş kalıplardan ve kurallar-

dan bağımsız olarak da şiir yazılabileceğini göstermiş-
tir. Edebî sanatlar, kalıplaşmış benzetmeler olmadan, ru-
tinleşmiş konulardan kurtularak gündelik hayatın sıra-
dan konularını ve insanlarını şiire taşımıştır. Evrendeki
her konunun şiirin konusu olabileceğini savunmuş, cım- 5. Orhan Veli Kanık ile ilgili olarak aşağıdaki yargılar-
Tandem Yayınları

bızlı nasırlı şiirler yazmıştır. Basit ve yalın halk dilini şiirin dan hangisi yanlıştır?
dili hâline getirmeyi başarmıştır. Şiirlerinde yumuşak hi-
A) Öykülerinde şiirsel bir dil kullanmıştır.
civler, espri ve mizahî ögelerden de yararlanmıştır.
B) Şiirlerinde günlük yaşamı yansıtmıştır.
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden han-
C) Garip akımı içinde yer almıştır.
gisi getirilmelidir?
D) Şiirde ölçü ve uyağa karşı çıkmıştır.
A) Cahit Sıtkı Tarancı B) Attila İlhan
E) La Fontaine’den fabl çevirileri yapmıştır.
C) Orhan Veli Kanık D) Yusuf Ziya Ortaç

E) Yahya Kemal Beyatlı

3. Melih Cevdet Anday’la ilgili olarak aşağıdakilerden

hangisi söylenemez?
6. Ece Ayhan, şiirlerinin yer aldığı Rahatı Kaçan Ağaç adlı
A) 1941’te iki arkadaşıyla birlikte Garip Hareketi’nin ku-
rucularından biri olmuştur.
B) Rahatı Kaçan Ağaç adlı şiir kitabında yoksulluk, hak-
sızlık gibi toplumsal sorunlara ince bir yergi getirmiş-
tir.
C) 1963’te yayımlanan Kolları Bağlı Odysseus, konu-
sunu mitolojiden alır; kapalı bir anlatımla oluşturul-
muştur.
D) Halk edebiyatından yararlanmış, ölçü ve uyağı ahenk
ve ritim unsuru olarak kullanmıştır.
E) Orhan Veli’nin ölümü üzerine Garip akımının konu,
sanat ve içerik tarzını terk etmiş, kendine özgü bir
şiir oluşturmaya çalışmıştır.
I II
yapıtında geleneksel Türk şiiriyle uzak bağlar kurmak-
tan çekinmemiştir. Kolları Bağlı Odysseus adlı yapıtıyla
III
başlayan mitolojik süreçte, Eski Yunan kültürü ile tarih-
sel ve güncel olaylar arasında köprü kurmaya çalışmış-
tır. Mikado’nun Çöpleri adlı oyununda kadın-erkek
IV V
ilişkisini konu edinmiştir.
Bu parçada numaralanmış bölümlerin hangisinde bir
bilgi yanlışı vardır?
A) I  B) II  C) III  D) IV  E) V

Edebiyat 11
 Öğreten Test
7. Turgut Uyar’ın temsilcisi olduğu, imgeli bir söyleyişin 10. Aşağıdakilerin hangisinde bir bilgi yanlışı vardır?
I II
A) Turgut Uyar, Divan adlı şiir kitabında gazel tarzını
benimsendiği İkinci Yeni; Orhan Seyfi’nin kuruculuğunu
yeni şiire deneyen bir yaklaşım içine girmiştir.
II IV
B) İlk şiirlerinden itibaren İkinci Yeni’ye özgü söyleyişe
üstlendiği Garipçiler topluluğuna bir tepkidir.
yer veren Ülkü Tamer, bu şiirlerini Soğuk Otların Al-
V
tında adlı yapıtında bir araya getirmiştir.

Bu cümlede numaralanmış bölümlerin hangisinde bir C) Edip Cansever, Garip tarzıyla başladığı şiir hayatında
bilgi yanlışı vardır? Lacivert Kanatlı Bir Kuştur Gece adlı kitabıyla İkinci
Yeni tarzı şiire yönelmiştir.
A) I  B) II  C) III  D) IV  E) V
D) İkinci Yeni’nin en etkili ismi olan Cemal Süreya ge-
leneksel ögelere karşı olmasına rağmen onlardan
yararlanmıştır.
E) İlhan Berk, Şenlikname adlı eserinde divan ve halk
şiirinin klasik kalıplarını denemiş, beyit ve türkü bi-
çimlerinden yararlanmıştır.

8. I. Edip Cansever - Genç Kalemler 11. I. Söz dizimsel sapmalar

II. Ziya Osman Saba - İkinci Yeniciler II. Alışılmamış bağdaştırmalar
III. Oktay Rifat Horozcu - Garipçiler
Tandem Yayınları

III. Düz mantığa aykırı ifadeler

IV. Vasfi Mahir Kocatürk - Yedi Meşaleciler IV. Duyulmadık yeni sözcükler
V. Halit Fahri Ozansoy - Beş Hececiler
Aşağıdaki şairlerden hangisinin, yukarıda özellikleri
Yukarıda numaralanmış sanatçı-bağlı olduğu edebi- verilen şiir topluluğunun temsilcisi olduğu söylene-
yat topluluğu eşleştirmelerinden hangileri yanlıştır? mez?

A) I ve II  B) I ve V  C) II ve III A) Ceyhun Atuf Kansu

D) III ve IV E) IV ve V B) İlhan Berk
C) Turgut Uyar
D) Edip Cansever
E) Ece Ayhan

12. İkinci Yeni hareketinde şairler, ---- kullanmıştır.

9. Aşağıdaki yapıt-sanatçı eşleştirmelerinden hangisi Bu cümlede boş bırakılan yere aşağıdakilerden han-
yanlıştır? gisi getirilirse bir bilgi yanlışlığı ortaya çıkmaz?

A) Tütünler Islak - Turgut Uyar A) yalın ve anlaşılır bir anlatım

B) Güz Bitiği - İlhan Berk B) hece ve aruz ölçüsünü
C) Ortodoksluklar - Ece Ayhan C) kendine özgü bir dil
D) Zamana Adanmış Sözler - Sezai Karakoç D) kendinden önceki şiir biçimlerini
E) Virgülün Başından Geçenler - Ülkü Tamer E) ağırlıklı olarak Arapça ve Farsça sözcükler

1-E 2-C 3-D 4-E 5-A 6-A 7-D 8-A 9-B 10-C 11-A 12-C
12 Edebiyat
 Pratik Test
1. (I) İlk şiirlerinde hece veznini kullanan daha sonra ser- 4. Garip akımıyla ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi
best vezne geçen Oktay Rifat Horozcu’nun şiirlerinde yanlıştır?
değişik evreler vardır. (II) 1941 yılında başlayan Garip şiir
akımının öncülerinden olan şair, kentli insanların günlük A) Şairanelik terk edilmiştir.
yaşamlarına şaşırtıcı, alaycı bir söyleyişle yaklaşmıştır. B) Ölçü ve uyağa karşı çıkılmıştır.
(III) Yaşayıp Ölmek, Aşk ve Avarelik Üstüne Şiirler, Güzel-
leme adlı şiir kitapları bu döneminin ürünleridir. (IV) Ok- C) Günlük yaşam şiire konu edilmiştir.
tay Rifat, 1956’da çıkardığı Yan Yana adlı eseri ile Garip D) Sade, alaycı bir dil kullanılmıştır.
Şiirinden ayrılıp İkinci Yeni’ye yaklaşmıştır. (V) 1960’lı yıl-
E) Roman ve tiyatro türleri ağırlık kazanmıştır.
larda ise genellikle sosyal sorunlara değinen, toplumcu
şiir geleneğine yönelen şairin 1966’da yayımlanan Elleri
Var Özgürlüğün adlı şiir kitabında bu düşüncelerinin et-
kisi görülür.

Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisinde bir

bilgi yanlışı vardır?

A) III  B) IV  C) V  D) I  E) II 5. Aşağıdakilerden hangisi, Melih Cevdet Anday’ın bir

eseri değildir?

A) Çobanıl Şiirler
Tandem Yayınları

B) Telgrafhane

C) Teknenin Ölümü

2. I. Destan Gibi D) İçerdekiler

II. Atlar ve Filler E) Göçebe Denizin Üstünde

III. Aylaklar

IV. Karga ile Tilki

V. Vazgeçemediğim

Yukarıdaki eserlerden hangileri şiir türünde yazılma-

mıştır? 6. Cumhuriyet dönemi Türk edebiyatının başarılı şairlerin-
dendir. Türk şiirine yeni bir anlayış getirmiştir. Ayrıca şi-
A) I ve III  B) II ve III  C) II ve IV irin yapısını, dilini ve üslubunu da değiştirmiştir. Dizeleri
  D) III ve V  E) IV ve V  zengin ve derin değil ama oldukça pürüzsüz ve akıcıdır.
Onun şiirlerinde her dönem bireysellik ön plandadır. Beş
Hececilerin ve Haşim’in şiirini reddetmiş, arkadaşlarıyla
Cumhuriyet döneminin önemli şiir hareketlerinden olan
Garip hareketini başlatmıştır.

Bu parçada sözü edilen şair aşağıdakilerden hangi-

3. Aşağıdaki sanatçılardan hangisi Beş Hececilerden- sidir?
biri değildir?
A) Orhan Veli Kanık
A) Enis Behiç Koryürek
B) Ahmet Muhip Dıranas
B) Orhan Seyfi Orhon
C) Faruk Nafiz Çamlıbel
C) Faruk Nafiz Çamlıbel
D) Halit Fahri Ozansoy D) Fazıl Hüsnü Dağlarca

E) Kemalettin Kamu E) Cahit Sıtkı Tarancı 

Edebiyat 13
 Pratik Test
7. Şiir yaşamını bağımsız sürdüren ----, kendisine özgü bir
şiir evreni oluşturmuştur. Daha çok bireysel, içedönük
bir şiir anlayışı vardır. Buna karşın şiirlerinde toplumsal
duyarlığı göz ardı etmemiştir. Toplumsal konuları dahi
kendi iç dünyasındaki yansımalarla dile getirmiştir. Şiir-
leri, kapalı bir anlatıma sahip ama her dize üzerinde
özenle durulmuş bir titizlik yansıtır. Çocuklar için yazdığı
kitaplarda gerçekler dünyası ile hayaller dünyası iç içe-
lik gösterir. Yedi Güzel Adam, Menziller, Korku ve Yaka-
rış, Gülücük şiir kitaplarından bazılarıdır.
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden han-
gisi getirilmelidir?
A) Ahmet Muhip Dıranas
B) Attila İlhan
C) Cahit Zarifoğlu
D) Yusuf Ziya Ortaç
E) Sabahattin Kudret Aksal
10. İlk gençlik şiirlerini İkindi Üstü kitabında topladı. Bu şiir-
lerde varlıklı, her şeye yaşama sevinciyle bakan bir gen-
cin avarelikleri, duyguları ön plandaydı. Dirlik Düzenlik
kitabındaki şiirlerde düşünceyi dil içinde eritmeye yöne-
len, özlü bir söyleyiş ve çarpıcı biçim arayan, toplumsal
eleştiri için mizah aracını kullanan bir tutum görüldü.
Daha sonraki şiirlerinde İkinci Yeni akımının özgün ör-
neklerini verdi. Şiirinde sevinç zamanla yerini bunalıma,
toplumsal dengesizlikleri eleştirme kaygısı yerini yıkıcı
bir umutsuzluğa bıraktı. “Dize işlevini yitirdi.” gerekçe-
siyle yeni arayışlara yöneldi.
Bu parçada sözü edilen sanatçı, aşağıdakilerden han-
gisidir?
A) Edip Cansever
B) Ülkü Tamer
C) Cemal Süreya
D) Turgut Uyar
E) Bekir Sıtkı Erdoğan

11. Aşağıdaki sözlerden hangisi İkinci Yeni anlayışını be-

8. İzleksel bakımdan daha çok, İslâm mitolojisini kucaklayan nimseyen bir şaire ait olamaz?
İkinci Yeni’nin özgün şairi ---- şiirinin sağlam bir metafizik
Tandem Yayınları

zemini vardır. O, şiir dilindeki semboller aracılığıyla gele- A) Uyak, şiirin düşünceyle bağ kurmasını engeller; bizde
neği güne ve geleceğe taşımaya çalışır. Böylece şiir coğ- şiir bu yüzden yüzyıllarca güdük kalmıştır.
rafyasında geleneği yeniden biçimlendirir ve yorumlar.
B) Şiirde anlamla yola çıkılmaz, zaten şiir bir şey anlat-
maz, anlaşılmak için de değildir.
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden han-
gisi getirilmelidir? C) Eskiye ait olan her şeyi, şairane ve sanatlı söyleyiş-
ler başta olmak üzere şiirden kovmak gerekir.
A) İsmet Özel’in D) Mısra beğeni eğitimi, töre anlayışı gibi bize önceden
B) Salah Birsel’in aşılanmış bir ön güzellik duygusu uyandırdığından
işlevini yitirmiştir.
C) Turgut Uyar’ın
E) Önemli olan şairin neyi anlattığı değil anlattıklarını ne
D) Sezai Karakoç’un
şekilde, nasıl dile getirdiğidir.
E) Necip Fazıl Kısakürek’in

12. I. Şiirde anlama değil, söyleyişe önem vererek imge-

lere dayalı bir söyleyiş kullanmak
9. I. Yort Savul
II. Ölçü ve uyağa önem vermeden şiiri serbest tarzda
II. Arz-ı Hal yazmak

III. Ezra ile Gary III. Şiiri günlük dille oluşturarak halk dilinin söz değer-
lerine yaklaşmak
IV. Yerçekimli Karanfil
IV. Mecazlı söyleyişleri ve söz sanatlarını şiir için gerekli
V. Umutsuzlar Parkı
görmemek
Yukarıdaki eserlerden hangileri, aynı sanatçıya ait-
Yukarıda verilen özelliklerden hangileri, Garipçiler
tir?
ve İkinci Yeniciler için ortaktır?
A) I ve II  B) I ve III  C) II ve V
A) I ve III  B) Yalnız II  C) II ve IV
  D) III ve IV  E) IV ve V 
  D) Yalnız III  E) III ve IV 

1-B 2-B 3-E 4-E 5-A 6-A 7-C 8-D 9-E 10-A 11-C 12-C

14 Edebiyat
 Sınav Tadında
1. Garip Akımı, pek çok şairi etkilemiştir. Bu akımdan etki- 4. Aşağıdaki eserlerden hangisinin türü ötekilerden fark-
lenen şairler, şiirlerinde ---- kullanmıştır. lıdır?

Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden han- A) Erguvan Şiirler

gisi getirilirse bir bilgi yanlışlığı ortaya çıkmaz? B) Menziller
C) Savaş Ritimleri
A) imge ağırlıklı bir söyleyiş
D) Sebeb Ey
B) söz ve anlam oyunlarını
E) Atatürk Kurtuluş Savaşı’nda
C) sadece hece ölçüsü
D) kapalı bir anlatım
E) konuşma dilini

5. Aşağıdaki eserlerden hangisi, ötekilerden farklı bir

sanatçıya aittir?
2. Aşağıdaki yapıt-sanatçı eşleştirmelerinden hangisi
yanlıştır?
A) Küller ve Zaman
B) Bakış Kuşu
A) Yenisi - Orhan Veli Kanık
C) Gülün Ustası Yoktur
Tandem Yayınları

B) Aşk Merdiveni - Melih Cevdet Anday

D) Doğu Şiirleri
C) Çil Horoz - Oktay Rifat Horozcu
E) Yeşeren Otlar
D) Dol Karabakır Dol - Bedri Rahmi Eyuboğlu
E) Çakıl Taşları - Necmettin Halil Onan

3. Melih Cevdet Anday’ın ---- adlı tiyatrosu iki kişilik bir oyun-
dur. Oyunda bir kış gecesi sabahın ikisinde, bir evde ilk
kez karşı karşıya gelmiş olan bir kadınla bir erkek sa-
baha kadar konuşurlar. Tüm oyun sadece bu uzun di-
yaloğu içerir. Konuşma tek odada gerçekleşir yani yer
ve zaman birliği gözetilmiştir. Kendi hayatlarını, mesele-
lerini anlatırlar; birbirlerini tanıyarak yakınlaşırlar. Bir ka-
dın ve bir erkekte toplum kurallarıyla kişisel ahlâk ölçü-
lerinin karşılaştırıldığı oyun, yerleşmiş ahlâk anlayışının,
çevreyi sarsmadan kaldırılabileceği görüşünü savunur.
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden han-
gisi getirilmelidir?
A) Birtakım İnsanlar
B) Mikadonun Çöpleri
C) Midas’ın Kulakları
D) Bir Kilo Namus
E) Tohum ve Toprak
6. Halk şiirinden, türkülerden yararlanarak çağdaş bir şiir
oluşturmuş, konu olarak yurt sevgisini, insan ve doğa
sevgisini işlemiştir. Şiirlerinde çocukluğunda ve gençlik
yıllarında yaşadığı Niksar, Tokat ve Sivas yörelerinden
anılarında kalan izlenimleri de aktarmıştır. Ölçü olarak
serbest şiiri kullanmakla birlikte espriye dayanan, gün-
delik hayatın basit avareliklerini konu edinen, şairanelik-
ten uzak kuru ve ahenksiz kalan Garip şiirinden farklı bir
serbest şiir tarzı geliştirdi. İlk şiir kitabı Adamın Biri
1946’da yayımlandı. 1949’da çıkan ikinci kitabı Rüzgâr’da
Orhan Veli şiirine yaklaşırken daha sonraki şiirlerinde öz-
gün bir yapıya ulaşmıştır.
Bu parçada sözü edilen sanatçı, aşağıdakilerden han-
gisidir?
A) Cahit Külebi B) Hilmi Yavuz
C) Erdem Beyazıt D) İlhan Geçer
E) Bekir Sıtkı Erdoğan

Edebiyat 15
 Sınav Tadında
7. Cemal Süreya ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangi-
si yanlıştır?
A) “Papirüs” dergisini çıkarmıştır.
B) İkinci Yeni hareketinin önde gelen şair ve kuramcıla-
rındandır.
C) İmgesel bir söyleyişi benimsemiştir.
D) Geleneğe karşı olmasına rağmen geleneği şiirinde
başarılı bir biçimde kullanmıştır.
E) Yerçekimli Karanfil, Şairin Seyir Defteri ve Umutsuz-
lar Parkı şiir kitaplarından bazılarıdır.
8. I. Şiir için şiir” anlayışını ilke edinmişler; şiirin sosyal
bir fayda ya da amaç edinmemesi gerektiğini dile
getirmişlerdir.
II. Hiciv ve mizahtan yararlanarak şiirin olanaklarını ge-
liştirmişler böylece evrensel değerleri öne çıkarmış-
lardır.
III. Sürrealizm, dadaizm gibi akımlardan etkilenerek so-
yutlamalara başvurmuşlardır.
Tandem Yayınları
IV. Öyküleyici anlatımı dışlamışlar, konuyu ve olayı şiir-
den atmışlardır.
V. Şiirde ahengi, ölçü ve uyakla değil; musiki ve anla-
tım zenginliği ile sağlanmaya çalışmışlardır.
Yukarıda numaralanmış cümlelerden hangisinde İkin-
ci Yeni’yle ilgili bir bilgi yanlışı vardır?
A) I  B) II  C) III  D) IV  E) V
9. (I) Sezai Karakoç belli aralıklarla çıkardığı Diriliş dergi-
siyle özdeşleşmiş bir şair ve düşünce adamıdır. (II) Şiir-
lerinde metafizik konuları modern şiirin imkânlarıyla ele
almıştır. (III) Enbiya ve evliya kıssalarından yararlanarak
oluşturduğu benzetme ve imgelerle İkinci Yeni içinde öz-
gün bir yer edinmiştir. (IV) Özellikle Körfez, Şahdamar ve
Sesler onun İkinci Yeni çizgisini en iyi yansıtan şiir kitap-
larıdır. (V) “Şiir anayasaya aykırıdır.” diyerek şiirde öy-
küden kaçınmış, yoğun imgelerle yüklü bir şiir diline yö-
nelmiştir.
Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisinde bir
bilgi yanlışı vardır?
A) I  B) II  C) III  D) IV  E) V
1-E 2-B 3-B 4-C 5-E 6-A 7-E
16
10. İlhan Berk’le ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söy-
lenemez?
A) İlk şiirlerini bir araya getirdiği Güneşi Yakanların Se-
lamı’nda Nâzım Hikmet etkisi görülür.
B) Nerde Antigone, Tragedyalar, Çağrılmayan Yakup ki-
taplarında Yunan mitolojisinden yararlandı, tiyatroya
uygun diyaloglar kullandı,
C) Çivi Yazısı adlı kitabından itibaren ikinci Yeni şiir an-
layışıyla bütünleşmiş, biçimi öne çıkaran şiirler yaz-
maya başlamıştır.
D) Şiiri bir ilham (esin) sorunu olarak görmemiş, “Şiir
yazarak bulunur.” düşüncesiyle hareket etmiştir.
E) İkinci Yeni tarzı şiirlerinde noktalama, imla ve yazım
kurallarına uymayan Türkçenin söz dizimlerine cümle
yapılarına aykırı bir şiir diline yönelmiştir.
11. Nazım Hikmet’le Ece Ayhan’ı karşılaştıran aşağıdaki
yargılardan hangisi yanlıştır?
A) Her iki şair de şiirlerini daha çok serbest tarzda yaz-
mıştır.
B) Nazım Hikmet’te şiir toplum için anlayışı hâkimken
Ece Ayhan’da şiir şiir içindir düşüncesi hâkimdir.
C) Her ikisi de fütürizm akımından etkilenerek şiir anla-
yışlarını biçimlendirmiştir.
D) Nazım Hikmet halkın kullandığı Türkçeyle yazarken
Ece Ayhan kendine özgü bir şiir dili oluşturmuştur.
E) Nazım Hikmet’in şiiri somut bir dünyayı yansıtırken
Ece Ayhan’ın şiirleri kapalı ve soyuttur.
12. Aşağıdaki sanatçılardan hangisi İkinci Yeni hareketi
içinde değerlendirilemez?
A) Turgut Uyar
B) Ece Ayhan
C) Cemal Süreya
D) Rıfat Ilgaz
E) Tevfik Akdağ
8-B 9-E 10-B 11-C 12-D
Edebiyat
AYT fasikül 18

Tandem Yayınları

Edebiyat
CUMHURİYET DÖNEMİ TÜRK ŞİİRİ
1960 SONRASI TOPLUMCU ŞİİR
1980 SONRASI ŞİİR
CUMHURİYET DÖNEMİ HALK ŞİİRİ
Kazanımlar
• Cumhuriyet Dönemi Türk şiirinde 1960 sonrası
toplumcu şiirin özelliklerini fark eder, sanatçılarını
tanır.
ıralnıyaY mednaT

• Cumhuriyet Dönemi Türk şiirinde1980 sonrası şiirin

özelliklerini bilir, sanatçılarını öğrenir.

• Cumhuriyet Dönemi halk şiirinin özelliklerini bilir,

sanatçılarını öğrenir.
 8. ÜNİTE
1960 SONRASI TOPLUMCU ŞİİR -1980 SONRASI ŞİİR- CUMHURİYET DÖNEMİ HALK ŞİİRİ
1960 SONRASI TOPLUMCU ŞİİR
ÂÂ Bu dönem şairleri kendilerini toplumun sözcüsü kabul et-
mişlerdir.
1960 Sonrası Toplumcu Şiirin Özellikleri
ÂÂ Şiirler sloganlaşmış; geleceğe inanç, direnme, ümit tema-
lı şiirler yazmışlardır.
ÂÂ Evrensel sorunlar karşısında şiiri bir araç olarak görmüş-
ler ve yerleşik düzene başkaldırmışlardır.
ÂÂ Sanata estetik kaygılardan çok, ideolojik olarak yaklaşıl-
mıştır.
ÂÂ Sınıf anlayışı, halk ve işçi sınıfı, kadın, kadın hakları, kent-
leşme, kentleşme sorunları üzerinde durulmuştur.
ÂÂ İnsana ve doğaya yer verilmiş, diyalektiğe (gerçekliği ve
onun çelişmelerini incelemeye yarayan ve bu çelişmeleri
aşmayı sağlayan yolları aramayı öngören akıl yürütme yön-
temi) girilmiştir.
ÂÂ Şiir dili ve söyleyişinde aşırılıklardan kaçınılarak uzak çağ-
rışımlara yer verilmemiş; açık bir anlatıma yönelinmiştir.
ÂÂ Geleneksel söyleyişten yararlanılmaya çalışılmıştır.
Temsilcileri
ÂÂ İsmet Özel, Ataol Behramoğlu, Refik Durbaş, Nihat Beh-
Tandem Yayınları
ram, Süreyya Berfe, Can Yücel, Ahmet Telli, Özdemir İnce,
Metin Eloğlu
İsmet Özel (1944-...)
ÂÂ İkinci Yeni doğrultusundaki ilk şiirlerinde ye-
ni bir imge dünyasıyla göze çarpan şair,
Evet İsyan’da topladığı şiirleriyle 1960 son-
rası toplumcu şiirin en önemli bir ismi ol-
muştur.
ÂÂ Resim, şiir, müzik gibi güzel sanatlara kar-
şı özel bir ilgisi olan sanatçının yabancılaşma, başkaldırı,
bunalım ve özgürlük gibi kavramlar şiirlerinin en belirgin
temalarıdır.
ÂÂ Ataol Behramoğlu’yla birlikte Halkın Dostları dergisini çı-
karmıştır.
ÂÂ 1970’lerde İslâmî düşünceye yönelerek dinî ve millî duyar-
lılıkları yansıtan eserler üretmiştir.
Eserleri:
ÂÂ Geceleyin Bir Koşu, Evet İsyan, Cinayetler Kitabı, Celladı-
ma Gülümserken, Erbain: Şiir
ÂÂ Şiir Okuma Kılavuzu, Üç Mesele: Deneme
Edebiyat
AYT FASİKÜL 18
Ataol Behramoğlu (1942-...)
ÂÂ İsmet Özel ile Halkın Dostları dergisini çı-
karmıştır.
ÂÂ İmgeci şiirden yalın ve toplumcu şiire ge-
çerek işçi sınıfının, siyasi mücadelede bu-
lunan insanların sosyal sıkıntılarını, duygu-
larını, umutlarını anlatmıştır.
ÂÂ Ant dergisinde yayımlanan “Toplumcu Genç Şairler Savaş
Açıyor” adlı yazıda yeni toplumcu şiir üstüne görüşlerini
açıklamıştır.
ÂÂ Edebiyat ve kültür üzerine yazdıklarının yanı sıra antoloji
ve diğer çalışmaları da vardır.
Eserleri:
ÂÂ Bir Ermeni General, Bir Gün Mutlaka, Yolculuk Özlem Cesa-
ret ve Kavga Şiirleri, Ne Yağmur Ne Şiirler, Kuşatmada, Tür-
kiye Üzgün Yurdum Güzel Yurdum, Eski Nisan, Bebeklerin
Ulusu Yok, Yaşadıklarımdan Öğrendiğim Bir Şey Var: Şiir
ÂÂ Yaşayan Bir Şiir, Mekanik Gözyaşları, Kardeş Türküleri: Düz-
yazı
Refik Durbaş (1944-2018)
ÂÂ İkinci Yeni çizgisinde başladığı şiir yaşamı,
zamanla toplumcu şiire evrilmiştir.
ÂÂ Kendine özgü dili ve benzetmeleriyle an-
lam ve biçime önem veren şiirler yazmıştır.
ÂÂ Çarşıların, işçi kızların, pazar yerlerinin, çay
evlerinin dünyasını yansıtan şair olarak ta-
nınmıştır.
ÂÂ Şiirinde günlük konuşma dili içine ustaca serpiştirilmiş es-
ki sözcükler kullanmıştır.
Eserleri:
ÂÂ Kuş Tufanı, Hücremde Ay ışığı, Çaylar Şirketten, Denizler
Sincabı, Kırmızı Kanatlı Kartal, Nereye Uçar Gökyüzü, Geç-
ti mi Geçen Günler, Menzil, Tilki Tilki Saat Kaç, Düşler Şai-
ri, İstanbul Hatırası: Şiir
Nihat Behram (1946-...)
ÂÂ Başlangıçta şiirlerini İkinci Yeni etkisinde
yazmıştır.
ÂÂ Kuşağının toplumsal ve psikolojik durumu-
nu anlatmıştır.
ÂÂ Etkili anlatımı, yaşama duyarlı bir lirizmi ve
doğa betimlemelerindeki titizliğiyle dikkat
çekti.
ÂÂ Darağacında Üç Fidan isimli biyografik yapıtıyla geniş kit-
lelerin ilgisini çekti.
Eserleri:
ÂÂ Hayatımız Üstüne Şiirler, Fırtınayla Borayla Denenmiş Arka-
daşlıklar, Dövüşe Dövüşe Yürünecek, Hayatı Tutuşturan Acı-
lar, Savrulmuş Bir Ömrün Günlerinde, Yine de Gülümseye-
rek: Şiir
ÂÂ Kuyruğu Zilli Tilki, Göğsü Kınalı Serçe: Çocuk kitapları
3
 1960 Sonrası Toplumcu Şiir
Süreyya Berfe (1943-…)
ÂÂ Halk şiiri geleneğinden beslenen yeni bir
şiir dili kurma arayışına girmiştir.
ÂÂ Bu arayışın ürünü olan ilk şiir kitabı Gün
Ola’da Türkmen ve Avşar ağıtlarının, halk
ozanlarının, türkülerin ve Nâzım Hikmet’in
etkileri vardır.
ÂÂ Daha sonraki şiirlerinde yine halk şiirinden yararlanarak
gerçekçi temaları, sağlam gözlemlerle içtenlikli bir hava
içinde vermiştir.
Eserleri:
ÂÂ Gün Ola, Savrulan, Nabiga, Hayat ile Şiir, Ufkun Dışında,
Şiir Çalışmaları, Seni Seviyorum, Foklar Söyledi Ben Yaz-
dım, Seferis ile Üvez: Şiir
Can Yücel (1926-1999)
ÂÂ Şiirlerindeki uyaklı söyleyiş, coşkulu anla-
tım, geleceğe umut ve güvenle bakış belir-
gin özelliklerdir.
ÂÂ Eserlerinde halk ağzından, türkü ve deyiş-
lerinden de yararlanmış, argolu ifadeler kul-
lanmıştır.
Eserleri:
ÂÂ Yazma, Sevgi Duvarı, Bir Siyasinin Şiirleri, Ölüm ve Oğlum,
Şiir Alayı, Rengahenk, Gökyokuş, Beşibiyerde, Canfeda,
Çok Bi Çocuk, Kısa Devre, Kuzgunun Yavrusu, Gece Var-
Tandem Yayınları
diyası, Güle GüleSeslerin Sessizliği, Gezintiler, Maaile, Se-
ke Seke: Şiir
Ahmet Telli (1946-...)
ÂÂ Toplumcu gerçekçi şiirin ikinci kuşağında
yer alan özgün şairlerdendir.
ÂÂ Romantik ve başkaldırıcı şiirleriyle dikkat
çekmiştir.
Eserleri:
ÂÂ Yangın Yılları, Hüznün İsyan Olur, Dövüşen Anlatsın, Saklı
Kalan, Su Çürüdü, Belki Yine Gelirim, Çocuksun Sen, Kal-
bim Unut Bu Şiiri, Barbar ile Şehla, Bakışın Senin: Şiir
ÂÂ Arkadaşlık Günleriydi: Öykü
Özdemir İnce (1936-...)
ÂÂ Toplumsal gerçekçi çizgide şiirler yazmış-
tır.
ÂÂ Özellikle çağdaş Fransız şiirinden ve Sart-
re’nin varoluşçu felsefesinden etkilenmiş-
tir.
Eserleri:
ÂÂ Kargı, Tutanaklar, Kiraz Zamanı, Karşı Yazgı, Rüzgâra Yazı-
lıdır, Elmanın Tarihi, Kentler, Yedi Deryalar Geçsen, Siyaset-
name, Eski Şiirler, Hayat Bilgisi, Zorba ve Ozan, Başak ile
Terazi, Burçlar Kuşağı, Can Yelekleri Tavandadır, Gürlevik,
Gündönümü Gündönümü, Yazın Sesi, Tekvin, Tohum Ölür-
se, Delta, Uykusuzluk Mani-Hayy, Güneş Saati: Şiir
ÂÂ Şiir ve Gerçeklik, Söz ve Yazı, Tabula Rasa, Yazınsal Söylem
Üzerine, Dinozorca, Tarih Bağışlamaz, Çile Törenleri, Bu Ne
Biçim Memleket: Deneme
4 Edebiyat
FASİKÜL 18
Metin Eloğlu (1927-1985)
ÂÂ Mizah şiirleri ile dikkati çekmiştir.
ÂÂ Garip’ten yola çıkarak sokak Türkçesiyle,
argoyla ilginç sözcükleriyle oluşturduğu
kendine özgü şiir diliyle Türk toplumunda-
ki aksaklıkları, düzenin bozukluğunu, yeni
zenginleri, töreleri, sanat sevicilerini, çoğun-
lukla hicvi kullanarak şiirleştirmiştir.
Eserleri:
ÂÂ Düdüklü Tencere, Sultan Palamut, Horozdan Korkan Oğ-
lan, Türkiye’nin Vadesi, Ayşemayşe, Dizin, Yumuşak G, Rüz-
gâr Ekmek, Hep, Ay Parçası, Önce Kadınlar: Şiir
1. ÇÖZÜMLÜ SORU
Aşağıdakilerin hangisinde bir bilgi yanlışı vardır?
A) Türk ve Batı şiirini çok iyi bilen Hilmi Yavuz’un şiirlerini
topladığı kitaplar arasında Hüzün ki En Çok Yakışandır
Bize, Yolculuk Şiirleri, Akşam Şiirleri’ni sayabiliriz.
B) Resim, şiir, müzik gibi güzel sanatlara karşı özel bir ilgisi
olan İsmet Özel’in şiirlerinin ana izleğini; yabancılaşma,
başkaldırı, bunaltı ve özgürlük gibi çağımız insanının en
temel sorunları oluşturur.
C) Sezai Karakoç’un şiirlerinin sağlam bir metafizik zemini
vardır; Leyla ile Mecnun, Mağara ve Işık yayımlanan şiir
kitaplarından bazılarıdır.
D) Kemal Özer’in 1965’te yayımlanan Bir Gün Mutlaka adlı
şiiri, onun toplumcu gerçekçi yönünü yansıtan bir bildiri
niteliği taşır. (Bir Gün Mutlaka adlı şiir, Ataol Behramoğ-
lu’na aittir. Cevap D)
E) Şiir kültürü bakımından donanımlı bir şair olan Enis Ba-
tur, yalnızca şiir yazmakla kalmamış, aynı zamanda şiir
üzerine yazılar da yayımlamıştır.
ÖSYM
2. ÇÖZÜMLÜ SORU
Aşağıdakilerin hangisinde verilen bilgiler, ayraç içindeki
sanatçıyla ilişkilendirilemez?
A) Yazma kitabından başlayarak halk ağzından, türkü ve de-
yişlerinden yararlanmıştır. (Refik Durbaş) -Yazma kitabı
Can Yücel’e aittir. Cevap A-
B) Şiir, deneme, türlerinde çok sayıda eseri olan sanatçının
Erbain ve Evet İsyan adlı şiir kitapları çok ünlüdür. (İsmet
Özel)
C) Gün Ola, Savrulan adlı şiir kitaplarının yanı sıra çocuklar
için Çocukça, Eksik Alfabe gibi kitaplara imza atmıştır.
(Süreyya Berfe)
D) 1960 sonrası toplumcu gerçekçi şiirimizin ikinci kuşa-
ğında yer alan özgün şairlerden olan sanatçı Gidersen
Yıkılır Bu Kent şiiriyle ünlenmiştir. (Ahmet Telli)
E) Toplumsal içeriği ağır basan şiirler yazan şair, Şiir ve Ger-
çeklik yapıtıyla kuramsal yazılara yönelmiştir. (Özdemir
İnce)
 1980 Sonrası Şiir
1980 SONRASI ŞİİR
ÂÂ 1980 sonrası Türk şiirinde dönemin koşullarından hareket-
le şairlerin içine kapanarak bireysel konularda yazması ve
sanata tekrar yönelmesi durumu ortaya çıkmıştır.
ÂÂ 1980 sonrası şiiri, farklı şiir anlayışına sahip pek çok şairi
içinde barındırır.
ÂÂ Bu dönem için şiirde bir akımın oluşmadığı, bireysel bir
şiir anlayışının öne çıktığı söylenebilir.
ÂÂ Bazı şairler, halk şiiri geleneğine dönüş yapmış ve kendi
duygularını hecenin imkânlarını kullanarak sade bir dille
anlatmıştır.
ÂÂ Bireyci, toplumcu, imgeci, anlatımcı, modernist, gelenek-
çi gibi farklı anlayışlara uygun örnekler verilmiştir.
ÂÂ İdeoloji, şiirlerde öncelikli bir öge olarak görülmemiştir.
ÂÂ Şiir, düz yazıya yaklaştırılmıştır.
ÂÂ Olay anlatımına imkân veren temalara yer verilmiştir.
ÂÂ Biçim ve ölçü bakımından halk ve divan şiiri geleneklerine
dönüş başlamıştır.
ÂÂ Kültür ve medeniyet tarihimizin konu ve kavramlarına im-
ge düzeyinde göndermeler yapılmıştır.
3. ÖĞRETEN SORU
• Bireyci, toplumcu, imgeci, anlatımcı, modernist, gele-
nekçi gibi farklı anlayışlara uygun örnekler verilmiştir.
• Şiirde öne çıkan bir ideoloji veya görüş yoktur.
Tandem Yayınları
FASİKÜL 18
Anlatımcı Şiir
ÂÂ Başı, sonu ve belli bir hikayesi olan, olay örgüsüne, ne-
den-sonuç ilişkisine, olay kahramanlarının veya olayın geç-
tiği yerin betimlemesine yer veren şiirdir.
ÂÂ 1980’lerde döneme damgasını vuran ve şiir ortamında ön-
cü olan “İmgeci Şiir”e karşı çıkmışlardır.
ÂÂ Şavkal Altınel, Turgay Başar bu anlayışta yazmıştır.
Folklorik/Mitolojik Şiir
ÂÂ Adnan Özer, Yaşar Miraç gibi şairlerin başını çektiği folk-
lor ve mitoloji unsurlara dönmeyi amaçlayan bir şiir anla-
yışıdır.
ÂÂ Folklorik şiirde esas olan yerli bir tutum geliştirmektir.
Mistik-Metafizik Şiir
ÂÂ Tasavvufun yeni bir anlayış ve imge düzeniyle ele alındığı
bu şiirde mistik ve metafizik konular işlenir. Bu anlayışta
yazan şairler eserlerini Dergâh, Kaknüs gibi dergilerde ya-
yınlamışlardır.
ÂÂ Lâle Müldür, Hüseyin Atlansoy, Ebubekir Eroğlu tanınmış
şairleridir.
Beatnik-Marjinal Şiir
ÂÂ Amerika’da ortaya çıkan ‘‘Beat Kuşağından’’ etkilenen bu
şairler dadaizmin modern örneklerini ortaya koydular.
ÂÂ Felsefi, toplumsal, özgürlükçü bir dil kullandılar. Bilinç akı-
şı, isyan, kuralsızlık temel unsurlardır.
ÂÂ Küçük İskender en önemli temsilcisidir.

• Kapalı, imgelerle dolu bir anlatıma yer verilmiştir.

Yeni Garipçi Şiir
• Bazı şairler halk şiiri geleneğine dönüş yapmış, hecenin ÂÂ Sunay Akın gibi şairlerin benimsediği bu anlayışta şairler
imkânlarını kullanarak sade bir dille şiir yazmışlardır.
küçük insanı temel aldılar; komik, nükteli şiirler yazdılar.
Bazı özellikleri verilen edebî dönem veya topluluk aşağı-
1980 Sonrası Şiirinde Öne Çıkan Şairler
dakilerden hangisidir?
Haydar Ergülen (1956-...)
A) 1980 sonrası şiir B) II. Yeni şiiri ÂÂ Aşk, kardeşlik, çocukluk, yaşanmışlıklar gi-

C) Garip Hareketi D) Tanzimat bi konuları çoğunlukla imgeli bir dille işle-

miştir.
E) Millî Edebiyat
ÂÂ Klasik ve çağdaş şiirimizin birikimlerini
ÂÂ özümsemiş, kuşağının önde gelen şairle-
BAŞKA YERDE YOK

1980 Sonrası Şiir Anlayışları rinden biri olmuştur.

İmgeci Şiir ÂÂ Şiirleri kadar denemeleri ve şiir değerlendirmeleri ile de il-
ÂÂ Şiirin bir imge sanatı olduğunu, imgelerle ya- gi uyandırmıştır.
zıldığını ya da yazılması gerektiğini ileri sürmüş- Eserleri:
lerdir. ÂÂ Karşılığını Bulamamış Sorular, Sokak Prensesi, Sırat Şiirle-
ÂÂ Haydar Ergülen, Tuğrul Tanyol gibi şairlerin be- ri, Eskiden Terzi, Kırk Şiir ve Bir, Karton Valiz, Ölüm Bir Skan-
nimsediği, sembolizm ve fantastik unsurların dal, Nar, Toplu Şiirleri:
bir arada bulunduğu şiir anlayışıdır. ÂÂ Hafız ve Semender, Keder Gibi Ödünç, Üzgün Kediler Ga-
Yenibütüncü Şiir zeli: Şiir
ÂÂ Seyit Nezir öncülüğünde,
Tuğrul Tanyol (1953-...)
Broy dergisinde Veysel Çolak, ÂÂ İmgeci, lirik, bireye önem veren bir şiir an-
Hüseyin Haydar, Metin Cen- layışıyla popülerlikten uzak durmaya çalış-
giz, Tuğrul Keskin’in yayımla-
mıştır.
dıkları makaleyle adları duyul-
ÂÂ Müzik ve resim gibi diğer sanat dallarından da
muştur.
beslenerek şiirde estetiğe önem vermiştir.
ÂÂ Yenibütüncüler, insan hayatı-
nın karmaşıklığından yola çıkarak ekonomiden Eserleri:
siyasete, tarihten gündelik yaşama kadar her ÂÂ Elinden Tutun Günü, Sudaki Anka, Oda Müziği, İhanet Pe-
şeyi eserlerinde ele almışlardır. risinin Soğuk Sarayı, Ağustos Dehlizleri, Büyü Bitti, Her Şey

Edebiyat 5
 1980 Sonrası Şiir FASİKÜL 18
Bir Mevsim: Şiir yer vermiştir.

Hüseyin Atlansoy (1962-...) Eserleri:

ÂÂ Mistik, metafizikçi yönü ağır basan bir şair- ÂÂ Uzak Fırtına, Voyıcır II, Seriler Kitabı, Kuzey Defterleri, Bu-
dir. hurumeryem, Saatler/Geyikler, Ultrazon’da Ultrason: Şiir
ÂÂ Gündelik hayattan yola çıkan, geçmişi, insan- ÂÂ Bizansiyya: Roman
lık hallerini, yaşanmışlıkları içinde taşıyan, ya- ÂÂ Anne Ben Barbar mıyım, Haller Leylâ: Deneme
şamın arka planında ne varsa şiirlerinde im-
Nevzat Çelik (1960 -...)
gelerle anlatmaya çalışan bir tutum içindedir.
ÂÂ Ahmed Arif ve Nâzım Hikmet etkisi belirgin
ÂÂ Metropol yaşamını ve ilişkilerdeki hızlı değişimi konuşma
olan ilk şiirlerinden sonra kendi sesini bul-
dilinin imkânlarından faydalanarak ironik bir şekilde anlat- muştur.
mıştır.
ÂÂ Zeki buluşları, uyak kurmadaki özgün be-
Eserleri: cerisiyle dikkat çekmiştir.
ÂÂ İntihar İlacı, Balkon Çıkmazında Efendilik Tarihi, Şehir Ko-
Eserleri:
nuşmaları, Karşılama Töreni, Sebepsiz Hüzünler Sultanlığı,
ÂÂ Şafak Türküsü, Müebbet Türküsü, Suda Seken Hayat, Yağ-
Gizleyen Özne, Metropol İnsanları, İyi Günler İlerde Anne-
mur Yağmasaydı, Sevgili Yoldaş Kurbağalar: Şiir
anne: Şiir
ÂÂ Bağışlanmış Hüzün: Roman
Murathan Mungan (1955-...)
ÂÂ Etkili bir anlatım ve güzel bir Türkçeyle yaz-
Metin Cengiz (1953-...)
ÂÂ Toplumcu çizgide şiirler yazmıştır.
mıştır.
ÂÂ Gelenekten yararlanmış, günümüz modern
ÂÂ Hikâyelerinde, tarihi olayların içine yerleş-
dünyasının gerçekliğini şiirinde yansıtmış-
tirdiği aşk, sevgi, ayrılık, hasret, ihanet, bağ-
tır.
lılık gibi konuları işlemiş; kahramanların psi-
ÂÂ Fransız şiirinden çeviriler yapmıştır.
kolojik yapılarına, duygu ve düşüncelerine
geniş şekilde yer vermiştir. Eserleri:
ÂÂ Bir Tufan Sonrası, Büyük Sevişme, Zehirinde Açan Zambak,
Eserleri:
ÂÂ Osmanlıya Dair Hikâyat, Kum Saati, Başkalarının Gecesi, İpek’A, Şiirin Gücü, Şarkılar Kitabı, Gençlik Çağı: Şiir
Tandem Yayınları

Mürekkep Balığı, Oyunlar, İntiharlar, Şarkılar, Metal, Omay-
ra, Oda Poster ve Şeylerin Kederi, Yaz Geçer, Eski 45’likler,
Yaz Sinemaları, Mırıldandıklarım: Şiir
ÂÂ Taziye, Geyikler Lanetler, Bir Garip Orhan Veli: Tiyatro
ÂÂ Son İstanbul, Cenk Hikâyeleri, Kırk Oda, Lal Masallar, Kaf
Dağı’nın Önü: Öykü
ÂÂ Yüksek Topuklar: Roman
Küçük İskender (1964-2019)
ÂÂ Asıl adı Derman İskender Över’dir.
ÂÂ Türk şiirine özgün bir soluk getirmesi ve
şiir dilinin geliştirmesinin yanı sıra sanat
yaşamı boyunca çizgisini korumuştur.
ÂÂ Geleneksel yöntemler kullanarak yazdığı
divan tarzı şiirleri, gazelleriyle de dikkat çek-
miştir.
Eserleri:
ÂÂ Gözlerim Sığmıyor Yüzüme, Yirmi5April, Periler Ölürken Özür
Diler, Suzidilara, Güzel Annemin Hayal Gücü, Ciddiye Alın-
dığım Kara Parçaları, Papağana Silah Çekme, Alp Krizi, Göz-
yaşlarım Nal Sesleri, Bir Çift Siyah Deri Eldiven, İpucu Bı-
rakma Sanatı, Bahname Klarnet, Kahramanlar Ölü Doğar,
Çürük Et Deposu, Bir Nedeni Yok Yalnızca Öptüm, Eski Kral
Deposu, Siyah Beyaz Denizatları, Barudî, Dicle ile Fırat, Bir
Daha Bana Benzeme Angel: Şiir
ÂÂ Flu’es, Cehenneme Gitme Yöntemleri, Zatülcenp: Roman
Lâle Müldür (1956-...)
ÂÂ Farklı kültürlerden beslenerek şiirini oluş-
turmuş ve çok kültürlü bir şiir dünyası kur-
muştur.
ÂÂ Şiirlerinde mistik ve metafizik konulara da
Sunay Akın (1962-...)
ÂÂ Güncel konularda şiirler yazan sanatçı, Or-
han Veli şiiri çizgisindedir.
ÂÂ Dil oyunlarına dayalı yoğun bir alaycılık, şa-
şırtma ve çocuksu bir duyarlılık şiirlerinde
kendini göstermektedir.
ÂÂ Şiirlerinde özellikle ince yergi ögelerini kul-
lanmadaki rahatlığı ile dikkat çeker.
Eserleri:
ÂÂ Antik Acılar, Kaza Süsü, Altmış İki Tavşanı: Şiir
ÂÂ İstanbul’un Nazım Planı, Ay Çöreği ve Deniz Yıldızı, Kız Ku-
lesin’deki Kızılderili, Önce Çocuklar ve Kadınlar, İstanbul’da
Bir Zürafa, Onlar Hep Oradaydı, Kırdığımız Oyuncaklar, Ku-
le Canbazı: Roman
Enis Batur (1952-...)
ÂÂ Şair kimliğiyle epik şiir ve lirik şiirler ve de-
neysel metinler yazmaktadır.
ÂÂ Denemeci kimliğiyle Türkiye’nin ve dünya-
nın kültür ortamını ele almış; kendi öğren-
me, araştırma merakının sonuçlarını okur-
larıyla paylaşmıştır.
Eserleri:
ÂÂ Eros ve Hgades, Bir Ortaçağ Yalnızlığı, Nil, Ara-Kitab, İblis’e
Göre İncil, Kandil, Meseller Kitabı, Sarnıç, Tuğralar, Yazılar
ve Tuğralar, Koma Provaları, Gri Divan, Perişey, Darb ve Me-
sel, Opera, Doğu-Batı Divanı: Şiir
ÂÂ Kediler Krallara Bakabilir, Gönderen: Enis Batur, Şiir ve İde-
oloji: Deneme
ÂÂ Acı Bilgi: Fugue Sanatı Üzerine Bir Roman Denemesi, El-
ma: Örgü Teknikleri Üzerine Bir Roman Denemesi: Roman

6 Edebiyat
 Cumhuriyet Dönemi Halk Şiiri FASİKÜL 18
ÂÂ İşte Gidiyorum Çeşm-i Siyahım, Dom Dom Kurşunu gibi söz
4. ÇÖZÜMLÜ SORU ve besteleri sanatçılar tarafından sıklıkla seslendirilmiştir.
1980 sonrası şiir anlayışlarıyla ilgili olarak aşağıda veri- ÂÂ Halk şiirine gönül veren ve konuşma dilini şiirleştiren oza-
len bilgilerden hangisi yanlıştır? nın 453 plağı, 50 kaseti ve yayımlanmış 9 adet kitabı bu-
lunmaktadır.
A) Yeni Garipçi Şiir: Küçük insanların öyküsü esas alınarak
komik, nükteli şiirler yazmışlardır.
Âşık Feymanî (1942-....)
ÂÂ Asıl Osman Taşkaya’dır.
B) İmgeci Şiir: Sembollerin ve fantastik özelliklerin bir araya
ÂÂ Sazla şiirler söyleyen bir ozan değildir, es-
getirildiği şiir anlayışıdır.
ki gelenekte olduğu gibi bir “kalem şairi”-
C) Yenibütüncü Şiir: Materyalizmi esas alarak maddileşen
dir.
dünyaya karşı okuru politik olana yönelten şiir anlayışıdır.
ÂÂ Çukurovalı âşıklar arasında büyük saygın-
D) Mistik-Metafizik Şiir: Tasavvufun yeni bir anlayış ve imge
lığı vardır. Şiir ve atışmalarda etkili olmuş-
düzeniyle ele alındığı şiir anlayışıdır.
tur.
E) Anlatımcı Şiir: Folklor ve mitolojik ögelere yeniden dönüş
ÂÂ Şiirlerinde tasavvufî deyişlere geniş yer vermiştir.
yapan bir şiir anlayışıdır. (Folklorik/mitolojik şiir: Folklor
ve mitolojik ögelere yeniden dönüş yapan bir şiir anlayı-
şıdır. Cevap E)
Âşık Ali İzzet Özkan(1902-1981)
ÂÂ Şiirlerinde gelenekten kopmamıştır ve on-
CUMHURİYET DÖNEMİ HALK ŞİİRİ ları sazı eşliğinde söylemeye devam etmiş-
ÂÂ Cumhuriyet Dönemi’nde halk kültürüne, geleneğine bü- tir.
yük önem verilmiş, folklor araştırmaları bilimsel bir kimlik ÂÂ Beş yüzü aşkın şiiri vardır ve şiirlerini zaman
kazanmıştır. zaman çıkardığı kitaplarda toplamıştır.
ÂÂ Geleneksel konuların yanında yeni ve güncel konulara da ÂÂ Bazı türküleri sanatçılar tarafından seslen-
yer verilmiştir. dirilmiştir.
ÂÂ Şairler, bazı şiirlerinde sosyal sorunlar karşısında halkın ÂÂ “Mühür Gözlüm, Mecnun’um Leylâ’mı Gördüm, Şu Sazıma
bakış açısını yansıtmışlardır. Düzen Ver “ seslendirilmiş türküleridir.
ÂÂ Divan şiirinin ve Arapça-Farsça sözcüklerin etkisi bu dö- ÂÂ Köy Enstitülerinde Âşık Veysel ile birlikte gezici saz öğret-
Tandem Yayınları

nemde azalmıştır. menliği yapmıştır.

ÂÂ Usta-çırak ilişkisi içinde eğitim ve geleneksel anlayışın de- Eserleri:
vam ettiği söylenebilir. ÂÂ Bugünkü Anadolu Halk Şiiri ,Türk’ün Sazından, Âşık Ali İz-
ÂÂ Biçim yerine içeriğe daha çok önem verilmiştir. zet Ağlıyor, Kitap Küçük Dert Büyük
ÂÂ Hece ölçüsü kullanımı ve uyak anlayışı geleneği sürdürül-
müştür. Davut Sulari (1925-1985)
ÂÂ Yalın bir dille somut içeriklere yer verilmiştir. ÂÂ Alevi-Bektaşi inancı ve kültürüne bağlı aşık-
ların “gezgin aşıklar kolu”nun son temsilci-
Temsilcileri
lerinden olan sanatçı, yaşamının sonuna
ÂÂ Âşık Veysel, Âşık Mahzuni Şerif, Âşık Feymani, Ali İzzet Öz-
değin bu özelliğini sürdürmüştür.
kan, Davut Sulari, Abdurrahim Karakoç, Âşık Daimi, Sefil
ÂÂ Gezdiği yerlerde bilgisini, görgüsünü aktar-
Selimi, Şeref Taşlıova, Murat Çobanoğlu
mış; rastladığı kültürel öğeleri de dağarcı-
Âşık Veysel Şatıroğlu (1894-1973) ğına alarak sanatını zenginleştirmiştir.
ÂÂ Çocukluğunda geçirdiği çiçek hastalığı yü-
ÂÂ Bugün Bayram Günü adlı şiiriyle geniş kitleler tarafından
zünden gözlerini kaybetmiş, içli bir saz şai-
tanınmıştır.
ridir.
ÂÂ Şiirlerinde insan, yurt ve doğa sevgisini di-
Abdürrahim Karakoç (1932-2012)
le getirmiştir.
ÂÂ Küçük yaşlarda şiire merak sarmış, ilk yaz-
ÂÂ Yurdun çeşitli yerlerinde açılan Köy Ensti-
dığı şiirleri beğenmeyip yakmıştır.
tülerinde bağlama öğretmenliği yapmıştır.
ÂÂ 1958 yılından itibaren yazdıklarını Hasan’a
ÂÂ Şiirlerini şair Ümit Yaşar Oğuzcan, Dostlar Beni Hatırlasın
Mektuplar adlı yapıtında bir araya getirmiş-
adıyla kitap hâline getirmiştir. tir.
Eserleri: ÂÂ Mücadeleci şiirlerinin çokluğu yaşadığı dö-
ÂÂ Dostlar Beni Hatırlasın, Sazımdan Sesler, Deyişler: Şiir nemin şartlarıyla ilgilidir.
Âşık Mahzuni Şerif (1940-2002) Eserleri:
ÂÂ Bektaşi kültürünün ve Anadolu ezgilerinin ÂÂ Hasan’a Mektuplar, Eli Kulakta, Vur Emri, Kan Yazısı, Suları
dünyaya tanıtılmasında önemli bir yeri var- Islatamadım, Beşinci Mevsim, Dosta Doğru, Akıl Karaya
dır. Vurdu, Yasaklı Rüyalar, Gökçekimi, Gerdanlık-I/II, Parmak
ÂÂ Sade bir dille toplumsal sorunlara ince eleş- İzi, Yağmur Yerden Yağar, Anadolu’da Bahar: Şiir
tiriler yöneltmiştir. ÂÂ Çobandan Mektuplar: Düzyazı

Edebiyat 7
 Cumhuriyet Dönemi Halk Şiiri
Âşık Daimi (1932-1983)
ÂÂ Küçük yaşta bağlama çalmasını ve âşıklık
geleneğini öğrendi.
ÂÂ İlk ustası Âşık Davut Sulari’nin yanında çı-
raklığa başlayan Daimi, onunla dolaşarak
geleneğe, şiire ve türküye ilişkin bilgisini
pekiştirdi.
ÂÂ Ne Ağlarsın Benim Zülfü Siyahım türküsü oldukça meşhur-
dur.
Sefil Selimi (1932-1983)
ÂÂ Şiirlerinde yalın gerçeği felsefe ve tasavvu-
fu işlemektedir.
ÂÂ Türkiye Âşıklar Bayramı’nda düzenlenen ve
her yıl tekrarlanan yılın yedi şiiri yarışmala-
rında şiirleri hep ilk 7 seçme şiir arasında
yer almıştır.
ÂÂ Sefil Selimi’nin Kul Yanmasın adını taşıyan kitabı vardır.
Şeref Taşlıova (1938-2014)
ÂÂ “Âşık havası” denilen musiki makamlarını
ve halk folklorunu çok iyi bilen şair, aynı za-
manda bu kültürün geniş halk kitlelerine
ulaşması için gece gündüz çalışmıştır.
ÂÂ Binden fazla şiiri bulunan ozan; Azeri, Fars
Tandem Yayınları
ve Anadolu kültürüyle yoğrulmuş bilgi biri-
kimiyle önemli değerlerimizden biridir.
ÂÂ Şiirlerinin bir bölümü Gönül Bahçesi adıyla yayımlanmış-
tır.
Murat Çobanoğlu (1940-2005)
ÂÂ Âşıklık geleneğinin bir parçası olan türkülü
ÂÂ hikâyeler anlatma konusunda da başarılı
örnekler
ÂÂ veren ozan, kendi türkülerinin yanı sıra yet-
kin türküleri de genç kuşaklara aktarmak-
tadır.
ÂÂ Türkiye dışında, Avrupa’dan İran’a dek birçok ülkede kon-
serler vermiştir.
ÂÂ Kiziroğlu türküsü, Cumhuriyet Destanı, Öğretmen, Dertli
Bülbül şiirleri ünlüdür.
Neşet Ertaş(1938-2012)
ÂÂ Bozlak söyleyişinin en önemli ustasıdır.
ÂÂ Türkmen-Abdal müzik birikiminin yeni bir
yorumcusudur.
ÂÂ Yoğun yöresel özellikleri ve baskın mahal-
lilik unsurları ile donanmış bu müziği yöre-
sinin dışına çıkarmış, ülke genelinde ve hatta yurt dışında
bilinmesini ve tanınmasını sağlamıştır.
ÂÂ “Bozkırın Tezenesi” lakabıyla da bilinir, bu adı ona Yaşar
Kemal takmıştır.
ÂÂ Gönül Dağı, Kendim Ettim Kendim Buldum, Zahidem, Sev-
da Olmasaydı gibi türküleriyle geniş kitlelerin beğenisini
kazanmıştır.
8 Edebiyat
FASİKÜL 18
5. ÖĞRETEN SORU
Aşağıdakilerden hangisi Cumhuriyet Dönemi halk şiirinin
bir özelliği değildir?
A) Halk şairleri usta-çırak ilişkisi içinde yetişmeye devam et-
mişlerdir.
B) Ozanlar, halkın duygu ve düşüncelerini yansıtmışlardır.
C) Şiirlerde geleneksel konuların yanında güncel konuları
da işlemişlerdir.
D) Divan şiiri etkisi ve Arapça-Farsça sözcüklerin kullanımı
pek görülmez.
E) Saz çalma geleneği terk edilerek yeni çalgı aletleri kulla-
nılmıştır.
6. ÇÖZÜMLÜ SORU
Âşık Veysel ile ilgili aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlış-
tır?
A) Kendisinden önceki şairler gibi zaman zaman aruzla da
şiirler kaleme almıştır. (Âşık Veysel, halk şiiri geleneğine
bağlı olduğundan aruz ölçüsüyle şiir yazmamıştır.)
B) Yedi yaşında gözlerini yitirmesine rağmen şiirlerinde çi-
çekler; allı yeşilli, sarılı morlu renkler kol kola vermiştir.
C) İç dünyasına çekilen şairin şiirlerinde insan önemli bir
malzeme olarak yer alır.
D) Âşıklık geleneğinin son dönemde yetişen büyük ustala-
rındandır.
E) Şiirlerinde aşk, yurt ve toprak sevgisi, alışılagelen bir söy-
leyişten uzak bir duyarlılıkla dile gelir.
ÖSYM
7. ÇÖZÜMLÜ SORU
Aşağıdaki açıklamalardan hangisi, ayraç içinde verilen sa-
natçıyla ilgili değildir?
A) Bozlak söyleyişinin en önemli ustası olan ozan, Gönül
Dağı’yla geniş kitlelerin beğenisini kazanmıştır. (Neşet Er-
taş)
B) Binden fazla şiiri bulunan ozanın şiirlerinin bir bölümü
Gönül Bahçesi adıyla yayımlanmıştır. (Murat Çobanoğlu)
(Gönül Bahçesi adlı eser, Şeref Taşlıova’ya aittir.)
C) Ne Ağlarsın, Seherde Bir Bağa Girdim, Bir Seher Vaktinde
şiirleriyle tanınan sanatçı, TRT’de uzun yıllar çalışmıştır.
(Âşık Daimi)
D) Şiirlerinde tasavvufi deyişlere yer veren şair, önceleri “Ço-
ban Osman” mahlası ile şiirler söylemiştir. (Âşık Feymani)
E) Saz çalmayan ozanın Mihriban adlı şiiri oldukça beğenil-
miş ve türkü hâline getirilmiştir. (Abdurrahim Karakoç)
 1960 ve 1980 Sonrası Şiir, Cumhuriyet Dönemi Halk Şiiri FASİKÜL 18

Etkinlik 1
Aşağıdaki yargılardan doğru olanların karşısına ‘’D’’ yanlış olanların karşısına ‘’Y’’ harfi
koyunuz.

1. 1960 sonrası toplumcu şiirde sanata estetik kaygılardan çok, ideolojik olarak yaklaşılmıştır.

2. Cumhuriyet Dönemi şairleri içerik yerine biçime daha çok önem verilmiştir.

3. 1980 sonrası şiirde biçim ve ölçü bakımından halk ve divan şiiri gelenekleri reddedilmiştir.
4. Cumhuriyet Dönemi şairleri, bazı şiirlerinde sosyal sorunlar karşısında halkın bakış açısını
yansıtmışlardır.

5. 1980 sonrası şiir, düzyazıya yaklaştırılmıştır.

6. 1960 sonrası toplumcu sanatçılar evrensel sorunlar karşısında şiiri bir araç olarak
görmüşler ve yerleşik düzene başkaldırmışlardır.

Etkinlik 2
Aşağıda verilen eserleri, yazarlarıyla eşleştiriniz.

Sazımdan Sesler NEŞET ERTAŞ

Sokak Prensesi REFİK DURBAŞ

Kum Saati ENİS BATUR

Gönül Dağı MURATHAN MUNGAN

Eros ve Hgades ABDÜRRAHİM KARAKOÇ

Yazma CAN YÜCEL

Mihriban İSMET ÖZEL

Geceleyin Bir Koşu ÂŞIK VEYSEL

Kuş Tufanı HAYDAR ERGÜLEN

Edebiyat 9
 1960 ve 1980 Sonrası Şiir, Cumhuriyet Dönemi Halk Şiiri FASİKÜL 18

Etkinlik 3
Aşağıdaki kutucukların sağında bulunan boş yerleri verilen bilgilerden hareketle, ilgili oldukları
kutucuklarla eşleştiriniz.

1
Şiirin bir imge sanatı olduğunu, imgelerle yazıldığını ya
da yazılması gerektiğini ileri sürmüşlerdir. Haydar
D
Ergülen, Tuğrul Tanyol gibi şairlerin benimsediği,
sembolizm ve fantastik unsurların bir arada bulunduğu
şiir anlayışıdır.

2
Amerika’da ortaya çıkan Beat Kuşağından etkilenen bu
şairler dadaizmin modern örneklerini ortaya koydular.
Felsefi, toplumsal, özgürlükçü bir dil kullandılar. Bilinç
akışı, isyan, kuralsızlık temel unsurlardır. Küçük İskender
en önemli temsilcisidir.

A) MARJİNAL ŞİİR
3
Güncel konularda şiirler yazan sanatçı, Orhan Veli şiiri B) SUNAY AKIN
çizgisindedir. Dil oyunlarına dayalı yoğun bir alaycılık,
şaşırtma ve çocuksu bir duyarlılık şiirlerinde kendini C) İSMET ÖZEL
göstermektedir. Şiirlerinde özellikle ince yergi ögelerini
kullanmadaki rahatlığı ile dikkat çeker.
D) İMGECİ ŞİİR

E) TOPLUMCU ŞİİR
4
İkinci Yeni doğrultusundaki ilk şiirlerinde yeni bir imge
dünyasıyla göze çarpan şair, Evet İsyan’da topladığı
şiirleriyle 1960 sonrası toplumcu şiirin en önemli bir ismi
olmuştur. Ataol Behramoğlu’yla birlikte Halkın Dostları
dergisini çıkarmıştır.

5
Bu dönem şairleri kendilerini toplumun sözcüsü kabul
etmişlerdir. Şiirler sloganlaşmış; geleceğe inanç, direnme,
ümit temalı şiirler yazmışlardır. Evrensel sorunlar
karşısında şiiri bir araç olarak görmüşler ve yerleşik
düzene başkaldırmışlardır.

10 Edebiyat

1. ---- ilk dönem şiirleri, imgeci, kapalı ve yergici bir nitelik
taşır. Yerel kaynakların yanı sıra, Rus ve Fransız şiirinden
de yararlanan şair, şiirini, yoğun bir yaşantı birikimi so-
nucu yazdığını söyler. 1965’te yayımlanan Bir Gün Mut-
laka adlı şiiri, onun toplumcu gerçekçi yönünü yansıtan
bir beyanname niteliği taşır.
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden han-
gisi getirilmelidir?
A) Nâzım Hikmet’in B) Rıfat Ilgaz’ın
C) Süreyya Berfe’nin D) İsmet Özel’in
E) Ataol Behramoğlu’nun
2. İkinci Yeni Sonrası Toplumcu Şiir ile ilgili olarak aşa-
ğıdakilerden hangisi söylenemez?
A) Biçimden çok içeriğe önem verilmiş, geniş halk kit-
lelerine ulaşma amaçlanmıştır.
Tandem Yayınları
B) Ümit, geleceğe inanç ve hayatın zorluklarına direnme
gibi temalar üzerinde durulmuştur.
C) Biçim bakımından eskiye dönüş yapılmış, halk ede-
biyatı nazım biçimleri kullanılmıştır.
D) İkinci Yeni Şiiri’nin aksine açık anlatım tercih edilmiş-
tir.
E) Sosyal temaları daha etkileyici hâle getirmek için slo-
gan üslubundan yararlanılmıştır.
3. ----, 1971’de yayımladığı ilk şiir kitabı Kuş Tufanı’nda İkinci
Yeni etkisi görünse de şiir yaşamı, zamanla toplumcu
anlayışa yöneldi. Anlam kadar biçime de önem veren şi-
irler yazan şair, çarşıların, işçi kızların, pazar yerlerinin,
çay evlerinin dünyasını yansıttı şiirlerinde. Yer yer eski
sözcükleri kullanmada bir sakınca görmedi. Kimi şiirleri
şarkı tadında olduğu için bestelendi. Hücremde Ayışığı
toplumcu şiir çizgisini yansıtan ikinci şiir kitabı oldu. Daha
sonraki kitabı Çırak Aranıyor’la da ödül alarak edebiyat
çevrelerinin dikkatini çekti.
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden han-
gisi getirilmelidir?
A) Refik Durbaş B) Can Yücel
C) Süreyya Berfe D) İsmet Özel
E) Özdemir İnce
Edebiyat
Öğreten Test
4. Aşağıda verilen 1980 sonrası şiir yönelimlerinden
hangisi karşısındaki sanatçıyla uyuşmamaktadır?
A) Yeni Garipçi Şiir - Sunay Akın
B) Mistik-Metafizik Şiir - Hüseyin Atlansoy
C) İmgeci Şiir - Haydar Ergülen
D) Beatnik-Marjinal Şiir - Lâle Müldür
E) Yenibütüncü Şiir - Seyyit Nezir
5. Aşağıdakilerin hangisindeki yapıt, birlikte verildiği
sanatçıya ait değildir?
A) Âşık Veysel - Sazımdan Sesler
B) Haydar Ergülen - Karşılığını Bulamamış Sorular
C) Sunay Akın - Delilirikler
D) Cahit Külebi - Yeşeren Otlar
E) Faruk Nafiz Çamlıbel - Dinle Neyden
6. Aşağıdakilerin hangisinde bir bilgi yanlışı vardır?
A) Mistik-metafizikçi yönü ağır basan şiirler yazan Hü-
seyin Atlansoy, şehir hayatını ve ilişkilerdeki hızlı de-
ğişimi, konuşma dilinin olanaklarından yararlanarak
anlatmıştır.
B) Şiirlerinde Divan şiirini temel kaynak olarak seçen
Yahya Kemal Beyatlı, divan şiiri nazım şekillerini kul-
lanmış, bir şiiri hariç bütün şiirlerinde aruz ölçüsüyle
yazmıştır.
C) İlk şiirlerinde düşünceyi dil içinde eritmeye yönelen,
toplumsal eleştiriye yönelen Edip Cansever,1957’de
yayımlanan Yerçekimli Karanfil ile İkinci Yeni akımına
yaklaşarak kendisine özgü bir şiir evreni kurmuştur.
D) 20. yüzyıl Türk edebiyatında âşık tarzını yaşatmaya
çalışan Şeref Taşlıova, şiirlerini Gönül Bahçesi adlı
kitabında toplamıştır.
E) İlk şiir kitabı Uzak Fırtına’yı 1988 yılında yayımlayan
Küçük İskender, şiirlerinde mistik anlayışı benimse-
miştir.
11
 Öğreten Test
7. (I) Ailesinden birçok kişinin şair olmasının etkisiyle Ab-
durrahim Karakoç küçük yaşlardan itibaren şiir yazmaya
başladı. (II) 1958’den sonra yazdıklarını Hasan’a Mek-
tuplar adıyla 1964’te yayımlayınca ünü arttı. (III) Divan
tarzı şiir tekniğini benimseyerek aruz ölçüsüyle şiirler
yazdı. (IV) Şiirlerinde aşk ve vatan sevgisinin yanı sıra
toplumsal bozuklukları da ele aldı. (V) Çok sayıda şiiri
bestelenen sanatçının özellikle Mihriban, Hâkim Beğ, Gel
Gayrı gibi şiirleri dilden dile dolaşmıştır.
Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisinde bir
bilgi yanlışı vardır?
A) I  B) II  C) III  D) IV  E) V
8. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde boş bırakılan yere,
ayraç içinde belirtilen sanatçı getirilemez?
A) Şiirlerinde samimi his, duygulu anlatım, inançlı du-
ruş ve feda edilmeyen estetikle ön plana çıkan ----,
ilk şiirlerini Hayatımız Üstüne Şiirler adlı kitabında bir
araya getirmiştir. (Nihat Behram)
B) 60’lı yıllar toplumcu kuşağının öncü şairlerinden sa-
yılan ----, İsmet Özel’le birlikte çıkardığı Halkın Dost-
ları dergisi geniş yankı uyandırdı. (Ataol Behramoğlu)
Tandem Yayınları
C) Kavganın Yüreği adlı kitabıyla toplumcu gerçekçi şa-
irler arasında katılan ----, daha sonra yayımladığı Ya-
şadığımız Günlerin Şiirleri, Sende Katılmalısın Yaşamı
Savunmaya adlı şiir kitaplarıyla bu anlayışını sürdür-
müştür. (Özdemir İnce)
D) ----, ikinci şiir kitabı Sevgi Duvarı’nda insan-doğa iliş-
kilerini konu alan şiirleri ile kendi şairlik tarzını oluş-
turmayı başarmıştı. (Can Yücel)
E) İlk şiirlerini İkinci Yeninin etkisiyle yazan ----, Kırmızı
Karanfil adlı kitabıyla toplumcu şiire yönelerek döne-
minin siyasi ve toplumsal kutuplaşmasını anlattı. (Gül-
ten Akın)
9. Şiiri soylu bir sanat olarak kabul eden öz şiircilerde düş-
sel ve bireysel yön ağır basar. Şiirin bir emek işi oldu-
ğunu ve güzel şiirin ancak çok çalışarak yazılabileceğini
ileri sürmüşlerdir.
Bu parçaya göre aşağıdakilerin hangisinde bir ara-
da verilen şairlerin öz şiirci olduğu söylenebilir?
A) Süreyya Berfe - İsmet Özel - Cemal Süreya
B) Ataol Behramoğlu - Ahmed Arif - Ece Ayhan
C) Rıfat Ilgaz - Arif Damar - Nazım Hikmet Ran
D) Özdemir Âsaf - Ahmet Haşim - Âsaf Halet Çelebi
E) Orhan Veli - Oktay Rifat - Melih Cevdet Anday
1-E 2-C 3-A 4-D 5-C 6-E
12
10. I. Körfez adlı ilk şiir kitabını ellili yılların sonunda yayım-
layarak İkinci Yeni arasındaki yerini almıştır.
II. Şiirlerini Hayat ile Şiir, Ufkun Dışında, Nabiga adlı ki-
taplarda toplamıştır.
III. Daha önce yayımladığı Geceleyin Bir Koşu’dan sonra
yetmişli yılların yazarları arasına Evet İsyan’la katıl-
mıştır.
IV. Bedrettin Üzerine Şiirler ve Doğu Şiirleri’yle yetmişli
yıllarda tanınıp Gülün Ustası Yoktur, Erguvan Şiirler’iyle
günümüzde de şiirlerini yayımlamayı sürdürmekte-
dir.
Aşağıdaki sanatçılardan hangisiyle ilgili bir açıklama
yukarıda verilmemiştir?
A) Süreyya Berfe B) Sezai Karakoç
C) Nâzım Hikmet D) İsmet Özel
E) Hilmi Yavuz
11. Refik Durbaş’ın şiirleriyle ilgili olarak aşağıda veri-
len bilgilerden hangisi yanlıştır?
A) İkinci Yeni tarzıyla başladığı şiir yaşamı, zamanla top-
lumcu bir yönelim kazanmıştır.
B) Kendine özgü dili ve benzetmeleriyle anlam kadar
biçimi de önceleyen şiirler yazmıştır.
C) Çarşıların, işçi kızların, pazar yerlerinin, çayevlerinin
dünyasını yansıtan şair olarak tanınmıştır.
D) Şiirlerinde günlük konuşma dili içine ustaca serpiş-
tirilmiş eski sözcükler kullanmıştır.
E) Ölüm ve Oğlum yapıtında toplumsal sorunlara ağır-
lık veren şiirler yazmıştır.
12. Şairanelikten uzak, kısa şiirlerinden dolayı Orhan Veli’nin
günümüzdeki temsilcisi olarak kabul edilmiştir. Şiirle-
rinde Orhan Veli’den farklı olarak yumuşak, lirik bir tonu
vardır. Özellikle ince yergi ögelerini kullanmada oldukça
başarılıdır. Bazı şiirlerinde, dil oyunlarına dayalı yoğun
bir alaycılık ve şaşırtma dikkat çekmektedir. İlk şiir kitabı
Makiler ile 1990 yılında ödül almıştır. Antik Acılar, Kaza
Süsü, 62 Tavşanı diğer şiir kitaplarıdır.
Bu parçada tanıtılan sanatçı aşağıdakilerden hangi-
sidir?
A) Lale Müldür B) Sunay Akın
C) Birhan Keskin D) Murathan Mungan
E) Ümit Yaşar Oğuzcan
7-C 8-C 9-D 10-C 11-E 12-B
Edebiyat
 Pratik Test
1. Aşağıdakilerden hangisi Ataol Behramoğlu’na ait bir 4. İkinci Yeni sonrası gelişen toplumcu şiirin temsilcileri ken-
eserdir? dilerini toplum sözcüsü kabul etmiş, şiirlerini ideolojik
bir çizgiye çekmişlerdir. ----, bu şairlerden biridir.
A) Eski Nisan
B) Yazma Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden han-
C) Sisler Bulvarı gisi getirilemez?

D) Gül Yordamı
A) Behçet Necatigil
E) Sebil ve Güvercinler
B) Refik Durbaş
C) İsmet Özel
D) Süreyya Berfe
E) Ataol Behramoğlu

2. Aşağıdaki eserlerden hangisinin türü ötekilerden fark-

lıdır?
5. 1980 sonrası şiir yönelimleriyle ilgili olarak aşağıda
A) Güz Bitiği
verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?
B) Kikirikname
Tandem Yayınları

C) Çocuk ve Allah A) İmgeci Şiir: Sembollerin ve fantastik unsurların bir

D) Yaralısın
E) Celladıma Gülümserken
3. İlk şiirlerinde Hilmi Yavuz, Attilâ İlhan gibi şairlerin etki-
sinde kalarak ağır ve özentili şiirler yazmıştır. “Kum Saa-
ti”nde yapıtıyla birlikte sözcükler düzeyinde yalınlaşmaya
yöneldiği görülür. Olgunluk dönemi şiirlerinde ise ken-
dine özgü bir söyleyişe ulaştı. Özellikle “Metal” adlı şiir
kitabındaki şiirleriyle 1980 kuşağı içinde dikkatleri üze-
rine çekti. Oyunlar, öyküleri ve diğer düzyazılarıyla hem
6. Aşağıdakilerden hangisi, “II. Yeni sonrası toplumcu şiir
üretken hem etkili bir yazar olduğunu ortaya koydu. Ba-
şarılı senaryolar yazdı.
Bu parçada sözü edilen sanatçı, aşağıdakilerden han-
gisidir?
A) Küçük İskender B) Lale Müldür
C) Erdem Beyazıt D) Can Yücel
E) Murathan Mungan
araya getirildiği şiir anlayışıdır.
B) Anlatımcı Şiir: Folklor ve mitolojik unsurlara tekrar
dönüş yapan bir şiir anlayışıdır.
C) Yenibütüncü Şiir: Materyalizmi esas alarak maddile-
şen dünyaya karşı okuru politik olana yöneltir.
D) Mistik-Metafizik Şiir: Tasavvufun yeni bir anlayış ve
imge düzeniyle ele alındığı şiir anlayışıdır.
E) Yeni Garipçi Şiir: Küçük insanlar temel alınarak ko-
mik, nükteli şiirler yazılmıştır.
(1960-1980)” şairlerinin bir özelliği değildir?
A) Gerçeklik temasını, ulusallık üzerine kurmuşlardır.
B) Sanatın halk için olduğu görüşünü benimsemişler-
dir.
C) Estetik kaygılardan çok, düşünsel yön üzerinde dur-
muşlardır.
D) Kendilerini toplumun sözcüsü olarak görmüşlerdir.
E) İçeriğe değil, biçime önem vermişlerdir.

Edebiyat 13
 Pratik Test
7. Erdal Öz’le ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söy-
lenemez?
A) Edebiyata şiirle başlayan daha sonra roman ve öy-
küye yönelen sanatçı, aynı zamanda yayınevi kurup
işletmiştir.
B) Yaralısın adlı romanında hapishane hayatını ve orada
yaşanan olumsuzlukları anlatmıştır.
C) Sular Ne Güzelse adlı öykü kitabıyla Sait Faik Öykü
Ödülü’nü kazanmıştır.
D) Dedem Korkut Öyküleri, Alçacıktan Kar Yağar, Kırmızı
Balon adlı çocuk kitapları vardır.
E) Az sayıda yazdığı şiirlerini Yaşadıklarımdan Öğrendi-
ğim Bir Şey Var adlı kitapta toplamıştır.
8. Aşağıdakilerin hangisinde bir bilgi yanlışı vardır?
A) Necati Cumalı, Kızılçullu Yolu’nda bireysel; Başaklar
Gebe, Ceylan Ağıdı, Aç Güneş gibi şiir kitaplarında
toplumcu yönü ön plana çıkan siyasi içerikli şiirlere
yer vermiştir.
B) İsmet Özel, Erbain adlı şiir kitabında İslami-mistik an-
Tandem Yayınları
layışla yazdığı şiirleri bir araya getirmiştir.
C) Süreyya Berfe’nin ilk şiirlerini topladığı Gül Yordamı,
Bir Ölü Yaz ve Tutsak Kan’da İkinci Yeni etkileri görü-
lür.
D) Bir Siyasinin Şiirleri adlı kitabında Can Yücel,halk
edebiyatından yararlanırken argo ifadelere yer ver-
mede bir sakınca görmedi.
E) İlk şiirlerinde Orhan Veli, Attilâ İlhan ve İkinci Yeni’den
etkilenen Ataol Behramoğlu, bu şiirlerini Bir Ermeni
General adlı kitabında toplamıştır.
9. Benim amacım halkın sorunlarını, acıları, sıkıntıları anlat-
mak, karamsarlık yerine halka umudu, yaşama direncini
aşılamaktır. Hayatın somut gerçeklerinden hareket ede-
rek bir şiir evreni oluşturduk. Bunu yaparken de açık, an-
laşılır bir dil kullandık. Ben ve arkadaşlarım şiiri kitleleri
harekete geçirecek bir evrensel dil olarak gördük.
Bu parçada kendinden bu şekilde söz eden şair, aşa-
ğıdakilerden hangisi olabilir?
A) Salah Birsel B) Cahit Külebi
C) Cemal Süreya D) Hilmi Yavuz
E) Kemal Özer
1-A 2-D 3-E 4-A 5-B 6-E
14
10. Aşağıdakilerden hangisi 1960 sonrası toplumcu şa-
irlerin bir özelliği değildir?
A) Gerçeklik temasını, ulusallık üzerine kurmuşlardır.
B) Sanatın halk için olduğu görüşünü benimsemişlerdir.
C) Estetik kaygılardan çok, düşünsel yön üzerinde dur-
muşlardır.
D) Kendilerini toplumun sözcüsü olarak görmüşlerdir.
E) İçeriğe değil, biçime önem vermişlerdir.
11. Cumhuriyet Dönemi halk şiiri temsilcilerinden biridir.
1931’de Sivas’ta düzenlenen “Âşıklar Bayramı”na katıl-
mış, şair Ahmet KutsiTecer’in ilgisini çekmiştir. Yurdun
çeşitli yerlerinde açılan Köy Enstitülerinde bağlama öğ-
retmenliği yapmıştır. Şiirlerinde özellikle toprak, vatan,
millet, insan sevgisini dile getirmiştir. Şiirlerini şair Ümit
Yaşar Oğuzcan, Dostlar Beni Hatırlasın adıyla kitap hâ-
line getirmiştir.
Bu parçada tanıtılan şair aşağıdakilerden hangisidir?
A) Şeref Taşlıova
B) Âşık Veysel Şatıroğlu
C) Âşık Feymani
D) Abdurrahim Karakoç
E) Murat Çobanoğlu
12. Mistik, metafizikçi yönü ağır basan bir şairdir. Günlük ya-
şamdan hareket eden, geçmişi, insanlık hâllerini, yaşan-
mışlıkları içinde taşıyan, yaşamın arka planında ne varsa
şiirlerinde imgelerle anlatmaya çalışan bir tutum içinde-
dir. Metropol hayatını ve ilişkilerdeki hızlı değişimi, ko-
nuşma dilinin imkânlarından yararlanarak ironik bir bi-
çimde işlemiştir. İntihar İlacı, Balkon Çıkmazında Efendi-
lik Tarihi, Şehir Konuşmaları, İlk Sözler, Su Burcu önemli
şiir kitaplarıdır.
Bu parçada sözü edilen sanatçı, aşağıdakilerden han-
gisidir?
A) Tuğrul Tanyol B) Lâle Müldür
C) Haydar Ergülen D) Hüseyin Atlansoy
E) Murathan Mungan
7-E 8-C 9-E 10-E 11-B 12-D
Edebiyat
 Sınav Tadında
1. Aşağıdaki özellikleri verilen şiir anlayışlarından han-
gisi ayraç içinde verilen şairle ilişkilendirilemez?
A) Anadolu, toplum sorunları, millî duygular şiirin ana
konusunu oluşturur. (Faruk Nafiz Çamlıbel)
B) Aşırı duygusallığa, şairaneliğe, basmakalıp söyleyişe
karşı çıkmışlardır. (Orhan Veli Kanık)
C) İmge, hayal gücü ve duyguya ağırlık verilerek yeni
bir şiir dili geliştirilmeye çalışılmıştır. (Rıfat Ilgaz)
D) Şiirin estetik kaygılardan çok, ideolojik ve düşünsel
işlevi olduğuna inanmışlardır. (Ataol Behramoğlu)
E) Her türlü düşünsel eğilimin dışında bireysel şiirler
yazmayı amaçlamış, biçim endişesini öne çıkarmış-
lardır. (Ahmet Muhip Dıranas)
2. Şairlik yaşamının ilk döneminde devrimci duyarlılıkla hal-
kın sorunlarını, emekçi sınıfın mücadelesini, haksızlıkları
ve mecbur bırakılmışlıkları dile getirmiştir. Ancak toplum-
Tandem Yayınları
sala yönelirken bile bireysel olandan hareket etmiş, dış
dünyaya hep“iç”ten bakmıştır. Geceleyin Bir Koşu, Evet
İsyan toplumcu şiir çizgisinde yazılmış şiirlerini toplayan
kitaplarıdır. Şairlik yaşamının ikinci döneminin ilk kitabı
Cellâdıma Gülümserken Çektirdiğim Son Resmin Arka-
sındaki Satırlar başlığını taşır. Bu kitabından başlayarak
toplumcu şiir çizgisinden mistik-dinsel bir duyarlılığa yö-
nelir. Yabancılaşma, başkaldırı, bunaltı, özgürlük gibi te-
malar etrafında, modern dünyada yaşayan insanın va-
roluş sorunlarını dile getirir.
Bu parçada sözü edilen sanatçı, aşağıdakilerden han-
gisidir?
A) Sezai Karakoç B) İsmet Özel
C) Gülten Akın D) Can Yücel
E) Ataol Behramoğlu
3. Aşağıdakilerin hangisindeki yapıt, birlikte verildiği
sanatçıya ait değildir?
A) Erdal Öz - Yorgunlar
B) Necati Cumalı - Harbe Gidenin Şarkıları
C) Kemal Özer - Cinayetler Kitabı
D) Yahya Akengin - Eski Çarıklar
E) Ece Ayhan - Kınar Hanım’ın Denizleri
Edebiyat
4. ----, 1980 sonrası şiirin kendine özgü sese sahip şairle-
rinden biridir. Siyasi çalkantıların içinde yetişmesine rağ-
men şiirlerinde ideolojik ve popülist yaklaşımlardan uzak
durmuştur. Sade, ince ve lirik bir duyuşla insan-dünya
ilişkisini incelemiştir. Ferdi konulara ve temalara yoğun
ilgi duyan şairin şiirlerinde biçimsel olarak II. Yeni ve son-
rası şiirinin modernist yaklaşımı gözükür. İmgeye önem
verir; yazım, imla ve noktalama kurallarını hiçe sayar.
Kırk Şiir ve Bir ve Keder Gibi Ödünç adlı yapıtları ödüle
layık görülmüştür.
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden han-
gisi getirilmelidir?
A) Haydar Ergülen B) Sunay Akın
C) Gülten Akın D) Enis Batur
E) Hüseyin Atlansoy
5. Aşağıdaki şairlerden hangisi, Cumhuriyet Dönemi
halk şiirinin bir temsilcisi değildir?
A) Âşık Ömer
B) Âşık Veysel
C) Âşık Mahzunî Şerif
D) Âşık Feymanî
E) Murat Çobanoğlu
6. I. Eros ve Hgades, Bir Ortaçağ Yalnızlığı, Nil gibi kitap-
larda şiir dilinde her türlü denemeye açık bir söyle-
yişe yönelmiştir.
II. Günümüz modern dünyasının gerçekliğini şiirine yan-
sıtarak Şarkılar Kitabı ile 1996 Behçet Necatigil Şiir
Ödülü’nü aldı.
III. Âşık edebiyatının son temsilcilerinden olan sanatçı,
türkülü kısa halk hikâyeleri söylemekte ustalaşmıştır;
şiirlerinde yer yer sosyal eleştiri ve toplumsal hicve
yönelmiştir.
IV. Garip çizgisinde başladığı şiir serüvenini evrensel
değerleri önceleyen bir doğrultuda sürdüren sanatçı,
Perçemli Sokak’ta araladığı İkinci Yeni kapısını Âşık
Merdiveni ile açar.
Aşağıdaki sanatçılardan hangisiyle ilgili bir açıklama
yukarıda verilmemiştir?
A) Enis Batur B) Oktay Rifat Horozcu
C) Murat Çobanoğlu D) Nâzım Hikmet
E) Metin Cengiz
15
 Sınav Tadında
7. İkinci Yeni sonrası toplumcu şiirin önemli isimlerinden
biri olan Refik Durbaş, Gün Ola ve Savrulan adlı ilk iki ki-
tabında halk şiiri geleneğinin zengin kaynağından bes-
lenen yeni bir şiir dili kurmanın olanaklarını aramıştır.
Bu cümledeki bilgi yanlışı aşağıdakilerin hangisinde
belirtilmiştir?
A) Refik Durbaş, İkinci Yeni sonrası toplumcu şiirin de-
ğil, öz şiir anlayışının bir temsilcisidir.
B) Gün Ola ve Savrulan, Refik Durbaş’ın değil, Süreyya
Berfe’nin şiir kitaplarıdır.
C) Gün Ola ve Savrulan adlı kitaplarda halk şiirinden de-
ğil, divan şiirinden yararlanılmıştır.
D) Refik Durbaş’ın halk şiiri geleneğinden beslendiği
şiir kitapları Gün Ola ve Savrulan değil Yedi İklim ve
Dört Bucak adlı kitaplarıdır.
E) Gün Ola ve Savrulan, Refik Durbaş’ın şiir kitapları de-
ğil, romanlarıdır.
8. Kurtuluş Savaşı’ndan 1950 yılına kadar edebiyatımızda
birçok edebî topluluk oluşmuştur. ----, bu edebiyat top-
luluklarından biridir.
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden han-
Tandem Yayınları
gisi getirilemez?
A) İkinci Yeniciler B) Garipçiler
C) Yedi Meşaleciler D) Öz Şiirciler
E) Serbest Şiirciler
9. Edebiyatımızda kimi edebiyat hareketleriyle ilgili ola-
rak aşağıda verilenlerden hangisi yanlıştır?
A) İkinci Yeniciler; vezin, kafiye, nazım şekli gibi yapı-
ları şairin elini kolunu bağlayan gereksiz unsurlar ola-
rak görmüş, şiirin ahengini sözcükler ve anlatımla
sağlamaya çalışmışlardır.
B) Garip akımı, şiirselliği ve geleneksel kuralları, baş
tacı edilenleri yadsıyarak şiirde halka ve yalına yö-
nelen, biçim, öz ve söyleyiş yenilikleri getirmiştir.
C) Hisarcılar sanatçının bağımsız olmasını ve yaşayan
Türkçeyi savunmuşlar, yenileşmek için geleneklerin
tümüyle yok sayılmasını doğru bulmamışlardır.
D) Öz şiir anlayışını benimseyen şairler, savaş yılların-
dan harap çıkan Anadolu’yu, yetim çocukları, yok-
sulluk, hastalık, savaşın getirdiği diğer felaketleri şi-
irin ana konusu yapmışlardır.
E) Önceleri aruzu kullanan, daha sonra hece ölçüsüne
geçen Beş Hececiler, şiirlerinde; memleket sevgisi,
yurdun güzellikleri, kahramanlık ve yiğitlik gibi konu-
ları ele almışlardır.
1-C 2-B 3-C 4-A 5-A 6-D
16
10. (I) Erdal Öz, edebiyata şiirle başlayan daha sonra roman
ve öyküye yönelen bir sanatçıdır. (II) Sular Ne Güzelse
adlı öykü yapıtıyla Sait Faik Öykü Ödülü’nü almıştır. (III)
Yaralısın adlı romanında hapishane hayatını ve oradaki
olumsuzlukları anlatmıştır. (IV) Az sayıda yazdığı şiirle-
rini Yaşadıklarımdan Öğrendiğim Bir Şey Var adlı kitapta
toplamıştır. (V) Dedem Korkut Öyküleri, Alçacıktan Kar
Yağar, Kırmızı Balon adlı çocuk kitapları vardır.
Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisinde bir
bilgi yanlışı vardır?
A) I  B) II  C) III  D) IV  E) V
11. 14 yaşlarında türkü söylemeye başladı.1966 yılından
başlayarak sürekli olarak Konya Âşıklar Bayramı’na ka-
tıldı. Birçok kez çeşitli dallarda birincilikler aldı. Şiirlerinde
genellikle öğüt verme yolunu seçtiğinden didaktik özel-
likler ve ulusal duygular ağır basar. Türkiye’nin her ye-
rinde bilinen, tanınan ozan, yıllarca radyo programları
yaptı. Halk edebiyatı ve âşıklık geleneği üzerine çeşitli
seminerler verdi. Türkiye dışında, Avrupa’dan İran’a dek
birçok ülkede konserler verdi, yarışmalara katıldı. Kizi-
roğlu türküsünü tanıtmıştır. Cumhuriyet Destanı, Öğret-
men, Dertli Bülbül şiirleri ünlüdür.
Bu parçada tanıtılan şair aşağıdakilerden hangisidir?
A) Şeref Taşlıova
B) Sefil Selimi
C) Âşık Feymani
D) Abdürrahim Karakoç
E) Murat Çobanoğlu
12. Benim amacım halkın sorunlarını, acıları, sıkıntıları anlat-
mak, karamsarlık yerine halka umudu, yaşama direncini
aşılamaktır. Hayatın somut gerçeklerinden hareket ede-
rek bir şiir evreni oluşturdum. Bu anlayışı gerçekleştirir-
ken açık, anlaşılır bir dil kullandım. Şiiri, kitleleri harekete
geçirecek evrensel bir dil olarak görüyorum.
Bu parçada kendisinden söz eden şair aşağıdakiler-
den hangisi olabilir?
A) Refik Durbaş
B) Cemal Süreya
C) Behçet Necatigil
D) Melih Cevdet Anday
E) Arif Nihat Asya
7-B 8-A 9-D 10-D 11-E 12-A
Edebiyat
 AYT fasikül 19

Tandem Yayınları

Edebiyat
CUMHURİYET DÖNEMİ’NDE ROMAN VE HİKÂYE
MİLLÎ VE DİNÎ DUYARLILIKLARI YANSITAN ESERLER
BİREYİN İÇ DÜNYASINI ESAS ALAN ESERLER
Kazanımlar
• Cumhuriyet Dönemi roman ve hikâyesinin
gelişimini ve özelliklerini fark eder.

• Cumhuriyet Dönemi roman ve hikâyesinde millî

ıralnıyaY mednaT

ve dinî duyarlılıkları yansıtan eserlerin özelliklerini

bilir, sanatçılarını öğrenir.

• Cumhuriyet Dönemi roman ve hikâyesinde bireyin

iç dünyasını esas alan eserlerin özelliklerini bilir,
sanatçılarını öğrenir.
 9. ÜNİTE
CUMHURİYET DÖNEMİ’NDE ROMAN VE HİKÂYE-MİLLÎ VE DİNÎ DUYARLILIKLARI YANSITAN ESERLER -
BİREYİN İÇ DÜNYASINI ESAS ALAN ESERLER
CUMHURİYET DÖNEMİ’NDE ROMAN VE HİKÂYE
Cumhuriyet Dönemi’nde Roman
ÂÂ 1923-1950 arasında roman, farklı biçim ve tekniklerle ge-
lişerek Türk edebiyatındaki varlığını sürdürmüştür.
ÂÂ Cumhuriyet Dönemi’nin ilk yıllarında genellikle gözlemci
gerçekçilik odaklı romanlar yazılmıştır.
ÂÂ Sanatçılar, Cumhuriyet devrimlerini, yeni kurum ve değer-
leri işleyen romanlar yazmıştır.
ÂÂ Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun Yaban, Reşat Nuri Gün-
tekin’in Yaprak Dökümü, Abdulhak Şinasi Hisar’ın Fahim
Bey ve Biz, Çamlıca’daki Eniştemiz; Peyami Safa’nın Do-
kuzuncu Hariciye Koğuşu, Sabahattin Ali’nin Kuyucaklı Yu-
suf, Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Huzur adlı eserleri öne çıkan
roman örneklerindendir.
ÂÂ 1950-1980 arasında roman; bireyin iç dünyasını esas alan,
toplumcu gerçekçi, modernist, millî ve dinî duyarlılıkları
yansıtan farklı eğilimlerle gelişimini devam ettirmiştir.
ÂÂ Kemal Tahir, Orhan Kemal, Yaşar Kemal, Samim Kocagöz,
Fakir Baykurt gibi toplumcu gerçekçi yazarlar; toprak kav-
gaları, tarımın makineleşmesi, köyden kente göç gibi top-
lumsal konuları işlemişlerdir.
Tandem Yayınları
ÂÂ Peyami Safa, Abdülhak Şinasi Hisar, Ahmet Hamdi Tanpı-
nar, Tarık Buğra, Samiha Ayverdi bireyin iç dünyasını esas
alan romanlar kale almışlardır.
ÂÂ Yusuf Atılgan, Oğuz Atay, Ferit Edgü, Adalet Ağaoğlu mo-
dernist çizgide romanlar yazmıştır.
ÂÂ Hüseyin Nihal Atsız, Mustafa Necati Sepetçioğlu, Bahaed-
din Özkişi, Münevver Ayaşlı, Emine Işınsu, Sevinç Çokum
millî ve dinî duyarlılıkları yansıtan romanlar yazmıştır.
ÂÂ Kemal Tahir’in Devlet Ana, Yorgun Savaşçı; Orhan Kemal’in
Cemile, Murtaza; Yaşar Kemal’in İnce Memed, Yılanı Öldür-
seler; Fakir Baykurt’un Tırpan, Yılanların Öcü; Peyami Sa-
fa’nın Yalnızız; Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Saatleri Ayarlama
Enstitüsü; Tarık Buğra’nın Küçük Ağa, İbişin Rüyası; Yusuf
Atılgan’ın Aylak Adam, Anayurt Oteli; Oğuz Atay’ın Tutuna-
mayanlar, Bir Bilim Adamının Romanı; Ferit Edgü’nün Hak-
kâri’de Bir Mevsim; Adalet Ağaoğlu’nun Fikrimin İnce Gü-
lü, Bir Düğün Gecesi; Hüseyin Nihal Atsız’ın Ruh Adam;
Mustafa Necati Sepetçioğlu’nun Kilit, Çatı; Bahaeddin Öz-
kişi’nin Sokakta, Köse Kadı adlı romanları önemlidir.
Edebiyat
AYT FASİKÜL 19
Cumhuriyet Dönemi’nde Hikâye
ÂÂ Cumhuriyet Dönemi’nin ilk yıllarında genellikle gözlemci
gerçekçiliğe dayalı hikâyeler yazılmıştır.
ÂÂ Bazı sanatçılar, toplumsal konuları, Cumhuriyet devrimle-
rini, yeni kurum ve değerleri ele alırken bazıları da bireyin
iç dünyasını esas alan hikâyeler yazmıştır.
ÂÂ Reşat Nuri Güntekin’in Leylâ ile Mecnun; Fahri Celâlettin
Göktulga’nın Telak-ı Selase; Ercüment Ekrem Talu’nun Te-
ravihten Sahura; Nahid Sırrı Örik’in Eski Resimler; Sadri Er-
tem’in Bacayı İndir Bacayı Kaldır; Memduh Şevket Esen-
dal’ın Otlakçı, Pazarlık; Sabahattin Ali’nin Ses, Kamyon; Sa-
it Faik Abasıyanık’ın Son Kuşlar, Lüzumsuz Adam adlı eser-
leri öne çıkan hikâye örneklerindendir.
ÂÂ Cumhuriyet Dönemi’nin 1940-1960 yılları arasında bireyin
iç dünyasını esas alan, toplumcu gerçekçi, modernist, millî
ve dinî duyarlılıkları yansıtan hikâyeler yazılmıştır.
ÂÂ Ahmet Hamdi Tanpınar, Tarık Buğra bireyin iç dünyasını
esas alan hikâyeler yazmışlardır.
ÂÂ Kemal Tahir, Orhan Kemal, Yaşar Kemal, Samim Kocagöz,
Fakir Baykurt, Haldun Taner, Talip Apaydın gibi toplum-
cu gerçekçi yazarlar; hikâyelerinde köy ve köylünün so-
runları, toprak kavgaları, köyden kente göç gibi toplumsal
konuları işlemişlerdir.
ÂÂ Nezihe Meriç, Yusuf Atılgan, Ferit Edgü modernist çizgide
hikâyeler vermişlerdir.
ÂÂ Hüseyin Nihal Atsız, Mustafa Necati Sepetçioğlu, Sevinç
Çokum millî ve dinî duyarlılıkları yansıtan hikâyeler yazmış-
lardır.
ÂÂ Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Abdullah Efendi’nin Rüyaları, Yaz
Yağmuru; Kemal Bilbaşar’ın Cevizli Bahçe; Orhan Kemal’in
Ekmek Kavgası, Çamaşırcının Kızı; Halikarnas Balıkçısı’nın
(Cevat Şakir Kabaağaçlı) Merhaba Akdeniz; Samim Koca-
göz’un Telli Kavak, Koca Öküzün Ölümü; Kemal Tahir’in Göl
İnsanları; Yaşar Kemal’in Sarı Sıcak; Haldun Taner’in Yaşa-
sın Demokrasi; Ziya Osman Saba’nın Mesut İnsanlar Fo-
toğrafhanesi; Sabahattin Kudret Aksal’ın Gazoz Ağacı; Mu-
zaffer Buyrukçu’nun Katran; İlhan Tarus’un Köle Hanı; Ta-
rık Buğra’nın Oğlumuz; Fakir Baykurt’un Efendilik Savaşı;
Nezihe Meriç’in Bozbulanık adlı eserleri öne çıkan hikâye
örneklerindendir.
3
 Millî ve Dinî Duyarlılıkları Yansıtan Eserler FASİKÜL 19
Millî ve Dinî Duyarlılıkları Yansıtan Eserler Eserleri:
ÂÂ Roman ve öykülerde I. Dünya Savaşı ve Milli Mücadele Dö- ÂÂ Dikmen Yıldızı, Odun Kokusu, İki Süngü Arasında, Mezar
nemi, Atatürk İlke ve İnkılaplarının Anadolu’ya benimsetil- Kazıcıları, Giderayak, Yayla Kızı, Bebek, Bir Şoförün Gizli
mesi ile ilgili konular işlenmiştir. Defteri, Sansaros: Roman
ÂÂ Halkın ve Anadolu insanının yaşam tarzı konu edilmiş, yan- ÂÂ Muhterem Katil, Beyaz Kahraman, Yandım Osman, Mavi Yıl-
lış Batılılaşmanın getirdiği ahlak bozuklukları, geri kalmış dırım: Oyun
halk arasındaki hurafeler, halk-aydın ilişkisi ele alınmıştır. ÂÂ Türk Kalbi, Kurbağacık, Bu Toprağın Kızları, Hayattan Hikâ-
ÂÂ Tanzimat’tan beri eserlerde yer bulan Doğu-Batı çatışma- yeler, Sarı Zeybek: Öykü
sı işlenmeye devam etmiştir. DİKMEN YILDIZI (özet)
Temsilcileri ÂÂ Kurtuluş Savaşı Dönemi’ni anlatan Aka Gün-
ÂÂ Aka Gündüz, Mithat Cemal Kuntay, Mustafa Necati Sepet- düz’ün önemli eserlerinden biridir.
çioğlu, Bahaeddin Özkişi, Münevver Ayaşlı, Emine Işınsu, ÂÂ Kurtuluş Savaşı Dönemi’nde Yıldız, Yüzbaşı
Sevinç Çokum, Hüseyin Nihal Atsız Murat ile nişanlıdır. Murat’ın gizli görev ne-
deniyle cephede öldüğünü söylerler. Bu ka-
ra haber üzerine Yıldız ruh sağlını kaybeder.
OO Cumhuriyet Dönemi’nde Reşat Nuri Güntekin, Mithat Cemal Kuntay (1885-1956)
Halide Edip Adıvar, Yakup Kadri Karaosmanoğ- ÂÂ Tek romanı ve en önemli yapıtı Üç İstan-
lu gibi Milli Edebiyat sanatçıları eser vermeye de- bul’da, II. Abdülhamit, II. Meşrutiyet ve Mü-
NOT

vam etmiştir. Bu sanatçılarla ilgili ayrıntılı bilgiye tareke yıllarının İstanbul’unu anlatmıştır.
ÂÂ Bu üç dönemin yaşantısından sunduğu can-
MİLLİ EDEBİYAT DÖNEMİ’nde yer verilmiştir.
lı kesitlerle dikkat çeken bu roman, televiz-
OO Hüseyin Nihal Atsız’dan CUMHURİYET DÖNE- yon dizisi olarak da yayımlanmış ve büyük
Mİ MİLLİ EDEBİYAT ANLAYIŞINI YANSITAN Şİ- ilgi görmüştür.
İR bölümünde söz edilmiştir. ÂÂ Vatan ve millet sevgisi temalı epik ve lirik şiirleri ile tanın-
mıştır. Yalın bir dil kullandığı Kemal ve Yirmi Sekiz Kanun-ı
Evvel adlı oyunlarında yurt sevgisini işlemiştir.
1. ÖĞRETEN SORU
Tandem Yayınları

Eserleri:
I. Millî Mücadele Dönemi, Atatürk İlke ve İnkılaplarının be- ÂÂ Üç İstanbul: Roman
nimsetilmesi üzerinde durulmuştur. ÂÂ Kemal, Yirmi Sekiz Kanun-ı Evvel: Oyun
II. Olay eksenli öyküler yazılmakla birlikte Çehov tarzı öy- ÂÂ İstiklâl Şairi Mehmed Âkif, Namık Kemal, Sarıklı İhtilalci Ali
küler de ilgi görmüştür. Suavi: Monografi

III. Toplumsal fayda geri plana itilmiş, bireysel zevk ve an- Mustafa Necati Sepetçioğlu(1932-2006)
layış önemsenmiştir. ÂÂ Türk tarihi romancılığında kendine özgü bir
çizgisi vardır.
IV. Doğu - Batı çatışmasının anlatılmasına devam edilmiş-
ÂÂ Eserlerinde Türklerin Anadolu’ya girmesi
tir.
ve burada devlet kurmalarını, Selçuklu ve
V. Anadolu insanının yaşam tarzı konu edilmiş, yanlış Ba- Osmanlı dönemlerinin hikâyesini anlatmış-
tılılaşma konularına yer verilmiştir. tır.
Eserleri:
Yukarıdaki numaralanmış cümlelerden hangisi Cumhuri- ÂÂ Kilit, Anahtar, Kapı, Konak, Çatı, Üçler- Yediler-Kırklar, Bu At-
yet Dönemi millî ve dinî duyarlılıkları yansıtan eserlerin
lı Geçide Gider, Cevahir ile Sadık Çavuş’un Buğday Kam-
özelliklerinden biri değildir? yonu, Karanlıkta Mum Işığı, Darağacı, Ebemkuşağı, Geçit-
teki Ülke, Çanakkale I / Geldiler ve Çanakkale II / Gördüler
A) I  B) II  C) III  D) IV  E) V ve Çanakkale III / Döndüler: Roman
ÂÂ Menevşeler Ölmemeli, Bir Büyülü Dünya Ki: Öykü
Aka Gündüz (1885-1958) ÂÂ Büyük Otmarlar, Çardaklı Bakıcı Köprü, Son Bloklar, Her Bi-
ÂÂ Bazı eserleri tezli roman özelliği göstermek-
zans’a Bir Fatih: Oyun
tedir.
ÂÂ Kaybedilen topraklarda Türklerin maruz kal- Bahaeddin Özkişi (1928-1975)
ÂÂ Eserlerinde insanın temel sorunlarını, tasav-
dıkları zulümler, savaşlarda gösterilen kah-
vuf terbiyesi, modern insanın açmazları,
ramanlıklar, toplumsal yozlaşma eserlerinin
Türk toplumu gibi konuları işlemiştir.
konularını oluşturmuştur.
ÂÂ Sokakta adlı eseriyle Peyami Safa Roman
ÂÂ Dikmen Yıldızı, Bir Şoförün Gizli Defteri, Yıldız, Zekeriya Sof-
rası, Yayla Kızı adlı romanlarında Çanakkale Savaşı’ndan Yarışması’nda başarı ödülü almıştır.
başlayarak I. Dünya Savaşı ve Kurtuluş Savaşı’nın insan- Eserleri:
lar üzerinde bıraktığı etkiyi söyleve dayalı bir üslupla anlat- ÂÂ Sokakta, Köse Kadı, Uçtaki Adam: Roman
mıştır. ÂÂ Bir Çınar Vardı, Göç Zamanı: Öykü

4 Edebiyat
 Millî ve Dinî Duyarlılıkları Yansıtan Eserler
Münevver Ayaşlı (1906-1999)
ÂÂ Eserlerinde genel olarak yerli kültür üzerin-
de durmuştur.
ÂÂ Sonu ölümle biten bir aşk hikâyesinin ko-
nu edildiği, birbirinin devamı olan nehir ro-
manında (Pertev Bey’in Üç Kızı, Pertev
Bey’in İki Kızı, Pertev Bey’in Torunları), çö-
ken imparatorluktan yeni kurulan Cumhuriyet’e geçerken
kuşaklar arasında meydana gelen kültür değişimini ve bu-
nalımları işlemiştir.
ÂÂ Türkiye’nin yakın tarihi açısından büyük önem taşıyan ha-
tıralarında, küçük yaştan itibaren tanıdığı siyasî ve edebî
şahsiyetlerle bizzat şahit olduğu önemli olaylar hakkında
ilk elden gözlemlerini anlatmıştır.
Eserleri:
ÂÂ Pertev Bey’in Üç Kızı, Pertev Bey’in İki Kızı , Pertev Bey’in
Torunları: Roman
ÂÂ Başvekilimizi Tanıdım (1968), İşittiklerim Gördüklerim Bil-
diklerim (1973), Dersaadet (1975), Vaniköy’ünde Fazıl Pa-
şa Yalısı, Hatırlayabildiklerim: Anı
ÂÂ Edeb Ya Hu: Deneme
ÂÂ Ondokuzuncu Asır ve Kıbrıs Fetvası, Avrupâ-i Osmani Rume-
li ve Muhteşem İstanbul , Geniş Ufuklara ve Yabancı İklimle-
re Doğru, Gizli Cemiyetler, Teşrinisani ve Ötesi: İnceleme
Emine Işınsu (1938-…)
ÂÂ Romanlarında Türk toplumunun geçirdiği
Tandem Yayınları
sarsıntıları, sağ-sol kutuplaşmalarını, döne-
min
ÂÂ gençliğini ve sorunlarını, kuşak çatışması-
nı, inanç buhranını bir öğretmen yüreğiyle,
bir anne
ÂÂ duyarlığıyla, içten ve yalın anlatımıyla öyküleştirmiştir.
ÂÂ Batı Trakya’da yaşayan Türklerin kimliklerine yönelik bas-
kı ve dışlama altında geçen yaşamlarını konu alan Azap
Toprakları, Ak Topraklar, Tutsak, Çiçekler Büyür gibi tezli ro-
manlar yazmıştır.
ÂÂ Sanatçı Halide Nusret Zorlutuna’nın kızıdır.
Eserleri:
ÂÂ Azap Toprakları, Ak Topraklar,Tutsak , Sancı Çiçekler Büyür,
Cambaz, Kaf Dağı’nın Ardında, Atlı Karınca Cumhuriyet Tür-
küsü, Nisan Yağmuru, Bir Ben Vardır Bende Benden İçeri,
Bukağı, Hacı Bayram, Hacı Bektaş Veli, Bir Aile: Roman
ÂÂ Bir Yürek Satıldı, Bir Milyon İğne, Adsız Kahramanlar : Oyun
ÂÂ Bir Gece Yıldızlarla: Öykü
ÂÂ Dost Diye Diye: Deneme
Sevinç Çokum (1943 -...)
ÂÂ Eserlerinde geleneksel değerler, millî mo-
tifler ve ahlaki duyarlılıklar üzerinde durmuş-
tur.
ÂÂ Romanlarında İstanbul’un fakir ailelerinin
dünyasını ahenkli ve yalın bir anlatımla ele
almıştır.
ÂÂ Daha çok kadınlardan oluşan kahramanlarının iç dünyala-
rını başarılı psikolojik tahlillerle anlatmıştır.
ÂÂ Son yapıtlarında tarihi konulara yönelen yazar yapıtların-
da bu konulara uygun bir anlatım kullanmıştır
Edebiyat
FASİKÜL 19
Eserleri:
ÂÂ Karanlığa Direnen Yıldız, Zor, Hilal Görününce, Bizim Diyar,
Çırpıntılar, Ağustos Başağı, Deli Zamanlar, Gül yüzlüm, Ge-
ce Rüzgârları, Tren Burdan Geçmiyor: Roman
ÂÂ Bölüşmek, Eğik Ağaçlar, Makine, Onlardan Kalan, Derin Ya-
ra, Rozalya Ana, Evlerinin Önü, Bir Eski Sokak Sesi, Beyaz
Bir Kıyı, Gece Kuşu Uzun Öter: Öykü
2. ÇÖZÜMLÜ SORU
Yazılarımda, sanıyorum bir tek annemin tesirinde kaldım. İlk
romanım Küçük Dünya’da, bence bu tesir açıkça görünür.
İkinci romanım Azap Toprakları’nda kendi üslubumu buldum
gibi... Konu bulmaya ve nasıl yazdığıma gelince söz gelimi bir
konu gelir içimden, mesela Bulgaristan’daki Türklerin durumu
yahut sendika olayları... Böyle şeyleri ve konuyu düşünürken
karakterler doğar, önemli karakterler ekseri kendi isimlerini
beraberlerinde taşıyıp getirirler, ben bu isimleri değiştirmeyi
uğursuzluk addettiğim için ne gelmişse onu yazarım.
Bu parçada romancılığından ve yazma yönteminden söz
eden yazar aşağıdakilerden hangisidir?
A) Emine Işınsu
(Küçük Dünya, Azap Toprakları- Emine Işınsu. Cevap A )
B) Sevinç Çokum
C) Adalet Ağaoğlu
D) Halide Nusret Zorlutuna
E) Samiha Ayverdi
ÖSYM
Bireyin İç Dünyasını Esas Alan Eserler
ÂÂ Olaylardan ve insanlardan hareketle bireyin iç dünyasını
anlatmışlardır.
ÂÂ Modern hayatın insan üzerindeki etkileri üzerinde durmuş-
lardır.
ÂÂ Psikoloji, psikoanalitik (psikoanaliz) gibi bilimlerden ve
Freud’un görüşlerinden faydalanmışlardır.
ÂÂ Bireyin iç dünyasını anlatmak için, düş analizi (bireyin gör-
düğü rüyayı içerik olarak çözümlemek) ve bilinç akışı (in-
sanın zihninden geçirdiklerini, çağrışımları, sınır koyma-
dan, doğrudan peş peşe anlatmak) gibi yöntemlere baş-
vurmuşlardır.
ÂÂ Toplumda bireyin yabancılaşmasını anlatırken bireyin ruh
durumunu analiz etmeye çalışmışlardır.
ÂÂ Psikolojik roman ve öyküde yazarın dikkati, bireyin iç dö-
nüşümlerine ve manevi olarak yeniden doğuşuna yönel-
miştir.
ÂÂ Eserlerde olay örgüsüne bağlı merak unsuru ikinci planda
kalmış, bireyin ruh hali ve iç çatışmaları gerçekçi psikolo-
jik tasvirlerle verilmiştir.
Temsilcileri
ÂÂ Peyami Safa, Tarık Buğra, Abdülhak Şinasi Hisar, Mustafa
Kutlu, Selim İleri, Samiha Ayverdi, Memduh Şevket Esen-
dal, Halikarnas Balıkçısı, Ahmet Hamdi Tanpınar
5
 Bireyin İç Dünyasını Esas Alan Eserler
OO Ahmet Hamdi Tanpınar romanlarını, öykülerini
bireyin iç dünyasını esas alan bir anlayışla ka-
NOT
leme almıştır. Bu sanatçımızdan Cumhuriyet Dö-
nemi Öz Şiir bölümünde söz edilmiştir.
Peyami Safa (1899-1961)
ÂÂ Eserlerinde özellikle romanlarında, Do-
ğu-Batı kültürü, madde-ruh-insan psikolo-
jisi, toplumsal değişme sonucu ortaya çı-
kan bunalımları işlemiştir.
ÂÂ Romanlarının yanı sıra düşünce ağırlıklı ya-
pıtları, polemikleri, köşe yazarlığı ve gaze-
teciliği ile de tanınmıştır.
ÂÂ Sanatsal yönünü beğenmediği yapıtlarında Server Bedii
takma adını kullanmıştır.
ÂÂ Bu adla yayımladığı Cumbadan Rumbaya adlı romanı ve
Cingöz Recai isimli polisiye dizi romanları büyük ilgi gör-
müştür.
ÂÂ Çocukluk yıllarında yakalandığı kemik hastalığı ve sonra-
sında gelişen olayları anlattığı otobiyografik romanı Doku-
zuncu Hariciye Koğuşu en tanınmış yapıtıdır. Matmazel No-
raliya’nın Koltuğu adlı romanında tıp öğrenimi yaparken
bunalıma girerek felsefeye yönelen ve sonuçta mistik dün-
ya görüşünde karar kılan bir gencin (Doktor Ferit) öyküsü-
nü anlatmıştır.
Tandem Yayınları
ÂÂ Fatih-Harbiye adlı romanında Batılılaşmanın Türk insanın-
daki ve toplumundaki etkilerini dile getirmiştir.
ÂÂ Batılı tarihçilerce “zalim” olarak tanıtılan Hun hükümdarı
Atilla’yı aklamak amacıyla tarihsel roman olan Attila’yı yaz-
mıştır.
Eserleri:
ÂÂ Şimşek, Sözde Kızlar, Mahşer, Bir Genç Kız Kalbinin Cür-
mü, Canan, Dokuzuncu Hariciye Koğuşu, Fatih-Harbiye, At-
tila, Süngülerin Gölgesinde, Bir Tereddüdün Romanı, Mat-
mazel Noraliya’nın Koltuğu, Yalnızız, Biz İnsanlar: Roman
ÂÂ Bir Mekteplinin Hatıratı, Karanlıklar Kralı, İstanbul Hikâyele-
ri: Öykü
ÂÂ Felsefi Buhran, Nasyonalizm, Doğu-Batı Sentezi, Sanat-E-
debiyat-Tenkit: İnceleme, deneme
Fatih-Harbiye (Özet)
ÂÂ Romanın kahramanlarından Neriman, artık Şinasi’nin ve çev-
resindekilerin tanıdığı Neriman değildir. Giyimi, zevkleri ve
çevresine karşı tavırları değişmiştir. Beyoğlu’ndan tanıştığı
zengin aile çocuğu Macit ile arkadaş olur. Macit onun gö-
zünde Batıyı ve medeniliği temsil eden bir gençtir.
Dokuzuncu Hariciye Koğuşu (Özet)
ÂÂ Romanın kahramanı olan on beş yaşında
bir çocuk, yedi yıldan beri bacağındaki
kemik hastalığı yüzünden hastane hasta-
ne dolaşmaktadır. Çocuk, sık sık gidip
geldiği Erenköy’deki akrabası Paşa’nın
kızı Nüzhet’i sevmeye başlar. Nüzhet’ten
gelen bir karttan Paşa’nın hastalandığını
Nüzhet’in de Doktor Ragıp’la evlenece-
ğini öğrenir.
6 Edebiyat
FASİKÜL 19
3. ÖĞRETEN SORU
Kimi eleştirmenlere göre gerçeğin, bir sanatçı tutumuyla değil,
bir bilim insanı gibi algılanarak oluşturulduğu söylenen ----, ger-
çekte ilginç bir romandır. Roman, karşılaştığı birtakım doğa-
üstü olaylara kendisince çözüm bulamayan ve bu yüzden
kuşku ve endişelere kapılan materyalist düşünceli septik Dok-
tor Ferit’in, çevresindeki bazı kişilerin telkinleriyle, bu durum-
dan kurtularak huzura kavuşmasını konu alır.
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdaki yapıtlardan han-
gisi getirilmelidir?
A) Süngülerin Gölgesinde
B) Matmazel Noraliya’nın Koltuğu
C) Yalnızız
D) Bir Tereddüdün Romanı
E) Dokuzuncu Hariciye Koğuşu
ÖSYM
Tarık Buğra (1918-1994)
ÂÂ İlk romanı Siyah Kehribar’dan sonra roman
alanında yoğunlaşmıştır.
ÂÂ Kasaba yaşantısından, orta sınıf insanların
ev ve aile ortamlarından kesitler verdiği hikâ-
yelerinde, yoğun, şiirli bir dille aşk, yalnız-
lık, uyumsuzluk gibi temaları işlemiştir.
ÂÂ Olaydan çok, iç gerçekliğe ağırlık vermiştir.
ÂÂ Kurtuluş Savaşı’na merkezden değil, bir kasabadan bak-
tığı Küçük Ağa’da yakın tarihe, resmi tarih anlayışının dışı-
na çıkan bir yorum getirmiştir.
ÂÂ Osmancık’ta, Osman Bey’in Osman Gazi olarak tarih sahne-
sine çıkışını ve Osmanlı Devleti’nin kuruluşunu anlatmıştır.
Eserleri:
ÂÂ Siyah Kehribar, Küçük Ağa, İbişin Rüyası, Firavun İmanı, Dö-
nemeçte, Gençliğim Eyvah, Yalnızlar, Yağmur Beklerken,
Osmancık: Roman
ÂÂ Oğlumuz, Yarın Diye Bir Şey Yoktur, İki Uyku Arasında, Hikâ-
yeler: Öykü
ÂÂ Ayakta Durmak İstiyorum, Dört Yumruk, Üç Oyun, Sahibini
Arayan Madalya: Oyun
Küçük Ağa (Özet)
ÂÂ Dünya Savaşı resmen sona ermiş, savaş
sonrası birçok asker memleketine geri dön-
müştür. Bu erlerden biri de Salih adlı Akşe-
hirli bir askerdir. Salih’in samimi arkadaşı
olan Niko da gelişmelerden etkilenmiştir.
Abdülhak Şinasi Hisar (1883-1963)
ÂÂ Şiirsel bir dil ve özgün bir teknikle, roman-
larında olaylardan çok kahramanlarının duy-
gu ve düşüncelerine öncelik vermiş, sayfa-
larca uzayıp giden psikolojik çözümleme-
ler yapmıştır.
ÂÂ İlk romanı Fahim Bey ve Biz eleştirmenler
tarafından “akıcı dil ve yetkin bir üslupla kaleme alınmış”
diye değerlendirilmiştir.
 Bireyin İç Dünyasını Esas Alan Eserler
ÂÂ Romanlarında Rumelihisarı, Büyükada, Çamlıca üçgenin-
de varlıklı, gününü gün eden, sorunsuz insanların yaşam-
larının yanı sıra mutluluk içinde geçen çocukluk ve genç-
lik hatıralarını yansıtmıştır.
ÂÂ Çamlıca’daki Eniştemiz adlı romanı çocukluk yıllarındaki
izlenimlerinin bir ürünüdür.
ÂÂ “Boğaziçi medeniyeti” sözünü edebiyatımıza kazandırmıştır.
Eserleri:
ÂÂ Fahim Bey ve Biz, Çamlıca’daki Eniştemiz, Ali Nizami Bey’in
Alafrangalığı ve Şeyhliği: Roman
ÂÂ Boğaziçi Mehtapları, Geçmiş Zaman Köşkleri, Boğaziçi Ya-
lıları, İstanbul ve Pierre Loti: Anı
Fahim Bey Ve Biz (Özet)
ÂÂ Galatasaray Lisesinde okuyan ve Londra’da dışişlerinde
çalışan Fahim Bey, buradan ayrılarak Bursa’da pamukçu-
luk yapmak ister. Tanınmış bir aileden geldiği için, bazı kim-
seler bu işe para yatırmaya niyetlenirler fakat Fahim Bey’in
bir “hayal düşkünü” olduğunu anlayınca vazgeçerler. Fa-
him Bey İstanbul’da Galata’da bir yazıhane tutar, hayalî ya-
zışmalar düzenler. Ömrü bir kenar mahalledeki evde son
bulur.
Tandem Yayınları
4. ÖĞRETEN SORU
“Boğaziçi medeniyeti” ifadesini edebiyatımıza kazandıran ----,
üç romanı ve denemeleriyle, hatıralarını ve geçmiş zaman öz-
lemini zengin bir Türkçeyle kayda geçiren yazarlardandır. Bazı
yazarlar onu eskimiş ve geçmiş zamana takılı kalmış saysa-
lar da günümüzün genç nesli onun eserlerinde, farklı sesler
ve tatlar bulacaktır. O, üstat saydığı Yahya Kemal’le birlikte
yeni ile büyülenen nesillere, eskinin güzelliklerini feda etme-
meyi ve eskinin güzelliklerini yaşatmayı öğreten yazarlar ara-
sında yer alır.
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi
getirilmelidir?
A) Ahmet Hamdi Tanpınar
B) Samiha Ayverdi
C) Abdülhak Şinasi Hisar
D) Nahit Sırrı Örik
E) Salâh Birsel
ÖSYM
Edebiyat
FASİKÜL 19
Mustafa Kutlu (1947-…)
ÂÂ Türk edebiyatında özellikle hikâye alanın-
da Türk toplumunun yaşadığı toplumsal de-
ğişim ve dönüşümü konu edinmiştir.
ÂÂ Birçok türde eser veren yazar, edebiyatı-
mızda hikâyeleriyle tanınmıştır.
ÂÂ Bireyin iç dünyasını ayrıntılara önem vererek anlatan sa-
natçı, Anadolu insanının derinliğini modern çağa yönelik
eleştirileriyle birlikte yansıtmıştır.
Eserleri:
ÂÂ Ortadaki Adam, Yoksulluk İçimizde, Ya Tahammül Ya Sefer,
Yokuşa Akan Sular, Uzun Hikâye, Bu Böyledir, Sır: Hikâye
ÂÂ Şehir Mektupları, Akasya ve Mandolin: Deneme
Selim İleri (1949-....)
ÂÂ Öykülerinde gençlerin tutkularını, orta taba-
kadan insanların acılarını, yalnızlıklarını, ara-
yışlarını anlatmıştır.
ÂÂ Romanlarında siyasi olaylar, siyasi görüş
ayrılıkları ve bu durumun doğurduğu çatış-
malar, gençlerin yaşadıkları bunalım, siyasi görüşleri ne-
deniyle toplumca dışlanan aydınları işlemiştir.
ÂÂ İlk öykü kitabı Cumartesi Yalnızlığı’nda sınırlı ilişkilerde sı-
kışan insanların yaşamlarını anlatmıştır.
ÂÂ Her Gece Bodrum romanıyla büyük başarı kazanmıştır. İç
konuşma tekniğini kullandığı bu romanda, toplumsal kar-
gaşa içinde bunalıma düşen aydınların arayışlarını ve çık-
mazlarını işlemiştir. Senaryolar, denemeler ve edebiyatla
ilgili incelemeler de yazmıştır.
Eserleri:
ÂÂ Cumartesi Yalnızlığı, Pastırma Yazı, Dostlukların Son Günü,
Bir Denizin Eteklerinde, Eski Defterde Solmuş Çiçekler, Son
Yaz Akşamı: Öykü
ÂÂ Her Gece Bodrum, Cehennem Kraliçesi, Ölünceye Kadar
Seninim, Mavi Kanatlarınla Yalnız Benim Olsaydın, Yalancı
Şafak: Roman
ÂÂ Sepya Mürekkebiyle Yazıldı, Perisi Kaçmış Yazılar, İstanbul
Yalnızlığı, Seni Çok Özledim: Deneme
ÂÂ Yaşadığım İstanbul, Gramofon Hâlâ Çalıyor, Hepsi Alev: Anı
ÂÂ Ay ışığı: Şiir
Her Gece Bodrum (Özet)
ÂÂ Bilinç akışı ve iç konuşma gibi tekniklerin başarıyla kulla-
nıldığı romanda Bodrum’a tatil yapmaya gelen Cem, Mu-
rat, Tarık ve onlara katılan Ahmet, Emine ve Kathrine isimli
karakterlerin arayışları, toplumsal kargaşa içindeki bunalım-
ları anlatılmıştır.
7
 Bireyin İç Dünyasını Esas Alan Eserler FASİKÜL 19

5. ÇÖZÜMLÜ SORU 6. ÖĞRETEN SORU

Her Gece Bodrum’dan sonra “roman yazma” isteği bir dö-
nem çok ağır bastı. Bunda öyle sanıyorum ki Attila İlhan’ın et-
kisi olmuştur. Nasıl Yeni Dergi yıllarında, Memet Fuat’ın etki-
siyle öyküler yazdıysam Attila Bey’in yol açışıyla da Ölüm İliş-
kileri’ni, Cehennem Kraliçesi’ni yazdım. Galiba hep yazma is-
teğiydi asıl ağır basan. Ama öyküden hiçbir zaman kopma-
dım. Sonra bir dönem geldi, öykümüzün geldiği noktayı ken-
dime çok yabancı buldum. Belki bu da seyrek yazmama yol
açtı.
Bu parçada kendisi ve eserlerinden söz eden sanatçı aşa-
ğıdakilerden hangisidir?
A) Oktay Akbal
B) Sabahattin Kudret Aksal
C) Selim İleri (Her Gece Bodrum, Ölüm İlişkileri, Cehennem
Kraliçesi - Selim İleri. Cevap C )
D) Bilge Karasu
E) Orhan Pamuk
ÖSYM
Tandem Yayınları
Samiha Ayverdi ile ilgili olarak aşağıda verilen bilgilerden
hangisi yanlıştır?
A) Sanatında mistisizmin büyük bir yeri vardır.
B) Roman ve öykülerinin teknik ve anlatım özellikleriyle pek
fazla ilgilenmemiş, daha çok vereceği mesaj üzerinde yo-
ğunlaşmıştır.
C) Roman kişilerinin çoğu, çevresinde tanıdığı insanlardan
izler taşır.
D) Eserlerindeki olaylar daha çok Anadolu’nun muhtelif şe-
hirlerinde geçmektedir.
E) Doğu-Batı, madde-mana, sevgi-nefret, dünya-ahiret, sa-
bır-öfke gibi temel karşıtlıklar eserlerinin konusunu oluşturur.
ÖSYM
Memduh Şevket Esendal (1889-1952)
ÂÂ Çehov tarzı adı verilen öykücülüğün temsil-
cilerindendir.
ÂÂ Öyküye bir yalınlık getirmiş, onu gereksiz
süslemelerden kurtararak halktan kişilere
ve basit görünüşlü gerçek olaylara yönelt-
miştir.
ÂÂ Sıradan insanların gündelik yaşamları üzerinde durmuştur.

ÂÂ Dilde yalınlığı, duruluğu benimsemiş, yapıtlarında konuş-

ma dilini kullanmıştır.
ÂÂ Ayaşlı ve Kiracıları adlı romanında Cumhuriyet’in ilk yılla-
rındaki Ankara’dan bir kesit sunmuştur. Farklı farklı insan-
Samiha Ayverdi (1905-1993) ların ilişkilerini büyük bir ustalıkla sergilemiş; onların kişi-
ÂÂ Eserlerinde geçmiş-şimdi çatışmasını,
liklerinde, dönemin bütün özelliklerini yansıtmıştır.
Batılılaşma ile birlikte meydana gelen ÂÂ Vassaf Bey adlı romanında, 1930’lu yılların Ankara’sında
değişimin aileyi olumsuz etkilemesini bi-
gündelik yaşam ilişkilerini eksen alarak asıl bütünü başa-
reyin iç dünyasından hareketle anlatmış-
rıyla yansıtmıştır.
tır.
Eserleri:
ÂÂ Doğu ve Batı kültürünün etkisinde İstan- ÂÂ Otlakçı, Mendil Altında, Bir Kucak Çiçek, Hava Parası, Ke-
bul’da konaklarda yaşayan, bilge kişile- lepir, Temiz Sevgiler: Öykü
rin etkisiyle zamanla beşeri aşktan ilahi aşka yönelen in- ÂÂ Ayaşlı ve Kiracıları, Miras, Vassaf Bey: Roman
sanların geçmişini ele almıştır.
Ayaşlı Ve Kiracıları (Özet)
ÂÂ Duygusal bir yaklaşımla Osmanlı’nın son dönem toplum- ÂÂ Ankara’da, Ayaşlı İbrahim Efendi adında biri, dokuz odalı
sal hayatının genel görünümünü yansıtmıştır. bir apartman dairesini oda oda kiraya vermektedir. Odalar-
da, kadın-erkek, genç-ihtiyar, evli-bekâr çeşitli insanlar otur-
ÂÂ Eserlerinde tasavvufi öğütler vermiş, sosyal fayda anlayı-
maktadır. Eski bir çiftlik sahibi olan yaşlı Hasan Bey, eski
şını benimsemiştir.
konsoloslardan Şefik Bey, odun ve kömür satıcısı Buharalı
ÂÂ Romanları teknik açıdan zayıftır, anlatımı süslü ve sanatlı- Abdülkerim ile karısı İffet Hanım, Faika ile kocası şoför
dır; olayların akışına müdahale ederek görüş ve düşünce- Fuat, Turan Hanım’la kocası Hâki Bey roman kişileridir.
lerini açıklamıştır.

Eserleri:
ÂÂ Aşk Bu İmiş, Batmayan Gün, Ateş Ağacı, İnsan ve Şeytan,
Yaşayan Ölü, İbrahim Efendi Konağı, Son Menzil, Yolcu Ne-
reye Gidiyorsun, Mesih Paşa İmamı: Roman

ÂÂ Mabette Bir Gece: Öykü

8 Edebiyat
 Bireyin İç Dünyasını Esas Alan Eserler FASİKÜL 19
ÂÂ İçinde yaşadığı, en küçük ayrıntılarına kadar bildiği hür ve
7. ÖĞRETEN SORU asi denizi, balıkçıları, dalgıçları, sünger avcılarını ve gemi-
“Yeni yapılmış büyük bir apartmanın dokuz odalı bir bölüğünde leri, zengin bir terim ve mitoloji hazinesiyle ele almıştır.
oturuyoruz. Bu bölüğü Ayaşlı İbrahim Efendi adında biri tut- ÂÂ “Uluç Reis, Turgut Reis” gibi yapıtlarında Türk tarihinin
muş, isteyenlere oda oda kiraya veriyor.” cümleleriyle başla- önemli denizcilerini anlatmıştır.
yan romanın yazarı, bu odalarda oturan insanları anlatarak bize ÂÂ Bütün yapıtlarında şiirli, yer yer aksayan ama sürükleyip
Cumhuriyet’in ilk yıllarındaki Ankara’dan toplumsal bir kesit su- götüren bir anlatımı vardır.
nuyor. Romanda bir yandan dönemin alt ve orta kesiminin gün-
lük yaşantısı ve değer yargılarındaki değişimler sergilenirken Eserleri:
öte yandan bürokrasiye yönelik eleştiriler dile getiriliyor. ÂÂ Aganta Burina Burinata, Ötelerin Çocuğu, Uluç Reis, Tur-
gut Reis, Deniz Gurbetçileri: Roman
Bu parçada söz edilen romanın yazarı aşağıdakilerden
ÂÂ Ege Kıyılarından, Ege’nin Dibi, Merhaba Akdeniz, Yaşasın
hangisidir?
Deniz, Parmak Damgası, Gülen Ada, Dalgıçlar: Öykü
A) Peyami Safa ÂÂ Mavi Sürgün: Anı
B) Mithat Cemal Kuntay ÂÂ Denizin Çağrısı, Yol Ver Deniz: Çocuk kitabı
C) Memduh Şevket Esendal ÂÂ Anadolu Efsaneleri, Anadolu Tanrıları, Anadolu’nun Sesi,
D) Ahmet Hikmet Müftüoğlu Hey Koca Yurt, Düşün Yazıları: Mitoloji-inceleme-deneme
E) Refik Halit Karay Aganta Burina Burinata (Özet)
2018 - AYT ÂÂ Aganta Burina Burina’ta bir denizci sözü-
8. ÇÖZÜMLÜ SORU dür. “Yelkenleri tut, zaptet” demektir. Bir
denizci çocuğu olan Mahmut, denize hay-
Hikâyelerinde tam bir gözlemci gibi davranır. Kaleminden çok randır. Mahmut zengin bir toprak sahibi-
silgisi çalışır; gereksiz sözden olabildiğince kaçınır. Zaten bü-
nin kızıyla evlenir, denizden uzak bir kö-
yük trajik olayların ve kahramanların öykülerinden çok gün-
ye çekilir. Günün birinde Bodrum’a inen
delik olanın ve devlet dairesindeki, sokaktaki, evdeki insanın
Mahmut, denizi ve sefere hazırlanan bir
mütevazı dünyasını anlatan yazar; öykü çerçevesini kısacık
ve sade cümlelerle çizer: “Ağustos, Cuma günü. Sicil müdürü yelkenliyi görünce dayanamaz, her şeyi
Cavit Bey, yemekten sonra minderin üstüne uzanmış, uyu- yüzüstü bırakır, gemiye atlar, bir daha ge-
Tandem Yayınları

mak istiyor.” diye başlayan Mendil Altında öyküsünde olduğu riye dönmemek üzere denize açılır. “Aganta!” diye bağırır.
gibi... Köyün, köylünün sorunları, büyük toplumsal çatışma-
lar veya tarihimizin şanlı sayfaları ve kahramanları yoktur onun
öykülerinde. Açıkça hedeflenmiş bir mizah tonu veya sivri bir
eleştirellik de yoktur ama gündelik olanın içerdiği komik ay- 9. ÇÖZÜMLÜ SORU
rıntılar pek çok hikâyede okuyucuyu güldürür. Onun hikâye-
Pabuççular ve eskiciler, işlerinin üzerine abanmış, acele acele,
leri, gündelik yaşamın sıradanlığının içinde silikleşen insanla-
rın yaşadığı duygusal ve zihinsel çelişkileri aktarır. takır takır çekiç sallarken “Aganta burina burinata!” diye kâi-
nata meydan okuyan nidamızı duyunca, işlerinin üzerinden
Bu parçada tanıtılan yazar aşağıdakilerden hangisidir?
doğruldular. Birdenbire çekiç takırtısı sustu. Hatta halis muh-
A) Refik Halit Karay lis bir kara adamı olan Aşçı Yaşar bile sesini kapıp koyverdi
B) Orhan Kemal ve eskicilerle beraber “Aganta!” diye narayı bastı. Neşenin
C) Sabahattin Ali seslerimize, seslerimizin neşeye verdiği sonsuz hürriyette,
D) Aziz Nesin muhayyilem hız aldı.
E) Memduh Şevket Esendal
(Mendil Altında- Memduh Şevket Esendal. Cevap E ) Aşağıdaki yapıtlardan hangisi bu parçanın yazarına ait de-
ğildir?
2019 - AYT
Halikarnas Balıkçısı (1886-1973) A) Uluç Ali Reis B) Deniz Gurbetçileri
ÂÂ Asıl adı Cevat Şakir Kabaağaçlı’dır.
C) Mavi Sürgün D) Ötelerin Çocuğu
ÂÂ Bodrum’un antik çağlardaki adı olan Hali-
karnasos’tan esinlenerek “Halikarnas Balık- E) Deniz Küstü
çısı” takma adını kullanmıştır. (Deniz Küstü adlı roman Yaşar Kemal’e aittir. Cevap E)
ÂÂ Bodrum’a (Halikarnasos) sürülmüştür. Üç
ÖSYM
yıllık cezası bittiği halde çok sevdiği insanları ve doğal gü-
zellikleriyle kaynaştığı Bodrum’dan ayrılamamıştır.
ÂÂ Edebiyatımızda, deniz öyküleriyle tanınmıştır.
ÂÂ Eserlerinde Ege, Akdeniz kıyı ve açıklarında gelişen, deni-
ze bağlı olayları işlemiştir.
ÂÂ Zengin bir terim ve mitoloji hazinesinden yararlanmış, şiir-
sel ve sürükleyici bir dil kullanmıştır.

Edebiyat 9
 Cumhuriyet Edebiyatı Roman ve Hikâyesi FASİKÜL 19

Etkinlik 1
Aşağıdaki yargılardan doğru olanların karşısına ‘’D’’ yanlış olanların karşısına ‘’Y’’ harfi
koyunuz.

1. Ahmet Hamdi Tanpınar, Tarık Buğra bireyin iç dünyasını esas alan hikâyeler yazmışlardır.

2. 1950-1980 arasında roman; bireyin iç dünyasını esas alan, toplumcu gerçekçi, modernist,
millî ve dinî duyarlılıkları yansıtan farklı eğilimlerle gelişimini devam ettirmiştir.

3. Abdullah Efendi’nin Rüyaları, Yaz Yağmuru adlı eserler Kemal Bilbaşar’ın başarılı yapıtlarıdır.

4. Dikmen Yıldızı, Kurtuluş Savaşı Dönemi’ni anlatan Aka Gündüz’ün önemli eserlerinden biridir.

5. Cumhuriyet Dönemi’nin ilk yıllarında genellikle gözlemci gerçekçiliğe dayalı hikâyeler yazılmıştır.
6. Hüseyin Nihal Atsız, Mustafa Necati Sepetçioğlu, Sevinç Çokum millî ve dinî duyarlılıkları yansıtan
hikâyeler yazmışlardır.

Etkinlik 2
Aşağıda verilen eserleri, yazarlarıyla eşleştiriniz.

Hilal Görününce MİTHAT CEMAL KUNTAY

Anahtar BAHAEDDİN ÖZKİŞİ

Yalnızız SAMİHA AYVERDİ

Üç İstanbul AKA GÜNDÜZ

Pertev Bey’in Üç Kızı PEYAMİ SAFA

Sokakta MÜNEVVER AYAŞLI

Mesih Paşa İmamı HALİKARNAS BALIKÇISI

Yayla Kızı SEVİNÇ ÇOKUM

Turgut Reis MUSTAFA SEPETÇİOĞLU

10 Edebiyat
 Öğreten Test
1. Koşuyolu’nda iki üç katlı binaların olduğu bir sokak var. 4. Samiha Ayverdi ile ilgili olarak aşağıdakilerden han-
Sokağa, ilk romanı Çoban Yıldızı ile parlayan sanatçının gisi söylenemez?
adı verilmiş. Yalın dili, kişileştirme gücü, ustaca kurulmuş
diyaloglarıyla Çulluk, Su Sinekleri, Tipi Dindi adlı eser- A) İstanbul üzerine yazdığı inceleme yazıları ve roman-
leri, döneminin başarılı yapıtlarından sayıldı. Onlarca ro- larıyla adını duyurmuştur.
man, yüzlerce öykü ve elliden fazla oyunda imzası bu- B) Romanlarının karakteristiğini insanlara, hayata mis-
lunan geçmişin bu renkli sanatçısı tozlu raflar arasında tik görüş açısından bakış oluşturur.
çoktan unutulmuş. Örnekleri sadece sahaflardan bulu-
C) Yapıtlarında tarihî ve tasavvufi konular önemli bir yer
nabilen kitapları, zengin bir edebî dile sahip olmalarına
tutar.
rağmen artık basılmıyor ne yazıkki.
D) Geçmişe duyduğu özlemi en iyi yansıttığı romanı İb-
Bu parçada sözü edilen sanatçı aşağıdakilerden han- rahim Efendi Konağı’dır.
gisidir? E) Cumartesi Yalnızlığı’nda sınırlı ilişkiler içinde sıkışan
insanların yaşamlarını ele almıştır.
A) Mahmut Makal B) Cevdet Kudret Solok

C) Kemal Bilbaşar D) Mahmut Yesari 5. I. Kurtuluş Savaşı’nda Anadolu köylüsünün durumu

E) Mehmet Başaran ve aydın-halk çatışması

II. Tekkelerin toplumda sebep olduğu yıkımlar

III. İstanbul’un işgali sırasındaki yozlaşmış toplumsal

2. Sait Faik’le tanıdığımız kalabalık şehrin küçük adamla-
yaşam
rını konu alan hikâye, yıllar sonra ---- yeniden karşımıza
Tandem Yayınları

çıkar. Önce Ekmekler Bozuldu adlı kitabıyla ismini ede-
biyat alanında duyurur. Kargaşa dolu hayatın çıkmazları
karşısında anılara sığınan, onun kucağında teselli bulan
mahzun, mahcup insanlar, hikâyelerin hareket noktası
durumundadır.
IV. Batılılaşmanın toplumumuzdaki etkisi ve kuşaklara-
rasındaki çatışma
Yakup Kadri’nin aşağıdaki yapıtlarından hangisi, yu-
karıdaki temalardan biriyle ilişkilendirilemez?

Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden han- A) Kiralık Konak

gisi getirilmelidir? B) Sodom ve Gomore
C) Nur Baba
A) Orhan Kemal’le B) Oktay Akbal’la
D) Ankara
C) Mustafa Kutlu’yla D) Bilge Karasu’yla E) Yaban

E) Rasim Özdenören’le
6. Öykü türündeki yapıtlarıyla tanınan ----, geleneksel de-
ğerler ile Batı’dan gelen yeni değerler arasında bocala-
3. Aşağıdakilerin hangisi Memduh Şevket Esendal ile yan toplumun yaşadığı değişimi kadın - erkek ilişkileri
ilgili olarak söylenemez? çerçevesinde yansıtmış, öykülerinde insan psikolojisi
üzerine odaklanmıştır. Cumhuriyet Dönemi’nin ilk kuşak
A) Öyküye bir yalınlık getirmiş, onu gereksiz süsleme- sanatçıları arasında yer alan sanatçının en önemli öykü-
lerden kurtarmıştır. leri Avurzavur Kahvesi, Kına Gecesi ve Talak-ı Selase’dir.
B) Miras adlı ilk romanında II. Abdülhamit Dönemi’nde
bir ailenin çözülüşünü anlatmıştır. Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden han-
gisi getirilmelidir?
C) İnsanlara yaşamak için ümit, kuvvet ve neşe veren
yazılar yazmıştır.
A) Ahmet Hamdi Tanpınar
D) Öykülerinde çizdiği tipleri bütün ruhsal durumlarıyla
B) Refik Halit Karay
derinlemesine yansıtması derin bir gözlem gücüne
sahip olduğunu gösterir. C) Fahri Celalettin Göktulga

E) Öykücülüğümüzde “Mauppassant” tarzının önemli D) Peyami Safa

bir temsilcisidir. E) Yakup Kadri Karaosmanoğlu

Edebiyat 11
 Öğreten Test
7. Aşağıdakilerin hangisinde bir bilgi yanlışı vardır?
A) Orhan Kemal, hikâye ve romanlarında daha çok fab-
rika işçileri ile İstanbul’un kenar semtlerindeki insan-
ları ele almıştır.
B) Memduh Şevket Esendal, romanlarında Rumelihi-
sarı, Büyükada, Çamlıca üçgeninde varlıklı, gününü
gün eden, sorunsuz insanların yaşamlarının yanı sıra
mutluluk içinde geçen çocukluk ve gençlik hatırala-
rını yansıtmıştır.
C) Peyami Safa, yapıtlarında psikolojik sıkıntıları olan
insanları ele alarak sosyal değişimlerin kişiye yansı-
masını işlemiştir.
D) Kemal Tahir, köyü ve köylüyü anlatan romanlarının
yanı sıra yakın ve uzak tarihimize yönelmiştir.
E) Muzaffer İzgü, yapıtlarında mizah ögelerinden fay-
dalanarak toplumun aksayan yönlerini dile getirmiş,
kişilerini halkın konuştuğu gibi konuşturmuştur.
8. ----, Peyami Safa’nın Server Bedii imzasıyla yayımladığı
romanlardan biridir ve yıllar boyunca araştırmacılar ta-
rafından “popüler” olarak nitelenerek yazarın romancı-
lığı içerisindeki yeri göz ardı edilmiştir.
Tandem Yayınları
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden han-
gisi getirilmelidir?
A) Fatih-Harbiye
B) Biz İnsanlar
C) Dokuzuncu Hariciye Koğuşu
D) Cumbadan Rumbaya
E) Matmazel Noraliya’nın Koltuğu
9. Aşağıdakilerin hangisinde bir bilgi yanlışı vardır?
A) Safiye Erol, psikolojik tahlillerin ağırlıkta olduğu ve
otobiyografik özellikler taşıyan Kadıköy’ün Roma-
nı’yla adını duyurdu.
B) Selim İleri, İstanbul Mayısta Bir Akşamdı, Cemil Şev-
ket Bey, Aynalı Dolaba İki El Rovelver’de unutulan ya-
zarların romanlarını yazdı.
C) Mehmet Seyda, çağrışımlardan, iç gözlem tekniğin-
den, Freudcu yaklaşımlardan yararlanarak kolay oku-
nan, süssüz bir dil oluşturdu.
D) Tarık Buğra, yapıtlarında bir ideolojinin propaganda-
sını yapma endişesi taşımadığından roman kahra-
manlarını idealize etmemiştir.
E) Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Abdullah Efendi’nin Rüya-
ları adlı yapıtı postmodern romanın ilk örneğidir.
1-D 2-B 3-E 4-E 5-D 6-C
12
10. Ahmet Hamdi Tanpınar, Yahya Kemal kadar Ahmet Ha-
şim’den etkilenmiş, aynı coğrafyada Doğu-Batı uygarlığı
ikilemini yaşayan, yitirdiklerine kavuşma isteği ile dolu,
içe dönük, doğa ve evrenle bağ kurmaya çalışan, geç-
mişine sıkıca bağlı, zaman ve özlem duygularını Berg-
son etkisinde çözümlemeye çabalayan, öznelliği yoğun,
titiz, hece ölçüsünde ses uyumunu büyük ustalıkla kul-
lanan, imge zenginliği ve müzik kaygısı içeren şiirler yaz-
mıştır. Özellikle Kara Kitap’ta Doğu-Batı sorunsalını kül-
türel ve felsefi içerimleriyle ele almıştır.
Bu parçadaki bilgi yanlışlığı aşağıdakilerin hangisin-
de belirtilmiştir?
A) Ahmet Hamdi Tanpınar şiir değil roman türünde ya-
pıtlar ortaya koymuştur.
B) Yahya Kemal, Ahmet Hamdi Tanpınar’ın öğrencisi-
dir.
C) Kara Kitap adlı yapıt Tanpınar’a değil Orhan Pamuk’a
aittir.
D) Tanpınar, şiirlerinde özellikle İstanbul’a duyduğu sev-
giyi dile getirmiştir.
E) Ahmet Hamdi Tanpınar bütün şiirlerini aruz vezniyle
yazmıştır.
11. Safiye Erol, Milli Mecmua’da kadın sorunlarına ağırlık ve-
I
ren yazılarıyla edebiyat dünyasına girdi. Toplumcu ger-
II
çekçi düşüncenin ağırlıkta olduğu ve otobiyografik özel-
likler taşıyan Kadıköyü’nün Romanı’yla üne kavuştu. Aşk
III
ve tarihî konuları ele aldığı romanları tıpkı Samiha Ayver-
IV
di’nin Romanlarında olduğu gibi tasavvufî mesajlar içerir.
Romanlarının çoğu gazete sayfalarında kalmış ancak üç
tanesi kitap olarak yayımlanmıştır. Yayımlanan diğer eser-
leri Ülker Fırtınası, Ciğerdelen’dir.
V
Bu parçada numaralanmış bölümlerin hangisinde bir
bilgi yanlışı vardır?
A) I  B) II  C) III  D) IV  E) V
12. Aşağıdaki yapıtlardan hangisi Cumhuriyet Dönemi
Millî Edebiyat zevk ve anlayışını yansıtmaya en uzak-
tır?
A) Ateşten Gömlek B) Yaban
C) Yeşil Gece D) Üç İstanbul
E) Eylül
7-B 8-D 9-E 10-C 11-B 12-A
Edebiyat

1. Yaprak Dökümü romanında bir ailenin çöküşünü anlatan
yazar, romanlarının genelinde Anadolu’daki şehir ve ka-
saba hayatına ait hem hisli hem realist, canlı ve sürprizli
sahnelere yer verir. Bunlar Türk romanında bir memle-
ket edebiyatı düşüncesinin öncüsü sayılacak kadar kuv-
vetli ve önemlidir.
Bu parçada tanıtılan sanatçı aşağıdakilerden hangi-
sidir?
A) Reşat Nuri Güntekin 5. I. En dikkat çekici yönü gözlemciliğidir, Çulluk romanını
B) Halide Edip Adıvar
C) Refik Halit Karay II. Sabir Efendi’nin Gelini, Kopuk, Asriler gibi romanla-
D) Ercüment Ekrem Talu
E) Mithat Cemal Kuntay
2. Osmanlı İmparatorluğu’nun yıkılış dönemini konu edi-
nen ve televizyon dizisi olarak da çekilen ---- adlı ro-
manda ----, II. Abdülhamit, II. Meşrutiyet ve Mütareke yıl-
larının İstanbul’unu gözler önüne serer.
Tandem Yayınları
Bu parçada boş bırakılan yerlere, sırasıyla aşağıda-
kilerin hangisinde verilenler getirilmelidir?
A) Yaprak Dökümü - Reşat Nuri Güntekin
B) Üç İstanbul - Mithat Cemal Kuntay
C) Yeni Turan - Halide Edip Adıvar
D) Memleket Hikâyeleri - Refik Halit Karay
E) Osmanoflar - Kenan Hulusi Koray
3. ---- en güçlü yönü hikâyeciliği, özellikle, romancılığıdır.O,
hikâyelerinde, romanlarında yurt görüntülerine önem
vermiş, yurt sorunları ile ilgilenmiştir.Milliyetçi bir yazar-
dır. Yapıtları yazıldıkları dönemi oldukça canlı bir şekilde
yansıtması yönüyle dikkat çeker. Dili oldukça sadedir,
gözlemlerinde güçlüdür ve eserlerinde olaylara değil,
karakterlere önem verir, kuvvetli karakterler çizer. Ede-
biyatta daha çok romancılığıyla tanınmış olan sanatçı-
nın mizah, fıkra, makale, sohbet ve tiyatro türünde yaz-
dığı eserleri de vardır. Eserlerinin önemli bir yönü de Ata-
türk ile yenileşmeye başlayan modern Türkiye’nin do-
ğuşunu sosyal değişimini edebiyata yansıtmasıdır. Dik-
men Yıldızı en önemli yapıtları arasındadır.
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden han-
gisi getirilmelidir?
A) Halide Edip’in B) Ahmet Rasim’in
C) Aka Gündüz’ün D) Kemalettin Kamu’nun
E) Samim Kocagöz’ün
Edebiyat
Pratik Test
4. Aşağıdaki yapıt - sanatçı eşleştirmelerinden hangisi
yanlıştır?
A) Batmayan Gün – Samiha Ayverdi
B) Uzun Hikâye – Mustafa Kutlu
C) Fahim Bey ve Biz – Abdülhak Şinasi Hisar
D) Gülen Ada – Tarık Buğra
E) Son Kuşlar – Sait Faik
yazmak için bir süre fabrika işçiliği yaptığı söylenir.
rında yanlış Batılılaşma ve kimsesiz çocukları işleyen
sanatçı Recaizade Mahmut Ekrem’in oğludur.
III. Mehmet Akif Ersoy’la tanıştıktan sonra düşüncele-
rinde büyük bir değişim yaşayan sanatçı, vatan ve
millet sevgisi temalı epik ve lirik şiirleriyle tanındı.
IV. Kişileri, natüralist bir bakış açısıyla yansıttı, canlı, akıcı
bir dil kullanan sanatçı edebiyatımızın en önemli na-
türalist yazarları arasında yer alır.
Aşağıdaki sanatçılardan hangisi yukarıda numara-
lanmış yargılardan biriyle ilişkilendirilemez?
A) Ercüment Ekrem Talu
B) Mithat Cemal Kuntay
C) Selahattin Enis Atabeyoğlu
D) Mahmut Yesari
E) Suut Kemal Yetkin
6. Benim yazarlık hayatım, annemin bana henüz okuma
yazma bilmediğim günlerde okuduğu masalları zihnim-
den yeniden yeniden yazmamla başladı, diyebilirim. Ken-
dime göre masalların sonlarını değiştiriyordum. Sonra-
ları, Reşat Nuri’nin, Halide Edip’in romanlarını okurken
özetler çıkarırdım. Bu da önemli. İlkokul dördüncü sınıf-
tan itibaren roman denemelerim var. Ortaokulda, lisede…
Anı kitaplarımda adları geçen ilk roman denemeleri…
1973 yılında Destan Gönüller’le başlayan romancılığım
Her Gece Bodrum, Ölüm İlişkileri, Bir Akşam Alacası adlı
yapıtlarımla devam etmiştir.
Bu parçada romancılığından ve yazma yönteminden
söz eden yazar aşağıdakilerden hangisidir?
A) Oktay Akbal B) Peyami Safa
C) Samiha Ayverdi D) Selim İleri
E) Abdülhak Şinasi Hisar
13
 Pratik Test
7. Asıl sanatçı kişiliği Bodrum’a sürgün edilmesinden sonra 10. Oktay Akbal, çocukluk, ilk gençlik ve daha Sonraki yıl-
oluştu. Burada bulunduğu uzun yıllar boyunca kendini I
larının anılarına dayalı öykülerinde bireyi iç dünyasıyla
bir taraftan tabiata, denize, deniz insanlarına verirken di-
ğer taraftan bu dünyanın hikâye ve romanını yazmaya yansıtır. Öykülerini ilk olarak Önce Ekmekler Bozul-
gayret etti. Gerek roman gerek hikâyelerinin temel ko- II
du’da bir araya toplar. Aşksız İnsanlar, Bizans Definesi
nusu deniz ve deniz insanlarıdır.
III IV
ve Değişen İstanbul tanınmış öykü yapıtlarıdır.
Bu parçada sözü edilen sanatçı aşağıdakilerden han- V
gisidir?
Bu parçada numaralanmış bölümlerin hangisinde bir
bilgi yanlışı vardır?
A) Halikarnas Balıkçısı
B) Samet Ağaoğlu A) I  B) II  C) III  D) IV  E) V
C) Sait Faik Abasıyanık
D) Oktay Akbal
E) Zeyyat Selimoğlu

11. (I) Olaylardan ve insanlardan hareketle bireyin iç dün-

yasını anlatan sanatçılar bireyin yabancılaşmasını anla-
tırken bunun sosyo-ekonomik yönünden çok, bireyin ruh
durumunu analiz etmeye çalışmışlardır. (II) Bu yönüyle
bu anlayıştaki yazarlar toplumcu gerçekçilerden ayrılır.

8. Aşağıdakilerden hangisinde aynı sanatçıya ait yapıt- (III) Yazarlar, bireyin iç dünyasını anlatmak için, düş ana-

lar bir arada verilmemiştir? lizi ve bilinç akışı gibi anlatım yollarından yararlanmışlar-
dır. (IV) Bu yapıtlarda, bunalım, yabancılaşma, bireyin
A) Sözde Kızlar - Mahşer toplumla hesaplaşması, yalnızlık, sıkıntı, bilinçaltı, birey-
Tandem Yayınları

sel sorgulamalar, evrenin düzeni gibi konular ele alınır.

B) Yoksulluk İçimizde - Yokuşa Akan Sular
(V) Yazarlar; psikoloji ve psikiyatrideki gelişmelerden ya-
C) Cehennem Kraliçesi - Ötelerin Çocuğu rarlanarak insana özgü gerçekliği ifade etmeye çalıştığı
D) Boğaziçi Yalıları - Fahim Bey ve Biz için dil ve anlatım bakımından mükemmel olma çabası
E) İbişin Rüyası - Firavun İmanı içinde değillerdir.

Bu parçada numaralanmış cümlelerden hangisinde

bir bilgi yanlışı vardır?

A) I  B) II  C) III  D) IV  E) V

9. Ahmet Hamdi Tanpınar’ın medeniyet değiştirme çabala-

I
rının toplumumuzu soktuğu çıkmazları araştırırken yap-

tığı tahliller önemlidir. Saatleri Ayarlama Enstitüsü’nde bu 12. I. Matmazel Noraliya’nın Koltuğu
II
değişimi fertten yola çıkarak topluma varan bir teknikle, II. Çamlıca’daki Eniştemiz

Sahnenin Dışındakiler’de Batı ve Doğu uygarlığı ara- III. Teneke

III
sında Bocalayışı ironik bir dille ortaya koyar. Beş Şehir IV. Mavi Kuş
IV
romanında ise İstanbul, Bursa, Ankara, Erzurum ve Kon- V. Yorgun Savaşçı
V
ya’yı doğal tarihsel ve kültürel yapılarıyla anlatır.
Yukarıda verilenlerden hangilerinin bireyin iç dünya-
Bu parçada numaralanmış bölümlerin hangisinde bir sını esas alan yapıtlardan biri olduğu söylenemez?
bilgi yanlışı vardır?
A) I ve II  B) Yalnız II  C) II ve III
A) I  B) II  C) III  D) IV  E) V   D) III ve V  E) IV ve V 

1-A 2-B 3-C 4-D 5-E 6-D 7-A 8-C 9-E 10-E 11-E 12-D

14 Edebiyat
 Sınav Tadında
1. Bir eleştirmenin Emine Işınsu’nun edebiyattaki yeri-
ni ve kişiliğini değerlendirirken verdiği aşağıdaki bil-
gilerden hangisi yanlıştır?
A) Romanlarında mekân betimlemelerinden çok, insan
psikolojisini öne çıkarmıştır.
B) İlk romanı Küçük Dünya’da her şeyi roman kahrama-
nının ruh hâlinden süzerek aktarmıştır.
C) Romanları kadının tutsaklığı, Türklerin tutsaklığı (Bul-
garistan, Kerkük, Batı Trakya Türkiye’nin sorunlarını
içerir.
D) Son dönem eserlerinde Türk tasavvufunun zirveleri
Yunus Emre, Niyazi Mısri ve Hacı Bayram Veli’nin ha-
yatlarını ele almıştır.
E) Ustam ve Ben romanında dönemin sosyal - siyasal
çatışmalarını yansıtmıştır.
2. Millî edebiyat anlayışını sürdüren sanatçılar, Kurtuluş Sa-
vaşı’nın etkilerinin sürdüğü bir ortamda yapıt vermiş,
Tandem Yayınları
dünyadaki milliyetçilik akımından etkilenmişlerdir. Yerli
konulara yönelmişler, millî hisleri ön planda tutmuşlar-
dır. Bu dönem yapıtlarında I. Dünya Savaşı ve Millî Mü-
cadele Dönemi, bu dönemden sonra Atatürk ilke ve in-
kılaplarının Anadolu’ya benimsetilmesi ile ilgili konular
işlenmiştir. Anadolu insanının yaşam tarzı konu edilmiş,
yanlış Batılılaşmanın getirdiği ahlak bozuklukları, geri
kalmış halk arasındaki hurafeler, halk-aydın ilişkisi ele
alınmıştır. Tanzimat’tan beri eserlerde yer bulan Doğu-Batı
çatışması işlenmeye devam etmiştir. Bu dönemde daha
çok Maupassant ve Çehov tarzı öyküler yazılmıştır.
Aşağıdakilerden hangisi bu doğrultuda yapıt veren
sanatçılardan biri değildir?
A) Aka Gündüz B) Mithat Cemal Kuntay
C) Ercüment Ekrem Talu D) Ahmet Hamdi Tanpınar
E) Fahri Celalettin Göktulga
3. Aşağıdaki sanatçı - yapıt eşleştirmelerden hangisi
yanlıştır?
A) Selim İleri - Her Gece Bodrum
B) Samiha Ayverdi - Batmayan Gün
C) Mehmet Seyda - İhtiyar Gençlik
D) Oktay Akbal - Merhaba Akdeniz
E) Ahmet Hamdi Tanpınar - Mahur Beste
Edebiyat
4. Yazarların kendi yaşam öykülerini anlattığı romanlara----
roman denir. Edebiyatımızda Peyami Safa’nın,----; Or-
han Kemal’in ---- adlı romanları, bu türün başarılı örnek-
leri arasında yer alır.
Bu parçada boş bırakılan yerlere aşağıdakilerin han-
gisinde verilen yapıtlar sırasıyla getirilmelidir?
A) biyografik - Cingöz Recai - Esir Şehrin İnsanları
B) romantik - Sokaktaki Adam - Hanımın Çiftliği
C) fantastik - Gençliğim Eyvah - Baba Evi
D) otobiyografik - Dokuzuncu Hariciye Koğuşu - Avare
Yıllar
E) psikolojik - Matmazel Noraliya’nın Koltuğu -Ekmek
Kavgası
5. Bazı yazarlar, düş analizi ve bilinç akışı gibi anlatım yol-
larını kullanarak bireyin iç dünyasını yansıtmışlardır. ----,
bu yazarlardan biridir.
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden han-
gisi getirilemez?
A) Selim İleri
B) Oktay Akbal
C) Sadri Ertem
D) Halikarnas Balıkçısı
E) Samiha Ayverdi
6. Geleneksel değerler ile Batı’dan gelen yeni değerler ara-
sında bocalayan toplumun yaşadığı değişimi kadın-er-
kek ilişkileri çerçevesinde yansıttığı ve özellikle insan psi-
kolojisi üzerine odaklandığı görülmektedir. Cumhuriyet
Dönemi’nin ilk kuşak sanatçıları arasında yer alan sanat-
çının en önemli öyküleri Avurzavur Kahvesi, Kına Gece-
sive Talak-ı Selase’dir.
Bu parçada sözü edilen sanatçı aşağıdakilerden han-
gisidir?
A) Halikarnas Balıkçısı
B) Fahri Celalettin Göktulga
C) Necip Fazıl Kısakürek
D) Abdülhak Şinasi Hisar
E) Peyami Safa
15
 Sınav Tadında
7. (I) Abdülhak Şinasi Hisar mensur şiir ögelerini taşıyan
bir üslup kurma çabasındaydı. (II) Bu yüzden uzun cümle
kullanmaktan, sıkça betimleme yapmaktan kaçınmamış-
tır. (III) İstanbul’un kenar mahallelerini, düşkün insanla-
rını romanlarına konu edinmiştir. (IV) Betimlemelerinde
Yahya Kemal’de sıkça gördüğümüz rüya, hülya, zaman,
aşina, nice gibi sözcükler sıkça geçer. (V) Türkçe karşı-
lıkları olmasına rağmen eski sözcükleri kullanmaktan
kendini alamamıştır.
Bu parçada numaralanmış cümlelerden hangisinde
bir bilgi yanlışı vardır?
A) I  B) II  C) III  D) IV  E) V
8. Tarık Buğra, ilk romanı Siyah Kehribar’da, yaşamda um-
I II
duğunu bulamayan aydın ve sanatçının içine düştüğü
çıkmazı verir. Küçük Ağa ve Küçük Ağa Ankara’da roman-
III
larıyla da Kurtuluş Savaşı’nı yazar. Bu iki romanı tamam-
Tandem Yayınları
layan Kurtlar Sofrası romanında da Sakarya Savaşı’n-
IV
dan yararlanan çıkarcılarla yiğitlik gösterenleri ele alır.
Osmancık’ta ise Osmanlı Devleti’nin kuruluşuna döner.
V E) Yalnızız - Peyami Safa
Bu parçada numaralanmış bölümlerin hangisinde bir
bilgi yanlışı vardır?
A) I  B) II  C) III  D) IV  E) V
9. Bodrum civarındaki balıkçıların, süngercilerin yaşam
serüvenlerini anlatmaya çalışan Halikarnas Balıkçısı,
I geçirir.
Uluç Reis, Turgut Reis, Reis Bey gibi köklerini aradığı
II III IV
tarihsel romanları dışında, yazdığı yapmacıklıktan uzak,
V gisidir?
gözleme dayanan eserleriyle konu kısırlığı çeken Türk
romanına yeni soluklar kazandırmıştır.
Bu cümlede numaralanmış bölümlerin hangisinde bir
bilgi yanlışı vardır?
A) I  B) II  C) III  D) IV  E) V
1-E 2-D 3-D 4-D 5-C 6-B
16
10. Cumhuriyet Dönemi Türk öykücülüğüne yerli bir hava
getiren ----, İslamî bir yorumla aktardığı öykülerine Türk
kültürüne ait duyarlılıkları yansıttı. ---- çok önem veren
sanatçının eski edebiyatımızda görülen ---- geleneğine
dayanan öykülerinden her biri tek başına birer kısa öykü
olduğu gibi, kitap hâlinde bir bütün oluşturur.
Bu parçada boş bırakılan yerlere aşağıdakilerin han-
gisinde verilenler sırasıyla getirilmelidir?
A) Selim İleri - Sanatlı söyleyişe - Çehov
B) Mustafa Kutlu - Biçime ve ahenge - kıssa
C) Tarık Buğra - İç söyleyişlere - Maupassant
D) Ahmet Hamdi Tanpınar - Sanatsız söyleyişe - Orta
oyunu
E) Peyami Safa - Psikolojik analizlere - kıssa
11. Aşağıdaki yapıt-sanatçı eşleştirmelerden hangisi yan-
lıştır?
A) Aşk Bu İmiş - Samiha Ayverdi
B) Ortadaki Adam - Mustafa Kutlu
C) Gençliğim Eyvah - Tarık Buğra
D) Mavi Sürgün - Selim İleri
12. Konularını Ege ve Akdeniz Bölgesi kıyıları ve açıklarında
gelişen denize bağlı olaylardan çıkarır. Bodrum, onun
için vazgeçilmezdir. İçinde yaşadığı, en küçük ayrıntıla-
rına kadar bildiği hür ve asi denizi, kaderleri denizin elinde
olan balıkçıları, dalgıçları, sünger avcılarını ve gemileri
zengin bir terim ve mitoloji hazinesinden ilham alarak
denize karşı sonsuz bir hayranlıkla şiirli, yer yer aksayan
ama sürükleyip götüren bir anlatımla hikâye ve romana
Bu parçada sözü edilen yazar aşağıdakilerden han-
A) Halikarnas Balıkçısı
B) Oktay Akbal
C) Abdülhak Şinasi Hisar
D) Necati Cumalı
E) Leyla Erbil
7-C 8-D 9-D 10-B 11-D 12-A
Edebiyat
 AYT fasikül 20

Tandem Yayınları

Edebiyat
Cumhuriyet Dönemi’nde Roman ve Hikaye
Toplumcu Gerçekçiler
Kazanımlar
• Cumhuriyet Dönemi roman ve hikâyesinin
gelişimini ve özelliklerini fark eder.

• Cumhuriyet Dönemi roman ve hikâyesinde

ıralnıyaY mednaT

toplumcu gerçekçi eserlerin özelliklerini bilir,

sanatçılarını öğrenir.
 9. ÜNİTE AYT FASİKÜL 20
Cumhuriyet Dönemin’de Roman ve Hikaye - Toplumcu Gerçekçiler

TOPLUMCU GERÇEKÇİLER ÂÂ Yazar; yakından tanıdığı köy ve kasaba insanlarının miza-

ÂÂ Toplumcu gerçekçilik (sosyal realizm), toplumcu dünya cını, yaşayışını, sorunlarını eserlerinde konu edinmiştir.
görüşü üzerine temellendirilmiş bir edebiyat akımıdır. ÂÂ Hikâye ve romanlarında halk dilini ve folklor ögelerini ba-
ÂÂ Bu akım, toplumu sosyal sınıflar arasında gerçekleşen ça- şarıyla kaynaştırarak canlı, akıcı bir üslup sergilemiştir.
tışma alanı olarak değerlendirir.
ÂÂ Toplumcu gerçekçi anlayış, sınıfsal çatışmayı ve bu çatış- Eserleri:
ÂÂ Değirmen, Kağnı, Ses, Yeni Dünya, Sırça Köşk: Hikâye Ku-
manın toplumda yol açtığı etkileri ve sorunları yansıtmanın
yanında bu sorunlara çözüm yolunu da sunar. yucaklı Yusuf, İçimizdeki Şeytan, Kürk Mantolu Madonna:
ÂÂ Toplumcu gerçekçilik, toplum için sanat ilkesine bağlı ola-
Roman
ÂÂ Dağlar ve Rüzgâr: Şiir
rak edebiyata eğitici bir işlev yükler.
ÂÂ Rus edebiyatında Maksim Gorki, Mihail Şolohov; Ameri-
kan edebiyatında Jack London, John Steinbeck bu akımın
temsilcileridir.
ÂÂ Türk edebiyatında toplumcu gerçekçi anlayışla eser veren
sanatçılar, eserlerinde köy yaşamındaki sorunları, toprak
kavgalarını, ağa-köylü çatışmasını; köyden kente göçün
neden olduğu sorunları; büyük kentlerde yaşayan işçile-
rin, emekçilerin yaşam mücadelelerini ele aldılar.
ÂÂ Toplumcu gerçekçi eser veren yazarların bir bölümü özel-
likle köy sorunlarına yönelmişlerdir. Bunun sonucunda da Kuyucaklı Yusuf (Özet)
toplumcu gerçekçi dünya görüşüne uygun bir köy edebi- ÂÂ Roman, ailesi eşkıyalar tarafından öldürülen ve Kaymakam
yatı ortaya çıkmıştır. Selahattin Bey tarafından evlatlık alınan Yusuf’un, Kayma-
Tandem Yayınları

ÂÂ Mahmut Makal’ın Bizim Köy adlı eseri, köy edebiyatının
başlangıcı sayılabilir.
Toplumcu Gerçekçi Eserlerin Özellikleri
ÂÂ Sanatçılar, köylerdeki toprak kavgaları, ağa-köylü, zen-
gin-fakir, güçlü-güçsüz, öğretmen-imam çatışması, köy-
den kente göç ve sonuçları, dar gelirlinin sorunları ve ge-
çim mücadelesi gibi konuları işlemişlerdir.
ÂÂ Realizm ve natüralizm akımlarının etkisinde kalan bu ya-
zarlar yapıtlarını konuşma diliyle yazmış, kahramanlarını
bölgesel ağızlara göre konuşturmuş, güçlü betimlemeler
yapmışlardır.
ÂÂ Biçim, anlatım teknikleri gibi sanat kaygılarından uzakta,
toplumsal gerçekleri ele almış ve romanı dünya görüşleri
için bir araç olarak görmüşlerdir.
Temsilcileri
ÂÂ Sabahattin Ali, Necati Cumalı, Sadri Ertem, Samim Koca-
göz, Kemal Tahir, Orhan Kemal, Yaşar Kemal, Mahmut Ma-
kal, Fakir Baykurt, Dursun Akçam, Abbas Sayar, Kemal Bil-
başar, Talip Apaydın, Mehmet Başaran, Muzaffer İzgü, Şev-
ket Süreyya Aydemir, İlhan Tarus, Orhan Hançerlioğlu, Re-
şat Enis Aygen, Faik Baysal, Bekir Yıldız, Tahsin Yücel
Sabahattin Ali (1907-1948)
ÂÂ Olay hikâyesi geleneğini farklı bir tarzla
devam ettirmiştir.
ÂÂ Cumhuriyet’in ilk yıllarında köye ve köy-
lü yaşamına ve sorunlarına yöneliş, sa-
natçının eserlerinde önemli bir yer tut-
muştur.
kam Selahattin Bey’in kızı Muazzez’le yaşadığı aşkı ve ka-
sabadaki ileri gelenlerin yozlaşmasını anlatmaktadır.
Kürk Mantolu Madonna (Özet)
ÂÂ Raif Efendi’nin sabunculuk öğrenimi için gittiği Berlin’de
resmini görerek âşık olduğu Maria Puder ile ilişkisini anla-
tan bir romandır.
ÂÂ Yönetmen Metin Erksan’ın Sevmek Zamanı adlı filmine il-
ham kaynağı olmuştur.
1. ÇÖZÜMLÜ SORU
Toplumsal gerçekçilik akımının sanatkâr hikâyecisidir. Halk
şiiri geleneğini sürdüren ürünlerle edebiyat dünyasına giren
yazar, sonradan hikâyeye geçmiştir. Değirmen, Kağnı, Ses,
Yeni Dünya, Sırça Köşk adlı kitaplarda hikâyelerini toplayan
yazarın üç de romanı vardır. Edebiyat ve sanatın bir nevi pro-
paganda olduğunu belirten yazara göre sanatın bir tek ve açık
maksadı vardır: “İnsanları daha iyiye, daha doğruya, daha gü-
zele yükseltmek ve insanlarda bu yükselme arzusunu uyan-
dırmak.”
Bu parçada söz edilen yazar aşağıdakilerden hangisidir?
A) Sabahattin Ali (Değirmen, Kağnı, Ses, Yeni Dünya, Sırça
Köşk- Sabahattin Ali. Cevap A )
B) Ahmet Hamdi Tanpınar
C) Haldun Taner
D) Kemal Tahir
E) Tarık Buğra
2018 AYT

Edebiyat 3
 Cumhuriyet Dönemin’de Roman ve Hikaye-Toplumcu Gerçekçiler FASİKÜL 20
Necati Cumalı (1921-2001) Çıkrıklar Durunca (Özet)
ÂÂ Şiir, hikâye, tiyatro, roman, deneme gibi ÂÂ Osmanlı’nın Tanzimat Dönemi ekonomisiyle iç piyasada-
çeşitli türlerde eserler vermiştir. ki egemenlik yabancıların eline geçmiştir. Bunun sonucun-
ÂÂ Yazdığı bütün türlerde gereksiz uzatma-
da özellikle dokuma tezgâhlarının bir bir kapanmasıyla or-
lardan kaçınan sanatçı, eserlerinde şiir-
taya çıkan sosyal deprem, dokumacı Hasan’ı sarsar. Ro-
sel bir dil kullanmıştır.
ÂÂ Tiyatro eserlerinin (Boş Beşik gibi) filme manda köylüler ve köylüleri sömüren Sıddıkzade arasın-
çekilmesiyle Türk sinemasına katkıda bulunmuştur. daki mücadeleden söz ediliyor.
ÂÂ Türk tiyatrosuna yeni konular ve kişiler getiren, yerli ger- Samim Kocagöz (1916-1993)
çekleri işleyen ve tiyatronun ilgi alanını genişleten sanatçı; ÂÂ Konularını yaşadığı ve yakından tanıdığı
“ulusal tiyatro”nun kitleselleşmesine katkıda bulunmuştur.
Ege Bolgesi’nden, bu bölgenin köy ve il-
Eserleri:
çelerinde yaşayan insanların yaşamından
ÂÂ Güzel Aydınlık, İmbatla Gelen: Şiir
ÂÂ Susuz Yaz, Ay Büyürken Uyuyamam, Dilâ almıştır.
Hanım Hikâye; Tütün Zamanı, Yağmurlar Eserlerinde tarım işçilerinin ve toprak köylülerinin sorun-
ve Topraklar, Acı Tütün, Viran Dağlar: Ro- larını, makineleşme sonucunda bu insanların işsiz kalma-
man sı olgusunu sınıfsal çatışma temelinde yansıtmıştır.
ÂÂ Nalınlar, Derya Gülü, Gömü, Devetabanı,
ÂÂ İnsanın insanla ve tabiatla ilişkilerini gerçekçi gözlemlerle
Boş Beşik: Tiyatro
ve yalın bir dille anlatmıştır.
ÂÂ Şiddet Ruhu, Etiler Mektupları: Deneme
ÂÂ 1965’ten sonraki tarihi romanlarında Kurtuluş Savaşı sıra-
2. ÇÖZÜMLÜ SORU sında Ege Bölgesi’nde yaşananları (Kalpaklılar,Doludizgin)
Toplumcu gerçekçi bakış açısıyla yazılan ve “Tütün Üçlemesi” ve 12 Mart Dönemi öğrenci olaylarını (Baskın) anlatmıştır

olarak adlandırılan seri içinde yer alan Acı Tütün romanında, Eserleri:
ÂÂ Telli Kavak, Sığınak, Cihan Şoförü, Ahmet’in
Batı Anadolu’nun (İzmir-Urla) toprak ve tarımla uğraşan in-
Kuzuları, Yolun Üstündeki Kaya, Yağmur-
sanlarının dramları, birer toplumsal sorun olarak kendini gös-
daki Kız, Gecenin Soluğu: Hikâye
terir. Gücün etkili olduğu bir hayat içinde yaşam kavgası ve-
ÂÂ Bir Şehrin İki Kapısı, On Binlerin Dönüşü,
ren insanların acısıdır bu. Arabacı Yusuf, Ferit Taşçı ve öteki-
Kalpaklılar, Doludizgin, Bir Çift Öküz: Ro-
ler hayattan çok şey beklemeyen insanlardır. Biri arabasının
Tandem Yayınları

man
borcunu ödemek, diğeri evlenebilmek için mücadele eder.
Kemal Tahir (1910-1973)
Fakat birtakım “eller” kendi mutluluklarını, bu insanların emek- ÂÂ Edebiyat dünyasına toplumsal konuları iş-
lerini ellerinden alma düşüncesi üzerine kurmuşlardır. leyen şiirlerle giren yazar ilk öykülerini ise
Göl insanları adıyla çıkarmıştır.
Bu parçada söz edilen romanın yazarı aşağıdakilerden ÂÂ “Körduman, Bedri Eser, Samim Aşkın, F.
hangisidir? M. İkinci, Nurettin Demir, Ali Gıcırlı” gibi takma isimlerle ga-
A) Necati Cumalı zetelere aşk ve macera romanları, senaryolar yazmıştır.
(Acı Tütün romanı Necati Cumalı’ya aittir. Cevap A) ÂÂ Yapıtlarında sözcüklerle, deyimlerle, cümlelerle araştırma
B) Yaşar Kemal ve kültür zenginliğiyle Anadolu şivesini, İstanbul şivesiyle
C) Oktay Akbal kaynaştırmış; canlı, rahat bir anlatımla yazmıştır.
ÂÂ Romanları, bir “nehir roman” niteliği taşır.
D) Haldun Taner
ÂÂ Birbirinin devamı olan Yediçınar Yaylası, Köyün Kamburu,
E) Orhan Kemal
2018 AYT Büyük Mal üçlüsünde Tanzimat’tan Cumhuriyet’in ilk yılla-
rına kadar uzanan bir zaman içinde kırsal kesimdeki top-
Sadri Ertem (1900-1943) lumsal değişmeyi anlatmıştır.
ÂÂ Hikâye ve romanlarında köylünün, işçinin,
Eserleri:
orta sınıfın hayat ve sıkıntılarını, gelenek ve
ÂÂ Yorgun Savaşçı, Devlet Ana, Sağırdere, Esir
göreneklerin insanlar üzerindeki etkilerini
Şehrin İnsanları, Hür Şehrin İnsanları, Esir
anlatmıştır. Şehrin Mahpusu, Kelleci Mehmet, Yol Ay-
ÂÂ Küçük üreticinin, emekçinin, kapitalist tüc- rımı, Rahmet Yolları Kesti, Kurt Kanunu, Kö-
carlar karşısında zor duruma düşmesini anlattığı Bacayı İn- yün Kamburu, Yedi Çınar Yaylası,Karılar Ko-
dir Bacayı Kaldır adlı öykü kitabı, sanatçının yazın anlayı- ğuşu, Bozkırdaki Çekirdek, Büyük Mal, Na-
şının bir özeti gibidir. musçular, Dam Ağası: Roman
ÂÂ Göl İnsanları: Öykü
Eserleri:
ÂÂ Çıkrıklar Durunca, Bir Varmış Bir Yok- Yorgun Savaşçı (Özet)
ÂÂ Osmanlı Devleti’nin mütarekeyi imzalamasından Milli Mü-
muş, Düşkünler, Yol Arkadaşları: Roman
cadele’nin güçlendiği döneme kadar olayları bir Osmanlı
ÂÂ Silindir Şapka Giyen Köylü, Bacayı İndir
yüzbaşısı ve İttihat ve Terakki üyesi olan Yüzbaşı Cemil’in
Bacayı Kaldır, Korku, Bay Virgül, Bir Şeh-
hikâyesi üzerinden anlatmıştır.
rin Ruhu: Öykü

4 Edebiyat
 Cumhuriyet Dönemin’de Roman ve Hikaye-Toplumcu Gerçekçiler
Rahmet Yolları Kesti (Özet)
ÂÂ Romanda kendi düzenini kurmuş eşkıya eskisi iki ağanın
(Çerçi Süleyman Ağa, Uzun İskender Ağa) genç birini (Ma-
raz Ali) kullanarak bir kızı kaçırmak için tezgahladığı oyun-
lar anlatılmıştır.
Orhan Kemal (1914-1970)
ÂÂ Asıl adı Mehmet Raşit Öğütçü’dür.
ÂÂ İlk eserlerini kendi yaşamından kesitlerle
oluşturdu.
Eserlerinde daha çok, kendisinin de yaşadığı ve yakından
tanıdığı Çukurova’yı anlatmıştır.
ÂÂ Çukurova’daki pamuk tarlalarında ve fabrikalarda çalışan
işçilerin, ırgatların yaşamındaki zorlukları, geçim sıkıntıla-
rını, köyden kente göçün neden olduğu uyum sorunlarını,
çatışmaları gerçekçi bir bakış açısıyla yansıtmıştır.
ÂÂ İstanbul’un kenar mahallelerinde yaşayan yoksul insanla-
rın, işçilerin dünyasını konu edinmiştir.
ÂÂ Yalın bir dille yazdığı eserlerinde kişileri kendi ağız özellik-
leriyle konuşturmuştur.
Eserleri:
ÂÂ Baba Evi, Avare Yıllar, Murtaza, Cemile, Bereketli Topraklar
Üzerinde, Devlet Kuşu, Vukuat Var, Gâvurun Kızı, Hanımın
Çiftliği, Eskici ve Oğulları, Gurbet Kuşları, Sokakların Çocu-
ğu, Kanlı Topraklar, Müfettişler Müfettişi, Yalancı Dünya, So-
kaklardan Bir Kız, Tersine Dünya: Roman
ÂÂ Ekmek Kavgası, Sarhoşlar, Çamaşırcının Kızı, Grev, Arka So-
kak, Kardeş Payı, Babil Kulesi, Küçükler ve Büyükler, Yağ-
mur Yüklü Bulutlar, Kırmızı Küpeler, Arslan Tomsen, Serseri
Milyonerin İki Damla Gözyaşı, İnci’nin Maceraları: Hikâye
ÂÂ İspinozlar, 72. Koğuş: Tiyatro
Tandem Yayınları
ÂÂ Nazım Hikmet’le Üç Buçuk Yıl: Anı
Hanımın Çiftliği (Özet)
ÂÂ Hanımın Çiftliği, Vukuat Var romanının de-
vamıdır. Muzaffer Bey, Güllü’yü görür gör-
mez ona âşık olur ve onunla evlenir.
ÂÂ Muzaffer Bey bir alacak verecek davasın-
dan dolayı öldürülünce de Güllü çiftliğin
hanımı olur ve Serap ismini alır.
Baba Evi (Özet)
ÂÂ Küçük Adamın Notları Üçlemesi’nin (Baba Evi, Avare Yıl-
lar ve Cemile) ilk cildi olan bu eserde yazar, Niyazi’nin ki-
şiliğinde çocukluk ve ilk gençlik yıllarını anlatır.
Bereketli Topraklar Üzerinde (Özet)
ÂÂ Köyden kente çalışmaya gelen ve uyum sağlayamadıkla-
rı koşullarda her biri farklı bir yok maceraya sürüklenen İf-
lahsızın Yusuf, Köse Hasan, Pehlivan Ali’nin yaşadıkları an-
latılmaktadır.
2. ÇÖZÜMLÜ SORU
Orhan Kemal’le ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi yanlış-
tır?
A) Yapıtlarında, kişilerin karakterlerini olay içinde çizmiş, on-
ları doğal bir biçimde konuşturmuştur.
B) Genellikle fabrika işçilerinin, kırsal kesim insanlarının ve
gecekondu bölgelerinde oturanların yaşamını konu al-
mıştır.
C) Öykülerde günlük konuşma dilini kullanmış, yöresel söy-
leyiş özelliklerine bağlı kalmıştır.
D) Esir Şehrin İnsanları adlı romanıyla yazın çevrelerinde bü-
yük yankı uyandırmıştır. (Esir Şehrin İnsanları adlı roman,
Orhan Kemal’e değil; Kemal Tahir’e aittir. Cevap D)
E) Anlatımı, olaylara bakış açısı yönünden toplumcu ger-
çekçi yazarlarımızdan biri sayılmaktadır.
ÖSYM
Edebiyat
FASİKÜL 20
Yaşar Kemal (1923-2015)
ÂÂ Sanatçı küçük yaşlarda evde anlatılan ef-
sanelerden, Çukurova yöresindeki halk şa-
irlerinden etkilenerek şiirler söylemeye,
destan anlatıcılığı yapmaya, halkın içinden
ağıtlar derlemeye başlamıştır.
ÂÂ Yaşadığı yörenin zengin folkloru ve kültüründen beslene-
rek bu alanda geniş bir birikim elde etmiş, birikimini son-
raki yıllarda eserlerine başarıyla yansıtmıştır.
ÂÂ Halk hikâyelerinden, masallardan, destan ve efsanelerden al-
dığı coşkulu yöresel dil ile yazı dilini bir arada kullanmıştır.
ÂÂ Şaşırtıcı imgelerle yazdığı ayrıntılı betimlemelerle anlatımı-
na görsel bir zenginlik katmıştır.
ÂÂ Toplumcu gerçekçi çizgide özellikle yaşadığı ve yakından
tanıdığı Çukurova’yı, insanının doğayla, toprak ağalarıyla
mücadelesini; toprak işçilerinin sorunlarını anlatmıştır.
ÂÂ Romanları birçok dile çevrilen yazar, çeşitli ödüller almıştır.
Eserleri:
ÂÂ İnce Memed (4 cilt), Teneke, Dağın Öte Yüzü Üçlemesi (Or-
ta Direk, Yer Demir Gök Bakır, Ölmez Otu), Akçasazın Ağa-
ları Üçlemesi ( Demirciler Çarşısı Cinayeti, Yusufcuk Yusuf,
Akçasazın Ağaları), Yılanı Öldürseler, Al Gözüm Seyreyle
Salih, Kuşlar da Gitti, Deniz Küstü, Kimsecik Üçlemesi (Yağ-
murcuk Kuşu, Kale Kapısı, Kanın Sesi), Hüyükteki Nar Ağa-
cı, Bir Ada Hikayesi Dörtlemesi ( Fırat Suyu Kan Akıyor Bak-
sana, Karıncanın Su İçtiği, Tanyeri Horozları, Çıplak Deniz
Çıplak), Tek Kanatlı Bir Kuş: Roman
ÂÂ Üç Anadolu Efsanesi, Ağrı Dağı Efsanesi, Binboğalar Efsa-
nesi, Çakırcalı Efe: Destansı roman Sarı Sıcak: Öykü Yanan
Ormanlarda 50 Gün, Çukurova Yana Yana, Peribacaları, Bu
Diyar Baştan Başa, Bir Bulut Kaynıyor, Allahın Askerleri, Ço-
cuklar İnsandır: Röportaj
İnce Memed I,II,III,IV (Özet)
ÂÂ Abdi Ağa’nın zulmüyle köyünü terk etmek zorunda kalan
Memed, Ağa’nın yeğeniyle evlendirilmek üzere olan Hat-
çe’yi kaçırır. Abdi Ağa’yı yaralayan, yeğenini de öldüren
Memed eşkıya Deli Durdu’ya katılır. Memed, sıradan bir
köy çocuğuyken zulmedenler için eşkıyaya, köylüler için-
se bir kurtarıcıya dönüşür.
Mahmut Makal (1930 -2018)
ÂÂ Varlık dergisinde yer alan “Köy Notları” ile
dikkat çekmiştir.
ÂÂ 1947-1949 arasında öğretmenlik yaptığı
köylerdeki gözlemlerini gerçekçi ve yalın
bir dille anlattığı Bizim Köy adlı kitap 1950’de yayınlanın-
ca büyük ses getirmiştir.
ÂÂ Makal, bu kitabıyla Türk romancılarına yeni bir kaynak
önermiş ve Köy Enstitülü yazarlara yol göstermiştir.
ÂÂ Yapıt UNESCO tarafından Dünya Kültürüne Hizmet Ödü-
lü’yle ödüllendirilmiştir.
5
 Cumhuriyet Dönemin’de Roman ve Hikaye-Toplumcu Gerçekçiler FASİKÜL 20
Fakir Baykurt (1929-1999) Kemal Bilbaşar (1910-1983)
ÂÂ Türk köylüsünü kendi zihni olgusu için- ÂÂ Anadolu kasabalarının ruhunu yansı-
de şematik olarak değerlendirmiş ve sos- tan öyküleri ve destansı romanlarıyla
yal gerçeklerin dışına çıkarak olumsuz tanınmıştır.
ÂÂ Hikâye ve romanlarının konularını Ana-
tiplemelere gitmiştir.
dolu halkının inanç, gelenek, töre ve
ÂÂ Basit, kolay okunur betimlemelerle Türk
âdetlerinden almıştır.
insanını karikatürize etmiş, mübalağalı anlatımlara yer ver-
ÂÂ Eserlerinde daha çok Batı Anadolu’da geçen olayları an-
miştir.
latmıştır.
ÂÂ Köy yaşamını anlattığı ve tamamen köylü(yerel) ağızla yaz- ÂÂ Refik Halit ile başlayan “memleket hikâyeciliği”ni devam
dığı Yılanların Öcü adlı romanından sonra bu türe yönel- ettirmiştir.
miştir. Eserleri:
Eserleri: ÂÂ Anadolu’dan Hikâyeler, Cevizli Bahçe, Pazarlık, Pembe
ÂÂ Yılanların Öcü, Onuncu Köy, Irazca’nın Dirliği, Kaplumba- Kurt, Köyden Kentten Üç Buutlu Hikâyeler, Irgatların Öfke-
ğalar, Tırpan, Köy Göçüren, Kara Ahmet Destanı, Yüksek si: Öykü
ÂÂ Denizin Çağırışı, Ay Tutulduğu Gece, Cemo, Memo, Yeşil
Fırınlar, Koca Ren: Roman
Gölge, Yonca Kız, Başka Olur Ağaların Düğünü, Kölelik Dö-
ÂÂ Efendilik Savaşı, Karın Ağrısı, Anadolu Garajı, On Binlerce
nemeci, Zühre Ninem: Roman
Kağnı, Sınırdaki Ölü, Barış Çöreği, Gece Vardiyası, Duis-
burg Treni: Öykü Talip Apaydın (1926-2014)
ÂÂ Köy edebiyatı akımının temsilcileri ara-
sında yer almıştır.
Dursun Akçam (1930-2003) ÂÂ İlk romanı Sarı Traktör ile tarımda ma-
ÂÂ Kırsal alana ilişkin gözlemlerini mizahi bir kineleşmeye bir umut olarak yaklaşmış-
anlatımla öyküleştirmiştir. tır. Yarbükü romanınde ise köylüler ara-
ÂÂ Kuzeydoğu Anadolu’nun köy ve kasaba sında toprak ve su paylaşımı ile ilgili çe-
kişmelerin olduğu zorlu yaşam koşullarını anlatmıştır. -Öy-
Tandem Yayınları

hayatını, dertlerini sergileyen, etkili ve ya-

lın yazılarıyla tanınmıştır.
ÂÂ Anı, röportaj, gezi izlenimlerini yazan sanatçı, gözlem ve
birikimlerini kurgu gücüyle birleştirerek öykü ve romanlar
yazmıştır.
Eserleri:
ÂÂ Maral, Ölü Ekmeği, Taş Çorbası, Köyden İndim Şehire, Kaf-
kas Kızı: Öykü
ÂÂ Kanlı Dere’nin Kurtları: Roman
ÂÂ Kan Çiçekleri, Altta Kalanlar: Röportaj
Abbas Sayar (1923-1999)
ÂÂ Romanlarında Türk köylüsünün nasıl yaşa-
dığını bilmek, öğrenmek ve yaşam koşul-
larını değiştirmek gerektiğini anlatmıştır.
ÂÂ İlk romanı Yılkı Atı’nda yılkıya bırakılan bir atın
doğadaki yaşam savaşını, arka planda köy halkının yok-
sulluğunu ve çaresizliğini anlatmıştır.
ÂÂ El Eli Yur El de Yüzü adlı romanında politika ile uğraştığı dö-
nemdeki anılarından yola çıkarak köylünün politikacılara
bakışı; politikacılarla köy halkının birbirlerinden beklentile-
rini bir kara mizah örneği olarak dile getirmiştir.
Eserleri:
ÂÂ Gönül Sandalı, Sereserpe, Gibi, Şey, Esinti, Bolluğa Takılan
Ses: Şiir
ÂÂ Yılkı Atı, El Eli Yur El de Yüzü, Çelo, Can Şenliği, Dikbayır,
Tarlabaşı Salkım Saçak: Roman
kü ve romanlarında doğa betimlemeleri ve insan ilişkileri-
ni tüm doğallığı ile yansıtmıştır.
Eserleri:
ÂÂ Sarı Traktör, Yar bükü, Emmioğlu, Yoz Duvar, Tütün Yorgunu,
Vatan Dediler, Define, Ortakçının Oğlu (Ortakçılar): Roman
ÂÂ Ateş Düşünce, Öte Yakadaki Cennet, Duvar Yazıları, Hen-
dekbaşı, Hem Uzak Hem Yakın: Öykü
ÂÂ Kırsal Sancı, Susuzluk: Şiir
Mehmet Başaran (1926-2015)
ÂÂ Öykü ve romanlarında gerçekçi yaklaşı-
mı, gözlem ve deneyime dayalı güçlü
betimlemeleri ve toplumsalcı yönüyle ta-
nınmıştır.
ÂÂ Yapıtlarında masaldan, mitolojiden ve
tarihten yararlanmıştır.
ÂÂ Öğretmenliğinin sağladığı deneyimlerle çocuk edebiyatı
alanında eserler vermiştir.
Eserleri:
ÂÂ Aç Harmanı, Sürgünler, Mehmetçik Mehmet, Dilsiz Oyunu,
Yüreğin Sesi, Zeytin Ülkesi, Yasaklı, Hoşçakal Dünya, Giz
Kokan Suskunluk, Eylülün Kızgın Soluğu, Öğretmeniz Acı-
ya Sürgün: Roman ve Öykü
ÂÂ Kuş Dili, Akça Kız, Aç Kapıyı Bezirganbaşı, Evvel Evvelken
Deve Tellalken, Boyalı Irmak, Yağmur Gelini, Armutlu Tarla,
Söğütler Ses Verince, Çiçeklerin Dili, Güneşin Türküsü: Ço-
cuk kitapları
ÂÂ Ahlat Ağacı, Karşılama, Nisan Haritası, Kocakent, Pıtraklı
Memleket, Gök Ekin, Meşe Seli, Günler Tuz Rengi, Sis Da-
ğının Başında Borana Bak Borana, Eylülün Kızgın Soluğu,
Koca Bir Troya Dünya, Pir Sultan Ölür Ölür Dirilir: Şiir

6 Edebiyat
 Cumhuriyet Dönemin’de Roman ve Hikaye-Toplumcu Gerçekçiler
Muzaffer İzgü (1933-2017)
ÂÂ Yapıtlarında mizah öğelerinden fayda-
lanarak, toplumun aksayan yönlerini
dile getirmiştir.
ÂÂ Eserlerindeki kahramanlarını doğal, hal-
kın konuştuğu gibi konuşturmuştur.
ÂÂ Taşlama ya da yergi arası bir anlatımla işlediği öyküleri
düşündürücü olduğu kadar, güldürücü öğeler de taşır.
ÂÂ Çocuklar için yazdığı kitaplarda okuma sevgisini, doğaya
ve çevreye saygılı olmayı, dayanışmayı, barışı ve dostlu-
ğun önemini vurgulamıştır.
ÂÂ Röportaj ve öykülerin yanı sıra tiyatro oyunu yazmaya yö-
nelen sanatçı, iki yüze yakın radyo oyunu yazmıştır.
ÂÂ Kendi yaşamını anlattığı Zıkkımın Kökü ve Ekmek Parası
adlı yapıtları TV filmi olarak uyarlanmıştır.
Eserleri:
ÂÂ Gecekondu, İlyas Efendi, Halo Dayı, Kasabanın Yarısı, Zık-
kımın Kökü: Roman
ÂÂ Bando Takımı, Deliye Her Gün Bayram, Her Eve Bir Kara-
kol, Dayak Birincisi, Çanak Çömlek Patladı, Üç Halka Yirmi
beş, İşte Mühür İşte Sen, Devletin Malı Deniz, Siz Bilirsiniz
Paşam: Öykü-mizah
ÂÂ Ekmek Parası, Bülbül Düdük, Çizmeli Osman, Pazar Kuş-
ları, Uçtu Uçtu Ali Uçtu, Yumurtadan Çıkan Öğretmen, Gül-
Tandem Yayınları
düren Uçurtma: Çocuk kitabı
ÂÂ İnsaniyettin, Kara Düzen, Reçetesi Peçete, Gön, Utanmıyo-
rum Üşüyorum, Her Devrin İti: Oyun
Şevket Süreyya Aydemir (1897-1976)
ÂÂ Türk tarihinde önemli rol oynayan kişilikle-
ri inceleyen eserleri ile ünlenmiştir.
ÂÂ Kendi yaşamını anlattığı Suyu Arayan Adam,
Atatürk ve İnönü dönemlerini incelediği üçer
ciltlik Tek Adam ve İkinci Adam adlı kitapları en ünlü yapıt-
larıdır.
ÂÂ Toprak Uyanırsa adlı romanında bir Anadolu köyünün, bir
aydının öncülüğüyle kalkınmasını anlatmıştır.
İlhan Tarus (1907-1967)
ÂÂ Romanlarında işgal yılları ve Kurtuluş
Savaşı’nda tanık
ÂÂ olduğu olayları ele almıştır.
ÂÂ Yeşilkaya Savcısı romanında Kurtuluş
Savaşı sırasında Doğu Anadolu’da bir
savcının Cumhuriyet karşıtlarıyla mü-
cadelesini anlatmıştır.
ÂÂ Vatan Tutkusu, Var Olmak ve Hükümet Meydanı romanla-
rında Kurtuluş Savaşı öncesinde ve sonrasında taşrada ya-
şanan bunalımları, Kuva-yi Milliye’nin mücadelesini anlat-
mıştır.
Eserleri:
ÂÂ Saman Pazarı, Yeşilkaya Savcısı, Var Olmak, Uzun Atlama:
Bir Endüstrileşmenin Romanı, Kasabanın Ruhu, Hükümet
Meydanı, Duru Göl, Vatan Tutkusu, 1980 Yılındayız: Roman
Edebiyat
FASİKÜL 20
ÂÂ Doktor Monro’nun Mektubu, Tarus’un Hikâyeleri, Apartman,
Karınca Yuvası, Ekin İti, Köle Hanı: Öykü
ÂÂ Ceza Hâkimi, Bir Gemi, Suavi Efendi: Oyun
Orhan Hançerlioğlu (1916-1991)
ÂÂ Anadolu’da kaymakamlık yaptığı sıra-
da yaptığı gözlemler ve Yunan Mitolo-
jisi’nden aldığı fantastik ögeler yapıtla-
rını zenginleştirmiştir.
ÂÂ İlk romanı Karanlık Dünya’da Anadolu’da görev yapan ve
kendini yabancı hisseden bir aydının iç çatışmalarını ele
almıştır.
ÂÂ Hikâye ve romanlarında küçük bir Anadolu kasabasında
yaşamak zorunda olan aydınların iç sıkıntısını, büyük şeh-
re gelen köylülerin büyük kentin çarkları arasında eriyip
yok oluşlarını, yoksul insanların yaşadıkları çatışmaları ele
almıştır.
ÂÂ Felsefe ve psikoloji alanlarında araştırmalar yapmış, söz-
lükler hazırlamıştır.
Eserleri:
ÂÂ Karanlık Dünya, Büyük Balıklar, Ekilmemiş Topraklar, Ali, Ku-
tu Kutu İçinde, Yedinci Gün, Bordamıza Vuran Deniz, Baş-
ka Dünyalar: Roman
ÂÂ İnsansız Şehir: Öykü
ÂÂ Felsefe Sözlüğü, Dünya İnançları Sözlüğü, İslam İnançları
Sözlüğü, Ruh bilim Sözlüğü, Toplum bilim Sözlüğü: Sözlük
Reşat Enis Aygen (1909 – 1984)
ÂÂ Natüralist estetiğe uygun eserler veren
sanatçı, romanlarında, büyük kentin ke-
nar mahallelerinden ama daha çok
köy-kasaba ortamından alınmış yoksul
insanlara ait çarpıcı sahneler sunmuştur.
ÂÂ Önceki romanlarına göre gelişmiş bir üslupla, sosyal ger-
çekçiliğe yaklaşan tutumuyla, yoksul aydınlar ve sanatçı-
ların hayatını işleyen konulara Ekmek Kavgamız, Ağlama
Duvarı, Yolgeçen Hanı, Despot gibi, romanlarında yönel-
miştir.
ÂÂ Sanatçının asıl yeniliği Anadolu köy ve kasabasında yaşa-
yanların (Toprak Kokusu) ya da köyden şehre göç eden-
lerin içine düştükleri işsizlik ve büyük şehir bunalımını ko-
nu edinen (Ağlama Duvarı) romanlarında ortaya çıkmıştır.
Eserleri:
ÂÂ Kanun Namına, Gonk Vurdu, Gece Konuştu, Afrodit Buhur-
danında Bir Kadın, Toprak Kokusu, Ekmek Kavgamız, Ağ-
lama Duvarı, Yolgeçen Hanı, Despot, Sarı İt: Roman
ÂÂ Kılıcımı Sürüyorum: Öykü
7
 Cumhuriyet Dönemin’de Roman ve Hikaye-Toplumcu Gerçekçiler FASİKÜL 20
Faik Baysal (1922-2002) ÂÂ Roman ve öyküleri dışında dil bilim çalışmaları, sayısı 60’ı
ÂÂ Eserlerinin konularını büyük babasının bulan ve Flaubert, Baudalaire gibi önemli yazarların yapıt-
yanında geçirdiği çocukluk yıllarından al- larının da yer aldığı önemli çevirileri vardır.
mıştır. Adapazarı çevresinde, İstanbul’un ÂÂ Romanlarında toplumdaki çarpıklıkları ironik bir anla-
kenar semtlerinde sefalet içinde yaşayan tımla dile getirmiştir.
insanları anlatmıştır. ÂÂ “Peygamberin Son Beş Günü” adlı romanında ideolojilerin
ÂÂ Üstün bir gözlem gücü olan yazar, yapıtlarında Türkçeyi insanları mekanikleştirip kalıpların esiri hâline getirmesini
başarıyla kullanmıştır. ele almıştır.
ÂÂ Yazın dünyasına şiirleriyle adım atmış, daha sonra roma- ÂÂ “Bıyık Söylencesi”nde, ilgi çekici bir bıyığın kişilerin önüne
na yönelerek 1940 kuşağı romancıları içinde yer almıştır. geçmesi ve önemsiz nesnelerin asıl meseleleri örtmesini

Eserleri: sembolik ve ironik bir dille anlatmıştır.

ÂÂ Sarduvan, Rezil Dünya, Drina’da Son Gün, Ateşi Yakanlar,
Voli, Madam Bambu: Roman
ÂÂ Perşembe Adası, Sancı Meydanı, Babasının Oğlu, Nuni, Mi-
litan, Tota, Güller Kanıyordu, Ilgaz Teyze Öldü, Kırmızı Sar-
dunya, Elleri Sesimin Rengindeydi, Terlikler, Beni Bırakma
Doktor: Öykü
ÂÂ İlk Defa, Uyyy, Beyaz Şiirler, Ayın Ucunda: Şiir
Bekir Yıldız (1933-1998)
ÂÂ Reşo Ağa ve Harran gibi ilk yapıtların-
da çocukluğunun geçtiği Güneydoğu
Tandem Yayınları
Eserleri:
ÂÂ Mutfak Çıkmazı, Peygamberin Son Beş Günü, Bıyık Söylen-
cesi, Vatandaş, Yalan, Kumru ile Kumru, Gökdelen, Sonun-
cu: Roman
ÂÂ Uçan Daireler, Haney Yaşamalı, Düşlerin Ölümü, Yaşadık-
tan Sonra, Ben ve Öteki, Aykırı Öyküler, Komşular, Golyan
Devrimi: Öykü
ÂÂ Anadolu Masalları: Masal
ÂÂ Dönüşüm, Vatandaş: Anlatı
ÂÂ Yazın ve Yaşam, Yazının Sınırları, Tartışmalar, Yazın, Gene
Yazın, Alıntılar, Söylemlerin İçinden, Salaklık Üstüne Dene-

Anadolu’da insanların zorlu yaşamını, me, Yüz ve Söz, Göstergeler: Deneme ve eleştiri
bölgenin töre ve geleneklerini,
ağa-köylü ilişkisini, kaçakçılık konula-
rını işlemiştir.
ÂÂ 1960’tan itibaren kaleme aldığı “Alman Ekmeği, Demir 2. ÇÖZÜMLÜ SORU

Bebek” gibi romanlarında Almanya’daki Türklerin toplum-
la uyumsuzluğunu, iç çatışmalarını çarpıcı gözlemlerle ve
eleştirel bir yaklaşımla anlatmıştır.
ÂÂ Yaşamının son dönemlerinde evlilik kurumunu sorgulayan
“Halkalı Köle, Aile Savaşları, Evlilik Şirketi” gibi roman-
lar yazmıştır.
Eserleri:
ÂÂ Halkalı Köle, Aile Savaşları: Roman
ÂÂ Reşo Ağa, Kara Vagon, Kaçakçı Şahan, Sahipsizler, Evlilik
Şirketi, Beyaz Türkü, Alman Ekmeği, Dünyadan Bir Atlı Geç-
ti, İnsan Posası, Demir Bebek, Mahşerin İnsanları, Bozkır
Gelini: Öykü
Millî Edebiyat Döneminde başlayan Anadolu’ya, kır ve köy ke-
simine açılma eğilimi, Cumhuriyet Dönemi roman ve öykü-
sünde tam anlamıyla amacına ulaşmıştır. Anadolu, değişik
bölgeleriyle roman ve öyküde yansıtılmıştır. Böylece Güney
Anadolu, Toroslar ve Çukurova, ---- Hanımın Çiftliği, Bereketli
Topraklar Üzerinde; Orta Anadolu Bölgesi ---- Sarı Traktör,
Ortakçının Oğlu, Define, ---- Yılanların Öcü, Kaplumbağalar,
Tırpan romanlarına konu olmuştur.
Bu parçada boş bırakılan yerlere aşağıdakilerin hangisin-
de verilenler sırasıyla getirilmelidir?
A) Orhan Kemal’in – Talip Apaydın’ın – Fakir Baykurt’un (Ha-
nımın Çiftliği, Bereketli Topraklar Üzerinde, Orhan Kemal’in;
Sarı Traktör, Ortakçının Oğlu, Define, Talip Apaydın’ın; Yı-
lanların Öcü, Kaplumbağalar, Tırpan Fakir Baykurt’un eser-
leridir. Cevap A)

Tahsin Yücel (1933 -2016) B) Kemal Bilbaşar’ın – Yaşar Kemal’in – Necati Cumalı’nın
ÂÂ Öykülerinde toplumcu gerçekçiliğin
C) Kemal Tahir’in – Tarık Buğra’nın – Samim Kocagöz’ün
verdiği karamsarlıkla, kendi tanıklık-
larından ve yaşamından da yararla- D) Sait Faik’in – Selim İleri’nin – Sabahattin Ali’nin

narak işçi ve öğrenci çevrelerini an- E) Abbas Sayar’ın – Yusuf Atılgan’ın – Dursun Akçam’ın
latmıştır.
ÖSYM

8 Edebiyat
Cumhuriyet Dönemin’de Roman ve Hikaye-Toplumcu Gerçekçiler FASİKÜL 20

Etkinlik 1
Aşağıdaki yargılardan doğru olanların karşısına ‘’D’’ yanlış olanların karşısına ‘’Y’’ harfi
koyunuz.

1. Toplumcu gerçekçilik (sosyal realizm), toplumcu dünya görüşü üzerine temellendirilmiş bir edebiyat
akımıdır.

2. Rus edebiyatında Maksim Tolstoy, Mihail Şolohov; Amerikan edebiyatında Jack London, John
Steinbeck toplumcu gerçekçilik akımının temsilcileridir.

3. Mahmut Makal’ın Bizim Köy adlı eseri, köy edebiyatının başlangıcı sayılabilir.

4. Realizm ve natüralizm akımlarının etkisinde kalan toplumcu gerçekçi yazarlar yapıtlarını

konuşma diliyle yazmıştır.

5. Toplumcu gerçekçilik, sanat için sanat ilkesine bağlı olarak edebiyata eğitici bir işlev yükler.
6. Toplumcu gerçekçi sanatçılar, köylerdeki toprak kavgaları, ağa - köylü, zengin - fakir,
güçlü - güçsüz, öğretmen - imam çatışması gibi konular üzerinde durmuştur.

Etkinlik 2
Aşağıda verilen eserleri, yazarlarıyla eşleştiriniz.

Değirmen SADRİ ERTEM

Sarı Traktör YAŞAR KEMAL

Yorgun Savaşçı NECATİ CUMALI

Çıkrıklar Durunca KEMAL TAHİR

Telli Kavak SAMİM KOCAGÖZ

İnce Memed FAKİR BAYKURT

Susuz Yaz ABBAS SAYAR

Yılkı Atı SABAHATTİN ALİ

Yılanların Öcü TALİP APAYDIN

Edebiyat 9
 Cumhuriyet Dönemin’de Roman ve Hikaye-Toplumcu Gerçekçiler FASİKÜL 20

Etkinlik 3
Aşağıdaki kutucukların sağında bulunan boş yerleri verilen bilgilerden hareketle, ilgili oldukları
kutucuklarla eşleştiriniz.

1
Raif Efendi’nin sabunculuk öğrenimi için gittiği Berlin’de
resmini görerek âşık olduğu Maria Puder ile ilişkisini
E
anlatan bir romandır. Yönetmen Metin Erksan’ın Sevmek
Zamanı adlı filmine ilham kaynağı olmuştur.

2
Köyden kente çalışmaya gelen ve uyum sağlayamadıkları
koşullarda her biri farklı bir maceraya sürüklenen
İflahsızın Yusuf, Köse Hasan, Pehlivan Ali’nin yaşadıkları
anlatılmaktadır.

A) ÇIKRIKLAR DURUNCA
3
B) BEREKETLİ TOPRAKLAR
Osmanlı Devleti’nin mütarekeyi imzalamasından Millî
ÜZERİNDE
Mücadele’nin güçlendiği döneme kadar olayları bir Os-
manlı yüzbaşısı ve İttihat ve Terakki üyesi olan Yüzbaşı C) YORGUN SAVAŞÇI
Cemil’in hikâyesi üzerinden anlatmıştır.
D) İNCE MEMED

E) KÜRK MANTOLU
4 MADONNA
Abdi Ağa’nın zulmüyle köyünü terk etmek zorunda kalan
Memed, Ağa’nın yeğeniyle evlendirilmek üzere olan
Hatçe’yi kaçırır. Abdi Ağa’yı yaralayan, yeğenini de
öldüren Memed eşkıya Deli Durdu’ya katılır. Memed,
sıradan bir köy çocuğuyken zulmedenler için eşkıyaya,
köylüler içinse bir kurtarıcıya dönüşür.

5
Osmanlı’nın Tanzimat Dönemi ekonomisiyle iç piyasadaki
egemenlik yabancıların eline geçmiştir. Bunun sonucunda
özellikle dokuma tezgâhlarının bir bir kapanmasıyla
ortaya çıkan sosyal deprem, dokumacı Hasan’ı sarsar.
Romanda köylüler ve köylüleri sömüren Sıddıkzade
arasındaki mücadeleden söz ediliyor.

10 Edebiyat

1. Biz, edebiyatçıların sosyal sorumluluk taşıması gerekti-
ğini düşündüğümüzden ulusumuzun bütün sorunlarını
toplumsal bir bakış açısıyla en uygun estetik biçimler
içinde yansıtmayı amaçladık. Edebiyatın daha önce ye-
terince işlenen tabiat ve insan konularından sıyrılıp top-
lum edebiyatı olmasıydı bütün arzumuz.
Aşağıdakilerden hangisi bu parçada “biz” diye sözü
edilen sanatçılardan birisi olamaz?
A) Sadri Ertem B) Sabahattin Ali
C) Samim Kocagöz D) Yusuf Atılgan
E) Kemal Bilbaşar
2. Yaşar Kemal ile ilgili olarak aşağıdaki yargılardan
hangisi yanlıştır?
A) Halk kültürü kaynaklarından yararlanmıştır.
B) Orta Direk, Yer Demir Gök Bakır ve Ölmez Otu adlı
Tandem Yayınları
romanlarıyla Köyden İndim Şehire adlı bir üçleme
oluşturmuştur.
C) Destansı romanlar kaleme almıştır.
D) Teneke adlı romanında idealizm ile baskın güç ara-
sındaki mücadeleyi gözler önüne serer.
E) Yapıtlarında çoğunlukla Çukurova’yı, bu bölgenin in-
sanlarını ve toplumsal gerçeklerini şiirsel bir dille an-
latmıştır.
3. Aşağıdakilerin hangisinde bir bilgi yanlışı vardır?
A) Cumhuriyet’in ikinci kuşak sanatçılarından Orhan
Hançerlioğlu, Büyük Balıklar’da yüksek idealleri olan
kişilerin büyük kentlere duydukları özlemi anlatır.
B) Romanlarında tarihe de yer veren Aka Gündüz, Kur-
tuluş Savaşı’nın Batı cephesini konu alan, Kalpaklı-
lar ve Doludizgin adlı romanları kaleme almıştır.
C) Romanlarının konusunu köy-kasaba çevrelerinden
alan Kemal Bilbaşar, Başka Olur Ağaların Düğünü’nde
Batı Anadolu’dan bir kasaba kesiti sunar.
D) Romanlarında, yeni bir insan modeliyle okurun kar-
şısına çıkan İlhan Tarus, Yeşilkaya Savcısı’nda, bir
savcının, Doğu Anadolu kasabalarından birinde, top-
lumdaki çürümüş unsurlarla mücadelesini işler.
E) Talip Apaydın’ın, Kurtuluş Savaşı yıllarındaki köy ha-
yatından kesitler sunan Tozduman İçinde romanı, ko-
nusuyla diğer romanlarından ayrılır.
Edebiyat
Öğreten Test
4. ---- romanlarında olduğu gibi öykülerinde de ekmek pa-
rası peşinde koşanların yaşamı, kendi yaşamından yan-
sımalar olarak sergilenir. Günlük ekmek paralarını güç-
lükle çıkarabilen, daha yoksul olmamak için çalışan bu
insanların yaşamlarını sürdürdükleri ortam olarak, gece-
kondu bölgeleri, İstanbul’un yoksul semtleri, fabrikalar,
cezaevleri seçilmiştir. Sarhoşlar, Çamaşırcının Kızı, 72.
Koğuş tanınmış öyküleridir.
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden han-
gisi getirilmelidir?
A) Orhan Kemal’in B) Kemal Tahir’in
C) Kemal Bilbaşar’ın D) Yaşar Kemal’in
E) Samim Kocagöz’ün
5. I. Rıfat Ilgaz
II. Muzaffer İzgü
III. Aziz Nesin
Aşağıdakilerden hangisi yukarıda numaralanmış sa-
natçıların ortak özelliğidir?
A) Modernizmi esas alan romanın öncüleri olma
B) Yapıtlarında bireyin iç dünyasına odaklanma
C) Deneme ve eleştiri türünün gelişmesine önemli kat-
kılarda bulunma
D) Güldürürken düşündürmeyi de amaçlayan bir mizah
anlayışının başarılı örneklerini verme
E) Yapıtlarında toplumsal içerikten çok, bireysel tema-
lara ağırlık verme
6. Hikâyelerini Anadolu’dan Hikâyeler, Cevizli Bahçe, Pa-
zarlık, Pembe Kurt, Üç Bulutlu Hikâyeler, Irgatların Öfkesi
adlı kitaplarında toplayan ----, daha çok memleket hikâ-
yeleri sınırları içinde kalması ve eleştirel gerçekçi kimli-
ğiyle dikkati çeker. Yapıtlarının konularını, genellikle, Ku-
zey-Anadolu ve Batı-Anadolu bölgesi kasaba insanları-
nın hayatlarından alır.
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden han-
gisi getirilmelidir?
A) Sadri Ertem B) Kemal Bilbaşar
C) Samim Kocagöz D) Necati Cumalı
E) Bahaeddin Özkişi
11
 Öğreten Test
7. Bir eleştirmenin Kemal Tahir’in edebiyatımızdaki ye-
rini ve kişiliğini değerlendirirken verdiği aşağıdaki
bilgilerden hangisi yanlıştır?
A) İlk kitaplarında daha çok köy sorunlarına eğilirken
sonraları Türk tarihinin ve özellikle yakın tarihin olay-
larını ele aldı.
B) Konularını Çankırı, Çorum dolaylarından, Kurtuluş
Savaşı’ndan, eşkıya menkıbelerinden, ağalık düze-
ninden, hapishanelerden seçti.
C) Esir Şehrin İnsanları Mütareke Dönemi aydınlarını an-
lattığı “Esir Şehir” üçlemesinin ilk kitabıdır.
D) Yorgun Savaşçı eserinde Milli Mücadele Dönemi olay-
ları Yüzbaşı Cemil’in hikâyesi üzerinden anlatılır.
E) Kalpaklılar ve Doludizgin romanları, Kurtuluş Sava-
şı’mızı destansı bir dille anlattığı belgesel niteliği ta-
şıyan yapıtlarıdır.
8. Sivas’ın köylerinden birinde üç çocukluk arkadaşı İflah-
sızın Yusuf, Köse Hasan ve Pehlivan Ali, hemşerilerin-
den birinin Çukurova’da fabrikası olduğunu bildiklerin-
den iş bulma umuduyla yola koyulurlar. Zor çalışma şart-
larında yaşamlarını sürdürmeye çalışan kahramanlar şeh-
rin insanlarının bencil olduğunu, hayatın başkasının ce-
Tandem Yayınları
bindeki parayı nasıl kendi cebime koyarım düşüncesi
üzerine kurulu olduğunu çok geçmeden anlayacaklardır.
Aşağıdaki yapıtlardan hangisi bu parçada sözü edi-
len yapıtın yazarına ait değildir?
A) Murtaza B) Baba Evi
C) Ekmek Kavgası D) Kurt Kanunu
E) Hanımın Çiftliği
9. Romanlarında toplumsal sorunlara ağırlık veren ----, ro-
man ve öykülerini oyunlaştırarak tiyatro alanına girmiş-
tir. Oyunlarından İspinozlar, yoksul bir göçmen ailesiyle,
zengin ancak görgüsüz bir ailenin karşılaştırılmasıdır. 72.
Koğuş’ta ise bir cezaevi koğuşundan hareket ederek, in-
sanları suça itenin, toplum düzeni olduğu düşüncesini
ortaya koymaya çalışır. Kardeş Payı’nın konusu ise kimi
romanlarında da üzerinde durduğu, Anadolu’dan büyük
kentlere çalışmaya giden işçilerin sömürülüşüdür.
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden han-
gisi getirilmelidir?
A) Orhan Kemal Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden han-
B) Recep Bilginer
C) Turan Oflazoğlu A) Bizim Köy’ün B) Yılanların Öcü’nün
D) Sabahattin Ali
E) Kemal Bilbaşar
1-D 2-B 3-B 4-A 5-D 6-B
12
10. I. Onuncu Köy
II. İnce Memed
III. Acı Tütün
IV. Geçmiş Zaman Köşkleri
V. Siyah Kehribar
Yukarıda verilen eserlerin hangilerinin toplumcu ger-
çekçi bir anlayışla ortaya konduğu söylenemez?
A) I ve II  B) Yalnız II  C) II ve III
  D) III ve V  E) IV ve V 
11. O yıl köylüler yine Sıddıkzâde’ye başvururlar, fakat yün-
lerini satamazlar. Bunun üzerine bir kurul seçerek İstan-
bul’a gönderirler. Artık yünlerini orada satacaklardır. Ku-
rulda Hasan da vardır. İstanbul’a gelince epeyce dola-
şır, epey aranırlar. Sonunda okumacılar loncasının baş-
kanına rastlarlar. Başkan Hasan’a, bütün memleketin
ucuz Avrupa malları karşısında bunalım geçirdiğini, çık-
rıkların durduğunu, köylülerin şehirlere akın ettiğini an-
latır. Hasan köylülerin yanına döner, durumu açıklar. Sa-
vaşmaktan başka çare yoktur fakat köylüler hükümetle,
Sıddıkzâde’yle uğraşmaktan çekinirler.
Bu parçada içeriği verilen romanın yazarı aşağıdaki
sanatçılardan hangisidir?
A) Sadri Ertem B) Abbas Sayar
C) Aziz Nesin D) Dursun Akçam
E) Muzaffer İzgü
12. Mahmut Makal’ın köyün iç yüzünü olduğu gibi yansıtan
bu yazıları köy davasını ele alacak olanlar için bir ayna
vazifesi görecek, onları yanlış yollara sapmaktan kurta-
racaktır. Bu bakımdan anlatılanlar, memleket için çok
hayırlı olacaktır. Gerçeği olduğu gibi görerek buna da-
yanan işler yapılırsa çetin zannedilen sorunları çözmek
kolaylaşır. İnsanlar için yüzyıllar boyunca meçhul kalmış
ve bu nedenden çözülmez bir düğüm sanılan sorunları
açık açık arka arkaya dizen bu eser köylerin kalkınması
için çalışmak isteyenlere büyük kolaylıklar sağlıyor. Bu
yazılarda ayrıca bizim henüz pek alışık olmadığımız bir
üslup ve eda şekli vardır ki köy dilinin ulusal edebiyatı-
mıza mal olması için böyle yazılara ihtiyacımız var. Bu
açıdan ---- toplumumuza hizmeti büyüktür.
gisi getirilmelidir?
C) Bir Karış Toprak’ın D) Yarbükü’nün
E) Cemo’nun
7-E 8-D 9-A 10-E 11-A 12-A
Edebiyat
 Pratik Test
1. Sabahattin Ali, ilk romanı Yusufçuk Yusuf’ta bir kasa- 4. Aşağıdakilerin hangisinde verilen bilgi, ayraç içinde-
I II III ki sanatçıyla ilgili değildir?
banın toplumsal yapısını, İçimizdeki Şeytan romanında
IV
A) İlk romanı Karanlık Dünya’da Anadolu’da görevli bir
II. Dünya Savaşı öncesi İstanbul’da aydınlar arasındaki
V aydının çektiği yabancılıkları ve iç çatışmalarını ele
tartışmaları yansıtır. aldı. (Orhan Hançerlioğlu)
B) Alman Ekmeği, Demir Bebek romanlarında Alman-
Bu parçada numaralanmış bölümlerin hangisinde bir ya’daki Türklerin toplumla uyumsuzluğunu eleştirel
bilgi yanlışı vardır? bir gözle ele aldı. (Bekir Yıldız)

A) I  B) II  C) III  D) IV  E) V C) M. Şevket Esendal’dan etkilenen sanatçı, kalabalık

İstanbul ailelerinin yaşadığı sıkıntıları ve yozlaşmayı
dile getirmiştir. (Bekir Sıtkı Kunt)
D) Sultan Hamit Düşerken’de zayıf erkeklerin güçlü ka-
dınların gölgesinde kalmasını ve o dönemki sosyal
2. Aşağıdaki açıklamalardan hangisi ayraç içinde belir- yapıyı anlatır. (Nahit Sırrı Örik)
tilen sanatçıyla ilgili değildir?
E) Yer Demir Gök Bakır’da borçları olan köylülerin Adil
Ağa’dan korkarak, ermiş gözüyle baktıkları Taşbaş’a
A) Daha çok, memleketi olan Söke yöresini ele aldığı
sığınmalarını anlatır. (Orhan Kemal)
romanlarıyla dikkati çeker. Bir Şehrin İki Kapısı, Yılan
Hikâyesi, Bir Karış Toprak, Bir Çift Öküz bu özelliği
taşıyan romanlarıdır. (Samim Kocagöz)
Tandem Yayınları

B) İlk romanı Denizin Çağırışı’nda yoksul bir öğretme-

nin yaşamı anlatılır. Değişik toplumsal konuları ele
aldığı öteki romanları, Yeşil Gölge, Başka Olur Ağa-
ların Düğünü ve Zühre Ninem’dir. (Kemal Bilbaşar)
C) İlk romanı Aganta Burina Burinata’da küçük yaşta
başlayan deniz tutkusunu dile getirirken Uluç Reis
ve Turgut Reis’te Osmanlı İmparatorluğu’nun deniz-
lerde sınırlarını genişletmek için yaptığı savaşları an-
latır. (Aka Gündüz)
D) Fahim Bey ve Biz, Çamlıca’daki Eniştemiz, Ali Nizami
Bey’in Alafrangalığı ve Şeyhliği romanlarında, geç-
mişte kalan yaşayışa duyduğu özlemi dile getirir.
(Abdülhak Şinasi Hisar)
E) Kürk Mantolu Madonna’da bir aydının çevresi ve ai-
lesiyle olan uyuşmazlığı, bu uyuşmazlığın nedenleri
verilir. (Sabahattin Ali)
5. Aşağıdakilerden hangisi Samim Kocagöz’e ait roman-
lardan biri değildir?
A) Bereketli Topraklar Üzerinde
B) Doludizgin
C) Kalpaklılar
D) Bir Karış Toprak
E) Bir Çift Öküz
6. ----, idealizm ile baskın güç arasındaki mücadelenin ro-
manı olan Teneke’de, büyük çıkar gruplarına karşı kay-
makam Fikret Irmaklı ve memur Resul Efendi’nin feodal
güçlere karşı inandıkları yüceltilmiş ahlâkî değerleriyle
onurlu direnişlerini anlatır. Romanın sonunda Kayma-
kam Fikret, arkasından çalınan teneke seslerine aldır-
maksızın kendisini harcayan idarecilere kırgın bir hâlde
kasabayı terk eder.

3. Aşağıdakilerden hangisi Kemal Tahir’e ait romanlar- Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden han-
dan biri değildir? gisi getirilmelidir?

A) Göl İnsanları A) Orhan Kemal

B) Sağırdere B) Yaşar Kemal
C) Yedi Çınar Yaylası C) Dursun Akçam
D) Köyün Kamburu D) Abbas Sayar
E) Esir Şehrin İnsanları
E) Mahmut Makal

Edebiyat 13
 Pratik Test
7. Aşağıdakilerin hangisinde bir bilgi yanlışı vardır?
A) Toplumsalcı anlatımın özgün yazarlarından olan Dur-
sun Akçam kırsal gerçekliği edebî mizahi bir üslupla
anlattı.
B) Sadri Ertem’in fabrika ve dokumacılar arasındaki mü-
cadeleyi işlediği Çıkrıklar Durunca, sosyal roman tü-
rüne ait ilk örneklerdendir.
C) Toplumcuğu, didaktizme yenilmeden şiirlerine sin-
direbilen Mehmet Başaran köy edebiyatının şiirde
önde gelen temsilcilerindendir.
D) Mehmet Seyda Yılkı Atı adlı romanında Anadolu ger-
çeklerini yılkıya bırakılan yaşlı bir atın yaşadıklarıyla
sembolize etmiştir.
E) Rıfat Ilgaz Karadeniz’in, ekmeğini denizde arayan in-
sanını bütün gerçekliği içinde yansıtan öykülerinde
kişilerin iç dünyalarını ortaya koydu.
8. (I) Zeyyat Selimoğlu’nun öyküleri Yenilik, Varlık ve Türk
Dili dergilerinde yayımlandı. (II) Bu dergilerde çıkan ya-
zılarını Kavganın Sonu ve Başı adlı kitabında topladı. (III)
Öykülerinde genellikle Karadenizli denizcilerin sorunla-
rını anlattı ve yer yer psikolojik çözümlemelere yer verdi.
Tandem Yayınları
(IV) Tek romanı İçimizdeki Şeytan’da ise sınıf atlama ve
zenginleşme idealini anlattı. (V) Denizcilerin yaşamını
anlattığı Direğin Tepesinde Bir Adam adlı öyküsüyle 1970
Sait Faik Hikâye Armağanı’nı kazanmıştır.
Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisinde bir
bilgi yanlışı vardır?
A) I  B) II  C) III  D) IV  E) V
9. Aşağıdakilerin hangisinde bir bilgi yanlışı vardır?
A) Demir Özlü, Bunalım Edebiyatı adı verilen akımın ön-
cülerindendir, Sartre etkisindeki öyküleriyle edebi-
yatımıza yeni bir soluk getirmiştir.
B) Tahsin Yücel, Uçan Daireler, Haney Yaşamalı, Düş-
lerin Ölümü adlı öykülerinde yaşamından yararlana-
rak işçi ve öğrencileri ele aldı.
C) Orhan Duru, ilk bilim kurgu öykülerini kaleme almış,
çeşitli konuları işlediği bu öykülerini Sarmal adlı ya-
pıtında toplamıştır.
D) Leylâ Erbil, toplumcu gerçekçi bir anlayışla kaleme
aldığı Karanlığın Günü’nde 68 kuşağının yaşadığı acılı
ve sıkıntılı dönemini işledi.
E) Fakir Baykurt, Yılanı Öldürseler adlı yapıtında köylü-
nün bilincini ve bilinçaltındaki isteklerini, tepkilerini,
çelişkilerini ortaya koydu.
1-C 2-C 3-A 4-E 5-A 6-B
14
10. Usta sanatçı basit, gündelik olaylardan, apartman kapı-
cılarından, sanatoryum arkadaşlarından, mahalle kom-
şularından söz ediyor. Hemen bütün kitaplarında anla-
tılanlar geniş bir kitlenin, insanlığın dertleri. Toplumcu
gerçekçi eser nedir diyenlere onun kitaplarını önermek
lazım. Onun asıl gücü, bireysellikten kurtulup toplumun
malı olabilmesinde, kendi küçük dünyasındaki bütün
şahsî meselelerin sosyal içeriğini kavramasında ve bun-
ları üçüncü şahsın tarafsızlığı ile Hababam Sınıfı’nda yap-
tığı gibi mizahla sentezleyerek anlatabilmesindedir.
Bu parçada sözü edilen sanatçı aşağıdakilerden han-
gisidir?
A) Kemal Bilbaşar B) Attila İlhan
C) Rıfat Ilgaz D) Erdal Öz
E) İsmet Özel
11. Aşağıdakilerin hangisinde verilen bilgi, ayraç içinde-
ki sanatçıyla ilgili değildir?
A) Yeşilkaya Savcısı’nda Kurtuluş Savaşı sırasında bir
savcının cumhuriyet karşıtlarıyla mücadelesini an-
lattı. (İlhan Tarus)
B) En önemli romanı olan Şafak’ta 12 Mart Dönemi’nin
olaylarını toplumcu gerçekçi anlayışta ele almıştır.
(Sevgi Soysal)
C) Türkiye’nin kırk yılının siyasal ve toplumsal değişim-
lerini anlatan sanatçı, 68 kuşağını canlı bir şekilde
yansıtmıştır. (Oya Baydar)
D) Yerli dekor ve renkleri ustalıkla kullanarak Anadolu
romanı oluşturan sanatçı Kurtlar Sofrası’nda Atatürk’e
düzenlenen suikasti anlatır. (Kemal Tahir)
E) Eleştirmenlik de yapan sanatçı, Dağın Öteki Yüzü adlı
romanıyla tanınmıştır. (Erendiz Atasü)
12. Şiirin yanı sıra öykü ve roman alanında da yapıt veren
Necati Cumalı, yapıtlarında çoğunlukla Ege, Akdeniz
I
kıyı ve açıklarındaki denize bağlı olayları dile getirmiş-
II
tir. Tütün Zamanı ve Yağmurlar ve Topraklar tanınmış
III IV
romanlarıdır.
V
Bu parçada numaralanmış bölümlerin hangisinde bir
bilgi yanlışı vardır?
A) I  B) II  C) III  D) IV  E) V
7-D 8-D 9-E 10-C 11-D 12-B
Edebiyat
 Sınav Tadında
1. Aşağıdakilerin hangisi Necati Cumalı’yla ilgili olarak
söylenemez?
A) Şiirin yanı sıra öykü, roman ve tiyatro türlerinde de
eserler vermiştir.
B) Roman ve öykülerinde daha çok Ege Bölgesi’nin köy
ve kasabalarında yaşayan insanların sorunlarına eğil-
miştir.
C) Gözlemlerini yer yer gülmeceden de yararlanarak
dile getirmiştir.
D) Tütün Zamanı, Acı Tütün, Susuz Yaz önemli yapıtları
arasındadır.
E) Sarı Traktör adlı yapıtında köylüyü ve köy sorunlarını
dile getirmiştir.
2. 1960 öncesi köy romanlarında karşımıza çıkan eğitim
sorunları, 1960’tan sonraki yılların romanlarında köy öğ-
retmenlerinin yaşadığı sorunlar olarak yer almıştır. Bu
konuyu işleyen köy romanları Fakir Baykurt’un, ----; ----,
Kimse ve O / Hakkâri’de Bir Mevsim adlı eserleridir.
Tandem Yayınları
Bu parçada boş bırakılan yerlere aşağıdakilerin han-
gisinde verilenler sırasıyla getirilmelidir?
A) Kaplumbağalar - Kemal Bilbaşar’ın
B) Onuncu Köy - Ferit Edgü’nün
C) Efendilik Savaşı - Dursun Akçam’ın
D) Irazca’nın Dirliği - Sabahattin Ali’nin
E) Köygöçüren - Samim Kocagöz’ün
3. Öykü yazmada kurgu ve konuya önem veren ---- ilk öy-
külerinden başlayarak gerçekçiliği benimsemiştir. Öy-
külerini topladığı ilk kitabı Telli Kavak’ta, konularını İstan-
bul’dan seçtikleri de olmakla birlikte, çoğunlukla olaylar
Söke Ovası’nda, Menderes Vadisi’nin dağ ve ova köy-
lerinde geçer. Gözlemlerine dayanan öykülerinde Men-
deres kıyılarında pamuk, tütün tarlalarında geçimlerini
sağlayabilmek için çalışan köylülerin yaşantıları, değişik
sorunlarıyla birlikte verilmiştir.
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden han-
gisi getirilmelidir?
A) Sabahattin Kudret Aksal
B) Samim Kocagöz
C) Dursun Akçam
D) Ebubekir Hazım Tepeyran
E) Memduh Şevket Esendal
Edebiyat
4. Aşağıdakilerin hangisinde bir bilgi yanlışı vardır?
A) Korkunç Yıllar ve O Topraklar Bizimdi, konularını dış
Türklerin sürgün hayatlarından alan ve daha çok anı
karakterinde roman yazan Cengiz Dağcı’nın tanın-
mış romanlarıdır.
B) Orhan Hançerlioğlu, çoğunluğu benmerkezli olan
romanlarının konularını, çoklukla, öğretmen olarak
görev yaptığı Anadolu’nun çeşitli kasaba ve kentle-
rindeki gözlemlerinden almıştır.
C) Konularını, gazeteci ve memur olduğundan, yaşa-
dığı çevreden seçen İlhan Tarus, Saman Pazarı adlı
romanı kaleme almıştır.
D) Füruzan’ın, en tanınmış romanı Tütün Zamanı, İkinci
Dünya Savaşı sonrasında Batı Trakya göçmeni bir
ailenin yaşadığı mağduriyeti, aile içi sorunları, kom-
şuluk, akrabalık ilişkilerini yöreye özgü renklilik içinde
ele alır.
E) Faik Baysal, Drina’da Son Gün’de İkinci Dünya Sa-
vaşı yıllarında Yugoslavya Türklerinin çektikleri sıkın-
tıları anlatır.
5. Bu manasız ve yabancı hayatta bir tek şeye hakikaten
sarılmış, hakikaten inanır gibi olmuştu. Bu da karısı idi.
Muazzez’in varlığı onun için büyük, boşlukları doldura-
cak mahiyette bir şey değildi, fakat onun yokluğu müt-
hişti. Onun bu kadar sebepsiz yere, bu kadar insafsızca
hayatından koparılması çıldırtacak kadar acı idi. Haya-
tında asıl aradığı şeyin Muazzez olmadığını biliyordu fa-
kat Muazzez olmadan bunu aramaya muktedir olama-
yacağını sanıyordu. Koruyucusu Kaymakam Salahattin
Bey’in evinde bir daha kopmamacasına tutulmuştu ona
bir kere ondan vazgeçemezdi.
Bu parçada sözü edilen yapıt aşağıdakilerden han-
gisidir?
A) Avare Yıllar B) Kuyucaklı Yusuf
C) Namus Düşmanı D) Sevgiye On Ölüme Beş Kala
E) Kan Konuşmaz
6. Aşağıdakilerden hangisinde aynı sanatçıya ait yapıt-
lar bir arada verilmemiştir?
A) Kuyucaklı Yusuf - İçimizdeki Şeytan
B) Ekmek Kavgası - Çamaşırcının Kızı
C) Yılanların Öcü - Kaplumbağalar
D) Çıkrıklar Durunca - Deniz Küstü
E) Köyden İndim Şehire - Maral
15
 Sınav Tadında
7. Aşağıdaki sanatçı - yapıt eşleştirmelerinden hangisi 10. Aşağıdaki sanatçı - yapıt eşleştirmelerden hangisi
yanlıştır? yanlıştır?

A) Sabahattin Ali - Kürk Mantolu Madonna A) Orhan Kemal - Eskici ve Oğulları

B) Yaşar Kemal - Küçük Paşa B) Necati Cumalı - Çelo
C) Kemal Tahir - Yol Ayrımı C) Sadri Ertem - Silindir Şapka Giyen Köylü
D) Fakir Baykurt - Onuncu Köy D) Talip Apaydın - Emmioğlu
E) Talip Apaydın - Ortakçının Oğlu E) Kemal Bilbaşar - Kölelik Dönemeci

8. Aşağıdakilerin hangisinde toplumcu gerçekçi anla-

yışı benimseyen sanatçılar bir arada verilmemiştir?
11. ----, bu romanını geleneksel öykülerle besler, kahrama-
A) Demir Özlü - Tahsin Yücel - Orhan Duru nını, yüce amaçlar için hazırlar. Söz gelişi Memed’in baş-
kaldırı ve öç alma öyküsünü eşkıya romanlarında pek
B) Leyla Erbil - Sevgi Soysal - Oya Baydar
yer verilmeyen bir aşk öyküsüyle zenginleştirir. Gerilim,
C) Erendiz Atasü - Aziz Nesin - Rıfat Ilgaz çoğu yerde öç alma ve aşk temasıyla sağlanır.
D) İlhan Tarus - Talip Apaydın - Sadri Ertem
E) Abbas Sayar - Oğuz Atay - Orhan Pamuk Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden han-
gisi getirilmelidir?
Tandem Yayınları

A) Kemal Tahir
B) Samim Kocagöz
C) Yaşar Kemal
D) Dursun Akçam
9. Sabahattin Ali Türk edebiyatında köyü ve köylüyü belli E) Ebubekir Hazım Tepeyran
bir bakış açısı altında inceleyen ilk yazarlardandır. On-
dan öncekilerden de köyü ve köylüyü konu alanlar vardı
ama bunlar yapıtlarının merkezine aydın kişiyi yerleştir-
miş ve aydın-halk karşıtlığını sergilemiştir. Sabahattin
Ali’nin yapıtlarının merkezinde ise köy ve köylü vardır.
Onların toplumsal ve ekonomik durumlarını, doğayla mü-
cadelelerini, devlete, aydınlara ve yöneticilere duyduk-
ları güvensizlikleri, ürünlerini satmakta çektikleri güçlük-
leri anlatır. Köy ve kasaba perspektifinde Anadolu insa- 12. Tezer Özlü, Peyami Safa, Nihat Behram, Kürşat Başar
nını, bu insanların düşünüş ve yaşayış tarzlarını anlattığı I II III IV
ve Vedat Türkali Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı’nın
---- romanı, gerçekçi Türk romanının en özgün örnekle-
V
rinden biridir. 1960 sonrası önemli toplumcu gerçekçi sanatçıları ara-

Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden han- sında yer alırlar.

gisi getirilmelidir?
Bu cümlede numaralanmış bölümlerin hangisinde bir
A) Kuyucaklı Yusuf bilgi yanlışı vardır?

B) Tırpan
A) I  B) II  C) III  D) IV  E) V
C) Sarı Sıcak
D) Yağmurlar ve Topraklar
E) Bir Çift Öküz

1-E 2-B 3-B 4-D 5-B 6-D 7-B 8-E 9-A 10-B 11-C 12-B

16 Edebiyat
 AYT fasikül 21

Tandem Yayınları

Edebiyat
Cumhuriyet Dönemi’nde Roman ve Hikaye
Modernizmi ve Postmodernizmi Esas Alan Eserler
Bağımsız Sanatçılar ve Öne Çıkan Diğer Yazarlar
Kazanımlar
• Cumhuriyet Dönemi roman ve hikâyesinde
modernizmi ve postmodernizmi esas alan eserleri
tanır, sanatçıları fark eder.
ıralnıyaY mednaT

• Cumhuriyet Dönemi roman ve hikâyesinde

bağımsız sanatçıları ve öne çıkan diğer yazarları
bilir, eserleri öğrenir.
 9. ÜNİTE AYT FASİKÜL 21
Cumhuriyet Dönemi’nde Roman ve Hikaye

MODERNİZMİ VE POSTMODERNİZMİ ESAS

BAŞKA YERDE YOK

ALAN ESERLER OO Modernizmde de rastladığımız metinler arası-
ÂÂ I. Dünya Savaşı’nın getirdiği yıkım ve felaketler insanın ha- lığı, postmodernist yazarlar zenginleştirerek
yata karşı iyimserliğini, inancını temelden sarsmıştır. kullanmaya devam etmişlerdir.
ÂÂ XX. yüzyılda ortaya çıkan kuantum fiziğinin getirdiği bul- OO Türk edebiyatında İhsan Oktay Anar, Hasan
gular, Heisenberg’in (Hayzınberg) Belirsizlik Kuramı ve Ali Toptaş, Oğuz Atay, Nedim Gürsel, Orhan
Einstein’ın (Aynştayn) Görecelik Kuramı; insanın gerçek Pamuk, Bilge Karasu, Pınar Kür, Selim İleri, İn-
ci Aral, Buket Uzuner gibi birçok sanatçının ro-
algısının belirsizleşmesine neden olmuştur.
manlarında postmodernizm akımının etkileri
ÂÂ Bilim alanındaki bazı gelişmeler sonucu roman anlayışı de-
görülmektedir.
ğişmeye başlamıştır.
Modernizmi Ve Postmodernizmi Esas Alan Eserle-
rin Özellikleri Modernist romanın Batı edebiyatındaki temsil-
ÂÂ Toplumdaki değeler çatışması, bireyin bunalımları, yalnız-

PRATİK BİLGİ
cileri
lığı, karmaşık ruh hâli ve yerleşik değerlere başkaldırı gibi OO James Joyce (Ceymis Coys), Franz Kafka (Franz
konulara yer verilmiştir. Kafka), Virginia Woolf (Vircinya Volf ), Marcel
ÂÂ Romanlarda bilinen anlamda bir olay örgüsü yoktur, ne- Proust (Marsel Prost), Robert Musil (Robert Mu-
den-sonuç ilişkisine bağlı kalınmamıştır, roman, en baş- ziil), William Faulkner (Vilyım Folknır) gibi yazar-
tan başlamak veya belirli bir sonla bitmek zorunda değil- lardır.
dir; romanda birden çok son da olabilir. Türk edebiyatındaki temsilcileri
ÂÂ Yazar, insan dışındaki dünyayı yalın biçimde yansıtmaktan
OO Yusuf Atılgan, Oğuz Atay, Ferit Edgü, Adalet
Ağaoğlu, Mehmet Eroğlu gibi yazarlar moder-
kaçınır; geleneksel anlatımın dışına çıkar, yer yer sembo-
nizmin etkilerini yansıtan eserler vermişlerdir.
lik anlatımdan yararlanır.
Tandem Yayınları

ÂÂ Bu romanlarda, sözcüklerin çağrışım gücünden yarar-

lanılarak şiirsel bir dil kullanılır.
Modernist Roman Anlayışıyla Geleneksel Roman
ÂÂ Yazarlar gerçek yaşamdan beslenmek zorunda değildir
AKLINDA OLSUN

Anlayışı Arasındaki Farklar

hatta yazar romanla gerçek yaşam arasındaki
OO Geleneksel roman anlayışından yapıtların içeriğinin
ÂÂ bağları koparır bu amaçla simgelere, mitolojiye, efsanele-
ya da verdiği mesajın önemsenmesine karşın mo-
re, mistisizme, fanteziye yönelebilir.
dern romanda yazar daha çok biçimsel özelliklere
ÂÂ Modernist roman gizlerini hemen ele vermediğinden ve ka-
eğilmiş, romanın tekniğine, kurgulama yöntemine,
palı bir anlatıma sahip olduğundan okurun “aktif” olma- dilin kullanımına, dile dayalı oyunlara öncelik ver-
sını gerektirir. miştir.
OO Klasik romanda yazarın betimlemelere ve dış göz-
lemlere önem vererek dış dünyayı etkili bir biçimde
BAŞKA YERDE YOK

Modernizm ve Postmodernizm anlatması önemliyken, modern roman insanın iç dün-

OO Tanımsal niteliği tam olarak belirlenmemiş olan
postmodernizm “modernizm sonrası, moderniz-
min devamı” gibi anlamlara gelmektedir.
OO Postmodernizm, modernizm zemininde doğup
geliştiği gibi yine modernizmle iç içe varlığını sür-
dürmektedir.
OO Postmodernizm, modernizme bazı eleştiriler ge-
tirse de anlatım biçimi, yazarın tavrı gibi konu-
larda ciddi farklılıklar olsa da temelde benzeş-
mektedir.
OO Postmodernizm, modernizmin daha ileri bir aşa-
ması olarak görülebilir.
OO Cumhuriyet Dönemi Türk edebiyatında 1980’den
sonra postmodernizm akımı etkili olmaya baş-
lamıştır.
OO Modern sonrası anlamına gelen postmoderniz-
me göre hayat bir oyundur.
OO Postmodernist romancılar; bir kısmını moder-
nizmden devraldıkları metinler arasılık, kolaj, pas-
tiş, üst kurmaca, parodi gibi anlatım tekniklerini
yeni bir yorumla eserlerinde kullanmışlardır.
yasına, ruhuna, bilinçaltına yönelmiştir.
OO Geleneksel romanlarda roman boyunca bir anlatı-
cı varken modernist eserlerde I.ve III. tekil kişili an-
latımın yanı sıra ilahi bakış açısı iç içe kullanılabilir.
1. ÇÖZÜMLÜ SORU
Aşağıdakilerden hangisi modernizmi esas alan yapıtların
belirleyici özelliklerinden biri değildir?
A) Okurların merak duygusunun kamçılanması amaçlanır.
(Modernizmde kapalı bir anlatım olduğundan okurun ak-
tif bir tutum içinde olması gerekir. Cevap A)
B) Yaşamın çok boyutlu ve kavranması zor gerçeklerden
oluştuğu savunulur.
C) Anlatıcı, büyük ölçüde birey bilinciyle kendi “ben”ini öne
çıkarır.
D) Topluma ait değerleri yansıtma amacı yoktur.
E) Anlatılanlar kişilerin iç dünyasının süzgecinden geçirile-
rek verilir.
ÖSYM

Edebiyat 3
 Modernizmi ve Postmodernizmi Esas Alan Eserler
Postmodernizmde Kullanılan Anlatım Teknikleri
Üst kurmaca
ÂÂ Sanatçının yazma eylemini kurmaca metnin parçası duru-
muna getirmesi, romanı nasıl yazdığını anlatması ve roma-
nında yazma ile ilgili sorunlar konusunda düşünce üretme-
si üst kurmacayı oluşturur.
ÂÂ Bu teknik, roman teorisini roman pratiği içinde göstermek-
tir. Örneğin bir polisiye roman içinde polisiye roman türünün
özelliklerinin de romanın içinde yer alması üst kurmacadır.
Metinler arasılık
ÂÂ Metinlerin anlamının başka metinler tarafından şekillendi-
rilmesi, bir yazarın başka bir metni ödünç alması ve dö-
nüştürerek kullanmasıdır.
Kolaj/Montaj
ÂÂ Metinlerde yazarın yapıttan bağımsız olarak deneme, fık-
ra, mektup gibi türleri metin içinde kullanmasıdır. Yazarın
amacı yapıttaki kurgusal bütünlüğü bozmaktır.
ÂÂ Örneğin, bir romanda şiir, günlük, makale, masal gibi tür-
ler kullanılır veya ansiklopedi maddesi, reklam yazısı gibi
parçalar alıntılanabilir.
Leitmotiv
ÂÂ Romanın değişik bölümlerinde, çeşitli nedenlerle tekrarla-
nan ifade kalıbı ya da belli sembollerdir. Oğuz Atay’ın Tu-
tunamayanlar romanında Olric’in “efendim” demesi, Tur-
Tandem Yayınları
gut’un “bat dünya bat” sözü birer leitmotiv örneğidir.
2. ÖĞRETEN SORU
Aşağıdaki açıklamalardan hangisi ayraç içinde verilen kav-
ramla uyuşmamaktadır?
A) İç konuşmadaki düzenli mantık silsilesinden çıkılarak kah-
ramanın düşüncelerinin art arda ve düzensiz bir biçimde
verildiği teknik. (Bilinç Akışı)
B) Yazarların; olayları açıklamak, kahramanın kimliğine açık-
lık getirmek veya bir problemi çözmek için, anlattıklarının
şimdiki zamanından ayrılarak geçmişe gitmesi. (Geriye
Dönüş)
C) Bir yazarın, başka bir yazarın metninden aldığı parçaları
kendi metninin içinde eriterek yeniden yazması. (Metin-
ler Arasılık)
D) Gerçekliğin farklı alanlarından alınan çeşitli parçaların,
doğrudan doğruya, “biçimci” görüşlere uygun olarak bir-
leştirilmesi. (Kurgu)
E) Yazarın, kahramanların akıllarından geçeni, içlerinden ge-
çirdiklerini, onların kendi kendileriyle konuşması biçi-
minde yansıtması. (Diyalog)
ÖSYM
4 Edebiyat
FASİKÜL 21
3. ÇÖZÜMLÜ SORU
Uyumasından yararlanıp onun hakkında sessizce bilgi vere-
lim. Özel hayatlarında hareketsiz ve başarısız olan Çehov kah-
ramanları gibi kederliydi hep. Keder konusuna daha sonra
çok döneceğiz. Kendisine adının ilk harfleriyle Ka denmesini
tercih ettiğini, bu kitapta da öyle yapacağımı hemen söyleye-
yim. Şimdi Erzurum garajından ayrıldıktan sonra yolculara iyi
seyahatler dileyen şoför gibi ben de ekleyeyim: Yolun açık ol-
sun Ka... Ama sizi kandırmak istemem; Ka’nın eski bir arka-
daşıyım ve Kars’ta başına gelecekleri daha bu hikâyeyi anlat-
maya başlamadan biliyorum ben.
Bu parçadan hareketle postmodern romanla ilgili aşağı-
daki yargılardan hangisine ulaşılamaz?
A) Romanın kurmaca olduğu okura hissettirilir.
B) Romanın yazılma süreci metne konu edilir.
C) Anlatıcı, kurmacanın etkin bir figürü hâline getirilir.
D) Kurmaca ile gerçeklik arasındaki sınır belirginleştirilir.
(Postmodern romanda gerçek; göreceli, parçalı bir ola-
sılıktır. Cevap D)
E) Doğrudan veya dolaylı biçimde okurla iletişim kurulur.
2018 AYT
4. ÇÖZÜMLÜ SORU
Kapı çalınıyor. Kim geldi acaba? Kimi istersem, kimin ismini
yazarsam o gelir. Yazmanın bu yararı var işte, küçük bir işa-
retle, canımın istediğini getiririm. İstersem fikrimi değiştiririm.
Kim ne yapabilir? Hadi bakalım, kapının zili çalmadı, gelen gi-
den yok.
Bu parçada, postmodern romanın aşağıdaki hangi özelli-
ği vurgulanmaktadır?
A) Metinler arası ilişkilere yer verme
B) Anlatıcıyı kurmacanın parçası kılma
(Postmodern romanda anlatıcı, yazarın kendisi değil kur-
maca bir kişidir. Bundan dolayı parçada “Anlatıcıyı kurma-
canın parçası kılma” özelliği vurgulanmaktadır. Cevap B)
C) Tarihî gerçekliği yeniden oluşturma
D) Çok katmanlı bir anlatı yapısı kurma
E) Okuru, kurmacanın merkezine yerleştirme
ÖSYM
BAŞKA YERDE YOK
Büyülü Gerçekçilik (Fantastik Gerçekçilik)
OO Büyülü gerçekçilik akımı, yeni bir sanat yaklaşı-
mı olarak algılanmamalı çünkü büyülü gerçek-
çi roman, var olan roman anlayışının yeniden
yorumlanma biçimidir.
OO Büyülü gerçekçilik, postmodern romanın oda-
ğındaki bir akımdır.
OO Büyülü gerçekçilik akımının en tanınmış ismi
Gabriel García Marquez’dir. Nobel ödüllü Ko-
lombiyalı yazar Marquez, Yüzyıllık Yalnızlık ad-
lı romanıyla büyülü gerçekçilik akımının gelişi-
minde öne çıkmıştır.
 Modernizmi ve Postmodernizmi Esas Alan Eserler FASİKÜL 21
Olayın çok etkisinde kalır. İntiharın sebeplerini merak eder.
İlkin Selim’in arkadaşlarından Metin ve Esat’la görüşür.
BAŞKA YERDE YOK

OO Türk edebiyatında Latife Tekin ve Nazlı Eray gibi

postmodern yazarlar bu akıma öncülük etmiştir, Turgut Özben, Selim’le ilişkisi olan Günseli adlı bir kızla ta-
Elif Şafak bazı eserlerinde büyülü gerçekçilik akı- nışır.
mına yer vermiştir. ORHAN PAMUK (1952-....)
OO Batı’da “Magical Realism” olarak
ÂÂ Romanlarında Doğu-Batı sorunsalını kül-
bilinen akım, Türkçeye “Büyülü
türel ve felsefi yönüyle irdelemiştir.
Gerçekçilik”, “Büyüleyici Gerçek-
çilik” ve “Muhteşem Gerçekçilik” ÂÂ Yeni Hayat, Kara Kitap gibi romanlarında
olarak çevrilmiştir. üst kurmaca tekniğini kullanarak bir olay-
dan çok o olayın anlatılış serüvenine
odaklanmış ve edebiyatımızda postmodernizmin öncüsü
olmuştur.
5. ÖĞRETEN SORU
ÂÂ İlk romanı Cevdet Bey ve Oğulları ile Orhan Kemal Roman
Aşağıdaki yazarlardan hangisinin yapıtlarında fantastik Armağanı’nı almıştır.
gerçekçiliğe ait ögeler ağır basmaktadır?  2006 yılında “Nobel Edebiyat Ödülü”nü kazanarak Nobel
ödülü alan ilk Türk sanatçısı olmuştur.
A) Oktay Akbal ÂÂ İlk ve son siyasi romanım dediği Kar’da, Kars’ta farklı ide-
B) Rasim Özdenören olojideki grupların durumunu anlatmıştır.
C) Nazlı Eray Eserleri:
D) İnci Aral ÂÂ Cevdet Bey ve Oğulları, Sessiz Ev, Beyaz Kale, Kara Kitap,
E) Nezihe Meriç Yeni Hayat, Benim Adım Kırmızı, Kar, Masumiyet Müzesi:
ÖSYM Roman
ÂÂ İstanbul: Hatıralar ve Şehir, Babamın Bavulu: Anı
Modernizmi ve Postmodernizmi Esas Alan
Tandem Yayınları

Yazarlar
SESSİZ EV (özet)
OĞUZ ATAY (1934-1977) ÂÂ Tarihçi Faruk, devrimci Nilgün ve zengin olmayı kafasına
ÂÂ 1970’li yıllarda yazdığı eserleriyle Türk edebiyatında mo-
koymuş bir öğrenci olan Metin’in 1980 yazında, İstanbul
dern roman ve hikayenin öncülerinden olmuştur. yakınlarında Gebze’ye bağlı Cennethisar’da doksan yaşın-
ÂÂ Roman ve hikâyeden başka tiyatro ve günlük türünde de daki babaanneleri Fatma Hanım’ın evinde geçirdikleri bir
eser vermiştir. haftanın öyküsü beş ayrı anlatıcının bakış açısından verilir.
ÂÂ Modernist çizgide farklı biçim, teknik ve içerikte eserler yaz-
mıştır.
ÂÂ Kendisi de akademisyen bir aydın olan yazar, eserlerinde 6. ÇÖZÜMLÜ SORU

yaşadığı toplumun ve düzenin yerleşik kurallarına uyum Cimrilik, korkaklık, evlat sevgisi gibi bütün insanlarda ortak
sağlayamayan, bunlarla çelişen ve sonuçta tutunamayıp olan bir niteliği abartarak bir insanda toplama işidir tipleştirme.
yenilen aydın kişileri anlatmıştır. Söz gelimi Balzac’ın Goriot Baba’sı, Cervantes’in Don Kişot’u
birer tiptir. Buna göre Oğuz Atay’ın Tutunamayanlar adlı roma-
Eserleri:
ÂÂ Tutunamayanlar, Tehlikeli Oyunlar, Bir Bilim Adamının Ro-
nındaki ----, Yaşar Kemal’in Ortadirek adlı romanındaki ---- bi-
rer tiptir.
manı, Eylembilim (Yarım kalmış romanı): Roman
ÂÂ Korkuyu Beklerken: Öykü Bu parçada boş bırakılan yerlere aşağıdakilerden hangi-
ÂÂ Oyunlarda Yaşayanlar: Oyun sinde verilenler sırasıyla getirilmelidir?
ÂÂ Günlük: Günlük
A) Cemil – Afife
B) Hayri – Hakkı Celis
C) Yusuf – Fahim Bey
D) Selim – Meryemce (Tutunamayanlar’daki tip, Selim; Orta-
direk’teki tip, Meryemce’dir.Hakkı Celis, Cemil ve Seni-
ha-Kiralık Konak, Afife-Nur Baba, Fahim Bey-Fahim Bey
TUTUNAMAYANLAR (özet) ve Biz roman kişileridir. Cevap D)
ÂÂ Genç Mühendis Turgut Özben yakın arkadaşı Selim Işık’ın E) Adnan – Seniha
kendini bir tabancayla vurduğunu gazetelerden öğrenir. ÖSYM
Edebiyat 5
 Modernizmi ve Postmodernizmi Esas Alan Eserler FASİKÜL 21

7. ÇÖZÜMLÜ SORU 8. ÖĞRETEN SORU

Çok katmanlı anlatım özelliklerine sahip olan bu romanda yer
alan kişiler, nesneler ve kavramlar ayrıştırıldığında bunların
birtakım simgesel değerler üstlendiği görülür. Romanın mer-
kezinde yer alan Galip, Şeyh Galip’i çağrıştırır. Bir diğer ka-
rakter Celâl, Mevlanâ’nın simgesel karşılığı olarak olay örgü-
sünde yer alır. Hüsn ü Aşk’taki Diyar-ı Kalb ise romanda Şeh-
rikalp Apartmanı olarak karşımıza çıkar. Bu isimler ile oku-
yucu, Doğu anlatı türlerinin evreninde bir yolculuğa hazırlan-
dığını fark eder.
Acemice yazıldığını düşündüğümüz, başı sonu olmayan öy-
küleriyle okurların belleğinde yer etmiştir. Öyküleri, biçim, tek-
nik, dil ve anlatım özellikleri bakımından “olay öykücülüğü”n-
den ayrılır. “Olay öykücülüğü”nü yaygınlaştırmaya çalışan ----
etkilenmekle birlikte, kendi çizgisini geliştiren, yeni bir öykü-
cülük akımının öncüsü olan ----, Cumhuriyet Döneminde kla-
sik öykü tekniğini yıkmıştır. Böylece Türk öykücülüğünde bir
devrim gerçekleştirmiştir.
Bu parçada boş bırakılan yerlere, verilen bilgilere göre
aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?

Bu parçada sözü edilen eser aşağıdakilerden hangisidir? A) Gustave Flaubert’den - Ömer Seyfettin
B) Anton Çehov’dan - Sabahattin Ali
A) Yeni Hayat C) Franz Kafka’dan - Memduh Şevket Esendal
B) Benim Adım Kırmızı D) Guy De Mauppassant’dan - Sait Faik Abasıyanık
C) Kara Kitap E) Alphonse Daudet’den - Haldun Taner
(Kara Kitap, bazı eleştirmenlere göre Şeyh Galip’in Hüsnü ÖSYM
Aşk’ının günümüze uyarlanmış biçimidir. Cevap C) YUSUF ATILGAN (1922-1989)
ÂÂ Romanlarında psikolojik yabancılaşma ve
D) Cevdet Bey ve Oğulları
yalnızlık temasını başarıyla işlemiş ve mo-
E) Sessiz Ev dern Türk edebiyatının önde gelen ustaları
ÖSYM arasında yer almıştır.
ÂÂ Bilinç akışı, iç konuşma, leitmotiv ve geriye dönüş gibi mo-

SAİT FAİK ABASIYANIK (1906-1954) dern anlatım teknikleriyle ruhsal bakımdan sorunlu kişile-
Tandem Yayınları

rinin iç dünyasına ışık tutmuştur.

ÂÂ Edebiyatımızda, “Çehov tarzı” öykücülüğün
temsilcilerindendir.
ÂÂ Öykülerini yapmacıklıktan ve sanat kaygısın-
dan uzak bir dille yazmıştır.
ÂÂ İşitilmemiş, okunmamış sözler, yadırganan bir üslupla, ko-
nu sayılamayacak kadar aykırı karşılanan konuları öyküle-
rine taşımıştır.
ÂÂ İlk romanı Aylak Adam’da bohem bir hayat yaşayan ve ger-
çek sevgiyi arayan C. adlı genci anlatmıştır.
ÂÂ Bu roman, öncelikle, Türk edebiyatında çağdaş bireyi olan-
ca trajedisiyle yansıtabilen ilk roman olarak öne çıkmıştır.
ÂÂ Yazar, Anayurt Oteli’nde ise iletişimsizlik, yaşamın anlam-
sızlığı, olayların rasyonel bir biçimde açıklanamayacağı,
davranışların nedeninin bilinemeyeceği tezini işlemiştir.

ÂÂ Burgazada, deniz, doğa, ihtiyarlar, boyacı çocuklar, balık- Eserleri:

çı kahveleri... onun öykülerinde sık sık rastlanan öğelerdir.
ÂÂ Lüzumsuz Adam, Mahalle Kahvesi, Havada Bulut gibi öy-
külerinde; esnaf, işsizler, aylaklar gibi dertli insanlara, top-
lumun acı çeken kesimlerine eğilmiştir.
ÂÂ Kumpanya ile öykülerine giren karakterler artmıştır:
ÂÂ gezgin tiyatro topluluğu, cambazhane çalışanları, emekli
miralay, Galata, Samatya, Yedikule’deki deri işçileri, mey-
haneler, sabahçı kahveleri, çımacılar, garsonlar...
ÂÂ Alemdağ’da Var Bir Yılan’la gerçeküstücülüğe yönelmiştir.
Öyküdeki konu ve olay akışını iyice ortadan kaldırmış, öy-
külemeyi ruhsal değişiklikler yoluyla yapmıştır.
Eserleri:
ÂÂ Semaver, Şahmerdan, Sarnıç, Havada Bulut, Son Kuşlar,
Alemdağ’da Var Bir Yılan, Lüzumsuz Adam, Mahalle Kah-
ÂÂ Aylak Adam, Anayurt Oteli, Canistan: Roman
ÂÂ Bodur Minareden Öte: Öykü
9. ÇÖZÜMLÜ SORU
Gerek anlatım biçimi gerek çizdiği tipler gerekse romana ta-
şıdığı konular yönünden ele alındığında ---- Aylak Adam adlı
romanıyla, Tanpınar romanının, özellikle de Huzur ve ---- ro-
manlarının başlattığı, alışılagelmiş modern roman yazma an-
layışının dışına çıkanların başında gelir.
Bu parçada boş bırakılan yerlere aşağıdakilerin hangisin-
de verilenler sırasıyla getirilmelidir?
A) Adalet Ağaoğlu – Mahur Beste
B) Tarık Buğra – Ölmeye Yatmak
C) Yusuf Atılgan – Saatleri Ayarlama Enstitüsü

vesi, Tüneldeki Çocuk, Kumpanya, Havuz Başı: Öykü (Aylak Adam -Yusuf Atılgan, Saatleri Ayarlama Enstitüsü-
Ahmet Hamdi Tanpınar. Cevap C)
ÂÂ Medar-ı Maişet Motoru, Kayıp Aranıyor: Roman
D) Attila İlhan – Kılavuz
ÂÂ Şimdi Sevişme Vakti: Şiir
E) Bilge Karasu – Sırtlan Payı
ÂÂ Açık Hava Oteli: Röportaj, makale ÖSYM
6 Edebiyat
 Modernizmi ve Postmodernizmi Esas Alan Eserler FASİKÜL 21
HALDUN TANER (1915-1986) BİLGE KARASU (1930-1995)
ÂÂ Öykülerinde olayları değil, yaşamdaki ke- ÂÂ Postmodern romanın Türkiye’deki önemli isimleri arasın-
sitleri ele alan yazar Sait Faik’ten etkilen- da değerlendirilmektedir.
miştir. ÂÂ Eserlerinde bireyin sorunlarına ağırlık vermiş, onun gün-
ÂÂ Gücünü gözlem, mizah ve yergiden alan lük hayatındaki açmazlarını işlemiştir.
sanatçı; büyük şehrin düzensiz ve çelişkilerle dolu yapısı- ÂÂ Sevgi, dostluk, yalnızlık, tutku, inanç-inançsızlık, korku ve
nı, görgüsüzlük ve bilgisizliğini yansıtan öyküleriyle tanın- ölüm gibi kavramları imgesel bir dille anlatmıştır.
mıştır. ÂÂ İnsanla insanüstüyü, olağanla olağanüstüyü yapaylığa düş-
ÂÂ 1960 sonrası tiyatro alanında “ulusal bir sahne”nin oluştu-
meden, metnin doğal akışı, içinde vermiştir.
rulması yönünde çalışmıştır.
Eserleri:
ÂÂ Şişhane’de bir kazaya sebep olan, belediyeye ait bir atın
ÂÂ Gece, Kılavuz: Roman
gözünden, olay mahallinde bulunan ve kazaya karışan in-
ÂÂ Troya’da Ölüm Vardı, Uzun Sürmüş Bir Günün Akşamı, Göç-
sanlar ve bu insanların hayatlarını anlattığı öyküsü Şişha-
müş Kediler Bahçesi: Öykü
ne’ye Yağmur Yağıyordu ilginç anlatımıyla edebiyatımızda
ÂÂ Ne Kitapsız Ne Kedisiz, Narla İncire Gazel: Deneme
önemli bir yere sahiptir.
ÂÂ Ülkemizin yanı sıra Almanya, İngiltere gibi ülkelerde de oy-
nanan ve tiyatromuzda ilk epik tiyatro örneği olan Keşanlı

BAŞKA YERDE YOK

Ali Destanı’ndan sonra yazdığı Gözlerimi Kaparım Vazifemi Nehir Roman (Irmak Roman)
ÂÂ Bir kişinin, bir ailenin ya da bir topluluğun, be-
Yaparım, Zilli Zarife gibi oyunlarında epik tiyatro teknikleriy-
lirli bir zaman dilimi içindeki yaşayış dönemle-
le geleneksel tiyatro ögelerini başarıyla kaynaştırmıştır. rini ciltler halinde anlatan romanlardır.
Eserleri: Novella (Novel)
ÂÂ Yaşasın Demokrasi, Tuş, Şişhaneye Yağmur Yağıyordu, On ÂÂ Avrupa’da öykü ve romanın gelişimini etkile-
yen, gerçekçi ve yergili bir anlatımla yazılmış
İkiye Bir Var, Konçinalar, Kızıl Saçlı Amazon, Sancho’nun
sağlam yapılı kısa anlatıdır.
Sabah Yürüyüşü: Öykü ÂÂ Novella terimi bazen, öyküden uzun ama ro-
ÂÂ Keşanlı Ali Destanı, Lütfen Dokunmayınız, Günün Adamı, mandan kısa bir anlatı türü olan “kısa roman”
Fazilet Eczanesi, Sersem Kocanın Kurnaz Karısı, Gözlerimi ya da “uzun öykü”yü belirtmek için kullanılır.
Kaparım Vazifemi Yaparım, Vatan Kurtaran Şaban, Astronot
Tandem Yayınları

Niyazi, Zilli Zarife, Eşeğin Gölgesi, Huzur Çıkmazı: Oyun NEZİHE MERİÇ (1925-2009)
ÂÂ Devekuşuna Mektuplar: Düzyazı ÂÂ Türk edebiyatının önemli kadın yazarlarındandır.
10. ÇÖZÜMLÜ SORU ÂÂ 1970’li yıllardaki siyasî savrulmaları öyküleştirmiş, kadın ve
Gazetelerde fıkra, başyazı, söyleşiler yazdı. Öykü ve oyun ya- çocuk sorunlarına eğilmiştir.
zarı olarak tanındı. İlk oyunlarından sonra epik tiyatro örneği ÂÂ Toplumsal yaşamda kendi iç yalnızlığını sürdüren genç kız
olarak Keşanlı Ali Destanı’nı yazdı. Güncel olayları konu alan ve kadınları anlatmadaki başarısı ve yapıtlarının şiirli anla-
eleştirel oyunlarını seyirciye sunabilmek için kabare tiyatrosu- tımı ile ön plana çıkmıştır.
nun kuruluşuna öncülük etti. Eserleri:
ÂÂ Korsan Çıkmazı, Boşlukta Mavi: Roman
Bu parçada sözü edilen yazar aşağıdakilerden hangisidir?
ÂÂ Boz bulanık, Topal Koşma, Menekşeli Bilinç, Duman altı,
A) Haldun Taner (Keşanlı Ali Destanı-Cevap A) Bir Kara Derin Kuyu, Yandırma: Öykü
B) Recep Bilginer
C) Necati Cumalı ADALET AĞAOĞLU (1929-2020)
D) Refik Erduran ÂÂ Yapıtlarında toplumun çalkantılı dönemlerini ve bu
E) Turan Oflazoğlu ÂÂ dönemlerin bireyler üzerindeki etkilerini irdelemiştir.
ÖSYM ÂÂ İlginç konularının yanı sıra yapıtlarının biçimsel yetkinliğiy-
VÜS’AT ORHAN BENER (1922-2005) le, özellikle ayrıntıları değerlendirişiyle, geriye
ÂÂ Edebiyatımızda daha çok, öz yaşam öyküsel nitelik taşı- ÂÂ dönüşler, iç monologlar gibi değişik tekniklerden yararlan-
yan öyküleriyle tanınmıştır. madaki başarısıyla dikkat çekmiştir.
ÂÂ Yapıtlarında gündelik olaylarla bilinçaltında birikmiş yaşam ÂÂ Ölmeye Yatmak, Bir Düğün Gecesi ve Hayır adlı eserlerini
parçalarını birleştirmiştir. yazmış ve bunlardan Dar Zamanlar Üçlemesi adıyla nehir
ÂÂ Eserlerinde ölüm temasını öne çıkarmıştır. roman oluşturmuştur.
ÂÂ Ihlamur Ağacı oyunu ile Türk Dil Kurumu Tiyatro Armağanı’nı, Eserleri:
İpin Ucu oyunuyla Abdi İpekçi Armağanı’nı kazanmıştır. ÂÂ Ölmeye Yatmak, Fikrimin İnce Gülü, Bir Düğün Gecesi, Ha-
Eserleri: yır, Ruh Üşümesi, Yaz sonu, Romantik Bir Viyana Yazı: Ro-
ÂÂ Buzul Çağının Virüsü, Bay Muannit Sahtegi’nin Notları: Ro- man
man ÂÂ Yüksek Gerilim, Sessizliğin İlk Sesi, Hadi Gidelim, Hayatı
ÂÂ Dost, Yaşamasız, Siyah-Beyaz, Mızıkalı Yürüyüş, Kara Tren, Savunma Biçimleri: Öykü
Kapan: Öykü ÂÂ Evcilik Oyunu, Çatıdaki Çatlak, Sınırlarda, Tombala, Üç Oyun:
ÂÂ Ihlamur Ağacı, İpin Ucu: Oyun Bir Kahramanın Ölümü, Çıkış, Kozalar; Çok Uzak-Fazla Ya-
kın: Oyun

Edebiyat 7
 Modernizmi ve Postmodernizmi Esas Alan Eserler
İNCİ ARAL (1944-...)
ÂÂ Eserlerinde bireyin içinde bulunduğu çevre ve toplumsal
koşullar tarafından belirlenen ruh hallerini; bunun sonraki
yaşamlara nasıl yansıdığını; kadın-erkek arasındaki uyuş-
mazlık ve algılama farklılıklarını anlatmıştır.
ÂÂ Yeşil (İlkin “Yeni Yalan Zamanlar” adıyla yayımlanmıştır),
Mor ve Safran Sarı adlı romanlarını Yeni Yalan Zamanlar
adlı bir üçleme ile nehir roman haline getirmiştir.
ÂÂ Yapıtlarında çoğunlukla modern ve zaman zaman da post-
modern anlatım tekniklerini kullanmıştır.
Eserleri:
ÂÂ Ölü Erkek Kuşlar, Hiç Bir Aşk Hiç Bir Ölüm, İçimden Kuşlar
Göçüyor, Yeşil, Mor, Safran Sarı, Sadakat: Roman
ÂÂ Ağda Zamanı, Kıran Resimleri, Uykusuzlar, Sevginin Eşsiz
Kışı, Gölgede Kırk Derece: Öykü
11. ÇÖZÜMLÜ SORU
Aşağıdakilerin hangisinde bir bilgi yanlışı vardır?
A) Bilge Karasu, Yeni Yalan Zamanlar’da büyük ölçüde ka-
dın sorunlarını somutlayıcı bir tutumla yansıtmaya çalış-
mıştır. (Yeni Yalan Zamanlar İnci Aral’a aittir.)
B) Romanlarında bilinç akışı, iç monolog gibi yeni anlatım
teknikleriyle kendine özgü bir yol bulan Adalet Ağaoğ-
lu’nun ilk romanı, Ölmeye Yatmak’tır.
C) Oğuz Atay’ın Tutunamayanlar romanı, ele aldığı konu, ko-
nuyu işleyiş tarzı ve kullanılan yeni anlatım teknikleri ba-
kımından dikkate değer nitelikler taşır.
D) Yusuf Atılgan’ın Anayurt Oteli adlı romanı, aynı otelde
kâtiplik yapan Zebercet adlı kahramanın ruhsal dünyası-
Tandem Yayınları
nın açığa çıkarılması üzerinde şekillenir.
E) Toplumcu gerçekçi tutumla bireyin iç dünyasına kapanı-
şını birlikte anlatan Haldun Taner, Şişhaneye Yağmur Ya-
ğıyordu, On İkiye Bir Var adlı kitapları ile ödül almıştır.
ÖSYM
RASİM ÖZDENÖREN (1940-...)
ÂÂ Eserlerinde, değerlerinden koparılmış ve modern kentle-
rin varoşlarında bireyin acılarını, yalnızlıklarını gündeme
getirerek yanlışa yönlendirilmiş ülke insanının yaşadığı kül-
tür şokunu kuşatıcı ve derinlemesine bir yaklaşımla yansıt-
mıştır.
ÂÂ Denize Açılan Kapı adlı yapıtıyla Türkiye Yazarlar Birliği Yı-
lın Hikâyecisi Ödülü’ne layık görülmüştür.
Eserleri:
ÂÂ Hastalar ve Işıklar, Çözülme, Çok Sesli Bir Ölüm, Çarpılmış-
lar, Denize Açılan Kapı: Öykü
ÂÂ Gül Yetiştiren Adam: Roman
12. ÇÖZÜMLÜ SORU
1960’lı yıllardan sonra İslami söylem, taklit düzeyindeki Batı-
lılaşma ile geleneksel hayatın ve bu hayata özgü değerler
manzumesinin karşı karşıya getirilmesi şeklinde dikkati çeker.
Çok Sesli Bir Ölüm, Çözülme adlı öykü kitapları olan ----, bu
hareketin öncü adlarından biridir.
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi
getirilmelidir?
A) Tarık Buğra
B) Rasim Özdenören (Çok Sesli Bir Ölüm, Çözülme-Rasim
Özdenören. Cevap B)
C) Mustafa Kutlu
D) Samiha Ayverdi
E) Adalet Ağaoğlu
ÖSYM
8 Edebiyat
FASİKÜL 21
FERİT EDGÜ (1936-...)
ÂÂ Yazılarında edebiyatın konumu, yazarın özgün koşulları ve
nitelikleri üzerine düşünceleriyle dikkat çekmiştir.
ÂÂ Romanlarında “niçin” sorusundan çok “nasıl” sorusu
ÂÂ üzerinde durmuştur.
ÂÂ Çevresiyle uyum sağlayamayan bireyin sorunlarına eğil-
miştir.
ÂÂ Plastik sanatlar alanındaki deneme, eleştiri ve tartışmala-
rıyla dikkat çekmiştir.
ÂÂ 1980 yılından itibaren küçürek öykü yazmaya başlayan Ferit
Edgü, Öç adlı bu türdeki öyküsüyle oldukça ilgi görmüştür.
Eserleri:
ÂÂ Kaçkınlar, Bozgun, Av, Bir Gemide, Çığlık: Öykü
ÂÂ Kimse, O, Eylülün Gölgesinde Bir Yazdı: Roman
ÂÂ Ders Notları, Yazmak Eylemi, Binbir Gece: Deneme
FÜRUZAN (1935-...)
ÂÂ Yeni yaşama koşullarından bunalan, yurt özlemi çeken
göçmenlerin, yoksulluk içinde yaşama savaşı veren, tek
silahları sevgi olan yalnız kalmış kadınların, çocukların
dramlarına sevecen bir bakışla eğilmiştir.
ÂÂ Almanya incelemelerinden sonra göçmen ve gurbetçi işçi
sorunları üzerinde durmuştur.
ÂÂ 12 Mart dönemini anlattığı ilk romanı 47’liler ile Türk Dil Ku-
rumu Roman Ödülü’nü; bütün umudu parasız yatılı oku-
mak olan bir kızı ve buna izin vermeyen üvey bir babayı
anlattığı ilk öykü kitabı Parasız Yatılı ile Sait Faik Hikaye
Ödülü’nü kazanmıştır.
Eserleri:
ÂÂ 47’liler, Berlin’in Nar Çiçeği: Roman
ÂÂ Parasız Yatılı, Su Ustası Miraç, Kuşatma, Benim Sinemala-
rım, Gecenin Öteki Yüzü, Gül Mevsimidir, Sevda Dolu Bir
Yaz: Öykü
ÂÂ Lodoslar Kenti: Şiir
ÂÂ Yeni Konuklar, Ev Sahipleri, İşte Bizim Rumeli: Gezi-röportaj
OKTAY AKBAL (1923-2015)
ÂÂ Yazın çevrelerinde geniş yankı uyandıran Önce Ekmekler
Bozuldu adlı ilk kitabını, Aşksız İnsanlar izlemiştir.
ÂÂ Yapıtlarında, sıradan insanların hayatını, dramını, gelenek
ve görenekler karşısındaki tutumlarını, sosyal ve ekonomik
sebeplerden dolayı düştükleri ümitsizlikleri dile getirmiştir.
ÂÂ Öyküleri, ince duygulu, aydın bir orta sınıf insanının top-
lum törelerine uymazlık ve bireysel ümitsizliklerini belirten;
bu yönüyle birinci ve üçüncü kişilerin iç monologları görü-
nümündedir.
Eserleri:
ÂÂ Önce Ekmekler Bozuldu, Aşksız İnsanlar, Bizans Definesi,
Bulutun Rengi, Yalnızlık Bana Yasak, Lunapark, Ey Gece
Kapını Üstüme Kapat: Öykü
ÂÂ Garipler Sokağı, Suçumuz İnsan Olmak, İnsan Bir Orman-
dır, Düş Ekmeği: Roman
ÂÂ Şair Dostlarım, Yazmak Yaşamak, Senin Adın Aşk, Temmuz
Serçesi, Vatan Mahzun Ben Mahzun, Atatürkçülük Savaşı,
Atatürk Bir Gün Gelecek, Yaşayıp Görmek, Susmak mı Ko-
nuşmak mı, Şairlere Ölüm Yok: Anı-deneme-eleştiri
 Modernizmi ve Postmodernizmi Esas Alan Eserler
TARIK DURSUN K. (1931-2015)
ÂÂ Ege Bölgesi’ndeki sıradan insanların, dar gelirli memurla-
rın yaşamını anlatmıştır.
ÂÂ Yapıtlarında ince alay ve folklorik ögelerden yararlanarak
canlı bir anlatım kullanmıştır.
ÂÂ Bazı öykülerinde halk öykülerinden ve masallarından
ÂÂ seçtiği konuları hikaye formu içinde başarıyla anlatmıştır.
ÂÂ Kopuk Takımı romanında hayattan, aşktan ve sevgiden ko-
puk, yaşama tutunmaya çalışan kişileri ele almıştır.
Eserleri:
ÂÂ Hasangiller, Vezir Düşü, Güzel Avrat Otu, Sevmek Diye Bir
şey, Yabanın Adamları, 36 Kısım Tekmili Birden, Bağrıyanık
Ömer ile Güzel Zeynep, Bahriyeli Çocuk, İmbatla Dol Kal-
bim: Öykü
ÂÂ Rıza Bey Aile Evi, İnsan Kurdu, Sabah Olmasın, Denizin Ka-
nı, Kopuk Takımı, Gün Döndü, Kayabaşı Uygarlığı’nın Yükse-
lişi ve Birdenbire Çöküşü, Alçaktan Uçar Güvercin: Roman
HASAN ALİ TOPTAŞ (1958-…)
ÂÂ Postmodernizmin etkisiyle iç içe geçmiş zamanların, düş-
le gerçeğin birbirine karıştığı çok katmanlı roman ve öykü-
ler yazmıştır.
ÂÂ Yalın ve sürükleyici bir anlatımı vardır.
ÂÂ İmgelere önem vermiş, az sözle çok şey anlatmayı benim-
semiştir.
ÂÂ Seçtiği kelimeler ile kurduğu cümlelerde ritme ya da sese
önem vermesinden dolayı “roman yazan şair” olarak isim-
Tandem Yayınları
lendirilmiştir.
Eserleri:
ÂÂ Sonsuzluğa Nokta, Gölgesizler, Kayıp Hayaller Kitabı Bin
Hüzünlü Haz, Uykuların Doğusu, Heba, Kuşlar Yasına Gi-
der: Roman
ÂÂ Bir Gülüşün Kimliği, Yoklar Fısıltısı, Ölü Zaman Gezginleri,
Geçmiş Şimdi Gelecek: Öykü
İHSAN OKTAY ANAR (1960 -...)
ÂÂ Postmodern tekniklerle ve masalsı bir anlatımla yazdığı ta-
rihi romanlarıyla fantastik romanın önemli isimlerinden ol-
muştur.
ÂÂ Her romanında ele aldığı konuya uygun bir dil kullanmış,
Osmanlıca ve Arapça sözcüklere çokça yer vererek son
derece zengin bir dil oluşturmuştur.
ÂÂ Büyük bir bulmacayı andıran romanlarında ipuçlarını yapı-
tın her yerine serpiştirmiştir.
Eserleri:
ÂÂ Puslu Kıtalar Atlası, Kitab’ül Hiyel, Efrâsiyâb’ın Hikâyeleri,
Amat, Suskunlar, Yedinci Gün: Roman
NEDİM GÜRSEL (1951 -...)
ÂÂ Öykü ve romanlarında genç kuşak aydınlarının değişen
toplumsal koşullardaki yaşantılarını, bireyin yabancılaşma-
sını; acımasız ve anlayışsız dış dünya ile ilişkilerini, Osman-
lı tarihiyle ilgili konuları anlatmıştır.
ÂÂ Çağdaş sanat ve edebiyat akımlarının çeşitli sorunlarını; ya-
şantılarından ve gözlemlerinden edindiği geniş bir kültür bi-
rikiminin süzgecinden geçirerek yapıtlarına aktarmıştır.
ÂÂ Boğazkesen adlı romanında Fatih Sultan Mehmet Döne-
mi’ni ve Fatih’in özel yaşamını anlatırken aynı zamanda ya-
zar kendi aşk serüvenini de katarak bir üst kurmaca oluş-
turmuştur.
Edebiyat
FASİKÜL 21
Eserleri:
ÂÂ Kadınlar Kitabı, Uzun Sürmüş Bir Yaz, Sevgilim İstanbul,
Saklambaç, Sorguda, Son Tramvay, Öğleden Sonra Aşk,
Cicipapa: Öykü
ÂÂ Resimli Dünya, İlk Kadın, İzler ve Gölgeler, Allah’ın Kızları,
Boğazkesen: Roman
ÂÂ Yerel Kültürlerden Evrensele, Paris Yazıları, Paris Kitabı: De-
neme
ÂÂ Yüzyıl Biterken: Röportaj
ÂÂ Uzun Bir Ayrılık İçin Kırk Kısa Şiir: Şiir
PINAR KÜR (1943 - ...)
ÂÂ Yazın dünyasına şiir ve tiyatroyla giren yazar, daha sonra
öykü ve romana ağırlık vermiştir.
ÂÂ Yapıtlarında kadına özel bir önem veren yazar, kadının top-
lumsal ve sosyal yönü kadar onun beklentilerini, duygu ve
ruh dünyasını da inceleyerek gözler önüne serer.
ÂÂ Bir Cinayetin Romanı, Ölümün Vazgeçilmez Çekiciliği, So-
nuncu Sonbahar gibi romanlarını üst kurmaca, bilinç akı-
şı, iç monolog gibi teknikler kullanarak postmodern anla-
yışta kaleme almıştır.
Eserleri:
ÂÂ Yarın Yarın, Küçük Oyuncu, Asılacak Kadın, Bitmeyen Aşk,
Bir Cinayet Romanı, Sonuncu Sonbahar, Cinayet Fakültesi:
Roman
ÂÂ Bir Deli Ağaç, Akışı Olmayan Sular, Hayalet Hikâyeleri: Öykü
BUKET UZUNER (1955 -...)
ÂÂ Yabancı yazarlardan etkilenen ve yapıtlarında çokça alın-
tılar yapan sanatçı, tarihsel konulardan sosyal konulara ka-
dar pek çok konuyu ele almıştır.
ÂÂ Kuzey Afrika, Kuzey Amerika ve Avrupa’da uzun yıllar ge-
çiren sanatçı bu izlenimlerini ilgi çekici bir anlatımla eser-
lerine yansıtmıştır.
ÂÂ İlk romanı İki Yeşil Su Samuru, Anneleri, Babaları, Sevgili-
ler ve Diğerleri adlı yapıtında bir kadının fantastik yaşamı-
nı anlatmıştır. Romanın başkahramanı kendi yaşamını an-
latan dosyayı yazara verir ve yazar hem başka bir konuyu
hem de bu kişinin yaşamını ele alır.
ÂÂ Kurgu içinde kurgu barındıran roman postmodernist bir
anlayışla yazılmıştır.
Eserleri:
ÂÂ İki Yeşil Susamuru Anneleri-Babaları-Sevgilileri ve Diğerle-
ri, Balık İzlerinin Sesi, Kumral Ada Mavi Tuna, Uzun Beyaz
Bulut - Gelibolu, İstanbullular, Su-Uyumsuz Defne Kaman’ın
Maceraları: Roman
ÂÂ Benim Adım Mayıs, Ayın En Çıplak Günü, Güneş Yiyen Çin-
gene, Karayel Hüznü, Şairler Şehri, Şiirin Kız kardeşi, Yol-
da: Öykü
NAZLI ERAY (1945 -... )
ÂÂ Fantastik gerçekçi romanlarıyla adından söz ettirmiştir.
ÂÂ Masala özgü motifler ve farklı yazınsal türlere ait nitelikler-
le örgülenen yapıtlarında sağlam bir kurgu ve okuru yapı-
ta bağlayan bir anlatım vardır.
ÂÂ Düşle gerçeğin, yaşananla tasarlananın iç içe örüldüğü öy-
kü ve romanları zengin bir düş gücünün ürünüdür.
9
 Modernizmi ve Postmodernizmi Esas Alan Eserler
Eserleri:
ÂÂ Pasifik Günleri, Orphee, Yıldızlar Mektup Yazar, Arzu Sa-
pağında İnecek Var, Ay Falcısı, İmparator Çay Bahçesi,
Uyku İstasyonu, Deniz Kenarında Pazartesi, Örümceğin
Kitabı, Aşık Papağan Barı, Ay ışığı Sofrası, Aşkı Giyinen
Adam, Sis Kelebekleri: Roman
ÂÂ Ah Bayım Ah, Geceyi Tanıdım, Kız Öpme Kuyruğu, Hazır
Dünya, Eski Gece Parçaları, Yoldan Geçen Öyküler, Aşk
Artık Burada Oturmuyor, Kuş Kafesindeki Tenor, El yaz-
ması Rüyalar, Beyoğlu’nda Gezersin: Öykü
ÂÂ Düş İşleri Bülteni: Deneme
LATİFE TEKİN (1957 -...)
ÂÂ Büyülü gerçekçi anlatım tarzıyla ön plana çıkmıştır.
ÂÂ Romanlarında bir bütünlük yoktur, aynı roman içinde bir-
den fazla anlatıcı ve bakış açısına yer vererek postmodern
roman özelliklerini kullanmıştır.
ÂÂ Yapıtlarında köyden kente göçün yol açtığı yoksulluğu, ke-
nar mahallelerdeki yaşamı, masalsı bir dille ve semboller-
le anlatmıştır.
Eserleri:
ÂÂ Sevgili Arsız Ölüm, Berci Kristin Çöp Masalları, Gece Ders-
leri, Buzdan Kılıçlar, Aşk İşaretleri, Ormanda Ölüm Yok-
muş, Unutma Bahçesi, Muinar, Rüyalar ve Uyanışlar Def-
teri: Roman
Tandem Yayınları
ÂÂ Bir Yudum Sevgi: Senaryo Gümüşlük Akademisi: Anı
ÂÂ Sevgili Arsız Ölüm (Özet)
ÂÂ Roman, iki bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde, Aktaş ai-
lesinin, sonradan adı Akçalı olarak değiştirilen Alacüvek
köyünde, kente göç etmeden önceki yaşamları anlatılmak-
tadır.
ÂÂ Eser, roman karakterleri Huvat (baba), Atiye (anne) ve ço-
cukları Nuğber, Halit, Seyit, Dirmit ve Mahmut vasıtasıyla
Anadolu köy halkının gelenek, görenek ve batıl inançlarla
örülü dünya algısını fantastik unsurları kullanarak açıkla-
maktadır.
13. ÖĞRETEN SORU
Yazar, 1980 sonrası Türk edebiyatının yenilikçi isimlerinden
biridir. İlk dönem eserlerinde köy gerçekliğini, köyden kente
göçü, çarpık kent ilişkilerini, bu çarpıklığın meydana getirdiği
yabancılaşmayı; yabancılaşan bireylerin içsel yolculuklarını
ve onların yoksul hayatlarını işledi. Daha önceleri toplumcu
gerçekçi bir bakış açısıyla işlenen bu konuları gerçeküstücü
bir yaklaşımla ele aldı. Sevgili Arsız Ölüm, Berci Kristin Çöp
Masalları, Gece Dersleri, Âşk İşaretleri, Unutma Bahçesi adlı
romanlarında hayatın gerçeklerini gözleme dayalı bir anlayışla
halk ürünlerinin anlatım tarzlarından yararlanarak aktardı.
Bu parçada sözü edilen yazar aşağıdakilerden hangisidir?
A) Leylâ Erbil B) Sevgi Soysal
C) Latife Tekin D) Nazlı Eray
E) Pınar Kür
2019 AYT
10
FASİKÜL 21
CUMHURİYET DÖNEMİ’NDE BAĞIMSIZ
SANATÇILAR VE ÖNE ÇIKAN DİĞER YAZARLAR
FATMA ALİYE
ÂÂ Türk edebiyatının ilk kadın romancısı olarak bilinen sanat-
çı, 1892 yılında Muhadarat adlı ilk romanını kendi adıyla
yayımlamıştır. Udi, Ref’et, Enin, Levayih-i Hayat diğer eser-
leridir.
KERİME NADİR
ÂÂ Romanlarının çoğu filme çekilmiş, ilk romanı Hıçkırık’ın ar-
dından Funda, Seven Ne Yapmaz, Samanyolu, Sonbahar,
Aşka Tövbe, Aşk Fısıltıları gibi romanlarıyla geniş bir okur
kitlesinin beğenisini kazanmıştır.
PERİDE CELÂL
ÂÂ Popüler kadın romancılarımızdandır. Türk edebiyatında
postmodern romanın yaygınlaştığı dönemde kaleme aldı-
ğı Kurtlar romanıyla ses getirmiş, bu roman çeşitli eleştir-
menler tarafından başyapıt olarak kabul edilmiştir. Sönen
Alev, Üç Kadının Romanı, Evli Bir Kadının Günlüğünden di-
ğer romanlarıdır.
GÜLTEN DAYIOĞLU
ÂÂ Çocuk kitaplarıyla adını duyuran yazar edebiyatımızın en
önemli çocuk edebiyatı yazarlarından biridir. Fadiş, Dört
Kardeştiler, Suna’nın Serçeleri önemli yapıtlarıdır.
MUAZZEZ TAHSİN BERKANT
ÂÂ Cumhuriyet devri popüler romancılarındandır. Yapıtları özel-
likle kadınlar ve genç kızlar arasında çok okunmuş, bazı-
ları filme alınmıştır. Sevgim ve Istırabım, Bu Kalp Duracak,
Dinmez Ağrı, Sus Uyanmasın yapıtlarından bazılarıdır.
MÜKERREM KÂMİL SU
ÂÂ Popüler kadın romancılarımızdandır.
ÂÂ Eserlerinde çeşitli çevrelerden kadın ve erkek kahraman-
ları canlandırmıştır.
ÂÂ Sen ve Ben, Aşk Fırtınası, Bahar Çiçeği, Sonsuz Gece, Kez-
ban, Muallâ, Bir Genç Kızın Romanı, yapıtlarından bazıla-
rıdır.
İPEK ONGUN
ÂÂ Yazdığı çocuk ve gençlik romanlarıyla adını duyurmuştur.
Mektup Arkadaşları, Kamp Arkadaşları, Yaş 17, Afacanlar
Çetesi, Bir Genç Kızın Gizli Defteri, Bir Pırıltıdır Yaşamak,
Bu Hayat Sizin, Lütfen Beni Anla, Arkadaşlar Arasında önem-
li yapıtlarıdır
NAHİT SIRRI ÖRİK
ÂÂ Eserlerinde bildiği İstanbul’u, isteklerine kavuşamayan üz-
gün insanları ve çoğunlukla aile çevresinde geçen olayla-
rı ele almıştır.
ÂÂ Sultan Hamit Düşerken adlı romanında zayıf erkeklerin güç-
lü kadınların gölgesinde kalmasını ve o dönemki sosyal
yapıyı ele almıştır. Kıskanmak, Yıldız Olmak Kolay mı?, Ter-
sine Giden Yol diğer eserleridir.
ŞEVKET BULUT
ÂÂ Öykülerinde Anadolu insanının çilesini, acısını ve yok-
sunluklar içerisinde yaşadığı hayatı her türlü politik dü-
şünceden uzak, milliyetçi bir bakış açısıyla dile getirmiştir.
Alkarısı, Sarı Arabalar, Dilek Çınarı, Kefensiz Ölüler,Sınırda-
ki Tarla, Yıkık Minare, Dolunay öykü türündeki eserleridir.
NURSEL DURUEL
ÂÂ İlk yapıtı Geyikler, Annem ve Almanya adlı öykü kitabıyla
birçok ödül kazanmış ve geniş kitlelerin dikkatini çekmiş-
tir. Yazılı Kaya, Burgaç diğer öykü kitaplarıdır.
Edebiyat
 Modernizmi ve Postmodernizmi Esas Alan Eserler
TOMRİS UYAR
ÂÂ Kristin adlı ilk öyküsü 1965’te Türk Dili dergisinde yayım-
lanmıştır. İpek ve Bakır, Ödeşmeler, Dizboyu Papatyalar, Yü-
rekte Bukağı, Yaz Düşleri/Düş Kışları, Gecegezen Kızlar,
Rus Ruleti-Dön Geri Bak diğer öykü kitaplarıdır.
LEYLÂ ERBİL
ÂÂ Hallaç, Gecede, Eski Sevgili adlı yapıtlarında topladığı öy-
külerinde kısıtlı toplum düzenine başkaldırıcı bir yaklaşım
benimsemiştir. Karanlığın Günü romanında 68 kuşağını an-
latırken mektup türünde yazdığı Mektup Âşıkları romanın-
da saf bir aşkı işlemiştir.
SEVGİ SOYSAL
ÂÂ En önemli romanı Şafak’ta 12 Mart döneminin olaylarını ele
almıştır. Yürümek, Yenişehir’de Bir Öğle Vakti, Şafak, Hoş
Geldin Ölüm roman türünde;Tutkulu Perçem, Tante Rosa,
Barış Adlı Çocuk öykü türünde eserleridir.
OYA BAYDAR
ÂÂ Elveda Alyoşa ile Sait Faik Öykü ödülü’nü, Sıcak Külleri Kal-
dı adlı yapıtıyla Orhan Kemal Roman Armağanı’nı, Kedi
Mektupları’yla da Yunus Nadi Roman Ödülü’nü almıştır.
ERENDİZ ATASÜ:
ÂÂ Dağın Öteki Yüzü adlı yapıtıyla Orhan Kemal Roman Arma-
ğanı’nı, Taş Üstüne Gül Oyması adlı yapıtıyla Yunus Nadi
Öykü Ödülü’nü almıştır.
TEZER ÖZLÜ
ÂÂ İlk romanı Çocukluğun Soğuk Geceleri’nde bireyin farklılı-
ğını ve uyumsuzluğunu son derece sarsıcı ve incelikli bir
Tandem Yayınları
biçimde işlemiştir.
ÂÂ Yaşamın Ucuna Yolculuk romanında yalnızlık, acı çekme, var
oluş, sonsuzluk ve ölüm kaygısı gibi temaları irdelemiştir.
MEHMET EROĞLU
ÂÂ Üretken bir yazardır.
ÂÂ Issızlığın Ortasında, Geç Kalmış Bir Ölü, Yarım Kalan Yürü-
yüş, Adını Unutan Adam, Yürek Sürgünü, Yüz:1981, Zama-
nın Manzarası önemli eserleridir.
VEDAT TÜRKALİ
ÂÂ Bir Gün Tek Başına, Mavi Karanlık, Yeşilçam Dedikleri Tür-
kiye, Tek Kişilik Ölüm, Kayıp Romanlar tanınmış eserleridir.
AYLA KUTLU
ÂÂ Bir Göçmen Kuştu O adlı kitabıyla 1986 Madaralı Roman
Ödülü’nü, Hoşça kal Umut romanıyla 1988 Rüştü Koray
Ödülü’nü, Sen de Gitme Triyandafilis ile 1991 Sait Faik Hikâ-
ye Armağanı ‘nı aldı. Mekruh Kadınlar Mezarlığı ile 1996
Yunus Nadi Öykü Ödülü’nü kazandı.
CELÂL SILAY
ÂÂ Çagdas şiirin önemli, ilginç bir sairidir.
ÂÂ Çöl Yolcuları, Dört Kapı, Lacivert Işıklar, Ebedi Renkler, Mıs-
ralar, Merhamet Şiirleri tanınmış yapıtlarıdır.
ELİF ŞAFAK
ÂÂ İlk romanı Pinhan’ı yayımlayan Elif Şafak, aldığı Mevlâna
ödülüyle roman türündeki yeteneğini kanıtlamıştır. Şehrin
Aynaları, Mahrem, Bit Palas, Araf, Baba ve Piç, Siyah Süt,
Aşk, İskender, Ustam ve Ben, Havva’nın Üç Kızı, On Daki-
ka Otuz Sekiz Saniye çok satan romanlarıdır.
AYŞE KULİN
ÂÂ Biyografik roman türünün edebiyatımızdaki en önemli
temsilcisi durumundadır. Biyografi biçiminde yazdığı ilk ro-
man olan Adı Aylin’de, bir Türk kızı olan Aylin’in fırtınalı ya-
şamı ve ABD ordusunda albaylığa kadar yükselişini ele alır.
Edebiyat
FASİKÜL 21
ÂÂ Bir Tatlı Huzur, Adı Aylin, Füreya, Hayat – Dürbünümde Kırk
Sene, Hüzün - Dürbünümden Kırk Sene, Türkân, Hayal
ÂÂ biyografik roman; Köprü, Nefes Nefese, Umut, Veda, Bir
Gün, Gece Sesleri, Bora’nın Kitabı, Dönüş, Gizli Anların Yol-
cusu Sevdalinka roman türünde eserleridir.
ÜMİT YAŞAR OĞUZCAN
ÂÂ Aşk şiirlerinin usta şairidir. Büyük oğlu Vedat’ın intiharın-
dan sonra ölüm temasına daha çok eğilmiştir. İnsanoğlu,
Deniz Musikisi, Dillere Destan, Aşkımızın Son Çarşambası,
Kör Ayna, Karanlığın Gözleri, Seninle Ölmek İstiyorum, Üs-
tüme Varma İstanbul, Sahibini Arayan Mektuplar, Sevenler
Ölmez, Hüzün Şarkıları, Bir Gün Anlarsın şiir türünde eser-
leridir.
MAHMUT YESARİ
ÂÂ Milli edebiyat çizgisinde yazdığı popüler romanlarla adını
duyurmuştur. Çulluk romanını yazmak için bir süre fabrika
işçiliği yapmıştır.
ÂÂ Ağırlıklı olarak aşk maceralarının anlatıldığı Çoban Yıldızı,
Tipi Dindi, Ak Saçlı Genç Kız, Bağrı Yanık Ömer, Kırlangıç-
lar, Su Sinekleri, Kalbimin Suçu gibi romanlarında kimlik
değiştiren bir toplumun hayatını karikatürize etmiştir.
FAHRİ CELALETTİN GÖKTULGA:
ÂÂ Ömer Seyfettin’den etkilenen yazar, II. Meşrutiyet’le baş-
layıp tek partili siyasal yaşamın sonuna kadar süren geçiş
döneminin öykücüsüdür. Talak-ı Selase, Kına Gecesi, El-
debir Mustafendi, Avurzavur Kahvesi, Salgın, Rüzgâr, Ça-
nakkale’deki Keloğlan öykü türünde eserleridir.
ERCÜMENT EKREM TALU:
ÂÂ Tanzimat sanatçısı Recaizade Mahmut Ekrem’in oğludur.
Sabir Efendi’nin Gelini, Kopuk, Asriler gibi romanlarında
Batılılığın yanlış anlaşılması ve kimsesiz çocukların yaşa-
dığı sorunlar gibi konuları işlemiştir.
SELAHATTİN ENİS:
ÂÂ Edebiyatımızın en önemli natüralist yazarlarındandır.
ÂÂ Zaniyeler adlı romanında, I. Dünya Savaşı sırasında İstan-
bul’undaki yozlaşmayı, haksız yollarla elde ettikleri para-
ları harcayan bürokratların yaşamlarını ele almıştır. Neri-
man, Sara, Cehennem Yolcuları, Orta Malı, Ayarı Bozuklar,
Endam Aynası, 8. Mahalle roman türünde diğer eserleridir.
ZEYYAT SELİMOĞLU
ÂÂ Koca Denizde İki Nokta adlı yapıtıyla TDK Hikâye Ödülü’nü
almıştır. Tutkunun Köşeleri adlı romanında sınıf atlama ve
zenginleşme idealini anlatmıştır.
SAFİYE EROL
ÂÂ Psikolojik tahlillerin ağırlıkta olduğu ve otobiyografik özel-
likler taşıyan Kadıköyü’nün Romanı ile adını duyurmuştur.
Ülker Fırtınası, Ciğerdelen roman türünde diğer eserleridir.
NAZAN BEKİROĞLU
ÂÂ Nun Masalları adlı hikâye kitabıyla tanınan akademisyen
yazar, metinlerini tasavvuf kültürü ve İslami motiflerle oluş-
turmuştur. İsimle Ateş Arasında, Lâ: Sonsuzluk Hecesi, Nar
Ağacı, Mücellâ roman türünde eserleridir.
İSKENDER PALA
ÂÂ Divan edebiyatı üzerine yaptığı çalışmalarla tanınmıştır. Kat-
re-i Matem, Şah ve Sultan, Od (Bir Yunus romanı), Efsane
Bir Barbaros Romanı, Mihmandar (Bir Eyüp Sultan Roma-
nı) dikkat çeken eserleridir.
MUSTAFA MİYASOĞLU
ÂÂ Dönemeç romanında, Anadolu insanının tarihî bir dönüm
noktasındaki tavırlarını, değişmeyen özelliklerini yansıt-
mıştır.
11
 Modernizmi ve Postmodernizmi Esas Alan Eserler FASİKÜL 21

Etkinlik 1
Modernizmi ve postmodernizmi esas alan eserlerin özellikleriyle ilgili aşağıdaki yargılardan
doğru olanların karşısına ‘’D’’ yanlış olanların karşısına ‘’Y’’ harfi koyunuz.

1. Eserlerde, sözcüklerin çağrışım gücünden yararlanılarak şiirsel bir dil kullanılır.

2. Toplumdaki değeler çatışması, bireyin bunalımları, yalnızlığı, karmaşık ruh hâli ve yerleşik
değerlere başkaldırı gibi konulara yer verilmiştir.

3. 1980’den sonra edebiyatımızda postmodernizm akımı etkili olmaya başlamıştır.

4. Modernist roman gizlerini hemen ele vermediğinden ve kapalı bir anlatıma sahip olduğundan
okurun “pasif” olmasını gerektirir.

5. Yazar, insan dışındaki dünyayı yalın biçimde yansıtmaktan kaçınır; geleneksel anlatımın dışına
çıkar, yer yer sembolik anlatımdan yararlanır.

Etkinlik 2
Aşağıda verilen eserleri, yazarlarıyla eşleştiriniz.

Tutunamayanlar NEZİHE MERİÇ

Kaçkınlar ORHAN PAMUK

Ölmeye Yatmak FERİT EDGÜ

Cevdet Bey ve Oğulları YUSUF ATILGAN

Aylak Adam HALDUN TANER

Lüzumsuz Adam VÜSAT ORHAN BENER

Ihlamur Ağacı ADALET AĞAOĞLU

Korsan Çıkmazı OĞUZ ATAY

Yaşasın Demokrasi SAİT FAİK ABASIYANIK

12 Edebiyat

1. Metinlerde yazarın yapıttan bağımsız olarak deneme,
fıkra, mektup gibi türleri metin içinde kullanmasına ----,
bir roman kişisinin zihninden geçen gelişigüzel izlenim-
leri, duygu ve düşünceleri kayda geçirmeyi amaçlayan
tekniğe ----, romanın değişik bölümlerinde, çeşitli neden-
lerle tekrarlanan ifadelere, sembollere ya da kalıplara ise
---- adı verilir.
Bu parçada boş bırakılan yerlere sırasıyla aşağıda-
kilerden hangisi getirilmelidir?
A) üstkurmaca - iç monolog - bilinç akışı
B) kolaj/montaj - bilinç akışı - leitmotiv
C) pastiş - leitmotiv - geriye dönüş
D) bilinç akışı - monolog - kolaj/montaj
E) leitmotiv - metinler arasılık - üstkurmaca
2. Aşağıdaki yapıtlardan hangisi türü bakımından öte-
kilerden farklıdır?
Tandem Yayınları
A) Pastırma Yazı
B) Parasız Yatılı
C) Korkuyu Beklerken A) Orhan Pamuk’un B) Pınar Kür’ün
D) Kayıp Aranıyor
E) Troya’da Ölüm Vardı
3. Aşağıdakilerin hangisinde bir bilgi yanlışı vardır?
A) Nazan Bekiroğlu’nun roman ve denemelerinin yanı
sıra yayımlanmış tek hikâye kitabı Nun Masalları adını
taşımaktadır.
B) Hallaç, Gecede ve Eski Sevgili adlı hikâye kitapları-
nın yazarı olan Leyla Erbil, yazın hayatına Uğraşsız
adlı hikâyesi ile girer.
C) Edebiyata şiirle başlayan sanatçılarımızdan olan Fe-
rit Edgü, ilk hikâyesini Yeni Ufuklar dergisinde ya-
yımlamış, 1979’da ise Bir Gemide ile Sait Faik Arma-
ğanı’nı kazanmıştır.
D) İlk hikâyeleri 1971’den itibaren Dost dergisinde ya-
yımlanmaya başlayan ve daha çok, romancılığı ile
ön plana çıkan Pınar Kür’ün, Bir Deli Ağaç ve Akışı
Olmayan Sular adlı hikâye kitapları vardır.
E) Nezihe Meriç’in, birbirinden bağımsız gibi görünen
ama bütüncül açıdan bakıldığında fantastik bir ro-
man izlenimi uyandıran Göçmüş Kediler Bahçesi adlı
yapıtı, imgesel anlatımın tüm özelliklerini bünyesinde
taşır.
Edebiyat
Pratik Test
4. Modern roman; diyalog ve hikâye etme yerine bilinç akı-
şını kullanır. Dolaşık ve karmaşık anlatım yöntemlerini
dener. Simgelere, mitolojiye, efsanelere, mistisizme, ni-
hilizme, fanteziye yönelir. --- -, bu türde başarılı yapıtlar
veren yazarlarımızdan biridir.
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden han-
gisi getirilemez?
A) Bilge Karasu B) Nezihe Meriç
C) Adalet Ağaoğlu D) Yusuf Atılgan
E) Ömer Seyfettin
5. Doğuya özgü metaforlardan yararlanarak düş ile gerçe-
ğin sınırlarını bulmaya çalışan ve varlık problemini sor-
gulayan Beyaz Kale ve konusunu Doğu Anadolu’nun sı-
nır kentlerinden biri olan Kars’ta geçen bir aşk öyküsün-
den alan Kar romanları, ---- yenilik arayışlarını sürdürdü-
ğünü göstermesi bakımından dikkate değer eserlerdir.
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden han-
gisi getirilmelidir?
C) Kemal Bilbaşar’ın D) Buket Uzuner’in
E) Adalet Ağaoğlu’nun
6. Romanın ana hikâyesini, arkadaşının intiharını araştıran
mühendis Turgut Özben’in arkadaşından kalan kayıp
metinleri arayışı ve sonunda onun gibi tutunamayanlar
safına katılışı oluşturmaktadır. Turgut’un intiharın ipuç-
larını bulmak amacıyla yaptığı araştırmalar, onu birbiriyle
zaman ve uzam bağlantısı bulunmayan değişik metin-
lere ve hiçbiri birbirini tanımayan Selim’in tutunamayan
arkadaşlarına ulaştırır. Metnin ana omurgasını da bu me-
tinleri ve kişileri arayış oluşturur. Arkadaşını araştırdıkça
Turgut’un uğradığı değişim ve sonunda “Selimlik”i be-
nimseyip kişilik bölünmesine uğrayarak ortadan kaybol-
masıdır anlatılan.
Aşağıdakilerden hangisi bu parçada sözü edilen ki-
tabın yazarına ait bir yapıt değildir?
A) Tehlikeli Oyunlar
B) Korkuyu Beklerken
C) Bir Bilim Adamının Romanı
D) Günlük
E) 47’liler
13
 Pratik Test
7. Aşağıdaki açıklamalardan hangisi ayraç içinde belir- 10. I. Postmodern kategoride romanlar yazmıştır.
tilen sanatçıyla ilgili değildir?
II. Epik tiyatro metinleri kaleme almıştır.

A) İlk öykü kitabı Cumartesi Yalnızlığı’nda sınırlı ilişkiler
içinde sıkışan insanları anlatır. (Selim İleri)
B) Son Kuşlar adlı öyküsünde, doğanın acımasız bir şe-
kilde tahrip edilmesini ele alır. (Sait Faik)
III. Yapıtlarında Doğu-Batı sorunsalını işler.
IV. Öykücülüğümüzde yeni bir çığır açmıştır.
V. 2006 Nobel Edebiyat Ödülü’nü kazanmıştır.

C) Otlakçı, Mendil Altında, Sahan Külbastısı, İhtiyar Çi- Yukarıda verilen yargıların hangileri Orhan Pamuk ile
lingir, Hava Parası, Kelepir öykülerinin toplandığı ki- ilgili olarak söylenemez?
taplardır. (Memduh Şevket Esendal)
A) I ve II  B) Yalnız I.  C) II ve IV
D) Bozbulanık, Topal Koşma, Menekşeli Bilinç, Duma-
naltı ve Bir Derin Karakuyu kitaplarında öykülerini bir   D) III ve V  E) IV ve V 
araya toplamıştır. (Nezihe Meriç)
E) Dost, Yaşamasız adlı iki öykü kitabıyla, öyküde bir
değişimin habercisi sayılmıştır. (Füruzan)
11. Aşağıdakilerin hangisinde verilen bilgi ayraç içinde-
ki sanatçıya ait değildir?

8. Aşağıdaki yapıtlardan hangisi karşısındaki sanatçı-

A) Kahramanları suçluluk kompleksi taşıyan, mutsuz,
ya ait değildir?
karamsar, genelde paranoyak ve şizofrenik kişiler-
dir. (Samet Ağaoğlu)
A) Bodur Minareden Öte - Yusuf Atılgan
B) Öykülerinde usta gözlemciliğiyle bir folklorcu gibi ya-
B) Safran Sarı - İnci Aral
şadığı çevrenin değerler dünyasına ışık tutmuştur.
C) Tehlikeli Oyunlar - Oğuz Atay
(Şevket Bulut)
D) Cevdet Bey ve Oğulları - Buket Uzuner
C) Düzyazılarındaki gerçekçi çizgisini şiirlerinde de sür-
Tandem Yayınları

E) Kayıp Hayaller Kitabı - Hasan Ali Toptaş düren sanatçının en önemli yapıtları Otlakçı ve Men-
dil Altında’dır. (Faik Baysal)
D) Hikâyelerinde kimliksizleşmeye ve değerlerden uzak-
9. Küçük bir Anadolu kasabasındaki Anayurt Oteli’nin yal- laşmaya çıkış noktası olarak dinî değerleri ve Ana-
nızlıktan kurtulamayan otel kâtibi Zebercet, birbirine ben-
dolu’yu gösterir. (Durali Yılmaz)
zeyen sıradan olaylar içinde iç dünyasındaki fırtınaları
E) Halk bilimiyle ilgilenerek, özel olarak masallar üze-
dizginlemeye çalışan biridir. Günün birinde, bir gece
rinde çalışan sanatçı, folklor üzerine önemli yapıtlara
vakti Ankara Treni ile gelen güzel ve gizemli bir kadının
imza atmıştır. (Tahir Alangu)
her zamanki müşterilerin arasına katılması onun tekdüze
yaşamını hareketlendirir. Zebercet, gelişinin ertesi gü-
nünde, bir hafta sonra geri geleceğini söyleyip otelden
ayrılan bu kadın müşterisini takıntı haline getirince bu
12. Sanatçı, edebiyata hikâye yazarak başlamıştır. Ahmet
meçhul kadın, ister bir anı ister hayalet olsun, Zebercet’e
Hamdi Tanpınar gibi yazarlardan, yazarlık konusunda
ve otele musallat olur. Zebercet kadının odasını aynı şe-
destek aldı. Eserlerinde; insanın temel sorunları, tasav-
kilde korur, her gün o odaya giderek kadınla yaptığı ko-
vuf, modern insanın açmazları, Türk toplumu gibi konu-
nuşmaları defalarca tekrar eder. O odada herhangi bir
ları işledi. Sokakta adlı romanıyla Peyami Sefa Roman
şey değişirse kadının bir daha geri gelemeyeceğinden
Yarışması’nda başarı ödülü almıştır. Köse Kadı, Uçtaki
korkar. Sabahları oteldeki müşterileri uyandırdıktan
Adam diğer romanlarıdır.
sonra, o odaya uğrayıp sanki kadın içerdeymişçesine
kapıyı tıklayıp onu uyandırmaya çalışır; onun içeriden
Bu parçada sözü edilen sanatçı aşağıdakilerden han-
kendisine seslendiğini hayal eder.
gisidir?

Bu parçada sözü edilen yapıtın yazarı aşağıdakiler-

A) Oya Baydar
den hangisidir?
B) Nedim Gürsel
A) Yusuf Atılgan B) Orhan Pamuk C) Bahaeddin Özkişi
C) Necati Cumalı D) Nezihe Meriç D) Peyami Safa
E) Bahaeddin Özkişi E) Sait Faik Abasıyanık

1-B 2-D 3-E 4-E 5-A 6-E 7-E 8-D 9-A 10-C 11-C 12-C

14 Edebiyat
 Sınav Tadında
1. Aşağıdakilerden hangisi modernizmi esas alan ya-
zarlara ait bir özellik değildir?
A) Toplumsal sorunları bir mesaj verme amacıyla ince-
lemek
B) Yaşamın çok boyutlu ve kavranması güç bir yapıda
olduğunu savunmak
C) İnsanın psikolojik yapısını ve ondaki değişimleri an-
latmak
D) Metinlerarasılık bağlamında kurgu içinde farklı yapıt-
lara göndermeler yapmak
E) Duruma göre zamanda geriye dönüş ya da atlama
yaparak karışık zaman dilimlerini anlatmak
4. Edebiyatımızda göçmen ve gurbetçi işçilerin sorunları
belli bir dönem, romanımızda kendine yer bulmuştur.
Füruzan’ın ---- ve ---- Bereketli Topraklar Üzerinde adlı
romanlarında bu tema çevresinde gelişen yaşamlar ir-
delenmiştir.
Bu parçada boş bırakılan yerlere aşağıdakilerin han-
gisinde verilen yapıtlar sırasıyla getirilmelidir?
A) Parasız Yatılı - Kemal Tahir’in
B) Lodoslar Kenti - Kemal Bilbaşar’ın
C) Berlin’in Nar Çiçeği - Orhan Kemal’in
D) Kuşatma - Bahaeddin Özkişi’nin
E) Gecenin Öteki Yüzü - Sadri Ertem’in

2. Aşağıdaki yapıt-sanatçı eşleştirmelerinden hangisi

yanlıştır? 5. (I) Sanat hayatına şiirle başlayan Yusuf Atılgan sonra-
dan öykü ve romana yönelmiştir. (II) Eserlerinde köy ve
Tandem Yayınları

A) Fehmi K’nın Acayip Serüvenleri – Hilmi Yavuz
B) Od – Erdem Beyazıt
C) Tersine Dönen Şemsiye – Sabahattin Kudret Aksal
D) Güz Türküleri – Cahit Külebi
E) Bir Değirmendir Bu Dünya – Cahit Zarifoğlu
kent yaşamını duyarlı bir yaklaşımla ele almıştır. (III) Özel-
likle Troya’da Ölüm Vardı adlı yapıtında bireyin ruh hâ-
lini başarılı bir şekilde ortaya koymuştur. (IV) Sade, duru
ve temiz diliyle sürükleyici bir anlatıma ulaşmıştır. (V)
Sıkça kullandığı iç monolog ve bilinç akışı tekniği onu
edebiyatımızda farklı ve kendine özgü bir yazar kılmış-
tır.

Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisinde bir

bilgi yanlışı vardır?

A) I  B) II  C) III  D) IV  E) V

3. Aşağıdakilerin hangisinde bir bilgi yanlışı vardır?

A) Yakın dönem Türk edebiyatının önemli hikâye ve ro-

man yazarlarından olan Tarık Buğra, hikâyelerinde
bireyin iç dünyasını öne çıkarır.
B) Çocukluk, tahsil ve gençlik yılları hatıralarından bes-
lenen Ziya Osman Saba’nın hikâyeleri, daha çok
hikâye-anı arası bir niteliğe sahiptir. 6. I. Anayurt Oteli - Zebercet
C) Dış ile iç, rüya ile gerçeği bir arada vermeye çalışan II. Tutunamayanlar - Selim Işık
Nezihe Meriç, yer yer şiire yaklaşan üslûbu ve kadın
duyarlılığı ile insanın iç ve dış dünyasını birlikte ele III. Küçük Ağa - İstanbullu Hoca

alan hikâyeler yazmıştır. IV. Huzur - Mümtaz

D) Sait Faik Abasıyanık, kendisine kadarki Türk hikâye
V. Kiralık Konak - Ayaşlı İbrahim Efendi
geleneğini değiştiren ve türe yeni bir kimlik kazandı-
ran bir yazardır. Yukarıda numaralanmış yapıtlardan hangisi, karşı-
E) Sabahattin Ali, Türk hikâyesinde giderek yaygınla- sındakiyle ilişkilendirilemez?
şan fantastik gerçekliğin en dikkat çeken yazarların-
A) I  B) II  C) III  D) IV  E) V
dandır.

Edebiyat 15
 Sınav Tadında
7. Yazın hayatının ilk on beş yıllık döneminde popüler aşk
romanları kaleme almış; 1950’lerde yazarlığında bir dö-
nüşüm geçirerek daha gerçekçi, bireyin içsel sorunla-
rını derinlemesine irdeleyen romanlar yazmıştır. Bir ara
romana ara verip öyküye yönelen kadın yazarları¬mız-
dan ----, Türk edebiyatında postmodern romanın yaygın-
laştığı dö-nemde kaleme aldığı Kurtlar romanıyla ses ge-
tirmiş, bu roman çeşitli eleştirmenler tarafından başya-
pıt olarak kabul edilmiştir. Sönen Alev, Üç Kadının Ro-
manı, Evli Bir Kadının Günlüğünden diğer romanlarıdır.
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıda verilen yazar
adlarından hangisi getirilmelidir?
A) Şükufe Nihal B) Peride Celal
C) Safiye Erol D) Ayla Kutlu 11. Aşağıdakilerin hangisinde bir bilgi yanlışı vardır?
E) Fatma Aliye
8. Aşağıdakilerin hangisinde verilen bilgi ayraç içinde-
ki sanatçıya ait değildir?
A) Öykülerinde, değerlerinden koparılmış ve modern
kentlerin varoşlarında kıstırılmış bireyin yalnızlığını
işledi. (Rasim Özdenören)
Tandem Yayınları
B) Yapıtlarında kadın erkek arasındaki uyuşmazlık ve
algı farklılıklarını, iletişimsizlikleri konu edinen bir ya-
zardır. (İnci Aral)
C) Anadolu insanını masalımsı bir atmosferde anlattığı
Sevgili Arsız Ölüm adlı romanıyla büyük ün kazandı.
(Latife Tekin)
D) İroni ve eleştirinin ağır bastığı gerçek dışı bir evren
oluşturan sanatçı, düşle gerçeğin iç içe örüldüğü ya-
pıtlar vermiştir. (Nazlı Eray)
E) Birçok dile çevrilen Kara Kitap adlı romanı edebiya-
tımızın en fazla tartışılan romanlarından biri oldu. (Fe-
rit Edgü)
9. Aşağıdakilerden hangisi Bilge Karasu ile ilgili olarak
söylenemez?
A) Bireyin sorunlarına ağırlık veren, onun günlük haya-
tındaki açmazlarını işleyen bir yazardır.
B) Sevgi, dostluk, yalnızlık, tutku, korku ve ölüm gibi
kavramları imgesel bir dille anlatır.
C) Atçalı Kel Mehmet adlı kitabıyla Amerika’da verilen
Pegasus Ödülü’nü kazanan tek Türk yazardır.
D) Dili işlenmiş, üzerinde çok çalışılmış, incelikli bir dil-
dir.
E) Edebiyatımızda postmodern romanın önemli isimleri
arasında gösterilmektedir.
1-A 2-B 3-E 4-C 5-C 6-E
16
10. Postmodernizmde değişik anlatım tekniklerine başvuru-
lur. Örneğin sanatçının yazma eylemini kurmaca metnin
parçası durumuna getirmesi, romanı nasıl yazdığını an-
latması ve romanında yazma ile ilgili sorunlar konusunda
düşünce üretmesi ---- oluşturur.
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden han-
gisi getirilmelidir?
A) üstkurmacayı B) leitmotivi
C) bilinç akışını D) geriye dönüşü
E) iç monoloğu
A) Balık İzlerinin Sesi romanıyla büyük yankı uyandıran
Buket Uzuner, bu yapıtıyla Yunus Nadi Roman Ödü-
lü’nü kazandı.
B) Nedim Gürsel, Boğazkesen’de Fatih Dönemi’ni ve
Fatih’in yaşamını kendi aşk serüvenini de katarak bir
üst kurmaca oluşturmuştur.
C) İlk romanı Pinhan ile Mevlânâ Büyük Ödülü’nü alan
Ayla Kutlu’nun, farklı dünyalar arasında gidiş geliş-
lerle dolu bir anlatımı vardır.
D) Vüsat O. Bener, birinci ve üçüncü kişili anlatımı aynı
anda kullanmış, kimi öykülerinde öykünün içine ken-
disi de dâhil olmuştur.
E) Tarık Dursun K.’nın yalın ve etkili anlatımı, özellikle
çizim ve diyalog ustalığının yanı sıra anlatım-betim-
leme-ruhsal çözümleme dengesini koruyan öyküle-
rinde belirir.
12. Modernist roman anlayışıyla geleneksel roman anla-
yışı kıyaslandığında aşağıdakilerden hangisi söyle-
nemez?
A) Modernist romanda yazar daha çok biçimsel özel-
liklere eğilmiş, romanın tekniğine, kurgulama yönte-
mine, dilin kullanımına, dile dayalı oyunlara öncelik
vermiştir.
B) Modern roman betimlemelerden çok, insanın iç dün-
yasına, ruhuna, bilinçaltına yönelmiştir.
C) Modernist romanlarda I. tekil, III. tekil ya da ilahi ba-
kış açıları iç içe kullanılabilir.
D) Geleneksel roman anlayışında yapıtların içeriği ya
da verdiği mesaj önemsenir.
E) Geleneksel roman anlayışında roman boyunca bir
anlatıcının varlığı hissedilmez.
7-B 8-E 9-C 10-A 11-C 12-E
Edebiyat
AYT fasikül 22

Tandem Yayınları

Edebiyat
Cumhuriyet Dönemi’nde Tiyatro
Kazanımlar
• Cumhuriyet Dönemi’nde göstermeye bağlı edebî
metinlerden tiyatronun oluşumunu ve özelliklerini
kavrar.
ıralnıyaY mednaT

• Cumhuriyet Dönemi tiyatrosunun yazarlarını bilir,

eserlerini öğrenir.
 10. ÜNİTE AYT FASİKÜL 22
Cumhuriyet Dönemi’nde Tiyatro

CUMHURİYET DÖNEMİ’NDE TİYATRO CUMHURİYET DÖNEMİ TİYATRO YAZARLARI

CUMHURİYET DÖNEMİ TİYATROSUNUN ÖZELLİKLERİ
ÂÂ Tiyatro, yeni Cumhuriyet’in ilkelerini halka aktarmada bir
araç olarak kullanılmış; halkın eğitilmesinde aktif rol almış-
tır.
ÂÂ Cumhuriyet Dönemi’nde yazılan ilk tiyatro eserlerinde millî
duygular dile getirilmiş, Anadolu’yu ve Kurtuluş Savaşı’nı
destanlaştıran oyunlar kaleme alınmıştır.
ÂÂ 1940’lardan sonra aile dramları, değer çatışmaları, köy ger-
çekliği, gelenekler, köyden kente göçün oluşturduğu prob-
lemler, toplumsal ve ekonomik adaletsizlikler, Osmanlı ta-
rihindeki önemli olaylar anlatılmıştır.
ÂÂ Sade, açık bir dille ilk dönemlerde şiir, sonrasında düzya-
zı biçiminde tiyatrolar yazılmıştır.
ÂÂ Geleneksel tiyatroyla (karagöz, orta oyunu ) modern tiyat-
ronun özelliklerinin bir arada görüldüğü eserler ortaya kon-
muştur.
ÂÂ Bu dönemde Batı’daki gelişmeler yakından izlenmiş, epik
ve absürt tiyatro gibi çağdaş akımların niteliklerine uygun
Tandem Yayınları
MUSAHİPZADE CELÂL (1870-1959)
Aynaroz Kadısı adıyla yazdığı tiyatro eseriy-
le tanınan sanatçı, teknik yönden zayıf ama
mizahî yönden başarılı komediler yazmıştır.
Yapıtlarında Osmanlı’nın son dönemini ken-
di deyişiyle, “tarihin gölgesi altında hayal-me-
yal seçilen halk hayatını” anlatmıştır.
Hem biçim hem de içerik olarak geleneksel
tiyatrodan yararlanmıştır.
Eserleri:
Fermanlı Deli Hazretleri, Aynaroz Kadısı, Kafes Arkasında, Bir
Kavuk Devrildi, Pazartesi- Perşembe, Gül ve Gönül, İstanbul
Efendisi, Atlı Ases, Balaban Ağa, Demirbaş Şarl, Kaşıkçılar,
Köprülüler, Gülsüm, Lale Devri, Macun Hokkası, Selma, Ye-
dekçi: Tiyatro

tiyatral eserleri yazılmıştır. 2. ÇÖZÜMLÜ SORU

ÂÂ Kadınlar tiyatro oyunlarında daha aktif rol almış, çocuk ti- Oyunlarında 18. yüzyıl Osmanlı toplumsal hayatını anlatan,
yatrosu daha da gelişmiştir. Batı tiyatrosuyla orta oyununun sentezini yapmaya çalışan
---, Aynaroz Kadısı, Bir Kavuk Devrildi adlı oyunları Muhsin Er-
1. ÖĞRETEN SORU tuğrul tarafından film yapılmıştır.
(I) Sözlü gelenek içinde ortaya çıkıp gelişen geleneksel Türk
Bu parçada boş bırakılan yere, aşağıdakilerden hangisi ge-
tiyatrosu yüzyıllarca varlığını sürdürmüştür. (II) Batılı anlamda
tirilmelidir?
tiyatro, Türk edebiyatına Tanzimat Dönemi’nde Şinasi’nin yaz-
(Aynaroz Kadısı, Bir Kavuk Devrildi- Musahipzade Celâl. Ce-
dığı ilk yerli oyun olan Şair Evlenmesi’yle girmiştir. (III) Millî
vap C)
Edebiyat Dönemi’nde tiyatroda görülen gelişme, Cumhuriyet
A) Haldun Taner’in
Dönemi’nde devlet konservatuvarlarının, devlet tiyatrolarının,
B) Turan Oflazoğlu’nun
şehir tiyatrolarının açılması ve özel tiyatro gruplarının oluşması
ile güçlenerek devam etmiştir. (IV) Cumhuriyet Dönemi’nde C) Musahipzade Celâl’in

geleneksel Türk tiyatrosu örnek alınarak bu doğrultuda öz- D) Turgut Özakman’ın

gün eserler yazılmıştır. (V) Çağdaş tiyatro anlayışı, modern ti- E) Orhan Asena’nın
yatro salonları, yeni eserler, profesyonel oyuncu, yönetmen,
sahne tekniği, makyaj, kostüm vb. ile tiyatro artık kurumsal-
laşmıştır; bu dönemde Muhsin Ertuğrul, modern Türk tiyatro-
sunun oluşmasında önemli katkılar sağlamıştır.

Bu parçadaki numaralı cümlelerin hangisinde bir bilgi yan-

lışı yapılmıştır?

A) I B) II C) III D) IV E) V

Çözüm

Edebiyat 3
 Cumhuriyet Dönemi’nde Tiyatro FASİKÜL 22
ORHAN ASENA (1922-2001) RECEP BİLGİNER (1922-2005)
ÂÂ Eserlerinde tarihî olayları ve odağında ka- ÂÂ Yapıtlarında toplumsal çelişkileri başarıy-
dınların yer aldığı toplumsal konuları işle- la yansıtan sanatçı Sarı Naciye adlı oyu-
miştir. nunda törelere karşı gelen bir babayı an-
ÂÂ Tarih içerikli oyunlarında insanların sahip latarak dikkat çekmiştir.
olduğu veya olmak istediği iktidar kavra- ÂÂ Yazar, oyunlarında günlük yaşamdan
mını anlatmıştır.
seçtiği konuları, duygusal bir yaklaşımla
ÂÂ Tanrılar ve İnsanlar, Hürrem Sultan, Ya Dev-
ele almıştır.
let Başa Ya Kuzgun Leşe, Tohum ve Toprak, Simavnalı Şeyh
ÂÂ Yunus Emre adlı oyunu, edebiyatımızda biyografik oyunlar
Bedrettin gibi tiyatro eserleri tarih konuludur.
içinde en başarılı olanıdır.
Eserleri:
ÂÂ Tanrılar ve İnsanlar, Korku, Hürrem Sultan, Tohum ve Toprak, Eserleri:
Fadik Kız, Kocaoğlan, Yalan, Alemdar Paşa, Gecenin Sonu, Gazeteciden Dost, İsyancılar, Ben Devletim, Utanç
Kapılar, Öç, Murtaza, Korkunç Oyun, El Kapısı, Ya Devlet Ba- Dünyası, Sarı Naciye, Yunus Emre, Mevlana, Parkta
şa Ya Kuzgun Leşe, Nâzım Üçlemesi, Devlet ve İnsan, Simav- Bir Sonbahar Günüydü, Sevdiğim Adam, Karım ve
nalı Şeyh Bedrettin, Atçalı Kel Mehmet, Şili’de Av, Ölü Ken- Kızım, Savaştan Barışa Aşktan Kavgaya: Tiyatro
tin Nabzı, Hacivat Politikacı, Sağırlar Söğüşmesi: Tiyatro ÂÂ Politikada Bir Sarı Çizmeli: Roman
ÂÂ Bir Zamanlar: Şiir
3. ÇÖZÜMLÜ SORU
TURAN OFLAZOĞLU (1932-....)
Cumhuriyet Dönemi oyun yazarlarındandır. Edebiyata şiirle
ÂÂ Oyun yazarlığı konusunda eğitim almış,
başlamış, daha sonra öykü ve tiyatro türünde de yapıtlar ver-
ilk oyunu olan Keziban’ı 1967 yılında Ame-
miştir. Edebiyattaki ününü tiyatrolarıyla kazanmıştır. Tiyatro
rika’dayken yazmıştır.
alanında tanınmasını sağlayan yapıtı, konusunu Babil efsa- ÂÂ Yapıtlarında genellikle tarihi konular ve
nesi Gılgamış’tan alan Tanrılar ve İnsanlar piyesidir. Tiyatro köy konularında yoğunlaşmıştır.
yapıtları arasında Hürrem Sultan, Karacaoğlan, Atçalı Kel Meh- ÂÂ IV. Murat, Deli İbrahim, Genç Osman gi-
Tandem Yayınları

met ve Ölü Kentin Nabzı da sayılabilir. bi tarihî oyunlarında koro bölümlerine yer
vererek tragedyaya öykünmüştür.
Bu parçada tanıtılan yazar aşağıdakilerden hangisidir?
ÂÂ Keziban, Allah’ın Dediği Olur, Elif Ana gibi oyunlarında köy
(Hürrem Sultan, Karacaoğlan, Atçalı Kel Mehmet, Ölü Kentin hayatını ele alan yazar; kan davası, ağa-köylü çatışması,
Nabzı-Cevap B) Anadolu insanının sıkıntıları gibi konuları dile getirmiştir.
Eserleri:
A) Recep Bilginer B) Orhan Asena
ÂÂ Keziban, Yine Bir Gülnihal, Kösem Sultan, Cem Sultan, Al-
C) Necati Cumalı D) Refik Erduran lah’ın Dediği Olur, Deli İbrahim, Fatih, Dördüncü Murat, Sok-
E) Haldun Taner rates Savunuyor, Genç Osman, Elif Ana, Bizans Düştü, III.
ÖSYM Selim, Sinan, Gardiyan, Dörtbaşı Mamur Şahin Çakırpen-
çe, Yavuz Selim: Tiyatro
CEVAT FEHMİ BAŞKUT (1905-1971) ÂÂ Topkapı, Mütarekeden Büyük Taarruza: Senaryo
ÂÂ İlk yapıtlarında günlük yaşamı, köylü-şe- ÂÂ Seçme Şiirler, Duino Ağıtları: Çeviri
hirli, Batılı-Doğulu, memur-amir, eski-ye- ÂÂ Moliere: Monografi
ni ve kuşaklar arasındaki çatışmaları ko-
nu edinmiştir.
ÂÂ 1942’den sonra yazmaya başladığı oyun- SABAHATTİN KUDRET AKSAL (1920-1993)
larında İkinci Dünya Savaşı sırasında ve ÂÂ Tiyatroda, Ionesco’dan etkilenmiş ve ab-
sonrasında ortaya çıkan ekonomik buna- sürde kayan, soyut içerikli yapıtlar kale-
lımı ve bunun topluma yansımalarını ele almıştır. me almıştır.
ÂÂ Paydos yurt dışında sahnelenen ilk Türk oyunu olmuştur. ÂÂ Tiyatrolarında karamsar bir bakış açısına
ÂÂ Buzlar Çözülmeden adlı yapıtı Deli Deli Küpeli adıyla sine- sahip olan yazar, günlük yaşamdan tarihi
maya uyarlanmıştır. olaylara dek pek çok konuyu ele almıştır.
Eserleri: Eserleri:
ÂÂ Paydos, Buzlar Çözülmeden, Harput’ta Bir Amerikalı, Kü- ÂÂ Evin Üstündeki Bulut, Şakacı, Bir Odada Üç Ayna,
çük Şehir, Büyük Şehir, Ayarsızlar, Hacı Kaptan, Koca Be- ÂÂ Tersine Dönen Şemsiye, Kahvede Şenlik Var, Kral
bek, Soygun, Kadıköy İskelesi, Makine, Kleopatra’nın Me- ÂÂ Üşümesi, Önemli Adam: Oyun
zarı, Hacıyatmaz: Oyun ÂÂ Gazoz Ağacı, Yaralı Hayvan: Öykü
ÂÂ Kadın Bir Defa Sever, Dişi Aslan, Valde Sultanın Gerdanlı-
ÂÂ Şarkılı Kahve, Gün Işığı, Duru Gök, Bir Sabah Uyanmak,
ğı: Roman ÂÂ Eşik, Çizgi, Zamanlar, Bir Zaman Düşü, Buluşma: Şiir
ÂÂ Geceleri Bizi Kimler Bekliyor: Röportaj

4 Edebiyat
 Cumhuriyet Dönemi’nde Tiyatro FASİKÜL 22
REFİK ERDURAN (1928-2017) GÜNGÖR DİLMEN (1930-2012)
ÂÂ Fıkra, eleştiri, hikâye, roman, türlerin- ÂÂ Tiyatrolarında tarih ve mitolojiden

de de eser vermesine karşın asıl ki- aldığı konuları günümüzün sorunla-

şiliğini tiyatrolarında göstermiştir. rıyla bağ kurarak ele almıştır.
ÂÂ Oyunlarında yabancı hayranlığı, ün ÂÂ Canlı Maymun Lokantası adlı yapı-

tutkusu, aydınların topluma yabancı- tıyla edebiyatımızda absürt tiyatro-

laşması, sorumsuzluk, nun ilk örneğini vermiş ve bu akımın
ÂÂ genel ahlaki yozlaşma gibi konuları temsilcilerinden biri olmuştur.
eleştirel bir anlayışla anlatmıştır. Eserleri:
ÂÂ Eserlerini mizahi bir dille ele alarak geniş bir izleyici kitlesi ÂÂ Ayak Parmakları, Midas Üçlemesi (Midas’ın Kulakları, Mi-

edinmiştir. das’ın Altınları, Midas’ın Kördüğümü), Canlı Maymun Lokan-

Eserleri:
ÂÂ Canavar Cafer, Deli, Bir Kilo Namus, Cengiz Han’ın Bisikle-
ti, İkinci Baskı, Aman Avcı, Ayı Masalı, Uçurtmanın Zinciri,
Direklerarasında, Karayar Köprüsü, Turp Suyu, Tamirci, Bu-
nu Yapan İki Kişi, Madalyon, Ramiz ile Julide, Halay, Yeme-
tası, Kurban, Akad’ın Yayı, Ben Anadolu, Ak Tanrılar, Deli Dum-
rul, İnsan ve Devlet, İttihat ve Terakki, Bağdat Hatun, Hasan
Sabbah, Aşkımız Aksaray’ın En Büyük Yangını, Hâkimiyetimil-
liye Aşevi, Osmanlı Dram Kumpanyası, Avcı Karkap: Oyun
ÂÂ Kuyruklu Masallar, Mavi Orman, Bir Tavşan’ın Serüvenleri:

nimin Uçları, Bordello, Bahçemdeki Ayı, Kartal Tekmesi, Ke- Çocuk Kitapları
lepçe: Tiyatro
ÂÂ Yağmur Duası: Roman
ÂÂ Gülerek, Metamorfoz: Anı ÇETİN ALTAN (1927- 2015)
ÂÂ Kara mizah ve başka yazarlara gön-
ÂÂ Bosnalı Samuraylar: Gezi
dermelerle zenginleşen yapıtlar yaz-
Tandem Yayınları

NEZİHE ARAZ (1920-2009) mıştır.

ÂÂ Oyunlarında karı koca anlaşmazlık- ÂÂ Romanlarında postmodernist teknik-

ları, kuşaklar arası çatışma, kadının leri kullanan yazar, Küçük Bahçe ad-
hak ve özgürlük sınırları gibi konula- lı yapıtında Bay X’in kişiliğinde farklı
rı ele almıştır. yaşamları gözler önüne sermiştir.
ÂÂ Tasavvufa yönelen sanatçı, Yunus Eserleri:
Emre’nin ve Mevlana’nın hayatını ÂÂ Beybaba, Yedinci Köpek, Çemberler, Mor Defter, Suçlular,

Dertli Dolap ve Aşk Peygamberi adlı
kitaplarda anlatmıştır.
Eserleri:
ÂÂ Hayattan Yapraklar, Sihirli Fındıklar, Bozkır Güzellemesi, Öy-
le Bir Nevcivan, Alacakaranlık, Ateş Hattında Bir Kadın, Ku-
vayımilliye Kadınları, Savaş Yorgunu Kadınlar, İmparatorun
İki Oğlu, Dülger Balığı, Akıllı Tavşan ve Güçlü Aslan, Afife
Jale, Cahide, Kerem ile Aslı, Hoşgör, Ballar Balını Buldum,
Kutlu Melek, Nakşıdil Sultan, Uzun Bir Gün, Yarım Kalan Ma-
Dilekçe, Tahterevalli, Komisyon, Islıkçı, Telefon Kimin İçin
Çalıyor: Oyun
ÂÂ Büyük Gözaltı, Bir Avuç Gökyüzü, Viski, Küçük Bahçe, Rı-
za Bey’in Polisiye Öyküleri, Aşk Sanat ve Servet: Roman
SELAHATTİN BATU (1905-1973)
ÂÂ Halk hikayeleri ve Eski Yunan traje-

sal, Saat Dokuz Sıfır Beş: Oyun dilerini yeniden yorumladığı oyunla-
rıyla tanınmıştır.
ÂÂ Hem mensur hem de manzum olarak

yazdığı oyunları trajedi özelliği göster-

mektedir.
ÂÂ Eski Yunan tragedyalarını yeniden
ele alan ilk tiyatro yazarıdır.
Eserleri:
ÂÂ İphigenia Tauris’te, Kerem ile Aslı, Kerem, Güzel Helena,

Oğuzata, Köroğlu: Oyun

Edebiyat 5
 Cumhuriyet Dönemi’nde Tiyatro FASİKÜL 22
CAHİT ATAY (1925-2012) TURGUT ÖZAKMAN (1930 -2013 )
ÂÂ Oyunlarının konularını genellikle köy ve ÂÂ Kadın-erkek ve aile ilişkilerini eksen aldığı
kasaba insanlarının hayatından alırken bazı oyunlarında Osmanlı toplumundan
toplumun aksayan yanlarını, yanlış gele- çağdaş Türk toplumuna geçişte yaşanan
nek ve görenekleri yeren bir anlayış be- çatışmayı çarpıcı bir biçimde yansıtmıştır.
nimsemiştir. ÂÂ Detaylı araştırmalar sonucunda kaleme
ÂÂ Ağa-köylü-aydın üçlüsünün sorunlarının aldığı Şu Çılgın Türkler adlı belgesel ro-
işlendiği Pusuda oyununda suç kavramı- manı edebiyatımızda kısa sürede en çok
nın yöresel koşullar çerçevesinde nasıl bir kahramanlık he-
satılan yapıtlardan biri olmuştur.
vesi doğurabileceğinin ipuçları verilirken insanların bilinç-
Eserleri:
sizce yaşamak zorunda bırakılmaları, ezilmeleri ve sömü-
ÂÂ Pembe Evin Kaderi, Güneşte On Kişi, Duvarların Ötesi, Ka-
rülmeleri anlatılmıştır.
naviçe, Ocak, Paramparça, Ah Şu Gençler,Bir Şehnaz Oyun,
Eserleri:
Delioğlan, Töre, Fehim Paşa Konağı, Kardeş Payı, Darılma-
ÂÂ Pervaneler, Pusuda, Sahildeki Kanepe, Hamdi ve Hamdi,
ca Yok, Berberde, Ben Mimar Sinan, Ak Masal Kara Masal,
Karaların Memetleri, Ana Hanım-Kız Hanım, Ormanda, Sul-
Üç Destan, Ulusal Kolej Disiplin Kurulu, Tufan: Tiyatro
tan Gelin, Kırlangıçlar, Palabıyık, Gültepe Oyunları, Evlene-
ÂÂ Korkma İnsancık Korkma, Romantika, Şu Çılgın Türkler, Ata-
meyenler ve İnsanlık Ölmedi Ya: Oyun
türk Yeniden Samsun’da, Diriliş-Çanakkale, Cumhuriyet-Türk
Mucizesi: Roman

VEDAT NEDİM TÖR (1897-1985)

ÂÂ Oyunlarında toplumdaki değer yargıları-
nın yok olmasını ve kişilerin yaşadığı ka- 4. ÇÖZÜMLÜ SORU
os karşısında psikolojilerinin bozulması- • Oyunlarıyla tiyatro edebiyatımıza önemli katkıda bulunan
nı ele almıştır. yazarlarımızdandır.
Tandem Yayınları

ÂÂ En önemli yapıtlarından biri olan Köksüz- • İlk dönemde yazdığı Masum Katiller, Kanaviçe, Duvarların
Ötesi gibi eserlerde olaylar arasında mantık bağı gözeten
ler’de Kurtuluş Savaşı sonrasında Batılı-
klasik oyun kurgulama yöntemine başvurmuştur.
laşmayı yanlış anlayan bir zümrenin eleş-
• Kendi türünde bir başyapıt olan Ocak’ta, öyküyü sağlam
tirisini yapmıştır.
bir yapıya oturttuğu, karşılıklı konuşmaları gerçek bir alış-
Eserleri: veriş ve sürükleyici bir etki-tepki biçiminde örgütlediği, oyu-
ÂÂ İşsizler, Fevkâlasriler, Hayvan Fikri Yedi, Kör, Köksüzler, Üç nun duygusal öyküsüne sevecen ve tatlı bir tavırla yaklaş-
Kişi Arasında: Oyun tığı görülür.
ÂÂ Resim Öğretmeni: Roman • Konu seçimi, olaylara yaklaşımı, geçmiş olaylarla şimdiki-
ler arasında köprü kurmaya elverişli anlatımıyla düşündü-
rücü olduğu kadar eğlendirici bir yazardır.

Bazı özellikleri verilen sanatçı aşağıdakilerden hangisidir?

(Masum Katiller, Kanaviçe, Duvarların Ötesi-Turgut Özakman

ÖZDEMİR NUTKU (1931-2019)
Cevap E)
ÂÂ Türk ve dünya tiyatrosu üzerine akade-
mik çalışmalar yapan ve tiyatroyla ilgili iki A) Turan Oflazoğlu B) Cevdet Kudret
bine yakın makalesi bulunan yazar, tiyat- C) Necati Cumalı D) Haldun Taner
roya genel katkıları nedeniyle çok sayıda E) Turgut Özakman
ödüller kazanmış ve Türk tiyatrosuna eleş-
ÖSYM
tirmen, çevirmen, yazar, yönetmen ve eği-
timci olarak büyük katkılar yapmıştır. Çözüm
Eserleri:
ÂÂ İnsancıklar, Eşek Arıları, Dönme Dolap, Kısa Oyunlar, Bü-
yükbaba, Söylev, Çiçek, Savaş Oyunu, Ankara, Kriegsspiel,
Köprü: Oyun
ÂÂ Modern Tiyatro Akımları, Darülbedayi’nin Elli Yılı,
ÂÂ Dünya Tiyatrosu Tarihi, Tiyatro Yönetmeninin Çalışması,
Meddahlık ve Meddah Hikayeleri, Sahne Bilgisi, Dram Sa-
natı, Gösterim Terimleri Sözlüğü, Oyunculuk Tarihi: Araş-
tırma, inceleme

6 Edebiyat
 Cumhuriyet Dönemi’nde Tiyatro FASİKÜL 22
VASIF ÖNGÖREN (1938-1984) EROL TOY (1936-...)
ÂÂ Bertol Brecht’in geliştirdiği epik tiyatro- ÂÂ Yapıtlarında ülkenin tarihsel süreç içinde-
nun Türkiye’deki en önemli uygulayıcıla- ki toplumsal gelişimini ele almıştır.
rından biridir. ÂÂ Osmanlı İmparatorluğu’nun Fetret Dev-
ÂÂ Ülkemizin temel sorunlarını ele alan oyun-
ri’ni ve topraklarını genişletme çabasını,
larıyla Türk tiyatrosunda iz bırakmıştır.
Kurtuluş Savaşı’nı ve Atatürk’ün ölümün-
ÂÂ Oyunlarındaki yalın dil, gülmeceye yatkın
den sonra yaşanan süreci anlatmıştır.
üslup kullanmıştır.
Eserleri:
Eserleri:
ÂÂ Pir Sultan Abdal, Parti Pehlivan, Meddah, İzmir’in İçinde,
ÂÂ Göç, Asiye Nasıl Kurtulur, Almanya Defteri, Oyun Nasıl Oy-
İpteki, Çeliğe Su Vermek: Oyun
nanmalı, Zengin Mutfağı
ÂÂ Acı Para, Azap Ortakları, İmparator, Kördüğüm, Son Seçim,
Gözbağı, Doruktaki Öfke, Kuzgunlar ve Leşler, Zor Oyunu,
Kilittaşı, Yitik Ülkü-3 Cilt, Arinna’nın Gölgesi, Sır Küpü: Ro-
man

OKTAY ARAYICI (1936-1985)

ÂÂ Toplumcu gerçekçi çizgide oyunlar yaz-
mıştır.
ÂÂ Son dönem oyunlarında kimi güncel so-
ruları geleneksel
5. ÖĞRETEN SORU
ÂÂ Türk tiyatrosunun biçim ve deyiş özellik-
I. Rumuz Goncagül’de geleneksel ortaoyunu anlatımı ve
leriyle bağdaştırarak yeni bir bireşime
Tandem Yayınları

epik tiyatro özelliklerinden yararlanmıştır. (Oktay Arayıcı)

ulaşmayı denemiştir.
II. İphigenia Tauris’te’den sonra Bregenz uluslararası tiyatro
Eserleri:
yarışmasında dereceye giren Güzel Helena’yı yazmıştır.
ÂÂ Dışarda Yağmur Var, Kondulu, Hayriye, Seferi Ramazan Be-
(Özdemir Nutku)
yin, Nafile Dünyası, Bir Ölümün, Toplumsal Anatomisi, Ru-
III. Pir Sultan Abdal adlı oyunu sömürüye karşı durmuş, efsa-
muz, Goncagül, At Gözlüğü, Babalar
neleşmiş bir halk ozanının yaşamını yansıtan bir destan
gibidir.(Erol Toy)
IV. Çeşitli uluslararası tiyatro şenliklerinde yönetmenlik, ti-
yatro yazarlığı ve tiyatroya genel katkıları nedeniyle çok
sayıda ödül kazanmıştır. Söylev adlı oyunu vardır.(Sela-
hattin Batu)
V. 1923-1940 döneminin çok eser veren yazarlarından biri
VEDAT NEDİM TÖR (1897-1985)
ÂÂ Şevket Süreyya Aydemir ve Yakup Kadri olan sanatçının Üç Kişi Arasında, Kör ve Kadın Polis Olursa
adlı oyunları vardır. (Vedat Nedim Tör)
ile birlikte Kadro dergisi kurucuları ara-
sında yer almıştır. Yukarıdaki numaralanmış cümlelerle birlikte verilen sa-
ÂÂ İstanbul Radyosu’nun kurucusudur. natçı adlarından hangi ikisi yer değiştirirse bilgi yanlışlı-
ÂÂ Oyunlarında toplumdaki değer yargıları- ğı giderilmiş olur?

nın yok olmasını ve kişilerin yaşadığı ka-

A) I ve II B) I ve III C) II ve IV
os karşısında psikolojilerinin bozulması-
nı ele almıştır. D) III ve V E) IV ve V

ÂÂ Köksüzler adlı eserinde Kurtuluş Savaşı sonrasında Batılı-

Çözüm
laşmayı yanlış anlayan ve yozlaşan bir zümrenin eleştirisi-
ni yapmıştır.
Eserleri:
ÂÂ İşsizler, Kadın Polis Olursa, Fevkâlasriler, Hayvan Fikri Ye-
di, Kör, Köksüzler, Üç Kişi Arasında: Oyun
ÂÂ Resim Öğretmeni: Roman

Edebiyat 7
 Cumhuriyet Dönemi’nde Tiyatro FASİKÜL 22

Etkinlik 1
Cumhuriyet Dönemi tiyatrosunun genel özellikleriyle ilgili olarak aşağıdaki yargılardan doğru
olanların karşısına ‘’D’’ yanlış olanların karşısına ‘’Y’’ harfi koyunuz.

1. Kadınlar tiyatro oyunlarında daha aktif rol almış, çocuk tiyatrosu daha da gelişmiştir.

2. Sade, açık bir dille ilk dönemlerde şiir, sonrasında düzyazı biçiminde tiyatrolar yazılmıştır.

3. Aynaroz Kadısı adıyla yazdığı tiyatro eseriyle tanınan Musahipzade Celâl, teknik yönden de
mizahî yönden de başarılı komediler yazmıştır.

4. Geleneksel tiyatroyla modern tiyatronun özelliklerinin bir arada görüldüğü eserler ortaya
konmuştur.
5. Paydos, yurt dışında sahnelenen ilk Türk oyunu olmuştur.
6. Cahit Atay Canlı Maymun Lokantası adlı yapıtıyla edebiyatımızda absürt tiyatronun ilk örneğini
vermiş ve bu akımın temsilcilerinden biri olmuştur.

Etkinlik 2
Aşağıda verilen eserleri, yazarlarıyla eşleştiriniz.

Fermanlı Deli Hazretleri ORHAN ASENA

IV. Murat SABAHATTİN KUDRET AKSAL

Midas’ın Altınları GÜNGÖR DİLMEN

Sarı Naciye RECEP BİLGİNER

Sihirli Fındıklar REFİK ERDURAN

Tanrılar ve İnsanlar NEZİHE ARAZ

Pusuda TURAN OFLAZOĞLU

Evin Üstündeki Bulut MUSAHİPZADE CELÂL

Canavar Cafer CAHİT ATAY

8 Edebiyat
Cumhuriyet Dönemi’nde Tiyatro FASİKÜL 22

Etkinlik 3
Aşağıdaki kutucukların sağında bulunan boş yerleri verilen bilgilerden hareketle, ilgili oldukları
kutucuklarla eşleştiriniz.

1
Aynaroz Kadısı adıyla yazdığı tiyatro eseriyle tanınan
sanatçı, teknik yönden zayıf ama mizahî yönden başarılı
C
komediler yazmıştır. Yapıtlarında Osmanlı’nın son
dönemini kendi deyişiyle, “tarihin gölgesi altında hayal-
meyal seçilen halk hayatını” anlatmıştır.

2
Oyunlarında karı koca anlaşmazlıkları, kuşaklar arası
çatışma, kadının hak ve özgürlük sınırları gibi konuları ele
almıştır. Tasavvufa yönelen sanatçı, Yunus Emre’nin ve
Mevlana’nın hayatını Dertli Dolap ve Aşk Peygamberi adlı
kitaplarda anlatmıştır.

A) TURAN OFLAZOĞLU
3
Oyun yazarlığı konusunda eğitim almış, ilk oyunu olan B) ÖZDEMİR NUTKU
Keziban’ı 1967 yılında Amerika’dayken yazmıştır.
Yapıtlarında genellikle tarihi konular ve köy konularında C) MUSAHİPZADE CELÂL
yoğunlaşmıştır. IV. Murat, Deli İbrahim, Genç Osman gibi
tarihî oyunlarında koro bölümlerine yer vererek
D) NEZİHE ARAZ
tragedyaya öykünmüştür.

E) RECEP BİLGİNER
4
Türk ve dünya tiyatrosu üzerine akademik çalışmalar
yapan ve tiyatroyla ilgili iki bine yakın makalesi bulunan
yazar, tiyatroya genel katkıları nedeniyle çok sayıda
ödüller kazanmış ve Türk tiyatrosuna eleştirmen,
çevirmen, yazar, yönetmen ve eğitimci olarak büyük
katkılar yapmıştır.

5
Yapıtlarında toplumsal çelişkileri başarıyla yansıtan
sanatçı Sarı Naciye adlı oyununda törelere karşı gelen bir
babayı anlatarak dikkat çekmiştir. Yunus Emre adlı
oyunu, edebiyatımızda biyografik oyunlar içinde en
başarılı olanıdır.

Edebiyat 9
 Öğreten Test
1. Cevat Fehmi Başkut’un Buzlar Çözülmeden’i ---- türünde;
Yakup Kadri’nin Erenlerin Bağından’ı ---- türünde; Adalet
Ağaoğlu’nun Ölmeye Yatmak’ı ---- türünde; Attilâ İlhan’ın
Abbas Yolcu’su ---- türünde; Falih Rıfkı Atay’ın Çankaya’sı
---- türünde yazılmıştır.
Bu parçada boş bırakılan yerlere, sırasıyla aşağıda-
kilerin hangisinde verilenler getirilmelidir?
A) oyun - mensur şiir - roman - gezi yazısı - anı
B) oyun - mensur şiir - roman - anı - gezi yazısı
C) oyun - manzum öykü - roman - gezi yazısı - anı
D) roman - mensur şiir - anı - roman - deneme
E) roman - öykü - oyun - gezi yazısı - anı
Tandem Yayınları
2. Aşağıdakilerin hangisinde bir bilgi yanlışı vardır?
A) Tarihe dayanarak çağın eleştirisini yapan Turan Of-
lazoğlu’nun Deli İbrahim, Dördüncü Murat ve Sokra-
tes Savunuyor adlı oyunları vardır.
B) Refik Erduran Karayar Köprüsü ve Uçurtmanın Zin-
ciri adlı oyunlarında, üstün yetenekli kişilerin topluma
karşı olan sorumlulukları üzerinde durur.
C) T ohum ve Toprak ve Atçalı Kel Mehmet, Necip Fazıl’ın
tarihsel olaylardan ve kişilerden hareket ederek ka-
leme aldığı oyunlardır.
D) Melih Cevdet Anday’ın bireyden topluma yönelen
oyunları İçerdekiler ve Mikadonun Çöpleri’dir.
E) Haldun Taner, Fazilet Eczanesi ve Huzur Çıkmazı adlı
oyunlarında, yanlış bir ahlâk düşüncesiyle yaşam-
daki değişikliklere karşı çıkanları ele alır.
10
3. Tarihsel, mitolojik ve fantastik kaynaklara dayanarak ça-
ğının eleştirisini yapmaya çalışan yazarlardan biri olan
----, kırk yıllık sanat yaşamına yirmi altı oyun, iki manzum
masal, iki de senaryo sığdıran oldukça üretken bir ya-
zardır. Tiyatro serüveni yalnızca yazarlıkla sınırlı değildir;
ışıkçılık, dramaturgluk ve yönetmenlik de yapmıştır. Ti-
yatroda sözel, görsel ve işitsel ayrıntılar arasında kur-
duğu sağlam denge, birbirini tamamlayan bu alanlar-
daki zengin deneyimleri ile açıklanabilir. En ünlü yapıtı,
Frigya kralının bilindik efsanelerine bir dizi hâlinde yeni-
den hayat verdiği ---- adlı oyundur.
Bu parçada boş bırakılan yerlere aşağıdakilerin han-
gisinde verilenlerin sırasıyla getirilmesi gerekir?
A) Refik Erduran - Karayar Köprüsü
B) Turan Oflazoğlu - IV. Murat
C) Güngör Dilmen - Midas Üçlemesi
D) Recep Bilginer - Ben Devletim
E) Orhan Asena - Şili’de Av
4. ---- tiyatroda oyunların konularını genellikle tarihe da-
yandırarak tragedya ve komedya olarak iki ayrı alanda
düşünmüş, Genç Osman, Kösem Sultan gibi oyunlarını
tragedya tekniği ile yazmıştır. Yazdığı komedileri ise köy
ve köylü konuludur. ---- adlı oyununda bir köy ağasının
köylüyü sömürmesi, mallarını, topraklarını alması ve köy
gençlerinden birisinin ağaya oynadığı oyun anlatılmıştır.
Sanatçı bazı oyunlarında yerli tiyatronun unsurlarını da
kullanmıştır. Sözgelimi Gardiyan adlı oyununda orta oyu-
nunun özelliklerini kullanmıştır.
Bu parçada boş bırakılan yerlere aşağıdakilerin han-
gisinde verilenler sırasıyla getirilmelidir?
A) Refik Erduran - Yağmur Duası
B) Turan Oflazoğlu - Allah’ın Dediği Olur
C) Güngör Dilmen - İttihat ve Terakki
D) Recep Bilginer - Karım ve Kızım
E) Orhan Asena - Hacivat Politikacı
Edebiyat

5. (I) Turgut Özakman, Pembe Evin Kaderi’nde ekonomik
değişimin günlük hayat üzerindeki etkilerini müstakil ev-
den çok katlı apartmana geçişle inceler. (II) 1955’te sah-
nelenen Güneşte On Kişi, büyük sermayenin sömürü-
süne karşı savaşan bir gazetecinin yenilgisini anlatır. (III)
Tufan’da hemen hemen aynı temayı bu defa Nuh’un Ge-
misi gibi fantastik bir ortamda ele almaktadır. (IV) Duvar-
ların Ötesi farklı bir toplumsal konuya, suç ve suçluluk psi-
kolojisinin bireysel veya toplumsal olmasına eğilmiştir. (V)
Yazarın Deli ve Bir Kilo Namus adlı oyunlarında ise top-
lumsal bilince ulaşamamış ve sorumluluğunu idrak ede-
memiş bir halkın kaçınılmaz yenilgisi ele alınmaktadır.
Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisinde bir
bilgi yanlışı vardır?
A) I B) II C) III D) IV E) V
6. Sabahattin Kudret Aksal’ın bazı oyunları evlilik ve aile ile
ilgilidir. Bunlardan ---- bir aileyi kuruluşundan ele alarak
yeni kuşaklar yetiştirmesini ve dağılıp yok oluşunu verir.
---- adlı yapıtında ise evliliğin bir çıkar anlaşması duru-
muna getirilişini görürüz.
Bu parçada boş bırakılan yerlere aşağıdakilerin han-
Tandem Yayınları
gisinde verilenler sırasıyla getirilmelidir?
A) Kadıköy İskelesi - Makine
B) Bir Odada Üç Ayna - Kahvede Şenlik Var
C) Ocak - Paramparça
D) Ben Devletim - Karım ve Kızım
E) Elif Ana - Gardiyan
7. I. Uçurtmanın Zinciri, Büyük Jüstinyen adlı oyunlarında
üstün yetenekleri olan kişilerin topluma karşı olan so-
rumlulukları üzerinde durur.
II. Dürüst bir gazetecinin patronunca sömürülmesini İkinci
Baskı adlı oyununda ele almıştır.
III. Atatürk’ün toplumu yeniden yapılandırmadaki hızını
anlatan Metamorfoz (Başkalaşım) adlı senaryosu TRT
tarafından filme çekildi.
IV. Bir Kilo Namus adlı oyununda toplumsal bilince ula-
şamamış bir halkın kaçınılmaz yenilgisi ele alınmaktadır.
V. Paydos’tan itibaren ahlâkî yozlaşma ve ekonomik çı-
karlar uğruna bazı değerlerin yitirilmesine eğildiği görü-
lür.
Yukarıda verilenlerden hangisi, Refik Erduran ile il-
gili olarak söylenemez?
A) I B) II C) III D) IV E) V
1-A 2-C 3-C 4-B 5-E
Edebiyat
Öğreten Test
8. Aşağıdakilerden hangisi Recep Bilginer’in tiyatro ya-
pıtlarından biri değildir?
A) İsyancılar B) Gazeteciden Dost
C) Utanç Dünyası D) Sarı Naciye
E) Harput’ta Bir Amerikalı
9. I. 1923-1940 döneminin çok eser veren yazarlarından
biri olan saatçinin Üç Kişi Arasında, Kör ve Kadın Polis
Olursa adlı oyunları vardır. (Vedat Nedim Tör)
II. İphigenia Tauris’te’den sonra Bregenz uluslararası ti-
yatro yarımadasında dereceye giren Güzel Helena’yı yaz-
mıştır.(Özdemir Nutku)
III. Pir Sultan Abdal adlı oyunu sömürüye karşı durmuş,
efsaneleşmiş bir halk ozanının yaşamını yansıtan bir des-
tan gibidir.(Erol Toy)
IV. Çeşitli uluslararası tiyatro şenliklerinde yönetmenlik,
tiyatro yazarlığı ve tiyatroya genel katkıları nedeniyle çok
sayıda ödül kazanmıştır. Söylev adlı oyunu vardır.(Sela-
hattin Batu)
V. Rumuz Goncagül’de geleneksel Orta oyunu anlatımı
ve epik tiyatro özelliklerinden yararlanmıştır.(Oktay Ara-
yıcı)
Yukarıda numaralanmış cümlelerle birlikte verilen sa-
natçı adlarından hangi ikisi yer değiştirirse bilgi yan-
lışlığı giderilmiş olur?
A) I ve II B) I ve III C) II ve IV
D) III ve V E) IV ve V
10. (I) Turgut Özakman, Pembe Evin Kaderi’nde ekonomik
zenginliğin günlük hayat üzerindeki etkilerini müstakil
evden çok katlı apartmana geçişle yansıtır. (II) Güneşte
On Kişi oyununda düzeysizliğe karşı savaş başlatan Ke-
nan önderliğindeki on gazetecinin, parayı gördük¬ten
sonra ülkülerinden vazgeçmelerini anlatır. (III) Fantastik
bir içeriği olan Tufan’da, dünyada insanca yaşamayı sağ-
layacak bir toplum kurabilme adına savaş verecek güçlü
bireylerin var olup olmadığını sorgular. (IV) Duvarların Öte-
si’nde cezaevinden kaçan dört mahkumun, yanlarına genç
bir öğretmeni rehin alarak polise direnmelerini işler. (V) Fa-
zilet Eczanesi’nde yaşlı eczacı Bay Sadettin Dertsavar’ın
ilaçlarla ilgili aykırı görüşlerine yer verir.
Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisinde bir
bilgi yanlışı vardır?
A) I B) II C) III D) IV E) V
6-B 7-E 8-E 9-C 10-E
11

1. Haldun Taner tarafından yazılan Keşanlı Ali Destanı ede-
I II
biyatımızda absürd tiyatronun başarılı bir örneğidir.
III
Oyunun başkişisi Ali, İstanbul’un gecekondu mahallesi
IV
Sineklidağ’da annesiyle birlikte yaşamaktadır.
V
Bu parçada numaralanmış bölümlerin hangisinde bir
bilgi yanlışı vardır?
A) I B) II C) III D) IV
2. Daha çok tiyatro türünde verdiği eserleriyle tanınan Hal-
dun Taner, aynı zamanda hikâye türünde de başarılı
eserler kaleme almış; ---- adlı hikâyesiyle Yeni İstanbul
gazetesinin açtığı yarışmada Türkiye birinciliğini kazan-
mıştır. Sonrasında ironik hikâyelerle öne çıkmıştır. Hikâ-
yelerinde ironiyi öne çıkaran bir başka yazarımız, aynı
zamanda şair ve romancı olan Rıfat Ilgaz’dır. 1950’den
sonra hikâye ve roman türlerine yönelen sanatçı, özel-
likle ---- romanıyla meşhur olmuştur.
Bu parçada boş bırakılan yerlere aşağıdakilerin han-
gisinde verilenler sırasıyla getirilmelidir?
A) Şişhane’ye Yağmur Yağıyordu - Hababam Sınıfı
B) Keşanlı Ali Destanı - Karartma Geceleri
C) On İkiye Bir Var - Yaşar Ne Yaşar Ne Yaşamaz
D) Vatan Kurtaran Şaban - Zübük
E) Yaşasın Demokrasi - Damda Deli Var
3. Recep Bilginer’in ---- adlı oyununda olay, Toroslarda bir
orman köyünde ve Çukurova’da pamuk tarlalarında ge-
çer. Köyde yaşayan baba, kız ve oğul üçlüsü, öteki köy-
lüler gibi kendilerini yayla insanı saymaktadırlar. Ne var
ki orman köylüsü geçim sıkıntısı içindedir. Gençler, Çu-
kurova’ya inip pamuk tarlalarında çalışarak yeni bir dü-
zen kurmak peşindedirler. Elçi, Çukurova’dan köye ge-
lip pamuk tarlalarına ırgat toplarken gençleri aldatmaya
çalışır.
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden han-
gisi getirilmelidir?
A) Köygöçüren B) Çıkrıklar Durunca
C) Sarı Naciye D) Bereketli Topraklar Üzerinde
E) Yedi Çınar Yaylası
1-C 2-A 3-C
12
Pratik Test
4. Türkiye’de çok okunan kitaplara imza atan Nezihe Araz,
gazeteciliğin yanında araştırma, senaryo ve oyun yazar-
I
lığı yaptı. Müzikli çocuk oyunları yazdı. Araz’ın Devlet Ti-
II
yatrolarında çeşitli tarihlerde oynanan oyunlarından ba-
zıları Bozkır Güzellemesi, Cahide, Ballar Balını Bul-
III
dum’dur. Buzlar Çözülmeden’le 1984 Muhsin Ertuğrul
E) V IV
Tiyatro Ödülü’nü; Afife Jale’yle 1987 Kültür Bakanlığı En
V
İyi Tiyatro Yazarı Ödülü’nü kazanmıştır.
Bu parçada numaralanmış bölümlerin hangisinde bir
bilgi yanlışı vardır?
A) I B) II C) III D) IV E) V
5. Turgut Özakman’ın, Reşat Nuri Güntekin’in Değirmen
Tandem Yayınları
adlı romanından değişiklikler yaparak oyunlaştırdığı ----
onun sanat yaşamının en başarılı oyunlarındandır. Os-
manlı İmparatorluğu’nda, İstanbul’da oturan yönetici-
lerle Anadolu’daki kopukluğu ortaya koymaya çalıştığı
bu yapıtından sonra eğitim anlayışındaki yanlışlıkların ir-
delendiği ---- adlı bir oyunu da vardır.
Bu parçada boş bırakılan yerlere aşağıdakilerin han-
gisinde verilenler sırasıyla getirilmelidir?
A) Sarıpınar 1914 - Ulusal Kolej Disiplin Kurulu
B) III. Selim - Sinan
C) Gecenin Sonu - Kocaoğlan
D) Sevdiğim Adam - Yunus Emre
E) İnsan ve Devlet - Deli Dumrul
6. Refik Erduran’ın bireyden çevreye ve topluma doğru ge-
nişleyen oyunları arasında en tanınanı---- adlı eseridir.
Yazar bu oyunda eski yaşayış biçiminden kurtulamadığı
halde kurtulmak için çaba göstermeyen, anlayışsız ve
görgüsüz bir erkeğin tutumundan hareket ederek Batı-
lılaşmanın yanlış anlaşıldığını savunur.
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerin hangi-
si getirilmelidir?
A) Kahraman B) Deli
C) Ayı Masalı D) Açıl Kafam Açıl
E) Cengiz Han’ın Bisikleti
4-D 5-A 6-E
Edebiyat
 Sınav Tadında
1. I. Grup II. Grup 4. ---- II. Meşrutiyet döneminde yetişmiş ve sadece tiyatro
alanında eser vermiş önemli tiyatro yazarlarından birisi-
I. Aziz Nesin Toros Canavarı
dir. Cumhuriyetin ilanından sonra da eserler vermeye
II. Ahmet Muhip Dıranas İnek
devam etmiştir. Osmanlı toplumunda yozlaşan değer-
III. Nazım Hikmet Ran Gölgeler
leri hicveden komedi tarzında yirmiden fazla oyunu bu-
IV. Oktay Rifat İçerdekiler
lunur. Şinasi’nin açtığı yerli komedi çığırını devam etti-
V. Melih Cevdet Anday ren, Ahmet Vefik Paşa’nın oyunlarının teknik özelliklerini
taşıyan bir tiyatrocu olarak dikkat çekti. İstanbul Şehir
Yukarıda I. grupta verilen yazarlardan hangisi, II.
Tiyatroları’nın Üsküdar sahnesine onun adı verilerek adı-
grupta verilen tiyatro yapıtlarından biriyle ilişkilendi-
nın yaşatılması amaçlanmıştır.
rilemez?

Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerin hangi-

A) I B) II C) III D) IV E) V
si getirilmelidir?

A) Turgut Özakman B) Özdemir Nutku

2. Öykü ve oyun türlerinde birçok yetkin yapıt vermiş olan
I C) Haldun Taner D) Sabahattin Batu
Haldun Taner, gözlemlerinde en küçük ayrıntıları kaçır- E) Musahipzade Celal
II
mamış, yapıtlarında toplumsal yapımızı, her kesimden
III 5. Aşağıdaki yapıtlardan hangisi türü bakımından öte-
seçtiği tipler ve olaylarla sergilemiştir. Aylak Adam ve kilerden farklıdır?
IV
Tandem Yayınları

“Yaşasın Demokrasi” tanınmış yapıtlarıdır. A) Bir Düğün Gecesi

V B) Karayar Köprüsü
Bu parçada numaralanmış bölümlerin hangisinde bir
C) Midas’ın Kördüğümü
bilgi yanlışı vardır?
D) Atçalı Kel Mehmet
A) I B) II C) III D) IV E) V E) Pembe Evin Kaderi

3. I. Cem Sultan: İktidar mücadelesi anlatılır.
II. Sokrates Savunuyor: Sokrates’ın fikirleri ve içgüdüleri,
geleneğe ve kişisel çıkarlara düşkün insanlar arasındaki
çatışma anlatılır.
III. Keziban: Kan davası konusunu işlediği, eseridir.
Oyunda kan davası vasıtasıyla öç alma tutkusu işlenmiş-
tir.
IV. Ya Devlet Başa Ya Kuzgun Leşe: Kanuni Sultan Sü-
leyman’ın oğulları Bayezid ve Selim arasındaki taht kav-
gası anlatılmaktadır.
V. Atçalı Kel Mehmet: Aydın İhtilali’ne önderlik eden At-
çalı Kel Mehmet’in dramını konu alır.
Yukarıda numaralanmış bilgilerden hangileri, Turan
Oflazoğlu’nun tiyatro oyunlarıyla ilgili değildir?
A) I ve II B) I ve IV C) II ve V
D) III ve IV E) IV ve V
6. Aşağıdaki açıklamalardan hangisi ayraç içinde belir-
tilen kişiyle ilgili değildir?
A) Parkta Bir Sonbahar Günüydü oyununda parkta bir-
birleriyle tanışan ve evlenmek isteyen iki yaşlı ve yal-
nız insanın birlikte zorlukların üstesinden gelmesi an-
latılır. (Recep Bilginer)
B) Çemberler üç perdelik oyunda içinde bulundukları
durumdan memnun olmayan baba, anne ve yetiş-
kin çocukları Nejat ve Nevin, değişiklikler aramakta-
dır. (Çetin Altan)
C) Aile, kadın konularına eğilen sanatçı, sosyal taşlama
oyunları yazar. Üç Oyun, Türk Dil Kurumu Tiyatro
Ödülü’nü kazanmıştır. (Adalet Ağaoğlu)
D) Yazdığı Yıldızlara Bakmak, Gece Aşevi, Pencere gibi
radyo oyunları en az şiirleri kadar önemlidir. (Murat-
han Mungan)
E) Absürt tiyatronun önemli bir temsilcisi olan yazar
Canlı Maymun Lokantası oyununda kapitalist zengin
ile Doğulu fakir, Amerikalı petrol kralı ile Çinli şairin
şahsında canlandırılır. (Güngör Dilmen)

Edebiyat 13

7. (I) Milli Edebiyat Dönemi’nde Haldun Taner, Turgut Özak-
man, Orhan Asena, Çetin Altan, Refik Erduran, Nazım
Kurşunlu gibi yeni yazarlar çıktı. (II) Eserleriyle bir yan-
dan kendilerinden öncekiler gibi toplum yaşayışını etki-
leyen gündelik sorunlara eğildiler. (III) Öte yandan da
değişen değerlerin aile içi ilişkileri nasıl etkilediği üze-
rinde durdular. (IV) Büyük sermaye karşısındaki küçük
esnafın dramı, yeni ortaya çıkan zengin zümre oyunlarda
sıklıkla işlendi. (V) Giderek yoksullaşan ve statü kaybe-
den bürokratlar, kimlik değiştiren politikacı tipleri yeni
oyunların konularını oluşturmaktadır.
Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisinde bir
bilgi yanlışı vardır?
Sınav Tadında
10. Orhan Asena ile ilgili olarak aşağıda verilenlerden
hangisi karşısındaki bilgiyle uyuşmamaktadır?
A) İlk oyunun konusunu Gılgamış efsanesinden almış-
tır - Tanrılar ve İnsanlar
B) Kurtuluş Savaşı Dönemi anlatılır - Şu Çılgın Türkler
C) Mithat Paşa’nın mahkemede yargılanması anlatılır -
Yıldız Yargılanması
D) Osmanlı padişahı II. Mahmut’un bir yeniçeri isyanı
sonucu tahta geçmesi ve Alemdar Mustafa Paşa’nın
öldürülmesi olayları ele alınır - Tohum ve Toprak
E) Osmanlı’da taht uğruna en yakınlarını katletmenin
gerçek bir öykü anlatılır - Hürrem Sultan

A) I B) II C) III D) IV E) V

8. Şair kimliğinin yanında tiyatro yapıtları da yazan Saba-

hattin Kudret Aksal, ---- oyununda bir aileyi kuruluşun-
dan ele alarak bu ailenin yeni kuşaklar yetiştirmesini an-
latır. ---- adlı oyununda ise evliliğin bir çıkar ilişkisi duru-
11. Güngör Dilmen’in oyunlarında köşelerine sıkışmış, sıkış-
muna getirilişinden söz eder.
I
tırılmış insanların var olma savaşını işlemiştir. İlk oyunu
Bu parçada boş bırakılan yerlere aşağıdakilerin han- II
gisinde verilenler sırasıyla getirilmelidir? Şakacı aynı çevrede yaşayan bireylerin birbirleriyle olan
Tandem Yayınları

III
çatışmalarını verir. Kral Üşümesi adlı oyununda yöne-
A) Kadıköy İskelesi – Sana Rey Veriyorum
IV
B) Utanç Dünyası – Karım ve Kızım ten-yönetilen ilişkileri üzerinde durur. Evin Üstündeki Bu-
V
C) Ah Şu Gençler – Paramparça lut, evlilik kurumunun bireyler üstündeki baskısını anlat-
D) Bir Odada Üç Ayna – Kahvede Şenlik Var
tığı oyunudur.
E) Elif Ana – Gardiyan
Bu parçada numaralanmış bölümlerin hangisinde bir
bilgi yanlışı vardır?
9. Aşağıda Necip Fazıl Kısakürek’le ilgili bilgiler verilen
cümlelerin hangisinde boş bırakılan yere ayraç için-
A) I B) II C) III D) IV E) V
de belirtilen ifade getirilemez?

A) ----, edebiyatımızda mistisizme yer veren, psikolojik

derinliği ile yazarın belki de en önemli eseridir. (Bir
Adam Yaratmak)
B) ---- adlı eserde piyesin ana karakteri, taş kalpli, ka-
nun tatbikçisi bir ağır ceza hâkimidir. Ama yaşadığı
bir olay onu çok değiştirecektir. (Reis Bey) 12. Aşağıdaki yapıtlardan hangisi türü bakımından öte-
C) ----, yazdığı ilk oyundur ve Fransızlar himayesindeki kilerden farklıdır?
yerli Ermeni komitecilerle Maraşlıların mücadelesi-
nin anlatılır. (Yine Bir Gülnihal ) A) Gül Yetiştiren Adam
D) ----, bir konak içinde üç neslin kumar ve yozlaşma B) Karayar Köprüsü
içinde tükenişini ele alır. (Ahşap Konak)
C) Midas’ın Kördüğümü
E) ---- adlı oyunda kumar tutkusu ve psikolojisini ele alı-
D) Atçalı Kel Mehmet
nırken bunun insanı ve toplumu bozan etkisi anlatı-
lır. (Nam-ı Diğer Parmaksız) E) Pembe Evin Kaderi

1-A 2-D 3-E 4-E 5-A 6-D 7-A 8-D 9-C 10-B 11-A 12-A

14 Edebiyat
 Sınav Tadında
1. Aşağıdakilerden hangisi tiyatro türünde yazılmış eser- 5. Yazı hayatına şiirle başlayan, 1954’ten sonra tiyatroya
lerden biri değildir? yönelen ---- , ilk oyunu olan ---- eski bir Sümer destanı
olan Gılgamış’ı, evrensel ve çağdaş bir efsane düzeyine
çıkarmıştır. Oyunlarında genel olarak başkaldırmayı te-
A) Örümcek Ağı
mel sorunsal olarak ele alan sanatçıda bu başkaldırma
B) Tohum ve Toprak daha çok zihinsel - bireysel bir çaba olarak yer tutar.
C) Canlı Maymun Lokantası
Bu parçada boş bırakılan yerlere sırasıyla aşağıda-
D) Mikado’nun Çöpleri kilerden hangisi getirilmelidir?
E) Sokrates Savunuyor
A) Turan Oflazoğlu - Keziban’da

B) Güngör Dilmen - Midas’ın Kulakları’nda

C) Haldun Taner - Keşanlı Ali Destanı’nda

2. Aşağıdakilerden hangisi Cumhuriyet Dönemi’nde ti- D) Orhan Asena - Tanrılar ve İnsanlar’da

yatro türünde eser veren sanatçılardan biri değildir? E) Adalet Ağaoğlu - Çok Uzak Fazla Yakın’da

A) Necip Fazıl Kısakürek

B) Oktay Arayıcı
6. Yazar, konularını çoğunlukla tarihten alır. III. Selim Kılıç
C) Cevat Fehmi Başkut ve Ney’de birbirine tamamen zıt olan padişah kimliği ile
Tandem Yayınları

D) Sait Faik Abasıyanık sanatçı kimliği arasında sıkışıp kalan bir padişahın dramı
anlatılır. Cem Sultan’da kendi devleti, öz ağabeyi ve dün-
E) Ahmet Muhip Dıranas
yanın ikiyüzlülükleri ile aynı anda savaşmaya mecbur
kalan bir şehzadenin dramı kurgulanır. Kösem Sultan’da
ise Sultan Murat’ı tahttan indirip yerine Bayezit’ı geçir-
mek isteyen Kösem Sultan’ın saray entrikaları tarihsel

3. I. Tanrılar ve İnsanlar olarak okuyuculara sunulur.

II. Buzlar Çözülmeden Bu parçada yapıtlarından söz edilen sanatçı aşağı-

III. Sarı Naciye dakilerden hangisidir?

IV. Genç Osman A) Refik Erduran B) Orhan Asena

Aşağıdakilerden hangisi yukarıda verilen yapıtların C) Turan Oflazoğlu D) Güngör Dilmen
yazarlarından biri değildir?
E) Recep Bilginer

A) Recep Bilginer B) Güngör Dilmen

C) Orhan Asena D) Cevat Fehmi Başkut 7. ----, Tohum ve Toprak adlı tiyatro eserinde Kabakçı Mus-
tafa İsyanı’ndan sonra Osmanlı hanedanındaki gelişme-
E) Turan Oflazoğlu
leri dile getirir. Bu yönüyle eser, tarihi bir konuyu işle-
mektedir. Eserin kişileri II. Mahmut, Ahmet Ağa, Anber
Ağa, Mehmet Bey, Alemdar, Kamertap ve Süleyman’dır.

Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden han-

4. Aşağıdaki tiyatro eserlerinden hangisi Refik Erdu-
gisi getirilmelidir?
ran’a ait değildir?

A) Cengiz Han’ın Bisikleti B) Deli A) Turan Oflazoğlu B) Necati Cumalı

C) Açıl Susam Açıl D) Pembe Evin Kaderi C) Refik Erduran D) Orhan Asena

E) Ramiz ile Jülide E) Cevat Fehmi Başkurt

Edebiyat 15
 Sınav Tadında

8. Cumhuriyet Dönemi tiyatrosuyla ilgili olarak aşağı- 10. Orhan Asena ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi
yanlıştır?
dakilerin hangisi söylenemez?

A) Cumhuriyet Dönemi yazarlarımızdandır.

A) Tiyatro, bu dönemde Cumhuriyet’in ilkelerini halka
B) Kocaoğlan, Fadik Kız, Tanrılar ve İnsanlar ile Hürrem
aktarmada bir araç olarak kullanılmıştır.
Sultan öykü türündeki yapıtlarıdır.
B) Cumhuriyet’in ilk yıllarında ulusçuluk yönü ağır ba-
C) Edebiyattaki ününü oyun türündeki yapıtlarıyla ka-
san idealist oyunlar kaleme alınmıştır.
zanmıştır.
C) Epik ve absürt tiyatro türlerinin ilk örnekleri verilmiş-
D) Yapıtlarında işlediği konular psikolojik ve toplumsal
tir.
alanları da kapsayacak biçimde çeşitlilik gösterir.
D) Sade, açık bir dil kullanılmış; kimi oyunlar nazım-ne-
E) Edebiyata şiir ile başlamış, daha sonra öykü ve oyun
sir karışık olarak yazılmıştır.
türünde yapıtlar vermiştir.
E) Komedi ve trajedi türlerinin ilk örnekleri verilmiştir.

11. Haldun Taner’in bu oyununda, başkahraman, Sinekli-

dağ adlı gecekondu mahallesinde yaşayan, Zilha’ya âşık
bir gençtir. Bir gece Zilha’nın dayısı olan mahallenin “baş
belası” Çamur Ihsan’ı bıçaklanmış hâlde yerde bulur.
Ona yardım etmeye çalışırken eline kan bulaşır ve cina-
yeti onun işlediği sanılır. Bugünden sonra başkahraman
için bir destan söylenmeye başlanır. Başkahraman, kim-
Tandem Yayınları

seyi kendine inandıramayacağını anlayınca kendisi de

bu destana inanır. Af ile hapishaneden çıkınca muhtar
adayı olur.

Bu parçada sözü edilen yapıt aşağıdakilerden han-

gisidir?

A) Küçük Ağa
9. Turan Oflazoğlu, bu oyununun konusunu tarihten almış- B) Yaşasın Demokrasi
tır. Oyunun kahramanı, besteleriyle tanınan İsmail Dede
C) Çakır’ın Destanı
Efendi’dir. İki sevgilinin sevgisi arasında çıkmaza düşen
İsmail Dede Efendi, Mevlânâ’dan yardım ister. Mevlânâ D) Keşanlı Ali Destanı
da ona, aşkın en büyük mutluluk olduğunu ve aşkını Al- E) Şişhane’ye Yağmur Yağıyordu
lah’a yöneltmesi gerektiğini söyler. Düşsel bir ışık içinde
verilen Mevlânâ, Allah’a ulaşmanın en güvenli yolunun
musiki olduğunu belirtir. İsmail Dede Efendi’ye, yaşadığı
acıları ezgiye dönüştürmesini öğütler.
12. Güngör Dilmen, edebiyatımızda absürd tiyatro alanında
Bu parçada sözü edilen yapıt aşağıdakilerden han- I II
yapıtlar ortaya koymuştur. Tanrılar ve İnsanlar, Midas’ın
gisidir?
III IV
Altınları ve Midas’ın Kördüğümü oyunlarını da ekleye-
V
A) Tanrılar ve İnsanlar
rek bir üçleme oluşturmuştur.
B) Maske ve Ruh

C) Yine Bir Gülnihal Bu parçada numaralanmış bölümlerin hangisinde bir

bilgi yanlışı vardır?
D) Bir Adam Yaratmak

E) Parkta Bir Sonbahar Günüydü A) I B) II C) III D) IV E) V

1-A 2-D 3-B 4-D 5-D 6-C 7-D 8-E 9-C 10-B 11-D 12-C

16 Edebiyat
 AYT fasikül 23

Tandem Yayınları

Edebiyat
CUMHURİYET DÖNEMİ’NDE ÖĞRETİCİ METİNLER
Kazanımlar
• Cumhuriyet Dönemi’nde öğretici metinlerin
oluşumunu ve özelliklerini kavrar.

• Cumhuriyet Dönemi’nde öğretici metin türü

ıralnıyaY mednaT

yazarlarını bilir, eserlerini öğrenir.

 11. ÜNİTE AYT FASİKÜL 23
Cumhuriyet Dönemi’nde Öğretici Metinler

CUMHURİYET DÖNEMİ’NDE ÖĞRETİCİ METİNLER ÂÂ Brezilya izlenimlerini anlattığı Deniz Aşırı adlı yapıtı döne-
minde ses getirmiştir.
CUMHURİYET DÖNEMİ ÖĞRETİCİ METİNLERİN GENEL
ÂÂ “Yaşamak için nasıl yemek lazımsa, yazmak ve taze kalabil-
ÖZELLİKLERİ
mek için de okumak şarttır. Üslup, yaşayan bir karakter ta-
ÂÂ Metinlerde bilgilendirme, düşündürme amaçlanmış; met- şımalı, yani donmamalı, durmamalıdır.” diyen yazarın, can-
nin yapısı bu amaçlara göre belirlenmiştir. lı, sağlam, duru, renkli, kişilik taşıyan bir anlatımı vardır.
ÂÂ Metinlerde konuşma dili esas alınmış, sade bir anlatım kul- ÂÂ Halkın anlayacağı sözcükleri ustalıkla kullanarak Türkçe-
lanılmıştır. nin süssüz, sanatsız ama etkili bir biçimde nasıl kullanıla-
ÂÂ Dilde özleşme akımı doğrultusunda Arapça ve Farsça söz- cağını göstermiştir.
cük kullanımı önemli ölçüde azalmıştır. Eserleri:
ÂÂ Metinlerde yazı dilinin konuşma diline yaklaştırılması, açık ÂÂ Denizaşırı, Yeni Rusya, Bizim Akdeniz, Tuna Kıyıları, Yolcu
ve sade bir dilin kullanılması daha fazla okura ulaşılması- Defteri: Gezi yazısı
ÂÂ Ateş ve Güneş, Zeytindağı, Çankaya: Anı
nı sağlamıştır.
ÂÂ Konu alanı genişlemiş, öğretici metinlere yoğunlaşan ya- NURULLAH ATAÇ (1898-1957)
zarlar ortaya çıkmıştır. ÂÂ Edebiyatımızda deneme türünün ba-
şarılı bir temsilcisi olmuş ve eleştiri
türünün gelişmesine önemli katkılar-
1. ÖĞRETEN SORU
da bulunmuştur.
Cumhuriyet Dönemi Türk edebiyatında öğretici metinlerin ÂÂ Türkçenin özleşmesi için çalışmış, ya-
özellikleri ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylene- zılarında hiçbir yabancı sözcük kullan-
mez?
Tandem Yayınları

mamaya özen göstermiştir.

ÂÂ Anlatımda devrik cümlenin, konuşma
A) Konuşma dilindeki sözcükler, halk söyleyişlerindeki tam- dilinin gerekliliğini savunmuş ve bunları yapıtlarında uy-
lamalar kullanılmıştır.
gulamıştır.
B) Ulusal kültürden yararlanılmış Anadolu ve Anadolu insanı ÂÂ Genç sanatçıların tanınmasında öncülük etmiştir.
konu edilmiştir.
Eserleri:
C) Metinlerde, Batı kültür ve medeniyetinin örnek alınmasıy-
ÂÂ Karalama Defteri, Günlerin Getirdi-
la oluşturulmaya çalışılan bir sosyal hayat yansıtılmıştır.
ği, Sözden Söze, Ararken, Diyelim,
D) Millî ve özgün eserler üretilememiş, Batı edebiyatından çe-
Söz Arasında, Okuruma Mektuplar:
viriler yapılmıştır.
Deneme, eleştiri, söyleşi, inceleme
E) Makalelerde terim ve kavramların yanında gündelik haya-
ÂÂ Günce: Günlük
ta ait sözlere yer verilmiştir.

CUMHURİYET DÖNEMİ ÖĞRETİCİ METİN

YAZARLARI
FALİH RIFKI ATAY (1894-1971)
ÂÂ Dilimizin gelişmesinde ve özellikle Cum- 2. ÇÖZÜMLÜ SORU
huriyet’ten sonraki gezi edebiyatının olu-
Nurullah Ataç’la ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi yan-
şumunda önemli bir yeri vardır.
lıştır?
ÂÂ Yapıtlarında dış ülkelerde gördüklerini an-
latırken Türkiye’deki gezdiği yerlerle kar- A) Eleştiri türünün gelişmesinde önemli katkılarda bulunmuş-
şılaştırmalar yapmıştır. tur.
ÂÂ Yapıtlarını kısa cümlelerle ve sade bir dil- B) Dilimizin özleşmesine öncülük etmiştir.
le oluşturmuştur. C) Konuşma dilindeki devrik cümlenin yazıda da kullanılma-
ÂÂ İlk anı kitabı Ateş ve Güneş’te Cemal Paşa’nın yaverliğini sını yaygınlaştırmaya çalışmıştır.
yaptığı sırada Suriye’de yaşananları, Zeytin Dağı’nda I. Dün- D) Yaşadığı dönemde deneme türünün başarılı bir
ya Savaşı ve sonrasında yaşananları, Çankaya’da ise Ata- temsilcisi olmuştur.
E) Öykü alanında da ürünler vermiştir.
türk’ün yanında bulunduğu sırada tanık olduğu olayları ele
(Nurullah Ataç’ın öykü türünde eseri yoktur. Cevap E)
almıştır.
ÖSYM
Edebiyat 3
 Cumhuriyet Dönemi’nde Öğretici Metinler
Eski Türk edebiyatı ile çağdaş Batı edebiyatını ya-
BAŞKA YERDE YOK
kından inceleyen Ataç, denemeleriyle yeni bir kül-
tür, edebiyat ve dil arayışı içinde oldu.
ÂÂDenemelerinde çoğulcu bir düşünce yapısına ulaş-
mak için Batı hümanizmi ve demokratikleşme sü-
recini sindirmek gerektiğini savunmuş, yerleşik de-
ğerlere, kabullere karşı çıkmıştır.
Nurullah Ataç bazı edebiyatçılara göre “Beğendiği-
ni göklere çıkaran beğenmediğini yerin dibine batı-
ran” bir eleştiri anlayışı benimsemiştir.
ÂÂ “Ben eleştirmeci değil, bir denemeciyim.” diyen sa-
natçı, yazar ve yapıtları nesnel eleştiri kriterlerine
göre ele almamış, kendi beğenilerini esas almıştır.
ÂÂ Divan şiirini çok iyi bilmesine ve sevmesine rağmen
bu şiirin artık bittiğini ileri sürmüş; eleştirileriyle Or-
han Veli, Fazıl Hüsnü Dağlarca gibi dilde yenilik ta-
raftarı olan şairlerin tanınmasında ve benimsenme-
sinde önemli bir rol oynamıştır.
ÂÂ Dilde yalınlaşma ve özleştirmenin yılmaz savunu-
cularındandır.
ÂÂ Türkçedeki yabancı sözcükleri kullanmamış, dille
düşünce arasında dolaysız bir ilişki olduğunu, so-
mut düşünme geleneğinin doğabilmesi için kav-
ramların ve sözcüklerin kökeninin bilinerek anlaşı-
lır olması gerektiğini vurgulamıştır.
ÂÂ Bunun için Latince, Grekçe, Farsça, İngilizce, Arap-
ça gibi yabancı dillerin eğitimini almak gerektiğini
ortaya koymuştur.
ÂÂ Konuşur gibi yazma çığırı açmış, devrik cümleyi öne
çıkarmış, dilin şiirsel yönüne vurgu yapmıştır.
Tandem Yayınları
ÂÂ Halk deyimlerinden ve günlük konuşma dilinden ya-
rarlandığı çevirileriyle de adından söz ettirmiştir.
ÂÂ “Günlük” sözcüğünü dilimize kazandıran yazar,
günlük ve söyleşi türünde başarılı yapıtlar ortaya
koymuştur.
İSMAİL HABİB SEVÜK (1892-1954)
ÂÂ Tarihten beslenen anlatımı ile gezi türünde
başarılı yapıtlar yazmıştır.
ÂÂ Gözleme dayalı, renkli, kıvrak, edebî sanat-
larla yüklü bir söyleyişi vardır.
Eserleri:
ÂÂ Tuna’dan Batı’ya, Yurttan Yazılar: Gezi yazısı
ÂÂ Türk Teceddüt Edebiyatı Tarihi, Dil Davası, Edebi Yeniliği-
miz: İnceleme-araştırma
Örnek Metin
İsmail Habip Sevük - Carablus Köprüsü
Fırat’ı Carablus’ta görmeli, Fırat’ı Carablus’ta görmeli. Kulak-
larımız, bu medihlerle dolu; gün bitmeden oraya yetişmek için
şoförü sıkıştırıyoruz. İkindi vakti Carablus’a vardık. Kasabanın
kendisi Fransızlarda, istasyonu bizdedir. Bizim istasyon, bir
dizi yapılarla bir dilim mamurecik hâlinde bir köy, ötedeki köy
de serpilip genişlemek isteyen bir kasaba hasbacığı, rayların
berisinden bizim bayrak Fırat’ı uğurluyor.
Rayların ötesinde de Fransız bayrağı Fırat’a “Hoş geldin.” der-
ken nehir bu daha alışamadığı yabancı bayrağa biraz yadır-
gayarak bakmaktadır.
4 Edebiyat
FASİKÜL 23
SUUT KEMAL YETKİN (1903-1980)
ÂÂ Estetik, sanat, felsefe, resim, İslam sanatları
konularındaki yapıtlarının yanı sıra, 1940’tan
sonra deneme türünde yapıtlar kaleme almış-
tır.
ÂÂ Düşüncelerini, zaman zaman yalın bir anla-
tımla kaleme alarak deneme türünün en ba-
şarılı temsilcilerinden biri olmuştur.
ÂÂ Düş’ün Payı, Yokuşa Doğru, Edebiyat Konuşmaları, Edebi-
yat Üzerine, Günlerin Götürdüğü, Şiir Üzerine Düşünceler:
Deneme
ÂÂ Ahmet Haşim ve Sembolizm, Edebi Meslekler, Türk Mima-
risi: İnceleme
Örnek Metin
Suut Kemal Yetkin - Kitaplar
Dünyada hiç bir dost insana kitaptan daha yakın değildir. Sı-
kıntımızı unutmak, donuk hayatımıza biraz renk, biraz ışık ver-
mek, daracık dünyamızda, bulamadığımız şeyleri yaşamak için,
tek çaremiz, kitaplara sarılmaktır. Bırakınız ıssız bir adaya git-
meyi, herhangi bir yolculuğa çıkarken bile hangi okuryazar ya-
nına bir iki roman bir iki şiir kitabı almayı düşünmez! Yolculuk-
ta çoğu zaman olduğu gibi çevremize bakıp dalmaktan, yanı-
mıza aldığımız kitapları okuyamazsak bile onları gene de eli-
miz altında bulundurmak isteriz.
SALAH BİRSEL (1919-1999)
ÂÂ Edebiyat çevrelerinde şiirlerinden çok dene-
meleriyle tanınmıştır.
ÂÂ Denemelerinde günlük konuşma dilinde pek
az bilinen sözcük ve deyimleri yanında, ken-
di bulduğu ilginç deyişleri sıkça kullanmış
ve şiirlerindeki gibi alaycı bir tavır takınmıştır.
ÂÂ Ah Beyoğlu, Vah Beyoğlu, Boğaziçi Şıngır Mıngır, Elmas
Boğaziçi gibi kitaplarında, geçmişin İstanbul’unu kendi ta-
nıklıklarıyla anlatmıştır.
Eserleri:
ÂÂ Şiirin İlkeleri, Sen Beni Sev, Şiir ve Cinayet, Kurutulmuş Fel-
sefe Bahçesi, Halley Kimi Kurtarır, Sergüzeşt-i Nono Bey ve
Elmas Boğaziçi, Amerikalı Tolstoy, Gandhi ya da Hint Kira-
zının Gölgesinde, Hafiyeler Önde Gider: Deneme
ÂÂ Boğaziçi Şıngır Mıngır, Ah Beyoğlu Vah Beyoğlu,
ÂÂ Kahveler Kitabı: Anı
ÂÂ Hacivat Günlüğü, Yaşlılık Günlüğü, Aynalar Günlüğü, Bay
Sessizlik, Kuşları Örtünmek, Yalnızlığın Fırınlanmış Kokusu:
Günlük
ÂÂ Dünya İşleri, Hacivat’ın Karısı, Ases, Kikirikname, Haydar
Haydar, Köçekçeler: Şiir
ÂÂ Dört Köşeli Üçgen: Roman
SABAHATTİN EYÜBOĞLU (1908-1973)
ÂÂ Türk kültürünü Anadolu hümanizmi kavra-
mıyla açıklayarak yeni bir kültür yorumu ge-
tirmiştir.
ÂÂ Denemelerinin bir bölümünü Mavi ve Kara
adıyla kitaplaştırmıştır.
ÂÂ Anadolu, Anadolu halkı, Atatürk, demokrasi,
halk dili, halk eğitimi yapıtlarında en çok üzerinde durdu-
ğu konulardır.
Eserleri:
ÂÂ Mavi ve Kara, Sanat Üzerine Denemeler, Yunus Emre’ye Se-
lam, Pir Sultan Abdal: Deneme - eleştiri - inceleme
 Cumhuriyet Dönemi’nde Öğretici Metinler FASİKÜL 23
EFLATUN CEM GÜNEY (1896-1981) CEMİL MERİÇ (1917-1987)
ÂÂ Edebiyatımızda masal yazarı olarak tanınmış- ÂÂ Yapıtlarında, toprağından kopan insanın
tır. Folklor alanında araştırmalar yapmış, Halk trajedisi ve kendini bulma çabasının ya-
şairlerimiz üzerine incelemelerde bulunmuştur. nı sıra Türk aydınlarının bunalımlarını
ÂÂ Halk hikâyelerini, masal ve efsaneleri yapıla- anlatmıştır.
rını bozmadan derlemiştir. ÂÂ Medeniyet, tarih, sosyoloji, edebiyat, ede-
ÂÂ Çocuk edebiyatının, önemli yazarlarından biyat tarihi, felsefe konularını kendisine öz-
olan sanatçı, birçok masalımızın günümüz Türkçesiyle or- gü üslubuyla değerlendirmiştir.
taya çıkarılması için, büyük çaba göstermiştir. Eserleri:
Eserleri: ÂÂ Bu Ülke, Ümrandan Uygarlığa, Mağaradakiler, Kırk Ambar,
ÂÂ Açıl Sofram Açıl, Dede Korkut Masalları, Dertli Kaval, Halk Işık Doğudan Gelir, Kültürden İrfana, Jurnal: Deneme-ince-
Türküleri, Bir Varmış Bir Yokmuş, Nasreddin Hoca Fıkrala- leme-derleme
rı, şık Garip, Gökten Üç Elma Düştü, Az Gittim Uz Gittim, Örnek Metin
Folklor ve Halk Edebiyatı: Masal-Derleme-İnceleme
Cemil Meriç - Bu Ülke
RUŞEN EŞREF ÜNAYDIN (1892-1959)
ÂÂ Devrin ileri gelenleri ile yaptığı röportajlarla
Aydın olmak için önce insan olmak lazım. İnsan mukaddesi

tanınmıştır. olandır. İnsan hırlaşmaz, konuşur, maruz kalmaz, seçer. Aydın,

ÂÂ Bu röportajlarını Diyorlar ki adı ile kitap hali- kendi kafasıyla düşünen kendi gönlüyle hisseden kişi. Aydını
ne getirmiştir. yapan: Uyanık bir şuur, tetikte bir dikkat ve hakikatin bütününü
ÂÂ İlk defa Mustafa Kemal Paşa’yı, uzun bir rö- kucaklamaya çalışan bir tecessüstür.
portajla Türk okuyucusuna tanıtmıştır. 3. ÇÖZÜMLÜ SORU
Eserleri:
ÂÂ Diyorlar ki, Anafartalar Kahramanı Mustafa Kemal’le Müla- Aşağıdakilerin hangisinde bir bilgi yanlışı vardır?
kat, Çanakkale’de Savaşanlar Dediler ki: Röportaj
ÂÂ Atatürk’ü Özleyiş, Atatürk’ün Hastalığı: Anı A) Güldürürken düşündürmeyi de amaçlayan bir mizah anla-
Örnek Metin yışının başarılı örneklerini veren yazarlarımızın başında Aziz
Ruşen Eşref - Mustafa Kemal’le Mülakat Nesin, Rıfat Ilgaz ve Muzaffer İzgü’yü sayabiliriz.
Tandem Yayınları

Pek iyi Paşa Hazretleri, böyle bu kadar şiddetle hücum eden B) Deneme türünün özgün örneklerini veren Nurullah Ataç,
düşmanı bu kadar süratli bir surette ricate mecbur eden amil- bir eleştirmen olarak yeni şiirimizin başarı kazanmasında
ler nedir? etkili olmuş bir yazarımızdır.
Evet, bu suali sormakta hakkınız var. Arzedeyim: Şimdi saat on C) Sabahattin Eyüboğlu, düşünce adamı kimliğiyle hümanist
bir buçuk evvelden sonra vaziyet bence şu idi: düşünüşün yerleşmesi, halkçı bir kültürün oluşması yolun-
Düşmanın karaya çıkmış olan kuvveti, sekiz taburdan fazla idi. da çaba göstermiş bir aydınımızdır.
Şimdi bu sekiz taburluk kuvvet kendisiyle gayrimünasip gayet D) Şiirlerini bireysel duyarlıktan çok toplumsal duyarlıkla bi-
geniş bir cephe üzerinde “261”e kadar şimalen, ve Kemalye-
çimlendiren Cemal Süreya, Turgut Uyar ve Edip Cansever
ri’nin bulunduğu sırtların garp yamaçlarına kadar şarkan iler-
toplumcu gerçekçi şiirimizin öncüleri arasında yer alır.
leyebilmişti.
(Cemal Süreya, Turgut Uyar ve Edip Cansever İkinci Yeni şiiri-
ŞEVKET RADO (1913-1988)
nin öncülerindendir. Cevap D)
ÂÂ Edebiyatımızda radyo sohbetleriyle tanın-
E) Falih Rıfkı Atay, Türkçenin inceliklerini taşıyan, yalın, akıcı
mıştır.
ÂÂ 1961 yılında fasiküller halinde yayımlama- anlatımıyla anı ve gezi yazılarının bağımsız birer tür boyu-
ya başladığı Hayat Ansiklopedisi büyük bir tuna ulaşmasında etkili olmuştur.
ilgi görmüştür. ÖSYM
Eserleri: MEHMET KAPLAN (1915-1986)
ÂÂ Eşref Saat, Ümit Dünyası, Hayat Böyledir, Aile Sohbetleri, ÂÂ Tanzimat’tan sonraki edebiyat ile Türk halk

İnsan Severse Yaşar, Saadet Yolu: Sohbet edebiyatının çok çeşitli konu ve şahısları
ÂÂ Kördüğüm ve Ötekiler: Şiir üzerinde araştırma ve inceleme yapmış,
Örnek Metin tahlil ve eleştirileri ile tanınmıştır.
Şevket Rado - Eşref Saat Eserleri:
Asık suratlı insanlardan hoşlanır mısınız desem tabii bana gü- ÂÂ Tevfik Fikret, Namık Kemal-Hayatı ve Eser-
lersiniz. Zaten ben de biraz gülmeniz için söze böyle başla- leri, Tanpınar’ın Şiir Dünyası, Şiir Tahlilleri
dım. Güler yüze ve gülmeye dair olan bu konuşmayı asık su- I-II, Nesillerin Ruhu, Büyük Türkiye Rüya-
ratla dinlemenizi istemem tabii. Konuşurken söze başladığınız sı, Türk Edebiyatı Üzerinde
sırada karşınızdakinin kaşlarını çattığını, asık bir suratla sizi din- Araştırmaları, Hikâye Tahlilleri,
lediğini görürseniz konuşmak hevesiniz kırılır. Lafı kısa kesip Kültür ve Dil: İnceleme-araştır-
bu tatsız sohbeti bir an önce bitirmeye bakarsınız. Bir de kar- ma-makale-deneme
şınızdakinin sizi güler yüzle dinlediğini, hatta araya biraz da tat-
lı söz karıştırarak sohbete renk verdiğini görecek olsanız ko-
nuştukça konuşacağınız gelir.

Edebiyat 5
 Cumhuriyet Dönemi’nde Öğretici Metinler FASİKÜL 23
NİHAT SAMİ BANARLI (1907-1974) Eserleri:
ÂÂ Türkçenin Sırları adlı yapıtıyla dilimizin zen- ÂÂ İnsan Tükenmez, Gerçek Saygısı, On Türk Romanı, Edebi-
ginliği, gelişimi ve özleşmesiyle ilgili dü- yat Yazıları, 100 Soruda Türkiye’de Roman ve Toplumsal
şüncelerini ortaya koymuştur. Değişme, Eleştiri Günlüğü, Gücünü Yitiren Edebiyat, Ro-
ÂÂ Edebiyatla ilgili nitelikli araştırmalarıyla man ve Yaşam, Eleştiride 40 Yıl, 40 Yılda 40 Roman, Reşat
Nuri’nin Romancılığı, 50 Türk Romanı, Şiir Yazıları, 60 Türk
Cumhuriyet Dönemi’nde ses getirmiştir.
Romanı, Kıskanmak, Sait Faik’in Hikâyeciliği, Yaşar Kemal’in
Eserleri:
Romancılığı, Yüzyılın 100 Türk Romanı, Dönüp Baktığımda:
ÂÂ Yahya Kemal Yaşarken, Yahya Kemal’in Ha-
Eleştiri, inceleme
tıraları, Türkçenin Sırları, Metinlerle Edebî
BURHAN FELEK (1889-1982)
Bilgiler, Şiir ve Edebiyat Sohbetleri: Deneme, sohbet, araş- ÂÂ Gazetelerdeki yazdığı mizahi yönü öne çı-
tırma kan fıkralarıyla tanınmıştır.
ÂÂ Resimli Türk Edebiyatı Tarihi: Edebiyat araştırma ÂÂ 45 yıl çeşitli gazetelerde fıkralar yazmış,
ÂÂ Kızıl Çağlayan- Bir Yuvanın Şarkısı, Sular Kararırken, Yaban- gülmeceye dayalı söyleşileriyle en çok oku-
cı, Dumanlı Dağlar, Son Vazife, Bir Mabed Yıkıldı, Izdırap nan yazarlardan biri olmuştur.
Yarışı: Tiyatro Eserleri:
ÂÂ Bir Güzelliğin Romanı: Roman ÂÂ Felek, Vatandaş Efendi, Yaşadığımız Günler, Nasrettin Ho-
NERMİ UYGUR (1925-2005) ca: Mizah ve fıkra yazıları
ÂÂ Denemelerinde dünyayı, felsefeyi, kültürü ÂÂ Hint Masalları: Gezi

sorgulayan, sorunlara kendince çözümler

sunan yazar, özgün anlatımıyla dikkat çek- 4. ÖĞRETEN SORU
miştir.
I. Roman ve öyküleriyle tanınan sanatçının Minelbab İlel-
Eserleri:
mihrab, Bir Ömür Boyunca adlı anı türünde yapıtları var-
ÂÂ Dilin Gücü, Felsefenin Çağrısı, Dünyagörü-
dır. (Refik Halit Karay)
şü, Güneşle,İnsan Açısından Edebiyat, Türk
II. Deneme, fıkra yazan, gazetecilik ve radyoculuk yapan sa-
Felsefesinin Kuram-Eylem Bağlamı: Çözüm- natçının Ümit Dünyası, Hayat Böyledir adlı eserleri vardır.
leyici Bir Felsefe Denemesi,Dil Yönünden Fizik Felsefesi, Ya- (Cemil Meriç)
şama Felsefesi, Kültür Kuramı, Bunalımdan Yaşama Kültürü, III. Edebiyat tarihçisi olan sanatçı, gezi türünde başarılı ya-
Tandem Yayınları

Çağdaş Ortamda Teknik, İçi Dışıyla Batı’nın Kültür Dünyası: pıtlar vermiştir. Tuna’dan Batı’ya, Yurttan Yazılar, Avrupa
Deneme Edebiyatı ve Biz eserlerindendir. (İsmail Habip Sevük)
Örnek Metin IV. Edebiyat araştırmacısı ve tarihçisi olan sanatçının Resimli
Nermi Uygur - Dilin Gücü Türk Edebiyatı Tarihi, Şiir ve Edebiyat Sohbetleri adlı yapıt-
Hep “dil”, “dil” diyoruz ya, bu bir soyutlama aslında. Herkesin ları vardır.( Nihat Sami Banarlı)
dili var, ama aynı dil değil bunlar. Bir toplumun dili öbürünün- V. Medeniyet, tarih, sosyoloji, edebiyat, edebiyat tarihi, fel-
kinden ayrı. Mr. Brown ile Signor Lombardi, Bay Ahmet ile Herr sefe konularını kendisine özgü üslubuyla değerlendirmiş-
Schmitz başka başka dilleri konuşur. Her birinin konuştuğu tir. Bu Ülke, Jurnal, Kırk Ambar değişik türdeki yapıtların-
kendi dili, anadilidir. Hiçbir insan topluluğu için “Acaba bu top- dandır. (Şevket Rado)
luluğun anadili var mı?” diye bir soru soramayız. Uzaktaki ya- Yukarıdaki numaralanmış cümlelerle birlikte verilen sanat-
kındaki bir ya da birçok toplulukla paylaşsa bile, her topluluk çı adlarından hangileri yer değiştirirse bilgi yanlışlığı gi-
ana dilinde konuşur. derilmiş olur?
VEDAT GÜNYOL (1912-2004)
A) I ve II B) II ve V C) III ve IV
ÂÂ Denemelerinde başta edebiyat olmak üze-
D) III ve V E) IV ve V
re, toplumsal yaşam içinde insanı ilgilen-
diren hemen her konuya eğilen yazar ken-
dine özgü anlatımıyla dikkati çekmiştir.
Memet Fuat
Eserleri:
Nazım Hikmet’in oğlu olan yazar toplumcu
ÂÂ Dile Gelseler, Yeni Türkiye Ardında, Devlet
gerçekçi eleştirinin Fethi Naci’yle birlikte en önem-
İnsan mı, Bu Cennet Bu Cehennem, Çala- li adlarından biridir.
NOT

kalem, Orman Işırsa, Daldan Dala, Bilinç Yolunda, Güler- Gölgede Kalan Yıllar, Çağını Görebilmek, Düşünce-
yüzlü Ciddilik, Yine de Yaşarken, Güne Doğarken, Dünden ye Saygı, Eleştiri Sorumluluğu, Unutulmuş Yazılar gi-
bi yapıtları vardır.
Bugüne, Gün Ola Harman Ola: Deneme Gölgeden Işığa,
Adnan Binyazar
Giderayak Yaşarken, Uzak Yakın Anılar: Anı Masalını Yitiren Dev adlı anı-romanında yoksulluk
FETHİ NACİ (1927-2008) içinde geçen çocukluk dönemini, Orhan Kemal Ro-
ÂÂ Nurullah Ataç’ı çağrıştıran öznel eleştirile- man Armağanı’nı kazanan Ölümün Gölgesi Yok ad-
riyle dikkat çeken yazar Cumhuriyet Dö- lı kitabında bir sevda öyküsü anlatan yazar, edebi-
yatımızda ilgi gören bir denemecidir.
nemi’nde eleştiri türünün en önemli isim- Orhan Burian
lerinden biridir. Türkiye’ye özgü bir hümanizm anlayışını savunan
ÂÂ Toplumcu gerçekçi bir anlayışla yaptığı Yazar, eleştirileriyle edebiyatımızın önde gelen ad-
eleştirileri daha çok son dönem edebiya- larından biridir. Yazılarını Denemeler ve Eleştiriler
tımız üzerine yoğunlaşmıştır. adlı yapıtında toplamıştır.

6 Edebiyat
 Cumhuriyet Dönemi’nde Öğretici Metinler FASİKÜL 23

Etkinlik 1
Cumhuriyet Dönemi öğretici metinlerin genel özellikleri ve yazarlar ile ilgili aşağıdaki
yargılardan doğru olanların karşısına ‘’D’’ yanlış olanların karşısına ‘’Y’’ harfi koyunuz.

1. Metinlerde bilgilendirme, düşündürme amaçlanmış; metnin yapısı bu amaçlara göre belirlenmiştir.

2. Metinlerde konuşma dili esas alınmış, sade bir anlatım kullanılmıştır.

3. Dilde özleşme akımı doğrultusunda Arapça ve Farsça sözcük kullanımı önemli ölçüde azalmıştır.

4. Konu alanı genişlemiş, öğretici metinlere yoğunlaşan yazarlar ortaya çıkmıştır.

5. Şevket Rado ilk defa Mustafa Kemal Paşa’yı, uzun bir röportajla Türk okuyucusuna tanıtmıştır.
6. Eflatun Cem Güney edebiyatımızda masal yazarı olarak tanınmıştır.

Etkinlik 2
Aşağıda verilen eserleri, yazarlarıyla eşleştiriniz.

Denizaşırı EFLATUN CEM GÜNEY

Düş’ün Payı İSMAİL SEVÜK

Mavi ve Kara SALAH BİRSEL

Tuna’dan Batı’ya NURULLAH ATAÇ

Dertli Kaval RUŞEN EŞREF ÜNAYDIN

Atatürk’ü Özleyiş SABAHATTİN EYÜBOĞLU

Karalama Defteri CEMİL MERİÇ

Ah Beyoğlu FALİH RIFKI ATAY

Bu Ülke SUUT KEMAL YETKİN

Edebiyat 7
 Cumhuriyet Dönemi’nde Öğretici Metinler FASİKÜL 23

Etkinlik 3
Aşağıdaki kutucukların sağında bulunan boş yerleri verilen bilgilerden hareketle, ilgili oldukları
kutucuklarla eşleştiriniz.

1
Türkçenin Sırları adlı yapıtıyla dilimizin zenginliği, gelişimi
ve özleşmesiyle ilgili düşüncelerini ortaya koymuştur.
C
Edebiyatla ilgili nitelikli araştırmalarıyla Cumhuriyet
Dönemi’nde ses getirmiştir.

2
Devrin ileri gelenleri ile yaptığı röportajlarla tanınmıştır.
Bu röportajlarını Diyorlar ki adı ile kitap hâline
getirmiştir. İlk defa Mustafa Kemal Paşa’yı, uzun bir
röportajla Türk okuyucusuna tanıtmıştır.

A) RUŞEN EŞREF ÜNAYDIN

3
Edebiyatımızda masal yazarı olarak tanınmıştır. Çocuk B) EFLATUN CEM GÜNEY
edebiyatının, önemli yazarlarından olan sanatçı, birçok
masalımızın günümüz Türkçesiyle ortaya çıkarılması için, C) NİHAT SAMİ BANARLI
büyük çaba göstermiştir.
D) SALAH BİRSEL

E) NURULLAH ATAÇ
4
Edebiyat çevrelerinde şiirlerinden çok denemeleriyle
tanınmıştır. Denemelerinde günlük konuşma dilinde pek
az bilinen sözcük ve deyimleri yanında, kendi bulduğu
ilginç deyişleri sıkça kullanmış ve şiirlerindeki gibi alaycı
bir tavır takınmıştır.

5
Edebiyatımızda deneme türünün başarılı bir temsilcisi
olmuş ve eleştiri türünün gelişmesine önemli katkılarda
bulunmuştur. Türkçenin özleşmesi için çalışmış,
yazılarında hiçbir yabancı sözcük kullanmamaya özen
göstermiştir.

8 Edebiyat

1. (I) Cumhuriyet’in ilk yıllarından itibaren sanatçılarımız de-
neme, gezi yazısı, fıkra, sohbet ve anı tütünde yazmaya
başlar. (II) Nurullah Ataç eleştiri ve denemeleriyle öne çı-
kar. (III) Ahmet Rasim’in sohbetlerinin yanında, Ruşen Eş-
ref Ünaydın’ın denemeleri de vardır. (IV) Reşat Nuri Gün-
tekin’in Anadolu’da dolaşırken izlenimlerini ve düşünce-
lerini kaydettiği yazılardan oluşan Anadolu Notları, yaza-
rın Anadolu’yla ilgili izlenimlerini içerir. (V) Bu dönemde
edebiyat ve kültür konularındaki yazılarıyla Hasan Ali Top-
taş deneme türünün edebiyatımızdaki en önemli ismi sa-
yılır.
Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangisinde
bir bilgi yanlışı vardır?
A) I B) II C) III D) IV E) V
2. Türk yazınında ----, iki ciltlik Günce adlı yapıtıyla; ---, Kuş-
ları Örtünmek, Yalnızlığın Fırınlanmış Kokusu adlı yapıtla-
Tandem Yayınları
rıyla günlük türünün başarılı örneklerini vermişlerdir.
Bu cümlede boş bırakılan yerlere aşağıdakilerin han-
gisinde verilenler sırasıyla getirilmelidir?
A) Ferit Edgü – Nezihe Meriç
B) Nurullah Ataç – Salah Birsel
C) Bilge Karasu – Sabahattin Kudret Aksal
D) Füruzan – Adalet Ağaoğlu
E) Vüs’at O. Bener – Cemal Süreya
3. (I) Sabahattin Eyuboğlu, Mavi ve Kara, Sanat Üzerinde
Denemeler adlı yapıtlarda denemelerini toplamış; kültür
konularını hümanist bir bakış açısıyla ele almıştır. (II) Mon-
taigne’in Denemeler’ini Türkçeye çevirmiştir.(III) Klasik
kültüre verdiği önem onun klasik Yunan eserlerini değer-
lendirmesini sağlamıştır. (IV) Yunus Emre başta olmak
üzere kültürümüzün önemli isimlerini ele aldığı deneme-
lerinin önemi büyüktür. (V) Devekuşuna Mektuplar adlı
denemelerinde ironik bir tavırla okuyucularını aydınlat-
maya çalışır.
Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangisinde
bir bilgi yanlışı vardır?
A) I B) II C) III D) IV E) V
Edebiyat
Öğreten Test
4. ---- edebiyatımızda mensur şiir, şiir, mülakat, hatıra, soh-
bet, gezi, deneme, öykü türlerinde yapıtlar verir. Edebi-
yatçılara; divan edebiyatı, Tanzimat, Servet-i Fünûn ede-
biyatı, Milli edebiyat hakkında sorular yöneltir ve bu gö-
rüşleri ---- adıyla yayımlar. Bu eser, edebiyatımızın ilk edebî
mülakatıdır. İstanbul hakkında çok eser vermesi sanat-
çıya “İstanbul Seyyahı” sıfatını kazandırır.
Bu parçada boş bırakılan yerlere aşağıdakilerin han-
gisinde verilenler sırasıyla getirilmelidir?
A) Ruşen Eşref Ünaydın - Diyorlar ki
B) Samet Ağaoğlu - Kuvayı Milliye Ruhu
C) Cemil Meriç - Umrandan Uygarlığa
D) Eflatun Cem Güney - Bir Varmış Bir Yokmuş
E) Abdülhak Şinasi Hisar - İstanbul ve Pierre Loti
5. Aşağıdakilerin hangisinde boş bırakılan yere ayraç
içinde belirtilenler getirilemez?
A) ----, şiir, roman ve yazılarının yanı sıra Edebiyat Üze-
rine Makaleler, Yaşadığım Gibi deneme kitapları var-
dır. (Ahmet Hamdi Tanpınar)
B) ----, yazdığı Körfez, Şahdamar adlı şiir kitaplarına Ma-
ğara ve Işık, Edebiyat Yazıları adlı deneme ve ince-
leme kitaplarını eklemek gerekir. (Sezai Karakoç)
C) Ruşen Eşref Ünaydın Mütareke Dönemi’nde ---- adlı
eseriyle beğeni toplar. Bu röportaj 1930’da kitap hâ-
line dönüştürülür. (Anafartalar Kumandanı Mustafa
Kemal ile Mülakat)
D) ----, yazılarında yeni bir nesir dilinin kurulmasına ön-
cülük etmiştir, konuşur gibi yazar, özellikle devrik
cümle kullanır. Karalama Defteri yapıtlarındandır.
(Fethi Naci)
E) ----, edebiyat eleştirisi yazıları ile tanınan yazarın Göl-
gede Kalan Yıllar, Düşünceye Saygı, Çağını Görebil-
mek adlı yapıtları vardır. (Memet Fuat)
9
 Öğreten Test
6. Edebiyatımızda deneme, anı, eleştiri, fıkra, biyografi gibi
türlerde yapıtlar veren sanatçılar arasında Ahmet Hamdi
Tanpınar, Şevket Süreyya Aydemir, Bedri Rahmi Eyu-
boğlu, İsmail Habip Sevük sayılabilir.
Bu parçada, aşağıdaki yapıtlardan hangisinin yazarı
yer almamıştır?
A) Ezansız Semtler
B) Delifişek
C) Tek Adam
D) Tuna’dan Batıya
E) XIX. Asır Türk Edebiyatı Tarihi
7. ---- yazdığı ve radyoda anlattığı masallardan dolayı “Ma-
salcı Baba” olarak anıldı. Çocuk edebiyatı çalışmalarıyla
da tanınan sanatçı birçok uluslararası ödüle layık görüldü.
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıda verilen yazar
adlarından hangisi getirilmelidir?
A) Ruşen Eşref Ünaydın
B) Pertev Naili Boratav
C) Eflatun Cem Güney
D) Yılmaz Karakoyunlu
E) Oktay Arayıcı
8. Nurullah Ataç’ın ----, ----, ---- denemeleri kadar önemli bir
başka çalışma alanı tercümeleridir. Milli Eğitim Bakanlığı-
nın Dünya Edebiyatı’ndan çeviriler dizisinde birçok başa-
rılı çevirisi çıkan Ataç, tercüme bürosunun kurulmasına,
Tercüme Dergisi’nin çıkmasına katkıda bulunmuştur. Bal-
zac’ın İki Gelinin Hatıraları ve Stendhal’ın Kızıl ve Kara’sı
başta olmak üzere pek çok dünya yazarından seçme eser-
leri Türkçeye o kazandırmıştır.
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerin hangi-
sinde verilenler sırasıyla getirilmelidir?
A) Deli, Yağmur Duası, Metamorfoz
B) Sözden Söze, Okuruma Mektuplar, Dergilerde
C) Yokuşa Doğru, Düş’ün Payı, Günlerin Götürdüğü
D) Eşkâl-i Zaman, Gülüp Ağladıklarım, Şehir Mektupları
E) Şişedeki Zenci, Kahveler Kitabı, Kurutulmuş Felsefe
Bahçesi
1-E 2-B 3-E 4-A 5-D
10
9. Kitaplarla geç tanışmış okurlar için bulunmaz bir hazine
olduklarını düşünürüm deneme örneklerinin. Sizinle ko-
nuşur, tartışır, şaka yapar gibi duran yazar, bir yandan
bilgi dağarcığınızı zenginleştirir, kendinizi sorgulamanızı
sağlar ve yeni kaynaklara yönelmeniz için kapılar aralar.
Deneme okumak, kısa zamanda duygusal ve düşünsel
evreninizi genişletir ayrıca. Kısacası hem dostunuz hem
eğitmeniniz hem de sırdaşınız olur deneme.
Bu sözleri söyleyen kişinin denemeyle ilgili olarak
özellikle aşağıdakilerden hangisini belirtmek istedi-
ği söylenebilir?
A) İleriki yaşlarda okunacak bir tür olduğunu
B) Sürükleyici bir anlatımla oluşturulduğunu
C) Genellikle vakit geçirmek amacıyla okunduğunu
D) Okura birçok yönden katkı sağladığını
E) Duygusal ve düşsel ögelere ağırlık verildiğini
10. Aşağıdakilerin hangisinde verilenlerin, konuşma biçi-
minde dile getirilen düşüncelerin sonradan yazıya ge-
Tandem Yayınları
çirilmesiyle oluşturulduğu söylenebilir?
A) Röportaj - deneme
B) Haber yazısı - gezi yazısı
C) Mülakat - söylev
D) Söyleşi - makale
E) Hatıra - otobiyografi
11. Herhangi bir konuda bilgi vermek, bir konuya açıklık ge-
tirmek, yeni bir düşünceyi ileri sürmek, bu yeni düşünceyi
desteklemek ve doğruluğunu kanıtlamak amacıyla yazı-
lır. Kısacası, bir tezi savunma yazılarıdır. Bilimsel niteliği
ağır basan bu yazılar, gazete ve dergilerde yayımlanır.
Okuyucuya konunun önemini kavratabilmek için örnek-
leme, karşılaştırma, tanık gösterme gibi nesnel verilerden
yararlanılır.
Bir parçada açıklanan yazınsal tür aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Deneme B) Fıkra C) Eleştiri
D) Makale E) Günlük
6-A 7-C 8-B 9-D 10-B 11-D
Edebiyat

1. Suut Kemal Yetkin, Edebiyat Konuşmaları, Günlerin Ge-
I II III
tirdiği, Düşün Payı, Yokuşa Doğru ve Şiir Üzerine Düşün-
IV V muştur.
celer adlı kitaplarında topladığı denemelerinde özellikle
edebiyat ve sanat konularındaki düşüncelerini işlemiştir.
Bu cümlede numaralanmış bölümlerin hangisinde bir
bilgi yanlışı vardır?
Pratik Test
4. I. Bize Göre,1928’de İkdâm’da neşredilen Avrupa seya-
hat notları ve bazı yazılarının bir araya getirilmesiyle oluş-
II. Frankfurt Seyahatnamesi, 1932’de tedavi olmak için
gittiği Frankfurt’taki izlenimlerinin yer aldığı yazılardan
oluşmuştur.
III. Gurabahane-i Laklakan, birkaç gazete ve dergide ya-
yımladığı yazılarından derlenerek meydana gelmiştir.

A) I B) II C) III D) IV E) V Yukarıda verilen bilgiler, aşağıdaki sanatçıların han-

gisiyle ilgilidir?

A) Salah Birsel

B) Ahmet Haşim

C) Hamdullah Suphi
2. Edebiyatımızda ----, Yaşantı adlı yapıtıyla; ---- ise Aynalar
D) Yahya Kemal
Günlüğü, Yaşlılık Günlüğü adlı yapıtlarıyla günlük türü-
nün en önemli yazarları arasındaki yerini almıştır. E) Nurullah Ataç

Bu parçada boş bırakılan yerlere aşağıdakilerin han-

Tandem Yayınları

gisinde verilenler sırasıyla getirilmelidir?

5. I. Grup II. Grup
A) Vüs’at O. Bener - Cemal Süreya I. Cemal Süreya Şiir Okuma Kılavuzu
B) Bilge Karasu - Sabahattin Kudret Aksal II. Oktay Akbal Şapkam Dolu Çiçekle
C) Nurullah Ataç - Salah Birsel
III. Nurullah Ataç Şiir ve Cinayet
D) Füruzan - Adalet Ağaoğlu
IV. Salah Birsel Önce Şiir Vardı
E) Ferit Edgü - Nezihe Meriç
V. İsmet Özel

Yukarıda I. grupta verilen sanatçılardan hangisi, II.

grupta verilenlerden biriyle ilişkilendirilemez?

3. Aşağıdakilerin hangisinde bir bilgi yanlışı vardır?

A) I B) II C) III D) IV E) V

A) Salah Birsel, Keçi Çobanı Kuzu Çobanı adlı deneme-

siyle 1970 Türk Dil Kurumu Deneme Ödülü’nü almış-
tır.

B) Romanlarıyla tanınsa da Cemil Meriç deneme, anı,

günlük türünde de yazmaktadır, Bir de Simit Ağacı
Olsaydı, Anılarda Görmek yapıtlarındandır.

C) Kendini bütünüyle edebiyat incelemelerine veren eleş-
tirmen ve denemeci Fethi Naci’nin Yüz Soruda dizisi
büyük ilgi görmüştür.
D) Vedat Günyol, çıkardığı Yeni Ufuklar dergisiyle Türk
hümanizmini kurmaya çalışmış; çeviri, deneme ve
araştırma türlerinde eserler vermiştir.
E) Mehmet Kaplan’ın edebiyat araştırmalarının yanında
kitap olarak yayımlanmış denemeleri Nesillerin Ruhu,
Büyük Türkiye Rüyası, Kültür ve Dil’dir.
6. Sanatsal bir yapıtın, eksikliklerinin yanında güzellikleri-
nin de anlatıldığı yazınsal türdür. Tahrib-i Harabat adlı ya-
pıtıyla Namık Kemal, Türk yazınında bu türün ilk örneği-
ni vermiştir.
Bu parçada açıklanan yazınsal tür aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Deneme B) Fıkra C) Eleştiri
D) Söyleşi E) Makale

Edebiyat 11
 Pratik Test
7. I. Yakup Kadri Karaoosmanoğlu
II. Vedat Günyol
III. Falih Rıfkı Atay
Aşağıdakilerin hangisi, yukarıda verilen sanatçıların
ortak bir özelliğidir?
A) Sadece roman alanında eser vermeleri
B) Birlikte edebiyat dergisi çıkarmaları
C) Aynı edebiyat anlayışı içinde yer almaları
D) Modernizm akımına karşı çıkmaları
E) Anı türünde yapıt kaleme almaları
8. Nurullah Ataç ile ilgili olarak aşağıdaki yargılardan
hangisi yanlıştır?
A) Deneme alanında yetkin yapıtlar kaleme almıştır.
B) Türkçeyi özleştirme çalışmalarında bulunmuştur.
C) Anlatımda devrik cümlenin, konuşma dilinin gerek-
liliğini savunmuştur.
D) Edebiyatımızda eleştiri türünün gelişmesine önemli
katkılarda bulunmuştur.
E) Edebiyatımızda masal yazarı olarak tanınmıştır.
9. I. Kısa, günübirlik bir nitelik taşıma
II. Belge, fotoğraf ve tanıklıklardan yararlanma
III. Düşünceyi kanıtlamaya çalışma
Aşağıda verilenlerden hangisi yukarıdakilerden bi-
riyle ilişkilendirilemez?
A) Fıkra B) Makale C) Deneme
D) Röportaj E) Haber yazısı
1-C 2-C 3-B 4-B 5-C
12
10. Ortaya atılan bir tezi ispatlama yazılarıdır. Bilimsel nite-
liği ağır basan bu yazılar, gazete ve dergilerde yayımla-
nır. Okura konunun önemini kavratabilmek için örnek-
leme, karşılaştırma, tanık gösterme gibi nesnel veriler-
den yararlanılır.
Bir parçada açıklanan yazınsal tür aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Deneme B) Fıkra C) Röportaj
D) Makale E) Eleştiri
11. Daha önce de çeşitli antolojiler yayımlayan sanatçının
hazırladığı Aşk Şiirleri Antolojisi geçtiğimiz ay okurla bu-
luştu. Yazar, günümüze kadar yazılmış, aşk temalı en
güzel şiirleri yapıtında bir araya getirdiğini ileri sürüyor.
Ancak yapıtı incelediğimde bu savın doğru olmadığını
gördüm. Çünkü birçok ünlü şairin, zamanında ses ge-
Tandem Yayınları
tirmiş ve günümüzde de dillerden düşmeyen aşk şiirle-
rini yapıtta göremiyoruz. Ayrıca yapıttaki yazım yanlış-
ları, yapıtın titiz bir çalışmanın ürünü olmadığını gösteri-
yor.
Bu parçada aşağıdaki yazınsal türlerden hangisine
özgü nitelikler ağır basmaktadır?
A) Makale B) Eleştiri C) Deneme
D) Fıkra E) Günlük
12. Aşağıdakilerden hangisi ayraç içinde belirtilen sa-
natçıyla ilişkilendirilemez?
A) Radyo sohbetleri (Şevket Rado)
B) Gezi yazısı türünde eserler (Falih Rıfkı Atay)
C) Masal ve efsane derlemeleri (Cemil Meriç)
D) Anlatımda devrik cümleler (Nurullah Ataç)
E) Fıkra ve anı türünde yazma (Ahmet Rasim)
6-C 7-E 8-E 9-C 10-D 11-B 12-C
Edebiyat
 Sınav Tadında
1. Burhan Felek, gazetelerdeki yazdığı mizahi yönü öne 4. Falih Rıfkı Atay, Cumhuriyet Dönemi’nin etkili gazeteci-
I
çıkan fıkralarıyla tanınmıştır. Yazılarını Vatandaş Efendi, lerinden olmasının yanında farklı türde kitaplarıyla bu tür-
II III
Yaşadığımız Günler, İnsan Tükenmez adlı yapıtlarında lerin en özgün örneklerini verdi. Ateş ve Güneş, Zeytin-
IV V I
toplamıştır. dağı (anı), Bizim Akdeniz, Kaybolmuş Makedonya (gezi)
II
ve Pazar Konuşmaları (fıkra), Londra Konferansı Mektup-
Bu parçadaki numaralanmış bölümlerin hangisinde
III IV
bir bilgi yanlışı vardır? ları (inceleme), Çankaya (roman) başlıca yapıtlarıdır.
V
A) I B) II C) III D) IV E) V Bu cümledeki numaralanmış bölümlerin hangisinde
ayraç içinde verilen bilgi yanlıştır?

A) I B) II C) III D) IV E) V

2. Küçürek (minimal) hikâye, betimlemeye ve çözümle-

meye dayanmayan, yalnızca bir anın saptaması olan an-
latılardır. Küçürek hikâyenin üç önemli belirleyici özelliği
vardır: Kısalık, yoğunluk ve birlik. Çok kısa olmalarına
rağmen bu hikâyeler yazarının dile hâkimiyetini, kelime
dağarcığını, kurgu yeteneğini, duygu ve düşünce dün-
Tandem Yayınları

yasının derinliğini gösteren yoğun anlatımlardır.

Aşağıdaki sanatçılardan hangisi bu parçada söz edi- 5. I. Batı medeniyetinin temelini araştırdı. Dilin, bir milletin
len hikâye türünde eser yazmamıştır? özü olduğunu savundu. Bu Ülke, Jurnal, Kırk Ambar de-
ğişik türdeki yapıtlarındandır. (İsmail Habip Sevük)
A) Vüs’at O. Bener

B) Necati Tosuner II. Deneme, fıkra yazan, gazetecilik ve radyoculuk yapan

sanatçının Ümit Dünyası, Hayat Böyledir adlı eserleri var-
C) Hulki Aktunç
dır. (Şevket Rado)
D) Ferit Edgü
III. Yazar ve edebiyat tarihçisi olan sanatçı, gezi türünün
E) Sabahattin Ali
de ilk güzel örneklerini verdi. Tuna’dan Batı’ya, Yurttan
Yazılar, Avrupa Edebiyatı ve Biz eserlerindendir. (Cemil
Meriç)

IV. Daha çok, roman ve öyküleriyle tanınan sanatçının

Bir İçim Su, Üç Nesil Üç Hayat adında günceleri, Minel-
bab İlelmihrab, Bir Ömür Boyunca adlı anıları vardır. (Re-
fik Halit Karay)

V. Edebiyat araştırmacısı ve tarihçisi olan sanatçının Şiir

3. Aşağıdaki yapıt-yazar eşleştirmelerinden hangisi yan- ve Edebiyat Sohbetleri, Resimli Türk Edebiyatı Tarihi ya-
lıştır? pıtlarındandır. (Nihat Sami Banarlı)

A) Dağ Yolu - Hamdullah Suphi Tanrıöver Yukarıda numaralanmış cümlelerle birlikte verilen sa-
B) Muharrir Bu Ya - Ahmet Haşim natçı adlarından hangi ikisi yer değiştirirse bilgi yan-
lışlığı giderilmiş olur?
C) Söz Arasında - Nurullah Ataç

D) Tarih Musahabeleri - Yahya Kemal A) I ve II B) I ve III C) II ve IV 

E) Düşsem Yollara Yollara - Haldun Taner D) III ve V E) IV ve V

Edebiyat 13
 Sınav Tadında
6. I. Fotoğraf ve soru-cevap tekniğinden yararlanma 9. Aşağıdakilerin hangisinde değerlendirme ve kanıtla-
ma amacı taşıyan öğretici metinler bir arada verilmiş-
II. Bir düşünceyi ispatlama amacı taşımama tir?

III. Bir topluluk karşısında yapılan coşkulu konuşmalar- A) Tiyatro - biyografi

dan oluşma
B) Makale - eleştiri

Aşağıda verilenlerden hangisi yukarıdakilerden bi- C) Fıkra - söyleşi

riyle ilişkilendirilemez? D) Söylev - deneme

A) Mülakat B) Makale C) Söylev E) Deneme - makale

D) Röportaj E) Deneme

7. I. Abdülhak Şinasi Hisar’ın, romanları yanında anı ve

fıkra türünde Geçmiş Zaman Köşkleri, Geçmiş Zaman
Fıkraları adlı yapıtları vardır.

II. Mahmut Makal’ın öğretmenlik yaptığı köylerdeki göz-

lemlerini anlattığı Bizim Köy adlı kitap, köy edebiyatı akı-
mının çıkış noktası oldu.
III. Yusuf Ziya Ortaç, Göz Ucuyla Avrupa, Bizim Yokuş
adlı eleştiri kitaplarıyla yazınımızda yer etmiştir.
10. Bir yazarın, herhangi bir konuyla ilgili düşüncelerini kar-
şısındakiyle konuşuyormuş gibi anlattığı yazılardır. Ga-
zete ve dergi yazısı olan ----, günlük konuşma dili ile, her-
kesin anlayabileceği bir üslupla yazılır. İçtenlik ve doğal-
lık, bu türün önemli özelliklerindendir.

IV. Nermi Uygur denemeci kimliğiyle edebiyatımızda yer Aşağıdaki sanatçı-yapıt eşleştirmelerinden hangisi
Tandem Yayınları

etmiştir; Güneşle, Yaşama Felsefesi, Kültür Kuramı yapıt- yanlıştır?

larındadır.
A) mektup B) nutuk C) hatıra
V. Yaşar Nabi Nayır, Varlık Dergisi’ni çıkarmış, Varlık Ya- D) söyleşi E) makale
yınevi’ni kurmuş Edebiyat Dünyamız, Edebiyatımızın Bu-
günkü Meseleleri adlı yapıtları yazmıştır.

Yukarıda numaralanmış cümlelerin hangisinde bir

bilgi yanlışlığı vardır?

A) I B) II C) III D) IV E) V

8. I. Okuyucu ile konuşuyormuş gibi, sorulu-cevaplı bir üs- 11. Yazarlığa çeviri ile başlayan sanatçı mülakat, mensur şiir
lupla, içten bir hava içinde aktarılan yazılar ve anı türünde eserler üretmiştir. Diyorlar ki adlı eseri,
mülakat türünün ilk ve en ünlü örneğidir. Anafartalar Ko-
II. Nesnel iddialar ve gerekçeler içeren, kanıtlama amaç-
mutanı Mustafa Kemal’le Mülakat da Türk basınında
lı gazete ve dergi yazıları
önemli bir konuşma metnidir.
III. Yaşanan olayların, izlenimlerin tarih atılarak sıcağı sı-
cağına yazılması ile oluşan kısa yazılar Bu parçada tanıtılan sanatçı aşağıdakilerden hangi-
sidir?
IV. Bir düşünce veya duygunun birilerine iletilmesi ama-
cıyla yazılan özel yazılar
A) Suut Kemal Yetkin
Edebî türler ile ilgili aşağıdaki terimlerden hangisi- B) Ruşen Eşref Ünaydın
nin tanımı yukarıda verilmemiştir?
C) Şevket Rado

A) Makale B) Deneme C) Mektup D) Yaşar Kemal

D) Söyleşi E) Günlük E) Falih Rıfkı Atay

1-E 2-E 3-B 4-E 5-B 6-B 7-C 8-B 9-D 10-D 11-B

14 Edebiyat
 Sınav Tadında
1. Deneme türüyle ilgili olarak aşağıdakilerin hangisi 4. Aşağıdaki yapıtların hangisi farklı bir yazara aittir?
söylenemez?

A) Mavi ve Kara
A) Bu türde yazan sanatçı kesin yargıya varmak ve dü-
B) Söz Arasında
şüncesini kanıtlamak gibi bir amaç taşımamıştır.
C) Sözden Size
B) Denemede yazar, konuya kişisel bir bakış açısıyla
D) Karalama Defteri
yaklaşmıştır.
E) Günlerin Getirdiği
C) Bir tür olarak Türk edebiyatına Batı edebiyatlarından
geçmiştir.

D) Yazarın herhangi bir konuyu tartışmaya açtığı veya

okuyucuya belli bir bakış açısıyla sunmaya çalıştığı
yazı türü olmuştur.

E) Türk edebiyatındaki ilk örneği Tercüman-ı Ahval ga-

zetesinin ilk sayısındaki ön söz kabul edilmiştir.

2. Cumhuriyet Dönemi’nde öğretici metinlerin özelliklerin-

Tandem Yayınları

5. Aşağıdakilerden hangisi anı türünde eser vermiş sa-

den biri de metinlerde ----
natçılardan biri değildir?
Bu cümle, aşağıdakilerin hangisiyle tamamlanabilir?
A) Falih Rıfkı Atay
A) çoğunlukla yabancı kökenli kelimelerin kullanılma- B) Faruk Nafiz Çamlıbel
sıdır.
C) Yakup Kadri Karaosmanoğlu
B) düşünceden çok söyleyiş güzelliğinin ön planda tu-
D) Halikarnas Balıkçısı
tulmasıdır.
E) Halide Edip Adıvar
C) ana düşünce ile sosyal gerçeklik arasında hiçbir bağ
bulunmamasıdır.

D) konuşma dilinden alınmış kelimelere yer verilmesi-

dir.

E) güncel, siyasal ve toplumsal konulara yer verilmesi-

dir.

3. Aşağıdaki yazın türlerinden hangisi Türk edebiya-

tında diğer türlerden daha geç dönemde gelişme gös- 6. Aşağıdakilerden hangisi Cumhuriyet Dönemi’nde
termiştir? eser veren yazarlardan biri değildir?

A) Roman A) Ahmet Haşim

B) Öykü B) Asım Bezirci

C) Tiyatro C) Ömer Seyfettin

D) Deneme D) Yakup Kadri Karaosmanoğlu

E) Anı E) Faruk Nafiz Çamlıbel

Edebiyat 15
 Sınav Tadında
7. Kurtuluş Savaşı’na ve Atatürk devrimlerine karşı çıkan-
larla yazıları yoluyla mücadele etmiş; fıkra, makale, anı
ve gezi yazılarıyla tanınmıştır. Çankaya adlı eseri, hem
dil ve anlatımının sadeliği hem de kullanılan malzeme-
nin zenginliğiyle Atatürk’ü en iyi anlatan kitaplardan bi-
ridir.
10. Şiirin ve edebiyatın kuramlarını anlattığı denemeleriyle
tanınmasının yanı sıra ironi ve humor özellikleri taşıyan
şiirleriyle modern şiirimizi tema ve dil bakımından geliş-
tirmiştir. Dünya İşleri, Kikirikname, Ah Beyoğlu Vah Be-
yoğlu, Boğaziçi Şıngır Mıngır, Kurutulmuş Felsefe Bah-
çesi ve Nezleli Karga tanınmış yapıtlarıdır.

Bu parçada sözü edilen sanatçı aşağıdakilerin han- Bu parçada sözü edilen Cumhuriyet Dönemi sanat-
gisidir? çısı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Sabahattin Eyüboğlu
A) Refik Erduran
B) Nurullah Ataç
B) Nazım Hikmet Ran
C) Cemil Meriç
C) Salah Birsel
D) Suut Kemal Yetkin
D) Cahit Sıtkı Tarancı
E) Falih Rıfkı Atay
E) Ziya Osman Saba

8. Aşağıdaki eserlerin hangisi Falih Rıfkı Atay’a ait de-

ğildir?
Tandem Yayınları

A) Pazar Konuşmaları 11. Aşağıdaki eserlerin hangisi farklı bir sanatçıya aittir?
B) Nesillerin Ruhu
A) Kırk Ambar
C) Ateş ve Güneş
B) Umrandan Uygarlığa
D) Taymis Kıyıları
C) Hint Edebiyatı
E) Zeytindağı
D) Şiir Üzerine Düşünceler

E) Bu Ülke

9. Nurullah Ataç, daha çok deneme ve eleştiri türündeki

I II
yapıtlarıyla tanınmıştır. Türkçenin yabancı sözcüklerden
12. Aşağıdaki Cumhuriyet Dönemi yazarlarından hangisi
III
gezi yazısı türünde yapıt vermemiştir?
arındırılması için önemli çalışmalarda bulunmuştur. En

tanınmış yapıtları Karalama Defteri ve Bize Göre dir.

A) Nedim Gürsel
IV V
Bu parçada numaralanmış bölümlerin hangisinde bir B) Reşat Nuri Güntekin
bilgi yanlışı vardır? C) Haldun Taner

D) Behçet Necatigil

A) I B) II C) III D) IV E) V E) Sait Faik Abasıyanık

1-E 2-D 3-D 4-A 5-B 6-C 7-E 8-B 9-E 10-C 11-D 12-D

16 Edebiyat
AYT fasikül 24

Tandem Yayınları

Edebiyat
DÜNYA EDEBİYATI
Kazanımlar
• Dünya edebiyatının özelliklerini kavrar.

• Türkiye dışındaki çağdaş Türk edebiyatının

yazarlarını, eserlerini öğrenir.
ıralnıyaY mednaT

• Dünya edebiyatının öne çıkan yazarlarını, eserlerini

tanır.
 12. ÜNİTE AYT FASİKÜL 24
Dünya Edebiyatı

TÜRKİYE DIŞINDAKİ ÇAĞDAŞ TÜRK EDEBİYATI ÖZBEKİSTAN TÜRK EDEBİYATI

ÂÂ Türk dilinin konuşulduğu ülkelerde, bölgelerde yaşayan
şairler; halkın sorunlarını, beklentilerini şiirlerinde dile ge-
tirmiştir.
ÂÂ Türkiye dışındaki çağdaş Türk şiirinde genellikle hürriyet
ve millî şuur temaları işlenmiştir.
ÂÂ Bahtiyar Vahapzade (Azerbaycan); Şehriyar (İran); Recep
Küpçü (Bulgaristan); Mağcan Cumabayulı (Kazakistan);
Osman Türkay, Özker Yaşın (Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuri-
yeti); Abdülhamit Süleyman Çolpan, Aybek (Özbekistan);
Ata Atacanoğlu (Türkmenistan) ve Nimetullah Hafız (Eski
Yugoslavya) Türkiye dışındaki çağdaş Türk şiirinin başlıca
temsilcileridir.
ÇOLPAN (1897-1938)
ÂÂ Duygulu, zeki, korkusuz bir özgürlük şairidir.
ÂÂ Şiirlerini daha çok, hece ölçüsüyle halk şiiri tarzında yaz-
mıştır.
ÂÂ Şiirlerinde halkının özlemlerini, doğa, istiklal, hürriyet, eği-
tim, kadın hakları gibi çeşitli konulara yer vermiştir.
ÂÂ İlk şiirlerinde Ali Şir Nevai ve Fuzuli’yi örnek almıştır.
ÂÂ Sonraki şiirlerinde Mehmet ëAkif, Mehmet Emin Yurdakul,
Tevfik Fikret ve Cenap Şahabettin’in izleri görülür.
ÂÂ Uyanış, Bulaklar, Tan Sırları, Koşuklarım: Şiir
ÂÂ Halil Felenk, Uzun Kulaklı Baba, Müthiş Yumruk: Oyun
ÂÂ Gece ve Gündüz: Roman

AZERBAYCAN TÜRK EDEBİYATI ESKİ YUNAN EDEBİYATI

BAHTİYAR VAHAPZADE (1925-2009) ÂÂ Latin edebiyatı da Eski Yunan kültür ve sanatının etkisin-
ÂÂ Şiirlerinde dil bilinci ve yurt sevgisine geniş bir biçimde de gelişen bir edebiyattır.
yer vermiştir. ÂÂ Eski Yunan ve Latin edebiyatlarında mitolojik öğelere ağır-
ÂÂ Bazı şiirlerinde toplumun aksayan yönlerini ve yaşamın çe- lık verilmiştir.

lişkilerini dile getirmiştir. ÂÂ Eski Yunan edebiyatının temelinde Homeros’un İlyada ve

Odysseia destanları vardır.
ÂÂ Menim Dostlarım, Çınar, Aylı Geceler, Kökler ve Budaklar,
Tandem Yayınları

ÂÂ Homeros ve Hesiodos gibi iki şair yetiştirmiş olan Yunan

Gün Var Bin Aya Değer, İnsan ve Zaman: Şiir
edebiyatında öne çıkan tür, şiirdir.
ÂÂ İkinci Ses, Yağıştan Sonra, Artık Adam: Tiyatro
SOKRATES (MÖ 4. yy)
ŞEHRİYAR (1906-1988) ÂÂ Eski Yunan felsefesinin kurucularındandır.
ÂÂ Farsça yazdığı şiirlerle büyük ün kazanmıştır.
ÂÂ Gerçek bilgiye ulaşma isteğiyle, bireylerin davranışların-
ÂÂ Şiirlerinde sade, akıcı ve ahenkli bir Azerbaycan Türkçesi
da ve yaşamlarında temel aldıkları inançları sorgulamayı
kullanmıştır.
öncelemiştir.
ÂÂ Divan (Farsça) Heydar Baba’ya Selam (Türkçe): Şiir
ÂÂ Öğrencisi Platon, etkisinde kaldığı büyük düşünürün ölü-
münden yıllarca sonra mahkemede yaptığı savunmasını
KIRIM TÜRKLERİ EDEBİYATI
Socrates’in Savunması adıyla kitaplaştırmıştır.
CENGİZ DAĞCI (1919-2011)
ÂÂ Roman ve öykülerinde Kırım Türklerinin dramını anlatmıştır. PLATON (EFLATUN) (MÖ 4. yy)
ÂÂ Yapıtlarını Türkiye Türkçesiyle kaleme almış; sade, anlaşı-
ÂÂ Eski Yunan filozofudur. Ahlak ve erdem üzerine geliştirdi-
lır bir dil kullanmıştır. ği düşüncelerini, devlet-toplum-birey ilişkisi içinde açıkla-
mıştır.
ÂÂ Korkunç Yıllar, Yurdunu Kaybeden Adam, Onlar da İnsandı,
O Topraklar Bizimdi, Dönüş, Badem Dalına Asılı Bebekler, ÂÂ Kalabalıktan uzak bir yerde bir okul kurarak seçkin öğren-
Üşüyen Sokak: Roman ciler yetiştirmeye çalışmıştır.
ÂÂ Bunun için “Akademi Okulu” açmıştır.
KIRGIZİSTAN TÜRK EDEBİYATI Eserleri:
CENGİZ AYTMATOV (1928-2008) ÂÂ Devlet, Diyaloglar: Felsefe-düşünce
ÂÂ Yapıtlarında doğa, aşk ve vatan sevgisine geniş bir şekil-
ARİSTOTELES (ARİSTO) (MÖ 4. yy)
de yer vermiştir.
ÂÂ Eski Yunan filozofudur.
ÂÂ Romanlarının ana konusu olan savaş ve aşkı sanatlı bir
ÂÂ Platon ile birlikte Batı felsefesinin önemli iki filozofundan
üslupla dile getirmiştir.
biri sayılır.
ÂÂ Manas Destanı ve diğer Kırgız destanlarından, efsanelerin-
den ilham almıştır. ÂÂ Fizik, astronomi, felsefe, zooloji, mantık, politika ve biyo-
ÂÂ Gün Olur Asra Bedel, Cemile, Beyaz Gemi, Kopar Zincirle- loji gibi konularda eser vermiştir.
rini Gülsarı, Toprak Ana, Selvi Boylum Al Yazmalım, Yıldırım Eserleri:
Sesli Manasçı, Beyaz Yağmur, Kızıl Elma, Cengiz Han’a Kü- ÂÂ Organon, Metafizik, Politika, Poetika, Retorik, Nikomakhos’a
sen Bulut, Dişi Kurdun Rüyaları, Sultan Murat: Roman Ahlak: Felsefe-düşünce

Edebiyat 3
 Dünya Edebiyatı FASİKÜL 24
ARİSTOPHANES (MÖ 4. yy) HOMEROS (MÖ 7. yy)
ÂÂ Eski Yunan edebiyatının komedya yazarıdır. ÂÂ Yunan ve dünya edebiyatının destan şairlerinden biridir.
ÂÂ Komedyalarında izleyicileri güldürmekle kalmamış, döne- ÂÂ İlyada ve Odysseia destanlarının derleyicisidir.
min siyaset adamlarının ve düşünürlerinin yanlış bulduğu ÂÂ Yunanlıların Truvalılarla olan savaşlarının anlatıldığı İlyada
yanlarını da eleştirmiştir. Destanı’nda, eski Yunanlıların gelenek ve görenekleri, di-
ni ve felsefi inançları ve Çanakkale’nin tarihi coğrafyası hak-
ÂÂ Yapıtlarında, dilinin zenginliğinin yanında keskin alaycılığı
kında önemli bilgiler bulunmaktadır.
dikkat çeker.
ÂÂ Odysseia Destanı’nda ise Truva’nın yıkılışından sonra, yur-
Eserleri: duna dönmek üzere yola çıkan Odysseus’un yolculuğu sı-
ÂÂ Eşek Arıları, Kuşlar, Kurbağalar, Atlılar, Bulutlar, Barış, Ly- rasında başından geçen olaylar ve ülkesine döndüğünde
sistrate: Komedya yokluğunda olan bitenler anlatılmaktadır.
Eserleri:
EURİPİDES (MÖ 4. yy)
ÂÂ İlyada, Odysseia: Destan
ÂÂ Eski Yunan edebiyatı tragedya yazarıdır.
HESİODOS (MÖ 8. yy)
ÂÂ Edebiyat ve felsefeyle ilgilenmiş; tiyatroya konu, dekor ve ÂÂ Didaktik şiir türünün kurucularındandır.
sahne düzeni bakımından yenilikler getirmiştir. ÂÂ Şiirleriyle halka adaletli davranma, iyilik yapma, çok çalış-
Eserleri: ma gibi olumlu değerleri aşılamaya, öğüt vermeye çalış-
ÂÂ Medeia, Hippolytos, İphigeneia Aulis’te, İphigeneia Tauris’te, mıştır.
Heraclides, Helena, Hekabe, Alcestis, Andromakhe: Tragedya Eserleri:
ÂÂ Teogoni, İşler ve Günler: Didaktik şiir
AİSKHYLOS (MÖ 5. yy)
ÂÂ Eski Yunan edebiyatının önemli tragedya yazarıdır.
BAŞKA YERDE YOK

ÂÂ Tragedyalarında yerleşik düzeni, gelenekleri ve toplum ah- LATİN EDEBİYATI

lakını benimsemiştir. ÂÂ Latin edebiyatı, Yunan kültür ve edebiyatının et-
kisiyle oluşmuştur. Latin edebiyatının önemli sa-
Eserleri: natçıları ve eserleri şunlardır:
Tandem Yayınları

ÂÂ Zincire Vurulmuş Prometheus, Persler, Yalvaran Kızlar, Aga-

ÂÂ Tragedya: Ennius, Seneca
memnon, Thebai’ye Karşı Yediler, Oresteia, Kheephoroi,
ÂÂ Komedya: Plautus, Terentius
Eeumenides: Tragedya
ÂÂ Didaktik şiir: Lucretius
SOPHOKLES (MÖ 5. yy)
ÂÂ Lirik şiir: Catullus
ÂÂ Eski Yunan edebiyatının öne çıkan tragedya yazarından
ÂÂ Pastoral, epik ve didaktik şiir: Vergilius
biridir.
ÂÂ Lirik ve didaktik: Horatius
Eserleri:
ÂÂ Lirik şiir ve mitoloji: Ovidius
ÂÂ Kral Oidipus, Oidipus Kolonos’ta , Antigone, Aias, Elektra,
ÂÂ Hitabet: Cicero
Trakhisli Kadınlar, Philoktetes: Tragedya
ÂÂ Tarih: Sallustius, Titus Livius, Tacitus
AİSOPOS (MÖ 7. yy)
ÂÂ Felsefe: Seneca
ÂÂ Ezop diye bilinir.
ÂÂ Mısır, Asya, Yunanistan’ı gezmiştir.
İTALYAN EDEBİYATI
ÂÂ Gezdiği Doğu ülkelerinden edindiği izlenimlerini fabl tar-
DANTE (1265 - 1321)
zında yazmış ve bu türünün kurucusu kabul edilmiştir.
ÂÂ Rönesansı hazırlayan sanatçılardandır.
Eserleri: ÂÂ Dante, otuz beş yaşındayken Papa’nın herkese yaptığı
ÂÂ Ezop Masalları: Fabl türünde masal
“Kiliseye dön!” çağrısına uyar ve mistik bir yaşama döner.
Bundan sonra, sanatçıya asıl ününü kazandıran İlahi Ko-
1. ÇÖZÜMLÜ SORU
medya’yı yazar.
Aşağıdakilerin hangisi Eski Yunan edebiyatı tiyatro yazar- Eserleri:
larından biri değildir? ÂÂ İlahi Komedya: Dini ve felsefi konuları

A) Aiskhylos (tragedya) içerir. Destan tarzında yazıldığından

B) Sophokles(tragedya) yapay destan olarak kabul edilir. Sa-

natçının Cehennem, Araf ve Cennet’e
C) Sokrates
yaptığı hayali bir seyahatin öyküsüdür.
(Felsefecidir, tiyatro alanında eseri yoktur. Cevap C)
ÂÂ Belagat, Şölen: Dil, şiir ve felsefeyle ilgi-
D) Euripides (tragedya)
li düşüncelerini içerir.
E) Aristophanes (komedya)
ÖSYM ÂÂ Yeni Hayat: Şiir ve şiir yorumları

4 Edebiyat
 Dünya Edebiyatı FASİKÜL 24
PETRARCA (1304 - 1374)
ÂÂ Hümanist düşünceleri, lirik şiirleri ve şarkılarıyla Avrupa’da 2. ÇÖZÜMLÜ SORU

yüzyıllar boyu edebiyat ve düşünce çevresinde etkili ol-
muştur.
ÂÂ Lirik şiirleri sonraki dönemleri büyük ölçüde etkilemiştir.
Eserleri:
ÂÂ Afrika: Romalı Komutan Scipio’yu anlatan destan
Fransız edebiyatının en ünlü yazarlarından biridir. İnsanlara
ders vermeden doğruları göstermeye çalıştığı Denemeler adlı
tek kitabı, günümüzde de bir başyapıt ve başucu kitabı olma
özelliğini korumaktadır.
Bu parçada sözü edilen yazar aşağıdakilerden hangisidir?

ÂÂ Canzoniere, Triumphi: Şiir A) Montaigne

(Denemeler adlı eserin yazarı Montaigne’dir. Cevap A)
BOCCACİO (1313 - 1375)
B) Balzac
Dünya edebiyatında ilk öykü sayılan Decameron (On Gün)
C) V.Hugo
ile Batı edebiyatını geniş ölçüde etkilemiştir. Bu kitabında Av-
rupa’da veba hastalığından kaçıp sığındıkları evde on kişinin D) Voltaire
anlatmış olduğu yüz öykü yer almaktadır. E) J.J. Rousseau
ÖSYM
Eserleri:
ÂÂ Decameron: Dünya edebiyatında öykü türünün ilk örneği.
3. ÇÖZÜMLÜ SORU

Klasik akıma bağlı sanatçılar arasında özellikle didaktik şiir

AKLINDA OLSUN

ÂÂAriosto ve Tasso İtalyan edebiyatının iki önem- I II

li ismidir.
ÂÂ Konularını Ortaçağ’dan alan bu sanatçılar, Yu-
nan ve Latin edebiyatlarını örnek almışlardır.
ÂÂ Ariosto’nun Çılgın Orlondo,Tasso’nun Kurtarıl-
mış Kudüs destanları ünlüdür.
Tandem Yayınları
türünde ürün vermiş bir ad da Moliere’dir. En önemli yapıtı
III
Fabllar’dır. Bu türdeki ürünleri ondan önce Ezop denemiştir.
IV V
Yukarıdaki numaralanmış sözlerin hangisinde bilgi yanlı-
şı vardır?

A) I B) II C) III D) IV E)V
FRANSIZ EDEBİYATI
(Fabllar adlı eser, La Fontaine aittir. Cevap C)
MONTAİGNE (1533 - 1592)
ÖSYM
ÂÂ Dünya edebiyatında deneme türünün ilk örneklerini ver-
miş ve bu türün kurucusu kabul edilmiştir. J. J. ROUSSEAU (1712 - 1778)
ÂÂ Fransız İhtilali’ni hazırlayan sanatçılardan biridir.
Eserleri:
ÂÂ Denemeler: Dünya edebiyatında deneme türünün ilk örne- ÂÂ Yapıtlarında erdem, ahlak, özgürlük ve eşitlik gibi kavram-
ğidir. lar üzerinde durmuştur.
LA FONTAİNE (1621 - 1695) ÂÂ Modern demokrasi anlayışına temel oluşturan Toplum Söz-
ÂÂ Fabl türündeki yapıtlarıyla tanınmıştır. leşmesi eseriyle tanınmıştır.
Eserleri: ÂÂ İnsanın uygarlık tarafından değiştirilmemiş doğal halinin
ÂÂ Fabllar: Fabl birçok açıdan üstün olduğunu savunmuştur.
CORNEİLLE (1606 - 1684)
Eserleri:
ÂÂ Tragedya türündeki yapıtlarıyla tanınmıştır.
ÂÂ Toplum Sözleşmesi: Düşünce
ÂÂ Klasisizmin ilkelerini uygulayan ilk tragedya sanatçısıdır.
ÂÂ İtiraflar: Anı-düşünce
Eserleri:
ÂÂ Le Cid, Horace, Cinna, Heraclius, Polyeucte, Rodogu- ÂÂ Emile, Yeni Heloise: Roman
ne:Tragedy CHATEAUBRIAND (1768 - 1848)
RACİNE (1639 - 1699) ÂÂ Romantizm akımının öncülerinden sayılır.
ÂÂ Tragedya sanatçısıdır
Eserleri:
Eserleri: ÂÂ Devrimler Üzerine Deneme: Deneme
ÂÂ Andromak, Davacılar, İskender, Phedre, Berenice, Britan-
ÂÂ Atala ve Rene: Roman
nicus: Tragedya
MOLİERE (1622 - 1673) LAMARTİNE (1790 - 1869)
ÂÂ Komedya türündeki yapıtlarıyla tanınmıştır. ÂÂ Romantik ekolün üstadı olarak kabul edilmiştir.

Eserleri: Eserleri:
ÂÂ Tartuffe, Cimri, Kibarlık Budalası, Hastalık Hastası, Zoraki ÂÂ Şairane Duyuşlar, Tefekkürler: Şiir
Tabip, Gülünç Kibarlar: Komedi ÂÂ Graziella: Roman

Edebiyat 5
 Dünya Edebiyatı FASİKÜL 24
VİCTOR HUGO (1802 - 1885) ALEXANDRE DUMAS PERE (1802 - 1870)
ÂÂ Cromwell adlı oyunun ön sözünde yaptığı açıklamalarla ÂÂ Fransız edebiyatının romantik yazarlarındandır.
romantizmin önde gelen ismi olmuştur. Eserleri:
ÂÂ Romantik dramın kurucusudur. ÂÂ Üç Silahşörler, Monte Kristo Kontu, Demir Maske: Roman

ÂÂ Hernani adlı piyesin oynanmasından sonra romantiklerle ÂÂ Kara Lale, Aktör Kean: Tiyatro

klasik edebiyat taraftarları arasında “Hernani Savaşı” de-
nilen tartışma başlamış ve bu tartışma romantiklerin “kla-
sizm” karşısında zaferiyle sonuçlanmıştır.
ÂÂ İlk romanı Notre Dame’ın Kamburu’ndan sonra çok sayıda
şiir, piyes ve roman yazmıştır.
ÂÂ En çok tanınan yapıtı Sefiller romanında toplumdan dışlan-
mış insanların yaşam mücadelelerini anlatmıştır.
Eserleri:
ÂÂ Sefiller, Notre Dame’ın Kamburu, İzlanda Hanı, Deniz İşçi-
leri, Gülen Adam, Bir İdam Mahkûmunun Son Günü, Dok-
san Üç İhtilali, İhtiyar Balıkçı, Uğursuz Yıllar: Roman
ÂÂ Cromwell, Hernani, Kral Eğleniyor, Ruy Blas, Lucreca Bor-
gia: Tiyatro
ÂÂ Doğulular, Cezalar, Dalıp Gitmeler, Ağlamak için Gözden
Yaş mı Akmalı, Sonbahar Yaprakları, Asırların Efsanesi, Söy-
lesem Söyleyebilsem Ah Derdimi, Aşk Dilencisi, Keder Sa-
na Yakışmıyor: Şiir
Tandem Yayınları
GUSTAVE FLAUBERT (1821 - 1880)
ÂÂ Realizmin kurucularındandır.
ÂÂ İlk romanı olan Madam Bovary, yayımlandığında kamunun
ahlakına ve dini duygularına hakaret edildiği gerekçesiyle
yasaklanmış ve sonra davası beraatla sonuçlanmıştır.
ÂÂ Sanatçı, bu romanında romantik yapıtların etkisinde kalan
ve bu yapıtlarda anlatılanları ciddiye alan bir kadının fela-
kete nasıl sürüklendiğini anlatmıştır.
Eserleri:
ÂÂ Madam Bovary, Salambo: Roman
ÂÂ Üç Hikâye: Öykü
EMİLE ZOLA (1840 - 1902)
ÂÂ Natüralizmin kurucusu ve en önemli temsilcisidir.
ÂÂ Rugen Macquartlar adlı roman dizisiyle 19. yüzyılın ikinci
yarısından itibaren Fransa toplumunun çözümlemesini
yapmıştır.
ÂÂ En tanınmış romanı Germinalde maden işçilerinin güç ya-
şam mücadelesini çarpıcı bir biçimde gözler önüne ser-
miştir.

4. ÇÖZÜMLÜ SORU Eserleri:

ÂÂ Meyhane, Germinal, Nana, Toprak: Roman
Fransız edebiyatında şair, romancı ve oyun yazarı olarak ta-
ÂÂ Rugen Macquartlar: Roman dizisi (Nehir roman)
nınır. Cromwel adlı oyununun önsözünde, klasik estetiğin tüm
bağlayıcı kurallarına karşı çıkarak “Romantizm” akımının ilke- 5. ÇÖZÜMLÜ SORU
lerini ortaya koyar. Mücadeleyle geçen hareketli yaşamında
halkın sevgisini kazanır. “Bunlar, gerçeğin anlatımını, bilimsel kurallara bağlayacak ka-
dar ileri gittiler. Edebiyatı bir ameliyat masasına benzetmek,
Ünlü romanı Notre Dame’ın Kamburu dünya klasikleri arasında
romanı bir deney aracı yapmak istediler.”
yerini alır.
Bu parçada sözü edilen özellikler aşağıdaki yazarlardan
Burada sözü edilen sanatçı, aşağıdakilerden hangisidir?
hangisinde bulunabilir?
A) Voltaire
A) Balzac
B) Diderot
B) G. Flaubert
C) Racine
C) E. Zola
D) Victor Hugo
D) Tolstoy
(Cromwel ve Notre Dame’ın Kamburu -Victor Hugo’dur.
E) V. Hugo
Cevap D) ÖSYM
E) Alexandre Dumas (Sözü edilen özellikler natüralizm akımına aittir ve E. Zola na-
ÖSYM türalizmin temsilcisidir. Cevap C)
BALZAC (1799 - 1850)
ÂÂ Fransız edebiyatında realizmin öncülüğünü yapmıştır. STENDHAL (1783 - 1842)
ÂÂ Romanlarının değeri yaşadığı dönemde değil ölümünden
ÂÂ Yapıtlarında, kişileri ve toplumu en ince ayrıntılılarıyla ince- sonra anlaşılmıştır.
lemiştir. ÂÂ Roman anlayışını “Roman, ana yolda gezen bir aynadır.
ÂÂ Bir toplum tarihi yazmak amacıyla, eski ve yeni romanları- Bir an göklerin mavisini, bir an ayak altındaki çamurlu su
birikintilerini yansıtır.” sözleriyle dile getirmiştir.
nı toplamaya karar vermiş ve bütün yapıtlarını nehir roman
ÂÂ Ünlü romanı olan Kırmızı ve Siyah’ta (Kızıl ile Kara) “Kırmı-
olarak İnsanlık Komedyası adı altında toplamıştır
zı” sözcüğü devrim düşüncesine, “Siyah” da din düşünce-
Eserleri: sine simge olarak kullanılmıştır.
ÂÂ Goriot Baba, Vadideki Zambak, Eugenie Grandet, Otuz Yaşın- Eserleri:
daki Kadın, Köylüler, Köy Hekimi, İki Gelinin Hatıraları: Roman ÂÂ Kırmızı ve Siyah, Parma Manastırı: Roman

6 Edebiyat
 Dünya Edebiyatı FASİKÜL 24
ALPHONSE DAUDET (1840 - 1897) ARTHUR RİMBAUD (1854 - 1891)
ÂÂ Natüralizm akımının temsilcisidir. ÂÂ Sembolist şiirler yazmıştır. Şiirlerinde sert bir dille burjuva
ÂÂ Öyküleriyle tanınan yazar, yapıtlarında betimleyici bir an- sınıfına ve katolik kilisesine eleştirilerde bulunmuştur.
latıma önem vermiş, doğal ve canlı bir dil kullanmış, Pro- Eserleri:
ÂÂ Cehennemde Bir Mevsim, Tanrısal Esinler: Şiir
vence yöresini sade bir dille canlandırdığı Değirmenimden
Mektuplar adlı kitabıyla ünlenmiştir. STEPHANE MALLARME (1842 - 1898)
ÂÂ Modern Batı şiirinin kurucusu sayılır.
Eserleri: ÂÂ Sembolizmin önde gelen temsilcilerindendir.
ÂÂ Değirmenimden Mektuplar, Pazartesi Hikâyeleri, Küçük Şey,
Eserleri:
Taraskonlu Tartarin, Tartarin Alplerde, Taraskon Savunması, ÂÂ Hirodias, Tüm Şiirler: Şiir
Taraskon Limanı: Öykü
ANDRE GİDE (1869 - 1951)
GONCOURT KARDEŞLER ÂÂ Edebi, siyasal ve toplumsal sorunlara karşı hoşgörülü bir
(EDMOND [1822 - 1896], JULES [1830 - 1870]) tutum benimsemiş; genel ahlak anlayışının karşısında bi-
ÂÂ Natüralist anlayışla yapıtlar ortaya koymuşlardır. Konuları- reysel özgürlüklerin savunucusu olmuştur. Bazı yapıtların-
nı 18. yy Fransız tarihinden alan romanlar yazmışlardır. Bir da dünyadan sınırsız tat almayı, bazılarında da dünya ni-
hizmetçi kızın yaşamını konu alan Germinie Lacarteux ad- metlerinden el çekmeyi işlemiştir.
lı yapıtları, ilk natüralist romandır. Eserleri:
ÂÂ Dünya Nimetleri, Denemeler: Deneme
ÂÂ “Roman anlatılmış ve tabiattan çıkartılmış belgelerle vücu-
ÂÂ Kalpazanlar: Roman
da getirilmelidir. Tarihçiler, geçmişin hikâyecileri, roman-
cılar da şimdinin hikâyecileridir.” sözüyle roman anlayışla- ALMAN EDEBİYATI
rını ortaya koymuşlardır. GOETHE (1749 - 1832)
ÂÂ Alman romantizminin kurucularındandır.
Eserleri:
ÂÂ Şiirlerinde aşk konusuna geniş yer vermiş, lirik bir anlayı-
ÂÂ Germinie Lacarteux, Charles Demailly, Renee Mauperin:
şı benimsemiştir.
Roman
Eserleri:
ÂÂ Journal: Günlük ÂÂ Genç Werther’in Acıları, Wilhelm Meis-
GUY DE MAUPASSANT (1850 - 1893) ter’in Çıraklık Yılları, Gönül Yakınlıkları:
Tandem Yayınları

ÂÂ Klasik (Olay) öykücülüğünün kurucusudur. Natüralizm- Roman

ÂÂ Faust, Stella, Egmont, Pandora, Clavio:
den etkilenmiş, daha çok, öykü türünde başarılı yapıtlar or-
taya koymuştur. Oyun
ÂÂ Baladlar, Toplum Türküleri, Doğu-Batı Di-
Eserleri: vanı, Sevgi Üçlemesi: Şiir
ÂÂ Ay Işığı, Tombalak, Güzel Dost, Kartopu: Öykü
SCHİLLER (1759 - 1805)
JULES VERNE (1828 - 1905) ÂÂ Alman edebiyatında romantik dramın en
ÂÂ Bilimkurgu romanları yazmıştır. önemli sanatçılarındandır.
ÂÂ Oyunlarında özgürlük, isyan, doğa, ihtilal gibi konulara yer
ÂÂ Denizaltı yolculuğu, uzay yolculuğu gibi kendi zamanında
vermiştir.
olmayan birçok olaya yapıtlarında yer vermiştir.
Eserleri:
Eserleri: ÂÂ Haydutlar, Wilhelm Tell, Don Carlos, Hile ve Sevgi, Mary Stu-
ÂÂ Balonla Beş Hafta, Dünyanın Merkezine Yolculuk, Ay’a Yol- art: Oyun
culuk, Denizler Altında Yirmi Bin Fersah, Seksen Günde ÂÂ Mutluluk Şarkısı: Şiir
Devr-i Alem, Kaptan Grant’ın Çocukları: Roman GRİMM KARDEŞLER
CHARLES BAUDELAİRE (1821 - 1867) ( VACOB [1787 - 1865] - WİLHELM [1786 - 1859])
ÂÂ Sembolizmin en önemli temsilcisidir. ÂÂ Almanya’yı köy köy, kasaba kasaba gezerek çeşitli mahal-
ÂÂ Fransız şiirinin yenileşmesinde ve gelişmesinde önemli rol li lehçeleri araştırmışlar ve yüzyıllardan beri anlatılmakta
olan, eski Alman şiirlerini, efsanelerini ve masallarını dü-
oynamıştır.
zenleyerek yayımlamışlardır.
Eserleri:
Eserleri:
ÂÂ Kötülük (Elem) Çiçekleri, Yapay Cennetler: Şiir Paris Sıkın-
ÂÂ Pamuk Prensesle Yedi Cüceler, Bremen Mızıkacıları, Henzel
tısı: Mensur şiir ile Gretel, Peri Masalları, Kül Kedisi, Çizmeli Kedi, Kırmızı Baş-
PAUL VERLAİNE (1844 - 1896) lıklı Kız, Uyuyan Prenses, Kurt ve Yedi Keçi Yavrusu: Masal
ÂÂ Sembolizmi benimsemiş ve sembolist şiirler yazmıştır. HEİNRİCH BÖLL (1917 - 1985)
ÂÂ Şiirde hayal dünyasına, doğanın yarı aydınlık, renkli görü- ÂÂ Yapıtlarında I. Dünya Savaşı’nı, savaşın yıkıntılarını ve acı-
nümüne yönelmiştir. larını anlatmış, sonraki yıllarda Alman seçkinlerini eleştiren
ÂÂ Fransız şiirine o güne kadar görülmeyen yeni bir hava, can- yapıtlar kaleme almıştır.
lılık ve musiki getirmiştir. Eserleri:
ÂÂ Ademoğlu Neredeydin, Ve O Hiçbir Şey Demedi, Babasız
Eserleri:
Evler, Trenin Tam Saatiydi: Roman
ÂÂ Zühal Şiirleri, Güzel Şarkı, Aşıkların Bayramı, Usluluk: Şiir
ÂÂ Haberci: Öykü

Edebiyat 7
 Dünya Edebiyatı FASİKÜL 24
İNGİLİZ EDEBİYATI AMERİKAN EDEBİYATI
ÂÂ Canterbury Hikâyeleri adlı yapıtıyla Chaucer, İngiliz edebi- EDGAR ALLEN POE (1809 - 1849)
yatında Rönesansa zemin hazırlayan yazarlardandır. ÂÂ Amerikan edebiyatının ilk kısa öykü yazarlarındandır.
ÂÂ İlk büyük İngiliz şairi olan Edmund Spenser, pastoral türde ÂÂ Modern anlamda korku, gerilim ve polisiye türlerinin de ön-

yazdığı şiirlerini Çoban Takvimi adlı yaptında toplamıştır. cüsüdür. Düzyazılarından başka kurgu ve yazım teknikle-
riyle dikkat çeken Kuzgun başta olmak üzere, Annabel Lee
ÂÂ Betimleme ve ruh çözümlemelerinde başarılı olan, döne-
ve Helen’e adlı şiirleriyle tanınmıştır.
min son büyük şairi John Milton’un en önemli yapıtı Kay- ÂÂ Şiirlerinin esin kaynağını romantizmin gizemciliğinde bul-
bolmuş Cennet adlı yapma destanıdır. ması onun daha sonra sembolist şairler tarafından öncü
ÂÂ Deneme türünde başarılı ürünler veren Bacon’ın en önem- sayılmasını sağlamıştır.
li yapıtı Denemeler’dir. Eserleri:
ÂÂ Morg Sokağı Cinayeti: Roman
WİLLİAM SHAKESPEARE (1564 - 1616) ÂÂ Dedektif Auguste Dupin Öyküleri: Öykü
ÂÂ Rönesans Dönemi İngiliz edebiyatının en önemli tiyatro ya- MARK TWAİN (1835 - 1910)
zarıdır. ÂÂ Yapıtlarında, toplum gerçeklerini mizahi bir dille ele almıştır.
ÂÂ Asıl adı Samuel Langhorne Clemens’tir.
ÂÂ Trajedilerinde kin, aşk, dostluk, yükselme, öç alma gibi
ÂÂ “Mark Twain” (İngilizcede “ikiyi işaretle”) geminin dibe otur-
duyguları derinlemesine anlatmıştr.
maması için gerekli su derinliğini ölçen bir gemici terimidir.
ÂÂ Komedilerinde hem olağanüstü bir mizah duygusu ortaya
Eserleri:
koymuş hem de insanların kusurlarını gözler önüne ser- ÂÂ Tom Sawyer’in Maceraları, Huckleberry Finn’in Maceraları,
miştir. Mississippi’de Hayat: Roman
Eserleri: JOHN STEİNBECK (1902 - 1968)
ÂÂ Hamlet, Macbeth, Romeo ve Jülyet, Othello, Kral ÂÂ Yapıtlarında natüralizmin özelikleri görülür.
ÂÂ İlk romanlarından başlayarak işçileri, yaşam koşullarını,
ÂÂ Lear, Jul Sezar, Antonius ve Kleopatra, Titus Andronicus:
ilişkilerini dile getirmiştir.
Tragedya Venedik Taciri, Yanlışlıklar Komedyası, Hırçın Kız,
Eserleri:
Bir Yaz Gecesi Rüyası, On İkinci Gece: Komedya
ÂÂ Kenar Mahalle, Bitmeyen Kavga, Fareler ve İnsanlar, Gazap
Üzümleri, Sardalya Sokağı, Acı Hayatlar, Cennetin Doğusu:
DANİEL DEFOE (1660 - 1731) Roman
Tandem Yayınları

ÂÂ Robenson Crusoe adlı romanıyla tanınmıştır.

E. HEMİNGWAY (1899 - 1961)
Eserleri: ÂÂ Yapıtlarında yaşam gerçeklerini işlemiştir.
 Robenson Crusoe, Albay Jack, Roxana: Roman  1953’te “Pulitzer Ödülü”nü; 1954’te “Nobel Ödülü”nü ka-
zanmıştır.
JONATHAN SWİFT (1667 - 1745)
ÂÂ Gulliver’in Gezileri adlı yapıtıyla meşhur olmuştur. Eserleri:
ÂÂ Güneş de Doğar, Silahlara Veda, Çanlar Kimin İçin Çalıyor,
ÂÂ İngiliz edebiyatının en usta hiciv yazarıdır.
İhtiyar Adam ve Deniz: Roman
ÂÂ İngiltere’nin baskıcı politikalarına karşı yaptığı mücadele-
GORKİ (1868 - 1936)
de yayımladığı siyasi broşürlerle İrlanda’da ulusal bir kah- ÂÂ Rus edebiyatında toplumcu gerçekçi romanın öncülerin-
ramana dönüşmüştür. dendir.
Eserleri: ÂÂ Yoksullukla ve acıyla dolu bir hayat sürdüğü için, Rusça-
ÂÂ Gulliver’in Gezileri: Roman da “acı” anlamına gelen “Gorki” takma adını kullanmıştır.
Eserleri:
CHARLES DİCKENS (1812 - 1870) ÂÂ Ana, Foma, Küçük Burjuvalar: Roman
ÂÂ Realist romanın öncülerindendir.
ÂÂ İtalya Hikâyeleri: Öykü
ÂÂ Yapıtlarında 19. Yüzyıl İngiltere’sinin sorunlarını ele almıştır.
DOSTOYEVSKİ (1821 - 1881)
Eserleri: ÂÂ Rus edebiyatında, realizmin en güçlü temsilcilerindendir.
ÂÂ Oliver Twist, Pickwick’in Kâğıtları, David Copperfield, Anti- ÂÂ Yapıtlarında dine ve geleneklere bağlı kalmış, ruh tahlille-
kacı Dükkânı, İki Şehrin Hikâyesi, Büyük Umutlar: Roman rine yer vermiştir.
Eserleri:
ÂÂ İnsancıklar, Öteki, Suç ve Ceza, Karamazof Kardeşler, Bu-
dala, Ezilenler, Beyaz Geceler, Ecinniler, Kumarbaz, Yeral-
6. ÇÖZÜMLÜ SORU
tından Notlar, Ölüler Evinden Anılar: Roman
Othello adlı tragedya 1603 yılında William Shakespeare TOLSTOY (1828 - 1910)
I II III IV ÂÂ Rus edebiyatında gerçekçi edebiyatın en büyük temsilci-
tarafından kaleme alınmıştır. Bu yapıt, kıskançlığı konu alan lerinden biridir.
V ÂÂ 1900’lerden sonra zamanının büyük bölümünü dini düşün-
ilk roman olduğu için önemlidir.
celere ayırmış, bir tür Hristiyan anarşizmini savunduğu için
Yukarıdaki numaralanmış sözlerin hangisinde bilgi yanlı- 1901’de kilise tarafından aforoz edilmiştir.
şı vardır? Eserleri:
A) I B) II C) III D) IV E)V ÂÂ Savaş ve Barış, Anna Karenina, Diriliş, Hacı Murat, Kazak-
lar, İvan İlyiç’in Ölümü, Yaşayan Ölü: Roman
Othello, roman değil; tiyatro türünde bir yapıttır. Cevap E
ÂÂ İnsan Ne İle Yaşar, Halk İçin Hikâyeler, Efendi ile Uşak, Si-
ÖSYM vastopol Hikâyeleri: Öykü

8 Edebiyat
Dünya Edebiyatı FASİKÜL 24

Etkinlik 1
Dünya edebiyatı ve sanatçılarıyla ilgili aşağıdaki yargılardan doğru olanların karşısına ‘’D’’
yanlış olanların karşısına ‘’Y’’ harfi koyunuz.

1. Türkiye dışındaki çağdaş Türk şiirinde genellikle hürriyet ve millî şuur temaları işlenmiştir.

2. Bahtiyar Vahapzade şiirlerinde dil bilinci ve yurt sevgisine geniş bir biçimde yer vermiştir.

3. Şehriyar, Arapça yazdığı şiirlerle büyük ün kazanmıştır.

4. Hesiodos epik şiir türünün kurucularındandır.

5. Montaigne dünya edebiyatında deneme türünün ilk örneklerini vermiş ve bu türün kurucusu kabul
edilmiştir.

6. Ariosto ve Tasso konularını Orta Çağ’dan esinlenmiş, Yunan ve Latin edebiyatlarını örnek
almışlardır.

Etkinlik 2
Aşağıda verilen eserleri, yazarlarıyla eşleştiriniz.

Bitmeyen Kavga SCHİLLER

Güzel Şarkı CENGİZ AYTMATOV

Kalpazanlar HEMİNGWAY

Güneş de Doğar BAHTİYAR VAHAPZADE

Tartuffe CHARLES DİCKENS

Menim Dostlarım ANDRE GİDE

Oliver Twist MOLİERE

Haydutlar JOHN STEİNBECK

Beyaz Gemi PAUL VERLAİNE

Edebiyat 9
 Dünya Edebiyatı FASİKÜL 24

Etkinlik 3
Aşağıdaki kutucukların sağında bulunan boş yerleri verilen bilgilerden hareketle, ilgili oldukları
kutucuklarla eşleştiriniz.

1
Kahramanın ilk macerası yel değirmenleriyle savaşmak
olur, yaralanır ve eve dönüşünde komşusu onu yaralı bir
E
hâlde yolda bulur. İyileşir iyileşmez aynı maceraları
tekrarlamak üzere yanına yardımcısı Sancho Panza’yı da
alarak yola koyulur.

2
Jean Valjean ekmek çaldığı için beş yıl kürek cezasına
çarptırılmış, birkaç kez kaçmaya kalkıştığı için cezası
ağırlaşmış, on dokuz yıl hapiste kalmıştır. Çok kuvvetli bir
insan olan Jean Valjean, hapiste iyi duygularını
kaybetmiş gibidir. Hapisten çıkınca, mahkum olduğunu
gösteren belge yüzünden herkes ona kötü davranır.

A) SUÇ VE CEZA
3
Ruhsal sorunları olan, üniversite öğrencisi Raskolnikof B) SEFİLLER
kendini çok akıllı bulur. Sosyetede bir yer etmek İçin de ne
olursa olsun para bulmalıdır. Sonunda tefeci bir kadını C) KIRMIZI VE SİYAH
öldürerek parasını alır. Fakat, böyle bir yöntemle para
elde ettiğinden vicdan azabı çekmeye başlar. Kendinden
D) SAVAŞ VE BARIŞ
nefret eder, toplumdan bütünüyle uzaklaşır.
E) DON KİŞOT
4
Andre, Nataşa’nın kuzeni Sofia ile mutsuz bir evlilik
sürdürdüğünden, ondan uzaklaşmak için orduda görev
almıştır. Savaş sona erince, Nikola ile Andre dönerler. Bir
gün Andre, Nikola’ya gider ve orada Nataşa’yla karşılaşır.
Ona, aşık olur.

5
Verrieres şehrinin belediye başkanı. Bay de Renal, kaba
saba, gösterişe düşkün yaratılışta bir insandır. Karısı
Bayan de Renal ise, kocasına göre daha anlayışlı, evine
bağlı, güzel bir kadındır. Zira Julien, papazdan din dersleri
alan, zeki, gururlu bir çocuktur.

10 Edebiyat

1. Lise yıllarımızda öğretmenimiz, Suç ve Ceza ve Sefiller
de derin karakter tahlillerini, Faust'ta insanoğlunun dü-
rüstlük ve ahlak mücadelesini, Madam Bovary'de asla
ulaşılamayacak bir mutluluğun hikâyesini bulabileceği-
mizi söylemişti.
Bu parçada aşağıdaki sanatçılardan hangisinin yapı-
tına yer verilmemiştir?
A) Dostoyevski B) Tolstoy C) Goethe
D) Flaubert E) Victor Hugo
2. Martı adlı oyununda, bir taşra çiftliğinde aydın çevrenin
boş ve anlamsız yaşantılarını sergiler. Vanya Dayı adıyla
ünlenmiş yapıtında da aynı çevreyle karşılaşırız. Güzel
düşler kuran, soylu amaçlara bağlanan birtakım insan-
lar kendilerini yine tembelliğe kaptırmıştır. Vişne Bahçe-
si'nde ise yıllarını tam bir mirasyedi tutumuyla geçiren
bir ailenin, mutluluğu ancak geçmişte ve anılarda bul-
Tandem Yayınları
duğu görülür.
Bu parçada yapıtlarından söz edilen sanatçı aşağı-
dakilerden hangisidir?
A) Anton Çehov E) Hernani - Victor Hugo
B) Shakespeare
C) Corneille
D) Maupassant
E) Moliere
3. Oluşturduğu karakterlerde insan doğasının en değişmez
özelliklerini benzersiz bir şiir diliyle yansıtmasıyla, yaşa-
dığı yüzyıldan bu yana her çağda ve her ülkede en sık
sahnelenen oyunların yazarı olmuştur. Yapıtlarındaki ka-
rakterler, yaşamda karşılaşıldığında görür görmez tanı-
nacak kadar gerçek kişilerdir. Romeo ve Juliet, Hamlet,
Othello önemli yapıtlarından bazılarıdır.
Bu parçada sözü edilen sanatçı aşağıdakilerden han-
gisidir?
A) Shakespeare
B) Bacon
C) Daniel Defoe
D) Victor Hugo
E) Schiller
Edebiyat
Öğreten Test
4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir bilgi yanlışı var-
dır?
A) Euripides, Aiskhylos ve Sophokles trajedi türünde
yapıtlar ortaya koymuş eski Yunan edebiyatı sanat-
çılarıdır.
B) Anton Çehov, öyküleriyle klasik öykü de denilen olay
öykücülüğünün temellerini atmıştır.
C) Victor Hugo, Cromwell adlı yapıtının ön sözünde ro-
mantik dramın ilkelerini ortaya koymuştur.
D) La Fontaine, hayvanlar arasında geçen olayları araç
olarak kullanıp insanların kusurlarını anlatan, fabl de-
nilen manzum öyküler yazmıştır.
E) Balzac, yapıtlarının hepsini “İnsanlık Komedyası” adı
altında birleştirmiştir.
5. Aşağıdakilerin hangisinde verilen yapıt, karşısında-
ki yazara ait değildir?
A) Tartuffe - Moliere
B) Parma Manastırı - Stendhal
C) Ana - Goethe
D) Goriot Baba - Balzac
6. I. Sembolist bir şairdir. (Honore de Balzac)
II. Natüralizmin kurucusu ve en önemli temsilcisidir.
(Emile Zola)
III. Teolojik ve felsefi konuları içeren İlahi Komedya'yı
yazmıştır. (Dante)
IV. Yüzbaşının Kızı adlı romanında, Rusya’da Pugaçev’in
önderliğindeki isyancıların yaşamlarını yansıtmıştır. (Puş-
kin)
V. Bütün yapıtlarını İnsanlık Komedyası adı altında top-
lamıştır. (Paul Verlaine)
Yukarıda numaralanmış cümlelerle birlikte verilen sa-
natçı adlarından hangi ikisi yer değiştirirse bilgi yan-
lışlığı giderilmiş olur?
A) I ve II B) I ve V C) II ve III
D) III ve IV E) IV ve V
11
 Öğreten Test
7. Amerikan edebiyatının en önemli yazarlarından biri sa- 10. Aşağıdakilerin hangisinde, eski Yunan edebiyatının
yılmaktadır. Realist bir sanatçıdır. Yapıtlarının çoğunda tragedya yazarları bir arada verilmiştir?
California’daki hayatı anlatır. Öykü ve roman türünde ya-
pıtlar vermiştir. Gazap Üzümleri, Kenar Mahalle ve Sar- A) Homeros - Aisopos - Aristotales
dalya Sokağı yapıtlarından bazılarıdır. B) Aristophanes - Heredotos - Euripides
C) Sokrates - Eflatun - Sophokles
Bu parçada sözü edilen sanatçı aşağıdakilerden han- D) Aiskhylos - Sophokles - Euripides
gisidir? E) Aristotales - Demosthenes - Homeros

A) John Steinbeck
B) Ernest Hemingway
C) Jack London
D) Charles Dickens
E) Mark Twain

11. 19. yüzyılda bilimkurgu romanları yazmış bir sanatçıdır.

Zamanındaki bilimsel buluşlardan ve icatlardan esinle-
nerek, hayali olayları anlatan romanlar yazmıştır. Daha
insanoğlunun Ay’a gitmeyi hayal bile etmediği bir dö-
nemde Ay’a Yolculuk adlı romanını yazmış, denizaltının
icat olunmadığı bir zamanda, Deniz Altında Yirmi Bin Fer-
sah adlı romanında roman kahramanlarını denizler al-
tında dolaştırmıştır.
8. Aşağıdaki yapıtlardan hangisinin yazınsal türü öteki-
lerden farklıdır? Bu parçada sözü edilen sanatçı aşağıdakilerden han-
gisidir?
Tandem Yayınları

A) İhtiyar Adam ve Deniz

B) Fareler ve İnsanlar A) Daniel Defoe
C) Gülünç Kibarlar B) Jules Verne
D) Notre Dame’ın Kamburu C) Jonathan Swift
E) Savaş ve Barış D) Aleksandre Dumas Pere
E) Victor Hugo

9. Kendi adıyla anılan öykü türünün kurucusu olarak ün ka-

zanan Rus sanatçı, gerçekçi bir yazardır. Önce mizahi 12. Realizmin kurucusu ve en büyük temsilcisidir. Yapıtla-
öyküler yazmış, 1860’tan sonra ciddi yapıtlar vermiştir. rında dil ve anlatıma, biçim kusursuzluğuna büyük önem
Günlük hayatta rastlanabilecek her olayı öykülerinde an- vermiştir. Anlattıkları gözlem ürünüdür, gerçekçi tipler
latmış, öykülerinde olayla ilgisiz hiçbir ayrıntıya yer ver- oluşturmuştur. En önemli yapıtı olan Madame Bovary re-
memiştir. Tiyatro, roman ve öykü türünde yapıtlar veren alizmin başarılı ilk örneği sayılmaktadır.
sanatçının en önemli yapıtları Martı, Vanya Dayı'dır.
Bu parçada sözü edilen sanatçı aşağıdakilerden han-
Bu parçada sözü edilen sanatçı aşağıdakilerden han- gisidir?
gisidir?
A) Emile Zola
A) Gogol B) Guy de Maupassant
B) Guy de Maupassant C) Victor Hugo
C) Dostoyevski D) Honore de Balzac
D) Anton Çehov E) Gustave Flaubert
E) Aleksandre Puşkin

1-E 2-A 3-A 4-B 5-C 6-B 7-A 8-C 9-D 10-D 11-B 12-E

12 Edebiyat
 Pratik Test
1. Gustave Flaubert’ın en önemli yapıtıdır. Batı edebiyatı- 4. Aşağıdaki yazar-yapıt eşleştirmelerinden hangisi yan-
nın klasiklerinden olan roman; romantik, hayalperest, lıştır?
mantıktan çok, duyguları ile hareket eden bir kadının ba-
şından geç en olayları anlatır.Bu bakımdan, romantizm
A) Steinbeck - Fareler ve İnsanlar
akımına bir tepki niteliği de taşımaktadır. Psikolojik de-
B) Victor Hugo - Cromwell
rinliği, tasvir ve realist gözlemleri, kurgusu ile dünya ede-
biyatının en mükemmel romanlarından biridir. C) Tolstoy - Anna Karenina

Bu parçada sözü edilen yapıt aşağıdakilerden han- D) Emile Zola - Germinal

gisidir? E) Balzac - Madam Bovary

A) Anna Karenina
B) Yüzbaşının Kızı
C) Madam Bovary
D) Genç Werther’in Acıları
E) Vadideki Zambak

2. Deneme türünün kurucusu kabul edilen ----, yapıtlarını

içten bir söyleyişle oluşturmuş, sözü uzatmadan düşün- 5. Aşağıdaki yapıtlardan hangisinin yazınsal türü öteki-
Tandem Yayınları

celerini en kestirme yoldan ifade etmiştir. En önemli ya- lerden farklıdır?

pıtı olan Denemeler dünya edebiyatının önemli yapıtları
arasında yer alır. A) Vadideki Zambak
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden han- B) Gazap Üzümleri
gisi getirilmelidir?
C) Haydutlar

A) J. J. Rousseau D) Fareler ve İnsanlar

B) La Fontaine E) Üç Silahşörler
C) Montaigne
D) La Bruyere
E) Moliere

3. Bu yazara göre, duygu ve hayaller yerini, toplum ve in-

san gerçeklerine bırakmalı, konular tümüyle gerçek ya-
şamdan alınmalıydı. Yaşanan ve gözlenen gerçek, bü-
tün çıplaklığıyla anlatılmalı, kişilerin psikolojileri, onların
kişiliklerini etkileyen çevrelerin tanıtımı, içinde bulunduk-
ları ortam ayrıntılarıyla verilmeliydi.
6. Aşağıda verilen yapıt-yazar eşleştirmelerinden han-
gisi yanlıştır?
Bu parçada roman anlayışı belirtilen yazar aşağıda-
kilerden hangisi olabilir?
A) Karamazov Kardeşler - Dostoyevski

A) Schiller B) Silahlara Veda - Ernest Hemingway

B) Flaubert C) Savaş ve Barış - Balzac
C) Lamartine
D) Cromwell - Victor Hugo
D) Goethe
E) Victor Hugo E) Yüzbaşının Kızı - Puşkin

Edebiyat 13
 Sınav Tadında
7. Modern romanın ilk örneği olarak bilinir. Birçok ülkede 10. Aşağıda verilen yazar, yapıtı ve temsil ettiği akım eş-
oyuna çevrilmiş, resim ve balelere konu olmuştur. Ro- leştirmelerinden hangisi yanlıştır?
man, işlevini tamamlamış bir toplum düzenini yeniden
yaşama geçirmenin olanaksızlığını vurgular. Roman kah-
A) Emile Zola - Germinal - Natüralizm
ramanı Don Kişot hayalci, uşağı olan Sanço ise gerçekçi
B) Moliere - Cimri - Klasisizm
insanın simgesidir.
C) Flaubert - Madame Bovary - Realizm
Bu parçada sözü edilen yapıtın yazarı aşağıdakiler-
den hangisidir? D) Charles Dickens - Fareler ve İnsanlar - Romantizm

E) Victor Hugo - Sefiller - Romantizm

A) Honore de Balzac
B) Daniel Defoe
C) Montaigne
D) Cervantes
E) Stendhal

8. Natüralist roman ekolünün en önemli temsilcisidir. Ya-

pıtlarını yazarken sözcükler üzerinde bir bilim adamı ti- 11. I. Faust, Genç Werther’in Acıları (Lamartine)
tizliğiyle durur. Yapıtlarında olumsuzlukların betimleme-
II. Tartuffe, Gülünç Kibarlar (Moliere)
sini başarıyla yapmıştır. Toprak ve Germinal önemli ya-
pıtlarından bazılarıdır. III. Nana, Meyhane (Emile Zola)
Tandem Yayınları

Bu parçada sözü edilen sanatçı aşağıdakilerden han- IV. Vanya Dayı, Vişne Bahçesi (Çehov)
gisidir?
V. Graziella, Şairane Duyuşlar (Goethe)

A) Guy de Maupassant Yukarıda numaralanmış yapıtlarla birlikte verilen sa-

B) Honore de Balzac natçı adlarından hangi ikisi yer değiştirirse bilgi yan-
C) Emile Zola lışlığı giderilmiş olur?
D) Gustave Flaubert
E) John Steinbeck A) I ve II B) I ve V C) II ve III

D) III ve IV E) IV ve V

9. Yapıtta, insan ile doğa arasındaki savaşım anlatılır. Ka-

rakter tahlillerinden çok, serüven anlatımı ön plandadır.
Gerçekçi bir anlatıma sahip romanda kahramanın bir
kaza sonucu, tek başına ıssız bir adada verdiği yaşam
12. Aşağıdakilerden hangisi eski Yunan edebiyatında ko-
mücadelesi anlatılır.
medi türündeki yapıtlarıyla ün kazanmış bir sanatçı-
dır?
Bu parçada sözü edilen yapıt ve yazarı aşağıdakiler-
den hangisidir?
A) Homeros
A) Robenson Crusoe - Daniel Defoe B) Aristophanes
B) İhtiyar Adam ve Deniz - Ernest Hemingway
C) Sophokles
C) Gulliver’in Gezileri - Jonathan Swift
D) David Copperfield - Charles Dickens D) Euripides
E) Tom Sawyer’in Maceraları - Mark Twain E) Aisopos

1-C 2-C 3-B 4-E 5-C 6-C 7-D 8-C 9-A 10-D 11-B 12-B

14 Edebiyat
 Sınav Tadında
1. Aşağıdaki yapıtlardan hangisi ötekilerden farklı bir 4. O büyük yazarları onların yarattıkları kişiler yaşatıyor.
türde yazılmıştır? Nitekim ---- yaşatan ----.

A) Germinal Bu parçada boş bırakılan yerlere aşağıdakilerin han-

B) Robinson Crusoe gisinde verilenlerin getirilmesi uygun değildir?
C) Savaş ve Barış
D) Venedik Taciri A) Cervantes'i - Don Kişot'tur
E) Suç ve Ceza B) Geothe'yi - Faust'tur
C) Shakespeare'i - Hamlet'tir
D) Charles Dickens'ı - David Copperfield'dir
E) Stendhal'ı - Anna Karenina'dır

2. Okurla ilk buluşmalarından bu yana uzun yıllar geçme-

sine rağmen Don Kişot’uyla ----, Notre Dame’ın Kambu-
ru’yla ----, Savaş ve Barış’ıyla ---- bugün hâlâ okur bula-
bilmektedir.

Bu parçada boş bırakılan yerlere, sırasıyla aşağıda-

kilerden hangisi getirilmelidir?
Tandem Yayınları

A) Cervantes - Tolstoy - Victor Hugo 5. Aşağıdakilerin hangisinde aynı ulustan sanatçılara

B) Tolstoy - Cervantes - Victor Hugo ait yapıtlar bir arada verilmiştir?
C) Balzac - Stendhal - Dostoyevski
D) Cervantes - Victor Hugo - Tolstoy A) Anna Karanina - Vadideki Zambak
E) Dostoyevski - Tolstoy - Cervantes B) Sefiller - Genç Werther’in Acıları
C) Madam Bovary - Üç Silahşörler
D) Suç ve Ceza - Fareler ve İnsanlar
E) Gazap Üzümleri - Elem Çiçekleri

3. Adaletsizliğe karşı bir hücum niteliği olan roman, roman-

tizm akımının en önemli yapıtlarındandır. Romanın baş-
kahramanı Jean Valjean önceleri basit, sıradan çalışkan
bir köylüdür. Küreğe mahkûm edildikten sonra hayata,
insanlara, topluma küser ve her şeyden nefret eden bir
insan haline gelir. Daha sonra akıllanır ve dürüst bir in-
san olarak hayatını sürdürür.

Bu parçada sözü edilen yapıt aşağıdakilerden han- 6. Aşağıdaki yapıtlardan hangisi ötekilerden farklı bir
gisidir? türde yazılmıştır?

A) Beyaz Gemi A) Madam Bovary

B) Sefiller B) Babalar ve Oğullar
C) Robenson Crusoe C) Kızıl ve Kara
D) Suç ve Ceza D) Cromwell
E) Faust E) Gazap Üzümleri

Edebiyat 15
 Sınav Tadında
7. Rönesansın ve Fransız edebiyatının en önemli sanatçı- 10. Hernani, Parma Manastırı, Monte Kristo Kontu, Babalar
larındandır. Serbest düşünmenin öncülerinden sayılan ve Oğullar dünya edebiyatının unutulmaz yapıtları ara-
yazar, deneme türünün kurucusu ve ilk büyük ustasıdır. sında yer almaktadır.
Denemeler adını taşıyan yapıtında birey ve toplumla il-
gili her konu üzerinde durmuş, Orta Çağ’a ait düşünce Bu cümlede yapıtı anılmayan sanatçı aşağıdakiler-
ve inanç kalıplarının dışına çıkarak hemen her konuyu den hangisidir?
yeni baştan düşünmüş ve yazmıştır.
A) Stendhal
Bu parçada sözü edilen sanatçı aşağıdakilerden han- B) Aleksandre Dumas Pere
gisidir? C) Turgenyev
D) Guy de Maupassant
A) Moliere E) Victor Hugo
B) La Bruyere
C) Montaigne
D) J. J. Rousseau
E) La Fontaine
11. Cervantes’in kaleme aldığı romanda, başkahraman, şö-
valye romanlarının etkisiyle haksızlıklarla mücadele et-
mek için yola koyulur. İlk macerası yel değirmenleriyle
savaşmak olur, fena halde yaralanır. Modern romanın ilk
örneği sayılan bu yapıt, dönemin sosyal yapısına bir eleş-
8. Romanda, 19. yüzyılın başlarındaki Fransız toplumu ve tiri niteliği taşımaktadır.
Paris konu edilmiştir. Fransız hukuk sisteminin ve ada-
letinin çarpık yönleri, toplumun acımasızlığı dile getiril- Bu parçada sözü edilen yapıt aşağıdakilerden han-
miş, çok kötü zannedilen insanların şefkatle yaklaşıldığı gisidir?
takdirde ıslah edilebileceği, Jean Valjean adında bir suç-
Tandem Yayınları

lunun kişiliğinde anlatılmıştır. A) Savaş ve Barış

B) Don Kişot
Bu parçada sözü edilen yapıt ve yazarı aşağıdakiler- C) Monte Kristo Kontu
den hangisidir? D) Suç ve Ceza
E) İnsanlık Komedyası
A) Haydutlar - Schiller
B) Suç ve Ceza - Dostoyevski
C) Robenson Crusoe - Daniel Defoe
D) Fareler ve İnsanlar - John Steinbeck
E) Sefiller - Victor Hugo

12. Aşk ve dostluk arasındaki sınır çizgisi zayıftır. Sınırı geç-

mekten korkan Lotte, bir daha görüşmemeleri gerekti-
9. Aşağıdakilerin hangisinde boş bırakılan yere, ayraç ğini bildirir Werther’e. Werther bu acıya dayanamaz ve
içindeki sözcüğün getirilmesi bilgi yanlışlığına yol Lotte’ye bir mektup yazar: “Silahlar dolu. Saat on ikiyi
açar? vuruyor. Alınyazısı bu, önüne geçilmez. Lotte! Elveda
Lotte! Elveda!” sözleriyle son verir mektubuna ve yaşa-
A) ----, öykü türünün ilk örneklerini dünya edebiyatına mına.
kazandırmıştır. (Boccacio)
B) ----, dünya edebiyatında deneme türünün ilk örnekle- Bu parçanın alındığı yapıt, aşağıdaki sanatçılardan
rini ortaya koymuştur. (Montaigne) hangisine aittir?
C) ----, komedya türünde yapıtlarıyla tanınmış Fransız
edebiyatı sanatçısıdır. (Moliere) A) Puşkin
D) Fransız edebiyatı sanatçısı ----, romantik dramın ku- B) Shakespeare
rucusu sayılmıştır. (Shakespeare) C) Schiller
E) ----, fabl türündeki yapıtlarıyla insanlara ahlak dersi D) Goethe
vermeyi amaçlamıştır. (La Fontaine) E) Balzac

1-D 2-D 3-B 4-E 5-C 6-D 7-C 8-E 9-D 10-D 11-B 12-D

16 Edebiyat
 AY T
Edebiyat
CEVAP ANAHTARI
Tandem Yayınları
 YAZARDAN TAVSİYE
YKS Sınavı ve Edebiyat Dersi

³³ Tandem Yayınları tarafından özgün ve yeni nesil soru tipleriyle, MEB müfredatına uygun konu anlatım yöntemiyle,
YKS’ye girecek öğrenciler için hazırlanan bu AYT Edebiyat Eğitim Setinde , anlatılan konularla ilgili olarak üniversi-
teye giriş sınavlarında çıkmış sorular çözümleriyle birlikte verilirken etkinlik bölümleriyle de konunun pekiştirilmesi
sağlanmıştır. Böylece bütüncül bakış açısıyla konuyla ilgili çıkan soruların niteliği ve niceliği hakkında öğrencilerin
bilgilendirilmesi amaçlanmıştır. Bölüm sonlarındaki testlerde üniversiteye giriş sınavlarındaki sorulara paralel ola-
rak hazırlanmış sorularla, konunun tamamen öğretilmesi hedeflenmiştir.
³³ Bundan dolayı AYT Edebiyat Eğitim Setine çalışırken dikkat edilmesi gereken bazı hususlar şunlardır:
³³ Yeni sınav sistemine ve MEB müfredatına uygun olarak hazırlanan fasiküllerin titizlikle incelenmesi, konu sırasının
ciddiyetle takibi çok önemlidir.
³³ Konu çalışırken fasiküllerde yer alan “Başka Yerde Yok, Benden Uyarması, Çözümlü Soru” gibi kutucuklara iyi odak-
lanılarak örneklerle içerik iyice özümsenmelidir.
³³ Konunun pekişmesinde oldukça önemli olan “Etkinlik Sayfaları “ teker teker yapılmaldır.
³³ Konuları anlaşılır kılan, özgün ve yeni nesil soru tiplerinden oluşan “ Öğreten Test, Pratik Test ve Sınav Tadında”
bölümlerindeki sorular eksiksiz çözülmelidir.
³³ Bu AYT Edebiyat Eğitim Seti, sizleri Türkçe-Edebiyat dersinden YKS’ye eksiksiz bir şekilde hazırlayacaktır.
³³ Hoşça ve bol kazançlı ders çalışmanız dileği ile hepinize başarılar…

Hoşça ve bol kazançlı ders çalışmanız dileği ile hepinize başarılar…

ÜNİVERSİTE SINAVLARINDA EDEBİYAT DERSİNDEN ÇIKMIŞ OLAN SORULARIN ANALİZİ

2011-2020 YILLARI ARASINDA ÜNİVERSİTE SINAVLARINDA EDEBİYAT DERSİNDEN

ÇIKMIŞ OLAN SORULARIN KONULARA GÖRE DAĞILIMI

AYT EDEBİYAT 2011 2012 2013 2015 2016 2017 2018 2019 2020

Anlam Bilgisi 16 17 15 18 20 20 4 4 6

Dil Bilgisi 5 6 6 5 5 4

Metinlerin Sınıflandırılması 8 5 5 2 2

Şiir Bilgisi 2 2 3 3 3 3

Edebi Sanatlar 1 2 1 2 1 1 1
İslamiyet Öncesi Türk Ede-
1 1 0 2 1 1 1 1
biyatı ve Geçiş Dönemi
Halk Edebiyatı 1 1 2 3 3 1 2 2

Divan Edebiyatı 4 4 6 5 4 4 5 3 4

Tanzimat Edebiyatı 5 5 3 2 3 1 3 2 1
Servetifünun ve Fecriati
2 2 3 4 2 3 1 1 1
Edebiyatı
Milli Edebiyat 4 4 7 1 1 3 1 1 1
Cumhuriyet Dönemi
8 8 7 12 11 11 4 5 2
Edebiyatı
Edebiyat Akımları 2 2 1 1 1 1 1 1 1

Toplam Soru Sayısı 56 56 56 56 56 56 24 24 24

2 EDEBİYAT
CEVAP ANAHTARI

1. FASİKÜL: EDEBÎ(YAZINSAL) TÜRLER, EDEBİYATA GİRİŞ, METİNLERİN SINIFLANDIRLMASI

SORULAR
1. B 2. A 3. B 4. E 5. A 6. E 7. C 8. A 9. C

2. FASİKÜL: GÖSTERMEYE BAĞLI METİN TİYATRO, ÖĞRETİCİ METİNLER, SÖZLÜ ANLATIM TÜRLERİ
SORULAR
1. B 2. A 3. A 4. D 5. B 6. C 7. C 8. E 9. A 10. E 11. D 12. B 13. A 14. C

ETKİNLİK
1. (sunum) 2. (münazara) 3. (açık oturum) 4. (forum) 5. (konferans)

3. FASİKÜL: EDEBİ (YAZINSAL) TÜRLER, ÇOŞKU VE HEYECANI DİLE GETİREN METİNLER (ŞİİR)
ŞİİR BİLGİSİ

SORULAR
1. D 2. B 3. C 4. C 5. A 6. E 7. B 8. B

ÖĞRETEN ETKİNLİK-1 ÖĞRETEN ETKİNLİK-6

1. “-dım-dum” ek durumunda redif 1) D 2) Y 3) Y 4) Y 5) Y
2. “madan” ek durumunda redif
3. “r” sesleri yarım kafiye, redif yok

ÖĞRETEN ETKİNLİK-2
ÖĞRETEN ETKİNLİK-7
I. ve III. cümleler
1) D 2) Y 3) D 4) D 5) D
ÖĞRETEN ETKİNLİK-3
1. “k” sesi yarım kafiye
2. “va” sesleri tam kafiye
3. “l” sesi yarım kafiye ÖĞRETEN ETKİNLİK-8
4. “l” sesi yarım kafiye 1) D 2) D 3) Y 4) D 5) D
5. “p” sesi yarım kafiye

ÖĞRETEN ETKİNLİK-4
Pastoral
ÖĞRETEN ETKİNLİK-9
ÖĞRETEN ETKİNLİK-5 Dizelerin tümü 4 + 4 + 3 duraklıdır. Dizelerde farklı duraklar
Didaktik vardır.

4. FASİKÜL: EDEBÎ (YAZINSAL) TÜRLER, COŞKU VE HEYECANI DİLE GETİREN METİNLER (ŞİİR),
EDEBÎ SANATLAR (SÖZ SANATLARI)
SORULAR
1. D 2. A 3. C 4. A 5. D 6. E 7. C 8. A 9. A 10. E 11. E

ETKİNLİK-1
A) TEŞBİH B) TEVRİYE C) İSTİARE D) MÜBALAĞA
E) TEŞHİS F) MECAZ-I MÜRSEL G) HÜSNÜTALİL H) TEZAT

ETKİNLİK-2
A) 6 B) 7 C) 4 D) 3 E) 5 F) 2 G) 1

EDEBİYAT 3
 CEVAP ANAHTARI

5. FASİKÜL: İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK EDEBİYATI VE GEÇİŞ DÖNEMİ

SORULAR
1. C 2. E 3. A 4. E 5. C
ETKİNLİK-1
1) sığır, şölen, yuğ, şaman, kam, baksı, ozan, kopuz, koşuk, sagu

2) ağıt, mersiye, koşma, gazel, sav, Orhun Yazıtları, Uygur Metinleri

3) Kutadgu Bilig, Saadet veren bilgi, ilim, Kaşgarlı Mahmut, Divanü Lügati’t Türk, Atabetü’l Hakayık, Hakikatler eşiği,
Ahmet Yesevi , Divan-ı Hikmet, Kitab-ı Dede Korkut

ETKİNLİK-2
A) YUNAN B) İRAN C) FİN D) ALMAN E) HİNT
F) SÜMER G) RUS H) JAPON I) HİNT İ) FRANSIZ
J) İNGİLİZ K) İSPANYOL

ETKİNLİK-2
1) Bozkurt Destanı 2) Ergenekon Destanı 3) Şu Destanı 4) Göç Destanı

6. FASİKÜL: HALK EDEBİYATI - I

SORULAR
1. B 2. B 3. D 4. E 5. B 6. C 7. A 8. B 9. D
ETKİNLİK-1
1. D 2. Y 3. Y 4. D 5. D 6. D 7. Y 8. Y 9. D 10. Y 11. D
ETKİNLİK-2
ÂŞIK EDEBİYATI NAZIM BİÇİMLERİ: koşma, semai, varsağı, destan
ANONİM HALK EDEBİYATI NAZIM BİÇİMLERİ: türkü, mâni, ninni, ağıt
TEKKE VE TASAVVUF EDEBİYATI NAZIM BİÇİMLERİ: ilahi, şathiye, nefes, deme, devriye, nutuk
ETKİNLİK-3
1. Mâni 2. Meddah 3. Karagöz 4. Türkü 5. İlahi 6. Ninni 7. Nutuk 8. Koşma

7. FASİKÜL: HALK EDEBİYATI - II

SORULAR
1. C 2. C 3. C 4. C 5. D 6. B 7. E
ETKİNLİK-1

1) ERZURUMLU İBRAHİM HAKKI 2) KAYIKÇI KUL MUSTAFA 3) SEYRANİ

4) YUNUS EMRE 5) PİR SULTAN ABDAL 6) KAYGUSUZ ABDAL 7) HACI BEKTAŞİ VELİ
ETKİNLİK-2
1. G 2. D 3. I 4. A 5. H 6. C 7. İ 8. F 9. B 10. E
ETKİNLİK-3
1. D 2. D 3. Y 4. Y 5. D

8. FASİKÜL: DİVAN EDEBİYATI - I

SORULAR
1. D 2. E 3. E 4. A 5. E 6. A 7. A 8. D 9. B 10. E 11. B 12. D 13. A
ETKİNLİK-1

A) Mesneviler B) mahlas C) kasideler D) hamse E) rubai

F) Kasidenin G) nazire H) tuyuğ I) Şarkılar İ) mersiyeler

ETKİNLİK-2
1. Müstezat 2. Rubai 3. Mesnevi 4. Kıta 5. Şarkı 6. Gazel

4 EDEBİYAT
CEVAP ANAHTARI

9. FASİKÜL: DİVAN EDEBİYATI - II

SORULAR
1. B 2. E 3. B 4. E 5. A 6. B 7. C 8. A 9. D 10. E 11. B 12. E 13. C 14. C

ETKİNLİK-1
1. D 2. D 3. Y 4. Y 5. D 6. Y 7. Y 8. D 9. Y 10. D 11. D 12. D

ETKİNLİK-2
1. P 3. J 5. L 7. R 9. M 11. Ö 13. D 15. G 17. I 19. K
2. E 4. N 6. A 8. B 10. F 12. C 14. H 16. O 18. İ

10. FASİKÜL: EDEBİYAT AKIMLARI

SORULAR
1. A 2. B 3. B 4. B 5. C 6. E 7. C 8. A 9. A 10. B

ETKİNLİK-1

A) ROMANTİZM B) NATÜRALİZM C) REALİZM D) SÜRREALİZM E) PARNASİZM

ETKİNLİK-2
ROMANTİZM: Shakespeare, Byron, Namık Kemal, Ahmet Mithat Efendi
REALİZM: G. Flaubert, Stendhal, Recaizade Mahmut Ekrem, Samipaşazade Sezai
PARNASİZM: Theodore Banville, François Coppee, Cenap Şahabettin, Tevfik Fikret
NATURALİZM: Emile Zola, Guy De Maupassant, Hüseyin Rahmi Gürpınar, Nabizade Nazım
SÜRREALİZM: Andre Breton, Luis Aragon, Orhan Veli, Cemal Süreya
SEMBOLİZM: Charles Baudelaire, Stephane Mallerme, Arthur Rimbaud
EKSPRESYONİZM: Franz Kafka, James Joyce, T.S. Eliot, Vincent Van Gogh

11. FASİKÜL: TANZİMAT DÖNEMİ EDEBİYATI

SORULAR
1. E 2. D 3. C 4. E 5. D 6. D 7. B 8. D 9. D 10. E 11. D 12. D

ETKİNLİK-1
1. D 2. D 3. Y 4. D 5. D 6. D 7. Y
ETKİNLİK-2
A) NAMIK KEMAL, CEZMİ B) NABİZADE NAZIM, KARABİBİK C) ŞEMSETTİN SAMİ, TAAŞŞUK-I TALAT VE FİTNAT

12. FASİKÜL: SERVETİFÜNUN-FECRİATİ EDEBİYATI

SORULAR
1. D 2. C 3. C 4. E 5. A 6. C 7. A 8. E 9. A 10. B 11. D

ETKİNLİK-1
1. D 2. D 3. D 4. Y 5. D
ETKİNLİK-2
Ferdi ve Şürekâsı : HALİT ZİYA UŞAKLIGİL Rübab-ı Şikeste : TEVFİK FİKRET
Tiryaki Sözleri : CENAP ŞAHABETTİN Genç Kız Kalbi : MEHMET RAUF
Hayal İçinde : HÜSEYİN CAHİT YALÇIN Göl Saatleri : AHMET HAŞİM
Şehir Mektupları : AHMET RASİM

EDEBİYAT 5
 CEVAP ANAHTARI

13. FASİKÜL: MİLLÎ EDEBİYAT DÖNEMİ

SORULAR
1. A 2. D 3. D 4. A 5. E 6. C 7. E 8. B 9. B 10. D 11. C 12. B 13. C
ETKİNLİK-1
1) D 2) Y 3) D 4) Y 5) D 6) D
ETKİNLİK-2
Başını Vermeyen Şehit: Ömer Seyfettin Dağ Yolu: Hamdullah Suphi Tanrıöver
Ey Türk Uyan: Mehmet Emin Yurdakul Safahat: Mehmet Âkif Ersoy
Yeşil Gece: Reşat Nuri Güntekin Bahar ve Kelebekler: Ömer Seyfettin
Geçtiğim Yol: Ali Canip Yöntem Politikada Kırk Beş Yıl: Yakup Kadri
Serâb-ı Ömrüm: Rıza Tevfik Bölükbaşı

14. FASİKÜL: CUMHURİYET EDEBİYATI ÖZ ŞİİR, YEDİ MEŞALECİLER

SORULAR
1. B 2. A 3. C 4. D 5. B 6. C 7. D 8. B 9. E
ETKİNLİK-1
1) D 2) Y 3) D 4) D 5) Y 6) D
ETKİNLİK-2
Havada Bulut Yok: CEVDET KUDRET SOLOK Dünya Kaçtı Gözüme: ÖZDEMİR ASAF
Ziya’ya Mektuplar: CAHİT SITKI TARANCI Kapalı Çarşı: BEHÇET NECATİGİL
Çocuk ve Allah: FAZIL HÜSNÜ DAĞLARCA Huzur: AHMET HAMDİ TANPINAR
Kara Işıldak: SEDAT UMRAN Kahramanlar: YAŞAR NABİ NAYIR
Tunç Sesleri: VASFİ MAHİR KOCATÜRK
ETKİNLİK-3
1) C 2)D 3) E 4) A 5) B

15. FASİKÜL: CUMHURİYET EDEBİYATI TOPLUMCU ŞİİR VE MAVİCİLER

SORULAR
1. E 2. A 3. E 4. E 5. C 6. A 7. A
ETKİNLİK-1
1) D 2) Y 3) Y 4) D
ETKİNLİK-2
Gül Yordamı: KEMAL ÖZER Yeşil Elmalar: NÂZIM HİKMET
Sondan Başa: AZİZ NESİN S.O.S.: ERCÜMENT BEHZAT LAV
Bu Şehrin Çocukları: CAHİT IRGAT Bağbozumu Sofrası: CEYHUN ATUF KANSU
Bizim Koğuş: RIFAT ILGAZ Sisler Bulvarı: ATTİLA İLHAN
Sevda Kalıcıdır: GÜLTEN AKIN
ETKİNLİK-3
1) B 2) E 3) C 4) D 5) A

16. FASİKÜL: CUMHURİYET EDEBİYATI BEŞ HECECİLER-HİSARCILAR

SORULAR
1. D 2. D 3. E 4. E 5. B 6. C 7. E 8. C 9. E 10. E 11. D 12. C 13. B 14. A 15. E
ETKİNLİK-1
1) D 2) D 3) Y 4) D 5) Y 6) D
ETKİNLİK-2
Düşündüğün Gibi: MUNİS FAİK OZANSOY Fırtına ve Kar: ORHAN SEYFİ ORHON
Tek Adam: COŞKUN ERTEPINAR Rüya: HALİT FAHRİ OZANSOY
Harman: YAVUZ BÜLENT BAKİLER Dinle Neyden: FARUK NAFİZ ÇAMLIBEL
Halkımız ve Sanatımız: MEHMET ÇINARLI Güneşin Ölümü: ENİS BEHİÇ KORYÜREK
Akından Akına: YUSUF ZİYA ORTAÇ

6 EDEBİYAT
CEVAP ANAHTARI

17. FASİKÜL: GARİPÇİLER- İKİNCİ YENİCİLER

SORULAR
1. D 2. E 3. C 4. A 5. A 6. E 7. D 8. E 9. A 10. C 11. A 12. D 13. B
ETKİNLİK-1
1) D 2) Y 3) Y 4) D 5) D 6) D
ETKİNLİK-2
Çiçekler Üşümesin: NURULLAH GENÇ Ortodoksluklar: ECE AYHAN
Ezra ile Gary: ÜLKÜ TAMER Sebeb Ey: ERDEM BEYAZIT
Arz ı Hal: TURGUT UYAR Vazgeçemediğim: ORHAN VELİ KANIK
İşaret Çocukları: CAHİT ZARİFOĞLU Rahatı Kaçan Ağaç: MELİH CEVDET ANDAY
Anneler ve Kudüsler: NURİ PAKDİL

18. FASİKÜL: 1960 ve 1980 SONRASI ŞİİR, CUMHURİYET DÖNEMİ ŞİİR

SORULAR
1. D 2. A 3. A 4. E 5. E 6. A 7. B
ETKİNLİK-1
1) D 2)Y 3) Y 4)D 5) D 6) D
ETKİNLİK-2
Sazımdan Sesler: ÂŞIK VEYSEL Yazma: CAN YÜCEL
Sokak Prensesi: HAYDAR ERGÜLEN Mihriban: ABDÜRRAHİM KARAKOÇ
Kum Saati: MURATHAN MUNGAN Geceleyin Bir Koşu: İSMET ÖZEL
Gönül Dağı: NEŞET ERTAŞ Kuş Tufanı: REFİK DURBAŞ
Eros ve Hgades: ENİS BATUR
ETKİNLİK-3
1) D 2) A 3) B 4) C 5) E

19. FASİKÜL: MİLLİ VE DİNİ DUYARLILIKLARI VE BİREYİN İÇ DÜNYASINI ESAS ALAN ESERLER
SORULAR
1. C 2. A 3. B 4. C 5. C 6. D 7. C 8. E 9. E
ETKİNLİK-1
1) D 2) D 3) Y 4) D 5) D 6) D
ETKİNLİK-2
Hilal Görününce: SEVİNÇ ÇOKUM Sokakta: BAHAEDDİN ÖZKİŞİ
Anahtar: MUSTAFA SEPETÇİOĞLU Mesih Paşa İmamı: SAMİHA AYVERDİ
Yalnızız: PEYAMİ SAFA Yayla Kızı: AKA GÜNDÜZ
Üç İstanbul: MİTHAT CEMAL KUNTAY Turgut Reis: HALİKARNAS BALIKÇISI
Pertev Bey’in Üç Kızı: MÜNEVVER AYAŞLI

20. FASİKÜL: TOPLUMCU GERÇEKÇİLER

SORULAR
1. A 2. A 3. D 4. A
ETKİNLİK-1
1) D 2) Y 3) D 4) D 5) Y 6) D
ETKİNLİK-2
Değirmen: SABAHATTİN ALİ İnce Memed: YAŞAR KEMAL
Sarı Traktör: TALİP APAYDIN Yılkı Atı: ABBAS SAYAR
Yorgun Savaşçı: KEMAL TAHİR Yılanların Öcü: FAKİR BAYKURT
Çıkrıklar Durunca: SADRİ ERTEM Susuz Yaz: NECATİ CUMALI
Telli Kavak: SAMİM KOCAGÖZ

ETKİNLİK-3
1) E 2) B 3) C 4) D 5) A

EDEBİYAT 7
 CEVAP ANAHTARI

21. FASİKÜL: MODERNİZM’İ VE POSTMODERNİZM’İ ESAS ALAN ESERLER

SORULAR
1. A 2. E 3. D 4. B 5. C 6. D 7. C 8. D 9. C 10. A 11. A 12. B 13. C
ETKİNLİK-1
1) D 2)D 3) D 4) Y 5) B
ETKİNLİK-2
Tutunamayanlar: OĞUZ ATAY Lüzumsuz Adam: SAİT FAİK ABASIYANIK
Kaçkınlar: FERİT EDGÜ Ihlamur Ağacı: VÜSAT ORHAN BENER
Ölmeye Yatmak: ADALET AĞAOĞLU Yaşasın Demokrasi: HALDUN TANER
Cevdet Bey ve Oğulları: ORHAN PAMUK Korsan Çıkmazı: NEZİHE MERİÇ
Aylak Adam: YUSUF ATILGAN

22. FASİKÜL: CUMHURİYET DÖNEMİ’NDE TİYATRO

SORULAR
1. D 2. C 3. B 4. E 5. C
ETKİNLİK-1
1) D 2) D 3) Y 4) D 5) D 6) Y
ETKİNLİK-2
Fermanlı Deli Hazretleri: MUSAHİPZADE CELÂL Tanrılar ve İnsanlar: ORHAN ASENA
IV. Murat: TURAN OFLAZOĞLU Pusuda: CAHİT ATAY
Midas’ın Altınları: GÜNGÖR DİLMEN Evin Üstündeki Bulut: SABAHATTİN KUDRET AKSAL
Sarı Naciye: RECEP BİLGİNER Canavar Cafer: REFİK ERDURAN
Sihirli Fındıklar: NEZİHE ARAZ
ETKİNLİK-3
1) C 2) D 3) A 4) B 5) E

23. FASİKÜL: CUMHURİYET DÖNEMİNDE ÖĞRETİCİ METİNLER

SORULAR
1. D 2. E 3. D 4. B
ETKİNLİK-1
1) D 2) D 3) D 4) D 5) Y 6) D
ETKİNLİK-2
Denizaşırı: FALİH RIFKI ATAY Atatürk’ü Özleyiş: RUŞEN EŞREF ÜNAYDIN
Düş’ün Payı: SUUT KEMAL YETKİN Karalama Defteri: NURULLAH ATAÇ
Mavi ve Kara: SABAHATTİN EYÜBOĞLU Ah Beyoğlu: SALAH BİRSEL
Tuna’dan Batı’ya: İSMAİL HABİP SEVÜK Bu Ülke: CEMİL MERİÇ
Dertli Kaval: EFLATUN CEM GÜNEY
ETKİNLİK-3
1) C 2) A 3) B 4) D 5) E

24. FASİKÜL: DÜNYA EDEBİYATI

SORULAR
1. C 2. A 3. C 4. D 5. C 6. E
ETKİNLİK-1
1) D 2) D 3) Y 4) Y 5) D 6) D
ETKİNLİK-2
Bitmeyen Kavga: JOHN STEİNBECK Menim Dostlarım: BAHTİYAR VAHAPZADE
Güzel Şarkı: PAUL VERLAİNE Oliver Twist: CHARLES DİCKENS
Kalpazanlar: ANDRE GİDE Haydutlar: SCHİLLER
Güneş de Doğar: HEMİNGWAY Beyaz Gemi: CENGİZ AYTMATOV
Tartuffe: MOLİERE
ETKİNLİK-3
1) E 2) B 3) A 4) D 5) C

8 EDEBİYAT