Professional Documents
Culture Documents
Bożena Sieradzka-Baziur - Leksyka Średniowieczna W SPJP
Bożena Sieradzka-Baziur - Leksyka Średniowieczna W SPJP
Bożena Sieradzka-Baziur - Leksyka Średniowieczna W SPJP
Maciej Mączyński,
Ewa Horyń,
Ewa Zmuda
Akademia Ignatianum
Wydawnictwo WAM
Kraków 2016
W kręgu dawnej
polszczyzny
tom II
Bożena Sieradzka-Baziur,
Krystyna Kajtoch, Dorota Mika
Instytut Języka Polskiego PAN, Kraków
Wstęp1
Tematem artykułu jest opracowany w Instytucie Języka Polskie-
go PAN elektroniczny Słownik pojęciowy języka staropolskiego2 (da-
lej także SPJS). W szczególności, poruszymy niektóre kwestie
związane z koncepcją słownika oraz podamy i omówimy dane
liczbowe, które przybliżą jego zawartość.
Słownictwo staropolskie pochodzące ze źródeł powstałych
do końca XV wieku i zaprezentowane w Słowniku staropolskim
(1953-2002) (dalej także Sstp) i jego suplemencie to zbiór wy-
razowy liczący około 23 000 leksemów. Liczbę i różnorodność
tekstów, z których je pozyskano, oddają: Opis źródeł Słownika
staropolskiego (2005) oraz Indeksy do „Opisu źródeł Słownika staro-
polskiego” (2011). W Opisie źródeł znajduje się kilkaset lokaliza-
cji, które odsyłają bądź to do większych lub mniejszych tekstów
ciągłych (jak np. Kazania świętokrzyskie), bądź do ksiąg lub do-
1
Projekt sfinansowany ze środków Narodowego Centrum Nauki. Zre-
alizowany został przez zespół z Zakładu Historii Języka Polskiego IJP PAN
w Krakowie. Słownik dostępny jest na stronie internetowej: www.spjs.ijp-pan.
krakow.pl.
2
W tym artykule nie będziemy omawiać dorobku leksykograficznego
w zakresie słowników pojęciowych, jak również szczegółowych ujęć reprezen-
towanych przez poszczególnych badaczy zajmujących się tym tematem. Omó-
wienia takie, łącznie z obszerną bibliografią, znajdują się np. w: Batko-Tokarz
2008: 31-38; Markowski 1990; Piotrowski 1994: 98-118; Rembiszewska 2005:
37-51; Sieradzka-Baziur 2010: 59-72; Sieradzka-Baziur 2011: 341-350; Sieradzka-
-Baziur 2012: 81-91.
288 BOŻENA SIERADZKA-BAZIUR, KRYSTYNA KAJTOCH, DOROTA MIKA
3
https://www.ijp-pan.krakow.pl
LEKSYKA ŚREDNIOWIECZNA W SŁOWNIKU POJĘCIOWYM 289
4
Będzie tak tylko w tym wypadku, kiedy dane hasło zawierało tylko jedno
znaczenie, jeden punkt opisu.
290 BOŻENA SIERADZKA-BAZIUR, KRYSTYNA KAJTOCH, DOROTA MIKA
5
Struktura semantyczna SPJS opiera się na opracowaniu Hallig, Wartburg
1952. Zawarty tam podział został jednak znacząco zmodyfikowany, ze wzglę-
du na charakter analizowanego materiału.
292 BOŻENA SIERADZKA-BAZIUR, KRYSTYNA KAJTOCH, DOROTA MIKA
Iżci on dał jest światłość niebiosom ipse enim lucem dedit celis
Gn gl. 41b
6
Kombinacja cyfr przy nazwach poszczególnych kategorii pojęciowych to
ich lokalizacja w schemacie klasyfikacji semantycznej.
LEKSYKA ŚREDNIOWIECZNA W SŁOWNIKU POJĘCIOWYM 293
Światłość oczu moich obrociła sie w żałość serca mego Rozm 527
2.3.1.1. SPOSTRZEGANIE
2.3.2.1.5. ZADOWOLENIE. PRZYJEMNOŚĆ. SZCZĘŚCIE.
RADOŚĆ. ENTUZJAZM
2.3.2.2. WYWOŁYWANIE UCZUĆ, EMOCJI. PRZYCZYNY
UCZUĆ, EMOCJI
2.4.5.1.1. ISTOTY DUCHOWE DOBRE I ZŁE. OSOBY ŚWIĘTE
2.5.2.4.8.2. Znaczenia przenośne, porównania, użycia poetyckie
3.13.1. CECHY I ZJAWISKA ODBIERANE PRZEZ WZROK.
Jako ja nie zjął kalety z pasem, z pieniędzmi gotowymi 1479 ZapWarsz nr 1219,
Podsumowanie
Cel tak pomyślanego Słownika pojęciowego języka staropolskiego
jest praktyczny – w obrębie kilkuset kategorii pojęciowych zo-
stały zgrupowane opisane dotąd w Słowniku staropolskim i jego
suplemencie jednostki autosemantyczne ciągłe i nieciągłe. Two-
rzy to inną perspektywę oglądu staropolskiego słownictwa. SPJS
ułatwi językoznawcom prowadzenie różnorakich badań nad
staropolszczyzną, nie tylko skupionych stricte na semantyce. Dla
przykładu, zgromadzone w jednym zbiorze jednostki nieciągłe
mogą posłużyć jako baza materiałowa do badań nad staropolską
frazeologią czy studiów dotyczących jej rozwoju; przedmiotem
badań mogą się też stać wyrazy synsemantyczne itp. W wielu
wypadkach badacz chcący zgromadzić potrzebne dane uniknie
żmudnej kwerendy słownikowej.
Słownik ma postać elektroniczną i zamieszczony jest na stro-
nie internetowej. Można by się zastanawiać, czy nie byłoby ce-
298 BOŻENA SIERADZKA-BAZIUR, KRYSTYNA KAJTOCH, DOROTA MIKA
Wykaz skrótów
Bibliografia