P H Y S I C S

. . 1390 :
 ‫د ﭘﻮﻫﻨ‪ ３‬وزارت‬
‫د ﺗﻌﻠﻴﻤﻲ ﻧﺼﺎب د ﭘﺮاﺧﺘﻴﺎ‪ ،‬د ＊ﻮوﻧﮑﻮ د‬
‫روزﻧ‪ ３‬او د ﺳﺎﻳﻨﺲ د ﻣﺮﮐﺰ ﻣﻌﻴﻨﻴﺖ‬
‫د ﺗﻌﻠﻴﻤﻲ ﻧﺼﺎب د ﭘﺮاﺧﺘﻴﺎ او درﺳﻲ‬
‫ﮐﺘﺎﺑﻮﻧﻮ د ﺗﺎﻟﻴﻒ ﻟﻮی رﻳﺎﺳﺖ‬
‫ﻓﺰﻳــــﮏ‬
‫‪P h y s i c s‬‬
‫اﺗـــــﻢ ！ــﻮﻟﮕـــﻰ‬
‫ﺩ ﭼﺎﭖ ﮐﺎﻝ‪ ۱۳۹۰ :‬ﻫـ ‪ .‬ﺵ‬
‫ﺍﻟﻒ‬
 ‫ﻣﻮﻟﻔﺎن‪:‬‬
‫د ﺳﺮﻣﻮﻟﻒ ﻣﻌﺎوﻧﻪ راﺑﻌﻪ »ﻣﻨﺼﻮر« د ﺗﻌﻠﻴﻤﻲ ﻧﺼﺎب د ﭘﺮاﺧﺘﻴﺎ او درﺳﻲ ﮐﺘﺎﺑﻮﻧﻮ د ﺗﺎﻟﻴﻒ رﻳﺎﺳﺖ ﻋﻠﻤﻲ ﻏ‪７‬ې‪.‬‬
‫ﻣﻮﻟﻒ ‪請‬ﺎدق ﺣﺴﻴﻦ »ﻣﻮﺣﺪی« د ﺗﻌﻠﻴﻤﻲ ﻧﺼﺎب د ﭘﺮاﺧﺘﻴﺎ او درﺳﻲ ﮐﺘﺎﺑﻮﻧﻮ د ﺗﺎﻟﻴﻒ رﻳﺎﺳﺖ ﻋﻠﻤﻲ ﻏ‪７‬ى‪.‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ »اﺑﺮاﻫﻴﻤﻲ« د ＊ﻮوﻧﻰ او روزﻧﻰ د وزارت د درﺳﻲ ﮐﺘﺎﺑﻮﻧﻮ د ﺗﺎﻟﻴﻒ ﭘﺮوژې ﻏ‪７‬ى‪.‬‬
‫د ﻣﺆﻟﻒ ﻣﻌﺎوﻧﻪ ﻣﺎﻫﺮه ﻧﺎ‪請‬ﺮي د ﺗﻌﻠﻴﻤﻲ ﻧﺼﺎب د ﭘﺮاﺧﺘﻴﺎ او درﺳﻲ ﮐﺘﺎﺑﻮﻧﻮ د ﺗﺎﻟﻴﻒ رﻳﺎﺳﺖ ﻋﻠﻤﻲ ﻏ‪７‬ې‪.‬‬
‫ﻋﻠﻤﻲ ادﻳﺘﻮر‪:‬‬
‫ﺳﺮ ﻣﻮﻟﻒ ﮔﻞ اﺣﻤﺪ »ﺳﺎﻏﺮی« د ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺗﻌﻠﻴﻤﺎﺗﻮ ﻋﻤﻮﻣﻲ رﺋﻴﺲ او د ＊ﻮوﻧﻰ او روزﻧﻰ د ﻋﻤﻠﻲ ﺷﻮرا ﻏ‪７‬ى‪.‬‬
‫د ژﺑ‪ ３‬ادﻳﺘﻮر‪:‬‬
‫د ﻣﺆﻟﻒ ﻣﺮﺳﺘﻴﺎل اﻗﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﮔ‪７‬ﻧﺪى ﺧﻮږﻳﺎ‪１‬ﻰ د ﺗﻌﻠﻴﻤﻲ ﻧﺼﺎب د ﭘﺮاﺧﺘﻴﺎ او درﺳﻲ ﮐﺘﺎﺑﻮﻧﻮ د ﺗﺎﻟﻴﻒ رﻳﺎﺳﺖ ﻋﻠﻤﻲ ﻏ‪７‬ى‪.‬‬
‫دﻳﻨﻲ‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﻲ او ﻓﺮﻫﻨ‪／‬ﻲ ﮐﻤﻴ＂ﻪ‪:‬‬
‫‪ -‬ﻣﻮﻟﻮي ﻋﺒﺪاﻟﺼﺒﻮر ﻋﺮﺑﻲ‬
‫‪ -‬دﮐﺘﻮر ﻣﺤﻤﺪ ﻳﻮﺳﻒ ﻧﻴﺎزى‬
‫‪ -‬ﺣﺒﻴﺐ اﷲ راﺣﻞ د ﺗﻌﻠﻴﻤﻲ ﻧﺼﺎب د ﭘﺮاﺧﺘﻴﺎ ﭘﻪ رﻳﺎﺳﺖ ﮐ‪ ３‬د ﭘﻮﻫﻨ‪ ３‬وزارت ﺳﻼﮐﺎر‪.‬‬
‫د ＇ﺎرﻧ‪ ３‬ﮐﻤ‪＂５‬ﻪ‪:‬‬
‫_ دﮐﺘﻮر اﺳﺪاﷲ ﻣﺤﻘﻖ د ﺗﻌﻠﻴﻤﻲ ﻧﺼﺎب د ﭘﺮاﺧﺘﻴﺎ‪ ،‬د ＊ﻮوﻧﮑﻮ د روزﻧ‪ ３‬او د ﺳﺎﻳﻨﺲ ﻣﺮﮐﺰ ﻣﻌﻴﻦ‪.‬‬
‫_ دﮐﺘﻮر ﺷ‪５‬ﺮﻋﻠﻲ ﻇﺮﻳﻔﻲ د ﺗﻌﻠﻴﻤﻲ ﻧﺼﺎب د ﭘﺮاﺧﺘﻴﺎ د ﭘﺮوژې ﻣﺴﺆول‪.‬‬
‫_ د ﺳﺮﻣﺆﻟﻒ ﻣﺮﺳﺘﻴﺎل ﻋﺒﺪاﻟﻈﺎﻫﺮ ﮔﻠﺴﺘﺎﻧﻲ د ﺗﻌﻠﻴﻤﻲ ﻧﺼﺎب د ﭘﺮاﺧﺘﻴﺎ او درﺳﻲ ﮐﺘﺎﺑﻮﻧﻮ د ﺗﺎﻟﻴﻒ ﻟﻮى رﺋﻴﺲ‪.‬‬
‫ﻃﺮح او دﻳﺰاﻳﻦ‪:‬‬
‫ﺧﺎﻟﺪ ﻫﻮﺗﮏ‬
‫ﺏ‬
‫ﺝ‬
 ‫ﻣﻠﻲ ﺳﺮود‬
‫دا ﻋﺰت د ﻫـــﺮ اﻓـــﻐﺎن دى‬
‫ﻫﺮ ﺑﭽﯽ ﻳ‪ ３‬ﻗﻬﺮﻣـــــﺎن دى‬
‫د ﺑـــــــﻠﻮ＇ــــﻮ د ازﺑﮑـــــﻮ‬
‫د ﺗــــــﺮﮐﻤﻨــــﻮ د ﺗﺎﺟﮑــــﻮ‬
‫ﭘـــﺎﻣﻴــﺮﻳﺎن‪ ،‬ﻧﻮرﺳﺘﺎﻧﻴــــﺎن‬
‫ﻫـــﻢ اﻳﻤـــﺎق‪ ،‬ﻫﻢ ﭘﺸـﻪ ‪４‬ﺎن‬
‫ﻟـــﮑــﻪ ﻟﻤــﺮ ﭘﺮ ﺷﻨﻪ آﺳﻤـﺎن‬
‫ﻟـــﮑـــﻪ زړه وي ﺟــﺎوﻳﺪان‬
‫واﻳﻮ اﷲ اﮐﺒﺮ واﻳﻮ اﷲ اﮐﺒﺮ‬
‫دا وﻃﻦ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘـــﺎن دى‬
‫ﮐﻮر د ﺳﻮﻟ‪ ３‬ﮐﻮر د ﺗﻮرې‬
‫دا وﻃﻦ د ！ﻮﻟﻮ ﮐـﻮر دى‬
‫د ﭘ‪＋‬ﺘــــﻮن او ﻫﺰاره وو‬
‫ورﺳﺮه ﻋﺮب‪ ،‬ﮔﻮﺟــﺮ دي‬
‫ﺑﺮاﻫﻮي دي‪ ،‬ﻗﺰﻟﺒﺎش دي‬
‫دا ﻫﻴـــﻮاد ﺑﻪ ﺗﻞ ‪＄‬ﻠﻴ‪８‬ي‬
‫ﭘﻪ ﺳﻴﻨــﻪ ﮐ‪ ３‬د آﺳﻴـــﺎ ﺑﻪ‬
‫ﻧﻮم د ﺣﻖ ﻣﻮ دى رﻫﺒـــﺮ‬
‫ﺩ‬
 ‫ﺑﺴﻢ اﷲ اﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺮﺣﻴﻢ‬
‫د ﭘﻮﻫﻨ‪ ３‬د وزﻳﺮ ﭘ‪５‬ﻐﺎم‬
‫ﮔﺮاﻧﻮ ＊ﻮوﻧﮑﻮ او زده ﮐﻮوﻧﮑﻮ‪،‬‬
‫＊ﻮوﻧﻪ او روزﻧﻪ د ﻫﺮ ﻫ‪５‬ﻮاد د ﭘﺮاﺧﺘﻴﺎ او ﭘﺮﻣﺨﺘﮓ ﺑﻨﺴ＀ ﺟﻮړوي‪ .‬ﺗﻌﻠﻴﻤﻲ ﻧﺼﺎب د ＊ﻮوﻧ‪ ３‬او روزﻧ‪３‬‬
‫ﻣﻬﻢ ﺗﻮﮐﻰ دى ﭼ‪ ３‬د ﻣﻌﺎ‪請‬ﺮ ﻋﻠﻤﻲ ﭘﺮﻣﺨﺘﮓ او ！ﻮﻟﻨ‪ ３‬د اړﺗﻴﺎوو ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬راﻣﻨ‪％‬ﺘﻪ ﮐ‪８５‬ي‪＇ .‬ﺮﮔﻨﺪه ده ﭼ‪３‬‬
‫ﻋﻠﻤﻲ ﭘﺮﻣﺨﺘﮓ او ！ﻮﻟﻨﻴﺰې اړﺗﻴﺎوې ﺗﻞ د ﺑﺪﻟﻮن ﭘﻪ ﺣﺎل ﮐ‪ ３‬وي‪ .‬ﻟﻪ دې اﻣﻠﻪ ﻻزﻣﻪ ده ﭼ‪ ３‬ﺗﻌﻠﻴﻤﻲ ﻧﺼﺎب‬
‫ﻫﻢ ﻋﻠﻤﻲ او رﻏﻨﺪه اﻧﮑﺸﺎف وﻣﻮﻣﻲ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻧﻪ ＊ﺎﻳﻲ ﭼ‪ ３‬ﺗﻌﻠﻴﻤﻲ ﻧﺼﺎب د ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﺪﻟﻮﻧﻮﻧﻮ او د اﺷﺨﺎ‪請‬ﻮ د‬
‫ﻧﻈﺮﻳﻮ او ﻫﻴﻠﻮ ﺗﺎﺑﻊ ﺷﻲ‪.‬‬
‫دا ﮐﺘﺎب ﭼ‪ ３‬ﻧﻦ ﺳﺘﺎﺳﻮ ﭘﻪ ﻻس ﮐ‪ ３‬دى‪ ،‬ﭘﺮ ﻫﻤﺪې ارز＊ﺘﻮﻧﻮ ﭼﻤﺘﻮ او ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺷﻮى دى‪ .‬ﻋﻠﻤﻲ ﮔ＂ﻮرې‬
‫ﻣﻮﺿﻮﻋﮕﺎﻧ‪ ３‬ﭘﮑ‪ ３‬زﻳﺎﺗ‪ ３‬ﺷﻮې دي‪ .‬د زدهﮐ‪７‬ې ﭘﻪ ﺑﻬﻴﺮ ﮐ‪ ３‬د زدهﮐﻮوﻧﮑﻮ ﻓﻌﺎل ﺳﺎﺗﻞ د ﺗﺪرﻳﺴﻲ ﭘﻼن ﺑﺮﺧﻪ‬
‫ﮔﺮ‪５＄‬ﺪﻟ‪ ３‬ده‪.‬‬
‫ﻫﻴﻠﻪ ﻣﻦ ﻳﻢ دا ﮐﺘﺎب ﻟﻪ ﻻر＊ﻮوﻧﻮ او ﺗﻌﻠﻴﻤﻲ ﭘﻼن ﺳﺮه ﺳﻢ د ﻓﻌﺎﻟ‪ ３‬زدهﮐ‪７‬ې د ﻣﻴﺘﻮدوﻧﻮ د ﮐﺎروﻟﻮ ﻟﻪ ﻻرې‬
‫ﺗﺪرﻳﺲ ﺷﻲ او د زدهﮐﻮوﻧﮑﻮ ﻣﻴﻨﺪې او ﭘﻠﺮوﻧﻪ ﻫﻢ د ﺧﭙﻠﻮ ﻟﻮ‪１‬ﻮ او زاﻣﻨﻮ ﭘﻪ ﺑﺎﮐﻴﻔﻴﺘﻪ ＊ﻮوﻧﻪ او روزﻧﻪ ﮐ‪ ３‬ﭘﺮﻟﻪ‬
‫ﭘﺴ‪ ３‬ﮔ‪６‬ه ﻣﺮﺳﺘﻪ وﮐ‪７‬ي ﭼ‪ ３‬د ﭘﻮﻫﻨ‪ ３‬د ﻧﻈﺎم ﻫﻴﻠ‪ ３‬ﺗﺮﺳﺮه ﺷﻲ او زدهﮐﻮوﻧﮑﻮ او ﻫ‪５‬ﻮاد ﺗﻪ ＊‪ ３‬ﺑﺮﻳﺎوې ور ﭘﻪ‬
‫ﺑﺮﺧﻪ ﮐ‪７‬ي‪.‬‬
‫ﭘﺮ دې ！ﮑﻲ ﭘﻮره ﺑﺎور ﻟﺮم ﭼ‪ ３‬زﻣﻮږ ﮔﺮان ＊ﻮوﻧﮑﻲ د ﺗﻌﻠﻴﻤﻲ ﻧﺼﺎب ﭘﻪ رﻏﻨﺪه ﭘﻠﻲ ﮐﻮﻟﻮ ﮐ‪ ３‬ﺧﭙﻞ‬
‫ﻣﺴﺆوﻟﻴﺖ ﭘﻪ رﻳ‪＋‬ﺘﻮﻧﻲ ﺗﻮﮔﻪ ﺳﺮﺗﻪ رﺳﻮي‪.‬‬
‫د ﭘﻮﻫﻨ‪ ３‬وزارت ﺗﻞ زﻳﺎر ﮐﺎږي ﭼ‪ ３‬د ﭘﻮﻫﻨ‪ ３‬ﺗﻌﻠﻴﻤﻲ ﻧﺼﺎب د اﺳﻼم د ﺳﭙ‪（５‬ﻠﻲ دﻳﻦ ﻟﻪ ﺑﻨﺴ＂ﻮﻧﻮ‪ ،‬دوﻃﻦ‬
‫دوﺳﺘ‪ ９‬د ﭘﺎک ﺣﺲ ﭘﻪ ﺳﺎﺗﻠﻮ او ﻋﻠﻤﻲ ﻣﻌﻴﺎروﻧﻮ ﺳﺮه ﺳﻢ د ！ﻮﻟﻨ‪ ３‬د ＇ﺮﮔﻨﺪو اړﺗﻴﺎوو ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬ﭘﺮاﺧﺘﻴﺎ وﻣﻮﻣﻲ‪.‬‬
‫ﭘﻪ دې ډﮔﺮ ﮐ‪ ３‬د ﻫ‪５‬ﻮاد ﻟﻪ ！ﻮﻟﻮ ﻋﻠﻤﻲ ﺷﺨﺼﻴﺘﻮﻧﻮ‪ ،‬د ＊ﻮوﻧ‪ ３‬او روزﻧ‪ ３‬ﻟﻪ ﭘﻮﻫﺎﻧﻮ او د زدهﮐﻮوﻧﮑﻮ ﻟﻪ ﻣﻴﻨﺪو‬
‫او ﭘﻠﺮوﻧﻮ ＇ﺨﻪ ﻫﻴﻠﻪ ﻟﺮم ﭼ‪ ３‬د ﺧﭙﻠﻮ ﻧﻈﺮﻳﻮ او رﻏﻨﺪه وړاﻧﺪﻳﺰوﻧﻮ ﻟﻪ ﻻرې زﻣﻮږ ﻟﻪ ﻣﺆﻟﻔﺎﻧﻮ ﺳﺮه د درﺳﻲ ﮐﺘﺎﺑﻮﻧﻮ‬
‫ﭘﻪ ﻻ ＊ﻪ ﺗﺎﻟﻴﻒ ﮐ‪ ３‬ﻣﺮﺳﺘﻪ وﮐ‪７‬ي‪.‬‬
‫ﻟﻪ ！ﻮﻟﻮ ﻫﻐﻮ ﭘﻮﻫﺎﻧﻮ ＇ﺨﻪ ﭼ‪ ３‬د دې ﮐﺘﺎب ﭘﻪ ﭼﻤﺘﻮ ﮐﻮﻟﻮ او ﺗﺮﺗﻴﺐ ﮐ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﻣﺮﺳﺘﻪ ﮐ‪７‬ې‪ ،‬ﻟﻪ ﻣﻠﻲ او ﻧ‪７‬ﻳﻮاﻟﻮ‬
‫درﻧﻮ ﻣﺆﺳﺴﻮ او ﻧﻮرو دوﺳﺘﻮ ﻫ‪５‬ﻮادوﻧﻮ ＇ﺨﻪ ﭼ‪ ３‬د ﻧﻮي ﺗﻌﻠﻴﻤﻲ ﻧﺼﺎب ﭘﻪ ﭼﻤﺘﻮ ﮐﻮﻟﻮ او ﺗﺪوﻳﻦ او د درﺳﻲ‬
‫ﮐﺘﺎﺑﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﭼﺎپ او و‪４‬ﺶ ﮐ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﻣﺮﺳﺘﻪ ﮐ‪７‬ې ده‪ ،‬ﻣﻨﻨﻪ او درﻧﺎوى ﮐﻮم‪.‬‬
‫وﻣﻦ اﷲ اﻟﺘﻮﻓﻴﻖ‬
‫ﻓﺎروق وردگ‬
‫د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن د اﺳﻼﻣﻲ ﺟﻤﻬﻮرﻳﺖ د ﭘﻮﻫﻨ‪ ３‬وزﻳﺮ‬
‫ﻫـ‬
 ‫ﺳﺮﻳﺰه‬
‫！ﻮل ﺧﻠﮏ ﻟﻪ ﭘﻴﺪاﻳ‪＋‬ﺖ ＇ﺨﻪ ﺗﺮاوﺳﻪ ﭘﻮرې ﻟﻪ ﺳﺎﻳﻨﺲ ﺳﺮه ﺳﺮوﮐﺎر درﻟﻮدﻟﻰ دى‪ .‬د وﺧﺖ ﭘﻪ ﺗﻴﺮ‪４‬ﺪو د‬
‫ﭘﻮﻫﺎﻧﻮ د ﻫ（ﻮ ﭘﻪ ﭘﺎﻳﻠﻪ ﮐ‪ ３‬ﭘﺮﻣﺦ ﺗﻠﻠﻰ وﺳﺎﻳﻞ او ﻣﺎﺷﻴﻨﻮﻧﻪ ﻟﮑﻪ ﻣﻮ！ﺮ‪ ،‬اﻟﻮﺗﮑﻪ‪ ،‬ﮐﺸﺘ‪ ،９‬رادﻳﻮ‪ ،‬ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن‪،‬‬
‫ﻣﻮﺑﺎﻳﻞ اﻧﺘﺮﻧﻴﺖ او ﻧﻮرو د اﻧﺴﺎﻧﺎﻧﻮ د ﺳﻮﮐﺎﻟ‪ ９‬او آﺳﻮده ﮔ‪ ９‬ﻟﭙﺎره ﻣﻨ‪％‬ﺘﻪ راﻏﻠﻞ‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﮐ‪ ３‬ﻋﻠﻢ د ﻃﺒﻴﻌﺖ د ﻣﻄﺎﻟﻌ‪ ３‬د ﻻﺳﺘﻪ راﻏﻠﻮ ﭘﺎﻳﻠﻮ او ﭘﻮ＊ﺘﻨﻮ ﺗﻪ د ‪＄‬ﻮاب د ﭘﻠ＂ﻨ‪ ３‬ﻻره ده‪،‬‬
‫ﭼ‪ ３‬د ﻋﻠﻢ ！ﻮﻟ‪＇ ３‬ﺎﻧﮕ‪ ３‬دا ﻃﺮﻳﻘﻪ او ﻻره ددي ﺑ‪ ３‬ﭘﺎﻳﺎﻧﻪ ﻃﺒﻴﻌﺖ د ﻻﻣﺤﺪودو ﻣﻮﺟﻮداﺗﻮ ﭘﻪ ﻫﺴﺘ‪ ３‬ﮐ‪３‬‬
‫د ذرې د رازوﻧﻮ د ﭘﻴﮋﻧﺪﻧﻮ ﻟﭙﺎره ﭘﻪ ﮐﺎر وړي‪.‬‬
‫د اﺳﻼم د ﻣﺒﻴﻦ دﻳﻦ ﻟﻪ ﻇﻬﻮر او ﭘﺮﻣﺨﺘﮓ ﻧﻪ وروﺳﺘﻪ د اﺳﻼﻣﻲ ﻫ‪５‬ﻮادوﻧﻮ ﭘﻮﻫﺎﻧﻮ ﻟﮑﻪ اﺑﻮرﻳﺤﺎن‬
‫اﻟﺒﻴﺮوﻧﻲ‪ ،‬اﺑﻮﻋﻠﻲ ﺳﻴﻨﺎ‪ ،‬اﺑﻦ ﻫﻴﺜﻢ‪ ،‬ﺧﻮازرﻣﻲ او ﻧﻮر د ﻧﺠﻮم‪ ،‬رﻳﺎﺿﻲ‪ ،‬اﭘﺘﻴﮏ او د ﺳﺎﻳﻨﺲ ﭘﻪ ﻧﻮرو‬
‫ډﮔﺮوﻧﻮ ﮐ‪ ３‬ﻋﻠﻢ او ﭘﻮﻫ‪ ３‬ﺗﻪ ﭘﺮاﺧﺘﻴﺎ ورﮐ‪７‬ه‪ ،‬او ﻫﻤﺪارﻧﮕﻪ ﮔﺎﻟﻴﻠﻪ‪ ،‬اﻳﺴﺎک ﻧﻴﻮﺗﻦ‪ ،‬ﺟﻤﻴﺰ ﺟﻮل‪ ،‬وﻳﻠﻴﺎم‬
‫ﺗﺎﻣﺴﻦ‪ ،‬ﻣﺎﻳﮑﻞ ﻓﺎرادي‪ ،‬ﺟﻴﻤﺰ ﮐﻠﺮک‪ ،‬ﻣﺎﮐﺴﻮﻳﻞ‪ ،‬ﻟﻮدوﻳﮏ ﺑﻮﻟﺘﺰﻣﻦ او اﻟﺒﺮت اﻧﺸﺘﺎﻳﻦ د ﻧ‪７‬ۍ د ﻟﻮﻳﻮ‬
‫ﻫﻐﻪ ﻓﺰﻳﮑﭙﻮﻫﺎﻧﻮ ＇ﺨﻪ دي‪ ،‬ﭼ‪ ３‬د ﻫﻐﻮي د زﺣﻤﺎﺗﻮ او ﮐﻮ＊‪＋‬ﻮﻧﻮ ﭘﻪ اﺛﺮ د ﻃﺒﻴﻌﺖ د زرﮔﻮﻧﻮ اﺳﺮارو‬
‫＇ﺨﻪ ﭘﺮدې ﻟﻴﺮې ﮐ‪７‬ي او د ﻋﻠﻮﻣﻮ د ﭘﺮﻣﺨﺘﻴﺎ ﻟﭙﺎره ﻧﻮرو ﺗﻪ ﻻره ﭘﺮاﻧﻴﺴﺘﻠﻪ‪.‬‬
‫ﭘﻪ اووم ！ﻮﻟﮕﻲ ﮐ‪ ３‬ﻣﻮ د ‪＄‬ﻴﻨﻲ ﻣﻔﺎﻫﻴﻤﻮ ﻟﮑﻪ اﻧﺪازه ﮐﻮل‪ ،‬ﻗﻮه‪ ،‬ﮐﺎر او اﻧﺮژى‪ ،‬ﻓﺸﺎر‪ ،‬د ﻧﻮرﺧﻮاص‪ ،‬د‬
‫ﻧﻮراﻧﻌﮑﺎس او د ﻧﻮراﻧﮑﺴﺎر ﭘﻪ اړه ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت ﺗﺮﻻﺳﻪ ﮐ‪７‬ل‪ ،‬او ﺳ‪８‬ﮐﺎل ﻣﻮ د ﻧﻮرو ﺑﻨﺴ＂ﻴﺰو ﻣﻔﺎﻫﻴﻤﻮ ﻟﮑﻪ‬
‫ﺗﻮدوﺧﻪ او د ﻫﻐ‪ ３‬اﻏﻴﺰې ﭘﺮ ﻧﻮرو ﻣﻮادو ﺑﺎﻧﺪې‪ ،‬د ﺗﻮدوﺧﻲ اﻧﺘﻘﺎل‪ ،‬د ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺲ ﺳﺎﺣﻪ‪ ،‬ﺳﺎﮐﻨﻪ ﺑﺮ‪＋４‬ﻨﺎ‪،‬‬
‫ﻻزﻳﺎﺗﻰ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت د ﻗﻮي ﭘﻪ ﺑﺎره ﮐ‪ ３‬او ﺳﺎده ﻣﺎﺷﻴﻨﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌ‪ ３‬ﺳﺮه ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﺷﭙ‪ ８‬ﻓﺼﻞ )＇ﭙﺮﮐﻲ( ﮐ‪３‬‬
‫ﻟﻴﮑﻞ ﺷﻮي دي اﺷﻨﺎ ﺷﻮ‪ .‬ﻫﻴﻠﻪ ﻣﻦ ﻳﻮ ﭼ‪ ３‬ﺗﺎﺳﻮ ﮔﺮاﻧﻮ زده ﮐﻮوﻧﮑﻮ د ﭘﻮرﺗﻪ ﻫﺮ ﻳﻮ ﻣﻔﻬﻮم ﭘﻪ ﺑﺎره ﮐ‪ ３‬د‬
‫ﻫﻐﻮي ﭘﻪ ﺟﺰﻳﺎﺗﻮ ﺑﺎﻧﺪې زﻳﺎﺗﻪ ﭘﻮﻫﻪ ﺗﺮﻻﺳﻪ ﮐ‪７‬ئ‪.‬‬
‫د ﻓﺰﻳﮏ ＇ﺎﻧﮕﻪ‬
‫ﻭ‬
 ‫ﻟﻴــﮏ ﻟــ‪７‬‬
‫ﻣﺨﻮﻧﻪ‬
‫ﺗﻮدوﺧﻪ او ﭘﺮ ﻣﻮادو ﺑﺎﻧﺪې د ﻫﻐ‪ ３‬اﻏ‪５‬ﺰې‪1 ................‬‬ ‫ﻟﻮﻣ‪７‬ى ﻓﺼﻞ‪:‬‬
‫اﻧﺒﺴﺎط او اﻧﻘﺒﺎض‪9 .......................................‬‬
‫د ﻣﻮادو ﻓﺎزوﻧﻪ )ﺣﺎﻟﺘﻮﻧﻪ(‪13 ................................‬‬
‫د ﻧﺎﺧﺎﻟﺼ‪ ３‬اﺛﺮات‪21 .........................................‬‬
‫د ﻟﻮﻣ‪７‬ي ﻓﺼﻞ ﻟﻨ‪６‬ﻳﺰ او ﭘﻮ＊ﺘﻨ‪25 ...........................３‬‬
‫د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬ﻟ‪８５‬دول‪27 .........................................‬‬ ‫دوﻳﻢ ﻓﺼﻞ‪:‬‬
‫د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬ﺗﺒﺎدل‪33 ..........................................‬‬
‫اﺣﺘﺮاﻗﻲ اﻧﺠﻨﻮﻧﻪ‪37 ..........................................‬‬
‫د دوﻳﻢ ﻓﺼﻞ ﻟﻨ‪６‬ﻳﺰ او ﭘﻮ＊ﺘﻨ‪39 ........................... ３‬‬
‫د ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺲ ﺳﺎﺣﻪ‪41 .........................................‬‬ ‫درﻳﻢ ﻓﺼﻞ‪:‬‬
‫ﺑﺮ‪＋４‬ﻨﺎﻳﻲ ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺲ‪46 ......................................‬‬
‫د درﻳﻢ ﻓﺼﻞ ﻟﻨ‪６‬ﻳﺰ او ﭘﻮ＊ﺘﻨ‪47 ............................ ３‬‬
‫ﺳﺎﮐﻨﻪ ﺑﺮ‪＋４‬ﻨﺎ ‪٤٩ ............................................‬‬ ‫＇ﻠﻮرم ﻓﺼﻞ‪:‬‬
‫اﻟﮑﺘﺮوﺳﮑﻮپ ‪٥٤ ...........................................‬‬
‫ﺑﺮ‪＋４‬ﻨﺎﻳﻲ اﻟﻘﺎ ‪٥٨ .............................................‬‬
‫ﺑﺮ‪＋４‬ﻨﺎ ﭘﻪ ﻫﻮا ﮐ‪) ３‬ﺗﺎﻟﻨﺪه او ﺑﺮ‪＋４‬ﻨﺎ( ‪٦٠ .....................‬‬
‫د ＇ﻠﻮرم ﻓﺼﻞ ﻟﻨ‪６‬ﻳﺰ او ﭘﻮ＊ﺘﻨ‪٦١.......................... ３‬‬
‫ﻗﻮه ‪٦٣.......................................................‬‬ ‫ﭘﻨ‪％‬ﻢ ﻓﺼﻞ‪:‬‬
‫د ﺟﺎزﺑ‪ ３‬ﻗﻮه ‪٧١ .............................................‬‬
‫ﮐﺘﻠﻪ او وزن ‪٧٢ ..............................................‬‬
‫د ﭘﻨ‪％‬ﻢ ﻓﺼﻞ ﻟﻨ‪６‬ﻳﺰ او ﭘﻮ＊ﺘﻨ‪٧٥............................３‬‬
‫ﺳﺎده ﻣﺎﺷﻴﻨﻮﻧﻪ ‪٧٧............................................‬‬ ‫ﺷﭙ‪８‬م ﻓﺼﻞ‪:‬‬
‫د ﻣﺎﺷﻴﻨﻮﻧﻪ ﻣﻴﺨﺎﻧﻴﮑﻲ ﮔ＂ﻪ‪٨٣.................................‬‬
‫د ﺷﭙ‪８‬م ﻓﺼﻞ ﻟﻨ‪６‬ﻳﺰ او ﭘﻮ＊ﺘﻨ‪٨٩............................３‬‬
‫ﺯ‬
 ‫ﻟﻮﻣ‪７‬ى ﻓﺼﻞ‬
‫ﺗﻮدوﺧﻪ او ﭘﺮ ﻣﻮادو ﺑﺎﻧﺪې د ﻫﻐ‪ ３‬اﻏ‪５‬ﺰې‬
‫ﻣﺦ ﮐ‪ ３‬ﻣﻮ د ﺗﻮدوﺧﻰ او ﭘﺮ ﻣﻮادو ﺑﺎﻧﺪې د ﻫﻐ‪ ３‬د راﻣﻨ‪ ＃‬ﺗﻪ ﮐﻮوﻧﮑﻮ ﺑﺪﻟﻮﻧﻮﻧﻮ‬
‫‪＄‬ﻴﻨــ‪ ３‬ﻣﻄﻠﺒﻮﻧــﻪ زده ﮐ‪７‬ل‪ .‬او دا ﻣﻮ ﻫﻢ ﭘﮑ‪ ３‬ﻳﺎد ﮐــ‪７‬ل ﭼ‪＇ ３‬ﻨﮕﻪ ﻟﻪ ﺗﺮﻣﺎﻣﺘﺮ‬
‫＇ﺨﻪ د ﺟﺴــﻤﻮﻧﻮ د ﮔﺮﻣ‪ ９‬او ﻳﺨﻨ‪ ９‬د ﻣﻴــﺰان ﭘﻪ اﻧﺪازه ﮐﻮﻟﻮ ﮐ‪ ３‬ﮐﺎر اﺧﻠﻮ او‬
‫＇ﻨﮕﻪ ﻳﻲ درﺟ‪ ３‬ﻟﻮﺳﺘﻠﻰ ﺷﻮ‪.‬‬
‫ﺗﻮدوﺧــﻪ او ور ﭘــﻮرې ﺗ‪７‬ﻟ‪ ３‬ﭘﻴ‪＋‬ــ‪ ３‬زﻣﻮږ ﭘﻪ ژوﻧﺪ او ﻃﺒﻌﻴﺖ ﮐ‪ ３‬ﺳــﺘﺮ ﻧﻘﺶ‬
‫ﻟﺮي‪ .‬د ﺑﻴﻠﮕ‪ ３‬ﭘﻪ ﺗﻮﮔﻪ ژوﻧﺪي ﻣﻮﺟﻮدات د ﺧﭙﻞ ژوﻧﺪ د ﭘﺮﻣﺨﺘﮓ ﻟﭙﺎره ﻫﻐﻪ‬
‫ﭼﺎﭘﻴﺮﻳﺎ ل ﺗﻪ ﭼ‪ ３‬ﻣﻨﺎﺳــﺒﻪ ﺗﻮدوﺧﻪ وﻟﺮي‪ ،‬ﺿﺮورت ﻟﺮي‪ .‬دﮐﺎل د ﻓﺼﻠﻮﻧﻮ ﭘﻪ‬
‫راﺗﻠﻮ ﺳــﺮه ﭘﻪ ﻳﻮه ﺳــﻴﻤﻪ ﮐ‪ ،３‬د ﻫﻐ‪ ３‬ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬ﭘﻪ ﻣﻴﺰان ﭘﻮرې ﭼ‪ ３‬ﭼﺎﭘﻴﺮﻳﺎل‬
‫ﻳــﻲ ﻟﻪ ﻟﻤﺮ ＇ﺨﻪ اﺧﻠﻲ اړه ﻟﺮي‪ .‬ﭘــﻪ ﻫﻤﺪې ﺗﻮﮔﻪ ﭘﻪ ﮐﺎرﺧﺎﻧﻮ او ﻫﻐﻮ ‪請‬ﻨﻌﺘﻲ‬
‫ﭼﺎﭘﻴﺮﻳﺎﻟﻮﻧــﻮ ﮐــ‪ ３‬د ﻣﻮادو ډول او د ﻫﻐﻮ د ﺷــﮑﻞ د ﺑﺪﻟﻴﺪو ﻟﭙﺎره ﻟﻪ ﺗﻮدوﺧ‪３‬‬
‫＇ﺨﻪ ډﻳﺮې ﮔ＂‪ ３‬اﺧ‪５‬ﺴﺘﻞ ﮐ‪８５‬ي‪.‬‬
‫ﺣﺘﻤﺎ ً ﺗﺮاوﺳــﻪ ﭘﻮرې ﺳﺘﺎﺳــﻮ ﭘﻪ ذﻫﻦ ﮐ‪ ３‬د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬او ﻟﻪ ﻫﻐ‪＇ ３‬ﺨﻪ د ډول‬
‫ډول ﮐﺎر اﺧﻴﺴﺘﻨ‪ ３‬ﭘﻪ اړه ﺑ‪５‬ﻠ‪ ،３‬ﺑ‪５‬ﻠ‪ ３‬ﭘﻮ＊ﺘﻨ‪ ３‬ﺷﺘﻪ؛ د ﺑﻴﻠﮕ‪ ３‬ﭘﻪ ډول‪:‬‬
‫‪ -‬اﻳﺎ د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬ﻣﻘﺪار اﻧﺪازه ﮐﻮﻟﻰ ﺷــﻮ؟ ﮐﻮم واﺣﺪ دﻫﻐ‪ ３‬ﭘﻪ ﺳــﻨﺠﺶ ﮐ‪３‬‬
‫ﮐﺎرول ﮐ‪８５‬ي؟‬
‫‪ -‬ﮐﻠﻪ ﭼ‪ ３‬واﻳﻮ ﭼ‪ ３‬ﻧﻦ ورځ ﺗﻮدوﺧﻪ ‪ 37 o C‬ﺗﻪ رﺳــ‪８５‬ي‪ ،‬ﻧﻮ د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬د‬
‫درﺟ‪ ３‬ﮐﻠﻤﻪ ＇ﻪ ﻣﻌﻨﺎ ورﮐﻮي؟‬
‫‪ -‬وﻟ‪ ３‬ﮐﻠﻪ ﭼ‪ ３‬ﺗﺮﻣﺎﻣﺘﺮ ﭘﻪ ﺳ‪７‬و اوﺑﻮ ﮐ‪ ３‬ږدو‪ ،‬د ﻫﻐﻪ دﻧﻨﻪ ﻣﺎﻳﻊ ﻟﻮړواﻟﻰ ！ﻴ＂‪８５‬ي‬
‫او ﭘﻪ ﺗﻮدو اوﺑﻮ ﮐ‪ ３‬ﭘﻮرﺗﻪ ‪＄‬ﻲ؟‬
‫‪ -‬ﺗﺎﺳــﻮ ﭘﻮﻫ‪８５‬ئ ﭼ‪ ３‬ﻣﺎده د ﺟﺎﻣﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻳــﻊ او ﮔﺎز ﭘﻪ ډوﻟﻮﻧﻮ ﻣﻮﺟﻮده ده‪ ،‬ﭼ‪３‬‬
‫ﻫﻐﻪ د ﻣﺎدې ﻓﺎزوﻧﻪ ﺑﻠﻞ ﮐ‪８５‬ي‪ .‬ﺧﻮ اﻳﺎ ﭘﻮﻫ‪８５‬ئ ﭼ‪ ３‬ﺗﻮدوﺧﻪ د ﻣﺎدې د ﻓﺎزوﻧﻮ‬
‫ﭘﻪ ﺑﺪﻟﻴﺪو ﮐ‪＇ ３‬ﻪ رول ﻟﺮي؟‬
‫دا د ﻫﻐــﻮ ﭘﻮ＊ــﺘﻨﻮ ﺑﻴﻠﮕــ‪ ３‬دي‪ ،‬ﭼ‪ ３‬ﮐﻮ＊ــ） ﮐﻮو‪ ،‬ﭘﻪ دې ﻓﺼــﻞ ﮐ‪ ３‬ورﺗﻪ‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺐ ‪＄‬ﻮاﺑﻮﻧﻪ ﭘﻴﺪاﮐ‪７‬و‪.‬‬
‫‪1‬‬
 ‫د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬درﺟﻪ‬
‫ﻣــﻮږ ﻫﺮه ورځ ＇ﻮ ‪＄‬ﻠﻪ د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬د درﺟ‪ ３‬ﮐﻠﻤﻪ ﭘﻪ ﺑ‪５‬ﻠﻮ‪ ،‬ﺑ‪５‬ﻠﻮ ‪＄‬ﺎﻳﻮﻧﻮ ﮐ‪ ３‬ﻟﻪ‬
‫رادﻳﻮ‪ ،‬ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن‪ ،‬ور‪＄‬ﭙﺎ‪１‬ﻮ او داﺳــ‪ ３‬ﻧﻮرو ＇ﺨﻪ اورو‪ .‬اﻣﺎ اﻳﺎ ﺗﺮاوﺳﻪ ﭘﻮرې ﻣﻮ‬
‫د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬د ﮐﻠﻤ‪ ３‬ﻏﻮره ﻣﻌﻨﺎ ﺗﻪ ﺳﻮچ ﮐ‪７‬ى دى؟‬
‫اﻳﺎ ﭘﻮﻫ‪８５‬ئ ﭼ‪ ３‬د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬درﺟﻪ ＇ﻪ ډول اﻧﺪازه ﮐ‪８５‬ي؟‬
‫ﻣﺨﮑــ‪ ３‬ﻟﻪ دې ﭼ‪ ３‬دﻏﻪ ﻣﻮﺿﻮع ﺗﺮ ﻣﻄﺎﻟﻌ‪ ３‬ﻻﻧﺪې وﻧﺴــﻴﻮ‪ ،‬ﻻﻧﺪې ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‬
‫ﺗﺮﺳﺮه ﮐ‪７‬ئ‪:‬‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‬
‫‪ -1‬ﺩ )‪ (1-1‬ﺷــﮑﻞ ﭘﻪ ﭘﺎم ﮐ‪ ３‬ﻧﻴﻮﻟﻮ ﺳــﺮه ﺳﺘﺎﺳــﻮ ﭘﻪ ﻧﻈﺮ ﻟﻪ دې ﻣﻮادو ﮐﻮم ﻳﻮ ﺗﺎوده او ﮐﻮم ﻳﻲ ﺳــﺎړه دي؟ ﻫﻐﻮى ﻟﻪ ﺳ‪７‬و ＇ﺨﻪ‬
‫ﺗﻮدوﺗﻪ ﭘﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺳﺮه وﻟﻴﮑﺊ‪.‬‬
‫)‪ (1-1‬ﺷﮑﻞ‪ ،‬ﻫﻐﻪ ﺟﺴﻤﻮﻧﻪ ﭼ‪ ３‬ﻣﺘﻔﺎوﺗﻪ ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬ﻟﺮي‬
‫د ﻫﻮا ﺣﺎﻻت‬ ‫‪ -2‬ددي ﻟﭙــﺎره ﭼ‪ ３‬ﭘﻮه ﺷــﻮ‪ ،‬ﭼ‪ ３‬اﻳﺸــ‪５‬ﺪﻟ‪ ３‬اوﺑــﻪ ﻟﻪ ﻳﺦ ＇ﺨﻪ‬
‫رﭘﻮ！ﻮﻧﻪ واﻳﻲ ﭼ‪ ３‬د ﺳ‪７‬ې ﻫﻮا ﻳﻮه ﺟﺒﻬﻪ ﻟﻪ ﻟﻮﻳﺪﻳ‪＃‬‬ ‫＇ﻮﻣﺮه ﺗﻮدې وي‪ ،‬ﮐﻮم ﺷﻲ ﺗﻪ اړﺗﻴﺎ ﻟﺮو؟‬
‫＇ﺨﻪ زﻣﻮږ ﻫ‪５‬ﻮادﺗﻪ را رواﻧﻪ ده‪ ،‬دﻏﻪ ﺟﺒﻬﻪ ﺑﻪ ﺳﺒﺎ‬ ‫‪ (1-2) -3‬ﺷــﮑﻞ دﻫﻐﻪ ﺧﺒﺮ ﻳﻮه ﺑﺮﺧﻪ ده ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ور‪＄‬ﭙﺎ‪１‬ﻪ ﮐ‪３‬‬
‫زﻣﻮږ د ﻫ‪５‬ﻮاد ﻟﻮﻳﺪﻳ‪ ３％‬ﺑﺮﺧ‪ ３‬د ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻻﻧﺪې راوﻟﻲ‬ ‫ﭼﺎپ ﺷــﻮى دى‪ .‬ﻫﻐﻪ ﭘﻪ ﻏﻮر وﻟﻮﻟﺊ او وواﻳﺊ ﭼ‪ ３‬د ﮐﻮم ＇ﻴﺰ‬
‫او ددې ﺑﺎﻋﺚ ‪－‬ﺮ‪＄‬ﻲ‪ ،‬ﭼ‪ ３‬د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬درﺟﻪ ﺑﻪ ﭘﻪ‬ ‫ﭘﻪ اړه ﺧﺒﺮې ﮐﻮي ﺳﺘﺎﺳــﻮ ﭘﻪ ﻧﻈﺮ د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬درﺟﻪ ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ دې‬
‫‪＄‬ﻴﻨﻮ ﺳﻴﻤﻮ ﮐ‪ ３‬ډﻳﺮه ﮐﻤﻪ ﺷﻲ او اوﺑﻪ ﮐﻨﮕﻞ ﮐ‪８５‬ي‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮ ﮐ‪ ３‬ﻳﺎده ﺷﻮې ده ＇ﻪ ﻣﻌﻨﻰ ورﮐﻮي؟‬
‫)‪ (1-2‬ﺷﮑﻞ‪ ،‬د ﻫﻮا ﭘﻴﮋﻧﺪﻧ‪ ３‬د ﮔﺰارش ﻳﻮه ﺑﺮﺧﻪ‬
‫‪2‬‬
‫ﻣﻮږ ﭘﺨﻮا زده ﮐ‪７‬ل‪ ،‬ﭼ‪ ３‬د ﻳﻮ ﺟﺴــﻢ د ﺳــﻮړواﻟﻲ او ﺗﻮدواﻟﻲ د ﻣﻴﺰان د ！ﺎﮐﻠﻮ‬
‫ﻟﭙﺎره ﻟﻪ ﺗﺮﻣﺎﻣﺘﺮ ＇ﺨﻪ ﮐﺎر اﺧﻠﻮ‪ .‬ددې ﻣﻨﻈﻮر ﻟﭙﺎره د ﺗﺮﻣﺎﻣﺘﺮ ﻣﺨﺰن د ﺟﺴــﻢ‬
‫ﺳــﺮه ﭘﻪ ﺗﻤﺎس او ﻳﺎ د ﭘﺎم وړ ﭼﺎﭘﻴﺮﻳﺎ ل ﮐ‪ ３‬اږدو او ﻟﺪې وروﺳــﺘﻪ ﭼ‪ ３‬ډاد ﺗﺮ‬
‫ﻻﺳﻪ ﺷﻮ‪ ،‬ﭼ‪ ３‬د ﺗﺮﻣﺎﻣﺘﺮ ﭘﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ﮐ‪ ３‬ﻣﺎﻳﻊ ﻧﻮر ﺣﺮﮐﺖ ﻧﻪ ﮐﻮي‪ ،‬د ﻫﻐﻪ درﺟﻪ‬
‫ﻣﻮﻟﻮوﺳــﺘﻠﻪ‪ .‬ﻟﻪ ﺑﻠ‪ ３‬ﺧﻮا ﭘﻮﻫ‪８５‬و ﭼ‪ ３‬ﮐﻠﻪ ﻳﻮ ﺳــﻮړ ﺟﺴﻢ د ﻳﻮ ﺗﻮد ﺟﺴﻢ ﺳﺮه‬
‫ﭘﻪ ﺗﻤﺎس ﺷﻲ ﺳﻮړ ﺟﺴﻢ ﻟ‪８‬ﻟ‪ ８‬ﺗﻮد او ﺗﻮد ﺟﺴﻢ ﻟ‪ ８‬ﻟ‪ ８‬ﺳ‪７‬ﻳ‪８‬ي‪ .‬دﻏﻪ ﮐﺎرﺗﺮﻫﻐﻪ‬
‫وﺧﺘﻪ ﭘﻮرې دوام ﮐﻮي ﭼ‪ ３‬د دواړو ﺟﺴــﻤﻮﻧﻮ د ﺳﻮړواﻟﻲ او ﺗﻮدواﻟﻲ ﻣﻴﺰان‬
‫ﻳﻮ ﺷﺎن ﺷﻲ‪ .‬ﭘﻪ دې ﺣﺎﻟﺖ ﮐ‪ ３‬وﻳﻞ ﮐ‪８５‬ي ﭼ‪ ３‬دا دواړه ﺟﺴﻤﻮﻧﻪ د ﺗﻮدوﺧ‪３‬‬
‫ﺗﻌﺎدل ﻟﺮي‪ .‬ﺣﺮارﺗﻲ ﺗﻌﺎدل د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬درﺟ‪ ３‬د اﻧﺪازه ﮐﻮﻟﻮ د ﮐﺎر اﺳﺎس دى‪.‬‬
‫ﮐﻠﻪ ﭼ‪ ３‬دوه ﺟﺴﻤﻮﻧﻪ د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬ﭘﻪ ﺗﻌﺎدل ﮐ‪ ３‬وي‪ ،‬واﻳﻮ ﭼ‪ ３‬دواړه ﺟﺴﻤﻮﻧﻪ‬
‫د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬ﻣﺴــﺎوي درﺟﻪ ﻟﺮي‪ .‬د ﺑﻴﻠﮕ‪ ３‬ﭘﻪ ﺗﻮﮔﻪ‪ :‬ﮐﻠﻪ ﭼ‪ ３‬ﺗﺮﻣﺎﻣﺘﺮ د ﻳﻮ ﺗﻮد‬
‫ﺟﺴــﻢ ﺳﺮه وﻧ‪＋‬ــﻠﻮو‪ ،‬ﺗﺮﻣﺎﻣﺘﺮ ورو وروﮔﺮﻣ‪８５‬ي او دده ﭘﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ﮐ‪ ３‬ﻣﺎﻳﻊ ﭘﻮرﺗﻪ‬
‫‪＄‬ﻲ‪ .‬دﻏﻪ ﮐﺎر ﺗﺮ ﻫﻐﻪ وﺧﺘﻪ ﭘﻮرې اداﻣﻪ ﭘﻴﺪاﮐﻮي ﭼ‪ ３‬ﺗﺮﻣﺎﻣﺘﺮ او ﮔﺮم ﺟﺴــﻢ‬
‫د ﺗﻮدوﺧــ‪ ３‬د ﺗﻌﺎدل ﭘﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﮐ‪ ３‬واﻗﻊ ﺷــﻲ‪ .‬ﭘﻪ دې ﺣﺎﻟﺖ ﮐ‪ ３‬د ﺗﺮﻣﺎﻣﺘﺮ او‬
‫ﺟﺴﻢ د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬درﺟﻪ ﻳﻮﺷﺎن ﮐ‪８５‬ي‪.‬‬
‫د ﻣــﻮادو د ﺗﻮدوﺧــ‪ ３‬ﺑﺪﻟﻮن ددوى د ‪＄‬ﻴﻨ‪ ３‬ﻓﺰﻳﮑــﻲ ﺧﻮا‪請‬ﻮ د ﺑﺪﻟﻮن ﺑﺎﻋﺚ‬
‫ﮐ‪８５‬ي‪ .‬د ﺑﻴﻠﮕ‪ ３‬ﭘﻪ ﺗﻮﮔﻪ‪ :‬ﮐﻠﻪ ﭼ‪ ３‬د ﺗﺮﻣﺎﻣﺘﺮ د ＊ﻴ‪＋‬ﻪ ﻳﻲ ﻧﻞ ﭘﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ﮐ‪ ３‬د ﻣﺎﻳﻊ‬
‫د ﺗﻮدوﺧــ‪ ３‬درﺟﻪ ﭘﻮرﺗــﻪ ‪＄‬ﻲ‪ ،‬ﺣﺠﻢ ﻳﻲ ډﻳﺮ‪４‬ــ‪８‬ي اود ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬د درﺟ‪ ３‬ﭘﻪ‬
‫ﻟ‪８‬ﻳﺪو ﺳﺮه ﻳﻲ ﺣﺠﻢ ﮐﻤ‪８５‬ي‪ .‬د ﻫﻤﺪې ﺧﺎ‪請‬ﻴﺖ ＇ﺨﻪ د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬د درﺟ‪３‬‬
‫ﭘﻪ اﻧﺪازه ﮐﻮﻟﻮ ﮐ‪ ３‬ﮐﺎر اﺧﻠﻮ او د ﺑ‪５‬ﻠﻮ‪ ،‬ﺑ‪５‬ﻠﻮ ﺟﺴــﻤﻮﻧﻮ د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬درﺟﻪ ﭘﺮې‬
‫ﺳﻨﺠﻮو‪.‬‬
‫ددې ﮐﺎر ﻟﭙــﺎره ﻟﻮﻣ‪７‬ى ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺮﻣﺎﻣﺘﺮ درﺟﻪ ﺑﻨﺪي ﮐ‪７‬و‪ .‬ﭘﻪ ﻧ‪７‬ۍ ﮐ‪ ３‬د ﺗﻮدوﺧ‪３‬‬
‫د درﺟــ‪ ３‬ﻟﭙﺎره ＇ﻮ ډول درﺟﻪ ﺑﻨﺪي ﺷــﺘﻪ‪ :‬ﻟﮑﻪ د ﺳﻠﺴــﻴﻮس درﺟﻪ ﺑﻨﺪي د‬
‫ﻓﺎرﻧﻬﺎﻳﺖ درﺟﻪ ﺑﻨﺪي او د ﮐﻠﻮﻳﻦ درﺟﻪ ﺑﻨﺪي‪.‬‬
‫زﻣﻮږ ﭘﻪ ﻫ‪５‬ﻮاد ﮐ‪ ３‬ﻟﻪ ！ﻮﻟﻮ ＇ﺨﻪ زﻳﺎﺗﻪ ﻣﻌﻤﻮﻟﻪ درﺟﻪ ﺑﻨﺪي د ﺳﻠﺴﻴﻮس درﺟﻪ‬
‫ﺑﻨﺪي ده‪.‬‬
‫ﺩ ‪ SI‬ﭘﻪ ﺳﻴﺴــﺘﻢ ﮐ‪ ３‬د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬ﺳــﺘﻨﺪرده درﺟﻪ ﺑﻨﺪي د ﮐﻠﻮﻳﻦ درﺟﻪ ﺑﻨﺪي‬
‫ده‪ .‬د درﺟﻪ ﺑﻨﺪۍ ﺳﻴﺴﺘﻢ د ﻟﻮﻣ‪７‬ي ‪＄‬ﻞ ﻟﭙﺎره ﺳﻮﻳﺪﻧﻲ ﭘﻮه اﻧﺪرس ﺳﻠﺴﻴﻮس‬
‫ﮐﺎروﻟــﻰ دى‪ ،‬او دﻫﻐــﻪ ﭘﻪ وﻳــﺎړ ﭘﻪ دﻏﻪ ﻧﻮم ﻧﻮﻣﻮل ﺷــﻮى دى‪ ،‬ﻫﻐﻪ ﻟﻮﻣ‪７‬ى د‬
‫‪3‬‬
 ‫ﺳﻴﻤﺎﺑﻮ ﺗﺮﻣﺎﻣﺘﺮ د ﺧﺎﻟﺼﻮ اوﺑﻮ او ﻳﺦ ﭘﻪ ﻣﺨﻠﻮط ﮐ‪ ３‬ﮐ‪＋５‬ﻮد‪ ،‬او ﻫﻐﻪ ‪＄‬ﺎى ﻳ‪３‬‬
‫ﭼ‪ ３‬د ﺗﺮﻣﺎﻣﺘﺮ ﻣﺎﻳﻊ ورﺗﻪ رﺳــﻴﺪﻟ‪ ３‬ده ﭘﻪ ﻧ‪＋‬ــﻪ ﮐ‪ ７‬او ﻫﻐﻪ ！ﮑﻰ ﻳ‪ ３‬د ﺗﻮدوﺧ‪３‬‬
‫د درﺟــ‪ ３‬د ﺳــﻨﺠﻮﻟﻮ د ‪請‬ﻔﺮ ﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﻳﺎد ﮐ‪ .７‬وروﺳــﺘﻪ ﻳــ‪ ３‬ﺗﺮﻣﺎﻣﺘﺮ د ﺧﺎﻟﺼﻮ‬
‫اﻳﺸــ‪５‬ﺪﻟﻮ اوﺑﻮ ﺑ‪７‬اس )ﺑﺨﺎر( ﺗﻪ وﻧﻴﻮ‪ .‬ﻫﻐﻪ ！ﮑﻰ ﭼ‪ ３‬ﻣﺎﻳﻊ ﭘﺮې در‪８４‬ي ﭘﻪ ﻧ‪＋‬ــﻪ‬
‫ﮐ‪ ،７‬او ﻫﻐﻪ ﺗﻪ ﻳ‪ ３‬د ﺳﻠﻮ ﻋﺪد ﻧﺴﺒﺖ ورﮐ‪.７‬‬
‫د دﻏﻮ دوو ﻧﻘﻄﻮ ﻓﺎ‪請‬ﻠﻪ ﻳ‪ ３‬ﭘﻪ ﺳــﻠﻮ ﻣﺴــﺎوي ﺑﺮﺧﻮ وو‪４‬ﺸﻠﻪ او ﻫﺮه ﺑﺮﺧﻪ ﻳﻲ د‬
‫ﻳﻮې درﺟ‪ ３‬ﭘﻪ ﻧﻮم ﻳﺎده ﮐ‪７‬ه‪ .‬ﻻزﻣﻪ ده ﭼ‪ ３‬دا ﻫﻢ ﻳﺎده ﮐ‪７‬و ﭼ‪ ３‬د ﻫﻮا ﻓﺸــﺎر ﭘﻪ‬
‫دې ﺗﺠﺮﺑﻪ ﮐ‪ ３‬ﻳﻮ ا！ﻤﻮﺳﻔﻴﺮ ﻳﻌﻨ‪ ３‬د ﺳﻤﻨﺪر د ﺳﻄﺤ‪ ３‬ﻓﺸﺎر وي‪ .‬د ﺳﻠﺴﻴﻮس‬
‫د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬درﺟﻪ ‪ oC‬ﭘﻪ ډول ﻟﻴﮑﻮ‪.‬‬
‫ﻼ‪ :‬ﮐﻠﻪ ﭼ‪ ３‬وﻏﻮاړو ‪ 20‬درﺟ‪ ３‬ﺳﻠﺴــﻴﻮس و＊ــﻴﻮ؛ ﻧﻮ ﻫﻐﻪ د ‪ 20o C‬ﭘﻪ‬ ‫ﻣﺜــ ً‬
‫ډول ﻟﻴﮑﻮ‪.‬‬
‫ﻓﮑﺮوﮐ‪７‬ئ‬
‫د اوﺑﻮ د اﻳﺸ‪５‬ﺪو د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬او د ﻫﻐﻪ د ﻳﺦ ﻧﻴﻮﻟﻮ درﺟﻪ ﭘﻪ ﺳﻤﻪ ﺗﻮﮔﻪ وﻟﻴﮑﺊ‪.‬‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‬
‫ﻳﻮ ﺗﺮﻣﺎﻣﺘﺮ ﺟﻮړ ﮐ‪７‬ئ!‬
‫د ﺿﺮورت وړ ﺳﺎﻣﺎن او ﻣﻮاد‪ :‬د ﺧﻮد ﮐﺎر ﻗﻠﻢ ﻳﻮه ﺗﺸﻪ ﻧﻠﮑﻪ‪ ،‬ﻳﻮه داﻧﻪ د ﭘﻨﺴﻴﻠﻴﻦ اﻣﭙﻮل ﻳﻮ ﺗﺶ ﺑﻮﺗﻞ ﭼ‪３‬‬
‫رﺑ‪７‬ي ﺳﺮﭘﻮښ وﻟﺮي‪ ،‬ﻳﻮه اﻧﺪازه ﭼﺎى‪ ،‬ﻳﻮ داﻧﻪ ﮐﻮﭼﻨ‪ ３‬ﻣﻴﺦ‪ ،‬د ﻣﻘﻮا ﮐﺎﻏﺬ‪ ،‬ﺧﻂ ﮐﺶ او ﻗﻠﻢ‪.‬‬
‫ﻃﺮزاﻟﻌﻤﻞ )ﮐ‪７‬ﻧﻼر(‬
‫ﻟﻮﻣ‪７‬ۍ د ﭘﻨﺴﻴﻠﻴﻦ رﺑ‪７‬ي ﺑﻮﺗﻞ ﺑﺎﻧﺪې د ﻳﻮ ﻣﻴﺦ ﭘﻪ واﺳﻄﻪ ﻳﻮ ﺳﻮرى وﮐ‪７‬ئ او د ﺧﻮدﮐﺎر ﻗﻠﻢ ﻧﻠﮑﻪ ﭘﮑ‪３‬‬
‫ورﺗﻴﺮه ﮐ‪７‬ئ‪ .‬وروﺳــﺘﻪ ﺑﻴﺎ د ﭘﻨﺴــﻴﻠﻴﻦ ﺑﻮﺗﻞ ﻟﻪ ﭼﺎى ＇ﺨﻪ ډک ﮐ‪７‬ئ او رﺑ‪７‬ي ﺳــﺮﭘﻮښ او دﻗﻠﻢ ﻧﻠﮑﻪ‬
‫ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ‪＄‬ﺎى ﮐ‪ ３‬ﮐﻠﮏ ﮐ‪７‬ئ او د ﺷــﮑﻞ ﺳــﺮه ﺳﻢ ﺑﻮﺗﻞ او ﻧﻠﮑﻪ د ﮐﺎرﺗﻦ د ﮐﺎﻏﺬ ﭘﺮﻣﺦ وﻧ‪＋‬ﻠﻮئ‪ ،‬او‬
‫درﺟﻪ ﺑﻨﺪي ﻳﻲ ﮐ‪７‬ئ‪.‬‬
‫‪
t‬ﺧﭙﻞ ﺗﺮﻣﺎﻣﺘﺮ د اﻳﺸــ‪５‬ﺪﻟﻮ اوﺑﻮ ﭘﻪ ﻟﻮ＊ــﻲ ﮐ‪ ３‬ﮐ‪８５‬دئ او وﮔﻮرئ ﭼ‪＇ ３‬ﻪ ﭘﻴ‪８５＋‬ي‪ .‬دﻏﻪ ﮐﺎر ﭘﻪ ﺳ‪７‬و‬
‫اوﺑﻮ ﮐ‪ ３‬ﺗﮑﺮار ﮐ‪７‬ئ او ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻳ‪ ３‬وﮔﻮرئ‪.‬‬
‫‪
t‬ﺧﭙﻞ ﺗﺮﻣﺎﻣﺘﺮ د ﭼﺎى ﭘﻪ ‪＄‬ﺎى ﻟﻪ اﻟﮑﻮﻟﻮ ＇ﺨﻪ ډک ﮐ‪７‬ئ او ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺗﮑﺮار ﮐ‪７‬ئ ﭘﻪ ﮐﻮم ﺣﺎﻟﺖ ﮐ‪３‬‬
‫ﺗﺮﻣﺎﻣﺘﺮ ＊ﻪ ﮐﺎر ﮐﻮي؟‬
‫)‪ (1-3‬ﺷﮑﻞ‪ ،‬د ﻳﻮ ﺳﺎده ﺗﺮﻣﺎﻣﺘﺮ ﺟﻮړول‬
‫‪4‬‬
 ‫ﺗﻮدوﺧﻪ‬
‫اﻧﺴــﺎﻧﺎﻧﻮ ﻟﻪ ﭘﺨﻮا ＇ﺨﻪ ﻟﻴﺪﻟﻲ دي‪ ،‬ﮐﻠﻪ ﭼ‪ ３‬ﻳﻮ ﺳــﻮړ ﺟﺴﻢ د ﻳﻮ ﺗﺎوده ﺟﺴﻢ‬
‫ﺳــﺮه ﻳﻮ ‪＄‬ﺎى ﺷــﻲ‪ ،‬د وﺧﺖ ﭘﻪ ﺗﻴﺮﻳﺪو ﺳﺮه ﺗﻮد‪８４‬ي‪ ،‬ﻫﻐﻮى داﺳ‪ ３‬ﻓﮑﺮ ﮐﺎوه‬
‫ﭼ‪ ３‬ﺗﻮدوﺧﻪ ﻳﻮ ډول ﻣﺎده ده‪ ،‬ﭼ‪ ３‬ﻟﻪ ﮔﺮم ﺟﺴــﻢ ＇ﺨﻪ ﺳﻮړ ﺟﺴﻢ ﺗﻪ ‪＄‬ﻲ او‬
‫ﺳﻮړ ﺟﺴﻢ ﺗﻮدوي‪.‬‬
‫ﻧﻨﻲ ﭘﻮﻫﺎن ﻋﻘﻴﺪه ﻟﺮي ﭼ‪ ３‬ﺗﻮدوﺧﻪ د اﻧﺮژۍ ﻳﻮ ﺷــﮑﻞ دى او ﮐﻮﻟﻰ ﺷــﻲ د‬
‫اﻧﺮژۍ ﭘﻪ ﻧﻮرو ډوﻟﻮﻧﻮ واړول ﺷﻲ‪.‬‬
‫)‪ (1-4‬ﺷﮑﻞ‪ ،‬د اور ﭘﻪ ﮐﺸﻔﻮﻟﻮ ﺳﺮه‬
‫د ﺑﺸﺮ ﭘﻪ ژوﻧﺪاﻧﻪ ﮐ‪ ３‬ﻣﻬﻢ ﺑﺪﻟﻮﻧﻮﻧﻪ‬
‫ﻣﻨ‪％‬ﺘﻪ راﻏﻠﻲ دي‬
‫ﻫﺮ ﺟﺴﻢ ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ﻣﻨ‪ ＃‬ﮐ‪ ３‬ﻳﻮه اﻧﺪازه اﻧﺮژي ﻟﺮي ﭼ‪ ３‬ﻫﻐ‪ ３‬ﺗﻪ د ﺟﺴﻢ داﺧﻠﻲ‬
‫اﻧﺮژي واﻳﻲ‪ .‬د ﻳﻮ ﺟﺴﻢ داﺧﻠﻲ اﻧﺮژي ﭘﻪ واﻗﻌﻴﺖ ﮐ‪ ３‬د ﻫﻐﻪ د ﻫﺮې ﻳﻮې ذرې‬
‫د اﻧﺮژي ！ﻮﻟﮕﻪ ده‪ .‬دا ﭘﻪ دې ﻣﻌﻨﺎ ده ﭼ‪ ３‬د ﻧﻈﺮ وړ ﺟﺴﻢ ﭘﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ﮐ‪ ３‬ﻫﺮه ذره‬
‫د ﺧﭙﻞ ﺣﺮﮐﺖ او ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬د ﻳﻮې اﻧﺪازې اﻧﺮژي ﻟﺮوﻧﮑ‪ ３‬ده‪.‬‬
‫‪5‬‬
 ‫＇ﻮﻣﺮه ﭼ‪ ３‬د ﻫﺮې ذرې اﻧﺮژي ډﻳﺮه وي او ﻫﺮ ＇ﻮﻣﺮه ﭼ‪ ３‬د ﻳﻮ ﺟﺴﻢ د ذرو‬
‫ﺷﻤ‪５‬ﺮ ډﻳﺮ وي‪ .‬ﻫﻤﻐﻪ اﻧﺪازه دﻫﻐﻪ ﺟﺴﻢ داﺧﻠﻲ اﻧﺮژي ډﻳﺮه وي‪.‬‬
‫ﮐﻠﻪ ﭼ‪ ３‬ﻳﻮ ﺳــﻮړ او ﺗﻮد ﺟﺴــﻢ ﻳﻌﻨﻲ د ！ﻴﺘ‪ ３‬درﺟ‪ ３‬ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬ﺟﺴــﻢ د ﻟﻮړې‬
‫درﺟ‪ ３‬ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬ﻟﺮوﻧﮑﻲ ﺟﺴــﻢ ﺳــﺮه ﭘﻪ ﺗﻤﺎس ﮐ‪ ３‬ﺷــﻲ‪ ،‬د اﻧﺮژي ﻳﻮه ﺑﺮﺧﻪ‬
‫ﻟﻪ ﻫﻐﻪ ﺟﺴــﻢ ＇ﺨﻪ ﭼ‪ ３‬د ﻟﻮړې درﺟ‪ ３‬ﺗﻮدوﺧﻪ ﻟﺮي‪ ،‬ﻫﻐﻪ ﺟﺴــﻢ ﺗﻪ ﭼ‪ ３‬د‬
‫ﺗﻮدوﺧﻲ درﺟﻪ ﻳﻲ ！ﻴ＂ﻪ وي ﻟ‪８５‬دوي‪ .‬ﭘﻪ دې ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺳﺮه د ﺗﺎوده ﺟﺴﻢ داﺧﻠﻲ‬
‫اﻧﺮژي ﮐﻤ‪８５‬ي‪ ،‬او ﻫﻐﻪ ﺟﺴﻢ ﭼ‪ ３‬ﺳﻮړ دى داﺧﻠﻲ اﻧﺮژي ﻳ‪ ３‬زﻳﺎﺗ‪８５‬ي‪.‬‬
‫دا ﻫﻤﻐــﻪ اﻧﺮژي ده ﭼ‪ ３‬ﻣﻮږ ﻳــﻲ د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬ﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﻳﺎد وو‪ .‬د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬اﻧﺮژي‬
‫ﻫﻐﻪ اﻧﺮژي ده ﭼ‪ ３‬د دوو ﺟﺴﻤﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ﮐ‪ ３‬د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬درﺟ‪ ３‬د اﺧﺘﻼف‬
‫ﭘﻪ دﻟﻴﻞ اﻧﺘﻘﺎﻟ‪８５‬ي‪ .‬د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬اﻧﺮژي د اﻧﺮژي‬
‫ﭘــﻪ ډﻳﺮو ﺑﺪﻟﻮﻧﻮﻧﻮ ﮐ‪＇ ３‬ﺮﮔﻨﺪ‪８４‬ي‪ ،‬او دﻳﻮې‬
‫واﺳﻄﻪ ﻳﻲ اﻧﺮژي ﭘﻪ ډول ﮐﺎرﮐﻮي‪.‬‬
‫د ﺑﻴﻠﮕــ‪ ３‬ﭘﻪ ډول ﮐﻠﻪ ﭼ‪ ３‬ﺑﺮ‪＋４‬ــﻨﺎﻳﻲ ﭘﮑﻲ‬
‫ﭼﺎﻻﻧــﻮي؛ ﻧﻮ ﺑﺮ‪＋４‬ــﻨﺎﻳﻲ اﻧــﺮژي ﭘﻪ ﺣﺮﮐﻲ‬
‫اﻧﺮژۍ ﺗﺒﺪﻳﻠﻴ‪８‬ي‪ ،‬ﺗﺎﺳﻮ ﮔﻮرئ ﭼ‪ ３‬د ﮐﺎر ﭘﻪ‬
‫ﺗﺮڅ ﮐ‪ ３‬ﺗﻮد‪８４‬ي‪ .‬دا ＊ــﻴﻲ ﭼ‪ ３‬د ﺗﻮدوﺧ‪３‬‬
‫د اﻧﺮژي ﻳﻮه اﻧﺪازه ﻳﻲ زﻣﻮږ ﻟﻪ ﻧﻪ ﻏﻮ＊ــﺘﻨ‪３‬‬
‫ﺳﺮه‪ ،‬ﺳﺮه ﺑﻴﺎ ﻫﻢ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐ‪７‬ې ده‪.‬‬
‫)‪ (1-5‬ﺷﮑﻞ‪ ،‬د اﻧﺮژي ﭘﻪ‬
‫ډﻳﺮو ﺑﺪﻟﻮﻧﻮﻧﻮ ﮐ‪ ،３‬ﺗﻮدوﺧ‪３‬‬
‫ﻣﻨ‪％‬ﺘﻪ را‪＄‬ﻲ‬
‫‪6‬‬
 ‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‬
‫د ﻫﻐﻮ ﺑ‪５‬ﻠﻮ وﺳﻴﻠﻮ د ﮐﺎر ﭘﻪ اړه ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﺟﺪول ﮐ‪ ３‬ورﮐ‪７‬ل ﺷﻮې دي ﺧﺒﺮې وﮐ‪７‬ئ او د )‪ (1-1‬ﺟﺪول ﺑﺸﭙ‪ ７‬ﮐ‪７‬ئ‪.‬‬
‫)‪ (1-1‬ﺟﺪﻭﻝ‬
‫اﻳﺎ اﻧﺮژي د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬ﭘﻪ ﺷﮑﻞ ﺿﺎﻳﻊ‬ ‫د ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﻮې اﻧﺮژۍ ډول‬ ‫د ﻣﻮﻧﺪل ﺷﻮې‬ ‫وﺳﻴﻠﻪ‬
‫ﺷﻮې ده؟‬ ‫اﻧﺮژۍ ډول‬
‫ﺑﺮﻗﻲ ﮔﺮوپ‬
‫ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن‬
‫د ﺑﺮق ﺗﻮﻟﻴﺪوﻧﮑﻰ ﺟﻨﺮاﺗﻮر‬
‫د ﻣﻴﻮې اوﺑﻮ اﻳﺴﺘﻮﻧﮑﻰ ﻣﺎﺷﻴﻦ‬
‫د اﻧــﺮژي د ﻧــﻮرو ډوﻟﻮﻧﻮ ﻏﻮﻧﺪې‪ ،‬د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬د اﻧــﺪازه ﮐﻮﻟﻮ واﺣﺪ ژول دى‪.‬‬
‫ﺧﻮ ﭘﻪ ډﻳﺮو ﻧﻮرو ﺑﺮﺧﻮ ﮐ‪ ３‬ﻟﻪ ﺑﻞ واﺣﺪ ＇ﺨﻪ د ﮐﺎﻟﻮرۍ ﭘﻪ ﻧﻮم ﮐﺎر اﺧ‪５‬ﺴــﺘﻞ‬
‫ﮐ‪５‬ــ‪８‬ي‪ .‬ﮐﺎﻟﻮري د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬د اﻧﺮژۍ ﻫﻐﻪ اﻧــﺪازه ده ﭼ‪ ３‬د ﻳﻮ ﮔﺮام اوﺑﻮ د‬
‫ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬درﺟﻪ‪ ،‬ﻳﻮ درﺟﻪ ﺳﻠﺴــﻴﻮس ﻟﻮړ وي‪ .‬ﻳﻮه ﮐﺎﻟﻮري د ‪ 4.2‬ژول ﺳــﺮه‬
‫ﺑﺮاﺑﺮه ده‪.‬‬
‫ﻓﮑﺮوﮐ‪７‬ئ‬
‫ﭘــﻪ )‪ (1-2‬ﺷــﮑﻞ ﮐ‪ ３‬د ﻣﺨﺘﻠﻔﻮ ﻣــﻮادو ﭘﻪ ﻳﻮ ﮔﺮام ﮐ‪ ３‬د ﻣﻮﺟﻮدې اﻧﺮژۍ اﻧﺪازه درﮐ‪７‬ل ﺷــﻮې ده‪ .‬ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻮاد ﻳﻮ ﺑﻞ ﺳــﺮه ﭘﺮﺗﻠﻪ‬
‫ﮐ‪７‬ئ‪.‬‬
‫)‪ (1-2‬ﺟﺪول‬
‫ﭘﻪ ﻳﻮ ﮔﺮام ﮐ‪ ３‬د‬ ‫د ﻓﺴﻴﻠ‪ ３‬د‬ ‫ﭘﻪ ﻳﻮ ﮔﺮام ﮐ‪ ３‬د اﻧﺮژۍ‬ ‫ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﺧﻮاړه‬
‫اﻧﺮژۍ اﻧﺪازه د‬ ‫ﺳﻮﻧ‪ ，‬ﻣﻮاد‬ ‫اﻧﺪازه د ژول ﭘﻪ اﺳﺎس‬
‫ژول ﭘﻪ اﺳﺎس‬
‫‪54600‬‬ ‫ﻃﺒﻴﻌ‪ ３‬ﮔﺎز‬ ‫‪1800‬‬ ‫ﮔﺎزرې‬
‫‪47900‬‬ ‫ﻧﻔﺖ‬ ‫‪2400‬‬ ‫ﻣ‪２‬ﻪ‬
‫‪33600‬‬ ‫د ﺳﮑﺮو ډﺑﺮې‬ ‫‪2700‬‬ ‫ﺷ‪５‬ﺪې‬
‫‪16800‬‬ ‫ﻟﺮﮔﻲ‬ ‫‪10000‬‬ ‫ﭼﭙﺲ‬
‫‪22200‬‬ ‫ﭼﺎﮐﻠﻴﺖ‬
‫‪32000‬‬ ‫ﻧﺒﺎﺗﻲ ﻏﻮړي‬
‫ﭘﻪ ！ﻮﻟﻪ ﻧ‪７‬ۍ او ﭘﻪ ﻫﻤﺪې ﺗﻮﮔﻪ زﻣﻮږ ﭘﻪ ﻫ‪５‬ﻮاد ﮐ‪ ３‬د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬د اړﺗﻴﺎوړ اﻧﺮژۍ‬
‫ﺑﺮاﺑﺮول د ﻣﻬﻤﻮ ﻣﺴــﺌﻠﻮ ＇ﺨﻪ ده‪ .‬د ﻫﺮې ！ﻮﻟﻨ‪ ３‬د اﻧﺮژۍ د ﻟﮕ‪＋‬ــﺖ اﻧﺪازه‬
‫‪7‬‬
 ‫د ﻫﻐ‪！ ３‬ﻮﻟﻨ‪ ３‬د ‪請‬ﻨﻌﺖ دودې او ﭘﺮاﺧﺘﻴﺎ ﺳــﺮه ＇ﺮﮔﻨﺪ زﻳﺎﺗﻮاﻟﻰ ﻣﻮﻣﻲ‪ .‬ﻫﻤﻐﻪ‬
‫ﺳــﺮﭼﻴﻨ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬زﻣﻮږ د اړﺗﻴﺎ وړ اﻧﺮژي ﺑﺮاﺑﺮوي‪ ،‬ﮐﻮﻟﻰ ﺷﻮ ﭘﻪ دوه ا‪請‬ﻠﻲ ﺑﺮﺧﻮ‬
‫ووﻳﺸــﻮ‪ .‬ﻟﻮﻣ‪７‬ۍ ﺑﺮﺧﻪ ﻫﻐﻪ ﺳﺮﭼﻴﻨ‪ ３‬دي ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﮐ‪ ３‬د ﻣﻴﻠﻴﻮﻧﻮ ﮐﺎﻟﻮﻧﻮ‬
‫ﭘﻪ اوږدو ﮐ‪ ３‬ﻣﻨ‪ ＃‬ﺗﻪ راﻏﻠﻲ دي‪ ،‬او ﻟﻪ دې اﻣﻠﻪ ددوى دﺑﻴﺎ ﺗﺸــﮑﻴﻞ ﻟﭙﺎره ﻫﻢ‬
‫ډﻳﺮ اوږد وﺧﺖ ﭘﮑﺎر دى‪ .‬دﻏﻪ ډول ﺳــﺮﭼﻴﻨﻮﺗﻪ ﻧﻮ＊ــﺖ ﻧﻪ ﻣﻨﻮﻧﮑﻲ ﺳﺮﭼﻴﻨ‪３‬‬
‫واﻳﻮ‪ .‬د ﻓﺴــﻴﻠﻲ ﺳــﻮﻧ‪ ，‬ﻣﻮادو ﻟﮑﻪ‪ :‬ﻧﻔــﺖ‪ ،‬د ډﺑﺮو ﺳــﮑﺎره‪ ،‬او ﻃﺒﻴﻌﻲ ﮔﺎز‬
‫اﻧﺮژۍ ددې ډول ﺳﺮﭼﻴﻨﻮ ＇ﺨﻪ دي‪.‬‬
‫دوﻫﻤﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﻳ‪ ３‬ﻧﻮ＊ــﺖ ﻣﻨﻮﻧﮑ‪ ３‬ﺳــﺮﭼﻴﻨ‪ ３‬دي‪ .‬دا ﻫﻐﻪ ﺳــﺮﭼﻴﻨ‪ ３‬دي ﭼ‪３‬‬
‫د دوى د ﻣﻨ‪％‬ﺘــﻪ راﺗﻠــﻮ دوره ﻟﻨــ‪６‬ه ده‪ .‬د ﺑ‪５‬ﻠﮕ‪ ３‬ﭘﻪ ﺗﻮﮔﻪ ﻫﻐــﻪ اوﺑﻪ ﭘﻪ ﻧﻈﺮ ﮐ‪３‬‬
‫وﻧﻴﺴــﺊ‪ ،‬ﭼ‪ ３‬د ﻳﻮ ﺑﻨﺪ ﺷــﺎﺗﻪ ډﻧ‪ ６‬دى‪ .‬ﻫﺮ ﮐﺎ ل د ﺑﺎران ﭘﻪ ورﻳﺪو ﺳــﺮه د اوﺑﻮ‬
‫اﻧﺪازه ډﻳﺮ‪８４‬ي‪ ،‬او د ﮐﺎل ﭘﻪ اوږدو ﮐ‪ ３‬د اوﺑﻮ ﭘﻪ ﻟﮕ‪＋‬ﺖ ﺳﺮه د اوﺑﻮ ﺳﻄﺢ ﭘﻪ ﺑﻨﺪ‬
‫ﮐ‪ ３‬ﮐﻤ‪８５‬ي‪ .‬ﻧﻮ د اوﺑﻮ اﻧﺪازه ﭘﻪ ﺑﻨﺪ ﮐ‪ ３‬د ﻫﺮ ﮐﺎل ﭘﻪ ﻟﮕ‪＋‬ــﺖ ﺳــﺮه ﺑﻴﺎډﮐ‪８５‬ي‪.‬‬
‫د ﺑــﺎد اﻧــﺮژي‪ ،‬د ‪＄‬ﻤﮑ‪ ３‬د ﻣﻨ‪ ＃‬ﺗﻮدوﺧﻪ‪ ،‬د ﺟﺰراوﻣﺪ اﻧــﺮژي‪ ،‬د اوﺑﻮ د ＇ﭙﻮ‬
‫اﻧﺮژي او ‪ .....‬دا ！ﻮﻟ‪ ３‬د اﻧﺮژى ﺳــﺮﭼﻴﻨ‪ ３‬د اﻧﺮژى ﻧﻮ＊ﺖ ﻣﻨﻮﻧﮑ‪ ３‬ﺳﺮﭼﻴﻨ‪３‬‬
‫دي‪ .‬د ﻫﻐﻮ ډﻳﺮو اﻧﺮژﻳﻮ ﺳــﺮﭼﻴﻨﻪ ﭼ‪ ３‬ﻣﻮږ ﺗﺮې ﮔ＂ﻪ اﺧﻠﻮ ﻟﻤﺮ دى‪ .‬ﮐﻠﻪ ﭼ‪ ３‬د‬
‫ﻟﻤﺮ اﻧﺮژي ‪＄‬ﻤﮑ‪ ３‬ﺗﻪ را رﺳــ‪８５‬ي‪ ،‬د اﻧﺮژۍ ﭘﻪ ﺑ‪５‬ﻠﻮ‪ ،‬ﺑ‪５‬ﻠﻮ ﺷــﮑﻠﻮﻧﻮ ﺗﺒﺪﻳﻠ‪８５‬ي‪.‬‬
‫ﭘﻪ دې ﻣﻮﺿﻮع د ＊ﻪ ﭘﻮﻫﻴﺪو ﻟﭙﺎره ﻻﻧﺪې ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺗﺮﺳﺮه ﮐ‪７‬ئ‪.‬‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‬
‫‪ -‬ﻣﺨﺎﻣﺦ ﺷﮑﻞ ﺗﻪ ﭘﺎم وﮐ‪７‬ئ او د ﻟﻤﺮ اﻧﺮژي د ﺑﺪﻟﻮﻧﻮ‬
‫＇ﺮﻧﮕﻮاﻟﻰ ﺑﻴﺎن ﮐ‪７‬ئ‪.‬‬
‫‪ -‬د ﺷﮑﻞ ﭘﻪ ﻫﺮه ﺑﺮﺧﻪ ﮐ‪＇ ３‬ﺮﮔﻨﺪه ﮐ‪７‬ئ‪ ،‬ﭼ‪ ３‬اﻳﺎ ＊ﻮدل ﺷﻮې‬
‫اﻧﺮژي ﻧﻮ＊ﺖ ﻣﻨﻮﻧﮑ‪ ３‬ده ﮐﻪ ﻧﻮ＊ﺖ ﻧﻪ ﻣﻨﻮﻧﮑ‪.３‬‬
‫)‪ (1-6‬ﺷﮑﻞ‪ ،‬ﻟﻤﺮ زﻣﻮږ د اﻧﺮژۍ ا‪請‬ﻠﻲ ﺗﺎﻣﻴﻨﻮﻧﮑﻲ ﺳﺮﭼﻴﻨﻪ ده‬
‫‪8‬‬
 ‫اﺿﺎﻓﻲ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت‬
‫ﭘﻪ زړه ﭘﻮرې ده ﭼ‪ ３‬ﭘﻮه ﺷﻮ‪ ،‬ﻫﻐﻪ اﻧﺮژي ﭼ‪＄ ３‬ﻤﮑﻪ ﻳ‪ ３‬ﭘﻪ ‪ 10‬ﻟﻤﺮي ور‪＄‬ﻮ ﮐ‪ ３‬ﻟﻪ ﻟﻤﺮ ＇ﺨﻪ‬
‫اﺧﻠﻲ‪ ،‬د ‪＄‬ﻤﮑ‪ ３‬ﭘﻪ ﮐﺮه ﮐ‪ ３‬د ！ﻮﻟﻮ ﭘﻴﮋﻧﺪل ﺷﻮو ﺳﻮزﻳﺪﻟﻮ ﻓﺴﻴﻠﻮ ﻟﻪ اﻧﺮژى ＇ﺨﻪ زﻳﺎﺗﻪ ده‪.‬‬
‫د ﻧﻮ＊ﺖ ﻧﻪ ﻣﻨﻮﻧﮑ‪ ３‬اﻧﺮژۍ ﺳﺮﭼﻴﻨ‪ ３‬ﮐﻤ‪ ３‬دي‪ ،‬او د اﻧﺮژۍ ﻟﮕ‪＋‬ﺖ ورځ ﭘﻪ‬
‫ورځ ﻣﺦ ﭘﻪ زﻳﺎﺗﻴﺪو دى‪ .‬ﭘﻪ دې ﺧﺎﻃﺮ ﭘﻪ ！ﻮﻟﻪ ﻧ‪７‬ۍ ﮐ‪ ３‬ﮐﻮ＊） ﮐ‪８５‬ي ﭼ‪ ３‬د‬
‫ﻧﻮ＊ــﺖ وړ اﻧﺮژﻳﻮ ＇ﺨﻪ ډ‪４‬ﺮ ﮐﺎر واﺧﻴﺴﺘﻞ ﺷﻲ‪ .‬ﻟﻪ ﻧﻴﮑﻪ ﻣﺮﻏﻪ زﻣﻮږ ﻫ‪５‬ﻮاد ﻟﻪ‬
‫ﻫﻐﻮ ﻫ‪５‬ﻮادوﻧﻮ ＇ﺨﻪ دى ﭼ‪ ３‬د ﻧﻮ＊ﺖ وړ اﻧﺮژﻳﻮ ＇ﺨﻪ د زﻳﺎﺗ‪ ３‬ﮔ＂‪ ３‬اﺧﻴﺴﺘﻨ‪３‬‬
‫ﻟﭙﺎره ﻟﻮړه وړﺗﻴﺎ ﻟﺮي‪.‬‬
‫ﻣﻮږ ﺑﺎﻳﺪ ﮐﻮ＊ــ） وﮐ‪７‬و ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﺑ‪５‬ﻠﻮ‪ ،‬ﺑ‪５‬ﻠﻮ ﺳــﻴﻤﻮ ﮐ‪ ３‬د ﻧﻮ＊ــﺖ وړ ﺳﺮﭼﻴﻨ‪３‬‬
‫وﭘﻴﮋﻧﻮ‪ ،‬او ﻟﻪ ﻫﻐﻮ ＇ﺨﻪ د اﺳﺘﻔﺎدې ﻣﻨﺎﺳﺒ‪ ３‬ﻻرې ﭘﻴﺪاﮐ‪７‬و‪.‬‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‬
‫ﺗﺤﻘﻴﻖ وﮐ‪７‬ئ ﭼ‪ ３‬ﺳﺘﺎﺳﻮ ﭘﻪ ﭼﺎﭘﻴﺮﻳﺎل ﮐ‪ ３‬د ﻻﻧﺪﻳﻨﻮ ﮐﻮم ډول د ﻧﻮ＊ﺖ وړ اﻧﺮژي ﻳﻮ ﺳﺮﭼﻴﻨ‪ ３‬ﭘﻪ واک ﮐ‪ ３‬دي؟ اﻳﺎ ﻟﻪ ﻫﻐﻮ‬
‫＇ﺨﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﮐ‪８５‬ي؟ او د دوى د ﮐﺎر اﺧﻴﺴﺘﻨ‪ ３‬ﻟﭙﺎره ﮐﻮﻣ‪ ３‬ﻻرې ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد وئ‪.‬‬
‫اﻧﺒﺴﺎط او اﻧﻘﺒﺎض )ﭘ‪７‬ﺳﻴﺪل او را ！ﻮﻟﻴﺪل(‬
‫ﻫﺮوﻣــﺮو ﺑــﻪ ﻣﻮ ﻟﻴﺪﻟﻲ وي ﮐﻠﻪ ﭼ‪ ３‬اﻳﺸــﻴﺪﻟﻰ ﭼﺎى ﭘﻪ ＊ﻴ‪＋‬ــﻪ ﻳــﻲ ﭘﻴﺎﻟﻪ ﮐ‪３‬‬
‫واﭼﻮو‪ ،‬ﭘﻴﺎﻟﻪ ﻣﺎﺗ‪８５‬ي اﻳﺎ د دې ﭘﻪ ﻋﻠﺖ ﭘﻮﻫ‪８５‬ئ؟‬
‫ﮐﻠﻪ ﭼ‪ ３‬ﺷــﻴﺮﻳﻨﻲ ﻳﺎ ﻧﺒﺎت ﭘﻪ اﻳﺸــﻴﺪﻟﻲ ﭼﺎى ﮐ‪ ３‬واﭼﻮو‪ ،‬د ﻫﻐﻪ د ﻣﺎﺗﻴﺪو او‬
‫ﭼﺎودﻟﻮ ﻏ‪ ８‬ﺑﻪ ﻣﻮ اورﻳﺪﻟﻰ وي‪ .‬اﻳﺎ ﮐﻮﻟﻰ ﺷﺊ د ﻫﻐﻮ د ﻋﻠﺖ ﭘﻪ اړه ＇ﺮﮔﻨﺪوﻧ‪３‬‬
‫وﮐ‪７‬ئ؟‬
‫ددې ﭘﻮ＊ﺘﻨ‪ ３‬د ‪＄‬ﻮاب ﻣﻮﻧﺪﻟﻮ ﻟﭙﺎره ﻻﻧﺪې ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻮﻧﻪ ﺗﺮﺳﺮه ﮐﻮو‪.‬‬
‫‪9‬‬
 ‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‬
‫‪ -1‬ﺩ )‪ (١-٦‬ﺷﮑﻞ ﺳﺮه ﺳﻢ ﻳﻮه ﭘﻮﮐ‪ ９２‬د ﻳﻮه ﺑﻮﺗﻞ ﭘﻪ ﺳﺮه ﭘﻮرې وﺗ‪７‬ۍ‪ .‬وروﺳﺘﻪ ﺑﻮﺗﻞ د اﻳﺸﻴﺪﻟﻮ اوﺑﻮ ﭘﻪ ﻟﻮ＊ﻲ ﮐ‪ ３‬ﮐ‪８５‬دئ‪＇ .‬ﻪ‬
‫ﺷﻰ ﮔﻮرئ؟ وﻟ‪ ３‬ﭘﻮﮐ‪ ９２‬ﭘ‪７‬ﺳﻴﺪﻟ‪ ３‬ده؟‬
‫‪ -2‬ﭘﻪ دې ﺗﺠﺮﺑﻪ ﮐ‪ ３‬د )‪(1-7‬‬
‫ﺷﮑﻞ ﺳﺮه ﺳﻢ‪ ،‬ﻟﻮﻣ‪７‬ى ﮔﻠﻮﻟﻪ ﻟﻪ‬
‫ﺣﻠﻘ‪) ３‬ﮐ‪７‬ۍ( ＇ﺨﻪ ﺗﻴﺮه ﮐ‪７‬ئ‪ .‬وﺑﻪ‬
‫ﮔﻮرئ ﭼ‪ ３‬ﮔﻠﻮﻟﻪ ﭘﻪ اﺳﺎﻧ‪ ９‬ﺳﺮه ﻟﻪ‬
‫ﺣﻠﻘ‪＇ ３‬ﺨﻪ ﺗﻴﺮ‪８４‬ي‪ .‬وروﺳﺘﻪ ﮔﻠﻮﻟﻪ د‬
‫اﻟﮑﻮﻟﻲ ＇ﺮاغ ﭘﻪ واﺳﻄﻪ ﮔﺮﻣﻪ ﮐ‪７‬ئ‪.‬‬
‫اﻳﺎ ﭘﻪ دې ﺣﺎﻟﺖ ﮐ‪ ３‬ﺑﻪ ﻫﻢ ﮔﻠﻮﻟﻪ ﻟﻪ‬
‫)‪ -1-6‬اﻟﻒ( ﺷﮑﻞ‪ ،‬ﭘﻮﻗﺎﻧ‪ ３‬او ﺑﻮﺗﻞ‬ ‫)‪ -1-6‬ب( ﺷﮑﻞ‪ ،‬ﭘﻮﻗﺎﻧ‪ ３‬او ﺑﻮﺗﻞ د ﺗﻮده اوﺑﻮ ﭘﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ﮐ‪３‬‬ ‫ﺣﻠﻘ‪＇ ３‬ﺨﻪ وو‪＄‬ﻲ؟‬
‫‪ -3‬ﺳﺘﺎﺳﻮ ﭘﻪ ﻧﻈﺮ اﻳﺎ ﺗﻮدول د ﮔﻠﻮﻟ‪３‬‬
‫ﭘﺮ ﺣﺠﻢ او د ﺑﻮﺗﻞ د ﻧﻨﻪ ﻫﻮا ﺑﺎﻧﺪې‬
‫اﻏ‪５‬ﺰه ﻟﺮي؟‬
‫‪ -4‬اوس ﭘﺮ‪８４‬دئ ﭼ‪ ３‬ﮔﻠﻮﻟﻪ ﺳ‪７‬ه ﺷﻲ‪.‬‬
‫وازﻣﺎﻳﺊ ﭼ‪ ３‬اﻳﺎ ﺑﻴﺎﻫﻢ ﮔﻠﻮﻟﻪ ﻟﻪ ﺣﻠﻘ‪３‬‬
‫＇ﺨﻪ ﺗﻴﺮ‪８４‬ي؟‬
‫‪ -5‬ﮐﻪ ﻫﻐﻪ ﺑﻮﺗﻞ ﭼ‪ ３‬ﭘﻮﮐ‪ ９２‬ور ﭘﻮرې‬
‫ﺗ‪７‬ل ﺷﻮې ده‪ ،‬ﭘﺮ‪８４‬دو ﭼ‪ ３‬ﺳﻮړ ﺷﻲ‪.‬‬
‫)‪ (1-7‬ﺷﮑﻞ‪ ،‬د ‪－‬ﻠﻮﻟ‪ ３‬ﭘﻪ ﺳﺎړه او ﺗﺎوده ﺣﺎﻟﺖ ﮐ‪ ３‬ﻟﻪ ﺣﻠﻘ‪＇ ３‬ﺨﻪ ﺗﻴﺮﻳﺪﻧﻪ‬ ‫‪＄‬ﻪ ﺑﻪ ﭘ‪ ）５‬ﺷﻲ؟‬
‫ﻓﮑﺮوﮐ‪７‬ئ‬
‫د ﺧﭙﻠﻮ ﻟﻴﺪﻧﻮ ﮐﺘﻨﻮ ﻟﻪ ﭘﺎﻳﻠ‪＇ ３‬ﺨﻪ ﭘﻪ ﮐﺎر اﺧﻴﺴﺘﻠﻮ‪ ،‬ﻻﻧﺪې ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﺑﺸﭙ‪７‬ې ﮐ‪７‬ئ‪:‬‬
‫ﮐﻪ ﻳﻮ ﺟﺴﻢ ﺗﻪ ﺗﻮدوﺧﻪ ورﮐ‪７‬و‪ ،‬او د ﻫﻐ‪ ３‬د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬درﺟﻪ ﻟﻮړه ﮐ‪７‬و‪ ،‬دﻫﻐﻪ ﺣﺠﻢ ‪ .....................‬ﮐﻮي‪ ،‬او ﮐﻪ ﻳﻮ ﺟﺴﻢ ﺳﻮړ‬
‫ﮐ‪７‬و او د ﻫﻐﻪ د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬درﺟﻪ را ！ﻴ＂ﻪ ﮐ‪７‬و‪ ،‬د ﻫﻐﻪ ﺣﺠﻢ ‪ ....................‬ﮐﻮي‪.‬‬
‫ﮐﻮﻣــ‪ ３‬ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬ﺗﺎﺳــﻮ د ﺧﭙﻠﻮ ﻟﻴﺪﻧــﻮ ﮐﺘﻨﻮ او ﺗﺠﺮﺑﻮ ﭘﻪ ﭘﺎﻳﻠــﻪ ﮐ‪ ３‬وﻟﻴﮑﻠ‪،３‬‬
‫ﭘﻪ ﺟﺴﻤﻮﻧﻮ ﺑﺎﻧﺪې د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬ﻟﻪ اﻏ‪５‬ﺰو ＇ﺨﻪ دي‪ ،‬او د اﻧﻘﺒﺎض او اﻧﺒﺴﺎط ﭘﻴ‪＋‬ﻪ‬
‫ﺑﻴﺎﻧﻮي‪ .‬اﻧﺒﺴــﺎط د ﻳﻮ ﺟﺴــﻢ د ﺣﺠﻢ د زﻳﺎﺗﻮاﻟﻲ ﭘﻪ ﻣﻌﻨﺎ او اﻧﻘﺒﺎض د ﻳﻮ ﺟﺴﻢ د‬
‫ﺣﺠﻢ د ﻟ‪ ８‬واﻟﻲ ﭘﻪ ﻣﻌﻨﺎ دى‪ .‬د ﺟﺴﻢ د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬د درﺟ‪ ３‬ﭘﻪ ﺟ‪／‬ﻴﺪﻟﻮ ﺳﺮه د ﻫﻐﻪ‬
‫‪10‬‬
‫ﺣﺠﻢ زﻳﺎﺗﻴ‪８‬ي او د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬د درﺟ‪ ３‬ﭘﻪ را ！ﻴ＂ﻴﺪﻟﻮ ﺳﺮه د ﻫﻐﻪ ﺣﺠﻢ ﮐﻤﻴ‪８‬ي‪.‬‬
‫زﻳﺎﺗﺮه ﺟﺎﻣﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻳﻊ او ﮔﺎز ﻣﻮاد ﭘﻪ ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬ﺳــﺮه ﻣﻨﺴﺒﻂ ﮐ‪８５‬ي او د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬ﻟﻪ‬
‫ﻻﺳﻪ ورﮐﻮﻟﻮ ＇ﺨﻪ ﻣﻨﻘﺒﺾ ﮐ‪８５‬ي‪ .‬د ﺑﻴﻠﮕ‪ ３‬ﭘﻪ ﺗﻮﮔﻪ‪ :‬ﺗﺎﺳﻮ وﻟﻴﺪل ﭼ‪ ３‬د ﺑﻮﺗﻞ‬
‫ﭘﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ﮐ‪ ３‬ﻫﻮا او ﮔﻠﻮﻟﻪ دواړه د ﺗﻮد‪４‬ﺪو ﭘﻪ اﺛﺮ ﻣﻨﺴﺒﻂ ﺷﻮل‪.‬‬
‫ﻓﮑﺮوﮐ‪７‬ئ‬
‫اﻳﺎ اوس ﮐﻮﻟﻰ ﺷﺊ وواﻳﺊ ﭼ‪ ３‬وﻟ‪ ３‬ﻣﺎﻳﻊ د ﺗﺮﻣﺎﻣﺘﺮ ﭘﻪ ﻧﻞ ﮐ‪ ３‬ﭘﻮرﺗﻪ ﻳﺎ ！ﻴ＂ﻪ ‪＄‬ﻲ؟‬
‫ﭘــﻪ ﻫﻐﻪ ﻣﺎﻳﻌﺎﺗــﻮ‪ ،‬ﮔﺎزاﺗﻮ او ﺟﺎﻣﺪو ﺟﺴــﻤﻮﻧﻮ ﮐ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬د ﻫﻐــﻮى اوږدواﻟﻰ‪،‬‬
‫ﭘﻠﻨﻮاﻟﻰ او ډﺑﻠﻮاﻟﻰ د اﻧﺪازې ﻟﻪ ﭘﻠﻮه ﺳﺮه ﻧ‪８‬دې وي‪ ،‬ﭘﻪ ﻫﻐﻮى ﮐ‪ ３‬اﻧﻘﺒﺎض او‬
‫اﻧﺒﺴﺎط ﻣﻮږ ﺗﻪ د ﺣﺠﻢ د ﺑﺪﻟﻮن ﭘﻪ ﺷﮑﻞ ＊ﮑﺎري‪ ،‬ﭼ‪ ３‬دې ډول اﻧﻘﺒﺎض او‬
‫اﻧﺒﺴﺎط ﺗﻪ ﺣﺠﻤﻲ اﻧﻘﺒﺎض او اﻧﺒﺴﺎط واﻳﻲ‪.‬‬
‫ﺧــﻮ ﭘﻪ ﻫﻐﻪ ﺟﺴــﻤﻮﻧﻮ ﮐ‪ ３‬ﻟﮑﻪ د ﻧﺮﻳــﻮ ﻣﻴﻠﻮ ﭼ‪ ３‬اوږدواﻟﻰ ﻳــﻲ د ﭘﻠﻨﻮاﻟﻲ ﻳﺎ‬
‫ډﺑﻠﻮاﻟﻲ ﭘﻪ ﻧﺴــﺒﺖ زﻳﺎت وي‪ ،‬اﻧﻘﺒﺎض او اﻧﺒﺴﺎط د ﻫﻐﻮى ﭘﻪ اوږدواﻟﻰ ﮐ‪ ３‬د‬
‫ﻫﻐﻮى د ﻗﻄﺮ ﭘﻪ ﻧﺴﺒﺖ زﻳﺎﺗﺮه د ﻟﻴﺪو وړ دى‪ .‬دﻏﻪ ډول اﻧﻘﺒﺎض او اﻧﺒﺴﺎط ﺗﻪ د‬
‫اوږدواﻟﻲ اﻧﻘﺒﺎض او اﻧﺒﺴﺎط واﻳﻲ‪＄ ،‬ﮑﻪ ﭼ‪ ３‬د اوږدواﻟﻲ ﺑﺪﻟﻴﺪل ﻳ‪ ３‬ﻧﺴﺒﺖ‬
‫ﻧﻮرو اﺑﻌﺎدوﺗﻪ ډ‪４‬ﺮ وي‪.‬‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‬
‫ﮐﻮﻣﻪ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﭼ‪ ３‬ﻻﻧﺪې ＊ﻮدل ﺷﻮې‬
‫ﻋﻘﺮﺑﻪ‬ ‫ده‪ ،‬د ﻳﻮې ﻣﻴﻠ‪ ３‬د اوږدواﻟﻲ اﻧﺒﺴﺎط‬
‫ﻣﻴﻠﻪ‬ ‫دﻟﻴﺪو ﻟﭙﺎره ﻃﺮح ﺷﻮې ده‪ .‬د ﺷﮑﻞ‬
‫ﭘﻪ ﻣﺮﺳﺘﻪ د ﺧﭙﻠﻮ ﮔﺮوﭘﻮﻧﻮ ﺳﺮه ﭘﻪ‬
‫ﺧﺒﺮو اﺗﺮو ﮐ‪ ３‬وﻟﻴﮑﺊ‪ ،‬ﭼ‪＇ ３‬ﻨﮕﻪ‬
‫دا ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺗﺮﺳﺮه ﮐ‪８５‬ي‪.‬‬
‫)‪ (1-8‬ﺷﮑﻞ‪ ،‬ﻫﻐﻪ ﺗﺠﺮﺑ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬د اوږدواﻟﻲ اﻧﺒﺴﺎط ＊ﻴﻲ‬
‫‪11‬‬
 ‫د اﻧﻘﺒﺎض او اﻧﺒﺴﺎط ＇ﺮﮔﻨﺪوﻧﻪ‬
‫ددې ﻟﭙﺎره ﭼ‪ ３‬ﭘﻮه ﺷﻮ‪ ،‬وﻟﻰ ﻣﻮاد د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬ﭘﻪ اﺛﺮ اﻧﺒﺴﺎط او د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬د ﻟﻪ‬
‫ﻻﺳﻪ ورﮐﻮﻟﻮ ﭘﻪ اﺛﺮ اﻧﻘﺒﺎض ﮐﻮي‪ .‬ﻟﻮﻣ‪７‬ى ﻻﻧﺪې ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺗﺮﺳﺮه ﮐﻮو‪.‬‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‬
‫ﺷﭙ‪ ８‬ﺗﻨﻪ زده ﮐﻮوﻧﮑﻲ د ！ﻮﻟﮕﻲ ﭘﻪ ﻣﺨﮑ‪ ３‬ﻳﻮ د ﺑﻞ ﺳﺮه ＇ﻨﮓ ﭘﻪ ＇ﻨﮓ ﭘﻪ ﻳﻮ ﻟﻴﮑﻪ ودر‪８４‬ئ‪.‬‬
‫‪ -1‬زده ﮐﻮوﻧﮑﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻮ ‪＄‬ﺎﻳﻮﻧﻮ ﮐ‪ ３‬ورو‪ ،‬ورو ‪＄‬ﺎى ﭘﻪ ‪＄‬ﺎى د ﻣﻨ‪６‬ې وﻫﻠﻮ ﺣﺮﮐﺖ ﺗﺮﺳﺮه ﮐ‪７‬ي‪.‬‬
‫‪ -2‬زده ﮐﻮوﻧﮑﻲ دې ﺑﻴﺎ ﮐﻮ＊） وﮐ‪７‬ي ﭘﻪ ﻫﻤﻐﻪ ﭘﺨﻮاﻧﻲ ‪＄‬ﺎى ﮐ‪ ３‬ﭘﻪ ډﻳﺮه ﺑﻴ‪７‬ه ﺣﺮﮐﺖ )د ﭘﺘﻨ‪ ，‬ﭘﻪ ﺷﺎن ﺣﺮﮐﺖ( وﮐ‪７‬ي‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﮐﻮم ﺣﺎﻟﺖ ﮐ‪ ３‬د زده ﮐﻮوﻧﮑﻮ دﻏﻪ ﮔﺮوپ د ﺣﺮﮐﺖ ﭘﻪ وﺧﺖ ﮐ‪ ３‬ډ‪４‬ﺮ ‪＄‬ﺎى ﻧﻴﻮﻟﻰ دې؟ ﺳﺘﺎﺳﻮ ﭘﻪ ﻧﻈﺮ ددې ﻋﻠﺖ ＇ﻪ دى؟‬
‫ﺗﻮد ﻢ‬
‫ﺟﺴﻢ‬
‫ﮐﻪ وﻏﻮاړو د ﻳﻮ ﺟﺴﻢ اﻧﺒﺴﺎط ﺗﻮﺿﻴﺢ ﮐ‪７‬و‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ د ﻣﻮادو ﺟﻮړ＊ﺖ‬
‫ﭘــﻪ ﻧﻈﺮ ﮐ‪ ３‬وﻧﻴﺴــﻮ‪ .‬ﭘﻮﻫ‪８５‬ئ ﭼ‪ ３‬ﻣﻮاد ﻟﻪ ډﻳــﺮو وړو ذراﺗﻮ ＇ﺨﻪ‬
‫ﭼــ‪ ３‬د اﺗــﻮم ﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﻳﺎد‪８４‬ي ﺟﻮړ ﺷــﻮي دي‪ .‬ﭘﻪ ﻫﻤﺪې ﺗﻮﮔﻪ ﮐﻠﻪ‬
‫ﭼ‪ ３‬دوه او ﻳﺎ ＇ﻮ اﺗﻮﻣﻪ ﺳــﺮه ﻳﻮ ‪＄‬ﺎى ﺷــﻲ‪ ،‬ﻣﺎﻟﻴﮑﻮل ﺟﻮړ وي‪.‬‬
‫د ﻳــﻮ ﺟﺴــﻢ اﺗﻮﻣﻮﻧﻪ او ﻣﺎﻟﻴﮑﻮﻟﻮﻧﻪ ﺗﻞ ﭘــﻪ ﺧﻮ‪＄‬ﻴﺪو ﮐ‪ ３‬دي او د‬
‫ﻫﻐﻮى ﭘﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ﮐ‪ ３‬ﺗﺸــﻪ ﻓﻀﺎ ﺷﺘﻪ‪ .‬د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬زﻳﺎﺗﻴﺪه ددې ﺑﺎﻋﺚ‬
‫ﮔﺮ‪＄‬ﻲ ﭼ‪ ３‬د اﺗﻮﻣﻮﻧــﻮ او ﻣﺎﻟﻴﮑﻮﻟﻮﻧﻮ اﻧﺮژي زﻳﺎﺗﻮاﻟﻰ وﻣﻮﻣﻲ‪ .‬ﻟﻪ‬
‫دې اﻣﻠﻪ د دوى ﺧﻮ‪＄‬ﻴﺪﻧﻪ او اﻫﺘﺰاز ډﻳﺮﻳ‪８‬ي‪ .‬د ﺗﺤﺮک د زﻳﺎﺗﻮاﻟﻲ‬
‫ﭘﻪ ﻧﺘﻴﺠ‪５‬ﻪ ﮐ‪ ،３‬د ﻣﺎﻟﻴﮑﻮﻟﻮﻧﻮ ﺗﺮﻣﻨ‪ ＃‬ﻓﺎ‪請‬ﻠﻪ ډﻳﺮ‪８４‬ي‪ ،‬او ډﻳﺮه ﺗﺸــﻪ‬
‫ﻓﻀﺎ ﻣﻨ‪ ＃‬ﺗﻪ راوړي‪ .‬ﻣﻮږ دﻏﻪ د ﺗﺸــ‪ ３‬ﻓﻀﺎ ډﻳﺮ＊ــﺖ د اﻧﺒﺴﺎط ﭘﻪ‬
‫ﺷﮑﻞ ﮔﻮرو‪.‬‬
‫ﻓﮑﺮوﮐ‪７‬ئ‬
‫د ﭘﻮرﺗﻪ ＇ﺮﮔﻨﺪوﻟﻮ ﻟﻪ ﻣﺨ‪＇ ３‬ﻨﮕﻪ ﮐﻮﻟﻰ ﺷﺊ ﭼ‪ ３‬اﻧﻘﺒﺎض ﺗﻮﺿﻴﺢ ﮐ‪７‬ئ؟‬
‫ﺳﻮړ ﺟﺴﻢ‬
‫)‪ (1-9‬ﺷﮑﻞ‪ ،‬د ﻣﺎﻟﻴﮑﻮﻟﻮﻧﻮ ﺣﺮﮐﺖ ﭘﻪ ﺗﻮدو او ﺳ‪７‬و‬
‫ﺟﺴﻤﻮﻧﻮ ﮐ‪＊ ３‬ﻴﻲ‬
‫‪12‬‬
 ‫د ﻣﻮادو ﻓﺎزوﻧﻪ‬
‫ﺗﺎﺳﻮ ﭘﻪ ﺗﻴﺮو ﮐﺎﻟﻮﻧﻮ ﮐ‪ ３‬د ﺟﺎﻣﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻳﻊ او ﮔﺎز ﻟﻪ ﻣﻔﺎﻫﻴﻤﻮ ﺳﺮه اﺷﻨﺎ ﺷﻮئ‪ ،‬دﻏﻪ‬
‫ﺣﺎﻟﺘﻮﻧﻮﺗﻪ د ﻣﺎدې ﻓﺎزوﻧﻪ واﻳﻲ‪.‬‬
‫ددې ﻟﭙﺎره ﭼ‪ ３‬دﻏﻪ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﻣﻮ＊ــﻪ ﭘﻪ ﻳﺎد ﺷﻲ‪ ،‬ﻟﻮﻣ‪７‬ى ﻻﻧﺪې ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺗﺮﺳﺮه‬
‫ﮐ‪７‬ئ‪:‬‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‬
‫اوس ﺧﭙﻠﻮ ﮔﺮوﭘﻮﻧﻮ ﮐ‪ ３‬داﺳ‪ ３‬ﺧﺒﺮې اﺗﺮې وﮐ‪７‬ئ‪:‬‬
‫‪ -‬د ＇ﻮ ﻣﺎدو ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ ﭼ‪ ３‬ﺟﺎﻣﺪوي او د ＇ﻮ ﻣﺎدو ﭼ‪ ３‬ﻣﺎﻳﻊ وي او د ＇ﻮ ﮔﺎزوﻧﻮ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ وﻟﻴﮑﺊ‪.‬‬
‫‪ -‬ﮐﻮ＊） وﮐ‪７‬ئ ﭼ‪ ３‬د ﻣﺎﻳﻊ‪،‬ﺟﺎﻣﺪ او ﮔﺎزو ﻣﻮادو د ﮔ‪６‬و ﺧﻮا‪請‬ﻮ ﭘﻪ ﭘﺎم ﮐ‪ ３‬ﻧﻴﻮﻟﻮ ﺳﺮه د ﻫﺮ ﻳﻮه ﻟﭙﺎره ﺗﻌﺮﻳﻒ وﻟﻴﮑﺊ‪ ،‬او ﻻﻧﺪې‬
‫ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﭘﻪ ﻣﻨﺎﺳﺐ ډول ﺑﺸﭙ‪７‬ې ﮐ‪７‬ئ‪.‬‬
‫‪
t‬ﺟﺎﻣﺪات ﻫﻐﻪ ﻣﻮاد دي ﭼ‪ ３‬د ！ﺎﮐﻠﻲ‪ ......................‬او ‪ ..........................‬ﻟﺮوﻧﮑﻲ دي‪.‬‬
‫‪ ......................
t‬ﻫﻐﻪ ﻣﻮاد دي ﭼ‪！ ３‬ﺎﮐﻠﻰ ﺣﺠﻢ وﻟﺮي ﺧﻮ ！ﺎﮐﻠﻰ ‪ .................‬ﻧﻪ ﻟﺮي‪.‬‬
‫‪ ......................
t‬ﻫﻐﻪ ﻣﻮاد دي ﭼ‪ ３‬ﻧﻪ ‪ ....................‬وﻟﺮي او ﻧﻪ ！ﺎﮐﻠﻲ ‪ ....................‬ﻟﺮي‪.‬‬
‫د ﻣــﻮادو د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬اﺧﻴﺴــﺘﻞ او ﻳﺎ د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬ﻟﻪ ﻻﺳــﻪ ورﮐﻮل‪ ،‬د ﻣﺎدي د ﻓﺎز‬
‫)ﺣﺎﻟﺖ( د ﺑﺪﻟﻴﺪو ﺑﺎﻋﺚ ﮔﺮ‪＄‬ﻴﺪﻟﻰ ﺷﻲ‪ .‬ﭘﻪ دې ﻣﻌﻨﺎ ﭼ‪ ３‬د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬د ورﮐﻮﻟﻮ‬
‫او ﻳﺎ اﺧﻴﺴــﺘﻠﻮ ﭘﻪ واﺳﻄﻪ ﮐﻮﻟﻰ ﺷــﻮ‪ ،‬ﻳﻮ ﺟﺎﻣﺪ ﺟﺴﻢ ﭘﻪ ﻣﺎﻳﻊ‪ ،‬ﻣﺎﻳﻊ ﭘﻪ ﮔﺎز او ﮔﺎز‬
‫ﭘﻪ ﻣﺎﻳﻊ ﻳﺎ ﺟﺎﻣﺪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﮐ‪７‬و‪.‬‬
‫ذوﺑﺎن او اﻧﺠﻤﺎد )وﻳﻠﻲ ﮐ‪５‬ﺪل او ﮐﻠﮑ‪５‬ﺪل(‬
‫اﻳﺎ ﭘﻮﻫ‪８５‬ئ ﭼ‪ ３‬وﻟ‪ ３‬د ﻳﻮ ﺟﺎﻣﺪ ﺟﺴﻢ ﺷﮑﻞ ﻧﻪ ﺑﺪﻟ‪８５‬ي؟‬
‫د ﻳﻮ ﺟﺎﻣﺪ ﺟﺴــﻢ ﻣﺎﻟﻴﮑﻮﻟﻮﻧﻪ د ﺟﺎذﺑ‪ ３‬ﺳﺨﺘﻪ ﻗﻮه ﭘﺮﻳﻮﺑﻞ ﺑﺎﻧﺪې واردوي‪ ،‬ﭘﻪ‬
‫دې ډول ﭼــ‪ ３‬ﻫــﺮ ﻣﺎﻟﻴﮑﻮل ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ‪＄‬ﺎى ﮐ‪ ３‬د ارﺗﻌــﺎش ﭘﻪ ﺣﺎل ﮐ‪ ３‬دى او‬
‫ﻧﺸــﻲ ﮐﻮﻟﻰ ﭼ‪ ３‬ﺧﭙﻞ اﺗﺼﺎل د ﺧﭙﻠﻮ ﮔﺎوﻧ‪６‬ﻳﻮ ﻣﺎﻟﻴﮑﻮﻟﻮﻧﻮ ﺳــﺮه ﻗﻄﻊ ﮐ‪７‬ي او‬
‫ﭘﻪ ازاده ﺗﻮﮔــﻪ ﺣﺮﮐﺖ وﮐ‪７‬ي‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻫﺮ ﻣﺎﻟﻴﮑﻮل ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ‪＄‬ﺎى ﮐ‪ ３‬ﺧﻮ‪＄‬ﻴﺪﻧﻪ‬
‫ﻟﺮي‪ ،‬او ﺑ‪ ３‬ﺣﺮﮐﺘﻪ ﻧﻪ دى‪ .‬ﮐﻠﻪ ﭼ‪ ３‬ﻣﻮږ ﺟﺎﻣﺪ ﺟﺴﻢ ﺗﻪ ﺗﻮدوﺧﻪ ورﮐﻮو‪ ،‬دﻏﻪ‬
‫اﻧﺮژي ﻣﺎﻟﻴﮑﻮﻟﻮﻧﻪ اﺧﻠﻲ‪ ،‬ﺑﻨﺎﭘﺮدې د دوى د ﺧﻮ‪＄‬ﻴﺪو اﻧﺪازه ډﻳﺮ‪８４‬ي او د دوى‬
‫ﻣﻨ‪％‬ﻨ‪ ９‬ﻓﺎ‪請‬ﻠﻪ ﻳﻮ ﻟﻪ ﺑﻠﻪ ډﻳﺮ‪８４‬ي‪ ،‬ﻣﻨﺒﺴﻂ ﮐ‪８５‬ي‪.‬‬
‫ﮐــﻪ د ﺗﻮدوﺧــ‪ ３‬ورﮐــﻮل اداﻣﻪ ﭘﻴﺪاﮐــ‪７‬ي‪ ،‬د ﻣﺎﻟﻴﮑﻮﻟﻮﻧﻮ ﺧﻮ‪＄‬ﻴــﺪل ډﻳﺮاو ﻻ‬
‫ډﻳﺮ‪８４‬ي‪ ،‬ﺗﺮ ﻫﻐﻪ ‪＄‬ﺎﻳﻪ ﭼ‪ ３‬ﻫﺮ ﻣﺎﻟﻴﮑﻮل ﮐﻮﻟﻰ ﺷــﻲ ﭼ‪ ３‬ﻟﻪ ﺧﭙﻞ ‪＄‬ﺎﻳﻪ ＇ﺨﻪ‬
‫‪13‬‬
 ‫ﺣﺮﮐــﺖ وﮐــ‪７‬ي او د ﻳﻮ ﺑــﻞ ﻣﺎﻟﻴﮑﻮل ‪＄‬ﺎى وﻧﻴﺴــﻲ‪ .‬ﭘــﻪ دې ﺣﺎﻟﺖ ﮐ‪ ３‬ﻫﺮ‬
‫ﻣﺎﻟﻴﮑﻮل ﮐﻮﻟﻰ ﺷﻲ ﺧﭙﻞ ‪＄‬ﺎى ﺗﻪ د ﺟﺴﻢ ﭘﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ﮐ‪ ３‬ﺗﻐﻴﻴﺮ )ﺑﺪﻟﻮن( ورﮐ‪７‬ي‪،‬‬
‫او ﭘﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﮐ‪ ３‬ﭘﻪ دې ﺣﺎﻟﺖ ﮐ‪ ３‬ﺟﺎﻣﺪ ﭘﻪ ﻣﺎﻳﻊ ﺑﺪل ﺷــﻮى دى‪ ،‬دﻏﻪ ﻋﻤﻞ‬
‫ﺗﻪ ذوﺑﺎن )وﻳﻠ‪ ３‬ﮐ‪５‬ﺪل( واﻳﻲ‪.‬‬
‫د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬ﻫﻐﻪ درﺟ‪ ３‬ﺗﻪ ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﻫﻐ‪ ３‬ﮐ‪ ３‬ﺟﺎﻣﺪ ﭘﻪ وﻳﻠﻲ ﮐﻴﺪو ﭘﻴﻞ ﮐﻮي‪ ،‬د‬
‫ذوﺑﺎن ！ﮑﻰ واﻳﻲ‪.‬‬
‫د )‪ (1-6‬ﺟﺪول‪ ،‬د ﺑ‪５‬ﻠﻮ‪ ،‬ﺑ‪５‬ﻠﻮ ﻣﻮادو د وﻳﻠ‪ ３‬ﮐ‪５‬ﺪو ﻧﻘﻄﻪ‬
‫‪o‬‬
‫د ذوﺑﺎن ﻧﻘﻄﻪ )‪( C‬‬ ‫ﻣﺎده‬
‫‪1535‬‬ ‫اوﺳﭙﻨﻪ‬
‫‪1083‬‬ ‫ﻣﺲ‬
‫‪3410‬‬ ‫ﺗﻨﮕﺴﺘﻦ‬
‫‪-39‬‬
‫ﺳﻴﻤﺎب‬
‫اﻟﮑﻮل‬
‫‪-117‬‬
‫ﺑ‪５‬ــﻞ‪ ،‬ﺑ‪５‬ﻞ ﻣﻮاد د وﻳﻠــﻲ ﮐ‪５‬ﺪو ﺑ‪５‬ﻠ‪ ،３‬ﺑ‪５‬ﻠ‪ ３‬ﻧﻘﻄ‪ ３‬ﻟﺮي‪ .‬ﭘﻪ )‪ (1-6‬ﺟﺪول ﮐ‪ ３‬د‬
‫＇ﻮ ﻣﺎدو د وﻳﻠﻲ ﮐ‪５‬ﺪو ﻧﻘﻄ‪＊ ３‬ﻮدل ﺷﻮي دي‪.‬‬
‫ﮐﻪ ﭼﻴﺮې ﻟﻪ ﻣﺎﻳﻊ ＇ﺨﻪ د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬اﻧﺮژي واﺧ‪５‬ﺴﺘﻞ ﺷﻲ )ﻫﻐﻪ ﺳ‪７‬ه ﺷﻲ( او د‬
‫ﻫﻐ‪ ３‬د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬درﺟﻪ را ！ﻴ＂ﻪ ﺷــﻲ‪ ،‬د ﻫﻐ‪ ３‬ﻣﺎﻟﻴﮑﻮﻟﻮﻧﻪ ﺧﭙﻠﻪ اﻧﺮژي ﻟﻪ ﻻﺳــﻪ‬
‫ورﮐﻮي او د ﻫﻐﻮى د ﺣﺮﮐﺖ ﺳﺮﻋﺖ د ﺧﻮ‪＄‬ﻴﺪو ﻣﻴﺰان ﮐﻤ‪８５‬ي‪ .‬ﮐﻪ ﺳ‪７‬وﻟﻮ ﺗﻪ‬
‫اداﻣﻪ ورﮐ‪７‬و‪ ،‬ﻫﻐﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻪ رﺳ‪８５‬و ﭼ‪ ３‬ﻣﺎﻟﻴﮑﻮﻟﻮﻧﻪ ﻳﻮ ﭘﺮ ﺑﻞ ﺑﺎﻧﺪې د ＊ﻮ‪４‬ﺪو او‬
‫ﭘﻪ ﺟﺴﻢ ﮐ‪ ３‬د ‪＄‬ﺎى د ﺑﺪﻟﻴﺪو ﭘﻪ ‪＄‬ﺎى ﻳﻮازي ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ‪＄‬ﺎى ﮐ‪ ３‬ﺧﻮ‪８５＄‬ي‪ .‬ﻟﻪ‬
‫دې اﻣﻠﻪ دﻏﻪ ﺟﺴﻢ ﮐﻮﻟﻰ ﺷﻲ ﭼ‪ ３‬ﻧﻮر ﺧﭙﻞ ﺷﮑﻞ وﺳﺎﺗﻲ‪ .‬ﻧﻮ ﭘﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﮐ‪３‬‬
‫ﭘﺨﻮاﻧ‪ ９‬ﻣﺎﻳﻊ ﭘﻪ ﺟﺎﻣﺪ ﺑﺪﻟﻪ ﺷﻮې ده‪ .‬د ﻣﺎﻳﻊ ﭘﻪ ﺟﺎﻣﺪ ﺑﺪﻟﻴﺪوﺗﻪ اﻧﺠﻤﺎد واﻳﻲ‪،‬‬
‫او د ﺗﻮدوﺧــ‪ ３‬ﻫﻐﻪ درﺟــ‪ ３‬ﺗﻪ ﭼ‪ ３‬ﻣﺎﻳﻊ ﭘﻪ ﺟﺎﻣﺪ ﺑﺪﻟﻮي د اﻧﺠﻤﺎد ﻧﻘﻄﻪ وﻳﻞ‬
‫ﮐ‪８５‬ي‪ .‬د ﻣﻮادو د وﻳﻠ‪ ３‬ﮐ‪５‬ﺪو )ذوﺑﺎن( او اﻧﺠﻤﺎد ﻧﻘﻄﻪ ﻳﻮه ده‪ .‬د ﺑﻴﻠﮕ‪ ３‬ﭘﻪ ﺗﻮﮔﻪ‪:‬‬
‫ﻳﺦ ﭘﻪ ‪請‬ﻔﺮ ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬درﺟﻪ ﮐ‪ ３‬وﻳﻠﻲ ﮐ‪８５‬ي او‪ ،‬اوﺑﻪ ﻫﻢ د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬ﭘﻪ ﻫﻤﺪې‬
‫درﺟ‪ ３‬ﺳﺮه ﻣﻨﺠﻤﺪ ﮐ‪８５‬ي‪ .‬ﻧﻮ ﮐﻮﻟﻰ ﺷﻮ ﭼ‪ ３‬د اﻧﺠﻤﺎد او وﻳﻠ‪ ３‬ﮐ‪５‬ﺪو )ذوﺑﺎن(‬
‫ﭘﻪ ﻧﻘﻄﻪ ﮐ‪ ３‬ﻳﻮه ﻣﺎده د ﺟﺎﻣﺪ او ﻣﺎﻳﻊ ﭘﻪ دوو ﺣﺎﻟﺘﻮ ﮐ‪ ３‬وﻟﺮو‪.‬‬
‫‪14‬‬
 ‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‬
‫د اوﺑﻮ د وﻳﻠﻲ ﮐ‪５‬ﺪو د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬د درﺟ‪ ３‬اﻧﺪازه ﮐﻮل‪:‬‬
‫ﭘﻪ ﻳﻮ ﮔﻴﻼس ﮐ‪ ３‬د ﻳﺦ ﻳﻮه ﺧﺎﻟﺼﻪ ！ﻮ！ﻪ واﭼﻮئ او ﭘﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ﮐ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﻳﻮ ﺗﺮﻣﺎﻣﺘﺮ ﮐ‪８５‬دئ‪ .‬ﮐﻠﻪ ﭼ‪ ３‬د ﻳﺦ ！ﻮ！ﻲ ﭘﻪ وﻳﻠﻲ ﮐ‪５‬ﺪو ﭘﻴﻞ‬
‫ﮐﻮي د ﺗﻮدوﺧ‪ ９‬درﺟﻪ ﻳﻲ وﻟﻮﻟﺊ‪.‬‬
‫ﺧﭙﻠ‪ ３‬ﻧﺘﻴﺠ‪ ３‬ﻳﺎدداﺷﺖ ﮐ‪７‬ي‪ .‬اﻳﺎ ！ﻮﻟﻮ ﮔﺮوﭘﻮﻧﻮ ﻳﻮ ﺷﺎن ﻧﺘﻴﺠ‪ ３‬ﻻس ﺗﻪ راوړي دي؟ ﮐﻪ ‪＄‬ﻮاب ﻣﻮ ﻣﻨﻔﻲ وي ＇ﻪ دﻟﻴﻞ ورﺗﻪ‬
‫ﻟﺮي؟‬
‫ﻓﮑﺮوﮐ‪７‬ئ‬
‫اﻳﺎ ﮐﻮﻟﻰ ﺷــﻮ ﭼ‪ ３‬د اوﺳــﭙﻨ‪ ３‬ﻳﻮه اﻧﺪازه‪ ،‬ﭘﻪ ﻳﻮه ﻣﺴــﻲ ﻟﻮ＊ــﻲ ﮐ‪ ３‬وﻳﻠ‪ ３‬ﮐ‪７‬و؟ ＇ﺮﮔﻨﺪه ﻳ‪ ３‬ﮐ‪７‬ئ‪) .‬د ﭘﻮ＊ــﺘﻨﻮ د ‪＄‬ﻮاﺑﻮ ﻟﭙﺎره ﻟﻪ ﺟﺪول‬
‫＇ﺨﻪ ﮐﺎر واﺧﻠﺊ‪(.‬‬
‫ﺗﺒﺨﻴﺮ او َﻣﻴَﻌﺎن‬
‫ﺳﺘﺎﺳــﻮ ﭘﻪ ﻧﻈــﺮ ﮐﻠﻪ ﭼ‪ ３‬ﻳﻮه ﺗﻮده ډوډۍ ﺗﺮ ﻳﻮ وﺧﺖ ﭘــﻮرې ﭘﻪ ازاده ﻫﻮا ﮐ‪３‬‬
‫ﭘﺎﺗ‪ ３‬ﺷﻲ وﻟﻲ وﭼ‪８５‬ي؟‬
‫ﻫﻐﻪ ﻣﺎﻳﻊ ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﻳﻮ ﻟﻮ＊ﻲ ﮐ‪ ３‬اﭼﻮل ﺷﻮې ده‪ ،‬ﭘﻪ ﻧﻈﺮ ﮐ‪ ３‬وﻧﻴﺴﻲ‪ .‬د )‪(1-10‬‬
‫ﺷﮑﻞ ﺗﻪ ﭘﺎﻣﻠﺮﻧﻪ وﮐ‪７‬ئ‪ .‬ﻫﻐﻪ ﻣﺎﻟﻴﮑﻮﻟﻮﻧﻪ ﭼ‪ ３‬د اوﺑﻮ ﭘﺮﻣﺦ واﻗﻊ دي د ﺷﺎوﺧﻮا‬
‫ﻣﺎﻟﻴﮑﻮﻟﻮﻧﻮ ﭘﻪ واﺳــﻄﻪ ﺟﺬﺑ‪８５‬ي‪ .‬دﻏﻪ دﺟﺬب ﻋﻤﻠﻴﻪ ددې ﺑﺎﻋﺚ ﮐ‪８５‬ي ﭼ‪３‬‬ ‫)‪ (1-10‬ﺷﮑﻞ‪ ،‬ﭘﻪ ﻫﺮ ﻣﺎﻟﻴﮑﻮل‬
‫ﺑﺎﻧﺪې د ﻧﻮرو ﻣﺎﻟﻴﮑﻮﻟﻮﻧﻮ ﻟﻪ ﺧﻮا ﻗﻮه‬
‫ﻫﻐﻮى وﻧﻪ ﺷــﻲ ﮐﻮﻻى ﭼ‪ ３‬ﻟﻪ اوﺑﻮ ＇ﺨﻪ ﻫﻮا ﺗﻪ ﻻړﺷــﻲ‪ .‬ﻟﻪ دې اﻣﻠﻪ د اوﺑﻮ‬ ‫واردﻳ‪８‬ي‪.‬‬
‫ﭘــﺮ ﻣــﺦ ﭘﺎﺗ‪ ３‬ﮐ‪８５‬ي‪ .‬ﺧﻮ دا ﭼ‪ ３‬د ﻣﺎﻳﻊ ﭘﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ﮐ‪ ３‬ﻣﺎﻟﻴﮑﻮﻟﻮﻧﻪ ﭘﺮ ﻟﻪ ﭘﺴــﻲ ﭘﻪ‬
‫ﺣﺮﮐﺖ او ﻳﺎ ﺧﻮ‪＄‬ﻴﺪو ﮐ‪ ３‬دي‪ ،‬ﻣﺪام ﻳﻮ ﻟﻪ ﺑﻞ ﺳــﺮه ﻟﮕ‪８５‬ي‪ .‬د ﻣﺎﻳﻊ ﭘﻪ ﺳﻄﺢ‬
‫ﮐــ‪＄ ３‬ﻴﻨــ‪ ３‬ﻣﺎﻟﻴﮑﻮﻟﻮﻧﻪ د دﻏﻪ ！ﮑﺮوﻧﻮ ﭘﻪ واﺳــﻄﻪ ﻳﻮه اﻧــﺪازه اﻧﺮژي ﻻس ﺗﻪ‬
‫راوړي‪ ،‬ﭼــ‪ ３‬د ﺟﺬب ﭘﺮ ﻗﻮې ﺑﺎﻧﺪې ﭘﻮره ﺑﺮﻳﺎﻟﻲ وي‪ .‬دﻏﻪ ﻣﺎﻟﻴﮑﻮﻟﻮﻧﻪ ﮐﻮﻟﻰ‬
‫ﺷﻲ ﭼ‪ ３‬د ﻣﺎﻳﻊ ﻟﻪ ﺳﻄﺤ‪＇ ３‬ﺨﻪ وﺗ‪＋‬ﺘﻲ‪ .‬ﮐﻠﻪ ﭼ‪ ３‬دﻏﻪ ﻣﺎﻟﻴﮑﻮﻟﻮﻧﻪ د ﻣﺎﻳﻊ ﻟﻪ‬
‫ﺳﻄﺤ‪＇ ３‬ﺨﻪ ﺟﻼء ﺷﻲ؛ د ﮔﺎز ﭘﻪ ﺷﮑﻞ را‪＄‬ﻲ )ﺗﺒﺨﻴﺮ‪８４‬ي(‪.‬‬
‫＇ﺮﻧﮕﻪ ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ دې ډول ﺗﺒﺨﻴﺮﮐ‪ ３‬ﻣﺎﻟﻴﮑﻮﻟﻮﻧﻪ د ﻣﺎﻳﻊ ﻟﻪ ﺳﻄﺤ‪＇ ３‬ﺨﻪ ﺟﻼء‬
‫ﮐ‪８５‬ي؛ ﻧﻮ ‪＄‬ﮑﻪ ﺳــﻄﺤﻲ ﺗﺒﺨﻴﺮ ورﺗﻪ واﻳﻲ‪ .‬ﻣﺎﻳﻌﺎت د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬ﭘﻪ ﻫﺮه درﺟﻪ‬
‫ﮐ‪ ３‬ﺗﺒﺨﻴﺮ ﮐ‪８５‬ي‪ .‬ﺧﻮ د ﻳﻮې ﻣﺎﻳﻊ د زر ﺗﺒﺨﻴﺮ‪４‬ﺪو ﻣﻴﺰان د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬ﭘﻪ درﺟ‪３‬‬
‫)‪ (1-11‬ﺷﮑﻞ‪ ،‬د اوﺑﻮ ﻣﺎﻟﻴﮑﻮﻟﻮﻧﻪ د‬
‫ﭘﻮرې اړه ﻟﺮي‪ .‬ﻫﺮ＇ﻮﻣﺮه ﭼ‪ ３‬دﻳﻮې ﻣﺎﻳﻊ د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬درﺟﻪ زﻳﺎﺗﻪ ﺷﻲ د ﻫﻐ‪３‬‬ ‫اوﺑﻮ ﻟﻪ ﻟﻮ＊ﻲ او د‬
‫د ﺗﺒﺨﻴﺮ ﺳﺮﻋﺖ ﻫﻢ ډﻳﺮ‪８４‬ي‪.‬‬ ‫ﻟﻤﺪو ﺟﺎﻣﻮ ＇ﺨﻪ ﻫﻮا ﺗﻪ ‪＄‬ﻲ او‬
‫ﺗﺒﺨﻴﺮ ﮐ‪８５‬ي‬
‫‪15‬‬
 ‫ﺑﻞ ﻋﺎﻣﻞ ﭼ‪ ３‬د ﺗﺒﺨﻴﺮ د ﺳﺮﻋﺖ ﭘﻪ زﻳﺎﺗﻮاﻟﻰ ﮐ‪ ３‬ﺑﺮﺧﻪ ﻟﺮي‪ ،‬د ﻓﺸﺎر ﮐﻤ‪５‬ﺪل دي‪.‬‬
‫ﻼ د ﻫﻮا ﻓﺸﺎر ﻟ‪ ８‬ﺷﻲ(‪ ،‬د‬
‫ﻫﺮ＇ﻮﻣﺮه ﭼ‪ ３‬د ﻣﺎﻳﻊ ﭘﺮ ﺳﻄﺢ ﺑﺎﻧﺪې ﻓﺸﺎر ﮐﻢ ﺷﻲ‪) ،‬ﻣﺜ ً‬
‫ﺗﺒﺨﻴﺮ ﺳــﺮﻋﺖ ډ‪４‬ﺮ‪８４‬ي‪ .‬ﻫﺮ ﻫﻐﻪ ﻧﻮر ﻋﻮاﻣﻞ ﭼ‪ ３‬د ﻣﺎﻟﻴﮑﻮﻟﻮﻧﻮ ﺳﺮﻋﺖ د زﻳﺎﺗﻴﺪو‬
‫ﺑﺎﻋﺚ و‪－‬ﺮ‪＄‬ﻲ او ﻳﺎ ﻫﻐﻪ ﺳــﻄﺤﻪ ﭼ‪ ３‬د ﻣﺎﻟﻴﮑﻮﻟﻮﻧﻮ د ﺗ‪＋５‬ــﺘ‪ ３‬اﻣﮑﺎن ﭘﮑ‪ ３‬وي‪،‬‬
‫ډﻳﺮ＊ﺖ ور ﮐ‪７‬ي‪ ،‬د ﺗﺒﺨﻴﺮ ﺳﺮﻋﺖ ډ‪４‬ﺮوي‪.‬‬
‫＇‪７５‬ﻧﻴﺰه ﭘﺮوژه‬
‫د ﭘﺮوژې ا‪請‬ﻠﻲ ﭘﻮ＊ﺘﻨﻪ‪ :‬د ﻳﻮې ﻣﺎﻳﻊ ﻟﻪ ﺳﻄﺤ‪＇ ３‬ﺨﻪ ﺗﺒﺨﻴﺮ ﭘﻪ ﮐﻮﻣﻮ ﻋﻮاﻣﻠﻮ ﭘﻮرې ﺗ‪７‬ﻟﻰ دى؟‬
‫‪ .1‬ﻫﻐﻪ ﻋﻮاﻣﻞ ﭼ‪ ３‬ﻓﮑﺮ ﮐﻮئ ﭘﻪ ﺗﺒﺨﻴﺮ ﮐ‪ ３‬ﺑﺮﺧﻪ ﻟﺮي ﻣﺸﺨﺺ ﮐ‪７‬ئ‪.‬‬
‫‪ .2‬د ﻫﺮ ﻋﺎﻣﻞ د ﻧﻘﺶ د ﻣﺸﺨﺺ ﮐ‪５‬ﺪو ﻟﭙﺎره ﻳﻮه ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻃﺮح ﮐ‪７‬ئ )ﻟ‪ ８‬ﺗﺮ ﻟ‪８‬ه درې ﻋﺎﻣﻠﻪ(‪.‬‬
‫‪ .3‬ﻫﺮه ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻟ‪ ８‬ﺗﺮ ﻟ‪８‬ه ﭘﻨ‪％‬ﻪ ‪＄‬ﻠﻪ ﺗﮑﺮار ﮐ‪７‬ئ او د ﺧﭙﻠﻮ ﻧﺘﻴﺠﻮ اوﺳﻂ وﻟﻴﮑﺊ‪.‬‬
‫‪ .4‬ﻟﻪ ﻫﺮې ﺗﺠﺮﺑ‪＇ ３‬ﺨﻪ ﺗﺮﻻﺳﻪ ﺷﻮي ﻋﺪدوﻧﻪ ﭘﻪ ﻳﻮه ﺟﺪول ﮐ‪ ３‬ﺗﺮﺗﻴﺐ ﮐ‪７‬ئ‪.‬‬
‫‪ .5‬ﺟﺪوﻟﻮﻧﻪ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﮐ‪７‬ئ‪.‬‬
‫‪ .6‬ﮐُﻠﻰ ﻧﺘﻴﺠ‪ ３‬ﭘﻪ ﻳﻮه ﭘﺎراﮔﺮاف ﮐ‪ ３‬وﻟﻴﮑﺊ‪.‬‬
‫ﭘﺎﻣﻠﺮﻧﻪ‪ :‬ﭘﻪ ﻫﺮه ﺗﺠﺮﺑﻪ ﮐ‪ ３‬ﻳﻮازې ﻳﻮ ﻋﺎﻣﻞ ﺗﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮ ورﮐ‪７‬ئ او ﻧﻮر ﻋﻮاﻣﻞ ﻳ‪ ３‬ﺛﺎﺑﺖ وﺳﺎﺗﺊ؟‬
‫ﻓﮑﺮوﮐ‪７‬ئ‬
‫ﭘﻪ ﺳﻬﺎرﻧ‪ ９‬ﺳ‪７‬ه ﻫﻮاﮐ‪ ３‬ﻣﻮ ＊ﺎﻳﻲ ډ‪４‬ﺮ ‪＄‬ﻠﻪ د ﻫﻐ‪ ３‬ﭘﺮﺧ‪ ３‬د ＇ﺎ＇ﮑﻮ ﻟﻪ ﻟﻴﺪو ＇ﺨﻪ ﭼ‪ ３‬د ُﮔﻞ ﭘﻪ ﭘﺎ‪１‬ﻮ ﭘﺮاﺗﻪ وي ﺧﻮﻧﺪ اﺧﻴﺴﺘ‪ ３‬وي‪ .‬اﻳﺎ دا‬
‫ﻓﮑﺮ ﻣﻮ ﮐ‪７‬ى دى ﭼ‪＇ ３‬ﻨﮕﻪ د ﭘﺮﺧ‪) ３‬ﺷﺒﻨﻢ( ＇ﺎ＇ﮑﻲ د ُﮔﻞ ﭘﺎ‪ ３１‬ﺗﻪ رﺳ‪５‬ﺪﻟﻲ دي؟‬
‫ﻻﻧﺪې ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺗﺮﺳﺮه ﮐ‪７‬ئ ﺗﺮ＇ﻮ و ﮐﻮﻻى ﺷﺊ د ﭘﻮرﺗﻨ‪ ９‬ﭘﻮ＊ﺘﻨ‪＄ ３‬ﻮاب رو＊ﺎﻧﻪ ﮐ‪７‬ئ‪.‬‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‬
‫د ﺿﺮورت وړ ﻣﻮاد او ﺳﺎﻣﺎن‪ :‬اوﺑﻪ‪ ،‬د اوﺑﻮ د ﺗﻮدوﻟﻮ ﻟﻮ＊ﻰ او ﻳﻮ ＊ﻴ‪＋‬ﻪ ﻳﻲ ﻳﺎ‬
‫ﻓﻠﺰي ﭘ‪５‬ﺸﻘﺎب‪.‬‬
‫ﮐ‪７‬ﻧﻼره‪:‬‬
‫اوﺑﻮ ﺗﻪ ﺗﻮدوﺧﻪ ورﮐ‪７‬ئ‪ ،‬او د ﺷﮑﻞ ﺳﺮه ﺳﻢ ﭘ‪５‬ﺸﻘﺎب د ﻟﻮ＊ﻲ ﻣﺦ ﺗﻪ وﻧﻴﺴﺊ‪.‬‬
‫د ﺧﭙﻠ‪ ３‬ﻟ‪５‬ﺪﻧﻮ ﮐﺘﻨﻮ ﻧﺘﻴﺠ‪＇ ３‬ﺮﮔﻨﺪې ﮐ‪７‬ئ‪ ،‬او وواﻳﺊ ﭼ‪ ３‬د اوﺑﻮ ＇ﺎ＇ﮑ‪ ３‬ﭘﺮ‬
‫ﭘ‪５‬ﺸﻘﺎب ﺑﺎﻧﺪې ﻟﻪ ﮐﻮﻣﻪ ﺷﻮل؟‬
‫)‪ (1-12‬ﺷﮑﻞ‬
‫‪16‬‬
‫دا ﻣــﻮ زده ﮐ‪７‬ل ﭼ‪ ３‬ﮐﻠﻪ ﻳﻮې ﻣﺎﻳﻊ ﺗﻪ ﺗﻮدوﺧــﻪ ورﮐ‪７‬و‪ ،‬ﺗﺒﺨﻴﺮ ﮐ‪８５‬ي او ﮔﺎزي‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﻧﻴﺴــﻲ‪ .‬ﭘــﻪ ﭘﻮرﺗﻨ‪ ３‬ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﮐ‪ ３‬ﻣــﻮ وﻟﻴﺪل ﭼ‪ ３‬ﮐﻠﻪ اوﺑــﻮ ﺗﻪ ﺗﻮدوﺧﻪ‬
‫ورﮐ‪７‬و‪ ،‬ﺗﺒﺨﻴﺮ ﮐ‪８５‬ي‪ ،‬او ﮐﻠﻪ ﭼ‪ ３‬د اوﺑﻮ ﺑ‪７‬اﺳــﻮﻧﻪ )ﺑﺨﺎرات( د ﻳﻮ ﺳﻮړ ﺟﺴﻢ‬
‫ﺳﺮه وﻟﮕ‪８５‬ي ﺑﻴﺮﺗﻪ د اوﺑﻮ ﭘﻪ ＇ﺎ＇ﮑﻮ )ﭘﻪ ﻣﺎﻳﻊ ﺣﺎﻟﺖ( ﺑﺪﻟ‪８５‬ي‪.‬‬
‫ﻟﮑﻪ ＇ﻨﮕﻪ ﭼ‪ ３‬ﻣﺎﻳﻊ ﮐﻮﻟﻰ ﺷﻲ ﭘﻪ ﮔﺎز ﺑﺪﻟﻪ ﺷﻲ )ﺗﺒﺨﻴﺮ ﺷﻲ(‪ ،‬دﻏﻪ ډول ﮔﺎز ﮐﻮﻟﻰ‬
‫ﺷﻲ ﭘﻪ ﻣﺎﻳﻊ ﺑﺪل ﺷﻲ‪ .‬دا ﻋﻤﻞ ﻳﻌﻨ‪ ３‬ﭘﻪ ﻣﺎﻳﻊ د ﮔﺎز ﺑﺪﻟﻴﺪو ﺗﻪ َﻣﻴَﻌﺎن واﻳﻲ‪.‬‬
‫ﮐﻠﻪ ﭼ‪ ３‬ﻳﻮه ﻣﺎده ﭘﻪ ﮔﺎز ﺣﺎﻟﺖ ﮐ‪ ３‬وي‪ ،‬ﻣﺎﻟﻴﮑﻮﻟﻮﻧﻪ ﻳﻲ ﭘﻪ ازاده ﺗﻮﮔﻪ ﺣﺮﮐﺖ‬
‫ﮐــﻮي‪ ،‬او ﻫﺮ ﻣﺎﻟﻴﮑﻮل ﭘﻪ ﻫﻤﻐﻪ اﻧــﺪازه اﻧﺮژي ﻟﺮي ﭼ‪ ３‬د ﻧﻮرو ﻣﺎﻟﻴﮑﻮﻟﻮﻧﻮ د‬
‫ﻣﺎﻟﻴﮑﻮﻟــﻲ ﺟﺎذﺑــ‪ ３‬ﻗﻮې د ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻻﻧﺪې ﻧﻪ را‪＄‬ﻲ‪ .‬ﮐﻪ دا ﮔﺎز ﺳــﻮړ ﮐ‪７‬و‪ ،‬ﻳﻌﻨ‪３‬‬
‫اﻧﺮژي ﻳ‪ ３‬د ﺣﺮارﺗﻲ اﻧﺮژۍ ﭘﻪ ډول ﺗﺮﻳﻨﻪ ﺧﺎرج ﮐ‪７‬و‪ ،‬د ﻣﺎﻟﻴﮑﻮﻟﻮﻧﻮ ﺳــﺮﻋﺖ‬
‫ﮐﻤ‪８５‬ي‪ .‬ﮐﻪ د ﻣﺎﻟﻴﮑﻮﻟﻮﻧﻮ ﺳ‪７‬وﻟﻮﺗﻪ دوام ورﮐ‪７‬و‪ ،‬د ﻣﺎﻟﻴﮑﻮﻟﻮﻧﻮ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﻪ ﻧﻮر‬
‫ﻫﻢ ﻟ‪ ８‬ﺷﻲ‪ ،‬ﺗﺮ ﻫﻐﻪ ﭘﻮرې ﭼ‪ ３‬ﻣﺎﻟﻴﮑﻮﻟﻮﻧﻪ ﻳﻮ د ﺑﻞ ﻣﺎﻟﻴﮑﻮﻟﻲ ﺟﺎذﺑ‪ ３‬ﻗﻮې ﺗﺮ‬
‫ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻻﻧﺪې را‪＄‬ﻲ‪.‬‬
‫ﭘــﻪ دې ﺣﺎﻟــﺖ ﮐ‪ ３‬د ﻣﺎﻟﻴﮑﻮﻟﻮﻧﻮ ﻣﻨ‪％‬ﻨ‪ ９‬ﻓﺎ‪請‬ﻠﻪ ﻧﺴــﺒﺖ ﮔﺎزي ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻪ ډﻳﺮه‬
‫ﮐﻤ‪５‬ــ‪８‬ي او ﮔﺎز ﭘــﻪ ﻣﺎﻳﻊ ﺑﺪﻟ‪８５‬ي‪ .‬دا ﺣﺎﻟــﺖ ﭘﻪ ﻫﻐﻪ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﮐ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬ﺗﺎﺳــﻮ ﺗﺮ‬
‫ﺳــﺮه ﮐ‪７‬ى ده‪ ،‬ﻣﻨ‪％‬ﺘﻪ را‪＄‬ﻲ‪ .‬د اوﺑﻮ د ﺑ‪７‬اس )ﺑﺨﺎر( ﻣﺎﻟﻴﮑﻮﻟﻮﻧﻪ ﭘﻪ ﻳﻮه ﺳــ‪７‬ه‬
‫ﺳﻄﺤﻪ ﻟﮑﻪ ＊ﻴ‪＋‬ــﻪ ﻳﻲ ﻳﺎ ﻓﻠﺰي ﭘ‪５‬ﺸﻘﺎب ﺳﺮه ﻟﮕ‪８５‬ي‪ ،‬ﻧﺎ ＇ﺎﭘﻪ ﻳﺨ‪８５‬ي‪ ،‬ﺧﭙﻠﻪ‬
‫د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬اﻧﺮژي ﺑﺎﻳﻠﻲ او ﭘﻪ اوﺑﻮ ﺑﺪﻟ‪８５‬ي‪.‬‬
‫د ﻳﻮ ﮔﺎز ﭘﻪ ﻣﺎﻳﻊ ﺑﺪﻟﻮﻟﻮ ﻟﭙﺎره د ﮔﺎز د ﻓﺸﺎر ورﮐﻮﻟﻮ ﻟﻪ ﻃﺮﻳﻘ‪＇ ３‬ﺨﻪ ﻫﻢ اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﮐ‪５‬ــ‪８‬ي‪ .‬ﻟﮑــﻪ د )‪ (1-13‬ﺷــﮑﻞ‪ ،‬د ﻳﻮ ﮔﺎز ！ﺎﮐﻠﻰ ﺣﺠﻢ د ﻓﺸــﺎر ﭘﻪ واﺳــﻄﻪ‬
‫ﮐﻤﻮي‪ .‬د ﮔﺎز د ﺣﺠﻢ ﭘﻪ ﮐﻤ‪５‬ﺪو ﺳــﺮه‪ ،‬د ﻣﺎﻟﻴﮑﻮﻟﻮﻧﻮ ！ﮑﺮ ﻳﻮﺑﻞ ﺳــﺮه ډ‪４‬ﺮ‪８４‬ي‬
‫او ددې ！ﮑﺮ ﭘﻪ اﺛﺮ د ﻣﺎﻟﻴﮑﻮﻟﻮﻧﻮ اﻧﺮژي د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬د اﻧﺮژۍ ﭘﻪ ﺗﻮﮔﻪ ﻟﻮ＊ﻲ ﺗﻪ‬
‫اﻧﺘﻘﺎﻟ‪８５‬ي‪ ،‬او ﻟﻮ＊ــﻰ ﺗﻮد‪８４‬ي‪ .‬ﮐﻪ ﻓﺸﺎر ﭘﻪ ﭘﻮره اﻧﺪازه ډﻳﺮ ﺷﻲ‪ ،‬ﻟﻴﺪل ﮐ‪８５‬ي‬ ‫)‪ (1-13‬ﺷﮑﻞ‪ ،‬د ﮔﺎز ﭘﻪ ﻓﺸﺎر‬
‫ورﮐﻮﻟﻮ ﺳﺮه د ﻣﺎﻟﻴﮑﻮﻟﻮﻧﻮ ﻣﻨ‪％‬ﻨ‪９‬‬
‫ﭼ‪ ３‬ﮔﺎز ﭘﻪ ﻣﺎﻳﻊ ﺑﺪل ﺷﻮى دى‪.‬‬ ‫ﻓﺎ‪請‬ﻠ‪ ３‬ﻟ‪８‬ﻳ‪８‬ي‪.‬‬
‫‪17‬‬
 ‫ﻓﮑﺮوﮐ‪７‬ئ‬
‫ﭘﻮ＊ﺘﻨﻪ‪ :‬ﮐﻪ د ﮔﺎز ﮐﻮﭼﻨﻲ ﺑﺎﻟﻮن و＊ﻮروئ‪ ،‬اﺣﺴﺎس ﮐﻮي ﭼ‪ ３‬د ﻫﻐﻪ ﭘﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ﮐ‪ ３‬ﻣﺎﻳﻊ ＊ﻮرﻳ‪８‬ي‪.‬‬
‫ﮐﻠﻪ ﭼ‪ ３‬د ﻫﻐﻪ ﺳﺮ ﺧﻼ‪請‬ﻮئ‪ ،‬ﮔﺎز ور ＇ﺨﻪ ﺧﺎرﺟ‪８５‬ي‪ .‬دا ﻣﻄﻠﺐ ＇ﻨﮕﻪ رو＊ﺎﻧﻪ ﮐﻮﻟﻰ ﺷﺊ؟‬
‫ﻏﻠﻴﺎن )اﻳﺸ‪５‬ﺪل(‬
‫ﺗﺒﺨﻴــﺮ زﻳﺎﺗﺮه د ﻣﺎﻳﻊ ﻟﻪ ﺳــﻄﺤ‪＇ ３‬ﺨﻪ ‪請‬ﻮرت ﻧﻴﺴــﻲ‪ ،‬او ﻫﺮ ＇ﻮﻣﺮه ﭼ‪ ３‬د‬
‫ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬درﺟﻪ ډﻳﺮه ﺷــﻲ‪ ،‬د ﺗﺒﺨﻴﺮ ﺳﺮﻋﺖ ډﻳﺮ‪８４‬ي‪ .‬ﺧﻮ ﮐﻠﻪ ﭼ‪ ３‬د ﺗﻮدوﺧ‪３‬‬
‫درﺟﻪ ﻳﻮ ！ﺎﮐﻠﻲ ﺣﺪﺗﻪ ورﺳــ‪８５‬ي ﭼ‪ ３‬ﻧﻮر ﺗﻐﻴﻴﺮ وﻧﻪ ﮐــ‪７‬ي‪ ،‬د ﻣﺎﻳﻊ ﻣﺎﻟﻴﮑﻮﻟﻮﻧﻪ‬
‫ﻫﻢ ﺗﺒﺨﻴﺮ ﮐ‪８５‬ي او د ﻣﺎﻳﻊ دﻧﻨﻪ ﮔﺎز ﭘﻮﮐ‪ ９２‬ﺟﻮړ وي‪ ،‬ﭼ‪ ３‬د ﻫﻐ‪ ３‬ﺳــﻄﺤ‪ ３‬ﺗﻪ‬
‫را‪＄‬ﻲ او ﻫﻮا ﺗﻪ ‪＄‬ﻲ‪ .‬دا ﻫﻤﺎﻏﻪ ﺣﺎﻟﺖ دى ﭼ‪ ３‬واﻳﻮ ﻣﺎﻳﻊ ﭘﻪ ﺟﻮش راﻏﻠ‪ ３‬ده‪.‬‬
‫د ﻣﺎﻳﻊ ﺟﻮﺷﻴﺪوﺗﻪ ﭘﻪ ﻋﻠﻤﻲ ا‪請‬ﻄﻼح ﮐ‪ ３‬ﻏﻠﻴﺎن ﻳﺎ اﻳﺸﻴﺪل واﻳﻲ‪.‬‬
‫د ﺗﻮدوﺧــ‪ ３‬ﻫﻐﻪ درﺟــﻪ ﭼ‪ ３‬ﻣﺎﻳﻊ ﭘﮑ‪ ３‬ﭘﻪ ﺟﻮش را‪＄‬ــﻲ‪ ،‬د ﻏﻠﻴﺎن ﻧﻘﻄﻪ ﺑﻠﻞ‬
‫ﮐ‪８５‬ي‪.‬‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‬
‫د اوﺑﻮ د ا‪４‬ﺸ‪５‬ﺪو ﻧﻘﻄ‪ ３‬اﻧﺪازه ﮐﻮل او د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬د درﺟ‪ ３‬د ﺑﺪﻟﻴﺪو ﻟﻴﺪﻧﻪ‪:‬‬
‫ﺳﺎﻣﺎن او د ﺿﺮورت وړ ﻣﻮاد‪ :‬اوﺑﻮ ﺗﻪ د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬ورﮐﻮﻟﻮ ﻟﭙﺎره ﻟﻮ＊ﻰ‪ ،‬ﺗﺮﻣﺎﻣﺘﺮ او‬
‫د ﺗﻮدوﻟﻮ ﻳﻮه وﺳﻴﻠﻪ‪.‬‬
‫ﮐ‪７‬ﻧﻼره‪ :‬اوﺑﻪ ﭘﻪ ﻟﻮ＊ﻲ ﮐ‪ ３‬واﭼﻮى او د ‪－‬ﺮﻣﻮﻟﻮ ﭘﺮ وﺳﻴﻠ‪ ３‬ﺑﺎﻧﺪې ﻳﻲ ﮐ‪８５‬دئ‪.‬‬
‫د ﻫﺮې دﻗﻴﻘ‪ ３‬ﭘﻪ ﭘﺎى ﮐ‪ ３‬د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬درﺟﻪ وﻟﻴﮑﺊ‪ .‬ﮐﻠﻪ ﭼ‪ ３‬اوﺑﻪ ﭘﻪ ﺟﻮش‬
‫راﺷﻲ د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬درﺟﻪ وﻟﻴﮑﺊ او ﭘﺮ‪８４‬دئ ﭼ‪ ３‬اوﺑﻪ ﺟﻮش وﮐ‪７‬ي‪ ،‬او د اوﺑﻮ ﻟﻪ‬
‫ﺟﻮﺷﻴﺪو ＇ﺨﻪ ＇ﻮ دﻗﻴﻘ‪ ３‬وروﺳﺘﻪ ﭘﻪ ﻫﺮه دﻗﻴﻘﻪ ﮐ‪ ３‬د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬درﺟﻪ وﻟﻴﮑﺊ‪.‬‬
‫د ﺧﭙﻠﻮ ﻟﻴﺪﻧﻮ ﮐﺘﻨﻮ د ﻧﺘﻴﺠ‪ ３‬ﭘﻪ اړه ﭘﻪ ！ﻮﻟﮕﻲ ﮐ‪ ３‬ﺧﺒﺮې وﮐ‪７‬ئ‪.‬‬
‫)‪ (1-14‬ﺷﮑﻞ‪ ،‬د اوﺑﻮ ا‪４‬ﺸﻴﺪو د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬د درﺟ‪ ３‬اﻧﺪازه ﮐﻮل‬
‫‪18‬‬
‫ﻟﮑــﻪ ＇ﻨﮕﻪ ﭼ‪ ３‬ﻣﻮ ﭘﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﮐ‪ ３‬وﻟﻴﺪل‪ ،‬ﮐﻠﻪ ﭼ‪ ３‬اوﺑﻮ ﺗﻪ ﺗﻮدوﺧﻪ ورﮐ‪７‬و‪،‬‬
‫د ﻫﻐــ‪ ３‬د ﺗﻮدوﺧــ‪ ３‬درﺟﻪ ﭘﻪ ﻣﺮﺗــﺐ ډول ﻟﻮړ‪４‬ــ‪８‬ي‪ ،‬او د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬د درﺟ‪３‬‬
‫ډ‪４‬ﺮواﻟﻰ د ﻏﻠﻴﺎن ﻧﻘﻄ‪ ３‬ﺗﻪ ﺗﺮ رﺳﻴﺪو ﭘﻮرې اداﻣﻪ ﻣﻮﻣﻲ‪.‬‬
‫ﺧﻮ ﺗﺎﺳﻮ وﻟﻴﺪل ﭼ‪ ３‬د ﻣﺎﻳﻊ د ﺟﻮﺷﻴﺪو ﭘﻪ وﻗﺖ ﮐ‪ ３‬د ﻫﻐ‪ ３‬د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬درﺟﻪ‬
‫ﺛﺎﺑﺘــﻪ ﭘﺎﺗ‪ ３‬ﮐ‪５‬ــ‪８‬ي‪ .‬ﮐﻮﻣﻪ ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬ﻣﺎﻳﻊ ﺗﻪ ورﮐــﻮل ﮐ‪８５‬ي‪ ،‬ﻓﻘﻂ د ﻣﺎﻳﻊ د‬
‫ﺗﺒﺨﻴﺮ ﺑﺎﻋﺚ ﮔﺮ‪＄‬ﻲ او د ﺗﺒﺨﻴﺮ ﺳــﺮﻋﺖ زﻳﺎﺗﻮي‪ .‬د ﻫﺮې ﻣﺎﻳﻊ د ﻏﻠﻴﺎن ﻧﻘﻄﻪ‬
‫)د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬ﻫﻐﻪ درﺟﻪ ﭼ‪ ３‬ﻣﺎﻳﻊ ﭘﮑ‪ ３‬ﭘﻪ ﺟﻮش را‪＄‬ﻲ( ﻧﺴــﺒﺖ ﺗﺮ ﺑﻠ‪ ３‬ﻣﺎﻳﻊ‬
‫ﺗﻮﭘﻴﺮ ﮐﻮي‪.‬‬
‫ﭘﻮ＊ﺘﻨﻪ ‪:‬‬
‫ﺳﺘﺎﺳﻮ ﭘﻪ ﻧﻈﺮ اﻳﺎ اوﺑﻪ ﺗﻞ ﭘﻪ ‪ 100o C‬ﮐ‪ ３‬ﭘﻪ ﺟﻮش را‪＄‬ﻲ؟‬
‫ﺑﻞ ﻋﺎﻣﻞ ﭼ‪ ３‬د ﻏﻠﻴﺎن د ﻧﻘﻄ‪ ３‬ﭘﻪ ！ﺎﮐﻠﻮ ﮐ‪ ３‬ﻣﻬﻤﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﻟﺮي‪ ،‬ﻫﻐﻪ ﻓﺸــﺎر دى‬
‫ﭼ‪ ３‬د ﻣﺎﻳﻊ ﭘﺮ ﺳــﻄﺢ ﺑﺎﻧﺪې واردﻳ‪８‬ي )ﻟﮑﻪ ﭘﻪ ﻳﻮ ﺳــﺮ ﺧﻼ‪請‬ﻲ ﻟﻮ＊ــﻲ ﮐ‪ ３‬د‬
‫ﻫﻮا ﻓﺸــﺎر(‪ .‬ﻫﺮ＇ﻮﻣﺮه ﭼ‪ ３‬د ﻣﺎﻳﻊ ﭘﺮ ﺳــﻄﺢ ﺑﺎﻧﺪې ﻓﺸــﺎر زﻳﺎﺗﻮاﻟﻰ ﻣﻮﻣﻲ‪ ،‬د‬
‫ﻏﻠﻴﺎن ﻧﻘﻄﻪ ﻟﻮړ‪８４‬ي او ﻫﺮ＇ﻮﻣﺮه ﭼ‪ ３‬د ﻣﺎﻳﻊ ﭘﺮ ﺳﻄﺢ ﺑﺎﻧﺪې ﻓﺸﺎر ﻟ‪ ８‬ﺷﻲ‪ ،‬د‬
‫ﻏﻠﻴﺎن ﻧﻘﻄﻪ ﻫﻢ را ！ﻴ＂‪８５‬ي‪.‬‬
‫ﺗﺼﻌﻴﺪ )‪(Sublimation‬‬
‫ﺳﺘﺎﺳــﻮ ﭘﻪ ﻧﻈﺮ ﮐﻠﻪ ﭼ‪ ３‬ﻳﻮ ﺟﺎﻣﺪ ﺟﺴــﻢ ﺗﻪ ﺗﻮدوﺧﻪ ورﮐ‪７‬و اﻳﺎ ﻟﻮﻣ‪７‬ى ﭘﻪ ﻣﺎﻳﻊ‬
‫او ﺑﻴﺎ ﺑﻪ ﭘﻪ ‪－‬ﺎز ﺑﺪل ﺷﻲ؟‬
‫ﭘﻪ ﻣﺨﺎﻣﺦ ﺷــﮑﻞ ﮐ‪ ３‬ﺗﺎﺳﻮ د ﮐﺎرﺑﻦ داى اﮐﺴﺎﻳﺪ ﻳﻮه ！ﻮ！ﻪ وﻳﻨﺊ‪ .‬ﺟﺎﻣﺪ ﮐﺎرﺑﻦ‬
‫داى اﮐﺴــﺎﻳﺪ ﺗﻪ وچ ﻳــﺦ ﻫﻢ واﻳﻲ‪ ،‬او ﻟﻪ دې ﻣﺎدې ＇ﺨﻪ د ﺳــﺎﻳﻨﺲ ﭘﻪ ‪＄‬ﻴﻨﻮ‬
‫ﺗﺠﺮﺑﻮ ﮐ‪ ３‬ﻫﻢ اﺳﺘﻔﺎده ﮐ‪８５‬ي‪.‬‬
‫دا ﻣﺎده ﭘﻪ زړه ﭘﻮرې ﺧﺎ‪請‬ﻴﺖ ﻟﺮي‪ .‬ﮐﻠﻪ ﭼ‪ ３‬د ﻫﻐ‪ ３‬ﻳﻮې ！ﻮ！‪ ３‬ﺗﻪ ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ درﺟﻪ‬
‫ﺗﻮدوﺧﻪ ورﮐ‪７‬و؛ ﻧﻮ و ﺑﻪ ﻳﻲ ﮔﻮرئ ﭼ‪ ３‬ﻫﺮه ﺷــ‪５‬ﺒﻪ ﻳــ‪ ３‬ﻳﻮه اﻧﺪازه ﺗﺒﺨﻴﺮ‪８４‬ي‪،‬‬
‫او دا ﺗﺒﺨﻴﺮ ﻫﻐﻪ ﺷﺎن دى ﭼ‪ ３‬د ﻳﺦ دﻳﻮې ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ！ﻮ！‪ ３‬ﭘﺮ ﺧﻼف ﮐﻮم ﺷﻰ‬
‫ﻧﻪ ﻟﻤــﺪوي‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ دا ﭼ‪ ３‬ﮐﺎرﺑﻦ داي اﮐﺴـــــﺎﻳﺪ ﺑـــﺮﺧﻼف د زﻳﺎﺗـﺮو ﻣﻮادو‬
‫ﭘــﺮ ﺧﻼف ﭼ‪ ３‬ﻟﻮﻣــ‪７‬ى ﻟﻪ ﺟﺎﻣﺪ ﺣﺎﻟﺖ ＇ﺨﻪ ﭘﻪ ﻣﺎﻳﻊ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷــﻲ‪ ،‬او ﺑﻴﺎ ﭘﻪ‬
‫ﮔﺎز ﺑﺪﻟ‪５‬ــ‪８‬ي‪ ،‬ﻣﺴــﺘﻘﻴﻤﺎ ً ﻟﻪ ﺟﺎﻣﺪ ﺣﺎﻟﺖ ＇ﺨﻪ ﭘــﻪ ﮔﺎز ﺑﺪﻟ‪８５‬ي‪ .‬دې ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻪ‬
‫ﭼــ‪ ３‬ﭘﻪ ﻫﻐﻪ ﮐ‪ ３‬ﺟﺎﻣﺪ ﻣﺴــﺘﻘﻴﻤ ًﺎ ﺗﺒﺨﻴﺮ ﮐ‪８５‬ي )ﻳﻌﻨﻲ ﭘــﻪ ﮔﺎز ﺑﺪﻟ‪８５‬ي( ﺗﺼﻌﻴﺪ ﻳﺎ‬
‫‪19‬‬
 ‫)‪ (1-15‬ﺷﮑﻞ‪ ،‬ﺟﺎﻣﺪ ﮐﺎرﺑﻦ داي‬
‫اﮐﺴﺎﻳﺪ او ﻳﺎ وچ ﻳﺦ‬ ‫ﺳﺎﺑﻠﻴﻤﻴﺸــﻦ وﻳﻞ ﮐ‪８５‬ي‪ .‬ﺗﺼﻌﻴﺪ ﭘﻪ ﻧﻮرو ﻣﻮادو ﮐ‪ ３‬ﻟﮑﻪ‪ ،‬اﻳﻮدﻳﻦ ﻫﻢ راﻣﻨ‪％‬ﺘﻪ‬
‫ﮐ‪５‬ــ‪８‬ي‪ .‬ﭘﻪ ‪＄‬ﺎﻧﮕ‪７‬و ﺷــﺮاﻳﻄﻮ ﮐ‪ ３‬ﺗﺼﻌﻴﺪ ﮐﻮﻟﻰ ﺷــﻲ ﭘــﻪ ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﻳﺦ ﮐ‪ ３‬ﻫﻢ‬
‫راﻣﻨ‪％‬ﺘﻪ ﺷﻲ‪.‬‬
‫د ﺑﻴﻠﮕ‪ ３‬ﭘﻪ ﺗﻮﮔﻪ‪ :‬ﮐﻠﻪ ﭼ‪ ３‬د ژﻣ‪ ３‬ﭘﻪ ډﻳﺮه ﻳﺨﻪ ورځ ﮐ‪ ３‬ﻣﻴﻨ‪％‬ﻞ ﺷــﻮې ﺟﺎﻣ‪３‬‬
‫ﭘﻪ ﻃﻨﺎب ‪＄‬ﻮړﻧﺪې ﮐ‪７‬و‪ ،‬ﻟﻮﻣ‪７‬ى د ﺟﺎﻣﻮ اوﺑﻪ ﻳﺦ وﻫﻲ‪ .‬وروﺳﺘﻪ ﭘﻪ ډﻳﺮه اراﻣ‪،９‬‬
‫ﭘﺮﺗــﻪ ﻟﻪ دې ﭼ‪ ３‬اوﺑﻪ ﺷــﻲ ﭘﻪ ﺑﺨــﺎر ﺑﺪﻟ‪８５‬ي )ﺗﺼﻌﻴﺪ ﮐ‪８５‬ي(‪ .‬ﮐﻪ ＇ﻮ ﺳــﺎﻋﺘﻪ‬
‫وروﺳــﺘﻪ ﺟﺎﻣ‪ ３‬ﮐﻮ！ﻲ ﺗﻪ د ﻧﻨﻪ راوړو‪ ،‬ﮔــﻮرو ﭼ‪ ３‬ﺗﺮ ﻳﻮې زﻳﺎﺗﻲ اﻧﺪازې ﭘﻮرې‬
‫وﭼ‪ ３‬ﺷــﻮي دي‪ .‬ﮐﻠﻪ ﮐﻠﻪ ﮔﺎز ﻫﻢ ﮐﻮﻟﻰ ﺷــﻲ ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﻪ ﺗﻮﮔﻪ ﭘﻪ ﺟﺎﻣﺪ‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﻲ‪ .‬د ﺑﻴﻠﮕ‪ ３‬ﭘﻪ ﺗﻮﮔﻪ‪ ،‬ﻫﻐﻪ ﮐﻨﮕﻠﻮﻧﻪ ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﻳﺨﭽﺎل ﮐ‪ ３‬د ﻧﻨﻪ ﺟﻮر‪８４‬ي‬
‫او ﻳــﺎ ﻫﻐــﻪ ﮐﻨﮕﻠﻮﻧﻪ ﭼ‪ ３‬د ژﻣﻲ ﭘﻪ ﺳــ‪７‬و ﺷــﭙﻮ ﮐ‪ ３‬د ﮐ‪７‬ﮐ‪ ９‬د ＊ﻴ‪＋‬ــ‪ ３‬ﭘﺮ ﻣﺦ‬
‫ﺟﻮړ‪８４‬ي‪ .‬دﻏ‪ ３‬ﭘﻴ‪ ３＋‬ﺗﻪ ﭼ‪ ３‬د ﺗﺼﻌﻴﺪ ﻋﮑﺲ دى ﺗﮑﺎﺛﻒ واﻳﻲ‪.‬‬
‫)‪ (1-16‬ﺷــﮑﻞ‪ ،‬د ﻧﻔﺘﺎﻟﻴــﻦ ﻗﺮ‪請‬ﻮﻧﻪ ﭼ‪３‬‬
‫د ﺟﺎﻣﻮ‪ ،‬د ﺑﺰى )ﮐﻮﻳــ‪ (３‬ﺧﻮړو د ﻣﺨﻨﻴﻮي‬
‫ﻟﭙﺎره ‪＄‬ﻨﻲ ﮐﺎر اﺧﻴﺴﺘﻞ ﮐ‪８５‬ي‬
‫ﻓﮑﺮوﮐ‪７‬ئ‬
‫د ﻧﻘﺘﺎﻟﻴﻨﻮ ！‪５‬ﮑﻠ‪) ３‬ﻗﺮ‪請‬ﻮﻧﻪ( ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ )‪ (1-16‬ﺷﮑﻞ ﮐ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﮔﻮرئ‪) ،‬ﮐﻮﻳﻪ ﺿﺪ دوا( ﭘﻪ ﺣﻴﺚ ﮐﺎروي‬
‫او ﻫﻐﻪ د ﺟﺎﻣﻮ ﻣﻨ‪ ＃‬ﺗﻪ اﭼﻮي ﭼ‪ ３‬د ﻫﻐﻮ د ﮐﻮﻳﻪ ﺧﻮړو ﻣﺨﻪ وﻧﻴﻮل ﺷﻲ‪.‬‬
‫ﮐﻪ د ﻧﻘﺘﺎﻟﻴﻨﻮ ＇ﻮ ！‪５‬ﮑﻠﻲ د ﺟﺎﻣﻮ ﭘﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ﮐ‪ ３‬ﮐ‪８５‬دئ و ﺑﻪ ﮔﻮرئ ﭼ‪ ３‬ﻫﻐﻪ ورځ ﭘﻪ ورځ ﮐﻮﭼﻨ‪ ９‬ﮐ‪８５‬ي‪.‬‬
‫اﻳﺎ دﻏﻪ ﭘﻴ‪＋‬ﻪ ﮐﻮﻟﻰ ﺷﻰ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﮐ‪７‬ئ؟‬
‫‪20‬‬
 ‫د ﻧﺎﺧﺎﻟﺼ‪ ９‬اﻏﻴﺰې‬
‫ﭘﻪ ژﻣ‪ ３‬ﮐ‪ ３‬ﻫﻐﻪ وﺧﺖ ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﺳــ‪７‬ﮐﻮﻧﻮ ﺑﺎﻧﺪې واوره اورﻳﺪﻟ‪ ３‬ده‪ ،‬د ﺳ‪７‬ﮐﻮﻧﻮ‬
‫د ﻳﺦ ﻧﻴﻮﻟﻮ د ﻣﺨﻨﻴﻮي ﻟﭙﺎره ﭘﻪ ﻫﻐﻮ ﺑﺎﻧﺪې ﻣﺎﻟﮕﻪ ﭘﺎﺷــﻲ‪ .‬ﺳﺘﺎﺳﻮ ﭘﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﺎﻟﮕﻪ‬
‫＇ﻨﮕﻪ ﮐﻮﻟﻰ ﺷﻲ د ﺳ‪７‬ﮐﻮﻧﻮ د ﻳﺦ ﻧﻴﻮﻟﻮ ＇ﺨﻪ ﻣﺨﻨﻴﻮى وﮐ‪７‬ي؟‬
‫ﭘﻮرﺗﻨ‪ ９‬ﭘﻮ＊ــﺘﻨ‪ ３‬ﺗﻪ د ‪＄‬ﻮاب ورﮐﻮﻟﻮ ﻟﭙﺎره ﺗﺎﺳﻮ ﺑﺎﻳﺪ د ﻧﺎﺧﺎﻟﺼﻮ ﻣﻮادو اﻏ‪５‬ﺰې‬
‫)اﺛــﺮ( ﭘﺮ ﻣﻮادو د وﻳﻠﻰ ﮐ‪５‬ﺪو )ذوب(‪ ،‬اﻧﺠﻤــﺎد او ﻏﻠﻴﺎن ﻧﻘﻄ‪ ３‬وﭘﻴﮋﻧ‪ .９‬ﻻﻧﺪې‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ د ﺗﺮ ﺳﺮه ﮐ‪５‬ﺪو وروﺳﺘﻪ ﺑﻪ ﭘﻪ دﻏﻪ اﻏ‪５‬ﺰو )اﺛﺮاﺗﻮ( ﺑﺎﻧﺪې ﭘﻮه ﺷﺊ‪.‬‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‬
‫ﻳﻮه اﻧﺪازه ﺧﺎﻟﺼﻮ اوﺑﻮ ﺗﻪ د ﺷــﮑﻞ ﺳــﺮه ﺳــﻢ ﺗﻮدوﺧﻪ ورﮐ‪７‬ئ ﺗﺮ ﻫﻐﻮ ﭼ‪ ３‬ﺟﻮش ﺷﻲ‪ .‬د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬درﺟﻪ ﭘﻪ ﺗﺮﻣﺎﻣﺘﺮ ﺳﺮه اﻧﺪازه‬
‫ﮐــ‪７‬ئ وﻳــ‪ ３‬ﻟﻴﮑﺊ‪ .‬ﺑﻴــﺎ ﻳﻮ اﻧﺪازه ﻣﺎﻟﮕﻪ ﭘﻪ اوﺑﻮ ﮐ‪ ３‬واﭼﻮئ او ﭘﺮ‪８４‬دئ ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﺟﻮش راﺷــﻲ‪ .‬ﺑﻴﺎ د ا‪４‬ﺸــ‪５‬ﺪو )ﻏﻠﻴﺎن( د ﺗﻮدوﺧ‪３‬‬
‫درﺟﻪ وﻟﻴﮑﺊ‪.‬‬
‫د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬ﭘﻪ درﺟﻪ ﮐ‪ ３‬ﮐﻮم ﺑﺪﻟﻮن ﮔﻮرئ؟‬
‫ﮐﻪ د ﻣﺎﻟﮕ‪ ３‬ﭘﺮ ‪＄‬ﺎى ﻟﻪ ﺑﻮرې ＇ﺨﻪ ﮐﺎر واﺧﻠﻮ‪،‬‬
‫＇ﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﻪ ﺗﺮﻻﺳﻪ ﮐ‪７‬و؟‬
‫‪105‬‬
‫دﻏﻪ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺗﺮﺳﺮه ﮐ‪７‬ئ او ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻳﻲ وﻟﻴﮑﺊ‪.‬‬
‫‪100‬‬
‫)‪ (1-17‬ﺷﮑﻞ‪ ،‬د ﺧﺎﻟﺼﻮ اوﺑﻮ او‬
‫د ﻣﺎﻟﮕ‪ ３‬ﻟﺮوﻧﮑ‪ ３‬اوﺑﻮ د اﻳﺸﻴﺪو د‬
‫ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬درﺟ‪ ３‬ﻟﻴﺪل‬
‫د ﻣﺎﻟﮕــ‪ ３‬ﻏﻮﻧــﺪې ﻳﻮه ﻣﺎده ﭼــ‪ ３‬ﭘﻪ ﻳﻮه ﺧﺎﻟﺼﻪ ﻣﺎده‪ ،‬ﻟﮑــﻪ اوﺑﻮ ﮐ‪ ３‬ﻳﻮ ‪＄‬ﺎى‬
‫ﺷﻲ ﻧﺎﺧﺎﻟﺼ‪ ３‬ﺑﻠﻞ ﮐ‪８５‬ي‪ .‬ﭘﻪ ﻳﻮه ﺧﺎﻟﺼﻪ ﻣﺎده ﮐ‪ ３‬د ﻧﺎﺧﺎﻟﺼ‪ ３‬ﻣﺎدې زﻳﺎﺗﻮل د‬
‫ﻫﻐــ‪＄ ３‬ﻴﻨ‪ ３‬ﻓﺰﻳﮑﻲ ﺧﻮا‪請‬ﻮﺗﻪ ﺑﺪﻟﻮن ورﮐﻮي‪ .‬د ذوب او اﻧﺠﻤﺎد ﻧﻘﻄ‪ ３‬او د‬
‫ﻏﻠﻴــﺎن ﻧﻘﻄﻪ ﻟﻪ ﻫﻐﻮ ﺧﻮا‪請‬ﻮ ＇ﺨﻪ دي‪ ،‬ﭼ‪ ３‬د ﻧﺎﺧﺎﻟﺼﻮ ﻣﺎدو ﭘﻪ اﺿﺎﻓﻪ ﮐﻮﻟﻮ‬
‫ﺳﺮه ﺑﺪﻟﻮن ﻣﻮﻣﻲ‪.‬‬
‫‪21‬‬
 ‫ددې ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ د ﺗﺮﺳــﺮه ﮐﻴﺪو ﭘﻪ ﺗﺮځ ﮐ‪ ３‬ﻫﺮوﻣﺮوﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷــﻮي ﻳﺊ‪ ،‬ﭼ‪ ３‬ﮐﻠﻪ‬
‫ﺧﺎﻟﺼ‪ ３‬اوﺑﻪ د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬ﭘﻪ ﻳﻮه ﺧﺎ‪請‬ﻪ درﺟﻪ ﮐ‪ ３‬ﭘﻪ ﺟﻮش راﺷــﻲ‪ ،‬وروﺳــﺘﻪ‬
‫د ﻧﺎﺧﺎﻟﺼــ‪) ９‬ﻣﺎﻟﮕ‪ (３‬ﭘﻪ زﻳﺎﺗﻮﻟﻮ ﺳــﺮه‪ ،‬د اوﺑﻮ د ﺟﻮﺷــﻴﺪو د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬درﺟﻪ‬
‫زﻳﺎﺗ‪８５‬ي‪ .‬ﻳﻌﻨ‪ ３‬د اوﺑﻮ د ﻏﻠﻴﺎن ﻧﻘﻄﻪ ﭘﻮرﺗﻪ ‪＄‬ﻲ‪ .‬ﭘﻪ ﻫﻤﺪې ډول ﻧﺎﺧﺎﻟﺼﻲ دﻳﻮې‬
‫ﺧﺎﻟﺼ‪ ３‬ﻣﺎدې د ذوب او اﻧﺠﻤﺎد ﭘﻪ ﻧﻘﻄ‪ ３‬ﻫﻢ اﺛﺮ ﮐﻮي‪.‬‬
‫د اﻧﺠﻤــﺎد او ذوب ﻧﻘﻄــﻪ د ﻧﺎﺧﺎﻟﺼ‪ ９‬د ﺷــﺘﻮن ﭘﻪ اﺛﺮ را ！ﻴ＂‪５‬ــ‪８‬ي‪ .‬ﭘﻪ دې ﻣﻌﻨﺎ‬
‫ﮐﻪ ﻧﺎﺧﺎﻟﺼ‪ ３‬اوﺑﻪ د ﺳﻴﻠﺴــﻴﻮس ﭘﻪ ‪請‬ﻔﺮ درﺟﻪ ﮐ‪ ３‬ﻣﻨﺠﻤﺪې ﺷــﻲ‪ .‬ﻫﻐﻪ اوﺑﻪ‬
‫ﭼ‪ ３‬ﻣﺎﻟﮕﻪ ﭘﮑ‪ ３‬ﺣﻞ ﺷــﻮې ده‪ ،‬ﭘﻪ ‪請‬ﻔﺮ درﺟﻪ ﮐ‪ ３‬ﻧﻪ ﻣﻨﺠﻤﺪ ﮐ‪８５‬ي‪ ،‬ﺑﻠﮑ‪３‬‬
‫ﻟﻪ ‪請‬ﻔﺮ ＇ﺨﻪ ＇ﻮ درﺟ‪＊ ３‬ــﮑﺘﻪ )د ‪請‬ﻔﺮ ﻻﻧﺪې( ﮐ‪ ３‬ﻫﻢ ＊ــﺎﻳﻲ ﭼ‪ ３‬ﻳﺦ وﻧﻪ‬
‫ﻧﻴﺴــﻲ‪ .‬اوس ﺑﻪ ﺗﺎﺳــﻮ ﻫﺮوﻣﺮو ﭘﻪ دې ﺑﺎﻧﺪې ﻗﺎدر وئ ﭼ‪ ３‬ﻫﻐﻪ ﭘﻮ＊ــﺘﻨ‪ ３‬ﭼ‪３‬‬
‫ﻟﻮﻣ‪７‬ى ﻣﻄﺮح ﺷﻮې دي‪＄ ،‬ﻮاب ﮐ‪７‬ئ‪.‬‬
‫د ﻏﻠﻴــﺎن د ﻧﻘﻄــ‪ ３‬او د ذوﺑﺎن او اﻧﺠﻤــﺎد ﻧﻘﻄﻮ د‬
‫اﻧــﺪازې ﺑﺪﻟﻮن د ﻣﻘﺪار او د ﻧﺎﺧﺎﻟﺼ‪ ３‬ﻣﺎدې ډول‬
‫ﭘﻮرې ﺗ‪７‬ﻟﻰ دى‪ .‬دا ﺧﺎ‪請‬ﻴﺖ ﭘﻪ ور‪＄‬ﻨﻲ ژوﻧﺪ ﮐ‪３‬‬
‫ﭘﻪ زړه ﭘــﻮرې ﺑﺮﺧ‪ ３‬ﻟﺮي‪ .‬ﺗﺎﺳــﻮ ﺣﺘﻤﺎً ﭘﻮﻫ‪８５‬ئ‪،‬‬
‫ﭼــ‪ ３‬ﭘﻪ ژﻣﻲ ﮐ‪ ３‬ﭘﻪ اﻧﺘــﻲ ﻓﺮﻳﺰ )دﻳﺦ ﺿﺪ( ﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ‬
‫ﻳﻮ ﻣﺎﻳﻊ د ﻣﻮ！ﺮ ﭘﻪ رادﻳﺎﺗﻮروﻧﻮ ﮐ‪ ３‬اﭼﻮي‪.‬‬
‫اﻧﺘﻲ ﻓﺮﻳــﺰ د ﻧﺎﺧﺎﻟﺼ‪ ９‬ﻳﻮ ډول دى ﭼ‪ ３‬د ﻣﻮ！ﺮ ﭘﻪ‬
‫رادﻳﺎﺗﻮر ﮐ‪ ３‬د اوﺑﻮ ﺳــﺮه ﮔ‪４６‬ــ‪８‬ي‪ ،‬او ددې ﺑﺎﻋﺚ‬
‫ﮔﺮ‪＄‬ــﻲ ﭼ‪ ３‬د رادﻳﺎﺗﻮر د اوﺑﻮ د اﻧﺠﻤﺎد ﻧﻘﻄﻪ ډﻳﺮه‬
‫را ！ﻴ＂ﻪ ﺷﻲ‪ ،‬او ﺣﺘﻰ ﺗﺮ ‪ − 20o C‬ﺍﻭ ﺩ ‪− 30 o C‬‬
‫ﭘﻮرې ﻳﺦ وﻧﻪ ﻧﻴﺴﻰ‪ .‬ﻧﻦ دﻳﺨﻮﻧﻮ ﭘﺮ ﺿﺪ د اﻧﺠﻤﺎد‬
‫د ﻳﺦ او اﻳﺸﻴﺪو ﺿﺪ‬ ‫د ﺿﺪ ﭘﻪ ﺧﺎ‪請‬ﻴﺖ ﺳﺮﺑ‪５‬ﺮه د ﺟﻮش ﺿﺪ ﺧﻮاص‪،‬‬
‫د زﻧﮓ ﺿﺪ او د ﺧﻮ ﺳﺎﮐﻴﺪو ﺿﺪ ﺧﻮاص ﻫﻢ ﭘﻪ‬
‫ﻧﻈﺮ ﮐ‪ ３‬ﻧﻴﺴــﻮ‪ .‬ﭘﻪ ﻫﻤﺪې ﻋﻠﺖ ﺑﺎﻧﺪې ＊ﻪ ده ﭼ‪３‬‬
‫اﻧﺘــﻲ ﻓﺮﻳﺰ د ﮐﺎ ل ﭘــﻪ اوږدو ﮐ‪ ３‬د ﻣﻮ！ﺮ ﭘﻪ رادﻳﺎﺗﻮر‬
‫ﮐ‪ ３‬ﻣﻮﺟﻮد وي‪.‬‬
‫)‪ (1-18‬ﺷﮑﻞ‪ ،‬اﻧﺘﻲ ﻓﺮﻳﺰ ﻳﺎ دﻳﺦ ﺿﺪ‪،‬‬
‫د ﻣﻮ！ﺮوﻧﻮ ﭘﻪ رادﻳﺎﺗﻮر ﮐ‪ ３‬د اوﺑﻮ د ﻳﺦ‬
‫ﻧﻴﻮﻟﻮ ＇ﺨﻪ ﻣﺨﻨﻴﻮى ﮐﻮي‬
‫‪22‬‬
 ‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‬
‫ﻫﻐﻪ ＇ﻮک ﭼ‪ ３‬ﺷﻴﺮﻳﺦ ﺟﻮړوي د ﺷﻴﺮﻳﺦ د ﺟﻮړوﻟﻮ ﭘﻪ وﺧﺖ ﮐ‪ ３‬ﻣﺎﻟﮕﻪ دﻳﺦ ﺳﺮه ﮔ‪６‬وي‪ .‬ﮐﻪ ﺳﺘﺎﺳﻮ ﭘﻪ ﻣﺤﻞ ﮐ‪ ３‬ﺷﻴﺮﻳﺦ‬
‫ﺟﻮړوﻧﮑﻰ ﻣﻮﺟﻮد وي د ﺷﻴﺮﻳﺦ ﺟﻮړوﻧﮑﻲ ﻟﻪ ﻳﻮ دوﮐﺎن ＇ﺨﻪ ﻟﻴﺪﻧﻪ وﮐ‪７‬ئ‪ ،‬ﻳﻮ داﺳ‪ ３‬ﮔﺰارش ﺟﻮړﮐ‪７‬ئ‪ ،‬ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﻫﻐﻪ ﮐ‪ ３‬د‬
‫ﺷﻴﺮﻳﺦ د ﺟﻮړوﻟﻮ ﭘ‪７‬اووﻧﻪ او د ﻣﺎﻟﮕ‪ ３‬د ﮐﺎروﻟﻮ دﻟﻴﻞ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﻮى وي‪ ،‬ﺧﭙﻞ ‪－‬ﺰارش ﭘﻪ ！ﻮﻟﮕﻲ ﮐ‪ ３‬وﻟﻮﻟﺊ‪.‬‬
‫د ﻣﺎﻟﻴﮑﻮﻟﻮﻧﻮ د وﺿﻌﻴﺖ ﭘﺮﺗﻠﻪ )ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ( ﮐﻮل‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‬
‫ﻻﻧــﺪې ﺷــﮑﻞ دﻳﻮې ﻣــﺎدې د ﻣﺎﻟﻴﮑﻮﻟﻮﻧﻮ ﺟﺎﻣﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻳﻊ او ﮔﺎز ﺣﺎﻟﺖ ＊ــﻴﻲ‪ .‬ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻮ ﮔﺮوﭘﻮﻧﻮ ﮐ‪ ３‬ﭘــﻪ دې اړه ﺧﺒﺮې اﺗﺮې وﮐ‪７‬ئ‪،‬‬
‫ﭼ‪:３‬‬
‫‪
t‬د ﺟﺎﻣﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻳﻊ او ﮔﺎز د ﻣﺎﻟﻴﮑﻮﻟﻮﻧﻮ ﭘﻪ وﺿﻌﻴﺖ ﮐ‪ ３‬ﮐﻮم ﺗﻮﭘﻴﺮوﻧﻪ ﻣﻮﻧﺪﻟﻰ ﺷﺊ؟‬
‫‪
t‬ﺗﺼﻮر وﮐ‪７‬ئ ﭼ‪ ３‬ﮐﻪ ﭼﻴﺮې ﻳﻮ ﺟﺎﻣﺪ ﺟﺴﻢ ﺗﻪ ﺗﻮدوﺧﻪ ورﮐ‪７‬وو ﺗﺮﻫﻐﻮ ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﮔﺎز ﺑﺪل ﺷﻲ‪ .‬ﻧﻮ ﺳﺘﺎﺳﻮ ﭘﻪ ﻧﻈﺮ ﺑﻪ د ﻣﺎﻟﻴﮑﻮﻟﻮﻧﻮ‬
‫د ﻣﻮﻗﻌﻴــﺖ او د ﻫﻐــﻮ ﭘﻪ ﺳــﺮﻋﺘﻮﻧﻮ ﮐ‪ ،３‬ﮐــﻮم ﺗﻮﭘﻴﺮوﻧﻪ ﻟﻪ ﺟﺎﻣﺪ ＇ﺨﻪ ﭘﻪ ﻣﺎﻳﻊ او ﻟﻪ ﻣﺎﻳﻊ ＇ﺨــﻪ د ﮔﺎز ﺑﺪﻟﻴﺪو ﭘﻪ ﭘ‪７‬اووﻧﻮ ﮐ‪ ３‬ﻣﻨ‪％‬ﺘﻪ‬
‫راﺷﻲ؟‬
‫)‪ (1-19‬ﺷﮑﻞ‪ ،‬ﮐﻮﻟﻰ ﺷﻮ ﭼ‪ ３‬د ﻣﺎﻟﻴﮑﻮﻟﻮﻧﻮ ﺣﺮﮐﺖ‪ ،‬د دﻏﻮ‬
‫ﮔﻠﻮﻟﻮ د ﺣﺮﮐﺖ ﭘﻪ ＇‪５‬ﺮ ﺗﺸﺒﻴﻪ ﮐ‪７‬و‬
‫ﭘﻪ ﺗﻴﺮو ﮐﺎﻟﻮﻧﻮ ﮐ‪ ３‬ﭘﻮه ﺷﻮئ‪ ،‬ﭼ‪ ３‬ﻣﺎﻟﻴﮑﻮﻟﻮﻧﻪ ﭘﻪ ﻳﻮه ﺟﺎﻣﺪ ﺟﺴﻢ ﮐ‪ ３‬ﻳﻮ ﻟﻪ ﺑﻞ‬
‫ﺳﺮه ﮐﻠﮏ ﺗ‪７‬ون ﻟﺮي او ﻫﺮ ﻣﺎﻟﻴﮑﻮل د ﺧﭙﻠﻮ ﮔﺎوﻧ‪６‬ﻳﻮ ﻣﺎﻟﻴﮑﻮﻟﻮﻧﻮ ﺳﺮه ﮐﻠﮏ‬
‫ﺗ‪７‬ون ﻟﺮي‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﭘﺮدې‪ ،‬دا ﻣﺎﻟﻴﮑﻮﻟﻮﻧﻪ ﻧﺸــﻲ ﮐﻮﻟﻰ ﭼ‪ ３‬ﺧﭙﻞ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺗﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮ ورﮐ‪７‬ي او د‬
‫ﺟﺴﻢ ﭘﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ﮐ‪ ３‬ﻟﻪ ﻳﻮ ‪＄‬ﺎى ＇ﺨﻪ ﺑﻞ ‪＄‬ﺎى ﺗﻪ ﻻړﺷﻲ‪.‬‬
‫ﻟــﻪ دې اﻣﻠــﻪ د دوى ﺣﺮﮐﺖ ﻓﻘﻂ د ﺟﻨﺒﺸــﻲ )ﺧﻮ‪５＄‬ﺪوﻧﮑﻲ( او ارﺗﻌﺎﺷــﻲ‬
‫ﺣﺮﮐــﺖ ﭘﻪ ﺷــﮑﻞ‪ ،‬د دوى ﭘﻪ ﻣﺨﺼﻮ‪請‬ﻪ ‪＄‬ﺎى ﮐــ‪ ３‬وي‪＄ .‬ﮑﻪ ﻧﻮ ﻳﻮ ﺟﺎﻣﺪ‬
‫‪23‬‬
 ‫ﺟﺴــﻢ ﺧﺎص او ！ﺎﮐﻠﻰ ﺷــﮑﻞ ﻟﺮي‪ ،‬او ﮐﻪ ﻫﻐﻪ ﭘﻪ ﻳﻮه ﻟﻮ＊ــﻲ ﮐ‪ ３‬واﭼﻮو‪ ،‬د‬
‫ﻟﻮ＊ﻲ ﺷﮑﻞ ﻧﻪ ﻧﻴﺴﻲ‪.‬‬
‫ﭘــﻪ ﻣﺎﻳﻌﺎﺗﻮﮐــ‪ ３‬د ﺟﺎﻣﺪو ﻣﻮادو ﭘﺮ ﺧﻼف‪ ،‬د ﻣﺎﻟﻴﮑﻮﻟﻮﻧﻮ ﺗ‪７‬ون ﻳﻮ ﻟﻪ ﺑﻞ ﺳــﺮه‬
‫ﺿﻌﻴــﻒ دي‪ .‬ﻫــﺮ ﻣﺎﻟﻴﮑﻮل ﮐﻮﻟﻰ ﺷــﻲ د ﻟﻮ＊ــﻲ ﭘﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ﮐــ‪ ３‬ﺧﭙﻞ ‪＄‬ﺎى ﺗﻪ‬
‫ﺗﻐﻴﻴــﺮ ورﮐ‪７‬ي‪ .‬ﻟﻪ دې اﻣﻠﻪ ﮐﻪ ﭘﻪ ﻳﻮه ﻟﻮ＊ــﻲ ﮐ‪ ３‬اوﺑﻪ واﭼــﻮئ‪ ،‬ﻣﺎﻟﻴﮑﻮﻟﻮﻧﻪ د‬
‫ﻣﺎﻳﻊ ﭘﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ﮐ‪＄ ３‬ﺎى ﭘﺮ ‪＄‬ﺎى ﺷــﻲ او ﻣﺎﻳﻊ د ﻟﻮ＊ــﻲ ﺷﮑﻞ ﻧﻴﺴﻲ‪ .‬ﺧﻮ ﺑﻴﺎ ﻫﻢ‬
‫ﻣﺎﻟﻴﮑﻮﻟﻮﻧــﻪ ﻳــﻮ ﭘﺮﺑﻞ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻟﺮي‪ .‬ﭘﻪ دې ﺣﺎﻟﺖ ﮐــ‪ ３‬د ﻣﺎﻟﻴﮑﻮل ﻓﺎ‪請‬ﻠﻪ ﻟﻪ ﻧﻮرو‬
‫ﻣﺎﻟﻴﮑﻮﻟﻮﻧــﻮ ＇ﺨــﻪ ﻟﻪ ﺧﺎص ﺣﺪ ＇ﺨﻪ ﻧﺸــﻲ ﮐﻮﻟﻰ زﻳﺎﺗﻪ او ﮐﻤﻪ ﺷــﻲ او ﻟﻪ‬
‫ﻫﻤﺪې اﻣﻠﻪ د ﻣﺎﻳﻊ ﺣﺠﻢ ﺛﺎﺑﺖ دي‪.‬‬
‫ﭘــﻪ ﮔﺎزوﻧﻮ ﮐ‪ ３‬د ﻣﺎﻟﻴﮑﻮﻟﻮﻧﻮ ﺗ‪７‬ون ﻳﻮ ﻟﻪ ﺑﻞ ﺳــﺮه ډﻳﺮﺿﻌﻴﻒ دي او ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﻫﺮ‬
‫ﻣﺎﻟﻴﮑﻮل ﮐﻮﻟﻰ ﺷــﻲ ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ازاده ﺗﻮﮔــﻪ ﭘﻪ ﻓﻀﺎﮐ‪ ３‬ﺣﺮﮐﺖ وﮐ‪７‬ي‪ .‬ﭘﻪ ﻫﻤﺪې‬
‫دﻟﻴﻞ ﮔﺎزوﻧﻪ ﮐﻮم ﺧﺎص ﺷﮑﻞ ﻧﻪ ﻟﺮي او ﻣﺸﺨﺺ ﺣﺠﻢ ﻫﻢ ﻧﻪ ﻟﺮي او ﭘﻪ ﻫﺮ‬
‫ﻟﻮ＊ﻲ ﮐ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬واﭼﻮل ﺷﻲ ﻫﻐﻪ ډﮐﻮي‪.‬‬
‫اوس ﺑﺎﻳــﺪ دې ﭘﻮ＊ــﺘﻨ‪ ３‬ﺗﻪ ‪＄‬ــﻮاب ورﮐ‪７‬و‪ ،‬ﭼ‪ ３‬ﺗﻮدوﺧﻪ ＇ﻨﮕﻪ ﻳﻮ ﺟﺴــﻢ د‬
‫ﺟﺎﻣﺪ ＇ﺨﻪ ﭘﻪ ﻣﺎﻳﻊ او ﭘﻪ ﮔﺎز د ﺑﺪﻟﻴﺪو ﺑﺎﻋﺚ ﮔﺮ‪＄‬ﻲ؟‬
‫ﮐﻠﻪ ﭼ‪ ３‬ﻳﻮ ﺟﺎﻣﺪ ﺟﺴــﻢ ﺗــﻪ ﺗﻮدوﺧﻪ ورﮐ‪７‬و‪ ،‬د ﺟﺴــﻢ ﻣﺎﻟﻴﮑﻮﻟﻮﻧﻪ اﻧﺮژي ﺗﺮ‬
‫ﻻﺳــﻪ ﮐﻮي‪ ،‬او د ﻣﺎﻟﻴﮑﻮﻟﻮﻧﻮ ﺳــﺮﻋﺖ ﻳ‪ ３‬ﺷﻴﺒﻪ ﭘﻪ ﺷﻴﺒﻪ زﻳﺎﺗ‪８５‬ي‪ .‬ﭘﻪ ﻳﻮ ﺧﺎص‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﮐ‪ ３‬ﻣﺎﻟﻴﮑﻮﻟﻮﻧﻪ ﭘﻪ ﻫﻐﻪ اﻧﺪازه اﻧﺮژي ﻣﻮﻣﻲ‪ ،‬ﭼ‪ ３‬ﮐﻮﻟﻰ ﺷــﻲ د ﮔﺎوﻧ‪６‬ﻳﻮ‬
‫ﻣﺎﻟﻴﮑﻮﻟﻮﻧﻮ د ﺗ‪７‬ون ﻟﻪ ﻗﻴﺪ ＇ﺨﻪ ازاد ﺷﻲ او د ﺟﺴﻢ ﭘﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ﮐ‪ ３‬ﭘﻪ ازاده ﺗﻮﮔﻪ‬
‫ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺗﻪ ﺑﺪﻟﻮن ورﮐ‪７‬ي‪.‬‬
‫ﭘﻪ دې ﺣﺎﻟﺖ ﮐ‪ ３‬ﺟﺴــﻢ ﻧﻪ ﺷــﻲ ﮐﻮﻟﻰ ﭼ‪ ３‬ﺧﭙﻞ ﺷــﮑﻞ وﺳــﺎﺗﻲ‪ .‬زﻣﻮږ ﭘﻪ‬
‫ا‪請‬ﻄﻼح‪ ،‬واﻳﻮ ﭼ‪ ３‬وﻳﻠ‪) ３‬ذوب( ﺷــﻮى دى‪ ،‬او د ﻣﺎﻳﻊ ﭘﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﮐ‪ ３‬دى‪ .‬ﮐﻪ‬
‫＇ــﻪ ﻫﻢ ﻣﺎﻟﻴﮑﻮﻟﻮﻧﻪ د ﻣﺎﻳﻊ ﭘﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ﮐ‪ ３‬ﭘﻪ ازاده ﺗﻮﮔﻪ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻮﻟﻰ ﺷــﻲ او ﻳﻮ‬
‫ﺧﻮا‪ ،‬ﺑﻠ‪ ３‬ﺧﻮاﺗﻪ ﺗﻠﻰ ﺷﻲ‪ ،‬ﺧﻮ ﺑﻴﺎ ﻫﻢ د ﻳﻮ ﺑﻞ د ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻻﻧﺪې وي او ﻧﺸﻲ ﮐﻮﻟﻰ‬
‫ﭘﻪ ازاده ﺗﻮﮔﻪ د ﻓﻀﺎ ﻫﺮې ﺧﻮاﺗﻪ ﺣﺮﮐﺖ وﮐ‪７‬ى‪.‬‬
‫ﻓﮑﺮوﮐ‪７‬ئ‬
‫د ﭘﻮرﺗﻨﻴﻮ ＇ﺮﮔﻨﺪوﻧﻮ ﭘﻪ ﭘﺎم ﮐ‪ ３‬ﻧﻴﻮﻟﻮ ﺳﺮه اﻳﺎ ﮐﻮﻟﻰ ﺷﺊ‪ ،‬ﭼ‪ ３‬د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬ﻧﻘﺶ د ﻣﺎﻳﻊ ﭘﻪ ﮔﺎز ﺑﺪﻟﻴﺪو ﮐ‪ ３‬ﺗﻮﺿﻴﺢ ﮐ‪７‬ئ؟‬
‫‪24‬‬
 ‫د ﻟﻮﻣ‪７‬ي ﻓﺼﻞ ﻟﻨ‪６‬ﻳﺰ‬
‫ﺣﺮارﺗﻲ اﻧﺮژي ﻫﻐﻪ اﻧﺮژي ده‪ ،‬ﭼ‪ ３‬ﻟﻪ ﺗﻮد ﺟﺴﻢ ＇ﺨﻪ ﺳﺎړه ﺟﺴﻢ ﺗﻪ ور‪＄‬ﻲ‪.‬‬ ‫‪t‬‬
‫ﺳﻠﺴﻴﻮس د ﺗﻮودﺧ‪ ３‬درﺟ‪ ３‬د اﻧﺪازه ﮐﻮﻟﻮ واﺣﺪ دى ﭼ‪ ３‬د ﺳﻮﻳﺪﻧﻲ ﭘﻮه اﻧﺪرس ﺳﻠﺴﻴﻮس ﭘﻪ وﻳﺎړ‬ ‫‪t‬‬
‫ﭘﻪ دې ﻧﻮم ﻳﺎد ﺷﻮى دى‪.‬‬
‫دﻳﻮ ﺟﺴﻢ د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬درﺟﻪ د ﻫﻐﻪ ﺟﺴﻢ ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬او ﻳﺨﻨ‪ ３‬ﮐﭽﻪ را＊ﻴﻲ‪ ،‬ﭼ‪ ３‬د ‪ oC‬ﺳﺮه ＊ﻮدل ﮐ‪８５‬ي‪.‬‬ ‫‪t‬‬
‫اﻧﺒﺴﺎط د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬د درﺟ‪ ３‬د ﻟﻮړﻳﺪو ﭘﻪ اﺛﺮ د ﻳﻮ ﺟﺴﻢ د ﺣﺠﻢ د زﻳﺎﺗﻮاﻟﻲ ＇ﺨﻪ ﻋﺒﺎرت دى‪.‬‬ ‫‪t‬‬
‫اﻧﻘﺒﺎض د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬د درﺟ‪ ３‬د ！ﻴ＂ﻴﺪو ﭘﻪ اﺛﺮ د ﻳﻮ ﺟﺴﻢ د ﺣﺠﻢ ﻟﻪ ﮐﻤﻮاﻟﻲ ＇ﺨﻪ ﻋﺒﺎرت دى‪.‬‬ ‫‪t‬‬
‫ﭘﻪ ﻻﻧﺪې دﻳﺎﮔﺮام ﮐ‪ ３‬د ﻣﻮادو د ﻓﺎزوﻧﻮ د ﺑﺪﻟﻴﺪو او د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬د اﻧﺮژي د اﺧ‪５‬ﺴﺘﻠﻮ او ﻳﺎ ﻟﻪ ﻻﺳﻪ ورﮐﻮﻟﻮ‬ ‫‪t‬‬
‫ﺳﺮه ﺗ‪７‬او ＊ﻮدل ﺷﻮى دى‪ .‬ﺗﺎﺳﻮ ﮐﻮﻟﻰ ﺷﺊ‪ ،‬ﭼ‪ ３‬د ﻫﺮ ﻓﺎز د ﺑﺪﻟﻴﺪو ﻧﻮم ﻫﻢ ﭘﻪ دې دﻳﺎﮔﺮام ﮐ‪ ３‬وﮔﻮرئ‪.‬‬
‫ﮔﺎز‬
‫د ﺗﻮدوﺧﻴﺰې اﻧﺮژى ﻟﻪ ﻻﺳﻪ ورﮐﻮل‬

‫ﻣﻴﻌﺎن‬

‫ﺗﺒﺨﻴﺮ‬

‫د ﺗﻮدوﺧﻴﺰې اﻧﺮژي اﺧﻴﺴﺘﻞ‬

‫ﻣﺎﻳﻊ‬
‫ﺗﮑﺎﺛﻒ‬

‫ﺗﺼﻌﻴﺪ‬
‫اﻧﺠﻤﺎد‬

‫ذوﺑﺎن‬
‫ﺟﺎﻣﺪ‬
‫‪25‬‬
 ‫د ﻟﻮﻣ‪７‬ي ﻓﺼﻞ ﭘﻮ＊ﺘﻨ‪３‬‬
‫‪ -1‬ﭘﻪ ﻻﻧﺪﻳﻨﻴﻮ ﻫﺮې ﺟﻮړې ﮐ‪ ３‬د ﮐﻮم ﻳﻮ د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬درﺟﻪ ﻟﻮړه ده؟‬
‫اﻟﻒ‪ :‬اوﺑﻪ د ﺟﻮﺷﻴﺪو ﭘﻪ ﺣﺎل ﮐ‪ – ３‬ﻳﺦ د وﻳﻠ‪ ３‬ﮐ‪５‬ﺪو ﭘﻪ ﺣﺎل ﮐ‪３‬‬
‫ب‪ :‬وﻳﻠ‪ ３‬ﺷﻮې اوﺳﭙﻨﻪ ‪ -‬ﻏﻮړي د ﺟﻮﺷﻴﺪو ﭘﻪ ﺣﺎل ﮐ‪３‬‬
‫ج‪ :‬د ژﻣ‪ ３‬ﻳﻮه ورځ ‪ -‬د دوﺑﻲ ﻳﻮه ورځ‬
‫‪ -2‬د ﻻﻧﺪﻳﻨﻴﻮ ﺗﻮدوﺧﻮ درﺟﻪ د ‪ oC‬ﭘﻪ ﻋﻼﻣﻪ وﻟﻴﮑﺊ‪.‬‬
‫د ﺳﻠﺴــﻴﻮس ‪ 100‬درﺟ‪ ،３‬د ﺳﻠﺴــﻴﻮس ‪ 12.5‬درﺟ‪ ،３‬د ﺳﻠﺴــﻴﻮس ‪ 25‬درﺟ‪ ،３‬د ﺳﻠﺴــﻴﻮس ‪72‬‬
‫درﺟ‪ ،３‬د ﺳﻠﺴﻴﻮس ‪ 150‬درﺟ‪.３‬‬
‫‪ -3‬داﺧﻠ‪ ３‬اﻧﺮژي ﭘﻪ ﺳﺎده ژﺑﻪ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﮐ‪７‬ئ‪.‬‬
‫‪ -4‬ﺣﺮارﺗﻲ )ﺗﻮدوﺧﻴﺰ( اﻧﺒﺴﺎط ＇ﻪ ﺷﻰ دى؟ د ＇ﻮ ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻮ ﺳﺮه ﻳ‪ ３‬ﺑﻴﺎن ﮐ‪７‬ئ‪.‬‬
‫‪ -5‬ﺣﺮارﺗﻲ اﻧﻘﺒﺎض ﭘﻪ ＇ﻮ ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻮ ﮐ‪ ３‬ﺗﻮﺿﻴﺢ ﮐ‪７‬ئ‪.‬‬
‫‪ -6‬د ﻣﻮادو ﻣﺎﻟﻴﮑﻮﻟﻲ ﺟﻮړ＊ﺖ ﺗﻪ ﭘﻪ ﭘﺎم ﮐﻮﻟﻮ ﺳﺮه د اﻧﻘﺒﺎض او اﻧﺒﺴﺎط ﭘﻴ‪ ３＋‬ﺗﻮﺿﻴﺢ ﮐ‪７‬ئ‪.‬‬
‫‪ -7‬ﮐﻪ د اﻟﻒ ﻣﺎدې د ذوﺑﺎن ﻧﻘﻄﻪ‪ ،‬ﻟﻪ )ب( ﻣﺎدې ＇ﺨﻪ ډﻳﺮه وي‪ ،‬ﻟﻪ ﻻﻧﺪې ﺟﻤﻠ‪＇ ３‬ﺨﻪ ﮐﻮﻣﻪ ﻳﻮه ﺳﻤﻪ ﻧﻪ ده؟‬
‫‪ -‬د اﻟﻒ ﻣﺎده د ب ﻣﺎدې ﭘﻪ ﭘﺮﺗﻠﻪ د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬ﭘﻪ ﻟﻮړه درﺟﻪ ﮐ‪ ３‬وﻳﻠ‪) ３‬ذوب( ﮐ‪８５‬ي‪.‬‬
‫‪ -‬د اﻟﻒ ﻣﺎده ﮐﻮﻟﻰ ﺷﻮ ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﻫﻐﻪ ﻟﻮ＊ﻲ ﮐ‪ ３‬ذوب ﮐ‪７‬و‪ ،‬ﭼ‪ ３‬ﻟﻪ ب ﻣﺎدې ＇ﺨﻪ ﺟﻮړه ﺷﻮې وي‪.‬‬
‫‪ -‬ﮐﻪ ﻟﻪ اﻟﻒ ﻣﺎدې او ب ﻣﺎدې ＇ﺨﻪ ﻳﻮ ﻣﺨﻠﻮط ﭘﻪ ﮔﺎزي ﺣﺎﻟﺖ ﮐ‪ ３‬وﻟﺮو‪ ،‬او ﻫﻐﻪ ﺳ‪７‬ې ﮐ‪７‬و‪ ،‬ﻟﻪ ﻣﺎﻳﻊ ﮐ‪５‬ﺪو‬
‫＇ﺨﻪ وروﺳﺘﻪ ﻟﻮﻣ‪７‬ى د اﻟﻒ ﻣﺎده ﺟﺎﻣﺪه ﮐ‪８５‬ي او ورﭘﺴ‪ ３‬د )ب( ﻣﺎده‪.‬‬
‫‪ -8‬د ﻳــﺦ د ﻳــﻮې ！ﻮ！‪ ３‬د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬درﺟﻪ ‪ − 5o C‬ده‪ .‬ﮐﻪ ﻫﻐ‪ ３‬ﺗــﻪ ﺗﻮدوﺧﻪ ورﮐ‪７‬و ﺗﺮﻫﻐﻮ ﭼ‪ ３‬د ﺗﻮدوﺧ‪３‬‬
‫درﺟﻪ ‪ 105o C‬ﺗﻪ ورﺳ‪８５‬ي‪ ،‬د ﻫﻐﻪ ﭘﻪ ﻓﺎز ﮐ‪ ３‬ﺑﻪ ﮐﻮم ﺗﻮﭘﻴﺮوﻧﻪ راﻣﻨ‪ ＃‬ﺗﻪ ﺷﻲ؟ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻳﻲ ﮐ‪７‬ئ‪.‬‬
‫‪ -9‬ﻏﻮاړو ﭼ‪ ３‬ﻳﻮ ﻟﻮﻧﺪ ﮐﻤﻴﺲ ﭼ‪ ３‬اوس ﻣﻴﻨ‪％‬ﻞ ﺷﻮى دى زر وچ ﮐ‪７‬و‪ ،‬د ﺣﻞ ﮐﻮﻣﻲ ﻻرې ورﺗﻪ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد‬
‫ﮐﻮئ؟ ﺧﭙﻞ ！ﺎﮐﻠﻰ دﻟﻴﻞ وﻟﻴﮑﺊ‪.‬‬
‫‪ -10‬ﻳﻮه اﻧﺪازه اوﺑﻪ د ﻣﻴﺰ ﭘﺮ ﺳــﺮ ﺗﻮﻳ‪ ３‬ﮐ‪７‬ئ او ﻫﻐﻪ ﭘﻮ )ﭘﻒ( ﮐ‪７‬ئ‪ .‬وروﺳــﺘﻪ ﻟﻪ ＇ﻮ ﺷــﻴﺒﻮ اوﺑﻪ ور ﮐ‪８５‬ي‪.‬‬
‫ﺳﺘﺎﺳﻮ ﭘﻪ ﻧﻈﺮ اوﺑﻪ ﭼﻴﺮې ﺗﻠﻠﻲ دي؟‬
‫‪ -11‬ﮐﻠﻪ ﭼ‪ ３‬ﻳﻮه اﻧﺪازه ﭘ＂ﺮول ﺳﺘﺎﺳﻮ ﭘﻪ ﻻﺳﻮﻧﻮ ﺗﻮى ﺷﻲ وﻟﻲ‪ ،‬اﺣﺴﺎس ﮐﻮئ ﭼ‪ ３‬ﺳﺘﺎﺳﻮ ﻻﺳﻮﻧﻪ ﺳﺎړه ﺷﻮي دي؟‬
‫‪ -12‬ﻻﻧﺪې ﻣﻔﻬﻮﻣﻲ ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺸﭙ‪７‬ه ﮐ‪７‬ئ‪.‬‬
‫اﻧﺮژي‬
‫ﻧﻮ＊ﺖ ﻧﻪ ﻣﻨﻨﻮﻧﮑ‪ ３‬اﻧﺮژي‬
‫د ﻟﻤﺮ د‬
‫د ډﺑﺮو‬
‫ﺗﻮدوﺧ‪３‬‬
‫ﺳﮑﺎره‬ ‫وړاﻧﮕ‪３‬‬
‫‪26‬‬
 ‫دوﻳﻢ ﻓﺼﻞ‬
‫د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬اﻧﺘﻘﺎﻟﻮل )ﻟ‪８５‬دول(‬
‫ﮐﻠﻪ ﭼ‪ ３‬دوه ﺗﺎوده او ﺳــﺎړه ﺟﺴــﻤﻮﻧﻪ ﻳﻮ ﻟﻪ ﺑﻞ ﺳــﺮه ﭘﻪ ﺗﻤﺎس ﮐ‪ ３‬ﺷــﻲ‪ ،‬ﻧﻮ‬
‫ﺗﻮدوﺧﻪ ﻟﻪ ﺗﺎوده ﺟﺴﻢ ＇ﺨﻪ ﺳﺎړه ﺟﺴﻢ ﺗﻪ اﻧﺘﻘﺎل ﮐﻮي‪.‬‬
‫ﺗﻮدوﺧﻪ ＇ﻨﮕﻪ د ﻟﻤﺮ ＇ﺨﻪ ‪＄‬ﻤﮑ‪ ３‬ﺗﻪ رﺳــ‪８５‬ي؟ ﭘﻪ داﺳــ‪ ３‬ﺣﺎل ﮐ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬د‬
‫‪＄‬ﻤﮑ‪ ３‬او ﻟﻤﺮ ﺗﺮﻣﻨ‪ ＃‬ﻓﻀﺎ‪ ،‬د ﺧﻼء ﺳﺘﺮه ﺑﺮﺧﻪ ده؟‬
‫ﮐﻠﻪ ﭼ‪ ３‬دﮐﺎﭼﻮﻏ‪ ３‬او ﻳﺎ ＇ﻤ（‪ ９‬ﭘﻪ واﺳﻄﻪ د دﻳﮓ ﭘﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ﮐ‪ ３‬ﮔﺮم ﺧﻮاړه اړوو‪،‬‬
‫وروﺳﺘﻪ ﻟﻪ ＇ﻮ دﻗﻴﻘﻮ ＇ﺨﻪ زﻣﻮږ ﻻس ﺳﻮ‪＄‬ﻲ‪ ،‬ددي ﻋﻠﺖ ＇ﻪ ﺷﻰ دى؟‬
‫زﻣﻮږ ﻻس ﺗﻪ ﺗﻮدوﺧﻪ ＇ﻨﮕﻪ رﺳﻴﺪﻟ‪ ３‬ده؟‬
‫ﮐﻠﻪ ﭼ‪ ３‬د ﮐﻮ！‪ ３‬ﭘﻪ ﻳﻮه ﮔﻮ＊ﻪ ﮐ‪ ３‬ﺑﺨﺎرۍ ﻟﮕﻮو‪ ،‬وروﺳﺘﻪ ﻟﻪ ＇ﻪ وﺧﺖ ＇ﺨﻪ‬
‫د ﮐﻮ！‪ ３‬د ﻟﻴﺮې ﻓﺎ‪請‬ﻠ‪ ３‬ﻫﻮاﻫﻢ ﺗﻮد‪８４‬ي‪ .‬ددې ﻋﻠﺖ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﮐ‪７‬ئ‪.‬‬
‫د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬او د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬د ﺳــﺮﭼﻴﻨﻮ ﭘﻪ اړه ﻣﻮ ﭘﻪ ﺗﻴﺮو درﺳﻮﻧﻮ ﮐ‪ ３‬ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت‬
‫ﺗﺮﻻﺳﻪ ﮐ‪７‬ل‪.‬‬
‫اﻳﺎ ﺗﺎﺳــﻮ د ﺗﻮدوﺧ‪ ９‬د اﻧﺘﻘﺎل د ﻣﺨﺘﻠﻔﻮ ﻃﺮﻳﻘﻮ‪ ،‬ﻫﺪاﻳﺖ )ﮐﺎﻧﺪﮐﺸﻦ(‪ ،‬ﺑﻬﻴﺮ ﻳﺎ‬
‫ﺟﺮﻳﺎن )ﮐﺎﻧﻮﻳﮑﺸﻦ( او وړﻧﮕﻨﺘﻴﺎ ﻳﺎ ﺗﺸﻌﺸﻊ )رﻳﺪﻳﺸﻦ( ﭘﻪ اړه ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت ﻟﺮئ؟‬
‫ﭘﻪ دې ﻓﺼﻞ ﮐ‪ ３‬ﺑﻪ د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬د درو ﻃﺮﻳﻘﻮ او ﻟﻪ ﻫﻐﻮي ＇ﺨﻪ د ﮐﺎر اﺧ‪５‬ﺴﺘﻠﻮ‬
‫ﭘﻪ اړه ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت ﺗﺮﻻﺳﻪ ﮐ‪７‬ئ او ﭘﻮ＊ﺘﻨﻮ ﺗﻪ ﺑﻪ ‪＄‬ﻮاﺑﻮﻧﻪ ورﮐ‪７‬ئ‪.‬‬
‫‪27‬‬
 ‫ﻫﺪاﻳﺖ )ﮐﺎﻧﺪﮐﺸﻦ ‪(Conduction‬‬
‫ﭘﻮﻫ‪８５‬ئ ﭼ‪ ３‬د ﻫﺮې ﻣﺎدې د ﺟﻮړ＊ــ＀ ذرې د ﺗﻞ ﻟﭙﺎره د اﻫﺘﺰاز )ﺧﻮ‪＄‬ﻴﺪو(‬
‫ﭘﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﮐ‪ ３‬دي‪ .‬ﮐﻪ ﭼﻴﺮې ﻳﻮ ﺟﺴــﻢ د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬د ﻣﻨﺒﻊ ﺳــﺮه ﭘﻪ اړﻳﮑﻪ ﮐ‪３‬‬
‫وي‪ ،‬د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬د ﻣﻨﺒﻊ ﺳــﺮه د ﻧﮋدې ذرې ﺧﻮ‪＄‬ﻴﺪﻧﻪ زﻳﺎﺗ‪８５‬ي‪ .‬او د وروﺳــﺘﻴﻮ‬
‫ذرو ﺳــﺮه ددې ذرو د ！ﮑﺮ ﭘﻪ اﺛﺮ‪ ،‬ﺗﻮدوﺧﻪ اﻧﺘﻘﺎل ﮐﻮي‪ ،‬ﭼ‪ ３‬د اﻧﺘﻘﺎﻟﻮﻟﻮ دﻏ‪３‬‬
‫ﻃﺮﻳﻘ‪ ３‬ﺗﻪ د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬ﻫﺪاﻳﺖ واﻳﻲ‪.‬‬
‫اﻳﺎ ！ﻮل ﺟﺎﻣﺪ اﺟﺴﺎم ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬ﺗﻪ ﻳﻮ ﺷﺎن ﻫﺪاﻳﺖ ورﮐﻮي؟‬
‫)‪ (2-1‬ﺷﮑﻞ‪ ،‬د ﻫﺪاﻳﺖ ﭘﻪ ﻃﺮﻳﻘ‪ ３‬د‬ ‫د ﺗﻮدوﺧﻴﺰ ﻫﺪاﻳﺖ د ＊ﻪ ﭘﻮﻫﻴﺪﻟﻮ ﻟﭙﺎره ﻻﻧﺪې ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺗﺮ ﺳﺮﮐﻮو‪:‬‬
‫ﺗﻮدوﺧﻲ اﻧﺘﻘﺎل‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‬
‫د اړﺗﻴﺎ وړ ﻣﻮاد او ﺳﺎﻣﺎن‪ :‬ﻳﻮه ﻓﻠﺰي ﻣﻴﻠﻪ‪ ،‬ﻳﻮه ＊ﻴ‪＋‬ﻪ ﻳﻲ ﻣﻴﻠﻪ‪ ،‬دوه داﻧ‪３‬‬
‫ﺳﻨﺠﺎﻗﻮﻧﻪ‪ ،‬ﻳﻮه اﻧﺪازه ﻣﻮم او ﺷﻤﻊ‪.‬‬
‫ﮐ‪７‬ﻧﻼر‪:‬‬
‫ﻫﺮ ﺳــﻨﺠﺎق د ﻣﻮم ﭘﻪ ﻣﺮﺳــﺘﻪ د ＊ﻴ‪＋‬ــﻪ ﻳﻲ او ﻓﻠﺰي ﻣﻴﻠﻮ ﭘﻪ ﻳﻮ ﺳﺮ ﮐ‪３‬‬
‫وﻧ‪＋‬ــﻠﻮئ‪ .‬اوس د ﻣﻴﻠــﻮ ﺑﻞ ﺳــﺮ د ﻟﺮﮔﻲ ﮔﻴﺮا ﭘﻪ ﻣﺮﺳــﺘﻪ ﺷــﻤﻌ‪ ３‬اوﻳﺎ‬
‫اﻟﮑﻮﻟــﻲ ＇ﺮاغ ﺗﻪ ﭘﻪ ﻳــﻮ ﻣﻌﻴﻦ وﺧﺖ ﮐ‪ ３‬ﻧﮋدې ﮐــ‪７‬ئ‪ .‬ﻫﻐﻪ ＇ﻪ ﭼ‪３‬‬
‫ﺗﺎﺳﻮﻳ‪ ３‬وﻳﻨﺊ‪ ،‬ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ！ﻮﻟﮕﻲ ﮐ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬وواﻳﺊ‪.‬‬
‫)‪ (2-2‬ﺷﮑﻞ‬
‫ﻟﻪ ﭘﻮرﺗﻨﻲ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ＇ﺨﻪ ﮐﻮﻟﻰ ﺷــﻮ ﻧﺘﻴﺠﻪ واﺧﻠﻮ ﭼــ‪ ،３‬د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬اﻧﺘﻘﺎل ﭘﻪ‬
‫ﻼ ﭘــﻪ ﭘﻮرﺗﻨ‪ ９‬ﺗﺠﺮﺑﻪ ﮐ‪ ３‬د ﻓﻠﺰي ﻣﻴﻠﻪ ﭼ‪３‬‬‫ﻣﺨﺘﻠﻔــﻮ ﻣﻴﻠﻮ ﮐ‪ ３‬ﻣﺘﻔﺎوت دى‪ .‬ﻣﺜ ً‬
‫ﻧﻮرو ﻓﻠﺰاﺗﻮ ﭘﻪ ﺷــﺎن د ﺗﻮدوﺧ‪＊ ３‬ــﻪ ﻫﺎدي ده‪ ،‬ﭘﻪ ډﻳﺮه ﺑ‪７５‬ې ﺳــﺮه د ＊ﻴ‪＋‬ﻪ ﻳﻲ‬
‫ﻣﻴﻠ‪ ３‬ﭘﻪ ﭘﺮﺗﻠﻪ ﺣﺮارت اﻧﺘﻘﺎﻟﻮي‪ .‬ﮐﻪ ﺑﻴﻠ‪ ３‬ﻓﻠﺰي ﻣﻴﻠ‪ ３‬ﭘﻴﺪاﮐ‪７‬و‪ ،‬او ﭘﺎﺳﻨ‪ ９‬ﺗﺠﺮﺑﻪ‬
‫ﭘﺮ ﻫﻐﻮﺑﺎﻧﺪې ﺗﺮﺳﺮه ﮐ‪７‬و‪ ،‬و ﺑﻪ ﻟﻴﺪل ﺷﻲ‪ ،‬ﭼ‪ ３‬ﻟﮑﻪ ＇ﻨﮕﻪ ﭼ‪ ３‬ﻓﻠﺰات ﭘﻪ ﺧﭙﻞ‬
‫‪28‬‬
‫ﻣﺎﻟﻴﮑﻮﻟﻲ ﺟﻮړ＊ﺖ ﮐ‪ ３‬ﺳﺮه ﺗﻮﭘﻴﺮ ﻟﺮي‪ ،‬ﻧﻮ د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬ﭘﻪ اﻧﺘﻘﺎﻟﻮﻟﻮ ﮐ‪ ３‬ﻳﻮ ﻟﻪ ﺑﻞ‬
‫＇ﺨﻪ ﻣﺘﻔﺎوت ﻋﻤﻞ ﮐﻮي‪.‬‬
‫د ﻣﺜﺎل ﭘﻪ ډول ﻣﺲ اوﺳﭙﻴﻦ زر )ﻧﻘﺮه(‪ ،‬د ﺗﻮدوﺧ‪＊ ３‬ﻪ ﺗﻴﺮوﻧﮑﻲ )ﻫﺎدي( دي‪.‬‬
‫ﺑﻬﻴﺮ ﻳﺎ ﺟﺮﻳﺎن )ﮐﺎﻧﻮﻳﮑﺸﻦ ‪(Convection‬‬
‫ﺟﺮﻳﺎن ﻳﺎ ﮐﺎﻧﻮﻳﮑﺸﻦ د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬د اﻧﺘﻘﺎﻟﻮﻟﻮ ﻟﭙﺎره ﻳﻮه ﻃﺮﻳﻘﻪ ده‪ ،‬ددې ﻃﺮﻳﻘ‪ ３‬د‬
‫＊ﻪ اﺷﻨﺎ ﮐ‪５‬ﺪو ﻟﭙﺎره ﻻﻧﺪې ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺗﺮﺳﺮه ﮐﻮو‪:‬‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‬
‫ﺷﻤﻊ ﻳﺎ‬
‫د اړﺗﻴﺎوړ ﻣﻮاد‪（＇ :‬ﻮوﻧﮑﻰ)ﻣﻤﺒﻪ(‪ ،‬د ﻗﻠﻢ ﻧﻴﭽﻪ‪ ،‬د ﻗﻠﻢ رﻧﮓ‪ ،‬ﺑﻴﮑﺮ‪ ،‬ﻊ‬
‫اﻟﮑﻮﻟﻲ ＇ﺮاغ‪ ،‬درې ﭘ‪ ３＋‬ﻟﺮوﻧﮑﻰ اوﻧﻪ ﺳﻮ‪＄‬ﻴﺪوﻧﮑ‪ ３‬ﺟﺎﻟ‪.９‬‬
‫ﮐ‪７‬ﻧﻼره‪:‬‬
‫ﻣﺮﺳــﺘﻪ د‬
‫ﻪ‬ ‫ﻟﻮ＊ــﻰ ﺗﺮﻧﻴﻤﺎﻳﻲ ﭘﻮرې ﻟﻪ اوﺑﻮ ＇ﺨﻪ ډک ﮐ‪７‬ئ او د ＇（ﻮوﻧﮑﻲ ﭘﻪ‬
‫＇ﺮاغ‬
‫ﻟﻮ＊ــﻲ ﭘﻪ ﻳﻮه ﮔﻮ＊ــﻪ ﮐ‪ ３‬د رﻧﮓ ＇ﻮ ＇ﺎ＇ﮕﻲ و ＇（ﻮئ‪ ،‬او اﻟﮑﻮﻟﻲ ﺮاغ‬
‫ﭼ‪ ３‬د‬
‫د ﻟﻮ＊ــﻲ ﺑﺎﻧﺪې ﺑﻠ‪－ ３‬ﻮ＊ــ‪ ３‬ﺗﻪ ﮐ‪８５‬دى‪＇ .‬ﻪ ﺷﻰ ﮔﻮرئ؟ اﻳﺎ ﮐﻮﻟﻰ ﺷﻰ ‪３‬‬
‫‪ (2-3‬ﺷﮑﻞ‬
‫)‪3‬‬
‫رﻧﮕﻪ ذراﺗﻮ د ﺣﺮﮐﺖ ﻟﻮرى د ﻟﻮ＊ﻲ ﭘﻪ دﻧﻨﻪ ﮐ‪ ３‬رﺳﻢ ﮐ‪７‬ئ؟‬
‫و ﺑﻪ ﮔﻮرئ ﭼ‪ ３‬د ﮐﺎﻧﮑﻮﻳﮑﺸــﻦ )د ﺟﺴــﻢ ذرو د ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺑﺪﻟﻮن( د اﻧﺘﻘﺎل ﭘﻪ‬
‫ﻃﺮﻳﻘــﻪ ﮐ‪ ３‬د ﻣﺎﻳﻊ ﻳﻮه ﺑﺮﺧﻪ ﭼ‪ ３‬ﺗﻮده ﺷــﻮې‪ ،‬ﭘﻮرﺗــﻪ ﺧﻮاﺗﻪ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻮي‪ ،‬او‬
‫ﺧﭙﻞ ‪＄‬ﺎى د ﻣﺎﻳﻊ ﻫﻐﻪ ﺑﺮﺧ‪ ３‬ﺗﻪ ﭼ‪ ３‬ﺳ‪７‬ه ده‪ ،‬ﭘﺮ‪８４‬دي‪.‬‬
‫ﭘﻪ دې ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺳﺮه د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬اﻧﺮژي ﻟﻪ ﻳﻮ ‪＄‬ﺎى ＇ﺨﻪ ﺑﻞ ‪＄‬ﺎى ﺗﻪ اﻧﺘﻘﺎل ﮐﻮي‪.‬‬
‫د دﻏ‪ ３‬ﻋﻤﻠﻴ‪ ３‬ﭘﻪ اداﻣ‪ ３‬ﺳﺮه ！ﻮﻟ‪ ３‬اوﺑﻪ ﺗﻮد‪８４‬ي‪＇ .‬ﻪ ﻓﮑﺮ ﮐﻮى ﮐﻮم ﻋﻠﺖ دى‬
‫ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ دې ﻃﺮﻳﻘﻪ د ﻣﺎﻳﻊ د ﺗﻮدﻳﺪو ﺑﺎﻋﺚ ﮐ‪８５‬ي؟‬
‫ﻣﺨﮑ‪ ３‬ﺗﺎﺳﻮ اﻧﺒﺴﺎط ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﮐ‪７‬ى دى‪ ،‬ﻫﻤﺪا ﭼ‪ ３‬د ﻣﺎﻳﻊ ﻣﺎﻟﻴﮑﻮﻟﻮﻧﻪ ﺗﻮدوﺧﻪ‬
‫اﺧﻠﻲ‪ ،‬اﻧﺒﺴﺎط ﮐﻮي‪ ،‬او د اﻧﺒﺴﺎط ﭘﻪ ﻧﺘﻴﺠ‪ ３‬ﮐ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﺣﺠﻢ ډﻳﺮ‪８４‬ي‪ ،‬او ﮐﺜﺎﻓﺖ‬
‫ﻳــﻲ ﮐﻤ‪８５‬ي‪ .‬د ﻣﺎﻳﻊ ﻫﻐﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﭼ‪ ３‬ﮐﺜﺎﻓﺖ ﻳ‪ ３‬ﻟ‪ ８‬وي د ﻣﺎﻳﻊ ﭘﺮ ﺳــﻄﺢ ﺑﺎﻧﺪې‬
‫‪＄‬ﺎى ﻧﻴﺴﻲ‪ ،‬او د ﻫﻐ‪＄ ３‬ﺎى‪ ،‬ﺳ‪７‬ه ﻣﺎﻳﻊ ﻧﻴﺴﺊ‪ .‬دﻏﻪ ﻋﻤﻞ ﺗﺮ ﻫﻐﻪ وﺧﺘﻪ ﭘﻮرې‬
‫اداﻣﻪ ﻣﻮﻣ‪ ،３‬ﺗﺮ ＇ﻮ ﭼ‪ ３‬ﻣﺎﻳﻊ ﺗﻮده ﺷــﻲ‪ .‬ﮐﻪ دا ﺗﺠﺮﺑﻪ ﭘﻪ ﻣﺨﺘﻠﻔﻮ ﮔﺎزوﻧﻮ ﺳﺮه‬
‫ﺗﺮﺳــﺮه ﮐ‪７‬ئ‪ ،‬ﺗﺎﺳــﻮ ﺑﻪ وﻣﻮﻣﺊ ﭼ‪ ３‬ﮔﺎزوﻧﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﻣﺎﻳﻌﺎﺗﻮ ﺗﻪ‪ ،‬ﭘﻪ اﺳﺎﻧﻪ ﺗﻮﮔﻪ ﭘﻪ‬
‫ﻫﻤﺪې ﻃﺮﻳﻘ‪ ３‬ﺳﺮه ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬ﺗﻪ اﻧﺘﻘﺎل ورﮐﻮي‪.‬‬
‫د ﺑﺨﺎرۍ ﭘﻪ واﺳﻄﻪ د ﮐﻮ！‪ ３‬د ﻫﻮا ﺗﻮدﻳﺪل‪ ،‬د دﻏﻪ ډول اﻧﺘﻘﺎل‪ ،‬ﻳﻮه ＊ﻪ ﺑ‪５‬ﻠﮕﻪ ده‪.‬‬
‫‪29‬‬
‫)‪ (2-4‬ﺷــﮑﻞ‪ ،‬ﭘﻪ ﮐﻮ！ﻪ ﮐ‪ ３‬د ﺳ‪７‬ې او‬
‫ﺗﻮدې ﻫﻮا ﺟﺮﻳﺎن‬
‫ﭘﻮ＊ﺘﻨﻪ‬
‫‪ -1‬د ﺷــﮑﻞ ﭘﻪ اړه ﻓﮑﺮ وﮐ‪７‬ئ او وواﻳﺊ ﭼ‪ ３‬ﮐﻮم ﺟﺴــﻢ‬
‫ﭘﻪ ﮐﻮﻣ‪ ３‬ﻃﺮﻳﻘ‪ ３‬ﺳــﺮه ﮐﻮﻟﻰ ﺷﻲ ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ＊ﻪ ﺗﻮﮔﻪ ﺗﻮدوﺧﻪ‬
‫اﻧﺘﻘﺎل ﮐ‪７‬ي؛ وﻟﻲ؟‬
‫)‪ (2-5‬ﺷــﮑﻞ‪ ،‬د ﻣﺎدې د ذرو وﺿﻌﻴﺖ‬
‫ﭘﻪ ﺟﺎﻣﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻳﻊ او ﮔﺎز درو ﺣﺎﻟﺘﻮﻧﻮ ﮐ‪３‬‬
‫‪ -2‬ﺩ )‪ (2-6‬ﺷــﮑﻞ ﺳــﺮه ﺳــﻢ د اوﺑﻮ ＇ﺨــﻪ ډک دوه‬
‫ﺗﻴﻮﭘﻮﻧﻮﺗــﻪ ﺗﻮدوﺧــﻪ ورﮐــ‪７‬ئ‪ ،‬او وواﻳﺊ ﭼــ‪ ３‬وﻟ‪ ３‬دﻫﻐﻪ‬
‫ﺗﻴﻮپ اوﺑﻪ ﭼ‪ ３‬ﻟﻪ ＊ــﮑﺘﻪ ＇ﺨﻪ ﺗﻮدوﺧﻪ ورﮐﻮل ﮐ‪８５‬ي ژر‬
‫)‪ (2-6‬ﺷــﮑﻞ‪ ،‬د اوﺑﻮ ﻟﺮوﻧﮑﻮ دوو‬
‫ﺗﻴﻮﺑﻮﻧــﻮ ﺗــﻮدول ﻟﻪ ﻣﺨﺘﻠﻔــﻮ ﺑﺮﺧﻮ‬ ‫ﺗﻮد‪８４‬ي؟‬
‫＇ﺨﻪ‬
‫‪30‬‬
 ‫ﺗﺸﻌﺸﻊ )وړﻧﮕﻨﺘﻴﺎ(‬
‫ﺗﺸﻌﺸﻊ د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬د اﻧﺘﻘﺎﻟﻮﻟﻮ درﻳﻤﻪ ﻃﺮﻳﻘﻪ ده‪ .‬ﻟﻤﺮ ﭼ‪ ３‬د ﺗﻮدوﺧﻲ ﻟﻮﻳﻪ ﻣﻨﺒﻊ‬
‫ده‪ ،‬ﺧﭙﻠﻪ اﻧﺮژي د وړا‪１‬ﮕﻮ د ﺗﺸﻌﺸﻊ ﭘﻪ ﺷﮑﻞ ‪＄‬ﻤﮑ‪ ３‬ﺗﻪ اﻧﺘﻘﺎﻟﻮي‪.‬‬
‫)‪ (2-7‬ﺷــﮑﻞ‪ ،‬د ﺗﺸﻌﺸﻊ ﭘﻪ اﺛﺮ د ﻟﻤﺮ د ﺗﻮدوﺧ‪３‬‬
‫اﻧﺘﻘﺎل‬
‫اﻳﺎ ﻳﻮا‪ ３＄‬ﻟﻤﺮ‪ ،‬ﺗﺸﻌﺸﻌﻲ )وړﻧﮕﻴﻨﻪ( اﻧﺮژي ﻟﺮي؟‬
‫ﭘﻪ دې ﻣﻄﻠﺐ د ﭘﻮﻫ‪５‬ﺪﻟﻮ ﻟﭙﺎره ﻻﻧﺪې ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺗﺮﺳﺮه ﮐﻮو‪:‬‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‬
‫ﻳﻮ اوﺗﻮ ﻟﻪ ﺑﺮ‪＋４‬ــﻨﺎ ﺳــﺮه و‪請‬ﻞ ﮐ‪７‬ئ‪ ،‬وروﺳﺘﻪ ﻟﻪ ＇ﻪ وﺧﺘﻪ ﭼ‪ ３‬ﺗﻮد ﺷﻮ‪ ،‬ﻫﻐﻪ‬
‫ﻟﻪ ﺑﺮ‪＋４‬ﻨﺎ ＇ﺨﻪ وﺑﺎﺳﺊ‪ ،‬وروﺳﺘﻪ ﻫﻐﻪ ﭘﻪ ﻋﻤﻮدي ډول ﮐ‪８５‬دي او ﺧﭙﻞ ﻻس د‬
‫ﺷﮑﻞ ﺳﺮه ﺳﻢ ورﺗﻪ ﻧﮋدې وﻧﻴﺴﺊ‪.‬‬
‫د اﻧﺘﻘــﺎل د ﺟﺮﻳﺎن ﻃﺮﻳﻘ‪ ３‬ﺗﻪ ﭘﻪ ﭘﺎﻣﻠﺮﻧ‪ ３‬ﺳــﺮه‪ ،‬ﺗﻮدوﺧﻪ ﭘﻮرﺗﻪ ﺧﻮاﺗﻪ ﺣﺮﮐﺖ‬
‫ﮐﻮي ﻧﻪ ＊ﮑﺘﻪ ﺧﻮاﺗﻪ‪ ،‬اﻳﺎ ﺳﺘﺎﺳﻮ ﻻس ﺗﻮد‪８４‬ي؟ وﻟ‪３‬؟‬
‫‪ -‬اﻳﺎ ﮐﻮﻟﻰ ﺷــﺊ‪ ،‬ﻧﺘﻴﺠﻪ واﺧﻠﺊ ﭼ‪ ３‬اوﺗﻮ ﻫﻢ ﻟﮑﻪ ﻟﻤﺮ ﻏﻮﻧﺪې‪ ،‬د ﺗﺸﻌﺸﻊ ﻟﻪ‬
‫ﻃﺮﻳﻘ‪＇ ３‬ﺨﻪ ﺳﺘﺎﺳﻮ ﻻس ﺗﻮدوي؟‬
‫)‪ (2-8‬ﺷﮑﻞ‬
‫‪31‬‬
 ‫ﻟﻪ ﭘﻮرﺗﻨﻲ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ＇ﺨﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ اﺧﻠﻮ‪ ،‬ﭼ‪ ３‬ﺗﺎوده ﺟﺴــﻤﻮﻧﻪ ﻫﻢ ﻟﻪ ‪＄‬ﺎﻧﻪ ＇ﺨﻪ‬
‫اﻧﺮژي ﺗﺸﻌﺸــﻊ ﮐﻮي‪ ،‬ﭼ‪ ３‬دﻏﻪ اﻧﺮژي د ﻫﻐﻮ د ﻟــﻮړې ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬ﭘﻪ اﺛﺮ ډﻳﺮه د‬
‫اﺣﺴﺎس وړ ده‪.‬‬
‫د ﻳﻮ ﺗﻮد ﺟﺴﻢ د ﺗﺸﻌﺸﻌﻲ اﻧﺮژي ﻣﻘﺪار‪ ،‬د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬د درﺟ‪ ３‬ﺳﺮﺑ‪５‬ﺮه‪ ،‬ﭘﻪ ﻧﻮرو‬
‫ﻋﻮاﻣﻠــﻮ ﭘﻮرې ﻫﻢ ﺗ‪７‬ﻟ‪ ３‬ده‪ ،‬ددې ﻣﻮﺿﻮع د＊ــﻪ ﭘﻮﻫﻴﺪﻟﻮ ﻟﭙﺎره ﻻﻧﺪې ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‬
‫ﺗﺮﺳﺮه ﮐﻮو‪:‬‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‬
‫د اړﺗﻴﺎوړ ﻣﻮاد‪ :‬ﻟﻪ ﺟﻮش اوﺑﻮ ＇ﺨﻪ ډک ﻣﮑﻌﺒﻲ ﻟﻮ＊ﻰ‪＇ ،‬ﻠﻮر داﻧ‪ ３‬ﺗﺮﻣﺎﻣﺘﺮوﻧﻪ‪.‬‬
‫ﮐ‪７‬ﻧﻼر‪:‬‬
‫ﺗﺮﻣﺎﻣﺘﺮوﻧﻪ د ﻟﻮ＊ﻲ ﭘﻪ ＇ﻠﻮرو ﺧﻮاو ﮐ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬ﻫﺮه ﺧﻮا ﺗﻮر‪ ،‬ﺳﭙﻴﻦ‪ ،‬ﺳﻮر او ﺷﻴﻦ رﻧﮓ ﻟﺮي‪ ،‬د ﻟﻮ＊ﻲ ﭘﻪ ﻣﺴﺎوي ﻓﺎ‪請‬ﻠﻮ ﮐ‪ ３‬ږدو‪.‬‬
‫وروﺳﺘﻪ ﻟﻪ ﻳﻮ ＇ﻪ وﺧﺘﻪ د ＇ﻠﻮرو ﺗﺮﻣﺎﻣﺘﺮوﻧﻮ درﺟ‪ ３‬ﭘﻪ ﻳﻮ وﺧﺖ ﮐ‪ ３‬وﻟﻴﮑﺊ و ﺑﻪ ﮔﻮرئ ﭼ‪ ３‬ﺑ‪５‬ﻠ‪ ３‬ﺑ‪５‬ﻠ‪ ３‬درﺟ‪ ３‬ﻟﺮي‪ .‬وﻟﺊ؟‬
‫)‪ (2-9‬ﺷﮑﻞ‬
‫ﻟﻴﺪل ﮐ‪８５‬ي ﭼ‪ ３‬ﻫﻐﻪ ﺗﺮﻣﺎﻣﺘﺮ ﭼ‪ ３‬د ﺳﭙﻴﻨ‪ ３‬ﺳﻄﺤ‪ ３‬ﺧﻮاﺗﻪ دى‪ ،‬ﻟ‪８‬ه ﺗﻮدوﺧﻪ‬
‫د ﻫﻐﻪ ﺗﺮﻣﺎﻣﺘﺮ ﭘﺮ ﻧﺴﺒﺖ ﭼ‪ ３‬ﺗﻮرې ﺧﻮاﺗﻪ دى اﺧﻴﺴﺘ‪ ３‬ده‪.‬‬
‫ﭘﺮ ﻫﻐﻪ ＇ﻪ ﺳﺮﺑ‪５‬ﺮه ﭼ‪ ３‬ﺗﺎﺳﻮ ﭘﻮﻫﻴﺪﻟﻲ ﻳﺊ ﺑﺎﻳﺪ وواﻳﻮ ﭼ‪ ３‬د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬اﻧﺘﻘﺎل ﭘﻪ‬
‫！ﻮﻟﻮ ﺟﺴﻤﻮﻧﻮ ﮐ‪ ３‬ﭘﻪ ﻳﻮ وﺧﺖ ﺧﻮ ﭘﻪ ！ﺎﮐﻠﻮ ﺗﻮﭘﻴﺮوﻧﻮ ﺳﺮه ‪請‬ﻮرت ﻣﻮﻣﻲ‪.‬‬
‫ﻓﮑﺮوﮐ‪７‬ئ‬
‫ﭘﻪ ژﻣ‪ ３‬ﮐ‪ ３‬ﮐﻮم رﻧﮓ ﺟﺎﻣ‪ ３‬اﻏﻮﺳﺘﻞ ＊ﻪ دي‪ ،‬ﭼ‪ ３‬د اﻧﺴﺎن ﺑﺪن ﺗﻮد ﭘﺎﺗ‪ ３‬ﺷﻲ؟‬
‫‪32‬‬
 ‫د ﺗﻮدوﺧ‪＇ ３‬ﺨﻪ ﮐﺎر اﺧ‪５‬ﺴﺘﻞ‬
‫ﭘﻪ ژوﻧﺪ ﮐ‪ ３‬د ﺳﻮﮐﺎﻟﻪ ژوﻧﺪ‪ ،‬او د ‪＄‬ﻴﻨ‪ ３‬ﻣﻮادو ﻟﮑﻪ ﻏﻮ＊ﻪ‪ ،‬ﻣﻴﻮه‪ ،‬دوا او ﺳﺎﺑﻮ‬
‫د ﺳﺎﺗﻠﻮ ﻟﭙﺎره د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬ﻣﻨﺎﺳﺒ‪ ３‬درﺟ‪ ３‬ﺗﻪ اړﺗﻴﺎ ﻟﺮو‪.‬‬
‫ﭘــﻪ ﻳــﻮه ﭼﺎﭘﻴﺮﻳﺎل ﮐ‪ ３‬د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬د ﻣﻨﺎﺳــﺒ‪ ３‬درﺟ‪ ３‬د راﻣﻨ‪％‬ﺘــﻪ ﮐﻮﻟﻮ ﻟﭙﺎره د‬
‫ﺟﺴﻤﻮﻧﻮ د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬د اﻧﺘﻘﺎل ﻟﻪ ‪＄‬ﺎﻧ‪７／‬ﺗﻴﺎوو ＇ﺨﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﮐ‪８５‬ي‪.‬‬
‫ﺗﺮﻫﻐﻮ ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﻳﻮ ﭼﺎﭘﻴ‪７‬ﻳﺎل ﮐ‪ ３‬ﺗﻮدوﺧﻪ اﻧﺘﻘﺎل ﺷﻲ او ﻳﺎ ﻳﻮ ﻋﺎﻳﻖ ﭼﺎﭘﻴﺮﻳﺎل ﺟﻮړ‬
‫ﺷﻲ‪ .‬د )‪ (2-10‬ﺷﮑﻞ ﺗﻪ وﮔﻮرئ‪＄ ،‬ﻴﻨﻲ وﺧﺘﻮﻧﻪ د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬ﻟﻮړې درﺟ‪ ３‬ﺗﻪ‬
‫او ‪＄‬ﻴﻨﻲ وﺧﺘﻮﻧﻪ د ﺗﻮدوﺧ‪！ ３‬ﻴ＂‪ ３‬درﺟ‪ ３‬ﺗﻪ اړﺗﻴﺎ ده‪.‬‬
‫ﻟﻪ دې اﻣﻠﻪ اړﺗﻴﺎ ده‪ ،‬ﭼ‪ ３‬ﻫﻐﻪ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻟﮑﻪ‪ :‬د ﺗﻮدوﺧﻲ ﺗﺒﺎدل‪ ،‬د ﺗﻮدوﺧﻲ‬
‫ﺗﺤﻔﻆ‪ ،‬ﺗﺮﻣﻮز‪ ،‬ﮐﺎر او ﺗﻮدوﺧﻪ ﺗﺮ ﻣﻄﺎﻟﻌ‪ ３‬ﻻﻧﺪې وﻧﻴﺴﻮ‪.‬‬
‫)‪ (2-10‬ﺷــﮑﻞ‪ ،‬د اﻧﺴــﺎن ﺑــﺪن د‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻔﻮ ﺗﻮدوﺧﻮ درﺟ‪ ３‬ﺗﻪ اړﺗﻴﺎ ﻟﺮي‬
‫د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬ﺗﺒﺎدل‬
‫د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬د ﺗﺒﺎدل د ＊ﻪ ﭘﻮﻫﻴﺪو ﻟﭙﺎره ﻻﻧﺪې ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺗﺮﺳﺮه ﮐﻮو‪:‬‬
‫＇ﻴ‪７‬ﻧﻪ‬
‫ﻟﻪ ﺧﭙﻠﻮ ﭘﻠﺮوﻧﻮ‪ ،‬د ﮐﻮرﻧﻴﻮ ﻟﻪ ﻣﺸﺮاﻧﻮ‪ ،‬او د ﺧﭙﻠ‪ ３‬ﺳﻴﻤ‪ ３‬ﻟﻪ ﺧﻠﮑﻮ ＇ﺨﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت را ！ﻮل ﮐ‪７‬ئ‪ ،‬ﭼ‪ ３‬دوى ﺳﻠ‪／‬ﻮﻧﻪ ﮐﻠﻮﻧﻪ ﻣﺨﮑ‪３‬‬
‫ﺗﺮ اوﺳــﻪ ﭘﻮرې د ﺧﭙﻠﻮ ﮐﻮروﻧﻮ د ﺗﻮدوﻟﻮ او ﺳــ‪７‬وﻟﻮ ﻟﭙﺎره ﻟﻪ ﮐﻮﻣﻮ ﻃﺮﻳﻘﻮ ＇ﺨﻪ اﺳــﺘﻔﺎده ﮐﻮﻟﻪ‪ ،‬او اوس ＇ﻨﮕﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻮي ﻧﺘﻴﺠﻪ‬
‫ﻳ‪ ３‬ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ！ﻮﻟﮕﻲ ﮐ‪ ３‬وواﻳﺊ‪.‬‬
‫‪33‬‬
 ‫ﭘــﻪ ﻳﻮ ﻣﺤﻴﻂ ﮐ‪ ３‬د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬ﺗﺒﺎدل‪ ،‬د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬او د ﺗﻮدوﺧﻲ د درﺟ‪ ３‬د ﺑﺪﻟﻮن‬
‫ﭘﻪ اﺛﺮ ﻣﻨ‪ ＃‬ﺗﻪ را‪＄‬ﻲ‪ .‬ﭘﻪ ﻳﻮ ﻣﺤﻴﻂ ﮐ‪ ３‬د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬ﺑﺪﻟﻮن ﻟﭙﺎره د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬ﻣﻨﺒﻊ او‬
‫د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬د اﻧﺘﻘﺎﻟﻮﻟﻮ ﻟﭙﺎره ﻣﻨﺎﺳﺒ‪ ３‬ﻃﺮﻳﻘﻲ ﺗﻪ اړﺗﻴﺎ ده‪.‬‬
‫د ﺑﻴﻠﮕــ‪ ３‬ﭘــﻪ ﺗﻮﮔﻪ د ﮐــﻮر د ﺗﻮدوﻟﻮ ﻟﭙﺎره د ﺑﺨﺎرۍ او ﻣﺮﮐﺰﮔﺮﻣ‪ ９‬ﭘﻪ واﺳــﻄﻪ‪،‬‬
‫او د ﺧــﻮړو ﭘﺨﻮﻟــﻮ ﻟﭙﺎره‪ ،‬ﮐﻮرﺗﻪ د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬د اﻧﺘﻘﺎﻟﻮﻟﻮ ﻟﭙﺎره ﻣﻨﺎﺳــﺒ‪ ３‬ﻃﺮﻳﻘ‪３‬‬
‫)ﻟــﻪ ﻣﺮﮐﺰ‪－‬ﺮﻣــ‪＇ ９‬ﺨﻪ ﮐﻮرﺗﻪ او د اوﺑﻮ ﭘﻪ واﺳــﻄﻪ د ﮐﺎﻧﻮﻳﮑﺸــﻦ ﻃﺮﻳﻘﻪ‪ ،‬او د‬
‫ﺧﻮړو ﭘﻪ ﭘﺨﻮﻟﻮ ﮐ‪ ３‬د ﻓﻠﺰ ﭘﻪ واﺳﻄﻪ د ﻫﺪاﻳﺖ ﭘﻪ ﻃﺮﻳﻘﻪ( وﺟﻮد ﻟﺮي‪ .‬د اﻟﻒ‪،‬‬
‫ب‪ ،‬ج او د‪ ،‬ﺷﮑﻠﻮﻧﻮ ﺗﻪ ﭘﺎم وﮐ‪７‬ئ‪.‬‬
‫)ب(‪ -‬ﭘﻪ ﻳﺨﭽﺎل ﮐ‪ ３‬د ﺟﺮﻳﺎن ﭘﻪ ﻃﺮﻳﻘﻪ د‬ ‫)اﻟﻒ(‪ -‬د اوﺑﻮ ﭘﻪ واﺳﻄﻪ د ﺟﺮﻳﺎن ﭘﻪ ﻃﺮﻳﻘ‪ ３‬ﭘﻪ‬
‫ﻫﻮا ﭘﻪ واﺳﻄﻪ ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬اﻧﺘﻘﺎل‬ ‫ﻣﺮﮐﺰ ﮔﺮﻣ‪ ９‬ﮐ‪ ３‬د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬اﻧﺘﻘﺎل‬
‫)ج(‪ -‬د ﻫﺪاﻳﺖ ﭘﻪ ﻃﺮﻳﻘﻪ ﭘﻪ ﮐ‪７‬اﻳﻰ‬
‫ﮐ‪ ３‬د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬اﻧﺘﻘﺎل‬
‫)د(‪ -‬ﮐُﻮﻟﺮ د ﺳ‪４７‬ﺪو ﭘﻪ ﻣﻮﺧﻪ‬
‫)‪ (2-11‬د ﺟﺴﻤﻮﻧﻮ ﭘﻪ واﺳﻄﻪ‪ ،‬د ﺗﻮدوﺧ‪３‬‬
‫د اﻧﺘﻘﺎﻟﻮﻟﻮ ﺷﮑﻠﻮﻧﻪ‬
‫‪34‬‬
 ‫د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬ﺗﺤﻔﻆ‬
‫د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬د ﺗﺤﻔﻆ د ＊ﻪ زده ﮐﻮﻟﻮ ﻟﭙﺎره ﻻﻧﺪې ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺗﺮﺳﺮه ﮐ‪７‬ئ‪.‬‬
‫‪ %25‬د ﺳﻘﻒ ﻟﻪ ﻻري ＇ﺨﻪ‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‬
‫اﻳــﺎ د ﻣﺨﺎﻣــﺦ ﺷــﮑﻞ ﭘﻪ ＇‪５‬ﺮ ﮐﻮﻟﻰ ﺷــﺊ‪ ،‬ﭼــ‪ ３‬د ﺧﭙﻞ ﮐﻮر‬
‫ﻧﻘﺸــﻪ رﺳــﻢ ﮐ‪７‬ئ؟ ﮐﻪ رﺳﻢ ﻣﻮ ﻧﻪ ﮐ‪７‬ى ﺷــﻮه‪ ،‬ﻣﺨﺎﻣﺦ ﺷﮑﻞ‬
‫‪%10‬‬
‫د ﭘﻨﺠــﺮي ﻟــﻪ ﻻري‬ ‫دوه ﭘﻮ＊ﻪ‬ ‫ﺗــﻪ وﮔــﻮرئ او وواﻳﺊ‪ ،‬ﭼ‪ ３‬د ﮐﻮ！‪ ３‬ﻟﻪ ﮐﻮﻣــﻮ ﻧﻘﻄﻮ ＇ﺨﻪ ډﻳﺮه‬
‫＇ﺨﻪ‬ ‫دﻳﻮال‬
‫ﺗﻮدوﺧﻲ ﺿﺎﻳﻊ ﮐ‪８５‬ي؟ وﻟ‪３‬؟‬
‫ﻟــﻪ ﺑﺤﺚ ﮐﻮﻟــﻮ او ﺧﺒﺮو اﺗﺮو ＇ﺨﻪ وروﺳــﺘﻪ‪ ،‬ﮐﻮﻣ‪ ３‬ﻻرې ﻟﻪ‬
‫ﮐــﻮر ＇ﺨﻪ د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬د ﺿﺎﻳﻊ ﮐ‪５‬ــﺪو د ﻣﺨﻨﻴﻮي ﻟﭙﺎره وړاﻧﺪﻳﺰ‬
‫ﮐﻮئ؟‬
‫‪ %15‬د ﺳﻮرﻳﻮ ﻟﻪ ﻻرې ＇ﺨﻪ‬ ‫‪ %15‬د ‪＄‬ﻤﮑ‪ ３‬ﻟﻪ ﻻرې ＇ﺨﻪ‬
‫)‪ (2-12‬ﺷﮑﻞ‪ ،‬د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬د ﺗﺒﺎدل ﻧﻘﻄ‪ ３‬ﭘﻪ ﻳﻮه ﮐﻮر ﮐ‪３‬‬
‫ﻟﮑﻪ ＇ﻨﮕﻪ ﭼ‪ ３‬ﭘﻮﻫ‪８５‬ئ د اﻧﺮژۍ راز‪ ،‬راز ﺳــﺮﭼﻴﻨ‪ ３‬ﺷــﺘﻪ ﭼ‪＄ ３‬ﻴﻨ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﺗﺮ‬
‫ﻧﺎﻣﻌﻠﻮم وﺧﺖ ﭘﻮرې ﭘﺎﺗﻲ وي ﻟﮑﻪ‪ ،‬د ﻟﻤﺮ اﻧﺮژي‪ ،‬ﺑﺎد‪ ،‬ﺟﺎري اوﺑﻪ اوﻧﻮر‪.‬‬
‫او د اﻧــﺮژۍ ‪＄‬ﻴﻨــﻲ ﻧﻮرې ﺳــﺮﭼﻴﻨ‪ ３‬ﺑﺎﻻﺧﺮه وروﺳــﺘﻪ ﻟﻪ ＇ﻮﻣــﻮدې ＇ﺨﻪ‬
‫ﺧﻼ‪８５請‬ي‪ .‬ﻟﮑﻪ‪ :‬ﺗ‪５‬ﻞ د ډﺑﺮوﺳﮑﺎره‪ ،‬ﮔﺎز او ﻧﻮر‪.‬‬
‫د اﻧــﺮژۍ ﮐﻤﻮاﻟﻰ ﻳﻮه ﻟﻪ ﻫﻐﻮ ﺳــﺘﻮﻧﺰو ＇ﺨﻪ ده ﭼ‪ ３‬ﺑﺸــﺮﭘﮑ‪ ３‬ﻓﮑﺮ ﮐﻮي‪ .‬د‬
‫ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬د ﺳــﺮﭼﻴﻨﻮ د زر ﺧﺘﻤ‪５‬ﺪو د اﻧﺮژۍ ﭘﺮ ﻟﮕ‪＋‬ــﺖ د ﻣﺨﻨﻴﻮي ﻟﭙﺎره ﻳﻮه‬
‫ﻻره ﺳــﭙﻤﺎ ده‪ .‬د ﺗﻮدوﺧــ‪ ３‬ﺗﺤﻔﻆ ﻳﻌﻨــ‪ ３‬ﭘﻪ ﭼﺎﭘﻴﺮﻳﺎل ﮐ‪ ３‬د راﻣﻨ‪％‬ﺘﻪ ﺷــﻮې‬
‫ﺗﻮدوﺧــ‪ ３‬ﻟﻪ ﺿﺎﻳﻊ ﮐ‪５‬ﺪو ＇ﺨﻪ ﺳــﺎﺗﻨﻪ ده‪ ،‬ﭼ‪ ３‬د ﭼﺎﭘﻴﺮﻳﺎل د ＊ــﻪ ﻋﺎﻳﻖ ﮐ‪５‬ﺪو‬
‫ﺳﺮه اړﻳﮑﻪ ﻟﺮي‪.‬‬
‫)‪ (2-12‬ﺷﮑﻞ دا را＊ﻴﻲ ﭼ‪ ３‬ﮐﻮم ﺟﺴﻤﻮﻧﻪ ﮐﻮﻟﻰ ﺷﻲ د ﺗﻮدوﺧ‪＊ ３‬ﻪ ﻋﺎﻳﻖ‬
‫وي‪ ،‬او ＇ﻨﮕﻪ ﮐﻮﻟﻰ ﺷﻮ ﭼ‪ ３‬ﻳﻮ ﭼﺎﭘﻴﺮﻳﺎل ﻋﺎﻳﻖ ﮐ‪７‬و‪.‬‬
‫ﻓﮑﺮوﮐ‪７‬ئ‬
‫‪ .1‬وﻟ‪＄ ３‬ﻴﻨ‪ ３‬د ﺧﭙﻠﻮ ﮐﻮروﻧﻮ دﻳﻮاﻟﻮﻧﻪ ﭘﻨ‪ ６‬ﺟﻮړوي؟‬
‫‪ .2‬د ژﻣ‪ ３‬او دوﺑﻲ ﭘﻪ ﻓﺼﻠﻮﻧﻮ ﮐ‪ ３‬ﭘﻪ ﮐ‪７‬ﮐ‪ ９‬ﺑﺎﻧﺪې د ﭘﺮدو ﻧ‪＋‬ﻠﻮل ＇ﻪ ﮔ＂ﻪ ﻟﺮي؟‬
‫‪ .3‬ﮐﻪ ﺳﺘﺎﺳﻮ د ﮐﻮر دﻳﻮاﻟﻮﻧﻪ ﭘﻨ‪ ６‬او ﮐ‪７‬ﮐ‪ ９‬ﻳ‪ ３‬ﻟﻮﻳ‪ ３‬او ﻟﻤﺮ ﺗﻪ ﻣﺨﺎﻣﺦ وي‪ ،‬د ﺳﻮز‪４‬ﺪو ﻣﻮاد او ﻳﺎ ﻟﺮ‪－‬ﻲ ډﻳﺮ ﻣﺼﺮﻓ‪８５‬ي او ﮐﻪ ﻟ‪８‬؟‬
‫‪ .4‬ﮐﻪ ﺳﺘﺎﺳﻮ ﮐﻮروﻧﻪ ＊ﻪ ﻋﺎﻳﻖ ﺟﻮړ ﺷﻮي وي‪ ،‬اﻳﺎ د ژﻣ‪ ３‬ﭘﻪ ﻓﺼﻞ ﮐ‪ ３‬ﺳﺘﺎﺳﻮ اﻗﺘﺼﺎد ﺳﺮه ﻣﺮﺳﺘﻪ ﮐﻮﻟﻰ ﺷﻲ؟ وﻟ‪３‬؟‬
‫‪35‬‬
 ‫ﺗﺮﻣﻮز‬
‫ﭘﻪ ﺗﻴﺮو درﺳــﻮﻧﻮ ﮐ‪ ３‬ﻣﻮ د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬د ﺳــﺎﺗﻨ‪ ３‬ﭘﻪ اړه ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت ﺗﺮﻻﺳــﻪ ﮐ‪７‬ل‪.‬‬
‫ﺗﺮﻣﻮز ﻫﻐﻪ ﻟﻮ＊ﻰ دى ﭼ‪ ３‬دﻫﻐﻪ ﭘﻪ ﺟﻮړوﻟﻮ ﮐ‪ ３‬ﭘﻪ درو واړو ﻃﺮﻳﻘﻮ د ﺗﻮدوﺧ‪３‬‬
‫د ﺗﺒﺎدﻟ‪＇ ３‬ﺨﻪ ﻣﺨﻨﻴﻮى ﺷﻮى دى‪.‬‬
‫ﺗﺮﻣﻮز ﻳﻮ اﺳــﺘﻮاﻧﻪ ﻳﻲ ﺷــﮑﻠﻪ ﻟﻮ＊ــﻰ دى ﭼ‪ ３‬دوه ﺑﺎﻧﺪﻳﻨﻲ او ﻣﻨ‪％‬ﻨﻲ ﭘﻮ＊ﻮﻧﻪ‬
‫ﻟــﺮي‪ ،‬ﭼ‪ ３‬ددې دواړو ﭘﻮ＊ــﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ﮐ‪ ３‬ﺧﺎﻟﻲ ﻓﻀﺎ وي‪ ،‬او ددې ﻟﻮ＊ــﻲ‬
‫ﺧﻮﻟﻪ‪ ،‬د ﻳﻮ ﺳــﺮﭘﻮښ ﭘﻪ واﺳﻄﻪ ﺑﻨﺪ‪８４‬ي‪ .‬ﺗﺮﻣﻮز ﮐﻮﻟﻰ ﺷﻲ د ﻫﻐﻮ ﺧﻮړو‪ ،‬ﭼ‪３‬‬
‫ﭘﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ﮐ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬دي د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬درﺟ‪ ３‬ﮐﻤ‪５‬ﺪل د ＇ﻮ ﺳﺎﻋﺘﻮﻧﻮ ﻟﭙﺎره ورو ﮐ‪７‬ي‪.‬‬
‫او زﻳﺎﺗﺮه وﺧﺖ د ﺟﻮش اوﺑﻮ د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬درﺟ‪ ３‬د ﺗﻮدو ﺳﺎﺗﻠﻮ ﻟﭙﺎره او ﮐﻠﻪ ﻫﻢ د‬
‫ﻣﺎﻳﻌﺎﺗﻮ د ﺳ‪７‬و ﺳﺎﺗﻠﻮ ﻟﭙﺎره ﺗﺮي اﺳﺘﻔﺎده ﮐ‪８５‬ي‪.‬‬
‫د ﺗﺮﻣﻮز ﭘﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ﮐ‪ ３‬د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬د درﺟ‪ ３‬د ﺛﺎﺑﺘ‪ ３‬ﭘﺎﺗ‪ ３‬ﮐ‪５‬ﺪو ﻋﻠﺖ ﻋﺒﺎرت دى ﻟﻪ‪:‬‬
‫‪ .1‬د ﺗﺮﻣﻮز د دوو ﭘﻮ＊ﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ﮐ‪ ３‬د ﺧﻼء ﺷﺘﻮاﻟﻰ دى ﭼ‪ ３‬د ﮐﺎﻧﻮﻳﮑﺸﻦ‬
‫ﭘﻪ ﻃﺮﻳﻘﻪ د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬د ﺿﺎﻳﻊ ﮐ‪５‬ﺪو ﺧﻨ‪ ６‬ﮔﺮ‪＄‬ﻲ‪.‬‬
‫‪ .2‬د ﺗﺮﻣﻮز ﺧﻮﻟﻪ د ﺳــﺮﭘﻮښ ﭘﻪ واﺳــﻄﻪ ﺑﻨﺪول د ﻫﺪاﻳﺖ ﭘﻪ ﻃﺮﻳﻘﻪ د ﺗﻮدوﺧ‪３‬‬
‫د ﺿﺎﻳﻊ ﮐ‪５‬ﺪو ﺧﻨ‪ ６‬ﮔﺮ‪＄‬ﻲ‪.‬‬
‫‪ .3‬د ﺗﺮﻣﻮز ﭘﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ﮐ‪ ３‬د ﺑﺮاق ﭘﻮښ‪ ،‬ﭼ‪ ３‬د ﺗﺸﻌﺸــﻊ ﭘﻪ ﻃﺮﻳﻘ‪ ３‬د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬د‬
‫ﺿﺎﻳﻊ ﮐ‪５‬ﺪو ﺧﻨ‪ ６‬ﮔﺮ‪＄‬ﻲ او ﺗﻮدوﺧﻰ ﺑ‪５‬ﺮﺗﻪ د ﻧﻨﻪ ﻣﻨﻌﮑﺴﻮي‪.‬‬
‫ﺳﺮﭘﻮښ‬
‫د ﻧﻘﺮه ﻳﻲ ﺑﺮاق ﻻﻳﻪ‬
‫ﺧﻼء‬
‫ﺑﻴﺮوﻧﻲ ﭘﻮښ‬
‫)‪ (2-13‬ﺷﮑﻞ‪ ،‬د ﺗﺮﻣﻮز ﺟﻮړ＊ﺖ‬
‫‪36‬‬
 ‫اﺣﺘﺮاﻗﻲ اﻧﺠﻨﻮﻧﻪ )د ﻣﻮ！ﺮ اﻧﺠﻦ(‬
‫ﺑﺸــﺮ ﻧــﻦ ﭘﻪ دې ﻗﺎدر ﺷــﻮى دى ﭼ‪ ３‬ﻟﻪ ﺗﻮدوﺧ‪＇ ３‬ﺨﻪ ﭘــﻪ ‪請‬ﻨﻌﺖ ﮐ‪ ３‬ﮐﺎر‬
‫واﺧﻠﻲ او ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺎﺷــﻴﻨﻮﻧﻪ ﭘﻪ ﺣﺮﮐــﺖ راوﻟﻲ‪ .‬د ‪＄‬ﻤﮑ‪ ３‬ﭘﺮ ﻣﺦ د ﻣﻮ！ﺮ او‬
‫ﻣﻮ！ﺮ ﺳــﺎﻳﮑﻞ ﭘﻪ واﺳــﻄﻪ ﮔﺮ‪＄‬ﻴﺪل‪ ،‬ﭘﻪ ﻫﻮا او ﻓﻀﺎﮐــ‪ ３‬د ﻃﻴﺎرې او راﮐ＀ ﭘﻪ‬
‫واﺳــﻄﻪ اﻟﻮﺗﻨﻪ‪ ،‬دا ！ﻮل د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬ﻟﻪ ﺑﺮﮐﺘﻪ دي ﭼ‪ ３‬ﺑﺸــﺮ دﻏﻪ ﮐﺎروﻧﻪ ﺳــﺮﺗﻪ‬
‫رﺳــﻮي‪ .‬دﻏــﻪ اﻧﺠﻨﻮﻧﻪ د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬اﻧــﺮژي ﭘﻪ ﻣﻴﺨﺎﻧﻴﮑﻲ اﻧــﺮژي ﺑﺪﻟﻮي او د‬
‫ﺗﻮدوﺧﻴﺰو اﻧﺠﻨﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﻧﻮم ﻳﺎد‪８４‬ي‪.‬‬
‫)‪ (2-14‬ﺷﮑﻞ‪ ،‬د راﮐﺖ اﻧﺠﻦ ﭼ‪３‬‬
‫د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬ﭘﻪ واﺳﻄﻪ ﮐﺎر ﮐﻮي‬
‫د ﺳﻮﻧ‪ ，‬واردﻳﺪل‬
‫د اﺣﺘﺮاق ﻣﺤﻔﻈﻪ‬
‫ﺗﻮرﺑﻴﻦ‬
‫ﭘﻮ ﮐﻮوﻧﮑﻰ‬
‫د ﺗﻮدې ﻫﻮا ﺧﺎرﺟﻴﺪل‬
‫د ﻫﻮا ﻧﻨﻮﺗﻞ‬
‫)‪ (2-15‬ﺷﮑﻞ‪ ،‬د ﺟﺖ اﻧﺠﻦ ﭼ‪ ３‬د‬
‫د ﺟﺖ ﻣﻮ！ﻮر‬
‫ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬ﭘﻪ واﺳﻄﻪ ﮐﺎر ﮐﻮي‬
‫د ﻣﻮ！ﺮﺳــﺎﻳﮑﻞ اﻧﺠﻦ ﻳــﻮ ﭘﻄﺮوﻟﻲ اﻧﺠﻦ دى‪ ،‬ﭼــ‪ ３‬د اﺣﺘﺮاﻗﻲ اﻧﺠﻨﻮﻧﻮ ﻟﻪ‬
‫ډوﻟﻮﻧﻮ ＇ﺨﻪ ﻳﻮ ډول دى‪ .‬ﭘﻪ دې اﻧﺠﻦ ﮐ‪ ３‬ﻟﻮﻣ‪７‬ى ﭘﺘﺮول دﺳﻠﻨﺪر ﭘﻪ دﻧﻨﻪ ﮐ‪３‬‬
‫رودل ﮐﻴ‪８‬ي‪ ،‬ﭼ‪ ３‬د رودﻟﻮ د ﻣﺮﺣﻠﻲ )ﭘ‪７‬او( ﭘﻪ ﻧﻮم ﻣﺸﻬﻮر دى‪.‬‬
‫‪37‬‬
 ‫ﺑﻴﺎ د ﭘﺴﺘﻮن ﭘﻪ ﻟﻮړ‪４‬ﺪو ﺳﺮه د ﺳﻠﻨﺪر ﭘﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ﮐ‪ ３‬ﭘﻪ ﭘ＂ﺮوﻟﻮ ﺑﺎﻧﺪې ﻓﺸﺎر را‪＄‬ﻲ‪،‬‬
‫او د ﺳــﻮﻧ‪ ，‬ﻣــﻮادو ﺗﻮدوﺧﻰ ﭘﻮرﺗﻪ ‪＄‬ــﻲ‪ ،‬ﭼ‪ ３‬دﻏﻪ ﻣﺮﺣﻠــﻪ د ﺗﺮاﮐﻢ ﭘﻪ ﻧﻮم‬
‫ﻳﺎد‪８４‬ي‪ .‬وروﺳﺘﻨ‪ ９‬ﻧﻘﻄ‪ ３‬ﺗﻪ دﭘﺴﺘﻮن د رﺳﻴﺪو ﺳﺮه ﭘﻪ ﺳﻠﻨﺪر ﺑﺎﻧﺪې د ﭘﻠﮏ ﭘﻪ‬
‫واﺳــﻄﻪ د ﺑﺮ‪＋４‬ــﻨﺎ دﺟﺮﻗ‪ ３‬ﭘﻪ اﺛﺮ اﻧﻔﺠﺎر ‪請‬ﻮرت ﻣﻮﻣﻲ‪ ،‬ﭼ‪ ３‬د اﻧﻔﺠﺎر ﭘﻪ اﺛﺮ‪،‬‬
‫ﭘﺴــﺘﻮن د ﺳﻠﻨﺪر ＊ﮑﺘﻪ ﺧﻮاﺗﻪ ‪＄‬ﻲ‪ .‬د ﺳﻠﻨﺪر ！ﻴ＂‪ ３‬ﻧﻘﻄ‪ ３‬ﺗﻪ د ﭘﺴﺘﻮن رﺳ‪５‬ﺪﻟﻮ‬
‫ﭘــﻪ وﺧﺖ‪ ،‬د ﺳــﻠﻨﺪر د وﺗﻮﻧ‪％‬ــﻲ ﮐ‪７‬ﮐ‪ ９‬ﺧﻼ‪８５請‬ي‪ ،‬او ﭘﺴــﺘﻮن ﭘﻮرﺗﻪ ﺧﻮاﺗﻪ‬
‫ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻮي او ﻟﻪ ﺳﻠﻨﺪر ＇ﺨﻪ ！ﻮل ﺳﻮز‪４‬ﺪﻟﻰ ﻟﻮ‪－‬ﻰ او ﮔﺎز راو‪＄‬ﻲ‪.‬‬
‫＇ﺮﻧﮕــﻪ ﭼ‪ ３‬ددې ﻣﺎﺷــﻴﻨﻮﻧﻮ د ﮐﺎر ﻣﻴﺨﺎﻧﻴﮑﻴﺖ ﭘﻪ ＇ﻠﻮرو زﻣﺎﻧﻲ ﻣﺮﺣﻠﻮ ﮐ‪３‬‬
‫ﺗﺮﺳــﺮه ﮐ‪８５‬ي‪ ،‬ﻟﻪ دې اﻣﻠﻪ دا ډول ﻣﺎﺷــﻴﻨﻮﻧﻪ د ＇ﻠﻮر وﺧﺘﻲ ﻣﺎﺷــﻴﻨﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﻧﻮم‬
‫ﻳﺎدوي‪.‬‬
‫‪ -2‬د ﺗﺮاﮐﻢ ﻣﺮﺣﻠﻪ‬ ‫‪ -1‬د رودﻟﻮ ﻣﺮﺣﻠﻪ‬
‫‪ -4‬د ﻟﻮ‪－‬ﻲ دوﺗﻠﻮ ﻣﺮﺣﻠﻪ‬ ‫‪ -3‬د اور اﺧﻴﺴﺘﻠﻮ ﻣﺮﺣﻠﻪ‬
‫)‪ (2-16‬ﺷﮑﻞ‪ ،‬د ＇ﻠﻮر وﺧﺘﻲ اﻧﺠﻨﻮﻧﻮ ﻣﺮﺣﻠ‪３‬‬
‫‪38‬‬
 ‫د دوﻳﻢ ﻓﺼﻞ ﻟﻨ‪６‬ﻳﺰ‬
‫
د اﻫﺘﺰازوﻧﻮ د زﻳﺎﺗﻴﺪﻟﻮ او دﻳﻮې ذرې ﻟﻪ ﺑﻠ‪ ３‬ورﭘﺴــ‪ ３‬ذرې ﺳــﺮه د ！ﮑﺮ ﭘﻪ اﺛﺮ ﭘﻪ ﺟﺴــﻢ ﮐ‪ ３‬ﺗﻮدوﺧﻲ‬ ‫‪t‬‬
‫ﻫﺪاﻳﺖ ﮐ‪８５‬ي‪.‬‬
‫
ﭘﻪ ﻣﺎﻳﻌﺎﺗﻮ او ‪－‬ﺎزوﻧﻮ ﮐ‪ ３‬د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬ﭘﻪ واﺳــﻄﻪ د ﺳــ‪７‬و او ﺗﻮدو ذراﺗﻮ ‪＄‬ﺎى ﭘﻪ ‪＄‬ﺎﻳﻰ ﮐﻮﻟﻮ؛ ﺗﻪ د ﺟﺮﻳﺎن‬ ‫‪t‬‬
‫ﻃﺮﻳﻘﻪ )ﮐﺎﻧﻮﻳﮑﺸﻦ( واﻳﻲ‪.‬‬
‫
ﻳﻮ ﺟﺴــﻢ ﺗﻪ د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬اﻧﺘﻘﺎل ﻟﻪ ﻣﻨﺒﻊ )ﺳــﺮﭼﻴﻨ‪＇ (３‬ﺨﻪ د ﺗﺸﻌﺸﻊ ﭘﻪ اﺛﺮ‪ ،‬د ﺗﺸﻌﺸﻊ د ﻃﺮﻳﻘ‪ ３‬ﭘﻪ ﻧﻮم‬ ‫‪t‬‬
‫ﻳﺎد‪８４‬ي‪ .‬ﺗﻮدوﺧﻪ د ﺗﺸﻌﺸﻊ ﭘﻪ ﻃﺮﻳﻘﻪ ﻟﻪ ﺧﻼء ＇ﺨﻪ ﻫﻢ ﺗﻴﺮ‪４‬ﺪﻟﻲ ﺷﻲ‪.‬‬
‫
د ﻣﻨﺎﺳــﺒ‪ ３‬ﺗﻮدوﺧــ‪ ３‬درﺟــ‪ ３‬د راﻣﻨ‪％‬ﺘﻪ ﮐﻮﻟﻮ او د ﺿــﺮورت وړ ﻣﻮادو د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬د ﺳــﺎﺗﻠﻮ ﻟﭙﺎره د‬ ‫‪t‬‬
‫ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬ﻟﻪ اﻧﺘﻘﺎل ＇ﺨﻪ ﭘﻪ ﻳﻮه ﭼﺎﭘﻴﺮﻳﺎل ﮐ‪ ３‬ﮐﺎر اﺧﻴﺴﺘﻞ ﮐ‪８５‬ي‪.‬‬
‫
ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬اﻧﺘﻘﺎل د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬ﻟﻪ ﻳﻮې ﺳﺮﭼﻴﻨ‪＇ ３‬ﺨﻪ ﭘﻪ ﭼﺎﭘﻴﺮﻳﺎل او ﻳﺎ ﭘﻪ ﻳﻮ ﺑﻞ ﺟﺴﻢ ﮐ‪ ،３‬د ﺗﻮدوﺧﻲ‬ ‫‪t‬‬
‫د ﺗﺒﺎدل ﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﻳﺎد‪８４‬ي‪.‬‬
‫
د ﻳﻮ ﻣﺤﻴﻂ د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬درﺟ‪ ３‬ﺳﺎﺗﻞ‪ ،‬ﭘﻪ ﺳﻤﻪ ﺗﻮﮔﻪ د ﻣﺤﻴﻂ د ﻋﺎﻳﻖ ﮐ‪５‬ﺪو ﭘﻪ اﺛﺮ د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬د ﺗﺤﻔﻆ‬ ‫‪t‬‬
‫ﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﻳﺎد‪８４‬ي‪.‬‬
‫
ﻫﻐﻪ ﻟﻮ＊ﻲ ﺗﻪ ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﻫﻐﻪ ﮐ‪ ３‬ﭘﻪ دري واړه ﻃﺮﻳﻘﻮ د ﺗﻮدوﺧﻲ د اﻧﺘﻘﺎل ＇ﺨﻪ ﻣﺨﻨﻴﻮى وﺷﻲ‪ ،‬د ﺗﺮﻣﻮز‬ ‫‪t‬‬
‫ﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﻳﺎد‪８４‬ي‪.‬‬
‫
ﻫــﺮ ﻫﻐﻪ وﺳــﻴﻠ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬اﻧﺮژي ﭘــﻪ ﻣﻴﺨﺎﻧﻴﮑﻲ اﻧﺮژي ﺑﺪﻟﻮي‪ ،‬د ﺗﻮدوﺧﻴــﺰو اﻧﺠﻨﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﻧﻮم‬ ‫‪t‬‬
‫ﻳﺎد‪８４‬ي‪.‬‬
‫‪39‬‬
 ‫د دوﻳﻢ ﻓﺼﻞ ﭘﻮ＊ﺘﻨ‪３‬‬
‫‪ -1‬ﭘﻮﻫ‪８５‬ئ ﭼ‪ ３‬ﻣﺎده ﭘﻪ درو ﺣﺎﻟﺘﻮﻧﻮ وﺟﻮد ﻟﺮي‪ .‬ﺟﺴﻤﻮﻧﻪ ﭘﻪ ﮐﻮﻣﻮ ﺣﺎﻟﺘﻮﻧﻮ ﮐ‪ ３‬د ﻫﺪاﻳﺖ ﭘﻪ ﻃﺮﻳﻘ‪ ３‬ﮐ‪３‬‬
‫ﺗﻮدوﺧﻪ اﻧﺘﻘﺎﻟﻮﻟﻲ ﺷ‪３‬؟ وﻟ‪３‬؟‬
‫‪-2‬ﮐﻮم ﻣﻮاد ﺗﻮدوﺧﻪ د ﺟﺮﻳﺎن )ﮐﺎﻧﻮﻳﮑﺸﻦ( ﭘﻪ ﻃﺮﻳﻘ‪ ３‬ﺳﺮه اﻧﺘﻘﺎﻟﻮي‪.‬‬
‫‪ -3‬اﻳﺎ د ﺗﻮدوﺧﻲ اﻧﺘﻘﺎل د ﺗﺸﻌﺸﻊ ﭘﻪ ﺷﮑﻞ ﻟﻪ ﺧﻼء ＇ﺨﻪ ﺗﻴﺮ‪８４‬ې‪ ،‬ﻣﺜﺎل ﻳ‪ ３‬وواﻳﺊ‪.‬‬
‫‪ -4‬ﻟﻪ ﺗﻮدوﺧﻲ ＇ﺨﻪ د ﮐﺎر اﺧ‪５‬ﺴﺘﻨ‪ ３‬د ＇ﻮ ﻣﻮاردو ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ واﺧﻠﺊ‪.‬‬
‫‪ -5‬ﭘــﻪ ژﻣــ‪ ３‬ﮐ‪ ３‬د ﺧﭙﻠﻮ ﮐﻮروﻧﻮ د ﮐ‪７‬ﮐﻴﻮ ﻟــﻪ ﻻرې د ﺗﻮدوﺧ‪ ９‬ﻟﻪ ﺿﺎﻳﻊ ﮐ‪５‬ﺪو ＇ﺨﻪ‪ ،‬د ﻣﺨﻴﻨﻮي ﻟﭙﺎره ＇ﻪ‬
‫ﺑﺎﻳﺪ وﮐ‪７‬ئ؟‬
‫‪ -6‬وﻟ‪ ３‬د ﺟﻮش اوﺑﻮ ＇ﺨﻪ ډک ﭼﺎﻳﻨﮏ ﺑﺎﻧﺪې ！ﻮﮐﺮ اﭼﻮئ؟‬
‫ﻟﻪ ﺳﻢ ‪＄‬ﻮاب ＇ﺨﻪ داﻳﺮه ﺗﺎوﮐ‪７‬ئ‬
‫‪ -7‬ﮐﻮم اﺟﺴﺎم د ﻫﺪاﻳﺖ ﭘﻪ ﻃﺮﻳﻘﻪ د ﺗﻮدوﺧ‪＊ ３‬ﻪ ﻫﺎدي دي؟‬
‫ب‪ :‬ﮔﺎزات‬ ‫اﻟﻒ‪ :‬ﻓﻠﺰات‬
‫د‪！ :‬ﻮل ﻣﻮارد‬ ‫ج‪ :‬ﻣﺎﻳﻌﺎت‬
‫‪ -8‬د ﻟﻤﺮ د ﺗﻮدوﺧ‪ ３‬اﻧﺮژې ﭘﻪ ﮐﻮﻣﻪ ﻃﺮﻳﻘﻪ ﺑﺎﻧﺪې ‪＄‬ﻤﮑ‪ ３‬ﺗﻪ رﺳ‪８５‬ې؟‬
‫ب‪ :‬د ﺟﺮﻳﺎن ﭘﻪ ﻃﺮﻳﻘ‪３‬‬ ‫اﻟﻒ‪ :‬د ﻫﺪاﻳﺖ ﭘﻪ ﻃﺮﻳﻘ‪３‬‬
‫د‪ :‬د درې واړو ﻃﺮﻳﻘﻮ ﭘﻪ واﺳﻄﻪ‬ ‫ج‪ :‬د ﺗﺸﻌﺸﻊ ﭘﻪ ﻃﺮﻳﻘ‪３‬‬
‫د ﭘﻮ＊ﺘﻨﻮ ﺗﺶ ‪＄‬ﺎﻳﻮﻧﻪ ډک ﮐ‪７‬ئ‬
‫‪＄ -9‬ﺮﻧﮑــﻪ ﭼــ‪ ３‬د ﻓﻠــﺰات ذرې ‪ ..........................‬دي‪ ،‬ﮐﻮﻟــﻲ ﺷــ‪ ３‬ﭼــ‪ ３‬ﭘــﻪ ＊ــﻪ ډول‬
‫‪ ..........................‬ﭘﻪ ‪ ................................‬اﻧﺘﻘﺎل ﮐ‪７‬ي‪.‬‬
‫‪ -10‬ﺗﺮﻣــﻮز ‪ ..............................‬دي ﭼ‪ ３‬د ﺗﻮدوﺧﻲ ﻟﻪ ‪＇ ................................‬ﺨﻪ‬
‫ﻣﺨﻨﻴﻮى ﮐﻮي‪.‬‬
‫‪ -11‬ﻫﺮه وﺳــﻴﻠﻪ ﭼــ‪ .................................... ３‬اﻧﺮژي ﭘﻪ ‪...................................‬‬
‫اﻧﺮژى ﺑﺪﻟﻮي‪ ،‬د ﺗﻮدوﺧﻴﺰ اﻧﺠﻦ ﭘﻪ ﻧﻮم ﻳﺎد‪８４‬ي‪.‬‬
‫‪40‬‬
 ‫درﻳﻢ ﻓﺼﻞ‬
‫ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺲ ﺳﺎﺣﻪ‬
‫د ﻣﻘ‬
‫ﺗ‪５‬ــﺮو ！ﻮﻟ‪／‬ﻴﻮ ﮐ‪ ３‬ﺗﺎﺳــﻮ ﻣﻘﻨﺎﻃﻴــﺲ‪ ،‬د ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺲ ﺧﻮاص‪،‬‬ ‫ﭘــﻪ ﺗ‪５‬ــﺮ‬
‫ﻣﻘﻨﺎﻃﻴــﺲ ډوﻟﻮﻧــﻪ‪ ،‬او د ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺲ اﺳــﺘﻌﻤﺎل ﭘــﻪ ﻟﻨ‪６‬ه ﺗﻮﮔﻪ‬
‫د ﻣﻘﻨﺎﻃ‬
‫وﻟﻮﺳــﺘﻞ‪＇ .‬ﻪ ﻓﮑﺮ ﮐﻮئ‪ ،‬ﭼــ‪ ３‬د ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺲ اﻫﻤﻴﺖ او ﻟﻪ ﻫﻐﻪ‬
‫وﻟﻮﻮﺳــﺘﻞ‬
‫وﻮ‬
‫＇ﺨــﻪ ﭘﻪ ‪請‬ﻨﻌﺘــﻲ او ﺗﺨﻨﻴﮑﻲ ﺑﺮﺧﻮ ﮐ‪ ３‬ﮐﺎر اﺧ‪５‬ﺴــﺘﻨﻪ ﺗﺮﮐﻮﻣﻪ‬ ‫＇ﺨ‬ ‫ﺟﺮﻳﺎن و‪請‬ﻞ دى‬
‫ﺣﺪه ده‪.‬‬
‫ﺣﺪ‬
‫ﺩ ))‪ (3-1‬ﺷــﮑﻞ ﺗــﻪ ﭘــﺎم وﮐــ‪７‬ئ‪ .‬ﭘﻪ ﺷــﮑﻞ ﮐ‪ ３‬ﻟﻪ ﺑﺮ‪＋４‬ــﻨﺎﻳﻲ‬
‫ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺲ ＇ﺨﻪ د ﮐﺎر اﺧ‪５‬ﺴﺘﻨ‪ ３‬ﮐﻮم ﻣﻮارد ﻟﻴﺪﻟﻰ ﺷﺊ؟‬ ‫ﻣﻘﻨ‬
‫اﻳﺎ ﭘﻮﻫ‪８５‬ئ ﭼ‪ ３‬د ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺲ ﺳــﺎﺣﻪ ＇ــﻪ ده‪ ،‬او د ﻫﻐ‪ ３‬ﺧﻄﻮﻧﻪ‬ ‫ﺟﺮﻳﺎن ﻗﻄﻊ دى‬
‫＇ﻨﮕﻪ رﺳــﻤ‪８５‬ي؟ ﺑﺮ‪＋４‬ــﻨﺎﻳﻲ ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺲ ＇ﻨﮕﻪ ﺟﻮړوي‪ ،‬او ﭘﻪ‬
‫ﮐﻮﻣﻮ ﻃﺮﻳﻘﻮ ﻳ‪ ３‬ﻏ‪＋‬ﺘﻠﻰ ﮐﻮي؟‬
‫ﺗﺎﺳــ‪ ３‬ﭘﻪ دې ﻓﺼﻞ ﮐ‪ ３‬ﮐﻮﻟﻰ ﺷــﺊ ﭘﻮرﺗﻨﻴﻮ ﭘﻮ＊ــﺘﻨﻮ ﺗﻪ ‪＄‬ﻮاب‬
‫ورﮐ‪７‬ئ‪ ،‬او ﭘﻪ ﻫﻐﻮ ﭘﻮرې ﺗ‪７‬ﻟﻮ ﻣﻄﺎﻟﺒﻮ ﺳﺮه اﺷﻨﺎ ﺷﺊ‪.‬‬
‫)‪ (3-1‬ﺷﮑﻞ‪ ،‬ﭘﻪ ﻣﺨﺘﻠﻔﻮ ﺑﺮﺧﻮ ﮐ‪ ３‬ﻟﻪ ﺑﺮ‪＋４‬ﻨﺎﻳﻲ ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺲ ＇ﺨﻪ ﮐﺎر اﺧﻴﺴﺘﻞ‬
‫‪41‬‬
 ‫ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﺳﺎﺣﻪ‬
‫ﻟﮑﻪ ＇ﻨﮕﻪ ﭼ‪ ３‬ﺗﺎﺳــﻮ ﭘﻪ ﭘﻨ‪％‬ﻢ‬
‫！ﻮﻟﮕــﻰ ﮐــ‪ ３‬ﻣﻄﺎﻟﻌــﻪ ﮐــ‪７‬ل‪،‬‬
‫ﻣﻘﻨﺎﻃﻴــﺲ د ﺷــﻤﺎل او ﺟﻨﻮب‬
‫دوه ﻗﻄﺒﻮﻧﻪ ﻟﺮي‪ ،‬او ﺑﺎﻳﺪ ﭘﻮه ﺷﻮ‬
‫ﭼ‪ ３‬د دﻏــﻮ ﻗﻄﺒﻮﻧﻮ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﭘﻪ‬
‫ﻣﻘﻨﺎﻃﻴــﺲ ﮐــ‪ ３‬د ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺲ ﭘﻪ‬
‫ﺷــﮑﻞ ﭘﻮرې ﺗ‪７‬ﻟﻰ دى‪(3-2) ،‬‬
‫ﺷﮑﻞ‪.‬‬
‫)‪ (3-2‬ﺷﮑﻞ‪ ،‬د ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺴﻮ ډوﻟﻮﻧﻪ‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‬
‫د اړﺗﻴﺎوړ ﻣﻮاد‪ :‬دوه ﻣﻴﻠﻪ ﻳﻲ ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺴﻮﻧﻪ‬
‫‪ -‬د دوه ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺴﻮﻧﻮ دوه ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻟﻨﻮع ﻗﻄﺒﻮﻧﻪ ﺳﺮه ﻧﮋدې ﮐ‪７‬ئ ＇ﻪ ﭘ‪＋５‬ﻪ راﻣﻨ‪％‬ﺘﻪ ﮐ‪８５‬ي؟‬
‫‪ -‬د ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺲ دوه ورﺗﻪ ﻗﻄﺒﻮﻧﻪ ﺳﺮه ﻧﮋدې ﮐ‪７‬ئ‪ ،‬وﮔﻮرئ ＇ﻪ ﭘﻴ‪８５＋‬ي؟‬
‫‪ -‬د ﺧﭙﻠﻮ ﮔﺮوﭘﻮﻧﻮ د ﻟﻴﺪﻧﻮ ﮐﺘﻨﻮ ﻧﺘﻴﺠ‪ ３‬ﺧﭙﻠﻮ ！ﻮﻟﮕﻴﻮاﻟﻮ ﺗﻪ وواﻳﺊ‪.‬‬
‫ﮐﻪ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻣﻮ ﭘﻪ ﺳﻤﻪ ﺗﻮﮔﻪ ﺗﺮﺳﺮه ﮐ‪７‬ي وي‪ ،‬ﺗﺎﺳ‪ ３‬وﻳﻨﺊ‬
‫ﭼ‪ ３‬د ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺲ دوه ﻫﻢ ډول ﻗﻄﺒﻮﻧﻪ ﻳﻮ ﺑﻞ دﻓﻊ او د‬
‫ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺲ دوه ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻟﻨﻮع ﻗﻄﺒﻮﻧﻪ ﻳﻮ ﺑﻞ ﺟﺬﺑﻮي‪.‬‬
‫ﻤﺎﻝ ﺯﻣﻴﻦ‬
‫ﺷ‬ ‫ددې ﺧﺎ‪請‬ﻴــﺖ ＇ﺨــﻪ ﭘــﻪ اﺳــﺘﻔﺎدى د ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺲ د‬
‫ﻗﻄﺒﻮﻧﻮ د ﻣﻌﻠﻮﻣﻮﻟﻮ ﻟﭙﺎره ﮐﺎر اﺧﻴﺴﺘﻼى ﺷﻮ‪.‬‬
‫ﻟــﻪ ﺑﻠﻪ ﭘﻠﻮه ﮐﻪ ﭼ‪５‬ﺮې ﻳﻮه ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺴــﻲ ﻣﻴﻠــﻪ ﭘﻪ ازاده‬
‫ﺗﻮﮔﻪ ‪＄‬ﻮړﻧﺪه ﺷﻲ‪ ،‬د ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺲ د ﺷﻤﺎل ﻗﻄﺐ ﺗﻞ د‬
‫‪N‬‬
‫‪S‬‬ ‫‪＄‬ﻤﮑ‪ ３‬د ﺷﻤﺎل ﺧﻮاﺗﻪ ‪－‬ﺮ‪＄‬ﻲ‪.‬‬
‫ﻟﻪ دې اﻣﻠﻪ ﭘﻪ ﻋﻤﻠ‪ ３‬ډول ﻟﻴﺪل ﮐ‪８５‬ي‪ ،‬ﭼ‪＄ ３‬ﻤﮑﻪ د‬
‫)‪ (3-3‬ﺷﮑﻞ‪ ،‬د ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺲ ﺷﻤﺎل ﻗﻄﺐ د ‪＄‬ﻤﮑ‪ ３‬د ﺷﻤﺎل ﺧﻮاﺗﻪ ﻗﺮار ﻧﻴﻮﻧﻪ‬
‫ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺲ ﭘﻪ ﺷﺎن ﮐﺎرﮐﻮي )‪ (3-3‬ﺷﮑﻞ‪.‬‬
‫‪42‬‬
‫اوس ﻟﻪ ﻳﻮه ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺲ او ﻳﻮ ﻗﻄﺐ ＊ــﻮدوﻧﮑ‪＇ ３‬ﺨﻪ ﭘﻪ ﮐﺎر اﺧﻴﺴــﺘﻨ‪ ３‬ﺳــﺮه‬
‫ﻻﻧﺪې ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺗﺮﺳﺮه ﮐﻮو‪:‬‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‬
‫ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺲ‪ ،‬ﻗﻄﺐ ＊ــﻮدوﻧﮑ‪ ３‬ﺗﻪ ﻧﮋدې ﮐــﻮو‪ .‬ﮔﻮرو ﭼ‪ ３‬د ﻧﮋدې‬
‫ﮐ‪５‬ﺪو ﭘﻪ وﺧﺖ ﮐ‪ ３‬د ﻗﻄﺐ ＊ــﻮدوﻧﮑ‪ ３‬ﺳﺘﻨﻪ ﻣﻨﺤﺮﻓﻪ ﮐ‪８５‬ي‪ .‬ﮐﻠﻪ‬
‫ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺴﻰ ﺳﺘﻨﻪ‬
‫ﭼ‪ ３‬ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺲ ﺑ‪５‬ﺮﺗﻪ ﻟﺮې ﮐ‪７‬و‪ ،‬ﺳــﺘﻨﻪ ﺑ‪５‬ﺮﺗﻪ ﺧﭙﻞ ﭘﺨﻮاﻧﻲ ‪＄‬ﺎى ﺗﻪ‬
‫را‪＄‬ﻲ‪ .‬دﻏﻪ ﺗﺠﺮﺑﻪ ＇ﻮ ‪＄‬ﻠﻪ ﺗﺮﺳﺮه ﮐ‪７‬ئ‪ ،‬او د ﺧﭙﻠ‪ ３‬ﻟﻴﺪﻧ‪ ３‬ﮐﺘﻨ‪３‬‬
‫ﭘﻪ اړه د ﮔﺮوﭘﻮﻧﻮ ﺳﺮه ﺧﺒﺮې وﮐ‪７‬ئ‪.‬‬
‫)‪ (3-4‬ﺷﮑﻞ‪ ،‬د ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺲ ﭘﻪ ﺷﺎوﺧﻮا ﮐ‪ ３‬ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﺳﺎﺣﻪ‬
‫ﻟــﻪ ﺗﺠﺮﺑ‪＇ ３‬ﺨﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ اﺧ‪５‬ﺴــﺘﻞ ﮐ‪５‬ــ‪８‬ي‪ ،‬ﮐﻠﻪ ﭼ‪ ３‬د ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺲ ﺷــﺎوﺧﻮا‬
‫ﺗﻪ ﻗﻄﺐ ＊ــﻮدوﻧﮑ‪ ３‬او ﻳــﺎ ﺑﻞ ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺲ ور ﻧﮋدې ﮐــ‪７‬و‪ ،‬ﭘﻪ ﻫﻐﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﮐ‪３‬‬
‫ﭘــﺮ ﻣﻘﻨﺎﻃﻴــﺲ ﺑﺎﻧﺪې ﻗــﻮه وارد ﮐ‪８５‬ي‪ .‬ﮐــﻪ د ﻗﻄﺐ ＊ــﻮدوﻧﮑ‪ ３‬ﭘﻪ ‪＄‬ﺎى د‬
‫ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺲ ﭘﻪ ﺷــﺎوﺧﻮا ﮐ‪ ３‬د اوﺳــﭙﻨ‪ ３‬ذرې واﭼﻮو‪ ،‬د اوﺳﭙﻨ‪！ ３‬ﻮ！‪ ３‬ﻳﺎ ذرې‬
‫ﺧﭙﻞ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮ ورﮐﻮي‪ ،‬او ﭘﻪ ！ﺎﮐﻠﻮ ﻟﻮرو ﮐ‪ ３‬ﺗﻨﻈﻴﻢ ﮐ‪８５‬ي‪ .‬و ﺑﻪ وﻳﻨﺊ‬
‫ﭼ‪！ ３‬ﻮ！‪ ３‬د ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺲ د دوو ﻗﻄﺒﻮ ﭘﻪ ﺑﺮﺧﻮ ﮐ‪ ３‬ډﻳﺮې ﺟﺬﺑ‪８５‬ي‪ .‬ﻫﺮ＇ﻮﻣﺮه‬
‫ﭼ‪ ３‬د اوﺳــﭙﻨ‪ ３‬د ！ﻮ！ﻮ ﻓﺎ‪請‬ﻠ‪ ３‬ﻟﻪ ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺲ ＇ﺨﻪ ﻟﺮې ﺷــﻲ‪ ،‬ﺣﺎﻟﺖ ﻳﻲ ﻟ‪８‬‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﮐﻮي‪ ،‬او ﺳﺎﺣ‪ ３‬ﻣﻐﺸﻮﺷ‪ ３‬او ！ﻴ＂‪８５‬ي‪.‬‬
‫ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﺳﺎﺣﻪ ﻫﻐﻪ ﻓﻀﺎ ده ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﻫﻐ‪ ３‬ﮐ‪ ３‬ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﻗﻮه ﻋﻤﻞ ﮐﻮي‪.‬‬
‫ﻓﮑﺮوﮐ‪７‬ئ‬
‫‪ .1‬اﻳﺎ ﮐﻮﻟﻰ ﺷﻮ ﭼ‪ ３‬د ﻳﻮې ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﻣﻴﻠ‪ ３‬ﻟﻪ ！ﻮ！‪＇ ３‬ﺨﻪ د ﻗﻄﺐ ＊ﻮدوﻧﮑ‪ ３‬ا ﭘﻪ ﺣﻴﺚ اﺳﺘﻔﺎده وﮐ‪７‬و؟ ﮐﻪ ﮐﻮﻟﻰ ﺷﻮ ＇ﻨﮕﻪ؟‬
‫‪ .2‬ﮐﻪ دوه ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺴﻮﻧﻪ وﻟﺮو‪＇ ،‬ﻨﮕﻪ ﮐﻮﻟﻰ ﺷﺊ ﭼ‪ ３‬دوه ﻫﻢ ډوﻟﻪ او ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻟﻨﻮع ﻗﻄﺒﻮﻧﻪ ﭘﻪ ﮐ‪ ３‬و！ﺎﮐﺊ؟‬
‫‪ .3‬د ‪＄‬ﻤﮑ‪ ３‬د ﺷﻤﺎل ﻗﻄﺐ ﭘﻪ ﭘﻮﻫ‪５‬ﺪو ﺳﺮه ＇ﻨﮕﻪ د ﻳﻮې ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﻣﻴﻠ‪ ３‬ﻗﻄﺒﻮﻧﻪ ！ﺎﮐﺊ؟‬
‫‪43‬‬
 ‫اﺿﺎﻓﻲ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت‬
‫ﺎدې ﺳﺮه ﻟﻪ ﻓﻠﺰاﺗﻮ ＇ﺨﻪ‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﭘﻮه ﺷﺊ ﭼ‪ ３‬د ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺲ ＇ﺨﻪ ﭘﻪ اﺳﺘﻔﺎدې‬
‫ﻲ ﺟﺮﺛﻘﻴﻞ‪ ،‬ﺑﺮ‪＋４‬ــﻨﺎﻳﻲ‬ ‫د اﺿﺎﻓــﻲ ﻣﻮادو ﺟﻼ ﮐﻮل‪ ،‬د ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺴــﻲ‬
‫ﮏ ﮐــ‪ ３‬ډ‪４‬ﺮ اﻫﻤﻴﺖ‬ ‫ﻣﻮ！ﻮروﻧــﻮ او ﻧﻮر وﺳــﺎﻳﻠﻮ ﺟﻮړول ﭘﻪ ﺗﺨﻨﻴﮏ‬
‫ﺑﺮ‪＋４‬ــﻨﺎ ﭘــﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐ‪ ３‬ﻟﻪ‬
‫او رواج ﻟــﺮي‪ .‬ﭘﻪ )‪ (3-5‬ﺷــﮑﻞ ﮐ‪＋ ،３‬ــﻨﺎ‬
‫ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺲ ＇ﺨﻪ د ﮐﺎر اﺧ‪５‬ﺴﺘﻠﻮ ﻳﻮ ﻣﻮرد ＊ﻮدل‬
‫ﮐ‪８５‬ي‪ ،‬ﭼ‪ ３‬دﻏﻪ وﺳــﻴﻠ‪ ３‬ﺗﻪ د ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ‬
‫ﺟﺮﻳــﺎن ﺟﻨﺮﻳﺘﻮر )داﻳﻨﻤــﻮ( ﻫﻢ واﻳﻲ‪.‬‬
‫ﻟﻴﺪل ﮐ‪８５‬ي ﭼ‪ ３‬ﮐﻠﻪ ﻳﻮه ﻓﻠﺰي ﺣﻠﻘﻪ ﭘﻪ‬
‫ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﺳﺎﺣﻪ ﮐ‪ ３‬ﺣﺮﮐﺖ وﮐ‪７‬ي‪،‬‬
‫ﺑﺮ‪＋４‬ﻨﺎﻳﻲ ﺟﺮﻳﺎن )ﻣﺘﻨﺎوﺑﻪ ﺑﺮ‪＋４‬ﻨﺎ( ﻣﻨ‪＃‬‬
‫ﺗﻪ را‪＄‬ﻲ‪ (3-5) .‬ﺷــﮑﻞ د ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺲ‬
‫اﻫﻤﻴﺖ د ﺑﺮق ﭘﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐ‪＊ ３‬ﻴﻲ‪.‬‬
‫)‪ (3-5‬ﺷﮑﻞ‪ ،‬د ﺑﺮ‪＋４‬ﻨﺎ ﭘﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐ‪ ３‬ﻟﻪ ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺲ ＇ﺨﻪ ﮐﺎر اﺧﻴﺴﺘﻞ‬
‫د ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﺳﺎﺣ‪ ３‬ﺧﻄﻮﻧﻪ‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‬
‫د اړﺗﻴــﺎوړ ﻣــﻮاد‪ :‬ﻣﻴﻠﻪ ﻳﻲ ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺲ‪ ،‬د اوﺳــﭙﻨ‪ ３‬ذرې‪ ،‬ﻳﻮه ＊ﻴ‪＋‬ــﻪ ﻳﻲ ‪請‬ﻔﺤﻪ ﻳﺎ‬
‫ﮐﺎﻏﺬي ﮐﺎرﺗﻦ او ﻳﻮ ﻣﺎﻟﮕﻪ ﭘﺎﺷﻮﻧﮑﻰ‪.‬‬
‫‪ .1‬ﭘﻪ ﻫﺮ ﮔﺮوپ ﮐ‪ ３‬ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺲ ﭘﻪ ﻳﻮه ﻫﻮار ‪＄‬ﺎى ﮐ‪ ３‬ﮐ‪８５‬دئ‪ ،‬او د ﻫﻐ‪ ３‬ﭘﺮ ﻣﺦ د‬
‫＊ﻴ‪＋‬ﻪ ﻳﻲ او ﻳﺎ د ﮐﺎﻏﺬي ﮐﺎرﺗﻦ ‪請‬ﻔﺤﻪ ﮐ‪８５‬دئ‪.‬‬
‫‪ .2‬د ﻣﺎﻟﮕ‪ ３‬ﭘﺎﺷﻮﻧﮑﻲ ﭘﻪ واﺳﻄﻪ د اوﺳﭙﻨ‪ ３‬ذرې د ＊ﻴ‪ ３＋‬ﻳﺎ ﮐﺎﻏﺬ ﭘﺮ ﻣﺦ ﭘﻪ ډ‪４‬ﺮ‬
‫ﻧﺮي ډول وﭘﺎﺷﺊ‪.‬‬
‫‪＇ .3‬ﻮورو ﺿﺮﺑ‪ ３‬ﭘﻪ ＊ﻴ‪＋‬ﻪ او ﻳﺎ ﮐﺎﻏﺬي ‪請‬ﻔﺤ‪ ３‬ﺑﺎﻧﺪې واردې ﮐ‪７‬ئ‪ ،‬او وﮔﻮرئ‬
‫ﭼ‪ ３‬د اوﺳــﭙﻨ‪ ３‬ﭘﻪ ذرو ﮐ‪ ３‬ﮐﻮم ﺗﻐﻴﻴﺮ را‪＄‬ﻲ؟ ﻫﺮ ﮔﺮوپ دې ﺧﭙﻠ‪ ３‬ﻟﻴﺪﻧ‪ ３‬ﮐﺘﻨ‪３‬‬
‫！ﻮﻟﮕﻲ ﺗﻪ وواﻳﺊ‪.‬‬
‫)‪ (3-6‬ﺷﮑﻞ‬
‫‪44‬‬
‫ﮐﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﭘﻪ ﻣﻨﻈﻢ ډول ﺗﺮﺳﺮه ﺷﻮى وي‪ ،‬ﻣﺘﻮﺟﻪ ﮐ‪８５‬ي ﭼ‪ ３‬د اوﺳﭙﻨ‪！ ３‬ﻮ！‪３‬‬
‫د ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺲ ﺗﺮ اﻏﻴﺰې ﻻﻧﺪې د ﺧﻄﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﺷﮑﻞ ﻣﻨﻈﻤﻲ ﮐ‪８５‬ي‪.‬‬
‫دا ﺧﻄﻮﻧﻪ د ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﺳﺎﺣ‪ ３‬د ﺧﻄﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﻧﻮم ﻳﺎدوي‪ .‬ددې ﺧﻄﻮﻧﻮ ﺗﺮاﮐﻢ د‬
‫ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﺳﺎﺣ‪ ３‬د ﺷﺪت ＊ﻮدوﻧﮑﻲ دى‪ .‬د ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﻗﻄﺒﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﻧﮋدې ﮐ‪３‬‬
‫دا ﺧﻄﻮﻧﻪ ډ‪４‬ﺮ ﻣﺘﺮاﮐﻢ دي او د ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺴ‪ ３‬ﺳﺎﺣ‪ ３‬ﺷﺪت ﻫﻢ ډ‪４‬ﺮ دى‪.‬‬
‫)‪(3-7‬ﺷﮑﻞ‪،‬‬
‫د ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺴﻲ‬
‫ﺳﺎﺣ‪ ３‬ﺧﻄﻮﻧﻪ‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‬
‫اﻳﺎ ﮐﻮﻟﻰ ﺷﺊ ﭼ‪ ３‬ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺲ ﺟﻮړ ﮐ‪７‬ئ؟‬
‫د اړﺗﻴﺎوړ ﻣﻮاد‪ :‬ﻳﻮ ﻓﻮﻻدي ﻳﺎ اوﺳﭙﻨﻴﺰ ﻣﻴﺦ اوﻳﻮ داﻧﻪ ﻣﻴﻠﻪ ﻳﻲ ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺲ‪.‬‬
‫د ﺷــﮑﻞ ﺳﺮه ﺳــﻢ ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺲ ＇ﻮ ‪＄‬ﻠ‪ ３‬ﭘﻪ ﻓﻮﻻدي ﻣﻴﺦ ﺑﺎﻧﺪې داﺳ‪ ３‬ﮐﺶ‬
‫ﮐ‪７‬ئ ﭼ‪ ３‬ﻟﻪ ＊ــﻲ ＇ﺨﻪ ﮐﻴ‪ ３２‬ﺧﻮاﺗﻪ وي او دﮐﺸــﻮﻟﻮ ﻟﻮر او ﻳﺎ د ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺲ‬
‫ﺣﺮﮐﺖ ﭘﻪ ﻣ‪５‬ﺦ ﺑﺎﻧﺪې ﻳﻮ ﺷــﺎن وي‪ .‬وروﺳــﺘﻪ وﮔﻮرئ ﭼــ‪ ３‬ﻓﻮﻻدي ﻣﻴﺦ د‬
‫ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﺧﺎ‪請‬ﻴﺖ ﻟﺮوﻧﮑﻰ دى او ﮐﻪ ﻧﻪ؟‬
‫)‪ (33-88‬ﺷﮑﻞ‬
‫ﮑﻞ‬
‫ﻓﮑﺮوﮐ‪７‬ئ‬
‫اﻳﺎ د ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺲ‪ ،‬ﺑﻞ ډول ﭘﻴﮋﻧﺊ؟‬
‫‪45‬‬
 ‫ﺑﺮ‪＋４‬ﻨﺎﻳﻲ ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺲ‬
‫ﭘــﻪ ﭘﻨ‪％‬ﻢ ！ﻮﻟﮕﻲ ﮐــ‪ ３‬د ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺲ ﭘــﻪ )ﻃﺒﻴﻌﻲ او ﻣﺼﻨﻮﻋــﻲ( ډوﻟﻮﻧﻮ ﻳﻮ ＇ﻪ‬
‫ﭘﻮه ﺷــﻮئ‪ .‬ﺑﺮ‪＋４‬ــﻨﺎﻳﻲ ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺲ د ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺲ ﻟﻪ ﺟﻤﻠ‪＇ ３‬ﺨﻪ دى‪.‬‬
‫)‪ (3-9‬ﺷﮑﻞ‪ ،‬ﺑﺮ‪＋４‬ﻨﺎﻳﻲ ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺲ‬ ‫ﻣﺨﺎﻣﺦ ﺷﮑﻞ د ﺑﺮ‪＋４‬ﻨﺎﻳﻲ ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺲ ＇ﺨﻪ د ﮐﺎر اﺧﻴﺴﺘﻨ‪ ３‬ﻳﻮ ﻣﻮرد را＊ﻴﻲ‪.‬‬
‫ﻻﮐﻰ ﭘﻮښ ﻟﺮوﻧﮑﻲ ﺳﻴﻢ‬ ‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‬
‫د ﺿﺮورت وړ ﻣﻮاد‪ :‬د ‪ 20‬ﺗﺮ ‪ 30‬ﺳــﺎﻧﺘ‪ ３‬ﻣﺘﺮه ﻣﺴﻲ ﺳﻴﻢ ﭼ‪３‬‬
‫ﭘﻮښ او ﻳﺎ ﻻک وﻟﺮي‪ ،‬ﻳﻮ اوﺳــﭙﻨﻴﺰ ﻳــﺎ ﻓﻮﻻدي ﻣﻴﺦ‪ ،‬د رادﻳﻮ‬
‫ﻳﻮه داﻧﻪ داﻧﻰ ﺑ＂ﺮۍ‪.‬‬
‫ﺳــﻴﻢ ﭘــﻪ ﻣﻨﻈﻢ ډول ﭘﻪ ﻓــﻮﻻدي ﻣﻴﺦ ﺗﺎوﮐ‪７‬ئ او د ﺳــﻴﻢ دوه‬
‫ﺳــﺮوﻧﻪ د ﺑ＂ﺮۍ ﭘﻪ دوو ﺧﻮاو ﭘﻮرې وﻟﮕﻮئ او دې ﭘﻮ＊ــﺘﻨﻮ ﺗﻪ‬
‫‪＄‬ﻮاب ورﮐ‪７‬ئ‪:‬‬
‫‪ .1‬اﻳﺎ ﻓﻮﻻدي ﻣﻴﺦ ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﺧﺎ‪請‬ﻴﺖ ﭘﻴﺪاﮐ‪７‬ى دى؟‬
‫‪ .2‬ﮐــﻪ د ﺑﺮ‪＋４‬ــﻨﺎ ﺟﺮﻳﺎن ﺑﻨﺪ ﺷــﻲ‪ ،‬ﺑﻴﺎﻫﻢ ﻣﻴﺦ د ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺴــﻲ‬
‫ﺧﻮاص ﻟﺮوﻧﮑﻰ دى؟‬
‫‪ .3‬د ﺧﭙﻠﻮ ﻟﻴﺪﻧﻮ او ﮐﺘﻨﻮ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﭘﻪ ！ﻮﻟﮕﻲ ﮐ‪ ３‬وواﻳﺊ‪.‬‬
‫)‪ (3-10‬ﺷﮑﻞ‬
‫ﮐﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻣﻮ ﭘﻪ ﺳﻤﻪ ﺗﻮﮔﻪ ﺗﺮﺳﺮه ﮐ‪７‬ى وي‪ ،‬ﺣﺘﻤﺎ ً ﻣﻮﻟﻴﺪﻟﻲ دي ﭼ‪ ３‬ﻓﻮﻻدي‬
‫ﻣﻴﺦ د ﮐﻮاﻳﻞ د ﻣﻨ‪％‬ﻲ ﻫﺴــﺘ‪ ３‬ﭘﻪ ﺣﻴﺚ ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺴــﻲ ﺧﺎ‪請‬ﻴﺖ ﻣﻮﻧﺪﻟﻰ دى‪.‬‬
‫‪＄‬ﮑﻪ ﻧﻮ ادﻋﺎ ﮐﻮﻟﻰ ﺷﻮ‪ ،‬ﮐﻠﻪ ﭼ‪ ３‬د ﮐﻮاﻳﻞ ＇ﺨﻪ ﭼ‪ ３‬ﻫﺴﺘﻪ ﻟﺮوﻧﮑﻰ دى‪ ،‬د‬
‫ﺑﺮ‪＋４‬ﻨﺎ ﺟﺮﻳﺎن ﺗ‪５‬ﺮ ﺷﻲ‪ .‬دﻏﻪ ﮐﻮاﻳﻞ د ﻫﺴﺘ‪ ３‬ﺳﺮه ﭘﻪ ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺲ ﺑﺪﻟ‪８５‬ي‪.‬‬
‫ﻳﻮ ＊ــﻪ ﻣﻘﻨﺎﻃﻴــﺲ د ﻗﺪرت ﻟﻪ ﭘﻠﻮه ﭘــﻪ ﻻﻧﺪې ﻋﻮاﻣﻠﻮ ﭘﻮرې ﻣﺴــﺘﻘﻴﻢ ﺗ‪７‬او‬
‫ﻟﺮي‪:‬‬
‫‪ .1‬ﭘﻪ ﻳﻮ ﮐﻮاﻳﻞ ﮐ‪ ３‬د ﺑﺮ‪＋４‬ﻨﺎ د ﺟﺮﻳﺎن ﺷﺪت‪.‬‬
‫‪ .2‬د ﺣﻠﻘﻮ د ﺷﻤ‪５‬ﺮ زﻳﺎﺗﻮاﻟﻰ‪.‬‬
‫‪ .3‬د ﻫﺴﺘ‪ ３‬ﻧﻮﻋﻴﺖ‪.‬‬
‫‪46‬‬
 ‫د درﻳﻢ ﻓﺼﻞ ﻟﻨ‪６‬ﻳﺰ‬
‫‪
t‬ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﺳﺎﺣﻪ د ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺲ د ﺷﺎوﺧﻮا ﻫﻐﻪ ﻓﻀﺎ ده ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﻫﻐ‪ ３‬ﮐ‪ ３‬ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺴ‪ ３‬ﻗﻮه ﻋﻤﻞ ﮐﻮي‪.‬‬
‫‪
t‬ﮐــﻪ د ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺲ ﭘﻪ ﺷــﺎوﺧﻮا ﮐ‪ ３‬د اوﺳــﭙﻨ‪ ３‬ذرې واﭼﻮو‪ ،‬د ﺧﻄﻮﻧﻮ ﭘﻪ ＇‪５‬ــﺮ ﻣﻨﻈﻤ‪ ３‬ﮐ‪８５‬ي‪ ،‬ﭼ‪ ３‬دا‬
‫ﺧﻄﻮﻧﻪ د ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﺳﺎﺣ‪ ３‬د ﺧﻄﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﻧﻮم ﻳﺎدوي‪.‬‬
‫‪
t‬ﻫﺮ ﮐﻠﻪ ﭼ‪ ３‬د ﻳﻮ ﮐﻮاﻳﻞ ＇ﺨﻪ ﭼ‪ ３‬اوﺳــﭙﻨﻴﺰه ﻫﺴــﺘﻪ وﻟﺮي‪ ،‬د ﺑﺮ‪＋４‬ــﻨﺎ ﺟﺮﻳﺎن ﺗﻴﺮ ﺷــﻲ ﻫﻐﻪ ﮐﻮاﻳﻞ د‬
‫ﻫﺴﺘ‪ ３‬ﺳﺮه ﭘﻪ ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺲ ﺑﺪﻟ‪８５‬ي‪.‬‬
‫‪47‬‬
 ‫د درﻳﻢ ﻓﺼﻞ ﭘﻮ＊ﺘﻨ‪３‬‬
‫‪ -1‬د ＇ﻮ ﻣﻮردو )ﺑﺮﺧﻮ( ﻧﻮﻣﻮﻧﻮ واﺧﻠﺊ ﭼ‪ ３‬ﻟﻪ ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺲ ＇ﺨﻪ ﭘﮑ‪ ３‬اﺳﺘﻔﺎده ﮐ‪８５‬ي‪.‬‬
‫‪ -2‬اﻳﺎ ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺲ ！ﻮل ﻓﻠﺰات ﺟﺬﺑﻮي؟ وﻟ‪３‬؟ ﺧﭙﻞ دﻻﻳﻞ وواﻳﺊ‪.‬‬
‫‪ -3‬د ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﺧﻄﻮﻧﻮ ﺗﺮاﮐﻢ د ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺲ ﭘﻪ ﺷﺎوﺧﻮا ﮐ‪＇ ３‬ﻪ ﺷﻰ ＊ﻴﻲ؟‬
‫‪ -4‬اﻳﺎ د ﺑﺮ‪＋４‬ﻨﺎﻳﻲ ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺲ ﻗﺪرت د ﺑﺮ‪＋４‬ﻨﺎ ﻟﻪ ﺟﺮﻳﺎن ﺳﺮه ﺗ‪７‬او ﻟﺮي؟‬
‫‪ -5‬ﮐﻠﻪ ﭼ‪ ........................... ３‬ﭘﻪ ﺷﺎوﺧﻮا ﮐ‪ ３‬ﻳﻮ ﻗﻄﺐ ＊ﻮدﻧﮑ‪ ３‬ﻣﻮﺟﻮد وي ﭘﻪ ﻗﻄﺐ ＊ﻮدوﻧﮑ‪３‬‬
‫ﺑﺎﻧﺪې ‪ .....................‬اﭼﻮل ﮐ‪８５‬ي‪.‬‬
‫ﻟﻪ ﺳﻤﻮ ‪＄‬ﻮاﺑﻮﻧﻮ ＇ﺨﻪ داﻳﺮه ﺗﺎوﮐ‪７‬ئ‪:‬‬
‫‪ -6‬د ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﻣﻴﻠ‪ ３‬ﭘﻪ ﮐﻮﻣﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﮐ‪ ３‬د ﺳﺎﺣ‪ ３‬ﺷﺪت ﻟ‪ ８‬دى؟‬
‫اﻟﻒ‪ :‬د ﻣﻴﻠ‪ ３‬ﭘﻪ ﺷﻤﺎل ﻗﻄﺐ‬
‫ب‪ :‬د ﻣﻴﻠ‪ ３‬ﭘﻪ ﺟﻨﻮب ﻗﻄﺐ‬
‫ج‪ :‬د ﻣﻴﻠ‪ ３‬ﭘﻪ ﻣﻨ‪＃‬‬
‫د‪ :‬د ﻣﻴﻠ‪ ３‬ﭘﻪ ﺷﻤﺎل او ﺟﻨﻮب ﻗﻄﺒﻮﻧﻮ ﮐ‪３‬‬
‫‪ -7‬ﮐﻪ ﭼﻴﺮې د ﻫﻐﻪ ﮐﻮاﻳﻞ ＇ﺨﻪ ﭼ‪ ３‬ﻫﺴﺘﻪ ﻟﺮوﻧﮑﻰ دى‪ ،‬د ﺑﺮ‪＋４‬ﻨﺎ ﺟﺮﻳﺎن ﺗﻴﺮ ﺷﻲ‪:‬‬
‫اﻟﻒ‪ :‬ﻳﻮا‪ ３＄‬ﮐﻮاﻳﻞ ﭘﻪ ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺲ ﺑﺪﻟ‪８５‬ي‪.‬‬
‫ب‪ :‬ﻳﻮا‪ ３＄‬ﻫﺴﺘﻪ د ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺲ ﺧﺎ‪請‬ﻴﺖ ﭘﻴﺪا ﮐﻮي‪.‬‬
‫ج‪ :‬ﻣ‪５‬ﺦ او ﻳﺎ ﻓﻮﻻدي ﻫﺴﺘﻪ ﭘﻪ داﻳﻤ‪ ３‬ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺲ ﺑﺪﻟﻮي‪.‬‬
‫د‪ :‬ﮐﻮاﻳﻞ د ﻫﺴﺘ‪ ３‬ﺳﺮه ﭘﻪ ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺲ ﺑﺪﻟﻴ‪８‬ي‪.‬‬
‫‪48‬‬
 ‫＇ﻠﻮرم ﻓﺼﻞ‬
‫ﺳﺎﮐﻨﻪ ﺑﺮ‪＋４‬ﻨﺎ‬
‫ﭘﻪ ﻳﺎد راوړئ ﭼ‪ ３‬ﺗﺎﺳﻮ ﭘﻪ ﭘﻨ‪％‬ﻢ ！ﻮﻟﮕﻲ ﮐ‪ ３‬د ﺳﺎﮐﻨ‪ ３‬ﺑﺮ‪＋４‬ﻨﺎ ﭘﻪ اړه ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت‬
‫ﺗﺮﻻﺳــﻪ ﮐ‪７‬ي دي‪ .‬اوس دې ﭘﻮ＊ﺘﻨ‪ ３‬ﺗﻪ ‪＄‬ﻮاب ورﮐ‪７‬ئ‪ ،‬اﻳﺎ ﮐﻠﻪ ﻣﻮ د ﭘﺸﻤﻲ‬
‫ﺟﺎﻣﻮ اﻏﻮﺳﺘﻠﻮ اوﻳﺎ د ﺧﭙﻠﻮ و‪＋４‬ﺘﺎﻧﻮ د ږﻣﻨ‪％‬ﻮﻟﻮ ﭘﻪ وﺧﺖ ﮐ‪ ،３‬د ﺗﺮق‪ ،‬ﺗﺮوق‬
‫او ﺟﺮﻗ‪ ３‬ﺗﻪ ﭘﺎم ﺷﻮى دى؟‬
‫＇ﻪ ﻓﮑﺮ ﮐﻮئ ﭼ‪ ３‬ددې ﭘ‪ ３＋５‬ﻋﺎﻣﻞ ＇ﻪ ﺷﻰ دى؟‬
‫اﻳــﺎ ﭘﻪ ﻫﻤﺪارﻧﮕﻪ ﻣﻮﺿﻮع ﮔﺎﻧﻮ ﻟﮑﻪ‪ :‬ﺑﺮ‪＋４‬ــﻨﺎﻳﻲ ﭼﺎرج‪ ،‬اﻟﮑﺘﺮوﺳــﮑﻮپ‪ ،‬د‬
‫ﺑﺮ‪＋４‬ــﻨﺎ ﻳ‪ ３‬ﺳﺎﺣ‪ ،３‬د اﺟﺴﺎﻣﻮ ﭘﻪ ﺑﺮ‪＋４‬ﻨﺎﻳﻲ ﮐﻮﻟﻮ ﮐ‪ ３‬د اﻟﮑﺘﺮوﻧﻮ ﻧﻘﺶ‪ ،‬او ﭘﻪ‬
‫ﻫﻮا ﮐ‪ ３‬ﺗﺎﻟﻨﺪه او ﺑﺮ‪＋４‬ﻨﺎ‪ ،‬ﭘﻮﻫ‪８５‬ئ؟ ﭘﻪ دې ﻓﺼﻞ ﮐ‪ ３‬ﻟﻪ دې ﻣﻮﺿﻮع ﮔﺎﻧﻮ ﺳﺮه‬
‫اﺷﻨﺎ ﮐ‪８５‬ئ او ﭘﻮرﺗﻨﻴﻮ ﭘﻮ＊ﺘﻨﻮﺗﻪ ﺑﻪ ‪＄‬ﻮاب ورﮐ‪７‬ى ﺷﺊ‪.‬‬
‫‪49‬‬
 ‫ﺑﺮ‪＋４‬ﻨﺎﻳﻲ ﭼﺎرج‬
‫ﭘﻪ ﭘﻨ‪％‬ﻢ ！ﻮﻟﮕﻲ ﮐ‪ ３‬ﻣﻮ د ﺳﺎﮐﻨ‪ ３‬ﺑﺮ‪＋４‬ﻨﺎ او د اﺗﻮم د ﺟﻮړ＊＀ ﭘﻪ اړه او د اووم‬
‫！ﻮﻟﮕﻲ ﭘﻪ ﮐﻴﻤﻴﺎ ﮐ‪ ３‬ﻣﻮ د اﺗﻮم ﭘﻪ اړه ﻻزﻣﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت ﺗﺮﻻﺳﻪ ﮐ‪７‬ي دي‪.‬‬
‫＇ﻪ ﻓﮑﺮ ﮐﻮئ ﭘﻪ دې اړه ＇ﻮﻣﺮه ﭘﻮﻫ‪８５‬ئ؟‬
‫ﺑﺮ‪＋４‬ــﻨﺎﻳﻲ ﭼﺎرﺟﻮﻧﻪ ＇ﻪ ﺷــﻰ دي؟ د ＊ــﻪ ﭘﻮﻫ‪５‬ﺪو ﻟﭙﺎره را‪＄‬ــﺊ ﭼ‪ ３‬ﻻﻧﺪې‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺗﺮﺳﺮه ﮐ‪７‬و‪:‬‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‬
‫د اړﺗﻴــﺎوړ ﻣــﻮاد‪ :‬ﻳﻮه د و‪＋４‬ــﺘﺎﻧﻮ ږﻣﻨــ‪ ،＃‬د ﮐﺎﻏﺬ ﮐﻮﭼﻨ‪！ ９‬ﻮ！ــ‪ ３‬او وړﻳﻨ‪３‬‬
‫ﭘﺎرﭼ‪.３‬‬
‫ﮐ‪７‬ﻧﻼر‪:‬‬
‫‪ .1‬ﻟﻮﻣــ‪７‬ى ږﻣﻨــ‪ ＃‬د ﮐﺎﻏﺬ ！ﻮ！ﻮ ﺗﻪ ﻧــﮋدې ﮐ‪７‬ئ او وﮔﻮرئ ﭼــ‪＇ ３‬ﻪ اﻏ‪５‬ﺰه‬
‫ﭘﺮې ﮐﻮي‪.‬‬
‫‪ .2‬دا ‪＄‬ﻞ ږﻣﻨ‪ ＃‬ﭘﻪ وړﻳﻨ‪！ ３‬ﻮ！‪ ３‬ﭘﻮرې ＊ــﻪ وﺳــﻮﻟﻮئ‪ ،‬او وروﺳــﺘﻪ ﻫﻐﻪ د‬
‫ﮐﺎﻏﺬ ！ﻮ！ﻮ ﺗﻪ ﻧﮋدې ﮐ‪７‬ئ‪＇ .‬ﻪ ﺷﻰ ﮔﻮرئ؟ وﻟ‪ ３‬دا ﺣﺎدﺛﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ﺗﻪ را‪＄‬ﻲ؟‬
‫)‪ (4-1‬ﺷﮑﻞ‬
‫وﻣﻮﻟﻴﺪل ﭼ‪ ３‬ږﻣﻨ‪ ＃‬ﭘﻪ وړﻳﻨ‪！ ３‬ﻮ！‪ ３‬ﻟﻪ ﺳﻮﻟﻮﻟﻮ وروﺳﺘﻪ د ﮐﺎﻏﺬ ！ﻮ！‪ ３‬ﺟﺬﺑﻮي‪.‬‬
‫ﺗﺎﺳــﻮ ﭘﻮﻫ‪８５‬ئ ﭼ‪ ３‬ﺟﺴــﻤﻮﻧﻪ ﻟﻪ اﺗﻮﻣﻮﻧﻮ ＇ﺨﻪ ﺟﻮړ ﺷﻮي دي‪ ،‬او ﻫﺮ اﺗﻮم ﻟﻪ‬
‫ﻫﺴــﺘ‪＇ ３‬ﺨﻪ ﭼــ‪ ３‬د اﺗﻮم ﭘﻪ ﻣﺮﮐﺰ ﮐــ‪ ３‬دى‪ ،‬او ﻟــﻪ اﻟﮑﺘﺮوﻧﻮﻧﻮ ＇ﺨﻪ ﭼ‪ ３‬د‬
‫ﻫﺴﺘ‪ ３‬د ﻣﺪاروﻧﻮ ﭘﻪ ﺷﺎوﺧﻮا ﮐ‪＇ ３‬ﺮﺧ‪８５‬ي‪ ،‬ﺟﻮړ ﺷﻮى دى‪.‬‬
‫د اﺗــﻮم ﭘﻪ ﻫﺴــﺘﻪ ﮐــ‪ ３‬ﻫﻐﻪ ذرې ﭼ‪ ３‬د ﭘﺮوﺗــﻮن )‪ (P‬ﭘﻪ ﻧﻮم ﻳﺎدﻳــ‪８‬ي او ﻣﺜﺒﺖ‬
‫ﭼﺎرج ﻟﺮي‪ ،‬او د اﺗﻮم ﭘﻪ ﻣﺪار ﮐ‪ ３‬ﻫﻐﻪ ذرې ﭼ‪ ３‬د اﻟﮑﺘﺮون )‪(e‬ﭘﻪ ﻧﻮم ﻳﺎدﻳ‪８‬ي‬
‫او ﻣﻨﻔــﻲ ﭼﺎرج ﻟﺮي‪ ،‬وﺟﻮد ﻟــﺮي‪ .‬ﭘﻪ ﻋﺎدي ﺣﺎﻟﺖ ﮐ‪ ３‬د اﺗــﻮم ﭘﺮوﺗﻮﻧﻮﻧﻮ او‬
‫اﻟﮑﺘﺮوﻧﻮﻧﻮ ﺷﻤ‪５‬ﺮ ﺳﺮه ﻣﺴﺎوي وي‪ .‬ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ دې ﺣﺎﻟﺖ ﮐ‪ ３‬اﺗﻮﻣﻮﻧﻪ ﺧﻨﺜﻰ دي‪،‬‬
‫او ﺑﺮ‪＋４‬ﻨﺎﻳﻲ ﭼﺎرج ﻧﻪ ﻟﺮي‪ .‬ﻫﺮ ﮐﻠﻪ ﭼ‪ ３‬د ﺗﻤﺎس ﻳﺎ د ﺳﻮﻟﻮﻟﻮ )ﻣﺎﻟﺶ( ﭘﻪ اﺛﺮ ﻟﻪ‬
‫اﺟﺴﺎﻣﻮ د اﺗﻮﻣﻮﻧﻮ ＇ﺨﻪ ﻳﻮ اﻟﮑﺘﺮون ﻟ‪ ８‬او ﻳﺎ زﻳﺎت ﺷﻲ‪ ،‬ﭘﻪ ﻫﻐﻪ ﺟﺴﻢ ﮐ‪ ３‬ﻳﻮه‬
‫اﻧﺪازه ﺳﺎﮐﻨﻪ ﺑﺮ‪＋４‬ﻨﺎ ﻣﻨ‪％‬ﺘﻪ را‪＄‬ﻲ‪.‬‬
‫‪50‬‬
‫ﻳﻌﻨــ‪ ３‬ﮐــﻪ ﭘﻪ اﺗــﻮم ﮐ‪ ３‬د ﭘﺮوﺗﻮﻧﻮﻧــﻮ او اﻟﮑﺘﺮوﻧﻮﻧﻮ د ﺷــﻤ‪５‬ﺮ اﻧــ‪６‬ول ﻟﻪ ﻣﻨ‪％‬ﻪ‬
‫ﻻړﺷــﻲ‪ ،‬د ﺟﺴﻤﻮﻧﻮ اﺗﻮﻣﻮﻧﻪ ﺑﺮ‪＋４‬ﻨﺎﻳﻲ ﭼﺎرج ﻏﻮره ﮐﻮي‪ ،‬او وﻳﻞ ﮐ‪８５‬ي ﭼ‪３‬‬
‫ﺟﺴــﻢ ﭼﺎرج ﻟﺮوﻧﮑﻰ ﺷﻮى دى‪ .‬ﻫﻐﻪ ﺟﺴﻤﻮﻧﻪ ﭼ‪ ３‬ﭼﺎرج ﻟﺮوﻧﮑﻲ ﮐ‪８５‬ي‪،‬‬
‫‪＄‬ﻴﻨ‪ ３‬ﺳﭙﮑ‪ ３‬او ﮐﻮﭼﻨ‪ ９‬ذرې ﺟﺬﺑﻮي‪.‬‬
‫د ﻳﻮ ﺟﺴﻢ ﭼﺎرﺟﻮل‪ :‬د ﻳﻮ ﺟﺴﻢ ﭘﻪ ﭼﺎرﺟﻮﻟﻮ د ＊ﻪ ﭘﻮﻫ‪５‬ﺪو ﻟﭙﺎره ﻻﻧﺪې‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺗﺮﺳﺮه ﮐﻮو‪:‬‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‬
‫د اړﺗﻴﺎوړ ﻣﻮاد‪＊ :‬ﻴ‪＋‬ﻪ ﻳﻲ ﻣﻴﻠﻪ‪ ،‬ورﻳ‪＋‬ﻤﻴﻨﻪ ！ﻮ！ﻪ ﻳﺎ رﺑ‪７‬ي ！ﻮ！‪ .３‬او د ﮐﺎﻏﺬ ！ﻮ！ﻲ‪:‬‬
‫ﮐ‪７‬ﻧﻼره‪:‬‬
‫＊ﻴ‪＋‬ــﻪ ﻳﻲ ﻣﻴﻠﻪ او ورﭘ‪＋‬ــﻤﻴﻨﻪ ！ﻮ！ﻪ ﻳﻮ ﻟﻪ ﺑﻠﻪ ﺳــﺮه وﺳﻮﻟﻮئ‪ .‬ﮐﻪ ＊ﻴ‪＋‬ﻪ ﻳﻲ ﻣﻴﻠﻪ او ور＊ﻤﻴﻨﻪ ！ﻮ！ﻪ ﻧﻪ وي‪ ،‬رﺑ‪７‬ي ﻣﻴﻠﻪ او وړﻳﻨﻪ ！ﻮﺗﻪ ﻳﻮ د‬
‫ﺑﻞ ﺳﺮه وﺳﻮﻟﻮئ او د ﮐﺎﻏﺬ ！ﻮ！‪ ３‬ﺗﻪ ﻳ‪ ３‬ﻧﮋدې ﮐ‪７‬ئ‪ ،‬او ﺧﭙﻠ‪ ３‬ﻟﻴﺪﻧ‪ ３‬ﮐﺘﻨ‪！ ３‬ﻮﻟﮕﻴﻮاﻟﻮ ﺗﻪ وواﻳﺊ‪.‬‬
‫د ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻟﻪ ﺳــﺮﺗﻪ رﺳــﻮﻟﻮ ＇ﺨﻪ وروﺳﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺊ ﭼ‪＊ ３‬ﻴ‪＋‬ﻪ ﻳﻲ ﻣﻴﻠ‪３‬‬
‫او ور＊ﻤﻴﻨ‪！ ３‬ﻮ！‪ ３‬دواړو ﭼﺎرج اﺧ‪５‬ﺴﺘﻰ او د ﮐﺎﻏﺬ ذرې ﺟﺬﺑﻮي‪ .‬ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻳ‪３‬‬
‫دا ﺷﻮه ﭼ‪ ３‬ﮐﻠﻪ دوه ﺟﺴﻤﻮﻧﻪ ﻳﻮ ﭘﺮ ﺑﻞ ﺳﺮه وﺳﻮﻟ‪８５‬ي‪ ،‬ﻳﻮ ﺷﻤ‪５‬ﺮ اﻟﮑﺘﺮوﻧﻮﻧﻪ ﻟﻪ‬
‫ﻳﻮ ﺟﺴﻢ ＇ﺨﻪ ﺑﻞ ﺟﺴﻢ ﺗﻪ ﻟ‪８５‬د‪８４‬ي او ﺟﺴﻤﻮﻧﻪ ﭼﺎرج ﻟﺮوﻧﮑﻲ ﮐ‪８５‬ي‪.‬‬
‫‪51‬‬
 ‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‬
‫د اړﺗﻴﺎوړ ﻣﻮاد‪＊ :‬ﻴ‪＋‬ﻪ ﻳﻲ ﻣﻴﻠﻪ‪ ،‬ورﻳ‪＋‬ﻤﻴﻨﻪ ！ﻮ！ﻪ‪ ،‬او اﻟﮑﺘﺮوﻣﺘﺮ )ﻫﻐﻪ أﻟﻪ ﭼ‪ ３‬د ﭼﺎرج ﺷﺘﻮاﻟﻰ ＊ﻴﻲ( او ﻳﺎ اﻟﮑﺘﺮوﺳﮑﻮپ‪.‬‬
‫ﮐ‪７‬ﻧﻼره‪:‬‬
‫＊ﻴ‪＋‬ﻪ ﻳﻲ ﻣﻴﻠﻪ ﭘﻪ ور＊ﻤﻴﻨ‪！ ３‬ﻮ！‪ ３‬وﺳﻮﻟﻮئ او وروﺳﺘﻪ ﻳﻲ اﻟﮑﺘﺮوﻣﺘﺮ ﺗﻪ ﻧﮋدې ﮐ‪７‬ئ‪.‬‬
‫ﺑــﻞ ‪＄‬ــﻞ ور‪＋４‬ــﻤﻴﻨﻪ ！ﻮ！ﻪ اﻟﮑﺘﺮوﻣﺘﺮ ﺗﻪ ﻧﮋدى ﮐ‪７‬ئ او ﻫﺮ ‪＄‬ﻞ د اﻟﮑﺘﺮوﻣﺘﺮ د ﺳــﺘﻨ‪ ３‬ﻋﮑﺲ اﻟﻌﻤﻞ ﺗــﻪ ﭘﺎم وﮐ‪７‬ئ‪ ،‬او ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻳﻲ‬
‫وﻟﻴﮑﺊ‪ ،‬او وروﺳﺘﻪ ﻳ‪ ３‬ﭘﻪ ！ﻮﻟﮕﻲ ﮐ‪ ３‬وواﻳﺊ‪.‬‬
‫)‪(4-3‬ﺷﮑﻞ‪ ،‬اﻟﮑﺘﺮوﻣﺘﺮ‬
‫ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷــﺊ ﭼ‪＊ ３‬ﻴ‪＋‬ــﻪ ﻳﻲ ﻣﻴﻠ‪ ３‬او ورﻳ‪＋‬ﻤﻴﻨ‪！ ３‬ﻮ！‪ ３‬ﺗﻪ د اﻟﮑﺘﺮوﻣﺘﺮ د ﺳﺮ‬
‫ﭘــﻪ ﻧﮋدې ﮐ‪５‬ﺪو ﺳــﺮه‪ ،‬اﻟﮑﺘﺮوﻣﺘﺮ د ﻫﺮﻳﻮ ﭘﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮐ‪ ３‬ﻋﮑﺲ اﻟﻌﻤﻞ ＊ــﻴﻲ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﭘﺮدې ﻧﺘﻴﺠﻪ اﺧﻠﻮ ﭼ‪ ３‬ﮐﻠﻪ دوه ﺟﺴــﻤﻮﻧﻪ ﻳﻮ ﭘﺮ ﺑﻞ ﺳﺮه وﺳﻮﻟﻮل ﺷﻲ دواړه‬
‫ﺟﺴﻤﻮﻧﻪ ﭼﺎرج اﺧﻠﻲ‪.‬‬
‫ﻓﮑﺮوﮐ‪７‬ئ‬
‫‪＊ .1‬ﻴ‪＋‬ﻪ ﻳﻲ ﻣﻴﻠﻪ او ورﻳ‪＋‬ﻤﻴﻨﻪ ！ﻮ！ﻪ د ﮐﻮم ﻋﺎﻣﻞ ﭘﻪ اﺛﺮ ﭼﺎرج ﻟﺮوﻧﮑ‪ ３‬ﺷﻮې ده؟‬
‫‪ .2‬ﮐﻠﻪ ﭼ‪ ３‬د ＊ﻴ‪＋‬ــﻪ ﻳﻲ ﻣﻴﻠ‪ ３‬او ورﻳ‪＋‬ــﻤﻴﻨ‪！ ３‬ﻮ！‪ ３‬ﭘﻪ ‪＄‬ﺎى ﻟﻪ ＊ﻴ‪＋‬ــﻪ ﻳﻲ ﻣﻴﻠ‪ ３‬او وړﻳﻨ‪！ ３‬ﻮ！‪＇ ３‬ﺨﻪ ﮐﺎر واﺧﻠﻮ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﻪ ﻳ‪３‬‬
‫＇ﻪ وي؟‬
‫دوه ډوﻟﻪ ﭼﺎرج‪ :‬ﭘﻪ ﭘﺨﻮاﻧﻲ درس ﮐ‪ ３‬ﻣﻮ وﻟﻮﺳﺘﻞ ﭼ‪ ３‬ﮐﻠﻪ دوه ﺟﺴﻤﻮﻧﻪ‬
‫ﻳﻮ ﭘﺮ ﺑﻞ وﺳﻮﻟﻮل ﺷﻲ دواړه ﭼﺎرﺟﺪاره ﮐ‪８５‬ي ﭼ‪ ３‬ﮐﻮﻟﻰ ﺷﻲ ﻧﻮر ﺷﻴﺎن ﺟﺬب‬
‫ﮐ‪７‬ي‪.‬‬
‫‪52‬‬
 ‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‬
‫د ﺿﺮورت وړ ﻣﻮاد‪ :‬دوه رﺑ‪７‬ي ﻣﻴﻠ‪ ،３‬ﻳﻮه ＊ﻴ‪＋‬ﻪ ﻳﻲ ﻣﻴﻠﻪ‪ ،‬ورﻳ‪＋‬ﻤﻴﻨﻪ ！ﻮ！ﻪ‪ ،‬وړﻳﻨﻪ ！ﻮ！ﻪ‪ ،‬ﺗﺎر او ﭘﺎﻳﻪ )ﺳﺘﻴﻨﺪ(‪.‬‬
‫ﻟﻮﻣ‪７‬ى دوه رﺑ‪７‬ي ﻣﻴﻠ‪＄ ３‬ﻮړﻧﺪې ﮐ‪７‬ئ او دواړه ﻣﻴﻠ‪ ３‬د وړﻳﻨ‪！ ３‬ﻮ！‪ ３‬ﺳﺮه وﺳﻮﻟﻮئ ﭼ‪ ３‬ﭼﺎرج واﺧﻠﻲ وروﺳﺘﻪ ﻳﻮه ﻣﻴﻠﻪ ‪＄‬ﻮړﻧﺪه او‬
‫ﺑﻠﻪ ﻳ‪ ３‬ﻟﻮﻣ‪７‬ۍ ﻣﻴﻠ‪ ３‬ﺗﻪ د )اﻟﻒ( ﺷﮑﻞ ﭘﻪ ﺷﺎن ﻧﮋدې ﮐ‪７‬ئ او ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻳ‪ ３‬وﻟﻴﮑﺊ‪.‬‬
‫اوس ＊ﻴ‪＋‬ــﻪ ﻳﻲ ﻣﻴﻠﻪ د ورﻳ‪＋‬ــﻤﻴﻨ‪！ ３‬ﻮ！‪ ３‬ﺳﺮه وﺳﻮﻟﻮئ ﭼ‪ ３‬ﭼﺎرج واﺧﻠﻲ او ﻫﻐﻪ رﺑ‪７‬ي ﻣﻴﻠ‪ ３‬ﺗﻪ د )ب( ﺷﮑﻞ ﭘﻪ ﺷﺎن ﻧﮋدې ﮐ‪７‬ئ‬
‫او ﻫﻐﻪ ＇ﻪ ﭼ‪ ３‬ﭘﻴ‪８５＋‬ي‪ ،‬وﻳ‪ ３‬ﻟﻴﮑﺊ او ﺧﭙﻞ ！ﻮﻟﮕﻲ ﺗﻪ ﻳ‪ ３‬وواﻳﺊ‪.‬‬
‫ﭼﺎرج ﻟﺮوﻧﮑﻰ‬
‫رﺑ‪７‬ي ﻣﻴﻠﻪ‬ ‫＊ﻴ‪＋‬ﻪ ﻳﻲ ﻣﻴﻠﻪ‬ ‫د )اﻟﻒ( ﺷﮑﻞ‪،‬‬
‫ﭼﺎرج ﺷﻮې رﺑ‪７‬ي‬
‫ﻣﻴﻠ‪３‬‬
‫د )ب( ﺷﮑﻞ‪ ،‬ﭼﺎرج ﺷﻮې‬
‫＊ﻴ‪＋‬ﻪ ﻳﻲ او رﺑ‪７‬ي ﻣﻴﻠﻪ‬ ‫)‪ (4-4‬ﺷﮑﻞ‪ ،‬د رﺑ‪７‬ي او ＊ﻴ‪＋‬ﻪ ﻳﻲ ﻣﻴﻠ‪ ３‬ﺳﺮه د دوه ډوﻟﻪ ﭼﺎرج ازﻣﺎ‪＋４‬ﺖ‬
‫ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﺊ ﭼ‪ ３‬دوې رﺑ‪７‬ي ﻣﻴﻠ‪ ３‬ﻳﻮ ډول ﭼﺎرﺟﻮﻧﻪ ﻟﺮي او ﻳﻮ ﺑﻞ دﻓﻊ ﮐﻮي‪،‬‬
‫او رﺑ‪７‬ي او ＊ﻴ‪＋‬ــﻪ ﻳﻲ ﻣﻴﻠ‪ ３‬د ﻣﺨﺘﻠﻔــﻮ ﭼﺎرﺟﻮﻧﻮ ﻟﺮﻟﻮ ﻟﻪ اﻣﻠﻪ ﻳﻮ ﺑﻞ ﺟﺬﺑﻮي‪.‬‬
‫دﻏــﻪ دﻓﻊ او ﺟﺬب د ﺟﺴــﻢ د ﭼﺎرج ﻟﻪ ډول او د ذرې ﺳــﺮه ﺗ‪７‬او ﻟﺮي‪ .‬ﮐﻪ د‬
‫ﭼﺎرﺟﻮﻧﻮ اﻧﺪازه ﺑﺪﻟﻮن وﻧﮑ‪７‬ي‪ ،‬ﻫﺮ＇ﻮﻣﺮه ﭼ‪ ３‬ﻓﺎ‪請‬ﻠﻪ ﻟ‪８‬ه وي‪ ،‬ﺑﺮ‪＋４‬ــﻨﺎﻳﻲ ﻗﻮه‬
‫ډﻳﺮه وي او ﮐﻪ د ﺟﺴﻢ او ذرې ﺗﺮﻣﻨ‪ ＃‬ﻓﺎ‪請‬ﻠﻪ ډﻳﺮه وي‪ ،‬د ﺑﺮ‪＋４‬ﻨﺎ ﻗﻮه ﮐﻤ‪８５‬ي‪.‬‬
‫ﻫﻐﻪ ﺟﺴﻤﻮﻧﻪ ﭼ‪ ３‬د ﻻﻣﻠﻮﻧﻮ ﭘﻪ اﺛﺮ اﻟﮑﺘﺮون ﻟﻪ ﻻﺳﻪ ورﮐﻮي‪ ،‬د ﻫﻐﻪ د ﭘﺮوﺗﻮﻧﻮ‬
‫ﺷــﻤ‪５‬ﺮ ﻟﻪ اﻟﮑﺘﺮوﻧﻮ ＇ﺨﻪ ډﻳﺮ‪８４‬ي‪ ،‬او ﻣﺜﺒﺖ ﭼﺎرﺟ‪８５‬ي‪ .‬ﻫﻐﻪ ﺟﺴــﻤﻮﻧﻪ ﭼ‪３‬‬
‫اﻟﮑﺘﺮون اﺧﻠﻲ د اﻟﮑﺘﺮوﻧﻮ ﺷــﻤ‪５‬ﺮ ﻳ‪ ３‬ﻧﺴــﺒﺖ ﭘﺮوﺗﻮﻧﻮﻧﻮ ﺗــﻪ ډﻳﺮ‪８４‬ي او ﻣﻨﻔﻲ‬
‫ﭼﺎرﺟ‪８５‬ي‪.‬‬
‫د ﺗﻤﺎس ﻟﻪ ﻻرې ﭼﺎرج‬
‫ﭘﻪ ﺗ‪５‬ﺮ درس ﮐ‪ ３‬ﻣﻮ وﻟﻮﺳــﺘﻞ ﭼ‪ ３‬دوه ﺟﺴــﻤﻮﻧﻪ ﻳﻮ ﻟﻪ ﺑﻞ ﺳﺮه د ﺳﻮﻟﻮﻟﻮ ﭘﻪ اﺛﺮ‬
‫د ﭼﺎرج ﻟﺮوﻧﮑﻲ ﺷــﻲ‪ .‬اﻳﺎ ﮐﻮﻟﻰ ﺷﻮ ﭼ‪ ３‬د ﺗﻤﺎس ﭘﻪ اﺛﺮ‪ ،‬دوه ﻓﻠﺰي ﺟﺴﻤﻮﻧﻪ‬
‫ﭼــﺎرج داره ﮐ‪７‬و؟ ددې ﭘﻮ＊ــﺘﻨ‪ ３‬د ‪＄‬ــﻮاب د ﻣﻮﻧﺪﻟﻮ ﻟﭙــﺎره‪ ،‬ﻻﻧﺪې ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‬
‫ﺗﺮﺳﺮه ﮐﻮو‪:‬‬
‫‪53‬‬
 ‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‬
‫د اړﺗﻴﺎوړ ﻣﻮاد‪ :‬ﭘﻼﺳﺘﻴﮑﻲ ﻣﻴﻠﻪ‪ ،‬وړﻳﻨﻪ ！ﻮ！ﻪ‪ ،‬ﻳﻮه ﮐﻮﭼﻨ‪ ９‬ﻓﻠﺰي ﮐﺮه د ﻋﺎﻳﻖ ﭘﺎﻳﻪ او اﻟﮑﺘﺮوﺳﮑﻮپ‪.‬‬
‫ﮐ‪７‬ﻧﻼره‪:‬‬
‫رﺑ‪７‬ي ﻣﻴﻠﻪ‬
‫‪ .1‬ﻓﻠﺰي ﮐﺮه د ﺧﭙﻞ ﻻس ﭘﻪ واﺳــﻄﻪ ﻟﻤﺲ ﮐ‪７‬ئ او د اﻟﮑﺘﺮوﺳــﮑﻮپ‬
‫ﻓﻠﺰي ﮐﺮه‬ ‫ﺧﻮﻟ‪ ９‬ﺗﻪ ﻳﻲ ﻧﮋدې ﮐ‪７‬ئ‪ ،‬د ﺧﭙﻠﻮ ﻟﻴﺪﻧﻮ ﮐﺘﻨﻮ ﻧﺘﻴﺠﻪ وﻟﻴﮑﺊ‪.‬‬
‫‪ .2‬ﭘﻼﺳﺘﻴﮑﻲ ﻣﻴﻠﻪ د ！ﻮ！‪ ３‬ﺳﺮه وﺳﻮﻟﻮئ ﭼ‪ ３‬ﭼﺎرج واﺧﻠﻲ‪.‬‬
‫‪ .3‬ﭘﻼﺳﺘﻴﮑﻲ ﻣﻴﻠﻪ د ﻓﻠﺰي ﮐﺮې ﭘﺮﻣﺦ ﮐﺶ ﮐ‪７‬ئ‪.‬‬
‫‪ .4‬ﻓﻠﺰي ﮐﺮه د اﻟﮑﺘﺮوﺳﮑﻮپ ﺧﻮﻟ‪ ３‬ﺗﻪ ﻧﮋدې ﮐ‪７‬ئ او د اﻟﮑﺘﺮوﺳﮑﻮپ‬
‫ﻋﮑــﺲ اﻟﻌﻤﻞ وﮔﻮرئ اﻳﺎ د اﻟﮑﺘﺮوﺳــﮑﻮپ ﻓﻠــﺰي ﭘﺎﻧ‪ ３‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ﮐﻮي؟‬
‫وﻟﻲ؟‬
‫)‪ (4-5‬ﺷﮑﻞ‪ ،‬د ﻳﻮ ﺟﺴﻢ ﭼﺎرج ﮐﻴﺪل د ﻟﻤﺲ ﮐﻮﻟﻮ)ﺳﻮﻟﻮﻟﻮ( ﭘﻪ ﻃﺮﻳﻘﻪ ﮐ‪３‬‬
‫ﭘﻪ ﻋﻤﻞ ﮐ‪ ３‬ﻣﻮ وﻟﻴﺪل ﭼ‪ ３‬دوه ﻓﻠﺰي ﺟﺴﻤﻮﻧﻪ د ﺳﻮﻟﻮﻟﻮ ﭘﻪ اﺛﺮ ﭼﺎرﺟﺪاره ﺷﻮل‪،‬‬
‫ﭘﻪ داﺳ‪ ３‬ﺣﺎل ﮐ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬د دوو ﺟﺴﻤﻮﻧﻮ ﺗﺮﻣﻨ‪ ＃‬د ﭼﺎرﺟﻮﻧﻮ ﺷﻤ‪５‬ﺮ ﺗﻮﭘﻴﺮ ﻟﺮي‪.‬‬
‫ﻓﮑﺮوﮐ‪７‬ئ‬
‫‪ .1‬ﻳﻮ ﮐﻮﭼﻨ‪ ９‬اﻟﮑﺘﺮوﻧﻲ ＇ﺮاغ ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ رادﻳﻮﮔﺎﻧﻮ ﮐ‪ ３‬ﺗﺮې ﮐﺎر اﺧ‪５‬ﺴﺘﻞ ﮐ‪８５‬ي ﺳﺘﺎﺳﻮ ﻟﭙﺎره ＇ﻪ ﻣﺮﺳﺘﻪ ﮐﻮﻟﻰ ﺷﻲ؟‬
‫‪ .2‬وﻟ‪ ３‬د ﺳﻮﻧ‪ ，‬ﻣﻮادو وړﻟﻮ ﭘﻪ ﻣﺨﺼﻮ‪請‬ﻮ ！ﺎﻧﮑﺮوﻧﻮ ﮐ‪ ３‬ﻻﻧﺪﻳﻨﻰ ‪＄‬ﻨ‪％‬ﻴﺮ ‪＄‬ﻮړﻧﺪ وي؟‬
‫‪ .3‬د ﺗﻤﺎس ﭘﻪ اﺛﺮ د ﻓﻠﺰي ﺟﺴﻤﻮﻧﻮ ﺑﺮ‪＋４‬ﻨﺎﻳﻲ ﮐ‪５‬ﺪل ﺑﻴﺎن ﮐ‪７‬ئ‪.‬‬
‫ﺧﻮﻟ‪３‬‬ ‫اﻟﮑﺘﺮوﺳﮑﻮپ‬
‫ﺑﺮﻧﺠﻲ ﻣﻴﻠﻪ‬
‫اﻟﮑﺘﺮوﺳــﮑﻮپ ﻳﻮه ﺣﺴﺎﺳــﻪ اﻟﻪ ده‪ ،‬ﭼــ‪ ３‬د ﻫﻐ‪ ３‬ﭘﻪ‬
‫واﺳﻄﻪ ﭘﻪ ﻳﻮ ﺟﺴﻢ ﮐ‪ ３‬د ﺳﺎﮐﻨ‪ ３‬ﺑﺮ‪＋４‬ﻨﺎ د ﻟ‪８‬ې اﻧﺪازې‬
‫ﺷﺘﻮن ﻣﻌﻠﻮﻣﻮﻟﻰ ﺷﻮ‪.‬‬
‫ﻓﻠﺰي ﭘﺎ‪３１‬‬
‫د اﻟﮑﺘﺮوﺳــﮑﻮپ ﺟﻮړ＊ــﺖ‪ :‬د اﻟﮑﺘﺮوﺳﮑﻮپ‬
‫ډ‪４‬ﺮ ﺳــﺎده ډول ﭘﻪ )‪ (4-6‬ﺷﮑﻞ ﮐ‪＊ ３‬ﻮدل ﺷﻮى دى‪،‬‬
‫＊ﻴ‪＋‬ﻪ ﻳﻲ ﭘﻨﺠﺮه‬
‫ﭼــ‪ ３‬ﻟﻪ ﻳﻮې ﺑﺮﻧﺠ‪ ３‬ﻣﻴﻠ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬ﺧﻮﻟــ‪ ９‬ﻟﺮي او د دوو‬
‫ﻓﻠــﺰي ﭘﺎ‪１‬ــﻮ ＇ﺨﻪ ﭼ‪ ３‬د ﻣﻴﻠ‪ ３‬ﭘﻪ ﺳــﺮﺑﺎﻧﺪې دي ﺟﻮړ‬
‫)‪ (4-6‬ﺷﮑﻞ‪ ،‬اﻟﮑﺘﺮوﺳﮑﻮپ‬ ‫ﺷﻮى دى او دﻏﻪ ﻣﻴﻠﻪ د دوو ﻓﻠﺰي ﭘﺎ‪１‬ﻮ ﺳﺮه د ﻳﻮ ﻓﻠﺰي‬
‫‪54‬‬
‫ﭼﻮﮐﺎت ﭘﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ﮐ‪ ３‬ﭼ‪＊ ３‬ﻴ‪＋‬ﻪ ﻳﻲ ﭘﻨﺠﺮه ﻟﺮي واﻗﻊ ده او ﭼﻮﮐﺎت د ‪＄‬ﻤﮑ‪３‬‬
‫ﺳﺮه و‪請‬ﻞ ﺷﻮى دى‪.‬‬
‫اﻳﺎ د اﻟﮑﺘﺮوﺳﮑﻮپ د ﮐﺎرﮐﻮﻟﻮ ﻃﺮﻳﻘﻪ ﭘ‪５‬ﮋﻧﺊ؟‬
‫ﻻﻧﺪې ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺗﻪ ﭘﺎم وﮐ‪７‬ئ‪.‬‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‬
‫د اړﺗﻴﺎوړ ﻣﻮاد‪ :‬ﭘﻼﺳﺘﻴﮑﻲ ﻣﻴﻠﻪ‪ ،‬ورﻳ‪＋‬ﻤﻴﻨﻪ ！ﻮﺗﻪ‪ ،‬ﻣﺴﻲ ﺳﻴﻢ‪ ،‬رﺑ‪７‬ي ﺗﺴﻤﻪ او اﻟﮑﺘﺮوﺳﮑﻮپ‪.‬‬
‫ﮐ‪７‬ﻧﻼره‪:‬‬
‫‪ .1‬ﭘﻼﺳﺘﻴﮑﻲ ﻣﻴﻠﻪ ﭘﻪ وړﻳﻨ‪！ ３‬ﻮ！‪ ３‬ﺑﺎﻧﺪې وﺳﻮﻟﻮئ ﭼ‪ ３‬ﭼﺎرج داره ﺷﻲ‪.‬‬
‫‪ .2‬اﻟﮑﺘﺮوﺳﮑﻮپ د ﺧﻮﻟ‪ ３‬ﺳﺮه ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ﻻس وﻫﻠﻮ‪ ،‬ﺑ‪ ３‬ﭼﺎرﺟﻪ ﮐ‪７‬ئ‪.‬‬
‫‪ .3‬ﭘﻼﺳﺘﻴﮑﻲ ﻣﻴﻠﻪ د اﻟﮑﺘﺮوﺳﮑﻮپ د ﺧﻮﻟ‪ ３‬ﺳﺮه وﻟﮕﻮئ او وﮔﻮرئ ﭼ‪＇ ３‬ﻪ ﭘﻴ‪８５＋‬ي؟‬
‫‪ .4‬د رﺑ‪７‬ي ﺗﺴﻤ‪ ３‬ﭘﻪ واﺳﻄﻪ د اﻟﮑﺘﺮوﺳﮑﻮپ ﺧﻮﻟ‪＄ ３‬ﻤﮑ‪) ３‬د اوﺑﻮ ﻧﻞ‪ ،‬ﻓﻠﺰي ﮐ‪７‬ﮐ‪ (９‬ﺳﺮه و‪請‬ﻞ ﮐ‪７‬ئ‪ ،‬او ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻳ‪ ３‬وﻟﻴﮑﺊ‪.‬‬
‫‪ .5‬وروﺳﺘﻪ د ﻣﺴﻲ ﺳﻴﻢ ﭘﻪ واﺳﻄﻪ ﺧﻮﻟ‪ ９‬د ‪＄‬ﻤﮑ‪ ３‬ﺳﺮه وﻧ‪＋‬ﻠﻮئ او ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻳ‪ ３‬ﺑﻴﺎ ﻫﻢ وﻟﻴﮑﺊ‪.‬‬
‫‪ .6‬وړﻳﻨــﻪ ！ﻮ！ﻪ د اﻟﮑﺘﺮوﺳــﮑﻮپ ﺧﻮﻟ‪ ９‬ﺗﻪ ﻧﮋدې ﮐ‪７‬ئ‪ .‬دا ‪＄‬ﻞ ﻫﻢ ﻧﺘﻴﺠﻪ وﻟﻴﮑــﺊ‪ ،‬او ﭘﻪ ﭘﺎى ﮐ‪ ３‬ﻫﺮ ﮔﺮوپ ﺧﭙﻠ‪ ３‬ﻟ‪５‬ﺪﻧ‪ ３‬ﮐﺘﻨ‪ ３‬ﭘﻪ‬
‫！ﻮﻟﮕﻲ ﮐ‪ ３‬وواﻳﺊ‪.‬‬
‫دا ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ را＊ــﻴﻲ ﭼ‪ ３‬اﻟﮑﺘﺮوﺳــﮑﻮپ ﺗﻪ د ﻫﺮ ډول ﭼﺎرج د ﻧﮋدې ﮐ‪５‬ﺪو ﭘﻪ‬
‫اﺛﺮ‪ ،‬د اﻟﮑﺘﺮوﺳــﮑﻮپ ﭘﺎ‪ ３１‬ﻟﻪ ﻳﻮ ﺑﻞ ＇ﺨﻪ ﻟﻴﺮې ﮐ‪８５‬ي‪＄ ،‬ﮑﻪ دواړه ﭘﺎ‪ ３１‬ﻳﻮ‬
‫ډول ﭼﺎرج اﺧﻠﻲ‪ .‬د ﭘﺎ‪１‬ﻮ ﻟﻴﺮې ﮐ‪５‬ﺪل ﻣﺤﺾ دا را＊ﻴﻲ ﭼ‪ ３‬ﺟﺴﻢ د ﺑﺮ‪＋４‬ﻨﺎﻳﻲ‬
‫ﭼﺎرج ﻟﺮوﻧﮑﻰ دى‪ .‬اﻟﮑﺘﺮوﺳﮑﻮپ ﻳﻮازې د ﻣﺴﻲ ﺳﻴﻢ ﭘﻪ واﺳﻄﻪ ﻟﻪ ‪＄‬ﻤﮑ‪３‬‬
‫ﺳــﺮه د اﻟﮑﺘﺮوﺳﮑﻮپ د ﺧﻮﻟ‪ ９‬ﭘﻪ و‪請‬ﻠﻮﻟﻮ او ﻳﺎ ﺧﻮﻟ‪ ９‬ﺑﺎﻧﺪې ﭘﻪ ﻻس وﻫﻠﻮ‪،‬‬
‫ﺑ‪ ３‬ﭼﺎرﺟﻪ ﮐ‪８５‬ي‪ ،‬اﻣﺎ د رﺑ‪７‬ي ﺗﺴــﻤ‪ ３‬ﭘﻪ واﺳــﻄﻪ ﻧﻪ ﺑــ‪ ３‬ﭼﺎرﺟﻪ ﮐ‪８５‬ي‪ .‬د ﺗﺮ‬
‫ﺳﺮه ﺷــﻮي ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ＇ﺨﻪ ﮐﻮﻟﻰ ﺷﻮ دا ﻧﺘﻴﺠﻪ واﺧﻠﻮ‪ ،‬ﭼ‪＄ ３‬ﻴﻨ‪ ３‬ﺟﺴﻤﻮﻧﻪ د‬
‫ﺑﺮ‪＋４‬ــﻨﺎ ﺟﺮﻳﺎن ﺗﻴﺮوي او ‪＄‬ﻴﻨ‪ ３‬ﻧﻮر ﺟﺴﻤﻮﻧﻪ د ﺑﺮ‪＋４‬ﻨﺎ ﺟﺮﻳﺎن ﻧﻪ ﺗﻴﺮ وي‪ .‬ﻫﻐﻪ‬
‫ﺟﺴﻤﻮﻧﻪ ﭼ‪ ３‬د ﺑﺮ‪＋４‬ﻨﺎ ﺟﺮﻳﺎن ﺗﻴﺮوي‪ ،‬د ﺑﺮ‪＋４‬ﻨﺎ د ﻫﺎدي ﺟﺴﻤﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﻧﻮم ﻳﺎد‪８４‬ي‪.‬‬
‫ﻟﮑﻪ ﻓﻠﺰات‪ ،‬د ﻣﺎﻟ‪／‬ﻴﻨ‪ ３‬ﺧﺎورې او ﭘﻪ اوﺑﻮ ﮐ‪ ３‬د ﺗﻴﺰاﺑﻮ ﻣﺤﻠﻮﻟﻮﻧﻪ‪ ،‬د اﻧﺴﺎن ﺑﺪن‬
‫＊ﻪ ﻫﺎدي ﺟﺴﻤﻮﻧﻪ او‪ ...‬دي‪.‬‬
‫ﻫﻐﻪ ﺟﺴﻤﻮﻧﻪ ﭼ‪ ３‬د ﺑﺮ‪＋４‬ﻨﺎ ﺟﺮﻳﺎن ﻧﻪ ﺗﻴﺮوي د ﺑﺮ‪＋４‬ﻨﺎ د ﻋﺎﻳﻘﻮ ﺟﺴﻤﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﻧﻮم‬
‫ﻳﺎد‪８４‬ي ﻟﮑﻪ‪＊ :‬ﻴ‪＋‬ﻪ‪ ،‬ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺲ‪ ،‬رﺑ‪ ،７‬ورﻳ‪＋‬ﻢ‪ ،‬ﺗ‪５‬ﻞ‪ ،‬ﭘﻼﺳﺘﻴﮏ او ﻧﻮر‪.‬‬
‫‪55‬‬
 ‫ﻓﮑﺮوﮐ‪７‬ئ‬
‫‪ .1‬ﮐﻪ ﭘﻪ اﻟﮑﺘﺮوﺳﮑﻮپ ﮐ‪ ３‬د دوو ﻫﻤﺠﻨﺴﻮ ﻓﻠﺰي ﭘﺎ‪１‬ﻮ ﭘﻪ ‪＄‬ﺎى‪ ،‬دوې ﻧﺎ ﻫﻤﺠﻨﺴﻪ ﻓﻠﺰي ﭘﺎ‪ ３１‬ﮐ‪＋５‬ﻮدل ﺷﻲ‪ ،‬اﻟﮑﺘﺮوﺳﮑﻮپ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‬
‫ﮐﻮﻟﻰ ﺷﻲ او ﮐﻪ ﻧﻪ؟ وﻟ‪３‬؟‬
‫‪ .2‬ددې درس د ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﭘﻪ ＇ﻠﻮرﻣﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﮐ‪ ３‬ﮐﻠﻪ ﭼ‪ ３‬د اﻟﮑﺘﺮوﺳــﮑﻮپ ﺧﻮﻟ‪ ９‬د رﺑ‪７‬ي ﺗﺴــﻤ‪ ３‬ﭘﻪ واﺳــﻄﻪ د ‪＄‬ﻤﮑ‪ ３‬ﺳــﺮه و‪請‬ﻞ‬
‫ﮐ‪７‬و‪ ،‬وﻟ‪ ３‬ﻧﻪ ﺑ‪ ３‬ﭼﺎرﺟﻪ ﮐ‪８５‬ي؟‬
‫‪ .3‬وﻟﻲ د اﻟﮑﺘﺮوﺳﮑﻮپ ﻓﻠﺰي ﭘﺎ‪ ３１‬د ﭼﺎرﺟ‪５‬ﺪو ﭘﻪ وﺧﺖ ﮐ‪ ３‬ﻳﻮ ﻟﻪ ﺑﻠﻪ ﻟﻴﺮى ﮐ‪８５‬ي؟‬
‫‪ .4‬د ﺑﺮ‪＋４‬ﻨﺎ ﻫﺎدي او ﻋﺎﻳﻖ‪ ،‬ﮐﻮﻣﻮ ﻣﻮادو ﺗﻪ وﻳﻞ ﮐ‪８５‬ي د ﻣﺜﺎل ﺳﺮه ﻳ‪ ３‬واﺿﺢ ﮐ‪７‬ي‪.‬‬
‫د ﭼﺎرج آزﻣﺎﻳ‪＋‬ﺖ‬
‫ﭘﻪ ﺗﻴﺮ ﻟﻮﺳﺖ ﮐ‪ ３‬ﻣﻮ د اﻟﮑﺘﺮوﺳﮑﻮپ ﺟﻮړﻳﺪل ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﮐ‪７‬ل او وﭘﻮﻫ‪５‬ﺪو ﭼ‪３‬‬
‫ﭘﻪ ﻋﺎدي ﺣﺎﻟﺖ ﮐ‪ ３‬د اﻟﮑﺘﺮوﺳــﮑﻮپ ﻓﻠﺰي ﭘﺎ‪ ３１‬ﺳﺮه ﻧﮋدې دي‪ .‬او ﮐﻠﻪ ﭼ‪３‬‬
‫ﻳﻮ ﭼﺎرج ﺷﻮى ﺟﺴﻢ د اﻟﮑﺘﺮوﺳﮑﻮپ ﺧﻮﻟ‪ ９‬ﺗﻪ ﻧﮋدي ﮐ‪７‬و‪ ،‬د اﻟﮑﺘﺮوﺳﮑﻮپ‬
‫د ﻓﻠــﺰي ﭘﺎ‪１‬ــﻮ د ﻟ‪５‬ﺮې ﮐ‪５‬ﺪو ﺑﺎﻋﺚ ﮔﺮ‪＄‬ﻲ‪ .‬ﻓﺮق ﻧﻪ ﮐﻮي ﭼ‪ ３‬ﺟﺴــﻢ ﮐﻮم ډول‬
‫ﭼﺎرج ﻟﺮي دا ﭘﻮ＊ﺘﻨﻪ ﭘﻴﺪا ﮐ‪８５‬ي ﭼ‪ ３‬اﻳﺎ د اﻟﮑﺘﺮوﺳﮑﻮپ ﭘﻪ واﺳﻄﻪ د ﻳﻮ ﺟﺴﻢ‬
‫د ﺑﺮ‪＋４‬ﻨﺎﻳﻲ ﭼﺎرج ﻧﻮﻋﻴﺖ ！ﺎﮐﻠﻰ ﺷﻮ او ﮐﻪ ﻧﻪ؟‬
‫ﻻﻧﺪې ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺗﻪ ﭘﺎﻣﻠﺮﻧﻪ وﮐ‪７‬ئ‪.‬‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‬
‫د اړﺗﻴﺎوړ ﻣﻮاد‪ :‬دوه ＊ﻴ‪＋‬ﻪ ﻳﻲ ﻣﻴﻠ‪ ،３‬ورﻳ‪＋‬ﻤﻴﻨﻪ ！ﻮﺗﻪ‪ ،‬ﭘﻼﺳﺘﻴﮑﻲ ！ﻮ！ﻪ‪ ،‬وړﻳﻨﻪ ！ﻮ！ﻪ‪ ،‬او اﻟﮑﺘﺮوﺳﮑﻮپ‪.‬‬
‫ﮐ‪７‬ﻧﻼره‪:‬‬
‫‪ .1‬دواړه ＊ﻴ‪＋‬ــﻪ ﻳﻲ ﻣﻴﻠ‪ ３‬ﻟﻪ ورﻳ‪＋‬ــﻤﻴﻨ‪！ ３‬ﻮ！‪ ３‬ﺳﺮه وﺳﻮﻟﻮئ‪ ،‬ﻟﻪ ﺳﻮﻟﻮﻟﻮ وروﺳﺘﻪ ﻳﻮه ﻳ‪ ３‬اﻟﮑﺘﺮوﺳﮑﻮپ ﺳﺮه ﭘﻪ ﺗﻤﺎس ﮐ‪ ３‬ﮐ‪７‬ئ‪ .‬ﭘﻪ‬
‫دې وﺧﺖ ﮐ‪ ３‬ﻟﻴﺪل ﮐ‪８５‬ي‪ ،‬ﭼ‪ ３‬د اﻟﮑﺘﺮوﺳﮑﻮپ ﻓﻠﺰي ﭘﺎ‪ ３１‬ﻟﻪ ﻳﻮ ﺑﻞ ＇ﺨﻪ ﻟﻴﺮې ﮐ‪８５‬ي‪ .‬وﻳﻠﻰ ﺷﻮ ﭼ‪ ３‬د اﻟﮑﺘﺮوﺳﮑﻮپ ﭘﺎ‪ ３１‬د‬
‫ﻫﻤﻨﻮع ﭼﺎرﺟﻮﻧﻮ ﻟﺮوﻧﮑﻲ ﺷﻮي دي‪.‬‬
‫‪ .2‬ﺑﻠــﻪ ＊ﻴ‪＋‬ــﻪ ﻳﻲ ﻣﻴﻠــﻪ ورو ﺧﻮﻟ‪ ９‬ﺗﻪ ﻧﮋدې‬
‫ﮐ‪７‬ئ او وﮔﻮرئ ﭼ‪＇ ３‬ﻪ ﭘﻴ‪８５＋‬ي؟‬
‫‪ .3‬وروﺳــﺘﻪ ﻟــﻪ ﻫﻐــ‪ ３‬ﻟﻮﻣ‪７‬ى ﭘﻼﺳــﺘﻴﮑﻲ‬
‫ﻣﻴﻠــﻪ ﭘــﻪ وړﻳﻨ‪！ ３‬ﻮ！ــ‪ ３‬وﺳــﻮﻟﻮئ او ډﻳﺮ ورو‬
‫ﻳــ‪ ３‬ﺧﻮﻟ‪ ９‬ﺗﻪ ﻧﮋدې ﮐــ‪７‬ئ‪ ،‬او ﭘﺎ‪１‬ﻮ ﺗﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ‬
‫اوﺳــﺊ‪ .‬ﭘﺎم وﮐــ‪７‬ئ ﭼ‪ ３‬ﭘﻼﺳــﺘﻴﮑﻲ ﻣﻴﻠﻪ د‬
‫)ﺍﻟﻒ(‬ ‫)ﺏ(‬ ‫)ﺝ(‬
‫اﻟﮑﺘﺮوﺳﮑﻮپ ﭘﻪ ﺧﻮﻟ‪ ９‬وﻧﻪ ﻟﮕ‪８５‬ي‪ ،‬ﺧﭙﻠ‪３‬‬
‫)‪ (4-7‬ﺷﮑﻞ‪ ،‬د ﭼﺎرج د ازﻣﺎﻳ‪＋‬ﺖ ﻃﺮﻳﻘﻪ‬ ‫ﻟﻴﺪﻧ‪ ３‬ﮐﺘﻨ‪ ３‬وﻟﻴﮑﺊ‪.‬‬
‫‪ .4‬ددې ﺗﺠﺮﺑ‪ ３‬ﻟﻪ ﺗﺮﺳﺮه ﮐﻮﻟﻮ وروﺳﺘﻪ وواﻳﺊ ﭼ‪ ３‬ﭘﻼﺳﺘﻴﮑﻲ ﻣﻴﻠﻪ ﮐﻮم ډول ﭼﺎرج ﻟﺮي؟‬
‫‪56‬‬
‫ﮐﻪ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻣﻮ ﭘﻪ ＊ــﻪ ﺗﻮﮔﻪ ﺗﺮﺳــﺮه ﮐ‪７‬ي وي‪ ،‬ﮐﻠﻪ ﭼ‪＊ ３‬ﻴ‪＋‬ــﻪ ﻳﻲ دوﻳﻤﻪ ﻣﻴﻠﻪ‬
‫ﺧﻮﻟ‪ ９‬ﺗﻪ ﻧﮋدې ﮐ‪７‬ئ‪ ،‬د اﻟﮑﺘﺮوﺳﮑﻮپ د ﭘﺎ‪１‬ﻮ د زﻳﺎت اﻧﺤﺮاف ﺑﺎﻋﺚ ﮔﺮ‪＄‬ﻲ‪.‬‬
‫دا ＊ــﻴﻲ ﭼ‪ ３‬ﺟﺴﻢ د اﻟﮑﺘﺮوﺳــﮑﻮپ ﺳﺮه د ﻳﻮ ډول ﭼﺎرج ﻟﺮوﻧﮑﻰ دى‪ ،‬او‬
‫ﮐﻠﻪ ﭼ‪ ３‬ﭘﻼﺳﺘﻴﮑﻲ ﻣﻴﻠﻪ ورو ﺧﻮﻟ‪ ９‬ﺗﻪ ﻧﮋدې ﮐ‪７‬ئ‪ ،‬د اﻟﮑﺘﺮوﺳﮑﻮپ د ﻓﻠﺰي‬
‫ﭘﺎ‪１‬ﻮ د ﻧﮋدې ﮐ‪５‬ﺪو ﺑﺎﻋﺚ ﮔﺮ‪＄‬ﻲ‪ .‬دا ＊ــﻴﻲ‪ ،‬ﭼ‪ ３‬ﺟﺴﻢ د اﻟﮑﺘﺮوﺳﮑﻮپ ﺳﺮه‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ډوﻟﻪ ﭼﺎرج ﻟﺮوﻧﮑﻰ دى‪ .‬ﭘﻪ دې اﺳﺎس د اﻟﮑﺘﺮوﺳﮑﻮپ د ﭼﺎرج د‬
‫ډول ﻟﻪ ﻣﺨ‪ ３‬ﮐﻮﻟﻰ ﺷﻮ ﭼ‪ ３‬د اﺟﺴﺎﻣﻮ د ﭼﺎرﺟﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﻧﻮﻋﻴﺖ ﭘﻮه ﺷﻮ‪.‬‬
‫ﻓﮑﺮوﮐ‪７‬ئ‬
‫ﮐﻪ د اﻟﮑﺘﺮوﺳﮑﻮپ ﭼﺎرج ﻣﺜﺒﺖ وي‪ ،‬ﮐﻠﻪ ﭼ‪ ３‬اﻟﮑﺘﺮوﺳﮑﻮپ ﺗﻪ ﻳﻮ ﺟﺴﻢ ﭼ‪ ３‬ﻣﺜﺒﺖ ﭼﺎرج ﻟﺮي ﻧﮋدې ﺷﻲ‪ ،‬ﻓﻠﺰي ﭘﺎ‪＇ ３１‬ﻪ ﻋﮑﺲ‬
‫اﻟﻌﻤﻞ ＊ﻴﻲ؟‬
‫ﺑﺮ‪＋４‬ﻨﺎ ﻳ‪ ３‬ﺳﺎﺣﻪ‬
‫ﻟﮑﻪ ＇ﻨﮕﻪ ﭼ‪ ３‬ﻣﻮ د ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺲ ﭘﻪ ﻣﺒﺤﺚ ﮐ‪ ３‬وﻟﻮﺳــﺘﻞ‪ ،‬ﭘﻪ ﻫﻐﻪ ‪＄‬ﺎى ﮐ‪ ３‬ﭼ‪３‬‬
‫ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺲ دى د ﻫﻐﻪ ﺷﺎوﺧﻮا ﺳﺎﺣﻪ‪ ،‬د ﻣﻘﻨﺎﻃﻴﺴ‪ ３‬ﺳﺎﺣ‪ ３‬ﭘﻪ ﻧﻮم ﻳﺎد‪８４‬ي‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﻫﻤﺪې ﺗﻮﮔﻪ د ﭼﺎرﺟﺪاره ﺟﺴــﻢ ﭘﻪ ﺷــﺎوﺧﻮا ﮐ‪ ３‬ﻫﻢ ﺑﺮ‪＋４‬ــﻨﺎ ﻳ‪ ３‬ﺳﺎﺣﻪ وﺟﻮد‬
‫ﻟﺮي‪.‬‬
‫د ﺑﺮ‪＋４‬ﻨﺎﻳﻲ ﺳﺎﺣ‪ ３‬ﻣﻔﻬﻮم‪ :‬اﻳﺎ د ﺑﺮ‪＋４‬ﻨﺎﻳﻲ ﺳﺎﺣ‪ ３‬ﭘﻪ ﻣﻔﻬﻮم ﭘﻮﻫ‪８５‬ئ؟‬
‫ﭘﻪ دﻏﻪ ﻣﻔﻬﻮم د ＊ﻪ ﭘﻮﻫ‪５‬ﺪﻟﻮ ﻟﭙﺎره ﻻﻧﺪې ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺗﺮﺳﺮه ﮐﻮو‪:‬‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‬
‫د اړﺗﻴﺎوړ ﻣﻮاد‪ :‬ﭘ‪７‬ﺳ‪５‬ﺪوﻧﮑ‪) ３‬ﭘﻮﮐ‪ ،(９２‬ﭘﻼﺳﺘﻴﮑﻲ ﻣﻴﻠﻪ‪ ،‬وړﻳﻨﻪ ！ﻮ！ﻪ‪＊ ،‬ﻴ‪＋‬ﻪ ﻳﻲ ﻣﻴﻠﻪ‪ ،‬ورﻳ‪＋‬ﻤﻴﻨﻪ ！ﻮ！ﻪ او ﺗﺎر‪.‬‬
‫ﮐ‪７‬ﻧﻼره‪:‬‬
‫‪ .1‬ﭘﺮﺳ‪５‬ﺪﻟ‪ ３‬ﭘﻮﮐ‪ ９２‬ﭘﻪ ورﻳ‪＋‬ﻤﻴﻨﻪ ！ﻮ！ﻪ وﺳﻮﻟﻮئ او دﻳﻮ ﺗﺎر ﭘﻪ واﺳﻄﻪ ﻳ‪ ３‬ﭘﻪ ازاده ﺗﻮﮔﻪ ﭘﻪ ﻳﻮ ‪＄‬ﺎى ﮐ‪＄ ３‬ﻮړﻧﺪه ﮐ‪７‬ئ‪.‬‬
‫‪ .2‬رﺑ‪７‬ي ﻣﻴﻠﻪ د وړﻳﻨ‪！ ３‬ﻮ！‪ ３‬ﺳﺮه وﺳﻮﻟﻮى‪ ،‬وروﺳﺘﻪ‬
‫ﻳــﻲ ﭘ‪７‬ﺳــ‪５‬ﺪﻟ‪ ３‬ﭘﻮﮐ‪ ９２‬ﺗﻪ ﻧــﮋدې ﮐــ‪７‬ئ او ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻳ‪３‬‬
‫وﻟﻴﮑﺊ‪.‬‬
‫رﭘ‪７‬ي ﻣﻴﻠﻪ‬ ‫＊ﻴ‪＋‬ﻪ ﻳﻲ ﻣﻴﻠﻪ‬
‫‪＊ .3‬ﻴ‪＋‬ــﻪ ﻳﻲ ﻣﻴﻠﻪ د ورﻳ‪＋‬ﻤﻴﻨ‪！ ３‬ﻮ！‪ ３‬ﺳﺮه وﺳﻮﻟﻮئ‬
‫او ﭘ‪７‬ﺳ‪５‬ﺪﻟ‪ ３‬ﭘﻮﮐ‪ ９２‬ﺗﻪ ﻳﻲ ﻧﮋدې ﮐ‪７‬ئ‪ ،‬او د ﭘ‪７‬ﺳ‪５‬ﺪﻟ‪３‬‬
‫ﭘﻮﮐ‪２‬ــ‪ ９‬ﻋﮑﺲ اﻟﻌﻤــﻞ وﻟﻴﮑــﺊ‪ ،‬او ﻧﺘﻴﺠــﻪ ﻳ‪ ３‬ﭘﻪ‬
‫)‪ (4-8‬ﺷﮑﻞ‪ ،‬ﻳﻮ ﭘﺮ ﺑﻞ ﺑﺎﻧﺪې د ﭼﺎرﺟﺪارو ﺟﺴﻤﻮﻧﻮ د ﻗﻮې اﻏ‪５‬ﺰه‬
‫！ﻮﻟﮕﻲ ﮐ‪ ３‬وواﻳﺊ‪.‬‬
‫‪57‬‬
 ‫→‬
‫ﮐﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻣﻮ ﭘﻪ ＊ــﻪ ﺗﻮﮔﻪ ﺗﺮﺳــﺮه ﮐ‪７‬ى وي‪ ،‬و ﺑﻪ ﮔﻮرئ ﭼ‪ ３‬د رﺑ‪７‬ي ﻣﻴﻠ‪ ３‬ﭘﻪ‬
‫ﻧﮋدې ﮐﻮﻟﻮ ﺳﺮه‪ ،‬ﭘ‪７‬ﺳ‪５‬ﺪﻟ‪ ３‬ﭘﻮﮐ‪ ９２‬ﻟﺮې ﮐ‪８５‬ي او د ＊ﻴ‪＋‬ﻪ ﻳﻲ ﻣﻴﻠ‪ ３‬او ﭘ‪７‬ﺳ‪５‬ﺪﻟ‪３‬‬
‫ﭘﻮﮐ‪ ９２‬د ﻧ‪８‬دې ﮐ‪５‬ﺪﻟﻮ ﺳﺮه‪ ،‬دواړه ﻳﻮ ﺑﻞ ﺗﻪ ﻧﮋدې ﮐ‪８５‬ي‪.‬‬
‫→‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ＊ﻴﻲ‪ ،‬ﭼ‪ ３‬ﮐﻪ ﻳﻮه ذره ﭼ‪ ３‬ﻣﺜﺒﺖ ﭼﺎرج وﻟﺮي ﭼﺎرج ﻟﺮوﻧﮑﻲ ﺟﺴﻢ ﺗﻪ‬
‫ﻧﮋدې ﮐ‪７‬و دا ذره د ﭼﺎرج ﻟﺮوﻧﮑﻲ ﺟﺴﻢ د ﻗﻮې ﭘﻪ اﺛﺮ ﻟﻴﺮې او ﻳﺎ ﻧ‪８‬دې ﮐ‪８５‬ي‪.‬‬
‫دﻏﻪ ﻗﻮه ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ذرې ﺑﺎﻧﺪې وارد‪８４‬ي‪ .‬د ﺑﺮ‪＋４‬ــﻨﺎﻳﻲ ﻗﻮې او ﻫﻐﻪ ﺳﺎﺣﻪ ﭼ‪ ３‬دا‬
‫ﻗﻮه ﺗﺮې اﻏ‪５‬ﺰﻣﻨﻪ ﮐ‪８５‬ي‪ ،‬د ﺑﺮ‪＋４‬ﻨﺎﻳﻲ ﺳﺎﺣ‪ ３‬ﭘﻪ ﻧﻮم ﻳﺎد‪８４‬ي‪.‬‬
‫دﻏﻪ ﺳــﺎﺣ‪ ３‬ﺗﻪ ﭼ‪ ３‬ﻳﻮ ﭼﺎرج دار ﺟﺴــﻢ ﭘﮑ‪ ３‬ﭘﻪ ﻣﺜﺒﺘ‪ ３‬ﭼﺎرج ﻟﺮوﻧﮑﻰ ذرې‬
‫ﺑﺎﻧﺪې ﻗﻮه واردوي‪ ،‬د ﺑﺮ‪＋４‬ﻨﺎﻳﻲ ﺳﺎﺣ‪ ３‬ﭘﻪ ﻧﻮم ﻳﺎد‪８４‬ي‪(4-9) ،‬ﺷﮑﻞ‪.‬‬
‫)‪ (4-9‬ﺷﮑﻞ‪ ،‬ﭘﻪ ﺑﺮ‪＋４‬ﻨﺎﻳﻲ ﺳﺎﺣﻪ ﮐ‪ ３‬ﭘﻪ‬
‫ﻳﻮه ازﻣﺎﻳﺸﻲ ذره ﺑﺎﻧﺪې د ﭼﺎرج ﻟﺮوﻧﮑﻲ‬
‫ﺟﺴﻢ اﻏ‪５‬ﺰه‬
‫ﻓﮑﺮوﮐ‪７‬ئ‬
‫‪ .1‬د ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ دﺗﺮﺳﺮه ﮐﻮﻟﻮ ﭘﻪ وﺧﺖ ﮐ‪ ３‬وﻟ‪ ３‬د ﭘﻼﺳﺘﻴﮑﻲ ﻣﻴﻠ‪ ３‬د ﻧﮋدې ﮐﻮﻟﻮ ﺳﺮه‪ ،‬ﭘ‪７‬ﺳ‪５‬ﺪﻟ‪ ３‬ﭘﻮﮐ‪ ９２‬ﻟﻴﺮې ﺷﻮه؟‬
‫‪ .2‬وﻟ‪ ３‬ﭘ‪７‬ﺳ‪５‬ﺪﻟ‪ ３‬ﭘﻮﮐ‪＊ ９２‬ﻴ‪＋‬ﻪ ﻳﻲ ﻣﻴﻠ‪ ３‬ﺗﻪ ﻧﮋدې ﺷﻮه؟‬
‫‪＇ .3‬ﻨﮕﻪ ﮐﻮﻟﻰ ﺷﺊ‪ .‬د ﻳﻮ ﭼﺎرﺟﺪاره ﺟﺴﻢ ﭘﻪ ﺷﺎوﺧﻮا ﮐ‪ ،３‬ﺑﺮ‪＋４‬ﻨﺎﻳﻲ ﺳﺎﺣﻪ ＊ﮑﺎره ﮐ‪７‬ئ؟‬
‫ﺑﺮ‪＋４‬ﻨﺎﻳﻲ اﻟﻘﺎء‬
‫ﭘﺨﻮاﻣﻮ وﻟﻮﺳــﺘﻞ ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻮ ﻣﻨ‪％‬ﻮ ﮐ‪ ３‬د دوو ﺟﺴــﻤﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﺳــﻮﻟﻮﻟﻮ ﺳــﺮه‬
‫ﺑﺮ‪＋４‬ــﻨﺎ راﻣﻨ‪％‬ﺘﻪ ﮐ‪８５‬ي‪ .‬ﮐﻪ ﻳﻮ ﺑ‪ ３‬ﭼﺎرﺟﻪ ﺟﺴــﻢ د ﭼﺎرج ﻟﺮوﻧﮑﻲ ﺟﺴــﻢ ﺗﺮ‬
‫＇ﻨﮓ ﮐ‪８５‬دو‪ ،‬اﻳﺎ ﺟﺴﻢ ﮐﻮﻟﻰ ﺷﻲ ﭼ‪ ３‬ﭼﺎرج واﺧﻠﻲ؟‬
‫ﻻﻧﺪﻳﻨﻲ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺗﻪ ﭘﺎم وﮐ‪７‬ئ او ﻫﻐﻪ ﭘﻪ ﻏﻮر ﺗﺮﺳﺮه ﮐ‪７‬ئ‪.‬‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‬
‫د اړﺗﻴﺎوړ ﻣﻮاد‪ :‬دوې ﻓﻠﺰي ﮐﺮې ﭼ‪ ３‬د ﻋﺎﻳﻖ ﭘﻪ ﺳﺘﻨ‪) ３‬ﭘﺎﻳﻪ( ﺑﺎﻧﺪې ﮐﻠﮑ‪ ３‬ﺷﻮې وي‪ ،‬او ﭘﻼﺳﺘﻴﮑﻲ ﭼﺎرج ﺷﻮې ﻣﻴﻠﻪ‪.‬‬
‫ﮐ‪７‬ﻧﻼره‪:‬‬
‫‪ .1‬دوې ﻓﻠﺰي ﮐﺮې ﻳﻮ ﻟﻪ ﺑﻞ ﺳﺮه وﻧ‪＋‬ﻠﻮئ‪.‬‬
‫‪ .2‬ﺑﻴﺎ د ﺷﮑﻞ ﺳﺮه ﺳﻢ ﭼﺎرج ﻟﺮوﻧﮑﻰ ﭘﻼﺳﺘﻴﮑﻲ ﻣﻴﻠﻪ‪ ،‬ﮐُﺮې ﺗﻪ داﺳ‪ ３‬ﻧﮋدې ﮐ‪７‬ئ ﭼ‪ ３‬ﻳﻮ ﻟﻪ ﺑﻞ ﺳﺮه وﻧﻪ ﻧ‪＋‬ﻠﻲ‪.‬‬
‫‪ .3‬ﭘﺮﺗﻪ ﻟﻪ دې ﭼ‪ ３‬ﭘﻼﺳﺘﻴﮑﻲ ﻣﻴﻠﻪ ﻟ‪５‬ﺮې ﮐ‪７‬ئ‪ ،‬د ﻋﺎﻳﻖ د ﺳﺘﻨ‪３‬‬
‫)ﭘﺎﻳ‪ (３‬ﭘﻪ ﻣﺮﺳﺘﻪ‪ ،‬ﮐُﺮې ﻳﻮ ﻟﻪ ﺑﻞ ＇ﺨﻪ ﻟﻴﺮې ﮐ‪７‬ئ‪.‬‬
‫‪ .4‬وروﺳﺘﻪ ﻟﻪ ﻫﻐ‪ ３‬ﭘﻼﺳﺘﻴﮑﻲ ﻣﻴﻠﻪ ﻟ‪５‬ﺮې ﮐ‪７‬ئ او ﭘﻪ ﮐُﺮې ﺑﺎﻧﺪې‬
‫ﻻس ﻣﻪ وﻫﺊ‪ ،‬او د اﻟﮑﺘﺮوﺳﮑﻮپ ﭘﻪ واﺳﻄﻪ ﻣﻌﻠﻮم ﮐ‪７‬ئ‪ ،‬ﭼ‪３‬‬
‫دواړو ﮐُﺮو ﭼﺎرج اﺧ‪５‬ﺴﺘﻰ دى او ﮐﻪ ﻧﻪ؟ ﻟﻴﺪﻧ‪ ３‬ﮐﺘﻨ‪ ３‬وﻟﻴﮑﺊ‪.‬‬
‫ﺷﮑﻞ )‪ (4-10‬اﻟﻘﺎﻳﻲ ﭼﺎرج‬
‫‪58‬‬
‫اﻟﮑﺘﺮوﺳــﮑﻮپ ﺑﻪ دا و＊ﻴﻲ ﭼ‪ ３‬دواړو ﺟﺴــﻤﻮﻧﻮ ﭼﺎرج اﺧ‪５‬ﺴﺘﻰ دى‪ .‬ﭘﺎﻳﻠﻪ‬
‫داده ﭼ‪ ３‬ﮐﻠﻪ ﻳﻮ ﭼﺎرج ﻟﺮوﻧﮑﻰ ﻫﺎدي ﺟﺴــﻢ ﻳﻮ ﺑ‪ ３‬ﭼﺎرﺟﻪ ﻫﺎدي ﺟﺴــﻢ ﺗﻪ‬
‫ﻧــﮋدې ﮐ‪７‬و‪ ،‬د ﭼﺎرج ﻟﺮوﻧﮑﻲ ﺟﺴــﻢ د داﻓﻌ‪ ３‬ﻗﻮه ﭘﻪ ﻫــﺎدي ﮐ‪) ３‬ﻟﻪ ﺧﭙﻠﻪ د‬
‫ﻧــﮋدې ‪＄‬ﺎى ＇ﺨــﻪ( د ﻫﻢ ډوﻟﻪ ﭼﺎرﺟﻮﻧــﻮ د ﻟ‪５‬ﺮې ﮐ‪５‬ﺪو ﺑﺎﻋــﺚ ﮔﺮ‪＄‬ﻲ‪ .‬ﮐﻪ‬
‫وﮐﻮﻟﻰ ﺷﻮ‪ ،‬ﭼ‪ ３‬دا ﺟﺴﻢ د ﻫﻐﻪ ﭼﺎرج ﻟﻪ ﭘﻠﻮه ﭘﻪ دوه ﺑﺮﺧﻮ ووﻳﺸﻮ‪ ،‬ﭘﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ‬
‫ﮐ‪ ３‬دوه د ﻣﺨﺘﻠﻔﻮ ﭼﺎرﺟﻮﻧﻮ ﻟﺮوﻧﮑﻲ ﺟﺴﻤﻮﻧﻪ راﻣﻨ‪％‬ﺘﻪ ﮐ‪８５‬ي‪ ،‬ﭼ‪ ３‬د ﭼﺎرج‬
‫ﮐ‪５‬ﺪو دﻏ‪ ３‬ﻃﺮﻳﻘ‪ ３‬ﺗﻪ ﺑﺮ‪＋４‬ﻨﺎﻳﻲ اﻟﻘﺎء واﻳﻲ‪.‬‬
‫ﻓﮑﺮوﮐ‪７‬ئ‬
‫ﮐﻪ د ﭘﻼﺳﺘﻴﮑﻲ ﻣﻴﻠ‪ ３‬ﭘﺮ ‪＄‬ﺎى ﻟﻪ داﺳ‪＊ ３‬ﻴ‪＋‬ﻪ ﻳﻲ ﻣﻴﻠ‪＇ ３‬ﺨﻪ ﮐﺎر واﺧ‪５‬ﺴﺘﻞ ﺷﻲ‪ ،‬ﭼ‪ ３‬ﻣﺜﺒﺖ ﭼﺎرج وﻟﺮي ＇ﻪ ﭘﻴ‪８５＋‬ي؟‬
‫د ﺟﺴﻤﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﺑﺮ‪＋４‬ﻨﺎﻳﻲ ﮐﻮﻟﻮ ﮐ‪ ３‬د اﻟﮑﺘﺮوﻧﻮﻧﻮ ﻧﻘﺶ‬
‫＇ﻨﮕﻪ ﮐﻮﻟﻰ ﺷــﻮ‪ ،‬ﭼ‪ ３‬د ﻣﺎﻟﺶ او ﻳﺎ اﻟﻘﺎء ﭘﻪ اﺛﺮ دﻳﻮ ﺟﺴــﻢ د ﺑﺮ‪＋４‬ﻨﺎﻳﻲ ﮐ‪５‬ﺪو‬
‫ﻋﻠﺖ ＇ﺮﮔﻨﺪ ﮐ‪７‬و؟‬
‫ﻻﻧﺪې ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺗﻪ ﭘﺎم وﮐ‪７‬ئ او ﻫﻐﻪ ﭘﻪ ﻏﻮر ﺗﺮﺳﺮه ﮐ‪７‬ئ‪:‬‬
‫ازﻣﺎﻳ‪＋‬ﺖ ﮐ‪７‬ئ‬
‫‪
t‬اﻳﺎ ﮐﻠﻪ ﭼ‪ ３‬ﺧﭙﻠ‪ ３‬ﺟﺎﻣ‪ ３‬وﺑﺎﺳﺊ د ﺟﺮﻗ‪ ３‬ﻏ‪ ８‬ﻣﻮ اورﻳﺪﻟﻰ دى؟‬
‫‪
t‬اﻳﺎ د ﺷﭙ‪ ３‬ﭘﻪ ﺗﻴﺎره ﮐ‪ ３‬ﻣﻮ ﻫﻢ د ﺧﭙﻠﻮ ﺟﺎﻣﻮ د وﻳﺴﺘﻠﻮ ﭘﻪ وﺧﺖ ﮐ‪ ３‬رو＊ﺎﻧﻪ ﺟﺮﻗ‪ ３‬ﻟﻴﺪﻟ‪ ３‬دي؟ دا ＇ﻪ ﺷﻰ دى ﭼ‪３‬‬
‫ددې ﺟﺮﻗ‪ ３‬د ﻏ‪ ８‬د ﻣﻨ‪％‬ﺘﻪ راﺗﻠﻮ ﺳﺒﺐ ‪－‬ﺮ‪＄‬ﻴﺪﻟﻰ دى؟ دا ﻏ‪ ８‬د ﻫﻮا د اﻟﮑﺘﺮﻳﮑﻲ ﭼﺎرﺟﻮﻧﻮ د ﺧﻮ‪＄‬ﻴﺪو ﺳﺒﺐ‬
‫دى‪ .‬دا ﺑﺮ‪＋４‬ﻨﺎﻳﻲ ﭼﺎرج ﭘﻪ ﻫﻮا ﮐ‪ ３‬ﺳﺘﺎﺳﻮ د ﺟﺎﻣﻮ او ﺳﺮﭘﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ﮐ‪ ３‬ﻣﻨ‪％‬ﺘﻪ را‪＄‬ﻲ‪ .‬د ﺟﺎﻣﻮ د وﻳﺴﺘﻠﻮ ﭘﻪ وﺧﺖ ﮐ‪３‬‬
‫＊ﺎﻳﻲ ﺳﺘﺎﺳﻮ د ﺳﺮ وﻳ‪＋‬ﺘﺎن ﻫﻢ ﺟ‪ ，‬ودرﻳ‪８‬ي‪ .‬ﭘﻮﻫ‪８５‬ئ وﻟ‪３‬؟ دا ‪＄‬ﮑﻪ ﭼ‪ ３‬ﺳﺘﺎﺳﻮ د ﺳﺮ وﻳ‪＋‬ﺘﺎن ﻫﺮ ﻳﻮ ﻫﻤ‪６‬وﻟﻪ‬
‫ﺑﺮ‪＋４‬ﻨﺎﻳﻲ ﭼﺎرج ﻟﺮي او ﻳﻮ ﺑﻞ دﻓﻊ ﮐﻮي‪.‬‬
‫‪
t‬دا ﻋﻤﻠﻴﻪ ﭘﻪ ﻳﻮا‪ ３＄‬ﺗﻮﮔﻪ ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ﮐﻮرﮐﻲ ﺗﺮ ﺳﺮه ﮐ‪７‬ئ‪ ،‬او د ﺧﭙﻠ‪ ３‬ﮐﺘﻨ‪ ３‬ﭘﺮ ﻧﺘﻴﺠ‪ ３‬ﺑﻠﻪ ورځ د ﺧﭙﻠﻮ ！ﻮﻟ‪／‬ﻴﻮاﻟﻮ‬
‫ﺳﺮه ﺑﺤﺚ وﮐ‪７‬ئ‪.‬‬
‫ددې ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻟﻪ ﭘﺎﻳﻠ‪＇ ３‬ﺨﻪ ﮐﻮﻟﻰ ﺷﺊ‪ ،‬ﭼ‪ ３‬د ﺳﻮﻟﻮﻟﻮ ﭘﻪ وﺳﻴﻠﻪ او ﻳﺎ اﻟﻘﺎء ﭘﻪ‬
‫اﺛﺮ دﻳﻮ ﺟﺴﻢ ﺑﺮ‪＋４‬ﻨﺎ ﻳ‪ ３‬ﮐ‪５‬ﺪل ＊ﻪ ＇ﺮﮔﻨﺪ ﮐ‪７‬ئ‪.‬‬
‫د دو ﺟﺴﻤﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ﻣﻨ‪ ＃‬ﮐ‪ ３‬ﺳﻮﻟﻮل د ﻳﻮ ﻋﺎﻣﻞ ﭘﻪ ﺣﻴﺚ‪ ،‬د دوى د ﭼﺎرج‬
‫ﮐﻮﻟــﻮ ﺑﺎﻋــﺚ ‪－‬ﺮ‪＄‬ﻲ‪ .‬ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﭘﺎﻳﻠﻪ ﮐ‪ ３‬ﻫﻐﻪ ﺟﺴــﻢ ﭼ‪ ３‬اﻟﮑﺘــﺮون ورﮐﻮي د‬
‫ﻣﺜﺒﺖ ﭼﺎرج او ﺑﻞ ﭼ‪ ３‬اﻟﮑﺘﺮون اﺧﻠﻲ د ﻣﻨﻔﻲ ﭼﺎرج ﻟﺮوﻧﮑﻰ ﮐ‪８５‬ي‪.‬‬
‫ﻫﻤﻨﻮع ﭼﺎرﺟﻮﻧﻪ ﻳﻮ ﺑﻞ دﻓﻊ او ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻟﻨﻮع ﭼﺎرﺟﻮﻧﻪ ﻳﻮ ﺑﻞ ﺟﺬﺑﻮي‪.‬‬
‫‪59‬‬
 ‫＇ﺮﻧﮕــﻪ ﭼ‪ ３‬وﭘﻮﻫ‪５‬ﺪو‪ ،‬ﻫــﻢ ډوﻟﻪ ﭼﺎرﺟﻮﻧــﻪ ﻳﻮ ﺑﻞ دﻓــﻊ او ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻟ‪６‬وﻟﻪ‬
‫ﭼﺎرﺟﻮﻧﻪ ﻳﻮﺑﻞ ﺟﺬﺑﻮي ددې ﻓﺮﺿﻴﻲ ﭘﻪ اﺳﺎس ﮐﻮﻟﻰ ﺷﻮ د ﻳﻮ ﺟﺴﻢ د ﭼﺎرج‬
‫ﮐ‪５‬ﺪو ＇ﺮﻧﮕﻮاﻟﻰ ﭘﻪ اﻟﻘﺎﻳﻲ ډول ﺗﺸﺮﻳﺢ ﮐ‪７‬و‪.‬‬
‫ﻟﮑﻪ ＇ﻨﮕﻪ ﭼ‪ ３‬ﻣﻮ ﭘﻪ ﮐُﺮو ﮐ‪ ３‬ﺗﺠﺮﺑﻪ ﮐ‪７‬ه‪ ،‬ﻳﻮې ﺳﺎﺣ‪ ３‬ﺗﻪ‪ ،‬د ﺑﺮ‪＋４‬ﻨﺎﻳﻲ ﭼﺎرج‬
‫ﻧﮋدې ﮐ‪５‬ﺪل‪ ،‬د ﻫﻤﻨﻮع ﭼﺎرﺟﻮﻧﻮ د دﻓﻊ ﮐ‪５‬ﺪو ﻻﻣﻞ ﮔﺮ‪＄‬ﻲ‪ ،‬او د ﮐُﺮو د ﺑ‪５‬ﻠ‪５‬ﺪو‬
‫ﺳﺮه ﭘﻪ دواړو ﮐُﺮو ﮐ‪ ３‬دوه ډوﻟﻪ اﻟﻘﺎﻳﻲ ﭼﺎرج ﻣﻨ‪％‬ﺘﻪ را‪＄‬ﻲ‪.‬‬
‫ﻓﮑﺮوﮐ‪７‬ئ‬
‫‪ .1‬د ﮐﻮم دﻟﻴﻞ ﭘﻪ اﺳﺎس ﺟﺴﻤﻮﻧﻪ د اﻟﻘﺎ ﭘﻪ اﺛﺮ ﺑﺮ‪＋４‬ﻨﺎﻳﻲ ﭼﺎرج ﻟﺮوﻧﮑﻲ ﮐ‪８５‬ي؟‬
‫‪ .2‬وﻟ‪ ３‬ﭘﻪ ﻋﺎدي ﺣﺎﻟﺖ ﮐ‪ ３‬ﺟﺴﻤﻮﻧﻪ د ﺑﺮ‪＋４‬ﻨﺎﻳﻲ ﭼﺎرج ﻟﺮوﻧﮑﻲ ﻧﺪي؟‬
‫‪ .3‬ﮐﻠﻪ ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﻳﻮ اﺗﻮم ﮐ‪ ３‬د ﭘﺮوﺗﻮن ﺷﻤ‪５‬ﺮ زﻳﺎت وي‪ ،‬ﻫﻐﻪ اﺗﻮم ﮐﻮم ډول ﭼﺎرج ﻟﺮوﻧﮑﻰ دى؟‬
‫ﺑﺮ‪＋４‬ﻨﺎ ﭘﻪ ﺟﻮ )ﻫﻮا( ﮐ‪) ３‬ﺗﺎﻟﻨﺪه او ﺑﺮ‪＋４‬ﻨﺎ(‬
‫اﻳﺎ ﭘﻮﻫ‪８５‬ئ ﺗﺎﻟﻨﺪه او ﺑﺮ‪＋４‬ــﻨﺎ ＇ﻨﮕﻪ ﻣﻨ‪％‬ﺘﻪ را‪＄‬ﻲ؟ اﻳﺎ ﻓﮑﺮ ﮐﻮئ ﭼ‪ ３‬ﺗﺎﻟﻨﺪه او‬
‫ﺑﺮ‪＋４‬ﻨﺎ ﺧﻄﺮﻧﺎک دي؟ ﭘﻪ ﭘﺨﻮاﻧﻴﻮ زﻣﺎﻧﻮ ﮐ‪ ３‬ﭘﻪ ﻫﻮا ﮐ‪ ３‬ﺗﺎﻟﻨﺪه او ﺑﺮ‪＋４‬ﻨﺎ د ﺧﻠﮑﻮ‬
‫د ډار او و‪４‬ﺮې ﺑﺎﻋﺚ ‪－‬ﺮ‪５＄‬ﺪل‪ .‬وروﺳﺘﻪ د ﻓﺮاﻧﮑﻠﻦ ﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﻳﻮ ﻋﺎﻟﻢ ﺛﺎﺑﺘﻪ ﮐ‪７‬ه‪ ،‬ﭼ‪３‬‬
‫ﺗﺎﻟﻨﺪه او ﺑﺮ‪＋４‬ﻨﺎ د ﺳﺎﮐﻨ‪ ３‬ﺑﺮ‪＋４‬ﻨﺎ ﻣﺤﺼﻮل دى ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﻫﻮاﮐ‪ ３‬راﻣﻨ‪％‬ﺘﻪ ﮐ‪８５‬ي او ﭘﻪ‬
‫اﺳــﻤﺎن ﮐ‪ ３‬د ورﻳ‪％‬ﻮ ﻟﻮﻳ‪ ３‬ﮐﺘﻠ‪ ３‬د ﺣﺮﮐﺖ ﭘﻪ اﺛﺮ ﭼﺎرج ﻟﺮوﻧﮑ‪ ３‬ﮐ‪８５‬ي‪ .‬ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮐ‪ ３‬د ‪＄‬ﻤﮑ‪ ３‬او ورﻳ‪％‬ﻮ او ﻳﺎ د ورﻳ‪％‬ﻮ ﭘﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ﮐ‪ ３‬ﻟﻪ ﭼﺎرﺟﻮﻧﻮ د ﺗﺸﻮاﻟﻰ‬
‫ﺑﺎﻋﺚ ‪－‬ﺮ‪＄‬ﻲ‪ .‬ﭼ‪ ３‬دا ﺗﺸﻮاﻟﻰ )ﻟﻪ ﻻﺳﻪ ورﮐﻮﻟﻮ( د ﺗﺎﻟﻨﺪې او ﺑﺮ‪＋４‬ﻨﺎ ﭘﻪ ﻧﻮم ﻳﺎد‪８４‬ي‪،‬‬
‫)‪ (4-11‬ﺷﮑﻞ‪ ،‬د ورﻳ‪％‬ﻮ ﭘﻪ ﻣﻨ‪＃‬‬
‫ﮐ‪ ３‬او ﻳﺎ د ‪＄‬ﻤﮑ‪ ３‬او ورﻳ‪％‬ﻮ ﭘﻪ‬
‫)‪ (4-11‬ﺷﮑﻞ‪ .‬دا ﺗﺎﻟﻨﺪه )ﺗﻨﺪر( د ﺗﺸﻴﺪو ﭘﻪ وﺧﺖ ﮐ‪ ３‬ﻫﻐﻪ وﺧﺖ ﺧﻄﺮﻧﺎک‬
‫ﻣﻨ‪ ＃‬ﮐ‪ ３‬د ﭼﺎرﺟﻮﻧﻮ ﺧﺎﻟﻲ ﮐﻴﺪل د‬ ‫ﮐ‪５‬ﺪاى ﺷﻲ‪ .‬ﮐﻠﻪ ﭼ‪ ３‬دﺳﻮﻧ‪ ，‬د ﻣﻮادو ﭘﻪ ﺳﺮﭼﻴﻨﻮ او ﻳﺎ ﭘﻪ ﺗﻌﻤﻴﺮوﻧﻮ وﻟﮕ‪８５‬ي‪،‬‬
‫ﺗﺎﻟﻨﺪه او ﺑﺮ‪＋４‬ﻨﺎ ﭘﻪ ﺷﮑﻞ‬
‫اورﻟﮕ‪５‬ــﺪل راﻣﻨ‪％‬ﺘﻪ ﮐ‪８５‬ي‪ .‬د اﻟﻤﺎﺳــﮏ ＇ﺨﻪ د ﺗﻌﻤﻴﺮاﺗﻮ د ﺧﻄﺮ د ﻣﺨﻨﻴﻮي‬
‫ﻟﭙــﺎره د ﺗﻌﻤﻴﺮوﻧﻮ ﭘﺮ ﻟﻮړ ‪＄‬ﺎى ﮐ‪ ３‬ﻳﻮه ﻓﻠﺰي ﻣﻴﻠﻪ درول ﮐ‪８５‬ي او دا ﻣﻴﻠﻪ ﭘﻪ ﻳﻮه‬
‫ﺑ‪２‬ﻪ د ‪＄‬ﻤﮑ‪ ３‬ﺳــﺮه ﻧ‪＋‬ﺘﻲ وي‪ ،‬ﭼ‪ ３‬ﺗﻨﺪر ‪＄‬ﻤﮑ‪ ３‬ﺗﻪ ﻫﺪاﻳﺖ ﮐﻮي‪(4-12) ،‬‬
‫ﺷﮑﻞ‪.‬‬
‫ﻓﮑﺮوﮐ‪７‬ئ‬
‫‪ .1‬ﭘﻪ ﻫﻮا ﮐ‪＇ ３‬ﻮ ډوﻟﻪ ﺗﺎﻟﻨﺪه او ﺑﺮ‪＋４‬ﻨﺎ ﭘﻴﮋﻧﺊ؟‬
‫)‪ (4-12‬ﺷﮑﻞ‪ ،‬ﻓﻠﺰي ﻣﻴﻠ‪ ３‬د ﺗﺎﻟﻨﺪه‬ ‫‪ .2‬اﻳﺎ ﭘﻪ ﻫﻮاﮐ‪ ３‬د ﺗﺎﻟﻨﺪې او ﺑﺮ‪＋４‬ﻨﺎ ﻋﻠﺖ ﭘﻴﮋﻧﺊ؟‬
‫ﻟﻪ ﺧﻄﺮ ＇ﺨﻪ د ﻣﺨﻨﻴﻮي ﻟﭙﺎره‬ ‫‪＇ .3‬ﻨﮕﻪ ﺧﭙﻞ ﮐﻮروﻧﻪ د ﺗﻨﺪر ﻟﻪ ﺧﻄﺮوﻧﻮ ＇ﺨﻪ وﺳﺎﺗﻮ؟‬
‫‪60‬‬
 ‫د ＇ﻠﻮرم ﻓﺼﻞ ﻟﻨ‪６‬ﻳﺰ‬
‫
د ﻳﻮ ﺟﺴﻢ ﭘﻪ اﺗﻮﻣﻮﻧﻮ ﮐ‪ ３‬د ﭘﺮوﺗﻮﻧﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﻧﺴﺒﺖ د اﻟﮑﺘﺮوﻧﻮﻧﻮ ډﻳﺮواﻟﻰ او ﻳﺎ ﻟ‪８‬واﻟﻰ ددې ﺳﺒﺐ ﮔﺮ‪＄‬ﻲ‪،‬‬ ‫‪t‬‬
‫ﭼ‪ ３‬ﺟﺴﻢ د ﺑﺮ‪＋４‬ﻨﺎﻳﻲ ﭼﺎرج ﻟﺮوﻧﮑﻰ ﺷﻲ‪.‬‬
‫
ﮐﻠﻪ ﭼ‪ ３‬دوه ﺟﺴﻤﻮﻧﻪ ﻳﻮ ﭘﺮ ﺑﻞ وﺳﻮﻟﻮل ﺷﻲ‪ ،‬د ﺟﺴﻢ ﭘﻪ اﺗﻮﻣﻮﻧﻮ ﮐ‪ ３‬د اﻟﮑﺘﺮوﻧﻮ او ﭘﺮوﺗﻮﻧﻮ د ﺷﻤ‪５‬ﺮ‬ ‫‪t‬‬
‫اﻧ‪６‬ول ﻟﻪ ﻣﻨ‪％‬ﻪ ‪＄‬ﻲ‪ ،‬او ﺟﺴﻢ ﭼﺎرج ﻟﺮوﻧﮑﻰ ﮐ‪８５‬ي‪.‬‬
‫
ﺟﺴﻤﻮﻧﻮ د ﺳﻮﻟﻮﻟﻮ او ﻳﺎ د ﻧﻮرو ﻋﻮاﻣﻠﻮ ﭘﻪ اﺛﺮ‪ ،‬د دوه ډوﻟﻪ ﺑ‪５‬ﻞ ﺑﺮ‪＋４‬ﻨﺎﻳﻲ ﻣﺜﺒﺖ او ﻣﻨﻔﻲ ﭼﺎرج ﻟﺮوﻧﮑﻲ‬ ‫‪t‬‬
‫ﮐ‪８５‬ي‪.‬‬
‫
اﻟﮑﺘﺮوﺳــﮑﻮپ ﻳﻮه ﺣﺴﺎﺳــﻪ اﻟﻪ ده ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﺟﺴﻤﻮﻧﻮ ﮐ‪ ３‬د ﺳﺎﮐﻨ‪ ３‬ﺑﺮ‪＋４‬ــﻨﺎ د ﻟ‪８‬ې اﻧﺪازې ﺷﺘﻮن ﻫﻢ‬ ‫‪t‬‬
‫ﻣﻌﻠﻮﻣﻮﻻى ﺷﻲ‪.‬‬
‫
د ﺟﺴﻤﻮﻧﻮ د ﻫﻤ‪６‬وﻟﻪ او ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻟﻨﻮع ﭼﺎرﺟﻮﻧﻮ ﻣﻌﻠﻮﻣﻮل د ﭼﺎرج د ازﻣﺎﻳ‪＋‬ﺖ ﭘﻪ ﻧﻮم ﻳﺎدوي‪.‬‬ ‫‪t‬‬
‫
دﻳﻮ ﺑ‪ ３‬ﭼﺎرﺟﻪ ﻫﺎدي ﺟﺴﻢ ﭼﺎرﺟ‪５‬ﺪل‪ ،‬ﻳﻮه ﭼﺎرج ﻟﺮوﻧﮑﻲ ﺟﺴﻢ ﺗﻪ د ﻧ‪８‬دې ﮐﻴﺪو ﭘﻪ وﺧﺖ ﮐ‪ ،３‬د‬ ‫‪t‬‬
‫ﺑﺮ‪＋４‬ﻨﺎﻳﻲ اﻟﻘﺎء ﭘﻪ ﻧﻮم ﻳﺎدوي‪.‬‬
‫
ﺟﺴــﻤﻮﻧﻪ دﺳــﻮﻟﻮﻟﻮ او ﻳﺎ د اﻟﻘﺎء ﭘﻪ اﺛﺮ‪ ،‬د اﻟﮑﺘﺮون د ورﮐﻮﻟﻮ او ﻳﺎ اﺧ‪５‬ﺴﺘﻠﻮ ﭘﻪ ﺳﺒﺐ او د ﭼﺎرﺟﻮﻧﻮ د‬ ‫‪t‬‬
‫داﻓﻌﻮي ﺧﺎ‪請‬ﻴﺖ د ﻟﺮﻟﻮ ﭘﻪ ﺳﺒﺐ ﺑﺮ‪＋４‬ﻨﺎﻳﻲ ﮐ‪８５‬ي‪.‬‬
‫
ﭘﻪ ورﻳ‪％‬ﻮ ﮐ‪ ３‬د ﺳﺎﮐﻨ‪ ３‬ﺑﺮ‪＋４‬ﻨﺎ ﺧﺎﻟﻲ ﮐ‪５‬ﺪو )د ‪＄‬ﻤﮑ‪ ３‬او ورﻳ‪％‬ﻮ او ﻳﺎ د ورﻳ‪％‬ﻮ او ورﻳ‪％‬ﻮ ﭘﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ﮐ‪(３‬‬ ‫‪t‬‬
‫ﺗﻪ ﺗﺎﻟﻨﺪه او ﺑﺮ‪＋４‬ﻨﺎ )رﻋﺪوﺑﺮق( واﻳﻲ‪.‬‬
‫‪61‬‬
 ‫د ＇ﻠﻮرم ﻓﺼﻞ ﭘﻮ＊ﺘﻨ‪３‬‬
‫‪ -1‬اﻳﺎ ﺟﺴﻤﻮﻧﻪ ﭘﻪ ﻋﺎدي ﺣﺎﻟﺖ ﮐ‪ ３‬د ﺑﺮ‪＋４‬ﻨﺎﻳﻲ ﭼﺎرج ﻟﺮوﻧﮑﻲ دي؟‬
‫‪＇ -2‬ﻪ وﺧﺖ ﻳﻮ ﺟﺴﻢ ﭼﺎرج ﻟﺮوﻧﮑﻰ ﮐ‪８５‬ي؟ ﺧﭙﻞ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت وﻟﻴﮑﺊ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﺑﺮ‪＋４‬ﻨﺎﻳﻲ ﭼﺎرﺟﻮﻧﻪ ﭘﻪ ‪ .........‬ډوﻟﻪ دي‪.‬‬
‫‪ -4‬ﻫﻐﻪ ﺟﺴﻤﻮﻧﻪ ﭼ‪ ３‬اﻟﮑﺘﺮون ورﮐﻮي د‪:‬‬
‫اﻟﻒ‪ :‬ﻣﺜﺒﺖ ﭼﺎرج ﻟﺮوﻧﮑﻲ ﮐ‪８５‬ي‪.‬‬
‫ب‪ :‬د ﻣﻨﻔﻲ ﭼﺎرج ﻟﺮوﻧﮑﻲ ﮐ‪８５‬ي‪.‬‬
‫ج‪ :‬ﺧﻨﺜﻰ ﮐ‪８５‬ي‪.‬‬
‫د‪ :‬ﻫﻴ＆ ﻳﻮ‪.‬‬
‫‪ -5‬ﭼــﺎرج ﻟﺮوﻧﮑــﻰ ﺟﺴــﻢ ﭘــﻪ ﻳــﻮه ﺑﺮ‪＋４‬ــﻨﺎﻳﻲ ‪ ...............‬ﮐــ‪ ３‬ﭘــﻪ ﭼــﺎرج ﻟﺮوﻧﮑــ‪ ３‬ذرې ﺑﺎﻧﺪې‬
‫‪ .....................‬واردو‪.‬‬
‫‪ -6‬د ﭼﺎرﺟﻮﻧﻮ د ﺧﺎﻟﻲ ﮐﻴﺪﻟﻮ ﻋﻤﻠﻴﻪ د ‪ .....................‬او ﻳﺎ ‪....................‬ﺗﺮﻣﻨ‪ ＃‬ﭘﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮐ‪３‬‬
‫ﺗﻨﺪر ﻳﺎ ‪...................‬ﻣﻨ‪ ＃‬ﺗﻪ را‪＄‬ﻲ‪.‬‬
‫‪ -7‬د اﻟﻘﺎء ﭘﻪ ﻃﺮﻳﻘﻪ د ﻳﻮ ﺟﺴﻢ ﭼﺎرج ﮐ‪５‬ﺪل ﺗﺸﺮﻳﺢ ﮐ‪７‬ئ‪.‬‬
‫‪ -8‬د ﺗﺎﻟﻨﺪې او ﺑﺮ‪＋４‬ﻨﺎ ﭘﻪ اړه ﺧﭙﻞ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت وﻟﻴﮑﺊ‪.‬‬
‫‪62‬‬
 ‫ﭘﻨ‪％‬ﻢ ﻓﺼﻞ‬
‫ﻗﻮه‬
‫ﻣﻮږ ﻟﻪ ﭘﺨﻮا ＇ﺨﻪ د ﻗﻮې د ﮐﻠﻤ‪ ３‬ﺳــﺮه اﺷــﻨﺎ ﻳﻮ‪ ،‬او د ﻗﻮې ﭘﻪ اړه ﻣﻮ ﺑ‪５‬ﻼ‪،‬‬
‫ﺑ‪５‬ــﻞ ﻣﻄﺎﻟــﺐ ﻟﮑﻪ‪ :‬د ﻗﻮې ډول ډول اﻏ‪５‬ﺰې‪ ،‬د ﻗــﻮې واﺣﺪ او د اﻧﺪازه ﮐﻮﻟﻮ‬
‫＇ﺮﻧﮕﻮاﻟﻰ زده ﮐ‪７‬ل‪.‬‬
‫د ﻗﻮې د اﻧﺪازه ﮐﻮﻟﻮ ﻟﻪ وﺳــﻴﻠ‪ ３‬ﺳــﺮه ﭼ‪ ３‬ﻧﻴﻮﺗﻦ ﺳﻨﺞ ﻳﺎ ﻗﻮه ﺳﻨﺞ ورﺗﻪ واﻳﻲ‬
‫اﺷــﻨﺎ ﺷﻮئ‪ ،‬او ﻫﻢ وﭘﻮﻫﻴﺪﻟﺊ ﭼ‪ ３‬ﻗﻮه ﻳﻮ وﮐﺘﻮري ﮐﻤﻴﺖ دى‪ .‬ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﻫﻐ‪３‬‬
‫ﮐ‪ ３‬ﺟﻬﺖ او ﻣﻘﺪار دواړه ﻣﻬﻢ دي‪.‬‬
‫ﭘﻮﻫ‪５‬ــ‪８‬و ﭼ‪ ３‬ﻣﻮږ ﻫــﺮ وﺧﺖ ﻳﻮ ﮐﻴﻠﻮﮔﺮام ﺑﻮره د ﺑﻞ ﻳﻮ ﮐﻴﻠﻮﮔﺮام ﺑﻮرې ﺳــﺮه‬
‫ﺟﻤﻊ ﮐﻮو‪ ،‬ﭼ‪ ３‬دوه ﮐﻴﻠﻮﮔﺮاﻣﻪ ﺑﻮره ﮐ‪８５‬ي‪ .‬او ﮐﻪ ﭼﻴﺮې ﻣﻮږ ﻳﻮ ﻧﻴﻮﺗﻦ ﻗﻮه د‬
‫ﺑﻞ ﻧﻴﻮﺗﻦ ﻗﻮې ﺳﺮه ﺟﻤﻊ ﮐ‪７‬و‪ ،‬ﺣﺎ‪請‬ﻞ ﻳﻲ ＇ﻮ دى؟‬
‫د ﭘﺎﺳــﻨ‪ ９‬ﭘﻮ＊ــﺘﻨ‪ ３‬د ‪＄‬ﻮاب ﻟﭙﺎره ﺑﻴ‪７‬ه ﻣﻪ ﮐﻮئ‪＄ ،‬ﮑﻪ ﺳﺘﺎﺳﻮ اوﺳﻨﻰ ‪＄‬ﻮاب‬
‫ددې ﻓﺼﻞ ﻟﻪ ﭘﻮﻫﻴﺪﻟﻮ وروﺳــﺘﻪ ﻣﻤﮑﻦ دى ﺗﺎﺳﻮﺗﻪ ﺑﻪ د ﺧﻨﺪا وړ وي! ﻧﻮرې‬
‫ﭘﻮ＊ــﺘﻨ‪ ３‬ﻫﻢ ﺷــﺘﻪ ﭼ‪ ３‬ﻣﻮږ ﻏﻮاړو ﭘﻪ دې ﻓﺼﻞ ﮐ‪ ３‬ﻫﻐﻮ ﺗﻪ ‪＄‬ﻮاب ورﮐ‪７‬و‪،‬‬
‫ﻟﮑﻪ‪:‬‬
‫‪ -‬ﮐﻠﻪ ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﺧﭙﻠ‪ ３‬ﭘ‪ ３＋‬دﻳﻮال وﻫﺊ ﺗﺎﺳﻮ وﻟ‪ ３‬د درد اﺣﺴﺎس ﮐﻮئ؟‬
‫‪ -‬ﮐﻠــﻪ ﭼ‪ ３‬د ﻳﻮ ﺟﺴــﻢ ﮐﺘﻠــﻪ د ﺗﻠ‪ ３‬ﭘﻪ واﺳــﻄﻪ اﻧﺪازه ﮐــﻮئ‪ ،‬واﻳﺊ ﭼ‪ ３‬ﻳﻮ‬
‫ﮐﻴﻠﻮﮔﺮام ده‪ ،‬او ﮐﻠﻪ ﭼ‪ ３‬د ﻗﻮه ﺳــﻨﺞ ﭘﻪ واﺳﻄﻪ ﻳﻲ اﻧﺪازه ﮐﻮو واﻳﻮ ﭼ‪ ３‬ﻟﺲ‬
‫ﻧﻴﻮﺗﻨﻪ ده‪ ،‬ﺳﺘﺎﺳﻮ ﭘﻪ ﻧﻈﺮ د ﮐﺘﻠ‪ ３‬او وزن ﺗﺮﻣﻨ‪＇ ＃‬ﻪ ﺗﻮﭘﻴﺮ ﻣﻮﺟﻮد دى؟‬
‫‪63‬‬
 ‫ﻗﻮه وﮐﺘﻮري ﮐﻤﻴﺖ دى‬
‫ﮐﻮم ﻣﻄﻠﺒﻮﻧﻪ ﻣﻮ ﭼ‪ ３‬د ﻗﻮې ﭘﻪ ﺑﺎره ﮐ‪ ３‬زده ﮐ‪７‬ل د ﻫﻐﻮ د ﻳﺎدوﻟﻮ ﻟﭙﺎره ﻻﻧﺪې‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺗﺮ ﺳﺮه ﮐ‪７‬ئ‪:‬‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‬
‫اﻟﻒ‪ :‬ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻮ ﮔﺮوﭘﻮﻧﻮ ﮐ‪ ３‬ﻣﺸﻮره و ﮐ‪７‬ئ او ﻻﻧﺪې ﺟﻤﻠ‪ ３‬ﭘﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﻮ ﮐﻠﻤﻮ ﺳﺮه ﺑﺸﭙ‪７‬ې ﮐ‪７‬ئ‪.‬‬
‫‪
t‬ﻗﻮه ﻳﻮ ‪ .......................................‬ﮐﻤﻴﺖ دى‪.‬‬
‫‪
t‬ﭘﻪ ﻳﻮ وﮐﺘﻮري ﮐﻤﻴﺖ ﮐ‪ ......................... ３‬او ‪ ............................‬دواړه ﻣﻬﻢ دي‪.‬‬
‫‪
t‬ﻗﻮه ﭘﻪ ﻳﻮ‪ ................................‬ﺳــﺮه ＊ﻴﻮ‪ ،‬ﭼ‪ ３‬د ﻫﻐﻪ ‪ ..................................‬ﻗﻮې ﻣﻘﺪار او ‪...........‬‬
‫‪ ......................‬د ﻗﻮې د ﺟﻬﺖ ＊ﻮدوﻧﮑﻲ ده‪.‬‬
‫ب‪ :‬ﻻﻧﺪې ﻗﻮې د رﺳﻢ ﭘﻪ واﺳﻄﻪ ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻮ ﮐﺘﺎﺑﭽﻮ ﮐ‪ ３‬و＊ﻴﺊ‪.‬‬
‫‪
t‬ﺩ ‪ ١٠N‬ﻗﻮه د ﺷﻤﺎل ﭘﻪ ﻟﻮر ﮐ‪.３‬‬
‫‪ ١٤N
t‬ﻗﻮه د ﺟﻨﻮب ﻟﻮﻳﺪﻳ‪ ＃‬ﭘﻪ ﻟﻮر ﮐ‪.３‬‬
‫‪ ٢٠N
t‬د ﺧﺘﻴ‪ ＃‬ﭘﻪ ﻟﻮر ﮐ‪.３‬‬
‫وﭘﻮﻫﻴــﺪو ﭼ‪ ３‬ﻗﻮه ﻳﻮ وﮐﺘــﻮري ﮐﻤﻴﺖ دى‪ .‬ﻫﺮ وﮐﺘــﻮري ﮐﻤﻴﺖ د ﺟﻬﺖ او‬
‫اﻧﺪازې ﻟﺮوﻧﮑﻰ دى‪ .‬اﻣﺎ اﻳﺎ ﻓﮑﺮ ﮐﻮئ ﭼ‪ ３‬د ﻗﻮې ﭘﻪ اﻏ‪５‬ﺰې ﮐ‪ ３‬ﻳﻮازې د ﻗﻮې‬
‫ﻣﻘﺪار او ﺟﻬﺖ ﺷﺎﻣﻞ دي؟‬
‫د ﻣﻮﺿﻮع د ＊ﻪ ﭘﻮﻫ‪５‬ﺪﻟﻮ ﻟﭙﺎره ﻻﻧﺪې ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺗﺮﺳﺮه ﮐ‪７‬ئ!‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‬
‫د ﺷﮑﻞ ﺳﺮه ﺳﻢ ﺧﭙﻞ ﮐﺘﺎب ﭘﺮ ﻣﻴﺰ ﺑﺎﻧﺪې ﮐ‪８５‬دئ‪ ،‬او ﭘﺮ ﺧﭙﻠﻪ ﮔﻮﺗﻪ د ﻫﻐﻪ ﺑﻴﻠﻮ‪ ،‬ﺑﻴﻠﻮ ﺑﺮﺧﻮ ﺗﻪ ﻗﻮه وارده ﮐ‪７‬ئ‪ .‬ﮐﻮ＊） وﮐ‪７‬ئ ﭼ‪３‬‬
‫ﻗﻮې ﭘﻪ ﻳﻮه اﻧﺪازه‪ ،‬ﭘﻪ اﻓﻘﻲ ډول او ＊ﺊ ﺧﻮاﺗﻪ وي‪ .‬اﻳﺎ دﻏﻪ ！ﻮﻟ‪ ３‬ﻗﻮې د ﮐﺘﺎب ﭘﺮﻣﺦ ﻳﻮﺷﺎن اﻏ‪５‬ﺰې ﮐﻮي؟‬
‫ﺳﺘﺎﺳﻮ ﭘﻪ ﻧﻈﺮ ﮐﻮم ﻋﺎﻣﻞ دى ﭼ‪ ３‬د ﮐﺘﺎب ﭘﺮﻣﺦ د ﻗﻮې ﭘﻪ اﻏ‪５‬ﺰې ﮐ‪ ３‬رول ﻟﺮي؟‬
‫)‪(5-1‬ﺷــﮑﻞ‪ ،‬د ﻗــﻮې اﺛﺮ ﻟﻪ‬
‫ﻫﻐ‪ ３‬ﻧﻘﻄ‪ ３‬ﺳﺮه ﭼ‪ ３‬ﻗﻮه ﭘﺮې‬
‫وارده ﺷﻮﻳﺪه‪ ،‬اړﻳﮑ‪ ３‬ﻟﺮي‪.‬‬
‫‪64‬‬
‫ﺑﻞ ﻋﺎﻣﻞ ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﺟﺴــﻤﻮﻧﻮ ﺑﺎﻧﺪې د ﻗﻮې د اﺛﺮ ﭘﻪ ＇ﺮﻧﮕﻮاﻟﻰ ﮐ‪ ３‬ﺳــﺘﺮه ﺑﺮﺧﻪ‬
‫ﻟﺮي‪ ،‬ﻫﻐﻪ ﻧﻘﻄﻪ ده ﭼ‪ ３‬ﻗﻮه ﭘﻪ ﮐ‪ ３‬وارد‪８４‬ي‪.‬‬
‫ﻟﮑﻪ ＇ﻨﮕﻪ ﭼ‪ ３‬ﺗﺎﺳــﻮ ﭘﻪ ﺗ‪５‬ﺮ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﮐ‪ ３‬وﻟﻴﺪل‪ ،‬ﭼ‪ ３‬د ﮐﺘﺎب ﺣﺮﮐﺖ ﭘﻪ ﻫﻐﻪ‬
‫‪＄‬ــﺎى ﭘﻮرې ﭼ‪ ３‬ﻗــﻮه ﭘﺮي وارد‪８４‬ي‪ ،‬ﺗ‪７‬ﻟﻰ دى‪ .‬ﮐﻪ ﭼﻴــﺮې ﻗﻮه د ﮐﺘﺎب ﭘﻪ ﻳﻮه‬
‫ﮔﻮ＊ــﻪ ﺑﺎﻧﺪې وارده ﺷــﻲ‪ ،‬ﻣﻤﮑﻨﻪ ده ﭼ‪ ３‬ﮐﺘﺎب و ＇ﺮﺧ‪８５‬ي‪ ،‬او ﮐﻪ د ﮐﺘﺎب ﭘﻪ‬
‫ﻣﺮﮐﺰ وارد ﺷﻲ‪ ،‬ﮐﺘﺎب ﭘﺮﺗﻪ ﻟﻪ ＇ﺮﺧﻴﺪو ＇ﺨﻪ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻮي‪.‬‬
‫＇ﻨﮕﻪ ﮐﻮﻟﻰ ﺷﻮ ﭼ‪ ３‬ﻗﻮې ﺳﺮه ﺟﻤﻊ ﮐ‪７‬و؟‬
‫ددې ﻣﻮﺿﻮع د ＊ﻪ ﭘﻮﻫﻴﺪﻟﻮ ﻟﭙﺎره ﻟﻮﻣ‪７‬ى‪ ،‬ﻻﻧﺪې ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺗﺮ ﺳﺮه ﮐﻮو‪:‬‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‬
‫ﺣﺴﻦ او زﻫﺮه د ﺷﮑﻞ ﺳﺮه ﺳﻢ ﭘﻪ ﻳﻮه ﺟﻌﺒﻪ ﺑﺎﻧﺪې ﻗﻮه وارد وي‪ .‬د ﻫﺮ ﺷﮑﻞ ﭘﻪ ﭘﺎم ﮐ‪ ３‬ﻧﻴﻮﻟﻮ ﺳﺮه وواﻳﺊ‪:‬‬
‫‪
t‬ﮐﻪ ﻳﻮا‪ ３＄‬د ﺣﺴﻦ ﻗﻮه ﭘﺮې ﻋﻤﻞ وﮐ‪７‬ي ﮐﻮم اﺛﺮ راﻣﻨ‪％‬ﺘﻪ ﮐﻮي‪.‬‬
‫‪
t‬ﮐﻪ ﻳﻮا‪ ３＄‬د زﻫﺮې ﻗﻮه و ﮐﺎرول ﺷﻲ ﮐﻮم اﺛﺮ راﻣﻨ‪％‬ﺘﻪ ﮐﻮي‪.‬‬
‫‪
t‬د ﺣﺴﻦ او زﻫﺮې د ﻗﻮو اﻏ‪５‬ﺰې ﻳﻮﻟﻪ ﺑﻞ ﺳﺮه ＇ﻪ اړﻳﮑ‪ ３‬ﻟﺮي؟‬
‫اﻳﺎ ﮐﻮﻟﻰ ﺷﺊ‪ ،‬ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﻫﺮ ﺷﮑﻞ ﮐ‪ ３‬داﺳ‪ ３‬ﻗﻮه ﭘﻴﺪاﮐ‪７‬ئ ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﻳﻮا‪ ３＄‬ﺗﻮﮔﻪ د دواړو ﺣﺴﻦ او زﻫﺮې د ﻗﻮې ﭘﻪ ﺷﺎن اﻏ‪５‬ﺰه وﮐ‪７‬ي؟‬
‫)ﺍﻟﻒ(‬
‫)ﺏ(‬
‫)‪(5-2‬ﺷﮑﻞ‪ ،‬ﭘﻪ ﻳﻮ‬
‫ﺟﺴﻢ ﺑﺎﻧﺪې‪ ،‬دوې وارد‬
‫ﺷﻮې ﻗﻮې ﭘﻪ وﮐﺘﻮري‬
‫ډول ﺳﺮه ﺟﻤﻊ ﮐ‪８５‬ي‬
‫‪65‬‬
 ‫ﻗﻮې ﻫﻢ ﮐﻮﻟﻰ ﺷــﻲ د ﻧﻮرو وﮐﺘﻮروﻧﻮ ﭘﻪ ﺷــﺎن ﺳﺮه ﺟﻤﻊ ﺷﻲ‪ .‬ﺧﻮ ددې ！ﮑﻲ‬
‫ﭘــﻪ ﭘﺎم ﮐ‪ ３‬ﻧﻴﻮﻟﻮ ﺳــﺮه ﭼ‪ ３‬ﻗــﻮه ﻳﻮ وﮐﺘﻮري ﮐﻤﻴﺖ دى‪ ،‬ﭘﻪ ﺳــﺎده ډول د ﻧﻮرو‬
‫ﮐﻤﻴﺘﻮﻧﻮ ﭘﻪ ＇‪５‬ﺮ ﺳﺮه ﻧﻪ ﺟﻤﻊ ﮐ‪８５‬ي‪.‬‬
‫د ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻧﺘﻴﺠ‪ ３‬ﺗﻪ ﭘﺎم وﮐ‪７‬ئ‪ .‬د اﻟﻒ ﭘﻪ ﺷﮑﻞ ﮐ‪ ３‬دوې ﻗﻮې ﭘﻪ ﻳﻮ ﻟﻮري ﮐ‪３‬‬
‫واردې ﺷﻮي دي‪ .‬ﻟﮑﻪ ＇ﻨﮕﻪ ﭼ‪ ３‬ﺗﺎﺳﻮ ﭘﻮه ﺷﻮئ‪ ،‬دﻏﻪ دواړه ﻗﻮې ﻳﻮ ﺑﻞ ﺳﺮه‬
‫ﻣﺮﺳﺘﻪ ﮐﻮي‪ ،‬او ددې ﺳﺒﺐ ﮔﺮ‪＄‬ﻲ ﭼ‪請 ３‬ﻨﺪوق ﭘﻪ اﺳﺎﻧ‪ ９‬ﺳﺮه ﮐﺶ ﺷﻲ‪.‬‬
‫د ﺑﻴﻠﮕــ‪ ３‬ﭘــﻪ ﺗﻮﮔﻪ ﮐﻪ د ﺣﺴــﻦ ﻗﻮه ﭘﻪ ‪ 100N‬او د زﻫﺮې ﻗﻮه د ‪ 50N‬ﺳــﺮه‬
‫ﺑﺮاﺑﺮه وي‪ ،‬دﻏﻪ دواړه ﻗﻮې ﻳﻮ ﻟﻪ ﺑﻞ ﺳــﺮه د ‪ 150N‬ﻗﻮې ﭘﻪ ＇‪５‬ﺮ ﻋﻤﻞ ﮐﻮي‪.‬‬
‫د )ب( ﭘﻪ ﺷﮑﻞ ﮐ‪ ３‬دوه ﻗﻮې ﻳﻮ ﻟﻪ ﺑﻠﻪ ﭘﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﻮ ﺟﻬﺘﻮﻧﻮ ﮐ‪ ３‬وارد‪８４‬ي‪ .‬ﮐﻪ دا‬
‫ﻗﻮې ﺳﺮه ﻣﺴﺎوي وي‪ ،‬د ﻳﻮ ﺑﻞ اﻏ‪５‬ﺰې ﺧﻨﺜﻰ ﮐﻮي‪ .‬ﻟﻪ دې اﻣﻠﻪ ‪請‬ﻨﺪوق ﻫﻴ＆‬
‫ﮐﻮﻣــ‪ ３‬ﺧﻮاﺗﻪ ﺣﺮﮐﺖ ﻧﺸــﻲ ﮐﻮﻟﻰ‪ .‬او ﮐﻪ ﭘﻪ دې ﺣﺎﻟﺖ ﮐــ‪ ３‬د ﭘﻮرﺗﻪ ﭘﻪ ＇‪５‬ﺮ‪،‬‬
‫ﮐــﻪ د ﺣﺴــﻦ ﻗﻮه ‪ = 100‬او د زﻫﺮې ﻗــﻮه ‪ = 50‬ﻭﻯ‪ ،‬ﺩ ﻗﻮې‬
‫＇ﺨــﻪ ‪ 50N‬ﻗﻮه‪ ،‬د ﻗﻮې د ﺧﻨﺜﻰ ﮐﻮﻟﻮ ﻟﭙﺎره ﻣﺼﺮﻓ‪８５‬ي‪ ،‬او ﻳﻮازې ‪50N‬‬
‫د ‪請‬ﻨﺪوق د ﮐﺸﻮﻟﻮ ﻟﭙﺎره ﭘﮑﺎر‪８４‬ي‪.‬‬
‫ﻟﺪى ﮐﺒﻠﻪ ﮐﻪ د او دوه ﻗﻮې‪ ،‬د )اﻟﻒ( ﭘﻪ ﺷﮑﻞ ﮐ‪ ،３‬ﻳﻮه ‪ 150N‬ﻧﻴﻮﺗﻨﻲ‬
‫ﻗﻮه د ﻫﻤﻐﻪ ﭘﻪ ﺟﻬﺖ ﮐ‪ ３‬ﻋﻮض ﮐ‪７‬و‪ ،‬دﻏﻪ ﻗﻮه ﻫﻤﻐﻪ اﻏ‪５‬ﺰه ﻟﺮي‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﻫﻤﺪې ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﮐﻪ ﭼ‪５‬ﺮې د )ب( ﻟﻪ ﺷﮑﻞ ＇ﺨﻪ د او ﻗﻮې ﻟﻴﺮى ﮐ‪７‬و‪،‬‬
‫او د ﻫﻐ‪ ３‬ﭘﻪ ﻋﻮض ﻳﻮه ‪ 50‬ﻧﻴﻮﺗﻦ ﻗﻮه د ﻗﻮې ﭘﻪ ﻟﻮر وارده ﮐ‪７‬و‪ ،‬ﺑﻴﺎ ﺑﻪ ﻫﻢ د‬
‫ﻫﻤﺎﻏﻪ دوو ﻗﻮو ﻏﻮﻧﺪې اﻏ‪５‬ﺰه وﻟﺮي‪.‬‬
‫دې ﻗــﻮې ﺗــﻪ ﭼ‪ ３‬د دوو ﭘﺨﻮاﻧﻴــﻮ ﻗﻮو ﻏﻮﻧﺪې اﻏ‪５‬ﺰه ﻟــﺮي‪ ،‬د ﻫﻐﻪ دوو ﻗﻮو د‬
‫ﺟﻤــﻊ ﺣﺎ‪請‬ــﻞ او ﻳﺎ د دوو ﻗﻮو ﻣﺤﺼﻠﻪ واﻳﻲ‪ .‬ﮐــﻪ ﭼﻴﺮې دوو ﻗﻮې ﻫﻢ ﺟﻬﺘﻪ‬
‫وي‪ ،‬د دوى د ﻣﺤﺼﻠ‪ ３‬اﻧﺪازه د ﻫﻐﻮى د ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﺟﻤﻊ ﺳــﺮه ﺑﺮاﺑﺮه ده‪ ،‬او د‬
‫ﻣﺤﺼﻠﻪ ﻗﻮې ﺟﻬﺖ ﻳ‪ ３‬ﻫﻢ د ﻫﻐﻮى د ﺟﻬﺖ ﺳــﺮه ﻳﻮ ﺷــﺎن وي‪ ،‬او ﮐﻪ د دوه‬
‫ﻗــﻮو ﺟﻬﺖ ﻣﺨﺎﻟﻒ وي‪ ،‬د ﻣﺤﺼﻠﻪ ﻗــﻮې د ﻻس ﺗﻪ راوړﻟﻮ ﻟﭙﺎره‪ ،‬د ﮐﻮﭼﻨ‪９‬‬
‫ﻗــﻮې اﻧﺪازه ﻟــﻪ ﻟﻮﻳ‪ ３‬ﻗﻮې ＇ﺨﻪ ﮐﻤﻮو‪ .‬د ﻣﺤﺼﻠﻪ ﻗــﻮې ﺟﻬﺖ ﺑﻪ ﻫﻢ ﻫﻐﻪ د‬
‫ﻟﻮﻳ‪ ３‬ﻗﻮې ﺟﻬﺖ وي‪ .‬ﭘﻪ ‪＄‬ﻴﻨ‪ ３‬وﺧﺘﻮﻧﻮ ﮐ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬ﻗﻮې د )ج( د ﺷﮑﻞ ﭘﻪ ＇‪５‬ﺮ‬
‫ﻳﻮ د ﺑﻞ ﺳﺮه ﻳﻮه ‪＄‬ﺎﻧ‪７／‬ې زاوﻳﻪ ﺟﻮړه ﮐ‪７‬ي‪ ،‬د ﻣﺤﺼﻠ‪ ３‬د ﻣﻮﻧﺪﻟﻮ ﻟﭙﺎره ﻻﻧﺪې‬
‫ﻃﺮﻳﻘ‪ ３‬ﺗﺮﺳﺮه ﮐﻮو‪:‬‬
‫‪66‬‬
‫‪ -‬ﻟﻮﻣ‪７‬ى د ﻫﺮې ﻳﻮې ﻗﻮې د ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻟﭙﺎره ﻳﻮ وﮐﺘﻮر رﺳــﻤﻮو‪ ،‬دﻏﻪ وﮐﺘﻮروﻧﻪ‬
‫ﺑﺎﻳﺪ داﺳ‪ ３‬رﺳﻢ ﺷﻲ‪ ،‬ﭼ‪ ３‬د ﭘﻴﻞ ﻣﺸﺘﺮﮐﻪ ﻧﻘﻄﻪ وﻟﺮي‪ ،‬او د وﮐﺘﻮروﻧﻮ اوږدواﻟﻰ‬
‫ﺑﺎﻳﺪ د ﻗﻮو د اﻧﺪازې ﺳﺮه ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ وي ﻟﮑﻪ د )اﻟﻒ( ﭘﻪ ﺷﮑﻞ ﮐ‪.３‬‬
‫ﺍﻟﻒ‬
‫‪ -‬وروﺳﺘﻪ‪ ،‬د ﻫﺮ وﮐﺘﻮر ﻟﻪ وروﺳﺘﻨ‪ ９‬ﺑﺮﺧ‪＇ ３‬ﺨﻪ د ﺑﻞ وﮐﺘﻮر ﺳﺮه ﻣﻮازي او‬
‫ﻣﺴﺎوي ﻗﻄﻌﻪ ﺧﻂ رﺳﻤﻮو ﻟﮑﻪ‪ :‬د )ب( ﺷﮑﻞ‪.‬‬
‫‪ -‬د دوو ﻟﻮﻣ‪７‬ﻧﻴﻮ وﮐﺘﻮروﻧﻮ د ﺷــﺮوع ﮐﻴﺪو ﻟﻪ ‪＄‬ﺎى ＇ﺨﻪ د ﻣﺘﻮازي اﻻﺿﻼع‬
‫ﻗﻄﺮ داﺳ‪ ３‬رﺳﻤﻮو‪ ،‬ﭼ‪ ３‬ﻟﻮرى ﻳﻲ د ﺗﻘﺎﻃﻊ ﺧﻮاﺗﻪ وي‪ .‬ﻟﮑﻪ‪ :‬د )ج( ﺷﮑﻞ‪.‬‬
‫دﻏﻪ وﮐﺘﻮر ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ اﺧﺮ ﮐ‪ ３‬رﺳﻢ ﺷﻮ‪ .‬د ‪ a‬ﺍﻭ ‪ b‬د دوو وﮐﺘﻮروﻧﻮ ﻣﺤﺼﻠﻪ دى‪.‬‬
‫ﺏ‬
‫ﮐﻪ وﮐﺘﻮروﻧﻪ ﻣﻮ ﭘﻪ ﻣﻨﺎﺳــﺒ‪ ３‬اﻧﺪازې ﺳــﺮه رﺳــﻢ ﮐ‪７‬ي وي‪ ،‬د ﻣﺤﺼﻠﻪ وﮐﺘﻮر‬
‫ﻣﻘﺪار ﻫﻢ ﮐﻮﻻى ﺷﻲ ﭼ‪ ３‬د ﺧﻂ ﭘﻪ اﺳﺘﻔﺎدې ﺳﺮه اﻧﺪازه ﮐ‪７‬ئ‪.‬‬
‫ﺗﻤﺮﻳﻦ‪ :‬د ‪ a‬ﻗﻮه د ‪ 15N‬ﭘﻪ اﻧﺪازې د ﺧﺘﻴ‪ ＃‬ﭘﻪ ﻟﻮرې او د ‪ b‬ﻗﻮه د ‪ 20N‬ﭘﻪ‬
‫اﻧﺪازه د ﺷﻤﺎل ﭘﻪ ﻟﻮري ﮐ‪ ３‬ﻋﻤﻞ ﮐﻮي‪ .‬ﭘﻪ ﺷﮑﻞ ﮐ‪ ３‬ﻫﺮ ‪ 5N‬ﻗﻮه ﻳﻮ ﺳﺎﻧﺘﻲ‬
‫ﻣﺘﺮ اوږدواﻟﻰ ＊ﻴﻲ‪.‬‬ ‫ﺝ‬
‫ددې دوو وﮐﺘﻮروﻧﻮ ﻣﺤﺼﻠﻪ رﺳــﻢ ﮐــ‪７‬ئ‪ ،‬او د ﻣﺤﺼﻠﻪ وﮐﺘﻮر اﻧﺪازه د ﺧﻂ‬ ‫ﺷﮑﻞ )‪ (5-3‬د دوه ﻗﻮې‬
‫ﻣﺤﺼﻠﻪ ＊ﻮدﻧﻪ‬
‫ﮐﺶ ﭘﻪ ﻣﺮﺳﺘﻪ ﻻس ﺗﻪ راوړئ‪.‬‬
‫د ﻗﻮې ﺗﺠﺰﻳﻪ‬
‫ﻣﺨﮑ‪ ３‬د وﮐﺘﻮر ﻳﺎ د دوو ﻗﻮو د ﻣﺤﺼﻠ‪ ３‬د ﺟﻤﻊ ﮐﻮﻟﻮ ﭘﻪ اړه ﺧﺒﺮې ﺷــﻮي‪.‬‬
‫ﺧﻮ ﻻزﻣﻪ ده ﭘﻮه ﺷﻮ ﭼ‪ ３‬ﻳﻮه ﻗﻮه ﻫﻢ ﮐﻮﻟﻰ ﺷﻲ ﭘﻪ ﻗﻮو او ﻳﺎ ﻳﻮ ﺷﻤ‪５‬ﺮ وﮐﺘﻮروﻧﻮ‬
‫ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺷﻲ‪.‬‬
‫‪67‬‬
 ‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‬
‫ﻳﻮه ﺳ‪７‬ي د ﺷﮑﻞ ﺳﺮه ﺳﻢ ﻳﻮ ﺟﺴﻢ ﭘﻪ ﻣﺴﻄﺢ ﺗﻠﻪ ﺑﺎﻧﺪې اﻳ‪＋‬ﻰ دى‪ ،‬او د ﺗﻠ‪ ３‬ﻋﺪد ﻟﻮﻟﻲ‪ .‬ﺑﻴﺎ د ﻳﻮ ﺗﺎر ﭘﻪ ﻣﺮﺳﺘﻪ ﺟﺴﻢ د ﺗﻠ‪ ３‬ﭘﺮﻣﺦ‬
‫ﮐﺸﻮي او ﻋﻘﺮﺑ‪ ３‬ﺗﻪ ﻳﻲ ﮔﻮري‪ .‬ﺳﺘﺎﺳﻮ ﭘﻪ ﻧﻈﺮ اﻳﺎ ﺗﻠﻪ د ﺟﺴﻢ وزن ﻟ‪＊ ８‬ﻴﻲ؟ اﻳﺎ ﻫﻐﻪ ﻗﻮه ﭼ‪ ３‬ﺗﺎﺳﻮ د ﺗﺎر ﭘﻪ واﺳﻄﻪ وارده ﮐ‪７‬ې ده‪،‬‬
‫ﭘﻪ ﻫﻐﻪ ﻋﺪد ﺑﺎﻧﺪې ﭼ‪ ３‬ﺗﻠﻪ ﻳﻲ ＊ﻴﻲ اﻏ‪５‬ﺰه درﻟﻮده؟‬
‫‪F‬‬ ‫‪F1‬‬
‫‪F2‬‬
‫)‪ (5-4‬ﺷﮑﻞ‪ ،‬د ﻗﻮې د ﺗﺠﺰﻳ‪＊ ３‬ﻮدل‬
‫ﻟﮑﻪ ＇ﻨﮕﻪ ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ دې ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﮐ‪ ３‬ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﻮئ‪ ،‬ﭘﻪ ﺗﺎر ﺑﺎﻧﺪې د )‪ (F‬واردې‬
‫ﺷــﻮې ﻗﻮې ﻳﻮه ﺑﺮﺧﻪ ‪ 1‬د ﺟﺴــﻢ د وزن د ﮐﻤﻮﻟﻮ‪ ،‬او ددې واردې ﺷﻮې‬
‫ﻗﻮې ﺑﻠﻪ ﺑﺮﺧﻪ ‪ 2‬د ﺟﺴــﻢ د ﺣﺮﮐﺖ ﺳــﺒﺐ ﮔﺮ‪５＄‬ﺪﻟ‪ ３‬ده‪ .‬دﻏﻪ ﻣﻄﻠﺐ د‬
‫ﭘﻮرﺗﻨﻲ ﺷﮑﻞ ﭘﻪ واﺳﻄﻪ ＇ﺮﮔﻨﺪوﻟﻰ ﺷﻮ‪.‬‬
‫د ﻗﻮې ﻣﻮﻣﻨﺖ‬
‫ﮐﻠﻪ ﻧﺎ ﮐﻠﻪ د ﺟﺴــﻤﻮﻧﻮ د ＇ﺮﺧﻮﻟﻮ ﻟﭙﺎره‪ ،‬ﻟﻪ ﻗﻮې ＇ﺨﻪ ﮐﺎر اﺧﻠﻮ‪ .‬د دې ﻗﻮې‬
‫ﭘﻪ اﻏ‪５‬ﺰه ﺑﺎﻧﺪې ﻣﻤﮑﻨﻪ ده ﭼ‪ ３‬ﺟﺴﻤﻮﻧﻪ و＇ﺮﺧ‪８５‬ي او ﻳﺎ وﮔﺮ‪＄‬ﻲ‪.‬‬
‫د ﻗــﻮې د ＇ﺮﺧ‪５‬ﺪو اﻏ‪５‬ــﺰه د ﻗﻮې د ﻣﻮﻣﻨﺖ ﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﻳﺎد‪４‬ــ‪８‬ي‪ .‬د ﻗﻮې ﻣﻮﻣﻨﺖ‬
‫د ﻗــﻮې ﭘــﻪ ﻟﻮى واﻟﻲ‪ ،‬د ﻗﻮې ﭘﻪ ﻟﻮري او ﭘﻪ ﺟﺴــﻢ ﺑﺎﻧﺪې د ﻗﻮې د اﻏ‪５‬ﺰې ﭘﻪ‬
‫ﻧﻘﻄ‪ ３‬ﭘﻮرې اړه ﻟﺮي‪.‬‬
‫‪68‬‬
 ‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‬
‫‪
t‬د ﺧﭙﻞ ！ﻮﻟﮕﻲ دروازه ﺧﻼ‪請‬ﻪ ﮐ‪７‬ئ‪ ،‬د ﺧﭙﻞ ﻻس ﭘﻪ ﮔﻮﺗﻪ د دروازې ﭘﻪ ﺑ‪５‬ﻠﻮ‪ ،‬ﺑ‪５‬ﻠﻮ ﺑﺮﺧﻮ )اﻟﻒ‪ ،‬ب او ج( ﻓﺸﺎر وارد ﮐ‪７‬ئ‬
‫ﺗﺮ＇ﻮ دروازه ﺧﻼ‪請‬ﻪ ﮐ‪７‬ئ‪ .‬ﭘﺎم وﮐ‪７‬ئ ﭼ‪ ３‬ﺳﺘﺎﺳﻮ ﮔﻮﺗﻪ ﭘﻪ ﮐﻮﻣﻪ ﺑﺮﺧﻪ ﮐ‪ ３‬ده ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﻫﻐﻪ ‪＄‬ﺎى ﮐ‪ ３‬دروازه ﭘﻪ اﺳﺎﻧ‪ ９‬ﺳﺮه ！ﻮﻟﻪ‬
‫ﺧﻼ‪請‬ﻴ‪８‬ي وﻟ‪３‬؟‬
‫‪
t‬وﻟ‪ ３‬د ﻫﻐﻮ ﭘﻴﭽﻮﻧﻮ د ﺧﻼ‪請‬ﻮﻟﻮ ﻟﭙﺎره ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﻻس ﻧﻪ ﺧﻼ‪８５請‬ي ﻟﻪ ﻫﻐﻪ رﻧﭻ ＇ﺨﻪ ﮐﺎر اﺧ‪５‬ﺴﺘﻞ ﮐ‪８５‬ي ﭼ‪ ３‬ﻻﺳﺘ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬اوږد‬
‫وي؟‬
‫)‪ (5-5‬ﺷﮑﻞ‪ ،‬ﻫﻐﻪ ﻧﻘﻄﻪ ﭼ‪ ３‬ﻗﻮه‬
‫)‪ (5-6‬ﺷﮑﻞ‪ ،‬دوه‬ ‫ﭘﻪ ﮐ‪ ３‬واردﻳ‪８‬ي‪ ،‬د ﻗﻮې د ﻣﻮﻣﻨﺖ‬
‫رﻧﭽﻮﻧﻪ‪ ،‬د ﻳﻮ ډول ﺧﻮﻟ‪３‬‬ ‫ﭘﻪ اﻧﺪازه ﮐ‪ ３‬ﻣﻬﻢ رول ﻟﺮي‬
‫او ﺑﻴﻠﻮ ﻻﺳﺘﻮ ﺳﺮه‬
‫ﻟﮑﻪ ＇ﻨﮕﻪ ﭼ‪ ３‬وﻟﻴﺪل ﺷﻮل‪ ،‬ﻫﺮ ＇ﻮﻣﺮه ﭼ‪ ３‬ﻓﺎ‪請‬ﻠﻪ ﻟﺮې ﻏﻮره ﺷﻲ‪ ،‬د ﻟ‪８‬ې ﻗﻮې‬
‫ﺗﻄﺒﻴﻖ ډﻳﺮه اﻏ‪５‬ﺰه ﮐﻮي‪ .‬ﻳﻌﻨ‪ ３‬دروازه ﭘﻪ اﺳﺎﻧ‪ ９‬ﺳﺮه ﺧﻼ‪８５請‬ي‪ .‬ﻳﻮ ﭘﻴﭻ ﺳﺘﺎﺳﻮ ﭘﻪ‬
‫ﮔﻮﺗﻮ ﻧﻪ ﺧﻼ‪８５請‬ي‪ .‬د ﻫﻐﻪ د ﺧﻼ‪請‬ﻮﻟﻮ ﻟﭙﺎره د ﺷﮑﻞ ﭘﻪ ＇‪５‬ﺮ‪ ،‬ﻟﻪ ﻫﻐﻪ رﻧﭻ ＇ﺨﻪ‬
‫ﭼ‪ ３‬ﻻﺳــﺘﻰ ﻳ‪ ３‬اوږدوي‪ ،‬ﮐﺎر اﺧﻴﺴــﺘﻞ ﮐ‪８５‬ي‪ .‬ﮐﻠﻪ ﭼ‪ ３‬ﻫﻐﻪ ﻗــﻮه ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ رﻧﭻ‬
‫وارد‪８４‬ي زﻳﺎﺗﻪ ﺷﻲ او د ﻗﻮې د اﻏ‪５‬ﺰې ‪＄‬ﺎى ﻟﻪ ﭘﻴﭻ ＇ﺨﻪ ﻟﺮې و ！ﺎﮐﻞ ﺷﻲ‪ ،‬ﭘﻴﭻ زر‬
‫او ﭘﻪ اﺳﺎﻧ‪ ９‬ﺳﺮه ﺧﻼ‪８５請‬ي‪ .‬ﭘﻪ ﺑﻞ ﻋﺒﺎرت‪ :‬ﻫﺮ＇ﻮﻣﺮه ﭼ‪ ３‬ﻗﻮه ډﻳﺮه او د اﻏ‪５‬ﺰې‬
‫ﻧﻘﻄﻪ ﻟﻴﺮې وي‪ ،‬د ﻗﻮې د ＇ﺮﺧﻴﺪو اﻏ‪５‬ﺰه ډﻳﺮه وي‪.‬‬
‫د ﻗﻮې د ﻣﻮﻣﻨﺖ ﻟﻮﻳﻮاﻟﻰ ﭘﻪ دوو ＇ﻴﺰوﻧﻮ ﭘﻮرې ﺗ‪７‬ﻟﻰ دى‪:‬‬
‫‪ .1‬د ﻗﻮې زﻳﺎت واﻟﻰ‪ ،‬ﻳﻌﻨ‪ ３‬د زﻳﺎﺗ‪ ３‬ﻗﻮې زﻳﺎت ﻣﻮﻣﻨﺖ ﻣﻨ‪％‬ﺘﻪ راوړي‪.‬‬
‫‪ .2‬د ﻫﻐ‪ ３‬ﻧﻘﻄ‪ ３‬ﻓﺎ‪請‬ﻠﻪ ﭼ‪ ３‬ﻗﻮه ﭘﻪ ﮐ‪ ３‬وارد‪８４‬ي‪ ،‬د اﺗﮑﺎ ﺗﺮ ﻧﻘﻄ‪ ３‬ﭘﻮرې‪.‬‬
‫د ＇ﺮﺧﻴﺪو ﻟﻮرى د ﻗﻮې ﭘﻪ ﺟﻬﺖ ﭘﻮرې اړه ﻟﺮي‪ .‬ﻫﻐﻪ ﻧﻘﻄﻪ ﭼ‪ ３‬ﺟﺴﻢ د ﻫﻐ‪３‬‬
‫ﭘﻪ ﺣﻮل )ﺷﺎوﺧﻮا( ＇ﺮﺧ‪ ３‬د اﺗﮑﺎ ﻧﻘﻄﻪ ﻧﻮﻣ‪８５‬ي‪.‬‬
‫د ﻗﻮې ﻣﻮﻣﻨﺖ د ﻳﻮې ！ﺎﮐﻠ‪ ３‬ﻧﻘﻄ‪ ３‬ﭘﻪ ﺷﺎوﺧﻮا‪ ،‬د ﻳﻮې ﻗﻮې د ＇ﺮﺧﻴﺪو د اﻏ‪５‬ﺰې‬
‫ﻟﭙﺎره ﻣﻌﻴﺎر دى‪.‬‬
‫د ﻗﻮې ﻋﻤﻮدي وا！ﻦ د اﺗﮑﺎ ﻟﻪ ﻧﻘﻄ‪＇ ３‬ﺨﻪ × ﻗﻮه = د ﻗﻮې ﻣﻮﻣﻨﺖ‬
‫‪69‬‬
 ‫ﭘﻮ＊ﺘﻨﻪ‬
‫د ﻗﻮې ﭘﻪ ﻣﻮﻣﻨﺖ ﮐ‪ ３‬د ﻣﻮﺛﺮو ﻋﻮاﻣﻠﻮ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ واﺧﻠﺊ؟‬
‫د ﻋﻤﻞ او ﻋﮑﺲ اﻟﻌﻤﻞ ﻗﻮې‬
‫ﭘــﻪ ور‪＄‬ﻨــﻲ ژوﻧﺪ ﮐ‪ ３‬ﮐﻠﻪ ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ‪＄‬ﻤﮑﻪ ﻟﻮﻳﺪﻟــﻲ وئ او ﻳﺎ ﻣﻮ ﻻس ﭘﻪ دﻳﻮال‬
‫ﺑﺎﻧﺪې ﺳﺨﺖ ﻟﮕﻴﺪﻟﻰ وي‪ ،‬ﺳﺘﺎﺳﻮ ﻻس ﺿﺮﺑﻪ ﻟﻴﺪﻟ‪ ３‬ده‪ ،‬او درد ﮐﻮي‪.‬‬
‫ددې ﻋﻠﺖ دادى ﭼ‪ ،３‬ﮐﻠﻪ ﭼ‪ ３‬ﺗﺎﺳﻮ ﭘﺮ دﻳﻮال ﻳﺎ ﭘﺮ ‪＄‬ﻤﮑ‪ ３‬ﺑﺎﻧﺪې وﻟﮕ‪８５‬ئ‪،‬‬
‫ﺑﺮ ﻋﮑﺲ دﻳﻮال او ﻳﺎ ‪＄‬ﻤﮑﻪ ﻫﻢ ﭘﺮ ﺗﺎﺳﻮ ﺑﺎﻧﺪې ﻗﻮه وارد وي‪.‬‬
‫ﻗﻮه ﻫﻐﻪ وﺧﺖ ﻣﻨ‪％‬ﺘﻪ را‪＄‬ﻲ‪ ،‬ﭼ‪ ３‬دوه ﺟﺴــﻤﻮﻧﻪ ﻳــﻮ ﭘﺮﺑﻞ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ اﺛﺮ وﮐ‪７‬ي‬
‫ﻧﻮ ﮐﻠﻪ ﭼ‪ ３‬ﺟﺴﻤﻮﻧﻪ دوې دي دوه ﻗﻮې ﻫﻢ ﺷﺘﻪ‪ .‬ﮐﻪ ﻳﻮ ﺟﺴﻢ ﭘﻪ ﻳﻮا‪ ３＄‬ﺗﻮﮔﻪ‬
‫وﺟﻮد وﻟﺮي ﻧﺸــﻲ ﮐــﻮﻻى ﭼ‪ ３‬ﻗﻮه وارده ﮐ‪７‬ي‪ ،‬او ﻧﻪ ﻫــﻢ ﭘﺮ ﻫﻐﻪ ﺑﺎﻧﺪې ﻗﻮه‬
‫وارد‪８４‬ي‪.‬‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‬
‫‪
t‬اﻳﺎ ﺳﺘﺎﺳﻮ د ！ﻮﻟﮕﻲ وﻻړ دﻳﻮال ﮐﻮﻟﻰ ﺷﻲ ﭼ‪ ３‬ﺗﺎﺳﻮ ﮐﺶ ﮐ‪７‬ي او ﻳﺎ ﻣﻮ ！ﻴﻞ وﻫﻲ؟‬
‫‪
t‬ﻳﻮه رﺳ‪ ９‬ﭘﻪ ﻫﻐﻪ ﻣﻴﺦ ﭘﻮرې ﮐﻠﮑﻪ وﺗ‪７‬ئ ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﻳﻮ دﻳﻮال ﺑﺎﻧﺪې ﻣﻮ ！ﮏ وﻫﻠﻰ دى‪ ،‬او ﻫﻐﻪ ﮐﺶ ﮐ‪７‬ئ‪.‬‬
‫اوس وواﻳﺊ ﺳﺮﺑ‪５‬ﺮه ﭘﺮدې ﭼ‪ ３‬ﺗﺎﺳﻮ ﻗﻮه وارد وي‪ .‬وﻟﻲ رﺳ‪ ９‬ﺣﺮﮐﺖ ﻧﻪ ﮐﻮي؟ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻳ‪ ３‬ﺧﭙﻠﻮ ！ﻮﻟﮕﻴﻮاﻟﻮﺗﻪ ﺑﻴﺎن ﮐ‪７‬ئ‪.‬‬
‫)‪ (5-7‬ﺷﮑﻞ‬
‫‪70‬‬
‫ﭘﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﮐ‪ ３‬ﻣﻮ وﻟﻴﺪل ﭼ‪ ３‬ﮐﻠﻪ ﺗﺎﺳﻮ ﭘﻪ رﺳ‪ ９‬ﺑﺎﻧﺪې ﻗﻮه وارد وئ )ﮐﺸﻮئ ﻳ‪(３‬‬
‫رﺳ‪ ９‬ﻫﻢ ﭘﻪ ﻋﻴﻦ اﻧﺪازه ﭘﻪ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻟﻮري ﻗﻮه وارد وي‪ ،‬او ﺗﺎﺳﻮ ﺧﭙﻠ‪ ３‬ﺧﻮاﺗﻪ را‬
‫ﮐﺸﻮي‪ .‬دا ﻗﻮه ددي ﺳﺒﺐ ﮐ‪８５‬ي ﭼ‪ ３‬رﺳ‪ ９‬ﺣﺮﮐﺖ وﻧﻪ ﮐ‪７‬ي‪.‬‬
‫ﻗــﻮې ﺗــﻞ ﭘﻪ دوو ﻣﺨﺎﻟﻔﻮ ﺟﻬﺘﻮ ﮐ‪ ３‬وي ﭼ‪ ３‬ﻫﺮه ﻳــﻮه ﻗﻮه ﭘﺮ ﺑﻞ ﺑﺎﻧﺪې ﻋﻤﻞ‬
‫ﮐﻮي‪ .‬ﻫﻐﻪ ﻗﻮې ﭼ‪ ３‬ﺗﺎﺳــﻮ ﻳ‪ ３‬ﭘﻪ ﻳﻮ ﺷــﻲ او ﻳﺎ ﮐﺲ وارد وئ )د ﻋﻤﻞ ﻗﻮه( او‬
‫ﻫﻐﻪ ﻗﻮه ﭼ‪ ３‬ﻳﻮ ﺷــﻰ ﻳﺎ ﻳﻮ ＇ﻮک ﻳ‪ ،３‬ﭘﻪ ﻫﻤﻐﻪ اﻧﺪازه ﭘﻪ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺟﻬﺖ ﮐ‪３‬‬
‫ﭘﻪ ﺗﺎﺳﻮ وارد وي‪ ،‬د ﻋﮑﺲ اﻟﻌﻤﻞ ﻗﻮه ﺑﻠﻞ ﮐ‪８５‬ي‪.‬‬
‫دﻏﻪ ﻗﻮې د ﻧﻴﻮﺗﻦ ﭘﻪ واﺳﻄﻪ ﮐﺸﻒ او داﺳ‪ ３‬ﺑﻴﺎن ﺷﻮې دي‪:‬‬
‫د ﻫﺮ ﻋﻤﻞ ﻟﭙﺎره ﻳﻮ ﻣﺴﺎوي او ﻣﺨﺎﻟﻒ اﻟﺠﻬﺖ ﻋﮑﺲ اﻟﻌﻤﻞ وﺟﻮد ﻟﺮي‪.‬‬
‫د ﺟﺎذﺑ‪ ３‬ﻗﻮه‬
‫ﮐﻠﻪ ﭼ‪ ３‬ﺗﺎﺳﻮ ﻳﻮ ﺟﺴﻢ ﻟﻪ ﻻﺳﻪ ﺧﻮﺷ‪ ３‬ﮐﻮئ ﮐﻮﻣ‪ ３‬ﺧﻮاﺗﻪ ﻟﻮ‪８４‬ي؟‬
‫ﭘﻪ ﺗﻴﺮو ！ﻮﻟﮕﻴﻮ ﮐ‪ ３‬د ﻫﻐﻪ ﻗﻮې ﺳــﺮه اﺷﻨﺎ ﺷﻮئ‪ ،‬ﭼ‪ ３‬ﺟﺴﻤﻮﻧﻪ ＊ﮑﺘﻪ ﺧﻮاﺗﻪ‬
‫ﮐﺸﻮي‪ .‬اﻳﺎ ددې ﻗﻮې ﻧﻮم ﻣﻮ ﭘﻪ ﻳﺎد دى؟‬
‫ﻫﻐــﻪ ﻗﻮه ﭼ‪ ３‬ﺟﺴــﻤﻮﻧﻪ ﺧﭙﻠ‪ ３‬ﺧﻮاﺗﻪ را ﮐﺎږي د ‪＄‬ﻤﮑــ‪ ３‬د ﺟﺎذﺑ‪ ３‬ﻗﻮه ﺑﻠﻞ‬
‫ﮐ‪５‬ــ‪８‬ي‪ ،‬دا ﻗــﻮه ﭘﺮ ﻫﻐﻮ ！ﻮﻟﻮ ﺟﺴــﻤﻮﻧﻮ ﭼ‪ ３‬د ‪＄‬ﻤﮑ‪ ３‬ﭘﻪ ﺷــﺎوﺧﻮا ﮐ‪ ３‬دي‪،‬‬
‫وارد‪８４‬ي او ﻫﻐﻮى د ‪＄‬ﻤﮑ‪ ３‬د ﻣﺮﮐﺰ ﺧﻮاﺗﻪ را ﮐﺎږي‪.‬‬
‫ﺍﻟﻒ‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‬
‫ﮐﻪ ﭼﭙﺮې د ﻣﺨﺎﻣﺦ ﺷﮑﻞ ﺳﺮه ﺳﻢ د )اﻟﻒ(‪) ،‬ب( او )ج( ﻟﻪ ﺑ‪５‬ﻠﻮ‪ ،‬ﺑ‪５‬ﻠﻮ ﺑﺮﺧﻮ ＇ﺨﻪ‬
‫ﻣ‪ ３２‬ﺧﻮﺷ‪ ３‬ﺷﻲ‪ ،‬ﺳﺘﺎﺳﻮ ﭘﻪ ﻧﻈﺮﻳﻪ‪ ،‬ﮐﻮﻣ‪ ３‬ﺧﻮاﺗﻪ ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ وﮐ‪７‬ي؟ اﻳﺎ ﭘﻪ ﺷﮑﻞ ﮐ‪３‬‬
‫ﺏ‬
‫د ﺣﺮﮐﺖ ﺟﻬﺘﻮﻧﻪ ﺳﻢ ﺗﺮﺳﻴﻢ ﺷﻮي دي؟‬
‫ﺝ‬ ‫ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻮ ﮔﺮوﭘﻮﻧﻮ ﮐ‪ ３‬ﺧﺒﺮې وﮐ‪７‬ئ او ﭘﺎﻳﻠﻪ ﻳ‪ ３‬ﭘﻪ ！ﻮﻟﮕﻲ ﮐ‪ ３‬وواﻳﺊ‪.‬‬
‫)‪ (5-8‬ﺷﮑﻞ‪ ،‬ﻣ‪ ３２‬د ‪＄‬ﻤﮑ‪ ３‬ﭘﻪ ﺷﺎوﺧﻮا ﮐ‪３‬‬
‫‪71‬‬
 ‫ﻟﮑﻪ ＇ﻨﮕﻪ ﭼ‪ ３‬ﺗﺎﺳﻮ ﭘﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﮐ‪ ３‬ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﻮئ‪ ،‬ﮐﻪ ﺗﺎﺳﻮ ﻧﺴﺒﺖ ‪＄‬ﻤﮑ‪ ３‬ﺗﻪ د اﻟﻒ‬
‫ﭘﻪ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﮐ‪ ３‬ﻳﺊ او ﻣ‪２‬ﻪ ﺧﻮﺷــ‪ ３‬ﮐ‪７‬ئ‪ ،‬د ‪＄‬ﻤﮑ‪ ３‬ﺧﻮا ﺗﻪ را ﻟﻮ‪８４‬ي‪ .‬ﭘﻪ ﻫﻤﺪې ﺗﻮﮔﻪ‬
‫ﮐﻪ ﺗﺎﺳﻮ ﭘﻪ )ب( او )ج( ﻧﻘﻄﻮ ﮐ‪ ３‬ﻫﻢ اوﺳﺊ‪ ،‬او ﻣ‪２‬ﻪ ﺧﻮﺷ‪ ３‬ﮐ‪７‬ئ‪ ،‬ﺑﻴﺎﻫﻢ ﻣ‪２‬ﻪ د ‪＄‬ﻤﮑ‪３‬‬
‫ﺧﻮاﺗﻪ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻮي‪ .‬ﺧﻮ ﭘﻪ ﻫﺮ ﺣﺎﻟﺖ ﮐ‪ ３‬د ﻗﻮې ﺟﻬﺖ د ‪＄‬ﻤﮑ‪ ３‬د ﻣﺮﮐﺰ ﺧﻮاﺗﻪ دى‪.‬‬
‫دﻏــﻪ ﻗــﻮه د ‪＄‬ﻤﮑ‪ ３‬د ﺟﺎذﺑ‪ ３‬د ﻗﻮې ＇ﺨﻪ ﻋﺒﺎرت ده‪ ،‬ﭼ‪ ３‬زﻣﻮږ ﭘﺮ ﺑﺪن او ﻫﺮ ﺷــﻲ‬
‫ﺑﺎﻧﺪې ﭼ‪ ３‬د ‪＄‬ﻤﮑ‪ ３‬ﭘﻪ ﺷﺎوﺧﻮا ﮐ‪ ３‬دي‪ ،‬اﺛﺮ ﮐﻮي‪ ،‬او ﺧﭙﻠ‪ ３‬ﺧﻮاﺗﻪ ﻳ‪ ３‬را ﮐﺸﻮي‪.‬‬
‫د ‪＄‬ﻤﮑــ‪ ３‬د ﺟﺎذﺑــ‪ ３‬د ﻗﻮې ﺟﻬﺖ ﺗﻞ د ‪＄‬ﻤﮑ‪ ３‬د ﻣﺮﮐــﺰ ﺧﻮاﺗﻪ دى‪ ،‬د ﺟﺎذﺑ‪ ３‬ﻗﻮه‪،‬‬
‫ﺟﺴــﻤﻮﻧﻪ د ‪＄‬ﻤﮑ‪ ３‬ﭘﺮﻣﺦ ﺳﺎﺗﻲ‪ ،‬او ﻫﻐﻪ ﺷﻴﺎن ﭼ‪ ３‬ﭘﻮرﺗﻪ ﺧﻮاﺗﻪ وﻳﺸﺘﻞ ﮐ‪８５‬ي‪ ،‬ﺑﻴﺮﺗﻪ‬
‫ﭘﺮ ‪＄‬ﻤﮑ‪ ３‬ﺑﺎﻧﺪې را ﻟﻮ‪８４‬ي‪ .‬د ﺟﺎذﺑ‪ ３‬ﻗﻮه ﻧﻪ ﻳﻮازې د ‪＄‬ﻤﮑ‪ ３‬او ﺟﺴﻤﻮﻧﻮ ﭘﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ﮐ‪３‬‬
‫ﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻠﮑ‪ ３‬د ﺟﺎذﺑ‪ ３‬ﻗﻮه‪ ،‬ﺳﭙﻮږﻣ‪ ９‬ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ﻣﺪار ﮐ‪ ３‬د ‪＄‬ﻤﮑ‪ ３‬ﭘﻪ ﺷﺎوﺧﻮا ﮐ‪ ３‬ﺳﺎﺗﻲ‪،‬‬
‫او د ﻟﻤﺮ د ﺟﺎذﺑ‪ ３‬ﻗﻮه‪ ،‬ﺳﻴﺎرې ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻮ ﻣﺪاروﻧﻮ ﮐ‪ ３‬ﺳﺎﺗﻲ‪.‬‬
‫د ﺟﺎذﺑــ‪ ３‬ﻗﻮه‪ ،‬د ﺟﺴــﻤﻮﻧﻮ د ﮐﺘﻠ‪ ３‬ﻣﻘﺪار او د ﻫﻐــﻮى ﺗﺮﻣﻨ‪ ＃‬ﻓﺎ‪請‬ﻠ‪ ３‬ﭘﻮرې ﺗ‪７‬ﻟ‪ ３‬ده‪.‬‬
‫ﻳﻌﻨ‪ ３‬ﻫﺮ ＇ﻮﻣﺮه ﭼ‪ ３‬د ﺟﺴــﻤﻮﻧﻮ ﮐﺘﻠ‪ ３‬ﻟﻮﻳ‪ ３‬وي‪ ،‬د ﺟﺎذﺑ‪ ３‬د ﻗﻮې اﻏ‪５‬ﺰه ﭘﻪ ﮐ‪ ３‬ډﻳﺮه‬
‫وي‪ ،‬او ﺑﺮﻋﮑﺲ ﻫﺮ ＇ﻮﻣﺮه ﭼ‪ ３‬د ﺟﺴــﻤﻮﻧﻮ ﺗﺮﻣﻨ‪ ＃‬ﻓﺎ‪請‬ﻠﻪ ډﻳﺮه وي‪ ،‬د ﺟﺎذﺑ‪ ３‬ﻗﻮه د‬
‫دوى ﭘﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ﮐ‪ ３‬ﻟ‪８‬ه وي‪.‬‬
‫ﻓﮑﺮوﮐ‪７‬ئ‬
‫د ﺟﺎذﺑ‪ ３‬ﻗﻮه ＇ﻪ ﺷﻰ دى؟ او ＇ﻪ ﮐﻮي؟ ﺗﺸﺮﻳﺢ ﻳ‪ ３‬ﮐ‪７‬ئ‪:‬‬
‫ﮐﺘﻠﻪ او وزن‬
‫ﻣــﻮږ ！ﻮل دا ﺗﺠ ﺮﺑﻪ ﻟــﺮو ﭼ‪ ３‬د ﺧﭙﻠ‪ ３‬اړﺗﻴﺎ وړ ﻣﻮادو ﻟﮑــﻪ‪ :‬ﺑﻮره‪ ،‬ورﻳﺠ‪ ،３‬ﻣﻴﻮې‬
‫او ﻧــﻮرو‪ ،‬د اﺧ‪５‬ﺴــﺘﻠﻮ ﭘﻪ وﺧﺖ ﮐ‪ ３‬ﻳ‪ ３‬ﺑﺎﻳﺪ اﻧﺪازه و！ﺎﮐــﻮ‪ .‬د ﺑ‪５‬ﻠﮕ‪ ３‬ﭘﻪ ﺗﻮﮔﻪ‪ :‬ﮐﻠﻪ‬
‫ﭼــ‪ ３‬ﻣ‪ ３２‬اﺧﻠﻮ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ اﻧﺪازه ﻳﺎ ﻣﻘﺪار ﻳ‪ ３‬ﻣﺸــﺨﺺ ﮐ‪７‬و‪ ،‬ﭼ‪＇ ３‬ﻪ ﻣﻘﺪار اﺧﻠﻮ‪،‬‬
‫او ﻣﻘﺪارﻳﻲ ﻣﻌﻤﻮ ًﻻ د دوه ﭘﻠﻪ ﻳﻲ ﺗﻠ‪ ３‬ﺳــﺮه اﻧﺪازه ﮐﻮو‪ .‬ﭘﻪ )‪ (5-9‬ﺷــﮑﻞ ﮐ‪ ３‬ﻳ‪３‬‬
‫ﻟﻴﺪﻟﻰ ﺷﺊ‪.‬‬
‫‪72‬‬ ‫)‪ (5-9‬ﺷﮑﻞ‪ ،‬ﻫﻐﻪ ﺗﻠ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬ﻣﻮاد ﭘﺮې اﻧﺪازه ﮐﻮي‬
 ‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‬
‫ﭘﻪ ﻻﻧﺪې ﺷﮑﻞ ﮐ‪ ３‬ﺗﻠﻪ د ﺑ‪５‬ﻠﻮ‪ ،‬ﺑ‪５‬ﻠﻮ وزﻧﻮﻧﻮ ﺳﺮه ﮔﻮرئ‪.‬‬
‫ﭘﻪ ﻫﺮ ﮔﺮوپ ﮐ‪ ３‬ﻳﻮ ﻃﺮزاﻟﻌﻤﻞ ﺟﻮړ ﮐ‪７‬ئ‪ ،‬ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﻫﻐﻪ ﮐ‪ ３‬ﻟﻪ ﺗﻠ‪＇ ３‬ﺨﻪ د ﮐﺎر اﺧ‪５‬ﺴﺘﻠﻮ ﻃﺮﻳﻘﻪ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﺷﻮي وي‪.‬‬
‫)‪ (5-10‬ﺷﮑﻞ‪ ،‬ﺗﻠﻪ د ﺑ‪５‬ﻠﻮ‪ ،‬ﺑ‪５‬ﻠﻮ‬
‫وزﻧﻮﻧﻮ ﺳﺮه‬
‫ﻫﻐﻪ ﻣﻘﺪار ﻣﻮاد ﭼ‪ ３‬د دوه ﭘﻠﻪ ﻳﻲ ﺗﻠ‪ ３‬ﭘﻪ واﺳﻄﻪ ﻳ‪ ３‬اﻧﺪازه ﮐﻮي‪ ،‬ﭘﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ‬
‫ﮐ‪ ３‬د ﻫﻤﻐﻪ ﺟﺴــﻢ ﮐﺘﻠ‪ ３‬ﺑﻠﻞ ﮐ‪８５‬ي‪ .‬د ﻳﻮ ﺟﺴــﻢ )ﻣ‪ (３２‬ﮐﺘﻠﻪ د ﻫﻐﻪ ﺟﺴﻢ د‬
‫ﺟﻮړووﻧﮑﻮ ذرو‪ ،‬ﺷﻤ‪５‬ﺮ او د ﻫﺮې ذرې ﻟﻮى واﻟﻲ ﭘﻮرې ﺗ‪７‬ﻟ‪ ３‬ده‪ .‬د ﻳﻮ ﺟﺴﻢ‬
‫د ﻣﻘــﺪار ﻳﺎ د ﮐﺘﻠ‪ ３‬اﻧﺪازې د ！ﺎﮐﻠﻮ ﻟﭙﺎره ﻟــﻪ ﮐﻴﻠﻮﮔﺮام او ﮔﺮام واﺣﺪوﻧﻮ ＇ﺨﻪ‬
‫ﮐﺎر اﺧﻠﻮ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ د ﮐﺘﻠ‪ ３‬واﺣﺪ ‪ kg‬ﺍﻭ ‪ gr‬دى‪ .‬ﭘﻪ ډﻳﺮو وﺧﺘﻮﻧﻮ ﮐ‪ ３‬ﺧﻠﮏ ﭘﻪ‬
‫ﻏﻠﻄﻪ ﺗﻮﮔﻪ ﻟﻪ ﮐﻴﻠﻮﮔﺮام ＇ﺨﻪ د وزن د واﺣﺪ ﭘﻪ ﻋﻨﻮان ﮐﺎر اﺧﻠﻲ‪ .‬د ﺑ‪５‬ﻠﮕ‪ ３‬ﭘﻪ‬
‫ﺗﻮﮔﻪ وﻳﻞ ﮐ‪８５‬ي ﭼ‪ ３‬د ﻳﻮې ﻫﻨ‪６‬واﻧﻲ وزن ‪ 5kg‬دى‪ .‬ﭘﻪ داﺳ‪ ３‬ﺣﺎل ﮐ‪ ３‬ﭼ‪３‬‬
‫دﻏﻪ ﻋﺪد د ﻫﻐ‪ ３‬د ﮐﺘﻠ‪ ３‬ﻣﻘﺪار ＊ــﻴﻲ‪ ،‬او وزن ﻳ‪ ３‬ﭘﻪ ﻫﻐﻪ ﺟﺴﻢ د ‪＄‬ﻤﮑ‪ ３‬د‬
‫ﺟﺎذﺑ‪ ３‬د ﻗﻮې ﺗﺎﺛﻴﺮ دى‪.‬‬
‫وزن د ﻧﻴﻮﺗﻦ د واﺣﺪ ﺳــﺮه اﻧﺪازه ﮐ‪８５‬ي‪ ،‬او ﭘﺮ ﻫﻐﻪ ﺟﺴﻢ ﺑﺎﻧﺪې د ‪＄‬ﻤﮑ‪ ３‬د‬
‫ﺟﺎذﺑ‪ ３‬د ﻗﻮې ﻟﻪ ﻣﻘﺪار ＇ﺨﻪ ﻋﺒﺎرت دى‪ .‬د ﺑ‪５‬ﻠﮕ‪ ３‬ﭘﻪ ﺗﻮﮔﻪ‪ :‬ﮐﻪ د ﻳﻮ ﺟﺴــﻢ‬
‫ﮐﺘﻠﻪ‪ 1kg ،‬وي‪＄ ،‬ﻤﮑﻪ ﭘﺮ ﻫﻐﻪ ﺑﺎﻧﺪې ﻳﻮه ﻗﻮه د ‪ 9,8N‬ﭘﻪ اﻧﺪازه وارد وي‬
‫ﭼ‪ ３‬د ﺟﺴﻢ وزن ﺳﺮه ﻣﺴﺎوي ده‪.‬‬
‫＊ﻪ ده ﭼ‪ ３‬ﭘﻮه ﺷﻮ ﭼ‪ ３‬ﻫﻐﻪ ﻗﻮه ﭼ‪＄ ３‬ﻤﮑﻪ ﻳ‪ ３‬ﭘﻪ ‪ 1kg‬ﮐﺘﻠ‪ ３‬ﺑﺎﻧﺪې واردوي‪،‬‬
‫‪73‬‬
 ‫ﻳﻌﻨ‪ ３‬ﻫﻤﻐﻪ ‪ 9,8N‬وزن )ﻗﻮې( ﺗﻪ ﻳﻮ ﮐﻴﻠﻮﮔﺮام ﻗﻮه ﻫﻢ واﻳﻲ او ﻫﻐﻪ ﭘﻪ ‪ 1kgf‬ﻳﺎ‬
‫‪ 1kg‬ﺳــﺮه ＊ــﻴﻲ‪ .‬ﭘﻪ ﻫﻤﺪې دﻟﻴﻞ ﮐﻠﻪ ﭼ‪ ３‬ﺧﻠﮏ ﭘﻪ ور‪＄‬ﻨﻴﻮ ﺧﺒﺮو اﺗﺮوﮐ‪３‬‬
‫واﻳــﻲ ﭼ‪ ３‬د ﻳﻮ ﺟﺴــﻢ وزن ﭘﻨ‪％‬ﻠﺲ ﮐﻴﻠﻮﮔﺮاﻣﻪ دى‪ ،‬ﭘــﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﮐ‪ ３‬د دوى‬
‫ﻣﻨﻈــﻮر ﭘﻨ（ﻠــﺲ ﮐﻴﻠﻮﮔﺮاﻣﻪ ﻗﻮه ده‪ ،‬ﭼ‪ ３‬ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ً د ‪ 150N‬ﺳــﺮه ﺑﺮاﺑﺮه ده‪ .‬ﭘﻪ‬
‫ﻣﺤﺎﺳــﺒﻪ ﮐ‪ ３‬د ﮐﺎر د اﺳــﺎﻧﺘﻴﺎ ﻟﭙﺎره د ﻳﻮ ﺟﺴــﻢ وزن ﭼ‪ ３‬ﮐﺘﻠﻪ ﻳ‪ 1kg ３‬ﺩﻩ‪،‬‬
‫‪ 10N‬ﻗﺒﻠﻮو‪ .‬د ﺑ‪５‬ﻠﮕ‪ ３‬ﭘﻪ ﺗﻮﮔﻪ ﮐﻪ ﺳﺘﺎﺳــﻮ ﮐﺘﻠﻪ ‪ 45kg‬وي‪ ،‬ﺳﺘﺎﺳــﻮ وزن د‬
‫‪＄‬ﻤﮑ‪ ３‬ﭘﻪ ﺳﻄﺢ ﮐ‪ ３‬ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ‪ 450N‬ﺩﻯ‪.‬‬
‫‪45 × 10 = 450 N‬‬ ‫ﻳﻌﻨ‪:３‬‬
‫ﮐﺘﻠﻪ او وزن ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻮ ﻣﻨ‪％‬ﻮ ﮐ‪ ３‬ﻻﻧﺪې ﻣﺴﺘﻘﻴﻤ‪ ３‬اړﻳﮑ‪ ３‬ﻟﺮي‪:‬‬
‫‪ × 10‬دﺟﺴﻢ ﮐﺘﻠﻪ = د ﺟﺴﻢ وزن‬
‫اﻳﺎ وﻳﻠﻰ ﺷــﺊ ﭼ‪ ３‬دﻳﻮ ﺟﺴــﻢ وزن ＇ﻨﮕﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﮐﻮي؟د ﻳﻮه ﺟﺴــﻢ‬
‫وزن‪ ،‬د ‪＄‬ﻤﮑــ‪ ３‬ﻟــﻪ ﻣﺮﮐﺰ ＇ﺨﻪ د ﻫﻐﻪ ﺟﺴــﻢ ﭘﻪ‬
‫‪3Kg‬‬
‫ﻓﺎ‪請‬ﻠ‪ ３‬ﭘﻮرې ﺗ‪７‬ﻟﻰ دى‪ .‬ﻫﺮ＇ﻮﻣﺮه ﭼ‪ ３‬د‬
‫‪＄‬ﻤﮑــ‪ ３‬ﻟﻪ ﻣﺮﮐﺰ ＇ﺨﻪ ﻟﻴﺮې ﺷــﺊ‪ ،‬وزن‬
‫ﻳــ‪ ３‬ﮐﻤ‪８５‬ي‪ .‬د ﺑ‪５‬ﻠﮕ‪ ３‬ﭘــﻪ ﺗﻮﮔﻪ ﮐﻪ ﻳﻮ ﻫﻮا ﺑﺎز‬
‫)ﻓﻀﺎﻧــﻮرد( ﭘﻪ ﻫﻮا ﮐ‪ ３‬د ‪＄‬ﻤﮑ‪ ３‬ﻟﻪ ﺳــﻄﺤ‪＇ ３‬ﺨﻪ‬
‫ﻟﻴــﺮې ﺳــﻔﺮ وﮐــ‪７‬ي‪ ،‬ﻣﻤﮑﻨﻪ ده داﺳــ‪＄ ３‬ــﺎى ﺗﻪ‬
‫ورﺳــ‪８５‬ي ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﻫﻐﻪ ﺑﺎﻧﺪې د ﺟﺎذﺑ‪ ３‬ﻗﻮه ﻧﻮره‬
‫اﻏ‪５‬ﺰه وﻧــﻪ ﮐ‪７‬ي‪ .‬ﻳﻌﻨ‪ ３‬د ﺑــ‪ ３‬وزﻧ‪ ９‬ﭘﻪ ﺣﺎﻟﺖ‬
‫ﮐــ‪ ３‬وي‪ .‬ﭘﻪ دﻏﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﮐــ‪ ３‬ﻓﻀﺎﻧﻮرد ﺧﭙﻠ‪３‬‬
‫) ‪(5 - 1 1‬‬ ‫ﻟﻮﻣ‪７‬ﻧ‪ ９‬ﮐﺘﻠ‪ ３‬ﻟﺮي‪ ،‬او دﻫﻐﻪ ﺟﻮړوﻧﮑ‪ ３‬ذرې ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ‪＄‬ﺎى دي‪.‬ﻳﻌﻨ‪３‬‬
‫ﺷﮑﻞ‪ ،‬ﻳﻮ دري ﮐﻴﻠﻮﮔﺮاﻣﻪ ﺟﺴﻢ‪30 ،‬‬
‫ﻧﻴﻮ！ﻦ وزن ﻟﺮي‬ ‫د ﻫﻐــﻪ ﮐﺘﻠﻪ ﻟ‪８‬ه ﺷــﻮې ﻧــﻪ ده او ﻧﻪ ډﻳﺮه ﺷــﻮې؛ ﺑﻠﮑــ‪ ３‬ﺛﺎﺑﺘﻪ ده‪ .‬ﻫﺮ‬
‫‪＄‬ﻮﻣﺮه ﭼ‪ ３‬ﻳﻮ ﺟﺴــﻢ ﻟﻪ ‪＄‬ﻤﮑ‪＇ ３‬ﺨﻪ ﻟﻴﺮې ﮐ‪８５‬ي‪ ،‬د ﻫﻐﻪ وزن ﻟ‪８‬‬
‫او ﻟ‪４８‬ــ‪８‬ي‪ ،‬ﺗــﺮ ﻫﻐﻪ ‪＄‬ﺎﻳﻪ ﭘﻮرې ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﻟﻴــﺮې ﻓﻀﺎﮐ‪ ３‬د ﺑ‪ ３‬وزﻧ‪ ９‬ﭘﻪ‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﮐ‪＄ ３‬ﺎى وﻟﺮي‪ .‬ﻧﻮ د ﺟﺴﻤﻮﻧﻮ وزن ﻟﻪ ‪＄‬ﻤﮑ‪＇ ３‬ﺨﻪ د ﻫﻐﻮى‬
‫ﭘﺮ ﻓﺎ‪請‬ﻠ‪ ３‬ﭘﻮرې ﺗ‪７‬ﻟﻰ دى‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﭘﻪ ﻫﺮه اﻧﺪازه ﭼ‪ ３‬اﺟﺴﺎم د ‪＄‬ﻤﮑ‪３‬‬
‫ﻟﻪ ﺳﻄﺤ‪＇ ３‬ﺨﻪ ﻟﻴﺮې ﺷﻲ‪ ،‬د ﻫﻐﻮي وزن ﮐﻤ‪８５‬ي‪.‬‬
‫ﻓﮑﺮوﮐ‪７‬ئ‬
‫ﮐﺘﻠﻪ او وزن ﻳﻮ ﻟﻪ ﺑﻠﻪ ＇ﻪ ﺗﻮﭘﻴﺮ ﻟﺮي؟ ﭘﻪ دې ﺑﺮﺧﻪ ﮐ‪ ،３‬ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ＇ﻪ ﭘﻮه ﺷﻮي ﻳﺎﺳﺖ ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻪ ژﺑﻪ ﻳ‪ ３‬ﺗﺸﺮﻳﺢ ﮐ‪７‬ئ‪.‬‬
‫‪74‬‬
 ‫د ﭘﻨ‪％‬ﻢ ﻓﺼﻞ ﻟﻨ‪６‬ﻳﺰ‬
‫
ﻗﻮه ﭘﻪ ﻣﺨﺘﻠﻔﻮ ﺷﮑﻠﻮﻧﻮ ﮐ‪ ３‬ﻣﻮﺟﻮده ده‪.‬‬ ‫‪t‬‬
‫
ﮐﻠﻪ ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﻳﻮ ﺟﺴــﻢ ﺑﺎﻧﺪې ﻗﻮه وارد‪８４‬ي د اﺟﺴــﺎﻣﻮ د ﺣﺮﮐﺖ‪ ،‬د دوى د ﺣﺮﮐﺖ د ﻣﺴــﻴﺮ‪ ،‬او ﻳﺎ د‬ ‫‪t‬‬
‫ﻫﻐﻮي د ﺷﮑﻞ د ﺑﺪﻟﻮن ﺳﺒﺐ ﮐ‪８５‬ي‪.‬‬
‫
ﻗﻮه ﻳﻮ وﮐﺘﻮري ﮐﻤﻴﺖ دى‪ ،‬ﭼ‪ ３‬ﻫﻢ ﻣﻘﺪار او ﻫﻢ ﺟﻬﺖ ﻟﺮي‪ ،‬دوې ﻗﻮې ﭘﻪ وﮐﺘﻮري ‪請‬ﻮرت ﺳــﺮه‬ ‫‪t‬‬
‫ﺟﻤﻊ ﮐ‪８５‬ي‪ ،‬ﭼ‪ ３‬درﻳﻤﻪ ﻗﻮه د دوى د ﺟﻤﻊ ﺣﺎ‪請‬ﻞ دى‪ ،‬او د دوى ﻣﺤﺼﻠﻪ ﮔ‪２‬ﻞ ﮐ‪８５‬ي‪.‬‬
‫
ﻳﻮه ﻗﻮه ﮐﻮﻟﻰ ﺷﻲ ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ دوو ﻗﻮو ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺷﻲ او د دوو ﻗﻮو ﭘﻪ ＇‪５‬ﺮ ﺑ‪５‬ﻞ ﺑ‪５‬ﻞ ﻋﻤﻞ وﮐ‪７‬ي‪.‬‬ ‫‪t‬‬
‫
د ‪＄‬ﻤﮑ‪ ３‬د ﺟﺎذﺑ‪ ３‬ﻗﻮه‪ ،‬ﻫﻐﻪ ﻗﻮه ده ﭼ‪:３‬‬ ‫‪t‬‬
‫اﻟﻒ‪ -‬ﺷﻴﺎن د ‪＄‬ﻤﮑ‪ ３‬ﭘﺮﻣﺦ ﺳﺎﺗﻲ‪.‬‬
‫ب‪ -‬ﻫﻐﻪ ﺷﻴﺎن ﭼ‪ ３‬ﻣﻮږ ﭘﻮرﺗﻪ اﭼﻮو ﻫﻐﻪ ﺑﻴﺮﺗﻪ ‪＄‬ﻤﮑ‪ ３‬ﺗﻪ را ﮐﺸﻮي‪.‬‬
‫ج‪ -‬ﺳﭙﻮږﻣ‪ ９‬ﺗﻪ ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ﻣﺪار ﮐ‪ ３‬د ‪＄‬ﻤﮑ‪ ３‬ﭘﻪ ﺷﺎوﺧﻮا ﺣﺮﮐﺖ ورﮐﻮي‪.‬‬
‫
وزن‪＄ :‬ﻤﮑﻪ ！ﻮل ﺷﻴﺎن ﭘﻪ ﻳﻮه ﻗﻮه ﺟﺬﺑﻮي ﭼ‪ ３‬ﻫﻐ‪ ３‬ﺗﻪ وزن واﻳﻲ‪＇ .‬ﺮﻧﮕﻪ ﭼ‪ ３‬وزن ﻳﻮ ډول ﻗﻮه ده‪،‬‬ ‫‪t‬‬
‫ﻧﻮ ﭘﻪ ﻧﻴﻮﺗﻦ ﺳﺮه اﻧﺪازه ﮐ‪８５‬ي‪.‬‬
‫
د ﺟﺴﻤﻮﻧﻮ وزن د ‪＄‬ﻤﮑ‪ ３‬ﻟﻪ ﻣﺮﮐﺰ ＇ﺨﻪ د ﻫﻐﻮى ﭘﻪ ﻓﺎ‪請‬ﻠ‪ ３‬ﭘﻮرې ﺗ‪７‬ﻟﻰ دى‪.‬‬ ‫‪t‬‬
‫
ﮐﻠﻪ ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﻳﻮه ﺟﺴــﻢ ﺑﺎﻧﺪې ﻗﻮه وارد‪８４‬ي‪ ،‬ﺟﺴــﻢ ﻫﻢ ﭘﻪ ﻫﻐ‪ ３‬ﺑﺎﻧﺪې ﻗﻮه وارد وي‪ .‬ﭼ‪ ３‬ﻫﻐﻮى ﺗﻪ د‬ ‫‪t‬‬
‫ﻋﻤﻞ او ﻋﮑﺲ اﻟﻌﻤﻞ ﻗﻮې واﻳﻲ‪ .‬دﻏﻪ ﻗﻮې ﺗﻞ ﺳﺮه ﻣﺴﺎوي‪ ،‬ﺧﻮ ﺟﻬﺘﻮﻧﻪ ﻳﻲ ﺳﺮه ﻣﺨﺎﻟﻒ دي‪.‬‬
‫
د ﻳﻮې ﻗﻮې د ＇ﺮﺧﻴﺪو ﻳﺎ د دوران اﻏ‪５‬ﺰه د ﻗﻮې د ﻣﻮﻣﻨﺖ ﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﻳﺎد‪８４‬ي‪.‬‬ ‫‪t‬‬
‫
ﻫﺮ ＇ﻮﻣﺮه ﭼ‪ ３‬ﻗﻮه زﻳﺎﺗﻪ ﺷﻲ‪ ،‬د ﻻزﻳﺎﺗﻲ ﻗﻮې ﻣﻮﻣﻨﺖ ﻣﻨ‪ ＃‬ﺗﻪ را‪＄‬ﻲ‪.‬‬ ‫‪t‬‬
‫
د ﻳﻮ ﻣﻮﻣﻨﺖ د دوران ﺟﻬﺖ‪ ،‬د وارد ﺷﻮې ﻗﻮې ﭘﻪ ﺟﻬﺖ ﭘﻮرې ﺗ‪７‬ﻟﻰ دى‪.‬‬ ‫‪t‬‬
‫
ﻫﻐﻪ ﻧﻘﻄﻪ ﭼ‪ ３‬ﻗﻮه ﻳ‪ ３‬ﭘﻪ ﺷﺎوﺧﻮا دوران ﮐﻮي‪ ،‬د اﺗﮑﺎ ﻧﻘﻄﻪ ﺑﻠﻞ ﮐ‪８５‬ي‪.‬‬ ‫‪t‬‬
‫‪75‬‬
 ‫د ﭘﻨ‪％‬ﻢ ﻓﺼﻞ ﭘﻮ＊ﺘﻨ‪３‬‬
‫‪ -1‬ﭘﻪ ور‪＄‬ﻨﻴﻮ ﻟﻮﺑﻮ ﮐ‪ ３‬د ﻗﻮې د ﮐﺎروﻟﻮ ＇ﻮ ﻣﻮارد ﭘﻴﺪاﮐ‪７‬ئ او ﭘﻪ دې ﻣﻮاردو ﮐ‪ ３‬د ﻗﻮې د ﻋﻤﻞ ＇ﺮﻧﮕﻮاﻟﻰ‬
‫ﺗﺸﺮﻳﺢ ﮐ‪７‬ئ‪.‬‬
‫‪ -2‬داﺳ‪ ３‬ﻓﮑﺮ وﮐ‪７‬ئ‪ ،‬ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﻧ‪７‬ۍ ﮐ‪ ３‬د ﺟﺎذﺑ‪ ３‬ﻗﻮه ﻧﺸﺘﻪ‪ .‬ﭘﻪ دﻏﺴ‪ ３‬ﻧ‪７‬ۍ ﮐ‪ ،３‬ژوﻧﺪ ﺗﺸﺮﻳﺢ ﮐ‪７‬ئ‪.‬‬
‫‪ -3‬د ﺟﺎذﺑ‪ ３‬ﻗــﻮه ﭘــﻪ ‪ ................................‬او ‪ ....................................‬ﺗ‪７‬ﻟ‪ ،３‬او ﭘﻪ‬
‫‪ .......................‬ﮐ‪ ３‬د ﺟﺎذﺑ‪ ３‬د ﻗﻮې اﻏ‪５‬ﺰه ډﻳﺮه دى‪.‬‬
‫‪ -4‬د ﻳﻮ ډﻳﺮ ﮐﻠﮏ ﺷــﻮي ﭘﻴﭻ د ﺧﻼ‪請‬ﻮﻟﻮ ﻟﭙﺎره د ﮐﻮم ﻳﻮ رﻧﭻ ＇ﺨﻪ ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﺷــﮑﻞ ﮐ‪＊ ３‬ﻮدل ﺷﻮي دي‪،‬‬
‫ﮐﺎر اﺧﻠﺊ )رﻧﭽﻮﻧﻪ ﻣﺴﺎوي ﺧﻮﻟ‪ ３‬ﻟﺮي(‪ .‬د ﺧﭙﻞ اﻧﺘﺨﺎب ﻋﻠﺖ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﮐ‪７‬ئ‪.‬‬
‫‪٠,٣m‬‬
‫‪٥٠N‬‬
‫‪ -5‬د ﻳﻮ ﺟﺴﻢ وزن ﭼ‪ ３‬ﮐﺘﻠﻪ ﻳ‪ ３‬د ‪＄‬ﻤﮑ‪ ３‬ﭘﺮﻣﺦ ‪ 10‬ﮐﻴﻠﻮﮔﺮاﻣﻪ ده ＇ﻮﻣﺮه دى؟‬
‫‪ -6‬د ﻳﻮې ﻗﻮې د ＇ﺮﺧﻴﺪو ﻳﺎ ﻣﻮﻣﻨﺖ اﻏ‪５‬ﺰې‪ ،‬ﭘﻪ ﮐﻮﻣﻮ ﻋﻮاﻣﻠﻮ ﭘﻮرې ﺗ‪７‬ﻟﻲ دي‪.‬‬
‫‪ -7‬ﮐﻠﻪ ﭼ‪ ３‬ﻳﻮ ﺟﺴﻢ ﭘﻪ ﺑﻞ ﺟﺴﻢ ﺑﺎﻧﺪې ﻗﻮه وارده ﮐ‪７‬ي‪ ،‬اﻳﺎ دوﻳﻢ ﺟﺴﻢ ﭘﻪ ﻫﻤﻐﻪ اﻧﺪازه او ﭘﻪ ﻫﻤﻐﻪ ﺟﻬﺖ‬
‫ﮐ‪ ３‬ﭘﻪ ﻟﻮﻣ‪７‬ي ﺟﺴﻢ ﺑﺎﻧﺪې ﻗﻮه وارد وي؟ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻳ‪ ３‬ﮐ‪７‬ئ‪.‬‬
‫‪ -8‬ﻟﻪ ﻻﻧﺪﻧﻴﻮ ﮐﻤﻴﺘﻮﻧﻮ ＇ﺨﻪ ﮐﻮم ﻳﻮ وﮐﺘﻮري دى؟‬
‫د‪ -‬ﻗﻮه‬ ‫ج‪ -‬ﮐﺘﻠﻪ‬ ‫ب‪ -‬ﺗﻮدوﺧﻪ‬ ‫اﻟﻒ‪ -‬اﻧﺮژي‬
‫‪ -9‬ﭘﻪ ﻻﻧﺪې ﺷﮑﻠﻮﻧﻮ ﮐ‪ ３‬د دوو ﻗﻮو ﺣﺎ‪請‬ﻞ ﺟﻤﻊ رﺳﻢ ﮐ‪７‬ئ او اوږدواﻟﻰ ﻳ‪ ３‬ﭘﻪ ﺧﻂ ﮐﺶ اﻧﺪازه ﮐ‪７‬ئ‪.‬‬
‫‪ -10‬ﺩ ‪ F‬وﮐﺘﻮر درﮐ‪７‬ل ﺷــﻮى دى‪ ،‬ﻳﻮ ﭘﺮ ﺑﻞ دوه ﻋﻤﻮد وﮐﺘﻮروﻧﻪ داﺳــ‪ ３‬رﺳــﻢ ﮐ‪７‬ئ ﭼ‪ ３‬دﻏﻪ د ‪ F‬ﻗﻮه‬
‫ﻳ‪ ３‬ﻣﺤﺼﻠﻪ وي‪.‬‬
‫‪76‬‬
 ‫ﺷﭙ‪８‬م ﻓﺼﻞ‬
‫ﺳﺎده ﻣﺎﺷﻴﻨﻮﻧﻪ‬
‫اﻳــﺎ ﺗﺮ اوﺳــﻪ ﻣﻮ د ﻫﻐﻮ ﻣﺨﺘﻠﻔﻮ وﺳــﺎﻳﻠﻮ ﭘﻪ رول ﮐــ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ور‪＄‬ﻨﻲ‬
‫ﮐﺎروﻧﻮ ﮐ‪ ３‬ﺗﺮې اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻮئ‪ ،‬ﺳﻮچ ﮐ‪７‬ي دي؟‬
‫د ﻻﻧﺪې ﮐﺎروﻧﻮ د اﺳــﺎﻧﻪ ﮐﻮﻟﻮ ﻟﭙﺎره‪ ،‬ﻟﻪ ﮐﻮﻣﻮ وﺳــﺎﻳﻠﻮ ＇ﺨﻪ اﺳــﺘﻔﺎده‬
‫ﮐﻮئ؟‪ :‬د ﻣﻮ！ﺮ د ！ﺎﻳﺮ ﺗﺒﺪﻳﻠﻮل‪ ،‬د ﭘﻴﭻ ﺧﻼ‪請‬ﻮل او ﮐﻠﮑﻮل‪ ،‬دوﻧ‪ ３‬ﺗﻨﻪ‬
‫ﭘﺮې ﮐﻮل او ﭘﻪ ﻟ‪ ８‬وﺧﺖ ﮐ‪ ３‬د ﻳﻮې ﻓﺎ‪請‬ﻠ‪ ３‬وﻫﻞ‪.‬‬
‫ﻫﺮه وﺳــﻴﻠﻪ ﭼ‪ ３‬زﻣﻮږ ﮐﺎروﻧﻪ ﭘﻪ اﺳــﺎﻧﻪ ﺗﻮﮔﻪ ﺳﺮﺗﻪ رﺳﻮي د ﻣﺎﺷﻴﻦ ﭘﻪ‬
‫ﻧﺎﻣﻪ ﻳﺎد‪８４‬ي‪ .‬ﻣﺎﺷــﻴﻦ ﭘﻪ دوه ډوﻟﻪ دى‪ :‬ﺳــﺎده او ﻣﺮﮐﺐ‪ .‬ﺑﺎﻳﺴــﮑﻞ ﻳﻮ‬
‫ﻣﺮﮐﺐ ﻣﺎﺷــﻴﻦ دى‪ ،‬ﭼ‪ ３‬ﻟﻪ ＇ﻮ ﭘﺮزو )ﺳــﺎده ﻣﺎﺷــﻴﻨﻮﻧﻮ( ＇ﺨﻪ ﺟﻮړ‬
‫ﺷﻮى ﺩﻯ‪ ،‬ﺩ )‪ (6-1‬ﺷﮑﻞ ﻣﺎﺷﻴﻨﻮﻧﻪ ﭘﻪ ﺑ‪５‬ﻠﻮ‪ ،‬ﺑ‪５‬ﻠﻮ ډوﻟﻮﻧﻮ ﻟﻪ ﻣﻮږ ﺳﺮه‬
‫د ﮐﺎر ﭘﻪ ﺗﺮﺳــﺮه ﮐﻮﻟﻮ ﮐ‪ ３‬ﻣﺮﺳــﺘﻪ ﮐﻮي‪ .‬د ﺑﻴﻠﮕ‪ ３‬ﭘــﻪ ﺗﻮﮔﻪ‪ :‬د ُﻗﻮې د‬
‫ﺟﻬﺖ ﭘﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮ )ﺑﺪﻟﻮن(‪ ،‬د ﻗﻮې د ﻣﻘﺪار ډﻳﺮواﻟﻰ‪ ،‬او د ﮐﺎر د ﺳــﺮﺗﻪ‬
‫رﺳﻴﺪو ﭘﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﮐ‪.３‬‬
‫ﺳــﺎده ﻣﺎﺷﻴﻦ ＇ﻪ ﺷﻰ دى؟ اﻳﺎ د ﺳﺎده ﻣﺎﺷــﻴﻨﻮﻧﻮ ډوﻟﻮﻧﻪ ﻟﮑﻪ‪ :‬راﻓﻌﻪ‪،‬‬
‫＇ــﺮخ‪ ،‬ﻣﺎﻳﻠﻪ ﺳــﻄﺤﻪ‪ ،‬ﭘﻴﮋﻧ‪９‬؟ ﭘــﻪ دې ﻓﺼﻞ ﮐ‪ ３‬دﻏــﻪ ﻣﻮﺿﻮﮔﺎﻧ‪３‬‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﮐﻮو‪.‬‬
‫)‪ (6-1‬ﺷﮑﻞ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺴﮑﻞ ﻳﻮ ﻣﺎﺷﻴﻦ دى‬
‫‪77‬‬
 ‫ﺳﺎده ﻣﺎﺷﻴﻦ ＇ﻪ ﺷﻰ دى؟‬
‫ﺩ )‪ (6-2‬ﺷــﮑﻞ ﺗﻪ وﮔﻮرئ‪ ،‬ﭼ‪ ３‬د ﺷــﮑﻞ ﻫﺮه ﺑﺮﺧﻪ د ﻣﺎﺷﻴﻦ دﻳﻮې ﺑﺮﺧ‪３‬‬
‫＊ــﮑﺎرﻧﺪوى ده‪ .‬ﻫﺮه ﺑﺮﺧﻪ ﻟﻪ ﺳﺎده ﻣﺎﺷــﻴﻨﻮﻧﻮ دﻣﺨﺘﻠﻔﻮ اﺷﮑﺎﻟﻮ ﻟﮑﻪ راﻓﻌﻪ‪،‬‬
‫ﭼﺮخ او ﻳﺎ اﮐﺴﻞ ＇ﺨﻪ ﺟﻮړه ﺷﻮې ده‪.‬‬
‫ﻣﺮﮐﺐ ﻣﺎﺷــﻴﻦ د ﺳــﺎده ﻣﺎﺷــﻴﻨﻮﻧﻮ ＇ﺨﻪ ﻳﻮ ﺗﺮﮐﻴﺐ دى‪ ،‬ﻧﻮ وﻳﻠﻰ ﺷــﻮ ﭼ‪３‬‬
‫ﻫﻐﻪ ﺷﻤ‪５‬ﺮ ﻣﺎﺷﻴﻨﻮﻧﻪ ﭼ‪ ３‬د ﻧﻮرو ﻣﺎﺷﻴﻨﻮﻧﻮ د ﺟﻮړﻳﺪو اﺳﺎس ﺗﺸﮑﻴﻠﻮي ﺳﺎده‬
‫ﻣﺎﺷﻴﻨﻮﻧﻪ ﺑﻠﻞ ﮐ‪８５‬ي‪.‬‬
‫)‪ (6-2‬ﺷﮑﻞ‪ ،‬د ＇ﻮ ﻣﺎﺷﻴﻨﻮﻧﻮ ﻣﺨﺘﻠﻔ‪ ３‬ﺑﺮﺧ‪３‬‬
‫د ﺳﺎده ﻣﺎﺷﻴﻨﻮﻧﻮ ډوﻟﻮﻧﻪ‬
‫ﭘﻪ ﺗ‪５‬ﺮ درس ﮐ‪ ３‬ﭘﻮه ﺷﻮئ ﭼ‪ ３‬ﻟﻪ ﻣﺎﺷﻴﻨﻮﻧﻮ ＇ﺨﻪ د ﮐﺎر د اﺳﺎﻧﺘﻴﺎ ﻟﭙﺎره اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﮐ‪８５‬ي‪ .‬ﭘﻪ )‪ (6-3‬ﺷــﮑﻞ ﮐ‪ ３‬د ﺳﺎده ﻣﺎﺷــﻴﻨﻮﻧﻮ ډوﻟﻮﻧﻪ ﮔﻮرئ ﭼ‪ ３‬ﻟﻪ راﻓﻌ‪،３‬‬
‫＇ﺮخ‪＇ ،‬ﺮخ او اﮐﺴﻞ او ﻣﺎﻳﻠ‪ ３‬ﺳﻄﺤ‪＇ ３‬ﺨﻪ ﻋﺒﺎرت دي‪.‬‬
‫‪78‬‬
 ‫ﭘﻪ ﺷﮑﻠﻮﻧﻮ ﮐ‪ ３‬د اﺧﺘﻼف د ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ ﺳﺮه ﺳﺮه دوى ！ﻮل د ﻋﺎﻣﻠ‪ ３‬ﻗﻮې او‬
‫د ﻣﻘﺎوﻣ‪ ３‬ﻗﻮې د اﻏﻴﺰې ﻧﻘﻄ‪ ３‬او د اﺗﮑﺎ ﻧﻘﻄ‪ ３‬ﻟﺮي‪ ،‬او ﻫﻤﺪارﻧﮕﻪ د ﻋﺎﻣﻠ‪３‬‬
‫ﻗﻮې او د ﻣﻘﺎوﻣ‪ ３‬ﻗﻮې ﻣ＂ﻮﻧﻪ )ﺑﺎزو‪－‬ﺎﻧ‪ (３‬ﻟﺮي‪ ،‬ﭼ‪ ３‬ﻫﺮ ﻳﻮ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﮐﻮو‪:‬‬
‫راﻓﻌﻪ‬ ‫ﻣﺎﻳﻠﻪ ﺳﻄﺤﻪ‬
‫اﺗﮑﺎ‬
‫＇ﺮخ‬
‫اﮐﺴﻞ‬
‫ﻓﺎﻧﻪ )ﺳﭙﻴﺘﻪ(‬
‫ﭘ‪５‬ﭻ‬
‫＇ﺮﺧﻮﻧﻪ‬
‫)‪ (6-3‬ﺷــﮑﻞ‪ ،‬د ﺳــﺎده ﻣﺎﺷــﻴﻨﻮﻧﻮ‬
‫ډوﻟﻮﻧﻪ‬
‫‪79‬‬
 ‫راﻓﻌﻪ‬
‫راﻓﻌــﻪ )اړم( ﻫﻐﻪ ﺳــﺨﺘﻪ ﻣﻴﻠــﻪ ده‪ ،‬ﭼ‪ ３‬ﭘــﻪ ازاد ډول د ﻳﻮې ﺛﺎﺑﺘــﻲ ﻧﻘﻄ‪ ３‬ﭘﻪ‬
‫ﺷﺎوﺧﻮا‪ ،‬ﭼ‪ ３‬د اﺗﮑﺎ ﻧﻘﻄﻪ او ﻳﺎ ﻣﺤﻮر ﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﻳﺎد‪８４‬ي‪＇ ،‬ﺮﺧ‪８５‬ي‪.‬‬
‫)‪ (6-4‬ﺷﮑﻞ ﺗﻪ وﮔﻮرئ‪ .‬دﻏﻪ ﺷﮑﻞ ﻳﻮه داﺳ‪ ３‬راﻓﻌﻪ ده‪ ،‬ﭼ‪ ３‬د ﻋﺎﻣﻠ‪ ３‬ﻗﻮې‪،‬‬
‫ﻣﻘﺎوﻣــ‪ ３‬ﻗﻮې‪ ،‬د اﺗﮑﺎ ﻧﻘﻄــ‪ ３‬او د ﻋﺎﻣﻠ‪ ３‬ﻗﻮې او ﻣﻘﺎوﻣ‪ ３‬ﻗﻮې ﺑﺎزوﮔﺎن ﭘﮑ‪３‬‬
‫ﻣﺸﺨﺺ ﺷﻮي دي‪.‬‬
‫‪ R‬ﻣﻘﺎوﻣــﻪ ﻗــﻮه‪ ′ ،‬د ﻣﻘﺎوﻣ‪ ３‬ﻗﻮې ﺑــﺎزو‪ L ،‬د ﻋﺎﻣﻠ‪ ３‬ﻗﻮې ﺑﺎزو‪ F ،‬ﻋﺎﻣﻠﻪ‬
‫ﻗــﻮه‪ B ،‬د ﻣﻘﺎوﻣــ‪ ３‬ﻗﻮې د اﻏ‪５‬ﺰې ﻧﻘﻄﻪ‪ C ،‬د اﺗﮑﺎ ﻧﻘﻄﻪ او ‪ A‬د ﻋﺎﻣﻠ‪ ３‬ﻗﻮې‬
‫‪R‬‬ ‫‪F‬‬
‫د اﻏ‪５‬ﺰې ﻧﻘﻄﻪ ده‪.‬‬
‫د اﺗﮑﺎ ﻧﻘﻄﻪ‬
‫‪′‬‬
‫‪B‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪A‬‬
‫)‪ (6-4‬ﺷﮑﻞ‪ ،‬ﭘﻪ راﻓﻌﻪ‬
‫ﮐ‪ ３‬د اﺗﮑﺎء ﻧﻘﻄﻪ ﺑﺎزو‪－‬ﺎﻧ‪３‬‬
‫او ﻗﻮې‬
‫د راﻓﻌ‪ ３‬د ＊‪ ３‬ﭘﻴﮋﻧﺪﻧ‪ ３‬ﻟﭙﺎره ﻻﻧﺪې ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺗﺮﺳﺮه ﮐﻮو‪:‬‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‬
‫ﻳــﻮه ﻟﻮﻳــﻪ ﺗﻴــ‪８‬ه د ﻳﻮې ﻓﻠﺰي ﻣﻴﻠ‪ ３‬ﭘﻪ واﺳــﻄﻪ ﻟﻪ ‪＄‬ﺎﻳﻪ ﭘﻮرﺗﻪ‪ ،‬او وروﺳــﺘﻪ ﻟﻪ ﭘﻮرﺗﻪ ﮐﻮﻟــﻮ‪ ،‬د ﭘﻮرﺗﻪ ﮐﻮﻟﻮ د ﻃﺮﻳﻘ‪ ３‬ﭘــﻪ ﺑﺎره ﮐ‪ ３‬او ﭘﻪ‬
‫ﻫﻤــﺪې ﺗﻮﮔــﻪ ﭘﻪ ﻣﻴﻠﻪ ﮐ‪ ３‬د اﺗﮑﺎ د ﻧﻘﻄ‪ ３‬ﻣﻮﻗﻌﻴﺘﻮﻧﻪ‪ ،‬ﺑﺎزوﮔﺎﻧﻮ‪ ،‬او ﻗﻮو ﭘﻪ اړه‪ ،‬ﺳــﺮه ﺧﺒﺮې او اﺗﺮې وﮐ‪７‬ئ‪ ،‬او ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻳ‪ ３‬ﭘﻪ ！ﻮﻟﮕﻲ‬
‫ﮐ‪ ３‬وواﻳﺊ‪.‬‬
‫‪80‬‬
 ‫ﭘﻪ راﻓﻌﻪ ﮐ‪ ３‬د ﻗﻮو د ﺗﻮازن د ＊ﻪ ﭘﻮﻫﻴﺪﻟﻮ ﻟﭙﺎره ﻻﻧﺪې ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺗﺮﺳﺮه ﮐﻮو‪:‬‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‬
‫د ﺿﺮورت وړ ﻣﻮاد‪ :‬دوه ‪ 20‬ﮔﺮاﻣﻪ ﮐﺘﻠ‪ ،３‬دوه ‪ 40‬ﮔﺮاﻣﻪ ﮐﺘﻠ‪ ،３‬ﻳﻮه ﻣﻴﻠﻪ‪.‬‬
‫ﮐ‪７‬ﻧﻼره‪:‬‬
‫‪ .1‬ﻣﻴﻠﻪ د اﺗﮑﺎ ﭘﻪ ﻧﻘﻄﻪ ﮐ‪ ３‬د ﺷﮑﻞ ﺳﺮه ﺳﻢ و دروئ‬
‫ﺍﻭ ﺩ )‪ 20‬ﺍﻭ ‪ 40‬ﮔﺮاﻣﻮ( ﮐﺘﻠ‪ ３‬د ﻣﻴﻠ‪ ３‬ﭘﻪ دواړو ＇ﻮﮐﻮ ﮐ‪ ３‬ﮐ‪８５‬دي‪.‬‬
‫‪ .2‬ﻣﻴﻠﻪ داﺳ‪＄ ３‬ﺎى ﭘﺮ ‪＄‬ﺎى ﮐ‪７‬ئ ﭼ‪ ３‬د ﺗﻮازن ﭘﻪ ﺣﺎﻟﺖ ودر‪８４‬ي‪.‬‬
‫‪ .3‬د ﻋﺎﻣﻠ‪ ３‬ﻗﻮې او د ﻣﻘﺎوﻣ‪ ３‬ﻗﻮې ﻓﺎ‪請‬ﻠ‪ ３‬د ﺧﻂ ﮐﺶ ﭘﻪ واﺳﻄﻪ ﭘﻴﺪا ﮐ‪７‬ي‪.‬‬
‫)‪ (6-5‬ﺷﮑﻞ‪ ،‬راﻓﻌﻪ‬
‫‪ .4‬ﭘﻪ ﻻﻧﺪې ﺟﺪول ﮐ‪ ３‬د اﻧﺪازه ﮐﻮﻟﻮ ﭘﺎﻳﻠﻪ ورﺳﻮئ‪.‬‬
‫‪ .5‬وروﺳــﺘﻪ ﻟﻪ دې ﻣﺮﺣﻠ‪＇ ３‬ﺨﻪ )‪ 40‬ﮔﺮاﻣﻪ( ﮐﺘﻠ‪ ３‬د ﭘﺨﻮاﻧ‪ ９‬ﻣﺮﺣﻠ‪ ３‬ﺳــﺮه ﺳﻢ ﺗﺠﺮﺑﻪ او ﭘﻪ ﺟﺪول ﮐ‪ ３‬ورﺳﻮئ او ﭘﻪ ﺧﭙﻠﻮ ﻣﻨ‪％‬ﻮ‬
‫ﮐ‪ ３‬ﻟﻪ ﻣﺸﻮرې ＇ﺨﻪ وروﺳﺘﻪ ﻳ‪ ３‬ﻧﺘﻴﺠﻪ وواﻳﺊ‪.‬‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﻪ ﻗﻮه ‪R‬‬ ‫د ﻣﻘﺎوﻣ‪ ３‬ﻗﻮې ﺑﺎزو ‪′‬‬ ‫د ﻋﺎﻣﻠﻪ ﻗﻮه ‪F‬‬ ‫‪ F.L‬د ﻋﺎﻣﻠ‪ ３‬ﻗﻮې ﺑﺎزو ‪L‬‬ ‫‪′R‬‬ ‫‪′‬‬
‫‪ 0‬ﮔﺮاﻣﻪ ﻗﻮه‬ ‫‪ 20‬ﮔﺮاﻣﻪ ﻗﻮه‬
‫‪ 0‬ﮔﺮاﻣﻪ ﻗﻮه‬ ‫‪ 0‬ﮔﺮاﻣﻪ ﻗﻮه‬
‫ﮐﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻣﻮ ﭘﻪ ＊ــﻪ ﺗﻮﮔﻪ ﺗﺮﺳــﺮه ﮐ‪７‬ى وي‪ ،‬د ﻣﻴﻠ‪ ３‬ﻟــﻪ وزﻧﻪ ﭘﺮﺗﻪ ﺑﻪ ﻻﻧﺪې‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺗﺮﻻﺳﻪ ﮐ‪７‬ى ﺷﺊ‪.‬‬
‫‪ –1‬ﭘــﻪ راﻓﻌــﻪ ﮐ‪ ３‬د ﻗﻮو د ﺗــﻮازن ﭘﻪ وﺧﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﻳﻮه ﻗﻮه ﮐﻤــﻪ وي‪ ،‬ﭘﻪ ﻫﻤﻐﻪ‬
‫ﺗﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎﻳﺪ ﻫﻐ‪ ３‬ﻗﻮې ﻣ＀ )ﺑﺎزو( اوږد وي‪.‬‬
‫‪ -2‬د ﻋﺎﻣﻠــ‪ ３‬ﻗــﻮې او د ﻣﻘﺎوﻣ‪ ３‬ﻗﻮې د ﺑﺎزوﮔﺎﻧﻮ ﻧﺴــﺒﺖ‪ ،‬د ﻣﻘﺎوﻣ‪ ３‬ﻗﻮې او‬
‫ﻋﺎﻣﻠ‪ ３‬ﻗﻮې د ﻧﺴﺒﺖ ﺳﺮه ﻣﺴﺎوي دى‪.‬‬
‫=‬ ‫ﻳﻌﻨﻲ‪:‬‬
‫‪′‬‬
‫‪ .3‬ﻫــﺮ ﮐﻠــﻪ ﭼــ‪ ３‬ﻋﺎﻣﻠﻪ ﻗﻮه او ﻣﻘﺎوﻣﻪ ﻗــﻮه ﻫﺮه ﻳﻮه ﭘﻪ‬
‫ﺧﭙﻠﻮ ﺑﺎزوﮔﺎﻧﻮ ﮐ‪ ３‬ﺿﺮب ﺷﻲ‪ ،‬د دوى ﺣﺎ‪請‬ﻞ ﺿﺮب ﺳﺮه‬
‫ﻣﺴﺎوي دى‪ (6-4) ،‬ﺷﮑﻞ‪.‬‬
‫= ⋅‬
‫ﻳﻌﻨﻰ‪:‬‬ ‫‪⋅ ′‬‬
‫)‪(6-6‬ﺷﮑﻞ‪ ،‬راﻓﻌﻪ د ﺗﻮازن ﭘﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﮐ‪３‬‬
‫‪81‬‬
 ‫‪ -4‬د ﻋﺎﻣﻠــ‪ ３‬ﻗﻮې د اﻏ‪５‬ﺰې ﻧﻘﻄ‪ ３‬او د ﻣﻘﺎوﻣ‪ ３‬ﻗﻮې د اﻏ‪５‬ﺰې ﻧﻘﻄ‪ ３‬د ﻣﮑﺎن‬
‫ﺑﺪﻟﻴﺪل ﭘﻪ راﻓﻌﻪ ﮐ‪ ３‬د ﻗﻮو د ﺑﺎزوﮔﺎﻧﻮ ﺳﺮه ﺗ‪７‬او ﻟﺮي‪.‬‬
‫راﻓﻌــ‪ ３‬د ﻋﺎﻣﻠــﻪ او ﻣﻘﺎوﻣﻮ ﻗﻮو د اﻏ‪５‬ﺰ ﻧﻘﻄﻮ او د اﺗــﮑﺎ د ﻧﻘﻄ‪ ３‬د ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻟﻪ‬
‫ﭘﻠﻮه‪ ،‬ﭘﻪ ﻻﻧﺪې درې ډوﻟﻮﻧﻮ وﻳﺸﻞ ﺷﻮي دي‪.‬‬
‫‪ -‬ﻫﻐﻪ ډول راﻓﻌ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﻫﻐﻮ ﮐ‪ ３‬د اﺗﮑﺎ ﻧﻘﻄﻪ د ﻋﺎﻣﻞ ﻗﻮې او د ﻣﻘﺎوﻣ‪ ３‬ﻗﻮې‬
‫ﭘﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ﮐ‪ ３‬وي ﻟﮑﻪ‪ :‬اﻧﺪرﭼﻮ‪ ،‬ﭘﻼس او ﻧﻮر‪ - 6-7) ،‬اﻟﻒ( ﺷﮑﻞ‪.‬‬
‫‪ -‬ﻫﻐﻪ ډول راﻓﻌ‪ ３‬ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﻫﻐﻮ ﮐ‪ ３‬ﻣﻘﺎوﻣﻪ ﻗﻮه د ﻋﺎﻣﻠ‪ ３‬ﻗﻮې او د اﺗﮑﺎ ﻧﻘﻄ‪ ３‬ﭘﻪ‬
‫ﻣﻨ‪ ＃‬ﮐ‪ ３‬وي ﻟﮑﻪ‪ :‬زړى ﻣﺎﺗﻮوﻧﮑﻰ‪ ،‬ﮐﺮاﭼ‪ ９‬او ﻧﻮر‪ .‬د )‪ - 6-7‬ب( ﺷﮑﻞ ﮐ‪.３‬‬
‫‪ -‬ﺑﻞ ډول راﻓﻌ‪ ３‬ﻫﻐﻪ دي ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ ﻫﻐﻮ ﮐ‪ ３‬ﻋﺎﻣﻠﻪ ﻗﻮه‪ ،‬د اﺗﮑﺎ ﻧﻘﻄ‪ ３‬او ﻣﻘﺎوﻣ‪３‬‬
‫ﻗﻮې ﭘﻪ ﻣﻨ‪ ＃‬ﮐ‪ ３‬واﻗﻊ وي ﻟﮑﻪ‪ :‬اورﻧﻴﻮوﻧﮑﻰ او ﻧﻮر‪ - 6-7) ،‬ج( ﺷﮑﻞ‪.‬‬
‫‪′‬‬
‫‪L‬‬
‫)ﺝ(‬ ‫)ﺏ(‬ ‫)ﺍﻟﻒ(‬
‫)‪ (6-7‬ﺷﮑﻞ‪ ،‬د راﻓﻌ‪ ３‬ډوﻟﻮﻧﻪ‬
‫‪82‬‬
 ‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‬
‫‪– 1‬ﺩ )‪ (6-8‬ﺷﮑﻞ وﮔﻮرئ او ﭘﻮ＊ﺘﻨﻮﺗﻪ ‪＄‬ﻮاﺑﻮﻧﻪ وواﻳﺊ‪.‬‬
‫‪40cm‬‬ ‫‪20cm‬‬
‫)‪ (6-8‬ﺷﮑﻞ‪ ،‬راﻓﻌﻪ‬
‫‪－ 25‬ﺮام‬ ‫‪－ 50‬ﺮام‬
‫اﻟﻒ‪ :‬ﺷﮑﻞ ﮐﻮم ډول راﻓﻌﻪ ＊ﻴﻲ‪.‬‬
‫ب‪ :‬د ورﮐ‪ ７‬ﺷﻮو ﻣﻌﻠﻮﻣﺎﺗﻮ ＇ﺨﻪ ﭘﻪ اﺳﺘﻔﺎدې ﺳﺮه د ﻋﺎﻣﻠ‪ ３‬ﻗﻮې ﺑﺎزو ﭘﻴﺪاﮐ‪７‬ئ‪ ،‬او ﭘﻪ ﺟﺪول ﮐ‪ ３‬ﻳﻲ ورﺳﻮئ‪.‬‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﻪ ﻗﻮه ‪R‬‬ ‫د ﻣﻘﺎوﻣ‪ ３‬ﻗﻮې ﺑﺎزو‪′‬‬ ‫ﻋﺎﻣﻠﻪ ﻗﻮه ‪F‬‬ ‫د ﻋﺎﻣﻠ‪ ３‬ﻗﻮې ﺑﺎزو ‪L‬‬ ‫‪R/F‬‬ ‫‪L/ ′‬‬
‫‪ 50‬ﮔﺮام‬ ‫‪ 20‬ﺳﺎﻧﺘﻲ ﻣﺘﺮ‬ ‫‪ 25‬ﮔﺮام‬ ‫؟‬ ‫؟‬ ‫؟‬
‫د ﻣﺎﺷﻴﻨﻮﻧﻮ ﻣﻴﺨﺎﻧﻴﮑﻲ ﮔ＂ﻪ‬
‫اﻳﺎ ﮐﻮﻟﻰ ﺷــﺊ د ﻫﻐﻪ ﻣﺎﺷــﻴﻦ ﻧﻮم واﺧﻠﺊ‪ ،‬ﭼ‪ ３‬ﻫﺮه ورځ ﻟﻪ ﺗﺎﺳﻮ ﺳﺮه ﻣﺮﺳﺘﻪ‬
‫ﮐﻮي؟ ＇ﻪ ډول ﻣﺎﺷــﻴﻨﻮﻧﻪ ﮐﻮﻟﻰ ﺷــﻲ‪ ،‬ﭼ‪ ３‬د ﻣﻘﺎوﻣ‪ ３‬ﻗﻮې ﭘﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ‪ ،‬وارده‬
‫ﻗﻮه ﻟ‪８‬ه او ﻳﺎ ډﻳﺮه ﮐ‪７‬ي؟‬
‫ﮐﻪ د راﻓﻌ‪ ３‬ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺗﻪ ﻣﻮ ﭘﺎﻣﻠﺮﻧﻪ ﮐ‪７‬ي وي؛ ﻧﻮ ﮐﻮﻻى ﺷــﻮ ﻳﻮ ﺟﺴــﻢ ﭘﻪ ﺟﺒﻞ‬
‫ﺑﺎﻧﺪې ﭘﻪ اﺳــﺎﻧﻪ ﺗﻮﮔﻪ ﭘﻪ ﻫﺮه اﻧﺪازه ﭼ‪ ３‬وﻏﻮاړو ﺑﻴ‪％‬ﺎﻳﻪ ﮐ‪７‬و‪ ،‬ﻳﻌﻨ‪ ３‬ﮐﻪ ﭼﻴﺮې‬
‫ﻫﻤﻐﻪ ﺟﺴﻢ د ﺧﭙﻞ ﻻس ﭘﻪ واﺳﻄﻪ ﺑﻴ‪％‬ﺎﻳﻪ ﮐ‪７‬و‪ ،‬ډﻳﺮه ﻗﻮه ﭘﮑﺎر‪８４‬ي‪.‬‬
‫ﻟــﻪ دې ‪＄‬ﺎى ＇ﺨﻪ داﺳــ‪ ３‬ﭘﺎﻳﻠﻪ اﺧﻠﻮ‪ ،‬ﭼ‪ ３‬ﻣﺎﺷــﻴﻦ ﻧﻪ ﮐﺎر ډﻳــﺮوي او ﻧﻪ ﻳﻲ‬
‫ﻟ‪８‬وي‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ د ﮐﺎر ﺳــﺮﺗﻪ رﺳﻮل اﺳــﺎﻧﻪ ﮐﻮي‪ .‬ﻫﻤﺪﻏﻪ )د ﻳﻮ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﭘﻪ واﺳﻄﻪ‬
‫د ﮐﺎروﻧﻮ اﺳــﺎﻧﻪ ﺳﺮﺗﻪ رﺳﻮل( د ﻣﺎﺷﻴﻦ د ﻣﻴﺨﺎﻧﻴﮑﻲ ﮔ＂‪ ３‬ﭘﻪ ﻧﻮم ﻳﺎد‪８４‬ي‪ .‬ﭼ‪３‬‬
‫ﻫﻐﻪ ﭘﻪ ‪＊ M.A‬ﻴﻲ‪.‬‬
‫د ﻣﻴﺨﺎﻧﻴﮑﻲ ﮔ＂‪ ３‬ﻓﻮرﻣﻮل ﭘﻪ راﻓﻌﻪ ﮐ‪ ３‬دا ډول ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐ‪８５‬ي‪:‬‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﻪ ﻗﻮه ‪R‬‬ ‫د ﻋﺎﻣﻠ‪ ３‬ﻗﻮې ﺑﺎزو ‪L‬‬
‫ــــــــــــــــــــــ = ــــــــــــــــــــ = ‪ = M.A‬د راﻓﻌ‪ ３‬ﻣﻴﺨﺎﻧﻴﮑﻲ ﮔ＂ﻪ‬
‫ﻋﺎﻣﻠﻪ ﻗﻮه ‪F‬‬ ‫ﺩ ﻣﻘﺎوﻣ‪ ３‬ﻗﻮې ﺑﺎزو ‪′‬‬
‫‪83‬‬
 ‫ﭘﺎﻣﻠﺮﻧﻪ‪ :‬دﻏﻪ ﻣﻴﺨﺎﻧﻴﮑﻲ ﮔ＂ﻪ د اﻳﺪه ال ﻳﺎ ﺧﻴﺎﻟﻲ ﻣﻴﺨﺎﻧﻴﮑﻲ ﮔ＂‪ ３‬ﭘﻪ ﻧﻮم ﻳﺎد‪８４‬ي‪،‬‬
‫‪＄‬ﮑــﻪ ﭼــ‪ ３‬د ﻣﻴﻠ‪ ３‬وزن ﭘﻪ ﻧﻈﺮ ﮐ‪ ３‬ﻧﻪ دى ﻧﻴﻮل ﺷــﻮى‪ .‬ﭘﻪ ！ﻮﻟﻮ ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻮﻧﻮ ﮐ‪３‬‬
‫اﻳﺪه اﻟﻪ ﻣﻴﺨﺎﻧﻴﮑﻲ ﮔ＂ﻪ ﭘﻪ ﻧﻈﺮ ﮐ‪ ３‬ده‪.‬‬
‫ﻣﺘﺤﺮک ＇ﺮخ‬ ‫＇ﺮخ )ﻗﺮﻗﺮه(‬
‫＇ــﺮخ د ﺳــﺎده ﻣﺎﺷــﻴﻨﻮﻧﻮ ＇ﺨﻪ ﻳــﻮ ډول دى‪ .‬اﻳﺎ دې ﺗﻪ ﻣﻮ ﭘــﺎم ﮐ‪７‬ى‪ ،‬ﭼ‪ ３‬د‬
‫ﻣﺎﺷــﻴﻨﻮﻧﻮ ډ‪４‬ﺮې ﭘﺮزې د ＇ﺮخ ﻳﺎ ﻗﺮﻗﺮې ﭘﻪ ﺷــﮑﻞ دي؟ ＇ﺮخ ﮐﻮﻣ‪ ３‬وﻇﻴﻔ‪３‬‬
‫ﺗﺮﺳﺮه ﮐﻮي؟ ＇ﻨﮕﻪ ﮐﺎروﻧﻪ اﺳﺎﻧﻮي؟ د＇ﺮخ ﻣﻴﺨﺎﻧﻴﮑﻲ ﮔ＂‪＇ ３‬ﻮ دي؟ ＇ﺮخ‬
‫＇ﻮ ډوﻟﻪ دى؟‬
‫دا ﻫﻐﻪ ﭘﻮ＊ﺘﻨ‪ ３‬دي ﭼ‪ ３‬ﭘﻪ دې درس ﮐ‪ ３‬ﺑﻪ ﻳ‪ ３‬ﭘﻪ ‪＄‬ﻮاﺑﻮﻧﻮ ﭘﻮه ﺷﺊ‪ .‬ﭘﻪ ＇ﺮخ‬
‫د ＊ﻪ ﭘﻮﻫﻴﺪﻟﻮ ﻟﭙﺎره ﻻﻧﺪې ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺗﺮﺳﺮه ﮐﻮو‪:‬‬
‫)‪ (6-9‬ﺷﮑﻞ‪ ،‬أزاد ＇ﺮخ‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‬
‫د ﺿــﺮورت وړ ﻣﻮاد‪ :‬دوه ‪ 25‬ﮔﺮاﻣﻪ ﮐﺘﻠ‪ ،３‬ﻳﻮ ‪ 50‬ﮔﺮاﻣﻪ ﮐﺘﻠﻪ‪،‬‬
‫ﻳﻮ ﺛﺎﺑﺖ ＇ﺮخ‪ ،‬ﻳﻮه رﺳ‪ ،９‬ﻳﻮ ﻣﺘﺤﺮک ＇ﺮخ‪.‬‬
‫ﮐ‪７‬ﻧﻼره‪:‬‬
‫‪25 g‬‬
‫‪ -1‬د ﺷﮑﻞ ﺳﺮه ﺳﻢ ＇ﺮخ ﭘﻪ ﻳﻮه ﺛﺎﺑﺖ ‪＄‬ﺎى ﮐ‪ ３‬ﺗ‪７‬و‪ ،‬او ‪25‬‬
‫ﮔﺮاﻣﻪ ﮐﺘﻠﻪ د رﺳ‪ ９‬ﭘﻪ ﻳﻮې ﺧﻮا‪ ،‬او ‪ 50‬ﮔﺮاﻣﻪ ﮐﺘﻠﻪ ﺑﻠ‪ ３‬ﺧﻮاﺗﻪ‬
‫‪＄‬ﻮړﻧﺪ ﮐ‪７‬ئ‪ .‬وروﺳــﺘﻪ دا ﺗﺠﺮﺑﻪ ﭘﻪ دوه ‪ 25‬ﮔﺮاﻣﻪ ﮐﺘﻠﻪ ﭘﻪ ﻳﻮه‬
‫ﺧﻮا او ‪ 50‬ﮔﺮاﻣﻪ ﮐﺘﻠﻪ ﺑﻠ‪ ３‬ﺧﻮاﺗﻪ وﺗ‪７‬ئ‪.‬‬
‫‪ 50 g‬‬ ‫‪ -2‬د ＇ﺮخ ﻗﻄﺮ او ﺷــﻌﺎع اﻧﺪازه ﮐ‪７‬ئ‪ .‬ﻫﻐﻪ ＇ﻪ ﭼ‪ ３‬ﺗﺎﺳــﻮ‬
‫ﮔﻮرئ ﭘﻪ ﺧﭙﻞ ！ﻮﻟﮕﻲ ﮐ‪ ３‬ﻳﻲ وواﻳﺊ‪.‬‬
‫)‪ (6-10‬ﺷﮑﻞ‪ ،‬د ＇ﺮﺧﻮﻧﻮ ﺳﻴﺘﺴﻢ‬
‫ﮐﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻣﻮ ﭘﻪ ﺳﻤﻪ ﺗﻮﮔﻪ ﺗﺮﺳﺮه ﮐ‪７‬ى وي ﻻﻧﺪې ﻧﺘﻴﺠ‪ ３‬ﻻﺳﺘﻪ راوړئ‪:‬‬
‫‪＄ -1‬ﺮﻧﮑــﻪ ﭼــ‪ ３‬ﻳﻮ ＇ﺮخ ﭘﻪ ﻳﻮه ﺛﺎﺑﺖ ‪＄‬ﺎى ﮐ‪ ３‬دى‪ ،‬او ‪＄‬ﺎى ﻳ‪ ３‬ﻧﻪ ﺑﺪﻟ‪８５‬ي‪.‬‬
‫ﻧﻮ ‪＄‬ﮑﻪ د ﺛﺎﺑﺖ ＇ﺮخ ﭘﻪ ﻧﻮم ﻳﺎد‪８４‬ي‪.‬‬
‫‪＇ -2‬ﺮﻧﮕﻪ ﭼ‪ ３‬ﻋﺎﻣﻠﻪ ﻗﻮه د ﻣﻘﺎوﻣ‪ ３‬ﻗﻮې ﭘﺮﺧﻼف ﻋﻤﻞ ﮐﻮي‪ ،‬ﻟﻪ دې ﮐﺒﻠﻪ د‬
‫ﻗﻮې د ﻟﻮرى )ﺟﻬﺖ( د ﺑﺪﻟﻴﺪو ﻟﭙﺎره ﻟﻪ ﺛﺎﺑﺖ ＇ﺮخ ＇ﺨﻪ ﮐﺎر اﺧ‪５‬ﺴﺘﻞ ﮐ‪８５‬ي‪.‬‬
‫‪84‬‬
‫‪＇ -3‬ــﺮخ ﺑﻪ ﻫﻐﻪ وﺧﺖ د ﺗﻮازن ﭘﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﮐ‪ ３‬وي ﭼ‪ ３‬ﻋﺎﻣﻠﻪ ﻗﻮه او ﻣﻘﺎوﻣﻪ‬
‫ﻗﻮه ﺳﺮه ﻣﺴﺎوي وي‪.‬‬
‫‪ -4‬د ﺛﺎﺑﺖ ＇ﺮخ ﻣﻴﺨﺎﻧﻴﮑﻲ ﮔ＂ﻪ د ﻳﻮ ﺳــﺮه ﻣﺴــﺎوي ده‪＄ ،‬ﮑﻪ ﭼ‪ ３‬د ﻋﺎﻣﻠ‪３‬‬
‫ﻗﻮې او د ﻣﻘﺎوﻣ‪ ３‬ﻗﻮې ﺑﺎزوﮔﺎن )د ＇ﺮخ ﺷﻌﺎع( ﺳﺮه ﻣﺴﺎوي د ي‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ‪:‬‬
‫‪L‬‬
‫ــــــــــ‬ ‫ﻭ ﻳﺎ ‪= 1‬‬ ‫→‬ ‫‪L= ′‬‬
‫‪′‬‬
‫ﻣﻘﺎوﻣ‪ ３‬ﻗﻮې ‪R‬‬ ‫‪L‬‬ ‫‪R‬‬
‫ــــــ = ــــــ دي ﻧﻮ‪ = 1 :‬ــــــــــــــ = د ﺛﺎﺑﺖ ＇ﺮخ ﻣﻴﺨﺎﻧﻴﮑﻲ ﮔ＂ﻪ‬ ‫‪＄‬ﮑﻪ ﭼ‪３‬‬
‫ﻋﺎﻣﻠ‪ ３‬ﻗﻮې ‪F‬‬ ‫‪′‬‬ ‫‪F‬‬
‫)‪ (6-11‬ﺷﮑﻞ‪ ،‬ﺛﺎﺑﺖ ＇ﺮﺧﻮﻧﻪ‬
‫‪ – 5‬ﭘــﻪ ﺛﺎﺑﺖ ＇ﺮخ ﮐــ‪ ３‬د ﻋﺎﻣﻠ‪ ３‬ﻗﻮې د اﻏ‪５‬ﺰې ﻧﻘﻄــ‪ ３‬د ‪＄‬ﺎى ﺑﺪﻟﻴﺪل‪ ،‬د‬
‫ﻣﻘﺎوﻣ‪ ３‬ﻗﻮې د اﻏ‪５‬ﺰې ﻧﻘﻄ‪ ３‬د ‪＄‬ﺎى ﺑﺪﻟ‪５‬ﺪل ﺳﺮه ﻣﺴﺎوي دي‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ د رﺳ‪９‬‬
‫اوږدواﻟــﻰ د ﻣﻘﺎوﻣ‪ ３‬ﻗــﻮې ﺧﻮاﺗﻪ ﻫﻮﻣﺮه ﮐﻤ‪８５‬ي‪＇ ،‬ﻮﻣــﺮه ﭼ‪ ３‬دﺣﺮﮐﺖ ﭘﻪ‬
‫وﺧﺖ ﮐ‪ ３‬د ﻋﺎﻣﻠ‪ ３‬ﻗﻮې د ﻟﻮرې‪ ،‬ﭘﻪ ﺧﻮا ډﻳﺮواﻟﻰ ﻣﻮﻣﻲ‪ (6-11) .‬ﺷﮑﻞ‪.‬‬
‫‪85‬‬
 : 
   
     ! "#

# $" %&''( %$)* ! %+,- $.#/ %! (! :
   
.$,
.
:
+1 $ $-( .2 
 $3 ))*4 $ &''( '' '' 5''6 !
! +4 2()/ .2!78 +,- $''.#/ %! ! + )9; $'' (() # (’) !
+4 $9; $1 $ 
 $-''( $ $ # 78 >?# + ''@ $ !'' 
$.;. # )? $,.A +4 2()/ # %2!78 $,- $.#/ %! $, %! $5B
."# + CD)E $ +" $F
- $ $ %! G.  )?
H! ! #  7 " C" IJ +4 ,*# ( $3 )* )1 $ :
.C6 K)L ! ()M. I#(! !
?? !#J^ %56 (&-"#)
:K#( $- ). +F
-  % H   ).
  $
N) $  !#J# ! $,O ! $ .) @  &''( $ $/) !#J# $ HP )" '' ))J !  -1
.56(&-"") %7R!"
.) $# # ! ( # .)( + 
 $ ST ! )? !  !#J#  -2
)? $,.A %C6 (U
)  " V59W# ()M. !   ! #  7 " IJ  # &( ! $ -3
.56 (&-"#) . # ! )? +,.A ! )? $.;. +4 C.). !  * $1 )? $.;. #
, )? $.;.
$X/ C5
3
.  !#J# ! = ‡‡‡‡‡‡‡‡‡‡‡‡‡‡‡ = 2
+ )? $,.A
! +9; U8L# ! )? +.;. ! %
 HP ! +9; U8L# ! )? +,.A ! + '' !#J# $'' . 4
.H! # ! OG $ 
 ! HP
’(=2)* :CY "
K)T  $)* Z.# %),*# ( $3 )'')* )-[ # )M-. ) $ +4 )''6 \) $, $'',
%C6 H"K)T  )),56 )],-3. $ Z
 ))* ! .7R!" N) $ -G
 ! ))* ! +4 %
.56(&-"$)
$X/ C5
3
. ))* )O. ! " -G
 ))* ! = 2-
86
 ‫‪ ،n‬د ازادو ＇ﺮﺧﻮﻧﻮ ﺷﻤ‪５‬ﺮ دى‪.‬‬
‫ﭘﻮ＊ﺘﻨﻪ‪ :‬ﮐﻪ د ＇ﺮﺧﻮ ﭘﻪ ﻳﻮ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﮐ‪ ３‬د ازادو ＇ﺮﺧﻮﻧﻮ ﺷﻤ‪５‬ﺮ دري وي د دﻏﻪ‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻴﺨﺎﻧﻴﮑﻲ ﮔ＂ﻪ ＇ﻮﻣﺮه ده؟ ﺣﺴﺎب ﻳ‪ ３‬ﮐ‪７‬ئ‪.‬‬
‫)‪ (6-13‬ﺷﮑﻞ‪ ،‬د ﻗﺮﻗﺮې ﺳﻴﺴﺘﻢ )دوي آزاده ﻗﺮﻗﺮې(‬

‫ﻣﺎﻳﻠﻪ ﺳﻄﺤﻪ‬
‫اﻳﺎ ﻣﺎﻳﻠﻪ ﺳﻄﺤﻪ ﮐﺎر اﺳﺎﻧﻪ ﮐﻮﻟﻰ ﺷﻲ؟ د ﻣﺎﻳﻠ‪ ３‬ﺳﻄﺤ‪ ３‬ﻣﻴﺨﺎﻧﻴﮑﻲ ﮔ＂ﻪ ＇ﻮده؟‬
‫ﺩ )‪ (6-13‬ﺷﮑﻞ ﺗﻪ ﭘﺎم وﮐ‪７‬ئ‪.‬‬
‫)‪ (6-14‬ﺷﮑﻞ‪ ،‬ﻣﺎﻳﻠﻪ ﺳﻄﺤﻪ‬
‫د ﻣﺎﻳﻠ‪ ３‬ﺳﻄﺤ‪ ３‬د ＊ﻪ ﭘﻮﻫﻴﺪﻟﻮ ﻟﭙﺎره ﻻﻧﺪې ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺗﺮﺳﺮه ﮐﻮو‪:‬‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‬
‫د ﺿﺮورت وړ ﻣﻮاد‪ :‬ﻳﻮ ﻗﻮه ﺳﻨﺞ‪ ،‬ﻳﻮ ﻣﻮ！ﺮ‪－‬ﻰ‪ ،‬ﻳﻮ وزن او ﻳﻮ د ﻣﺎﻳﻠ‪ ３‬ﺳﻄﺤ‪ ３‬ﭘﻪ ﺣﻴﺚ‪ ،‬ﻳﻮه ﻣﺘﺮه ﺗﺨﺘﻪ‪.‬‬
‫ﮐ‪７‬ﻧﻼره‪:‬‬
‫‪ -1‬ﻣﻮ！ﺮ ‪－‬ﻰ او وزﻧﻪ دواړه وزن ﮐ‪７‬ئ )ﻣﻘﺎوﻣﻪ ﻗﻮه(‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻣﻮ！ﺮ ‪－‬ﻰ او وزﻧﻪ دواړه د ﻣﺎﻳﻠ‪ ３‬ﺳﻄﺤ‪ ３‬ﭘﺮﻣﺦ ﺳﺮه ﻳﻮ ‪＄‬ﺎى ﮐﻴ‪８‬دئ‪ ،‬او د )‪(6-15‬ﺷﮑﻞ ﺳﺮه ﺳﻢ‪ ،‬ﻣﻮ！ﺮ ‪－‬ﻰ د ﻗﻮه ﺳﻨﺞ ﺳﺮه ﭘﻮرﺗﻪ‬
‫)‪ (6-15‬ﺷﮑﻞ‬
‫‪87‬‬
 ‫ﺧﻮاﺗﻪ ﮐﺶ ﮐ‪７‬ئ‪ ،‬او ﭘﺎم ﮐﻮئ ﭼ‪ ３‬د ﮐﺸﻮﻟﻮ ﭘﻪ وﺧﺖ ﮐ‪ ３‬ﻗﻮه ﺳﻨﺞ د ﻣﺎﻳﻠ‪ ３‬ﺳﻄﺤ‪ ３‬ﺳﺮه ﻣﻮازي وي‪ .‬دﻏﻪ ﺗﺠﺮﺑﻪ ＇ﻮ ‪＄‬ﻠﻪ د ﻣﺎﻳﻠ‪３‬‬
‫ﺳﻄﺤ‪ ３‬ﻟﻪ ﺑ‪５‬ﻠﻮ‪ ،‬ﺑ‪５‬ﻠﻮ ‪＄‬ﻮړﺗﻴﺎوو ＇ﺨﻪ ﺗﺮﺳﺮه ﮐ‪７‬ئ او ﻫﺮ ‪＄‬ﻞ د ﺳﻄﺤ‪ ３‬ﻣﻴﺨﺎﻧﻴﮑﻲ ﮔ＂ﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ او ﻧﺘﻴﺠﻪ ﭘﻪ ﺟﺪول ﮐ‪ ３‬وﻟﻴﮑﺊ‪.‬‬
‫‪ -3‬ﻫﺮ ‪＄‬ﻞ د ﻣﺎﻳﻠ‪ ３‬ﺳﻄﺤ‪ ３‬ﻃﻮل )‪ (d‬او د ﻣﺎﻳﻠ‪ ３‬ﺳﻄﺤ‪ ３‬ﺟﮕﻮاﻟﻰ)‪ ، (h‬اﻧﺪازه ﮐ‪７‬ئ او ﭘﻪ ﺟﺪول ﮐ‪ ３‬ﻳﻲ وﻟﻴﮑﺊ‪.‬‬
‫د ﻣﺎﻳﻠ‪ ３‬ﺳﻄﺤ‪３‬‬ ‫د ﺳﻄﺤ‪ ３‬ﻣﻴﺨﺎﻧﻴﮑﻲ ﮔ＂ﻪ‬ ‫د ﻗﻮه ﺳﻨﺞ ﻋﺪد‬ ‫د ﻣﻮ！ﺮک او ﺑﺎر د وزن ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‬
‫د ﻣﺎﻳﻠ‪ ３‬ﺳﻄﺤ‪ ３‬اوږدواﻟﻰ‬
‫‪d/h‬‬
‫)‪(d‬‬ ‫ﺟﮕﻮاﻟﻰ)‪(h‬‬ ‫‪R/F‬‬ ‫‪F‬‬ ‫‪R‬‬
‫‪ 1‬ﻣﺘﺮ‬ ‫‪ 20‬ﺳﺎﻧﺘ‪ ３‬ﻣﺘﺮ‬
‫‪ 1‬ﻣﺘﺮ‬ ‫‪ 30‬ﺳﺎﻧﺘ‪ ３‬ﻣﺘﺮ‬
‫‪ 1‬ﻣﺘﺮ‬ ‫‪ 40‬ﺳﺎﻧﺘ‪ ３‬ﻣﺘﺮ‬
‫د ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻟﻪ اﺟﺮا ﮐﻮﻟﻮ ＇ﺨﻪ وروﺳﺘﻪ ﻻﻧﺪې ﭘﻮ＊ﺘﻨﻮﺗﻪ ‪＄‬ﻮاب ورﮐ‪７‬ئ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﮐﻪ د ﻣﺎﻳﻠ‪ ３‬ﺳﻄﺤ‪＄ ３‬ﻮړﺗﻴﺎ )ﻣﻴﻞ( ډﻳﺮه وي د ﺳﻄﺤ‪ ３‬ﻣﻴﺨﺎﻧﻴﮑﻲ ﮔ＂ﻪ ﮐﻤ‪８５‬ي ﻳﺎ ډﻳﺮ‪８４‬ي؟‬
‫‪ -2‬د ﻣﻴﺰ ﻟﻪ ﺳﻄﺤ‪＇ ３‬ﺨﻪ د ﻣﺎﻳﻠ‪ ３‬ﺳﻄﺤ‪ ３‬د ﺟﮕﻮاﻟﻰ ﭘﻪ زﻳﺎﺗﻮاﻟﻰ ﺳﺮه ﻣﻴﺨﺎﻧﻴﮑﻲ ﮔ＂ﻪ ﮐﻤ‪８５‬ي ﻳﺎ ډﻳﺮ‪８４‬ي؟‬
‫‪ -3‬ﭘﺮ ﻋﺎﻣﻠ‪ ３‬ﻗﻮې د ﻣﻘﺎوﻣ‪ ３‬ﻗﻮې د ﻧﺴﺒﺖ ﻋﺪدي ﻗﻤﻴﺘﻮﻧﻪ‪ ،‬د ﻗﻮه ﺳﻨﺞ ﺛﺎﺑﺖ ﻋﺪد او د ﺳﻄﺤ‪ ３‬د اوږدواﻟﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﭘﺮ ﻟﻮړواﻟﻲ‬
‫ﺑﺎﻧﺪې ﭘﻪ دې ﺟﺪول ﮐ‪ ３‬ﺳﺮه ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﮐ‪７‬ئ‪ .‬ﮐﻮﻣ‪ ３‬ﻧﺘﻴﺠ‪ ３‬ﺗﻪ رﺳ‪８５‬ئ؟‬
‫ﮐﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻣﻮ ﭘﻪ ﺳــﻤﻪ ﺗﻮﮔﻪ ﺗﺮﺳــﺮه ﮐ‪７‬ى وي د ﭘﻮرﺗﻨﻴﻮ ﭘﻮ＊ﺘﻨﻮ د ‪＄‬ﻮاب ﻟﭙﺎره‬
‫ﺑﻪ ﻻﻧﺪې ﻧﺘﻴﺠ‪ ３‬ﺗﺮﻻﺳﻪ ﮐ‪７‬ئ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﮐﻠﻪ ﭼ‪ ３‬د ﻣﺎﻳﻠ‪ ３‬ﺳــﻄﺤ‪＄ ３‬ﻮړﺗﻴﺎ )ﻣﻴﻞ( ډﻳﺮه ﺷــﻲ‪ ،‬ﻣﻴﺨﺎﻧﻴﮑﻲ ﮔ＂ﻪ ﻳ‪３‬‬
‫ﻟ‪８‬ﻳ‪８‬ي‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻫﺮ ﮐﻠﻪ ﭼ‪ ３‬د ﻣﺎﻳﻠ‪ ３‬ﺳﻄﺤ‪ ３‬اوږدواﻟﻰ ﺛﺎﺑﺖ وي‪ ،‬د ﻫﻐ‪ ３‬ﻣﺎﻳﻠ‪ ３‬ﺳﻄﺤ‪،３‬‬
‫ﻣﻴﺨﺎﻧﻴﮑﻲ ﮔ＂ﻪ ﻟ‪８‬ه ده‪ ،‬ﭼ‪ ３‬ﻟﻮړﺗﻴﺎﻳ‪ ３‬زﻳﺎﺗﻪ وي‪.‬‬
‫‪ -3‬ﮐﻪ د ﺳﻄﺢ د ا‪請‬ﻄﮑﺎک ﻣﻮ！ﺮک ﺳﺮه ډﻳﺮ ﻟ‪ ８‬وي‪ ،‬دﻣﻘﺎوﻣ‪ ３‬ﻗﻮې د ﺗﻘﺴﻴﻢ‬
‫ﺣﺎ‪請‬ﻞ ﭘﺮ ﻫﻐﻪ ﻋﺪد ﭼ‪ ３‬ﻗﻮه ﺳﻨﺞ ﻳﻲ ＊ﻴﺊ )د ‪ F‬ﻋﺎﻣﻠﻪ ﻗﻮه( ﭘﻪ ﻫﺮ ‪＄‬ﻞ ﮐ‪،３‬‬
‫د ﻣﺎﻳﻠ‪ ３‬ﺳــﻄﺤ‪ ３‬د ﻃﻮل د ﺗﻘﺴــﻴﻢ ﺣﺎ‪請‬ﻞ د ﻣﺎﻳﻠ‪ ３‬ﺳﻄﺤ‪ ３‬ﺟﮕﻮاﻟﻲ ﺑﺎﻧﺪې‬
‫ﻣﺴــﺎوي دى‪ .‬ﭼــ‪ ３‬دﻏﻪ ﻧﺴــﺒﺘﻮﻧﻪ د ﻣﺎﻳﻠ‪ ３‬ﺳــﻄﺤ‪ ３‬د ﻣﻴﺨﺎﻧﻴﮑﻲ ﮔ＂‪＇ ３‬ﺨﻪ‬
‫ﻋﺒﺎرت دي‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ‪:‬‬
‫د ﻣﻮ！ﺮک او د ﺑﺎر وزن )ﻣﻘﺎوﻣﻪ ﻗﻮه(‬ ‫ﭘﻪ ﻫﺮ ‪＄‬ﻞ ﮐ‪ ３‬د ﻣﺎﻳﻠ‪ ３‬ﺳﻄﺤ‪ ３‬اوږدواﻟﻰ‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــ = ـــــــــــــــــــــــــــــــ = د ﻣﺎﻳﻠ‪ ３‬ﺳﻄﺤ‪ ３‬ﻣﻴﺨﺎﻧﻴﮑﻲ ﮔ＂ﻪ‬
‫د ﻗﻮه ﺳﻨﺞ ﻋﺪد )ﻋﺎﻣﻠﻪ ﻗﻮه(‬ ‫ﭘﻪ ﻫﺮ ‪＄‬ﻞ ﮐ‪ ３‬د ﻣﺎﻳﻠ‪ ３‬ﺳﻄﺤ‪ ３‬ﻟﻮړواﻟﻰ‬
‫‪R d‬‬
‫= ‪M⋅A‬‬ ‫=‬ ‫اوﻳﺎ‬
‫‪F h‬‬
‫‪88‬‬
 ‫د ﺷﭙ‪８‬م ﻓﺼﻞ ﻟﻨ‪６‬ﻳﺰ‬
‫‪
t‬ﻫﺮه وﺳﻴﻠﻪ ﭼ‪ ３‬ﮐﺎر اﺳﺎﻧﻪ ﮐﻮي‪ ،‬ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﻠﻞ ﮐ‪８５‬ي‪.‬‬
‫‪
t‬د ﻣﺎﺷﻴﻦ ﭘﻪ واﺳﻄﻪ د ﮐﺎر د اﺳﺎﻧﻪ ﮐﻴﺪﻟﻮ ﻣﻘﺪار‪ ،‬ﻣﻴﺨﺎﻧﻴﮑﻲ ﮔ＂ﻪ ﻧﻮﻣ‪８５‬ي او ﻫﻐﻪ داﺳ‪ ３‬ﻟﻴﮑﻞ ﮐ‪８５‬ي‪:‬‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﻪ ﻗﻮه‬ ‫‪R‬‬
‫ـــــــــــــ = ﻣﻴﺨﺎﻧﻴﮑﻲ ﮔ＂ﻪ‬ ‫ـــــــ = ‪ M.A‬اوﻳﺎ‬
‫ﻋﺎﻣﻠﻪ ﻗﻮه‬ ‫‪F‬‬
‫
ﺳﺎده ﻣﺎﺷﻴﻨﻮﻧﻮ ﻟﻪ ＇ﺮخ‪ ،‬راﻓﻌ‪ ３‬او ﻣﺎﻳﻠ‪ ３‬ﺳﻄﺤ‪＇ ３‬ﺨﻪ ﻋﺒﺎرت دي‪.‬‬ ‫‪t‬‬
‫
ﻟﺮﮔﻲ او ﻳﺎ ﻓﻠﺰي ﻫﻐﻪ ﮐﻠﮑﻪ ﻣﻴﻠﻪ ﭼ‪ ３‬د ﻳﻮه ﻣﺤﻮر ﭘﻪ ﭼﺎﭘﻴﺮه و＇ﺮﺧﻲ‪ ،‬د راﻓﻌ‪ ３‬ﭘﻪ ﻧﻮم ﻳﺎد‪８４‬ي‪ .‬ﭘﻪ ﻫﺮه‬ ‫‪t‬‬
‫راﻓﻌﻪ ﮐ‪ ３‬د ‪ F ⋅ L = R ⋅ L′‬راﺑﻄﻪ ﻣﻮﺟﻮده وي‪.‬‬
‫
ﻫﺮه ﺳﻄﺤﻪ ﭼ‪ ３‬د اﻓﻖ ﺳﻄﺤ‪ ３‬ﺳﺮه زاوﻳﻪ ﺟﻮړه ﮐ‪７‬ي‪ ،‬د ﻣﺎﻳﻠ‪ ３‬ﺳﻄﺤ‪ ３‬ﭘﻪ ﻧﻮم ﻳﺎد‪８４‬ي او ﻣﺎﻳﻠﻪ ﺳﻄﺤﻪ‬ ‫‪t‬‬
‫د ﺳﺎده ﻣﺎﺷﻴﻨﻮﻧﻮ ﻳﻮه ﺑﻴﻠﮕﻪ ده‪.‬‬
‫
＇ﺮخ د ﻳﻮه ﻓﻠﺰي ﻳﺎ ﻟﺮ‪－‬ﻴﻦ ‪－‬ﺮدي ！ﻴﮑﻠﻲ )ﻗﺮص( ＇ﺨﻪ ﻋﺒﺎرت دى ﭼ‪ ３‬د ﻳﻮه ﺛﺎﺑﺖ ﻣﺤﻮر ﭘﻪ ﺷﺎوﺧﻮا‬ ‫‪t‬‬
‫ﭘﻪ ازاد ډول ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻮي‪.‬‬
‫
＇ﺮﺧﻮﻧﻪ ﭘﻪ دوه ډوﻟﻪ ﺗ‪７‬ل ﮐ‪８５‬ي‪ ،‬ﺛﺎﺑﺖ او ﻣﺘﺤﺮک‪.‬‬ ‫‪t‬‬
‫‪89‬‬
 ‫د ﺷﭙ‪８‬م ﻓﺼﻞ ﭘﻮ＊ﺘﻨ‪３‬‬
‫‪ –1‬ﻣﺎﺷﻴﻦ ＇ﻪ ﺷﻰ دى‪＇ ،‬ﻮ ﻣﺜﺎﻟﻮﻧﻪ ﻳ‪ ３‬راوړئ؟‬
‫‪ -2‬ﭘﻪ ﻣﺨﺎﻣﺦ ﺷﮑﻞ ﮐ‪ M.A ３‬ﺍﻭ ‪ F‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐ‪７‬ئ‪ ،‬ﮐﻠﻪ ﭼ‪３‬‬
‫‪ L′ = 20cm‬ﺍﻭ ‪ R = 20kg‬ﻭﻱ‪.‬‬
‫‪＇ –3‬ﻮ ډوﻟﻪ ﺳﺎده ﻣﺎﺷﻴﻨﻮﻧﻪ ﭘﻴﮋﻧﺊ؟ ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ ﻳ‪ ３‬واﺧﻠﺊ‪.‬‬
‫‪ –4‬ﻳﻮه راﻓﻌﻪ رﺳﻢ ﮐ‪７‬ئ‪ ،‬ﭘﻪ ﻫﻐ‪ ３‬ﮐ‪ ３‬د ﻋﺎﻣﻠ‪ ３‬ﻗﻮې د ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻧﻘﻄﻪ‪ ،‬ﻣﻘﺎوﻣ‪ ３‬ﻗﻮې دﺗﺎﺛﻴﺮ ﻧﻘﻄﻪ‪ ،‬د اﺗﮑﺎ ﻧﻘﻄﻪ‪،‬‬
‫ﺑﺎزوﮔﺎن‪ ،‬ﻣﻘﺎوﻣﻪ او ﻋﺎﻣﻠﻪ ﻗﻮه را و＊ﻴﺊ‪.‬‬
‫‪＇ –5‬ﻮ ډوﻟﻪ ＇ﺮﺧﻮﻧﻪ ﭘﻴﮋﻧﺊ‪ ،‬ﻧﻮﻣﻮﻧﻪ ﻳﻲ واﺧﻠﺊ‪.‬‬
‫‪ –6‬ﭘﻪ ﻣﺨﺎﻣﺦ ﺷﮑﻞ ﮐ‪ ３‬د راﻓﻌ‪ ３‬د ﻋﺎﻣﻠ‪ ３‬ﻗﻮې ﺑﺎزو ﭘﻴﺪاﮐ‪７‬ئ‪ ،‬ﮐﻠﻪ ﭼ‪ ３‬ﻋﺎﻣﻠﻪ ﻗﻮه ‪ 30‬ﮔﺮام وزن‪ ،‬ﻣﻘﺎوﻣﻪ‬
‫ﻗﻮه ﻣﺴﺎوي ﭘﻪ ‪ 20‬ﮐﻴﻠﻮﮔﺮام وزن او د ﻣﻘﺎوﻣ‪ ３‬ﻗﻮې ﺑﺎزو ﭘﻪ ‪ 25‬ﺳﺎﻧﺘ‪ ３‬ﺳﺮه ﻣﺴﺎوي وي‪.‬‬
‫‪ –7‬ﻫﺮه ﺳﻄﺤﻪ ﭼ‪ ３‬د اﻓﻖ ﺳﺮه ﻳﻮه زاوﻳﻪ ﺟﻮړه ﮐ‪７‬ي‪ ،‬د ‪ .........................‬ﭘﻪ ﻧﻮم ﻳﺎد‪８４‬ي‪.‬‬
‫‪ –8‬ﻫﻐﻪ ﮐﻠﮑﻪ ﻣﻴﻠﻪ ﭼ‪ ３‬د ‪ .......................‬ﭘﻪ ﭼﺎﭘﻴﺮه و＇ﺮﺧ‪８５‬ي‪ ،‬راﻓﻌﻪ ﻧﻮﻣ‪８５‬ي‪.‬‬
‫‪ –9‬د ﻳــﻮې ﻣﺎﻳﻠ‪ ３‬ﺳــﻄﺤ‪ ３‬ﻣﻴﺨﺎﻧﻴﮑﻲ ﮔ＂ﻪ ﻣﺤﺎﺳــﺒﻪ ﮐ‪７‬ئ‪ ،‬ﭼــ‪ ３‬د ﻣﺎﻳﻠ‪ ３‬ﺳــﻄﺤ‪ ３‬اوږدواﻟﻰ ‪ 3‬ﻣﺘﺮه او‬
‫ﺟﮕﻮاﻟﻰ ﻳ‪ ３‬ﻳﻮ ﻣﺘﺮ وى‪.‬‬
‫‪ –10‬ﻳﻮ ﺟﺴﻢ ﭼ‪ 800kg ３‬وزن ﻟﺮي د ‪ 4‬أزادو ＇ﺮﺧﻮﻧﻮ ﭘﻪ واﺳﻄﻪ ﭘﻮرﺗﻪ ﮐ‪８５‬ي‪ .‬ﻫﻐﻪ ﻗﻮه ﭼ‪ ３‬ﮐﻮﻻى‬
‫ﺷﻲ دا ﺟﺴﻢ ﭘﻮرﺗﻪ ﮐ‪７‬ي ﺣﺴﺎب ﮐ‪７‬ئ‪.‬‬
‫‪90‬‬