Ang Ugnayan ng Wika, Kultura at Lipunan ay

sumasaklaw sa malalim na kabatiran sa kahalagahan ng

ugnayan ng wika, kultura at lipunan na nagpapalakas at
nagpapatibay ng pagka-Pilipino na makatutulong sa
makabuluhang pagtuturo at pagkatuto.

Upang matulungan ang iyong pagkatuto sa mga aralin, ang

modyul na ito ay naglalaman ng mga aralin sa loob ng isang
kabanata. Ang bawat aralin ay dapat maisagawa sa loob ng
dalawang linggo at ito ay nahahati sa mga bahagi, tulad ng
sumusunod:

FM 106 Layunin sa Pagkatuto Ang bahaging ito ay gabay sa resulta ng

pagkatuto para sa yunit ng pag-aaral.

Ugnayan ng Wika, Alam mo ba? Naglalayon itong mapukaw ang isip sa ilang mga kagiliw-
giliw na katotohanan na may kaugnayan sa aralin.

Kultura at Lipunan Magsimula na Tayo! Matapos ang pagkilala sa mga kinalabasan at

Inihanda ni: Melva M. Bihasa, LPT.
Instruktor ng Kurso
pangkalahatang-ideya para sa bawat aralin, bibigyan ka ng
isang Gawain na hahantong sa iyo sa mga pangunahing konsepto na
tatalakayin sa yunit.
Tayo na at Tumungo! Ang aktibidad ay susundan ng mga gabay na
tanong
na humahantong sa iyo sa mga konsepto na saklaw ng aralin. Dito,
susuriin mo ang iyong nagawa.

Siyasatin Natin! Ang mga pangunahing konsepto at isyu ng

pangunahing aralin ay tinalakay nang mabuti sa seksyong ito na kailangan
mong basahin at intindihing mabuti. Bilang karagdagan, sa iyong pagbabasa ay may mga
Pagsasanay bilang mga kasanayan sa pag
aaral para sa iyo na sagutin nang ilang sandali bago ganap na
magpahinga.

1. Gaano Na Kalayo Ang Ating Narating? Upang suriin kung

Pangkalahatang-ideya ng Modyul natutugunan ang mga naibigay na resulta ng pagkatuto, bibigyan

ng isa pang gawain upang masuri ang lawak ng pag-unawa.

1
 2. Pagyamanin Natin! Ang bawat yunit ay natapos sa mga
iminungkahing aktibidad para sa pagpapayaman ng pag-aaral at
KABANATA 1
karagdagang aplikasyon ng natutunan.
3. Mungkahing Pagbasa Ang bahaging ito ay nagbibigay sa iyo ng
isang listahan ng mga iminungkahing karagdagan na pagbabasa
(karamihan sa online) kung nais mong mapalalim ang iyong
kaalaman sa mga aralin.
Kasama rin sa modyul na ito ang isang Kabanata ng Pagninilay sa
Mga Konsepto sa
katapusan ng bawat kabanata upang isulat ang iyong mga saloobin sa
pamamagitan ng pagsagot sa mga tanong na self-introspective. Ang mga rubrik
ay matatagpuan din Apendiks ng modyul para sa iyong sanggunian sa paggawa
ng iyong mga awtput. Sundin lamang ang mga tala sa ibaba ng bawat ehersisyo
Kasaysayan ng
at aktibidad para sa paggabay. Panghuli, ibinigay ang isang Puna sa Kurso sa
pagtatapos ng modyul na ito upang maibahagi mo ang iyong puna sa modyul na
ito. Ang bahaging ito ang magiging batayan namin para sa pagpapabuti at sa
rebisyon sa hinaharap.
Wikang Filipino
Paano matuto sa Modyul na ito?

Alam kong sabik ka nang magsimula. Gayunpaman, may ilang mga bagay
na kailangan mong tandaan upang malaman nang higit ang modyul na ito.

1. Subukan ang paunang pasulit bago magpatuloy sa mga aralin. Ang iyong
iskor sa pagsubok ay magbibigay sa iyo ng ideya kung gaano karaming
oras ang kailangan mong italaga sa bawat aralin.
2. Basahin ang mga tagubilin at alamin ang mahahalagang bagay na dapat
gawin.
3. Bago gawin ang mga aktibidad siguraduhin na ang lahat ng mga bagay na
kailangan mo ay handa na.
4. Sagutin ang mga pagsasanay sa bawat aralin at huwag kalimutang
sagutin ang pagtatasa dahil sa gayon ay masusuri mo kung gaano
karami ang natutunan mo sa modyul.
Aralin 1
Maligayang pagdating sa pakikipagsapalaran sa pag-aaral na ito! Ang Wika: Katuturan, Katangian;
Kolonyalisasyon at Wika, at Ang Tatlong
Dimensiyon ng Wika
2
 Aralin 1

Alam mo ba? Layunin sa Pagkatuto

 Naipakikita ang kaalaman sa

Tinatayang nasa pagitan ng batayang nilalaman ng
6,000 hanggang 7,000 ang katangian ng wika;
mga wika sa daigdig, depende  Naipakikita ang kaalaman sa
sa kung gaano katiyak ang pananaliksik sa pagtukoy sa
pangahulugan sa "wika", o epekto ng kolonyalisasyon sa
pag-unlad at pagbabago ng
kung paano ipinag-iiba ang
wika;
mga wika at mga diyalekto.  Naipakikita ang pag-unawa sa
kaalaman sa kaligirang
pampagkatuto sa tekstong
panlipunan sa pagsusuri sa
tatlong dimensiyon ng wika Siyasatin Natin!
(dayalek, sosyolek at idyolek).
Wika
Tayo na at Tumungo!

Magsimula na Tayo!
Panuto: Isulat sa loob ng Venn Diagram ang mga wika sa ibang bansa at dayalekto sa loob ng
Pilipinas na alam mo at maaaring kaya mong wikain. (Makikita sa Apendiks ang rubrik sa
pagmarka)
Bago natin simulan ang ating talakayan, tanungin mo ang iyong sarili kung
gaano mo kaalam ang iyong wika. Ano ang iyong gagawin upang ito’y iyong
mapangalagaan?
Sa tingin ko ikaw ay handa na matapos mong masagot ang mga katanungan.
Halina’t ating buksan ang ating isipan sa panibagong kaalaman.

Tayo na at tumungo!
WIKA SA IBANG BANSA DAYALEKTO SA PILIPINAS

• Binanggit ni Austero et al (1999) mula kay Gleason na “ang wika ay

masistemang balangkas ng sinasalitang tunog na isinaayos sa
3
 paraang arbitraryo. Ang mga tunog ay hinugisan/binigyan ng mga
makabuluhang simbolo (letra) na pinagsama-sama upang makabuo
ng mga salita na gamit sa pagpapahayag.”
• Dagdag naman nina Mangahis et al (2005) na ang wika ay may
mahalagang papel na ginagampanan sa pakikipagtalastasan. Ito
ang midyum na ginagamit sa maayos na paghatid at pagtanggap ng
mensahe na susi sa pagkakaunawaan.
Mahalaga ang wika dahil ito ang batay ng pakikipagugnayan at
pakikipagtalastasan tungo sa pagkakaunawaan at pagkakaintindihan sa
sangkatauhan. Mawawalan ng saysay ang gawain ng sangkatauhan kung wala
ang wika. Dahil ang wika bilang pakikipagugnayan ay ginagamit sa
pakikipagkalakalan, diplomatikong pamamaraan ng bawat pamahalaan at
pakikipagpalitan ng kaalaman sa agham, industriya at teknolohiya. Ang wika
bilang pakikipagtalastasan ay ginagamit sa pagtungo, paghahanapbuhay at
paninirahan sa ibang bansa.
Ang mga dalubhasa sa wika ay may iba’t ibang pakahulugan sa wika.
Edward Sapir: Ang wika ay isang likas at makataong pamamaraan ng
paghahatid ng mga kaisipan, damdamin at mithiin.
Caroll (1964): Ang wika ay isang Sistema ng mga sagisag na binubuo at
tinatanggap ng lipunan. Ito ay resulta ng unti-unting paglilinang sa loob ng
maraming dantaon at pagbabago sa bawat henerasyon, ngunit sa isang
panahon ng kasaysayan, ito ay tinutukoy na isang set ng mga hulwaran ng
gawi na pinag-aaralan o natututunan at ginagamit sa iba’t ibang antas ng
bawat kasapi ng pangkat o komunidad.
Todd (1987): Ang wika ay isang set o kabuuan ng mga sagisag na ginagamit
sa komunikasyon. Ang wikang ginagamit ng tao ay hindi lamang binibigkas
na tunog kundi ito’y sinusulat din. Ang tunog at sagisag na ito ay arbitraryo
at sistematiko. Dahil dito, walang dalawang wikang magkapareho bagamat
bawat isa ay may sariling set ng mga tuntunin.
Gleason: Ang wika ay masistemang balangkas ng sinasalitang tunog na
isinasaayos sa paraang arbitraryo. Ang wika ay masistemang balangkas na
4
ginagamit sa pagpapahayag ng kuro-kuro at damdamin sa pamamagitan ng
pasalita at pasulat na paraan upang magkaunawaan ang lahat.
Ayon sa pagpapahayag ni Constantino, isang dalubwika, ang wika ay
maituturing na behikulo ng pagpapahayag ng damdamin, isang insrumento
rin sa pagtatago at pagsisiwalat ng katotohanan.
Kaugnay nito, ayon sa depinisyon ni Gleason: Ang wika ay masistemang
balangkas. Lahat ng wika ay nakabatay sa tunog na kung tawagin ay
ponema, na ang maagham na pag-aaral nito ay tinatawag na ponolohiya.
Kapag ang ponema ay pinagsama-sama maaaring makabuo ng maliliit na
yunit ng salita na tinatawag na morpema. Sintaksis ang tawag sa
makaagham na pinagugnay-ugnay na mga pangungusap. Diskors, kapag
nagkaroon ng makahulugang palitan ng dalawa o higit pang tao. Gleason:
Ang wika ay masistemang balangkas ng sinasalitang tunog na isinasaayos sa
paraang arbitraryo. Tumangan, Sr., et al. (1997): Ang wika ay isang
kabuuan ng mga sagisag na panandang binibigkas na sa pamamagitan nito
ay nagkakaunawaan, nagkakaisa at nagkakaugnay ang isang pulutong ng
mga tao.
Semorlan, et al. (1997): Ang wika ay isang larawang isinaletra’t
isinasabokal, isang ingatyaman ng mga tradisyong nakalagak dito.
Edgar Sturtevant: Ang wika ay isang Sistema ng mga arbitraryong simbolo
ng mga tunog para sa komunikasyon ng tao.
Binanggit ni Austero et al. (1999) mula kay Gleason na “ang wika ay
masistemang balangkas ng sinasalitang tunog na isinaayos sa paraang
arbitraryo. Ang mga tunog ay hinugisan/binigyan ng mga makabuluhang
simbolo (letra) na pinagsama-sama upang makabuo ng mga salita na gamit sa
pagpapahayag.”
Ang wika ay isang pamamaraang ginagamit sa pagpapa-abot ng kaisipan at
damdamin sa pamamagitan ng pagsasalita at pagsulat. Isang likas na
makataong pamamaraan ng paghahatid ng mga kaisipan, damdamin at mga
hangarin sa pamamagitan ng isang kaparaanang lumikha ng tunog. Isang
kabuuan ng mga sagisag sa paraang binibigkas na sa pamamagitan nito ay
nagkakaugnay, nagkakaunawaan at nagkakaisa ang mga kaanib ng isang
pulutong ng mga tao.
Ang wika ay isang bahagi ng talastasan. Ito ay ang kalipunan ng mga simbolo,
tunog, at mga batas kaugnay nito upang maipahayag ang nais sabihin ng
kaisipan.
(Mula sa malayang ensiklopedya)
Instrumento ang wika sa pagpapahayag ng kanyang sarili para makamit ang
mithiin at adhikain niya sa buhay.
Kahalagahan ng Wika
Mahalaga ang wika sapagkat:
1. ito ang midyum sa pakikipagtalastasan o komunikasyon;
2. ginagamit ito upang malinaw at efektivong maipahayag ang damdamin at
kaisipan ng tao;
3. sumasalamin ito sa kultura at panahong kanyang kinabibilangan; 4. at isa
itong mabuting kasangkapan sa pagpapalaganap ng kaalaman.
Katangian ng wika
1. Ang wika ay isang masistemang balangkas
- dahil ito ay binubuo ng mga makabuluhang tunog (fonema) na
kapag pinagsama-sama sa makabuluhang sikwens ay makalilikha
ng mga salita (morfema) na bumabagay sa iba pang mga salita
(semantiks) upang makabuo ng mga pangungusap. Ang
pangungusap ay may istraktyur (sintaks) na nagiging basehan sa
pagpapakahulugan sa paggamit ng wika.
a. Ponolohiya o fonoloji – pag-aaral ng fonema o ponema; ang
fonema ay tawag sa makabuluhang yunit ng binibigkas na tunog
sa isang wika.
Halimbawa:
5
Mga fonemang /l/, /u/, /m/, /i/, /p/, /a/ at /t/ na kung
pagsamasamahin sa makabuluhang ayos ay mabubuo ang
salitang [lumipat].
b. Morpolohiya o morfoloji – pag-aaral ng morfema; ang morfema
ay tawag sa pinamakamaliit na makabuluhang yunit ng salita sa
isang wika. Sa Filipino ang tatlong uri ng morfema ay ang
salitang-ugat, panlapi at fonema.
Halimbawa:
Salitang-ugat = tao, laba, saya, bulaklak, singsing, doktor,
dentista
Panlapi = mag-, -in-, -um-, -an/-han
Fonema = a
*tauhan, maglaba, doktora
c. Sintaksis – pag-aaral ng sintaks; sintaks ay ang tawag sa
formasyon ng mga pangungusap sa isang wika. Sa Filipino,
maaaring mauna ang paksa sa panaguri at posible namang
pagbaligtaran ito.
Samantalang sa Ingles laging nauuna ang paksa.
Halimbawa:
Mataas ang puno.
Ang puno ay mataas.
d. Semantiks – pag-aaral ng relasyon ng salita sa bawat isa sa
iisang pangungusap; ang mga salita sa pagbuo ng pangungusap
ay bumabagay sa iba pang salita sa pangungusap upang maging
malinaw ang nais ipahayag.
Halimbawa:
Inakyat niya ang puno.
Umakyat siya sa puno.
Makikita na nang ginamit ang pandiwang [inakyat] ang
panghalip ng aktor sa pangungusap ay [niya] at ang pantukoy sa
paksa ay [ang]. Samantalang sa ikalawang pangungusap ang
pandiwa ay napalitan ng [umakyat] kaya nakaapekto ito sa
panghalip ng aktor na dati’y [niya] ngayo’y [siya] na. Imbis na
 pantukoy na [ang] ay napalitan na ng pang-ukol na [sa].
Nagkaiba na ang kahulugan ng dalawang pangungusap.
2. Ang wika ay binubuo ng mga tunog.
- Upang magamit nang mabuti ang wika, kailangang maipagsama-
sama ang mga binibigkas na tunog upang makalikha ng mga
salita. (Tingnan ang ponolohiya).
3. Ang wika ay arbitraryo.
Lahat ng wika ay napagkakasunduan ng mga gumagamit nito. Alam ng mga
Ilokano na kapag sinabing [balay], bahay ang tinutukoy nito.
Sa Chavacano naman ay [casa] kapag nais tukuyin ang bahay at [bay] naman
sa Tausug samantalang [house] sa Ingles. Kung sakaling hindi naintindihan ng
isang tao ang isang salita o pangungusap ng isang wika, nangangahulugan na
hindi siya bahagi ng kasunduang pangkaunawaan. Ngunit kung pag-aaralan at
matututunan niya ang wika, nangangahulugang sumasang-ayon siya sa
kasunduan ukol sa naturang wika.
4. Ang wika ay may kakanyahan.
- Lahat ng wika ay may sariling set ng palatunugan, leksikon at
istrukturang panggramatika. May katangian ang isang wika na
komon sa ibang wika samantalang may katangian namang
natatangi sa bawat wika.
Halimbawa:
Wikang Swahili – atanipena
(magugustuhan niya ako)
Wikang Filipino – Opo, po
Wikang Subanon – gmangga (mangga)
Wikang Ingles – girl/girls (batang babae/mga
batang babae) Wikang Tausug – tibua (hampasin
mo), pugaa (pigain mo) Wikang French – Francois
(pangngalan /fransh-wa/) Mapapansin sa wikang Swahili (isang wika
sa Kanlurang Afrika) isang salita lamang ngunit katumbas na ng
isang buong pangungusap na yunik sa wikang ito. Sa Filipino
lamang matatagpuan ang mga salitang opo at po bilang paggalang.
6
Sa Subanon naman, mayroong di pangkaraniwang ayos ng mga
fonema gaya ng di-kompatibol na dalawang magkasunod na katinig
sa iisang pantig na wala sa karamihang wika. Sa Ingles naman,
isang fonema lamang ang idinagdag ngunit nagdudulot ng
makabuluhang pagbabago. Sa Tausug naman ang pagkabit ng
fonemang /a/ ay nagdudulot na ng paggawa sa kilos na saad ng
salitang-ugat. Sa French naman, mayroon silang natatanging
sistema sa pagbigkas ng mga tunog pangwika.
5. Ang wika ay buhay o dinamiko.
- Patuloy na nagbabago at yumayaman ang wika.
Nagbabagu-bago ang kahulugan ng isang salita na
dumaragdag naman sa leksikon ng wika.
Halimbawa:
BOMBA
Kahulugan
a. Pampasabog
b. Igipan ng tubig mula sa lupa
c. Kagamitan sa palalagay ng hangin
d. Bansag sa malalaswa at mapanghalay na
larawan at pelikula
e. Sikreto o baho ng mga kilalang tao
6. Lahat ng wika ay nanghihiram.
- Humihiram ang wika ng fonema at morfema mula sa
ibang wika kaya’t ito’y patuloy na umuunlad. Gaya sa
Chavacano, binibigkas na ang ‘ka’ na hiniram sa Visaya
bilang kapalit ng ‘tu’ at ‘bo’. Ang Filipino ay madalas
manghiram gaya ng paghiram sa mga salitang [jip, jus at
edukasyon] na mula sa Ingles na [juice], [jip] at
Kastilang [educaćion].
7. Ang wika at kultura ay magkabuhol at hindi maaaring paghiwalayin. -
Maraming salita na hindi maisalin sapagkat wala silang katumbas sa
ibang wika. Dahil sa ganitong pagkakataon, napipilitang humiram ng salita
mula sa isang wika sapagkat hindi komon ang salita sa kultura ng wikang
patutunguhan. Halimbawa, walang katumbas ang /malong/ sa Tagalog
 sapagkat hindi bahagi ng kultura ng mga Tagalog ang salitang ito. Ang
/lamaw/ naman ng Cebuano ay hindi rin matutumbasan sapagkat iba ang
paraan ng paghahanda ng buko ng mga Cebuano sa iba pang komunidad
sa bansa.
8. Ang wika ay bahagi ng karamihang anyo/uri ng komunikasyon.
- Sa komunikasyon ng mga pipi, hindi wika ang kanilang ginagamit
kundi mga kilos. Hindi wika ang kanilang midyum sapagkat hindi
nito taglay ang katangian ng isang ganap na wika.
9. Nasusulat ang wika. - Bawat tunog ay sinasagisag ng mga titik o letra ng
alfabeto. Ang tunog na “bi” ay sinasagisag ng titik na ‘b’. Ang simbolong ‘m’
ay sumasagisag sa tunog na “em”.
Sa panahon natin ngayon, alam naman siguro nating lahat na mas
nangingibabaw ang mga makabagong teknolohiya na naglipana sa kahit saang
bansa sa buong mundo. Kung kaya`t marami na sa ating mga kababayan ang
tumatangkilik dito. Pero kamusta na kaya ang kalagayan ng ating wika sa
panahon kung saan yumayabong ang mass media at teknolohiya?
Bilang isang pilipino nakasanayan na nating gumamit ng ating sariling wika.
Sapagkat nakakapag mas makabayan ito at nakakapagpahayag tayo ng ating
sariling saloobin. Ginagamit din natin ang ating wika upang
makipagkomunikasyon sa ating kapwa pilipino. Ngunit sa pagdaan ng mga
panahon, ang ilang mga pilipino lalong lalo na ang kabataan ay naging
“Jejemon”. Ang Jejemon ay ang mga taong ganito kung makipagusap o
makipagkomunikasyon. (tingnan ang larawan sa ibaba.)
Kung may Jejemon, mayroon namang mga pilipino na nawiwili sa “Kpop”. Ang
Kpop ay ang tawag sa kategorya ng musika na nagmula sa Timog Korea. At
dahil sa pagkawili ng mga pilipino sa Kpop lalo na ang mga kabataang
pilipino, nagkaroon na sila ng interes sa wika nito. Sila rin ay nagdadamit na
nang katulad sa mga koryanong/koryanang kanilang iniidolo.
At sa pagdaan ng mga panahon, ang mga pilipinong bakla o beki (mga
lalaking umaasta na parang babae) ay nakapagbuo narin ng kanilang sariling
linggwahe na tinatawag na “Gay Language” o Salitang Beki. Katulad na
lamang ng mga halimbawa dito sa ibaba: (tingnan ang larawan sa ibaba)
7
Dahil sa patuloy na pagusbong ng mga makabagong teknolohiya, marami na
sa ating mga pilipino ang hindi gumagamit ng ating sariling wika, sapagkat
ginagaya na nila ang kanilang mga naririnig, nakikita at nababasa sa iba’t
ibang media, tulad ng Internet, Telebisyon, Telepono (cellphone) at iba pa.
Kaya malaki ang epekto nito sa kalagayang pangwika ng kulturang pilipino.
Ganon pa man, atin paring pagyabungin at paunlarin ang ating sariling
wika, para sa kapakanan ng ating bansa.
Wika at Kolonyal na Pag-iisip
Biktima ang kaluluwa ng ating bansa ng ating madugong kasaysayan. Dahil
sa likas na yaman ng ating arkipelago, pinag-agawan tayo ng mga dayuhang
mananakop. Nagtagal nang halos apat na siglo ang ating pagiging kolonya ng
Espanya, at makikita ang malaking epekto nito sa ating mga wika at
literatura. Masyadong maraming mga katagang Kastila ang makikita sa
Tagalog, Hiligaynon, Kinaray-a, Cuyunon at iba pang mga wika. Katunayan,
marami sa aming taga-Antique ang tumutukoy sa aming puso na “korason,"
mula sa Kastilang “Corazon." Ang Chavacano ng Zamboanga at Cavite ay
parang Kastila sa pandinig, kung kaya ang tawag dito ay “bastardized
Spanish." Nang talunin ng mga Katipunero ang mga Kastila noong
Rebolusyong 1896, sinakop naman tayo ng mga Amerikano sa bisa ng Treaty
of Paris. Ipinadala nila noong 1904 ang barkong S.S. Thomas kung saan lulan
ang mga gurong Amerikano, tinaguriang Thomasites, na nagturo sa ating
mag-Ingles. Dahil likas na magagaling tayong mga Pilipino, agad nating
natutunan ang wikang ito. Sa ngayon, marami na tayong magagaling na
manunulat sa Ingles katulad ng mga Pambansang Alagad ng Sining para sa
Literatura na kinabibilangan nina Nick Joaquin, F. Sionil Jose, N.V.M.
Gonzales, at Edith L. Tiempo. Kahit hindi nagtagal ang pananakop ng mga
Amerikano, naiwan naman nila ang impluwensya ng wika. Ang Ingles ay
opisyal na wika ngayon ng pamahalaan at kalakalan. At ang pinakamasaklap
sa lahat, ito ang naging pangunahing wika ng ating mga paaralan, kolehiyo,
at unibersidad. Naging matindi ang ating pag-iisip na kolonyal.
Ang Wikang Filipino sa Edukasyon
Marami nang mga hakbang na ginawa ang iba't ibang sektor upang malinang
ang wikang pambansa. Noong dekada '90, naging dibdiban ang pagsalin at
paglalathala sa Filipino ng mga obramaestra sa literatura mula sa iba't ibang
rehiyon. Ito ang “Seryeng Panitikan" na nilahukan ng tatlong imprentang
nakabase sa unibersidad—Ateneo de Manila University Press, De La Salle
University Press, at University of the Philippines Press. Nagkaroon ng limang
taong “transition period" bago maituro ang maraming asignatura sa wikang
Filipino. Itinatag ang Sentro ng Wikang Filipino na mayroong mga sangay sa
Luzon, Visayas, at Mindanao upang mangalap ng mga salita mula sa iba't ibang
wika, magsalin ng mga libro, at sumulat ng pananaliksik sa Filipino. Ang
kanilang jornal na Daluyan ay naglalaman ng mga teorya at praktika ng
paggamit ng sariling wika sa ating edukasyon.
Mapagpalayang Wikang Pambansa
Hindi maitatatwa na kaakibat ng wikang pambansa ang pagiging
mapagpalaya. Walang mali sa paggamit natin ng Ingles. Kung wika kasi ang
pinag-uusapan, wala namang wika ang lamang o mas mababa sa ibang wika.
Nagiging makapangyarihan at masama lamang ang wika kung gagamitin ito
upang sakupin ang isipan ng isang lahi. Nagiging mali lamang ang Ingles kung
mas pinapahahalagahan natin ito kaysa mga wikang katutubo, at kung mas
iginagalang natin ito kaysa ating sariling wikang pambansa. Kailangan din
naman natin ang Ingles at ang iba pang mga wikang banyaga. Sa panahon ng
globalisasyon at internet, kailangan natin ng wika na magagamit natin sa
pakikipag-usap sa iba pang tao sa mundo. Sabi nga ni Dr. Leoncio P. Deriada,
Palanca Hall of Famer at Professor Emeritus ng Literatura sa U.P. Visayas, ang
bawat wika ay bintana upang matanaw natin at maunawaan ang mundo.
Kung mas marami ka raw wikang alam, mas marami kang bintanang
magagamit upang yakapin ang mundo nang buong-buo. Pero dahil isang
mahirap na bansa ang Pilipinas at marami sa atin ang walang pagkakataong
matuto ng mga banyagang wika, kailangang mabuo na natin ang pambansang
wika upang mas maging pantay-pantay ang lahat. Ito lang ang tanging paraan
upang maging malaya tayong lahat na mga Filipino.
Kolonyal na Mentalidad
8
“Ang hindi magmahal sa sariling wika, daig pa ang hayop at malansang isda.”-
José Rizal
Kung ang ating pambansang bayani na si Jose Rizal ay nabubuhay sa
panahon ngayon, marahil siya ay talaga namang malulungkot sa mga
pangyayaring ito sa mga Pilipino. Si Rizal ay kilala sa kanyang pagiging
makabayan na pinakahinahangaan ng marami sa kanya. Ang pagkakaroon ng
kolonyal na pag-iisip ay simbolo lamang ng pagtakwil ng sariling atin. Tunay
nga naman na ang Pilipinas ay sagana sa iba’t-ibang wika. Noong tayo ay
sekondarya pa lamang natutunan natin na ang Pilipinas ay nakolonisahan na
ng maraming bansa. Ang Espanya at Amerika ay ang pinakamatagal na
nangolonya sa Pilipinas. Karamihan sa ating mga Pilipino ay nagkaroon ng
tinatawag na “Kolonyal na Mentalidad”. Para sa mga hindi nakakaalam kung
ano ang ibig sabihin ng kolonyal na mentalidad, ito ay isang kaisipan ng tao
na ang lahat ng nakikita na mula sa ibang bansa, ay mas maganda kaysa sa
sariling atin. Ang isyung ito ay kailangan nating bigyang pansin sapagkat ito
ay ukol sa pagkalimot ng mga Pilipino sa kanilang wika at pati na rin sa gawa
ng ating kapwa Pilipino. Sa panahon ngayon, mas tinatangkilik natin ang mga
bagay ng mga dayuhan at pati na rin ang wika nila.
Ano nga ba ang epekto sa atin ng Kolonyal na Mentalidad? Ito ay
nakakasama dahil ang ilang mga orihinal na wika mula sa ating mga pinaka
ninuno ay nakalimutan na at natabunan dahil sa impluwensyang kolonyal ng
mga mananakop. Ang marapat nating gawin ay mahalin o ipagmalaki ang
ating sariling wika at huwag magpatangay sa agos ng modernong panahon na
tumatalikod sa sariling kinalakihan. Ang wikang Filipino tulad ng ibang wika
sa mundo ay patuloy na nagbabago tungo sa ikakahusay at ikatatagumpay sa
paggamit nito sa iba’t – ibang sangay ng lipunan lalo’t higit sa mga larangan ng
kaalaman. Mahaba-haba na rin ang tinahak at tinatahak pa ng ating wikang
pambansa upang makarating sa landas ng intelektuwalisasyon at
modernisasyon. Sa modernong panahon, mas tinatangkilik ng mga kabataang
Pilipino ang Ingles na wika kaysa sa sarili nilang wika. Halimbawa na lamang
na pinaniniwalaan ng mga kabataan ay nagnanais na maging magaling sa
pagsasalita ng wikang Ingles sapagkat sila ay naniniwalang mas ikauunlad
nila ito kaysa sa pagiging magaling sa wikang Tagalog. Alam ng lahat na
ang Ingles ay isang “universal language” o sa madaling salita ay ito ang
lenggwahe na ginagamit ng karamihan sa tao sa buong mundo. Sa
kadahilanang ito, tumatak na sa isip ng mga Pilipino na kapag sila ay bihasa
 sa paggamit ng wikang Ingles, sila ay aasenso sa buhay sapagkat marami din
sa atin ang naghahangad na mangibang bansa upang kumita ng mas
malaking pera. Samakatuwid, nangangahulugan lamang ito na kailangan
natin ang puspusang pag-aaral sa wikang dumadaloy sa ating kamalayan
at wikang kasangkapan sa lipunan.
Tangkilikin ang sariling atin, upang umunlad ang bayang minamahal
natin. Gaya ni Rizal, tayo ay maging makabayan at wag puro gawang
banyaga ang hanggaan. Wag maging bulag at wag hayaang sa sariling bayan,
maging isang bihag. “Nalililimot ng bawat isa sa inyo na habang napag-iingatan
din nito ang katibayan ng kaniyang paglaya, katulad ng pagpapanatili ng isang
tao sa kaniyang kasarinlan, upang mapanatili niya ang kaniyang sariling
paraan ng pag-iisip. Ang wika ang pag-iisip ng bayan” – José Rizal, El
Filibusterismo
Pagsasanay
Pagsusuri at Pagbuo ng Sintesis
Panuto: Basahin ang Kolonyalisasyon at wika. Ibigay ang kaniya-kaniyang
palagay hinggil dito sa pamamagitan ng pagbuo ng sintesis. (Makikita sa
Apendiks ang rubrik sa pagmarka)
___________________________________
__________________________________________________________
__________________________________________________________
__________________________________________________________
__________________________________________________________
__________________________________________________________
__________________________________________________________
__________________________________________________________
__________________________________________________________
Dimensiyon ng Wika
9
__________________________________________________________
__________________________________________________________
__________________________________________________________
__________________________________________________________
__________________________________________________________
__________________________________________________________
__________________________________________________________
__________________________________________________________
__________________________________________________________
__________________________________________________________
__________________________________________________________
Baryasyon ng Wika
1. Dayalek/ Dayalekto
-pagkakaiba – iba o baryasyon sa loob ng isang particular na wika.
-wikang sinasalita ng isang neyographical.
Hal: pakiurong nga po ang plato (Bulacan – hugasan)
pakiurong nga po ang plato (Maynila – iusog)
2. Idyolek
-nakagawiang pamamaraan sa pagsasalita ng isang individual o ng
isang pangkat ng mga tao. (uri ng wikang ginagamit at iba pa)
-Individwal na estilo ng paggamit ng isang tao sa kanyang wika.
Hal: Tagalog – Bakit?
Batangas – Bakit ga?
Bataan – bakit ah?
3. Sosyolek
-baryasyon ng wika batay sa katayuan sa lipunan ng nagsasalita o sa pangkat
na kanyang kinabibilangan.
-may kinalaman sa katayuang sosyo-ekonomiko ng nagsasalita
Hal: Wika ng mag-aaral
Wika ng matanda
Dimensiyon ng Wika
 1. Dimensyong Heograpiko o Rehiyonal Maligayang pagbati! Natapos mo na ang nilalaman sa unang
Aralin, ngayon sigurado akong handa ka na sa pagsagot sa mga
• Ito ang wikang ginagamit sa isang partikular na rehiyon, lalawigan o
katanungan.
pook, malaki man o maliit.
2. Dimensyong Sosyal

• Nakabatay ito sa mga pangkat panlipunan

• “Sosyolek”, ang tawag sa barayting nabubuo batay sa dimensyong Gaano na Kalayo ang Ating Narating?
sosyal

I. Hambingang Dayagram
Mga Bahagi ng Dimensiyon ng Wika
Panuto: Pagpapakita ng kaalaman sa kaligirang pampagkatuto sa
1. Dimension of Power tekstong panlipunan sa pamamagitan ng pagbuo ng hambingang
• “Ang kausap ba ay mas mababa, kapareho, o mas mataas sa na nagpapakita ngmga pangunahing konsepto, katangian at gamit
nagsasalita?” sa tatlong dimensiyon ng wika. (Gamitin ang espasyo sa ibaba
2. Dimension of Solidarity para sa kasagutan at makikita sa Apendiks ang rubrik sa
• “Kaisa ba ng tagapagsalita ang kanyang kausap?” pagmarka)
3. Formality of Occasion II. Pagsulat ng Rebyu
• “Kailangan bang pormal o hindi?”
4. Expertise Panuto: Pagpapakita ng kaalaman sa pananaliksik sa pamamagitan ng
• Kaakibat nito ang mga salitang ginagamit na naayon sa larangan, pook pagsulat ng rebyu (gumamit ng dokumentasyon) mula sa iba’t ibang literatura at
o lugar. pag- aaral hinggil sa epekto ng kolonyalisasyon sa pag-unlad at pagbabago ng
5. Teknikaliti wika. (Gamitin ang espasyo sa ibaba para sa kasagutan at makikita sa Apendiks
ang rubrik sa pagmarka)
• Paggamit ng nagsasalita ng mga teknikal na salita ayon sa
kaalamang teknikal na kanyang kausap.
Pagyamanin Natin

I. Poster mo, I-post mo!

Panuto: Pagpapakita ng kaalaman sa batayang nilalaman ng katangian ng wika sa
pamamagitan ng paggawa ng poster na naglalarawan ng iba’t ibang katangian ng wika.
Gawin ang nasabing poster sa espasyo sa ibaba at lagyan ito ng caption na
nagpapaliwanag hinggil sa nilalaman/mensahe ng poster. (Makikita sa Apendiks ang
rubrik sa pagmarka)

10
 MUNGKAHING BASAHIN:
Wikang Filipino bilang Wikang Pambansa,
Basahin at panoorin ang mga sumusunod na artikulo at bidyu sa tinukoy na website.
Opisyal, Panturo, Una at Ikalawang Wika;
✓ https://coolstudentever.wordpress.com/2016/09/21/first-blog-post/
✓ https://www.gmanetwork.com/news/news/nation/171157/wika-at-kolonyal-napag- Kasaysayan ng Wikang Filipino Mga Varayti Ng
iisip/story/
Filipino
Austero,Cecilia S., et al. (2014).Komunikasyon sa Filipino. Sta. Mesa Manila: Rajah
Publishing House
Badayos,Paquito B. (2008) Metodolohiya sa Pagtuturo at Pagkatuto ng/sa Filipino Mga Teorya,Simulain,at
Istratehiya Ikalawang Edisyon Potrero Malabon City: Mutya Publishing House, Inc.,
Belvez, Paz M., et al. (2004).Pagbasa at Pagsulat sa Iba’t ibang (Disiplina Filipino2). Quezon Naipakikita ang kaalaman sa
City: Rex Bookstore Printing Company, Inc. Alam mo ba?
Kalahati ng mga bansa sa batayang
Layunin nilalaman
sa Pagkatuto sa pag-
aaral ng Wikang Filipino
Mendoza, Zenaida M. Ph.D at Romero, Marcela L. (2007),Pagbasa at Pagsulat: Sa Iba’t mundo ay may
(Pambansa, Opisyal, Panturo,
Ibang Disiplina sa Antas Tersarya.Sampaloc, Maynila:Rex Bookstore Printing
Unang Wika, kalawang Wika
Company,Inc., mga wikang opisyal. Ang ilan at Lingua Franca)
Rubin,Ligaya T. (2006). Retorika,Wikang Filipino sa Sulating Pananaliksik. Quezon City: Rex Bookstore ay may iisang wikang opisyal
✓ Naipakikita ang kaalaman
Printing Company, Inc., lamang, tulad sa Albanya, sa pananaliksik sa
Paz, Consuelo J. et al. (2003). Ang pag-aaral ng wika. University of the Philippine Press. France, o Lithuania, kahit na pagtukoy sa kasaysayan ng
Lunsod ng Quezon lahat ng mga bansang ito ay Wikang Filipino
Santiago, Alfonso O. (1979). Panimulang linggwistika sa Pilipino. REX Book may mga katutubong wika ring ✓ Natutukoy ang kasaysayan
Store. Maynila ginagamit. Ang ilan ay may ng
higit sa Wikang Filipino Bilang
Santiago, Alfonso O. at Tiangco, Norma G. (2003). Makabagong balarilang wikang pambansa, panturo,
isang wikang opisyal, tulad sa opisyal.
Filipino. REX
Afghanistan, ✓ Nasusuri ang
Book Store. Maynila
Belurus, Belgium, Bolivia, kasalukuyang estado ng
Canada, Eritrea, wikang Filipino sa
Finland, India, Paraguay, South pakikipagdiskurso, mga
Africa, at varayti nito, at ang
relasyon ng mga wika

Aralin 2
11
 Switzerland.

Tayo na at Tumungo!

Bago natin simulan ang ating talakayan, bigyang pansin ang mga napanood mo
sa telebisyon. Suriin kung kalian nagagamit ang Filipino bilang wikang opisyal,
wikang panturo, lingua franca at bilang Wikang Pambansa at ano ang lugar
nito sa tao bilang una at pangalawang wika.

Siyasatin Natin!

Konstitusyonal na Batayan ng Pambansang Wika

Sa tingin ko ikaw ay handa na matapos mong masuri ang mga nakatala sa
itaas. Halina’t ating alamin kung tama ba ang iyong obserbasyon tungkols
awikang Filipino.

Magsimula na Tayo! Tayo na at tumungo!

sa Pilipinas sa Wikang Filipino.
Ayon sa Saligang Batas ng 1987, Artikulo XIV, FILIPINO ang opisyal na tawag
Panuto: Bumuo ng isang pangungusap gamit ang mga nakitang mga larawan. sa Pambansang Wika ng Pilipinas. Isinasaad sa mga sumusunod na seksyon
ang hinggil dito.

Konstitusyonal na Batayan ng Pambansang Wika

Seksyon 6. Ang wikang pambansa ng Pilipinas ay Filipino. Samantalang
nililinang, ito ay dapat payabungin at pagyamanin pa salig sa mga umiiral na
wika sa Pilipinas at sa iba pang mga wika.

Alinsunod sa mga tadhana ng batas at sang-ayon sa nararapat na maaaring

ipasya ng Kongreso, dapat magsagawa ng mga hakbangin ang pamahalaan
12
upang ibando at puspusang itaguyod ang paggamit ng Filipino bilang midyum
ng opisyal na komunikasyon at bilang wika ng pagtuturo sa sisyemang pang-
edukasyon.
Idekonstrak natin ang probisyong ito (Artikulo XIV, Seksyon 6) ng Bagong
Konstitusyon. Una, malinaw kung ano ang itatawag sa wikang pambansa ng
Pilipinas, at ito ay Filipino. Ikalawa, ito ay isang wika na nasa proseso pa rin ng
paglilinang. Ikatlo, my dalawang saligan ng pagpapayabong at pagpapayaman
sa wikang ito, at ito ay ang umiiral na wika sa ating bansa p ang mga dayalekto
at ang ikalawa ay ang iba pang mga wika o ang mga wikang dayuhan na
nakaimpluwensya/nakaiimpluwensya sa ating kabihasnan tulad ng Ingles,
Kastila, Intsik at iba pa.
Seksyon 7. Ukol sa mga layunin ng komunikasyon at pagtuturo, ang mga
wikang opisyal ng Pilipinas ay Filipino at hangga’t walang ibang itinatadhana
ang batas, Ingles.
Ang mga wikang panrehiyon ay pantulong ng mga wikang panturo. Dapat
itaguyod nang kusa at opsyonal ang Kastila at Arabic.
Seksyon 8. Ang konstitusyong ito ay dapat ipahayag sa Filipino at Ingles
at dapat isalin sa mga pangunahing wikang panrehyon, Arabic at Kastila.
Seksyon 9. Dapat magtatag ang Kongreso ng isang Komisyon ng
Wikang Pambansa na binubuo ng mga kinatawan ng iba’t ibang mga
rehiyon at mga disiplina na magsasagawa, mag-uugnay, at magtataguyod
ng mga pananaliksik para sa pagpapaunlad, pagpapalaganap, at
pagpapanatili sa Filipino at iba pang mga wika.
Ngunit ano ba ang pormal na deskripsyon ng Filipino bilang wikang
pambansa? Makatutulong sa atin ang pagsangguni sa Resolusyon 96-1 ng
Komisyon sa Wikang Filipino. Ganito ang batayang deskripsyon ng Filipino
ayon sa KWF:
Ang Filipino ang katutubong wika na ginagamit sa
buong Pilipinas bilang wika ng komunikasyon ng mga
etnikong grupo. Katulad ng iba pang wikang buhay, ang
Filipino ay dumaraan sa proseso ng paglinang sa
pamamagitan ng panghihiram sa mga wika sa Pilipinas at
13
mga di-katutubong wika at ebolusyon ng iba’t ibang barayti
ng wika para sa iba’t ibang saligang sosyal at para sa mga
paksa ng talakayan at iskolarling pagpapahayag.
Sa deskripsyon ng KWF, ipnagdidiinan na ang wikang Filipino ay
buhay at dahil nga buhay, ito ay dinamiko. Ngunit pansinin natin ang
proseso nga paglinang ditto ayon sa nakasaad sa resolusyon. Bigyang-diin
natin ang pariralang sa pamaamgitan ng panghihiram sa mga wika sa
Pilipinas at mga di-katutubong wika. Totoo namang nanghihiram ang wika
natin sa mga di-katutubong wika o mga wikang dayuhan lalo na para sa
mga konseptong walang direktang katumbas sa ating wika. Ngunit kaiba
sa karaniwang panghihiram ng mga bagay, sa panghihiram ng wika ay
inaari na rin nating atin ang salitang ating hiniram na maaaring nang
walang pagbabago o may pagbabago sa baybay. Hiram sa Ingles ang
salitang kompyuter, taxi, cellphone at marami pang iba ngunit Filipino na
rin ang mga ito. Gayon din ang tsuper, tsuper mula sa Franses; pansit,
siopao, lomi mula sa Intsik; aquarium, gymnasium, modus operandi mula
sa Latin; silya, libro, kubyertos, sibuyas mula sa Kastila. Itinuturing na
ring Filipino ang mga salitang ito at ang marami pang iba. Hindi na natin
kailangang ibalik ang mga ito sa wikang ating pinanghiraman, sapagkat
bagamat hiram nga ay atin na rin.
Hindi na rin maitatatwa ang pagpasok sa Filipino ng mga
bokabularyong mula sa mga wika sa ating bansa tulad ng jihad (Muslim),
buang (Bisaya), gurang(Bisaya), manong/manang (Ilocano), pinakbet
(Ilocano) at marami pang iba. Sa isa ngang artikulo ni Dr. Virgilio Almario,
nabanggit niyang paborito niyang halimbawa ang salitang katarungan na
mula sa salitang taron (Cebuano). Ngunit mapupuna sa Resolusyon ng
KWF ang sinasabing panghihiram bilang proseso ng paglinang sa mga
salitang ito mula sa mga wika sa iba’t ibang panig ng ating bansa. Hindi
natin hinihiram ang anumang bagay na atin naman. Kung ang salita, kung
gayon, ay galing sa Mindanao, Visayas o sa Hilaga o Katimugang bahagi ng
Luzon, hindi iyon hiniram ng Filipino sapagkat atin din naman ang mga
wikang pinagmulan nito. Samakatwid, mas akmang gamitin ang salitang
pag-aambag sa halip na panghihiram.
Samakatwid, ang Filipino (1987 Constitution) ay hindi na Pilipino
(Kautusang Pangkagawaran Bilang 7, Kagawaran ng Edukasyon) na batay sa
Tagalog. Ngunit kailangang linawin na hindi rin ito ang ipinanukalang
amalgamasyon o pantay-pantay na representasyon ng lahat ng wika sa
Pilipinas. Demokratiko man, imposible ang konseptong ito ni Demetrio Aquino
Jr. (Almario, sa Bernales, et al., 2006). Ginawa na ito sa Europa noon pa.
lumikha sila roon ng isang artipisyal na wika mula sa pagsasamasama ng mga
salita ng halos lahat ng wika sa Europa at tinawag nila iyong Esperanto.
Namatay ang wikang ito bago pa man isilang dahil walang tumangkilik o
gumamit (Bernales, mula sa Tumangan, et al., 2000).
Linawin pa natin nang higit ang kaibhan ng Filipino sa Tagalog at Pilipino.
Tagalog ang wika ng Bulacan, Batangas, Rizal, Laguna, Quezon, Cavite,
Mindoro, Marinduque, ilang bahagi ng Nueva Ecija, Puerto Pricesa at maging sa
Metro Manila. Kung gayon, ang Tagalog ay isang wikang natural at may mga
katutubo itong tagapagsalita. Isa rin itong particular na wika na sinasalita ng
isa sa mga etnolinggwistik na grupo sa bansa na tinatawag ding Tagalog
(Constantino, sa Bernales, et al., 2002).
Samantala, pumasok ang pangalang Pilipino bilang wikang pambansa
noon ngang 1959. Bunga ito ng kalituhang ibinunga ng pagbatay sa wikang
pambansa sa Tagalog noong 1937. Naging madalas ang pagtukoy sa wikang
pambansa mula noon bilang Tagalog na isa ngang pagkakamali. Kaya sa bisa ng
Kautusang Pangkagawaran Bilang 59, itinakda na tuwing tutukuyin ang wikang
pambansa, ito ay tatawaging Pilipino. Ngunit lumalabas na ang Pilipino ay
Tagalog din sa istruktura at nilalaman.
Samakatwid, ang Pilipino ay isang mono-based national language. Wala
noong pagkakataon ang mga di-Tagalog na maging bahagi ng
pagpapayaman at pagpapaunlad ng Pilipino. Naging labis na purist rin ang
mga taliba nito. Kaya sa mga eskwelahan noon, mas tama ang aklat kaysa
libro; ang takdang-aralain kaysa asaynment; ang pamantasan kaysa
unibersidad; ang dalubhasaa kaysa kolehiyo; ang mag-aaral kaysa
estudyante. Tinawag ito ni Prof. Leopoldo Yabes na Tagalog Imperialism na
nagbunga ng mga negatibong reaksyon sa mga di-Tagalog.
Sa kasalukuyan, hindi na tama ang argumentong ang Filipino ay
Tagalog din. Matagal na itong nasagot ng mga saliksik sa linggwistika.
Wika nga ni Almario (sa Bernales, et al., 2006), hindi lamang natin
iniintinding mabuti. Samantala, may mga miskonsepsyon pa rin sa wikang
14
Filipino na kailangan nating linawin. Una, ang pangalang Filipino ng ating
wikang pambansa ay hindi galing sa Ingles na Filipino na tawag sa ating
mga mamamayan ng Pilipinas. Hindi rin isang akomodasyong pampulitika
ang pagbabago ng pangalan ng wikang pambansa mula Pilipino sa Filipino.
Maaaring napahinahon nga nito ang mga rehiyonalistang anti-Pilipino,
pero higit pa roon ang dahilan ng pasyang pagpapalit ng P sa F.
Kinakailangang gawin iyon upang magkaroon ng kongkretong sagisag ng
modernisasyong pinagdaraanan ng ating wikang pambansa, tulad ng
pagdaragdag ng walong titik sa alpabeto at ang paglinang dito salig sa mga
umiiral na wika sa Pilipinas at iba pang mga wika. Mga pagbabago itong
kaiba sa pambansang wikang Pilipino. Sa pamaamgitan ng pagpapalit ng P
sa F, nakakaptyur ng Filipino ang bagong konsepto ng wikang
pambansang nililinang salig hindi sa Tagalog lamang kundi maging sa iba
pang mga wikang katutubo, kasama ang Ingles, Kastila at iba pang
nakaiimpluwensya sa ating kabihasnan.
Ano, kung gayon, ang pinakaesensya ng konsepto ng wikang
Filipino? Walang iba kundi ang pagiging pambansang lingua franca
nito. Bilang isang lingua franca, ito ang nagsisilbing pangalawang
wika ng higit na nakararami sa buong bansa na ating ginagamit sa
pakikipagtalastasan sa isa’t isa lalo na sa mga syudad, kahit pa
mayroon tayong kani-kaniyang katutubo at unang wika gaya ng
Cebuano, Ilocano, Pampango,
Tausug, Kalinga, at iba pa. Dahil nga lingua franca at
pangalawang wika, nabubuo ang barayti nito bunga ng
impluwensya ng ating kani-kaniyang unag wika sa paggamit
nito.
Mga barayti itong bunga ng dimensyong heograpiko, kung kaya
maaaring magkaroon ng Iloco barayti ng Filipino, Cebuano barayti,
Minanaon barayti at iba pa.
Ang huling talata ng isang artikulo ni Dr. Almario (sa Bernales,
2006) ay isang mahusay na paglalarawan sa esensya ng wikang
Filipino bilang isang pambansang lingua franca:
Nasa kalooban ngayon ng Filipino ang paglinang sa
“sanyata” at
 “ranggay” ng Iloco, sa “uswag” at “bihud” ng Visayas, sa
“santing” ng
Kapampangan, sa “laum” at “magayon” ng Bicol at kahit sa
“buntan” ng Butuan at sa “suyad” ng Manobo. Samantala’y
hindi ito hadlang sa madaliang pagpasok ng “shawarma,”
“sashimi,” “glasnost,” “perestroika,” “shabu,” “megabytes,”
“coliform,” “odd-even,” at iba pang idaragsa ng
“satelayt” at “fax” ng globalisasyon.
Wikang Opisyal bilang Wikang Panturo
Ang wikang panturo ay wikang opisyal na ginagamit sa pormal na edukasyon.
Ito ang wikang ginagamit sa pagtuturo at pag-aaral sa mga eskuwelahan at ang
wika sa pagsulat ng mga aklat at kagamitan sa pagtuturo sa silid-aralan. Ang
itinatag na pambansang sistema ng edukasyon ng mga Amerikano sa umpisa ng
ika-20 siglo ay monolingguwal. Ang ibig sabihin, may iisang wikang panturo —
ang wikang Ingles. Nagsimulang ipagamit ang Wikang Pambansa bilang wikang
panturo sa panahong Komonwelt at para sa edukasyon ng mga magiging guro
ng Wikang Pambansa. Bago sumiklab ang Ikalawang Digmaang Pandaigdig ay
may mga guro nang nagtuturo ng Wikang Pambansa. Sa isang sirkular noong 3
Mayo 1940, iniatas ni Direktor Celedonio Salvador ng Kawanihan ng Edukasyon
ang pagtuturo ng Wikang Pambansa bilang regular na asignatura sa Ikaapat na
Taon sa paaralang sekundarya. Pagkaraan ng digma, untiunting binuksan ang
mga asignatura sa elementarya at sekundarya na nagtuturo ng wika at
panitikan at gumagamit ng Wikang Pambansa bílang wikang panturo.
Sa ilalim ng Patakarang Bilingguwal, ang mga asignatura sa elementarya at
sekundarya ay hinati upang ang isang pangkat ay ituro sa Pilipino at ang
isang pangkat ay ituro sa Ingles. Bukod sa asignaturang wika at panitikang
Filipino, ang mga klase sa Araling Panlipunan ay gumagamit ng Pilipino bilang
wikang panturo. Bukod naman sa asignaturang wika at panitikan sa Ingles,
ang mga klase sa Matematika at Agham ay Ingles ang wikang panturo.
[Mahalagang pansinin ang pagtukoy sa Wikang Pambansa bilang “Pilipino”
mulang 1959 hanggang sa panahon ng pag-iral ng 1973 Konstitusyon.
Bagaman binanggit na sa 1973 Konstitusyon ang pagbuo sa wikang “Filipino,”
patuloy na kinilála hanggang 1987 ang pag-iral ng “Pilipino” bílang wikang
opisyal at Wikang Pambansa.]
15
Ang patakarang bilingguwal ay isang pagtupad sa mga Seksiyon 2–3, Artikulo
XV ng 1973 Konstitusyon hinggil sa Pilipino at Ingles bílang mga opisyal na
wika ng komunikasyon at instruksiyon. Ang pangyayaring ito ay ipinagpatuloy
sa Seksiyon 6, Artikulo XIV ng 1987 Konstitusyon. Gayunman, nakasaad din
sa ikalawang talata ng Seksiyon 6, Artikulo XIV ng kasalukuyang saligang-
batas na: “Subject to the provisions of law and as the Congress may deem
appropriate, the Government shall take steps to initiate and sustain the use of
Filipino as a medium of official communication and as language of instruction
in the educational system.” Itinaguyod ng Pangulong Corazon C. Aquino ang
diwa ng probisyong ito ng 1987 Konstitusyon sa pamamagitan ng Executive
Order No. 335 na “Nag-aatas sa Lahat ng mga
Kagawaran/Kawanihan/Opisina/ Instruemntaliti ng Pamahalaan na
Magsagawa ng mga Hakbang na Kailangan para sa Layuning Magamit ang
Filipino sa Opisyal na mga Transaksiyon, Komunikasyon, at Korespondensiya.”
Sa ilalim ng programang MTB-MLE, naging dagdag na wikang panturo sa
antas na K-3 ang ibang mga wikang katutubo (19 sa kasalukuyan, kasáma
ang Tagalog).
Pagsasanay
Pagsulat ng Ulat Naratibo
Panuto: Pagpapakita ng kaalaman sa batayang konsepto ng wikang Filipino sa
pamamagitan ng pagsulat ng ulat naratibo mula sa interbyu sa isang kilalang
propesyunal gamit ang chat sa messenger at text message sa selpon hinggil sa paggamit nila
ng Filipino at Ingles. Tukuyin kung sa anong mga sitwasyon
(Pambansa, Opisyal, Panturo) nagagamit ang Filipino at Ingles.
Kasaysayan ng Pag-unlad ng Wikang Pambansa sa Pilipinas
___________________________________________________________________
(Pangalan)
Sitwasyong Pambansa
 ____________________________________________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________________________ Ang mga ito ang mga pangunahing dahilan kung bakit pinagsumikapan
____________________________________________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________________________
ng magigiting nating ninuno na magkaroon tayo ng isang wikang pambansa at
____________________________________________________________________________________________________________________________________________ kung bakit ito nilinang at patuloy na nililinang hanggang sa kasalukuyan. Ang
____________________________________________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________________________ pag-unlad ng ating wikang pambansa ay nasasalamin sa mga batas,
____________________________________________________________________________________________________________________________________________ kautusan, proklama, at kautusan na ipinalabas ng iba’t ibang tanggapang
____________________________________________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________________________ pampamahalaan na may malaking kaugnayan sa ating wikang pambansa.

Sitwasyong Opisyal
____________________________________________________________________________________________________________________________________________
Panahon ng Espanyol
____________________________________________________________________________________________________________________________________________ Ang ating mga lupain, bago pa man natuklasan ng mga Europeo, ay may
____________________________________________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________________________
sarili nang sibilisasyon. Mayroon na itong sistemang pampolitika sa anyo ng
____________________________________________________________________________________________________________________________________________ mga barangay; may konsepto ng mga Diyos na sinasamba sa pamamagitan ng
____________________________________________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________________________ paganism; may sariling teknolohiya at mga kasangkapan na gamit sa iba’t
____________________________________________________________________________________________________________________________________________ ibang gawain; may ugnayang panlabas; at may panitikan na nagsisilbing
____________________________________________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________________________ tagapag-ingat ng kultura at kasaysayan. Isa pa sa mga dakilang patunay nag
____________________________________________________________________________________________________________________________________________
sibilisasyon ng ating mga ninuno ay ang pagkakaroon ng sariling mga wika –
buhay, may estruktura, at lubos na pinakikinabangan sa arawaraw.
Kasaysayan ng Pag-unlad ng Wikang Pambansa sa Pilipinas
Sitwasyong Panturo Sa mga wika sa Pilipinas, kahit bago pa man dumating ang mga
____________________________________________________________________________________________________________________________________________ mananakop, ang maituturing na pinakamaunlad at nag-aangkin ng
____________________________________________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________________________ pinakamayamang panitikan ay ang Tagalog (San Juan, 1974). Ayon sa paring
____________________________________________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________________________
Heswita na si Padre Chirino, sa Tagalog niya nakita ang katangian ng apat na
____________________________________________________________________________________________________________________________________________ pinakadakilang wika ng daigdig; ang hiwaga at hirap ng Ebreo, ang pagiging
____________________________________________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________________________
natatangi ng mga salita ng Griyego lalo na sa mga pangngalang pantangi, ang
____________________________________________________________________________________________________________________________________________ o higit pa buo ng kahulugan at pagkaelegante ng Latin, at ang pagiging
____________________________________________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________________________ sibilisado at magalang ng Espanyol (San Juan, 1974).

Ang ating bansa ay isa sa mga bansang may pinakamaraming dayalekto. Ang sinaunang Tagalog ay isinusulat sa paraang silabiko o pantigan.
Sa mahigit na pitong libong pulo mayroon tayo, higit sa apat na raang iba’t Mayroon itong 17 titik: 3 patinig at 14 na katinig. Hindi tulad ng alpabetong
ibang dayalekto o wikain ang ginagamit. Bawat rehiyon ay may sari-sariling Romano na magkabukod ang tunog ng patinig at katinig na nangangailangan ng
wikain o mga wikain. Dahil dito, naging napakahirap ang pakikipag-ugnayan pagsasama ng dalawa o higit pa upang makabuo ng pantig, ang mga titik sa
natin sa isa’t isa. Nagkaroon tuloy tayo ng suliranin sa pagkakabuklud-buklod baybaying Tagalog ay pinagsama nang katinig at patinig (ganap nang pantig) na
at pagkakaisa. nag-iiba-iba lamang ang bigkas depende sa pagkakaroon ng tuldok at sa
posisyon nito.
Kung tutuusin, hindi sana tumagal nang mahigit tatlong daan at
tatlumpung taon ang ating pagkaalipin kung noon pa mang unanga taon ng Ang mga tunog ng patinig ay kinabibilangan ng /a/, /i/ (maaari ring
pananakop ay may isa nang malawak na wikang nauunawaan at ginagamit ng maging /e/), at /u/ (maaari ring maging /o/). Ang mga tunog ng katinig ay
nakararaming Pilipino (Bisa, et al., 1983:4).
16
binubuo ng /ba/, /ka/, /da/, /ga/, /nga/, /ha/, /la/, /ma/, /na/, /pa/, /sa/, tagalimbag. Itinuturing ito ng mga misyonero at iskolar bilang
/ta/, /wa/, at /ya/. pinakakomprehensibong kodipikasyon o resulta ng sistematikong
pagsasaayos ng wikang Tagalog (Rafael, 1993).
Kakikitaan din ito ng impluwensyang Tsino, Arabe, at Sanskrit bunsod na 3. Vocabulario de lengua tagala (1613) ni Padre Pedro de Sa
rin marahil ng pakikipag-ugnayan ng ating mga ninuno sa mga lahing Buenaventura, isang Agustino
nagsasalita ng mga ito. Ilan sa mga dayuhang salita na nakapasok sa 4. Arte de la lengua yloca (1627) ni Padre Francisco Lopez, isang
talasalitaang Tagalog ay ang am, ate, batutay, buwisit, at hikaw mula sa Tsino; Agustino, ang unang aklat sa gramatika sa wikang Ilokano
hukom at sulat mula sa Arabe; at basa, kati, at dusai mula sa Sanskrit (Sa
5. Compendio de la arte de la lengua tagala (1703) ni Padre Gaspar de
Juan, 1974). Napalitan lamang ang silabaryo ng alpabetong Romano sa huling
San Agustin, isang Agustino
bahagi ng ika-17 siglo dahil sa pagsisikap ng mga misyonerong Espanyol
6. Vocabulario de la lengua bisaya (1711) ni Padre Matheo Sanchez,
(Catacataca at Espiritu, 2005).
isang Heswita
Nang masakop ng Espanya ang mga pulo sa Pilipinas, isa sa mga 7. Arte de la lengua Pampanga (1729) at Vocabulario de la lengua
naging pangunahing layunin nito ay ang maipalaganap ang Kristiyanismo. Pampanga en romance (1732) ni Padre Diego Bergaño, isang Agustino
Gayunpanman, naging malaking hadlang ang pagkakaiba-iba ng mga wika 8. Arte de la lengua tagala y manual tagalog (1745) ni Padre Sebastia de
sa pagkakaunawaan. Kaya upang mapadali ang komunikasyon, pinag- Totanes, isang Pransiskano
aralan ng mga misyonerong Espanyol ang wika ng mga katutubo at 9. Arte de la lengua bicolana (1754) ni Padre Marcos de Lisboa, isang
ginamit nila ito sa pakikipag-ugnayan sa kanila. Hindi naman ito nagging Pransiskano.
mahirap dahil maraming tunog sa Tagalog ang kahawig ng tunog sa Itinuturing itong unang aklat sa gramatika sa wikang Bikol.
Espanyol (San Juan, 1974). Mas praktikal din ito para sa kanila dahil 10. Vocabulario de la lengua tagala (1860) nina Padre Juan de Noceda at
naging mas madali para sa isang misyonero ang pag-aralan ang wika ng Padre Pedro de Sanlucar, mga Heswita. Itinuturing itong
mga katutubo at gamitin ito kaysa ituro sa lahat ang Espanyol. Mas naging pinakamahusay na bokabularyog naisulat sa Panahon ng Espanyol
tumpak at kapani-paniwala din ang pangangaral ng relihiyon dahil (Aguilar, 1994).
nagmula ito mismo sa bibig ng mga pari at hindi na pinaraan pa sa isang 11. Ensayo de gramatica hispano-tagala (1878) ni Padre Toribio Minguella,
tagasalin o interpreter (Catacataca at Espiritu, 2005). isang Agustino
12. Gramatica de la lengua de Maguindanao segun se habla en el centro y en la
Naghanda rin ang mga naunang misyonero ng mga aklat sa costa sur de la isla de Mindanao (1892) ni Padre Jacinto Juanmarti, isang
gramatika at diksyunaryo na ginamit ng kanilang mga kahalili sa pag-aaral Heswita
ng wika ng mga katutubo. Ang ilan sa mga ito ay ang mga sumusunod:
13. Arte de la lengua bisaya-hiligayna de la isla de panay (1894) ni Padre
Alonso de Mentrida, isang Agustino
1. Arte y vocabulario tagalo (1582) ni Padre Juan de Plasencia, isang
Pransiskano. Pinayagan itong maging aklat sa gramatika ng Sinodo
Dahil sa halaga ng wika sa tagumpay ng kolonisasyon, pana-panahong
del Obispos sa Maynila dahil sa dali ng paggamit dito at kakayahan
naglabas ang monarka ng Espanya ng mga atas na namamahala sa wikang
nitong magbigay ng hustong kaalaman tungkol sa Tagalog (San Juan,
gamit sa mga kolonya. Noong 1550, nagpalabas si Haring Carlos I (namuno
1974).
1516-156) ng isang kautusan na nagtatakda ng pagtuturo ng
2. Arte y reglas de la lengua tagala (1610) na isinulat ni Padre Francisco
pananampalatayang Katoliko sa wikang Espanyol. Iniatas din ang pagtuturo ng
de San Jose na kilala ring Padre Blancas de San Jose, isang
pagbasa, pagsulat, at mga doktrinang Kristyano sa mga nais matuto sa paraang
Dominiko, at inilimbag ni Tomas Pinpin, ang unang Pilipinong
17
madali at hindi hihingi ng dagdag na bayad. Itinakda rin ang pagtatalaga ng
mga guro, gaya ng mga sacristan, upang tuparin ang mga gawaing ito (Blair at
Robertson, 1907).
Noong Marso 1634, nagpalabas si Haring Felipe IV (namuno 1621-1665) ng
isang atas na muling nagtatakda ng pagtuturo ng wikang Espanyol sa lahat ng
katutubo at hindi na lamang sa mga nais matuto. Hiniling din sa mga arsobispo
at Obispo na atasan ang mga pari at misyonero sa kanilang nasasakupan na
pangunahan ang pagtuturo sa mga katutubo ng wikang Espanyol at ng
pananampalatayang Katoliko.
Sa panahon ni Haring Carlos II (namuno 1665-1700), nagpalabas siya ng
isang atas na muling nagbibigay-daan sa mga atas-pangwika nina Carlos I at
Felipe IV at nagtakda pa ng parusa sa mga hindi susunod dito. Noong
Disyembre 1792, naglabas siya naman si Haring Carlos IV (namuno 1788-1808)
ng isang atas na nagtatakda ng pagaggamit sa Espanyol sa mga kumbento
monasteryo, lahat ng gawaing hudisyal at ekstrahudisyal, at mga gawaing
pantahanan (Catacataca at Espiritu, 2005).
Nakapaglabas ang mga monarkiya ng Espanya mula 1867 hanggang 1899
ng 14 na antas na nagtatakda ng paggamit at pagtuturo ng wikang Espanyol
ngunit lahat ng ito ay pawang nabigo.
Isa sa mga tampok na atas-pangwika ba ipinalabas ng monarkiya ng
Espanya ay ang Dekretong Edukasyonal ng 1863 na nag-aatas ng
pagtatatag ng primaryang paaralan sa bawat pueblo sa Maynila upang
mabigyan ng edukasyon sa Espanya ang mga anak ng mga katutubo.
Itinatakda rin nito na Espanyol lamang ang gagamiting midyum ng
pagtuturo dahil ang pangunahing layunin ng kurikulum ay ang
pagkaakroon ng literasi sa Espanyol (Catacataca at Espiritu, 2005).
Isinasaad pa ng dekreto na hindi pahihintulutang humawak ng anumang
katungkulan sa pamahalaan ang mga katutubong hindi marunong
magsalita, bumasa, o sumulat sa Espanyol, apat na taon makaraan ang
publikasyon ng batas upang mapilitan ang mga Pilipino na pag-aralan ang
wika ng mga mananakop.
Sa kabila ng pagnanais ng monarka na mabigyan ng sapat na
edukasyon ang mga katutubo at maituro sa kanila ang Espanyol, nabigo
18
ito dahil sa paghadlang ng mga prayle. Ayon nga sa bayaning si Marcelo H.
del Pilar, sinabotahe ng mga relihiyoso ang parogramang pangwika at sila
ang may kasalanan kung bakit nanatiling mababa ang kalagayang pang-
edukasyon ng Pilipinas. Ito ay dahil natatakot noon ang mga prayle na
maging kolonyang Hispano ang Pilipino sa halip na kolonyang monastiko
(Catacataca at Espiritu, 2005). Gayunman, nanindigan pa rin noon ang
mga prayle na hindi sila ang dapat sisihin sa kabiguan ng mga patakarang
pangwika at kalagayang pang-edukasyon, bagkus ay ang kahinaan ng mga
batas. Sinabi pa ng mga prayle na maganda ang layunin ng mga batas
pangwika subalit kapos ang pondo para sa mga guro at sa pagpapatayo ng
mga paaralan.
Kung tutuusin, may gumagana nang wika ang mga katutubo bago
dumating ang mga mananakop. Mahusay na ang wikang ito kaya minabuti
ng mga misyonero na huwag na itong burahin, sa halip ay panatilihin at
gamitin sa kanilang pakikipagugnayan sa mga katutubo. Kung may
pamanang pangwika man na naiwan ang mga Espanyol sa kanilang
mahigit 300 taong pananakop, ito ay (1) ang romanisasyon ng silabaryo ng
mga wikang ginagamit sa Pilipinas na nagpahintulot ng mas madaling
komunikasyon ng mga Pilipino sa daigdig na gumagamit na rin ng
sistemang iyon at (2) ang yaman ng bokabularyong Espanyol na nakapasok
sa talasalitaan ng mga katutubong wika sa Pilipinas. Hinahadlangan man
ng mga misyonero ang ganap na pagkatuto ng mga katutubo ng Espanyol,
naging kapalit naman nito ay ang pananatiling buhay ng mga lokal na
wika sa Pilipinas na ginagamit ng mga Pilipino hanggang ngayon.
Sa pagtatapos ng kolonisasyon ng Espanya at unti-unti noong pag-usbong
ng sariling pamahalaan ng mga Pilipino, kinilala na ang halaga ng pagkakaroon
ng opisyal na wika. Ayon sa Artikulo Vii ng Konstitusyon ng Biak-na-Bato na
inakda ni Felix Ferrer at Isabelo Artacho at nilagdaan noong ika-1 ng
Nobyembre, 1897, “Tagalog ang dapat na maging wikang opisyal ng Republika.”
Dagdag pa, “ang ituturo sa elementarya ay wastong pagbasa, pagsasalita at
pagsulat sa wikang opisyal na Tagalog, at mga pangunahing simulain ng Ingles.
Ang lalong mataas na edukasyon ay bubuuin ng dalawang kurso ng Ingles at
dalawang kurso ng Pranses.” Sinabi rin, “kailanma’t ang Ingles ay sapat nang
malaganap sa buong kapuluan, ito ay ipahahayag na wikang opisyal.”
 Sa Konstiitusyon ng Malolos na inakda nina Felipe Calderon at Felipe
Buencamino at nilagdaan noong ika-21 ng Enero, 1899, ibinalik naman ang
Espanyol bilang pansamantalang opisyal na wika sang-ayon sa Artikulo 93,
habang pinipili pa sa mga wikang sinasalita sa Pilipinas ang hihiranging opisyal
na wika.
Panahon ng Amerikano
Nang lagdaan ng mga kinatawang mula sa Espanya at Estados Unidos ang
Kasunduan sa Paris noong ika-10 ng Disyembre, 1898 na nagkabisa noong ika-
11 ng Abril 1899, nailipat ang pamamahala ng Pilipinas mula Espanya tungo sa
noon ay umuusbong pa lamang na superpower ng daigdif – ang Estados Unidos.
Inihayag ni Pangulong William McKinley ang magiging bisa sa
Pilipinas ng Kasunduan sa Paris noong ika-21 ng Disyembre, 1899 sa
pamamagitan ng proklamasyon ng Benevolent Assimilation. Ayon dito,
papasok ang mga Amerikano sa Pilipinas hindi bilang mananakop kundi
bilang “kaibigang” mangangalaga sa mga tahanan, hanapbuhay, at
karapatang pansarili at panrelihiyon ng mga Pilipino. Upang mataya ang
kalagayan ng bagong teritoryong napasailalim sa kanilang pamamahala,
nagpadala si Pangulong McKinley ng dalawang komisyong mag-aaral dito.
Ang unang komisyong binuo noong ika-20 ng Enero, 1899 ay pinamunuan
ni dr Jacob Schurman, noon ay pangulo ng Cornell University, habang ang
ikalawa ay pinamunuan ni William Howard Taft, isang pedereal na hukom
sa Ohio na itinalaga sa katungkulan noong ika-16 ng Marso, 1900.
Ayon sa mga konsultasyon at pagdinig na isinagawa ng komisyong
Schurman, napag-alaman nito na higit na pinipili ng mga pinunong
Pilipino ang Ingles bilang wikang panturo sa mga publikong paaralan
kaysa mga wikang katutubo o Espanyol dahil ang Ingles ay “mahigpit na
nagbibigkis sa mga mamamayan at mabisang instrument sa
pagpapalaganap ng mga prinsipyo ng demokrasya” (Catacataca at Espiritu,
2005). Dahil dito, inirekomenda ng komisyon ang agarang pagtuturo ng
Ingles sa mga paaralang primary. Sinusugan ito ng Komisyong Taft na
nagrekomenda rin ng pagkakaroon ng isang wikang gagamiting midyum ng
komunikasyon sa bansa gayong may kani-kaniyang wika ang bawat
pangkat sa Pilipinas.
19
Dahil pinagkalooban ang ikalawang komisyon ng limitadong
kapangyarihang bumuo ng batas at pamahalaan ang bansa, ipinatupad
nito ang Batas Blg. 74 noong ika21 ng Enero, 1901na nagtatag sa
Department of Public Instruction (ang kasalukuyang Kagawaran ng
Edukasyon o DepEd) na mangangasiwa sa libreng pampublikong
edukasyon sa bansa. Itinatakda rin nito na hangga’t maaari ay Ingles ang
gagamiting wikang panturo sa lahat ng paaralang bayan. Ayon kay Taft,
napili ang Ingles na maging wikang opisyal sa Pilipinas dahil ito ang wika
ng silangan, wika ng isang demokratikong institusyon, wika ng kabataang
Pilipinong hindi marunong ng Espanyol, at wika ng puwersang
namamahala sa Pilipinas. Mas madali rin daw matutuhan ang Ingles kaysa
Espanyol (Catacataca at Espiritu, 2005).
Sang-ayon ito sa nauna nang ulat ni Kap. Albert Todd,
pansamantalang tagapamuno ng pagtuturong publiko sa ilalim ng
pamahalaang military, na nagmungkahi ng mga sumusunod:
1. Dapat itaguyod sa lalong madaling panahon ang komprehensibong
Sistema ng makabagong paaralan na magtuturo ng panimulang Ingles,
at gawing sapilitan ang pagpasok dito kung kinakailangan.
2. Dapat magtayo ng mga paaralang pang-industriya na magtuturo ng mga
kasanayan sa paggawa kapag may sapat nang kaalaman sa Ingles ang
mga katutubo
3. Dapat gamiting wikang panturo ang Ingles sa mga paaralang nasa ilalim ng
pamamahala ng mga Amerikano at gagamitin lamang sa panahon ng
transisyon ang mga wikang katutubo o ang Espanyol.
4. . Dapat magpadala sa Pilipinas ng sapat na guro sa Ingles na bihasa sa
pagtuturo sa elementarya upng pangunahan ang pagtuturo kahit muna sa
malalaking bayan.
5. 5. Dapat magtayo ng isang paaralang normal na huhubog ng mga Pilipino na
magiging guro ng Ingles.
Bilang tugon sa mga rekomendasyon ni Kapitan Todd, mahigit 500 gurong
Amerikanong lulan ng United States Army Transport (USAT) Thomas ang
dumaong sa Maynila noong ika-23 ng Agosto, 1901. Idinestino sila sa mga
lalawigan upang magturo ng Ingles – pangunahin sa mga bata sa umaga at sa
mga katutubo (anuman ang edad at antas panlipunan) sa gabi. Nakipamuhay
sila sa mga Pilipino upang lubusang makuha ang loob ng mga ito at gumanap
ng iba’t ibang tungkulin mula sa pagiging paramedikong nagturo ng modernong
paggamot sa mga sakit hanggang sa pagiging karpintero na tumulong sa mga
gawaing konstruksyon (Catacataca at Espiritu, 2005). Sinuportahan pa ito ng
pagpapatayo ng higit na paaralang pambayan, pagdaragdag ng mga pasilidad
pampaaralan, at pag-aangkat ng mga materyales na panturo mula sa Estados
Unidos na pawing nagpatatag sa pagtuturo ng/sa Ingles.
Upang lalong mapilitan ang mga Pilipinong mag-aral ng Ingles, nagpatupad
si Newton W. Gilbert, pansamantalang gobernador heneral ng Pilipinas noong
1913, ng isang kautusang tagapagpaganap na nagbigay-diin sa halaga ng
Ingles sa pamahalaan. Ayon sa kanyang kautusan:
1. Ang mga katitikan ng mga pulong ng mga sangguniang pambayan at
panlalawigan ay dapat nakasulat sa Ingles.
2. Ang lahat ng opisyal na korespondensya sa mga naglilingkod man sa
pamahalaan o sa mga pribadong indibidwal ay dapat nakasulat sa Ingles.
3. Uunahing itaas ang ranggo ng mga taong may sapat na kasanayan sa
Ingles, parehong sa pasalita at pasulat na komunikasyon.
Pagsapit ng 1928, naiulat na halos lahat ng sangguniang pambayan at
panlalawigan ay nakagagamit na ng Ingles. Masasabing nagpapatunay ito na
nagtagumpay ang mga Amerikano sa pagpapalaganap ng kanilang wika
(Catacataca at Espiritu, 2005).
Gayunman, taliwas naman ang naging resulta ng isinagawang pag-aaral
ni Henry Jones Ford, isang propesor sa Princeton University, na itinalaga noon
ni Pangulong Woodrow Wilson ng Estados Unidos para sa isang misyon upang
pagaralan ang kalagayan ng Pilipinas. Ayon sa pag-aaral ni Ford, napag-
alamang walang malinaw na resulta ang puspusang pagtuturo ng Ingles sa
mga Pilipino na ginastusan ng malaking halaga ng pamahalaang Amerikano.
Napakahirap umanong intindihin ang uri ng Ingles na sinasalita ng mga
Pilipino at sa katutubong wika pa rin nagbabasa at nagsusulat ang karamihan
sa kanila. Dagdag pa rito ay patuloy ring ginagamit ang Espanyol bilang wika
ng komunikasyon, taliwas sa mga naunang ulat na ganap na itong napalitan
ng Ingles. Sa huli, inirekomenda ni Ford ang paggamit ng wikang katutubo sa
mga paaralan.
20
Panahon ng Komonwelt
Pagkalipas ng mahigit tatlong dekada ng direktang kontrol sa Pilipinas
(19011935), gumawa na rin ng malaking hakbang ang Estados Unidos upang
maipagkaloob sa mga Pilipino ang ganap na kalayaang pampolitika at
mapamahalaan ang sarili. Pinatunayan ito ng Philippine Independence Act,
mas kilala sa tawag na Batas TydingsMcDuffie (sunod sa pangalan ng mga
may-akda nitong sina Senador Millard Tydings at Kinatawan John McDuffie ng
Estados Unidos) na ipinasa ng Kongreso ng Estados Unidos at pinagtibay
noong ika-24 ng Marso, 1934.
Ayon sa nasabing batas na pinamagatang “An Act to Provide for the
Complete Independence of the Philippine Islands, to Provide for the Adoption of a
Constitution and a Form of Government for the Philippine Islands, and for Other
Purposes,” pinahihintulutan ang Pambansang Asamblea ng Pilipinas na
maghalal ng mga kinatawan sa isang kumbensyong konstitusyonal na mag-
aakda ng saligang batas ng bansa. Sampung taon makaraang aprobahan ng
pangulo ng Estados Unidos ang nasabing konstitusyon at pagtibayin ng
mamamayang Pilipino, lilisanin na ng pamahalaan ng Estados Unidos ang
Pilipinas at isasalin ang pamamahala nito sa mga halal na opisyal ng bayan.
Tatawaging “Pamahalaang Komonwelt” ang pamumuno sa bansa habang nasa
transisyon ng pagiging ganap na malayang bansa. Ayon sa Seksyon 10(a) ng
batas:
“On the 4th day of July immediately following the expiration of a
period of ten years from the date of the inauguration of the new
government under the constitution provided for in this Act, the
President of the United States shall by proclamation withdraw and
surrender all right of possession, supervision, jurisdiction, control, or
sovereignty then existing and exercised by the United States in and
over the territory and people of the Philippine Islands, including all
military and other reservations of the Government of the United States
in the Philippines (except such naval reservations and fueling stations
as are reserved ubder section 5), and on behalf of the United States,
shall recognize the independence of the Philippine Islands as a
separate and self-governing nation and acknowledge the authority and
control over the same of the government instituted by the people
thereof, under the constitution then in force.”
 Ang Saligang Batas na pinabuo ng Batas Tydings-McDuffie ay
ipinasa ng Pambansang Asamblea noong ika-8 ng Pebrero, 1935 at
pinagtibay naman ng mamamayang Pilipino sa pamamagitan ng isang
plebisito noong ika-14 ng Mayo, 1935. anim na buwan pagkaraang
apagtibay ang Saligang Batas ng 1935, inihalal naman ang mga
pinuno ng Pamahalaang Komonwelt at nanungkulan sila ng 10 taon.
Sila ay sina Pangulong Manuel L. Quezon at Pangalawang Pangulong
Sergio Osmeña na kapwa mula sa Partido Nacionalista.
Ayon sa Seksyon 2(a)(8) ng Batas Tydings-McDuffie, “Provision shall
be made for the establishment and maintenance of an adequate system of
public schools, primarily conducted in the English language.”
Naging punto ng mainit na pagtatalo ang probisyong ito dahil isinara
na nito ang usapin tungkol sa patakarang pangwika. Sa halip ma
mapagtalunan pa ng kumbensyong konstitusyonal, lalo pa at lumalakas
ang argumento tungkol sa paggamit ng unang wikang panturo, tila
nagdesisyon na ang mga nakatataas na Ingles na ang gagamitin at wala
nang iba. Gayunpaman, nagkasundo ang mga delegado ng kumbensyon na
ituloy pa rin ang debate tungkol sa pagpili ng pambansang wika dahil ito
ang tamang lugar upang matalakay ang isyu (Catacataca at Espiritu,
2005).
Ayon kay Isidro (1949) na sinipi nina Constantino, et al. (2002), ang
mga sumusunod ay mga argumentong pabor sa paggamit ng Ingles:
1. Mahihirapan ang mga estudyante kapag ibinatay sa katutubong wika
ang pagtuturo dahil iba-iba ang wikang gagamitin sa bawat lalawigan
– magiging isang suliranin kapag lumipat na sa paaralang nasa ibang
lalawigan ang isang estudyante.
3. Kung kailangan talaga ng iisang wikang gagamitin sa buong bansa na binubuo
2. Magbubunsod ng rehinalismo sa halip na nasyonalismo ang
pagtuturo batay sa mga katutubong wika at magdudulot din ng
sentimentalismo ang paggigiit sa mga pangkat sa bansa na
pangibabawan sila ng wika ng ibang pangkat.
4. Hindi natutulungan ng Ingles ang mga estudyanteng Pilipino na matutuhang
3. Magtutulak ng code-switching sa mga estudyante ang sabay na
pagtuturo nga dalawang wika (unang wika at Ingles) na hindi kaaya-
ayang pakinggan.
21
4. Malaki na ang naipamuhunan ng pamahalaan sa pagtuturo ng Ingles
na umaabot na sa 500 milyong piso.
5. Itinuturing na Ingles ang susi sa pagkakamit ng pambansang
pagkakaisa na maaaring hindi matamo kung bibigyang-diin ang iba’t
ibang wika.
6. Makatutulong ang pagkatuto ng Ingles kung nais ng Pilipinas na
lumahok sa globalisasyon dahil ito ang gamit sa pandaigdigang
kalakalan.
7. Mayaman ang Ingles sa mga katawagang pang-agham at pansining na
magpapaunlad sa kalinangan ng Pilipinas.
8. Hindi dapat kainipan kung matagal makita ang bunga ng pagkatuto
sa Ingles ayon s mga pag-aaral dahil ang Estados Unidos man ay
natagalan din sa pagtatamo ng bunga sa pag-aaral ng Ingles.
Ang mga sumusunod naman ay mga argumentong pabor sa
katutubong wika sa Pilipinas (Isidro, 1949 na sinipi nina Constantino,
2002):
1. Pagsasayang lamang ng pera at panahon ang pag-aaral ng Ingles dahil
hanggang mababang paaralan lamang ang tinatapos ng mga estudyante;
80% sa kanila ang tumitigil na sa pag-aaral bago sumapit ang baitang 5
kaya dapat ibuhos na ang lahat ng dapat matutuhan sa katutubong wika
sa sandaling panahong nasa paaralan ang mga estudyante kaysa gugulin
pa sa Ingles.
2. Walang laman ang Ingles bilang wikang panturo dahil banyaga ang
konspeto kaya upang maituro ito, kailangan pang ituro muna ang wika
(Ingles); kung sa katutubong wika na magtuturo, nasa kamalayan na agad
ng bata ang konsepto at mabilis ang pagkatuto.
ng iba’t ibang pulo na may iba’t ibang pangkat at iba’t ibang wika, mas
madaling linangin ang Tagalog kaysa Ingles; 1% lang ng mga Pilipino ang
gumagamit ng Ingles sa kanilang mga tahanan.
harapin ang pang-araw-araw na realidad na kanilang nararanasan; ang Ingles
ay mapakikinabangan sa hinaharap lamang kung tutuloy ang mga estudyante
sa unibersidad o mangingibang-bansa.
 Habang binubuo pa lamang ang Saligang Batas ng 1935, ang mga
sumusunod ang naging mga panukala ukol sa probisyong pangwika ayon kina
Catacataca at Espiritu (2005):
1. Ingles ang dapat na maging wikang opisyal.
2. Tagalog ang dapat na maging wikang opisyal.
3. Ingles at Espanyol ang dapat na maging pambansang wika.
4. Tagalog ang dapat maging pambansang wika.
5. Dapat itatag ang isang Akademya ng Wikang Pambansa na may
mandatong pangunahan ang pag-aaral at pagrerekomenda ng isang
pambansang wika.
6. Dapat magmula ang pambansang wika sa mga umiiral na katutubong wika
sa Pilipinas na pipiliin sa pamamagitan ng referendum.
7. Dapat bumuo ng isang pambansang wika na nakabatay sa Tagalog.
Matapos mapakinggan ang opinyon ng bawat panig na may kinalaman sa
usapin, napagpasyahan ng Komite sa Opisyal na Wika na ibinatay ang
pambansang wika sa isa sa mga katutubong wika sa Pilipinas at hindi sa isang
dayuhang wika, ngunit panatilihin ang Ingles at Espanyol bilang mga wikang
opisyal. Naisatitik ang resolusyong ito sa huling bersyon ng Saligang Batas ng
1935 sa Artikulo XIV, Seksyon 3 na nagsasaad:
The Congress shall take steps toward the development and
adoption of a common national language based on one of the existing
native languages. Until otherwise provided by laws., English and
Spanish shall continue as official languages.
Ayon kay Roberto Añonuevo (2011), ang nasabing probisyon sa
Saligang Batas ng 1935 ay ipinaglaban ng mga sumusunod na delegadong
di-Tagalog sa kumbensyong konstitusyonal: Felipe R. Jose (Mountain
Province), Wenceslao Q. Vinzons (Camarine Norte), Tomas Confesor (Iloilo),
Hermenegildo Villanueva (Negros Oriental), at Norberto Romualdez (Leyte).
Sa kanyang mensahe sa pagbubukas ng unang sesyon ng
Pambansang Asamblea noong ika-16 ng Hunyo, 1936, muling binigyang-
diin ni Pangulong Quezon ang probisyong pangwika ng Saligang Batas at
hiniling sa mga mambabatas na isaalangalang ito. Aniya:
22
While it is my hope and conviction that the English
language will remain one of the most generally spoken languages in
the Philippines even after independence, nevertheless, we cannot
ignore the injunction of the Constitution that we take steps for the
formation of a national language based on one of the existing native
languages…Perhaps a committee may be created to study the question
and make recommendations (Official Gazette, 16 Hun 1936).
Mabilis naman ang naging pagtugon ng Pambansang Asamblea.
Limang buwan lamang pagkatapos ng mensahe ng pangulo, ipinasa agad
nito noong ika-13 ng Nobyembre, 1936 ang Batas Komonwelt Blg. 184 na
pinamagatang “An Act to Establish a National Language Institute and
Define Its Powers and Duties.” Ayon sa Seksyon 5 ng batas, ang
pangunahing magiging tungkulin ng National Language Institute (NLI) o
Surian ng Wikang Pambansa (SWP) ay magsagawa ng pag-aaral sa mga
wika sa Pilipinas upang tukuyin mula sa mga ito ang pauunlarin at
kikilalaning pambansang wika. Ilan sa mga tiyak na tungkulin nito ang
mga sumusunod:
1. Suriin ang mga pangunahing wika sa Pilipinas na sinasalita ng kahit
kalahating milyong Pilipino man lamang.
2. Tukuyin at ayusin mula sa nasabing mga wika ang mga sumusunod: (a)
mga salita o pahayag na magkakatulad ng tunog at kahulugan, (b) mga
salitang magkakatulad ng tunog ngunit magkakaiba ng kahulugan, at (c)
mga salitang magkakalapit ng tunog ngunit magkakatulad o magkakaiba
ng kahulugan.
3. Pag-aralan at tukuyin ang sistema ng ponetika at ortograpiyang Pilipino.
4. Magsagawa ng komparatibong pagsusuri ng mga panlaping Pilipino
(unlapi, gitlapi, hulapi)
5. Piling batayan ng pambansang wika ang wikang may pinakamaunlad na
estruktura, mekanismo, at literatura na tinatanggap at sinasalita ng
nakararaming Pilipino sa panahong iyon.
Ayon sa Seksyon 7 ng batas, dapat ihayag ng Surian ang wikang napili
nitong pagbabatayan ng pambansang wika at iharap ang rekomendasyon sa
pangulo ng bansa na siyag magpoproklama naman nito sa pamamagitan ng atas
na magkakabisa dalawang taon matapos ang proklamasyon.
Ang SWP ay binuo ng mga kinatawan mula sa mga pangunahing wika sa
Pilipinas. Naging pangulo nito si Jaime C. De Veyra (Bisaya-Samar-Leyte)
samantalang ang mga orihinal na kasapi ay sina Santiago A. Fonacier (Ilikano),
Cecilio Lopez (Tagalog), Casimiro F. Perfecto (Bikol), Felimon Sotto (Bisaya-
Cebu), Felix S. Salas Rodriguez (Bisaya-Panay), at Hdji Butu (Muslim). Si Sotto
na noon ay may karamdaman ay pinalitan ni Isidro Abad samantalang si Butu
na namatay nang hindi inaasahan ay pinalitan ng kanyang anak na si Gulamo
Rasul. Nadagdag namang mga kasapi sina Lope K. Santos (Tagalog) at Jose I.
Zulueta (Pangasinan) sa bisa ng Batas Komonwelt Blg. 333 na ginawang siyam
ang orihinal na pitong kasapi ng Surian.
Pagkaraan nang mahigit isang taon ng masusing pag-aaral, inirekomenda
ng SWP ang Tagalog bilang batayan ng pambansang wika na nagkabisa salig sa
Kautusang Tagapagpaganap Blg. 134, s. 1937 na pinamagatang “Proclaiming the
National Language of the Philippines Based on the Tagalog Language“ na
nilagdaan ni Pangulong Quezon noong ika-30 ng Disyembre, 1937.
Ayon sa kautusan, batay sa pagsusuri ng mga ekspertong bumuo sa
SWP, ang Tagalog ang wikang pinakamalapit na nakatutugon sa mga
kahingian ng Batas Komonwelt Blg. 184. sinasabing nagkakaisa rin ang
mga Pilipinong iskolar at makabayan, magkakaiba man ang kanilang
pinanggalingan at pinag-aralan, sa pagkapili ng Tagalog bilang batayan ng
pambansang wika dahil sinasabing tanggap at ginagamit ito ng
nakararaming bilang ng mga Pilipino bukod pa sa pagpapatotoo ng mga
lokal na pahayagan, publikasyon, at manunulat. Ang pagpili rin sa Tagalog
bilang batayan ng pauunlarin at kikilalaning pamansang wika ay hindi
taliwas sa Batas Tydings-McDuffie na nagtatakda sa Ingles bilang wikang
panturo sa mga paaralang primarya dahil mananatili ito.
Dahil inilabas ni Pangulong Quezon ang proklamasyon kasabay ng
pagdiriwang ng ika-41 anibersaryo ng kamatayan ni Jose Rizal, bumigkas
na rin siya ng isang talumpati sa radyo na nagbibigay-pugay sa ating
bayani at nagpapaliwanag sa ipinalabas niyang kautusan. Aniya, ang
pagpapatibay ng isang pambansang wika na pinili mula sa iba’t ibang
wikang sinasalita sa Pilipinas, lalo na sa Tagalog na siyang katutubong
23
wika ni Rizal at siyang pinakamaunlad sa lahat ng umiiral na wika sa
bansa, ay nagsasakatuparan ng isa sa mga mithiin ng ating bayani. Bilang
pinakamataas na pinuno ng bansa, sinabi ni Pangulong Quezon na ilang
ulit na siyang nakadama ng malaking kahihian dahil kapag nagpupunta
siya sa mga lalawigan ang unag wika ay Ilokano, Bisaya, Kapampangan, o
Bikol, kinakailangan pa niyang kumuha ng isang tagasalin makausap
lamang ang mga tao roon. Dagdag pa niyang paagtatanggol sa
kapasyahang magtalaga ng isang pambansang wika:
…Kalabisan na sa aking ilarawan pa kung gaano kahalaga sa
ating bayan ang pagkakaroon ng isang wika na magagamit ng lahat
sa kanilang pag-uusap araw-araw. Hindi maaaring Ingles o Kastila,
maliban na lamang marahil, kung bagaman, kung makaraan na ang
maraming henerasyon at sa lalong madaling panahon ay makapag-
usap tayo nang tuwiran sa pamamagitan ng iisang wika. Kailangan
natin ang kanyang lakas upang lubusang mabigkis tayo sa iisang
pagkabansa na malakas at matibay. Makapagbibigay ito ng
inspirasyon at sigla sa ating kilusang bayan at magdudulot sa ating
pagka-bansa ng isang bagong kahulugan na hindi natin kailan man
naipahayag nang sapat at lubusan (Oficial Gazette, 30 Dis 1937).
Nagkabisa lamang ang batas na nagdeklara sa Tagalog bilang batayan ng
pambansang wika, dalawang taon makaraan itong maipatupad kaya naging
epektibo lamang ang Kautusang Tagapagpaganap Bilang 134 noong ika-30 ng
Disyembre 1939. Samantala, pagsapit ng ika-1 ng Abril 1940, ipinalabas naman
ni Pangulong Quezon ang
Kautusang Tagapagpaganap Blg. 263, s. 1940 na pinamagatang “Authorizing
the Printing of the Dictionary and Grammar of the National Language, and Fixing
the Day from Which Said Language Shall Be Used and Taught in the Public and
Private Schools of the Philippines.”
Ayon sa atas, pinahihintulutan ng Pangulo ang paglilimbag ng dalawang
publikasyon na nagsisilbing kodipikasyon ng pambansang wika – ang A
Tagalog-English Vocabulary at Ang Balarila ng Wikang Pambansa. Simula din
ika-19 ng Hunyo, 1940, iniatas ang pagtuturo ng pambansang wika sa lahat ng
paaralang publiko at pribado sa bansa. Inatasan din ang kalihim ng
Pagtuturong Publiko na maghanda ng mga alituntuning magsasakatuparan ng
atas.

Panahon ng Hapones
Hindi pa man nakokompleto ng Pilipinas ang 10 taong transisyonal na
pamamahala ng Pamahalaang Komonwelt na dapat sana ay magtatapos noong
1945, naantala na ito ng biglaang pagpasok ng mga pwersang Hapones bunsod
ng pagsiklab ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig. Noong ika-7 ng Disyembre,
1941, binomba ng Hapon ang base-militar ng Estados Unidos sa Pearl harbor,
Hawaii na nagpasimula ng digmaan ng dalawang bansa na bahagi ng mas
malawak na Ikalawang Digmaang Pandaigdig.
Pagsapit ng ika-2 ng Enero 1942, tuluyan nang nasakop ng Hapon ang
Maynila at inilagay ang Pilipinas sa ilalim ng Imperyong Hapones. Noong ika-10
ng Hulyo, 1943, isang bagong Saligang Batas naman ang binuo ng Preparatory
Commission for Philippine Independence na pinagtibay noong ika-4 ng
Setyembre, 1943. Nang sumapit ang ika-14 ng Oktubre, 1943, pinasinayaan na
ang Ikalawang Republika ng Pilipinas, itinuturing na isang gobyernong papet na
itinatag ng mga Hapones na ang pangulo ay si Jose P. Rizal.
Ang tunay na layunin ng hapon sa pagpapasiklab ng ikalawang
Digmaang Pandaigdig sa Asya ay ang pagsusulong ng Greater East Asia C-
Prosperity Sphere, isang rehiyon ng mga bansa sa Silangang Asya na
mapagkukunan ng Hapon ng mga hilaw na sangkap at mapagluluwasan
nito ng mga produkto. Ang Greater East Asia Co-Prosperity Sphere, na
pinamumunuan ng Imperyong Hapones, ay isa ring ideolohiyang
naglalayong gawing nakapagsasariling rehiyon ang Silangang Asya,
nagtatamasa ng pantay na kasaganaan, at malaya sa anumang
impluwensya ng Amerika at Europa (Duiker at Spielvogel, 2006).
Bunsod ng ideolihiyang isinusulong ng Hapon, nangyari ang
puspusang pagbubura ng kulturang Amerikano sa kamalayang Pilipino.
Kung ginagarantiyahan ng Batas Tydings-McDuffie ang paggamit ng Ingles
bilang wikang panturo sa mababang paaralan na pinananatili ng
Pangulong Quezon (kahit nakapagpalabas na ang Pangulo ng mga
Kautusang Tagapagpaganap na kumikilala sa Tagalog bilang batayan ng
wikang pambansa), unti-untin namang binura ng mga pwersang Hapones
ang anumang impluwensya ng wikang pamana ng Estados Unidos.
Ayon sa Ordinansa Militar Blg. 13 na ipinalabas noong ika-24 ng
Hulyo, 1942 ng Philippine Executive Commission na pinamumunuan ni
24
Jose B. Vargas, ang Tagalog at Niponggo ang magiging opisyal na mga wika
sa Pilipinas. Gagamitin lamang ang Ingles na pansamantalang wika
habang tumutungo ang mga Pilipino sa masteri ng Tagalog at Niponggo.
Nagpatuloy ang pagtatakwil sa kulturang Kanluranin maging sa
Saligang Batas ng 1943. Ayon sa Artikulo IX, Seksyon 2, “dapat
magsagawa ng mga hakbang ang pamahalaaan tungo sa pagpapaunlad at
pagpapalaganap ng Tagalog bilang pambansang wika.” Sang-ayon ito sa
isa sa mga propaganda ni Pangulong Laurel na “Isang watawat, isang
bansa, isang wika.”
Noong ika-30 ng Nobyembre 1943, inilabas ni Pangulong Laurel ang
Kautusang Tagapagpaganap Blg. 10 na nagtatakda ng pagtuturo sa
pambansang wika. Pinalawak nito ang dating probisyon ng Kautusang
Tagapagpaganap Blg. 263 na nagtatakda ng pagtuturo ng pambansang
wika sa mga paaralang publiko at pribado sa bansa dahil sinaklaw na rin
nito maging ang mga kolehiyo at unibersidad. Itinakda rin nito ang kagyat
na pagsisimula ng pagsasanay sa mga guro sa pambansangwika simula
Taong Pampaaralan 1944-1945 at ang pagsisikap upang mabilis na
mapalaganap ang paggamit ng pambansang wika bilang pangunahing
wikang panturo sa lahat ng paaralan, at hangga’t maaari, pati sa mga
kurso sa kolehiyo.
Pinabuksan din noong ika-3 ng Enero, 1944 ang isang Surian ng Tagalog,
gaya ng Surian ng Nipponggo, upang ituro ang Tagalog sa mga gurong di-
Tagalog na pagkaraan ay ipadadala sa mga lalawigan upang magturo ng
pambansang wika (Catacataca at
Epiritu, 2005).
Ang mga pinunong militar ng pwersang Hapones ang naging mga
tagapagtuo ng Nipponggo. Binigyan din naman ng katibayan ang mga
nagsipagtapos: junior, intemediate, at superior (Constantino, et al., 2002). Dahil
din sa pangkulturang paglilinis na isinulong sa panahon ng mga Hapones, kahit
ang mga manunulat na dati nang nagsusulat sa Ingles ay napilitang magsulat
sa Tagalog, gaya nina N.V.M Gonzales, Narciso Reyes, at iba pa (Constantino, et
al., 2002).
Panahon ng Ikatlong Republika Hangganga Kasalukuyang Panahon
Isang hindi malilimutang araw sa kasaysayan ng Pilipinas ang ika-4 ng Hulyo,
1946 dahil kasabay ng pagdiriwang ng Estados Unidos ng sarili nitong Araw ng
Kasarinlan, idineklara rin ang kalayaan ng Pilipinas mula sa kanila. Isinilang
ang bagong Republika ng Pilipinas na tumapos sa 48 taong (1898-1946)
pamamahala ng Estados Unidos. Ginanap ang makasaysayang pagsasalin ng
kapangyarihan sa Luneta na pinangunahan nina Manuel A. Roxas, huling
pangulo ng Pamahalaamg Komonwelt at unang pangulo ng Ikatlong Republika,
at Paul V. McNutt, mataas na komisyoner ng Estados Unidos sa Pilipinas.
Bilang simbolo ng pagkilala sa Pilipinas bilang bago at nagsasariling bansa,
ibinaba ang watawat ng Estados Unidos kasabay nang pagtataas ng watawat ng
Pilipinas.
Dahil mismong ang mga Pilipino na ang may hawak ng pamahalaan,
nabigyan ng higit na pagkakataon ang mga opisyal ng bayan na pag-aralan ang
kalagayan ng pambansang wika at magpatupad ng mga batas na magsusulong
nito. Bukod sa mga pinagdaanang probisyon at kautusan upang bumuo ng
pambansang wika na tinalakay na, marami pang batas ang ipinatupad na
nagpayabong, nagpayaman, at nangalaga sa pambansang wika. Kinabibilangan
ito ng mga sumusunod:
Proklamasyon Blg. 12, s. 1954 – ipinalabas ni Pangulong Magsaysay
5. Kautusang Tagapagpaganap Blg. 187, s. 1969 – ipinalabas ni Pangulong
noong ika-26 ng Marso, 1946 na nag-aatas ng pagdiriwang ng Linggo ng
Wikang Pambansa mula ika29 ng Marso hanggang ika-4 ng Abril taon-taon
bilang paggunita sa kaarawan ni Francisco Balagtas (ika-2 ng Abril, 1788),
may-akda ng Florante at Laura, komedyang Orosman at Zafira, sayneteng
La India Elegante y el Negrito Amante, at iba pa at kinikilalang “Prinsipe ng
mga Makatang Tagalog.” Inaatasan ng proklamasyon ang mga paaralang
6. Memorandum
bayan, mga dalubhasaan at pamantasan, at mga ahensyang
pangkalinangan ng pamahalaan upang manguna sa pagdiriwang upang
mapalaganap ang pambansang wika
1. Proklamasyon Blg. 186, s. 1955 – ipinalabas ni Pangulong Magsaysay
noong ika-23 ng Setyembre, 1955 na sumususog sa naunang
proklamasyon. Inilipat ang petsa ng Linggo ng Wikang Pambansa sa ika-13
hanggang ika-19 ng Agosto bilang paggunita sa kapanganakan ni Pang.
7. Memorandum Sirkular Blg. 277, s. 1969 – ipinalabas ni Kalihim Tagapagpaganap Ernesto M.
Manuel L. Quezon na kinikilalang “Ama ng Pambansang Wika.”
25
2. Kautusang Tagapagpaganap Blg. 60, s. 1963 – ipinatupad ni
Pangulong Diosdado Macapagal noong ika-19 ng Disyembre, 1963 na
nagtatakda ng pag-awit ng pambansang awit ng Pilipinas sa Pilipino sa
alinmang pagkakataon sa loob at labas ng bansa. Ito ay sa dahilang
lubha umanong kapansin-pansin at hindi naaayon sa diwa ng
pagkabansa ang pag-awit ng pambansang awit sa wikang banyaga.
3. Kautusang Tagapagpaganap Blg. 96, s. 1967 – ipinatupad ni
Pangulong Ferdinand E. Marcos noong ika-29 ng Oktubre, 1967 na
nagtatakda ng pagpapangalan sa Pilipino ng lahat ng edipisyo, gusali, at
ahensya ng pamahalaan.
4. Memorandum Sirkular Blg. 172, s. 1968 – ipinalabas ni Kalihim
Tagapagpaganap Rafael M. Salas noong ika-27 ng Marso, 1968 na nag-
aatas ng mahigpit na pagsunod sa Kautusang Tagapagpaganap Blg. 96.
Iniaatas din nito ang pagbigkas sa Pilipino ng panunumpa sa tungkulin
ng lahat ng opisyal ng pamahalaan at ang paglalagay ng salin sa Pilipino
ng mga katawagang Ingles na nasa opisyal na letterhead ng mga
kagawaran, tanggapan, at ahensya ng pamahalaan. Inilakip sa
memorandum ang tamang salin ng mga panunumpa sa tungkulin at
pangalan ng mga tanggapan at ahensya na inihanda ng SWP.
Marcos noong ika-6 ng Agosto, 1960 na nag-aatas sa lahat ng kagawaran,
kawanihan, tanggapan, at iba pang sangay ng pamahalaan na gamitin ang
wikang Pilipino hangga’t maaari sa Linggo ng Wikang Pambansa at sa lahat
ng opisyal na komunikasyon at transaksyon ng pamahalaan.
Sirkular Blg. 277, s. 1969 – ipinalabas ni Kalihim
Tagapagpaganap Ernesto M. Maceda noong ika-7 ng Agosto, 1969 na
nagpapahintulot sa SWP na ipagpatuloy ang pagsasagawa ng mga seminar
tungkol sa Pilipino sa mga lalawigan at lungsod sa bansa, maging sa iba’t
ibang tanggapan at ahensya ng pamahalaan, upang paigtingin ang
kamalayang maka-Pilipino ng mamamayan. Magpapatuloy ito hanggang
masaklaw na ng kampanya ang buong bansa.
Maceda noong ika-7 ng Agosto, 1969 na nagpapahintulot sa SWP na ipagpatuloy ang pagsasagawa
 ng mga seminar tungkol sa Pilipino sa mga lalawigan at lungsod sa bansa, maging sa iba’t ibang
tanggapan at ahensya ng pamahalaan, upang paigtingin ang kamalayang maka-Pilipino ng
mamamayan. Magpapatuloy ito hanggang masaklaw na ng kampanya ang buong bansa.
8. Memorandum Sirkular Blg. 384, s. 1970 – ipinalabas ni Kalihim
Tagapagpaganap Alejandro Melchor noong ika-17 ng Agosto, 1970 na nag-
aatas sa lahat ng kagawaran, kawanihan, tanggapan, iba pang sangay ng
pamahalaan, at korporasyong pagmamay-ari o pinangangasiwaan ng
pamahalaan na magtalaga ng kaukulang kawaning mangangasiwa ng lahat
ng komunikasyon at transaksyon sa wikang Pilipino. Ito ay bilang
pagpapaigting ng Kautusang Tagapagpaganap Blg. 187, s. 1969.
9. Memorandum Sirkular Blg. 386, s. 1970 – ipinalabas ni Pansamantalang
Kalihim Tagapagaganap Ponciano G. A. Mathay noong ika-2 ng Hulyo, 1970
na nag-aatas sa lahat ng pinuno ng kagawaran, kawanihan, tanggapan, at
iba pang sangay ng pamahalaang pambansa at local, sampu ng mga
korporasyong pag-aari o kontrolado ng pamahalaan na magdaos ng
palatuntunan sa Pilipino kahit 30 minuto lamang sa alinmang araw sa Linggo
ng Wikang Pambansa. Ang paksa ng pagdiriwang ay “Magkaisa sa
Pagbabago” bilang pagkilala sa pambansang wika na susi sa pagkamit ng
tunay na diwang makabayan.
10. Kautusang Tagapagpaganap Blg. 304, s. 1971 – ipinalabas ni Pangulong
Marcos noong ika-16 ng Marso, 1971 na bumabago sa komposisyon ng
SWP. Upang matulungan ang SWP na lalong mapaunlad at mapalaganap
ang pambansang wika, gayundin maisangkot ang lahat ng pangkat-
lingguwistiko sa Pilipinas, minabuting baguhin ang komposisyon nito na
kinabibilangan na ng mga kinatawan mula sa wikang Bicol, Cebuano, mga
wika ng mga pamayanang cultural (cultural community), Hiligaynon,
Ilokano, Pampango, Pangasinan, Samar-Leyte, at Tagalog. Idinagdag din
ang mga sumusunod na tungkulin: (1) magpatupad ng mga
kinakailangang tuntunin
at regulasyong magpapalawak at magpapalakas sa pambansang wika,
sang-ayon sa mga dati nang umiiral na pamantayan at sa mga bagong
kalakaran sa aghamlingguwistiko; (2) i-update ang balarila ng pambansang
wika; (3) bumalangkas ng mga diksyunaryo, tesawro, ensiklopedya, o
anumang kagamitang lingguwistiko, sunod sa mga bagong kalakaran sa
leksikograpiya, pilolohiya, at paggawa ng ensiklopedya; (4) bumalangkas at
26
magpatupad ng mga polisiyang pangwika na mag-aambag sa kaunlarang
edukasyonal, cultural, sosyal, at ekonomiko ng bansa; (5) pag-aralan at
pagpasyahan ang mga isyu tungkol sa pambansang wika; (6) bumalangkas
ng mga polisiya sa malawakang paglilimbag ng mga aklat, polyeto, at mga
katulad na babasahin tungkol sa pambansang wika, kapwa orihinal at
gawaing-salin; at (7) isakatuparan ang iba pang tungkulin na kalapit ng
mga nauna. Ang bagong SWP ay binuo nina Dr. Ponciano B. P. Pineda
(Tagalog) bilang tagapangulo; Dr. Lino Q. Arquiza (Cebuano), Dr. Nelia G.
Casambre (Hiligaynon), Dr. Lorenzo Ga. Cesar (Samar-Leyte), Dr. Ernesto
Constantino (Ilocano), Dr. Clodualdo H. Loocadio (Bikol), Dr. Juan Manuel
(Pangasinan), Dr. Alejandro Q. Perez (Pampango), Dr. Mauyag M. Tamano
(Tausug; mga wika ng mga pamayanang kultural) bilang mga kasapi; at
Dr.
Fe Aldave-Yap bilang kalihim tagapagpaganap.
11. Kautusang Tagapagpaganap Blg. 117, s. 1987 – ipinalabas ni Pangulong
Corazon Aquino noong ika-30 ng Enero, 1987 na nag-aatas ng
reorganisasyon ng Kagawaran ng Edukasyon, Kultura, at Isports (DECS,
Department of Education, Culture, and Sports).
Ayon sa Seksyon 17 nito, ang SWP ay kikilalanin bilang Linangan ng mga
Wika sa Pilipinas (LWP) o Institute of Philippine Languages sa ilalim ng
kagawaran.
12. Kautusang Pangkagawaran Blg. 22, s. 1987 ng DECS – ipinalabas ni
Kalihim Lourdes R. Quisumbing ng DECS noong ika-12 ng Marso, 1987 na
nagtatakda ng paggamit ng salitang “Filipino” kailanman tutukuyin ang
pambansang wika ng Pilipinas. Ito ay pagsunod sa isinasaad sa Artikulo
XV Seksyon 6-7 ng Saligang Batas ng 1987 na ang pambansang wika ng
Pilipinas ay Filipino at dapat magsagawa ang pamahalaan ng mga hakbang
upang ilunsad at panatilihin ang paggamit ng Filipino bilang midyum ng
opisyal na komunikasyon at bilang wikang panturo sa sistemang pang-
edukasyon.
13. Kautusang Pangkagawaran Blg. 81, s. 1987 ng DECS – ipinalabas ni
Kalihim Quisumbing na nagpapakilala sa “Alpabeto at Patnubay sa Ispeling
ng Wikang Filipino” na binuo ng LWP. Ayon sa dokumento, ang alpabetong
Filipino ay binubuo ng 28 titik na ganito ang ayos: A, B, C, D, E, F, G, H, I, J,
K, L, M, N, O, P, Q, R, S, T, U, V, W, X, Y, Z. May dagdag itong 8 hiram na
titik sa mga dayuhang wika kompara sa “Balarila ng Wikang Pambansa” ni
Lope K. Santos na mayroon lamang 20. Pa-Ingles ang pagbigkas sa mga titik
ng bagong alpabeto, maliban sa Ñ na bigkas-Espanyo. Nilalaman din ng
dokumento ang mga tuntuning kaugnay ng pabigkas na pagbaybay, pasulat
na pagbaybay, pagtutumbas sa mga hiram na salita, mga salitang may
magkasunod na patinig, pagpapantig, paggamit ng gitling, paggamit ng
kudlit, at paggamit ng tuldik.
14. Kautusang Tagapagpaganap Blg. 335, s. 1988 – ipinalabas ni Pangulong
Corazon Aquino noong ika-25 ng Agosto, 1988 na nag-atas sa lahat ng
kagawaran, kawanihan, tanggapan, ahensya at iba pang sangay ng
ehekutibo na magsagawa ng mga hakbang sa paggamit ng wikang Filipino
sa mga opisyal na transaksyon, komunikasyon, at korespondensya upang
lalo umanong maintindihan at mapahalagahan ng mga Pilipino ang mga
programa, proyekto, at gawain ng pamahalaan para sa pambansang
pagkakaisa at kapayapaan. Partikular na itinatakda ang mga sumusunod:
(1) magsagawa ng mga hakbang na lilinang sa paggamit ng Filipino sa
lahat ng opisyal na komunikasyon, transaksyon, korespondensya sa mga
tanggapan, pambansa man o local; (2) magtalaga ng isa o higit pang
kawani sa bawat tanggapan na mamamahala sa lahat ng komunikasyon at
korespondensyang nakasulat sa Filipino; (3) magsalin sa Filipino ng lahat
ng pangalan ng mga tanggapan, gusali, katungkulan, at paskil sa lahat ng
opisina, dibisyon at iba pang sangay, at kung nanaisin, maaari ding
maglagay ng katumbas sa Ingles na nasa maliliit na titik; (4) maisa-Filipino
ang panunumpa sa tungkulin ng mga opisyal at kawani ng pamahalaan; at
(5) maging bahagi ng pagsasanay sa mga kawani sa bawat tanggapan ang
kasanayan sa Filipino.
Upang maisakatuparan ang mga ito, inaatasan din ang LWP na
bumuo at magpatupad ng mgaprograma at proyektong kinabibilangan ng
mga sumusunod: (1) kampanya upang palaganapin ang impormasyon na
ang Filipino ay mahalaga at kailangan sa pagtatamo ng pambansang
pagkakaisa at kapayapaan; (2) pagsasalin sa Filipino ng mga terminong
pampamahalaan na gagamitin ng iba’t ibang tanggapan;
(3) pagsasanay sa lahat ng opisyal at kawani ng pamahalaan sa paggamit
ng Filipino; (4) pagmomonitor sa implementasyon ng kautusang ito at
pagsusumite ng ulat sa Tanggapan ng Pangulo ; at (5) pagsasagawa ng iba
pang estratehiya upang maisakatuparan ang mga layunin ng kautusan.
27
Pinahihintulutan din ang LWP na makipag-ugnayan at humingi ng suporta
sa lahat ng kagawaran, kawanihan, tanggapan, ahensya, at iba pang
sangay ng ehekutibo, pambansa man o lokal, sa pagsasakatuparan ng
kautusan. Hinahalilihan ng kautusan ang Kautusang Tagapagpaganap
Blg. 187, s. 1969.
15. Batas Republika Blg. 7104 – ipinasa ng Kongreso at ipinatupad noong
ika-14 ng
Agosto, 1991 na lumilikha sa Komisyon sa Wikang Filipino (KWF). Ayon sa
batas, ang KWF ay dapat buuin ng mga kinatawan mula sa iba’t ibang
pangkat-etnolinggwistiko sa bansa at mula sa iba’t ibang disiplinang may
pangunahing mandating magsagawa, mag-ugnay, at magsulong ng mga
pananaliksik para sa pagpapayabong, pagpapalaganap, at pangangalaga
ng Filipino at ng iba pang wika sa Pilipinas.
Nasa ilalim ito ng Tanggapan ng Pangulo ng Pilipinas at bubuuin ng
isang
Tagapangulo, dalawang full-time na komisyoner at walong part-time na
komisyoner. Dapat katawanin ng nasabing mga komisyoner ang mga
sususunod na wika: Tagalog, Cebuano, Ilokano, Hiligaynon, mga
pangunahing wika ng Muslim Mindanao, mga pangunahing wika ng mga
pamayanang kultural sa Hilagang Pilipinas, mga pangunahing wika ng
mga pamayanang kultural sa Timog Pilipinas, at iba pang wika sa Pilipinas
o mga wika ng mga rehiyon na mapagpapasyahan ng Komisyon.
Ang mga sumusunod naman ang mga tungkulin ng KWF na nauukol sa
wika:
(1) bumuo ng mga polisiya, plano, at programang titiyak ng higit na paglago,
pagyaman, paglaganap, at pag-iingat ng Filipino at ng iba pang wika sa
Pilipinas; (2) magsagawa o mangomisyon ng mga saliksik at iba pang pag-
aaral na magsusulong ng ebolusyon, pag-unlad, pagyaman, at
estandardisasyon ng Filipino at iba pang wika sa Pilipinas, kasama na ang
pagtitipon ng mga akdang posibleng maisama sa isang diksyonaryong
multilingguwal ng mga salita, pahayag, idyoma, kasabihan, at iba pang
bukambibig; (3) magpanukala ng mga gabay at pamantayang pangwikang
magagamit sa lahat ng opisyal na komunikasyon, publikasyon, batayang
aklat, at iba pang babasahin at materyales panturo; (4) hikayatin at isulong,
sa pamamagitan ng isang sistema ng paggagantimpala, pagpopondo, o
pagpaparangal, ang pagsulat at publikasyon sa Filipino o sa iba pang wika ng
mga orihinal na akda, kasama na ang batayang aklat sa iba’t ibang disiplina;
(5) magsagawa at puspusang suportahan ang pagsasalin sa Filipino at sa iba
pang wika sa Pilipinas ng mahahalagang akdang pangkasaysayan at
tradisyong kultural ng mga pangkat-etnolingguwistiko, mga batas, mga
resolusyon at iba pang pagpapatibay ng Kongreso, mga dokumentong
ipinalabas ng ehekutibo, mga polisiya at iba pang opisyal na dokumento ng
pamahalaan, mga batayang aklat at iba pang sangguniang aklat sa iba’t
ibang disiplina, at iba pang akdang nasa dayuhang wika na sa palagay ng
Komisyon ay kinakailangan sa edukasyon at iba pang katulad na layunin; at
(6) magsagawa ng mga publikong pagdinig, kumperensya, seminar, at iba
pang pangkatang talakayan, sa antas na pambansa, rehiyonal, at local na
makatutulong sa pagtukoy at paglutas ng mga suliranin at isyung may
kinalaman sa pagpapaunlad, pagpapalaganap, at pagiingat ng Filipino at iba
pang wika sa Pilipinas.
16. Proklamasyon Blg. 10, s. 1997 – ipinalabas ni Pangulong Fidel V. Ramos
noong ika15 ng Hulyo, 1997 na nagpapahayag ng taunang pagdiriwang ng
Buwan ng Pambansang Wika tuwing Agosto. Ito ay pagpupugay pa rin sa
kinikilalang “Ama ng Wikang Pambansa” na si Manuel L. Quezon na
isinilang noong ika-19 ng Agosto, 1878. Pagpapahalaga rin ito sa
pambansang wika at pagkilala sa mahalagang papel nito sa Himagsikan ng
1896 tungo sa kasarinlan.
17. Kautusang Pangkagawaran Blg. 45, s. 2001 ng DECS – ipinalabas ni
Pangalawang Kalihim Isagani R. Cruz na nagpapakilala sa 2001 Revisyon
ng Alfabeto at Patnubay sa Ispeling ng Wikang Filipino at nagtatakda ng
pagamit dito bilang gabay sa pagtuturo, pagsulat ng batayang aklat,
korespondensya opisyal, at iba pang gawain ng kagawaran. Inihanda ng
KWF ang dokumento bilang tugon sa mabilis na pagbabago, pag-unlad, at
paglaganap ng pambansang wika. Ayon sa praymer ng 2001 Revisyon,
kinikilala nito na ang 1987 Patnubay sa Ispeling ay napakahigpit upang
tumugon sa pangangailangan ng mga Pilipinong may kakayahan kapwa sa
katutubo at banyagang wika na nagresulta sa papalit-palit na gamit ng
mga wikang ito. Upang matugunan ito, pinaluwag ng bagong tuntunin ang
paggamit ng walong hiram na titik (C, F, J, Ñ, Q, V, X, Z) at ipinagamit na
28
rin ang mga ito sa pagbaybay ng lahat ng hiram na salita, anuman ang
varayti (mga karaniwang salita). Halimbawa, kahit karaniwang salita lang
ang soldier sa Ingles, papayagan na ring magamit ang /j/ sa pagtutumbas
nito sa Filipino, kaya magiging soljer.
18. Kautusang Pangkagawaran Blg. 42, s. 2006 ng DepEd – ipinalabas ni
Kalihim Jesli A. Lapus noong ika-9 ng Oktubre, 2006 na nagpapabatid
ng ginagawang pagrerebyu ng KWF sa 2001 Revisyon ng Alfabeto at
Patnubay sa Ispeling ng Wikang Filipino dahil sa negatibong feedback
dito ng mga guro, estudyante, magulang, at iba pang tagagamit ng wika.
Itinatagubilin din na itigil muna ang implementasyon nito habang
nirerebyu at sumangguni muna sa 1987 Alfabeto at Patnubay sa
Ispeling para sa paghahanda o pagsulat ng mga sangguniang kagamitan
sa pagtuturo at sa mga opisyal na korespondensya.
19. Kautusang Pangkagawarang Blg. 34, s. 2013 ng DepEd – ipinalabas ni
Kalihim Br. Armin A. Luistro, FSC noong ika-14 ng Agosto, 2013 na
nagpapakilala sa Ortograpiyang Pambansa, ang binagong gabay sa
ortograpiya ng wikang Filipino na binuo ng KWF makaraan ang
masusing pag-aaral ng mga nagdaang ortograpiya ng pambansang wika.
Ayon sa kautusan, ang Ortograpiyang Pambansa ay isang paglingon sa
kasaysayan ng ortograpiyang Filipino, pagpapanatili ng mainam na
gabay sa ortograpiya, at pagsasaalang-alang sa katutubong wika sa
Pilipinas sa pamamagitan ng pagdaragdag ng tunog ng schwa mula sa
Ibaloy, Pangasinan, Mëranaw at iba pa na kakatawanin ng titik Ё at ang
aspirasyon mula sa Mëranaw. Layunin din ng bagong ortograpiya na
mailahok ang mahahalagang kaakuhan ng mga katutubong wika tungo
sa estandardisadong ortograpiyang Filipino na maaaring gamitin sa
lahat ng wika sa Pilipinas. Magiging mainam na ambag ito sa pagbuo ng
mga kagamitang panturo ng mga guro at pagpapahusay ng mga akda,
dokumento, komunikasyon, at iba pa ng pamahalaan, ng media, at ng
mga palimbagan.
20. Resolusyon Blg. 13-19, s. 2013 ng KWF – ipinasa ni Tagapangulo Virgilio S.
Almario noong ika-12 ng Abril, 2013 na nagpapasya ng pagbabalik ng opisyal
na pangalan ng bansa mula “Pilipinas” tungong “Filipinas” at pagpapatigil sa
paggamit ng una upang mapalaganap ang opisyal at modernisadong
katawagan ng bansa na kumikilala sa kasaysayan at pag-unlad ng
pagkabansa nito.
Maligayang pagbati! Natapos mo na ang nilalaman sa unang Aralin,
Ipinasya rin ng resolusyon ang unti-unting pagbabago sa baybay ng mga ngayon sigurado akong handa ka na sa pagsagot sa mga katanungan.
selyo, letterhead, notepad, at iba pang kasangkapang may tatak na “Pilipinas”
tungo sa “Filipinas.” Ipinasya ring himuking baguhin ang opisyal na pangalan
ng mga institusyon at kapisanang may “Pilipinas” ngunit hindi sapilitan lalo
na sa mga entidad na naitatag sa panahong wala pang “F” sa alpabetong
Filipino, habang ipinatutupad ang pagpapagamit ng “Filipinas” sa lahat ng
Gaano na Kalayo ang Ating Narating?
itatatag na organisasyon pagkatapos pagtibayin at palaganapin ang
mungkahi ng resolusyon.
Pagbuo ng Matrix at/o Balangkas
Ayon kay Almario, sa isang panayam sa pahayagan (Philippine
Star, 11 Hulyo 2013), hindi umano labag sa batas ang resolusyon at
Panuto: Pagpapakita ng kaalaman sa pananaliksik sa pamamagitan ng pagbuo ng matrix o
hindi na rin nangangailangan ng bagong lehislasyon mula sa Kongreso
balangkas hinggil sa kasaysayan ng wikang Filipino bilang wikang Pambansa, Opisyal at
dahil wala namang batas na nagsasabing “Pilipinas” ang pangalan ng
Panturo. (Gamitin ang espasyo sa ibaba para sa kasagutan)
bans. “Filipinas” umano ang pangalan ng nasyon hanggang sa
katapusan ng ika-19 na siglo, gaya ng paggamit dito ni Jose Rizal sa
kaniyang mga akda at ni Andres Bonifacio sa kaniyang tulang
“Katapusang Hibik ng Filipina.” Napalitan lamang ng P ang F nang Pagyamanin Natin
gawin ni Lope K. Santos ang “Balarila ng Wikang Pambansa” noong
1940 na nag paglalathala ay pinahintulutan ni Pangulong Quezon sa
Panonood ng balita, dokumentaryo at mga panayam
pamamagitan ng Kautusang Tagapagpaganap Blg. 134. Sa balarila ni
Santos, 20 lamang ang titik at wala ang C, F, J, Ñ, Q, V, X, at Z. Panuto: Pagtukoy sa iba’t ibang isyung kinakaharap ng wikang Filipino at ang kasalukuyang estado
nito sa kasalukuyan (paaralan, pamahalaan, lipunan) at ang kasalukuyang anyo ng Filipino sa ika-21
Naging kontrobersyal ang Resolusyon Blg. 13-19, s. 2013 at siglo.
bagaman hindi naman ito binawi ng KWF, hindi rin naman ito laganap _____________________________________________________________________________
(Pamagat ng Dokumentaryo, Balita o Panayam)
na sinunod sa bansa maging ng mismong pamahalaan.
Paaralan
____________________________________________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________
(Pamagat ng Dokumentaryo, Balita o Panayam)

29
 Pamahalaan SANGGUNIAN
____________________________________________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________________________ Bernales, Rolando A., Bernardino, Elyria C., Concepcion, Renerio R., Mandane,
____________________________________________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________________________ Vaberlie P., Panganiban, Pelita C., Macalaguim, Lydia P. & Sevilla, Mercedes M. 2013.
____________________________________________________________________________________________________________________________________________
Pagbasa, pagsulat at pananaliksik. Malabon City: Mutya Publishing House, Inc.
____________________________________________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________________________
Bernales, Rolando A. Atienza, Glecy C., Talegon, Jr. Vivencio M., & Rovira, Stanley G.
____________________________________________________________________________________________________________________________________________ 2009. Kritikal na pagbasa at lohikla na pagsulat tungo sa pananaliksik. Malabon City:
Mutya Publishing House, Inc.
MUNGKAHING BASAHIN:
_____________________________________________________________________________
Bernales, Rolando A., Abenilla, Gerry G., Acaylar, Dulce A., Bernat, Panfila S., Cruz,
(Pamagat ng Dokumentaryo, Balita o Panayam) Maria Anna F., Gonzales, Emmanuel S., Hortelano, Margarita R., Mabilin, Edwin R.,
Lipunan Macaya, Lilia T & Olores, Edna G. 2009. Pagbasa, pagsulat, pananaliksik. Malabon City:
____________________________________________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________________________ Mutya Publishing House, Inc.
____________________________________________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________________________ Garcia, Lakandupil C., Gonzales, Corazon C., Lartec, Norbert C. Domalanta, Mary Ann B &
____________________________________________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________________________
Cantre, Merllinda C. 2008. Kalatas: pagbasa at pagsulat tungo sa pananaliksik. Cabanatuan City:
____________________________________________________________________________________________________________________________________________ Jimcy Publishing House.
____________________________________________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________
(Pamagat ng Dokumentaryo, Balita o Panayam)

Kasalukuyang Anyo ng Wikang Filipino sa ika 21 siglo REPLEKSIYON NG KABANATA

____________________________________________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________________________ Sagutin ang mga sumusunod na katanungan dito bilang iyong dyornal at ibahagi ang iyong mga sagot
____________________________________________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________________________ sa loob ng chat sa pangkat ng Facebook Messenger bilang bahagi ng aming pagsubaybay.
____________________________________________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________________________________________________________
1. Ano ang iyong alam tungkol sa paksa bago ito tinalakay? Ano ang natutuhan mo pagkatapos ng
____________________________________________________________________________________________________________________________________________ araling ito?
___________________________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
Basahin at panoorin ang mga sumusunod na artikulo at bidyu sa tinukoy na website.
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
✓ http://kwf.gov.ph/tungkol-sa-kwf/
________________________________________________________________________
✓ http://kwf.gov.ph/wp-content/uploads/2016/03/Taunang-Ulat_compiledversion.pdf ________________________________________________________________________
________________________________________________________________________

30
 Pagkakaroon Angkop at Angkop ang Hindi gaanong Hindi angkop
2. Paano mo mailalapat ang iyong natutunan sa iyong kasalukuyang buhay bilang isang mag- ng angkop na malikhain ang pamagat angkop ang ang pamagat
aaral at sa iyong pangarap na pangarap? pamagat (10%) pamagat pamagat
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________ Nilalaman Natumbok at Nailahad nang Hindi Hindi nailahad
(80%) nailahad nang malinaw masyadong nang malinaw
________________________________________________________________________
malinaw ang ang nailahad nang ang mga
________________________________________________________________________
mga karamihan sa malinaw ang pangunahing
2. Ano ang iba pang mga bagay na may kaugnayan sa aralin na gusto mong matutunan? pangunahing ideya mula sa
mga karamihan sa
Bakit? ideya mula sa pangunahing mga
mga
________________________________________________________________________ mga ideya mula sa napakinggang
pangunahing
________________________________________________________________________ napakinggang mga karanasan.
ideya mula sa
________________________________________________________________________ _
karanasan. napakinggang mga
_______________________________________________________________________ karanasan.
Makabuluhan napakinggang
________________________________________________________________________ at malalim ang Makabuluhan karanasan.
________________________________________________________________________ mga aral na ang mga aral Hindi rin
________________________________________________________________________ napagtanto na malinaw kung
mula sa napagtatnto ano ang
pakikinig. mula sa napagtanto.
APENDIKS pakikinig
Konstruksiyon Walang mali May ilang Maramiraming Napakaraming
ng sa mali sa mali sa mali sa
RUBRIKS SA KABANATA 1, Aralin 1
Pangungusap konstruksiyon konstruksiyon konstruksiyon konstruksiyon
Magsimula na Tayo: Rubrik sa Venn Diagram at gramatika ng mga ng mga ng mga ng mga
(10%) pangungusap pangungusap pangungusap pangungusap
Pamantayan Marka at sa gramatika at sa at sa at sa gramatika.
Kaayusan ng Konsepto (10%) sa wikang gramatika. gramatika.
Filipino.

Nilalaman (80%)

Kaugnayan ng Nilalaman (10%)

KABUUAN

KABUUAN Gaano na Kalayo ang Ating Narating: Rubrik sa Hambingang Dayagram

Pamantayan Marka
Kaayusan ng Konsepto (10%)
Pagsasanay: Rubrik sa Sintesis Nilalaman (80%)
Pamantayan Napakahusay Mahusay Di-gaanong Di-mahusay Marka
Kaugnayan ng Nilalaman (10%)
(5) (3-4) Mahusay (0-1)
(2)

31
 nilalaman, knsepto, at
KABUUAN mensahe
Kabuuan
Gaano na Kalayo ang Ating Narating: Pagsulat ng Rebyu
Nilalaman 5 4 3 2 1
Pagsunod sa uri ng anyong hinihingi Sa bahaging ito maaring magtala ng mga puna sa kurso.
Lawak at lalim ng pagtalakay
______________________________________________________________________________
Balirala
______________________________________________________________________________
Wastong gamit ng wika
______________________________________________________________________________
Paglimita sa paggamit ng mga salitang hiram
______________________________________________________________________________
Hikayat ______________________________________________________________________________
Paraan ng pagtalakay sa paksa
Pagsunod sa tiyak na panutong ibinigay ng guro
kaugnay ng gawain

5- Pinakamahusay 2- Mapaghuhusay
4- Mahusay 1- Nangangailangan pa ng mga pantulong na pansanay

Gaano na Kalayo ang Ating Narating: Rubrik sa Poster Mo, I-post Mo

PUNA SA KURSO KABANATA 2

Pamantayan Indikador Puntos Natatamong Ang Lipunan at Kultura
Puntos
Nilalaman • Naipakita at naipaliwanag 21-25 Ang Lipunan at Kultura
nang maayos ang ugnayan
ng lahat ng konsept sa
paggawa ng poster
Kaangkupan ng • Maliwanag at angkop ang 16-20 Alam mo ba? Layunin sa Pagkatuto
konsepto mensahe sa paglalarawan
ng konsepto
Pagkamapanlikha • Orihinal ang ideya sa 11-15 Ang lipunan ay tumutukoy sa Sa pagtatapos ng aralin, bilang guro sa
(Originality) paggawa ng poster mga taong sama- samang hinaharap ay dapat na:
Kabuuang • Malinis at Maayos ang 6-10 naninirahan sa isang ✓ Naipakikita ang kaalaman sa
Presentasyon kabuuang presentasyon
organisadong komunidad na pagunawa sa mga batayang
may iisang batas, tradisyon at nilalaman
Pagkamalikhain • Gumamit ng tamang 1-5
pagpapahalaga. Binubuo ng iba’t ng lipunan at kultura;
(Creativity) kombinasyn ng kulay
ibang institusyon, ugnayan at ✓ Naipaliliwanag ang kahulugan,
upang maipahayag ang
kultura. katangian at kahalagahan ng
32
 lipunan at kultura.
✓ Naipakikita ang kaalaman sa Tayo na at Tumungo!
pagunawa sa konteksto ng lipunang
Pilipino.
✓ Naipakikita ang kaalaman sa Bago natin simulan ang ating talakayan, tanungin mo ang iyong sarili
pananaliksik sa pagsusuri sa mga sa kung saan ka nabibilang sa lipunan at ano ang iyong gampanin?
mga salik na nakaaapekto sa
paglinang at pagbabago ng kultura. Sa tingin ko ikaw ay handa na matapos mong masagot ang mga
katanungan. Halina’t ating buksan ang ating isipan sa panibagong
kaalaman.
Tayo na at tumungo!
KATUTURAN NG LIPUNAN
1. “Ang lipunan ay isang buhay na organismo kung saan nagaganap ang
Magsimula na Tayo!
mga pangyayari at gawain. Ito ay patuloy na kumikilos at nagbabago.”
(Mooney, 2011)
2. “Ang lipunan ay kakikitaan ng tunggalian ng kapangyarihan. Ito ay
PANUTO: Bigyang pansin ang mensaheng nais ipabatid sa larawan. Isulat ang kasagutan sa ibaba. nabubuo dahil sa pag- aagawan ng mga tao sa limitadong
pinagkukunang- yaman upang matugunan ang kanilang
pangangailangan.” (Panopio, 2007)
3. “Ang lipunan ay binubuo ng tao na may magkakawing na ugnayan at
tungkulin. Nauunawaan at higit na nakikilala ng tao ang kaniyang sarili sa
pamamagitan ng pakikisalamuha sa iba pang miyembro ng lipunan.”
(Mooney, 2011)

Aralin 1
Ang Lipunan: Katuturan, Uri, Komposisyon
at Kahalagahan
URI NG LIPUNAN
Ayon kay Fr. De Torre, mauuri ang lipunan sa dalawa - natural at
artipisyal. Sinasabing natural ang isang lipunan kung ito ay naitatag
_____________________________________________________________________________________ nang kusa dala ng likas na pangangailangan ng tao, gaya ng pamilya at
_____________________________________________________________________________________ lipunan sibil. Samantala, Maituturing itong artipisyal na lipunan kung
_____________________________________________________________________________________ ang dahilan ng pagkakatatag nito ay sinadya para sa kapakanan ng isang
tiyak na pangkat. Ang halimbawa ng artipisyal ay gaya ng paaralan,
samahang panghanapbuhay, mga NGO's, at iba pa.
KOMPOSISYON NG LIPUNAN
33
 1. Istrukturang Panlipunan - ang mga gampaning ito ang nagiging batayan din ng kilos ng isang
2. Kultura tao sa lipunanng kanyang ginagalawan.

MGA ELEMENTO NG ISTRUKTURANG PANLIPUNAN KAHALAGAHAN NG LIPUNAN

1. Institusyon - isang organisadong sistema ng ugnayan sa isang Ang kahalagahan ng lipunan ay higit pa sa kahalagahan ng yaman o
lipunan. a. pamilya anumang salapi ito ay isang grupo ng tao kung saan nagtutulong tulong
b. edukasyon ang mga tao. Dito rin nila nakikita ang kanilang mga pangangailangan sa
c. ekonomiya buhay.
d. relihiyon
e. pamahalaan

2. SOCIAL GROUP
- ito ay tumutukoy sa dalawa o higit pang taong may magkakatulad na
katangian na nagkakaroon ng ugnayan sa bawat isa at bumubuo ng
isang ugnayang panlipunan.
Dalawang uri ng Social Group
1. Primary group
– tumutukoy sa malapit at impormal na ugnayan ng mga
indibidwal. Ang Kultura:
2. Secondary group
– binubuo ng mga indibiduwal na may pormal na ugnayan Katuturan, at Katangian, Komponents
sa isa’t isa.
KATUTURAN NG KULTURA
3. STATUS
- tumutukoy sa posisyong kinabibilangan ng isang indibiduwal 1. Ayon kina Andersen at Taylor (2007), ang kultura ay isang kumplikadong
sa lipunan. sistema ng ugnayan na nagbibigay-kahulugan sa paraan ng pamumuhay
Dalawang uri: ng isang grupong panlipunan o isang lipunan sa kabuuan.
1. Ascribed Status
2. “ito ang kabuuang konseptong sangkap sa pamumuhay ng mga tao, ang
- nakatalaga sa isang indibiduwal simula nang siya ay
batayan ng kilos at gawi, at ang kabuuang gawain ng tao”.
ipanganak. Hindi ito kontrolado ng isang indibiduwal.
(PANOPIO ,2007)
2. Achieved Status
- nakatalaga sa isang indibiduwal sa bisa ng kaniyang
pagsusumikap. Maaaring magbago ang isang indibiduwal ang
kaniyang achieved status.

4. GAMPANIN (ROLES)
- tumutukoy ang mga gampaning ito sa mga karapatan, obligasyon at
mga inaasahan ng lipunang kanyang ginagalawan.

34
 3. Ayon naman kayMooney (2011), ang kultura ay tumutukoy sa
kahulugan at paraan ng pamumuhay na naglalarawan sa isang lipunan.
Aralin 2
• Tumutukoy ito sa mga kahulugan at paliwanag tungkol sa
pinaniniwalaan at tinatanggap na totoo. Nakakaapekto sa mga isyu
at hamong panlipunan ang paniniwala ng isang indibiduwal o
pangkat ng tao.
Halimbawa:

Ang Kultura: Ang isang lipunang naniniwala sa pagkakapantay- pantay ng mga

tao ano man ang kasarian ay magbibigay ng mga oportunidad para
Katuturan, Katangian, Komponents sa pag- unlad ng tao anuman ang kasarian nito.

KATANGIAN NG KULTURA 2. Pagpapahalaga (Values)

• Maituturing itong batayan ng isang grupo o ng lipunan sa

kabuuan kung ano ang katanggap-tanggap at kung ano ang hindi.
• Batayan ito kung ano ang tama at mali, maganda at kung ano
ang nararapat at hindi nararapat(Mooney, 2011). Kapag ang isang
situwasyon o gawain ay labag sa mga pagpapahalaga, itinuturing ito
na isyu o hamong panlipunan.
3. Norms

• Tumutukoy ito sa mga asal, kilos, o gawi na binuo at

nagsisilbing pamantayan sa isang lipunan. Ang mga norm ang
nagsisilbing batayan ng mga ugali, aksyon, at pakikitungo ng isang
indibiduwal sa lipunang kaniyang kinabibilangan.
DALAWANG URI NG NORMS
1. folkways
• Ang folkways ay ang pangkalahatang batayan ng kilos ng mga tao sa
isang grupo o sa isang lipunan sa kabuuan.
HALIMBAWA:
2. mores
MATERYAL Kasangkapan Pananamit Pagkain Tirahan
• ang mores ay tumutukoy sa mas mahigpit na batayan ng pagkilos.
DI-MATERYAL  Edukasyon  Kaugalian  Gobyerno  Paniniwala  Ang paglabag sa mga mores ay magdudulot ng mga legal na parusa
Relihiyon  Sining/Siyensya  Pananalita (Mooney, 2011).
• Ang kawalan ng batayan ng pagkilos sa isang lipunan ay maaaring
KOMPONENTS NG KULTURA magdulot ng kaguluhan. Halimbawa, ang mga batas trapiko ay inilaan
upang magkaroon ng kaayusan at kaligtasan ang mga tao sa lansangan.
1. Paniniwala (Beliefs) Batayan ito ng pagkilos ng mga tao. Ang hindi pagsunod sa mga batas na
ito ay may kaukulang kaparusahan.
35
Simbolo (Symbols) 10. May 8 pangunahing wika na ginagamit sa ating bansa.

•Ang simbolo ay ang paglalapat ng kahulugan sa isang bagay ng mga taong

gumagamit dito. 11.

Mga halimbawa ng simbolo ay; wika, mga pagkumpas (gestures),

gawi at iba pang bagay na nauunawan ng mga miyembro ng
Maligayang pagbati! Natapos mo na ang nilalaman sa unang
isang lipunan.
Aralin, ngayon sigurado akong handa ka na sa pagsagot sa mga
katanungan.
Pagsasanay

A. PANUTO: Tukuyin kung anong bahagi ng kultura ang inilalarawan sa bawat bilang.

1. Ang mga sinaunang Pilipino ay gumamit ng mga palaso at sibat sa pangangaso.

2. Baro’t saya ang kasuotan ng mga kababaihan, Gaano na Kalayo ang Ating Narating?
3. Ang mga magulang ang nagtuturo sa kanilang mga ng mga gawaing bahay, pangangaso,
pangingisda at pag sasaka.
Pagsulat ng Sanaysay
4. Ang mga sinaunang Pilipino ay nanirahan sa mga kuweba at ang iba ay nagpapalipatlipat ng
A. Panuto: Sumulat ng Sanaysay na nagpapakita sa “Saklaw at Mga Salik na Nakaaapekto sa
tirahan.
Debelopment at Pagbabago ng Kultura.” (Makikita sa Apendiks ang rubrik sa pagmarka).
5. Naniniwala ang ating mga ninuno sa iba’t-ibang ispiritwal na tagabantay tulad ng diyos,
diwata at anito.
Pagsulat ng Sanaysay
6. May 8 pangunahing wika o diyalekto ang ginagamit sa bansa.
B. Panuto: Pagpapakita ng kaalaman sa pag-unawa ng konteksto ng lipunang Pilipino sa
7. Ang Datu ay ang pinuno ng isang balangay.
pamamagitan ng pagbuo ng isang sanaysay na naglalarawan sa komposisyon at uri ng
8. Habang isinasagawa ang paglalamay, may mga taong tagaiyak na siyang nagsasalaysay ng
lipunang Pilipino. (Makikita sa Apendiks ang rubrik sa pagmarka).
mga kabutihang nagawa ng namatay.
9. Nakakamay kung kumain ang mga sinaunang Pilipino.
10. Makikita sa mga haligi ng mga bahay ang mga nakaukit at nakalilok na mga disenyo.

B. PANUTO: Tukuyin kung ang mga sumusunod na pangungusap ay naglalarawan sa Pagyamanin Natin
materyal na kultura at di-materyal na kultura. Isulat ang M kung materyal at DM kung di-
materyal Pagmamasid sa Loob ng Tahanan
1. Tinuturuan ng mga kalalakihan ang ang kanilang mga anak sa pangangaso at pangingisda. PANUTO: Pagmasdan ang karaniwang gawi, pananamit, pananalita at pag-uugali (atbp) ng mga tao sa
2. Ang kangan, bahag at putong ay ang mga kasuotan ng sinaunang Pilipino. loob ng bahay. Paglalarawan sa mga ito at pagpapaliwanag sa kaugnayan at epekto nito sa kanilang
3. Ang mga sinaunang Pilipino ay nagpapalipat-lipat ng pamumuhay.
4. Ang mga lalaki ay naninilbihan sa bahay ng pamilya ng na nais niyang pakasalan.
Pakikipanayam sa mga matatanda hinggil sa mga posibleng dahilan at paliwanag kung bakit gayon
5. Naniniwala ang ating mga ninuno kay Bathala at iba pang mga ispiritwal na tagabantay.
ang uri ng kanilang pamumuhay. Saan ito nanggaling at paano ito napanitili. (Gumawa ng sariling
6. Ang Datu ang pinuno ng isang Balangay.
pormat sa pagpapakita sa gawain).
7. Ang ating mga ninuno ay gumawa ng mga iba’t-ibang uri ng kagamitan
8. Niluluto ang mga pagkain sa mga palayok at bumbong ng kawayan.
MUNGKAHING BASAHIN
9. Makikita ang mga nakaukit at nakalilok sa mga haligi at iba pang bahagi ng mga bahay.

36
Basahin at panoorin ang mga sumusunod na artikulo at bidyu sa tinukoy na website.
APENDIKS
▪ https://networks.upou.edu.ph/8633/wika-kultura-at-lipunan-paksa-1-intro-niprof-jayson-d- 1. Ano ang iba pang mga bagay na may kaugnayan sa aralin na gusto mong matutunan? Bakit?
________________________________________________________________________
petras/
________________________________________________________________________
▪ https://www.youtube.com/watch?v=Pn4_m0Q5XO4

C. SANGGUNIAN
Magsimula na Tayo: Rubrik sa Venn Diagram
D.
Pamantayan Marka
E. Badayos,Paquito B. (2008) Metodolohiya sa Pagtuturo at Pagkatuto ng/sa Filipino Mga
Teorya,Simulain,at Istratehiya Ikalawang Edisyon Potrero Malabon City: Mutya Publishing House, Inc., Kaayusan ng Konsepto (10%)
F. Paz, Consuelo J. et al. (2003). Ang pag-aaral ng wika. University of the Philippine Press.
G. Lunsod ng Quezon Nilalaman (80%)
H. Santiago, Alfonso O. (1979). Panimulang linggwistika sa Pilipino. REX Book Store. Maynila
Kaugnayan ng Nilalaman (10%)
I.
J. Santiago, Alfonso O. at Tiangco, Norma G. (2003). Makabagong balarilang Filipino. REX
K. Book Store. Maynila
KABUUAN

Gaano na Kalayo ang Ating Narating: Rubrik sa Pagsulat ng Sanaysay

Kategorya Higit na Inaasahan Nakamit ang Bahagyang Hindi Nakamit Walang
(5) Inaasahan Nakamit ang ang Inaasahan Napatunayan
(4) Inaasahan (2) (1)
REPLEKSIYON NG KABANATA
(3)
Introduksyon Nakapanghihikayat Nakalahad sa Nakalahad sa Hindi malinaw *Hindi nakita
Sagutin ang mga sumusunod na katanungan dito bilang iyong dyornal at ibahagi ang iyongmga ang introduksyon. introduksyon introduksyon ang ang introduksyon sa ginawang
sagot sa loob ng chat sa pangkat ng Facebook Messenger bilang bahagi ng aming pagsubaybay. Malinaw na ang pangunahing at ang sanaysay.
nakalahad ang pangunahing paksa subalit hindi pangunahing
pangunahing paksa paksa gayundin sapat ang paksa. Hindi rin
1. Ano ang iyong alam tungkol sa paksa bago ito tinalakay? Ano ang natutuhan mo gayundin ang ang panlahat na pagpapaliwanag nakalahad ang
panlahat na pagtanaw ukol ukol dito. panlahat na
pagkatapos ng araling ito? pagtanaw ukol dito. dito. pagpapaliwanag
________________________________________________________________________ ukol dito.
________________________________________________________________________ Diskusyon Makabuluhan ang Bawat talata ay May kakulangan Hindi nadebelop *Hindi angkop
________________________________________________________________________ bawat talata dahil sa may sapat na sa detalye ang mga ang inilagay sa
husay na detalye pangunahing paksa.
pagpapaliwanag at ideya
2. Paano mo mailalapat ang iyong natutunan sa iyong kasalukuyang buhay bilang isang mag- pagtalakay tungkol
sa paksa.
aaral at sa iyong pangarap na pangarap?
Organisasyon ng Lohikal at mahusay Naipakita ang Lohikal ang Walang patunay *
________________________________________________________________________
mga Ideya ang debelopment ng pagkakaayos ng na organisado ang
________________________________________________________________________ pagkakasunudsunod mga talata subalit mga talata subalit pagkakalahad ng
________________________________________________________________________ ng mga ideya; hindi makinis ang mga ideya ay sanaysay.
________________________________________________________________________ gumamit din ng mga ang hindi ganap na
transisyunal na pagkakalahad nadebelop.

37
 pantulong tungo sa
kalinawan ng mga
ideya.
Alam mo ba? Layunin sa Pagkatuto
Mekaniks Walang pagkakamali Halos walang Maraming Napakarami at
sa mga bantas, pagkakamali sa pagkakamali sa nakagugulo ang
kapitalisasyon at mga bantas, mga bantas, mga pagkakamali Ang ideolohiya ay ang agham ng mga Sa pagtatapos ng aralin, bilang guro sa
pagbabaybay. kapitalisasyon at kapitalisasyon at sa mga bantas, ediya o kaisipan. Ito ay sistema ng hinaharap ay dapat na:
pagbabaybay. pagbabaybay. kapitalisasyon at
mga ediya na naglalayong
pagbabaybay. ✓ Naipakikita ang kaalaman sa
maipaliwanag ang daigdig at mga
Gamit Walang pagkakamali Halos walang Maraming Napakarami at * pananaliksik sa ugnayan ng wika at
sa estruktura ng mga pagkakamali sa pagkakamali sa nakagugulo ang
pagbabago dito. Maituturing din
pangungusap at estruktura ng estruktura ng mga pagkakamali sa itong pamantayan at kultura: wika at pamumuhay, wika
gamit ng mga salita. mga pangungusap at estruktura ng mga at paniniwala, wika at ideolohiya
pangungusap at gamit ng mga pangungusap at
gabay ng mga pinuno kung paano nila atbp.
gamit ng mga salita. gamit ng mga
salita. salita. ✓ Nagagamit ang iba’t ibang
pamamahalaan ang kanilang estratehiya sa pagtuturo na
nasasakupan. nalilinang ang kritikal at malikhaing
Sa bahaging ito maaring magtala ng mga puna sa kurso.
pag-iisip sa diversidad, ugnayan at
______________________________________________________________________________ pagkakaisa ng wika at kultura.
______________________________________________________________________________ ✓ Naipakikita ang pag-unawa sa
______________________________________________________________________________ kaalaman sa konteksto ng kulturang
Pilipino sa pagsusuri sa ugnayang
PUNA SA KURSO wika at kultura.

KABANATA 3
Magsimula na Tayo!

UGNAYAN NG
WIKA AT Pagbuo ng Talasalitaang Kultural
Panuto: Pagpili at pananaliksik tungkol sa isang domain ng kultura (hal.
Pagkain, pananamit, pamumuhay, paniniwala at atbp.) at pagtitipon ng mga
KULTURA WIKA salita kaugnay dito upang makapagbigay ng ideya o palagay hinggil sa
ugnayang wika at kultura.
AT IDEOLOHIYA
38

Domain
ng
Kultura
Ideya o Palagay hinggil sa ugnayan ng wika at kultura:
_____________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________
Tayo na at Tumungo!
Bago natin simulan ang ating talakayan, Ano ang iyong nahinuha sa gawain sa
Siyasatin Natin!
Aralin 1
Ugnayan ng Wika at Kultura
ibabaw? Paano ito makakaapekto sa iyo bilang guro sa hinaharap?
Sa tingin ko ikaw ay handa na matapos mong masagot ang mga katanungan.
Halina’t ating buksan ang ating isipan sa panibagong kaalaman.
Tayo na at tumungo!
Ang wika ay nalilinang dahil sa kultura, ang kultura ay nalilinang dahil sa
wika at ang wika ay ang kultura mismo. Maari natin itong ituring bilang
39
batayang gabay sa matibay na kaugnayan ng wika at kultura bilang
mabisang kasangkapan sa pagtataguyod ng pagkakakilanlan nating mga
Pilipino.
Ang wika ay nalilinang dahil sa kultura. Ayon kay Walt Whitman, ang wika
ay hindi abstraktong nilikha ng mga nakapag-aral o ng bumubuo ng
diksyunaryo, kundi ito ay isang bagay na nalikha mula sa mga gawa,
pangangailangan, kaligayahan, panlasa ng mahabang talaan ng henerasyon
ng lahi at nagtataglay ito ng malawak na batayang makamasa (Peña et. al
2012). Malinaw na ang wika ay nalilinang at napagtitibay sapagkat ang
kulturaang nagbibigay katuturan sa ipinapahayag na kaisipan ng wika.
Gamit ng Wika
1. Ito ay daluyan ng komunikasyon upang magpasimula ng isang tiyak na
pagkilos o paggawa.
Binigyang kahulugan ni Virgilio Almario ang wika bilangkatutubong
halagahan o value sa marangal na buhay ng ating mga ninuno, isang
dakilang pamantayang nararapat sundin saan man at kailanman tungo sa
wastong pakikipagkapuwa-tao, isang banal na tuntuning kailangang tupdin
upang hindi ‘maligaw ng landas’. Hindi mapasusubalian na ang ating sariling
wika ang siyang midyum na ginamit ng ating mga ninuno sa pagpapahayag ng
mga itinakdang batas at pamantayan sa lipunan pasalita man o pasulat.
Sa batas ni Maragtas at Kalantiaw, malinaw na nakapaloob sa kaisipang
ipinapahayag ng wikang ginamit ang pamantayang itinakdang batas na ito na
siya namang pinagbabatayan ng pamumuhay at pagkilos ng isang
mamamayang Pilipino sa lipunan na kaniyang kinabibilangan. Matagumpay
ding naipabatid at naipasa sa bawat henerasyon ang mga paniniwala at
pamamaraang Pilipino bunga ng sabi-sabi o‘word of mouth’. Samakatuwid,
natutukoy ang mga pamantayan gayon na rin ang kultura ng lipunang Pilipino
gamit ang wika sa diskursong pasalita at pasulat.
Ang kultura ay nalilinang dahil sa wika. Ang wika ay daluyan ng
komunikasyon at sa pagkakaroon ng komunikasyon ay naisasakatuparan ang
ugnayan ng isang tao sa kaniyang kapuwa. Sa pagkakaroon naman ng
ugnayan ay maaring bumuo ng pagkakasunduan at dahil ang tao ay tunay na
isang sosyal na nilalang, ang pagkakasunduang ito ang maghahantong upang
magpasya upang makisama sa kapuwa at ang pagkakabigkis na ito ay
nagkakaloob sa mga tao upang magtaguyod ng isang lipunan.
Ang isang lipunan ay may tiyak na kultura na nakasalig naman sa
napagkasunduang katotohanan. Ito ay nabuo sapagkat may pagkakasundo
bunga ng komunikasyon na mauugat naman sa katangian ng wikang maging
daan na nag-uugnay ng mga kaisipan. Ang isang partikular na kaisipan na
bahagi ng kultura ay ganap na nagiging bahagi ng kultura kung ito ay
naipakikilala at naitataguyod. Kung walaang wika bilang panuluyan ng mga
ideyang bumubuo sa kultura tungo sa kaisipan ng mga tao sa isang lipunan
ay magiging imposible ito. Sapagkat ayon sa Encyclopedic Supplement,
Living Webster Dictionary of the English Language, ang mga ideya ay
nabubuhay dahil sa wika, ito ay katulad ng pagbibigay-katawan sa kaluluwa
(Bernales et. al 2011). Kaugnay nito, maaring bigyang patotoo na may
kakanyahan ang wika na maging ina ng karunungan ayon kay Krank Kruas
(Peña et. al 2012). Samakatuwid, pinangatwiranan ng librong Social
Dimensions of Education, ang pagkatuto ng isang kultura ay sa
pamamagitan ng wika. Mula dito ay nagkakaroon tayo ng kolektibong alaala
tulad ng mga alamat, pabula, salawikain at iba pa nanaaayon sa ating
kaalaman sa kultura, gayundin ang pagsulat, sining, at kung anu-ano pang
mga midya na humuhubog sa kamalayan at makapag-ipon at
makapagbahagi ng kaalaman. Ang wika ay ang kultura mismo. Kung
pagbabatayan naman natin ang winika ng karakter na si Simoun ng El
Filibustersimo ni Dr. Jose Rizal na ang wika ay paraan ng pag-iisip ng tao,
samakatuwid tinatanggap natin na ang wika ay ang kultura mismo. Dahil
nga ang kultura ay pamamaraan ng pagkilos at pamumuhay ng isang tao ay
nakabatay sa kaniyang pag-iisip, ito ang pangunahing pinagmumulan ng
kaisipan ng kultura.
Gamit ng Wika sa Paglinang ng Pambansang Kultura
Ang wika ay may kakayahan upang sumisid sa pinakamalalim na kaalamang
bayan, liparin ang pinakamatayog na karanasan upang maibalik sa lupa at
maipatalas ng ibayong talastasan at praktikang panlipunan (Bernales, et al.
2011).
Ang ating wika ang nagkanlong at nagtago ng hiwaga, kasaysayan, at
mayamang kaalaman ng ating bayan kung saan nahubog ang katauhan ng
ating lahi na bumubuo sa ating pagkakakilanlan bilang isang Pilipino.
40
Nakapaloob sa kaalamang ito ang dakilang nagawa ng magigiting nating mga
ninuno. Sa paggamit ng wika ay mapagtitibay ang mga kaalamang ito sa
kaisipan na isang mabisang sangkap upang maiwaksi ang kolonisadong pag-
iisip sapagkat natatamnan ito dahil sa pagpapatibay ng pamamaraang
Pilipino. Binigyang-diin nga ni Samuel Johnson na ang wika ang
nagdadamit sa ating kamalayan, samakatuwid ito ang magbibihis sa atin ng
pagkakakilanlan, ang magkakaloob ng isang tatak na siyang tatak ng ating
lahi. Hindi nagtatapos sa paglikha ng bagong pananaw ang paglilinang ng
wikang Filipino tungo sa paglinang din ng pambansang kultura tungo sa
pagkakakilanlan, o hindi nga maaring sang-ayunan pa ang paglikha lamang
ng isang bago at wastong pananaw bagkus ang pagsasangkot ng sarilingwika
sa pagkilos ng sariling dila.
Ang wika ay maari ring itulad sa isang pirasong papel na ang kabilang mukha
ay ang kaisipan at ang kabila ay ang tunog ayon kay Ferdinand de Saussure.
Hindi maaring sa paggupit ng papel, mahahati ang kaisipan at ang tunog.
Anumang bahagi ng putol,magtataglay kapuwa ang mga ito ng kaisipan at
tunog. At ang pagtataglay ng wika na kaisipan at tunog ay kakanyahan nito
(Peña et. al 2012). Bigyan ng higit na pansin na ang kaisipan at tunog ay hindi
mapaghihiwalay sa wika. Kung nakapaloob sa wika ang kaisipan ng kultura at
ang wika ay mamumutawi sa ating dila, hindi ba’t mamumutawi rin naman
ang kultura sa atin at sa pagkaalam ng kultura ay matutukoy natin ang ating
pagkakakilanlan? Kaya naman, nararapat na ang wikang Filipino ay higit na
nararapat maunawaan higit sa mababaw na pagkaunawa lamang
upangnararapat na magkaroon tayo ng kritikal na pag-unawa sa ating
kultura.Walang anumang pagsasanay ang makalilikha ng pinakamainam at
pinaka-epektibong pagkatuto at pag-unawa ng isang wika kung hindi ang
mismong paggamit at pagpapadaloy nito sa sariling dila.
Pinapatotohanan ng aklat na Social Dimensions of Education na ang wika
ng isang nilalangay ang repleksyon ng kaniyang pagkatao at ang pamamaraan
at pagkilos na inaasahang aasalin niya. Dagdag pa, ang wika ay ang susi sa
tagumpay ng pag-usbong ng isang lahi sa paglikha at pagpapanatili ng kultura
sapagkat kung walang wika, ang kakayahan upang makabuo ng mga kaisipan
attradisyon ay hindi makatotohanan.
(Hango sa mga artikulo nila Pamela C. Constantino Wika, Nasyonalismo at
Ideolohiya at Abbas Zaidi Language of Ideology/Ideology of Language: Notes
on Theory And Practice)
ARALIN 2
WIKA AT Ideolohiya
Ideolohiya
➢ Set ng magkakaugnay at organisadong paniniwala o ideya, at maging
atityud ng isang grupo o komunidad. Ang mga paniniwala, ideya at
atityud na ito ay maaaring: → Pulitikal
→ Legal
 Etikal
 Estetiko
 Relihiyoso
 Pilosopikal
→ Ayong kay Zaidi, ang ideolohiya ay maituturing na “raison d’ etre” o
rason o “justification” ng pamumuhay ng tao. Ito ay isang paraan kung
paano tinitingnan ng tao or binibigyan pakahulugan ng tao ang
kanyang paligid at mga karanasan.
 Dagdag pa niya [Zaidi] malawak ang saklaw ng ideolohiya sapagkat
lahat sa ating paligid ay lubog sa konsepto ng ideolohiya.
• Halimbawa:
Ang isang sarado Katoliko ay naniniwalang dapat magsimba tuwing
Linggo bilang pag-alaala sa Panginoon. Pero ang isang naniniwala
sa ideolohiyang agnotismo (agnoticism) ay di sasang-ayon na dapat
magsimba tuwing Linggo sapagkat hindi naman napapatunayan na
mayroon ngang Diyos dahil para sa kanila maaaring meron at
maaari din namang wala.
 Isa pang halimbawa:
Para sa Pilipinas ang demokrasya ang pinaka-maiging porma ng
pamamahala para matugunan ang pangangailangan ng mga tao.
Subalit para naman sa mga Tsino na may ibang politikal na
ideolohiya, komunismo (communism) and nararapat na porma ng
41
pamamamahala sapagkat ito ang tunay na kakatawan sa mga
pangangailangan ng mga Tsino.
 Isa pang halimbawa:
Sa mga Pilipino ang ideya natin ng maganda ay hango sa itsura ng
mga puti. Para sa atin maganda ang isang tao kung siya ay maputi,
makinis, “flawless” ika nga, matangkad, balingkinitan, at diretso
ang buhok. Kaya dito sa atin palasak ang mga sabon at “lotion” na
pampapaputi. Laganap din ang iba't ibang proseso ng pagpapa-unat
ng buhok o “hair rebonding.” Sa Europa naman, sa Alemanya
halimbawa, inggit sila sa kulay kayumangggi ng mga Pilipino. Wala
sila masyadong pakialam kung unat o kulot ang buhok nila. At
doon ang maganda para sa kanila ay yung balingkinitan ang
katawan.
Wika
➢ Isang elemento ng lipunan kung saan ang pagiging lehitimo ng ideolohiya
ng estado ay napapatunayan.
→ Sabi nga ni Zeus Salazar, ang wika ay impukan-kuhaan. Kapag pinag-
aralan at pinagnilay-nilayan natin ang ating wika mas mauunawaan
natin kung bakit ang mga Filipino ay lubos na pinahahalagahan and
ideolohiyang nasyonalismo. Sa pamamagitan ng wika mapapatunayan
natin kung bakit marami sa mga kababaihan ngayon ay patuloy na
isinusulong ang kanilang mga karapatan (feminism). Sa wika kasi
mabababalikan natin ang kasaysayan at mga karanasan ng ating lahi.
Mula sa kasaysayan at karanasang ito nabuo ang iba't ibang
ideolohiya na sumasaklaw sa ating pamumuhay.
➢ Ito rin ang pangunahing instrumento ng komunikasyong panlipunan.
→ Bilang instrumento ng komunikasyon, ayon kay Zaidi, sa tuwing
nakikipaginteraksyon ang mga tao sa isa't isa, nakakabuo sila ng
relasyon at hirarkiya (hierarchies). At mga relasyon at hirarkiyang ito
ang makapagsasabi kung sino ang may higit na kapangyarihan.
 Halimbawa:
Ang isang pulitiko na naglalatag ng kanyang mga adhikain para sa
mga mahihirap ay gumagamit ng wika na sa palagay niya ay mas
magiging epektibo para maiparating niya ang kanyang mga
adhikain. Gagamit ngayon siya ng tagalog kung sa Maynila siya
nagsasalita. Iaayon niya ang kanyang pananalita sa mga
ideolohiyang sumasaklaw sa mga taong kausap nya. Dito ngayon
 mabubuo ang isang relasyon sa pagitan ng pulitiko at ng mga tao. ➢ Kung ang wikang ito naman ay banyaga o hindi katutubo sa bansa
Ang mga tao, sa kabilang banda, ay ituturing ang pulitikong ito na ngunit nakikikumpitensiya sa importansya sa isang katutubong
kaisa nila sapagkat pareho sila ng mga paniniwala, ideya at wika o wikang pambansa.
pananaw sa kinabukasan. Mabubuo ngayon ang hirarkiyang ang

MUNGKAHING BASAHIN :
Pagsasanay
pulitiko bilang lider nila, at sila [mga tao] bilang tagasunod niya.
➢ Bilang instrumento, maaaring matamo sa pamamagitan nito ang
Panuto: Pagsusuri sa mga talasalitaang kultural (Magsimula Tayo).
mga instrumental at sentimental na pangagailangan ng tao.
Paano nauugnay ang mga terminong ito sa kultura batay sa
➢ Ang wika ay behikulo para makisangkot at makibahagi ang tao sa
kontekstong Pilipino. Paano ito naiiba sa iba pang kultura at
mga gawain ng lipunan upang matamo ang mga pangangailangang
pagpapakita ng pagkakaiba-iba ng salitang kultural sa iisang
ito.
domain ng kultura. (Bumuo ng grapikong presentasyon ukol dito)

Kaugnayan ng Wikang Pambansa sa Pagbuo at Pagdaloy ng Ideolohiya

➢ Sa pamamagitan ng isang wikang pambansa na karaniwang pinipili
ng estado lalo na sa mga bansang multilinggwal upang kumatawan
at maging simbolo ng pagkabansa at pambansang pagkakaisa, mas
madaling dumebelop ng mga institusyong pulitikal, ekonomiko at
sosyal na magsisilbi sa buong populasyon, elit man o masa.
→ Ibig sabihin kung may isang wikang pambansa [at malakas ito],
mas madali makabuo ng ideolohiyang magbubuklod sa lahing
Filipino.
➢ Ang wikang pambansa, lalo na kung ito ay katutubo, ay isang Maligayang pagbati! Natapos mo na ang nilalaman sa unang Aralin, ngayon
mahalagang instrumento upang magkaroon ng interaksyon at sigurado akong handa ka na sa pagsagot sa mga katanungan.
partisipasyon ang lahat ng sekto ng populasyon.
➢ Nagsisilbi itong tulay ng kasalukuyan tungo sa hinaharap kung
kaya't walang dudang ito's tutulong ng malaki sa pagpapatuloy ng
pag-iral ng bansang-estado.

Wika Bilang Instrumento sa Di Pagkakasundu-sundo at Tunggalian sa

Loon ng Sistemang Pambansa
➢ Maaari itong mangyari kung ang piniling katutubong wikang
pambansa ay hindi tinatanggap ng bansa bilang kinatawan at Gaano na Kalayo ang Ating Narating?
simbolo ng pagkabansa. Pagbuo ng Leksograpiyang Kultural sa
Pilipinas

42
Panuto: Pagbuo ng leksograpiyang kultural sa Pilipinas na nagpapakita ng iba’t ibang salita at ang
kaugnayan ng mga ito sa kultura o ang paghahalaw ng mga salita sa kultura. REPLEKSIYON NG KABANATA

Halimbawa sa pagbuo ng leksograpiya: Sagutin ang mga sumusunod na katanungan dito bilang iyong dyornal at ibahagi ang iyong mga
https://www.academia.edu/36209876/LEKSIKOGRAPIYA_NG_MGA_KAKANIN_SA_ PILIPINAS sagot sa loob ng chat sa pangkat ng Facebook Messenger bilang bahagi ng aming pagsubaybay.

1. Ano ang iyong alam tungkol sa paksa bago ito tinalakay? Ano ang natutuhan mo pagkatapos ng
Pagyamanin Natin araling ito?
Pagsusuring Pampelikula ________________________________________________________________________
Panuto: Pagpapakita ng pag-unawa sa konteksto ng kulturang Pilipino sa ________________________________________________________________________
pamamagitan ng pagsusuri sa mga pelikulang Pilipino na kakikitaan ng
2. Paano mo mailalapat ang iyong natutunan sa iyong kasalukuyang buhay bilang isang mag-aaral at
mga iba’t ibang kulturang Pilipino (hal. Tanging Yaman, Seven Sundays,
sa iyong pangarap na pangarap?
________________________________________________________________________
AP E NDIKS
3. Ano ang iba pang mga bagay na may kaugnayan sa aralin na gusto mong matutunan? Bakit?
________________________________________________________________________
RUBRIKS SA KABANATA 3 ________________________________________________________________________
Mga Indie Fil at iba pa). Pagsulat ng isang rebyu hinggil sa mga epekto ng _______________________________________________________________________
APENDIK
kultura sa wika at wika sa kultura.
RUBRIKS SA KABANATA 3
Halimbawa ng Pagsulat ng Rebyu ng Pelikula:
https://emilioaguinaldo2016.wordpress.com/2016/09/29/rebyu -ng-
Pagyamanin Natin: Rubrik sa Panunuring Pampelikula
pelikulang-a-secondchance/
Sundin ang pormat sa pagsulat ng rebyung ng pelikula at idagdag ang
pagpapakita sa mga epekto ng kultura sa wika at wika sa kultura.
MUNGKAHING BASAHIN
Basahin at panoorin ang mga sumusunod na artikulo at bidyu sa tinukoy na website.

✓ https://www.scribd.com/document/450055106/Ang-Wika-At-Kultura-docx
✓ https://www.coursehero.com/file/41627907/M8-Wika-at-Ideolohiyapdf/
SANGGUNIAN

Bulacan State University. Fil 40 Syllabus: Ugnayan ng wika, kultura at lipunan. Retrieved from
https://www.coursehero.com/file/35869051/fil-40-syllabuspdf/ Proposed GE Course. (2014).
Wika,

43
DIMENSYON MAHUSAY KATAMTAMAN MAHINA Puntos
8-10 puntos 5-7 puntos 1-4 puntos

PAGKASULAT Walang maling Walang maling Hindi

panggramatika at panggramatika nakikitaan ng
mahusay at kalinawan sa
malikhain ang pagpapahayag
paggamit ng mga ng kaisipan.
salita.

44
 Nakikitaan ng Kompleto ang mga Iilan lamang
NILALAMAN mahusay na impormasyong ang mga
pagkaunawa sa ipinahayag. impormasyong
pelikulang ibinigay.
napanood batay
sa panunuring
ginawa na
nakapupukaw
ng interes ng
mambabasa.

detalyeng inilahad sa
Mahusay at Maayos na Hindi malinaw inalahad sa panunuri.
ORGANISASYON mabisa ang nasunud-sunod at walang panunuri.
pagkasunud- ang mga kaugnayan ang
sunod ng mga pangyayari. mga detalyeng
Mahusay at Malinis ang Marumi at
KALINISAN malinis ang pagkasulat ng nakikitaan ng
pagkasulat ng panunuri. pagmamadali sa
panunuri. ginawang
panunuri.

KABUUAN

Sa bahaging ito maaring magtala ng mga puna sa kurso.

______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________

45