Moda İllustratrasyonu

MODA İLLÜSTRASYONU
Editör
Doç. Dr. TÜLAY KAYABEKİR
Bu kitabın, basım, yayım ve sa ş hakları Atatürk Üniversitesi’ne ai r. Bireysel öğrenme
yaklaşımıyla hazırlanan bu kitabın bütün hakları saklıdır. Atatürk Üniversitesi’nin izni
alınmaksızın kitabın tamamı veya bir kısmı mekanik, elektronik, fotokopi, manye k kayıt veya
başka şekillerde çoğal lamaz, basılamaz ve dağı lamaz.
Copyright ©2022
The copyrights, publica ons and sales rights of this book belong to Atatürk University. All rights
reserved of this book prepared with an individual learning approach. No part of this book may
be reproduced, printed, or distributed in any form or by any means, techanical, electronic,
photocopying, magne c recording, or otherwise, without the permission of Atatürk University.
ATATÜRK ÜNİVERSİTESİ
AÇIKÖĞRETİM FAKÜLTESİ
ISBN: 978-625-8001-42-6
ATATÜRK ÜNİVERSİTESİ AÇIKÖĞRETİM FAKÜLTESİ YAYINI
ERZURUM
1. İLLÜSTRASYON 4
Doç. Dr. ELİF SONGÜR DAĞ
2. İLLÜSTRASYON TEKNİKLERİ 26
Dr. ÖZLEM YILMAZ
3. MODA İLLÜSTRASYONU TANIMLAR VE TERİMLER 53

Doç. Dr. ELİF SONGÜR DAĞ
4. MODA DERGİLERİ VE KAPAKİLLSÜTRASYONLARI 78

Dr. Öğr. Üyesi ŞAKİR ÖZÜDOĞRU
5. MODA İLLÜSTRATÖRLERİ I 100

Öğr. Gör. ESRA SUNERLİ TOPAN
6. MODA İLLÜSTRATÖRLERİ II 122

Öğr. Gör. ESRA SUNERLİ TOPAN
7. FİGÜR (İNSAN) ÇİZİMLERİ 149

Prof. Dr. ÇAĞATAY İNAM KARAHAN
8. ARTİSTİK DESEN ÇİZİMİ 172

9. BAŞ-PORTRE VE EL AYAK ÇİZİMLERİ 202

10. MODA ÇİZİMLERİ 233

Dr. Öğr. Üyesi CANTÜRK ÖZ
11. DİJİTAL UYGULAMALAR 263

12. SUNUM BİÇİMLERİ 301

13. PORTFOLYO TASARIMI 324

Öğr. Gör. UĞURCAN ÇORBACI
14. MODA PORTFOLYOSU 345

Öğr. Gör. UĞURCAN ÇORBACI
Editör
Doç. Dr. TÜLAY KAYABEKİR

İLLÜSTRASYON
• Kavramsal Çerçeve
İÇİNDEKİLER
• İllüstrasyon Yaklaşımları
• İllüstrasyon Alanları MODA İLLÜSTRASYONU
• Editoryal İllüstrasyon Doç. Dr. Elif SONGÜR
• Kavramsal İllüstrasyon
• İllüstrasyon Teknikleri DAĞ
• Geleneksel Teknikler
• Dijital Teknikler
• Deneysel Teknikler
• Bu üniteyi çalıştıktan sonra;

• İllüstrasyonun tanımı ve
HEDEFLER
çerçevesini kavrayabilecek,
• İllüstrasyon teori ve yaklaşımlarını
ifade edebilecek,
• İllüstrasyonun alanlarını
sıralayabilecek,
• Kavramların görselleştirilmesinde
kullanılabilecek yaklaşımları
anlayabilecek,
ÜNİTE
• İllüstrasyon tekniklerini ve
kullanım alanlarını
açıklayabileceksiniz. 1
© Bu ünitenin tüm yayın hakları Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi’ne aittir. Yazılı izin alınmadan
ünitenin tümünün veya bir kısmının elektronik, mekanik ya da fotokopi yoluyla basımı, yayımı, çoğaltımı ve
dağıtımı yapılamaz.
İllüstrasyon
İllüstrasyonun Tanımı
Kavramsal Çerçeve İllüstrasyonun Önemi
İllüstrasyonun Kısa Tarihi
Zihin Haritası
Duygu Durum Panosu

Kavramların
Görselleştirilmesi
İLLÜSTRASYON
Karalama
Eskiz Defteri
Editoryal İllüstrasyon
İllüstrasyon Alanları
Kavramsal illüstrasyon
Geleneksel Teknikler
İllüstrasyon Teknikleri Dijital Teknikler
Deneysel Teknikler
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 52

İllüstrasyon
GİRİŞ
İllüstrasyon, tasarım alanıyla doğrudan ilişkili yaratıcı alanlardan biridir.
Tasarım ve sanatsal yaklaşım arasında, her ikisine de hizmet eden bir disiplin
olarak öne çıkmaktadır. Sıklıkla metinlerin, kavramların ve yönergelerin açıklayıcısı
bir anlatım aracı olarak kullanılmakla birlikte, aynı zamanda tek başına sanatsal bir
üretim süreçlerinde de benimsenen dışavurumcu bir yaklaşımdır.
İllüstrasyon sanatsal bir dışavurum biçimi olduğunda resimle de
karıştırılabilmektedir ancak illüstrasyon ve resim kimi zaman iç içe geçiyor gibi
görünse de amaçları ve sorunsalları farklılaşan alanlardır. İllüstrasyon, belirli bir
amaca hizmet eden, belirli bir yön bilgi doğrultusunda üretilen bir tasarımdır.
Resim ise anlaşılmak, bilgi iletmek gibi işlevler taşımak zorunda olmaması ile
illüstrasyondan farklılaşır. İllüstrasyonun yaratıcı endüstrilerde grafik tasarım,
basın-yayın, sinema, animasyon, mimarlık, moda tasarımı, endüstriyel ürün
tasarımı, iletişim, bilim gibi farklı alanlarla ilişkili olması, illüstrasyonun açıklayıcı-
betimleyici işlevinin öncelikli olduğunu göstermektedir.
Bu ünitede öncelikle illüstrasyonun kavramsal çerçevesi çizilerek
tanımlaması yapılmış, önemi ve başka alanlarla çok disiplinli çalışmalar açısından
önemine işaret edilmiştir. Ardından illüstrasyonun en önemli işlevlerinden olan
kavramların görselleştirilmesi başlığı altında görüntü anlam ilişkisinin kurulması
irdelenmiş, metinler ve fikirlerin de görselleştirilmesi kavramları açıklanarak temel
İllüstrasyon, bir yaklaşımlar sıralanmıştır. Daha sonra illüstrasyonun kullanıldığı temel alanlar
kavramı, bir düşünceyi sınıflandırılmış ve ünite sonunda farklı illüstrasyon tekniklerinin tanıtılmasına yer
ya da bir metni verilmiştir.
görselleştirirken
açıklayan, anlaşılmasını KAVRAMSAL ÇERÇEVE
kolaylaştıran bir
betimleyicidir. İllüstrasyonun Tanımı
TDK sözlüğünde illüstrasyon sözcüğü resimleme olarak, resimleme sözcüğü
ise “Kitap içindeki bir yazıyı açıklayan veya süsleyen resim” olarak tanımlanmıştır.
Güncel literatürde hem resimleme hem de illüstrasyon olarak dile yerleşmiştir.
İllüstrasyon sözcüğünün kökeni Latince aydınlatmak ve açıklığa kavuşturmak
anlamlarındaki anlamlarındaki lustrare, lustro, illustro ve lucere sözcüklerine
dayanır (http://www.latin-dictionary.net/search/latin/lustrare). Kökeniyle birlikte
düşünüldüğünde illüstrasyon kavramının işleviyle ilgili önemli ipuçları
alınmaktadır. İllüstrasyon, bir kavramı, bir düşünceyi ya da bir metni
görselleştirirken açıklayan, anlaşılmasını kolaylaştıran bir betimleyicidir.
İllüstrasyonun açıklama ve aydınlatma işlevinin dışında süsleme işlevinin de
olması, estetik tamamlayıcılık rolüne işaret eder. İllüstrasyon tekniklerine,
tarzlarına, alanlarına, yöntemlerine göre incelenebilir. Bu bölümde illüstrasyonda
düşünce süreçlerinden, illüstrasyon alanları ve illüstrasyon tekniklerinden kısaca
söz edilecektir.

İllüstrasyon
Örnek
•Heller "Illustration, A Visual History" adlı kitabında illüstrasyonu
stil ve forma göre ayırarak kronolojik olmayan kavramsal bir
tarihçe çalışması yapmıştır.
İllüstrasyon sözcüğü ile bağlantılı bazı kavramlar aşağıda listelenmiştir:

İllüstrasyon (Illustration): Kavramların ya da metinlerin daha iyi anlaşılması,
ya da süsleme ve estetik tamamlayıcılık için çizilen resimlemeler. Betimleyici
resimlemelerin üretim süreci.
İllüstratör (Illustrator): Verilen yön bilgi doğrultusunda veya elindeki metni
görselleştirmek amacıyla illüstrasyon yapan kişi, çizer. Kavramları, metinleri,
fikirleri düşünsel düzlemden somut düzleme getiren, canlandıran, betimleyen
kişidir.
Vinyet: Tam sayfaya yerleşen illüstrasyonlardan farklı olarak, sayfa
içerisinde daha küçük bir alanın kenarları silikleştirilerek veya arka plandan
bağımsız hale getirilerek kullanılan illüstrasyon.
Resimli Taslak (Storyboard): Olay akışını görselleştiren görsel öykü
görselleştirme aracı. Film, animasyon, etkileşimli oyunu gibi akışların
planlanmasında kullanılır.
Referans Görsel: Belirli bir konunun çizilmesi için ihtiyaç duyulan görsel
kaynaklar. Örneğin belirli bir dönemin insanlarının giyimini illüstre ederken, o
dönemle ilgili fotoğraf, çizim gibi referanslar kullanılır.
Müelliflik: İllüstratörün baştan sona bir işi proje olarak geliştirmesi ve fikri
hak sahibi olmasıdır.
Yön Bilgi (Brief): Bir illüstratöre verilen işi açıklamak için verilen
bilgilendirme listesidir. Bu bilgilendirme listesi, yapılacak işin ayrıntılarını ve
çerçevesini tarifler.
İlham: Birdenbire gelen parlak fikir. İlham için öncesinde hazırlık yapılması
faydalı olabilir. Genellikle yoğun araştırmanın ardından zihin tamamen ilgisiz başka
bir konuyla meşgul edildiğinde ya da tamamen serbest bırakıldığında ilham aniden
zihne düşebilir.
Hayal Gücü: İç görü ve zihinsel eylemin uyumlu bir sonucuna ulaşmak için
yeni fikirler, kavramlar geliştirip bunu görüntülerle bağlantılandırabilme
becerisidir.
Gözlem: Çevrenin dikkatli gözlerle inceleyerek, duyu organlarının verdiği saf
bilgiyi yorumlayıp not edebilmektir. İnceleme ve farkındalık gözlem için olmazsa
olmaz niteliklerdir.

İllüstrasyon
İllüstrasyonun Önemi
İllüstrasyon insanın varlığının bilincine vardığı andan itibaren karşılaştığı ilk
sanatsal formlardandır denebilir; ambalajlarda, resimli kitaplarda, duvar
kağıtlarında, giysilerde bir bebeğin farkına vardığı ilk görseller illüstrasyonlar olur.
İnsanın biçimlenmesinde kendi görsel algısını, estetik beğenilerini ve görüntülerle
İllüstrasyon, etkin bir anlama/anlatma kapasitesini belirleyen illüstrasyonlar, tahmin edilenden daha
yorumlama, betimleme fazla etkendir. Zamanla büyüdükçe ve temas edilen medyalar çeşitlendikçe
ve iletişim aracıdır. illüstrasyonun da örnekleri de çoğalır.
İllüstrasyon, yaratıcı endüstriler içinde pek çok farklı alanda kullanılan bir
tasarım ve sanat disiplinidir. Eğitim seçeneklerinde grafik tasarım alanının altında
konumlanmasına karşın, kendi başına ayrı bir disiplin olarak da ele alınabilecek
kadar zengin ve geniş bir çalışma alanı olduğu söylenebilir.
Male, illüstratörün kullandığı görsel dilin bir şeyi betimleyebileceğini ya da
temsil edebileceğini belirtirken, illüstratörlerin aynen yazarların yaptığı gibi
bilgilendirdiğini, anlattığını ve yorumladığını vurgulamaktadır (Male, 2007, s.24).
İllüstrasyonlar, problem çözme, karmaşık olanı açıklamaya yardımcı olma,
bilgilendirme, eğitme gibi teknik işlevlerinin yanı sıra süsleme, öyküleme, şaşırtma,
büyüleme ve etkileme gibi sanatsal ve estetik amaçlara da hizmet eder. Hangi
amaçla olursa olsun, illüstrasyon geçmişten günümüze etkin bir yorumlama,
betimleme ve iletişim aracı olarak belirginleşmektedir. Çağdaş bir illüstratör,
talebin gerektirdiği editoryal betimlemeler kadar kişisel ve eklektik sanatsal
ifadeleri de illüstrasyonun doğası içerisinde gerçekleştirebilir.
İllüstrasyonun Kısa Tarihçesi

İllüstrasyon üzerine çalışan araştırmacıların pek çoğu, illüstrasyonun tarihini
mağara duvarlarındaki resimlere kadar götürürler. Zamandizinsel (kronolojik) bir
literatür söz konusu olduğunda bu doğru bir yaklaşım olsa da, illüstrasyonun
Altın Çağ tanımı, hangi günümüzdeki karşılığı düşünüldüğünde aslında Endüstri Devrimi bir milat olarak
kavramla birlikte ele alınabilir. Yani, endüstri devriminden önce üretilen ikonalar, duvar resimleri,
alınırsa o kavramın en
elyazması illüstrasyonları, minyatürler ya da bilimsel illüstrasyonun ilk formları gibi
üst düzeyine ulaştığı
hali anlatır. Yani gibi illüstratif eserler, Endüstri Devrimi devrimi ile birlikte bambaşka bir ivme
illüstrasyonun altın kazanmıştır denilebilir. 1850’lerde başlayan Endüstri Devrimi, endüstri kadar sanat
çağı, illüstrasyonun o alanlarında da fotoğraf, animasyon, sinema, seri üretim baskılar, posterler...vb pek
güne kadar ulaştığı çok değişikliği de tetiklemiştir. Hatta peş peşe gerçekleşen bu gelişmeler,
konumun zirvesini 1880’lerde başlayıp 1920’lere kadar etkin olan “İllüstrasyonun Altın Çağı” na
temsil etmektedir. zemin hazırlamıştır. 1880’lerde baskı teknolojilerinin gelişmesiyle görsel ögelerin
üretilmesi ve çoğaltılması hızlanmış, kolaylaşmış ve ucuzlamıştır. Bu süreç, aynı
zamanda Grafik Tasarım’ın pratiklerinin de Resim’den ayrılmasına neden
olmuştur. Aynı ayrışma illüstrasyon için de geçerlidir denilebilir. Yüzyıl dönümünü
de içine alan bu dönemde Altın Çağ, bir sanat akımının adı değildir. Aksine Pre-
Rafealitler, Arts and Crafts ve Art Nouveau gibi pek çok farklı akımdan esinlenilen
çok katmanlı bir dönem olduğu söylenebilir.
Bu dönemde Doğu ve Batı arasında iletişim de ticaret yolları sayesinde
kaçınılmaz bir hale gelmiştir. Doğu ve Batı, keşif ve fetihin ötesinde ekonomi ve

İllüstrasyon
hammadde ekonomisi ile de birbirine daha bağlı hale gelmiştir. Örneğin

Japonya’dan gelen ürünlerin ambalajları sayesinde Batılılar Japon estamplarıyla ve
farklı bir sanat pratiği ile tanışmışlardır. Çizim biçimleri, perspektifi kullanması,
çerçevenin içinde kompozisyonun oluşması konularında Avrupa geleneğinin
dışında bir esin kaynağıyla karşılaşmışlardır. Süreç içerisinde, Uzak Doğu, Doğu ve
Orta Doğu sanatı, kültürü ve masalları Avrupa’da ve hatta Rusya’da farklı bir
estetik algının kapısını aralamıştır. Aubrey Beardsley, Edmund Dulac, Arthur
Rackham, Ivan Bilibin gibi illüstratörlerin eserlerinde bu etki güçlü bir biçimde
hissedilmektedir (Görsel 1.1).
Görsel 1.1. “Edmund Dulac’s Picture Book for the French Red Cross” kitabından iki
illüstrasyon, LAYLÁ AND MAJNÚN, Yayın Tarihi 07.06.2014 [EBook #45907],
https://www.gutenberg.org/files/45907/45907-h/45907-h.htm
Örnek
•Edmund Dulac’ın 1914’te Fransız Kızıl Haç’ı yararına resimlediği

kitaptan Leyla ile Mecnun bölümü’nde bulunan illüstrasyonlar
(Görsel 1.1). Dönemin etkisi bu illüstrasyonlarda açıkça
hissedilebilir, doğunun egzotizmi ve masalların büyülü gerçekliği
oldukça detaylı illüstrasyonlarla betimlenmiştir.
Dergi ve kitap illüstrasyonları kadar reklama yönelik posterler ve ürün

ambalajlarının yüzeylerinde de illüstrasyon kullanımı artmıştır. Grafik tasarım
resimden ayrışırken, illüstrasyon da grafik tasarıma da hizmet ederek yine de
kendi estetik alanını ayrıştırmaya başlamıştır. Bu dönemde üretilmiş bir ürün
ambalajı bile, yüzeyinde kullanılan illüstratif ögelerle bugün bir koleksiyon nesnesi
olarak değer bulmaya devam etmektedir.
Birinci ve İkinci Dünya Savaşlarıyla birlikte illüstrasyon süslemeci ve masalsı
havasının ötesinde daha politik, toplumsal ve hatta propaganda içerikli işlevler de
kazanmaya başlamıştır. Savaş dönemlerinde zorluklar içinde olan, savrulan,
kazanan ve kaybeden halkları bilgilendirmek, yönlendirmek, enerjisini kanalize
etmek, kullanmak ve yeni idealleri desteklemek için illüstrasyon benzersiz
araçlardan biri olmuştur. Örneğin yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti’nin
güçlenmesi, halkın ortak idealler çerçevesinde toplanması için İhap Hulusi Görey,

İllüstrasyon
Sabiha Bozcalı ve Münif Fehim gibi sanatçıların illüstrasyonları benzersiz bir rol
üstlenmiştir.
1950’lerde dünyayı saran özgürlük dalgasından illüstrasyon da payına
düşeni almış, illüstrasyon bir temsil sanatı olmanın ötesinde kavramsal boyutuyla
da bağımsızlaşmıştır. Özellikle editoryal illüstrasyon kullanımında bu yaklaşım
belirginleşmiştir denilebilir. 1980’lerde ise reklam sektöründe, fotoğraf
prodüksiyonlarının daha yaygın kullanımına karşın illüstrasyona rağbet artmıştır.
2000’lerle birlikte ise, Sanayi Devrimi’nin ardından İletişim Devrimi
gerçekleşmiştir. Bu dönemden itibaren bilgisayar kullanımı ve internete erişim ile
birlikte yaratıcı endüstrilerin tasarıma ihtiyacı da gereksinimi de artmış, alanlar
çeşitlenmiş ve illüstrasyonun kullanım alanları artmıştır.
Günümüzde illüstrasyon, fotoğrafın dile getiremediği yorumsal yaklaşımlar,
kavramsal ifade biçimleri, çeşitli bilim alanlarının bilgi görselleştirilmeleri, editoryal
alanlar veya kişisel, sanatsal amaçlar için kullanılmaktadır.
KAVRAMLARIN GÖRSELLEŞTİRİLMESİ
Bir önceki başlık altında illüstrasyonun tanımı yapılırken, kavramların
görselleştirilmesi işlevinin altı çizilmiştir. Bu kavramlar, illüstratöre verilen bir yön
bilgi dahilinde de tanımlanmış olabilir, ya da yazılı bir metnin görselleştirilmesini
de gerektirebilir. Her durumda illüstrasyon bir çeşit betimleme ve yaratıcı bir
dışavurum olacaktır. Bu süreç rastlantısal işlemez, fikirlerin görselleştirilmesi için
bazı rasyonel yöntemler kullanılır. Aşağıda bu yöntemlerden en sık
kullanılanlardan bahsedilmektedir (Bkz. Tablo 1.1):
Zihin Haritası
Fikirlerin ve kavramların görselleştirilmesi, aynı zamanda sistematize
edilmesini gerektirmektedir. Bu süreçte zihin haritası yöntemi kullanılabilir.
Zihin Haritası yöntemini Tony Buzan 1969’da geliştirmeye başlamıştır. Bu
yöntem, düşünme süreçlerini düzenlemek ve yönetmek, karışık bilgi yığınlarını
Zihin haritası yöntemi
sınıflandırmak ve bazı kavramları ilişkilendirmek için kullanılıyordu. İlk ortaya
bağlantılar arası
hiyerarşiye ve çıkışını bilgi mimarisi ve bilgilendirme grafikleri ile bağdaştırmak mümkündür.
organizasyona önem Zihin haritası yöntemi bağlantılar arası hiyerarşiye ve organizasyona önem
vermektedir. vermiştir. Öncelikle öğrenmeyi öğrenmek ve öğrendiklerini kullanmak gibi eğitsel
bir amaçla oluşturulan yöntem, zamanla pek çok farklı alan tarafından
kullanılmaya başlanmıştır. Tasarım disiplinlerinde de düşünce süreçlerini
yönetirken oldukça verimli bir araç haline dönüşmüştür.

10
İllüstrasyon
Görsel 1.2. “Leonardo’nun Nitelikleri” konulu zihin haritası tasarımı, Paul Foreman,
18.12.2021, http://www.mindmapinspiration.com/?s=paul+foreman
Zihin haritası her zaman tek bir kavramdan yola çıkarak bağlantılı fikirler ve
bilgiler bu merkezden dağılacak şekilde kurulur(Görsel 1.2). Merkezden yola çıkıp
dallanıp budaklanarak çeşitlenen ve detaylanan bir ağaç yapısı gibidir. Öncelikle
odaktaki kavram ya da fikrin bağlantılı olduğu anahtar sözcükler belirlenir ve
yerleştirilir, daha sonra bağlantılar çeşitlendirilir. “Zihin haritası kimi zaman notlar
ve görsellerle birlikte, görsel bir süreç eşliğinde cevap üretmek için kullanışlı bir
metottur” (Ambrose, 2013).
Duygu Durum Panosu

Mood board olarak da literatüre girmiş bir kavram olan duygu durum
panosu, ilham arayışındayken üzerine yazı, resim, fotoğraf, aksesuar, kumaş...vb
pek çok materyalin iliştirildiği bir çeşit çalışma panosudur. Tüm yaratıcı
endüstriler gibi illüstrasyon süreçlerinde de duygu durum panoları sıklıkla
kullanılır. İllüstratörler verilen yön bilgi doğrultusunda kaynak ve referans
derlemesi yaparken bu panoları kullanabilir. Cassidy, duygu durum panolarının
tasarım araçları olarak kullanılmasının, moda endüstrisindeki tasarım sürecinin
Duygu durum panosu,
ilham için kaynak ve önemli bir parçası olduğunu vurgulamaktadır (Cassidy, T. 2015). Moda
referans derlemeleri illüstrasyonu alanında çalışan bir illüstratör, bu panolarda fikirler ve tanımlar kadar
için kullanılır. renkler, dokular ve malzemelerle ilgili de bir koleksiyon oluşturur.
Günümüzde bu tür panolar dijital ortamda da oluşturulabilmektedir,
Pinterest uygulaması bu amaçla kullanılabilecek seçenekler arasında öne
çıkmaktadır. Ancak geleneksel yöntemlerle oluşturulan panoların da çalışma
ortamında ve sürekli göz önünde olması ile daha erişilir ve etki değeri yüksek
olduğu kabul edilebilir.

11
İllüstrasyon
Görsel 1.3. Joseph Abboud'un 2019 sonbahar/kış defilesi duygu durum panolarından bir
örnek. https://www.esquire.com/style/mens-fashion/a26129592/joseph-abboud-
immigrant-influenced-new-collection/
Tasarımcı Joseph Abboud, yeni koleksiyonunu yeni bir başlangıç için

Amerika’ya gelen göçmenlerden ilham alarak hazırladığını söylerken, duygu
durum panolarında Ellis Adası’ndan gelen çeşitliliği yansıtmak istediğini
vurguluyor (Görsel 1.3).
Bireysel Etkinlik
• Belirli bir kavramdan yola çıkarak fotoğraf, resim, kumaş,

kağıt, aksesuar parçası...vb materyalleri toplayın ve bir
duygu durum panosu oluşturun.
Karalama
Karalama, bir düşünce akışı kaydı ve betimlemesi olarak değerlendirilebilir.
“Karalamalar, kavramlar ve fikirler arasındaki sıçramaları kolaylaştırır” (Songür
Dağ, E. 2015). Sıklıkla zihin bir başka konuyla meşgul iken karalamalar belirmeye
başlar. Telefonla konuşmak, bir toplantıda bulunmak ya da görsel odak olmaktan
çok işitsel odak olan etkinliklerde, el zihinden bağımsız karalamalar oluşturur. Bu
tür çizimler, belirli bir fikir için belirli bir amaçla yapılan eskizlerden farklıdır.
Zihinden bağımsız bu karalamalar, amaçsız görünmekle birlikte anlamsız değildir.
Karalama, alt beynin Bu karalamalar, alt beynin görüntüler ve kavramlar arasındaki ilişkisini kurmakta
görüntüler ve anlamlar olduğundan dolayı çok değerlidir. Andrade’e göre pek çok ikili görev durumunun
arasında ilişkisini aksine, çalışırken karalama yapmanın bilişsel süreçlerde faydalı olduğu tespit
kurabilir. edilmiştir (Andrade, J. 2010). Bir illüstratörün gelişigüzel görünen karalamalar
yapması, aslında algı-yaratıcılık ilişkisini derinleştirmesini sağlamaktadır. Serbest
çağrışım pratiği kazandıran karalamalar, o anda var olan bir yön bilgi
oluşturabilecektir. Bu nedenle karalamanın günlük bir egzersiz olması uygun
olacaktır.

12
İllüstrasyon
Eskiz Defteri
Eskiz defteri, bir tasarımcının, bir illüstratörün süreklilik ve disiplin
gerektiren, vazgeçilmez donanımlarından biridir. Eskiz yapmak bir önceki başlık
altında ele alınan karalamadan bir adım ötedir denilebilir. Karalama daha içsel,
içgüdüsel bir süreçken, eskiz doğrudan bir amaç için, bir tasarım sorununu çözmek
için başlanan yolculuğun ilk adımlarındandır. Tasarım problemini anlamak için
öncelikle yön bilginin iyi analiz edilebilmesi gerekir. Somut bir tasarım problemi ya
da belirli bir yön bilgi olmadığı durumlarda da, “gözlem” en önemli itki gücünü
oluşturmaktadır(Görsel 1.4). Eskiz, belirli bir yön bilgi doğrultusunda yapılıyorsa
basit ve açık olmalıdır.
Görsel 1.4. Eskiz defteri kullanımı için gözlem odaklı bir örnek, Elif Songür Dağ,2020
Düşünceler görselleştirilmediğinde veya not alınmadığında insanın zihninde

uçuşur ve somutlaştırmak için görsel bir dışavurum yaklaşımı ile yakalanabilirler.
Bu uçuşan fikirleri ve kavramları kayıt altına almak, önceden görülemeyen bazı
bağlantıları da kurmaya ve görünür hale getirmeye neden olacaktır. Bu da
sonunda tasarım sürecinin kazanımı olarak öne çıkacaktır.
Tablo 1.1. Kavramların Görselleştirilmesi
Duygu durum
Zihin haritası
panosu
Kavramların
Görselleştirilmesi
Karalama Eskiz defteri
İLLÜSTRASYON ALANLARI
Editoryal illüstrasyon, Editoryal İllüstrasyon
metinlerdeki anlamın
görüntüyle bağlantısını Editoryal İllüstrasyon daha çok basın-yayın alanında kullanılan
kurar. illüstrasyonlara işaret eder. Editoryal illüstrasyon, illüstrasyonun belirli bir yön bilgi
veya metin üzerinden anlatımcı ve betimleyici işlevleri ile üretilmesidir. Kitap,
gazete ve dergiler gibi yayın mecraları için yapılan illüstrasyonlar, bilimsel
illüstrasyon çalışmaları, karakter tasarımları ve storyboardlar editoryal illüstrasyon

13
İllüstrasyon
kapsamında ele alınabilir. Bu tür illüstrasyonlarda verilen net tarifler ya da

görselleştirilecek metinler bulunmaktadır. “Editoryal illüstrasyon rafine bir
süzgeçten geçmiş bir soyutlama ve yorumlama gerektirir” (Songür Dağ, E. 2015).
Metinlerle bağlantılı illüstrasyonlarda kavramsal bağları inşa edebilmek, kullanılan
illüstrasyonlardaki anlamın metinlerle bağlantılı yapısını kurabilmek, bu çalışma
alanının öne çıkan gerekliliklerindendir.
Dergi ve gazete gibi süreli yayınlarda, haber ve makalelere eşlik eden, bu
metinlerde yer alan fikirleri imgesel olarak ifade etmeye yardımcı olan editoryal
illüstrasyonlar, doğrudan metindeki anlama dayalı olarak üretilir. Kimi zaman
metindeki mesajın aynen görselleştirilmesi, kimi zaman da görsel metafor,
benzeşim, ya da bitiştirme gibi görselleştirme yaklaşımları kullanılarak yorumsal
yaklaşımlar kullanılabilmektedir (Görsel 1.5.). Haber ve makalelere eşlik eden
illüstrasyonların yanı sıra kapak illüstrasyonları da editoryal illüstrasyon alanına
dahildir. Bir özelliği de “genellikle düşük ücretler ve kısıtlı çalışma süreleri içeren
siparişleri karşılamak”(Wigan, M. 2012) olan editoryal illüstrasyonlar, Periyodik
yayınların kapaklarında da sıklıkla tercih edilen bir yöntemdir.
Görsel 1.5. Yuko Shimizu, Runner’s World dergisi için editoryal illüstrasyon 2013,
https://yukoart.com/work/runners-world-finding-my-
chi/?work_type=illustrations&work_subject=editorial-illustration#2
Bilimsel illüstrasyon da belirli bilimsel gerçeklikleri, süreçleri, döngüleri ve

veri akışlarını görselleştirmede kullanılmaktadır. Belirli bir metin veya yön bilgi
çerçevesinde üretilen illüstrasyonlar, illüstratörün inisiyatifinden öte temsil ettiği
metni görselleştirdiğinden, editoryal illüstrasyonun bir alanı olarak
değerlendirilebilir. Bilimsel illüstrasyon, bilimle sanatın kesişiminde yer alan özel
bir alandır ve sanatın bilime hizmet eden yüzüdür. Karmaşık bilimsel bilgiyi
organize eden, anlaşılması güç konuları anlaşılır halde betimleyen bu tür
illüstrasyonlara, hem bilimsel makalelerde hem de kitaplarda gereksinim
bulunmaktadır. Tıp, botanik, biyoloji, entomoloji, zooloji, arkeoloji gibi pek çok
bilim alanı bilimsel illüstrasyonu bilimsel bulguların sunumu için kullanmaktadır.
Kitap resimlemeleri, kimi zaman kurgusal kimi zaman da kurgu dışı
kitapların metinlerine eşlik etmektedir. Çocuk kitapları ya da yetişkinlere hitap
eden resimli kitaplar kadar, ansiklopedi ve ders kitapları gibi kurgu dışı kitaplar da
illüstrasyonu sıklıkla kullanırlar. Kurgusal kitaplarda kullanılan illüstrasyonlar,

14
İllüstrasyon
metne bağlı olmakla birlikte sanatsal ifade tarzı olarak daha özgür bir zeminde
geliştirilebilir. Ancak ansiklopedi ve ders kitaplarında kullanılan illüstrasyonlarda
yoruma daha az rastlanır. Bu tür illüstrasyonlarda metinde betimlenen gerçekliğe
birebir uyum söz konusudur.
Kavramsal İllüstrasyon
Kavramsal illüstrasyon da aynı editoryal illüstrasyon gibi bir noktadan yola
çıkar, ancak illüstrasyonun ortaya konuşu illüstratörün daha özgür ve kişisel
davranabildiği bir alanda gerçekleşir. Burada yoruma daha fazla yer olduğu
görülebilir. Kent illüstrasyonları, moda illüstrasyonları, örüntü illüstrasyonları ve
Kavramsal illüstrasyon
alanında illüstratör video oyunları-film sektörü illüstrasyonları bu başlık altında ele alınabilir.
daha özgür olabilir. Kent illüstrasyonları, grafiti gibi plansız ve kuralsız dışavurumlar kadar izinli
ve planlı gerçekleştirilen duvar resimlemelerini de içerir. Her ikisi de kentle, kent
yaşamıyla bütünleşerek kullanıcı yani kent sakini ya da ziyaretçisi ile doğrudan
etkileşime girer. Planlı kent illüstrasyonları, önceden projelendirilerek ilgili kent
yönetimleri ile planlanır ve ihtiyaca yönelik yapıların duvarlarına, merdivenlere,
trafolara, alt geçitlere, iç mekanlara uygulanabilir. Kent illüstrasyonlarında belirli
bir metinden veya yön bilgiden yola çıkma yerine daha serbest ve kavramlar
üzerinden tanımlanan daha sanatsal bir dışavurum söz konusudur. Sokak sanatı
ya da artivizm (art+aktivizm) de bu alanla ilişkilidir.
Moda illüstrasyonları da belirlenen bir konseptin üzerinden doğrudan
kavramlardan yola çıkılarak üretilir. Sanatsal ve özgür bir dışavurumun
yansımasıdır ancak yine de illüstratör bu alanda tamamen özgür değildir, moda
tasarımcısının direktiflerine ve kendisine sağladığı kavramsal çerçeveye uyumlu
olmak durumundadır. Burada sözü edilen moda illüstrasyonları, moda sektörü için
yapılan teknik çizimleri kapsamamaktadır.
Örüntü illüstrasyonları, ambalaj, tekstil-moda, dekorasyon gibi farklı
alanların kullanımına yönelik olarak tasarlanmaktadır. Temelde tekrarlanabilir bir
motifin düzenli ve kesintisiz tekrarı, örüntüyü oluşturmaktadır. Örneğin ev
tekstillerinde (perde, nevresim, masa örtüsü...vb) veya duvar kağıtlarında
dekoratif bir unsur olarak kullanılmaktadır. Ürün ambalajlarında kullanımı da
oldukça yaygındır.
Video oyunları ve film sektörü, kavramsal illüstrasyonun kullanıldığı
alanlardır. Bu alanda gereksinim duyulan illüstrasyonlar bir yön bilgi
doğrultusunda üretilmekte olsa da, kavramsal yapılanma daha ön plandadır
denilebilir. Benzer bir kullanım karakter tasarımlarında da söz konusu olmaktadır.
İLLÜSTRASYON TEKNİKLERİ
İllüstrasyon alanındaki teknikler, oldukça farklı ve çeşitlilik sunan bir
yelpazeyi ifade etmektedir. Hangi tekniğin kullanılacağına karar vermek,
illüstrasyonun konusu veya kullanılacağı mecra kadar, illüstratörün tercihi ve
tarzına göre de şekillenebilmektedir. Bir illüstratör, belirli tekniklerde
uzmanlaşarak kendine görsel bir stil oluşturabilir. Diğer yandan bir başka
illüstratör, verilen yön bilgi ve konunun/kavramın gerektirdiklerine göre bir teknik

15
İllüstrasyon
kullanmak durumunda kalabilir. Sözgelimi teknik doğruluk ve gerçekçi yaklaşım

gerektiren bir konu için sanatsal ifadeden öte betimlemenin gerçekçiliği daha
önemli olacaktır. Böyle bir konu için kolaj ve hazır nesne kullanımı pek uygun
olmayacaktır. Ancak yorum serbestisi olan, betimlemelerde daha özgür
olunabilecek sanatsal yönü daha ağır basan çalışmalarda da gerçekçi etki
İllüstrasyon tekniği hem
yaratabilen teknikler yetersiz etki sağlayacaktır. Bu nedenle illüstrasyon teknikleri,
illüstratörün tarzıyla
hem de illüstrasyonun işe ve yön bilgiye göre değişebilir.
gerektirdiği etkiyle
Geleneksel Teknikler
bağlantılıdır.
 Karakalem tekniğinde kurşunkalem, illüstrasyon sürecinde fikirlerin
görselleştirilmeye başlandığı ilk aşamalarda, özellikle eskiz yaparken
kullanılır. Ahşap bir sapın içerisine yerleştirilmiş kurşun silindirden oluşan
kurşunkalem, kalemtıraş ya da başka açıcı gereçlerle sivriltilerek
kullanılabildiği gibi, 0.3, 0.5, 0.7 ve 0.9 mm gibi kalınlıklarda uçların
kullanıldığı otomatik mekanizmalı kalemler de kullanılabilir. Kolaylıkla
kullanılması, gerektiğinde silinebilmesi ve boyar maddenin ton
seçeneklerinin (...3H, 2H, H, HB, B2, B3...) çeşitliliği ile özellikle taslak
çalışmaları ve hızlı çizimlerde tercih edilen bir materyaldir.
Bazı illüstratörler karakalemi bir eskiz, taslak aracı olmanın ötesinde
kullanarak sonuç çalışmasını oluştururlar. Bu teknikte ustalaşmış bir çizer,
farklı tonları, yüzey dokularını tamamen karakalem tekniği ile oluşturabilir.
 Tarama tekniği genellikle mürekkepli araçlarla uygulanır. Teknik, adını
materyalden değil uygulama biçiminden almaktadır. İnce uçlu kalemler,
tarama ucu gibi araçlarla uygulanabilir. Çizgi roman ve karikatürlerde, ya
da teknik çizim olarak bazı bilimsel illüstrasyon alanlarında
kullanılmaktadır.
 Suluboya / Ekolin / Aquarel kalemler, genel olarak kapatıcılığı az olan ve
suyla çözünen boyalardır. Temeldeki bu benzerlikle birlikte, kendi
aralarında farklı özellikler taşırlar. Hepsinin ortak noktası fırça ile
uygulanmalarıdır.
 Suluboya, sıkıştırılarak katı plaka haline getirilmiş ve suyla karıştırıldığında
çözünen bir boya çeşididir. Bununla birlikte suluboyanın tüp içerisinde
guaj boya gibi macun kıvamında üretilenleri de vardır. Her iki suluboya tipi
de suyla karıştırılarak katman katman uygulanır. İlk katmanlarda geçirgen
olan etkisi üst üste uygulandıkça daha kapatıcı hale gelir.
 Ekolin, suluboyanın sıvı formudur denilebilir. Ancak suluboya renklerine
göre çok daha parlak pigmentler içerir, farklı renkler birbiriyle
karıştırılabilir. Su oranı arttırılarak renk hafifletilir. Son dönemlerde ekolin,
kalem formatında da üretilmektedir. Bu kalemlerin uçları fırça
biçimindedir, bazıları tek kullanımlık bazıları da doldurulabilir kartuşlarla
kullanılabilmektedir.
 Aquarel kalemler ise çift etkili bir kullanım alanı sunarlar. Fırçayla su
uygulanarak suluboya etkisi alınabileceği gibi, su kullanmadan kuru boya
olarak da kullanılabilmektedir.

16
İllüstrasyon
Hangi yöntem seçilirse seçilsin, bu malzemelerin uygulandığı fırçalar son

derece önemlidir. Yumuşak ve esnek fırçaların ucu ıslatıldığında sivri bir uç
olarak toplanabiliyorsa, gerektiğinde geniş, gerektiğinde detay çalışmaya
elverişli bir fırçadır.
 Guaj boya ve akrilik de bir üst başlık altında incelenen suluboya, ekolin ve
aquarel boyalar gibi su bazlı boyalardır. Ancak farkı, kapatıcı yapıları ve
uygulama biçimlerindeki farklılıklardır.
Geleneksel yöntemler,
 Guaj boya çok hızlı kurur, mat bir yüzeye dönüşür ve kapatıcı olmasına
karakalem, tarama,
suluboya, guaj, akrilik, rağmen çok fazla üst üste uygulandığında renklerin özelliklerini bozabilir,
yağlıboya, pastel, renkli yüzey dokusu çatlayabilir. Bu nedenle çok dikkatli uygulanması gereken bir
kuru boya, grafik baskı tekniktir. Guaj boya suyla inceltilirken eklenen su oranı çok dikkatli
ve marker gibi ayarlanmalıdır çünkü fazlası renkte dalgalanmalara yol açar. Temel
teknikleri kapsar. tasarım ve temel sanat derslerinde temel renk teorisi öğretilirken
öncelikle bu boyalar kullanılır, böylece temel renklerle karışım yapılır, ton
ve gölge çalışmaları öğrenilir.
 Akrilik ise uygulama ve etki açısından yağlıboyaya çok benzer, ancak
kimyasal yapısı farklıdır. Sıvı veya tüpte macun şeklinde üretilir. Suyla
inceltilir, kapatıcıdır ve pek çok farklı tipte fırçayla uygulanabilir. Guaj boya
gibi mat bir yüzey oluşturmaz, üst üste katmanlar sorun yaratmaz, renk
geçişleri daha rahattır, böylelikle tonlama ve doku denemeleri rahatlıkla
yapılabilir. Dış etkenlere karşı dayanıklıdır ve duvardan kağıda, ahşaptan
metale pek çok farklı yüzeye uygulanabilir. Yağlıboyaya yakın etkiler akrilik
boya ile rahatlıkla elde edilebilir, bununla birlikte en büyük avantajı su
bazlı olduğundan yağlıboyaya göre çok daha hızlı kurumasıdır.
 Yağlıboya, içindeki pigmentler bağlayıcı bir yağla birbirine bağlanan bir
boya türüdür. Yağlıboya kapatıcı ve esnek bir yapıdadır ve yavaş kurur.
Yavaş kuruması, üzerinde uzun süre detaylı çalışılabilmesini mümkün kılar.
Geleneksel bir tekniktir ve oldukça detaylı yan ürün kullanımını gerektirir.
Her yüzeye uygun değildir, özel hazırlanmış tuval veya yağlıboyaya uygun
tipte kağıtlara uygulanabilir. Ayrıca boyanın istenen kıvamı alabilmesi için
yağ ya da terebentin ile karıştırmak gerekir. Çalışma sonlandırıldıktan
sonra üzerine vernik gerekebilir. İllüstratörler tarafından nadiren tercih
edilir, daha çok ressamlar tarafından kullanılır.
 Pastel Boya, rengi oluşturan pigmentlerin alçı, zamk gibi malzemelerle bir
çeşit hamura dönüştürülmesi ile katılaştırılmış çubuk şeklinde üretilen bir
boya çeşididir. Kapatıcı bir boya olmasına rağmen renklerin birbiriyle
karışması zordur, bu nedenle pastel boyalar pek çok farklı renk
seçeneğiyle üretilir ve uygulamada renkler yan yana ve üst üste
uygulanarak kullanılır. Kuru ve yağlı pasteller olarak ikiye ayrılır. Kuru
pasteller toz haline getirilerek yumuşak ve akışkan tonların birbirine
karıştırılmasına daha uygundur. Özellikle renkli kuru kalemlerle
uygulanırsa foto grafik etki alınması mümkündür (Songür Dağ, E. 2015)
 Renkli kuru boya, bir çeşit kurşun kalem gibidir. Kurşun kalem gibi
kalemtıraşla açılıp ucu inceltilebilir, ucu veya yanı ile uygulanabilir. Hızlı

17
İllüstrasyon
çizimlerde kullanılabildiği gibi bazı illüstratörler çalışmalarını baştan sona

renkli kuru boyalarla tamamlamayı tercih ederler.
 Grafik Baskı, hazırlanan bir kalıp kullanılarak sınırlı sayıda çoğaltmanın
yapılabildiği teknikleri kapsar. Bu sınırlı sayıdaki grafik baskıların her biri
numaralandırılır ve sanatsal bir ürün olmasının ötesinde koleksiyon değeri
taşıyan bir ürüne de dönüşür. Bu baskı yöntemleri yüksek ve alçak
baskının yanında taşbaskı yöntemlerini de kapsamaktadır.
 Marker, hızlı çalışmalarda sıklıkla kullanılan pratik bir malzeme olarak öne
çıkmaktadır. Marker, keçe uçlu bir çeşit kalemdir. Uçları kesik veya fırça
uçlu olarak üretilir, kullanım biçimine göre gereksinimi karşılayan uçlu
markerlar tercih edilir. Tek kullanımlık olabilir ya da yeniden doldurulabilir.
Markerlarla elde edilen renkler parlak ve geçirgendir. Ekolin veya suluboya
gibi üst üste uygulandığında koyulaşır, ancak renklerin birbirine geçmesi
daha zordur. Hızlı çalışma gerektirir, boya kurumadan üst üste
uygulandığında yumuşak geçişler sağlanabilir. En önemli nokta,
malzemenin uygulanacağı kâğıdı seçmektir, hızlı kuruma özelliğinden
dolayı bristol ya da kuşe gibi yüzeyi parlak olan kağıtlarda en iyi etkiyi
verecektir.
*Bu bölümle ilgili daha detaylı bilgi 2. Ünitede verilmiştir.
Dijital Teknikler
 Vektör Tabanlı Programlar arasında Adobe Illustrator, Corel Draw,
Sketchbook, Adobe Draw ve Adobe Sketch gibi programlar bulunmaktadır.
Bu programlarda üretilen çizimlerin piksel tabanlı üretilen
illüstrasyonlardan farkı, çizimde netlik ve değer kaybı olmadan çok büyük
boyutlarda basılabilmesidir. Çözünürlük, vektörel programın bir bileşeni
değildir, görüntü matematiksel ifadelerle oluşturulur. Çok büyük
kullanılacak çizimler, vektörel olarak tek boyutta üretilebilir ve
gereksinime göre değer kaybı yaşamadan büyütülebilir. Bu nedenle
bilgisayarda ya da bulutta çok yer kaplamaz. Kesin ve keskin hatları olan
çizimlerin vektörel programlarda çalışılması daha uygundur. Özellikle son
dönemlerde sade ve minimalist görünümüyle bir tasarım trendi haline
gelen düz (flat) illüstrasyonlar vektörel programlarda üretilmektedir.
https://adobe-illustrator-draw.en.uptodown.com/android
https://www.adobe.com/tr/products/fresco.html
 Piksel Tabanlı Programlar arasında en yaygın kullanılan programlar Adobe
Photosop, Gimp, Art Rage, Sketchbook Pro ve Procreate olarak sayılabilir.
Bu programlarda üretilen görüntüler piksellerden oluşmaktadır ve boyut
büyütüldükçe pikseller arası uzaklık artacağından görüntüde bozulmalar
oluşur. Bu nedenle bu programlarda yapılan çizimler, en baştan kullanılan
mecranın gerektirdiği boyut neyse o boyutta açılmalıdır. Aksi taktirde
görüntüde bozulmalar olabilir. Ancak bu programda çalışmanın avantajı,
katmanlar halinde geçişken görüntüleri farklı fırça özellikleri ile gerçekçi
dokularla çalışma imkanı vermesidir.

18
İllüstrasyon
 Üç Boyutlu Programlar daha çok özel efekt, animasyon, video oyunu, film,
endüstriyel tasarım, mühendislik, tıp ve mimarlık alanlarında yaygın olarak
kullanılmaktadır. Bu amaçla geliştirilmiş pek çok program arasında
illüstrasyon için de kullanılabilecek programlardan bazıları Z Brush, Maya,
ve Mudbox olarak sayılabilir. Bu programlarla karakter tasarımları ve
modellemeleri yapılabilmektedir.
 Dijital Kolaj geleneksel kolaj yönteminin dijital araçlarla uygulanmasıdır.
Geleneksel kolaj yöntemindeki gibi farklı malzemeler, farklı dokular dijital
araçların olanaklarıyla kesilip birleştirilir. Polyvore adlı moda ve trend
takibi sitesinde, 2018’de kapanana kadar duygu durum panosu dijital kolaj
eklentisi pek çok kullanıcı tarafından kullanılmıştır. Polyvore’da kullanıma
sunulan eklentinin olağan kullanımı giyim, ayakkabı ve aksesuar
görsellerini koleksiyon olarak bir araya getirmek olarak kurgulanmıştır.
Ama zaman içinde sisteme eklenen moda ögesi dışındaki görsellerin de
kullanılabilmesiyle dijital kolaj / illüstrasyonlar da kullanılmıştır (Görsel
1.6).
**Bu bölümle ilgili daha detaylı bilgi 11. Ünitede verilmiştir.
Görsel 1.6. Polyvore’da uygulanmış illüstratif dijital kolaj örnekleri, Elif Songür
Dağ, 2010
Deneysel Teknikler
Deneysel yöntemler, eski ve yeni yöntemlerin birleştirilmesi ile
Deneysel teknikler çeşitlendirilmektedir. Örneğin geleneksel nakış yöntemi illüstrasyon söz konusu
kolaj, kağıt kesme, üç olduğunda yeni ve deneysel bir yaklaşıma dönüşebilmektedir. Böylece yeni olan
boyutlu malzeme yöntem değil, yaklaşım biçimidir. Heller, illüstrasyonun her zaman bir resimleme
kullanımı, asemblaj, olmadığının, bazen üç boyutlu çalışmaların da illüstrasyon olarak
buluntu nesnelerle
tanımlanabildiğinin altını çizmektedir (Heller, 2008).
kolaj, işleme, dikiş ve
nakış gibi teknikleri  Kolaj ilk örnekleri Dada akımıyla görülmüş ve halen popülerliğini sürdüren
kapsar. sanatsal yöntemlerinden biridir. İllüstrasyon amacıyla da kullanılmaktadır.
Bu yöntemde tek başına sanatsal ya da estetik bir değer taşımayan
nesneler, estetik kaygılarla bir araya getirilmektedir.
 Kağıt Kesme sanatı, Çinlilerin kağıdı icadına kadar dayanmaktadır. Yıllar
içinde Uzakdoğu’dan Anadolu’ya ve Avrupa’ya taşınmış, gölge oyunu
geleneğini de beslemiştir. Uygulanması oldukça zahmetli ve zor olan bu
yöntemin, son dönemlerde illüstrasyon için kullanılması artmıştır. Üst

19
İllüstrasyon
düzey el işçiliği gerektiren bu yöntemle üretilen illüstrasyonların

özgünlüğü dikkat çekmektedir.
 Üç Boyutlu Malzemeler kil, polimer kil, seramik, kağıt hamuru ve benzeri
yöntemler olabilir. Oyuncak ya da anı nesnesi tasarımları, illüstrasyonla
kesişen disiplinlerle üretilmektedir. Bu yöntemlerle oluşturulan modeller
belirli alan içerisinde düzenlenip fotoğrafları çekilerek bir illüstratif
kurmacaya dönüştürülebilmektedir.
 Buluntu Nesneler kolajda olduğu gibi tek başına fazla önem taşımayan
sıradan nesnelerin farklı bir anlatımcı dille birbiriyle ilişkilendirilmesi ve bir
kimliğe büründürülmesi için kullanılır. Üç boyutlu kolaj asemblaj (çeşitli
nesnelerin birleştirilmesiyle oluşan üç boyutlu sanat eseri) olarak da
adlandırılır. Buluntu nesneler belirli bir kavram doğrultusunda bir araya
getirildiğinde artık kendi taşıdıkları anlamdan bağımsızlaşır, kurulan yeni
bir gerçekliğin parçası olurlar.
 İşleme, Dikiş ve Nakış geleneksel el sanatları yöntemleridir ancak illüstratif
yöntemler olarak da kullanılmaktadırlar. Dijital yöntemlerin arttığı ve
kolaylaştığı bu çağda, ironik bir şekilde el işçiliği de illüstrasyon için halen
kullanılmaya devam etmektedir.
Tablo 1.2. İllüstrasyon Teknikleri
İllüstrasyon Geleneksel Teknikler Dijital Teknikler Deneysel Teknikler

Teknikleri
Karakalem Vektör Tabanlı Kolaj

Programlar
Suluboya / Ekolin / Piksel Tabanlı Kağıt Kesme
Aquarel Programlar
Guaj Boya / Akrilik Üç Boyutlu Üç Boyutlu
Programlar Malzemeler
Yağlıboya Dijital Kolaj Buluntu Nesneler
Pastel Boya İşleme, Dikiş ve
Nakış
Renkli Kuru boya
Grafik Baskı
Marker

20
İllüstrasyon
•KAVRAMSAL ÇERÇEVE
•İllüstrasyonun Tanımı: İllüstrasyon, bir kavramı, bir düşünceyi ya da bir
metni görselleştirirken açıklayan, anlaşılmasını kolaylaştıran bir
betimleyicidir. İllüstrasyonun açıklayıcılık ve aydınlatma işlevinin yanında,
Özet süsleyici işlevi nin de olması, estetik tamamlayıcılık rolüne işaret eder.
•İllüstrasyonun Önemi: İllüstrasyon, etkin bir yorumla, görsel betimleme ve
iletişim aracıdır. Yaratıcı endüstriler içinde pek çok farklı alanda, farklı
disiplinlerle ilişkili olarak kullanılmaktadır.
•İllüstrasyonun Kısa Tarihi: İllüstrasyon üzerine çalışan araştırmacıların
çoğu illüstrasyonun geçmişini mağara duvarı resimlerine dayandırmaktadır.
Tarih boyunca bilgiyi görselleştiren ya da yüzeyleri süsleyen illüstrasyon,
bugün bildiğimiz işlevine ancak Endüstri Devrimi ile birlikte ulaşmıştır.
Sonraki dönemlerde illüstrasyonun toplum yaşantısına etkileri ve reklam için
kullanımı da editoryal kullanımı kadar etkili olmuştur. Günümüzde
illüstrasyon, fotoğrafın dile getiremediği yorumsal yaklaşımlar, kavramsal
ifade biçimleri, çeşitli bilim alanlarının bilgi görselleştirilmeleri, editoryal
alanlar veya kişisel, sanatsal amaçlar için kullanılmaktadır.
•KAVRAMLARIN GÖRSELLEŞTİRİLMESİ
•Bu bölümde illüstrasyonda fikir yürütme ve hazırlık süreçleri ile ilgili
yöntemler ele alınmıştır.
•Zihin Haritası: Zihin haritaları bağlantılara arası hiyerarşi ve organizasyonu
tasarlamak için kullanılır. Karmaşık bilgi yığınlarını sınıflandırmak, düşünce
süreçlerini yönetmek ve kavramları birbiriyle ilişkilendirme konusunda etkili
bir yöntemdir. Pek çok farklı disiplinde de kullanılan zihin haritaları, tasarım
disiplinlerinde de düşünce süreçlerini yönetmede işlevseldir.
•Duygu Durum Panosu: Bu panolar, ilham içindir. İlham, araştırma ve veri
toplamayla ulaşılabilen rasyonel bir süreçtir. Belirli bir kavram ya da çeşitli
anahtar kelimeler kullanılarak kaynak ve referans derlemeleri için kullanılır.
•Karalama: Bir düşünce akışı kaydı ve betimlemesi olan karalamalar, belirli
bir yönergeyle oluşturulan eskizlerden farklıdır. Gelişigüzel görünen
karalamalar, aslında algı-düşünce-yaratıcılık süreçlerinin derinleşmesine
yardımcı olmaktadır.
•Eskiz Defteri: Eskiz, karalamanın aksine belirli bir yön bilgi doğrultusunda
yapılan basit ve açık bir çalışma sürecidir. Belirli bir yön bilginin olmadığı
zamanlarda "gözlem" en önemli motivasyonu sağlamaktadır.
•İLLÜSTRASYON ALANLARI
•Pek çok farklı illüstrasyon alanı olmakla birlikte bu alanlar editoryal ve
kavramsal illüstrasyon olmak üzere iki temel kategoride incelenebilir.
•Editoryal İllüstrasyon: Editoryal illüstrasyon, daha çok basın-yayın
alanlarında kullanılan illüstrasyonları kapsar. Ancak bunların dışında bilginin
iletilmesinde kullanılan, belirli bir yönlendirme ve metin ışığında başka
alanlar da editoryal illüstrasyona dahil edilebilir. Dergi, gazete gibi süreli
yayınlar kadar bilimsel illüstrasyon ve kitap resimleme de bu alanda
değerlendirilebilir
•Kavramsal İllüstrasyon: Kavramsal illüstrasyon da yine belirli bir fikirden ya
da yön bilgiden yola çıkar ama illüstratörün daha özgür ve kişisel olabildiği
bir alandadır. Kent illüstrasyonları, illüstrasyonları, örüntü illüstrasyonları ve
video oyunları-film sektörü illüstrasyonları bu başlık altında ele alınabilir.

21
İllüstrasyon
•İLLÜSTRASYON TEKNİKLERİ
• İllüstrasyon alanındaki teknikler, oldukça farklı ve çeşitlilik sunan bir
yelpazeyi ifade etmektedir. Hangi tekniğin kullanılacağına karar vermek,
illüstrasyonun konusu veya kullanılacağı mecra kadar, illüstratörün tercihi ve
tarzına göre de şekillenebilmektedir.
•Geleneksel Teknikler: Bu başlık altında karakalem, tarama, suluboya,
ekolin, aquarel, guaj, akrilik, yağlıboya, pastel, renkli kuru boya, grafik baskı,
marker teknikleri örneklenmiştir.
Özet (devamı)
•Dijital Teknikler: Bu başlık altında vektör tabanlı programlar, piksel tabanlı
programlar, üç boyutlu programlar ve dijital kolaj yöntemleri ele alınmıştır.
•Deneysel Teknikler: Bu başlık altında deneysel teknikler arasında kolaj,
kağıt kesme sanatı, üç boyutlu malzemeler, buluntu nesneler, işleme, nakış
ve nakış teknikleri açıklanmıştır.

22
İllüstrasyon
DEĞERLENDİRME SORULARI
1. Aşağıdakilerden hangisi illüstrasyonun işlevleri arasında değildir?
a) Bir metnin açıklanarak görsel olarak betimlenmesi
b) Süsleme amacıyla kullanılması
c) Kavramların görselleştirilmesi
d) Kurumsal bir kimlik taşıması
e) Görsel öyküleme oluşturması
2. Aşağıdakilerden hangisi illüstrasyon alanında kavramların

görselleştirilmesinde kullanılmaz?
a) Zihin Haritası
b) Duygu durum panosu
c) Karalama
d) Eskiz defteri
e) İllüstrasyon portfolyosu
3. Aşağıdakilerden hangisi eskiz süreçleri hakkında dikkat edilmesi gereken

durumlardan biri değildir?
a) Disiplinli çalışma
b) Problemi anlamak için yön bilgiyi analiz etme
c) Belirli bir çizim tekniğine bağlı kalma
d) Gözleme dayalı görsel not alma
e) Eskiz defteri kullanımında süreklilik ve devamlılık
4. Aşağıdaki tanımlardan hangisi duygu durum panosunun kullanım

amaçlarından biri olamaz?
a) Fikirlerin not edilmesi
b) Farklı doku ve malzemelerin koleksiyonu yapılması
c) İlham verebilecek şekilde organize edilmesi
d) İllüstrasyonun işverene sunumu
e) Renklerin uyumluluğunun araştırılması
5. Aşağıdakilerden hangisi editoryal illüstrasyonun özelliklerinden biri

değildir?
a) Süreli yayınlarda haber ve makalelere eşlik etmesi
b) Plansız ve spontane bir çalışma sürecinin olması
c) Doğrudan metindeki anlama dayalı üretilmesi
d) Görsel metafor, benzeşim gibi yaklaşımları kullanması
e) Metinlerde yer alan fikirleri imgesel olarak ifade etmesi

23
İllüstrasyon
6. Aşağıdaki tekniklerden hangileri geleneksel olduğu halde deneysel

teknikler arasında sayılır?
a) Yağlıboya
b) Dijital kolaj
c) İşleme
d) Grafik baskı
e) Suluboya
7. Aşağıdakilerden hangisi vektör tabanlı görüntü işleme programlarının

özelliklerinden biri değildir?
a) Çizimde netlik kaybı olmadan büyük boyutlarda basılabilmesi
b) Keskin ve kesin hatları olan çizimler için daha uygun olması
c) Çizimin kalitesinin, görselin çözünürlüğüne bağlı olması
d) Dosya boyutlarının piksel tabanlı görüntü dosyalarına göre daha hafif
olması
e) Görüntülerin matematiksel ifadelerle oluşturulması
8. Aşağıdakilerden hangisi karalamanın kazanımlarından biri değildir?

a) Görüntü ve kavramları ilişkilendirmesi
b) Bir düşünce akışı kaydı yöntemi olması
c) İkili görev durumunda yapılmasının bilişsel süreçlere yararı olması
d) Serbest çağrışım pratiği kazandırması
e) Gözlem yeteneğini geliştirmesi
9. Su bazlı kullanılan boyaların ortak özelliği nedir?

a) Kapatıcı bir yüzey halinde uygulanmaları
b) Kapatıcılıklarının az olması
c) Toz halinde bulunmaları
d) Sıvı halinde bulunmaları
e) Fırça ile uygulanmaları
10. Endüstri devriminde gerçekleşen hangi değişiklikler illüstrasyon için “Altın

Çağ”ı hazırlamıştır?
a) Baskı teknolojilerinin gelişmesiyle görsel ögelerin üretilmesinin
hızlanması ve kolaylaşması
b) Tahta baskı yönteminin popüler bir teknik haline gelmesi
c) İllüstratörlerin çalışma koşullarının zorlaşması
d) Reklama yönelik görsellerde fotoğrafın kullanılmaya başlaması
e) İkonafillerin görsel betimleme kullanılmasına izin vermesi
Cevap Anahtarı
1.d, 2.e, 3.c, 4.d, 5.b, 6.c, 7.c, 8.e, 9.e, 10.a

24
İllüstrasyon
YARARLANILAN KAYNAKLAR
Ambrose, G. ve Billson N. A. (2013) Grafik Tasarımda Dil ve Yaklaşım, Literatür
Yayınları: İstanbul
Andrade, J. (2010). What does doodling do?. Applied Cognitive Psychology: The
Official Journal of the Society for Applied Research in Memory and
Cognition, 24(1), 100-106.
Aydıner, M. (2017). Marker Kalem İle Çizim Yapma Kılavuzu,

https://modakariyeri.com/marker-kullanma-kilavuzu/
Heller, S. Ve Chwast S. (2008). Illustration, A Visual History, Abrams Books: NY
Songür Dağ, E. (2015) İllüstrasyonun İkinci Altın Çağı, Grafik Kitaplığı: İstanbul
Songür Dağ, E. (2013) Nasıl Düşünelim? Yaratıcı Düşünme Sürecinde Eskiz (80-84),
Grafik Tasarım Dergisi, Sayı 53, Mart Nisan 2013.
Tracy Cassidy (2011) The Mood Board Process Modeled and Understood as a
Qualitative Design Research Tool, Fashion Practice, 3:2, 225-251, DOI:
10.2752/175693811X13080607764854
Wigan, M. (2012) Görsel İllüstrasyon Sözlüğü, Literatür Yayınları: İstanbul

25
İÇİNDEKİLER
• İllüstrasyon Teknikleri MODA İLLÜSTRASYON

• Geleneksel Boyama
Teknikleri Öğr. Gör. Özlem
• Dijital Boyama Teknikleri YILMAZ

HEDEFLER
• İllüstrasyon tekniklerinin neler

olduğunu öğrenecek
• Tekniklerin kullanımını ve püf
noktalarını kavrayabilecek
• Dijital ve geleneksel arasındaki
farkı anlayabilecek
• İllüstrasyon yaparken kullanılan
teknikleri uygulayabilecek ÜNİTE
2
İllüstrasyon Teknikleri
Karakalem
Tekniği
Kurşun Kalem
Tekniği
Kuru Boya
Tekniği
Pastel Boya
Tekniği
Geleneksel
Boyama Teknikleri
Sulu Boya Tekniği
Akrilik Boya
Tekniği
İLLÜSTRASYON Guaj Boya Tekniği

TEKNİKLERİ
Püskürtme Boya
Tekniği
Dijital Boyama
Teknikleri
Dijital Boyama
Teknikleri
Vektör Tabanlı
Görüntü İşleme
Tekniği

27
GİRİŞ
Resim sanatı “insanın evrimleşmesinin ilk çıkış noktasıdır ve insanın ilk
iletişimi resimle gelişmiştir” (Çelik, 2005). Sanatın oluşumuyla ilgili söylenenler her
ne olursa olsun resim sanatı insanın çevre ile olan iletişimini geliştirerek onun
sosyal yaşantısını değiştirmiştir. Bugünkü modern toplumun temeli de bu sanatsal
iletişime bağlı olarak gelişmiştir.
Resimler, “varlıkların, doğadaki görünüşlerinin kalem, fırça gibi araçlarla
kâğıt bez vb. üzerinde yapılan biçimleri” olarak tanımlanır (TDK). Çizimler de “bir
parça kâğıda yapılmış işaretler” (Harrison, 2006) olarak tanımlanır. Özünde her
resim çizimlerden oluşur ve her çizgi amacına uygun olarak estetik ve teknik olarak
kullanılır ve üretimin temel yapısını oluşturur. Üretim söz konusu olduğunda
sanatçının kişisel üslubu ve doğayı nasıl aktardığı önemlidir. Bu açıdan bir
sanatçının kişisel üslubu, “onun kullandığı araç ve gereçle istediği formu elde
etmek için gösterdiği kişisel davranış ve teknik anlamına gelir (Çelik, 2005). Bu
teknik ve uygulamalar sanatçının kişiliğini yansıttığı sürece anlamlıdır. Dolayısıyla
hem sanatçının ifade biçimi hem de kullanılan malzeme ve tekniğin bu yönde bir
yaklaşımla eş zamanlı işleyişe sahip olması önemlidir.
İllüstrasyon işlevi gereği “Resimden farklı olarak bir konuya dair mesaj
iletmek, konuyu açıklamak amacıyla hazırlanır. Estetik bir görsel dil oluşturarak
konunun yeniden algılanmasını sağlar” (Sezer, 2020). Genel olarak “başlık, slogan
ya da metin gibi sözel unsurları görsel olarak betimleyen ya da yorumlayan ögeler
(Becer, 2005) olarak tanımlanır. İllüstrasyonun hazırlanmasında geleneksel çizim
ve boya malzemelerinin yanında kolaj, fotoğraf ve bilgisayar tekniklerinden
faydalanılmaktadır.
Oluşturulan sanatsal üretimlerin ilk örnekleri, geleneksel yöntemlerle
gerçekleştirilmiştir. Ancak teknolojik gelişmelerle birlikte artık geleneksel
uygulamaların yerini tutabilecek dijital uygulama olanakları gelişmiştir. Geleneksel
teknikler; kömür kalem (füzen), kurşun kalem, kuru boya, sulu boya, pastel boya,
guaj boya, akrilik boya, mürekkep boya ve püskürtme boya olmak üzere gruplara
ayrılır. Dijital teknikler ise daha çok yazılımlar sayesinde gelişen bilgisayar destekli
görüntü oluşturma yöntemlerini kapsar. Bunlar temelde vektör tabanlı ve bitmap
(pixel) tabanlı görüntü boyama teknikleridir.
İllüstrasyonun kaynağı ve bu kaynağı oluşturan malzemelerin nasıl
kullanıldığına dair bilgileri aktarmaya yönelik olarak hazırlanan bu ünite, malzeme,
kullanım aşamaları, teknik bilgi ve bu bilginin nasıl uygulanacağı üzerine
odaklanmıştır. Bunun amaç doğrultusunda, konu kapsamında bireysel etkinlik
faaliyetleriyle bilginin uygulanmasına yönelik sık sık örneklere yer verilmiştir.
İllüstrasyon teknikleri kullanılan malzemeye göre tanımlanmaktadır. Bunlar
geleneksel resim sanatında kullanılan kuru boya, sulu boya, yağlı boya, mürekkep,
guaj, akrilik gibi araç ve gereçlerdir. Bununla birlikte yine resim sanatında

28
kullanılan kolaj uygulamaları, ağaç baskı, metal baskı, taş baskı ve dijital uygulama
teknikleri de illüstrasyon alanında kullanılmaktadır. Malzeme ve teknik uygulama
sanatçının tasarımına göre değişiklik gösterebilir. Buna bağlı olarak malzeme
seçimi ve kullanımı birçok teknikle birleştirilebilir. Bu durum illüstrasyon
uygulamalarında malzeme ve teknik seçiminin sadece tasarımı görselleştirmek için
değil daha farklı ve yaratıcı sonuçlara ulaşmak için sanatçının da bu yönde
tasarımını belirlemesine katkı sunmaktadır.
Geleneksel Boyama Teknikleri

Geleneksel boyama teknikleri genel olarak resim sanatında kullanılan
uygulamaları içermektedir. Mağara duvarlarına yapılan resimlemeler için
kullanılan ilk malzemeden günümüze kadar gelişen teknik ve uygulamalar
geleneksel teknikler olarak tanımlanmaktadır. Resim sanatının ilerleyişine paralel
olarak gelişen bu malzeme ve uygulama teknikler; kara kalem (füzen), kurşun
kalem, kuru boya, sulu boya, pastel boya, guaj boya, akrilik boya, mürekkep boya
ve püskürtme boya şeklinde sıralanabilir. Bunlar illüstrasyon alanında da kullanılan
malzeme ve tekniklerdir. Bilimsel-teknik, reklam ve yayın gibi birçok uygulama
alanı içerisinde kullanılmakta olan illüstrasyon; “…daha çok bir yöntemdir. Bir
konunun yazılı olarak bireye aktarılmasının zor olduğu durumlarda yahut yalnızca
metni desteklemek amacıyla kullanılır” (Ünal, 2019).
Bu nedenle illüstrasyonun kullanım alanına uygun malzeme ve teknik seçimi
doğru sonuçlar açısından önemlidir. Örneğin teknik ve bilimsel illüstrasyon
konularına ilişkin görselleştirmelerde anlaşılır ve açıklayıcı olma işlevine yönelik
tercihler yapılmalıdır. Guaj ve kuru boya gibi teknikler bu uygulama için uygun
olabilir. Ayrıca çalışmalardan iyi sonuç elde edebilmek için kâğıt türü ve gramajı da
oldukça önemlidir. Genellikle orijinal çalışma öncesi yapılan taslak uygulamaları
için ince ve fiyat açısından uygun kâğıt kullanılabilir. Orijinal çalışma sürecine
geçildiğinde ise malzemenin kalınlığı, kaliteli oluşu ve çalışmanın alanına
uygunluğuna dikkat edilmelidir.
Kara Kalem (Füzen) Tekniği

“Yanmış söğüt ağacından elde edilen bu malzemeye füzen denilmektedir.
İspanya’nın kuzey Geniş alanları leke etkisi elde etmede iyi sonuç verir (Tuğrul, 2012)”. Örneklerine
kesiminde yer alan ilk olarak mağara duvarlarında rastlandığını söyleyebilen kara kalem, kullanılan en
Altamira Mağarası yaygın malzeme ve uygulama tekniklerinden birisidir. Bununla ilgili tarihte ilk
duvarlarındaki olarak; İspanya’nın kuzey kesiminde yer alan Altamira Mağarası (Görsel 2.1)
resimlemeler, kara duvarlarındaki resimlemeler, kara kalemin resimleme aracı olarak kullanımına dair
kalemin resimleme izleri göstermektedir.
aracı olarak kullanımına
dair izler taşımaktadır.

29
Görsel 2.1. Altamira Mağarası
Kara kalem ham maddesi gereği topraktan elde edilen boyalarla yapılır
(Görsel 2.2). Kömür kalem adıyla bilinen bu malzeme ve tekniğin en belirgin
özelliği koyu tonlar ve yoğun tonlamalar gerektiren boyamalar için daha uygun
olmasıdır.
Karakalem denilince
akla ilk gelen uygulama
konuları portrelerdir.
Görsel 2.2. Füzen Kalem
Kara kalem denilince akla ilk gelen uygulama konuları portrelerdir. Diego
Velázquez, resimlerinde ışık gölgeyi ustalıkla kullanan Barok döneminin önemli
sanatçılarından biridir. Gerçeği en güzel şekilde değil de en gerçek biçimde
yansıttığı eserleriyle ünlenmiştir (Görsel 2.3). Ancak birçok sanatçı, çizer ve
illüstratör, karakalemin kolay silinebilme, ton değerleriyle doku oluşturabilme ve
eskiz aşamasında pratiklik sağlama gibi faydaları nedeniyle bu tekniği genellikle
eksizler için kullanılmaktadır. Kübist ressam Pablo Picaso’nun çalışması buna örnek
gösterilebilir. (Görsel 2.4). Karalama çizimler tasarımcılar için son derece
Birçok sanatçı, çizer ve önemlidir. Öyle ki “bilinçdışı olarak, kimi zaman da bilinçli olarak yapılan çizimler
ressamın başvurduğu yaratıcılık sürecinin başlangıcını sağlar. Bunlar genellikle kurşun kalemle yapılır”
teknik fikirlerin hızlıca (Stanyer, 1866).
kâğıda aktarılmasında
kolaylık sağlar.

30
Görsel 2.3. Diego Velazquez Görsel 2.4. Pablo Picasso
Kurşun Kalem Tekniği

“Kurşun kalem geçmişten bugüne en çok kullanılan yazı ve çizim aracıdır.
Sanat ve tasarım bölümlerinde başlangıç düzeyinde kurşun kalem en çok
kullanılan tekniklerdendir. Farklı uç kalınlıkları ve dereceleri sayesinde en
basitinden en gerçekçi çizimlere ulaşan ton değerleri elde edilir” (Becer, 2005).
Kurşun kalem Kurşun kalem tekniği füzene göre kolaydır. Yaklaşık yirmi tane ara tonu bulunan
geçmişten bugüne en kurşun kalemin derecelendirmesi sert, orta, yumuşak olarak gruplara ayılır (Görsel
çok kullanılan yazı ve 2.5). Başlangıçta gri ve sert tonlamalar için H serisi kullanılır. Teknik çizim, ayrıntı
çizim aracıdır. ve kontur çizimler için bu seri uygundur. Tasarımcılar ve çizerler içinse hızlı
araştırma çizimleri için uygun olan, yumuşak uçlu B serisi kullanılabilir.
Kurşun kalem tekniği Görsel 2.5. Karakalem tekniği için ton aralıkları
füzene göre kolaydır.
Yaklaşık yirmi ara tonu Kullanım olaylığı sebebiyle tercih edilen bu malzeme ve teknik çoğunlukla
bulunur. Bunlar sert, eskiz çalışmalarında sanatçılar tarafından tercih edilmektedir. Hollandalı ressam
orta, yumuşak olarak H Vincent Van Gogh’un eskizleri orijinal çalışmalarına yön verebilmesine yardımcı
serisi ile kullanılır.
uygulamalar olarak değerlendirilebilir (Görsel 2. 6).

31
Görsel 2.6. ‘Selvili Buğday Tarlası’ 1889, Çizim ve Yağlı Boya Örnekleri.
Örnek
•Karakalem ve kurşun kalem her ikisi de eskiz çalışmalarında

kullanılabilir.
•Ancak, karakalem sanatsal doku ve tonlamalar için, kurşun kalem
ise hızlı taslak çizimleri için daha uygundur.
Bireysel Etkinlik
• Siz de karakalem (füzen) tekniği ile kurşun kalemle taslak ve

doku çalışmaları yaparak bu ikisi arasında farkı
gözlemleyiniz.
Kuru Boya Tekniği

“Kuru boyalar, kalem olarak veya kutularda satılmaktadır. Günümüzde bu
boyaların suda eriyebilen türleri de geliştirilmiştir. Bunlar marker, anilin boya ve
mürekkeple birlikte kullanılabilir” (Becer, 2005) (Görsel 2. 7.8).
Kuru boyada bir rengin

ara tonlarını veya zıt
tonlarını kullanarak
çizime dinamiklik ve Görsel 2.7. Kuru boya Görsel 2.8. Kuru Boya
zenginlik
kazandırılabilir. Kurşunkalem ve kuru boyalar yapıları gereği benzer dokular içerir. Bu
yüzden çizim ve uygulama aşamasında birbirlerine yakın araçlardan faydalanılır.

32
Kuru boya kullanımında kurşun kalemde olduğu gibi açık tonlamalarla çizime
başlanarak bir rengin ara tonları veya zıt tonları kullanılır. Bu tekniğin uygulanması
farklı renk tonlarını bir arada barındırdığından çizimler dinamik ve yoğun etkiler
kazanacaktır. Kâğıt kullanımında çizimler ayrıntı içeriyorsa daha çok düz yüzeyli
veya ince grenli kağıtlar tercih edilmelidir. Kuru boyalar illüstrasyon yaparken sıkça
tercih edilen araçlardan birisidir. Ayrıca kâğıt üzerinde bıraktığı etki, çizime boyut
kazandırır. Kuru boyalar, sulu boyalara nazaran dağılma olasılığının az olması
sebebiyle illüstratörler tarafından yaygın olarak tercih edilir. Antoine Watteau’nun
eskiz çalışması bu tekniğin güzel örneklerindendir (Görsel 2.9). Kuru boyanın kalıcı
olması için bitmiş bir çalışma üzerine vernik kullanılarak dağılmanın önüne
geçilebilir.
Görsel 2.9. Antoine Watteau

Bireysel Etkinlik
• Kuru boyada dinamiklik ve dokusal sonuçlar elde etmek için

ince dokulu ve kalın dokulu kağıtlara ayrı olarak deneme
yapınız ve gözlemleyiniz.
Pastel Boya Tekniği

Pastel boya tüp “Pasteller, kitre zamkı veya metil selüloz gibi az miktarda su bazlı bir
boyalara göre, birçok bağlayıcı ile karıştırılmış, ince öğütülmüş pigmentlerden yapılmış yumuşak,
rengi içinde barındırdığı bükülebilir boya kalemleridir” (Eryurt, 2021). Pastel boyalar türlerine göre dörde
için daha avantajlıdır. ayrılır. Bunlar yumuşak pasteller, sert pasteller, pastel kalemler ve yağlı pasteller
olmak üzere gruplara ayrılmaktadır (Görsel 2.10-11-12-13). Bütün pastel boyalar
aynı şekilde kullanım aşamasına hazırlanır. Toz pigmentler halinde olan boya,
dolgu malzemesiyle şekil kazandırılarak bağlayıcı bir madde ile bir araya getirilir.

33
Bu şekilde pastelin türüne göre ekstra malzeme kullanılarak farklı türde pastel
boya çeşitleri elde edilir.
Görsel 2.10. Yağlı Pastel Boya Görsel 2.11. Kuru Pastel Boya
Görsel 2.12. Yumuşak Pastel Boya Görsel 2.13. Pastel Kalem
Pastel boyalarda kâğıt seçimi boyadan alınacak sonuç bakımından

önemlidir. Çünkü kağıttaki doku ve renk, pastel boyadan istenilen sonucun elde
edilmesine etki edecektir. Pastel boya için uygun kağıtlar genellikle renklidir ve
rengin pigmentlerini tutmak için kâğıdın dokulu bir yüzeye sahip olması gerekir.
Pastel Boya’nın
“Eğer dokusuz bir yüzeyde çalışırsanız pigmentler kayıp gider ve resimde renk
dezavantajlarından biri,
tüm yüzeyi pastel boya tabakası oluşturamazsınız” (Harison, 2006). Bu tekniğin dezavantajı tüm yüzeyi
ile örtebilmenin zor pastel boya ile örtebilmenin zor olmasıdır. Beyaz kâğıt yüzeyinde açık kalan
olmasıdır. noktalarını kapatabilmek için pastel çubuklar kullanılsa bile, beyaz kısımlar
tamamen kapatılamayacaktır. Üst üste gelen boyalar birbirlerine karışmayacak,
renkler katman halinde görünecek ve beyaz boşluklu alanlar istenmeyen
görüntüye neden olacaktır. Bu yüzden yapılacak resmin tüm yüzeydeki sonucu
düşünülerek ona göre kâğıt tercih edilmelidir. Bu nedenle beyaz kâğıt kullanımı
teknikle ilgili bilgi ve deneyimi olan sanatçılar tarafından tercih edilmektedir.
Pastel boyalar sıklıkla boyama aracı olarak bilinse de kimi yerlerde çizim aracı
olarak kullanılır. Ayrıca bazı sanatçılar ve illüstratörler tarafından kolaj
çalışmalarında ve çocuk kitaplarında sıkça tercih edilen eğlenceli bir tür boya araç
gerecidir.
Pastel boyalar genellikle resim ve illüstrasyon alanında tercih edilen
tekniklerden biridir. “Renkler fırçayla kullanılmadığından daha çok çizimle
ilişkilendirilse de aracın kolayca biçimlendirilebilir olması ve renklerin zenginliği
resme yönelik bir yaklaşımı teşvik eder” (Harrison, 2006). Pastel boya, tüp

34
boyalara göre avantajlı ve cazibeli yönlere sahiptir. Bu pastelin ara ve ana tonlara
sahip zengin renk geçişlerini sunan bir yapıda olmasından kaynaklıdır.
Aynı zamanda orijinal çalışma üzerinde renklerin birbiriyle karışımından
farklı renk tonları ve değerleri sunması açısından da oldukça etkili sonuçlar
vermektedir. Dans temalı resimleriyle tanınan Edgar Degas yağlı boya
çalışmalarının yanında pastel boyayı da ustalıkla kullanmıştır. Pastel boya,
çalışmalarında gözlemlenen renk katmanlarının karmaşıklığına rağmen etkileyici
ve yoğun renkler elde etmesini mümkün kılan bir uygulama olanağı sağlamıştır
Görsel 2. 14-15).
Görsel 2.14. Balerin Görsel 2.15. Sarı Pembe Dansçılar

Bireysel Etkinlik
• Siz de dokusuz ve farklı dokularda kağıtlarda pastel boya

tekniğini uygulayarak sonuçları gözlemleyiniz.
Sulu boya da suyun

miktarı boyanın ton
değerlerinin kâğıda
aktarılmasında Sulu Boya Tekniği
belirleyici bir unsurdur.
“19. Yüzyıldan beri amatör ressamların en yaygın kullandığı araçlardan biri
olan suluboya manzaralar, çiçek resimleri, portreler, figür çalışmaları ve
natürmortlarda kullanılan tekniklerden birisidir” (Harrison, 2006).
Suluboyada teknik bilgi söz konusu olduğunda kuşkusuz akla suyun
kullanımı gelir. Bu durumda suyun miktarı boyanın ton değerlerinin kâğıda
aktarılmasında belirleyicidir. Başka bir ifadeyle “Suluboyayı suluboya yapan, ona
eşsiz canlılığı kazandıran fırçanın taşıdığı su ve nemi kullanma biçimidir”
(Sanmiguel, 2006). “Suluboya tekniğinin bir diğer önemli özelliği renklerin

35
kullanımındaki saydamlık ve canlılıktır. Boyamaya açık tonlarla başlanır ve tonlar

katmanlar halinde sürülerek tek tek koyulaştırılır” (Becer, 2005).
Suluboyalar kuru ve yaş (tüp şeklinde) olmak üzere iki şekilde satılır (Görsel
2.16-17). Kuru olanlarda genellikle renkler ara ve ana tonlar şeklinde yer alır. Tüp
olanlarda ise çoğunlukla ana renkler bulunur ve renkler su ile karıştırılarak
yumuşatılır. Renklerin birbirine kaynaşması su yardımıyla yapılır. Renklerin açık
koyu değerleri boyanın sulandırılması ile elde edilir. Beyaz boya kullanılmaz.
Rengin açık ton ve değeri kâğıdın beyazlığı ya da sulandırılma derecesiyle elde
edilir.
Görsel 2.16. Sulu Boya Görsel 2.17. Tüp Sulu Boya
Suluboya uygulamasında kâğıt önemli bir yere sahiptir. Bu nedenle kâğıdın

dokusuna ve gramajına dikkat edilmelidir. Suluboya kâğıtları genellikle çeşitli
ölçülerde adet ya da bloknot şeklinde üretilmekte ve satılmaktadır (Görsel 2. 18-
19). Sulu boya kâğıdı kullanımında kıvrılmalar olacaktır. “Bunun önüne geçmek için
Suluboya kağıdının suluboya ya da anilin boya gibi çalışmalarda kullanılacak kâğıdın gergin bir yüzeyde
kıvrılmasını önlemek bulunması gerekir” (Becer, 2005). Bu işlem için bir tahta veya sunta üzerine kâğıt
için kullanılacak kâğıdın
serilir, sünger ya da fırça ile kâğıt nemlendirilir. Taşma ve dağılma probleminin
gergin bir yüzeyde
bulunması gerekir. önüne geçmek için kenarlar bantlanır ve kâğıdın çalışma alanı belirlenir. Bu şekilde
kâğıt düz yüzeye sabitlenmiş olur. Çalışma bitiminde kâğıdın kuruması beklenir.
Daha sonra bir maket bıçağı veya sunta yardımıyla kâğıt tahta yüzeyinden
kesilerek çıkarılır. Blok olarak üretilen sulu boya kağıtlarında kenarları zamklı
olduğu için germe işlemine gerek yoktur (Görsel 2. 19).

36
Görsel 2.18. Adet Kâğıt Görsel 2.19. Bloknot Kâğıt
Suluboya tekniği iki şekilde gerçekleşir. Bunlar kuru boyama ve sulu boyama
yöntemleridir. Kuru boyama da renk tonları açıktan koyuya doğru sürülüp renk
katmanlarının kuruması beklenir ve aşama aşama gelişir (Görsel 2. 20). Sulu
boyamada ise; renklerin katman şeklinde kuruması beklenmeden üst üste kâğıt
yüzeyine uygulanır (Görsel 2. 21).
Suluboya tekniği iki
şekilde gerçekleşir.
Bunlar kuru boyama
diğeri sulu boyamadır.
Görsel 2.20. Kuru Boyama Görsel 2.21. Sulu Boyama

Bireysel Etkinlik
• Siz de sulu ve kuru olmak üzere uygulama tekniklerini göz

önünde bulundurarak sulu boya tekniğini uygulayınız.

37
Akrilik Boya Tekniği

Akrilik boya, ilk 1960’larda piyasaya çıkmıştır. “İlk piyasaya çıktığı süreçte
genellikle kalın yağlı boyaya benzeyen bir yapıdadır. Daha sonraları akıcı kıvama
sahip ‘Flow Formula’ adında boyalar geliştirilmiştir” (Crawshaw, 1994). Akrilik
Boyalar fırça, spatula ya da direkt olarak tüpten uygulanabilir (Görsel 2.22). En
önemli özelliği yağlı boya gibi bir kıvama sahipken bol su ya da “polymer” adı
verilen bir madde ile kolaylıkla seyreltilip suluboya gibi akıcı bir kıvama
getirilebilmesidir. Bu madde aynı zamanda boyanın parlaklığını da sağlamaktadır.
Yapısı gereği hızla kuruyabilen ve akışkan bir kıvama sahip olan akrilik boyanın
kullanımında fırça uçlarının çok bekletilmeden yıkanması gerekir. (Görsel 2.23-
24)’de akrilik boya ile yapılmış illüstrasyon ve soyut bir resim çalışması
malzemenin tasarıma göre uygulanabilir olmasına örnektir.
Akrilik boyanın en
önemli özelliği yağlı
boya gibi bir kıvama
sahipken bol su ya da
“polymer” adı verilen
bir madde ile kolaylıkla
seyreltilmesidir.
2.22. Akrilik Tüp Boya Seti
Görsel 2.23. Akrilik Boya İllüstrasyon uygulaması Görsel 2.24. Akrilik Boya Soyut Tablo
Akriliğin kuruması fırça ucundan çıkmasını zorlaştırır. Bunun için fırçanın

tiner dolu bir kapta 24 saat bekletilmesi yeterli olacaktır. Bu sorunu yaşamamak
için, fırça kullanım aşamasında sık sık temiz su dolu bir kapta bekletilmeli ve bir
bez yardımıyla suyun fırçadaki miktarının azaltılması gerekir. İşlem yapılırken aynı
anda fırçayı boyadan arındırmak için aynı uygulama yapılır.

38
Bireysel Etkinlik
• Akrilik boya malzemesini kullanarak illüstrasyon çalışması
yaparak tekniği kavrayınız.
Guaj Boya Tekniği

Guaj boya hem kâğıt veya tuvalde kullanılabilen ve renk bilgisinin
temellerinin atılmasında sıkça kullanılmaktadır. Guaj boya “…bir çeşit zamklı
suluboya ve resim tekniğidir” (Comamala, 1993). Guaj boyalar koyu ve yoğun bir
Guaj boyamanın, bir kıvama sahiptir. Boyanın en önemli özelliği kapatıcı olması ve seyreltilebilmesidir.
reklam veya ticari bir Guaj boyada uygulamasında sulu boyada olduğu gibi kâğıt önemli bir yere sahiptir.
amaç bilinmesi Guaj boyada kâğıdın ince olması halinde, kâğıt yüzeyinde sert bir tabaka
gereklidir. oluşturaraktır. Bu sert tabakanın oluşması durumunda kâğıdın ince yüzeyi ağırlığı
taşıyamayarak kırılmalara neden olacaktır. Bu kırılmaları önlemek için canson ve
şöhler kağıtlar tercih edilmelidir. Boyanın kullanımında kullanılan teknik
malzemeler fırça, su kabı, palet, suluboya kâğıdı ve boyalar şeklinde sıralanabilir
(Görsel 2.25). Guaj boya kullanımında diğer boyama tekniklerinde olduğu gibi
birtakım bilgiye sahip olunması önemlidir. Kullanıma başlarken öncelikli olarak
boyalar bir palete sıkılır. Boyayı inceltmek için su kullanılır. Aynı zamanda renklerin
açık tonlarını elde etmek için fırça ucuna beyaz boya sürülebilir. Hatalı bir boyama
tekniğinde resmin üzerinde su damlatılarak bir süngerle boya emilir. Rebecca
Dautremer illüstrasyonlarında guaj boya tekniği kullanan Fransız illüstratördür
(Görsel 2.26).
Görsel 2.25. Guaj boya malzemesi Görsel 2.26. Guaj Boyama

39
Renk çemberi renk bilgisinin temelleri için önemlidir (Görsel 2.27). “Guaj
boya tekniğinin öğretiminde de en çok renk çemberi kullanılır. Renk çemberi
kişinin üç ana renk ile bir daire etrafında ara tonları kavrayabilmesine olanak
sağlar” (Morton, akt. Dalirnaghadeh 2016,).
Guaj boya tekniğinin

öğretiminde en çok
renk çemberi kullanılır.
Görsel 2.27. Renk Çemberi ana ve ara renk değerleri

Örnek
•Renk Çemberi, güzel sanatlar eğitimi ve renk bilgisi temelinin

oluşabilmesi için önemlidir.
•Renk Çemberi, 3 ana ve 3 ara rengin yanında, bu renklerin zıt
renklerini kavrayabileceğimiz bir yöntemdir.
• Siz de (Görsel 2.27)'den hareketle renk çemberi yapınız.

Bireysel Etkinlik
• Başlangıç için, bir daire oluşturunuz ve daireyi 6 pasta

dilimi şeklinde bölünüz.
• Pasta diliminin içine yuvarlak daire çiziniz.
• Dairenin içini aralarında bir boşluk dilim kalacak şekilde
toplam 3 ana renge boyayınız. Daha sonra aralarında boş
kalan yerlere 3 ara rengi boyayınız.
• Bu aşamalar sonucunda, bir rengin karşısına denk gelen
rengi boş bıraktığınız daire içine boyayınız.
Mürekkep Boya Tekniği

Lavi “Çini mürekkebinin sulandırılmasıyla elde edilir. Bu teknikte
mürekkebin açık, koyu ve gri değerlerini kullanarak çalışma yapılır. Boyamalarda
tek renk tonlaması yapıldığı için, çalışmalarda ilginç sonuçlar elde edilebilir”
(Tepecik, 2002,). Lavi tekniğini uygulamak için gerekli malzemeler kâğıt, su,

40
mürekkep, fırça ve peçete gibi malzemelerdir. Başlangıç aşamasında ilk olarak

kurşun kalemle kâğıda taslak çizimler yapılmalıdır. Daha sonra kâğıt su ile
nemlendirilir. Mürekkep boyamada açık renkler için kâğıdın beyazından
faydalanılması gerekir (Görsel 2.30.31). Bu açıdan kâğıt seçiminde suluboya
kağıtları kullanılmalıdır. Çini mürekkebi Rönesans ressamları tarafından farklı
Leonardo Da Vinci’nin şekillerde kullanılmıştır. Dönemin en önemli isimlerinden biri olan Leonardo Da
çalışmalarında Lavi
Vinci mürekkebi hem yazı hem de lavi tekniğiyle kullanmıştır (Görsel 2.28).
tekniğine sıklıkla
rastlamak mümkündür.
Görsel 2.28. Leonardo Da Vinci

Örnek
•Lavi tekniği Çini mürekkebinin sulandırılmasıyla elde edilir

•Leoardo Da Vinci'nin eserlerinde çini mürekkebinin farklı
kullanımlarına sıklıkla rastlamak mümkündür.
Bireysel Etkinlik
• Lavi tekniğini uygulayarak bir çalışma hazırlayınız.

41
Püskürtme Boya Tekniği

“Sıvı ya da sonradan inceltilmiş boyaları hava kompresleri ya da sıkıştırılmış
hava tüpleri ile iki ve üç boyutlu yüzeyler üzerine aktarmada kullanılan kalem ya
da tabanca biçimindeki araçlara pistole (airbrush) adı verilir” (Becer, 2005) (Görsel
Airbrush ile suluboya, 2.29). Piyasada her biri faklı bir kullanıma uygun pek çok airbrush vardır. “Standart
akrilik, mürekkep veya püskürtme tabancaları, düz renk ve farklı tonların geniş alanlarda kullanımına
yağlı boya kullanılabilir. uygundur. Airbrush boyanın ağızlığı tıkayabildiği parça ya da zerreciklerden
kurtulduğu sürece, suluboya, akrilik, mürekkep veya yağlı boyalarla birlikte
kullanılabilir” (Slade, 1997).
Püskürtme tekniği
illüstrasyon
çalışmalarında ve
fotoğraf
rötuşlamalarında
yararlanılan uygulama Görsel 2.29. Püskürtme Boya Tabancası
tekniğidir.
Püskürtme tekniği genellikle illüstrasyon çalışmalarında ve fotoğraf
rötuşlamalarında yararlanılan bir uygulama tekniğidir. Aynı zamanda “moda
çalışmalarında geniş yüzeylerin renklendirilmesinde ve artistik çalışmalarda
kullanılır” (Kürşad, 2008). Püskürtme boyaların kullanımında, “Küçük yüzeylerin ve
ince ayrıntıların boyanmasında, iğne kalınlığı 0.15 mm olan kalemler kullanılır.
Büyük yüzeylerin boyanmasında ise; iğne kalınlığı 0.30 mm ile 0.50 mm arasında
değişen, cam ya da metal depolu kalem ve tabancalardan yararlanılır” (Becer,
2005).
Teknik olarak püskürtme boyalar eşit miktarda boya dağılımını sağlar.
Püskürtme tekniğinde su bazlı ve seyreltilebilen guaj boya, sulu boya, mürekkep
boya ve akrilik kullanılabilmektedir. Günümüzde gerçekçi etkileri yakalayabilmek
için dijital uygulamalarla kolayca yapılabiliyorken geçmişte bu etkiler Airbrush
tekniğiyle elde edilmekteydi. Hiperrealist Kaplan illüstrasyonu Airbrush tekniğiyle
çalışılmıştır (Görsel 2.30).

42
Görsel 2.30. Hiperrealist Kaplan illüstrasyonu

Örnek
•Püskürtme tekniğinde suluboya, anilin, mürekkep, tempera,

akrilik ve yağlı boya süzgeçten geçirilerek sıvı bir kıvamda
kullanılabilir.
Bireysel Etkinlik
• Siz de püskürtme tekniğiyle ilgili verileri tekrar gözden

geçirerek, hem tabanca ve iğne yardımı ile hem de fırça
Geliştirilen yazılımlar yardımı ile iki farklı şekilde püskürtme tekniğini
sayesinde birçok uygulayınız.
tasarımcı dijital
uygulama tekniklerinin
alternatiflerinden
yararlanmaktadır.
Dijital Boyama Teknikleri
Günümüzde geleneksel yöntemler her ne kadar varlığını sürdürüyor olsa da
artık teknolojik yazılımlı uygulamalar çağın gerekliliği haline dönüşmüştür.
Geliştirilen yazılımlar, çizim ve tasarım ürünlerinin kullanımında gerçeğe yakın
etkilerin elde edilerek hızlı sonuçlar alınması, malzeme araç gereçlerinden tasarruf

43
edilmesi ve bir tasarım ürününün birçok alternatifle karşılaştırılması gibi

olanakların oluşturulmasını sağlayan bir uygulama alanı yaratmıştır. Bu teknolojik
imkân hiç şüphesiz ki sanatçıların işlerini büyük ölçüde kolaylaştırmıştır. Örneğin;
bugün hala dikkat ve titizlikle hazırlanan suluboyanın kullanım esnasında bazı geri
dönüşü olmayan hatalar kaçınılmazdır. Bunun için çalışmanın baştan yapılması
gereken durumlarla dijital uygulama teknikleri kurtarıcı olabilir. Çünkü artık dijital
ortamda sulu boya etkisi verebilen Airbus’lar (fırçalar) geliştirilmiştir. Dolayısıyla
bu imkân birçok sanatçı ve çizer için kolaylaştırıcı bir yöntemdir.
Dijital uygulamalar geleneksel yöntemlerde olduğu gibi illüstrasyon
yapabilmenin bir başka yoludur. Bu yönteme göre uygun yazılımlarla hazırlanan
programlar geliştirilmiştir. Bunlar sanatçıların sıklıkla kullandığı Illustrator,
Photoshop, Corel Draw, Autodesk Sketch Book, AutoCad, 3DS Max gibi
programlardır. Bu programlardan bazıları fotoğraflar için uygun yazılıma sahipken
bazıları da baskı formatları için uygundur. Bitmap görüntüler daha çok fotoğraf ve
kitap resimlemeleri gibi küçük boyutlardaki çalışmalar için uygunken vektör tabanlı
görüntüler ise büyük boyutta hazırlanması gereken çalışmalar için uygundur.
Bitmap Görüntü İşleme Tekniği

“Bilgisayar grafiğinin en temel birimi piksellerdir ve bilgisayardaki görüntü
çok sayıda pikselin bir araya gelerek dizilmesinden oluşmaktadır” (Yücel, 2008).
Grafik çizimlerin yapılmasını sağlayan araçlar grafik tabanlı yazılımlardır. Bu
Tasarım programları yazılımlarla geliştirilen Illustrator, Photoshop, Corel Draw, Autodesk Sketch Book
İllustrator, Photoshop, gibi programlar pek çok kişi tarafından aşina olunan tasarım programlarıdır.
Corel Draw, Autodesk Aralarında en çok kullanılan ise Photoshop’tur. Bu program hem fotoğraf
Sketch Book, AutoCad, düzenlemeleri hem de iki boyutlu çizimler için uygundur. Bitmap görüntüler için
3DS Max gibi
durum farklıdır. Bu çizimleri uygularken görüntünün kalitesinde azalmaların
programlardır.
yaşanması, pixel dediğimiz görüntü noktalarının sayısına bağlıdır. Bir resmin
büyültülüp küçültülmesi özellikle bitmap programlarında bazı renk ve görüntü
kaybı yaşanmasına neden olur. Aykut Aydoğdu’nun illüstrasyon uygulaması Adobe
Photoshop kullanılarak yapılmıştır (Görsel 2.31).
Örnek
•Bitmap (pixel) tabanlı görüntülerde resim boyutları

büyüdükçe pixelleşme olur ve görüntü kaybı yaşanabilir.

44
Vektör tabanlı grafikte

istediğiniz ölçüde
yaklaşsanız bile görüntü
kaybı veya bozulma
olmayacaktır.
Görsel 2.31. Adobe Photoshop Kullanılarak Yapılan İllüstrasyon
Vektör Tabanlı Görüntü İşleme Tekniği

“Vektör grafikler çözünürlükten bağımsız, her bir nesne matematiksel
ifadelerle oluşturulan ve en önemlisi detay kaybetmeden herhangi bir boyuta
yeniden ölçeklendirilebilen grafik türüdür. Bu çizime istenildiği ölçüde yaklaşılsa
bile şekilde bozulma ve pixelleşme görülmez. Vektör tabanlı görüntü uygulamaları
Görüntü kaybı genelde logolar, yazı içeren görüntüler ve hassasiyet gerektiren çizimler için
olmaması için uygundur. Vektörel programlarda yapılan çizimlerde görüntü kaybının önüne
kaydedilen görüntü geçilmiş olur. Bu teknik daha çok baskı grafiklerde sorun yaşamamak adına daha
formatları, ai., .svg, kullanışlıdır. Vektörler bilgisayarda üretilen matematiksel verilere dayalı geometrik
.crd, .wmf, .eps
şekillerdir ve disk alanı olarak fazla yer kaplamazlar (Yanık, 2004).
şeklindedir.
Sıklıkla kullanılan vektör tabanlı programlar Adobe Illustrator ve Corel
Draw‟dır. Kurumsal kimlik tasarımları gibi içerikler için kullanılsa da günümüz
tasarım trendlerinden Flat Design, Flat Ilustration alanlarında sıklıkla kullanılmaya
başlanmıştır. Vektör tabanlı programlar kullanılarak vektörel illüstrasyon içerikleri
üretilmektedir” (Çeken, Çiçekli, Ersan, 2018). Pek çok çizer ve tasarımcı tarafından
özellikle kitap resimlemeleri alanında bitmap yazılımlı grafik programları tercih
edilir. Vektör görüntüler içinse avantajları göz ardı edilemeyecek kadar önemlidir.
Bunlar; görüntünün farklı boyutlarda kaydedilmesi, kolaylıkla renklendirilebilir ve
şekillendirilebilir olması, detay kaybına uğratmaması ve dosya boyutunun daha az
yer kaplaması gibi avantajlar olarak sıralanabilir. Bu görüntüler; .ai, .svg, crd, wmf,
.eps formatlarında kaydedilir. Durmuş Bahar’ın Gerçeküstü anlayışla yaptığı
çalışmalar vektörel uygulamalar açısından dikkat çekicidir (Görsel 2.32).

45
Görsel 2.32. Glass Cage

Örnek
•Vektör tabanlı görüntülerde resim boyutları istenilen ölçüde

büyültülüp küçültülse bile görüntü kaybına neden olmaz.
• Siz de dijital uygulama teknikleriyle ilgili sonuçları

Bireysel Etkinlik
gözlemlemek ve konuyu kavramak adına, pixel ve

vektör tabanlı görüntüler oluşturunuz.
• Oluşturduğunuz pixel tabanlı görüntüyü büyültüp
küçülterek gözlemleyiniz. Aynı işlemi oluşturduğunuz
vektör tabanlı görüntü için uygulayınız ve birbirleriyle
kıyaslayınız.

46
•İLLÜSTRASYON TEKNİKLERİ
•İllüstrasyon teknikleri kullanılan malzemeye göre tanımlanmaktadır. Bunlar
geleneksel resim sanatında kullanılan kuru boya, sulu boya, yağlı boya,
mürekkep, guaj, akrilik gibi araç ve gereçlerdir. Bununla birlikte yine resim
sanatında kullanılan kolaj uygulamaları, ağaç baskı, metal baskı, taş baskı ve
dijital uygulama teknikleri de illüstrasyon alanında kullanılmaktadır.
Malzeme ve teknik uygulama sanatçının tasarımına göre değişiklik
gösterebilir. Buna bağlı olarak malzeme seçimi ve kullanımı birçok teknikle
Özet
birleştirilebilir. Bu durum illüstrasyon uygulamalarında malzeme ve teknik
seçiminin sadece tasarımı görselleştirmek için değil daha farklı ve yaratıcı
sonuçlara ulaşmak için sanatçının da bu yönde tasarımını belirlemesine katkı
sunmaktadır.
•Resim sanatı evrimleşme ile gelişmiştir ve ilk resimler mağara duvarlarına
çizilmiştir. Resmin yapılışı ile ilgili ilk uygulamalar gelişen çağ ile çeşitlilik
göstermiş sanatçılar sanatın farklı alanlarında bu teknik uygulamalardan
faydalanmışlardır. İllüstrasyon metni açıklayan görselleştirme yöntemidir.
Bu yöntemin uygulanması için tıpkı resim sanatında olduğu gibi llüstrasyon
sanatında bu görselleştirme tekniklerinden faydalanılır. Bu teknikler iki
sınıfta değerlendirilir.
•Geleneksel Boyama Teknikleri
•Dijital Boyama Teknikleri
•Geleneksel Boyama Tekniği
•Bu uygulamalar genellikle malzemenin ve yöntemin bilgisine sahip olunarak
el emeği gerektiren uygulamalardır. Bunlar (kömür kalem) kurşun kalem,
kuru boya, sulu boya, pastel boya, guvaş boya, akrilik boya, mürekkep boya
ve püskürtme boya şeklindedir.
•Kara kalem (füzen) tekniği
•Yakılarak kömür haline getirilmiş söğüt ya da asma dallardan üretilen çok
yönlü bir çizim malzemesidir.
•Kurşun kalem tekniği
•Kâğıt üzerine yazı veya çizim için kullanılan, yazıcı kısmı çoğunlukla kil ya da
grafitten üretilen kalemdir. Genellikle eskiz çizimleri için kullanılır.
•Kuru boya tekniği
•Kuru boyalar, kalem olarak veya kutularda satılmaktadır. Günümüzde suda
eriyebilen türleri de geliştirilmiştir. Bunlar marker, anilin boya ve mürekkeple
birlikte kullanılabilir.
•Patel boya tekniği
•Pasteller, kitre zamkı veya metil selüloz gibi az miktarda su bazlı bir bağlayıcı
ile karıştırılmış ince öğütülmüş pigmentlerden yapılmış yumuşak, bükülebilir
boya kalemleridir.
•Sulu boya tekniği
•Su ve boyanın karışımından elde edilir. Günlük yaşamda birçok kişi
tarafından kullanılsa da kullanımı teknik bilgi gerektiren zorlayıcı bir boyama
türüdür.
•Akrilik boya tekniği
•Akrilik boya hızlı kuruyabilen akışkan kıvama sahip bir boyadır. Bu yüzden
boyanın kullanımında fırça uçlarının çok bekletilmeden yıkanması gerekir.
•Guaj boya tekniği
•Hem kâğıda hem tuvale kullanılabilen, akışkan ve kuruyabilen bir boyadır.
Eskiden bu yana akademide veya güzel sanatlar liselerinde renk bilgisinin
temellerinin atılmasında sıkça kullanılmaktadır.
•Mürekkep boya (lavi) tekniği
•Lavi, sulandırılmış tek rengin tonlarıyla elde edilen resmi boyamadır.

47
•Püskürtme boya tekniği

•Püskürtme tekniği illüstrasyon çalışmalarında ve fotoğraf rötuşlamalarında
yararlanılan tabance ve iğne uçlarıyla uygulanan boyama tekniğidir.
Kullanımı yoğun dikkat ve titizlik gerektirir.
•Dijital Boyama Tekniği
Özet (devamı)
•Bu teknik, iki boyutlu yüzeyden üç boyutlu yüzeye taşınabilen, alternatiflerin
ve sonuçların hızlıca görülebileği tekniktir. İki şekilde gerçekleştirilir.
•Bitmap tabanlı görüntü işleme tekniği : Bilgisayar grafiğinin en temel birimi
piksellerdir ve bilgisayardaki görüntü çok sayıda pikselin bir araya gelerek
dizilmesinden oluşmaktadır. Bu teknik pixellerden oluşur. Görüntü kaybı
yaşanabilir.
•Vektör tabanlı görüntü işleme tekniği : İfadelerle oluşturulan ve en önemlisi
detay kaybetmeden herhangi bir boyuta yeniden ölçeklendirilebilen grafik
türüdür. Çiziminize istediğiniz ölçüde yaklaşın, hiçbir şekilde bozulma ve
pixelleşme göremezsiniz.

48
1. Aşağıdakilerden hangisi geleneksel illüstrasyon teknikleri arasında yer
almaz?
a) Sulu boya tekniği
b) Pastel boya tekniği
c) Guaj boya tekniği
d) Püskürtme boya tekniği
e) Vektör tabanlı görüntü işleme tekniği
2. Aşağıdakilerden hangisi suluboya tekniği kullanımında yapılması gereken

işlemlerden birisidir?
a) Kâğıt yüzeyi yoğun şekilde ıslatılır.
b) Kâğıt ıslatılmadan boya su ile karıştırılarak direkt olarak kâğıt
yüzeyine uygulanır.
c) Suluboyada kâğıdı ekstra olarak ıslatmaya gerek yoktur.
d) Kâğıt, sünger ya da fırça ile nemlendirilir.
e) Kâğıdı boya ile ıslatmak.
3. Pastel Boyanın tüp boyaya göre daha kullanışlı ve cazibeli olmasının

nedenleri arasında yer almaz?
a) Pastel boyanın ara ve ana tonlara sahip olması
b) Kağıtla daha hızlı etkileşime girerek kaynaşması
c) Diğer boya türleriyle birlikte kullanılabilmesi
d) Hem çizim hem resim aracı olması
e) Diğer boya türlerine göre daha kolay kullanılması
4. Aşağıdakilerin hangisinin uygulanması sırasında su kullanılması gerekli

değildir?
b) Pastel boya tekniği
c) Guaj boya tekniği
d) Mürekkep boya tekniği
e) Akrilik boya tekniği
5. Aşağıdakilerden hangisi vektörel görüntü kayıt formatından birisidir?

a) Autocat
b) Corel Draw
c) .ai
d) Sketchbook
e) Photoshop

49
6. Aşağıdakilerin hangisinde suluboya kullanımında yapılan aşamaların

sıralaması doğru olarak verilmemiştir?
a) Tahta ve sunta bir yüzey üzerine kâğıt serilir.
b) Sünger ya da fırça ile nemlendirilir.
c) Taşma probleminin önüne geçmek için kenarlar bantlanır.
d) Maket bıçağı yardımıyla kâğıt sunta yüzeyden kesilerek çıkarılır.
e) Kâğıdın kuruması beklenir.
7. Renk çemberi aşağıdaki boya türlerinin hangisinin öğretiminde kullanılır?

a) Guaj boya
b) Akrilik boya
c) Sulu boya
d) Pastel Boya
e) Kuru boya
8. Aşağıdakilerden hangisinin kullanım aşaması sırasında kâğıt, su, fırça,

peçete, mürekkep gibi malzemeler yer alır?
b) Lavi tekniği
c) Akrilik boya tekniği
d) Guaj boyama tekniği
e) Püskürtme boya tekniği
9. Aşağıdakilerden hangisi genellikle fotoğraf retüşlemelerinde ve artistik

çalışmalarda kullanılır?
a) Vektörel görüntü işleme tekniği
b) Guaj boya tekniği
c) Bitmap görüntü işleme tekniği
d) Püskürtme boyama tekniği
e) Füzen boyama tekniği

50
10. Aşağıdakilerden hangisinde illüstrasyon boyama teknikleri açısından doğru

ifade edilmemiştir?
a) Geleneksel görüntü işleme tekniği
b) Karakalem Tekniği
c) Füzen kalem tekniği
d) Guaj boya tekniği
e) Pastel boya tekniği
Cevap Anahtarı
1.e, 2.d, 3.e, 4.b, 5.c, 6.e, 7.a, 8.b, 9.d, 10.a

51
YARARANILAN KAYNAKLAR
Becer, E. (2005). İletişim ve Grafik Tasarım. Ankara: Dost Kitabevi.
Comamala, J. T. (1993). Guvaş Resim Tekniği. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
Crawshaw, A. (1994). Akrilik Boya Resim Tekniği. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
Çeken B., Çiçekli K. Ersan M. (2018). Dijitalden Doğan İllüstrasyon Tekniği: Low
Poly. Sanat Eğitimi Dergisi, Cilt 6, Sayı.2.
Dalirnaghadeh D. (2006) The Effect of Chromatic and Archromatic Color Schemes
on Children’s emotions in a preschool Classroom” Master Thesis
Eryurt, B. Ç. (2021). Yağlı boya tuval resimlerinin rötuş uygulamalarında kullanılan
malzemeler ve deneysel uygulamalar: Ham ve Yanmış Sienna pigment
örneği. Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, 53.
Harrison, H. (2006). Yeni Başlayanlar İçin Çizim ve Resim Tekniği. İstanbul: Alkım
Yayınevi.
Kürşad, D. (2008, 04 22). Moda İllüstrasyonu ve Türkiye'de Moda İllüstasyonu
Üzerine Bir Araştırma. Isparta, Türkiye.
Ünal M. (2019). İllüstrasyonda Doku. (Yüksek Lisans Tezi), Süleyman Demirel
Üniversitesi Sosyal Bilimler Entitüsü, Konya, Türkiye
Sanmiguel, D. (2006). Tüm Yönleriyle Suluboya. İstanbul: Remzi Kitabevi.
Slade. (1997). The Encyclopedia Of Illustration Techniques. Great Britain: Headline
Book Publishing.
Stanyer, P. (1866). Geleceğim Ressamları İçin Çizim Teknikleri, Malzemeler, Örnek
Çizimler, Projeler. İstanbul: Alfa Yayınları 1866.
Tepecik, A. (2002). Grafik Sanatlar. Ankara: Detay Yayıncılık ve Sistem Ofset.
Tuğrul, T. (2012). Desen Öğretimi. Ankara: Mata Akademi Yayıncılık
Wands, B. (2006). Dijital Çağın Sanatı. İstanbul: Akbank Sanat.
Yücel, A. (2008). Bilgisayar destekli tasarım eğitiminde vektörel çizim
programlarının amblem ve logo (logotype) tasarımlama sürecine katkısı.
Samsun, Türkiye.
Dalirnaghadeh D. (2006) The Effect of Chromatic and Archromatic Color Schemes
on Children’s emotions in a preschool Classroom” Master Thesis

52
TANIMLAR VE TERİMLER
•Kavramsal Çerçeve
İÇİNDEKİLER
•Tanımlar ve Terimler
•Moda İllüstrasyonu Tarihçesi MODA İLLÜSTRASYONU
•Yöntemler Doç. Dr. Elif
•Ölçü ve Oranlar
•Kanon SONGÜR DAĞ
•Akslar
•Silüetler

• Moda illüstrasyonu ile ililişkili
HEDEFLER
kavramları tanımlayabilecek,
• Moda illüstrasyonu tarihçesini
kısaca sıralayabilecek,
• Moda illüstrasyonu tarihini
etkileyen temel olay ve olguları
tanımlayabilecek,
• Moda illüstrasyonunun temel
yöntemlerini kavrayabilecek, ÜNİTE
• Belli başlı moda illüstratörlerinin
çalışmalarını ayırt edebileceksiniz.
3
Moda İllüstrasyonu Tanımlar ve Terimler
Moda İllüstrasyonunun
Tanımı
Moda İllüstrasyonu İle

Kavramsal Çerçeve İlişkili Alanlar
Alanla İlgili Terimler
Endüstri Devrimi Öncesi

Moda Dergilerinin
Yükselişi
Moda İllüstrasyonu
Tarihçesi
Modacıların
Koleksiyonları
Çağdaş Moda
İllüstrasyonları
Ölçü ve Oranlar
Kanon
Yöntemler
Akslar
Silüetler

54
GİRİŞ
Giyinmenin tarihçesi insanlığın tarihine paraleldir denilebilir. İnsan, canlılar
aleminde aklını kullanması, problem çözme becerisi, organizasyon ve hayal gücü
ile farklılaşmış olsa da bedensel olarak canlıların çoğundan daha zayıftır. Yavrusu
en geç ayaklanıp annesinden bağımsızlaşan tür de insandır. Sırtında bir kürkü
olmadığı gibi, derisi de dışsal etkenlerden korunmasını sağlayacak sertlikte
değildir, pulları ya da zırhı da yoktur. İnsanın bu zayıflığı, aklını kullanarak
gelişmesine neden olmuş; avlanmayı, alet yapmayı, biriktirmeyi, sanatı, müziği,
kentleşmeyi ve tabii ki giyinmeyi icat etmesine neden olmuştur.
İşte Moda, giyinmenin giyime dönüştüğü noktada belirginleşmektedir.
Moda İllüstrasyonu ise modaya hizmet eden, modanın sanatsal ifadesinin, görsel
iletişim disiplinleri ile ele alındığı bir disiplin olarak incelenmektedir.
Bu ünitede başlangıçta moda illüstrasyonun kavramsal çerçevesi çizilerek,
moda tasarımı ile ilişkisi ve farklılaştığı noktalar ele alınmıştır. Moda illüstrasyonu
ile ilişkili temel terimler açıklanmış, özellikle bağlantılı alanlara işaret edilmiştir.
Daha sonra moda illüstrasyonunun tarihçesine yer verilmiş ve moda
illüstrasyonunu etkileyen gelişmelere ışık tutulmuştur. Bu başlık altında birbirini
Moda illüstrasyonu besleyen iki alan olarak moda ve moda dergiciliği incelenmiş, öne çıkan moda
modaya hizmet eden, illüstratörlerinden örneklendirmeler yapılmıştır. Son olarak moda illüstrasyonunun
modanın sanatsal temel yöntemleri hakkında kısaca bilgi verilmiştir. Çizim yöntemleri incelenirken
ifadesinin görsel anatomik doğruluğun önemine işaret edilmiş, insan bedeninde temel ölçü ve
iletişim disiplinleri ile orantılar hakkında bilgi verilmiştir. Kanon, aks ve moda illüstrasyonu için çok
ele alındığı bir önemli olan silüet oluşturulması hakkındaki kurallar kısaca açıklanarak
disiplindir.
örneklendirilmiştir.
KAVRAMSAL ÇERÇEVE
Moda İllüstrasyonunun Tanımı
TDK, “moda” sözcüğünü “değişiklik gereksinimi veya süslenme özentisiyle
toplum yaşamına giren geçici yenilik” (TDK Sözlük) olarak tanımlamaktadır.
Dilimize Fransızca “güncel olan usul veya davranış biçimi“ anlamındaki La Mode
sözcüğünden geçmiştir (Türkçe Etimoloji Sözlüğü). İngilizce karşılığı olan fashion
sözcüğü ise öncülük etmek, biçimlendirmek, oluşturmak, tarz, üslup ve yüksek
tabaka anlamlarına karşılık gelmektedir.
Moda İllüstrasyonu ise, moda tasarımı için üretilen ve giyimin genel
görünüşünü, duygusunu, sanatsal bir ifade biçimiyle görselleştiren bir görsel
iletişim ürünüdür. Moda illüstrasyonu, moda tasarımı kavramı ile
karıştırılmamalıdır. Moda tasarımı daha geniş bir çerçeve olarak moda illüstratörü,
stilist, modelist, kalıpçı gibi farklı alt alanları kapsamaktadır. Moda tasarımı
kapsamında üretilen çizimler, hazırlanan koleksiyonu ve tek tek modelleri detaylı
olarak betimleyen, gerçekçi, tamamlanmış, akılcı ve teknik çizimlerdir. Moda
illüstrasyonları ise daha stilize, sanatsal, modelin detaylarından çok duygulara ve
ruha odaklanan, anlık bir görüntüyü betimleyen çizimlerdir.

55
Moda İllüstrasyonu İle İlişkili Alanlar

Giyim ya da aksesuarlarla ilgili yapılan illüstrasyonlar moda illüstrasyonu
olarak tanımlanabilir. Wigan moda illütrasyonunu “moda olan giyim, aksesuar,
kozmetik ve saç modelleriyle ilgili olarak görsel iletişime ihtiyaç duyan tasarımcılar
tarafından sipariş edilen çizimler” olarak ifade etmektedir (Wigan, 2012, s.170).
Komşuoğlu, moda illüstrasyonunu giysi modelinin çağdaş moda yaklaşımalrına
Moda illüstrasyonu uygun olacak şekilde çizgi ve renklerle ifade edilmesi olarak tanımlamaktadır
yalnızca giysiyi değil, (Komşuoğlu, ty).
aynı zamanda saç,
makyaj, aksesuar gibi Moda illüstrasyonu yalnızca giysiyi değil, aynı zamanda saç, makyaj,
tamamlayıcı ögeleri de aksesuar gibi tamamlayıcı ögeleri de betimlemektedir. Hatta çoğu zaman beden
betimlemektedir. Hatta dili ve duruş da bu anlatıma destek vermektedir. Bu kadar verinin olduğu yerde,
çoğu zaman beden dili
moda illüstrasyonlarına bakılarak ait olduğu dönem hakkında bir fikre varılması
ve duruş da bu anlatıma
çok zor olmamaktadır. Dolayısıyla kendi doğası ile geçici ve değişken olan moda
destek vermektedir.
kavramı, moda illüstrasyonlarının dönemsel ifade biçimleri ile kalıcı ve zamana ait
durumları da işaret etmektedir.
Örnek
•Toplum üzerinde güçlü bir etki bırakabilen türde bir moda

illüstrasyonu, kendisi bir moda ögesine dönüşebilir. Örneğin
Gibson Kızı, işlevini ve amacını aşarak kendisi bir moda ikonu
haline gelmiş ve kültleşmiştir (Bkz. sf 11).
Alanla İlgili Terimler

Moda İllüstrasyonu ile bağlantılı bazı kavramlar aşağıda listelenmiştir:
Moda Tasarımcısı: Hazır giyim veya kişiye yönelik kullanıma yönelik
tasarımları belirli bir konseptten yola çıkarak model ve koleksiyon tasarlayan
kişidir. Aşağıda listelenmiş diğer görevler, moda tasarımcısının yönlendirmesi ile
gerekli çalışmaları yürütürler.
Stilist: Giysi modellerini tasarlayan, tasarıma uygun olan kumaş, düğme,
iplik gibi dikiş ögelerini seçen ve malzemeleri bir araya getiren kişidir. Bu
çalışmaları yaparken çizim de yapar. TDK’da stilist sözcüğü “giyimçizer” olarak
geçmektedir. Ancak sorumluluğu çizimle sınırlı olmadığından moda illüstratörü ile
çalışma alanları farklılaşmaktadır.
Moda İllüstratörü: Moda tasarımcısının verdiği yön bilgi ve çizdiği çerçeve
içerisinde modellerle ilgili sanatsal ve serbest çizimleri gerçekleştirir. Stilist ürünler
hakkında daha detaylı bir öneri sunarken moda illüstratörü daha çok sanatsal bir
yaklaşımla duygu iletimine odaklanır. Gerçekçi olması şart değildir, moda
tasarımcısının kafasındaki fikri iletmesi beklenir.

56
Modelist: Moda tasarımcısının tasarımlarını, detaylarıyla modele aktaran

kişidir. Modelist modelin kalıbını çıkarmadan önce moda tasarımcısı giysinin
fermuar, düğme, plise, cep, astar vb. tüm detaylarını planlamış olmalıdır. İyi bir
tasarımcının işine hakim ve bilgili bir modelistle çalışması, kafasındaki modelin
uygulamaya aktarılmasını kolaylaştırmaktadır.
Operatör Modelist: Operatör modelist bilgisayarda bazı kalıp programlarını
kullanarak dijital olarak kalıp oluşturan kişidir. Başlangıçtaki tasarımı seri üretimle
üretilebilecek şekilde kurgular, prototipin dikilmesini sağlar.
Teknik Çizim: Belirli bir konunun çizilmesi için ihtiyaç duyulan görsel
kaynaklar. Örneğin belirli bir dönemin insanlarının giyimini illüstre ederken, o
dönemle ilgili fotoğraf, çizim gibi referanslar kullanılır.
Kalıp: Üretilecek giysinin üç boyuta uyarlanması için hazırlanan iki boyutlu
bir formudur. Kalıpları modelistler oluşturur.
Serileme: Üretilecek giysinin, tüm kontrolleri yapılmış olan baz kalıba göre
diğer bedenleri oluşturma işlemidir.
MODA İLLÜSTRASYONUNUN TARİHÇESİ

Endüstri Devrimi Öncesi
Sanat tarihindeki portreler, aynı zamanda dönemini tanımlayan birer belge
olarak kabul edilebilir. Moda illüstrasyonu olarak yapılmamış da olsalar,
1800’lerin sonlarında
dönemlerinin giyim biçimleri ve kültürü hakkında bilgi vermeleri, sanatı moda için
moda ve moda
illüstrasyonu yükselişini eşsiz bir kaynak yapar. Avrupa’da moda illüstrasyonu, modayla birlikte gelişmiştir;
yaşamıştır. özellikle Fransız Devrimi’ni takiben halk ve asiller arasındaki keskin ayrımlar
erimeye başlamış ve 1800’lerin sonlarında moda ve moda illüstrasyonu yükselişini
yaşamıştır. Fransız Devrimine kadar keskin bir sınıf ayrımı ile yaşamış olan halk,
asillerin kültür mirasına ortak olurken, giyim tarzlarını da taklit etmeye
başlamışlardır.
Batı’da bunlar olurken, Anadolu topraklarında giyim kültürünün takip
edilebileceği tarihsel belge türlerinden biri de Osmanlı minyatürleri olarak öne
çıkmaktadır. Mahir, bu tür dönemsel betimlemelere 1498’de hazırlanan Hamse-i
Hüsrev Dehlevi (kadın giyim ve başlıkları), I. Ahmed Albümü (1610 civarı) ve
Levni’nin 1710-1720 arasında ürettiği bir seri minyatürü örnek vermektedir
(Mahir, 2004, s. 69). Örneklenen bu eserlerin hepsinde gerek saray gerekse
halktan insanların giyimleri ve aksesuarları ile ilgili betimlemelere
ulaşılabilmektedir. Kıyafetname olarak da anılan bu albümler, Osmanlı’nın kendine
has giyim kültürünü detaylarıyla yansıtan önemli kaynaklar olarak anılmaktadır
(Koca ve Koç, 2014) (Görsel 3.1).

57
Kıyafetnameler
Osmanlı’nın kendine
has giyim kültürünü
giysi modelleri,
başlıklar, ayakkabı ve
aksesuarlarla tespit
edip belgeleyen önemli
kaynaklardır.
Görsel 3.1. “I. Ahmed Albümü” kitabından iki sayfa, 14b-15a. Fotoğraf: Hadiye Cangökçe.
Avrupa’da oryantalizm, doğu ülkelerinin egzotik kültürüne yönelik bir merak
ile batılı ülkelerin bakış açısıyla doğuya yaklaşımı ifade etmektedir. Ayrıca 19.
yüzyılda Avrupa’da ticaret yolları ile gelen ambalajlar, baskı resimler ve kumaşlar
ile bir Uzakdoğu ilgisi de yükselmiştir. Tam da Arts and Crafts ve Art Nouveau
sanat akımlarının parladığı bu dönemde, moda ve moda illüstrasyonu da ayrı bir
alan olarak belirginleşmiştir.
Örnek
•Moda illüstrasyonunun, ilk örneğinin Fransız illüstratör Paul

Iribe’nin “Uzun Bacaklı İnce Kız” tiplemesi olduğu kabul
edilmektedir.
Moda Dergilerinin Yükselişi

Avrupa’da moda illüstrasyonun popülerleşmesi, dergiciliğin yükselişiyle
koşut bir çizgi izlemiştir. Baskı yöntemlerinin gelişmesiyle birlikte dergiler düzenli
basım yapmaya başlamış ve yayın dünyasında farklılık yaratmıştır. İngiltere’de
1893’te yayım hayatına başlayan The Studio dergisinin ardından, Almanya’da
Jugend dergisi 1896’da yayımlanmaya başlamıştı. Fransa’da 1854’de basılmaya
başlanan Cocorico, 1898’de Viyana Ayrılıkçılarının yayımlamaya başladığı Ver
Sacrum ve Bu dergilerin ortak özelliği, illüstrasyona sıkça yer vermeleri, özellikle
dergi kapaklarının ilgi çeken illüstrasyonlarla basılmasıdır.
O dönemde modanın merkezi olarak tanımlanan üç kent Londra, New York
ve Paris’ti. Nitekim, moda dergilerinin ilk örnekleri İngiltere’de basılmıştır; Gallery
of Fashion (1794-1803), Records of Fashion and Court, Elegance (1807-1809),
Gallery of Fashion (1794-1803) ve The World of Fashion and Continental
Feuilletons (Görsel 3.2) bu dergilere örnek olarak listelenebilir (Straus, 2014). Bu
dergilerde dönemin giyim anlayışını gösteren oldukça detaylı illüstrasyonlar

58
bulunmaktadır (Görsel 3.2). Daha çok kadın giyimini konu alan bu yayınların
yanısıra daha az da olsa erkek modası ile ilgili dergiler de basılmıştır.
İlk moda dergileri,

modanın üç merkezi
olarak tanımlanan
Londra, New York ve
Paris’te yayımlanmıştır.
Görsel 3.2. The World of Fashion and Continental Feuilletons (Londra: Mr. Bell) (1824-1851)
Moda trendleri, toplumsal ve ekonomik olaylara göre değişim göstermiştir.
Moda dergilerinin en önemli işlevlerinden biri, okurlara kendi giyimlerini
oluşturacak temel dikiş / model bilgilerini vermenin yanısıra moda trendlerinin
illüstrasyonlar aracılığı ile görsel bir iletişim aracı olarak hafızaya aktarılması
olmuştur (Görsel 3.3.).
Görsel 3.3. Harper’s Bazaar Dergisinin ilk sayısının kapağı (2 Kasım 1867)
Harper’s Bazaar dergisi 1867’de Amerika’da yayınlanmaya başladığı ilk
sayıdan itibaren uzun yıllar kapaklarında illüstrasyonlar yer almıştır. İlk yıllarında
daha çok siyah beyaz ve Viktoryan stilde illüstrasyonların yer aldığı dergi kapakları
1900’lerin başlarından itibaren renklenmeye ve dönemin sanat anlayışını izlemeye
başlamıştır. Art deco ve Art Nouveau tarzının belirgin olarak kullanıldığı
illüstrasyonlar hem kapaklarda hem de dergi iç sayfalarında görülebilmektedir.
Özellikle Erté’nin kapak illüstrasyonlarının derginin görsel dilini geliştirdiği
rahatlıkla söylenebilir. Harper’s Bazaar dergisine ilk yaptığı kapak, Erté’nin Art
Deco etkisi taşıyan illüstrasyonları ile dönemin sanat akımlarına uyumlu
yaklaşımını göstermektedir (Görsel 3.4).

59
Erté, profesyonel
anlamda ilk moda
illüstratörü olarak kabul
edilmektedir.
Görsel 3.4. Erté’nin Harper’s Bazar dergisi için çizdiği ilk kapak (Ocak 1915)
Erté olarak da bilinen Rus asıllı Romain de Tirtoff, İlk moda illüstratörü
olarak kabul edilmektedir. Erté, Harper’s Bazaar dergisi için 1915-1937 arasında
200’ün üzerinde kapak çizmiştir. Vogue, Cosmopolitan ve Illustrated London
News, çalışmalarının basıldığı diğer dergilerden bazılarıdır. Erte, profesyonel
olarak bu işi yapan ilk illüstratör olarak tanımlanması ile alanda çizim yapan diğer
meslektaşlarından farklılaşmıştır.
1890’da yayınlanmaya başlayan Vogue dergisi de Harper’s Bazaar dergisi
gibi halen yayın hayatına devam eden köklü bir dergidir. Başlangıçta siyah beyaz
gravür kapaklarla basılan dergi, 1900’lerle birlikte renkli kapaklarla basılmaya
başlamıştır. Dönemin sanat akımlarını yakından izleyen illüstrasyonlar kullanıldığı
görülmektedir.
Vogue dergisi 1916’da İngiltere’de, 1920’lerde Fransa’da da basılmaya
başlamıştır. Vogue Fransız edisyonu’nun ilk kapağı Helen Dryden tarafından
çizilmiştir (Görsel 3.5). İllüstrasyonda uzakdoğu estamplarının (baskıresim)
kompozisyon yaklaşımı kullanıldığı ve illüstre edilen karakterlerin Art Nouveau
etkisinde betimlenmiş olmaları dikkat çekmektedir. Moda dergilerinde kullanılan
illüstrasyonların bir özelliği de, yalnız giyim, saç, makyaj ve aksesuar kullanımını
değil, aynı zamanda dönemin yaklaşımını içeren bir tutumu da betimliyor
olmalarıdır. Beden dili ve çevresel detaylar, bu tutumu yansıtmaya yardımcı
olmaktadır. Söz gelimi yukarıda örneklenen kapakta bulunan ilüstrasyonda 1911
yılında kadınların tenis maçı yaptıklarını, kadraja giren bir tenis filesi ve raketi
detayı ile algılıyoruz. Bu detaylar kadınların dönemin sosyal hayatı içerisindeki
rolünü de tanımlamak açısından önemli bilgiler vermektedir.

60
Moda dergilerindeki
kapak ilüstrasyonları ile
kadınların dönemin
sosyal hayatı
içerisindeki rolünü de
hakkında bir fikir
edinmek mümkündür.
Görsel 3.5. Vogue Dergisinin kapaklarından bir örnek (1 Ağustos 1911)

1932’den itibaren Avrupa’daki moda dergilerinde yükselen bir ivmeden söz
edilirken “Art, Goût, Beaute', L'art et la Mode, Vogue gibi dergilerde Erte', Dupas,
Benito, Georges Barbier, Andre' Marty, Charles Martin” illüstrasyonlarının yer
aldığına vurgu yapılmaktadır (Lussier 2006, s.79 akt. Şahin, 2009, s.8).
Osmanlı’da ilk batılılaşma hareketleri zamanında modaya olan ilgi artmış, ve
1800’lerin başlarından itibaren moda dergileri yayımlanmaya başlamıştır.
Dönemsel olarak Avrupa ve Amerika’daki moda dergiciliğin takip edilebildiği
buradan anlaşılmakadır. Hanımlara Mahsus Gazete (1824), Mahasin (1908), Biçki-
Dikiş Yurdu (1916), İnci Dergisi (1919) gibi dergileri Cumhuriyet dönemine
gelindiğinde Süs (1923-24) dergisi Türkiye’de öne çıkan moda dergileridir.
Görsel 3.6. Süs Dergisinde Musahipzade Celal imzalı moda illüstrasyonlarından bazıları
(Soldan saga 48, 48 ve 48. sayılar)
Adı geçen dergiler arasında Süs Dergisi’nde Musahipzade Celal’in kendi
adıyla imzaladığı ilüstrasyonlar, çoğu isimsiz yayımlanan döneminin benzer
örnekleri arasında dikkat çekmektedir (Görsel 3.6). Şahin, Celal’in bu çizimlerini

61
dönemini tam olarak yansıtan illüstrasyonlar olarak değerlendirmekte ve yalnızca

giyim, saç ve aksesuarlarıyla değil aynı zamanda duruş ve davranışları ile de
dönemin modasını yansıttıklarının altını çizmektedir (Şahin, 2009, s. 8).
Musahipzade Celal’in Türkiye’de Türk Moda dergileri Avrupa ve Amerika’daki benzerlerini takip
kendi adıyla imzaladığı ederken, Kiev doğumlu bir Türk asıllı tasarımcı Muhammet Fehmi Ağa (1896-
ilüstrasyonlar, çoğu 1897), Vogue, Bazaar ve Vanity Fair gibi dünyanın önde gelen moda dergileri için
isimsiz yayımlanan illüstrasyonlar yapmış, sanat yönetmeni olarak çalışmıştır. 1929’da Amerika’da
döneminin benzer Vogue dergisinin sanat yönetmenliği görevine gelen Ağa’nın Vogue’de çalıştığı
örnekleri arasında
dönemde Vouge dergisinin eski görünümünün başkalaştırıldığı ve Art Deco ve
dikkat çekmektedir.
Kontrüktüvizmin net görselleştirmesiyle çağdaşlaştırdığı bilinmektedir (Görsel 3.7).
Görsel 3.7. Vogue Dergisinde Muhammed Fehmi Ağa’nın resimlediği bir kapak çalışması,
1932 (Cary Graphic Design Archive)
1890’lar ve 1900’lerin başlarını kapsayan yüzyıl dönümünde Amerikalı
yazarlar ve sanatçılar, çağı temsil eden bir “yeni kadın” modeli oluşturdular. Bu
model, Charles Dana Gibson tarafından illüstre edilen Gibson Kızı idi. Aktif, hayata
katılan, sosyal becerilerini geliştiren, giyimi ve saçı daha rahat bırakılmış bir
betimleme, dönemin pek çok sanatçısını etkileyen bir görüntü yaratmıştır. Bu
betimleme, temsil ettiği dönemsel moda özelliklerin ötesinde (S biçiminde silüet,
pompadour ve chicgnon saç, ...vb) kendisi bir moda figürüne dönüşmüştür.
Gibson’dan sonra pek çok illüstratör bu tarzda portreler çizmiştir.

62
1890’lar ve 1900’lerin
başlarını kapsayan
yüzyıl dönümünde
Amerikalı yazarlar ve
sanatçılar, çağı temsil
eden bir “yeni kadın”
modeli oluşturdular. Bu
model, Charles Dana
Gibson tarafından
illüstre edilen Gibson
Kızı idi. Görsel 3.8. Solda ikonik Gibson Kızı, Charles Dana Gibson
Sağda Aliye Berger’in Portresi, Cevat Şakir Kabaağaçlı
Hatta aynı dönemlerde Avrupa’da sanat eğitimi almış olan Cevat Şakir
Kabaağaçlı’nın Aliye Berger’in portresinde (Görsel 3.8, sağda) Gibson Kızı’ndan
(Görsel 3.8 solda) etkiler gözlemlenmektedir. Sanatçılara esin veren bir ikon olarak
Gibson Kızı’nın kendisi de bir moda ögesi olmuştur denilebilir.
Birinci ve İkinci Dünya Savaşları ile moda da ihtiyaca göre biçim
değiştirirken, illüstrasyon hem dergi kapaklarında, hem iç sayfalarda hem de moda
ile ilgili reklam ilanlarında kendine yer bulmuştur. Dergilerde illüstrasyonun
hakimiyeti 1930’lar ve 1940’larda fotoğrafın yaygınlaşması ve daha erişilebilir
olması ile birlikte azalmıştır. Bu yıllardan itibaren dergilerde fotoğraflar daha fazla
kullanılmaya başlanmıştır.
Modacıların Koleksiyonları
Fotoğrafın yaygınlaşması ile moda illüstrasyonunun dergilerde kullanım
alanı daralmıştır. Ancak moda evleri ve modacılar moda illüstrasyonunu
koleksiyon hazırlarken kullanmaya devam etmekteydiler.
20. yüzyılın başlarında moda illüstrasyonlarında Art Deco ve Art Nouveau
akımlarının etkisiyle, idealize edilmiş kadın figürleri betimlenmiştir. 1930’lu yıllara
kadar uzun, ince yapılı kadınlar, yalnızca giyimlerini değil aynı zamanda aksesuar
ve saçlarını da betimleyerek illüstre edilmişlerdir.
1935’lerde Chanél ve Lanven gibi moda evleri için yapılan moda
illüstrasyonları dikkat çekmektedir. Chanél için farklı illüstratörler çalışmıştır,
bunlardan bazıları Koudine, Mourgue, Benigni ve Pollard’dır. Bu illüstratörler aynı
dönemlerde çalışmış ancak farklı tarzlarda iş yapmışlardır. Aralarında Benigni,
elbise kesimlerine fırçayla yaptığı kalın vurgularla farklılaşmaktadır (Görsel 3.9).
Silüetlerde yer yer tamamlanmamışlık ve daha önemli kısımların vurgulanması,
sanatçının tarzı olarak öne çıkmaktadır.

63
Görsel 3.9. Chanél 1934 koleksiyonu için yaratılan moda illüstrasyonlarından biri, Léon
Benigni, 1934
1940’larda 2. Dünya Savaşının moda üzerinde kesin bir etkisi oluştur, hatta
dönemin modası İngiltere’de hükümet kararnameleri ile çerçevelenmiş ve
düzenlenmiştir (V&A Museum). Bu katı kısıtlamalara karşın Couture tasarım
İkinci Dünya Savaşı ve yükselmiştir. Christian Dior, 1947 baharında ilk koleksiyonu için “Çiçek gibi
ardından süren sosyal, kadınlar için kıyafetler tasarladım, yuvarlak omuzları, tam kadınsı büstleri ve
politik ve ekonomik
devasa yayılan eteklerin üzerinde elle yayılan belleri vardı” demiştir (V&A
sonuçlar, moda
dünyasını da yakından Museum). Moda illüstratörü Marjorie Field’ın Dior için hazırladığı
etkilemiştir. illüstrasyonlardan birinde, Dior’un altını çizdiği feminen tavrı görmek mümkündür
(Görsel 3.10).
Görsel 3.10. Christian Dior koleksiyonu için yaratılan moda illüstrasyonlarından biri,
Marjorie Field, 1940’lar

64
Komşuoğlu, 1940 ve 1950’lerdeki moda illüstrasyonlarında silüetlerin

zerafetine dikkat çekerken, bu dönemdeki çizimlerin sanatsal biçeminin üst
düzeyde olduğunu vurgulamaktadır (Komşuoğlu, ty). İnce, uzun, kıvrımlı, yer yer
karmaşık ve detaylı illüstrasyonlar oldukları görülmektedir.
1940 ve 1950’lerdeki
moda Dönemin iyi tanınan illüstratörlerinden olan Pierre Mourgue, çağdaşları gibi
illüstrasyonlarında moda dergileri için çizmiştir. Mourgue, Nina Ricci, Christian Dior ve Marhel Rochas
sanatsal tarz son derece
gibi önemli modacıların koleksiyonları için de illüstrasyonlar yapmıştır.
gelişmiştir. Figürler ise
ince, uzun, kıvrımlı, İllüstrasyonları genellikle abartılı figürler kullanmaları ve güzel kızlara olan
karmaşık ve feminen eğilimleri nedeniyle Pierre Brissaud'unkilerle karşılaştırılır. Bu dönemde çizilen
formalrı ile dikkat moda illüstrasyonları arkaplandan bağımsız değildir (Görsel 3.11).
çekmektedir.
Görsel 3.11. Nina Ricci koleksiyonu için çizilen moda illüstrasyonlarından biri, Pierre
Mourgue, 1937
1960’lar parlaklık ve mükemmeliyet ile (Stipelman, 2002, s. 20)
betimlenmektedir, dönem çizimlerde sanatsal bir yaklaşım vardır. 1970’lere
gelindiğinde ise bu mükemmellik, abartıyla süslenmekte; bacak boyları uzamakta
ve figürlerin oran orantısı değişmektedir. Kürşad, bu yaklaşım farkını, popülerleşen
mini etek modasına bağlamaktadır (Kürşad, 2008, s. 123). Lagerfeld’in 1960’ların
başında Tiziani için ürettiği moda illüstrasyonlarında mini etek ve uzun figürlerin
dönemsel etkisi gözlemlenebilmektedir (Görsel 3.12).
Görsel 3.12. Karl Lagerfeld tarafından 60'ların başında İtalyan moda evi Tiziani için çizilen
moda illüstrasyonları

65
Chealsea görünümünün öncüsü Mary Quant’ın 1960’larda ürettiği moda

ilüstrasyonlarından bir örnekte, öncüsü olduğu mini etek modası, suluboya ile
renklerin canlı ve çarpıcı kullanımı gözlemlenmektedir (Görsel 3.13). Bu dönemin
Mary Quant Chealsea moda illüstrasyonları artık daha çarpıcı ve serbest stildedir ve moda, gençlerin de
görünümünün ilgi alanına girmiştir.
öncüsüdür. Bu tarz,
modanın gençler için de
ilginç ve ulaşılabilir
olduğu bir dönemi
başlatmıştır.
Görsel 3.13. Mary Quant’ın moda illüstrasyonlarından bir örnek, 1960’ların ortaları
1970’ler, erkek modasının da kadın modası gibi popüler olmaya başladığı bir
dönemdir. Ancak asıl kırılma 1980’lerde gerçekleşecekti çünkü bu dönemde
kadınlar çalışma hayatına daha fazla dahil olmaya başlamışlardır. Moda
illüstrasyonları da dönemin “güç giydirme” yaklaşımını destekler bir tavır almıştır.
Geniş omuzlar, model tasarımlarında vatka ile desteklenirken, illüstrasyonlarda
etkiyi güçlendirmek için abartıya gidilmiştir.
Çağdaş Moda İllüstrasyonları

Günümüzde pek çok modacının koleksiyon oluştururken moda
illüstrasyonuna görsel bir iletişim aracı olarak ihtiyacı bulunmaktadır. Bu
ilüstrasyonlar hem portfolyolarda, hem koleksiyon hazırlarken, hem de moda
dergilerinde kulanılmaktadır.
Seri üretim arttıkça ve illüstrasyona ve illüstratif stile olan talep, son 20 yılda
daha da artmıştır. Moda illüstrasyonunun 21. Yüzyılın başlarında da tam 100 yıl
öncesinde olduğu gibi yükselişte olduğu dikkati çekmektedir. Dijital görselleştirme
teknikleri ve fırsatları, bu iş alanını olumlu yönde etkilemektedir. Son dönemlerin
dikkat çeken illüstratörlerinden biri olan Megan Hess, proaktif stiliyle Chanel,
Hermes, Lanvin, Balmain gibi pek çok önemli moda markası için illüstrasyonlar
yapmaktadır (Görsel 3.14).

66
Görsel 3.14. Megan Hess’in Chanel için yaptığı illüstrasyonlardan bir örnek,
Ignasi Monreal gibi bazı sanatçılar, moda illüstrasyonunu bir konsept sanatı
olarak ele almaktadırlar. Monreal, moda markaları için yaptığı illüstrasyonlarda
klasik sanattan yola çıkarak farklı bir sembolik gerçeklik içinde yorumlamaktadır
Çağımızda moda (Görsel 3.15).
illüstrasyonları daha
karmaşık, sembolik ve
öykü anlatıcısı tarzları
da göstererek daha
önceki dönemlerden
farklılaşmaktadır.
Görsel 3.15. Ignasi Monreal’in Gucci için yaptığı illüstrasyonlardan bir örnek
YÖNTEMLER
Moda ilüstrasyonlarında giysinin üzerinde çizileceği bedeni doğru yansıtmak
çok önemlidir. Bunun için öncelikle insan anatomisinin öğrenilmesi gereklidir.
Çizim tarzları çeşitlilik gösterebilir, hatta moda ilüstrasyonlarında gerçekçi
olmayan oran orantıda beden yapıları kullanılabilir, ancak bu bozunumu yaratmak
için öncelikle doğru yapı öğrenilmiş olunmalıdır. Bunun için en önemli konu canlı
modelden çizim yapmak olacaktır. Modelden çizimde gözlem gelişir, bedenin
yapısı, kıvrımları, boşluk ve doluluğu, kendi içindeki oran orantısı kavranır. Bir
yandan da bedenin anatomik yapısının çalışılması, gözlemlenen yapıyı anlamaya
yardımcı olacaktır. İskelet ve kas sistemi, eklemler temel anatomide öğrenilmesi
gereken yapılardır. Kadın, erkek ve çocuk bedenleri, anatomik olarak farklıdır.
Temel yapı kavrandıktan ve gerekli çizim yeterliği geliştirildikten sonra, moda

67
illüstrasyonunun kendine özgü kuralları ve yöntemleri üzerine çalışılmaya

başlanabilir.
Ölçü ve Oranlar
İnsan bedeni, insanın betimlenmeye başladığı ilk zamanlardan bu yana
sanatçılar tarafından anlaşılmaya çalışılmıştır. İnsan bedenini çizerken,
gözlemlerden elde edilen bilgilerle belirli bir ölçü ve orantı sistemi kurulmuştur.
Ölçü dizgesi yedili, sekizli, hatta moda illüstrasyonunda dokuzlu, onlu olabilir;
önemli olan kendi içindeki orantısının değişmemesidir. Bu oran orantı sistemine
İnsan bedenini
çizerken, gözlemlerden kanon denir. Antik Grekçe kanon “yasa, ölçü, ölçüt, kural” anlamındadır ve insan
elde edilen bilgilerle bedeninin boyutları ve oran orantısıyla ilgilenir (Başaran ve Kasapoğlu, 2018, s.
belirli bir ölçü ve orantı 2840).
sistemi kurulmuştur.
Kanon olarak Kanon
adlanırılan bu sistem
Yedili kanon standart bir ölçüdür, sekizlik kanon ise ideal insan
insan bedeninin
boyutları ve oran betimlemesine uygundur. Dokuzlu kanon ise heroik yani kahramansı beden tipi
orantısını konu alır. olarak kabul edilir. Genellikle üstün nitelikleri olan kahramanların ya da öncülerin
bedenleri sanat tarihinde bu orantı kullanılarak çizilmiştir. Sanatta ilk kanon
çalışmasını yapan Dürer de sekizlik orantı kanonunu kullanmıştır. Genellikle yedili
veya sekizli orantı kanonu kullanılır. İnsan boyları ve beden tipleri çok farklı
olduğundan, bu aralık standart kabul edilmektedir (Görsel 3.16).
Görsel 3.16. Sekizlik kanona göre kadın ve erkek bedeni çizimi

Örneğin sekizli orantı kanonu kullanıldığıda, 1/8’lik birim kafa boyu olarak
kabul edilir. Bu durumda bir insanın boyu sekiz birim yani sekiz kafa
uzunluğundadır, yani kafa bir birim olarak kullanılır. Birinci birim kafadır, ikinci
birim çenenin bitiminden göğüs ucuna kadar, üçüncü birim göğüs ucundan bele
kadar, dördüncü birim belden kalça arasına kadar, beşinci birim kalçadan bacağın
üst kısmının yarısına kadar, altıncı birim bacağın üst orta kısmından dize kadar,
yedinci birim dizden baldıra kadar ve sekizinci birim ise topuğa kadardır. Kadın ve
erkeklerin orantılarında küçük farklar bulunmaktadır, çizimlerde bunlara da dikkat
etmek gereklidir. Örneğin erkeklerin omuz genişliği kadınlara göre daha fazladır,

68
ya da kadınların göğüs uçları erkeğe göre aşağıdadır, bel daha ince ve kalçalar
daha geniştir, kafa ölçüsü de erkek kafa ölçüsüne göre biraz daha küçüktür.
Doğal insanın çizimiyle moda illüstrasyonunda kullanılacak bir figür çizimi
farklı olacaktır. Çünkü moda illüstrasyonunda ideal insan önermesi vardır. Yine de
moda illüstratörü yaratmak istediği etkiye göre 1/8, 1/9, 1/10, 1/11, 1/12...
oranlarını kullanarak figürü istediği kadar uzatabilir (Görsel 3.17). Moda
tasarımında bedenin sadeleştirilerek estetize edildiği bu stilize figür çizimine silüet
denir. İyi bir silüet çizimi, ancak doğru anatomi bilgisinin üzerine inşa edilebilir.
Görsel 3.17. Carolina Herrera koleksiyonu için moda illüstrasyonu ve modeller, Laura Kay,
Aks
Aks, eksen demektir. Bir biçimi paralel bölümlere ayıran çizgi anlamındadır.
İnsan bedeninde de akslar vardır. Silüette yukardan aşağı dikey olarak tam
Kanon ve aksların bir ortadan geçerek figürü ikiye ayırır. İki ayak dengeli be omurga dik olduğunda bu
arada uyumlu bir
aks dengeli yere dik bir açıdadır. Bu görünümde yatay çizgiler kanonu gösterir.
şekilde kullanımı ile
dengeli ve dinamik bir Böylece figürün çizilmesi için gerekli orantılar elde edilmiş olur.
silüet oluşturmak Figüre hareket verildiğinde omuzlar ve kalçadan geçen akslar birbirine zıt
mümkün olacaktır. hareket ederi yani sol omuz yükseliyorsa sol kalça aşağı, sağ kalça yukarı doğru
çizilir. Bu bedenin doğal hareket dengesidir. Moda illüstrasyonunda da figürün
kendi içindeki dengesi açısından önemsenen bir ögedir (Görsel 3.18).

69
Görsel 3.18. Beden çiziminde aksların kullanımı,

Kanon ve aksların bir arada uyumlu bir şekilde kullanımı ile dengeli ve
dinamik bir silüet oluşturmak mümkün olacaktır.
Silüetler
Silüet, Fransızca “silhouette” sözcüğünden dilimize geçmiştir. TDK silüeti
“karaltı, gölge” olarak tanımlamaktadır. Grafik anlamda bakıldığında bir biçimin
Moda alanında ise detayları verilmeden, yalnızca dış sınırları ile gösterilen gölgesidir. Moda alanında
silüet terimi, moda ise silüet terimi, moda illüstrasyonunda çizilen figürleri tanımlamaktadır.
illüstrasyonunda çizilen Stilize edilmiş estetik görüntüye silüet denir ve moda illüstrasyonunun
figürleri
temelidir. Yaratılmak istenen etkiye göre uygun bir hareketle birlikte çizilmektedir.
tanımlamaktadır.
İyi bir silüet, giysinin özelliklerini vurgularken, moda tasarımcısının yatarmak
istediği etkiyi yaratmaya, izleyicide oluşması istenen duyguyu oluşturmaya katkı
yapar. Gerektiğinde figürde abartı ya da deformasyon amaca göre yapılabilir.
Moda illüstrasyonunda artistik ve teknik çizim olmak üzere iki silüet tarzı
kullanılmaktadır. Artistik çizim daha çok ısmarlama giyim için, teknik çizim ise hazır
giyim için kullanılır (Kürşad, 2008, s. 150).
Baş (2004) moda illüstrasyonunda kullanılan silüetler için çizgi tiplerini ok
çizgisi, geniş çizgi, 8 çizgisi, X çizgisi, H çizgisi, çuval çizgisi, lale çizgisi, oturan çan
çizgisi, prenses çizgisi, kalem çizgisi, denizkızı çizgisi, Y şekli, A çizgisi, düz dar çizgi,
düz çizgi, eğirmen çizgi, ince çizgi ve yumuşak bilinç çizgisi olarak 18 çizgi tipinde
kategorize etmektedir (Görsel 3.19).

70
Moda alanında ise

silüet terimi, moda
illüstrasyonunda çizilen
figürleri
tanımlamaktadır.
Görsel 3.19. Silüetler için 18 temel çizgi tipi, Naciye Baş, (Baş, 2004).
Bu temel silüet formları, modellerin çiziminde bir yol haritası
oluşturmaktadır. Beden formunun yanı sıra gerekli durumlarda el ve ayaklar da
detaylı çizilebilir. Eğer özellikle çizilmesi gerekmiyorsa pek çok moda illüstratörü
hızlı çizgilerle az detayla bu ayrıntıları geçerler, ancak özellikle odaklanılması
gereken bir durum olduğunda muhakkak anatomik doğruluk baz alınarak illüstre
edilmelidir.
Bazı moda illüstrasyonlarında yüz ifadelerine de ayrıca odaklanılabilir. Böyle
durumlar için aynı anatomik kurallara bağlılık burada da geçerlidir. Anatomik yapı
iyice öğrenildikten sonra stilize bir estetik için soyutlamalar yapılması mümkündür.
Bireysel Etkinlik
• Moda fotoğraflarını inceleyerek beden kanon ve akslarını

çözümleyerek, kendiniz tekrar çizmeye çalışınız.

71
•KAVRAMSAL ÇERÇEVE
•Moda İllüstrasyonunun Tanımı: Moda illüstrasyonu, moda tasarımı için
üretilen ve giyimin genel görünüşünü, duygusunu, sanatsal bir ifade
biçimiyle görselleştiren bir görsel iletişim ürünüdür.
•Moda İllüstrasyonu İle İlişkili Alanlar: Moda illüstrasyonu yalnızca giysiyi
değil, aynı zamanda saç, makyaj, aksesuar gibi tamamlayıcı ögeleri de
betimlemektedir. Hatta çoğu zaman beden dili ve duruş da bu anlatıma
Özet
destek vermektedir.
•Alanla İlgili Terimler: Bu bölümde alanla ilgili bazı terimler açıklanmıştır:
•Moda Tasarımcısı: Hazır giyim veya kişiye yönelik kullanıma yönelik
tasarımları belirli bir konseptten yola çıkarak model ve koleksiyon tasarlayan
kişidir.
•Stilist: Giysi modellerini tasarlayan, tasarıma uygun olan kumaş, düğme, iplik
gibi dikiş ögelerini seçen ve malzemeleri bir araya getiren kişidir.
•Moda İllüstratörü: Moda tasarımcısının verdiği yön bilgi ve çizdiği çerçeve
içerisinde modellerle ilgili sanatsal ve serbest çizimleri gerçekleştiren kişidir.
•Modelist: Moda tasarımcısının tasarımlarını, detaylarıyla modele aktaran
kişidir.
•Operatör Modelist: Operatör modelist bilgisayarda bazı kalıp programlarını
kullanarak dijital olarak kalıp oluşturan kişidir.
•Teknik Çizim: Belirli bir konunun çizilmesi için ihtiyaç duyulan görsel
kaynaklardır.
•Kalıp: Üretilecek giysinin üç boyuta uyarlanması için hazırlanan iki boyutlu
bir formudur.
•Serileme: Üretilecek giysinin, tüm kontrolleri yapılmış olan baz kalıba göre
diğer bedenleri oluşturma işlemidir.
•MODA İLLÜSTRASYONUNUN TARİHÇESİ
•Endüstri Devrimi Öncesi: Avrupa’da moda illüstrasyonu, modayla birlikte
gelişmiştir; özellikle Fransız Devrimi’ni takiben halk ve asiller arasındaki
keskin ayrımlar erimeye başlamış ve moda 1800’lerin sonlarında moda ve
moda illüstrasyonu yükselişini yaşamıştır. Fransız Devrimine kadar keskin bir
sınıf ayrımı ile yaşamış olan halk, asillerin kültür mirasına ortak olurken,
giyim tarzlarını da taklit etmeye başlamışlardır.
•Moda Dergilerinin Yükselişi: Moda trendleri, toplumsal ve ekonomik
olaylara göre değişim göstermiştir. Moda dergilerinin en önemli işlevlerinden
biri, okurlara kendi giyimlerini oluşturacak temel dikiş / model bilgilerini
vermenin yanısıra moda trendlerinin illüstrasyonlar aracılığı ile görsel bir
iletişim aracı olarak hafızaya aktarılması olmuştur. Moda dergilerinin ilk
örnekleri İngiltere’de basılmıştır. İngiltere’de Gallery of Fashion (1794-1803),
Records of Fashion and Court, Elegance (1807-1809), Gallery of Fashion
(1794-1803) ve The World of Fashion and Continental Feuilletons,
Amerika’da Harper’s Bazaar (1867), Vanity Fair, Vogue, Vogue İngiltere ve
Fransa Edisyonları, Art, Goût, Beaute', L'art et la Mode, Osmanlı’da
Hanımlara Mahsus Gazete (1824), Mahasin (1908), Biçki-Dikiş Yurdu (1916),
İnci Dergisi (1919) ve Cumhuriyet dönemine gelindiğinde Süs (1923-24)
dergisi ve bu dergilerde çizen moda illüstratörlerinin çalışmaları
incelenmiştir. Modanın kendisinin ikonlaşması Gibson Kızı üzerinden
örneklenmiştir.
•Modacıların Koleksiyonları: Moda evleri ve modacılar moda illüstrasyonunu
koleksiyon hazırlarken kullanmaya devam etmişlerdir. Chanél, Lanven, Dior,
Hermes, Nina Ricci, Karl Lagerfeld gibi modacıların ve onlar için çizen Pierre
Mourgue, Marjorie Field, Benigni, Pollard, Mary Quant gibi çizerler, moda
tarihi içerisinde değerlendirilmiştir.

72
•Çağdaş Moda İllüstrasyonları: Seri üretim arttıkça ve illüstrasyona ve

illüstratif stile olan talep, son 20 yılda daha da artmıştır. Moda
illüstrasyonunun 21. Yüzyılın başlarında da tam 100 yıl öncesinde olduğu
gibi yükselişte olduğu dikkati çekmektedir. Dijital görselleştirme teknikleri
ve fırsatları, bu iş alanını olumlu yönde etkilemektedir.
•YÖNTEMLER
•Moda ilüstrasyonlarında giysinin üzerinde çizileceği bedeni doğru
yansıtmak çok önemlidir. Bunun için öncelikle insan anatomisinin
Özet (devamı)
öğrenilmesi gereklidir. Bunun için en önemli konu canlı modelden çizim
yapmak olacaktır. Modelden çizimde gözlem gelişir, bedenin yapısı,
kıvrımları, boşluk ve doluluğu, kendi içindeki oran orantısı kavranır.
•Ölçü ve Oranlar: İnsan bedenini çizerken, gözlemlerden elde edilen
bilgilerle belirli bir ölçü ve orantı sistemi kurulmuştur. Ölçü dizgesi yedili,
sekizli, hatta moda illüstrasyonunda dokuzlu, onlu olabilir; önemli olan
kendi içindeki orantısının değişmemesidir. Bu oran orantı sistemine kanon
denir. Antik Grekçe kanon “yasa, ölçü, ölçüt, kural” anlamındadır ve insan
bedeninin boyutları ve oran orantısıyla ilgilenir.
•Kanon: Sanatta ilk kanon çalışmasını yapan Dürer de sekizlik orantı
kanonunu kullanmıştır. Genellikle yedili veya sekizli orantı kanonu
kullanılır. İnsan boyları ve beden tipleri çok farklı olduğundan, bu aralık
standart kabul edilmektedir.
•Aks: Aks, eksen demektir. Bir biçimi paralel bölümlere ayıran çizgi
anlamındadır. İnsan bedeninde de akslar vardır.
•Silüetler: Moda alanında ise silüet terimi, moda illüstrasyonunda çizilen
figürleri tanımlamaktadır. Stilize edilmiş estetik görüntüye silüet denir ve
moda illüstrasyonunun temelidir. Yaratılmak istenen etkiye göre uygun bir
hareketle birlikte çizilmektedir. İyi bir silüet, giysinin özelliklerini
vurgularken, moda tasarımcısının yatarmak istediği etkiyi yaratmaya,
izleyicide oluşması istenen duyguyu oluşturmaya katkı yapar.

73
1. Moda İllüstrasyonu için aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?
a) Teknik konulara odaklanır
b) Yalnızca giyim görselleştirilir
c) Sanatsal yaklaşımdan çok teknik doğruluk önemlidir
d) Stilizasyon, sanatsal yaklaşım ve duyguların aktarımı önemlidir
e) Gerçekçi olması beklenir
2. Moda illüstratörünün iş tanımı nedir?

a) Moda tasarımcısının tasarımlarını detaylarıyla modele aktarmak
b) Moda tasarımcısının kafasındaki fikrin uygun olup olmadığına karar
vermek
c) Giysilerin pili, düğme, fermuar gibi ögelerini detaylarıyla çizmek
d) Sanatsal bir yaklaşımla moda tasarımcısının fikirlerini görselleştirmek
e) Modele uygun iplik, kumaş, düğme gibi malzemeleri seçerek bir araya
getirmek
3. Kıyafetname olarak da bilinen albümlerin özellikleri nelerdir?

a) Saray yaşantısını betimlemeleri
b) Osmanlı’nın giyim kültürünü detaylarıyla yansıtmaları
c) Saray yemeklerini listelemeleri
d) Osmanlı dönemindeki halk masallarını toplamış olmaları
e) Tekstil ticareti ile ilgili kayıtları içermeleri
4. 1800’lerin sonlarında modanın merkezi olarak tanımlanan üç kent

hangileridir?
a) New York, Moskova, Paris
b) İstanbul, Londra, Paris
c) Paris, Prag, New York
d) Londra, New York, Budapeşte
e) Londra, New York, Paris
5. Moda dergileri ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

a) Moda trendlerini görselleştirmek
b) Okurlara kendi giyimlerini oluşturacak bilgiyi vermek
c) Temel dikiş / model bilgilerini sağlamak
d) Okuyuculara edebi bir katkı sunmak
e) Moda trendlerinin görsel hafızaya aktarılması

74
6. Harper’s Bazaar dergisinin ilk dönem kapakları hangi sanatsal stilin etkisi
altındadır?
a) Viktoryan stil
b) Fütüristik stil
c) Art deco
d) Art Nouveau
e) Arts and Crafts
7. Moda dergilerinin işlevleri arasında hangisi bulunmamaktadır?

a) Dönemsel giyim, saç ve aksesuar modasını tanımlaması
b) Kadınların dönemine özgü sosyal hayatını betimlemesi
c) Beden dili ve görünümün de dönemin tutumunu yansıtması
d) Kadınların sosyal hayattaki rolü ile ilgili ipucu vermesi
e) Politikayı takip etmesi
8. Aşağıdakilerden hangileri 1935’lerde Chanél için çalışmış moda

illüstratörlerinden biri değildir?
a) Léon Koudine
b) Pierre Mourgue
c) Léon Benigni
d) Douglas Pollard
e) Bill Gibb
9. 1940’ların moda illüstrasyonlarında en çok dikkati çeken özellik nedir?

a) Feminen zerafet
b) Arkaplan kullanılmaması
c) Tek renkli illüstrasyonlar
d) Karanlık renkler kullanılması
e) Mini etek modasını yansıtmaları
10. Mary Quant’ın illüstrasyonları hangisini yansıtmaz?

a) Klasik görünüm
b) Öncüsü olduğu mini etek modası
c) Suluboya kullanımı
d) Canlı, çarpıcı ve parlak renkler
e) Serbest stil
Cevap Anahtarı
1.d, 2.d, 3.b, 4.e, 5.d, 6.a, 7.a, 8.e, 9.a, 10.a

75
Baş, N. (2004). Moda illüstrasyonu-Stilistlik, Ya-Pa Yayın Pazarlama San.ve
Tic.A.Ş., İstanbul.
Başaran, C. & Kasapoğlu, H. (2018). Kanon: Klasik Grek Heykeltıraşlığında
Estetik Arayışı . Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi , Atatürk
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi , 2835-2853 . Retrieved from
https://dergipark.org.tr/en/pub/ataunisosbil/issue/42067/497305
Fetvaci, E. (2015). thE GazE in thE album oF ahmEd i. Muqarnas Online,
32(1), 135-154.
Koca, E., & Koç, F. (2014). Kıyafetnameler ve Ralamb’ın Kıyafet
Albümün’deki 17. Yüzyıl Osmanlı Toplumu Giysi Özelliklerinin İncelenmesi. Turkish
Studies, 9(11), 371-394.
Kürşad, D., 2008. Moda İllüstrasyonu ve Türkiye’de Moda İllüstrasyonu
Üzerine Bir Araştırma, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel
Üniversitesi
Mahı ̇r B., 2004, Osmanlı Minyatür Sanatı, , İstanbul, Kabalcı Yayınevi
Şahin, Y., 2009, Müsahipzade Celal'in Moda İllüstrasyonları 20. yy.
Başlarında Türkiye'de Moda Çizimleri Üzerine. Art-e Sanat Dergisi, 2(3), 1-16.
Songür Dağ, E. (2017). HALİKARNAS BALIKÇISI VE RESİMLEMELERİ . Sanat ve
Tasarım Dergisi , 0 (18) , 147-166 .
Straus, D. 2014. Fashion, The High Life, and "The Duties of Married
Females": 19th Century Fashion-Plate Magazines, New York public Library,
https://www.nypl.org/blog/2014/09/25/19th-century-fashion-plate-magazines
Stipelman, S., (2002), İllustrating Fashion Concept to Creation.
V&A Museum, ty. Fashion Drawing and Illustration in the 20th Century,
http://www.vam.ac.uk/content/articles/f/fashion-drawing-in-the-20th-century/
Wigan, M. (2012) Görsel İllüstrasyon Sözlüğü, Literatür Yayınları: İstanbul
https://sozluk.gov.tr/ Moda Sözcüğü, Erişim: 02 Şubat 2022
https://www.etimolojiturkce.com/arama/moda Moda Sözcüğü, Erişim: 02
Şubat 2022
GÖRSEL KAYNAKÇA
Görsel 3.1. Yayın Tarihi 27.08.2015
https://brill.com/view/journals/muqj/32/1/articlep135_8.xml?language=en&ebo
dy=figures
Görsel 3.2. Yayın Tarihi 25.09.2014,
https://www.nypl.org/blog/2014/09/25/19th-century-fashion-plate-magazines

76

https://www.harpersbazaar.com/culture/features/a18658/history-of-harpers-
bazaar/
https://www.harpersbazaar.com/fashion/photography/g57/vintage-harpers-
bazaar-covers/?slide=12
Görsel 3.5. https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k9604118j
Görsel 3.6. https://dergipark.org.tr/en/pub/sduarte/issue/20722/221419
Görsel 3.7.
https://www.rit.edu/carycollection/node/313527#lg=10&slide=2
Görsel 3.8. https://www.illustrationhistory.org/illustrations/the-gibson-girl .
https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/567331
Görsel 3.9. https://shopmodig.com/blogs/dressing-vintage-blog/drawing-
chanel-the-fashion-illustrators-from-1915-through-the-1930s
Görsel 3.10. http://www.vam.ac.uk/content/articles/f/fashion-drawing-in-
the-20th-century/
Görsel 3.11. https://hprints.com/Nina_Ricci_1937_Coat_Pierre_Mourgue-
19276.html
Görsel 3.12. https://www.miamidesignagenda.com/karl-lagerfelds-original-
designs-will-be-available-for-auction/
Görsel 3.13 https://blog.pattern-vault.com/2018/09/30/mary-quant-
butterick-patterns/
Görsel 3. 14. https://parade.com/927616/solanahawkenson/you-need-to-
see-these-gorgeous-fashion-illustrations-of-iconic-french-designer-looks-by-
megan-hess/
Görsel 3.15. https://www.designboom.com/art/ignasi-monreal-interview-
gucci-hallucination-campaign-design-prize-05-12-2019/
Görsel 3.16. Çizim: Elif Songür Dağ, 2022
Görsel 3.17. https://www.strathmoreartist.com/blog-reader/artist-
interview-laura-kay.html
Görsel 3.18. http://w1staria.blogspot.com/2012/10/fashion-12.html
Görsel 3.19. Baş, N., (2004), Moda illüstrasyonu-Stilistlik, Ya-Pa Yayın
Pazarlama San.ve Tic.A.Ş., İstanbul.

77
MODA DERGİLERİ VE KAPAK
İLLÜSTRASYONLARI
• Moda Medyasının Tarihine Bir

Bakış
İÇİNDEKİLER
• 19. Yüzyılda Ortaya Çıkan

Sosyal, Teknolojik Ve Dr. Öğr. Üyesi Şakir
Sanatsal Gelişmeler
• Moda Dergiciliğinin Gelişimi ÖZÜDOĞRU
• Moda Bebekleri Ve Moda
Levaları
• Moda Dergilerinin
Kapaklarında Moda
İllüstrasyonu: Vogue Dergisi

• Moda dergiciliğinin gelişmişini
HEDEFLER
açıklayabilecek,
• Moda illüstrasyonun moda
dergilerinde kullanımını
örnekleyebilecek,
• Moda illüstarsyonu tarihsel
bağlamı içinde
çözümleyebileceksiniz. ÜNİTE
4
Moda Dergileri ve Kapak İllüstrasyonları
Moda Bebekleri
Moda Medyası Moda Levhaları
Moda Dergileri
MODA DERGİLERİ VE KAPAK İLLÜSTRASYONLARI
Arthur B. Turnure
Vogue Dergisi
Yöneticileri
Condé M. Nast
Tavuskuşu
Vogu Dergisi Kapak

"V" Harfi
Sembolleri
Kapak Kızı
Helen Dryden
(Erken Art Deco)
George Wolfe Plank

(Erken Art Deco)
Vogue Dergisi
İllüstratörleri
Georges Lepape
(Art Deco)
Eduardo Garcia Benito

(Erken Art Deco)
79
GİRİŞ
Moda dergileri; içinde çok sayıda, stilize fotoğrafın yer aldığı, yazıdan çok
görselle yer veren, günün moda eğilimlerini okuyucuya tanıtan ve güncel
firmaların tanıtımlarını içeren dergiler olarak göze çarpmaktadır. İçeriğinde
zamanın giyim kuşamdaki değişimlerine de yer veren ilk kadın dergisi Le Mercure
Galant 1672 yılında yayın hayatına başlamıştır (Nelson Best, 2017). Aradan geçen
yaklaşık üç yüz yıllık zamanda dergi sektöründe ve özelinde kadın ve moda
dergiciliğinde pek çok gelişme olmuş, çevrimiçi dergiler, kişisel tarz blogları, sosyal
medya fenomenleri gibi yeni olgular hayatımıza girmiştir. Basılı ve çevrimiçi
dergileri, kişisel tarz bloglarını, eğilim araştırma şirketlerinin yayınlarını ve
günümüzde sosyal medya platformlarını da içine alan moda medyası moda
eğilimlerini belirleme konusunda son derece etkilidir. Moda medyası ve moda
endüstrisi 17. yüzyıldan beri birbirini etkilemektedir.
Moda dergiciliğinin ilk yıllarından kabaca İkinci Dünya Savaşı’na kadar olan
dönemde, günümüzde moda dergilerinde sıklıkla görmeye alışkın olduğumuz
fotoğrafların yerini moda illüstrasyonları tutmaktadır. Moda illüstrasyonları
fotoğrafın yaygın olarak kullanılmaya başlanmadığı zamanlarda okuyuculara
günün moda eğilimlerini aktarmak için başvurulan görsel materyaller olmuştur. Bu
bölümde özet halinde moda dergiciliğinin 18. ve 19. yüzyıldaki gelişimine
değinilecek, ardından günümüzde yayın hayatını başarıyla sürdürmekte olan
Vogue dergisinin tarihi ele alınacaktır. İzleyen başlıklarda, moda illüstrasyonundaki
dönüşümler tarihsel, sosyal, teknolojik ve kültürel bağlamı içerisinde Vogue
dergisinin kapak illüstrasyonları ile örneklenecektir.
MODA MEDYASININ TARİHİNE BİR BAKIŞ

Moda medyasının ilk araçları, 17. yüzyılın başlarında Paris’teki Saint-Honoré
caddesinde yer alan butiklerin Avrupa’nın çeşitli yerlerindeki saraylara
gönderdikleri moda bebekleri olmuştur (Nelson Best, 2017) (Görsel 4.1). 1850’lere
kadar genellikle balmumu, ahşap ya da kumaştan, 1850’lerden sonra ise üzerine
Moda medyasının ilk
araçları 17. Yüzyılda daha fazla detay işlenmesine izin kâğıt hamurundan üretilen bu bebekler günün
sıklıkla kullanılmaya popüler tarzları ile giydirilip gerçek mücevherlerle süslenerek sergilenmiş ve
başlayan moda Fransa’dan pek çok Avrupa başkentine hatta Rusya’ya gönderilmiştir (Kawamura,
bebekleridir. 2016). Bu bebekler, Fransız kültürünün ve Paris modasının Avrupa’da
yaygınlaşmasında son derece etkili araçlar olmuş (Roche, 1996), 19. yüzyılda moda
dergileri ortaya çıkana kadar popülerliğini korumuşlardır (Diehl, 1976).
Moda bebeklerinin popülerliğini önce ahşap levhalar üzerine oyma yöntemi
ile resmedilen moda illüstrasyonlarının yer aldığı moda levhaları almış, ardından
19. yüzyıldaki hem tekstil hem de basım endüstrisinde ortaya çıkan teknolojik
gelişmeler ile moda dergileri almıştır. Bu dönemi kavrayabilmek için söz konusu
dönemde ortaya çıkan sosyal, teknolojik ve sanatsal gelişmeleri hatırlamak önem
arz etmektedir.
80
Görsel 4.1. 19. yüzyıldan kalan moda bebeği örnekleri (Coleman, 1977)
19. Yüzyılda Ortaya Çıkan Sosyal, Teknolojik ve Sanatsal

Gelişmeler
19. yüzyıl, diğer bir deyişle 1800’lü yıllar, toplumda büyük değişimlerin
yaşandığı bir yüzyıldır. Sanayi Devrimi ile karakterize edilebilecek bu dönemde
çelik konstrüksiyonların kullanımı, şehirlerarası taşımacılıktaki gelişmeler, fotoğraf
makinesinin icadı, matbaa makinesinin geliştirilmesi, dikiş makinesinin bulunması,
19. yüzyılındaki en dokuma tezgahının seri üretime sokulması gibi birçok teknolojik yenilik birbirini
önemli sosyal izlemiştir. Aynı dönemde, düşün dünyasında günümüze de yön vermeye devam
gelişmelerden biri hızlı
etmekte olan eserler kaleme alınmış; bilime özellikle de sosyal bilimlere bakışımızı
kentleşmedir.
değiştirecek olan Auguste Comte Pozitif Felsefe Kursları’nı yazmaya başlamış,
biyolojide çığır açan iddiaları ile Charles Darwin Türlerin Kökeni’ni, siyaset
biliminde dönemine göre yepyeni fikirleri ile Alexis de Tocqueville Amerika’da
Demokrasi isimli dört ciltlik eserini, ilahiyat alanında hümanist bir bakış açısı
geliştiren Ludwig Andreas Feuerbach Hıristiyanlığın Özü’nü kaleme almıştır. Aynı
yüzyılda, Karl Marx ve Friedrich Engels tarafından kaleme alınan Komünist
Manifesto yayınlanmıştır. Teknoloji ve düşün dünyasındaki bu gelişmeler
yaşanırken sanat dünyasında o güne değin alışılageldik kalıpların dışına çıkan
İzlenimcilik etkili olmaya başlamıştır. Yaşanan gelişmeler sosyal hayatı da derinden
etkilemiştir. Bu dönemin sosyolojik bakımdan en önemli gelişmelerinden biri
sanayileşen bölgeler olan kentlerde nüfusun hızla atması olmuştur. Varsıllığını ve
itibarını miras yoluyla edinen aristokrasinin yerini gittikçe zenginleşen bir sosyal
sınıf olan burjuvazi almaya başlamıştır.
Sanayi Devrimi ile seri üretim olanakları ve tüketim nesnelerinin hem arzı
hem de bu nesnelere yönelik talep artmıştır. Tüketimin artmasıyla beraber
insanların içinde rahatça gezebileceği, çelik konstrüksiyonlarla ayakta duran ve
üstü camla kaplı içinde birçok mağazanın yer aldığı pasajlar ortaya çıkmaya
Moda
Günümüzbebekleri
alışveriş
ve
merkezlerinin
moda levhalarıatası başlamıştır. Pasaj kavramı, dönemin gündelik hayatını birçok açıdan iyi bir biçimde
olarak
Fransa’nın
bilinen
kültürel
Le Bon yansıtmaktadır (Benjamin, 2009). Bu devasa yapıların içinde insanlar rahatça
Marché
propaganda
1852araçları
yılında gezebilmekte, vitrinlerde sıralanmış ürünlere bakabilmekte ve en önemlisi de
olarakaçılmıştır.
kullanılmıştır. birbirini inceleyebilmektedir. Bu açıdan, pasajlar bir serbest zaman değerlendirme
mekânı olarak da önem kazanmıştır. Günümüz büyük pasajlarının atası olarak
81
bilinen ilk pasaj olan Le Bon Marché 1852 yılında bir tekstil mağazası olarak
hizmete girmiştir (Okten, 2004).
Bireysel Etkinlik
• Siz de bir alışveriş merkezine giderek insanların bu yapılar
içinde nasıl davrandıklarını gözlemleyerek notlar alınız.
Le Bon Marché’nin açılmasının yanında tekstil endüstrisindeki diğer

gelişmeler de moda dergiciliğinin gelişmesine ve yaygınlaşmasına uygun bir ortam
yaratmıştır. 19. yüzyılda mekanik dokuma ve örme makineleri endüstride
kullanılmaya başlamış, 1856’da anilin boyaların kullanılma başlanmasıyla renkli
kumaşların üretimi hızlanmış, kadınlar için hazır giyim giysi üretimi yapılmaya
başlamıştır. Tüm bu gelişmeler moda endüstrisinin pazarını genişletmiş ve
dönemin moda dergileri için reklam geliri sağlamanın önünü açmıştır (Nelson Best,
2017).
Moda Dergiciliğinin Gelişimi

Fransa kralı 14. Louis Fransa’nın Avrupa kültüründe baskın bir güç halin
gelmesinde modanın bir araç olarak kullanılabileceğini düşünüş ve bu yönde moda
endüstrisini desteklemiştir. Bu bakımdan moda levhaları ve moda bebekleri
Fransa’nın önemli birer kültürel propaganda aracı olmuşlardır (Ribeiro, 2005).
Günün modaları Moda dergiciliği de geniş bir perspektiften bakıldığında, benzer bir propaganda
hakkında yazılar içeren aracı olarak ele alınabilir. Günün yaygın tarzları hakkında yazılar içeren ilk kadın
ilk kadın dergisi Le
dergisi Le Mercure Galant da 14. Louis’nin kültürel girişimlerinden biri olarak 1672
Mercure Galant’tır.
yılında yayınlanmaya başlamıştır (Nelson Best, 2017). Dergi, 1672-1674 yılları
arasında altı sayı yayınlanmış, 1677’de Le Nouveau Mercure Galant adı ile yeniden
yayın hayatına dönmüş ve 1724 yılına kadar yayınlanmıştır. Moda dergisi olarak
anılan ilk yayın ise 1785 yılında Fransa’da yayınlanmaya başlanan Le Cabinet des
Modes isimli Jean Antoine Brun editörlüğünde yayınlanan, sekiz sayfalık yayındır.
Modern moda dergiciliğinin standartları bu yayın tarafından belirlenmiştir (Nelson
Best, 2017). Le Cabinet yayın hayatı boyunca oldukça başarılı olmuş, yayınlanmaya
başladığı ilk yılda bine yakın abone elde etmiş ve yurtdışında kopyaları üretilmeye
başlamıştır (Roche, 1996).
Almanya’da Le Cabinet’yi model olarak yayınlanmaya başlayan ilk dergi
1786-1827 yılları arasında yayın hayatını sürdüren Journal des Luxus und der
Moden’dir. İtalya’da 1786-1794 yılları arasında yayınlanan Giornale delle Dame e
delle Mode di Francia ve Giornale Dedicato al Bel Sesso doğrudan Le Cabinet’de
yer alan illüstrasyonları ve yazıları çevirerek yayın hayatlarını sürdürmüştür.
İngiltere’de 1794-1803 yıllarında yayınlanan ilk moda dergisi Gallery of Fashion bir
Fransız göçmen olan Nicholas Heideloff tarafından Le Cabinet’yi model alarak
yayınlanmıştır (Nelson Best, 2017).
82
1804-1814 yılları arasında Fransa İmparatoru olan Napolyon Bonapart

tekstil endüstrisi ve moda basını için iki önemli gelişmenin yaşanmasına öncülük
etmiştir. İlk olarak, tekstil endüstrisinin önemini kavrayan Napolyon, 14. Louis gibi
tekstil ürünlerinin ithalatını yasaklamış ve yerli üretimi desteklemiştir (Cage,
2009). İkinci olarak, moda bebeklerinin casusluk aracı olarak kullanılabileceğini
düşünen imparator, moda bebeklerini tedavülden kaldırmış böylece moda
dergiciliğinin önü açılmıştır. Ayrıca, katı basın yasakları ile tanınmasına karşın 1797
yılında yayınlanmaya başlayan ve yayın hayatına 1839 yılına kadar devam edecek
olan Le Journal des Dames et des Modes isimli dergiyi desteklemiştir (Nelson Best,
2017).
Le Journal des Dames et des Modes, beş günde bir yayınlanan, yanında
renkli bir ya da iki bakır moda levhası veren ve üst tabakanın yaşam tarzlarından
şiir ve politikaya, tiyatro eleştirilerinden müzikal değerlendirmelere çeşitli yazılar
içeren bir dergidir. Dergi içeriğinde moda ve güzellik ürünlerine ait pek çok reklam
1871 ve 1908 yılları
arasında Fransa’da 180 yer almakta ve dergi posta yoluyla sipariş almaktadır. Dergi Fransa dışında
adet yeni moda dergisi Amerika Birleşik Devletleri, İngiltere, Hollanda ve Rusya gibi ülkelerde de meşhur
yayın hayatına bir moda yayını haline gelmiştir (Kleinert, 2001). Le Journal des Dames et des
başlamıştır. Modes’in başarısı 19. yüzyılda birçok yayına ilham kaynağı olmuştur. 1871 ve 1908
yılları arasında sadece Fransa’da 180 adet yeni moda dergisi yayın hayatına
başlamıştır (Gay-Fragneaud ve Vallet, 2004).
Moda dergileri; sadece giyim modasındaki son eğilimleri aktarmakla
kalmamış, orta sınıf kadınları için adabımuaşeret, ev işlerini yaparken
kullanılabilecek pratik teknikler, giysi bakımı gibi sosyal hayat ve aile yaşantısı ile
ilgili konularda da eğitici içeriklere yer vermiştir. Dikiş makinesinin
yaygınlaşmasıyla beraber pek çok dergi aynı zamanda yanında giysi kalıpları da
vermeye başlamış, böylece kadınlar sadece dergilerde yayınlardan görsellerden
yeni moda eğilimlerini takip etmekle kalmamış, dikiş makinesi ve dergilerle
dağıtılan kalıplar aracılığıyla kendi son moda giysilerini de dikebilir duruma
gelmiştir (Milbank, 1989).
Moda dergileri, bu dönemde sadece giyim kuşama değil, bunun yanında
tefrika romanlara, bilim, tarih, coğrafya gibi çeşitli alanlardaki eğitsel materyallere
ve saray hayatındaki gelişmelere de yer vermektedir. Dönemin ünlü pek çok
sanatçısı ve yazarı da moda dergilerinde yazılar yayınlamıştır. Fransız şair Stéphane
Mallarmé La Derniére Mode ve İngiliz yazar Oscar Wilde The Woman’s World isimli
moda dergilerinin editörlüğünü yapmış; Amerikalı yazar Edgar Allen Poe Graham’s
Magazine isimli dergide konuk editörlük yapmıştır. Alexandre Dumas, Victor Hugo,
George Sand ve Honoré de Balzac gibi dönemin ünlü yazarları da moda dergilerine
katkılarda bulunmuştur (Nelson Best, 2017).
19. yüzyılın ikinci yarısında moda dergiciliğinde Fransa’nın dışında da
gelişmeler yaşanmış, Almanya ve Amerika Birleşik Devletleri’nde yayınlanan moda
dergilerinin sayısı hızla artmıştır. Amerika Birleşik Devletleri’nde 1880’de en az on
sekiz kurumsallaşmış moda dergisinin bulunduğu not edilmiştir (Seebohm, 1982).
New York bu dönemde moda yayıncılığının ve modanın merkezi haline gelmiştir.
83
1873’te Ebeneezer Butterick’in giysi kalıplarını örnekleyen bir reklam kataloğu

olarak yayın hayatına giren Delinator 1902 yılına gelindiğinde beş dilde
yayınlanmaya başlamış ve dönemin en çok abonesi olan moda dergisi haline
gelmiştir (Zuckerman, 1998). Günümüzde de yayınlanmaya devam etmekte olan
Harper’s Bazaar 1867 yılında, New York merkezli, haftalık bir yayın olarak yayın
sektörüne girmiştir. Günümüzde yayın hayatına devam etmekte olan diğer bir
dergi olan Vogue, Arthur Turnure tarafından 1892 yılında kurulmuş, zamanla
dünyanın önde gelen moda dergileri arasında yer almıştır.
Bireysel Etkinlik
• Siz de Türkiye'de moda dergiciliğinin gelişimi hakkında Tez

Tarama Merkezi, Google Akademik, Deripark gibi akademik
kaynakları kullanarak bir araştırma yapınız.
Moda Levhaları
Moda dergileri; günümüzde olduğu gibi 18. ve 19. yüzyıllarda da görsel
içerikleri ile okurlarını etkileyen dergilerdir. Ancak, bu dönemde kâğıda yapılan
renkli baskının zor ve masraflı olması nedeni ile metinlerin yer aldığı dergilerin
aynında okuyuculara ahşap ya da bakır levhalar üzerine işlenmiş illüstrasyonlar
19. yüzyılında moda
illüstrasyonları bir verilmektedir. Dergi okurları için dergilerin yanında verilen moda illüstrasyonları
popüler sanat biçimi birer destekleyici görsel materyalden ötesi, bir sanat biçimi olarak görülmüştür
olarak kabul (Brown, 1998). Erken dönem moda illüstrasyonları genellikle sanatçılar tarafından
edilmektedir. boyanmaktadır. Okuyucular da günümüzde popüler müzik dergilerinin verilen
posterler gibi, bu illüstrasyonları evlerini dekore etmek için kullanmışlardır (Lehuu,
2000).
Litografinin yaygın bir biçimde kullanılmaya başlamasıyla moda
illüstrasyonlarını çoğaltmak kolaylaşmış, illüstrasyonlar moda dergilerinin en ilgi
çeken ve satış arttırıcı unsunları haline gelmiştir (Nelson Best, 2017). 1854 yılında
Fransa’da moda illüstrasyonlarına yönelik bir telif hakkı yasası da çıkarılmıştır. Bu
dönemde, pek çok sanatçı dergiler için moda illüstrasyonları üretmiştir. 1893’ye
rotatif baskı makinesinin keşfedilmesi, matbaacılık sektöründe taşıyıcı bantların ve
montaj hatlarının kullanılmaya başlanması moda dergilerinin ve moda
illüstrasyonlarının yaygınlaşması için oldukça elverişli bir ortam yaratmıştır (Horne,
2018).
Moda illüstrasyonunun moda dergiciliğinde gelişimini Vogue dergisinin
kapakları üzerinden incelemek bu konuda aydınlatıcı olacaktır.
84
MODA DERGİLERİNİN KAPAKLARINDA MODA

İLLÜSTRASYONU: VOGUE DERGİSİ
19. yüzyılın sonunda Amerika Birleşik Devletleri’nde modaya odaklanan ilk kadın dergisi 1867
Amerika Birleşik
yılında yayın hayatına başlayan Harper’s Bazar’dır. 19. yüzyılın son çeyreğinde
Devlet’lerinde moda
dergiciliğe, hazır giyim Amerika moda endüstrisi ve moda yayıncılığının kesişimde üç unsur öne
endüstrisi ve reklamcılık çıkmaktadır. Bunlardan ilki, yayıncılığın yaygınlaşmaya başlamasıyla beraber
yükselişe geçmiştir. gelişen moda gazeteciliğidir. En son modalara dair haberleri yayınlamanın yanında
tanıtılan giysilerin nasıl kullanılacağı, nasıl üretildiği ya da üretileceği, nelerin moda
nelerin demode olduğunu anlatılması özelleşmiş bir alanı gerektirmiştir. İkincisi,
Amerika Birleşik Devletleri’nde hızla gelişen hazır giyim endüstrisinin ürünlerini
tanıtma ve ihtiyacıdır. Fransa’da el işçiliğini önceleyen ve kısıtlı bir tüketici kitlesine
hitap eden haute couture üretim ön plana çıkarken, İngiltere’de üniforma ve
gündelik giysi üretiminde seri üretimden faydalanılmaktadır. Amerika Birleşik
Devletleri’nde bu iki üretim tarzı bir araya getirilmiş ve hazır giyim endüstrisi hızla
gelişmiştir. Son olarak, üreticilerin ürünlerini tanıtma ihtiyacına yönelik olarak
reklamcılık sektörü gelişme kaydetmiştir. Harper’s Bazar bu üç unsuru, moda
gazeteciliği, hazır giyim ürünlerinin sergilenmesi ve moda reklamcılığını bir araya
getirerek günümüz moda dergiciliğinde hala kullanılan bir model geliştirmiştir (Hill,
2004). Vogue dergisi, yıllar içinde bu modeli en başarılı uygulayan moda dergisi
haline gelmiştir. Dergi, 17 Aralık 1892 yılında, New York sosyetesinden Arthur B.
Turnure tarafından sosyal hayata yönelik bir gazete olarak yayın hayatına
başlamış, zamanla döneminin en çok satılan moda dergisi haline gelmiştir (Hill,
2004).
Vogue’un yayın hayatına başladığı dönemde varlıklı aileler New York
sosyetesi içinde bir konum edinmek için mücadele etmekte, bir sosyal statü savaşı
vermektedir. İlk yıllarında, Vogue’un amacı üst sınıfların yaşamını bu sınıfın sosyal
hayatından kesitler, giyim kuşam alışkanlıkları, alışveriş dünyaları gibi unsurlarla
Vogue’nin ilk sayısı 17 yine bu sınıflara sunmaktır (Angeletti ve Olivia, 2006). İlk sayının kapağındaki
Aralık 1892 yılında illüstrasyon derginin amacını ve hedef kitlesi olan sosyal tabakayı temsil eder
yayınlanmıştır. niteliktedir. Bu kapakta, New York sosyetesinde popüler bir çizer olan A. B.
Wenzell tarafından resmedilen, güller ve kelebekler arasında sosyeteye takdim
edilen bir genç kadın resmedilmiştir (Görsel 4.2.). Kapakta, derginin ismiyle birlikte
“sosyeteye takdim edilen genç kadın” anlamına gelen “A Debuntante” ifadesi bu
görselle birlikte yer almaktadır. Böylece Vogue, “sosyeteye takdim edilen genç bir
kadın” olarak bedenlenir (David, 2006).
85
Görsel 4.2. 1892 Yılında Yayın Hayatına Başlayan Vogue Dergisinin İlk Kapağı
(Http1)
Vogue’un ilk dönem kapaklarında genellikle üst sınıf kadınları yaptıkları

etkinliğe uygun biçimde, son moda giyimleriyle resmedilmiştir. Avlanırken, ata
binerken ya da kır gezisinde resmedilen kadınlar bir sosyete mensubunun hal ve
Vogue’un ilk dönem tavırlarının yanında uygun giyim kuşamını yansıtmakta, dergi bir yandan hedef
kapaklarında genellikle kitlesi ile bu şekilde iletişim kurarken, bir yandan da sosyete kadınlarını ve
üst sınıf kadınları sosyetede yer almak isteyenleri eğitmektedir. Binicilik, üst sınıf kadınlarının
yaptıkları etkinliğe
meşgul oldukları ilk serbest zaman etkinliklerindendir. 1893’te Max F. Klepper
uygun biçimde
tarafından resmedilen bir kapakta, bir kadın iki bacağını bir yana atarak ata
resmedilmiştir.
binmektedir (Görsel 4.3). 1896 tarihli bir Vogue kapağında ise Bayan H. P.
Phipps’in golf kulübünde elinde golf sopası bir fotoğrafı, çevresi dekoratif öğelerle
süslenmiş bir biçimde yer almaktadır (Görsel 4.4). Bu kapaklar aynı zamanda
kamusal alanlarda kadınların görünür olduğunun, sosyal hayatta etkin rol almaya
başladıklarının da bir göstergesidir.
Görsel 4.3. 1893 Max F. Klepper Tarafından Resmedilen Ata Binen Kadın Tasviri
(Http2)
86
Görsel 4.4. 1896 Tarihli Bayan H. P. Phipps’i Elinde Golf Sopası İle Gösteren Kapak
(Http3)
1870’ten Birinci Dünya Savaşı’nın başladığı tarih olan 1914’e kadar olan
dönem, Amerika’nın “Altın Çağı” olarak nitelendirilmektedir. Bu dönemde,
Amerika’daki pek çok endüstri gibi tekstil ve moda endüstrisi de önemli gelişmeler
göstermiş, refah düzeyi yükseldikçe moda ürünlere olan talep artmıştır. Yine de
1870 ve 1914 yılları
moda pazarı Fransız tarzlarının etkisi altındadır. Moda dergileri Fransa’da popüler
arasındaki dönem
Amerika’nın Altın Çağı olan tarzları okurlarına ilk kez tanıtan dergiler olmakla övünmektedir. Hatta teknik
olarak aksaklıklar meydana geldiğinde okurlarında Fransız tarzlarını geç tanıttıkları için
nitelendirilmektedir. özür diledikleri olmuştur (Hill, 2004). Bu nedenle, Vogue dergisinin ilk yıllarındaki
kapakları Fransız şıklığının Amerika’ya taşınmasının örneklerini de oluşturur.
1906 yılında Arthur Turnure’ün erken ölümünün ardından derginin başına
Condé Montrose Nast gelir. Nast’in yönetiminde Vogue büyük değişimler geçirir
ve bir sosyete gazetesi olmaktan çıkarak tam anlamıyla bir moda dergisi haline
gelir. Derginin tirajı on yıl içinde 14 binden 150 bine yükselir; reklam gelirleri ise 75
bin dolar civarından 2 milyon dolara yükselir (David, 2006). Dergi haftalık olarak
değil, iki haftalık olarak çıkmaya başlar ve kapaklarda daha fazla renk kullanılmaya
başlanır. Nast’in yönetiminde Vogue dergisi moda dergiciliğinde lider konuma
gelmiştir (Angeletti ve Olivia, 2006).
Dergicilikteki rekabette avantaj kazanmanın en önemli unsurlarından biri
renkli ve ilgi çekici kapaklar üretmektir (Horne, 2018). Nast’ın en büyük
yeniliklerinden biri derginin grafik sunumlarını baştan aşağıya değiştirmesidir.
Nast bunu okurların daha çok ilgisini çekmek için bir rekabet stratejisi olarak
Moda dergiciliğinde
rekabet avantajı kullanır. Bu dönemde fotoğraf dergi kapaklarında kullanılabilir olmasına karşın,
sağlamanın en önemli Nast hem fotoğraf baskılarının kaliteli olmadığını hem de illüstrasyonların okurun
unsurlarından biri ilgi ilgisini daha çok çektiğini düşündüğünden dolayı dergi kapaklarında uzun bir süre
çekici kapaklardır. moda illüstrasyonlarına yer vermeyi sürdürür. Moda levhalarında olduğu gibi, bu
dönemde koleksiyoncuların moda dergilerini dergi kapaklarındaki illüstrasyonların
sanatsal değeri için de topladıkları bilinmektedir. Aynı zamanda, dergilerin
kapaklarında yer alan illüstrasyonların bir ruh halini yansıtmasından, bir atmosfer
yaratmasından ve kimi zamanlar da özel bir etkinliği tasvir etmesinden dolayı pek
çok insan tarafından satın alınmaktadır (Angeletti ve Olivia, 2006). Nast, moda
illüstrasyonunun bu avantajlarını kullanarak günün sanatsal eğilimlerini Vogue’un
87
kapaklarına taşıyarak dergiyi yükselişte olan sanat eğilimleriyle ilişkilendirmiştir

(Dreher, 2008).
Vogue, derginin görünürlüğünü ve akılda kalıcılığını arttırmak için bir sembol
Vogue dergisi arayışına girer ve “zarifliği ve tarafsızlığı” simgelediğinden dolayı kapaklarında
kapaklarında tavus tavus kuşunu kullanmaya başlar. Tavus kuşu; gösterişi, kendine güveni, güzelliği,
kuşunu zarifliğin ve zenginliği, simgeleyen egzotik, görkemli, renkli bir kuştur (Angeletti ve Olivia,
tarafsızlığın sembolü 2006) (Görsel 4.5). Nast, Vogue kapaklarında sık sık belirecek bu sembolü
olarak kullanmıştır.
seçmekle Vogue’un diğer moda dergilerinden farklı, en kaliteli yayın ve görkemli
yayın olduğu mesajını okurlarına vermektedir (Dreher, 2008).
Görsel 4.5. 1909 Tarihli, İlk Defa Tavus Kuşunun Sembol Olarak Kullanıldığı Vogue
Kapağı (Http4)
Bu dönemde, ayrıca, derginin raflarda ilk anda göze çarpması için Vogue’un
alameti farikası haline gelen büyük “V” harfi kapakta kullanılmaya başlanır. “V”
harfinin üstüne ise son moda giysileri içinde “Vogue kızı” yerleştirilir (Görsel 4.6).
Vogue kızı, “fildişi cildi, kar beyazı peruğu, ince beli ve insanda arzu uyandıran
duruşu ile” günümüz kapak modellerinin atası olarak düşünülebilir (David, 2006).
1913 yılında dönemin büyük basın tröstü William Randolph Hearst rakip dergi olan
Harper’s Bazar’ı satın alır. İki dergi arasında gittikçe kızışan rekabet moda
dergiciliğinde sayfa düzenine, kapak illüstrasyonlarına ve fotoğraf kullanımına dair
pek çok yeniliğin habercisi olacaktır.
Görsel 4.6. 1909 Tarihli, Kapağında “V” Sembolü Ve Vogue Kızı Yer Alan Bir Kapak
(Http5)
88
Nast’ın kapak illüstrasyonlarında kullandığı diğer bir strateji de kapakta son

moda giysileri içinde resmedilen kadınların Vogue okumasıdır. Böylece, ilk bakışta
Vogue gündelik bir nesne olarak üst sınıf yaşantısının ve zarifliğin ayrılmaz bir
parçası olarak sunulur (Görsel 4.7). Ayrıca, Nast en iyi çizerleri bulup kapakları
onlara resmettirmek için ekibini görevlendirir ve Avrupalı çizerleri derginin
kapaklarında konuk etmeye başlar.
Görsel 4.7. 1912 Tarihli, Vogue Okuyan Bir Kadının Resmedildiği Dergi Kapağı
(Http6)
Bireysel Etkinlik
• Siz de ulaşabildiğiniz moda dergilerinin kapaklarını

inceleyerek logo kullanımı, fotoğraf tercihi, yazı tipi
kullanımı gibi grafik unsurlar bakımından bu kapakları
karşılaştırınız.
Daha önce de belirtildiği gibi, 19. Yüzyılında ve özellikle yüzyılın son

çeyreğine pek çok entelektüel, teknolojik ve sosyolojik gelişme meydana gelmiştir.
Yukarıda belirtilenlerin yanında elektriğin ev ve sokak aydınlatmaları için kullanımı
başlamış, otomobil gündelik hayata girmiş, telefon halkın kullanımına açılmış,
Birinci Dünya Savaşı ve şehirlerin çehresinde gökdelenler belirmiş, gökyüzünde uçaklar görünür olmuştur
sonrasında kadınların (Hill, 2004). Ancak, bu gelişmelerin halkın geneline yayılması ve sosyolojik
kamusal hayattaki
dönüşümleri tetiklemeleri sürece yayılmıştır. Birinci Dünya Savaşı’ndan önceki
görünürlüğü artmıştır.
dönemde kadınların kamusal hayata, eğitim ve çalışma hayatına katılımı kısıtlıdır.
Kadınlara biçilen rol kamusal hayattan uzakta ev içi rollerdir. Bu durum, Birinci
Dünya Savaşı ile değişme uğramıştır. 19. yüzyılın ikinci yarısında, hızlanan
sanayileşme ile kırsal bölgelerden kentlere göç eden ailelerdeki kadınlar buradaki
sanayi tesislerinde çalışmaya başlamıştır. Ancak, üst ve orta sınıf kadınlar
geleneksel rollerini devam ettirmektedir. Birinci Dünya Savaşı’nda erkeklerin
cepheye gitmesiyle, erkeklere özgü olduğu düşünülen birçok işte kadınlar da görev
almaya başlamış, sosyal hizmetlerde kadınların görünürlüğü artmış ve Birinci
89
Dünya Savaşı’ndan sonra da erkeklerle eşit eğitim ve çalışma şartları için verilen
kadın mücadelesi şiddetlenmiştir (Kadıoğlu, 2005).
Vogue’un savaş dönemine dair tutumu ikirciklidir. Bir yanda, Fransa’nın işgal
edilmesinden dolayı Fransız tarzlarının ülkeye taşınamayacağına ve modaya dair
Amerika Birleşik
bilginin nasıl edinileceğine dair bir kaygı hakimdir. Dergi içeriğinde savaşla ilgili
Devletleri’nde ilk moda
haftası 1914 yılında haberler yer almakta ancak savaşla ilgili herhangi bir görsele dergi kapaklarında
gerçekleştirilmiştir. rastlanmamaktadır. Diğer yandan, Fransa’nın işgali Amerikalı hazır giyim üreticileri
için kendi tarzlarını yaratma konusunda bir fırsat olarak görülmüştür. 1903
yılından beri çeşitli mağazalarda ürünleri tanıtmak için moda defileleri
düzenleniyor olsa da moda haftası denebilecek ilk etkinlik Amerika’da 1914 yılının
Kasım ayında gerçekleştirilmiş, bu etkinliğin ise dönemin Vogue editörü Edna
Woolman Chase organize etmiştir (Hill, 2004).
Birinci Dünya Savaşı kadınların kamusal hayata katılımının yanında giyim
kuşamında da radikal değişikler ortaya çıkmasına yol açmış; erkeklerin çalıştığı
işleri yapmaya başlayan kadınların rahat, dayanıklı ve işlevsel giysi ihtiyacı ortaya
çıkmıştır. Bu dönem ve sonrasında Vogue kapaklarında kadını kamusal hayat
içinde ve dış mekânlarda tasvir eden illüstrasyonların sayısının arttığı
görülmektedir. Ayrıca, kapak görsellerinde kadınların rahat, bol, dökümlü giysiler
içinde resmedildiği, yapımında metrelerce kumaş harcanan giysilerden ve
korseden uzaklaşıldığı göze çarpmaktadır.
1910’lardan bahsederken iki çizerin adını anmak gerekmektedir. Bunlardan
ilki 1923’e kadar düzenli olarak Vogue için illüstrasyonlar üreten Helen Dryden’dır.
Dryden’ın tarzı Fransa’da etkili olan Art Nouveau tarzına benzer, romantik,
dekoratif unsurlarda çiçeklere ve kıvrımlara başvuran, giysideki ayrıntılardan
Helen Dryden’in tarzı ziyade izleyicide bir atmosfer hissi oluşturmayı amaçlayan bir tarzdır. Dryden’in
giysi tasarımlarını çizimleri giysi tasarımlarını görsel bir şiir gibi yansıtır (Horne, 2018, s. 46) (Görsel
görsel bir şiir gibi
4.8). Fransa’da benzer bir tarz Paul Poiret’nin kataloglarını resimleyen Paul Iribe ve
yansıtır.
George Lepape tarafından kullanılıyor olsa da, Amerikalı okurun karşısına yepyeni
bir tarz olarak çıkmıştır. Nast’ın Vogue’da içine girdiği yenilik süreci ile Dryden’in
moda illüstrasyonundaki yenilik arayışı benzer zamanlarda bir araya gelmiştir.
Görsel 4.8. Helen Dryden’in Vogue İçin Çizdiği İlk Kapak – 15 Nisan 1910 Sayısı (Http8)
90
Vogue’un uzun bir süre pek çok kapak illüstrasyonunu yapan diğer bir
illüstratör de George Wolfe Plank’tır. Plank, 1911 yılında Vogue için illüstrasyon
yapmaya başlamış ve 1936 yılına kadar derginin pek çok kapağını çizmiştir.
Plank’ın tarzı da Dryden’ın tarzına benzer, kompozisyonları sadedir, geniş arka
Helen Dryden ve
George Wolfe Plank planlar üzerine figürlerini yerleştirir. Dryden ile karşılaştırıldığında, Plank’ın
erken dönem Art Deco çizimleri izleyeni bir fantezi dünyasına davete eder. Figürleri bazen gökyüzünde
çizerleri olarak kabul yüzer bazen de bir rüya izlenimi uyandırır. İki sanatçı, Dryden ve Plank erken
edilirler. dönem Art Deco çizerleri olarak anılmaktadır. Plank’ın Vogue’daki en çok popüler
çizimi, Vogue’ün sembolü olan tavus kuşunu bir kadın figür ile kullandığı derginin
1918 tarihli Nisan sayısının kapağı için yaptığı çizimdir (Görsel 4.9). Bu çizimde
siyah, uzun bir kimono giymiş ve başında bir türban bağlı olan bir kadın beyaz bir
tavus kuşunun üzerine binmiş olarak resmedilmiştir. Beyaz tavus kuşu en nadir
bulunan kuşlardan biridir. Kapakta bu kuşun sembol olarak kullanılması okurlara
beyaz tavus kuşu kadar özgün olmak istiyorlarsa Vogue okumaları gerektiği
mesajını vermektedir. Bu dönemde, kültür ve sanat alanında olduğu gibi modada
da doğu etkisi oldukça yaygındır. Kimono gibi Japon kültürüne ve türban gibi
Ortadoğu’ya ait giyim unsurlarını kullanarak Plank dönemin eğilimlerini sanatsal
bir biçimde derginin kapağına taşımış aynı zamanda Amerikan toplumunun
merakını körüklemiştir (Dreher, 2008).
Görsel 4.9. George Plank Tarafından Resmedilen 1918’in Nisan Ayında Yayınlanan
Vogue Dergisi Kapağı (Http8)
Birinci Dünya Savaşı’nı takip eden dönemde Vogue’un kapak

illüstrasyonlarında Dryden ve Plank’ın açtığı yoldan gidildiği, illüstrasyonların
giderek sadeleştiği ancak bununla beraber daha dinamik bir anlatımın ve hareket
halindeki figürlerin kapaklarda kendine yer bulduğu görülmektedir. Fovizm,
kübizm, Art Deco gibi Avrupa kökenli sanat akımlarından etkilenen sanatçıların
91
çalışmaları kapaklarda sıklıkla görülmeye başlar (Angeletti ve Olivia, 2006, s. 18).

1916 ve 1939 yılları arasında Vogue için toplam 144 kapak illüstrasyonu yapan
Georges Lepape bu çizerlerden biridir. Lepape, Fransa’da yüzyıl başında ortaya
çıkan sanat akımlarının etkisinde illüstrasyonlar üretmektedir. Lepape ile Vogue
kapaklarında Fransız etkisi hakim olmaya başlamıştır. Amerikan tekstil ve hazır
giyim endüstrisi giderek güçlenmektedir ve Birinci Dünya Savaşı’nda Fransa’nın
moda alanın bir durgunluk dönemine girmesiyle Amerikalı moda tasarımcıları
görünür olmaya başlamıştır. Ancak, bu kez de bu tasarımların sunum tekniklerinde
Fransız etkisi yoğun biçimde görülmektedir. Bu etki, 1920’li yıllar boyunca devam
edecektir.
1920’lerde Amerikan hazır giyim endüstrisi kendi tarzını olgunlaştırmaya
başlamış ve üst sınıflar arasında giyimde sadeleşme ile kolay üretilebilir, rahat spor
giyim genç kadınlar arasında tercih edilir hale gelmiştir. Bu tarz, günümüzde de
sürmekte olan Amerikan moda anlayışının temelini oluşturmuştur. Lepape’nin
Georges Lepape’nin çizimleri, gösterişli Fransız tarzlarından hazır giyimin marifetiyle üretilmiş
çizimleri hazır giyimle sadeleştirilmiş tarzlara geçişin izlerini taşır. Lepape durağan figürler yerine hareket
üretilmiş sade tarzlara
halinde, rüzgârlı havalarda saçları uçuşan figürler yerleştirir. Gündelik hayatın
geçişin izlerini taşır.
artan devinimi ve Amerikan sanayisinin yükselişi böylece Vogue dergisinin
kapaklarında da yansımasını bulmuştur (Görsel 4.10).
Görsel 4.10. Georges Lepape tarafından resmedilen 1924’ün Ekim ayında yayınlanan
Vogue dergisi kapağı (http10)
92
1920’li yıllar boyunca Art Deco akımının estetik anlayışı Vogue kapaklarında
yer alan moda illüstrasyonlarında hakim olmuştur. Art Deco, Birinci Dünya
Savaşı’ndan önce Paris’te ortaya çıkan bir sanat ve tasarım akımıdır. Art Deco
sanatçıları süslemeden uzak durarak, sade formlar ve geniş yüzeyler kullanmışlar,
1920’li yıllarda Vogue değerli kumaşları ve taşları, plastik ve krom gibi dönemin yenilikçi malzemelerine
kapaklarında hakim çizimlerinde bolca yer vermişler, makineleşmeyi yüceltmişlerdir. Tasarımları
estetik anlayış Art
geometrik öğelerin kompozisyonlarına dayanır. Geometrik kompozisyonları parlak
Deco’dur.
renklerle donatarak hızı vurgularlar (Meisler, 2004). Makinelerin aerodinamik
tasarımları Art Deco’yu kalbinde yer alır. Mimaride de dönemin baskın anlayışı
oluşturan akımın en güzel örnekleri Chrysler binası ve Empire State binasıdır
(Hashimoto, 2003).
Örnek
•Mimaride Art Deco'nun en güzel örnekleri arasında Chrysler

binası ve Empire State binas yer almaktadır.
Vogue için toplam 144 kapak illüstrasyonu yapmış olan Eduardo Garcia
Benito Art Deco’nun bu dönem boyunca moda illüstrasyonundaki en iyi
örneklerini veren çizerlerden biridir. Benito’nun ellerinde Vogue kapaklarında
sade anlatımlarla ortaya konan ihtişam, hızla yükselmekte olan hazır giyim
sektörünün bir yansıması gibidir. Benito’nun 1926 yılının Eylül sayısı içinde
hazırladığı bir kapakta Vogue’un simgesi olan “V” harfini metal bir gökkuşağı
haline getirmiştir (Görsel 4.11). 1920’lerde Vogue kapaklarında kullandığı moda
illüstrasyonlarının anlatım tarzını Fransa’dan ödünç almış, ancak bu kez New York
figürleri yükselen Amerikan hazır giyim sanayisinin ürettiği tarzlar ile giydirmiştir.
Görsel 4.11. Eduardo Garcia Benito Tarafından Resmedilen 1926’nın Eylül Ayında
Yayınlanan Vogue Dergisi Kapağı (Http11)
93
1930’u yıllar moda illüstrasyonlarından moda fotoğraflarına geçişin

yaşandığı bir geçiş dönemi olarak karakterize edilebilir. Bu dönemde baskı
teknolojilerindeki gelişmelerle birlikte fotoğraf kullanımı artmış, renkli fotoğraf
baskıları kaliteli bir biçimde yapılabilir hale gelmiştir. 1930’lu yıllarda moda
1930’lu yıllar moda
illüstrasyonundan illüstrasyonundaki Art Deco etkisi yerini daha gerçekçi anlatımlara bırakmıştır
moda fotoğrafına (Görsel 4.12). Vogue’un o dönemdeki editörü Edna Woolman Chase bu geçişi
geçişin yaşandığı Benito ve Lepape’nin çizimlerinde dikiş, fermuar ya da pili gibi giysi detaylarının
yıllardır. görünmediğini söyleyerek açıklar (Angeletti ve Olivia, 2006)
Görsel 4.12. 1933 tarihli bir Vogue kapağı (http12)
1940’lı yıllarda moda illüstrasyonun görünürlüğü moda dergilerinin

kapaklarında git gide azalır. Vogue da bu kervana katılır. Sene içinde birkaç kapak
illüstrasyonla yayınlanırken moda fotoğrafı kullanımı artmıştır. 1940’lardan sonra
ise moda illüstrasyonu moda dergisi kapaklarını terk etmiş ve yerini Edward
Steichen, Cecil Beaton, Horst P. Horts gibi usta moda fotoğrafçılarının çektiği
fotoğraflara bırakmıştır.
Moda hakkındaki bilgi, 1700’lerden 1800’lere kadar moda bebekleri
yayılmış, 1800’lerde matbaacılıktaki gelişmelerle birlikte moda dergiciliği büyük bir
ivme kazanmıştır. Yüzyılın başından renkli fotoğrafın kaliteli bir biçimde
çoğaltılabilmeye ve matbaacılıkta kullanılmaya başladığı 1940’lara kadar moda
illüstrasyonları moda dergilerinin kapaklarında yer almıştır. Moda illüstrasyonları,
sosyal ve tarihsel bağlamı yansıtmakla birlikte dönemlerinin moda beğenilerinin
temsiline dönüşmüş ve bu beğenileri yaygınlaştırmıştır. Vogue dergisi moda
dergiciliğinde bir mihenk taşı olmuştur. İllüstrasyon döneminde bu derginin
kapaklarının en büyük başarısı dergi kapağını açmaya bile gerek duymadan sosyal
ve kültürel hayat, günün moda eğilimleri, yaygın beğenileri hakkında ilk bakışta bir
izlenim uyandırabiliyor olmalarıdır.
94
• MODA DERGİLERİ VE KAPAK İLLÜSTRASYONLARI

• Moda dergileri zengin görsel içerikleri ile günün moda eğilimlerini
okuyucuya tanıtan ve firmaların tanıtımlarını içeren dergiler olarak göze
çarpmaktadır. Moda dergilerinin kapaklarında ve içeriklerinde İkinci Dünya
Savaşı'na kadar moda illüstrasyonuna sıklıkla yer verildiği görülmektedir.
• MODA MEDYASININ TARİHİNE BİR BAKIŞ
• İlk moda medyası araçları 17. yüzyılın başlarında Paris'teki butiklerden
Özet
Avrupa'nın çeşitli yerlerine gönderilen moda bebekleri olmuştur. Moda
bebeklerinin yerini elle işlenen ve renklendirilen moda levhaları almış, 19.
yüzyılda moda dergiciliği yaygınlaşmıştır.
• 19. Yüzyılda Ortaya Çıkan Sosyal, Teknolojik ve Sanatsal Gelişmeler
• 19. yüzyıl toplumda büyük değişimlerin yaşandığı bir yüzyıldır. Günümüzde
de etkilerini gösteren pek çok sosyal teknolojik, sanatsal, sosyal ve sanatsal
gelişme bu yüzyılda yaşanmıştır. Sosyolojik bakımdan 19. yüzyılda yaşanan
en önemli değişimlerden biri hızlı kentleşmedir. Günümüz büyük
pasajlarının, diğer bir deyişle alışveriş merkezlerinin atası olarak bilinen ilk
pasaj olan le Bon Marché 1852 yılında Paris'te bir tekstil mağazası olarak
açılmıştır.
• Moda Dergiciliğinin Gelişimi
• Moda bebekleri ve moda levhaları Fransa'nın bir kültürel propoganda aracı
olarak işlev görmüştür. Günün yaygın giyim tarzları hakkında yazılar içeren ilk
kadın dergisi Le Mercure Galant 1672 yılında yayın hayatına başlamıştır.
1871 ve 1908 yılları arasında Fransa'da 180 adet yeni moda dergisi yayın
hayatına başlamıştır.
• Moda levhaları
• 19. yüzyıl başlarında matbaacılık teknolojisi elvermediğinden dolayı
dergilerin iç kısmına renkli baskı yapmak epey zorlu bir iş olduğundan moda
illüstarsyonları dergilerin yanında okuyuculara ahşap ya da bakır levhalar
üzerine işlenmiş olarak verilmeketdir. Bu levhalar o dönemde popüler bir
sanat biçimi olarak kabul edilmiştir.
• MODA DERGİLERİNİN KAPAKLARINDA MODA İLLÜSTRASYONU: VOGUE
DERGİSİ
• Vogue dergisi 17 Aralık 1892 yılında Arthur B. Turnure tarafından çıkarılan
sosyal hayata yönelik haftalık bir gazete olarak yayın hayatına başlamış,
zamanla sektörünün lideri haline gelmiştir. Vogue dergisinin ilk yıllarında
kapaklarında gerçekçi tasvirlerle sosyete kadınları gündelik etkinliklerini
gerçekleştirirken resmedilmiştir. 1906 yılında Condé Nast'ın derginin başına
geçmesiyle beraber Vogue büyük değişimler geçirmiştir. Dergi kapaklarında
illüstarsyon kullanımı artmış, usta sanatçılarla kapakları resimlemeleri için
anlaşmalar yapılmıştır. Kapakta zariflik ve tarafsızlık sembolü olarak tavus
kuşu kullanılmaya başlamıştır. Ayrıca derginin ilk anda göze çarpması için
büyük "V" harfi kapakta vurgulu bir biçimde kullanılmıştır. 1910'lu yıllar
moda illüstrasyonlarının sadeleştiği, erken dönem Art Deco dönemi olarak
kabul edilmektedir. Bu dönemin öne çıkan çizerleri arasında Helen Dryden ve
George Wolfe Plank yer almaktadır. 1920'lerde Art Deco estetiği hakim
estetik halini almıştır. Geroges Lepape ve Eduardo Garcia Benito bu dönemin
önde gelen çizerlerindendir. 1930'lu yıllarda renkli fotoğrafın dergilerde
kullanılmaya başlamasıyla moda illüstarsyonları gerçekçi bir tarz almıştır.
1940'lı yıllarda dergi kapaklarlarında illüstarsyon kullanımı giderek azalmış ve
sonrasında yerini moda fotoğrafına bırakmıştır.
95
1. Aşağıdakilerden hangisi 1700’lü yıllarda yaygın olarak kullanılan moda
medyası aracıdır?
a) Moda levhaları
b) Moda illüstrasyonları
c) Moda bebekleri
d) Moda fotoğrafı
e) Moda blogları
2. Aşağıdakilerden hangisi 19. yüzyılda ortaya çıkan gelişmeler arasında yer

almaz?
a) Hızlı kentleşme
b) Elektriğin kullanımı
c) Pasajların kullanıma açılması
d) Sanal gerçeklik uygulamaları
e) Burjuvazinin hakim sınıf haline gelmesi
3. Günün modaları hakkında yazılar içeren ilk kadın dergisi aşağıdakilerden

hangisidir?
a) Le Mercure Galant
b) Le Cabinet
c) Vogue
d) Harper’s Bazar
e) Le Jaournal des Dames et des Modes
4. 1800’lü yılların sonunda moda dergilerinin en ilgi çeken ve satış arttırıcı

unsuru aşağıdakilerden hangisidir?
a) İsmi
b) Logosu
c) Editörü
d) Yazarları
e) Moda illüstrasyonları
5. Vogue dergisinin kurulduğu yıl ve ülke aşağıdaki şıklardan hangisinde

doğru olarak verilmiştir?
a) 1872 - İngiltere
b) 1892 – Amerika Birleşik Devletleri
c) 1901 - Fransa
d) 1874 - Almanya
e) 1923 - Türkiye
96
6. Vogue dergisi kapaklarında aşağıdaki hayvanlardan hangisi sembol olarak

kullanılmıştır?
a) Güvercin
b) Gergedan
c) Tırtıl
d) Tavus kuşu
e) Goril
7. Amerika Birleşik Devletleri’nde ilk moda haftası hangi yıl

gerçekleştirilmiştir?
a) 1903
b) 1892
c) 1921
d) 1914
e) 1918
8. “Onun çizimleri giysi tasarımını görsel bir şiir gibi yansıtır” ifadesi aşağıdaki
çizerlerden hangisi için söylenmiştir?
a) Georges Lepape
b) Helen Dryden
c) Eduardo Garcia Benito
d) George Wolfe Plank
e) Salvador Dali
9. Aşağıdaki çizerlerden hangisi erken dönem Art Deco çizerleri arasında yer
alır?
a) Eduardo Garcia Benito
b) Pablo Picasso
c) George Wolfe Plank
d) Edna Woolman Chase
e) Georges Lepape
10. 1920’li yıllarda Vogue kapaklarında hakim olan sanat anlayışı

aşağıdakilerden hangisidir?
a) Art Deco
b) Fovizm
c) Kübizm
d) Gerçeküstücülük
e) Art Nouveau
Cevap Anahtarı
1.c, 2.d, 3.a, 4.e, 5.b, 6.d, 7.d, 8.b, 9.c, 10.a
97
Angeletti, N. ve Olivia, A. (2006). In Vogue. New York: Rizolli.
Benjamin, W. (2009). Pasajlar (7. baskı). (Çev. A. Cemal). İstanbul: Yapı Kredi
Yayınları.
Best Nelson, K. (2017). The history of fashion journalism. Londra: Bloomsbury
Academic.
Brown, M. (1998). The popular art of American magazine illustration, 1885-1917.
Journalism History, 24(3), 94-103.
Cage, E. C. (2009). The sartorial self: Neoclassical fashion and gender identity in
France 1797-1804. Eighteenth-Century Studies, 42(2), 193-215.
Coleman, D. (1977). Fashion dolls/fashionable dolls. Dress, 3(1), 1-8.
David, A. M. (2006). Vogue’s new world: American fashionability and the politics
of style. Fashion Theory, 10, 13-38.
Diehl, M. E. (1976). How to produce a fashion show. New York: Fairchild
Publications.
Dreher, A. M. (2008). “Proud as a peacock”: An historic and semiotic analysis of
illustrated Vogue covers from 1909 and 1911. Yayımlanmamış Yüksek Lisans
Tezi. Wyoming: University of Wyoming, Department of Communication and
Journalism.
Gay-Fragneaud, P. ve Vallet, P. (2004). The history of fashion reviews from their
origins to the 19th century. Glossy (Ed. S. Richoux-Bérard ve F. Bonnet)
içinde (ss. 178-180). Marseille: Museé de la Moda de Marseille.
Hashimoto, A. (2003). Visual design fundamentals: A digital approach. Boston:
Charles River Media.
Hill, D. D. (2004). As seen in Vogue: A century of American fashion in advertising.
Texas: Texas Tech University Press.
Horne, S. M. (2018). “It’s styled by Helen Dryden”: The fine art of good taste.
Yayımlanmamış Doktora Tezi. Columbia: The University of Missouri, Faculty
of the Graduate School.
Hoskins, T. E. (2015). Foya: Modanın anti-kapitalist kitabı. (Çev. D. Bayraktaroğlu).
Ankara: Ütopya Yayınevi.
Kadıoğlu, S. (2005). 20. yüzyıl ve kadın: Batı ülkelerinde kadın hareketi. İstanbul:
Gri Yayınevi.
Kawamura, Y. (2016). Moda-loji: Moda çalışmalarına giriş. (Çev. Ş. Özüdoğru).
İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Lehuu, L. (2000). Carnival on the page: Popular print media in Antebellum
America. Chapel Hill: University of North Carolina Press.
Meiser, S. (2004). Art Deco: High style. Smithsonian, 35(8), 35-36.
98
Okten, G. (2004). Moda alanında faaliyet gösteren mağaza zincirlerinde ticari imaj
ve iç mekân ilişkisinin irdelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü.
Roche, D. (1996). The culture of clothing: Dress and fashion in the Ancien regime.
(Çev. J. Birrell). Cambridge: Cambridge University Press.
GÖRSEL KAYNAKLAR
http1:https://i.pinimg.com/originals/af/23/16/af2316539cb9f5d2d0c94f379b7a6
b63.jpg
http2: https://archive.vogue.com/issue/18930812
http10: https://www.thevintagenews.com/2016/01/03/43908/
99
MODA İLLÜSTRATÖRLERİ I
• Sanayi Devrimi İle Gelişen

İÇİNDEKİLER
Moda ve İllüstrasyon Alanı MODA İLLÜSTRASYONU

• Arts and Crafts Hareketi
• İllüstrasyon nedir? Öğr. Gör. Esra SUNERLİ
• Moda İllüstrasyonları TOPAN
• Tarihçe
• Moda İllüstratörleri: 1900'ler

HEDEFLER
• İllüstrasyon kelime anlamını

açıklayabilecek,
• Moda İllüstrasyon tarihini
öğrenecek,
• Önemli illüstratörleri ve
çalışmalarını bilecek,
• Geçmişten günümüze moda
illüstrasyonlarının değişimlerini
açıklayabileceksiniz.
ÜNİTE
5
Moda İllüstratörleri I
Arts and Crafts Hareketi

Sanayi Devrimi İle
Gelişen Moda ve
İllüstrasyon Alanı
İllütrasyon Nedir?
Moda İllüstrasyonları
MODA İLLÜSTRATÖRLERİ I
Moda İllüstratörleri:
Tarihçe 1900'ler
101
GİRİŞ
Mağara resimlerinin ortaya çıkışından bugüne dek, insanların birbiri ile
iletişimini destekleyen, birbirlerine bilgi aktarımında yardımcı olan ve sanatsal bir
değeri olan illüstrasyon, birçok disiplinde kendine yer bulmaktadır. İllüstrasyonun
amacı, iletilmek istenen mesajın hedef kitleye en doğru, basit ve hızlı bir şekilde
ulaştırmaktır. Bundan yola çıkarak illüstrasyon için, kültürel farklılıkları olan
toplumlarda bile kültürlerarası iletişimi sağlayan önemli bir sanatsal iletişim dili
Moda illüstrasyonları olduğu söylenebilir. İllüstrasyon uygulama alanlarına göre; teknik ve bilimsel
sadece bir giysinin
illüstrasyon, yayın (editoryal) illüstrasyonu, reklam illüstrasyonu olarak
tasarımını göstermekle
kalmaz, aynı zamanda sınıflandırılmaktadır.
bir sanat biçimi olarak İllüstrasyon, sanatçının yaratıcılığı ile bir bütündür. Verilmek istenen mesajı,
da hizmet eder. sınırlama olmadan ileten, güçlü bir anlatım, iletişim aracı, resimleme türüdür. Bir
illüstrasyon çeşidi olan moda illüstrasyonu, tasarımın incelenmesine olanak veren,
kıyafetin dikilmeden önceki son halini, bilgisayar destekli ya da farklı teknikler
kullanarak sunan, sanatsal nitelik taşıyan çizimlerdir. Moda illüstrasyonu, henüz
dikilmemiş olan kıyafetin, ön plana çıkarılmak istenen noktaları vurgulanarak,
izleyiciye sunulmasına olanak tanır.
Fotoğraf ve baskı alanındaki yeni teknolojik gelişmeler, fotoğrafların
çoğaltılmasının doğrudan dergi sayfalarına yerleştirilmesine izin vermeye
başlamıştır. Bu da moda alanının artık modern yaşamın bir temsili olmadığı
anlamına gelmekteydi. 1930'ların başında dergilerde fotoğraflar tercih edilmeye
başlandı, 1936'da Vogue'un fotoğraf kapaklarının daha iyi satıldığını bildirmesiyle
illüstrasyonlar iç sayfalarda yer almaya başlamıştır.
Moda çizim anlayışı yaklaşık 500 yıldır varlık göstermektedir. Giysiler var
olduğundan bu yana bir fikri veya tasarımı, moda illüstrasyonuna çevirmeye
ihtiyaç duyulmuştur. Moda illüstrasyonları sadece bir giysinin temsilini veya
tasarımını göstermekle kalmaz, aynı zamanda bir sanat biçimi olarak da hizmet
eder. Günümüzde ise daha çok sanatsal anlamda kendine yer bulabilmektedir.
SANAYİ DEVRİMİ İLE GELİŞEN MODA VE İLLÜSTRASYON

ALANI
Resimleme tekniği olarak tanımlanabilen illüstrasyon; birçok alanda olduğu
gibi moda tasarımı alanında da varlık göstermiştir. Moda illüstrasyonu; Sanayi
Devrimi sonrasında ‘’moda’’nın bir alan olarak geliştiği bir dönemde başlamış ve
moda tasarımcısı için başvurulan anlatım araçlarından birisi olmuştur. Fotoğrafın
icadı ve teknolojik gelişimine rağmen yerini korumuş, 1980’li yıllara kadar
geleneksel tekniklerle devam etmiştir. Dijital teknolojinin gelişmeye başladığı
dönemde, bilgisayar programları aracılığıyla oluşturulan moda illüstrasyonları
alana zenginlik ve çeşitlilik kazandırmıştır (Sunerli; Şahin, 2018).
Modern tasarıma geçilen süreçte diğer branşlarda da olduğu gibi, geniş
bakış açısıyla tekstil tasarımının da sınırları genişlemiştir. Bu bakış açıcı tasarım ve
sanat alanlarına büyük katkılar sağlayarak, tasarımcıların tasarladıkları nesnelere
102
çok yönlü yaklaşımlarda bulunma yetilerini desteklemiştir. Tasarımları diğer

uzmanlık alanlarının ortaklığıyla da değerlendirmeyi öğrenmiş yeni, farklı, yaratıcı,
sorgulayıcı bakış açısına ulaşmışlardır (Acar, 2013).
Makineleşme ile hızlı gelişen ve değişen dünyada, insanın gerçekliğe dair
algıları değişmiştir. Toplumsal yapıda meydana gelen değişimler ve dönüşümler,
19. yüzyılda yaşanan sanatsal değişimlerin de başlıca nedeni olarak görülmektedir.
İngiltere’de, endüstrileşmenin yarattığı hızlı değişim ve makineleşme sonucunda
zanaatın yok oluşunu ve sanayileşmenin toplumsal sonuçlarını sorgulamaya
başlayan bir grup oluşmaya başlamıştır (Üstüner, 2017). Giyim endüstrisindeki en
büyük Sanayi Devrimi değişikliği, insanların daha fazla moda bilincine sahip
olmaları ve ihtiyaçtan ziyade stil için kıyafet satın almaya başlamalarıydı.
Devrimden önce, insanlar kendi kıyafetlerini dikiyorlardı ve sadece geçinecek
kadar parası vardı. Ancak devrimden sonra para harcama alanları giyim ve moda
yönüne doğru evrilmiştir.
Tasarım, insanın doğada varoluşundan itibaren sürdürdüğü bir etkinlik
olarak görülürken, endüstriyel tasarımın başlangıcı, sanayi devrimi sonrasındadır.
Makineleşmiş üretim için tasarım yapma ihtiyacı, 19. Yüzyılın ikinci yarısında
İngiltere’de Arts and Crafts hareketi ile ortaya çıkmıştır. Sanayi devrimi sonrası
İngiltere’de ortaya çıkan makineleşmiş ürünlerin estetiksiz görünümleri, bu akımın
öncüsü William Morris’in el emeği ve doğal üretime dönüş anlayışını getirmiştir.
Sanat ve zanaat arasındaki ayrımı ortadan kaldırmayı amaçlayan bu akım, bir
yandan geçmişe dönüşü önerirken, diğer yandan da, mimarlıktan iç mekân
tasarımına, mobilya, grafik, kumaş ve tekstil tasarımına kadar geniş bir alan
içerisinde, biçimsel bir tarz ile yeni üretimlerin yapılması, modern tasarım
anlayışının öncüsü olmuştur (Alpat; Papila, 2019).
Sanayi Devrimi ile birçok teknolojik gelişme yaşanmıştır. O dönemde
fotoğraf makinesi, litografi ve dizgi makinalarının gelişiminin, grafik tasarım ve
buna bağlı olarak moda illüstrasyonu gibi alanlar için önemli katkılar sağlaığı
söylenebilir.
Arts and Crafts Hareketi

1880’lerde ortaya çıkmış sosyo-ekonomik kökenli ve tasarım tarihi açısından
önemli bir harekettir. Yazar ve sanat eleştirmeni John Ruskin (1819-1900),
üretimin ve makineleşmenin geleneksel zanaatçılığı ve el işçiliğini yok ettiğini
savunarak her türlü eşyaya kişiliğini kaybettirdiğini ileri sürmüştür. “Bu anlamda
‘Arts and Crafts’ hareketinde sanatı ve insanı uzlaştırmak ve buluşturmak, daha iyi
bir ortam yaratmak adına önemli bir sorumluluk olarak görülmüştür” (Kayabekir,
2020). “Uygulamalı sanatların nihayet güzel sanatlarla aynı değerde görülmesi,
gündelik kültürün tasarımını kendine meslek edinen sanatçı-tasarımcı tipinin
ortaya çıkması, Morris zamanının teori ve pratik örnekleri sayesinde
gerçekleşmiştir” (Bektaş, 1992). “‘Arts and Crafts’, mimari, dekorasyon, grafik
tasarım, mobilya ve vitray gibi birçok tasarım alanından oluşan birliğin daha büyük
bir bütünü oluşturmasına yönelik yaklaşımı tanımlayan hareket olarak son derece
103
dikkat çekicidir” (Kayabekir, 2020). Dolayısıyla moda alanı da bu sanat birliğinin

yaklaşımından etkilenmiştir.
Arts and Crafts hareketi, belirli bir üslup geliştirmekten çok, bir dizi ilkeye
olan inançla yönlendirilmiştir. Ancak bu, moda dünyası üzerinde hiçbir etkisinin
olmadığı anlamına gelmemektedir. 19. yüzyılın sonları ile 20. yüzyılın başları
arasında, Sanat ve el sanatları uygulayıcıları, kadın giysileri, aksesuarları ve
mücevherleri için bir dizi çarpıcı tasarım üretmenin yanı sıra zanaat temelli
endüstrilerin devam etmesini ve kıyafet reformu hareketinin gelişimini de
desteklemişlerdir. Benzer bir hareketin geliştiği bir başka merkez de Glasgow'dur.
Charles Rennie Mackintosh, Margaret ve Frances McDonald, Herbert MacNair gibi
kişilerin çalıştığı Glasgow Sanat Okulu'nda başlayan Glasgow sahnesi,
uygulamalarını tekstil ve nakışlara odaklayan birçok kadın tasarımcı için önemli
olduğu söylenebilir. Bunların arasında tasarımları Londra'daki Liberty Department
Store'da satılan bir illüstratör olan Jessie King ve nakışlar üreten ve aynı zamanda
Glasgow Sanat Okulu'nda öğretmenlik yapan Jessie Newbery de vardı.
Ancak hareket tamamen endüstriyel tekniklere karşı değildi; tasarımcılar
aslında, ürünler hem malzemenin hem de onlarla çalışan insanların kimliğini
koruyan bir etik koda göre üretildiği sürece endüstrilerle işbirliği yapmaya
heveslilerdir.
Paul Poiret (1879-1944) de Arts and Craft hareketinden etkilenen önemli
tasarımcılardandır. 1911’de kendi atölyesi olan Atelier Martine’i açmıştır. Parisli
tasarımcı, kadınları korseli yapay görünümden sutyenin desteklediği doğal
görünüme geçirmiştir. Doğu’nun 1001 Gece Masalları’nın çevirisinin yayınlaması
ile 1909’da Paris’e gelen Rus Balesi “Bellets Russes”ın kostümlerinden etkilenen
Poiret’nin tasarımları, egzotik ve oryantalist çizgiler içermektedir. 1904-1905
yıllarında yaşanan Rus-Japon savaşı sırasında Japonya’nın kültürel etkisi Japonizm
olarak tasarımlara yansımıştır. Dönemin sanat, tasarım ve edebiyatını hem
oryantalizm hem de Japonizm büyük ölçüde etkilemiştir (Koga’dan aktaran
Üstüner, 2017). Bu süreçte illüstrasyona bakış açısı da değişmiştir.
İllüstrasyon Nedir?
13. yüzyılda ‘parıltı’ (dikkat çeken) anlamına gelen illüstrasyon sözcüğü, 15.
yüzyılın başında ‘belirti, gösterge’ olarak tanımlanmaktadır. Eski Fransızcada;
‘görünüm’, Latincede; ‘ışıltılı sunum’, edebi yazı dilinde ‘aydınlatmak’, ‘açıklığa
kavuşturmak, açıklamak, sunmak’, günümüz İngilizcesinde de ‘örnekleme’
anlamına gelmektedir. 15. yüzyılda matbaanın icadıyla, kitaplar daha yaygın bir
şekilde dağıtılmış ve genellikle gravür sanatı ile resmedilmekteydiler.
En eski illüstrasyonlardan bazıları eski Mısır (Khemet) zamanından genellikle
hiyeroglif olarak önümüze çıkmaktadır.
1600'lerde Japonya’da, mürekkeple fırçalanmış ahşap blok baskı
tekniğinden kaynaklanan etkileyici bir çizgi, canlı renkler ve ince tonlarla
karakterize etkili bir illüstrasyon stili olan Ukiyo-e ortaya çıkmıştır. Konular
104
arasında geleneksel halk hikayeleri, popüler figürler ve günlük yaşam yer almıştır.
Hokusai'nin Kanagawa'daki Büyük Dalgası, zamanın ünlü bir resmidir.
Avrupa'da 16. ve 17. yüzyıllarda, illüstrasyon için ana yeniden üretim ve
dağıtım süreçleri gravür tekniği ile sürmekteydi. 18. Yüzyıl İngiltere'sinde kayda
değer bir illüstratör, kabartma gravür kullanan William Blake (1757-827) idi.
1800'lerin başından itibaren gazeteler, kitlesel pazar dergileri ve resimli kitaplar
Avrupa ve dünyada baskın tüketici medyası haline gelmiştir. 19. yüzyıla
gelindiğinde, baskı teknolojisindeki gelişmeler, illüstratörlerin renk ve işleme
tekniklerini denemelerini sağlamıştır. Matbaacılıktaki bu gelişmeler, yemek
kitaplarından fotoğraf ve gezi rehberlerine, çocuk kitaplarından edebiyatın tüm
alanlarını etkilemiştir. Ayrıca matbaacılıktaki ilerlemeler nedeniyle kitap ve diğer
materyallerin içinde renkli fotoğrafların üretilmesi daha uygun maliyetli hale
gelmiştir. 1900'e gelindiğinde, kağıdın neredeyse %100’ü makine yapımıydı ve elle
çalışan bir kişi günde 30-50 kilo kağıt üretebilirken, mekanizasyon günde yaklaşık
500 kilo üretilmesini sağlamıştır. Ayrıca 1846-1916 arasındaki 50 yıllık dönemde
kitap üretimi %400 arttı ve kitap fiyatları yarı yarıya düştü. 19. yüzyılın başlarında,
litografinin tanıtılması, yeniden üretim kalitesini önemli ölçüde iyileştirdi. Bu
durum illüstrasyon alanının gelişimine katkı sağlamıştır.
Bir fikri görselleştirip sunmak için iyi bir araç olan resimleme (illüstrasyon),
Latince ‘Lustrare’ kökünden gelmektedir ve o fikri anlaşılır yapmaktır. İllüstrasyon
aynı zamanda metnin veya konunun içinde yer alan çizimlere verilen isimdir. Asıl
amacı bir fikri daha etkili ve verimli açıklamak, aydınlatmaktır (Gikonv, 1991).
İllüstrasyonun Türkçeye karşılık gelen anlamı ‘resimleme’ ya da ‘çizim’ dir.
İllüstrasyon için; çizim
yapmak, tasarlananı Resimleme; konunun açıklanması ve yorumlanması amacıyla yapılır.
hatta fikirleri iletmekte İllüstrasyon, kelime olarak ise kelime dağarcığımıza 1960’lı yıllarda girmiştir.
işe yarayan evrimsel bir
Metinlerin ve fikirlerin tasvir edilmesi ve açıklanması amacıyla uygulanan en
araçtır.
yaygın “resimleme” türüdür (Kaptan, 1996).
İllüstrasyon için; çizim yapmak, tasarlananı hatta fikirleri iletmekte işe
yarayan evrimsel bir araç da denilebilir. Çünkü ilk çağlardan bu yana mağara
duvarlarına yapılan çizimler, göstermeye ve anlatmaya yönelik kanıtlardır (Görsel
5.1).
Örnek
•Altamira mağarasındaki illüstrasyonlar dönem hakkında açıklayıcı

bilgiler içermektedir.
105
Görsel 5.1. Bizon, M.Ö.15.000 – 10.000 dolayları Mağara resmi; Altamira, İspanya
İllüstrasyon, doğrudan ilgiye ihtiyaç duymadan ve gösterdikleri şeyden

dikkati dağıtmadan bir şeyle çalışan ve ona eklenen görüntüler yapma sanatıdır.
Diğer şey, dikkatin odak noktasıdır ve illüstrasyonun rolü, rekabet etmeden kişilik
ve karakter eklemektir.
İllüstrasyonlar reklamlarda, mimari görselleştirmede, tebrik kartlarında,
posterlerde, kitaplarda, grafik romanlarda, hikaye panolarında, iş dünyasında,
teknik iletişimde, dergilerde, tasarımlarda, video oyunlarında, öğreticilerde ve
gazetelerde kullanılmıştır ve kullanılmaktadır.
Moda İllüstrasyonları
Moda illüstrasyonlarının tarihi, Avrupa’nın 16. Yüzyılda dünyayı
sömürgeleştirmeye başlamasıyla paralel gelişmiştir. Batılıların, kendilerinden farklı
ve uzak toplumların yaşamları ve giyimlerine karşı merakları, gravür tekniğiyle
yapılmış resimlerin olduğu kostüm kitaplarının üretilmesini getirmiştir. 18. Yüzyılın
sonlarına doğru, yalnızca modayı konu alan, moda illüstrasyonlarının olduğu süreli
yayınlar yayımlanmaya başlanmıştır. 19. Yüzyılda moda dergilerinin yayımlanmaya
başlanması ile moda illüstrasyonları büyük önem kazanmıştır. 20. Yüzyılın başında,
moda dergilerindeki moda illüstrasyonları, Batı toplumlarına, moda olan giysileri
ve moda kültürünü yaymak için etkili olarak kullanılmıştır (Alpat; Papila, 2019).
Moda illüstrasyonu
sadece reklam amaçlı Moda illüstrasyonları ya da moda çizimleri insan figürünü temel alarak
değildir. hazırlanmış çarpıcı, etkili ve genellikle abartılı resimlemelerdir. Moda çizimlerinde
eskiden öne çıkan amaç terziye dikilecek modeli anlatmaktı. Ancak günümüzde bu
amaç reklam ve satış yönünde değişmiştir. Ancak moda illüstrasyonu sadece
reklam amaçlı değildir. Bazen bir katalog için çizilmiş olabilir. Moda çizimleri,
fotoğrafın modada kullanılmasına kadar olan süreçte modanın tanıtımında ve
106
basında tercih edilmiştir (Şahin, 2009). Bu bağlamda terziye diktirilecek olan

modelin tanımlanmasında moda illüstrasyonu önem taşımıştır (Görsel 5.2.)
Moda illüstrasyonlarının çoğu, kitap ve mektuplarla ilgili kişisel deneyime
izin vererek, yakın mesafeden bir sayfada görülebilecek şekilde oluşturulur. Bu
nedenle, moda illüstrasyonları, izleyicinin elinde tuttuğ görüntü ile benzersiz bir
yakınlık duygusuna ve sayfayı çevirmeden önce bizi olduğumuz yerde durdurma
ihtiyacına sahiptir.
Görsel 5.2. Vogue Dergi Kapağı 1934
Moda illüstrasyonu, yalnızca jest yoluyla nüansı yakalamakla kalmayıp aynı

zamanda bir giysinin, aksesuarın veya kozmetik ürünün grafik temsilini bir arzu
nesnesine dönüştürebilecek şekilde kalem veya fırça kullanma konusunda
benzersiz bir beceri gerektirir. Moda illüstratörün işi elbisenin hikayesini
anlatmaktır. Moda İllüstrasyonu, moda fikirlerini illüstrasyon, çizim ve boyama ile
görsel bir biçimde iletme sanatıdır ve aynı zamanda moda taslağı olarak da bilinir.
Esas olarak moda tasarımcıları tarafından fikirlerini kağıt üzerinde veya dijital
olarak beyin fırtınası yapmak için kullanılır. Moda eskizleri, gerçek kıyafetleri
dikmeden önce tasarımları önizlemek ve görselleştirmek için tasarımda önemli bir
rol oynadığı söylenebilir. Moda illüstrasyonu sayesinde tasarımcılar fikirlerini
pratik olarak ortaya koyabilirler. Düşüncelerini ve arzularını özgürce
keşfedebilirler. Moda tasarım illüstrasyonu, tasarımcıların özgün ve özgün
fikirlerini uygulamalı olarak tanıtarak yeni konseptler oluşturmalarına yardımcı
olmaktadır. Bu da yeni moda trendlerine hayat verebilir. Moda illüstrasyon
107
fikirleri, yeni bir moda anlayışının yayılmasına yardımcı olabilirler. Moda eskizleri
bir moda tasarımcısı için boş bir tuvaldir, oynayabilecekleri ve çılgın fikirlerini
özgür bırakabilecekleri bir yerdir. Bu bir beyin fırtınası süreci olduğundan,
başlamadan önce tasarımlar düzeltilebileceğinden kaynak israfın en aza
indirilebilir.
Tasarımcılar, giysilerin ayrıntılarını ve sanatçının uyandırdığı duyguyu
iletmek için guaj, keçeli kalem, pastel ve mürekkep gibi ortamlar kullanır. Dijital
sanatın yükselişi ile bazı sanatçılar Adobe Photoshop, Adobe Illustrator veya
Procreate gib programlar kullanarak kullanarak illüstrasyonlar oluşturmaya
başlamışlardır. İllüstrtatörler sıklıkla kroki adı verilen bir figürün eskiziyle başlar ve
bunun üzerine bir görünüm oluşturur. Giyside kullanılan kumaşları ve silüetleri
işlemeye özen gösterirler. Tipik olarak, abartılı 9 başlı veya 10 başlı oranlara sahip
bir figür üzerindeki kıyafetleri gösterirler. Anlatılmak istenen kıyafet, aksesuar ya
da bir moda objesi böylelikle izleyiciye daha iyi aktarılmış olur.
TARİHÇE
İllüstrasyon fikrinin ilk olarak soylu ailelerin, kendilerini resmettirerek kalıcı
hale getirme isteğinden çıktığı söylenebilir. Bu resimlere bakıldığında, dönemin
giyim anlayışının, kıyafetlerde kullanılan kumaşın, malzemenin, dikimde kullanılan
teknik ve biçimin oldukça gerçekçi bir biçimde ifade edildiği görülür. Tabi ki bu
resimler ait olduğu dönemin giyim anlayışının yansıtıldığı önemli birer belge
niteliği taşımaktadırlar (Sunerli, 2018). Moda illüstrasyonunun yaklaşık 500 yıldır
var olduğu söylenebilir. Giysiler var olduğundan bu yana bir fikri, tasarımı veya
görüntüyü bir moda illüstrasyonuna çevirmeye ihtiyaç duyulmuştur. Moda
illüstrasyonları sadece bir giysinin temsilini veya tasarımını göstermekle kalmaz,
aynı zamanda bir sanat biçimi olarak da hizmet eder.
Avrupa’da başta Paul Poiret olmak üzere Jacques Doucet, Doeuillet,
Fortuny, Paquin gibi birçok tasarımcı moda eğilimlerinin oluşmasını sağlayarak,
dönemin moda dergilerinde varlık göstermişlerdir. Moda tasarımcıları genellikle
tasarımlarını illüstratörlere çizdirerek (Görsel 5.3.) okuyuculara tasarımlarını bu
şekilde betimlemiş ve ipuçları vermiştir.
Yirminci yüzyılın ilk on yılları, modern anlamda moda illüstrasyonunun ilk
örnekler görülmeye başlanmıştır. İllüstratörlük giderek daha karlı bir iş haline
geldiğinden, çizim işi bir meslek haline geldi. Eskiden bireysel sanatçıların işi olan
moda, büyük mağazaları doldurmak için eşi görülmemiş miktarlarda yeni mallar
üreten bir endüstri haline geliyordu. Bu mağazalar, yeni bir ulusal eğlence olan
alışveriş kültürünü icat ediyorlardı.
Paris'te modacı Paul Poiret, Paul Iribe (1883-1935) gibi sanatçıların sınırlı
sayıda albümlerini sipariş ediyordu. 1908'de Iribe, her renk katmanı için bir şablon
oluşturmayı içeren ve daha sonra elle uygulanan Japon tekniklerine dayanan
pochoir yöntemini kullanarak basılan figürleri tanıttı. Mücevherli tonlu paleti ve
temiz grafik çizgisiyle tanınan Poirot, şimdi yeni korsesiz ve egzotik silüetlerini
seçkin ve seçkin sanat dünyasıyla uyumlu hale getiriyor.
108
Görsel 5.3. George Lepape çizimi ile Poul Poiret tasarımı
Moda İllüstratörleri: 1900'ler

1920'ler ve 1930'lar moda illüstrasyonunun “altın çağını” temsil
etmektedir. Her ticari sanatçı bir moda sanatçısı olarak kabul edilmiştir ki hepsi
mükemmel ressamlardı. Birçoğu kumaşın dokusunu, parlaklığını ve hatta ağırlığını
baskın bir şekilde çizimlerinde gösterebilmekteydiler.
1900’lü yıllar itibaren moda çizimlerinde büyük gelişmeler görülmeye
Paul Poiret 1913 yılında
“Ben bir sanatçıyım, başlamıştır. Modanın sanat ile birlikte anılmasına sebep olan Paul Poiret’in daha
giysi üreticisi değil.” 1913 yılında “Ben bir sanatçıyım, giysi üreticisi değil.” diyerek, tasarımlarını
demiştir. illüstratörlere çizdirmesi, belirgin örneklerdendir (Svendsen, 2008, s.88). Geçmişin
moda illüstratörlerinin günümüz sanatçıları kadar ünlü olduğunu söylemek
mümkündür. Önde gelen isimler olarak Leon Bakst, Erte, Georges Lepape, Paul
Iribe, Eduardo Benito, Drian gibi illüstratörler buna örnek gösterilebilir. Bu
illüstratörler kariyerlerine 1900’lerin Fransız moda dergisi “Gazzette du Bon
Ton”da başlamışlardır. O dönemler çizimler öncelikle sadece çizgi şeklinde
basılmış ve daha sonra her biri elle ve çeşitli boyalarla renklendirilmiştir.
Gazette du Bonton ile başlayan moda illüstrasyonunun basılı hale
getirilmesi 1920’lerde Vogue ve Harper’s Bazaar dergileri ile devam etmiştir. Bu
dergiler o günün önde gelen sanatçılarını halka tanıtmış ve onları oldukça ünlü ve
tanınır bir hale getirmiştir.
 Erte (1892-1990)
Rus İmparatorluğu Donanma Ordusu amiralinin tek çocuğu olan Romain de
Erte, Erken dönem Tirtoff 1892’de St. Petersburg’da dünyaya gelmiştir. Babasının görevinden dolayı
moda illüstratörlerine Rusya’nın elit kesiminde yetişen Erte, çocuk yaşlardayken babasının
örnek teşkil eder. kütüphanesindeki Mısır minyatürlerinden, kitaplarından etkilenmiş ve Mısır
109
kültürü ve egzotiğine kapılıp sanatının mayasını bulmuştur. 18 yaşında Paris’e

taşınmış ve isminin baş harflerini kullanarak ‘ERTE’ olarak değiştirmiştir. 1915’de
Harper’s Bazaar ile anlaşmış ve yaklaşık 22 yılda 240’tan fazla dergi kapağı
tasarlamıştır. Ayrıca moda dünyasına da tasarım yapmıştır. 1920’lerin en çok
anılan sanatçısı olmuştur. Çizimleri 21. yüzyılda da modern sanat galerilerinde
sergilenmektedir (Chariau, 2010). İllüstrasyonları Art Deco stilinden esintiler taşısa
da Sürrealizm sanat akımı ile de yakınlık göstermektedir.
Görsel 5.4. Erte İllüstrasyonu
Yukarıda (Görsel 5.4.) Erte’nin fantastik ve sürrealist yaklaşımlarını içeren

illüstrasyonu yer almaktadır. Bu illüstrasyonda kadın bedeni estetik kol ve bacak
hareketleri ve duruşla bir bütün oluşturmaktadır. Giysi üzerinde süsleme detayları
görülmektedir.
Erte yalnızca illüstrayon tarihi için iyi bir sanatçı değil, aynı zamanda bir
daha asla rastlanılamayacak kadar farklı nitelik ve karaktere sahip bir sanatçı
olduğunu söylemek mümkündür. Fırçasında ne kadar becerikli ve hassassa kendisi
de o kadar narin ve zayıf bir vücut yapısına sahipti. Erte, kısa boyuna rağmen
güçlü ve inatçıydı ve eserlerinin bir başkasının beğenisine uyması veya çağdaş
zevklere boyun eğmesi için manipüle edilmesine izin vermezdi. Zamanı geldiğinde
herkesin gözü önünde partinin canı ve ruhuydu, ama özel olarak yalnızlığını
benimsemiş, sadece sevgili kedileri Caramelle ve Talia'nın arkadaşlığını tercih
etmiştir. Lamba ışığında çalışırken, klasik müzik dinleyerek illüstrasyonlarını
yapardı. Bu onun ütopyasıydı.
110
Erte “Benim için yaratıcılık hayattır” demiştir. Bilemeyeceği şey, kendi

hayatıyla ne kadar çok hayatı zenginleştireceğiydi. Bu bağlamda Erte moda
illüstrasyonu alanı için çok önemli bir yere sahiptir.
 Leon Bakst (1866-1924)
Rusya doğumlu olan Bakst, sanat kariyerine dergilerde illüstratör olarak
başlamıştır. Avrupa’ya seyahati sonrasında 1906 yılında özel bir sanat okulunda
eğitmenlik yapan Bakst, ününü Ballet Russes kostüm tasarımları yaparak
yakalamıştır. 1910 yılında sahnelenen ‘Scheherezade’ (Şehrazad) isimli eser için
Bakst, ününü Ballet yaptığı tasarımlarla haute-couture alanında oryantalist etkiler yaratarak moda
Russes kostüm tasarımcıları tarafından benimsenmeye başlamıştır. Aşağıda yer alan illüstrasyon,
tasarımları yaparak Şehrazad oyununun “dancing girl” karakteri için tasarlanmış olan bir çizimdir
yakalamıştır. (Görsel 5.5). Figür hareket halindeyken resmedilmiş ve giysi o hareketin doğal
akışına uygun olarak çizilmiştir (Sunerli, 2017).
Görsel 5. 5. Bakst, dancing girl in ballet 'Scheherazade’, 1910
Bakst, 27 Aralık 1924'te Paris yakınlarındaki Rueil Malmaison'daki bir

klinikte akciğer problemlerinden ötürü vefat etmiştir. Zamanın en ünlü sanatçıları,
şairler, müzisyenler, dansçılar ve eleştirmenler arasında pek çok hayranı, çok
duygulu bir törenle, Paris'teki Cimetière des Batignolles'deki son dinlenme yerine
kadar bir cenaze alayı oluşturarak uğurlamışlardır.
2010 yılının sonlarında, Londra'daki Victoria ve Albert Müzesi’nde, Bakst'ın
kostüm ve baskılarından oluşan bir sergi açılarak insanlara sunulmaktadır.
111
 Paul Iribe (1883-1935)

Paul Iribe, Fransa’da doğmuş ve kariyerine Paris’in dergi ve gazetelerine
illüstrasyonlar çizererek başlamıştır. 1906’da birçok avangart sanatçı ile iş birliği
içinde ‘Le temoin’ adlı dergiyi çıkarmışlardır. Ancak Iribe’nin şöhrete kavuşmasını
sağlayan süreç, ünlü moda tasarımcısı Paul Poiret’nin ona tasarımlarını illüstre
ettirmesiyle başlamıştır. Iribe daha sonra, Coco Chanel’in tasarım illüstrasyonlarını
da yapmıştır. 1933’de moda illüstrasyon alanında yaptığı işler ile la Legion
d’honneur’a layık görülmüştür. İllüstrasyonlarında Art Deco stilinin etkileri açıkça
görülmektedir (Goss, 2014). Iribe yukarıda yer alan illüstrasyonunda (Görsel 5.6)
üç zarif kadını, kumaşların desen ve dokusal özelliklerini gösteren giysi çizimleriyle
göstermiştir.
Görsel 5. 6. Iribe’nin çizimi ile Poiret tasarımı, 1908
Eric (1891-1958)
İsviçre’de doğan Carl Erickson, daha sonraları kısaca Eric olarak anılmıştır.
Sanatçı Güzel Sanatlar Akademisi’ne katılmış ve daha sonra 1914’de serbest
çalışan illüstratör olarak Newyork’a taşınmıştır. Öncelikle Vogue olmak üzere
birçok dergi için çizimler yapmıştır. Eric’in olağanüstü bakış açısını yansıtan
Eric’in olağanüstü bakış çalışmalarında canlı ve akışkan fırça vuruşları ve doğru kombin edilmiş renkleriyle
açısını yansıtan figürü gözlemleyerek resmettiği görülmektedir. Bu gözlemleri onu tanınır yapmaya
çalışmalarında canlı ve
yardımcı olmuştur (Chariau 2010).
akışkan fırça vuruşları
görülmektedir.
112
Görsel 5. 7. Eric, “Evening Dresses”, suluboya ve guaj, 1945
Eric, suluboya ve guaj tekniğinde resmettiği bu illüstrasyonunda aynı anda

iki giysi modelinin de önden ve arkadan duruşlarını betimlemiştir. İki figürün de
zarif bir biçimde resmedildiği ve tasarlanan giysilerin ayrıntılarına dikkatli boyama
tekniği ile ele alınmış olduğu gözlemlenmektedir (Görsel 5.7).
 Georges Lepape (1887-1971)

Georges Lepape, Fransız afiş sanatçısı, illüstratör ve moda tasarımcısıdır.
Lepape'nin çalışmaları, Alphonse Mucha, Erté, Gustav Klimt ve Henri de Toulouse-
Lautrec'i içeren Art Nouveau hareketini çağrıştıran akıcı çizgiler, cesur renkler ve
Lepape, eserleriyle grafik stilizasyonlarla oryantalist motifleri içermektedir. Sanatçı, çalışmaları ile
kayda değer bir başarı kitap kapakları, tanıtım afişleri, dergiler, reklamlar ve tekstil ürünlerinin tasarımına
elde ederek, grafik ve katkıda bulunmuştur. 26 Haziran 1887'de Paris, Fransa'da doğan Lepape, 18
resmetme teknikleri yaşında Ecole des Beaux-Arts'ta eğitim almıştır. 1910'da sanatçı ve moda
açısından illüstrasyona tasarımcısı Paul Poiret ile işbirliğine başlamıştır. 1920 yılında Paris'teki Musée des
önemli katkılar
Arts Décoratifs’de çalışmaları ile ilk büyük sergisini düzenlemiş ve altı yıl sonra
sağlamıştır.
yayıncı Condé Nast tarafından New York'ta çalışmaya davet edilmiştir. Oradayken
Vogue ve Vanity Fair dergileri için ikonik kapak resimleri yapmıştır. Sanatçı, 15
Şubat 1971'de Fransa'nın Bonneval kentinde 83 yaşında vefat edene kadar moda
ve sanat dünyasında etkili bir figür olarak kalmıştır. Lepape’nin eserlerinin
başlangıçta oldukça basit göründüğü söylenebilir. Ancak 1912 ve 1925 yılları
arasında La Gazette du Bon Ton için en etkileyici eserini üretmiştir. Ayrıca Modes
et Monieres d’Ajourd’hui (1911), Les Feuillets d’Arts (1919), Femina, Fransız
Vogue dergilerine katkı sağladığı bilinmektedir. Genel olarak bakıldığında Lepape,
eserleriyle kayda değer bir başarı elde ederek, grafik ve resmetme teknikleri
açısından illüstrasyona önemli katkılar sağlamıştır. Lepape ilk sergisini 1908 yılında
açmıştır. Bir yıl sonra Gabrielle Lauzanne ile evlendi ve ardından Paul Poiret ile
tarihsel iş birliğini kurdu. Önümüzdeki on yıl içinde Poiret Paris'in önde gelen
113
tasarımcısı olurken, Lepape dünyanın en parlak moda illüstratörlerinden biri olarak

tanınacaktı. Birçok tasarımcı için özellikle de Paul Poiret gibi ünlü moda
tasarımcısının isteği doğrultusunda moda çizimleri yapmıştır.
Ayrıca Lepape, Art Deco stilini moda illüstrasyonu alanında yansıtan kayda
değer isimlerden birisidir. Moda illüstrasyonu ve Vogue bağlamı dışında
bakıldığında, Georges Lepape'nin sanatı esas olarak esprili portreleriyle karakterize
edilir. Kariyerine damgasını vuran bu harikulade portre parçaları, Lepape'nin
kıvrımlı çizgileri, zarafetli, kaygısız ve kendinden emin bakışlarla dolu katalog
odaklı yaklaşımı ile tanımlanır. Georges'u ve illüstrasyonunu diğer Art Deco
ressamlarının çoğundan ayıran şey, onun Oryantalizm ve diğer Doğu
özelliklerinden büyük ölçüde ilham alması olduğu söylenebilir. Bu, eserlerini Doğu
kültürünü Batı Avrupa'ya tanıtmanın büyük bir parçası olduğu için Lepape'yi diğer
çizerlerden ayıran daha belirleyici ayrıntılardan birini oluşturmaktadır. Moda
illüstrasyonunun en çok kullanıldığı alanlardan birisi moda dergileridir. Lepape’nin
Vogue dergisi için çizdiği 1922 tarihli bu illüstrasyonunda kompozisyon ağırlığı
dikkat çeker. Burada anne ve çocuk ilişkisi resmedilmiştir. Kadın ve çocuk
arasındaki sıcak sevgi bağı ve umutla bir yere baktıkları hissedilebilmektedir.
Kadının kıyafetinde canlı bir renk ve Japon kimonolarının etnik desenleri
gözlemlenebilmektedir. Çocuk giysisi androjen bir tasarım ile yorumlanmıştır
(Sunerli, 2017) (Görsel 5.8.).
Görsel 5.8. Lepape illüstrayonu, 1922 Vogue UK
114
Görsel 5.9. Lepape’nin çizimi ile Vogue dergisi kapağı Haziran, 1931
Lepape’nin Vogue dergi kapağında yer alan illüstrasyonu ile arkaik Venüs’e
gönderme yaptığı açıkça anlaşılmaktadır (Görsel 5.9). 2016 yılında kağıt üzerine
suluboya ve mürekkepli bir illüstrasyon olan Le Miroir adlı çalışmasıyla New
York'ta bir müzayede rekoru kırmıştır.
 Andre Edouard Marty (1882-1974)

Sanatçı olmasının yanı sıra, bir felsefe öğrencisi de olan Andre Marty,
Paris’te Ecole des Beux-Arts’dan mezun olmuştur. Famina, Vogue, L’illustration
Andre Marty, sanatçı des Modes ve Harper’s Bazaar’da çalışmıştır ve çeşitli oyun setlerini ve posterlerini
olmasının yanı sıra, tasarlamıştır. Çoğu tasarımı vazolara çeşitli aksesuarlara kopyalanıp uygulanmıştır.
bir felsefe Moda illüstrasyon alanında önemli bir yere sahiptir (Chariau, 2010).
öğrencisidir.
Görsel 5.10. “La Servante Annamite”, lavi ve suluboya, 1920
Sanatçının bu illüstrasyonunda (Görsel 5.10) biçimi, formu ve kıyafetleriyle

tam bir Japon gibi tasvir edilmiş olan üst sınıf kadının, Japon bir terzi tarafından
115
prova edilmesi canlandırılmaktadır. Renkler tek ton olarak kullanılmış ve

parlamalar ışık gölge ile anlatılmıştır. Eller ve ayaklara estetik bir duruş verildiği
görülmektedir. Marty’nin ressam yönü terzinin ifadesi ile belirginleşmektedir.
Terzinin yüz ifadesinden ve beden dilinden işine gösterdiği özen açıkça
anlaşılmaktadır.
 Antonio Lopez (1943-1987)
Antonio Lopez, Porto Rico’da doğmuş ve New York’ta büyümüştür. Henüz
gençken Vogue, Elle, Harper’s Bazaar gibi dergilerde çizimlerini yayınlamıştır.
Lopez’in illüstrasyonları Moda Okulu, Sanat ve Tasarım Lisesi ve Moda Teknoloji Enstitüsü'nde öğrenim
canlı renkleri ile Pop Art görmüştür. Lopez, 1955 yılında Traphagen Moda Okulu'ndan İllüstrasyon
sanat akımından
bölümünden mezun olmuştur.1969’da Paris’e taşınarak moda illüstrasyonuna
ipuçları taşımaktadır.
ağırlık vermiş ve çalışmalarında Pop Art akımına eğilmiştir. Karl Lagerfeld, Paloma
Picasso ve Andy Warhol gibi yakın çevresindeki arkadaşları ile 60’lar ve 70’leri
etkilemiştir (Chariau, 2010). İllüstrasyonlarında Sürrealizm esintileri de
görülmektedir. Lopez’in aşağıdaki illüstrasyonunda çıplak ve giydirilmiş kadın
figürleri yer almaktadır. İllüstrasyonları canlı renkleri ile Pop Art sanat akımından
ipuçları taşımaktadır (Sunerli, 2017).
Görsel 5.11. Lopez’in Vanity Fair dergisi için yaptığı bir illüstrasyon, 1983
Bireysel Etkinlik
• Siz de geçmişten iki moda illüstratörü bularak çalışmalarını

inceleyiniz.
• Kendinize en yakın gelen illüstratörün tarzını belirleyiniz.
116
• SANAYİ DEVRİMİ İLE GELİŞEN MODA VE İLLÜSTRASYON ALANI

Resimleme tekniği olarak tanımlanabilen illüstrasyon; birçok alanda olduğu
gibi moda tasarımı alanında da varlık göstermiştir. Moda illüstrasyonu;
Sanayi Devrimi sonrasında ‘’moda’’nın bir alan olarak belirmeye başladığı bir
dönemde başlamış ve moda tasarımcısı için başvurulan anlatım araçlarından
birisi olmuştur. Fotoğrafın icadı ve teknolojik gelişimine rağmen yerini
Özet
korumuş, 1980’li yıllara kadar geleneksel tekniklerle devam etmiştir. Dijital
teknolojinin gelişmeye başladığı dönemde, bilgisayar programları aracılığıyla
oluşturulan moda illüstrasyonları alana zenginlik ve çeşitlilik kazandırmıştır
•Arts and Crafts Hareketi
1880’lerde ortaya çıkmış sosyo-ekonomik kökenli ve tasarım tarihi açısından
önemli bir harekettir. Yazar ve sanat eleştirmeni John Ruskin (1819-1900),
üretimin ve makineleşmenin geleneksel zanaatçılığı ve el işçiliğini yok ettiğini
savunarak her türlü eşyaya kişiliğini kaybettirdiğini ileri sürmüştür.
•İllüstrasyon Nedir?
13. yüzyılda ‘parıltı’ (dikkat çeken) anlamına gelen illüstrasyon sözcüğü, 15.
yüzyılın başında ‘belirti, gösterge’ olarak tanımlanmaktadır. Eski Fransızcada;
‘görünüm’, Latincede; ‘ışıltılı sunum’, edebi yazı dilinde ‘aydınlatmak’,
‘açıklığa kavuşturmak, açıklamak, sunmak’, günümüz İngilizcesinde de
‘örnekleme’ anlamına gelmektedir.
•Moda İllüstrasyonları
Moda illüstrasyonlarının tarihi, Avrupa’nın 16. Yüzyılda dünyayı
sömürgeleştirmeye başlamasıyla paralel gelişmiştir. Batılıların, kendilerinden
farklı ve uzak toplumların yaşamları ve giyimlerine karşı merakları, gravür
tekniğiyle yapılmış resimlerin olduğu kostüm kitaplarının üretilmesini
getirmiştir. 18. Yüzyılın sonlarına doğru, yalnızca modayı konu alan, moda
illüstrasyonlarının olduğu süreli yayınlar yayımlanmaya başlanmıştır. 19.
Yüzyılda moda dergilerinin yayımlanmaya başlanması ile moda
illüstrasyonları büyük önem kazanmıştır. 20. Yüzyılın başında, moda
dergilerindeki moda illüstrasyonları, Batı toplumlarına, moda olan giysileri ve
moda kültürünü yaymak için etkili olarak kullanılmıştır.
•TARİHÇE
İllüstrasyon fikrinin ilk olarak soylu ailelerin, kendilerini resmettirerek kalıcı
hale getirme isteğinden çıktığı söylenebilir. Bu resimlere bakıldığında,
dönemin giyim anlayışının, kıyafetlerde kullanılan kumaşın, malzemenin,
dikimde kullanılan teknik ve biçimin oldukça gerçekçi bir biçimde ifade
edildiği görülür. Tabi ki bu resimler ait olduğu dönemin giyim anlayışının
yansıtıldığı önemli birer belge niteliği taşımaktadırlar. Avrupa’da başta Paul
Poiret olmak üzere Jacques Doucet, Doeuillet, Fortuny, Paquin gibi birçok
tasarımcı moda eğilimlerinin oluşmasını sağlayarak, dönemin moda
dergilerinde varlık göstermişlerdir.
•Moda İllüstratörleri: 1900'ler
1900’lü yıllar itibari ile moda çizimlerinde büyük gelişmeler görülmeye
başlanmıştır. Modanın sanat ile birlikte anılmasına sebep olan Paul Poiret’in
daha 1913 yılında “Ben bir sanatçıyım, giysi üreticisi değil.” diyerek,
tasarımlarını illüstratörlere çizdirmesi, belirgin örneklerdendir. Geçmişin
moda illüstratörlerinin günümüz sanatçıları kadar ünlü olduğunu söylemek
mümkündür. Önde gelen isimler olarak Leon Bakst, Erte, Georges Lepape,
Paul Iribe, Eduardo Benito, Drian gibi illüstratörler buna örnek gösterilebilir.
117
1. Moda İllüstrasyonu nedir?
a) Tıp alanında kullanılan çizim tekniğidir.
b) Moda Tasarım alanında kullanılan kalıp kesim tekniğidir.
c) Moda alanında illüzyondur.
d) Çizimleri renklendirme biçimidir.
e) Moda ile ilgili tasarımları ve fikirleri illüstrasyon, çizim ve boyama ile
görsel bir biçimde iletme sanatıdır.
2. İllüstrasyon sözcüğü Latincede hangi anlama gelmektedir?

a) Işıltılı sunum
b) Gösteri
c) Renklendirme
d) Belirti, gösterge
e) Çizim
3. Moda çizimlerinde geçmişteki amaç neydi?

a) Hobi amaçlı
b) Terziye dikilecek modeli tanımlamak
c) Reklam vermek
d) İş aramak
e) Çizim öğrenmek
4. Aşağıdakilerden hangisi illüstrasyonun kullanım alanlarından değildir?

a) Bilimsel ve teknik illüstrasyonlar
b) Moda illüstrasyonları
c) Reklam illüstrasyonları
d) Pigment illüstrasyonları
e) Basın- yayın illüstrasyonları
5. Aşağıdakilerden hangisi Avrupa’da başlıca moda eğilimlerine katkı

sağlayan tasarımcılardan değildir?
a) Franz Kafka
b) Paul Poiret
c) Fortuny
d) Paquin
e) Doucet
118
6. “Ben bir sanatçıyım, giysi üreticisi değil” sözü kime aittir?

a) Erte
b) Paguin
c) George Lepape
d) Katharina Asher
e) Paul Poiret
7. Aşağıdakilerden hangisi 1920’lerin en çok alınan sanatçısıdır?

a) George Lepape
b) Mustafa Soydan
c) Paguin
d) Erte
e) Paul Poiret
8. Bilimsel ve Teknik İllüstrasyon nedir?

a) Genelde çocuk kitabı resimlemede kullanılır.
b) Medikal illüstrasyonlardır.
c) Genellikle, botanik, mekanik, jeoloji gibi uzmanlık alanları içinde
öğretici ve tanımlayıcı amaçlarla yapılan açıklayıcı ve ayrıntılı
illüstrasyonlardır.
d) Moda ve tasarım alanı için önemli illüstrasyonlardır.
e) Reklam amaçlıdır.
9. Fotoğraflama teknolojisi gelişmiş olsa da bedende bulunan vücut sıvıları

ve kanın hareketi nedeniyle bir illüstrasyon kadar ayrıntılı fotoğraflama
yapılamamaktadır. Bu durumda aşağıdaki yöntemlerden hangisi
başvurulabilir?
a) Moda illüstrasyonu
b) Medikal (Tıbbi) illüstrasyon
c) Reklam illüstrasyonu
d) Basın yayın illüstrasyonu
e) Bilimsel ve teknik illüstrasyonlar
10. İllüstrasyonlarında sürrealizmin etkilerinin yanısıra, canlı renkleri ile Pop

Art sanat akımından ipuçları taşıyan illüstratör aşağıdakilerden hangisidir?
a) Erte
b) Georges Lepape
c) Antonio Lopez
d) Eric
e) Poiret
Cevap Anahtarı
1.e, 2.a, 3.b, 4.d, 5.a, 6.e, 7.d, 8.c, 9.b, 10.c
119
Bektaş, D. (1992), Çağdaş Grafik Tasarımın Gelişimi, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
Chariau, J. (2010). Drawing Fashion: A Century Of Fashion Illustration. London.
Gikonv, J. (1991). Graphic İllüstration in Black and White NewYork: Design Press.
Goss, J. (2014). French Art Deco. New Haven: Yale University press.
Kaptan, A.Y. (1996). Afişte İllüstrasyonun Yeri ve Önemi, Yüksek Lisans Tezi, On
Dokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun.
Kayabekir, T. (2020). Uygarlık Tarihinde Renk: Sanat ve Tasarımda Renk. Sistem
Ofset Yayıncılık. Ankara.
Sunerli, E. (2017). Moda İllüstrasyonunda Güncel Yaklaşımlar Ve Bir Öneri.
Anadolu Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans
Tezi, Eskişehir.
Svendsen, L. (2008). Moda ve Sanat, (çev. U. Apak). Sanat Dünyamız Dergisi.
Şahin, Y. (2009). Mücahipzade Celal’in Moda İllüstrasyonları 20.Yüzyıl Başlarında
Türkiye’de Moda Çizimleri Üzerine, Süleyman Demirel Üniversitesi, Güzel
Sanatlar Fakültesi Hakemli Dergisi.
Sunerli, E., Şahin, Y. (2018). Moda İllüstrasyonunda Yeni İfade Biçimleri Üzerine,
The Journal of Academic Social Science Studies.
Acar, S. (2013). Jack Lenor Larsen: İç Mekân Tekstili Tasarımında Bir Öncü. İnönü
Üniversitesi Sanat ve Tasarım Dergisi.
Üstüner, S. G. (2017). Tekstil Tasarım Tarihine Genel Bir Bakış. Sanat-Tasarım
Dergisi, (8).
Alpat, F. E.; Papila, A. (2019). Erté ve Tasarımlarının 20. Yüzyıl Kadın Modası ve Art
Deco Akımının Ortaya Çıkışına Etkileri, İdil Sanat Dergisi.
GÖRSELLERDE YARALANILAN KAYNAKLAR

Görsel 5.1: Gombrich, E. H., (1997), Sanatın Öyküsü, Remzi Kitabevi.
Görsel 5.2: 03.01.2021 tarihinde
https://www.etsy.com/ie/listing/184417521/vogue-magazine-cover-1930-lady-
gloves adresinden erişildi.
Görsel 5.3: Seeling, C. (2000). Fashion : the century of the designer 1900-1999.
Köln.
Görsel 5.4: 04.12.2021 tarihinde http://erte.ru adresinden erişildi.
Görsel 5.5: 04.12.2021 tarihinde http://theredlist.com/wiki-2-20-881-1399-1161-
235972-236038-view-1910-1920-1-profile-1910-bscheherazade-b.html
adresinden erişildi.
Görsel 5.6: Seeling, C. (2000). Fashion : the century of the designer 1900-1999.
Köln.
120
Görsel 5.7: Chariau, J. (2010). Drawing Fashion: A Century Of Fashion Illustration.

London.
London.
Görsel 5.9: 05.12.2021 tarihinde http://www.missmoss.co.za/2012/07/31/the-art-
of-vogue-covers/ adresinden erişildi.
London.
http://www.fashionillustrationgallery.com/artwork/antonio-lopez-
forvanity/ adresinden erişildi.
121
MODA İLLÜSTRATÖRLERİ II
• Sanat Akımlarının Moda
İÇİNDEKİLER
İllüstrasyonlarına Etkisi Öğr. Gör. Esra SUNERLİ

• Fotoğrafın İcadı ve Moda TOPAN
İllüstrasyonundaki Değişimler
• Moda İllüstratörleri: 2000'ler

• Sanat akımlarını ve onların moda
HEDEFLER
illüstrasyonlarına etkisini
öğrenebilecek,
• Fotoğrafın icadı ve moda
illüstrasyonundaki değişimleri
bilebilecek
• Çağdaş moda illüstrasyonlarının
değişimlerini açıklayabileceksiniz. ÜNİTE
6
Moda İllüstratörleri II
Sanat Akımlarının
MODA İLLÜSTRATÖRLERİ II
Moda
İllüstrasyonlarına
Etkisi
Fotoğrafın İcadı ve
Moda
İllüstrasyonundaki Moda İllüstratörleri:
Değişimler 2000'ler
123
GİRİŞ
Dijital gelişim olgusunun illüstrasyon alnının nabzını tuttuğunu söylemek
mümkündür. Endüstri devrimi ile gelişen dünya Endüsti 4.0’ın anılması ile
dijitalleşme yolunda büyük gelişim göstermiştir. Makineleşme ile başlayıp yapay
zekaya kadar evrilen bu süreç insanoğlunun ne kadar hızlı ayak uydurduğunun
kanıtı niteliğindedir. Günümüzde moda tasarımı ve moda illüstrasyonu alanında
gelinen noktada teknolojinin ve dijitalleşmenin önemi yadsınamaz bir gerçektir.
Geleneksel yöntemleri Teknolojik gelişmelerle birlikte, sanat ve teknolojinin iç içe geçerek nasıl bir hal
çağdaş biçimde alacağı ve özgün olarak nasıl uygulanacağı tartışılmaktadır. Dijitalleşme
sürdüren illüstratörler
kapsamında gelişen dijital çizim programlarından moda tasarım ve moda
de oldukça önemli bir
noktadadır. illüstrasyonu alanlarında sıklıkla yararlanılmaktadır.
Dijital gelişim, hızla ilerleyen bilgi ve iletişim teknolojilerinin sunduğu
imkanlar ve değişen toplumsal ihtiyaçlar doğrultusunda nitelikli hizmet vermek ve
faydalanıcı memnuniyeti sağlamak üzere insan, iş süreçleri ve teknoloji
unsurlarında gerçekleştirdiği bütüncül bir dönüşümdür. Bu dönüşümün getirileri
tasarım ve illüstrasyon alanlarına da yansımaktadır. Dijitalleşme ile gelişen dijital
tasarım programları zaman ve malzemeden tasarruf konusunda üretim odaklı
birçok sektörde etkin bir güce ulaşmıştır. Ancak geleneksel yöntemleri çağdaş
biçimde sürdüren illüstratörler de oldukça önemli bir noktadadır. Geleneksel
yöntemler ile dijital yöntemleri karıştıran illüstratörler de mevcuttur. Adobe
Photoshop, Adobe Illustrator, Corel Draw ve Procreate gibi dijital çizim
programları modern dünyanın nabzını tutmaktadır.
Ülkemizdeki illüstrasyon sanatı özellikle Cumhuriyet sonrası gelişim
göstermiştir. Cumhuriyetin ilk yıllarında hattat, ressam ve daha sonra da
karikatüristlerin bu alanda çalıştığı görülür. Son zamanlarda, yayınevlerinin
başlatmış oldukları yarışmalar ile genç tasarımcılar desteklenip,
üniversitelerimizdeki grafik, moda tasarım, resim gibi bölümlerin de artması ile de
daha yaratıcı ve eğitimli illüstratörler kazanabilme şansımız artmıştır.
SANAT AKIMLARININ MODA İLLÜSTRASYONLARINA

ETKİSİ
20. Yüzyılda yaşanan sosyal, ekonomik ve siyasal köklü değişimlerin küresel
etkileri her alanda olduğu gibi plastik sanatları da etkisi altına almıştır. Sanat, 20.
Yüzyılda köklü değişimi öneren dinamik, muhalif ve avangart bir yaklaşımı
benimsemiştir. 20. Yüzyıl sanat akımları, birçok sanat alanını etkilediği gibi moda
illüstrasyonlarında da yadsınamayacak değişimlere yol açmış ve açmaya devam
etmektedir (Şahin; Sunerli, 2018). Moda ile doğrudan etkileşimini
gözlemleyebildiğimiz dört sanat akımından bahsetmek mümkünken moda
illüstrasyonu için durum daha farklıdır. Kübizm, Sürrealizm, Fütürizm ve
Konstrüktivizm sanat akımları modaya yön vermiş akımlardır (Özüdoğru, 2013).
Ancak Morris’e göre moda illüstratörleri en çok Art Nouveau, Art Deco stillerinden
ve Sürrealizm sanat akımından etkilenmişlerdir (2006). Alphonse Mucha’nın, naif
ve dekoratif süslemelerin ön plana çıktığı, kıvrımların ve bitkisel desenlerin sıklıkla
124
kullanıldığı bir stil olan Art Nouveau stili kapsamında kıvrak ve akıcı çizgileriyle
yaratmış olduğu resim anlayışı, Charles Dana Gibson’ın ‘Gibson Girl’ çizimlerine
ilham olarak, moda illüstrasyonunda belirgin hal almıştır. Gibson Girl olarak
adlandırılan bu figürler 1900’lerin başında ideal Amerikan kadın tipine atıfta
bulunmaktadır (Görsel 6.1). Charles Dana Gibson’ı oldukça ünlü yapan bu uzun,
zayıf ve modern görünümlü kadın figürlerinden oluşan mürekkepli kalemle çizilmiş
illüstrasyon anlayışı Time, Life ve Harper’s Bazaar gibi dergilerde kendine yer
bulmuştur (Morris, 2006).
Görsel 6.1. Gibson Girl
Modanın sanat ile birlikte anılmasına sebep olan Paul Poiret’in daha 1913
yılında “Ben bir sanatçıyım, giysi üreticisi değil” demesi ve tasarımlarını
illüstratörlere çizdirmesi, bu illüstrasyonlarda sanat akımları ve stillerinin etkisinin
gözlemlenmesi sanat akımlarının moda illüstrasyonlarına olan etkisinin belirgin
örnekleridir (Sunerli, 2017).
Paul Poiret modanın Ünlü Ballet Russes’in kostüm tasarımcısı olan ve canlı, parlak renk kullanım
sanat ile birlikte
anlayışıyla Art Nouveau’ya meydan okuyan Leon Bakst (1866-1924), Oryantalizm
anılmasını sağlayan
tasarımcıdır. esintilerini moda illüstrasyonuna taşımıştır. Paul Poiret de bundan etkilenerek
tasarımlarına Oryantalizmin etkilerini yansıtmıştır (Görsel 6.2). Georges
Lepape’nin de çoğu çiziminde görebileceğimiz bu renklilik, suluboya ve kontur
çizgileriyle sağlanmıştır.
Görsel 6.2. Paul Poiret tasarımları
125
Art Nouveau stilini takiben moda illüstrasyonlarına bir diğer etki Art Deco
stili ile olmuştur. Neoklasik, oryantal ve daha modernist dokunuşlarla minimalist
bir stil oluşturabilen Art Deco, daha çok mimaride görülmüştür. Her ne kadar
modern ve özgün görünse de temelinde Art Nouveau ve Kübizm gibi çeşitli
Sürrealizm akımı, kaynakların etkisi altındadır. Mimari ve grafiksel unsurların yanı sıra 1930’larda
düşünceleri başka moda ve tekstil alanında da oldukça yaygınlaşmıştır. Bu süreçte Art Nouveau’nın
şekilde aktarma ağır bezemeli görünümünü Art Deco’nun renkliliği almıştır. Yine de Art
şeklinden ötürü birçok Nouveau’da olduğu gibi Gotik bezemelerden de yararlanır. Moda illüstrasyonu
sanat dalını alanında Art Deco’nun öncülerinden sayılabilecek oldukça önemli tasarımcılar
etkilemesinin yanı sıra
içinde çizim yapmış olan illüstratörler Erte ve George Lepape’dir (Sunerli, 2017).
modayı da önemli
ölçüde etkilemiştir. Tüm bunların akabinde gelişen Sürrealizm akımı, düşünceleri başka şekilde
aktarma şeklinden ötürü birçok sanat dalını etkilemesinin yanı sıra modayı da
önemli ölçüde içine çekmiş ve modanın doğasına, mecaz anlamlar yüklemiştir.
Chanel, Modernizm’in işlevsel yanını temsil ederken, Elsa Schiaparelli Sürrealizme
yönelmiş ve modayı Sürrealizm akımının bir parçası haline getirmek için Salvador
Dali ile birlikte çalışmışlardır. Schiaparelli, tasarımlarında jelatin ve cam gibi farklı
malzemeleri kullanmaya başlamış, ayakkabı biçiminde şapkalar tasarlayarak
(Görsel 6.3) avangart yönelimlere öncülük ederek, alışılmadık renk ve malzemeleri
ilk uygulayan moda tasarımcısı olmuştur (Koç; Şoher, 2015). Moda illüstrasyonu
alanında Sürrealizm sanat akımına örnek olarak gösterilebilecek illüstratörlerden
bazıları Antonio Lopez, Mats Gustafson olmasının yanı sıra Erte ve Lepape de bu
akım içinde varlık göstermiş illüstratörlerdir (Sunerli, 2017).
Görsel 6.3. Schiaparelli şapka tasarımı
Sanat ve moda birleştiğinde, derin ve teşvik edici bir sohbet konusu haline
gelebilirler. Sanat, moda tasarımcılarını sıra dışı teknikler ve süreçlerle meşgul
olmaya ve bunları insan vücudu için tasarım süreçlerine dahil etmeye teşvik
etmektedir. Moda tasarımcıları ve illüstratörleri de böylelikle izleyicilerini sanatla
tanıştırabilir. Modanın derin kökleri kendini dışavurumculuğa dayandırır, dünyaya
kişiliğimizi vücut süslemesi ve giyim yoluyla göstermenin bir yolu olduğu
söylenebilir. Sanat da, sanat eserinin yarattığı ruh haline alışkın olan renkler
aracılığıyla, sanatçının düşüncelerini izleyiciye ifade etme eğilimindedir. Bu
126
unsurlar, modada ve dolaylı olarak moda illüstrasyonlarında kendini

dışavurumculuk bağlamında koyu bir makyaj ve yırtık kot pantolonların
söyleyebileceği kadar, sanatçı ve kişiliği hakkında birçok şey söyleyebilir.
Örnek
•Salvador Dali'nin eserleri moda ve illüstrasyon alanına büyük katkı
sağlamıştır.
FOTOĞRAFIN İCADI İLE MODA İLLÜSTRASYONUNDAKİ

DEĞİŞİMLER
Moda illüstrasyonunda Moda illüstrasyonunda kullanılan teknikler, fotoğrafın icadı ile başka bir
kullanılan teknikler,
boyuta taşınmıştır. Fotoğrafın icadıyla giysilerin tek başına ya da bir mankene
fotoğrafın icadı ile
başka bir boyuta giydirilmiş olarak çekilmesi, “moda illüstrasyonunun sonu mu geldi?” düşüncesini
taşınmıştır. doğurmuştur. Fotoğrafın bu alandaki gelişimine kadar olan süreçte moda
illüstrasyonu mevcut tekniklerle sürdürülmüştür. Çizgen, fotoğrafın gelişimi
üzerine aşağıdaki tarihçeyle çalışmamıza katkı sağlamaktadır; Yunan ve Roma’dan
bu yana doğayı resme aktarma işinde kullanılan Camera Obscura’dan bugünün
gelişmiş fotoğraf tekniğine ulaşmak uzun bir serüven olmuştur. İlk başarı 1826’da
fizik ve kimya yoluyla Niepce’in çalışmalarıyla gerçekleşmiştir. 1839’da tarih boyu
görüntüyü mekanik yollarla aktarma arayışı Fransız Dagurre’in çabalarıyla sonuca
ulaşmıştır. Fotoğrafın teknik olarak icadı Fransız Bilim Akademisi’nce onaylanmıştır
(1998). Fotoğrafın ortaya çıktığı 1840 yılı, insanlık için tarihte önemli bir dönemdir.
Bilindiği gibi 1800’leri kapsayan bu döneme Endüstri Devrimi adı verilmektedir.
Her alanda köklü değişikliklerin gerçekleştiği ve günümüzdeki teknolojinin ilk
adımlarının atıldığı makinelerin icadı da bu döneme dayanmaktadır (Kılıç, 2008).
Endüstri devrimiyle gelişen makineleşme ve üretim sonucunda ortaya çıkan ürün
fazlalığı, bunların reklam ile tanıtılması düşüncesini doğurmuştur. Bu ürünleri
satma güdüsü ve reklam aracılığıyla pazarlanması gündeme gelmiştir. Bu
gelişmede reklam iyi bir araç olmuştur (Çizgen ’ aktaran Sunerli, 2017).
Fotoğraf, bir iki kişinin buluşu değil, endüstri devrimi sonrasında teknoloji ve
sosyal yaşamdaki gelişmelere bağlı olarak birbirini izleyen çabaların sonucudur. 19.
yy. Avrupa’da orta sınıfın gelişmesi artan gereksinimlerin ihtiyaçtan fazla üretmesi,
Matbaa teknolojisinin geriliği, çizimlerin kolayca çoğaltılabilir yeni yolların arayışını
hızlandırmıştır. Artan yoğunluk ve istek ressamların, minyatürcülerin bu dalda
mekanize olmasını zorunlu kılmış ve fotoğrafın buluşunu hızlandırmıştır
(Bayhan’dan aktaran Gök, 2016).
Tüketim kültürünün getirisi olarak fotoğraf alanındaki yeni gelişmeler ve
fotoğrafın gerçekçiliği, dönemin Fransız ressamlarından Jean- Baptiste Corot ve
Ferdinand Victor Eugene Delacroix’yı da etkilemiştir. Onlar, resimlerinde
127
fotoğrafın gerçekçiliğini yakalamayı amaçlamışlardır (Kılıç, 2008). Charles- Pierre

Baudelaire fotoğrafın icadını ve onun sanat alanında kullanılmasını eleştirmiş ve
Fransız sanatındaki yaratıcılığın yok olmasına neden olacağını belirtmiştir. Resim
sanatını savunan Baudelaire, çoğaltma olarak gördüğü fotoğrafa açık bir şekilde
Moda fotoğrafçılığı karşı çıkmıştır. Fotoğrafın icadı, eski alışkanlıkların ve davranış biçimlerinin yanı
tarihi incelendiğinde,
sıra moda sektörünü de etkilemiştir. Eski aile resmini yaptırma geleneği yerini
bu alanın fotoğrafın ilk
günlerinden beri var stüdyolarda çekilen aile pozları geleneğine bırakmıştır. Fotoğraflarda giysilerin
olduğu söylenebilir. özenle seçilmiş olması dikkat çekicidir. Bu fotoğraflar, dönem giysileri üzerinde
çalışmalar yapmaya olanak tanımaktadır. Başlarda moda fotoğrafı alanından
bahsedilemese de ilk figür fotoğraflarının ait oldukları dönem hakkında bilgi
aktardıklarını da yadsıyamayız. Fakat fotoğraf makinesinin icadı ve baskı
metotlarının gelişimiyle zaman içinde giysilerin ve modanın, farklı mekanlar ve
hikayeler içinde değeri arttıkça, moda fotoğrafçılığının kendi estetiği içinde
geliştiği gözlemlenebilmektedir (Görsel 6.4)
Görsel 6.4. Ressam Goya tarafından yapılmış 4. Charles ve ailesinin resmi, 1800
Görsel 6.5. The Walter John Harwood ailesi fotoğrafı, 1870
128
Moda fotoğrafçılığı tarihi incelendiğinde, bu alanın fotoğrafın ilk

günlerinden beri var olduğu söylenebilir. Tarihin bilinen ilk moda fotoğrafı, 1844
yılında bir portre stüdyosu sahibiyken, III. Napoleon’un fotoğrafçılığına terfi eden
Pierre- Louis Pierson tarafından çekilmiştir. 1856'da Adolphe Braun, Virginia
Oldoini’nin 288 fotoğrafını içeren bir kitap yayınlamış ve bu kitap onu bilinen ilk
model yapmıştır (Görsel 6.6). Fotoğraf makinesinin gelişimi ile kaygı duyulan moda
illüstrasyon alanı, fotoğrafın dijital teknolojiye kavuştuğu 2000’li yılların başına
kadar varlığını korumuştur (Solomon-Godeau,1993).
Görsel 6.6. Pierre-Louise Pierson tarafından çekilmiş Virginia Oldoini fotoğrafı, 1863
Dijitalleşme ile moda illüstrayon alanı da farklılaşarak çağa ayak

uydurmuştur. Sanatçılar ve illüstratörler dijitalleşme çağını çalışmalarında
yansıtmıştır. Teknolojinin gelişimi, çeşitli tasarım ve çizim yazılımlarına kapı açarak
illüstratörlerin kullanımına uygun hale gelmiştir.
Moda İllüstratörleri: 2000’ler

Daha yakın zamanlarda, Vogue'un ünlü resimli kapaklarını fotoğrafik
görüntülerle değiştirmeye başladığı 1930'ların sonlarında moda illüstrasyonunda
bir düşüş olduğu söylenebilir. Bu moda endüstrisinde önemli bir dönüm
Teknolojinin gelişimi ile noktasıdır. Fashion Illustration Now'ın yazarı Laird Borrelli şöyle diyor: “Moda
tasarım kavramı da İllüstrasyonu, moda iletişiminin tek araçlarından biri olmaktan çok küçük bir role
gelişmiştir. sahip olmuştur. Vogue'un ilk fotoğrafik kapağı, moda illüstrasyonu tarihinde bir
dönüm noktasıdır. Fotoğraflar, ne kadar değiştirilmiş veya rötuşlanmış olursa
olsun, her zaman gerçeklikle ve çağrışım hakikatiyle bir ilişkiye sahip olacaktır.
Ancak moda illüstrasyonlarını, hikayeler, şiirler olarak ve daha kurgusal anlatılara
sahip olarak görüyor ve bu biçimde seviyorum. İllüstrasyonlar fotoğraflardan daha
açık bir şekilde, bireysel bir vizyonla filtrelenirler. İllüstrasyon yaşamaya devam
ediyor ise yaşamaya devam etmektedir.” (Borrelli, 2000). Günümüzde yaşanan
teknolojik gelişmeler dijital çağı birçok yönüyle etkilemiş durumdadır.
129
Dijital gelişmelerin yanı sıra sanatsal ifade biçimlerinin yeni bir hale evrilmesi
sanatçıları etkilemiştir. Moda illüstrasyonu bakımından da son dönem
illüstratörlerinin çalışmalarında bu dijital gelişmelerin etkileri açıkça
gözlemlenebilmektedir. Değişen dönemin, teknolojinin ve gelişen algının doğru
orantılı olduğu düşünüldüğünde bu bütünleşik gelişmelerin etkilerinin sanatçıların
işlerine yansıdığı görülür. Moda illüstrasyonlarında artık sadece el çizimleri değil
dijital öğelerin de kullanıldığı bilinmektedir.
Teknolojinin gelişimi ile tasarım kavramı da gelişmiştir. Hayatın her alanı
teknolojiye ayak uydururken tasarım, tasarlama yöntemleri ve tasarım araçları da
bu değişime maruz kalarak bugünkü halini almıştır ve gelişmeye devam
etmektedir. Bilgisayar ortamında hazırlanan tasarımlar yine çeşitli tasarım
programları ya da çağdaş metotlar kullanılarak gerçekliğe yaklaştırılmakta ve
sonuçlar bu sayede öngörülebilmektedir. Günümüzde, moda illüstrasyonu
alanında başarılı illüstratörler aşağıda anlatılmıştır.
 Katharine Asher
21. yüzyıl illüstratörlerinden olan Katharine Asher; Harrow Sanat Kolejinde
eğitim görmüştür. Asher, klasik formda el ile suluboya tekniğinde çalışır (Görsel
6.4). Günümüz moda illüstrasyon dünyasında oldukça önemli bir yere sahiptir.
Başta Harrods, Calvin Klein, Max Factor, Oil of Olay, Cartier ve Armani olmak üzere
birçok marka için illüstrasyonlar yapmış ve yapmaya devam etmektedir.
Görsel 6.7. Katharine Asher illüstrasyonları
Asher’in illüstrasyonlarında göze çarpan ayırıcı özellik için basit ama net
fırça vuruşları olduğu ifade edilebilir. Basit gibi görünen, formu tam anlamıyla belli
Asher, istenilen formu eden bu fırça vuruşları profesyonellerce yapılabilecek bir tavırdır. Asher, istenilen
fazla ayrıntıya girmeden formu fazla ayrıntıya girmeden oldukça belirgin bir biçimde yansıtmaktadır (Görsel
oldukça belirgin bir 6.7). Ayrıca suluboya tekniğine olan hakimiyeti ışık gölge ve renk kullanımlarıyla
biçimde yansıtmaktadır. açıkça görülmektedir (Sunerli, 2017).
Asher’in çalışmalarının çoğu su bazlı pigmentlere dayanmakta ve
kompozisyonlarında genellikle çarpıcı, grafiksel bir kontrast kullanımı
kullanmaktadır. En sevdiği ve ilham aldığı iki kişi Rene Gruau ve Kathe Kollwitz’dir.
130
Bu nedenle portfolyosunda en güçlü iki akımın moda ve portrelerden

oluşması bu duruma kanıt niteliğindedir.
 Blair Breitenstein
Prada, Christian Louboutin, Rebecca Minkoff, Coach, Oscar de la Renta gibi
birçok moda markası için illüstrasyonlar yapan Blair Breitenstein,
illüstrasyonlarında çoğunlukla moda fotoğraflarından etkilenmektedir ve bunlara
kendi çizgisini yansıtacak şekilde biçimlendirmektedir (görsel 6.8-9). Kullandığı
sulu boya tekniği ve dağınık çizgileri sayesinde birçok moda illüstratörünün
arasında fark yaratmıştır ve ünlü tasarımcılarla çalışma fırsatı yakalamıştır.1
Breitenstein, sürecini kendiliğinden gelişen (spontane) olarak
tanımlamaktadır. Küçük bir eskiz defterinde öncelikle pastel ve keçeli kalemler
kullanmakta ve odak noktası ise izleyiciyi bu yeni ilginç, soyut ve şık moda
dünyasına çekmektir.
Görsel 6.8-9. Blair Breitenstein illüstrasyonları
 Gill Button
Londralı doğumlu Gill Button, bulunan görüntülerin büyüleyici çevirisiyle ve
son derece kişisel ve sezgisel olan jestsel, samimi portreler yaratmasıyla tanınır.
Merak, melankoli, güç veya kırılganlık anlarını yakalayan Button'ın pratiği,
birbirimize nasıl bağlandığımızı, ama nihayetinde kendimizle nasıl bağlantı
Button, Gucci markası kurduğumuzu sorgulamamıza neden olmaktadır. Doğası gereği genellikle
ile önemli bir iş birliği sinematik olan daha büyük tuvalleri, tefekkür anlarını tasvir etmekte; uzak
gerçekleştirmiş rüyaları, korkuları veya anıları çağrıştırmaktadır. Gucci, Dries Van Noten, Vogue,
Glamour gibi birçok büyük marka ile çalışma fırsatı yakalamış bir illüstratör ve
sanatçı olan Gill Button, 2014 yılında kurmuş olduğu Sketchy Men adlı internet
sitesi aracılığıyla illüstrasyonlarını takipçileriyle paylaşmaktadır. En çok ses getiren
çalışmalarından biri, Dries Van Noten markası ile yaptığı iş birliğidir. Markanın
2016 sonbahar/kış defilesi için yaklaşık 1200 adet el çizimi davetiye hazırlayan
1
https://vogue.com.tr/en-vogue/ilham-veren-5-moda-illustratoru/2
131
Button, bir diğer büyük iş birliğini ise ünlü modaevi Gucci ile gerçekleştirmiş ve
#GucciGram Instagram projesi için Gucci Blooms (Görsel 6.10) desenini yeniden
yorumlamıştır.
Görsel 6.10. Gill Button Gucci Blooms desen illüstrasyonu
 Hayden Williams
İngiliz moda illüstratörü ve tasarımcısı Hayden Williams, şu anda dünyanın
en tanınmış moda illüstratörlerinden birisi konumundadır. 2008'de Ravensbourne
Üniversitesi'nde eğitimine başlamadan önce Barking & Dagenham College'da
moda tasarımı eğitimi almıştır. Çalışmaları Vogue, ELLE, Harpers Bazaar, Vanity
Fair, MTV, Huffington Post ve Daily Mail tarafından yayınlanmıştır. 2014'te Rimmel
London ve Kate Moss ile Kate'in ilk göz koleksiyonu 'Idol Eyes'ı desteklemek üzere
moda illüstrasyonları oluşturmak için iş birliği yapmış ve 2015'te Disney için
Williams; 2015'te
Cinderella'nın elbisesinin (Görsel 6.11) modern bir yorumunu tasarlamıştır.
Disney için
Cinderella'nın Hala her gün çok şey öğrenmekte olduğunu belirten Williams; gençlere şu
elbisesinin modern bir tavsiyelerde bulunmaktadır: “Zanaatınız ve sanatınızda tutarlı olmanız ve
yorumunu tasarlamıştır. vizyonunuzla mümkün olduğunca benzersiz olmaya çalışmanızdır. Yeteneğinizi
sergilemek için sosyal medyayı kullanmayı planlıyorsanız, bunu verimli bir şekilde
kullanın ve takipçilere çok fazla odaklanmayın. Sadece yaptığınız şeyi gerçekten
sevdiğiniz için yapın ve eğer başkaları bunu seviyorsa, sizi destekleyecekler ve
zamanla organik büyüme göreceksiniz.”
132
Görsel 6.11. Hayden Williams İllüstrasyonu
Görsel 6.12. Hayden Williams’ın Beyonce İllüstrasyonu
133
Görsel 6.13. Hayden Williams’ın RIMMEL markası için İllüstrasyonu
Williams’ın illüstrasyonlarına baktığımızda genellikle dijital çizimler yaptığını

söyleyebiliriz. Ayrıca parlak renkler, sim ve payet detayları ön plana çıkmaktadır.
Tüy, kürk, parıltı ve çeşitli kumaş dokusu detaylarını çok iyi resmettiğini söylemek
mümkündür (Görsel 6.12). İllüstrasyonlarındaki proporsiyona bakıldığında
bacaklar genellikle ince ve uzun resmedilmiştir (Görsel 6.13).
 Katie Rodgers
Katie Rodgers, New York'ta yaşayan bir moda illüstratörüdür. Georgia'da
büyüdüğünden, göz alıcı New York City podyumlarından çok uzaktaydı ve bunun
yerine zamanını dergilere göz atarak ve onlarda gördüğü resimleri boyayarak
Rodgers; geçirmiştir. 7 yaşından beri resim yapan Rodgers, bu hobisine üniversitede
illüstrasyonlarını Endüstriyel Tasarım okuyarak devam etmiştir. Başlangıçta bir süre giyim
yaparken en çok tasarımcısı olarak çalışırken, suluboya resimlerinin Cartier, Valentino ve Swarovski
müzikten etkilendiğini gibi üst düzey tasarımcıların dikkatini çekmesi çok uzun sürmemiştir. Tasarımlarına
belirtmektedir.
daha doğal, akıcı bir görünüm kazandırmak isteyen tasarımcılar, Rodgers ile iş
birliği yapmak istemişlerdir. Rodgers illüstrasyonlarına çeşitli materyalleri de dahil
ederek çarpıcı bir görünüm yakalamayı hedeflemektedir (Görsel 6.16).
İllüstrasyonlarını yaparken müzikten çok etkilendiğini belirten Rodgers,
Resimle ilgili en sevdiği şeylerden birini, hayal gücünün içinde yaşayan diğer
dünyalarla bağlantı kurmak olarak tanımlamaktadır.
134
Görsel 6.14-15. Katie Rodgers illüstrasyonları
Görsel 6.16. Katie Rodgers’ın farklı materyaller kullandığı bir illüstrasyonları
Bale, müzik, sessiz anlar, gizem ve biraz da kendinden ilham aldığını

söyleyen Rodgers, en çok Dali'nin sürrealizmi ve sokak sanatından etkilendiğini
aktarmaktadır.
135
 Rongrong DeVoe
Aslen Qingdao, Çin doğumlu olan Rongrong DeVoe, Amerikan rüyasını
sürdürmek için New York'a taşınmaya karar vermiştir. 2009 yılına kadar
Şanghay'da konsept sanatçısı olarak çalışmıştır. New York’da iken İllüstrasyon
DeVoe , çeşitli alanında yüksek lisans derecesini alan DeVoe, bu süre zarfında, dil engeli, zorlu
uluslararası moda ve kurs yükü ve hızlı tempolu şehirden zaman zaman bunalmıştır. Yine de yaptığı her
güzellik şirketleri, fedakarlıkta ve üstesinden gelinen her engelde hayallerine ulaşmak için daha da
tasarımcılar ve kararlı olduğunu aktarmaktadır. Mezun olduktan sonra Manhattan'daki büyük
perakendeciler ile
moda şirketlerinde üç yıl moda tasarımcısı olarak çalışmıştır.
çalışmalarını
sürdürmektedir. Sadece birkaç yıl içinde hayallerine kavuşan illüstratör, çizimlerine InStyle
Magazine, Vogue, BuzzFeed ve daha fazlası gibi yayınlarda yer bulmuştur. Her
türden koleksiyon çalışması ve canlı eskiz etkinlikleri yapan DeVoe, çeşitli
uluslararası moda ve güzellik şirketleri, tasarımcılar ve perakendeciler ile
çalışmalarını sürdürmektedir (Görsel 6.17).
Görsel 6. 17. Rongrong DeVoe İllüstrasyonu
Görsel 6. 18. Rongrong DeVoe İllüstrasyonu
136
 Sarah Beetson
Avustralya doğumlu olan Sarah Beetson, illüstrasyon eğitimine İngilterede
Falmouth Sanat Koleji’nde başlamıştır. İllüstrasyonlarında tahta, kumaş, kâğıt ve
eski dergiler gibi birçok farklı öğeden yararlanmaktadır. MAC Cosmetics, Mary
Beetson, Portas, Smithsonian Mag, The Sunday Times, The Telegraph, The Wall Street
İllüstrasyonlarında Journal, Penguin Books ve The British Fashion Council gibi oluşumlar için
tahta, kumaş, kağıt ve illüstrasyonlar yapmıştır. Red or Dead'den Wayne Hemmingway tarafından
eski dergiler gibi birçok sunulan Pentland Güzel Sanatlar Ödülü'nü kazanmış ve pazarlama merkezi için
farklı öğeden Ellesse spor giyim markasının retro kayak ve tenis kökenlerine dayanan 2 dev
yararlanmaktadır.
tablo yaratmakla görevlendirilmiştir. Bu şekilde Beetson’ın tanınırlığı artarak
illüstrasyon dünyasına giriş yapmıştır.
Görsel 6. 19. Sarah Beetson illüstrasyonu
Beetson’ın illüstrasyonlarında dikkat çeken en önemli özellik giysilerde

kullandığı neon renklerdir. Siluet ise sadece kontur çiziminden oluşmaktadır.
Fonda ise yine neon renklerde serbest atılmış lekelerle hayali bir hava perspektifi
yarattığı gözlemlenir (Görsel 6.19).
Beden imajı konusu, toplumsal cinsiyet temaları, alt kültürler, popüler
kültürün politikaları ve onun kültürel peyzajındaki yeri gibi konular Beetson’ın
çalışmalarındaki odak noktalardır.
 Elena Viltovskaia
Viltovskaia, Toronto temelli disiplinler arası çalışan bir illüstratördür. Moda
ve kozmetik alanlarında daha aktif şekilde çalışmaktadır. İllüstrasyonlarında
mürekkep ve suluboya tekniğini kullanmayı tercih etmektedir. Yumuşak geçişli
pastel tonlar illüstrasyonları için ayırıcı özelliklerdir. Marie Claire, Elle, Condé Nast
137
Traveller ve Women & Home gibi dergilerde illüstrasyon alanında çalışmıştır

(Sunerli, 2017).
Görsel 6. 20. Elena Viltovskaia illüstrasyonlarından Elle dergisi örneği
Sanatçı, illüstrasyonlarında doğaçlama gibi görünen ama bilinçli yapılan

fırça izlerinden ahenkli bir şekilde yararlanmaktadır. Abartılı kirpik çizimleri dikkat
çekmektedir (Görsel 6.20).
 Jeasuk Kim
Seul doğumlu olan Jeasuk Kim’in illüstrasyon alanında bilinir olması ‘Susu
girls’ çizimleriyle başlamıştır. İllüstrasyonlarında farklı teknikleri birleştirerek
oldukça alışılmadık tavırlar yakalamayı başarmıştır. Sidney' de büyüyen 34
Kim, büst olarak çizilmiş
yaşındaki Kim, şu anda her iki şehirde de iç mimar ve moda/güzellik reklam sanat
kadın bedeninin altına
sıkılmış farklı renklerde yönetmeni olarak çalışmakta ve İllüstrasyonları Harper’s Bazaar, Elle ve Vogue gibi
boyalar ekleyerek ve dergilerde yayınlanmaktadır. Kim’in farklı bir bakış açısı sunan Görsel 6.18’de yer
bunları dağıtarak farklı alan bu illüstrasyonunda bir büst olarak çizilmiş kadın bedeninin hemen altına
bir tarz yakalamıştır. boya tüpünden gelişi güzel sıkılmış farklı renklerde boyalar görülmektedir. Daha
sonra bir spatül yardımıyla bu boyaları elbise formu vererek dağıtan illüstratör,
(Görsel 6.21-22) günümüz moda illüstrasyonu alanında rastlantısal gibi görünen
fakat yenilikçi bir tavra sahiptir.
138
Görsel 6.21-22. Jeasuk Kim’in video sunumundan alınmış kesitler
Aşağıdaki örneklerden de anlaşılacağı gibi, çizdiği illüstrasyonları dış

hatlarından keserek gerçek ortamla buluşturmuştur. Bu yenilikçi yaklaşımı son
zamanlarda oldukça dikkat çekmektedir (Görsel 6.23-24).
Görsel 6.23-24. Jeasuk Kim’in dış ortamla birleştirdiği illüstrasyonlarına örnekler
Instagram'da resmi hesabında, onun imza niteliğindeki suluboya elbise

çizimlerinden birini oluşturduğu hızlandırılmış bir video yayınlamıştır. Video 6,5
milyondan fazla kez izlenerek Kim’in tanınırlığı artmıştır.
Kim, Instagram ile yaptığı bir röportajda, Couture benzeri elbiseleri temsil
etmek için soyut ve akıcı bir form oluşturmak için kendiliğinden şekiller, çizgiler ve
dokular eklediğini belirtmiştir. En sevdiği tekniklerden biri suluboya fırçası
kullanmaktır.
Ayrıca diğer sanatçıları hatalardan asla korkmamaya teşvik etmektedir.
"Fırçadan su damlacıkları sıkıyorum, sonra bu damlacıkların üzerine
suluboyalar ekleniyor. Bence sulu boyanın güzelliği, bir hata yapsanız bile, bir
şekilde ona özel bir dokunuş katmasıdır."
139
 Shamekh Bluwi
Shamekh Bluwi erken yaşta tüm arkadaşları gibi günlerini çizgi film
izleyerek geçirmiştir ancak diğer tüm çocuklar kahramanların süper güçlerine ve
yeteneklerine takıntılıyken, Bluwi tamamen farklı bir yöne odaklanmıştır. Bölgenin
en önde gelen moda illüstratörü olarak kabul edilebilecek seçkin sanatçı, her
zaman tutku ve sanatla dolu bir yol izlemiştir. Mimarlık okuduktan sonra Bluwi,
eski giyim tutkusuna geri dönmekten kendini alamamıştır. Bluwi, Ürdünlü
illüstratör ve moda tasarımcısıdır. Çizimlerinde kıyafetleri dış hatlarından kesip
çıkararak, arka planın görüldüğü kadın eskizlerini yayınladıktan sonra dünya
çapında popülerlik kazanmıştır. Genellikle ayrıntılı detaylar için dijital tekniklerle
uygulanan eserleri, Roberto Cavalli, Mary Katrantzou, Stefano Gabbana, Gigi
Hadid, Valentino, Nicole Richie ve diğerleri gibi birçok uluslararası moda
tasarımcısı tarafından sevilmiş ve paylaşılmıştır.
Bluwi, görsel yaratıcılığı teşvik etmek ve sağlıklı bir moda ortamı yaratmak
için çeşitli markalar ve tasarımcılarla işbirliği yapmıştır. Çalışmalarının çoğu
tasarımcılar tarafından yapılan gerçek hayattaki giysilere odaklanırken, diğerleri
onun bir moda çılgını olarak hayal gücünün sonucudur.
Görsel 6.25-26. Shamekh Bluwi’nin video sunumundan alınmış kesitler
Boyanın kendiliğinden İllüstrasyonlarında elbise formunu dış hatlarından kesip çıkaran Bluwi, bu
gelişen, doğaçlama illüstrasyonunda su dolu cam bir kâsenin önüne koyarak suya boya damlatmıştır.
desen oluşmasını Kesip çıkardığı alandan görünen boya dağılımları video şeklinde kaydetmiştir
sağlayan dağılımı, (Görsel 6.25-26). Boyanın kendiliğinden gelişen, doğaçlama desen oluşmasını
illüstrasyon alanında sağlayan dağılımı, illüstrasyon alanında halihazırda var olan kontrolcülüğe bir
halihazırda var olan tezat oluşturmaktadır (Sunerli, 2017).
kontrolcülüğe bir tezat
oluşturmaktadır.
140
Görsel 6.27-28. Shamekh Bluwi’nin video sunumundan alınmış kesitler
Bluwi bu yeni yaklaşımlara sahip illüstrasyonlarında ise kesip çıkardığı kadın

silueti alanlarını dış ortamla buluşturarak mevcut bulunan manzaraları sanki
elbisenin dokusuymuş gibi göstermiştir (Görsel 6.27-28).
 Mustafa Soydan
1985 Adana doğumlu olan Mustafa Soydan, moda illüstrasyonu alanında
Türkiye için önemli bir yere sahiptir. Grafik Tasarımı bölümü mezunu olan Soydan,
moda illüstrasyonu alanında kendini geliştirmeyi öncelik bilerek bu alanda işler
yapmaktadır. Genellikle dijital çizim tekniğinden faydalanmaktadır.
Soydan’ın illüstrasyonlarının yarattığı en önemli farklardan birisi de fikirle
kumaş arasında bir tampon bölge yaratmaktır. Fikrin doğrudan kumaş üzerine
uygulanmasından ziyade önce bir illüstrasyonla görselleşmesi de oluşabilecek
herhangi bir kumaş israfının önüne geçtiği söylenebilir. Moda tasarımcılarıyla pek
Mustafa Soydan, moda çok ortak yönleri olsa da kendi uzmanlıklarıyla ayrışan moda illüstratörleri bu
illüstrasyonu alanında dünya içerisinde kendi değerini yaratmaktadırlar.
Türkiye için önemli bir İlham konusunda aslında belli bir kaynak ya da odak noktası olmadığını
yere sahiptir.
söyleyen soydan, günlük hayattan esinlenmektedir. Ancak belli bir kurgu
geliştirmesi gerektiğinde sürekli internette dolaşarak ilham olabilecek görselleri
arşivine eklemektedir. Çizim yaparken ise dijital tablet kullanmaktadır. Çizim
yaparken bu dijital tabletler kolay kullanım ve pratiklik açısından katkı ve kolaylık
sağlamakta ve kurgular yaratabilmesi için çeşitli fırsatlar sunmaktadır.
Görsel 6. 29. Mustafa Soydan’ın YSL markası için yaptığı illüstrasyonu
141
Görsel 6. 30. Mustafa Soydan’ın Desa markası için yaptığı illüstrasyonu
Ulusal ve uluslararası tanınırlığa sahip olan Soydan birçok marka ile birlikte
çalışmakta ve reklam illüstrasyonlarını yapmaktadır (Görsel 6.30).
Bireysel Etkinlik
• Siz de çağdaş iki moda illüstratörü bularak çalışmalarını

inceleyiniz.
• Kendinize en yakın gelen illüstratörün tarzını belirleyiniz.
142
• Sanat Akımlarının Moda İllüstrasyonlarına Etkisi

20. Yüzyılda yaşanan sosyal, ekonomik ve siyasal köklü değişimlerin küresel
etkileri her alanda olduğu gibi plastik sanatları da etkisi altına almıştır. Sanat,
20. Yüzyılda köklü değişimi öneren dinamik, muhalif ve avangart bir
yaklaşımı benimsemiştir. 20. Yüzyıl sanat akımları, birçok sanat alanını
etkilediği gibi moda illüstrasyonlarında da yadsınamayacak değişimlere yol
Özet
açmış ve açmaya devam etmektedir (Şahin; Sunerli, 2018, s.73). Moda ile
doğrudan etkileşimini gözlemleyebildiğimiz dört sanat akımından bahsetmek
mümkünken moda illüstrasyonu için durum daha farklıdır. Kübizm,
Sürrealizm, Fütürizm ve Konstrüktivizm sanat akımları modaya yön veren
akımlardır.
•Fotoğrafın İcadı ile Moda İllüstrasyonundaki Değişimle
Moda illüstrasyonunda kullanılan teknikler, fotoğrafın icadı ile başka bir
boyuta taşınmıştır. Fotoğrafın icadıyla giysilerin tek başına ya da bir
mankene giydirilmiş olarak çekilmesi, “moda illüstrasyonunun sonu mu
geldi?” düşüncesini doğurmuştur. Fotoğrafın bu alandaki gelişimine kadar
olan süreçte moda illüstrasyonu mevcut tekniklerle sürdürülmüştür. Çizgen,
fotoğrafın gelişimi üzerine aşağıdaki tarihçeyle çalışmamıza katkı
sağlamaktadır; Yunan ve Roma’dan bu yana doğayı resme aktarma işinde
kullanılan Camera Obscura’dan bugünün gelişmiş fotoğraf tekniğine ulaşmak
uzun bir serüven olmuştur.
•Moda İllüstratörleri: 2000’ler
Günümüzde yaşanan teknolojik gelişmeler dijital çağı birçok yönüyle
etkilemiş durumdadır. Dijital gelişmelerin yanı sıra sanatsal ifade biçimlerinin
yeni bir hale evrilmesi sanatçıları etkilemiştir. Moda illüstrasyonu
bakımından da, son dönem illüstratörlerinin çalışmalarında bu dijital
gelişmelerin etkileri açıkça gözlemlenebilmektedir. Değişen dönemin,
teknolojinin ve gelişen algının doğru orantılı olduğu düşünüldüğünde bu
bütünleşik gelişmelerin etkilerinin sanatçıların işlerine yansıdığı görülür.
Moda illüstrasyonlarında artık sadece el çizimleri değil dijital öğelerin de
kullanıldığı bilinmektedir. Teknolojinin gelişimi ile tasarım kavramı da
gelişmiştir. Hayatın her alanı teknolojiye ayak uydururken tasarım, tasarlama
yöntemleri ve tasarım araçları da bu değişime maruz kalarak bugünkü halini
almıştır ve gelişmeye devam etmektedir. Bilgisayar ortamında hazırlanan
tasarımlar yine çeşitli tasarım programları ya da çağdaş metotlar kullanılarak
gerçekliğe yaklaştırılmakta ve sonuçlar bu sayede öngörülebilmektedir.
Alanında yetkin illüstratörlerin isimleri aşağıda verilmiştir.
•Katharine Asher
•Blair Breitenstein
•Gill Button
•Hayden Williams
•Katie Rodgers
•Rongrong DeVoe
•Sarah Beetson
•Elena Viltovskaia
•Jeasuk Kim
•Shamekh Bluwi
•Mustafa Soydan
143
1. Aşağıdakilerden hangisi dijital çizim programlarından değildir?
a) Adobe Photoshop
b) Corel Draw
c) Procreate
d) Word
e) Adobe Illustrator
2. Aşağıdakilerden hangisi modaya yön vermiş sanat akım ve hareketlerinden

değildir?
a) Realizm
b) Sürrealizm
c) Kübizm
d) Fütürizm
e) Konstrüktivizm
3. Modanın sanat ile birlikte anılmasına sebep olan Paul Poiret’in ünlü sözü
a) Moda tasarımı da sanatın bir dalıdır.
b) Moda, sanat ile birlikte olmalıdır.
c) Sanat, toplum içindir.
d) Sanat, sanat içindir.
e) Ben bir sanatçıyım, giysi üreticisi değil.
4. Jelatin ve cam gibi farklı malzemeleri kullanmaya başlayan, ayakkabı

biçiminde şapkalar tasarlayarak avangart yönelimlere öncülük eden,
alışılmadık renk ve malzemeleri ilk uygulayan moda tasarımcısı kimdir?
a) George Lepape
b) Salvador dali
c) Chanel
d) Elsa Schiaparelli
e) Mustafa Soydan
5. “Moda illüstrasyonunun sonu mu geldi?” düşüncesini doğuran gelişme

a) Dijital tabletlerin icadı
b) Fotoğrafın icadı
c) Ünlü moda tasarımcılarının vefatı
d) Baskı makinelerinin icadı
e) Dijital çizim programlarının icadı
144
6. Tarihte bilinen ilk foto model aşağıdakilerden hangisidir?

a) Erte
b) Blair Breitenstein
c) Katharine Asher
d) Pierre- Louis Pierson
e) Virginia Oldoini
7. Aşağıdaki söylemlerden hangisi doğrudur?

a) Teknolojinin gelişimi ile tasarım kavramı da gelişmiştir.
b) Teknolojinin gelişimi en çok el çizimi yapan illüstratörleri
sevindirmiştir.
c) Bilgisayar ortamında hazırlanan tasarımlar değerli değildir.
d) Teknoloji moda tasarımı alanında hoş karşılanmamıştır.
e) Dijitalleşme moda illüstratörleri tarafından kabul görmemiştir.
8. Gucci Blooms desenini yeniden yorumlayan illüstratör aşağıdakilerden

hangisidir?
a) Rongrong DeVoe
b) Katie Rodgers
c) Gill Button
d) Mustafa Soydan
e) Hayden Williams
9. Boya tüpünden gelişi güzel sıkılmış farklı renklerde boyalar sıkarak, bir
spatül yardımıyla bu boyaları elbise formu biçiminde dağıtan illüstratör
a) Lepape
b) Mustafa Soydan
c) Shamekh Bluwi
d) Elena Viltovkaia
e) Jeasuk Kim
10. Kesip çıkardığı kadın silueti alanlarını dış ortamla buluşturarak mevcut
bulunan manzaraları sanki elbisenin dokusuymuş gibi gösteren illüstratör
kimdir?
a) Shamekh Bluwi
b) Mustafa Soydan
c) Jeasuk Kim
d) Hayden Williams
e) Katie Rodgers
Cevap Anahtarı
1.d, 2.a, 3.e, 4.d, 5.b, 6.e, 7.a, 8.c, 9.e, 10.a
145
Borrelli, Laird. (2000). "Fashion Illustration Now," Thames & Hudson Ltd., London.
Çizgen, G. (1998). Arkeoloji ve Sanat Yayınları Fotoğrafın Görsel Dili. İstanbul:
Kanaat Matbaası.
Gök, K. (2016). Fotoğrafın Bulunuşu ve Sonrasında Oluşan Teknik Gelişmeler, Yıldız
Journal of Art and Design, 3 (1), 43-66.
Kılıç, L. (2008). Fotoğrafın ve Sinemanın Toplumsal Tarihi Ankara: Dost Kitabevi
Yayınları.
Koç, F.; Şoher, B. (2015). Gerçeküstücülük (Sürrealizm) Sanat Akımının Moda
Tasarımı Öğrencilerinin Yaratıcılıklarına Etkisi, Eğitim ve Öğretim
Araştırmaları Dergisi (Journal of Research in Education and Teaching.
4(4),173-185.
Morris, B. (2006). Fashion Illustrator. London: Laurence King Publishing Ltd.
Özüdoğru, Ş. (2013). Modern Sanat Akımları ve Moda, İdil Sanat ve Dil Dergisi, 2(6)
211-238.
Solomon-Godeau, A. (winter1986). The Legs of the Countess, Reprinted in
Fetishism as Cultural Discourse, Emily Apter and William Pletz, eds. Ithaca
and London: Cornell University Press (1993). 266-306.
Sunerli, E. (2017). (1995). Moda illüstrasyonunda güncel yaklaşımlar ve bir öneri.
Anadolu Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Yükseklisans
Tezi, Eskişehir.
Şahin, Y.; Sunerli, E. (2018) Sonia Delaunay'ın Moda İllüstrasyonları Örneğinde
Sanat ve Moda Etkileşimi, Asos Journal Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi,
6, 73-82.
GÖRSELLERDE YARALANILAN KAYNAKLAR

Görsel 6.1: 06.12.2021 tarihinde http://www.ressamlar.gen.tr/francisco-goya/iv-
carlos-ve-ailesi/ adresinden erişildi.
http://www.storiestotellbooks.com/blog/2011/2/4/identifying- people-
inold-family-photographs.html adresinden erişildi.
https://en.wikipedia.org/wiki/File:Pierson_castiglione.jpg adresinden
erişildi.
Görsel 6.4: 07.12.2021 tarihinde http://www.ressamlar.gen.tr/francisco-goya/iv-
carlos-ve-ailesi/ adresinden erişildi.
http://www.storiestotellbooks.com/blog/2011/2/4/identifying- people-
inold-family-photographs.html adresinden erişildi.
146

https://en.wikipedia.org/wiki/File:Pierson_castiglione.jpg adresinden
erişildi.
Görsel 6.7: 07.122021 https://fashiongtonpost.com/katharine-asher/ tarihinde
Görsel 6.8: 08.122021 https://blairbreitenstein.com/ tarihinde adresinden erişildi.
Görsel 6.9: 07.122021 tarihinde https://blairbreitenstein.com/adresinden erişildi.
Görsel 6.10: 07.122021 tarihinde
https://i.pinimg.com/originals/c4/40/51/c4405133d8f2836cfd34a3b1ed3bc
702.jpg adresinden erişildi.
Görsel 6.11: 10.12.2021 tarihinde https://www.instagram.com/p/CXMQdVRsxL_/
Görsel 6.12: 10.12.2021 tarihinde https://www.instagram.com/p/CTaagWks2LQ/
Görsel 6.13: 10.12.2021 http://haydenwilliamsfashionillustrations.blogspot.com/
Görsel 6.14: 10.12.2021 tarihinde https://www.instagram.com/katierodgers/
Görsel 6.17:11.12.2021 tarihinde
https://www.instagram.com/rongrong_devoe_illustration/ adresinden
erişildi.
https://www.instagram.com/rongrong_devoe_illustration/ adresinden
erişildi.
http://www.illustrationweb.us/artists/SarahBeetson/view adresinden
erişildi.
Görsel 6.20: 11.12.2021 https://www.illustrationx.com/not-found adresinden
erişildi.
Görsel 6.21: 11.12.2021 tarihinde http://www.boredpanda.com/colorful-water-
drop-fashion-illustrationsjaesuk-kim/ adresinden erişildi.
Görsel 6.22: 11.12.2021 tarihinde http://www.boredpanda.com/colorful-water-
drop-fashion-illustrationsjaesuk-kim/ adresinden erişildi.
Görsel 6.23: 11.12.2021 tarihinde https://www.instagram.com/jaesukkim/
147
Görsel 6.24: 11.12.2021 tarihinde https://www.instagram.com/jaesukkim/

https://www.youtube.com/watch?v=X25JE1aJ0og adresinden erişildi.
Görsel 6.29: 12.12.2021 tarihinde https://www.behance.net/mustafasoydan
https://www.instagram.com/stories/highlights/17850076222632828/
148
FİGÜR (İNSAN)
Figür (insan)ÇİZİMLERİ
Çizimleri
• Mağara Resimleri
• Resim Sanatında Figür
İÇİNDEKİLER
• Türk Resminde Figür

• Çizgi
• Çizginin Tarihçesi Prof. Çağatay İNAM
• Çizim
• Çizimin Tarihçesi
KARAHAN
• Not Defterleri
• Sanatsal Anatomi
• Oran-orantı
• Altın Oran
• Kanon
• Perspektif

• Resim sanatında figüre ilişkin bilgi
HEDEFLER
sahibi olabilecek,
• Çizgi ve çizginin tarihçesine ilişkin
bilgi sahibi olabilecek,
• Çizim ve tarihçesine ilişkin bilgi
sahibi olabilecek,
• Sanatsal anatomiye ilişkin fikir sahibi ÜNİTE
olabilecek
• Oran-orantı, altın oran, Kanon ve
perspektif konularına ilişkin bilgi
sahibi olabilecek, 7
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi
1
Figür (insan) Çizimleri
MAĞARA RESİMLERİ
Rönesans
RESİM SANATINDA
FİGÜR
Barok
MODA DERGİLERİ VE KAPAK

İLLÜSTRASYONLARI Çizgi
Çizginin Tarihçesi
ÇİZGİ
Çizim
Not Defteri
Leonardo Da Vinci
Michelangelo Buonarroti
Albrecht Dürer
SANATSAL ANATOMİ Oran ve Orantı
Altın Oran
Kanon
Perspektif
150
GİRİŞ
Sanatın tarihsel gelişimi ile ilgili genelde ne söylenirse söylensin insana ait
görünüm sosyo-kültürel alanda en derin ve anlamlı yeri işgal eder. Çok eskilerin
kavim yaşayışlarında olduğu gibi günümüz modern toplumunda da bu sav
geçerlidir. Üretim sürecinde sanatçının sorunu kendi fizik deneylerinde estetik
algıyı anlamlı bir görsel biçim ve formda bir araya getirebilmektir. Belirli bir çağın
sanatından söz etmek, sanat üslubunu anlamak için o çağın önemli olayları,
onların sanatçı üzerindeki etkilerinin de ele alınması gerekir. Bu şekilde sanatta
insan görünüşünün geçirdiği evreler kolayca anlaşılacaktır (Hogart, 1996).
Tarih boyunca dini, politik gücü, gelenek ve görenekleri, toplumun yapı ve
değerlerini aktaran konular her zaman insan figürü çevresinde odaklanmıştır.
Çizim ve resim insanın ilk iletişim ve diyalog aracı olmuştur. İnsan figürünün
kullanımı kültürel değerler ile toplumun düşünce ve duygu yaklaşımı hakkında
sanatta en fazla bilgi veren özelliktir. Tarih öncesi çağlarda olduğu kadar, tarihin
başlangıcından bugüne kadar resim ve heykelde sanatın en çok kullanılan konusu
insan olmuştur. İlk çağ mağara duvarlarında ve eski çağ medeniyetlerin de bile
rastlayabileceğimiz figür resimleri günümüze kadar süre gelen sanat eserlerinde
kendini göstermiştir.
Figüratif sanat, doğanın, nesnelerin, görünen, bilinen, yaşanan, algılanan
dünyanın yansıtıldığı sanat anlayışıdır. Plastik sanatlarda “figüratif” soyut
anlatımın karşıtı olan, bilinen görüntü ve nesneleri içeren anlatım biçimidir. Bu
bakımdan genel bir tanımdır ve resimde ölü doğa, manzara, portre, tarihi resim
gibi resim türler için de kullanılır (Eczacıbaşı, 2008)
Figür, genel anlamda resim ve heykelde, yalnızca gerçek varlık ve nesnelere
gönderme yapan, bilinen görüntüleri ele alan tarz için kullanılan terimdir (Eroğlu,
2015). Figür, Fransızca yüz anlamına gelir. İnsan ve hayvan figürüne dayalı resim,
peyzaj, natürmort, dış mekân, iç mekân ya da doğadan alınmış her konu figüratif
resim olarak tanımlanmaktadır (Keser, 2005).
MAĞARA RESİMLERİ
Mağara resimleri, insan becerisinin en eski izleri hatta tarihteki ilk grafik
yapıtlar olarak da adlandırılabilir. İlkel toplumların yaptığı görünüşte oldukça doğal
etkileşimleri içeren bu resimlerde yer alan insan figürlerinin nasıl geliştirildiğine
Paleolitik dönem
dair çok az ipucu vardır (Bell, 2009). Paleolitik dönem yerleşimine ait Altamira
yerleşimine ait Altamira
ve Chauvet gibi (Görsel 7.1) ve Chauvet (Görsel 7.2.) gibi mağaraların belki de M.Ö. 17.000
mağaraların belki de yılından önce resimlenmiş olduğu düşünülüyor. Bu resimler insanın binlerce yıl
M.Ö. 17.000 yılından önce fikirlerini nasıl ifade ettiğini göstermesi açısından önemlidir. Çeşitli
önce resimlenmiş olduğu minerallerden elde edilen renkler ve kömürü kullanmaya başlayan insan, daha
düşünülüyor. karmaşık figürleri de boyamaya başlamıştır.
151
Görsel 7.1. Altamira Mağarası
Görsel 7.2. Chauvet Mağarası
Mağara duvarlarına yapılan boğa, mamut, geyik, at, bizon gibi av hayvan
Mağara duvarlarına figürleri oldukça yalın biçimdedir (Gombrich, 1999). Bunlar sembolik bir şekilde dış
yapılan boğa, mamut, hatlarıyla betimlenen insan figürlerine göre daha gerçekçi ve kendi boyutlarına
geyik, at, bizon gibi av daha yakındır. Çizimlerden ilkel insanın üstün gözlem yeteneğiyle, özellikle hayvan
hayvan figürleri oldukça figürlerinin hareket ve anatomisine hakim olduğu anlaşılmaktadır (Tansuğ,1992).
yalın biçimdedir. Kendi yaşamı için gerekli olan da budur. Çizimlerde kafa ve uzuvların dönüşlerinde
ve üst üste gelişlerinde perspektife ait ipuçlarının bile yer aldığı söylenebilir. Av
hayvanları o dönem yaşamın ekonomik ve sosyo kültürel kaynağını oluşturuyordu.
İlkel ve çok basit bir nitelik taşıyan bu ilk sanat örnekleri, insanın yerleşik düzene
geçmesi ile birlikte kültürel seviyenin de yükselmesiyle, nitelik olarak giderek
karmaşıklaşmıştır (Çelik, 2000).
RESİM SANATINDA FİGÜR

Rönesans’da figür, insanın kendini ve doğayı keşfetmesiyle,
hacimselleştirme, mekânı sadeleştirme ve derinlik bağlamında yorumlanmaya
devam edilmiştir. Anlaşılacağı üzere sanatçı, sadece perspektif ve doğru çizimin
kurallarını bilmekle yetinmemiş, doğanın yasalarına doğayı inceleyerek hakim
olmuştur. Doğa ve antik kültüre duyulan ilginin bir sonucu olarak, insana verilen
önemin artmasıyla evrenin merkezine yerleştirilen insan, fiziksel yapısı itibariyle
büyüteç altına alınmıştır. 15. Yüzyıl İtalya’sında insanın dış özellikleri büyük bir ilgi
çekmiş, edebi eserlerde bile ayrıntılı bir biçimde betimlenmiştir. Bu dönem
152
figüratif resmin adım adım doğa gerçekliğine yakınlaşmasını gözlemlenmektedir.

Rönesans sonrası, idealist güzelleştirme ve abartılar Maniyerizm ile devam etmiş,
Barok sanatta zirveye çıkmıştır (Eczacıbaşı, 2008). Böylelikle anıtsal ifadesini bulan
figür, Rembrandt (Görsel 7.3), Rubens (Görsel 7.4.), Carravagio’nun Görsel 7.5.
resimleri ışığın da ve etkisiyle yapısal değişme uğramaya başlar. Barok Dönem’de
figür en hareketli biçimine kavuşur. Sahneyi kısa bir bakış uzaklığından gören
Barok anlatımın figürü çeşitli kısaltım (rakursi) yöntemleriyle ele almasıyla bu
hareket etkisini daha da şaşırtıcı kılmıştır. El kol hareketleri teatral düzeyde
abartılmıştır (Parramon, 1996).
Görsel 7.3. Gece Devriyesi Görsel 7.4. Mars ve Rhea Silvia
Görsel 7.5. Saint Jerome, 1606

20. Yüzyıla kadar doğaya sadık kalan bir görünüşü amaçlayan figüratif sanat
anlayışı egemen olmuştur (Eczacıbaşı, 2008). Yüzyılın ortalarından itibaren
perspektif kurallarına başkaldırı ile resim sanatı kendini daha özgür hissetmeye
başlar. 20. Yüz yıl sanatında ise figür, yüzyıllarca koruduğu anlam ve önemini
yitirmiştir. Sanatın ana akımı hem realizme hem de idealizme sırtını dönmüş, farklı
estetik değerlerin ifadesine yönelmiştir. 20. Yüzyılın geçerli figüratif biçimleri
figürü dışavurumcu ve fantastik bağlantılı yaklaşım içinde ele alan anlayışlarla,
153
Foto Gerçekçilik ve Pop Sanat gibi nesne biçimselliğine indirgeyen anlatımlardır.

Günümüzde birçok yetenekli sanatçı, akademik resim ve heykelin temsile dayalı
figüratif geleneklerinden taviz vermeyerek geleneği sürdürmektedir (Read, 2018).
•Romantizm akımı ve sonra gelişen akımlarda resim
Örnek
sanatında figürden kopuşun ilk izlerine rastlanmaktadır.
Bireysel Etkinlik
• Sanatta figüre ilişkin bilgi sahibi olmak için Kübizm

sanat akımını inceleyebilirsiniz.
Türk Resminde Figür

Türk Resim sanatına 19.Yüzyıldaki Batılılaşma hareketiyle giren figür ilk kez
bir tür olarak ele alınmıştır. Türk resmi güçlü bir minyatür geleneğiyle bugüne dek
geçen yaklaşık 100 yıl içinde soyut ve figüratif olmayan yaklaşımlara fazla ilgi
göstermemiş, figüratif eserlere ağırlık verilmiştir (Duben, 2007). Osmanlı’da
Osman Hamdi Bey’in geleneksel biçimlerden uzaklaşıp, gerçekçi figür araştırmalarına 19. Yüzyılda
figürü ön plana çıkardığı
manzara resimleriyle başlanmıştır (Eczacıbaşı), Osman Hamdi Bey’in figürü ön
resimlerinde dönemin
kültürel davranışları, plana çıkardığı resimlerinde dönemin kültürel davranışları, giysi ve yaşam biçimleri
giysi ve yaşam biçimleri yansıtılmıştır (Görsel 7.6). Halife Abdülmecid Efendi, günlük yaşam sahneleri,
yansıtılmıştır. tarih, manzara ve figüratif çalışmalarından özellikle portre konusunda
uzmanlaşarak, kişilerin iç dünyasını ustaca yansıtmıştır. Klasik Rönesans resminin
plastik değerlerini taşıyan Abdülhak Hamit portresi, en başarılı örneklerdendir
(Görsel 7.7.). Öte yandan Avrupa’da eğitim görerek yurda dönen Şeker Ahmet
Paşa, Süleyman Seyyid ve Halil Paşa gibi Türk ressamlarının figür resminin
yaygınlaşmasında önemli çabaları vardır (Abdülmecit Efendi 2004).
Görsel 7.6. Halı Satıcısı
154
Görsel 7.7. Abdülhak Hamid Portresi.
ÇİZGİ
Sanatta çizgiyi hareketin yüzey üstünde bıraktığı sürekli izi olarak
tanımlayabiliriz. Çizgi, plastik sanatlarda biçimin öznel ayrımını sağlayan, belirleyici
olduğu gibi aynı zamanda psikolojik değerleri de içinde barındıran bir dışa vurum
Çizgi, plastik sanatlarda ögesidir. Cisimlerin atmosferden ya da fondan ayrımını sağlayan sınırsal karakteri,
biçimin öznel ayrımını kâğıt üzerinde salt çizgiyle gösterilir. Çizgi, günlük yaşamımızda alışkanlıkla yapılan
sağlayan, belirleyici sıradan karalamalarımızdan disiplinli anlatımlara kadar bizimle özdeş, sanat
olduğu gibi aynı
uğraşımızda ise estetik değerlere ulaşma çabamızda bize en yakın dosttur
zamanda psikolojik
değerleri de içinde (Özol,2012).
barındıran bir dışa Sanatçı çizgiyi karmaşık fikirleri temsil etmek, bir gözlemi kaydetmek ya da
vurum ögesidir. sadece bir faaliyeti ya da eylemi belgelemek için kullanabilir. Çizgi basit bir araçtır,
bir kömür parçasının ya da kalemin kâğıtla temasıyla oluşur. Aynı zamanda
karmaşık bir anlatım aracıdır, sanatçının duygularını, teknik gücünü, hayallerini
yansıtır, yaratıcılığını ortaya çıkarır. Çizgi insanın kişisel özellikleri ve tinsel
yapısının adeta özetidir, birçok fiziksel karakteristiğe sahiptir. Yalın bir çizimdeki
soyut nitelik, biçimlerdeki birçok anlamın sözle aktarılmayan özelliğini ortaya
koyar.
Çizgi sanatçının kendisini yansıtırken davranışının bir bireşimi, hareketin ve
statik olanın bütünleşmesidir. Biçimin hareketi sanatçıyı çizmeye, çizgilerin
arasındaki ilişkileri bulmaya yöneltir. Herbert Read’e göre “Sanat çizgilendirme
isteğinden doğar (Özol, 2012).
Anlam zenginliği ve soyutlama gücüyle birçok sanatçı resimlerinde çizgiyi
duygusal durumlar ve tepkileri yansıtmak üzere neşeli, öfkeli, durgun, enerjik,
hüzünlü gibi nitelikleriyle bilinçli olarak yoğun şekilde kullanmıştır. Albrecht
Dürer’in “Meryem’in Evlenmesi” (Görsel 7.8), Francisco Goya’nın “Los
Caprichos’u” (Görsel 7.9) ve Pieter Brughel’in “Yedi Ölümcül Günah veya Yedi
Kötülük” (Görsel 7.10) eserleri çizginin farklı anlatım şekillerini yansıtır niteliktedir.
155
Görsel 7.8. Meryem’in Evlenmesi Görsel 7.9. Los Capricho-*
Görsel 7.10. Yedi Ölümcül Günah veya Yedi Kötülük

Çizginin kısa, uzun, ince, eğimli, zikzak, açık seçik veya bulanık gibi
karakteristik özellikleri sanatçının kullanabileceği bazı göndermelerle yüklüdür.
Örneğin surlarla çevrili bir kale çiziminde anlam, ince, dar çizgiler kullanıldığında
bozulabilir (Ocvirk, Wigg, Cayton, 2015). Soyut bir kavram olan çizgi, figürün
yüzey, gölge, kütle ve yapısal elemanları arasındaki sınırı net olarak tanımlar. Bir
biçim ya da formun ana özelliklerini temsil etmek için öncelikle konturları
belirleyerek çizgisel formlar olarak iletir. Basit bir çizgiyle anlamlı ve etkileyici
görünüm elde edilebilir (Civanni ,2012).
Çizginin Tarihçesi
Tasarımın en temel ögelerinden olan çizgi, uygarlığın başlangıcından bu
156
yana insanları büyülemiş ve görsel iletişimi sağlamada önemli rol oynamıştır.

İnsanoğlu yüzyıllardır doğayı taklit etmek ve nesneleri biçimlendirmek için çizgi
kullanmıştır. Çizginin sanat tarihi alanındaki kökenleri, insanın kendisini ifade etme
aracı olarak da kullandığı mağara dönemindeki çizimlere dayanır. Antik çağdan bu
yana renkten ziyade çizgi ve yoğunluğa önem vererek, form, ton ve dokuya
müdahale edilebilen çizim tekniğine hem estetik hem pratik amaçlarla
başvurulmuştur (Öztuna, 2007).
İlkel dönemlerdeki insanların taşlara, duvarlara çizdiklerine de bakarak
çizginin, sanat ivmesini başlatan ilk ögelerden biri olduğu söylenebilir. İlkel insan,
mağara duvarını kullanarak mızraklı avcıları, hayvanları anlatan izlenimlerini sert
çizgi bireşimleriyle yansıtır. Mağara resimleri ya da eski Mısır piktogramlarında
kullanılan çizgisel tasarımlar, çizginin yaşamsal önemini vurgular. Anlaşılacağı
üzere çizgi, görsel sanat öğelerinin en ilkeli ve temeli olabildiği gibi resim sanatı
içinde en zengin ve yetkin ifade aracı olacak üstünlüktedir (Eczacıbaşı, 2008).
Çizgi tarihsel süreç içinde birçok sanatçı ve tasarımcıyı etkilemiştir. Çizginin
değişik çağlara göre öne çıkan karakter özellikleri ayrı etkiler gösterir. Mağara
döneminden gelen izlenimsel dinamizm, dinsel etkinin yoğun yaşandığı
Çizgi tarihsel süreç dönemlerde kontursal katılığa ve durgunluğa dönüşmüştür. Batı sanatında biçimci
içinde birçok sanatçı ve anlayışa ve klasik yoruma göre çizim, biçimi aktarmanın en temel yoludur.
tasarımcıyı etkilemiştir. Rönesans’la başlayan yeni hareket içinde çizgi, ölçülerin egemenliğinde olgunlaşan
Çizginin değişik çağlara
biçimlerin anlatım aracı olmuştur (Özol, 2012). Daha sonraları Barok gibi valörcü
göre öne çıkan karakter
özellikleri ayrı etkiler anlayışın ön planda tutulduğu üslup içinde çizgisel değerler erimiştir. İzlenimcilikle
gösterir. başlayan yeni sanat anlayışıyla çizgi yine dinamik etkinliğine kavuşmuştur. Çağdaş
akımlara geldikçe çizgi kendi özgürlüğünü ilan etmiştir (Eczacıbaşı, 2008). 20.
Yüzyılda soyut çalışan sanatçılar ve dışavurumcular da duyguları aktarabilmek için
çizgiye başvurmuştur. Picasso, Gauguin, Matisse, Kirchner ve Klee gibi sanatçıların
çalışmalarında bu etkiyi kolayca gözlemlenebilmektedir (Öztuna, 2007).
Picasso’nun ‘Anne ve Çocuk isimli çalışması hem dönemin sanat anlayışına hem de
sanatçının kompozisyonu çizgisel anlayışla yorumlayışına örnek olarak
gösterilebilir (Görsel 7.11).
Görsel 7.11. Anne ve Çocuk
157
Batı ve Doğu’nun çizime yaklaşımlarında farklılık söz konusudur. Batı

sanatında öncelikle bir betimleme ve gerçeği aktarma aracıyken, Doğu
sanatlarında öznelin, iç dünyanın ve kişiliğin en dolaysız aktarımı olarak
yorumlanır. Gerek hat ve kaligrafi gerek resim ve çizim sanatlarında çizgi,
sanatçının duygusal ve yorumsal tepkisiyle görülen nesnenin, düşüncedeki
Batı ve Doğu’nun çizime
imgenin bütünleşerek bıraktığı izdir (Eczacıbaşı, 2008).
yaklaşımlarında farklılık
söz konusudur. Batı
sanatında öncelikle bir
betimleme ve gerçeği •Dini içerikli kitaplar Avrupa’da resimlemeler ve yazıyla
Örnek
aktarma aracıyken, bütünleşirken, Doğuda yazı ve süslemelerle gelişim
Doğu sanatlarında göstermiştir.
öznelin, iç dünyanın ve
kişiliğin en dolaysız
aktarımı olarak
yorumlanır.
Bireysel Etkinlik
• Batı'nın ve Doğu'nun sanatsal uygulamalardaki

farklılıklarını anlayabilmek için sanatın tarihsel
gelişimine ilişkin kaynakları inceleyebilirsiniz.
ÇİZİM
Türkçe ’de desen olarak da kullanılan çizim sözcüğü, bir yüzeyin üzerinde
biçimlerin, çizgilerle verilmesidir. Kurşun kalem, kömür kalem vb. ile yapılan renkli
ya da renksiz, tonlu ya da tonsuz çizgi resimlere denir. Desen resmin başlangıcı ve
temeli sayılır ve Fransızca kökenli bir sözcüktür. Resmin renkliliğine karşılık çizim
çizgi izleriyle nesneyi betimleyen ve Batı sanatında genellikle gerçeğe bağlılığı
gerektiren bir anlatım olarak da yorumlanır.
Çizimin Tarihçesi
Rönesans sanatında desen, asıl yapıt için ön araştırmalar amacıyla
kullanılmıştır. Örneğin yapılması planlanan büyük yağlıboya resimler için ön
çalışma olarak gerçekleştirilmiştir. Bu çizimler asıl yapıtta yer alacak figürlerin,
nesnelerin çok dikkatli gözlem ve incelemeleri yoluyla yapılan eskiz ve etütlerdir
(Etike, 2001). Minyatürlerde, Doğu bezemelerinde, Uzakdoğu ve Antik Yunan
vazolarında çizimin en usta örneklerine rastlanır. Çizimin kendine özgü bir değerle
gelişmesi ve bir uzmanlık konusu olması Rönesans’la çağın doğaya ve gerçekçiliğe
yönelmesiyle başlar. Rönesans ve Barok sanatlarında çizim ve eskizler büyük
ustaların çıraklarına verdikleri işler için bir taslak olarak kullanılmıştır.
Leonardo’nun ressamlık hakkındaki notlarında akıldan değil de doğaya bakılarak
yapılmış iyi ustalardan çizimler yapılması önerilir. Avrupa’nın ulusal
akademilerinde de genel olarak bu pratik takip edilmiştir. Resim konusundaki
başarı, ustaların çizimlerindeki burun, dudak, saç ve eller için kullandıkları çizgi ve
tonlamayı öğrenmekten geçmektedir (Doorly, 2019). Ön hazırlık amacıyla
158
kullanılan bu desenler oldukça detaylı ve özenli çizilmiştir. Çizim önceleri

sanatçıların gözlem ve inceleme aracı olarak kullanılsa da giderek başlı başına
bağımsız bir üsluba, bir sanat biçimine dönüşmüştür. Avrupalı ustaların çizimleri
daha Rönesans’ta koleksiyonlara girmeye başlamış, sanatçılar belirli konularda
çizim dizileri hazırlamış ve günümüzde bunlar büyük müze ve koleksiyonlarda
toplanmıştır (Eczacıbaşı, 2008).
•Rönesans döneminde, gerçekliğin tüm inceliği ile

Örnek
yansıtılabilmesi için çizim becerilerinin geliştirilmesi
entelektüel bir yaklaşım olarak görülmüş.
Not Defterleri
15. Yüzyıl sanatçıları, doğadan çizimler yapıp bunları sanatlarında kullanmak
üzere yaygın olarak not defterleri taşımaya başlar. Günümüzde Leonardo’nun
resimlerine oranla çizimlerinden, daha sık etkileniyoruz; çizdiği en küçük taslak
bile mutlak bir güzellik ve güçle bezenmiştir. Pisanello’nun çizim defterinden
maymun eskizlerini içeren (1430) bir yaprak, ya da Leonardo’nun bitki eskizleri ile
anatomi çizimleri, Dürer’in bitki çizimleri, (Görsel 12-13) bunun en güzel
örneklerindendir. Bunlar, bir bakıma sanatçının “görsel notlarıdır” (Akyürek,1994).
Başarılı bir sanatçının,

insan bedenini doğru,
canlı gibi
betimleyebilmesi,
bedeninin sadece
görünen kısmını değil,
parçalarının çalışma Görsel 7.12-13. Maymun Desenleri
sistemini, işleyişini;
kasların ve kemiklerin SANATSAL ANATOMİ
yapısını derinlemesine
anlayabilmesi gereğine Rönesans döneminde doğa gözlemi ve bilime dayalı sanat anlayışıyla insan
inanılıyordu. vücudu ve anatomiye büyük önem verilir. Bu dönem birçok kişi için sanatçı olmak,
insan vücudunun anatomik yapısını çok güçlü ve abartılı bir şekilde ortaya
çıkarabilmek anlamına gelir. Başarılı bir sanatçının, insan bedenini doğru, canlı gibi
betimleyebilmesi, bedeninin sadece görünen kısmını değil, parçalarının çalışma
sistemini, işleyişini; kasların ve kemiklerin yapısını derinlemesine anlayabilmesi
gereğine inanılıyordu. Rönesans sanatçıları ve özellikle üç büyük usta, Leonardo da
Vinci, Raphael ve Michelangelo, insan vücudunun kas ve kemik yapısını vücudun
159
hareketli durumlardaki görünümünü sürekli gözlemleyerek keşfetmiş, ayrıntılarıyla

mükemmel bir şekilde yansıtmıştır (Görsel. 7.14). Sonuç, sanat eserlerinde insan
vücudunun daha önce ulaşılmamış bir doğrulukla betimlenmesi olmuştur (Etike,
2002).
Görsel 7.14. Anatomi Çizimleri (1511), Michelangelo.
LEONARDO DA VİNCİ
Rönesans döneminin en önemli sanatçılarından birisi olan Leonardo da Vinci
(1452-1519), ilk defa anatomik olarak insan vücudunu sistematik bir şekilde
inceleyerek çizmiştir. Sadece kitaplardan edinilen bilgiyi yeterli bulmaz. Doğayı,
Leonardo da Vinci
sanatı için gerekli gördüğü bilgiye ulaşmak için araştırmış, resmin de bir bilim
Sanat ile bilim arasında
artistik anatominin olduğunu göstermeye çalışmıştır. Sanat ile bilim arasında artistik anatominin
içeriğini ve anlamını içeriğini ve anlamını belirleyen isimdir. Sanatın gerilememesi için sanatçının
belirleyen isimdir. gözlem yapması gereğine inanarak hayatı boyunca görünen dünyayı doğru bir
şekilde yansıtmaya çabalamıştır. Figür eskizleri için yaptığı incelemeler
Leonardo’nun insan vücudu ve dolayısıyla anatomiye olan ilgisini artırmıştır.
1480’lerde bilimsel ve anatomik çalışmalara insan vücudunun oranları ve fizyoloji
konularına ağırlık vermeye başlar. Bir süre sonra anatomik çizimleri resimlerinin
önüne geçmeye başlar (Gombrich, 1999).
Leonardo, mükemmel bir makine olarak algıladığı insan vücudunda evrenin
yasalarını araştırmış, insan anatomisini eksiksiz incelemiştir. Ona göre dış hatları
anlamak için bedenin içyapısını bilmek gerekir (Görsel 7.15). Kırmızı mürekkep,
kurşun kalem ve beyaz tebeşir kullanarak çizdiği kas ve kemikler oldukça
gerçekçidir. Tabuların çağdaşlarını korkuttuğu bir dönemde sanat ile anatomi
arasında anlamlı ilişkiler kurarak artistik anatominin temellerini oluşturduğu
söylenebilir. Onun insanın yapısı hakkındaki gözlemleri ve bulduğu oran orantılar
hala geçerliliğini korumaktadır. Leonardo’ya göre bir resimde mükemmelliğin
mihenk taşı doğayı taklit etmesindeki başarısında yatıyordu. Bir aynanın yüzeyinde
görünen şeyler birçok açıdan bir resimle benzerlik taşıdığı için ressamların aynayı
ustaları olarak görmeleri gerektiğini öğütler (Doorly, 2019). Sanatçının içinde
yaşadığı ve onu çevreleyen doğayı tanıması gerektiğine inanan Leonardo, insan
bilgisine ulaşmak için sanatı nesnelerin temsili olarak görmüştür.
160
Görsel 7.15. İnsan Anatomisi
MİCHELANGELO BUONARROTİ
Dönemin en önemli sanatçılarından birisi de Michelangelo Buonarroti’dir
(1475-1505). Sanatsal anatominin en güzel örnekleri onun çizimlerinde görülebilir.
O da Leonardo gibi insan anatomisini antik heykellerden değil, gerçek
Sanatçının Vatikan
Sistina Şapeli’ndeki son modellerden çizim yaparak öğrenir. Anlaşılacağı üzere yaşamı boyunca sanatında
derece kendine özgü, insan vücudu üzerine yoğunlaşan Michelangelo’nun desen anlayışı da çağdaşı
detaylı ve estetik Leonardo gibi anatomi merkezlidir. Sanatçının Vatikan Sistina Şapeli’ndeki son
figürleri, insan derece kendine özgü, detaylı ve estetik figürleri, insan vücudunu her açıdan
vücudunu her açıdan çizmedeki yeteneğini yansıtır (Görsel 7.16). İskele üzerinde dört yıl tamamladığı bu
çizmedeki yeteneğini
devasa eser olağanüstü beden gücü yanında bitmez tükenmez bir hayal gücü ve
yansıtır.
ustalık gerektirir. Oldukça güçlü anatomik özelliklere sahip gerçek insan
boyutlarından çok daha büyük öykülenen bu heykelimsi figürlerde kemiklerin
kaslarla, sinirlerle ilişkilerini, eklemlerin hareket olanaklarını da ustaca
resimlemiştir. Bu figürler, sanatçının insan vücudunu her açıdan çizmedeki
ustalığını gösterir (Gombrich, 1999).
Görsel 7.16. Sistina Şapeli (1508-1512), Michelangelo
161
Michelangelo, çalışmalarındaki her ayrıntıyı incelemiş, figürler için taslaklar

yaparak dikkatli bir şekilde hazırlanmıştır. İlk fikirlerinden projenin tüm
aşamalarına kadar kompozisyon tasarımı ve figür çalışmaları için çizime
başvurmuştur (Görsel 7.17). Michelangelo’nun desen ve eskizleri gerçek esere
ulaşmak için birer araç niteliğindedir. Baş, el ve ayaklar gibi vücudun hareket eden
bölümlerin yerine, vücut hareketlerinin kaynağı olarak gövdeye önem vermiştir.
Bu dönemde Leonardo’nun da en büyük ustalarından biri olduğu kırmızımsı renkte
kırılgan ve demirli kil taşından oluşan kan kalemiyle çok sayıda figür ve portre
çalışır. Biraz renklendirilmiş kağıtla fondan fışkırır gibi görünen hatlar elde
edilmiştir (Görsel 7.18).
Görsel 7.17. Eskiz Çalışmaları Görsel 7.18. Eskiz Çalışmaları
ALBRECHT DÜRER
Kuzeyli bir sanatçı olan Albrecht Dürer’de (1471-1528) doğanın karşısına
geçip onu sabır ve sadakatle kopya etmeyi başarmış dönemin önemli ustalarından
biridir. Ortaçağ’ın tüm genç sanatçıları gibi, kendisini geliştirebilmek için gezgin
gibi yola çıkmıştır. İtalyan Rönesans sanatının gerçekçi doğa gözlemlerinden
Albrecht Dürer’in etkilenen Dürer, kendi resimlerinde de bu detaycı gerçekçiliğe yönelmiştir.
amacı sadece güzel bir Figürlerin anlık hareketlerini resimlerine yansıtabilmek için özellikle Leonardo da
doğa resmi yapmak Vinci’nin hareket üzerine çalışmalarını etüt etmiştir. Bitkiler ve hayvanlar ile ilgili
değil, inandırıcı çizimleri Leonardo’nun aynı dönemde yaptığı çalışmalarla eşdeğerdir. Amacı
betimlemeler ortaya sadece güzel bir doğa resmi yapmak değil, inandırıcı betimlemeler ortaya
çıkarabilmektir.
çıkarabilmektir. Böylece kutsal öyküleri de daha inandırıcı şekilde tasvir
edebilmiştir. Sınırlı bir alan içinde gerçek bir dünya yaratmak için hiç yorulmadan
ayrıntı üstüne ayrıntı çalışır. Dürer’de diğer usta sanatçılar gibi insan vücudunda
güzeli oluşturan şeyi öğretecek reçetenin peşine düşmüştür. Bu kesin kuralları da
klasik yazarların insan vücudunun oranları üzerine yazdıklarında bulacağına
inanmıştır. Dürer, doğru denge ve uyumu bulmak için insan kas ve iskeleti üzerine
çok sayıda çizim yapmıştır (Gombrich, 1997). Dürer, farklı beden ve tiplerde insan
ölçümlerine dayalı çok sayıda çizim yapmıştır. On beş yıl analiz sürecinden sonra
“İnsan Bedeninin Oranlarına İlişkin Dört Kitap” adlı 1528 tarihli çalışmasında insan
bedeninin anatomisini, oranlarını ele almıştır (Görsel 7.19). Bu çalışma, sanatçının
elli yedi yaşında ölümünden kısa bir süre sonra yayımlanmıştır. Sanatçının
162
yaşamının son yıllarına doğru ressam olarak verdiği yapıtları azalmış, daha çok
güzelliğin kurallarını belirleyecek ve güzelliği tanımlayacak matematiksel bir ölçü
arayışını sürdürmüştür (Doorly, 2019).
Görsel 7.19. İnsan Bedeninin Oranlarına İlişkin Dört Kitap (1528).
•Rönesans döneminde, anatomik incelemeler ve çizimlerin

Örnek
yapılması gerçekliğin yansıtılması için çok önem

kazanmıştır.
Bireysel Etkinlik
• Sizde Rönesans sanatçılarının çalışmalarını

inceleyerek anatomik çizimler yapabilirsiniz.
ORAN VE ORANTI
Antik çağdan günümüze bir sanat yapıtının mantıksal olarak çözümlenmesi
ya da ortaya çıkarılması amacıyla sanat yapıtını oluşturan parçalarla bütün
Çağlar boyunca uyum
arasında matematiksel ve geometrik ilişkiler kurulmuştur. Bu ölçüsel ya da
ve güzellik idealini
oluşturan bu oranlara geometrik ilişkiler Türkçe ‘de oran, proporsiyon gibi sözcüklerle anlatılır.
ait kurallar dönemin (Eczacıbaşı, 2008). Leonardo da Vinci, Dürer ve Michelangelo gibi birçok Rönesans
sanat akımlarına da dönemi sanatçısı, insan vücudu hakkında ayrıntılı bir inceleme yaptıktan sonra
paralel gelişmiştir. ideal ölçüler yani oranlar oluşturmaya çalışmıştır. Çağlar boyunca uyum ve güzellik
163
idealini oluşturan bu oranlara ait kurallar dönemin sanat akımlarına da paralel

gelişir.
Altın Oran
Leonardo'nun oranlara duyduğu ilgi ve merakın en önemli kanıtlarından biri
de günlüklerinin birinde bulunan, 1492 yılında aldığı notların yanına çizdiği bir
eskizdir (Atalay,2020). Solak olduğu için aynadan okunabilen, iç içe geçmiş bir
daire ve bir karenin ortasına erkek çizimin yanındaki notlarda “Oranların Kanunu”
ve “İnsanın Oranları” yazmaktadır (Görsel 7.20). Kolları yatay olarak açık bir
insanın ayakları altından ve başının üstünden geçen yatay çizgi ile el parmaklarının
ucundan geçen dikey çizgi bir kare oluşturmaktadır. Eskiz, Antik Romalı ünlü
mimar ve yazar Marcus Vitruvius Pollio'nun (MÖ.80-15) "De Architectura" adlı
eserinde açıkladığı oranlardan esinlenerek çizildiğinden, "Vitruvius Adamı" ya da
'Altın Oran' olarak anılır. Venedik'te Gallerie dell'Accademia'da tutulmakta,
nadiren sergilenmektedir.
Görsel 7.20. Oranların Kanunu ve İnsanın Oranları, Leonardo da Vinci.
Vitruvius Adamı, matematikle tasarlanmış mükemmel bir erkek formunun

temsili olup, Rönesans döneminde yapılmış örnek bir bilim ve sanat eseri olma
özelliğini taşır. Leonardo'nun oranlara duyduğu ilgi ve merakın bir kanıtıdır. Bunun
yanında resim, sanatçının insan ve doğayı birbiriyle ilgilendirme-bütünleştirme
çalışması için de bir dönüm noktasıdır (Atalay,2020). Vitruvius’a göre daire ve kare
mükemmel biçimlerdir, mükemmellik ve uyumun sembolü olarak insanı tam
merkeze oturtmuştur. Leonardo’nun çizimi bu mükemmel kare ve daireye bir
çerçeve ekleyerek insanı iki ayrı pozisyona getirmiştir; duran ve hareket halinde
olan insan. Çizimin altına şöyle yazmıştır; “İnsanın açık kollarının mesafesi, onun
boyuna eşittir”. Bu çizim günümüzde Son Akşam Yemeği ve Mona Lisa ile birlikte
ustanın en çok bilinen eserleri arasındadır. Leonardo da Vinci’nin ideal insan
vücudu için önerdiği kanona göre, baş vücudun sekizde biridir. Daireyi karenin
içine nasıl alacağıyla ilgili uzun süre çalışmış, her ikisini de aynı ölçüm alanından
164
çıkarak çizmiştir. Bu çalışma insan vücudunun matematik ve doğa kurallarıyla

ilişkilendirilmesine yönelik orantısal teorilerden yola çıkmıştır.
Kanon
Kanon sözcüğü eski Yunanca ’da marangozun ölçü çubuğu anlamına gelir,
yani uzunluk ölçüsü birimidir. İngilizcede bir şeyin ölçülebileceği bir standart
anlamında kullanılır. Batı sanatında figürü idealize etme eğilimi nedeniyle, eski
Kanon güzel sanatlarda
Yunan ve Roma sanatı biçimsel olarak örnek alınmıştır. Sanatçıların Antik Yunan’da
insan vücudu
canlandırılırken başlayıp özellikle Rönesans’ta yoğunlaşan insan vücudunda ideal güzelliğin
kullanılan sayısal oranlarını bulma ve bunu sayısal olarak belirleme isteği bazı kural ve ölçüleri
oranlar olarak ortaya çıkarmıştır. İnsan vücudunun oranlarına ilişkin matematik ve geometriye
tanımlanabilir. dayalı birtakım işlemlerle, en doğru formül bulmaya çalışılır. Bu arayışlar içinde
insan vücudu incelenmiş ve sanatta ideal ölçüleri yansıtan ve kanon olarak
adlandırılan birimler belirlenmiştir (Eczacıbaşı,2008).
Kanon güzel sanatlarda insan vücudu canlandırılırken kullanılan sayısal
oranlar olarak tanımlanabilir. Parramon, kanonu “insan figürü çiziminde kullanılan
orantılar ve bunların birbirleri ile olan ilişkilerini içeren bir kural ya da sistem”
olarak tanımlamıştır. Kanonlar genellikle, başın tepe noktasından çene ucuna
kadar olan uzunluğu ölçü birimi olarak alır (modül), bu parça ile bütünün ilişkilerini
ve tüm parçaların birbirleriyle olan ilişkilerini araştırır. Kanonda bir ölçü birimine
karşılık gelen ölçü ise modül olarak tanımlanmıştır ve insan başına ölçüt olan bir
yüksekliktir. Baş ölçüsünün tüm boyda kaç tane olduğu ölçülür; örneğin vücudun
sekizde biridir, yedi buçukta biridir gibi (Parramon,1993).
İnsan bedeninin ideal uyumunu arayan bu orantısal ölçüler gerçekte Klasik
ve Helenistik dönem heykeline aittir. Yunan sanatı dış dünyayı analiz etmenin
temel yöntemlerini vermiştir Orta çağ matematikçisi Leonardo Fibonacci,
bağlantılı numara serilerinden oluşan dizinle altın oranı kanıtlamıştır (Öztuna,
2007).
PERSPEKTİF
Anatomi ve perspektif, sanatla uğraşan insanların mutlaka öğrenmeleri
gereken konulardır. Rönesans’ın resim sanatına en büyük katkılarından biri
Perspektif mekân ve perspektif kurallarının saptanması ve bu sayede resimlere derinlik duygusunun
nesnelerin gözden verilebilmesiydi. O çağ için devrimci bir buluş olarak benimsenen perspektif, pek
uzaklıklarına göre çok sanatçı tarafından çok iyi kavranmıştır.
görünüşlerini uzaklıkları
içinde aslına uygun Perspektif mekân ve nesnelerin gözden uzaklıklarına göre, görünüşlerini
olarak gösterme ve uzaklıkları içinde aslına uygun olarak gösterme ve çizme bilgisidir. Sanatçı iki
çizme bilgisidir. boyutlu yüzey üzerine (kâğıt veya tuval) perspektif yardımıyla üç boyutlu derinlikli
bir mekân yanılsaması yaratmıştır. Perspektif kurallarının temeli Rönesans’ta
atılmış, Yüksek Rönesans Dönemi sanatına öncülük etmiştir. Tek kaçış noktalı
perspektif ilk olarak 15. Yüzyılda Massaccio’nun eserlerinde görülmüş (Görsel 7.
21), Leonardo’nun eserleriyle doruk noktasına ulaşmıştır.
165
Görsel 7.21. Santa Maria del Carmine Kilisesi’ndeki Brancacci Şapeli.

Perspektif bir alan ve derinlik yanılsaması oluşturma çabasıdır, böylece
yapıtlar tüm ayrıntılarıyla aynı oranlar içinde gösterilebilmektedir. Rönesans
döneminde perspektif kuramının uygulanmasıyla, matematiksel incelemeler de
doruk noktasına çıkar. Nesneler uzaklaştıkça görünüşleri gerçek görünüşlerinden
farklılaşarak küçülür, bu farklılaşma çizimin yanı sıra perspektif bilimi ile optik ve
matematik olarak da ifade edilebilir.
Yüzyıllarca üzerinde çalışılarak geliştirilen derinlik olgusu, perspektif ve
doğaya öykünen realistik yaklaşımlar modernist ressamların ilgisini çekmemiştir.
Onlar için önemli olan figürün iki boyutlu yüzeyde ne kadar derinde olduğu değil
neyi ifade ettiğidir. Sanatta devrim sayılan perspektif kuralları 20. Yüzyıl sanatında
yıkılmış, ilkellerde görüldüğü gibi mekânlar boyutsuz, figürler deforme edilerek
çizilmiştir. Modernist süreçte görünenle değil onun arkasındaki gerçekliğin resmini
yapmakla ilgilenilmiştir.
•Oran- orantı, Kanon ve Perspektif gibi kavramlar yoluyla

Örnek
sanatta ideal ölçüleri yansıtan hesaplamalara ve

standartlara ulaşmaya çalışılmıştır.
Bireysel Etkinlik
• Sizde bu kavramlardan yola çıkarak çevrenizde

gördüğünüz canlı ya da cansız nesnelerin çizimlerini
yapabilirsiniz.
166
•Toplumların sanatları, yaşadıkları uygarlık düzeylerine göre gelişme gösterir.

Ortadoğu İslam ülkeleri ve Uzakdoğu çizim ve resim sanatı dünyanın bu
bölgelerinin özelliklerini taşıyan özgün biçimde gelişmiştir. Eski Yunan ve
Roma’da bireyin önemi güç kazandıkça ilk bilimsel çabalar ve gözlemler de
başlamış oldu. Böylece matematik oranlar ve ideal ölçülere uygun figür
Özet anlayışı gelişti. Ortaçağda Batı dünyası yüzyıllar süren duraklama dönemine
girmiş, figür genelde kapalı mekanda yer alan, derinliği az, soyut kalıplarda
ikonografik semboller olarak kullanılmıştır.
•Rönesans Dönemine gelinceye kadar, resim sanatında bir gerileme yaşandığı
açıkça görülmektedir. İnsanlık tarihinin en önemli dönüşüm noktalarından biri
olan Rönesans’ı Leonardo da Vinci, Michelangelo, Rafaello, Dürer gibi büyük
sanatçılar ortaya çıkarmıştır. Resim sanatı gerçek anlamda bilimsel niteliğine
de bu sanatçılarla kavuşur. Rönesans sürecinde, doğanın incelenmesi
bilimlere yol göstermiş, objektif dünyanın, insan ve onun doğadaki yeri
keşfedilmiştir. İnsanın insanı tanımlamasında büyük devrim gerçekleştirilmiş,
hümanistik yaklaşımla insan daha anıtsal bir şekilde ele alınmıştır.
•Sanatta çizgiyi hareketin yüzey üstünde bıraktığı sürekli izi olarak
tanımlayabiliriz. Çizgi, plastik sanatlarda biçimin öznel ayrımını sağlayan,
belirleyici olduğu gibi aynı zamanda psikolojik değerleri de içinde barındıran
bir dışa vurum ögesidir.
•Çizgi tarihsel süreç içinde birçok sanatçı ve tasarımcıyı etkilemiştir. Çizginin
değişik çağlara göre öne çıkan karakter özellikleri ayrı etkiler gösterir. Mağara
döneminden gelen izlenimsel dinamizm, dinsel etkinin yoğun yaşandığı
dönemlerde kontursal katılığa ve durgunluğa dönüşmüştür. Batı sanatında
biçimci anlayışa ve klasik yoruma göre çizim, biçimi aktarmanın en temel
yoludur.
•Türkçe ’de desen olarak da kullanılan çizim sözcüğü, bir yüzeyin üzerinde
biçimlerin, çizgilerle verilmesidir. Kurşun kalem, kömür kalem vb. ile yapılan
renkli ya da renksiz, tonlu ya da tonsuz çizgi resimlere denir. Desen resmin
başlangıcı ve temeli sayılır ve Fransızca kökenli bir sözcüktür. Resmin
renkliliğine karşılık çizim çizgi izleriyle nesneyi betimleyen ve Batı sanatında
genellikle gerçeğe bağlılığı gerektiren bir anlatım olarak da yorumlanır.
•Birçok Rönesans sanatçısı, insan vücudu hakkında ayrıntılı bir inceleme
yaptıktan sonra ideal ölçüleri yani oranları oluşturmaya çalışmışlardır.
Leonardo da Vinci’de insan figürü çiziminde matematiksel oranlamalar sonucu
oluşturduğu altın oran kuralını çalışmalarında uygulamıştır. Sanatçıların
ölçüleri arasında çok fazla olmasa da farklılıklar vardır. Bu ideal uyumun
ölçüleri sanat kuramcısı Alberti’de tüm insan figürleri için geçerli olan genel
bir orantısallık, Leonardo da Vinci’de ise her insanın kendi içindeki oranlardır.
•İnsan figürü çiziminde klasik dönem olarak adlandırılan dönemin üslup ve
orantılarını belirleyen kanonların kullanılışı sanat tarihinde önemli bir dönüm
noktası olmuştur. Leonardo, Albrecht Dürer gibi düşünür sanatçılar, ressamlar
insan vücudu ve yüz kesitleri arasındaki farkı inceleyerek, altın oran hakkında
birçok şemalar çizerek varlığını ispat etmiştir. Kanon sanatta bir kültürün veya
kronolojik dönemin, bir ülkenin veya bölgenin, bireysel bir sanatçının veya bir
konunun kabul edilecek en iyi örneğini ifade eder. Örneğin Michelangelo
İtalyan resminde kanonik figür olarak kabul edilir, Picasso 20. Yüzyılın kanonik
ressamıdır. Kanonik sanatın hiçbir şüpheye yer bırakmayacak şekilde en
yüksek niteliğe sahip olduğu kabul görmüştür.
167
1. Aşağıdakilerden hangisi Rönesans’ın resim sanatına katkılarından biridir?
a) Perspektif
b) Asimetri
c) Hareketli kompozisyon
d) Soyutlama
e) Sembolik anlatım
2. Rönesans sanatçılarının resimlerindeki en belirgin özellik nedir?

a) Soyut yaklaşım
b) Perspektif kurallarının uygulanmaması
c) Figüratif konulardan kaçınılması
d) Manzara resimleri
e) Merkezde insanın yer alması
3. Aşağıdakilerden hangisi insan becerisine ait en eski uygulamadır?

a) Çin Seddi
b) Mağara resimleri
c) Eiffel Kulesi
d) Mona Lisa Tablosu
e) Mısır Piramitleri
4. Mağara resimlerinde aşağıdaki hangi boyalar kullanılmıştır?

a) Çeşitli minerallerden elde edilen renkler ve kömür boyalar
b) Pastel Boya
c) Yağlı Boya
d) Stencil Kalem
d) Sulu Boya
5. Aşağıdakilerden hangisi ülkemizde Batılı anlamda figür resminin

yaygınlaşmasında önemli çabası olan ressamlardandır?
a) Burhan Doğançay
b) Abidin Dino
c) Bedri Rahmi Eyüboğlu
d) Şeker Ahmet Paşa
e) Şefik Bursalı
6. Osman Hamdi Bey’in resimlerinin ağırlıklı konusu nedir?

a) Manzara
b) Natürmort
c) İnsan Figürü
d) Soyut
e) Sembolik anlatım
168
7. Aşağıdakilerden hangisi insanın ilk iletişim araçlarından biri olmuştur?

a) İnternet
b) Cep telefonu
c) Televizyon
d) Radyo
e) Çizgi
8. Tarih öncesi çağlardan günümüze resim ve heykel sanatında en çok

kullanılan konu aşağıdakilerden hangisidir?
a) Soyut resim
b) Manzara
c) Bina içi resimler
d) İnsan
e) Doğa
9. Rönesans resim sanatının önde gelen temsilcilerinden biridir?

a) Vincent Van Gogh
b) Albrech Dürer
c) Salvador Dali
d) Pablo Picasso
e) Wassily Kandinsky
10. Bağlantılı numara serilerinden oluşan dizinle altın oranı kanıtlayan

matematikçi kimdir?
a) Leonardo Fibonacci
b) El- Biruni
c) Jordanus de Nemore
d) Oresme
e) Roger Bacon
Cevap Anahtarı
1.a, 2.e, 3.b, 4.a, 5.d, 6.c, 7.e, 8.d, 9.b, 10.a
169
Akyürek, E. (1994). Orta Çağ’dan Yeniçağa Felsefe ve Sanat. İstanbul: Kabalcı
Yayınevi.
Atalay, B. (2020). Matematik ve Mona Lisa. İstanbul: Alfa Yayıncılık.
Bell, J. (2009). Sanatın Yeni Tarihi. (Çev. Ceren Ünlü, Nurçin İleri, Rana Gürtuna.
İstanbul: NTV Yayınları.
Civardi, G. (2012). Nü Çizimi. (Çev. Ceylan Öztürk). İstanbul: Koleksiyon Yayınları.
Civardi, G. (2013). Giysili Figür Çizimi. (Çev. Ceylan Öztürk). İstanbul: Koleksiyon
Yayınları.
Çelik, H. (2000). Çizginin Gücü: Büyük Ressamlardan Desenler: İstanbul. Engin
Yayıncılık.
Doorly P. (2019). Sanatta Hakikat. (Çev. Aydın Çavdar). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Duben, İ. (2007). Türk Resmi ve Eleştirisi. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi
Yayınları.
Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi, (2008). Cilt: 1. İstanbul: Yem Yayınları.
Eroğlu, Ö. (2015). Türkiye ‘de Resim Sanatı. İstanbul: Tekhne Yayınları.
Etike, S. (2001). Desen. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
Gombrich, E.H. (1999). Sanatın Öyküsü. İstanbul: Remzi Kitabevi.
Hogart, Burne. (1996). Sanatsal Anatomi. İstanbul: Engin Yayıncılık.
Keser, N. (2005). Sanat Sözlüğü. Ankara: Ütopya Yayıncılık.
Ocvirk, O.G., Stinson, R. E., Wigg, P.R, Bone, R. O., Cayton, D. L. (2015). Sanatın
Temelleri. (Çev: Balkır Kuru, N., Kuru A.), İzmir: Karakalem Kitabevi Yayınları.
Özol, A. (2012). Sanat Eğitimi ve Tasarımda Temel Değerler. İstanbul: Pastel
Yayıncılık.
Öztuna, Y. (2007). Görsel İletişimde Temel Tasarım. İstanbul: Yorum Sanat ve
Yayıncılık.
Parramon, J. M. (1992). Baş ve Portre Çizim Sanatı, (Çev. Erol Erduran). İstanbul:
Remzi Kitabevi.
Parramon, J. M. (1993). İnsan Figürü Çizimi, (Çev. Gönül Sipahi Çapan). İstanbul:
Remzi Kitabevi.
Parramon, J. M. (1996). Çizim ve Resim Sanatı, (Çev. Gönül Sipahi Çapan). İstanbul:
Remzi Kitabevi.
Pekmezci, H. (2003). Desen, Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
Read, H. (2018). Sanat ve Toplum, (Çev. Elif Kök). İstanbul: Hayalperest Yayınları.
170
Tansuğ, H. (1992). Resim Sanatının Tarihi. İstanbul: Remzi Kitapevi Yayınları.

Yağbasan, E., Aracı, Genim, S. (2004). Hanedandan Bir Ressam Abdülmecid Efendi,
İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
GÖRSEL KAYNAKLAR
Görsel-1. Altamira Mağarası, https://arkeofili.com/altamira-magarasi
Görsel-2. Chauvet Mağarası, https://arkeofili.com/chauvet-magarasi
Görsel-3. https://www.demaplus.com/blog/yazi/yapay-zeka-rembrandt-in-gece-
devriyesi-tablosunu-orijinal-haline-getirdi-byazi18.html
Görsel-4. http://www.leblebitozu.com/barok-sanatin-onemli-ressami-peter-paul-
rubensin
Görsel-5. http://www.leblebitozu.com/caravaggionun-eserleri-ve-hayati/
Görsel-6. https://tr.wikipedia.org/wiki/Halı
Görsel-7. https://en.wikipedia.org/wiki/Abdulmejid
https://www.tarihistan.org/abdulhak-h-mid-tarhan-1852-1937/17355/
Görsel-8. https://www.pivada.com/albrecht-durer-meryemin-hayati
Görsel-9. https://tr.wikipedia.org/wiki/Los_Caprichos
Görsel-10. https://tr.wikipedia.org/wiki/Pieter_Brueghel_(baba)
Görsel-11. https://www.mutualart.com/Artwork/Mother-and-
Child/3874CA975A7348CE
Görsel-12. https://www.pinterest.de/pin/410672059749812762/
Görsel-13. https://www.pinterest.de/pin/410672059749812762/
Görsel-14. https://tr.pinterest.com/akmanayse007/michelangelo/
Görsel-15. https://teknoloji.org/leonardo-da-vincinin-buluslari-cag-otesi-
muhendis/
Görsel-16. http://www.italianrenaissance.org/a-closer-look-michelangelos-
painting-of-the-sistine-chapel-ceiling/
Görsel-17. https://en.wikipedia.org/wiki/Gallery_of_Sistine_Chapel_ceiling
Görsel-18. https://www.bonhams.com/auctions/19421/lot/1005/
Görsel-19. https://www.sanatinoykusu.com/masaccio/
Görsel-20. https://www.pivada.com/leonardo-da-vinci-vitruvius-adami
Görsel-21. https://tr.wikipedia.org/wiki/Brancacci_%C5%9Eapeli
171
ARTİSTİK Artistik
DESEN ÇİZİMİ
Desen Çizimi
• Artistik Desen Çizimi

İÇİNDEKİLER
• Anatomi
• Sanatsal Anatomi
• İnsan Vücudunda Oran
• Canlı Model MODA İLLÜSTRASYONU
• Tors-Büst-Maket Çizim
Uygulamaları
Prof. Çağatay İNAM
• Etüt-Taslak-Eskiz KARAHAN
• Eskiz Defteri
• Işık-Gölge
• Denge
• Perspektif
• Kumaş

• Çizimin tanımını yapabilecek
• Desene ilişkin bilgi sahibi olacak
HEDEFLER
• Anatomi ve sanatsal anatomiye ilişkin

bilgi sahibi olacak
• İnsan vücudunda oranı öğrenecek
• Canlı modelden çizime ilişkin bilgi
sahibi olabilecek
• Tors ve büst'ten çizime ilişkin bilgi
sahibi olabilecek
• Etüt ve eskiz çalışmaları yapabilecek ÜNİTE
• Eskiz defteri kullanımına ilişkin bilgi
sahibi olabilecek
• Işık-Gölge, Denge ve Perspektif ile ilgili
bilgi sahibi olabilecek ve moda
çizimlerinde kullanabilecek
8
Atatürkmekanik
ünitenin tümünün veya bir kısmının elektronik, Üniversitesi Açıköğretim
ya da fotokopi Fakültesi
yoluyla basımı, yayımı, çoğaltımı ve 1
Artistik Desen Çizimi
ANATOMİ
Sanatsal Anatomi
İnsan Vücudunda Oranlar
CANLI MODEL
ARTİSTİK DESEN ÇİZİMİ
Işık-Gölge
ETÜT-TASLAK-ESKİZ
Denge
Perspektif
TORS-BÜST-MAKET
KUMAŞ ÇİZİMİ
173
GİRİŞ
Çizim yapmak geçmişten günümüze insan yaşamının bir parçasıdır. Çizim,
dolaysız ve gördüğümüzü hızlıca resmetmemize imkân veren bir sanat biçimidir.
Batı sanatında figüratif anlayışa ve klasik yoruma göre çizim, biçimi aktarmanın en
temel yoludur. Desen görülen, algılanan ve duyumsananların, düşünce ve
kavramların çizimle, çizgi ile anlatılması, betimlenmesidir. Çizim dili sanatçılar
tarafından, gözlemledikleri, hayal ettikleri, hatırladıkları ya da kopyaladıkları
imajları kaydetmeleri, belgelemeleri ve bu imajların ana hatlarını belirlemeleri için
kullanılmıştır (Akçakoca, 2018). Sanatçılar çizimi, eskiz, etüt şeklinde işlerinin ön
çalışması olarak, hafızadaki projeleri kaydetmek, görsellerini oluşturmak amacıyla
hızlı notlar şeklinde de kullanır.
Desen eğitimi temel desen görüşü, bilgi ve becerisini kazandıran bir
eğitimdir (Etike, 2001). Eğitiminde yöntemin gözden geçirilmesi farklı yaklaşımlar
açısından açıklayıcı olacaktır. Bütün/detay ve nesne/mekân ilişkileri üzerine
yapılan çalışmalar ile görmenin eğitilmesi ve temsili çizebilme becerisinin gelişimi
amaçlanmaktadır. Desen çalışmalarında iki boyutlu yüzey üzerine üç boyutlu
derinlik etkisi veren perspektif yöntemi, görünümlerin birbiriyle oranı, biçimlerin
indirgenmesi, sadeleştirme, tekrar ve dengenin kurgulanmasıyla dış dünyanın
analizinde temel yöntemler kullanılmış olur. Bu ifade yöntemleriyle daha ileri
boyutta sanatsal bir yorumun ortaya çıkarılması amaçlanır. Anlaşılacağı üzere
desen eğitimi aynı zamanda sanatsal bir yaklaşım ortaya çıkarabilmek için, doğru
görüp çizebilme ve eleştirebilme gibi davranışları kazandırma amacını taşır. Birçok
alanda kullanılabilecek yaratıcı davranışların, özgür, özgün düşünme, deneme ve
üretme kapasitelerinin de geliştirilmesi açısından önemlidir.
ARTİSTİK DESEN ÇİZİMİ

Görsel ifade aracı olmaktan öte çizim, aynı zamanda bir düşünme biçimi
olduğundan birçok sanat disiplininde başvurulan bir yöntemdir. Resim, heykel,
özgün baskı, sanatsal seramik gibi güzel sanatlar ve tekstil, grafik, moda tasarımı
gibi uygulamalı sanatlar alanlarında çizime sıklıkla başvurulur. Çizim bu tür
görsellik içeren sanat dalları için oldukça önemlidir. Resim gibi moda tasarımı da
Görsel ifade aracı
iyi bir çizim yapmakla başlar, bu temel üzerine kurulur. Sanatsal desen olarak
olmaktan öte çizim,
aynı zamanda bir adlandırılan sanatçıların yaptığı bu çizim türü yanında teknik ya da mekanik
düşünme biçimi mühendislik ve mimarlık dalları tasarımlarında kullanılan ve sanat değeri
olduğundan birçok bulunmayan çizimler de söz konusudur. Bu teknik çizgiler, teknik tasarım ve
sanat disiplininde projeler için kullanılır (Eczacıbaşı, 2008).
başvurulan bir
yöntemdir. Bir sanat eserinin yapılmasında ön çalışma olarak yapılan desen ve bizzat
eser olarak desen, ilk kez 15 Yüzyıl’da görülür. 18.Yüzyıl’da ressamlık, güzel
sanatlar olarak adlandırılmaya başlandığında; sanatsal çizim, resim yapmanın bir
parçası olmaya devam etmiştir (Doorly 2019). Rönesans sonrası bugüne kadar
gelen desen örneklerinde sanatsal yorum ve üsluba ağırlık verilir. Günümüz desen
anlayışında özellikle resim alanında modele bağlılık halen söz konusu olsa da
sanatın gösterdiği değişimlere paralel olarak sanatsal kaygı ve bireysel anlatım öne
174
çıkar, deformasyon ve soyutlamalara yer verilir. Desen artık resmin ön çalışması

olmayıp kendisi başlı başına bir yapıttır (Etike, 2001). Desen eğitiminin resim
sanatının temellerini oluşturduğu düşünüldüğünde, çizim yapmanın bir tür
benzetme çabasından öte bir düşünme biçimi olarak algılanması gerekir. Desen
tuval resmi değildir, boya sorunları ile uğraşmaz. Desende çizgi, biçim, ışık-gölge,
hacim ögeleri etkin rol oynar. Desen, sanatçının ya da sanatçı adayının doğayı
tanıma sürecinde önemli bir işleve sahiptir.
Çizimin amacı çizilen nesnenin biçimindeki temel karakteri, hareketi
aktarmaktır. Biçimin hareketi sanatçıyı çizmeye, çizgilerin arasındaki ilişkileri
bulmaya yönelten niteliktir. Yalın bir çizimdeki soyut nitelik, biçimlerdeki birçok
anlamın sözle aktarılmayan özelliğini ortaya koyar. Teknik niteliğinin yanında
desenin insan coşku ve duygulanımları ile ilgili özellikleri, kişinin kendisini ve
dünyayı anlamlandırmasında desene geniş bir yaratım alanı sunar. Bu alanda
ifadesel öğeler öne çıkar, bu da daha önemli bir süreç olarak kişisel farkındalık
durumunu harekete geçirmektedir.
Desende her çizginin bir işlevi vardır, başıboş ve anlamsız çizgiler deseni
bozar. Kişinin içsel özellikleri, coşkusu, dinamizmi; çizgilerine yansır, tıpkı el yazısı
Çizgi, yüzeyde bıraktığı
etki ve iz yönünden gibi kişilik özelliklerini taşır. İyi bir desende çizginin güzelliği önemlidir. (Pekmezci,
sanatçının yorumunu 2003). Çizgi, yüzeyde bıraktığı etki ve iz yönünden sanatçının yorumunu katmasıyla
katmasıyla farklı farklı sanatsal tatlar verir. Bu nedenle bir desene baktığımızda hangi sanatçıya ait
sanatsal tatlar verir. olduğunu anlamamız mümkün olabilir. Leonardo Da Vinci’nin ‘Ledanın Başı’ isimli
çalışması ile Michelangelo’nun ‘İdeal Kadın Başı’ çalışması karşılaştırıldığında
üslupsal farklar dikkat çekicidir (Görsel 8.1). Leonardo’nun eserinde ışık gölge daha
çizgiselken Michelangelo’nun eserinde gerçekçi tonlamalar öne çıkmaktadır. Sanat
niteliği taşıyan çizgiyi tanımak, çok sayıda desen incelemekle mümkündür. Bu
nedenle sıkça tanınmış ressamların eserleri incelenerek çizgi yapısı üzerinde
durulmalı, kopyalar çalışılmalıdır. (Pekmezci, 2006:7). Desen ve çizgide başarıya
ulaşmak için sürekli ilgi, gözlem, uygulama ve çalışmaları yapılmalıdır.
Görsel 8.1. Leda’ın Başı Görsel 8.2. İdeal Kadın Başı
175
•Rambrant ve Rafaello'nun eserleri bu bakış açısıyla
Örnek
karşılaştırılabilir.
Bireysel Etkinlik • Sizde farklı dönemlere ait önemli sanatçıların

çizimlerine bakarak ve benzer çalışmaları yaparak
aralarındaki üslup farkını anlayabilirsiniz.
ANATOMİ
Anatomi, insan gövdesinin normal biçim ve yapısını, gövdeyi oluşturan
çeşitli organları, bu organların arasındaki ilişkileri inceleyen bilimdir. Artistik
Modelden, imgelemden anatomi; insan vücudunun dış yapısını biçimlendiren çok sayıdaki kas ve kemikleri
ya da bellekten yapılan
inceler. İnsan vücudunun iskeletini oluşturan kemikleri, dış yapısının
desenlerde, doğru
biçimlenmesinde etkili olan ve hareketi yöneten kasları bilmek desene kolaylık
çizme becerisi
kazandırır, formları tanır. İnsan formu bir bütündür. Bu formu oluşturan ögelerin her birinin kendine
anlayarak yorumlamaya has özelliği vardır. Baş, boyun ve gövdeyi, kol ve bacakları kendi yapısal
yardımcı olur, gözlem özellikleriyle incelemek gerekir.
gücünü geliştirir. Resim
ve desende anatomi Sanat ve tasarımla ilgili birçok alanda vücudun taşıyıcısı ve genel
bilgisi katı ve kuralcı bir hareketlerin belirleyicisi olan iskeleti tanımanın ve incelemenin çok önemli
yaklaşımla değil, yararları olacaktır. İnsan vücudu bu iskelet sistemini saran et ve kas dokusundan
sanatsal anlatıma oluşur. İskelet sistemi, ağırlığımızı taşıyan eleman olarak eklemlerle birbirine bağlı
yardımcı olacak şekilde 600’ ün üzerinde kemikten oluşur. Kafatası, omurga, göğüs kafesi ve leğen kemiği
kullanılmalıdır. eksenel iskeleti oluşturur (Civardi, 2012). Köprücük kemiği, kol ve bacak kemikleri
ilk bakışta bile görülebilen iskelet parçalarıdır.
Sanatsal Anatomi
Sanatsal anatomi dış şekillerin anatomisidir. Modelden, imgelemden ya da
bellekten yapılan desenlerde, doğru çizme becerisi kazandırır, formları algılayarak
yorumlamaya yardımcı olur, gözlem gücünü geliştirir. Resim ve desende anatomi
bilgisi katı ve kuralcı bir yaklaşımla değil, sanatsal anlatıma yardımcı olacak şekilde
kullanılmalıdır. Sanatsal anatomi üzerine çok sayıda çalışma mevcuttur. Bu amaçla
sanat okullarında anatomi dersleri okutulmaktadır.
Kemiklere yapışarak iskeleti örten kaslar vücudun dış görünümünü
oluşturmada rolü olan önemli anatomik yapılardır. Kaslar gerçekleştirilen
hareketin kuvvetine bağlı olarak kısalabilir, genişleyebilir veya şekilleri değişebilir.
İskelet üzerinde yüzeysel ve derin olarak dizilmiş çok sayıda kas yapısı vardır.
Yüzeysel olanlar cildin hemen altında olduklarından dışarıdan görülebilir ve
176
kasılma hareketiyle vücudun dış görünüşünü değiştirerek şeklini alır (Etike, 2001).
Bu nedenle organların kemik ve kas yapıları, biçimlerini belirlemede rol oynar. Bu
nedenle modelden çizimlerde anlatım, iskelet sistemi düşünülerek
gerçekleştirilmelidir (Görsel 8.3). İnsan vücudunun dış biçimini uygun ve ikna edici
bir yolla betimlemek için özellikle hareket fonksiyonlarıyla ilgili olan kemikleri,
eklemleri ve kasları iyi tanımak gerekir. Vücudunun en önemli hareket bölgeleri
sıra ile diz, bel ve boyun bölgeleridir. Bu üç hareket bölgesi vücudun ve organların
ölçülerinin değişik oranlar içinde görülmesi ve algılanmasına neden olabilmektedir
(Pekmezci, 2003).
Modelden çizimlerde
anlatım, iskelet sistemi
düşünülerek
gerçekleştirilmelidir.
Görsel 8.3. İskelet ve Figür çalışması.

Erkek ve kadın bedenlerinde belirgin farklılıklar vardır. Moda
illüstrasyonunda kadınlar daha ince belli ve kalın kalçalı, erkekler ise daha kare
göğüslü ve yüzlü çizilir (Görsel 8.4). Figüre daha zarif bir hava katabilmek için şekli
uzatma geleneği vardır; genelde bacaklarda, özellikle de diz altı kısımlarda bu
işlem yapılır. Bununla doğru orantılı olarak bedenin diğer kısımlarına da bu
ayarlama yapılmalıdır. Böylece doğru orantı sağlanır (Görsel 8.5). Boyun ve kollar
uzatılmazsa üst beden kısa ve kalın görünür. Moda tasarımında kadın figürü
çizerken amaç zarif ve ince bir beden ortaya çıkarmaktır.
177
Görsel 8.4. Kadın Erkek Figürü Görsel 8.5. Moda Figür Oranları
Canlı modele bakarak çizim yaparken bu prensiplerin bilinmesi, gelenekten
kaynaklanan kuralların uygulanması önemlidir. Sanatsal anatomi için insan
vücudunun dış yapısını tanımasına yetecek ölçüde bilgi ve beceriye ihtiyaç vardır.
İnsan vücudunun doğru anlatımında özellikle canlı modelden inceleme ve gözlem
gereklidir (Etike, 2001). Bir moda tasarımcısı yeni bir şeyler de ortaya koyarken,
insan bedeninin yapısı ve oranları hakkında temel bilgiye sahipse, hayalleri ortaya
çıkaran moda çizimlerinde yol gösterecek altyapıyı kolayca oluşturur. Ancak bu
temel prensipler benimsendikten sonra sanatsal özgürlüğün tadı çıkar. Figürlerin
temel yapısı doğruysa tasarımcı stil özelliklerini vurgulayabilir.
Bu aşamada farklı malzeme ve araçların kullanılması gelişime faydalı olup
zenginlik katacak, farklı etkiler ortaya çıkacaktır. Basit ve çok bilinen malzemeler
de kullanılabilir. Bu tür çalışmalar her türlü kalem, rapido, pastel, fırça, çini
mürekkebi, lavi ve benzeri malzeme kullanılarak çizgi ve leke ile gerçekleştirilebilir
(Tatham ve Seaman, 2016). Sanatsal bir çizim çalışması için oran-orantı,
perspektif, kompozisyon, ışık gölge gibi konuları iyi bilmek gereklidir. Bu da çalışma
isteyen bir süreçtir.
İNSAN VÜCUDUNDA ORANLAR

Altın oran görsel sanatlarda duyularımıza en güzel ve uyumlu görünen
bölüntüleri sağlamak üzere kullanılan ve bütün arasındaki ilişkileri belirleyen bir
Kâğıt üzerine ikna edici orandır. Orantı ise; vücudun parçalarının ölçülerinin birbirleriyle ve bir bütün
bir çizim yapabilmek olarak vücutla ilişkili olmasıdır. İnsan vücudunu ideal bir estetikle resmetmek için
için ölçü almak uygulamayı kolaylaştıracak ve standart sonuca ulaştıracak kurallar önemlidir. Kâğıt
gerekebilir. Genelde üzerine ikna edici bir çizim yapabilmek için ölçü almak gerekebilir. Genelde ölçü
ölçü olarak kafa esas olarak kafa esas alınır. Kafa ölçü birimi olarak kullanıldığında bu parçalar
alınır. kolaylıkla anlaşılacaktır. İnsan bedeni oldukça uyumludur ve eşit parçalara
bölünebilir. Her bir parça, diğer parçalarla yakından ilişkilidir ve vücudun geneli ile
orantılıdır. İskelet daima figürün oranlarını verir.
Figürde seçilmiş ölçü birimi, çenenin ucundan kafatasının üstüne kadar
ölçülen kısım olan baştır. Örneğin kafa vücudun yedide biri, sekizde birine karşılık
178
gelir gibi karşılaştırmalı ölçümler verilir. Ayrıca omuzlar, gövde, el ve ayaklar için
de kafa ölçüsü kullanılır. Maksimum genişlik omuzlarda iki ölçü birimine eşittir.
Vücudun yüksekliğinin yarım noktası, karnın bitiminin aşağısında konumlanır. Katı
formüller ve hesaplar yerine kendi gözlem, araştırma ve deneyimlerimizle de bu
ölçümler yapılabilir (Civardi, 2012), (Pekmezci, 2003), (Görsel 8.6).
Görsel 8.6. İnsan figüründe Oran
İnsan vücudu oranları ırk, cinsiyet ve fiziksel özelliklere göre ayrılıklar

gösterir. Yetişkin erkek ve kadın vücudu arasındaki fiziksel farklılıklar çoğunlukla
iskelet ve kas yapılarından kaynaklanır. Yetişkin bir insanın kasları, ağırlığının yarısı
kadardır. Kadın vücudu oranları erkeğin düz omzuna karşın daha eğimli, daha dar,
köprücük kemikleri daha dik ve kısa, boyun daha uzundur. Erkekte en büyük
genişlik omuz kasları arasındadır. Erkek figürde kalça açısı kadın kadar belirgin
değildir, Kalça kemiği daha dar ve yüksektir. Ayakta iken bel kemiği kadın kadar S
biçimi alarak kıvrılmaz. Erkeğe oranla kadında beden daha uzun, bacaklar, kollar
ve göğüs kemiği daha kısa, kafatası daha küçüktür. Çocuk vücudu ise büyüdükçe
başın ve gövdenin ölçüleri değişir. Doğduğunda gövde uzun, kol ve bacaklar
kısadır. Yaş büyüdükçe vücut, kol ve bacak orantıları değişir. İnsanlar yaşlandıkça
kıkırdaklar büzülüp sertleştikçe boyları kısalır (Pekmezci, 2003:81), (Etike, 2001).
(Görsel 8.7).
Görsel 8.7. Kadın-Erkek-Çocuk Oranları
179
Moda tasarımcıları giysileri gerçek insanların giymesi için hazırlar. Bu

nedenle Moda figürü çizimini öğrenmenin en iyi yolu canlı modelden çizim
yapmaktır. Giysi tasarımı yaparken ilham kaynağı ne olursa olsun bir insan bedeni
için tasarım yapıldığını unutmamak lazım. Moda figürü çizimine başlarken insan
vücut ölçülerine yakın idealize edilmiş bir figür çizilmektedir. Bu nedenle insan
bedeninin oranları ve yapısı canlı model üzerinden iyice kavranmalıdır (Tatham ve
Seaman, 2016), (Başaran, 2019).
•Ünlü sanatçıların tasarımlarının ilgi çekici olmasının nedeni

Örnek
insan anatomisini mükemmel denebilecek şekilde
gözlemlemiş, önemsemiş ve çalışmalarına yansıtmış
olmalarından kaynaklanmaktadır.
Bireysel Etkinlik
• Sizde insan oranlarını inceleyerek eskiz çalışması

yapabilrsiniz. Oranlarla oynayarak moda figürü
çalışması yapabilirsiniz.
CANLI MODEL
Batı toplumları beş yüz yıllık geçmişi içinde başlangıcından bu yana sanat
eğitiminde canlı modeli vazgeçilmez görmüştür. Tüm dünyada sanat eğitimi veren
okullar canlı modelden çalışmaya devam etmekteler (Pekmezci, 2003). Sanat
okullarında, akademilerde ya da sanatçının bireysel sanat yolculuğunda, insan
figürü çizimi her zaman gerekli olarak değerlendirilmiştir. Günümüzde fazlasıyla
Günümüzde fazlasıyla
estetik akım ve sanatsal estetik akım ve sanatsal dışavurum yöntemleri var olsa da modelden çizim yapma
dışavurum yöntemleri halen faydalı bir disiplin olarak benimsenmektedir.
var olsa da modelden Canlı modelden desen çalışırken, öncelikle kompozisyona karar verilmesi
çizim yapma halen
gerekir. Genel hatlarla modelin yerleşimi ve oranların belirlenmesiyle modelin
faydalı bir disiplin
olarak anatomisinin yapısal ve plastik özelliklerinin araştırılması ve desene aktarılması
benimsenmektedir. gerçekleşir. Tonal dağıtım ve açık-koyu değerlerin uygulanmasıyla asıl detayların
vurgulanması ve ön plana çıkarılması sağlanır. Desen, düzenli bir çalışmaya bağlı
olarak ciddi yaklaşım, odaklanma, sabır ve araştırıcı bir çaba gerektirir. Bu dikkatli
gözlem ve disiplinli çalışma süreci sonrası belli bir eğitim ve tecrübeyle arzu edilen
tarza ulaşılabilir. Canlı modelden çizim, bir sanat okulunda değil de evde
gerçekleşiyorsa yakın çevremizden poz vermesi istenebilir. Sokakta, kamusal
alanda, seyahatlerimizde, bahçe, park, restoranda ya da sosyal çevremizde
karşımıza çıkan insan figürleri ya da hepsinden önce yaşadığımız çevredeki
yakınlarımız, arkadaşlarımız model olarak kullanılabilir (Civardi, 2012).
180
Çizime başlamadan önce ön hazırlık ve modelin bir bütün olarak

gözlemlenerek anatomik özelliklerine yoğunlaşmak önemlidir. Form ve hareketin
doğru yakalanması için modelin kapladığı alan araştırılıp kâğıda nasıl
yerleştirileceğine ilişkin planlama yapılması gerekir. Modelden çalışma için pozun
seçimi, çizimin amacı ve üretildiği koşullara da bağlıdır. Örneğin, çok hızlı bir skeç
Modelden çalışma için
ya da çok detaylı bir çizim üretilebilir ya da kontur çizgileri, jesti ya da anatomik
pozun seçimi, çizimin
amacı ve üretildiği özellikleri vurgulanabilir (Civardi, 2012). Henry Matisse’in canlı modelden
koşullara da bağlıdır. çalışırken bahsedilen özelliklere dikkat ettiği söylenebilir (Görsel 8.8).
Görsel 8.8. Canlı Modelden Çizim
Çizime başlarken figürün genel hatları ile baş, boyun, gövde, diz, bacak ve
ayakların hareketleri ve eğim açıları göz ardı edilmemelidir (Pekmezci, 2003). Canlı
model çalışmalarında hareket ve oranların hızlıca algılanarak anlatılmasına ihtiyaç
Moda tasarımında vardır. Hareketin yönü ve niteliği çizimin durağan ya da dinamik olup olmadığını
podyumda yürüyen bir gösterir. Modelin verdiği farklı pozlar, duruşunun sıkça değiştirilmesi yaratıcı
modelin duruşunu sonuçlar verecektir. Böylece gördüklerimizi dikkatli gözlem yapma becerisiyle daha
yakalamak için hareketi hızlı inceleyip değerlendirebiliriz. Modelin hareketleri ve genel havası taze ve akıcı
tekrar tekrar çalışmak çizgiler elde etmek için idealdir. Değişen pozlara adapte olarak verilen hızlı tepkiler
gerekir.
de çizime doğallık katacaktır. (Pekmezci, 2006) (Görsel 8.9). Moda tasarımında
podyumda yürüyen bir modelin duruşunu yakalamak için hareketi tekrar tekrar
çalışmak gerekir.
181
Görsel 8.9. Duruş çizimleri
Canlı modelden çalışırken temel prensip iyi gözlem yapmaktır. Vücudun

bağımsız parçalarının bütünle olan ilişkisini görmek, hissetmek ve anlamak gerekir.
182
İnsan figürü üç boyutlu, derinlik, hacim ve ağırlığı olan forma sahiptir. Çizimde
ustalaştıktan sonra bireysel üslup ve yaratıcı biçimde anatomi, perspektif, ışık ve
gölgeyi analiz ederek figüre can verebilirsiniz. Elbette anatomiye dayalı gözlem ve
çözümlemelerin, çizim ve uygulamaların önemli olduğu unutulmamalıdır. Moda
Modelden çizim çizimlerinde artistik sonuçlara ulaşabilmek için bu aşamalar göz ardı
çalışmalarında bir
edilmemelidir. (Görsel 8.10-11-12) de ulaşılan sonuç oldukça başarılıdır. Figürün
yandan sağlam desene
ulaşılmaya çalışılırken görülmediği çalışmada giysiye verilen hareket izleyiciye figüre dair bilgi
diğer yandan da çizgi vermektedir. Modelden çalışmalarda başlangıçta modele bağlı kalınmalıdır. Ancak
niteliğinin geliştirilmesi, bu fotoğraf makinesi gibi yansıtma anlamına gelmez. Doğruluk, gösteriş ya da körü
özgün bireysel çizginin körüne taklit demek değildir. Gereksiz akademik işçilik karakterden yoksun
bulunması amaçlanır. görünebilir. Canlı modelden çizim yaparken önemli olan kendi yorumunuzu da
katabilmektir, stilizasyon ve deformasyon modelin karakterinden uzaklaşmadan
da gerçekleşebilir (Etike, 2001). Modelden çizim çalışmalarında bir yandan sağlam
desene ulaşılmaya çalışılırken diğer yandan da çizgi niteliğinin geliştirilmesi, özgün
bireysel çizginin bulunması amaçlanır. Bu birikim imgelerin görselleştirilmesi,
düşünce ve kavramların sembolize edilmesi gibi figüre bağlı ve ondan yola çıkılarak
gerçekleşen sanatsal anlatımlarda gerekli olacaktır.
Görsel 8.10. Artistik Çizim. Görsel 8.11. Artistik Çizim. Görsel 8.12. Artistik Çizim.
•Çok kolaymış gibi görünen sonuçlara ulaşmak için çok çalışmak

Örnek
gerektiği önemli sanatçıların çalışmalarında gözlemlenebilir.
183
Bireysel Etkinlik
• Sizde canlı model kullanarak figürlerin hareketlerine ilişkin
çizim çalışmaları yapabilirsiniz. Ayrıca moda alanında
yapılmış çalışmaların röprodüksiyonlarını yaparak pratik
kazanabilirsiniz.
TORS BÜST ÇİZİM UYGULAMALARI

İnsan vücudunun yapısının ve formunun kavranmasında tors, heykel ve büst
kullanmanın önemli bir payı vardır. Sabit duran bir model, dikkatli ve rahat çizim
yapmak için daha elverişlidir. Bunlar canlı modelden çalışmalara geçişte insan
vücudunun üçüncü boyutunun ve bütünlüğü oluşturan içyapının birbiriyle olan
Sabit duran bir model, ilişkilerinin kavranması açısından katkı sağlar. Heykel ve torstan yapılan çalışmalar
dikkatli ve rahat çizim sayesinde canlı modelin farkı anlaşılarak, çizime ve resme etkisinin sezilmesi
yapmak için daha sağlanır (Görsel 8.13-14-15). Çizim çalışmalarında maket modellerden de
elverişlidir. faydalanılabilir. Ressamların kullandığı ahşap maket model ya da figürlere farklı
pozlar verdirilerek, doğru ve gerçekçi bir şekilde çizilmesine yardımcı olacaktır. Bu
şekilde temel anatomik detayların anlaşılması kolaylaşacaktır. İlk çizim yeterli
görülse bile en az beş altı eskiz çizilmelidir. Farklı bedensel özelliklerde yaratılmış
kadın ve erkek figürlerinin çizim ve detaylandırılmasında belirgin farklılıklar
bulunur (Tatham, Seaman, 2016). Moda dergileri, katalog ya da gazete gibi basılı
kaynaklarda yer alan görsellerdeki dans eden, podyumda yürüyen veya spor yapan
insanlar da moda figürü için kaynak oluşturabilir. Moda pazarı ve gündelik
Çizim yapılırken cinsiyet
yaşamdaki figürler arasındaki farklılıkları tanımak estetik ve göze hoş gelen
farkları, hedef kitlenin
beklentileri, vücut siluetler üretmenin de yoludur. Çizim yapılırken cinsiyet farkları, hedef kitlenin
tipleri ve bunlara uygun beklentileri, vücut tipleri ve bunlara uygun çizmeyi ve karakteristik özellikler iyi
çizmeyi ve karakteristik bilinmelidir. (Başaran, 2019).
özellikler iyi
bilinmelidir.
184
Görsel 8.13. Tors Çizimi
Görsel 8.14. Büst Çalışması Görsel 8.15. Tors Çizimi
ETÜT-TASLAK-ESKİZ
Sanatçı yeni bir yapıtı
zihninde tasarlarken İyi çizebilmek için görmeyi öğrenmek gerekir. Bir konuya dair gözlemimiz
eskiz, etüt ve onu nasıl çizmek istediğimize bağlı olarak değişir. Örneğin insan figürü çizerken
kompozisyon kompozisyon, anatomi, ifade, ışık gölge gibi farklı yönleri ortaya çıkarabiliriz.
araştırmaları yaparak Desende anlık gözlemleri çizgisel anlatımlara dönüştürebilmek, algılamayı ve
yoruma gider. Bu
kavramayı hızlandırmak, çizgiyi ve anlatımı yormadan, canlı ve dinamik bir şekilde
çalışmalar konunun
genel hareket, oran, sonuçlandırabilmek için kısa süreli çalışmalar gerçekleştirilir. Ön hazırlık, inceleme
yön, form özelliklerini ya da başlangıç aşaması olarak gerçekleşen bu çalışmalara desende kroki, skeç,
hızlı algılayarak, taslak, eskiz gibi adlar verilir ve anlam olarak birbirlerine yakındır. Sanatçı yeni bir
spontane olarak yapıtı zihninde tasarlarken eskiz, etüt ve kompozisyon araştırmaları yaparak
anlatmayı amaçlar.
185
yoruma gider. Bu çalışmalar konunun genel hareket, oran, yön, form özelliklerini
hızlı algılayarak, spontane olarak anlatmayı amaçlar. Genel planlama ve
düzenleme hızlıca görselleştirilip somutlaştırılarak sanatçının doğal, içten ve özgür
tavrı ortaya çıkarılır (Pekmezci, 2006). Leonardo da Vinci’nin ‘Bakire ve Çocuk’
isimli eserin eskizinde figürlerin konumu ve hareketi orijinal tabloya daha farklı
yansımıştır. Figür diyagonal hareketiyle daha dikkat çekici hale gelmiştir (Görsel
8.16). Kompozisyon ve figürün duruşu için başlangıç fikrini belirleyen hızlı ve
sentetik not olarak da tanımlanır. Çizimin belirgin olarak tamamlanması değil de
formun ana hatlarının hızlıca belirlenmesi ön plandadır. Vücudun dengesi, pozun
ve hareketin yönü, figürün dış çizgileri iyi değerlendirilmelidir (Civardi, 2012).
Görsel 8.16. ‘Bakire ve Çocuk’, Eskiz ve Orijinal Tablo
Moda tasarımı için her gün hızlıca taslak çizmek, cesareti artırmanın ve
kendini geliştirmenin en iyi yoludur. Moda eskizleri insan anatomisinin gerçek
oranlarının değiştiği, bir duruş ve tavrı iletmek üzere gerçekleşen çizimlerdir. Etüt
öncesi yapılan eskizler küçük ya da büyük boyutlu olabilir. Malzeme ne olursa
olsun beyin, göz ve el koordinasyonunun hızla ilerleyip karar vermesi ve görsel
anlatımı sağlaması gereklidir (Pekmezci, 2006).
Moda eskizleri insan anatomisinin gerçek oranlarının değiştiği, bir duruş ve
tavrı iletmek üzere gerçekleşen çizimlerdir. Eskiz serileri daha çok tasarıma ait
koleksiyonu sunarken kullanılır (Görsel 8.17-18). Eskizlerdeki kaygı giysiyi
tanımlamanın ötesinde bir duruş veya tavrı sergilemek içindir. Tasarımcının işi ile
Eskiz serileri daha çok ilgili son kararını vermeden fikri üzerine çeşitlemeler oluşturmasına imkân tanır.
tasarıma ait Böylece insan bedeni üzerinde görsel biçimde sunulan kıyafetlerin çizimleri
koleksiyonu sunarken gösterilmiş ve eleştirel açıdan gerekli eleme ve düzeltmeler yapılmış olur.
kullanılır. Oluşturulan eskizler fikrin ortaya çıkmasını destekleyerek, değerlendirilip
geliştirilmesini de sağlar (Hopkins, 2013). Bu bağlamda eskizler fazla detaya yer
vermeden, bir amaca yönelik olmalı ve bir düşünceyi ifade etmek üzere görsel
ögeleri bir araya getirmelidir. Yani aniden akla gelen fikirleri kaydetmek, bir
giysideki detayı gözlemlemek ya da silüeti belirlemek için başvurulabilir. Her bir
186
taslağı tamamlamak için belli bir süre tutmak gerekir. Her bir egzersiz için birkaç
dakika verilebilir. Kısa süreli desen çalışması, kişinin görsel algısını güçlendirerek
baktığını görme alışkanlığı da kazandırır.
Görsel 8.17. Eskiz Çizimleri
Görsel 8.18. Eskiz Çizimleri
•Düzenli olarak yapılan eskiz çalışması hem figür hem de

Örnek
tasarım açısından çözümlerin çok daha hızlı ve nitelikli

sonuçlanmasını sağlayacaktır.
Bireysel Etkinlik
• Sizde fikirlerinizi eskiz çalışmalarıyla görselleştirebilir,

çizim pratiğinizi arttırabilirsiniz. Ayrıca konu
kapsamında çeşitli görsel kaynaklardan
faydalanabilirsiniz.
187
ESKİZ DEFTERİ
Desen eğitiminde en önemli konulardan biri de eskiz defterleridir.
Rönesans’tan günümüze birçok sanatçı adeta bellek görevi yapan eskiz defterleri
kullanmış, kısa süreli çizimlere önem vermiştir. Sanatçılar anlık gözlemlerini,
izlenimlerini, tasarımlarını günlük tutar gibi kaydetmişlerdir (Görsel 8. 19). Eskiz
defterleri moda tasarımcıları için de fikir, gözlem ve düşüncelerin depolandığı
Eskiz defterleri tıpkı yerdir, çizim tarzınızı geliştirir. Tasarımcının zaman içinde topladığı görsel ve yazılı
parmak izi gibi malzemeler üzerinden fikir ve ilham kaynaklarını saklar. Eskiz defterleri tıpkı
tamamen tasarımcıya
parmak izi gibi tamamen tasarımcıya özgü olup alışkanlık haline getirildiğinde
özgü olup alışkanlık
önemli bir desen birikimi sağlar. Farklı boyutlarda olup, her an her yerde
haline getirildiğinde
önemli bir desen gözlemleri kaydetmek üzere kolaylıkla her yere taşınabilir (Hopkins, 2013). Çizim
birikimi sağlar. için bir aracın ötesine geçen eskiz defterleri, ilk moda fikirlerinden son tasarımlara
kadar çeşitli materyaller biriktirmek açısından sıkça kullanılır (Başaran, 2019)
(Görsel 8.20-21).
Görsel 8.19. Gherardo Cibo'nun Eskiz Defteri
Görsel 8.20. Eskiz Defteri
188
Görsel 8.21. Eskiz Defterleri

Bireysel Etkinlik
• Sizde bilginiz, birikiminiz ve fikirlerinize yönelik

malzeme ve materyalleri bir araya getirerek kendi
eskiz defterinizi oluşturabilirsiniz. konuya ilişkin
araştırma yapınız.
IŞIK-GÖLGE
Çizgisel ve renkli anlatımlarda sanatçıları temelden etkilemiş, Rönesans’tan
günümüze görsel sanatlarda uygulanan betimleme biçimidir. Görsel eylemin
gerçekleşmesi açısından dış dünyayı algılamanın temel araçlarından biri ışık
ögesidir. Doğal ya da yapay olsun ışık-gölge, ışık kaynağının nesneler üzerinde
oluşturduğu açık-koyu-orta değerler çizgisidir. Görselden de anlaşılacağı gibi ışığın
nesnelere düştüğü açıya ve şiddete göre bu değerler değişmektedir (Görsel 8.22).
Doğal ya da yapay olsun Sanatsal uygulamalarda yapılan çalışmaların görsel etkisini arttırmak için kullanılan
ışık-gölge, ışık
sanat elemanıdır.
kaynağının nesneler
üzerinde oluşturduğu
açık-koyu-orta değerler
çizgisidir.
Görsel 8.22. Işık -Gölge Çalışmaları

Desende ışık ve gölge, üç boyutlu biçimleri vurgulayarak hacim, alan ve
derinlik hissinin yanı sıra doku ve rengi de verir. Özellikle moda alanında hem figür
hem de giysinin ayrıntılarını vurgulamak ve ön plana çıkarmak için kullanımı
189
önemlidir. Bu nedenle skeç ve etüt uygulamalarında ana faktörlerden biri de ışık

gölgedir. Çizim çalışmalarında şekillere hacim veren koyu değerler, çizgilerin sıklığı
ve kalemin koyuluk derecesiyle sağlanır. Işıklı alanların açık ve ince, ışık almayan
kısımlarında koyu ve kalın çizgilerle oluşturulması, çizime güzellik katar. Bu
uygulamalarda açık koyu alanları vurgularken beyaz ya da siyah kullanıldığı gibi
tercih edilen renge göre farklı bir renkle de ışık gölge etkisi verilebilmektedir
(Görsel 8. 23-24-25).
Görsel 8.23. Işık-Gölge Çalışmasına Örnek.
DENGE
Desende kâğıda modelin yerleştirilmesi aşamasında modelin yönü,
etrafındaki boşluklar ve bu alana gelebilecek nesneler doğru belirlenmelidir.
Kompozisyon kadar figürün dengesi de önemlidir.
İnsan figüründe denge, ağırlığın eşit dağılımının sonucu olup vücut kısımları
vücudun dengesini korur. Simetri ve denge kavramları birbiriyle ilişkilidir. Vücudun
yerçekimi merkezine göre pozisyonu, o vücudun taban üzerindeki dengesini
Vücudun ağırlık etkiler. Simetri ve denge sadece yerçekiminin fiziksel ilkelerine bağlı olmayıp,
noktasının tespiti görsel algı ilkeleri de önemlidir.
hareketin inandırıcılığı
açısından önemlidir. Vücudun ağırlık noktasının tespiti hareketin inandırıcılığı açısından
önemlidir. Vücudun hangi omuz, kol, gövde, kalça ve bacak üzerinde dengelendiği
etkili ve inandırıcı çizim için gereklidir (Pekmezci, 2006: 107). İnsan figüründe
duruşun nasıl oluşturulacağı düşünülürken simetrik ve asimetrik düzenlemeler
yapılabilir. Özellikle moda çizimlerinde figürlerin duruşu giysi tasarımının sunumu
açısından önemlidir. Figüre verilen doğru bir duruş ile giysi tasarımına ait önemli
ayrıntılar ön plana çıkmaktadır (Görsel 8.26).
190
Görsel 8.26. Duruş Çizimleri
PERSPEKTİF
Klasik kompozisyonlarda yüzeye çizilmiş biçimlerin iki boyutlu değeriyle
yanılsanan üç boyutluluk arasında sürekli bir ilişki söz konusudur. Sanatsal
perspektif resim kompozisyonlarında iki boyutlu resim yüzeyiyle, derinlikte üç
boyutlu yanılsanan imgeler arasında biçimsel ilişkiler sağlar. Perspektif, iki boyutlu
yüzeye üç boyutlu görsel etki kazandırmak için nesne ve mekânın görünümünün
belirli kural ve teknikler uygulanarak kâğıda aktarımıdır.
Perspektif, iki boyutlu Perspektif çizimde, figürün gözlemciye göre olan pozisyonun ve uzaklığının
yüzeye üç boyutlu etkileri esas alınarak çizim yapılır. Nesneler bizden uzaklaştıkça görünüşleri gerçek
görsel etki kazandırmak görünüşlerinden farklılaşarak küçülür, renkleri grileşir (Eczacıbaşı,2008).
için nesne ve mekânın Perspektifin tanımını yapan mimar Filippo Brunelleschi olmuştur. Bu yöntem
görünümünün belirli dönemin ressamları tarafından gerçekliği sanata yansıtma kaygısına modern
kural ve teknikler
sanatın gelişimine kadar hizmet etmiştir (Görsel 8.27). Resimlerde mimari yapılar
uygulanarak kâğıda
aktarımıdır. iki kaçış noktalı (Konik) perspektifle çözümlenirken figürlerde de rakursi perspektif
ön plana çıkmaya başlamıştır (Görsel 8.28).
191
Görsel 8.28. Rakursi Örneği

Görsel 8.27. Perspektif Örneği
İnsan figürünün perspektifi çoğunlukla ufuk çizgisinin uçlarına doğru, iki

kaçış noktasını kapsayan açılar kullanılarak sağlanır. İnsan figürü genellikle rakursi
olmuş durumlarda görülür ve sunulur. Diğer bir değişle bu eğriliğin perspektif
etkisidir. Rakursinin vurgulanmasıyla konumlanmış bir figürün görünen ölçülerle
gerçek olanlar arasında büyük bir farklılık vardır. Özellikle en yakın ve en uzak
olanlarda. Oranlar arasındaki ilişkiyi değerlendirmek zordur (Civardi, 2012). Moda
resmi çok mekanik bir perspektif çizim gerektirmese de figürün eğilme ve
bükülmelerinde genellikle bacaklarda ve kollarda karşımıza çıkar. Unutulmamalıdır
ki moda tasarımı için de iyi bir çizimde mutlaka derinlik hissi olmalıdır (Görsel 29).
Giysi çizimi, kumaş

Görsel 8.29. Rakursi Moda Çizimleri
dokusundaki farklılık,
kumaştaki kıvrım ve KUMAŞ ÇİZİMİ
kırışıklıklar, bunların
hacmi, ürettiği gölge ve Bir modelden ya da hayalden çalışırken sıkça figürlerin giysilerini çizmek
tonlamalar, figürün durumunda kalırız. Kumaş insan figüründeki hacmin açılarını çalışmak için
kompozisyonunu mükemmel fırsatlar sağlar. Giysi çizimi, kumaş dokusundaki farklılık, kumaştaki
düzenlerken sanatçıyı
kıvrım ve kırışıklıklar, bunların hacmi, ürettiği gölge ve tonlamalar, figürün
etkileyen faktörlerdir.
kompozisyonunu düzenlerken sanatçıyı etkileyen faktörlerdir. Caravaggio,
Leonardo da Vinci, Albrech Dürer, Edgar Degas gibi büyük sanatçılar, dökümlü bir
kumaş parçası ya da giysiyi çizmek için uygulamalı çalışmalar yapmıştır (Görsel
192
8.30). Oryantalist ressam Rudolf Swoboda’nın ‘Halı Satıcısı’ isimli tablosunda

figürlerin üzerindeki kıyafetlerin kıvrımları kumaşın ince ve pamuksu özelliğini
yansıtırken halının kıvrımlarından kalınlığı gözlemlenebilmektedir (Görsel 8.31).
Elden geldiğince pamuklu, ipekli, saten, ince ya da kalın farklı kumaşlar kullanılarak
yapılan çizim alıştırmaları faydalı olacaktır. Çeşitli kumaşları, çeşitli biçimlerde
çalışmak ve giysi çizimi üstüne bolca uygulama yapmak moda resminde giysili figür
çizimlerinde kolaylık sağlar (Parramon, 1996).
Görsel 8.30. Dört Havari Görsel 8.31. Halı Satıcısı

Moda tasarım uygulamalarında daha etkileyici sonuçlar yaratmak için
özellikle kumaşın yapısına uygun çözümlemeler önemlidir. Herhangi bir giyside
bulunan kıvrımları ve kırışıklıkları tanıyarak çizim yapabilmek için bu kıvrımları
öncelikle kafamızda sadeleştirmek gerekir. İnce ayrıntılı kıvrım ve kırışık dizisini
akılda tutmak zor olduğu için sadece temel çizgi ve kırışıklıkları bulup
sadeleştirilerek çizim yapılmalıdır. Böylece bu sadeleştirilmiş çizime istenilen
sayıda kıvrım ve kırışık eklemek daha kolay olacaktır. Ancak asıl kıvrımların
Kumaşın kıvrımlı
görünümü değiştirilmemelidir (Parramon, 1993). Kumaşın kıvrımlı yapısına uygun
yapısına uygun
çözümlemeler yaparken çözümlemeler yaparken öncelikle kumaşın türüne, incelik ya da kalınlığına ve
öncelikle kumaşın dokusuna dair özelliklere dikkate edilmelidir. Kumaşın kıvrımları kalınlık ya da
türüne, incelik ya da incelik yapısına göre dairesel, paralel veya köşeli hatlar oluşturur. Bunların oran-
kalınlığına ve dokusuna orantısına dikkat ederek genel hareketinin kılavuz çizgilerle çözümlemesi
dair özelliklere dikkate yapılmalıdır. Daha sonra kıvrımların birbirini takip eden açık koyu alanları
edilmelidir.
belirlenerek etüdü yapılmalıdır (Görsel 8.32).
193
Görsel 8.32. Kumaş Çizim Teknikleri
194
•Çizim yapmak geçmişten günümüze insan yaşamının bir parçasıdır. Çizim,

dolaysız ve gördüğümüzü hızlıca resmetmemize imkân veren bir sanat
biçimidir. Batı sanatında figüratif anlayışa ve klasik yoruma göre çizim, biçimi
aktarmanın en temel yoludur. Desen görülen, algılanan ve duyumsananların,
düşünce ve kavramların çizimle, çizgi ile anlatılması, betimlenmesidir. Çizim
dili sanatçılar tarafından, gözlemledikleri, hayal ettikleri, hatırladıkları ya da
kopyaladıkları imajları kaydetmeleri, belgelemeleri ve bu imajların ana
hatlarını belirlemeleri için kullanılmıştır.
Özet
•Sanatçılar çizimi, eskiz, etüt şeklinde işlerinin ön çalışması olarak, hafızadaki

projeleri kaydetmek, görsellerini oluşturmak amacıyla hızlı notlar şeklinde de
kullanır.
•Desen eğitimi temel desen görüşü, bilgi ve becerisini kazandıran bir eğitimdir.
Desen eğitiminde yöntemin gözden geçirilmesi farklı yaklaşımlar açısından
açıklayıcı olacaktır. Bütün/detay ve nesne/mekân ilişkileri üzerine yapılan
çalışmalar ile görmenin eğitilmesi ve temsili çizebilme becerisinin gelişimi
amaçlanmaktadır. Desen çalışmalarında iki boyutlu yüzey üzerine üç boyutlu
derinlik etkisi veren perspektif yöntemi, görünümlerin birbiriyle oranı,
biçimlerin indirgenmesi, sadeleştirme, tekrar ve dengesinin kurgulanmasıyla
dış dünyanın analizinde temel yöntemler kullanılmış olur. Bu ifade
yöntemleriyle daha ileri boyutta sanatsal bir yorumun ortaya çıkarılması
amaçlanır. Anlaşılacağı üzere desen eğitimi aynı zamanda sanatsal bir desen
ortaya çıkarabilmek için, doğru görüp çizebilme ve eleştirebilme gibi
davranışları kazandırma amacını taşır. Birçok alanda kullanılabilecek yaratıcı
davranışların, özgür, özgün düşünme, deneme ve üretme kapasitelerinin de
geliştirilmesi açısından önemlidir.
•İnsan anatomisini bilmek sadece resim alanında değil plastik sanatlar ve
tasarımla ilgili diğer alanlarda da fayda sağlar. İnsan anatomisi bilmeyen
mimar veya moda tasarımcısı düşünülemez. Anatomi yeterince
algılanmadığında insana ilişkin üretimin niteliği de tartışmalı olacaktır. Moda
tasarımında insan vücudunun tanınması, doğru, estetik ve işlevsel tasarımların
ortaya çıkarabilmesi için önemlidir.
•İnsan figürü çiziminde iki temel yaklaşım vardır. Yapısal yaklaşım bilimsel
kurallara bağlı olarak sanatçının anatomik, teknik ve geometrik özelliklerine
odaklanır. Anlatımsal yaklaşım ise, vücudun organik yapısının yerine onun
içinde yatan niteliklerine, duygularına, karakterine odaklanır. Bu iki farklı
noktadaki anlatım sanatçının yaratım ve yaklaşımına bağlı olarak eşlik eder.
•Canlı modelden desen çalışırken, öncelikle kompozisyona karar verilmesi
gerekir. Genel hatlarla modelin yerleşimi ve oranların belirlenmesiyle modelin
anatomisinin yapısal ve plastik özelliklerinin araştırılması ve desene
aktarılması gerçekleşir. Tonal dağıtım ve açık-koyu değerlerin uygulanmasıyla
asıl detayların vurgulanması ve ön plana çıkarılması sağlanır.
•İnsan vücudunun yapısının ve formunun kavranmasında tors, heykel ve büst
kullanmanın önemli bir payı vardır. Sabit duran bir model, dikkatli ve rahat
çizim yapmak için daha elverişlidir. Bunlar canlı modelden çalışmalara geçişte
insan vücudunun üçüncü boyutunun ve bütünlüğü oluşturan içyapının
birbiriyle olan ilişkilerinin kavranması açısından katkı sağlar. Heykel ve torstan
yapılan çalışmalar sayesinde canlı modelin farkı anlaşılarak, çizime ve resme
etkisinin sezilmesi sağlanır.
•Moda eskizleri insan anatomisinin gerçek oranlarının değiştiği, bir duruş ve
tavrı iletmek üzere gerçekleşen çizimlerdir. Eskiz serileri daha çok tasarıma ait
koleksiyonu sunarken kullanılır. Eskizlerdeki kaygı giysiyi tanımlamanın
ötesinde bir duruş veya tavrı sergilemek içindir.
195
•Çizim için bir aracın ötesine geçen eskiz defterleri, ilk moda fikirlerinden son
tasarımlara kadar çeşitli materyaller biriktirmek açısından sıkça kullanılır.
•Desende ışık ve gölge, üç boyutlu biçimleri vurgulayarak hacim, alan ve
derinlik hissinin yanı sıra doku ve rengi de verir.
Özet (devamı) •Kompozisyon kadar figürün dengesi de önemlidir. İnsan figüründe denge,
ağırlığın eşit dağılımının sonucu olup vücut kısımları vücudun dengesini
korur.
•Sanatsal perspektif resim kompozisyonlarında iki boyutlu resim yüzeyiyle,
derinlikte üç boyutlu yanılsanan imgeler arasında biçimsel ilişkiler sağlar.
•İnce ayrıntılı kıvrım ve kırışık dizisini akılda tutmak zor olduğu için sadece
temel çizgi ve kırışıklıkları bulup sadeleştirilerek çizilmelidir.
196
1. Aşağıdakilerden hangisi eskiz defterlerinin kullanım amaçlarından
değildir?
a) Kısa süreli çizimler yapmak
b) Anlık gözlem ve izlenimi vermek
c) Fikir ve ilham vermek
d) Tamamlanmış bir tasarımı yansıtmak
e) Çizim tarzını geliştirmek
2. Aşağıdakilerden hangisi canlı modelden çizimin kazanımları arasında yer

almaz?
a) Anatomi bilgisi
b) Gözlem gücü
c) Estetik yaklaşım
d) Oran ve orantı
e) Renk bilgisi
3. Aşağıdakilerden hangisi desen eğitiminin amaçlarından değildir?

a) Üç boyutlu derinlik etkisi vermek
b) Biçimleri sadeleştirmek
c) Dış dünyayı analiz edebilmek
d) Özgür düşünebilmek
e) Estetik yaklaşımı reddetmek
4. Aşağıdakilerden hangisi insan figürü çizerken dikkat edilmesi gereken

öncelikli unsurlardan değildir?
a) Anatomi
b) Işık gölge
c) Oran orantı
d) Malzeme seçimi
e) Perspektif
5. Aşağıdakilerden hangisi moda resminde kullanılan malzemelerden

değildir?
a) Stencil
b) Yağlıboya
c) Akrilik boya
d) Suluboya
e) Kuru kalem
197
6. Sanatsal değeri bulunmayan çizimler aşağıdaki alanlardan hangisinde

kullanılır?
a) Moda tasarımı
b) Grafik tasarım
c) Güzel Sanatlar
d) Tekstil
e) Mimarlık ve mühendislik
7. Aşağıdakilerden hangisi sanatsal çizimin özellikleri arasında yer almaz?

a) Figürün temel karakterini ortaya çıkarmak
b) Duyguların yansıtılması
c) Sanatsal kaygı
d) Sanatsal yorum ve üslup
e) Gelişigüzel ve işlevsiz olması
8. Aşağıdakilerden hangisi sanatsal anatominin konusu ile ilgili değildir?

a) İnsan vücudunun biçim ve dış yapısını inceler.
b) İnsan vücuduna ait kas yapısını inceler.
c) İnsan vücuduna ait kemik ve iskelet sistemini inceler.
d) İnsan formunu oluşturan ögeleri inceler.
e) Manzara konulu resimleri içerir.
9. Aşağıdakilerden hangisi sanatsal anatominin amaçları arasında yer almaz?

a) Doğru çizim becerisi kazandırmak.
b) Katı ve kuralcı bir yaklaşım içermek.
c) Vücudun dış görünümüne ait bilgiyi içermek.
d) Eklem ve kas bilgisine sahip olmak.
e) Vücudun oran ve orantısına hakim olmak.
10. Aşağıdakilerden hangisi moda eskizlerinin sağladığı kolaylıklardan değildir?

a) Tasarıma ait koleksiyon sunumu
b) Duruş ve tavrın sergilenmesi
c) Tasarımcının fikrinin çeşitlenmesi
d) Eleme ve düzeltmelerin yapılması
e) Detayları vurgulamak
Cevap Anahtarı
1.d, 2.e, 3.e 4.d, 5.b, 6.e,7.e,8.e, 9.b,10.e
198
YARARLANILAN KAYNAKÇA
Akçakoca, M. (2018). Yeni Nesil Çizim, İnsan ve İnsan. Bilim Kültür Sanat ve
Düşünce. www.insanveinsan.org
Başaran, B. (2019). Moda Resmi (İllüstrasyonu) Ders Öğretim Programının Öğretim
Elemanı ve Öğrenci Görüşleri Işığında Değerlendirilmesi, Doktora Tezi:
Konya.
Civardi, G. (2012). Nü Çizimi. (Çev. Ceylan Öztürk). İstanbul: Koleksiyon Yayınları.
Civardi, G. (2013). Giysili Figür Çizimi. (Çev. Ceylan Öztürk). İstanbul: Koleksiyon
Yayınları.
Doorly P. (2019). Sanatta Hakikat. (Çev. Aydın Çavdar). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Etike, S. (2001). Desen. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
Hopkins, J. (2013). Moda Tasarımında Moda Çizimi. (Çev. Begüm Başoğlu).
İstanbul: Litereatür Yayınları.
Remzi Kitabevi.
Parramon, J. M. (1993). İnsan Figürü Çizimi, (Çev. Gönül Sipahi Çapan). İstanbul:
Remzi Kitabevi.
Parramon, J. M. (1996). Çizim ve Resim Sanatı, (Çev. Gönül Sipahi Çapan). İstanbul:
Remzi Kitabevi.
Pekmezci, H. (2003). Desen, Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
Tatham, C. Seaman, J. (2016). Moda Tasarımı Çizim Dersleri (Çev. Ayşe Emert)
İstanbul: Hayalperest Yaynları.
GÖRSEL KAYNAKLAR
Görsel 8-1. https://tr.pinterest.com/pin/360076932688205759/
Görsel 8-4. http://www.fashionstepbystep.com/types-of-fashion-figures/
199
https://tr.pinterest.com/pin/844493670505995/
Görsel 8-11. https://peppermintmag.com/loreal-melbourne-fashion-fest/#more-
1018
Görsel 8-13https://tr.pinterest.com/pin/330451691415230720/
Görsel 8-14https://tr.pinterest.com/pin/8514686786366152/
Görsel 8-15 https://tr.pinterest.com/pin/6122149484480031/
Görsel 8-16. https://tr.m.wikipedia.org/wiki
Görsel 8-19 https://urbansketchers.nl/2021/01/29/nog-meer-oude-
schetsboeken/
Görsel 8-20 https://ar.pinterest.com/pin/70437485828740/
Görsel 8.-21 https://tr.pinterest.com/pin/140806229052706/
https://tr.pinterest.com/pin/2251868542159790

Görsel 8-24.https://tr.pinterest.com/pin/32721534784196104/ renkli
Görsel 8-25. https://miraclepooh.tumblr.com/post/170411601027/magal-barbe-
john-galliano-fashion-illustration
Görsel 8-27. http://www.fakultesanat.com/2015/07/sanatta-tek-nokta-
perspektifi-16-yy.html Pieter Neefs the Elder.
Görsel 8.29.https://ar.pinterest.com/pin/47780446037675279/
https://ar.pinterest.com/pin/21955116924568165/
Görsel 8-30. https://www.berkbirincioglu.com/9-kendisinin-bilincinde-albrecht-
durer-1471-1528/
200
Görsel 8-31. http://rencontrejfm.blogspot.com/2014/06/rudolf-swoboda-

orientaliste-de-genie.html
Görsel 8-32. https://fi.pinterest.com/pin/103090278961227769/
https://fi.pinterest.com/pin/485051822376464934/
201
BAŞ-PORTRE VE EL AYAK
ÇİZİMLERİ
• Portre
İÇİNDEKİLER
• Ressamlar
• Baş MODA İLLÜSTRASYONU
• Göz Prof. Çağatay İNAM
• Burun
• Ağız ve Dudaklar KARAHAN
• Kulaklar
• Saç
• Erkek ve Kadın Yüzü
• El-Ayak
• Kol-Bacak

• Baş çizimine ilişkin oranları
HEDEFLER
öğrenebilecek
• Göz çizimine ilişkin teknikleri
öğrenebilecek
• Burun çizimine ilişkin detayları
öğrenebilecek
• Ağız ve Dudağın yapısını kavrayarak
çizim tekniklerini anlayabilecek
• Kulakların yapısını ve çizim yollarını
öğrenebilecek
• Saçın çizim tekniklerini öğrenecek
ÜNİTE
9
• Kadın ve erke yüzüne ilişkin farkları
kavrayacak
• El-ayak, kol ve bacak çizimini
öğrenebilecek
Baş-Portre ve El Ayak Çizimleri
Baş
PORTRE Göz
Burun
BAŞ-PORTRE VE EL-AYAK ÇİZİMLERİ
Ağız ve Dudaklar
Kulaklar
Saç
ERKEK VE KADIN YÜZÜ
El-AYAK
KOL VE BACAKLAR
203
GİRİŞ
İnsan figürü çizimi genel olarak baş, gövde ve bacaklardan oluşan bir bütünü
tanımlamaktadır. Bu parçaların her birinin yapısı figürün hareketine odaklı bir
şekilde değerlendirilmekte ve konunun ele alınışına göre biçimlenmektedir. Figüre
ait her unsur anatomik yapısı dikkate alınarak çözümlenmekte ve çizilmektedir.
İstenen etkileyici sonuçlara ulaşmak için figürün hareketini tamamlayıcı ayrıntıların
detaylandırılması önemlidir. Bu nedenle figürün baş ve el, ayak gibi unsurlarının
detaylı olarak ele alınması, anatomik yapısının dikkatli bir şekilde gözden geçirilmesi
gerekmektedir.
Rönesans Dönemi’nde ressamlar kompozisyonlarını insan vücudu, anatomi ve
perspektif kısaltım yasaları üzerindeki bilgileri ile oluşturmuştur. Dolayısıyla yapıt,
güçlü dış hatlar, kusursuz bir perspektif ve mükemmel bir insan vücudu tanımına
sahiptir. İnsan vücudunun ideal ölçü ve orantılarını saptamak için kanon olarak
bilinen bir sistem kullanılmış, özellikle Leonardo da Vinci tarafından insan vücudu ve
başının orantıları incelenmiştir. Erkek ve kadın figürünün oran ve orantıları için, bir
baş birim ölçüsü olarak kabul edilmiş ve vücudun belli başlı oranları baş ölçüsüne
göre orantılanarak belirlenmiştir. İnsan başını çizebilmek için genel ölçü ve
orantıların bilinmesi gerekir. Kanon, modül adı verilen ölçü biriminden yararlanarak
insan vücudunun oran ve boyutlarını belirler (Parramon, 1992). Dolayısıyla baş tüm
vücudun oranını belirleyen birimdir. Ancak baş çizimi birim olmanın dışında kendi
çapında sanatsal bir temsildir. Kişinin benzerliğine ve kişiliğini yansıtan yüz ifadesine
odaklanmış olmasından dolayı ‘portre’ olarak tanımlanmaktadır.
İnsanın varoluşundan bugüne kendini ifade etme, resimleme ve biçime
dönüştürme isteği vardır. Sanat eseri, sanatçısının duygu ve düşünce süzgecinden
geçerek şekillendiği haliyle vücut bulmaktadır. İnsanoğlu yaşadığı ortamın
koşullarından da etkilenerek kendini tanımaya, duygularını anlamaya ve anlatmaya
her zaman ihtiyaç duymuştur. İnsanın yüzü, kimliğini açıklar, her türlü duygu,
düşünce ve inancını yüz ifadesi ile gösterir. Bu bağlamda kültürel değişim, inanç
sistemi, insanların hayata bakış açısı portrelere yansımıştır. Sanatçının bir başkasını
veya kendisini betimlediği portreler aynı zamanda toplumun aynasıdır. Çeşitli ifade
biçimleriyle farklı sanat dallarında yapılan portreler mağara döneminden, Antik
çağlardan günümüze kadar uzanmaktadır (Bülbül, 2017).
PORTRE
Bir sanatçının kendisini anlattığı, tüm özellik ve benliğini yansıttığı veya
Bir sanatçının kendisini
anlattığı, tüm özellik ve betimlediği portreye yani sanatçının kendi portresine öz-portre veya oto-portre
benliğini yansıttığı veya denmektedir. Kısaca sanatçının kendisine bakışıdır. İnsan yüzü gerçek hayatta da
betimlediği portreye kişinin kendisini ifade ettiği ve bizlerin de bir kişinin yüzüne bakarak anlamlar
yani sanatçının kendi yüklediğimiz özelliğidir. Yaşadığımız kültür, inanç ve insan ilişkileri ruh halimizi
portresine öz-portre etkiler, coğrafya, iklim şartları, yaşam koşulları ise fiziksel yapımızı değiştirir.
veya oto-portre Portrede amaç, yaşamın birer kanıtı, görgü tanıdığı olarak kişinin o anki ruh halini,
denmektedir.
fiziksel, duygusal durumu ve karakterini mimikleri ve duruşuyla yansıtmaktır.
204
Güldüğümüzde, kızdığımızda, ağladığımızda yüzümüzdeki geçici fizyolojik değişimler

sanatçının eserinde ölümsüzleşir.
İnsan yüzünün ve yüz ifadesinin betimlenmesi ile oluşturulan eser olan
portrenin, edebiyatta, resimde ya da fotoğrafta, genellikle yaşamın belli bir anını ya
da sürecini temsil ettiği kabul edilebilir. Tarih başından itibaren portreler hep bir
şeylerin sembolü olagelmiş ve gerek kamusal mekânlarda gerek kişiyle birlikte
defnedilip konan mezarlarda, hep insanı ve yaşamı vurgulamışlardır. Yapılan
portreler gerçek bir yüzü canlandırmaya yetmeyecektir ama yine de ölümsüzlüğe
meydan okumanın anlık ya da bir sürelik yollarından biri olarak düşünülmektedir.
Antik Mısır’da ölümden sonraki yaşama gönderme yapan Fayyum portreler buna
örnektir. 4. yüzyıl civarında, portrenin idealize edilmiş biçimlerde betimlenmeye
başlandığı belirtilmektedir (Karaca ve Coşkun, 2018).
Genel olarak portreye ilişkin bilgiler doğrultusunda belki de en kapsamlı
tanım, insanın birey olarak tolumdaki yerini ve kendi hakkındaki izlenimlerini
başkalarına da gösterebilen fotoğraflardır. Portreler ve portre fotoğrafları insanı
diğer insanlara tanıtan ve gösteren vücudun en önemli parçasının yansımasıdır
(Görgülü, 2019).
Portre ve portreciliğin
Portre sözcüğü Orta çağda yeniden üretmek anlamına gelen ‘protraho’
gerçek gelişimi
Rönesans’la sözcüğünden gelir. Portre sanat tarihinde sıkça ele alınmış olup, insanın kendi
başlamıştır. suretini çizme isteği sanatçının vazgeçilmez çalışma konularındandır. Portre ve
portreciliğin gerçek gelişimi Rönesans’la başlamıştır. Bu dönem portreleri büyük bir
ustalıkla işlenmiş ve bireysel bakış açısıyla portrelerdeki anlam değişmiştir. Bu
dönem portre anlayışında kişisel özellikler idealize edilerek yansıtılır (Eczacıbaşı,
2008). 17. ve 18. Yüzyılda ise portre resimler daha çok bir fotoğraf işlevi görür ve
soylu ve varlıklı ailelerin bireylerinin yüzlerini ölümsüzleştirmek için ressamlara
yaptırılır. 19. Yüzyılda ise, fotoğrafın bulunuşu ayrı bir alan olarak portre
fotoğrafçılığı şeklinde oluşmuş, aynı zamanda diğer sanat alanlarını da etkilemiştir
(Karaca ve Coşkun, 2018). 20. Yüzyıl resim tarihinde önemli bir yer tutan portre, hak
ettiği pozisyona gelmiştir. Sanatçı tarafından ruhsal ve bedensel bir bütün olarak ele
alınan model, bazen göründüğü gibi bazen de görünmeyen yüzüyle resmedilmiştir
(Ernur, 2012).
Bir portre veya oto portreye bakıldığında insanı etkileyen bir takım görsel
özellikler vardır. Portresi yapılan kişinin fiziksel görünümün yanı sıra modelin duruşu
ve ifadesi önemli olduğu gibi resimde bulunması gereken plastik değerler de göz
ardı edilmemelidir. Hatalı bir duruş, resmin tüm yüzeyini etkileyerek, gözü rahatsız
edip, ifadeyi bozabilir. Sanatçı kullandığı kompozisyon içerisinde figürün bazı
özelliklerinde deformasyon, abartı ve stilizasyonu kullanarak hayal ettiği imajı
çalışmalarına yansıtır. Zayıf, şişman, kısa ve uzun yapılı, insanların görüntüsü
birbirinden farklıdır ve bazen kişinin bu en belirgin özellikleri abartılarak benzetme
kuvvetlendirilir. Portre çalışırken ön plana çıkartılmak istenen şey doğrultusunda
farklı sanatsal teknik ve yöntemlerden faydalanılabilir (Bülbül, 2017).
205
RESSAMLAR
Portreciliğin güçlüğü sanatçının yaratma özgürlüğüyle modelin bireysel
özelliklerini yansıtma zorunluluğu arasındaki karşıtlıktan kaynaklanır. Rönesans
genelde, bu iki karşıt işlemi bütünleştirmekte büyük bir aşama olmasına karşın,
kendi içinde çeşitli doğrultudaki portrecilik anlayışlarının yer aldığı bir dönemi
kapsar. Bu kapsam içinde Leonardo Da Vinci bireysel özelliklere, kuramcı Alberti,
idealize edilmiş portreciliğe ağırlık veren anlayışları temsil ederler. Michelangelo,
Yeni-Platoncu bir tutumdan hareketle bireysel özelliklerin temsil edilmesine
bütünüyle karşı olduğu için yalnızca düşsel portreler yapmakla yetinmiştir. 15.yy
ideal, edebi ve dekoratif nitelikler taşıyan portrelerin büyük bir ustalıkla işlendiği bir
dönemi kapsar. 16.yy. da alegorik portre giderek artan bir yaygınlık kazanmıştır.
17.yy. da Bernini, Rubens ve Van Dyck, portreciliğe egemen anlayışların başlıca
biçimleyicileridir. Bu sanatçılar idealleştirme ve dekoratifleştirme eğilimlerinin yanı
sıra bireysel özelliklerin betimlenmesini de eşine ender rastlanır bir başarıyla
gerçekleştirmişlerdir. Rembrandt her biri ruhsal bir belge sayılabilecek kendi
portreleri ve grup portrelerinde ışığı tüm bireysel özellikleri yansıtacak bir araç
olarak kullanmıştır (İskender, 1997).
Leonardo da Vinci’nin Mona Lisa adlı eseri barındırdığı düşünülen simgeler
nedeniyle halen gizemini sürdürmektedir (Görsel 9.1). 17. Yüzyıl Fransız Barok
ressamı olan Georges de La Tour, modellerini mum ışığı altında melankolik
mekanlarda sert bir ışık kullanarak resmeder (Görsel 9.2). Frida Kahlo’nun
otoportreleri geçirdiği kaza sonrası fiziksel olarak değil psikolojik olarak da çektiği
acıların bir tasviri gibidir (Görsel 9.3). Resim kariyerinin tamamında portreler yapan
Van Gogh portresini yaptığı kişilerle olan ilişkilerini ve iç özelliklerini yansıtmak için
renk ve fırça darbelerinin kullanımına odaklanmıştır (Görsel 9.4). Lucian Freud ise 70
yıl boyunca “hayatının insanları” olarak tanımladığı sevgilileri, çocukları, annesi,
arkadaşlarının portrelerini resmetmiştir (Görsel 9.5). Türk resim sanatının
öncülerinden Osman Hamdi Bey'in portreleri de çağdaş Türk resmine ışık tutması
açısından önemli bir yere sahiptir (Görsel 9.6).
Görsel 9.1. Mona Lisa Görsel 9.2. Magdalena
206
Görsel 9.3. Otoportre Görsel 9.4. Gri Fötr Şapkalı Otoportre
Görsel 9.5. Bir Kızın Başı Görsel 9.6. Naile Hanım
Portre çizimi başlı başına sanatsal sunum şekillerinden biridir. Gözlem ve

deneyime dayalı uygulama alanlarından biri olan portre sanatı başın ve yüzün form
ve detaylarıyla ilişkilidir. Bu yapısal detayların her bir parçası kişiye ya da amaca
uygun bir bütünü oluşturmaktadır. Öncelikle tüm parçalar detaylı şekilde etüd
Portre çizimi başlı edilmeli ve çizim aşamasında dikkatli bir şekilde bir araya getirilmelidir. Bu nedenle
başına sanatsal sunum ilk olarak insan başı kanonuna ait oranlar verilmiştir. Daha sonra başın form ve
şekillerinden biridir.
yapısının geometrik çözümlemesine dair bilgi aktarılmıştır. Ardından yüze ait her bir
Gözlem ve deneyime
dayalı uygulama parçanın çizimine ilişkin ayrıntılı açıklamalar yapılmış ve portre çizimine dair tüm
alanlarından biri olan detaylar verilmeye çalışılmıştır. Elbette bu bilgiler moda figürünü oluşturmada
portre sanatı başın ve tasarımcıya yol göstericidir. Bir bütünü oluşturmada parçaların birliği ve uyumu
yüzün form ve esastır. Moda alanında figürün duruşunu belirleyen giysi tasarımı olduğu kadar
detaylarıyla ilişkilidir. tasarımı gösteren de figürün hareketidir. Dolayısıyla birbirini tamamlayan ve
bütünleyen tüm parçaların uyumu ve ahengi detayların doğru yönergelerle bir araya
getirilişinde gizlidir. Sadece giysi tasarımında değil moda sektöründe saç, makyaj ve
aksesuar gibi ürünlerin pazarlanmasında da daha detaylı çizim yöntemlerine ihtiyaç
olabilir. Bu nedenle moda figürünün tamamında ihtiyaç olunan uygulama
207
yöntemleri modanın farklı alanlarına ilişkin uygulamaları da içinde barındırmaktadır.

Kısaca, çizimde ustalaşmak için insan vücuduna ait temel uzuvların karakteristik
yapısı iyi gözlemlenerek farklı açılardan farklı alıştırmalar yapılmalıdır. Özellikle canlı
modelden çizimler yapılması ve anatomi bilgisiyle öğrenilmesi en yararlı yoldur.
Konuya ilişkin açıklamalar başlıklar halinde detaylandırılmıştır.
Baş
İnsan iskeletinin diğer kısımları için aynı şeyi söyleyemesek de kafatasını
kemik yapısı belirler. Kafa, alın, yanak ve çene kemiği üzerindeki kas ve dokular
kafatasına ait kemik yapısının şeklini değiştirecek kadar iri ve dolgun değildir. Bu
nedenle insan başını doğru çizebilmek için öncelikle başın temel biçimini oluşturan
kafatasını tanımak gerekir.
İnsan başı kanonunda kullanılan baş modülünde başın yüksekliği bir baş
modülünün üç buçuk katıdır. Bu bölünme sonucu başın, saç çizgisi, kaş hizası ve
kulakların üstü, burnun alt bölümü ve yüzün alt bölümüne ait kısımları belirlenir
(Parramon, 1992). Burada baş modülü başı enine iki buçuk birime böler. Önden
bakıldığında insan başının yüksekliği ve genişliği bir kenarı üç buçuk birim
yüksekliğinde, diğer kenarı iki buçuk birim genişliğinde bir dikdörtgen oluşturur.
Burun ve ağız, bu dikdörtgenin kenarlarının orta noktalarından geçen düşey orta
çizgi üzerinde, gözler ise başın yüksekliğinin tam ortasında yatay orta çizgi üzerinde
yer alır. İki göz arasındaki mesafe bir gözün genişliği kadardır. İnsan başı profilden
tam olarak kare biçimindedir, profilden yani yandan bakıldığında yükseklik ve
genişliği alının üç buçuk katıdır. Profilden görülen bir yüzde kaş, göz, burun ve ağzın
yerini belirlemek için yine yatay çizgileri kullanırız (Parramon, 1992) (Görsel 9.7).
Dolayısıyla portre çiziminde, referans ve oranlara ait temel ayrıntıları belirlemek
önemlidir. Baş çizimi yaparken bu referanslar dikkatle incelenmeli ve oranlar göz
ardı edilmemelidir. İster canlı isterse cansız modelden gerçekleşsin, referans ölçüler
baş çiziminin temelini oluşturur (Görsel 9.8).
Görsel 9.7. Baş ve Yüz Oranı
208
Görsel 9.8. Baş ve Yüz Oranı
Baş çiziminde başın duruş şekli son derece önemlidir. Vücudun aldığı
pozisyona göre başın duruşu özellikle moda çizimlerinde dikkat çekicidir. Giysi
tasarımına ilişkin tamamlayıcı unsurlardan biri olarak tanımlanan baş, kullanılan
aksesuarlarla bütünlük yaratmada kolaylık sağlamaktadır. Figürün duruşunu
destekleyen özelliğinin yanı sıra tasarımı yapılan giysinin özelliklerini belirleyen
Baş çiziminde başın ayrıntıları da vurgulayan öneme sahiptir. Zıt yönlerde kurgulanan hareketler
duruş şekli son derece vurguyu arttırıcı etki yaratmaktadır (Görsel 9.9). Rene Gruau’nun tasarımlarında
önemlidir. Vücudun başın hareketi figürün duruşuna zıt yönde kullanılarak daha dinamik ve akıcı bir etki
aldığı pozisyona göre yaratmıştır. (Görsel 9.10) ‘da baş sağ tarafa yönelmişken ayak sol tarafa doğru öne
başın duruşu özellikle
çıkartılarak soldan sağa doğru bir akış yaratılmıştır. (Görsel 9.11)’de ise baş sol
moda çizimlerinde
dikkat çekicidir. omuza doğru yönelmişken sağ kol ve giysinin etek kısmı tam tersi yönde bir
harekete sahiptir. Bu nedenle figürün duruşu son derece dinamik ve etkileyicidir.
Görsel 9.9. Duruş Örnekleri
209
Görsel 9.10. Moda Çizimi Görsel 9.11. Moda Çizimi
Baş çiziminde temel unsurlar göz, kulak, burun ve ağızdır ve her birinin
arasında oranlar bulunmaktadır. Dolayısıyla figüre istenilen duruş verildikten sonra
yüzü tanımlayan unsurların birbirine oranı belirlenmeli ve her biri detaylı şekilde
çizilmelidir. Baş çiziminde kafanın genel yapısı kişiye ait ifadeyi belirleyen temel
Baş çiziminde temel
unsurlar gözler, noktalardan biridir. Bu noktada elbette anatomik yapının çözümlenmesi önemlidir.
kulaklar, burun ve Çizimde kaş, göz, burun ya da dudak gibi yüze ait unsurların bu temel yapı üzerine
ağızdır ve her birinin inşa edilmesi gerektiği unutulmamalıdır. Kafanın yapısı belirlenirken geometrik
arasında oranlar şekiller referans olabilir (Görsel 9.12). Yüze ait her bir unsurun çizim aşaması yine
bulunmaktadır. geometrik çözümlemelerle yapılabilir.
Görsel 9.12. Yüz Şekilleri
Başarılı bir çizim için başın pozisyonuna göre yüzün görünümü ve verilen
duygu ifadesi yansıtılabilmelidir. Bir yüzün çizime katabileceği kişisel ve kendine
özgü nitelikleri, uygulama ve alıştırmayla keşfedilebilir. Yüz çiziminde ton ve gölge
uygulamalarından da yardım alınabilir. Moda figüründe göz ve dudaklar yüz için asıl
hatları oluşturduğundan, buruna pek fazla önem verilmez. Kirpiklerde çizimin görsel
çekiciliği için dramatik bir hava katar. Kulaklar göz hizasından başlayıp burun
210
deliklerinin tam üzerinde bitecek şekilde belli belirsiz eklenebilmektedir (Hopkins,

2013).
Daha öncede belirtildiği gibi baş çizimi sadece giysi değil modaya ilişkin farklı
ürünlerin sunumu içinde önemlidir. Görsel 9.13’de bir gözlük firmasının reklamında
kullanılan çizimde başın pozisyonu ürüne ait marka ve özellikleri açıkça
göstermektedir. Görsel 9.14’de ise 1920’lerde bir makyaj firmasının tanıtım afişinde
de figürün el, kol ve baş hareketi ürünün tanıtımına yönelik anlayıştadır. Yakından
incelendiğinde yüzün görünümü her iki çizimde de aynı açıya sahiptir. Derinlik
etkisini artırmasından dolayı tercih edilmektedir.
Görsel 9.13. Marka Tanıtımı Görsel 9.13. Marka Tanıtımı

Örnek
•Yakın çevremizdeki kişilerin yüz şekillerinin birbirinden farklı

olduğunu gözlemleyebiliriz.
Gözün ne tarafa baktığı

ve buna ilişkin
çözümlemeler kürenin
yapısına uygun sarmal
çizgiler yardımcı
Bireysel Etkinlik
unsurlar olarak • Sizde farklı yüz şekillerini geometrik çözümlemeler yaparak

kullanılabilir. çizebilirsiniz. Bunu yaparken kendinize aynadan bakabilir ya
da bir fotoğraftan yararlanabilirsiniz.
Göz
İnsan gözünün biçimi küre şeklinde olup, göz çukuru olarak bilinen bir kemik
boşluğuna yerleşerek gözkapakları ile örtülmüştür (Görsel 9.15). Göz temel olarak
üst gözkapağının hareketleriyle açılır kapanır. Gözler açık olduğunda üst göz
211
kapağının oluşturduğu kavis, alt gözkapağından daha yuvarlak ve uzundur. Baş öne
doğru eğildiğinde göz çukurlarının derinliği nedeniyle, gözler kaşların altında
gizlenmiş gibi görünür (Görsel 9.16). Başın yukarı ve aşağıya doğru duruş
pozisyonları burun, göz ve ağzın perspektif ve biçimini değiştirir (Parramon, 1992).
Göz çizimi yaparken göz küresini ve göz yuvasını tespit etmek çok önemlidir.
Kişiye ait karakteristik özelliklerin ifade edilebilmesi için bu ayrıntıların doğru
yerleştirilmesi gerekmektedir. Dolayısıyla gözlerin biçimi, yerleşim ve düzenlemeleri
dikkatlice yapılmalıdır. Gözün ne tarafa baktığına ilişkin çözümlemelerde kürenin
yapısına uygun sarmal çizgiler yardımcı unsurlar olarak kullanılabilir (Görsel 9.17).
Bu tespitler yapıldıktan sonra ışık gölge ya da farklı üslupsal uygulamalarla görsel
etki arttırılabilir (Görsel 9.18). Moda çizimlerinde göz detayı genellikle makyaj
ürünleri ya da gözlük-lens gibi ürün tasarımlarında önemlidir.
Görsel 9.15. Gözün Anatomisi Görsel 9.16. Başın Pozisyonu ve Göz
Görsel 9.17. Gözün Bakış Yönü (Açısı) Görsel 9.18. Işık Gölge Çalışması
Burun
Burun anatomik olarak yüzün ortasında bulunur. Burun bir kemik ve üç
kıkırdak yapıdan oluşan anatomiye sahiptir. Burnun sağ ve sol taraflarında yağ
dokusu bulunmaktadır (Görsel 9.19). Burnun bu anatomik yapısı kişiye göre farklılık
göstermektedir. Bu farklılıkları çizim aşamasında belirlemek için geometrik
araştırmalar temel yaklaşım olarak kullanılabilir. Burunun tam karşıdan çiziminde
212
rakursi açısından zorlanılabilir. Bu noktada yardımcı unsur burun kanatlarının

genişliğinin bir gözün genişliği kadar olduğunu bilgisidir. Ancak kişiye ait fiziksel
farklılıklar söz konusu olabilir.
Burunun tam karşıdan
çizimi diğer açılara göre
daha zor olabilir. Bu
noktada yardımcı unsur
burun kanatlarının
genişliğinin bir gözün
genişliği kadar
olduğunu bilgisidir.
Görsel 9.19. Burun Kemik ve Kıkırdak Yapısı
Burun çiziminde buruna ait karakteristik yapıyı belirleyen çözümlemeler basit

geometrik planlamalarla belirlenebilir (Görsel 9.20). Bu belirlemelerden sonra
burnun anatomik yapısı dikkate alınarak ışık gölge uygulamalarıyla buruna ait
ayrıntılar karakteristik özellikleriyle vurgulanabilir (Görsel 9.21).
Görsel 9.20. Geometrik Çözümlemeler Görsel 9.21. Işık Gölge Uygulaması
Ağız ve Dudaklar
Ağız, alt ve üst çene olmak üzere iki kemik yapıdan oluşmaktadır. Alt ve üst
damakta dişler yer almaktadır. Üst damak dışa doğru alt damak içe doğrudur.
Dudaklar bu kemik yapı üzerinde bulunmaktadır (Görsel 9.22). Ağız ve dudak çizimi
başın açısı ve duruşuna göre biçimlenir. Aşağıdan ya da yukarıdan bakış açısına göre
Ağız ve dudak çizimi dudağın yapısı değişir. Bu nedenle duruşa ya da pozisyona yönelik çözümlemelere
başın açısı ve duruşuna dikkat ederek çizim yapılmalıdır. Tam karşıdan duruş temel alındığında yüzün tam
göre biçimlenir. ortasından geçen dik çizgi referans alınarak dudağın yapısı çözümlenebilir. Dudağın
Aşağıdan ya da genişliği genellikle göz bebeklerine yakın bir noktada sınırlanır ve iki tarafı eşit
yukarıdan bakış açısına görünümdedir (Görsel 9.23). Başın perspektifi farklı yön kazandığında burun çizgisi
göre dudağın yapısı
referans alınmalıdır. Dudağın genişliği de göz bebeği dikkate alınarak çizilir. Bu
değişir.
açıdan çizim yapıldığında dudağın bir tarafı daha kısa görünür (Görsel 9.24). Bu
nedenle baş ve yüz çizimine ilişkin dikey referans ölçüleri dikkate alınarak çizim
yapılmalıdır.
213
Görsel 9.22. Ağız ve Dudak Anatomisi
Görsel 9.23-24. Farklı Açılardan Dudak Çizimi
Kulaklar
Kulaklar yüzün alt çeyreğine yer alan ve ‘C’ eğrisi şeklinde kıkırdak yapıdan
oluşur. Profilden bakıldığında kulaklar yüzün bittiği noktada, kaş ile burun arasında
yer almaktadır. Kulak çiziminde bu ayrıntı oldukça önemlidir. Çünkü kulaklar yüze
derinlik vermektedir. Kulağın kıvrımlı ve derinlikli yapısı referans ölçülere göre
çizilmelidir (Görsel 9.25). Elbette kişiden kişiye değişiklik gösterebilir. Ancak önemli
olan yaklaşık olarak yerinin doğru bilinmesidir. Başın açısına göre çizimi geometrik
çözümlemelerle yapılabilir. Doğru şekilde betimlenmesi tanıtımı yapılacak bir
Kulak çiziminde bu ürünün sunumunu olumlu yönde etkileyebilmektedir.
ayrıntı oldukça
önemlidir. Çünkü
kulaklar yüze derinlik
vermektedir. Kulağın
kıvrımlı ve derinlikli
yapısı referans ölçülere
göre çizilmelidir.
Görsel 9.25. Kulak Çizim Örnekleri
214
Saç
İnsan başının şeklini belirlemede saçın önemli bir yeri vardır ve dış görünümü
büyük ölçüde değiştirir. Bu nedenle saçı çizerken dış hatlara dikkat edilmelidir. Saç
çizimi ya da boyanması sırasında karşımıza form, yansımalar, ışık gölge, tonlama
değerleri ve fırça vuruşları gibi sorunlar çıkabilmektedir. Işıklı ve gölgeli alanlar, renk
farkı olan yerler ve saç kıvrımları belirginleştirilerek oluşturulur (Parramon, 1992).
Saç yatay olarak başın üst çeyreğinden başlayan sağ ve sol tarafa doğru kavis
Saç yatay olarak başın yaparak şakaklara inen bir hat izler (Görsel 9.26). Saçın dalgalı ya da düz oluşu kısa
üst çeyreğinden ya da uzun oluşu gibi ayrıntılara dikkat edilmelidir. Işık-gölgenin doğru şekilde
başlayan sağ ve sol kullanılması saçın hareketini ve hareketliliğini yansıtmak açısından önemlidir.
tarafa doğru kavis Sanatsal uygulamalar açısından çeşitli üsluplar elbette kullanılabilir. Ancak moda
yaparak şakaklara inen
sektörüne uygun yaklaşımlar söz konusu olduğunda ürünün tanıtımını ön plana
bir hat izlemektedir.
çıkaracak çizimler çağın moda algısına uygun yaklaşımları içermelidir.
Görsel 9.26. Saç Çizimi

Moda pazarında bir sunumun satılabilmesi için saç, makyaj, ayakkabı gibi
unsurlar etkileyici olabilmektedir. Moda çizim teknikleri açısından, saç modelleri
temel stil ve cinsiyet bilgisini çok çeşitli biçimlerde iletebildiğinden özel bir öneme
sahiptir. Kadınlar için saç modelleri çeşitlilik gösterdiği için referans noktası olmadan
Örnek
•İnsan başı kanonu çizim aşamasında çizere yardımcı yönergeler

sunmaktadır. Ancak her insan farklı fiziksel özelliklere ve ifadelere
sahiptir. Bu nedenle çizim yaparken oranlara önem verilmesi kadar
kişisel farklılıklara da dikkat edilmesi gerekmektedir.
saçı hayal etmek çok zordur ve figüre uygun saç çizebilmek önemlidir. Bu nedenle
saç modelleri için görsel bir dosya oluşturulabilir. Moda resminde bazen yüz ve saç
detaylarına girilmeyip, daha sade bir ifade tercih edilebilir (Hopkins, 2013).
215
Bireysel Etkinlik
• Sizde çizim çalışmaları yaparken farkı fiziksel özelliklere sahip
portreler çalışarak kendinizi geliştirebilirsiniz. Ayrıca moda
figürü çalışmaları yaparken bu detaylar size farklı üsluplar
kazandırabilir.
Erkek ve Kadın Yüzü

İnsanın anatomik yapısı her ne kadar birbirine benzese de kadın ve erkek
arasında oranlar açısından farklar bulunmaktadır. Kadın başının orantıları, temel
İnsanın anatomik yapısı olarak erkek başının orantılarıyla aynı olsa da kadın yüzü biraz daha küçüktür ve
her ne kadar birbirine yüzün biçimini etkileyen deri altı yağlarının fazlalığı nedeniyle fiziksel yapısında bazı
benzese de kadın ve farklar vardır. Gözler biraz daha büyük, kaşlar ise biraz daha yüksek ve kavislidir.
erkek arasında oranlar Kadın başı ve yüzü yumuşak hatlardan ve yuvarlak biçimlerden oluşur, burun ve ağız
açısından farklar
daha küçüktür (Görsel 9.27).
bulunmaktadır.
Görsel 9.27. Kadın Yüzü

Erkek başı ve yüzü sert ve köşeli bir yapıya sahiptir. Alın yapısı daha önde, kaş
yapısı daha düzdür. Gözler genel olarak kadına göre daha küçüktür. Burun ve çene
hatları daha köşeli ve büyüktür (Görsel 9.28). Kadın ve erkek arasındaki yapısal
farklılıklar ne olursa olsun baş çizimine ilişkin referans ölçüler aynıdır değişmez.
Çizim yaparken bu temel ayrıntılar dikkate alınmalıdır.
Görsel 9.28. Erkek Yüzü
216
Bu temel yaklaşımlar çerçevesinde, moda çiziminde erkek figürün yüzünde

çene daha köşeli çizilirken, gözler ortalanır ve kaşlara net bir ifade verilir. Ağız daha
geniş, düz ve ifadesiz çizilir, genellikle dudaklar belirgin değildir. Kulaklar doğal
yerinde, boyun pek fazla uzatılmaz ve inceltilmez, daha doğal bir biçimde bedenle
birleşir. Kadın yüzü ise erkek yüzüne göre daha yumuşak ve yuvarlak olarak
çizilmektedir, saçlar genellikle uzun ve hacimlidir. Burun küçük ve belli belirsiz
çizilirken, kaşlar daha biçimli ve aralıklıdır. Gözler iri ve dudaklar daha yuvarlak, çene
ve çehre de yumuşak ve narince çizilir (Başaran, 2019) (Görsel 9.29).
Görsel 9.29. Erkek-Kadın Yüzü

Çocuk vücudu ve yüzü yaş aralığına göre değişir, yetişkinlerden oldukça farklı
oran ve özellikte olup kemik ve vücut kasları belirginleşmemiştir. Çocuk figürlerinin
bebeklik çağından ergenliğe dek her yıl boyları uzayarak, oran ve ölçüleri değişir.
Çocuğun gözleri arasındaki açıklık bir göz genişliğinden fazladır, yüz yüksekliğinin
Çocuk figürlerinin ortasının altında kalır (Görsel 9.30). Çocuklarda kafatası yüzüyle kıyaslandığında
bebeklik çağından orantısızdır, burun, ağız ve çenesine oranla daha büyüktür. Çocuk başı vücuduna
ergenliğe dek her yıl göre oranlandığında erkek başından fazladır. Burun küçük ve yukarı kalkık olup çene
boyları uzayarak, oran
kemikleri gelişmemiştir (Parramon, 1992) (Görsel 9.31-32).
ve ölçüleri değişir.
Görsel 9.30. Çocuk Yüzü Oranları Görsel 9.31. Genç Erkek Yüzü Görsel 9.32. Genç Kız Yüzü
217
Moda tasarımcısı iyi bir alan bilgisi ve çizgi gücüne sahip olmalıdır. Güzel
sanatlarda figür çizimi anatomi, kemikler, kasların yapısı ve vücudun doğal halini
yansıtan klasik bir yaklaşımdır. Moda çizimi de güzel sanatlarda olduğu gibi anatomi
bilgisi ve oranlarına dayalı klasik yaklaşımı temel alır, kendi idealist yaklaşımının
filtresinden geçirerek şekillendirir. Gerçek olamayacak kadar uzun, ince ve deforme
edilmiş bir figür ortaya çıkar. Anatomi kavrandıkça moda figürü çizme, giydirme
tasarlayabilme aşamaları hayata geçirilebilir (Başaran,2019).
Örnek
•Kadın, erkek ve çocuk figürleri üzerinde çalışırken, anatomi,

kumaş, giysi, vücut ölçü ve şekline hakim olmalıdır. Modele uygun
duruş, saç stili ve karakteristik özellikleri belirleyerek
çizebilmelidir.
Bireysel Etkinlik
• Sizde kadın, erkek ve çocuk oranlarını anlamak için

kıyaslamalı çizimler yapabilirsiniz. Konuya ilişkin yapılmış
çalışmaları inceleyebilirsiniz.
El
El çizimi genellikle zor gibi görünse de geometrik çözümlemeler yaparak
istenilen hareketi çizmek işi kolaylaştıracaktır. Önemli olan elin anatomik yapısını
kavramak ve çizim yönergeleri oluşturmaktır (Görsel 9.33-34). Elin uzunluğu yaklaşık
olarak genişliğinin iki katı olup alt yarısı kare biçimindedir. İki eşit parçadan oluşan
elin avuç ve parmaklarının büyüklüğü birbirine yakın olup en uzun parmak orta
parmaktır. İki boğuma sahip başparmak dışında diğer dört parmak üç boğuma
sahiptir. İşaret parmağıyla yüzük parmağı orta parmaktan daha kısadır (Parramon,
1992). Yüzük parmağı işaret parmağından biraz daha kısa ve orta parmağın tırnak
dibiyle aynı hizadadır. Orta parmak elin yüksekliğinin yarısı kadar olup, elin açık
pozisyonunda en uzun parmaktır.
218
Görsel 9.33. El Anatomisi Görsel 9.34. El Çizim Örnekleri
El iskeleti, elin dış yapısını biçimlendirmede bize ipuçları verir. Elin kemik
yapısı çoğu zaman derinin hemen altından kolayca görülür. Parmak kemikleri
aslında avucu meydana getiren tarak kemiklerinin uzantısıdır. El, insan vücudunun
hareket kabiliyeti geniş ve çok farklı pozisyon alabilen parçası olup görünümü
kişiden kişiye değişiklik gösterir. Bu nedenle el çizimini yapmak çok kolay değildir.
Elin yapısının farklı açılarda, parmaklara, damarlara ve tırnaklara kadar ayrıntılı
olması nedeniyle çizime geçmeden önce taslak veya eskiz yapılması önemlidir
(Parremon, 1992).
El çizimlerinde eklemlerin nerede başlayıp bittiği, parmak boğumlarının
ölçüleri, avuç içi ve dışının nasıl ışık gölge aldığı, karşıdan bakıldığında parmakların
nasıl görüldüğü dikkatle incelenmelidir. Pek çok ressam resimlerinin odak noktası
olarak elleri seçmiştir. Rönesans dönemi sanatçılarının desen ve resimlerinden
yapılan anatomik etüt çalışmaları çizim teknikleri açısından faydalı bir antrenman
El çizimi genellikle zor olacaktır. Çizim yaparken elin genel görüntüsü belirlenerek çizilmeli, daha sonra
gibi görünse de ayrıntılara geçilmeli ve hacim verilmelidir. Hareketli hatlarından dolayı el, her bir
geometrik
pozisyonunda değişken bir görüntü sergiler.
çözümlemeler yaparak
istenilen hareketi El çiziminde boyut ve orantılar titizlikle hesaplanmalıdır. Çevremizdeki
çizmek işi yakınlarımızın elleri model olarak kullanılabilir ya da kendi elimizin farklı duruş ve
kolaylaştıracaktır. pozisyonlarından çizimler yapılabilir. Her pozun birbirinden farklı olması çalışma
Önemli olan elin
monotonluğunu azalttığı gibi çizim kabiliyetini de artıracaktır. Eli yukardan,
anatomik yapısını
kavramak ve çizim aşağıdan, önden, yandan, avuç açık ve kapalıyken, parmaklar farklı durumdayken
yönergeleri çeşitli şekillerde gözlemlemek ve çok sayıda çizim yapmak gelişim açısından
oluşturmaktır. önemlidir (Parramon, 1992). Modaya yönelik kadın figüründe el ve ayaklar genel
hatlarda olduğu gibi daha uzun, estetik ve zarif bir görünümde çizilir. Kol kaslarında
vurgu yapılmaz, kollar ince ve zarif, omuzlar küçük ve yuvarlaktır. Kadın figüründe
gerçekçi ve ayrıntılı el çizimi yerine genellikle stilize edilen zarif ve küçük eller
kullanılır. Kadın bileği elin üzerinde incelir ve eklemler genellikle vurgulanmaz
(Hopkins, 2013) (Görsel 9.35).
219
Görsel 9.35. El Çizimleri
Ayak
Ayak üç eşit parçaya ayrılır, topuk, orta çukur ve parmaklar. Ayağa önden ve
arkadan bakıldığında, iç kısımdaki ayak bilek kemiği dıştaki kemiğe göre daha
yukarıdadır. Öncelikle ayak yüzeyinde oluşan kıvrımlar ve eklemlerin aldığı şekiller,
bunların aynadaki farklı açılardan görünüşü çizilmelidir. Ayak parmaklarının
birbiriyle ve ayağın bütünüyle olan ilişkisi göz ardı edilmemelidir (Görsel 9.36).
Ayağın farklı pozisyonlarında eklemlerin nasıl şekillendiği dikkatle gözlemlenmelidir
(Görsel 9.37-38). İnsanların ayakları temelde aynı gibi görünse de kişiden kişiye ayak
ölçü ve görünümleri değişir. Ayağı doğru etüt edebilmek için ana karakteristiği göz
önünde bulundurularak çok sayıda kadın, erkek ve çocuk ayağı çizmek gerekir.
Böylece çizimde aşama kaydedilebilir. Parmaklarının birbirleriyle ve ayağın
bütünüyle, üst kısmı ve taban çukuruyla olan ilişkisi gözden kaçırmamalıdır. Sanat
tarihinden örnek çizimlerin incelenmesi, bolca alıştırma yapılması, bacak ve kasların
anatomisi ve nasıl çizilebileceği hakkında fikir verecektir.
Görsel 9.36. Ayağın Geometrik Çözümlemesi Görsel 9.37. Farklı Yönlerden Çizim Örnekleri
220
Görsel 9.38. Farklı Yönlerden Çizim Örnekleri
Ayak, genellikle bir ayakkabı içine gizlenmiş konumda ya da çizimin dışında

bırakılması nedeniyle vücudun en çok ihmal edilen kısmı olabilir. Moda çiziminde
ayaklar genellikle basitçe çizilir ya da genellikle çok çeşitli stillerde çizilen
ayakkabıların içinde görünmeyebilir. Genel duruş, ayağın açısı ve ayakkabının
topuğu olup olmadığıyla belirlenir (Görsel 9.39-9.40). Bolca ayak eskiziyle alıştırma
yapmak faydalı olacaktır (Hopkins, 2013).
Ayak üç eşit parçaya
ayrılır, topuk, orta
çukur ve parmaklar.
Görsel 9.39. Moda Figür Çiziminde Ayak Görsel 9.40. Moda Figür Çiziminde Ayak
Örnek
•Moda Fügürü çizimlerinde ön plana çıkartılmak istenen nokta giysi

tasarımı olduğunda bütünleyici ya da tamamlayıcı bir unsur olarak
çizime dahil edilmektedir. Ancak ayakkabı tasarımı söz konusu
olduğunda çok daha detaylı çizimler yapılmaktadır.
221
Bireysel Etkinlik
• Sizde ayakların farklı açılardan çizimlerini yapabilirsiniz.
Alıştırma yapmak için kendi ayaklarınızı referans olarak
alabilir, farklı pozisyonlarda çizimler yapabilirsiniz.
Kol ve Bacak
Kol, üst ve alt kol olarak iki kısımdan oluşur. Üst kol, koltuk altından dirseğe
kadarki kısım olup, dirseğe doğru daralan kalın kaslardan oluşur (Görsel 9.41). Alt
kol, dirsekten bileğe kadar olan kısımdır ve dirsekten sonra kalınlaşır, bileğe doğru
Kol, üst ve alt kol olarak incelir. Üst kol gövdenin açısına bağlı olarak döneceği omuzla bağlantılıdır (Görsel
iki kısımdan oluşur. Üst 9.42).
kol, koltuk altından
Kol ve bacak gibi insan formunu oluşturan öğelerin kendilerine özgü yapısal
dirseğe kadarki kısım
olup, dirseğe doğru özelliklerinde olduğu gibi gövdenin de kendi yapısal özellikleri içinde incelenmesi
daralan kalın kaslardan önemlidir. İnsan vücudu bir dizi silindire benzer formdan oluşur. Gerçekten de kollar
oluşur ve bacaklar silindirik yapıya benzer, kas ve kemik kütlesi bu silindir yapının üzerine
eklenmiştir. Kol ve bacak gibi silindir biçimli formlarda başarılı bir yapısal benzerlik
yaratmak için formların dairesel yapısı izlenerek yuvarlak çizgiler kullanılmalıdır.
Kasların yer ve biçimlerine hakim olmadan, silindirlere gereken biçim de verilemez
(Parramon, 1992).
Görsel 9.41. Kol Anatomisi Görsel 9.42. Kol Çizim Örnekleri

Çizim yaparken dizlerin
Bacak da kolda olduğu gibi üst ve alt kısım olarak ele alınır ve silindirik bir
yapısı kadar bacağı
oluşturan kaslar yapıya sahiptir. Bacağın dizin altında kalan kısmı, diz üstündeki kısmından daha
hakkında da bilgi sahibi incedir. En ince kısmını oluşturan ayak bileği bacağın gövdeden en uzakta kalan
olmak gerekir. kısmıdır. Bacağın bütününe bakıldığında üst bacak diz kapağa doğru, alt bacak ise
diz kapağından ayak bileğine doğru daralır, baldıra doğru genişler. Karmaşık eklem
222
yapısına sahip olan diz kapakları da bacak yapısında dikkatli incelenmesi gereken
önemli bir yere sahiptir (Görsel 9.43). Çizim yaparken dizlerin yapısı kadar bacağı
oluşturan kaslar hakkında da bilgi sahibi olmak gerekir. Kol ve bacak çiziminde de el
çiziminde olduğu gibi öncelikle kütlenin basit geometrik yapısını anlamak, daha
sonra karakteristiğini ortaya çıkarmak daha doğru olacaktır (Görsel 9.44). Bunun
üzerine ışık gölgeyle hacim kazandırmak kolaylaşacaktır.
Görsel 9.43. Bacak Anatomisi Görsel 9.44. Moda Bacak Çizimleri
Moda çizimlerinde kol ve bacak çok önemlidir. Figüre verilen hareket

elbisenin tasarım özelliklerini vurgulaması açısından sunumu etkilemektedir. Ayrıca
tıpkı başın tamamlayıcı özelliği gibi kol ve bacaklar da figürün duruşunu destekleyen
öneme sahiptir. Omuz ve kalçanın hareketi gibi ayrıntılarla desteklenen duruş
pozisyonları giysi tasarımının sunumuna katkı sağlamaktadır (Görsel 9.45-9.46).
Moda çiziminin büyük ölçüde gerçek oranlardan ziyade ideal bir figürün
yorumlanmasıyla ilgili olduğu unutulmamalıdır. Bu nedenle bacaklar üst bacaktan
dize ve diz altından bilekle ayağın buluştuğu noktalara doğru yuvarlatılarak
uzatılmaktadır. Bu çok daha etkileyici sonuçlar yaratmak açısından yoğun olarak
tercih edilen bir uygulamadır (Görsel 9.47).
Görsel 9.45. Moda Çizimi Görsel 9.46. Moda Çizimi
223
Görsel 9.47. Moda Çizimi

Elbise içinde kol çizimi yaparken öncelikle kolun genel görünüşü çizilmeli, daha
Elbise içinde kol çizimi
yaparken öncelikle sonra kıyafet giydirilmeli, kumaşın ana kat yerleri belirlenmelidir. Kadın çizimlerinde
kolun genel görünüşü kol kasları vurgulanmaz, hafif kıvrımlı mümkün olduğunca sürekli çizgiler tercih
çizilmeli, daha sonra edilir (Hopkins, 2013). Moda çiziminde erkek figürün kolları genellikle bedene daha
kıyafet giydirilmeli, yakın çizilir ve kadında kullanılan estetik el kol hareketleri kullanılmaz (Başaran,
kumaşın ana kat yerleri 2019) (Görsel 9.46).
belirlenmelidir.
Görsel 9.48. Erkek Figürü Kol Çizimi
Moda çiziminde genellikle figüre daha fazla zarafet katabilmek için el ve kollar
hareketli, genel ölçü ve orana bağlı her şey olabildiğince stilize ve basittir. El, kol,
ayak ve bacakların duruş ve jestüel nitelikleriyle bağlantılı olarak ele alınması moda
figürü çizimlerinde önemlidir. Ayakta duran figürün ağırlığını üzerinde taşıyan ve
destekleyen bacağın doğru konumlandırılması açısından denge çizgisi göz önünde
bulundurulmalıdır. Bu durum üst bedenin pozisyonu ve bacakların abartılı duruşunu
dengeleyen kolların yerleşimiyle bağlantılı olarak değerlendirilir.
Genel olarak moda figürü çiziminde her bir ayrıntının istenilen etkili sonuçlara
ulaşabilmesi için bütünü oluşturan parçaların belli teknik ve yönergelerle bir araya
224
getirilmesi önemlidir. Baş ve yüzü oluşturan tüm unsurların kendi içinde

çözümlenmesi yapısal ve sanatsal çözümlemeler yoluyla birleştirilmelidir. El, kol ve
bacakların bedenle uyumunu sağlayabilmek de oldukça önemlidir. Giysi tasarımının
etkili şekilde sunumu uyumlu bir bütünü vurgulamak içindir.
Örnek
•Genel olarak kadın ve erkek moda figürü çiziminde vücuda ait tüm
unsurlar giysi tasarımının sunumuna odaklıdır. Bu nedenle figürün
hareketi kurgulanırken bir çok durum planlı bir şekilde organize
edilmektedir.
Bireysel Etkinlik
• Sizde tasarımını yaptığınız bir giysinin hangi hareketle daha

iyi sunumunu yapabileceğinize dair uygulamalar yaparak
deneyimleyebilirsiniz.
225
•İnsan figürü çizimi genel olarak baş, gövde ve bacaklardan oluşan bir bütünü
tanımlamaktadır. Bu parçaların her birinin yapısı figürün hareketine odaklı bir
şekilde değerlendirilmekte ve konunun ele alınışına göre biçimlenmektedir.
Figüre ait her unsur anatomik yapısı dikkate alınarak çözümlenmekte ve
çizilmektedir.
•Bir sanatçının kendisini anlattığı, tüm özellik ve benliğini yansıttığı veya
betimlediği portreye yani sanatçının kendi portresine öz-portre veya oto-
Özet
portre denmektedir. Kısaca sanatçının kendisine bakışıdır. İnsan yüzü gerçek
hayatta da kişinin kendisini ifade ettiği ve bizlerin de bir kişinin yüzüne
bakarak anlamlar yüklediğimiz özelliğidir.
•Portre çizimi başlı başına sanatsal sunum şekillerinden biridir. Gözlem ve
deneyime dayalı uygulama alanlarından biri olan portre sanatı başın ve yüzün
form ve detaylarıyla ilişkilidir. Bu yapısal detayların her bir parçası kişiye ya da
amaca uygun bir bütünü oluşturmaktadır. Öncelikle tüm parçalar ayrı ayrı
detaylı şekilde etüd edilmeli ve çizim aşamasında dikkatli bir şekilde bir araya
getirilmelidir.
•İnsan başı kanonunda kullanılan baş modülünde başın yüksekliği bir baş
modülünün üç buçuk katıdır. Bu bölünme sonucu başın, saç çizgisi, kaş hizası
ve kulakların üstü, burnun alt bölümü ve yüzün alt bölümüne ait kısımları
belirlenir.
•Burada baş modülü başı enine iki buçuk birime böler. Önden bakıldığında
insan başının yüksekliği ve genişliği bir kenarı üç buçuk birim yüksekliğinde,
diğer kenarı iki buçuk birim genişliğinde bir dikdörtgen oluşturur. Burun ve
ağız, bu dikdörtgenin kenarlarının orta noktalarından geçen düşey orta çizgi
üzerinde, gözler ise başın yüksekliğinin tam ortasında yatay orta çizgi üzerinde
yer alır. İki göz arasındaki mesafe bir gözün genişliği kadardır. İnsan başı
profilden tam olarak kare biçimindedir, profilden yani yandan bakıldığında
yükseklik ve genişliği alının üç buçuk katıdır. Profilden görülen bir yüzde kaş,
göz, burun ve ağzın yerini belirlemek için yine yatay çizgileri kullanırız.
•Baş çiziminde başın duruş şekli son derece önemlidir. Vücudun aldığı
pozisyona göre başın duruşu özellikle moda çizimlerinde dikkat çekicidir. Giysi
tasarımına ilişkin tamamlayıcı unsurlardan biri olarak tanımlanan baş,
kullanılan aksesuarlarla bütünlük yaratmada kolaylık sağlamaktadır.
•Baş çiziminde temel unsurlar gözler, kulaklar, burun ve ağızdır ve her birinin
arasında oranlar bulunmaktadır. Dolayısıyla figüre istenilen duruş verildikten
sonra yüzü tanımlayan unsurların birbirine oranı belirlenmeli ve her biri
detaylı şekilde çizilmelidir. Baş çiziminde kafanın genel yapısı kişiye ait ifadeyi
belirleyen temel noktalardan biridir. Bu noktada elbette anatomik yapının
çözümlenmesi önemlidir.
•Göz çizimi yaparken göz küresini ve göz yuvasını tespit etmek çok önemlidir.
Kişiye ait karakteristik özelliklerin ifade edilebilmesi için bu ayrıntıların doğru
yerleştirilmesi gerekmektedir. Dolayısıyla gözlerin biçimi, yerleşim ve
düzenlemeleri dikkatlice yapılmalıdır. Gözün ne tarafa baktığı ve buna ilişkin
çözümlemeler kürenin yapısına uygun sarmal çizgiler yardımcı unsurlar olarak
kullanılabilir.
•Burnun bu anatomik yapısı kişiye göre farklılık göstermektedir. Bu farklılıkları
çizim aşamasında belirlemek için geometrik araştırmalar temel yaklaşım
olabilir. Ağız ve dudak çizimi başın açısı ve duruşuna göre biçimlenir. Aşağıdan
ya da yukarıdan bakış açısına göre dudağın yapısı değişir. Bu nedenle duruşa
ya da pozisyona yönelik çözümlemelere dikkat ederek çizim yapılmalıdır.
•Kulak çiziminde bu ayrıntı oldukça önemlidir. Çünkü kulaklar yüze derinlik
vermektedir. Kulağın kıvrımlı ve derinlikli yapısı referans ölçülere göre
çizilmelidir.
226
•Saç yatay olarak başın üst çeyreğinden başlayan sağ ve sol tarafa doğru kavis
yaparak şakaklara inen bir hat izlemektedir (Görsel 24). Saçın dalgalı ya da
düz oluşu kısa ya da uzun oluşu gibi ayrıntılara dikkat edilmelidir.
•İnsanın anatomik yapısı her ne kadar birbirine benzese de kadın ve erkek
Özet (devamı) arasında oranlar açısından farklar bulunmaktadır. Kadın başının orantıları,
temel olarak erkek başının orantılarıyla aynı olsa da kadın yüzü biraz daha
küçüktür ve yüzün biçimini etkileyen deri altı yağlarının fazlalığı nedeniyle
fiziksel yapısında bazı farklar vardır.
•Erkek başı ve yüzü sert ve köşeli bir yapıya sahiptir. Alın yapısı daha önde,
kaş yapısı daha düzdür. Gözler genel olarak kadına göre daha küçüktür.
Burun ve çene hatları daha köşeli ve büyüktür.
•Çocuk vücudu ve yüzü yaş aralığına göre değişir, yetişkinlerden oldukça farklı
oran ve özellikte olup kemik ve vücut kasları belirginleşmemiştir. Çocuk
figürlerinin bebeklik çağından ergenliğe dek her yıl boyları uzayarak, oran ve
ölçüleri değişir.
•El çizimi genellikle zor gibi görünse de geometrik çözümlemeler yaparak
istenilen hareketi çizmek işi kolaylaştıracaktır. Önemli olan elin anatomik
yapısını kavramak ve çizim yönergeleri oluşturmaktır.
•Ayak parmaklarının birbiriyle ve ayağın bütünüyle olan ilişkisi göz ardı
edilmemelidir. Ayağın farklı pozisyonlarında eklemlerin nasıl şekillendiği
dikkatle gözlemlenmelidir.
•Kol, üst ve alt kol olarak iki kısımdan oluşur. Üst kol, koltuk altından dirseğe
kadarki kısım olup, dirseğe doğru daralan kalın kaslardan oluşur
227
1. Rönesans Dönemi’nde ressamlar kompozisyonlarını aşağıdaki unsurlardan
hangisiyle oluşturmamıştır?
a) Anatomi
b) Perspektif
c) Oran ve Orantı
d) Kanon
e) Asimetri
2. Aşağıdakilerden hangisi portre ile ilgili yanlış bir tanımlamadır?

a) Portre toplumun aynasıdır.
b) Sanatçı kendisini ya da bir başkasını portre ile betimler.
c) Çeşitli ifade biçimlerini yansıtır.
d) Geçmişi mağara döneminden günümüze kadar uzanmaktadır.
e) Ömer Uluç tanınmış bir portre ressamıdır.
3. İnsan yüzü çiziminde iki göz arasındaki mesafe ne kadar olmalıdır?

a) Bir gözün genişliği kadardır.
b) İki gözün genişliği kadardır.
c) İki buçuk gözün genişliği kadardır.
d) Üç gözün genişliği kadardır.
e) Üç buçuk gözün genişliği kadardır.
4. Oto portre ne anlama gelir?

a) Manzara resmi
b) Soyut resim
c) Kendi portresi
d) Natürmort
e) Bina içi resim
5. Aşağıdakilerden hangisi moda tasarımcısının sahip olması gereken

özelliklerden değildir?
a) Çizim bilgisine sahip olmalıdır.
b) Anatomi bilgisine sahip olmalıdır.
c) Kas ve kemik yapısı hakkında bilgili olmalıdır.
d) Kumaş bilgisi
e) Moda fotoğrafçılığı
6. Aşağıdakilerden hangisi elin fiziki özelliği değildir?

a) Kemik yapısı derinin altından kolayca görülür.
b) Parmak kemikleri tarak kemiklerinin uzantısıdır.
c) Her bir parmakta bir boğum vardır.
d) Görünümü kişiden kişiye değişebilir.
e) Hareket kabiliyeti oldukça fazladır.
228
7. Aşağıdakilerden hangisi el çizimi yaparken dikkat edilmesi gerekenlerden

biri değildir?
a) Eklemler hakkında bilgi sahibi olunmalıdır.
b) Parmak boğumlarının ölçüleri
c) Farklı açılardan gözlenmeli
d) Eskiz yapılmalı
e) Suluboya tekniğine hakim olmak
8. Moda tasarımında el ve ayak çizimlerinde aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

a) Duruş ve jestüel nitelikleriyle bağlantılı olarak ele alınmalıdır.
b) El ve kollar hareketli çizilmelidir.
c) Çocuk figürün elleri yuvarlak ve seçimli çizilmelidir.
d) Olabildiğince stilize ve basit çizim yapılmalıdır.
e) Kalın ve kısa çizilmelidir.
9. Aşağıdakilerden hangisi baş çizimiyle ilgili yanlış bir ifadedir?

a) Baş çiziminde kafanın genel yapısı kişiye ait ifadeyi belirleyen temel
noktalardan biridir.
b) Çizimde kaş, göz, burun ya da dudak gibi yüze ait unsurların temel yapı
üzerine inşa edilmesi gerekir.
c) Kafanın yapısı belirlenirken geometrik şekiller referans alınabilir.
d) Başarılı bir çizim için başın pozisyonuna göre yüzün görünümü ve
verilen duygu ifadesi yansıtılabilmelidir.
e) Yüz çiziminde ton ve gölge uygulamaları kullanılmaz.
10. Aşağıdakilerden hangisi erkek ve kadın figürünün oran ve orantılarıyla ilgili

yanlış bir ifadedir?
a) Leonardo da Vinci insan vücudu ve başının orantılarını incelenmiştir.
b) İnsan vücudunun ideal ölçü ve orantıları için kanon olarak bilinen bir
sistem kullanılmıştır.
c) Erkek ve kadın figürünün oran ve orantıları için, bir baş birim ölçüsü
olarak kabul edilmiştir.
d) Kanon, modül adı verilen ölçü biriminden yararlanarak insan
vücudunun oran ve boyutlarını belirler.
e) Erkek ve kadın figürlerinin oran ve orantısı aynıdır.
Cevap Anahtarı
1.e, 2.e, 3.a, 4.c, 5.e, 6.c,7.e, 8.e, 9.e, 10.e
229
Başaran, B. (2019). Moda Resmi (İllüstrasyonu) Ders Öğretim Programının Öğretim
Elemanı ve Öğrenci Görüşleri Işığında Değerlendirilmesi: Konya. Doktora Tezi.
Bülbül, M. (2017). Portrenin Görsel Sanat Tarihi Açısından Önemi. Yıldız Sosyal
Bilimler Enstitüsü Dergisi. Cilt:1. Sayı:1
Ernur, T. (2012). 20. Yy. Resim Sanatında Portrenin Yeri. İzmir: Dokuz Eylül
Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Güzel Sanatlar Eğitimi Ana Bilim Dalı
Resim-İş Öğretmenliği Programı Yüksek Lisans Tezi.
Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi. (2008). Cilt: 3. İstanbul: Yem Yayınları.
Görgülü, E. (2019). Bedenin Dramatize Edilmesi: Portre ve Dönüşümler. Sayı.3.
Stratejik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi.
Hopkins, J. (2013). Moda Tasarımında Moda Çizimi. (Çev. Begüm Başoğlu). İstanbul:
Literatür Yayınları.
Karaca G., Coşkun, R. (2018). İlişkiler Yaratma Bağlamında Sanatta Portre. Sayı. 32.
Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sanat Dergisi.
Remzi Kitabevi.
GÖRSEL KAYNAKÇA
Görsel-1. https://tr.wikipedia.org/wiki/Mona_Lisa
Görsel-2. https://en.wikipedia.org/wiki/Georges_de_La_Tour
Görsel-3. https://tr.wikipedia.org/wiki/Frida_Kahlo
Görsel-4. https://tr.wikipedia.org/wiki/Vincent_van_Gogh
Görsel-5. https://www.newyorker.com/magazine/2021/02/08/lucian-freud-and-
the-truth-of-the-body
Görsel-6. https://www.wikiart.org/en/osman-hamdi/naile-hanims-portrait
Görsel-7. https://tr.pinterest.com/pin/214413632246995441/
230
Görsel-19. https://www.hakanbuzoglu.com/component/content/article/125-
medikal-estetik
Görsel-31. https://us.fashionnetwork.com/
231
232
MODA ÇİZİMLERİ
• Moda Tasarımında Kullanılan

Çizimler
İÇİNDEKİLER
• Artistik Çizim ve Uygulamaları

• Moda Çiziminde Giydirme
Özellikleri MODA İLLÜSTRASYONU
• Moda Çiziminde Kumaş Dr. Öğr. Üyesi Cantürk
Boyamaları
• Teknik Çizim ve Uygulamaları ÖZ
• Teknik Çizim Oluşturma
Yöntemleri
• Teknik Çizim Oluştururken
Dikkat Edilmesi Gerekenler
• Artistik ve Teknik Çizim
Arasındaki Farklar

• Moda çizimlerini kullanılan alanlara
HEDEFLER
göre tanımlayabilir
• Artistik çizimde giydirme
işlemlerini uygulayabilir
• Farklı kumaşları boyayarak
aktarabilir
• Teknik çizim oluştuma tekniklerini
bilir
• Teknik çizim hazırlayabilir ÜNİTE
• Artistik ve Teknik çizim arasındaki
10
farkları sıralayabilir
• Çizim tekniklerinde dikkat edilmesi
gerekenleri anlatabilirsiniz.
Moda Çizimleri
Moda Tasarımında
Kullanılan Çizimler
Moda Çiziminde Giydirme
Özellikleri
Artistik Çizim ve
MODA ÇİZİMLERİ
Uygulamaları
Renklendirme Çalışmaları
Teknik Çizim Oluşturma

Yöntemleri
Teknik Çizim ve
Uygulamaları
Teknik Çizim Yaparken
Dikkat Edilmesi Gerekenler
Artistik ve Teknik Çizim
Arasındaki Farklar

234
Moda Çizimleri
GİRİŞ
Tasarım, günümüzün gelişen ve değişen dünyasında bir uzmanlık alanı
olarak belirlenmiş, bulduğu çözümler ve getirdiği yeniliklerle ön plana çıkmıştır.
“Zihinde canlandırılan biçim, tasavvur, bir sanat eserinin, yapının veya
teknik ürünün ilk taslağı, tasar çizim, dizayn”; “Bir iş, bir düşünce sırasını, düzeyini
gösteren resim, yazı, plan” anlamlarına gelen tasar sözcüğünden türemiştir (TDK,
2020). Tasarımın süreçlerinde görselleştirme ve planlama için çizim sıklıkla tercih
edilen önemli bir yöntemdir.
Moda tasarımı alanında da fikrin somutlaştırılması için en çok tercih edilen
yöntemlerden birini giysi çizimleri oluşturmaktır. Bu sebeple moda çizimi; tekstil
teknolojisi, giysi üretim teknolojisi ile birlikte moda giysi tasarımının
sacayaklarından biri olarak tanımlanmıştır (Oppong, Biney-Aidoo & Antiaye, 2013).
Moda illüstrasyonu, stil, renk, malzeme seçme, tasarım, ürün geliştirme gibi çok
adımlı giysi üretim sürecinin tümü hakkındaki fikrin ve bilginin görselleştirilmesi;
giysi üretiminin teknik, teorik ve pratik tüm öğelerinin çizimler yoluyla
yansıtılmasıdır. Ürünlerin tasarlanma süreçlerinde birçok farklı çizim kullanılır.
Heyecan yaratmak ve estetik değerlerle oluşturulan mankenli çizimler olan artistik
çizim ile üretim basamaklarında yol gösterici olan teknik çizimler bu çizimlerin
başlıcalarını oluşturmaktadır.
Bu bölümde moda tasarım alanında sektör özelinde kullanılan çizimler,
kullanım sebep ve hazırlama yöntemleri ile açıklanmaktadır. Artistik çizimlerde,
giysilerin mankene doğru bir şekilde nasıl giydirileceği ve farklı kumaşların nasıl
tonlanacağı büyük önem taşımaktadır. Benzer şekilde teknik çizimlerin de
karşılaması gereken bazı nitelik ve detaylar bulunmaktadır. Konular hem teorik
hem de uygulama basamakları ile aktarılacaktır. Boyama işlemlerinin
aktarılmasında çok farklı teknik ve malzeme bulunması sebebiyle sınırlandırılmaya
gidilmiştir. Kuru boya; edinilme rahatlığı, ekonomik uygunluk ve temel
tekniklerden olması sebebiyle seçilmiştir. Çizim tekniklerinin arasındaki farklara da
değinilerek konunun önemi pekiştirilmiştir.
MODA TASARIMINDA KULLANILAN ÇİZİMLER

Grafik alanında reklam illüstrasyonlarının alt basamağında incelenen Moda
çizimleri, akıldaki bir kıyafetin, üreticisine sözlü yol ile anlatılması yerine
resmedilerek anlatılması ihtiyacından doğmuştur. Moda illüstrasyonu, tüketiciye
doğru bilgiyi vererek cesaretlendirmek ve bir moda yaratma sorununu, düşünce
Moda tasarımcılığı” ve gücü ve abartıdan yararlanarak çözüme ulaştırma anlamını taşımaktadır
“moda illüstratörlüğü” (Hidayetoğlu, 2008). Moda çizimi aynı zamanda giysi üretim süreçlerinde de yer
birbirinden ayrı, fakat almakta ve sadece illüstratörler tarafından oluşturulmamaktadır.
bir araya geldiği zaman
son derece etkili Moda tasarımcısının, moda illüstrasyonu yapabilme kabiliyeti olması
sonuçlar doğuran farklı gerekmediği gibi her illüstratörün de üstün bir giysi tasarım becerisine sahip
meslek dallarıdır. olması beklenemez. Fakat, moda tasarım okullarında verilen, Moda Resmi ve

235
Moda Çizimleri
Moda illüstrasyonu gibi dersler; moda tasarımcısı adaylarını, mesleğe atılmadan

önce illüstrasyon konusunda eğitmekte ve gelişmelerini sağlamaktadır.
Moda çizimleri birkaç farklı başlık alanında incelenebilir. Bunlar;
Kullanılan Tekniklere Göre: Geleneksel teknikler, Bilgisayar teknikleri, Karma
teknikler
Kullanım Amaçlarına Göre: Artistik çizim (Tanıtım amaçlı), Teknik Çizim (Üretim
Amaçlı)
Kullanılan Tekniklere Göre Moda Çizimleri

Moda illüstrasyonlarında, figürün üstündeki giysi kumaşının niteliği de
belirtilmesi gerektiği için çeşitli çizgi ve renk çalışmalarıyla kumaşın incelik kalınlık,
sertlik, yumuşaklık matlık, parlaklık, ağırlık, hafiflik özellikleri anlatılmalıdır. Kumaş,
detay ve istenilen etkinin gözlemcide uyandırılması için farklı malzeme ve teknikler
uygulamak gerekmektedir.
Mecra mesajın “Moda resmi çalışmalarında vermek istenen etki, en iyi hangi teknikte
kendisidir (The medium verilebilecekse o teknik uygulanmalıdır” (Olgaç, 2009).
is the message).”
Marshall McLuhan Moda resmi alanında kullanılan başlıca araç/teknikler Tablo 10.1.’de
sıralanmıştır.
Tablo 10.1. Moda Çizimlerinde Kullanılan Teknikler
Geleneksel Medya Kullanımı ve Araçları

Kalemler Boyalar
 Kurşun  Airbrush (Püskürtme)
 Kalem- Füzen  Akrilik (Acrylic)
 Marker Kalem  Guaj Boya Kolaj
Karma
Medya
 Mürekkepli Kalem  Lavi
 Pastel Boya
 Renkli Kalemler (Kuru Boya)
 Suluboya
Bilgisayar Destekli Tasarım Program ve Uygulamaları
Vektör Tabanlı Bilgisayar Piksel/Rester Tabanlı Bilgisayar
Programları Programları
Geleneksel medya kullanım ve araçları

Kalemler
“Moda silueti çalışmalarının en pratik tekniği çizerek resmetmektir” (Baş,
2004).
Çizgi hatlarının kullanımı, seçimi, çizerin hayal gücüne ve tarzına
bırakılmıştır. Bu bağlamda, moda çizim sürecinde çizgi kalitesi ve değeri önemlidir.
En moda çizimler için çizime tonlama ve gölgeleme ekleyerek farklı tekniklerle
birleştirmek gerekli bilgiyi iletmede ayrılmaz yöntemlerdir. Bir moda çizeri, çizgi
kalitesi yüksek çizimleri inceleyerek kendi içsel özelliklerini ekleyip çalışmalarında
kullanabilir (Hopkins, 2010).

236
Moda Çizimleri
Kurşun kalem, tükenmez kalem, dolma kalem, rapido, mürekkep, keçe uçlu
kalem gibi yüzeyde çizgi olarak iz bırakan her araç moda resminde kullanılabilir
(Görsel 10.1.).
Moda çizimleri birçok

geleneksel teknik ile
gerçekleştirilebilir.
Görsel 10.1. Moda Çiziminde Kalem Uygulamaları
Boyalar
Çizgilerden ziyade leke oluşumlarını sağlayan boyalar farklı yüzey kapatma,
kuruma vb. özellikleriyle moda çizimlerinde sıklıkla kullanılır. Başlıca boya ve
boyama teknikleri; airbrush, akrilik, guaj, lavi (mürekkep), pastel, sulu, marker
(gazlı, uçucu) olarak sıralanabilir (Görsel 10.2.).
Görsel 10.2. Moda Çiziminde Boya Uygulamaları
Boyaların çalışma teknikleri farklı kumaşların yansıtılmasında önemlidir.

Sulu boya ve markerlar opaklık etkileriyle transparan kumaşların betimlenmesinde,
pastel dokulu ifadesi ile kadife çalışmalarında, guaj boyalar ise kapatıcılıklarıyla
taban boyamalarında sıklıkla kullanılır.

237
Moda Çizimleri
Kolaj
En basit anlamında; bitmiş bir görüntü oluşturmak için 2 boyutlu görsellerin
üst üste yapıştırılmasıdır. Hızlı sonuç verir, sanatçı bitmiş çalışma için birçok
kompozisyon kurgulayabilir, dinamik etkiler oluşturmak için ekleme ve çıkarma
hızlı ve kolaydır, ancak görselleri kesmek zahmetli ve sıkıcı olabilir, çizgiden ziyade
biçim kullanımı için idealdir, küçük parçalar kolayca yırtılıp kaybolabilir ancak
yapıştırma kolayca dağınık ve kirli bir görüntü oluşturabilir (Donavan, 2010)
Abstrakt ve özgürdür; bant zımba vb. farklı materyallerin kullanılmasıyla
avangarde ve başkaldırıcı bir etki uyandırabilirler (Kiper)
Moda resmi çalışmalarında; artistik çalışmalarda, çalışmanın amacına uygun
olarak vurgulanmak istenen yüzeylerde kolaj çalışması yapılır. Diğer çalışma
teknikleri ile beraber uygulanabilmektedir. Fakat bilgisayarlı teknolojilerin
gelişmesi, orijinal taranmış görüntülerin çok farklı kombinelerle yeniden
oluşturulmasına çok geniş olanaklar sağlamaktadır. (Morris, 2006) (Görsel 10.3.).
Unutmamak gerekir ki
B.D.T. bir türev değil,
tekniktir. Bu teknik de
temel sanat eğitimi ile
estetik göz gerekir.
Görsel 10.3. Moda Çiziminde Kolaj Uygulamaları
Bilgisayar destekli tasarım program ve uygulamaları

Bilgisayar destekli tasarım veya kısa B.D.T., tasarım basamaklarının
tamamında bilgisayarın etkin olarak kullanılması olarak tanımlanabilir. Programlar
çizimlerin oluşturulmasını hızlandırır, daha etkin sonuçlara, malzeme maliyetini
düşürerek erişimine imkân verir (Görsel 10.4.).
Dijital ortamda hazırlanan illüstrasyonlar iki kategoriye ayrılır; vektör ve
bitmap. Vektör tabanlı illüstrasyonlar, geometrik şekiller, çizgi ve eğri gibi
matematiksel temellerden; bitmap tabanlı illüstrasyonlar ise, piksellerin
oluşturduğu bir sistemden meydana gelmektedir. Konu hakkındaki detaylı bilgi
Ünite 11. Dijital Uygulamalar kısmında açıklanmaktadır.

238
Moda Çizimleri
Görsel 10.4. Moda Çiziminde Dijital Uygulamalar

Örnek
•Vektör programlarına örnek: Adobe Illustrator ve Corel Draw;

Bitmap/Rester programlarına örnek ise Adobe Photoshop ve Corel
Painter sıralanabilir.
Karma teknikler
Gelişen teknik ve uygulamalarla birlikte tasarımcılar istedikleri sonuca
ulaşmak için tek bir tekniği seçmek zorunda değildir. Görselleştirme
uygulamalarında hem geleneksel hem de dijital teknikler bir arada kullanılarak
karma çalışmalar oluşturabilmektedirler (Görsel 10.5.).
“Benim için çizim, ilham Görsel 10.5. Moda Çiziminde Karma Uygulamalar
ve ifade arasındaki
sihirli bağlantıdır” Jean Kullanım Amaçlarına Göre Moda Çizimleri
Charles de Castelbajec Moda illüstrasyonu, stil, renk, malzeme seçme, tasarım, ürün geliştirme gibi
(Hopkins, 2013).
çok adımlı giysi üretim sürecinin tümü hakkındaki fikrin ve bilginin

239
Moda Çizimleri
görselleştirilmesi; giysi üretiminin teknik, teorik ve pratik tüm öğelerinin çizimler

yoluyla yansıtılmasıdır
Giysi tasarımında önemli olan, görsel düşünüp, görsel iletişim kurabilmeyi
ön koşul kabul etmektir. Çünkü giysi tasarımı, kişinin yaratıcılığını geliştirerek
kendi sorumluluklarını, kendi kurallarını ve kişiliğini, üründe oluşturmayı sağlar.
Giysi tasarımı, genel tasarım bağlamında ele alınırsa, bir fikri, ürüne dönüştürme
çabası ve bugünün olanaklarıyla yarın için bir şeyler yapma gücüdür. Bilginin,
özgün bir biçimde ürüne dönüşme süreci ve sanatıdır. Bilim ve üretim arasında
bağ oluşturur ve düşünsel bir organizasyondur (Kürşad, 2008) Çeğindir de giysi
tasarımının sürecinin gelişen teknoloji, kullanılan el işçiliği ve zihin süreci ile sanat
ve bilimin ortasında yer aldığının altını çizer (2017)
Amacına göre üretim ve sunum aşamalarında kullanılan moda çizimler;
artistik (aesthetics/illustration) ve teknik (flats/specs) olarak iki ana başlık altında
incelenmektedir (Burke, 2005).
Artistik çizim: “insan bedeninin sanatsal ifadesini ve stilize edilişini
örneklerle açıklayan bir moda çizim yaklaşımı” olarak tanımlanır. Bunlar, giysilerin
doğru sunulmasından ziyade bir tasarım fikrini müşterilere iletmede kullanılan iki
ya da üç boyutlu seçenekleri olan orantılı olma zorunluluğu olmayan estetik
çizimlerdir ve reklam sektörüne yönelik ayrı bir dal olarak incelenebilir.
Teknik çizim ise ürünün oranlı ölçüleri, detay görümleriyle iki boyutlu
bilgileri içeren ve planlı üretim sürecinde operatörlere yol gösteren kroki
çizimlerdir.
ARTİSTİK ÇİZİM
Ürün geliştirme sürecinde kullanılan çizim tekniklerinden ilki artistik
(estetik) çizimdir.
Tüm yaratıcı süreçler de olduğu gibi tasarım süreci, bir kavram olarak
başlayarak çeşitli aşamalardan geçer. Aşamaların en önemlisi belli bir yüzey
içerisine ilk fikirlerin taşınması ile doğmasını sağlayan çizimdir (Lafuente, 2007).
Moda illüstrasyonu; akıldaki bir kıyafetin, üreticisine sözlü yol ile anlatılması
“Moda çizimi biraz da yerine, resmedilerek anlatılması ihtiyacından doğmuştur. (Şahin, 2009) Moda
peri masalı gibidir- resmi; giysi ürünü fikrini ve vücut üzerinde kullanılan aksesuarların resimlenmesi
inandırıcı bir hikâye olarak tanımlanabilir. Bir diğer tanıma göre, ‘Moda olan giyim, aksesuar, kozmetik
anlatmak için hayal
ve saç modelleriyle ilgili olarak görsel iletişime ihtiyaç duyan tasarımcılar
gücünü yeterli
gerçeklikle birleştirir” tarafından sipariş edilen çizimlerdir (Wigan, 2012).
(Bryant, 2012). Moda illüstrasyon çalışmalarında amaç; tüketiciye doğru bilgiyi vererek
zihninde canlandırma yapması ve tüketiciyi cesaretlendirmektir. Moda
illüstrasyonu bir moda yaratma sorununu, düşünce gücü ve abartıdan
yararlanarak çözüme ulaşma anlamını taşımaktadır (Hidayetoğlu, 2008)
Hopkins (2013) moda illüstrasyonuna, insan bedeninin sanatsal ifadesini ve
stilize edilişini örneklerle açıklayan bir moda çizim yaklaşımı olarak tanımlarken bu
yaklaşımın giysilerin doğru sunulmasından ziyade bir tasarımın fikir ve cazibesini

240
Moda Çizimleri
iletmekle ilgili olduğunu belirtir. Moda illüstrasyonu, bir tasarımın havasını,

ruhunu ve özünü yakalamakla ilgilidir. Moda tasarımcısı Gamze Saraçoğlu artistik
çizimin önemini: “Bir modacı için illüstrasyon hayalimizdeki tasarımı sanatsal
olarak ifade etmemizdeki en doğru ve görsel yoldur” (aktaran Kürşad, 2008)
sözleriyle belirtir. Benzer şekilde Moda illüstratörü olan LuisTinoco “Günün
sonunda, bütün mesele görünenin ardındaki hislerin aktarılmasıdır” demektedir
(Aktaran: Hopkins, 2013).
Kısaca artistik çizim; giysinin tasarım ögeleri (çizgi, biçim, oran, renk,
doku,vb) kullanılarak sanatsal yorumlanmasıdır. Giysi tasarımında tasarlanan
görünüme ulaşabilmek için çizgi, renk ve her türlü illüstre efektlerden yararlanarak
giysinin onu tamamlayan unsurlarla bir bütün şeklinde düşünülerek (saç, makyaj,
Moda çiziminde her aksesuar, ayakkabı, çanta, kemer, giysi vb.) anlatılmak istenen vurguların yüzey
sanatçı kendi yeti ve
üzerinde ön planda çıkarılması ile gerçekleştirilir.
becerileri ile karşısında
sanatsal bir etki Moda çizim çalışmalarının özellikleri şu şekilde sıralanabilir:
uyandırmayı amaçlar.
 Model, hareketli bir siluet üzerinde düşünülmelidir.
 Çizim son derece artistik tasarlanmalıdır.
 Siluet ile modelin cinsi birbiriyle uyumlu olmalıdır.
 Giysinin en çarpıcı özellikleri vurgulanmalı, özellikle istenilen imaj
abartılarak çizime aktarılmalıdır.
 Kalıpların üretim özelliklerinin tüm detayları ile gösterilmesi
gerekmemektedir.
 İnsan vücutlarının ölçekli ya da gerekli özelliklerde olması
beklenmemektedir
 Siluet üzerinde istenilen deformasyon yapılabilmektedir.
Artistik Çizimde Figür ve Özellikleri

Her toplum ve çağ kendi güzellik algısını geliştirmektedir. Estetik kaygılarla
gerçekleştirilen artistik çizimlerde bu figürleri abartarak kullanır (Jones, 2013).
Bilinçli olarak çizilen bir moda figüründe çekicilik ve zarifliğin yanında denge,
hareket gibi özellikler de bulunur. Artistik ve akıcı çizgiler basit bir giysi modelini
bile çekici yapabilir.
Kimilerinin kullandıkları siluetler daha uzun ve ince kimisinin ki daha
gerçekçi, insan siluetine yakın, kimisi ise hayvan veya mitolojik karakter suratları,
farklı ten renkleri vb. kullanarak daha abartılı, gerçek dışı siluetler kullanırlar (Özel,
2019). Doğal insan figürü ve moda figürü arasındaki farklar Tablo 10.2’de
sunulmuştur. Konu hakkındaki detaylı bilgi Ünite 7 ve 8 de bulunmaktadır.

241
Moda Çizimleri
Tablo 10.2. Moda Çizimlerinde Kullanılan Teknikler
Doğal İnsan Figürü Özellikleri Moda Figürü Özellikleri

6 ile 8 baş aralığındaki ölçülere sahiptir 8, 8,5 baş ölçülerinde başlar, 12 başa kadar
abartılabilir
Gövde ve bacak vücutla orantılıdır Gövde gerçek oranlarda çizilirken, bacak
boyları kendi içerisinde orantılı bir şekilde
uzatılır
Bel kiloya göre değişkendir Bel abartı bir şekilde inceltilebilir
Göğüsler sarkık, küçük, büyük vb. Göğüsler modele gençlik ve estetik katmak
olabilir amacı ile dikleştirilir
Basenler kiloya göre değişkendir Basenler moda figüründe daraltılır
Omuzlar düşük-dik vb. olabilir Omuzlar dik olarak çizilir
Figürün boynu kısa olabilir Figürün boyun kısmı uzatılır
Baş büyüklüğü orantılıdır Baş; moda illüstratörü görüşü ve hedef kitleye
göre değişik oranlarda çizilir.
Artistik çizim figürünün giydirme işlemleri için hazırlanması

Doğru bir artistik çizimin yapılabilmesi için insan figür ve formlarının doğru
şekilde kavranması önem arz etmektedir. Bu sebeple yapılacak ilk alıştırmalardan
biri çizgisel bir şekilde vücut kavislerinin figür üzerinde boyuna veya dairesel
çizilmesidir (Görsel 10.6.).
Artistik çizimde giysi

giydirilme işlemleri için
seçilen figürde bazı
hazırlıklar yapılması
özellikle yeni
başlayanlar için
uygulamaları
kolaylaştırmaktadır.
Görsel 10.6. Moda figüründe form kavrama
Figür üzerinde gerçekleştirilecek bazı hazırlık uygulamaları (Görsel 10.7.);
 Figürün ön orta hattının belirlenmesi: Bu hat köprücük kemikleri

ortasından başlayarak ağ hattına (bacak birleşim noktası) kadar inen vücut
kavisi doğrultusunda çizilir.
 Figürün beden hattının çizilmesi: Vücut kavisine uygun olarak iki göğüs
ucundan geçen yatay hattır.
 Figürün bel hattının çizilmesi: Vücut kavisine uygun olarak üst vücudun en
ince (göbek deliği hizası) yerinden geçen yatay hattır.
 Kalça hattının çizilmesi: Alt bedenin en geniş yerinden vücut formuna
uygun olarak geçen yatay hattır.
 Yaka hattının çizilmesi: Köprücük kemiğinden başlayarak kavisli bir
biçimde boynu saracak şekilde çizilen çizgidir.

242
Moda Çizimleri
 Kol hattının belirlenmesi: Omuz başlangıcı ve göğüs hattıyla birleşen düz

görünüm hariç vücut dönüşüne göre birbirine paralel olan dikey hattır.
 Kup pens yerlerinin belirlenmesi: Göğüs ucu-bel ve kalça hat ortalarının
birleştirilerek oluşturulan temel giydirme çizgisidir.
 Kol ve bacak orta hatlarının çizilmesi: Doğru üst giyim ve alt giyim
çizimleri yapılabilmesi için dirsek-diz ortalarından geçecek şekilde çizilen
boyuna hatlardır.
Vücut dönüş ve
hatlarının belirlenmesi
giysi çiziminin
doğruluğu için
önemlidir.
Görsel 10.7. Moda figüründe giydirme hatlarının belirlenmesi

Bireysel Etkinlik
• Sizde internet arama motorlarından "Moda figürü"

"Fashion figure" aramaları sonucu bulduğunuz hazır
figürlerde giydirme hatlarını ve vücut form çizgilerini
belirleyiniz.
Moda Çiziminde Giydirme Özellikleri

Siluete giysi giydirirken dikkat edilmesi gereken bazı kurallar vardır. Bunlar;
 Siluet, çizilecek giysi ile uyumlu olmalı ve detay/ dikkat çekmesi gereken
özellikleri vurgulayacak pozlar seçilmelidir. Sırt dekoltesi olan modelin
arka veya ¾ duruştaki figüre giydirilmesi, dar eteklerde bacakları açık figür
kullanılmaması gibi

243
Moda Çizimleri
 Giysi ölçü hatları (ön orta, beden, bel, kalça) figür duruşu ve vücut kavisleri
dikkate alınarak belirlenmeli, giydirme işleminde model özellikleri bu
hatlarla uyumlu çizilmelidir.
Sanatsal çizimler olsalar  Giysi kapama özellikleri (kruvaze, patlı kapama vb.) dikkate alınarak çizilen
da moda çiziminde, ön orta hattına uyumlu bir şekilde hizalanmalı ve düğme, fermuar gibi
elde edilen sonucun detayların yerleşimine dikkat edilmelidir.
hatalı görünmemesi için
 Kup, pens detayları, estetik etki uyandırılmak istenen bu çizimlerde yerleri
bazı yapılması
gerekenler vardır. belli edecek şekilde çizilmeli; benzer şekilde kırışıklıklar abartılmamalıdır.
 Giysilerin vücuda oturuş özellikleri göz önüne alınarak bolluk ve darlık
ayarlanmalı; vücut boyası görünümü oluşmaması için beden üzerinden
dönüşler çizilmelidir.
 Giysilerin kırışım yerleri eklem hareketlerinin olduğu yerlerdir ve
hareketten kaynaklı kısalma alanlarından, uzama yerlerine doğru bir
hareket ederler.
 Volan, büzgü pile gibi uygulamalarda hareket çizgileri başlangıç yönünden
yan hatta paralel olarak çizilmeli sağ tarafta başlayan çizgiler drape vb.
özellikler değil ise sağ tarafta bitirilmelidir. Bu hatların çizimleri etek
ucunda kalından inceye doğru çizilmeli ve kırışıklık hissini yansıtmalıdır.
Kıvrımların çizilmesini kolaylaştırmak için etek ucu hattına paralel ek bir
hat çizilerek uygulama gerçekleştirilebilir (Görsel 10.8.).
Görsel 10.8. Büzgü, Volan ve Pili gibi özelliklere sahip bitiş uçlarının çizilme
örnekleri
 Figür aşağı veya tepeden bakış açısıyla çizilmediyse, genellikle olduğu gibi
karşıdan görünümü kullanılıyorsa; etek, pantolon, kol vb. giysi uçları vücut
formunu belli edecek şekilde- eğer beden parçası (kol, bacak) yukarı
hareket etmediyse- aşağı kavisli ve duruşa uygun çizilmelidir.
Uygulama 1: Giydirme kurallarına dikkat ederek temel elbise çizimi
 Manken vücut kavisleri ve giydirme hatlarına uygun olarak elbisenin
Bu işlemleri siluetler
hatlarını manken üzerine çizin. Etek ucu kavislerinin hareket ve vücut
üzerine yerleştirdiğiniz
bir kâğıt üzerinde dönüşlerine göre doğru çizdiğinizden emin olun (Görsel 10.9.).
gerçekleştiriniz. Böylece  Vücutta kısılan hatlara göre kırışıklık ve model özelliğinden kaynaklı düşüş
sonrasında özelliklerinin yerini belirleyin (Görsel 10.10.).
renklendirme işlemi  Etek uçlarına paralel bir hat çizerek, model özelliğine uygun bitiş
yapabilirsiniz. kıvrımlarını çizin.
 Kalem kalınlığına dikkat ederek; kırışıklık ve model özelik çizgileri daha
incelecek şekilde manken ve elbise çizimini tamamlayın(Görsel 10.11.).

244
Moda Çizimleri
Görsel 10.9. Temel elbise giydirme işlem basamakları 1
Vücut hareketleri, yer

çekimi ile birleşerek
giysi model
özelliklerinin
görünümlerini
değiştirirler.
Görsel 10.10. Temel elbise giydirme işlem basamakları 2

245
Moda Çizimleri
Görsel 10.11. Giydirme işlemleri tamamlanmış temel elbise

Bireysel Etkinlik
• Sizde kendi gardırobunuzda bulunan seçtiğiniz giysileri,

kurallara dikkat ederek mankenlere giydiriniz.
Renklendirme Çalışmaları
Moda tasarımında temel boyama işlemlerinin anlatıldığı bu kısımda kuru
Çalışmalarınıza kalem tekniklerine değinilmiştir.
başlamadan önce silgi Temel boyama çalışmalarında gerçekçi bir boyama için en az üç farklı renk
ile kurşun kalem
kullanılmalıdır. Bunlar temel taban rengi, ışık rengi ve gölge rengidir. Kullanılan ışık
çizgilerinizi iz bırakacak
şekilde silerek ve gölge renklerinin sayısı arttırıldık ve tonlar farklılık gösterdikçe daha canlı ve
boyamanızın kömür uç gerçekçi çizimler gerçekleştirilir. Anlatılan bu çalışmalarda siluete gelen ışık yönü
ile kirlenmemesini karşı ve tepe olarak belirlenmiştir. Renklendirmenin doğru yapılabilmesi için vücut
sağlayabilirsiniz. girinti ve çıkıntılarının incelenmesi gerekir. Işıktan uzak ve girintide kalan yerler
gölge alırken, ışığa yakın ve çıkıntılar açık renk alacaklardır (Görsel 10.12).

246
Moda Çizimleri
Boyama çalışmasına en açık renk kalemle başlanır. Kalemi bitim kısmından

ve verev şekilde tutarak, kâğıda hafif bir şekilde boya aktarılmasını sağlanır. Dik açı
ile tutarak net çizgiler çizmek yerine, açılı tutarak kalem ucunun çok bastırmadan
ton verilmesi gerçekleştirilir. Boyama yaparken tonlamanın vücut formu
yönlerinde yapılması önemlidir.
Her koyu tonda boyanan alanı daha fazla küçülterek ve kalemin dairesel
hareketleriyle boşlukların doldurması sağlanır. Kontur çizgileri için en koyu kalem
dik açı ile girinti yerlerde kalın, bombe yerlerde incelerek kullanılır. Girinti yerlerde
kalemi bastırarak bombe yerlere doğru hızlıca çekilmesi kalından inceye çizgi
etkisini oluşturacaktır. Boyama sonucunda çok fazla kelem çizgisi gözleniyorsa,
vücut formu yönünde daireler beyaz boya kalemi kullanarak, boyaların eşit bir
şekilde yayılması sağlanabilir.
Kumaş boyamalarında ise, kumaşın doku ve ışık ve gölge alım özellikleri
etkili olur. Aşağıda farklı kumaşlar için bazı boyama özellikleri sıralanmıştır(Görsel
10.13.).
Pamuklu, temel kumaşlar: Temel ışık gölge özelliklerine göre boyanabilir.
Saten vb. parlak kumaşlar: Bu tarz kumaşlar ışığı yoğun bir şekilde
yansıtmalarından ötürü aydınlık ve karanlık tonları yoğundur. Giysinin en koyu
yerlerinde gölgeleme siyaha, ışık yerlerinde ise beyaza kadar ilerletilerek bu etki
sağlanır.
Kuru boya işlemlerinde

kullanılan ton
farklılıkları kadar
boyama yapılan tarama
yönleri de etkiyi arttırır.
Görsel 10.12. İnsan vücudunda temel gölge ve ışık yerleri, boyama yönleri ve temel
boyama

247
Moda Çizimleri
Çizgili ve desenli kumaşlar: Bu kumaşların çizilmesinde vücut form hatları

dikkate alınarak desen özelliklerinin temel boyama üzerine çizilmesi ve sonra
tonlamaların yapılması gerekir.
Denim kumaşlar: Temel pamuklu tonlaması yapılmakla birlikte belirgin olan
dokusunun verilmesi için kurşun kalemle verev çizimler gerçekleştirilir. Dikişlerin
belirginliği için beyaz jel kalemler kullanılabilir.
Deri kumaşlar: Pürüzsüz yüzeylere sahip olan bu dokusuz kumaşlar,
parlamayı yoğun olarak yansıtır. Bu sebeple saten gibi koyular siyahlara,
aydınlıklar ise beyazlara kadar ilerler. Daha sert ve dokusuz kumaş özelliğini
yansıtmak için ışıklandırmalar daha zig zag görünümlerde çalışılabilir.
Kürk kumaşlar: Farklı tondaki kalemlerle tüy yönlerine dikkat ederek kalem
taramaları gerçekleştirilir.
Kadife kumaşlar: Hav yönü bulunan bu kumaşlar ışığı farklı olarak
yansıtmaktadır. Boyama sırasında aslen koyu yerler aydınlık, aydınlık yerler ise
koyu boyanarak bu etki aktarılabilir.
Organze/ Transparan kumaşlar: Kumaşın şeffaf görünümünün
sağlanabilmesi için öncelikle ten boyaması, giysi altında daha hafif olacak şekilde
tonlanır. Sonrasında özellikle giysinin iç orta kısımlarını kumaş taban rengi ile
tonlanıp bazı açıklıklar oluşturulur. Giysinin kalan tüm bölümlerinin üzerinden en
açık renk ile hafifçe geçilir. Arka dönüşler vb. taban rengi bastırılarak çizilir.
Nakış ve dantel gibi kumaşlar: Bu tarz kumaşların renklendirilmesinde pilot
kalemler etkin rol oynar. Mürekkebin parlaklığı ve netliği ile istenilen bölgelere
motifler rahatlıkla çizilebilir.

248
Moda Çizimleri
Görsel 10.13. Temel kumaş renklendirmeleri
Teknik Çizim
Moda tasarımcıları, tasarım aşamaları süresince farklı çizim stilleri
uygulamak zorundadırlar. Stilize edilmiş moda figürü giysinin tahmini duruşunu ve
idealini gösterirken, teknik çizimler üretim için gereken teknik bilgileri iletir. Teknik
Artistik çizimlerden
çizimler, üretimde ilk örneğin planını teşkil ettiği için giysiyi tanımlayan teknik
farklı olarak teknik
çizim; standart insan paketin içinde bütün detayları vermek zorundadır. Üretim süreci içerisinde bilgi
oranlarına göre alışverişini sağlayan bu çizimlerin doğru oluşturulması, özellikle yurtdışı veya
hazırlanan temel şehirlerarası üretim yapan firmalar için önemlidir.
bedenler üzerinden
Bu çizimler kroki şeklinde şematik çizimlerdir ve üretilmesi planlanan ürün
yapılan çizimlerdir.
özelliklerinin, üretim basamaklarının her birinde yol gösterici olarak kullanılmak,
bilgi vermek amacı ile üretilirler. Teknik çizimi en iyi tarif etmenin yolu, siz içinde
değilken giysilerinizin nasıl göründüğünü düşünmektir. Düz ve bedenin ön arka
boyutundaki kumaş payından dolayı daha genişlerdir. Bu figürler prova
mankeninin yaklaşık boyutlarını ve hedef müşteri kitlesinin ölçülerini yansıtır. Tek
parça giysi veya giysiler serisinin yere serilmiş ve yukarıdan görüntülenmiş gibi iki

249
Moda Çizimleri
boyutlu çizilmiş düz halidir ve bu yüzden flats olarak da tanımlanır (Hopkins,

2013). Tasarımcıya danışmaya gerek kalmaksızın anlaşılabilmeleri gerekmektedir.
Estetik kaygı ve sanatsal ifade farkları sebebiyle oluşabilecek anlam
karmaşasını önlemek için net ve keskin çizgiler kullanılarak çizilmişlerdir. Teknik
çizimlerde model üzerindeki bütün özellikler ölçüler ve açıklamalarla çizim
üzerinde gösterilir. Giysi çiziminde dış hat (kontur), iç hat ve dikim özellikleri farklı
kalem incelikleriyle gösterilir.
Teknik çizim uygulamaları tasarlanan bir giysinin çeşitli durumlarını
göstermeye ya da giysi detaylarını anlatmaya yarar. Giysi tasarım çalışmalarında,
tasarım araştırması aşamasında, model geliştirirken ya da giysinin seri üretimine
geçilirken ihtiyaç duyulan ayrıntıları içermektedir. Teknik çizim, giysi tasarımında
giysinin konstrüksiyonu üretecek kişilere doğru olarak aktarabilmek açısından
önemlidir. Ayrıca tasarımcının fikirlerini geliştirirken kesim detaylarını, dikiş ve
pens yerleşimlerini, ön gördüğü stil özelliklerini giysi üzerinde net ve ayrıntılı
olarak göstermesini sağlayan bir çizim şeklidir. Hazır giyim endüstrisinde, tasarım
ofisinde (tasarım geliştirme ve koleksiyon panolarında), üretimde (maliyet ve
teknik özellik tablolarında) ve pazarlamada (stil katalogları ve fiyat listeleri) yaygın
olarak kullanılır.
Teknik Çizim Oluşturma Yöntemleri

Teknik çizimlerin oluşturulmasında iki farklı yöntem kullanılmaktadır.
Bunlar;
Ölçülerle teknik çizim oluşturma

Giysinin çizimi üretimde kullanılan ölçülerinin orantılı bir şekilde küçültmesi
ile (eşel vb. araçlar yardımıyla) oluşturulur. Ön orta çizgisi olarak kullanılacak dikey
bir hat üzerinde vücut uzunluk ölçüleri işaretlenir (Ön uzunluk, arka uzunluk,
koltuk düşüklüğü, kalça düşüklüğü, oturuş yüksekliği vb.) sonrasında ise bu hatlar
üzerinde vücut genişlik ölçüleri (beden, bel, kalça genişliği vb.) işaretlenerek genel
giysi görünümü oluşturulur. Giysi model detayları (kup, pile, büzgü vb) daha ince
kalemler, dikiş detayları ise (düz makine dikişi, overlok dikişi vb.) daha da ince
kalemlerle kullanım yerleri ölçülü olarak işaretlenerek gösterilir. Ölçülü şekilde
Teknik çizim çizilmiş figürler üzerinden de gerçekleştirilebilir(Görsel 10.14.).
oluşturmanın birden
fazla yöntemi olmakla Oran-orantıyla teknik çizim oluşturma
birlikte, doğru oran ve
orantıyı yansıtmak İnsan vücut proporsiyonlarına uygun olarak 1/7,5 -8 baş ölçülerinde
önemlidir. çalışılmış ön, arka, yan duruşlarda hazır siluetler üzerine; aydınger veya parşömen
gibi şeffaf kağıtların konulması ve cetveller kullanılarak orantılı teknik çizimlerin
hazırlanmasıdır. Hızlı ve kolay oluşturulmaları sebebiyle tasarımcılar tarafından
sıklıkla tercih edilen bir yöntemdir.

250
Moda Çizimleri
Görsel 10.14. Farklı teknik çizim oluşturma yöntemlerine uygun hazırlanmış ölçülü
ve oran/orantılı siluetler
Giysi Teknik Çiziminde Dikkat Edilecek Noktalar

Bir giysi ürünü için teknik çizim çalışması yapılacağında; bilginin düzgün
aktarılabilmesi için dikkat edilmesi gereken bazı özellikler bulunmaktadır. Bunlar:
• Kalem kalınlıkları doğru seçilmelidir.
• Çizgi kalınlıkları doğru yerlerde kullanılmalıdır.
• Çok belirgin ve net çizgiler kullanılmalıdır.
• Çizimde oran-orantı sağlanmalıdır.
• Yardımcı çizgiler orta işaretine dik açı olarak çizilmelidir.
• Giysi asimetrik değilse, sağ ve solu eşit olmalıdır.
• Model özellikleri ayrıntılı olarak çizilmelidir.
• Çizimle ifade edilemeyen ayrıntılar yazılı olarak belirtilmelidir.
• Çizim net ve şematik olmalıdır.
• Ön ve Arka ayrı olarak çizilmeli, gerekirse yan çizim veya kareler içeresinde
detay çizimleri yapılmalıdır.
• Ön ve Arkada açıklıklar varsa diğer taraf çizilmelidir.
• Kullanılan ölçüler giysi dışarısında yer alan oklar ile alım yerlerini de
gösterecek şekilde yazılmalıdır.
Uygulama 2: Teknik çizim kurallarına dikkat ederek temel elbise
çizimi
Teknik çizimleri önce  Belirlediğiniz teknik çizim figürü üzerinde temel elbisenin dış hatlarını,
elle çizerek kontrol giysinin arkasını da göz önünde bulundurarak çizin. Arka yaka daha
etmek ve sonrasında
yukarıda olacaktır.
net kalem ve pistole
gibi araçlarla çalışmak  Temel elbisenin ön görünümündeki hatları (yaka, pens vb.) bu dış hat
vakitten tasarruf içerisine çizin.
sağlayacaktır.  Etek ucu gelişini; volan, büzgü vb. model özelliklerine göre tekrar çizin.
 Arka çizimin gerçekleştirilmesi için, ön giysi dış hatların kopyasını alın ve
içerisine giysinin arka hatlarını çizin.

251
Moda Çizimleri
 Kapama özelliğine göre çizime eklemeyi unutmayın. Bu çizimde arka

ortada fermuar kullanılmıştır. Dokuma kumaşlarda fermuarın giysinin en
geniş yerine kadar uygulanması gerektiğini ve devam edilen bir dikiş
arasında olması gerektiğini unutmayın.
 Çizimi kontrol ettikten sonra dikiş detaylarını ekleyin.
 Çizimi bitirirken pistole ve cetvel kullanarak, tükenmez kalemlerle çizim
özelliklerini uygulayın. Çizimin dış hattı en kalın, iç hatlar orta ve kırışıklık,
dikiş detayları ise en ince kalemle çizin. Ön görünümden görünen arka
beden kısmını grileme veya boyamayı unutmayın (Görsel 10.15.).
Bireysel Etkinlik
• Siz de evdeki kendi giysilerinizi yere sererek teknik

çizimde oluşturulacak görünümlerini inceleyebilir ve
mankenlerin üzerinde orantılı olarak çalışabilirsiniz.

252
Moda Çizimleri
Çalışacağınız model
simetrik ise bir yarısını
çizip diğer yarısını
kopya alabilirsiniz.
Görsel 10.15. Temel elbise teknik çizim uygulaması

253
Moda Çizimleri
Artistik ve Teknik Çizim Arasındaki Farklar

Tasarım fikrinin yansıtılma ve sunulma şekli olarak moda tasarımında
kullanılan çizim teknikleri iki tabana ayrılmaktadır. Önceki basamaklarda detaylı
olarak incelenen, artistik ve teknik çizimlerin daha iyi anlaşılabilmesi için farkları
Tablo 10.3.’de sunulmuştur.
Tablo 10.3. Artistik ve teknik çizim arasındaki farklar
Artistik Çizim Teknik Çizim

Etki uyandırmak maksadı ile Sektör üretim basamaklarında
oluşturulan sanatsal çizimlerdir. kullanılmak için bilgi vermek amacıyla
Artistik ve teknik çizim oluşturulmuş kroki çizimlerdir.
birbirlerinden farklı
olmakla birlikte, bir İnsan oranlarının değiştirildiği moda İnsan oranlarında hazırlanmış figürler
tasarımcının görüşlerini figürleri kullanılır. kullanılabilir.
aktırmak için kullandığı
önemli tekniklerdir. Bitmiş çizimde moda figürü bulunur. Sadece giysinin kroki çizimidir.
Çizim hareketli ve dinamiktir. Çizim yere serilmiş, durağan giysi
görselidir.
Çizgi kalınlıkları estetik değerde, Çizgi kalınlıkları; dış hatlar için kalın,
tasarımcı isteği ile kullanılır model özellikleri için orta kalınlıkta,
dikiş detayları için ince kalınlıkta
kullanılır.
Giysi görseli abartılmış ve abartılı Giysi çizimi üretim ölçülerine orantılı
figüre göre oranlanmıştır. olarak oluşturulur.
Ölçü gösterilmesi yapılmaz Ölçüler gösterilir.

Farklı doku yüzeyleri için farklı Farklı doku yüzeyleri boyanarak
tekniklerle boyamalar kullanılır gösterilmek zorunda değildir.
Çizim tek bir açıdan gösterilen görseli Çizim en azından ön ve arka olarak
kapsar oluşturulur. İhtiyaç halinde yan veya
detay görselleri çizilir.
Serbest çizim teknikleri kullanılır Çizimler cetvel, pistole vb. çizim

araçları ile oluşturulur.

254
Moda Çizimleri
•MODA TASARIMINDA KULLANILAN ÇİZİMLER

•Moda illüstrasyonu, tüketiciye doğru bilgiyi vererek cesaretlendirmek ve bir
moda yaratma sorununu, düşünce gücü ve abartıdan yararlanarak çözüme
ulaştırma anlamını taşımaktadır
•Kullanılan Tekniklere Göre: Geleneksel teknikler, Bilgisayar teknikleri, Karma
teknikler
Özet
•Kullanım Amaçlarına Göre: Artistik çizim, Teknik Çizim
•Kullanılan Tekniklere Göre Moda Çizimleri
•Geleneksel medya kullanım ve araçları
•Kalemler
•Kurşun kalem, tükenmez kalem, dolma kalem, rapido, mürekkep, keçe uçlu
kalem gibi her araç moda resminde kullanılabilir.
•Boyalar
•Başlıca boyama teknikleri; airbrush, akrilik, guaj, lavi (mürekkep), pastel,
sulu, marker (gazlı, uçucu) olarak sıralanabilir.
•Kolaj
•En basit anlamında; bitmiş bir görüntü oluşturmak için 2 boyutlu görsellerin
üst üste yapıştırılmasıdır.
•Bilgisayar destekli tasarım program ve uygulamaları
•Bilgisayar destekli tasarım veya kısa B.D.T., tasarım basamaklarının
tamamında bilgisayarın etkin olarak kullanılması olarak tanımlanabilir.
•Karma teknikler
•Hem geleneksel hem de dijital tekniklerin bir arada kullanılmasıdır.
•Kullanım Amaçlarına Göre Moda Çizimleri
•Artistik Çizim
•Moda resmi; giysi ürünü fikrini ve vücut üzerinde kullanılan aksesuarların
resimlenmesi olarak tanımlanabilir.
•Model, hareketli bir siluet üzerinde düşünülmelidir.Çizim son derece artistik
tasarlanmalıdır.
•Siluet ile modelin cinsi birbiriyle uyumlu olmalıdır.
•Giysinin en çarpıcı özellikleri vurgulanmalı istenilen imaj abartılarak
aktarılmalıdır.
•Kalıp özelliklerinin tüm detayları ile gösterilmesi gerekmemektedir.
•İnsan vücutlarının ölçekli olması beklenmemektedir
•Siluet üzerinde deformasyon yapılabilmektedir.
•Artistik Çizimde Figür ve Özellikleri
•Bilinçli olarak çizilen bir moda figüründe çekicilik ve zarifliğin yanında denge,
hareket gibi özellikler de bulunur.
•Artistik çizim figürünün giydirme işlemleri için hazırlanması
•Ön orta hattının belirlenmesi
•Beden hattının çizilmesi
•Bel hattının çizilmesi
•Kalça hattının çizilmesi
•Yaka hattının çizilmesi
•Kol hattının belirlenmesi
•Kup, pens yerlerinin belirlenmesi
•Kol ve bacak orta hatlarının çizilmesi

255
Moda Çizimleri
• Moda Çiziminde Giydirme Özellikleri

•Siluet, çizilecek giysi ile uyumlu ve özelliklerini vurgulayacak pozlar
seçilmelidir.
•Giysi ölçü hatları figür duruşu ve vücut kavisleri dikkate alınarak
belirlenmeli model özellikleri bu hatlarla uyumlu çizilmelidir.
Özet (devamı)
•Giysi kapama özellikleri dikkate alınmalı ve detayların yerleşimine dikkat
edilmelidir.
•Kup, pens detayları, yerleri belli edecek şekilde çizilmeli kırışıklıklar
abartılmamalıdır.
•Giysilerin vücuda oturuş özellikleri göz önüne alınarak ayarlanmalı,
dönüşler çizilmelidir.
•Giysilerin kırışım yerleri eklem hareketlerinin olduğu yerlerdir.
•Volan, büzgü pile gibi uygulamalarda hareket çizgileri yan hatta paralel
olmalı sağda başlayan çizgiler sağ tarafta bitirilmelidir.
•Giysi etek uçları vücut formunu belli edecek şekilde aşağı kavisli ve duruşa
uygun çizilmelidir.
•Renklendirme Çalışmaları
•Bu kısımda kuru kalem tekniklerine değinilmiştir. Boyama çalışmalarında
gerçekçi bir görünüm için en az üç renk kullanılmalıdır. Bunlar taban, ışık ve
gölge renkleridir. Kullanılan renklerin sayısı arttırıldık ve tonlar farklılaştıkça
daha canlı ve gerçekçi çizimler gerçekleştirilir.
•Boyama çalışmasına en açık renk kalemle başlanır. Kalem açılı tutularak çok
bastırmadan ton verilmesi gerçekleştirilir. Boyama yaparken tonlamanın
vücut formu yönlerinde yapılması önemlidir. Her koyu tonda boyanan alanı
daha fazla küçülterek ve dairesel hareketlerle boşlukların doldurulur. Kontur
çizgileri için koyu kalemin girinti yerlerde kalın, bombe yerlerde incelerek
kullanılır.
•Kumaş boyamalarında, kumaşın doku ve ışık ve gölge özellikleri etkili olur.
•Pamuklu kumaşlar: Temel ışık gölge özelliklerine göre boyanabilir.
•Saten kumaşlar: Giysinin en koyu yerlerinde gölgeleme siyaha, ışık
yerlerinde ise beyaza kadar ilerletilerek parlama etkisi sağlanır.
•Desenli kumaşlar: Bu kumaşların çizilmesinde vücut form hatları dikkate
alınarak desen özellikleri temel boyama üzerine çizilir ve tonlama yapılır.
•Denim kumaşlar: Temel pamuklu tonlaması yapılmakla birlikte, dokusunun
verilmesi için kurşun kalemle verevler çizilir.
•Deri kumaşlar: Daha sert ve dokusuz kumaş özelliğini yansıtmak için
ışıklandırmalar zig zag görünümlerde çalışılabilir.
•Kürk kumaşlar: Farklı tondaki kalemlerle tüy yönlerince kalem taramaları
gerçekleştirilir.
•Kadife kumaşlar: Boyama sırasında aslen ışık ve gölge yerleri değiştirilerek
hav yönü etkisi aktarılır.
•Organze/ Transparan kumaşlar: Şeffaf görünümünün sağlanabilmesi için,
ten boyaması, giysi altında daha hafif şekilde tonlanır. Giysinin iç orta
kısımları kumaş taban rengi ile tonlanıp bazı açıklıklar oluşturulur.
•Nakış ve dantel gibi kumaşlar: Pilot kalemlerle istenilen bölgelere motifler
çizilir.

256
Moda Çizimleri
•Teknik Çizim
•Bu çizimler kroki şeklinde şematik çizimlerdir ve üretilmesi planlanan ürün
özelliklerinin, üretim basamaklarının her birinde yol gösterici olarak
kullanılmak, bilgi vermek amacı ile üretilirler. Tasarımcıya danışmaya gerek
kalmaksızın anlaşılabilmeleri gerekmektedir.
Özet (devamı)
•Teknik Çizim Oluşturma Yöntemleri
•Ölçülerle teknik çizim oluşturma
•Giysinin çizimi üretimde kullanılan ölçülerinin orantılı bir şekilde küçültmesi
ile (eşel vb. araçlar yardımıyla) oluşturulur.
•Oran-orantıyla teknik çizim oluştuma
•İnsan vücut proporsiyonlarına uygun olarak 1/7,5 -8 baş ölçülerinde
çalışılmış ön, arka, yan duruşlarda hazır siluetler üzerine cetveller
kullanılarak orantılı teknik çizimlerin hazırlanmasıdır.
•Giysi Teknik Çiziminde Dikkat Edilecek Noktalar
•Kalem kalınlıkları doğru seçilmelidir.
•Çizgi kalınlıkları doğru yerlerde kullanılmalıdır.
•Net çizgiler kullanılmalıdır.
•Çizimde oran-orantı sağlanmalıdır.
•Yardımcı çizgiler orta işaretine dik açı olarak çizilmelidir.
•Giysi asimetrik değilse, sağ ve solu eşit olmalıdır.
•Model özellikleri ayrıntılı olarak çizilmelidir.
•Çizimle ifade edilemeyen ayrıntılar yazılı olarak belirtilmelidir.
•Çizim net ve şematik olmalıdır.

257
Moda Çizimleri
1. Aşağıdakilerden hangisi Moda çiziminde kullanılan geleneksel medya
araçlarından değildir?
a) Akrilik Boya
b) Kolaj
c) Kalem-Füzen
d) Vektör tabanlı çizimler
e) Lavi
2. Aşağıdakilerden hangisi Kullanım amaçlarına göre moda çizimlerinin

özelliklerinden değildir?
a) Tasarımı görselleştirmek
b) Maliyetleri azaltmak
c) Malzeme seçim özelliklerinin gösterilmesi
d) Üretim bilgilerinin aktarılması
e) Tasarımcı yaratıcılığını sunmak
3. Aşağıdakilerden hangisi “bir moda yaratma sorununu, düşünce gücü ve

abartıdan yararlanarak çözüme ulaşma anlamını taşıyan” moda çizim
tekniğidir?
a) Artistik Çizim
b) Teknik çizim
c) Desen Çizimi
d) Malzeme Çizimi
e) Kalıp/Üretim Çizimi
4. Aşağıdakilerden hangisi artistik çizim özelliklerinden değildir?

a) Model, hareketli bir siluet üzerinde düşünülmelidir
b) Siluet duruşu ile modeli özellikleri birbiriyle uyumlu olmalıdır.
c) Kalıpların üretim özelliklerinin tüm detayları ile gösterilmelidir.
d) İnsan vücutlarının ölçekli ya da gerekli özelliklerde olması
beklenmemektedir
e) Çizim son derece artistik tasarlanmalıdır.
5. Aşağıdakilerden hangisi moda figürü üzerinde uygulanan hazırlık

çalışmalarından değildir?
a) Figür ön orta hattı çizilmelidir.
b) Figür denge çizgisi çizilmelidir.
c) Vücut formları dairesel olarak belirlenmelidir
d) Kol ve bacak ortaları belirlenmelidir.
e) Yaka hattı çizilmelidir.

258
Moda Çizimleri
6. Aşağıdakilerden hangisi moda çiziminde giydirme özelliklerindendir?

a) Paça ve etek uçları yere paralel düz olarak çizilmelidir.
b) Kırışıklık çizgileri, bedenin uzadığı yerden kısaldığı yere doğru
olmalıdır.
c) Volan ve büzgü gibi model özellik çizgileri dış kontur çizgi kalınlıkları le
aynı ve düz olmalıdır.
d) Giysi çizimlerinde vücut oturuş özelliğine dikkat edilmeli ve beden
üzerinden dönüşler çizilmelidir.
e) Siluetler düz duruşta seçilmelidir.
7. Aşağıdakilerden hangisi “Boyama sırasında koyu yerlerin aydınlık, aydınlık

yerlerin ise koyu boyanarak etkisi oluşturulan” kumaş boyamasıdır?
a) Saten kumaşlar
b) Denim kumaşlar
c) Kadife kumaşlar
d) Desenli kumaşlar
e) Kürk kumaşlar
8. Aşağıdakilerden hangisi teknik çizim özelliklerindendir?

a) Manken hareketli olarak belirlenir.
b) Kroki şeklinde şematik çizimlerdir.
c) Kişide beğeni oluşturmak hedeflenir.
d) Çizgiler duygu oluşturmak için farklı kalınlıklara inip kalınlaşır.
e) Dikiş detaylarının gösterilmesi gerekmez.
9. Aşağıdakilerden hangisi teknik çizim oluşturulurken dikkat edilecek

özelliklerden değildir?
a) Çizgi kalınlıkları doğru yerlerde kullanılmalıdır.
b) Giysi asimetrik değilse, sağ ve solu eşit olmalıdır.
c) Çizimde oran-orantı sağlanmalıdır.
d) Ölçülerin gösterilmesi giysi çerisinde yer alan oklarla belirtilir.
e) Ön ve Arkada açıklıklar varsa diğer taraf çizilmelidir.
10. Aşağıdakilerden hangisi artistik ve teknik çizimin ortak özelliğidir?

a) Tasarım fikrini yansıtması
b) Kullanım amaçları
c) Kullanılan siluetler
d) Dikkat edilecek noktalar
e) Kullanılan araçlar
Cevap Anahtarı
1.d, 2.b, 3.a, 4.c, 5.b, 6.d, 7.c, 8.b, 9.d, 10.a

259
Moda Çizimleri
Abling, B. (2013). Moda Tasarım Çizimler. İstanbul: Kerasus Yayınevi.
Baş, N. (2004). Moda İllüstrasyonu Stilistlik. İstanbul: Ya-Pa Yayınları.
Brambatti, M. (2017). Fashion Illustration & Design: Methods & Techniques for
Achieving Professional Results. Promopress.
Bryant, M. W., and Diane, D. M. (2006). The Spec Manual. USA: Fairchild
Publications Inc.
Publications Inc.
Burke, S. (2005). Fashion Artist: Drawing Techniques to Portfolio Presentation.
Burke Publishing.
Çeğindir, N. Y. (2017). 100 Soruda Giysi Mimarisi. Ankara: Gazi Kitapevi.
Donavan, B. (2010). Advanced Fashion Drawing Lifestyle Illustration. London:
Laurence King Publishing Ltd.
Drudi, E. (2001). Figure Drawing for Fashion Design. Amsterdam: Pepin Press.
Gaimster, J. (2011). Visual Research Methods in Fashion. Berg Pub.
Hagen, K. (2011). Fashion Illustration for Designers. Waveland Press.
Hidayetoğlu, T. F. (2008). Güzel Sanatlar Fakülteleri Lisans Programlarında Yer
Alan İllüstrasyon Derslerinin Eleştirel Bir İncelemesi. Yayımlanmış Yüksek
Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Hopkins, J. (2013). Moda Tasarımında Moda Çizimi. İstanbul: Literatür Yayıncılık.
Jones, J. S. (2013). Moda Tasarımı. İstanbul: Kerasus Yayınevi.
Kiper, A. (2014). Moda İllüstrasyonları. İstanbul: Bilge Kültür Sanat Kitabevi
Kürşad, D. (2008). Moda İllüstrasyonu ve Türkiye’de Moda İllüstrasyonu Üzerine
Bir Araştırma. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel
Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, Isparta.
Lafuente, M. (2006), Essential Fashion Illustration.
Lee, J., and Steen, C. (2010). Technical Sourcebook For Designers. New York:
Bloomsbury Publishing Inc.
McKelvery, K., and Munslow, J. (2007). Illustrating Fashion. Oxford, U.K.: Blackwell
Publishing.
Morris, B. (2010). Fashion Illustrator. Laurence King Publishing.
Olgaç, P. (2007). Moda Resmi. İstanbul: Ya-Pa Yayıncılık.
Oppong, J. A., Biney-Aidoo, V., and Antiaye, E. (2013). Evaluating the Benefits of
Computer Aided-Design (Cad) in Fashion Education: The Case of Accra
Polytechnic. Journal of Education and Practice, 4 (21), 73-79.

260
Moda Çizimleri
Özel, M. (2019). Türkiye’de Moda İllüstrasyonunun Gelişimi. Yayınlanmamış

Yüksek Lisans Tezi, Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Streeter, L. B. (2010). Essential Fashion Illustration: Digital. USA: Rockport
Publishers.
Szkutnicka, B. (2011). Moda Tasarımında Teknik Çizim. İstanbul: Karakalem
Kitabevi Yayınları.
Wigan, M. (2012). Görsel İllüstrasyon Sözlüğü. İstanbul: Literatür Yayınları.
GÖRSEL KAYNAKÇA
Görsel 10.1. Moda Çiziminde Kalem Uygulamaları
Öz, C. (2016) Kişisel Çalışmalar
Görsel 10.2. Moda Çiziminde Boya Uygulamaları
Görsel 10.3. Moda Çiziminde Kolaj Uygulamaları
Demi Smith (2012). https://demismithdfuel.files.wordpress.com/2012/10/
img_030dfsdf21.jpg
https://i.pinimg.com/474x/7e/34/43/7e34432539fdd616c12f1560287e1ace.jpg
Colorful Illustrations and Collages by Niky Roehreke. https://tr.pinterest.com/pin/
380694974732997849/
Görsel 10.4. Moda Çiziminde Dijital Uygulamalar
Öz, C. (2020). Dgstudyo. http://www.dgstudyo.com/index.php/galeri/
Görsel 10.5. Moda Çiziminde Karma Uygulamalar

https://i.pinimg.com/originals/c4/eb/b9/c4ebb9b31a123824260229242a0067c1.j
pg
https://i.pinimg.com/originals/33/3c/ff/333cff3bd950404a217c1ac991894751.jpg
Görsel 10.6. Moda figüründe form kavrama
Bryant, M. W. (2013). Moda Çizimi. İstanbul: Karakalem Kitabevi Yayınları.
Görsel 10.6., Görsel 10.8., Görsel 10.9., Görsel 10.10, Görsel 10.12.
Kullanılan figürler: Tahmasebi, S. (2016). Moda Tasarımcıları İçin Figür Çizimleri.
İstanbul: Hayalperest Yayınevi.
Uygulama: Öz, C. (2022). Kişisel Çalışmalar
Görsel 10.11. İnsan vücudunda temel gölge ve ışık yerleri, boyama yönleri ve
temel boyama
Öz, C. (2020). Dgstudyo. http://www.dgstudyo.com/index.php/kaynaklar/

261
Moda Çizimleri
Görsel 10.13. Farklı teknik çizim oluşturma yöntemlerine uygun hazırlanmış ölçülü
ve oran/orantılı siluetler
Öz, C. (2020). Dgstudyo. http://www.dgstudyo.com/index.php/kaynaklar/
Görsel 10.14. Temel elbise teknik çizim uygulaması

Öz, C. (2022). Kişisel Çalışmalar

262
DİJİTAL UYGULAMALAR
• Bilgisayar Destekli Tasarım

İÇİNDEKİLER
• Bilgisayar Destekli Tasarım

Programları
• Rester/Bitmap Program Dr. Öğr. Üyesi Cantürk
Özellikleri
• Vektör Program Özellikleri
ÖZ
• Adobe Photoshop
Uygulamaları
• Temel Menü ve Özellikler
• Hikaye Panosu/Mood Board
oluşturma
• Teknik Çizim Hazırlama
• Artistik Çizim Uygulamaları

• Bilgisayar destekli tasarımı
HEDEFLER
tanımlayabilir
• Bilgisayar destekli programları
yazılım tabanlarına göre ayırabiilr
• Kullanım amaçlarına göre
programları seçebilir ÜNİTE
• Adobe Photoshop temel menü ve
11
komutları bilebilir
• Temel hikaye panosu oluşturabilir
• Teknik çizim gerçekleştirebilir
• Moda çizimleri hazırlayabilirsiniz.
Dijital Uygulamalar
Bilgisayar Destekli
Tasarım
Rester/Bitmap Program
Özellikleri
DİJİTAL UYGULAMALR
Bilgisayar Destekli
Tasarım Programları
Vektör Program Özellikleri
Photoshop Arayüzü, Temel

Menü ve Araçları
Hikaye Panosu/Mood
Board Oluşturma
Adobe Photoshop
Uygulamaları
Teknik Çizim Hazırlama
Artistik Çizim Uygulamaları

264
Dijital Uygulamalar
GİRİŞ
20. yüzyılda bilgisayar teknolojisinin gelişmesi birçok alanla birlikte sanatçı
ve çizerleri de etkilemiş ve yeni imkanlar sunmuştur. Grafik yazılımlarının ortaya
çıkması ve gelişmesiyle beraber sanat alanında da dijitalleşmenin etkileri
görülmeye başlanmıştır. Bununla birlikte tasarımcılar ve sanatçılar geleneksel
tekniklerle elde edemedikleri sonuç ve etkileri dijital ortamda gerçekleştirmeye
başlamıştır. Günümüzde bilgisayar tasarım çalışmalarında, kalem veya fırça kadar
temel hale gelmiştir. BDT endüstrisi hala gelişmeye ve yeni olanaklar sunmaya
devam etmektedir. İki boyutlu çalışmalardan üçboyutlu modellemeye evirilmiş ve
üçboyutlu yazıcıların ortaya çıkışıyla üretim süreçleriyle doğrudan etkileşmeye
başlamıştır. Ayrıca oluşturulan görseller hareketli animasyonlara dönüştürülebilir,
sanal gerçeklik uygulamaları sayesinde kişiler dijital ortamlarda bulunabilirler.
Gelişen teknolojinin sunduğu bu imkanlar günümüzde giyim endüstrisi ve
moda tasarımı sektöründe de kullanılmaktadır. Bilgisayar programları aracılığı ile
yapılan tasarımlar üzerinde birçok değişiklikler yapılabilmekte, renk alternatifleri
uygulanmakta, oluşturulan modellerin geliştirilmesi hızlandırabilmektedir.
Bilgisayar programlarında bulunan, sonsuz gibi görünen geniş bir renk ve fırça
yelpazesi ile istenildiği kadar arka planlar oluşturmak, grafikler, şekiller çizmek,
görüntüleri birleştirmek, dokuları ve desenleri oluşturmak vb. yapmak mümkün
olmaktadır. Bu özellikleriyle bilgisayar hem üreticiye hem de tasarımcıya büyük bir
kolaylık ve zaman tasarrufu sağlamaktadır.
Bu bölümde bilgisayar destekli tasarım kavramı ve moda sektöründe
kullanım olanakları incelenmiştir. Bilgisayar destekli tasarım programlarının
yazılım özellikleri ve bu özelliklerin moda tasarımı alanının hangi bölümlerinde
etkili olarak kullanıldığı anlatılmıştır. Konular hem teorik hem de uygulama
basamakları ile aktarılmıştır. Uygulamaların kapsam genişliği sebebiyle bu ünitede
temel menü özellikleri ve uygulamalar anlatılmış, sonrasında konu üzerine
Birçok bilgisayar hazırlanacak kapsamlı kitaba bir giriş yapılması amaçlanmıştır. Sektörde geniş
destekli tasarım
kullanımı ve diğer programlara da uyarlanabilme kolaylığı açısından uygulamalar
programı olmakla
birlikte, bu için Adobe Photoshop programı seçilmiştir. Programın sıklıkla hem Türkçe hem de
programların tabanı İngilizce kullanılması sebebiyle komutlar iki dilde aktarılmıştır.
ikiye ayrılmaktadır.
BİLGİSAYAR DESTEKLİ TASARIM
Bilgisayar destekli tasarım veya kısa B.D.T. tasarım basamaklarının
tamamında bilgisayarın etkin olarak kullanılması olarak tanımlanabilir. Programlar
çizimlerin oluşturulmasını hızlandırır, daha etkin sonuçlara, malzeme maliyetini
düşürerek erişimine imkân verir. Ancak unutmamak gerekir ki B.D.T., bir türev
değil, tekniktir. Bu teknik de temel sanat eğitimi ile estetik göz gerektirir.
Dijital ortamda hazırlanan illüstrasyonlar iki kategoriye ayrılır; vektör ve
bitmap. Vektör tabanlı illüstrasyonlar, geometrik şekiller, çizgi ve eğri gibi
matematiksel temellerden; bitmap tabanlı illüstrasyonlar ise, piksellerin
oluşturduğu bir sistemden meydana gelmektedir. Günümüzde gelişen teknoloji
sayesinde bu yazılım tabanları birbirleriyle daha fazla entegre olmaya başlamıştır.

265
Dijital Uygulamalar
Üç boyut teknolojisi ile günümüzde farklı uygulamalar kullanılmaya başlanmışsa

da konu kapsamı sebebiyle bu özellikler başka bir kitabın konusu olarak ayrılmıştır.
BDT programları moda sektöründe birçok alanda kullanılmaktadır. Bunların
başlıcaları;
• Tasarımda etkilenilen tema, obje, renk ve tekniklerin sunulduğu hikâye ve
renk panolarını hazırlanması için kolaj çalışmalarının yapılması
• Dikkat çekmek, beğeni ve etki uyandırmak için hazırlanan giysi artistik
çizimlerinin oluşturulması
• Üretim sürecini kolaylaştırmak ve bilgi alışverişini hızlandırmak için
hazırlanan; orantılı teknik çizimlerin yapılması
Moda tasarım alanı da • •Renk skala ve kumaş kartelalarının hazırlanması
maliyet ve zamandan • Tekstil baskı tasarımlarının hazırlanılması ve kumaş örnekleri
tasarruf sebepleriyle oluşturulması
birçok basamakta B.D.T. • Süsleme kütüphanelerinin kurulması
programlarını • Reklam sektörü için hazırlanan fotoğraf düzenlemeleri
kullanmaktadır.
• Tasarımcının kendi yeteneklerini sergileyen portfolyo çalışmalarıdır.
Ayrıca kalıp programları ile entegre ve avatarlar üzerinde tasarımlar
yapılmasını, prototipleme süreçlerinin hızlanmasını sağlayan programlar da
bulunmaktadır.
Görsel 11.1. Kalıp programlarıyla entegre üçboyutlu tasarım program görseli
•Kalıp programlarıyla entegre çalışan yazılımlara örnek olarak V-

Örnek
Stitcher, Browzwear, Digital Fashion Pro. ve SmartDesigner

gösterilebilir.

266
Dijital Uygulamalar
Piksel Tabanlı İllüstrasyon-Tasarım Programları

Görüntülerin oluşturulduğu piksel tabanlı yazılımlar, genel olarak fotoğraf
üzerinde çalışma yapma amacıyla kullanılmaktadır. Ancak, grafik tabletlerin ortaya
çıkmasıyla birlikte, dijital ortamda illüstrasyon yapmak mümkün hale gelmiş ve
dijital illüstrasyonun yolunu açmıştır. (Kara, M. 2012)
Piksel, grafik görseli oluşturan ve genlikle kare ile betimlenen en küçük
birimdir. Oluşturulan çizimlerin kalitesi; seçime göre 1x1 cm veya 1x1 inchteki
piksel sayısı ile belirlenir ve çözünürlük olarak adlandırılır. Piksel düzeni kullanan
grafik, daha yüksek çözünürlüğe getirildiğinde keskinliğini yitirir ve görüntüde
bozukluk meydana gelir. Daha düşük çözünürlüğe getirildiğinde noktalar
kaldırıldığı için orijinal halini kaybeder. Photoshop gibi katmanlı çalışan
programlardaki düzenlenmeler vektör grafiklere göre daha zordur. Dosya boyutu
Raster/Bitmap tabanlı olarak vektör grafiklere göre daha fazla yer tutar.
program uygulamaları
mozaik mantığıyla Tüm bu özelikler rester/bitmap programlarının; özellikle gerçekçi görüntü,
çalışmaktadır. estetik etki bırakmak için hazırlanan moda illüstrasyonlarında kullanımı için uygun
hale getirir. Programlarla ayrıca, genellikle kolaj çalışmalarından meydana gelen ve
tasarım yapılan giysilerin tema ve kullanım materyallerinin gösterildiği hikâye ve
renk panolarının hazırlanması da yapılabilmektedir. Özellikle moda fotoğrafçılığı
çalışmalarında çekilen fotoğraflar üzerinde yapılacak düzeltmeler de bu
programlar tarafından gerçekleştirilmektedir.
Adobe Photoshop çok geniş olarak kullanılan resim düzenleme
programlarından biridir. Diğer bir resim değiştirme ve fotoğraf geliştirmeleri
yapabilecek program da Corel Painter’dır. Moda tasarımcıları Painter’ı; pastel,
tebeşir, yağlı boya ve akrilik gibi doğal elamanları taklit ederek fotoğraflarını
geliştirebildikleri için tercih etmektedir.
Raster resimler gerçekçi veya dünyevi resimler oluştururlar. Bu tarz çizim
programları tasarımcıların; ayrıntılarla oynamalarını, özel efekt özellikleri ile etkili
değişiklikler yapmalarını sağlar ve Vektör tabanlı programlardan daha incelikli
kullanımlarıyla bilinirler. Raster/bitmap veya fotoğraf gibi gerçekçi resimler, çok
geniş özel efekt ve doğal görünüm sağlayan resim düzenleme filtreleri ile
değiştirilebilirler.
Vektör Tabanlı İllüstrasyon-Tasarım Programları

Vektör; kelime anlamı olarak başlangıcı ve bitişi belli olan, matematiksel bir
niceliğe sahip, yönlü doğru parçası olarak tanımlanmaktadır. Vektör tabanlı grafik
formatlarında tanımlamalar bağıl olduğu için ölçeklendirmelerde kayıp önlenir.
Yazılımlarda büyütme ve küçültme noktalar üzerinden olması sebebiyle
illüstrasyon ölçülerindeki değişiklikler ve baskıdaki çözünürlük kalitesi
değişmemektedir. Bilgisayar ekranındaki görsele ne kadar yaklaşılsa da görüntüde
bozulma olmamaktadır (Kara, M. 2012).
Programda obje oluşturma noktalardan oluşan çizgilerin birleştirilmesiyle
gerçekleştirilir. Oluşturulan çizgiler noktalardan çıkan tutaçlar ile şekillendirilebilir.

267
Dijital Uygulamalar
Detaylı çizimler binlerce noktalardan oluşabilir. Bir çizgide ne kadar az nokta varsa
çizgi o kadar net olmaktadır. Bu programların en temel özelliği oluşturulan
biçimlerin istendiği zaman değiştirilebilmesi ve hareket ettirilebilmesidir.
Vektörel tabanlı çizimler; piksel veya nokta dağılımlı grafikler yerine,
oluşturulan nokta ve düzenlemelerin bilgisayarda bir dizi talimat olarak
saklanması sebebiyle sabit diskte az yer kaplamalarıyla da avantaj sağlarlar.
Vektör tabanlı program Ancak vektör grafikler görsel olarak fotoğraf kalitesinde üretilemezler. Bu yüzden
uygulamaları, noktalar vektör resimler en iyi şekilde; küçük, sade, pürüzsüz, katı ve çizgi ve eğriler
kullanarak obje gerektiren grafiklerde kullanılır. Tüm bu özellikleri sayesinde moda tasarımında
oluşturma mantığıyla başlıca kullanım yerleri; kesin ve net çizgilerden meydana gelen, oran-orantı
çalışmaktadır. özellikleri dikkate alınarak modelistin kalıp çıkarması ve üretime yardımcı olması
amacıyla hazırlanan teknik çizimlerin oluşturulmasıdır. Sektörde kullanılan başlıca
vektör tabanlı programlar Adobe Illustrator ve Coral Draw’dır.
Dünyanın dört bir yanında tasarımcı ve illüstratörler; reklam grafiği, internet
sitesi tasarımı, teknik çizim, karikatür ve çizgi romanlar, çocuk kitapları, dergi
illüstrasyonları, oyuncak, tekstil tasarımı ve animasyonu içeren hemen hemen her
sanatsal alana yönelik benzersiz ve son derece etkili çalışmalar yaratmak için
vektörleri kullanmaktadır.
Tablo 11.1. Tabanlarına göre bilgisayar destekli tasarım programlarının özellikleri
Tabanlarına Göre Bilgisayar Destekli Tasarım Programlarının Özellikleri

Rester/bitmap tabanlı tasarım Vektör tabanlı tasarım programları
programları
• Çizim ya da illüstrasyon • Resim derleme programlarıdır.
programlarıdır Renklendirme programları olarak
da bilinirler
• Tüm sayısal görüntülerin en • Geometrik şekiller, çizgi ve eğri gibi

küçük birimi olan piksellerin yan matematiksel temellidir
yana getirilmesinden oluşur
• Çözünürlükten bağımsız değildir • Çözünürlükten bağımsızdır

• Kareli/tırtıklı görseller oluşturur • Net çizgiler oluşturur
• Işık-gölge ve yumuşak renk • Işık gölge ve gerçekçi
geçişlerine izin verir renklendirmeler için ideal değildir
• Yeniden düzenlenemez • Yeniden düzenlenebilir (form, renk,
çizgi vb.),
• Yeniden boyutlandırma • Yeniden boyutlandırılabilir,
çözünürlük ile kısıtlıdır
• Resim ve fotoğraf etkili gerçekçi • Özgün bir betimleme biçimidir,
görüntüler oluşturur.
• Dosya boyutu yüksektir • Dosya boyutu olarak az yer kaplar,
• Corel şirketi: Corel Photo-Paint • Corel şirketi: Coreldraw
• Adobe şirketi: Photoshop • Adobe şirketi: Illustrator

268
Dijital Uygulamalar
ADOBE PHOTOSHOP UYGULAMALARI

Ünitenin bu bölümünde Adobe Photoshop programı ile yapabileceğiniz
temel uygulamalara yer verilmiştir. Uygulamaların gerçekleştirilebilmesi için
öncelikle programın temel arayüz, menü ve araçlarının tanıtılması önemlidir. Bu
ünitede aktarılan uygulama çalışmaları ve daha fazlasını; anlatımlı videolar olarak
www.dgstudyo.com adresinden ulaşabilirsiniz.
Adobe Photoshop Arayüzü, Temel Menü ve Araçlar

Program; menüler, araç çubuğu ve yardımcı pençelerin yer aldığı bir arayüze
sahiptir.
Arayüz, bilgisayar
programlarının yazılım
komutları olmadan
kullanıcıyla etkileşimini
sağlayan
düzenlemelerdir.
Görsel 11.2. Adobe Photoshop Arayüzü
Dosya menüsü
Bu menü program çalışmalarının yer alacağı dosyaların; oluşturulması,
kaydedilmesi ve özellikleriyle ilgili komutları içerir.
NEW (YENİ): Çalışma alanında yeni sayfa açar.
OPEN (AÇ): Bilgisayar içerisindeki herhangi bir dosyanın programda yeni
sekmede açılmasını sağlar.
OPEN RECENT (SON KULLANILANI AÇ): Kolay çalışma olanağı sağlamak için
en son kullanılan dosyalar listelenmektedir.
CLOSE (KAPAT): Çalışılan sayfa kapatılacaktır.
CLOSE ALL (TÜMÜNÜ KAPAT): Açık olan tüm sekmeler kapatılacaktır.
SAVE (KAYDET): Dosyanın psd ve diğer formatlarda kaydedilmesini sağlar.
SAVE AS (FARKLI KAYDET): dosyanın yeni bir isim ve uzantıyla
kaydedilmesini sağlar.
PLACE (YERLEŞTİR): Bilgisayardaki herhangi bir dosyayı çalışma sayfasında
açar.

269
Dijital Uygulamalar
IMPORT (İÇE AKTAR): Çalışmakta olan programlardan dosyaların sayfa

içerisinde açılmasını sağlar.
EXPORT (DIŞA AKTAR): Çalışmakta olan diğer programlarda çalışılan sayfayı
açar.
FILE INFO (DOSYA BİLGİSİ): Dosya boyut, oluşturma tarihi gibi bilgilerin
gözlenmesini sağlar.
PRINT (YAZDIR): Dosyanın yazıcıya gönderilmesi ve çıktı özelliklerinin
ayarlanmasını sağlar.
EXIT (ÇIK): Programın kapatılmasını sağlar.
Cetvelleri görünür kılma
Programda ölçülü çalışmalar yapabilme ve yardımcı çizgiler çağırma gibi
özelliklere sahip kenar cetvelleri bulunmaktadır.
VIEW (GÖRÜNÜM) Menüsünden ≥ RULERS (CETVELLER) veya CTRL+R
Cetvel ayarlarında ölçü birimi değiştirmek: EDIT(DÜZEN) Menüsü ≥
PREFERENCE (TERCİHLER) ≥ UNITS&RULERS (BİRİM&CETVELLER)den cm ayarlanır.
Sayfaya yakınlaşma veya uzaklaşma
Programda çalışılan sayfa boyutu ne olursa olsun, ekrana yaklaşım ile çok
detaylı çalışmalar gerçekleştirmek mümkündür.
Yakınlasma: CTRL+ (+) Uzaklasma : CTRL+(-)
İşlemi geri alma
Bilgisayar uygulamaları, yapılan işlemleri geri alabilme özellikleriyle manuel
çalışmalara göre zaman ve malzeme kazancı sağlar.
Programda geri alma • CTRL + Z: Ancak tek bir işlemi geri alır.
yapılabilse de bu sayı
• WINDOW (PENCERE) Menüsü ≥ HISTORY (GEÇMİŞ) ile önceki yapılan
kısıtlı olduğu için
dikkatli olmak işlemler pencerede açılabilir. Ancak program kısıtlı sayıda işlemi
gerekmektedir. kaydetmektedir.
Yeni sayfa oluşturma
Görsel 11.3. Yeni sayfa açma penceresi

270
Dijital Uygulamalar
FILE (DOSYA) ≥ NEW (YENİ) komutu veya “CTRL + N” kısa yolu kullanılarak
yeni sayfa açılır. İşlem sonrası açılan NEW (YENİ) menüsünden sayfa özellikleri
ayarlanır ve ONAY veya “ENTER” tuşu kullanılarak işlem onaylanır.
NAME (İSİM): Sayfa isimlendirilir.
PRESET (HAZIR AYAR): Farklı kullanım yerlerine göre düzenlenmiş önceden
kayıtlı sayfa bilgileridir. En çok tercih edilenler Inch ölçülerinde baskı ayarlarının
yapıldığı U.S. PAPERS (AMERİKAN KAĞITLARI) ve Avrupa kâğıt ölçülerinin (A3-A4
vb.) seçilebileceği INTERNATIONAL PAPER (ULUSLARARASI KAĞITLAR) kısımlarıdır.
WIDTH (GENİŞLİK) ve HEIGHT (YÜKSEKLİK): Programın sunmadığı özel
ölçülerde sayfa açılmak istendiğinde kullanılacak, sayfa boyutlarının girileceği
alanlardır. Yanlarında bulunan ek pencerelerden istenilen ölçü birimi seçilmelidir.
RESOLUTION (ÇÖZÜNÜRLÜK): Sayfa kalite ve boyutunu etkileyen ve tercihe
göre 1 inch2 veya 1 cm2 de yer alan piksel sayısını gösteren özelliktir. Baskı alınacak
çalışmalarda en az 300 Pixel/inch, internet için hazırlanan sayfalarda ise 72 olması
gerekir.
COLOR MODE (RENK MODU): Çalışma sayfasında kullanılacak renklerin
oluşturulmasında; ışık kaynağı ile sonsuz tona ulaşılabilmesi için ana renklerin
karışımının (RGB) veya baskı için toner vb. kimyasallar ile elde edilebilecek ara
renklerin karıştırılarak (CMYK) oluşturulmasını sağlayan özelliktir. Temel olarak
RGB seçilidir.
BACKGROUND CONTENT (ARKA SAYFA İÇERİĞİ): Açılacak sayfanın arka
renginin WHITE (BEYAZ), COLOR (RENK) veya TRANPARENT (ŞEFFAF) belirlendiği
menüdür.
Çalışma alanında dosya açma
Programda çalışma ekranına farklı uzantılarda dosyaların (jpeg, pdf. vb)
getirilmesinin birden fazla yolu bulunmaktadır.
Program yeni
• FILE(DOSYA) ≥ PLACE (YERLEŞTİR) komutları ile açılan pencereden istenilen
sürümlerinde dosya
çağırımı, gömülü dosya seçilir.
(embeded) ve linkli • Başlat menüsünden istenen dosyanın bulunduğu klasör açılır ve dosya
olarak farklı şekillerde photoshop sayfa alanına sürüklenir. Tepede çıkan tik semboline (✓) veya
de yapılabilmektedir. ENTER’a basarak onay verilir ve dosya çalışma alanında açılır.
Dosya Photoshop menü alanına sürüklenirse, dosya yeni sekmede
açılacaktır.
Katmanlar
Programın en önemli özelliklerinden biri katmanlar adı verilen ve aslen ayrı
ayrı çalışmaların yapılabileceği şeffaf aydınger benzeri çalışma yüzeyleridir. Aynı
sayfa içerisinde farklı katmanlarda yapılan çalışmalarla, aynı siluete farklı ten
renklerinin çalışılması, aynı giysi çizimine farklı dokuların uygulanması vb. zaman
kazandıracak uygulamalar yapılabilir.

271
Dijital Uygulamalar
Katman isimlendirme:
Katman ismi üzerine çift sol tık ile istenen isim verilir.
Yeni katman açma:
Katman menüsünde çöp tenekesi sembolünün yanında bulunan yeni sayfa
ikonu kullanarak açılır.
Görsel 11.4. Katman penceresi
Katman görünürlüğü:
Gizlenmek istenen katman kenarında yer alan göz ikonuna tıklanarak,
İşlem yapılırken doğru
katmanda olunması katmanın sayfada gözükme özelliği belirlenir.
gerekmektedir. Bu Katman kitleme:
sebeple katmanların
isimlendirilmesi Kilitlenmek istenen katman seçilir ve katmanlar menüsünde yer alan kilit
önemlidir. ikonuna tıklanır. Katman üzerinde artık işlem yapılamaz.
Katman saydamlığı:
Saydamlık verilmek istenen katman seçilir ve Opacity (Opaklık) özelliği
istenen oranda ayarlanır.
Katman sıralama:
İstenilen katman mouse ile seçilir ve sağ tık basılı tutularak istenen sıraya,
yerleştirilir. Böylece çizim ve boyamalar öne getirilebilir veya geriye gönderilebilir.
Birden fazla katman seçme:
CTRL (sırasız) veya SHIFT’te (sıralı) basarak, istenen katmanlar sol tık ile
seçilir ve istenen işlemler birden fazla katmanda gerçekleştirilebilir.
Katman gruplama:
Dosyalanmak istenen, bir veya birkaç katman seçilir ve yeni katman
ikonunun yanında yer alan klasör ikonu tıklanır.
Katman birleştirme:
Birleştirilmek istenen katmanlar “SHIFT” e basılı tutularak seçilir ve katman
ismi üzerinde sağ tıklanarak açılan menüden “MERGE LAYERS” (KATMAN

272
Dijital Uygulamalar
BİRLEŞTİR) komutu ile tek bir katman haline dönüştürülür. Aynı işlem LAYER
(KATMAN) menüsünden de yapılabilir.
Resmi pikselleştirme:
SMART OBJECT (AKILLI NESNE) olarak adlandırılan ve kalitesini
kaybetmeyen, eski haline dönüştürülebilen resimler programda açıldığında
(köşede dikdörtgen şeklinde akıllı nesne ikonu çıkar) üzerinde işlem yapabilmek
için katman ismine sağ tıklanılır ve RASTERIZE LAYER (KATMANI RESTERLEŞTİR)
seçilir.
Araç çubuğu
Arayüzün sol tarafında, programda kullanılabilecek araç ikonlarının yer
aldığı araç çubuğu bulunmaktadır. Bazı araçların alt köşelerinde bulunan küçük
üçgen ikon, araçların farklı varyantlarının da bulunduğunu göstermekte ve üzerine
basılı tutulunca bu ek araçlar görünebilir hale gelmektedir. Araçlar seçildiğinde,
ana menü ve araç çubuğu arasında, araç özelliklerinin ayarlanabildiği bir menü
barı belirmektedir.
Hareket aracı
Araç çubuğunun en üstünde yer alan bu araç, seçili katmanı veya katmanda
seçilmiş yeri hareket ettirir. Kısa yolu “V” dir.
Araç çubuğunun
Seçim araçları
kapandığı durumlarda,
WINDOW>WORKSPACE Hareket Aracı altında yer alan ilk üç araç, seçim araçları olarak
>RESET ESSENTIALS tanımlanmakta ve farklı özellikleri ile sayfa içerisinde seçim yapılmasını
sıfırlanabilir. sağlamaktadır. Bunlar;
(PENCERE>ÇALIŞMA
ALANI> SIFIRLA) Geometrik seçim aracı
Bu araçlar, sayfada istenen yeri, seçilen geometrik biçim ile seçer. SHIFT ile
basılı tutulduğunda en boy eşitlenecektir (DİKDÖRTGEN = Kare ve ELİPS = DAİRE).
Kısa yolu “M”dir.
Kement seçim aracı
Bu araçlar, sayfada istenilen yeri, farklı biçim özelliklerine göre seçmek için
kullanılır. Kısa yolu “L”dir.
LASSO TOOL (KEMENT SEÇİM ARACI): Mouse hareketi ile istenilen biçimde
seçim yapılmasını sağlayan serbest seçim aracıdır.
POLYGONAL LASSO TOOL (ÇOKGEN KEMENT ARACI): Bu seçim aracı köşeli
seçimler oluşturur. Seçim işlemi; mouse ile yapılan her tık ile nokta konulması ve
bir köşe oluşturulması şeklinde ilerler. Seçim işleminin tamamlanabilmesi için,
başlangıç noktasına tekrar tıklamak gerekir.
MAGNETIC LASSO TOOL (MAGNETİC KEMENT ARACI): Renk farklarını
kullanarak, hızlı seçimler yapılmasını sağlar. Seçim işlemine başlamak için ilk nokta
atılır. Sonrasında Mouse hareket ettirilerek, algılanan renk farkları doğrultusunda
araç kendisi nokta atar. İstenirse, tıklayarak da nokta atılabilir. “Çokgen Seçim
Aracı’’ gibi başlangıç noktasına gelinerek veya çift tıklanarak seçim tamamlanır.

273
Dijital Uygulamalar
Magic wand tool (Sihirli asa)

Bu araç renk tabanlı seçim yapılmasını sağlar. Tıklanan yerdeki renk farkları
ve ton değerlerine göre seçim yapılır. Seçim özellikleri, seçim üst menüsünden
“Tolerance” (Tolerans) kısmından düzenlenebilir. Oran ne kadar küçükse seçilecek
alandaki renk farkları daha dikkatli seçilir ve ne kadar yüksekse renk farkları o
kadar göz ardı edilir.
Seçim Üst Menüsü/Seçim Özellik Menüsü:
Seçim özelliklerini belirlenmesini sağlayan bu menü, Ana Menü çubuğunun
hemen altında, araç çubuğunun ise üstünde yer almaktadır. Seçim Üst Menüsü,
tüm seçim araçlarında geçerlidir ve araçlar arasında, geçiş yapılabilir. Ancak seçim
tercihine dikkat etmek gerekir. İlk 4 Kutucuk, seçim tercihlerini gösterir.
Görsel 11.5. Seçim özellik menüsü
TEK SEÇİM: Her tık yeni bir seçim yapılmasını sağlar.

BİRLEŞTİR KUTUSU: Yapılan seçime başka seçimler, eklenmesini sağlar. Tek
Seçimdeyken, “SHIFT’’ tuşuna basılı tutulursa yine seçime seçim eklenir.
EKSİLTME KUTUSU: Yapılan bir seçimden başka bir seçimin eksiltilmesini
sağlar. Tek Seçim seçiliyken, ‘’ALT’’ tuşuna basılması aynı işlemi gerçekleştirir.
KESİŞİM KUTUSU: Yapılan seçimlerde; üst üste binen/kesişen kısımların
seçilmesini sağlar.
Programda seçili alan
harici işlem Seçim alanını değiştirmek (ters seçim): Katmanda seçili alanı seçilmemiş;
yapılamayacağı için, seçilmemiş alanı ise seçilmiş yapar.
eğer uygulama
gerçekleştiremiyorsanız SELECT (SEÇİM MENÜSÜ) ≥ INVERSE (TERS ÇEVİR)
seçimden çıkmayı Seçimden çıkmak: Kısayol “CTRL+D” veya geometrik seçim aracında tek
deneyin.
seçim özelliği aktifken sayfa dışına bir kez tıklanarak gerçekleştirilebilir.
Seçim araçları ile yapılabilecekler
Seçim menüsü ile sayfa içerisinde bir yer seçilmediyse sonrasında yapılacak
işlemler seçilen katmanı etkileyecektir. Başlıca işlemler;
Hareket ettirme
Hareket aracı (MOVE TOOL veya kısa yol “V”) kullanılarak seçili obje veya
katman sayfa içerisinde hareket ettirilebilir.
Silme
Katman veya seçili alan silinmek isteniyorsa; klavyeden “DELETE” tuşuna
basılarak, katman ismine sağ tıklayıp “DELETE LAYER” (KATMANI SİL) veya Katman
menüsünde yer alan çöp kutusu ikonuna tıklayarak silme işlemi gerçekleştirilir.
Kesme/Kopyalama ve Yapıştırma
İstenen alan veya Katmanının kopyalanması için (CTRL + C) kesilmesi için ise
(CTRL + X) kısa yolları kullanılır ve sonrasında yeni katmanda yapıştırmak için (CTRL

274
Dijital Uygulamalar
+ V) kısa yoluna tıklanır. İşlem sonunda yeni katmanda kopyalama/yapıştırma

gerçekleşecektir.
Katman içerisinde kopyalamak için; istenen alan seçilerek “ALT” tuşuna
basılı şekilde seçim sürüklenebilir. Bu işlem katman menüsünde gerçekleştirilirse
katman çoğaltılmış olur.
Boyutlandırma
İstenilen alan seçilir, CTRL+ T (DÖNÜŞTÜR) kısa yola tıklanarak seçili alan
üzerinde; beliren köşeler kullanılarak, büyütme, küçültme veya döndürme işlemi
yapılır. İşlem sonrasında araç özellik menü çubuğunda yer alan tik’e (✓) veya
ENTER'a tıklanarak işlem onaylanır. Orantılı bir büyültme küçültme için, SHIFT'e
basılı tutulur.
Doldurma veya Kontur Verme
Renk seçme, sol alt en aşağıda bulunan 2 renk kutucuğu kullanılarak
gerçekleştirilir. Ön kare, üst renk (FOREGROUND COLOR), alt kare ise arka rengi
(BACKGROUND COLOR) gösterir.
Doldurma: Seçilen alanın içerisinin, bir renk veya doku ile doldurulmasını
Doldurma işlemi ile sağlar. Yöntemlerden ilki seçim menüsündeyken, sağ tıklamak ve ''FILL' (DOLGU)'
sadece renk değil,
veya EDIT (DÜZEN) Menüsünden ≥ FILL komutunu seçmek/ SHIFT+ F5 kısa yolunu
programa kaydedilen
birçok desen de kullanmaktır.
kullanılabilir. Kontur verme: Bir çizime kontur çizgisi vermek için, istenilen yer seçilir ve
hala seçim menüsündeyken sağ tıklayarak, açılan menüden, ''STROKE (KONTÜR
VER)'' veya ''EDIT (DÜZEN)'' menüsünden ≥ ''STROKE (KONTÜR VER)'' seçilir.
Boyama-çizim araçları
Bu araçlar seçilen katmanda farklı özellik ve boyutlarda çizim/boyama
yapılmasını sağlar. En önemlileri FIRÇA (BRUSH) ve KALEM (PENCİL) araçlarıdır.
Fırça aracı ve kalem aracı aynı çalışma mantığı ve menüleri kullanmakla birlikte,
kalem aracı daha net çizgilerle boyama işlemini gerçekleştirir. Fırça aracı ise daha
yumuşak ve daha gerçekçi boyamalar oluşturur.
Görsel 11.6. Boyama-Çizim özellik menüsü
Brush (fırça) aracı:

Fırça ikonuyla sembolize edilen bu araç, kısa yol olarak “B” kullanır ve renk
kutucuklarında üstte seçilmiş renk ile işlem yapar. Fırça aracının özellikleri araç
çubuğunun üzerinde menü penceresinin altında yer alan fırça üst menüsü
kullanılarak değiştirilir.
• BOYUT VE BİÇİM: Sayı ve biçimin ortak olarak gösterildiği küçük pencere

ile sembolize edilen alan, fırça uçlarının görülmesi ve boyutunun
belirlenmesini sağlar.

275
Dijital Uygulamalar
• MODE: Bu araç, fırça ile yapılan boyamanın üst üste gelim özelliklerini
belirler. Çalışmalarda en çok MULTIPLY (ÇOĞALT) ve OVERLAY (ÜSTÜNE
GETİR) kullanılmaktadır.
• OPASITY (OPAKLIK): Bu özellik fırçanın şeffaflık derecesini belirler ve
özellikle renk geçişi için kullanılır.
Fırça Özelliklerini Düzenleme:
Fırça araç özellikleri fırça logolu klasör olarak sembolize edilmektedir.
(WINDOW (PENCERE)> BRUSH (FIRÇA) ‘la da açılabilir. Kısayol:F5)
Değiştirilebilir özellikler sırasıyla:
1. BRUSH TIP SHAPE (FIRÇA UCU BİÇİMİ): Bu özellik seçilen fırça ucunun
boyut ve aralık (spacing) özelliklerini belirler.
2. SHAPE DYNAMICS (BİÇİM DİNAMİKLERİ): Kullanılan fırçanın farklı boyut
özellikleri kazanmasını sağlar.
3. SCATTERING (DAĞILMA): Fırçanın basılı tutulduğunda oluşturacağı sayı ve
dağılımın belirlenmesini sağlar.
4. COLOR DYNAMICS (RENK DİNAMİKLERİ): Bu özellik seçilen fırçanın basılı
tutulduğunda oluşturacağı ton, parlaklık ve renk değişimi özelliklerinin seçilmesini
sağlar.
Fırça kaydetme:
• Fırça kaydetmek istenen biçim programda oluşturulur (FIRÇA, KALEM
VEYA SEÇİM ARAÇLARI + FILL (DOLGU), SHIFT+F5 + STROKE (KONTUR VER)
veya internetten görsel bulunur.
Seçilen görselin doğru • İnternetten bulunan resim sürüklenerek programda açılır ve arka plan
şekilde fırça olarak katmanı sağ tık DUPLICATE LAYER (KATMAN ÇOĞALT) seçeneği ile
kaydedilebilmesi için çoğaltılır ve gözü kapatılır.
renginin siyah, arka
• Oluşturulan yeni katmanda arka plan rengi varsa asa aracı seçilerek silinir.
planının beyaz olması
gerekmektedir. • Daha sonra fırçanın saydam olmaması için, bulunan resim farklı renkte ise
asa aracı ile seçilir ve rengi siyah ile doldurulur. (SHIFT+F5)
• Düzenlenen resim seçim araçları ile seçilir ve EDIT (DÜZEN)> DEFINE
BRUSH PRESENT (FIRÇA HAZIR AYARLARINI TANIMLA) komutu kullanılarak
istenen isimlendirme ile bilgisayara tanımlanır.
• Oluşturulan brush, fırçalar menüsünde en aşağıda yer almaktadır.
• Fırçada yön değişimi vb. yapılacak ise her biri ayrı katmanda çalışılmalı ve
CTRL+T dönüştürme özelliği ile değiştirilmelidir.
Silgi aracı (Eraser tool):
Bu araç fırça aracı özelliği ve mantığı ile çalışmakla birlikte aynı üst menüyü
kullanır. Ancak seçilen katmanda çizim/boyama yapmak yerine, var olan çizgileri
seçilen özellikler (opaklık, fırça ucu, boyut vb.) doğrultusunda siler. Kısa yol olarak
“E” harfini kullanır.
Renk ayarlarını düzenlemek
• Renk değerleriyle oynanmak istenen katman veya çizim seçilir.

276
Dijital Uygulamalar
• Oynanmak ya da düzenlenmek istenen değerler; IMAGE (GÖRÜNTÜ

MENÜSÜ)>ADJUSTMENT (AYARLAMALAR) başlığı altında bulunmaktadır.
Burada bulunan özellikler sırasıyla;
1- BRIGHTNESS/CONTRASS (PARLAKLIK ve KONTRAST): Resmin ışık ve açık-
koyu zıtlıklarını düzenler.
2- LEVELS(DÜZEYLER): Seçilen resimde siyah, gri ve beyaz ton düzeylerinin
değiştirmesini sağlar. Her ton için var olan üç imlecin kontrolü ile çalışır.
3- CURVES (EĞRİLER): Seviyeler işleminin ileri düzeyidir.
4- EXPOSURE (TİTREŞİM): Seçilen alandaki renklerin canlılık ve parlaklık
düzeylerini değiştirir.
5- HUE/SATURATION (TON ve DOYGUNUK): Seçilen rengin ton ve solgunluk
düzeylerini değiştirir.
6- COLOR BALANCE (RENK DENGESİ): Seçilen alandaki rengin, farklı renkler
Dolma kalem aracı ile
ile olan orantılarıyla oynanmasına olanak verir.
çalışmak, vektör
tabanlık programların Dolma kalem aracı (PEN TOOL)
öğrenilmesi için bir
Bu araç; vektör tabanlı tasarım programlarında olduğu gibi noktalar atarak
başlangıç özelliği de
taşır. düzenlenebilir çizimler oluşturulmasını sağlar. Kısa yolu “P” dir. Path (Yol) ve
Shape (Şekil) olmak üzere iki farklı şekilde çizim/boyama oluşturabilir.
PATH (YOL): Oluşturulan yol ile seçim, dolum ve kontur verme gibi
uygulamaların yapılabileceği geçici bir yol meydana getirilir. Dolum ve kontur
verme işlemlerinden sonra başka düzenleme uygulamalarını etkilememesi için
“ENTER” tuşu ile yolun silinmesi gerekir.
SHAPE (ŞEKİL): Yardımcı araç menüsünden seçilen; dolum rengi, kontur renk
ve kalınlığı, kontur biçim gibi özelliklerle sonrasında değiştirilebilir şekiller
oluşturur. Şekil katmanı olarak ayrı bir katman türünde katmanlar penceresinde
görülmektedir.
Araç çalışma mantığı; mouse tıklanması ile nokta atılması ve programın
atılan noktalar arasında elcikler kullanımı ile şekli düzenlenebilir çizgiler
oluşturmasına dayanır. En az sayıda nokta atılması sonraki işlemleri
Dolma kalem aracında kolaylaştıracak ve çizimin daha düzgün olmasını sağlayacaktır. Nokta atıldığında
noktalar bombelerin mouse basılı tutularak hareket ettirilirse iki nokta arasında oluşturulan çizgiye şekil
tepe, çukurların alt verecek tutaçlar aktif hale gelir. Biçimin oluşturulması ve yeni biçime geçilmesi için
yerlerine konmalı ve başlanan yerde noktanın tamamlanması gerekir. İstenmeyen çizgi düzeltmeleri için
şekil tutaçlarla
aracın menüsünde yer alan CONVERT POINT TOOL (NOKTA DÜZELTME ARACI)
verilmelidir.
kullanılır. Düzenlenmek istenen çizgiye tıklatıldığında çizgiyi oluşturan noktalar ve
ona şekil veren tutaçlar gözükür hale gelir ve bu tutaçlara tıklanarak istenilen şekil
verilir. Noktanın yerini değiştirmek için bu araçla “CTRL” tuşuna basarak noktanın
istenen yere sürüklenmesi sağlanır.

277
Dijital Uygulamalar
Kaydetme
1. PSD (Photoshop Uzantısı) ile kaydetme: ''FILE (DOSYA)'' menüsünden
SAVE (KAYDET) tıkladıktan sonra kaydetmek istenilen yer seçilir. İsimlendirilen
dosya, format kısmından Photoshop (.PSD) uzantısı ile kaydedilir. Böylece daha
sonrasında Photoshop'da tekrar işlem yapabilir.
2. Çıktı için kaydetme: ''FILE (DOSYA)'' Menüsünden ''SAVE AS (FARKLI
KAYDET)'' seçilir ve format olarak .JPEG (Normal kalite), .TIFF (Yüksek kaliteli ve
katmanlı), .PNG (Orta kalite, arka plan saydam) resim uzantılarından istenen seçilir
ve kaydedilir.
Uygulama-1: Temel Hikâye Panosu/Mood Board Oluşturma

İşlem 1-) “CTRL+ N” kısa yolunu kullanarak, 35x50 ebatlarında yeni bir sayfa
açın.
İşlem 2-) Arka plan rengi olarak isimlendirilecek yeni bir katman oluşturun
ve istenen renk ile “SHIFT+F5” kısa yolunu kullanarak doldurun.
İşlem 3-) Hikâye panosunda kullanılmak istenen resimleri; “FILE” (DOSYA)>
“PLACE” (YERLEŞTİR) yolları veya sayfaya sürükleyerek çalışma alına getirin.
İşlem 4-) Resim katmanlarını adlandırmayı ve katman ismine sağ tıklayarak
“RASTERIZE” seçeneği ile resterleştirmeyi unutmayın.
İşlem 5-) Doğru katmanları seçerek, “CTRL + T” kısa yolu ile resim
boyutlandırma ve yerleştirme işlemlerini gerçekleştirin.
İşlem 6-) Sayfa üzerinde istenilen; çerçeve ve geometrik şekilleri, yeni
katmanda geometrik seçim aracı ve seçiliyken sağ tıklayarak “STROKE”(KONTUR
VER) komutu ile arzu edilen renk ve kalınlıkta oluşturun.
İşlem 7-) Renk skalaları oluşturmak için Geometrik Seçim menüsüyle yeni
katmanlarda biçimler oluşturun ve istenilen renklerle “SHIFT+F5” kısa yolunu
kullanarak doldurup, “CTRL + T” kısa yolunu kullanarak düzenleyin.
İşlem 8-) Hikâye panosunda istenilen görünümü oluşturmak için katman
sıralamalarında düzenlemeleri, katmanlar menüsünü kullanarak gerçekleştirin.

278
Dijital Uygulamalar
Görselleri
Rasterleştirmeyi
unutmayın ve hareket
ettirmek için doğru
katmanda
olduğunuzdan emin
olun.
Görsel 11.7. Temel mood board oluşturma işlem basamakları

279
Dijital Uygulamalar
Uygulama -2: Teknik Çizim

• İstenen teknik çizim silueti, A4 boyutlarında açılmış yeni sayfaya sürüklenir
ve katman kitlenir.
• Teknik çizim isimli boş bir katman açılır ve dış hatlar için istenen kalınlık ve
renk, FIRÇA (BRUSH) aracının altında yer alan KALEM (PENCIL) aracından
belirlenir.
• DOLMA KALEM ARACI (PEN TOOL) seçilir ve nokta atarak giysinin dış
Dolma kalem aracını hatları oluşturulur. Sonrasında sağ tık ile STROKE PATH (YOLA KONTUR
seçildiğinde, üst VER) özelliği seçilir ve gelen menüden PENCIL (KALEM) seçilerek
yardımcı menüden Path onaylanarak dış hat oluşturulur. Kontur verildikten sonra diğer işlemleri
(Yol) veya Shape (Biçim) etkilememesi adına noktalar “DELETE” veya “ENTER” tuşuna tıklanması ile
olarak ayarlanması silinir.
önemlidir.
• İç hatlar için KALEM (PENCIL) aracında kalınlık değeri değiştirilir ve DOLMA
KALEM (PEN) aracıyla iç hatlar nokta atılarak çizilir, kontur verilir ve
noktalar silinir. Bu şekilde tüm iç hatlar tamamlanır.
• Dalga ve kat çizgileri için KALEM (PENCIL) aracı en ince hale getirilerek
çizim işlemleri tekrarlanır.
• Dikiş özellikleri verilmesi için DOLMA KALEM (PEN) aracı seçilir ancak
PATH özelliği yerine (YOL) SHAPE (BİÇİM) özelliği seçilir. Buradan DOLGU
kısmının (FILL) boş, STROKE (KONTUR) kısmının istenilen renk ve çizgi
özelliğinin boşluklu olması belirlenerek nokta atımıyla çizim
gerçekleştirilir. Sonrasında katman RASTERIZE (RASTERİSE LAYER) edilir.
Dikiş özellikleri ayrı katmanda olmalıdır.
• Yapılan yarım çizimin kopyalanıp dönüştürülerek tamamlanması için çizim
doğru katmanda seçilir.
• Hareket aracı seçilerek “ALT”a basılı tutulup kenara sürüklendiğinde
çizimin kopyalama işlemi yapılmış olacaktır. Döndürmek için EDIT(DÜZEN)
TRANSFORM (DÖNÜŞTÜR) ve çizimin gereksinimine göre FLIP
HORIZONTAL (ENİNE DÖNDÜR) veya VERTICAL (BOYUNA DÖNDÜR)
seçeneklerinden birisi seçilir ve çizimler ucuca gelecek şekilde hareket
ettirilir.
• Teknik çizim boyanmak isteniyorsa, ASA ARACI (MAGIC WAND) aracı ile
istenilen yerler çizim katmanında seçilir ve yeni açılacak renk katmanında
DOLGU (SHIFT+F5) işlemi ile istenilen renkte doldurulur.

280
Dijital Uygulamalar
Çizgi kalınlığının Fırça

aracı altında yer alan
Kurşun Kalem
aracından belirlendiğini
unutmayın.
Görsel 11.8. Teknik çizim işlem basamakları

281
Dijital Uygulamalar
Artistik Çizim Uygulamaları

Uygulama -3: Siluet renklendirme
Siluetin Hazırlanması
• Çizdiğiniz ve 300 çözünürlükle taradığınız silueti, istediğiniz ölçülerde
açtığınız yeni sayfaya sürükleyin. Manken katmanını siluet olarak
isimlendirerek üzerinde değişiklik yapabilmek için rastireze edin.
• Mankenin çizgi tonlarını koyultmak ve taramadan kaynaklı oluşan leke/kir
ve benzeri hataları gidermek için manken katmanında IMAGE
Tarama işlemleri ve
oluşabilecek lekeler (GÖRÜNTÜ)> ADJUSTMENTS (DÜZENLE) >LEVELS (SEVİYE) komutu seçilir.
sebebiyle uygulama Açılan menüden siyah, gri ve beyaz tutaçlar sürüklenerek istenen görüntü
öncesi görselin oluşturulur.
düzenlenmesi gerekir. • Manken katmanında ASA (MAGIC WAND) aracı kullanılarak çizgi hariç tüm
alanları (manken içi, manken dışı) seçin ve silin. Boyama işleminin
yapılabilmesi için mankenin iç kısmının ayrı olarak seçilebilmesi gerekir.
Eğer seçim işlemi yapılamıyorsa, çizimde açık uç vardır. Seçim yapabilmek
için uygun bir renk ve keskin bir fırça ucu ile açık noktalar kapatılmalıdır.
Arka plan katmanının kapatılması, silinmemiş yerlerin fark edilmesini
sağlayacaktır.
Boyanmak istenen alanlar ASA (MAGIC WAND) aracı kullanılarak seçilir.
Ten ismi verilerek açılmış yeni boş bir katmanda SHIFT+ F5 (DOLGU) kısa
yolu kullanılarak istenen ten rengi boyanır.
Görsel 11.9. Siluet hazırlama işlemleri

282
Dijital Uygulamalar
Işık ve gölge işlemleri:

• Koyultma ve açma işlemleri dolma kalem aracının üzerinde yer alan
DODGE TOOL (SOLDURMA) ve BURN TOOL (YAKMA-KOYULTMA) araçları
kullanılarak gerçekleştirilir.
• Bu araçlar kullanılırken renk bulunan katmanın seçilmiş olması; fırça
Dijital çizerler, fırça
aracında farklı ton ucunun dağınık olması, fırça ucunun büyük tutularak işlem yapılacak yerin
seçimleriyle daha sadece yarısı veya daha azını kapsayacak şekilde uygulanması
detaylı boyama gerekmektedir. EXPOSURE (POZLAMA) seviyesi %20-30 aralığında
uygulamaları kullanılmalıdır. Detay oluşturulacak (köprücük, leğen kemiği, bilek, göbek
gerçekleştirirler. deliği vb.) hatlar ise brush’ın küçük kullanılması ile gerçekleştirilir.
Görsel 11.10. Ten boyama ve ışık-gölge işlemleri
Yüz hatlarının oluşturulması

• İstenen yüz hatları internet arama motorları üzerinden yapılan “make up
face sketch brush” araması ile bulunur ve indirilir. (https://redheadstock.
deviantart.com/art/Makeup-Face-Sketches-Photoshop-and-GIMP-
Brushes-88422635). Hazır çizilmiş yüz görselleri de kullanılabillir.
• İndirilen fırçaların programa yüklenmesi için; fırça aracında yer alan
yardımcı menüden (çark sembolü) LOAD BRUSH (FIRÇA YÜKLE) seçilir ve
açılan pencereden indirilen brush dosyası seçilir.
• Açılan yeni yüz katmanında rengin siyah olmasına dikkat edilerek istenen
fırça manken kenarına uygulanır. Sonrasında Ctrl+ T (Dönüştürme) kısa
yolu ile yüzde doğru yer ve istenen ebatta yerleştirilir.
• DODGE (SOLDURMA) ve BURN (YAKMA) araçları kullanarak TEN
KATMANINDA gerekli ışık-gölge çalışması oluşturulur.

283
Dijital Uygulamalar
Yüz unsurlarının ten

boyama üzerinde ayrı
bir katmanda olması,
sonraki makyaj vb.
işlemler için önemlidir.
Görsel 11.11. Yüz hatlarının yerleştirilmesi
Makyaj uygulaması
Makyaj uygulaması, programda istenen dağınık/keskin fırça uçları ve tercih
edilen renklerin yeni katmanlarda boyanması ile gerçekleştirilir. Makyaj
katmanları yüz katmanın altında ten katmanının üzerinde yer almalıdır. Makyaj
uygulamaları ikiye ayrılır.
1. Sabit Makyaj: “sabit makyaj” olarak isimlendirilmiş yeni katmana keskin
uçlu bir fırça ile istenilen renkte boyanan: göz, göz bebeği, dudak, göz kalemi ve
benzeri makyajlardır. Boyama sonrasında ışık-gölge işlemi DODGE (SOLDURMA) ve
BURN (YAKMA) araçlarıyla gerçekleştirilmelidir.
2. Dağınık Makyaj: Allık, far gibi unsurlar, dağınık fırça uçları ile istenilen
renkte boyama ve daha sonrasında katmanın OPACITY (OPAKLIK) düşürülmesiyle
uygulanmaktadır. Her dağınık makyaj ayrı bir katmanda gerçekleştirilmelidir.

284
Dijital Uygulamalar
Sonrasında saydamlığı
değiştirilecek bütün
makyaj özellikleri (far,
allık vb.) farklı
katmanlarda
çalışılmalıdır.
Görsel 11.12. Makyaj işlemleri
Saç uygulaması
• İnternet arama motoruna “hair drawing” yazarak istenen modelde bir saç
görseli bulunarak kaydedilir ve silüet dosyasına sürüklenerek açılır
(http://www.sandipointe.com/im/hair/ drawing-hair-2.jpg).
• Rasterleştirilerek uygulanabilir hala getirilen görselde, saç hariç her yer
temizlenir.
• İstenen saç görselinin oluşturulabilmesi için, hazır bulunan çizimden
istenen parçalar kopyala-yapıştır ve EDIT (DÜZEN)> TRANSFORM
(DÖNÜŞTÜR)> WARP (ÇARPIT) komutları kullanılarak siluet başına uygun
bir şekilde yerleştirilir.
• İstenen görüntü sağlandıktan sonra tüm saç katmanları tek bir katman
olacak şekilde birleştirilir.
• İstenen rengin verilebilmesi için IMAGE(GÖRÜNTÜ)> ADJUSTMENTS
(DÜZENLEME)> HUE/SATURATION (TON VE YOĞUNLUK) veya COLOR
BALANCE (RENK DENGESİ) basamakları kullanılır.

285
Dijital Uygulamalar
Görsel 11.13. Saç işlemleri
Uygulama -4: Manken üzerine elbise giydirme

• Giydirilmek istenen her giysi parçası için giysi isminde yeni bir katman
açın.
• Renk siyah seçiliyken KALEM aracında (PENCIL TOOL) istenen kalınlığı
Her bir giysi parçasının belirleyin.
ayrı katmanda • Giysi katmanında DOLMA KALEM aracıyla (PEN TOOL) nokta atarak giysi
çalışılması, sonrasında çizimi gerçekleştirin ve araçla sağ tıklanarak STROKE PATH (YOLA KONTUR
aynı ürünlerle farklı VER) seçeneği seçin. DELETE tuşuna bir kere basarak oluşturulan noktalar
kombinlerin silmeyi unutmayın. Kırışıklık, volan, büzgü vb. detaylarda KALEM kalınlığı
yapılabilmesini sağlar. (PENCIL) inceltilir ve çizim tamamlanır.

286
Dijital Uygulamalar
Görsel 11.14. Giysi giydirme işlemleri
• Sizler de kendi giysi tasarımlarınızı bilgisayar ortamında

Bireysel Etkinlik
siluetlere giydiriniz.
Uygulama -5: Genel kumaş uygulamaları

Programda, kumaşlar; ışık yansıtma, doku ve görünüm özellikleri
doğrultusunda farklı şekillerde renklendirilmektedir. Bunlar;
Boyama ile:
Saten ve dokusuz kumaşlarda, istenen renk boyanarak ışık-gölge verilir.
Satende parlama ve koyuluk abartılıdır. Organze ve şifon bu boyamanın ışık ve
gölgeden sonra saydamlık özelliğinin değiştirilmesi ile oluşturulur. Kadife ise aynı
boyam komutlarıyla, ışık ve gölge yerlerinin değiştirmesidir.
Temel boyama işlemleri Dokusuz kumaş ve saten:
renk doldurulması ve • Renklendirilecek her giysi ve farklı kumaş için giysi çiziminin katmanı altına
Burn/Dodge araçlarıyla
giysi renk ismiyle yeni bir katman açılır.
farklı oranlarda ışık-
gölge verilmesi ile • Giysi katmanında, asa aracıyla boyanmak istenilen yerler seçilir ve
gerçekleştirilir. boyamanın yapılacağı giysi renk katmanına tıklanarak SHIFT+F5 (DOLGU)
işlemi yapılır.
• Giysi renk katmanında BURN ve DODGE araçları ile EXPOSURE (POZLAMA:
%20-30) özelliğine dikkat edilerek ışık-gölge verilir.

287
Dijital Uygulamalar
Görsel 11.14. Dokusuz-saten kumaş boyama işlemleri
Organze/Şifon (Transparan):
• Organze olması istenen giysi parçası ayrı bir katmanda boyanır ve ışık
gölge işlemleri gerçekleştirilir.
• Organze renk katmanı seçilerek katman çubuğunda yer alan OPACITY
(OPAKLIK) özelliğini oranı istenilen seviyeye getirir.
• Organze boyamasının yapıldığı katman üstünde elbisenin geri dönüşleri
PEN TOOL kullanarak çizilir. Böylece bu hatların esas dış hatlardan daha
hafif çizilmesi gerçekleştirilir.
Saydamlaştırma
sebebiyle şeffaf
kumaşlarda
Burn/Dodge araçlarının
Exposure seviyesi
yüksek kullanılabilir.
Görsel 11.15. Organze/Şifon kumaş boyama işlemleri

288
Dijital Uygulamalar
Kadife:
• Kadife boyanmak istenen giysi, çizim katmanında asa aracı ile seçilir ve
açılan yeni katmanda istenen renk ile doldurulur (SHIFT+F5).
• Kadifeye özgü olan hav yönü sebebi ile oluşturulacak ışık gölgede, gölge
kısımları “DODGE” aracı ile (elbise kenarları) ışık alan yerler ise “BURN”
aracı ile (elbise iç bölümleri) gölgelendirilir.
Görsel 11.16. Kadife kumaş boyama işlemleri
Baskı ile:
Ekose, desenli, çizgili, puantiye, hayvan baskılı, deri, denim gibi görsel olarak
sürekli tekrara sahip kumaş türleri, görsel bulunup kumaş tanımlanması ve
“WARP” aracıyla vücuda sarılma sistemiyle giydirilir.
Dantel, nakış, file vb. birim veya saydamlık özelliği bulunan kumaşlarda ise
uygun fırça ucu bulunur, sayfa kenarında istenen ebatta ve renkte basılarak
“WARP” aracıyla giydirilir.
İnternet üzerinden Denim:
desen araştırmaları
yapılmasında “seamless • İnternet arama motoruna “Denim Texture” (Denim Dokusu) yazarak arama
(dikişsiz)” kelimesi yapılır ve gelen görsellerde ışık gölge etkisi bulunmayan bir tanesi
eklenerek arama seçilerek masa üstüne kaydedilir.
yapılması programda • Kaydedilen görsel çalışma alanına sürüklenir ve doku boyutu mankene
kesiksiz kumaşların
uygun olacak şekilde küçültülür (CTRL+T). Sonrasında dikdörtgen seçim
oluşturulmasını sağlar.
aracı ile doku seçilir ve EDIT (DÜZEN)> DEFINE PATTERN (DESEN TANIMLA)
seçeneği ile bilgisayara kaydedilir.
• Giysi parçasının her ana parçası için (sağ-sol bacak/sağ-sol kol/beden vb.)
yeni bir katman açılır ve bu katmanda o kısım daha büyük boyutta
dikdörtgen ile seçilir. Sonrasında SHIFT+F5 (DOLGU) menüsünden istenen
doku (pattern) seçilir ve doldurulur.

289
Dijital Uygulamalar
• EDIT (DÜZEN)> TRANSFORM (DÖNÜŞTÜR)> WARP (ÇARPIT) seçeneği seçilir

ve düz olan doku, tutaçlar yardımı ile vücut formuna uygun hale getirilir.
• Çizim dışına taşan kumaş kısımlarının silinmesi için; içi doldurulmak
istenen kısımlar çizim katmanında asa aracı ile seçilir ve sonrasında doku
katmanına gelerek SELECT (SEÇİM)>INVERSE (TERS ÇEVİR) komutu
uygulanarak DELETE tuşuna basılır.
• Tüm parçalar bu işlemlerle hazırlandıktan sonra katmanlar tek doku
katmanı oluşturacak şekilde birleştirilir ve ışık gölge işlemleri yapılır.
• Renk değiştirmek istenirse; IMAGE (GÖRÜNTÜ)> ADJUSTMENTS
(DÜZENLEME) seçeneği altında bulunan HUE / SATURATION (TON VE
YOĞUNLUK) veya COLOR BALANCE (RENK DENGESİ) özellikleri kullanılır.
Warp (Çarpıt)
özelliğinin
kullanılmasında; açıklık
oluşmaması için
desenin giysiden daha
geniş olarak
doldurulması önemlidir.
Görsel 11.17. Baskı kumaş (denim) yerleştirme işlemleri
Deri
Deri kumaşlarda denimden farklı olarak internet arama motorunda “Leather
Texture” araması yapılır ve işlemler tamamlandıktan sonra deri etkisi için ışık
parlaması çok yüksek olacak şekilde tonlanır.

290
Dijital Uygulamalar
Görsel 11.18. Baskı kumaş (deri) yerleştirme işlemleri
Dantel
• İnternet arama motoruna “Lace Brush Photoshop” (Dantel Fırça) yazarak
gelen ücretsiz sonuçlardan istenilen bir tanesi indirilir ve klasör içerisinde
bulunan ana dosya masa üstüne çıkartılır (https://www.brusheezy.com/
brushes/1560-lace).
• Programda fırça aracı seçilir ve çark sembolü ile gösterilen özellikler
kısmından LOAD BRUSHES (FIRÇA YÜKLE) komutu kullanılarak fırça
programa yüklenir.
• Dantel isimli yeni bir katman açılır ve istenen renk ve dantel fırçası
Dantellerin saydam
seçilerek ilk basım yapılır.
yüzeylerinin bulunması
sebebiyle, desen yerine • Basılan dantel görseli seçilir ve EDIT (DÜZEN)> TRANSFORM (DÖNÜŞTÜR)>
fırça olarak çalışması WARP (ÇARPIT) seçenekleri kullanılarak uygun giysi ve beden formuna
gerekmektedir. getirilerek yerleştirilir.
Görsel 11.19. Baskı kumaş (dantel) yerleştirme işlemleri

291
Dijital Uygulamalar
Farklı Uygulamalar:
Kürk kendine has oluşturulan fırça ucu ile çalışılır. Payet ise boyama üzerine
filtre ve parlama uygulanmasının bir sonucu olarak oluşturulur.
Kürk:
• Açılan yeni katmanda keskin uçlu siyah renkli bir brush seçilir. Boyut ve
aralıkları ortaya doğru daralıp büyüyen dağınık noktalar atılır.
• Yapılan noktalama dikdörtgen aracı ile seçilir ve EDIT(DÜZEN)> DEFINE
BRUSH PRESET (HAZIR FIRÇA AYARLARINI TANIMLAMA) komutuna verilen
onay ile bilgisayara kaydedilir.
• Kürk isimli yeni bir katman açılır yeni kaydedilen brush istenilen kürk
renginde seçilir. Brush yardımcı menüsünde yer alan klasör ikonu (Fırça
özellikleri) tıklanarak SPACING (ARALIK ÖZELLİĞİ) kullanılarak noktaların
birleşerek çizgi oluşturacak şekilde sıkıştırılması sağlanır.
• Farklı açık ve koyu tonlar seçilerek uygun yerlere yeni fırça ucu ile atmalar
gerçekleştirilir. Ton sayısı ne kadar fazla olursa o kadar gerçekçi bir
görüntü elde edilir.
• “DODGE” ve “BURN” araçlarının üzerinde yer alan “SMUDGE” (LEKE
ARACI) aracı seçilir. Burada yeni oluşturulan fırça ucu seçilir ve aralık
özellikleri bu araçta da değiştirilir.
• Aracın menüsünde yer alan “STRENGTH” (GÜÇ) özelliği %70’lere
çıkartılırak; istenen kürk dokusuna göre fırça boyutu ayarlanmasıyla
boyama tüy yönlerine göre taranır.
Farklı bir araca
geçildiğinde (Fırçadan
Leke aracına vb.) fırça
ucu özelliklerinde
yapılan işlemler
tekrarlanmalıdır.
Görsel 11.20. Kürk uygulama işlemleri
Pul/Payet:
• Payet yapılmak istenen kumaş kendine ayrı bir katmanda istenen renk ile
boyanır ve temel ışık gölgesi verilir.

292
Dijital Uygulamalar
• Renk katmanında iken; siyah renk seçilir ve “FILTER” (FİLTRE) menüsünden

“FILTER GALLERY” seçilerek açılan menüde “TEXTURE” (DOKU)> “STAINED
GLASS” (BUZLU CAM) (Sim etkisi için “TEXTURE” (DOKU)> “GRAIN”
(GREN)) dokusu belirlenir. Payet boyutları ve çizgi kalınlıkları burada yer
alan araçlar kullanılarak ayarlanır.
• Hazırlanan kumaş dokusunun üzerine “BURN” ve “DODGE” araçları, bu kez
Filtre Galerisi içerisinde
bulunan fırçalarla keskin uç, yüksek etki (Exposure) ayarlamaları yapılarak, benekler şeklinde
birçok farklı etki sık ve dağınık atmalarla tekrar ışık gölge oluşturulur.
oluşturulabilir. Hepsinin • Işık parlamaları için fırça aracı beyaz renk seçiliyken “Fırça Boyut” özelliği
denenmesi bu sebeple içerisinde yer alan çark sembolüne tıklanır. Buradan “ASSORTED BRUSH”
önemlidir. (ÇEŞİTLİ FIRÇALAR) seçilir ve bu brushların var olan fırça uçlarına eklenmesi
için gelen pencereden “APPENT” (EKLE) seçeneği seçilir. Eklenen fırçalar
içerisinde yer alan parlama fırçaları; farklı boyutlarda ve gölgelerinde
yakınında olacak şekilde uygulanır.
Görsel 11.21. Payet uygulama işlemleri
• Sizler de öğrendiğiniz bu kumaş renklendirme

Bireysel Etkinlik
uygulamalarıyla, giydirmiş olduğunuz çizimlerinizi bilgisayar

ortamında kumaş özelliklerine göre tamamlayınız.

293
Dijital Uygulamalar
•BİLGİSAYAR DESTEKLİ TASARIM

•Bilgisayar destekli tasarım veya kısaca B.D.T. tasarım basamaklarının
tamamında bilgisayarın etkin olarak kullanılmasıdır.
•Dijital ortamda hazırlanan illüstrasyonlar iki kategoriye ayrılır; vektör ve
bitmap. Günümüzde gelişen teknoloji sayesinde yazılım tabanları daha fazla
entegre olmaya başlamıştır.
Özet
•BDT programları moda sektöründe de birçok alanda kullanılmaktadır.
•Hikâye ve renk panoları
•Giysi artistik çizimleri
•Giysi teknik çizimleri
•Renk skala ve kumaş kartela
•Tekstil baskı tasarımları
•Süsleme kütüphaneleri
•Fotoğraf düzenlemeleri
•Portfolyo oluşturulmasıdır.
•Kalıp programları ile entegre ve avatarlar üzerinde tasarımlar yapılmasını
sağlayan programlar da bulunmaktadır.
•Piksel Tabanlı İllüstrasyon-Tasarım Programları
•Görüntülerin oluşturulduğu piksel tabanlı yazılımlar, genel olarak fotoğraf
üzerinde çalışma yapma amacıyla kullanılmaktadır. Çizimlerin kalitesi piksel
sayısı ile belirlenir ve çözünürlük olarak adlandırılır. Dosya boyutları fazla yer
kaplar.
•Rester/bitmap programları moda illüstrasyonları için uygundur. Programla
hikâye panoları da hazırlanabilir.
•Vektör Tabanlı İllüstrasyon-Tasarım Programları
•Programda obje oluşturma noktalardan oluşan çizgilerin birleştirilmesiyle
gerçekleştirilir. Oluşturulan çizgiler noktalardan çıkan tutaçlar ile
şekillendirilebilir. Programların en temel özelliği biçimlerin istendiğinde
değiştirilebilmesidir.
•Vektörel tabanlı çizimler az yer kaplarlar. Moda tasarımında teknik çizimlerin
hazırlanmasında kullanılır.
•ADOBE PHOTOSHOP UYGULAMALARI
•Adobe Photoshop Arayüzü, Temel Menü ve Araçlar
•Dosya menüsü
•YENİ: Yeni sayfa açar.
•AÇ: Dosyanın açılmasını sağlar.
•SON KULLANILANI AÇ: Son dosyalar listelenmektedir.
•KAPAT: Sayfa kapatılacaktır.
•TÜMÜNÜ KAPAT: Tüm sekmeler kapatılacaktır.
•KAYDET: Dosya farklı formatlarda kaydedilir.
•FARKLI KAYDET: Dosya yeni uzantıyla kaydedilir.
•YERLEŞTİR: Bir dosyayı sayfada açar.
•İÇE AKTAR: Çalışmakta olan programlarda sayfanın açılmasını sağlar.
•DIŞA AKTAR: Çalışmakta olan diğer programlarda sayfayı açar.
•DOSYA BİLGİSİ: Dosya bilgilerini gösterir.
•YAZDIR: Yazdırma özelliklerini ayarlar.
•ÇIK: Programın kapatır.

294
Dijital Uygulamalar
•Cetvelleri görünür kılma: GÖRÜNÜM ≥ CETVELLER

•Cetvel ölçü birimini değiştirmek: DÜZEN ≥TERCİHLER ≥BİRİM&CETVELLER
•Sayfaya yakınlaşma veya uzaklaşma:
•Yakınlasma: CTRL+ (+) Uzaklasma: CTRL+(-)
•İşlemi geri alma:
•1) CTRL + Z 2) PENCERE ≥ GEÇMİŞ
Özet (devamı)
•Yeni sayfa oluşturma
•1) DOSYA ≥ YENİ 2) “CTRL + N”
•İSİM: Sayfa isimlendirilir.
•HAZIR AYAR: Kayıtlı sayfa bilgileridir.
•GENİŞLİK ve YÜKSEKLİK: Sayfa açmak için boyutlar girilir.
•ÇÖZÜNÜRLÜK: Baskı için 300 Pixel/inch, internet için 72 olmalıdır.
•RENK MODU: RGB veya CMYK seçeneklerini barındırır.
•ARKA SAYFA İÇERİĞİ: Sayfanın arka rengini belirler.
•Çalışma alanında dosya açma
•1) DOSYA ≥ YERLEŞTİR 2) Photoshop sayfa alanına sürüklenir.
•Katmanlar
•Ayrı çalışmaların yapılabileceği şeffaf çalışma yüzeyleridir.
•Katman isimlendirme: Katman ismine çift tıklanır.
•Yeni katman açma: Katman menüsünden yeni sayfa ikonu kullanılır.
•Katman görünürlüğü: Katman kenarındaki göz ikonuna tıklanır.
•Katman kitleme: Katmanlar menüsündeki kilit ikonu kullanılır.
•Katman saydamlığı: Katman menüsünden Opaklıkla ayarlanır.
•Katman sıralama: Katman seçilir ve istenen sıraya yerleştirilir.
•Birden fazla katman seçme: CTRL (sırasız) veya SHIFT’te (sıralı) ile seçilir.
•Katman gruplama: Katmanlar seçilir klasör ikonu tıklanır.
•Katman birleştirme: Katmanlar seçilir ve sağ tıklanarak KATMAN BİRLEŞTİR
kullanılır.
•Resmi pikselleştirme: katmana tıklanır ve KATMANI RESTERLEŞTİR seçilir.
•Araç çubuğu
•Hareket aracı: Seçilmiş yeri hareket ettirir.
•Seçim araçları
•GEOMETRİK SEÇİM ARACI
•sayfada istenen yeri, seçilen geometrik biçim ile seçer.
•KEMENT SEÇİM ARACI
•Kement seçim aracı: Mouse hareketi ile serbest seçim yapar.
•Çokgen kement aracı: Mouse tıklarıyla nokta konularak seçer.
•Magnetik kement aracı: Renk farklarını ve Mouse hareketi kullanır.
•SİHİRLİ ASA
•Renk farkları ve ton değerlerine göre seçim yapar.
•Seçim Üst Menüsü/Seçim Özellik Menüsü:
•TEK SEÇİM: Tek bir seçim yapar.
•BİRLEŞTİR KUTUSU: Seçime seçim ekler.
•EKSİLTME KUTUSU: Seçimden seçim eksiltir.
•KESİŞİM KUTUSU: Seçimlerde kesişen kısımları seçer.

295
Dijital Uygulamalar
•Seçim alanını değiştirmek: SEÇİM MENÜSÜ ≥ TERS ÇEVİR

•Seçimden çıkmak: “CTRL+D”
•Seçim araçları ile yapılabilecekler
•Hareket ettirme
•Silme:Kesme/Kopyalama ve yapıştırma
Özet (devamı)
•Katman içerisinde kopyalamak “ALT” tuşu ile sürüklenir.
•Boyutlandırma: CTRL+ T
•Doldurma: 1-Seçim sağ tık DOLGU 2- DÜZEN ≥ DOLDUR 3) SHIFT+ F5
•Kontür verme: 1-Seçim sağ tık> KONTÜR VER 2-DÜZEN ≥ KONTUR VER.
•Boyama-çizim araçları
•Fırça aracı: Fırça ikonuyla gösterilir, kısa yol: “B”
•Fırça özellikleri üst menüsü:
•1-) BOYUT VE BİÇİM
•2-) MODE
•3-) OPAKLIK
•Fırça Özelliklerini Düzenleme: PENCERE>FIRÇA Kısa yol: F5
•1. FIRÇA UCU BİÇİMİ
•2. BİÇİM DİNAMİKLERİ
•3. DAĞILMA
•4. RENK DİNAMİKLERİ
•Fırça kaydetme:
•Görsel bulunur veya oluşturulur. Görsel siyah olmalıdır. Görsel seçilir ve
DÜZEN> FIRÇA HAZIR AYARLARINI TANIMLA
•Silgi aracı: Fırça aracı özelliğiyle çalışır. Kısayol: E.
•Renk ayarlarını düzenlemek.GÖRÜNTÜ MENÜSÜ> AYARLAMALAR
•1- PARLAKLIK VE KONTRAST:
•2- DÜZEYLER
•3- EĞRİLER
•4- TİTREŞİM
•5- TON ve DOYGUNLUK
•6- RENK DENGESİ
•Dolma kalem aracı: Kısayol: “P”. Yol ve Şekil olarak oluşturabilir.
•YOL: Seçim, dolum ve kontur için geçici yollar oluşturur.
•ŞEKİL: Seçilen, dolum rengi, kontur renk ve kalınlığı, kontur biçimiyle
değiştirilebilir şekiller oluşturur.
•Araç mouse tıklanması ile nokta atılması ve programın atılan noktalar
arasında elcikler kullanımı ile şekli düzenlenebilir çizgiler oluşturmasına
dayanır. Çizgi düzeltmeleri için NOKTA DÜZELTME ARACI. Noktanın yeri
“CTRL” basılı tutularak değiştirilir.
•Kaydetme
•1. Photoshop Uzantısı ile kaydetme: DOSYA>KAYDET> .PSD
•2. Çıktı için kaydetme: DOSYA>FARKLI KAYDET sonrasında JPEG, TIFF veya
PNG
•Uygulama örnekleri, ünite içerisinde detaylı ve basamaklı bir şekilde
aktarılmıştır.

296
Dijital Uygulamalar
1. Aşağıdakilerden hangisi bilgisayar destekli tasarım programlarının moda
sektöründe kullanım alanlarından değildir?
a) Giysi artistik çizimlerinin oluşturulması Kolaj
b) Hikâye ve renk panolarını hazırlanması
c) Orantılı teknik çizimlerin yapılması
d) Giysi kalıp çizimlerinin yapılması
e) Portfolyo çalışmaları
2. Aşağıdakilerden hangisi Piksel Tabanlı İllüstrasyon Tasarım Programlarının

özelliklerindendir?
a) Net çizgiler oluştururlar
b) Piksellerden meydan gelirler
c) Dosya boyutları küçüktür
d) Gerçekçi renklendirmeler yapamazlar
e) Teknik çizim uygulamaları için idealdir
3. Aşağıdakilerden hangisi Vektör Tabanlı İllüstrasyon Tasarım

Programlarının özelliklerindendir?
a) Çözünürlük kalitesi değişmez
b) Gerçekçi renklendirmeler yaparlar
c) Dosya boyutları büyüktür
d) Net çizgiler oluşturamazlar
e) Artistik çizim uygulamaları için idealdir
4. Aşağıdakilerden hangisi Adobe Photoshop Dosya menüsünde yer alan ve

“herhangi bir dosyayı çalışma sayfasında açan” komuttur?
a) OPEN (AÇ)
b) SAVE AS (FARKLI KAYDET)
c) EXPORT (DIŞA AKTAR)
d) FILE INFO (DOSYA BİLGİSİ)
e) PLACE (YERLEŞTİR)
5. Aşağıdakilerden hangisi Yeni sayfa açma menüsünde “A3-A4 gibi sayfaların

açılmasını sağlayan” komuttur?
a) WIDTH (GENİŞLİK) ve HEIGHT (YÜKSEKLİK)
b) PRESET (HAZIR AYAR)>International Papers
c) RESOLUTION (ÇÖZÜNÜRLÜK)
d) PRESET (HAZIR AYAR)>US. Papers
e) COLOR MODE (RENK MODU)

297
Dijital Uygulamalar
6. Aşağıdakilerden hangisi mouse’un serbest hareketleriyle alan seçen seçim

aracıdır?
a) LASSO TOOL (KEMENT SEÇİM ARACI)
b) MAGNETIC LASSO TOOL (MAGNETİC KEMENT ARACI)
c) POLYGONAL LASSO TOOL (ÇOKGEN KEMENT ARACI)
d) MAGIC WAND (SİHİRLİ ASA)
e) GEOMETRIC SELECTION TOOL (GEOMETRİK SEÇİM ARACI)
7. Aşağıdakilerden hangisi “Yüksek kalite ve katmanlı” resim kaydetme

uzantısıdır?
a) PSD
b) JPEG
c) PNG
d) TIFF
e) GIF
8. Aşağıdakilerden hangisinde hikâye panosu oluşturma basamakları doğru

olarak sıralanmıştır?
a) İstenilen boyutta sayfa açılır> Shift+ F5 ile renk ile
doldurulur>Görseller Dosya menüsü yerleştir ile çağırılır> Görseller
resterleştirilir> Ctrl +T ile boyutlandırılır ve düzenlenir.
b) İstenilen boyutta sayfa açılır> istenilen; çerçeve ve geometrik
şekilleri, yeni katmanda geometrik seçim aracı ve seçiliyken sağ
tıklayarak “STROKE” (KONTUR VER) komutu ile arzu edilen renk ve
kalınlıkta oluşturulur> katmanlar düzenlenir
c) İstenilen boyutta sayfa açılır> Ctrl +T ile renk ile doldurulur>Görseller
Dosya menüsü yerleştir ile çağırılır> Shift+ F5 ile boyutlandırılır ve
düzenlenir.
d) İstenilen boyutta sayfa açılır> Shift+ F5 ile renk ile
doldurulur>Görseller Dosya menüsü yerleştir ile çağırılır> Ctrl +T ile
boyutlandırılır ve düzenlenir.
e) İstenilen boyutta sayfa açılır> Shift+ F5 ile renk ile doldurulur>Dosya
menüsü Aç ile görseller çağırılır> Ctrl +T ile boyutlandırılır ve
düzenlenir.

298
Dijital Uygulamalar
9. Aşağıdakilerden hangisinde siluet hazırlama ve ten işlemleri doğru

sıralanmıştır?
a) Sayfa açılır> Manken çağırılır>Asa aracılığıyla ten boyanmak istenen
bölüm seçilir> Shift+ F5 ile ten renginde boyanır.
b) Sayfa açılır> Manken çağırılır>Asa aracılığıyla dış ve iç alanlar seçilerek
silinir> Manken içi seçilir ve yeni katmanda Shift+ F5 ile ten renginde
boyanır.
c) Sayfa açılır> Manken çağırılır> Görüntü, Düzenle Seviyeler ile ton
değerleri değiştirilir> Asa aracılığıyla dış ve iç alanlar seçilerek silinir>
Manken içi seçilir ve yeni katmanda Shift+ F5 ile ten renginde
boyanır.
d) Sayfa açılır> Manken çağırılır>Çokgen seçim aracıyla dış ve iç alanlar
seçilerek silinir> Manken içi seçiir ve yeni katmanda Shift+ F5 ile ten
renginde boyanır.
e) Sayfa açılır> Manken çağırılır> Görüntü, Düzenle Seviyer ile ton
değerleri değiştirilir> Asa aracılığıyla dış ve iç alanlar seçilerek silinir>
Manken içi seçilir ve yeni katmanda Ctrl+ T ile ten renginde boyanır.
10. Aşağıdakilerden hangi seçenekte saten boyama için izlenmesi gereken

basamaklar doğru sıra ile verilmiştir?
a) Dolma kalem aracıyla çizim yapılır>Asa ile seçilerek boyanır>Işık-gölge
araçlarıyla uygun olarak tonlanır>Katman menüsü opaklık özelliği ile
katman saydamlaştırılır.
b) Dolma kalem aracıyla çizim yapılır>Asa ile seçilerek boyanır>Işık-gölge
araçlarıyla uygun olarak tonlanır.
c) Noktalarla fırça kaydedilir>Fırça özelliği değiştirilir>İstenilen doku
renkleri boyanır>Leke aracı ile fırça seçilerek boyalar uygun şekilde
dağıtılır.
d) Fırça seçilir> İstenen doku renginde boyama yapılır>Filtre menüsü
kullanılarak istenen görüntü oluşturulur.
e) İstenilen doku görseli bulunur>Düzenle>Dönüştür-Çarpıt işlemi ile
doku giydirilir>Işık-gölge araçlarıyla uygun olarak tonlanır.
Cevap Anahtarı
1.d, 2.b, 3.a, 4.e, 5.b, 6.a, 7.d, 8.a, 9.c, 10.b

299
Dijital Uygulamalar
Bulgun E. Y. ve Güngör B. (2000). Bilgisayarda Bir Giysi Tasarım programı
Oluşturulması. Dokuz Eylül Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Fen ve
Mühendislik Dergisi. Cilt:2, Sayı:2.
Burke, S. (2006). Fashion Computing: Design Techniques and Cad. Burke
Publishing.
Centner, M., and Vereker, F. (2011). Fashion Designer's Handbook for Adobe
Illustrator (2th Edition). A John Wiley & Sons Ltd. Publication.
Colussy, M. K. (2001). Fashion Design on Computers. Prentice Hall.
Çeğindir, N. Y. ve Öz, C. (2020). Giysi Tasarım Eğitiminin E-Öğrenme ile Verilmesi
Hakkındaki Öğrenci Görüşleri T.C. İstanbul Şişli Meslek Yüksekokulu Örneği.
Turkish Studies. 15(3), 1571-1585. Doi: 10.29228/TurkishStudies.42666
Durupınar, F. (2007). Bir 3D Giysi Tasarımı ve Simülasyon Sistemi, Yayınlanmamış
Yüksek Lisans Tezi, İhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesi Mühendislik ve Fen
Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Hagen, K. (2011). Fashion Illustration for Designers. Waveland Press.
Harris, J., and Withrow, S. (2008). Vector Graphics and Illustration. Singapore:
Page One Publishing Pte. Ltd.
Kara, M. (2012). Fantastik İllüstrasyonların Dijital İllüstrasyon Tekniği ile Web
Tabanlı Oyunlarda Kullanımı: Lanistawars. Yayımlanmamış Yüksek Lisans
Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, Isparta.
Morris, B. (2010). Fashion Illustrator. Laurence King Publishing.
Sağlamtimur, Z. Ö. (2010). Dijital Sanat. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler
Dergisi, 10 (3), 213-238.
Streeter, L. B. (2010), “Essential Fashion Illustration: Digital”, Maomao Pub. U.S.A.
Tallon K. (2009), “Dijital Moda Çizimi”, Güncel Yayıncılık.
Tallon K. (2013), “Creative Fashion Design with Illustrator”, Batsford.
Uçar, N. (2012). İllüstrasyon ve Moda. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Haliç
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
GÖRSEL KAYNAKÇA
Görsel 11.1. Kalıp programlarıyla entegre üçboyutlu tasarım program görseli
Browzwear Solutions. (2017). Design in 3D with Lotta and VStitcher.
https://www.youtube.com/watch?v=4E90tqwCfxk&ab_channel=Browzwea
rSolutions. https://i.ytimg.com/vi/4E90tqwCfxk/maxresdefault.jpg
Ünite içerisinde yer alan diğer görseller Görsel 11.2- Görsel 11.21
ÖZ.C. Dgstudyo. http://www.dgstudyo.com/index.php/dersler

300
SUNUM BİÇİMLERİ
• Moda Tasarımında Kullanılan MODA İLLÜSTRASYONU

İÇİNDEKİLER
Sunum Teknikleri Dr. Öğr. Üyesi Cantürk

• Tasarım Uygulamaları için
Oluşturulan Sunu Panoları ÖZ
• Tasarım Uygulamaları
Sonrasında Kullanılan Sunu
Panoları

• Moda tasarımında sunum
HEDEFLER
tekniklerini tanımlayabilir
• Tasarım uygulamaları öncesi
hazırlanan sunu panolarını
sıralayabilir
• Tasarım uygulamaları sonrasında
kullanılan sunu panolarını
isimlendirebilir
• Kendi tasarımlarınız için sunu
panoları oluşturabilirsiniz.
ÜNİTE
12
Sunum Biçimleri
Hikaye Panosu/Mood
Board
Tasarım Uygulamaları
Hedef Kitle
için Oluşturulan Sunu Panosu/Consumer Board
Panoları
Malzeme panosu/Material
Board
SUNU BİÇİMLERİ
Koleksiyon Hikaye
Panosu/Story Board
Koleksiyon Stil Panosu/

Line Board
Koleksiyon Dağılım Panosu/

Tasarım Uygulamaları Range Board
Sonrasında Kullanılan
Sunu Panoları Kombin-Ürün Panoları/
Look Board
Tekstil Baskı/ Textile

Pattern Board
Teknik Föy / Tech Pack

302
Sunum Biçimleri
GİRİŞ
Günümüz gelişen endüstrisinde, moda tasarımcının görevi zihinsel
faaliyetlere (karar süreçleri, yaratıcı bakış vb.) odaklanmıştır. Moda tasarımcının
görevi, çağın ihtiyaçları ve estetik anlayışı doğrultusunda, satın alınmak üzere
yaratıcı ve yenilikçi giysi ürünleri tasarlamaktır. Moda tasarımcı tasarımlarını,
araştırmalar, belirlediği sezon, hedef kitle, tema, marka imajı gibi birçok bileşen
doğrultusunda gerçekleştirmektedir.
Tasarımın oluşturulabilmesi için; konu belirlenmesi, fikir üretilmesi,
planlama yapılması ve bu planın geliştirilerek somutlaştırılması gerekmektedir.
Tasarım bir soruna cevap olmalı ve piyasayı hedeflemeli, oluşturulan ürün ve/veya
hizmet işlevsel ve özgün olmalıdır.
Tasarımcı tarafından ürün geliştirme basamağını oluşturulan çizimler;
sanatsal beceri ve bilgi paylaşmayı amaçlayarak farklı bir grafik dili olarak
adlandırılabilecek moda illüstrasyonlarından farklıdır. Amaç işletme içerisinde
beğeni oluşturmak değil, üretilecek ürünler hakkında detaylı bilgi ve öngörü
sunmaktır. Giysi tasarımında yapılan çizimlerin, uygulanabilir olması, modeli doğru
olarak anlatması, kullanılacak kumaş, malzeme ve süsleme hakkında bilgi içermesi
gerekmektedir.
Moda tasarımcısı oluşturacağı koleksiyonda bütünlük yakalayabilmek ve
modellerin birbiriyle uyumlu olmasını sağlamak için hazırladıklarını çıkış
noktalarını yansıtacak görsel, edebi ve üretim materyallerini içerisinde bulunduran
grafik panolar hazırlar. Bu panolar; renk/hikâye panosu veya mood board olarak
adlandırılır ve firma içerisinde yaratıcı düşüncenin paylaşılmasını sağlar.
Benzer şekilde tasarımcılar, tasarım geliştirme basamakları sonucunda
geliştirdikleri modelleri firma içerisinde sunmak için ayrı panolar da
kurgulanmaktadır. Hazırlanan bu panolar üretim basamaklarının farklı alanlarında
planlamalar için kullanılır.
Bu ünitede tasarım geliştirme ve sonuç basamaklarında oluşturulan ve bu
kitabın konusu dahilinde bulunan moda çizimlerinin düzenlenmesini gerektiren,
sunumlar hakkında bilgi ve uygulamalara yer verilmiştir.
MODA TASARIMINDA SUNUM TEKNİKLERİ

Tüm tasarım alanlarında olduğu gibi, moda tasarımı alanında da çağımız
sektöründeki rekabetin önüne geçmek için hem kişisel hem de kurumsal düzeyde
birçok sunum tekniği kullanılmaktadır. Kurumlar ve kişiler kendi beceri ve
Moda tasarımında ürünlerini kitlelerle paylaşabilmek için tanıtım ve sunular yapmaktadır. Bu
birçok farklı alan ve sunuların bazıları;
amaç için sunum
• Ürün tasarımına yönelik: Moda tasarımında belirlenen tema, renk, stil,
teknikleri
kullanılmaktadır. malzeme ve detay özelliklerinin aktarılması için hikâye, renk panoları veya
mood boardlar oluşturulur. Tasarımcılar koleksiyon hazırlık süreçlerinde
farklı çizim teknikleri gerçekleştirmektedir. Bunlardan ilki; tasarımcının
yaratıcı yönünü göstermek ve beğeni toplamak için tasarladığı modelleri

303
Sunum Biçimleri
figürlere giydirerek çizilmesi olan artistik çizimdir. Onaylanan modellerin

üretim aşamalarında, doğru bilgi aktarımını sağlayacak şekilde ölçülü ve
dikim detaylarını içeren teknik çizimler ise ikinci çizim türüdür. Alıcı
kuruluşlar ve firma içerisindeki sunumlar için tekli veya çoklu ürünlerin,
özellik ve süreçlerini aktaran kurumsal, artistik, teknik veya koleksiyon
paftaları hazırlanır. Ayrıca yazılı, görsel ve/veya çoklu medya kullanılarak
sunu, afiş vb. reklam uygulamaları da gerçekleştirilir.
• Ürün tanıtımına yönelik: Tekli veya çoklu ürün ve özelliklerinin paylaşılarak
katılımcılara belli bir deneyim yaşatan; sergi, defile gibi uygulamalar
gerçekleştirilir. Yayın organlarında yayınlanmak üzere hazırlanmış yazılı,
görsel ve/veya çoklu medya içeren reklam uygulamalarıdır. Giysi
koleksiyonlarının, aksesuarların ve sezonda yer alacak ürünlerden oluşan
yayınlar olan kataloglar bu uygulamalara örnektir.
• Kişisel tanıtıma yönelik: Kişi veya kurumların kendi bilgi, becerilerine göre
tasarım süreçlerinin ve başarılarının sunulmasında portfolyolar kullanılır.
Portfolyo, tek bir ürün grubu oluşturma sürecini kapsayabileceği gibi, çok
yönlü deneyimlerin uygulamalarını da içerebilir. Moda tasarımında
portfolyolar hakkında detaylı bilgiler Ünite 13 ve 14’de verilmiştir.
Bu ünitede ürün tasarımına yönelik sunum teknikleri incelenmektedir.
Ürün tasarımına yönelik gerçekleştirilen sunum panoları başlıca;
 Tasarım uygulamaları için oluşturulan ve
 Tasarım uygulamaları sonrasında kullanılan sunu panoları olarak ikiye
ayrılmaktadır.
Tasarım Uygulamaları için Oluşturulan Sunu Panoları

Moda tasarımcısı; giysi tasarımı süreçlerinin her alanında bilgi ve beceri
sahibi olan; hedef kitle ihtiyaçları doğrultusunda, yenilikçi fikirler ve çözümler
üreterek, özgün model tasarımları yapan ve tasarım sürecinin tamamını organize
eden kişidir. Giysi tasarımı yapan kişinin, üretim bilgisi ve becerisi ile özgün fikirler
üretebilmesi; eldeki teknoloji olanaklarıyla uygun üretim planlaması yapabilmesi
gerekmektedir.
Koleksiyon tasarımı,
tasarımcıların kendi Tasarımcılar sektörde sezon bazlı olarak koleksiyonlar geliştirmektedir.
zihinsel yetenek ve Koleksiyon bir tasarımcının hedef kitlesi için bir sezona yönelik, ortak bir temadan
becerilerini kullanarak hareketle, tasarım öğelerini (form, siluet renk ve doku) ve hayal gücünü
giysi grupları oluşturma
birleştirerek tasarladığı bütünlük taşıyan giysi grupları olarak tanımlanabilir.
aşamalarıdır.
Koleksiyon içeriği, tek parçadan oluşan giysiler, takım giysiler (ceket-pantolon,
ceket-etek) veya çeşitleme alternatiflerinden oluşan giysilerle gerçekleştirilebilir.
Büyük firmalar 100-150 parçalı koleksiyonlar oluşturabilmekle birlikte,
tasarım öğrencileri ve genç tasarımcıların uygulamaları için bu sayı genellikle 10-15
kombinden meydana gelir. Bu kapsül koleksiyonların içeriği farklılık
gösterebilmekle birlikte, genellikle 6 alt giyim (pantolon, etek), 6 üst giyim (bluz,
gömlek, t-shirt), 3 ‘er günlük ve gece elbisesi ve bu ürünlerle kombilenebilecek 3
dış giyimden meydana gelir.

304
Sunum Biçimleri
Koleksiyon geliştirme süreçlerinde tasarımcıların odaklanması ve model

geliştirme süreçlerine başlaması için birden fazla pano veya board
düzenlenmektedir. Bunların başlıcaları;
• Hikâye Panosu/Mood Board
• Hedef Kitle Panosu/Consumer Board
• Malzeme panosu/Material board dur.
Hikâye panosu
Koleksiyon çalışmalarına başlamanın ilk adımı marka ve günün trendleri
hakkında bilgi almaktır. Tasarımcı markanın hedef kitle özellikleri, günün trend
verileri ve önceki satış rakamlarını değerlendirirler. Trend tahminlerinin önemi
Tasarımcılar koleksiyon sebebiyle tasarımcılar günümüzde WGSN gibi uluslararası trend belirleyiciler ile
geliştirme süreçlerinde çalışmakta ve her üretim dönemi için gerekli olacak tema, renk, kumaş, kesim ve
elde ettikleri karmaşık
model detaylarına bu kuruluşlardan ulaşmaktadır.
zihinsel bağları
görselleştirmek için Gerekli bilgiler edindikten sonra ise giysi tasarımında farklılığın ve tasarımcı
panoları kullanırlar. yetilerinin ortaya çıkması için bir yöntem olarak tema belirlenir ve araştırma
yapılmaya başlanır. Tema bir tasarımın ya da koleksiyonunun ana ve öncelikli
fikrini, tasarımın ardındaki çıkış noktası ve düşünceyi temsil etmektedir. Bu tema
soyut veya somut bir kavram olarak belirlenebilir.
Tasarımcı özgün tasarımlar geliştirmek için belirlediği temayı; edebiyat,
tarih, sanat eserleri (resim, heykel vb.), mimari ve bilim alanlarını (fizik, kimya,
biyoloji vb.) kapsamlı olarak araştırır. Kültürel etkiler, geçmiş giysiler ve gelenekler
de bu araştırmalara dahil edilir. Farklı sonuç almak isteyen tasarımcılar konuyu
derinlemesine irdeleyerek genel halkta bulunmayan çıkarımlar gerçekleştirmek
zorundadır.
Tema araştırmasının genişliği tasarımcının yeni fikirler üretilebilmesinin
anahtarıdır. Tasarımcılar araştırma konularını belirlemek ve genişletmek için farklı
yöntemlere başvururlar. Tema konusunu genişletmenin yollarından birisi temayı
somut veya soyut bir kelime ile tamamlamaktır. Böylece hem maddi hem de
düşünsel yeni araştırma alanları ortaya çıkar.
Benzer şekilde tema kelimesi ile bir kavram/kelime ağı oluşturulabilir. Bu
uygulamalarda temanın zihinde oluşturduğu kelimeler birbirleriyle bağlantılı
olarak yazılır. Zihnin serbest çağrışımla sağladığı kelimeler bir akış oluşturarak tıpkı
bir örümcek ağı gibi yapı oluşturur. Oluşturulan haritadaki kelimeler irdelenerek
araştırmalar gerçekleştirilir.
Ayrıca bir sanat akımının seçilmesi ve incelenmesi de temaya farklı bir bakış
açısı sağlayarak, geliştirilecek modelleri etkileyecektir. Günümüzde tema iç
döngülerine uygun olacak şekilde; pop art, futirizm, yapı-söküm, sürrealizm,
maksimalizm ve minimalizm gibi birçok sanat akımı koleksiyon geliştirilmesinde
kullanılmaktadır.

305
Sunum Biçimleri
• "Çiçek" olarak seçilen temel bir tema; tasarımcıya

çağrıştıracağı "doğa güzellikleri", "ferahlık", veya "çürüme"
Örnek
gibi farklı kavramlarla birleştirilerek araştırılabilir. Botanik
kitap çizimleri, bitki iç yaprak ve damar hareketleri gibi
konularla zenginleştirilebileceği gibi, seçilen bitkinin
salgıladığı kimyasalların förmülleri geliştirilecek tasarımları
değiştirecektir. Romantisizm gibi sanat akımları veya
römanesk dönem gibi moda dönemleri de tasarımcıya farklı
bakış açıları kazandırmak için kullanılabilir.
Denize bir ağ atarak bilgi toplanan bu aşama sonrasında, tasarımcı birbiriyle

uyumlu bir koleksiyon ortaya çıkartmak için gerekenden çok daha fazla bilgiye
sahip olur. Bu sebeple edinilen bilgilerin ayıklanması ve en çok etkilenenlerin
ayrıştırılması gerekir. Moda tasarımı gibi görsel bir alanda seçilen bu bilgiler
sembolizmin gücünden de faydalanarak görselleştirilir.
Hikâye panosu veya mood board olarak isimlendirilen panolar, koleksiyonun
çıkış noktası ve varılmak istenen yönü belirleyen görsel düzenlemelerdir.
Hikâye panoları
hazırlanacak
koleksiyonun çıkış
fikrinin
görselleştirilmesidir.
Görsel 12.1. Hikâye Panosu/Mood Board örneği
Hikâye panosu/Mood Board’da bulundurulacak başlıca bilgiler;

 Tema hakkında bilgiler: Araştırma sonucunda tasarımcının giysi
tasarımında kullanmak istediğine, kendine ilham verdiğini düşündüğü
bilgilerdir. Görseller olabileceği gibi; tema hakkında ünlü sözler, şiirler ve
edebi yazılar, kimya formülleri vb. bilgiler de olabilir.
 Günün trend özellikleri: Kullanılmak istenen günün trend bilgileri; model
özellikleri, giysi siluetleri, doku özelliklerini içerirler. Başka tasarımcıların

306
Sunum Biçimleri
defilelerinden elde edilmek istenilen stil özelliklerine uygun parçalar da

seçilebilir.
 Renk bilgileri: Koleksiyonda kullanılması düşünülen renkler pantone
tonları ile birlikte panoya eklenir. Pantone, birçok farklı sektörde kullanılan
ve renklerin tanımlanmasını sağlayan renk kataloğudur. Üç renk ve bu
renklerin üçer tonunun seçilmesi yeni başlayan tasarımcı adayları için
koleksiyonda uyum sağlanmasını kolaylaştıracaktır.
 Sezon bilgileri: Giysi ürününün tüketici ihtiyaçları ve mevsim özellikleri
doğrultusunda üretiminin planlandığı zaman aralıklarıdır. Bu aralıklar;
mevsimlere göre İlkbahar/Yaz (Spring/Summer), Sonbahar/Kış
(Fall/Winter) gibi ikili olarak belirlenebildiği gibi günümüz sektöründe her
mevsim için ayrı veya tatil, seyahat gibi farklı ara dönemleri de kapsayacak
şekilde genişlemiştir. Koleksiyon odağının belirlenebilmesi için sezon
bilgilerinin de tabloda ifade edilmesi önemlidir.
Hazırlanan bu tablo ile tasarımcı zihnini tek bir yere odaklayarak,
birbirleriyle uyumlu giysi tasarımları gerçekleştirebilir. Odak noktası olan bu
panonun düzenlenmesi tasarımcının yeti ve zihinsel süreçlerini yönlendirecek bir
pusula görevi görecektir.
Hedef kitle panosu/Consumer board

Marka ve/veya tasarımcının ürün tasarlamak için belirlediği; benzer yaş,
gelir düzeyi, eğitim seviyesi ve yaşam biçimlerine sahip ortak istek ve ihtiyaçları
bulunan müşteri kitleleridir. Doğru hedef kitle özelliklerinin belirlenmesi marka ve
tasarımların başarısını doğrudan etkiler. Günümüzde sektörün genişlemesi ve
Müşteri kitlesinin doğru artan rekabet, markaların alt kültür olarak tanımlanabilecek daha küçük grup veya
belirlenmesi istendik daha önce karşılanmayan ihtiyaçlara sahip niş kitlelere odaklanmasını sağlamıştır.
tasarımların
oluşturulabilmesi için Aynı tema belirlenecek farklı hedef kitleler için çok ayrı özellikler
önemlidir. taşıyacaktır. Bu sebeple tasarımcılar görsel olarak hedef kitle özelliklerini
kendilerine hatırlatacak pano düzenlemeleri gerçekleştirirler.
Hedef kitle panosu/Consumer board’da bulundurulacak başlıca bilgiler;
 Cinsiyet: Belirlenen hedef kitlenin toplumsal giyim özelliklerinin başlıca bir

yansıtılması olarak Kadın ve Erkek olarak seçilebileceği gibi, koleksiyon
kapsamında unisex (cinsiyetsiz) veya androjen (cinsiyet gözetmeksizin)
olarak belirlenebilir.
 Yaş: Belirlenen hedef kitlenin fiziksel özelliklerinin yansıtılması için önemli
bir belirteçtir. Bebek (0-5), Çocuk (5-12), Ergen (12-16), Genç (16-25),
Genç yetişkin (25-35), Yetişkin (35-55) ve Olgun (55 ve üstü) gibi birçok
kategori içerebilir. Ayrıca bu kategoriler alım güçleri (bebek ve çocuklarda
ebeveyn tercihi, ergen ve gençlerde limitli kaynak, genç yetişkinlerde işe
başlama ve eklenen sorumluluklar vb.) ile de oldukça ilişkilidir. Büyük
markalar birden fazla yaş grubunu hedefleyen koleksiyon çalışmaları
gerçekleştirebilmektedir.

307
Sunum Biçimleri
 Ekonomik durum: Hedef kitlenin alım gücü gerçekleştirilecek modellerin

malzeme ve üretim maliyetlerini kısıtlayacak bir özelliktir. Drapaj ve
yaratıcı uygulamalarla gerçekleştirilecek, özel dikiş makinelerinin
kullanılacağı, üst kalite kumaşları içeren tasarımlar ne kadar güzel olsa da
hedef kitle bu özelliklerin getireceği ücretleri karşılayamayacaksa
üretilemezler. Bu sebeple tasarımcılar uygulamalarında olası ürün
maliyetlerini göz önünde bulundurmak zorundadır.
 Eğitim durumu: Hedef kitlenin genel eğitim seviyesi hayata bakışları ve
giysi tercihlerini etkileyecek bir unsurdur. Kişinin eğitim seviyesi geliştikçe
gördüğü ve bildiği ögeler yaşadığı toplumdan daha küresel bir boyuta
taşınır. Bu sebeple genel halktan farklı istek ve beklentilere sahip
olabilirler.
 Yaşam biçimi: Hedef kitlenin çalışma biçimi, zevkleri ve ilgi alanları giysi
tercihlerini doğrudan etkiler. Sabah 9 akşam 5 masa başında çalışan bir
kadın ile çalışma zorunluluğu bulunmayan ve hafta içi iki kez dışarı çıkan
Hedef kitle belirlenmesi bir kadının aynı ürünleri tercih etmesi beklenilemez. Benzer şekilde
müşteri hakkında birçok
popüler veya halk kültürüne değil alt kültür gruplarına (Rock müzik, Rap
farklı bilginin
belirlenmesi ile stili, çizgi roman tutkusu, motor merağı, yoga veya vücut geliştirmeyle
gerçekleştirilmektedir. uğraşı vb.) üye olan kişilerin ortaya çıkmasıyla birlikte daha niş zevklere
sahip kesimler de oluşmuştur. Günümüzde bu farklı kesimlere ulaşabilmek
de markalaşmanın önemli taraflarından biri olarak gözlenmektedir.
 Hedef kitle tanımlamaları: Tasarımcının kendi kelimeleri ile hedef kitlesini

tanımlaması, “Etkileyici”, “Özgür”, “Elegant”, “Çılgın”, “Çekici”,
“Umursamaz” vb. model geliştirme basamaklarında kolaylık sağlayacaktır.
Bu sebeple bu panolarda bu tarz ifadelere yer verilir. Sizde
çalışmalarınızda kendi hedef kitlenizi tanımlayacak beş kelime
belirleyebilirsiniz.

308
Sunum Biçimleri
Görsel 12.2. Hedef Kitle Panosu/Consumer Board örneği
Malzeme panosu/Material board

Koleksiyon tasarımı öncesinde; tasarımcının kullanmak istediği kumaşları,
fermuar, düğme çıt vb. malzemeleri belirlemesi tasarlanacak modelleri
değiştirebilecek güçtedir. Kumaş kalınlık, döküm, ışık yansıtma özellikleri model
siluet, kup, pens, pili, drape vb model özelikleri ve astarlama, bolluk payları gibi
detayları etkiler. Benzer şekilde düğme ve fermuar özelikleri giysi kapama
özellikleri ve uygulanacak teknikler için önemlidir.
Malzeme panosu/Material board’da bulundurulacak başlıca bilgiler;
Modellerin üretileceği
malzemelerin  Kumaş bilgileri: Dantel, saten kadife, denim ve tafta gibi kumaşlar hem
belirlenmesi, tasarım belirli siluet-tarzlar çağrıştırabileceği gibi hem de belirli uygulama
basamaklarına yön tekniklerini belirler. Bu teknikler üretim süreç ve maliyetleri
gösterici bir rol
etkileyeceklerdir. Koleksiyonda kullanılması planlanan tüm kumaşlar için
oynamaktadır.
kumaşın tuşesi, gramajı, bitim işlemleri konstrüksiyonu, lif içeriği, iplik
yapısı gibi tüm faktörler bulunmalıdır. Numunenin ve ürünün en önemli
yapıtaşı olan kumaş bölümünde yaşanacak en ufak bir aksaklık diğer bütün
faktörlerin verimini etkileyebilir.
 Yardımcı aksesuarlar: Kullanılacak düğmelerin plastik, ahşap veya metal
olması sadece dikiş planlamaları ve model özelliklerini değil, aynı zamanda
doğada çözünürlük özellikleriyle markanın sürdürülebilirlik gibi etik
yaklaşımlarını da yansıtacaktır. Ayrıca özellikle çocuk giyim gibi malzeme
içerik ve özelliklerinin çok önemli olduğu çalışmalarda önceden
malzemelerin gözetilmesi bir zorunluluktur.

309
Sunum Biçimleri
Görsel 12.3. Malzeme Panosu/Material Board örneği
Tasarım Uygulamaları Sonrasında Kullanılan Sunu Panoları

Tasarımcı önceki deneyimleri, edindiği bilgiler ve belirlediği malzemeler
doğrultusunda hazırlanan panolar yardımıyla model tasarım sürecine başlar.
Model tasarımı, çizim tekniklerinin kullanımı veya drapaj gibi uygulamalarla
gerçekleştirilir. İlk süreç, genellikle hızlı yapılan eskizlerle çok sayıda model örneği
oluşturulmasını kapsar. Bu süreçte tasarımların farklı model özelliklerine sahip
versiyonlarının da çizilmesiyle model sayısı arttırılır.
Hazırlanan
koleksiyonun firma içi Tasarımcı; koleksiyonunu, giysi grup içeriklerine göre bu çizimlerden,
ve dışında sunulması belirlenen sayıda olacak şekilde seçer. Süreçte giysilerin birbirleri ile
için birçok farklı pano kullanılabilmesi, marka kimliğini taşıması ve üretilebilirlik başlıca dikkate alınan
kullanılmaktadır.
önemli faktörlerdir. Temel model özelliklerinin belirlenmesi ile kumaş ve aksesuar
gibi materyallerin de nihai seçimleri bazen sıralı bazen eşanlı olarak yürütülür.
Tasarımcı çizimlerini detaylandırarak, kullanılacak renk versiyonlarını da belirler.
Bu belirlemelere göre modellerin temel maliyet hesaplamaları gerçekleştirilir.
Hazırlanan çizim ve toplanan bilgiler, öncelikle tasarım departmanı
içerisinde sunumlarla tartışılır ardından yönetici, üretici, pazarlamacılara sunulur.
Bu sunumlarda bazı farklı panolar kullanmaktadır. Bunların başlıcaları;
 Koleksiyon Hikâye Panosu/Story Board

 Koleksiyon Stil Panosu/ Line Board
 Koleksiyon Dağılım Panosu/ Range Board
 Kombin-Ürün Panoları/ Look Board
 Tekstil Baskı/ Textile Pattern Board
 Teknik Föy/ Tech Pack dir.

310
Sunum Biçimleri
Koleksiyon Hikâye Panosu

Bu panolar, tasarımcının belirlediği temayı koleksiyona taşıma süreçlerini
içermektedir. Seçilen model özellikleri, siluet, renk ve stillerin nasıl şekillendiği,
neleri yansıttığı ve kullanım amaçları genellikle tasarım süreçlerine katılmayan
yöneticilere açıklanır. Böylece yöneticiler, tasarım departmanındaki kişiler
tarafından bu süreçler hakkında bilgilendirilmiş olur ve öneri, isteklerde
bulunabilir.
Panonun tamamen yazıyla kaplı olmaması, görsel olarak ilgi çekmekle
Model özellikleri ve birlikte yer alan metni okumayı güçlendirmemesi önemlidir. Bu sebeple hikâye
tasarım tercihlerinin panonuzu/mood boardunuzu saydamlaştırarak arka plan olarak kullanabilirsiniz.
anlaşılabilmesi için fikir Pano içerisinde yer alacak yazı çok fazla detaya girmeden tema ana fikrini
çıkış noktası ve açıklamalı ve geliştirilen ürünlerle temanın bağlantısını kurmalıdır. Yarım sayfa
süreçlerinin aktarılması uzunluğunda bir metin hazırlanması yeterli olacaktı. Görsel bir düzenleme olan
gerekmektedir.
panoda yazı karakter ve boyutları da temaya uygun olarak belirlenmelidir.
Görsel 12.4. Koleksiyon Hikâye Panosu/Story Board örneği
Koleksiyon Stil Panosu/ Line Board

Hazırlanan koleksiyondaki bütün parçaların, kombinler (looklar) şeklinde
görülmesini ve değerlendirilmesini sağlayan panolardır. Hazırlanan bütün artistik
çizimlerin görsel olarak düzenlenmesi ile oluşturulurlar. Tablolar koleksiyon
hakkında beğeni oluşturmak ve kabul görmesini sağlamak için hazırlanırlar. Bu
panolar yöneticilerle paylaşıldığı gibi satın almacılar ile de paylaşılarak ürünler
hakkında görsel bilgi verilmesini sağlar.
Düzenlemelerde boşluk doluluk ve arka planın öne geçmemesine dikkat
edilmesi gerekmektedir. Dikkat koleksiyon ve ürünlerinde olmalıdır. A3
boyutlarında hazırlanacak bir pano 10-15 kombinlik bir koleksiyon aktarımı için
yeterli olacaktır. 35x50 boyutlarının üzerine çıkılması panonun taşınması ve
korunmasında problemler oluşturabilir. Manuel hazırlanan panolarda renkli
fotokopi ile çoğaltılmış artistik çizimler kolaj tekniği ile kesilip birleştirilebilirler.

311
Sunum Biçimleri
Günümüzde hazırlanan panolar bilgisayar ortamında oluşturulmakta, sayfa

boyutundan ziyade dosya (mb,gb vb.) içerik boyutuna dikkat edilir ve kolayca
gönderilebilmesi göz önünde bulundurulmaktadır.
Görsel 12.5. Koleksiyon Stil Panosu/ Line Board örneği
Koleksiyon Dağılım Panosu/ Range Board

Koleksiyon için geliştirilmiş ve bütün ürünlerin teknik çizimlerinin yer aldığı
panolardır. Özellikle bütün koleksiyonun teknik detayları hakkında bilgi vermek için
hazırlanırlar. Ayrıca ürünlerin farklı renk ve desen varyantlarının olması
durumlarında veya üretilecek beden aralıklarının belirtilmesinde de etkilidirler.
Üretilecek farklı Farklı renk varyantları arka arkaya sıralanarak görselleştirme sağlanır. Böylece
varyantların firma içi ve satın almacılar istedikleri ürün varyantlarını ve bedenlerini seçebilirler.
satın almacılara
sunumunda dağılım Teknik çizimler ölçü ve üretim bilgisiz olarak düzenlenir ve üretilecek beden
panoları/range board aralıkları çizimlerin altında yer alır. Düzenlemeler üst giyim, alt giyim, dış giyim ve
hazırlığı önemlidir. elbise gibi gruplanabileceği gibi kombinler oluşturacak şekilde de hazırlanabilir.
Teknik özelliklerin sunulması amaçlanan bu panolarda gösterişten kaçınmak ve
sade bir arka plan kullanmak anlaşılırlığı arttıracaktır.
Görsel 12.6. Koleksiyon Dağılım Panosu/Range Board örneği

312
Sunum Biçimleri
Kombin-Ürün Panoları/ Look Board

Koleksiyon içerisinde üretilen parçaların birbiri ile kombinlenebilmesi
önemlidir. Genel olarak geliştirilen koleksiyonun o sezon için bir gardırop
oluşturması beklenmektedir. Bu panolar hazırlanan koleksiyondaki ürünlerin,
birlikte kullanılması düşünülen diğer ürünlerle oluşturulan kombinlerini gösteren
panolardır. Artistik çizim ve teknik çizimler yan yana yerleştirilerek ürünler
konusunda kapsamlı bilgi verirler.
Bu panolarla ürünlerin ayrı ayrı onaylanması ve satın almacılara sunulması
hedeflenmektedir. Ayrıca kombinde (look) kullanılan ürün, renk ve model
özellikleri hakkında bilgi içerirler. Farklı ürünlerle kombinlenecek parçalar için
birden fazla artistik çizimin yerleştirildiği düzenlemeler gerçekleştirilebilir. Çoğu
yatay hazırlanan sunu panolarının aksine bu panolar genellikle dikey olarak
düzenlenirler.
Kombin-Ürün panoları,
hazırlanan ürünlerin
birbirleriyle ilişkisini
göstermek için
gerçekleştirilen önemli
panolardır.
Görsel 12.7. Kombin-Ürün Panoları/Look Board örneği
Tekstil Baskı/ Textile Pattern Board

Giysiler temel malzeme olarak kumaşlardan meydana gelmektedir. Tarih
boyunca gelişen teknoloji ile yeni teknik ve yöntemlerle gelişmiştir. Tekstil
tasarımı; lif ’ten son ürün kumaşa kadar üretilme teknik bilgilerini içeren ayrı bir
tasarım dalı olarak ele alınmaktadır. Ancak koleksiyon geliştirilmesinde ürünlerin
farklılaştırılmasının önemli bir unsurunu oluştururlar.
Çoğu koleksiyon kendilerine özgü tasarlanmış kumaş baskılarını da
içermektedir. Bu kumaş baskı tasarımlarında renk, biçim ve motiflerin yerleşimi
tema ile uyumlu olmalıdır. Genellikle 10x10 veya 15x15 cmlerde geliştirilen kumaş
baskıları farklı raportlama (düzenleme/tekrarlama) teknikleriyle bütün kumaşa
serilecek şekilde tasarlanırlar. Benzer şekilde hazırlanan tek bir desen de üründe
istenilen yere uygulanarak farklılık sağlanabilir.

313
Sunum Biçimleri
Tekstil baskı panoları; koleksiyon için geliştirilmiş kumaş baskılarının

sunulması için hazırlanan panolardır. Bu panolarda tasarlanan kumaş baskı
deseninin birimi, kullanılan renkler ve raport özellikleri sonucunda ortaya çıkacak
Kumaş baskı tasarımları kumaş baskıları yer almaktadır. Ayrıca kumaşın farklı renk varyantları da raport
çok farklı şekillerde şekilleriyle sunulur. Baskı raport planlarının sunulması gerçekleştirilecek
hazırlanabilen ve uygulamada birim ve şekillerin boyutlarının doğru anlaşılması için önem arz
modele tasarım değeri
etmektedir.
kazandıran önemli
uygulamalardır. Eğer koleksiyonda ürün üzerine uygulanacak tek baskılar bulunuyorsa bu
baskıların genişlik ve uzunluk ölçüleri de ayrıca sunulmaktadır.
Görsel 12.8. Tekstil Baskı/ Textile Pattern Board örneği
Teknik Föy/ Tech Pack

Moda tasarımı gelişen çağın da etkisi ile oldukça karmaşık, ileri seviye bilgi
ve teknik gerektiren biryandan da zamanla yarışılan bir endüstriyel tasarım alanı
olmuştur. Üretim basamaklarının doğru olarak ilerleyebilmesi için gerekli bilgilerin
doğru olarak departmanlar arasında aktarılması önemlidir.
Modelist, belirlenen modelin konstrüksiyonunu oluşturacak kararları alarak
giysinin kalıbını gerçekleştiren, ilk deneme üretimini (prototipini) hazırlayan, elde
ettiği sonucu değerlendirerek, gerekli düzenlemeleri yapıp, üretim kalıplarını
oluşturan ve pastal planını hazırlayan kişi olarak tanımlanabilir. Üretimin hatasız
gerçekleştirilmesi için önemli bir görev olan kalıp hazırlanma sürecini
üstlenmektedir. Kalıp uygulamalarının doğru olarak gerçekleştirilebilmesi için
tasarımcının fikirlerini oran-orantılı çizgilerle doğru bir şekilde anlatabilmesi
gerekir.
Benzer şekilde; üretim teknikleri bilgisi doğrultusunda makineleri, araçları
ve kişileri organize ederek üretimin en hızlı, en doğru, verimli ve hızlı şekilde
gerçekleşmesini düzenleyen, süreci planlayan ve kontrolünü sağlayan üretim
şefleri de bulunmaktadır. Üretim şeflerinin görevlerini doğru bir şekilde

314
Sunum Biçimleri
yapabilmeleri için, ürünün üretimi ile ilgili bilgileri eksiksiz bir şekilde elde etmesi
gerekir.
Hazırlanan teknik föylerin esas amacı modelistlere, üretim şefleri ve marka
dışarısında üretim gerçekleştirecek (fason) firmalara bilgi vermektir. Her ürün için
ayrı olarak hazırlanan bu panolarda; maliyetlendirme, ölçülendirme, kumaş,
Üretim basamakları, süsleme ve bitiş detayları hakkında kapsamlı bilgi yer almaktadır.
firma içi ve dışarısında
yürütülebilecek Föylerde teknik çizimler ve gerekirse detay çizimleri ölçü bilgileri, dikiş
kapsamlı bir süreçtir. uygulamaları ile birlikte sunulur. Ölçülendirmeler özellikle kalite kontrol
Bu sürecin doğru aşamalarında da etkin bir şekilde kullanılır. Ölçülendirmeler teknik çizimlerin
yürütülebilmesi için
içerisine girmeyecek oklar yardımıyla gerçekleştirilir. Ölçüler bu okların üzerine
bilgi aktarımı eksiksiz
yazılabileceği gibi, saat yönünde harflendirmeler yapılarak pano altında bu
olmalıdır.
harflerle sunulabilir.
Bu panolarda teknik çizimlerin yanında modelin adı, numarası, sezonu,
kumaş örnekleri, fiyatı ve sevk tarihi bilgilerini içerebilir. Firma kendi hazırladığı
föyde gereksinimleri doğrultusunda ek bilgilere de yer verebilir.
Görsel 12.9. Teknik Föy/Tech Pack örneği

Bireysel Etkinlik
• Sizler de kendi giysi tasarımlarınız için ünite içerisinde yer

alan sunu panolarını hazırlayınız. Çalışmalarınız sırasında
boşluk doluluk ve renk uyumlarına dikkat ediniz. Bu
panolar manuel olarak hazırlanabileceği gibi bilgisayar
ortamında da oluşturulabilirler.

315
Sunum Biçimleri
•MODA TASARIMINDA SUNUM TEKNİKLERİ

•Tüm tasarım alanlarında olduğu gibi, moda tasarımı alanında da çağımız
sektöründeki rekabetin önüne geçmek için hem kişisel hem de kurumsal
düzeyde birçok sunum tekniği kullanılmaktadır.
•Ürün tasarımına yönelik: Moda tasarımında belirlenen tema, renk, stil,
malzeme ve detay özelliklerinin aktarılması için panolar veya boardlar
oluşturulur. Tasarımcılar koleksiyon hazırlık süreçlerinde farklı çizim
teknikleri gerçekleştirmektedir. Bunlar artistik çizim ve teknik çizimdir. Alıcı
Özet
kuruluşlar ve firma içerisindeki sunumlar için ürünlerin özellik ve süreçlerini
aktaran artistik, teknik veya koleksiyon paftaları hazırlanır
•Ürün tanıtımına yönelik: Tekli veya çoklu ürün ve özelliklerinin paylaşılarak
katılımcılara belli bir deneyim yaşatan; sergi, defile gibi uygulamalar
gerçekleştirilir.
•Kişisel tanıtıma yönelik: Kişi veya kurumların kendi bilgi, becerilerine göre
tasarım süreçlerinin ve başarılarının sunulmasında portfolyolar kullanılır
•Ürün tasarımına yönelik gerçekleştirilen sunum panoları başlıca;
•Tasarım uygulamaları için oluşturulan ve
•Tasarım uygulamaları sonrasında kullanılan sunu panoları olarak ikiye
ayrılmaktadır.
•Tasarım Uygulamaları için Oluşturulan Sunu Panoları
•Tasarımcılar sektörde sezon bazlı olarak koleksiyonlar geliştirmektedir.
Koleksiyon bir tasarımcının hedef kitlesi için bir sezona yönelik, ortak bir
temadan hareketle, tasarım öğelerini (form, siluet renk ve doku) ve hayal
gücünü birleştirerek tasarladığı bütünlük taşıyan giysi grupları olarak
tanımlanabilir.
•Koleksiyon geliştirme süreçlerinde tasarımcıların odaklanması ve model
geliştirme süreçlerine başlaması için birden fazla pano veya board
düzenlenmektedir.
•Hikâye Panosu/Mood Board
•Hedef Kitle Panosu/Consumer Board
•Malzeme panosu/Material board dur.
•Hikâye panosu
•Koleksiyon çalışmalarına başlamanın ilk adımı marka ve günün trendleri
hakkında bilgi almaktır. Gerekli bilgiler edindikten sonra ise tema belirlenir
ve araştırma yapılmaya başlanır. Tema bir tasarımın ya da koleksiyonunun
ana ve öncelikli fikrini, tasarımın ardındaki çıkış noktası ve düşünceyi temsil
etmektedir.
•Tasarımcı özgün tasarımlar geliştirmek için belirlediği temayı kapsamlı olarak
araştırır. Farklı sonuç almak isteyen tasarımcılar konuyu derinlemesine
irdeleyerek genel halkta bulunmayan çıkarımlar gerçekleştirmek zorundadır.
•Tema konusunu genişletmenin yollarından birisi temayı somut veya soyut bir
kelime ile tamamlamaktır. Benzer şekilde tema kelimesi ile bir
kavram/kelime ağı oluşturulabilir. Ayrıca bir sanat akımının seçilmesi ve
incelenmesi de temaya farklı bir bakış açısı sağlayarak, geliştirilecek
modelleri etkileyecektir.
•Denize bir ağ atarak bilgi toplanan bu aşama sonrasında, tasarımcı birbiriyle
uyumlu bir koleksiyon ortaya çıkartmak için gerekenden çok daha fazla
bilgiye sahip olur. Bu sebeple edinilen bilgilerin ayıklanması ve ayrıştırılması
gerekir.
•Hikâye panosu veya mood board olarak isimlendirilen panolar, koleksiyonun
çıkış noktası ve varılmak istenen yönü belirleyen görsel düzenlemelerdir.

316
Sunum Biçimleri
•Hikâye panosu/Mood Board’da bulundurulacak başlıca bilgiler;

•Tema hakkında bilgiler: Araştırma sonucunda tasarımcının giysi
tasarımında kullanmak istediği, kendine ilham verdiğini düşündüğü
bilgilerdir.
•Günün trend özellikleri: Günün trend bilgileri; model özellikleri, giysi
Özet (devamı)
siluetleri ve doku özelliklerini içerirler.
•Renk bilgileri: Koleksiyonda kullanılması düşünülen renkler pantone
tonlarıyla panoya eklenir.
•Sezon bilgileri: Koleksiyon odağının belirlenebilmesi için sezon bilgilerinin
tabloda ifade edilmesi önemlidir.
•Hedef kitle panosu/Consumer board
•Marka ve/veya tasarımcının ürün tasarlamak için belirlediği; benzer yaş, gelir
düzeyi, eğitim seviyesi ve yaşam biçimlerine sahip ortak istek ve ihtiyaçları
bulunan müşteri kitleleridir. Doğru hedef kitle özelliklerinin belirlenmesi
marka ve tasarımların başarısını doğrudan etkiler.
•Hedef kitle panosu/Consumer board’da bulundurulacak bilgiler;
•Cinsiyet
•Yaş
•Ekonomik durum
•Eğitim durumu
•Yaşam biçimi
•Hedef kitle tanımlamalarıdır.
•Malzeme panosu/Material board
•Koleksiyon tasarımı öncesinde; tasarımcının kullanmak istediği kumaşları,
fermuar, düğme çıt vb. malzemeleri belirlemesi tasarlanacak modelleri
değiştirebilecek güçtedir.
•Malzeme panosu/Material board’da bulundurulacak bilgiler;
•Kumaş bilgileri
•Yardımcı aksesuarlardır.
•Tasarım Uygulamaları Sonrasında Kullanılan Sunu Panoları
•Tasarımcı önceki deneyimleri, edindiği bilgiler ve hazırlanan panolar
yardımıyla tasarım sürecine başlar. Süreçte giysilerin birbirleri ile
kullanılabilmesi, marka kimliğini taşıması ve üretilebilirlik başlıca dikkate
alınan faktörlerdir.
•Hazırlanan çizim ve toplanan bilgiler sunumlarla tartışılır. Bunlar;
•Koleksiyon Hikâye Panosu/Story Board
•Koleksiyon Stil Panosu/ Line Board
•Koleksiyon Dağılım Panosu/ Range Board
•Kombin-Ürün Panoları/ Look Board
•Tekstil Baskı/ Textile Pattern Board
•Teknik Föy/ Tech Pack dir.
•Koleksiyon Hikâye Panosu
•Bu panolar, tasarımcının belirlediği temayı koleksiyona taşıma süreçlerini
içermektedir. Seçilen model özellikleri, siluet, renk ve stillerin nasıl
şekillendiği, neleri yansıttığı ve kullanım amaçları açıklanır.
•Koleksiyon Stil Panosu/ Line Board
•Hazırlanan koleksiyondaki bütün parçaların, kombinler şeklinde görülmesini
ve değerlendirilmesini sağlayan panolardır. Hazırlanan bütün artistik
çizimlerin düzenlenmesi ile oluşturulurlar.

317
Sunum Biçimleri
•Koleksiyon Dağılım Panosu/ Range Board

•Bütün ürünlerin teknik çizimlerinin yer aldığı panolardır. Ürünlerin farklı renk
ve desen varyantlarının olması durumlarında veya üretilecek beden
aralıklarının belirtilmesinde etkilidirler.
•Kombin-Ürün Panoları/ Look Board
Özet (devamı) •Ürünlerin, birlikte kullanılması düşünülen diğer ürünlerle kombinlerini
gösteren panolardır. Artistik çizim ve teknik çizimlerin yan yana
yerleştirilmesiyle oluşturulur.
•Tekstil Baskı/ Textile Pattern Board
•Bu panolar; koleksiyon için geliştirilmiş kumaş baskılarının sunulduğu
panolardır. Kumaş baskı deseninin birimi, kullanılan renkler ve raport
özellikleri sonucunda oluşacak kumaş baskıları yer almaktadır.
•Teknik Föy/ Tech Pack
•Üretim basamaklarının doğru olarak ilerleyebilmesi için gerekli bilgilerin
doğru aktarılması önemlidir. Her ürün için ayrı olarak hazırlanan bu
panolarda; maliyetlendirme, ölçülendirme, kumaş, süsleme ve bitiş detayları
hakkında kapsamlı bilgi yer almaktadır. Föylerde teknik çizimler, ölçü bilgileri
ve dikiş uygulamaları sunulur.

318
Sunum Biçimleri
1. Aşağıdakilerden hangisi; ürün tasarımına yönelik gerçekleştirilen sunum
tekniklerinden biridir?
a) Sergi
b) Hikâye panosu
c) Defile
d) Portfolyo
e) Katolog
2. Aşağıdakilerden hangisi tasarım uygulamalarında oluşturulan sunu

panolarından değildir?
a) Hikâye panosu
b) Hedef kitle panosu
c) Malzeme panosu
d) Koleksiyon stil panosu
e) Mood board
3. Aşağıdakilerden hangisi “bir tasarımın ya da koleksiyonunun ana ve

öncelikli fikrini, tasarımın ardındaki çıkış noktası ve düşünceyi temsil eden”
koleksiyon kavramıdır?
a) Tema
b) Siluet
c) Sezon
d) Hedef kitle
e) Model tasarımı
4. Aşağıdakilerden hangisi hikâye panosunda bulunması gereken

bilgilerdendir?
a) Artistik çizim
b) Trend özellikleri
c) Giysi ölçüleri
d) Malzeme bilgileri
e) Teknik çizimler
5. Aşağıdakilerden hangisi hedef kitle panosunda olması gereken bilgilerden

değildir?
a) Yaş
b) Cinsiyet
c) Eğitim durumu
d) Trendler
e) Ekonomik durum

319
Sunum Biçimleri
6. Aşağıdakilerden hangisi malzeme panosunu içeriğidir?

a) Koleksiyon çıkış fikrini yansıtır
b) Koleksiyonda kullanılması düşünülen trendleri içerir
c) Koleksiyonda kullanılması düşünülen kumaşları içerir.
d) Koleksiyonda kullanılması düşünülen renkleri içerir
e) Koleksiyonun hazırlandığı kitlenin yaşam şeklini
7. Aşağıdakilerden hangisi “Tasarım uygulamaları sonrasında kullanılan sunu

Panoların’dan” değildir?
a) Koleksiyon hikâye panosu
b) Koleksiyon stil panosu
c) Koleksiyon dağılım panosu
d) Malzeme panosu
e) Teknik föy
8. Aşağıdakilerden hangisi “Koleksiyondaki bütün parçaların, kombinler

(looklar) şeklinde görülmesini ve değerlendirilmesini sağlayan panolardır.
Hazırlanan bütün artistik çizimlerin görsel olarak düzenlenmesi ile
oluşturulan” panodur?
d) Kombin ürün panosu
e) Teknik föy
9. Aşağıdakilerden hangisi “Bu panolarla ürünlerin ayrı ayrı onaylanması ve

satın almacılara sunulması hedeflenmektedir. Ayrıca kombinde (look)
kullanılan ürün, renk ve model özellikleri hakkında bilgi içerirler. “ şeklinde
tanımlanan panolardır?
e) Teknik föy

320
Sunum Biçimleri
10. Aşağıdakilerden “Hazırlama esas amacı modelistlere, üretim şefleri ve

marka dışarısında üretim gerçekleştirecek (fason) firmalara bilgi
vermektir. Her ürün için ayrı olarak hazırlanan bu panolarda;
maliyetlendirme, ölçülendirme, kumaş, süsleme ve bitiş detayları
hakkında kapsamlı bilgi yer almaktadır” şeklinde tanımlanan panolardır?
e) Teknik föy
Cevap Anahtarı
1.b, 2.d, 3.a, 4.b, 5.d, 6.c, 7.d, 8.b, 9.d, 10.e

321
Sunum Biçimleri
Abling, B. (2000). Fashion Sketchbook, Fairchild Pub., New York.
Brambatti, M. (2017). Fashion Illustration & Design: Methods & Techniques for
Achieving Professional Results. Promopress.
Publications Inc.
Burke, S. (2006). Fashion Artist-Drawing Techniques to Portfolio Presentation (2th
Ed.). Everbest: Burke Publishing.
Calderin, J. (2013). The Fashion Design Reference & Specification Book: Everything
Fashion Designers Need To Know Every Day. Osceola: Rockport Publishers
Centner, M. ve Vereker, F. (2011), Fashion Designer’s Handbook for Adobe
Illustrator (2th Ed.), A John Wiley & Sons, Ltd, Publication, United Kingdom.
Faerm, S. (2011). Design your fashion portfolio. Bloomsberry Publishing: London,
UK.
Hagen, K. (2011). Fashion Illustration for Designers (2th Ed.). New Jersey:
PrenticeHall.
Hopkins, J. (2013). Moda Tasarımında Moda Çizimi. İstanbul: Literatür Yayıncılık.
Olgaç, P. (2005). Moda Resmi. İstanbul: Ya-Pa Yayın Pazarlama San.veTic.A.Ş,
Riegelman, N. (2001), “9 Heads: A Guide To Fashion Drawing”, Nine Heads Media,
Los Angeles.
Streeter, L. B. (2010), “Essential Fashion Illustration: Digital”, Maomao Pub. U.S.A.
Tain, L. (1998) “Portfolio Presentation For Fashion Designers”, Fairchild
Publications, New York.
Tallon K. (2009), “Dijital Moda Çizimi”, Güncel Yayıncılık.
Tallon K. (2013), “Creative Fashion Design with Illustrator”, Batsford.
Tatham, C. ve Seaman, J. (2016). Moda Tasarımı Çizim Dersleri. Hayalperest
Yayınevi: İstanbul
Görsel Kaynakça
Görsel 12.1. Hikâye Panosu/Mood Board örneği
Görsel 12.2. Hedef Kitle Panosu/Consumer Board örneği
https://i.pinimg.com/originals/01/af/bf/01afbf750771c398a17b7cf5e32e31
66.jpg
Görsel 12.3. Malzeme Panosu/Material Board örneği

322
Sunum Biçimleri
https://i.pinimg.com/originals/7d/5e/7b/7d5e7b3ae298e1c9090575361b44e328.j
pg
Görsel 12.4. Koleksiyon Hikâye Panosu/Story Board örneği
https://s3images.coroflot.com/user_files/individual_files/large_27928_vn7YJdyAl
7jaThVmneevoFgs6.jpg
Görsel 12.5. Koleksiyon Stil Panosu/ Line Board örneği
https://www.leeds-art.ac.uk/media/1491170/taylor_lexie.jpg?width=1110
Görsel 12.6. Koleksiyon Dağılım Panosu/Range Board örneği
https://s3.eu-west-1.amazonaws.com/assets.the-sustainable-fashion-
collective.com/assets/the-swatch-book/2015/06/range-plan.png
Görsel 12.7. Kombin-Ürün Panoları/Look Board örneği
Görsel 12.8. Tekstil Baskı/ Textile Pattern Board örneği
Görsel 12.9. Teknik Föy/Tech Pack örneği
Teknik Çizim: Öz, C. (2020). Dgstudyo. http://www.dgstudyo.com/
index.php/galeri/
Pantone renkleri: https://cdn-www.enfocus.com/sites/combell-
www.enfocus.com/files/media/blog/2017-08-09-
PantoneSummer/pantone-2017-trends-color-spring-summer.jpg
Kumaşlar:
https://www.kumasfirsati.com/assets/img/p/18460_20200107195433.jpg
https://www.kumasfabrik.com/image/cache/data/kumas%20gomlek/IMG-
20200525-WA0024-1000x1000.jpg

323
PORTFOLYO TASARIMI
• Portfolyo
İÇİNDEKİLER
• Portfolyonun Tanımı ve
Önemi Öğr. Gör. Uğurcan
• Portfolyo Türleri
• Uygulanışına Göre ÇORBACI
Portfolyolar
• İçeriğine Göre Portfolyolar
• Portfolyo Tasarımına Yönelik
Program Ve Uygulamalar

HEDEFLER
• Portfolyo detaylı olarak

tanımlayabilecek,
• Portfolyonun uyguanışına göre ve
içeriğine göre türleri öğrenilecek,
• Portfolyo türlerinin özellikleri ve
kullanım yerleri hakkında detaylı
olarak bilgileneceksiniz.
ÜNİTE
13
Portfolyo Tasarımı
Kitap
Portfolyolar
Basılı Çanta
Portfolyolar Portfolyolar
Ekleme-Çıkarma
Uygulanışına İmkanı Sunan
Göre Portfolyolar
Portfolyonun Portfolyolar
Çevrimiçi Dijital
Tanımı ve Portfolyolar
Önemi Dijital
Portfolyolar
Çevrimdışı Dijital
Portfolyo
PORTFOLYO
Portfolyolar
Türleri Belge
Portfolyoları
Portfolyo
Tasarimina
İçeriğine
Yönelik Süreç
Program Ve Göre Portfolyoları
Portfolyolar
Uygulamalar
Etkinlik
Portfolyoları
325
GİRİŞ
İletişim sözlü ve yazılı olmak üzere iki başlık altında sınıflandırılmaktadır.
İletişim türleri özellikle iş ve eğitim hayatında önem verilmesi ve üzerinde titizlikle
durulması gerekilen konulardır. Uygulamalı alanlarda kişinin kendini ifade
edebilmesi ve yetilerini somutlaştırması, alanındaki başarısını sergilemede
kullanılan sözsüz iletişim araçlarından birisi portfolyodur.
Günümüzde portfolyo, görsel çalışmaların rastgele bir araya getirildiği bir
belgeden, belirli amaç ve yöntemlerle harmanlanan bir tasarım ürününe
evrilmiştir. Portfolyo kavramının zaman içerisinde gösterdiği değişim beraberinde
birçok şey getirmiştir. Bunların başında tasarım aşamasında dikkat edilmesi
gerekilen kriterler ve yöntemler gelmektedir. Bu kriterler ve yöntemler ışığında
özenle hazırlanması gerekilen portfolyoların tasarım problemleri; gelişen teknoloji
Bir aktarım aracı olarak ve sağladığı imkanların sonucu olarak dijital yöntemlerle çözümlenir hale gelmiştir.
portfolyo, hazırlayan
Dijital portfolyolar da bu sürecin örneğidir. Günümüzde kullanılan portfolyolar;
kişinin ve kişisel
özelliklerinin bir geleneksel basılı portfolyoların özelliklerinin ve dijital imkanların bir sentezi olarak
aynasıdır günümüzdeki şeklini almıştır. Görsel üretimler yapan tasarımcı ve sanatçılar
ihtiyaçlarına ve isteklerine yönelik olarak basılı veya dijital olarak hazırlanabilen
portfolyolar aracığıyla ulaşılmak istenen hedef kitleye çalışmalarını
sergileyebilmektedir.
Portfolyo dijital ve basılı olması fark etmeksizin hazırlayan kişinin
yeteneklerini ve birikimini sergileyen görsel kimliğidir. Özenle hazırlanmış bir
portfolyo ilgili alandaki rakipler arasında öne çıkılmasını sağlar. Kariyer ve eğitim
süreçlerinin ilk ve önemli aşamalarından olan iş-eğitim görüşmeleri ve
başvurularında portfolyolar büyük önem taşımaktadır. Bu yüzden doğru yöntem
ve yaklaşımlarla tasarlanmalıdır.
PORTFOLYO
Portfolyonun Tanımı ve Önemi
Portfolyo, çeşitli alanlardaki tasarımcıların ve sanatçıların çalışmalarını
sunmak amacıyla derlediği belgeler bütünüdür. Portfolyo, bir veya tasarımcıya
sanatçıya ait çalışmaların orijinallerinin veya röprodüksiyonlarının yer verdildiği
taşınabilir bir koleksiyon olarak tanımlanabilir (Keser, 2009). Görsel 13.3’de
belirtildiği gibi portfolyo, sahip olunan becerilerle, beklenenlerinin bir kesişim
noktasıdır.
326
Görsel 13.1. Beceri ve beklentilerin kesişim noktası olan portfolyo
Hazırlayan kişinin çalışmalardan yola çıkarak kişiyi temsil eden portfolyo, bir
seçkiden oluşur. Her portfolyonun bir hazırlanış amacı olmalıdır ve bu amaca
yönelik şekilde hazırlanıp sunulmalıdır. Portfolyo bir iletişim yöntemidir ve amacı
hazırlayan kişinin yeti ve becerilerini inceleyenlere tanıtmaktır (Ambrose ve Harris,
2012). Bir aktarım aracı olarak portfolyo, hazırlayan kişinin ve kişisel özelliklerinin
bir aynasıdır (Öz, 2003).
Portfolyo, sahibinin birçok özelliğini ve niteliğini sergilediği gibi kişinin
uzmanlaşma alanlarını, çalışma hevesi, iş değişkenlikleri, uzmanlığını nasıl
oluşturduğunu ve geliştirdiğini yansıtır. Başarılı bir portfolyo aracılığıyla ulaşılmak
istenen hedef kitleye birçok gösterge sunar, bunlardan önemli bir tanesi; portfolyo
sahibinin yeteneklerinin hedef kitlenin ihtiyaçlarını nasıl karşılayacağı ve bunun
nasıl yarar sağlayacağı hakkında bilgi vermesidir. Tüm bu işlevlerden yola çıkarak
bir portfolyonun asıl amacının mevcut potansiyelin, becerilerin ve birikimin karşı
tarafa en nitelikli şekilde yansıtılması olduğu söylenebilir.
Eğitim ve profesyonel çalışma süreçleri içerisindeki gelişme ve değişme
portfolyo aracılığıyla izlenebilir. Portfolyo, hazırlayan kişinin en iyi çalışmaları
arasından yapılan bir seçkidir. Portfolyonun en büyük avantajı tasarımcının
benzersiz satış noktasını göstermesidir (Rees, 2014). Portfolyo önemli bir sunum
aracı olarak, potansiyel müşteri ve iş verene portfolyo sahibi hakkında fikir vererek
referans olma özelliği taşır. Bu referans yoluyla kişinin; işe, projeye uygun beceri
ve çalışma biçemine sahip olup olmadığına karar verilebilir. Aynı zamanda
portfolyo önemli bir kayıt misyonuna sahiptir. Hazırlayan kişinin çalışmaları;
üretim süreçlerinin yansımasıdır ve önemli dönemleri simgeler. İçeriğinde
Uzun ve detaylı bir barındığı nitelikli işler aracılığıyla tüm bu üretim süreci kayıt altına alarak
şekilde hazırlanmış öz somutlaştırır. Özgeçmiş kişinin eğitimlerini, becerilerini, iş tecrübeleri özetleyen
geçmiş bile portfolyo bir belgedir. Öz geçmiş ve portfolyo hakkında detaylı bilgiye sahip olmayanlar
niteliği taşıyamaz çünkü tarafından karıştırılabilmektedir. İkisi arasındaki en belirgin fark portfolyonun çok
bünyesinde çalışmalara daha geniş ve detaylı bir içeriğe sahip olmasıdır. Ayrıca öz geçmiş portfolyo
ve görseli barındırmaz.
içerisinde yer alan bir bölümdür, yani portfolyo öz geçmişi kapsamaktadır. Uzun ve
detaylı bir şekilde hazırlanmış öz geçmiş bir portfolyo niteliği taşıyamaz. Çünkü
bünyesinde çalışmalara ve görseli barındırmaz. Çalışmaları detaylarıyla birlikte,
doğru sınıflandırma ve sıralama yoluyla sergilemeyi portfolyo mümkün kılmaktadır
(Çorbacı, 2017).
327
PORTFOLYO TÜRLERİ
Uygulanışına Göre Portfolyolar
Uygulanışına göre portfolyo çeşitleri; basılı ve dijital portfolyolar olmak
üzere iki ana başlıkta incelenir. Basılı portfolyolar kendi içinde alt başlıklara
ayrılmaktadır. Portfolyonun uygulanış çeşidine karar verirken kişinin hangi
platformda iş üretiyor ve çalışıyorsa ona göre tercih yapması gerekmektedir. Eğer
her iki platformda da iş üretiyorsa dijital ve basılı olarak uyarlanabilecek bir
portfolyo tasarımı yapılmalıdır.
Basılı portfolyolar
Portfolyonun ihtiyacının doğduğu ve kullanılmaya başladığı ilk zamanlardan
günümüze kadar uzanan süreçte basılı portfolyolar tercih edilmektedir. Uzun
yıllardır tasarımcı ve sanatçılar çalışmalarının özelliklerine göre uygun gördükleri
biçimlerde olan basılı portfolyoları tercih etmektedir. Daha çok tercih edilen basılı
portfolyo tipleri; kitap, çanta ve ekleme-çıkarma imkanı sağlayan klasör tipi
olanlardır. Özellikle portfolyo içeriğinde malzeme örnekleri, orijinal çalışmalar ve
numunelere yer vermek isteyenler için basılı portfolyolar avantaj sağlamaktadır.
Bu avantajlardan bazıları; inceleyenlerin çalışmaları birebir olarak görmesi,
Portfolyo içeriğinde dokunma yoluyla inceleyebilmesi ve üretim anlamında daha detaylı bir fikre sahip
malzeme örnekleri, olabilmesidir.
orijinal çalışmalar ve
numunelere yer vermek
isteyenler için basılı
portfolyolar avantaj
Bireysel Etkinlik
sağlamaktadır. • Portfolyo tasarımına başlayana kadar olan süreçteki

çalışmalar incelenerek; niteliklerine göre en iyi duracakları
ortalama ölçüye karar vererek ve belirlenen ölçüde
malzeme ve üretim araştırması yapınız.
Kitap portfolyolar
Basılı portfolyolar içerisinde en çok tercih edilenlerden biri kitap
portfolyolardır. Bu tercihin sebeplerinin başında bu tip portfolyoların kendini iyi
bir şekilde anlatabilme özelliği gelmektedir. Ekstra bir anlatma çabası
gerektirmeden kolaylıkla incelenebilmektedir. Üretim açısından da kolaylık
sağlamaktadır. Çok sayıda ciltleme ve baskı tekniği ile kitap tipi portfolyolar
üretilebilmektedir. Sağlam, saklanabilir ve taşınabilir olması bu portfolyoların
sağladığı diğer avantajlardır. Görsel 13.2’de olduğu gibi sırttan dikişli ve dışından
bir koruma şeridi kullanılan kitap portfolyolar tercih edilebilir.
328
Görsel 13.2. Kitap şeklinde hazırlanmış bir basılı portfolyo tasarımı
Günümüzde kitap portfolyolar klasik ve eski bulunması sebebiyle daha az

tercih edilmektedir. Bu durum kitap portfolyolara yeni nitelikleri ve ilgi çekici
özellikler katma gereksinimi yaratmıştır. Özel kesimler, farklı malzemeler ve ilginç
teknikler kullanılarak daha prestijli ve cazibeli kitap portfolyolar ilgi görmektedir.
Çanta portfolyolar
Çanta portfolyolar, kullanışlılık ve ergonomi bakımından en çok tercih edilen
diğer basılı portfolyo çeşitlerinden biridir. Ulaşılabilirlik ve muhafaza etme
imkanları bu portfolyo tipinin diğer olumlu yönleridir. Kalabalık ve büyük ölçülerde
içeriğe sahip olan portfolyolar için en ideal tercihtir. Çanta portfolyolar için
piyasada farklı boyutlarda ve malzemelerde çeşitler bulunmaktadır. Bunlar
arasında en çok tercih edilen özellikle sanat ve tasarım öğrencilerinin tercih ettiği
“artbag” olarak isimlendirilen çantadır. Bu çantaların hem elde hem de askıyla
omuza takılarak taşınma imkânı bulunmaktadır.
Örnek
•Görsel 13.3. de görüldüğü gibi piyasada "artbag" olarak satılan

çantalardan alarak içerisine silikon veya benzeri yapıştırıcılarla
sabitlenecek bir klasör içiyle basit ama kullanışlı bir çanta
portfolyo hazırlanabilmektedir.
329
Görsel 13.3 Çanta şeklinde sunulan bir basılı portfolyo tasarımı
Ekleme-çıkarma imkânı sunan portfolyolar

Ekleme-çıkarma imkanı sunan portfolyolar diğer basılı portfolyo tiplerinden
farklı olarak değiştirilmeye ve yeniden düzenlenmeye açıktır. Sağladığı bu imkan
sebebiyle avantaj sağlamakta ve sıklıkla güncellenme gereksinimi olanlar
tarafından tercih edilmektedir. Kitap tipi portfolyolarda küçük bir değişim için tüm
portfolyoyu tekrar bastırmak ya da ciltlemek gerekmektedir. Bu da maliyet
açısından sıkıntı yaratabilmektedir. Bu tarz durumlarda; ekleme-çıkarma imkanı
sağlayan portfolyolara sadece gerekli olan bölüm ya da sayfa yeniden basılarak
gerekli yere ekleyerek çok daha ekonomik bir çözüm sağlanabilir. Sağladığı
avantajlardan bir diğeri kalabalık jüriler tarafından parçalar halinde dağıtılarak aynı
anda incelenebilme olanağıdır. Ekle-çıkarma imkanı sunan portfolyoların en yaygın
olanı klasör tipidir. Klasör tiplerinin yanı sıra vida, köşebent, ataş gibi malzemelerle
bir arada tutulan yaratıcı malzemelerin kullanıldığı tasarımlar da yapılmaktadır.
Görsel 13.4’de görülen vida ve köşebentle ekleme çıkarma imkanı sunan bir
portfolyo örneğidir. Bu tarz portfolyoların dezavantajı dağılabilir ve hasar görebilir
olmasıdır. Bu bağlamda güven içinde muhafaza edilebilmesi için bir kutu ya da
çanta beraberinde tasarlanmalıdır (Çorbacı, 2017).
Görsel 13.4. Ekleme-çıkarma imkanı sunan bir portfolyo
330
Dijital portfolyolar
İlerleyen teknolojinin ve giderek dijitalleşen dünyanın bir sonucu olarak
basılı portfolyolar yerini dijital olanlara bırakmaya başlamıştır. Basılı portfolyolarla
dijital olanlar karşılaştırıldığında en büyük fark ulaşabildiği kişi sayısıdır. Dijital
portfolyolar; tasarımcı ve sanatçıların çalışmalarının çok daha geniş bir kitleye
ulaşabilmesine olanak sağlamıştır (Öz, 2003). Böylece portfolyolar çok sayıda
kişiye ulaşarak bir iletişim ağına dönüşmüştür. Teknolojinin gelişmesi ve sağladığı
imkanların artmasıyla pratik uygulamalar ortaya çıkmıştır. Dijital portfolyolar
maliyet açısından da yük olmadığı için tercih edilirliği giderek artmıştır.
Dijital portfolyoların bir diğer önemli avantajı hızlı ve esnek olmalarıdır.
İçerisinde yer alan çalışmalar hedef kitlelere kolaylıkla ve hızlıca ulaşabilir. Daha
çok paylaşım ve etkileşim seven tasarımcı ve sanatçılar için tatmin edici sonuçlar
ortaya çıkarabilir. Kitlelerden gelen dönüşler ışığında çalışmaların incelenebilmesi,
revize edilebilip, tekrar eklenebilmesi gibi imkanlar dijital portfolyoları cazip
Basılı portfolyolarla kılmaktadır. Basılı portfolyolara göre daha fazla içeriği barındırabilme olanaklarına
dijitaller olanlar sahiptirler. Taşınma ve ağırlık gibi fiziksel zorlayıcı etkenler olmadığı için içerik
karşılaştırıldığında en sayısı anlamında daha esnek imkanlar sağlamaktadır. Ancak içeriğin basılı ve dijital
büyük fark ulaşabildiği fark etmeksizin, amaca yönelik olarak özenle seçilmesi ve doğru şekilde
kişi sayısıdır.
sınıflandırılarak portfolyolara eklenmesi şartı unutulmamalıdır. Dijital portfolyolar
çevrimiçi ve çevrimdışı olarak iki başlıkta incelenir.
Çevrimiçi dijital portfolyolar
Herkesin ulaşabileceği ve görüntüleyebileceği bir portfolyo isteniyorsa
çevrimiçi portfolyolar yani portfolyo siteleri ve kişiye yönelik hazırlanmış web
siteleri tercih edilebilir. Kişisel web siteleri de tasarımcı ve sanatçılar tarafından
tercih edilen bir diğer dijital portfolyo örneğidir. Özel olarak tasarlanmış ve
kodlanmış bir web sitesi hazırlanabileceği gibi şablon web siteler üzerinden
Çevrimiçi portfolyoların ilerlenebilir. Yazılım kısmıyla uğraşmadan, şablon web siteleri üzerinden
en büyük dezavantajı; düzenleme imkanı sunan web siteleri hızlı çözümler sunarak kolaylık
portfolyolarda sunulan
sağlamaktadır. Görsel 13.5’de Wix web sitesi görülmektedir, Wix çevrimiçi dijital
çalışmaların başkaları
tarafından çeşitli kötü web siteleri arasında en bilindik olanlardan biridir ve Türkçe dil desteği ile avantaj
niyetlerle alınıp sağlamaktadır. Bünyesinde barındırdığı hazır portfolyo web site şablonlar ve
kullanılmasıdır. kişiselleştirebilme imkanlarıyla kullanışlıdır (Çorbacı, 2017). Benzer bir şekilde
kodlamaya gerek kalmadan, kolaylıkla web sitesi yapımına ve yönetimine imkân
sağlayan bir yazılım olan WordPress şablonları kullanılarak portfolyo sitesi
hazırlanabilmektedir.
331
Görsel 13.5. Wix portfolyo sitesi şablonları

Behance, Dribbble, Coroflot, Adobe Portfolio gibi tasarım ağırlıklı kişilerin
buluştuğu bir sosyal platform olma niteliğine sahip portfolyo paylaşım siteleri
aracılığıyla çok daha geniş bir kitleye ulaşılabilir ve etkileşim alınabilir. En çok
tercih edilen portfolyo sitelerinden biri olan Behance, çalışmalar açısından farklı
formatlarda sunma olanağı vermektedir. Türkiye'de oldukça fazla kullanıcıya sahip
olma niteliğiyle hem geniş bir kitleyle işleri paylaşma imkanı sağlamakta hem de
potansiyel iş veren ve müşterilerle tasarımcıları buluşturmaktadır. Dribbble
özellikle dijital üretimler yapan tasarımcılar için kendilerini ve işlerini
gösterebilecekleri bir platformdur. Tasarımcılar bu site üzerinden portfolyoları
aracığıyla geniş bir kitleye ulaşabilmektedir. Kolaylıkla kullanılabilen ve yine Türkçe
dil desteğine sahip diğer bir portfolyo sitesi Adobe Portfolio’dur. Adobe Portfolio,
Adobe Creative Cloud planına dahil olarak gelmekte ve ücretsiz kullanım imkanı
sağlamaktadır. Hızlı ve pratik bir şekilde çalışmalara yer verilebilen bir web sitesi
imkanı sunmaktadır. Bir diğer seçenek olan Coroflot, dünyanın birçok yerinde
bulunan tasarım sektöründeki şirketlerin yaratıcı çalışanlar bulmak için
kullandıkları bir platformdur.
Çevrimiçi portfolyolarda çalışmaların yanlış ellere geçmesi ve kullanılması
konularına dikkat edilmelidir. Bu tip portfolyoların en büyük dezavantajı;
portfolyolarda sunulan çalışmaların ve tasarımların başkaları tarafından
kullanabilir olmasıdır. Bunun önüne geçmek için çeşitli önlemler alınabilmektedir.
Bu önlemlerin başında filigran kullanımı gelmektedir. Bir görseli ya da nesneyi
ayırt etmek amacıyla sonradan eklenen görsel ya da yazı anlamına gelen filigran;
yarı saydam olarak çalışmanın üzerinde veya arka planında kullanılmaktadır. Ancak
yenilikçi ve değerli fikir ve yaratımları barındıran çalışmaların belirli bir onay ve
telif alınmadan herkese açık platformlarda paylaşılmamalıdır. Aksi takdirde
kopyalanıp, küçük değişiklikler yapılarak kullanabilmektedir. Belirli kurumların
bünyesinde yapılan işler çevrimiçi dijital portfolyolarda izin alınmadan
paylaşılmamalıdır. İzinsiz eklenen çalışmalar, gerek kurumun kendi yaklaşımı
gerekse markaların politikaları çerçevelerinde çeşitli sıkıntılar yaratabilmektedir.
332
Örnek
•Çalışmalarınıza çevrimiçi olarak filigran eklemenizi sağlayan
aşağıdaki gibi ücretsiz araçlar kullanabilirsiniz.
•https://www.watermark.ink/#/
Çevrimdışı dijital portfolyolar

Dijital portfolyoların diğer bir türü özel olarak hazırlanan ve sadece istenilen
kişi ve kurumlarla paylaşılmak üzere tasarlanan çevrimdışı dijital portfolyolardır.
Bu seçenek üzerinden ilerleyecekler profesyonel tasarım programları ya da
çevrimiçi tasarım siteleri üzerinden dijital portfolyolarını hazırlayabilmektedirler.
Çevrimdışı sunulabilen portfolyolar farklı formatlarda hazırlanabilmektedir,
bunlardan en çok tercih edilenler; InDesign, Canva, PowerPoint ve Keynote
programında hazırlanan sunumlarıdır. Amaca ve dijital üretim becerilerine uygun
alternatif programlar kullanılabilmektedir ve bu programların sağladığı imkanlarla
kolaylıkla dijital portfolyolar hazırlanabilmektedir.
Basılı ve dijital
Çevrimdışı portfolyolara; müzik, video ve etkileşimli özellikler
portfolyoların birlikte
eklenebilmektedir. Böylece farklı medya tiplerinin kullanımıyla portfolyoyu
sunulması da avantaj
sağlayacak bir diğer inceleyenlere daha etkili sunumlar yapılabilme olanakları sağlanabilmektedir.
seçenektir. Çevrimdışı portfolyolar; CD-DVD Room’lar ve taşınabilir bellekler yoluyla teslim
edilebilir veya internet üzerinden mail ve transfer siteleri aracılığıyla ilgili kişilere
ulaştırabilmektedir.
Basılı ve dijital portfolyoların birlikte sunulması da avantaj sağlayacak bir
diğer seçenektir. Bu yolla inceleyen kişi tercih ettiği şekilde portfolyoya ulaşabilir
veya muhafaza edebilir. Basılı portfolyoların son sayfalarına veya özel olarak
tasarlanan cep benzeri kısımlara eklenebilecek CD, DVD ve taşınabilir bellekler
yoluyla veya bir bulut hesabı linki ile dijital portfolyolara ulaşım imkanı
sağlanabilmektedir (Demir, 2014).
İçeriğine Göre Portfolyolar

Portfolyolar hem çeşitlilik gösterebilmekte hem de farklı işlevlere sahip
olabilmektedir. Literatür incelendiğinde portfolyolar farklı şekillerde
sınıflandırılmaktadır. Sınıflandırma; portfolyo sahibine, içeriğine ve amacına göre
yapılabilmektedir. İçeriğine göre portfolyolar üç başlık altında incelenmektedir.
Bireysel Etkinlik
• Sizi en iyi ifade ettiğini düşündüğünüz 3 projenizi (bir

tema çerçevesinde hazırlanmış ve birden fazla
tasarım içeren çalışma) içeren sunum kurallarına
uygun bir sunum hazırlayınız.
333
Belge portfolyoları
Eğitim sürecinde edinilmesi istenen beceri ve birikimin kazanıldığına yönelik
kanıtları oluşturan dokümanlardır. Bu tarz portfolyolar yeteneği ve hazırlayan
kişinin kişiliğini net bir şekilde sergilemelidir. Ayrıca tasarımcıların ilham
kaynaklarından beslenerek final çalışmasına kadar olan tasarım sürecini nasıl
geçirdiklerini gösterir. Tasarımcının en nitelikli işlerinin seçilerek eklenmesi
önerilir. Yeni mezunların ilgili oldukları sektöre yönelik iş başvurularında
kullanılabilecek formata uygun olmalıdır. İş dünyasına yeni başlayan veya yeni
mezun olmuş tasarımcıların portfolyo içeriklerine eğitim süreçlerinde yaptıkları
çalışmalarından iyi olanlarının yanı sıra staj ve ilk deneyimlerinde yaptığı
çalışmalardan da eklemeleri avantaj sağlayacaktır.
Belge portfolyolarında tema, renk ya da kullanılan malzemelerden
örneklere yer verilebilir. Ancak bu içeriklere yer verilirken kalabalık görünen ve
karışık bir algı yaratan sonuçlardan uzak durulmalıdır. Basit ama etkili sunumlar
yoluyla yormadan olumlu bir etki bırakılmalıdır. Bu yolla hem profesyonel hem de
temiz bir izlenim bırakılabilir. Böylece kişinin işine ve çalışma sürecine duyulan bir
saygı karşı tarafa da yansıtılmış olacaktır.
Portfolyo, hangi disiplin altında çalıştığı fark etmeksizin tasarımcısının CV’si
olma özelliği taşır. Bu doğrultuda da portfolyo incelendiğinde içindekilerden sonra
başta CV yani öz geçmiş bölümü bulunmalıdır. İnceleyen kurul ya da yetkili
öncelikle, portfolyo sahibini paylaştığı bilgiler çerçevesinde tanımak ister,
incelemesine portfolyonun diğer bölümlerinde yer verilmesi gereken çalışmalar
üzerinden devam eder. Bu bölümlerde çalışmalar kadar çalışmaların çıkış
noktalarını ve serüvenlerini anlatan hikaye panoları da önem taşımaktadır. Hikaye
panoları aracılığıyla çalışma final aşamasına gelene kadar hangi aşamalardan
geçtiği ve nasıl son haline evrildiği sergilenebilmektedir. Çalışmalar oldukça temiz
sunumlar aracılığıyla portfolyoya yerleştirilmelidir. Eğer fotoğraflanabilecek bir
üretim mevcut ise düzgün bir ışıkta düzgün bir kadrajda çekilerek, çekim sonrası
gerekli düzenlemeler yapılarak portfolyoya yerleştirilmelidir. Üretilmemiş bir
çalışma var ise dijital maket yani mockup kullanımı yoluyla sanki üretilmiş gibi
gösterilebilir. Bu şekilde daha profesyonel ve etkileyici bir sunum yapılmış
olacaktır.
Süreç portfolyoları
Süreç portfolyolarında, tasarımcıların eğitim aldıkları andan itibaren ortaya
koydukları çalışmalar ve bunların ilerleyişlerine yer verilmektedir. Bu
Süreç portfolyolarında,
portfolyoların amacı öğrenim sürecinde elde edilen bilgi ve kazanımların bir
tasarımcıların eğitim
aldıkları süreçlerden hedefe yönelik nasıl sentezlendiği ve seçilen alanlarda nasıl gelişme gösterildiğini
itibaren ortaya sergilemektedir. Portfolyoyu hazırlayanın birçok alanda ve konuda ne kadar
koydukları çalışmalar ve ilerlediğini gösteren ve somutlaştıran bu tür portfolyolar öğrencileri
bunların süreçlerine yer değerlendirme ve güvenirliklerini onaylama gereksinimlerini karşılamaktadır.
verilmektedir. Öğrenim sürecine ait tüm kanıt ve belgelerin derlenmesine yarayan süreç
portfolyoları, öğrencilerin kariyerlerini etkileyecek bir öğrenim ve başarı belgesi
olarak tanımlanabilir.
334
Çeşitli tasarım disiplinlerinde çalışmak isteyen öğrenciler için ilk adım

kendilerini tanımaktır. Sonrasında hangi özel alana yönelik becerilerinin olduğuna
karar vermelidir. Çoğunlukla bu aşamaya eğitim sürecinin final kısmında
gelinebilmektedir. Son sınıfta gelinen noktayı temsil eden bir portfolyo
hazırlanmalıdır. Süreç portfolyoları için içerik hazırlanırken; gelişim sürecinin ve
öğrencinin kazandığı bakış açısının doğru yansıtılması önem taşımaktadır.
Görsel 13.6. Portfolyoların incelendiği bir portfolyo günü etkinliği
Süreç portfolyolarının içeriğinde içindekiler, öz geçmiş, hikâye panosu gibi

ana portfolyo bölümlerinin yanı sıra başarı belgeleri, eğitim sertifikaları, etkinlik-
yarışma-sergi katılım belgeleri, eskizler, numunelere de yer verilmesi avantaj
sağlayacaktır. Tüm bu içeriği barındıran portfolyolar Görsel 13.6’daki gibi bir jüri
tarafından incelenmekte ve değerlendirilmektedir.
Bu portfolyolarda içeriğin sayı ve yoğunluk olarak bir denge sağlanmalıdır.
İçerik sayısına uygun görsele yer vererek dosyanın anlamlı bir şekilde dolu ya da
boş algılanmasına ilişkin duruma çözüm üretilebilir. İçerik dengesi kurulurken
organizasyon becerisi kullanılmalıdır. Tasarım aşamaları tek tek ayırılarak
incelenmeli ve teknik açıdan doğru kategorize edilmelidir.
Örneğin; bir grafik tasarım öğrencisi; İllüstrasyon, kurumsal kimlik, afiş
tasarımı gibi bölümlerle kategorize edilmiş bir portfolyo tercih etmelidir. Bir moda
tasarım öğrencisi ise; ayakkabı-çanta tasarımı, moda illüstrasyonları, dokuma,
kadın giyim, erkek giyim, çocuk giyim vb. bölümlemeler yapabilir.
Etkinlik portfolyoları
Etkinlik portfolyoları eğitim sonrası süreçte yapılan kazanımlara ışık
tutmaktadır. Bir tasarımcının eğitim süreci tamamlandıktan sonrasında yaşadığı
tecrübeler elde ettiği birikimler bu tarz portfolyolarda yansıtılmaktadır. Örneğin
kapsül koleksiyon, teknoloji destekli tasarımlar gibi özel tasarımlar ve bunların
oluşturulma süreçleri bu portfolyolarda sergilenmektedir. İçeriğinde yer alan
çalışmaların üretilmiş ve hayata geçmiş olması tercihe bağlıdır. Bu sebeple farklı
teknik ve tarzlarda gösteri amaçlı yapılan çalışmalar eklenebilmektedir. Eğer
335
üretilecek tasarımlar eklenecekse farklı malzemelerle yorumlamalar yapılarak

hayal gücü ve yaratıcılık sergilenmektedir.
•Alexander McQueen moda kariyeri için okulu bıraktıktan
Örnek
sonra çırak olarak çalıştığı Anderson&Sheppard’da terzilik
becerilerini geliştirip, kalıp kesiminde ustalaşmıştır.
Edindindiği deneyimi baz alarak hazırladığı etkinlik
portfolyosuyla Londra’nın prestijli tasarım okulu olan Central
St. Martin’s College of Art and Design’a kalıp eğitmeni olmak
için başvurmuş ve programa dahil edilmiştir. Uluslararası ilk
deneyimi bu okuldaki final projesini sergilerken olmuş ve
projesi pekçok dergide yayınlanmıştır.
Bu tarz portfolyoların akışı olmalıdır, yine aynı paralellikte içerdiği

çalışmalarda da denge olmalıdır. Tasarımcının biçemi, tasarım niteliği ve
uygulanabilirliği gösterilmelidir. Eğitim süreci bittiği ve profesyonel iş hayatına
geçildiğini belli eden nitelikte üst düzey bir görsellikte olmalıdır. Farklı sunum
biçemlerine yer verilen, özgün, şık ve ergonomik portfolyolar tasarlanmalıdır.
Ancak hiçbir portfolyo türünde atlanılmaması gerekilen portfolyo tasarımının
içeriğinin önüne geçecek iddiada olmaması gerekliliğidir. Gelişmiş yeteneklerin ve
deneyimin somut bir göstergesi olan etkinlik portfolyoları hazırlayan kişinin hayata
bakışını, tasarımı biçemini doğru yansıtabilmesine özen gösterilmelidir. Üst düzey
bir görsel tasarıma sahip olurken aynı zamanda kolaylıkla incelenebilecek ve
mesajını net aktarabilecek bir şekilde düzenlemelidir.
Bireysel Etkinlik
• Size anlatılan portfolyo türleri ve gösterilen örnekleri göz

önünde bulundurarak en farklı, olası portfolyo önerisi
hazırlayınız.
PORTFOLYO TASARIMINA YÖNELİK PROGRAM VE

UYGULAMALAR
Profesyonel niteliklere sahip dijital portfolyolar bu paralellikte profesyonel
tasarım programlarında hazırlanmalıdır. Bu programlardan en yaygını çoklu sayfa,
şablon kullanımı ve dijital yayın yapabilme seçeneklerini sunan Adobe InDesign
programıdır. Görsel 13.7’de ara yüzü görülmekte olan InDesign programının
çoğunlukla seçilmesinin nedeni dizgi için en uygun programlardan birisi olmasıdır.
Sayfa miktarı fazla olan portfolyoların kolayca düzenlenebilmesine imkan
sağlamaktadır. Programın dizgi yapmayı kolaylaştıran, kullanışlı özellikleri
336
mevcuttur. Bu özelliklerin başında şablon diğer bir adıyla kalıp kullanımlar

gelmektedir. Kalıp olarak hazırlanan layout, yani sayfa düzenleri birden çok
sayfada kullanılabilmektedir. Kalıp, birçok sayfaya anında yerleştirebileceğiniz bir
arka plana benzer. Bir kez kalıba yerleştirilen nesneler, kalıbın uygulandığı tüm
sayfalarda görülür. Kalıp üzerinde yapılan değişiklikler doğrudan ilişkili sayfalara
uygulanır. Kalıplarda genel olarak; logolar, sayfa numaraları, üstbilgiler ve
altbilgiler yer alır. Faklı bölümler içeren portfolyolar için birden çok kalıp üretilir.
Bölümler arası farklı biçemler bu şekilde hızlıca oluşturabilir.
Örnek
•Her sayfanın üst köşesinde yer almasını istediğiniz logonuzu,

InDesign programının kalıp sayfasının istediğiniz yerine ekleyerek
ve ilgili sayfalara hazırladığınız kalıbı uygulayarak hızlıca
yerleştirebilirsiniz.
Görsel 13.7. Portfolyo tasarlanırken InDesign programı ara yüzü

InDesign programında yapılan portfolyo tasarımlarında kullanılmakta olan
bir diğer önemli özellik de çalışılan dosyaları bir araya getirmek için kullanılan
paket yapma seçeneğidir. Paket özelliği, çalışma dosyasında kullanılan fontlar,
IDML, INDD formatları, bağlı grafikler ve görselleri toparlayarak bir done klasörü
oluşturur ve bu şekilde kaydedilebilme olanağı sunar. Bu özellik sayesinde
hazırlanacak portfolyolar için gerekli olan font vb. ögeler bir klasör içinde derlenir
ve bu tasarım yeniden düzenlemek istenildiğinde sorun vermeden çalışır. Paket
yapılan InDesign dosyası açılmadan önce paket içerisinde yer alan fontlar
yüklendiği takdirde, dosya açıldığında sıkıntı yaşanmadan ve uyarı almadan
tasarıma başlanabilmektedir. Aynı zamanda paketleme yöntemi ile paket klasörü
içerisinde bir araya getirilen bağlantılarla, belge içindeki görsel materyallerin
derlenmesi de sağlanmış olmaktadır. Zaman içerisinde revizyon ve değişiklik
yapmak istenilen belgelerde sıklıkla karşılaşılan bir diğer sorun InDesign belgesinin
üst bir sürümde hazırlanması yüzünden alt bir sürümde açılmamasıdır. Bu sorun
yine paketleme özelliği ile çözülebilmektedir. Paket içerisinde yer alan InDesign
IDML belgesi, önceden hazırlanmış olan portfolyo tasarımının InDesign’ın önceki
sürümlerinde de sıkıntısız açılmasına olanak sağlamaktadır.
337
Görsel 13.7. Portfolyo tasarlanırken Canva ara yüzü

InDesign programı burada bahsedildiği gibi birçok avantaj sağlamaktadır
ancak bu tarz profesyonel programları kullanmak bir eğitim ve uygulama süreci
Portfolyonun önemi, gerektirmektedir. Alternatif olarak daha basit bir şekilde portfolyo hazırlamak
içeriği, uygulanışı gibi isteyenler; Powerpoint, Keynote gibi sunum programları üzerinden veya Canva
önemli konuları gibi çevrimiçi tasarım sitesi ve mobil uygulaması üzerinden dijital portfolyolarını
benimsenerek nitelikli hazırlayabilmektedirler. Canva web sitesi ekstra bir program yükleme ve gelişmiş
portfolyolar bir bilgisayara sahip olma gibi koşullara gerek duyulmamasından dolayı tercih
tasarlanabilir.
edilmektedir. Görsel 13.7’de yer alan Canva ara yüzünde görüldüğü gibi çok sayıda
farklı sayfa düzenine sahip şablonlar düzenlenerek bir portfolyo
tasarlanabilmektedir. Tasarım tamamlandıktan sonra portfolyolar; pdf, jpg gibi
uzantılarda dışa aktarılabilmektedir.
Bireysel Etkinlik
• İçeriğinize ve amacınıza uygun program veya uygulamayı

seçerek bir portfolyo uygulaması yapınız.
Sonuç olarak bu bölümde portfolyonun bir tasarımcının kişiliğinin ve

özelliklerinin özenle derlenen çalışmaları üzerinden yansıtıldığı bir belge olduğu
vurgulanmıştır. Portfolyo hazırlanırken izlenecek yolun net bir şekilde
çizilebilmesini sağlamak amacıyla portfolyo türlerini detaylandırılmıştır. Öncelikle
portfolyo türleri uygulanışlarına ve içeriklerine göre olmak üzere iki temel başlık
altında toparlanmıştır. Uygulanışına göre olan portfolyolar kendi içlerinde iki ayrı
grupta ele alınmıştır. Bunlardan biri portfolyonun ilk kullanılmaya başladığı
dönemden bu yana var olan basılı portfolyolardır. Basılı portfolyoların kullanım
alanları, sağladığı avantaj ve dezavantajlardan bahsedilmiştir. Zamanla değişen
koşullar neticesinde önem kazanan dijital portfolyoların niteliklerinden
bahsedilmiştir. Özellikle esnetilebilme, maliyet, hız gibi sağladığı avantajlara
değinilmiştir. İçeriğine göre portfolyoların üç ayrı çeşidinden ve ne gibi farklılıklar
338
taşıdıkların bahsedilmiştir. Belge, süreç ve etkinlik portfolyo türlerinin; ihtiyaca ve

sürece göre şekillendirilen içeriklerinin olması gereken nitelikleri
detaylandırılmıştır. En son kısımda ise portfolyonun uygulama kısmı için program
ve uygulama önerilerinde bulunulmuştur. Öneride bulunulan program ve
uygulamaların özellikleri, farkları ve yararları özetlenmiştir. Tüm anlatılanların
ışığında; portfolyonun önemi, içeriği, uygulanışı gibi önemli konuları benimsenerek
nitelikli portfolyolar tasarlanabilmekte ve böylece kariyer hedeflerine, bu
portfolyolar yoluyla daha emin adımlarla gidilebilmektedir.
339
• PORTFOLYO
•Portfolyo, çeşitli alanlardaki tasarımcıların ve sanatçıların çalışmalarını
sunmak amacıyla derlediği belgeler bütünüdür. Portfolyo, sahip olunan
becerilerle, beklenenlerinin bir kesişim noktasıdır. Portfolyo sahibinin birçok
özelliğini ve niteliğini sergiler. Portfolyo; kişinin uzmanlaşma alanlarını,
Özet
çalışma hevesi, iş değişkenlikleri, uzmanlığını nasıl oluşturduğunu ve
geliştirdiğini yansıtır. Portfolyonun en büyük avantajı tasarımcının benzersiz
satış noktasını göstermesidir.
•PORTFOLYO TÜRLERİ
•Uygulanışına ve içeriğine göre olmak üzere iki temel başlıkta incelenir.
• UYGULANIŞINA GÖRE PORTFOLYOLAR
•Uygulanışına göre portfolyo çeşitleri; basılı ve dijital portfolyolar olmak üzere
ikiye ayrılır ve kendi içlerinde de çeşitlilik gösterir.
•Basılı Portfolyolar
•Daha çok tercih edilen basılı portfolyo tipleri; kitap, çanta ve ekleme-çıkarma
imkanı sağlayan klasör tipi olanlardır.
•Kitap portfolyolar ekstra bir çaba gerektirmeden içeriğini iyi bir şekilde
anlatabilmektedir ve üretim açısından da kolaylık sağlamaktadır. Zamanla
kitap portfolyolar klasik ve eski tarz bulunmaya başlamış ve tercih edilirliği
azalmıştır.
•Çanta portfolyolar kullanışlılık ve ergonomi bakımından en çok tercih edilen
basılı portfolyo çeşitlerinden biridir ve ulaşılabilirlik, muhafaza etme
imkanları artı yönleridir. Ekleme-çıkarma imkanı sunan portfolyolar diğer
basılı portfolyo tiplerinden farklı olarak değiştirilmeye ve yeniden
düzenlenmeye açıktır. Sağladığı bu imkan sebebiyle ekonomiktir.
•Dijital Portfolyolar
•İlerleyen teknolojinin ve giderek dijitalleşen dünyanın bir sonucu olarak
basılı portfolyolar yerini dijital olanlara bırakmaya başlamıştır. Basılı
portfolyolarla dijital olanlar karşılaştırıldığında en büyük fark ulaşabildiği kişi
sayısıdır.
•Çevrimiçi dijital portfolyolar herkesin ulaşabileceği ve görüntüleyebileceği
bir türdür. Özel olarak tasarlanmış ve kodlanmış bir web sitesi
hazırlanabileceği gibi şablon web siteler üzerinden ilerlenebilir. Çevrimiçi
dijital web siteleri arasında en bilindik olanlardan biri Wix’tir
•Çevrimdışı dijital portfolyolar ise özel olarak hazırlanan ve sadece istenilen
kişi ve kurumlarla paylaşılmak üzere tasarlanır ve kullanılırlar.Bu seçenek
üzerinden ilerleyecekler profesyonel tasarım programları ya da çevrimiçi
tasarım siteleri üzerinden dijital portfolyolarını hazırlayabilmektedirler. En
çok tercih edilenler; InDesign, Canva, PowerPoint ve Keynote programında
hazırlanan sunumlarıdır.
•İÇERİĞİNE GÖRE PORTFOLYOLAR
•Belge portfolyolar eğitim sürecinde edinilmesi istenen beceri ve birikimin
kazanıldığına yönelik kanıtları oluşturan dokümanlardır.
•Süreç portfolyolarında, tasarımcıların eğitim aldıkları süreçlerden itibaren
ortaya koydukları çalışmalar ve bunların süreçlerine yer verilmektedir.
•Etkinlik portfolyoları eğitim sonrası süreçte yapılan kazanımlara ışık
tutmaktadır.
340
•PORTFOLYO TASARIMINA YÖNELİK PROGRAM VE UYGULAMALAR

•Portolyo tasarımına yönelik programlardan en yaygını çoklu sayfa, şablon
kullanımı ve dijital yayın yapabilme seçeneklerini sunan Adobe InDesign
programıdır. Kalıp olarak hazırlanan layout, yani sayfa düzenleri birden çok
sayfada kullanılabilmektedir. Alternatif olarak daha basit bir şekilde
portfolyo hazırlamak isteyenler; Powerpoint, Keynote gibi sunum
Özet (devamı)
programları üzerinden veya Canva gibi çevrimiçi tasarım sitesi ve mobil
uygulaması üzerinden dijital portfolyolarını hazırlayabilmektedirler.
• Alternatif olarak daha basit bir şekilde portfolyo hazırlamak isteyenler;
Powerpoint, Keynote gibi sunum programları üzerinden veya Canva gibi
çevrimiçi tasarım sitesi ve mobil uygulaması üzerinden dijital portfolyolarını
hazırlayabilmektedirler.
341
1. Günümüzde portfolyo, görsel çalışmaların rastgele bir araya getirildiği bir
belgeden aşağıdakilerden hangisine dönüşmüştür?
a) Başarıların gösterildiği bir çizelgeye
b) Kariyer hedefinin çizildiği bir taslağa
c) Belirli amaç ve yöntemlerle harmanlanan bir tasarım ürününe
d) Bir çalışma kataloğuna
e) İş deneyimlerinin yazdığı bir forma
2. Aşağıdakilerden hangisi portfolyo tanımlamalarından biri değildir?

a) Tasarımcıların çalışmalarını sunmak amacıyla derlediği belgeler
bütünü
b) Çalışmaların orijinallerinin veya röprodüksiyonlarının yer verdildiği
taşınabilir bir koleksiyon
c) Sahip olunan becerilerle, beklenenlerinin bir kesişim noktası
d) Misyonu hazırlayan kişinin yeti ve becerilerini inceleyenlere tanıtmak
olan iletişim yöntemi
e) Bir markanın pazarladığı ürünlerin özelliklerini anlattığı tanıtım
belgesi
3. Başarılı bir portfolyo aracılığıyla ulaşılmak istenen hedef kitleye birçok

gösterge sunar, aşağıdakilerden hangisi özellikle tasarım portfolyoları için
önemli biridir?
a) Yabancı dil yetkinliğini sergilemesi
b) Birçok farklı sektörde deneyim olduğu gösterilmesi
c) Şirket içi eğitime destek verebilmesi
d) Portfolyo sahibinin yeteneklerinin hedef kitlenin ihtiyaçlarını nasıl
karşılayacağı hakkında bilgi vermesi
e) Ekip çalışmasına uygunluğu yansıtabilmesi
4. Portfolyo tasarımcısı hakkında aşağıdakilerden hangisi yansıtmaz?

a) Uzmanlık alanı
b) Geçmiş hayatını
c) Çalışma hevesi
d) İş değişkenlikleri
e) Uzmanlığını nasıl oluşturduğunu
5. Aşağıdakilerden hangisi uygulanışına göre portfolyo türlerinde biridir?

a) Süreç portfolyoları
b) Belge portfolyoları
c) Etkinlik portfolyoları
d) Akademik portfolyolar
e) Çanta tipi portfolyolar
342
6. Aşağıdakilerden hangisi InDesign’a alternatif olarak daha basit şekilde

portfolyo hazırlamayı sağlayan çevrimiçi web sitesi ve uygulamasıdır?
a) Photoshop
b) Keynote
c) Canva
d) Lookbook
e) Corel
7. Aşağıdakilerden hangisi çevrimiçi dijital portfolyo sitelerinden biri

değildir?
a) Behance
b) Pinterest
c) Dribbble
d) Adobe Portfolio
e) Coroflot
8. Aşağıdakilerden hangisi kişisel web sitesi yapmaya olanak sağlayan

çevrimiçi dijital portfolyo sitelerinden biridir?
a) Wix
b) Lookbook
c) Pinterest
d) Dribbble
e) Behance
9. Aşağıdakilerden hangisi ekleme-çıkarma imkânı sunan portfolyoların

dezavantajlarından biridir?
a) Revizyonlarda düşük maliyet sağlaması
b) Dağılabilir ve hasar görebilir olması
c) Güncellenebilir olması
d) Aynı anda çoklu incelenebilmesi
e) Yaratıcı malzeme seçenekleri sunması
10. “Bir görseli ya da nesneyi ayırt etmek amacıyla sonradan eklenen görsel ya
da yazı” ifadesi aşağıdaki seçeneklerden hangisini tanımlar?
a) Revizyon
b) Skeç
c) Dekupe
d) Filigran
e) Kalıp
Cevap Anahtarı
1.c, 2.e, 3.d, 4.b, 5.e, 6.c, 7.b, 8.a, 9.b, 10.d
343
Ambrose, G. ve Harris, P. (2012). Grafik Tasarımın Temelleri. İstanbul: Literatür
Yayınları.
Çorbacı, U. (2017). Grafik Tasarım Ürünü Olarak Moda Portfolyosu ve Bir Moda
Portfolyosu Şablonu. Hacettepe Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi.
Demir, Ç. (2014). Portfolyo Tasarımı ve Portfolyo Tasarımı Ders Projeleri Üzerine
Değerlendirmeler. Hacettepe Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi
Kara, C. (2019). Türkiye’deki Grafik Tasarımcı Portfolyolarına Ait Güncel Kullanım
Tercihlerinin Belirlenmesi. İdil Sanat ve Dil Dergisi.
Keser, N. (2009). Sanat Sözlüğü. Ankara: Ütopya Yayınları.
Myers, D. R. (2005). The graphic designer's guide to portfolio design, New Jersey:
John Wiley & Sons.
Öz, H. (2003). Kişisel Sunum Açısından Dijital Portfolyo İncelemesi ve Dijital
Portfolyo Denemeleri. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
Rees, D. (2014). How to be an illustrator. New York: Laurence King Publishing.
Stambaugh, L. (2017 Etkilemek için tasarlayın: 5 ücretsiz online portfolyo
hazırlama sitesi. https://tr.godaddy.com/blog/5-ucretsiz-online-portfolyo-
hazirlama-sitesi/
Tozak, M. (2010). McQueen’in 41 yıla sığdırdığı başarı öyküsü
https://www.habervesaire.com/alexander-mcqueen-2/
GÖRSEL KAYNAKÇA
Görsel 13.2. Ekleme-çıkarma imkanı sunan bir portfolyo. Mitton, M. (2010).
Portfolios for interior designers: a guide to portfolios, creative resumes, and
the job search. New Jersey: John Wiley & Sons.
Görsel 13.3. Kitap şeklinde hazırlanmış bir basılı portfolyo tasarımı. 12 Aralık 2021
tarihinde https://www.behance.net/gallery/25398317/Printed-Portfolio
Görsel 13.4. Çanta şeklinde sunulan bir basılı portfolyo tasarımı. 12 Aralık 2021
tarihinde https://www.portfolios-and-art-cases.com/buyersguide.html
Görsel 13.5. Wix portfolyo sitesi şablonları. 12 Aralık 2021 tarihinde
https://dt2sdf0db8zob.cloudfront.net/wp-
content/uploads/2018/12/image7-9-840x430.png adresinden erişildi.
Görsel 13.6. Portfolyoların incelendiği bir portfolyo günü etkinliği. 12 Aralık 2021
tarihinde https://www.ecuad.ca/events/national-portfolio-day-san-diego-
ca adresinden erişildi.
Şekil 13.7. Portfolyo tasarlanırken InDesign programı ara yüzü. 12 Aralık 2021
tarihinde https://i.ytimg.com/vi/v-tBweVC9bg/maxresdefault.jpg
344
MODA PORTFOLYOSU
• Moda Portfolyosu
Öğr. Gör. Uğurcan
İÇİNDEKİLER
• Bir Moda Portfolyosunda

Olması Gereken Unsurlar
• Moda Portfolyolarında
ÇORBACI
Tasarım Süreçleri ve
Problemleri
• Sayfaların Sıralanışı
• Portfolyo Boyutunun Seçimi
• Portfolyo Malzemesinin
Seçimi
• Tasarım Aşamalar

HEDEFLER
• Moda portfolyosunu detaylı

olarak tanımlayabilecek,
• Moda portfolyosunun
özelliklerini, gereklilikleri
kavrayacak
• Moda portfolyolarının tasarım
süreçleri ve problemlerinin neler ÜNİTE
olduğu hakkında bilgi sahibi
olacaksınız.
14
Moda Portfolyosu
Sayfaların
Sıralanışı
MODA PORTFOLYOSU Bir Moda
Portfolyosunda Tema
Olması Gereken Portfolyo Tasarımı
Unsurlar Boyutunun
Belirlenmesi
Hikaye, Detay,
Moda Bilgilendirme
Portfolyo ve Renk
Portfolyolarında Malzemesinin Panoları
Tasarım Süreçleri Seçimi Tasarımları
Ve Problemleri
Öz Geçmiş
Ürün ve Tasarımı
Çalışma Seçimi
Tasarım Kapak
Aşamaları Tasarımı
İç Sayfaların
Tasarımı
Tipografi
Kullanımı
Künye
Logo, Logotype
ve Amblem
Tasarımı
346
Moda Portfolyosu
GİRİŞ
Moda yalnızca bir tasarım ve sanat dalı olmaktan çok daha fazlasıdır.
Sektörel bir zincir olan moda; bir ürünün veya hizmetin tasarımdan tüketiciye
kadar giden süreçteki tüm faaliyetleri içerir. Moda sektörü günümüzde hazır ve
hızlı tüketim pazarının en önemli paydaşlarındandır. Bu yüzden moda sektöründe
çalışmayı hedefleyenlerin ilk ve en önemli adımı başarılı bir moda portfolyosu
hazırlamaktır. Personel, öğrenci seçimi gibi faklı değerlendirme süreçlerinde moda
portfolyoları önemli bir kıstas olarak görülmekte ve detaylıca incelenmektedir.
Değerlendirme yapılırken moda portfolyolarındaki içeriklerin başarısı kadar
portfolyo tasarımının niteliği de önemsenmeye başlamıştır. Bu doğrultuda moda
sektörü içerisindeki rekabette galip gelebilecek nitelikte moda portfolyoları
üretme gerekliliğini doğurmuştur. İlk izlenimi olumlu olan bir moda portfolyonun,
çok daha istekli ve meraklı bir yaklaşımla içerikleri incelenecektir.
Moda portfolyosu tasarımı hazırlanırken, moda sektörüne yönelik bir
biçemde ilerleyerek bu sektörün gerekliliklerini karşılayabilecek nitelikte bir sonuç
ortaya çıkarmalıdır. Nitelikli bir moda portfolyosu yaparken hem moda tasarımı
disiplini hem de grafik tasarım disiplini bilgisine sahibi olmak gerekmektedir. İçerik
seçimi, hikâye panosu oluşturma, teknik ve artistik moda çizimleri moda tasarım
disiplini yetkinleriyle yapılabilecek iken portfolyonun tasarımını oluşturan kapak,
öz geçmiş, sayfa yapısı, logo ve amblem tasarımları grafik tasarım disiplinin alanına
girmektedir. Her iki alandaki moda portfolyosu dinamikleri incelenerek varsıl bir
sonuç ortaya çıkarılabilmektedir.
MODA PORTFOLYOSU
Moda sektöründe çalışan ve moda eğitimi alan kişilerin çeşitli hedefler
doğrultusunda hazırladıkları portfolyolardır. Moda tasarımı portfolyosu en kısa
tanımıyla, bir moda tasarımcısının çalışmalarından seçtiği bir dizi örneği,
becerilerini ve yetileri işverene göstermek için bir araya getirdiği bir materyaldir.
Moda portfolyoları; yaratıcı fikirleri, yetenekleri, yetkin olunan ve alaka duyulan
konuları sergilemek için kullanılan belgeler olarak da tanımlanmaktadır. Moda
portfolyosu, planlı ve düzenli bir çalışma süreciyle ortaya çıkmaktadır. Uygun
şekilde bölümlenmeli, kolaylıkla bakılabilmeli ve inceleyeni zorlamamalıdır. Çok
veya az sayıda içerik barındıran portfolyolar iyi izlenimler bırakmamaktadır.
İçerikte bulunan güçlü taraflar vurgulanmalı, tekrara düşen, daha az önemli
olanlar elenmelidir. Portfolyo sahibinin aktarmak istediği hikâyenin oldukça net ve
anlaşılabilir olması gerekmektedir. Bu şekilde hazırlanan, net ve anlaşılır bir moda
portfolyosu iyi bir izlenim yaratır ve avantaj sağlar.
Bir Moda Portfolyosunda Olması Gereken Unsurlar

Moda portfolyolarında tüm tasarım ve üretim sürecini sergileyen projelere
yer verilmelidir. Bu projelerin içerisinde; mood board, skeç, line up (koleksiyonun
genel görünümü), teknik ve artistik çizim, moda fotoğrafı, teknik föy, kıyafet kalıbı
gibi unsurlara yer verilmektedir.
347
Moda Portfolyosu
En çok önemsenmesi ve ilgilenilmesi gerekilen mevzu portfolyo sahibinin

potansiyelini, yaratıcılığını ve yetilerini doğru biçemde sergileyebilmesidir.
Portfolyo inceleyen kişiye portfolyo tasarımının ve içeriğinin oluşum sürecini
yansıtmalıdır. Bu süreç içerisinde; tasarım konseptinin seçimi, nasıl geliştirildiği ve
hangi malzemeler kullanılarak basılacağı mevzuları yer almaktadır.
Bir moda portfolyosu ait olduğu kişinin hem işlerini hem de moda birikimini
sergilemektedir. Bu birikim içerisinde; çağdaş moda yaklaşımları, ilham noktaları
ve stil ipuçları yer almaktadır.
Moda portfolyosu aşağıdaki maddeler göz önünde bulundurularak
incelenebilir:
 Moda tasarım bilgisi

 Konu ve temanın anlaşılabilirliği
 Teknik ve artistik çizim yetileri
 Üç boyut ve hacim algısını sergileme
 Fikir oluşturma ve geliştirme süreci
 Malzeme seçme ve oluşturma süreci
 Grafik, illüstrasyon, fotoğraf ve tekstil alanları bilgisi, uygulama yetileri
MODA PORTFOLYOLARINDA TASARIM SÜREÇLERİ VE

PROBLEMLERİ
Sayfaların Sıralanışı
En çok önemsenmesi ve Moda portfolyosu tasarlanırken sayfaların sıralanışına önem gösterilmelidir.
ilgilenilmesi gereken En başta portfolyo içeriği netleştirilmeli devamında içeriğe hangi sırayla yer
mevzu portfolyo verileceği belirlenmelidir. Bu süreç bir yol haritası hazırlamak gibidir, sonrasında
sahibinin potansiyelini, belirlenen haritaya uygun olarak yola çıkılmalıdır. Tasarım alanında hazırlanan
yaratıcılığını ve çeşitli portfolyolarda olduğu gibi moda portfolyosunun iç sayfalarının en başına
yetilerini doğru
içindekiler ya da öz geçmiş bölümü konumlandırılmalıdır. İçerikte fazla sayıda
biçemde
sergileyebilmesidir. proje ve bölüm barındıran portfolyolar Görsel 14.1’de olduğu gibi için içindekiler
bölümüne yer verilmesi inceleyenlere kolaylık sağlamaktadır.
Sayfaların sıralanmasında önemli bir aşama, proje ve bölümlerin
hangilerinin daha ön planda olmasına karar verme ve buna uygun yerleştirmektir.
Bu aşamada projeleri sıralarken derecelendirme yöntemi kullanılabilir. En çok
beğenilen projelere başta yer verilmeli, az beğenilen orta kısımlarda eritilmelidir.
Çünkü hızlı portfolyo incelemeleri yapılabileceği göz önünde bulundurulmalı ve ilk
izlenimi yaratma aşamasında iyi bir etki bırakılmalıdır.
Projelerin seçimini yaparken ve öncelikleri belirlerken önemli bir diğer unsur
tutarlılıktır. Tutarlılık portfolyo içerisinde yer verilecek çalışmaların görsel dilinde
ve kalitesinde olmalıdır. Ayrıca portfolyonun kendi tasarım biçemi de içerikle
bağlantılı olmalı ve tutarlılık göstermelidir. Bu gereklilik profesyonel portfolyolar
için tamamen geçerlidir. Ancak eğitim süreçlerini yansıtan portfolyolarda bir
348
Moda Portfolyosu
gelişim sürecini gösterdiği için çalışmalar arasında farklar bulunabilir, bu durumun

karşı tarafa doğru ve net bir şekilde bilgilendirme yapılarak aktarılması
gerekmektedir. Aksi takdirde sert geçişler ve tutarsızlık yanlış anlaşılmalar ve
olumsuz sonuçlar ortaya çıkabilmektedir.
Görsel 14.1. Portfolyo İçerik Sıralamasını Gösterin İçindekiler Sayfası Örneği
Portfolyo Boyutunun Belirlenmesi

Portfolyo boyutu birçok etken göz önünde bulundurularak tercih
edilmelidir. İçeriğe uygunluk, içerik miktarı, sunulacak alan ve kişi sayısı bu
etkenlerden önemli olanlardır. Bu etkenlerin en başında portfolyonun içeriğine ve
niteliğine uygunluk gelmektedir. Örneğin; çok sayıda içeriği barındıran zengin bir
portfolyo, oldukça düzenli ve planlı bir şekilde organize edilmelidir. Odak noktasını
kaybetmeden doğru sıralamayla yerleştirilmelidir. Ayrıca bu tarz kalabalık
portfolyolar için çok büyük olmayan boyutlar tercih edilmelidir. Hem çok sayıda
içeriğin olduğu hem de büyük boyutlu portfolyolar inceleyenleri zorlar ve
ergonomiden uzaklaşır. Ölçüyle birlikte portfolyonun ergonomisini belirleyen
önemli olan bir etken de ağırlıktır. Fazla ağır olan portfolyolar taşıma ve inceleme
anlamında zorluk yaratabilir.
Bir layout yani sayfa tasarımı yaparken önce yatay, dikey veya kare
kullanımlardan hangisinin tercih edileceği belirlenmelidir. Bu tercihi yaparken
portfolyo içeriği genel olarak incelenmeli ve içeriklerin çoğunluğuyla uyumlu
olacak kadraja karar verilmelidir. Uymayan içerikler ise çeşitli düzenlemeler
yoluyla ölçüye uygun şekilde uyarlanmalıdır. Portfolyo için önerilen yatay ve dikey
ölçüler Görsel 14.2’de belirtilmiştir.
Tutarlılık portfolyo
Portfolyo içeriklerinin özelliklerine göre bir tasarım stratejisi
içerisinde yer verilecek
çalışmaların görsel oluşturulmalıdır. İçeriklerin büyüklüklerini belirlerken özellikleri göz önünde
dilinde ve kalitesinde bulundurulmalıdır. Detay barındıran çalışmalar daha büyük kullanılırsa daha iyi
olmalıdır anlaşılabilir ve incelenebilirler. Eğer sınırlı bir alan var ise çalışmanın tamamının
göründüğü bir genel izlenim görseline, yanına kesit halinde detaya yaklaşılan bir
görünüm eklenebilir. Bu yolla hem detay iyi görünür hem de odaklanılması
349
Moda Portfolyosu
gerekilen kısım vurgulanır. Minimal ve sade çalışmalar daha küçük boyutlarda

kendini gösterebildiği için çok büyük kullanımlara gerek kalmayabilir.
Portfolyo boyutunu belirlerken dikkat edilmesi gereken bir diğer konu
portfolyonun boyut olarak sunulacak alana uygun olmasıdır. Örneğin kalabalık bir
jüri tarafından incelenecek portfolyolar için farklı çözümler planlanmalıdır.
Ekleme-çıkarma imkânı sağlayan portfolyolar bu tarz jürilerde parçalar halinde
bölünüp dağıtılarak aynı anda çok kişi tarafından incelenebilmesi imkanıyla
avantaj sağlayabilir. Dikkat edilmesi gerekilen jüri içerisinde koordinasyon içinde
elden ele değişim sağlanmasıdır. Bu tarz portfolyoların koordinasyonu zor olduğu
için, diğer bir çözüm olarak; tek parça portfolyoları birden fazla kopya halinde
jüriye sunmak düşünülebilir.
Portfolyonun boyutuna karar vermeyi etkileyen önemli bir diğer etken
taşınabilirliktir. Bir çanta ve kutu yoluyla taşıma sağlanacaksa çanta ve kutu
boyutu göz önünde bulundurulmalıdır. Özel üretim çanta ve kutular yüksek
maliyetli ve zor bulunur olabilir. Çanta ve kutu olmaksızın taşımak zorluk
yaratabilir portfolyoya zarar verebilir.
Görsel 14.2. Portfolyo için önerilen yatay ve dikey ölçüler
Öğrencilerin ve profesyonellerin portfolyoları boyut anlamında farklılık

gösterebilmektedir. Öğrenci portfolyoları eğitim sürecini sergiledikleri ve orijinal
parçalara yer verdikleri için daha kalabalık ve büyük boyutlu olabilmektedir.
Bunun temel sebebi öğrenciler eğitim süreçlerinde yaptıkları çizim, skeç, tekstil
üretim gibi orijinal parçalara portfolyolarında yer verme gereksinimleridir. Nasıl bir
gelişim gösterdiklerini sergilemek, deneysel süreçlerini yansıtmak bu gereksinimi
oluşturmaktadır.
Başarılı moda kariyer danışmanı Stephanie Finnan, moda portfolyoları için
en kullanışlı ölçünün A4 (21x29,7cm) boyutu olduğunu, A3 (29,7x42cm)
boyutundan büyük ölçülerin sunuş ve taşıma anlamında kullanışlı olacağını
belirtmiştir (Hopkins, 2013, s. 156).
350
Moda Portfolyosu
Portfolyo Malzemesinin Seçimi

Moda portfolyosu tasarımını ilgi çekici kılacak ve ön plana taşıyacak bir diğer
konu malzeme seçimidir. Malzeme seçimi yapılırken dikkat edilmesi gereken
hususlar bulunmaktadır. Bunların başında; seçim yapılırken portfolyo tasarım
çizgisine uygun ve yaratıcılık barındıran tercihler yapılması gelmektedir.
Malzeme seçimini tercih edilen boyuta göre yapmak mantıklı bir
Portfolyonun boyutuna yaklaşımdır. Seçilen boyut büyüdükçe daha dayanıklı ve bütün halinde kalmasını
karar vermeyi etkileyen
sağlayıcı malzemeler tercih edilmelidir. Bu süreçte dikkat edilmesi gereken diğer
önemli bir diğer etken
taşınabilirliktir. bir etken ağırlıktır. Çoğu zaman sağlamlık hedeflenirken ağırlığın ayarı
kaçabilmekte, bu da ergonomi dışı bir durum ortaya çıkarmaktadır.
Malzeme seçimi portfolyo içeriğinin niteliğiyle uyum için de olmalıdır.
Yaratıcılığı sergilemek amacıyla farklı malzemeler kullanılabilir. Bu süreçte dikkat
edilmesi çok önemli bir husus bulunmaktadır; portfolyo tasarımının, içerikten rol
çalmaması yani daha ön plana geçmemesine özen gösterilmelidir.
Örnek
•Minimal moda görsellerinin kullanıldığı bir portfolyoda bu

biçemi destekleyici sade görünüme sahip, mat malzemeler
tercih edilebilir
Malzeme seçimi yaparken üretilebilirlik ve maliyet konuları da

düşünülmelidir. Günümüzde gelişen teknoloji ve artan baskı imkanları sayesinde
farklı uygulamalar yapılabilmektedir. Ancak az adetli basımlardan özel
uygulamalar oldukça maliyetli olmaktadır. Bu nedenle malzeme seçimi yapmadan
önce bir saha ve üretim araştırması yapmak veya baskı konusunda deneyimli
birinden danışmanlık almak mantıklı bir yaklaşım olacaktır. Kısıtlı ekonomik
imkanlarda ve dar zaman dilimlerinde daha temiz sonuçlar almak için hazır ve
bilinir baskı çözümlemelerine gidilebilir. Dijital baskı sürecine uygun olarak
tasarımı ve dizgisi hazırlanan bir portfolyo baskı merkezlerinde kolaylıkla
basılabilmektedir. İçeriği başarılı olarak hazırlanmış ve düzenlenmiş bir moda
portfolyosu en basit baskı ve cilt haliyle bile kendini gösterebilmektedir.
İç sayfalarda kullanılacak malzeme seçiminde kâğıt özellikleri önem
taşımaktadır. İçeriğin niteliklerine uygun, görselleri en iyi şekilde gösterecek kâğıt
seçimi yapılmalıdır. Bu aşamada kağıtların özellikleri bilinmeli ya da bu konuda
uzman birinden destek alınmalıdır. İşlerin o kâğıt üzerinde nasıl duracağı tam
olarak bilinemiyorsa birkaç adetinin deneme baskısı ile karşılaştırılarak karar
verilebilir. Kâğıdın temel olarak beş özelliği bulunmaktadır, kâğıt seçimi yapılırken
bunların incelenmesi gerekir. Bu özellikler şu şekilde sıralanır; “1- Doku, 2- Gramaj,
3- Yoğunluk, 4- Renk, 5- Yüzey” (Becer, 201, s. 156).
351
Moda Portfolyosu
Görsel 14.3. Portfolyolarda Kullanılan Malzeme Örnekleri
Moda portfolyolarının kapaklarının üretiminde farklı malzemeler

kullanılabilmektedir. Görsel 14.3’de görülmekte olan malzemelerden yaygın
olanlar; kâğıt, karton, plastik, kumaşlar ve cilt bezleridir. Ahşap, deri, metalik,
pleksi ve metalik malzemeler gibi daha özel uygulamalarda tercih edilmektedir. Bu
özel malzeme seçimleri daha iddialı ve ilgi çekici bir görünüm yaratmakla beraber
maliyeti de yükseltmektedir.
Ürün ve Çalışma Seçimi

Bir moda portfolyosunu başarılı kılan şey içeriğidir. İçeriği oluştururken yer
İçerik seçimi yaparken verilecek çalışma ve projeleri özenle seçmek gerekmektedir. Portfolyo sahibini en
bütünlük oluşturmaya öz ve iyi şekilde yansıtabilecek seçimler yapılmalıdır. Böylece portfolyo tam
özen gösterilmelidir. anlamıyla amacına ulaşabilir. Çalışma seçiminde dikkat edilmesi gereken noktalar;
Seçilen çalışmalar bir bu süreçte önemli olan fazla iş eklemek değil, az ama öz olacak şekilde nitelikli
araya getirildiğinde içerikleri barındıran ve portfolyo sahibini en doğru şekilde anlatan işlerin
ortak bir görsel dile
seçilmesidir. Bir portfolyoda en az 3 ile 6 arası çalışma bulunması önerilir (Elden,
sahip olmaları prestijli
bir izlenim Özden, 2015).
bırakmaktadır. Portfolyo tasarım sürecinin en başında bir portfolyo misyonu belirlemek
doğru bir yaklaşımdır. Bu çerçevede bir yol haritası hazırlanmalıdır. Örneğin bir
jüriye yönelik hazırlanan portfolyo, o jürinin beklentilerine yönelik hazırlanmalıdır.
Bu beklentilerin neler olduğunu bilmek için jüride bulunan kişiler hakkında
araştırma ve görüşmeler yapılarak; görüşleri ve beğenileri saptanmalı ve bunlar
göz önünde bulundurularak içerik seçimi yapılmalıdır. Aynı durum iş başvuruları
içinde geçerlidir. Bir moda markasına başvururken ve portfolyo sunarken, oranın
biçemini ve bünyesine uygun bir portfolyo hazırlamak avantaj sağlayacaktır. Böyle
hazırlık süreçleri titizlik içerisinde yapılmalı, çalışmalar karşı tarafa uygun şekilde
seçilip, yerleştirilmelidir. Tarzlarına uygun mevcut çalışma yok ise yeni proje ve
çalışmalar üretilmelidir.
İçerik seçimi yaparken bütünlük oluşturmaya özen gösterilmelidir. Seçilen
çalışmalar bir araya getirildiğinde ortak bir görsel dile sahip olmaları prestijli bir
izlenim bırakmaktadır. Bu süreçte özellikle aynı proje ya da bölüm içerisinde yer
alacak çalışmalar bir bütün olarak düşünülmelidir. Mood board, tema
bilgilendirmeleri, teknik ve artistik çizimler, moda fotoğrafları ve hikayeleri aynı
görsel dilde olmalı ve birbirini destekleyerek zengin bir görünüm sağlamalıdır.
352
Moda Portfolyosu
Tasarım Aşamaları
Tema tasarımı
Tema seçimi tüm tasarım süreçlerinde en öncelikli aşamadır. Portfolyo
tasarım sürecinde de portfolyo içeriğine paralel olarak oluşturulan tema, portfolyo
tasarımının nasıl olacağını belirler. Tasarım sürecinde çok sayıda esin noktasından
Moda portfolyolarında beslenerek bir portfolyo oluşturulur. Portfolyo sahibinin birikimi, yaşadığı yer ve
sık görülen hatalardan
zamanın etkilerinin bir bütünü olarak bir portfolyo tasarımı oluşur.
biri; ayrışmayan ve
tekrar eden panoların Portfolyo içeriğinde yer verilen projelerin her biri farklı konseptlerde olabilir
kullanımıdır. ve bu temaya uygun bir tasarım biçemine sahip olabilirler. Ancak portfolyonun
tüm bunların bir bütünü, bir çatısı olma niteliği olduğu için hepsini bir arada tutan
bir tasarım çözümlemesine sahip olması gerekmektedir. Bu gereklilik ya tüm
projelerinin temalarının sentezi bir tasarım biçemi ya da her konseptle uyabilecek
sade bir tasarım biçemi oluşturma yoluyla yerine getirilebilir.
Hikâye, Detay, Bilgilendirme ve Renk Panoları Tasarımları

Moda portfolyosunda yer alan proje ve çalışmaların temasını ve oluşturma
sürecini sergilemek için çeşitli bölümler hazırlanmaktadır. Bunlar vasıtasıyla
portfolyo içeriğinde anlatılmak istenilen yansıtılır. Çeşitli isimlerde hazırlanan
panolar birlikte çalışır ve birbirini destekler şekilde olmalıdır. Moda portfolyosunu
hazırlayan kişi, ihtiyacına yönelik olan panoları belirleyerek, panolardan birine ya
da hepsine portfolyosunda yer verebilmektedir. Bu aşamada panoların kullanım
amaçları net olarak belirlenip, ayrıştırılmalıdır. Moda portfolyolarında sık görülen
hatalardan biri; ayrışmayan ve tekrar eden panoların kullanımıdır.
Moda portfolyolarında kullanılan panolar;
 Bilgilendirme panosu
 Renk panosu
 Hikâye panosu
 Detay panosu
Bilgilendirme Panosu (Information Board)

Moda portfolyolarının içeriğinde yer alan; proje ve çalışmalar hakkında bilgi
verilen kısımlardır. Çalışmaların; teknik, teorik ve ayırt edici nitelikleri
bilgilendirme panoları aracığıyla inceleyenlere aktarılır.
Renk Panosu (Color Board)
Renk ve hikâye panoları bir bütünün parçaları gibi düşünülmelidir. Hikâyeye
ve temaya uygun seçilen renk paletine yer verilmektedir. Renkler sade kutular
içinde veya görsellerle ilişkilendirilerek gösterilebilir. Detaylı bir proje sunumunda
renk panosu ayrı bir bölümde gösterilebilir ama çoğunlukla hikâye panosunun
içinde yer almaktadır.
Hikâye Panosu (Mood Board)
Moda portfolyolarının olmazsa olmaz bölümlerinden biri hikâye panosudur.
353
Moda Portfolyosu
Görsel 14.4’de yer örnek hikaye panosunda da görüldüğü gibi; temayı ve hedef
kitleyi anlatan görseller, ilham noktaları, eskiz çalışmaları, malzeme örnekleri ve
renk paletleri kesitler halinde yer alabilir. Kısaca hikâye panosu; portfolyoda yer
alan çalışmaların nasıl geliştirildiğini anlatan bir özettir. Bu anlamda birçok ayrı
panonun bir sentezi olduğu söylenebilir.
Görsel 14.4. Hikaye panosu (mood board) örneği
Detay Panosu (Detail Board)

Detay panosunda, moda portfolyosunun içeriğindeki çalışmaların
malzemelerinden örneklere yer verilmektedir. Bu panoların amacı tasarımlarla
gerçek üretimler arasında bağlantı kurulmasıdır. Çalışmaların çizimleriyle beraber
malzeme numunelerine yer verilen moda portfolyoları daha etkili olmaktadır. Yer
verilen malzemelerin genel özellikleri göz önünde bulundurularak, anlaşılabilecek
bir ölçülendirme ile yerleştirilmelidir.
Örnek
•Eğer portfolyo buna uygun tasarlanmamış ise veya içerikte

kalabalık yaratacağı düşünülüyorsa ayrıca bir kartela
halinde portfolyo ile birlikte sunulabilir.
Bireysel Etkinlik
• Moda portfolyosunda bulunan panolar hakkında

aldığınız bilgiler doğrultusunda her panodan birer
adet uygulayınız.
Öz Geçmiş Tasarımı
Öz geçmiş her portfolyoda olduğu gibi moda portfolyolarında da olması
gereken önemli bir bölümdür. Portfolyo sahibinin eğitimini, iş deneyimlerini,
354
Moda Portfolyosu
becerilerini, katıldığı etkinlikleri, başarılarını ve birikimini sergileyecek bir özet

olarak hazırlanmalıdır. Portfolyo içeriği seçilirken gösterilen hassasiyet öz geçmiş
içeriği oluştururken de gösterilmelidir. Kişiyi alanında başarılı ve nitelikli
gösterebilecek, Görsel 14.5’de yer verilen örnek öz geçmiş tasarımında olduğu gibi
anlaşılır bir görsel biçeme sahip şekilde hazırlanan öz geçmiş sayfaları
inceleyenlerde olumlu bir etki bırakmaktadır.
Görsel 14.5. Yaratıcı öz geçmiş sayfası tasarımı örneği
Moda alanındaki profesyonel ve öğrencilerin hazırladıkları öz geçmiş

bölümleri farklılıklar göstermektedir. Öğrenciler çoğunluğu henüz iş deneyimi
edinmediklerinden dolayı yetenek ve ilgilerini net bir şekilde sergileyebilecekleri
bir öz geçmiş hazırlamalıdır. Profesyonel hayata geçiş yapmış kişiler ise, çalışmış
oldukları marka, firma, tasarımcı gibi detaylara yer vererek iş deneyimlerini öz
geçmiş bölümünde paylaşmalıdır.
Bireysel Etkinlik
• Kendi özgeçmiş tasarımınızı bu kısımda belirtilen

kurallar ve önerileri göz önünde bulundurarak
hazırlayınız.
Kapak Tasarımı
Kapak, portfolyonun ilk göze çarpan yeri, yani vitrinidir. Bir moda
portfolyosunun tasarım biçeminin yansıtılması gereken en önemli
355
Moda Portfolyosu
bölümlerindendir. Kapak ilk izlenimi yaratacak portfolyo bölümü olduğu için; ayırt
edici, dikkat çekici ve özgün olmalıdır. Portfolyolar sahiplerinin kişiliğini
yansıtmaktadır bu paralellikte kapakta portfolyonun kişiliğini yansıtır.
Görsel 14.6. Özel uygulamayla yapılmış bir portfolyo kapak tasarımı
Portfolyo kapağının tasarımını malzeme seçimiyle bir planlamak lazımdır.

Çünkü yukarıda bahsedilen ayırt edicilik ve dikkat çekicilik bu şekilde çok daha
Kapak, portfolyonun ilk başarıyla sağlanır. Günümüzdeki baskı ve üretim imkanları beraberinde çeşitli
göze çarpan yeri, yani kapak uygulamaları yapılabilmesine olanak sağlamaktadır. Bu olanaklardan
vitrinidir. yararlanarak özgün, yaratıcı ve göz dolduran portfolyo kapakları tasarlanıp,
üretilebilmektedir. Görsel 14.6’daki kapak tasarımında pleksi malzemesine özel
kesim uygulanmıştır, böylece özgünlük ve ilgi çekici bir görsellik sağlanmıştır.
İç Sayfaların Tasarımı
Moda portfolyolarının iç sayfa tasarımları, içeriği parlatacak ve vurgulayacak
bir biçemde olmalıdır. İç sayfalar grafik tasarım ögeleri göz önünde
bulundurularak; kompozisyon ve yerleştirme kuralları doğrultusunda
hazırlanmalıdır. İç sayfalar planlanırken dikkat edilmesi gereken hususlardan
bazılarını şu şekilde belirtmiştir; ızgara sistemi, yapı, hiyerarşi, özel ölçüler ve
bunların birbirleriyle olan ilişkileridir (Ambrose ve Harris, 2013).
Moda portfolyosunun iç sayfaları hem bir bütünlük içinde olmalı hem de
farklı sayfa tiplerini içinde barındırmalıdır. Devamlılığı sağlayan tasarım ögeleri
kullanılarak bir dil bütünlüğü oluşturulmalıdır. Aynı zamanda da tekdüzelikten
uzaklaşmak için farklı sayfa düzenlemelerine ve kompozisyonlara yer verilmelidir.
Böylelikle portfolyoya varsıllık ve akıcılık kazandırılabilir.
356
Moda Portfolyosu
Görsel 14.7. Örnek bir moda portfolyosunda iç sayfalar için yerleşim önerileri
Görsel doku, boyut ve orantılar arasında kurulan benzerlikler, metinle görsel

unsurlar arasındaki bağlantıyı güçlendirir. Örneğin, sayfa kenarı ve yazı alanlarıyla
görsel unsurlar arasında kalan boşlukların, kitabın her sayfasında aynı
standartlarda tutulması, bütünlük sağlamada önemli bir etkendir. Buna karşın,
Görsel 14.7’de olduğu gibi görsel unsurlar arasında yaratılacak biçim, boyut ya da
konum farklılığı okuyucunun dikkatini ve ilgisini arttırır ve tasarımı tekdüzelikten
kurtarır. Tasarımcı, tek sayfanın etkileyiciliğinden çok, sayfaların bir arada
oluşturduğu bütünsel uyumu ön plana çıkarmalıdır (Becer, 2013).
Tipografi Kullanımı-Künye
Görsel unsurlar Tipografi kullanımı portfolyo tasarım niteliğini yükselten önemli grafik
arasında yaratılacak tasarım ögesidir. Başarılı bir portfolyo tasarlamak için metinlerin hem kendi
biçim, boyut ya da içlerinde hem de görsellerle olan ilişkisinin kurallı ve dengeli olması gerekmektedir.
konum farklılığı Moda portfolyoları inceleyen kişiye Görsel 14.8’de olduğu gibi verilmek istenen
okuyucunun dikkatini
mesaj tipografi yoluyla etkili ve anlaşılır şekilde verilebilir.
ve ilgisini arttırır ve
tasarımı tekdüzelikten
kurtarır.
Görsel 14.8. Sayfa düzeni içinde çeşitli tipografik kullanımları
Moda portfolyolarında kapak, hikâye panosu ve iç kapaklarda artistik

tipografi kullanımlarına yer verilebilir. Ancak fazla metne sahip olan öz geçmiş,
357
Moda Portfolyosu
tema açıklamaları ve künye gibi kısımlarda artistik kullanımlardan ziyade sade ve

anlaşılır tipografik düzenlemeler tercih edilmelidir. Özellikle künye kullanımının
belirli kuralları vardır;
Sayfa düzeni olabildiğince yalın olmalı, hiçbir tasarım ögesi o sayfada
bulunan illüstrasyonun önüne geçmemelidir. Her bir çalışmanın işvereninin adı,
çalışmanın üretildiği yıl, varsa ortak çalışılanlar, şu anki kullanım hakkının kime ait
olduğu gibi bilgileri içeren bir künyesi olmalıdır. Bu künyeye çalışmanın boyutu ve
tekniği ile ilgili bilgi de eklenebilir (Songür Dağ, 2014)
Logo, Logotype ve Amblem Tasarımı

Amblem, logo ve logotype tasarımları kişi, kurum ve markaların görsel
kimliklerini oluşturmada temel unsurlardır. Bu yüzden tasarımları yapılırken
markayı olumlu yansıtabilecek, misyonuna ve vizyonuna uygun aynı zamanda
hedef kitleye hitap edebilecek biçemler üzerinden ilerlenmelidir. Bu süreçte
tasarım uygulamaları, tasarım ilkeleri ve estetik unsurların ön planda tutulduğu bir
yaklaşımla ele alınmalıdır. Tasarım süreci doğru adımlarla tamamlanan logo,
amblem ve logotype tasarımları rakipleri arasından sıyrılarak hedef kitlelere
markalarını doğru şekilde yansıtabilme kolaylığı sağlamaktadır.
Kimliği en doğru şekilde yansıtması amaçlanan amblem, logo ve logotype
tasarımlarının oluşum sürecinde dikkat edilmesi gereken önemli hususlar
bulunmaktadır. Bu hususların başında kullanılan tasarım ögelerinin doğru seçimi
yatmaktadır. Bu tasarım ögelerinden başlıcaları; yazı fontu, renk ve imgedir.
Bunların seçimi ve oluşturulması titizlikle ve altları doldurularak yapılmalıdır.
Yaratılması hedeflenen algıyı güçlendirici çağrışımlar ancak doğru tercihler
yapılarak sağlanabilmektedir. Doğru bir görsel algı yaratmak için birbirleriyle
birlikte anılan ve bazen karıştırılan logo, amblem ve logotype kavramları tam
olarak tanımlanabilmeli ve aralarındaki farklar anlaşılmalıdır (Atabey ve Aktuğlu
2020).
Logo
Logo; iki veya daha çok tipografik karakterin sözcük halinde okunabilecek
şekilde bir araya getirilmesiyle oluşturulan ürün, kuruluş ya da hizmeti tanıtan
sembol olarak tanımlanmaktadır (Becer, 2013). Bir kurumun görsel kimliğini
oluşturan temel unsurdur. Logolarda görsel ögeler, verilmek istenilen mesajı
doğru yansıtmak için özenle seçilmeli ve estetik yaklaşımlarla oluşturulmalıdır. Bu
aşamada tipografi, şekil ve renk gibi logonun görsel özellikleri bir görsel kimlik
oluşturacak şekilde sınırlandırılmalıdır.
Amblem
Amblem kuruluşlara görsel bir kimlik oluşturan, sözcük barındırmayan, şekil,
harf gibi soyut veya nesnel imgelerden oluşan sembollerdir. Kuruluşu tanıtma ve
bilinirliğini arttırma misyonuyla kuruluşun imzası olarak tanımlanabilir.
Amblemlerin özgün olması ve markayı doğru yansıtması gerekmektedir. Amblemi
oluşturan işaret ve semboller iletişim kurmak için kullanılmakta ve bu anlamda
358
Moda Portfolyosu
önem taşımaktadırlar. Amblemler sembol ve harflerden oluşanlar olarak iki

başlıkta incelenmektedir.
Sembollerin çoğu değişim ve yalınlaşma süreci içerisinde üç temel forma
indirgenerek incelenebilmektedir. Bunlar üçgen, kare ve dairedir. Bu üç şeklin
sahip olduğu temel anlamlar bulunmaktadır. Üçgen, yol göstericidir ve denge algısı
yaratmaktadır. Kare, taşınmaz mülk ve yaşam alanını simgeler. Daire ise
devamlılığı ve sonsuzluğu anlatmaktadır. Sembollerden oluşan amblemler de
kendi içlerinde iki gruba ayrılır. Birincisi markanın ismini anlatan İmgeler, diğeri ise
isimden bağımsız soyut imgelerdir.
Harflerden oluşan ve sözcük özelliği göstermeyen amblemler isimlerin baş
harflerinin birinden ya da birkaçından oluşturulur. Oluşum sürecinde akılda
kalıcılık ve estetik bir algı yaratmak amaçlanır (Ceylan, 2015). Görsel 14.9’da yer
alan Puma, Adidas, Nike markalarının üst kutuda amblemleri ve alt kutu yer alan
logoları incelendiğinde logo ve amble arasındaki fark görülmektedir.
Görsel 14.9. Ünlü markalar üzerinden amblem ve logo tanımlaması
Logotype
Sembol ve simge içermeyen, doğrudan marka ismini yansıtan harf, rakam ve
yazı içerikli tasarımlara Logotype denmektedir. Logotype marka ismini barındırır
ve ön plana taşır bu yüzden bölünemez bir yapıya sahiptir. İçerisinde amblem
barındırmayan tipografiden oluşan tasarımlardır. Görsel 14.10’da solda yer alan
Pepsi logo tasarımına, sağdaki CocaCola logotype tasarımına örnek olarak
gösterilmiştir.
Görsel 14.10. Logo ve logotype arasındaki fark

Pepsi-logo, CocaCola-logoype
359
Moda Portfolyosu
Logotype tasarımlarında dikkat edilmesi gereken husus okunurluktur.

Amblem, Logo ve Logotype kavramlarının aralarındaki fark, ablemlerde firma
adına yer verilmezken, Logo/logotype tasarımlarında firma adı yer alır.
Bireysel Etkinlik
• Kendi isminiz veya yaratmak istediğiniz marka ismi
üzerinden amblem, logo ve logotype tasarımları
oluşturunuz.
360
Moda Portfolyosu
•MODA PORTFOLYOSU
•Moda tasarımı portfolyosu en kısa tanımıyla, bir moda tasarımcısının
çalışmalarından seçtiği bir dizi örneği, becerilerini ve yetileri işverene
göstermek için bir araya getirdiği bir materyaldir. Değerlendirme yapılırken
moda portfolyolarındaki içeriklerin başarısı kadar portfolyo tasarımının
niteliği de önemsenmeye başlamıştır.
Özet
•Bir Moda Portfolyosunda Olması Gereken Unsurlar
•Moda portfolyolarında tüm tasarım ve üretim sürecini sergileyen projelerin
içerisinde; mood board, skeç, line up (koleksiyonun genel görünümü), teknik
ve artistik çizim, moda fotoğrafı, teknik föy, kıyafet kalıbı gibi unsurlara yer
verilmektedir.
• MODA PORTFOLYOLARINDA TASARIM SÜREÇLERİ VE PROBLEMLERİ.
•Sayfaların Sıralanışı
•Moda portfolyosu tasarlanırken sayfaların sıralanışına önem gösterilmelidir.
En başta portfolyo içeriği netleştirilmeli devamında içeriğe hangi sırayla yer
verileceği belirlenmelidir.
•Sayfaların sıralanmasında önemli bir aşama, proje ve bölümlerin hangilerinin
daha ön planda olmasına karar verme ve buna uygun yerleştirmektir. En çok
beğenilen projelere başta yer verilmeli, az beğenilen orta kısımlarda
eritilmelidir.
•Portfolyo Boyutunun Belirlenmesi
•Portfolyo boyutu; içeriğe uygunluk, içerik miktarı, sunulacak alan ve kişi
sayısı gibi etkenler göz önünde bulundurularak belirlenmelidir. Bu etkenlerin
en başında portfolyonun içeriğine ve niteliğine uygunluk gelmektedir.
•Bir layout yani sayfa tasarımı yaparken önce yatay, dikey veya kare
kullanımlardan hangisinin tercih edileceği belirlenmelidir. Bu tercihi
yaparken portfolyo içeriği genel olarak incelenmeli ve içeriklerin çoğunluyla
uyumlu olacak kadraja karar verilmelidir.
•Portfolyo boyutunu belirlerken dikkat edebilmesi gerekilen bir diğer konu
portfolyonun boyut olarak sunulacak alana uygun olmasıdır. Portfolyonun
boyutuna karar vermeyi etkileyen önemli bir diğer etken taşınabilirliktir.
•Portfolyo Malzemesinin Seçimi
•Malzeme seçimi yapılırken portfolyo tasarım çizgisine uygun ve yaratıcılık
barındıran tercihler yapılması gelmektedir. Malzeme seçimi tercih edilen
boyuta ve ağırlığa göre yapılmalıdır. Seçilen boyut büyüdükçe ve ağırlık
arttıkça daha dayanıklı ve bütün halinde kalmasını sağlayıcı malzemeler
tercih edilmelidir. Aksi takdirde portfolyo ergonomi dışı hal alabilmektedir.
Malzeme seçimi portfolyo içeriğiyle uyum için de olmalıdır. Portfolyo
tasarımının, içerikten rol çalmaması yani daha ön plana geçmemesine özen
gösterilmelidir.
•Malzeme seçimi yaparken üretilebilirlik ve maliyet konuları da
düşünülmelidir ve çözümler planlanmalıdır. Malzeme seçimi yapmadan önce
bir saha ve üretim araştırması yapmak veya baskı konusunda deneyimli
birinden danışmanlık almak mantıklı bir yaklaşım olacaktır. Kısıtlı ekonomik
imkanlarda ve dar zaman dilimlerinde daha temiz sonuçlar almak için hazır
ve bilinir baskı çözümlemelerine gidilebilir.
•Moda portfolyolarının kapaklarının üretiminde yaygın olarak; kağıt, karton,
plastik, kumaşlar ve cilt bezleri kullanılmaktadır. Ahşap, deri, metalik, pleksi
ve metalik malzemeler daha özel uygulamalarda tercih edilmektedir.
Portfolyonun iç sayfa malzeme seçiminde kağıt özellikleri önem
taşımaktadır. Kağıdın türüne karar verilirken kağıdın temel özellikleri olan;
doku, gramaj, yoğunluk, renk ve yüzeyine dikkat edilmelidir.
361
Moda Portfolyosu
•Ürün ve Çalışma Seçimi

•Portfolyo sahibini en öz ve iyi şekilde yansıtabilecek seçimler yapılmalıdır.
Çalışma seçiminde dikkat edilmesi gerekilen noktalar; bu süreçte önemli
olanın fazla iş eklemek değildir, az ama öz olacak şekilde nitelikli içerikleri
barındıran ve portfolyo sahibini en doğru şekilde anlatan işlerin seçilmelidir.
Özet (devamı)
İçerik seçimi yaparken bütünlük oluşturmaya özen gösterilmelidir.
•Tasarım Aşamaları
•Tema tasarımı portfolyo tasarım sürecinde de portfolyo içeriğine paralel
olarak, portfolyo tasarımının nasıl olacağını tema tasarımı belirler. Portfolyo
içeriğinde yer verilen projelerin her biri farklı konseptlerde olabilir ve bu
temaya uygun bir tasarım biçemine sahip olabilirler.
•Hikaye, detay, bilgilendirme ve renk panoları tasarımları moda
portfolyosunda yer alan proje ve çalışmaların temasını ve oluşturma sürecini
sergilemek için hazırlanmaktadır.
•Hikaye panolarında; temayı ve hedef kitleyi anlatan görseller, ilham
noktaları, eskiz çalışmaları, malzeme örnekleri ve renk paletleri kesitler
halinde yer alabilir.
•Detay panolarında moda portfolyosunun içeriğindeki çalışmaların
malzemelerinden örneklere yer verilerek tasarımlarla gerçek üretimler
arasında bağlantı kurulması sağlamaktadır.
•Renk panosunda hikayeye ve temaya uygun seçilen renk paletine yer
verilmektedir.
•Öz geçmiş tasarımı portfolyo sahibinin eğitimini, iş deneyimlerini,
becerilerini, katıldığı etkinlikleri, başarılını ve birikimini sergileyecek bir özet
olarak hazırlanmalıdır.
•Kapak tasarımı portfolyonun ilk göze çarpan yeri, yani vitrinidir. Kapak ilk
izlenimi yaratacak portfolyo bölümü olduğu için; ayırt edici, dikkat çekici ve
özgün olmalıdır.
•İç sayfaların tasarımı içeriği parlatacak ve vurgulayacak bir biçemde
olmalıdır. İç sayfalar grafik tasarım ögeleri göz önünde bulundurularak;
kompozisyon ve yerleştirme kuralları doğrultusunda hazırlanmalıdır.
•Tipografi kullanımlarının hem kendi içilerinde hem de görsellerle
beraberken kurallı ve dengeli olması gerekmektedir.
•Logo, logotype ve amblem tasarımları; kişi, kurum ve markaların görsel
kimliklerini oluşturmada temel unsurlardır ve tanıtım yapılmak ve ilgisi
çekilmek istenen hedef kitlesinin ilk kez göreceği görsel yüzüdür.
•Logo; iki veya daha çok tipografik karakterin sözcük halinde okunabilecek
şekilde bir araya getirilmesiyle oluşturulan ürün, kuruluş ya da hizmeti
tanıtan sembol olarak tanımlanmaktadır.
•Amblem; kuruluşlara görsel bir kimlik oluşturan, sözcük barındırmayan, şekil,
harf gibi soyut veya nesnel imgelerden oluşan sembollerdir.
•Logotype; Sembol ve simge içermeyen, doğrudan marka ismini yansıtan harf,
rakam ve yazı içerikli tasarımlardır.
362
Moda Portfolyosu
1. Aşağıdakilerden hangisi moda portfolyolarında kullanılan panolardan biri
değildir?
a) Araştırma panosu
b) Bilgilendirme panosu
c) Hikâye panosu
d) Detay panosu
e) Renk panosu
2. Moda portfolyosunun üretimi bağlamında malzeme seçimi yapılırken

dikkat edilmesi gerekilen en önemli konular nelerdir?
a) Renk ve doku
b) Boyut ve ağırlık
c) Üretilebilirlik ve maliyet
d) Yaratıcılık ve özgünlük
e) Sunum ve inceleme
3. Layout yani sayfa tasarımı yaparken öncelikle yapılması gereken

hangisidir?
a) Kesit halinde detaya yaklaşılan bir görünüm ekleme
b) Farklı sayfa düzenlemelerine ve kompozisyonlara yer verme
c) Yatay, dikey veya kare kullanımlardan birini belirleme
d) İçeriğe uygun, görselleri en iyi şekilde gösterecek kâğıt seçimi yapma
e) Maliyet ve üretim araştırmaları yapma
4. Moda portfolyosu incelenirken aşağıdakilerden hangisinin göz önünde

bulundurması gerekmez?
a) Moda tasarım bilgisi
b) Konu ve temanın anlaşılabilirliği
c) Teknik ve artistik çizim yetileri
d) Moda ve tasarım tarihi bilgisi
e) Fikir oluşturma ve geliştirme süreci
5. Aşağıdakilerden hangisi moda portfolyosunun sayfaları sıralanırken

izlenmesi gereken yöntemlerden biri değildir?
a) Portfolyo içeriği netleştirilmelidir.
b) En çok beğenilen projelere başta yer verilmelidir.
c) Projeleri sıralarken derecelendirme yöntemi kullanılmalıdır.
d) Az beğenilen orta kısımlarda eritilmelidir.
e) En çok sayıda çalışma içeren en başa getirilmelidir.
363
Moda Portfolyosu
6. Öz geçmiş tasarımı yapılırken aşağıdakilerden hangisine daha çok dikkat

edilmelidir?
a) Etkileyici bir tasarıma sahip olması
b) Çok sayıda referansa yer verilmesi
c) Yetenek ve ilgilerini net bir şekilde göstermesi
d) Beceri seviyelerinin grafiksel sergilenmesi
e) Kurumsal bir fotoğraf tercih edilmesi
7. Aşağıdakilerden hangisi moda portfolyolarındaki projelerde yer almaz?

a) Hikâye panosu
b) Teknik çizim
c) Artistik çizim
d) Moda fotoğrafı
e) Ölçü tablosu
8. Moda portfolyosu kapak tasarımı hakkında aşağıdaki verilen bilgilerden

hangisi yanlıştır?
a) Portfolyonun ilk göze çarpan yeri, yani vitrinidir.
b) Ağır ve büyük boyutlu olanlar daha etkileyicidir.
c) Tasarımını malzeme seçimiyle bir planlamak gerekmektedir.
d) Portfolyolar sahiplerinin kişiliğini yansıtmaktadır.
e) Ayırt edici, dikkat çekici ve özgün olmalıdır.
9. Aşağıdaki seçeneklerde bulunan ifadelerden hangisi amblem tasarımı için

yanlıştır?
a) Görsel bir kimlik oluşturur.
b) Sözcük barındırmaz.
c) Kuruluşun imzası olarak tanımlanabilir.
d) Okunur olması gerekir.
e) Soyut veya nesnel imgelerden oluşur.
10. Portfolyo sayfa düzeni için aşağıdaki ifadelerden hangisi söylenebilir?

a) Yalın olması gerekir.
b) Fotoğraf barındırmalıdır.
c) Zıtlık esas alınmalıdır.
d) Boşluk oranı yarıyı geçmemelidir.
e) CMYK renk sistemi kullanılmalıdır.
Cevap Anahtarı
1.a, 2.c, 3.c, 4.d, 5.e, 6.c, 7.e, 8.b, 9.d, 10.a
364
Moda Portfolyosu
Ambrose, G. ve Harris, P. (2013). Sayfa Düzeni. İstanbul: Literatür Yayınları.
Atabey, Z., & Aktuğlu, I. K. (2020). Kurumsal Kimlikte Logo ve Amblem
Tasarımlarının Değişim Süreci: Dünyanın En Değerli Markaları Üzerine Bir
İnceleme. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi.
Becer, E. (2013). İletişim ve Grafik Tasarım. Ankara: Dost Kitabevi.
Ceylan, İ. (2015). Amblem ve logo tasarımlarında renklerin dili. Art-e Sanat Dergisi,
8(16), 314-330.Karasar, N. (2009). Bilimsel araştırma yöntemi (19. baskı).
Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Çorbacı, U. (2017). Grafik Tasarım Ürünü Olarak Moda Portfolyosu ve Bir Moda
Portfolyosu Şablonu. Hacettepe Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi
Hopkins, J. (2013). Moda Tasarımında Moda Çizimi. İstanbul: Literatür Yayınları.
Songür Dağ, E. (2014). İllüstrasyon Portfolyosu Nasıl Hazırlanır? Grafik Tasarım
Dergisi, 57.
Görsel Kaynakça
Görsel 14.1. Portfolyo içerik sıralamasını gösterin içindekiler sayfası örneği. 12
Aralık 2021 tarihinde https://tr.pinterest.com/pin/631348441487908521/
Görsel 14.2. Portfolyo için önerilen yatay ve dikey ölçüler. 12 Aralık 2021 tarihinde
https://leather-portfolios.com/ adresinden erişildi.
Görsel 14.3. Portfolyolarda kullanılan malzeme örnekleri. 12 Aralık 2021 tarihinde
https://paperhaus.com/images/large/products/shrapnel-design-handmade-
wood-screwpost-portfolio-cover-11x14-landscape-bamboo-13431_alt-
group.jpg adresinden erişildi.
Görsel 14.4. Hikaye panosu (mood board) örneği. 12 Aralık 2021 tarihinde
https://www.behance.net/gallery/130480055/MOODBOARD-
01?tracking_source=search_projects_recommended%7Cmoodboard%20fas
hion adresinden erişildi.
Görsel 14.5. Yaratıcı öz geçmiş sayfası tasarımı örneği. 12 Aralık 2021 tarihinde
https://www.pinterest.es/pin/293296994480479713/ adresinden erişildi.
Görsel 14.6. Özel uygulamayla yapılmış bir portfolyo kapak tasarımı. 12 Aralık
2021 tarihinde
https://www.flickr.com/photos/kloportfolios/15803448209/in/photostrea
m/ adresinden erişildi.
Görsel 14.7. Örnek bir moda portfolyosunda iç sayfalar için yerleşim önerileri.
Çorbacı, U. (2017). Grafik Tasarım Ürünü Olarak Moda Portfolyosu ve Bir
Moda Portfolyosu Şablonu. Hacettepe Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi
365
Moda Portfolyosu
Görsel 14.8. Sayfa düzeni içinde çeşitli tipografik kullanımları. 12 Aralık 2021
tarihinde https://www.behance.net/gallery/93035015/Fashion-
Collection?tracking_source=search_projects_recommended%7Cmoodboar
d%20fashion adresinden erişildi.
Görsel 14.9. Ünlü markalar üzerinden amblem ve logo tanımlaması. 12 Aralık 2021
https://beyazkaretasarim.com/logo-amblem-logotype-arasindaki-farklar-
ornekleri/ adresinden erişildi.
Görsel 14.10. Logo ve logotype arasındaki fark; Pepsi logo, CocaCola logoype.
https://freegrafiker.com/logo-ve-logotype-arasindaki-farklar.html
366

Moda İllustratrasyonu

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Moda İllustratrasyonu

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

MODA İLLÜSTRASYONU

ATATÜRK ÜNİVERSİTESİ AÇIKÖĞRETİM FAKÜLTESİ YAYINI

3. MODA İLLÜSTRASYONU TANIMLAR VE TERİMLER 53

4. MODA DERGİLERİ VE KAPAKİLLSÜTRASYONLARI 78

5. MODA İLLÜSTRATÖRLERİ I 100

6. MODA İLLÜSTRATÖRLERİ II 122

7. FİGÜR (İNSAN) ÇİZİMLERİ 149

8. ARTİSTİK DESEN ÇİZİMİ 172

9. BAŞ-PORTRE VE EL AYAK ÇİZİMLERİ 202

10. MODA ÇİZİMLERİ 233

11. DİJİTAL UYGULAMALAR 263

12. SUNUM BİÇİMLERİ 301

13. PORTFOLYO TASARIMI 324

14. MODA PORTFOLYOSU 345

Doç. Dr. TÜLAY KAYABEKİR

• Bu üniteyi çalıştıktan sonra;

Kavramsal Çerçeve İllüstrasyonun Önemi

İllüstrasyonun Kısa Tarihi

Duygu Durum Panosu

İllüstrasyon Teknikleri Dijital Teknikler

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 52

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 63

İllüstrasyon sözcüğü ile bağlantılı bazı kavramlar aşağıda listelenmiştir:

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 74

İllüstrasyonun Kısa Tarihçesi

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 85

hammadde ekonomisi ile de birbirine daha bağlı hale gelmiştir. Örneğin

•Edmund Dulac’ın 1914’te Fransız Kızıl Haç’ı yararına resimlediği

Dergi ve kitap illüstrasyonları kadar reklama yönelik posterler ve ürün

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 96

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 7

Duygu Durum Panosu

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 8

Tasarımcı Joseph Abboud, yeni koleksiyonunu yeni bir başlangıç için

• Belirli bir kavramdan yola çıkarak fotoğraf, resim, kumaş,

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 9

Düşünceler görselleştirilmediğinde veya not alınmadığında insanın zihninde

Karalama Eskiz defteri

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 10

kapsamında ele alınabilir. Bu tür illüstrasyonlarda verilen net tarifler ya da

Bilimsel illüstrasyon da belirli bilimsel gerçeklikleri, süreçleri, döngüleri ve

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 11

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 12

kullanmak durumunda kalabilir. Sözgelimi teknik doğruluk ve gerçekçi yaklaşım

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 13

Hangi yöntem seçilirse seçilsin, bu malzemelerin uygulandığı fırçalar son

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 14

çizimlerde kullanılabildiği gibi bazı illüstratörler çalışmalarını baştan sona

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 15

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 16

düzey el işçiliği gerektiren bu yöntemle üretilen illüstrasyonların

İllüstrasyon Geleneksel Teknikler Dijital Teknikler Deneysel Teknikler

Karakalem Vektör Tabanlı Kolaj

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 17

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 18

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 19

2. Aşağıdakilerden hangisi illüstrasyon alanında kavramların

3. Aşağıdakilerden hangisi eskiz süreçleri hakkında dikkat edilmesi gereken

4. Aşağıdaki tanımlardan hangisi duygu durum panosunun kullanım

5. Aşağıdakilerden hangisi editoryal illüstrasyonun özelliklerinden biri

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 20

6. Aşağıdaki tekniklerden hangileri geleneksel olduğu halde deneysel

7. Aşağıdakilerden hangisi vektör tabanlı görüntü işleme programlarının

8. Aşağıdakilerden hangisi karalamanın kazanımlarından biri değildir?