CHU NGHIA NHAN VAN HO CHI MINH

PHAM MINH HAC*

1. Nhap de: chu nghia nhan van va chu nghia nhan dao
Loai nguoi co den hon bon trieu nam tuoi, trai qua ba thai dai lich su - thai dai mong
muoi, thai dai da man, thofi dai van minh (L. H.Moocgan, 1871; Ph. Angghen, 1884),
nang dan trinh do ma rong cac nguon sinh ton, hpc dugc va ngay cang phat trien boat
dong, nhat la boat dpng san xuat, cua con nguai, vupt qua dugc tinh trang an thit
nguai\ dan dan hinh thanh dugc tinh nguai va tinh nguai (thuc ra noi "tinh nguai" la
du, trong tinh nguai co net rat dac tnmg la tinh nguai, dan quyen vai cac dac tinh khac
nhu ngon ngu, ly tri, giao tiep, v.v., noi ghep "tinh nguai" vai "tinh nguai" bieu hien
mpt net dac tnmg cua tieng Viet). Trong suot qua trinh tien hoa loai nguai rat chii y
giao due noi tiep, duy tri, phat trien tinh nguai va tinh nguoi, truac qua cac hinh thuc,
theo ngon ngii hien dai, "giao due khong chinh quy" bao gom ca tu giao due, ve sau,
each, day khoang 4.000 nam, truang hpc nhu mpt thiet che xa hpi ("giao due chirih
quy") ra dai, de truyen dat mpt each chinh tac cho the he tre cac boat dpng - hpi tu thanh
tinh nguai va tinh nguai (day chinh la npi dung cua viec "day nguai", muc tieu quan
trpng nhat cua giao due) - bao dam su ton tai va phat trien loai nguai. Roi mai gan day,
vao th6 ky thu VI - thii V truac Cong nguyen (tCN),!cac bac hpc ca phuang Dong va
phuang Tay mai xay dung nen cac bai hpc, ly luan triet hpc, dao due hpc ve dao lam
nguai, va hon muai the ky sau, vao the ky XIX mai co ten gpi "Chu nghia nhan dao",
cac tieng dong La tinh, nhu tieng Anh gpi la "Humanism", thuang chuyen sang tieng
Viet la "Chu nghia nhan dao"; theo tir dien Trung Quoc^ dinh nghia "Chu nghia nhan
van" ham chiia npi dung cua "Chu nghia nhan dao". Trong bai nay noi "Chu nghia nhan
van" ham chiia npi dung cua "Chii nghia nhan dao", khong tinh den cac sac thai ngon
tir, cac each dien dat tinh te khac nhau ve hai thuat ngU nay.
Ai ciing thay, trong cac thuat ngu "nhan nghia", "nhan dao", "nhan ai" deu co chii
"nhan", tigng Anh "human", chuyin ngii d6u la "nguai". Kh6ng Tu (551-478 tCN),
nguai dau tien dua ra triet thuyet, dao diic hpc, giao due hpc lay chil "Nhan" lam dau,
mang mpt npi dung rat phong phii: "Nhan" truac het la " thuang yeu con nguai" (nhan
ai, bac ai); ton trpng con nguai ("cai gi minh khong muon thi dimg lam cho nguai") -
khong khinh nguai (cung kinh), khoan dung, giir ehir tin; can man, nh§n (nhan nai, kien
nhan), biet dimg nguai, co tam trong sang (cuang true, nghiem tiie, chat phac - that
tha)... Lau nay thuang gpi dao Khong la "dao nhan"^. Thuc ra day chinh la npi dung chu
yeu ciia chu nghia nhan dao, chi thay doi trat tu "nhan" len truac "dao"xu6ng sau.Thuat
ngii *'nhan dao" theo chii La tinh "Humanismus" dugc dimg trong nha truang Diic tir

* GS.TSKH.; Chu tich Hoi khoa hoc tam ly - giao due Viet Nam.

Nghien cuu Con ngudi sd3 (48) 2010

 Pham Minh Hac

nam 1806, sau den nam 1836 nha sir hpc Diic Georg Voigt chuyin sang tilng Anh
"Humanism" de mo ta Chu nghia nhan dao thai Phuc hung (thl ky XIV - XVI) bSt diu
tir nuac Y vol npi ham giai phong con nguai khoi quyen uy cua ton giao, chuyin sang
cuoc song the tuc, trong the giai nay quan trpng nhat la con nguai, ton vinh nhan phim,
chil y tai nhiing gi con nguai quan tam, de cao cac nang luc ciia con nguai, nhat la nang luc
duy ly (R. De cac da dat mpt moc rat quan trpng cho thai dai ly tri vao nira dau the ky XVE,
tiep do la The ky Anh sang - the ky XVIII la The ky giao due, neu bat van de giao due tinh
nguai, tinh nguai, nhan manh bat dau tir day biet dpc, biet viet; tinh yeu con nguoi gan lien
voi tinh yeu cpng dong nguod va nhan loai)'*. May dieu vira ke ve chii "Nhan" va "Chu
nghla nhan dao" ma ra mpt thai dai mod cua nhirng gia tn nhan van - nhan dao la hat nhan
ciia He gia tri dao dire chitng cua loai ngu'od, ciing nhu rieng ciia timg nguod, ma tir noi gia
dinh, roi nha truang va ca xa hpi phai het sire cham lo giao due, moi nguod khong dugc
quen tu giao due nhiing pham chat thiet yeu cua con nguod.
Suot may the ky gan day, tir hanh vi eon nguai doi xir bao lire, tai quai, dpc ac... den
cac cuoc thuc dan xam chiem thuoc dia, ap dat che dp tan bao len nhan dan cac nuac
thuoc dia, dac biet cac cuoc chien tranh xam lugc deu hi nhan loai len an la phi nhan
van, phan nhan dao, vo nhan dao. Den the ky XX, nhat la sau dai chien thii hai, chii
nghia nhan van - nhan dao phat trien manh ban bao gia het: cac khoi chinh tri - ngon
ngii, nhu khoi Phap ngU (von phan Ion gom cac nuac da la thuoc dia Phap, hien nay
Viet Nam la mpt thanh vien) chang ban, deu phai noi den chii nghia nhan dao la muc
tieu cao ca ciia Cach mang Phap (1789) vi cac quyen cua con nguod, co giai thich Khoi
Phap ngii de cao chu nghia nhan dao khong phai nhu la mpt tir r6ng tulch, ma thuc su la
mpt y tuong vi "con nguai toan ven" co ly tri, co tinh cam, co dai song tinh thSn, c6 tu
tuang dao diic (Stelio Farandjdis,1989)^. Mdy thap ky gan day co nhilu cuoc trao dii
giiia cac nha khoa hpc ve tuang lai tien hoa ciia loai nguai, tren ca sa so sanh van hoa -
he gia tri phuang Dong va phuong Tay, mpt s6 trong do tap trung vao dl tai "Chii nghia
nhan dao": nlu a phuang Tay chu nghia nhan dao xudt hien tirjhai Phuc hung dl phan
ling lai thkn quyen ciia Diic cbiia trai thi a phuang Dong, chii nghia nhan dao la nin
•mong cua van boa - he gia tri phuang Dong; tuy vay, doi ben diu nhit tri thai dai ngay
nay ban bao gio hit phai tap trung vao mue tieu phdn ddu vi con nguai - vi su dpc lap,
tu do, nhan pham ciia con nguai, va hp neu len mpt ten gpi mai "chii nghia nhan dao
mai", ma Dao Phat la mpt mo hinh, dugc phan tich a ba cdp do: trilt hpc - nhan hpc,
dao diic va giao due (Josef Derbolav, Daisaku Ikeda, 1992)^. Ba cdp dp, theo chiing toi
can nhdn manh, diu mang npi dung c6t loi tap tmng vao con nguai, nen thuat ngii
"humanism" chuyen dich thanh chil nghia nhan van - nhan dao.
Phong trao giai phong dan tpc tir ddu thl ky XX thdm dugm Chu nghia nhan van:
cong eupc giai phong con nguai gin liln vod cong cupe giai phong dan tpc, giai phong
giai cdp va ca nhan loai niia, nhu Ph.Angghen da chi ra: "... hien nay da din mpt giai
doan ma giai cap bi hoc lot va bi ap biic khong con co thl tu giai phong khoi tay giai
cdp boc lot va ap biic minh (tiic la giai cdp tu san) dugc niia, nlu Idiong dong thai va
vTnh vien giai phong toan the xa hpi khoi ach boc lot, ach ap biic va khoi cuoc ddu tranh

4 Nghien cdu Con nguoi so 3 (48) 2010

Chu n^hia nhdn vdn.

giai cdp" (Ph. Angghen, 1883)^. Tir nhiing nam do - nhiing nam 20 cua the ky tnrac -
Nguyin Ai QuIc vai tinh cam thilt tha yeu thuang con nguai, ca dan minh va khip the
gian, va long yeu nuac sau sic da ddn than hiln dang ca dai minh vi dan tpc dugc hoan
toan dpc lap, con nguai dugc hoan toan tu do, va da tra thanh nguai chien sT tieu bieu,
loi lac ciia phong trao nay - Nguai la "hien than eua chu nghia nhan van cao ca, chu
nghia nhan van cgng san, la mgt con nguai nhan ai, vi tha" (Vo Nguyen Giap, 2003)^

2. Chu de nghien cvu Chu nghia nhan van Ho Chi Minh

Sach bao viet ve Ho Chi Minh, ca trong nuac lan nuac ngoai, duai khia canh nay hay
khia canh khac, it nhieu deu co y tuang tiep can vai chuyen de "chu nghia nhan van", vi
do chinh la mpt npi dung khong the thieu khi noi ve nhan each Ho Chi Minh. Pham Van
Dong nam 1926 da tham gia lop hpc do Nguai day, ve sau tir nhiing nam 1940 den
1969, suot gan 30 nam true tiep lam cpng su, song va lam viec true tiep vai Nguai, den
nam 1990 mai hoan thanh mpt cong trinh khoa hpc rat sau sac ve Con nguai Ho Chi
Minh, di den mpt nhan dinh khai quat rat chinh xac: "Chat con nguai Ho Chi Minh la
chat Viet Nam, chat each mang, chat cpng san, chat nhan van... Ho Chi Minh la nguai
cua chil nghia nhan dao theo y nghia day dii nhat" (Pham Van Dong, 1990)^. Co the noi
doi vod Ho Chi Minh ehu nghia nhan van va chu nghia nhan dao trong cung mpt vong
tron logich, gan lien vai tu tuang cpng san Mac - Lenin, duge nuoi duang tren manh dat
Viet Nam va eae gia tri nhan van Viet Nam vita la diem xuat phat vira la mue tieu
thuang true cua each mang Viet Nam. Nguai da mang tinh hoa van hoa Dong - Tay va
tinh than nhan ai Viet Nam ("ai quoc, ai dan")^ giao due, dgng vien, Idiai day khat vgng,
nhiet tinh, y chi a dong dao mgi tang lop nhan dan diing len tu giai phong dan tpc, giai
cap va ban than eon nguai. Pham Van Dong viet:" Ho Chi Minh la hien than ciia tinh
than ai..., giau long khoan dung". Tae phong Ho Chi Minh la mpt diem noi bat trong
nhan each cua Nguai, noi khai quat, la tin a dan va dua vao dan, gan bo vai Dang va
dan tpc: long tin vao con nguai la mpt net ca ban ciia chii nghia nhan van.
Trong mpt so tai lieu nghien ciiu nhan each Ho Chi Minh ciing nhan manh mpt so
npi dung cua chu nghia nhan van, nhu "thuang nguai, quy nguai, nang da con nguai...,
khiem ton, gian di..., yeu thien nhien, hoa fipp vai thien nhien..."(Tran Van Giau,
1990)'°. Tinh than cot loi ciia chu nghia nhan van - nhan dao chinh la Con nguai - yeu
thuang con nguai, quy trgng con nguai, giiip da lan nhau, tat ca vi eon nguai, nhu Vo
Nguyen Giap viet:"Neu nhu khi eon tre, trong "So 1, Le Paria" ("Nguofi ciing kho", nam
1922 - PMH chii thieh), Bac Ho da chii trgng "van de eon nguai va giai phong eon
nguai", thi 43 nam sau, den cuoi dofi, trong Di chiie (Du thao Di ehiie vilt nam 1965 -
PMH ehii thieh) Bae van can dan lai sau khi chien tranh kit thiic "diu tien la cong viec
doi vai con nguai", "Tu tuang ve eon nguai, ve giai phong va phat triln eon nguai, coi
con nguai la nhan to quyet dinh thanh cong eiia each mang quan xuyIn toan bg su
nghiep cua Chii tich H6 Chi Minh... Tin dan manh liet, lai thuang dan hit muc... (Vo
Nguyen Giap, 2003)1
Nghien eiiu "Tu tuang Ho Chi Minh" chua co nhilu cong trinh tap trung true tilp

Nghien cuv Con ngu& so 3 (48) 2010 K

 Pham Minh Hac

vilt theo chil dl "Chii nghia nhan van Ho Chi Minh". Khong c6 y dinh lam mpt tong
quan ve van de nay, chiing toi xin dugc nhac tai Hgi thao do Vien Nghien ciiu Con
nguoi thupe Vien Khoa hpc Xa hpi Viet Nam to chire nam 2001, ky yeu xuat ban nam
2003''; a hpi thao nay co hai bai ldy tieu de "Chu nghia nhan van Ho Chi Minh": bai
thir nhdt ciia chuyen gia cao cdp Viet Phuang, con bai thii hai la ciia chinh tae gia; ngoai
ra CO cac bai "Y nghia nhan van trong di chuc...", "Tinh yeu doi vai con nguai..." co
each tiep can sat vai chu de nghien cuu nay .
Trong bai thii nhdt, Viet Phuang vilt:" Nhic den Ho Chi Minh la chiing ta lien tuong
ngay din tu tuong nhan van...H6 Chi Minh la nguai trong suit dai minh tim kilm gia tri
con nguai... Mpt trong nhiing cong hiln to lan ciia Ho Chi Minh doi vai loai nguoi la
chil nghia nhan van ve Con nguai dugc the hien ro net mang dam tinh dan tgc"'^ (Viet
Phuang, 2003). Ong da diic ket "Chu nghia nhan van va chat nhan van trong tu tuang
Ho Chi Minh" vao 5 diem nhu sau: (1) coi trpng timg nguai, dao tao, thirc tinh timg
nguoi; (2) biet danh gia, sir dung, phat huy nang luc ciia timg nguai; (3) than trpng,
cbam lo, tao dieu kien hoan thien nhan each eua timg nguai; (4) thuc sir binh dang giiia
cac ca nhan con nguoi; (5) hieu dugc nhu cau tu khang dinh ciia timg nguai. Nam diem
nay vira cu the hoa vira co phan bo sung vao nhirng khai quat trinh bay a tren, hoan
thien dan he thai do doi voi con nguod tir goc dp mpt con nguai binh thuang den mpt
nha chinh tri, mpt nha lanh dao quoc gia, mpt lanh tu cua Dang, mpt nha giao due, c6 ca
duai goc dp tam ly hpc (noi tai nhu cau tu khang dinh minh trong thang nhu eau ciia
nha tam ly hpc nhan van Mat-slau (1908 - 1970, My).
Bai thii hai mang tieu de "Chii nghia nhan van Ho Chi Minh - phuang phap luan
nghien ciiu con nguai"'^ Day la phuang cham xay dung va phat trien Vien Nghien ciiu
Con nguai gan lien voi nghien ciiu nguon nhan lire trong dong chay van hoa nhu la mpt
chan kieng ciia cong eupc phat trien ben viing ddt nuac theo tinh thdn kl thira va phat
huy eac gia tri truyen thong dan toe va tilp thu tinh hoa van hoa nhan loai, neu bat phep
bien chiing "truyin thing - hien dai" trong tu tuang H6 Chi Minh, chi ra nghien ciiu
con nguoi phai theo quan diem lich sir, quan dilm phat triln va quan dilm thuc tien.
Chil nghia nhan van Ho Chi Minh la phuang phap luan nghien ciiu con nguai bao gom
ba quan diem do, va la npi dung ca ban xay dung va phat trien nin giao due nhan van la
yeu cau mai cua thai dai thong tin, cong nghe mai, ma cira, hpi nhap: tang cuang giao
due cong nghe luon luon phai di liln vai tang cuang giao due nhan van - giao due con
nguai. Trong bai thii hai nay tae gia da neu len bin npi dung ciia ehu nghia nhan van H6
Chi Minh, nhu long yeu thuang con nguoi, coi trpng eon nguai, giai phong con nguai,
con duang thuc hien triet ly nhan van, se trinh bay ehi tilt trong muc tilp theo.
3. Chu nghia nhan van Ho Chi Minh
Chil tich Ho Chi Minh khong noi true tiep vao chii dl nay. Cac truac tac ciia Nguai
dugc khai quat len thanh "Tu tuong Ho Chi Minh" chinh thiic bit ddu tir Dai hgi IX
Dang CSVN (2001). Toi rdt din do suy nghT, manh dan dl ra muc nay, ngi dung rat
kho, rdt phong phii, each diin dat (trinh bay) khong don gian chiit nao, phai day cong
tim toi, phat hien. Truac day, nhieu dip ky niem ngay sinh ciia Nguai, toi eo vilt mpt it

Nghien ciiu Con ngu& sd3 (48) 2010

Chii nghia nhdn van..

bai van dung tu tuang ciia Nguai vao giao due va tam ly hpc. Trong suit qua trinh do,
nhdt la buae vao thai dai mai - culi thl ky XX, ddu the ky XXI - khi thuc tiln va ly
luan giao due doi hoi phai dao sau va phi biin rpng rai giao due nhan van, toi khong rod
y tuong nghien ciiu va van dung chu nghia nhan van H6 Chi Minh vao nghien eiiu con
nguai, qua do vao giao due nha truang, giao due gia dinh, giao due xa hpi. Rat may,
nhiing hpe tro lli lae va cimg la cae cpng su rat dac lire, sing va lam viec ben Nguai
suit mdy thap ky, nhu tren da trinh bay, va do lai la cac bac tri gia tieu bilu nhat ciia ddt
nuac trong thai dai Cach mang thang Tam, da chi ra cac npi dung ea ban va ca cac ten
gpi cua chil de nghien ciiu nay, ma chiing toi lay lam tu tuang xuat phat diem eho bai
vilt nay. Theo do, toi de xudt npi dung sau day cua Chu nghia nhan van Ho Chi Minh:
(1) Yeu thuang vo ban con nguoi, nhat la nguai hi ap biic, ngheo Idio. De giai
phong khoi aeh thue dan do hp, muon xay dimg nuae ta thanh mpt thien duang, tir nam
1925, Nguyen Ai Quoc da khuyen, dan minh "Hay thuang yeu nhau, ciing nhau doan
ket" - trong thai diem do dan minh song mpt dod no le cimg kho, nhue nha, va ca sau
nay, suot ca tien trinh each mang, day ehinh la npi ham cue ky quan trpng eua chii
"Tam" ma Nguyen Ai QuIc xlp len ddu, truac "tai va luc" ( H I Chi Minh, 1925)'^*. Noi
mpt each dan gia, "Tam" la "tinh nghia", Bac Ho eo mpt each hieu chu nghia Mae
Lenin het siie dpc dao, rat Viet nam, co mpt khong hai tren dai nay, Bac n6i:"Hieu chu
nghia Mae - Lenin la phai song vai nhau co tinh nghia" (Ho Chi Minh, 1968) . Tinh
thuang la dpng lue ciia eupc song, doan ket la siic manh ciia cpng dong, dan tpc. Day la
chan ly cao dep nhat trong eupc dai Ho Chi Minh. Trong Di chiic Bac da "de lai muon
van tinh than yeu eho toan dan, toan Dang, cho toan the bp dpi, cho cac chau thanh
thieu nien, nhi dong".
(2) Coi trpng con nguoi. Trong xay dung nen van hoa dan tpc eua mpt xa hpi tot
dep Ho Chi Minh het siic coi trpng yeu to tam ly eon nguai, xay dung yeu to nay duge
coi la so 1, sau do mai den "xay dung luan ly, xay dung xa hgi, xay dung ehinh tri, xay
dimg kinh te "(Ho Chi Minh, 1943)'^, coi trgng tam tu, uac vgng, nhu cau cua con
nguoi. Ho Chil Tieh da eong hien ca dai minh mong sao nuac nha dugc hoan toan dgc
lap, dan ta duge hoan toan tu do, ai eiing co com an, ao mac, ai ciing dugc hpc hanh.
Muc tieu ciia each mang la "tat ca vi eon nguai".
(3) Giai phong eon nguoi khoi ap biic, no le, ngheo kho, lam than. Day la ly tuang
kien dinh suot dai Nguod. Tir ngay con la hgc sinh trung hgc, Nguyen Tat Thanh da
quan tam tim hieu tu tuang "Tu do, Binh dang, Bac ai" eiia Cach mang Phap, cang hieu
tu tuang nay, Nguai cang cam thii bpn thuc dan Phap va quyet tam di tim duong ciiu
dan, eiiu nuae, ca nuac minh ca cac nuac thupe dia khac, khoi ach nuac ngoai do hp.
Thang 5-1923, trong bai "Ky niem bao Le Paria" Nguoi da neu khdu hieu "Su nghiep
giai phong nhirng nguai bi ngugc dai muon nam!"(Hl Chi Minh, 1923)'\ Giai phong
dan tgc, giai phong giai cdp ciing nhim vao giai phong con nguod.
(4) Khoan dung. Nguyin Ai QuIe danh trang ddu "Duong Kaeh menh" (1927)'^
cho muc "Tu each nguai each mang" cdn co 23 thai dp vod ban than, vai nguai khac va
vai cong viee; trong "Thai dp dii voi nguai khac", thai dp ddu tien Bae vilt:"Vai timg

Nghien cOu Con ngudi so 3 (48) 2010 „

 Pham Minh Hac

nguoi thi khoan thii", ngay nay gpi la "khoan dung", theo nghia thong thuang, la rpng
lugng (c6 khi noi "lugng thii"), khong chdp nhat, bilt thong cam, ding cam, chia se, tdt
nhien khong khoan nhugng, ban niia, phai ddu tranh voi nhiing hanh vi lech lac, sai trai.
Vi muc tieu hoa binh, bac ai, Lien hiep quIc da ldy nam 1995 la nam khoan dung. Bdy
lau nay bao chi ta len an manh hien tugng vo cam dang eo xu thl ngay mpt tang. Mpt xa
hpi tit dep thi dilu cue ky quan trpng la o thai dp giiia con nguod voi eon nguoi, trong
do thai dp khoan dung, thuang yeu con nguai, ton trpng con nguai la hat nhan. Giao
due nhan van bit dau tir do va mue tieu quan trpng nhdt la nham vao do, nhu Bac Ho da
vilt dl hudn luyen cho nhiing can bp each mang dau tien eiia ehiing ta.
(5) Sir dung diing timg nguoi. Phuang cham boat dpng H6 Chi Minh quan triet suit
dai: each mang la sir nghiep ciia toan Dang, toan dan. Vi vay, a dau Nguai ciing quan
tam cham soc dpi ngii can bp lam nong cit va chi dao phong trao, cac tang lap nhan
dan. Muon sir dung diing can bp, phai danh gia diing con nguod, sap xep hp vao diing
cong viec, pbat huy toi uu gia tri ban than timg nguai. Ngay nay, nhieu tac gia, ca trong
nuac lan ngoai nuac deu nhac lai thanh phan Chinh phii Cu Ho nhu la mpt tam guong
sang ve chinh sach diing nguoi, tir tri thirc den eong nong, tir nguoi gia den nguoi tre,
dac biet chu y tai nguai tai (thang 11-1945, Bac viet bai "Nhan tai va kien quoc", thang
11-1946 Bac ban hanh eong van "Tim nguai tai diic", ve sau dugc ggi la "Chieu cau
hien tai"). Moi nguai phai tu kien tao thanh mpt he gia tri va ea xa hpi c6 trach nhiem
phat huy tac dung ciia he gia tri ban than ciia mpi nguoi - day la nguon tai nguyen vo
tan giii vai tro hang dau tao nen cua cai, phiic lgi xa hpi.
(6) Mpt triet ly hanh dpng. Chii nghia nhan van Ho Chi Minh khong ehi la mpt triet
ly don thuan theo nghia thong thuang, ma nhu Mae noi trong "Luan cuong Phobach",
do la triet ly hanh dpng - cai tao the giod. Cu the la, tir tinh thuang yeu con nguai, nhat
la nhiing nguai ngheo kho, bi ap biic, dan ap, yeu nuac, yeu dan ma Bac da thay tan mat
va cam nhan sau dam tir khi con a trong nuac den nhiing nam bon ba khap cac chau luc,
Nguyen Ai Quoc da den vai chii nghia Mac - Lenin, van dung vao hoan canh Viet Nam,
de ra chien lugc, chien thuat to chiic va lanh dao each mang giai phong dan tgc va xay
dung chil nghia xa hpi. Chii nghia nhan van Ho Chi Minh da co siic hap dan, loi cuon
cac giai tang xa hpi, la nguon co vii tao nen siic manh tinh than cho cac can bp, chien sT
vugt qua cue hinh trong lao tu, kho khan gian kho trong chien dau, sEn sang theo tilng
gpi cua Nguai "Tha hy sinh tat ca, khong chiu lam no le" - va biet bao can bp, chiln sT,
nhan dan da hien than minh, con chau minh, ciia cai ciia gia dinh minh...cho T I quIc va
ban than chiing ta ngay nay co eupc song doi moi trong hoa binh, thing nhdt, sanh vai
vai cac nuac nam chau bon bien.
Nhiing dieu trinh bay tren day tuy con so sai nhu mpt phac thao ban ddu, mang tinh
neu van dl nhieu han giai quyet vdn de, hy vpng da cung cdp mpt sl tu lieu, y tuang
lam CO so de khang dinh: chu nghia Mac - Lenin la kim chi nam ciia each mang Viet
Nam, chil nghia nhan van Ho Chi Minh - elt loi eua tu tuang H I Chi Minh - la nin
tang ly luan true tiep eho duong loi phat triln bin viing ciia Viet Nam.

g Nghien cOu Con ngudi so 3 (48) 2010

Chu nghia nhdn vdn...

Tai lieu tham khao

1. L.H.Moocgan. Cdc he thdng quan he ddng mdu vd quan he hon nhdn. 187L Theo Bach
khoa thu Vikipedia (BKTV), mang Gugon (Google), tilng Anh;
Ph.Angghen. Ngudn gdc gia dinh, ngudn goc tu hihi, nguon goc nhd nwac. Nhdn co nhimg
cdng trinh nghien cuu ciia Luy-xa H.Moocgan. 1884. C.Mac, Ph.Angghen. Toan tap, t.21, tr.52.
Nxb. CTQG, Ha Noi, 1995.
2. Tir diin Tir Hai. Thugng Hai tir thu xudt ban xa, 1999.
3. Trdn Trpng Kim. Nho gido trgn bg, 1930. Nxb. Van hoc, HN., 2003, tr.45-57.
4. BKTV, muc tu Chii nghia nhdn dqo, tieng Anh, 28-2-2010.
5. Stelio Farandjis. Ndi tieng Phdp vd chii nghia nhdn dqo (tilng Phap),
tr.338-340. Nxb.Tougui, Paris, 1989.
6. Giqjep Decbolap, Daisacu Ikeda. Tim chu nghia nhdn dqo mai (tieng Anh), tr.43-46.
Nxb. Weatherhill, NQ-u uoc - Tokyo, 1992.
7. Ph.Angghen. Loi tua cho ban tieng Diic Tuyen ngdn ciia Ddng Cgng sdn
xudt ban nam 1883. C.Mac, Ph.Angghen. Toan tap, t.21, tr.l2. Nxb. CTQG, HN, 1995.
8. Vo Nguyen Giap. Chii tich Hd Chi Minh vdi su nghiep xdy dung vdphdt
trien con ngudi. Trong ky yeu Tu tuong Ho Chi Minh - Phuong phap luan
nghien ciiu con nguoi, do Pham Minh Hac, Pham Thanh Nghi, Trmh Thj
Kim Ngoc (chii bien). Nxb. Khoa hoc xa hoi, HN, 2003, tr.17-39, (duai day goi la Ky
yeu).
9. Pham Van Dong. Hd Chi Minh mot con nguoi, mgt ddn tgc, mgt thdi dqi
mgt sunghiep. Nxb. CTQG, HN, 1990.
10.Tran Van Giau. Nhdn cdch cita Chii tich Hd Chi Minh. Trong Ky yeu Hd Chi Minh, anh
hitng gidi phdng ddn tgc, danh nhdn vdn hod. Nxb. KHXH. HN., 1990.
11. Ky yeu, xem so 8 trong TLTK nay.
12. Viet Phuong. Chii nghia nhdn vdn trong tu tudng Ho Chi Minh. Ky yeu (xem so 8 trong
TLTK nay), tr.l 12-118.
13. Pham Minh Hac. Chii nghia nhdn vdn Ho Chi Minh - Phuang phdp ludn nghien cuu con
ngudi. Ky yeu (xem so 8 trong TLTK nay), tr.148-156.
14. F(5 CMM«//. roa« % , t.2, tr.440-441. Nxb. CTQG, HN, 1995.
15. Hd Chi Minh. Todn tap, t.l 2, tr.554. Nxb. CTQG., HN., 1996.
16. Hd Chi Minh Todn tap, t.3, tr.431. Nxb. CTQG., HN., 1995.
\1.H6 Chi Minh Todn tap, 1.1, tr. 463. Nxb. CTQG, HN., 1995.
\i.Hd Chi Minh. Todn tap, t.2, tr. 260. Nxb. CTQG., HN. 1995.

Nghien ciiu Con ngudi so 3 (48) 2010