Pinal Na Gawain - Corvera

Republic of the Philippines
Surigao del Sur State University

Rosario, Tandag City, Surigao del Sur 8300
VARAYTI NG MGA WIKA SA PROBINSYA NG SURIGAO DEL SUR
Isang Pananaliksik na inihanda kay
DR. MEDELYN MONTENEGRO
Profesor
Bilang pagtupad sa pambahaging pangangailangan sa asignaturang
Pagsasaling Wika - MAFLT 206
Ni:
Corvera Luz Marie A.
INTRODUKSYON
Ang wika ang siyang nagdudugtong sa ating lahat. Ito ang instrumento upang
magkaintidihan tayo. Mula sa pagkamulat natin sa mundong ito, wika na ang siyang
nagbihis at bumubuhay sa atin, ito ang pangunahing kasangkapan ng ating
pakikisalamuha sa iba’t ibang tao sa lipunan, bawat bigkas ng salita ay katumbas na ito
ng ating buhay, hindi maitatatwa na nag kaloob na ito ay siyang namumukod tangi sa
lahat ng bagay, ito ang instrumentong kagamitan ng tao sa bawat araw ng pamumuhay.
Ang bansang Pilipinas ay isang bansang multilingwal at binubuo ng
etnolingwistikong pangkat. Nakatala sa Ethnologue: Languages of the World (Online
Version) na may isandaan at walumpu’t anim (186) indibidwal na wika ng Pilipinas.
Bawat pangkat mula Luzon, Visayas at Mindanao ay may mga wikang ginagamit sa
pang-araw-araw na pamumuhay at pakikipagtalastasan (Pamaus, et al, 2016). Kaya ay
hindi maipagkakaila na nag bawat lugar sa Mindanao ay may iba’t ibang wikaing
sinasalita, isa na dito ang Lalawigan ng Surigao del Sur. Marami ang wikain sa
Lalawigan ng Surigao del Sur kaya ay may mga taong naguguluhan at hindi
maintindihan kung anong mga kahulugan ng bawat binabanggit at sinasalita sa
lalawiganin at kung saan ito napapabilang na lugar. Ito ang humihikayat sa mga
mananaliksik na pag-aralan kung ano nag iba’t ibang varayti ng wika na ginagamit sa
Surigao del Sur. Ang lalawiganin ay may iba’t ibang wikain iilan na dito ay ang
Cantilangnun ng Cantilan, Tandaganun ng Tandag, Kamayo ng Marihatag at
Sebuanong Bisaya ng Bislig. Ayon sa Varayti ng Wika ni Hall (2004), ang iba’t ibang
particular na kultura ay may tiyak na mga posisyon sa paksa na isinasagawa ng mga

nagsasalita sa pamamagitan ng wika. Bagaman ang larangan ay hindi nakasalalay s
labis na terminong pagkakakilanlan mismo, ang pag-aaral na ito ay nagpapakilala ng
ilan sa mga pinakamahalagang mga pagpapaunlad sa bagong tradisyon ng
pananaliksik sa antropolohiko ng wika at pagkakakilanlan.
Tutukuyin ng pag-aaral na ito ang mga salita na ginagamit ng mga mamamayan
ng ilang piling Lungsod ng sa Surigao del Sur na siyang isasalin sa wikang Filipino
upang madaling maintindihan, ipapabatid sa mga tao ang makukulay na mga salita na
ginagamit ng ilang mamamayan sa lalawigan, at may matutunan mula sa kanila.
Dagdag pa, dahil ito ay nakapaloob sa ating kultura’t lipunan na dapat ipagmalaki sa
lahat na siya nating panatilihin at huwag kalimutan ang salitang kinagisnan na humubog
sa ating pagkatao.
Inaasahang maipakita ng pananaliksik na ito kung gaano kahalaga ang wikang
ating kinagisnan sa ating lipunan na siyang hindi dapat ikahiya higit kanino man,
maiparating kung gaano kaganda ang wikang ipinamana ng mga ninuno dahil bawat
salita ay katumbas ng ating buhay at upang maiwasan ang posibilidad ng pagkawala ng
etnikong pagkakakilanlan ng mga wikain ng Cantilangnun, Tandaganun, Kamayo at
Sebuanong Binisaya sa Surigao del Sur. Maaari itong gamiting pantulong sa
pananaliksik pangwika bilang karagdagan impormasyon sa ating lipunan, sa mga guro,
mga mag-aara, mga magulang at sa lahat ng mamamayan ng Surigao del Sur.
METODOLOHIYA
Disenyo ng Pananaliksik
Ang pag-aaral na ito ay ginamitan ng desinyong kawalitatib, gumamit ng mga
sagutang papel para sa sarbey at ang pamamaraan na ginamit ay deskriptibo sapagkat
ito ay tumatalakay sa pagbibigay ng katutuhanan kung paano ginamit ang mga wikaing
Cantilangnun, Tandaganun, Kamayo at Sebuanong Binisaya.
Populasyon
Ang pag-aaral ng mananaliksik ay nakatuon sa mga lugar ng lalawiganin ng
Surigao del Sur. Sa lugar ng Cantilan sa Baranggay ng Parang, Tandag sa Baranggay
ng Bongtud, Lungsod ng Marihatag at Bislig sa Baranggay ng Mangagoy. Sa bawat
lugar ay may sampung (10) respondente kung saan manggagaling ang mga
impormasyong nakalap.
Mga Respondente
Ang sampung (10) respondenteng napili sa bawat lugar ay taal sa bawat
dayalekto ng Cantilan sa Baranggay ng Parang, Tandag sa Baranggay ng Bongtud,
Marihatag sa Baranggay ng Mararag, at Bislig sa Baranggay ng Mangagoy. Sampung
taon o mahigit na naninirahan sa nasabing lugar.
Instrumento ng Pananaliksik
Ang paraan ng mananaliksik na ginamit sa pag-aaral ay ang pakikipanayam
gamit ang mga talatanungang papel na naglalaman ng mga salitang isasalin sa
dayalekto ng bawat kalahok ayon sa lugar kung saan sila kabilang.
Pamamaraan ng Pagkalap ng Datos
Ang mga datos na nalikom mula sa Cantilangnun, Tandaganun, Kamayo at
Sebuanong Binisaya ay isasalin sa Wikang Filipino. Ang mga tuntunin ay alamin kung
mayroong varyasyong leksikal at nagsasalita ng isang salita na nagbabago ng
ekslusibo sa bawat kataga ayon sa panggalan, pang-uri at pandiwa.
RESULTA AT DISKUSYON
Talahanayan 1. Ang mga wikain sa Cantilangnun, Tandaganun, Kamayo at Sebuanong
Binisaya ayon sa:
Talahanayan 1.1 Pangngalan
Cantilangnun Tandaganun Kamayo Sebuanong Binisaya
Tao
tatay tatay ama amahan
asawa asawa asawa asawa
iyaan Iya-an iyaan iyaan
babaji babayi bubay babae
Hayop
ayas haas haas bitin
ido ido ido iro
baboy baboy baboy baboy
baboy ihayas baboy-ihaas baboy-ihaas baboy-ihaas
itik pato pato pato
Bagay
bintilador eliktrikpan eliktrikpan bintilador
baro blawos blawos blaws
kyaha kaha karaha kaha
haboy habol habol habol
lampot lamping lamping lampin
Sa kategorya ng tao, hayop at bagay na binubuo ng tiglilimang salitang
pangngalan, ang karaniwang salitang ginagamit ng Cantilangnun, Tandaganun,
Kamayo at Cebuano ay halos magkapareho ang salita ng apat na dayalekto. Makikita
sa pinakaunang bahagi sa talahanayan 1.1, magkapareho ng katawagan at ang
kahulugan tulad ng pangngalan ng tao ang “asawa” na ibig sabihin ay asawa rin sa
Filipino. May mga salita na nagkakaiba ang iisang titik tulad ng salitang “babaji”,
“babaye”, “babae” na ang ibig sabihin ay babae ngunit sa isang lugar ay “bubay” naman
ang tawag dito. Ang iba namang salita ay nagkakaiba lamang sa ddin at bigkas ng
salita tulad ng ‘iyaan” ana ang ibig sabihin ayt tiyahin. Gayundin ang mga salitang gamit
sa pagkilala ng bagay at lugar/pook. May mga bagay na naiiba din ang bigkas dahil sa
iisang titik lamang tulad ng “habol” at “haboy” ibig sabihin ay kumot. Ang malaking
pagkakaiba ng wika ay ang pagkabigkas nito ayon sa kung saan ang isang impormante
nabibilang na lugar.
Talahanayan 1.2 Pandiwa
basa basa basa Basa
langoy langoy langoy langoy
tuyog turog turog tulog
huyat huwat tagad hulat
Sa pandiwa, may mga salitang magkapareho ang terminolohiya sa bawat lugar
tulad ng “basa” ibig sabihin ay basa at “langoy” ibig sabihin ay langoy. Meron din mga
salita na pinalitan ang titik ngunit pareho lang din ang kahulugan tulad ng turog na kung
papalitan ang titik “r” ng “y” at “l” ay magiging “tuyog” at “tulog” kung saan ito ay
nangangahulugang tulog sa Filipino. May apat na terminolohiya din ang ginamit sa
iisang salita tulad ng salitang “huwat’ sa Tandaganun, “huyat” sa Cantilangnun, “tagad”
sa Kamayo at “hulat sa Sebuanong Bisaya.
Talahanayan 1.3 Pang-uri

buotan
buotan buotan buotan
sabaan sabaan sabaan tabian
nagkabero gakabido yaguol Magul-anon
malipajon malipayon malipayon malipayon
Ang limang salitang pang-uri na nakalap mula sa iba’t ibang wikain kadalasan
pareho ang salitang gamit at pareho rin ang pakahulugan ng ilang salita tulad ng
“buotan” na ang ibig sabihin ay mabait. Ang iba naman ay di pareho ng salita ngunit iisa
lang ang pakahulugan nito tulad ng “sabaan o tabian” ibig sabihin ay madaldal, ang
“nagkabero, gakabido, yagool, magul-anon” ang ibig sabihin ay malungkot. Meron ding
mga salita na pinalitan ng titik ngunit pareho lang din ng kahulugan tulad ng “malipajon”
na kung papalitan ng titik “y” ay magiging “malipayon’ na ang ibig sabihin ay masaya.
Talahanayan 2. Salin sa Filipino ng mga Wikain sa Surigao del Sur
Talahanayan 2.1 Pangngalan
Sebuanong
Filipino Cantilangnun Tandaganun Kamayo
Binisaya
Tao
ama tatay tatay ama amahan

asawa asawa asawa asawa asawa
tiyahin iyaan Iya-an iyaan iyaan
babae babaji babayi bubay babae
Hayop
Ahas ayas haas haas bitin
Aso ido ido ido iro
Baboy baboy baboy baboy baboy
Baboy
baboy ihayas baboy-ihaas baboy-ihaas baboy-ihaas
ramo
Bebe itik pato pato pato
Bagay
Bintilador bintilador eliktrikpan eliktrikpan bintilador
Blusa baro blawos blawos blaws
Kawali kyaha kaha karaha kaha
Kumot haboy habol habol habol
Lampin lampot lamping lamping lampin
Talahanayan 2.1 Pandiwa

Sebuanong
Binisaya
Basa basa basa basa Basa
Langoy langoy langoy langoy langoy
Tulog tuyog turog turog tulog
hintay huyat huwat tagad hulat
Talahanayan 2.3 Pang-uri
Sebuanong
Binisaya
Mabait buotan
buotan buotan buotan
Madaldal sabaan sabaan sabaan tabian
Malungkot nagkabero gakabido yaguol Magul-anon
masayahin malipajon malipayon malipayon malipayon
Dito natin makikita sa tatlong talahanayang ito amg pagsasalin ng lahat ng mga
salita tungo sa wikang Filipino. Nakapaloob dito ang ang mga salitang pangngalan,
pandiwa, at pang-uri na wikain ng Surigao del Sur na nakalap ng mananaliksik kung
saan ay karaniwang ginagamit sa araw-araw na pamumuhay ng mga mamamayan sa
lugar ng Cantilan, Tandag, Marihatag at Bislig.

REFERENSYA
Austero, Cecilia A., et, al. 2009. Komunikasyon sa Akademikong Filipino. 200
CINSILAY, Pasig City, UNLAD Publishing House
Batnag, Aurora A., Petras Jayson D. 2009. Teksbuk sa Pagsasalin.Manila.C&E

Publishing,Inc.
Constantino, P.C. (1993). Varayti at Varyasyon ng Wika:Historya, Teorya at
Praktika, Minanga, Sentro ng Wikang Filipino, UP, Quezon City.
Espinosa, S. (2000). Ethnicity and Kinsip in Filipino Centennial Novels. Retrieved
February 8, 2016 from http://kyotereview.Org/issue-89/ethnicity-and-kinship-in-
filipinoCentennial-novels

Pinal Na Gawain - Corvera

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Pinal Na Gawain - Corvera

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Republic of the Philippines

Surigao del Sur State University

VARAYTI NG MGA WIKA SA PROBINSYA NG SURIGAO DEL SUR

Isang Pananaliksik na inihanda kay

DR. MEDELYN MONTENEGRO

Bilang pagtupad sa pambahaging pangangailangan sa asignaturang

Pagsasaling Wika - MAFLT 206

Corvera Luz Marie A.

nagbihis at bumubuhay sa atin, ito ang pangunahing kasangkapan ng ating

Ang bansang Pilipinas ay isang bansang multilingwal at binubuo ng

etnolingwistikong pangkat. Nakatala sa Ethnologue: Languages of the World (Online

Version) na may isandaan at walumpu’t anim (186) indibidwal na wika ng Pilipinas.

pang-araw-araw na pamumuhay at pakikipagtalastasan (Pamaus, et al, 2016). Kaya ay

maintindihan kung anong mga kahulugan ng bawat binabanggit at sinasalita sa

Cantilangnun ng Cantilan, Tandaganun ng Tandag, Kamayo ng Marihatag at

particular na kultura ay may tiyak na mga posisyon sa paksa na isinasagawa ng mga

nagsasalita sa pamamagitan ng wika. Bagaman ang larangan ay hindi nakasalalay s

labis na terminong pagkakakilanlan mismo, ang pag-aaral na ito ay nagpapakilala ng

ilan sa mga pinakamahalagang mga pagpapaunlad sa bagong tradisyon ng

pananaliksik sa antropolohiko ng wika at pagkakakilanlan.

Tutukuyin ng pag-aaral na ito ang mga salita na ginagamit ng mga mamamayan

ginagamit ng ilang mamamayan sa lalawigan, at may matutunan mula sa kanila.

Inaasahang maipakita ng pananaliksik na ito kung gaano kahalaga ang wikang

salita ay katumbas ng ating buhay at upang maiwasan ang posibilidad ng pagkawala ng

etnikong pagkakakilanlan ng mga wikain ng Cantilangnun, Tandaganun, Kamayo at

Sebuanong Binisaya sa Surigao del Sur. Maaari itong gamiting pantulong sa

pananaliksik pangwika bilang karagdagan impormasyon sa ating lipunan, sa mga guro,

mga mag-aara, mga magulang at sa lahat ng mamamayan ng Surigao del Sur.

Ang pag-aaral na ito ay ginamitan ng desinyong kawalitatib, gumamit ng mga

sagutang papel para sa sarbey at ang pamamaraan na ginamit ay deskriptibo sapagkat

Cantilangnun, Tandaganun, Kamayo at Sebuanong Binisaya.

Ang pag-aaral ng mananaliksik ay nakatuon sa mga lugar ng lalawiganin ng

Surigao del Sur. Sa lugar ng Cantilan sa Baranggay ng Parang, Tandag sa Baranggay

ng Bongtud, Lungsod ng Marihatag at Bislig sa Baranggay ng Mangagoy. Sa bawat

Ang sampung (10) respondenteng napili sa bawat lugar ay taal sa bawat

dayalekto ng Cantilan sa Baranggay ng Parang, Tandag sa Baranggay ng Bongtud,

Marihatag sa Baranggay ng Mararag, at Bislig sa Baranggay ng Mangagoy. Sampung

taon o mahigit na naninirahan sa nasabing lugar.

Ang paraan ng mananaliksik na ginamit sa pag-aaral ay ang pakikipanayam

gamit ang mga talatanungang papel na naglalaman ng mga salitang isasalin sa

dayalekto ng bawat kalahok ayon sa lugar kung saan sila kabilang.

Pamamaraan ng Pagkalap ng Datos

Ang mga datos na nalikom mula sa Cantilangnun, Tandaganun, Kamayo at

mayroong varyasyong leksikal at nagsasalita ng isang salita na nagbabago ng

ekslusibo sa bawat kataga ayon sa panggalan, pang-uri at pandiwa.

Talahanayan 1. Ang mga wikain sa Cantilangnun, Tandaganun, Kamayo at Sebuanong

Binisaya ayon sa:

Talahanayan 1.1 Pangngalan

Cantilangnun Tandaganun Kamayo Sebuanong Binisaya

tatay tatay ama amahan

asawa asawa asawa asawa

iyaan Iya-an iyaan iyaan

babaji babayi bubay babae

ayas haas haas bitin

ido ido ido iro

baboy baboy baboy baboy

baboy ihayas baboy-ihaas baboy-ihaas baboy-ihaas

itik pato pato pato

bintilador eliktrikpan eliktrikpan bintilador

baro blawos blawos blaws

kyaha kaha karaha kaha

haboy habol habol habol

lampot lamping lamping lampin