ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΧΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

ΣΧΟΛΗ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ

ΣΠΟΥΔΕΣ ΣΤΗΝ ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΘΕΟΛΟΓΙΑ

ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΤΡΙΚΚΗΣ ΚΑΙ ΣΤΑΓΩΝ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ

ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥΣ (1959 – 1970): ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΡΑΣΗ

ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΣΑΜΑΡΑΣ

(Α.Μ. 38313)

Α΄ Επιβλέπων Καθηγητής
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΛΟΗΣ
Β΄ Επιβλέπων Καθηγητής
ΠΟΛΥΚΑΡΠΟΣ ΚΑΡΑΜΟΥΖΗΣ

ΑΘΗΝΑ

ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2015

1
 Αφιερώνεται

στην σύζυγό μου Ρία και

στον υιό μου Γεώργιο

2
 ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Οι εξέχουσες προσωπικότητες στην ιστορία της Εκκλησίας κατέχουν

σημαντική θέση. Σε όλους τους αιώνες αναδείχθηκαν και έμειναν φωτεινά
παραδείγματα για όλους μας. Κυρίως στην εποχή μας που τα κοινωνικά και πολιτικά
προβλήματα είναι αυξημένα, επιβάλλεται η μελέτη αυτών των επιφανών ανδρών.
Ο Μητροπολίτης Τρίκκης και Σταγών Διονύσιος Χαραλάμπους ανήκει σε
αυτούς τους ανθρώπους, οι οποίοι με τη στάση τους μας διδάσκουν, μας καθοδηγούν
και μας εμψυχώνουν στην ζωή μας. Έτσι, λοιπόν, με την παρούσα εργασία, η οποία
πραγματοποιείται στα πλαίσια των μεταπτυχιακών μου σπουδών στο Ελληνικό
Ανοιχτό Πανεπιστήμιο καταβάλλεται μια προσπάθεια να γνωρίσουμε την
προσωπικότητα του εν λόγω Μητροπολίτη. Οπωσδήποτε είναι δύσκολο και τα λόγια
φτωχά να περιγράψουμε τον αδαμάντινο χαρακτήρα και το μεγάλο έργο του
Διονυσίου. Ωστόσο, θα προσπαθήσουμε να ξετυλίξουμε τη ζωή του και πως αυτή
επέδρασε θετικά σε πολλούς συνανθρώπους του από όποια θέση και αν βρισκόταν. Η
επιλογή του θέματος, λοιπόν, έγινε έτσι ώστε να έχουμε την ευκαιρία να γνωρίσουμε
τον εξαίσιο αυτόν άνθρωπο. Αξίζει τον κόπο και σίγουρα όλοι μας έχουμε να
διδαχθούμε πολλά.
Στο σημείο αυτό θα ήθελα να ευχαριστήσω τον επόπτη καθηγητή μου κ.
Γεώργιο Λόη για την εμπιστοσύνη που μου έδειξε με την ανάθεση της εργασίας,
καθώς και για τις χρήσιμες συμβουλές για την ολοκλήρωση της εργασίας. Επίσης,
ευχαριστώ πολύ και το μέλος της επιτροπής καθηγητή κ. Πολύκαρπο Καραμούζη για
την πολύτιμη συμβολή του για την εκπόνηση της εργασίας.

3
 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ .............................................................................................................................. 3
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ...................................................................................................................... 4
ΕΙΣΑΓΩΓΗ................................................................................................................................ 5
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ ............................................................................................................... 6
ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ.............................................................................................................................. 6
1.1.ΒΙΟΣ ΤΟΥ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΤΡΙΚΚΗΣ ΚΑΙ ΣΤΑΓΩΝ ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ
ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥΣ ΕΝ ΣΥΝΤΟΜΙΑ ....................................................................................... 6
1.2.Η ΛΑΜΠΡΗ ΑΡΧΙΕΡΑΤΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ ΚΑΙ ΔΙΑΚΟΝΙΑ ................................................ 8
1.3.ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΠΟΙΜΑΝΤΙΚΟ ΕΡΓΟ ΚΑΙ Η ΑΥΤΟΘΥΣΙΑ ΤΟΥ ΣΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ
ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ ΚΑΤΑ ΤΑ ΕΤΗ 1942-1945 ............................................................................. 9
1.4.ΤΟ ΠΟΛΥΠΛΕΥΡΟ ΠΟΙΜΑΝΤΙΚΟ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΤΟΥ ΕΡΓΟ .......................... 13
1.5. Η ΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΩΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΟΣ ΗΓΕΤΗΣ ...................................................... 23
1.6. ΤΟ ΠΛΟΥΣΙΟ ΣΥΓΓΡΑΦΙΚΟ ΤΟΥ ΕΡΓΟ .................................................................... 25
1.7. ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΣΠΟΥΔΑΙΟΥ ΚΑΙ ΛΑΜΠΡΟΥ ΙΕΡΑΡΧΗ ...................................... 31
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ ......................................................................................................... 32
ΜΟΝΑΧΙΣΜΟΣ ..................................................................................................................... 32
2.1. ΓΕΝΙΚΑ ........................................................................................................................... 32
2.2. Η ΑΓΑΠΗ ΤΟΥ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΜΟΝΑΧΙΣΜΟ. ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΡΓΑΝΩΣΗ
ΤΗΣ ΜΟΝΑΣΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ........................................................................................ 33
2.3. Ο ΝΟΜΟΣ 2351/1.11.1995 ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΤΩΝ ΜΕΤΕΩΡΩΝ ΩΣ
ΠΕΡΙΟΧΗ ΙΕΡΗ...................................................................................................................... 36
ΠΕΡΙΛΗΨΗ ............................................................................................................................ 38
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΩΝ .......................................................................................... 40
SUMMARY ............................................................................................................................ 42
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ..................................................................................................................... 44

4
 ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η Εκκλησία μας αναμφισβήτητα έχει αναδείξει μέσα στους αιώνες μεγάλες

και εξέχουσες προσωπικότητες, οι οποίες έδρασαν και ανέπτυξαν πλούσια δράση είτε
ιστορική, είτε εκκλησιαστική, είτε κοινωνική και πολιτική.
Στην εργασία μας θα αναφερθούμε στον αοίδιμο Μητροπολίτη Τρίκκης και
Σταγών Διονύσιο. Πρόκειται για μια φυσιογνωμία φωτεινή και σημαντική, μια
προσωπικότητα πολυσχιδής.
Μελετώντας κάποιος τη ζωή του διαπιστώνει πως από τα παιδικά του χρόνια
ακόμα διακρίνεται για την εξυπνάδα του, το ήθος του και την πίστη του στον Θεό.
Όσο μεγαλώνει τόσο αποκαλύπτονται οι αρετές και οι ικανότητές του. Γενικά,
μπορούμε να πούμε πως υπήρξε άνθρωπος με μεγάλη αγάπη για τον συνάνθρωπό
του, με υπομονή και επιμονή για την αντιμετώπιση δύσκολων καταστάσεων. Είναι
αξιοσημείωτο να αναφέρουμε την μεγάλη του δίψα για την παιδεία και τα γράμματα.
Άφησε πλούσιο συγγραφικό έργο, μέσα από το οποίο διακρίνονται οι αρχές και οι
αξίες της Ελληνορθόδοξης παράδοσης.
Στην εργασία θα αναφερθούμε στην ζωή του Μακαριστού Μητροπολίτου
Διονυσίου και κυρίως θα επικεντρωθούμε στην ποιμαντική του μέριμνα κατά τα
χρόνια της φυλάκισής του σε στρατόπεδα κρατουμένων από τους Γερμανούς.
Επίσης, θα παρουσιάσουμε το μεγάλο κοινωνικό του έργο, που ανέπτυξε κατά
τη διάρκεια της αρχιερατικής του διακονίας. Επιπλέον θα δούμε, το πλούσιο και
συγγραφικό του έργο, καθώς και την πλούσια δράση του στην ανασυγκρότηση των
μοναστηριών.
Ελπίζουμε η εργασία να είναι μια ελάχιστη καρποφόρα συμβολή, στην
γνωριμία με την ενδιαφέρουσα προσωπικότητα του Διονυσίου και να καθοδηγεί και
φωτίζει τη ζωή μας.

5
 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ

ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ

1.1. ΒΙΟΣ ΤΟΥ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΤΡΙΚΚΗΣ ΚΑΙ ΣΤΑΓΩΝ

ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥΣ ΕΝ ΣΥΝΤΟΜΙΑ

Ο Μητροπολίτης Τρίκκης και Σταγών Διονύσιος, κατά κόσμο Κωνσταντίνος

γεννήθηκε το 1907 στο Αβτζιλάρ Αδραμυτίου της Μικράς Ασίας 1 . Οι γονείς του
κατάγονταν από την Στύψη της νήσου Λέσβου. Ο ίδιος πήρε τα πρώτα μαθήματα στο
ομώνυμο δημοτικό σχολείο. Θα πρέπει να αναφέρουμε ότι οι γονείς του το 1914
κατέφυγαν ως πρόσφυγες και το 1924 μετά την Μικρασιατική καταστροφή
σφαγιάστηκαν, όπως και οι δύο αδελφές του 2 . Μικρό παιδί ήταν ο Κωνσταντίνος
όταν συνέβησαν αυτά τα θλιβερά γεγονότα. Και όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο
ίδιος: «Παιδί, 15 μόλις ἐτῶν, εὑρέθην ὀρφανός, ἀπροστάτευτος, τελείως ἀβοήθητος.
Ἠσθανόμην ὡς κάλαμος ὑπὸ ἀνέμου σαλευόμενος» 3 . Όμως ο Θεός πάντα έχει το
σχέδιό του για όλους τους ανθρώπους που τον αγαπούν και τον εμπιστεύονται. Έτσι,
λοιπόν, ο μικρός Κωνσταντίνος μετέβη στην Ιερά Μονή Μεγίστης Λαύρας στο Άγιο
Όρος. Στο μοναστήρι αυτό εκάρη μοναχός και στη συνέχεια φοίτησε στην Αθωνιάδα
Σχολή και έπειτα στην Θεολογική Σχολή της Χάλκης. Το 1934 χειροτονήθηκε
διάκονος και ένα χρόνο μετά πρεσβύτερος. Το 1940 γίνεται ιεροκήρυκας από τον
Μητροπολίτη Διονύσιο Μηθύμνης, Γενικός Αρχιερατικός Επίτροπος, καθώς και
ηγούμενος στην Ιερά Μονή Λειμώνος.
Οι δοκιμασίες του όμως δεν έχουν τέλος. Το 1942 συνελήφθη από τους
Γερμανούς με την κατηγορία πως έκρυβε και φρόντιζε βρετανούς στρατιώτες. Η
άρνησή του να αποκαλύψει τους συνεργάτες του, τον οδήγησε σε φρικτά
βασανιστήρια και δέκα έτη ειρκτή. Αρχικά ήταν στις φυλακές της Μυτιλήνης και στη
συνέχεια μεταφέρθηκε στο στρατόπεδο Παύλου Μελά στην Θεσσαλονίκη. Εκεί
ανέπτυξε πλούσιο θρησκευτικό και εθνικό έργο. Βοήθησε πολλούς κρατουμένους
ποικιλοτρόπως, αλλά κυρίως με την ποιμαντική και λειτουργική του δράση. Μετά

1
Π. Τύμπας, (1985) Ο Μητροπολίτης Τρίκκης και Σταγών Διονύσιος, Αθήνα 1985, σ. 13.
2
Στο ίδιο, σ. 13.
3
Π. Τύμπας, ό.π., σ. 13.

6
από δεκαοχτώ μήνες μεταφέρεται στα γερμανικά στρατόπεδα και παραμένει εκεί
μέχρι της 4 Μαΐου 1945, όπου και ελευθερώνεται. Τα βασανιστήριά του και εδώ είναι
πολλά και δυσβάστακτα και όπως περιγράφει και ο ίδιος: «Διῆλθον διὰ πυρὸς καὶ
ὕδατος. Πλειστάκις ἔφθασα παραπλήσιον θανάτου»4. Αργότερα από τη Γερμανία του
ανατέθηκε το έργο του αρχηγού των απελευθερωθέντων Ελλήνων
γερμανοκρατουμένων, όπου τους βοηθούσε για τη συγκέντρωσή τους στο Μόναχο
και την επιστροφή τους στην Ελλάδα. Επιστρέφοντας στην Ελλάδα αναλαμβάνει πάλι
τα καθήκοντα του ιεροκήρυκα στην Ιερά Μητρόπολη Μυτιλήνης. Επίσης, με
απόσπαση πρόσφερε τις υπηρεσίες του στην Ιερά Μητρόπολη Ναυπακτίας και
Ευρυτανίας. Παράλληλα ήταν και εκπαιδευτικός στο Γυμνάσιο Ναυπάκτου. Το 1949
αναλαμβάνει την Διεύθυνση της Ιερατικής Σχολής στη Λευκωσία «Απόστολος
Βαρνάβας» στην Εκκλησία της Κύπρου. Την 1η Νοεμβρίου 1951, εκλέχτηκε
Μητροπολίτης Λήμνου. Κατά τα έτη 1955-56 και ενώ ήταν συνοδικός, διετέλεσε και
Αντιπρόεδρος της Πανελληνίου Επιτροπής Αυτοδιάθεσης Κύπρου. Την 3η
Φεβρουαρίου εκλέχτηκε Μητροπολίτης Τρίκκης και Σταγών.
Αξίζει να σημειωθεί πως και στις δύο Μητροπόλεις έδωσε ιδιαίτερη βάση στο
κήρυγμα και στη νεότητα μέσω των Κατηχητικών Σχολείων. Επίσης, ανέπτυξε
πλούσια κοινωνική δράση ιδρύοντας Μαθητικά Οικοτροφεία, Μαθητικά Συσσίτια,
Σχολή Χειροτεχνίας, Ορφανοτροφείο Θηλέων, Σχολή Κωφαλάλων, Παιδικό Σταθμό,
Γηροκομείο κ.ά. Επιπλέον, ασχολήθηκε με την πνευματική και υλική ανασυγκρότηση
των Ιερών Μονών της Ιεράς Μητρόπολης Τρίκκης και Σταγών. Δημοσίευσε
μονογραφίες, άρθρα και μελέτες ηθικού, θρησκευτικού και εθνικού περιεχομένου σε
περιοδικά και εφημερίδες5.
Τέλος, αναφέρουμε πως για τη δράση του στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο
τιμήθηκε με το δίπλωμα εθνικής δράσης από την Αγγλική Κυβέρνηση, η Εκκλησία
του απένειμε την ευαρέσκειά της και η Ελληνική Κυβέρνηση τον τίμησε διά του
Ταξιάρχου του Τάγματος Βασιλέως Γεωργίου του Α΄.

4
Στο ίδιο, σ. 15.
5
ΘΗΕ 5 (1964), σ. 53.

7
1.2. Η ΛΑΜΠΡΗ ΑΡΧΙΕΡΑΤΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ ΚΑΙ ΔΙΑΚΟΝΙΑ

Την 1η Νοεμβρίου του 1951, εξελέγη Μητροπολίτης Λήμνου, ενώ ακόμη

τελούσε τα καθήκοντά του ως Διευθυντής στην Ιερατική Σχολή της Λευκωσίας
«Απόστολος Βαρνάβας». Η αλήθεια είναι πως δεν περίμενε κάτι τέτοιο, διότι η
ταπείνωση που είχε δεν άφηνε περιθώρια για μεγαλειώδη πράγματα.
Φιλακόλουθος καθώς ήταν άρχιζε και τελείωνε την ημέρα του με προσευχή.
Ακολουθούσε πιστά την εντολή «Ἀδιαλείπτως προσεύχεσθε»6 . Τόσο ο όρθρος που
ξεκινούσε το πρωί, όσο και η Θεία Λειτουργία χαρακτηριζόταν από απλότητα και
βαθειά εσωτερικότητα. Αλλά, το πιο σημαντικό από όλα ήταν ότι οποιαδήποτε
ενέργεια γινόταν κατά τη διάρκεια της ημέρας ήταν συνέχεια της προσευχής. Όσο για
το Μητροπολιτικό Μέγαρο θα μπορούσαμε να το ονομάσουμε Κοινόβιο.
«Μοναστήρι, σαν τόπος άσκησης και προσευχής. Αδελφότης, σαν τόπος αγάπης και
αδελφοσύνης. Φροντιστήριο, σαν τόπος ποιμαντικής και ιεραποστολικής
εκπαίδευσης»7.
Δεν παρέλειπε να μελετά τον θείο λόγο καθημερινά. Διάβαζε την Αγία Γραφή,
τους Αγίους Πατέρες, αλλά κυρίως το ευαγγέλιο. Το ευαγγέλιο είναι η πυξίδα της
πορείας του κάθε χριστιανού. Και όπως χαρακτηριστικά έλεγε ο ίδιος το Ευαγγέλιο
είναι ένα χρυσωρυχείο και χωρίς αυτό θα ήταν δυστυχής.
Την 3η Φεβρουαρίου 1959 και ενώ ήταν ακόμη Συνοδικός, εξελέγη
Μητροπολίτης Τρίκκης και Σταγών. Μεγάλη απώλεια για το νησί της Λήμνου, που
έχανε αυτόν τον λαμπρό Ιεράρχη, μεγάλη χαρά και ικανοποίηση για την πόλη των
Τρικάλων. Στις 8 Μαρτίου 1959 έγινε η ενθρόνισή του.
Κατά τη διάρκεια της αρχιερατικής του πορείας η Μητρόπολη γνώρισε
μεγάλη πνευματική άνθηση. Με πολλή προσοχή επέλεγε τα καταλληλότερα στελέχη
για την συνέχιση του μεγάλου του ποιμαντικού έργου και φυσικά τη «Διονυσιάδα».
Άνθρωποι με προσόντα τόσο πνευματικά όσο και επιστημονικά είχαν την ευκαιρία
και ευλογία να συνεργαστούν μαζί του και να καταστήσουν και εδώ την επισκοπή
σαν μοναστήρι. Οι συνεργάτες του ήταν κληρικοί και λαϊκοί. Παραθέτουμε
παρακάτω τα λόγια ενός στενού του συνεργάτη, τα οποία μας δείχνουν ποιος

6
Α' Θεσσαλ. 5, 17.
7
Σ. Μπαλατσούκας, (2012) Διονύσιος. Μητροπολίτης Τρίκκης και Σταγών (1907-1970), Τρίκαλα 2012,
σ. 33.

8
πραγματικά ήταν ο Μητροπολίτης Διονύσιος: «Ήταν εκλεκτός, έμπειρος και σεβαστός.
Ιεράρχης με όνομα και μεγάλο κύρος. Ήταν άνθρωπος πολύ δραστήριος και
πνευματικός, φιλακόλουθος, φιλομόναχος και ασκητικός στη ζωή του. Ήταν πολύ
εργατικός, μεθοδικός και συστηματικός στο έργο του. Κυρίως όμως ήταν άνθρωπος του
Θεού, φιλάνθρωπος και ενάρετος. Ήταν μια σπουδαία εκκλησιαστική
προσωπικότητα»8.

1.3. ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΠΟΙΜΑΝΤΙΚΟ ΕΡΓΟ ΚΑΙ Η ΑΥΤΟΘΥΣΙΑ ΤΟΥ ΣΤΑ

ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ ΚΑΤΑ ΤΑ ΕΤΗ 1942-1945

Ο Μητροπολίτης Τρίκκης και Σταγών Διονύσιος έπαιξε μεγάλο ρόλο στην

αντίσταση και διακρίθηκε για τον τρόπο με τον οποίο κινήθηκε με τους ανήμπορους
συνανθρώπους του. Υπερασπιστής του Έθνους και των εθνικών αξιών και
συμφερόντων με το δικό του προσωπικό αγώνα. Αγώνας με συνεχή επικοινωνία με
τον Θεό μέσω της προσευχής ο Διονύσιος δίνει όλο του το είναι. Και το πιο
σημαντικό πιστεύει πως όλα αυτά που κάνει δεν είναι τίποτα μπροστά σε όλους
αυτούς που έχυσαν το αίμα τους για την πατρίδα. Όπως είναι γνωστό το 1942
κατηγορήθηκε από τους Γερμανούς με την κατηγορία ότι περιέθαλπε Βρετανούς
στρατιώτες. Θα μπορούσε να αρνηθεί να περιθάλψει τον Βρετανό στρατιώτη, αλλά
σκέφθηκε και είπε: «Μα τότε!... τότε αρνούμαι να προσφέρω φιλοξενία; Εγώ ο
χριστιανός; Ο ιερωμένος; Ο ηγούμενος του Μοναστηριού με τη μεγάλη και παλιά
παράδοση της φιλοξενίας;» 9 . Πιστεύοντας πως η φιλοξενία είναι ιερό καθήκον,
δέχθηκε τον δυστυχή άνθρωπο. Η αυτοθυσία και η αγάπη είναι που χαρακτηρίζουν
τον Μητροπολίτη Διονύσιο. Ακόμη και τη στιγμή που τον συλλαμβάνουν σκέφτεται
τους υπολοίπους. Σκέφτεται το μοναστήρι που θα το αφήσει και το τεράστιο έργο που
είχε αρχίσει, τον Δεσπότη του που στεναχωρήθηκε από αυτό το γεγονός.
Αυτό λοιπόν είχε ως αποτέλεσμα να τον βασανίσουν σκληρά και να τον
καταδικάσουν σε δεκαετή ειρκτή. Τα βασανιστήριά του δεν έχουν τέλος. Τον
χτυπούν αλύπητα, τον βρίζουν, τον εμπαίζουν, τον εξευτελίζουν, του κόβουν τα γένια
και τα μαλλιά. Του βγάζουν το ράσο και μένει με τα ματωμένα εσώρουχα. Αυτό που
τον πονάει περισσότερο δεν είναι τα σωματικά βασανιστήρια, αλλά ότι στο πρόσωπό
8
Στο ίδιο, σ. 38.
9
Δ. Χαραλάμπους, Μάρτυρες. Διωγμοί 1942-1945, Καλαμπάκα, 2004, σ. 29.

9
του «χορταίνουν το μίσος τους προς τον Ελληνικό Κλήρο»10. Μέσα από τα φρικτά
βασανιστήρια δεν ξεχνά ούτε μια στιγμή τον Θεό. Η προσευχή και η Καινή Διαθήκη
που έχει μαζί του είναι η μόνη του παρηγοριά. Δεν μιλάει, δεν αποκαλύπτει, διότι
πιστεύει πως ο ιερέας πρέπει να κρατάει το στόμα του κλειστό.
Τόσο στις ποινικές φυλακές της Μυτιλήνης όσο και στο στρατόπεδο του
Παύλου Μελά, στη Θεσσαλονίκη όπου και μεταφέρθηκε ανέπτυξε μεγάλο
ποιμαντικό έργο. Οι άνθρωποι σε τέτοιες στιγμές δένονται μεταξύ τους. Σαν επίγειος
άγγελος εμψύχωνε τους κρατουμένους. Τελούσε το μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας
και της Εξομολόγησης, κήρυττε το θείο λόγο και με τη στάση του και το λόγο του
ενίσχυε τους κρατουμένους. Επίσης, διάβαζε την νεκρώσιμη ακολουθία όταν
εκτελούσαν τους κρατουμένους. Όλοι τον ακολουθούσαν στην προσευχή, κυρίως
στην βραδινή αυτοσχέδια προσευχή. Ακόμη και ο πιο άθεος στις δύσκολες αυτές
στιγμές προσεύχεται στο Θεό και παρακαλεί με δάκρυα για να τους σώσει11.
Αναμφισβήτητα οι καταστάσεις που βίωνε ήταν δύσκολες και πολύ
ψυχοφθόρες. Οι συνθήκες διαβίωσης εξαιρετικά άθλιες. Οι εργασίες που εκτελούν
είναι επίπονες και κυρίως μετά την σωματική εξάντληση. Και σαν να μην έφθαναν
όλα αυτά, «παρουσιάστηκε εξανθηματικός τύφος12» Καταστάσεις με τις οποίες δείχνει
ταπείνωση, αλλά «ὅστις δὲ ὑψώσει ἑαυτὸν ταπεινωθήσεται, καὶ ὅστις ταπεινώσει
ἑαυτὸν ὑψωθήσεται»13. Άλλωστε, έτσι είναι οι καταστάσεις ενός πολέμου, το θέμα
είναι πως τις αντιμετωπίζει κάποιος.
Λόγω της δύσκολης κατάστασης του πολέμου που επικρατούσε έσωσε
πολλούς ανθρώπους από την ασιτία. Ο μητροπολίτης Τρίκκης και Σταγών Διονύσιος
βλέποντας μικρά παιδιά που είχαν σκελετωθεί στην κυριολεξία από την πείνα δεν το
αντέχει. Με διάφορους τρόπους προσπαθεί να τερματίσει την άσχημη αυτή
κατάσταση. Έτσι, λοιπόν, αφού συγκεντρώνει χρήματα από τους χριστιανούς
αποφυλακίζει πολλά παιδιά. Με την πράξη του αυτή μικροί και μεγάλοι βλέπουν στο
πρόσωπό του μια ελπίδα και παρηγοριά. Νιώθουν τον Θεό να τους ενισχύει και να
τους δυναμώνει πιο έντονα. Γιατί η αγάπη του δεν είναι απλά μια συμπάθεια, αλλά
παρουσία Θεού. Τους μιλούσε «για την αγάπη του Χριστού, για το μεγάλο γεγονός της
ενανθρωπήσεως. Προσπαθεί να δώσει κουράγιο, λίγη ελπίδα, να τονώσει τις ψυχές που
10
Στο ίδιο, σ. 43.
11
Δ. Χαραλάμπους, ό.π., σ. 153.
12
Στο ίδιο, σ. 98.
13
Ματθ. κγ΄, 12.

10
κοντεύουν να ν’ απαυδήσουν μέσα στο αέναο μαρτύριο της χιτλερικής κόλασης»14. Ο
Θεός όπως έλεγε ο ίδιος «μας απλώνει στοργικά το θεϊκό του χέρι, μας χαϊδεύει, μας
σφουγγίζει, τα δάκρυα, μας γλυκαίνει τον πόνο και πολλές φορές, τον εξαλείφει
ολότελα»15. Από στιγμή σε στιγμή νομίζουν πως θα τους οδηγήσουν στο εκτελεστικό
απόσπασμα. Η πίστη του Μητροπολίτη Διονύσιου στις δύσκολες στιγμές μεγάλωνε
και συνέχιζε με θέρμη το έργο προστασίας των κρατουμένων. Για να βοηθήσει ένα
παιδί που έπασχε από φυματίωση των οστών μάζευε σιγά και κρυφά ζάχαρη για να
του την πάει. Έγραφε επιστολές παρακλητικές με ύφος έντονο, μέσα από τις οποίες
ζητούσε βοήθεια για τους πεινασμένους και ψωριασμένους κρατούμενους16. Αρχικά
το φαγητό τους ήταν νερόβραστο σπανάκι, στη συνέχεια όμως μετά τις εκκλήσεις και
παρακλήσεις του Μητροπολίτου άρχισαν να έρχονται τρόφιμα, ρούχα, άλλα βασικά
είδη, ακόμη και χρήματα. Πίστευε απόλυτα στον Πανάγαθο Θεό και φυσικά
εφάρμοζε πιστά τα λόγια του Ευαγγελίου: «Αἰτεῖτε, καὶ δοθήσεται ὑμῖν· ζητεῖτε, καὶ
εὑρήσετε· κρούετε, καὶ ἀνοιγήσεται ὑμῖν. πᾶς γὰρ ὁ αἰτῶν λαμβάνει καὶ ὁ ζητῶν
εὑρίσκει καὶ τῷ κρούοντι ἀνοιγήσεται. ἢ τίς ἐστιν ἐξ ὑμῶν ἄνθρωπος, ὃν αἰτήσει ὁ υἱὸς
αὐτοῦ ἄρτον –μὴ λίθον ἐπιδώσει αὐτῷ; ἢ καὶ ἰχθὺν αἰτήσει – μὴ ὄφιν ἐπιδώσει αὐτῷ; εἰ
οὖν ὑμεῖς πονηροὶ ὄντες οἴδατε δόματα ἀγαθὰ διδόναι τοῖς τέκνοις ὑμῶν, πόσῳ μᾶλλον
ὁ πατὴρ ὑμῶν ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς δώσει ἀγαθὰ τοῖς αἰτοῦσιν αὐτόν»17.
Θα πρέπει να αναφέρουμε πως ουσιαστική βοήθεια πρόσφερε και η αδερφή
του Διονύσιου, κατόπιν προτροπής και παράκλησης του ιδίου για 16 μήνες. Μέσα σε
αυτή την αποπνικτική ατμόσφαιρα ο Διονύσιος ενίσχυε τους συγκρατουμένους του
λέγοντάς τους: «Να είσθε πάντα έτοιμοι. Να ελπίζετε. Να προσεύχεστε. Να
πιστεύετε18». Τους κοινωνούσε χωρίς πολλές νηστείες. Και ο ίδιος κοιμόταν χωρίς
στρώμα λέγοντας πως πρέπει να συνηθίζουμε για την άλλη ζωή, διότι δεν ξέρουμε
πως θα βρεθούμε εκεί.
Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι παρόλο που μεγάλος αριθμός
κρατουμένων με απόφαση των Γερμανών μεταφέρθηκε σε στρατόπεδα
συγκέντρωσης, αυτός αν και του δόθηκε χάρη να μην ακολουθήσει, αρνήθηκε και
έμεινε μαζί με το ποίμνιό του. Αναφέρουμε το περιστατικό όπου τον επισκέφθηκε

14
Δ. Χαραλάμπους, ό.π., σ. 144.
15
Στο ίδιο, σ. 133.
16
Σ. Μπαλατσούκας, ό.π., σ. 27.
17
Ματθ. ζ', 7-11.
18
Σ. Μπαλατσούκας, ό.π., σ. 28.

11
κάποιος και του είπε πως ο Μητροπολίτης κάνει αγώνα να τον ελευθερώσουν.
Απαντάει με τα εξής λόγια: «Να του πεις του Δεσπότη πως τον ευγνωμονώ για το
ενδιαφέρον του. Μα τον παρακαλώ θερμά να σταματήσει κάθε ενέργεια. Η θέση μου
είναι μαζί μ’αυτούς εδώ, που ο Κύριος με έταξε κοντά τους» 19 . Αυτό είχε ως
αποτέλεσμα να μείνει στα στρατόπεδα ΄΄βασανιστήρια΄΄ Στόουν και Μπερνάου τρία
ολόκληρα χρόνια 20 . Εκεί έκανε τον εργάτη, τον μάστορα κ.λπ. Προτίμησε να
ακολουθήσει το μαρτύριο από την ελευθερία εκούσια. Η αγάπη του ήταν απέραντη
και ανεξάντλητη για τους υπολοίπους. Αναφέρουμε χαρακτηριστικά πως «πλειστάκις
παραπλησίον τοῦ θανάτου»21, όμως ποτέ δεν γόγγυσε και δεν μετάνιωσε για την όλη
στάση του. «Τώρα και λίγε ημέρες, νιώθω ένα παράξενο μούδιασμα στα πόδια μου.
Κάτω απ’ τα γόνατα γίνονται, μερικές φορές, κρύα σαν το σίδερο. Τα χτυπώ και δεν
τα νιώθω. Αισθάνομαι και μια μεγάλη αδυναμία, τόσο που με δυσκολία ανεβαίνω τη
22
σκάλα μετά τον περίπατο ». Και όπως πολύ χαρακτηριστικά αναφέρει ο
συγκρατούμενός του Δημήτριος Καλλιγέρης: «Στάθηκε ὅπως πάντα, στὸ ὕψος του.
Γενναίος στὸ σῶμα καὶ τὴν ψυχή. Μιὰ σπάνια μορφὴ ἁγιοσύνης καὶ ἀνθρωπιᾶς»23. Το
ψυχικό μαρτύριο, το μαρτύριο της συνειδήσεως είναι που κάνει τον πόνο του
μεγαλύτερο. Οι νεκροί όσο περνάνε οι ημέρες αυξάνονται όπως ο πόνος και η θλίψη.
Συνεχίζει όμως «να προσεύχεται και να παρακαλεί τον Θεό να σταθεί το αίμα τους
ικανό ν’ αποπλύνει τις αμαρτίες τους, να τους δεχθεί όπου όλοι οι μάρτυρές του
αναπαύονται»24.
Η οδύσσεια του πολέμου κοντεύει να τελειώσει. Όλοι μαζί ψάλλουν το
Χριστός Ανέστη και τον Εθνικό Ύμνο. Το πανηγύρι για την ελευθερία δεν
περιγράφεται. «Η Γερμανία του Χίτλερ, τραγικό σύμβολο του χωρίς Χριστόν
κόσμου, δεν υπήρχε πια. Κι απ’ όλες τις ψυχές ανεβαίνει ο ύμνος της ζωής της
πίστεως. Της ζωής που οδεύει χαρωπή προς τον Εσταυρωμένο του καταπράσινου
λόφου του Στάιν25».

19
Δ. Χαραλάμπους, ό.π., σ. 10.
20
Σ. Μπαλατσούκας, ό.π., σ. 25.
21
Στο ίδιο, σ. 26.
22
Δ. Χαραλάμπους, ό.π., σ. 131.
23
Σ. Μπαλατσούκας, ό.π., σ. 26.
24
Δ. Χαραλάμπους, ό.π., σ. 164.
25
Στο ίδιο, σ. 184.

12
1.4. ΤΟ ΠΟΛΥΠΛΕΥΡΟ ΠΟΙΜΑΝΤΙΚΟ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΤΟΥ ΕΡΓΟ

Ο Μητροπολίτης Διονύσιος ήταν εργάτης του Ευαγγελίου, αλλά όχι μόνο.

Αποδείχθηκε ακούραστος εργάτης για την συγκρότηση και δημιουργία ενός μεγάλου
κοινωνικού έργου, που πραγματικά έγραψε ιστορία. Ήταν άνθρωπος ευσεβής,
ταπεινός, αφιλοκερδής και ότι έκανε το ζούσε πραγματικά. Αυστηρός μεν στα ήθη,
καλοσυνάτος δε με όλους. Δεν έκανε ποτέ κάτι με αγγαρεία, αλλά με πολλή αγάπη
και ανησυχία για το μέλλον της περιοχής του. Όπου πήγαινε τον υποδεχόταν όλοι με
χαρά και ενθουσιασμό. Απλοϊκός ήταν ο Μητροπολίτης και με μεγάλη καρδιά που
αγκάλιαζε το ποίμνιο. Η Αθηναϊκή εφημερίδα Αναγέννηση γράφει για τον Διονύσιο
πως: «είναι ο κατεξοχήν άνθρωπος των έργων. Το κοινωνικό έργο της Εκκλησίας είναι
η κορωνίδα του ενδιαφέροντος και της φιλοτιμίας της γενναίας του ψυχής»26.
Τα έργα του είναι αναρίθμητα:
 Κάνει επισκέψεις στα σχολεία της πόλεως. Η αγάπη και το ενδιαφέρον για την
νεολαία τον κρατούσε ακούραστο και δυνατό να συνεχίζει την πλούσια
δράση του στον τομέα της νεότητας. Είχε κατά νου πως αυτά τα παιδιά είναι
το μέλλον του τόπου του, τόσο κοινωνικά όσο και εκκλησιαστικά. Έρχεται,
λοιπόν, σε επαφή με τους διευθυντές και τους εκπαιδευτικούς, καθώς και με
τα παιδιά.
 Οργανώνει ιερατικά συνέδρια στην πόλη των Τρικάλων, στην Καλαμπάκα και
στην Πύλη. Ενδιαφέρεται για την κατάρτιση των κληρικών του, όχι μόνο της
πόλης των Τρικάλων, αλλά και στις γύρω περιοχές. Γνωρίζει πολύ καλά πως
πρέπει να είναι ένας σωστός ιερέας και κάνει διάφορες ενέργειες που θα τους
βοηθήσουν στο μεγάλο αυτό αξίωμα της ιεροσύνης.
 Για τις πρεσβυτέρες οργάνωσε ειδικά μαθήματα που γίνονταν ανά
δεκαπενθήμερο. Όπως βλέπουμε δεν ενδιαφέρεται μόνο για την κατάρτιση
των κληρικών, αλλά για τις πρεσβυτέρες, οι οποίες πρέπει να στηρίζουν τους
συζύγους τους σε κάθε στιγμή της ιερατικής τους πορείας. Με τα μαθήματα
αυτά καταρτίζονται και οι ίδιες, παίρνοντας εφόδια και δύναμη για το έργο
τους.
 Λειτούργησε Φροντιστήριο Εξομολόγων, οι οποίοι πήγαιναν και στην
ύπαιθρο, ιδίως την περίοδο της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Οι πνευματικοί

26
Π. Τύμπας, ό.π., σ. 48.

13
 είναι οι οδηγοί του κόσμου και οφείλουν να είναι προσεχτικοί και γνώστες
διαφόρων θεμάτων, έτσι ώστε να μπορούν να ανταποκριθούν στα
προβλήματα εκείνων που απευθύνονται σε αυτούς και ζητούν συγχώρεση
από το Θεό. Ιδιαίτερη σημασία έδινε στους μαθητές, στους στρατιωτικούς
και των τροφίμων των ιδρυμάτων. Πολλοί κληρικοί πήγαιναν στη Ιερά Μονή
Πεντέλης στο Πνευματικό Φροντιστήριο27.
 Επισκέπτεται τα χωριά και ενισχύει τους κατοίκους με τους λόγους του,
τονώνοντας το θρησκευτικό τους συναίσθημα. Δίνει έμφαση στην κατήχηση
των ανθρώπων, ακόμη και στα πιο απομακρυσμένα χωριά. Δεν θέλει να χαθεί
καμία ψυχή, αντιθέτως διαθέτει χρόνο και κοπιάζει.
 Προχωρεί στην εκτέλεση κοινωφελών έργων όπως στην κατασκευή
χαλασμένων ναών και νεκροταφείων. Δεν ασχολείται μόνο με το πνευματικά,
αλλά και με τα υλικά. Δεν νοείται γι’ αυτόν να υπάρχει Ιερός Ναός
χαλασμένος και απεριποίητος. Η Εκκλησία είναι το σπίτι μας και οφείλουμε
να είναι όπως πρέπει. Εκτός από τους ναούς ασχολήθηκε και με την
κατασκευή νεκροταφείων, αλλά και στην απομάκρυνση αυτών που
βρισκόταν σε κατοικημένες περιοχές
 Προσπαθεί να βρει λύση για τους ανέργους κλωστοϋφαντουργούς της πόλης.
Έτσι στέλνει τηλεγράφημα στον πρωθυπουργό της χώρας, με το οποίο ζητά
την ευνοϊκή λύση του προβλήματος.
 Στέλνει τρόφιμα στους χαλαζόπληκτους της περιοχής και αποκαθιστά τους
ακτήμονες κτηνοτρόφους της άνω Μπούρσιανης με την παραχώρηση του
μοναστηριού σε αυτούς.
 Κατηχεί και βαπτίζει αιρετικούς και αλλόθρησκους. Να αναφέρουμε πως
ένας δεκαοχτάχρονος χιλιαστής βαπτίστηκε χριστιανός, καθώς και άλλοι
τρεις νέοι από το Ελευθεροχώρι28. Επίσης, μία Μωαμεθανή ασπάσθηκε τον
χριστιανισμό.
 Ενισχύει τους φοιτητές με χρηματικά ποσά για την ολοκλήρωση των σπουδών
τους.
 Φιλοξενεί 20 σπουδαστές από την Αφρική (Ουγκάντα – Κένυα).

27
Ιερά Μητρόπολις Τρίκκης και Σταγών). Έκθεσις πεπραγμένων (1959-1961), Τρίκαλα 1961, σ. 6.
28
Στο ίδιο, σ. 13.

14
  Διανέμει τρόφιμα και ρούχα που τα εξασφάλισε από το Παγκόσμιο Συμβούλιο
Εκκλησιών στους ανθρώπους της υπαίθρου.
 Προνοεί για την αποθήκευση τροφίμων και άλλων αγαθών στις αποθήκες της
Ιεράς Μητροπόλεως και όταν υπάρχει ανάγκη τα διανέμει.
 Ασκεί ποιμαντική στους κρατουμένους (θείες λειτουργίες, εξομολόγηση) και
πολλοί από αυτούς αποφυλακίζονται αφού πληρώνει τα διάφορα χρέη.
Παράλληλα ψυχαγωγεί και τους υπολοίπους κρατουμένους.
 Δεν λησμονεί και την ποιμαντική μέριμνα στα διάφορα νοσηλευτικά ιδρύματα
της πόλης.
 Ενδιαφέρεται και μεριμνεί για τους άνδρες του Α΄ Σώματος Στρατού, της 7ης
Μεραρχίας και της Χωροφυλακής. Τελούνται Θείες Λειτουργίες και γίνονται
διάφορα κηρύγματα29.
 Δείχνει τεράστιο ενδιαφέρον στους ανθρώπους του μόχθου. Καθιερώνει
μάλιστα και την «Ημέρα του Εργάτου». Κάνει διάφορες ομιλίες και
προσεγγίζει την εργασία εκκλησιολογικά. Έγινε δισκοφορία στην εκκλησία
με σκοπό την βοήθεια φτωχών οικογενειών και μοιράστηκαν έντυπα «Η
Εκκλησία και οι Εργάτες»30.
 Ιδρύει τον «Ξενόν Ιερέων» και το «Ταμείο αλληλοβοηθείας» για τους
κληρικούς. Σκοπός ιδρύσεως των παραπάνω είναι η ενίσχυση των απόρων
ιερέων και των τέκνων αυτών, αλλά και η αντιμετώπιση εκτάκτων
περιστάσεων.
 Φρόντιζε οι ιερείς του να είναι σεμνοί, νηφάλιοι και σώφρονες, έτσι
προλάβαινε καταστάσεις σκανδαλισμού.
 Την 9η Ιουλίου 1963 με πρωτοβουλία του μεταφέρθηκε με θρησκευτική
μεγαλοπρέπεια το Τίμιο Ξύλο στην πόλη των Τρικάλων. Στην συνέχεια
τέθηκε προς προσκύνηση στους Ιερούς Ναούς των Αγίων Αναργύρων και
Αγίου Νικολάου.
 Κάνει ομιλίες και διαλέξεις σε διάφορες πόλεις. Πολλά περιοδικά και
εφημερίδες φιλοξενούν άρθρα του διαφόρων θεμάτων. Επίσης, για την

29
Στο ίδιο, σ. 8.
30
Στο ίδιο, σ. 14.

15
 τόνωση του θρησκευτικού φρονήματος κάθε Κυριακή δημοσιεύεται άρθρο με
την Ευαγγελική περικοπή της ημέρας από τον Θεολόγο κ. Πολ. Τύμπα31.
 Κάνει μεγάλο αντιαιρετικό αγώνα. Οι αιρέσεις στην εποχή του, όπως και
σήμερα άλλωστε ήταν πολύ καλά δραστηριοποιημένες και υπήρχε ο κίνδυνος
προσηλυτισμού. Γι’ αυτό τον λόγο εξεδόθησαν έντυπα με τίτλο «ΕΛΑΤΕ
ΣΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑ», «ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΧΙΛΙΑΣΜΟΣ», τα οποία
διανεμήθηκαν δωρεάν προς τον λαό32.
 Αναπτύσσει μεγάλη δράση στους Κύκλους Μελέτης Αγίας Γραφής, στα
Κατηχητικά Σχολεία, στις Κατασκηνώσεις, στον τομέα της Πρόνοιας, στην
Ιερά Εξομολόγηση, στις ειδικές λατρευτικές ευκαιρίες στον Κύκλο
Επιστημόνων, στις Αντιαιρετικές ομάδες, στις Χριστιανικές διαλέξεις 33 .
Θεωρεί πως η σπορά του θείου λόγου, το κήρυγμα είναι ο βασικός όρος για
την καλλιέργεια και ανάπτυξη της ορθοδόξου χριστιανικής ζωής. Οι
συνεργάτες του ιεροκήρυκες είναι άρτια καταρτισμένοι με ζήλο για το έργο
τους. Να αναφέρουμε πως στα εσπερινά κυριακάτικα κηρύγματα, τα οποία
γινόταν στον Ιερό Μητροπολιτικό Ναό, είχαν μεγάλη προσέλευση
χριστιανών.
 Για καλύτερη απόδοση των Κατηχητικών και των Ομάδων χρησιμοποιήθηκαν
εποπτικά μέσα, όπως: κινηματογραφικές προβολές, επιδιασκόπια, σλάιτς,
μαγνητόφωνα κ.ά. Λειτούργησαν όλες οι βαθμίδες των κατηχητικών
σχολείων (κατώτερο, μέσο, ανώτερο και εργαζομένων). Πιο συγκεκριμένα
λειτούργησαν συνολικά 177 κατηχητικά σχολεία: 6 Ανώτερα, 17 Μέσα, 144
Κατώτερα και 10 Εργαζομένων34. Μεγάλη επιτυχία και σε αυτόν τον τομέα,
καθώς ο αριθμός των παιδιών συνέχεια αυξανόταν. Χρησιμοποιεί την
τεχνολογία με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, έτσι ώστε να έχει τα επιθυμητά
αποτελέσματα. Τελούνταν θείες λειτουργίες πριν το Πάσχα και τα
Χριστούγεννα. Για την ψυχαγωγία των παιδιών γινόταν και άλλες εορτές και
συγκεντρώσεις και μοιραζόταν σε όλους αναμνηστικά δώρα (Καινή Διαθήκη)
και διάφορα εποικοδομητικά έντυπα35. Λειτουργούσε δανειστική βιβλιοθήκη,

31
Στο ίδιο, σ. 11.
32
Στο ίδιο, σ. 11.
33
Π. Τύμπας, ό.π., σ. 90.
34
Ιερά Μητρόπολις Τρίκκης και Σταγών, ό.π., σ. 9.
35
Στο ίδιο, σ. 10.

16
 καθώς και προπαρασκευαστικό Φροντιστήριο για την κατάρτιση των
κατηχητών.
 Έδωσε έμφαση στην πνευματική και ψυχική καλλιέργεια των νέων
εργαζομένων και στους γονείς.
 Συμμετοχή της Ιεράς Μητροπόλεως στην «Εβδομάδα Ατυχημάτων» σε
συνεργασία με την τροχαία. Με σχετική εγκύκλιο ενημερώθηκε για το θέμα
το χριστεπώνυμο πλήρωμα36.
 Για την τόνωση του θρησκευτικού φρονήματος των χριστιανών
διοργανώνονταν ειδικές λατρευτικές ευκαιρίες, διανεμήθηκαν δωρεάν
έντυπα, γινόταν διάφορες εορταστικές εκδηλώσεις και δημοσιεύονταν
διάφορα άρθρα στον τύπο. Προσπαθεί να αφυπνίσει τον κόσμο στα ιδανικά
της πίστης, διατηρώντας την θρησκευτική τους ταυτότητα.
 Κάνει προσπάθειες για την νομιμοποίηση των παράνομων ζευγαριών,
αντιμετωπίζοντας τυχόν εμπόδια και δυσκολίες.
 Επισκέπτεται και προσκυνεί άγια μέρη, όπως το νησί Πάτμος.
 Θεμελιώνει και εγκαινιάζει πολλούς Ιερούς Ναούς. Επιθυμία του είναι να
εξυπηρετούνται όλοι οι πιστοί, χωρίς ταλαιπωρίες και προβλήματα.
 Το συγγραφικό του έργο είναι πλούσιο και αποδοτικό. Έγραψε 36 έργα, μέσα
από τα οποία θίγονται διάφορα θέματα.
 Την 24η Αυγούστου 1967 ο Ιερός Ναός Αγίου Νικολάου ανακηρύσσεται
επίσημα Μητροπολιτικός με την απόφαση των αρμοδίων αρχών της πόλης37.
 Την 20η Μαρτίου 1966 γίνεται η υποδοχή της κλαπείσας εικόνας της
Κοιμήσεως της Θεοτόκου στην Καλαμπάκα. Δεν αφήνει τα πράγματα στην
μοίρα τους, αλλά κάνει ενέργειες για την αποκατάσταση τους.
 Κάνει ραδιοφωνική θρησκευτική εκπομπή. Η φλόγα του για κατήχηση και
αφύπνιση είναι μεγάλη και μέσα από το ραδιόφωνο έχει σίγουρα καρπούς,
μιας και την εποχή εκείνη ήταν ένα από τα πιο διαδεδομένα μέσα μαζικής
ενημέρωσης. Με αυτό τον τρόπο έχουμε πνευματική τροφοδοσία σε πολλούς.

36
Στο ίδιο, σ. 40.
37
Ο Ι.Ν. Αγίου Νικολάου είναι ο μεγαλύτερος, ο φωτεινότερος, ο μεγαλοπρεπέστατος, ο
επιβλητικότατος και βρίσκεται σε τέτοιο σημείο, έτσι ώστε να εξυπηρετούνται σε κάθε περίσταση οι
διάφορες εκδηλώσεις. Βλ. Πολυκάρπου Τύμπα, Ο Μητροπολίτης Τρίκκης και Σταγών Διονύσιος,
Αθήνα 1985, σ. 51.

17
  Ιδρύει Σχολή Βυζαντινής Μουσικής, από την οποία βγήκαν άριστοι
ιεροψάλτες, οι οποίοι κοσμούσαν τα αναλόγια τόσο στην πόλη όσο και στην
επαρχία.
 Λειτούργησε το Γραφείο Τύπου της Ιεράς Μητρόπολης. Με την ίδρυσή του
υπήρχε η δυνατότητα πληροφόρησης σε θέματα που αφορούν την Ιερά
Μητρόπολη και την εκκλησία γενικά.
 Διοργανώνει βραδινά βυζαντινής μουσικής, στα οποία συμμετέχουν μαθητές
και καθηγητές της εν λόγω σχολής. Με αυτές τις εκδηλώσεις φαίνεται το
έργο αυτών που ασχολούνταν με την μουσική και παράλληλα δίνει κίνητρο
και στους υπολοίπους να ασχοληθούν με την μουσική της Εκκλησίας μας.
 Οργανώνει αντιαλκοολικό αγώνα. Διεξήχθη το 1961 κατά την εβδομάδα του
Ασώτου. Έγιναν διάφορες ομιλίες και μοιράστηκαν σχετικά φυλλάδια από
την Αποστολική Διακονία38.
 Καθιερώνει την «Ημέρα των λεπρών». Την Κυριακή ΙΒ΄ Λουκά (ευαγγελική
περικοπή των 10 λεπρών) γίνονται ομιλίες στους Ιερούς Ναούς με σκοπό την
ενημέρωση της συγκεκριμένης νόσου.
 Μετά τον σεισμό που έγινε στη Μεσοχώρα, οργανώνει την διανομή δεμάτων
με ρούχα και τρόφιμα για την ανακούφιση των σεισμοπαθών. Το πιο
σημαντικό ήταν η ψυχική στήριξη αυτών των ανθρώπων αρχικά και η
καταγραφή των προβλημάτων τους, έτσι ώστε να παρασχεθεί οποιαδήποτε
βοήθεια.
 Εκτελεί και χρέη ως Συνοδικός στην Ιερά Σύνοδο. Η ευφυΐα του και η
μόρφωσή του τον καθιστούσαν ικανό και αποδοτικό σε τέτοιου είδους πόστα.
 Τον Ιούλιο του 1967 αναλαμβάνει και τοποτηρητής στην Ιερά Μητρόπολη
Θεσσαλιώτιδος και Φαναριοφερσάλων στην πόλη της Καρδίτσας, μετά την
παραίτηση του Μητροπολίτη Κυρίλλου Α΄. Επίσης, τοποτηρητής ανέλαβε
και στην Ιερά Μητρόπολη Λαρίσης και Πλαταμώνος.
 Είχε το τάλαντο να επιλέγει και να επιστρατεύει τους συνεργάτες του για το
καλό της Εκκλησίας. Μορφωμένοι και πνευματικοί άνθρωποι ήταν αυτοί που
τον στήριζαν.

38
Ιερά Μητρόπολις Τρίκκης και Σταγών, ό.π., σ. 14.

18
  Τα Χριστούγεννα του 1967 εγκαινιάζει στην Σταγιάδειο Αίθουσα την Μεγάλη
Έκθεση του χριστιανικού βιβλίου, διότι το βιβλίο είναι η πνευματική
παράδοση και κληρονομιά από τους προηγούμενους από εμάς.
 Εκδόσεις περί μοναχισμού. Αυτό έγινε για την ενημέρωση των επισκεπτών
στην Ιερά Μονή Βαρλαάμ – Μετεώρων και για την δημιουργία σεβασμού
προς τον μοναχισμό. Εξέδωσαν το «ΠΡΟΣΚΥΝΗΤΑΡΙΟ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΟΥ
ΒΑΡΛΑΑΜ ΜΕΤΕΩΡΩΝ»39.
 Είναι παρών σε κάθε κοινωνική εκδήλωση. Δεν αναθέτει αρμοδιότητες μόνο
στους άλλους, αλλά προσπαθεί σε κάθε περίσταση να είναι παρών.
 Πήρε μέρος στα επεισόδια των Μεγάλων Καλυβίων και μάλιστα ήρθε
αντιμέτωπος με τους κρατούντες. Ήταν με το μέρος των αγροτών και ζήτησε
την απόλυση όσων συνελήφθησαν, αλλά να μη γίνει δίωξη.
 Ίδρυσε θα λέγαμε την «Διονυσιάδα 40 », με πολλά και αξιόλογα έργα. Στο
σημείο αυτό θα αναφερθούμε εκτενέστερα σε κάποια από τα έργα του.
 Μαθητικό Οικοτροφείο Αρρένων της πόλης. Βρισκόταν στο χώρο του
Ιερού Ναού των Αγίων Αναργύρων41. Το 1959 τοποθέτησε διευθυντή Θεολόγο
και ανακαίνισε πλήρως το κτίριο. Έγιναν αρκετές κτιριακές μεταρρυθμίσεις,
42
καθώς και επίστρωση του δαπέδου από μωσαϊκό . Οι μαθητές που
φιλοξενούνται ανέρχονται στους εξακόσιους (600) σε αριθμό 43 . Σε όλους
παρέχεται η δυνατότητα να σπουδάσουν με κάθε άνεση. Από το Οικοτροφείο τα
παιδιά εκτός από την πνευματική τους κατάρτιση, ολοκληρώνουν την
προσωπικότητα και τον χαρακτήρα τους βγαίνοντας στην κοινωνία χρήσιμοι
άνθρωποι. Ο Μητροπολίτης αγαπούσε ιδιαίτερα το οικοτροφείο και φρόντιζε
πάντα για την βελτίωσή του, έτσι ώστε οι συνθήκες διαβίωσης να είναι άριστες.
Παραθέτουμε ένα περιστατικό από μία από τις τελετές βράβευσης του καλύτερου
οικοτρόφου. Ο οικοτρόφος στην ομιλία του είπε τα εξής χαρακτηριστικά λόγια:
«Στο Οικοτροφείο μας βρίσκουμε φαγητό, στέγη, καθαριότητα, γιατρό, φροντίδα,
ψυχαγωγία και επίβλεψη. Και ακριβώς επειδή παρέχονται τούτα τα μέσα

39
Στο ίδιο, σ. 15.
40
Όπως ο Μέγας Βασίλειος είχε ιδρύσει την Βασιλειάδα.
41
Γι’ αυτό και φέρει το όνομα των Αγίων Αναργύρων.
42
Ιερά Μητρόπολις Τρίκκης και Σταγών, ό.π., σ. 14.
43
Παιδιά άπορα, θύματα πολέμου και πολύτεκνα.

19
 αναδεικνυόμεθα αριστείς και ενάρετοι και, το σπουδαιότερο, εφοδιαζόμεθα με
ασφαλείς προσανατολισμούς και ελπιδοφόρες κατευθύνσεις»44.
 Εκκλησιαστικό Γηροκομείο «Άγιος Νικόλαος» Καλυβίων. Το ίδρυμα
υπήρχε, αλλά λειτούργησε επί Διονυσίου. Πρόκειται για ένα οίκο ευγηρίας με
όλες τις ανέσεις και τις κατάλληλες προδιαγραφές για τη διαμονή των γερόντων.
Οι κλίνες ανέρχονταν στις 50. Οι γέροντες και γερόντισσες ήταν πολύ
ευχαριστημένοι και αισθάνονταν απέραντη χαρά και ευγνωμοσύνη. Να
σημειωθεί πως κατά καιρούς υπήρξαν πολλοί ευεργέτες, που βοήθησαν
σημαντικά για την συντήρηση και λειτουργία του γηροκομείου. Στις 27
Νοεμβρίου 1960 έγιναν τα εγκαίνια με την παρουσία των αρχών της πόλης των
Τρικάλων και πλήθος κόσμου. Μετά τον αγιασμό ο Διονύσιος μίλησε και είπε:
«Φιλοδοξούμεν να καταστεί το Γηροκομείον μας υποδειγματικό κατά πάντα. Να
αισθανόμασθε υπερήφανοι γι’ αυτό. Να το προβάλλουμε άφοβα προς μίμηση.
Ούτω πάντες ασφαλώς οι χριστιανοί της περιφερείας μας, εις τα ευγενή και
φιλάγαθα αισθήματα των οποίων παραδίδομεν το Ίδρυμα, θα το περιβάλλουμε με
αγάπη και στοργή επισκεπτόμενοι αυτό τακτικώς και ενισχύοντες, καθ΄ ον τρόπον
έκαστος δύναται τούτο»45.
 Καστρακίδειο Οικοτροφείο Θηλέων. Στέγαζε 60 μαθήτριες Γυμνασίου, που
προέρχονταν από άπορες και πολύτεκνες οικογένειες, ορφανά. Όπως και στο
Οικοτροφείο αρρένων έτσι και εδώ δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στην
Ελληνοχριστιανική αγωγή. Σε εγκύκλιο προς τους χριστιανούς της Ιεράς
Μητρόπολης Τρίκκης και Σταγών τόνισε τα εξής: «Δεν έχουμε μόνο μαθητές που
έχουν ανάγκη το Οικοτροφείο. Έχουμε και κορίτσια της αυτής κατηγορίας με τους
οικοτρόφους. Γι’ αυτό το λόγο επικαλεσθέντες την βοήθεια του Θεού,
αποφασίσαμε την ίδρυση και λειτουργία και Οικοτροφεία Θηλέων… Οίκημα
ευάερο και ευήλιο σε θέση λαμπρά και κατά πάντα κατάλληλη, ανταποκρινόμενη
στην παράκλησή μας, παραχώρησε δωρεά η γνωστή στην κοινωνία της πόλης μας
για τα ευγενή και φιλάνθρωπα αισθήματα Πόπη Καστρακίδου, μετά της σεβαστής
γερόντισσας Θεοδώρας Κλειδωνά»46.

44
Π. Τύμπας, ό.π., σ. 78.
45
Στο ίδιο, σ. 80.
46
Στο ίδιο, σ. 81.

20
  Σχολή Χειροτεχνίας Βυτουμά. Στη σχολή υφαίνονται ωραία άμφια και
διάφορα κεντήματα. Με αυτό τον τρόπο βοηθιούνταν πολλά κορίτσια ορφανά.
Τον Δεκαπενταύγουστο του 1960 ιδρύθηκε η Σχολή Χειροτεχνίας. Οι μαθήτριες
ήταν αρκετές, σε ένα όμορφο διαμορφωμένο χώρο, οι οποίες μάθαιναν να
υφαίνουν και να κεντούν στον αργαλειό και να φτιάχνουν διάφορα εργόχειρα.
Επίσης, οι μαθήτριες εκτός από την δωρεάν διαμονή διδάσκονται οικοκυροσύνη,
ραπτική καθώς και θρησκευτική και Ελληνική αγωγή. Τα άριστα αποτελέσματα
δεν άργησαν να φανούν. Στις Έκθέσεις Ειδών Χειροτεχνίας, οι οποίες
πραγματοποιήθηκαν στην Χριστιανική Εστία της Ιεράς Μητρόπολης από 15-25
Ιουλίου 1962 και 5-16 Σεπτεμβρίου 1965, τα εκθέματα ήταν ποικίλα και
πανέμορφα. Δημιουργήθηκε θα λέγαμε στο χώρο του μοναστηριού μια εστία
πολιτισμού.
 Μαθητικά συσσίτια. Λειτούργησαν από το 1961 για πάνω από 50 παιδιά,
στο χώρο του Ιερού Ναού Αγίων Αναργύρων. Ιδανικό το περιβάλλον που για
άλλη μια φορά ευχαρίστησε πολλές νεανικές ψυχές. Δεν χόρταιναν μόνο υλικά,
αλλά και ψυχικά. Η εφημερίδα Αναγέννηση την 17η Δεκεμβρίου 1961 έγραφε τα
παρακάτω: «… Είναι αλήθεια, ότι η Μητρόπολη Τρίκκης με την καταπληκτική
δραστηριότητα που έχει αναπτύξει, κατόρθωσε μέσα σε λίγο χρονικό διάστημα έργα
μεγάλα και δύσκολα, τα οποία όπως κάθε τι καλό, μένουν στην αφάνεια και στη
σιωπή. Ένα από αυτά, το τελευταίο χρονικά, είναι τα μαθητικά συσσίτια.
Αφήνοντας τους μεγάλους δρόμους της νέας πόλης, παίρνεις ένα μικρό δρομάκι
που σε φέρνει προς το κέντρο της παλιάς. Μπρος στα μάτια σου ξαφνικά προβάλλει
το εκκλησάκι των Αγίων Αναργύρων με το περίφημο συμπλήρωμά του, το ομώνυμο
οικοτροφείο της Ιεράς Μητρόπολης. Περνάς το μεγάλο προαύλιο και μπαίνεις στο
μικρό ναό. Προσκυνάς τη σεπτή εικόνα των δύο μεγάλων ευεργετών, ενώ ένας
μικρός θόρυβος πιρουνιών που χτυπούν στα πιάτα σου ελκύουν την προσοχή και
προχωρείς προς το δεξιό κλίτος. 50 παιδιά μικρά και μεγάλα, μια μακρόσυρτη
τραπεζαρία σκεπασμένη με γαλάζια όμορφα τραπεζομάντηλα και στην κεφαλή του
τραπεζιού «ο καλός Σαμαρείτης» ευλογεί το τραπέζι. Παρακολουθεί τα παιδιά και
μαζί με το ζεστό και πλούσιο φαγητό τρέφει την πεινασμένη ψυχούλα τους με το
γνήσιο ψωμί της αληθινής αγάπης»47.

47
Στο ίδιο, σ. 83.

21
  Μαθητικό Οικοτροφείο Πύλης «ο Άγιος Βησσαρίων». Ανεγέρθη σε
οικόπεδο που παραχώρησε ο Δήμος Πύλης, σε μια όμορφη τοποθεσία 22
στρεμμάτων. Και εδώ οι 44 μαθητές έβρισκαν έτοιμο φαγητό, στέγη και
απέραντη αγάπη. Η προσφορά του Διονυσίου αναμφισβήτητα μεγάλη, όπως και
η ανησυχία του για τους ανθρώπους που έχουν ανάγκη.
 Σταγιάδειος αίθουσα. Το 1963 ιδρύεται δίπλα στο Μητροπολιτικό Μέγαρο
το Κέντρο Νεότητας. Το περιβάλλον κατάλληλο για τις Συνάξεις των
Κατηχητικών Σχολείων, καθώς και για άλλες συγκεντρώσεις και εορταστικές
εκδηλώσεις.
 Μητροπολιτικό Μέγαρο. Η μεγάλη βιβλιοθήκη, το Εκκλησιαστικό Μουσείο,
η αίθουσα υποδοχής και συνεδριάσεων, οι ξενώνες, τα γραφεία και ο ναΐσκος του
Αποστόλου Παύλου καθιστούν το Μέγαρο ένα πραγματικό κόσμημα. Όταν
ρωτήσανε τον Διονύσιο ποιος ήταν ο λόγος για την ίδρυση του Μεγάρου,
απάντησε: «Καμία απολύτως φιλοδοξία, απλά είναι μια αληθινή ανάγκη. Η
περιοχή αυτή έχει ιστορία και παράδοση και αναπτυγμένο θρησκευτικό συναίσθημα
και μεγάλη πνευματική αλκή. Γι’ αυτό ήταν αναγκαία η ανέγερση ενός τέτοιου
κτιρίου, το οποίο ως τηλαυγής φάρος θα φωτίζει την περιοχή της Μητρόπολης
Τρίκκης και Σταγών»48.
 Εκκλησιαστικές Κατασκηνώσεις. Οι κατασκηνώσεις λειτούργησαν από το
1959 στην Καστανιά Καλαμπάκας και από το 1962 στην Πύρρα Πίνδου. Οι
κατασκηνώσεις δέχονταν μαθητές και των δύο φύλων σε περιόδους. Ο αριθμός
τους ανέρχεται γύρω στους 150. Επίσης, εργάζονταν αρκετοί άνθρωποι κατά τη
διάρκεια λειτουργίας τους. Τα παιδιά ζουν ευχάριστες στιγμές και ταυτόχρονα η
σωματική και ψυχική τους υγεία εξυπηρετείται άριστα. Αργότερα οι
κατασκηνώσεις στην Πύρρα, αφού ανακαινίσθηκαν φιλοξενούσαν σε περιόδους
τους ιερείς και τις πρεσβυτέρες της Ιεράς Μητροπόλεως.
 Πολυκάρπειο και Δωρόθειο Γυμνάσιο Θηλέων Τρικάλων. Από τις δωρεές
ο Μητροπολίτης θεμελίωσε και λειτούργησε τριώροφο οικοδόμημα, το οποίο
παρέδωσε στην μαθητική νεολαία Τρικάλων.

48
Στο ίδιο, σ. 86.

22
  Εκκλησιαστικό Μουσείο. Με την βοήθεια Αρχαιολόγου συγκεντρώθηκαν
και ταξινομήθηκαν εικόνες μεγάλης καλλιτεχνικής και αρχαιολογικής αξίας 49 .
Αυτές προέρχονταν από διαλυμένους Ιερούς Ναούς και Ιερές Μονές. Εκτός από
τις εικόνες η συλλογή συμπληρώνεται με σταυρούς αργυρούς ή ξυλόγλυπτους,
Άγια ποτήρια, δίσκους, κανδύλες, σφραγίδες, άμφια, κεντήματα, νεώτερα,
κοσμήματα λαϊκά, λειψανοθήκες περίτεχνες και αργυρές με λείψανα αγίων,
οσίων, ασκητών και μαρτύρων. Πάνω στις λειψανοθήκες υπάρχουν επιγραφές
δωρητών, καθώς και ανάγλυφες παραστάσεις από τους βίους των αγίων.
Αξίζει να αναφέρουμε πως όταν κάποιος τον προέτρεψε να μην κουράζεται
τόσο πολύ εκείνος χαρακτηριστικά απάντησε: «Είμαι Μητροπολίτης, δεν ανήκω πια
στον εαυτό μου. Ανήκω στους χριστιανούς μου και είναι στη διάθεσή τους. Μας
περιμένει πολύ δουλειά ακόμη»50.

1.5. Η ΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΩΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΟΣ ΗΓΕΤΗΣ

Μαχητής και αγωνιστής υπέρ της Εκκλησίας αποδείχθηκε ο Μητροπολίτης

Διονύσιος. Η μεγάλη αγάπη του για τον Χριστό και την Εκκλησία δεν άφηνε
περιθώρια και συμβιβασμούς. Πάντα με θάρρος και παρρησία υπερασπίζονταν τα
συμφέροντα της Εκκλησίας.
Τον Ιανουάριο του 1962 ξέσπασε μεγάλο ζήτημα στην ζωή της Εκκλησίας της
Ελλάδος με την εκλογή του από Αττικής και Μεγαρίδος Ιακώβου, ως Αρχιεπισκόπου
Αθηνών και πάσης Ελλάδος. Άρχιζαν δημοσιεύματα, τα οποία τόνιζαν ότι ο
προκαθήμενος που θα εκλεγεί πρέπει όχι μόνο να είναι ικανός και μορφωμένος, αλλά
και "μεγάλου ηθικού αναστήματος". Επίσης, κυκλοφορούσαν προκηρύξεις,
εκδιδόμενες από παρεκκλησιαστικές οργανώσεις, με περιεχόμενο υβριστικό και
στόχο την υποσκέλιση της υποψηφιότητάς του. Να σημειωθεί πως ποτέ μέχρι τότε
δεν έδωσε δικαιώματα για σχόλια 51 . Λόγω της δυσμενής κατάστασης που
επικρατούσε στο χώρο της Εκκλησίας, ο Μητροπολίτης έκρινε σωστό την παραίτηση

49
Η αγωνία του ήταν μεγάλη για τον Ελληνορθόδοξο πολιτισμό και την παράδοση που έλεγε: «Να
τακτοποιηθεί το Μουσείο μας. Όλα ταξινομημένα, φωτογραφημένα και καταγεγραμμένα. Δεν πρέπει να
χαθούν όταν συμβεί να αποθάνω αιφνιδίως. Τούτο το ζητώ και θα ησυχάσει την συνείδησή μου». Βλ. Σ.
Μπαλατσούκας, Διονύσιος. Μητροπολίτης Τρίκκης και Σταγών (1907-1970), Τρίκαλα 2012, σ. 69.
50
Π. Τύμπας, ό.π., σ. 41.
51
https://el.wikipedia.org/wiki/Αρχιεπίσκοπος_Ιάκωβος.

23
του Αρχιεπισκόπου. Και όπως είναι γνωστό δεν ήταν ποτέ ο άνθρωπος των λόγων,
αλλά των έργων έστειλε τηλεγράφημα προς τον Αρχιεπίσκοπο όπου ανοιχτά ζητούσε
την παραίτησή του. Ειλικρινής όπως ήταν έπαιξε μεγάλο ουσιαστικό ρόλο στην
άσχημη αυτή κατάσταση, που πραγματικά ήταν κρίσιμη για την Εκκλησία.
Τον Νοέμβριο του 1964 αντιπροσώπευσε την Εκκλησία της Ελλάδας στην Γ΄
Πανορθοδόξου Διάσκεψη που έγινε στη Ρόδο. Η Διάσκεψη έγινε με πρωτοβουλία του
Πατριάρχου Αθηναγόρα με σκοπό να βρεθεί τρόπος εξαγγελίας του αποφασισθέντος
κατά την Β΄ πανορθόδοξο Διάσκεψη Διαλόγου της Ορθοδόξου με την
Ρωμαιοκαθολική 52 . Ο Μητροπολίτης Διονύσιος επιφυλακτικός και συγκρατημένος
στις κινήσεις του, έτσι ώστε να αποφύγει τυχόν λάθη, μόλις πληροφορείται την
συνάντηση του Πατριάρχη με τον Πάπα Παύλο Στ΄ στα Ιεροσόλυμα, στέλνει
επιστολή στον Παναγιότατο. Με την επιστολή επεσήμανε τα εξής: Πως η συνάντηση
των ηγετών των δύο Εκκλησιών είναι μεγάλο και σημαντικό γεγονός, αλλά θα πρέπει
οι όποιες ενέργειες να είναι προσεγμένες, διότι ο διεθνής τύπος έχει στραμμένο το
βλέμμα του στο Φανάρι. Θα πρέπει να υπάρχει επικοινωνία και συνεργασία μεταξύ
Αθήνας και Φαναριού και οι εκπρόσωποι σε τέτοιους είδους διαλόγους να είναι
έτοιμοι και σίγουροι πως μπορούν να αντιμετωπίσουν οποιαδήποτε κατάσταση.
Ήθελε με άλλα λόγια να διαφυλάξει για άλλη μια φορά την Εκκλησία.
Στην κρίση του 1965 και πάλι δεν έμεινε αμέτοχος, αντιθέτως πήρε ξανά
θέση. Αγνοώντας τον νόμο 4226/1963 οι Μητροπολίτες αποφάσισαν με πλειοψηφία
να πληρωθούν οι από ετών κενές Μητροπολιτικές έδρες πραξικοπηματικά. Έτσι κατά
την συνεδρία της Ιεράς Συνόδου αποφασιστικά δήλωσε: Πως είναι αντίθετος με την
απόφασή τους, διότι δεν έχουν αναλογιστεί τις συνέπειες της απόφασης αυτής. Δεν
συμφωνεί με την παραβίαση των Νόμων53.

52
Π. Τύμπας, ό.π., σ. 107.
53
«Ἀγαπῶν βαθέως, ὡς καὶ Ὑμεῖς, τὴν Ἐκκλησίαν καὶ τοὺς Ἀδελφοὺς ἡμῶν καὶ συνεπισκόπους, θὰ
ἤθελον νὰ ἔχω ἀπόλυτον μετ’ αὐτῶν ὁμοφωνἰαν καὶ ὁμογνωμίαν. Ἔναυλος ἄλλως τε, ἠχεῖ εἰς τὰ ὦτά
μου ἡ ἀγωνιώδης ἔκκλησις καὶ προτροπὴ τοῦ Ἀποστόλου Παύλου: «Παρακαλῶ δὲ ὑμᾶς ἀδελφοί, διὰ τοῦ
ὀνόματος τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ἵνα τὸ αὐτὸ λέγητε πάντες καὶ μὴ ᾖ ἐν ὑμῖν σχίσματα, ἦτε δὲ
κατηρτησμένοι ἐν τῷ αὐτῷ νοΐ καὶ τῇ αὐτῇ γνώμῃ» (Α΄ Κορ. Α΄ 10).
Τοῖς λόγοις τούτοις τοῦ μεγάλου Ἀποστόλου στοιχῶν, ἐξήτασα μετὰ πολλῆς προσοχῆς καὶ προσεπάθησα
σοβαρῶς νὰ κατανοήσω τὴν πρότασιν Ἁγίων τινῶν Ἀδελφῶν, ὅπως, ἀγνοουμένων τῶν Νόμων τῆς
Πολιτείας, προβῶμεν εἰς ἐκλογὰς Μητροπολιτῶν κατὰ τρόπον ἀποτελοῦντα κατάφωρον παραβίασιν τῶν
κειμένων Νόμων…

24
 Πάντοτε προσπαθούσε να διαφυλάττει την ενότητα και την ομόνοια της
Εκκλησίας. Έμπειρος και με μεγάλο κύρος θα μπορούσε άνετα να σταθεί στην θέση
του Αρχιεπισκόπου, αλλά με ταπείνωση δήλωσε: «Οὐκ εἰμὶ ἐγὼ ἰκανός…»54.

1.6. ΤΟ ΠΛΟΥΣΙΟ ΣΥΓΓΡΑΦΙΚΟ ΤΟΥ ΕΡΓΟ

Πλούσιο και αξιόλογο θα χαρακτηρίζαμε το συγγραφικό έργο του

Μητροπολίτη Διονυσίου. Εραστής της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, πολυγραφότατος
και μεγάλος γνώστης των Πατερικών κειμένων. Μέσα από τα έργα του διακρίνει
κανείς μια πνευματική αγωνία, εκφράζει τα συναισθήματά του μέσα από το πρίσμα
της ιστορίας και της τέχνης. Διακρίνεται η αγάπη προς την Εκκλησία και οι θησαυροί
της Ορθοδοξίας. Ο τρόπος που γράφει έχει μεγάλη απήχηση στο αναγνώστες, με
αποτέλεσμα την επανέκδοση των έργων του. Σύμφωνα με τον Μητροπολίτη Αττικής
και Μεγαρίδος Νικόδημο διαβάζοντας τα έργα του Μητροπολίτου Διονυσίου «έχει
την αίσθηση, ότι ο συγγραφέας συνεπαρμένος από το μυστήριο του σαρκωμένου Λόγου
του Θεού, διαλέγει από το περιβόλι της καρδιάς του ότι πιο εκλεκτό έχει για να ντύσει
μ’ αυτό το θεϊκό κήρυγμα. Θεολογεί με γλυκύτητα, με απαλότητα και ομορφιά. Αναλύει
τα ευαγγελικά κείμενα, με τη σοβαρότητα ενός επισκόπου, με την πίστη ενός αγίου και

»Ποὺ βαίνομεν, Ἅγιοι Ἀδελφοί; Ἀπεφασίσαμεν λοιπὸν νὰ καταρρίψωμεν καὶ τὸ ἐναπομεῖναν κῦρος τῆς
Ἱεραρχίας παρὰ τῷ λαῷ; Ἐὰν ὁλόκληρος ὁ Τύπος δὲν ἀνέχεται τὴν διὰ τῆς νομίμου ὁδοῦ ἐπαναφορὰν
τοῦ μεταθετοῦ, τὶ θὰ εἴπη καθ’ ἡμῶν καὶ ὁποίας φοβερὰς ἐπιθέσεις θὰ ἐξαπολύσῃ, ἐὰν οὐχὶ νομίμως,
ἀλλὰ πραξικοπηματικῶς καὶ διὰ τῆς παρανομίας φθάσωμεν εἰς αὐτό, ἐν ἡμέραις μάλιστα χαλεπαῖς διὰ τὸ
Ἔθνος;
»Ἀλλὰ καὶ ἄν ὑποτεθῇ ὅτι ταῦτα πάντα θὰ ἠδυνάμην νὰ παραβλέψω, εἶμαι ἀπολύτως πεπεισμένος, ὅτι δὲν
πρέπει ἀβασανίστως νὰ προχωρήσωμεν εἰς τὴν DE FACTO κατάργησιν τοῦ ίσχύοντος συστήματος
σχέσεων Ἐκκλησίας καὶ Πολιτείας. Τοῦτο, δέ, ὄχι διότι κατ’ ἀρχὴν εἶμαι ἀντίθετος πρὸς τὴν ένδεχομένην
κατάργησιν, ἀλλὰ διότι εἴμεθα ἀπροετοίμαστοι ἀναμφιβόλως διὰ νὰ ἀντιμετωπίσωμεν τοιοῦτων τι
ἐνδεχόμενων, ἀφοῦ οὐδέποτε μέχρι σήμερον ἐμελετήσαμεν τὰς ἐπιπτώσεις μιᾶς τοιαύτης τυχὸν
μεταβολῆς.
»Διὰ ταῦτα, Ἅγιοι Ἀδελφοί, δηλῶ ρητῶς καὶ ἀπεριφράστως, ὅτι εἶμαι τελείως ἀντίθετος πρὸς τὴν
ὀλισθηρὰν ταύτην ὁδὸν καὶ, διαχωρίζων τὰς εὐθύνας μου, θέλω ἀπόσχει τῶν οὐτωσὶ γεννησομένων
ἐκλογῶν».
54
Στο ίδιο, σ. 111.

25
με τη γλαφυρότητα ενός φτασμένου τεχνίτη του λόγου»55. Παρακάτω παραθέτουμε τα
έργα του.
 Η Ιεροσύνη κατά τον Ιερό Χρυσόστομο, είναι η πτυχιακή του εργασία στη
Θεολογική Σχολή της Χάλκης και είναι το πρώτο έργο του.
 Συμπληρωματικός κατάλογος χειρογράφων Μονής Λειμώνος, Αθήνα 1947.
 Προσκυνητάριον Μοναστηρίου Αγ. Ιγνατίου Λέσβου, Αθήνα 19542.
 Κοντά στο αγροτόπαιδο, Αθήνα 19542.
 Η Ιερωσύνη κατά τον Ιερό Χρυσόστομο, Αθήνα 19572.
 Πατρικές Νουθεσίες, Αθήνα 1958.
 Εξομολόγησις – Πνευματικόν Φροντιστήριον, Αθήνα 1958.
 Πιστοί άχρι θανάτου. (Μαρτυρολόγιο ιερέων μαρτυρησάντων κατά την
κατοχήν και τον συμμοριτοπόλεμον – Βραβείον Ακαδημίας Αθηνών), Αθήνα
1959.
Η ορθόδοξη ελληνική Εκκλησία στεφανώθηκε με το φωτοστέφανο του
μαρτυρίου. Μεγάλος αριθμός λειτουργοί της ακολουθώντας τη μακρά παράδοση του
ελληνικού κλήρου, να είναι πάντα πρόμαχος στις επάλξεις της πίστης και της
ελευθερίας, έλαβαν μέρος στους τελευταίους εθνικούς αγώνες από το ένδοξο
Σαράντα και μετά. "Πιστοί άχρι θανάτου" στον Χριστό και στην Ελλάδα πέρασαν
κυριολεκτικά "δια πυρός και ύδατος", κατακρεουργήθηκαν και διαμελίσθηκαν,
έμειναν ημέρες μετέωροι στην αγχόνη. Άλλους τους έθαψαν ζωντανούς ή τους έριξαν
στη φωτιά και άλλους στη θάλασσα. Το θάρρος και η υπομονή αυτών των ανθρώπων
ήταν καταπληκτικά. Στο εν λόγω πόνημα ο αναγνώστης θα βρει πολλά ονόματα
κληρικών που δεν αναφέρονται σε άλλα παρόμοια βιβλία. Για ορισμένους δε κρίθηκε
προτιμότερη η σιωπή (να μην αναφερθεί κανένα στοιχείο) μιας και δεν κατέστη
δυνατό να βρεθούν εξακριβωμένα γι' αυτούς στοιχεία παρόλη την προσπάθεια του
Μακαριστού Μητροπολίτου Διονυσίου.
 Ο πιστός στον πόνο και στο θάνατο, Ι. Μονή Κοιμήσεως Θεοτόκου Βυτουμά,
Καλαμπάκα 20106.
Πιστός είναι αυτός που μένει ακλόνητος ότι και να συμβεί στη ζωή του. Στην
ψυχή του υπήρχε ο σεβασμός προς τις ηθικές αρχές, οι οποίες συγκροτούν την αξία
της προσωπικότητας. Ήταν αποτέλεσμα της απλής και χριστιανικής ζωής των γονέων
του, σ’ ένα αγρόκτημα στην Ανατολή. Την ηθική αυτός την έλεγε θέλημα του Θεού.

55
Στο ίδιο, σ. 103.

26
Δικαίο τον αποκαλούν και τον γνωρίζουμε στο μεγάλο στρατόπεδο την περίοδο της
κατοχής56.
 Μάρτυρες – Διωγμοί 1942 – 1945, Αθήνα 20047.
Οι Μάρτυρες μας δείχνουν την πορεία μερικών Ελλήνων πατριωτών, οι οποίοι
βρέθηκαν στα χέρια των κατακτητών Γερμανών και μεταφέρθηκαν από το Αιγαίο στα
γερμανικά στρατόπεδα. Είναι η φωνή του μαρτυρίου, του πόνου και της απελπισίας,
αλλά και της ελπίδας. Ο συγγραφέας του βιβλίου είναι ένας Έλληνας ιερέας, ήρωας
με όλη τη σημασία της λέξης. Συνάμα οι μάρτυρες είναι και ιστορικό ντοκουμέντο57.
 Προσκυνητάριον Μοναστηρίου Βαρλαάμ Μετεώρων, Αθήνα 1961.
 Ο πιστός Οικονόμος (Εγκόλπιον Ιερέως), Αθήνα 19614.
Σκοπός του βιβλίου είναι να βοηθήσει τον ιερέα σε διάφορα ζητήματα που τον
απασχολούν καθημερινά. Αποτελείται από πρακτικά πράγματα και η ανάλυσή τους
είναι απλή, εποικοδομητική και ανάλογη με την γραμματική κατάρτιση του ιερέα58.
 Μοναστήρι Σταγιάδων (εκεί που βασιλεύει η γαλήνη), Αθήνα 1961.
Μικρό, μακρινό κι απόμερο το μοναστήρι αυτό. Σχεδόν ορφανό από πατέρες κι
αδελφούς. Μην αναζητήσεις βιβλιοθήκη και κειμήλια. Όμως έχει ωραία τοποθεσία,
κατάνυξη και νοικοκυροσύνη. Έχει και ηγούμενο από τους παλαιούς και καλόγηρους
ενάρετους. Είναι ένας μαγνήτης, ο οποίος κάνει τον ευσεβή να μη θέλει να το
αφήσει59.
 Μοναστήρι Βυτουμά – Μια εστία πολιτισμού, Αθήνα 1962.
Υπάρχουν δύο αρχαιοπρεπείς και αγιογραφίες της ίδιας περίπου εποχής των
Μοναστηριών των Μετεώρων. Η εικόνα της Παναγίας είναι πολύ θαυματουργή και ο
κόσμος τρέχει να αποθέσει τον πόνο, τον καημό του, τη χαρά του. Αναζητεί την
χαμένη υγεία του, τη ζωή, την ευτυχία, την ειρήνη της ζωής του. Στο μοναστήρι
λειτουργεί και η Σχολή χειροτεχνίας60.
 Πατρικαί Νουθεσίαι Β΄ (Εγκύκλιοι), Αθήνα 1962.
Το έργο του ιερέα ήταν πάντοτε βαρύ και δύσκολο. Ιδίως στις πονηρές ημέρες
που διανύουμε έγινε ακόμη δυσκολότερο. Τα προβλήματα πολλά και διάφορα και σε

56
Δ. Χαραλάμπους, (2010) Ο πιστός στον πόνο και στο θάνατο, Καλαμπάκα, σ. 57.
57
Δ. Χαραλάμπους, Μάρτυρες. Διωγμοί 1942-1945, ό.π. σ. 3.
58
Δ. Χαραλάμπους, (1972) Ο πιστός οικονόμος, Αθήνα, σ. 7.
59
Δ. Χαραλάμπους, (1972) Μοναστήρι Σταγιάδων (Εκεί όπου βασιλεύει η γαλήνη), Αθήνα, σ. 5.
60
Δ. Χαραλάμπους, (1962) Μοναστήρι Βυτουμά (Μια εστία πολιτισμού), Αθήνα, σ. 3.

27
καμία περίπτωση δεν πρέπει να παραμείνει μόνος και αβοήθητος. Γι’ αυτό ακριβώς
τον λόγο αποστέλλουμε εγκυκλίους που θίγουν διάφορα ζητήματα και βέβαια
κάνουμε συστάσεις και προτροπές και δίνουμε πατρικές νουθεσίες61.
 Ιεροί Παλμοί, Αθήνα 1962.
 Άγιος Στέφανος – Μετέωρα, Αθήνα 1962.
 Κύπρος – Άγιοι Τόποι, Αθήνα 1962.
 Η αντίστασις του κλήρου κατά την κατοχήν (Ανάτυπο), Αθήνα 1963.
Πιστοί στον Χριστό και στην Ελλάδα, παρέμειναν παντού ακλόνητοι. Με το
σταυρό στο χέρι, το σύμβολο της αυτοθυσίας και της νίκης, προπορευόμενοι πάντοτε
και προκινδυνεύοντες κατά του αγώνα, οδηγούν από νίκη σε νίκη και από θρίαμβο σε
θρίαμβο τα λεοντόκαρδα τέκνα της αιώνιας Ελλάδας62.
 Ευγνώμων μνεία και προσφορά (Ανάτυπο), Αθήνα 1963.
Την κρίσιμη στιγμή της Μικρασιατικής καταστροφής φάνηκε η χρηστότητα και η
φιλανθρωπία του Θεού. Άναψε η μεγάλη φλόγα της ευσέβειας, την οποία είχαν
εναποθέσει οι γονείς μου στα βάθη της παιδικής μου ψυχής. Το πατρικό χέρι του
Κυρίου με οδήγησε στην Ιερά Μονή Μεγίστης Λαύρας. Ο γηραιός και πεπειραμένος
γέροντας με τις πολλές αρετές μου άνοιξε την «Πύλη του Ουρανού»63.
 Τα Μετέωρα, Αθήνα 19644.
Πρόκειται για ένα δείκτη ψυχικής πορείας. Το τοπίο των Μετεώρων έχει μια
μεγαλοπρέπεια που σέρνει πλήθος ανθρώπων τόσο τους δικούς μας όσο και τους
ξένους. Οι ψυχές αυτές συγκλίνουν εκεί όπου πλησιάζουν τον Θεό. Αυτό τον
συγκλονιστικό αγώνα που συνεπήρε επί χρόνια τον λαό των μετεωριτών μοναχών,
σπεύδουν σήμερα και οι οδοιπόροι αδελφοί μας, να ανακαλύψουν, να αισθανθούν, να
τον αγγίξουν και να τους αγγίξει64.
 Πατρικαί Νουθεσίαι Γ΄ (Εγκύκλιοι), Αθήνα 1965.
Πατρικές νουθεσίες σε γλώσσα απλή, κυρίως με πολλή αγάπη γραμμένες. Σκοπός
είναι να βοηθηθούν οι ιερείς, οι καλοί και ακούραστοι εργάτες στον αμπελώνα του
Κυρίου μας65.

61
Δ. Χαραλάμπους, (1962) Πατρικαί Νουθεσίαι Β΄, Αθήνα, σ. 3.
62
Δ. Χαραλάμπους, (1963) Αθήνα, Η αντίστασις του κλήρου κατά την κατοχήν (Ανάτυπο) σ. 7.
63
Δ. Χαραλάμπους, (1963) Αθήνα, Ευγνώμων μνεία και προσφορά (Ανάτυπο) σ. 3.
64
Δ. Χαραλάμπους, (1976) Τα Μετέωρα, Αθήνα, σ. 5.
65
Δ. Χαραλάμπους, (1965) Πατρικαί Νουθεσίαι Γ΄, Αθήνα, σ. 3.

28
  Τα δικαιώματα της Εκκλησίας έναντι των ιερών Ναών, παρεκκλησίων και
εξωκκλησίων κ.λπ., Αθήνα 1965.
 Ο Άγιος Βησσαρίων – Δούσικον, Αθήνα 1966.
Οι πλούσιες και κατατοπιστικές περιγραφές του μας ταξιδεύουν κυριολεκτικά
στον μοναστικό χώρο της Ιεράς Μητρόπολης Τρίκκης και συγκεκριμένα στην Ιερά
Μονή Δούσικου. Γνωρίζουμε την σπουδαία μορφή του Βησσαρίωνα, ο οποίος είναι
και ο κτήτορας του μοναστηριού. Η αδελφότητα αν και στην περίοδο της Κατοχής
υποβλήθηκε σε ταλαιπωρίες και κακώσεις μεγάλες, απειλήθηκε και κινδύνευσε η ζωή
πολλών αδερφών, εντούτοις δεν προδόθηκαν τα κειμήλια66.
 Ο Ιερομάρτυς Κοσμάς ο Αιτωλός, Τρίκαλα 1966.
 Λόγος επί τοις εγκαινίοις του Σχολαρίου και Πολυκαρπείου Γυμνασίου
Θηλέων, Αθήνα 1966.
Λόγος φλογερός που αναφέρεται στην παιδεία. Την παρομοιάζει με το
πολυτιμότερο κόσμημα. Ασκεί στην ανθρώπινη ψυχή το ρόλο της σμίλης του
γλυπτού. Η παιδεία αυξάνει την ομορφιά της ψυχής. Ενισχύει την δύναμή της. Την
εκλεπτύνει, την εξευγενίζει, την εκπολιτίζει, την εξωραΐζει. Την καθιστά ικανή να να
διεισδύει στην φύση των όντων, να ανακαλύπτει τις αιτίες και να διαπιστώνει τα
αποτελέσματα των γινομένων 67 . Επίσης, γίνεται αναφορά σε αρκετούς, οι οποίοι
διέπρεψαν και διακρίθηκαν στο χώρο των γραμμάτων.
 Η επάνδρωσις των Ιερών Μονών Αγίου Όρους, Αθήνα 1967.
Τεράστια και θαυμάσια τα κτιριακά συγκροτήματα του Αγίου όρους με
απαράμιλλη φυσική ομορφιά. Μεγαλοπρεπείς και επιβλητικοί του Ιεροί Ναοί με
όμορφες αγιογραφίες. Το θέμα της επάνδρωσης δεν θα έπρεπε να υπάρχει. Νέοι θα
έπρεπε να προσέρχονται και να πυκνώνουν την μοναστική πολιτεία68.
 Διονύσιος ο Σκυλόσοφος, Αθήνα 1967.
Εκπρόσωπος της Θεσσαλίας στα ένδοξα ματωμένα ράσα. Αυτός είναι ο
Διονύσιος ο Φιλόσοφος ή Σκυλόσοφος, ο μεγάλος εθνομάρτυρας και επίσκοπος

66
Δ. Χαραλάμπους, (1966) Ο Άγιος Βησσαρίων (Δούσικον), Αθήνα, σ. 5.
67
Δ. Χαραλάμπους, (1967) Η επάνδρωσις των Ιερών Μονών Αγίου Όρους, Αθήνα, σ. 3.
68
Δ. Χαραλάμπους, (1966) Λόγοις επί τοις εγκαινίοις του Σχολαρίου και Πολυκάρπειου Γυμνασίου
Θηλέων, Αθήνα, σ. 5.

29
Λαρίσης και Τρίκκης. Αυτός δύναται να διεκδικήσει έναντι των υπολοίπων ηρώων
της Πίστης και του Έθνους ειδικό προνόμιο69.
 Πατρικαί Νουθεσίαι Δ΄, Αθήνα 1969.
Πατρικές νουθεσίες ολιγόλογες, σαφείς, απλές, αρωματισμένοι με το γλυκό
άρωμα της αγάπης στοργικού πατέρα προς τα παιδιά του70.
 Κινηματογράφος και Εκκλησία, Αθήνα 1969.
Ένα από τα προβλήματα που απασχολεί την σύγχρονη ποιμαντική είναι το
πρόβλημα του κινηματογράφου. Η Εκκλησία ανοίγεται προς τον κόσμο, ερευνά τα
ιστορικά πλαίσια, εντός των οποίων καλείται να δράσει, μελετά τους παράγοντες, οι
οποίοι διαμορφώνουν την ιδιοτυπία της κάθε εποχής και οι οποίοι επηρεάζουν την
ιδεολογική και πνευματική συγκρότηση των ανθρώπων71. Στο άνοιγμα αυτό λοιπόν
της Εκκλησίας, το θέμα του Κινηματογράφου δεν μπορεί να παραλειφθεί.
 Πατερικόν Κυριακοδρόμιον. Τόμος Α΄, Αθήνα 1968.
Σκοπός του ανωτέρου βιβλίου είναι να αποτελέσει ένα βήμα, ούτως ώστε να
ακουστεί η θεία φωνή των Πατέρων72. Υπάρχει το πρωτότυπο κείμενο, καθώς και η
μετάφρασή του, για καλύτερη κατανόηση από τον αναγνώστη. Τα κείμενα είναι από
γνωστούς Πατέρες της Ορθοδόξου Εκκλησίας και αγγίζουν τόσο το νου όσο και την
καρδιά μας.
 Ανατολικός Ορθόδοξος Μοναχισμός κατά τα Πατερικά κείμενα, Αθήνα 1969.
 Πατερικόν Κυριακοδρόμιον. Τόμος Β΄, Αθήνα 1968.
 Κοσμάς ο Αιτωλός, ο απόστολος του Χριστού και του Γένους, Αθήνα 1969.
Το γένος και ο Χριστός, ο Χριστός και το γένος και ανάμεσά τους ένας άνθρωπος,
ένας καλόγερος. Ένας καλόγερος με συναίσθημα ενοχής για μια λιποταξία, που δεν
είναι λιποταξία και με μια ελπίδα πως η ευχή των ελαχίστων αδελφών του Κυρίου
που προκάλεσε τη λιποταξία του μοναχού θα κάμψη την ευσπλαχνία του Κυρίου73.
 Αρχείον Ιεράς Μητροπόλεως Λήμνου, δημοσιευθέν εις την εφημερίδα
«Λήμνος» 1953-1958.

69
Δ. Χαραλάμπους, (1967), Διονύσιος ο Σκυλόσοφος, Αθήνα, σ. 6.
70
Δ. Χαραλάμπους, (1968) Πατρικαί Νουθεσίαι Δ΄, Αθήνα, σ. 3.
71
Δ. Χαραλάμπους, (1968) Εκκλησία και Κινηματογράφος (Εισήγησις ενώπιον της Ιεράς Συνόδου),
Αθήνα, σ. 3.
72
Δ. Χαραλάμπους, (1968) Πατερικόν Κυριακοδρόμιον, Αθήνα, σ. 8.
73
Δ. Χαραλάμπους, (1969) Κοσμάς ο Αιτωλός, ο απόστολος του Χριστού και του Γένους, Αθήνα, σ.
5.

30
  Άρθρα και μελέτες ηθικού, θρησκευτικού και εθνικού περιεχομένου σε
περιοδικά, εφημερίδες και την Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδεια74.

1.7. ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΣΠΟΥΔΑΙΟΥ ΚΑΙ ΛΑΜΠΡΟΥ ΙΕΡΑΡΧΗ

Ο Μητροπολίτης Διονύσιος αγόγγυστα πέρασε πολλές θλίψεις και δοκιμασίες

στη ζωή του. Τόσο στα χρόνια της αιχμαλωσίας όσο και ως ασθενής έδειξε δύναμη
ψυχής. Ακόμη και μέσα από το νοσοκομείο εμψυχώνει τους συνεργάτες του και
προσπαθεί να βρίσκει λύσεις σε τυχόν προβλήματα.
Το 1961 άρχισαν τα προβλήματα υγείας του. Μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο
Ευαγγελισμός στην Αθήνα, όπου παρέμεινε περίπου δύο μήνες. Ακόμη και στο
κρεβάτι του πόνου δεν σταμάτησε να εκτελεί τα χριστιανικά του καθήκοντα75. Με
την βοήθεια του Θεού όλα πήγαν καλά και επέστρεψε στα εκκλησιαστικά του
καθήκοντα.
Το 1967 νόσησε πάλι και το 1968 εισήχθη και πάλι στο νοσοκομείο
Ευαγγελισμός στην Αθήνα και από εκεί αναχώρησε για το Λονδίνο. Εκεί στο
θεραπευτήριο του Αγίου Μάρκου υπεβλήθη σε εγχείρηση. Υπέμεινε τον πόνο με
καρτερία και προσευχή. Όλο αυτό το διάστημα δεν σταμάτησαν οι προσευχές για τον
μεγάλο αυτό Ιεράρχη. Τόσο οι κληρικοί όσο και οι λαϊκοί προσευχόταν, έκαναν θείες
λειτουργίες για την αποκατάσταση της υγείας του. Και το θαύμα έγινε, ο
Μητροπολίτης Διονύσιος επιστρέφει πίσω στην Αρχιεπισκοπή του συνεχίζοντας το
πολυσχιδές έργο του.
Την Μεγάλη Εβδομάδα του 1969 ασθένησε από θρομβοφλεβίτιδα του
αριστερού άκρου και για την Αθήνα. Η κατάστασή του ήταν ανησυχητική. Μετά από
πολλή μάχη κοιμήθηκε την 4η Ιανουαρίου 1970 και ώρα 2: 10΄ π.μ. Το άγγελμα του
θανάτου του ήταν θλιβερό για όσους τον γνώρισαν και συνεργάσθηκαν μαζί του.
Στην κηδεία του παρέστησαν πολλοί Μητροπολίτες, οι Αρχές και πλήθος κόσμου. Η
κηδεία του σύμφωνα με απόφαση της Κυβέρνησης έγινε με δημόσια δαπάνη.
Κατόπιν επιθυμία του ετάφη στην Ιερά Μονή Βυτουμά, διότι όταν ήταν αιχμάλωτος
74
Στο ίδιο, σ. 100-101.
75
Τέλεσε το μυστήριο του Ευχελαίου, ζήτησε να του φέρουν την κάρα του αγίου Χαραλάμπους,
κοινωνούσε συνέχεια και προσευχόταν αδιαλλείπτως.

31
στις Γερμανικές φυλακές άκουσε μια γυναικεία φωνή την ώρα που προσευχόταν που
του είπε: «Μην ανησυχείς! Εσένα δεν θα σε εκτελέσουν! Ταυτόχρονα είδε και
κάποιες εικόνες, τις οποίες τις αναγνώρισε όταν είδε το μοναστήρι.
Πέρα από την παρακαταθήκη που άφησε, άφησε και ιδιόχειρη διαθήκη.
Αναμφισβήτητα ο θάνατός του άφησε ένα δυσαναπλήρωτο κενό.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ

ΜΟΝΑΧΙΣΜΟΣ

2.1. ΓΕΝΙΚΑ

Ο Μητροπολίτης Διονύσιος ως Ηγούμενος στην Ιερά Μονή Λειμώνος του

Αγίου Ιγνατίου προσπάθησε να βελτιώσει τα μοναστήρια της περιοχής. Επειδή είχε
την ευθύνη ως πνευματικός της Μονής Παναγίας Μυρσινιώτισσας, συμβούλευε τις
μοναχές να τηρήσουν τις βασικές αρετές ακτημοσύνη, παρθενία και υπακοή. Να
ακολουθήσουν τον δρόμο που χάραξε ο πνευματικός τους πατήρ Ιγνάτιος. Να
απεκδυθούν τον παλαιό άνθρωπο και να ενδυθούν τον άνθρωπο της χριστιανικής
αρετής. Στην προσευχή και στις Ιερές Ακολουθίες, όπως και στην υποταγή στην
Γερόντισσα έδινε ιδιαίτερη έμφαση. Όσον αφορά το κοσμικό φρόνημα επιβάλλει
κανόνες. Να μην βγαίνουν από την Μονή χωρίς άδεια, να μην πηγαίνουν σε οικίες
λαϊκών, να μην διανυκτερεύουν λαϊκοί στα μοναστήρια, να μην
αλληλοκατηγορούνται. Εννοείται πως η αγάπη μεταξύ των ανθρώπων είναι μία από
τις βασικές αρετές για την μεταβολή και μεταμόρφωση του μοναχικού βίου. Επιθυμία
του είναι ο μοναχισμός να παρουσιάζει κοινωνική δράση και να μην παρεκκλίνει από
το γνήσιο ιδεώδες του Ορθοδόξου Μοναχισμού. Τόνιζε για την εργασία πως είναι η
καλύτερη άσκηση. «Η εργασία ασκεί το σώμα και δαμάζει τους ατάκτους ορμάς. Όταν
είναι κανονική και μετρημένη, αποβαίνει μέσο εγκράτειας, υγείας και ομαλής
σωματικής διαπλάσεως»76.

76
Σ. Μπαλατσούκας, ό.π., σ. 97.

32
 Ουσιαστική ήταν και η συμβολή του στην κοινοβιακή αναγέννηση του Αγίου
Όρους. Έθεσε και εδώ τις βάσεις για ένα σωστό και ισορροπημένο μοναχισμό. Το
σύγγραμμά του Ανθολόγιο «Ανατολικός Ορθόδοξος Μοναχισμός, είναι πολύ
σημαντικό και ωφέλιμο για όσους θέλουν να ακολουθήσουν τον μοναχικό βίο.

2.2. Η ΑΓΑΠΗ ΤΟΥ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΜΟΝΑΧΙΣΜΟ. ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΜΟΝΑΣΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ

Μία από τις μέριμνες του Μητροπολίτου Διονυσίου κατά την διάρκεια της
αρχιερατικής διακονίας του ήταν η ανασύνταξη του μοναχισμού και κυρίως της
μοναστικής πολιτείας των Αγίων Μετεώρων. Λόγω του πολέμου οι Ιερές Μονές των
Μετεώρων ήταν ερειπωμένες, γι’ αυτό τον λόγο έγιναν προσπάθειες για την
επαναφορά τους στη ζωή και της πνευματικής τους ανθοφορίας. Μιλούσε με μεγάλο
ενθουσιασμό για τα μοναστήρια, έλεγε: «Ουράνιο, άφθαστο το μεγαλείο τους,
απροσμέτρητη και η προσφορά τους στο ευλογημένο Έθνος μας... »77. Τα μοναστήρια
στην εποχή του πολέμου στάθηκαν στυλοβάτες στους αγώνες του Έθνους. Σημαντικό
ήταν το γεγονός της επάνδρωσης των μοναστηριών από μοναχούς ευσεβείς, λόγιους
και γλωσσομαθείς, οι οποίοι βοηθούσαν στο να ακούγεται ο λόγος του ευαγγελίου
και να προβάλλεται η Ορθόδοξη Εκκλησία 78 . Ας δούμε τα μοναστήρια τα οποία
πήραν ζωή στα χρόνια του Μητροπολίτη Διονυσίου.
 Η Ιερά Μονή του Αγίου Στεφάνου «ἀπέβη ἀνθῶν τοῦ Νυμφίου Χριστοῦ» 79 .
Μετά τον πόλεμο το μοναστήρι ήταν ερειπωμένο και οικονομικά εξασθενημένο.
Με απόφαση ο Διονύσιος μετέτρεψε το μοναστήρι σε γυναικείο και η άνθησή του
δεν άργησε να έρθει80.Οι επισκέπτες πλέον είναι αναρίθμητοι. Είναι ωφελούμενοι,
διότι έχουν την ευκαιρία να ακούσουν λόγους πνευματικούς και συμβουλευτικούς.

77
Στο ίδιο, σ. 41.
78
Ιερά Μητρόπολις Τρίκκης και Σταγών, ό.π., σ. 29.
79
Στο ίδιο, σ. 40.
80
Άδεια της Ιεράς Συνόδου (αριθμ. 2966/17 Οκτωβρίου 1961 και έγκριση του Υπουργείου Παιδείας
και Θρησκευμάτων (αριθμ. Υπουργικής Πράξης 112136/415 Φ.Ε.Κ.). Βλ. Πολυκάρπου Τύμπα, σ. 71.

33
 Καλούνται σε μετάνοια και εξομολόγηση, καθώς και στη σωστή ενδυμασία.
Επίσης, απαγορεύτηκε κάθε είδους κοσμική εκδήλωση στον χώρο του
μοναστηριού. Στο χώρο της Μονής ιδρύθηκε ορφανοτροφείο και δημοτικό
σχολείο για άπορα κορίτσια. Αξιόλογη ήταν και η χειροτεχνία που έκαναν οι
μοναχές. Αναδείχθηκε σχολείο του Χριστού και της πατρίδας, εργαστήριο
αγιότητος και ευποιϊας, μια πνευματική κυψέλη. Έγινε η επισκευή του τρούλου
του Ιερού Ναού, ο οποίος καταστράφηκε από γερμανικούς όλμους.
Αντικαταστάθηκαν οι ιερές εικόνες του τέμπλου, οι οποίες καταστράφηκαν από
μαχαιριές από τους άθεους κομμουνιστές. Ανασύρθηκαν τα παλαιά κεραμίδια
όλων των κτισμάτων της Ιεράς Μονής. Τέλος, ανακατασκευάσθηκε το Μετόχι της
Ιεράς Μονής Άγιοι Θεόδωροι από το ομώνυμο χωριό, διότι από την πυρκαγιά ήταν
αποτεφρωμένο.
 Η Ιερά Μονή Σταγιάδων πρόσφερε πολλά στην Εκκλησία και στο Έθνος. Εκεί
θυσιάστηκε ο ηγούμενος Μόδεστος το 1947. Μετατράπηκε και αυτό σε γυναικείο
κάνοντας πολλά έργα, όπως αυτό της υδρεύσεως. Με αυτό τον τρόπο έγινε
αξιόλογη δεντροφύτευση περιμετρικά της Μονής με σκοπό την αύξηση των
παγίων πόρων. Ακτινοβολεί αγιότητα και αγάπη προς όλους. Αποπερατώθηκε το
έργο της ύδρευσης, έγιναν δεντροφυτεύσεις πέριξ της Ιεράς Μονής προς
δημιουργία νέων παγίων πόρων. Για το πότισμα των νεαρών φυτών
κατασκευάσθηκαν δύο μεγάλες δεξαμενές.
 Η Ιερά Μονή Μεγάλο Μετέωρο. Ένας από τους μοναχούς του συγκεκριμένου
μοναστηριού ήταν ο γνωστός π. Αιμιλιανός, ο οποίος σύναψε μοναχικούς δεσμούς
με πολλές σύγχρονες οσιακές μορφές81. Ο Διονύσιος επανίδρυσε το μοναστήρι με
δέκα νέους μοναχούς. Σήμερα σφύζει από πνευματικότητα και ζωή.
 Η Ιερά Μονή Αγίου Βησσαρίωνος έχει σπάνια βιβλία και χειρόγραφα. Είναι
μοναστήρι ανδρικό και υπάρχει άβατο στις γυναίκες. Το 1963 έγινε η
ανακατασκευή του. Έγινε αλλαγή των κεραμιδιών προκειμένου να διαφυλαχθεί η
τοιχογραφία από την υγρασία. Ανεγέρθη εκ βάθρων το ναΐδριο της Μονής στο
χωριό Δούσικο, όπου βρίσκεται ο τάφος του Αγίου Βησσαρίωνος. Έγιναν

81
Σύχρονες οσιακές μορφές: Αθανάσιος Χαμακιώτης, Δημήτριος Γκαγκαστάθης, Αμφιλόχιος Πάτμου,
Φιλόθεος Ζερβάκος, Σίμωνας Αρβανίτης, Δαμασκηνός Κατρακούλης, τα πνευματικά τέκνα του
Ιουστίνου Πόποβιτς και ο ίδιος, όσιος Παΐσιος, Εφραίμ Κατουνακιώτης.

34
 επισκευές σε πολλά κελιά της Ιεράς Μονής, κατασκευάσθηκε υδραγωγείο και
έγιναν οι απαραίτητες εργασίες για την ύδρευση του Μοναστηριού82.
 Η Ιερά Μονή Αγίου Νικολάου Αναπαυσά αναστηλώθηκε το 1960. Με τον
καθαρισμό των αγιογραφιών ήρθαν στο φως τα όμορφα έργα του Κρητικού
αγιογράφου Θεοφάνους το 1527. Χαρακτηρίζεται για την φιλοξενία του.
 Η Ιερά Μονή Γκούρας. Στην πρόσοψη του Ναού υπάρχει επιγραφή: «Ἀνηγέρθη
ἐπὶ ἀρχιερατείας Διονυσίου ἐν ἔτει 1964». Χαρακτηρίζεται από ορθόδοξο πνεύμα
και συνεχίζει την γνήσια παράδοση, από τις προηγούμενες μοναχές.
Κατασκευάσθηκε υδραγωγείο και μεταφέρθηκε από μεγάλη απόσταση νερό.
Επισκευάσθηκε ο μανδρότοιχος και τοποθετήθηκε πόρτα σιδερένια. Ανεγέρθη εκ
βάθρων το ναΐδριο της Ιεράς Μονής Τρικάλων, καθώς ανεγέρθη και ο
κατεστραμμένος ναός της Μονής από τους κατακτητές83.
 Η Ιερά Μονή Βυτουμά. Είναι κτίσμα του 1600. Λειτούργησε στο μοναστήρι
Σχολή Χειροτεχνίας και δεχόταν κορίτσια ορφανά ηλικίας 12-17 χρονών, αφού
πρώτα έγιναν οι κατάλληλες επισκευές και βελτιώσεις. Παράλληλα διδάσκονταν
νοικοκυροσύνη και ραπτική. Σύμφωνα με επιθυμία του Μητροπολίτη Διονυσίου,
ενταφιάστηκε το σώμα του στο χώρο της Μονής. Έγραψε στην διαθήκη του:
«Όταν παραδώσω το πνεύμα μου στα χέρια του Θεού, δεν επιθυμώ να ταριχευθεί ο
νεκρός μου, αλλά να με ενταφιάσουν όπισθεν του Ιερού Βήματος του Ιερού Ναού
της Μονής Βυτουμά»84.
Επίσης, μεγάλη ήταν και η προσφορά του στις Ιερές Μονές Ρουσάνου, Αγίων
Θεοδώρων, Κορμπόβου, Γαρδικίου, Κλεινού κ.λπ.
Επιπλέον οι συνεργάτες και οι υποτακτικοί του στήριξαν τον μοναχισμό στα
Τρίκαλα και αργότερα στους τόπους της διακονίας τους ίδρυσαν ή επάνδρωσαν
μοναστήρια στα Μετέωρα, στο Άγιο όρος, στην Ορμύλια, στη Νότια Γαλλία, στην
Κέρκυρα κ.ά. Βέβαια στα μοναστήρια του Διονυσίου μπορούμε να αριθμήσουμε
και αυτά των υποτακτικών του, αλλά και εκείνα των υποτακτικών των
υποτακτικών του, τα οποία τιμούν εξαιρετικά τον πνευματικό τους απώτερο

82
Ιερά Μητρόπολις Τρίκκης και Σταγών, ό.π., σ. 14.

83
Στο ίδιο, σ. 27.
84
Π. Τύμπας, ό.π., σ. 73.

35
 Γεννήτορα 85 . Πολύ σημαντικό έργο της εποχής του και καθοριστικό για τον
μοναχισμό ήταν η έκδοση του βιβλίου του με τίτλο «Ορθόδοξος Μοναχισμός».

2.3. Ο ΝΟΜΟΣ 2351/1.11.1995 ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΤΩΝ ΜΕΤΕΩΡΩΝ

ΩΣ ΠΕΡΙΟΧΗ ΙΕΡΗ

Με τον νόμο 2351/1.11.1995 η περιοχή των Μετεώρων αναγνωρίστηκε ως

ιερή. Παράλληλα καθορίσθηκε επίσημα ποιες δραστηριότητες επιτρέπονται και ποιες
απαγορεύονται στην περιοχή. Η ενέργεια αυτή αναμφισβήτητα ήταν σημαντική για
τους λαϊκούς, αλλά και τους κληρικούς. Κι αυτό γιατί έγινε η «προστασία των
μνημείων της περιοχής και των κειμηλίων που βρίσκονται σ’ αυτά, καθώς και η
86
διασφάλιση του ιδιαίτερου θρησκευτικού χαρακτήρα . Με αυτό τον τρόπο
προστατεύεται το φυσικό, πολιτιστικό και θρησκευτικό περιβάλλον των Μετεώρων
και χαρακτηρίζεται ως ιδιαίτερο. Ο Μητροπολίτης Διονύσιος θέλοντας να αποφύγει
την εκκοσμίκευση της περιοχής των Μετεώρων, λόγω του τουρισμού καθιέρωσε
κανόνες συμπεριφοράς. Οι παρεμβάσεις του για την προστασία των Μετεώρων μέσω
των επιστολών του είναι καθοριστικές. Προσπαθεί να εξασφαλίσει τα παρακάτω:
 Το ωράριο λειτουργίας των μονών, έτσι ώστε να εξασφαλίσει την ομαλή
μοναχική ζωή. Εδώ βρήκε εμπόδιο από τον Δήμαρχο Καλαμπάκας, ο οποίος
ζητούσε την κατάργηση του ωραρίου για οικονομικούς λόγους. Ο Διονύσιος όμως
επιλύθηκε και αυτό το ζήτημα87.

85
Σιμωνόπετρας, Ορμύλιας, Αγίου Αντωνίου – Αγίας Σκέπης – Μεταμόρφωσης, Οσίας Μαρίας
Αιγυπτίας Γαλλίας, Ξενοφώντος Αγίου Όρους, Ακριτοχωρίου, Αγίας Τριάδας Κέρκυρας, Ι.Μ.
Παντοκράτορος στον Άγιο Αθανάσιο και Αγίου Δημητρίου Δούλους Κέρκυρας, Αγίου Στεφάνου
Μετεώρων, Κόρμποβο, Αγίου Γεωργίου Λαμίας, Τιμίου Προδρόμου Αγιάς, Αποστόλου Παύλου
Λαυρίου, Χρυσοπηγής Χανίων, Αγίου Δημητρίου Κέρκυρας, Αγίου Γεωργίου Βρανά, τα θυγατρικά
της Αγίας Τριάδος Μετεώρων (Μπάντοβας – Άγιος Αντώνιος και Χρυσίνου). Βλ. Μπαλατσούκας, Σ.,
σ. 73.
86
Άρθρο 1, παρ. 1, εδ. Β΄. Βλ. Μπαλατσούκας, Σ., σ. 55.
87
Ο νόμος 2351/1995 δεν προβλέπει ειδικά για το ωράριο. Το ζήτημα ανήκει πλέον στην δικαιοδοσία
των μονών. Βλ. Μπαλατσούκας, Σ., σ. 58.

36
 Τη δημιουργία κέντρου αναψυχής των τουριστών. Η δημιουργία αναψυκτηρίου
στη θέση Ντιναΐλη και στη θέση Κυδωνιές – Αρσανιώτικη βρύση – Λεύκα από
την κοινότητα Καστρακίου βρήκε αντιμέτωπο τον Μητροπολίτη88.
 Την φωταγώγηση των βράχων από υπηρεσία του Ε.Ο.Τ. Συμφωνεί με τον
εξωτερικό φωτισμό των βράχων για λόγους προσέλκυσης των τουριστών, αν και
υπήρχε κίνδυνος να μετακινηθούν τα αγριοπούλια. Διαφωνούσε όμως κάθετα με
τον εσωτερικό φωτισμό των βράχων, έτσι ώστε να διαφυλάξει την ησυχία των
μοναχών.
Όσον αφορά τα καταστήματα διαφόρων μικροπωλητών, με νόμο
απαγορεύεται η λειτουργία τους. Δεν παραλείπει την εξασφάλιση της αισθητικής των
μονών και αποφασίζει για ζητήματα όπως η αισθητική των πινακίδων που
τοποθετούνται στα Μετέωρα. Η 1η Περιφέρεια Βυζαντινών Αρχαιοτήτων υποβάλλει
αίτημα στην Τουριστική Αστυνομία με θέμα την απομάκρυνση των υπαιθρίων
μικροπωλητών εκ του προ των Μονών Μετεώρων χώρου. Το θέμα δεν λύθηκε, έτσι ο
Μητροπολίτης Διονύσιος στέλνει επιστολή στον Ε.Ο.Τ.
Ο Διονύσιος είχε αυξημένη και την οικολογική συνείδηση. Η οικολογική
κρίση επιφέρει στον άνθρωπο ψυχονευρωτικές εσωτερικές καταστάσεις με
επιπτώσεις τόσο στον ίδιο όσο και στον περιβάλλοντα χώρο. Γι’ αυτό και δίνει
ιδιαίτερη βάση και προσπαθεί να διατηρήσει την ομορφιά της καλαισθησίας, της
καθαρότητας, εκεί όπου κρύβεται η καθαρότητα και το μυστήριο του Δημιουργού
Θεού89.
Λόγω της αγωνίας και της ανησυχίας που τον διακατείχε για το θέμα ζήτησε
την βοήθεια μεγάλων πνευματικών προσωπικοτήτων της εποχής, μέσω επιστολής 90.
Οι πολύτιμες συμβουλές τους και η έκφραση των απόψεών τους ήταν απέραντη
βοήθεια για τον Διονύσιο.

88
Ο νόμος 2351/2005 άρθρ. 1, παρ. 4 ορίζει πως στην περιοχή απαγορεύεται η χρήση γης, η
εκμετάλλευση, άσκηση επαγγελματικής δραστηριότητας. Βλ. Μπαλατσούκας, Σ., σ. 59.
89
Σ. Μπαλατσούκας, ό.π., σ. 108.
90
Γαβριήλ Διονυσιάτης, Φιλόθεος Ζερβάκος, Αμφιλόχιος Μακρής.

37
 ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Ο Μητροπολίτης Τρίκκης και Σταγών Διονύσιος, κατά κόσμο Κωνσταντίνος

γεννήθηκε το 1907 στο Αβτζιλάρ Αδραμυτίου της Μικράς Ασίας.
Το 1942 συνελήφθη από τους Γερμανούς αφού τον κατηγόρησαν πως έκρυβε
βρετανούς στρατιώτες. Το γεγονός που δεν αποκάλυψε την αλήθεια, τον δίκασαν σε
δέκα χρόνια ειρκτή και υπέστη πολλά βασανιστήρια.
Στην αρχή τον πήγαν στις φυλακές της Μυτιλήνης και έπειτα μεταφέρθηκε
στο στρατόπεδο Παύλου Μελά στην Θεσσαλονίκη. Το πλούσιο θρησκευτικό και
εθνικό έργο του βοήθησε πολλούς ανθρώπους. Μετά μεταφέρθηκε στα στρατόπεδα
της Γερμανίας. Πολλοί κρατούμενοι με απόφαση των Γερμανών μεταφέρθηκαν σε
στρατόπεδα συγκέντρωσης. Ο ίδιος είχε την δυνατότητα να μην ακολουθήσει, αλλά
αρνήθηκε και έμεινε μαζί με το ποίμνιό του.
Την 1η Νοεμβρίου του 1951, εξελέγη Μητροπολίτης Λήμνου, παράλληλα
τελούσε τα καθήκοντά του ως Διευθυντής στην Ιερατική Σχολή της Λευκωσίας
«Απόστολος Βαρνάβας».
Την 3η Φεβρουαρίου 1959 και ενώ ήταν ακόμη Συνοδικός, εξελέγη
Μητροπολίτης Τρίκκης και Σταγών. Μεγάλη λύπη διακατείχε τους κατοίκους της
Λήμνου η αποχώρηση του ιεράρχη, μεγάλη χαρά διακατείχε τους κατοίκους των
Τρικάλων η έλευσή του.
Ο Μητροπολίτης Τρίκκης και Σταγών Διονύσιος στην αντίσταση
υπερασπίσθηκε και βοήθησε τους ανήμπορους συνανθρώπους του. Υπερασπίστηκε
το Έθνος, δίχως να σκέφτεται το προσωπικό του συμφέρον.
Αποδείχθηκε άνθρωπος ακούραστος, ευσεβής, ταπεινός, αφιλοκερδής,
απλοϊκός, αυστηρός, αλλά και καλοσυνάτος. Μελετούσε καθημερινά τον θείο λόγο
και προσεχτικά επέλεγε τους συνεργάτες του για την συνέχιση της Διονυσιάδας. Η
παρρησία του και η ειλικρίνειά του ήταν τέτοια που υπερασπίζονταν τα συμφέροντα
της Εκκλησίας, με όποιο κόστος.
Το συγγραφικό έργο του Μητροπολίτη Διονυσίου είναι πράγματι μεγάλο.
Αποδείχθηκε πολυγραφότατος και γνώστης των εκκλησιαστικών κειμένων. Μεγάλη
ήταν και η συμβολή του στην κοινοβιακή αναγέννηση του Αγίου Όρους. Έθεσε τις
βάσεις για ένα σωστό μοναχισμό. Με σύγγραμμά του Ανθολόγιο «Ανατολικός
Ορθόδοξος Μοναχισμός, βοήθησε πολλούς να ακολουθήσουν τον μοναχισμό.

38
 Η μέριμνα του Μητροπολίτη Διονυσίου για τον μοναχισμό ήταν μεγάλη.
Κατά την διάρκεια της αρχιερατικής διακονίας του εργάσθηκε για την ανασύνταξη
της μοναστικής πολιτείας των Αγίων Μετεώρων. Επίσης, ως Ηγούμενος στην Ιερά
Μονή Λειμώνος του Αγίου Ιγνατίου έκανε προσπάθειες για τη βελτίωση των
μοναστηριών της περιοχής. Τα μοναστήρια είναι γνωστό πως στην εποχή του
πολέμου, βοήθησαν στους αγώνες του Έθνους.
Με νόμο (2351/1.11.1995) η περιοχή των Μετεώρων αναγνωρίστηκε ως ιερή.
Επιπλέον, καθορίσθηκε επίσημα ποιες δραστηριότητες επιτρέπονται και ποιες
απαγορεύονται στην περιοχή.
Ο Μητροπολίτης Διονύσιος πέρασε πολλές δοκιμασίες στη ζωή του, χωρίς να
χάνει το θάρρος του. Ακόμη και ασθενής στο νοσοκομείο συνεχίζει να εμψυχώνει
τους συνεργάτες του και προσπαθεί να βρίσκει λύσεις σε διάφορα θέματα, που
αφορούν την Μητρόπολή του. Το 1961 άρχισαν τα προβλήματα υγείας του και την
Μεγάλη Εβδομάδα του 1969. Μετά από πολλή μάχη που έδωσε κοιμήθηκε την 4η
Ιανουαρίου 1970 και ώρα 2:10΄ π.μ. Ετάφη στην Ιερά Μονή Βυτουμά, κατόπιν
επιθυμίας του. Εκτός από την παρακαταθήκη του, άφησε και ιδιόχειρη διαθήκη.

39
 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΩΝ

ΑΠΟΨΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΒΥΤΟΥΜΑ ΚΑΛΑΜΠΑΚΑΣ

40
Ο ΤΑΦΟΣ ΤΟΥ ΜΑΚΑΡΙΣΤΟΥ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ
ΤΡΙΚΚΗΣ & ΣΤΑΓΩΝ ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ ΧΑΡΑΜΠΟΥΣ

41
 SUMMARY
Metropolitan Triki and drop Dionysius at world Constantine was born in 1907
in Avtzilar Adramytiou of Asia Minor.
In 1942 he was arrested by the Germans accused him that he was hiding
British soldiers. The event that did not reveal the truth, put him on trial in ten years
prison and was tortured.
At first they went to the prisons of Mytilene and then transferred to the camp
Pavlou Mela Thessaloniki. The rich religious and national project helped many
people. After he transferred to German camps. Many prisoners by order of the
Germans were transported to concentration camps. He was able not to follow, but he
refused and stayed with his flock.
On November 1, 1951, he was elected Metropolitan of Limnos, along had assumed
his duties as Director of the Seminary of Nicosia "Apostolos Varnavas".
On February 3rd 1959, and while still Synodical was elected Bishop of Trikke
and drop. Great sadness gripped the inhabitants of Lemnos the departure of hierarch,
great joy gripped residents of Trikala as his coming.
Metropolitan Dionysios Triki and drop resistance defended and helped the
needy fellowmen. He defended the Nation, without considering his personal interest.
He turned indefatigable man, pious, humble, unselfish, simple, strict but kindly. Daily
studying the Word of God and carefully chose his associates for continuing
Dionissiadou. The candor and sincerity was such that defended the interests of the
Church, to whatever cost.
Writings Metropolitan Dionysios is indeed large. It turned prolific and
knowledgeable ecclesiastical texts. Great was the contribution to the communal
rebirth of Mount Athos. Laid the foundations for a correct monasticism. In his book
Anthology "Eastern Orthodox Monasticism helped many to follow monasticism.
The concern of the Bishop Dionysios of monasticism was great. During the
pontifical ministry worked to recast the monastic community of Meteora Saints. Also
as Abbot at the Monastery of St. Ignatius of Leimonos made efforts to improve the
monasteries of the region. The monasteries known that in war time, helped the
struggles of the nation.
By law (2351 / 01.11.1995), the area of Meteora recognized as sacred. In
addition, officially determined what activities are permitted and which are prohibited
in the area.

42
 Dionysius Bishop spent many trials in his life, without losing courage. Even
patient in hospital continues to inspire their colleagues and try to find solutions to
various issues related to the Metropolis. In 1961 he began his health problems and the
Holy Week of 1969. After much battle that gave slept on January 4, 1970 at 2: 10 a.m.
He was buried at the Monastery Vytouma upon desire. In addition to the legacy of the
left hand and will.

43
 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

 Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδεια, Τόμος 5ος, 53. Αθήνα.

 Ιερά Μητρόπολις Τρίκκης και Σταγών, Έκθεσις πεπραγμένων (1959-1961),
Τρίκαλα, Ι.Μ. Τρίκκης και Σταγών, 1961.
 Μπαλατσούκας, Σ. Διονύσιος. Μητροπολίτης Τρίκκης και Σταγών (1907-
1970). Βίος και πνευματικές παρακαταθήκες, Τρίκαλα: χ.ε., 2012.
 Τύμπας, Π. Ο Μητροπολίτης Τρίκκης και Σταγών Διονύσιος (Μια λαμπρά
ενδεκαετία, Αθήνα: χ.ε., 1985.
 Χαραλάμπους, Δ. Εκκλησία και Κινηματογράφος (Εισήγησις ενώπιον της
Ιεράς Συνόδου), Αθήνα: χ.ε., 1968.

 Χαραλάμπους, Δ. Λόγος του Μητροπολίτου Τρίκκης και Σταγών Διονυσίου

επί τοις εγκαινίοις του «Σχολαρείου και Πολυκάρπειου Γυμνασίου» και τοις
αποκαλυπτηρίοις των προτομών των αειμνήστων ιδρυτών αυτού, Αθήνα: χ.ε,
1966.
 Χαραλάμπους, Δ. Μάρτυρες. Διωγμοί 1942-1945, Καλαμπάκα: Ιεράς Μονής
Κοιμήσεως Θεοτόκου Βυτουμά – Καλαμπάκας, 2004.
 Χαραλάμπους, Δ. Μοναστήρι Βυτουμά (Μια εστία πολιτισμού), Αθήνα: χ.ε,
1962.
 Χαραλάμπους, Δ. Μοναστήρι Σταγιάδων (Εκεί όπου βασιλεύει η γαλήνη),
Αθήνα: χ.ε., 1972.
 Χαραλάμπους, Δ. Ο άγιος Βησσαρίων (Δούσικον), Αθήνα: χ.ε., 1966.
 Χαραλάμπους, Δ. Ο πιστός οικονόμος, Αθήνα: χ.ε., 1972.
 Χαραλάμπους, Δ. Πατερικόν Κυριακοδρόμιον, Αθήνα: χ.ε., 1968.
 Χαραλάμπους, Δ. Πατρικαί Νουθεσίαι Β΄, Αθήνα: χ.ε, 1962.
 Χαραλάμπους, Δ. Πατρικαί Νουθεσίαι Γ΄, Αθήνα: χ.ε, 1965.
 Χαραλάμπους, Δ. Πατρικαί Νουθεσίαι Δ΄, Αθήνα: χ.ε, 1968.
 Χαραλάμπους, Δ. Τα Μετέωρα, Αθήνα: χ.ε, 1976.
 Χαραλάμπους, Δ. Ο πιστός στον πόνο και στον θάνατο, Καλαμπάκα: Ι. Μονή
Κοιμήσεως Θεοτόκου Βυτουμά, 2010.
 Χαραλάμπους, Δ. Διονύσιος ο Σκυλόσοφος, Αθήνα: χ.ε., 1967.

44
 Χαραλάμπους, Δ. Η αντίστασις του κλήρου κατά την κατοχήν (Ανάτυπο),
Αθήνα: χ.ε., 1963.
 Χαραλάμπους, Δ. Ευγνώμων μνεία και προσφορά (Ανάτυπο), Αθήνα: χ.ε.,
1963.
 Χαραλάμπους, Δ. Κοσμάς ο Αιτωλός, ο απόστολος του Χριστού και του
Γένους, Αθήνα: χ.ε., 1969.
 Χαραλάμπους, Δ. Η επάνδρωσις των Ιερών Μονών Αγίου Όρους, Αθήνα: χ.ε.,
1967.

45
Δηλώνω ρητά ότι σύμφωνα με το άρθρο 8 του Ν. 1599/1988 και τα άρθρα 2,4,6 παρ.

3 του Ν. 1256/1982, η παρούσα εργασία αποτελεί αποκλειστικά προϊόν προσωπικής

εργασίας και δεν προσβάλλει κάθε μορφής πνευματικά δικαιώματα τρίτων και δεν

είναι προϊόν μερικής ή ολικής αντιγραφής, οι πηγές δε που χρησιμοποιήθηκαν

περιορίζονται στις βιβλιογραφικές αναφορές και μόνον.

46