Groep Creatine Kinase (CK en CK-MB) Zalina M

Klinische enzymen: opdracht 1

1. Algemene informatie

EC-nummer: 2.7.3.2

Creatinekinase (CK) of creatine fosfokinase is een enzym da teen belangrijke rol speelt in de
energievoorziening van verschillende weefsels. De term kinase duidt op het verplaatsen van een
fosfaatgroep. Het is een SH-enzym dat een Mg² +-ionen nodig heeft voor zijn activiteit.

CK is een dimeer, de twee monomeren hebben een MM van 40 000 en worden B (brain) en M
(muscle) genoemd. Er kunnen drie verschillende iso-enzymen gevormd worden: CK-BB, CK-MB en
CK-MM.

2. Reactie in vivo

Creatine kinase katalyseert de omkeerbare fosforylering van creatine door adenosinetrifosfaat. De

richting van de reactie is afhankelijk van de pH: de optimale pH voor de voorwaartse reactie is 9,0
terwijl deze voor de terugreactie 6,7 bedraagt. De terugreactie verloopt 2 tot 6 keer sneller dan de
voorwaartse. Dit is van belang bij de bepaling van CK. Voor éénzelfde CK-concentratie zal ∆E/min
groter zijn bij de terugreactie dan bij de voorwaartse reactie.

3. Bepalingsmethoden
3.1 Bepaling van totaal CK en de activiteit van de iso-enzymen

Voor de activiteitsbepaling van CK wordt altijd gebruik gemaakt van een gekoppeld enzymsysteem.
Alle commercieel verkrijgbare methoden zijn kinetische methoden. Er zijn twee mogelijke
werkwijzen: volgen van voorwaartse reactie of meten van de terugreactie. Voorkeur gaat naar de
tweede methode aangezien de terugreactie veel sneller verloopt en dus grotere ∆E/min-waarden
verkregen worden. Zowel de voorwaartse reactie als de terugreactie moeten gebruik maken van een
hulp- én indicatorenzym.

3.2 Bepaling van CK-MB

De bepaling van de activiteit of de totale concentratie van CK-MB is belangrijk wanneer CK-totaal
verhoogd is. Voor de bepaling van CK-MB bestaan verschillende methoden:

- Immunologisch: activiteitsmeting; massabepaling

- Chromatografisch

Activiteitsmeting

Wanneer men de activiteit of de concentratie van CK-MB wil bepalen, dan moet men eerst de andere
iso-enzymen blokkeren of verwijderen. De eenvoudigste methode is het blokkeren van het M-
monomeer door een antilichaam voor het M-monomeer aan het reactiemengsel toe te voegen. Het
antilichaam bindt op het M-monomeer zowel van CK-MM als van CK-MB. De resterende activiteit is
dan enkel afkomstig van de B-monomeren ven CK-MB en van CK-BB. In de praktijk kan er op
verschillende manieren gewerkt worden o.a. een methode waarbij CK-BB wordt mee bepaald en een
methode waarbij CK-BB niet wordt mee bepaald. Let op: voor beide methoden moet een
activiteitsbepaling van CK-totaal uitgevoerd worden. Indien CK-MB tussen 6 en 25 % van CK-totaal
bedraagt én CK-totaal verhoogd is, kan een myocardinfarct vermoed worden.

1
Groep Creatine Kinase (CK en CK-MB) Zalina M

Massabepaling

Door een aantal firma’s werden methoden ontwikkeld om de massa van CK-MB te bepalen, en niet
de activiteit. In dat geval wordt gebruik maakt van de relatieve % index en wordt de massa van CK-
MB mg/l vergeleken met het totaal aantal U/l CK:

CK −MB ( μg/l ) x 100

Relatieve % index van CK −MB=
totaal CK (U /l)
4. Lokalisatie en klinische betekenis
- CK-MM komt hoofdzakelijk in de spieren voor
- CK-MB komt vooral in het hart voor
- CK-BB komt in de hersenen voor

In normale omstandigheden bevat menselijk serum overwegend CK-MM. CK-MB vertegenwoordigt

nog geen 5% va n de totale CK-activiteit en CK-BB is verwaarloosbaar.

Normaalwaarden (U/l):

Kits (25°C) Plaatjes (37°C)

Totaal CK Mannen < 80 55-170
Vrouwe < 70 30-135
n
CK-MB < 10 >16 en minstens 4% om tot MI te besluiten

Oorzaken van verhoogde CK-activiteit:

1. Spieraandoeningen o.a.:
- Intensieve fysieke inspanningen
- Epileptische crisis
- Delirium
- Aandoeningen van de spieren
- Herhaalde intramusculaire injecties
- Virale myositis (=spierontsteking)

Bij ernstige myolyse (geplette spieren, spierinfarct, … ) kunnen totale CK-verhogingen

optreden van 200 maal de normaalwaarde.
Opmerking: spieraandoeningen van neurogene oorsprong (Parkinson, multiple sclerose) gaan
doorgaans niet gepaard met CK-verhoging.

2. Hartaandoeningen (verhoging van CK-MB)

- Myocardinfarct
- Myocarditis

3. Hersenaandoeningen (verhoging van CK-BB)

2
Groep Creatine Kinase (CK en CK-MB) Zalina M

Belang van CK-bepaling

1. In geval van een vermoeden van een hartaandoening kan een CK-bepaling tot de diagnose
van een infarct leiden en kan het verder verloop gevolgd worden.
2. In geval van verhoging van de transaminasen en LDH kan door een bepaling van CK
onderscheid gemaakt worden tussen een leverpathologie en een aandoening van het hart of
de spieren.
3. Een onverklaarbare verhoging van CK samen met macrocytose en hypercholesterolanemie,
wijst op hypothyroïdie (tekort aan schildklierhormonen).