Lệch bội NST THƯỜNG

Trisomy 21 ( Down ) Trisomy 18 ( Edward ) Trisomy 13 ( Patau)

Tần suất 1/850 1/6000-8000 1/12.000-20.000
(20-25% thai sống đến ngày sinh) (dưới 5% thai nhi sống đến ngày sinh) (Hơn 95% thai sảy tự nhiên)
Triệu -Giảm trương lực cơ. - Thai chậm phát triển - Khe hở môi-vòm miệng, tật mắt nhỏ,
- Mũi tẹt, mắt xếch, có nếp quạt góc trong mắt, tai nhỏ, bám - Bàn tay nắm chặt, ngón trỏ chồng lên ngón thừa ngón sau trục.
chứng thấp, lưỡi dày, thè ra ngoài. giữa, ngón năm chồng lên ngón bốn, tay nắm - Bàn chân Rocker-Bottom.
- Lùn, tật đầu ngắn, chẩm phẳng, cổ ngắn với da sau gáy. đặc trưng.
- Bàn tay ngắn, rộng, có rãnh khỉ, ngón tay út ngắn do bất sản - Tai nhỏ không rõ vành tai, miệng nhỏ khó mở, - Bất thường hệ thần kinh trung ương,
hoặc giảm sản đốt giữa. xương ức ngắn, ngón chân cái ngắn tim bẩm sinh, dị dạng thận, bất sản da
- Bàn chân Rocker-Bottom, tăng trương lực cơ. đầu
- Chậm phát triễn tâm thần (IQ<70)
-40% trẻ bị tim bẩm sinh. - Thận đa nang.
- Hầu hết bị tim bẩm sinh – 90% trẻ bị thông liên - Thận đa nang.
- Hẹp tá tràng và lỗ dò thực quản, khí quản.
- ¼ trẻ sinh ra còn sống bị tim bẩm sinh chết trước 1 tuổi. thất
- Thoát vị rốn, cơ hoành, không có xương quay,
gai đôi cột sống.
- Nguy cơ bị leukemia( bệnh bạch cầu ) cao gấp 15 lần - Chậm phát triển hơn Down, không thể đi được.
-Chứng mất trí nhớ sớm liên quan đến bệnh Alzheimer.
- 50% trẻ chết trong vài tuần đầu sau sinh, 5-8% - 95% chết trong năm đầu tiên, các trẻ
sống đến 12 tháng, vài TH sống hơn 10 tuổi. còn sống thì chậm phát triển, kém hơn trẻ
2 tuổi.

Bất - Tam nhiễm 21 thuần: Ít nhất 95% bệnh nhân, do rối loạn - Tam nhiễm 18 thuần: Hơn 95% - Tam nhiễm 13 thuần: 80%
không phân ly nst trong GP. + Hơn 90% tam nhiểm có nst thừa có
thường + 90% trong GP1 của mẹ nguồn gốc từ mẹ
nst + 10% trong GP2 của bố

- Trisomy21 khảm: ~2% - Thể khảm: chiếm tỷ lệ nhỏ.

+ Với 1 dòng tb tam nhiễm 21 và 1 dòng tb bình thường.
+ Do không phân ly nst trong nguyên phân hậu hợp tử.

- Hầu hết còn lại là Chuyển đoạn (Do là

- Chuyển đoạn Robertson: ~4%
nst tâm đầu nên có chuyển đoạn
+ Bệnh nhân có 46 nst, có 1 nst mang chuyển đoạn giữa
robertson).
nhánh dài nst 21 và nhánh dài nst tâm đầu khác như 14,22
+ Người lành mang chuyển đoạn chỉ có 45 nst do nst 21
được nối với 1 nst tâm đầu khác thành 1 nst chuyển đoạn
Robertson.
+TH đặc biệt: chuyển đoạn giữa 2 nhánh dài của 2 nst 21.
+ Người lành mang chuyển đoạn Robertson ở thể khảm
nguy cơ tái phát cao.

- Trisomy21 một phần: Rất hiếm gặp, Karyotype thấy chỉ tam
nhiễm một phần nhánh dài nst 21
+ xác định được vùng quy định các triệu chứng của nst21
+ Xác định được vùng không ảnh hưởng đến kiểu hình
Nguy cơ - Tam nhiễm 21 thuần tăng theo tuổi mẹ: - Có liên quan tới tuổi mẹ - Tăng theo tuổi mẹ
+ 25t: 1/1300
sinh con + 30t: 1/1000
+ 35t: 1/300
+ 40t: 1/100
+ 45t: 1/50
( là sự kiện tản phát )

- Liên quan đến bất thường cấu trúc nst: Phụ thuộc vào đặc
điểm karyotype của cả bố và mẹ

- Nguy cơ tái phát:

+ Đối với vợ chồng có karyotype bình thường, tiền sử sinh
con tam nhiễm 21 thuần, nguy cơ tái phát nhìn chung là 1%
+ Đối với phụ nữ dưới 30 tuổi thì nguy cơ tái phát có sự
tăng nhẹ 1,4%.
+ Đối với hội chứng Down do chuyển đoạn thường cao
hơn:
* 10-15% nếu người mang chuyển đoạn là nữ.
* 1% nếu người mang chuyển đoạn là nam

- Phát hiện: sàng lọc xét nghiệm máu mẹ, chuẩn đoán trước
sinh từ dịch ối, gai nhau.

- Có thể sàng lọc và chẩn đoán trước sinh.

 HỘI CHỨNG BẤT THƯỜNG NST VÔ CĂN ( nhánh ngắn )
- Hầu hết các chuyển đoạn tương hổ là cân bằng và có KH bình thường, tuy nhiên trong 1/2000 trẻ sơ sinh có
chuyển đoạn cân bằng De Novo liên quan đến các điểm gãy đi ngang qua gene và đột biến tại gene đó .

Mèo kêu (mất 5p15) – Cri du chat Wolf-Hirschhorn (mất đầu mút nst 4) Mất đoạn 1p36
Tần 1/15.000 1/50.000 1/5.000-10.000

suất
Triệu - Tiếng khóc trẻ có âm sắc cao, yếu ớt, nghe như
tiếng mèo kêu.
chứng - Đầu nhỏ, hai mắt xa nhau, khe mắt đi xuống,
nếp quạt ở góc trong của mắt, tai bám thấp, cục
thịt thừa trước tai, bộ phận sinh dục nhỏ.
- Chậm phát triển tam thần liên quan đến kích
thước đoạn mất.
- Chậm phát triển tâm thần, động kinh, chậm phát
triển và tăng trưởng.
- Khuôn mặt giống mũ chiến binh Hy Lạp, vùng ấn
đường nhô cao, hai mắt xa nhau, mũi nhọn, sống
mũi cao rộng, trán vồ.
- Mắt lồi, lông mày hình vòm cao, nhân trung ngắn,
hai khóe miệng đi xuống, cằm nhỏ, tai dị dạng, tật
khe hở môi – vòm miệng.
- Khuôn mặt không cân xứng, tật đầu nhỏ.
- Gai đôi cột sống, tinh hoàn ẩn, lỗ đái lệch thấp, bộ
phận sinh dục nhỏ.
- Chậm phát triển tâm thần trầm trọng.
- Hầu hết không nói được hoặc ít từ, nổi giận bất
thường và tự cắn bản thân.
- Bất thường về cấu trúc não, 50% động kinh, giảm
trương lực cơ và khó nuốt.
- Đầu nhỏ và ngắn, bè rộng, khe mắt đi xuống,
lông mày thẳng, giảm sản phần giữa khuôn mặt,
mũi bè rộng và thấp, nhân trung dài, cằm nhọn,
tai bám thấp, hướng ra sau và có dạng bất
thường.

- Rối loạn khả năng nghe nhìn.

Bất - Mất đoạn một phần nhánh ngắn nst 5, đoạn đầu - Mất đoạn nhánh ngắn nst 4, trong đó đầu mút là - Mất đoạn nhánh ngắn nst 1p36 đến đầu mút
mút hoặc đoạn kẽ. phần gây nên triệu chứng. của nhánh ngắn.
thườn - Tản phát. - Phần lớn là mất đoạn đầu mút nhánh ngắn nst 4, - Điểm gãy nằm trong vùng kích thước 10Mb ở
g nst - Tuy nhiên, vùng quan trọng bị mất ở tất cả bệnh một vài TH hiếm là nst 4 hình vòng. đầu mút nhánh ngắn nst 1.
nhân là 5p15.

- Mất đoạn lớn: lập karyotype thường quy trên

nhuộm bang G
- Mất đoạn nhỏ: phân tích Microarray, NGS
Nguy - De novo ( Bố mẹ có karyotype bình thường, sinh
con bất thường là sự kiện ngẫu nhiên ).
cơ sinh
con - 10-15% là con của cặp vợ chồng mang chuyển
đoạn cân bằng ( chuyển đoạn tương hổ ), sẽ có
nguy cơ sinh thêm con mắc hội chứng này.
- De novo - De novo : 95%
- Do mất đoạn xảy ra ngẫu nhiên trong quá trình
hình thành trứng, tinh trùng hoặc trong quá trình
phát triễn sớm của phôi thai.
- 10-15% là con của người mang chuyển đoạn cân
bằng.

CÁC RỐI LOẠN LIÊN QUAN ĐẾN VÙNG IN DẤU GENOME

Đặc điểm chung - Biểu hiện của bệnh tùy thuộc vào alen đb hay nst bất thường được thừa hưởng từ bố hay mẹ => Hiện tượng in dấu genome.
- Kích thước có thể trên 1Mb/nst.

- Hội chứng điển hình: Prader-willi, Angelman, Beckwith-Wiedeman.

- Phân biệt:
+ Prader-willi: mất đoạn có nguồn gốc bố.
+ Angelman: mất đoạn có nguồn gốc mẹ.
Hội chứng Prader-willi ( mất 15p11.2-p13 bố )
Tần suất 1/15.000

Triệu chứng - Giảm trương lực cơ sau sinh.

- Béo phì do sở thích ăn uống quá độ.
- Bàn tay, bàn chân nhỏ, lùn, bộ phận sinh dục nhỏ.
- Chậm phát triển tâm thần từ nhẹ đến trung bình.

- Dễ nổi nóng, bướng bỉnh, rối loạn ám ảnh, tự gây tổn thương vùng da.
- Trán hẹp, mắt hình hạt hạnh nhân, miệng tam giác, môi trên mỏng.
- Dậy thì muộn hoặc không hoàn toàn, hầu hết không thể có con.

Bất thường nst - Gây nên bởi sự mất biểu hiện các gene in dấu có nguồn gốc bố.

- TH mất đoạn nst 15 ở đầu gần nhánh dài (15q11.2-q13): 70%

+ Vùng này chứa nhiều gene biểu hiện đơn alen.
+ Mất đoạn chỉ xảy ra ở nst 15 được thừa hưởng từ bố.
+ Bệnh nhân chỉ có thông tin di truyền vùng 15q11.2-q13 được thừa hưởng từ mẹ.

- Nhị nhiễm đồng thân: 20-30%

+ Bệnh nhân có đủ 2 nst 15 bình thường.
+ Cả hai nst đều có nguồn gốc từ mẹ.
 - ĐB ở trung tâm in dấu: 2,5%
- Ngoài ra còn có ĐB gene với tỷ lệ thấp.

HỘI CHỨNG VI MẤT ĐOẠN LIÊN QUAN NST 22q11.2

Đặc điểm - Phát hiện: Phân tích Microarray.
- Phần lớn, các điểm gãy nằm ở vùng đầu mút, vùng tâm, khu trú tại các trình tự lặp có số bản sao thấp (LCR) trong genome và là 1
loại CNV.

- Nhiều TH mất đoạn và nhân đoạn liên quan đến tái tổ hợp không cân bằng giữa các CNV thuộc nhóm LCR.
- Hội chứng thường gặp:
+ Digeogre: Suy giảm miễn dịch, suy tuyến cận giáp, tim bẩm sinh.
+ Hội chứng khẩu cái – tim – mặt.
+ Hội chứng bất thường vách nón – mặt.
Vi mất đoạn 22q11.2 ( DiGeorge )
Tần suất - Trong số trẻ còn sống: 1/3000-6.000.
- Các thai được chuẩn đoán trước sinh: Trên 1/1000.

Triệu chứng LS - Bất thường về sọ mặt, khiếm khuyết nhận thức, suy giảm miễn dịch, tim bẩm sinh.

- Mặt dài, khe mắt hẹp ngang, mí sưng phồng, vành tai nhiều nếp gấp, dái tai sát, mũi hình quả lê.
- Ngón tay thon, nền móng ngắn, khuyết vòm khẩu cái, người thấp.

Bất thường nst - Vi mất đoạn có kích thước khoảng 3Mb ( 30 gene ).

- Sự mất gene TBX1 trên 1 nst 22 đóng vai trò quan trọng:
+ Trong 5% tim bẩm sinh.
+ Nguyên nhân thường gặp của các bất thường đường ra bên trái của tim.

HỘI CHỨNG LỆCH BỘI NST GIỚI TÍNH

Turner 45,X
Tần - Số trẻ gái sinh ra còn sống: 1/2.000-3000.
-Gặp 1-2% thai kì, phần lớn đều bị xảy (99%).
suất
Triệu - Là nữ,lùn cân đối, nhi hóa về giới tính.
- Chiều cao trưởng thành < 20cm => điều trị
chứng hormone tăng trưởng có thể tăng chiều cao.
- Không có kinh nguyệt, vô sinh do loạn sản
buồng trứng => điều trị estrogen để thúc đẩy
sự phát triển đặc tính sinh dục phụ.
- Khuôn mặt hình tam giác, tai ngoài hướng
sau, cổ bè rộng, cổ màng.
- Lồng ngực rộng, hai núm vú xa nhau, hình
khiên, phù huyết ở bàn tay chân lúc sinh.
- Tim bẩm sinh:
+ 50% Van đm chủ có 2 lá.
+ 15-30% hẹp đm chủ.
- Bất thường về cấu trúc thận: 50%.
- Giảm khả năng nhận biết không gian khá
điển hình, tuy nhiên trí tuệ bình thường.
Klinefelter 47,XXY
1/500-1.000 trong số trẻ nam
- Thiểu năng sinh dục.
- Cao, tay thường dài hơn.
- Tinh hoàn nhỏ, vô sinh do teo ống sinh
tinh, nồng độ testosterone thấp.
- 1/3 bệnh nhân có ngực phát triển => Dễ
ung thư vú.
- Lông thưa thớt, không phát triển cơ bắp
sau dậy thì.
- IQ bình thường, thường giảm 10-15
điểm, giảm IQ lời nói.
- Thường chẩn đoán sau dậy thì, liệu
pháp testosterone thúc đẩy phát triển
đặc tính sinh dục thứ phát, giảm loãng
xương.
Trisomy X
1/1000 người nữ.
- Ít biểu hiện bất thường thể
chất.
- Vô sinh, kinh nguyệt không
đều, giảm khả năng nhận thức
nhẹ.
- Phát hiện khi khám vô sinh.
47,XYY
1/1000 người nam
- Có KH nam, cao hơn chiều cao
trung bình, ít bất thường về thể
chất.
- Giảm trương lực cơ lưỡi, chậm
biết nói.
- IQ giảm 10-15 điểm, khó khăn
đọc viết.
- Rối loạn nhẹ về hành vi, tăng
động, giảm tập trung, phổ tự kỷ.
- Tính dục và sinh sản bình
thường.
- Một số TH suy tinh hoàn và vô
sinh.

Bất - Karyotype 45,X thuần: 50% - Karyotype là 47,XXY: nst X thừa có - Karyotype điển hình: 47,XXX. - 47,XYY: Do rối loạn không phân
nguồn gốc từ mẹ = bố = 50%. ly trong GP tạo tinh trùng của bố.
thường
- Thể khảm: 30-40%
nst + Phần lớn là 45,X/46,XX. - Thể khảm có thể tạo tinh trùng - Thể khảm: Có thể rối loạn không
+ Một ít là 45,X/46,XY. phân ly trong NP ở giai đoạn sớm
+ Có thể khảm với dòng bất thường cấu của phôi
trúc nst X. - Biến thể 4,5,… nst X: Càng
+ Khảm có nst Y có nguy cơ ung thư ở - Biến thể 48,XXXY hoặc 49,XXXXY: tăng X càng tăng biểu hiện giảm
mô tuyến sinh dục dạng vết. + Có nst Y nên KH nam trí tuệ, bất thường thể chất.
+ Chậm phát triển, bất thường về thể
chất tăng theo số lượng nst X.
- Bất thường cấu trúc nst X liên quan mất
đoạn một phần hay toàn bộ nhánh ngắn Xp
=> Biến thể này giúp giải thích KH đa dạng ở
Turner.
Nguy cơ - 90% TH 47,XXX do rối loạn - Là sự kiện ngẫu nhiên, không
không phân ly nst X trong GP ở liên quan giữa bố và sinh con
sinh con mẹ. 47,XYY.
- Hiếm có trên 1 người con
- Tăng theo tuổi mẹ 47,XYY trong 1 gia đình. Nguy cơ
tái phát của gia đình này không
tăng lên.