P K M II

sprzęgła
 Zadania
• Sprzęgło – połączenie dwóch wałów
• Przeniesienie ruchu obrotowego
• Przeniesienie momentu skręcającego

Bezwładność, sztywność, tłumienie

klasyfikacja sprzęgieł

sprzęgła

nierozłączne rozłączne

niepodatne podatne sterowane sterowane

skrętnie skrętnie zewnętrznie samoczynnie

sztywne proste włączane momentem

przy
luźne przegubowe ω1=ω2 kierunkiem

proste włączane siłą

przy ω1≠ω2 bezwładności
przegubowe
nierozłączne – niepodatne skrętnie – sztywne

kołnierzowe

łubkowe
nierozłączne – niepodatne skrętnie – luźne – proste (umożliwiają
wzajemne przemieszczenia wałów – np. kompensacja błędów
niewspółosiowości)
Przemieszczenia - 2
Kąt - mały

zębate przesuwne
nierozłączne – niepodatne skrętnie – luźne – przegubowe

Cardana

1.5

1.4 
1.3


1.2

 1.1

2 cos 
1

 0.9

1 1  sin2 1  sin2  0.8

0.7
0 45 90 135 180


nierozłączne – niepodatne skrętnie – luźne – przegubowe (brak zmian
prędkości)
kulowe
nierozłączne – podatne skrętnie
nierozłączne – podatne skrętnie (łagodzenie nierównomierności
momentu obrotowego, Kd – zwielokrotnienie amplitudy na wyjściu)
Rysunek S-M i wykres M1=M2(1+sin ωt) φ współczynnik
100 tłumienia
50

inf

20 
10 
5

współczynnik
Kd 1
0.5
nadwyżki
dynamicznej 0.2

0.1
0.05

0.02

0.01
0.2 0.5 2 5
0.1 1 10
 Częstość (pr.kąt).wału czynnego
częstość drgań własnych
ZADANIE 1:

Sprzęgło podatne o schemacie podanym na rysunku zawiera z jednakowych

sprężyn płaskich. Oblicz sztywność skrętną sprzęgła jeśli wszystkie sprężyny
zamocowane są wg schematu A lub B.

g
b
Rw
Rz

A B
rozłączne – sterowane zewnętrznie - włączane przy ω1=ω2

kłowe

zębate
rozłączne – sterowane zewnętrznie - włączane przy ω1 ≠ ω2

tarczowe

stożkowe

wielopłytkowe
rozłączne – sterowane samoczynnie – sterowane momentem
z kołkiem ścinanym Kłowe -
wieloząbkowe

kulkowe wielopłytkowe
rozłączne – sterowane samoczynnie – sterowane kierunkiem

kłowe, wieloząbkowe -
jednokierunkowe

rolkowe
rozłączne – sterowane samoczynnie – sterowane siłą bezwładności
rozruch sprzęgła ciernego (bez poślizgu)
M1, φ1, M2, φ2,
S M
ω ω1 , I 1 ω2 , I 2
ω1
ω
ω1

ω2
M t
Ms t
M
M2 Ms

M2

t0 tr t tr t
moment tarcia przenoszony przez sprzęgło
P
dl

p
dr

2 P R  R 3 3 Rw r Rz
Ms  n z w
3 sin  R  R 2
z
2
w
ZADANIE 2:

Sprzęgło bezpieczeństwa kłowe oraz sprzęgło podatne o budowie i wymiarach pokazanych na

rysunku są obciążone momentem nominalnym wynikającym z przenoszenia mocy N=15 kW przy
obrotach n=750 obr/min. W trakcie pracy mogą występować przeciążenia. Dla momentu
maksymalnego Msmax=K·Msnom, gdzie K=1,25 ma następować blokowanie sprzęgła podatnego
i wyłączenie sprzęgła kłowego.
1. Sprawdzić wytrzymałość wpustów mocujących piastę do wału jeśli pdopw=40 MPa.
2. Sprawdzić wytrzymałość kłów jeśli pdopk=40 MPa.
3. Wyznaczyć siłę Q wywieraną na prawą
część sprzęgła kłowego aby sprzęgło
wyłączało się pod działaniem
momentu maksymalnego Msmax jeżeli
współczynnik tarcia na wpustach i
powierzchniach roboczych kłów
wynosi μ=0,1.
4. Wyznaczyć sztywność każdej z
sześciu sprężyn sprzęgła podatnego
tak, aby skręcanie sprzęgła
rozpoczynało się przy Ms0=0.25·Msnom
oraz by dla Msmax następowało
blokowanie sprzęgła. Podatność
sprzęgła wynosi dφ/dMs=0,02 deg/Nm.
ZADANIE 3:
Sprzęgło rozruchowe o budowie podanej na rysunku składa się z członu napędzanego A,
napędzającego B oraz n = 4 jednakowych elementów ruchomych C. Elementy te połączone są
z członem B za pomocą sprężyn o podatności k = 1·10-6 m/N. Zakładając, że elementy C
wykonane są ze stali o gęstości ρ = 7,8·103 kg/m3 i mają kształt jednorodnych prostopadłościanów
o wymiarach a x b x c = 20 x 40 x 50 mm oblicz:

1. prędkość obrotową wału napędzanego ω0, przy którym sprzęgło się włączy (ω2 > 0);
2. moment Ms przenoszony przez sprzęgło, gdy nie występują na nim poślizgi, zaś prędkość
obrotowa członu B wynosi ω1= 2·ω0;
3. maksymalną ilość ciepła jaka może się wydzielić w sprzęgle, jeśli masa nagrzewających się
elementów wynosi m = 10 kg, ciepło właściwe tych elementów c = 0,6 kJ/kg/K, zaś przyrost
temperatury nie może przekroczyć ΔT = 250 K;
4. maksymalny czas pracy sprzęgła jeśli człon napędzający B kręci się ze stałą prędkością ω1
a człon napędzany A zostanie nagle zatrzymany, zaś przyrost temperatury nie może
przekroczyć wartości ΔT. R1 = 119 mm;
b A a R2 = 120 mm;
 = 0,4 (wsp.
tarcia pomiędzy
członem A oraz
B elementami C).
Tarcie pomiędzy
członem B oraz
elementami C
2
R1

zaniedbać.
c
C
ZADANIE 4:

Pokazane na rysunku sprzęgło wielopłytkowe przeznaczone jest do przenoszenia mocy

N=10 kW przy prędkości obrotowej wału n=600 obr/min. Zredukowany moment
bezwładności członu napędzającego I1=0.02 kg·m2; zaś członu napędzanego
I2=0.5 kg·m2. Średnice płytek przyjąć odpowiednio Dw=80 mm; Dz=110 mm. Obliczyć:
1. Maksymalny moment Ms przenoszony przez sprzęgło.
2. Maksymalną siłę Q wywieraną na każdą dźwignię jeżeli liczba dźwigni wynosi z=4,
liczba płytek zewnętrznych wynosi, zaś współczynnik tarcia pomiędzy płytkami
wynosi μ=0.07. Wymiary dźwigni: a = 20 mm; b = 70 mm.
3. Maksymalne naciski na płytki pn.
4. Przyrost temperatury sprzęgła ΔT w czasie jednego włączenia jeżeli masa
nagrzewających się części wynosi m=1 kg, zaś ciepło właściwe c=0,55 kJ/kg/°C.
Pominąć oddawanie ciepła do otoczenia.

a
Dz
b Dw
• Zad. 5. Sprzęgło wielopłytkowe przedstawione na rysunku powinno po
zakończeniu rozruchu przenieść moc N=15 kW przy prędkości kątowej
ω=200 1/s, przy czym w okresie tym są możliwe chwilowe przeciążenia
określone współczynnikiem K=1,3. Współczynniki tarcia statycznego i
kinematycznego między płytkami stalowymi wynoszą μs = 0,12 i μk = 0,1.
Zmiany prędkości wału napędzanego zmienia się liniowo. Siła Q docisku
płytek jest stała i jednakowa zarówno w okresie rozruchu, jak i po jego
zakończeniu. Masowe momenty bezwładności silnika i napędzanej
maszyny, zredukowaane do wałków 1 i 2, wynoszą I1 = 3 kg m2 oraz I2 = 5
kgm2. Moment oporowy Mop maszyny w okresie rozruchu można przyjąć za
równy zeru.
• Należy wyznaczyć wartość siły Q zapewniającą:
• - czas trwania rozruchu w zakresie 4 do 7 s,
• - niewystąpienie poślizgu w sprzęgle w okresie pracy maszyny (po
zakończeniu rozruchu).
• Dane: Dw=0,080 m, Dz=0,120 m, m=1,3 kg, c=545 J/kg C
sprzęgła hydrokinetyczne
• zmiana prędkości obrotowej
• jako sprzęgło rozruchowe
• jako sprzęgło podatne (łagodzi przeciążenia)
• włączane/wyłączane asynchronicznie
• jako sprzęgło bezpieczeństwa

100

80


60
M/Mmax [%]

40

20

0
0 20 40 60 80 100 n2/n1 [%]
człon człon
napędzany napędzający poslizg [%]
100 80 60 40 20 0
HAMULCE – hamulec taśmowy


s1  s2  e
τ

s2  s1       R  d
0